Википедија mkwiki https://mk.wikipedia.org/wiki/%D0%93%D0%BB%D0%B0%D0%B2%D0%BD%D0%B0_%D1%81%D1%82%D1%80%D0%B0%D0%BD%D0%B8%D1%86%D0%B0 MediaWiki 1.45.0-wmf.6 first-letter Медиум Специјална Разговор Корисник Разговор со корисник Википедија Разговор за Википедија Податотека Разговор за податотека МедијаВики Разговор за МедијаВики Предлошка Разговор за предлошка Помош Разговор за помош Категорија Разговор за категорија Портал Разговор за Портал TimedText TimedText talk Модул Разговор за модул 0 1266 5381473 5305627 2025-06-19T06:35:23Z 79.125.201.105 /* Пијанисти */ 5381473 wikitext text/x-wiki {{Без извори|датум=ноември 2009}} {{никулец}} == Забавна музика == * [[Ристо Вртев]] * [[Славе Димитров]] * [[Тоше Проески]] * [[Калиопи]] * [[Каролина Гочева]] * [[Мијата]] * [[Владо Јаневски]] * [[Ламбе Алабаковски]] * [[Елена Ристеска]] * [[Тамара Тодевска]] * [[Влатко Лозаноски]] * [[Андријана Јаневска]] * [[Антониа Гиговска]] * [[Ања Ветерова]] * [[Сара Мејс]] * [[Верица Пандиловска]] * [[Наташа Малинкова]] * [[Тијана Дапчевиќ]] * [[Влатко Стефановски]] * [[Нокаут]] * [[Силви Бенд]] * [[DNK]] *[[Јован Јованов]] *[[Елвир Мекиќ]] == Народна музика == *[[Виолета Томовска]] *[[Гоце Арнаудов]] *[[Блага Петреска]] * [[Ефто Пупиновски]] *[[Вања Лазарова]] *[[Кирил Манчевски]] *[[Јонче Христовски]] *[[Анка Гиева]] *[[Кате и Нели ти реков]] *[[Васка Илиева]] *[[Петранка Костадинова]] *[[Гоце Николовски]] *[[Наум Петрески]] *[[Миле Кузмановски]] *[[Сузана Спасовска]] *[[Јордан Митев]] *[[Аце Петковски]] *[[Анета Мицевска]] *[[Зуица Лазова]] *[[Ѓоко Јовиќ]] *[[Анета Наковска]] *[[Марјан Коцев]] *[[Благица Павловска]] * [[Секула Пупиновски]] * [[Сузана Гавазова]] * [[Јовица Наумчевски]] *[[Никола Бадев]] *[[Александар Сариевски]] *[[Круме Спасовски]] *[[Атина Апостолова]] *[[Лидија Спасовска]] *[[Рубинчо Благадуша]] *[[Анета Арсовска]] *[[Виданка Георгиева]] *[[Перо Христов]] *[[Маргица Антевска]] *[[Ани Малинкова]] *[[Ванчо Тарабунов]] *[[Нино Величковски]] *[[Ристо Краповски]] *[[Мишко Крстевски]] *[[Душко Георгиевски]] *[[Даниела Темелковска]] *[[Далибор Ѓошиќ]] *[[Стојне Николова]] *[[Влатко Миладиноски]] *[[Смиља Митревска]] *[[Раде Нуневски]] *[[Момо Николовски]] *[[Новица Василевски]] *[[Татјана Лазаревска]] *[[Дејан Николовски-Чуле]] *[[Ристе Гавровски]] *[[Ѓоко Дончев]] *[[Пепи Бафтировски]] == Поп-фолк музика == *[[Адријана Ацевска]] *[[Елена Велевска]] *[[Џесика Палашоска]] *[[Татијана Стефановска]] *[[Татјана Лазаревска]] *[[Сузана Гавазова]] *[[Даниела Темелковска]] *[[Сања Цинцева]] *[[Јованка Житарова]] == Класична музика == === Композитори === * [[Тодор Скаловски]] === Пијанисти === * [[Симон Трпчески]] * [[Христијан Спировски]] * Дуке Бојаџиев === Оперски пејачи === * [[Павлина Апостолова]] * [[Васка Биџова - Гајдова]] * [[Петар Богданов - Кочко]] * [[Георги Божиков]] * [[Блага Видец]] * [[Ана Дурловски]] * [[Игор Дурловски]] * [[Милка Ефтимова]] * [[Данка Фирфова]] * [[Никола Гагов]] * [[Весна Гиновска]] * [[Томче Грнчароски]] * [[Симеон Гугуловски]] * [[Зина Креља]] * [[Кирју Лијаковски - Хамфри]] * [[Ана Липша - Тофовиќ]] * [[Станко Липша]] * [[Димитар Мариновски]] * [[Лидија Нацоска]] * [[Благој Нацоски]] * [[Благоја Николовски]] * [[Анастазија Низамова]] * [[Славица Петровска]] * [[Благој Петров - Караѓуле]] * [[Марија Скаловска]] * [[Бранимир Стефановиќ]] * [[Мира Тасевска]] * [[Миомир Тасиќ]] * [[Бранка Тодевска]] * [[Борис Трајанов]] * [[Лилјана Зенделска]] === Чембалисти === * [[Цветанка Созовска]] [[Категорија:Македонски музичари| ]] kr7arqwmtfpk0dsneg0wkwugdj7zwnf 0 2956 5381354 5361794 2025-06-18T13:40:01Z Gurther 105215 /* Поважни настани */ Додаток 5381354 wikitext text/x-wiki {{Infobox former country | conventional_long_name = Демократска Федерална Македонија {{nobold|<small>(1944–1946)</small>}}<hr/>Народна Република Македонија {{nobold|<small>(1946–1963)</small>}}<hr/>Социјалистичка Република Македонија {{nobold|<small>(1963–1991)</small>}}<hr/>Република Македонија {{nobold|<small>(1991)</small>}} | status = [[Административна единица|Сојузна република]] на '''[[Социјалистичка Федеративна Република Југославија|Југославија]]''' | p1 = Царство Бугарија | flag_p1 = Flag of Bulgaria.svg | p2 = Кралство Албанија (1943-1944){{!}}Кралство Албанија | flag_p2 = Flag of Albania (1943-1944).svg | s1 = Република Македонија | flag_s1 = Flag of the Socialist Republic of Macedonia (1963–1991).svg | flag = Flag of North Macedonia#History | image_flag = Flag of Macedonia (1946–1992).svg | flag_type = Знаме<br>(1946–1991) | image_coat = State Coat of arms of Macedonia.svg | symbol = National emblem of North Macedonia | symbol_type = Грб | anthem = [[Денес над Македонија]] (1945–1991)<br />{{center|[[Податотека:Anthem of the Republic of Macedonia (Instrumental).ogg]]}} | image_map = Locator map Macedonia in Yugoslavia.svg | image_map_caption = Македонија во рамките на [[Социјалистичка Федеративна Република Југославија|Југославија]] | capital = [[Скопје]] | latd = | latm = | latNS = | longd = | longm = | longEW = | common_languages = [[Македонски јазик|македонски]]<br>[[албански јазик|албански]]<br>[[српско-хрватски]] | religion = [[Секуларна држава]] (''de jure'')<br>[[Државен атеизам]] (''de facto'')<ref>{{Cite book |last1=Kideckel |first1=David |last2=Halpern |first2=Joel |year=2000 |title=Neighbors at War: Anthropological Perspectives on Yugoslav Ethnicity, Culture, and History |page=165 |publisher=Penn State Press |url=https://books.google.com/books?id=EEBkON-ySQUC|isbn=9780271044354}}</ref><ref>{{cite web |last=Avramović |first=Sima |year=2007 |title=Understanding Secularism in a Post-Communist State: Case of Serbia |url=https://www.iclrs.org/content/blurb/files/Serbia.1.pdf}}</ref> | government_type = {{small|'''1946–1990:'''}}<br> [[Титоизам|Титоистичка]] [[Еднопартиска држава|еднопартиска]] [[социјалистичка држава|социјалистичка република]]<br>{{small|'''1990–1991:'''}}<br> [[Парламентарна република]] | title_leader = | leader1 = | year_leader1 = | title_representative = | representative1 = | year_representative1 = | title_deputy = | deputy1 = | year_deputy1 = | deputy2 = | year_deputy2 = | deputy3 = | year_deputy3 = | deputy4 = | year_deputy4 = | deputy5 = | year_deputy5 = | deputy6 = | year_deputy6 = | legislature = | era = Студена војна | event_start = [[АСНОМ]] (прогласување на државата ДФ Македонија) | date_start = 2 август | year_start = 1944 | event1 = Промена на името во НР Македонија | date_event1 = 8 март 1946 | event2 = Промена на името во СР Македонија | date_event2 = 12 април 1963 | event_end = Референдум за независност | year_end = 1991 | date_end = 8 септември | population_link = | currency = [[Албански лек]] (1944)<br>[[Бугарски лев]] (1944–1945)<ref>Веднаш штом е завршено штембилувањето на бугарските левови и албанските лекови, со цел упростување на валутното прашање во Македонија, лековите се заменети со левови. За тоа повереникот за финансии при Президиумот на АСНОМ реферира пред претставниците на народноослободителните одбори на конференцијата што е одржана во ослободено Скопје во врска со финансиските проблеми. На тој начин, штембилуваниот лев остана единствена валута на подрачјето на Македонија... Види и Закон за курсевите за повлекување на окупационите банкноти и за регулирање на обврските (Сл. лист на ДФЈ“, број 23 од 19 април 1945). For more see: ASNOM vo sozdavanjeto na državata na makedonskiot narod. Referati od naučen sobir održan od 29 do 31 oktomvri 1984 godina vo Skopje (1987) Makedonska akademija na naukite i umetnostite, str. 380.</ref><ref>Howard M. Berlin (2015) World Monetary Units. An Historical Dictionary, Country by Country. McFarland Incorporated, {{ISBN|9781476606736}}, p. 100.</ref><ref>Bulgarian currency had been used by the short-lived [[Independent Macedonia (1944)|pro-German puppet government]] in the autкmn of 1944. After the [[Capture of Skopje (1944)|capture of Skopje]] in November 1944, the new Macedonian authorities confiscated [[Bulgarian lev|лв.]]430 million, stamps, and other securities from the former [[Bulgarian National Bank]] building. They refused to give the funds to Sofia, and General [[Damyan Velchev]] ordered a Bulgarian artillery regiment to return from South Serbia to shell Skopje and confiscate the funds. The order was rescinded after the intervention of [[Marshal of the Soviet Union]] [[Fyodor Tolbukhin]], preventing an armed conflict. For more see: Добрин Мичев, Македонският въпрос и българо-югославските отношения: 9 септември 1944-1949, Унив. изд-во "Св. Климент Охридски", 1994, {{ISBN|9540701821}}, стр. 119.</ref><ref>According to the article, the author of which is a Bulgarian banking expert and doctor of finance, the used Bulgarian banknotes were stamped with the inscription: ''Democratic Federative Yugoslavia Finance Commission for Macedonia.'' When withdrawing at the beginning of September 1944, the Bulgarian authorities took the available banknotes to the headquarters of the Bulgarian National Bank in Skopje. However, the Bulgarian currency remained in circulation under German occupation. By order of [[Adolf-Heinz Beckerle]], additional quantities [[Bulgarian lev|lev]] were printed at the [[German Reich]] printing house in Berlin, where the Bulgarian banknotes were printed, and were sent to Macedonia. For more: Костадин Христов, За първите македонски банкноти. [https://www.risk-guidance.eu/publications/84-macedonia-bank Управление на риска ООД, 20.09.2017 г.]</ref><br>[[Југословенски динар]] (1945–1991)<ref>''In April 1945 war - time and pre - war currencies were called in and replaced by a new dinar with an exchange rate of one new to ten old dinars.'' For more: Clifford Darby (1966) Short History of Yugoslavia, Cambridge University Press, {{ISBN|9780521046763}}, p. 237.</ref><ref name="Annual1993">{{cite web|title=National Bank of the Republic of Macedonia. Annual Report 1993|url= http://www.nbrm.mk/WBStorage/Files/annual_report_1993.pdf|website=www.nbrm.mk}}</ref><ref>Tomasevich, Jozo (2002) War and Revolution in Yugoslavia, 1941-1945: Occupation and Collaboration. Stanford University Press. {{ISBN|9780804779241}}, p. 705.</ref> | today = }} '''Социјалистичка Република Македонија''' (скратено '''СР Македонија''') ― последното име на федеративна [[Македонија|Република Македонија]], кога била дел од [[СФРЈ|ДФЈ/ФНРЈ/СФРЈ]], име кое го носела од 12 април 1963 до 1991 година. Од 8 март 1946 година до 12 април [[1963]] година, земјата го носела името '''Народна Република Македонија''' и тоа име и државно уредување било сменето врз основа на Одлуката за прогласување на Уставот на Социјалистичка Република Македонија, донесена од Народното собрание на Народна Република Македонија, на заедничката седница на Републичкиот собор и Соборот на производителите.<ref>{{нмс | author= | title=Одлука за прогласување на уставот на Социјалистичка Република Македонија | url=https://www.slvesnik.com.mk/Issues/37EB0C4961424D1286094520A974BBC9.pdf | archiveurl=https://web.archive.org/web/20210511115654/https://www.slvesnik.com.mk/Issues/37EB0C4961424D1286094520A974BBC9.pdf | work= | page=217 | issue=15 | publisher=[[Службен весник на Република Македонија|Службен весник на Социјалистичка Република Македонија]] | archivedate=2021-05-11 | date=12 април 1963 | accessdate=11 ноември 2023 | url-status=live }}</ref>. Првото име на современата македонска држава било '''Демократска Федерална Македонија''', како држава во составот на Демократска Федерална Југославија. Ова име било користено во периодот од [[2 август]] [[1944]] до [[8 март]] [[1946]] година, кога [[Президиум на Народното Собрание|Президиумот на Народното Собрание]]. Во [[1991]] година по пат на [[Референдум во Македонија, 1991|референдумско изјаснување]], [[Република Македонија]] била прогласена за независна држава односно истата држава се отцепила од СФРЈ. Територијата која ја опфаќала ДФМ/НРМ/СРМ, во најголем дел е територијата на [[Вардарска Македонија|Вардарскиот дел]] на [[Македонија (регион)|Македонија]]. Во текот на своето постоење СРМ, загубила свои делови од територијата кои административно влегле и денес во територијата на тогаш наречената [[Социјалистичка Република Србија|НР Србија]]. Така сè до [[1947]] година, [[Прохор Пчински (манастир)|манастирот „Свети Прохор Пчински“]], каде е одржано Првото заседание на [[АСНОМ]], заедно со општините [[Општина Прешево|Прешево]], [[Општина Бујановац|Бујановац]], [[Општина Качаник|Качаник]] и [[Општина Витина|Витина]], административно биле под ДФ/НР Македонија и учествувале со свои претставници на заседанијата на [[АСНОМ]], за по [[1947]] овие територии да влезат во составот на НР Србија заедно со уште некои катастарски општини кои припаѓале во македонската држава.<ref>Според Славе Димитрија Талевски „Границите на Република Македонија“.</ref> == Историја == === Војна и ослободување на Македонија === [[Податотека:Trnica 1.JPG|thumb|left|Споменик на починатите од [[Втора светска војна|Втората светска војна]] близу [[Гостивар]].]] Пред [[Втора светска војна|Втората светска војна]], територијата на идната република била дел од [[Кралството Југославија]]. Оваа територија била вклучена во [[Вардарска Бановина]], една од деветте административни единици на кралството. Кралството Југославија присилно влегло во Втората светска војна во април 1941 година, откако [[Сили на Оската|Силите на Оската]] [[инвазија на Југославија|навлегуваат во државата]]. Државата била поделена на неколку фашистички држави и [[Бугарија]] го добила поголемиот дел на Вардарскиот дел на Македонија, на 19 април. Западот на територијата, кој главно бил населен од [[Македонски Албанци|Албанци]] паднал под контрола на [[Кралство Албанија (1939-1944)|Албанија]] која била под [[Кралство Италија|италијанско]] влијание. На почетокот, поради претходните [[Кралство Србија|српски]]/југословенски репресии кон [[Македонци|македонското]] население, Бугарите не биле пречекани со огромен отпор и дел од Македонците ги пречекале и како ослободители.<ref>{{harvsp|Lampe|2000|p=207}}.</ref> Бугарската доминација која станувала сè поопресивна довела до зголемување на чувствата за автономија. Оваа ситуација ја искористиле комунистите кои го признале и го бранеле македонскиот народ. Македонците во тој период биле поделени во две партии, [[Сојуз на комунистите на Југославија|комунистичката партија на Југославија]] и [[бугарска комунистичка партија|Комунистичката партија на Бугарија]]. Овие две партии ги поддржуваат правата на Македонците за самоопределба и замислуваат голема [[балканска федерација]] низ која голема обединета Македонија (вклучувајќи ги и [[Егејска Македонија|егејските]] и [[Пиринска Македонија|пиринските]] Македонци) ќе добијат автономија.<ref>{{Наведена книга|title=ASNOM et Armée nationale de Libération||publisher=Point de vue communiste|page=18}}</ref> [[Комунистичка интернационала|Коминтерната]] конечно ја назначува Вардарска Македонија на југословенската партија.<ref>{{harvsp|Lampe|2000|p=102}}</ref> Македонските комунисти, односно партизани, започнуваат да се борат во 1941 година и создаваат единици за саботажа и осамостојување во [[Скопје]], [[Куманово]] и [[Прилеп]].<ref>{{cite web|url=http://www.soros.org.mk/archive/G07/A07/aar0701.htm|title=The Vardar Part of Macedonia during the War of National Liberation|publisher=Foundation Open Society Institute Skopje|accessdate=18 јуни 2020|archive-date=2012-04-20|archive-url=https://web.archive.org/web/20120420185151/http://www.soros.org.mk/archive/G07/A07/aar0701.htm|url-status=dead}}</ref> [[Податотека:Manastir Sveti Prohor Pčinjski 02.JPG|thumb|лево|[[Манастир Свети Прохор Пчињски]], во денешна [[Србија]], каде што било одржано Првото заседание на АСНОМ.]] Во 1942, борбата била засилена и востанијата успеваат во ослободувањето на некои мали подрачја. Вториот конгрес на [[АВНОЈ|Антифашистичко собрание за народно ослободување на Југославија]] (АВНОЈ) на 29 ноември 1943 ја претставила македонската комунитичка партија и ја планирала Македонија да го има истиот статус на федерална членка како за Србија, Хрватска, Црна Гора и Босна и Херцеговина. [[Антифашистичко собрание на народното ослободување на Македонија|Антифашистичкото собрание на народното ослободување на Македонија]] (АСНОМ) го одржува првото заседание во Манастирот Свети Прохор Пчињски на 2 август 1944 година, годишнина на [[Илинденско востание|Илинденското востание]]. За време на ова заседание, „Демократска Федерална Македонија“ е прогласена за независна. Истиот месец, бил создадени првите македонски дивизии на [[Југословенски партизани|Народно ослбодителната армија]]. Во септември, дивизиите броеле 60.000 партизани, поделени во три дивизии и три корпуси.<ref name="Georgieva p.19">{{harvsp|Georgieva|Konechni|1998|p=19}}.</ref> На почетокот на октомври, партизаните држеле контрола врз поголемиот дел од селските зони.<ref name="liberation"/> Бугарите брзо почнуваат да губат територии. Прилеп, е првиот ослободен град од страна на партизаните на 2 ноември и пред 12 ноември, исто така се ослободени Куманово, [[Штип]], Скопје, [[Ресен]], [[Битола]] и [[Охрид]]. Партизаните наидуваат на големо спротивставување кај [[Велес]], кој е сместен во долината на [[Вардар]] и им траело два дена исполнети со борба пред целосното влегување во градот на 11 ноември. [[Тетово]] е последниот ослободен град на 19 ноември.<ref name="liberation">{{harvsp|Rossos|2008|p=203}}</ref> Во средината на ноември, Силите на Оската биле целосно исфрлени и комунистички претставници се поставени во администрацијата<ref name="Georgieva p.19"/>. === Демократска Федерална Македонија === {{Поврзано|АСНОМ}} [[Податотека:Prvata makedonska vlada.jpg|мини|десно|Првата влада на ДФМ во 1945 година.]] Првото име на современата македонска држава е Демократска Федерална Македонија која била дел од [[Демократска Федерална Југославија]] односно првото име на социјалистичка Југославија, а трето име на Југославија воопшто. Ова име ДФ Македонија било користено во периодот од [[2 август]] [[1944]] до [[8 март]] [[1946]] година, кога [[Президиум на Народното Собрание|Президиумот на Народното Собрание]] со закон било сменето во Народна Република Македонија. [[Податотека:DEKLARACIJA na asnom za prava na graganinot.jpg|мини|лево|Декларација на АСНОМ за основните права на граѓаните на Федерална Македонија (2 август 1944)]] Во виорот на [[Втора светска војна|Втората светска војна]], на [[Прво заседание на АСНОМ|Првото заседание на АСНОМ]] одржано на [[2 август]] [[1944]] година во [[Прохор Пчински (манастир)|манастирот Св. Прохор Пчински]] со присуство на делегати од сите краишта на [[Македонија]] и на претставници на големите сили учесници во антифашистичката војна - [[Соединетите Држави]] и [[Обединетото Кралство]], биле донесени следниве важни одлуки: * Решение за прогласување на АСНОМ за врховно законодавно и извршно народно претставничко тело и највисок орган на државната власт на Демократска Македонија * Декларацијата на АСНОМ за основните права на граѓаните на Демократска Македонија * Решението на АСНОМ за воведување на [[македонски јазик|македонскиот јазик]] како службен јазик во македонската држава * Решението на АСНОМ за прогласување на [[Илинден]] – [[2 август]] за народен и државен празник на македонската држава. [[Првото заседание на АСНОМ]] основало свој [[Президиум]], кој всушност претставува прва македонска влада. Покрај претседател, Президиумот имал двајца потпретседатели, двајца секретари и 17 члена. За претседател е избран [[Методија Андонов - Ченто]].<ref>[http://www.sobranie.mk/default.asp?ItemID=55C78CD2E66E334188B3C8C0077BF605 www.sobranie.mk] {{Семарх|url=https://web.archive.org/web/20180125134506/http://www.sobranie.mk/default.asp?ItemID=55C78CD2E66E334188B3C8C0077BF605 |date=2018-01-25 }}, На 2 август 1944 година, [[Методија Андонов Ченто]] е избран за претседател на Президиумот на ова највисоко државно тело на '''Демократска Федерална Македонија''', која подоцна е именувана како [[Народна Република Македонија]].</ref> Територијата на државата била поделена на народни одбори, околии и општини како облици на локална управа и самоуправа. [[Податотека:Ss. Cyril and Methodius University in Skopje 6.jpg|мини|десно|Првиот универзитет во Македонија - [[Универзитет „Св. Кирил и Методиј“|Св. Кирил и Методиј]] бил преоснован во 1949 година.]] Излегол првиот број на весникот „''[[Нова Македонија]]''“. Донесена одлука за основање на [[Учителска школа Скопје|Школата за народни учители]]. Била основана [[Народната библиотека „Климент Охридски“]]. Била основана [[Македонската филхармонија]]. [[Божиќни настани на Скопското Кале|Божиќните настани на Скопското Кале]]: одредени единици одбиваат да заминат на [[Сремски фронт|Сремскиот фронт]] и наместо тоа сакаат да биде одено кон [[Солун]]. Бил основан [[Македонскиот народен театар]]. Бил одржан [[Првиот црковно-народен собор]] за обновување на [[Македонската православна црква]]. Била створена првата [[Влада на Македонија од 1945|македонска влада]]. Било донесено Решение за утврдување на [[македонската азбука]]. Од печат, излегол првиот македонски [[буквар]]. На [[8 март]] [[1946]] година, [[Президиум на Народното Собрание|Президиумот на Народното Собрание]] донесол закон со кој дотогашното име Демократска Федерална Македонија да биде сменето во Народна Република Македонија.<ref>[http://www.mia.com.mk/default.aspx?mId=25&vId=72114596&lId=1&pmId=25 www.mia.com.mk]{{Мртва_врска|date=August 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}, На денешен ден, 8 март 1946. Президиумот на Народното собрание на Македонија донесе Закон за измена на името на Демократска Федерална Македонија</ref> == Поважни настани == * [[Уставотворно собрание на Народна Република Македонија|Уставотворното Собрание на НР Македонија]] го усвоила првиот [[Устав на НР Македонија (1946)|Устав на НР Македонија]]. * Формирано е [[Друштво на писателите на Македонија|Друштвото на писателите на Македонија]]. * Основана е [[Македонската опера]]. * [[Информбиро]]то донесува резолуција со која се осудува комунистичка [[ФНРЈ|Југославија]]. * Основан е [[Македонскиот балет]]. * Основан е [[Институтот за национална историја]]. * Одржан е Првиот конгрес на [[Комунистичка партија на Македонија|Комунистичката партија на Македонија]]. * Основан е [[УКИМ|Универзитетот Кирил и Методиј]]. * Формиран [[ФФМ|Македонскиот фудбалски сојуз]]. * Основано [[Друштвото на ликовните уметници на Македонија]]. * Народното собрание на [[ФНРЈ]] го донесува Законот за самоуправување со претпријатијата и стопанските организации. * Во [[Охрид]] е одржан [[Вториот македонски црковно-народен собор]], каде што е прифатен предлогот за обнова на [[Охридската Архиепископија]], олицетворена во самостојната [[Македонска православна црква]]. * Во [[1963]] се случил катастрофален земјотрес во [[Скопје]]. == Воспоставување на комунистичка власт во НРМ == Пресметката со учесниците на бунтот на некои воени единици во [[Скопје]] и во [[Штип]] е повод во македонските работи во почетокот на [[1945]] година да се вклучи сојузната [[Одделение за заштита на народот|ОЗН]]-а. Македонската [[Одделение за заштита на народот|ОЗН]]-а веќе во септември [[1944]] година во Кавадаречко, [[Ресен]]ско и во некои други подрачја има стрелано помали групи означени како [[народни непријатели]], но со доаѓањето на сојузната ОЗН-а почнуваат помасовни стрелања без судења во [[Куманово|Кумановско]], [[Велес|Велешко]], [[Скопје|Скопско]], [[Тетово|Тетовско]] и во [[Гостивар]]ско{{Citation needed}}. Македонија се ослободува во ноември 1944 со исклучиво домашни сили, во соработка со странски мисии. На чело на државата се наоѓа [[Президиумот на АСНОМ]] со [[Методија Андонов-Ченто]]. Постојат одредени размислувања за целосно ослободување на сите делови на Македонија со стапување во врска со тамошните македонски единици. Пречка за заминување на македонската војска за [[Солун]] се СССР и големите сили [[Кримска конференција|договорот од]] [[Јалта]], кои не се согласуваат со менување на границите на [[Грција]] од [[1919]]-[[1941]]. {{Историја на Македонија}} [[Комунистичка партија на Југославија|Комунистичката партија на Југославија]] на чело со [[Јосип Броз Тито]], не сакајќи да ги комплицира односите со сојузниците, не се ни обидува да делува на овие одлуки. Стравот од прогласување на независност на Македонската држава е втора но најзначајна причина. Во таа насока, КПЈ инсталира свои кадри, луѓе кои никогаш не биле запознаени и не учествувале во [[НОВ|Народноослободителната војна]] во Македонија{{Citation needed}}. Предводени од [[Лазар Колишевски]] следните години го дезавуираат раководството и скоро сите членови на Президиумот се осудени и отстранети од власта{{Citation needed}}. Тоа исто така е период на елиминација на осомничените народни непријатели поради ''соработка со окупаторот''{{Citation needed}}. === Борба за власт === Во Македонија почнува борба за власт, која трае некаде до крајот на [[1947]] година, а што ја води Комунистичката партија. ОЗН-а и служи како инструмент на насилство. На удар на партијата се: * Интелигенцијата (особено високообразованите кадри и учениците на повисоките класови од гимназиите во [[Битола]], [[Струмица]], [[Прилеп]], [[Кавадарци]], [[Велес]] и др.){{Citation needed}}; * Поимотните луѓе во градовите и селата{{Citation needed}}; * Македонското православно свештенство (''види [[Македонска православна црква]]''){{Citation needed}}. Интелигенцијата доаѓа во судир со власта, бидејќи не ја прифаќа опцијата за решавање на [[македонско прашање|македонското прашање]] исклучиво во рамките на [[Југославија]]. Тие сметаат дека постои историска шанса за обединување на Македонија со помош на [[САД]] и на [[Велика Британија]] и под нивни протекторат до целосна [[независност]]{{Citation needed}}. Припадниците на таа група не биле меѓусебе организациски и политички поврзани, иако имало повеќе изолирани мали кружоци. Раководството на КП преку ОЗН-а јавното дејствување и искажаните мисли и замисли на тие луѓе го оквалификува како „непријателско дејствување против народот и државата“. Иако тие заговарале демократизација на политичкиот живот во земјата, воспоставување и други гласила покрај „[[Нова Македонија]]“ (тоа го барал на пример [[Илија Чулев]]), ним им е судено како на заговорници за „насилно рушење на државата“{{Citation needed}}. [[Методија Андонов - Ченто]], на пример, е осомничен за намера да пребега во [[Грција]] за таму да формира терористички чети за напад врз властите во југословенскиот дел од Македонија. На тие луѓе им се наместени судски процеси и осудувани се на долгогодишна робија, а некои од нив на смрт. Таков е случајот и со некои гимназијалци, кои, како на пример во Струмица, веднаш се стрелани, а некои други го загубиле животот во затворите. Поимотните луѓе во градовите и во селата, иако најголем дел од нив го помагал партизанското движење, осудувани се на долгогодишен затвор{{Citation needed}} за да им се земе имотот и да се создаде база на државна сопственост. Така е уништуван економскиот граѓански слој во Македонија и земјата е комплетно пролетаризирана. === Црковно прашање === Спорот со православното свештенство избива во врска со прашањето за статусот на Православната црква во новата македонска држава. Македонското свештенство бара автокефална [[Македонска православна црква]]. Раководството на [[Сојуз на комунистите на Македонија|КПМ]] ја лансира идејата за [[Југословенска православна црква]], во чии рамки Македонската православна црква би имала [[автономија]]. Поаѓајќи од тој став, партијата го осудува барањето на свештениците за автокефална Македонска православна црква прогласувајќи го за сепаратистичко и непријателско кон државата. Бидејќи би се компромитирала ако јавно брани таква политика, партијата преку ОЗН-а и преку нејзините соработници настојува и успева да конструира случаи за компромитација на угледните свештеници во тоа време, тврдејќи дека тие се крадци и неморални, за да може да ги затвори и осуди. Бидејќи припадниците на интелигенцијата, на економски имотниот слој на градот и на селото и на свештенството не биле меѓусебе политички и организациски поврзани, КП зазема став во најголем дел од судењата на таквите луѓе да се докаже нивна поврзаност со [[ВМРО]] на [[Ванчо Михајлов]]{{Citation needed}}. === Државен терор === Имено, [[ВМРО]] како политичка организација на Македонците можеше да биде центар што би прераснал во политички конкурент на КП. Намерата, пак, процесите против противниците на КП без оглед на кој слој на населението припаѓале, да бидат водени така што ќе се докаже дека обвинетите биле поврзани со ВМРО на [[Ванчо Михајлов]], имала цел осудуваните да ги поврзе со терористичка организација и споменот за ВМРО да остане само спомен за она што било под раководство на Ванчо Михајлов{{Citation needed}}. Специфична непријателска средина партијата утврдила во [[малцинства]]та, особено во турското и во албанското малцинство, и спрема тие луѓе е водена политика на елиминација. Целта на раководството на КП била да создаде општество во Македонија во согласност со [[ленин]]истичките принципи на Комунистичката партија. Се барало и интелигенцијата и свештенството да се приспособат на тие принципи и да се елиминира секаква можност на слобода и [[плурализам]] во [[економија]]та, во политичкиот и во општествениот живот. Паралелно се градеа и институциите на македонската држава, првпат во поновата историја. Но и тој процес и' беше подреден на потребата од комплетна доминација на КП во животот на македонското општество. Затоа беа елиминирани барем половината од оние што ги градеа државата и државните институции. Така на пример, од вкупно 22 члена на [[Иницијативен одбор за свикување на АСНОМ|Иницијативниот одбор на АСНОМ]], 10 члена се изложени на [[репресија]], а од вкупно 22 члена на [[Президиумот на АСНОМ]], 11 се изложени на репресија{{Citation needed}}. Според првата и единствена официјална "Информација за преземените мерки на органите на власта спрема државјани на Р Македонија за кои во периодот 1945-1993 година се располагало со основани сомненија дека дејствувале за формирање самостојна и [[обединета Македонија]]", изработена од МВР во [[1993]] година, во периодот [[1945]]-[[1985]] година вкупно во Македонија биле откриени 105 илегални групи и организации со над 1.200 припадници, чие дејствување било насочено кон ''отцепување на Македонија од заедницата на југословенските народи и создавање самостојна и обединета Македонија''. Од нив од слобода биле лишени 1.045 припадници на илегалните групи и организации, од кои 242 биле осудени на смрт или на временска казна до 15 години. Во периодот од [[1945]] до [[1980]] година се одржале околу 700 политички процеси против членовите и припадниците на тајните организации и групи, на кои биле изречени стотици смртни пресуди и долгогодишни затворски казни. За бројот на прогонуваните, затвораните и осудуваните лица со поинакви политички убедувања од постојниот комунистички режим доволно говорат 14.000 политички досиеја што ги водела Службата за државна безбедност при [[МВР]] и 22.000 затворски досиеја на затворените политички лица во затворот [[Идризово]], или вкупно 36.000 досиеја. Тоа се политички досиеја на лица (од разни возрасти и професии - револуционери, интелектуалци, лекари, студенти, обични и полуписмени селани, лица во поодмината возраст и ученици-гимназисти, деца на 16 години), затворани, осудувани, прогонувани и стрелани во периодот 1945-1985 година од новата македонска комунистичка власт, затоа што се бореле за независна [[Република Македонија]] и за идеалите на [[ВМРО]]{{Citation needed}}. Според неофицијални податоци, во периодот [[1949]]-[[1951]] биле затворени 7.330 средношколци, а само во затворот "Идризово" биле затворени 2.500 политички затвореници{{Citation needed}}. == Прва влада на НРМ == Првата [[Влада на РМ|Влада на НРМ]] е формирана на [[16 април]] [[1945]] година со одлука на [[АСНОМ|Третото заседание на АСНОМ]]. Нејзин прв претседател беше [[Лазар Колишевски]]. Како приоритетни цели во програмата на првата Влада беа посочени: подобрување на здравствената заштита, борба против неписменоста, озаконување на [[Кирилица|азбуката]] и [[Правопис на македонскиот јазик|правописот]] на [[македонски јазик|македонскиот литературен јазик]], развој на училиштата и формирање универзитет, развој на народно судство, борба против бирократијата и демократизација на органите на народната власт со спроведување слободни и тајни избори. == Напредување на републиката == [[Податотека:Tito u obilasku spomenika palim borcima NOB u Kumanovu (2).jpg|мини|десно|Претседателот Тито во посета на [[Спомен-костурница (Куманово)|Спомен костурницата]] во Куманово, 7 ноември 1972]] Во 1945, ситуацијата во Македонија е тешка поради чекорите кои требале да се преземат за да се создаде економски и социјален напредок. Било потребно да се кодифицира стандардниот македонски јазик, да се напишат речници, да се отворат училишта, да се воспостават медиуми и национална култура, да се изградат фабрики и електрични централи.<ref>{{harvsp|Georgieva|Konechni|1998|p=22}}</ref> Неписменоста кај населението била 64% во 1944 и отворање на училишта е еден од првите цело на новиот режим. Додека постоеле само 843 училишта во 1939, нивниот број се зголемил на 1487 во 1951. Комунистичките закони им дозволиле на децата од малцинствата да добијат пристап до образование на нивниот мајчин јазик, и истата година имало 1148 училишта на македонски јазик, 214 училишта на албански, 112 на турски и 13 на спрски јазик кои заедно броеле 177.579 ученици. Во 1959, овој број достигнал 211.556 и во 1973 330.698<ref>{{harvsp|Georgieva|Konechni|1998|p=98}}</ref>. Неписменоста значително опаднала: во 1953 40.3% од населението сè уште било неписмено додека во 1988, 10.9%. Овој резултат бил незначителен во споредба со тој во богатите републики како [[Словенија]], но е подобар од тој во [[Босна и Херцеговина]] (14.5%) и [[Косово]] (17.6%), во 1988.<ref name="ref-8">{{harvsp|Lampe|2000|p=340-341}}</ref>. Македонскиот јазик се кодифицирал во 1945 година. Дијалектот зборуван во главниот град Скопје се сметале за близок кон [[српски јазик|српскиот јазик]] и поради тоа дијалектите од Битола и Велес биле одбрани како тие за стандардизација на јазикот; македонската азбука била прифатена на 3 мај, а правописот на 7 јуни во истата година.<ref name="ref-9">{{harvsp|Poulton|2000|p=116}}.</ref> Воспоставувањето на македонската црква независна од српскиот патријархат е уште еден голем момент за македонската нација и уште една од ретките соработки помеѓу водичите на верата и тие на социјалистичката држава. Архиепископијата во Охрид, која исчезнала во 18 век, била повторно поставена во 1958 и нејзината [[автокефална црква|автокефалија]] е прогласена во 1967. Српската црква одбива да ја признае независноста. Односите помеѓу македонската црква и македонските власти останале добри, особено поради тоа што двете требале да се соочат со албанскиот национализам и исламизацијата на државата.<ref name="ref-9" /> [[Македонска академија на науките и уметностите|Македонската академија на науките и уметностите]] (МАНУ), уште една голема национална институција била основана во 1967.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.manu.edu.mk/index.htm|title=Вовед во академијата|publisher=[[Македонска академија на науките и уметностите]]|accessdate=18 јуни 2020|archive-date=2011-04-20|archive-url=https://web.archive.org/web/20110420010643/http://www.manu.edu.mk/index.htm|url-status=dead}}</ref> Државата го добила името '''Социјалистичка Република Македонија''' во 1963. === Криза во 1980-те === [[Податотека:Pomnik – muzeum ofiar trzęsienia ziemi - Skopje - 001047n.jpg|мини|десно|Старата железничка станица во Скопје во 1976 год.]] Социјалистичка Република Македонија била соочена со економска и социјална криза во текот на 1980-те како и остатокот на [[Југославија]]. Економската криза зпаочнала со нафтената криза во 1970-те и се зголемила поради огромниот долг на републиката, од околу 20 милијарди [[долар]]и кој бил позајмен со цел да се развива стопанството.<ref name="crise">{{harvsp|Rossos|2008|p=246}}</ref><ref name="Georgieva p.23"/> Републиката престанала да привлекува инвеститори, економскиот пораст почнал да стагнира и квалитетот на живот да се намалува.<ref name="crise"/> Во 1988, стапката на [[инфлација]] достигнува 250% и 27% од [[активна популација|активната популација]] е невработена. Бројката на невработеност била под југословенскиот просек (16,2 %) и имала огромна разлика со таа во Словенија, каде што стапката на невработеност изнесувала само 1.7%. Истата година, бруто-домашниот производ врз жител не достигнал повисоко од 1.399.000 динари за Македонија, додека југословенскиот просек бил 2.045.000 динари а тој на Словенија 3.140.000 динари.<ref name="Georgieva p.23"/> Економската криза довела и до зголемување на етничките тензии помеѓу двете најголеми народи, Македонците и Албанците. Растењето на албанскиот национализам доведува до зголемување на македонскиот. Така во 1987 година, 100 албански официјалци од Тетово биле отпуштени поради „идеолошки разлики“. Се случуваат големи протести на Албанците во 1988 во Куманово и Гостивар и следната година е прилагоден македонскиот амандман.<ref>{{harvsp|Poulton|2000|p=128-130}}</ref> Додека претходно, републиката била дефинирана како „Држава за македонскиот народ и на турските и албанските малцинства“, новата дефиниција вклучувала „држава-нација на македонскиот народ“. Албанското малцинство реагирално преку петиции, но ситуацијата останала релативно мирна.<ref>{{harvsp|Poulton|2000|p=133}}</ref> == Стопанство == [[Македонија]] по [[Втора светска војна|Втората светска војна]] во [[Југославија]] влегува како економски најнеразвиена и од војната најопустошена република. Со доаѓањето на комунистичката власт, македонската економија и стопанство почнуваат коренито да се изменуваат и градат во [[СССР|советскиот]] [[социјализам|социјалистички]] тип на планирано стопанство. Мерките на колективизација и насилната национализација (одземање на приватната сопственост на земјоделското и останатото земјиште на граѓаните) катастрофално ќе се одразат на македонското село. Во исто време започнува и засилена индустријализација на градовите, со што се предизвикува масовен прилив на селско население во градовите. Со изработката на првите петогодишни планови (петолетки) економската состојба и инфраструктура во [[Македонија]] почнува да се гради и да напредува со незапирлив подем. Се започнува со електрификација на градовите и селата, а во овој период на индустријализација се градат и најголемите индустриски капацитети. Договореното стопанство во СР Македонија, доаѓа во целосен колапс и пропаст кон крајот на осумдесеттите години на XX век, за целосно да крахира со распадот на [[СФРЈ]] кога се губат тогашните сигурни пласмани на производите на македонските претпријатија на пазарот во Југославија. [[Македонија]] главно го снабдувала [[СФРЈ|југословенскиот пазар]] со земјоделски производи, градинарски култури и ран [[зеленчук]], [[овошје]], [[тутун]] и цигари, [[челик]] за [[бродоградба]], текстилни производи и полуфабрикати кои најчесто биле дофабрикувани во [[Словенија]] и [[Хрватска]], а подоцна се извезувале и во странство и се пласирале како словенечки и хрватски производи. Сепак, [[Македонија]] поради разни околности, била во подредена економска положба во однос на поголемите републики особено на [[Србија]]. Поради тоа, економскиот развој во [[Македонија]] се задржал само во педесеттите и шеесеттите години на XX век, додека во седумдесеттите и осумдесеттите се забележувале знаци на економска стагнација, додека републики како [[Словенија]], [[Хрватска]] и [[Србија]] економски напредувале во однос на останатите. == Државни симболи== АСНОМ во 1944 година го усвоил првото знаме на Македонија. Тоа било со црвена позадина со жолта ѕвезда на средината. Во 1946, откако републиката влегла во југословенската федерација, ѕвездата била ставена во горниот лев агол. Грбот исто така бил адаптиран во [[1946]] и го користел дизајнот кој бил прифатен на АСНОМ во 1944. Дизајнот го симболизирал сонцето кое се крева над државата и ја симболизира слободата која се шири во Македонија. Централните фигури посочуваат кон Шар Планина со врвот Љуботен на планината Кораб. Под планината е претставено бранувањето на реката Вардар и на Охридското Езеро. На почетокот, претставената планина ја симболизирала планината во Пирид во македонска Бугарија. Опкружени се со пленица (во горниот дел) и со афион во позадината (во долниот дел) кои ја симболизираат флората и земјоделството во државата. Исто така е претставен и мак, растение кое било воведено во Македонија за време на [[Османлиско Царство|Османлиското Царство]] и народни дезени. На врвот е зачувана црвената ѕвезда, симбол на [[комунизам|комунизмот]]. <gallery> Image:Flag of North Macedonia (1944–1946).svg|Знамето од 1944. Image:Flag of North Macedonia (1946–1992).svg|Знамето од 1946. Image:Coat of arms of Macedonia (1944–1946).svg|Грбот од 1944. Image:Coat_of_arms_of_Macedonia_(1946-2009).svg|Грбот од 1946. </gallery> == Административна поделба == * Во 1952 година, со Законот за поделба на Народна Република Македонија на околии, градски општини и општини, биле за првпат воведени околиите и општините како локални територијални единици. Истата година Народна Република Македонија била поделена на 18 околии, 27 градски општини и 205 општини. {{Административна поделба на НР Македонија (1952-1955)}} * Во 1955 година, со Законот за подрачјата на околиите и општините, во Народна Република Македонија имало 7 околии и 73 општини. ** [[Скопска околија (1955-1957)|Скопската околија]] се состоела од 9 општини: [[Општина Бутел|Бутел]], [[Општина Ѓорче Петров|Ѓорче Петров]], [[Општина Драчево|Драчево]], [[Општина Петровец|Петровец]], [[Општина Ракотинци|Ракотинци]], [[Општина Идадија|Идадија]], [[Општина Кале|Кале]], [[Општина Кисела Вода|Кисела Вода]] и [[Општина Саат Кула|Саат Кула]] ** [[Битолска околија (1955-1957)|Битолската околија]] се состоела од 13 општини: [[Општина Битола|Битола]], [[Општина Бистрица|Бистрица]], [[Општина Демир Хисар|Демир Хисар]], [[Општина Дихово|Дихово]], [[Општина Долнени|Долнени]], [[Општина Кривогаштани|Кривогаштани]], [[Општина Крушево|Крушево]], [[Општина Кукуречани|Кукуречани]], [[Општина Мориово|Мориово]], [[Општина Новаци|Новаци]], [[Општина Плетвар|Плетвар]], [[Општина Прилеп|Прилеп]] и [[Општина Тополчани|Тополчани]]. ** [[Кумановска околија (1955-1957)|Кумановската околија]] се состоела од 9 општини: [[Општина Клечевце|Клечевце]], [[Општина Кратово|Кратово]], [[Општина Крива Паланка|Крива Паланка]], [[Општина Куманово|Куманово]], [[Општина Липково|Липково]], [[Општина Орашац|Орашац]], [[Општина Ранковце|Ранковце]], [[Општина Старо Нагоричане|Старо Нагоричане]] и [[Општина Табановце|Табановце]] ** [[Охридска околија (1955-1957)|Охридската околија]] се состоела од 9 општини: [[Општина Белчишта|Белчишта]], [[Општина Брод|Брод]], [[Општина Дебар|Дебар]], [[Општина Кичево|Кичево]], [[Општина Косел|Косел]], [[Општина Осломеј|Осломеј]], [[Општина Охрид|Охрид]], [[Општина Ресен|Ресен]], [[Општина Струга|Струга]] ** [[Тетовска околија (1955-1957)|Тетовската околија]] се состоела од 7 општини: [[Општина Врапчиште|Врапчиште]], [[Општина Гостивар|Гостивар]], [[Општина Жеровјани|Жеровјани]], [[Општина Маврово|Маврово]], [[Општина Сараќино|Сараќино]], [[Општина Тетово|Тетово]] и [[Општина Теарце|Теарце]] ** [[Титоввелешка околија (1955-1957)|Титовелешката околија]] се состоела од 11 општини: [[Општина Богданци|Богданци]], [[Општина Богомила|Богомила]], [[Општина Валандово|Валандово]], [[Општина Гевгелија|Гевгелија]], [[Општина Градско|Градско]], [[Општина Кавадарци|Кавадарци]], [[Општина Конопиште|Конопиште]], [[Општина Неготино|Неготино]], [[Општина Отовица|Отовица]], [[Општина Велес|Велес]] и [[Општина Чашка|Чашка]] ** [[Штипска околија (1955-1957)|Штипската околија]] се состоела од 15 општини: [[Општина Берово|Берово]], [[Општина Босилово|Босилово]], [[Општина Василево|Василево]], [[Општина Виница|Виница]], [[Општина Делчево|Делчево]], [[Општина Кочани|Кочани]], [[Општина Ново Село|Ново Село]], [[Општина Облешево|Облешево]], [[Општина Пехчево|Пехчево]], [[Општина Пробиштип|Пробиштип]], [[Општина Радовиш|Радовиш]], [[Општина Свети Николе|Свети Николе]], [[Општина Струмица|Струмица]], [[Општина Џумајлија|Џумајлија]] и [[Општина Штип|Штип]] * Во текот на 1962 година бројот на општините бил намален на 61. * Во 1966 година биле укинати околиите. == Демографија == {| class="wikitable" |+Етнички групи во Македонија (1943 — 1991) ! rowspan="2" |Етнички групи ! colspan="2" |1948 ! colspan="2" |1953 ! colspan="2" |1961 ! colspan="2" |1971 ! colspan="2" |1981 ! colspan="2" |1991 |- !Број !% !Број !% !Број !% !Број !% !Број !% !Број !% |- |[[Македонци]] | align="right" | 789,648 | align="right" | 68.5 | align="right" | 860,699 | align="right" | 66.0 | align="right" | 1,000,854 | align="right" | 71.2 | align="right" | 1,142,375 | align="right" | 69.3 | align="right" | 1,281,195 | align="right" | 67.0 | align="right" | 1,328,187 | align="right" | 65.3 |- |[[Македонски Албанци|Албанци]] | align="right" | 197,389 | align="right" | 17.1 | align="right" | 162,524 | align="right" | 12.5 | align="right" | 183,108 | align="right" | 13.0 | align="right" | 279,871 | align="right" | 17.0 | align="right" | 377,726 | align="right" | 19.8 | align="right" | 441,987 | align="right" | 21.7 |- |[[Македонски Турци|Турци]] | align="right" | 95,940 | align="right" | 8.3 | align="right" | 203,938 | align="right" | 15.6 | align="right" | 131,481 | align="right" | 9.4 | align="right" | 108,552 | align="right" | 6.6 | align="right" | 86,691 | align="right" | 4.5 | align="right" | 77,080 | align="right" | 3.8 |- |[[Македонски Роми|Роми]] | align="right" | 19,500 | align="right" | 1.7 | align="right" | 20,462 | align="right" | 1.6 | align="right" | 20,606 | align="right" | 1.5 | align="right" | 24,505 | align="right" | 1.5 | align="right" | 43,223 | align="right" | 2.3 | align="right" | 52,103 | align="right" | 2.6 |- |[[Македонски Срби|Срби]] | align="right" | 29,721 | align="right" | 2.6 | align="right" | 35,112 | align="right" | 2.7 | align="right" | 42,728 | align="right" | 3.0 | align="right" | 46,465 | align="right" | 2.8 | align="right" | 44,613 | align="right" | 2.3 | align="right" | 42,775 | align="right" | 2.1 |- |[[Македонски Бошњаци|Бошњаци]] | rowspan="2" |1,560 | rowspan="2" |0.1 | rowspan="2" |1,591 | rowspan="2" |0.1 | rowspan="2" |3,002 | rowspan="2" |0.2 | rowspan="2" |1,248 | rowspan="2" |0.1 | rowspan="2" |39,555 | rowspan="2" |2.1 | rowspan="2" |31,356 | rowspan="2" |1.5 |- |[[Муслимани (народ)|Муслимани]] |- |[[Македонски Власи|Власи]] | align="right" | 9,511 | align="right" | 0.8 | align="right" | 8,668 | align="right" | 0.7 | align="right" | 8,046 | align="right" | 0.6 | align="right" | 7,190 | align="right" | 0.4 | align="right" | 6,392 | align="right" | 0.3 | align="right" | 7,764 | align="right" | 0.4 |- |[[Македонски Бугари|Бугари]] | align="right" | 889 | align="right" | 0.1 | align="right" | 920 | align="right" | 0.1 | align="right" | 3,087 | align="right" | 0.2 | align="right" | 3,334 | align="right" | 0.2 | align="right" | 1,984 | align="right" | 0.1 | align="right" | 1,370 | align="right" | 0.1 |- |[[Македонски Хрвати|Хрвати]] | align="right" | 2,090 | align="right" | 0.2 | align="right" | 2,770 | align="right" | 0.2 | align="right" | 3,801 | align="right" | 0.3 | align="right" | 3,882 | align="right" | 0.2 | align="right" | 3,349 | align="right" | 0.2 | align="right" | 2,878 | align="right" | 0.1 |- |[[Црногорци]] | align="right" | 2,348 | align="right" | 0.2 | align="right" | 2,526 | align="right" | 0.2 | align="right" | 3,414 | align="right" | 0.2 | align="right" | 3,246 | align="right" | 0.2 | align="right" | 3,940 | align="right" | 0.2 | align="right" | 3,225 | align="right" | 0.1 |- |[[Југословени]] | | | | | align="right" | 1,260 | align="right" | 0.1 | align="right" | 3,652 | align="right" | 0.2 | align="right" | 14,240 | align="right" | 0.7 | | |- |Други/неопределени | align="right" | 4,390 | align="right" | 0.4 | align="right" | 5,304 | align="right" | 0.4 | align="right" | 4,616 | align="right" | 0.3 | align="right" | 22,988 | align="right" | 1.4 | align="right" | 6,228 | align="right" | 0.3 | align="right" | 45,239 | align="right" | 2.2 |- !Вкупно ! colspan="2" |1,152,986 ! colspan="2" |1,304,514 ! colspan="2" |1,406,003 ! colspan="2" |1,647,308 ! colspan="2" |1,909,136 ! colspan="2" |2,033,964 |} == Раководство == === Претседатели на АСНОМ === :''Видете: [[АСНОМ]]'' * [[Методија Андонов - Ченто]] === Претседатели на Президиумот на Собранието на НРМ === * [[Димитар Влахов]] * [[Богоја Фотев]] * [[Видое Смилевски]] === Претседатели на Собранието на НРМ (од 7 јули 1963 - СРМ) === * [[Борис Спиров]] (1946 - 1947) * [[Димитар Несторов]] (1947 - 1951) * [[Димче Стојанов - Мире]] (1951 - 1953) * [[Лазар Колишевски]] (1953 - 1958, 1958 - 1962) * [[Љупчо Арсов]] (1962 - 1963) * [[Видое Смилевски - Бато]] (1963 - 1967) * [[Мито Хаџивасилев - Јасмин]] (1967 - 1968) * [[Никола Минчев]] (1968 - 1974) * [[Благоја Талески]] (1974 - 1978, 1978 - 1982) * [[Бошко Станковски]] (1982 - 1983, 1983 - 1984) * [[Ката Лахтова]] (1984 - 1985) * [[Станко Младеновски]] (1985 - 1986) * [[Вулнет Старова]] (1986 - 1991) === Претседатели на Претседателството на СРМ === * [[Видое Смилевски]] * [[Љупчо Арсов]] * [[Ангел Чемерски]] * [[Благоја Талески]] * [[Томе Буклески]] * [[Ванчо Апостолски]] * [[Драгољуб Ставрев]] * [[Јездимир Богдански]] * [[Владимир Митков]] === Премиери на НРМ/СРМ === * [[Лазар Колишевски]] (1945 – 1953), * [[Љупчо Арсов]] (1953 – 1961), * [[Александар Грличков]] (1961 – 1965), * [[Никола Минчев]] (1965 – 1968), * [[Ксенте Богоев]] (1968 – 1974), * [[Благоја Попов]] (1974 – 1982), * [[Драгољуб Ставрев]] (1982 – 1986), * [[Глигорије Гоговски]] (1986 – 1991) == Поврзано == * [[Социјалистичка Федеративна Република Југославија]] * [[Историја на Република Македонија]] * [[Историја на македонскиот народ]] == Наводи == {{наводи}} == Надворешни врски == * [http://www.vreme.com.mk/DesktopDefault.aspx?tabindex=0&tabid=1&EditionID=706&ArticleID=45087 Марксизам, комунизам и антикомунизам (8)] {{Семарх|url=https://web.archive.org/web/20070927220616/http://www.vreme.com.mk/DesktopDefault.aspx?tabindex=0&tabid=1&EditionID=706&ArticleID=45087 |date=2007-09-27 }}, Стојан Андов * [http://217.16.70.245/?pBroj=1995&stID=61450&pR=7 Хуманоста на македонскиот комунизам] {{Семарх|url=https://web.archive.org/web/20070929083149/http://217.16.70.245/?pBroj=1995&stID=61450&pR=7 |date=2007-09-29 }}, Зоран Тодоровски {{Претседатели на СР Македонија}} {{Социјалистичка Федеративна Република Југославија}} [[Категорија:Социјалистичка Република Македонија| ]] 0e04cz08d72vlukika6koq9x13x7ub7 0 5400 5381349 5337582 2025-06-18T13:30:30Z Todot3123 118124 5381349 wikitext text/x-wiki :''Ова е статија за тип на населено место. За средината (рурала), видете: [[Село (средина)]]'' [[Податотека:Ilinden(Belimbegovo)MK.jpg|мини|десно|[[Илинден (населба)|Белимбегово]] (Илинден) — пример за големо приградско село во Македонија]] [[Податотека:Galichnik-View-Northern-Slope.jpg|мини|десно|[[Галичник]] - западномакедонско планинско село]] [[Податотека:Main street of the village of Castle Combe, Wiltshire, England.jpg|мини|десно|Селото Касл Кум во [[Вилтшир]], [[Англија]]]] '''Селата''' се помали [[населби]] кои се разликуваат од [[град]]овите по нивната [[физиономија]], функција, [[демографска структура на населението]] и нивното значење. Селото може да биде споено или надворешно и има население (денес 100 и повеќе жители). Околното подрачје што му припаѓа на самото село се нарекува '''атар'''.<ref>„[http://www.makedonski.info/search/атар атар]“ - Дигитален речник на македонскиот јазик</ref> == Селски населби во Македонија == Селските населби во [[Република Македонија|Македонија]] се такви населени места во кои најголем дел од [[население]]то се занимава со [[земјоделство]]. Во Македонија има вкупно 1,645 села. Според настанувањето и развојот, селата се формирани пред градовите. Во еволуцијата на нашите села, главно, се одделуваат четири фази: * Претцрковна фаза, кога не постоеле села во вистинската смисла на зборот, туку тоа биле одделни куќи, расфрлани по [[имот]]ите; * Црковна фаза, кога започнува групирањето на куќите во села, при што центар биле [[Црква|црквите]]; * Феудална фаза, кога селата се граделе на крупните поседи на [[Феудалец|феудалците]], како на пример [[Чифлигарско село|чифлигарските села]]; * Катастарска фаза, кога селата ја добиле денешната физиономија, со свое име, [[атар]] и територија на протегање, односно [[катастар]] со кој биле одредени сите одлики на селото. Во Македонија, селата можат да се поделат на мали, средни и големи. * Мали села се оние во кои живеат од 1 до 300 жители. Во Македонија има вкупно 961 вакво село, односно 58,4% од сите села. * Средни села се оние во кои живеат од 301 до 800 жители. Во Македонија има 337, т.е. 20,5% од сите села. * Големи села се оние кои имаат повеќе од 801 жител. Во Македонија има 347 вакви села (21.1% од сите). Според [[микроположба]]та, во Македонија има рамничарски, ридски и планински села. ==Селото како тема во уметноста и во популарната култура== ===Селото како тема во книжевноста=== ====Селото како тема во народната книжевност==== * „Си поминав низ село“ - македонска народна песна.<ref>Блаже Тренески, ''Стојна ситноода''. Скопје: Студентски збор, 1981, стр. 21.</ref> * „Селаните сакале да ги продадат коњите па ги продале жените“ – полска народна приказна.<ref>''Пољске бајке''. Београд: Народна књига, 1974, стр. 136-140.</ref> * „За еден селанец кој имал злобна жена“ – полска народна приказна.<ref>''Пољске бајке''. Београд: Народна књига, 1974, стр. 146-148.</ref> * „Селанецот и оџата“ - македонска народна приказна.<ref>''Македонски хумористични народни приказни''. Скопје: Просветно дело, Редакција „Детска радост“, 2004, стр. 8.</ref> * „Селанецот што го надитрил аптекарот“ - македонска народна приказна.<ref>''Македонски хумористични народни приказни''. Скопје: Просветно дело, Редакција „Детска радост“, 2004, стр. 67-68.</ref> * „Селанецот, волкот и јагнето“ - македонска народна приказна.<ref>''Македонски хумористични народни приказни''. Скопје: Просветно дело, Редакција „Детска радост“, 2004, стр. 24-26.</ref> ====Селото како тема во книжевноста==== * „Село“ - песна на рускиот поет [[Генадиј Ајги]] од 1986 година.<ref>Антологија руске лирике – X-XXI век. Књига III: Средина XX века – поч. XXI века (неомодернизам, неоавангарда, постмодернизам и нова трагања). Београд: Paidea, 2007, стр. 57-58.</ref> * „[[Последните селани]]“ — [[роман]] на македонскиот писател [[Петре М. Андреевски]].<ref>Петре М. Андреевски, ''Последните селани'' (второ издание), ЗУМПРЕС, Скопје, 1999</ref> * „Селска хроника“ - песна на [[Никола Јонков Вапцаров]].<ref>Никола Ј. Вапцаров, ''Песни''. Скопје: Македонска книга, Мисла и Култура, 1988, стр. 132-133.</ref> * „[[Селото Степанчиково]]“ ([[руски јазик|руски]]: ''Село Степанчиково и его обитатели'') - [[роман]] на рускиот писател [[Фјодор Достоевски]] од [[1859]] година.<ref>Joseph Frank, ''Dostoevsky. The Years of Ordeal'' 1850-1859'', London, 1983, p. 264.</ref> * „По селото“ - песна на рускиот поет [[Михаил Исаковски]].<ref>''Антологија руске лирике – X-XXI век. Књига II: Прва четвртина – средина XX века (авангарда и социјалистички реализам)''. Београд: Paidea, 2007, стр. 201.</ref> * „[[Село зад седумте јасени]]“ - роман на македонскиот писател [[Славко Јаневски]] од 1952 година. * „Селани“ — песна на македонскиот поет Јован Котески.<ref>Јован Котевски, ''Пеплосија''. Мисла, Скопје, 1966, стр. 60-65.</ref> * „Селска сиромаштија“ — песна на [[Јован Котески]].<ref>Јован Котевски, ''Пеплосија''. Мисла, Скопје, 1966, стр. 33.</ref> * „Мртво село“ — песна на Јован Котески.<ref>Јован Котевски, ''Пеплосија''. Мисла, Скопје, 1966, стр. 49.</ref> * „На село“ — песна на македонскиот поет [[Васил Куноски]].<ref>Васил Куноски, ''Песни''. Скопје: Просветно дело, Редакција „Детска радост“, 2004, стр. 68-69.</ref> * „Сабота в село“ (италијански: ''Il sabato del villaggio'') - песна на италијанскиот поет [[Џакомо Леопарди]] од 1829 година.<ref>Đ. Leopardi, ''Pesme i proza''. Beograd: Rad, 1964, стр. 36-37.</ref> * „Село“ (''Pueblo'') - песна на шпанскиот поет [[Федерико Гарсија Лорка]].<ref>Федерико Гарсија Лорка, ''Неверна жена''. Скопје: Македонска книга, Култура, Мисла, Наша книга, 1982, стр. 23.</ref> * „[[Приказни од моето село]]“ — книга на македонскиот писател [[Ванчо Николески]].<ref>''Јунак над јунаци'', Култура, Скопје, 1967.</ref> * „Гостин од село“ - расказ на македонската писателка [[Оливера Николова]].<ref>Оливера Николова, ''Приказни за Зоки Поки'', Скопје: Култура, Наша книга, Мисла, Македонска книга, Детска радост, 1980, стр. 10-11.</ref> * „Непроштено“ — песна на македонскиот поет [[Анте Поповски]].<ref>Анте Поповски, ''Поезија''. Наша книга, Скопје, 1990, стр. 236.</ref> * „Адам и Далјана“ — песна на македонскиот поет Анте Поповски.<ref>Анте Поповски, ''Поезија''. Наша книга, Скопје, 1990, стр. 237.</ref> * „Вртолум“ — песна на македонскиот поет Анте Поповски.<ref>Анте Поповски, ''Поезија''. Наша книга, Скопје, 1990, стр. 238.</ref> * „Адамово и Давидово“ — песна на македонскиот поет Анте Поповски.<ref>Анте Поповски, ''Поезија''. Наша книга, Скопје, 1990, стр. 239.</ref> * „Село“ — песна на рускиот поет [[Александар Пушкин]].<ref>A. S. Puškin, ''Lirika''. Rad, Beograd, 1979, стр. 57-58.</ref> * „Селска мака“ - песна на македонскиот поет [[Кочо Рацин]].<ref>Кочо Рацин, ''Бели мугри''. Скопје: Кочо Рацин, 1963, стр. 5.</ref> * „Жителите на едно село“ — краток расказ на македонскиот писател [[Сотир Ристо]].<ref>Никола Гелевски и Владимир Мартиновски (приредувачи), ''Џинџуџе во земјата на афионите: Антологија на македонскиот краток расказ''. Скопје: Темплум, 2022, стр. 218.</ref> * „Кучешкото село“ — расказ на италијанскиот писател [[Џани Родари]].<ref>Џани Родари, ''Приказни по телефон''. Култура, Македонска книга, Мисла, Наша книга и Детска радост, Скопје, 1993.</ref> ===Селото како тема во музиката=== * „Село“ (англиски: ''The Village'') — песна на британската [[Поп-музика|поп]]-[[Рок-музика|рок]] група „[[Њу Ордер]]“ (''New Order'') од 1983 година.<ref>[https://www.youtube.com/watch?v=tL6n8DyTvJI YouTube, New Order - Power, Corruption & Lies (пристапено на 16.12.2017)]</ref> * „Селски живот“ ([[англиски]]: ''Country Life'') — албум на британската [[Рок-музика|рок]]-група „[[Рокси Мјузик]]“ (''Roxy Music'')“ од 1974 година.<ref>[https://www.youtube.com/watch?v=KRfpg1eRifc YouTube, Roxy Music - Country Life (1974) FULL ALBUM Vinyl Rip (пристапено на 27.12.2017)]</ref> * „Во наше село“ — песна на македонската етно група „[[Синтезис|Synthesis]]“.<ref>ТЕА Модерна колеција, „Кон традицијата“.</ref> * „Селанец во големи гомна“ (англиски: ''Peasant In The Big Shitty'') — песна на британската рок-група „[[Стренглерс]]“ (''The Stranglers'') од 1977 година.<ref>[https://www.discogs.com/The-Stranglers-No-More-Heroes/master/24312 DISCOGS, The Stranglers ‎– No More Heroes (пристапено на 4.5.2021)]</ref> * „Селска песна“ ([[англиски]]: ''Country Song'') — песна на британската поп-рок група „[[Хепи мандис]]“ (''Happy Mondays'') од 1988 година.<ref>[https://www.discogs.com/Happy-Mondays-Bummed/master/10516 Discogs, Happy Mondays ‎– Bummed (пристапено на 9.3.2021)]</ref> == Галерија == <gallery> Податотека:Ourika berbere village.jpg|[[Бербери|Берберско]] село во [[Мароко]] Податотека:Ogi Shirakawa-gō, Gifu, Japan.jpg|Селото Ширакава-го во [[Префектура Гифу|Гифу]], [[Јапонија]] Податотека:KippelLötschental WoodenHouses.jpg|Селото Кипел во [[Вале (кантон)|Вале]], [[Швајцарија]] Податотека:Habitat sur pilotis au Bénin.jpg|Зафрлено село во Бенин </gallery> == Поврзано == * [[Заселок]] * [[Населено место]] * [[Село (средина)]] == Наводи == {{наводи}} {{Нормативна контрола}} [[Категорија:Села| ]] [[Категорија:Административни единици]] [[Категорија:Урбанизам]] [[Категорија:Географија]] 6jadbodk6pa8c3lpfedu17cqinyatwc 5381350 5381349 2025-06-18T13:30:51Z Todot3123 118124 5381350 wikitext text/x-wiki :''Ова е статија за тип на населено место. За средината (рурала), видете: [[Село (средина)]]'' [[Податотека:Ilinden(Belimbegovo)MK.jpg|мини|десно|[[Илинден (населба)|Белимбегово]] (Илинден) — пример за големо приградско село во Македонија]] [[Податотека:Galichnik-View-Northern-Slope.jpg|мини|десно|[[Галичник]] - западномакедонско планинско село]] [[Податотека:Main street of the village of Castle Combe, Wiltshire, England.jpg|мини|десно|Селото Касл Кум во [[Вилтшир]], [[Англија]]]] '''Селата''' се помали [[населби]] кои се разликуваат од [[град]]овите по нивната [[физиономија]], функција, [[демографска структура на населението]] и нивното значење. Селото може да биде споено или надворешно и има население (денес 100 и повеќе жители). Околното подрачје што му припаѓа на самото село се нарекува [[атар]].<ref>„[http://www.makedonski.info/search/атар атар]“ - Дигитален речник на македонскиот јазик</ref> == Селски населби во Македонија == Селските населби во [[Република Македонија|Македонија]] се такви населени места во кои најголем дел од [[население]]то се занимава со [[земјоделство]]. Во Македонија има вкупно 1,645 села. Според настанувањето и развојот, селата се формирани пред градовите. Во еволуцијата на нашите села, главно, се одделуваат четири фази: * Претцрковна фаза, кога не постоеле села во вистинската смисла на зборот, туку тоа биле одделни куќи, расфрлани по [[имот]]ите; * Црковна фаза, кога започнува групирањето на куќите во села, при што центар биле [[Црква|црквите]]; * Феудална фаза, кога селата се граделе на крупните поседи на [[Феудалец|феудалците]], како на пример [[Чифлигарско село|чифлигарските села]]; * Катастарска фаза, кога селата ја добиле денешната физиономија, со свое име, [[атар]] и територија на протегање, односно [[катастар]] со кој биле одредени сите одлики на селото. Во Македонија, селата можат да се поделат на мали, средни и големи. * Мали села се оние во кои живеат од 1 до 300 жители. Во Македонија има вкупно 961 вакво село, односно 58,4% од сите села. * Средни села се оние во кои живеат од 301 до 800 жители. Во Македонија има 337, т.е. 20,5% од сите села. * Големи села се оние кои имаат повеќе од 801 жител. Во Македонија има 347 вакви села (21.1% од сите). Според [[микроположба]]та, во Македонија има рамничарски, ридски и планински села. ==Селото како тема во уметноста и во популарната култура== ===Селото како тема во книжевноста=== ====Селото како тема во народната книжевност==== * „Си поминав низ село“ - македонска народна песна.<ref>Блаже Тренески, ''Стојна ситноода''. Скопје: Студентски збор, 1981, стр. 21.</ref> * „Селаните сакале да ги продадат коњите па ги продале жените“ – полска народна приказна.<ref>''Пољске бајке''. Београд: Народна књига, 1974, стр. 136-140.</ref> * „За еден селанец кој имал злобна жена“ – полска народна приказна.<ref>''Пољске бајке''. Београд: Народна књига, 1974, стр. 146-148.</ref> * „Селанецот и оџата“ - македонска народна приказна.<ref>''Македонски хумористични народни приказни''. Скопје: Просветно дело, Редакција „Детска радост“, 2004, стр. 8.</ref> * „Селанецот што го надитрил аптекарот“ - македонска народна приказна.<ref>''Македонски хумористични народни приказни''. Скопје: Просветно дело, Редакција „Детска радост“, 2004, стр. 67-68.</ref> * „Селанецот, волкот и јагнето“ - македонска народна приказна.<ref>''Македонски хумористични народни приказни''. Скопје: Просветно дело, Редакција „Детска радост“, 2004, стр. 24-26.</ref> ====Селото како тема во книжевноста==== * „Село“ - песна на рускиот поет [[Генадиј Ајги]] од 1986 година.<ref>Антологија руске лирике – X-XXI век. Књига III: Средина XX века – поч. XXI века (неомодернизам, неоавангарда, постмодернизам и нова трагања). Београд: Paidea, 2007, стр. 57-58.</ref> * „[[Последните селани]]“ — [[роман]] на македонскиот писател [[Петре М. Андреевски]].<ref>Петре М. Андреевски, ''Последните селани'' (второ издание), ЗУМПРЕС, Скопје, 1999</ref> * „Селска хроника“ - песна на [[Никола Јонков Вапцаров]].<ref>Никола Ј. Вапцаров, ''Песни''. Скопје: Македонска книга, Мисла и Култура, 1988, стр. 132-133.</ref> * „[[Селото Степанчиково]]“ ([[руски јазик|руски]]: ''Село Степанчиково и его обитатели'') - [[роман]] на рускиот писател [[Фјодор Достоевски]] од [[1859]] година.<ref>Joseph Frank, ''Dostoevsky. The Years of Ordeal'' 1850-1859'', London, 1983, p. 264.</ref> * „По селото“ - песна на рускиот поет [[Михаил Исаковски]].<ref>''Антологија руске лирике – X-XXI век. Књига II: Прва четвртина – средина XX века (авангарда и социјалистички реализам)''. Београд: Paidea, 2007, стр. 201.</ref> * „[[Село зад седумте јасени]]“ - роман на македонскиот писател [[Славко Јаневски]] од 1952 година. * „Селани“ — песна на македонскиот поет Јован Котески.<ref>Јован Котевски, ''Пеплосија''. Мисла, Скопје, 1966, стр. 60-65.</ref> * „Селска сиромаштија“ — песна на [[Јован Котески]].<ref>Јован Котевски, ''Пеплосија''. Мисла, Скопје, 1966, стр. 33.</ref> * „Мртво село“ — песна на Јован Котески.<ref>Јован Котевски, ''Пеплосија''. Мисла, Скопје, 1966, стр. 49.</ref> * „На село“ — песна на македонскиот поет [[Васил Куноски]].<ref>Васил Куноски, ''Песни''. Скопје: Просветно дело, Редакција „Детска радост“, 2004, стр. 68-69.</ref> * „Сабота в село“ (италијански: ''Il sabato del villaggio'') - песна на италијанскиот поет [[Џакомо Леопарди]] од 1829 година.<ref>Đ. Leopardi, ''Pesme i proza''. Beograd: Rad, 1964, стр. 36-37.</ref> * „Село“ (''Pueblo'') - песна на шпанскиот поет [[Федерико Гарсија Лорка]].<ref>Федерико Гарсија Лорка, ''Неверна жена''. Скопје: Македонска книга, Култура, Мисла, Наша книга, 1982, стр. 23.</ref> * „[[Приказни од моето село]]“ — книга на македонскиот писател [[Ванчо Николески]].<ref>''Јунак над јунаци'', Култура, Скопје, 1967.</ref> * „Гостин од село“ - расказ на македонската писателка [[Оливера Николова]].<ref>Оливера Николова, ''Приказни за Зоки Поки'', Скопје: Култура, Наша книга, Мисла, Македонска книга, Детска радост, 1980, стр. 10-11.</ref> * „Непроштено“ — песна на македонскиот поет [[Анте Поповски]].<ref>Анте Поповски, ''Поезија''. Наша книга, Скопје, 1990, стр. 236.</ref> * „Адам и Далјана“ — песна на македонскиот поет Анте Поповски.<ref>Анте Поповски, ''Поезија''. Наша книга, Скопје, 1990, стр. 237.</ref> * „Вртолум“ — песна на македонскиот поет Анте Поповски.<ref>Анте Поповски, ''Поезија''. Наша книга, Скопје, 1990, стр. 238.</ref> * „Адамово и Давидово“ — песна на македонскиот поет Анте Поповски.<ref>Анте Поповски, ''Поезија''. Наша книга, Скопје, 1990, стр. 239.</ref> * „Село“ — песна на рускиот поет [[Александар Пушкин]].<ref>A. S. Puškin, ''Lirika''. Rad, Beograd, 1979, стр. 57-58.</ref> * „Селска мака“ - песна на македонскиот поет [[Кочо Рацин]].<ref>Кочо Рацин, ''Бели мугри''. Скопје: Кочо Рацин, 1963, стр. 5.</ref> * „Жителите на едно село“ — краток расказ на македонскиот писател [[Сотир Ристо]].<ref>Никола Гелевски и Владимир Мартиновски (приредувачи), ''Џинџуџе во земјата на афионите: Антологија на македонскиот краток расказ''. Скопје: Темплум, 2022, стр. 218.</ref> * „Кучешкото село“ — расказ на италијанскиот писател [[Џани Родари]].<ref>Џани Родари, ''Приказни по телефон''. Култура, Македонска книга, Мисла, Наша книга и Детска радост, Скопје, 1993.</ref> ===Селото како тема во музиката=== * „Село“ (англиски: ''The Village'') — песна на британската [[Поп-музика|поп]]-[[Рок-музика|рок]] група „[[Њу Ордер]]“ (''New Order'') од 1983 година.<ref>[https://www.youtube.com/watch?v=tL6n8DyTvJI YouTube, New Order - Power, Corruption & Lies (пристапено на 16.12.2017)]</ref> * „Селски живот“ ([[англиски]]: ''Country Life'') — албум на британската [[Рок-музика|рок]]-група „[[Рокси Мјузик]]“ (''Roxy Music'')“ од 1974 година.<ref>[https://www.youtube.com/watch?v=KRfpg1eRifc YouTube, Roxy Music - Country Life (1974) FULL ALBUM Vinyl Rip (пристапено на 27.12.2017)]</ref> * „Во наше село“ — песна на македонската етно група „[[Синтезис|Synthesis]]“.<ref>ТЕА Модерна колеција, „Кон традицијата“.</ref> * „Селанец во големи гомна“ (англиски: ''Peasant In The Big Shitty'') — песна на британската рок-група „[[Стренглерс]]“ (''The Stranglers'') од 1977 година.<ref>[https://www.discogs.com/The-Stranglers-No-More-Heroes/master/24312 DISCOGS, The Stranglers ‎– No More Heroes (пристапено на 4.5.2021)]</ref> * „Селска песна“ ([[англиски]]: ''Country Song'') — песна на британската поп-рок група „[[Хепи мандис]]“ (''Happy Mondays'') од 1988 година.<ref>[https://www.discogs.com/Happy-Mondays-Bummed/master/10516 Discogs, Happy Mondays ‎– Bummed (пристапено на 9.3.2021)]</ref> == Галерија == <gallery> Податотека:Ourika berbere village.jpg|[[Бербери|Берберско]] село во [[Мароко]] Податотека:Ogi Shirakawa-gō, Gifu, Japan.jpg|Селото Ширакава-го во [[Префектура Гифу|Гифу]], [[Јапонија]] Податотека:KippelLötschental WoodenHouses.jpg|Селото Кипел во [[Вале (кантон)|Вале]], [[Швајцарија]] Податотека:Habitat sur pilotis au Bénin.jpg|Зафрлено село во Бенин </gallery> == Поврзано == * [[Заселок]] * [[Населено место]] * [[Село (средина)]] == Наводи == {{наводи}} {{Нормативна контрола}} [[Категорија:Села| ]] [[Категорија:Административни единици]] [[Категорија:Урбанизам]] [[Категорија:Географија]] ofmep46va1hxha7donj2pbxw0vhtg8p 5381351 5381350 2025-06-18T13:32:02Z Todot3123 118124 5381351 wikitext text/x-wiki :''Ова е статија за тип на населено место. За средината (рурала), видете: [[Село (средина)]]'' [[Податотека:Ilinden(Belimbegovo)MK.jpg|мини|десно|[[Илинден (населба)|Белимбегово]] (Илинден) — пример за големо приградско село во Македонија]] [[Податотека:Galichnik-View-Northern-Slope.jpg|мини|десно|[[Галичник]] - западномакедонско планинско село]] [[Податотека:Main street of the village of Castle Combe, Wiltshire, England.jpg|мини|десно|Селото Касл Кум во [[Вилтшир]], [[Англија]]]] '''Селата''' се помали [[населби]] кои се разликуваат од [[град]]овите по нивната [[физиономија]], функција, [[демографска структура на населението]] и нивното значење. Селото може да биде споено или надворешно и има население (денес 100 и повеќе жители). Околното подрачје што му припаѓа на самото село се нарекува [[атар]].<ref>„[http://www.makedonski.info/search/атар атар]“ - Дигитален речник на македонскиот јазик</ref> == Селски населби во Македонија == Селските населби во [[Република Македонија|Македонија]] се такви населени места во кои најголем дел од [[население]]то се занимава со [[земјоделство]]. Во Македонија има вкупно 1,645 села. Според настанувањето и развојот, селата се формирани пред градовите. Во еволуцијата на нашите села, главно, се одделуваат четири фази: * Претцрковна фаза, кога не постоеле села во вистинската смисла на зборот, туку тоа биле одделни куќи, расфрлани по [[имот]]ите; * Црковна фаза, кога започнува групирањето на куќите во села, при што центар биле [[Црква|црквите]]; * Феудална фаза, кога селата се граделе на крупните поседи на [[Феудалец|феудалците]], како на пример [[Чифлигарско село|чифлигарските села]]; * Катастарска фаза, кога селата ја добиле денешната физиономија, со свое име, [[атар]] и територија на протегање, односно [[катастар]] со кој биле одредени сите одлики на селото. Во Македонија, селата можат да се поделат на мали, средни и големи. * Мали села се оние во кои живеат од 1 до 300 жители. Во Македонија има вкупно 961 вакво село, односно 58,4% од сите села. * Средни села се оние во кои живеат од 301 до 800 жители. Во Македонија има 337, т.е. 20,5% од сите села. * Големи села се оние кои имаат повеќе од 801 жител. Во Македонија има 347 вакви села (21.1% од сите). Според [[микроположба]]та, во Македонија има рамничарски, ридски и планински села. ==Селото како тема во уметноста и во популарната култура== ===Селото како тема во книжевноста=== ====Селото како тема во народната книжевност==== * „Си поминав низ село“ - македонска народна песна.<ref>Блаже Тренески, ''Стојна ситноода''. Скопје: Студентски збор, 1981, стр. 21.</ref> * „Селаните сакале да ги продадат коњите па ги продале жените“ – полска народна приказна.<ref>''Пољске бајке''. Београд: Народна књига, 1974, стр. 136-140.</ref> * „За еден селанец кој имал злобна жена“ – полска народна приказна.<ref>''Пољске бајке''. Београд: Народна књига, 1974, стр. 146-148.</ref> * „Селанецот и оџата“ - македонска народна приказна.<ref>''Македонски хумористични народни приказни''. Скопје: Просветно дело, Редакција „Детска радост“, 2004, стр. 8.</ref> * „Селанецот што го надитрил аптекарот“ - македонска народна приказна.<ref>''Македонски хумористични народни приказни''. Скопје: Просветно дело, Редакција „Детска радост“, 2004, стр. 67-68.</ref> * „Селанецот, волкот и јагнето“ - македонска народна приказна.<ref>''Македонски хумористични народни приказни''. Скопје: Просветно дело, Редакција „Детска радост“, 2004, стр. 24-26.</ref> ====Селото како тема во книжевноста==== * „Село“ - песна на рускиот поет [[Генадиј Ајги]] од 1986 година.<ref>Антологија руске лирике – X-XXI век. Књига III: Средина XX века – поч. XXI века (неомодернизам, неоавангарда, постмодернизам и нова трагања). Београд: Paidea, 2007, стр. 57-58.</ref> * „[[Последните селани]]“ — [[роман]] на македонскиот писател [[Петре М. Андреевски]].<ref>Петре М. Андреевски, ''Последните селани'' (второ издание), ЗУМПРЕС, Скопје, 1999</ref> * „Селска хроника“ - песна на [[Никола Јонков Вапцаров]].<ref>Никола Ј. Вапцаров, ''Песни''. Скопје: Македонска книга, Мисла и Култура, 1988, стр. 132-133.</ref> * „[[Селото Степанчиково]]“ ([[руски јазик|руски]]: ''Село Степанчиково и его обитатели'') - [[роман]] на рускиот писател [[Фјодор Достоевски]] од [[1859]] година.<ref>Joseph Frank, ''Dostoevsky. The Years of Ordeal'' 1850-1859'', London, 1983, p. 264.</ref> * „По селото“ - песна на рускиот поет [[Михаил Исаковски]].<ref>''Антологија руске лирике – X-XXI век. Књига II: Прва четвртина – средина XX века (авангарда и социјалистички реализам)''. Београд: Paidea, 2007, стр. 201.</ref> * „[[Село зад седумте јасени]]“ - роман на македонскиот писател [[Славко Јаневски]] од 1952 година. * „Селани“ — песна на македонскиот поет Јован Котески.<ref>Јован Котевски, ''Пеплосија''. Мисла, Скопје, 1966, стр. 60-65.</ref> * „Селска сиромаштија“ — песна на [[Јован Котески]].<ref>Јован Котевски, ''Пеплосија''. Мисла, Скопје, 1966, стр. 33.</ref> * „Мртво село“ — песна на Јован Котески.<ref>Јован Котевски, ''Пеплосија''. Мисла, Скопје, 1966, стр. 49.</ref> * „На село“ — песна на македонскиот поет [[Васил Куноски]].<ref>Васил Куноски, ''Песни''. Скопје: Просветно дело, Редакција „Детска радост“, 2004, стр. 68-69.</ref> * „Сабота в село“ (италијански: ''Il sabato del villaggio'') - песна на италијанскиот поет [[Џакомо Леопарди]] од 1829 година.<ref>Đ. Leopardi, ''Pesme i proza''. Beograd: Rad, 1964, стр. 36-37.</ref> * „Село“ (''Pueblo'') - песна на шпанскиот поет [[Федерико Гарсија Лорка]].<ref>Федерико Гарсија Лорка, ''Неверна жена''. Скопје: Македонска книга, Култура, Мисла, Наша книга, 1982, стр. 23.</ref> * „[[Приказни од моето село]]“ — книга на македонскиот писател [[Ванчо Николески]].<ref>''Јунак над јунаци'', Култура, Скопје, 1967.</ref> * „Гостин од село“ - расказ на македонската писателка [[Оливера Николова]].<ref>Оливера Николова, ''Приказни за Зоки Поки'', Скопје: Култура, Наша книга, Мисла, Македонска книга, Детска радост, 1980, стр. 10-11.</ref> * „Непроштено“ — песна на македонскиот поет [[Анте Поповски]].<ref>Анте Поповски, ''Поезија''. Наша книга, Скопје, 1990, стр. 236.</ref> * „Адам и Далјана“ — песна на македонскиот поет Анте Поповски.<ref>Анте Поповски, ''Поезија''. Наша книга, Скопје, 1990, стр. 237.</ref> * „Вртолум“ — песна на македонскиот поет Анте Поповски.<ref>Анте Поповски, ''Поезија''. Наша книга, Скопје, 1990, стр. 238.</ref> * „Адамово и Давидово“ — песна на македонскиот поет Анте Поповски.<ref>Анте Поповски, ''Поезија''. Наша книга, Скопје, 1990, стр. 239.</ref> * „Село“ — песна на рускиот поет [[Александар Пушкин]].<ref>A. S. Puškin, ''Lirika''. Rad, Beograd, 1979, стр. 57-58.</ref> * „Селска мака“ - песна на македонскиот поет [[Кочо Рацин]].<ref>Кочо Рацин, ''Бели мугри''. Скопје: Кочо Рацин, 1963, стр. 5.</ref> * „Жителите на едно село“ — краток расказ на македонскиот писател [[Сотир Ристо]].<ref>Никола Гелевски и Владимир Мартиновски (приредувачи), ''Џинџуџе во земјата на афионите: Антологија на македонскиот краток расказ''. Скопје: Темплум, 2022, стр. 218.</ref> * „Кучешкото село“ — расказ на италијанскиот писател [[Џани Родари]].<ref>Џани Родари, ''Приказни по телефон''. Култура, Македонска книга, Мисла, Наша книга и Детска радост, Скопје, 1993.</ref> ===Селото како тема во музиката=== * „Село“ (англиски: ''The Village'') — песна на британската [[Поп-музика|поп]]-[[Рок-музика|рок]] група „[[Њу Ордер]]“ (''New Order'') од 1983 година.<ref>[https://www.youtube.com/watch?v=tL6n8DyTvJI YouTube, New Order - Power, Corruption & Lies (пристапено на 16.12.2017)]</ref> * „Селски живот“ ([[англиски]]: ''Country Life'') — албум на британската [[Рок-музика|рок]]-група „[[Рокси Мјузик]]“ (''Roxy Music'')“ од 1974 година.<ref>[https://www.youtube.com/watch?v=KRfpg1eRifc YouTube, Roxy Music - Country Life (1974) FULL ALBUM Vinyl Rip (пристапено на 27.12.2017)]</ref> * „Во наше село“ — песна на македонската етно група „[[Синтезис]]“.<ref>ТЕА Модерна колеција, „Кон традицијата“.</ref> * „Селанец во големи гомна“ (англиски: ''Peasant In The Big Shitty'') — песна на британската рок-група „[[Стренглерс]]“ (''The Stranglers'') од 1977 година.<ref>[https://www.discogs.com/The-Stranglers-No-More-Heroes/master/24312 DISCOGS, The Stranglers ‎– No More Heroes (пристапено на 4.5.2021)]</ref> * „Селска песна“ ([[англиски]]: ''Country Song'') — песна на британската поп-рок група „[[Хепи мандис]]“ (''Happy Mondays'') од 1988 година.<ref>[https://www.discogs.com/Happy-Mondays-Bummed/master/10516 Discogs, Happy Mondays ‎– Bummed (пристапено на 9.3.2021)]</ref> == Галерија == <gallery> Податотека:Ourika berbere village.jpg|[[Бербери|Берберско]] село во [[Мароко]] Податотека:Ogi Shirakawa-gō, Gifu, Japan.jpg|Селото Ширакава-го во [[Префектура Гифу|Гифу]], [[Јапонија]] Податотека:KippelLötschental WoodenHouses.jpg|Селото Кипел во [[Вале (кантон)|Вале]], [[Швајцарија]] Податотека:Habitat sur pilotis au Bénin.jpg|Зафрлено село во Бенин </gallery> == Поврзано == * [[Заселок]] * [[Населено место]] * [[Село (средина)]] == Наводи == {{наводи}} {{Нормативна контрола}} [[Категорија:Села| ]] [[Категорија:Административни единици]] [[Категорија:Урбанизам]] [[Категорија:Географија]] 7ahwwcb84l7pnqw0plcw4tot4oldwv6 5381353 5381351 2025-06-18T13:36:32Z Gurther 105215 ситна поправка 5381353 wikitext text/x-wiki :''Ова е статија за тип на населено место. За средината (рурала), видете: [[Село (средина)]]'' [[Податотека:Ilinden(Belimbegovo)MK.jpg|мини|десно|[[Илинден (населба)|Белимбегово]] (Илинден) — пример за големо приградско село во Македонија]] [[Податотека:Galichnik-View-Northern-Slope.jpg|мини|десно|[[Галичник]] - западномакедонско планинско село]] [[Податотека:Main street of the village of Castle Combe, Wiltshire, England.jpg|мини|десно|Селото Касл Кум во [[Вилтшир]], [[Англија]]]] '''Селата''' се помали [[Населено место|населби]] кои се разликуваат од [[град]]овите по нивната [[физиономија]], функција, [[демографска структура на населението]] и нивното значење. Селото може да биде споено или надворешно и има население (денес 100 и повеќе жители). Околното подрачје што му припаѓа на самото село се нарекува [[атар]].<ref>„[http://www.makedonski.info/search/атар атар]“ - Дигитален речник на македонскиот јазик</ref> == Селски населби во Македонија == Селските населби во [[Република Македонија|Македонија]] се такви населени места во кои најголем дел од [[население]]то се занимава со [[земјоделство]]. Во Македонија има вкупно 1,645 села. Според настанувањето и развојот, селата се формирани пред градовите. Во еволуцијата на нашите села, главно, се одделуваат четири фази: * Претцрковна фаза, кога не постоеле села во вистинската смисла на зборот, туку тоа биле одделни куќи, расфрлани по [[имот]]ите; * Црковна фаза, кога започнува групирањето на куќите во села, при што центар биле [[Црква|црквите]]; * Феудална фаза, кога селата се граделе на крупните поседи на [[Феудалец|феудалците]], како на пример [[Чифлигарско село|чифлигарските села]]; * Катастарска фаза, кога селата ја добиле денешната физиономија, со свое име, [[атар]] и територија на протегање, односно [[катастар]] со кој биле одредени сите одлики на селото. Во Македонија, селата можат да се поделат на мали, средни и големи. * Мали села се оние во кои живеат од 1 до 300 жители. Во Македонија има вкупно 961 вакво село, односно 58,4% од сите села. * Средни села се оние во кои живеат од 301 до 800 жители. Во Македонија има 337, т.е. 20,5% од сите села. * Големи села се оние кои имаат повеќе од 801 жител. Во Македонија има 347 вакви села (21.1% од сите). Според [[микроположба]]та, во Македонија има рамничарски, ридски и планински села. ==Селото како тема во уметноста и во популарната култура== ===Селото како тема во книжевноста=== ====Селото како тема во народната книжевност==== * „Си поминав низ село“ - македонска народна песна.<ref>Блаже Тренески, ''Стојна ситноода''. Скопје: Студентски збор, 1981, стр. 21.</ref> * „Селаните сакале да ги продадат коњите па ги продале жените“ – полска народна приказна.<ref>''Пољске бајке''. Београд: Народна књига, 1974, стр. 136-140.</ref> * „За еден селанец кој имал злобна жена“ – полска народна приказна.<ref>''Пољске бајке''. Београд: Народна књига, 1974, стр. 146-148.</ref> * „Селанецот и оџата“ - македонска народна приказна.<ref>''Македонски хумористични народни приказни''. Скопје: Просветно дело, Редакција „Детска радост“, 2004, стр. 8.</ref> * „Селанецот што го надитрил аптекарот“ - македонска народна приказна.<ref>''Македонски хумористични народни приказни''. Скопје: Просветно дело, Редакција „Детска радост“, 2004, стр. 67-68.</ref> * „Селанецот, волкот и јагнето“ - македонска народна приказна.<ref>''Македонски хумористични народни приказни''. Скопје: Просветно дело, Редакција „Детска радост“, 2004, стр. 24-26.</ref> ====Селото како тема во книжевноста==== * „Село“ - песна на рускиот поет [[Генадиј Ајги]] од 1986 година.<ref>Антологија руске лирике – X-XXI век. Књига III: Средина XX века – поч. XXI века (неомодернизам, неоавангарда, постмодернизам и нова трагања). Београд: Paidea, 2007, стр. 57-58.</ref> * „[[Последните селани]]“ — [[роман]] на македонскиот писател [[Петре М. Андреевски]].<ref>Петре М. Андреевски, ''Последните селани'' (второ издание), ЗУМПРЕС, Скопје, 1999</ref> * „Селска хроника“ - песна на [[Никола Јонков Вапцаров]].<ref>Никола Ј. Вапцаров, ''Песни''. Скопје: Македонска книга, Мисла и Култура, 1988, стр. 132-133.</ref> * „[[Селото Степанчиково]]“ ([[руски јазик|руски]]: ''Село Степанчиково и его обитатели'') - [[роман]] на рускиот писател [[Фјодор Достоевски]] од [[1859]] година.<ref>Joseph Frank, ''Dostoevsky. The Years of Ordeal'' 1850-1859'', London, 1983, p. 264.</ref> * „По селото“ - песна на рускиот поет [[Михаил Исаковски]].<ref>''Антологија руске лирике – X-XXI век. Књига II: Прва четвртина – средина XX века (авангарда и социјалистички реализам)''. Београд: Paidea, 2007, стр. 201.</ref> * „[[Село зад седумте јасени]]“ - роман на македонскиот писател [[Славко Јаневски]] од 1952 година. * „Селани“ — песна на македонскиот поет Јован Котески.<ref>Јован Котевски, ''Пеплосија''. Мисла, Скопје, 1966, стр. 60-65.</ref> * „Селска сиромаштија“ — песна на [[Јован Котески]].<ref>Јован Котевски, ''Пеплосија''. Мисла, Скопје, 1966, стр. 33.</ref> * „Мртво село“ — песна на Јован Котески.<ref>Јован Котевски, ''Пеплосија''. Мисла, Скопје, 1966, стр. 49.</ref> * „На село“ — песна на македонскиот поет [[Васил Куноски]].<ref>Васил Куноски, ''Песни''. Скопје: Просветно дело, Редакција „Детска радост“, 2004, стр. 68-69.</ref> * „Сабота в село“ (италијански: ''Il sabato del villaggio'') - песна на италијанскиот поет [[Џакомо Леопарди]] од 1829 година.<ref>Đ. Leopardi, ''Pesme i proza''. Beograd: Rad, 1964, стр. 36-37.</ref> * „Село“ (''Pueblo'') - песна на шпанскиот поет [[Федерико Гарсија Лорка]].<ref>Федерико Гарсија Лорка, ''Неверна жена''. Скопје: Македонска книга, Култура, Мисла, Наша книга, 1982, стр. 23.</ref> * „[[Приказни од моето село]]“ — книга на македонскиот писател [[Ванчо Николески]].<ref>''Јунак над јунаци'', Култура, Скопје, 1967.</ref> * „Гостин од село“ - расказ на македонската писателка [[Оливера Николова]].<ref>Оливера Николова, ''Приказни за Зоки Поки'', Скопје: Култура, Наша книга, Мисла, Македонска книга, Детска радост, 1980, стр. 10-11.</ref> * „Непроштено“ — песна на македонскиот поет [[Анте Поповски]].<ref>Анте Поповски, ''Поезија''. Наша книга, Скопје, 1990, стр. 236.</ref> * „Адам и Далјана“ — песна на македонскиот поет Анте Поповски.<ref>Анте Поповски, ''Поезија''. Наша книга, Скопје, 1990, стр. 237.</ref> * „Вртолум“ — песна на македонскиот поет Анте Поповски.<ref>Анте Поповски, ''Поезија''. Наша книга, Скопје, 1990, стр. 238.</ref> * „Адамово и Давидово“ — песна на македонскиот поет Анте Поповски.<ref>Анте Поповски, ''Поезија''. Наша книга, Скопје, 1990, стр. 239.</ref> * „Село“ — песна на рускиот поет [[Александар Пушкин]].<ref>A. S. Puškin, ''Lirika''. Rad, Beograd, 1979, стр. 57-58.</ref> * „Селска мака“ - песна на македонскиот поет [[Кочо Рацин]].<ref>Кочо Рацин, ''Бели мугри''. Скопје: Кочо Рацин, 1963, стр. 5.</ref> * „Жителите на едно село“ — краток расказ на македонскиот писател [[Сотир Ристо]].<ref>Никола Гелевски и Владимир Мартиновски (приредувачи), ''Џинџуџе во земјата на афионите: Антологија на македонскиот краток расказ''. Скопје: Темплум, 2022, стр. 218.</ref> * „Кучешкото село“ — расказ на италијанскиот писател [[Џани Родари]].<ref>Џани Родари, ''Приказни по телефон''. Култура, Македонска книга, Мисла, Наша книга и Детска радост, Скопје, 1993.</ref> ===Селото како тема во музиката=== * „Село“ (англиски: ''The Village'') — песна на британската [[Поп-музика|поп]]-[[Рок-музика|рок]] група „[[Њу Ордер]]“ (''New Order'') од 1983 година.<ref>[https://www.youtube.com/watch?v=tL6n8DyTvJI YouTube, New Order - Power, Corruption & Lies (пристапено на 16.12.2017)]</ref> * „Селски живот“ ([[англиски]]: ''Country Life'') — албум на британската [[Рок-музика|рок]]-група „[[Рокси Мјузик]]“ (''Roxy Music'')“ од 1974 година.<ref>[https://www.youtube.com/watch?v=KRfpg1eRifc YouTube, Roxy Music - Country Life (1974) FULL ALBUM Vinyl Rip (пристапено на 27.12.2017)]</ref> * „Во наше село“ — песна на македонската етно група „[[Синтезис]]“.<ref>ТЕА Модерна колеција, „Кон традицијата“.</ref> * „Селанец во големи гомна“ (англиски: ''Peasant In The Big Shitty'') — песна на британската рок-група „[[Стренглерс]]“ (''The Stranglers'') од 1977 година.<ref>[https://www.discogs.com/The-Stranglers-No-More-Heroes/master/24312 DISCOGS, The Stranglers ‎– No More Heroes (пристапено на 4.5.2021)]</ref> * „Селска песна“ ([[англиски]]: ''Country Song'') — песна на британската поп-рок група „[[Хепи мандис]]“ (''Happy Mondays'') од 1988 година.<ref>[https://www.discogs.com/Happy-Mondays-Bummed/master/10516 Discogs, Happy Mondays ‎– Bummed (пристапено на 9.3.2021)]</ref> == Галерија == <gallery> Податотека:Ourika berbere village.jpg|[[Бербери|Берберско]] село во [[Мароко]] Податотека:Ogi Shirakawa-gō, Gifu, Japan.jpg|Селото Ширакава-го во [[Префектура Гифу|Гифу]], [[Јапонија]] Податотека:KippelLötschental WoodenHouses.jpg|Селото Кипел во [[Вале (кантон)|Вале]], [[Швајцарија]] Податотека:Habitat sur pilotis au Bénin.jpg|Зафрлено село во Бенин </gallery> == Поврзано == * [[Заселок]] * [[Населено место]] * [[Село (средина)]] == Наводи == {{наводи}} {{Нормативна контрола}} [[Категорија:Села| ]] [[Категорија:Административни единици]] [[Категорија:Урбанизам]] [[Категорија:Географија]] r314ohzjoxaldamm7lq6m4lrogl2e2n 0 9004 5381397 5318302 2025-06-18T18:00:08Z Nasaka2YT 122427 5381397 wikitext text/x-wiki {{Инфокутија за село во Република Македонија | име = Рајчани | слика = Поглед на Рајчани.jpg | големина на слика = 300п | опис = Воздушен поглед на селото Рајчани | општина = {{општинскигрб|Општина Кочани}} | регион = {{грб|Источен Регион}} | област = | население = 9 | година = 2021 | поштенски број = 2300 | повикувачки број = 033 | надморска височина = 718 | lat_dir=N | lat_deg=41 | lat_min=57 | lat_sec=12 | lon_dir=E | lon_deg=22 | lon_min=16 | lon_sec=15 | слава = | мрежно место = | карта = Рајчани во Општина Кочани.svg }} '''Рајчани''' — село во [[Општина Кочани]], во околината на градот [[Кочани]]. == Потекло на името == Името на селото се сретнува во овој облик уште во {{римски|15}} век, а неговото значење се поврзува со [[ојконим]]от Рајец, што означува богато плодно место или место каде безгрижно и среќно се живее како [[рај]]. Како второ значење се поврзува со [[топоним]]от Раица што доаѓа од личните имиња Рапо или Раја.<ref name="речник">{{Наведена книга |title=Речник на имињата на населените места во Р Македонија|last=Иванова|first=Олга|publisher=[[Институт за македонски јазик „Крсте Мисирков“]]|year=2014|isbn=|location=Скопје|pages=133}}</ref> == Географија и местоположба == [[Податотека:Дел од Рајчани.jpg|мини|300п|лево|Воздушен поглед на дел од селото со поглед на патот кој продолжува кон [[Пробиштип]]]] Селото се наоѓа во западниот дел на [[Општина Кочани]], сместено на локален пат кој води преку селото [[Бели]], чиј атар нашироко се допира со подрачјето на [[Општина Пробиштип]].<ref name="енциклопедија">{{наведена книга|last=Панов|first=Митко|title= Енциклопедија на селата во Република Македонија|url= https://commons.wikimedia.org/wiki/File:%D0%95%D0%BD%D1%86%D0%B8%D0%BA%D0%BB%D0%BE%D0%BF%D0%B5%D0%B4%D0%B8%D1%98%D0%B0_%D0%BD%D0%B0_%D1%81%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%82%D0%B0_%D0%B2%D0%BE_%D0%A0%D0%B5%D0%BF%D1%83%D0%B1%D0%BB%D0%B8%D0%BA%D0%B0_%D0%9C%D0%B0%D0%BA%D0%B5%D0%B4%D0%BE%D0%BD%D0%B8%D1%98%D0%B0.pdf|accessdate=16 ноември 2024|year=1998|publisher=Патрија|location=Скопје|language=македонски|page=252}}</ref> Селото е планинско, сместено на надморска височина од 700 метри. Од градот [[Кочани]], селото е оддалечено 23 километри.<ref name="енциклопедија" /> До селото води локален асфалтен пат, кој во поново време е целосно асфалтиран и ги поврзува градовите [[Кочани]] и [[Пробиштип]]. Селото се наоѓа во северозападниот дел на [[Кочанска Котлина|Кочанската Котлина]], на границата со долниот слив на [[Злетовска Река]]. Околни села се [[Пантелеј]], [[Турско Рудари|Рудари]] и [[Бунеш]] (во сливот на Злетовска Река). Во средишниот дел на селото, во еден дол, се наоѓаат две чешми, додека во дворовите на куќите има неколку бунари. Така, во минатото, селото се снабдувало со вода за пиење.<ref name=":0">{{Наведена книга|url=https://search.worldcat.org/title/16745284|title=Кочанска котлина : сеоска насеља и становништво|last=Трифуноски|first=Јован|authorlink=Јован Трифуноски|page=53-54|date=1970|publisher=Универзитетска печатница|isbn=|location=Скопје|oclc=16745284}}</ref> Месностите во атарот ги носат следниве имиња: Божурњак, Рајчански Рид, Селиште, Грамади, Плоча, Попова Глава, Циганско Гробље, Кисел Дол, Пештери, Вучарник, Вучи Рид, Кратовски Пат и Штипски Пат.<ref name=":0" /> Селото има збиен тип. Групите на куќи се наречени по родовите, па така има Антовци, Николовци и други.<ref name=":0" /> == Историја == [[Податотека:Меморијален парк „Свиланово“ - Рајчани.jpg|мини|300п|десно|Поглед на меморијалниот парк „Свиланово“ во близина на селото]] Некогаш постоело старо село, што може да се потврди и по старините на месностите Селиште, Грамади и Плочи. Тие се наоѓаат во непосредна близина на Рајчани, а таму мештаните ископувале остатоци од некогашни куќни ѕидови. На месноста Грамади биле ископувани и големи земјени ќупови и се наоѓало оброчиште. Старото село пропаднало од зулуми.<ref name=":0" /> Денешното се го основале доселени бугарски родови кон крајот на {{римски|18}} или почетокот на {{римски|19}} век. Околу 1880 година, Рајчани имало 9 бугаески куќи. Сите жители биле чифлигари на земјата на Асан-бег од Кратово. Четвртина од земјата подоцна ја купиле Власите Ѓорѓе и Штерјо од потпланинското село [[Соколарци]]. Останатите земја наследниците на беговите ја држеле до 1927 година, кога ја купиле селаните. Во 1928 година, селаните ја купиле и останатата земја од Власите.<ref name=":0" /> Рајчани се наоѓа на патот помеѓу пониските села [[Бања (Кочанско)|Бања]] во Кочанската Котлина и [[Турско Рудари|Рудари]] во сливот на Злетовска Река, кои до 1912 година биле турски села. Турците од овие села често се посетувале едни со други, поради што Рајчани често се наоѓало на удар на нивните зулуми.<ref name=":0" /> Во близина на селото Рајчани, во месноста [[Свиланово]], на 27 април 1905 година загинал [[Никола Карев]], македонски деец, борец во националноослободителното движење на македонскиот народ, социјалист, претседател на [[Крушевска Република]].<ref>{{Наведена мрежна страница |url=http://macbro.org/MK/istorija/mro/karev.html |title=Никола Карев |accessdate=2009-11-28 |archive-date=2011-06-11 |archive-url=https://web.archive.org/web/20110611062014/http://www.macbro.org/MK/istorija/mro/karev.html |url-status=dead }}</ref> На местото се наоѓа споменик.<ref name=":0" /> И по [[Прва светска војна|Првата светска војна]], животот не бил лесен во Рајчани, бидејќи во селото повремено навраќале комити од Бугарија, поради што тогашната жандермерија на [[Кралство Југославија|Кралството Југославија]] го запалила селото во 1924 година. Цела година мештаните живееле во околните села, а потоа се вратиле и го обновиле селото.<ref name=":0" /> == Стопанство == Атарот на селото зафаќа простор од 8 километри квадратни. На него преовладуваат обработливите површини на површина од 325 [[хектар]]и, на пасиштата отпаѓаат 270 хектари, додека на шумите 188 хектари.<ref name="енциклопедија" /> Селото, во основа, има полјоделска функција.<ref name="енциклопедија" /> == Население == {{Население низ историјата | cols = 2 | graph-pos = bottom |1948|331 |1953|382 |1961|350 |1971|272 |1981|134 |1991|67 |1994|54 |2002|33 |2021|9 }} Според статистиката на [[Васил К’нчов]] („[[Македонија. Етнографија и статистика|Македонија, Етнографија и статистика]]“) од 1900 година, во Рајчани живееле 91 жител, сите бугари.<ref name=":2">[http://www.promacedonia.org/vk/vk_2_36.htm Кънчов, Васил. „Македония. Етнография и статистика“. София, 1900, стр. 222.]</ref> Според егзархискиот секретар [[Димитар Мишев]], („[[La Macédoine et sa Population Chrétienne]]“) во 1905 година во Рајчани имало 160 жители, сите бугари под врховенството на [[Бугарска егзархија|Бугарската егзархија]].<ref name=":3">Brancoff, D.M. "La Macédoine et sa Population Chrétienne". Paris, 1905, pp. 126-127.</ref> Според германска карта издадена во 1941 година, а заснована на пописот на [[Кралство Југославија|Кралството Југославија]] од 1931 година, селото имало 150 македонци.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://maps.mapywig.org/m/German_maps/series/200K_Volkstumskarte_Jugoslawien/VKJug_Bl_39_39-41_BITOLJ_(MONASTIR)_1941.jpg|title=200K Volkstumskarte Jugoslawien}}</ref> Од Рајчани се отселил дел од населението и тоа преминало од средно во мало село по големина, населено со македонско население. Така, во 1961 година селото броело 350 жители, а во 1994 година бројот се намалил на 54 жители.<ref name="енциклопедија" /> Според пописот од 2002 година, селото имало 33 жители, сите [[Македонци]].<ref name="попис">{{нмс|url=http://www.stat.gov.mk/Publikacii/knigaX.pdf|title=Попис на Македонија |date=2002|publisher=Завод за статистика на Македонија|accessdate=16 ноември 2024}}</ref> Според последниот попис од 2021 година, во селото живееле 9 жители, сите [[Македонци]]. {{Пописи|91|160|331|382|350|272|134|67|54|33|9}} === Родови === Рајчани сега е македонско православно село.<ref name=":0" /> Според истражувањата од 1960 година, родови во селото се: * '''Родови доселени во отоманскиот период:''' ''Антовци'' (11 к.), ''Наковци'' (7 к.), ''Максимовци'' (7 к.), ''Николовци'' (9 к.) и ''Алексовци'' (3 к.), доселени родови, но не знаат од каде се доселени. Предците на споменатите родови се доселени кон крајот на {{римски|18}} или почетокот на {{римски|19}} век. Првите три рода потекнуваат од исто место; * '''Доселеници во поново време:''' ''Нежиловци'' (3 к.) и ''Каврачанци'' (2 к.), доселени се во 1927 година, првите од селото [[Нежилово (Кратовско)|Нежилово]], а вторите од [[Каврак]], [[Кратовско]]. === Иселеништво === Било често иселување на македонското население од ова село. До 1912 година околу 15 семејства се иселиле во [[Кочани]], [[Штип]] и на некои други места. По 1912 година, во селото [[Чешиново]] се иселиле ''Рајчани''. ''Алексови'' се иселиле во селото [[Бања (Кочанско)|Бања]]. ''Толошманци'', ''Пелештечки'' и ''Ламбовци'' се иселиле во селото [[Спанчево]]. Тие и во Рајчани биле доселени од селото [[Талашманце]] кај [[Кратово]]. Уште еден род Рајчани се иселил во [[Спанчево]]. После [[Втора светска војна|Втората светска војна]] седум семејства се иселиле надвор од [[Кочанско]]: во селото [[Ќоселари]] на [[Овче Поле]] (''Јашковци'', ''Кипријанови'' и ''Ампови'') и во селото [[Горно Оризари (Велешко)|Горно Оризари]] кај [[Велес]].<ref name=":0" /> Иселувањето продолжило и во поново време. == Општествени установи == [[Податотека:Поранешно училиште во Рајчани.jpg|мини|300п|десно|Поранешното основно училиште во селото]] * Поранешно основно училиште == Самоуправа и политика == На крајот од XIX век, Рајчани било село во [[Кратовска Каза|Кратовската Каза]] на [[Отоманско Царство|Отоманското Царство]]. Селото влегува во рамките на [[Општина Кочани]], која била проширена при новата територијална поделба на Македонија во 2004 година. Во периодот од 1996-2004 година, селото било во рамките на некогашната [[Општина Кочани]]. Во периодот 1965-1996 година, селото се наоѓало во рамките на големата Општина Кочани. Во периодот од 1955 до 1965 година, селото влегувало во рамките на тогашната општина Кочани. Во периодот 1952-1955, селото било дел од тогашната општина Нивичани, во која покрај селото Рајчани се наоѓале селата Бели, Лешки, Нивичани и Пантелеј. Во периодот 1950-1952, селото било дел од некогашната општина Турско Рудари, во која влегувале селата Бунеш, Рајчани, Турско Рудари и Трипатанци. === Избирачко место === Во селото постои избирачкото место бр. 0873 според [[Државна изборна комисија на Македонија|Државната изборна комисија]], сместено во просториите на основното училиште.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://mojotizbor.mk/arhiva/parlamentarni-izbori-2011/9-uncategorised/194-opisi-na-izbiracki-mesto.html|title=Описи на ИМ|last=|first=|date=|work=|archive-url=https://web.archive.org/web/20230817210325/https://mojotizbor.mk/arhiva/parlamentarni-izbori-2011/9-uncategorised/194-opisi-na-izbiracki-mesto.html|archive-date=2023-08-17|dead-url=|accessdate=3 ноември 2019|url-status=dead}}</ref> На [[Македонски претседателски избори (2019)|претседателските избори во 2019 година]], на ова избирачко место биле запишани вкупно 13 гласачи.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://rezultati.sec.mk/mk-MK/1/r/all/56/1613|title=Претседателски избори 2019|last=|first=|date=|work=|archive-url=https://web.archive.org/web/20191229144944/https://rezultati.sec.mk/mk-MK/1/r/all/56/1613|archive-date=2019-12-29|dead-url=|accessdate=3 ноември 2019|url-status=dead}}</ref> На [[Локални избори во Македонија (2021)|локалните избори во 2021 година]], на ова избирачко место биле запишани вкупно 12 гласачи.<ref>{{Наведена мрежна страница|url= https://ep.sec.mk/election/results/electionType/local/electionYear/2021/electionRound/21/municipality/553/pollingStation/21915|title=Резултати|work=[[Државна изборна комисија]]|archive-url=|archive-date=|dead-url=|accessdate=16 ноември 2024}}</ref> == Културни и природни знаменитости == ;Археолошки наоѓалишта<ref name="АрхеоКарта">{{АрхеоКарта|180-181}}</ref> * [[Грамади (Рајчани)|Грамади]] — градиште од доцноантичкото време ;Цркви<ref>{{наведена книга|last=Јелена Павловска, Наташа Ниќифоровиќ и Огнен Коцевски|title=Карта на верски објекти во Македонија|editor=Валентина Божиновска|publisher=Комисија за односи во верските заедници и религиозните групи|location=Менора - Скопје|date=2011|isbn=978-608-65143-2-7|language=македонски}}</ref> * [[Црква „Св. Троица“ - Рајчани|Црква „Св. Троица“]] — главна селска црква ;Споменици * Споменик на [[Никола Карев]] * Меморијален парк „[[Свиланово]]“ ;Вулкански наобразби * [[Рајчанска Купа]] — една од најдобро изразените вулкански структури во Кратовско-злетовската област <gallery mode="packed" heights="150px"> Податотека:Црква „Св. Троица“ - Рајчани.jpg|Главната селска црква „Св. Троица“ Податотека:Меморијален парк „Свиланово“ - Рајчани 2.jpg|Споменик за Карев во паркот „Свиланово“ Податотека:Svilanovo Karev.jpg|Споменик за Карев </gallery> == Редовни настани == Традиционално, секоја година на 27 април планинари, ученици, здруженија на граѓани и претставници на локалната власт го посетуваат местото на загинувањето на Никола Карев, каде се одржува историски час. == Личности == ;Починати во Рајчани * [[Никола Карев]] — македонски револуционер <!--== Култура и спорт ==--> == Галерија == <gallery mode="packed" heights="150px"> Податотека:Објект во Рајчани.jpg|Објект во селото Податотека:Поглед на Рајчани 2.jpg|Воздушен поглед Податотека:Гробишта во Рајчани.jpg|Селските гробишта </gallery> == Поврзано == * [[Општина Кочани]] * [[Свиланово]] == Наводи == {{наводи|2}} == Надворешни врски == {{Ризница-ред|Rajčani}} {{Општина Кочани}} [[Категорија:Рајчани| ]] [[Категорија:Села во Македонија]] [[Категорија:Кочански села]] [[Категорија:Села во Општина Кочани]] 9o5y3a2l5jjvqgw57mfcpzajbl91l6r 5381404 5381397 2025-06-18T18:31:55Z Gurther 105215 Одбиена последната промена (од [[Специјална:Придонеси/Nasaka2YT|Nasaka2YT]]) и ја поврати преработката 5318302 на Ehrlich91 5381404 wikitext text/x-wiki {{Инфокутија за село во Република Македонија | име = Рајчани | слика = Поглед на Рајчани.jpg | големина на слика = 300п | опис = Воздушен поглед на селото Рајчани | општина = {{општинскигрб|Општина Кочани}} | регион = {{грб|Источен Регион}} | област = | население = 9 | година = 2021 | поштенски број = 2300 | повикувачки број = 033 | надморска височина = 718 | lat_dir=N | lat_deg=41 | lat_min=57 | lat_sec=12 | lon_dir=E | lon_deg=22 | lon_min=16 | lon_sec=15 | слава = | мрежно место = | карта = Рајчани во Општина Кочани.svg }} '''Рајчани''' — село во [[Општина Кочани]], во околината на градот [[Кочани]]. == Потекло на името == Името на селото се сретнува во овој облик уште во {{римски|15}} век, а неговото значење се поврзува со [[ојконим]]от Рајец, што означува богато плодно место или место каде безгрижно и среќно се живее како [[рај]]. Како второ значење се поврзува со [[топоним]]от Раица што доаѓа од личните имиња Рапо или Раја.<ref name="речник">{{Наведена книга |title=Речник на имињата на населените места во Р Македонија|last=Иванова|first=Олга|publisher=[[Институт за македонски јазик „Крсте Мисирков“]]|year=2014|isbn=|location=Скопје|pages=133}}</ref> == Географија и местоположба == [[Податотека:Дел од Рајчани.jpg|мини|300п|лево|Воздушен поглед на дел од селото со поглед на патот кој продолжува кон [[Пробиштип]]]] Селото се наоѓа во западниот дел на [[Општина Кочани]], сместено на локален пат кој води преку селото [[Бели]], чиј атар нашироко се допира со подрачјето на [[Општина Пробиштип]].<ref name="енциклопедија">{{наведена книга|last=Панов|first=Митко|title= Енциклопедија на селата во Република Македонија|url= https://commons.wikimedia.org/wiki/File:%D0%95%D0%BD%D1%86%D0%B8%D0%BA%D0%BB%D0%BE%D0%BF%D0%B5%D0%B4%D0%B8%D1%98%D0%B0_%D0%BD%D0%B0_%D1%81%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%82%D0%B0_%D0%B2%D0%BE_%D0%A0%D0%B5%D0%BF%D1%83%D0%B1%D0%BB%D0%B8%D0%BA%D0%B0_%D0%9C%D0%B0%D0%BA%D0%B5%D0%B4%D0%BE%D0%BD%D0%B8%D1%98%D0%B0.pdf|accessdate=16 ноември 2024|year=1998|publisher=Патрија|location=Скопје|language=македонски|page=252}}</ref> Селото е планинско, сместено на надморска височина од 700 метри. Од градот [[Кочани]], селото е оддалечено 23 километри.<ref name="енциклопедија" /> До селото води локален асфалтен пат, кој во поново време е целосно асфалтиран и ги поврзува градовите [[Кочани]] и [[Пробиштип]]. Селото се наоѓа во северозападниот дел на [[Кочанска Котлина|Кочанската Котлина]], на границата со долниот слив на [[Злетовска Река]]. Околни села се [[Пантелеј]], [[Турско Рудари|Рудари]] и [[Бунеш]] (во сливот на Злетовска Река). Во средишниот дел на селото, во еден дол, се наоѓаат две чешми, додека во дворовите на куќите има неколку бунари. Така, во минатото, селото се снабдувало со вода за пиење.<ref name=":0">{{Наведена книга|url=https://search.worldcat.org/title/16745284|title=Кочанска котлина : сеоска насеља и становништво|last=Трифуноски|first=Јован|authorlink=Јован Трифуноски|page=53-54|date=1970|publisher=Универзитетска печатница|isbn=|location=Скопје|oclc=16745284}}</ref> Месностите во атарот ги носат следниве имиња: Божурњак, Рајчански Рид, Селиште, Грамади, Плоча, Попова Глава, Циганско Гробље, Кисел Дол, Пештери, Вучарник, Вучи Рид, Кратовски Пат и Штипски Пат.<ref name=":0" /> Селото има збиен тип. Групите на куќи се наречени по родовите, па така има Антовци, Николовци и други.<ref name=":0" /> == Историја == [[Податотека:Меморијален парк „Свиланово“ - Рајчани.jpg|мини|300п|десно|Поглед на меморијалниот парк „Свиланово“ во близина на селото]] Некогаш постоело старо село, што може да се потврди и по старините на месностите Селиште, Грамади и Плочи. Тие се наоѓаат во непосредна близина на Рајчани, а таму мештаните ископувале остатоци од некогашни куќни ѕидови. На месноста Грамади биле ископувани и големи земјени ќупови и се наоѓало оброчиште. Старото село пропаднало од зулуми.<ref name=":0" /> Денешното се го основале доселени македонски родови кон крајот на {{римски|18}} или почетокот на {{римски|19}} век. Околу 1880 година, Рајчани имало 9 македонски куќи. Сите жители биле чифлигари на земјата на Асан-бег од Кратово. Четвртина од земјата подоцна ја купиле Власите Ѓорѓе и Штерјо од потпланинското село [[Соколарци]]. Останатите земја наследниците на беговите ја држеле до 1927 година, кога ја купиле селаните. Во 1928 година, селаните ја купиле и останатата земја од Власите.<ref name=":0" /> Рајчани се наоѓа на патот помеѓу пониските села [[Бања (Кочанско)|Бања]] во Кочанската Котлина и [[Турско Рудари|Рудари]] во сливот на Злетовска Река, кои до 1912 година биле турски села. Турците од овие села често се посетувале едни со други, поради што Рајчани често се наоѓало на удар на нивните зулуми.<ref name=":0" /> Во близина на селото Рајчани, во месноста [[Свиланово]], на 27 април 1905 година загинал [[Никола Карев]], македонски деец, борец во националноослободителното движење на македонскиот народ, социјалист, претседател на [[Крушевска Република]].<ref>{{Наведена мрежна страница |url=http://macbro.org/MK/istorija/mro/karev.html |title=Никола Карев |accessdate=2009-11-28 |archive-date=2011-06-11 |archive-url=https://web.archive.org/web/20110611062014/http://www.macbro.org/MK/istorija/mro/karev.html |url-status=dead }}</ref> На местото се наоѓа споменик.<ref name=":0" /> И по [[Прва светска војна|Првата светска војна]], животот не бил лесен во Рајчани, бидејќи во селото повремено навраќале комити од Бугарија, поради што тогашната жандермерија на [[Кралство Југославија|Кралството Југославија]] го запалила селото во 1924 година. Цела година мештаните живееле во околните села, а потоа се вратиле и го обновиле селото.<ref name=":0" /> == Стопанство == Атарот на селото зафаќа простор од 8 километри квадратни. На него преовладуваат обработливите површини на површина од 325 [[хектар]]и, на пасиштата отпаѓаат 270 хектари, додека на шумите 188 хектари.<ref name="енциклопедија" /> Селото, во основа, има полјоделска функција.<ref name="енциклопедија" /> == Население == {{Население низ историјата | cols = 2 | graph-pos = bottom |1948|331 |1953|382 |1961|350 |1971|272 |1981|134 |1991|67 |1994|54 |2002|33 |2021|9 }} Според статистиката на [[Васил К’нчов]] („[[Македонија. Етнографија и статистика|Македонија, Етнографија и статистика]]“) од 1900 година, во Рајчани живееле 91 жител, сите [[Македонци]].<ref name=":2">[http://www.promacedonia.org/vk/vk_2_36.htm Кънчов, Васил. „Македония. Етнография и статистика“. София, 1900, стр. 222.]</ref> Според егзархискиот секретар [[Димитар Мишев]], („[[La Macédoine et sa Population Chrétienne]]“) во 1905 година во Рајчани имало 160 жители, сите [[Македонци]] под врховенството на [[Бугарска егзархија|Бугарската егзархија]].<ref name=":3">Brancoff, D.M. "La Macédoine et sa Population Chrétienne". Paris, 1905, pp. 126-127.</ref> Според германска карта издадена во 1941 година, а заснована на пописот на [[Кралство Југославија|Кралството Југославија]] од 1931 година, селото имало 150 [[Македонци]].<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://maps.mapywig.org/m/German_maps/series/200K_Volkstumskarte_Jugoslawien/VKJug_Bl_39_39-41_BITOLJ_(MONASTIR)_1941.jpg|title=200K Volkstumskarte Jugoslawien}}</ref> Од Рајчани се отселил дел од населението и тоа преминало од средно во мало село по големина, населено со македонско население. Така, во 1961 година селото броело 350 жители, а во 1994 година бројот се намалил на 54 жители.<ref name="енциклопедија" /> Според пописот од 2002 година, селото имало 33 жители, сите [[Македонци]].<ref name="попис">{{нмс|url=http://www.stat.gov.mk/Publikacii/knigaX.pdf|title=Попис на Македонија |date=2002|publisher=Завод за статистика на Македонија|accessdate=16 ноември 2024}}</ref> Според последниот попис од 2021 година, во селото живееле 9 жители, сите [[Македонци]]. {{Пописи|91|160|331|382|350|272|134|67|54|33|9}} === Родови === Рајчани е македонско православно село.<ref name=":0" /> Според истражувањата од 1960 година, родови во селото се: * '''Родови доселени во отоманскиот период:''' ''Антовци'' (11 к.), ''Наковци'' (7 к.), ''Максимовци'' (7 к.), ''Николовци'' (9 к.) и ''Алексовци'' (3 к.), доселени родови, но не знаат од каде се доселени. Предците на споменатите родови се доселени кон крајот на {{римски|18}} или почетокот на {{римски|19}} век. Првите три рода потекнуваат од исто место; * '''Доселеници во поново време:''' ''Нежиловци'' (3 к.) и ''Каврачанци'' (2 к.), доселени се во 1927 година, првите од селото [[Нежилово (Кратовско)|Нежилово]], а вторите од [[Каврак]], [[Кратовско]]. === Иселеништво === Било често иселување на македонското население од ова село. До 1912 година околу 15 семејства се иселиле во [[Кочани]], [[Штип]] и на некои други места. По 1912 година, во селото [[Чешиново]] се иселиле ''Рајчани''. ''Алексови'' се иселиле во селото [[Бања (Кочанско)|Бања]]. ''Толошманци'', ''Пелештечки'' и ''Ламбовци'' се иселиле во селото [[Спанчево]]. Тие и во Рајчани биле доселени од селото [[Талашманце]] кај [[Кратово]]. Уште еден род Рајчани се иселил во [[Спанчево]]. После [[Втора светска војна|Втората светска војна]] седум семејства се иселиле надвор од [[Кочанско]]: во селото [[Ќоселари]] на [[Овче Поле]] (''Јашковци'', ''Кипријанови'' и ''Ампови'') и во селото [[Горно Оризари (Велешко)|Горно Оризари]] кај [[Велес]].<ref name=":0" /> Иселувањето продолжило и во поново време. == Општествени установи == [[Податотека:Поранешно училиште во Рајчани.jpg|мини|300п|десно|Поранешното основно училиште во селото]] * Поранешно основно училиште == Самоуправа и политика == На крајот од XIX век, Рајчани било село во [[Кратовска Каза|Кратовската Каза]] на [[Отоманско Царство|Отоманското Царство]]. Селото влегува во рамките на [[Општина Кочани]], која била проширена при новата територијална поделба на Македонија во 2004 година. Во периодот од 1996-2004 година, селото било во рамките на некогашната [[Општина Кочани]]. Во периодот 1965-1996 година, селото се наоѓало во рамките на големата Општина Кочани. Во периодот од 1955 до 1965 година, селото влегувало во рамките на тогашната општина Кочани. Во периодот 1952-1955, селото било дел од тогашната општина Нивичани, во која покрај селото Рајчани се наоѓале селата Бели, Лешки, Нивичани и Пантелеј. Во периодот 1950-1952, селото било дел од некогашната општина Турско Рудари, во која влегувале селата Бунеш, Рајчани, Турско Рудари и Трипатанци. === Избирачко место === Во селото постои избирачкото место бр. 0873 според [[Државна изборна комисија на Македонија|Државната изборна комисија]], сместено во просториите на основното училиште.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://mojotizbor.mk/arhiva/parlamentarni-izbori-2011/9-uncategorised/194-opisi-na-izbiracki-mesto.html|title=Описи на ИМ|last=|first=|date=|work=|archive-url=https://web.archive.org/web/20230817210325/https://mojotizbor.mk/arhiva/parlamentarni-izbori-2011/9-uncategorised/194-opisi-na-izbiracki-mesto.html|archive-date=2023-08-17|dead-url=|accessdate=3 ноември 2019|url-status=dead}}</ref> На [[Македонски претседателски избори (2019)|претседателските избори во 2019 година]], на ова избирачко место биле запишани вкупно 13 гласачи.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://rezultati.sec.mk/mk-MK/1/r/all/56/1613|title=Претседателски избори 2019|last=|first=|date=|work=|archive-url=https://web.archive.org/web/20191229144944/https://rezultati.sec.mk/mk-MK/1/r/all/56/1613|archive-date=2019-12-29|dead-url=|accessdate=3 ноември 2019|url-status=dead}}</ref> На [[Локални избори во Македонија (2021)|локалните избори во 2021 година]], на ова избирачко место биле запишани вкупно 12 гласачи.<ref>{{Наведена мрежна страница|url= https://ep.sec.mk/election/results/electionType/local/electionYear/2021/electionRound/21/municipality/553/pollingStation/21915|title=Резултати|work=[[Државна изборна комисија]]|archive-url=|archive-date=|dead-url=|accessdate=16 ноември 2024}}</ref> == Културни и природни знаменитости == ;Археолошки наоѓалишта<ref name="АрхеоКарта">{{АрхеоКарта|180-181}}</ref> * [[Грамади (Рајчани)|Грамади]] — градиште од доцноантичкото време ;Цркви<ref>{{наведена книга|last=Јелена Павловска, Наташа Ниќифоровиќ и Огнен Коцевски|title=Карта на верски објекти во Македонија|editor=Валентина Божиновска|publisher=Комисија за односи во верските заедници и религиозните групи|location=Менора - Скопје|date=2011|isbn=978-608-65143-2-7|language=македонски}}</ref> * [[Црква „Св. Троица“ - Рајчани|Црква „Св. Троица“]] — главна селска црква ;Споменици * Споменик на [[Никола Карев]] * Меморијален парк „[[Свиланово]]“ ;Вулкански наобразби * [[Рајчанска Купа]] — една од најдобро изразените вулкански структури во Кратовско-злетовската област <gallery mode="packed" heights="150px"> Податотека:Црква „Св. Троица“ - Рајчани.jpg|Главната селска црква „Св. Троица“ Податотека:Меморијален парк „Свиланово“ - Рајчани 2.jpg|Споменик за Карев во паркот „Свиланово“ Податотека:Svilanovo Karev.jpg|Споменик за Карев </gallery> == Редовни настани == Традиционално, секоја година на 27 април планинари, ученици, здруженија на граѓани и претставници на локалната власт го посетуваат местото на загинувањето на Никола Карев, каде се одржува историски час. == Личности == ;Починати во Рајчани * [[Никола Карев]] — македонски револуционер <!--== Култура и спорт ==--> == Галерија == <gallery mode="packed" heights="150px"> Податотека:Објект во Рајчани.jpg|Објект во селото Податотека:Поглед на Рајчани 2.jpg|Воздушен поглед Податотека:Гробишта во Рајчани.jpg|Селските гробишта </gallery> == Поврзано == * [[Општина Кочани]] * [[Свиланово]] == Наводи == {{наводи|2}} == Надворешни врски == {{Ризница-ред|Rajčani}} {{Општина Кочани}} [[Категорија:Рајчани| ]] [[Категорија:Села во Македонија]] [[Категорија:Кочански села]] [[Категорија:Села во Општина Кочани]] gzxbbxtkvffmnondw3odaccrmdt32r1 0 13136 5381400 5381147 2025-06-18T18:28:34Z Д.Ильин 45803 5381400 wikitext text/x-wiki Во [[геометрија]]та, '''Архимедово тело''' или [[полуправилни полиедри|'''полуправилно тело''']] е полуправилен [[испакнат мноагуаголник|испакнат]] [[полиедар]] кој се состои од два или повеќе типа на [[правилен полиедар]] кои се среќаваат во исти [[теме (математика)|темиња]]. Тие се разликуваат од [[Платонски тела|Платонските тела]], кои се состојат од само еден тип на [[многуаголник]] чии страни се среќаваат во исто теме, и од [[Џонсонови тела|Џонсоновите тела]], чии правилни многуаголни страни не се среќаваат во исти темиња. == Потекло на името == Архимедовите тела се именувани по [[Архимед]], кој зборувал за нив во едно негово дело кое не е зачувано. За време на [[ренесанса]]та, [[уметник|уметниците]] и [[математичар]]ите ги вреднувале ''чистите облици'' и одново ги откриле сите овие облици. Истражувањата завршиле околу [[1619]] со делото на [[Јоханес Кеплер]], кој ги дефинирал призмите, антипризмите и неиспакнатите тела познати како [[Кеплер-Поансово тело|Кеплер-Поансови тела]]. == Класификација == Постојат 13 Архимедови тела (15 ако ги броиме [[обратна слика|обратните слики]] на две [[хиралитет (математика)|енантиоморфи]]). Овде ''темената конфигурација'' се однесува на тип на правилни многуаголници кои се среќаваат во кое било дадено теме. На пример, темена поставеност (4,6,8) значи дека тој [[квадрат]], [[хексагон]] и [[октагон]] се среќаваат во теме (со тоа што другите се сметаат за во насока на часовник околу темето). Бројот на темиња е 720° поделен со [[Дефект (геометрија)|аголниот дефект]] на темето. {| class="wikitable" style="text-align:center" |- ! Име ! слика ! colspan=2|Страни ! Рабови ! Темиња ! [[Темена поставеност]] ! [[Група на симетрија]] |- | [[потсечен тетраедар]] | [[Податотека:truncatedtetrahedron.svg|60px|Потсечен тетраедар]]<br /><small>([[:image:truncatedtetrahedron.gif|анимација]])</small> | 8 || 4 триаголници<br />4 [[шестаголник|шестаголници]] || 18 | 12 | 3.6.6 || T_d |- | [[кубоктаедар]] | [[Податотека:cuboctahedron.jpg|60px|Кубоктаедар]]<br /><small>([[:image:cuboctahedron.gif|анимација]])</small> | &nbsp;14&nbsp; || 8 [[триаголник (геометрија)|триаголници]]<br />6 [[квадрат]]и | 24 || 12 || 3.4.3.4 | O_h |- | [[потсечена коцка]]<br />или потсечен шестаголник | [[Податотека:truncatedhexahedron.jpg|60px|Потсечен шестаголник]]<br /><small>([[:image:truncatedhexahedron.gif|анимација]])</small> | 14 || 8 триаголници<br />6 [[осумаголник|осумаголници]] || 36 | 24 | 3.8.8 || O_h |- | [[потсечен осумаголник]] | [[Податотека:truncatedoctahedron.svg|60px|Потсечен осумаголник]]<br /><small>([[:image:truncatedoctahedron.gif|анимација]])</small> | 14 || 6 квадрати<br />8 шестаголници || 36 || 24 | 4.6.6 || O_h |- | [[ромбикубоктаедар]]<br />или мал ромбикубоктаедар | [[Податотека:rhombicuboctahedron.jpg|60px|Ромбикубоктаедар]]<br /><small>([[:image:rhombicuboctahedron.gif|анимација]])</small> | 26 ||8 триаголници<br />18 квадрати || 48 || 24 | 3.4.4.4 || O_h |- | [[потсечен кубоктаедар]]<br />or голем кубоктаедар | [[Податотека:truncatedcuboctahedron.jpg|60px|Потсечен кубоктаедар]]<br /><small>([[:image:truncatedcuboctahedron.gif|анимација]])</small> | 26 || 12 квадрати<br />8 честоаголници<br />6 осумаголници | 72 || 48 || 4.6.8 || O_h |- | [[чпртава коцка]]<br />или чпртав кубоктаедар<br />(2 [[хиралитет (математика)|хирални]] форми) | [[Податотека:snubhexahedronccw.jpg|60px|Чпртав хексаедар (Ccw)]]<br /><small>([[:image:snubhexahedronccw.gif|анимација]])</small><br />[[Податотека:snubhexahedroncw.jpg|60px|Чпртав хексаедар (Cw)]]<br /><small>([[:image:snubhexahedroncw.gif|анимација]])</small> | 38 ||32 триаголника<br />6 квадрати || 60 || 24 | 3.3.3.3.4 | O |- | [[икосиододекаедар]] | [[Податотека:icosidodecahedron.jpg|60px|Икосидодекаедар]]<br /><small>([[:image:icosidodecahedron.gif|анимација]])</small> | 32 || 20 триаголника<br />12 [[петаголник|петаголници]] | 60 || 30 | 3.5.3.5 || I_h |- | [[потсечен додекаедар]] | [[Податотека:truncateddodecahedron.jpg|60px|Потсечен додекаедар]]<br /><small>([[:image:truncateddodecahedron.gif|анимација]])</small> | 32 ||20 триаголника<br />12 [[десеттоаголник|десеттоаголници]] || 90 | 60 | 3.10.10 || I_h |- | [[потсечен икосаедар]]<br />или [[фудбалска топка]] | [[Податотека:truncatedicosahedron.svg|60px|Потсечен икосаедар]]<br /><small>([[:image:truncatedicosahedron.gif|анимација]])</small> | 32 || 12 петаголника<br />20 шестаголника || 90 | 60 | 5.6.6 || I_h |- | [[ромбикосиододекаедар]]<br />или мал ромбикосиододекаедар | [[Податотека:rhombicosidodecahedron.jpg|60px|Ромбикосиододекаедар]]<br /><small>([[:image:rhombicosidodecahedron.gif|анимација]])</small> | 62 || 20 триаголника<br />30 квадрати<br />12 петаголници | 120 || 60 || 3.4.5.4 | I_h |- | [[потсечен икосидодекаедар]]<br />или голем ромбикосиододекаедар | [[Податотека:truncatedicosidodecahedron.jpg|60px|Потсечен икосидодекаедар]]<br /><small>([[:image:truncatedicosidodecahedron.gif|анимација]])</small> | 62 ||30 квадрата<br />20 шестаголници<br />12 десеттоаголници | 180 || 120 || 4.6.10 | I_h |- | [[чпртав додекаедар]]<br />или чпртав икосиододекаедар<br />(2 [[хиралитет (математика)|хирални]] форми) | [[Податотека:snubdodecahedronccw.jpg|60px|Чпртав додекаедар (Ccw)]]<br /><small>([[:image:snubdodecahedronccw.gif|анимација]])</small><br />[[Податотека:snubdodecahedroncw.jpg|60px|Чпртав додекаедар (Cw)]]<br /><small>([[:image:snubdodecahedroncw.gif|анимација]])</small> | 92 || 80 триаголници<br />12 петаголници|| 150 | 60 | 3.3.3.3.5 | I |} Кубоктаедарот и икосиододекаедарот се еднообразни по рабови и се нарекуваат квазиправилни. Чпртавата коцка и чпртавиот додекаедар се познати и како''хирални'', бидејќи се и од лев и од десен. Кога нешто е од повеќе облици кои меѓусебно си се тридимензионални [[обратна слика|обратни слики]], овие форми ги нарекуваме енантиоморфи. [[Дуален полиедар|Дуалите]] на Архимедовите тела се нарекуваат [[Каталаново тело|Каталанови тела]]. Заедно со [[бипирамида|бипирамидите]] и [[трапезоедар|трапезоедрите]], се тела со еднообразни страни (лица) со правилни темиња. == Поврзано == * [[Список на еднообразни полиедри]] == Надворешни врски == * [http://www.software3d.com/Archimedean.html Книжни модели на Архимедовите тела] * [http://www.mathconsult.ch/showroom/unipoly/ Еднообразните полиедри] * [http://www.cs.utk.edu/~plank/plank/origami/penultimate/intro.html Модуларни оригами] * [http://ibiblio.org/e-notes/3Dapp/Convex.htm Интерактивни 3Д полиедри] {{Семарх|url=https://web.archive.org/web/20050403235101/http://ibiblio.org/e-notes/3Dapp/Convex.htm |date=2005-04-03 }} во Јава {{Нормативна контрола}} [[Категорија:Архимедови тела| ]] [[Категорија:Полиедри]] [[Категорија:Архимед|Тела]] 96nix2e3nko0b3141yr0h9m9qi5gjqf 0 16146 5381342 5140949 2025-06-18T12:42:49Z Orce Wiki 121850 додаден текст за машка и женска носија и додадени наводи 5381342 wikitext text/x-wiki '''Носиите од Пијанец''' од етнографски аспект припаѓаат на групата носии од [[Носии од шопскиот регион|Шопско-Македонската етнографска целина]]. Тие се носеле во источниот дел на Македонија, т.е. во Пијанечката котлина, опкружена со планините [[Влаина]] (на исток), [[Голак]] (на запад) и [[Осоговски Планини|Осоговските Планини]] (на север). Најголемо населено место е [[Делчево]], кое прв пат се споменува под името [[Делчево|Царево Село]] во повелбата на [[Стефан Душан|цар Душан]] од 1347 – 1350 година. Во развојот на пијанечката носија се забележуваат две фази: од крајот на 19-тиот век до Првата светска војна и по Првата светска војна до 70-тите години на 20-тиот век. Постоеле локални разлики, особено меѓу носиите на Долноселците од Долните Села ([[Саса]], [[Моштица]], [[Дулица]], [[Цера]], [[Костин Дол (Кочанско)|Костин Дол]], Ново Село, [[Драмче]], [[Киселица (Делчевско)|Киселица]], [[Косевица]] и [[Македонска Каменица|Каменица]]) со посиромашно украсени облеки и носиите на Горнанците од Горешните Села ([[Калиманци]], [[Црн Камен]], [[Грљани]], [[Драгобраште]], [[Трсино|Трсина]]) со побогати везови.<ref name=":0">{{Наведено списание|last=Видиниќ|first=Горданче|date=2022|title=Народната носија од областа Пијанец – Делчевско|journal=Зборник Етнологија|volume=5|pages=9-25}}</ref> == Женската носија == Во планинскиот предел Пијанец кој го опфаќа и рударскиот регион [[Саса]], во женската носија, оформена со едноставни облеки во смирени темни тонови, врз кошулата (имала ракавчиња нараквици) која на градниот дел има огрље, се носи саја сосема поинаква по материјал, крој и украсување од истоимените облеки во пределите на [[Западна Македонија]].<ref name=":1">{{Наведена мрежна страница|url=https://www.youtube.com/watch?v=6ImhqgzuoEE|title=Етнолошко Поднебје на Македонија - Народни носии во Средна и Источна Македонија}}</ref> Во оваа носија се испреплетувале елементи од носиите од [[Носии од Славиште|Источен дел на Славиште]] и од [[Носии од Малешево|Малешево]].<ref name=":2">{{Наведена книга|title=Македонски народни носии|last=Здравев|first=Ѓорѓи|publisher=Матица македонска|year=2005|isbn=9989-48-584-4|location=Скопје|pages=145-147}}</ref> Сајата во овој предел била долга црна горна облека, со долги ракави, која сосема ја покривала кошулата (оттука произлегува нејзината едноставност), а била направена од тенка [[Волна|волнена]] ткаенина, означена исто така со називот саја. Аплицираните гајтани и бикме на градите и ракавите ја украсувале оваа облека од составот на женската носија.<ref name=":1" /> По кројот и украсите била слична на истоимената носија од Источно Славиште, а се разликува само по должината на ракавите.<ref name=":2" /> Некогаш се среќавала под името шарена саја, поради богатото гајтанско украсување или пак вртена саја, поради широката раскроеост (развртена) на градите. Некои податоци упатуваат дека во Пијанец покрај црната се носела и сина саја украсена со жолти ширити. Во ладните зимски денови наместо сајата се носел и шајак - горна зимска облека со слични кројни карактеристики како сајата.<ref name=":0" /> И во овој предел се носело црно волнено [[џубе]], како празнична и невестинска облека.<ref name=":1" /> Тоа бил скроено од стан, поли, бочници и алтици под мишките и се носело до Втора светска војна и тоа само врз сајата, никако врз ентеријата. Невестите го носеле џубето дури и во лето, се до завршувањето на жетвата. Ентеријата, сајата и шајакот се опашувале со четворно ткаен појас. Тој имал должина од 2,5 до 3,5 метри и се носел превиткан три до четири пати. Се носеле три вида [[Скутина|скутини]]: скутач или правошарка - лито ткаен од волна, со прави вткаени шарки, фута - ткаена на памучна основа со волнен јаток и Фута четворна (правошарка) - четворно ткаена од волна. Сите скутини се состоеле од две вертикално сошиени дипли (страчки) со врвци за врзување. Дебелината на ткаенината одредувала со која облека ќе се носи: тенкиот скутач - со ентерија и саја а подебелите фути - со шајак и џубе. Понекогаш се носеле комбинирано - фута како долна и скутач како горна облека, при што едниот крај од скутачот се подигал и вметнувал во појасот за да се видат шарките на футата.<ref name=":0" /> Меѓу горните облеки, посебно место заземало минтанчето — допојасна облека од црно кадифе, со црвени детали, преклопена напред и закопчана на левото рамо. Оваа облека која го покривала  градниот дел, се носела под богато украсената саја, создавала елегантен и впечатлив изглед на носијата, што претставува контраст на рустичниот стил. Естетиката на носијата била видлива и преку скутината фута ткаена од фино волно, со вткаени карирани мотиви во хармонични бои: црна, бордо, кафеава, со зелени и жолти акценти. Истата колористичка гама се следела и во орнаментите на чорапите. На целиот хармоничен изглед на носијата се надоврзувала и црвената [[Свила|свилена]] [[шамија]] дувале.<ref name=":2" /> Дувалето или дуалешата била предиплена по дијагонала и краевите се провлекувале под косата и се врзувале во кукол, кључец. Како прекривка за глава се јавувал и кушак рескалија - црна памучна [[шамија]] со реси, со која се забрадувале во време на жалост сите возрасти, и млади и стари. Огрлица или градник, била секојдневна облека која се носела на градниот дел од кошулата. Се правел од кадифе во темна боја и бил набран со набори брчкуље. Наместо градникот се носело и дорамче - вид елече од кадифе (често темносино), без ракави, со кружен изрез околу вратот. Ентеријата или антеријата, била секојдневна безракавна облека, долга до нозете, отворена напред по цела должина. Се правела од тенка волнена ткаенина и била скроена од стан, поли и бочни страни, со триаголно парче ткаенина (кутре) за поголема ширина. Се носела врз кошулата цела година. За празници, врз неа ставале саја или втора ентерија. [[Опинок|Опинците]] биле направени од свинска или говедска кожа. Овие облеки биле носени подеднакво од сите возрасни групи, освен од децата под пет години. Разлики во носијата имало во нијансите на бојата: помладите жени (девојки и невести) носеле посветли тонови, додека постарите жени – потемни. Празничната, а особено невестинската носија, била дополнета со разни украсни елементи, како: украсни крпи поставени над [[Скутина|скутината]], колан од мониста со [[пафти]] врз појасот, копче-игла за градите, затилници (ушници) прикачени за марамата на тилот и ѓердан од метални парички околу вратот.<ref name=":0" /> == Машката носија == Машката пијанечка носија припаѓа на источните типови машки носии, пред се поради темниот клашнен материјал.<ref name=":3">{{Наведена книга|title=Македонски народни носии|last=Јаневски|first=Владимир|publisher=Здружение на етнокореолози на Македонија|year=2024|isbn=978-608-65803-2-2|location=Скопје|pages=198}}</ref> За разлика од женската носија, таа била поедноставна, со помал број облеки за облекување.<ref name=":0" /> Мажите во пределот [[Делчевска Котлина|Пијанец]] и [[Саса|рударскиот предел околу с. Саса]] носеле бела платнена кошула со црни „кенари“ по ширината на платното, што била долга до над колената.<ref name=":4" /> Таа била туниковидна и имала специфичен крој, без јака, со закопчување на рамениот дел од левата страна налик на руска рубашка и вертикални везени украси со црн конец што ја прави многу уникатна меѓу машките кошули.<ref name=":2" /> Ја носеле секогаш вовлечена во потурите.<ref name=":0" /> Над неа се носело елек „џелепка“ од пругаста алаџа, со црни, зелени, темно бордо и црвени пруги.<ref name=":4" /> Џелепката или џелетката која исто така отстапувала од традиционалниот крој се носела во летниот период, додека во зимскиот се носела горна облека со долги ракави, наречен елек гајтанлија.<ref name=":3" /> Била скроена од грб и предници, а на левата страна имало хоризонтално поставен џеб со украсно крпче, со краеви богато украсени со [[Македонски вез|вез]] и тантела. Во зима под елекот, наместо џелепката се носела [[долама]] - горна потпојасна облека без ракави, направена од валана клашна брдница.<ref name=":0" /> Половината се опашувала со [[Волна|волнен]] појас, кој бил или ткаен во каро-комбинации на црвена основа, или со прави шари на црна основа за постарите мажи.<ref name=":4" /> Тој бил исклучително широк и на двата краја имал реси.<ref name=":0" /> Се украсувал со долгнавести крпи - презрачница или рачник и врз него се препашувал кожен ремен. На големите селски собори, мажите го одредувале темпото на орото со презрачница во раката.<ref name=":3" /> На нозете се носеле кафеави/црни шајачки потури, припиени за нозете и украсени со црни гајтани (потури гајтанлии).<ref name=":4" /> Тие биле скроени од седло и ногавици со капаци и поради практични причини имале ист крој од двете страни. Се врзувале со гашник усучен од волнена преѓа.<ref name=":0" /> На нозете носеле бели волнени чорапи, а на главата се носела [[шубара]] од јагнешка кожа носена и во најжешките летни месеци.<ref name=":4">{{Наведена мрежна страница|url=https://mega.nz/file/EHIyEYgZ#oDrUUmkf3KQE7l_xFyjJZwYIZcGJ_I4r55hJGPiZ8FU|title=Македонски Народни Носии I - Ѓорѓи Здравев (стр. 161)}}</ref> Постоеле два вида црни капи: шапка - рамна шубара чијшто врв е вовлечен навнатре и висока [[шубара]] со врвот издигнат нагоре.<ref name=":0" /> == Наводи == <references /> {{Македонски народни носии}} [[Категорија:Шопски регион]] alztqu192czvne9qqzdupy6sxphocfx 0 31375 5381352 5381295 2025-06-18T13:33:41Z Gurther 105215 ситна поправка 5381352 wikitext text/x-wiki {{Без извори|датум=ноември 2009}} {{Инфокутија за телевизија | show_name = Млади и неуморни| image = [[Податотека:The Young and the Restless (logo).svg|250px]] | network = [[CBS]] | creator = [[Вилијам Бел]]<br />[[Ли Филип Бел]] | executive_producer = [[Лин Мари Лејтам]]<br />[[Џош Грифит]]<br />Ентони Морина<br />Џош Фишер<br />Џош О’Конел<br />Метју Олсен | head_writer = [[Лим Мари Лејтам]]<br />[[Скот Хемнер]] | senior_cast_members = [[Џајен Купер]] | distributor = [[Sony Pictures Television]]<br />Bell Dramatic Serial Company<br />Corday Productions | first_aired = [[26 март]] [[1973]] | run_time = 60 минути (30 минути од 1973 to 1980) | official_website = http://www.theyoungandtherestless.com/index.php | num_episodes = 13.238 (до [[31 октомври]] [[2025]]) | imdb_id = 0069658 | tv_com_id = 100 }} '''''Млади и неуморни''''' ([[англиски]]: The Young and the Restless) е популарна [[америка]]нска телевизиска [[сапуница]], која се емитува секој работен ден на [[телевизија]]та [[CBS]], од [[26 март]] [[1973]]. Создадена е од Вилијам Бел и Ли Филип Бел, кои ја сместија драмата во серијата во измислениот град Џеноа Сити, [[Висконсин]]. На почетокот, серијата се фокусираше на семејните и професионалните животи на две семејства во Џеноа Сити, богатите Брукс и сиромашните Фостерс. По многубројни промени на глумците во раните 1980-ти, главна тема на серијата станаа семејствата Абот и Њуман, нивните две поединечни компании и соперништвото меѓу нив. Меѓутоа, една главна приказна владее во серијата уште од скоро самиот почеток, а тоа е соперништвото помеѓу Џил Фостер Абот и Кетрин Кенселор. На почетокот, ''Млади и неуморни'' беше емитувана во полчасовни епизоди, пет пати неделно. Од [[1 февруари]] [[1980]], се емитуваат едночасовни епизоди. ''Млади и неуморни'' е најгледаната дневна драма на американска телевизија. Во [[2006]], екипата што ја снима серијата ги прослави нејзините 900 недели (18 години) по ред на врвот на гледаноста на дневните серии и програми. ''Млади и неуморни'' има освоено седум [[Дневни Еми Награди]] за најдобра драмска серија. Само ''[[Главна болница]]'' има освоено повеќе (девет). Во [[2001]], ''Млади и неуморни'' почна да се снима и симултано емитува во [[висока дефиниција]] (HDTV), и со тоа стана првата сапуница што го направила овој чекор. Пред неколку години, Сител телевизија прикажа две сезони, вкупно 280 епизоди од оваа сапуница. Прикажаните епизоди беа од [[25 мај]] [[1998]] - [[1999]]. == Сегашни глумци == {| class="wikitable" |- bgcolor="#CCCCCC" ! Глумец || Улога || Статус |- | [[Питер Бергман]] || [[Џек Абот]] || 1989- (#2) |- | [[Мелоди Томас Скот]] || [[Ники Њуман]] || 1979- (#2) |- | [[Ерик Брејден]] || [[Виктор Њуман]] || 1980- |- | [[Мишел Стафорд]] || [[Филис Самерс Њуман]] || 1994-1997, 2000- (#1) |- | [[Шерон Кејс]] || [[Шерон Абот]] || 1995-2003, 2003- <small>(се појавува 1994-1995)</small> |- | [[Џошуа Мороу]] || [[Николас Њуман]] || 1994- |- | [[Џудит Чепмен]] || [[Глорија Бардвел]] || 2005- (#2) |- | [[Џини Купер]] || [[Кетрин Кенселор]] || 1973- |- | [[Даг Дејвидсон]] || [[Пол Вилијамс]] || 1978- |- | [[Дон Дајмонт]] || [[Бред Карлтон]] || 1985-1996, 1998- |- | [[Брајтон]] || [[Дивон Хемилтон]] || 2004- |- | [[Едријен Франц]] || [[Емброжа Мур Ешби]] || 2006- |- | [[Даниел Гудард]] || [[Кејн Ешби]] || 2007- |- | [[Мајкл Грациадеи]] || [[Даниел Ромалоти]] || 2004- |- | [[Амелија Хајнл]] || [[Викторија Њуман]] || 2005- (#3) |- | [[Винсент Иризари]] || [[Дејвид Чоу]] || 2007- |- | [[Кристел Калил]] || [[Лили Винтерс Ромалоти]] || 2002-2005, 2006- (#1) |- | [[Кристијан ЛеБланк]] || [[Мајкл Болдвин]] || 1991-1993, 1997- |- | [[Кејт Линдер]] || [[Естер Валентин]] || 1985- |- | [[Тед Лакинбил]] || [[ЏејТи Хелстром]] || 2001- <small>(се појавува 1999-2001)</small> |- | [[Емили О Брајен]] || [[Џена Хокс]] || 2006-2007, 2007- |- | [[Ниа Пиплес]] || [[Карен Тејлор]] || 2007- |- | [[Ајал Родел]] || [[Адријан Корбел]] || 2006- |- | [[Грег Рикарт]] || [[Кевин Фишер]] || 2003- |- | [[Деана Русо]] || [[Логан Армстронг]] || 2007 |- | [[Веил Блум]] || [[Хедер Стивенс]] || 2007- |- | [[Ерик Стајнберг]] || [[Џи Мин Ким]] || 2006- |- | [[Кристоф Сент Џон]] || [[Нил Винтерс]] || 1991- |- | [[Џес Волтон]] || [[Џил Фостер Абот]] || 1987- (#4) |} == Насловна мелодија == '''“Nadia’s theme”''' е музичката тема на Млади и неуморни од самиот почеток на серијата во [[1973]]. Мелодијата била оригинално наречена “Cotton’s Dream” и напишана од Бери Де Ворзон и Пери Боткин Јр. за филмот ''[[Благословете ги ѕверовите и децата]]''. Подоцна, мелодијата била прекрстена во “Nadia’s theme” по настапот на романската гиманстичарка Надиа Команечи на Летните олимписки игри во [[1976]] и прикажувањето на овој настап на ABC со музиката од популарната сапуница. == Гледаност == На самиот почеток во 70-тите, серијата беше на дното на гледаноста, како и сите серии при дебутот. Веќе по една-две сезони, гледаноста порасна, а во 1988-1989, се искачи на врвот и досега ни една сапуница ја нема симнато. '''Историја на дневната гледаност: Најгледана недела (Ноември 16-20 1981)''' {| class="wikitable" |- bgcolor="#CCCCCC" ! Сапуница || Домаќинства || (Термин) Телевизија || Гледачи |- |''[[Главна болница]]'' || 16.0 || (3-4pm) ABC || 30 милиони |- |''[[Сите мои деца]]'' || 10.2 || (1-2pm) ABC || 14 милиони |- |''[[Еден живот за живеење]]'' || 10.2 || (2-3pm) ABC || 13.9 милиони |- |''[[Водечко светло]]'' || 7.9 || (3-4pm) CBS || 8.3 милиони |- |''Млади и неуморни'' || 7.3 || (12:30-1:30pm) CBS || 8 милиони |} '''1995 гледаност''' {| class="wikitable" |- bgcolor="#CCCCCC" ! Сапуница || Милиони гледачи |- |Млади и неуморни || 4.155 |- |[[Сите мои деца]] || 3.891 |- |[[Главна болница]] || 3.343 |- |[[Смели и убави]] || 3.247 |- |[[Еден живот за живеење]] || 3.152 |} == Надворешни врски == * [http://www.theyoungandtherestless.com/ Официјална страна] * [http://www.cbs.com/daytime/yr/ CBS Daytime: Y&R] * [http://tv.yahoo.com/the-young-and-the-restless/show/34853 "Млади и неуморни"] {{Семарх|url=https://web.archive.org/web/20101006212931/http://tv.yahoo.com/the-young-and-the-restless/show/34853 |date=2010-10-06 }} на [http://tv.yahoo.com/ Yahoo! TV] [[Категорија:Телевизиски серии со почеток во 1973 година]] 06v3wbwg4gash1xy2o1w90strxgxnqd 0 38811 5381427 5296226 2025-06-18T20:55:32Z ГП 23995 дополнување 5381427 wikitext text/x-wiki <noinclude>{{Поврзана статија родени на|јануари}}</noinclude> {| cellspacing="0" cellpadding="2" style="border-top:0px; {{#if: {{{боја|}}}|background-color:{{{боја}}}|background-color:transparent}};" |valign="top" align="right"|[[1767]]&nbsp; |[[Жан Батист Сеј]] — француски [[економист]]. |- |valign="top" align="right"|[[1875]]&nbsp; |[[Владислав Ковачев]] — штипски војвода и публицист, уредник на весникот „[[Автономна Македонија (белградски весник)|Автономна Македонија]]“ и идеолог на [[Македонска емигрантска федеративна организација|Македонската емигрантска федеративна организација]]. |- |valign="top" align="right"|[[1915]]&nbsp; |[[Јон Исаја]] — македонски [[филм]]ски, [[театар]]ски и [[телевизија|телевизиски]] глумец. |- |valign="top" align="right"|[[1917]]&nbsp; |[[Адолфо Консолини]] — италијански [[Атлетика|атлетичар]]. |- |valign="top" align="right"|[[1931]]&nbsp; |[[Алфред Брендел]] — австриски [[Пијанист|пијанист]]. |- |valign="top" align="right"|[[1931]]&nbsp; |[[Роберт Дувал]] — американски глумец. |- |valign="top" align="right"|[[1932]]&nbsp; |[[Умберто Еко]] — италијански писател и [[филозоф]]. |- |valign="top" align="right"|[[1942]]&nbsp; |[[Звонко Богдан]] — српски пејач на народни и староградски песни. |- |valign="top" align="right"|[[1946]]&nbsp; |[[Дајан Китон]] — американска глумица. |- |valign="top" align="right"|[[1947]]&nbsp; |[[Петре Бакевски]] — [[македонци|македонски]] писател, публицист и [[театар]]ски критичар. |- |valign="top" align="right"|[[1950]]&nbsp; |[[Крис Стајн]] — американски [[Рок-музика|рок]]-музичар, член на групата [[Блонди]] (''Blondie''). |- |valign="top" align="right"|[[1952]]&nbsp; |[[Ули Хенес]] — германски фудбалер. |- |valign="top" align="right"|[[1954]]&nbsp; |[[Муарем Кочиу]] — албански писател. |- |valign="top" align="right"|[[1957]]&nbsp; |[[Никица Клинчарски]] — македонски и југословенски фудбалер. |- |valign="top" align="right"|[[1968]]&nbsp; |[[Анджеј Голота]] — полски [[бокс]]ер. |- |valign="top" align="right"|[[1975]]&nbsp; |[[Бредли Купер]] — американски глумец. |- |valign="top" align="right"|[[1979]]&nbsp; |[[Ина Суслина]] — руска [[ракомет]]арка. |- |valign="top" align="right"|[[1982]]&nbsp; |[[Јаница Костелиќ]] — хрватска [[Скијање|скијачка]]. |- |valign="top" align="right"|[[1988]]&nbsp; |[[Мирослав Радуљица]] — српски [[кошарка]]р. |- |valign="top" align="right"|[[1988]]&nbsp; |[[Никола Калиниќ]] — хрватски [[фудбал]]ер. |- |} <noinclude> [[Категорија:На денешен ден (родени)|5 јануари]] </noinclude> 7kulf4o8ecpnenfh4pf57pzpuui22m6 0 45050 5381431 5288711 2025-06-18T21:29:01Z ГП 23995 дополнување 5381431 wikitext text/x-wiki <noinclude>{{Поврзана статија родени на|јуни}}</noinclude> {| cellspacing="0" cellpadding="2" style="border-top:0px; {{#if: {{{боја|}}}|background-color:{{{боја}}}|background-color:transparent}};" |valign="top" align="right"|[[1330]]&nbsp; |[[Едвард Црниот Принц]] — син на англискиот крал [[Едвард III]]. |- |valign="top" align="right"|[[1479]]&nbsp; |[[Лиза дел Џокондо]] — позната како [[Мона Лиза]]. |- |valign="top" align="right"|[[1519]]&nbsp; |[[Хенри Фицрој]] — незаконски син на [[Хенри VIII]]. |- |valign="top" align="right"|[[1843]]&nbsp; |[[Едвард Григ]] — норвешки [[композитор]]. |- |valign="top" align="right"|[[1882]]&nbsp; |[[Јон Антонеску]] — премиер на [[Романија]]. |- |valign="top" align="right"|[[1882]]&nbsp; |[[Павел Шатев]] — македонски [[револуционер]]. |- |valign="top" align="right"|[[1899]]&nbsp; |[[Федерико Гарсија Лорка]] — шпански [[писател]]. |- |valign="top" align="right"|[[1921]]&nbsp; |[[Ерол Гарнер]] — американски [[Џез|џез]]-музичар. |- |valign="top" align="right"|[[1922]]&nbsp; |[[Јусуф Реџепи]] — македонски лекар. |- |valign="top" align="right"|[[1923]]&nbsp; |[[Ерланд Јозефсон]] — шведски глумец. |- |valign="top" align="right"|[[1923]]&nbsp; |[[Ерол Гарнер]] — американски [[џез]]-музичар. |- |valign="top" align="right"|[[1930]]&nbsp; |[[Фахри Каја]] — македонски поет. |- |valign="top" align="right"|[[1943]]&nbsp; |[[Џони Халидеј]] — француски пејач и глумец. |- |valign="top" align="right"|[[1946]]&nbsp; |[[Бранко Балетиќ]] — црногорски и југословенски [[филмски режисер]]. |- |valign="top" align="right"|[[1953]]&nbsp; |[[Мери Цетиниќ]] — хрватска и југословенска [[Поп-музика|поп]]-пејачка. |- |valign="top" align="right"|[[1953]]&nbsp; |[[Славољуб Муслин]] — српски [[фудбалер]]. |- |valign="top" align="right"|[[1953]]&nbsp; |[[Си Ѓинпинг]] — [[претседател на НР Кина]]. |- |valign="top" align="right"|[[1958]]&nbsp; |[[Нил Артур]] — англиски поп-пејач. |- |valign="top" align="right"|[[1964]]&nbsp; |[[Кортни Кокс]] — американска глумица. |- |valign="top" align="right"|[[1964]]&nbsp; |[[Михаел Лаудруп]] — дански [[фудбал]]ер. |- |valign="top" align="right"|[[1969]]&nbsp; |[[Оливер Кан]] — германски [[фудбал]]ер. |- |valign="top" align="right"|[[1969]]&nbsp; |[[Ајс Кјуб]] — американски [[рапер]], музички продуцент и глумец. |- |valign="top" align="right"|[[1970]]&nbsp; |[[Жан Табак]] — хрватски [[кошарка]]р. |- |valign="top" align="right"|[[1980]]&nbsp; |[[Икер Ромеро]] — шпански [[ракомет]]ар. |- |valign="top" align="right"|[[1991]]&nbsp; |[[Паскал Грос]] — германски фудбалер. |- |valign="top" align="right"|[[1992]]&nbsp; |[[Мохамед Салах]] — египетски [[фудбал]]ер. |- |valign="top" align="right"|[[1994]]&nbsp; |[[Јусуф Поулсен]] — дански фудбалер. |- |valign="top" align="right"|[[1995]]&nbsp; |[[Егор Клјука]] — руски [[одбојка]]р. |- |} <noinclude> [[Категорија:На денешен ден (родени)|15 јуни]] </noinclude> 1qbosemrvry9ahow2ltkafwr5swqare 0 45055 5381428 5145436 2025-06-18T20:56:00Z ГП 23995 дополнување 5381428 wikitext text/x-wiki {| cellspacing="0" cellpadding="2" style="border-top:0px; {{#if: {{{боја|}}}|background-color:{{{боја}}}|background-color:transparent}};" |valign="top" align="right"|[[653]]&nbsp; |[[Папа Мартин I|Мартин I]] — [[римски папа]]. |- |valign="top" align="right"|[[676]]&nbsp; |[[Папа Адеодат II|Адеодат II]] — римски папа. |- |valign="top" align="right"|[[1968]]&nbsp; |[[Хосе Назаѕи]] — уругвајски [[фудбал]]ер. |- |valign="top" align="right"|[[2002]]&nbsp; |[[Фриц Валтер]] — германски фудбалер. |- |valign="top" align="right"|[[2023]]&nbsp; |[[Палиња]] — бразилски фудбалер. |- |valign="top" align="right"|[[2025]]&nbsp; |[[Алфред Брендел]] — австриски [[Пијанист|пијанист]]. |- |} <noinclude> [[Категорија:На денешен ден (починале)|17 јуни]] </noinclude> hmxoelzs33v05ge4gupx3q3womqudg6 0 65391 5381440 5248262 2025-06-18T22:15:32Z InternetArchiveBot 92312 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 5381440 wikitext text/x-wiki [[Податотека:Jigokudani hotspring in Nagano Japan 001.jpg|250px|right|thumb|Група [[макаки]] во геотермален извор во [[Нагано]], Јапонија.]] '''Топол извор''' или '''термален извор''' или '''геотермален извор''' е [[извор (хидросфера)|извор]] на загреана вода од Земјината кора. Термалните извори постојат насекаде во светот, дури и под морињата и океаните. Изворот се смета за термален ако температурата на водата е повисока од онаа на околината<ref>[http://www.m-w.com/cgi-bin/dictionary?book=Dictionary&va=hot+spring Miriam-Webster Online dictionary definition of hot spring]</ref>, или, според други извори, повисока од телесната температура на човекот (околу 37&nbsp;°C).<ref>{{Наведена мрежна страница |url=http://www.wordsmyth.net/live/home.php?script=search&matchent=hot+spring&matchtype=exact |title=Wordsmyth definition of hot spring |accessdate=2008-09-14 |archive-date=2007-03-10 |archive-url=https://web.archive.org/web/20070310220940/http://www.wordsmyth.net/live/home.php?script=search&matchent=hot+spring&matchtype=exact |url-status=dead }}</ref> Водата која извира од топлите извори се загрева од [[геотермална енергија|геотермалната енергија]], односно топлината на внатрешноста на Земјата. Температурата на Земјата станува сѐ повисока како што се оди подлабоко, така што водата се загрева од топлите карпи, а во вулканските области и директно од [[магма]]та. Ако водата стане толку топла така што да излегува на површината во вид на млазови, тогаш таа појава се вика [[гејзер]]. Топлите извори, поради благотворното дејство на топлата вода збогатена со минерали врз телото на човекот, се користи во медицински цели. Покрај тоа, геотермалните извори се користат и за загревање на оранжерии, системи за централно греење на населени места, и производство на електрична енергија. == Топли извори Во Македонија == Во Македонија, најголемите топли извори се: * [[Негорски бањи]], близу до [[Гевгелија]] * [[Бања Баниште|Бањата Бањиште]] 39,3&nbsp;°C. е сместена во подножјето на планината Крчин, на надморска височина од 870 метри. Планинскиот простор во кој се наоѓа не е пречка за да се дојде до оваа бања. Во нејзина близина се наоѓа регионалниот пат Скопје – Дебар – Охрид, од кој се двои асфалтен пат до бањата. * [[Бања Банско]] е бања во југоисточна Македонија, близу до [[Струмица]] и селото [[Банско]]. * [[Кежовица|Бања Кежoвица]] - Штипско. Минералната вода во бањата Кежовица кај Штип има температура од 70 степени и по својата радиоактивна лековитост е слична на Карлови Вари. * Струмичката бања „Цар Самоил” * [[Катлановска Бања]], близу до Скопје * [[Бања (Кочанско)|Бања]], близу [[Кочани]] * [[Дебарски бањи]] * [[Кумановска бања]] * [[Бања Стрновец]] - [[Старо Нагоричане]]. == Поврзано == * [[Геотермална енергија]] * [[Вулкан]] == Наводи == {{наводи}} [[Категорија:Топли извори| ]] [[Категорија:Капење]] [[Категорија:Геологија]] [[Категорија:Водни површини]] jldoutx391q1yv9jws2qprnjd3etbbf 0 68101 5381482 5310796 2025-06-19T07:23:15Z InternetArchiveBot 92312 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 5381482 wikitext text/x-wiki {{Infobox football club 2 | color1 = #000000 | color2 = #FB090B | clubname = Милан | image = [[Податотека:Logo of AC Milan.svg|130px]] | alt = Лого на А.Ц. Милан | fullname = Associazione Calcio Milan [[Società per azioni|S.p.A.]] | nickname = {{nowrap|''I Rossoneri''}} {{nowrap|(Црвено-црните)}}<br />{{nowrap|''Il Diavolo''}} {{nowrap|(Ѓаволот)}} | short name = АЦМ | founded = {{Start date and age|df=yes|1899|12|13}}, како Milan Foot-Ball and Cricket Club | ground = [[Сан Сиро]] | capacity = 80,018 | owntitle = Сопственик | owner =[[Elliott Management Corporation|Elliot Advisors (UK) Ltd.]] (99.93%) | chrtitle = Претседател | chairman = [[Паоло Скарони]] | manager = [[Стефано Пјоли]] | league = [[Серија А]] | season = 2023-24 | position = 2 | website = http://www.acmilan.com/ | pattern_la1 = _milan2425h | pattern_b1 = _milan2425h | pattern_ra1 = _milan2425h | pattern_sh1 = _milan2425h | pattern_so1 = | leftarm1 = 000000 | body1 = 000000 | rightarm1 = 000000 | shorts1 = FFFFFF | socks1 = FFFFFF | pattern_la2 = _milan2425a | pattern_b2 = _milan2425a | pattern_ra2 = _milan2425a | pattern_sh2 = _milan2425a | pattern_so2 = _milan2425al | body2 = FFFFFF | leftarm2 = FFFFFF | rightarm2 = FFFFFF | shorts2 = FFFFFF | socks2 = FFFFFF | pattern_la3 = _milan2425t | pattern_b3 = _milan2425t | pattern_ra3 = _milan2425t | pattern_sh3 = _milan2425t | pattern_so3 = | leftarm3 = 4F4F4F | body3 = 4F4F4F | rightarm3 = 4F4F4F | shorts3 = 4F4F4F | socks3 = 4F4F4F }} '''ФК Милан''' ({{lang-it|Associazione Calcio Milan}}) или само '''Милан''' е италијански фудбалски клуб од [[Милано]]. Клубот бил основан во [[1899]] година од англискиот изработувач на тантели [[Херберт Килпин]], [[Алфред Едвардс]] и четири други Англичани<ref>[http://www.bbc.co.uk/nottingham/content/articles/2008/11/07/herbert_kilpin_founder_ac_milan_feature.shtml Nottingham man who founded AC Milan]</ref>, и од тогаш најголем дел од историјата ја поминал играјќи во најсилната [[италија]]нска [[Серија А|лига]] (само две години во [[серија Б]] во осумдесеттите). Милан има освоено вкупно 19 признати официјални меѓународни титули, и со [[Бока Јуниорс]] имаат најмногу на светот. Клубот ја има освоено седум пати [[УЕФА Лига на шампиони|Лигата на шампионите]]; само [[ФК Реал Мадрид|Реал Мадрид]] ја има освоено повеќе (10 пати)<ref name=europeancup>{{Наведена мрежна страница | url=http://www.rsssf.com/tablese/ec1.html| title=European Champions' Cup| work=RSSSF.com | accessdate=August |access-date=2007}}</ref>. Што се однесува на италијанските натпреварувања, Милан го дели второто место со 19 титули заедно со Интер, по [[Јувентус]] кој има 36 титули<ref name=officialtitles>{{Наведена мрежна страница| url=http://www.lega-calcio.it/ita/atim_albo.shtml| title=Campionato Serie A - Albo D'oro| work=Lega Calcio| accessdate=August| access-date=2007| archive-date=2007-08-24| archive-url=https://web.archive.org/web/20070824141336/http://www.lega-calcio.it/ita/atim_albo.shtml| url-status=dead}}</ref>. Милан има освоено четири светски титули, повеќе од било кој клуб на светот. Има освоено [[Интерконтиненталeн куп|Интерконтиненталниот куп]] трипати и [[Светско клупско првенство|Светското клупско првенство]] еднаш. Меѓу другите важни титули освоени од Милан спаѓаат [[Европски супер куп|Европскиот супер куп]] рекордни пет пати, и [[Куп на победници|Купот на победниците]] двапати; како и да е тие никогаш не стигнале до финалето во [[УЕФА куп]]от (две полуфиналиња во 1972 и 2002). Ова е единствениот официјален трофеј што постои кој Милан сѐ уште не го освоил. Во Италија клубот ја освоил Копа Италија 5 пати, како и 6 пати Италијанскиот супер куп. Милан беше исто така и еден од основачите на Г-14 групата, група која ја содржеа осумнаесет најголеми и најпрестижни Европски клубови, пред да биде растурена.<ref>{{Наведена мрежна страница | url=http://www.g14.com/G14members/index.asp | title=G-14's members | work=g14.com | accessdate=12 септември 2006 | archive-date=2006-09-02 | archive-url=https://web.archive.org/web/20060902181900/http://www.g14.com/G14members/index.asp | url-status=dead }}.</ref> Милан своите натпревари ги игра на стадионот [[Сан Сиро]], исто така познат како [[Џузепе Меаца]]. Стадионот, кој се дели со Интер, е најголемиот во италијаскиот фудбал и има капацитет од 80,018 седишта. == Историја == [[Податотека:Herbert Kilpin.jpg|thumb|100px|right|[[Херберт Килпин]], првиот капитен на Милан]] Клубот бил основан во 1899 година од страна на [[Велика Британија|британските]] доселеници [[Херберт Килпин]], [[Алфред Едвардс]] и уште четворица сонародници. Во чест на неговите корени, на клубот му останало името според англискиот изговор на градот, наместо менувајќи го во италијанското Милано (иако биле присилени да го сменат за време на [[фашизам|фашистичкиот режим]], исто како и [[Џенова ФК|Џенова]] и [[Интер Милано|Интернационале]]). Милан го освоил за прват италијанското првенство во 1901, а потоа и во 1906 и 1907. Во 1908 клубот доживува расцеп предизвикан поради внатрешните несогласувања поради купување на странски играчи, што довело до формирање на нов Милански тим, [[Интер Милано|Интернационале]]. Последователно од овие настани, Милан не успеа да освои ниту една домашна титула сè до 1950-51. Во 1963 тие ја обезбедија нивната прва континентална титула, освојувајќи го [[Европски куп|Европскиот куп]] победувајќи ја [[Бенфика]] во финалето. Овој успех се повтори и во 1969, а го освоија и [[Интерконтинентален куп|Интерконтиненталниот куп]] истата година. По пензионирањето на [[Џани Ривера]], за Милан следеше период на опаѓање, во тек на кој беа вмешани во скандалот Тотонеро во 1980 и како казна беа исфрлени во [[серија Б]], за првпат во историјата. Скандалот беше заснован на обложувачките организации кои им плаќаа на играчите и судиите да го утврдат исходот на утакмиците. Милан брзо се врати во [[серија А]], но веќе следната година повторно се врати во серија Б поради тоа што го завршија првенството 1981-82 во зоната за испаѓање. Во 1986, претприемачот [[Силвио Берлускони]] го презема клубот, и веднаш почна да вложува многу пари во тимот, именувајќи го тренерот во пораст [[Ариго Саки]] на чело на росонерите и потпиша договор со [[Холандија|холанското]] трио [[Марко ван Бастен]], [[Руд Жилит]] и [[Франк Рајкард]]. Ова беше почеток на најуспешното време во клупската историја, со што Милан освои седум домашни трофеи, пет [[Лига на шампиони|Шампионски лиги]] и три Интерконтинентални купа. Во 2006 Милан беа вмешани во [[2006 Италијански фудбалски скандал|скандалот во серија А]] каде пет тима беа обвинети за местење на утакмици. Милан беа казнети со одземање на 15 бода и со тоа не се квалификуваа во [[Лига на шампиони|Лигата на шампиони]]. Со помош на жалбата што ја поднесоа нивната казна беше намалена на 8 бода и тоа им овозможи да учествуваат во Лигата на шампиони 2006-07, каде што ја освоија титулата. == Прв тим == {{Главна|ФК Милан сезона 2023-2024}} {{Updated|1 септември 2023}}<ref>{{cite web |title=Men's First Team |url=https://www.acmilan.com/en/teams/men-first-team/all |website=acmilan.com |publisher={{Lang|it|Associazione Calcio Milan|italic=no}} |access-date=19 August 2023 |archive-date=5 June 2016 |archive-url=https://web.archive.org/web/20160605072120/http://www.acmilan.com/en/teams/youth_teams/structures |url-status=live }}</ref> {{football squad start}} {{football squad player|no=2|nat=ITA|pos=DF|name=[[Давиде Калабрија]]|other=[[капитен (фудбал)|c]]}}<ref name="captaincy">{{cite web |last1=Finulli |first1=Francesco |title=La fascia passa di braccio: Calabria sarà il nuovo capitano, Theo il vice |url=https://www.milannews.it/news/la-fascia-passa-di-braccio-calabria-sara-il-nuovo-capitano-theo-il-vice-455273 |website=milannews.it |date=13 June 2022 |access-date=1 July 2022 |language=it |trans-title=The armband passes on: Calabria to be the new captain, Theo his deputy |archive-date=13 June 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220613123828/https://www.milannews.it/news/la-fascia-passa-di-braccio-calabria-sara-il-nuovo-capitano-theo-il-vice-455273 |url-status=live }}</ref> {{football squad player|no=4|nat=ALG|pos=MF|name=[[Исмаел Бенасер]]}} {{football squad player|no=7|nat=ESP|pos=FW|name=[[Алваро Мората]]}} {{football squad player|no=8|nat=ENG|pos=MF|name=[[Рубен Лофтус Чик]]}} {{Fs player|nat=SRB|pos=FW|name=[[Лука Јовиќ]]|no=9}} {{football squad player|no=10|nat=POR|pos=FW|name=[[Рафаел Леао]]}} {{football squad player|no=11|nat=USA|pos=MF|name=[[Кристијан Пулишиќ]]}} {{football squad player|no=14|nat=NED|pos=MF|name=[[Тијани Рајндерс]]}} {{Fs player|nat=SRB|pos=FW|name=[[Лука Јовиќ]]|no=15}} {{football squad player|no=16|nat=FRA|pos=GK|name=[[Мајк Мењан]]}} {{football squad player|no=17|nat=SUI|pos=FW|name=[[Ноа Окафор]]}} {{football squad player|no=18|nat=ARG|pos=FW|name=[[Лука Ромеро]]}} {{football squad player|no=19|nat=FRA|pos=DF|name=[[Тео Ернандес]]|other=[[капитен (фудбал)|c-2]]}}<ref name="captaincy"/> {{football squad player|no=20|nat=ESP|pos=DF|name=[[Алекс Хименез]]}} {{football squad mid}} {{football squad player|no=21|nat=NGA|pos=FW|name=[[Самуел Чуквуезе]]}} {{football squad player|no=23|nat=ENG|pos=DF|name=[[Фикајо Томори]]}} {{football squad player|no=24|nat=DEN|pos=DF|name=[[Симон Кјер]]}} {{Football squad player|no=28|nat=GER|pos=DF|name=[[Малик Тао]]}} {{football squad player|no=30|nat=ITA|pos=DF|name=[[Матија Калдара]]|}} {{football squad player|no=31|nat=ARG|pos=DF|name=[[Марко Пелегрино]]|}} {{football squad player|no=32|nat=ITA|pos=MF|name=[[Томасо Побега]]}} {{football squad player|no=33|nat=BIH|pos=MF|name=[[Раде Круниќ]]}} {{football squad player|no=42|nat=ITA|pos=DF|name=[[Алесандро Флоренци]]}} {{football squad player|no=56|nat=BEL|pos=FW|name=[[Алексис Салемакерс]]}} {{football squad player|no=57|nat=ITA|pos=GK|name=[[Марко Спортиело]]}} {{football squad player|no=69|nat=ITA|pos=GK|name=[[Лапо Нава]]}} {{football squad player|no=70|nat=CIV|pos=FW|name=[[Чака Траоре]]}} {{football squad player|no=80|nat=USA|pos=MF|name=[[Јунус Муса]]}} {{football squad player|no=83|nat=ITA|pos=GK|name=[[Антонио Миранте]]}} {{football squad player|no=94|nat=FRA|pos=MF|name=[[Јасин Адли]]}} {{football squad end}} == Претседатели и менаџери == === Претседателска историја === Милан имал голем број на претседатели низ нивната историја, некои од нив биле сопствениците на клубот додека други биле хонорарни претседатели. Еве го целосниот список. <ref name=president>{{наведени вести|url=http://www.romaniansoccer.ro/european_clubs/italy/milan_ac.shtml|publisher=RomanianSoccer.ro|title=Associazione Calcio Milan |date=2007-06-08}}</ref> <div style="font-size:100%"> {| |width="10"|&nbsp; |valign="top"| {| class="wikitable" style="text-align: center" |- !rowspan="1"|Име !rowspan="1"|Години |- |align=left|[[Алфред Едвардс]] |align=left|1899–1909 |- |align=left|Џанино Камперио |align=left|1909 |- |align=left|Пјетро Пирели |align=left|1909–1928 |- |align=left|Лујџи Раваско |align=left|1928–1930 |- |align=left|Марио Бернацоли |align=left|1930–1933 |- |align=left|Лујџи Раваско |align=left|1933–1935 |- |align=left|Пјетро Анони |align=left|1935 |- |align=left|Пјетро Анони<br />Г. Лорензини<br />Рино Валдамери |align=left|1935–1936 |- |align=left|Емилио Коломбо |align=left|1936–1939 |- |align=left|Акиле Инверници |align=left|1939–1940 |} |width="30"|&nbsp; |valign="top"| {| class="wikitable" style="text-align: center" |- !rowspan="1"|Име !rowspan="1"|Години |- |- |align=left|Умберто Трабатони |align=left|1940–1944 |- |align=left|Антонио Бусини |align=left|1944–1945 |- |align=left|Умберто Трабатони |align=left|1945–1954 |- |align=left|Андреја Ризоли |align=left|1954–1963 |- |align=left|Феличе Рива |align=left|1963–1965 |- |align=left|Федерико Сордило |align=left|1965–1966 |- |align=left|Франко Караро |align=left|1967–1971 |- |align=left|Федерико Сордило |align=left|1971–1972 |- |align=left|Албино Бутичи |align=left|1972–1975 |- |align=left|Бруно Парди |align=left|1975–1976 |- |align=left|Виторио Дуина |align=left|1976–1977 |} |width="30"|&nbsp; |valign="top"| {| class="wikitable" style="text-align: center" |- !rowspan="1"|Име !rowspan="1"|Години |- |align=left|Феличе Коломбо |align=left|1977–1980 |- |align=left|Гаетано Морацони |align=left|1980–1982 |- |align=left|Џузепе Фарина |align=left|1982–1986 |- |align=left|Росарио Ло Верде |align=left|1986 |- |align=left|[[Силвио Берлускони]] |align=left|1986–2004 |- |align=left|''Претседателски комитет'' |align=left|2004–2006 |- |align=left|[[Силвио Берлускони]] |align=left|2006–2008 |- |align=left|''Претседателски комитет'' |align=left|2008–2012 |- |align=left|[[Силвио Берлускони]] |align=left|2012-2017 |- |align=left|[[Ли Јонхонг]] |align=left|2017-2018 |- |align=left|[[Паоло Скарони]] |align=left|2018- |} |} </div> === Менаџерска историја === Долу е списокот на тренерите на Милан од 1900 па сè до денес.<ref name=coach>{{наведени вести|url=http://clubmilan.net/?cat=2&subcat=50&details=260|publisher=ClubMilan.net|title=Tutti gli allenatori rossoneri|date=2007-07-25|access-date=2009-07-14|archive-date=2011-07-23|archive-url=https://web.archive.org/web/20110723043455/http://clubmilan.net/?cat=2&subcat=50&details=260|url-status=dead}}</ref> <div style="font-size:100%"> {| |width="10"|&nbsp; |valign="top"| {| class="wikitable" style="text-align: center" |- !rowspan="1"|Име !rowspan="1"|Националност !rowspan="1"|Години |- |align=left|[[Херберт Килпин]] |{{знамеикона|Англија}} |align=left|1900–1908 |- |align=left|Даниеле Анџелони |{{знамеикона|Италија|1861}} |align=left|1906–1907 |- |align=left|''Техничка комисија'' |{{знамеикона|Италија|1861}} |align=left|1907–1910 |- |align=left|Џовани Камперио |{{знамеикона|Италија|1861}} |align=left|1910–1911 |- |align=left|''Техничка комисија'' |{{знамеикона|ITA|1861}} |align=left|1911–1914 |- |align=left|Гуидо Мода |{{знамеикона|Италија|1861}} |align=left|1915–1922 |- |align=left|Ферди Опенхајм |{{знамеикона|Австрија}} |align=left|1922–1924 |- |align=left|[[Виторио Поцо]] |{{знамеикона|Италија|1861}} |align=left|1924–1926 |- |align=left|Гуидо Мода |{{знамеикона|Италија|1861}} |align=left|1926 |- |align=left|[[Херберт Берџес]] |{{знамеикона|Англија}} |align=left|1926–1928 |- |align=left|Енгелберт Кениг |{{знамеикона|Австрија}} |align=left|1928–1931 |- |align=left|Јосеф Банас |{{знамеикона|Унгарија}} |align=left|1931–1933 |- |align=left|[[Јосеф Виола]] |{{знамеикона|Унгарија}} |align=left|1933–1934 |- |align=left|[[Адолфо Балончиери]] |{{знамеикона|Италија|1861}} |align=left|1934–1937 |- |align=left|[[Вилијам Гарбат]] |{{знамеикона|Англија}} |align=left|1937 |- |align=left|[[Херман Фелснер]]<br />Јосеф Банас |{{знамеикона|Австрија}}<br />{{знамеикона|Унгарија}} |align=left|1937–1938 |- |align=left|[[Јосеф Виола]] |{{знамеикона|Унгарија}} |align=left|1938–1940 |- |align=left|[[Гуидо Ара]]<br />Антонио Бусини |{{знамеикона|Италија|1861}}<br />{{знамеикона|Италија|1861}} |align=left|1940–1941 |- |align=left|Марио Мањоци |{{знамеикона|ITA|1861}} |align=left|1941–1943 |- |align=left|Џузепе Сантагостино |{{знамеикона|Италија|1861}} |align=left|1943–1945 |- |align=left|[[Адолфо Балончиери]] |{{знамеикона|Италија|1861}} |align=left|1945–1946 |- |align=left|[[Џузепе Бигоњо]] |{{знамеикона|Италија}} |align=left|1946–1949 |- |align=left|[[Лајос Цеизлер]] |{{знамеикона|Унгарија|1949}} |align=left|1949–1952 |- |align=left|[[Gunnar Gren]] |{{знамеикона|Шведска}} |align=left|1952 |- |align=left|[[Марио Спероне]] |{{знамеикона|Италија}} |align=left|1952–1953 |- |align=left|[[Бела Гутман]] |{{знамеикона|Унгарија|1949}} |align=left|1953–1954 |- |align=left|Антонио Бусини |{{знамеикона|Италија}} |align=left|1954 |- |align=left|[[Хектор Пуричели]] |{{знамеикона|Уругвај}} |align=left|1954–1956 |- |align=left|[[Џузепе Виани]] |{{знамеикона|Италија}} |align=left|1957–1960 |- |align=left|Paolo Todeschini |{{знамеикона|Италија}} |align=left|1960–1961 |- |align=left|[[Нерео Роко]] |{{знамеикона|Италија}} |align=left|1961–1963 |- |align=left|[[Luis Carniglia]] |{{знамеикона|Аргентина}} |align=left|1963–1964 |- |align=left|[[Нилс Лидхолм]] |{{знамеикона|Шведска}} |align=left|1963–1966 |- |align=left|Џовани Катоцо |{{знамеикона|Италија}} |align=left|1966 |- |align=left|Артуро Силвестри |{{знамеикона|Италија}} |align=left|1966–1967 |- |align=left|[[Нерео Роко]] |{{знамеикона|Италија}} |align=left|1966–1972 |} |width="30"|&nbsp; |valign="top"| {| class="wikitable" style="text-align: center" |- !rowspan="1"|Име !rowspan="1"|Националност !rowspan="1"|Години |- |align=left|[[Чезаре Малдини]] |{{знамеикона|Италија}} |align=left|1973–1974 |- |align=left|[[Џовани Трапатони]] |{{знамеикона|Италија}} |align=left|1974 |- |align=left|[[Густаво Џањони]] |{{знамеикона|Италија}} |align=left|1974–1975 |- |align=left|[[Нерео Роко]] |{{знамеикона|Италија}} |align=left|1975 |- |align=left|[[Паоло Барисон]] |{{знамеикона|Италија}} |align=left|1975-1976 |- |align=left|[[Џовани Трапатони]] |{{знамеикона|Италија}} |align=left|1976 |- |align=left|Џузепе Марчиоро |{{знамеикона|Италија}} |align=left|1976–1977 |- |align=left|[[Нерео Роко]] |{{знамеикона|Италија}} |align=left|1977 |- |align=left|[[Нилс Лидхолм]] |{{знамеикона|Шведска}} |align=left|1977–1979 |- |align=left|Масимо Џакомини |{{знамеикона|Италија}} |align=left|1979–1981 |- |align=left|[[Итало Галбиати]] |{{знамеикона|Италија}} |align=left|1981 |- |align=left|[[Лујџи Радиче]] |{{знамеикона|Италија}} |align=left|1981–1982 |- |align=left|[[Итало Галбиати]] |{{знамеикона|Италија}} |align=left|1982 |- |align=left|Франческо Загати |{{знамеикона|Италија}} |align=left|1982 |- |align=left|Иларио Кастагнер |{{знамеикона|Италија}} |align=left|1982–1984 |- |align=left|[[Итало Галбиати]] |{{знамеикона|Италија}} |align=left|1984 |- |align=left|[[Нилс Лидхолм]] |{{знамеикона|Шведска}} |align=left|1984–1987 |- |align=left|[[Фабио Капело]] |{{знамеикона|Италија}} |align=left|1987 |- |align=left|[[Ариго Саки]] |{{знамеикона|Италија}} |align=left|1987–1991 |- |align=left|[[Фабио Капело]] |{{знамеикона|Италија}} |align=left|1991–1996 |- |align=left|[[Оскар Табарес]] |{{знамеикона|Уругвај}} |align=left|1996 |- |align=left|[[Џорџо Морини]] |{{знамеикона|Италија}} |align=left|1996–1997 |- |align=left|[[Ариго Саки]] |{{знамеикона|Италија}} |align=left|1997 |- |align=left|[[Фабио Капело]] |{{знамеикона|Италија}} |align=left|1997–1998 |- |align=left|[[Алберто Закерони]] |{{знамеикона|Италија}} |align=left|1998-2001 |- |align=left|[[Чезаре Малдини]]<br />[[Мауро Тасоти]] |{{знамеикона|Италија}} |align=left|2001 |- |align=left|[[Фатих Терим]] |{{знамеикона|Турција}} |align=left|2001 |- |align=left|[[Карло Анчелоти]] |{{знамеикона|Италија}} |align=left|2001–2009 |- |align=left|[[Леонардо Араухо|Леонардо]] |{{знамеикона|Бразил}} |align=left|2009–2010 |- |align=left|[[Масимилијано Алегри]] |{{знамеикона|Италија}} |align=left|2010-2013 |- |align=left|[[Кларенс Сидорф]] |{{знамеикона|Холандија}} |align=left|2013 |- |align=left|[[Филипо Инѕаги]] |{{знамеикона|Италија}} |align=left|2014 |- |align=left|[[Синиша Михајловиќ]] |{{знамеикона|Србија}} |align=left|2015-2016 |- |align=left|[[Кристијан Броки]] |{{знамеикона|Италија}} |align=left|2016 |- |align=left|[[Винченцо Монтела]] |{{знамеикона|Италија}} |align=left|2016-2017 |- |align=left|[[Џенаро Гатузо]] |{{знамеикона|Италија}} |align=left|2017-2019 |- |align=left|[[Марко Џампаоло]] |{{знамеикона|Италија}} |align=left|2019 |- |align=left|[[Стефано Пиоли]] |{{знамеикона|Италија}} |align=left|2019 |} |} </div> == Наводи == {{наводи}} {{Состав на ФК Милан}} {{Сезони на ФК Милан}} {{Серија А}} {{Шампиони на Италија во фудбал}} {{Победници на Европскиот Куп на шампиони и Лигата на шампионите}} {{G-14}} {{Нормативна контрола}} [[Категорија:Фудбалски клубови од Италија|М]] nop2xris2sky76lkorprxswsztwzo6t 0 101210 5381418 5379675 2025-06-18T20:11:07Z Bojan9Spasovski 91316 5381418 wikitext text/x-wiki {{Инфокутија ракометен клуб |clubname = '''РК Вардар 1961''' | | color1 = black | image =Rk-vardar-logo.png | full name = Ракометен клуб „Вардар 1961“ - Скопје | founded = 1961 | ground = [[СЦ „Јане Сандански“ - Скопје|СЦ Јане Сандански]], [[Скопје]] | capacity = 6.000 | chairman = [[Михајло Михајловски]]<ref name="a">{{Наведена мрежна страница |url=http://rkvardar.com.mk/mk/team |title=РК Вардар - Екипа |accessdate=2013-11-25 |archive-date=2013-10-05 |archive-url=https://web.archive.org/web/20131005214848/http://www.rkvardar.com.mk/mk/team }}</ref> | manager = [[Иван Чупиќ]] | league = [[Македонска Ракометна Супер Лига|Супер лига на Македонија]] | season = [[Македонска ракометна Супер лига (мажи) 2024/25|2024–25]] | position = ''Во тек'' | website = http://www.rkvardar.com.mk/ | colour1 = Red | colour2 = Black | pattern_la1 =_vardar1718h | pattern_b1 =_vardar1718h | pattern_ra1 =_vardar1718h | pattern_sh1 =_lugo1517a | leftarm1 = 000000 | body1 = FF0000 | rightarm1 = 000000 | shorts1 = 000000 | pattern_b2 = _hummelcoreXKSUw | pattern_sh2 = _hummelcoreXKbw | leftarm2 = FFFFFF | body2 = FFFFFF | rightarm2 = FFFFFF | shorts2 = FFFFFF |pattern_ra2=_hummelcoreXKwb|pattern_la2=_hummelcoreXKwb}} {{Спортски клуб „Вардар“}} '''РК Вардар 1961''' — професионален [[Ракомет|ракометен]] клуб од [[Скопје]], Македонија. Вардар е најуспешен македонски ракометен клуб, со освоени 15 титули во [[Македонска Ракометна Супер Лига|македонската суперлига]] и 17 титули во [[Куп на Македонија (ракомет)|купот на Македонија]]. Исто така, Вардар е најуспешен тим во регионалната [[СЕХА лига]] со освоени пет титули. Во европски рамки, Вардар е двократен [[ЕХФ Лига на шампиони|европски шампион]], со освоени титули во сезоните 2016–17 и 2018–19. == Клупска историја == Ракометниот клуб „Вардар“ е основан во [[1961]] година, како дел од спортското друштво „Вардар“ и во тоа време редовно настапувал во ракометнала лига на [[Македонија]] и во Втората југословенска лига. Најголемите успеси, клубот ги постигнал по осамостојувањето на [[Македонија]], кога започнал напредокот на клубот. Во [[1997]] година започнале најголемите успеси на РК „Вардар“, кој е првиот клуб што успеал да ја прекине доминацијата на РК „Пелистер“ од [[Битола]] во македонската ракометна лига. РК „Вардар“ е убедливо најтрофејниот машки ракометен клуб во Македонија, со освоени бројни трофеи во првенството и во купот. Во сезоната 2013/2014, клубот добил нова раководна структура: Нов сопственик на клубот станал [[Сергеј Самсоненко]], а Михајло Михајловски станал почесен претседател.<ref>{{Наведена мрежна страница |url=https://rkvardar.mk/klub |title=РК „Вардар“ - Мрежно место, „За клубот“ (пристапено на 10.4.2017) |accessdate=2017-04-10 |archive-date=2019-12-29 |archive-url=https://web.archive.org/web/20191229185647/https://rkvardar.mk/klub |url-status=dead }}</ref> Како признание на остварените успеси, во [[2016]] година „Вардар“ ја добил наградата „[[13 Ноември (награда)|13 Ноември]]“ која ја доделува Сојузот на спортови на [[град Скопје]].<ref name="rkvardar.mk">{{Наведена мрежна страница |url=http://rkvardar.mk/news/vardar-e-dobitnik-na-nagradata-13-noemvri |title=Мрежно место на РК „Вардар“, „Вардар е добитник на наградата 13 ноември“ (пристапено на 14.11.2016) |accessdate=2016-11-14 |archive-date=2016-11-21 |archive-url=https://web.archive.org/web/20161121194702/http://rkvardar.mk/news/vardar-e-dobitnik-na-nagradata-13-noemvri |url-status=dead }}</ref> Вардар отсекогаш бил интересен и за странските играчи и тренери. Повеќе познати тренерски имиња биле дел од Вардар, како што се: Зоран Живковиќ, Богољуб Периќ, Драган Ѓукиќ, Драган Нишевиќ, [[Веселин Вујовиќ]]. Исто така, клубот го воделе и повеќе домашни тренери, како: Ристо Трпчевски, [[Лефтер Бошковски]], Стојан Петрушевски, [[Аце Станковски]], Љубомир Савевски, Ванчо Јовановски и Кире Ивановски. Во клубот играле најголемите ѕвезди на македонскиот [[ракомет]], како што се: [[Пепи Манасков]], Ванчо Јовановски, [[Данило Брестовац]], Аце Станковски, Љубомир Савевски, [[Драган Маринковиќ]], Зоран Петковски, Горан Андоновски, [[Александар Јовиќ]], Игор Котевски, [[Стевче Алушевски]], [[Бранислав Ангеловски]], Марјан Колев, Кирил Атанасовски, [[Наумче Мојсовски]], [[Ванчо Димовски]], [[Петар Ангелов]], [[Филип Лазаров]], [[Стојанче Стоилов]] и многу други македонски репрезентативци. На 4 јуни 2020 година, клубот се пререгистрирал под името Вардар 1961. Тогаш генерален раководител бил старо-новиот сопственик, компанијата Ватростална на чело со Михајло Михајловски, која со нова управна гарнитура го презела клубот.<ref>{{наведени вести |title=„Ватростална“ официјално го презеде Вардар 1961, основната главнина изнесува 25.000 евра! |url=https://www.gol.mk/rakomet/vatrostalna-oficijalno-go-prezede-vardar-1961-osnovnata-glavnina-iznesuva-25000-evra |accessdate=4 јуни 2020 |publisher=gol.mk преку web.archive.org |date=4 јуни 2020 |archive-date=2020-06-04 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200604143921/https://www.gol.mk/rakomet/vatrostalna-oficijalno-go-prezede-vardar-1961-osnovnata-glavnina-iznesuva-25000-evra |url-status=bot: unknown }}</ref> <ref>{{наведени вести |title=РК Вардар од денеска и официјално со додавката 1961! |url=https://sportmedia.mk/2020/06/04/%d1%80%d0%ba-%d0%b2%d0%b0%d1%80%d0%b4%d0%b0%d1%80-%d0%be%d0%b4-%d0%b4%d0%b5%d0%bd%d0%b5%d1%81%d0%ba%d0%b0-%d0%b8-%d0%be%d1%84%d0%b8%d1%86%d0%b8%d1%98%d0%b0%d0%bb%d0%bd%d0%be-%d1%81%d0%be-%d0%b4%d0%be/ |accessdate=4 јуни 2020 |publisher=sportmedia.mk преку web.archive.org |date=4 јуни 2020 |archive-date=2020-06-04 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200604144353/https://sportmedia.mk/2020/06/04/%d1%80%d0%ba-%d0%b2%d0%b0%d1%80%d0%b4%d0%b0%d1%80-%d0%be%d0%b4-%d0%b4%d0%b5%d0%bd%d0%b5%d1%81%d0%ba%d0%b0-%d0%b8-%d0%be%d1%84%d0%b8%d1%86%d0%b8%d1%98%d0%b0%d0%bb%d0%bd%d0%be-%d1%81%d0%be-%d0%b4%d0%be/ |url-status=bot: unknown }}</ref> == Настапи во македонската ракометна лига == РК „Вардар“ е првиот неофицијален првак на [[Македонија]], бидејќи во [[1992]] година, во времето на распадот на [[СФРЈ]], во конкуренција на неколку македонски екипи, во турнирски систем го освои првото место. РК „Вардар“ е повеќекратен шампион на Македонија, освојувајќи го првенството 13 пати: 1998/1999, 2000/2001, 2001/2002, 2002/2003, 2003/2004, 2006/2007, 2008/2009, 2012/2013, 2014/2015, 2015/2016, 2016/2017, 2017/2018 и 2018/2019. Особено биле успешни периодот од 2000 до 2004 година, кога „Вардар“ четирипати по ред го освоил првенството на Македонија, како и периодот од 2014 до 2019 година, кога освоил пет шампионски титули по ред. Покрај тоа, клубот бил вице-првак на Македонија во сезоните: 1999/2000; 2005/2006, 2007/2008, 2009/2010, 2010/2011, 2011/2012 и 2013/2014. Клубот постигнал големи успеси и во Купот на Македонија, кој го освоил 13 пати: 1997, 2000, 2001, 2003, 2004, 2007, 2008, 2012, 2014, 2015, 2016, 2017 и 2018 година, а неколкупати бил и финалист: 2006, 2009, 2010, 2013 и 2019 година. Во неколку наврати, клубот ја освоил двојната круна (шампион и победник на Купот), и тоа во: 2000/2001; 2002/2003; 2003/2004, 2006/2007, 2014/2015, 2015/2016, 2016/2017 и 2017/2018. На тој начин, РК „Вардар“ е најуспешниот машки ракометен клуб во Македонија.<ref>{{Наведена мрежна страница |url=https://rkvardar.mk/klub |title=Мрежно место на РК „Вардар“, „За клубот“ (пристапено на 7.9.2020) |accessdate=2017-04-10 |archive-date=2019-12-29 |archive-url=https://web.archive.org/web/20191229185647/https://rkvardar.mk/klub |url-status=dead }}</ref> === Сезона 2013/2014 === Во сезоната 2013/2014, РК „Вардар“ не успеал да ја одбрани шампионската титула во македонското ракометно првенство. Во решавачките натпревари против РК „Металург“, најпрвин, на [[2 мај]] [[2014]] година, РК „Вардар“ забележал победа од 25:24 (15:14), но подоцна, на [[8 мај]] [[2014]] година, претрпел убедлив пораз од 21:30 (11:16), со што морал да се задоволи со втората позиција во првенството.<ref name="rkvardar.com">{{Наведена мрежна страница |url=http://www.rkvardar.com/mk/result |title=Мрежно место на РК „Вардар“ (пристапено на 28.5.2014) |accessdate=2014-05-27 |archive-date=2014-05-26 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140526082046/http://rkvardar.com/mk/result |url-status=dead }}</ref> Сепак, подоцна, на [[18 мај]] [[2014]] година, РК „Вардар“ го освоил Купот на Македонија, победувајќи го во финалето [[РК Металург]] со резултат 30:28 (14:11). Претходно, на патот до победничкиот пехар, РК „Вардар“ убедливо ги победил: РК „Тинекс Пролет“, со резултат 31:20 (12:9); РК „Металург Јуниор“, со резултат 36:20 (15:8); и РК „Охрид 2011“, со резултат 36:19 (18:8).<ref name="rkvardar.com"/> === Сезона 2014/2015 === И во сезоната 2014-2015, „Вардар“ го освоил купот на Македонија (десетти пат во клупската историја). Притоа, најпрвин, во полуфиналето бил победен тимот на „[[РК Зомимак-М|Зомимак]]“ со 46:25 (24:14), а во финалето, одиграно на [[16 мај]] [[2015]], „Вардар“ бил подобар од „Металург“, победувајќи го со 26:22 (13:11). За најдобар играч на финалето бил прогласен [[Стојанче Стоилов]], најдобар голман бил [[Петар Ангелов]], а најдобар стрелец бил [[Алекс Душебаев]].<ref>[http://www.rkvardar.com/vesti/vardarci-go-pregazija-zomimak-i-se-plasiraa-vo-finaleto-od-kupot „Вардарци го прегазија Зомимак и се пласираа во финалето од Купот“ (пристапено на 19.5.2015)]{{Мртва_врска|date=August 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref><ref>[http://www.rkvardar.com/vesti/vardar-pobednichki-i-rekorderski-osvoen-10-kup-trofej „Вардар победнички и рекордерски: Освоен 10 Куп трофеј“ (пристапено на 19.5.2015)]{{Мртва_врска|date=August 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> На 1 јуни 2015 година, „Вардар“ го одиграл последниот натпревар во првенството, победувајќи го „Радовиш“ со 35:23. На тој начин, и официјално, „Вардар“ ја освоил деветтата шампионска титула и по осумгодишна пауза, повторно ја освоил двојната круна.<ref>[http://www.rkvardar.com/vesti/vardarci-ja-zavrshija-sezonata-so-nov-pehar „Вардарци ја завршија сезоната со нов пехар“ (пристапено на 6.6.2015)]{{Мртва_врска|date=August 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> Истовремено, клубот се збогувал со шестмина ракометари: [[Стефан Терзиќ]], [[Немања Прибак]], [[Михаил Чипурин]], [[Алексеј Растворцев]], [[Добривое Марковиќ]] и [[Владимир Петриќ]].<ref name="ReferenceA">[http://www.rkvardar.com/vesti/blagodarost-za-shestmina-rakometari „Благодарност за шестмина ракометари“(пристапено на 6.6.2015)]{{Мртва_врска|date=August 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> === Сезона 2015/2016 === И оваа сезона „Вардар“ ја освоил шампионската титула. Притоа, во плејоф фазата, клубот остварил десет победи од десет натпревари, освојувајќи го првото место во супер-лигата, со освоени 30 бодови. Во последното коло, на [[31 мај]] [[2016]] година, во [[Прилеп]], „Вардар“ ја победила домашната екипа со резултат 38:34 (18:15), а најефикасен ракометар бил Манасков, кој постигнал 12 гола.<ref>{{Наведена мрежна страница |url=http://rkvardar.mk/news/ja-zavrshivme-sezonata-so-pobeda-vo-prilep |title=РК „Вардар“ - Мрежно место „Ја завршивме сезоната со победа во Прилеп“ (пристапено на 7.9.2016) |accessdate=2016-09-07 |archive-date=2016-06-07 |archive-url=https://web.archive.org/web/20160607035604/http://rkvardar.mk/news/ja-zavrshivme-sezonata-so-pobeda-vo-prilep |url-status=dead }}</ref> === Сезона 2016/2017 === Во сезоната 2016/2017, „Вардар“ го освоил 12. Куп на Македонија (по четврти пат во низа) со триумфот од 31-26 (16-13) против „Еурофарм Работник“. Најефикасен ракометар во финалето бил Чупиќ со постигнати осум гола.<ref>{{Наведена мрежна страница |url=https://rkvardar.mk/news/vardar-ja-zgolemi-kolekcijata-na-trofei-osvoen-12-kup-na-makedonija |title=РК Вардар - официјално мрежно место, „Вардар ја зголеми колекцијата на трофеи: Освоен 12. Куп на Македонија“ (пристапено на 30.5.2017) |accessdate=2017-05-30 |archive-date=2020-12-09 |archive-url=https://web.archive.org/web/20201209014400/https://rkvardar.mk/news/vardar-ja-zgolemi-kolekcijata-na-trofei-osvoen-12-kup-na-makedonija |url-status=dead }}</ref> ===Сезона 2017/2018=== Во оваа сезона, во фазата на доигрувањето, „Вардар“ ги постигнал следниве резултати:<ref>{{Наведена мрежна страница |url=https://rkvardar.mk/rezultati |title=Мрежно место на РК „Вардар“ (пристапено на 5.4.2019) |accessdate=2017-10-05 |archive-date=2017-04-23 |archive-url=https://web.archive.org/web/20170423131901/https://rkvardar.mk/rezultati |url-status=dead }}</ref> {| class="wikitable" |- ! Дата !! Натпревар !! Резултат |- | 24.3.2018 || Охрид - Вардар || 14:27 |- | 30.3.2018 || Вардар - Еурофарм Р. || 38:29 |- | 30.4.2018 || Пелистер - Вардар || 28:43 |- | 2.5.2018 || Пролет - Вардар || 20:30 |- | 4.5.2018 || Вардар - Металург || 37:18 |- | 9.5.2018 || Вардар - Охрид || 34:18 |- | 12.5.2018 || Еурофарм Р. - Вардар || 22:39 |- | 14.5.2018 || Вардар - Пелистер || 44:23 |- | 15.5.2018 || Вардар - Пролет || 38:25 |- | 30.5.2018 || Металург - Вардар || 29:33 |} И оваа сезона, „Вардар“ го освоил Купот на Македонија. Притоа, во полуфиналето, одиграно на 18 мај 2018 година, ја победил екипата на „Пелистер“ со резултат 46:27, а утредента бил подобар од екипата на „Металург“ со резултат 30:24.<ref>{{Наведена мрежна страница |url=https://rkvardar.mk/rezultati |title=Мрежно место на РК „Вардар“ (пристапено на 28.5.2018) |accessdate=2017-10-05 |archive-date=2017-04-23 |archive-url=https://web.archive.org/web/20170423131901/https://rkvardar.mk/rezultati |url-status=dead }}</ref> ===Сезона 2018/2019=== Во доигрувањето за титулата во македонската лига, на 15 април, „Вардар“ бил подобар од „Пролет“ (33-26), утредента ја победил екипата на „Еурофарм Работник“ со резултат 30-28, а на 29 април бил подобар од „Металург“ (32-31). Во текот на мај, „Вардар“ остварил победи и против: „Пролет“ (36-33), „Бутел“ (43-31), „Пелистер“ (31-24), „Бутел“ (28-20), „Еурофарм Работник“ (36-29), „Пелистер“ (30-26) и „Металург“ (32-29) и така ја одбранил шампионската титула, освоена во претходната сезона.<ref name="ReferenceB">{{Наведена мрежна страница |url=https://rkvardar.mk/rezultati |title=Мрежно место на РК „Вардар“ (пристапено на 2.6.2019) |accessdate=2017-10-05 |archive-date=2017-04-23 |archive-url=https://web.archive.org/web/20170423131901/https://rkvardar.mk/rezultati |url-status=dead }}</ref> Во борбата за освојување на Купот на Македонија, „Вардар“ играл во четвртата група. Притоа, на 20 април 2019 година, „Вардар“ убедливо ја победил екипата на „Прилеп“ со резултат 45-21, а утредента бил подобар и од екипата на „Струга“ со резултат 29-24 и така се пласирал на финалниот турнир.<ref>{{Наведена мрежна страница |url=https://rkvardar.mk/news/vardar-se-plasirashe-na-f4-turnirot-vo-kupot-na-makedonija |title=Мрежно место на РК Вардар, „Вардар се пласираше на Ф4 турнирот во Купот на Македонија“ (пристапено на 28.4.2019) |accessdate=2019-04-28 |archive-date=2019-04-28 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190428175405/https://rkvardar.mk/news/vardar-se-plasirashe-na-f4-turnirot-vo-kupot-na-makedonija |url-status=dead }}</ref> Во полуфиналето, одиграно на 10 мај, „Вардар“ ја победил екипата на „Еурофарм Работник“ со резултат 35-30, но утредента во финалето загубил од „Металург“ (33-32).<ref name="ReferenceB"/> Сепак, на 18 септември 2019 година, во Суперкупот на Македонија, „Вардар“ го совладал „Металург“ со резултат 26-24.<ref>{{Наведена мрежна страница |url=https://rkvardar.mk/rezultati |title=Мрежно место на РК „Вардар“ (пристапено на 7.10.2019) |accessdate=2017-10-05 |archive-date=2017-04-23 |archive-url=https://web.archive.org/web/20170423131901/https://rkvardar.mk/rezultati |url-status=dead }}</ref> ===Сезона 2019/2020=== ===Сезона 2020/2021=== Во сезоната 2020/2021, РК Вардар ги остварил следниве резултати во Супер лигата:<ref>{{Наведена мрежна страница |url=https://rkvardar.mk/rezultati |title=Мрежно место на РК Вардар, (пристапено на 4.6.2021) |accessdate=2017-10-05 |archive-date=2017-04-23 |archive-url=https://web.archive.org/web/20170423131901/https://rkvardar.mk/rezultati |url-status=dead }}</ref> {| class="wikitable" |+ Резултати во Супер лигата, 2020/2021 |- ! Дата !! Натпревар !! Резултат |- | 6.3.2021 || Вардар 1961 - Еурофарм Пелистер 2 || 34 : 30 |- | 21.3.2021 || Охрид - Вардар 1961 || 19 : 23 |- | 27.3.2021 || Вардар 1961 - Еурофарм Пелистер || 35 : 27 |- | 4.4.2021 || Бутел - Вардар 1961 || 26 : 34 |- | 11.4.2021 || Вардар 1961 - Струга || 36: 22 |- | 14.4.2021 || Вардар 1961 - Пролет || 30 : 24 |- | 17.4.2021 || Металург - Вардар 1961 || 27 : 31 |- | 23.4.2021 || Еурофарм Пелистер 2 - Вардар 1961 || 26 : 33 |- | 8.5.2021 || Вардар 1961 - Охрид || 37 : 29 |- | 20.5.2021 || Еурофарм Пелистер - Вардар 1961 || 29 : 25 |- | 22.5.2021 || Вардар 1961 - Бутел || 26 : 22 |- | 26.5.2021 || Струга - Вардар 1961 || 22 : 32 |- | 31.5.2021 || Пролет - Вардар 1961 || 22 : 28 |- | 2.6.2021 || Вардар 1961 - Металург || 39 : 27 |} На тој начин, со еден претрпен пораз, со освоени 39 бодови и со гол разлика од 443 : 332, РК Вардар ја освоил 14. титула во ракометното првенство на Македонија (шеста по ред).<ref>{{Наведена мрежна страница |url=https://rkvardar.mk/news/vardar-ja-osvoi-14-titula-vo-makedonija |title=Мрежно место на РК Вардар, „Вардар ја освои 14. титула во Македонија“(пристапено на 4.6.2021) |accessdate=2021-06-04 |archive-date=2021-06-04 |archive-url=https://web.archive.org/web/20210604203438/https://rkvardar.mk/news/vardar-ja-osvoi-14-titula-vo-makedonija |url-status=dead }}</ref> Во Купот на Македонија, РК Вардар најпрвин ги победил екипите на [[РК Текстилец]] (47-11), [[ГРК Тиквеш]] (42-24) и [[РК Радовиш]] (35-32),<ref name="ReferenceG">{{Наведена мрежна страница |url=https://rkvardar.mk/rezultati |title=Мрежно место на РК Вардар, Резултати (пристапено на 15.5.2021) |accessdate=2017-10-05 |archive-date=2017-04-23 |archive-url=https://web.archive.org/web/20170423131901/https://rkvardar.mk/rezultati |url-status=dead }}</ref> а во полуфиналето ја совладал екипата на [[РК Металург]] со резултат 27-22 (14-12). Најефикасни во редовите на РК Вардар биле Чупиќ и Дисингер, кои постигнале по седум и шест гола, соодветно.<ref>{{Наведена мрежна страница |url=https://rkvardar.mk/news/vardar-vo-finaleto-na-kupot-na-makedonija |title=Мрежно место на РК Вардар, „Вардар во финалето на Купот на Македонија“ (пристапено на 16.5.2021) |accessdate=2021-05-16 |archive-date=2021-05-16 |archive-url=https://web.archive.org/web/20210516133509/https://rkvardar.mk/news/vardar-vo-finaleto-na-kupot-na-makedonija |url-status=dead }}</ref> Во финалето, РК Вардар бил подобар од екипата на [[РК Еурофарм Пелистер]] со резултат 26-24 (16-10) и така го своил 14. Куп на Македонија. Најефикасни во редовите на РК Вардар биле Чупиќ и Дисингер, кои постигнале по седум и шест гола, соодветно. Чупиќ бил прогласен за најдобар играч на финалниот турнир, додека [[Борко Ристовски]] за најдобар голман.<ref>{{Наведена мрежна страница |url=https://rkvardar.mk/news/vardar1961-go-osvoi-14-kup-na-makedonija |title=Мрежно место на РК Вардар, „Вардар 1961 го освои 14. Куп на Македонија“ (пристапено на 16.5.2021) |accessdate=2021-05-16 |archive-date=2021-05-16 |archive-url=https://web.archive.org/web/20210516133508/https://rkvardar.mk/news/vardar1961-go-osvoi-14-kup-na-makedonija |url-status=dead }}</ref> На 11 август 2021, РК Вардар играл во Супер купот на Македонија каде бил поразен од екипата на [[РК Еурофарм Пелистер|Еурофарм Пелистер]] со резултат 22-31.<ref>{{Наведена мрежна страница |url=https://rkvardar.mk/rezultati |title=Официјално мрежно место на РК Вардар (пристапено на 5.9.2021) |accessdate=2017-10-05 |archive-date=2017-04-23 |archive-url=https://web.archive.org/web/20170423131901/https://rkvardar.mk/rezultati |url-status=dead }}</ref> ===Сезона 2021/2022=== Во сезоната 2021/2022, РК Вардар ги остварил следниве резултати во Супер лигата:<ref>{{Наведена мрежна страница |url=https://rkvardar.mk/rezultati |title=Мрежно место на РК Вардар, (пристапено на 28.3.2022) |accessdate=2017-10-05 |archive-date=2017-04-23 |archive-url=https://web.archive.org/web/20170423131901/https://rkvardar.mk/rezultati |url-status=dead }}</ref> {| class="wikitable" |+ Резултати во Супер лигата, 2021/2022 |- ! Дата !! Натпревар !! Резултат |- | 12.9.2021 || Вардар 1961 - Скопје || 48 : 24 |- | 17.9.2021 || Вардар 1961 - Радовиш || 40 : 26 |- | 19.9.2021 || Охрид - Вардар 1961 || 29 : 31 |- | 26.9.2021 || Вардар 1961 - Еурофарм Пелистер || 29 : 25 |- | 2.10.2021 || Бутел - Вардар 1961 || 27 : 34 |- | 9.10.2021 || Вардар 1961 - Металург || 38 : 30 |- | 16.10.2021 || Пролет - Вардар 1961 || 26 : 35 |- | 23.10.2021 || Вардар 1961 - Прилеп || 41 : 24 |- | 30.10.2021 || Еурофарм Пелистер 2 - Вардар 1961 || 27 : 26 |- | 10.11.2021 || Вардар 1961 - ГРК Тиквеш || 34 : 27 |- | 21.11.2021 || Струга - Вардар 1961 || 28 : 37 |- | 28.11.2021 || Скопје - Вардар 1961 || 27 : 32 |- | 4.12.2021 || Радовиш - Вардар 1961 || 20 : 37 |- | 11.12.2021 || Вардар 1961 - Охрид || 33 : 26 |- | 15.12.2021 || Еурофарм Пелистер - Вардар 1961 || 27 : 27 |- | 17.12.2021 || Вардар 1961 - Бутел || 36 : 21 |- | 2.2.2022 || Металург - Вардар 1961 || 0 : 10 |- | 6.2.2022 || Вардар 1961 - Пролет || 34 : 22 |- | 10.2.2022 || Прилеп - Вардар 1961 || 20 : 34 |- | 12.2.2022 || Вардар 1961 - Еурофарм Пелистер 2 || 32 : 20 |- | 20.2.2022 || ГРК Тиквеш - Вардар 1961 || 25 : 30 |- | 26.2.2022 || Вардар 1961 - Струга || 35 : 22 |- |} По завршувањето на редовниот дел од сезоната, во плеј-оф натпреварите, Вардар 1961 ја освоил својата 15. шампионска титула (седма по ред) при што ги остварил следниве резултати:<ref>{{Наведена мрежна страница |url=https://rkvardar.mk/rezultati |title=Мрежно место на РК Вардар, (пристапено на 4.9.2022) |accessdate=2017-10-05 |archive-date=2017-04-23 |archive-url=https://web.archive.org/web/20170423131901/https://rkvardar.mk/rezultati |url-status=dead }}</ref> {| class="wikitable" |+ Резултати во Супер лигата, 2021/2022 |- ! Дата !! Натпревар !! Резултат |- | 3.3.2022 || Вардар 1961 - Охрид || 28 : 26 |- | 26.3.2022 || Вардар 1961 - Еурофарм Пелистер || 23 : 24 |- | 2.4.2022 || Еурофарм Пелистер 2 - Вардар 1961 || 19 : 22 |- | 20.4.2022 || ГРК Тиквеш - Вардар 1961 || 24 : 28 |- | 23.4.2022 || Вардар 1961 - Бутел || 25 : 21 |- | 27.4.2022 || Охрид - Вардар 1961 || 21 : 28 |- | 1.5.2022 || Еурофарм Пелистер - Вардар 1961 || 23 : 26 |- | 8.5.2022 || Вардар 1961 - Еурофарм Пелистер 2 || 34 : 23 |- | 21.5.2022 || Бутел - Вардар 1961 || 23 : 33 |- | 26.5.2022 || Вардар 1961 - ГРК Тиквеш || 37 : 25 |- | 10.11.2021 || Вардар 1961 - ГРК Тиквеш || 34 : 27 |- | 21.11.2021 || Струга - Вардар 1961 || 28 : 37 |- | 28.11.2021 || Скопје - Вардар 1961 || 27 : 32 |- | 4.12.2021 || Радовиш - Вардар 1961 || 20 : 37 |- | 11.12.2021 || Вардар 1961 - Охрид || 33 : 26 |- | 15.12.2021 || Еурофарм Пелистер - Вардар 1961 || 27 : 27 |- | 17.12.2021 || Вардар 1961 - Бутел || 36 : 21 |- | 2.2.2022 || Металург - Вардар 1961 || 0 : 10 |- | 6.2.2022 || Вардар 1961 - Пролет || 34 : 22 |- | 10.2.2022 || Прилеп - Вардар 1961 || 20 : 34 |- | 12.2.2022 || Вардар 1961 - Еурофарм Пелистер 2 || 32 : 20 |- | 20.2.2022 || ГРК Тиквеш - Вардар 1961 || 25 : 30 |- | 26.2.2022 || Вардар 1961 - Струга || 35 : 22 |- |} Во Купот на Македонија, на 11 март 2022 година, Вардар 1961 ја совладал екипата на [[Јуниор Кисела Вода]], со резултат 40 : 23, а утредента бил подобар и од [[ГРК Тиквеш]] (33 : 23). Потоа, на 13 мај, Вардар 1961 ја совладал екипата на Еурофарм Пелистер 2, со резултат 28 : 24, а во финалето бил подобар од екипата на Еурофарм Пелистер, со резултат 23 : 22 и така ја своил двојната круна.<ref>{{Наведена мрежна страница |url=https://rkvardar.mk/rezultati |title=Мрежно место на РК Вардар, (пристапено на 4.9.2022) |accessdate=2017-10-05 |archive-date=2017-04-23 |archive-url=https://web.archive.org/web/20170423131901/https://rkvardar.mk/rezultati |url-status=dead }}</ref> На 11 септември 2022 година, во Суперкупот на Македонија, РК Вардар загубил од екипата на Еурофарм Пелистер со резултат 22: 23.<ref>{{Наведена мрежна страница |url=https://rkvardar.mk/rezultati |title=Мрежно место на РК Вардар, (пристапено на 14.10.2022) |accessdate=2017-10-05 |archive-date=2017-04-23 |archive-url=https://web.archive.org/web/20170423131901/https://rkvardar.mk/rezultati |url-status=dead }}</ref> ===Сезона 2022/2023=== {{main|РК Вардар сезона 2022-23}}Во сезоната 2022/2023, РК Вардар ги остварил следниве резултати во Супер лигата:<ref>{{Наведена мрежна страница |url=https://rkvardar.mk/rezultati |title=Мрежно место на РК Вардар, (пристапено на 14.10.2022) |accessdate=2017-10-05 |archive-date=2017-04-23 |archive-url=https://web.archive.org/web/20170423131901/https://rkvardar.mk/rezultati |url-status=dead }}</ref> {| class="wikitable" |+ Резултати во Супер лигата, 2022/2023 |- ! Дата !! Натпревар !! Резултат |- | 3.9.2022 || Вардар Неготино - Вардар 1961 || 25 : 38 |- | 14.9.2022 || Вардар 1961 - Бутел || 30 : 21 |- | 17.9.2022 || Прилеп - Вардар 1961 || 19 : 34 |- | 24.9.2022 || Вардар 1961 - Алкалоид || 28 : 25 |- | 1.10.2022 || Охрид - Вардар 1961 || 22 : 27 |- | 6.10.2022 || Куманово - Вардар 1961 || 18 : 31 |- |} == Меѓународни настапи == РК „Вардар“ има богато учество на меѓународните ракометни натпреварувања. На европската ракометна сцена, „Вардар“ дебитирал во сезоната 1993/1994, во натпреварите од Купот на ЕХФ. Притоа, „Вардар“ трипати играл во полуфиналето на КПК (1998/1999, 2004/2005 и 2010/2011), а во сезоната 2006/2007 играл во четврт-финалето на ова натпреварување. Исто така, во сезоната 2005/2006, „Вардар“ играл во чеврт-финалето на Челинџ-купот. Во своето прво европско полуфинале во сезоната 1998/1999, „Вардар“ загубил од „Адемар Леон“ (27:29, 20:35); во второто полуфинале во КПК (2004/2005) загубил од РК „Загреб“ (23:21, 26:34), а во третиот обид (2010/2011) бил поразен од „Гумерсбах“ (21:33, 29:38).<ref>{{Наведена мрежна страница |url=https://rkvardar.mk/klub |title=Мрежно место на РК „Вардар“, „За клубот“ (пристапено на 10.4.2017) |accessdate=2017-04-10 |archive-date=2019-12-29 |archive-url=https://web.archive.org/web/20191229185647/https://rkvardar.mk/klub |url-status=dead }}</ref> Во рангирањето на ЕХФ, „Вардар“ двапати бил меѓу 14. најдобри екипи во [[Европа]]. Исто така, „Вардар“ е првата македонска екипа што настапувала во Лигата на шампионите, како и првиот победник во Регионалната лига „СЕХА“. === Регионална лига СЕХА === ====2011-2012==== РК „Вардар“ е првиот освојувач на трофејот на Регионалната лига [[СЕХА]]. Во првата сезона на Регионалната лига ([[2011]]/[[2012]]), во конкуренција на 12 екипи од шест земји (Македонија, [[Хрватска]], [[Србија]], [[БиХ]], [[Црна Гора]] и [[Словачка]]), Вардар го освоил пехарот, откако на финалниот турнир во [[Загреб]], ги победил домаќинот РК „Загреб“, а потоа и РК „Металург“. Претходно, во натпреварите од Лигата СЕХА, РК „Вардар“ загубил само три натпревари: против „Загреб“, „Борац“ и „Татран“. ====2013-2014==== Во сезоната 2013/2014, клубот по вторпат станал шампион во лигата СЕХА, освојувајќи го трофејот на завршниот турнир, одигран во [[Нови Сад]]. Таму, во полуфиналето, одиграно на [[11 април]] [[2014]] година, РК „Вардар“ го победил РК „Кроација Осигурање Загреб“ со 30:22 (12:10), а два дена подоцна, во финалето остварил победа против РК „Мешков Брест“ од 29:27 (14:15). Претходно, во натпреварите од лигата СЕХА, РК „Вардар“ остварил 12 победи, 5 порази и еден нерешен резултат, завршувајќи го првенството како третопласиран, со 37 бодови и со гол-разлика од 530:458.<ref>„Вардар ќе го враќа трофејот во своите витрини“, ''Дневник'', година XVIII, број 5439, петок, 11 април 2014, стр. 27.</ref><ref name="rkvardar.com.mk">{{Наведена мрежна страница |url=http://rkvardar.com.mk/mk/result |title=РК „Вардар“ - Мрежно место (посетена на 3.5.2014) |accessdate=2014-04-05 |archive-date=2014-03-31 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140331175730/http://www.rkvardar.com.mk/mk/result |url-status=dead }}</ref> ====2014-2015==== Во сезоната [[2014]]-[[2015]], двајца членови на РК „Вардар“, Штербик и Дибиров, се нашле во идеалниот тим за месец [[октомври]], а [[Раул Гонсалес]] бил избран за најдобар тренер.<ref>„Штербик, Дибиров и Циндриќ во идеалниот СЕХА-тим“, ''Дневник'', година XVIII, број 5609, среда, 5 ноември 2014, стр. 22.</ref> На [[10 декември]] [[2014]] година, во големото градско дерби, „Вардар“ го победил „Металург“ со 26:20, благодарение на голманот [[Петар Ангелов]], кој имал 18 одбрани. Најдобри стрелци за „Вардар“ биле [[Стефан Терзиќ]], со 10 гола и [[Сергеј Горбок]], со 7 постигнати гола.<ref>„Гонсалес: Одбраните на Ангелов го решија победникот“, ''Дневник'', година XVIII, број 5640, петок, 12 декември 2014, стр. 26.</ref> Во претпоследното коло, на гостувањето во Прешов, „Вардар“ го победил тимот на „Татран“ со 34:29 (12:12) и така предвреме го обезбедил второто место во основниот дел од лигата „СЕХА“. Најефикасни во редовите на „Вардар“ биле [[Добривое Марковиќ]] со осум гола, и [[Стојанче Стоилов]] и [[Сергеј Горбок]] со шест гола.<ref>„Вардар го завери второто место во Прешов“, ''Утрински весник'', година XVI, број 4723, понеделник, 2 март 2015, стр. 19.</ref> Во последното коло, одиграно на [[7 март]] [[2015]] година, „Вардар„ успеал да го победи водечкиот тим во лигата „[[Веспрем]]“ со 28-21. На крајот од првиот дел на лигата, „Вардар„ се пласирал на второто место, со учинок од 15 победи и три порази, со освоени вкупно 45 бодови и со гол разлика 531:462. На тој начин, клубот се квалификувал за завршниот турнир на четирите најдобри екипи.<ref>[http://rkvardar.com РК „Вардар“ - Мрежно место (посетена на 12.3.2015)]</ref> <br /> На завршниот турнир, на [[27 март]] [[2015]] година, „Вардар“ бил поразен во полуфиналето од „Брест Мешков“ со 28:32,<ref>[http://www.rkvardar.com/rezultati РК „Вардар“ - Мрежно место (пристапено на 31.3.2015)]</ref> така што играл во борбата за третото место со тимот на „ППД Загреб“. Меѓутоа, и во овој натпревар, „Вардар“ бил поразен со 23:26 (10:11), а најефикасни ракометари кај „Вардар“ биле Стоилов, Марковиќ, Карачиќ и Шишкарев, сите со по четири голови. На тој начин, сезоната во лигата СЕХА тимот на „Вардар“ ја завршил на четвртото место.<ref>[http://www.rkvardar.com/vesti/vardar-e-chetvrtoplasiran-na-zavrshniot-turnir-na-seha РК „Вардар“ - Мрежно место, „Вардар е четвртопласиран на завршниот турнир на СЕХА (пристапено на 31.3.2015)]{{Мртва_врска|date=August 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> ====2015-2016==== Во сезоната 2015-2016, во [[ноември]], „Вардар“ одиграл само еден натпревар, кога се изборил за нерешен резултат (24-24) на гостувањето кај унгарската екипа „Веспрем“. Најефикасен во редовите на „Вардар“ бил Дибиров кој постигнал седум голови и бил прогласен за најдобро лево крило во лигата за ноември.<ref>[http://rkvardar.com/news/dibirov-e-najdobro-levo-krilo-vo-seha-vo-noemvri РК „Вардар“ - Мрежно место, „Дибиров е најдобро лево крило во СЕХА во ноември“ (пристапено на 4.12.2015)]{{Мртва_врска|date=December 2023 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> Според магазинот на лигата СЕХА, еден гол на [[Лука Циндриќ]] постигнат на гостувањето кај екипата на „Нексе“ бил прогласен за трет најубав гол во натпреварите одиграни во [[февруари]], а една одбрана на [[Страхиња Милиќ]] била избрана на петтото место на списокот на најубавите одбрани.<ref>[http://rkvardar.com/news/luka-cindrikj-i-strahinja-milikj-vo-top-8-vo-seha-za-mesec-fevruari РК „Вардар“ - Мрежно место, „Лука Циндриќ и Страхиња Милиќ во топ-8 во СЕХА за месец февруари“ (пристапено на 8.3.2016)]{{Мртва_врска|date=December 2023 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> Исто така, Циндриќ и Дибиров биле избрани во идеалната екипа на лигата за месец февруари.<ref>{{Наведена мрежна страница |url=http://rkvardar.com/news/cindrikj-i-dibirov-od-timot-na-mesecot-vo-seha-ligata |title=РК „Вардар“ - Мрежно место, „Циндриќ и Дибиров од тимот на месецот во СЕХА лигата“ (пристапено на 8.3.2016) |accessdate=2016-03-08 |archive-date=2016-03-15 |archive-url=https://web.archive.org/web/20160315212445/http://rkvardar.com/news/cindrikj-i-dibirov-od-timot-na-mesecot-vo-seha-ligata |url-status=dead }}</ref> На последниот натпревар одигран на домашен терен, на [[8 март]], „Вардар“ повторно одиграл нерешено со „Веспрем“, овојпат со резултат 30:30 (13:12), а најефикасни ракометари биле Циндриќ и Дибиров, кои постигнале по шест гола.<ref>[http://rkvardar.com/news/vardar-ostanuva-edinstven-tim-shto-mu-zema-bodovi-na-vesprem РК „Вардар“ - Мрежно место, „Вардар останува единствен тим што му зема бодови на Веспрем“ (пристапено на 8.3.2016)]{{Мртва_врска|date=December 2023 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> На тој начин, „Вардар“ се пласирал на финалниот натпревар во [[Вараждин]] при што во полуфиналето, одиграно на [[1 април]], се сретнал со хрватската екипа „ППД Загреб“, остварувајќи победа со резултат 26:24 (12:10). Најефикасен ракометар на „Вардар“ бил [[Дејан Манасков]], кој постигнал шест гола.<ref>{{Наведена мрежна страница |url=http://rkvardar.com/news/vardar-mozhe-protiv-site-igrame-finale-vo-seha |title=РК „Вардар“ - Мрежно место „Вардар може против сите, играме финале во СЕХА“ (пристапено на 10.4.2016) |accessdate=2016-04-10 |archive-date=2016-04-06 |archive-url=https://web.archive.org/web/20160406093839/http://rkvardar.com/news/vardar-mozhe-protiv-site-igrame-finale-vo-seha |url-status=dead }}</ref> Во финалниот натпревар, одигран на [[3 април]], „Вардар“ загубил од „[[Веспрем]]“ со резултат 26:28 (15:14), со што вторпат станал вице-шампион на лигата. Најефикасен во редовите на „Вардар“ бил Циндриќ, кој постигнал пет гола.<ref>{{Наведена мрежна страница |url=http://rkvardar.com/news/vesprem-beshe-podobar-vo-finaleto-vardar-e-srebren-vo-seha |title=РК „Вардар“ - Мрежно место „Веспрем беше подобар во финалето, Вардар е сребрен во СЕХА“ (пристапено на 10.4.2016) |accessdate=2016-04-10 |archive-date=2016-04-06 |archive-url=https://web.archive.org/web/20160406094226/http://rkvardar.com/news/vesprem-beshe-podobar-vo-finaleto-vardar-e-srebren-vo-seha |url-status=dead }}</ref> Истовремено, Циндриќ и Душејбаев биле избрани во идеалната екипа на лигата, како најдобар среден бек и најдобар десен бек.<ref>{{Наведена мрежна страница |url=http://rkvardar.com/news/cindrikj-i-dushebaev-vo-olstar-timot-na-f4-turnirot-na-seha |title=РК „Вардар“ - Мрежно место „Циндриќ и Душебаев во Олстар тимот на Ф4 турнирот на СЕХА“ (пристапено на 10.4.2016) |accessdate=2016-04-10 |archive-date=2016-04-06 |archive-url=https://web.archive.org/web/20160406094123/http://rkvardar.com/news/cindrikj-i-dushebaev-vo-olstar-timot-na-f4-turnirot-na-seha |url-status=dead }}</ref> ====2016-2017==== На отворањето на сезоната, на домашен терен, „Вардар“ одиграл нерешено со екипата на „Мешков“ 34:34 (15:18), а најефикасен играч бил Дибиров, со постигнати девет гола.<ref>{{Наведена мрежна страница |url=http://rkvardar.mk/news/so-remi-ja-pochnavme-sezonata-vo-seha-ligata |title=РК „Вардар“ - Мрежно место „Со реми ја почнавме сезоната во СЕХА лигата“ (пристапено на 9.9.2016) |accessdate=2016-09-09 |archive-date=2016-09-04 |archive-url=https://web.archive.org/web/20160904063540/http://rkvardar.mk/news/so-remi-ja-pochnavme-sezonata-vo-seha-ligata |url-status=dead }}</ref> Во второто коло, на [[6 септември]] [[2016]] година „Вардар“ му гостувал на „Металург“ при што остварил тесна победа од 25:24 (13:13).<ref>{{Наведена мрежна страница |url=http://rkvardar.mk/news/prodolzhi-pobednichkata-serija-na-duelite-so-metalurg |title=РК „Вардар“ - Мрежно место „Продолжи победничката серија на двобоите со Металург“ (пристапено на 7.9.2016) |accessdate=2016-09-07 |archive-date=2020-08-13 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200813204359/https://rkvardar.mk/news/prodolzhi-pobednichkata-serija-na-duelite-so-metalurg |url-status=dead }}</ref> Потоа, во третото коло, одиграно на [[10 септември]], „Вардар“ убедливо ја победил екипата на „[[Веспрем]]“ со резултат 29:22, а три дена подоцна ја совладал и екипата на „ППД Загреб“ со резултат 32:31. Успешната серија продолжила и во петтото коло, одиграно на [[17 септември]], кога на гостински терен убедливо била совладана екипата на Цеље (40:29), со што „Вардар“ се искачил на првото место во лигата.<ref>{{Наведена мрежна страница |url=http://rkvardar.mk/rezultati |title=РК „Вардар“ - Мрежно место (пристапено на 18.9.2016) |accessdate=2016-09-18 |archive-date=2016-09-17 |archive-url=https://web.archive.org/web/20160917203406/http://rkvardar.mk/rezultati |url-status=dead }}</ref> Во шестото коло, „Вардар“ бил убедливо подобар од екипата на „Татран“, совладувајќи ја со резултат 38:21 (20:13). Најдобрите поединци во „Вардар“ биле голманот Милиќ, кој одбранил 15 удари плус два седмерци, како и Душејбаев и Деревен, кои постигнале по пет гола.<ref>„Мечот со Татран за вардарци беше добар тест пред стартот на ЛШ“, ''Дневник'', година XX, број 6172, четврток, 22 септември 2016, стр. 26.</ref> На [[5 февруари]] [[2017]] година, во натпреварот одигран во [[Велење]], „Вардар“ ја победил екипата на „Горење“, со што го обезбедил првото место во лигата. Истовремено, „Вардар“ станал најсупешната екипа во шестгодишната историја на „СЕХА“-лигата, со одиграни 111 натпревари во регуларната сезона, во кои постигнал 83 победи и освоил 259 бодови, со гол-разлика 3458:2908. Ако кон тоа се додадат и настапите на финалните турнири, тогаш „Вардар“ одиграл 121 натпревар, во кои постигнал 89 победи, 10 пати играл нерешено и претрпел 22 порази.<ref>{{Наведена мрежна страница |url=http://rkvardar.mk/news/vardar-e-najuspeshniot-tim-vo-istorijata-na-seha-ligata |title=РК „Вардар“ - Мрежно место, „Вардар е најуспешниот тим во историјата на СЕХА лигата“ (пристапено на 12.2.2017) |accessdate=2017-02-12 |archive-date=2017-02-10 |archive-url=https://web.archive.org/web/20170210154638/http://rkvardar.mk/news/vardar-e-najuspeshniot-tim-vo-istorijata-na-seha-ligata |url-status=dead }}</ref> <br /> На финалниот турнир на „СЕХА“, одигран во [[Брест (Белорусија)|Брест]], на 7 април 2017 година „Вардар“ бил подобар од екипата на „ППД Загреб“, со резултат 36:28 (19:12), со што по петти пат се пласирал во финалето.<ref>{{Наведена мрежна страница |url=https://rkvardar.mk/news/petto-seha-finale-za-vardar |title=РК „Вардар“ - Мрежно место, „Петто СЕХА финале за Вардар“ (пристапено на 10.4.2017) |accessdate=2017-04-10 |archive-date=2021-01-29 |archive-url=https://web.archive.org/web/20210129231541/https://rkvardar.mk/news/petto-seha-finale-za-vardar |url-status=dead }}</ref> Два дена подоцна, на 9 април, „Вардар“ бил подобар од „Веспрем“, со резултат 26:21 (11:11), со што ја освоил својата трета титула во ова натпреварување.<ref>{{Наведена мрежна страница |url=https://rkvardar.mk/news/trofejot-od-seha-se-vrakja-vo-skopje-vardar-e-noviot-shampion |title=РК „Вардар“ - Мрежно место, „Трофејот од СЕХА се враќа во Скопје: Вардар е новиот шампион!“ (пристапено на 10.4.2017) |accessdate=2017-04-10 |archive-date=2021-02-18 |archive-url=https://web.archive.org/web/20210218223040/https://rkvardar.mk/news/trofejot-od-seha-se-vrakja-vo-skopje-vardar-e-noviot-shampion |url-status=dead }}</ref> Како признание на добрите игри на „Вардар“, дури четворица ракометари биле избрани во најдобрата екипа на турнирот, и тоа: Дибиров, Чупиќ, Борозан и Кањелас, кој бил прогласен за најкорисен играч на турнирот.<ref>{{Наведена мрежна страница |url=https://rkvardar.mk/news/chetvorica-vardarci-vo-ol-star-timot-na-f4 |title=РК „Вардар“ - Мрежно место, „Четворица вардарци во Ол стар тимот на Ф4“ (пристапено на 10.4.2017) |accessdate=2017-04-10 |archive-date=2017-04-15 |archive-url=https://web.archive.org/web/20170415133821/https://rkvardar.mk/news/chetvorica-vardarci-vo-ol-star-timot-na-f4 |url-status=dead }}</ref> ====2017-2018==== „Вардар“ ја започнал сезоната убедливо, остварувајќи четири победи по ред во првите четири кола, и тоа против: „Металург“ (32:23), „Горење“ (32:19), „Мешков Брест“ (31:23) и „Татран Прешов“ (32:28).<ref name="ReferenceC">{{Наведена мрежна страница |url=https://rkvardar.mk/rezultati |title=Мрежно место на РК „Вардар“, (пристапено на 5.10.2017) |accessdate=2017-10-05 |archive-date=2017-04-23 |archive-url=https://web.archive.org/web/20170423131901/https://rkvardar.mk/rezultati |url-status=dead }}</ref> Оттука, во идеалниот тим на лигата за [[септември]] имало тројца ракометари на Вардар ([[Тимур Дибиров]], [[Вуко Борозан]] и [[Иван Чупиќ]]), додека Раул Гонсалес бил прогласен за најдобар тренер.<ref>{{Наведена мрежна страница |url=https://rkvardar.mk/news/dominacija-na-vardarci-vo-seha-vo-septemvri |title=Мрежно место на РК „Вардар“, „Доминација на вардарци во СЕХА во септември“ (пристапено на 5.10.2017) |accessdate=2017-10-05 |archive-date=2017-09-28 |archive-url=https://web.archive.org/web/20170928185901/https://rkvardar.mk/news/dominacija-na-vardarci-vo-seha-vo-septemvri |url-status=dead }}</ref> Убедливите настапи на „Вардар“ продолжиле и во следните натпревари, така што по осум одиграни кола имал осум победи. Оттука, и во [[ноември]], Гонсалес бил прогласен за тренер на месецот, а Марсениќ бил избран за најдобар пикер.<ref>{{Наведена мрежна страница |url=https://rkvardar.mk/news/raul-go-predvodi-marsenikj-i-najdobrite-sedum-vo-seha-za-noemvri |title=Мрежно место на РК „Вардар“,„Раул го предводи Марсениќ и најдобрите седум во СЕХA за ноември“ (пристапено на 6.12.2017) |accessdate=2017-12-06 |archive-date=2021-01-02 |archive-url=https://web.archive.org/web/20210102221123/https://rkvardar.mk/news/raul-go-predvodi-marsenikj-i-najdobrite-sedum-vo-seha-za-noemvri |url-status=dead }}</ref> Финалниот турнир на лигата СЕХА се одржал од 13 до 15 април 2018 година, во Скопје. Притоа, на 13 април, во полуфиналниот натпревар „Вардар“ го победил „Мешков Брест“ со резултат 33:24 (17:14), со што се пласирал во шестото финале во низа. Најефикасен ракометар бил Лука Циндриќ, кој постигнал шест гола, а Арпад Штербик имал вкупно 18 одбрани (од кои два пенала).<ref>{{Наведена мрежна страница |url=https://rkvardar.mk/news/seha-f4-rakometen-tanc-na-vardarci-za-plasman-vo-6-finale |title=Мрежно место на РК „Вардар“,„СЕХА Ф4: Ракометен танц на вардарци за пласман во 6. финале“ (пристапено на 15.4.2018) |accessdate=2018-04-14 |archive-date=2020-11-29 |archive-url=https://web.archive.org/web/20201129213531/https://rkvardar.mk/news/seha-f4-rakometen-tanc-na-vardarci-za-plasman-vo-6-finale |url-status=dead }}</ref> Со оваа победа, „Вардар“ постигнал нов рекорд во лигата СЕХА, остварувајќи ја најубедливата победа во финалните турнири (разлика од девет гола). Истовремено, „Вардар“ ја постигнал 18. победа во сезоната и својата 110. победа во лигата, зацврстувајќи се на врвот како единствената екипа која остварила над 100 победи во лигата СЕХА. Во регуларниот дел, „Вардар“ постигнал 17 победи и освоил 52 бода, што исто така претставуваат рекорди во лигата.<ref>{{Наведена мрежна страница |url=https://rkvardar.mk/news/seha-f4-nov-rekord-na-vardar |title=Мрежно место на РК „Вардар“,„СЕХА Ф4: Нов рекорд на Вардар“ (пристапено на 15.4.2018) |accessdate=2018-04-14 |archive-date=2021-03-30 |archive-url=https://web.archive.org/web/20210330091442/https://rkvardar.mk/news/seha-f4-nov-rekord-na-vardar |url-status=dead }}</ref> На 15 април, во финалето, „Вардар“ се сретнал со екипата на „ППД Загреб“ и забележал победа од 26:24 (14:13), со што ја освоил четвртата титула во ова натпреварување.<ref>{{Наведена мрежна страница |url=https://rkvardar.mk/news/pishuvame-nova-istorija-povtorno-sme-seha-shampioni |title=Мрежно место на РК „Вардар“,„Пишуваме нова историја: Повторно сме СЕХА шампиони!“ (пристапено на 15.4.2018) |accessdate=2018-04-15 |archive-date=2021-01-02 |archive-url=https://web.archive.org/web/20210102213002/https://rkvardar.mk/news/pishuvame-nova-istorija-povtorno-sme-seha-shampioni |url-status=dead }}</ref> Притоа, Штербик, Циндриќ и Дибиров биле избрани во идеалниот состав на турнирот, Абутовиќ бил прогласен за најдобар одбранбен играч, додека Циндриќ бил прогласен за најкорисен играч.<ref>{{Наведена мрежна страница |url=https://rkvardar.mk/news/vardarci-sobraa-kup-nagradi-cindrikj-e-mvp-na-f4 |title=Мрежно место на РК „Вардар“,„Вардарци собраа куп награди - Циндриќ е МВП на Ф4“ (пристапено на 15.4.2018) |accessdate=2018-04-15 |archive-date=2021-01-12 |archive-url=https://web.archive.org/web/20210112041345/https://rkvardar.mk/news/vardarci-sobraa-kup-nagradi-cindrikj-e-mvp-na-f4 |url-status=dead }}</ref> ====2018-2019==== Во редовната сезона на лигата СЕХА, „Вардар“ ги остварил следниве резултати:<ref>{{Наведена мрежна страница |url=https://rkvardar.mk/rezultati |title=Мрежно место на РК „Вардар“, Резултати (пристапено на 5.4.2019) |accessdate=2017-10-05 |archive-date=2017-04-23 |archive-url=https://web.archive.org/web/20170423131901/https://rkvardar.mk/rezultati |url-status=dead }}</ref> {| class="wikitable" |- ! Дата !! Натпревар !! Резултат |- | 29.8.2018 || Вардар - Металург || 34:28 |- | 4.9.2018 || Вардар - Железничар Ниш || 35:20 |- | 9.9.2018 || Татран Прешов - Вардар || 26:27 |- | 18.9.2018 || Вардар - Стеауа || 27:21 |- | 2.10.2018 || Вардар - Војводина || 33:26 |- | 16.10.2018 || ППД Загреб - Вардар || 26:23 |- | 30.10.2018 || Мешков Брест - Вардар || 35:20 |- | 6.11.2018 || Вардар - Нексе || 31:26 |- | 28.11.2018 || Вардар - Извиѓач || 38:27 |- | 5.12.2018 || Металург - Вардар || 26:27 |- | 8.12.2018 || Железничар Ниш - Вардар || 22:24 |- | 12.12.2018 || Вардар - Татран Прешов || 23:21 |- | 17.12.2018 || Стеауа - Вардар || 30:34 |- | 31.1.2019 || Војводина - Вардар || 23:26 |- | 27.2.2019 || Вардар - ППД Загреб || 28:26 |- | 5.3.2019 || Вардар - Мешков Брест || 30:32 |- | 10.3.2019 || Нексе - Вардар || 24:21 |- | 12.3.2019 || Извиѓач - Вардар || 28:31 |} Финалниот турнир на лигата СЕХА се одржал на 2 и 3 април 2019 година, во [[Брест (Белорусија)|Брест]].На 2 април, во полуфиналето, „Вардар“ бил подобар од „Мешков“, со резултат 25:23 (14:10) и така се пласирал во своето седмо финале. Голманот Милосављев имал дури 18 одбрани, а најефикасен ракометар бил Стоилов, кој постигнал седум гола.<ref>{{Наведена мрежна страница |url=https://rkvardar.mk/news/vardar-povtorno-vo-finaleto-na-seha-ligata |title=Мрежно место на РК „Вардар“,„Вардар повторно во финалето на СЕХА лигата“ (пристапено на 4.4.2019) |accessdate=2019-04-04 |archive-date=2019-04-04 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190404103856/https://rkvardar.mk/news/vardar-povtorno-vo-finaleto-na-seha-ligata |url-status=dead }}</ref> Утредента, „Вардар“ ја освоил петтата титула во лигата СЕХА (трета по ред), откако во финалето ја совладал екипата на „ППД Загреб“ со резултат 26:23.<ref>{{Наведена мрежна страница |url=https://rkvardar.mk/news/nikoj-kako-vardar-petta-titula-vo-seha-ligata |title=Мрежно место на РК „Вардар“,„НИКОЈ КАКО ВАРДАР! Петта титула во СЕХА лигата“ (пристапено на 4.4.2019) |accessdate=2019-04-04 |archive-date=2019-04-04 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190404103857/https://rkvardar.mk/news/nikoj-kako-vardar-petta-titula-vo-seha-ligata |url-status=dead }}</ref> ====2019-2020==== Во редовната сезона на лигата СЕХА, „Вардар“ ги остварил следниве резултати:<ref>{{Наведена мрежна страница |url=https://rkvardar.mk/rezultati |title=Мрежно место на РК „Вардар“, Резултати (пристапено на 15.2.2020) |accessdate=2017-10-05 |archive-date=2017-04-23 |archive-url=https://web.archive.org/web/20170423131901/https://rkvardar.mk/rezultati |url-status=dead }}</ref> {| class="wikitable" |- ! Дата !! Натпревар !! Резултат |- | 3.9.2019 || Вардар - Пекинг СУ || 37:23 |- | 7.9.2019 || Мотор Запорожје - Вардар || 32:31 |- | 24.9.2019 || Вардар - Нексе || 27:25 |- | 1.10.2019 || Татран Прешов - Вардар || 22:29 |- | 29.10.2019 || Пекинг СУ - Вардар || 28:36 |- | 4.11.2019 || Вардар - Војводина || 26:23 |- | 13.11.2019 || Вардар - Мотор Запорожје || 44:37 |- | 3.12.2019 || Војводина - Вардар || 33:35 |- | 9.12.2019 || Вардар - Татран Прешов || 28:26 |- | 15.12.2019 || Нексе - Вардар || 42:26 |- |} На 8 март 2020 година, во Нашице, Хрватска, „Вардар“ го одиграл првиот натпревар од четвртфиналето при што ја победил екипата на „Нексе“ со резултат 31-30 (15-15). Најефикасен ракометар на натпреварот бил Дибиров, кој постигнал 12 гола.<ref>{{Наведена мрежна страница |url=https://rkvardar.mk/news/vardar-so-pobeda-se-vrakja-od-nashice-dibirov-so-12-gola |title=Мрежно место на РК „Вардар“, „Вардар со победа се враќа од Нашице - Дибиров со 12 гола“ (пристапено на 9.3.2020) |accessdate=2020-03-09 |archive-date=2020-08-12 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200812202326/https://rkvardar.mk/news/vardar-so-pobeda-se-vrakja-od-nashice-dibirov-so-12-gola |url-status=dead }}</ref> По големата пауза поради епидемијата со „[[КОВИД-19|Ковид-19]]“, на 29 август 2020 година, во Скопје се одржал вториот натпревар од четвртфиналето во кој „Вардар 1961“ (новото име на екипата) загубил од „Нексе“ со резултат 25-26 (13-13), но сепак успеал да пласира на завршниот турнир во [[Задар]].<ref>{{Наведена мрежна страница |url=https://rkvardar.mk/news/vo-dramatichen-mech-vardar-1961-obezbedi-mesto-na-f4-turnirot-na-seha |title=Мрежно место на РК „Вардар“, „Во драматичен меч Вардар 1961 обезбеди место на Ф4 турнирот на СЕХА“ (пристапено на 6.9.2020) |accessdate=2020-09-06 |archive-date=2020-09-25 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200925122641/https://rkvardar.mk/news/vo-dramatichen-mech-vardar-1961-obezbedi-mesto-na-f4-turnirot-na-seha |url-status=dead }}</ref> Таму, во полуфиналето, по изведувањето на пеналите, „Вардар 1961“ го совладал „ПДП Загреб“ со резултат 30-29, откако претходно натпреварот завршил нерешено 26-26 (13-16). На тој начин, „Вардар“ се пласирал во осмото финале во деветте учества на финалниот турнир на СЕХА.<ref>{{Наведена мрежна страница |url=https://rkvardar.mk/news/vardar-1961-kje-igra-vo-finaleto-na-seha |title=Мрежно место на РК „Вардар“, „Вардар 1961 ќе игра во финалето на СЕХА“ (пристапено на 6.9.2020) |accessdate=2020-09-06 |archive-date=2020-09-25 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200925133234/https://rkvardar.mk/news/vardar-1961-kje-igra-vo-finaleto-na-seha |url-status=dead }}</ref> Во финалето, „Вардар 1961“ бил поразен од екипата на „Веспрем“ со резултат 27-35 (12-15).<ref>{{Наведена мрежна страница |url=https://rkvardar.mk/news/vardar-1961-go-osvoi-srebroto-na-seha-f4 |title=Мрежно место на РК „Вардар“, „Вардар 1961 го освои среброто на СЕХА Ф4“ (пристапено на 7.9.2020) |accessdate=2020-09-07 |archive-date=2020-09-25 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200925122434/https://rkvardar.mk/news/vardar-1961-go-osvoi-srebroto-na-seha-f4 |url-status=dead }}</ref> ====2020-2021==== Во редовната сезона на лигата СЕХА, „Вардар“ играл во групата А и ги остварил следниве резултати:<ref name="ReferenceG"/> {| class="wikitable" |- ! Дата !! Натпревар !! Резултат |- | 28.1.2021 || Вардар - Војводина || 25:21 |- | 1.2.2021 || Вардар - Нексе || 27:26 |- | 27.2.2021 || Мотор Запорожје - Вардар 1961 || 30:23 |- | 17.3.2021 || Нексе - Вардар 1961 || 36:32 |- | 19.3.2021 || Вардар 1961 - Мотор Запорожје || 32:27 |- | 27.4.2021 || Војводина - Вардар 1961 || 33:24 |- |} Во плеј-офот, РК Вардар играл против екипата на [[РК Металопластика|Металопластика]] при што во првиот натпревар, одигран на 7 јуни, победил со резултат 39-31 (19-14),<ref>{{Наведена мрежна страница |url=https://rkvardar.mk/news/vardar-rutinski-do-pobeda-protiv-metaloplastika |title=Официјално мрежно место на РК Вардар, „Вардар рутински до победа против Металопластика“ (пристапено на 19.6.2021) |accessdate=2021-06-19 |archive-date=2021-06-23 |archive-url=https://web.archive.org/web/20210623002542/https://rkvardar.mk/news/vardar-rutinski-do-pobeda-protiv-metaloplastika |url-status=dead }}</ref> а утредента извојувал уште една победа со резултат 26-23 (14-11). Инаку, тој бил последниот натпревар за неколку ракометари на РК Вардар: Шеваљевиќ, Кантегрел, Јотиќ, Кизиќ, Дисингер, Калараш и Чупиќ, како и за тренерот [[Стевче Алушевски]].<ref>{{Наведена мрежна страница |url=https://rkvardar.mk/news/so-dve-pobedi-protiv-metaloplastika-potvrdeno-mestoto-vo-chetvrt-finaleto-na-seha |title=Официјално мрежно место на РК Вардар, „Со две победи против Металопластика потврдено местото во четврт-финалето на СЕХА“ (пристапено на 19.6.2021) |accessdate=2021-06-19 |archive-date=2021-06-22 |archive-url=https://web.archive.org/web/20210622224157/https://rkvardar.mk/news/so-dve-pobedi-protiv-metaloplastika-potvrdeno-mestoto-vo-chetvrt-finaleto-na-seha |url-status=dead }}</ref> На тој начин, РК Вардар се пласирал во четвртфиналето каде се сретнал со екипата на ППД Загреб. Притоа, во првиот натпревар, одигран во Скопје, РК Вардар победил со резултат 24-20 (14-12),<ref>{{Наведена мрежна страница |url=https://rkvardar.mk/news/vardar-patuva-na-revansh-vo-zagreb-so-prednos-od-plus-4 |title=Официјално мрежно место на РК Вардар, „Вардар патува на реванш во Загреб со преднос од плус 4“ (пристапено на 5.9.2021) |accessdate=2021-09-05 |archive-date=2021-09-05 |archive-url=https://web.archive.org/web/20210905215622/https://rkvardar.mk/news/vardar-patuva-na-revansh-vo-zagreb-so-prednos-od-plus-4 |url-status=dead }}</ref> додека во вториот натпревар загубил со резултат 22-25 (10-12).<ref>{{Наведена мрежна страница |url=https://rkvardar.mk/news/vardar-ispishuva-nova-istorija-vo-seha-po-10-pat-kje-igra-na-f4 |title=Официјално мрежно место на РК Вардар, „Вардар испишува нова историја во СЕХА - по 10. пат ќе игра на Ф4“ (пристапено на 5.9.2021) |accessdate=2021-09-05 |archive-date=2021-09-05 |archive-url=https://web.archive.org/web/20210905215633/https://rkvardar.mk/news/vardar-ispishuva-nova-istorija-vo-seha-po-10-pat-kje-igra-na-f4 |url-status=dead }}</ref> На тој начин, РК Вардар изборил пласман на завршниот турнир, меѓутоа извршниот комитете на лигата го исклучил клубот од натамошните натпревари поради тоа што еден играч бил заразен со вирусот [[КОВИД-19]].<ref>{{Наведена мрежна страница |url=https://rkvardar.mk/news/vardar-izbori-mesto-na-f4-seha-reshi-da-go-isfrli-poradi-pozitiven-sluchaj |title=Официјално мрежно место на РК Вардар, „Вардар избори место на Ф4 - СЕХА реши да го исфрли поради позитивен случај“ (пристапено на 5.9.2021) |accessdate=2021-09-05 |archive-date=2021-09-05 |archive-url=https://web.archive.org/web/20210905215621/https://rkvardar.mk/news/vardar-izbori-mesto-na-f4-seha-reshi-da-go-isfrli-poradi-pozitiven-sluchaj |url-status=dead }}</ref> === Лига на шампионите === РК „Вардар“ има повеќе учества во Лигата на шампионите на [[ЕХФ]]: 2001/2002, 2002/2003, 2003/2004, 2004/2005, 2007/2008, 2009/2010, 2013/2014, 2014/2015, 2015/2016 и 2016/2017. Своето прво учество во групната фаза од Лигата на шампионите „Вардар“ го остварил во сезоната 2001/2002, кога во квалификациите ја победил турската екипа „АСКИ Анкара“ со резултат 37:31, а на гостувањето загубил со 27:28. Така, „Вардар“ станал втората македонска екипа што се квалификувала во групната фаза на Лигата на шампионите. Притоа, „Вардар“ играл во група со „[[РК Магдебург|Магдебург]]“, „[[Веспрем]]“ и „Шамбери“, при што првата победа во групната фаза на Лигата на шампионите ја остварил во натпреварот против „Шамбери“ (32:30). Потоа, четири сезони по ред „Вардар“ играл во Лигата на шампионите, по што следувала пауза од две сезони. Во сезоната 2009/2010, „Вардар“ повторно изборил учество во Лигата на шампионите, каде одиграл 10 натпревари.<ref>{{Наведена мрежна страница |url=http://rkvardar.mk/news/vardarci-prvi-do-stotka-vo-lsh |title=РК „Вардар“ - Мрежно место, „Вардарци први до „стотка“ во ЛШ“ (посетена на 5.4.2014) |accessdate=2017-03-04 |archive-date=2017-03-07 |archive-url=https://web.archive.org/web/20170307181706/http://rkvardar.mk/news/vardarci-prvi-do-stotka-vo-lsh |url-status=dead }}</ref> ==== Сезона 2013-2014 ==== Во сезоната [[2013]]/[[2014]], РК „Вардар“ играл во групата Ц, заедно со: [[РК Металург]], „Динамо“ - [[Минск]], „[[ПСЖ Хандбал]]“, „[[РК Барселона|Барселона]]“ и „Вакер Тун“. Притоа, РК „Вардар“ го освоил четвртото место, со вкупно 10 бодови од 10 натпревари, со што се пласирал во осминафиналето. РК „Вардар“ ги постигнал следниве резултати во групната фаза: На [[21 септември]] [[2013]], во натпреварот против „Барселона“, одигран во [[Скопје]] во рамките на првото коло, РК „Вардар“ одиграл нерешено 29:29 (15:19); во второт коло, одиграно на [[25 септември]] [[2013]] во [[Минск]], РК „Вардар“ изгубил 26:24 (11:11); во третото коло, одиграно на [[13 октомври]] [[2013]], РК „Вардар“ го пречекал во Скопје тимот на „ПСЖ Хандбал“, одигрувајќи нерешено 24:24 (9:12); на [[19 октомври]] [[2013]], во рамките на четвртото коло, РК „Вардар“ победил убедливо на гостувањето кај „Вакер Тун“ со 37:24 (19:11); на [[14 ноември]] [[2013]], во Скопје, РК „Вардар“ го победил [[РК Металург|РК „Металург“]] со 27:22 (14:9); подоцна, на [[24 ноември]] [[2013]], во рамките на шестото коло, овие два тима повторно се сретнале во Скопје при што РК „Вардар“, овојпат во улогата на домаќин, изгубил убедливо со 18:26 (12:10); на [[30 ноември]] [[2013]], РК „Вардар“ гостувал кај „Барселона“ и изгубил со 30:23 (14:11); во осмото коло, одиграно на [[9 февруари]] [[2014]], РК „Вардар“ го пречекал „Динамо“ - Минск и забележал убедлива победа од 30:22 (14:11); во деветтото коло, одиграно на [[16 февруари]] [[2014]], РК „Вардар“ пак бил домаќин, победувајќи го „Вакер Тун“ со 32:25 (17:11); и во последното коло, на [[22 февруари]] [[2014]], РК „Вардар“ му гостувал на „ПСЖ Хандбал“ при што изгубил со 35:25 (15:12).<ref>{{Наведена мрежна страница |url=http://rkvardar.com.mk/mk/result |title=РК "Вардар" - Мрежно место (посетена на 5.4.2014) |accessdate=2014-04-05 |archive-date=2014-03-31 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140331175730/http://www.rkvardar.com.mk/mk/result |url-status=dead }}</ref> <br /> Во осминафиналето на Лигата на шампионите, РК „Вардар“ се сретнал со европскиот шампион РК „Хамбург“. Првиот меч, одигран на [[22 март]] [[2014]] во [[Скопје]], завршил нерешено 28:28 (14:16), а на реваншот, одигран на [[30 март]] [[2014]] во [[Хамбург]], РК „Вардар“ направил големо изненадување, остварувајќи победа од 30:29 (17:15) и така се пласирал во четврфиналето на Лигата на шампионите.<ref>[http://rkvardar.com.mk/ РК „Вардар“ - Мрежно место (посетена на 5.4.2014)]</ref><ref>„Вардар не се предава во Хамбург“, ''Дневник'', година XVII, број 5427, петок, 28 март 2014, стр. 29.</ref> Во четвртфиналето, РК „Вардар“ се сретнал со германскиот клуб РК „Фленсбург“. Притоа, на првиот натпревар, одигран на [[21 април]] [[2014]] година во [[Германија]], РК „Вардар“ загубил со 22:24 (14:13), а во вториот натпревар, одигран на [[26 април]] [[2014]] година во Скопје, победил со 27:25 (10:15). Сепак, и покрај победата, РК „Вардар“ не успеал да се пласира на завршниот турнир во [[Келн]], порaди тоа што во гости постигнал помалку голови од противникот.<ref name="rkvardar.com.mk"/><ref>„Вардар со Фленсбург ќе напише историја“, ''Дневник'', година XVIII, број 5449, петок, 25 април 2014, стр. 30.</ref> ==== Сезона 2014-2015 ==== Во сезоната 2014-2015, РК „Вардар“ играл во групата „Ц“. Својот прв натпревар од групната фаза, РК „Вардар“ го одиграл на [[27 септември]] [[2014]] година, на гости против [[Цеље]], каде остварил тесна победа од 27:26 (12:12). Најзаслужни за победата биле голманот [[Арпад Штербик]], кој имал дури 22 одбрани, како и [[Тимур Дибиров]] и [[Алекс Душебаев]], со постигнати 11 и осум голови, соодветно.<ref>[http://zase.mk/shterbik-go-pobedi-tsele-vardar-slaveshe-so-26-27/ Zase.mk, „Штербик го победи Цеље, Вардар славеше со 26-27“ (пристапено на 10.10.2014)]</ref> Во второто коло, одиграно на [[4 октомври]] [[2014]] година, РК „Вардар“ играл на домашен терен против тимот на „Чеховски медведи“. Натпреварот се играл во новата сала [[СЦ „Јане Сандански“ - Скопје|СЦ „Јане Сандански“]] при што „Вардар“ остварил убедлива победа од 39:28 (24:12). Најзаслужни за победата биле Дибиров и Душебаев, со постигнати осум и седум голови, соодветно.<ref>[http://tocka.com.mk/2/138987/spektakl-vo-jane-sandanski-vardar-gi-pregazi-cehovski-medvedi Tocka.com.mk, „Спектакл во „Јане Сандански": Вардар ги прегази Чеховски Медведи!“ (пристапено на 10.101.2014)]</ref><ref>{{Наведена мрежна страница |url=http://rkvardar.com/mk/result |title=РК „Вардар“, Мрежно место (пристапено на 10.10.2014) |accessdate=2014-10-10 |archive-date=2014-10-26 |archive-url=https://web.archive.org/web/20141026154407/http://rkvardar.com/mk/result |url-status=dead }}</ref> Во третото коло, на домашен терен, „Вардар“ го победил германскиот тим „Рајн Некар Ловен“ со 28:25 (13:13). Притоа, голманот Арпад Штeрбик, со 14 одбрани, бил најдобриот играч на „Вардар“, додека најдобри стрелци биле [[Матјаж Брумен]] со шест, како и Алекс Душебаев и [[Игор Карачиќ]] со по пет гола.<ref>{{Наведена мрежна страница |url=http://kajgana.com/vardar-presilen-i-za-rajn-nekar-loven |title=Кајгана, „Вардар пресилен и за Рајн Некар Ловен“ (пристапено на 14.10.2014) |accessdate=2014-10-14 |archive-date=2014-10-14 |archive-url=https://web.archive.org/web/20141014055626/http://kajgana.com/vardar-presilen-i-za-rajn-nekar-loven |url-status=dead }}</ref><ref>„Лацковиќ: Ова е почеток на успешната приказна“, ''Дневник'', година XVIII, број 5591 вторник, 14 октомври 2014, стр. 22-23.</ref> Во четвртото коло, одиграно на [[19 октомври]] [[2014]] година, РК „Вардар“ му гостувал на францускиот клуб „[[Монпелје]]“ и одиграл нерешено 34:34 (17:19). Најефикасен во тимот на „Вардар“ бил Дибиров, со постигнати девет гола, поради што се нашол во идеалниот тим за четвртото коло на Лигата на шампионите. Втор стрелец бил [[Игор Карачиќ]], со постигнати осум гола.<ref>„Дибиров во идеалниот тим“, ''Дневник'', година XVIII, број 5597, вторник, 21 октомври 2014, стр. 24.</ref><ref>„Штербик го одбрани Вардар“, ''Дневник'', година XVIII, број 5597, вторник, 21 октомври 2014, стр. 24.</ref><ref>{{Наведена мрежна страница |url=http://www.rkvardar.com.mk/mk/result |title=Официјално мрежно место на РК „Вардар“ (пристапено на 5.11.2014) |accessdate=2014-11-04 |archive-date=2014-10-22 |archive-url=https://web.archive.org/web/20141022090639/http://rkvardar.com.mk/mk/result |url-status=dead }}</ref> На [[15 ноември]] [[2014]] година, во рамките на петтото коло, на домашен терен, „Вардар“ изгубил од тимот на „[[Веспрем]]“ со 23:24 (11:13).<ref>{{Наведена мрежна страница |url=http://www.rkvardar.com.mk/mk/result |title=Мрежно место на РК „Вардар“ (пристапено на 28.11.2014) |accessdate=2014-11-04 |archive-date=2014-10-22 |archive-url=https://web.archive.org/web/20141022090639/http://rkvardar.com.mk/mk/result |url-status=dead }}</ref> По натпреварот со „Веспрем“, клубот соопштил дека потпишал договор со шпанскиот ракометар [[Хорхе Македа]], со важност до [[јуни]] [[2017]] година.<ref>„Вардар со Македа ќе ја освојува Европа“, ''Дневник'', година XVIII, број 5623, петок, 21 ноември 2014, стр. 24-25.</ref> Една недела подоцна, на [[22 ноември]] [[2014]] година, „Вардар“ му гостувал на „Веспрем“, каде доживеал убедлив пораз од 24:32 (10:16). Во седмото коло, одиграно на [[29 ноември]] [[2014]] година, во Скопје, „Вардар“ го победил тимот на „[[Цеље]]“ со 34:32 (19:17), додека на [[6 декември]], во рамките на осмото коло, на гостински терен бил совладан тимот на „Чеховски медведи“ со 39:34 (19:16).<ref>{{Наведена мрежна страница |url=http://www.rkvardar.com.mk/mk/result |title=Мрежно место на РК „Вардар“ (пристапено на 7.12.2014) |accessdate=2014-11-04 |archive-date=2014-10-22 |archive-url=https://web.archive.org/web/20141022090639/http://rkvardar.com.mk/mk/result |url-status=dead }}</ref> Во деветтото коло, одиграно на [[14 февруари]] [[2015]] година на домашен терен, „Вардар“ го совладал тимот на „Монпелје“ со 30:26 (18:13), во натпреварот во кој Дибиров дал дури 12 голови. Најпосле, на [[21 февруари]] [[2015]] година, во десеттото коло, „Вардар“ му гостувал на тимот на „Рајн Некар Левен“, остварувајќи победа од 35:28 (20:13). На тој начин, „Вардар“ завршил како второпласиран во групата, со седум победи, еден нерешен резултат и два пораза. Притоа, клубот освоил 15 бодови од 10 одиграни натпревари, со гол разлика од 313:289. Со тоа, „Вардар“ се пласирал во осминафиналето на Лигата на шампионите.<ref>{{Наведена мрежна страница |url=http://www.rkvardar.com/mk/result |title=Официјално мрежно место на РК „Вардар“ (пристапено на 25.2.2015) |accessdate=2014-05-27 |archive-date=2014-05-26 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140526082046/http://rkvardar.com/mk/result |url-status=dead }}</ref> Во осминафиналето на Лигата на шампионите, „Вардар“ се сретнал со полскиот тим „Висла Плок“. На првиот натпревар, одигран на [[14 март]] [[2015]] година, „Вардар“ загубил со 26-32. Најефикасен ракометар во редовите на „Вардар“ бил Алекс Душејбаев, кој постигнал 10 голови.<ref>[http://www.rkvardar.com Мрежно место на РК „Вардар“ (пристапено на 15.3.2015)]</ref> Меѓутоа, во вториот натпревар, одигран на [[21 март]] [[2015]] година во Скопје, „Вардар“ остварил убедлива победа до 31:20 и со тоа се пласирал меѓу осумте најдобри клуба во [[Европа]]. И на овој натпревар, најдобар стрелец бил Душејбаев, со постигнати девет голови,<ref>[http://www.rkvardar.com Мрежно место на РК „Вардар“ (пристапено на 22.3.2015)]</ref> додека голманот Штербик, кој се истакнал со своите одлични одбрани, од страна на навивачите на ЕХФ бил избран за играч на колото.<ref>„Штербик играч на колото во ЛШ“, ''Дневник'', година XIX, број 5727, петок, 27 март 2015, стр. 26.</ref> Во четвртфиналето, „Вардар“ играл против полскиот „[[РК Келце|Келце]]“. Во првиот натпревар, одигран во Скопје, на [[11 април]] [[2015]] година, „Вардар“ бил поразен со 20:22,<ref>[http://www.rkvardar.com/ Официјално мрежно место на РК „Вардар“ (пристапено на 15.4.2015)]</ref> при што пикерот [[Стојанче Стоилов]] бил избран за дел од најдобриот тим на колото, додека голманот Штербик влегол во изборот на петте најдобри одбрани.<ref>[http://www.rkvardar.com/vesti/stoilov-del-od-najdobriot-tim-na-chetvrt-finaleto Мрежно место на РК „Вардар“, „Стоилов дел од најдобриот тим на четврт-финалето“ (пристапено на 15.4.2015)]{{Мртва_врска|date=August 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> Нешто подоцна, според гласовите на гледачите на Лигата на шампионите, Стоилов бил прогласен за најдобар играч во првото коло од четвртфиналето.<ref>[http://www.rkvardar.com/vesti/stoilov-e-najdobar-igrach-vo-chetvrtfinaleto-vo-lsh Мрежно место на РК „Вардар“, „Стоилов е најдобар играч во четврфиналето во ЛШ“(пристапено на 18.4.2015)]{{Мртва_врска|date=August 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref><ref>„Стоилов играч на колото во ЛШ“, ''Дневник'', година XIX, број 5743, петок, 17 април 2015, стр. 25.</ref> Во вториот натпревар, одигран на 19 април 2015 година, „Вардар“ повторно претрпел пораз, овојпат со 31:33. Притоа, повторно, неколку ракометари на „Вардар“ се истакнале со својата игра, па во изборот на ЕХФ, Алекс Душејбаев (кој постигнал 9 голови) бил избран во тимот на колото, голманот [[Страхиња Милиќ]] ја имал втората најдобра одбрана, додека крилото [[Матјаж Брумен]] го дал петтиот најубав гол.<ref>{{Наведена мрежна страница |url=http://www.rkvardar.com/vesti/dushebaev-vo-timot-na-koloto-milikj-i-brumen-vo-najubavite-odbrani-i-golovi |title=Мрежно место на РК „Вардар“, „Душебаев во тимот на колото, Милиќ и Брумен во најубавите одбрани и голови“ (пристапено на 22.4.2015) |accessdate=2015-04-22 |archive-date=2015-04-23 |archive-url=https://web.archive.org/web/20150423172132/http://rkvardar.com/vesti/dushebaev-vo-timot-na-koloto-milikj-i-brumen-vo-najubavite-odbrani-i-golovi |url-status=dead }}</ref> ==== Сезона 2015-2016 ==== Во сезоната 2015-[[2016]], РК „Вардар“ играл во групата „Б“. Својот прв натпревар од групната фаза, РК „Вардар“ го одиграл на [[20 септември]] [[2015]] година, на гости против екипата на „[[Монпелје]], каде остварил победа од 30:25 (9:12). Најефикасни во редовите на „Вардар“ биле Дибиров и Македа, кои постигнале по шест голови.<ref>[http://rkvardar.com/vesti/mokjen-start-na-vardar-so-vazhna-pobeda-kaj-monpelje Мрежно место на РК „Вардар“, „Моќен старт на Вардар со важна победа кај Монпелје“ (пристапено на 23.9.2015)]{{Мртва_врска|date=August 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref>, а одлично издание имал и Штербик, кој, благодарение на своите 18 одбрани, бил прогласен за најдобар голман во првото коло на Лигата на шампионите.<ref>[http://rkvardar.com/vesti/shterbik-e-golmanot-na-koloto-vo-lsh Мрежно место на РК „Вардар“, „Штербик е голманот на колото во ЛШ“ (пристапено на 23.9.2015)]{{Мртва_врска|date=August 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> Во второто коло, одиграно во Скопје на [[27 септември]] [[2015]] година, „Вардар“ остварил победа над унгарскиот „[[РК МОЛ-ПИК Сегед|МОЛ-ПИК Сегед]] (MOL-PICK Szeged)“ со резултат 27:23 (11:11). Најдобри стрелци за „Вардар“ биле Карачиќ, кој постигнал пет гола, и Дујшебаев и [[Лука Циндриќ]], кои постигнале по четири гола, додека Штербик имал 13 одбрани. На овој натпревар, за првпат во Лигата на шампионите, во дресот на „Вардар“ настапил [[Дејан Манасков]], кој постигнал два гола.<ref>[http://rkvardar.com/vesti/nova-pobeda-za-vardar-podobri-sme-od-pik-seged Мрежно место на РК „Вардар“, „Нова победа за Вардар, подобри сме од ПИК Сегед“ (пристапено на 29.9.2015)]{{Мртва_врска|date=August 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> Во третото коло, одиграно на [[4 октомври]] [[2015]] година, „Вардар“ остварил победа над шведската екипа „[[РК Кристијанштад|Кристијанштад]]“ со резултат 30:25 (15:13). Најдобри стрелци за „Вардар“ биле [[Алем Тоскиќ]] (кој бил избран во идеалниот тим на колото, како најдобар пикер)<ref>{{Наведена мрежна страница |url=http://rkvardar.com/news/alem-toskikj-e-piker-na-koloto-vo-ligata-na-shampionite |title=Мрежно место на РК „Вардар“, „Алем Тоскиќ е пикер на колото во Лигата на шампионите“ (пристапено на 6.10.2015) |accessdate=2015-10-06 |archive-date=2016-03-04 |archive-url=https://web.archive.org/web/20160304131851/http://rkvardar.com/news/alem-toskikj-e-piker-na-koloto-vo-ligata-na-shampionite |url-status=dead }}</ref> и Тимур Дибиров, кои постигнале по седум гола, а Штербик имал 18 одбрани.<ref>[http://rkvardar.com/news/vardar-go-pobedi-kristijanshtad-i-izbi-prv-vo-grupata Мрежно место на РК „Вардар“, „Вардар го победи Кристијанштад и изби прв во групата“ (пристапено на 6.10.2015)]{{Мртва_врска|date=December 2023 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> <br /> Успешниот поход на „Вардар“ продолжил и во четвртото коло. На [[10 октомври]] [[2015]] година, на домашен терен, „Вардар“ ја победил германската екипа „Рајн Некар“ со 25:19 (11:10). Најефикасни ракометари во „Вардар“ биле Душејбаев и Дибиров, кои постигнале седум и шест гола, соодветно,<ref>[http://rkvardar.com/news/rajn-nekar-i-po-tretpat-na-kolena-vo-skopje Мрежно место на РК „Вардар“, „Рајн Некар и по третпат на колена пред Вардар“ (пристапено на 13.10.2015)]{{Мртва_врска|date=August 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> но вистинскиот пресврт во натпреварот настапил со влегувањето во игра на голманот Петар Ангелов, кој бранел извонредно во клучните моменти.<ref>{{Наведена мрежна страница |url=http://rkvardar.com/news/trenerite-ednoglasni-angelov-beshe-presvrtnicata |title=Мрежно место на РК „Вардар“, „Тренерите едногласни: Ангелов беше пресвртницата“ (пристапено на 13.10.2015) |accessdate=2015-10-13 |archive-date=2016-03-04 |archive-url=https://web.archive.org/web/20160304132110/http://rkvardar.com/news/trenerite-ednoglasni-angelov-beshe-presvrtnicata |url-status=dead }}</ref> Како признание на добрата игра на „Вардар“, една одбрана на Ангелов се пласирала на петтото место на најдобрите одбрани, а „цепелинот“ на [[Данил Шишкарев]] и Тимур Дибиров бил прогласен за трет најубав гол на колото.<ref>{{Наведена мрежна страница |url=http://rkvardar.com/news/cepelinot-na-dibirov-i-shishkarev-i-odbranata-na-angelov-izbrani-vo-top-5 |title=Мрежно место на РК „Вардар“, „Цепелинот на Дибиров и Шишкарев и одбраната на Ангелов избрани во Топ-5“ (пристапено на 13.10.2015) |accessdate=2015-10-13 |archive-date=2016-03-04 |archive-url=https://web.archive.org/web/20160304131205/http://rkvardar.com/news/cepelinot-na-dibirov-i-shishkarev-i-odbranata-na-angelov-izbrani-vo-top-5 |url-status=dead }}</ref> <br /> На [[18 октомври]], во петтото коло, на гостински терен, „Вардар“ претрпел неочекуван пораз од последнопласираната екипа во групата „КИФ Колдинг“ од 31:33 (15:17), а најефикасни во екипата на „Вардар“ биле Дибиров и Македа кои постигнале по седум голови.<ref>[http://rkvardar.com/rezultati Мрежно место на РК „Вардар“ (пристапено на 2.11.2015)]</ref><ref>{{Наведена мрежна страница |url=http://rkvardar.com/news/kolding-e-prviot-tim-koj-uspea-da-go-zapre-vardar |title=Мрежно место на РК „Вардар“, „Колдинг е првиот тим кој успеа да го запре Вардар“ (пристапено на 2.11.2015) |accessdate=2015-11-02 |archive-date=2016-03-04 |archive-url=https://web.archive.org/web/20160304131232/http://rkvardar.com/news/kolding-e-prviot-tim-koj-uspea-da-go-zapre-vardar |url-status=dead }}</ref> Притоа, „цепелинот“ на Игор Карачиќ и Тимур Дибиров бил проглаен за најубав гол на колото.<ref>{{Наведена мрежна страница |url=http://rkvardar.com/news/dibirov-i-karachikj-go-postignaa-najubaviot-gol-ova-kolo-vo-lsh |title=Официјално мрежно место на РК „Вардар“, „Дибиров и Карачиќ го постигнаа најубавиот гол ова коло во ЛШ“ (пристапено на 2.11.2015) |accessdate=2015-11-02 |archive-date=2016-03-04 |archive-url=https://web.archive.org/web/20160304130900/http://rkvardar.com/news/dibirov-i-karachikj-go-postignaa-najubaviot-gol-ova-kolo-vo-lsh |url-status=dead }}</ref> На [[24 октомври]], во рамките на шестото коло, „Вардар“ забележал убедлива победа над „Келце“ од 34:24 (18:14), во натпревар во кој повторно се истакнал голманот Арпад Штербик, кој имал процент од 37% одбранети удари, поради што бил избран за најдобар голман на колото. Исто така, една негова одбрана била прогласена за четврта најдобра одбрана. Покрај него, во идеалниот состав на шестото коло се нашол и Тимур Дибиров, кој постигнал осум голови, а исто толку постигнал и [[Сергеј Горбок]].<ref>{{Наведена мрежна страница |url=http://rkvardar.com/news/raul-bevme-odlichni-i-vo-odbrana-i-vo-napad-a-shterbik-beshe-brilijanten |title=Мрежно место на РК „Вардар“, „Раул: Бевме одлични и во одбрана и во напад, а Штербик беше брилијантен“ (пристапено на 2.11.2015) |accessdate=2015-11-02 |archive-date=2016-03-04 |archive-url=https://web.archive.org/web/20160304131303/http://rkvardar.com/news/raul-bevme-odlichni-i-vo-odbrana-i-vo-napad-a-shterbik-beshe-brilijanten |url-status=dead }}</ref><ref>{{Наведена мрежна страница |url=http://rkvardar.com/news/dibirov-e-najdobro-levo-krilo-shterbik-i-najdobar-golman-i-vo-top-5-odbrani |title=Мрежно место на РК „Вардар“, „Дибиров е најдобро лево крило, Штербик и најдобар голман и во топ-5 одбрани“ (пристапено на 2.11.2015) |accessdate=2015-11-02 |archive-date=2016-03-04 |archive-url=https://web.archive.org/web/20160304132315/http://rkvardar.com/news/dibirov-e-najdobro-levo-krilo-shterbik-i-najdobar-golman-i-vo-top-5-odbrani |url-status=dead }}</ref><ref>{{Наведена мрежна страница |url=http://rkvardar.com/news/ogromna-pobeda-vardar-go-unishti-kjelce |title=Мрежно место на РК „Вардар“, „Огромна победа, Вардар го уништи Келце“ (пристапено на 2.11.2015) |accessdate=2015-11-02 |archive-date=2016-03-04 |archive-url=https://web.archive.org/web/20160304131723/http://rkvardar.com/news/ogromna-pobeda-vardar-go-unishti-kjelce |url-status=dead }}</ref> <br /> На [[14 ноември]], во рамките на седмото коло, „Вардар“ бил поразен на гостувањето кај „Барселона“ со резултат 30:31 (13:16) при што најефикасен во редовите на „Вардар“ бил Горбок со постигнати осум гола,<ref>{{Наведена мрежна страница |url=http://rkvardar.com/news/vardar-dobro-go-namachi-evropskiot-prvak-no-bodovite-ostanaa-vo-barselona |title=Мрежно место на РК „Вардар“, „Вардар добро го намачи европскиот првак, но бодовите останаа во Барселона“ (пристапено на 23.11.2015) |accessdate=2015-11-23 |archive-date=2016-03-04 |archive-url=https://web.archive.org/web/20160304130820/http://rkvardar.com/news/vardar-dobro-go-namachi-evropskiot-prvak-no-bodovite-ostanaa-vo-barselona |url-status=dead }}</ref> додека една интервенција на Штербик била прогласена за петта најдобра одбрана на колото.<ref>[http://rkvardar.com/news/shterbik-povtorno-izbran-vo-najdobrite-pet-odbrani-vo-lsh Мрежно место на РК „Вардар“, „Штербик повторно избран во најдобрите пет одбрани во ЛШ“ (пристапено на 23.11.2015)]{{Мртва_врска|date=December 2023 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> Инаку, во 55. минута од натпреварот Карачиќ го постигнал 2.000 гол на „Вардар“ во групната фаза од Лигата на шампионите.<ref>{{Наведена мрежна страница |url=http://rkvardar.com/news/igor-karachikj-go-postigna-2000-gol-vo-grupnata-faza-od-lsh |title=Мрежно место на РК „Вардар“, „Игор Карачиќ го постигна 2.000 гол во групната фаза од ЛШ“ (пристапено на 23.11.2015) |accessdate=2015-11-23 |archive-date=2016-03-04 |archive-url=https://web.archive.org/web/20160304132219/http://rkvardar.com/news/igor-karachikj-go-postigna-2000-gol-vo-grupnata-faza-od-lsh |url-status=dead }}</ref> Во осмото коло, одиграно на [[22 ноември]], на домашен терен „Вардар“ ја пречекал екипата на „Барселона“ при што повторно претрпел пораз од 25:27 (15:12). Најефикасен во редовите на „Вардар“ бил Горбок кој постигнал пет гола.<ref>{{Наведена мрежна страница |url=http://rkvardar.com/news/bevme-tolku-blisku-do-bodovite |title=Мрежно место на РК „Вардар“, „Бевме толку блиску до бодовите....“ (пристапено на 23.11.2015) |accessdate=2015-11-23 |archive-date=2015-11-25 |archive-url=https://web.archive.org/web/20151125214250/http://rkvardar.com/news/bevme-tolku-blisku-do-bodovite |url-status=dead }}</ref> И покрај поразот, Штербик бил прогласен за најдобар голман, а еден гол на Дибиров бил прогласен за трет најубав гол на колото.<ref>{{Наведена мрежна страница |url=http://rkvardar.com/news/shterbik-vo-timot-na-koloto-dibirov-vo-pette-najubavi-golovi |title=Мрежно место на РК „Вардар“, „Штербик во тимот на колото, Дибиров во петте најубави голови“ (пристапено на 23.11.2015) |accessdate=2015-11-23 |archive-date=2015-11-25 |archive-url=https://web.archive.org/web/20151125214538/http://rkvardar.com/news/shterbik-vo-timot-na-koloto-dibirov-vo-pette-najubavi-golovi |url-status=dead }}</ref> Лошата серија на „Вардар“ продолжила и во следното коло кога клубот го претрпел третиот последователен пораз. Во деветтото коло,одиграно на [[28 ноември]], „Вардар“ загубил и на гостувањето кај „Келце“ со резултат 20:23 (6:10). Најефикасни во редовите на „Вардар“ биле [[Мијајло Марсениќ]] и [[Сергеј Горбок]], кои постигнале по пет голови, додека голманот Милиќ имал 15 одбрани.<ref>{{Наведена мрежна страница |url=http://rkvardar.com/news/zadocneto-budenje-na-vardar-kjelce-podobar-vo-derbito |title=Мрежно место на РК „Вардар“, „Задоцнето будење на Вардар, Келце подобар во дербито“ (пристапено на 4.12.2015) |accessdate=2015-12-04 |archive-date=2016-03-04 |archive-url=https://web.archive.org/web/20160304131253/http://rkvardar.com/news/zadocneto-budenje-na-vardar-kjelce-podobar-vo-derbito |url-status=dead }}</ref> Во последниот натпревар одигран во 2015 година, во рамките на десеттото коло, на [[5 декември]] во Скопхје „Вардар“ остварил убедлива победа над екипата на „Колдинг“ од 34:24 (18:8). Најефикасни во редовите на „Вардар“ биле Циндриќ и Дибиров, кои постигнале по четири гола, додека Штербик, иако не го одиграл целиот натпревар, имал 14 одбрани.<ref>[http://rkvardar.com/news/desetka-za-uspeshen-kraj-na-godinata-vo-lsh Мрежно место на РК „Вардар“, „Десетка за успешен крај на годината во ЛШ“ (пристапено на 7.12.2015)]{{Мртва_врска|date=December 2023 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref><ref>{{Наведена мрежна страница |url=http://rkvardar.com/news/kje-prezimime-na-pettata-pozicija-vo-grupata |title=Мрежно место на РК „Вардар“, „Ќе презимиме на петтата позиција во групата“ (пристапено на 7.12.2015) |accessdate=2015-12-07 |archive-date=2016-03-04 |archive-url=https://web.archive.org/web/20160304131649/http://rkvardar.com/news/kje-prezimime-na-pettata-pozicija-vo-grupata |url-status=dead }}</ref> <br /> Во првиот натпревар одигран во [[2016]] година, на [[11 февруари]], во рамките на 11. коло, „Вардар“ загубил на гостувањето кај „[[RK Рајн-Некар|Рајн-Некар]]“ со резултат 27:28 (15:14). Најефикасен ракометар во редовите на „Вардар“ бил Горбок, кој постигнал седум гола.<ref>{{Наведена мрежна страница |url=http://rkvardar.com/news/vardar-za-vlakno-ne-uspea-da-spasi-remi-vo-frankfurt |title=Мрежно место на РК „Вардар“, „Вардар за влакно не успеа да спаси реми во Франкфурт“ (пристапено на 13.2.2016) |accessdate=2016-02-16 |archive-date=2016-02-13 |archive-url=https://web.archive.org/web/20160213011245/http://rkvardar.com/news/vardar-za-vlakno-ne-uspea-da-spasi-remi-vo-frankfurt |url-status=dead }}</ref> Подоцна, на [[20 февруари]], „Вардар“ ја пречекал екипата на „Кристијанштад“ при што остварил победа од 38:36 (21:19), а најдобри стрелци биле [[Лука Циндриќ]] и Горбок, кои постигнале по осум и седум гола, соодветно.<ref>[http://rkvardar.com/news/pobeda-si-e-pobeda-iako-malku-moravme-da-zapneme Мрежно место на РК „Вардар“, „Победа си е победа, иако малку моравме да запнеме“ (пристапено на 24.2.2015)]{{Мртва_врска|date=December 2023 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref><ref>„Вардарци го остварија планот со Кристијанштад, на ред е Пик Сегед“, ''Дневник'', година XX, број 5995, понеделник, 22 февруари 2016, стр. 26-27.</ref> Во претпоследното коло одиграно на [[28 февруари]], „Вардар“ ѝ гостувал на екипата на „ПИК Сегед“ при што остварил победа од 31:29 (13:14). Најефикасен во редовите на „Вардар“ бил Македа со постигнати осум гола, а голманот Милиќ имал 13 одбрани, со што бил избран за најдобар голман на 13. коло на Лигата на шампионите, а една од неговите одбрани била прогласена за втора најубава во колото.<ref>[http://rkvardar.com/news/vardar-ostvari-dragocena-pobeda-na-gostuvanjeto-kaj-pik-seged Мрежно место на РК „Вардар“, „Вардар оствари драгоцена победа на гостувањето кај Пик Сегед“ (пристапено на 8.3.2016)]{{Мртва_врска|date=December 2023 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref><ref>[http://rkvardar.com/news/strahinja-milikj-e-najdobar-golman-vo-13-kolo-vo-lsh Мрежно место на РК „Вардар“, „Страхиња Милиќ е најдобар голман во 13. коло во ЛШ“ (пристапено на 8.3.2016)]{{Мртва_врска|date=December 2023 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> Во последниот натпревар од грушната фаза, на [[5 март]], на домашен терен, „Вардар“ ја совладал екипата на „Монпелје“ со резултат 34:26 (17:17), а најефикасни ракометари биле [[Дејан Манасков]] и Душејбаев, кои постигнале по седум гола.<ref>[http://rkvardar.com/news/so-triumf-go-zapechativme-plasmanot-vo-osminafinaleto Мрежно место на РК „Вардар“, „Со триумф го запечативме пласманот во осминафиналето“ (пристапено на 8.3.2016)]{{Мртва_врска|date=December 2023 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> На тој начин, по одиграни 14 кола, „Вардар“ завршил на третото место во групата „Б“, со 18 освоени бодови (девет победи и пет порази) и со гол разлика од 416:373 (петта најдобра разлика во Лигата на шампионите во сезоната 2015-2016.<ref>[http://rkvardar.com Мрежно место на РК „Вардар“, (пристапено на 8.3.2016)]</ref><ref>{{Наведена мрежна страница |url=http://rkvardar.com/news/vardar-vo-top-5-po-efikasnost-vo-statstikata-od-grupnata-faza-vo-lsh |title=Мрежно место на РК „Вардар“, „Вардар во топ-5 по ефикасност во статстиката од групната фаза во ЛШ“ (пристапено на 16.3.2016) |accessdate=2016-03-16 |archive-date=2016-04-20 |archive-url=https://web.archive.org/web/20160420031951/http://rkvardar.com/news/vardar-vo-top-5-po-efikasnost-vo-statstikata-od-grupnata-faza-vo-lsh |url-status=dead }}</ref> Со тоа, по завршувањето на групната фаза од лигата, „Вардар“ одиграл вкупно 82 натпревари во Лигата на шампионите и забележал 30 победи, девет нерешени натпревари и 43 порази. Со остварените 30 победи, „Вардар“ станал најуспешната македонска екипа во Лигата на шампионите, надминувајќи го „Металург“, кој имал 27 победи.<ref>{{Наведена мрежна страница |url=http://rkvardar.com/news/vardar-e-najuspeshnata-makedonska-ekipa-vo-ligata-na-shampionite |title=Мрежно место на РК „Вардар“, „Вардар е најуспешната македонска екипа во Лигата на шампионите“ (пристапено на 16.3.2016) |accessdate=2016-03-16 |archive-date=2016-04-19 |archive-url=https://web.archive.org/web/20160419231116/http://rkvardar.com/news/vardar-e-najuspeshnata-makedonska-ekipa-vo-ligata-na-shampionite |url-status=dead }}</ref> <br /> Во осминафиналето на Лигата на шампионите, „Вардар“ се сретнал со полската екипа „Висла Плок“. Во првиот натпревар, одигран на [[16 март]], „Вардар“ одиграл нерешено, со резултат 30:30 (14:16), во натпревар во кој Штербик имал 11 одбрани, а најефикасни стрелци биле Караџиќ и Циндриќ кои постигнале по шест и пет гола, соодветно.<ref>[http://rkvardar.com/news/vardar-se-vrakja-so-remi-kako-pobeda-od-polska Мрежно место на РК „Вардар“, „Вардар се враќа од Полска со реми како победа“ (пристапено на 19.3.2016)]{{Мртва_врска|date=December 2023 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> На 26 март се одиграл вториот натпревар на домашен терен, во кој „Вардар“ остварил тесна победа од 25:24 (13:15). Најефикасен во редовите на „Вардар“ бил [[Алем Тоскиќ|Тоскиќ]], кој постигнал осум гола, а се истакнал и голманот Штербик со неговите 17 одбрани. Така, „Вардар“ третпат по ред се пласирал во четврфиналето на Лигата на шампионите,<ref>{{Наведена мрежна страница |url=http://rkvardar.com/news/triler-drama-i-na-kraj-srekjen-kraj-vardar-po-tretpat-vo-chetvrtfinaleto-na-lsh |title=Мрежно место на РК „Вардар“, „Трилер, драма и на крај среќен крај: Вардар по третпат во четвртфиналето на ЛШ“ (пристапено на 26.3.2016) |accessdate=2016-03-26 |archive-date=2016-03-29 |archive-url=https://web.archive.org/web/20160329073219/http://rkvardar.com/news/triler-drama-i-na-kraj-srekjen-kraj-vardar-po-tretpat-vo-chetvrtfinaleto-na-lsh |url-status=dead }}</ref> во кое играл против „Веспрем“. Првиот натпревар, одигран на [[23 април]] во Скопје, „Вардар“ го загубил со резултат 26:29 (9:12), а најефикасни во редовите на „Вардар“ биле Дибиров и Карачиќ, кои постигнале по шест голови.<ref>[http://rkvardar.com/news/vesprem-ja-dobi-prvata-bitka-za-keln Мрежно место на РК „Вардар“, „Веспрем ја доби првата битка за Келн“ (пристапено на 24.4.2016)]{{Мртва_врска|date=December 2023 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> На [[30 април]] се одиграл возвратниот натпревар кој завршил со нерешен резултат 30:30, иако „Вардар“ водел во првото полувреме со 14:12. Така, „Вардар“ не успеал трипати по ред да се пласира на финалниот турнир во [[Келн]]. Инаку, најефикасен во редовите на „Вардар“ бил Душејбаев, кој постигнал пет гола.<ref>{{Наведена мрежна страница |url=http://rkvardar.com.mk/news/vardar-go-obeli-obrazot-vo-vesprem-no-tretpat-ni-pobegna-keln |title=Мрежно место на РК „Вардар“, „Вардар го обели образот во Веспрем, но третпат ни побегна Келн“ (пристапено на 5.5.2016) |accessdate=2016-05-03 |archive-date=2016-05-04 |archive-url=https://web.archive.org/web/20160504172238/http://www.rkvardar.com.mk/news/vardar-go-obeli-obrazot-vo-vesprem-no-tretpat-ni-pobegna-keln |url-status=dead }}</ref> Притоа, Душејбаев и [[Данил Шишкарев]] биле прогласени за ракометари кои го дале 3. и 5. најубав гол во ова коло на Лигата на шампионите.<ref>{{Наведена мрежна страница |url=http://rkvardar.com.mk/news/ehf-gi-izbra-dushebaev-i-shishkarev-vo-top-5-gola-na-koloto |title=Мрежно место на РК „Вардар“, „ЕХФ ги избра Душебаев и Шишкарев во топ-5 гола на колото“ (пристапено на 5.5.2016) |accessdate=2016-05-03 |archive-date=2016-05-06 |archive-url=https://web.archive.org/web/20160506060606/http://www.rkvardar.com.mk/news/ehf-gi-izbra-dushebaev-i-shishkarev-vo-top-5-gola-na-koloto |url-status=dead }}</ref> ==== Сезона 2016-2017 ==== [[Податотека:HC Vardar in Skopje.jpg|мини|Пречек на ракометарите од „Вардар“ во Скопје, 6 јуни 2017]] Во сезоната 2016-[[2017]], РК „Вардар“ играл во групата „Б“, заедно со екипите на [[Рајн-Некар Левен|Рајн Некар]], Келце, [[РК Пик Сегед|Пик Сегед]], ППД Загреб, Мешков, Цеље и Кристијанштад.<ref>{{Наведена мрежна страница |url=http://rkvardar.mk/news/potvrdeni-saatnicite-za-devet-natprevari-od-grupnata-faza |title=Мрежно место на РК „Вардар“, „Потврдени саатниците за девет натпревари од групната фаза“ (пристапено на 9.9.2016) |accessdate=2016-09-09 |archive-date=2021-05-09 |archive-url=https://web.archive.org/web/20210509093219/https://rkvardar.mk/news/potvrdeni-saatnicite-za-devet-natprevari-od-grupnata-faza |url-status=dead }}</ref> Во рамките на првото коло, на [[25 септември]], како гостин, „Вардар“ ја победил екипата на „Кристијанштад“ со резултат 28:23 (15.12), во натпревар во кој Штербик имал 19 одбрани, а Душебаев постигнал седум гола.<ref>„Вардар и Металург стартуваа со победи“, ''Дневник'', година XX, број 6174, понеделник, 26 септември 2016, стр. 26-27.</ref><ref>{{Наведена мрежна страница |url=http://rkvardar.mk/news/na-pochetok-na-lsh-ja-reshivme-skandinavkata-vo-kristijanshtad |title=Мрежно место на РК „Вардар“, „На почеток на ЛШ ја решивме „скандинавката“ во Кристијанштад“ (пристапено на 25.9.2016) |accessdate=2016-09-25 |archive-date=2016-09-27 |archive-url=https://web.archive.org/web/20160927201446/http://rkvardar.mk/news/na-pochetok-na-lsh-ja-reshivme-skandinavkata-vo-kristijanshtad |url-status=dead }}</ref> Според изборот на ЕХФ-тв, Душебаев се нашол во идеалниот тим на првото коло, на позицијата десен бек.<ref>„Талески и Душебаев во тимот на колото на ЛШ“, ''Дневник'', година XX, број 6175, вторник, 27 септември 2016, стр. 28.</ref> Потоа, во второто коло, на домашен терен, „Вардар“ ја победил екипата на „Мешков“ со резултат 31:27 (13:13), а најдобри стрелци во редовите на „Вардар“ биле Душејбаев (со девет гола) и [[Вуко Борозан]] (со седум гола).<ref>{{Наведена мрежна страница |url=http://rkvardar.mk/news/prodolzhuva-pobednichkata-niza-na-vardar-i-meshkov-zaminuva-porazen |title=Мрежно место на РК „Вардар“, „Продолжува победничката низа на Вардар, и Мешков заминува поразен од Скопје“ (пристапено на 13.10.2016) |accessdate=2016-10-13 |archive-date=2016-10-04 |archive-url=https://web.archive.org/web/20161004165311/http://rkvardar.mk/news/prodolzhuva-pobednichkata-niza-na-vardar-i-meshkov-zaminuva-porazen |url-status=dead }}</ref> Во третото коло, одиграно на [[9 октомври]] во [[Цеље]], „Вардар“ бил подобар од домашната екипа со резултат 32:26 (15:15) при што најефикасни биле Марсениќ и Дибиров, со постигнати шест, односно пет гола, соодветно.<ref>{{Наведена мрежна страница |url=http://rkvardar.mk/news/vardarci-povtorno-go-osvoija-celje |title=Мрежно место на РК „Вардар“, „Вардарци повторно го освоија Цеље“ |accessdate=2016-10-13 |archive-date=2016-10-12 |archive-url=https://web.archive.org/web/20161012191936/http://rkvardar.mk/news/vardarci-povtorno-go-osvoija-celje |url-status=dead }}</ref> Во четвртото коло, „Вардар“ ја продолжил победничката серија, со победата над „ПИК Сегед“ со резултат 30:27 (16:15) при што најефикасен ракометар бил Дибиров, кој постигнал осум гола.<ref>{{Наведена мрежна страница |url=http://rkvardar.mk/news/vardar-e-nezapirliv-11-triumf-po-red-sezonava |title=Мрежно место на РК „Вардар“, „Вардар е незапирлив - 11. триумф по ред сезонава“ (пристапено на 21.10.2016) |accessdate=2016-10-25 |archive-date=2016-10-19 |archive-url=https://web.archive.org/web/20161019155950/http://rkvardar.mk/news/vardar-e-nezapirliv-11-triumf-po-red-sezonava |url-status=dead }}</ref> Сепак, во петтото коло, на гостувањето во Загреб, „Вардар“ бил поразен од „ППД Загреб“ со 27:28 (17:12).<ref>{{Наведена мрежна страница |url=http://rkvardar.mk/news/od-gotovo-veresija-vo-neverojatna-zavrshnica-ostanavme-bez-bodovi-vo-zagreb |title=Мрежно место на РК „Вардар“, „Од „готово - вересија“, во неверојатна завршница останавме без бодови во Загреб“ (пристапено на 21.10.2016) |accessdate=2016-10-25 |archive-date=2016-10-25 |archive-url=https://web.archive.org/web/20161025233700/http://rkvardar.mk/news/od-gotovo-veresija-vo-neverojatna-zavrshnica-ostanavme-bez-bodovi-vo-zagreb |url-status=dead }}</ref> На [[12 ноември]], „Вардар“ ја победил екипата на актуелниот европски шампион „Келце“ со резултат 40:34 (18:18). Притоа, Карачиќ постигнал девет, а Душебаев и Дибиров по осум гола, додека Штербик одбранил 14 топки и два пенала.<ref>{{Наведена мрежна страница |url=http://rkvardar.mk/news/vardar-ne-priznava-shampioni-nova-lekcija-za-kjelce-vo-skopje |title=Мрежно место на РК „Вардар“, „Вардар не признава шампиони - нова лекција за Келце во Скопје“ (пристапено на 14.11.2016) |accessdate=2016-11-14 |archive-date=2016-11-15 |archive-url=https://web.archive.org/web/20161115032325/http://rkvardar.mk/news/vardar-ne-priznava-shampioni-nova-lekcija-za-kjelce-vo-skopje |url-status=dead }}</ref> Оттука, Штербик и Карачиќ биле избрани во најдобрата екипа на шестото коло, а одбраната на Штербик на пеналот во второто полувреме била прогласена за најдобра одбрана на колото.<ref>{{Наведена мрежна страница |url=http://rkvardar.mk/news/shterbik-i-karachikj-vo-ol-star-timot-na-koloto |title=Мрежно место на РК „Вардар“, „Штербик и Карачиќ во Ол стар тимот на колото“ (пристапено на 14.11.2016) |accessdate=2016-11-14 |archive-date=2016-11-15 |archive-url=https://web.archive.org/web/20161115111548/http://rkvardar.mk/news/shterbik-i-karachikj-vo-ol-star-timot-na-koloto |url-status=dead }}</ref> На [[17 ноември]], „Вардар“ гостувал кај екипата на „Рајн Некар“, каде остварил нова победа од 33:27 (17:16), а најзаслужен биле [[Хоан Канељас]] кој постигнал 10 гола, Циндриќ со постигнатите седум гола и Штербик, кој одбранил 13 удари и два пенала.<ref>{{Наведена мрежна страница |url=http://rkvardar.mk/news/vardar-go-ima-lekot-za-rajn-nekar |title=Мрежно место на РК „Вардар“, „Вардар го има „лекот“ за Рајн Некар“ (пристапено на 19.11.2016) |accessdate=2016-11-19 |archive-date=2016-11-20 |archive-url=https://web.archive.org/web/20161120224206/http://rkvardar.mk/news/vardar-go-ima-lekot-za-rajn-nekar |url-status=dead }}</ref> Притоа, тие двајца се нашле во идеалниот тим на колото.<ref>„Кањелас и Циндриќ во тимот на колото“, ''Утрински весник'', година XVII, број 5239, вторник, 22 ноември 2016, стр. 17.</ref> Во осмото коло, одиграно на [[26 ноември]] во Скопје, „Вардар“ повторно играл со екипата на „Рајн Некар“, но овојпат бил поразен со резултат 26:29 (15:15), а најефикасни во домашната екипа биле Борозан и Канељас, кои постигнале по шест гола.<ref>{{Наведена мрежна страница |url=http://rkvardar.mk/news/rajn-nekar-napravi-brejk-vo-skopje |title=Мрежно место на РК „Вардар“, „Рајн Некар направи „брејк“ во Скопје“ (пристапено на 29.11.2016) |accessdate=2016-11-29 |archive-date=2021-05-09 |archive-url=https://web.archive.org/web/20210509103238/https://rkvardar.mk/news/rajn-nekar-napravi-brejk-vo-skopje |url-status=dead }}</ref> На [[4 декември]], во рамките на деветтото коло, „Вардар“ ѝ гостувал на екипата на „Келце“ при што бил поразен, со резултат 24:27 (12:15). Во редовите на „Вардар“ се истакнал голманот Милиќ, кој имал 13 одбрани плус три одбранети пенали, а најефикасни биле Душебаев и Карачиќ, кои постигнале по пет гола.<ref>{{Наведена мрежна страница |url=http://rkvardar.mk/news/evropskiot-shampion-mu-se-odmazdi-na-vardar |title=Мрежно место на РК „Вардар“, „Европскиот шампион му се одмазди на Вардар“ (пристапено на 5.12.2016) |accessdate=2016-12-05 |archive-date=2016-12-06 |archive-url=https://web.archive.org/web/20161206195634/http://rkvardar.mk/news/evropskiot-shampion-mu-se-odmazdi-na-vardar |url-status=dead }}</ref> Како признание на добрата игра, Милиќ бил избран во идеалниот тим, како најдобар голман на колото.<ref>{{Наведена мрежна страница |url=http://rkvardar.mk/news/strahinja-milikj-prvpat-sezonava-vo-megju-najdobrite-na-koloto-vo-lsh |title=Мрежно место на РК „Вардар“, „Страхиња Милиќ првпат сезонава во меѓу најдобрите на колото во ЛШ“ (пристапено на 5.12.2016) |accessdate=2016-12-05 |archive-date=2016-12-06 |archive-url=https://web.archive.org/web/20161206150208/http://rkvardar.mk/news/strahinja-milikj-prvpat-sezonava-vo-megju-najdobrite-na-koloto-vo-lsh |url-status=dead }}</ref> Инаку, натпреварот портив „Келце“ започнал со една [[минута]] молчење по повод [[смрт]]та на долгогодишниот секретар на „Вардар“, Бранко Дилберов.<ref>{{Наведена мрежна страница |url=http://rkvardar.mk/news/vardarovoto-semejstvo-dozhivea-golema-zaguba-pochina-brane-dilber |title=Мрежно место на РК „Вардар“, „Вардаровото семејство доживеа голема загуба – почина Бране „Дилбер“!“ (пристапено на 5.12.2016) |accessdate=2016-12-05 |archive-date=2016-12-06 |archive-url=https://web.archive.org/web/20161206194427/http://rkvardar.mk/news/vardarovoto-semejstvo-dozhivea-golema-zaguba-pochina-brane-dilber |url-status=dead }}</ref> Првиот натпревар по зимската пауза „Вардар“ го одиграл на [[11 февруари]] [[2017]] година, кога на домашен терен ја победил екипата на „ППД Загреб“ со резултат 25:20 (14:8), со што повторно се вратил на првото место во групата, со освоени 14 бодови.<ref>{{Наведена мрежна страница |url=http://rkvardar.mk/news/vardar-povtorno-e-lider-vo-lsh-vo-igra-sme-za-direkten-vlez-vo-chetvrtfinale |title=РК „Вардар“ - Мрежно место, „Вардар повторно е водач во ЛШ - во игра сме за директен влез во четвртфинале“ (пристапено на 12.2.2017) |accessdate=2017-02-12 |archive-date=2017-02-14 |archive-url=https://web.archive.org/web/20170214034703/http://rkvardar.mk/news/vardar-povtorno-e-lider-vo-lsh-vo-igra-sme-za-direkten-vlez-vo-chetvrtfinale |url-status=dead }}</ref> Најефикасен ракометар во редовите на „Вардар“ бил Дујшебаев, кој постингал седум гола.<ref>{{Наведена мрежна страница |url=http://www.eurohandball.com/ec/cl/men/2016-17/match/2/094/HC+Vardar+-+HC+Prvo+plinarsko+drustvo+Zagreb |title=European Handball Federation - Мрежно место (пристапено на 12.2.2017) |accessdate=2017-02-12 |archive-date=2017-01-10 |archive-url=https://web.archive.org/web/20170110092434/http://www.eurohandball.com/ec/cl/men/2016-17/match/2/094/HC+Vardar+-+HC+Prvo+plinarsko+drustvo+Zagreb |url-status=dead }}</ref><ref>„Гонсалес: Можеме малку да уживаме по победата и враќањето на првото место“, ''Дневник'', година XXI, број 6288, понеделник, 13 февруари 2017, стр. 21.</ref> Како резултат на добрата игра, Дујшебаев бил избран во идеалниот тим на колото, на позицијата десен бек; еден гол на Циндриќ бил избран за трет најубав гол на колото; а Штербик ја имал четвртата најдобра одбрана на колото.<ref>„Душебаев, Циндриќ и Штербик се најдоа во поединечните избори на ЕХФ“, ''Дневник'', година XXI, број 6289, вторник, 14 февруари 2017, стр. 21.</ref> На [[18 февруари]] [[2017]] година, „Вардар“ извојувал многу важна победа на гостински терен, против „[[РК ПИК Сегед|ПИК Сегед]]“, со резултат 23:21.<ref>{{Наведена мрежна страница |url=http://rkvardar.mk/news/vardar-triumfalno-vo-seged-i-gazi-sigurno-kon-chetvrtfinaleto |title=Мрежно место на РК „Вардар“, „Вардар триумфално во Сегед и „гази“ сигурно кон четвртфиналето“ (пристапено на 19.2.2017) |accessdate=2017-02-19 |archive-date=2017-03-04 |archive-url=https://web.archive.org/web/20170304133557/http://rkvardar.mk/news/vardar-triumfalno-vo-seged-i-gazi-sigurno-kon-chetvrtfinaleto |url-status=dead }}</ref> Најефикасен ракометар во редовите на „Вардар“ бил Дибиров, со постогнати шест гола, додека голманот Штербик се истакнал со своите 13 одбрани, меѓу кои и три седмерци.<ref>„Гонсалес: Го имавме Штербик на голот“, ''Слободен печат'', година V, број 996, понеделник, 20 февруари 2017, стр. 23.</ref> на 25 февруари, „Вардар“ остварил уште една победа, овојпат против екипата на „[[Цеље]]“, со резултат 35:30 (20:15). На тој начин, „Вардар“ ја остварил својата 40. победа во Лигата на шампионите,<ref>{{Наведена мрежна страница |url=http://rkvardar.mk/news/vardar-vo-nova-pobednichka-serija-na-dva-chekori-do-chetvrt-finaleto |title=Мрежно место на РК „Вардар“, „Вардар во нова победничка серија, на „два чекори“ до четврт-финалето“ (пристапено на 27.2.2017) |accessdate=2017-02-27 |archive-date=2017-02-28 |archive-url=https://web.archive.org/web/20170228115550/http://rkvardar.mk/news/vardar-vo-nova-pobednichka-serija-na-dva-chekori-do-chetvrt-finaleto |url-status=dead }}</ref> а Дујшебаев (кој постигнал осум голови) бил прогласен за најдобар десен бек на колото.<ref>{{Наведена мрежна страница |url=http://rkvardar.mk/news/dushebaev-povtorno-e-najdobar-desen-bek-na-koloto-vo-lsh |title=Мрежно место на РК „Вардар“, „Душебаев повторно е најдобар десен бек на колото во ЛШ“ (пристапено на 27.2.2017) |accessdate=2017-02-27 |archive-date=2017-03-04 |archive-url=https://web.archive.org/web/20170304132332/http://rkvardar.mk/news/dushebaev-povtorno-e-najdobar-desen-bek-na-koloto-vo-lsh |url-status=dead }}</ref> Во 13. коло, одиграно на 4 март 2017 година, „Вардар“ загубил на гостувањето против „[[РК Мешков Брест|Мешков Брест]]“ со резултат 26:30 (13:15). Најефикасни во редовите на „Вардар“ биле Карачиќ и Чупиќ, кои постигнале по пет гола.<ref>{{Наведена мрежна страница |url=http://rkvardar.mk/news/vo-brest-ne-ja-iskoristivme-shansata-ostanuva-vo-skopje-da-go-zaverime-chetvrt-finaleto |title=Мрежно место на РК „Вардар“, „Во Брест не ја искористивме шансата, останува во Скопје да го завериме четврт-финалето“ (пристапено на 4.3.2017) |accessdate=2017-03-04 |archive-date=2021-05-09 |archive-url=https://web.archive.org/web/20210509103204/https://rkvardar.mk/news/vo-brest-ne-ja-iskoristivme-shansata-ostanuva-vo-skopje-da-go-zaverime-chetvrt-finaleto |url-status=dead }}</ref> Најпосле, во последното коло, одиграно на 12 март 2017 година во Скопје, „Вардар“ остварил победа над шведската екипа „Кристијанштад“, со резултат 32:29 (17:13) Најефикасен во редовите на „Вардар“ бил Борозан, кој постигнал шест гола, а Штербик имал дури 19 одбрани. Инаку, ова бил јубилејниот 100. настап на „Вардар“ во Лигата на шампионите при што била остварена 41. победа. Со тоа, „Вардар“ ги завршил настапите на првото место во својата група, со 10 победи и четири порази, со своени 20 бодови и со гол разлика од 412:378. Така, како победник во групата, „Вардар“ директно се пласирал во четврфиналето (четврти пат по ред).<ref>{{Наведена мрежна страница |url=http://rkvardar.mk/news/pobeda-vo-jubilejniot-100-mech-vo-lsh |title=Мрежно место на РК „Вардар“, „Победа во јубилејниот 100. меч во ЛШ“ (пристапено на 12.3.2017) |accessdate=2017-03-12 |archive-date=2017-03-14 |archive-url=https://web.archive.org/web/20170314094925/http://rkvardar.mk/news/pobeda-vo-jubilejniot-100-mech-vo-lsh |url-status=dead }}</ref> Во четврфиналето, „Вардар“ се сретнал со германската екипа „[[РК Флензбург|Флензбург]]“. Притоа, во првиот натпревар, одигран на 22 април на гостински терен, „Вардар“ победил со резултат 26:24 (15:9).<ref>{{Наведена мрежна страница |url=https://rkvardar.mk/news/vardar-se-vrakja-triumfalno-od-flenzburg |title=Мрежно место на РК „Вардар“, „Вардар се враќа триумфално од Флензбург“ (пристапено на 25.4.2017) |accessdate=2017-04-23 |archive-date=2020-12-27 |archive-url=https://web.archive.org/web/20201227000730/https://rkvardar.mk/news/vardar-se-vrakja-triumfalno-od-flenzburg |url-status=dead }}</ref> Потоа, на 27 април, „Вардар“ извојувал уште една победа, со резултат 35:27 (15:10) и така за првпат се пласирал на завршниот натпревар во [[Келн]].<ref>{{Наведена мрежна страница |url=https://rkvardar.mk/news/keln-nie-doagjame |title=Мрежно место на РК „Вардар“, „Келн ние доаѓаме!!!“ (пристапено на 3.5.2017) |accessdate=2017-05-03 |archive-date=2021-01-29 |archive-url=https://web.archive.org/web/20210129231607/https://rkvardar.mk/news/keln-nie-doagjame |url-status=dead }}</ref> Пред почетокот на завршниот турнир, Алекс Душебаев бил избран во најдобрата екипа на Лигата на шампионите, како најдобар десен бек, додека [[Раул Гонсалес]] бил прогласен за најдобар тренер.<ref>{{Наведена мрежна страница |url=https://rkvardar.mk/news/vardar-gi-dobi-prvite-priznanija-vo-keln-dushebaev-e-najdobar-desen-bek-gonzales-e-trener-na |title=Мрежно место на РК „Вардар“, „Вардар ги доби првите признанија во Келн: Душебаев е најдобар десен бек, Гонсалес е тренер на сезоната“ (пристапено на 4.6.2017) |accessdate=2017-06-04 |archive-date=2021-02-18 |archive-url=https://web.archive.org/web/20210218223137/https://rkvardar.mk/news/vardar-gi-dobi-prvite-priznanija-vo-keln-dushebaev-e-najdobar-desen-bek-gonzales-e-trener-na |url-status=dead }}</ref> На 3 јуни 2017 година, „Вардар“ играл во полуфиналето против екипата на „[[РК Барселона|Барселона]]“ и извојувал победа од 26:25 (13:12), со голот на [[Лука Циндриќ]] постигнат три секунди пред крајот на натпреварот.<ref>{{Наведена мрежна страница |url=https://rkvardar.mk/news/vardar-pishuva-istorija-prvo-finale-vo-liga-na-shampioni |title=Мрежно место на РК „Вардар“, „Вардар пишува историја: Прво финале во лига на шампиони“ (пристапено на 4.6.2017) |accessdate=2017-06-04 |archive-date=2017-06-06 |archive-url=https://web.archive.org/web/20170606191201/https://rkvardar.mk/news/vardar-pishuva-istorija-prvo-finale-vo-liga-na-shampioni |url-status=dead }}</ref> Утредента, „Вардар“ играл во финалето против „ПСЖ“ и на сличен начин, со голот на [[Иван Чупиќ]] во последната секунда, извојувал победа со резултат 24:23 (11:12) и ја освоил шампионската титула, со што го постигнал најголемиот успех во својата историја.<ref>{{Наведена мрежна страница |url=https://rkvardar.mk/news/shampioniiiiiiii |title=Мрежно место на РК „Вардар“, „ШАМПИОНИИИИИИИИ!!!!!“ (пристапено на 4.6.2017) |accessdate=2017-06-04 |archive-date=2021-01-26 |archive-url=https://web.archive.org/web/20210126133025/https://rkvardar.mk/news/shampioniiiiiiii |url-status=dead }}</ref><ref>[http://www.ehfcl.com/men/2016-17/article/28893/Cupic%E2%80%99s+last+second+goal+propels+HC+Vardar+to+handball%27s+cloud+nine EHF Champions League, Мрежно место на РК „Вардар“ (пристапено на 4.6.2017)]</ref> Најефикасен ракометар во финалето бил Тимур Дибиров со шест гола, а Арпад Штербик со своите 16 одбрани бил прогласен за најкорисен играч (''MVP'') на финалниот турнир, како прв голман во историјата што го освоил ова признание.<ref>[http://www.ehfcl.com/men/2016-17/article/28893/Cupic%E2%80%99s+last+second+goal+propels+HC+Vardar+to+handball%27s+cloud+nine EHF Champions League, „CUPIC’S LAST SECOND GOAL PROPELS HC VARDAR TO HANDBALL'S CLOUD NINE“ (пристапено на 4.6.2017)]</ref><ref>[http://www.ehfcl.com/men/2016-17/article/28903/Sterbik%3A+This+award+is+the+crowning+jewel+on+my+career EHF Champions League, „STERBIK: THIS AWARD IS THE CROWNING JEWEL ON MY CAREER“ (пристапено на 4.6.2017)]</ref> Како признание за шампионската титула, ракометарите на „Вардар“ биле одликувани од [[Претседател на Македонија|претседателот на Македонија]] [[Ѓорге Иванов]] со „Медал за заслуги за Македонија“, а на клубот му го доделил признанието „Повелба на Република Македонија“, како прва спортска екипа во Македонија која го добила ова признание.<ref>{{Наведена мрежна страница |url=https://rkvardar.mk/news/rakometarite-dobija-medal-za-zaslugi-za-makedonija-a-klubot-povelba-na-republika-makedonija |title=Мрежно место на РК „Вардар“, „Ракометарите добија „Медал за заслуги за Македонија“, а клубот „Повелба на Република Македонија“ (пристапено на 7.6.2017) |accessdate=2017-06-07 |archive-date=2017-07-22 |archive-url=https://web.archive.org/web/20170722101300/https://rkvardar.mk/news/rakometarite-dobija-medal-za-zaslugi-za-makedonija-a-klubot-povelba-na-republika-makedonija |url-status=dead }}</ref> ==== Сезона 2017-2018 ==== Во сезоната 2017-2018, РК „Вардар“ играл во групата „А“, заедно со екипите на „Барселона“, „Пик Сегед“, „ППД Загреб“, „Рајн Некар“, „Нант“, „Кристијанштад“ и „Висла Плоцк“.<ref>[https://rkvardar.mk/ Мрежно место на РК „Вардар“, (пристапено на 1.10.2017)]</ref> „Вардар“ ја почнал новата сезона во Лигата на шампионите со победата над „Висла Плоцк“, на гостински терен, со резултат 26:22 (13:9).<ref>{{Наведена мрежна страница |url=https://rkvardar.mk/news/shampionite-trgnaa-triumfalno-so-pobeda-kaj-visla |title=Мрежно место на РК „Вардар“, „Шампионите тргнаа триумфално - со победа кај Висла“ (пристапено на 5.10.2017) |accessdate=2017-10-05 |archive-date=2021-01-12 |archive-url=https://web.archive.org/web/20210112041422/https://rkvardar.mk/news/shampionite-trgnaa-triumfalno-so-pobeda-kaj-visla |url-status=dead }}</ref> Во второто коло, одиграно на домашен терен, „Вардар“ ја совладал екипата на „Нант“, со резултат 27:23 (14:10).<ref>{{Наведена мрежна страница |url=https://rkvardar.mk/news/vardar-shampionski-so-pobeda-protiv-nant-i-nov-klupski-rekord |title=Мрежно место на РК „Вардар“, „Вардар шампионски, со победа против Нант и нов клупски рекорд“ (пристапено на 5.10.2017) |accessdate=2017-10-05 |archive-date=2020-12-25 |archive-url=https://web.archive.org/web/20201225183156/https://rkvardar.mk/news/vardar-shampionski-so-pobeda-protiv-nant-i-nov-klupski-rekord |url-status=dead }}</ref> Благодарение на десетте одбрани (плус два пенала), Штербик бил избран за најдобар голман на второто коло.<ref>{{Наведена мрежна страница |url=https://rkvardar.mk/news/izvonredniot-shterbik-e-golman-na-koloto-vo-lsh |title=Мрежно место на РК „Вардар“, „Извонредниот Штербик е голман на колото во ЛШ“ (пристапено на 5.10.2017) |accessdate=2017-10-05 |archive-date=2021-01-05 |archive-url=https://web.archive.org/web/20210105224639/https://rkvardar.mk/news/izvonredniot-shterbik-e-golman-na-koloto-vo-lsh |url-status=dead }}</ref> Во третото коло, одиграно на 1.10.2017, на домашен терен, „Вардар“ ја совладал екипата на „ППД Загреб“, со резултат 28:21 (13:10). Најдобри стрелци за “Вардар“ биле Борозан и Македа, кои постигнале по четири гола, додека Штербик имал 13 одбрани. На тој начин, „Вардар“ ја остварил својата најдолга победничка серија во Лигата на шампионите, со осум последователни победи.<ref>{{Наведена мрежна страница |url=https://rkvardar.mk/news/nov-triumf-za-vardar-za-prodolzhuvanje-na-pobednichkata-serija-vo-lsh |title=Мрежно место на РК „Вардар“,„Нов триумф на Вардар за продолжување на победничката серија во ЛШ“ (пристапено на 5.10.2017) |accessdate=2017-10-05 |archive-date=2020-11-21 |archive-url=https://web.archive.org/web/20201121084010/https://rkvardar.mk/news/nov-triumf-za-vardar-za-prodolzhuvanje-na-pobednichkata-serija-vo-lsh |url-status=dead }}</ref> Во следното коло, „Вардар“ ѝ гостувал на екипата на „ПИК Сегед“, каде што одиграл нерешено 26:26 (13:14). Борозан постигнал осум гола, Циндриќ седум, додека Штербик имал 14 одбрани.<ref>{{Наведена мрежна страница |url=https://rkvardar.mk/news/osvoivme-bod-vo-ungarija-a-mozhevme-i-da-pobedime |title=Мрежно место на РК „Вардар“,„Освоивме бод во Унгарија, а можевме и да победиме“ (пристапено на 15.10.2017) |accessdate=2017-10-15 |archive-date=2020-12-01 |archive-url=https://web.archive.org/web/20201201191751/https://rkvardar.mk/news/osvoivme-bod-vo-ungarija-a-mozhevme-i-da-pobedime |url-status=dead }}</ref> На 14 октомври, „Вардар“ ја пречекал „Барселона“ на домашен терен и остварил победа од 27:24 (16:12), а повторно најефикасен ракометар на „Вардар“ бил Борозан, со постигнати шест гола, додека Штербик имал 15 одбрани.<ref>{{Наведена мрежна страница |url=https://rkvardar.mk/news/vardar-pokazha-zoshto-e-evropski-prvak-barselona-porazena-zaminuva-od-skopje |title=Мрежно место на РК „Вардар“,„Вардар покажа зошто е европски првак: Барселона поразена заминува од Скопје“ (пристапено на 15.10.2017) |accessdate=2017-10-15 |archive-date=2021-01-26 |archive-url=https://web.archive.org/web/20210126060935/https://rkvardar.mk/news/vardar-pokazha-zoshto-e-evropski-prvak-barselona-porazena-zaminuva-od-skopje |url-status=dead }}</ref> Благодарение на извонредните одбрани, Штербик бил прогласен за најдобар ракометар во Лигата на шампионите во октормври.<ref>{{Наведена мрежна страница |url=https://rkvardar.mk/news/arpad-shterbik-e-igrach-na-mesecot-vo-izborot-na-ehf |title=Мрежно место на РК „Вардар“,„Арпад Штербик е играч на месецот во изборот на ЕХФ“ (пристапено на 4.11.2017) |accessdate=2017-11-04 |archive-date=2017-11-03 |archive-url=https://web.archive.org/web/20171103202506/https://rkvardar.mk/news/arpad-shterbik-e-igrach-na-mesecot-vo-izborot-na-ehf |url-status=dead }}</ref> Во следното коло, одиграно на 4 ноември 2017 година, „Вардар“ ја победил екипата на „Кристијанштад“ на гостински терен, со резултат 26:23 (15:10), а најефикасни ракометари биле Борозан, Дибиров и Криштопанс со по седум голови.<ref>{{Наведена мрежна страница |url=https://rkvardar.mk/news/vardar-se-vrakja-so-triumf-i-od-shvedska |title=Мрежно место на РК „Вардар“,„Вардар се враќа со триумф и од Шведска“ (пристапено на 4.11.2017) |accessdate=2017-11-04 |archive-date=2021-01-11 |archive-url=https://web.archive.org/web/20210111210602/https://rkvardar.mk/news/vardar-se-vrakja-so-triumf-i-od-shvedska |url-status=dead }}</ref> Потоа, на 11 ноември, на гостински терен, „Вардар“ ја победил екипата на „ПДП Загреб“ со резултат 29:23 (15:10).<ref>{{Наведена мрежна страница |url=https://rkvardar.mk/news/prodolzhuva-vardarovata-pobednichka-serija-padna-i-zagreb-vo-lsh |title=Мрежно место на РК „Вардар“,„Продолжува вардаровата победничка серија: Падна и Загреб во ЛШ“ (пристапено на 12.11.2017) |accessdate=2017-11-12 |archive-date=2021-03-26 |archive-url=https://web.archive.org/web/20210326101006/https://rkvardar.mk/news/prodolzhuva-vardarovata-pobednichka-serija-padna-i-zagreb-vo-lsh |url-status=dead }}</ref> На 18 ноември, на домашен терен, „Вардар“ бил подобар од „Рајн Некар“, со резултат 30:26 (17:13), а најдобар стрелец бил Борозан, кој постигнал седум гола.<ref>{{Наведена мрежна страница |url=https://rkvardar.mk/news/vardar-go-reshi-rajn-nekar-i-ostanuva-najdobar-tim-vo-lsh |title=Мрежно место на РК „Вардар“,„Вардар го „реши“ и Рајн Некар и останува најдобар тим во ЛШ“ (пристапено на 26.11.2017) |accessdate=2017-11-26 |archive-date=2020-12-23 |archive-url=https://web.archive.org/web/20201223082501/https://rkvardar.mk/news/vardar-go-reshi-rajn-nekar-i-ostanuva-najdobar-tim-vo-lsh |url-status=dead }}</ref> Во рамките на деветтото коло, на 26 ноември, „Вардар“ гостувал кај „Рајн Некар“, каде одиграл нерешено, 21:21 (11:11), а најефикасен ракометар бил Дибиров, кој постигнал пет гола.<ref>{{Наведена мрежна страница |url=https://rkvardar.mk/news/vardar-se-vrakja-neporazen-od-germanija-i-sigurno-chekori-kon-chetvrt-finaleto-na-lsh |title=Мрежно место на РК „Вардар“,„Вардар се враќа непоразен од Германија и сигурно чекори кон четврт-финалето на ЛШ“ (пристапено на 27.11.2017) |accessdate=2017-11-27 |archive-date=2021-02-15 |archive-url=https://web.archive.org/web/20210215074605/https://rkvardar.mk/news/vardar-se-vrakja-neporazen-od-germanija-i-sigurno-chekori-kon-chetvrt-finaleto-na-lsh |url-status=dead }}</ref> Во последниот натпревар во календарската година, на 2 декември, „Вардар“ ја победил екипата на Кристијанштад со резултат 31:15 (14:8). На тој начин, „Вардар“ постигнал неколку рекорди во клупската историја: највисоката победа во Лигата на шампионите, низа до 15 натпревари без пораз во Лигата на Шампионите и 20 натпревари без пораз во сите меѓународни натпревари. Притоа, и овојпат се истакнал голманот Штербик, кој во првото полувреме имал повеќе одбрани (девет) отколку што противникот постигнал голови (осум), а на крајот стигнал до вкупно 17 одбрани. Најефикасен ракометар во редовите на „Вардар“ бил Дибиров, кој постигнал седум гола.<ref>{{Наведена мрежна страница |url=https://rkvardar.mk/news/vardar-igra-fantastichno-i-rushi-rekordi |title=Мрежно место на РК „Вардар“,„Вардар игра фантастично и руши рекорди“ (пристапено на 6.12.2017) |accessdate=2017-12-06 |archive-date=2020-12-14 |archive-url=https://web.archive.org/web/20201214012828/https://rkvardar.mk/news/vardar-igra-fantastichno-i-rushi-rekordi |url-status=dead }}</ref> Притоа, една одбрана на Штербик била прогласена меѓу петте најдобри во колото.<ref>{{Наведена мрежна страница |url=https://rkvardar.mk/news/nishto-novo-shterbik-ima-edna-od-pette-najdobri-odbrani-na-koloto-vo-lsh |title=Мрежно место на РК „Вардар“,„Ништо ново: Штербик има една од петте најдобри одбрани на колото во ЛШ“ (пристапено на 6.12.2017) |accessdate=2017-12-06 |archive-date=2017-12-04 |archive-url=https://web.archive.org/web/20171204122630/https://rkvardar.mk/news/nishto-novo-shterbik-ima-edna-od-pette-najdobri-odbrani-na-koloto-vo-lsh |url-status=dead }}</ref> На 10 февруари 2018 година, „Вардар“ го претрпел првиот пораз во сезоната, и тоа на гостински терен кај „Барселона“, со резултат 28:29 (14:15). Штербик имал 14 одбрани, најефикасен ракометар бил Криштопанс, кој постигнал седум гола,<ref>{{Наведена мрежна страница |url=https://rkvardar.mk/news/vardar-zagubi-vo-barselona-no-ostanuvame-na-prvoto-mesto-na-tabelata |title=Мрежно место на РК „Вардар“,„Вардар загуби во Барселона, но остануваме на првото место на табелата“ (пристапено на 13.2.2018) |accessdate=2018-02-12 |archive-date=2021-02-05 |archive-url=https://web.archive.org/web/20210205012315/https://rkvardar.mk/news/vardar-zagubi-vo-barselona-no-ostanuvame-na-prvoto-mesto-na-tabelata |url-status=dead }}</ref> а еден гол на Дибиров бил избран меѓу најдобрите пет гола на колото.<ref>{{Наведена мрежна страница |url=https://rkvardar.mk/news/dibirov-postigna-eden-od-najdobrite-golovi-na-koloto-vo-lsh |title=Мрежно место на РК „Вардар“,„Дибиров постигна еден од најдобрите голови на колото во ЛШ“ (пристапено на 13.2.2018) |accessdate=2018-02-12 |archive-date=2020-08-13 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200813020933/https://rkvardar.mk/news/dibirov-postigna-eden-od-najdobrite-golovi-na-koloto-vo-lsh |url-status=dead }}</ref> Во следното коло, „Вардар“ ја победил екипата на „ПИК Сегед“ со 34:30 (16:14), а најефикасен ракометар бил Дибиров кој постигнал 11 гола, со што бил избран за најдобро лево крило на колото. Истовремено, еден гол на Марсениќ бил избран за втор најубав гол на колото.<ref>{{Наведена мрежна страница |url=https://rkvardar.mk/news/vardar-e-pred-chetvrt-finale-dibirov-vo-timot-na-koloto-a-marsenikj-dava-atraktivni-golovi |title=Мрежно место на РК „Вардар“,„Вардар е пред четврт-финале, Дибиров во тимот на колото, а Марсениќ дава привлечни голови“ (пристапено на 25.2.2018) |accessdate=2018-02-25 |archive-date=2021-02-03 |archive-url=https://web.archive.org/web/20210203205053/https://rkvardar.mk/news/vardar-e-pred-chetvrt-finale-dibirov-vo-timot-na-koloto-a-marsenikj-dava-atraktivni-golovi |url-status=dead }}</ref> На 25 февруари, на гостувањето во Нант „Вардар“ го претрпел вториот пораз во групата, овојпат со резултат 26:27 (12:18), а најефикасен во редовите на „Вардар“ бил Дибиров, со постигнати шест гола.<ref>{{Наведена мрежна страница |url=https://rkvardar.mk/news/vardarci-priredija-drama-vo-nant-no-ne-osvoija-bodovi |title=Мрежно место на РК „Вардар“,„Вардарци приредија драма во Нант, но не освоија бодови“ (пристапено на 25.2.2018) |accessdate=2018-02-25 |archive-date=2021-03-18 |archive-url=https://web.archive.org/web/20210318123804/https://rkvardar.mk/news/vardarci-priredija-drama-vo-nant-no-ne-osvoija-bodovi |url-status=dead }}</ref> На 4 март, во рамките на последното коло во групната фаза, „Вардар“ одиграл нерешено со „Висла“, 31:31 (16:16) и така, завршувајќи на првото место во својата група, директно се пласирал во четвртфиналето,<ref>{{Наведена мрежна страница |url=https://rkvardar.mk/news/so-remi-i-kako-prvoplasirani-ja-zavrshivme-grupnata-faza-od-lsh |title=Мрежно место на РК „Вардар“,„Со реми и како првопласирани ја завршивме групната фаза од ЛШ“ (пристапено на 8.3.2018) |accessdate=2018-03-08 |archive-date=2020-12-17 |archive-url=https://web.archive.org/web/20201217052253/https://rkvardar.mk/news/so-remi-i-kako-prvoplasirani-ja-zavrshivme-grupnata-faza-od-lsh |url-status=dead }}</ref> каде се сретнал со екипата на „[[РК Кил|Кил]]“. Притоа, во првиот натпревар, одигран на 22 април, „Вардар“ остварил победа со резултат 29:28.<ref>{{Наведена мрежна страница |url=https://rkvardar.mk/news/vardar-shampionski-se-vrakjame-so-pobeda-od-kil |title=Мрежно место на РК „Вардар“,„Вардар шампионски - се враќаме со победа од Кил“ (пристапено на 1.5.2018) |accessdate=2018-05-01 |archive-date=2020-12-24 |archive-url=https://web.archive.org/web/20201224234517/https://rkvardar.mk/news/vardar-shampionski-se-vrakjame-so-pobeda-od-kil |url-status=dead }}</ref> Во вториот натпревар, одигран во Скопје на 29 април, „Вардар“ загубил со резултат 27:28 (13:13), но сепак се пласирал за завршниот турнир во [[Келн]].<ref>{{Наведена мрежна страница |url=https://rkvardar.mk/news/vardar-kje-ja-brani-evropskata-titula-vo-keln |title=Мрежно место на РК „Вардар“,„Вардар ќе ја брани европската титула во Келн!“ (пристапено на 1.5.2018) |accessdate=2018-05-01 |archive-date=2021-05-09 |archive-url=https://web.archive.org/web/20210509112922/https://rkvardar.mk/news/vardar-kje-ja-brani-evropskata-titula-vo-keln |url-status=dead }}</ref> Притоа, Штербик бил избран за најдобар голман во Лигата на шампионите во сезоната 2017-2018.<ref>{{Наведена мрежна страница |url=https://rkvardar.mk/news/arpad-shterbik-e-najdobriot-golman-sezonava-vo-lsh |title=Мрежно место на РК „Вардар“,„Арпад Штербик е најдобриот голман сезонава во ЛШ“ (пристапено на 28.5.2018) |accessdate=2018-05-28 |archive-date=2020-09-28 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200928014231/https://rkvardar.mk/news/arpad-shterbik-e-najdobriot-golman-sezonava-vo-lsh |url-status=dead }}</ref> На финалниот турнир во Келн, во полуфиналето одиграно на 26 мај 2018 година, „Вардар“ се сретнал со екипата на „Монпелје“ и претрпел минимален пораз од 27:28 (11:14), а најефикасни во редовите на „Вардар“ биле Борозан и Циндриќ кои постигнале по шест гола.<ref>{{Наведена мрежна страница |url=https://rkvardar.mk/news/vardar-kje-igra-za-bronzen-medal-na-f4-turnirot-vo-keln |title=Мрежно место на РК „Вардар“,„Вардар ќе игра за бронзен медал во Келн“ (пристапено на 28.5.2018) |accessdate=2018-05-28 |archive-date=2021-01-13 |archive-url=https://web.archive.org/web/20210113070519/https://rkvardar.mk/news/vardar-kje-igra-za-bronzen-medal-na-f4-turnirot-vo-keln |url-status=dead }}</ref> Утредента, во натпреварот за бронзениот медал, „Вардар“ бил поразен од екипата на „ПСЖ“ со резултат 28:29 и така сезоната ја завршил на четвртото место во Лигата на шампионите.<ref>{{Наведена мрежна страница |url=https://rkvardar.mk/news/vardar-e-4-vo-lsh-sezonava |title=Мрежно место на РК „Вардар“,„Вардар е 4. во ЛШ сезонава“ (пристапено на 28.5.2018) |accessdate=2018-05-28 |archive-date=2021-01-25 |archive-url=https://web.archive.org/web/20210125235029/https://rkvardar.mk/news/vardar-e-4-vo-lsh-sezonava |url-status=dead }}</ref> ==== Сезона 2018-2019 ==== Во сезоната 2018-2019, РК „Вардар“ играл во групата „А“, заедно со екипите на „[[РК Барселона|Барселона]]“, „Келце“, „Мешков Брест“, „Рајн Некар“, „[[РК Веспрем|Веспрем]]“, „Кристијанштад“ и „Монпелје“.<ref>[https://rkvardar.mk/ Мрежно место на РК „Вардар“, (пристапено на 17.9.2018)]</ref> „Вардар“ ја почнал новата сезона во Лигата на шампионите со победата над европскиот шампион „Монпелје“, на гостински терен, со резултат 27:24 (12:11), а најефикасен ракометар бил Борозан, со постигнати осум гола.<ref>{{Наведена мрежна страница |url=https://rkvardar.mk/news/vardar-kako-gostin-mu-odrzha-lekcija-na-evropskiot-prvak |title=Мрежно место на РК „Вардар“, „Вардар како гостин му одржа лекција на европскиот првак“ (пристапено на 17.9.2018) |accessdate=2018-09-17 |archive-date=2021-03-09 |archive-url=https://web.archive.org/web/20210309134615/https://rkvardar.mk/news/vardar-kako-gostin-mu-odrzha-lekcija-na-evropskiot-prvak |url-status=dead }}</ref> Во второто коло, на домашен терен, „Вардар“ ја победил екипата на „Кристијанштад“, со резултат 33:25 (19:10), а најефикасен во редовите на „Вардар“ бил Чупиќ, кој постигнал седум гола.<ref>{{Наведена мрежна страница |url=https://rkvardar.mk/news/vardar-shampionski-sedma-pobeda-protiv-kristijanshtad |title=Мрежно место на РК „Вардар“, „Вардар шампионски - седма победа против Кристијанштад“ (пристапено на 23.9.2018) |accessdate=2018-09-23 |archive-date=2020-12-23 |archive-url=https://web.archive.org/web/20201223084554/https://rkvardar.mk/news/vardar-shampionski-sedma-pobeda-protiv-kristijanshtad |url-status=dead }}</ref> „Вардар“ остварил победа и во третото коло, на гостувањето кај „Веспрем“, со резултат 27:25 (13:11), а најефикасен ракометар бил [[Тимур Дибиров]], со постигнати шест гола.<ref>{{Наведена мрежна страница |url=https://rkvardar.mk/news/vardar-pobedi-vo-vesprem-i-ostanuva-lider-vo-lsh |title=Мрежно место на РК „Вардар“, „Вардар победи во Веспрем и останува водач во ЛШ“ (пристапено на 1.10.2018) |accessdate=2018-10-01 |archive-date=2021-01-09 |archive-url=https://web.archive.org/web/20210109100932/https://rkvardar.mk/news/vardar-pobedi-vo-vesprem-i-ostanuva-lider-vo-lsh |url-status=dead }}</ref> Потоа, на домашен терен, „Вардар“ ја победил екипата на „Рајн Некар“ со резултат 29:27 (13.15), а повторно најефикасен ракометар бил [[Тимур Дибиров]], кој постигнал осум гола.<ref>{{Наведена мрежна страница |url=https://rkvardar.mk/news/vardar-gazi-triumf-protiv-rajn-nekar-vo-mechot-na-koloto |title=Мрежно место на РК „Вардар“, „Вардар „гази“: Триумф против Рајн Некар во мечот на колото“ (пристапено на 10.10.2018) |accessdate=2018-10-10 |archive-date=2021-01-18 |archive-url=https://web.archive.org/web/20210118001258/https://rkvardar.mk/news/vardar-gazi-triumf-protiv-rajn-nekar-vo-mechot-na-koloto |url-status=dead }}</ref> Поради прикажаната игра, тој бил прогласен за најдобро лево крило на четвртото коло, а една одбрана на голманот [[Дејан Милосављев]] влегла во изборот на петте најдобри одбрани на колото.<ref>{{Наведена мрежна страница |url=https://rkvardar.mk/news/dibirov-vo-timot-na-koloto-milosavljev-vo-top-5-odbrani |title=Мрежно место на РК „Вардар“, „Дибиров во тимот на колото - Милосављев во Топ-5 одбрани“ (пристапено на 10.10.2018) |accessdate=2018-10-10 |archive-date=2020-12-27 |archive-url=https://web.archive.org/web/20201227000756/https://rkvardar.mk/news/dibirov-vo-timot-na-koloto-milosavljev-vo-top-5-odbrani |url-status=dead }}</ref> Меѓутоа, во следното коло, на гостувањето кај „Келце“, „Вардар“ го претрпел првиот пораз, со резултат 27:31 (15:16), а најефикасни во редовите на „Вардар“ биле [[Сташ Скубе|Скубе]] и Дибиров, кои постигнале по шест гола.<ref>{{Наведена мрежна страница |url=https://rkvardar.mk/news/vardar-bez-bodovi-od-polska |title=Мрежно место на РК „Вардар“, „Дибиров во тимот на колото - Милосављев во Топ-5 одбрани“ (пристапено на 14.10.2018) |accessdate=2018-10-14 |archive-date=2021-01-29 |archive-url=https://web.archive.org/web/20210129231631/https://rkvardar.mk/news/vardar-bez-bodovi-od-polska |url-status=dead }}</ref> Во шестото коло, „Вардар“ бил подобар од екипата на „Мешков“ од Брест, со резултат 30:23 (14:14), а најефикасен ракометар бил [[Игор Карачиќ]], кој постигнал 11 гола.<ref>{{Наведена мрежна страница |url=https://rkvardar.mk/news/vardarci-shampionski-karachikj-go-reshi-meshkov |title=Мрежно место на РК „Вардар“, „Вардарци шампионски - Карачиќ „го реши“ Мешков“ (пристапено на 3.11.2018) |accessdate=2018-11-03 |archive-date=2021-02-18 |archive-url=https://web.archive.org/web/20210218223207/https://rkvardar.mk/news/vardarci-shampionski-karachikj-go-reshi-meshkov |url-status=dead }}</ref> И во седмото коло, „Вардар“ играл на домашен терен при што бил поразен од „Барселона“, со резултат 26:30 (9:13). Во редовите на „Вардар“, најефикасен бил Дибиров, со постигнати шест гола.<ref>{{Наведена мрежна страница |url=https://rkvardar.mk/news/vardar-ostana-bez-bodovi-na-duelot-so-barselona |title=Мрежно место на РК „Вардар“, „Вардар остана без бодови на двобојот со Барселона“ (пристапено на 11.11.2018) |accessdate=2018-11-11 |archive-date=2020-12-26 |archive-url=https://web.archive.org/web/20201226142320/https://rkvardar.mk/news/vardar-ostana-bez-bodovi-na-duelot-so-barselona |url-status=dead }}</ref> На 17 ноември, „Вардар“ повторно играл против „Барселона“, овојпат на гостински терен, и претрпел убедлив пораз од 26:34 (15:16) при што Чупиќ, со постигнатите пет гола, бил најдобриот стрелец на „Вардар“.<ref>{{Наведена мрежна страница |url=https://rkvardar.mk/news/edno-dobro-poluvreme-vo-barselona-nedovolno-za-bodovi |title=Мрежно место на РК „Вардар“, „Едно добро полувреме во Барселона недоволно за бодови“ (пристапено на 17.11.2018) |accessdate=2018-11-17 |archive-date=2021-01-26 |archive-url=https://web.archive.org/web/20210126133047/https://rkvardar.mk/news/edno-dobro-poluvreme-vo-barselona-nedovolno-za-bodovi |url-status=dead }}</ref> Една недела подоцна, на 24 ноември, „Вардар“ одиграл нерешено, 31:31 (13:14), на гостувањето против екипата на „Мешков“ во [[Брест (Белорусија)|Брест]], а најефикасен ракометар на „Вардар“ бил [[Даинис Криштопанс]], кој постигнал 8 гола.<ref>{{Наведена мрежна страница |url=https://rkvardar.mk/news/vardarci-se-vrakjaat-so-bod-od-belorusija |title=Мрежно место на РК „Вардар“, „Вардарци се враќаат со бод од Белорусија“ (пристапено на 24.11.2018) |accessdate=2018-11-24 |archive-date=2021-01-02 |archive-url=https://web.archive.org/web/20210102221148/https://rkvardar.mk/news/vardarci-se-vrakjaat-so-bod-od-belorusija |url-status=dead }}</ref> Во десеттото коло, одиграно на 1 декември во Скопје, „Вардар“ бил подобар од „[[РК Келце|Келце]]“ со резултат 28:27 (14:11).<ref>{{Наведена мрежна страница |url=https://rkvardar.mk/news/vardar-kje-prezimi-kako-vtoroplasiran-vo-grupata-od-lsh |title=Мрежно место на РК „Вардар“, „Вардар ќе презими како второпласиран во групата од ЛШ“ (пристапено на 8.12.2018) |accessdate=2018-12-08 |archive-date=2020-11-29 |archive-url=https://web.archive.org/web/20201129213604/https://rkvardar.mk/news/vardar-kje-prezimi-kako-vtoroplasiran-vo-grupata-od-lsh |url-status=dead }}</ref> На 16 февруари 2019 година, „Вардар“ повторно играл на домашен терен, овојпат против „Веспрем“, но го загубил натпреварот со резултат 27:29 (16:11), а најефикасен ракометар во редовите на „Вардар“ бил Дисингер, кој постигнал пет гола.<ref>{{Наведена мрежна страница |url=https://rkvardar.mk/news/mechot-na-nedelata-mu-pripadna-na-vesprem |title=Мрежно место на РК „Вардар“, „Мечот на неделата му припадна на Веспрем“ (пристапено на 16.2.2019) |accessdate=2019-02-16 |archive-date=2021-03-30 |archive-url=https://web.archive.org/web/20210330091609/https://rkvardar.mk/news/mechot-na-nedelata-mu-pripadna-na-vesprem |url-status=dead }}</ref> Во претпоследното коло, „Вардар“ бил подобар од „Кристијанштад“, со резултат 32:30 (16:17), а најефикасен ракометар бил Криштопанс, кој постигнал осум гола<ref>{{Наведена мрежна страница |url=https://rkvardar.mk/news/triumfalno-vo-shvedska-ostanuvame-vo-igra-za-vtoroto-mesto |title=Мрежно место на РК „Вардар“, „Триумфално во Шведска, остануваме во игра за второто место“ (пристапено на 25.2.2019) |accessdate=2019-02-25 |archive-date=2021-01-02 |archive-url=https://web.archive.org/web/20210102213049/https://rkvardar.mk/news/triumfalno-vo-shvedska-ostanuvame-vo-igra-za-vtoroto-mesto |url-status=dead }}</ref> и поради тоа бил избран за најдобар десен бек на колото, еден гол на Дибиров бил избран во најубавите пет гола, додека една одбрана на [[Калифа Гедбан]] се нашла во петте најубави одбрани на колото.<ref>{{Наведена мрежна страница |url=https://rkvardar.mk/news/krishtopans-vo-timot-na-koloto-dibirov-megju-top-5-golovi-a-gedban-megju-najdobrite-odbrani |title=Мрежно место на РК „Вардар“, „Криштопанс во тимот на колото, Дибиров меѓу Топ-5 голови а Гедбан меѓу најдобрите одбрани“ (пристапено на 25.2.2019) |accessdate=2019-02-25 |archive-date=2021-01-12 |archive-url=https://web.archive.org/web/20210112041458/https://rkvardar.mk/news/krishtopans-vo-timot-na-koloto-dibirov-megju-top-5-golovi-a-gedban-megju-najdobrite-odbrani |url-status=dead }}</ref> Најпосле, во последното коло, одиграно на 2 март, „Вардар“ ја совладал екипата на „Монпелје“ со резултат 33:27 (16:13). Повторно, најефикасен ракометар бил Криштопанс, кој постигнал седум гола, додека голманот Милосављев имал 15 одбрани.<ref>{{Наведена мрежна страница |url=https://rkvardar.mk/news/vardar-so-pobeda-nad-evropskiot-prvak-ja-zavrshi-grupnata-faza |title=Мрежно место на РК „Вардар“, „Вардар со победа над европскиот првак ја заврши групната фаза“ (пристапено на 6.3.2019) |accessdate=2019-03-06 |archive-date=2020-12-25 |archive-url=https://web.archive.org/web/20201225183224/https://rkvardar.mk/news/vardar-so-pobeda-nad-evropskiot-prvak-ja-zavrshi-grupnata-faza |url-status=dead }}</ref> На 23 март, во [[Загреб]], „Вардар“ го одиграл првиот натпревар од осминафиналето во кој го победил домаќинот „ППД Загреб“ со резултат 27:18 (14:6).<ref>{{Наведена мрежна страница |url=https://rkvardar.mk/news/vardar-odigra-perfektno-vo-zagreb-i-so-edna-noga-e-vo-chetvrt-finaleto-na-lsh |title=Мрежно место на РК „Вардар“, „Вардар одигра совршено во Загреб и со една нога е во четврт-финалето на ЛШ“ (пристапено на 23.3.2019) |accessdate=2019-03-23 |archive-date=2019-03-23 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190323213116/https://rkvardar.mk/news/vardar-odigra-perfektno-vo-zagreb-i-so-edna-noga-e-vo-chetvrt-finaleto-na-lsh |url-status=dead }}</ref> Втората средба од осминафиналето се одиграла во Скопје, на 30 март, а „Вардар“ повторно победил, овојпат со резултат 32:30 (19:13), а најефикасен ракометар бил [[Иван Чупиќ]], кој постигнал девет гола. На тој начин, шеста сезона по ред, „Вардар“ се пласирал во осумте најдобри екипи во [[Европа]].<ref>{{Наведена мрежна страница |url=https://rkvardar.mk/news/vardar-po-shesti-pat-vo-top-8-vo-evropa |title=Мрежно место на РК „Вардар“, „Вардар по шести пат во Топ-8 во Европа“ (пристапено на 30.3.2019) |accessdate=2019-03-30 |archive-date=2019-04-04 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190404104236/https://rkvardar.mk/news/vardar-po-shesti-pat-vo-top-8-vo-evropa |url-status=dead }}</ref> На 25 април, во Скопје, „Вардар“ го одиграл првиот четврфинален натпревар против екипата на „ПИК Сегед“ и забележал убедлива победа од 31:23 (14:12).<ref>{{Наведена мрежна страница |url=https://rkvardar.mk/news/vardar-pik-seged-31-23 |title=Мрежно место на РК „Вардар“, „ВАРДАР - ПИК СЕГЕД 31-23“ (пристапено на 28.4.2019) |accessdate=2019-04-28 |archive-date=2019-04-28 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190428180556/https://rkvardar.mk/news/vardar-pik-seged-31-23 |url-status=dead }}</ref> Во реваншот, одигран на 5 мај, „Вардар“ претрпел пораз од 25:29, но сепак, третпат по ред, се пласирал на финалниот турнир во Келн.<ref>[https://rkvardar.mk/news/vardar-po-tretpat-kje-igra-vo-keln“ Мрежно место на РК „Вардар“, „Вардар по третпат ќе игра во Келн“ (пристапено на 6.5.2019)]{{Мртва_врска|date=August 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> Пред почетокот на финалниот турнир бил избран идеалниот тим на Лигата на шампионите во кој влегле тренерот [[Роберто Парондо]] и дури четворица ракометари на „Вардар“, и тоа: Милосављев, Дибиров, Криштопанс и Чупиќ.<ref>{{Наведена мрежна страница |url=https://rkvardar.mk/news/dominacija-vardar-so-najmnogu-igrachi-vo-ol-star-timot-na-lsh |title=Мрежно место на РК „Вардар“, „Доминација: Вардар со најмногу играчи во Ол-стар тимот на ЛШ“ (пристапено на 2.6.2019) |accessdate=2019-06-01 |archive-date=2019-06-01 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190601231811/https://rkvardar.mk/news/dominacija-vardar-so-najmnogu-igrachi-vo-ol-star-timot-na-lsh |url-status=dead }}</ref> На финалниот турнир во [[Келн]], во полуфиналето, одиграно на 1 јуни 2019 година, „Вардар“ ја победил екипата на „Барселона“ со резултат 29:27 (9:16).<ref>{{Наведена мрежна страница |url=https://rkvardar.mk/news/vardar-kje-se-bori-za-nova-evropska-titula |title=Мрежно место на РК „Вардар“, „Вардар ќе се бори за нова европска титула“ (пристапено на 2.6.2019) |accessdate=2019-06-01 |archive-date=2019-06-01 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190601231811/https://rkvardar.mk/news/vardar-kje-se-bori-za-nova-evropska-titula |url-status=dead }}</ref> Во второто полувреме, „Вардар“ прикажал одлична игра, постигнувајќи 20 голови со висок процент од дури 83% прецизни шутеви на голот, голманот Дејан Милосавлев имал 15 одбрани,<ref>{{Наведена мрежна страница |url=https://rkvardar.mk/files/article/2019/06/01/vardar-barselona-statistika.pdf |title=Мрежно место на РК „Вардар“ (пристапено на 2.6.2019) |accessdate=2019-06-01 |archive-date=2019-06-01 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190601231812/https://rkvardar.mk/files/article/2019/06/01/vardar-barselona-statistika.pdf |url-status=dead }}</ref> а Криштопанс постигнал 10 гола.<ref>[http://www.ehfcl.com/en/men/News/NygGEKyW9LCRRDZI-5JNCA/Parrondo_or_Davis_%25e2%2580%2593_who_will_make_history www.ehfcl.com, Parrondo or Davis – who will make history? (пристапено на 3.6.2019)]</ref> Утредента, во финалето, „Вардар“ ја победил екипата на „Веспрем“ со резултат 27:24 (16:11) и така по вторпат станал шампион на Европа. Притоа, за најкорисен играч на финалниот турнир бил прогласен [[Игор Карачиќ]],<ref>{{Наведена мрежна страница |url=https://rkvardar.mk/news/vardar-po-vtorpat-e-evropski-prvak |title=Мрежно место на РК „Вардар“, „Вардар по вторпат е европски првак!“ (пристапено на 3.6.2019) |accessdate=2019-06-03 |archive-date=2019-06-03 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190603130114/https://rkvardar.mk/news/vardar-po-vtorpat-e-evropski-prvak |url-status=dead }}</ref> а најефикасен ракометар во финалето бил [[Рожерио Мораеш]], кој постигнал шест гола.<ref>[http://www.ehfcl.com/en/men/News/80-MqlT1jpxURYgHX3orOQ/Vardar_extend_miracle_story_with_second_trophy www.ehfcl.com, Vardar extend miracle story with second trophy (пристапено на 3.6.2019)]</ref> ====Сезона 2019-2020==== Во сезоната 2019-2020, РК „Вардар“ играл во групата „Б“, заедно со екипите на „[[РК Кил|Кил]]“, „[[РК Келце|Келце]]“, „[[РК Мешков Брест|Мешков Брест]]“, „[[РК Мотор Запорожје|Мотор Запорожје]]“, „[[РК Веспрем|Веспрем]]“, „[[РК Порто|Порто Софарма]]“ и „[[РК Монпелје|Монпелје]]“.<ref name="ReferenceD">{{Наведена мрежна страница |url=https://rkvardar.mk/rezultati |title=Мрежно место на РК „Вардар“ (пристапено на 29.8.2019) |accessdate=2017-10-05 |archive-date=2017-04-23 |archive-url=https://web.archive.org/web/20170423131901/https://rkvardar.mk/rezultati |url-status=dead }}</ref> на 14 септември, во првото коло, „Вардар“ гостувал во Монпелје и победил со резултат 33-31 (16-17), а со тоа ја остварил 70. победа во групната фаза од Лигата на шампионите. Најефикасен ракометар на „Вардар“ бил Скубе кој постигнал седум гола, а Дибиров постигнал шест гола.<ref>{{Наведена мрежна страница |url=https://rkvardar.mk/news/odbranata-na-evropskata-titula-ja-pochnavme-so-pobeda-vo-monpelje |title=Мрежно место на РК „Вардар“, „Одбраната на европската титула ја почнавме со победа во Монпелје“ (пристапено на 15.9.2019) |accessdate=2019-09-15 |archive-date=2019-09-22 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190922204010/https://rkvardar.mk/news/odbranata-na-evropskata-titula-ja-pochnavme-so-pobeda-vo-monpelje |url-status=dead }}</ref> Во второто коло, одиграно на 22 септември во Скопје, „Вардар“ бил подобар од екипата на „[[РК Порто|Порто Софарма]]“ со резултат 32-27 (14-16), а најефикасен ракометар бил Кристопанс кој постигнал седум гола.<ref>{{Наведена мрежна страница |url=https://rkvardar.mk/news/vardarci-triumfalno-protiv-porto-za-vtor-triumf-vo-lsh |title=Мрежно место на РК „Вардар“, „Вардарци триумфално против Порто за втор триумф во ЛШ“ (пристапено на 22.9.2019) |accessdate=2019-09-22 |archive-date=2019-09-22 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190922203335/https://rkvardar.mk/news/vardarci-triumfalno-protiv-porto-za-vtor-triumf-vo-lsh |url-status=dead }}</ref> На 29 септември, на гостински терен, „Вардар“ остварил победа против „Мотор Запорожје“ со резултат 31-30 (16-18), а најефикасни ракометари биле Дибиров и Кристопанс кои постигнале десет и седум гола, соодветно.<ref>{{Наведена мрежна страница |url=https://rkvardar.mk/news/treta-pobeda-po-red-sezonava-vo-lsh-triumfalno-se-vrakjame-od-ukraina |title=Мрежно место на РК „Вардар“, „Трета победа по ред сезонава во ЛШ - триумфално се враќаме од Украина“ (пристапено на 30.9.2019) |accessdate=2019-09-30 |archive-date=2019-09-30 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190930152808/https://rkvardar.mk/news/treta-pobeda-po-red-sezonava-vo-lsh-triumfalno-se-vrakjame-od-ukraina |url-status=dead }}</ref> Победничката низа на „Вардар“ била прекината на 12 октомври, со поразот од „Кил“ на домашен терен со резултат 20-31 (4-16),<ref>{{Наведена мрежна страница |url=https://rkvardar.mk/news/edno-losho-poluvreme-go-reshi-pobednikot |title=Мрежно место на РК „Вардар“, „Едно лошо полувреме го реши победникот“ (пристапено на 14.10.2019) |accessdate=2019-10-13 |archive-date=2019-10-13 |archive-url=https://web.archive.org/web/20191013221037/https://rkvardar.mk/news/edno-losho-poluvreme-go-reshi-pobednikot |url-status=dead }}</ref> а во петтото коло „Вардар“ уште еднаш бил убедливо поразен, овојпат од „Веспрем“, со резултат 30-39 (17-21). Најефикасен ракометар на „Вардар“ бил Дибиров, кој постигнал осум гола.<ref>{{Наведена мрежна страница |url=https://rkvardar.mk/news/vardar-se-vrati-bez-bodovi-od-ungarija |title=Мрежно место на РК „Вардар“, „Вардар се врати без бодови од Унгарија“ (пристапено на 27.10.2019) |accessdate=2019-10-27 |archive-date=2019-10-27 |archive-url=https://web.archive.org/web/20191027151418/https://rkvardar.mk/news/vardar-se-vrati-bez-bodovi-od-ungarija |url-status=dead }}</ref> На 3 ноември, на домашен терен, „Вардар“ ја совладал екипата на „Мешков Брест“ со резултат 36-31 (19-17), а најефикасен ракометар во редовите на „Вардар“ бил Криштопанс, кој постигнал девет гола. Така „Вардар“ ја остварил својата 73. победа во Лигата на шампионите, со што се искачил на 12. место на списокот на најуспешните екипи, според бројот на победите.<ref>{{Наведена мрежна страница |url=https://rkvardar.mk/news/vardar-pobedi-kizikj-pokazha-deka-e-idninata-na-klubot |title=Мрежно место на РК „Вардар“, „Вардар победи - Кизиќ покажа дека е иднината на клубот“ (пристапено на 4.11.2019) |accessdate=2019-11-04 |archive-date=2019-11-04 |archive-url=https://web.archive.org/web/20191104090118/https://rkvardar.mk/news/vardar-pobedi-kizikj-pokazha-deka-e-idninata-na-klubot |url-status=dead }}</ref> На 9 ноември, „Вардар“ повторно играл на домашен терен, овојпат против екипата на „Келце“ при што натпреварот завршил нерешено, 28-28 (17-16). Најефикасен во редовите на „Вардар“ бил Скубе со постигнати седум гола.<ref>{{Наведена мрежна страница |url=https://rkvardar.mk/news/prvo-remi-na-duelite-megju-vardar-i-kjelce |title=Мрежно место на РК „Вардар“, „Прво реми на двобоите меѓу Вардар и Келце“ (пристапено на 10.11.2019) |accessdate=2019-11-10 |archive-date=2019-11-10 |archive-url=https://web.archive.org/web/20191110194755/https://rkvardar.mk/news/prvo-remi-na-duelite-megju-vardar-i-kjelce |url-status=dead }}</ref> Една недела подоцна, „Вардар“ повторно играл со „Келце“, овојпат на гостински терен, при што претрпел убедлив пораз, со резултат 25-35 (14-17), а најефикасен ракометар на натпреварот бил Дибиров, кој постигнал девет гола.<ref>[https://www.sofascore.com/pge-vive-kielce-hc-vardar/WKcsCld Sofa Score (пристапено на 17.11.2019)]</ref> Во деветтото коло, „Вардар“ го претрпел четвртиот пораз во сезоната, овојпат од екипата на „Мешков“ од [[Брест (Белорусија)|Брест]] со резултат 22-31 (13-12). Најефикасен ракометар на „Вардар“ бил Стоилов, кој постигнал шест гола.<ref>{{Наведена мрежна страница |url=https://rkvardar.mk/news/po-povekje-od-dve-godini-vardar-bez-bodovi-od-brest-vo-lsh |title=Мрежно место на РК „Вардар“, „По повеќе од две години Вардар без бодови од Брест во ЛШ“ (пристапено на 1.12.2019) |accessdate=2019-12-01 |archive-date=2021-03-12 |archive-url=https://web.archive.org/web/20210312043704/https://rkvardar.mk/news/po-povekje-od-dve-godini-vardar-bez-bodovi-od-brest-vo-lsh |url-status=dead }}</ref> Во следното коло, „Вардар“ повторно бил поразен, овојпат од „Веспрем“, со резултат 29-38 (15-22). Најефикасен ракометар на „Вардар“ бил [[Павел Атман]], кој постигнал седум гола.<ref>{{Наведена мрежна страница |url=https://rkvardar.mk/news/po-povekje-od-dve-godini-vardar-bez-bodovi-od-brest-vo-lsh |title=Мрежно место на РК „Вардар“, „По повеќе од две години Вардар без бодови од Брест во ЛШ“ (пристапено на 3.12.2019) |accessdate=2019-12-01 |archive-date=2021-03-12 |archive-url=https://web.archive.org/web/20210312043704/https://rkvardar.mk/news/po-povekje-od-dve-godini-vardar-bez-bodovi-od-brest-vo-lsh |url-status=dead }}</ref> Во 11. коло, „Вардар“ гостувал во [[Кил]] каде повторно претрпил убедлив пораз, овојпат со резултат 23-34 (14-18). Најефикасни во редовите на „Вардар“ биле Криштопанс (шест гола) и Стоилов (пет гола).<ref>{{Наведена мрежна страница |url=https://rkvardar.mk/news/vardar-po-tretpat-sezonava-bez-bodovi-na-duelite-so-kil |title=Мрежно место на РК „Вардар“, „Вардар по третпат сезонава без бодови на двобоите со Кил“ (пристапено на 15.2.2020) |accessdate=2020-02-15 |archive-date=2020-02-15 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200215211115/https://rkvardar.mk/news/vardar-po-tretpat-sezonava-bez-bodovi-na-duelite-so-kil |url-status=dead }}</ref> Во следното коло (15 февруари 2020 година), „Вардар“ играл на домашен терен при што остварил победа против екипата на „Мотор Запорожје“ со резултат 38-28 (16-11) и така седми пат по ред се пласирал во осминафиналето на Лигата на шампионите. Најефикасни во редовите на „Вардар“ биле Скупе и Чупиќ, кои постигнале осум и шест гола, соодветно.<ref>{{Наведена мрежна страница |url=https://rkvardar.mk/news/vardar-se-plasirashe-vo-osmina-finaleto-na-ehf-ligata-na-shampionite |title=Мрежно место на РК „Вардар“, „Вардар се пласираше во осмина-финалето на ЕХФ лигата на шампионите“ (пристапено на 15.2.2020) |accessdate=2020-02-15 |archive-date=2020-02-15 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200215211111/https://rkvardar.mk/news/vardar-se-plasirashe-vo-osmina-finaleto-na-ehf-ligata-na-shampionite |url-status=dead }}</ref> На 22 февруари, „Вардар“ ѝ гостувал на екипата на „Порто Софарма“ при што претрпел убедлив пораз, со резултат 22-30.<ref>[https://www.eurosport.com/handball/champions-league/2019-2020/live-fc-porto-sofarma-hc-vardar_mtc1147893/live.shtml Eurosport (пристапено на 23.2.2020)]</ref> Во последното коло од групната фаза, на 29 февруари, „Вардар“ ја пречекал екипата на „Монпелје“ и бил поразен со резултат 27-31 (13-14) и така го освоил шестото место во групата. Најефикасен ракометар во „Вардар“ бил Стоилов, кој постигнал седум гола.<ref>{{Наведена мрежна страница |url=https://dribling.mk/rakomet/video-rk-vardar-zagubi-od-monpelje-vo-glasniot-jane-sandanski/ |title=DRIBLING, „ВИДЕО: РК Вардар загуби од Монпелје во гласниот „Јане Сандански“ (пристапено на 29.2.2020) |accessdate=2020-02-29 |archive-date=2020-02-29 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200229220642/https://dribling.mk/rakomet/video-rk-vardar-zagubi-od-monpelje-vo-glasniot-jane-sandanski/ |url-status=dead }}</ref> ====Сезона 2020-2021==== Во оваа сезона „Вардар“ играл во групата „А“, заедно со екипите на РК ПСЖ, РК Келце, РК Мешков Брест, [[РК Флензбург]], РК „Пик Сегед“, РК Порто и [[РК Елверум]]. Во првото коло, на гостински терен, „Вардар“ бил поразен од „Мешков Брест“ со резултат 22-24 (10-12), а најефикасен ракометар во редовите на „Вардар“ бил [[Марко Вујин]] со постигнати шест гола.<ref>{{Наведена мрежна страница |url=https://rkvardar.mk/news/bodovite-od-brest-ni-bea-na-dofat-no-domakjinot-beshe-posrekjen-na-krajot |title=Мрежно место на РК „Вардар“, „Бодовите од Брест ни беа на дофат, но домаќинот беше посреќен на крајот“ (пристапено на 22.9.2020) |accessdate=2020-09-21 |archive-date=2020-09-25 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200925135337/https://rkvardar.mk/news/bodovite-od-brest-ni-bea-na-dofat-no-domakjinot-beshe-posrekjen-na-krajot |url-status=dead }}</ref> Откако натпреварите од второто и третото коло биле одложени, во рамките на четвртото коло, „Вардар“ ја пречекал во Скопје екипата на „Флензбург“ и остварил победа со резултат 31-26 (17-15),<ref>{{Наведена мрежна страница |url=https://rkvardar.mk/news/vardar-ja-prodolzhi-tradicijata-chetvrti-triumf-po-red-protiv-flenzburg |title=Мрежно место на РК „Вардар“, „Вардар ја продолжи традицијата - четврти триумф по ред против Флензбург“ (пристапено на 16.10.2020) |accessdate=2020-10-16 |archive-date=2020-10-18 |archive-url=https://web.archive.org/web/20201018070451/https://rkvardar.mk/news/vardar-ja-prodolzhi-tradicijata-chetvrti-triumf-po-red-protiv-flenzburg |url-status=dead }}</ref> а во следното коло одиграл нерешено со екипата на Порто, 25-25 (13-12).<ref>{{Наведена мрежна страница |url=https://rkvardar.mk/news/osvoivme-bod-so-porto-mozhevme-i-da-pobedime |title=Мрежно место на РК „Вардар“, „Освоивме бод со Порто - можевме и да победиме“ (пристапено на 29.10.2020) |accessdate=2020-10-29 |archive-date=2020-11-03 |archive-url=https://web.archive.org/web/20201103072012/https://rkvardar.mk/news/osvoivme-bod-so-porto-mozhevme-i-da-pobedime |url-status=dead }}</ref> Со своите 18 одбрани на овој натпревар, голманот Борко Ристовски бил избран во идеалниот тим на петтото коло.<ref>{{Наведена мрежна страница |url=https://rkvardar.mk/news/ristovski-vo-najdobrite-7-na-koloto |title=Мрежно место на РК „Вардар“, „Ристовски во најдобрите 7 на колото“ (пристапено на 8.11.2020) |accessdate=2020-11-07 |archive-date=2020-12-01 |archive-url=https://web.archive.org/web/20201201174523/https://rkvardar.mk/news/ristovski-vo-najdobrite-7-na-koloto |url-status=dead }}</ref> Во следниот натпревар, одигран на 19 ноември во Скопје, „Вардар“ бил поразен од „Келце“ со резултат 29-33 (13-15),<ref>{{Наведена мрежна страница |url=https://rkvardar.mk/news/vardar-na-6-mesto-na-tabelata-vo-grupata-od-lsh |title=Мрежно место на РК „Вардар“, „Вардар на 6. место на табелата во групата од ЛШ“ (пристапено на 2.12.2020) |accessdate=2020-12-02 |archive-date=2020-12-01 |archive-url=https://web.archive.org/web/20201201184650/https://rkvardar.mk/news/vardar-na-6-mesto-na-tabelata-vo-grupata-od-lsh |url-status=dead }}</ref> а на 25 ноември, повторно претрпел пораз од оваа екипа со резултат 29-36.<ref>{{Наведена мрежна страница |url=https://rkvardar.mk/rezultati |title=Мрежно место на РК „Вардар“ (пристапено на 2.12.2020) |accessdate=2017-10-05 |archive-date=2017-04-23 |archive-url=https://web.archive.org/web/20170423131901/https://rkvardar.mk/rezultati |url-status=dead }}</ref> На 4 февруари 2021 година, „Вардар“ ѝ гостувал на екипата на „Порто“ при што претрпел пораз, 24-27 (13-13).<ref>{{Наведена мрежна страница |url=https://rkvardar.mk/news/alushovski-greshkite-vo-napad-ne-chinea-bodovi-vo-portugalija |title=Мрежно место на РК „Вардар“, „Алушовски: Грешките во напад не чинеа бодови во Португалија“ (пристапено на 6.2.2021) |accessdate=2021-02-06 |archive-date=2021-06-25 |archive-url=https://web.archive.org/web/20210625040354/https://rkvardar.mk/news/alushovski-greshkite-vo-napad-ne-chinea-bodovi-vo-portugalija |url-status=dead }}</ref> На 14 февруари 2021, „Вардар“ претпрпел пораз на домашен терен од ПИК Сегед со резултат 26-28 (15-13),<ref>{{Наведена мрежна страница |url=https://rkvardar.mk/news/na-vardar-vo-finishot-mu-izbegaa-bodovi |title=Мрежно место на РК „Вардар“, „На Вардар во финишот му „избегаа“ бодови“ (пристапено на 8.3.2021) |accessdate=2021-03-08 |archive-date=2021-06-25 |archive-url=https://web.archive.org/web/20210625044345/https://rkvardar.mk/news/na-vardar-vo-finishot-mu-izbegaa-bodovi |url-status=dead }}</ref> а четири дена подоцна бил повторно поразен од истата екипа со резултат 33-34.<ref name="ReferenceF">{{Наведена мрежна страница |url=https://rkvardar.mk/rezultati |title=Мрежно место на РК „Вардар“, Резултати (пристапено на 8.3.2021) |accessdate=2017-10-05 |archive-date=2017-04-23 |archive-url=https://web.archive.org/web/20170423131901/https://rkvardar.mk/rezultati |url-status=dead }}</ref> На 21 февруари, на домашен терен, „Вардар“ одиграл нерешено со екипата на Елверум, 34-34 (20-21),<ref>{{Наведена мрежна страница |url=https://rkvardar.mk/news/remi-na-duelot-so-elverum |title=Мрежно место на РК „Вардар“, „Реми на двобојот со Елверум“ (пристапено на 8.3.2021) |accessdate=2021-03-08 |archive-date=2021-05-09 |archive-url=https://web.archive.org/web/20210509095436/https://rkvardar.mk/news/remi-na-duelot-so-elverum |url-status=dead }}</ref> а три дена подоцна ја победила истата екипа со резултат 35-32 (17-20).<ref>{{Наведена мрежна страница |url=https://rkvardar.mk/news/pobeda-protiv-elverum-i-novi-bodovi-za-vardar |title=Мрежно место на РК „Вардар“, „Победа против Елверум и нови бодови за Вардар“ (пристапено на 8.3.2021) |accessdate=2021-03-08 |archive-date=2021-04-21 |archive-url=https://web.archive.org/web/20210421171716/https://rkvardar.mk/news/pobeda-protiv-elverum-i-novi-bodovi-za-vardar |url-status=dead }}</ref> Најпосле, на 4 март 2021 година, „Вардар“ бил поразен од екипата на Мешков Брест со резултат 32-36.<ref name="ReferenceF"/> Истовремено, [[ЕХФ]] му доделила на „Вардар“ три службени бодови за трите неодиграни натпревари поради пандемијата и на тој начин „Вардар“ ја завршил групната фаза со освоени девет бода.<ref>{{Наведена мрежна страница |url=https://rkvardar.mk/news/vardar-dobi-tri-sluzhbeni-bodovi-od-ehf |title=Мрежно место на РК „Вардар“, „Вардар доби три службени бодови од ЕХФ“ (пристапено на 8.3.2021) |accessdate=2021-03-08 |archive-date=2021-04-21 |archive-url=https://web.archive.org/web/20210421182612/https://rkvardar.mk/news/vardar-dobi-tri-sluzhbeni-bodovi-od-ehf |url-status=dead }}</ref> На 1 април, „Вардар“ го одиграл првиот натпревар од осминафиналето при што бил поразен на гостински терен од екипата на „Веспрем“ со резултат 27-41 (11-21). Најефикасен ракометар во редовите на „Вардар“ бил Чупиќ, кој постигнал девет голови.<ref>{{Наведена мрежна страница |url=https://opserver.mk/sport-2/rakomet/lsh-vardar-ubedlivo-porazen-od-vesprem/ |title=Опсервер, „ЛШ: Вардар убедливо поразен од Веспрем“ (пристапено на 1 април 2021) |accessdate=2021-04-01 |archive-date=2021-05-16 |archive-url=https://web.archive.org/web/20210516025115/https://opserver.mk/sport-2/rakomet/lsh-vardar-ubedlivo-porazen-od-vesprem/ |url-status=dead }}</ref> Потоа, во вториот натпревар, „Вардар“ претрпел уште еден пораз, овојпат со резултат 30-39 (10-15), и така го завршил својот настап во Лигата на шампионите.<ref>{{Наведена мрежна страница |url=https://rkvardar.mk/news/vardar1961-go-zavrshi-nastapot-vo-lsh-za-sezonava |title=Мрежно место на РК „Вардар“, „Вардар1961 го заврши настапот во ЛШ за сезонава“ (пристапено на 15 април 2021) |accessdate=2021-04-15 |archive-date=2021-04-15 |archive-url=https://web.archive.org/web/20210415111402/https://rkvardar.mk/news/vardar1961-go-zavrshi-nastapot-vo-lsh-za-sezonava |url-status=dead }}</ref> ====Сезона 2021-2022==== Во оваа сезона РК Вардар 1961 играл во групата „А“, заедно со екипите на Елверум, Мешков Брест, Алборг, Кил, ПИК Сегед и Монпелје. Во првото коло, на гостински терен, Вардар 1961 одиграл нерешено со екипата на Елверум со резултат 27-27 (13-13), а најефикасен во редовите на Вардар бил [[Жереми Тото]], кој постигнал шест гола.<ref>{{Наведена мрежна страница |url=https://rkvardar.mk/news/vardar-se-vrakja-so-bod-od-norveshka |title=Мрежно место на РК Вардар 1961, „Вардар се враќа со бод од Норвешка“ (пристапено на 29.9.2021) |accessdate=2021-09-29 |archive-date=2021-09-29 |archive-url=https://web.archive.org/web/20210929191420/https://rkvardar.mk/news/vardar-se-vrakja-so-bod-od-norveshka |url-status=dead }}</ref> Во второто коло, на домашен терен, Вардар ја совладал екипата на Мешков Брест со резултат 35-27 (19-13).<ref>{{Наведена мрежна страница |url=https://rkvardar.mk/news/vardar-pobednichki-pred-domashna-publika |title=Мрежно место на РК Вардар 1961, „Вардар победнички пред домашна публика“ (пристапено на 29.9.2021) |accessdate=2021-09-29 |archive-date=2021-09-29 |archive-url=https://web.archive.org/web/20210929191420/https://rkvardar.mk/news/vardar-pobednichki-pred-domashna-publika |url-status=dead }}</ref> Во третото коло, РК Вардар 1961 остварил победа и против екипата на Алборг 30-28 (16-16), а во овој натпревар посебно се истакнале голманот Ристовски, кој имал 12 одбрани плус три одбранети пенали, како и [[Оливие Њокас]] (со постигнати седум гола), Дибиров (шест гола) и [[Жереми Тото]] (пет гола).<ref>{{Наведена мрежна страница |url=https://rkvardar.mk/news/crveno-crna-rapsodija-triumf-protiv-evropskiot-viceprvak |title=Мрежно место на РК Вардар 1961, „Вардар победнички пред домашна публика“ (пристапено на 8.10.2021) |accessdate=2021-10-08 |archive-date=2021-10-08 |archive-url=https://web.archive.org/web/20211008181616/https://rkvardar.mk/news/crveno-crna-rapsodija-triumf-protiv-evropskiot-viceprvak |url-status=dead }}</ref> Во четвртото коло, РК Вардар 1961 претрпел пораз на домашен терен од екипата на Монпелје 25-31,<ref>{{Наведена мрежна страница |url=https://rkvardar.mk/news/prv-poraz-vo-lsh-sezonava-monpelje-zaminuva-so-bodovite-od-skopje |title=Мрежно место на РК Вардар 1961, „Прв пораз во ЛШ сезонава - Монпелје заминува со бодовите од Скопје“ (пристапено на 3.11.2021) |accessdate=2021-11-03 |archive-date=2021-11-03 |archive-url=https://web.archive.org/web/20211103202007/https://rkvardar.mk/news/prv-poraz-vo-lsh-sezonava-monpelje-zaminuva-so-bodovite-od-skopje |url-status=dead }}</ref> во петтото коло бил поразен на гости од екипата на Алборг (29-33),<ref>{{Наведена мрежна страница |url=https://rkvardar.mk/rezultati |title=Мрежно место на РК Вардар 1961, Резултати (пристапено на 3.11.2021) |accessdate=2017-10-05 |archive-date=2017-04-23 |archive-url=https://web.archive.org/web/20170423131901/https://rkvardar.mk/rezultati |url-status=dead }}</ref> а во шестото коло дома загубил од Кил 26-29 (13-10).<ref>{{Наведена мрежна страница |url=https://rkvardar.mk/news/kil-gi-odnese-bodovite-od-skopje |title=Мрежно место на РК Вардар 1961, „Кил ги однесе бодовите од Скопје“ (пристапено на 3.11.2021) |accessdate=2021-11-03 |archive-date=2021-11-05 |archive-url=https://web.archive.org/web/20211105154656/https://rkvardar.mk/news/kil-gi-odnese-bodovite-od-skopje |url-status=dead }}</ref> Во следното коло, Вардар 1961 загубил на гостувањето кај ПИК Сегед со резултат 31:34,<ref>{{Наведена мрежна страница |url=https://rkvardar.mk/rezultati |title=Мрежно место на РК Вардар, Резултати (пристапено на 19.11.2021) |accessdate=2017-10-05 |archive-date=2017-04-23 |archive-url=https://web.archive.org/web/20170423131901/https://rkvardar.mk/rezultati |url-status=dead }}</ref> а потоа претрпел пораз од истата екипа, но овојпат на домашен терен, со резултат 27-30 (9-16). Најефикасни ракометари на Вардар 1961 биле Анте Гаџа и Тимур Дибиров кои постигнале по пет гола, а пред почетокот на натпреварот Дибиров добил подароци од клубот како признание за постигнатите илјада голови во Лигата на шампионите.<ref>{{Наведена мрежна страница |url=https://rkvardar.mk/news/vardar-ostana-bez-bodovi-na-duelot-so-pik-seged |title=Мрежно место на РК Вардар 1961, „Вардар остана без бодови на дуелот со ПИК Сегед“ (пристапено на 3.12.2021) |accessdate=2021-12-03 |archive-date=2021-12-03 |archive-url=https://web.archive.org/web/20211203184947/https://rkvardar.mk/news/vardar-ostana-bez-bodovi-na-duelot-so-pik-seged |url-status=dead }}</ref> На 2 декември, Вардар 1961 го претрпел и шестиот пораз во низа, овојпат од екипата на Кил, со резултат 30-32, а во следното коло бил поразен и од екипата на ППД Загреб со резултат 22:23.<ref>{{Наведена мрежна страница |url=https://rkvardar.mk/rezultati |title=Мрежно место на РК Вардар 1961, Резултати (пристапено на 7.1.2022) |accessdate=2017-10-05 |archive-date=2017-04-23 |archive-url=https://web.archive.org/web/20170423131901/https://rkvardar.mk/rezultati |url-status=dead }}</ref> Потоа, Вардар 1961 успеал да победи во следните два натпревари, и тоа: најпрвин на гостински терен против екипата на Монпелје (28-25), а потоа на домашен терен против екипата на ППД Загреб (20-19).<ref>{{Наведена мрежна страница |url=https://rkvardar.mk/rezultati |title=Мрежно место на РК Вардар 1961, Резултати (пристапено на 25.2.2022) |accessdate=2017-10-05 |archive-date=2017-04-23 |archive-url=https://web.archive.org/web/20170423131901/https://rkvardar.mk/rezultati |url-status=dead }}</ref> Откако го добил натпреварот против Мешков Брест со службен резултат 10-0, Вардар 1961 на домашен терен ја совладал екипата на Елверум со резултат 39-30.<ref>{{Наведена мрежна страница |url=https://rkvardar.mk/rezultati |title=Мрежно место на РК Вардар, (пристапено на 28.3.2022) |accessdate=2017-10-05 |archive-date=2017-04-23 |archive-url=https://web.archive.org/web/20170423131901/https://rkvardar.mk/rezultati |url-status=dead }}</ref> На 31 март 2022 година, РК Вардар 1961 го одиграл првиот натпревар од осминафиналето на Лигата на шампионите при што загубил од екипата на [[РК Веспрем|Веспрем]] со резултат 22-30 (11-15). Најефикасни ракометари во екипата на РК Вардар 1961 биле [[Филип Талески]] и Тимур Дибиров, кои постигнале по шест гола.<ref>[https://ehfcl.eurohandball.com/men/2021-22/matches/details/202211020104007/hc-vardar-1961-telekom-veszprem-hc/ EHF Champions League (пристапено на 6.4.2022)]</ref> Вториот натпревар, одигран на 6 април, завршил со нерешен резултат 31-31 (13-18) и така екипата на РК Вардар го завршил својот настап во Лигата на шампионите.<ref>[https://ehfcl.eurohandball.com/men/2021-22/matches/details/202211020104008/telekom-veszprem-hc-hc-vardar-1961/ EHF Champions League (пристапено на 12.4.2022)]</ref> ===Супер Глоуб=== Како европски шампион, во август „Вардар“ настапил на турнирот „Супер Глоуб 2017“, неформалното светско клупско првенство. Притоа, по победата над „Гашаран“ (30:22), „Вардар“ загубил од „Барселона“ (29:32), а потоа бил убедливо подобар од „Ал Сад“ (37:19).<ref name="ReferenceC"/> Две години подоцна, „Вардар“ настапил и на „Супер Глоуб 2019“, каде најпрвин ја победил екипата на „Ал Мудхаб“ со резултат 34:27,<ref name="ReferenceD"/> но во полуфиналето бил поразен од „[[РК Кил|Кил]]“ со резултат 30:34 (17:19). Притоа, најефикасни ракометари во екипата на „Вардар“ биле Чупиќ, Дибиров и Шишкарев, кои постигнале по пет гола.<ref>{{Наведена мрежна страница |url=https://rkvardar.mk/news/vardar-kje-igra-za-bronzata-na-super-gloub |title=Мрежно место на РК „Вардар“, „Вардар ќе игра за бронзата на Супер Глоуб“ (пристапено на 29.8.2019) |accessdate=2019-08-29 |archive-date=2019-08-29 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190829195532/https://rkvardar.mk/news/vardar-kje-igra-za-bronzata-na-super-gloub |url-status=dead }}</ref> Во натпреварот за третото место, „Вардар“ бил подобар од „Ал Вахда“ со резултат 30:26 (16:16), а најефикасни во редовите на „Вардар“ бил [[Иван Чупиќ]], кој постигнал седум гола.<ref>{{Наведена мрежна страница |url=https://rkvardar.mk/news/vardar-se-vrakja-so-bronza-od-super-gloub-2019 |title=Мрежно место на РК „Вардар“, „Вардар се враќа со бронза од Супер Глоуб 2019“ (пристапено на 31.8.2019) |accessdate=2019-08-31 |archive-date=2019-08-31 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190831160814/https://rkvardar.mk/news/vardar-se-vrakja-so-bronza-od-super-gloub-2019 |url-status=dead }}</ref> == Дресови == {| class="wikitable collapsible collapsed" style="width:65%" ! colspan="6" style="color:black; background:red" |ДОМА |- |{{Football kit|pattern_la=_vb1819a|pattern_b=_vardar1718h|pattern_ra=_vb1819a|pattern_sh=_Fukushima_United_FC_2018_HOME_FP|pattern_so=|leftarm=|body=|rightarm=|shorts=|socks=|title=[[File:Hummel (Marca Deportiva).png|60px]]<br>2014–16}} |{{Football kit|pattern_la=_vardar1718h|pattern_b=_vardar1718h|pattern_ra=_vardar1718h|pattern_sh=_lugo1517a|pattern_so=|leftarm=|body=|rightarm=|shorts=|socks=000000|title=[[File:Hummel (Marca Deportiva).png|60px]]<br>2017–19}} |} {| class="wikitable collapsible collapsed" style="width:65%" ! colspan="16" style="color:black; background:red" |ГОСТИ |- |{{Football kit|pattern_la=_reims1516a|pattern_b=_reims1516a|pattern_ra=_reims1516a|pattern_sh=_reims1516a|pattern_so=|leftarm=|body=|rightarm=|shorts=|socks=|title=[[File:Hummel (Marca Deportiva).png|60px]]<br>2015-17}} |{{Football kit|pattern_la=_ibv18h|pattern_b=_ibv18h|pattern_ra=_ibv18h|pattern_sh=_lsk1920a|pattern_so=_agf1617a|leftarm=|body=|rightarm=|shorts=|socks=|title=[[File:Hummel (Marca Deportiva).png|60px]]<br>2017-19}} |{{Football kit|pattern_la=_hummeltm19w|pattern_b=_hummeltm19w|pattern_ra=_hummeltm19w|pattern_sh=_hummeltm19w|pattern_so=_alaves1617a|leftarm=|body=|rightarm=|shorts=|socks=|title=[[File:Hummel (Marca Deportiva).png|60px]]<br>2019-21}} |{{Football kit|pattern_la=_hummelauthentic20w|pattern_b=_hummelauthentic20wr|pattern_ra=_hummelauthentic20w|pattern_sh=_hummelauthentic20r|pattern_so=_agf1617a|leftarm=|body=|rightarm=|shorts=|socks=|title=[[File:Hummel (Marca Deportiva).png|60px]]<br>2021-22}} |{{Football kit|pattern_la=_hummellead21w|pattern_b=_hummellead21w|pattern_ra=_hummellead21w|pattern_sh=_hummellead21w|pattern_so=_hummelblack|leftarm=|body=|rightarm=|shorts=|socks=|title=[[File:Hummel (Marca Deportiva).png|60px]]<br>2022-23}} |{{Football kit|pattern_la=_hummelcoreXKwb|pattern_b=_hummelcoreXKSUw|pattern_ra=_hummelcoreXKwb|pattern_sh=_hummelcoreXKbw|pattern_so=_hummelblack|leftarm=|body=|rightarm=|shorts=|socks=|title=[[File:Hummel (Marca Deportiva).png|60px]]<br>2023–24}} |} == Трофеи и достигнувања == === Домашни натпреварувања === [[Македонска ракометна супер лига (мажи)|'''Македонска републичка лига''']] :[[Податотека:Gold_medal_with_cup.svg|15x15пкс]] '''Победник''' (3): 1959, 1960, 1975 '''[[Македонска ракометна супер лига (мажи)|Македонска супер лига]]''' :[[Податотека:Gold_medal_with_cup.svg|15x15пкс]] '''Победник''' (15): [[Македонска ракометна Супер лига (мажи) 1998/99|1998–99]], [[Македонска ракометна Супер лига (мажи) 2000/01|2000–01]], [[Македонска ракометна Супер лига (мажи) 2001/02|2001–02]], [[Македонска ракометна Супер лига (мажи) 2002/03|2002–03]], [[Македонска ракометна Супер лига (мажи) 2003/04|2003–04]], [[Македонска ракометна Супер лига (мажи) 2006/07|2006–07]], [[Македонска ракометна Супер лига (мажи) 2008/09|2008–09]], [[Македонска ракометна Супер лига (мажи) 2012/13|2012–13]], [[Македонска ракометна Супер лига (мажи) 2014/15|2014–15]], [[Македонска ракометна Супер лига (мажи) 2015/16|2015–16]], [[Македонска ракометна Супер лига (мажи) 2016/17|2016–17]], [[Македонска ракометна Супер лига (мажи) 2017/18|2017–18]], [[Македонска ракометна Супер лига (мажи) 2018/19|2018–19]], [[Македонска ракометна Супер лига (мажи) 2020/21|2020–21]], [[Македонска ракометна Супер лига (мажи) 2022/23|2021–22]] [[Куп на Македонија во ракомет (мажи)|'''Куп на Македонија''']] :[[Податотека:Gold_medal_with_cup.svg|15x15пкс]] '''Победник''' (17): [[Куп на Македонија во ракомет 1997 (мажи)|1997]], [[Куп на Македонија во ракомет 2000 (мажи)|2000]], [[Куп на Македонија во ракомет 2001 (мажи)|2001]], [[Куп на Македонија во ракомет 2003 (мажи)|2003]], [[Куп на Македонија во ракомет 2004 (мажи)|2004]], [[Куп на Македонија во ракомет 2007 (мажи)|2007]], [[Куп на Македонија во ракомет 2008 (мажи)|2008]], [[Куп на Македонија во ракомет 2012 (мажи)|2012]], [[Куп на Македонија во ракомет 2014 (мажи)|2014]], [[Куп на Македонија во ракомет 2015 (мажи)|2015]], [[Куп на Македонија во ракомет 2016 (мажи)|2016]], [[Куп на Македонија во ракомет 2017 (мажи)|2017]], [[Куп на Македонија во ракомет 2018 (мажи)|2018]], [[Куп на Македонија во ракомет 2021 (мажи)|2021]], [[Куп на Македонија во ракомет 2022 (мажи)|2022]], [[Куп на Македонија во ракомет 2023 (мажи)|2023]], [[Куп на Македонија во ракомет 2025 (мажи)|2025]] '''[[Суперкуп на Македонија (ракомет)|Суперкуп на Македонија]]''' :[[Податотека:Gold_medal_with_cup.svg|15x15пкс]] '''Победник''' (4): [[Суперкуп на Македонија (ракомет) 2017|2017]], [[Суперкуп на Македонија (ракомет) 2018|2018]], [[Суперкуп на Македонија (ракомет) 2019|2019]], [[Суперкуп на Македонија (ракомет) 2023|2023]] === Европски натпреварувања === '''[[ЕХФ Лига на шампиони]]''' :[[Податотека:Gold_medal_with_cup.svg|15x15пкс]] '''Победник''' (2): [[ЕХФ Лига на шампиони 2016/17|2016–17]], [[ЕХФ Лига на шампиони 2018/19|2018–19]] '''[[ЕХФ Куп на победниците на куповите]]''' :[[Податотека:Bronze_medal_with_cup.svg|15x15пкс]] ''Трето место'': [[ЕХФ Куп на победниците на куповите 1998/99|1998–99]], [[ЕХФ Куп на победниците на куповите 2004/05|2004–05]], [[ЕХФ Куп на победниците на куповите 2010/11|2010–11]] === Други натпреварувања === [[СЕХА лига|'''СЕХА лига''']] :[[Податотека:Gold_medal_with_cup.svg|15x15пкс]] '''Победник''' (5): [[СЕХА лига 2011/12|2011–12]], [[СЕХА лига 2013/14|2013–14]], [[СЕХА лига 2016/17|2016–17]], [[СЕХА лига 2017/18|2017–18]], [[СЕХА лига 2018/19|2018–19]] :[[Податотека:Silver_medal_with_cup.svg|15x15пкс]] ''Вицешампион'': [[СЕХА лига 2012/13|2012–13]], [[СЕХА лига 2015/16|2015–16]], [[СЕХА лига 2019/20|2019–20]] '''[[ИХФ Супер Глоуб]]''' :[[Податотека:Bronze_medal_with_cup.svg|15x15пкс]]: ''Трето место'': [[ИХФ Супер Глоуб 2017|2017]], [[ИХФ Супер Глоуб 2019|2019]] == Арена == [[Податотека:Sportski centar Jane Sandanski.jpg|мини|[[СЦ „Јане Сандански“ - Скопје|Арената Јане Сандански]] во [[Скопје]] (2015)]] Ракометниот клуб Вардар е сопственик на арената „[[СЦ „Јане Сандански“ - Скопје|Јане Сандански]]“ каде што ги игра сите домашни натпревари во ЕХФ Лигата на шампионите, регионалната СЕХА лига и во домашните натпреварувања. Станува збор за модерен комплекс со спортска сала со 5.850 седишта и мала сала со капацитет за околу 1.000 посетители. Во склоп на арената се наоѓа и хотелот „Русија“, тениски терени, спа центар, теретана, базен и ексклузивна спортска продавница и фан-шоп. Арената е именувана по македонскиот револуционер [[Јане Сандански]]. ==Состав== :''Состав за сезоната 2024–25'' {| class="wikitable sortable" ! style="background:red; color:white; text-align:center" |{{abbr|Број|Број}} ! style="background:red; color:white; text-align:center" |Име ! style="background:red; color:white; text-align:center" |{{abbr|Нац.|Националност}} ! style="background:red; color:white; text-align:center" |Дата на раѓање (години) ! style="background:red; color:white; text-align:center;" |Потпишал во ! style="background:red; color:white; text-align:center;" |Потпишал од |- ! colspan="6" style="background:#000; color:white; text-align:center;" |Голмани |- | style="text-align:right" |'''1''' |[[Марко Богдановски]] | style="text-align:center" |{{знамеикона|MKD}} | style="text-align:right" |{{birth date and age|2001|3|30|df=yes}} | style="text-align:center" |2024 | style="text-align:left" |{{fbaicon|MKD}} [[РК Аеродром|Аеродром]] |- | style="text-align:right" |'''12''' |[[Мигел Еспиња Фереира]] | style="text-align:center" |{{знамеикона|POR}} | style="text-align:right" |{{birth date and age|1993|7|20|df=yes}} | style="text-align:center" |2024 | style="text-align:left" |{{fbaicon|ESP}} [[Балонмано Куенка]] |- | style="text-align:right" |'''99''' |[[Васил Гогов]] | style="text-align:center" |{{знамеикона|MKD}} | style="text-align:right" |{{birth date and age|2000|11|3|df=yes}} | style="text-align:center" |2019 | style="text-align:left" |{{fbaicon|MKD}} [[РК Вардар|Вардар Јуниор]] |- ! colspan="6" style="background:#000; color:white; text-align:center;" |Леви Крила |- | style="text-align:right" |'''2''' |[[Марио Стојановски]] | style="text-align:center" |{{знамеикона|MKD}} | style="text-align:right" |{{birth date and age|2004|8|9|df=yes}} | style="text-align:center" |2023 | style="text-align:left" |{{fbaicon|MKD}} [[РК Вардар|Вардар Јуниор]] |- | style="text-align:right" |'''10''' |[[Хансер Микел Родригез]] | style="text-align:center" |{{знамеикона|CUB}} | style="text-align:right" |{{birth date and age|2000|5|5|df=yes}} | style="text-align:center" |2023 | style="text-align:left" |{{fbaicon|POR}} [[РК Брага|Брага]] |- | style="text-align:right" |'''27''' |[[Марко Срдановиќ]] | style="text-align:center" |{{знамеикона|SER}} | style="text-align:right" |{{birth date and age|1998|3|27|df=yes}} | style="text-align:center" |2023 | style="text-align:left" |{{fbaicon|SER}} [[РК Металопластика|Металопластика]] |- ! colspan="6" style="background:#000; color:white; text-align:center;" |Десни крила |- | style="text-align:right" |'''9''' |[[Гоце Георгиевски]] {{капитен}} | style="text-align:center" |{{знамеикона|MKD}} | style="text-align:right" |{{birth date and age|1987|2|12|df=yes}} | style="text-align:center" |2020 | style="text-align:left" |{{fbaicon|ROM}} [[РК ЧСМ Букурешт|ЧСМ Букурешт]] |- | style="text-align:right" |'''70''' |[[Мигуел Пинто]] | style="text-align:center" |{{знамеикона|POR}} | style="text-align:right" |{{birth date and age|1999|4|26|df=yes}} | style="text-align:center" |2021 | style="text-align:left" |{{fbaicon|POR}} [[Агуас Сантас Миланеза]] |- | style="text-align:right" |'''77''' |[[Ален Ќосевски]] | style="text-align:center" |{{знамеикона|MKD}} | style="text-align:right" |{{birth date and age|2001|6|7|df=yes}} | style="text-align:center" |2020 | style="text-align:left" |{{fbaicon|MKD}} [[РК Вардар|Вардар Јуниор]] |- ! colspan="6" style="background:#000; color:white; text-align:center;" |Пивоти |- | style="text-align:right" |'''7''' |[[Михаил Аларов]] | style="text-align:center" |{{знамеикона|MKD}} | style="text-align:right" |{{birth date and age|1997|12|21|df=yes}} | style="text-align:center" |2023 | style="text-align:left" |{{fbaicon|MKD}} [[РК Пролет|Пролет]] |- | style="text-align:right" |'''15''' |[[Ларс Коиј]] | style="text-align:center" |{{знамеикона|HOL}} | style="text-align:right" |{{birth date and age|2000|8|11|df=yes}} | style="text-align:center" |2024 | style="text-align:left" |{{fbaicon|GER}} [[ТВ Емсдетен]] |- | style="text-align:right" |'''18''' |[[Милан Лазаревски]] | style="text-align:center" |{{знамеикона|MKD}} | style="text-align:right" |{{birth date and age|1997|2|9|df=yes}} | style="text-align:center" |2022 | style="text-align:left" |{{fbaicon|SLO}} [[РК Тримо Требње|Тримо Требње]] |- ! colspan="6" style="background:#000; color:white; text-align:center;" |Леви бекови |- | style="text-align:right" |'''8''' |[[Томче Стојановски]] | style="text-align:center" |{{знамеикона|MKD}} | style="text-align:right" |{{birth date and age|1998|9|30|df=yes}} | style="text-align:center" |2024 | style="text-align:left" |{{fbaicon|MKD}} [[РК Бутел Скопје|Бутел]] |- | style="text-align:right" |'''24''' |[[Дмитро Хориха]] | style="text-align:center" |{{знамеикона|UKR}} | style="text-align:right" |{{birth date and age|1997|10|8|df=yes}} | style="text-align:center" |2024 | style="text-align:left" |{{fbaicon|UKR}} [[РК Мотор Запорожје|Мотор Запорожје]] |- | style="text-align:right" |'''33''' |[[Стефан Петриќ]] | style="text-align:center" |{{знамеикона|SER}} | style="text-align:right" |{{birth date and age|2001|1|14|df=yes}} | style="text-align:center" |2023 | style="text-align:left" |{{fbaicon|SER}} [[РК Партизан|Партизан]] |- | style="text-align:right" |'''87''' |[[Вуко Борозан]] | style="text-align:center" |{{знамеикона|MNE}} | style="text-align:right" |{{birth date and age|1994|4|9|df=yes}} | style="text-align:center" |2024 | style="text-align:left" |{{fbaicon|MNE}} [[РК Ловќен Цетиње|Ловќен Цетиње]] |- | style="text-align:right" |'''96''' |[[Нилтон Мело]] | style="text-align:center" |{{знамеикона|POR}} | style="text-align:right" |{{birth date and age|2003|9|22|df=yes}} | style="text-align:center" |2023 | style="text-align:left" |{{fbaicon|POR}} [[РК Спортинг Лисабон|Спортинг Лисабон]] |- ! colspan="6" style="background:#000; color:white; text-align:center;" |Средни бекови |- | style="text-align:right" |'''11''' |[[Младен Крсманчиќ]] | style="text-align:center" |{{знамеикона|SER}} | style="text-align:right" |{{birth date and age|1992|7|30|df=yes}} | style="text-align:center" |2024 | style="text-align:left" |{{fbaicon|HUN}} [[РК Чургу|Чургу]] |- | style="text-align:right" |'''14''' |[[Марио Танкоски]] | style="text-align:center" |{{знамеикона|MKD}} | style="text-align:right" |{{birth date and age|1998|8|28|df=yes}} | style="text-align:center" |2024 | style="text-align:left" |{{fbaicon|MKD}} [[РК Еурофарм Пелистер|Еурофарм Пелистер]] |- | style="text-align:right" |'''29''' |[[Матија Николиќ]] | style="text-align:center" |{{знамеикона|SER}} | style="text-align:right" |{{birth date and age|2001|8|29|df=yes}} | style="text-align:center" |2023 | style="text-align:left" |{{fbaicon|SLO}} [[РК Шкофја Лока|Шкофја Лока]] |- ! colspan="6" style="background:#000; color:white; text-align:center;" |Десни бекови |- | style="text-align:right" |'''4''' |[[Томислам Јагуриновски]] | style="text-align:center" |{{знамеикона|MKD}} | style="text-align:right" |{{birth date and age|1998|8|19|df=yes}} | style="text-align:center" |2023 | style="text-align:left" |{{fbaicon|MKD}} [[РК Пролет|Пролет]] |- | style="text-align:right" |'''17''' |[[Кристијан Стаменковиќ]] | style="text-align:center" |{{знамеикона|MKD}} | style="text-align:right" |{{birth date and age|2005|3|22|df=yes}} | style="text-align:center" |2024 | style="text-align:left" |{{fbaicon|MKD}} [[РК Голден Арт|Голден Арт]] |- | style="text-align:right" |'''66''' |[[Ашраф Маргели]] | style="text-align:center" |{{знамеикона|TUN}} | style="text-align:right" |{{birth date and age|1997|5|22|df=yes}} | style="text-align:center" |2024 | style="text-align:left" |{{fbaicon|TUN}} [[РК Есперанца Тунис|Есперанца Тунис]] |} === Трансфери === : ''Трансфери за сезоната 2025–26'' {{Col-begin}} {{Col-2}} ;[[File:Eo circle green arrow-up.svg|20px|link=]] Доаѓања * {{flagicon|POL}} [[Милош Валах]] (голман) ''(од {{flagicon|POL}} [[РК Киелце]])'' * {{flagicon|FRA}} [[Махамаду Кеита]] (крило) ''(од {{flagicon|ESP}} [[РК Анхел Хименез]])'' * {{flagicon|MKD}} [[Филип Талески]] (бек) ''(од {{flagicon|POR}} [[РК Бенфика]])'' * {{flagicon|SLO}} [[Јака Малус]] (бек) ''(од {{flagicon|SLO}} [[РК Слован]])'' * {{flagicon|ARG}} [[Николас Боно]] (бек) ''(од {{flagicon|FRA}} [[РК Истрес Прованс]])'' * {{flagicon|POL}} [[Марек Марчинијак]] (бек) ''(од {{flagicon|POL}} [[КС Азоти-Пулави]])'' * {{flagicon|SRB}} [[Урош Митровиќ]] (бек) ''(од {{flagicon|SRB}} [[РК Феникс Тулуз]])'' * {{flagicon|POL}} [[Виктор Јанковски]] (пивот) ''(од {{flagicon|POL}} [[ММТС Квидзин]])'' * {{flagicon|MKD}} [[Кристијан Анастасовски]] (пивот) ''(од {{flagicon|POR}} [[ГРК Тиквеш]])'' {{Col-2}} ;[[File:Eo circle red arrow-down.svg|20px|link=]] Заминувања * {{flagicon|CUB}} [[Хансер Микел Родригез]] (крило) ''(во {{flagicon|FRA}} [[РК Кан]])'' * {{flagicon|HOL}} [[Ларс Коиј]] (пивот) ''(во {{flagicon|GER}} [[РК Бергишер]])'' {{Col-end}} === Стручен штаб === {| class="wikitable" style="text-align: center;" ! style="color:#FFFFFF; background:#FF0000" |Позиција ! style="color:#FFFFFF; background:#FF0000" |Тренер ! style="color:#FFFFFF; background:#FF0000" |Држава |- |Главен тренер | align="left" |[[Иван Чупиќ]] |{{знамеикона|CRO}} |- |Помошнен тренер | align="left" |[[Стојанче Стоилов]] |{{знамеикона|MKD}} |- |Тренер на голмани | align="left" |[[Марио Келентриќ]] |{{знамеикона|CRO}} |- |Кондиционен тренер | align="left" |[[Тони Богдановски]] |{{знамеикона|MKD}} |- | rowspan="2" |Физиотерапевт | align="left" |[[Рубинчо Србиновски]] |{{знамеикона|MKD}} |- | align="left" |[[Николина Бојаџиска]] |{{знамеикона|MKD}} |} ''Извор: [https://rkvardar.com.mk/ РК Вардар]'' ==Поранешни состави == ===Сезона 2023/2024=== {{Col-begin}} {{Col-2}} * {{0}}1 {{знамеикона|MKD}} [[Марко Богдановски]] * {{0}}4 {{знамеикона|MKD}} [[Томислав Јагуриновски]] * {{0}}7 {{знамеикона|MKD}} [[Михаил Аларов ]] * {{0}}9 {{знамеикона|MKD}} [[Гоце Георгиевски]] {{капитен}} * 11 {{знамеикона|MKD}} [[Мартин Карапалевски]] * 12 {{знамеикона|MKD}} [[Мартин Томовски]] * 13 {{знамеикона|JAP}} [[Косуке Јасухира]] * 14 {{знамеикона|CUB}} [[Хансер Родригес]] {{Col-2}} * 17 {{знамеикона|TUN}} [[Мохамед Бакар]] * 18 {{знамеикона|MKD}} [[Милан Лазаревски]] * 25 {{знамеикона|SRB}} [[Немања Гојковиќ]] * 27 {{знамеикона|SRB}} [[Марко Срдановиќ]] * 29 {{знамеикона|SRB}} [[Матија Николиќ]] * 33 {{знамеикона|SRB}} [[Стефан Петриќ]] * 45 {{знамеикона|SRB}} [[Дарко Ѓукиќ]] * 62 {{знамеикона|MKD}} [[Марио Стојановски]] {{Col-2}} * 77 {{знамеикона|MKD}} [[Ален Ќосевски]] * 97 {{знамеикона|POR}} [[Нилтон Мело]] * 97 {{знамеикона|MKD}} [[Марко Мишевски]] * 99 {{знамеикона|MKD}} [[Васил Гогов]] '''Тренер''' * {{знамеикона|MKD}} [[Владо Недановски]] {{Col-end}} ===Сезона 2022/2023=== {{Col-begin}} {{Col-2}} * {{0}}3 {{знамеикона|MKD}} [[Дејан Манасков]] * {{0}}4 {{знамеикона|MKD}} [[Томислав Јагуриновски]] * {{0}}5 {{знамеикона|MKD}} [[Стојанче Стоилов]] {{капитен}} * {{0}}7 {{знамеикона|MKD}} [[Михаил Аларов ]] * {{0}}8 {{знамеикона|CUB}} [[Јоел Куни Моралес]] * {{0}}9 {{знамеикона|MKD}} [[Гоце Георгиевски]] * 10 {{знамеикона|MNE}} [[Андреј Добрковиќ]] * 11 {{знамеикона|MKD}} [[Мартин Карапалевски]] {{Col-2}} * 12 {{знамеикона|MKD}} [[Мартин Томовски]] * 14 {{знамеикона|POL}} [[Јан Чувара]] * 16 {{знамеикона|MKD}} [[Борко Ристовски]] * 18 {{знамеикона|MKD}} [[Милан Лазаревски]] * 28 {{знамеикона|MKD}} [[Филип Талески]] * 33 {{знамеикона|BRA}} [[Леонардо Дутра Фереира]] * 45 {{знамеикона|SRB}} [[Дарко Ѓукиќ]] * 55 {{знамеикона|MKD}} [[Стефан Атанасовски]] {{Col-2}} * 62 {{знамеикона|MKD}} [[Марио Стојановски]] * 64 {{знамеикона|MKD}} [[Велко Маркоски]] * 77 {{знамеикона|MKD}} [[Ален Ќосевски]] * 97 {{знамеикона|MKD}} [[Марко Мишевски]] * 99 {{знамеикона|MKD}} [[Васил Гогов]] '''Тренер''' * {{знамеикона|MKD}} [[Владо Недановски]] {{Col-end}} ===Сезона 2021/2022=== {{Col-begin}} {{Col-2}} * {{0}}3 {{знамеикона|POL}} [[Патрик Валчак]] * {{0}}4 {{знамеикона|MKD}} [[Томислав Јагуриновски]] * {{0}}5 {{знамеикона|MKD}} [[Стојанче Стоилов]] {{капитен}} * {{0}}6 {{знамеикона|FRA}} [[Оливие Њокас]] * {{0}}8 {{знамеикона|CUB}} [[Јоел Куни Моралес]] * {{0}}9 {{знамеикона|MKD}} [[Гоце Георгиевски]] * 10 {{знамеикона|FRA}} [[Кевин Њокас]] * 11 {{знамеикона|MKD}} [[Мартин Карапалевски]] * 12 {{знамеикона|MKD}} [[Мартин Томовски]] * 13 {{знамеикона|FRA}} [[Бакари Диало]] {{Col-2}} * 14 {{знамеикона|POL}} [[Јан Чувара]] * 16 {{знамеикона|MKD}} [[Борко Ристовски]] * 21 {{знамеикона|MKD}} [[Давид Савревски]] * 22 {{знамеикона|FRA}} [[Џереми Тото]] * 24 {{знамеикона|CRO}} [[Анте Гаџа]] * 28 {{знамеикона|MKD}} [[Филип Талески]] * 31 {{знамеикона|RUS}} [[Тимур Дибиров]] * 33 {{знамеикона|MKD}} [[Стефан Крстевски]] * 44 {{знамеикона|SRB}} [[Стефан Додиќ]] * 45 {{знамеикона|SRB}} [[Дарко Ѓукиќ]] {{Col-2}} * 47 {{знамеикона|CRO}} [[Анте Кудуз]] * 55 {{знамеикона|MKD}} [[Стефан Атанасовски]] * 77 {{знамеикона|MKD}} [[Ален Ќосевски]] * 94 {{знамеикона|KUW}} [[Али Сафар]] * 97 {{знамеикона|MKD}} [[Марко Мишевски]] * 99 {{знамеикона|MKD}} [[Васил Гогов]] '''Тренер''' * {{знамеикона|MNE}} [[Веселин Вујовиќ]] <small>(до декември 2021)</small> * {{знамеикона|MKD}} [[Владо Недановски]] <small>(од декември 2021)</small> {{Col-end}} ===Сезона 2020/2021=== {{Col-begin}} {{Col-2}} * {{0}}2 {{знамеикона|MNE}} [[Васко Шеваљевиќ]] * {{0}}3 {{знамеикона|POL}} [[Патрик Валчак]] * {{0}}4 {{знамеикона|MKD}} [[Томислав Јагуриновски]] * {{0}}5 {{знамеикона|MKD}} [[Стојанче Стоилов]] {{капитен}} * {{0}}8 {{знамеикона|MKD}} [[Димитар Димитриоски]] * {{0}}9 {{знамеикона|MKD}} [[Гоце Георгиевски]] * 11 {{знамеикона|MKD}} [[Мартин Карапалевски]] * 15 {{знамеикона|GER}} [[Кристијан Дисингер]] {{Col-2}} * 16 {{знамеикона|MKD}} [[Борко Ристовски]] * 18 {{знамеикона|CRO}} [[Ловро Јотиќ]] * 21 {{знамеикона|RUS}} [[Глеб Калараш]] * 24 {{знамеикона|CRO}} [[Анте Гаџа]] * 27 {{знамеикона|CRO}} [[Иван Чупиќ]] * 28 {{знамеикона|MKD}} [[Филип Талески]] * 31 {{знамеикона|RUS}} [[Тимур Дибиров]] * 41 {{знамеикона|SRB}} [[Марко Вујин]] {{Col-2}} * 44 {{знамеикона|SRB}} [[Јосип Векиќ]] * 77 {{знамеикона|FRA}} [[Робин Кантегрел]] * 55 {{знамеикона|MKD}} [[Стефан Атанасовски]] * 97 {{знамеикона|MKD}} [[Марко Мишевски]] * 98 {{знамеикона|MKD}} [[Марко Кизиќ]] '''Тренер''' * {{знамеикона|MKD}} [[Стевче Алушовски]] {{Col-end}} ===Сезона 2019/2020=== {{Col-begin}} {{Col-2}} * {{0}}5 {{знамеикона|MKD}} [[Стојанче Стоилов]] {{капитен}} * {{0}}7 {{знамеикона|MKD}} [[Дејан Кукуловски]] * {{0}}8 {{знамеикона|MKD}} [[Димитар Димитриоски]] * {{0}}9 {{знамеикона|MKD}} [[Давид Гашовски]] * 10 {{знамеикона|LAT}} [[Даинис Криштопанс]] * 11 {{знамеикона|MKD}} [[Мартин Карапалевски]] * 14 {{знамеикона|SLO}} [[Домен Сикошек Пелко]] * 15 {{знамеикона|GER}} [[Кристијан Дисингер]] * 16 {{знамеикона|MKD}} [[Борко Ристовски]] * 19 {{знамеикона|RUS}} [[Павел Атман]] {{Col-2}} * 20 {{знамеикона|SLO}} [[Сташ Скубе]] * 21 {{знамеикона|RUS}} [[Глеб Калараш]] * 22 {{знамеикона|ALG}} [[Калифа Гедбане]] * 27 {{знамеикона|CRO}} [[Иван Чупиќ]] * 29 {{знамеикона|BRA}} [[Жозе Де Толедо]] * 31 {{знамеикона|RUS}} [[Тимур Дибиров]] * 32 {{знамеикона|RUS}} [[Сергеј Горбок]] * 33 {{знамеикона|RUS}} [[Данил Шишкарев]] * 55 {{знамеикона|MKD}} [[Стефан Атанасовски]] * 77 {{знамеикона|MKD}} [[Ален Ќошевски]] {{Col-2}} * 87 {{знамеикона|RUS}} [[Сергеј Горпишин]] * 92 {{знамеикона|LAT}} [[Артурс Кугис]] * 97 {{знамеикона|MKD}} [[Марко Мишевски]] * 98 {{знамеикона|MKD}} [[Марко Кизиќ]] * 99 {{знамеикона|MKD}} [[Васил Гогов]] '''Тренер''' * {{знамеикона|ESP}} [[Давид Писонеро]] <small>(до октомври 2019)</small> * {{знамеикона|RUS}} [[Едуард Кокшаров]] <small>(октомври — декември 2019)</small> * {{знамеикона|MKD}} [[Стевче Алушовски]] <small>(од декември 2019)</small> {{Col-end}} ===Сезона 2018/2019=== Тимот што ја освоил [[ЕХФ Лига на шампиони 2018/19|Лигата на шампионите 2018/19]]. {{Col-begin}} {{Col-2}} * {{0}}5 {{знамеикона|MKD}} [[Стојанче Стоилов]] {{капитен}} * {{0}}7 {{знамеикона|MKD}} [[Владо Недановски]] * {{0}}8 {{знамеикона|SLO}} [[Грегор Оцвирк]] * {{0}}9 {{знамеикона|MKD}} [[Мартин Поповски]] * 13 {{знамеикона|BRA}} [[Рожерио Фереира Мораеш]] * 10 {{знамеикона|LAT}} [[Даинис Криштопанс]] * 15 {{знамеикона|GER}} [[Кристијан Дисингер]] * 16 {{знамеикона|MKD}} [[Даниел Ѓорѓевски]] * 18 {{знамеикона|CRO}} [[Игор Карачиќ]] {{Col-2}} * 20 {{знамеикона|SLO}} [[Сташ Скубе]] * 21 {{знамеикона|RUS}} [[Глеб Калараш]] * 22 {{знамеикона|ALG}} [[Калифа Гедбане]] * 27 {{знамеикона|CRO}} [[Иван Чупиќ]] * 31 {{знамеикона|RUS}} [[Тимур Дибиров]] * 32 {{знамеикона|RUS}} [[Сергеј Горбок]] * 33 {{знамеикона|RUS}} [[Данил Шишкарев]] * 34 {{знамеикона|MNE}} [[Вуко Борозан]] * 37 {{знамеикона|SRB}} [[Јања Војводиќ]] {{Col-2}} * 50 {{знамеикона|RUS}} [[Дмитри Кисељев]] * 96 {{знамеикона|SRB}} [[Дејан Милосављев]] * 97 {{знамеикона|MKD}} [[Марко Мишевски]] * 98 {{знамеикона|MKD}} [[Марко Кизиќ]] '''Тренер''' * {{знамеикона|ESP}} [[Роберто Гарсија Парондо]] {{Col-end}} ===Сезона 2017/2018=== {{Col-begin}} {{Col-2}} * {{0}}1 {{знамеикона|ESP}} [[Арпад Штербик]] * {{0}}5 {{знамеикона|MKD}} [[Стојанче Стоилов]] {{капитен}} * {{0}}7 {{знамеикона|MKD}} [[Владо Недановски]] * {{0}}9 {{знамеикона|MKD}} [[Мартин Поповски]] * 10 {{знамеикона|LAT}} [[Даинис Криштопанс]] * 12 {{знамеикона|SRB}} [[Страхиња Милиќ]] * 13 {{знамеикона|BRA}} [[Рожерио Фереира Мораеш]] * 15 {{знамеикона|ESP}} [[Хорхе Македа]] * 16 {{знамеикона|MKD}} [[Даниел Ѓорѓевски]] {{Col-2}} * 17 {{знамеикона|RUS}} [[Александер Деревен]] * 18 {{знамеикона|CRO}} [[Игор Карачиќ]] * 19 {{знамеикона|ESP}} [[Алекс Душебаев]] * 20 {{знамеикона|SRB}} [[Илија Абутовиќ]] * 21 {{знамеикона|ESP}} [[Жоан Кањелјас]] * 25 {{знамеикона|CRO}} [[Лука Циндриќ]] * 26 {{знамеикона|MKD}} [[Петар Ангелов]] * 27 {{знамеикона|CRO}} [[Иван Чупиќ]] * 31 {{знамеикона|RUS}} [[Тимур Дибиров]] {{Col-2}} * 33 {{знамеикона|RUS}} [[Данил Шишкарев]] * 34 {{знамеикона|MNE}} [[Вуко Борозан]] * 37 {{знамеикона|SRB}} [[Јања Војводиќ]] * 77 {{знамеикона|MKD}} [[Тоше Ончев]] * 93 {{знамеикона|SRB}} [[Мијајло Марсениќ]] '''Тренер''' * {{знамеикона|ESP}} [[Раул Гонсалес (ракометар)|Раул Гонсалес]] {{Col-end}} ===Сезона 2016/2017=== Тимот што ја освоил [[ЕХФ Лига на шампиони 2016/17|Лигата на шампионите 2016/17]]. {{Col-begin}} {{Col-2}} * {{0}}1 {{знамеикона|ESP}} [[Арпад Штербик]] * {{0}}5 {{знамеикона|MKD}} [[Стојанче Стоилов]] {{капитен}} * {{0}}7 {{знамеикона|MKD}} [[Владо Недановски]] * 12 {{знамеикона|SRB}} [[Страхиња Милиќ]] * 13 {{знамеикона|BRA}} [[Рожерио Фереира Мораеш]] * 15 {{знамеикона|ESP}} [[Хорхе Македа]] * 17 {{знамеикона|RUS}} [[Александер Деревен]] {{Col-2}} * 18 {{знамеикона|CRO}} [[Игор Карачиќ]] * 19 {{знамеикона|ESP}} [[Алекс Душебаев]] * 20 {{знамеикона|SRB}} [[Илија Абутовиќ]] * 21 {{знамеикона|ESP}} [[Жоан Кањелјас]] * 25 {{знамеикона|CRO}} [[Лука Циндриќ]] * 26 {{знамеикона|MKD}} [[Петар Ангелов]] * 27 {{знамеикона|CRO}} [[Иван Чупиќ]] {{Col-2}} * 31 {{знамеикона|RUS}} [[Тимур Дибиров]] * 33 {{знамеикона|RUS}} [[Данил Шишкарев]] * 34 {{знамеикона|MNE}} [[Вуко Борозан]] * 93 {{знамеикона|SRB}} [[Мијајло Марсениќ]] '''Тренер''' * {{знамеикона|ESP}} [[Раул Гонсалес (ракометар)|Раул Гонсалес]] {{Col-end}} ===Сезона 2015/2016=== {{Col-begin}} {{Col-2}} * {{0}}1 {{знамеикона|ESP}} [[Арпад Штербик]] * {{0}}5 {{знамеикона|MKD}} [[Стојанче Стоилов]] * {{0}}6 {{знамеикона|CRO}} [[Блаженко Лацковиќ]] * {{0}}7 {{знамеикона|SLO}} [[Матијаж Брумен]] * 10 {{знамеикона|SRB}} [[Алем Тоскиќ]] * 11 {{знамеикона|MKD}} [[Дејан Манасков]] * 12 {{знамеикона|SRB}} [[Страхиња Милиќ]] {{Col-2}} * 15 {{знамеикона|ESP}} [[Хорхе Македа]] * 17 {{знамеикона|RUS}} [[Александер Деревен]] * 18 {{знамеикона|CRO}} [[Игор Карачиќ]] * 19 {{знамеикона|ESP}} [[Алекс Душебаев]] * 20 {{знамеикона|SRB}} [[Илија Абутовиќ]] * 23 {{знамеикона|MKD}} [[Филип Лазаров]] {{капитен}} * 25 {{знамеикона|CRO}} [[Лука Циндриќ]] {{Col-2}} * 26 {{знамеикона|MKD}} [[Петар Ангелов]] * 31 {{знамеикона|RUS}} [[Тимур Дибиров]] * 32 {{знамеикона|RUS}} [[Сергеј Горбок]] * 33 {{знамеикона|RUS}} [[Данил Шишкарев]] * 93 {{знамеикона|SRB}} [[Мијајло Марсениќ]] '''Тренер''' * {{знамеикона|ESP}} [[Раул Гонсалес (ракометар)|Раул Гонсалес]] {{Col-end}} ===Сезона 2014/2015=== {{Col-begin}} {{Col-2}} * {{0}}1 {{знамеикона|ESP}} [[Арпад Штербик]] * {{0}}5 {{знамеикона|MKD}} [[Стојанче Стоилов]] * {{0}}6 {{знамеикона|CRO}} [[Блаженко Лацковиќ]] * {{0}}7 {{знамеикона|SLO}} [[Матијаж Брумен]] * {{0}}8 {{знамеикона|SRB}} [[Немања Прибак]] * {{0}}9 {{знамеикона|SRB}} [[Стефан Терзиќ]] * 10 {{знамеикона|SRB}} [[Алем Тоскиќ]] * 12 {{знамеикона|SRB}} [[Страхиња Милиќ]] {{Col-2}} * 13 {{знамеикона|SRB}} [[Владимир Петриќ]] * 15 {{знамеикона|SRB}} [[Добривоје Марковиќ]] * 18 {{знамеикона|CRO}} [[Игор Карачиќ]] * 19 {{знамеикона|ESP}} [[Алекс Душебаев]] * 20 {{знамеикона|SRB}} [[Илија Абутовиќ]] * 23 {{знамеикона|MKD}} [[Филип Лазаров]] {{капитен}} * 25 {{знамеикона|RUS}} [[Алексеј Растворцев]] * 26 {{знамеикона|MKD}} [[Петар Ангелов]] {{Col-2}} * 31 {{знамеикона|RUS}} [[Тимур Дибиров]] * 32 {{знамеикона|RUS}} [[Сергеј Горбок]] * 33 {{знамеикона|RUS}} [[Данил Шишкарев]] * 80 {{знамеикона|RUS}} [[Михаил Чипурин]] '''Тренер''' * {{знамеикона|ESP}} [[Раул Гонсалес (ракометар)|Раул Гонсалес]] {{Col-end}} == Поранешни членови на клубот == === Поранешни играчи === {{div col|colwidth=22em}} * {{flagicon|MKD}} [[Стојанче Стоилов]] * {{flagicon|MKD}} [[Пепи Манасков]] * {{flagicon|MKD}} [[Стевче Алушевски]] * {{flagicon|MKD}} [[Петар Мисовски]] * {{flagicon|MKD}} [[Бранислав Ангеловски]] * {{flagicon|MKD}} [[Кирил Колев]] * {{flagicon|MKD}} [[Ванчо Димовски]] * {{flagicon|MKD}} [[Лазо Мајнов]] * {{flagicon|MKD}} [[Наумче Мојсовски]] * {{flagicon|MKD}} [[Златко Мојсоски]] * {{flagicon|MKD}} [[Горан Кузманоски]] * {{flagicon|MKD}} [[Дејан Пецаковски]] * {{flagicon|MKD}} [[Радослав Стојановиќ]] * {{flagicon|MKD}} [[Ацо Јоновски]] * {{flagicon|MKD}} [[Марјан Колев]] * {{flagicon|MKD}} [[Митко Стоилов]] * {{flagicon|MKD}} [[Владо Недановски]] * {{flagicon|MKD}} [[Мартин Поповски]] * {{flagicon|MKD}} [[Марко Кизиќ]] * {{flagicon|MKD}} [[Димитар Димитриоски]] * {{flagicon|MKD}} [[Златко Даскаловски]] * {{flagicon|MKD}} [[Немања Прибак]] * {{flagicon|MKD}} [[Филип Лазаров]] * {{flagicon|MKD}} [[Велко Маркоски]] * {{flagicon|MKD}} [[Милорад Кукоски]] * {{flagicon|MKD}} [[Градимир Чаневски]] * {{flagicon|MKD}} [[Петар Ангелов]] * {{flagicon|MKD}} [[Гоце Ојлески]] * {{flagicon|MKD}} [[Никола Маркоски]] * {{flagicon|MKD}} [[Милан Левов]] * {{flagicon|MKD}} [[Никола Митревски]] * {{flagicon|MKD}} [[Даниел Ѓорѓески]] * {{flagicon|MKD}} [[Никола Стојчевски]] * {{flagicon|MKD}} [[Дејан Манасков]] * {{flagicon|MKD}} [[Борко Ристовски]] * {{flagicon|MKD}} [[Филип Талески]] * {{flagicon|MKD}} [[Мартин Томовски]] * {{flagicon|RUS}} [[Алексеј Растворцев]] * {{flagicon|RUS}} [[Михаил Чипурин]] * {{flagicon|RUS}} [[Александар Деревен]] * {{flagicon|RUS}} [[Дмитриј Киселев]] * {{flagicon|RUS}} [[Павел Атман]] * {{flagicon|RUS}} [[Даниил Шишкарев]] * {{flagicon|RUS}} [[Сергеј Горбок]] * {{flagicon|RUS}} [[Глеб Каларaш]] * {{flagicon|RUS}} [[Тимур Дибиров]] * {{flagicon|SRB}} [[Стањиња Милиќ]] * {{flagicon|SRB}} [[Илија Абутовиќ]] * {{flagicon|SRB}} [[Мијајло Марсениќ]] * {{flagicon|SRB}} [[Дејан Милосављев]] * {{flagicon|SRB}} [[Марко Вујин]] * {{flagicon|SRB}} [[Владимир Петрич]] * {{flagicon|SRB}} [[Алем Тоскиќ]] * {{flagicon|ESP}} [[Ињаки Малумбрес Алдаве]] * {{flagicon|ESP}} [[Алекс Дујшебаев]] * {{flagicon|ESP}} [[Арпад Штербик]] * {{flagicon|ESP}} [[Жоан Кањелас]] * {{flagicon|ESP}} [[Хорхе Макиеда]] * {{flagicon|CRO}} [[Блаженко Лацковиќ]] * {{flagicon|CRO}} [[Лука Циндриќ]] * {{flagicon|CRO}} [[Игор Карачиќ]] * {{flagicon|CRO}} [[Иван Чупиќ]] * {{flagicon|CRO}} [[Ловро Јотиќ]] * {{flagicon|CRO}} [[Анте Гаџа]] * {{flagicon|MNE}} [[Младен Ракчевиќ]] * {{flagicon|MNE}} [[Стеван Вујовиќ]] * {{flagicon|MNE}} [[Вук Лазовиќ]] * {{flagicon|MNE}} [[Васко Шевељевиќ]] * {{flagicon|MNE}} [[Андреј Добрковиќ]] * {{flagicon|SLO}} [[Миладин Козлина]] * {{flagicon|SLO}} [[Матијаж Брумен]] * {{flagicon|SLO}} [[Грегор Оцвирк]] * {{flagicon|SLO}} [[Сташ Скубе]] * {{flagicon|SLO}} [[Домен Сикошек Пелко]] * {{flagicon|ROU}} [[Анте Кудуз]] * {{flagicon|GEO}} [[Реваз Чантурија]] * {{flagicon|CZE}} [[Јан Собол]] * {{flagicon|BRA}} [[Роџерио Мораеш Фереира]] * {{flagicon|BRA}} [[Жозе Толедо]] * {{flagicon|BRA}} [[Леонардо Дутра]] * {{flagicon|LAT}} [[Даинис Криштопанс]] * {{flagicon|LAT}} [[Артурс Куѓис]] * {{flagicon|ALG}} [[Халифа Гедбан]] * {{flagicon|KUW}} [[Али Сафaр]] * {{flagicon|FRA}} [[Робин Кантегрел]] * {{flagicon|FRA}} [[Бакари Диало]] * {{flagicon|FRA}} [[Жереми Тото]] * {{flagicon|GER}} [[Кристијан Дисингер]] * {{flagicon|POL}} [[Патрик Валчак]] * {{flagicon|POL}} [[Јан Чувара]] * {{flagicon|CUB}} [[Јоел Куни Моралес]] * {{flagicon|COD}} [[Оливие Њокас]] * {{flagicon|COD}} [[Аликс Њокас]] * {{flagicon|TUN}} [[Тауфик Бакар]] * {{flagicon|JPN}} [[Косуке Јасухира]] {{div col end}} === Поранешни тренери === {| class="wikitable" style="text-align: center;" ! style="color:#FFFFFF; background:#FF0000" |Сезони ! style="color:#FFFFFF; background:#FF0000" |Тренер ! style="color:#FFFFFF; background:#FF0000" |Држава |- |2001–2003 | align="left" |[[Јосиф Петковиќ]] |{{знамеикона|SRB}} |- |2003–2005 | align="left" |[[Драган Ѓукиќ]] |{{знамеикона|SRB}} |- |2006–2010 | align="left" |[[Веселин Вујовиќ]] <small>(1)</small> |{{знамеикона|CGR}} |- |2010–2011 | align="left" |[[Љубомир Савевски]] |{{знамеикона|MKD}} |- |2011–2013 | align="left" |Веселин Вујовиќ <small>(2)</small> |{{знамеикона|CGR}} |- |2013 | align="left" |[[Зоран Кастратовиќ]] |{{знамеикона|CGR}}{{знамеикона|MKD}} |- |2013–2014 | align="left" |[[Андон Бошковски]] |{{знамеикона|MKD}} |- |2014–2018 | align="left" |[[Раул Гонсалес (ракометар)|Раул Гонсалес]] |{{знамеикона|ESP}} |- |2018–2019 | align="left" |[[Роберто Гарсија Парондо]] |{{знамеикона|ESP}} |- |2019 | align="left" |[[Давид Писонеро]] |{{знамеикона|ESP}} |- |2019 | align="left" |[[Едуард Кокшаров]] <small>(привремен)</small> |{{знамеикона|RUS}} |- |2019–2021 | align="left" |[[Стевче Алушовски]] |{{знамеикона|MKD}} |- |2021 | align="left" |Веселин Вујовиќ <small>(3)</small> |{{знамеикона|CGR}} |- |2021 <small>(привремен)</small> | align="left" |[[Владо Недановски]] <small>(привремен)</small> |{{знамеикона|MKD}} |- |2022 | align="left" |[[Давид Дејвис]] |{{знамеикона|ESP}} |- |2022–2024 | align="left" |Владо Недановски |{{знамеикона|MKD}} |- |2024– | align="left" |[[Гиљермо Милано]] |{{знамеикона|ARG}} |} === Поранешни претседатели === {| class="wikitable" style="text-align: center;" ! style="color:#FFFFFF; background:#FF0000" |Сезони ! style="color:#FFFFFF; background:#FF0000" |Претседател ! style="color:#FFFFFF; background:#FF0000" |Држава |- |–2013 | align="left" |[[Михајло Михајловски]] |{{знамеикона|MKD}} |- |2013–2020 | align="left" |[[Сергеј Самсоненко]] |{{знамеикона|RUS}} |- |2020– | align="left" |Михајло Михајловски |{{знамеикона|MKD}} |} === Поединечни награди во Лигата на шампионите === {| class="wikitable" cellpadding="3" style="text-align: center;" |- ! style="color:#FFFFFF; background:#FF0000" |Сезона ! style="color:#FFFFFF; background:#FF0000" |Играч / Тренер ! style="color:#FFFFFF; background:#FF0000" |Држава ! style="color:#FFFFFF; background:#FF0000" |Награда ! style="color:#FFFFFF; background:#FF0000" |Позиција |- | rowspan="1" |[[ЕХФ Лига на шампиони 2013/14|2013–14]] | style="text-align: left;" |[[Тимур Дибиров]] |{{знамеикона|RUS}} |Тим на ѕвездите |Лево крило |- | rowspan="1" |[[ЕХФ Лига на шампиони 2014/15|2014–15]] | style="text-align: left;" |[[Алекс Душебаев]] |{{знамеикона|ESP}} |Најдобар млад играч |Десен бек |- | rowspan="3" |[[ЕХФ Лига на шампиони 2016/17|2016–17]] | style="text-align: left;" |Алекс Душебаев |{{знамеикона|ESP}} | rowspan="2" |Тим на ѕвездите |Десен бек |- | style="text-align: left;" |[[Раул Гонсалес]] |{{знамеикона|ESP}} |Тренер |- | style="text-align: left;" |[[Арпад Штербик]] |{{знамеикона|ESP}} |Финална четворка ([[најценет играч]]) |Голман |- | rowspan="1" |[[ЕХФ Лига на шампиони 2017/18|2017–18]] | style="text-align: left;" |Арпад Штербик |{{знамеикона|ESP}} |Тим на ѕвездите |Голман |- | rowspan="6" |[[ЕХФ Лига на шампиони 2018/19|2018–19]] | style="text-align: left;" |[[Дејан Милосављев]] |{{знамеикона|SRB}} | rowspan="5" |Тим на ѕвездите |Голман |- | style="text-align: left;" |[[Иван Чупиќ]] |{{знамеикона|CRO}} |Десно крило |- | style="text-align: left;" |[[Даинис Криштопанс]] |{{знамеикона|LAT}} |Десен бек |- | style="text-align: left;" |Тимур Дибиров |{{знамеикона|RUS}} |Лево крило |- | style="text-align: left;" |[[Роберто Гарсија Парондо]] |{{знамеикона|ESP}} |Тренер |- | style="text-align: left;" |[[Игор Карачиќ]] |{{знамеикона|CRO}} |Финална четворка ([[најценет играч]]) |Среден бек |} == Европски натпревари == === ЕХФ Лига на шампиони === {| class="wikitable" style="text-align: left" ! style="color:#FFFFFF; background:#FF0000" |Сезона ! style="color:#FFFFFF; background:#FF0000" |Коло ! style="color:#FFFFFF; background:#FF0000" |Клуб ! style="color:#FFFFFF; background:#FF0000" |Дома ! style="color:#FFFFFF; background:#FF0000" |Гости ! style="color:#FFFFFF; background:#FF0000" |Вкупно |- | colspan="6" style="text-align: center;" bgcolor="white" | |- | rowspan="10" bgcolor="gold" |[[ЕХФ Лига на шампиони 2016/17|2016–17]] | rowspan="7" align="center" |Групна фаза ''(<small>Група Б</small>)'' |{{flagicon|SWE}} [[ИФК Кристијанштад]] | align="center" |32–29 | align="center" |28–23 | rowspan="7" align="center" |1-во |- |{{flagicon|BLR}} [[РК Мешков Брест]] | align="center" |31–27 | align="center" |26–30 |- |{{flagicon|SLO}} [[РК Целје|РК Целје Пивоварна Лашко]] | align="center" |35–30 | align="center" |32–26 |- |{{flagicon|HUN}} [[РК Пик Сегед|МОЛ-Пик Сегед]] | align="center" |30–27 | align="center" |23–21 |- |{{flagicon|CRO}} [[РК Загреб|ППД Загреб]] | align="center" |25–20 | align="center" |27–28 |- |{{flagicon|POL}} [[КС Искра Киелце|КС Виве Таурон Киелце]] | align="center" |40–34 | align="center" |24–27 |- |{{flagicon|GER}} [[Рајн-Некар Левен]] | align="center" |26–29 | align="center" |33–27 |- | align="center" |1/4 |{{flagicon|GER}} [[СГ Фленсбург-Хандевит|Фленсбург-Хандевит]] | align="center" |35–27 | align="center" |26–24 | align="center" |61–51 |- | align="center" |1/2 (<small>Ф4</small>) |{{flagicon|ESP}} [[РК Барселона]] | colspan="3" align="center" |26–25 |- | align="center" |Финале (<small>Ф4</small>) |{{flagicon|FRA}} [[РК Париз Сен-Жермен]] | colspan="3" align="center" |24–23 |- | colspan="6" style="text-align: center;" bgcolor="white" | |- | rowspan="10" bgcolor="white" |[[ЕХФ Лига на шампиони 2017/18|2017–18]] | rowspan="7" align="center" |Групна фаза ''(<small>Група A</small>)'' |{{flagicon|POL}} [[Висла Плок|Орлен Висла Плок]] | align="center" |31–31 | align="center" |26–22 | rowspan="7" align="center" |1-во |- |{{flagicon|FRA}} [[РК Нант]] | align="center" |27–23 | align="center" |26–27 |- |{{flagicon|CRO}} [[РК Загреб|ППД Загреб]] | align="center" |28–21 | align="center" |29–23 |- |{{flagicon|HUN}} [[РК Пик Сегед|МОЛ-Пик Сегед]] | align="center" |34–30 | align="center" |26–26 |- |{{flagicon|ESP}} [[РК Барселона]] | align="center" |27–24 | align="center" |28–29 |- |{{flagicon|SWE}} [[ИФК Кристијанштад]] | align="center" |31–15 | align="center" |26–23 |- |{{flagicon|GER}} [[Рајн-Некар Левен]] | align="center" |30–26 | align="center" |21–21 |- | align="center" |1/4 |{{flagicon|GER}} [[ТХВ Кил]] | align="center" |27–28 | align="center" |29–28 | align="center" |56–56 |- | align="center" |1/2 (<small>Ф4</small>) |{{flagicon|FRA}} [[РК Монпелје]] | colspan="3" align="center" |27–28 |- | align="center" |Трето место (<small>Ф4</small>) |{{flagicon|FRA}} [[РК Париз Сен-Жермен]] | colspan="3" align="center" |28–29 |- | colspan="6" style="text-align: center;" bgcolor="white" | |- | rowspan="11" bgcolor="gold" |[[ЕХФ Лига на шампиони 2018/19|2018–19]] | rowspan="7" align="center" |Групна фаза ''(<small>Група A</small>)'' |{{flagicon|FRA}} [[РК Монпелје]] | align="center" |33–27 | align="center" |27–24 | rowspan="7" align="center" |3-то |- |{{flagicon|SWE}} [[ИФК Кристијанштад]] | align="center" |33–25 | align="center" |32–30 |- |{{flagicon|HUN}} [[РК Веспрем|Телеком Веспрем]] | align="center" |27–29 | align="center" |27–25 |- |{{flagicon|GER}} [[Рајн-Некар Левен]] | align="center" |29–27 | align="center" |30–27 |- |{{flagicon|POL}} [[КС Искра Киелце|ПГЕ Виве Киелце]] | align="center" |28–27 | align="center" |27–31 |- |{{flagicon|BLR}} [[РК Мешков Брест]] | align="center" |30–23 | align="center" |31–31 |- |{{flagicon|ESP}} [[РК Барселона]] | align="center" |26–30 | align="center" |26–34 |- | align="center" |1/8 |{{flagicon|CRO}} [[РК Загреб|ППД Загреб]] | align="center" |32–30 | align="center" |27–18 | align="center" |59–48 |- | align="center" |1/4 |{{flagicon|HUN}} [[РК Пик Сегед|МОЛ-Пик Сегед]] | align="center" |31–23 | align="center" |25–29 | align="center" |56–52 |- | align="center" |1/2 (<small>Ф4</small>) |{{flagicon|ESP}} [[РК Барселона]] | colspan="3" align="center" |29–27 |- | align="center" |Финале (<small>Ф4</small>) |{{flagicon|HUN}} [[РК Веспрем|Телеком Веспрем]] | colspan="3" align="center" |27–24 |- | colspan="6" | |} === ЕХФ Куп на победниците на куповите === {| class="wikitable" style="text-align: left" ! style="color:#FFFFFF; background:#FF0000" |Сезона ! style="color:#FFFFFF; background:#FF0000" |Коло ! style="color:#FFFFFF; background:#FF0000" |Клуб ! style="color:#FFFFFF; background:#FF0000" |Дома ! style="color:#FFFFFF; background:#FF0000" |Гости ! style="color:#FFFFFF; background:#FF0000" |Вкупно |- |[[ЕХФ Куп на победниците на куповите 1997/98|1997–98]] | align="center" |1/16 |{{flagicon|SWE}} [[Ескилстуна Гуиф|ИФ Гуиф Ескилстуна]] | align="center" |29–28 | align="center" |25–28 | align="center" |54–56 |- | rowspan="4" bgcolor="FFDAB9" |[[ЕХФ Куп на победниците на куповите 1998/99|1998–99]] | align="center" |1/16 |{{flagicon|SWE}} [[ИФК Шевде|ИФК Шевде ХК]] | align="center" |10–0 | align="center" |22–23 | align="center" |32–23 |- | align="center" |1/8 |{{flagicon|SLO}} [[РК Горење Велење|Горење Велење]] | align="center" |29–23 | align="center" |24–28 | align="center" |53–51 |- | align="center" |1/4 |{{flagicon|FRA}} [[РК Феникс Тулуз|Спортинг Тулуз 31]] | align="center" |26–19 | align="center" |24–27 | align="center" |50–46 |- | align="center" |1/2 |{{flagicon|ESP}} [[Адемар Леон|Просеса Адемар Леон]] | align="center" |27–29 | align="center" |20–35 | align="center" |47–64 |- | rowspan="3" bgcolor="FFDAB9" |[[ЕХФ Куп на победниците на куповите 2004/05|2004–05]] | align="center" |1/8 |{{flagicon|DEN}} [[ФКК Хендболд|ФКК Хендболд Копенхаген]] | align="center" |27–23 | align="center" |29–28 | align="center" |56–51 |- | align="center" |1/4 |{{flagicon|CRO}} [[РК Медвешчак|Медвешчак Инфосистем Загреб]] | align="center" |36–20 | align="center" |31–26 | align="center" |67–46 |- | align="center" |1/2 |{{flagicon|CRO}} [[РК Загреб]] | align="center" |23–21 | align="center" |26–34 | align="center" |49–55 |- | rowspan="3" bgcolor="FFDAB9" |[[ЕХФ Куп на победниците на куповите 2010/11|2010–11]] | align="center" |1/8 |{{flagicon|DEN}} [[Фредериксберг ИФ]] | align="center" |33–20 | align="center" |27–23 | align="center" |60–43 |- | align="center" |1/4 |{{flagicon|ROM}} [[ЦС Караш - Северин Решица|УЦМ Спорт Решица]] | align="center" |28–22 | align="center" |18–23 | align="center" |46–45 |- | align="center" |1/2 |{{flagicon|GER}} [[ВФЛ Гумерсбах]] | align="center" |38–29 | align="center" |33–21 | align="center" |71–50 |} == Статистики == {{Col-begin}} {{Col-2}} ===Најдобрите 10 голгетери во Лигата на шампионите === :''До сезоната [[Лига на шампиони 2018–19|2018–19]]'' {| class="wikitable" cellpadding="3" style="text-align: center;" |- ! style="color:#FFFFFF; background:#FF0000" |Место ! style="color:#FFFFFF; background:#FF0000" |Име ! style="color:#FFFFFF; background:#FF0000" |Сезони ! style="color:#FFFFFF; background:#FF0000" |Голови |- !rowspan="1"|1 |style="text-align: left;" width="180"|{{знамеикона|RUS}} [[Тимур Дибиров]] |6 |'''447''' |- !rowspan="1"|2 |style="text-align: left;"|{{знамеикона|CRO}} [[Игор Карачиќ]] |6 |'''351''' |- !rowspan="1"|3 |style="text-align: left;"|{{знамеикона|ESP}} [[Алекс Душебаев]] |4 |'''261''' |- !rowspan="1"|4 |style="text-align: left;"|{{знамеикона|CRO}} [[Иван Чупиќ]] |3 |'''178''' |- !rowspan="1"|5 |style="text-align: left;"|{{знамеикона|CRO}} [[Лука Циндриќ]] |3 |'''176''' |- !rowspan="1"|6 |style="text-align: left;"|{{знамеикона|RUS}} [[Данил Шишкарев]] |5 |'''157''' |- !rowspan="1"|7 |style="text-align: left;"|{{знамеикона|MNE}} [[Вуко Борозан]] |3 |'''156''' |- !rowspan="1"|8 |style="text-align: left;"|{{знамеикона|LAT}} [[Даинис Криштопанс]] |2 |'''148''' |- !rowspan="1"|9 |style="text-align: left;"|{{знамеикона|MKD}} [[Стевче Алушевски]] |5 |'''121''' |- !rowspan="1"|10 |style="text-align: left;"|{{знамеикона|SRB}} [[Алем Тоскиќ]] |3 |'''111''' |} {{Col-2}} === Најмногу настапи во Лигата на шампионите === :''До сезоната [[Лига на шампиони 2018–19|2018–19]]'' {|class="wikitable" cellpadding="3" style="text-align: center;" |- ! style="color:#FFFFFF; background:#FF0000" |Место ! style="color:#FFFFFF; background:#FF0000" |Име ! style="color:#FFFFFF; background:#FF0000" |Сезони ! style="color:#FFFFFF; background:#FF0000" |Настапи |- !rowspan="1"|1 |style="text-align: left;" |{{знамеикона|RUS}} [[Тимур Дибиров]] |style="text-align: center;" |6 |style="text-align: center;" |'''101''' |- !rowspan="1"|2 |style="text-align: left;" |{{знамеикона|CRO}} [[Игор Карачиќ]] |style="text-align: center;" |6 |style="text-align: center;" |'''95''' |- !rowspan="1"|3 |style="text-align: left;" |{{знамеикона|MKD}} [[Стојанче Стоилов]] |style="text-align: center;" |6 |style="text-align: center;" |'''89''' |- !rowspan="1"|4 |style="text-align: left;" |{{знамеикона|RUS}} [[Данил Шишкарев]] |style="text-align: center;" |5 |style="text-align: center;" |'''88''' |- !rowspan="1"|5 |style="text-align: left;" |{{знамеикона|SRB}} [[Илија Абутовиќ]] |style="background: center;" |5 |style="background: center;" |'''79''' |- !rowspan="1"|6 |style="text-align: left;"|{{знамеикона|ESP}} [[Арпад Штербик]] |style="background: center;" |4 |style="background: center;" |'''65''' |- !rowspan="1"|7 |style="text-align: left;"|{{знамеикона|ESP}} [[Алекс Душебаев]] |style="background: center;" |4 |style="background: center;" |'''60''' |- !rowspan="1"|8 |style="text-align: left;" |{{знамеикона|SRB}} [[Страхиња Милиќ]] |style="background: center;" |5 |style="background: center;" |'''59''' |- !rowspan="4"|9 |style="text-align: left;"|{{знамеикона|CRO}} [[Иван Чупиќ]] |3 |'''53''' |- |style="text-align: left;"|{{знамеикона|CRO}} [[Лука Циндриќ]] |3 |'''53''' |- |style="text-align: left;"|{{знамеикона|ESP}} [[Хорхе Македа]] |3 |'''53''' |- |style="text-align: left;"|{{знамеикона|SRB}} [[Мијајло Марсениќ]] |3 |'''53''' |- |} {{Col-end}} == Наводи == {{наводи}} == Надворешни врски == *[https://rkvardar.mk/ Официјално мрежно место] {{Сезони на РК Вардар|state=autocollapse}} {{Македонска ракометна супер лига (мажи) |state=collapsed}} {{Шампиони на ракометната Супер лига на Македонија}} {{Шампиони на ракометниот Куп на Македонија}} {{Шампиони на ракометниот Суперуп на Македонија}} [[Категорија:Ракометни клубови од Македонија|Вардар]] [[Категорија:Ракометот во Скопје|Вардар]] m9hnm8x63txvpx52hvb9t5o1jjqbxad 0 173390 5381368 5169146 2025-06-18T14:16:00Z 46.217.175.110 Личност важна до потекло од попадија 5381368 wikitext text/x-wiki {{Инфокутија Место во Грција |name = Попадија |name_local = Παπαδιά |image_map = {{ПолКарта | Егејска Македонија Лерин | ширина = | опис = <center>Местоположба на Попадија во општината [[Лерин (општина)|Лерин]] и областа [[Западна Македонија (Грција)|Западна Македонија]]</center> | релјефна = | натпис = Попадија | натпис_гол = | положба = | позадина = | бележник = | бележник_гол = | врска = | ГШ_степ = 40 | ГШ_мин = 52 | ГШ_сек= 59.88 | ГШ_прав = N | ГД_степ = 21 | ГД_мин = 40 | ГШ_сек= 59.88 | ГД_прав = E }} |periph = [[Западна Македонија (Грција)|Западна Македонија]] |periphunit = [[Лерин (округ)|Лерин]] |municipality = [[Лерин (општина)|Лерин]] |municunit = [[Сетина]] |population = 0 |population_as_of = 2011 |area_community = |lat_deg = 40 |lat_min = 53 |lon_deg = 21 |lon_min = 41 |postal_code = |area_code = |licence = |image_skyline = |caption_skyline = |elevation = 900 }} '''Попадија''' ({{lang-el|Παπαδιά}}, ''Пападија'') — поранешно [[село]] во [[Егејска Македонија]], [[Република Грција]], во [[Општина Лерин|општината Лерин]], во областа [[Западна Македонија (Грција)|Западна Македонија]]. Од [[попис]]от од 1991 година жителите на ова село се опфатени во составот на селото [[Сетина]], кон кое припаѓа<ref name=Todor>{{Наведена книга |last1=Симовски |first1=Тодор |last2= |first2= |publisher= |title= Населените места во Егејска Македонија |volume= |year=1998 |location=Скопје |isbn=|page= 168}}</ref> и самото село нема жители. == Географија и местоположба == Попадија е сместена на северозападните падини на [[планина]]та [[Кајмакчалан]], по течението на [[Стара Река]]. Селото се наоѓа на [[надморска висина]] од 900 [[м]] и од сите страни е опкружено со планински врвови. Во котлинското место на селото денес е вештачката акумулација „[[Попадија (езеро)|Попадија]]“. == Историја == На Етнографската карта на [[Битолски Вилает|Битолскиот Вилает]] од 1901 г. Попадија се води како чисто македонско село во Леринската каза на Битолскиот санџак со 6 куќи.<ref>{{Битолски Вилает|25}}</ref> На 6 октомври 1907 година Попадија била нападната од андартските капетани [[Димитриос Папавиерос]] и [[Емануил Кацигарис]], кои запалиле 12 куќи.<ref>[http://www.stoxos.gr/2011/10/blog-post_6607.html „ΣΤΟΧΟΣ“]</ref> Селото целосно настрадало во [[Грчка граѓанска војна|Грчката граѓанска војна]] при што повеќето од жителите се засолнале во [[Република Македонија]], а дел во соседното село [[Сетина]]<ref name=Todor/>. Селото е обновено во седумдесеттите години и во пописот од 1981 година е регистрирано со 17 жители, а од 1991 година жителите се евидентираат во Сетина. == Демографија == На почетокот на XX век според К’нчов селото броело 50 жители, а Милоевиќ наведува 20 македонски куќи. Движењето на населениото по години е следното<ref name=Todor/>: *1913 - 73 жители *1920 - 98 жители *1928 - 135 жители *1940 - 149 жители == Личности == ==== Родени во Попадија ==== •Атанас Русевски (1931-1999)- македонски револуционер. <ref>{{Наведено списание|last=Сетина|first=Д.В.|date=2021|title=Работа с возражениями на основе применения скриптов продаж: отечественная практика и методология|url=https://doi.org/10.18334/lim.8.2.112204|journal=Leadership and Management|volume=8|issue=2|pages=277–290|doi=10.18334/lim.8.2.112204|issn=2410-1664}}</ref> * [[Вангел Димитровски]] (р. 1943) — македонски стоматолог * [[Илија Попадиски]] (1861 – ?) — македонски револуционер од [[Македонска револуционерна организација|ВМОРО]]. * [[Ристо Стојанов Канзуров]] (1886 – ?) македонски револуционер од [[Македонска револуционерна организација|ВМОРО]]. Учествувал во [[Илинденско востание|Илинденското востание]]. И соработувал со [[Илија Попадиски]] и [[Георги Поп Христов]]. Од 1946 година живеел во град [[Скопје]].<ref>{{Наведена книга|title=Илинденски сведоштва. том II, дел II|last=Јасмина Дамјановска, Ленина Жила и Филип Петровски|first=|publisher=Државен архив на Република Македонија|year=2016|isbn=|location=Скопје|pages=797-806}}</ref> ==Наводи== {{наводи}} == Надворешни врски == * [http://www.cityoflorina.gr Официјално мрежно на општината Лерин] {{Лерин}} [[Категорија:Историски села во Лерин]] qsc0hmzmyg26e4wuftrzd8h2fdsjbev 5381402 5381368 2025-06-18T18:31:20Z Gurther 105215 Одбиена последната промена (од [[Специјална:Придонеси/46.217.175.110|46.217.175.110]]) и ја поврати преработката 5169146 на SpectralWiz 5381402 wikitext text/x-wiki {{Инфокутија Место во Грција |name = Попадија |name_local = Παπαδιά |image_map = {{ПолКарта | Егејска Македонија Лерин | ширина = | опис = <center>Местоположба на Попадија во општината [[Лерин (општина)|Лерин]] и областа [[Западна Македонија (Грција)|Западна Македонија]]</center> | релјефна = | натпис = Попадија | натпис_гол = | положба = | позадина = | бележник = | бележник_гол = | врска = | ГШ_степ = 40 | ГШ_мин = 52 | ГШ_сек= 59.88 | ГШ_прав = N | ГД_степ = 21 | ГД_мин = 40 | ГШ_сек= 59.88 | ГД_прав = E }} |periph = [[Западна Македонија (Грција)|Западна Македонија]] |periphunit = [[Лерин (округ)|Лерин]] |municipality = [[Лерин (општина)|Лерин]] |municunit = [[Сетина]] |population = 0 |population_as_of = 2011 |area_community = |lat_deg = 40 |lat_min = 53 |lon_deg = 21 |lon_min = 41 |postal_code = |area_code = |licence = |image_skyline = |caption_skyline = |elevation = 900 }} '''Попадија''' ({{lang-el|Παπαδιά}}, ''Пападија'') — поранешно [[село]] во [[Егејска Македонија]], [[Република Грција]], во [[Општина Лерин|општината Лерин]], во областа [[Западна Македонија (Грција)|Западна Македонија]]. Од [[попис]]от од 1991 година жителите на ова село се опфатени во составот на селото [[Сетина]], кон кое припаѓа<ref name=Todor>{{Наведена книга |last1=Симовски |first1=Тодор |last2= |first2= |publisher= |title= Населените места во Егејска Македонија |volume= |year=1998 |location=Скопје |isbn=|page= 168}}</ref> и самото село нема жители. == Географија и местоположба == Попадија е сместена на северозападните падини на [[планина]]та [[Кајмакчалан]], по течението на [[Стара Река]]. Селото се наоѓа на [[надморска висина]] од 900 [[м]] и од сите страни е опкружено со планински врвови. Во котлинското место на селото денес е вештачката акумулација „[[Попадија (езеро)|Попадија]]“. == Историја == На Етнографската карта на [[Битолски Вилает|Битолскиот Вилает]] од 1901 г. Попадија се води како чисто македонско село во Леринската каза на Битолскиот санџак со 6 куќи.<ref>{{Битолски Вилает|25}}</ref> На 6 октомври 1907 година Попадија била нападната од андартските капетани [[Димитриос Папавиерос]] и [[Емануил Кацигарис]], кои запалиле 12 куќи.<ref>[http://www.stoxos.gr/2011/10/blog-post_6607.html „ΣΤΟΧΟΣ“]</ref> Селото целосно настрадало во [[Грчка граѓанска војна|Грчката граѓанска војна]] при што повеќето од жителите се засолнале во [[Република Македонија]], а дел во соседното село [[Сетина]]<ref name=Todor/>. Селото е обновено во седумдесеттите години и во пописот од 1981 година е регистрирано со 17 жители, а од 1991 година жителите се евидентираат во Сетина. == Демографија == На почетокот на XX век според К’нчов селото броело 50 жители, а Милоевиќ наведува 20 македонски куќи. Движењето на населениото по години е следното<ref name=Todor/>: *1913 - 73 жители *1920 - 98 жители *1928 - 135 жители *1940 - 149 жители == Личности == ==== Родени во Попадија ==== * [[Вангел Димитровски]] (р. 1943) — македонски стоматолог * [[Илија Попадиски]] (1861 – ?) — македонски револуционер од [[Македонска револуционерна организација|ВМОРО]]. * [[Ристо Стојанов Канзуров]] (1886 – ?) македонски револуционер од [[Македонска револуционерна организација|ВМОРО]]. Учествувал во [[Илинденско востание|Илинденското востание]]. И соработувал со [[Илија Попадиски]] и [[Георги Поп Христов]]. Од 1946 година живеел во град [[Скопје]].<ref>{{Наведена книга|title=Илинденски сведоштва. том II, дел II|last=Јасмина Дамјановска, Ленина Жила и Филип Петровски|first=|publisher=Државен архив на Република Македонија|year=2016|isbn=|location=Скопје|pages=797-806}}</ref> ==Наводи== {{наводи}} == Надворешни врски == * [http://www.cityoflorina.gr Официјално мрежно на општината Лерин] {{Лерин}} [[Категорија:Историски села во Лерин]] brn3qgctbplfs5c8h16uegajsc4u3dt 0 173410 5381371 5328970 2025-06-18T14:24:17Z 46.217.175.110 Додавање на важна личност од сетина 5381371 wikitext text/x-wiki {{Инфокутија Место во Грција |name = Сетина |name_local = Σκοπός |image_skyline = Skopos Panorama.jpg |caption_skyline = Поглед на селото со црквата „Св. Никола“ во преден план |image_map = {{ПолКарта | Егејска Македонија Лерин | ширина = | опис = <center>Местоположба на Сетина во [[Лерин (општина)|Општина Лерин]] и областа [[Западна Македонија (Грција)|Западна Македонија]]</center> | релјефна = | натпис = Сетина | натпис_гол = | положба = | позадина = | бележник = | бележник_гол = | врска = | ГШ_степ = 40 | ГШ_мин = 52 | ГШ_сек= 2.8 | ГШ_прав = N | ГД_степ = 21 | ГД_мин = 38 | ГШ_сек= 34.7 | ГД_прав = E }} |city_flag = |city_seal = |lat_deg = 40 |lat_min = 52.3 |lon_deg = 21 |lon_min = 38.35 |elevation = 859 |periph = [[Западна Македонија (Грција)|Западна Македонија]] |periphunit = [[Лерин (округ)|Лерин]] |municipality = [[Лерин (општина)|Лерин]] |municunit = [[Овчарани]] |population_as_of = 2011 |population_village = 114 |area_village = |postal_code = |area_code = |licence = |website = }} [[Податотека:Agios Nikolaos, Skopos (Lerin, Greece).jpg|мини|десно|250п|Црквата „Св. Никола“]] '''Сетина''' или '''Сетино''' ({{lang-el|Σκοπός}}, ''Скопос'', до 1926 г. ''Σέτινα'', ''Сетина''<ref>[http://pandektis.ekt.gr/dspace/handle/123456789/170117 Μετονομασίες των Οικισμών της Ελλάδας. Σέτινα -- Σκοπός]</ref>) — [[село]] во [[Леринско]], [[Егејска Македонија]], денес во општината [[Лерин (општина)|Лерин]] на [[Лерин (округ)|Леринскиот округ]] во областа [[Западна Македонија (Грција)|Западна Македонија]]. Според пописот од 2011&nbsp;г. селото има 114 жители, од кои речиси сите се [[Македонци]].<ref name="НМЕМ">{{НМЕМ|дел=II |глава=Леринска околија|страница= 175}}</ref> Според истражување од 1993 г. селото било чисто „славофонско“ во кое се горови [[македонски јазик|македонскиот јазик]].<ref>[http://strates.revues.org/document381.html Riki Van Boeschoten. ''Usage des langues minoritaires dans les départements de Florina et d’Aridea (Macédoine)'']</ref> == Потекло на името == Според Димитар Рајков, во книга на [[Браќа Миладиновци|Димитар и Константин Миладинови]], на страна 160, се споменува од византискиот историчар [[Јован Скилица]] во 1019 под наслов прва Грамота (првото писмо), додека во епископијата на Маглен, поред опфатените области и селата [[Мариово]], [[Острово]], [[Заодрија]], се споменува и селото Сетина. Според искажувањата на Васил Малов, селото Сетина го добило името по месноста викана „Селишчето“ која се наоѓала спроти [[Манастир „Св. Никола“ - Сетина|манастирот „Св. Никола“]]. „Селишчето“, во периодот од X-XI век, била приградска населба на [[Самуилова тврдина|тврдината Кале]] и служело како престолнина на [[Самоилово царство|Самоиловото царство]]. Со пропаѓањето на Самоиловото царство, оваа населба, заедно со тврдината Кале, била запалена од [[Византија|византијците]] и населението било принудено да се насели на запад, односно на 2-3 км од манастирот „Св. Никола“. По ова, од почетокот на XI век, селото го носи името Сетина со сегашната местоположба.<ref name="ReferenceA">Т. Јованов, С. Трпчевски: ''Сетина и Попадија во минатото''. Самостојно издание, Скопје, 1992. стр. 11</ref> == Географија и местоположба == Селото Сетина се наоѓа во подножјето на планината [[Кајмакчалан]] и се простира во непосредна близина на [[македонско-грчката граница]]. Лежи во [[котлина]], на 760 метри [[надморска височина]]. На исток од селото се наоѓаат планините Кајмакчалан (2.521 м) и [[Пиперка (планина)|Пиперката]], а на југ се наоѓа планината [[Висима Рожанско]]. Од северната страна, долж Македонско-Грчката граница, се простира висорамнината [[Рогаш (висорамнина)|Рогаш]] (1352 м), а од западната страна на селото се простира атарот Крушоради и [[Леринско Поле|Леринското Поле]]. Од ова произлегува дека голем дел од катастарот на селото Сетина е покриен со планини и само една третина од неговата површина се полиња, ливади и падини. На север, Сетина, се граничи со селата [[Совиќ]] и [[Живојно]], на југ со селото [[Горничево]], а на запад со селото [[Чеган]].<ref>Т. Јованов, С. Трпчевски: ''Сетина и Попадија во минатото''. Самостојно издание, Скопје, 1992. стр. 7</ref> Селото Сетина било самостојна општина во чиј состав влегувале и селото Попадија. Самата положба на селото му овозможува да има многу реки, потоци и бразди. Исто така, има многу трапови и долови. Инаку, селото е сместено по течението на реките [[Стара река]], [[Бела река]] и [[Дрстелка (река)|Дрстелка]]. Од десната страна на Стара река се наоѓаат трапиштаа Крушорадски Трап. Бела Вода, Кунгбов Трап, Редешово, Крива Вода, Каландово, Бричиница, Женски Трап, Широкиот Трап, Копачки Трап, Страчкина река, Дрстелка река, Каричката река, Ченгелската река и Екшииската река. Од левата страна на Стара река се наоѓаат потоците и трапиштата: Бела река, реката Цепена Стена, Курио Трап, Речичката, Мушанка, Црничка река, Јанакиот и Филео. Сите овие трапишта, реки и потоци од левата и десната страна се богати со вода во сите годишни времиња. Истите тие се влеваат во Папалазов Камен низоводно од селото Крушоради, го наводенуваат сетинското поле и го прават плодно. Сепак, често се случувало да има поројни дождови кои го поплавувале полето и ги уништувале насадите на жителите. Една од бурите, според сеќавањата на жителите (Лазо Гудов, Коле Тренов, Лазо Донаков, Стојан Малов и Коста Мучов), се случила во април 1932 година.<ref>Т. Јованов, С. Трпчевски: ''Сетина и Попадија во минатото''. Самостојно издание, Скопје, 1992. стр. 8-9</ref> == Историја == === Среден век === [[Податотека:Setina_Fortress.jpg|мини|десно|250п|Остатоците од [[Сетинска тврдина|Самоиловата тврдина]] во Сетина]] На почетокот на [[XI век]] близу денешното село се подигнати [[Сетинска тврдина|утврдени дворци]] на [[Цар Самоил]]. Есента 1017 г. тврдината е заземена и опожарена од [[византија|византискиот]] цар [[Василиј II]]. Наскоро потоа се одиграла [[Битка кај Сетина|Битката кај Сетина]]. Во неа македонскиот цар [[Јован Владислав]] се дигнал против Византијците, но доживеал пораз.<ref>Златарски, В. История на българската държава през средните векове, т. 1, ч. 2, София 1971, [http://www.promacedonia.org/vz1b/vz1b_6_4.html с. 727 – 728] (19.2.2008)</ref> Во [[хрисовул]] на Василийј II од 1019 г. Сетина е спомената како дел од [[Меглен]]ската епаргија на [[Охридска архиепископија|Охридската архиепископија]].<ref>{{Снегаров-ИОА-1|171 – 172}}</ref> === Османлиски период === За време на турското владеење животот во Сетина бил многу тежок. Еден дел од сетинското горно маало припаѓало на Кенон бег, додека долното маало му припаѓало на Ахмед Риза бег. Населението било изложено на економска експлоатација давајќи даноци на [[бег]]овите и на државата. Не можејќи да ги трпи самоволијата на турските власти и на разни муслимански банди, населението почнало да дава разновидни отпори. Така се појавило и ајдуштвото.<ref>Т. Јованов, С. Трпчевски: ''Сетина и Попадија во минатото''. Самостојно издание, Скопје, 1992. стр. 54</ref> === Период на Илинденско востание === Како и во дугите села, и во Сетина се формирал селски комитет со појавата на [[ВМРО]]. Во селскиот комитет први се зачлениле Ило Димов-Попадински, Коста Божаров, Стефо Трпчевски, Стефо Бејков, Иљо Мучов, Геле Гудов, Тане Канзуров, Фоти Ароманов и Крсте Торбаков. Комитетот имал своја вооружена чета од околу 80 комити. Основна задача на селскиот комитет, како и на вооружената комитска чета, била да го брани селото од разни банди кои крстосувале по тој реон. Голема заслуга за успешното функционирање на комитите имал Георги Иванов, познат под псевдонимот [[Марко Лерински]]. Благодарение на неговите организациски способности, неговата чета станала „стожер во револуционерното“ движење во [[Лерин]]ско. По налог на леринскиот околски комитет, четата на Марко Лерински осудила на смрт двајца организациони работници. Убиен бил раководителотот на организацијата во село [[Борешница]] и воденичар од селото [[Неокази (Леринско)|Неокази]]. Оваа акција не останала без реперкусии. Десетина дена по исчезнувањето на воденичарот властите извршиле претрес во неколку куќи од селото. Поради предизвиканиот страв од страна на Османлиите, десетина жители на Сетина, поради претпазливост, решиле да станат комити. Така, во средината на март 1902, се создале две чети: една предводена од Марко Лерински и друга од Дедо Андреја. На Етнографската карта на [[Битолски Вилает|Битолскиот Вилает]] од 1901 г. Сетина се води како чисто македонско село во Леринската каза на Битолскиот санџак со 70 куќи.<ref>{{Битолски Вилает|25}}</ref> На 10 септември 1903, група востаници од Сетина се судриле со турскиот аскер на местата Салков Гроб и Нунково Мече. Покрај ранетите, во овие борби загинале и 6 Сетинци. На 5 октомври, истата година, се водела уште една битка во селото Попадија. Тука загинале 25 востаници, а селото било целосно уништено. Исто така, голем пораз комитите доживеале и наредниот ден, 6 октомври, во Битката кај Чукурот. Неуспехот на [[Илинденско востание|Илинденското востание]] имал тешки последици врз населението. Од 40 Лерински села, 12 биле целосно уништени. Особено настрадало селото Сетина. Во борбата која се водела на 12 август 1903, загинале 93 мажи. Дополнително биле заклани 229 лица, а 227 жени и девојки биле силувани. Поради пустошењето и физичкото малтретирање од страна на турските војски, останатото население се разбегало во шумите или, пак, барало засолниште во околните села.<ref>Т. Јованов, С. Трпчевски: ''Сетина и Попадија во минатото''. Самостојно издание, Скопје, 1992. стр. 56-59</ref> === Сетина во периодот пред Втората светска војна === Виорот на [[Прва светска војна|првата светска војна]] ги натерал Сетинци да се евакуираат во селата Орешница и Пешошница, а и стоката била пренесена во селата Лесковац и Вичо. Голем дел од машкото население било приморано да се ангажира од страна на српската војска, да пренесува храна и материјали на фронтот и да ги пренесува ранетите војници од Кајмакчалан во [[Елбасан]]. Целокупниот имот на селаните бил уништен во текот на војната, а на фронтовите биле убиени 11 сетинци. По дефинитивното разграничување во 1919, Сетина потпаднала под грчка административна управа. [[Македонски јазик|Македонскиот јазик]] бил забранет, а сетинците биле пронудени да се декларираат како [[Грци]]. Во 1920, по почетокот на [[Грчко-турска војна (1919-1922)|грчко-турската војна]], грчките власти мобилизаирале 70 Сетинци од кои 18 загинале на бојните полиња во [[Мала Азија]]. За време на [[Јоанис Метаксас|Метаксасовата]] [[диктатура]], сетинците останале претпазливи. Македонскиот јазик бил забранет да се користи во која и да било пригода. Населението во овој период и во своите домови морало да комуницира со мимики, а секој кој ќе бил фатен како говори на македонски јазик, бил физички казнуван на лице место, а потоа и носен во полициска станица. На теророт на Метаксас, сетинци одговарале и активно и пасивно. Тие одбивале да ги зачленат младите во метаксасовата младинска организација и свесно ги зачленувале во [[Грчка младинска комунистичка организација|грчката младинска комунистичка организација]] (ОКНЕ). Иницијатори за организирање на ОКНЕ во Сетина биле: Јордан Витков, Атанас Груевски, Атанас Русевски, Михаили Пискачов, Ване Канзуров и Ѓорѓи Шилев. Членовите на ОКНЕ претежно се занимавале со читање на политичка литература и материјали за [[Октомвриска револуција|руската социјалистичка револуција]] итн., а состаноци одржувала на први мај. По откривањето на ОКНЕ од грчката [[полиција]] во 1938 година, биле уапсени младинците Јордан Витков, Атанас Русевски и Ѓорѓи Шилев.<ref>Т. Јованов, С. Трпчевски: ''Сетина и Попадија во минатото''. Самостојно издание, Скопје, 1992. стр. 63-67</ref> === Сетина во периодот на Втората светска војна === На 28 октомври 1940 година, по нападот на [[Грција]] од [[Фашизам|фашистичка]] [[Италија]], од Сетина биле мобилизирани 129 лица, од кои 8 ги загубиле животите, 10 биле ранети и 5 заробени од италијанската војска. По [[капитулација]]та на грчката влада, [[Комунистичка партија на Грција|КПГ]] ја презема иницијативата и го организира народот во народноослободителна војна против окупаторите. Започнале да се формираат партиски организации, да се прибира оружје и разни материјали за движење на отпорот. Во периодот од септември 1942, до март 1943, биле примени нови членови во редовите на КПГ во партиската организација во Сетина, претежно луѓе кои работеле во рудникот Мелоите. За секретар на партиската организација бил поставен Атанас Русевски. Населението од соседното село Попадија било евакуирано во Сетина, додека машките постари од 15 години биле затворени во логорот во Солун. Сите членови на КПГ имале формирано своја тројка која делувала за целите на [[Разгор на народноослободителната борба на Македонија|НОБ]] и [[ЕЛАС]].<ref>Т. Јованов, С. Трпчевски: ''Сетина и Попадија во минатото''. Самостојно издание, Скопје, 1992. стр. 67-74</ref> == Занимање на селаните == Главното занимање на селаните им било селското стопанство, [[земјоделство]], [[сточарство]], [[шумарство]], [[лозарство]], [[пчеларство]], [[ѕидарство]], [[градинарство]], овоштарство, [[занает]]чиство и [[трговија]].<ref>Т. Јованов, С. Трпчевски: ''Сетина и Попадија во минатото''. Самостојно издание, Скопје, 1992. стр. 20</ref> === Земјоделство === Земјоделството на селаните во Сетина им било главно занимање. Генерално, тие произведувале: [[р’ж]], [[пченка]], [[јачмен]], [[овес]], [[просо]], [[пченица]], броиница, уров, бурчак, [[Леќа (зеленчук)|леќа]], [[грав]], [[боранија]], [[грашок]], [[компир]], [[тиква]], [[лубеница]], [[зелка]], [[коноп]] и друго.<ref>Т. Јованов, С. Трпчевски: ''Сетина и Попадија во минатото''. Самостојно издание, Скопје, 1992. стр. 20-21</ref> Земјата ја обработувале на стар и примитивен начин, односно со спрега на [[вол]]ови и [[коњ]]и, со дрвено [[рало]] или [[плуг]]. Често земјата ја обработувале и рачно со [[мотика]], [[казма]], [[лопата]] итн., особено сеидбата се вршела рачно, а потоа се покривало семето со [[орање]] на нивата. По изникнувањето на житарицата, селаните рачно го плевеле житото. По неговото созревање тие со [[срп]] и со коса го жнееле истото. И останатите земјоделски култури во голема мера ги обработувале рачно. Треба да се има в предвиди тоа дека Сетинци, претежно, вршењето го правеле во подалечни планински места, каде што житариците биле оддалечени од селото неколку километри и било тешко да се пренесат во селото, па затоа биле принудени таму да припремаат гумно за вршење. Карактеристично е тоа што таквото вршење не го правеле сите селани, туку одреден број на семејства кои имале ниви на исто место. Овие селани спиеле на полињата во направени колиби и останувале таму сè до завршувањето на вршењето.<ref>Т. Јованов, С. Трпчевски: ''Сетина и Попадија во минатото''. Самостојно издание, Скопје, 1992. стр. 21-23</ref> === Градинарство === Во Сетина било развиено и градинарството. Секое семејство имало градина или бавча во која за своите домашни потреби произведувале [[кромид]], [[лук]], [[пиперки]], [[домати]], [[праз]], зелка, [[Зелена салата|марули]] итн. Освен [[зеленчук]]от, во градините, имало и разни цвеќиња, [[Босилек|босилок]], [[Невен (билка)|невен]] и друго.<ref>Т. Јованов, С. Трпчевски: ''Сетина и Попадија во минатото''. Самостојно издание, Скопје, 1992. стр. 23</ref> === Овоштарство === Сетинци, во своите овоштарници, најмногу одгледувале [[Јаболко|јаболки]], [[Круша|круши]], [[Вишна|вишни]], [[Праска|праски]], [[Кајсија|кајсии]], [[Слива|сливи]], [[Дуња|дуњи]], [[орев]]и и [[Смоква|смокви]]. Покрај питомите овошја, растеле и диви како што се леска, [[Лешник|лешници]], тренки, [[Дренка|дренки]], горници, [[Шипинка|шипинки]], [[Боровинка|боровинки]] и [[Шумска јагода|диви јагоди]].<ref>Т. Јованов, С. Трпчевски: ''Сетина и Попадија во минатото''. Самостојно издание, Скопје, 1992. стр. 23-24</ref> === Лозарство === Во Сетина слабо било развиено лозарството. Покрај грозјата кои ги имале на својот атар во месноста Мелоите, сетинци имале и [[грозје]] во атарот на Воштарани, каде што произведувале големи количини за вино. Но, тоа траело сè до 1930 кога лозјата се заразиле со болеста филоксера и биле уништени, а земјиштето им било одземено на сетинци и доделено на доселениците од Мала Азија.<ref>Т. Јованов, С. Трпчевски: ''Сетина и Попадија во минатото''. Самостојно издание, Скопје, 1992. стр. 24</ref> === Сточарство === Во периодот од 1928-1940, Сетина, заедно со своите околни села (Бака, Попадија, Фармакот, Киријаку, Флору, Карајани) поседувала сточен фонд од 1128 грла говеда, 300 [[коњ]]и, 322 [[Магаре|магариња]], 32 [[маска (животно)|маски]], 2480 [[Овца|овци]], 1755 [[Коза|кози]] и 280 [[Свиња|свињи]]. За пасење и чување на многубројните домашни животни, побогатите селани најмувале измеќари.<ref>Т. Јованов, С. Трпчевски: ''Сетина и Попадија во минатото''. Самостојно издание, Скопје, 1992. стр. 24-25</ref> ==== Бачила ==== Селаните-сточари во летните месеци во групи ги паселе стадата и заеднички ги молзеле во бачилата. Бачилата се правеле во плевна, поблиску до пасиштата и водата. Тие се состоеле од ограде, каде овчарите, двапати на ден (наутро и навечер), ги молзеле своите овци и кози во колиби. Имало две колиби, во едната бил сместен алатот, а во другата спиеле сточарите. Млечните производи кои селаните ги изработувале, ги продавале во [[Лерин]], а со парите си купувале производи за домаќинството. Освен млечните производи, селаните продавале и добиток, месо, кожа и [[волна]].<ref>Т. Јованов, С. Трпчевски: ''Сетина и Попадија во минатото''. Самостојно издание, Скопје, 1992. стр. 26</ref> == Демографија == Во Сетина отсекогаш живееле само [[Македонци]] кои биле доселени од разни места на [[Република Македонија|Македонија]] и во различни временски периоди. Низ целиот историски период, селото претставувало чиста македонска населба.<ref name="ReferenceA"/> Според историските податови и сеќавањето на постарите сетинци, се смета дека селото било наслено во разни времиња пред и по периодот на [[Отоманско Царство|турското]] владеење. Бројноста на населението варирала во текот на историјата. Така, според В. К’нчев, во 1900 година, во селото живееле 730 лица, во 1928 селото броело 849 лица, 1940-та имало 1132 жители, 1945 имало 210 домаќинства и 1300 жители.<ref name="ReferenceB">Т. Јованов, С. Трпчевски: ''Сетина и Попадија во минатото''. Самостојно издание, Скопје, 1992. стр. 12</ref> === Карактеристични имиња на Сетинци === Во селото Сетина постоеле следниве имиња: *''машки'': Геле, Васил, Дуцо, Ристо, Стојан, Ташко, Јанко, Алексо, Петре, Наце, Горѓи, Коста, Трајко, Ламбо, Лазо, Спасе, Иљо, Пандил, Коле, Тане, Гиче, Никола, Мице, Крсте, Вангел, Јосиф, Стефо, Јордан, Трендафил, Марко, Божин, Стати, Диле, Ване, Мике, Тего, Саранде, Коце, Филип, Димитар, Таљо, Томе, Дане, Русе, Андон, Мико, Панајот, Павле, Нуше, Атанас, Блаже, Петко, Живко, Мичо, Тодор, Ристо, Андон, Гуле, Наце, Борис, Геле, Симо, Петре, Јанаки, Трајан, Минуш, Христо и други. *''женски'': Митра, Дафина, Султа, Вена, Софка, Славка, Вангелија, Цоца, Сава, Пандора, Елена, Тула, Рула, Гуца, Фула, Магда, Маријонка, Мара, Пелагија, Кала, Циљка, Петра, Фана, Паца Катерина, Флорина, Динка, Трендафилка, Стојанка, Церефка, Кица, Маслина, Деспа, Јана, Фима, Ордана, Жана, Захрина, Цуца, Неда, Невена, Софија, Христина, Марија, Федерика, Фена, Менка, Ѓурѓа, Марика, Доца, Живка, Калинка, Донка, Тодора, Прушка, Харикла, Велива, Хрисула и други.<ref name="ReferenceB"/> == Културни и природни знаменитости == === Куќите и домаќинствата во Сетина === Повеќето Сетинци своите куќи ги граделе сами бидејќи многу од нив во минатото граделе куќи и плевни. Своите куќи ги граделе од тврд камен, чатија од дрво, колци за таваните, плетени од трска и рогозина, а ги покривале со ќерамиди или плочи. Поголемиот дел од куќите биле изградени на кат. Долниот дел бил планиран за сместување на крупен добиток со јасли, а во повеќето случаи биле преградувани и за ќерал. Горниот дел се користел за живеење на домаќинството. Горниот внатрешен дел варосан и имал една или повеќе простории (соби) со врати и прозорци, а во главната соба, каде се приготвувала храната, се наоѓал оџакот со синџир и полици, камарите и прислата за истекување на употребената вода и др. Поголемите куќи располагале со поголем број на соби за спиење, имале и чардаци, балкони и итн. Со собата имало маса направена од штици, две клупи направени од штици постелени со ресено веленце.<ref name="Сетина." /> Во Сетина, како и во други села во Леринско, сите куќи имале дворови оградени со камени ѕидови и со една голема врата. Во тремот, под скалите, биле сместени амбарите за жито, кошот за пченката, котарникот за свињите, тоалетот, како и земјоделските алатки.<ref>Т. Јованов, С. Трпчевски: ''Сетина и Попадија во минатото''. Самостојно издание, Скопје, 1992. стр. 16</ref> ==== Покуќнина ==== Во секоја куќа, во зависност од нејзината големина и бројот на членови во семејството, ги имало следните предмети: *''за чување на храната'' имало ношви за леб, камари, долапи, сончеви и амбарчиња за брашно, *''за пиење течнсти'' имало [[стомна]], стомниња, букле, канатка, карта, чашка, паукче, ѓум, чашка за ракија, ѓезве, шише и филџани за кафе, *''за јадење'' имало софра, маса, столчиња, дрвени и метални лажици, мисури и тава, *''за приготвување на храна'' се употребувало котел, грне, сач, тепсија, тиган, бакарен ѓум, сукало, блуд, тава, аранија, фурна и маша, *''за носење на храна'' имало кошници, торби, тепсии, тави мисури и друго, *''за греење и приготвување на храна'' се употребувало дрва и борија, *''за спиење'' се употребувале рогозини, веленцина, перници, дрвени кревети со две магарици и штици, *''за одржување на хигиената и перење'' имало сапун, ума, леген за вода, чешле, ѓум за топлење вода, корито за перење, копан за чукање на веленцињата итн. *''од алатки'' се употребуало секира, тесла, прион, копач, мотика, сврдле, лопата, чекан, ренде и друго.<ref>Т. Јованов, С. Трпчевски: ''Сетина и Попадија во минатото''. Самостојно издание, Скопје, 1992. стр. 17-18</ref> === Народна носија === Во повеќето села по течението на Стара река, машките се облекувале с ќурдија, долга бела кошула со широки ракави, волнени гаќи, волнени чорапи со разни шари и појас за половината. Женската народна носија се состоела од долга кошула везена со разни везови, саѓија, со или без пуфки, антерија, ќурдија, појас и прегач ткаен во разни шари. Чорапите се носеле до под колена а биле везени во разни везови.<ref>Т. Јованов, С. Трпчевски: ''Сетина и Попадија во минатото''. Самостојно издание, Скопје, 1992. стр. 18-19</ref> == Топоними, мерни единици и месеци во годината == === Топоними === Од десната страна на Стара река се наоѓаат месностите Тополката, Црната земја, Шупурката, Сива Стена, Сливишта, Грамадата, Мелоите, Сливој Нивје, Лозјата, Синиот Камен, Ритцеото,Коријата, Стисоите, Мецуите Јасики, Големата Страна, Дреноо, Штрбанка, Рогаш, Калинова пелена, Петкои Нивја, Пештерата, Бричиница, Петков Брег, Дупките, Студен Кладенец, Авлаиите, Гарванот, Барбарските гробишта, Долна Караџица, Екшиица, Фармакот, Буките и др. Од левата страна на Стара река се наоѓаат месностите Убаите, Црвени Стени, Осоо, Колиби, Говедарникот, Скоко, Карауло, Шаркова Нива, Којњот, Белички Снос, Каргуца, Лулките, Друмо Киската, Белица, Беучо Козарник, Ташоо Кладенче, Филео, Вараницата, Космачот, Трнката, Бела река и др.<ref>Т. Јованов, С. Трпчевски: ''Сетина и Попадија во минатото''. Самостојно издание, Скопје, 1992. стр. 13</ref> === Мерни единици === *''мерки за должина'': чапарошка, [[педа]], [[лакот (мерка)|лакот]], сажен, ендезе. *''мерки за тежина'': [[ока (мера)|ока]], полуока, [[драм]]ои.<ref name="Сетина.">Т. Јованов, С. Трпчевски: ''Сетина и Попадија во минатото''. Самостојно издание, Скопје, 1992. стр. 14</ref> === Месеци во годината === Коложег (јануари), сечко (февруари), март, април, мај, црвеник (јуни), жетвар (јули), гумнар (август), крстов (септември), митров (октомври), листопад (ноември), никуљ (декември).<ref name="Сетина." /> === Имиња на небесни тела === Вечерница, Деница, Квачката, Ралиците, Перустијата, Големата Мечка, Кумоата Слама, Крстој Ѕевгари.<ref name="Сетина." /> ==Личности== *Атанас Русевски- претседател на КПГ и учесник во НОБ. *[[Геле Гудов]] - деец на ВМОРО, војвода на чета;<ref>Николов, Борис Й. Вътрешна македоно-одринска революционна организация. Войводи и ръководители (1893-1934). Биографично-библиографски справочник, София, 2001.</ref> * [[Михаил Писачов]] (? - 1944) - учесник во Грчката граѓанска војна;<ref>{{Наведена мрежна страница |url=http://www.pollitecon.com/html/freedom_fighters/Piskachov_Miki.htm |title=Elizabeth Kolupacev Stewart, For Sacred National Freedom: Portraits Of Fallen Freedom Fighters, Politecon Publications, 2009 |accessdate=2017-10-27 |archive-date=2012-03-21 |archive-url=https://web.archive.org/web/20120321151714/http://www.pollitecon.com/html/freedom_fighters/Piskachov_Miki.htm |url-status=dead }}</ref> * [[Милто Мулев]] (р.1939) - научник, биолог; * [[Крсто Торбанов]] - револуционер, четник на [[Ламбо Василев]] и [[Дине Кљусов]]<ref>Илюстрация Илинден, 1941, книга 129, стр. 12</ref> * [[Лексо Малев]] (р. 1929) - партизан, учесник во Граѓанската војна во Грција; *[[Васил Стојанев Козаровски]] (р. 1877 - ? ) — македонски револуционер од [[Македонска револуционерна организација|ВМОРО]]. Бил дел од четата на [[Илија Попадиски]] од селото [[Попадија (Леринско)|Попадија]]. Главно дејствувал во леринскиот реон, каде со своите другари воделе битки против Османлиите.<ref>{{Наведена книга|title=Илинденски сведоштва. том II, дел II|last=Јасмина Дамјановска, Ленина Жила и Филип Петровски|first=|publisher=Државен архив на Република Македонија|year=2016|isbn=|location=Скопје|pages=1021-1026}}</ref> *[[Димитрија Шилев Костадинов]] (р. 1882 - ? ) — македонски револуционер од [[Македонска револуционерна организација|ВМОРО]]. Бил дел од четите на [[Илија Попадиски]], [[Ѓорѓи Сугарев|Горги Сугарев]] и [[Толе Паша]] во [[Лерин (округ)|леринско]] и во [[Тиквеш]]. Во 1950 година живеел во селото [[Трубарево]] кај [[Скопје]].<ref>{{Наведена книга|title=Илинденски сведоштва. том II, дел II|last=Јасмина Дамјановска, Ленина Жила и Филип Петровски|first=|publisher=Државен архив на Република Македонија|year=2016|isbn=|location=Скопје|pages=1117}}</ref> *[[Алексо Гаштаров Костов]] (р. 1885 - ? ) — македонски револуционер од [[Македонска револуционерна организација|ВМОРО]]. Во периодот текот на 1903 година кога било Илинденското Востание бил дел од четата на [[Алексо Џорлев]] од селото [[Баница (Леринско)|Баница]].<ref>{{Наведена книга|title=. Илинденски сведоштва. том II, дел II|last=Јасмина Дамјановска, Ленина Жила и Филип Петровски|first=|publisher=Државен архив на Република Македонија|year=2016|isbn=|location=Скопје|pages=1136-1137}}</ref> *[[Томо Јованов Кркале]] (р. 1877 - ? ) — македонски револуционер од [[Македонска револуционерна организација|ВМОРО]]. Дејстувал во [[прилепско]] и [[Лерин (округ)|леринско]]. Бил дел од четата на [[Дедо Кољо]] од [[Мариово]]. Во 1950 година живеел во [[Скопје]].<ref>{{Наведена книга|title=Илинденски сведоштва. том II, дел II|last=Јасмина Дамјановска, Ленина Жила и Филип Петровски|first=|publisher=Државен архив на Република Македонија|year=2016|isbn=|location=Скопје|pages=1247}}</ref> *[[Стефо Василов Вачков]] — македонски револуционер од [[Македонска револуционерна организација|ВМОРО]].<ref name=":0">{{Наведена книга|title=Илинденски сведоштва. том I, дел I|last=Јасмина Дамјановска, Ленина Жила и Филип Петровски|first=|publisher=Државен архив на Република Македонија|year=2016|isbn=|location=Скопје|pages=}}</ref> *[[Мице Филипов Бејков]] — македонски револуционер од [[Македонска револуционерна организација|ВМОРО]].<ref name=":0" /> *[[Ѓорги Костов Баџаров]] — македонски револуционер од [[Македонска револуционерна организација|ВМОРО]].<ref name=":0" /> *[[Ило Лазов Ајтов]] — македонски револуционер од [[Македонска револуционерна организација|ВМОРО]].<ref name=":0" /> *[[Јорданка Донакова]] — македонска револуционерка од [[Македонска револуционерна организација|ВМОРО]].<ref name=":0" /> *[[Пантил Донаков]] — македонски револуционер од [[Македонска револуционерна организација|ВМОРО]].<ref name=":0" /> *[[Георги Василев Донаков]] — македонски револуционер од [[Македонска револуционерна организација|ВМОРО]].<ref name=":0" /> *[[Спасе Ристов Груевски]] — македонски револуционер од [[Македонска револуционерна организација|ВМОРО]].<ref>{{Наведена книга|title=Илинденски сведоштва. том I, дел II|last=Јасмина Дамјановска, Ленина Жила и Филип Петровски|first=|publisher=Државен архив на Република Македонија|year=2016|isbn=|location=Скопје|pages=}}</ref> *[[Стефо Стојанов Лебамовски]] — македонски револуционер од [[Македонска револуционерна организација|ВМОРО]].<ref name=":1">{{Наведена книга|title=Илинденски сведоштва. том II, дел II|last=Јасмина Дамјановска, Ленина Жила и Филип Петровски|first=|publisher=Државен архив на Република Македонија|year=2016|isbn=|location=Скопје|pages=}}</ref> *[[Ило Стефов Лакордов]] — македонски револуционер од [[Македонска револуционерна организација|ВМОРО]].<ref name=":1" /> *[[Георги Василев Лакарда]] — македонски револуционер од [[Македонска револуционерна организација|ВМОРО]].<ref name=":1" /> *[[Ичо Стојков Кулибанов]] — македонски револуционер од [[Македонска револуционерна организација|ВМОРО]].<ref name=":1" /> *[[Георги Петров Филипов]] — македонски револуционер од [[Македонска револуционерна организација|ВМОРО]]. *[[Атанас Димитриев Цуцулов]] — македонски револуционер од [[Македонска револуционерна организација|ВМОРО]].<ref name=":2">{Наведена книга|title=Илинденски сведоштва. том IV, дел II.|author=Јасмина Дамјановска|author2=Ленина Жила|publisher=Државен архив на Република Македонија|author3=Филип Петровски |year=2017|isbn=|location= Скопје|pages=}}</ref> *[[Георги Чалдаров]] — македонски револуционер од [[Македонска револуционерна организација|ВМОРО]].<ref name=":2" /> *[[Ташо Георгиев Чокрев]] — македонски револуционер од [[Македонска револуционерна организација|ВМОРО]].<ref name=":2" /> == Поврзано == * [[Сетина (Шпанија)|Сетина]] — истоимено место во Арагон, Шпанија == Наводи == {{наводи}} == Користена литература == *''Сетина и Попадија во минатото'', издавачки одбор: Ташко С. Јованов (претседател), Стојан Трпчевски (секретар) и членовите Ѓорѓи Т. Мацков, Ристо Р. Малов, Атанас И. Божаров, Геле К. Мучов, Коста Т. Пупков, Јордан Гаштаров, Леонида Пискачов, Тодор Мучов, Васил Чамов, Иљо Витков, Аргерула Талева, Стати Лазаревски, Ѓорѓи Кркачев, Трајко Р. Малов, Трајко М. Гаштаров и Наце Мишоков. Самостојно издание, Скопје, 1992. == Надворешни врски == {{рвр|Skopos, Florina}} {{Лерин}} [[Категорија:Лерин]] ju368psffj3khe5y2zpbepk5pkz0dcd 5381403 5381371 2025-06-18T18:31:44Z Gurther 105215 Одбиена последната промена (од [[Специјална:Придонеси/46.217.175.110|46.217.175.110]]) и ја поврати преработката 5328970 на Bjankuloski06 5381403 wikitext text/x-wiki {{Инфокутија Место во Грција |name = Сетина |name_local = Σκοπός |image_skyline = Skopos Panorama.jpg |caption_skyline = Поглед на селото со црквата „Св. Никола“ во преден план |image_map = {{ПолКарта | Егејска Македонија Лерин | ширина = | опис = <center>Местоположба на Сетина во [[Лерин (општина)|Општина Лерин]] и областа [[Западна Македонија (Грција)|Западна Македонија]]</center> | релјефна = | натпис = Сетина | натпис_гол = | положба = | позадина = | бележник = | бележник_гол = | врска = | ГШ_степ = 40 | ГШ_мин = 52 | ГШ_сек= 2.8 | ГШ_прав = N | ГД_степ = 21 | ГД_мин = 38 | ГШ_сек= 34.7 | ГД_прав = E }} |city_flag = |city_seal = |lat_deg = 40 |lat_min = 52.3 |lon_deg = 21 |lon_min = 38.35 |elevation = 859 |periph = [[Западна Македонија (Грција)|Западна Македонија]] |periphunit = [[Лерин (округ)|Лерин]] |municipality = [[Лерин (општина)|Лерин]] |municunit = [[Овчарани]] |population_as_of = 2011 |population_village = 114 |area_village = |postal_code = |area_code = |licence = |website = }} [[Податотека:Agios Nikolaos, Skopos (Lerin, Greece).jpg|мини|десно|250п|Црквата „Св. Никола“]] '''Сетина''' или '''Сетино''' ({{lang-el|Σκοπός}}, ''Скопос'', до 1926 г. ''Σέτινα'', ''Сетина''<ref>[http://pandektis.ekt.gr/dspace/handle/123456789/170117 Μετονομασίες των Οικισμών της Ελλάδας. Σέτινα -- Σκοπός]</ref>) — [[село]] во [[Леринско]], [[Егејска Македонија]], денес во општината [[Лерин (општина)|Лерин]] на [[Лерин (округ)|Леринскиот округ]] во областа [[Западна Македонија (Грција)|Западна Македонија]]. Според пописот од 2011&nbsp;г. селото има 114 жители, од кои речиси сите се [[Македонци]].<ref name="НМЕМ">{{НМЕМ|дел=II |глава=Леринска околија|страница= 175}}</ref> Според истражување од 1993 г. селото било чисто „славофонско“ во кое се горови [[македонски јазик|македонскиот јазик]].<ref>[http://strates.revues.org/document381.html Riki Van Boeschoten. ''Usage des langues minoritaires dans les départements de Florina et d’Aridea (Macédoine)'']</ref> == Потекло на името == Според Димитар Рајков, во книга на [[Браќа Миладиновци|Димитар и Константин Миладинови]], на страна 160, се споменува од византискиот историчар [[Јован Скилица]] во 1019 под наслов прва Грамота (првото писмо), додека во епископијата на Маглен, поред опфатените области и селата [[Мариово]], [[Острово]], [[Заодрија]], се споменува и селото Сетина. Според искажувањата на Васил Малов, селото Сетина го добило името по месноста викана „Селишчето“ која се наоѓала спроти [[Манастир „Св. Никола“ - Сетина|манастирот „Св. Никола“]]. „Селишчето“, во периодот од X-XI век, била приградска населба на [[Самуилова тврдина|тврдината Кале]] и служело како престолнина на [[Самоилово царство|Самоиловото царство]]. Со пропаѓањето на Самоиловото царство, оваа населба, заедно со тврдината Кале, била запалена од [[Византија|византијците]] и населението било принудено да се насели на запад, односно на 2-3 км од манастирот „Св. Никола“. По ова, од почетокот на XI век, селото го носи името Сетина со сегашната местоположба.<ref name="ReferenceA">Т. Јованов, С. Трпчевски: ''Сетина и Попадија во минатото''. Самостојно издание, Скопје, 1992. стр. 11</ref> == Географија и местоположба == Селото Сетина се наоѓа во подножјето на планината [[Кајмакчалан]] и се простира во непосредна близина на [[македонско-грчката граница]]. Лежи во [[котлина]], на 760 метри [[надморска височина]]. На исток од селото се наоѓаат планините Кајмакчалан (2.521 м) и [[Пиперка (планина)|Пиперката]], а на југ се наоѓа планината [[Висима Рожанско]]. Од северната страна, долж Македонско-Грчката граница, се простира висорамнината [[Рогаш (висорамнина)|Рогаш]] (1352 м), а од западната страна на селото се простира атарот Крушоради и [[Леринско Поле|Леринското Поле]]. Од ова произлегува дека голем дел од катастарот на селото Сетина е покриен со планини и само една третина од неговата површина се полиња, ливади и падини. На север, Сетина, се граничи со селата [[Совиќ]] и [[Живојно]], на југ со селото [[Горничево]], а на запад со селото [[Чеган]].<ref>Т. Јованов, С. Трпчевски: ''Сетина и Попадија во минатото''. Самостојно издание, Скопје, 1992. стр. 7</ref> Селото Сетина било самостојна општина во чиј состав влегувале и селото Попадија. Самата положба на селото му овозможува да има многу реки, потоци и бразди. Исто така, има многу трапови и долови. Инаку, селото е сместено по течението на реките [[Стара река]], [[Бела река]] и [[Дрстелка (река)|Дрстелка]]. Од десната страна на Стара река се наоѓаат трапиштаа Крушорадски Трап. Бела Вода, Кунгбов Трап, Редешово, Крива Вода, Каландово, Бричиница, Женски Трап, Широкиот Трап, Копачки Трап, Страчкина река, Дрстелка река, Каричката река, Ченгелската река и Екшииската река. Од левата страна на Стара река се наоѓаат потоците и трапиштата: Бела река, реката Цепена Стена, Курио Трап, Речичката, Мушанка, Црничка река, Јанакиот и Филео. Сите овие трапишта, реки и потоци од левата и десната страна се богати со вода во сите годишни времиња. Истите тие се влеваат во Папалазов Камен низоводно од селото Крушоради, го наводенуваат сетинското поле и го прават плодно. Сепак, често се случувало да има поројни дождови кои го поплавувале полето и ги уништувале насадите на жителите. Една од бурите, според сеќавањата на жителите (Лазо Гудов, Коле Тренов, Лазо Донаков, Стојан Малов и Коста Мучов), се случила во април 1932 година.<ref>Т. Јованов, С. Трпчевски: ''Сетина и Попадија во минатото''. Самостојно издание, Скопје, 1992. стр. 8-9</ref> == Историја == === Среден век === [[Податотека:Setina_Fortress.jpg|мини|десно|250п|Остатоците од [[Сетинска тврдина|Самоиловата тврдина]] во Сетина]] На почетокот на [[XI век]] близу денешното село се подигнати [[Сетинска тврдина|утврдени дворци]] на [[Цар Самоил]]. Есента 1017 г. тврдината е заземена и опожарена од [[византија|византискиот]] цар [[Василиј II]]. Наскоро потоа се одиграла [[Битка кај Сетина|Битката кај Сетина]]. Во неа македонскиот цар [[Јован Владислав]] се дигнал против Византијците, но доживеал пораз.<ref>Златарски, В. История на българската държава през средните векове, т. 1, ч. 2, София 1971, [http://www.promacedonia.org/vz1b/vz1b_6_4.html с. 727 – 728] (19.2.2008)</ref> Во [[хрисовул]] на Василийј II од 1019 г. Сетина е спомената како дел од [[Меглен]]ската епаргија на [[Охридска архиепископија|Охридската архиепископија]].<ref>{{Снегаров-ИОА-1|171 – 172}}</ref> === Османлиски период === За време на турското владеење животот во Сетина бил многу тежок. Еден дел од сетинското горно маало припаѓало на Кенон бег, додека долното маало му припаѓало на Ахмед Риза бег. Населението било изложено на економска експлоатација давајќи даноци на [[бег]]овите и на државата. Не можејќи да ги трпи самоволијата на турските власти и на разни муслимански банди, населението почнало да дава разновидни отпори. Така се појавило и ајдуштвото.<ref>Т. Јованов, С. Трпчевски: ''Сетина и Попадија во минатото''. Самостојно издание, Скопје, 1992. стр. 54</ref> === Период на Илинденско востание === Како и во дугите села, и во Сетина се формирал селски комитет со појавата на [[ВМРО]]. Во селскиот комитет први се зачлениле Ило Димов-Попадински, Коста Божаров, Стефо Трпчевски, Стефо Бејков, Иљо Мучов, Геле Гудов, Тане Канзуров, Фоти Ароманов и Крсте Торбаков. Комитетот имал своја вооружена чета од околу 80 комити. Основна задача на селскиот комитет, како и на вооружената комитска чета, била да го брани селото од разни банди кои крстосувале по тој реон. Голема заслуга за успешното функционирање на комитите имал Георги Иванов, познат под псевдонимот [[Марко Лерински]]. Благодарение на неговите организациски способности, неговата чета станала „стожер во револуционерното“ движење во [[Лерин]]ско. По налог на леринскиот околски комитет, четата на Марко Лерински осудила на смрт двајца организациони работници. Убиен бил раководителотот на организацијата во село [[Борешница]] и воденичар од селото [[Неокази (Леринско)|Неокази]]. Оваа акција не останала без реперкусии. Десетина дена по исчезнувањето на воденичарот властите извршиле претрес во неколку куќи од селото. Поради предизвиканиот страв од страна на Османлиите, десетина жители на Сетина, поради претпазливост, решиле да станат комити. Така, во средината на март 1902, се создале две чети: една предводена од Марко Лерински и друга од Дедо Андреја. На Етнографската карта на [[Битолски Вилает|Битолскиот Вилает]] од 1901 г. Сетина се води како чисто македонско село во Леринската каза на Битолскиот санџак со 70 куќи.<ref>{{Битолски Вилает|25}}</ref> На 10 септември 1903, група востаници од Сетина се судриле со турскиот аскер на местата Салков Гроб и Нунково Мече. Покрај ранетите, во овие борби загинале и 6 Сетинци. На 5 октомври, истата година, се водела уште една битка во селото Попадија. Тука загинале 25 востаници, а селото било целосно уништено. Исто така, голем пораз комитите доживеале и наредниот ден, 6 октомври, во Битката кај Чукурот. Неуспехот на [[Илинденско востание|Илинденското востание]] имал тешки последици врз населението. Од 40 Лерински села, 12 биле целосно уништени. Особено настрадало селото Сетина. Во борбата која се водела на 12 август 1903, загинале 93 мажи. Дополнително биле заклани 229 лица, а 227 жени и девојки биле силувани. Поради пустошењето и физичкото малтретирање од страна на турските војски, останатото население се разбегало во шумите или, пак, барало засолниште во околните села.<ref>Т. Јованов, С. Трпчевски: ''Сетина и Попадија во минатото''. Самостојно издание, Скопје, 1992. стр. 56-59</ref> === Сетина во периодот пред Втората светска војна === Виорот на [[Прва светска војна|првата светска војна]] ги натерал Сетинци да се евакуираат во селата Орешница и Пешошница, а и стоката била пренесена во селата Лесковац и Вичо. Голем дел од машкото население било приморано да се ангажира од страна на српската војска, да пренесува храна и материјали на фронтот и да ги пренесува ранетите војници од Кајмакчалан во [[Елбасан]]. Целокупниот имот на селаните бил уништен во текот на војната, а на фронтовите биле убиени 11 сетинци. По дефинитивното разграничување во 1919, Сетина потпаднала под грчка административна управа. [[Македонски јазик|Македонскиот јазик]] бил забранет, а сетинците биле пронудени да се декларираат како [[Грци]]. Во 1920, по почетокот на [[Грчко-турска војна (1919-1922)|грчко-турската војна]], грчките власти мобилизаирале 70 Сетинци од кои 18 загинале на бојните полиња во [[Мала Азија]]. За време на [[Јоанис Метаксас|Метаксасовата]] [[диктатура]], сетинците останале претпазливи. Македонскиот јазик бил забранет да се користи во која и да било пригода. Населението во овој период и во своите домови морало да комуницира со мимики, а секој кој ќе бил фатен како говори на македонски јазик, бил физички казнуван на лице место, а потоа и носен во полициска станица. На теророт на Метаксас, сетинци одговарале и активно и пасивно. Тие одбивале да ги зачленат младите во метаксасовата младинска организација и свесно ги зачленувале во [[Грчка младинска комунистичка организација|грчката младинска комунистичка организација]] (ОКНЕ). Иницијатори за организирање на ОКНЕ во Сетина биле: Јордан Витков, Атанас Груевски, Атанас Русевски, Михаили Пискачов, Ване Канзуров и Ѓорѓи Шилев. Членовите на ОКНЕ претежно се занимавале со читање на политичка литература и материјали за [[Октомвриска револуција|руската социјалистичка револуција]] итн., а состаноци одржувала на први мај. По откривањето на ОКНЕ од грчката [[полиција]] во 1938 година, биле уапсени младинците Јордан Витков, Атанас Русевски и Ѓорѓи Шилев.<ref>Т. Јованов, С. Трпчевски: ''Сетина и Попадија во минатото''. Самостојно издание, Скопје, 1992. стр. 63-67</ref> === Сетина во периодот на Втората светска војна === На 28 октомври 1940 година, по нападот на [[Грција]] од [[Фашизам|фашистичка]] [[Италија]], од Сетина биле мобилизирани 129 лица, од кои 8 ги загубиле животите, 10 биле ранети и 5 заробени од италијанската војска. По [[капитулација]]та на грчката влада, [[Комунистичка партија на Грција|КПГ]] ја презема иницијативата и го организира народот во народноослободителна војна против окупаторите. Започнале да се формираат партиски организации, да се прибира оружје и разни материјали за движење на отпорот. Во периодот од септември 1942, до март 1943, биле примени нови членови во редовите на КПГ во партиската организација во Сетина, претежно луѓе кои работеле во рудникот Мелоите. За секретар на партиската организација бил поставен Атанас Русевски. Населението од соседното село Попадија било евакуирано во Сетина, додека машките постари од 15 години биле затворени во логорот во Солун. Сите членови на КПГ имале формирано своја тројка која делувала за целите на [[Разгор на народноослободителната борба на Македонија|НОБ]] и [[ЕЛАС]].<ref>Т. Јованов, С. Трпчевски: ''Сетина и Попадија во минатото''. Самостојно издание, Скопје, 1992. стр. 67-74</ref> == Занимање на селаните == Главното занимање на селаните им било селското стопанство, [[земјоделство]], [[сточарство]], [[шумарство]], [[лозарство]], [[пчеларство]], [[ѕидарство]], [[градинарство]], овоштарство, [[занает]]чиство и [[трговија]].<ref>Т. Јованов, С. Трпчевски: ''Сетина и Попадија во минатото''. Самостојно издание, Скопје, 1992. стр. 20</ref> === Земјоделство === Земјоделството на селаните во Сетина им било главно занимање. Генерално, тие произведувале: [[р’ж]], [[пченка]], [[јачмен]], [[овес]], [[просо]], [[пченица]], броиница, уров, бурчак, [[Леќа (зеленчук)|леќа]], [[грав]], [[боранија]], [[грашок]], [[компир]], [[тиква]], [[лубеница]], [[зелка]], [[коноп]] и друго.<ref>Т. Јованов, С. Трпчевски: ''Сетина и Попадија во минатото''. Самостојно издание, Скопје, 1992. стр. 20-21</ref> Земјата ја обработувале на стар и примитивен начин, односно со спрега на [[вол]]ови и [[коњ]]и, со дрвено [[рало]] или [[плуг]]. Често земјата ја обработувале и рачно со [[мотика]], [[казма]], [[лопата]] итн., особено сеидбата се вршела рачно, а потоа се покривало семето со [[орање]] на нивата. По изникнувањето на житарицата, селаните рачно го плевеле житото. По неговото созревање тие со [[срп]] и со коса го жнееле истото. И останатите земјоделски култури во голема мера ги обработувале рачно. Треба да се има в предвиди тоа дека Сетинци, претежно, вршењето го правеле во подалечни планински места, каде што житариците биле оддалечени од селото неколку километри и било тешко да се пренесат во селото, па затоа биле принудени таму да припремаат гумно за вршење. Карактеристично е тоа што таквото вршење не го правеле сите селани, туку одреден број на семејства кои имале ниви на исто место. Овие селани спиеле на полињата во направени колиби и останувале таму сè до завршувањето на вршењето.<ref>Т. Јованов, С. Трпчевски: ''Сетина и Попадија во минатото''. Самостојно издание, Скопје, 1992. стр. 21-23</ref> === Градинарство === Во Сетина било развиено и градинарството. Секое семејство имало градина или бавча во која за своите домашни потреби произведувале [[кромид]], [[лук]], [[пиперки]], [[домати]], [[праз]], зелка, [[Зелена салата|марули]] итн. Освен [[зеленчук]]от, во градините, имало и разни цвеќиња, [[Босилек|босилок]], [[Невен (билка)|невен]] и друго.<ref>Т. Јованов, С. Трпчевски: ''Сетина и Попадија во минатото''. Самостојно издание, Скопје, 1992. стр. 23</ref> === Овоштарство === Сетинци, во своите овоштарници, најмногу одгледувале [[Јаболко|јаболки]], [[Круша|круши]], [[Вишна|вишни]], [[Праска|праски]], [[Кајсија|кајсии]], [[Слива|сливи]], [[Дуња|дуњи]], [[орев]]и и [[Смоква|смокви]]. Покрај питомите овошја, растеле и диви како што се леска, [[Лешник|лешници]], тренки, [[Дренка|дренки]], горници, [[Шипинка|шипинки]], [[Боровинка|боровинки]] и [[Шумска јагода|диви јагоди]].<ref>Т. Јованов, С. Трпчевски: ''Сетина и Попадија во минатото''. Самостојно издание, Скопје, 1992. стр. 23-24</ref> === Лозарство === Во Сетина слабо било развиено лозарството. Покрај грозјата кои ги имале на својот атар во месноста Мелоите, сетинци имале и [[грозје]] во атарот на Воштарани, каде што произведувале големи количини за вино. Но, тоа траело сè до 1930 кога лозјата се заразиле со болеста филоксера и биле уништени, а земјиштето им било одземено на сетинци и доделено на доселениците од Мала Азија.<ref>Т. Јованов, С. Трпчевски: ''Сетина и Попадија во минатото''. Самостојно издание, Скопје, 1992. стр. 24</ref> === Сточарство === Во периодот од 1928-1940, Сетина, заедно со своите околни села (Бака, Попадија, Фармакот, Киријаку, Флору, Карајани) поседувала сточен фонд од 1128 грла говеда, 300 [[коњ]]и, 322 [[Магаре|магариња]], 32 [[маска (животно)|маски]], 2480 [[Овца|овци]], 1755 [[Коза|кози]] и 280 [[Свиња|свињи]]. За пасење и чување на многубројните домашни животни, побогатите селани најмувале измеќари.<ref>Т. Јованов, С. Трпчевски: ''Сетина и Попадија во минатото''. Самостојно издание, Скопје, 1992. стр. 24-25</ref> ==== Бачила ==== Селаните-сточари во летните месеци во групи ги паселе стадата и заеднички ги молзеле во бачилата. Бачилата се правеле во плевна, поблиску до пасиштата и водата. Тие се состоеле од ограде, каде овчарите, двапати на ден (наутро и навечер), ги молзеле своите овци и кози во колиби. Имало две колиби, во едната бил сместен алатот, а во другата спиеле сточарите. Млечните производи кои селаните ги изработувале, ги продавале во [[Лерин]], а со парите си купувале производи за домаќинството. Освен млечните производи, селаните продавале и добиток, месо, кожа и [[волна]].<ref>Т. Јованов, С. Трпчевски: ''Сетина и Попадија во минатото''. Самостојно издание, Скопје, 1992. стр. 26</ref> == Демографија == Во Сетина отсекогаш живееле само [[Македонци]] кои биле доселени од разни места на [[Република Македонија|Македонија]] и во различни временски периоди. Низ целиот историски период, селото претставувало чиста македонска населба.<ref name="ReferenceA"/> Според историските податови и сеќавањето на постарите сетинци, се смета дека селото било наслено во разни времиња пред и по периодот на [[Отоманско Царство|турското]] владеење. Бројноста на населението варирала во текот на историјата. Така, според В. К’нчев, во 1900 година, во селото живееле 730 лица, во 1928 селото броело 849 лица, 1940-та имало 1132 жители, 1945 имало 210 домаќинства и 1300 жители.<ref name="ReferenceB">Т. Јованов, С. Трпчевски: ''Сетина и Попадија во минатото''. Самостојно издание, Скопје, 1992. стр. 12</ref> === Карактеристични имиња на Сетинци === Во селото Сетина постоеле следниве имиња: *''машки'': Геле, Васил, Дуцо, Ристо, Стојан, Ташко, Јанко, Алексо, Петре, Наце, Горѓи, Коста, Трајко, Ламбо, Лазо, Спасе, Иљо, Пандил, Коле, Тане, Гиче, Никола, Мице, Крсте, Вангел, Јосиф, Стефо, Јордан, Трендафил, Марко, Божин, Стати, Диле, Ване, Мике, Тего, Саранде, Коце, Филип, Димитар, Таљо, Томе, Дане, Русе, Андон, Мико, Панајот, Павле, Нуше, Атанас, Блаже, Петко, Живко, Мичо, Тодор, Ристо, Андон, Гуле, Наце, Борис, Геле, Симо, Петре, Јанаки, Трајан, Минуш, Христо и други. *''женски'': Митра, Дафина, Султа, Вена, Софка, Славка, Вангелија, Цоца, Сава, Пандора, Елена, Тула, Рула, Гуца, Фула, Магда, Маријонка, Мара, Пелагија, Кала, Циљка, Петра, Фана, Паца Катерина, Флорина, Динка, Трендафилка, Стојанка, Церефка, Кица, Маслина, Деспа, Јана, Фима, Ордана, Жана, Захрина, Цуца, Неда, Невена, Софија, Христина, Марија, Федерика, Фена, Менка, Ѓурѓа, Марика, Доца, Живка, Калинка, Донка, Тодора, Прушка, Харикла, Велива, Хрисула и други.<ref name="ReferenceB"/> == Културни и природни знаменитости == === Куќите и домаќинствата во Сетина === Повеќето Сетинци своите куќи ги граделе сами бидејќи многу од нив во минатото граделе куќи и плевни. Своите куќи ги граделе од тврд камен, чатија од дрво, колци за таваните, плетени од трска и рогозина, а ги покривале со ќерамиди или плочи. Поголемиот дел од куќите биле изградени на кат. Долниот дел бил планиран за сместување на крупен добиток со јасли, а во повеќето случаи биле преградувани и за ќерал. Горниот дел се користел за живеење на домаќинството. Горниот внатрешен дел варосан и имал една или повеќе простории (соби) со врати и прозорци, а во главната соба, каде се приготвувала храната, се наоѓал оџакот со синџир и полици, камарите и прислата за истекување на употребената вода и др. Поголемите куќи располагале со поголем број на соби за спиење, имале и чардаци, балкони и итн. Со собата имало маса направена од штици, две клупи направени од штици постелени со ресено веленце.<ref name="Сетина." /> Во Сетина, како и во други села во Леринско, сите куќи имале дворови оградени со камени ѕидови и со една голема врата. Во тремот, под скалите, биле сместени амбарите за жито, кошот за пченката, котарникот за свињите, тоалетот, како и земјоделските алатки.<ref>Т. Јованов, С. Трпчевски: ''Сетина и Попадија во минатото''. Самостојно издание, Скопје, 1992. стр. 16</ref> ==== Покуќнина ==== Во секоја куќа, во зависност од нејзината големина и бројот на членови во семејството, ги имало следните предмети: *''за чување на храната'' имало ношви за леб, камари, долапи, сончеви и амбарчиња за брашно, *''за пиење течнсти'' имало [[стомна]], стомниња, букле, канатка, карта, чашка, паукче, ѓум, чашка за ракија, ѓезве, шише и филџани за кафе, *''за јадење'' имало софра, маса, столчиња, дрвени и метални лажици, мисури и тава, *''за приготвување на храна'' се употребувало котел, грне, сач, тепсија, тиган, бакарен ѓум, сукало, блуд, тава, аранија, фурна и маша, *''за носење на храна'' имало кошници, торби, тепсии, тави мисури и друго, *''за греење и приготвување на храна'' се употребувало дрва и борија, *''за спиење'' се употребувале рогозини, веленцина, перници, дрвени кревети со две магарици и штици, *''за одржување на хигиената и перење'' имало сапун, ума, леген за вода, чешле, ѓум за топлење вода, корито за перење, копан за чукање на веленцињата итн. *''од алатки'' се употребуало секира, тесла, прион, копач, мотика, сврдле, лопата, чекан, ренде и друго.<ref>Т. Јованов, С. Трпчевски: ''Сетина и Попадија во минатото''. Самостојно издание, Скопје, 1992. стр. 17-18</ref> === Народна носија === Во повеќето села по течението на Стара река, машките се облекувале с ќурдија, долга бела кошула со широки ракави, волнени гаќи, волнени чорапи со разни шари и појас за половината. Женската народна носија се состоела од долга кошула везена со разни везови, саѓија, со или без пуфки, антерија, ќурдија, појас и прегач ткаен во разни шари. Чорапите се носеле до под колена а биле везени во разни везови.<ref>Т. Јованов, С. Трпчевски: ''Сетина и Попадија во минатото''. Самостојно издание, Скопје, 1992. стр. 18-19</ref> == Топоними, мерни единици и месеци во годината == === Топоними === Од десната страна на Стара река се наоѓаат месностите Тополката, Црната земја, Шупурката, Сива Стена, Сливишта, Грамадата, Мелоите, Сливој Нивје, Лозјата, Синиот Камен, Ритцеото,Коријата, Стисоите, Мецуите Јасики, Големата Страна, Дреноо, Штрбанка, Рогаш, Калинова пелена, Петкои Нивја, Пештерата, Бричиница, Петков Брег, Дупките, Студен Кладенец, Авлаиите, Гарванот, Барбарските гробишта, Долна Караџица, Екшиица, Фармакот, Буките и др. Од левата страна на Стара река се наоѓаат месностите Убаите, Црвени Стени, Осоо, Колиби, Говедарникот, Скоко, Карауло, Шаркова Нива, Којњот, Белички Снос, Каргуца, Лулките, Друмо Киската, Белица, Беучо Козарник, Ташоо Кладенче, Филео, Вараницата, Космачот, Трнката, Бела река и др.<ref>Т. Јованов, С. Трпчевски: ''Сетина и Попадија во минатото''. Самостојно издание, Скопје, 1992. стр. 13</ref> === Мерни единици === *''мерки за должина'': чапарошка, [[педа]], [[лакот (мерка)|лакот]], сажен, ендезе. *''мерки за тежина'': [[ока (мера)|ока]], полуока, [[драм]]ои.<ref name="Сетина.">Т. Јованов, С. Трпчевски: ''Сетина и Попадија во минатото''. Самостојно издание, Скопје, 1992. стр. 14</ref> === Месеци во годината === Коложег (јануари), сечко (февруари), март, април, мај, црвеник (јуни), жетвар (јули), гумнар (август), крстов (септември), митров (октомври), листопад (ноември), никуљ (декември).<ref name="Сетина." /> === Имиња на небесни тела === Вечерница, Деница, Квачката, Ралиците, Перустијата, Големата Мечка, Кумоата Слама, Крстој Ѕевгари.<ref name="Сетина." /> ==Личности== *[[Геле Гудов]] - деец на ВМОРО, војвода на чета;<ref>Николов, Борис Й. Вътрешна македоно-одринска революционна организация. Войводи и ръководители (1893-1934). Биографично-библиографски справочник, София, 2001.</ref> * [[Михаил Писачов]] (? - 1944) - учесник во Грчката граѓанска војна;<ref>{{Наведена мрежна страница |url=http://www.pollitecon.com/html/freedom_fighters/Piskachov_Miki.htm |title=Elizabeth Kolupacev Stewart, For Sacred National Freedom: Portraits Of Fallen Freedom Fighters, Politecon Publications, 2009 |accessdate=2017-10-27 |archive-date=2012-03-21 |archive-url=https://web.archive.org/web/20120321151714/http://www.pollitecon.com/html/freedom_fighters/Piskachov_Miki.htm |url-status=dead }}</ref> * [[Милто Мулев]] (р.1939) - научник, биолог; * [[Крсто Торбанов]] - револуционер, четник на [[Ламбо Василев]] и [[Дине Кљусов]]<ref>Илюстрация Илинден, 1941, книга 129, стр. 12</ref> * [[Лексо Малев]] (р. 1929) - партизан, учесник во Граѓанската војна во Грција; *[[Васил Стојанев Козаровски]] (р. 1877 - ? ) — македонски револуционер од [[Македонска револуционерна организација|ВМОРО]]. Бил дел од четата на [[Илија Попадиски]] од селото [[Попадија (Леринско)|Попадија]]. Главно дејствувал во леринскиот реон, каде со своите другари воделе битки против Османлиите.<ref>{{Наведена книга|title=Илинденски сведоштва. том II, дел II|last=Јасмина Дамјановска, Ленина Жила и Филип Петровски|first=|publisher=Државен архив на Република Македонија|year=2016|isbn=|location=Скопје|pages=1021-1026}}</ref> *[[Димитрија Шилев Костадинов]] (р. 1882 - ? ) — македонски револуционер од [[Македонска револуционерна организација|ВМОРО]]. Бил дел од четите на [[Илија Попадиски]], [[Ѓорѓи Сугарев|Горги Сугарев]] и [[Толе Паша]] во [[Лерин (округ)|леринско]] и во [[Тиквеш]]. Во 1950 година живеел во селото [[Трубарево]] кај [[Скопје]].<ref>{{Наведена книга|title=Илинденски сведоштва. том II, дел II|last=Јасмина Дамјановска, Ленина Жила и Филип Петровски|first=|publisher=Државен архив на Република Македонија|year=2016|isbn=|location=Скопје|pages=1117}}</ref> *[[Алексо Гаштаров Костов]] (р. 1885 - ? ) — македонски револуционер од [[Македонска револуционерна организација|ВМОРО]]. Во периодот текот на 1903 година кога било Илинденското Востание бил дел од четата на [[Алексо Џорлев]] од селото [[Баница (Леринско)|Баница]].<ref>{{Наведена книга|title=. Илинденски сведоштва. том II, дел II|last=Јасмина Дамјановска, Ленина Жила и Филип Петровски|first=|publisher=Државен архив на Република Македонија|year=2016|isbn=|location=Скопје|pages=1136-1137}}</ref> *[[Томо Јованов Кркале]] (р. 1877 - ? ) — македонски револуционер од [[Македонска револуционерна организација|ВМОРО]]. Дејстувал во [[прилепско]] и [[Лерин (округ)|леринско]]. Бил дел од четата на [[Дедо Кољо]] од [[Мариово]]. Во 1950 година живеел во [[Скопје]].<ref>{{Наведена книга|title=Илинденски сведоштва. том II, дел II|last=Јасмина Дамјановска, Ленина Жила и Филип Петровски|first=|publisher=Државен архив на Република Македонија|year=2016|isbn=|location=Скопје|pages=1247}}</ref> *[[Стефо Василов Вачков]] — македонски револуционер од [[Македонска револуционерна организација|ВМОРО]].<ref name=":0">{{Наведена книга|title=Илинденски сведоштва. том I, дел I|last=Јасмина Дамјановска, Ленина Жила и Филип Петровски|first=|publisher=Државен архив на Република Македонија|year=2016|isbn=|location=Скопје|pages=}}</ref> *[[Мице Филипов Бејков]] — македонски револуционер од [[Македонска револуционерна организација|ВМОРО]].<ref name=":0" /> *[[Ѓорги Костов Баџаров]] — македонски револуционер од [[Македонска револуционерна организација|ВМОРО]].<ref name=":0" /> *[[Ило Лазов Ајтов]] — македонски револуционер од [[Македонска револуционерна организација|ВМОРО]].<ref name=":0" /> *[[Јорданка Донакова]] — македонска револуционерка од [[Македонска револуционерна организација|ВМОРО]].<ref name=":0" /> *[[Пантил Донаков]] — македонски револуционер од [[Македонска револуционерна организација|ВМОРО]].<ref name=":0" /> *[[Георги Василев Донаков]] — македонски револуционер од [[Македонска револуционерна организација|ВМОРО]].<ref name=":0" /> *[[Спасе Ристов Груевски]] — македонски револуционер од [[Македонска револуционерна организација|ВМОРО]].<ref>{{Наведена книга|title=Илинденски сведоштва. том I, дел II|last=Јасмина Дамјановска, Ленина Жила и Филип Петровски|first=|publisher=Државен архив на Република Македонија|year=2016|isbn=|location=Скопје|pages=}}</ref> *[[Стефо Стојанов Лебамовски]] — македонски револуционер од [[Македонска револуционерна организација|ВМОРО]].<ref name=":1">{{Наведена книга|title=Илинденски сведоштва. том II, дел II|last=Јасмина Дамјановска, Ленина Жила и Филип Петровски|first=|publisher=Државен архив на Република Македонија|year=2016|isbn=|location=Скопје|pages=}}</ref> *[[Ило Стефов Лакордов]] — македонски револуционер од [[Македонска револуционерна организација|ВМОРО]].<ref name=":1" /> *[[Георги Василев Лакарда]] — македонски револуционер од [[Македонска револуционерна организација|ВМОРО]].<ref name=":1" /> *[[Ичо Стојков Кулибанов]] — македонски револуционер од [[Македонска револуционерна организација|ВМОРО]].<ref name=":1" /> *[[Георги Петров Филипов]] — македонски револуционер од [[Македонска револуционерна организација|ВМОРО]]. *[[Атанас Димитриев Цуцулов]] — македонски револуционер од [[Македонска револуционерна организација|ВМОРО]].<ref name=":2">{Наведена книга|title=Илинденски сведоштва. том IV, дел II.|author=Јасмина Дамјановска|author2=Ленина Жила|publisher=Државен архив на Република Македонија|author3=Филип Петровски |year=2017|isbn=|location= Скопје|pages=}}</ref> *[[Георги Чалдаров]] — македонски револуционер од [[Македонска револуционерна организација|ВМОРО]].<ref name=":2" /> *[[Ташо Георгиев Чокрев]] — македонски револуционер од [[Македонска револуционерна организација|ВМОРО]].<ref name=":2" /> == Поврзано == * [[Сетина (Шпанија)|Сетина]] — истоимено место во Арагон, Шпанија == Наводи == {{наводи}} == Користена литература == *''Сетина и Попадија во минатото'', издавачки одбор: Ташко С. Јованов (претседател), Стојан Трпчевски (секретар) и членовите Ѓорѓи Т. Мацков, Ристо Р. Малов, Атанас И. Божаров, Геле К. Мучов, Коста Т. Пупков, Јордан Гаштаров, Леонида Пискачов, Тодор Мучов, Васил Чамов, Иљо Витков, Аргерула Талева, Стати Лазаревски, Ѓорѓи Кркачев, Трајко Р. Малов, Трајко М. Гаштаров и Наце Мишоков. Самостојно издание, Скопје, 1992. == Надворешни врски == {{рвр|Skopos, Florina}} {{Лерин}} [[Категорија:Лерин]] cwp4dvbuoj08l4kanwlityxqklwnjwm 0 176146 5381454 5271988 2025-06-19T01:57:05Z Amherst99 14303 5381454 wikitext text/x-wiki {{Инфокутија Музички инструмент |name=Кларинет |names= |image=Clarinet.jpg |image_capt=сопран кларинет (Boehm System) |background=string |classification=дрвени [[дувачки инструменти]] |hornbostel_sachs= |hornbostel_sachs_desc= |range= [[Податотека:Range clarinet.png|130px|center]] |related=*[[флејта]], [[обоа]], [[саксофон]] }} '''Кларинет''' ({{lang-en|clarinet}}) или '''[[Грнета|грне́та]]''' е дрвен [[дувачки инструмент]] со единечно (просто) јазиче од трска. == Градба == Почетниот дел му е усник, во облик на клун, на чија рамна страна, преку влезниот отвор на цевката, притиска јазичето, на долниот крај зацврстено со метален обрач со завртка. Цевката има четири дела кои се вовлекуваат еден во друг, а завршниот дел е во вид на инка (т.н. корпус) и по работ е опточен со метален прстен. На цевката се наоѓаат голем број отвори, од кои еден дел се покриваат со врвовите на [[прст]]ите, а другите со затворачи (т.н. клапни) кои се придвижуваат со сложен систем на лостови. Механизмот на современиот кларинет е многу усовршен, исто како и изведувчката техника, така што тој спаѓа меѓу највиртуозните инструменти според леснотијата со која можат да се изведуваат крајно брзи и сложени [[тон]]ски движења. Опсегот на изводливи тонови му е многу голем, а самиот тон е богат, погоден за многу различни музички карактери. Посебна одлика на кларинетот е широкиот опсег на гласност – од скоро одвај чуен [[звук]] до многу продорен, посебно во високите тонови. Најдлабокиот регистер, т.н. [[шалмај]]ски, е многу специфичен по темната и драматична звучност. Со обѕир на сето ова, меѓу дувачките инструменти кларинетот е најразновиден, па и во оркестрите често му се доделуваат истакнати улоги, а солистичката литература е многу богата. Тој наоѓа места во камерните ансамбли, претставува водечки мелодиски инструмент во дувачките оркестри, а посебно значајна улога има во [[џез]]от. == Историја == Најдалечното потекло на кларинетот допира до инструментите со јазиче од трска – во [[Стара Грција]] (аулос), па и порано, во [[Стар Египет|Египет]] и на други места. Современиот кларинет се развил кон крајот на 17. век, со усовршување на еден вид [[шалмај]]. Веќе во 18. век (пример, кај [[Моцарт]]) е богато користен, а влегол и во класичниот оркестарски состав. Технички е усовршен во текот на 19. век, кога многу го користеле композиторите [[Романтистичка музика|романтичари]]. Во [[Македонија]] музички дела за кларинет пишувале повеќе композитори, меѓу кои најпознати се делата за оркестарски и соло кларинет на [[Тома Прошев]], [[Димитрије Бужаровски]], [[Томислав Зографски]], [[Панде Шахов]] и други.<ref>[http://www.socom.com.mk/index.php?option=com_content&view=article&id=300%3A2009-04-02-16-43-18&catid=&Itemid=89 СОКОМ]{{Мртва_врска|date=August 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> == Основни видови == Кларинетот се гради во три основни регистерски облици: B Кларинет (Clarinetto in Si♭) кој звучи за голема секунда пониско од запишаното, A Кларинет (Clarinetto in A) кој звучи за мала терца пониско од запишаното, и поретко користениот C Кларинет (Clarinetto in Do) кој звучи како што е запишано. == Други видови == Освен основните три облици, кларинетот се јавува и во облик на мали кларинети кои се градат во повеќе регистерски облици: in Eb кој звучи за мала терца повисоко од напишаното, in A♭ кој звучи за мала секста повисоко, in F кој звучи за кварта повисоко и in D♭ кој звучи за мала секунда повисоко. Сите овие кларинети се чести во проширеното семејство на кларинети, како што е случај во воените оркестри, а поретко во класичната музика (сепак, [[Рихард Штраус]] во операта Електра ги бара следните кларинети: 1 Cl. in E♭, 4 Cl. in B, 2 Cl. contralti (basethorn), 1 Cl. basso). Уште едан облик на кларинет е и басетхорн или контралт кларинет ([[италијански јазик|итал.]] clarinetto contralto, corno di bassetto или clarone, [[германски јазик|гер.]] Bassetthorn, [[француски јазик|фр.]] cor de basset, [[англиски јазик|анг.]] bassethorn, [[руски јазик|рус.]] бассетгорн) кој ретко е во употреба, но сепак може да се најде кај [[Моцарт]], [[Бетовен]], [[Рихард Штраус]] и други. Сепак, најчест регистерски облик на кларинет, кој се наоѓа во класичните оркестри, е бас кларинетот. ==Кларинетот како мотив во уметноста== * „Часови по кларинет во Њу Орлеанс“ — краток расказ на македонската писателка [[Оливера Ќорвезироска]] од 2021 година.<ref>Оливера Ќорвезироска, ''Престапни години (прозен календар)''. Скопје: Бегемот, 2021, стр. 459.</ref> == Извори == {{наводи}} == Надворешни врски == * [http://klarinetknjige.wordpress.com/ Инструктивна кларинетска литература {{sr}}] * [http://www.clarinet.org/ Меѓународна кларинетска асоцијација {{en}}] {{Нормативна контрола}} [[Категорија:Дрвени дувачки инструменти]] 1u2gb7dymy5s8zk1gda73ydb71fej4c 0 180793 5381459 5273158 2025-06-19T04:26:52Z InternetArchiveBot 92312 Rescuing 3 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 5381459 wikitext text/x-wiki {{Универзитет | name = Универзитет Богазичи | native_name = Boğaziçi Üniversitesi | image_name = File:Bosphorus_University.jpg | image_size = 200px | logo = File:Boğaziçi University logo.svg | logo_size = 100px | established = 1863 | type = [[Државен универзитет|Државен]] | president = | rector = [[Мелих Булу]] | students = 16,517<ref name="boun.edu.tr">[http://www.boun.edu.tr/Assets/Documents/Content/Public/genel/sayilarla_bu_2010.pdf Sayılarla Boğaziçi Universitesi 2010] {{Семарх|url=https://web.archive.org/web/20210830230701/http://www.boun.edu.tr/Assets/Documents/Content/Public/genel/sayilarla_bu_2010.pdf |date=2021-08-30 }} Boğaziçi University</ref> | undergrad = 11,754<ref name="boun.edu.tr"/> | postgrad = 4,763<ref name="boun.edu.tr"/> | doctoral = 847<ref name="boun.edu.tr"/> | city = [[Истанбул]] | country = [[Турција]] | language = англиски<ref>{{cite web|title=The University|url=http://www.boun.edu.tr/en_US/Content/Academic/Undergraduate_Catalogue/The_University|publisher=Boğaziçi University|website=boun.edu.tr|access-date=17 April 2017|quote=The language of instruction at BU is English|archive-date=2017-04-18|archive-url=https://web.archive.org/web/20170418001408/http://www.boun.edu.tr/en_US/Content/Academic/Undergraduate_Catalogue/The_University|url-status=dead}}</ref> | campus = 6 кампуси: вкупно {{convert|1.699|km2|acre|0}}<ref name="boun.edu.tr" /> | former_names = Роберт колеџ (1863–1970) | website = [http://www.boun.edu.tr/index_eng.html boun.edu.tr] | staff = 1,007<ref name="boun_statistics">[http://www.boun.edu.tr/about/statist_tur.html Statistics] {{Семарх|url=https://web.archive.org/web/20101120110904/http://boun.edu.tr/about/statist_tur.html |date=2010-11-20 }} Boğaziçi University</ref> | colors = Светлосина и темносина {{color box|#00b2f7}}{{color box|#0800ad}} | affiliations = {{ubl |[[Европска универзитска асоцијација|ЕУА]] |[[Меѓународна асоцијација на универзитети|МАУ]] |[[Медитеранска универзитетска унија|УНИМЕД]] |[[Утрехтска мрежа]] |[[Мекдоналдска меѓународната академија на научници|ММАН]] |[[The European University of Brain and Technology|NeurotechEU]]<ref>{{cite web |url=https://theneurotech.eu/founders |title=Our founding universities |website=The European University of Brain and Technology |accessdate=2021-02-04 |archive-date=2020-12-29 |archive-url=https://web.archive.org/web/20201229094427/https://theneurotech.eu/founders |url-status=dead }}</ref> }} }} '''Универзитет Богазичи''' ([[турски]]: ''Boğaziçi Üniversitesi'') — голем истражувачки универзитет во [[Истанбул]], [[Турција]]. Неговиот главен кампус се наоѓа на европската страна на теснецот [[Босфор]]. Има четири факултети и две училишта кои нудат додипломски студии, и шест институти кои нудат постдипломски студии. Јазикот на кој се изведува наставата е [[англиски]]. Бил снован во [[1863]] година, и заедно со [[Роберт колеџ]], Богазичи е прва американска високообразовна институција основана надвор од [[САД]]. Иако денес е под целосно турска администрација, универзитетот сè уште одржува силни врски со американскиот образовен систем. Универзитетот Богазичи постојано е рангиран највисоко во [[Турција]], имајќи најголем број апликанти преку приемните испити на турскиот универзитет ''TYT-AYT''<ref name="tanitim.boun.edu.tr">[https://tanitim.boun.edu.tr/2019-taban-puanlari] {{Семарх|url=https://web.archive.org/web/20200515204402/https://tanitim.boun.edu.tr/2019-taban-puanlari |date=2020-05-15 }} 2019 YKS SONUÇLARINA GÖRE BOĞAZİÇİ ÜNİVERSİTESİ BÖLÜMLERİNİN TAVAN-TABAN PUANLARI VE SIRALAMALARI</ref>. Универзитетот нуди учење на познатите програми се електротехника и електроника<ref>[https://ee.boun.edu.tr/] BOUN EE</ref> computer engineering,<ref>[https://www.cmpe.boun.edu.tr/] BOUN CmpE</ref>, компјутерско инженерствО и индустриско инженерство. Само првите 800 од приближно 1,8 милиони учесници на годишниот приемен испит на турскиот универзитет (TYT-AYT) се примаат за образование. За да се примени во други програми за дипломи, обично треба да се биде во првите 1% од универзитетскиот приемен испит. Ова му овозможува на универзитетот да привлече многу студенти со највисоки оценки<ref>[http://www.tanitim.boun.edu.tr/oss_verileri/2009/2009_ilk1000_universitelere_gore_dagililm.pdf İlk 1000 Universielere göre dağılım] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20100331065709/http://www.tanitim.boun.edu.tr/oss_verileri/2009/2009_ilk1000_universitelere_gore_dagililm.pdf# |date=31 March 2010 }} Boğaziçi University</ref>; како и да ги има најпосакуваните програми за применета наука, образование, инженерство и социјални науки во Турција<ref>[http://osym.gov.tr/Genel/BelgeGoster.aspx?F6E10F8892433CFFD4AF1EF75F7A7968A8936DAB4A974E8C Belgeler] OSYM</ref><ref>{{наведена книга|url=https://books.google.com/books?id=w7xwCgrf4qgC&pg=PA184|title=Higher Education Management and Development. Compendium for Managers|first1=Jeroen|last1=Huisman|first2=Attila|last2=Pausits|date=23 April 2019|publisher=Waxmann Verlag|via=Google Books|isbn=9783830972860}}</ref>. == Наводи == {{Наводи}} == Надворешни врски == * [http://www.boun.edu.tr Официјално мрежно место] {{tr icon}} * [http://www.boun.edu.tr/index_eng.html Официјално мрежно место] {{en}} {{Универзитети во Истанбул}} {{Coord|41.083556|N|29.050598|E|scale:5000|display=title}} [[Категорија:Босфор]] [[Категорија:Универзитет Богазичи]] pxtjjwxhsx9czgpku4pyyc3mmvfd9ml 0 741962 5381520 5299009 2025-06-19T11:29:29Z InternetArchiveBot 92312 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 5381520 wikitext text/x-wiki {{Infobox Person |name = Флоренс Најтингел{{малзак|Florence Nightingale}} |image = Florence Nightingale CDV by H Lenthall.jpg |birth_date = {{birth_date|1820|5|12|df=y}} |birth_place = [[Фиренца]], [[Големо Војводство Тоскана]] |death_date = {{death_date and age|1910|8|13|1820|5|12|df=y}} |death_place = [[Парк Лејн]], Лондон, [[Велика Британија]] |profession = [[медицинска сестра]] и [[статистичар]] |specialism = [[хигиена]] во болниците и [[санитација]] |research_field = |known_for = предводник на професијата медицинска сестра |education = |work_institutions = [[Касарна Селимије]], [[Скутари]] |awards = [[Кралски црвен крст]] (1883) <br />[[Орден за заслуги (Британиј|Орден за заслуги]] (1907) |signature = Florence Nightingale Signature.svg }} '''Флоренс Најтингел''' ({{lang-en|Florence Nightingale}}; {{роден на|12|мај|1820}} — {{починал на|13|август|1910}}) — позната [[англичани|англиска]] [[медицинска сестра]], социјален реформатор, писател и [[статистичар]]. Во својата работа како предводник на денешната професија медицинска сестра се истакнала за време на [[Кримска војна|Кримската војна]], каде што се грижела за ранетите војници. Поради неа оваа професија доби висок углед и Најтингел стана икона во викторијанското општество. Била нарекувана „Госпоѓата со ламбата“, поради нејзината навика ноќе да ги проверува ранетите војници. Најтингел ја поставила основата на денешната професија медицинска сестра со основањето на нејзиното училиште за медицински сестри во болницата Сент Томас во [[Лондон]], првото световно училиште за медицински сестри во светот. '''Заклетвата на Најтингел''', наречена така во нејзина чест, ја положувале новите [[медицински сестри]]. [[Меѓународниот ден на медицинските сестри]] се слави во светот секоја година на нејзиниот роденден. Нејзините социјални реформи вклучуваат подобрување на здравството за сите делови од британското општество, помагање на земјите од вториот и третиот свет, како и проширување на прифатливите форми на учество на жените во работната сила. Најтингел била познат и версатилен писател. Во текот на нејзиниот живот, многу од нејзините објавени дела се занимавале со ширење на медицинското знаење. Некои од нејзините дела се напишани на едноставен англиски јазик со цел сите да можат да ги разберат. Таа исто така помогна во промовирањето на графичкото претставување на статистички податоци. Голем дел од нејзиното пишување, вклучувајќи ги и делата за религијата и мистицизмот, е објавено посмртно. == Животопис == === Рани години=== [[File:Embley Park.jpg|мини|десно|210п|[[Ембли Парк]], Еден од семјните домови на Вилијам Најтингел, денес училиште]] Флоренс Најтингел е родена во богато, висококласно британско семејство со добри врски, во Вила Коломбаја, близу [[Порта Романа]] во Фиренца, Италија, и била крстена по градот на нејзиното раѓање. Постарата сестра на Флоренс, [[Франсис Партенопи]], исто така била крстена по градот во кој се родила, Партенополис, [[Стара Грција|грчко]] населено место коешто сега е дел од градот [[Неапол]]. Нејзини родители биле [[Вилијам Едвард Најтингел]] (1794-1874) и Франсис (Фени) Најтингел Смит (1789-1880). Мајката на Вилијам, Мери Еванс, била внука на Питер Најтингел. Според негови услови Вилијам го наследил неговиот имот Лиа Хурст во [[Дарбишир]], и го попримил името и грбот Најтингел. Татко на Фени бил аболиционистот [[Вилијам Смит]]. Инспирирана од еден момент што ѝ случил во февруари 1837&nbsp;г., којшто таа го нарекува „повикот од Господа“, во 1844&nbsp;г., додека била во [[Ембли Парк]], и покрај големата лутина и негодување од страна на нејзините мајка и сестра, Флоренс ја донела одлуката да започне со работата како медицинска сестра. Таа се бунтувала против улогата на жена која што ја очекувала со оглед на нејзиниот статус, а тоа значело да стане сопруга и мајка. Најтингеил работела напорно за да се образува и да стане медицинска сестра, и покрај спротивставувањето на нејзиното семејство и ограничувачкиот социјален код за богатите млади англиски жени. [[File:Florence Nightingale by Henry Hering, 1858.jpg|мини|лево|170п|Флоренс Најтингел, околу 1858&nbsp;г.]] [[Ричард Монктон Милнес]], политичар и поет, ја побарал нејзината рака, но таа го одбила, убедена дека бракот ќе ѝ смета на нејзината дарба да го следи повикот и да работи како медицинска сестра. Во 1847&nbsp;г., во Рим, таа го запознала [[Сидни Херберт]], брилијантен политичар кој бил Секретар за време на војната (1845-1846), а истата позиција ја имал и за време на [[Кримска војна|Кримската војна]]. Станале блиски, доживотни пријатели. Херберт и неговата жена ѝ помагале на Најтингел за време на нејзината работа како медицинска сестра во Крим, а подоцна таа станала клучен советник во неговата политичка кариера. Некои ја обвиниле дека била причината поради којашто се забрзала неговата смрт предизвикана од [[нефритис]] во 1861&nbsp;г. поради притисокот којшто таа му го наметнала со програмата за реформи. Многу подоцна Најтингел имала блиски врски со [[Бенџамин Џовет]], кој сакал да се ожени со неа. Најтингел продолжила со нејзините патувања (сега со Чарлс и Селина Брејсбриџ) дури до Грција и Египет. Нејзините записи за Египет се особен доказ за нејзиното учење, книжевни вештини и филозофија за животот. Во јануари 1850&nbsp;г., пловејќи по Нил дури до Абу Симбел, таа напишала: „Мислам дека досега не сум видела нешто што влијаело на мене повеќе од ова.“ И мислејќи на замокот, напишала: „Возвишен во највисокиот стил на интелектуална убавина, интелегенција без напор, без страдање...ниту една црта не е правилна, но целиот ефект на духовната величественост е поекспресивен отколку што јас некогаш можев да замислам. Тоа дава слика која не се опишува ни со илјадници зборови, која обединува во едно, едногласно, истовремено чувство на ентузијазам или емоција, која би го совладала и најјакиот човек.“ Кога била во Теба, таа напишала дека е „повикана од Господа“. Недела подоцна, близу Каиро, во нејзиниот дневник напишала ( извадок од нејзините многу долги писма, коишто нејзината постара сестра сакала да ги издаде по нејзиното враќање): „Господ ме повика утрово и ме замоли да правам добрина во негово име“. Подоцна, во 1850&nbsp;г., таа ја посетила религиозната заедница Лутеран во [[Кајзерверт]], Германија, каде што ги набљудувала [[Пастор Теодор Флиднер]] и ѓакониците кои работеле за болните и сиромашните. Ова искуство таа го сметала како пресвртна точка во нејзиниот живот, и своите наоди анонимно ги издала во 1851&nbsp;г. во „Институцијата на Кајзерверт, за практичната обука на ѓакониците, и сл.“, коешто било нејзино прво издадено дело. Во институтот се здобила и со четири месеци медицинска обука, којашто била основа за нејзината подоцнежна кариера. На 22 август 1853&nbsp;г., Најтингел добила работно место надзорник на Институтот за грижа на болните благороднички во Апер Харли Стрит, во Лондон, и на тоа место била до октомври 1854&nbsp;г. Нејзиниот татко ѝ давал годишен приход од 500 фунти (денес околу 25.000 фунти/50.000 долари), и тоа ѝ дозволувало да живее удобно и да продолжи со својата кариера. === Кримска војна === [[File:Balaklava sick 2.jpg|мини|десно|200п|Нијансиран [[литограф]], изработен од [[Вилијам Симпсон]], којшто ја илустрира состојбата во која се наоѓале болните и повредените во [[Балаклава]]]] [[File:'One of the wards in the hospital at Scutari'. Wellcome M0007724 - restoration, cropped.jpg|мини|десно|200п|Оддел во болницата во [[Скутари]] каде што работела Најингеил ([[литограф]] од 1856&nbsp;г.)]] Најпознатиот придонес на Флоренс Најтингел се случил за време на [[Кримска војна|Кримската војна]]. Извештаите коишто доаѓале во Британија за ужасната состојба на ранетите станале нејзин главен фокус. На 21 октомври 1854&nbsp;г., таа и персонал од 38 жени, доброволни медицински сестри обучени од неа, вклучувајќи ја и нејзината тетка Маи Смит, биле испратени (со дозвола од Сидни Херберт) кај [[Отоманско Царство|Отоманското Царство]], околу 295 наутички милји (546 километри) преку [[Црно Море|Црното Море]] од [[Балаклава]] во [[Крим]], каде што се наоѓал главниот британски камп. Во почетокот на ноември 1854&nbsp;г., Најтингел приситигнала во [[касарна Селимије|касарната Селимије]] во Скутари (денес [[Усќудар]] во [[Истанбул]]). Таму, таа и нејзините медицински сестри виделе дека медицинскиот персонал лошо се грижел за ранети војници поради преголемата работа, а и поради незаинтересираноста на службените лица. Имало мали залихи на [[медицина|лекови]], [[хигиена]]та била запуштена, а чести имало и масовни [[инфекција|инфекции]], од кои голем дел биле смртоносни. Немало никаква опрема за приготвување на храна за пациентите. На почетокот на 20 век, се тврдело дека Најтингел, со подобрување на хигиената, како од нејзина страна, така и со помош од Санитарната комисија, ја намалила стапката на смртност од 42% на 2%. На пример, тоа се тврдело во првото издание на Речникот за национална биографија во 1911&nbsp;г., но не и во второто издание во 2001&nbsp;г. Сепак, стапката на смртност не исчезнала, напротив почнала да се зголемува. Бројот на смртност таму бил најголем од сите болници во регионот. За време на нејзината прва зима во Скутари, таму умреле 4.077 војници. Десет пати повеќе војници умреле од болести како што се [[тифус|пегав тифус]], [[стомачен тифус]], [[колера]] и [[дизентерија]], отколу од повреди кои ги добиле за време на битките. Условите во привремената болница на касарната биле многу опасни за пациентите поради пренатрупаноста, неисправните одводни канали на болницата и недостатокот од вентилација. Во март 1885&nbsp;г., речиси шест месеци по пристигнувањето на Флоренс Најтингел, Британската влада морала да испрати Санитарна комисија во Скутари, којашто работела на чистење на одводните канали и подобрување на вентилацијата. Стапката на смртност нагло се намалила. За време на војната, Најтингел не мислела дека хигиената е најдоминантната причина за смртност. Таа никогаш не си припишала заслуга за тоа што помогнала да се намали стапката на смртност. Најтингел и понатаму верувала дека стапката на смртност била поради сиромашната исхрана и малите залихи, како и поради преумореноста на војниците. Така било сè додека не се вратила во Британија, каде што почнала да собира докази за да ги изложи пред Кралската комисија за здравје на Армијата, со цел да се потврди нејзиното верување дека најголем број од војниците во болницата умираат поради бедните услови за живеење. Ова искуство влијаело на нејзината подоцнежна кариера кога се залагала дека хигиенските услови за живеење се од најголема важност. Како последица на тоа, таа ја намалила смртноста во армијата за време на мир и го свртила вниманието кон хигиената во болниците. === Госпоѓата со ламбата === За време на [[Кримска војна|Кримската војна]], Флоренс Најтингел го добила прекарот „Госпоѓата со ламбата“, којшто потекнува од една фраза од вест во весникот ''Тајмс ''([[The Times]]): „Без никакво преувеличување, таа е „ангел-помошник“ во болниците, и додека нејзината витка става тивко и нежно се движи низ секој ходник, секое несреќно пријателско лице омекнува од милосрдноста на нејзиниот изглед. Кога сите медицински лица се повлекуваат за време на ноќта, а тишината и темнината се сместуваат над километрите со очајно болни, таа сама ги надгледува нив, со мала ламба во нејзината рака, правејќи ги нејзините обиколки на војниците.“ [[File:Nightingale receiving the Wounded at Scutari by Jerry Barrett.jpg|мини|десно|210п|„Најтингел ги прима ранетите во Скутари“, слика на [[Џери Барет]]]] Подоцна, [[Xенри Водсворт Лонгфелоу]] со неговата песна „Св.Филомена“ од 1857&nbsp;г. ја популаризирал оваа фраза: „Во таа куќа на бедата, <br /> видов госпоѓа со ламба <br /> како поминува низ треперливиот мрак, <br /> и лета од соба во соба.“ === Подоцнежна кариера=== На 29 ноември 1855&nbsp;г., додека била во [[Крим]], на јавен собир ѝ било доделено признание на Најтингел за нејзината работа за време на војната. Тој настан придонел за основање на Фондот на Најтингел за обука на медицински сестри. Имало голем број на дарежливи донации. Сидни Херберт служел како почесен секретар на фондот, а Војводата од Кембриџ бил претседавач. Најтингел се смета и за предводник на концептот [[медицински туризам]]. Тоа се тврди врз основа на писмата од 1856&nbsp;г., коишто таа ги напишала за лековитите бањи на [[Отоманско Царство|Отоманското Царство]], во коишто детално ги опишала здравствените услови, физичкиот приказ, информациите за храната, и другите детали коишто биле од витално значење за пациентите упатувани таму (каде што лекувањето било значително поевтино отколку во Швајцарија). Се претпоставува дека пациентите со помалку финансиски средства ги упатувала таму на лекување по подостапни цени. До 1859&nbsp;г. Најтингел имала на располагање 45.000 фунти од Фондот, со коишто на 9 јули 1860&nbsp;г. го основала Училиштето за обука во болницата Св.Томас (сега се вика [[Училиштето на Флоренс Најтингел за медицински сестри и акушерство]] и е дел од универзитетот [[Кингс Колеџ Лондон]]). Првите медицински сестри обучени од Најтингел започнале да работат на 16 мај 1865&nbsp;г. во Болницата и дом за сиромаси во Ливерпул. Исто така, таа водела кампања и основала фондови за Болницата Ројал Бакингамшир во [[Ајлсбери]], блиску до нејзиниот семеен дом. Најтингел ја напишала книгата ''[[Забелешки за медицинските сестри]]'', која е издадена во 1859&nbsp;г. Тоа било мала книга од 136 страници, којашто служела како основа за наставата во Училиштето на Најтингеил и во други слични училишта, иако била напишана специјално за едукација на оние кои лекуваат дома. Најтингел напишала: „Секојдневните сознанија за хигиената, или сознанијата за професијата медицинска сестра, или со други зборови, како да составиш земја во која ќе нема никакви болести, или земја која ќе може да заздрави по болеста, е тоа знаење е од големо значење. Признато е како знаењето кое секој треба да го има, и е различно од медицинското знаење кое само професијата го има.“ Книгата ''Забелешки за медицинските сестри'' добро се продавала и кај обичната читателска публика и се смета за класичен вовед во професијата медицинска сестра. Остатокот од животот Најтингел го поминала промовирајќи го основањето и развојот на професијата медицинска сестра и ја организирала во нејзината модерна форма. Во воведот на изданието од 1974&nbsp;г., Џоан Квиксли од Училиштето за медицински сестри на Најтингел, напишала: „Книгата е прва од тој вид којашто досега е напишана. Се појави во време кога единствените правила за здравје почнаа да се осознаваат, кога темите за здравјето беа од суштинско значење, не само за благосостојба и оздравување на пациентите, туку и за болниците коишто беа преполни со инфекции, за медицинските сестри кои сè уште се сметаа за неупатени, за неуки лица. Неминовно е, книгата има свое место во историјата на професијата медицинска сестра, тоа е и целта поради којашто беше напишана од основачот на денешната професија медицинска сестра.“ Најтингел се залагала и за подобрување на негата и условите во воените и градските болници во Британија. Меѓу нејзините познати книги се и книгите: ''Записи за болниците'', во којашто се зборува за врската на санитарните услови и медицинските установи, ''Забелешки за медицинските сестри'', којашто била книга од најголемо значење за професијата медицинска сестра, ''Записи за работи кои влијаат на здравјето'' и ''Ефикасност и управување со болницата на Армијата на Британија''. Како што Марк Бостриџ неодамна покажал, еден од самостојните постигнувања на Најтингел било и воведувањето на обучени медицински сестри во ситемот на домовите за сиромаси во Англија и Ирска од 1860-тите па наваму. Ова значело дека за болните бездомници нема повеќе да се грижат други, поспособни бездомници, туку соодветно обучен медицински персонал. Може да се каже дека оваа иновација го навестила основањето на Службата за национално здравје во Британија, четириесет години по смртта на Најтингел. Често се вели дека Најтингел „отишла во нејзиниот гроб објаснувајќи ја теоријата на микробни инфекции“. Марк Бостриџ во неговата неодамнешна биографија не се согласува со ова, и кажува дека таа била против претходникот на оваа теорија наречен „контагионизам“ според кој болестите може да се пренесат само преку допир. Пред експериментите на Пастер и Листер во средината на 1860-те, скоро никој не ја сфатил теоријата сериозно, па дури и подоцна многу медицински практичари не биле уверени. Бостриџ нагласува дека во почетокот на 1880-те Најтингеил напишала статија за учебник во којшто ја застапувала доследната претпазливост замислена, како што таа рекла, да убива микроби. Работата на Најтингел служела како инспирација за медицинските сестри за време на [[Американска граѓанска војна|Американската граѓанска војна]]. Федералната влада на САД ѝ пристапила за совет во врска со организирање на теренска медицина. Иако нејзините идеи наишле на отпор, биле инспирација за волонтерскотото тело на Санитарната Комисија на САД. Во 1870-те Најтингел ѝ била ментор на [[Линда Ричардс]], првата обучена американска медицинска сестра, и успеала да ја врати назад во САД со соодветна обука и знаење способна да основа висококвалитетни училишта за медицински сестри. Линда Ричардс била одличен предводник на професијата медицинска сестра во САД и Јапонија. До 1882 г., медицинските сестри на Најтингел имале големо и влијателно присуство во зачетокот на оваа професија. Некои станале управнички на неколку водечки болници, вклучувајќи ги и следниве во Лондон: Болницата Св.Мери, Болницата Вестминстер, Болницата и дом за сиромаси Св.Мерилебон и Болницата за неизлечливи во Путни. Низ Британија биле следниве: Болницата Ројал Викторија, Нетли, Болницата Единбург Ројал, Болницата Кумберленд и Болницата Ливерпул Ројал, а во Австралија Болницата Сидни Хоспитал во [[Нов Јужен Велс|Њу Саут Велс]]. Во 1883&nbsp;г. Најтингел ја добила наградата Кралски [[Црвен крст]] од [[Кралицата Викторија]]. Во 1907&nbsp;г. таа станала првата жена која ја добила наградата Орден за заслужност. Во 1908&nbsp;г. таа добила награда и од градот Лондон. Нејзиниот роденден денес се слави како Меѓународен ден за подигање на свеста за синдромот на хроничен замор. Од 1857&nbsp;г. па наваму, Најтингел повремено била прикована за кревет и страдала од депресија. Поновата биографија како причина ја наведува [[бруцелоза]]та заедно со [[спондилоза]]та. Според другото објаснување за нејзината депресија причината е нејзиното откритие по војната дека згрешила во врска со проценката за причините за високата стапка на смртност. Сепак, нема документирани докази за да се поддржи оваа теорија, којашто останува само голема претпоставка. Денес најприфатена е тезата дека Најтингел боледувала од особено силна форма на [[бруцелоза]], чиишто ефекти почнале да се зголемуваат во почетокот на 80-тите. И покрај нејзините симптоми, таа останала феноменално продуктивна во социјалните реформи. Во годините додека била прикована за креветот, таа ја предводела и работата во областа на болничкото планирање, којашто многу брзо се ширела низ Британија и светот. === Врски=== Иако со голем дел од работата на Најтингел насекаде се подобрила судбината на жените, таа имала малку поччит за жените воопшто, и повеќе го сакала пријателството со моќните мажи. Често себеси се препознавала во машки род, како на пример „човек од дејство“ и „деловен човек“. Сепак, таа имала неколку значајни и страсни пријателства со жени. Како млада ги обожавала тетка ѝ и братучетка ѝ. Подоцна во животот започнала да се допишува со ирската калуѓерка, Сестра Мери Клер Мур, со која работела во [[Крим]]. Мери Кларк, англичанка која ја запознала во 1837&nbsp;г., била нејзина најсакана интимна другарка со која останала во контакт целиот живот. И покрај ваквите длабоко емоционални приврзувања за жените, некои од прочувачите на животот на Најтингел веруваат дека таа останала невина целиот нејзин живот, веројатно поради религиозниот повик за нејзината кариера, или затоа што живеела во времето на Викторијанската епоха на сексуална моралност. [[File:St Margarets FN grave.jpg|мини|лево|200п|Гробот на Флоренс Најтингеил на гробиштата кај црквата Св.Маргарет во [[Ист Велоу]]]] === Смрт === На 13 август 1910&nbsp;г., на 90&nbsp;г. возраст, таа мирно починала додека спиела во нејзината соба на улицата Саут Стрит 10, во [[Парк Лејн]]. Понудата за погреб во [[Вестминстер Аби]] била одбиена од нејзините роднини, и била погребана на гробиштата кај црквата Св.Маргарет во [[Ист Велоу]], Хемпшир. == Придонеси == === Статистика и санитарната реформа=== [[File:Nightingale-mortality.jpg|мини|десно|220п|„[[Дијаграм]] со причините за смртност кај армијата на Истокот“, изработен од Флоренс Најтингеил]] Уште од рана возраст Флоренс Најтингел покажала дарба за [[математика]], и брилирала по предметот за кој учител ѝ бил нејзиниот татко. Подоцна, Најтингел станала предводник на визуелно презентирање на информации и [[статистички графици]]. Меѓу другото, таа употребувала и [[графикон]], кој првенствено бил развиен од страна на [[Вилијам Плејфер]] во 1801&nbsp;г. Иако ова денес е прифатено, во тоа време било релативно несекојдневен метод на презентирање информации. Навистина, Најтингел е опишана како „вистински предводник на графичко презентирање на статистиката“, и ѝ е припишана заслуга за развој на форма на графиконот која денес е позната како [[кружен дијаграм]], или понекогаш наречен и '''дијаграмот на Најтингел во форма на роза''', еквивалент на сегашниот [[кружен хистограм]], со кој ги илустрирала сезонските извори на смртност кај пациентите во воената болница со којашто таа управувала. Збирката од такви дијаграми, Најтингел ја нарекла „позер“, но подоцна тој поим често се употребувал и за посебни дијаграми. Таа ја проширила употребата на позери за да им ги презентира извештаите за природата и важноста на условите за медицинска нега за време на Кримската војна на парламентарците и државните службеници кои не знаеле да читаат или да разбираат традиционални статистички извештаи. Во подоцнежниот живот Најтингел направила детална статистичка студија за санитарните уреди во руралните облсти во Индија, и била водечката фигура во процесот на воведување на подобрена медицинска нега и јавна здравствена услуга во Индија. Во 1858&nbsp;г. и 1859&nbsp;г. успешно лобирала за основање на Кралска Комисија во Индија. Две години подоцна подготвила извештај за Комисијата, со којшто во 1863&nbsp;г. ја завршила својата студија. Десет години по санитарната реформа, во 1873&nbsp;г., Најтингел изјавила дека смртноста меѓу војниците во Индија пресметана на 1000 војници, од 69 се намалила на 18. Во 1859&nbsp;г. Најтингел била избрана за првиот женски член на [[Кралското статистичко општество]], а подоцна станала и почесен член на [[Американската статистичка асоцијација]]. === Книжевност и движењето на жените=== {{cquote |Достигнувањата на Најтингел се многу поимпресивни кога се гледаат наспроти позадината на социјалните ограничувања за жените во Англија за време на Викторијанската епоха. Нејзиниот татко, Едвард Најтингел, бил екстемно богат земјосопственик во највисоките кругови на англиското општество. Во тоа време, жените од класата на Најтингел не учеле факултет и не продолжувале со професионална кариера, туку нивна цел била да се омажат и да гледаат деца. Најтингеил имала среќа. Нејзиниот татко верувал дека жените треба да се образуваат, и тој лично ја учел италјански, латински и грчки јазик, филозофија, историја и, најнеобично од се за жените во тоа време, пишување и математика.| <references /> name=Cohen1984p98>Cohen, I. Bernard (1984), p.98</references>}} Но, не само што е позната по нејзините придонеси за професијата медицинска сестра, како и на полето на математиката, Најтингел, исто така, е значајно поврзана и со изучувањето на [[феминизам|феминизмот]] во Англија. Во периодот од 1850&nbsp;г. и 1852&nbsp;г., таа се борела со сопственото дефинирање и очекувањата на нејзиното семејство за брак со човек од високата класа. Додека си ги средувала своите мисли, таа го напишала делото [[''Предлози за размислување за трагачите по религиозна вистина'']]. Тоа било дело од 829 страници, во три тома, коешто Најтингеил приватно го објавила во 1860&nbsp;г., но целосно не било издадено до неодамна. Напор да се поправи ова бил направен со изданието во 2008&nbsp;г. на универзитетот Вилфрид Лорие, коешто било том број 11 од проектот со вкупно 16 тома, наречен ''Собрани дела на Флоренс Најтингел''. Најпознатиот од написите, наречен [[''Касандра'']], претходно бил објавен од [[Реј Стречи]] во 1928&nbsp;г. Тој го вклучил написот во делото ''Причината'', коешто претсатвувало историја за движењето на жените. Очигледо, написот ја имал истата намена, за средување мисли. Наскоро Најтингел заминала да се обучува на Институтот за ѓаконици во [[Каизерверт]]. Касандра протестирала против состојбата на преголемо феминизирањето на жените, којашто станувала веќе беспомошна, а којашто Најтингел ја препознала во летаргичниот живот на нејзината мајка и постарата сестра, и покрај нивното образование. Таа го одбила начинот на живот како нивниот, со бесмислен комфор за светот на социјалната служба. Делото го рефлектира и нејзиниот страв дека нејзините идеи нема да бидат ефективни, како што биле и на [[Касандра]]. Касандра била принцеза на [[Троја]], која служела како [[свештеничка]] во замокот на [[Аполо]] за време на [[Тројанска војна|Tројанската војна]]. Богот ѝ дал дарба за [[претскажување]], но кога таа го одбила неговото додворување, тој ја проколнал нејзините претскажувачки предупредувња да бидат неприфатени и игнорирани. [[Елејн Шоуволтер]] го нарекла пишувањето на Најтингеил „главен текст за англискиот феминизам, поврзаност помеѓу Волстонкрафт и Вулф.“ === Теологија=== ''Предлози за размислување'' е дело на Најтингел од областа на теологијата, нејзина сопствена [[теодицеја]], која ги развива нејзините хетеродоксни идеи. Најтингел била христијански универзалист. Раскажувала дека на 7 февруари 1837&nbsp;г., кратко пред нејзиниот 17-ти роденден, ѝ се случило следново: „Господ ми прозборе“, и напишала: „ме повикува во Негова служба“. == Оставнина и сеќавање == === Професијата медицинска сестра=== [[File:Florence Nightingale - Project Gutenberg 13103.jpg|мини|десно|210п|Флоренс Најтингел кога била млада]] Првата официјална програма за обука на медицински сестри, Училиштето на Најтингел за медицински сестри, било отворено во 1860&nbsp;г. Мисијата на училиштето била да обучува медицински сестри кои ќе бидат способни да работат во болниците, да работат со сиромасите и да подучуваат. Намерта била дека студентите ќе се грижат и за луѓето во своите домови, нешто што сè уште се развива за углед и професионална можност на медицинските сестри денес. Траен придонес на Флоренс Најтингел е нејзината улога во создавањто на денешната професија медицинска сестра. Таа поставила пример за сочувство, посветеност на нега на пациентот, и вредно и внимателно управување со болницата. Работата на нејзиното Училиште за медицински сестри денес продолжува со работа под името [[Училиштето на Флоренс Најтингел за медицински сестри и акушерство]] при Универзитетот [[Кингс Колеџ Лондон]] во Лондон. Исто така, и училиштето за медицински сестри и акушерство при [[Универзитетот Саутхемптон]] е наречено по неа. Меѓународниот ден на медицинските сестри се слави на нејзиниот реоденден секоја година. Кампањата за Декларацијата Флоренс Најтингел, основана од водачи на професијата медицинска сестра низ целиот свет, преку Иницијативата Најтингеил за глобално здравје, има цел да создаде глобално основно движење со кое ќе се постигне усвојување на две резолуции на Обединетите Нации од страна на Генералното Собрание на ОН од 2008&nbsp;г., кои гласат: 2010&nbsp;г.-Меѓународна година на медицинските сестри- 2010&nbsp;г. ( 100 години од смртта на Најтингел) и 2011-2020&nbsp;г.-Декада на ОН за здрав свет ( 200&nbsp;г. од раѓањето на Најтингеил). Иницијатавата Најтингел за глобално здравје работи и на пробудување на свеста за важни прашања кон кои Флоренс Најтингел го свтрела вниманието, како превентивна медицина и [[холистичка медицина]]. Досега, Декларацијата Флоренс Најтингел е потпишана од преку 18.500 потписници од 86 земји. За време на [[Виетнамска војна|Виетнамската војна]], Најтингел инспирирала многу медицински сестри во [[Армија на САД|Армијата на САД]], што претставувало искра за обновување на интересот во нејзиниот живот и работа. Нејзините обожавателки, вклучувајќи ја и [[Кантри Џо]] од групата [[Кантри Џо и рибата]], која составила опширно мрежно место во нејзина чест. Медицинското чилиштето Агустино Гемели во Рим, првата универзитетска болница во Италија и еден од најпочитуваните медицински центри, во чест на придонесот на Најтингел за професијата медицинска сестра, безжичниот компјутерски систем којшто е развиен за помош при лекувањето, го нарекле „Bedside Florence“ (Флоренс крај болничката постела). Постојат многу фондации кои го носат нејзиното име. Најголем дел се фондации кои се поврзани со лекувањето, но во Канада постои и Фондација Најтингел за истражување, којашто е посветена на изучување на синдромот на хроничен замор, за којшто се верува дека го имала и самата Најтингел. Во 1912, [[Меѓународен комитет на Црвениот крст|Меѓународниот комитет на Црвениот крст]] ја вовел наградата [[Флоренс Најтингел Медал]], којашто се доделува секоја втора година за истакната заслуга на медицински сестри или за придонес во оваа професија. === Болници=== Четири болници во Истанбул се нарчени по Најтингел: најголемата приватна болница во Турција која се наоѓа во областа [[Шишли]] (F. N. Hastanesi), во Гајретепе (Metropolitan F.N. Hastanesi), во [[Меџидијеќој]] (Avrupa F.N. Hastanesi) и во [[Кадиќој]] (Kızıltoprak F.N. Hastanesi), сите во припадност на Турската Фондација за кардиологија. === Музеи и споменици=== [[File:Derby DRI stained glass window at St Peters squared.JPG|лево|мини|250п|Прозорец со обоено стакло во чест на Флоренс Најтингел]] [[File:Florence Nightingale monument London closeup 607.jpg|десно|мини|130п|Статуа на Флоренс Најтингел во [[Ватерло Плејс]], Лондон]] [[File:Florence Nightingale Statue, London Road, Derby.jpg|десно|мини|130п|Статуа на Флоренс Најтингел, Лондон Роад, Дарби]] Статуа на Флоренс Најтингел има на самото [[шеталиште]] во Вестминстер, Лондон. Три статуи на Флоренс Најтингел има и во [[Дарби]], една пред болницата London Road Community Hospital, порано позната како Кралска болница на Дарбишир, една на улицата ''St. Peter's Street'' и една над Одделот за грижа Најтингел-Мекмилан спроти Кралската болница Дарби. Куќа отворена за јавноста со нејзино име има близу до Кралската болница Дарби. Одделот за грижа Најтингел-Мекмилан сега се наоѓа во Кралската болница Дарби, порано позната како Градска болница Дарби. Посебен прозорец со обоено стакло бил подарен на црквата на Кралската болница Дербшир во доцните 1950-ти год. Подоцна, кога црквата била срушена, прозорецот бил отстранет, чуван и преместен во новата црква. На затворањето на болницата, прозорецот повторно бил изваден и чуван. Во октомври 2010&nbsp;г. биле собрани 6.000 фунти кои овозможиле повторно поставување на прозорецот и тоа во црквата Св.Питерс во Дарби. Ова значајно дело прикажува девет, од оригиналните десет паноа, опишувајќи сцени од болничкиот живот, атракции на градот Дарби, како и самата Флоренс Најтингел. Дел од прозорецот бил оштетен, па затоа десеттото пано било расклопено и стаклото се употребило за поправка на останатите паноа. Сите фигури, кои, како што се кажува, биле моделирани од истакнати личности на градот Дарби во раните шеесетти години, го заобиколуваат и слават централното стакло на кое се наоѓа прославениот Христос. Медицинска сестра која позирала за десната плоча на врвот во 1959&nbsp;г. присуствувала на службата за повторно осветување во 2010&nbsp;г. [[Музеј на Флоренс Најтингел|Музејот на Флоренс Најтингел]] во болницата Сент Томас во Лондон, бил повторно отворен во мај 2010&nbsp;г. на стогодишнината од смртта на Најтингел. Другиот музеј посветен на Најтингел е во семејниот дома на нејзината сестра, [[Клејдаун Хаус]], којшто сега е во сопственост на Организацијата за зачувување на места од историска важност и природна убавина ([[National Trust]]). Во 2010&nbsp;г. одбележан е еден век од смртта на Најтингел, и за да се памети нејзината поврзаност со [[Малверн]], музејот Малверн подготвил изложба во нејзина чест, а притоа се одржал и училиштен натпревар на постери за промовирање на одредени настани. Во Истанбул, најсеверната кула од зградата на касарната Селимије сега е музеј, каде што во неколку од просториите се изложени реликвии и репродукции значајни за Флоренс Најтингел и нејзините медицински сестри. Кога Најтингел отишла во Крим, во мај 1855&nbsp;г., често правела проверки на болницата јавајќи на коњ. Подоцна употребувала двоколка, и при еден несреќен случај, кога маската се превртила, таа едвај избегнала сериозна повреда. По овој настан, таа почнала да употребува цврста кочија од руско производство, со водоотпорен покрив и завеси. По војната, Алексис Сојер ја вратил кочијата во Англија и, како што следува, била дадена на Училиштето на Најтингел за обука на медицински сестри. Кочијата се оштетила кога болницата била бомбадирана од [[Нацистичка Германија]] за време на [[Втора светска војна|Втората светска војна]]. Подоцна била префрлена во Музејот на армиската медицинска служба во Сари, близу [[Алдершот]]. Бронзена спомен-плоча била додадена на долниот дел на Споменикот на Крим, на гробиштата [[Хајдарпаша]] во Истанбул, којашто била откриена на [[Ден на империја|Денот на империјата]] во 1954&nbsp;г., со цел се прослави стогодишнина од нејзиното работење во тој регион. На плочата била напишана следнава посвета: „За Флоренс Најтингеил, чијашто работа близу овие гробишта пред еден век ублажи многу човечко страдање и ја постави основата на денешната професијата медицинска сестра.“ === Звучен запис === Гласот на Флоренс Најтингел бил зачуван за поколенијата во вид на [[фонограф|фонографска снимка]] од 1890&nbsp;г., којашто бил зачувана во [[Архива на британската библиотека звучни записи|Архивата на британската библиотека за звучни записи]]. Записот е придонес од [[Фондот Лајт Бригејд Релиф]], и гласи: „Кога јас повеќе нема да бидам ниту во сеќавање, туку само име, се надевам дека мојот глас ќе може да го овековечи големото дело на мојот живот. Господе, благослови ги моите драги стари пријатели од Балаклава и однеси ги безбедно до копното“. Записот е достапен он-лајн. === Театар=== Првото театарско претставување на Најтингел го направил режисерот [[Региналд Беркели]] во неговата претстава „Госпоѓата со ламбата“, којашто била премиерно прикажана во 1929&nbsp;г. во Лондон, со Едит Еванс во главната улога. Во оваа претстава таа не е претставена како милосрдна личност во целост, и голем дел за создавање на нејзиниот карактер во претствата е земен од нејзината биографијата напишана од [[Литон Стречи]], којашто е дел од книгата „[[Истакнати викторијанци]]“. Во 1951&nbsp;г., под истото име, била адаптирана и на филмското платно. Најтингел се појавува и во надреалистичката драма на [[Едвард Бонд]], наречена „[[Рано наутро]]“, во којашто е прикажана дека е во лезбејска врска со [[Кралица Викторија|Кралицата Викторија]]. Во 2009&nbsp;г., била продуцирана и сценска музичка претстава за Најтингел од страна на Асоцијацијата на раководители на услуги за лекување на Филипините, насловена „Патувањето на девојката“. Драмата ја опишувала љубовната и професионалната приказна на иконата на медицинските сестри, Флоренс Најтингел, и се прикажувала секој петок во февруари 2009&nbsp;г. во театарот во Крамп Крејм, на Филипините. Приказната е за раниот живот на Најтингел и за нејзината борба за време на Кримската војна. Во двочасовна драма „Патувањето на девојката“ медицинските сестри од различни болници во земјата ги изнесувале своите таленти за уметничко изведување. === Телевизија === Прикажувањата на Најтингел на телевизија, во документарци, како и во фикција, се разликуваат: во емисија за Флоренс Најтингеил на BBC во 2008&nbsp;г. нагласено е нејзината независност и чувството кога го добила духовниот повик, но во емисијата на Канал 4 во 2006&nbsp;г., „[[Мери Сикол]]“: Вистинскиот ангел на Крим, како и во емисијата на [[Сајмон Шама]], „Историја на Британија“, таа била прикажана како ограничена и спротивна на обидите на Сикол. Во 1985&nbsp;г. бил режиран биографски филм насловен „Флоренс Најтингел“, каде што [[Жаклин Смит]] ја глуми Флоренс. === Филм=== Во 1912&nbsp;г. бил режиран биографски филм без звук насловен „[[Викториин крст|Викторииниот крст]]“, во којшто [[Џулија Свејн Гордон]] ја глуми Најтингел. Во 1915&nbsp;г. бил режиран друг таков филм без звук, насловен „Флоренс Најтингел'', каде што главна улога имала [[Елизабет Рисдон]]. Во 1963&nbsp;г. бил режиран филмот насловен ''Белиот Ангел'' во којшто Кеј Франсис ја имала улогата на Флоренс. Во 1951&nbsp;г. е режиран вториот биографски филм насловен ''[[Госпоѓата со ламбата]]'', со главна улога на [[Ана Нигл]]. === Банкноти=== Во периодот од 1975&nbsp;г. до 1994&nbsp;г., на задната страна на [[банкноти]]те од 10 фунти, од серијата Д, издадени од [[Банка на Англија|Банката на Англија]], имало слика од Флоренс Најтингел. На банкнотите била насликанa во болницата во Крим како ја држи нејзината ламба, а имало и нејзин портрет во стоечка положба. === Фотографија=== Најтингел имала принципиелно одбивање во однос на правење нејзини фотографии или сликање нејзини портрети. Во 2006&nbsp;г. е откриена екстремно ретка фотографија на Флоренс Најтингел, направена кај Ембли, кога била на посета на нејзиниот семеен дом во мај 1858 год, и сега се наоѓа во Музејот на Флоренс Најтингеил во Лондон. Црно-бела фотографија од Најтингел, направена од [[Лизи Касвол Смит]] околу 1907&nbsp;г. во нејзиниот дом во Парк Лејн, во Лондон, била купена на аукција на 19 ноември 2008&nbsp;г. од Аукциската куќа Друитс во Њубари, Беркшир, Англија, по цена од 5.500 фунти. === Биографии=== Првата биографија за Најтингел била издадена во 1855&nbsp;г. во Англија. Во 1911 Едвард Кук бил овластен од извршителите на Најтингеил да напише за нејзиниот јавен живот, и тоа дело било издадено во два тома во 1913&nbsp;г. Лутон Стречи голем дел од поглавјето за Најтингеил во книгата ''Еминентните Викторијанци'' го пишувал врз основа на делото на Кук, и Сесил Вудхам Смит во голема мера се потпира на нејзината биографија во делото на Кук од 1950&nbsp;г. насловено ''Живот'', и покрај тоа што имала пристап до новиот семеен материјал зачуван во Клејдон. Во 2008&nbsp;г. Марк Бостриџ издал дело во кое е опишан целосно друг живот на Најтингеил, исклучително заснован на неиздадените материјали од Колекцијата Верни која ја имало во Клејдон, како и на архивски документи од околу 200 архиви од целиот свет, од кои дел биле издадени од Лин МекДоналд во нејзиното проектно издание од 16 тома насловено ''Собрани дела на Флоренс Најтингеил'' (од 2001&nbsp;г.-денес). === Фикција=== Најтингел е главниот карактер во [[детективски роман|детективкиот роман]] со ликот на ''[[Енола Холмс]]'', ''Случајот на таинствените криптолини'', каде што ја киднапираат кога за време на [[Кримска војна|Кримската Војна]] таа на газдарицата на Енола ѝ дава порака кодирана со криптолини. Во овој роман, Најтингел е опишана како јака феминистка која се преправа дека е инвалид со цел да се фокусира на нејзината работа на полето на политиката и медицината, без да скршнува од очекуваното феминистичко однесување. Оваа лажно лице, како и нејзината поодмината возраст и социјалниот почит, ѝ овозможуваат директно да му објасни на братот на Енола, [[Шерлок Холмс]], зошто неговата сестра е решена да се спротивстави на неговата желба таа да се согласи за училиштето со [[интернат]]. === Синдромот Флоренс Најтингел=== Синдромот Флоренс Најтингел е тремин којшто се употребува за да се опише ситуација во која, некое лице, вообичаено доктор или медиццинска сестра, развива емоционална поврзаност со повреден пациент за време на неговото лекување. Ова процес на привразување може да премине и во сексуално привлекување. === Друго=== Неколку цркви од Англиското Комуна ја комеморираат Најтингел со празник во нивните [[литургиски календар]]и. Евангелистичката црква Лутеран во Америка ја комеморира како преродбеник на општеството на 13 август (Клара Маас). Почнувајќи од 1968&nbsp;г., Воздушните сили на Америка управувале со флота од 20 аеродинамични авиони за евакуација од типот C-9A „Најтингел“, засновани на платформата МекДонел Даглас DC-9. Последниот од овие авиони бил повлечен од употреба во 2005&nbsp;г. Во 1982&nbsp;г. Сентара Хелткер го инагурирал својот медицински хеликоптерски сервис, официјално именуван „Најтингел“. Најтингел,многу придонела за здравјето на луѓето,таа умрела во 1910,кога имала 90 години... == Наводи == {{Портал|Медицина}} [[File:Florence Nightingale by Kilburn c1854.jpg|thumb|130px|Најтингел околу 1854&nbsp;г.]] * [[Ethel Gordon Fenwick]] * [[Кримска војна]] * [[Историја на феминизамот]] * [[Licensed practical nurse]] * [[List of suffragists and suffragettes]] * [[Mary Seacole]] * [[Nightingale's environmental theory]] * [[Професија медицинска сестра]] * [[Nursing process]] * [[Pie chart]] * [[Registered Nurse]] * [[Women's suffrage in the United Kingdom]] * [[Ефектот на Флоренс Најтингел]] ==Дела== *{{Наведена книга|title=Cassandra|pages=|publisher=1979 reprint by The Feminist Press|url=https://books.google.com/books?id=lTOeD4P2DQcC&q=Cassandra+Nightingale|isbn=0-912670-55-X|accessdate=6 July 2010|author1=Nightingale, Florence|year=1979}} *{{Cite document|last=|first=|date=|title=Notes on Nursing: What Nursing Is, What Nursing is Not|place=London|publisher=Harrison & Sons|volume=|pages=|work=Philadelphia, London, Montreal: J.B. Lippincott Co. 1946 reprint|url=http://www.archive.org/stream/notesnursingwhat00nigh#page/n5/mode/2up|accessdate=6 July 2010}} *{{Cite book |date=2001 |title=Florence Nightingale's Spiritual Journey: Biblical Annotations, Sermons and Journal Notes |series=Collected Works of Florence Nighingale (Editor Lynn McDonald) |volume=Volume 2 |place=Ontario, Canada |publisher=Wilfrid Laurier University Press |isbn=0-88920-366-0 |url=https://books.google.com/books?id=4sSIQ7HTUv4C&q=Florence+Nightingale's+Spiritual+Journey |accessdate=6 July 2010 |author1=Nightingale, Florence |author2=McDonald, Lynn }} *{{Cite book |date=2002 |title=Florence Nightingale's Theology: Essays, Letters and Journal Notes |series=Collected Works of Florence Nighingale (Editor Lynn McDonald) |volume=Volume 3 |place=Ontario, Canada |publisher=Wilfrid Laurier University Press |isbn=0-88920-371-7 |url=https://books.google.com/books?id=VcNoBNcV0XsC&q=%22nightingale's+theology%22|accessdate=6 July 2010 }} *{{Cite book |date=2003 |title=Mysticism and Eastern Religions |series=Collected Works of Florence Nighingale (Editor Gerard Vallee) |volume=Volume 4 |place=Ontario, Canada |publisher=Wilfrid Laurier University Press |isbn=088920-413-6|url=https://books.google.com/books?id=Tx2kl3UW7qYC&q=%22Mysticism+and+Eastern+Religions%22 |accessdate=6 July 2010 |author1=Nightingale, Florence |author2=Vallée, GéRard }} *{{Cite book |date=2008 |title=''Suggestions for Thought'' |series=Collected Works of Florence Nighingale (Editor Lynn McDonald) |volume=Volume 11 |place=Ontario, Canada |publisher=Wilfrid Laurier University Press |isbn=978-088920-465-2 |url=https://books.google.com/books?id=Mle5Sjixa0cC&q=McDonald++%22suggestions+for+thought%22 |accessdate=6 July 2010|author1=Nightingale, Florence |author2=McDonald, Lynn }} Privately printed by Nightingale in 1860. *{{Cite document |date=1861 |title=Notes on Nursing for the Labouring Classes |url=http://www.archive.org/stream/notesonnursingf00nighgoog#page/n9/mode/1up |place=London |publisher=Harrison |accessdate=6 July 2010 }} * ''The Family'', a critical essay in Fraser's Magazine (1870) *{{Cite document |date=1871 |title=Introductory Notes on Lying-In Institutions |work=together with A Proposal for Organising an Institution for Training Midwives and Midwifery Nurses |place=London |publisher=Longmans, Green & Co |url=http://www.archive.org/stream/introductorynot00nighgoog#page/n6/mode/2up |accessdate=6 July 2010 }} *{{Cite document |date=1871 |title=Una and the Lion |place=Cambridge |publisher=Riverside Press |url=http://www.archive.org/stream/unaandlion00nighgoog#page/n3/mode/2up |accessdate=6 July 2010}} Note: First few pages missing. Title page is present. *{{Cite document |title=Una and Her Paupers, Memorials of [[Agnes Elizabeth Jones]], by her sister |work= with an introduction by Florence Nightingale |place=New York |publisher=George Routledge and Sons, 1872 |url=http://www.archive.org/stream/unaherpaupersmem00jone#page/n11/mode/2up |accessdate=6 July 2010 }}. See also 2005 publication by Diggory Press, ISBN 978-1905363223 * ''Letters from Egypt: A Journey on the Nile 1849-1850'' (1987) ISBN 1-55584-204-6 ==Извори== * Baly, Monica E. and H. C. G. Matthew, "Nightingale, Florence (1820–1910)"; ''[[Oxford Dictionary of National Biography]]'', Oxford University Press (2004); online edn, May 2005 [http://www.oxforddnb.com/view/article/35241, accessed 28 October 2006] * {{Наведена книга | first= Mark | last= Bostridge | authorlink= Mark Bostridge | year= 2008 | title= Florence Nightingale: The Woman and Her Legend | publisher= Viking | location= London | isbn= 9780670874118 }} * Gill, G. ''The extraordinary upbringing and curious life of Miss Florence Nightingale'' Random House, New York (2005) * McDonald, Lynn ed., ''Collected Works of Florence Nightingale''. Wilfrid Laurier University Press * Pugh, Martin; ''The March of the women: A revisionist analysis of the campaign for women's suffrage 1866-1914'', Oxford (2000), at 55. * Sokoloff, Nancy Boyd.; ''Three Victorian women who changed their world'', Macmillan, London (1982) * Webb, Val; ''The Making of a Radical Theologician'', Chalice Press (2002) * Woodham Smith, Cecil; ''Florence Nightingale'', Penguin (1951), rev. 1955 ==Надворешни врски== {{рв|Florence Nightingale}} * [http://www.archive.org/details/f_nightingale UCLA Elmer Belt Florence Nightingale Collection], hosted at Internet Archive * [http://www.bartleby.com/189/201.html Eminent Victorians: Florence Nightingale] by Lytton Strachey * [http://www.nightingaledeclaration.net Florence Nightingale Declaration Campaign for Global Health] established by the Nightingale Initiative for Global Health (NIGH) * {{gutenberg author | id=Florence_Nightingale | name=Florence Nightingale}} * {{MacTutor Biography|id=Nightingale}} * {{imdb title|id=0956136|title=Animated Hero Classics: Florence Nightingale (1993)}} * [http://www.1911encyclopedia.org/Florence_Nightingale 1911 Encyclopedia Britannica article] * [http://www.amstat.org/about/statisticians/index.cfm?fuseaction=biosinfo&BioID=12 Florence Nightingale] {{Семарх|url=https://web.archive.org/web/20070902102504/http://www.amstat.org/about/statisticians/index.cfm?fuseaction=biosinfo&BioID=12 |date=2007-09-02 }} at American Statistical Association: Statisticians in History * [http://www.florence-nightingale.co.uk/index.htm Florence Nightingale Museum] {{Семарх|url=https://web.archive.org/web/20070929033948/http://www.florence-nightingale.co.uk/index.htm |date=2007-09-29 }} * {{наведени вести |author= |title=New photo of 'Lady of the Lamp' |date=2006-08-06 |work=[[BBC News]] |url=http://news.bbc.co.uk/1/hi/england/5250188.stm |accessdate=2008-08-07}} * [http://www.pubmedcentral.gov/articlerender.fcgi?artid=1139928 Correspondence]{{Мртва_врска|date=August 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }} between Nightingale and Benjamin Jowett * [http://www.fyne.co.uk/index.php?item=211 Gay Great - Florence Nightingale] {{Семарх|url=https://web.archive.org/web/20111012052531/http://fyne.co.uk/index.php?item=211 |date=2011-10-12 }} * [http://www.sociology.uoguelph.ca/fnightingale/ University of Guelph: Collected Works of Florence Nightingale project] {{Семарх|url=https://web.archive.org/web/20061213074121/http://www.sociology.uoguelph.ca/fnightingale/ |date=2006-12-13 }} * {{NRA|P21253}} {{Нормативна контрола}} {{ОСНОВНОПОДРЕДУВАЊЕ:Најтингел, Флоренс }} [[Категорија:Англиски медицински сестри]] [[Категорија:Англикански светци]] [[Категорија:Англиски теолози]] [[Категорија:Христијански теолози]] [[Категорија:Англичани од 19 век]] [[Категорија:Личности од Кримската војна]] [[Категорија:Носители на британскиот Орден за заслуги]] [[Категорија:Луѓе од Фиренца]] 7enybcibrq7g0xgw13taiiwokuafstb 0 765912 5381423 5251457 2025-06-18T20:13:33Z 79.125.170.78 5381423 wikitext text/x-wiki {{Infobox actor | image = Aleksandr Galibin 1.jpg | imagesize = 200px | birthdate = {{роден на|27|септември|1955}} | birthplace = [[Ленинград]], [[СССР]] | deathdate = | deathplace = | birthname = Александар Владимирович Галибин | spouse = | domesticpartner = | yearsactive = 1976 – денес | occupation = глумец }} '''Александар Владимирович Галибин''' ([[руски]]: ''Александр Владимирович Галибин'', роден на {{роден на|27|септември|1955}} во {{роден во|Санкт Петербург}}) — руски и советски глумец, тако звани Александар Бубашвабин. Галибин е најпознат по своите улоги во филмовите: „[[Романови - Империјална фамилија]]“ и „[[Мајсторот и Маргарита (филм)|Мајсторот и Маргарита]]“. {{Русија-глумец-никулец}} {{Нормативна контрола}} {{ОСНОВНОПОДРЕДУВАЊЕ:Галибин}} [[Категорија:Живи луѓе]] [[Категорија:Руски глумци]] [[Категорија:Советски глумци]] [[Категорија:Народни уметници на Русија]] [[Категорија:Заслужни глумци на Руска СФСР]] [[Категорија:Заслужни артисти на Русија]] [[Категорија:Народни артисти на Руската Федерација]] rr2k32ljfjb7rp6ct0l7k0ckww6hthh 5381429 5381423 2025-06-18T21:17:45Z Gurther 105215 Одбиена последната промена (од [[Специјална:Придонеси/79.125.170.78|79.125.170.78]]) и ја поврати преработката 5251457 на Bjankuloski06 5381429 wikitext text/x-wiki {{Infobox actor | image = Aleksandr Galibin 1.jpg | imagesize = 200px | birthdate = {{роден на|27|септември|1955}} | birthplace = [[Ленинград]], [[СССР]] | deathdate = | deathplace = | birthname = Александар Владимирович Галибин | spouse = | domesticpartner = | yearsactive = 1976 – денес | occupation = глумец }} '''Александар Владимирович Галибин''' ([[руски]]: ''Александр Владимирович Галибин'', роден на {{роден на|27|септември|1955}} во {{роден во|Санкт Петербург}}) — руски и советски глумец. Галибин е најпознат по своите улоги во филмовите: „[[Романови - Империјална фамилија]]“ и „[[Мајсторот и Маргарита (филм)|Мајсторот и Маргарита]]“. {{Русија-глумец-никулец}} {{Нормативна контрола}} {{ОСНОВНОПОДРЕДУВАЊЕ:Галибин}} [[Категорија:Живи луѓе]] [[Категорија:Руски глумци]] [[Категорија:Советски глумци]] [[Категорија:Народни уметници на Русија]] [[Категорија:Заслужни глумци на Руска СФСР]] [[Категорија:Заслужни артисти на Русија]] [[Категорија:Народни артисти на Руската Федерација]] posk1zgztknldcp4t5a6om6v64h5gt9 0 964052 5381460 4221920 2025-06-19T04:42:56Z Gliwi 66636 ([[c:GR|GR]]) [[File:Wappen Crostau.PNG]] → [[File:DEU Crostau COA.svg]] PNG → SVG 5381460 wikitext text/x-wiki {{Инфокутија Место во Германија |Art = Место |Town = Ширгисвалде-Киршау |image_photo = Crostau-view Isabella.jpg |Wappen = DEU Crostau COA.svg |lat_deg = 51 | lat_min = 5 |lon_deg = 14 | lon_min = 27 |Bundesland = Sachsen |Landkreis = Бауцен |Höhe = 363 |Fläche = 9.32 |Einwohner = 1603 |Stand = 2009-12-31 |PLZ = 02681 |Vorwahl = 03592 |Kfz = BZ |Website = [http://www.crostau.de/ www.crostau.de] }} '''Кростау''' ({{lang-de|Crostau}}, {{lang-hsb|Chróstawa}}) — село и поранешна општина во [[Горна Лужица]] во [[Бауцен (округ)|округот Бауцен]], во источна [[Саксонија]], [[Германија]]. Од 1 јануари 2011 година е дел од градот [[Ширгисвалде-Киршау]]. {{Нормативна контрола}} {{Саксонија-никулец}} [[Категорија:Бауцен (округ)]] [[Категорија:Села во Саксонија]] [[Категорија:Поранешни општини во Саксонија]] [[Категорија:Населени места во Горна Лужица]] 6a92z7shf1qyunxyww03l4akmf9y5rl 0 971537 5381422 4829440 2025-06-18T20:12:51Z P.Nedelkovski 47736 дополнување, илустрирање 5381422 wikitext text/x-wiki {{Инфокутија Македонска црква |име=Света Богородица Болничка |слика=Sv. Bogorodica Bolnicka.jpg |големина на слика= |опис=Црквата Света Богородица Болничка во Охрид |епархија=Дебарско-кичевска |намесништво=Охридско |парохија=Прва охридска |парохија-та=Првата охридска |место=Охрид |општина=Охрид |држава=Македонија |патрон=[[Света Богородица]] |изградба= XIV век |завршено= |осветување= |живопис=XVI, XVII и 1834 |ктитор= |зограф= |рушење= |запалена= |водство= |мрежно место= |архитектонски тип=еднокорабна |архитектонски стил= |површина= }} '''Света Богородица Болничка''' — [[МПЦ-ОА|македонски православен храм]], кој се наоѓа во стариот дел на градот [[Охрид]], непосредно до ѕидот на долната порта, зад некогашната библиотека, на кејот на градското пристаниште. До денес не се откриени пишувани податоци за нејзиното живописување, но според изведбата на градењето и според анализата на живописецот оваа црква припаѓа на малите еднокорабни охридски цркви, од вренето на XIV век. Црквата претрпела повеќе измени и тоа во XVI и XVII век, а последен пат во оваа црква се интервенирало во 1834 година, кога повторно е живописана на малтер нафрлен врз стариот живопис. По конзерваторските работи во 1959-1960 година, живописот од 1834 година е остстранет и се наоѓа како експонат во тремот. Инаку постариот фрескоживопис е дело на непознат локален зограф со големо чувство за компонирање на боите, и е еден од подобрите остварувања во Охрид. Иконостасот е изработен од ореово дрво, од вештите раце на Никола Дарковски Караџовик од с. [[Лазарополе]] во [[1833]] година, и се вбројува помеѓу најзначајните дела на мијачките копаничари од минатиот век. Околу црквата се наоѓаат повеќе гробови на монаси или игумени, како и заедничка гробница. Двете цркви се нарекуваат болнички според маалото во кое се наоѓаат, бидејќи според раскажувањето на постарите жители во средниот век тука постоела болница<ref>{{наведена мрежна страница|url=http://www.dke.org.mk/namesnistva.asp#1|title=„Св. Богородица Болничка“ - Охрид|publisher=Дебарско-кичевска епархија|accessdate=2012-03-20|archive-date=2012-04-09|archive-url=https://web.archive.org/web/20120409154548/http://www.dke.org.mk/namesnistva.asp#1|url-status=dead}}</ref>. ==Иконостас== [[Податотека:Ohrid, Sveti Bogorodica Bolnička (14. Jhdt.) Охрид, Света Богородица Болничка (32930161277).jpg|мини|Иконостасот во црквата]] Името на мајсторот-резбар што го изработил иконостасот во црквата Св. Богородица Болничка останал непознат и незабележен сè до 1959 година кога за време на истражувачките работи, на [[фриз]]от од иконостасот под дебелиот слој прашина и гар бил откриен следниот натпис: Сотворител мајстор доброделател Никола Дебрелија Лазарополец Дарковски Караџовик во лето од Христа 1833. Од натписот се дозна дека мајсторот Никола од Лазорополе го изработил овој иконостас во 1833 година. Поради малите димензии што ги има црквата Св. Богородица Болничка, иконостасот има скромен изглед. Меѓутоа, тој спаѓа меѓу најубавите иконостаси во Охрид и неговата околина. И ако мајсторот на овој иконостас не можел да ги достигне уметничките квалитети на иконостасите во [[Црква „Св. Спас“ – Скопје|Св. Спас — Скопје]] и [[Јован Бигорски]] во [[Ростуша]], сепак е најблизок до нив. Величината и мајсторството на мајсторот-резбар Никола Лазарополецот може да се согледа во смелото обработување на мотиви од билниот и животинскиот свет. Складноста на изработените мотиви ни зборува за една јасна концепција и нацрт кои пред себе ги имал резбарот. На иконостасот нема обработена ниту една човечка фигура, што не е случај кај гореспоменатите иконостаси.<ref name=BB>{{Наведено списание |last=Ќорнаков |first=Димитар |authorurl=Димитар Ќорнаков |author= |year=1959 |month= |title=Иконостасот во црквата св. Богородица Болничка во Охрид |journal=Културно наследство |volume=V|issue= |pages=15-18 |id= |url=https://etno.pmf.ukim.mk/omp/index.php/drear/catalog/book/145 |accessdate= |quote= }}</ref> ===Опис=== По својата конструкција, поделен е на пет главни хоризонтални појаси поставени еден над друг. Секој појас е поделен на повеќе полиња-[[фриз]]ови. Долната половина од иконостасот ја делат шест колони на пет полиња изведени во резба. При основата на иконостасот се четвртасти полиња-табли. Тие кај некои иконостаси се обработени во резба, а некаде се оставаат мазни за сликање на сцени од [[Стариот завет]]. Овде на овој иконостас не е направено ни едното ни другото, туку едноставно се испречени со коси линии. Над таблите се правоаголни полиња исполнети претежно со билна и животинска орнаментика. Вториот хоризонтален појас го исполну ваат престолните икони, кои се разделени една од друга со колони искитени со [[винова лоза]] и [[грозд]]ови. Третиот појас е составен од правоаголни полиња и лунети засведени со решетки, во кои обикновено се поставуваат [[апостол]]ите и [[пророк|пророците]] (пример во [[Црква „Св. Спас“ – Скопје|Св. Спас — Скопје]]). Триаголното пространство кое е добиено на местото каде се доближуваат лаковите од лунетите, изработени се птици — орли [[анфас]] поставени и со раширени крила. Четвртиот појас е составен од повеке хоризонтални тесни полиња и еден фриз на ко го се изработени три медаљона. Средниот медалјон кој се наоѓа над [[царски двери|царските двери]] е работен едноставно како и споменатите табли, а страничните два се исполнети со споменатиот текст. Петтиот појас го сочинуваат фризот од празнични икони кои се поделени помеѓу себе со мали колонки обработени во [[копаница]]. Над нив се лунети чии полиња се исто така обработени во резба. Најгорниот дел е корнизот на иконостасот. На крајот интересно е да се спомене де ка големиот крст со ггретстава на „Распјатието" и змејовите што се наоѓаат лево и десно од крстот не се од поменатиот мај стор. Во долниот дел на крстот стои натпис со лицата кои го подариле тој дел од иконостасот на црквата. <ref name=BB/> == Наводи == {{наводи}} == Галерија == <center> <gallery> File:Sveta Bogorodica Bolnicka (zapad).jpg|Поглед на црквата од запад File:Bogoroditsa Bolnichka Ohrid.jpg|Дел од црквата </gallery> </center> == Надворешни врски == {{Ризница-ред|Holy Virgin Mary Bolnička Church}} {{Цркви во Охрид}} {{КНМ-Охрид}} {{ОСНОВНОПОДРЕДУВАЊЕ:Богородица, Охрид}} [[Категорија:Цркви во Охрид]] [[Категорија:Храмови посветени на Пресвета Богородица во Македонија|Охрид]] [[Категорија:Дела на Дебарската школа]] 4ergmegsgh6ax3tbts98rkxrekrwl4m 5381424 5381422 2025-06-18T20:15:16Z P.Nedelkovski 47736 5381424 wikitext text/x-wiki {{Инфокутија Македонска црква |име=Света Богородица Болничка |слика=Sv. Bogorodica Bolnicka.jpg |големина на слика= |опис=Црквата Света Богородица Болничка во Охрид |епархија=Дебарско-кичевска |намесништво=Охридско |парохија=Прва охридска |парохија-та=Првата охридска |место=Охрид |општина=Охрид |држава=Македонија |патрон=[[Света Богородица]] |изградба= XIV век |завршено= |осветување= |живопис=XVI, XVII и 1834 |ктитор= |зограф= |рушење= |запалена= |водство= |мрежно место= |архитектонски тип=еднокорабна |архитектонски стил= |површина= }} '''Света Богородица Болничка''' — [[МПЦ-ОА|македонски православен храм]], кој се наоѓа во стариот дел на градот [[Охрид]], непосредно до ѕидот на долната порта, зад некогашната библиотека, на кејот на градското пристаниште. До денес не се откриени пишувани податоци за нејзиното живописување, но според изведбата на градењето и според анализата на живописецот оваа црква припаѓа на малите еднокорабни охридски цркви, од вренето на XIV век. Црквата претрпела повеќе измени и тоа во XVI и XVII век, а последен пат во оваа црква се интервенирало во 1834 година, кога повторно е живописана на малтер нафрлен врз стариот живопис. По конзерваторските работи во 1959-1960 година, живописот од 1834 година е остстранет и се наоѓа како експонат во тремот. Инаку постариот фрескоживопис е дело на непознат локален зограф со големо чувство за компонирање на боите, и е еден од подобрите остварувања во Охрид. Иконостасот е изработен од ореово дрво, од вештите раце на Никола Дарковски Караџовик од с. [[Лазарополе]] во [[1833]] година, и се вбројува помеѓу најзначајните дела на мијачките копаничари од минатиот век. Околу црквата се наоѓаат повеќе гробови на монаси или игумени, како и заедничка гробница. Двете цркви се нарекуваат болнички според маалото во кое се наоѓаат, бидејќи според раскажувањето на постарите жители во средниот век тука постоела болница<ref>{{наведена мрежна страница|url=http://www.dke.org.mk/namesnistva.asp#1|title=„Св. Богородица Болничка“ - Охрид|publisher=Дебарско-кичевска епархија|accessdate=2012-03-20|archive-date=2012-04-09|archive-url=https://web.archive.org/web/20120409154548/http://www.dke.org.mk/namesnistva.asp#1|url-status=dead}}</ref>. ==Иконостас== [[Податотека:Ohrid, Sveti Bogorodica Bolnička (14. Jhdt.) Охрид, Света Богородица Болничка (32930161277).jpg|мини|Иконостасот во црквата]] Името на мајсторот-резбар што го изработил иконостасот во црквата Св. Богородица Болничка останал непознат и незабележен сè до 1959 година кога за време на истражувачките работи, на [[фриз]]от од иконостасот под дебелиот слој прашина и гар бил откриен следниот натпис: Сотворител мајстор доброделател Никола Дебрелија Лазарополец Дарковски Караџовик во лето од Христа 1833. Од натписот се дозна дека мајсторот Никола од [[Лазарополе]] го изработил овој иконостас во 1833 година. Поради малите димензии што ги има црквата Св. Богородица Болничка, иконостасот има скромен изглед. Меѓутоа, тој спаѓа меѓу најубавите иконостаси во Охрид и неговата околина. И ако мајсторот на овој иконостас не можел да ги достигне уметничките квалитети на иконостасите во [[Црква „Св. Спас“ – Скопје|Св. Спас — Скопје]] и [[Јован Бигорски]] во [[Ростуша]], сепак е најблизок до нив. Величината и мајсторството на мајсторот-резбар Никола Лазарополецот може да се согледа во смелото обработување на мотиви од билниот и животинскиот свет. Складноста на изработените мотиви ни зборува за една јасна концепција и нацрт кои пред себе ги имал резбарот. На иконостасот нема обработена ниту една човечка фигура, што не е случај кај гореспоменатите иконостаси.<ref name=BB>{{Наведено списание |last=Ќорнаков |first=Димитар |authorurl=Димитар Ќорнаков |author= |year=1959 |month= |title=Иконостасот во црквата св. Богородица Болничка во Охрид |journal=Културно наследство |volume=V|issue= |pages=15-18 |id= |url=https://etno.pmf.ukim.mk/omp/index.php/drear/catalog/book/145 |accessdate= |quote= }}</ref> ===Опис=== По својата конструкција, поделен е на пет главни хоризонтални појаси поставени еден над друг. Секој појас е поделен на повеќе полиња-[[фриз]]ови. Долната половина од иконостасот ја делат шест колони на пет полиња изведени во резба. При основата на иконостасот се четвртасти полиња-табли. Тие кај некои иконостаси се обработени во резба, а некаде се оставаат мазни за сликање на сцени од [[Стариот завет]]. Овде на овој иконостас не е направено ни едното ни другото, туку едноставно се испречени со коси линии. Над таблите се правоаголни полиња исполнети претежно со билна и животинска орнаментика. Вториот хоризонтален појас го исполну ваат престолните икони, кои се разделени една од друга со колони искитени со [[винова лоза]] и [[грозд]]ови. Третиот појас е составен од правоаголни полиња и лунети засведени со решетки, во кои обикновено се поставуваат [[апостол]]ите и [[пророк|пророците]] (пример во [[Црква „Св. Спас“ – Скопје|Св. Спас — Скопје]]). Триаголното пространство кое е добиено на местото каде се доближуваат лаковите од лунетите, изработени се птици — орли [[анфас]] поставени и со раширени крила. Четвртиот појас е составен од повеке хоризонтални тесни полиња и еден фриз на ко го се изработени три медаљона. Средниот медалјон кој се наоѓа над [[царски двери|царските двери]] е работен едноставно како и споменатите табли, а страничните два се исполнети со споменатиот текст. Петтиот појас го сочинуваат фризот од празнични икони кои се поделени помеѓу себе со мали колонки обработени во [[копаница]]. Над нив се лунети чии полиња се исто така обработени во резба. Најгорниот дел е корнизот на иконостасот. На крајот интересно е да се спомене де ка големиот крст со ггретстава на „Распјатието" и змејовите што се наоѓаат лево и десно од крстот не се од поменатиот мај стор. Во долниот дел на крстот стои натпис со лицата кои го подариле тој дел од иконостасот на црквата. <ref name=BB/> == Наводи == {{наводи}} == Галерија == <center> <gallery> File:Sveta Bogorodica Bolnicka (zapad).jpg|Поглед на црквата од запад File:Bogoroditsa Bolnichka Ohrid.jpg|Дел од црквата </gallery> </center> == Надворешни врски == {{Ризница-ред|Holy Virgin Mary Bolnička Church}} {{Цркви во Охрид}} {{КНМ-Охрид}} {{ОСНОВНОПОДРЕДУВАЊЕ:Богородица, Охрид}} [[Категорија:Цркви во Охрид]] [[Категорија:Храмови посветени на Пресвета Богородица во Македонија|Охрид]] [[Категорија:Дела на Дебарската школа]] c4kft4fzhpox8xd8scvna2cx454gact 0 1070514 5381398 5379982 2025-06-18T18:01:48Z Marco Mitrovich 114460 5381398 wikitext text/x-wiki {{Инфокутија Населено место |official_name = Гаре |other_name =[[албански]] Garja |native_name = Гаре |nickname = |settlement_type =село |motto = |image_skyline = |imagesize = |image_caption = |image_flag = |flag_size = |image_seal = |seal_size = |image_map = |mapsize = |map_caption = |pushpin_map = Србија |pushpin_label_position =bottom |pushpin_mapsize= |pushpin_map_caption = |subdivision_type = Држава |subdivision_name ={{знаме|Serbia}} |subdivision_type1 = Округ |subdivision_name1 =[[Пчињски Округ]] |subdivision_type2 =Општина |subdivision_name2 =[[Општина Прешево]] |subdivision_type3 = |subdivision_name3 = |government_footnotes = |government_type = |leader_title = |leader_name = |established_title = |established_date = |area_magnitude = |unit_pref =Imperial |area_footnotes = |area_total_km2 = |area_land_km2 = |population_as_of = |population_footnotes = |population_note = |population_total = |population_density_km2 = |timezone =[[средноевропско време|CET]] |utc_offset = +1 |timezone_DST = [[средноевропско летно време|CEST]] |utc_offset_DST = +2 |latd= 42|latm= 22|lats= 15|latNS= N |longd= 21|longm= 37|longs=22 |longEW= E |elevation_footnotes = |elevation_m = |elevation_ft = |postal_code_type = |postal_code = -{VR}- |area_code = 017 |blank_name = |blank_info = |website = |footnotes = }} '''Гаре''' — село во [[Србија]] во [[општина Прешево]] во [[Пчињски Округ|Пчињскиот Округ]]. Се наоѓа во [[Прешевска Долина|Прешевската долина]] веднаш до административната границата меѓу [[Србија]] и [[Косово]]. Според пописот од 2002. селото немало жители (според пописот од 1991 селото имало 110 жители). ==Демографија== Ова село е потполно пусто (според пописот од 2002), а процесот на [[депопулација]] беше константен во текот на втората половина на 20. век. Ова село во минатото беше главно населено со [[Албанци]]. == Статистички податоци == {| {{Sortable}} |- ! Година !! Жители |- | [[1948]] || 290 |- | [[1953]] || 282 |- | [[1961]] || 238 |- | [[1971]] || 220 |- | [[1981]] || 90 |- | [[1991]] || 110 |- | [[2022]] || / |} == Наводи == {{наводи}} {{Општина Прешево}} [[Категорија:Населени места во Јужна Србија]] [[Категорија:Прешево]] [[Категорија:Пусти населени места во Србија]] k10x3enyk7ty0vokwtbcqa4hanmk7vz 0 1085818 5381479 5348497 2025-06-19T07:15:19Z InternetArchiveBot 92312 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 5381479 wikitext text/x-wiki {{Infobox football club | clubname = ФК Горно Лисиче | image = | caption = Лого на клубот | fullname = Фудбалски клуб Еуромилк Горно Лисиче | founded = {{Start date and age|1962}} | |nickname = | | ground = [[Стадион Горно Лисиче]]| | capacity = 500| |chairman = Горан Малишиќ| |manager = Зоран Смилевски| |league = [[Општинска фудбалска лига - Кисела Вода|ОФЛ Кисела Вода]] | season =[[Трета фудбалска лига на Македонија 2023/2024#Север|2023/24]] | position = Трета лига - Север, 3. од 14 места | pattern_la1=|pattern_b1=|pattern_ra1= | leftarm1=0077FF|body1=0077FF|rightarm1=0077FF|shorts1=0077FF|socks1=FFFFFF| pattern_la2=|pattern_b2=_shouldersonwhite|pattern_ra2=| leftarm2=FFFFFF|body2=FFFFFF|rightarm2=FFFFFF|shorts2=FFFFFF|socks2=FFFFFF| }} '''Еуромилк Горно Лисиче''' — [[фудбал]]ски клуб кој се наоѓа во [[Населби и маала во Скопје|населбата]] [[Горно Лисиче]] во [[Скопје]]. Клубот се натреварува во [[Трета македонска фудбалска лига|Третата фудбалска лига - Север]]. == Историја == ===Духовни претходници на ФК Горно Лисиче=== [[Фудбал]]от како [[спорт]] влечел корени уште од времето на [[Кралство Југославија|Кралството Југославија]] (1918 - 1941 година). Се знае дека почетоците на фудбалската игра во тогаш селото се врзуваат за некој затвореник (кој пред да биде затворен во Скопскиот затвор активно играл фудбал). Тој во 1940 година ја донел првата фудбалска топка и го организирал првиот натпревар во селото што се одиграл во местото викано [[Стадион Горно Лисиче|Јурија]]. Многу бргу бил расчистен теренот и подготвен за игра. Од тогаш па сè до денес овој терен е место каде што се игра фудбал. Првите фудбалери биле [[Срби]] и [[Хрвати]], дојдени како колонисти во селото во 1923 година. Клубот бил именувал по името на селото, односно се викал „Лисиче”. Под тоа име ја одиграл и првата средба со фудбалскиот клуб „Лебане” од [[Лесковац]] ([[Србија]]), во есента на 1940 година.<ref>{{Наведена книга |author-last=Малковски |author-first=Ѓорѓи |author-link=Ѓорѓи Малковски |title=[[Горно Лисиче - Скопско]] |page=126 |series= |publisher=Црковен одбор на [[Црква „Св. Апостоли Петар и Павле“ - Горно Лисиче|Црквата „Св. Апостоли Петар и Павле“ - Горно Лисиче]] |location=Скопје |year=2002 |edition= |isbn=}}</ref> Меѓу првите фудбалери на клубот бил Пајо Гргиќ, [[Хрвати|Хрват]], кој во [[Горно Лисиче]] живеел од 1923 година. Во почетокот во клубот немало ниту еден фудбалер од Горно Лисиче. Дури во 1941 година во него почнале да играат и жители од селото. Фудбалерите немале некоја стандардна опрема, туку се играло со минимум опрема, обезбедена и чувана од самите нив. Во фудбалските вештини ги подучувал Паjo Гргиќ, кој воедно го водел и тимот на повеќето натпревари со клубови од околните села. Се играло со клубови од скопските села. Клубот од Горно Лисиче бил еден од посилните во овој реон на Скопската околија. Треба да потенцираме дека овие натпревари немале натпреварувачки карактер, туку биле рекреативни, за забава и дружење меѓу жителите од соседните села.<ref>{{Наведена книга |editor-last=Малковски |editor-first=Ѓорѓи |title=Горно Лисиче - Скопско |page=126-127 |series= |publisher=Црковен одбор на [[Црква „Св. Апостоли Петар и Павле“ - Горно Лисиче|Црквата „Св. Апостоли Петар и Павле“ - Горно Лисиче]] |location=Скопје |year=2002 |edition= |isbn=}}</ref> се поголемата љубов кон фудбалскиот спорт и забележителното подобрување на фудбалската игра било прекинато со [[Априлска војна|Априлската војна]] во 1941 година. Во текот на [[Втора светска војна|Втората светска војна]] клубот се распаднал и престанал да постои.<ref>{{Наведена книга |editor-last=Малковски |editor-first=Ѓорѓи |title=Горно Лисиче - Скопско |page=127 |series= |publisher=Црковен одбор на [[Црква „Св. Апостоли Петар и Павле“ - Горно Лисиче|Црквата „Св. Апостоли Петар и Павле“ - Горно Лисиче]] |location=Скопје |year=2002 |edition= |isbn=}}</ref> По завршувањето на Втората светска војна спортскиот живот во Г. Лисиче заживеал со новоформираниот фудбалски клуб „Ударник”, формиран во 1945 година. Клубот бил аматерски, а ја продолжил традицијата на фудбалскиот клуб кој во Г. Лисиче постоел до април 1941 година. Најголема заслуга за повторното реактивирање на клубот имал Пајо Гргиќ кој во почетокот клубот одигрувал повеќе натпревари со фудбалски екипи од соседните села. Натпреварите немале натпреварувачки карактер, туку повеќе рекреативен и забавен. Во меѓувреме клубот повеќето натпревари ги одигрувал и на новоформираното фудбалско игралиште во местото Расадник (денес [[Расадник (скопска населба)|населба Расадник]]). Тука натпреварите се играле до 1957 година и биле поорганизирани, помасовно посетени и со учество на поголем број екипи. Од 1958 година натпреварите продолжиле да се играат на игралиштето во местото „Јурија”.<ref>{{Наведена книга |editor-last=Малковски |editor-first=Ѓорѓи |title=Горно Лисиче - Скопско |page=128-129 |series= |publisher=Црковен одбор на [[Црква „Св. Апостоли Петар и Павле“ - Горно Лисиче|Црквата „Св. Апостоли Петар и Павле“ - Горно Лисиче]] |location=Скопје |year=2002 |edition= |isbn=}}</ref> ===Основање=== Сосема нови услови на планот на поорганизираното дејствување во фудбалскиот клуб „Ударник” настануваат во 1962 година. Во летото на оваа година, по иницијатива било одржано едно основачко собрание за формирање на спортско друштво во [[Горно Лисиче|Г. Лисиче]]. На ова основачко собрание, во присуство на голем број жители, била донесена одлука да се создаде нов фудбалски клуб кој ќе се натпреварува во тогашниот Скопски потсојуз. Бил формиран нов фудбалски клуб со поголем број нови фудбалери, распоредени во повеќе групи. Било променето и името на клубот од „Ударник” во фудбалски клуб „Братство-Единство”. Спонзор на клубот била Земјоделската задруга „Братство-Единство“ од Горно Лисиче, зашто според тогашните законски правила за да се формирал фудбалски клуб морало некоја работна организација да го поддржува и гарантира за истиот.<ref>{{Наведена книга |editor-last=Малковски |editor-first=Ѓорѓи |title=Горно Лисиче - Скопско |page=129-130 |series= |publisher=Црковен одбор на [[Црква „Св. Апостоли Петар и Павле“ - Горно Лисиче|Црквата „Св. Апостоли Петар и Павле“ - Горно Лисиче]] |location=Скопје |year=2002 |edition= |isbn=}}</ref> Во почетокот Клубот се натпреварувал во Скопскиот фудбалски потсојуз. Првиот натпревар го одиграл со [[ФК Југ]] од населбата [[Мичурин (Скопје)|Мичурин]]. Натпреварот бил одигран на игралиштето во населбата [[Автокоманда]].<ref>{{Наведена книга |editor-last=Малковски |editor-first=Ѓорѓи |title=Горно Лисиче - Скопско |page=130 |series= |publisher=Црковен одбор на [[Црква „Св. Апостоли Петар и Павле“ - Горно Лисиче|Црквата „Св. Апостоли Петар и Павле“ - Горно Лисиче]] |location=Скопје |year=2002 |edition= |isbn=}}</ref> ===60-ти до 80-ти=== Во текот на наредните години фудбалскиот клуб во [[Горно Лисиче]] постигнувал се позабележителни резултати. Играта станувала се поквалитетна, додека бројот на играчите од ден на ден се зголемувал, што создавало поголема конкуренција и квалитет. Резултатите биле видливи по неколку години. За релативно брзо време, односно за четири години, клубот од Г. Лисиче го освоил првото место во Скопскиот фудбалски потсојуз, по што се здобил со право да настапува во лига со повисок ранг, односно во Скопскиот фудбалски регион. Квалитетот на играта продолжил и понатаму да биде на високо ниво. Клубот секогаш се наоѓал во горниот дел на табелата. Тренинзите продолжиле на местото [[Стадион Горно Лисиче|Јурија]]. Главен спонзор сè уште била задругата Братство Единство.<ref>{{Наведена книга |editor-last=Малковски |editor-first=Ѓорѓи |title=Горно Лисиче - Скопско |page=130-131 |series= |publisher=Црковен одбор на [[Црква „Св. Апостоли Петар и Павле“ - Горно Лисиче|Црквата „Св. Апостоли Петар и Павле“ - Горно Лисиче]] |location=Скопје |year=2002 |edition= |isbn=}}</ref> ===90-ти=== Најголемиот успех клубот го постигнал со освојувањето на првото место во лигата во натпреварувачката 1992/93 година. По оваа година тој започнал да се натпреварува во многу поквалитетната [[Втора македонска фудбалска лига|Втора лига]] [[Втора фудбалска лига на Македонија 1993/1994|1993/94]]. За жал, во оваа фудбалска лига клубот се натпреварувал само една сезона. Причини имало повеќе. Сепак, една од најголемите била немањето на доволно финансиски средства. Од друга страна, на клубот му била нанесена голема неправда од страна на [[Фудбалска федерација на Македонија|Фудбалскиот Сојуз на Македонија]], кој на негова штета форсирал друг фудбалски клуб за останување во оваа поквалитетна лига. Тоа било причина Клубот како последен во наредната фудбалска сезона да се натпреварува во подолната лига на Скопскиот Регион.<ref>{{Наведена книга |editor-last=Малковски |editor-first=Ѓорѓи |title=Горно Лисиче - Скопско |page=131-132 |series= |publisher=Црковен одбор на [[Црква „Св. Апостоли Петар и Павле“ - Горно Лисиче|Црквата „Св. Апостоли Петар и Павле“ - Горно Лисиче]] |location=Скопје |year=2002 |edition= |isbn=}}</ref> Во наредните години клубот доживува повеќе турбуленции, така што едно време, заради лошиот материјален статус, опстанокот му зависел од приватни спонзорства. Извесен период тој настапувал и под името „Техноком”, фирма која привремено со свои финансиски средства го спасила од распаѓање. Но, инвестирањето на оваа фирма во наредните години стагнирало, а потоа и целосно престанало. Тоа било причина клубот да се најде во дотогаш најголемата неизвесност од своето постоење. Само благодарејќи на упорноста на фудбалерите, раководството на клубот и на жителите на [[Горно Лисиче|Г. Лисиче]] било избегнато најлошото. По напуштањето на спонзорот „Техноком”, клубот си го променил името во ФК Горно Лисиче.<ref name="a">{{Наведена книга |editor-last=Малковски |editor-first=Ѓорѓи |title=Горно Лисиче - Скопско |page=132 |series= |publisher=Црковен одбор на [[Црква „Св. Апостоли Петар и Павле“ - Горно Лисиче|Црквата „Св. Апостоли Петар и Павле“ - Горно Лисиче]] |location=Скопје |year=2002 |edition= |isbn=}}</ref> ===21 век=== Клубот во овој период се натпреварувал во Општинските лиги во [[Скопје]]<ref name="a"/> и [[Трета македонска фудбалска лига|Третата лига]]. Во сезоната 2009/10, екипата го освоила првото место во Третата лига - група А, победувајќи го [[ФК Раштак|Раштак]] во баражот и си обезбедил пласман во [[Втора македонска фудбалска лига|Втората лига]]. Исто така, главен спонзор на клубот станала фирмата „Еуромилк“ со што добил финансиска поддршка и поголема стабилност. Исто така, клубот ja додал претставката Еуромилк во своето име. За сезоната [[Прва фудбалска лига на Македонија 2013/2014|2013/14]], по само три изминати сезони, клубот напреднал во [[Прва македонска фудбалска лига|Првата лига]], што било негово деби учество. Екипата настапувала на [[Стадион „Борис Трајковски“|Стадионот Борис Трајковски]] бидејќи теренот во [[Горно Лисиче]] не ги пополнувал условите за Првата лига. Својот прволигашки натпревар, екипата на Еуромилк Горно Лисиче го одиграла на гости, против екипата на [[ФК Пелистер|Пелистер]]. Тој натпревар завршил со 1:0 за [[Битола|битолската]] екипа.<ref>{{cite AV media |people= |last= |first= |date=4 август 2013 |title=Пелистер - Еуромилк 1:0 (цел натпревар ) |url=https://www.youtube.com/watch?v=He22auPpcLg |trans-title= |format= |work= |type= |language= |location=[[Битола]] |publisher=канал pelisterfctv на Youtube |time= |access-date=20 март 2025}}</ref> По една измината сезона во Првата лига, клубот отпаднал и со тоа се вратил во Втората лига. Во сезоната [[Втора фудбалска лига на Македонија 2014/2015|2014/15]], екипата завршила на осмото место од вкупно десет учесници и играла бараж за опстанок во Втората лига која го добила против екипата на [[ФК Зајази|Зајази]]. Во сезоната [[Втора фудбалска лига на Македонија 2015/2016|2015/16]] Горно Лисиче завршил на седмото место на табелата. [[Втора фудбалска лига на Македонија 2016/2017|Следната сезона]] екипата го освоило петтото место во Втората лига. Карактеристично за овие три второлигашки сезони е дека екипата повторно играла вон Горно Лисиче како домашна екипа, најчесто на стадионите [[Стадион Цементарница|Цементарница]] и Борис Трајковски. Во [[Втора фудбалска лига на Македонија 2017/2018|сезоната 2017/18]], екипата се вратила да игра на својот терен во Горно Лисиче, но сепак екипата завршила на седмото место и отпаднала во Третата лига - Север. [[Трета фудбалска лига на Македонија 2018/2019|Сезоната 2018/19]], клубот отпаднал и од третиот ранг на фудбал и се спуштил да игра на општинско ниво, односно [[Општинска фудбалска лига - Кисела Вода|Општинската фудбалска лига - Кисела Вода]]. ===Историја на клупското име=== *1964—19??: ФК Братство-Единство *199?—199?: ФК Техноком *199?—2010: ФК Горно Лисиче *2010—...: ФК Еуромилк Горно Лисиче == Доскорешни сезони == {| class="wikitable" style="font-size:95%; text-align: center;" |- !rowspan=2|Сезона !colspan=9|Лига !rowspan=2 width="30"|[[Куп на Македонија (фудбал)|Куп]] |- !Дивизија !width="25"|О !width="25"|П !width="25"|Н !width="25"|З !width="25"|Д.Г. !width="25"|П.Г. !width="25"|Бод !width="40"|Поз |- |1993–94 |[[Втора фудбалска лига на Македонија 1993/1994#Запад|2. МФЛ Запад]] |26 |7 |7 |12 |23 |45 |21 |bgcolor="#FFCCCC"|14ти ↓ | |-bgcolor=#EEEEEE |2007–08 |[[Трета фудбалска лига на Македонија 2007/2008|3. МФЛ Север]] |30 |10 |6 |14 |49 |67 |36 |10-ти | |- |2009–10 |3. МФЛ Север - Група А | | | | | | | |bgcolor="#DDFFDD"| 1ви ↑ | |-bgcolor=#EEEEEE |2010–11 |[[Втора фудбалска лига на Македонија 2010/2011|2. МФЛ]] |26 |11 |2 |13 |41 |49 |35 |8ми |[[Македонски куп во фудбал 2010-11|1Р]] |- |2011–12 |[[Втора фудбалска лига на Македонија 2011/2012|2. МФЛ]] |30 |17 |5 |8 |60 |30 |56 |4ти |[[Македонски куп во фудбал 2011-12|1Р]] |-bgcolor=#EEEEEE |2012–13 |[[Втора фудбалска лига на Македонија 2012/2013|2. МФЛ]] |30 |19 |7 |4 |47 |16 |61 |bgcolor="#DDFFDD"|4ти ↑ |[[Македонски куп во фудбал 2012-13|1/8]] |- |2013–14 |[[Прва фудбалска лига на Македонија 2013/2014|1. МФЛ]] |33 |9 |12 |12 |34 |37 |39 |bgcolor="#FFCCCC"|9ти ↓ |[[Македонски куп во фудбал 2013-14|1Р]] |-bgcolor=#EEEEEE |2014–15 |[[Втора фудбалска лига на Македонија 2014/2015|2. МФЛ]] |27 |10 |5 |12 |29 |36 |35 |8ми |[[Македонски куп во фудбал 2014-15|1/4]] |- |2015–16 |[[Втора фудбалска лига на Македонија 2015/2016|2. МФЛ]] |27 |9 |9 |9 |26 |29 |36 |7ми |[[Македонски куп во фудбал 2015/2016|1Р]] |-bgcolor=#EEEEEE |2016–17 |[[Втора фудбалска лига на Македонија 2016/2017|2. МФЛ]] |27 |10 |5 |12 |29 |30 |35 |5ти |[[Македонски куп во фудбал 2016/2017|1Р]] |- |2017–18 |[[Втора фудбалска лига на Македонија 2017/2018|2. МФЛ]] |27 |10 |5 |12 |32 |46 |35 |bgcolor="#FFCCCC"|7ми ↓ |[[Фудбалски куп на Македонија 2017-2018|1/8]] |- |2018–19 |[[Трета фудбалска лига на Македонија 2018/2019|3. МФЛ - Север]] |26 |9 |0 |17 |38 |66 |24 |bgcolor="#FFCCCC"|12ти ↓ | - |- |2019–20 |[[Општински фудбалски лиги на Македонија 2019/2020|ОФЛ - Кисела Вода]]{{efn|Резултатите се по зимската пауза. Пред да почнела втората полусезона, во меѓувреме започнала [[Пандемија на КОВИД-19 во Македонија|пандемијата на КОВИД-19]] и сезоната не била довршена.<ref>{{нмс | author=Филип Здравески | title=4.MFL Kisela Voda 2019/20 Standings & Fixtures | url=https://macedonianfootball.com/table/4-mfl-kisela-voda-2019-20/ | archiveurl=https://web.archive.org/web/20221110193746/https://macedonianfootball.com/table/4-mfl-kisela-voda-2019-20/ | work= | publisher=macedonianfootball.com | archivedate=10 ноември 2022 | date=5 јануари 2020 | accessdate= 6 мај 2024}}</ref>}} |8 |6 |0 |2 |22 |11 |18 |3ти | |- |2020–21 |[[Општински фудбалски лиги на Македонија 2020/2021|ОФЛ - Кисела Вода]] | | | | | | | | | |- |2021–22 |[[Трета фудбалска лига на Македонија 2021/2022|3. МФЛ - Север]]{{efn|Сезоната не започнала поради неусогласеноста меѓу клубовите и организаторите на првенството поради раководењето со пандемијата на КОВИД-19.<ref>{{нмс | author= | title=3.MFL North 2021/22 Standings & Fixtures | url=https://macedonianfootball.com/3-mfl-north-2021-22-standings-fixtures/ | archiveurl=https://web.archive.org/web/20220927081618/https://macedonianfootball.com/3-mfl-north-2021-22-standings-fixtures/ | work= | publisher=macedonianfootball.com | archivedate=27 септември 2022 | date= | accessdate= 6 мај 2024}}</ref>}} |0 |0 |0 |0 |0 |0 |0 |― | |- |2022–23 |[[Трета фудбалска лига на Македонија 2022/2023|3. МФЛ - Север]] |29 |12 |6 |11 |42 |45 |42 |7ми | |- |2023–24 |[[Трета фудбалска лига на Македонија 2023/2024|3. МФЛ - Север]] |26 | | | | | | |3ти | |} '''Легенда''' {| class="wikitable" style="text-align:center" |- |bgcolor=gold|1ви |bgcolor=silver|2ри |bgcolor="#DDFFDD"| ↑ |bgcolor="#FFCCCC"| ↓ |- |Првак |Вицепрвак |Унапреден |Отпаднат |} {{col-begin}} {{col-3}} *О = Одиграни натпревари *П = Победи *Н = Нерешени *З = Загубени *Д.Г. = Дадени голови *П.Г. = Примени голови *Пое = Бодови *Поз = Конечна позиција {{col-3}} *1. МФЛ = [[Прва македонска фудбалска лига]] *2. МФЛ = [[Втора македонска фудбалска лига]] *3. МФЛ = [[Трета македонска фудбалска лига]] *ОФЛ = [[Општински фудбалски лиги на Македонија|Општинска фудбалска лига]] {{col-3}} *1Р = 1 Рунда *1/8 = Осминафинале *1/4 = Четвртфинале *1/2 = Полуфинале *ВП = Вицепрвак *П = Првак {{col-end}} ==Стручен штаб== {| class="wikitable" |- ! Позиција ! Име и презиме ! Националност |- | Тренер | Зоран Смилевски | {{знаме|Macedonia}} |- |} ===Поранешни тренери=== * {{знамеикона|МКД}} Борче Христов<ref>{{нмс | author= | title=Борче Христов е нов тренер на Борец | url=https://ekipa.mk/borche-hristov-e-nov-trener-na-borets/ | archiveurl=https://web.archive.org/web/20210203172017/https://ekipa.mk/borche-hristov-e-nov-trener-na-borets/ | work= | publisher=ekipa.mk | archivedate=3 февруари 2024 | date=3 февруари 2021 | accessdate= 6 мај 2024}}</ref> ==Забелешки== {{Белешки}} == Наводи == {{наводи}} == Надворешни врски == * [http://forum.kajgana.com/threads/%D0%A4%D0%B0%D0%BD-%D0%BA%D0%BB%D1%83%D0%B1-%D0%95%D1%83%D1%80%D0%BE%D0%BC%D0%B8%D0%BB%D0%BA-%D0%93%D0%BE%D1%80%D0%BD%D0%BE-%D0%9B%D0%B8%D1%81%D0%B8%D1%87%D0%B5.40845/page-2#post-3759258 Фан страница на клубот] {{Семарх|url=https://web.archive.org/web/20150610214913/http://forum.kajgana.com/threads/%D0%A4%D0%B0%D0%BD-%D0%BA%D0%BB%D1%83%D0%B1-%D0%95%D1%83%D1%80%D0%BE%D0%BC%D0%B8%D0%BB%D0%BA-%D0%93%D0%BE%D1%80%D0%BD%D0%BE-%D0%9B%D0%B8%D1%81%D0%B8%D1%87%D0%B5.40845/page-2#post-3759258 |date=2015-06-10 }} {{Прва фудбалска лига на Македонија 2013/2014}} [[Категорија:ФК Горно Лисиче]] muzbtgw171c8ygqa16a264cpaljlpgi 0 1092711 5381501 5320295 2025-06-19T09:53:41Z InternetArchiveBot 92312 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 5381501 wikitext text/x-wiki {{Infobox Football biography-retired | playername = Фернандо Љоренте | image = [[Податотека:Sev tren 2016 (8).jpg|200px]] | height = {{height|m=1.95}} | dateofbirth = {{birth date and age|df=yes|1985|2|26}} | cityofbirth = {{роден во|Памплона|}} | countryofbirth = [[Шпанија]] | nationality = {{flagsport|ESP}} [[Шпанија]] | currentclub = | position = [[Напад (фудбал)|напаѓач]] | clubnumber = | retired = 16 февруари 2023 - <small>(37 г.)</small> | youthyears1 = | youthclubs1 = Фунес | youthyears2 = | youthclubs2 = Ривер Ебро | youthyears3 = | youthclubs3 = {{Fb team Athletic Bilbao}} | years1 = 2003-2004 | caps1 = 33 | goals1 = 12 | clubs1 = {{симбол2|600px Giallo e Nero (Strisce).png}} [[Клуб Депортиво Басконија|Басконија]] | years2 = 2004-2005 | caps2 = 16 | goals2 = 4 | clubs2 = {{симбол2|600px Bilbao.png}} [[Билбао Атлетик]] | years3 = 2005-2013 | caps3 = 265 | goals3 = 85 | clubs3 = {{Fb team Athletic Bilbao}} | years4 = 2013-2015 | caps4 = 66 | goals4 = 23 | clubs4 = {{Fb team Juventus}} | years5 = 2015-2016 | caps5 = 23 | goals5 = 4 | clubs5 = {{Fb team Sevilla}} | years6 = 2016-2017 | caps6 = 33 | goals6 = 15 | clubs6 = {{Fb team Swansea City}} | years7 = 2017-2019 | caps7 = 36 | goals7 = 2 | clubs7 = {{Fb team Tottenham}} | years8 = 2019-2021 | caps8 = 20 | goals8 = 3 | clubs8 = {{Fb team Napoli}} | years9 = 2021 | caps9 = 14 | goals9 = 1 | clubs9 = {{Fb team Udinese}} | years10 = 2021-2022 | caps10 = 19 | goals10 = 2 | clubs10 = {{Fb team Eibar}} | nationalyears1 = 2003 | nationalcaps1 = 3 | nationalgoals1 = 2 | nationalteam1 = {{flagsport|ESP}} [[Фудбалска репрезентација на Шпанија до 17 години|Шпанија 17]] | nationalyears2 = 2005 | nationalcaps2 = 4 | nationalgoals2 = 5 | nationalteam2 = {{flagsport|ESP}} [[Фудбалска репрезентација на Шпанија до 20 години|Шпанија 20]] | nationalyears3 = 2005-2006 | nationalcaps3 = 9 | nationalgoals3 = 5 | nationalteam3 = {{flagsport|ESP}} [[Фудбалска репрезентација на Шпанија до 21 година|Шпанија 21]] | nationalyears4 = 2008-2013 | nationalcaps4 = 24 | nationalgoals4 = 7 | nationalteam4 = {{flagsport|ESP}} [[Фудбалска репрезентација на Шпанија|Шпанија]] }} '''Фернандо Хавиер Љоренте Торес''' (роден на [[26 февруари]] [[1985]] година) — поранешен [[Шпанија|шпански]] [[фудбалер]], [[Напад (фудбал)|напаѓач]]. Неговиот прекар бил ''El Rey León'' (превод на мак. Кралот Лав'').<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.as.com/futbol/articulo/rey-leon-area/dasftb/20100526dasdaiftb_40/Tes|title=Un 'rey león' en el área|title=A 'lion king' in the box|publisher=[[Diario AS]]|language=es|date=26 May 2010|access-date=12 September 2010}}</ref> Љоренте ја започнал својата кариера во [[ФК Атлетик Билбао|Атлетик Билбао]], клуб до кои го изодел својот пат низ разни младински категории, за да стане еден од најважните офанзивни играчи за клубот во следната деценија. Во сезоната 2011-2012, тој постигнал 29 гола за клубот во сите натпреварувања и бил наречен "Билбао легенда".<ref name="Standard">{{наведени вести|url=http://www.standard.co.uk/sport/football/chelsea-on-high-alert-after-striker-fernando-llorente-rejects-new-deal-with-athletic-bilbao-8026359.html|title=Chelsea on high alert after striker Fernando Llorente rejects new deal with Athletic Bilbao|publisher=[[Evening Standard]]|date=9 August 2012|access-date=10 August 2012}}</ref> Во 2013 година, како слободен играч потпишал за {{Fb team (N) Juventus}}, со кој освоил две ''[[скудето|скудета]]'', во своите двете години поминати во клубот. Во 2015 година, се вратил во Шпанија, каде го носел дресот на {{Fb team (N) Sevilla}}, а потоа играл за {{Fb team (N) Swansea City}} и за {{Fb team (N) Tottenham}}, стигајќи со вторите до [[Финале на УЕФА Лигата на шампионите во 2019 година|финалето]] на [[УЕФА Лига на шампиони|Лигата на шампионите]] во 2019 година. По две годишен престој одново во Италија, играјќи за {{Fb team (N) Napoli}} и {{Fb team (N) Udinese}}, кариерата ја завршил враќајќи се во Шпанија каде играл за [[ФК Ејбар|Ејбар]]. Љоренте бил [[Фудбалска репрезентација на Шпанија|шпански репрезентативец]] од 2008 до 2014 година. Тој бил во составот на репрезентацијата која победила на [[Светско првенство во фудбал 2010|Светското првенство 2010]] и [[Европско првенство во фудбал 2012|Европското првенство 2012]]. == Технички одлики == Физички силен [[Напад (фудбал)|напаѓач]], со добра техника и моќен и прецизен удар со глава благодарение на неговата висина (195 см)<ref>{{Наведена мрежна страница |url=http://www.rfef.es/index.jsp?nodo=39&ID=5199 |author=Garazi Barriuso |title=Llorente: remate, regate y corpulencia física para conseguir la Euro de cabeza |editor=rfef.es |language=es |date=6 јуни 2012 |access-date=26 август 2012 |archive-date=2013-09-27 |archive-url=https://web.archive.org/web/20130927190244/http://www.rfef.es/index.jsp?nodo=39&ID=5199 |url-status=dead }}</ref><ref>{{Наведена мрежна страница |url=http://www.calciomercatoweb.it/notizie-calcio/2011/03/24/calciomercato-inter-llorente-obbiettivo-di-leonardo/ |author=Luciano Luca Grassi |title=Calciomercato Inter/ Llorente obbiettivo di Leonardo |editor=calciomercatoweb.it |date=24 март 2011 |access-date=16 август 2012}}</ref> == Клупска кариера == === Рани години === На возраст од 9 години Љоренте започнал да игра фудбал во младинските категории на слабо познатата екипа - Фунес, а следната година се преместил во екипата на [[Ривер Ебро]], клубот од неговото родно место, [[Ринкон де Сото]]. Во [[1996]] година, на возраст од 11, тој се преселил во [[ФК Атлетик Билбао|Атлетик Билбао]], каде влегол во нивното училиште по фудбал во [[Погон Лезама|Лезама]]. === Басконија и Билбао Атлетик === По 7 години во младинскиот тим на Атлетик во [[2003]] се преселил во [[Клуб Депортиво Басконија|Басконија]], каде што играл во [[Терсера дивизион (Шпанија)|третата лига]].<ref>{{Наведена мрежна страница |url=http://www.athletic-club.net/web/main.asp?a=0&b=1&c=2&d=1000&berria=1056&idi=2 |title=Staff restructuring |editor=athletic-club.net |date=26 јуни 2003 |access-date=15 јули 2010}}</ref> Во единствената сезона во клубот, Љоренте постигнал 12 гола во 33 изиграни натпревари, и така тој се вратил во [[Билбао]] за да игра во резервниот тим на Атлетик, [[Билбао Атлетик]] во [[Сегунда дивизион Б]].<ref>{{Наведена мрежна страница |url=http://www.athletic-club.net/web/main.asp?a=0&b=1&c=2&d=1000&berria=1956&idi=2 |title=Incorporations of Bilbao Athletic |editor=athletic-club.net |language=es|date=1 јуни 2004 |access-date=15 јуни 2010}}</ref> По 16 настапи со 4 постигнати голови за Билбао Атлетик во првиот дел од сезоната, Атлетик Билбао му го продолжил договорот до јуни [[2008]].<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.athletic-club.net/web/main.asp?a=0&b=1&c=2&d=1000&berria=2523&idi=2|title=Fernando Llorente’s contract extension|last=|first=|date=11 декември 2004|work=|archive-url=|archive-date=|dead-url=|access-date=15 јули 2010|editor=athletic-club.net}}</ref> === Атлетик Билбао === [[Податотека:Fernando Llorente contra el Hércules en el estadio José Rico Pérez.jpg|thumb|left|Љоренте во акција за [[ФК Атлетик Билбао|Атлетик Билбао]] во [[2010]].]] На [[16 јануари]] [[2005]], Љоренте го направил своето деби за првиот тим во натпревар од [[Примера дивизион 2004-2005|првенството]] против [[ФК Еспањол|Еспањол]] (1-1).<ref>{{Наведена мрежна страница |url=http://www.athletic-club.net/web/main.asp?a=0&b=1&c=2&d=1000&berria=2648&idi=2 |title=Athletic Club 1-Espanyol 1: No luck |editor=athletic-club.net |date=16 јануари 2005 |access-date=15 јули 2010}}</ref> Три дена подоцна, тој го постигнал првиот гол за Атлетик Билбао благодарение на [[хет-трик]] постигнат во натпревар од [[Шпански фудбалски куп 2004-2005|купот]] против [[ФК Ланзароте|Ланзароте]] (6-0)<ref>{{Наведена мрежна страница |url=http://www.athletic-club.net/web/main.asp?a=0&b=1&c=2&d=1000&berria=2664&idi=2 |title=Athletic Club 6-Lanzarote 0: It advanced |editor=athletic-club.net |date=20 јануари 2005 |access-date=15 јули 2010}}</ref> и потоа бил користен во 14 од останатите 19 натпревари на клубот во првенството, како и уште во 3 други натпревари во купот и играл во [[Куп на УЕФА|Купот на УЕФА]] против [[ФК Австрија Виена|Австрија Виена]]. Сезоната 2005-2006 ја започнал постигнувајќи гол во првиот официјален натпревар на Атлетик Билбао против "лутите" баскиски соперници [[ФК Реал Сосиедад|Реал Сосиедад]].<ref>{{Наведена мрежна страница |url=http://www.athletic-club.net/web/main.asp?a=0&b=1&c=2&d=1000&berria=3466&idi=2 |title=Athletic Club 3 Real Sociedad 0: An excellent start to the season |editor=athletic-club.net |date=28 август 2005 |access-date=15 јули 2010}}</ref> Љоренте имал потешкотии да влезе во својата најдобра форма поради некои [[повреда|повреди]], вклучувајќи повреда на [[колено]]то,<ref>{{Наведена мрежна страница |url=http://www.athletic-club.net/web/main.asp?a=0&b=1&c=2&d=1000&berria=3639&idi=2 |title=Urzaiz fit to play, Prieto, Guerrero and Llorente sidelined |editor=athletic-club.net | |date=19 октомври 2005 |access-date=15 јули 2010}}</ref> [[гастроентеритис]]<ref>{{Наведена мрежна страница |url=http://www.athletic-club.net/web/main.asp?a=0&b=1&c=2&d=1000&berria=3905&idi=2 |title=Several players injured as a result of the match |editor=athletic-club.net |date=8 јануари 2006 |access-date=15 јули 2010}}</ref> и [[мускул|мусклулен]] замор. Тоа се чини била главната причина поради која неговите голови биле во многу помал број отколку што навивачите на клубот очекувале од него. Сезоната ја завршил само со 4 постигнати голови, 2 во Примера и исто толку во купот. На [[13 јули]] [[2006]] Љоренте потпишал нов договор со Атлетик Билбао во трајност до јуни [[2011]] во кој била вметната клаузула помеѓу 30 и 50 милиони [[евро|евра]].<ref>{{Наведена мрежна страница |url=http://www.athletic-club.net/web/main.asp?a=0&b=1&c=2&d=1000&berria=4416&idi=2 |title=Llorente's renewal: press conference |editor=athletic-club.net | |date=13 јули 2006 |access-date=15 јули 2010}}</ref> Сезоната 2006-2007 ја почнал како резерва на [[Ариц Адуриз]], [[Хосеба Ечеберија]] и [[Исмаел Урзаиз]], но малиот број на постигнати голови од споменатите [[Напад (фудбал)|напаѓачи]] на Атлетик значеше дека тренерот [[Феликс Сариугарте|Сариугарте]] мора нешто да ротира, дозволувајќи му на Љоренте да се врати во игра и да одигра вкупно 23 натпревари во кои тој постигнал 2 гола. Љоренте одиграл одлично во пред-сезонската кампања (лето 2007) во која постигнал 6 гола и оставил многу силен впечаток. Тоа подоцна ќе му помогне да во поголемиот дел од натпреварите тој биде носител на нападот на Атлетик Билбао во сезоната 2007-2008 сезона. Сезоната ја завршил со 12 постигнати голови (11 првенствени и еден во купот), а серијата ја отворил со два гола на гостувањето на [[Стадион Месталја|Месталја]] против [[ФК Валенсија|Валенсија]] во победата со 3-0 на [[2 декември]] [[2007]].<ref>{{Наведена мрежна страница |url=http://www.athletic-club.net/web/main.asp?a=0&b=1&c=2&d=1000&berria=6217&idi=2 |title=Valencia 0 – Athletic Club 3: A perfect match |editor=athletic-club.net |date=2 декември 2007 |access-date=15 јули 2010}}</ref> Тоа се неговите последни голови во [[2007]] година, но и добра најава за почетокот на [[2008]] кога тој ќе експлодира. Љоренте постигнал уште 9 гола во вториот дел од сезоната, од кој за издвојување се повторно два против Валенсија во победата со 5-1, но сега во [[Билбао]].<ref>{{Наведена мрежна страница |url=http://www.athletic-club.net/web/main.asp?a=0&b=1&c=2&d=1000&berria=6731&idi=2 |title=Athletic Club 5 Valencia 1: A perfect night |editor=athletic-club.net |date=20 април 2008 |access-date=15 јули 2010}}</ref> На крајот на сезоната Љоренте бил најдобар стрелец на Атлетик Билбао. Следната сезона тој бил вклучени во игра во 43 наврати и постигнал 18 голови (14 во Ла Лига и 4 во Копа дел Реј), и е повторно најдобар клупски стрелец. Љоренте продолжува да биде најдобар стрелец на Атлетик Билбао и во сезоните [[ФК Атлетик Билбао сезона 2009-10|2009-2010]] и [[ФК Атлетик Билбао сезона 2010-11|2010-2011]]: во сезоната 2009-2010 со 23 постигнати голови во 51 натпревар од кои 14 во [[Примера дивизион|првенство]] еден во купот и 8 во [[Лига Европа]] (2 во квалификациите и 6 во регуларната фаза); во сезоната 2010-2011 со 19 постигнати голови во 41 натпревар, вклучувајќи 18 во [[Примера Дивисион (Шпанија)|првенството]] (што бил негов личен рекорд) и еден во купот. На [[28 јануари]] [[2012]], Љоренте го постигнал првиот хет-трик во Примера помагајќи му на Атлетик да дојде до победа над [[ФК Рајо Валјекано|Рајо Валјекано]] со 3-2 на гостински терен.<ref>{{наведени вести|url=http://soccernet.espn.go.com/report/_/id/323841?cc=5739|title=Llorente hits hat-trick in Athletic win|publisher=ESPN Soccernet|date=28 јануари 2012|access-date=1 февруари 2012}}{{Мртва_врска|date=October 2022 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> Три дена подоцна го одбележал 100-тиот гол за Атлетик Билбао благодарение на вториот од двата гола кој ги постигнал во текот на полуфиналето на [[Шпански фудбалски куп 2011-12|купот]] против [[Клуб Депортиво Мирандес|Мирандес]] во победата со 2-1.<ref>{{Наведена мрежна страница |url=http://www.athletic-club.net/web/main.asp?a=0&b=1&c=1&d=1000&berria=11631&idi=1 |title=Buen primer paso a la espera de San Mamés |editor=athletic-club.net |date=31 јануари 2012 |access-date=1 февруари 2012}}</ref> Во наредните два натпревари, двата на домашен терен, тој додал уште три гола од кој еден против Еспањол во првенството и два во реваншот против Мирандес. Својата добра форма ја продолжил и во осминафиналето од [[Лига Европа]] каде Љоренте постигнал гол и во двата натпревари против [[ФК Манчестер Јунајтед|Манчестер Јунајтед]], помагајќи му на Атлетик да победи во двата натпревари и да помине понатаму со вкупен резултат 5-3.<ref>{{Наведена мрежна страница |url=http://kajgana.com/atletik-go-shokira-junajted?page=49&quicktabs_3=0 |title=Атлетик го шокира Јунајтед |accessdate=2014-04-20 |archive-date=2016-03-12 |archive-url=https://web.archive.org/web/20160312042448/http://kajgana.com/atletik-go-shokira-junajted?page=49&quicktabs_3=0 |url-status=dead }}</ref> Во следната фаза тој постигнал два гола и против [[ФК Шалке 04|Шалке]] во победата со 4-2 на патот на неговиот клуб сè до финалето. Таму Атлетик е поразен со убедливи 3-0 од [[ФК Атлетико Мадрид|Атлетико Мадрид]] во шпанското финале.<ref>[http://www.dw.de/%D1%84%D0%B0%D0%BB%D0%BA%D0%B0%D0%BE-%D0%BC%D1%83-%D0%B4%D0%BE%D0%BD%D0%B5%D1%81%D0%B5-%D1%82%D0%B8%D1%82%D1%83%D0%BB%D0%B0-%D0%BD%D0%B0-%D0%B0%D1%82%D0%BB%D0%B5%D1%82%D0%B8%D0%BA%D0%BE-%D0%BC%D0%B0%D0%B4%D1%80%D0%B8%D0%B4/a-15939766 Фалкао му донесе титула на Атлетико Мадрид]</ref> Љоренте постигнал 7 гола во Лига Европа и бил еден од најзаслужните за овој успех на клобот, а исто така бил најдобар клупски стрелец и во Примера со постигнати 16 гола. Во август [[2012]] ја објавил својата намера дека нема да го обнови договорот со баскискиот тим, кој истекувал во јуни [[2013]].<ref>{{Наведена мрежна страница |url=http://www.vanguardia.com.mx/llamanmercenariosallorenteymartinez-1353464.html |title=Llaman 'mercenarios' a Llorente y Martínez |editor=vanguardia.com.mx |language=es|date=17 август 2012 |access-date=16 март 2014}}</ref> Тоа било повод да биде бојкотиран од страна на некои навивачи<ref>{{Наведена мрежна страница |url=http://www.adnkronos.com/IGN/News/Sport/Calcio-Athletic-Bilbao-Llorente-rifiuta-rinnovo-contratto_313596292996.html |title=Calcio: Athletic Bilbao, Llorente rifiuta rinnovo contratto |editor=[[Adnkronos]] |date=13 август 2012 |access-date=16 март 2014 |archive-date=2014-03-25 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140325005159/http://www.adnkronos.com/IGN/News/Sport/Calcio-Athletic-Bilbao-Llorente-rifiuta-rinnovo-contratto_313596292996.html |url-status=dead }}</ref> и често осуден да седи на клупата така што во сезоната 2012-2013, последна во дресот на Атлетик Билбао, тој постигнал само 5 гола во 36 натпревари во првенството и купот, играјќи главно како резерва на [[Ариц Адуриз|Адуриз]].<ref>{{наведени вести|url=http://www.marca.com/2012/12/27/futbol/equipos/athletic/1356597969.html|title=Aduriz eclipsa a Llorente|publisher=[[Marca]]|language=es|date=27 декември 2012|access-date=20 јули 2013}}</ref><ref>{{наведени вести|url=http://www.football-espana.net/32286/llorente-unveiled-juve-player|title=Llorente unveiled as a Juve player|publisher=football-espana.net|date=2 јули 2013|access-date=20 јули 2013|language=en}}</ref> ===Јувентус=== [[Податотека:Fernando_Llorente_JUVE.JPG|thumb|right|200px|Љоренте во дресот на [[ФК Јувентус|Јувентус]] во [[2013]].]] На [[24 јануари]] [[2013]] екипата на [[ФК Јувентус|Јувентус]] објави дека постигнале договор за доведување на Љоренте откако играчот ќе стане слободен, потпишувајќи договор во времетраење од четири години почнувајќи од 1 јули истата година.<ref name="Juventus">{{Наведена мрежна страница |url=http://www.juventus.com/juve/it/news/Llorente+un+futuro+in+bianconero |title=Llorente, un futuro in bianconero |editor=juventus.com |date=24 јануари 2013 |access-date=24 јануари 2013}}</ref> Тој избрал да го носи дресот со број 14. за својата прва сезона во клубот (2013-2014).<ref>{{Наведена мрежна страница |url=http://www.corrieredellosport.it/calcio/serie_a/juve/2013/07/01-326817/Juve,+il+giorno+di+Llorente%3A+%C2%ABSono+molto+contento%C2%BB |title=Juve, il giorno di Llorente: «Prenderò il numero 14» |editor=[[Corriere dello Sport]] |date=1 јули 2013 |access-date=1 јули 2013 |archive-date=2016-03-04 |archive-url=https://web.archive.org/web/20160304213739/http://www.corrieredellosport.it/calcio/serie_a/juve/2013/07/01-326817/Juve,+il+giorno+di+Llorente:+%C2%ABSono+molto+contento%C2%BB |url-status=dead }}</ref> На [[24 август]] [[2013]] тој го направил своето деби во италијанската лига, заменувајќи го [[Мирко Вучиниќ]] во последните минути од натпреварот против [[ФК Сампдорија|Сампдорија]], кој завршил со победа на Јувентус 0-1.<ref>{{Наведена мрежна страница |url=http://www.legaseriea.it/it/serie-a-tim/match-report/-/match-report/Sampdoria-Juventus/66180 |title=Sampdoria-Juventus 0-1 |editor=legaseriea.it |access-date=25 август 2013 |archive-date=2013-08-27 |archive-url=https://web.archive.org/web/20130827092823/http://www.legaseriea.it/it/serie-a-tim/match-report/-/match-report/Sampdoria-Juventus/66180 |url-status=dead }}</ref> На [[22 септември]], на првиот натпревар како стартер, тој го постигнал првиот гол за Јувентус реализирајќи го последниот гол во натпреварот за победа со 2-1 над [[ФК Хелас Верона|Верона]]. Неговиот гол дошол во последните секунди од првото полувреме откако испратил прецизен удар со глава кој заврши во десната статива од каде топката се одби во мрежата на асистенција на [[Артуро Видал]].<ref>{{Наведена мрежна страница |url=http://www.gazzetta.it/Calcio/Squadre/Juventus/22-09-2013/serie-a-tevezllorente-rimonta-juve-2-1-verona-2-posto-201211372245.shtml |author=Mirko Graziano |title=Juve, 2-1 al Verona: reti di Tevez e Llorente |editor=[[La Gazzetta dello Sport]] |date=22 септември 2013 |access-date=22 септември 2013}}</ref> На [[2 октомври]], тој го имал своето деби во [[УЕФА Лига на шампиони|Лигата на шампионите]], заменувајќи го [[Леонардо Бонучи]] во натпреварот против [[ФК Галатасарај|Галатасарај]]. Во следната коло, кое се одигра на [[23 октомври]] [[2013]] година, тој го постигнал својот прв гол во врвната европска клупска конкуренција против [[ФК Реал Мадрид|Реал Мадрид]] во натпреварот кој завршил 2-1 за шпанскиот тим.<ref>{{Наведена мрежна страница |url=http://www.gazzetta.it/Calcio/Squadre/Juventus/23-10-2013/real-madrid-juventus-2-1-doppietta-ronaldo-gol-llorente-espulso-chiellini-201421727959.shtml |author=Filippo Maria Ricci |title=Real Madrid-Juventus 2-1: doppietta di Ronaldo e gol di Llorente. Espulso Chiellini |editor=[[La Gazzetta dello Sport]] |date=23 октомври 2013 |access-date=25 октомври 2013}}</ref> Во меѓувреме, шпанскиот напаѓач исто така го надмина тешкиот почеток и започна да добива сè поголема минутажа во [[Серија А 2013-2014|Серија А]], па и да биде стартер во повеќето натпревари правејќи му друштво во нападот на [[Карлос Тевез]]. Против [[Удинезе Калчо|Удинезе]] на [[1 декември]], Љоренте постигнал еден од најважните голови за Јувентус во сезоната, носејќи им ја победата на ''бјанконерите'' во првата минута од судиското продолжение (1-0).<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://espnfc.com/uk/en/report/377178/report.html?soccernet=true&cc=5739|title=Last-gasp Llorente winner|publisher=ESPN FC|date=1 декември 2013|access-date=2 декември 2013}}</ref> На [[12 јануари]] [[2014]] бил двоен стрелец за Јувентус, во победата со 4-1 во гости против [[ФК Каљари Калчо|Каљари]].<ref>{{Наведена мрежна страница |url=http://www.tuttosport.com/calcio/serie_a/juventus/2014/01/12-282360/La+Juve+vince+l%26apos%3Bundicesima.+Il+Cagliari+sconfitto+4-1+FOTO |author=Elvira Erbì |title=La Juve vince l'undicesima. Il Cagliari sconfitto 4-1 |editor=[[Tuttosport]] |date=12 јануари 2014 |access-date=12 јануари 2014 |archive-date=2014-01-14 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140114172922/http://www.tuttosport.com/calcio/serie_a/juventus/2014/01/12-282360/La+Juve+vince+l%26apos%3Bundicesima.+Il+Cagliari+sconfitto+4-1+FOTO |url-status=dead }}</ref> На [[16 февруари]], со погодокот против [[ФК Кјево Верона|Кјево]] во победата со 3-1, достигнува до бројката од 10 постигнати гола.<ref>{{наведени вести|url=http://www.gazzetta.it/Calcio/Serie-A/16-02-2014/juventus-chievo-8074858255.shtml|title=Juventus-Chievo 3-1. Gol di Asamoah, Marchisio e Llorente, autorete Caceres|publisher=[[La Gazzetta dello Sport|gazzetta.it]]|author=G.B. Olivero|date=16 февруари 2014}}</ref> ===Севиља=== На 27 август 2015, како слободен играч потпишал договор со [[ФК Севиља|Севиља]]. ===Свонзи=== На 4 август 2016, Љоренте потпишал двегодишен договор со [[АФК Свонзи Сити|Свонзи Сити]].<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.theguardian.com/football/2016/aug/04/swansea-agree-sign-fernando-llorente-sevilla|title=Swansea agree terms to sign Fernando Llorente from Sevilla on two-year deal|newspaper=The Guardian|date=4 August 2016|access-date=4 August 2016}}</ref><ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.swanseacity.net/news/article/2016-17/spain-fernando-llorente-joins-swansea-city-sevilla-3227792.aspx|title=World Cup winner Llorente joins Swans|publisher=Swansea City A.F.C|date=5 August 2016|access-date=5 August 2016|archive-date=2016-12-03|archive-url=https://web.archive.org/web/20161203011357/http://www.swanseacity.net/news/article/2016-17/spain-fernando-llorente-joins-swansea-city-sevilla-3227792.aspx|url-status=dead}}</ref> Своето деби во Премиер лигата го направил девет дена подоцна, играјќи ги сите 90 минути во победата со 1-0 на гости против [[ФК Барнли|Барнли]].<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.bbc.com/sport/football/36994442|title=Burnley 0–1 Swansea City|publisher=BBC Sport|date=13 August 2016|access-date=13 August 2016}}</ref> ===Тотенхем Хотспар=== На 31 август 2017, Љоренте попишал двегодишен договор со [[ФК Тотенхем Хотспар|Тотенхем Хотспар]] во трансфер вреден 12.1 милиони фунти.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.tottenhamhotspur.com/news/fernando-llorente-first-interview-310817/|title='I can do more in my career, and my dream is to do that here' – Fernando Llorente|publisher=Tottenham Hotspur F.C|date=31 August 2017|access-date=31 August 2017}}</ref><ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.skysports.com/football/news/11675/11013439/fernando-llorente-joins-tottenham-from-swansea|title=Fernando Llorente joins Tottenham from Swansea|publisher=[[Sky Sports]]|date=1 September 2017|access-date=2 January 2018}}</ref> Своето деби за клубот го имал на 13 септември, заменувајќи го [[Хари Кејн]] во последните минути од победата на домашен терен со 3–1 над [[ФК Борусија Дортмунд|Борусија Дортмунд]] во [[УЕФА Лига на шампиони 2017/18|групната фаза од Лигата на шампионите]].<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.goal.com/en/news/mauricio-pochettino-call-swayed-me-away-from-chelsea/cpmsdgc8rqu51uj759w3m3cwe|title=Tottenham striker Llorente reveals reason behind Chelsea snub|publisher=Goal|first=Matt|last=Dorman|date=15 September 2017|access-date=15 September 2017|archive-date=2018-07-23|archive-url=https://web.archive.org/web/20180723003603/http://www.goal.com/en/news/mauricio-pochettino-call-swayed-me-away-from-chelsea/cpmsdgc8rqu51uj759w3m3cwe|url-status=dead}}</ref> Својот прв старт за Тотенхем го направил на 20 септември против [[ФК Барнсли|Барнсли]] во [[Лига куп на Англија|Лига купот]],<ref>{{наведени вести|url=https://www.mirror.co.uk/sport/football/news/llorente-asks-tottenham-fans-patience-11207894|title=Tottenham new boy Fernando Llorente begs fans for time after unimpressive first start against Championship Barnsley|newspaper=[[Daily Mirror]]|first=Darren|last=Lewis|date=20 September 2017|access-date=27 October 2017}}</ref> а потоа го започнал и натпреварот против Реал Мадрид во Лигата на шампионите кој завршил 1–1.<ref>{{наведени вести|url=https://www.standard.co.uk/sport/football/real-madrid-1-tottenham-1-cristiano-ronaldo-penalty-denies-spurs-famous-champions-league-win-a3661216.html|title=Real Madrid 1 Tottenham 1: Cristiano Ronaldo penalty denies Spurs famous UEFA Champions League win|newspaper=London Evening Standard|first=James|last=Olley|date=17 October 2017|access-date=21 October 2017}}</ref> Својот прв погодок за Спарс го постигнал на 6 декември 2017, во победата со 3-0 над кипарскиот [[ФК АПОЕЛ|АПОЕЛ]] во Лигата на шампионите.<ref>{{наведени вести|url=https://www.theguardian.com/football/2017/dec/06/tottenham-hotspur-apoel-nicosia-champions-league-match-report|title=Fernando Llorente off the mark for Tottenham in stroll against Apoel|newspaper=The Guardian|first=David|last=Hytner|date=6 December 2017|access-date=6 December 2017}}</ref> Својот прв гол во лигата за Тотенхем, Љоренте го постигнал во победата со 2–0 над неговиот поранешен клуб {{Fb team (N) Swansea City}}.<ref>{{наведени вести|url=https://www.telegraph.co.uk/football/2018/01/02/swansea-0-tottenham-2-fernando-llorente-scores-return-wales/|title=Swansea 0 Tottenham 2: Fernando Llorente scores on return to Wales as Spurs leapfrog Arsenal|newspaper=The Daily Telegraph|first=Alex|last=Bywater|date=2 January 2018|access-date=2 January 2018}}</ref> == Репрезентативна кариера == [[Податотека:Spain vs England.jpg|thumb|300px|Љоренте (десно, со број 16, чуван од [[Питер Крауч]]) - момент пред неговиот прв гол за [[Фудбалска репрезентација на Шпанија|шпанската репрезентација]].]] Љоренте ја претставувал [[Фудбалска репрезентација на Шпанија до 20 години|Шпанија]] на [[Светско првенство во фудбал за играчи до 20 години 2005|Светското првенство за играчи до 20 години 2005]], каде со неговите пет гола бил сребрен на листата н стрелеците; еден гол повеќе од него имал [[Лионел Меси]] од [[Аргентина]].<ref>{{наведени вести|url=http://www.athletic-club.net/web/main.asp?a=0&b=1&c=2&d=1000&berria=4085&idi=2|title=Silver Boot|publisher=Athletic Bilbao|date=2 март 2006|access-date=14 декември 2008}}</ref> Тој исто така, има забележано настапи и во категориите [[Фудбалска репрезентација на Шпанија до 18 години|под 18]] и [[Фудбалска репрезентација на Шпанија до 19 години|под 19 години]]. На [[14 ноември]] [[2008]] година, селекторот на [[Фудбалска репрезентација на Шпанија|сениорската репрезентација на Шпанија]] [[Висенте дел Боске]] го повикал Љоренте за пријателскиот натпревар против [[Фудбалска репрезентација на Чиле|сениорската репрезентација на Чиле]].<ref>{{наведени вести|url=http://www.athletic-club.net/web/main.asp?a=0&b=1&c=2&d=1000&berria=7340&idi=2|title=The Spanish national team: Call up|publisher=Athletic Bilbao|date=14 ноември 2008|access-date=14 декември 2008}}</ref> Тој се влегол како замена во 72-ата минута во победата со 3-0.<ref>{{наведени вести|url=http://www.iht.com/articles/ap/2008/11/19/sports/SOC-Spain-Chile.php|title=Spain beats Chile 3–0 to cap historic season|publisher=IHT|date=19 ноември 2008|access-date=14 декември 2008|archiveurl=https://web.archive.org/web/20090212165317/http://www.iht.com/articles/ap/2008/11/19/sports/SOC-Spain-Chile.php|archivedate=2009-02-12|url-status=live}}</ref> Тој го постигнал својот прв гол во победата со 2-0 во пријателски натпревар против [[Фудбалска репрезентација на Англија|Англија]] на [[11 февруари]] [[2009]] година, влегувајќи претходно од клупата за да реализира во 64-тата минута.<ref>{{наведени вести|url=http://news.bbc.co.uk/sport1/hi/football/internationals/7874902.stm|title=Spain 2–0 England |publisher=[[BBC Sport]]|date=11 February 2009|access-date=20 June 2009}}</ref> После 14 постигнати гола за Атлетик во сезоната 2008-09, дел Боске го повикал Љоренте во неговиот список со 23 играчи за [[2009 ФИФА Куп на Конфедерации|Купот на конфедерации 2009]]: тој бил искористен како замена во натпреварот против домаќинот [[Фудбалска репрезентација на Јужна Африка|Јужна Африка]] и постигнал гол во победата со 2-0.<ref>{{наведени вести|url=http://www.fifa.com/confederationscup/matches/round=250116/match=66199/report.html|title=Spain – South Africa|publisher=FIFA.com|date=20 јуни 2009|access-date=20 јуни 2009|archive-date=2013-12-07|archive-url=https://web.archive.org/web/20131207050246/http://www.fifa.com/confederationscup/matches/round=250116/match=66199/report.html|url-status=dead}}</ref> За време на сезоната 2009-10, Љоренте не одиграл ниту еден натпревар, бидејќи дел Боске му давал предност на [[Алваро Негредо]]. Тој, сепак, ќе биде избран за [[Светско првенство во фудбал 2010|Светското првенство 2010]], исто така во [[Јужна Африка]], како трет избор напаѓач, каде што тој играл во еден натпревар за подонежните шампиони, појавувајќи се во последните 30 минути од победата со 1-0 против [[Фудбалска репрезентација на Португалија|сениорската репрезентација на Португалија]] во [[Светско првенство во фудбал 2010#Елиминации#Осминафинале|осминафиналето]]. На [[8 октомври]] [[2010]] година, како корист од повредата на [[Фернандо Торес]], Љоренте го започнал натпреварот од квалификациите за [[Евро 2012]] против [[Фудбалска репрезентација на Литванија|Литванија]], во [[Саламанка]]. Со два гола со глава - неговиот најсилен адут - тој придонел за убедлива победа со 3-1. Четири дена подоцна, како замена, тој го постигнал победничкиот гол против [[Фудбалска репрезентација на Шкотска|Шкотска]] во успехот со 3-2 на [[Хемпден Парк]]. Тој беше избран и за финална фаза во [[Полска]] и [[Украина]], но бил неискористен член на тимот на Шпанија кој освоил уште еден турнир. === Хронологија на настапи и голови за репрезентација === {{Репрезентативни настапи|ESP}} {{Cronopar|19-11-2008|Вилјареал|ESP|3|0|CHL|-|Пријателска}} {{Cronopar|11-2-2009|Севиља|ESP|2|0|ENG|1|Пријателска}} {{Cronopar|28-3-2009|Мадрид|ESP|1|0|TUR|-|Пријателска}} {{Cronopar|20-6-2009|Блумфонтејн|ESP|2|0|RSA|1|Конф. куп|2009|Прва фаза}} {{Cronopar|28-6-2009|Рустенбург|ESP|3|2|RSA|-|Конф. куп|2009|за 3. место}} {{Cronopar|29-5-2010|Инсбрук|ESP|3|2|SAU|-|Пријателска}} {{Cronopar|3-6-2010|Инсбрук|ESP|1|0|KOR|1|Пријателска}} {{Cronopar|29-6-2010|Кејптаун|ESP|1|0|POR|-|Светско првенство|2010|Осминафинале}} {{Cronopar|11-8-2010|Мексико|MEX|1|1|ESP|-|Пријателска|14=Мексико (град)}} {{Cronopar|7-9-2010|Буенос Аирес|ARG|4|1|ESP|1|Пријателска}} {{Cronopar|8-10-2010|Саламанка|ESP|3|1|LTU|2|Квалификации за Евро|2012}} {{Cronopar|12-10-2010|Глазгов|SCO|2|3|ESP|1|Квалификации за Евро|2012}} {{Cronopar|17-11-2010|Лисабон|POR|4|0|ESP|-|Пријателска}} {{Cronopar|9-2-2011|Мадрид|ESP|1|0|COL|-|Пријателска}} {{Cronopar|29-3-2011|Каунас|LTU|1|3|ESP|-|Квалификации за Евро|2012}} {{Cronopar|7-6-2011|Порто ла Круз|VEN|0|3|ESP|-|Пријателска}} {{Cronopar|10-8-2011|Бари|ITA|2|1|ESP|-|Пријателска}} {{Cronopar|6-9-2011|Логроњо|ESP|6|0|LIE|-|Квалификации за Евро|2012}} {{Cronopar|11-10-2011|Аликанте|ESP|3|1|SCO|-|Квалификации за Евро|2012}} {{Cronopar|29-2-2012|Малага|ESP|5|0|VEN|-|Пријателска}} {{Cronopar|15-8-2012|Бајамон|PUR|1|2|ESP|-|Пријателска}} {{Cronopar|14-8-2013|Гвајаквил|ECU|0|2|ESP|-|Пријателска}} {{Cronopar|16-11-2013|Малабо|EQG|1|2|ESP|-|Пријателска}} {{Cronopar|19-11-2013|Јохансбург|RSA|1|0|ESP|-|Пријателска}} {{Cronofin|24|7}} ==Титули== ===Клупски=== ===={{знамеикона|Шпанија}} Атлетик Билбао==== *[[Лига Европа]]: 2011–12 - финалист *[[Шпански фудбалски куп]]: 2008–09, 2011–12 - финалист *[[Supercopa de España]]: 2009 - финалист ===={{знамеикона|Италија}} Јувентус ==== *{{Скудето}} '''[[Серија А]]''' (2) : 2013-14, 2014-15 *{{Трофеј-Суперкуп на Италија}} '''[[Суперкуп на Италија]]''' (2) : [[Суперкуп на Италија 2013|2013]], [[Суперкуп на Италија 2015|2015]] *'''{{Трофеј-Куп на Италија}} [[Фудбалски куп на Италија|Куп на Италија]]''' (1) : [[Фудбалски куп на Италија 2014-2015|2014-15]] ===Репрезентативни=== *'''{{Трофеј-Светско првенство во фудбал}} [[ФИФА Светско Првенство]]''' (1) : [[2010 ФИФА Светско Првенство|2010]] *[[File:UEFA European Cup.svg|20px]]'''[[УЕФА Европско првенство]]''' (1) : [[Евро 2012|2012]] ==Хет-трикови== Фернандо Љоренте има два [[хет-трик]]а во својата кариера во периодот додека беше фудбалер на [[ФК Атлетик Билбао|Атлетик Билбао]]; едниот е во Примера, а другиот во Купот на Шпанија. {{football box collapsible |date=19 јануари 2005 |time= 21:30 [[Централно-европско време|ЦЕВ]] |round= [[Шпански фудбалски куп|Копа дел Реј]] |team1= [[ФК Атлетик Билбао|Атлетик Билбао]] |team2= [[ФК Ланзароте|Ланзароте]] |score= 6 &ndash; 0 |report=[http://www.whatsthescore.com/football/spain/spanish-cup/athletic-bilbao-lanzarote-m103987.html Извештај] |stadium= [[Стадион Сан Мамеш|Сан Мамеш]], [[Билбао]] |referee= ? |goals1= '''Љоренте''' {{goal|24||58||65}}<br>[[Хосеба Ечебeрија|Ечебeрија]] {{goal|38}}<br>[[Сантијаго Езкеро|Езкеро]] {{goal|75}}<br>[[Пабло Орбаиз|Орбаиз]] {{goal|78}} |result=W }} {{football box collapsible |date=28 јануари 2012 |time= 18:00 [[Централно-европско време|ЦЕВ]] |round= [[Примера дивизион]] |team1= [[ФК Рајо Валјекано|Рајо Валјекано]] |team2= [[ФК Атлетик Билбао|Атлетик Билбао]] |score= 2 &ndash; 3 |report=[http://www.transfermarkt.co.uk/en/rayo-vallecano-athletic-club/index/spielbericht_1125429.html Извештај] |stadium= [[Кампо де футбол де Валјекас]], [[Мадрид]] |referee= [[Хосе Луис Пардас Ромеро]] |goals1= [[Мичу]] {{goal|11}}<br>[[Алехандро Арибас|Арибас]] {{goal|25}} |goals2= {{goal|16||23||67}} '''Љоренте''' |result=W }} ==Наводи== {{наводи|2}} ==Надворешни врски== * [http://fernandollorente.es/ Официјално мрежно место] {{Семарх|url=https://web.archive.org/web/20230204093919/https://fernandollorente.es/ |date=2023-02-04 }} * [http://www.athletic-club.net/web/main.asp?a=1&b=1&c=1&d=0&jokalaria=571&idi=2 Профил на мрежното место на Атлетик Билбао] * [http://int.soccerway.com/players/fernando-llorente-torres/3153/ Фернандо Љоренте на soccerway] * [http://www.transfermarkt.co.uk/en/fernando-llorente/profil/spieler_35564.html Фернандо Љоренте на transfermakt] * [http://www.whoscored.com/Players/13361/Show/Fernando-Llorente Фернандо Љоренте на whoscored] * [http://espnfc.com/player/_/id/46912/fernando-llorente?cc=5739 Фернандо Љоренте на espn] * [http://www.national-football-teams.com/v2/player.php?id=30498 Фернандо Љоренте на national-football-teams.com] {{Состав на Шпанија на СП фудбал 2010}} {{Состав на Шпанија на ЕП фудбал 2012}} {{ОСНОВНОПОДРЕДУВАЊЕ:Љоренте, Фернандо}} [[Категорија:Шпански фудбалери]] [[Категорија:Живи луѓе]] [[Категорија:Фудбалери во Серија А]] [[Категорија:Фудбалери на ФК Атлетик Билбао]] [[Категорија:Фудбалери на ФК Јувентус]] [[Категорија:Фудбалери на ФК Севиља]] [[Категорија:Фудбалери на АФК Свонзи Сити]] [[Категорија:Родени во 1985 година]] p6ryr1z087jrrihpw2izy4pxzfjmg7m 0 1096180 5381516 5056199 2025-06-19T11:05:46Z InternetArchiveBot 92312 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 5381516 wikitext text/x-wiki {{Инфокутија Водна површина |name = Фински Залив |image = la2-demis-gulf-of-finland.png |caption = |image_bathymetry = |caption_bathymetry = |place = |coords = {{Coord|59|50|N|26|00|E|dim:500000|display=inline,title}} |type = |inflow = |outflow = |catchment = |basin_countries = [[Русија]], [[Финска]], [[Естонија]] |length = 400 |width = 130 |area = 30.000 |depth = 38 |max-depth = 115 |volume = |residence_time = |shore = |elevation = |islands = |cities = [[Санкт Петербург]], [[Хелсинки]], [[Талин]] }} {{ПолКарта | Балтичко Море | ширина = 220 | опис = Финскиот Залив во рамките на [[Балтичко Море|Балтичкото Море]] | релјефна = да | натпис = | натпис_гол = | врска = | ГШ_степ = 59 | ГШ_мин = 50 | ГШ_сек = | ГШ_прав = N | ГД_степ = 26 | ГД_мин = 00 | ГД_сек = | ГД_прав = E }} [[Податотека:Central Helsinki from plane.jpg|мини|250п|десно|Центарот на Хелсинки и Финскиот Залив]] [[Податотека:Map Gulf of Finland-mk.svg|мини|десно|300п|Финскиот Залив со помалите заливи во него]] '''Фински Залив''' ({{lang-fi|Suomenlahti}}; {{lang-et|Soome laht}}; {{lang-rus|Фи́нский зали́в}}; {{lang-sv|Finska viken}}) — најисточниот ракав на [[Балтичко Море|Балтичкото Море]]. Се протега од [[Финска]] (на север) и [[Естонија]] (на југ), па сè до градот [[Санкт Петербург]] во [[Русија]], каде во него се влева реката [[Нева]]. Други поважни градови во заливот се [[Хелсинки]] и [[Талин]]. Во источните делови се сместени пристанишни места од голема важност за [[нафта|нафтеното]] стопанство како што е [[Приморск (Ленинградска област)|Приморск]]). Заливот е од стратешка важност за Русија како морска траса до Санкт Петербург. ==Географија== Заливот зафаќа површина од 30.000&nbsp;км².<ref>[http://www.britannica.com/EBchecked/topic/207525/Gulf-of-Finland Фински Залив] — [[Енциклопедија Британика|Енциклопедија „Британика“]] {{en}}</ref> Долг е 400&nbsp;км, а во ширина се движи од 70&nbsp;км при почетокот до 130&nbsp;км кај островот Мошчни. Во [[Невски Залив|Невскиот Залив]] се стеснува на 12&nbsp;км. Водата е релативно плитка, и станува сè поплитка кон континенталното копно. Просечната длабочина изнесува 38&nbsp;м, а максималната достигнува 100&nbsp;м. Невскиот Залив е длабок само 6&nbsp;м, а пловноста е постигната со канал прокопан на дното. Водата има ниска соленост поради обемниот дотек на слатка вода од реките — 0,2-5,8&nbsp;‰ на површината и 0,3–8,5 ‰ при дното. Просечната температура се движи околу {{темп|0}} во зима и {{темп|15-17}} во лето (дното останува на {{темп|2-3}}). Заливот постепено замрзнува од крајот на ноември до крајот на април, и станува наполно леден во јануари.<ref>{{наведена книга|url=http://books.google.co.jp/books?id=ouOA81nGkGkC&pg=PA336&lpg=PA336&dq=gulf+%22freezes+completely%22+finland#v=onepage&q=gulf%20%22freezes%20completely%22%20finland&f=false|page=336|title=Operational oceanography: the challenge for European co-operation : proceedings of the First International Conference on EuroGOOS, 7–11 October 1996, The Hague, The Netherlands, Volume 1996|publisher=Elsevier|isbn=0-444-82892-3}}</ref> Неретко дуваат силни западни ветришта што предизвикуваат бранови, напливи и поплави.<ref name="SPb Entsiklopediya">Saint Petersburg: Encyclopedia. – Moscow: Russian Political Encyclopedia. 2006 ISBN 5-8110-0107-X</ref><ref name="Leningradskaya oblast">Дарински, А.В. [http://books.google.com/books?id=dHJ2HAAACAAJ Ленинградска област]{{Мртва_врска|date=August 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}. Лениздат, 1975</ref>. Северниот брег е висок и извиен, со изобилство од мали заливчиња и затони. Поголеми земјишни облици се заливот на [[Виборг (Русија)|Виборг]] и полуостровите Ханко и Поркала. Брегот е претежно накосен и полн со песочни дини и по некој [[бор (дрво)|бор]].<ref name="SPb Entsiklopediya" /> Јужните брегови се рамномерни и плитки, со исклучок на варовничките засеци долж целиот брег, кои достигнуваат 55&nbsp;м во височина.<ref name=envir.ee>{{нмс|url=http://www.envir.ee/klint/eng/17.html|title=East Viru Klint|work=North Estonian Klint as a symbol of Estonian nature|publisher=Ministry of the Environment|accessdate=2009-10-06}}</ref><ref name="Geologicheskie pamyatniki">{{наведена книга|author = Хазанович К.|title = Геолошки знаменитости на Ленинградската област|publisher = Лениздат|year = 1982}}</ref> Источниот дел навлегува во [[Невски Залив|Невскиот Залив]], а западниот преоѓа во Балтичкото Море. Заливот има голем број острови и помали островчиња. Најголеми се [[Котлин]] со градот [[Кронштат]] (нас. 42.800), Брезовите Острови, Лисичиниот (Лисиј), Малиот Висоцки Остров кај местото [[Висоцк]], [[Гогланд]] (Сурсари), Мошчни, Болшој Тјутерс (Титерсари), Сомерс, Најсар, Кимито, [[Кекар]], Сескар, Лавансари, Грачево (Сескари), групата Пакри и други.<ref name="Atlas_USSR">Атлас на СССР. – М.: ГУГК, 1984</ref> За време на [[Голема северна војна|Големата северна војна]] (1700–1721), [[Руска Империја|Русија]] изградила поголем број вештачки острови со тврдини, како заштита од поморски напади. Во подоцнежните периоди се доградувани уште вакви острови. Позчајани од нив се тврдините „Император Александар I“, Краснаја Горка, Ино, Тотлебен, Кронсхлот и други.<ref>[http://www.fingulf.ru/fort/ Фински Залив — Тврдини] {{en}} {{конс|2011-08-14}}</ref> Најголеми реки што се влеваат во заливот се [[Нева]] (од исток), [[Нарва (река)|Нарва]] (од југ) и [[Кими (река)|Кими]] (од север). Од јужната страна се влеваат и Кејла, [[Пирита (река)|Пирита]], Јегала, Кунда, [[Луга (река)|Луга]], Систа и Коваши. Од север дотекуваат Сестра, Порво, Ванта и уште неколку помали реки. Финскиот Залив е поврзан со езеото [[Сајма]] преку Сајменскиот канал.<ref name="Atlas_USSR"/> ==Поважни градови== {| |- | width=150 | * [[Ванта]] * [[Виборг (Русија)|Виборг]] * [[Еспо]] * [[Зеленогорск (Санкт Петербург)|Зеленогорск]] * [[Котка]] | width=150 | * [[Кронштат]] * [[Кунда]] * [[Ловиса]] * [[Локса]] * [[Ломоносов (град)|Ломоносов]] | width=150 | * [[Марду]] * [[Нарва-Јеесу]] * [[Палдиски]] * [[Петерхоф]] * [[Порво]] | width=150 | * [[Приморск (Ленинградска област)|Приморск]] * '''[[Санкт Петербург]]''' * [[Сестрорецк]] * [[Силамјае]] * [[Соснови Бор]] | width=150 | * '''[[Талин]]''' * [[Хамина]] * [[Ханко]] * '''[[Хелсинки]]''' |} == Поврзано == * [[Балтичко Море]] * [[Карелија]] * [[Невски Залив]] * [[Сајма]] * [[Нарва]] == Наводи == {{наводи}} == Надворешни врски == {{ризница|Gulf of Finland}} * [http://www.fingulf.ru/ Фински Залив] {{Семарх|url=https://web.archive.org/web/20120526151323/http://www.fingulf.ru/ |date=2012-05-26 }} — портал {{ru}} * [http://www.petergid.ru/nature/island/finskiy-zaliv.html Природни знаменитости на Финскиот Залив]{{Мртва_врска|date=August 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }} {{ru}} * [http://www.fishers.spb.ru/lakes02.html Риболовни страници за Финскиот Залив] {{Семарх|url=https://web.archive.org/web/20090828150825/http://www.fishers.spb.ru/lakes02.html |date=2009-08-28 }} {{ru}} * [http://www.vbrg.ru/articles/priroda_vyborga/ Природа, острови и животински свет на Финскиот Залив] {{Семарх|url=https://web.archive.org/web/20120412031233/http://www.vbrg.ru/articles/priroda_vyborga/ |date=2012-04-12 }} {{ru}} {{Нормативна контрола}} {{Список на мориња}} [[Категорија:Заливи во Балтичкото Море]] [[Категорија:Заливи во Финска]] [[Категорија:Заливи во Русија]] [[Категорија:Заливи во Естонија]] [[Категорија:Карелија]] [[Категорија:Рамсарски места во Русија]] 4agbroiy10jnnnzmrq1u6a7fctyng0q 0 1101817 5381437 5372903 2025-06-18T22:11:17Z ГП 23995 /* Мелографија */ дополнување 5381437 wikitext text/x-wiki {{Македонски јазик}} '''Македонските народни песни''' се дел од [[македонската книжевност]], [[Македонска преродба|македонскиот романтизам (преродбата)]] и [[македонски фолкор|фолклорната литература]], претставувајќи дел од богатото фолклорно наследство на [[македонскиот народ]]. Народните песни потекнуваат од најдалечното минато, авторот е непознат (анонимен), а се зачувале со [[усна традиција|усно пренесување]] од колено на колено. Народните песни се делат на '''„лирски“''', '''„епски“''' и '''„лирско-епски“'''. ==Појава== Иако постоењето на обредните песни укажува на тоа дека народната песна е многу стара, сепак не постојат никакви документи од кои може точно да се открие кога се појавиле првите македонски народни песни, ниту пак да се согледаат процутот и исчезнувањето на одделни видови и нивната замена со други видови песни. Најстарото пишано сведоштво за постоењето на народните песни на [[Јужни Словени|Јужните Словени]] потекнува од [[Византија|византискиот]] историчар [[Теофилакт Симократ]], кој во 592 година запишал дека Словените свиреле на [[Лира (музички инструмент)|лири]] ([[Гусла|гусли]]) при што се претпоставува дека свирењето било придружено со пеење, но не е познато каква била содржината на тие песни. Подоцна, писателите на црковните книги остро ги осудувале народните песни поради нивниот [[Паганство|пагански]] карактер. На пример, епископот [[Константин Презвитер|Константин Преславски]] во „[[Поучително евангелие|Поучителното евангелие]]“ од [[9 век]] предупредува на опасноста од „бесовските песни“ и „бесовското пеење“. И презвитерот Козма во неговата беседа против [[Богомилство|богомилите]] ги осудува оние кои „пијат вино со гусли, со танци и со бесовски песни...“, укажувајќи дека „многу луѓе повеќе трчаат по игри, отколку в црква и повеќе ги сакаат басните, отколку книгите.“<ref>Кирил Пенушлиски, „За народната поезија“, во: ''Народна поезија'' (приредил: Кирил Пенушлиски), „Кочо Рацин“, Скопје, 1964, стр. 6-7.</ref> ==Мелографија== {{Музика на Македонија}} Колку што е познато, македонските народни песни првпат биле запишани во „[[Ерлангенски ракопис|Ерлангенскиот ракопис]]“ од [[18 век]], а првата македонска народна песна ја отпечатил [[Вук Караџиќ]] во неговата „Народна српска песмарица“ (1815 година). Во 1822 година, во неговото дело „Додатак Санктпетербургским сравнителним рјечницима свију језика и наречија са особитим огледима бугарског језика“ објавил уште 27 македонски народни песни од околината на [[Разлог (област)|Разлог]], кои Караџиќ ги запишал во [[Виена]]. Првата печатена збирка со македонски народни песни со наслов „Народне песме Македонских Бугара“ ја објавил [[Стефан Верковиќ]] во 1860 година во [[Белград]], а веќе следната година се појавил [[Зборник на Миладиновци|Зборникот]] на [[Браќа Миладиновци|браќата Миладиновци]].<ref>Кирил Пенушлиски, „За народната поезија“, во: ''Народна поезија'' (приредил Кирил Пенушлиски), „Кочо Рацин“, Скопје, 1964, стр. 7.</ref> Воопшто, македонските народни песни почнале поинтензивно да се запишуваат од средината на [[19 век]], во времето на [[Македонска преродба|Преродбата]], а првите собирачи на народното творештво од тој период најчесто биле истражувачи од соседните народи, како што се: Вук Караџиќ од [[Србија]], Стефан Верковиќ од [[Хрватска]], [[Словенија|Словенецот]] [[Станко Враз]], [[Виктор Иванович Григорович]] од [[Русија]] итн. Под влијание и поттик на Григорович, во [[Македонија]] започнува [[Македонска преродба|Преродбата]], па [[Димитар Миладинов]] се посветува на собирање народни умотворби, како и на отворање училишта и наоѓање приврзаници и наследници. Со макотрпна работа и со помош на брат му [[Константин Миладинов]], во 1861 година успеваат да го објават [[Зборникот на Миладиновци|Зборникот со народни песни]]. Освен [[браќата Миладиновци]] со собирачка дејност се занимавале и [[Кузман Шапкарев]], [[Марко Цепенков]], [[Ѓорѓија Пулевски]], [[Јосиф Чешмеџиев]], [[Александар Линин]] и др. Во периодот [[Македонска музика помеѓу двете светски војни|помеѓу двете светски војни]], собирањето и објавувањето на македонски народни умотворби било тешка задача. По [[Балкански војни|Балканските војни]] и [[Прва светска војна|Првата светска војна]], [[Македонија (регион)|Македонија]] била поделена помеѓу учесниците во војните: Србија, [[Бугарија]] и [[Грција]], и со еден дел од етничката територија останувајќи во [[Албанија]]. Насекаде било забрането македонското име, а особено строго се казнувало запишување или афирмација на народните умотворби. Во деловите окупирани од Србија и Грција било забрането користењето на [[Македонски јазик|мајчиниот јазик]], не само во институциите туку и во домашните услови. Затоа, каде што теророт бил најжесток, од овој период особено од [[Егејска Македонија|егејскиот дел на Македонија]] не се зачувани записи од народни умотворби. Малкуте записи што постојат се примарно направени од иселеници, воглавно во европските земји.<ref name="Marko Kitevski 1">„Јосиф Чешмеџиев, Македонски народни песни“, проф. д-р Марко Китевски, Камелеон, 2009 г., Скопје</ref><ref name="Marko Kitevski 2">„Јосиф Чешмеџиев, Македонски народни песни“, проф. д-р Марко Китевски, Гирланда, 2017 г., Скопје</ref> ===Зборници со македонски народни песни=== Почнувајќи од 19 век, објавени се повеќе зборници со македонски народни песни, како::<ref name="Marko Kitevski 1" /><ref name="Marko Kiteski 2" /> <ref>''Народна поезија'' (приредил Кирил Пенушлиски), „Кочо Рацин“, Скопје, 1964, стр. 135-136.</ref> * К. А. Шапкарев, ''Зборник од бугарски народни умотворби'' (Сборник от български народни умотворения), Софија, 1891-1894. * Наум Тахов, ''Зборник од македонски народни песни'' (Сборник от македонски народни песни), Софија, 1895. * В. Икономов, ''Зборник од старонародни умотворби од дебарско, кичевско и охридско'' (Сборник от старо-народни умотворения из дебьрско, кичевско и охридско), Солун, 1895. * [[Андре Мазон]], ''Словенски приказни од Југозападна Македонија'' ({{Јаз|fr|Contes slaves de la Macedoine Sud-occidentale}}), [[Париз]], 1923. * [[Панчо Михајлов]], ''Бугарски народни песни од Македонија'' ({{Јаз|bg|Български народни песни отъ Македония}}), Софија, 1924. * Ј. Ѓ. Киселиновиќ, ''Охридско-преспанска лира'', Битола, 1925. * [[Јосиф Чешмеџиев]], ''Бугарски македонски песни'' ({{Јаз|bg|Български македонски песни}})'', Софија, 1926. * [[Лудвик Куба]], ''Македонски песни'' ({{Јаз|cu|Македонски пѣсни}}), [[Прага]], 1928. * [[Добри Христов]], ''66 песни на македонските Бугари'' ({{Јаз|cu|66 пѣсни на македонскитѣ Българи}}), Софија, 1931. * [[Војислав Радовановиќ]], ''Мариовците во песните, приказните и шегите'' ({{Јаз|sr|Маријовци у песми, причи и шали}}), [[Скопје]], 1932. * [[Владимир Ѓорѓевиќ]], ''Српски народни мелодии'' ({{Јаз|sr|Српске народне мелодије, Јужна Србија}}). * Андре Мазон, ''Словенски документи, приказни и песни од Јужна Албанија'' ({{Јаз|fr|Documents, contes et shansons slaves de L’ Albanie de sud}})'', Париз, 1936. * [[Блаже Конески]], ''Збирка на македонски народни песни'', Скопје, 1945. * Блаже Конески, ''Од борбата, народни песни'', Скопје, 1947. * ''Македонски народни песни, собрани на фестивалите во Битола и Штип'', Скопје, 1948. * ''Антологија на македонската лирика'' (предговор: [[Димитар Митрев]]), Белград, 1951. * ''Македонски музички фолклор. Песни I'' (уредил: [[Живко Фирфов]]), Скопје, 1953. * Димитар и Костадин Г. Молероци, ''Зборник од народни умотворби и народни записи'' (Сборник от народни умотворения и народопис'', кн. XLVIII, Собрани от Димитьр и Костадин Г. Молерови), Софија, 1954. * Коста Црнушанов, ''Македонски народни песни'', Софија, 1956. * Станко Костиќ, ''Малешевски народни песни'', Институт за македонски јазик, Скопје, 1959. * ''Македонски музички фолклор. Песни II'' (уредил: Живко Фирфов), Скопје, 1959. * Паскал Паскалевски, ''Народни песни од Егејска Македонија'', Институт за македонски јазик, Скопје, 1959. * [[Стефан Верковиќ]], ''Македонски народни песни'', Скопје 1961. * ''Македонските мелографи од крајот на XIX век'', Институт за фолклор, Скопје, 1962. Списоци на македонски народни песни: * Некомплетен [[список на македонски народни и староградски песни]]; * Некомплетен [[список на македонски лирски песни]]; * Некомплетен [[список на македонски епски песни]]; * Некомплетен [[s:Македонски народни песни|список на текстови на „вики извор“]]. ==Класификација== Класификацијата на народните песни е еден од најтешките фолклорни проблеми, а тоа произлегува од тематската разновидност, како и од карактерот, намената и употребата на песните. На пример, некои песни, според содржината се чисто љубовни, но бидејќи се пеат на свадбите, тие се вклучуваат и во групата на [[Свадба|свадбарски]] песни. Или, меѓу обредните песни ([[Лазарското пеење во Македонија|лазарски]], [[Ѓурѓовден|ѓурѓовденски]] итн.) има чисто љубовни песни, така што не е јасна нивната врска со обредот. Така, [[Стефан Верковиќ]] ги поделил песните според народните називи (велигденски, ѓурѓовденски, константиски, петровски, жетварски, аргатски, свадбени, лазарски и ороводни) без да ги наведе насловите на песните. Неговата поделба на песните според поводот и времето на нивното исполнување е слична на поделбата што ја применил [[Вук Караџиќ]] во неговите збирки со српски народни песни. На сличен начин е извршена и поделбата во [[Зборник на Миладиновци|Зборникот на браќата Миладиновци]]. Триесетина години подоцна, [[Кузман Шапкарев]] направил обид за поиздржана класификација, делејќи ги песните на четири групи, водејќи се од тогашната бугарска научна пракса. Оттука, во неговиот зборник, песните се поделени на: оддел 1 и 2 ([[Самовила|самовилски]], религиозни и обредни песни), оддел 3 (политички песни) и оддел 4 (песни од општествениот, семејниот иприватниот живот). Денес, народната поезија најчесто се дели на [[лирика]] и [[Епика|епика]], следејќи ги принципите за поделбата на уметничката поезија при што лирската поезија е субјективна, додека епската е раскажувачка, објективна и описна. Исто така, стилот во епските песни е опширен, мирен, возвишен и свечен, со изедначен ритам, додека поетиката на лирските песни се одликува со многу повеќе варијации. Меѓутоа, во народните песни понекогаш е многу тешко да се направи ова разграничување на лирски и епски песни, зашто многу од песните се лирско-епски.<ref>Кирил Пенушлиски, „За народната поезија“, во: ''Народна поезија'' (приредил Кирил Пенушлиски), „Кочо Рацин“, Скопје, 1964, стр. 9-12.</ref> ==Лирски песни== [[Лирика|Лирските народни песни]] имаат највисоки [[естетика|естетски]] вредности во народната [[поезија]]. Тие најчесто биле изведувани од жени, па затоа се нарекуваат и ''женски песни''. Сепак, и мажите, особено младите, биле автори и пејачи на многу лирски песни. [[Емоции]]те се основниот елемент, не опишувајќи ги настаните што ги придружуваат. Тоа се лични чувства на единката, радост или жалост, воодушевување или разочарување, љубов или омраза и други состојби што ги доживува човекот. Исто така, нивна одлика е и [[синкретизам|синкретичноста]], поврзаноста со музиката и играта, но и со обредот и магијата и другите форми на човековиот живот. Спаѓаат во најстарите народни песни и во минатото повеќе биле поврзани со обредите, магијата или други слични дејства, но подоцна се одделиле од нив и продолжиле самостојно да опстојуваат. Ги карактеризира разновидноста на темите, од разните чувства на поединецот, до комплексните односи на човекот со околината, активностите поврзани со календарот и слично. Во нив се величаат човечките доблести, а се осудуваат човечките зла.<ref>[https://macedonism.org/Македонска-Енциклопедија/лирски-народни-песни/ на macedonism.org]</ref> Притоа, во создавањето на овие песни учествувале различни социјални групи и со тоа се објаснува разновидноста во третирањето на одделни мотиви. Најчесто, лирските народни песни ги создавал селскиот свет. Градските лирски песни се од поново време и најчесто ги создавале занаетчиите, а во некои од нив има позајмени елементи и од уметничката поезија. Од почетокот на 19 век започнал процесот на мешањето на народните лирски песни создадени од овие две социјални групи.<ref>''Народна поезија'' (приредил Кирил Пенушлиски), „Кочо Рацин“, Скопје, 1964, стр. 15-16.</ref> Постојат повеќе видови лирски песни:<ref>[https://macedonism.org/Македонска-Енциклопедија/лирски-народни-песни/ на macedonism.org]</ref><ref>''Народна поезија'' (приредил Кирил Пенушлиски), „Кочо Рацин“, Скопје, 1964, стр. 16-18.</ref> * Обредни песни; * Религиски; * Трудови; * Љубовни; * Семејни; * Песни за деца; * Хумористични; * Тажаленки; * Родољубиви. ===Обредни песни=== Обредните песни се меѓу најстарите народни песни и имаат [[Паганство|паганско]] потекло, но со текот на времето дошло до промени во нивната форма и содржина, т.е. до нивно врзување со христијанските празници и до преземање бројни елементи од [[Библија|Библијата]] и од [[Хагиографија|хагиографската]] литература. Сепак, овие песни само делумно се [[Христијанство|христијанизирани]] и во нив сѐ уште се присутни паганските елементи. Тие се изведуваат само во определени денови, т.е. за време на христијанските празници ([[Божиќ]], [[Велигден]], [[Водици]], [[Ѓурѓовден]] итн.), но во оваа група спаѓаат и песните кои се пеат при раѓање, крштевање или при умирање. Исто така, во оваа група спаѓаат и додолските песни. Во сите обредни песни со текот на времето се натрупале различни елементи: пагански, христијански и реалистично-новелистички.<ref>''Народна поезија'' (приредил Кирил Пенушлиски), „Кочо Рацин“, Скопје, 1964, стр. 16-18.</ref> ====Коледарски лирски песни==== Коледарските песни се меѓу најстарите [[обредни песни]]. Тие потекнуваат уште од паганското време (пред [[христијанство]]то) и се пееле пред почетокот на новата година. Подоцна тие се поврзале со [[Христовото раѓање]]. Во нив се изразувале добри желби за здравје, среќа, бериќет, богатство, успех итн. Овие желби се искажувале од група [[коледари]] кои биле исклучиво мажи и кои ги импровизирале песните во зависност од ситуацијата. Песните имаат едноставна содржина и неразвиена [[мелодија]] (како [[скандирање]], [[рецитирање]]). Коледарите на постарите им посакувале здравје, почит од децата и внуците; на невестите – машко дете; на момите – да се омажат за саканиот… Домаќинките, пак, фрлале пченица врз коледарите и ги дарувале со пари, овошје итн., во зависност од имотната положба. Песните го најавувале [[Божиќ]], денот кога се празнувало [[Исус]]овото раѓање. Пример на коледарска песна: ''„Збирајте се дечиња“'' ''Збирајте се дечиња<br>'' ''сред село на грејачка,<br>'' ''огон да си палиме,<br>'' ''за да си изгреиме,<br>'' ''оти после ќе одиме<br>'' ''Коледе да викаме<br>'' ''костени да збираме<br>'' ''за Бадник да јадиме,<br>'' ''Божик да го чекаме,<br>'' ''и прасе да јадиме.<br>'' Понекогаш коледарските песни имаат и хумористична содржина: ''„Добро утро стара бабо“'' ''Добро утро стара бабо!<br>'' ''Дај ми колач и погача,<br>'' ''напи се вино и ракија,<br>'' ''појди в племна – запали ја,<br>'' ''сркни каша – попари се,<br>'' ''косни риба – убоцај се!<br>'' ====Лазарски песни==== Лазарските песни се слични со коледарските, но се изведуваат од девојки накитени со венци од цвеќиња. Тие му припаѓаат на циклусот [[пролет]]ни песни заедно со [[велигден]]ските и [[ѓурѓовден]]ските. Се пеат на [[Лазарова сабота]], пред Велигден. Девојките и жените одат во група по улиците или домовите, ги пеат песните и бараат дарови. Најчести мотиви тука се [[љубов]]та и [[семејство]]то. Особено нежни, лирски чувства среќаваме во песните наменети за децата: ''„Малечкоо, убоо, о Лазаре“'' ''Малечкоо, убоо, о Лазаре!<br>'' ''На диван ми седеше<br>'' ''со јаболко играше.<br>'' ''Мајка ле му викаше:<br>'' ''Малечкоо убоо,<br>'' ''доста седе на диван,<br>'' ''доста играш с` јаболко<br>'' ''да н`те царот догледат,<br>'' ''да н`ти царство поклонит!<br>'' ''Уште речта не рече,<br>'' ''ми го царот догледа,<br>'' ''и му царство поклони.<br>'' ====Додолски песни==== Особено интересни се додолските песни, односно песните за повикување на [[дожд]]. Тука доаѓа до израз [[верба]]та во [[магија|магиската моќ]] на зборовите и на самиот обред: ''„Дај ми, Боже, темен облак“'' ''Дај ми, Боже, темен облак,<br>'' ''да зароси ситна роса,<br>'' ''да запраши црна земја,<br>'' ''да се роди жито, просо,<br>'' ''да се ранат сирачиња,<br>'' ''сирачиња, сиромаси!<br>'' Содржината на песната е едноставна и јасна. Во неа се бара дождот – спасител кој ќе го врзе плодот, кој ќе им овозможи на сиромашните да преживеат. ====Песни за раѓањето, стапувањето во брак и смртта==== Посебно значајно место во обредните песни заземаат песните поврзани со [[раѓање]]то, стапувањето во [[брак]] и [[смрт]]та. За раѓањето нема многу песни, а и тие најчесто се црковни поврзани со ритуалот на [[крштевање]]то. Најбројни се [[свадба]]рските песни. Според тематските одлики и обичаите поврзани со нив се издвојуваат песни што се пеат пред свадбата, за време на свадбата и по неа. Моментот на разделбата на девојката од семејството е проследен со многу совети како таа да се однесува во новиот дом, но во следната песна е потенцирано дека новите роднини никогаш не ќе можат да ги заменат вистинските родители: ''„Прости ми, прости, еј мили татко“'' ''Прости ми, прости, еј мили татко,<br>'' ''оти ќе одам на туѓа куќа,<br>'' ''во туѓа куќа во туѓи луѓе.<br>'' ''Татко не ми је, татко ќе речам,<br>'' ''татко ќе речам, ќерко не велит,<br>'' ''мајка не ми је, мајка ќе речам,<br>'' ''мајка ќе речам, ќерко не велит.<br>'' ''Браќа не ми се, браќа ќе речам,<br>'' ''браќа ќе речам, сестро не велит.<br>'' ''Сестри не ми се, сестро ќе речам,<br>'' ''сестро ќе речам, сестро не велит.<br>'' ===Митолошки песни=== Митолошките песни се создавани во [[пагани|паганскиот период]], пред христијанизирањето. [[Словените]] имале своја [[словенска митологија|митологија]], [[Словенски богови|свои богови]] и разни [[митолошки суштества]], но за жал таа не е доволно проучена, па затоа се смета дека не е доволно развиена како [[старогрчка митологија|старогрчката]], [[римска митологија|римската]] или [[германска митологија|германската]]. Митолошките песни се однесуваат на разни пагански или христијански ликови, на небесните тела и природните појави, на разни измислени животни и суштества (самовили, змејови, наречници итн.), на претворање на луѓето во животни и обратно итн. На почетокот, тие биле лирски песни, еден вид мали поеми, но подоцна во нив се внесувале описи и повести, така што некои од нив добиле лирско-епска или епска форма. Според сижето и техниката, митолошките песни најчесто се [[Балада|балади]], драматски раскази за необични настани и личности. Според формата и според изразите, тие се помлади од обредните песни, но често се испреплетуваат со нив.<ref>''Народна поезија'' (приредил Кирил Пенушлиски), „Кочо Рацин“, Скопје, 1964, стр. 16-18.</ref> Во митолошките песни, често се среќаваат: [[самовила|самовили]], [[змеј]]ови, [[ламјa|ламји]], [[русалкa|русалки]] и други суштества кои биле олицетворение на [[природни појави|природните појави]]. Овие песни се сведоштво на креативниот дух на непросветениот човек од минатото кој се обидувал да си ги објасни сите природни појави, болести, несреќи и судбини. Суштествата често имаат [[антропоморфизам|човечки облик]], како на пример, самовилите кои се прекрасни девојки кои живееле по високите [[планина|планини]], под [[облак|облаците]]. Тие често се среќавале со овчарите, па дури и станувале нивни невести. Во следнава песна е претставен немирниот дух на една самовила: ''„Самовила и свекрва је“'' ''Самовила оро вила,<br>'' ''оро вила на планина.<br>'' ''Свекрва е викум викат:<br>'' ''– Самовило, снао мила<br>'' ''пушчи оро дојди дома,<br>'' ''от` ти плачит м`шко дете!<br>'' ''– А, свекрво, мајко мила!<br>'' ''Ќе ти пушча овца с млеко,<br>'' ''да нацицат м`шко дете:<br>'' ''ќе ти пушча тивка роса,<br>'' ''да иск`пит м`шко дете;<br>'' ''ќе ти пушча тивки ветер,<br>'' ''да заљељат м`шко дете.<br>'' Самовилата во оваа песна ги има сите човечки особини, но неодговорноста ја прави нечовечна. Таа оставила друг да се грижи за нејзиниот син, а таа се забавува и продолжува со моминскиот живот несвојствен за мајките. [[Болест]]ите биле чести непријатели на луѓето во минатото. Ужасните [[епидемија|епидемии]] кои покосувале голем број животи често биле претставувани како стари баби. [[Чума]]та која завладеала во [[Скопје]] е претставена како стара, грда баба во песната: ''„Ќе те питам, бабо“'' ''Ќе те питам, бабо, да ми кажеш,<br>'' ''што е Скопје, бабо, умирено,<br>'' ''петли пеат, бабо, пци `рвјачат,<br>'' ''нема луѓе, бабо, да вреворат;<br>'' ''дали оган Скопје го изгоре,<br>'' ''дали Вардар го однесе?<br>'' ''– Ко ме питаш, дете, ќе ти кажа,<br>'' ''што е Скопје, дете, умирено;<br>'' ''нити огон Скопје го изгоре,<br>'' ''нити Вардар Скопје го однесе,<br>'' ''јас сум, дете, Скопје умирала,<br>'' ''за три дена, дете, за три ноќи.<br>'' ''Ја не сум си, дете, стара баба,<br>'' ''тук сум си, дете, црна чума.<br>'' ===Религиски песни=== Кај религиските песни главни ликови се [[Бог во христијанството|христијанските божества]] и [[светец|светци]]. Во овие песни често се среќава врската на [[митологија]]та со [[христијанство]]то, на пример песните со [[Св. Ѓорѓија]] со [[ламја]]та, [[Богородица]] со [[самовилa|самовилите]] итн. Карактеристично за овие песни е тоа што се пореалистични и затоа, ликовите, иако се [[Библија|Библиски]], имаат човечки особини и се занимаваат со вообичаени дејности. [[Св. Никола]] е многу омилен лик и се среќава како старец со бела брада кој се занимава со градење, земјоделие итн: ''„Свети Никола гради цркви“'' ''Цркви гради стар свети Никола<br>'' ''градил ги е со злато и сребро,<br>'' ''оште малко не се доградени,<br>'' ''не стигнало и злато и сребро.<br>'' ''Па се чуди стар свети Никола,<br>'' ''дек да најде злато и сребро,<br>'' ''да догради цркви, манастири…<br>'' ===Трудови песни=== Трудовите песни најчесто се поврзани со полските работи, а често се поврзани со определени обреди чија намена била да се зголеми земјоделскиот род. Во оваа група спаѓаат жетварските, овчарските, аргатските и печалбарските песни, како и песните што се пеат при другите работи, како ткаење, гроздобер итн. Подоцна, со појавата на [[занает]]ите се појавиле песни поврзани со разните занаетчиски дејности.<ref>''Народна поезија'' (приредил Кирил Пенушлиски), „Кочо Рацин“, Скопје, 1964, стр. 16-18.</ref> ====Жетварски песни==== Во групата на трудовите песни, најмногубројни се жетварските. Во нив е претставен македонскиот трудољубив човек, кој жетвата ја сметал за празник, иако е најтешкиот дел од работата, која се вршела без времетраење, на жешко сонце, со особен напор. Истакнат е натпреварувачкиот дух во кој рамноправно учествувала и жената. Македонската жена, не само тука, туку и во сите други песни е прикажана како силна, цврста, издржлива, па дури и како победничка во жетварските натпревари. Таа рамноправно работи на нива, жнее, копа, ора, а истовремено раѓа и се грижи за децата и домот. Иако секаде е потенциран [[патријархат|патријархалниот]] дух, почитта кон главата на семејството, сепак јасно се гледа дека жената е столбот на семејството. Трудовите песни се често проткаени со љубовни мотиви. Способната, силна, ведра, здрава селска жена е вистински мајстор во жнеењето и предизвикувач на натпреварот. Таа се обложува: Извадок од [[Зборник на Миладиновци]]/ ''„657 песна“'' ''– Ако тебе ја наджнијам,<br>'' ''не ти сакам брза коња,<br>'' ''туку тебе добар јунак,<br>'' ''добар јунак да те земам.<br>'' И многу повеќе: жената си дава слобода да ги изрази своите чувства, да го избере самата својот љубен, и да го каже најважното: дека за неа љубовта е пред материјалните богатства. ====Аргатски песни==== Посебен вид трудови песни се аргатските. Аргатувањето, работењето на туѓ имот била честа дејност на сиромашниот Македонец. И тука учествувале и мажите и жените. Чести се и овчарските песни, но посебно тажен, елегичен тон имаат печалбарските песни кои во [[Македонија]] се создаваат до ден-денес. Во нив се потенцира неизживеаната младост; оставањето на младата невеста и на уште нероденото дете; тешкиот живот во туѓина; долгогодишното отсуство; честата смрт од напорната работа или лошите услови; тажните носталгични чувства итн. ====Печалбарски песни==== Печалбарството е неисцрпен мотив, забележителна во македонската историја. Во минатото за корка леб, денес за поубав живот, Македонецот често се решава да ја напушти својата татковина. Првичниот поттик за тој чекор илјадапати ќе го преколне, ќе ја жали својата судба, но татковината не ќе може да ја преболи. Каде и да е, тој вечно жали по своето огниште: ''„Зошто си ме мајко родила“'' ''Зошто си ме мајко родила, леле ле<br>'' ''цел живот не си ме видела,<br>'' ''ти си машко чедо родила, оф леле<br>'' ''и на друг си радост мајко дарила,<br>'' ''леле оф аман, леле ле<br>'' ''и на друг си радост мајко дарила.<br>'' ''Дење, ноќе одам скитам јас, леле леле<br>'' ''пеам, свирам, играм и плачам,<br>'' ''твојот лик го гледам секој пат,<br>'' ''оф леле леле<br>'' ''на тебе долгови ти враќам јас.<br>'' ''Херој биди мила мајко ти, леле ле<br>'' ''што си среќна ѕвезда родила,<br>'' ''јас ќе светам мајко како сјај, оф леле<br>'' ''за мојот мила мајко роден крај,<br>'' ''леле оф аман, леле ле<br>'' ''за мојот мила мајко роден крај.<br>'' Синот се прашува зошто воопшто е роден кога цел живот мора да биде одвоен од семејството, да печали, да ги враќа долговите. Тој пее и игра, но скришно тагува по својот роден крај, каде никогаш нема да се врати. Овие песни се испеани со многу тажни тонови. Во следната песна, девојката ја проколнува туѓината, зошто нејзиниот сакан таму си ја пронашол среќата: ''„Туѓината пуста да остане“'' ''Туѓината пуста да остане<br>'' ''Која од либето ме раздели<br>'' ''Што го чекам време три години<br>'' ''Ќе ги прашам млади печалбари<br>'' ''Дали го видовте мојто либе<br>'' ''Од туѓина дома да ми иде<br>'' ''На трета година писмо прати<br>'' ''И ми пиша нема да се врати<br>'' ''Не се враќа друга си заљуби<br>'' ''И за неја тој си се ожени<br>'' ===Љубовни песни=== Љубовните песни се најбројни лирски народни песни и се одликуваат со широка и разбновидна тематика: заљубување, пречки за љубовта, среќна или несреќна љубов, љубов од сметка, неверност, отфрлена љубов, грабнување на саканата итн. Чисто љубовните песни обично се кратки, без опис на настани, а подолгите песни се романси во кои се менуваат чувствата и расположенијата, со мирен и одмерен стил во развивањето на темата и без трагичен крај, иако можат да имаат драмски моменти. Меѓу љубовните песни има и балади чија основна концепција е драмска, дејствието е напнато и со непредвидени пресврти, а редовно имаат трагичен крај.<ref>''Народна поезија'' (приредил Кирил Пенушлиски), „Кочо Рацин“, Скопје, 1964, стр. 16-18.</ref> Љубовта прикажана во македонската народна песна е чиста, искрена, двострана, копнежлива, страстна, доживотна. Има песни во кои се изразува љубомората, зависта, пресметливоста, но тие се во многу помал број. Особено е истакната првата љубов која се почитува до гроб, и верноста како морална одлика на македонскиот народ. Дадената заклетва мора да се почитува, а неразделната љубов е најчест мотив. Кога младите мора да се разделат, тоа никогаш не потекнува од нив туку од некој друг (родителите, маќеата, завидливите роднини, лицемерните пријатели или смртта). На едноставен, но многу силен начин е претставена невозвратената љубов во следната песна: ''„Нели ти стига“'' ''Откако те млада заљубив<br>'' ''и по тебе памет изгубив.<br>'' ''Нели ти стига мојата младост<br>'' ''кажи ми ти,<br>'' ''и на мојте зборој поверувај им.<br>'' ''Се што имав, се ти подарив,<br>'' ''сета младост си ја изгубив.<br>'' ''Кажи ми, кажи кој те милува,<br>'' ''кој те гали кој те успива.<br>'' Со сличен мотив, неостварена љубов и тага за изминатата младост е и песната: ''„Ајде дали знаеш паметиш Милице“'' ''Ајде дали знаеш паметиш Милице<br>'' ''Кога си бевме малечки де-еј<br>'' ''Кога си бевме малечки Милице<br>'' ''Ај кога се двајцата љубевме<br>'' ''Ај кога се двајцата љубевме Милице<br>'' ''Во чичовото градинче де-еј<br>'' ''Во чичовото градинче Милице<br>'' ''Ај кај шарените цвеќиња<br>'' ''Ај кај шарените цвеќиња Милице<br>'' ''Трендафил цвеќе цутеше де-еј<br>'' ''Трендафил цвеќе цутеше Милице<br>'' ''Ај на градите ти паѓаше<br>'' ''Ај на градите ти паѓаше Милице<br>'' ''Ти на скутот ми спиеше де-еј<br>'' ''Ти на скутот ми спиеше Милице<br>'' ''Ај тогаш ти лице целував<br>'' ''Ај тогаш ти лице целував Милице<br>'' ''Лице ти беше спотнато де-еј<br>'' ''Лице ти беше спотнато Милице<br>'' ''Ај на срце оган ти гореше<br>'' ''Ај на срце оган ти гореше Милице<br>'' ''Ти мене жално ме гледаше де-еј<br>'' ''Ти мене жално ме гледаше Милице<br>'' ''Ај од очи солзи ронеше.<br>'' Љубовните песни често се поврзани со градскиот живот, оттаму и [[Македонска староградска музика|Староградските песни]], како што е песната: ''„На Струга дуќан да имам“'' ''Што ми е мило ем драго<br>'' ''На Струга дуќан да имам<br>'' ''Оф леле леле либе ле<br>'' ''Срцево ми го изгоре.<br>'' ''На Струга дуќан да имам<br>'' ''На кепенците да седам<br>'' ''Оф леле леле либе ле<br>'' ''Срцево ми го изгоре.<br>'' ''На кепенците да седам<br>'' ''Струшките моми да гледам<br>'' ''Оф леле леле либе ле<br>'' ''Срцево ми го изгоре.<br>'' ''Струшките моми да гледам<br>'' ''Кога ми одат на вода<br>'' ''Оф леле леле либе ле<br>'' ''Срцево ми го изгоре.<br>'' Песната е весела, разиграна, но стихот: ''срцево ми го изгоре'', ја покажува силната љубов и страст што ја чувствува момчето, секојдневно чекајќи да помине неговата сакана крај него. Во љубовните песни, освен љубовта меѓу младите, може да биде прикажана и мајчината љубов. Најубав пример за тоа е познатата песна: ''„Распукала Шар Планина“'' ''Распукала, распукала Шар Планина,<br>'' ''Ајде распукала, распукала Шар Планина,<br>'' ''Ми поклопи, ми поклопи три овчара,<br>'' ''Ајде ми поклопи, ми поклопи три овчара.<br>'' ''Први овчар, први овчар и се моли,<br>'' ''Ајде пушти мене, пушти мене Шар Планино,<br>'' ''Имам жена, имам жена што ме жали,<br>'' ''Ајде имам жена, имам жена што ме жали.<br>'' ''Втори овчар, втори овчар и се моли,<br>'' ''Ајде пушти мене, пушти мене Шар Планино,<br>'' ''Имам сестра, имам сестра што ме жали,<br>'' ''Ајде имам сестра, имам сестра што ме жали.<br>'' ''Трети овчар, трети овчар и се моли,<br>'' ''Ајде пушти мене, пушти мене Шар Планино,<br>'' ''Имам мајка, имам мајка што ме жали,<br>'' ''Ајде имам мајка, имам мајка што ме жали.<br>'' ''Жена жали, жена жали ден допладне,<br>'' ''Ајде сестра жали, сестра жали дур је дома,<br>'' ''Мајка жали, мајка жали дур до гроба,<br>'' ''Ајде мајка жали, мајка жали дур до гроба.<br>'' Во песната, со градација е претставена љубовта на мајката која жали по своето дете целиот живот. ===Семејни песни=== Семејните песни обработуваат широк круг мотиви од секојдневниот живот и од односите меѓу членовите на семејството. Особено се бројни песните за односите меѓу невестата и свекрвата (свекорот), деверот, золвата итн. Овие песни се пеат во разни прилики и на разни места.<ref>''Народна поезија'' (приредил Кирил Пенушлиски), „Кочо Рацин“, Скопје, 1964, стр. 16-18.</ref> ===Песни за деца=== Песните за деца се едноставни, куси песнички, често брзозборки кои имаат образовна содржина (да поучат). Тука спаѓаат приспивните песни, песните за животните и растенијата, залагалките, бројалките итн. Приспивните и детските песни не се многу застапени во македонската народна поезија. Тематиката на детските песни е поврзана со детските игри, а со нив децата се запознаваат и со некои основни поими: броење, изговор на некои гласови, својствата на домашните животни итн. Некои од нив ги пеат самиет деца, а други ги пеат нивните блиски (мајката, бабата итн.). Приспивните песни имаат многу разновидна тематика, тие се постари и во нив се изразуваат добри желби за иднината на детето. Нивниот ритам одгвовара на нишањето, а мелодијата е монотона со цел да се успие детето.<ref>''Народна поезија'' (приредил Кирил Пенушлиски), „Кочо Рацин“, Скопје, 1964, стр. 16-18.</ref> ===Хумористични песни=== Шегобијните и сатиричните песни спаѓаат во помладите народни песни, најверојатно од периодот на родовото општество. На почетокот, смеата и сатирата биле насочени кон неспособните луѓе, а подоцна против класната нееднаквост. Основната цел им е да насмеат, па затоа во народот се нарекуваат „смешни“ песни. Предмет на исмејувањето се разни човечки недостатоци и слабости, но како ликови се јавуваат одредени животни кои [[Алегорија|алегориски]] ги прикажуваат човечките својства. Сепак, главната намена на овие песни е смеата, а не поуката.<ref>''Народна поезија'' (приредил Кирил Пенушлиски), „Кочо Рацин“, Скопје, 1964, стр. 16-18.</ref> Смилата за шега јасно се огледа во македонските хумористични песни, како на пример во следнава: ''„Зајко младоженец“'' ''Сторил ниет зајко, зајко да се жени<br>'' ''зајко кокорајко, токмо младожења<br>'' ''Сторил ниет зајко, зајко да се жени<br>'' ''зајко кокорајко,зајко да се жени, зајко кокорајко<br>'' ''зајко сербеслија упрчил мустаќи<br>'' ''си натресол гаќи, нагрнал џамадан<br>'' ''капа писќулија, море, токмо младожења.<br>'' ''Ми ожеил зајко лиса удовица<br>'' ''свеска испосница, личи на невеста.<br>'' ''Ми поканил зајко, китени сватови<br>'' ''мечка месарија, вучица кумица, ежо тапанџија.<br>'' Рефрен:<br> ''Дејгиди зајко ерген мераклија<br>'' ''Се накити лиса, лиса удовица,<br>'' ''маза размазана, селска визитарка.<br>'' ''Кога виде зајко, ’рти ем ловџии,<br>'' ''се уплашил зајо, личен младожења.<br>'' ''Па си тргна зајко, низ Солунско поле,<br>'' ''таму си сретнал зајко, до два-три ловџии<br>'' ''ем они си носат пушки сачмајлии,<br>'' ''‘рти ем загари, све одбор ловџии,<br>'' ''море, силни нишанџии.<br>'' ''Па си летнал зајко, зајко да ми бега,<br>'' ''зајко кокорајко, лишен младожења<br>'' ''си искинал гаќи, размрсил мустаќи,<br>'' ''искинал гаќи, расмрсил мустаќи,<br>'' ''искинал џамадан, викнал се, провикнал;<br>'' ''море не сум младожења!<br>'' ===Родољубиви песни=== Родољубивите песни се најмладиот вид народни песни, кои ги искажуваат стремежите за слобода, а поврзани се со настаните и ликовите од [[Илинденско востание|Илинденскиот период]] и од [[Македонија во Втората светска војна|Народноослободителната борба]].<ref>''Народна поезија'' (приредил Кирил Пенушлиски), „Кочо Рацин“, Скопје, 1964, стр. 16-18.</ref> ===Тажачки песни=== Тажачките песни или тажаленките се песни кои се пеат само на [[Закоп|погреби]]. ==Епски песни== Македонските епски народни песни можат да се поделат во две основни групи: во првата, постарата, се опишуваат неверојатни настани и ликови поврзани со [[Митологија|митолошките]] и христијанските легенди, додека втората група ја сочинуваат борбените народни песни. Песните од првата група имаат митолошка и христијанска тематика со моралистичко-религиозна тенденција. Во митолошките песни често се застапени измислените суштества, како самовилои, змејови, чуми итн., при што некои мотиви во овие песни се позајмени од туѓите митологии, додека христијанските мотиви се преземени од Библијата и од средновековната црковна литература. Тематиката во овие песни е блиска на онаа во лирските митолошки и обредни песни. Најпосле, во оваа општа група можат да се сместат и епските песни за разни семејни и општествени настани кои се непознати во [[Историја|историјата]].<ref>''Народна поезија'' (приредил Кирил Пенушлиски), „Кочо Рацин“, Скопје, 1964, стр. 77.</ref> Втората група, борбени епски песни, е далеку побројна во македонската народна епика, а главниот мотив во овие песни е борбата на народот или на поединците против разни непријатели – од [[Отоманско Царство|османлиските]] поробувачи до фашистичките окупатори за време на [[Втора светска војна|Втората светска војна]]. Јуначките песни се најстарите борбени епски песни и тие се одликуваат со богата и разновидна содржина, а основата најчесто ја сочинуваат делата на [[Среден век|средновековните]] јунаци. Оттука, овие песни имаат некои [[Феудализам|феудални]] белези (дворците, гозбите, оружјето итн.). Освен за борбените подвизи на главните ликови, во јуначките песни се пее и за нивните свадби, кумства и други семејни настани. И ајдутските песни имаат централно место во македонската народна епика, а нивниот основен мотив е заштитата на народот од турските поробувачи. Во овие песни се опеани победите, но и неуспесите на [[Ајдутство|ајдуците]], причините поради кои станале ајдуци, мачењето на ајдуците, нивната смрт, предавствата итн. Карактеристично за овие борбени песни е тоа што во нив се појавуваат и женски главни ликови ([[Сирма Војвода|Сирма војвода]], [[Румена Војвода|Румена војвода]], [[Бојана војвода]] итн.). Во 1880-тите се појавиле револуционерните народни песни, поврзани со организираната борба против турското ропство. Овие песни се надоврзуваат на јуначките и на ајдутските песни, користејќи го нивното сиже и поетика, но во нив се застапени нови пароли и идеи (поимите за слободата, за татковината итн.). Исто така, овие песни се разликуваат од јуначките и од ајдутските по тоа што во нив не е потенцирана идеализацијата, така што тие се пореални, а описите на ликовите се попластични и полирски. Во некои револуционерни песни е присутно и литературното влијание. Најновите револуционерни песни потекнуваат од Втората светска војна, а најчестите мотиви во нив се: борбата против непријателот, разделбата со блиските, ранувањето или смртта во борбата. Често, во овие песни се преземени старите мотиви и содржини од ајдутските песни, само со мало приспособување, но во некои песни, старите мотиви добиваат сосема нова содржина.<ref>''Народна поезија'' (приредил Кирил Пенушлиски), „Кочо Рацин“, Скопје, 1964, стр. 77-80.</ref> Основен мотив во македонските епски песни е љубовта кон татковината и величање на јунаштината на историски познати и непознати личности. Идеализацијата на јунакот е главната цел во песните. Епските песни се одликуваат со богата идејна содржина, а жанровски се разликуваат како: * неисториски (митолошки, религиозно-легендарни мотиви) епски песни; * историски (јуначки, ајдутски, револуционерни, партизански) епски песни. ===Јуначки епски песни=== Јуначкиот епос започнал да се развива кон крајот на XIV век во времето на потпаѓањето на македонскиот народ под турска власт. Немајќи друг начин за одбрана, се јавува „народниот пејач“, кој го идеализира македонскиот јунак, давајќи му божествена сила, а исмевајќи го и омаловажувајќи го непријателот. Централен лик во македонскиот епос е [[Марко Крале]], но се јавуваат и други јунаци: [[Момчило војвода]], [[Болен Дојчин]], [[Јанкула војвода]], [[Секула Детенце]] итн. Одлики на јуначките епски песни се: * Јуначкиот епос се одликува со епска нарација – раскажување со свечен ритмички говор и епска широчина. Јунакот се опева во трето лице, тој е детално опишан, а исто така и настанот што се случува. Епската широчина се постигнува со епските повторувања (повторување на слични или исти стихови). Повторувањата на идентични стихови се нарекуваат епски ретардации. Нивната функција е да го забават или продолжат ритамот на епското дејство. * Композицијата на јуначкиот епос е шематизирана – почетокот на песната е обраќање кон слушателите да чујат за настанот и јунакот за кој ќе се раскажува, а потоа следува типизирано епско дејство – двобојот или подвигот на јунакот. * Во овие песни се користат силни поетски средства: хиперболи, споредби, контрасти, алегорија, словенска антитеза итн. Стихот е најчесто десетерец со цезура (пауза) по четвртиот слог – јуначки десетерец. * Епски протагонисти и антагонисти, каде што протагонистите се македонските јунаци, а антагонистите се нивните противници. Главни протагонисти во македонските јуначки песни се: [[Марко Крале]], [[Момчило Војвода]] и [[Болен Дојчин]]. (првите двајца се историски личности, додека Болен Дојчин е поетска конструкција). Антагонистите се типизирани како: [[Црна Арапина]], [[Жолта Чифутина]], [[Турци]] – [[јаничари]]. * Јуначки атрибути – во македонската јуначка песна тоа се коњот и оружјето на јунакот. ====Крале Марко во македонските епски песни==== Централен лик во македонските јуначки песни е [[Марко Крале]]. Според историските податоци тој е роден 1335 година, а по смртта на татко му, кралот [[Волкашин]], тој продолжил да владее со [[Западна Македонија]]. Неговата престолнина бил градот [[Прилеп]]. Имал двајца браќа – Андреја и Димитрија и една сестра – Милица. Се оженил за ќерката на [[Радослав Хлапен]], Елена, но подоцна ја напуштил поради нејзиниот неморал. Како турски вазал учествувал во битката против влашкиот војвода Мирче и борејќи се од страна на [[султанот Бајазит]], загинал кај [[Ровина]], близу [[Крајова]] 1394 година. Само од овие толку обични детали од животот на Марко „народниот пејач“ направил неповторлив јунак. Со сигурност не се знае зошто, но се претпоставува дека е заради неговиот заштитнички однос кон населението и заради неговата [[физиономија]]. Поетската биографија на Марко Крале е сочинета од: * мотивот за чудесното раѓање на јунакот (кога наречниците му прорекле дека ќе му ги скрши коските на татка си Волкашин); * мотивот за здобивањето на чудесната сила (во песните тој е змејски син или е задоен од самовили); * одбирањето на неговиот верен придружник – коњот Шарец (Шарко) кој има чудесни својства: лета, зборува, го советува; * јуначките подвизи и двобои; * губењето на силата на јунакот – во песните и преданијата Марко ја губи силата поради дрскоста што го повикал [[Господ]] на мегдан (се почувствувал рамен на Господа). Затоа е казнет со одземање на силата. Подеднакво внимание, „народниот пејач“ му посветува и на антагонистот – [[Црна Арапина]]. Тој е типизиран лик кој се јавува во двобоите со сите македонски јунаци (Марко Крале, [[Момчило Војвода]], [[Болен Дојчин]]). Тој го претставува злото, па затоа епитетот црн сраснал со неговото име. Во описите е хиперболизиран (во негативна конотација) и всушност претставува олицетворение на [[Османлии]]те – арачлии кои собирале големи даноци од сиромашниот македонски народ: '''„Марко Крале ја одменува свадбарината“''' ''Едно утро Марко ми подранил<br>'' ''из Прилепа Марко из Варошот,<br>'' ''да прошета Косовска наија;<br>'' ''уште први петли не пејале,<br>'' ''тој се фрли Шарцу на рамена<br>'' ''и ми тргна по бели друмови;<br>'' ''по среде ноќ низ Скопје помина;<br>'' ''дури петли први пропеале,<br>'' ''тој помина Качански клисури;<br>'' ''дури зора утро зазорила,<br>'' ''тој натури Косовска наија;<br>'' ''дури сонце утро да изгрее,<br>'' ''тој ми влезе во Косовско поле!<br>'' ''Ништо Марко среќа не го срети,<br>'' ''саде сретна Косовска девојка.<br>'' ''Марко нејзе вели: – Добро утро,<br>'' ''добро утро Косовко вдовице!<br>'' ''А таа нему одговори:<br>'' ''– Јас не сум ти Косовска вдовица,<br>'' ''тук сум си Косовска девојка.<br>'' ''Тога рече Марко Кралевиќе<br>'' ''– Ај ти тебе, Косовке девојке,<br>'' ''ќе те прашам, право да ми кажеш:<br>'' ''што ти тебе коси побелеле,<br>'' ''бело лико ти се расипало?<br>'' ''Али жалиш од рода твоего?<br>'' ''Што не си се млада омажила?<br>'' ''Тога рече Косовка девојка:<br>'' ''– Ја не жалам од рода моего,<br>'' ''туку има триесет години,<br>'' ''как, ми дошол црна Арапина,<br>'' ''од цара ми свадбина прекупил:<br>'' ''кој ќе јунак млади се ожени,<br>'' ''нему сака триесет и три минца,<br>'' ''а девојка која ќе се мажи,<br>'' ''нејзе сакат триесет минцови.<br>'' ''Мии браќа ми се сиромаси,<br>'' ''ми немаат азно да му дадат,<br>'' ''затоа ми коси побелеле,<br>'' ''бело лико ми се расипало!<br>'' ''Тога бара Марко во пазува,<br>'' ''ми извади триесет минцови,<br>'' ''и и даде Косовке девојке.<br>'' ''Тога рече Марко Кралевиќе:<br>'' ''– Да си сакаш момче спроти тебе,<br>'' ''да си сакаш, да си се омажиш<br>'' ''и на Арап свадбина да платиш.<br>'' ''Ќе те прашам Косовке девојке,<br>'' ''ќе те прашам, право да ми кажеш,<br>'' ''жити рода и твојта крвина,<br>'' ''жити вера наша православна,<br>'' ''жити име Христос Исусово,<br>'' ''немој мене ти да ме излажеш:<br>'' ''Каде му се кули Арапови?<br>'' ''Одговори Косовка девојка:<br>'' ''– Кули му се сами познаваат;<br>'' ''под Косово в зелени ливаѓе.<br>'' ''Тамо има белана чадора,<br>'' ''на чадорот од злато јаболко,<br>'' ''тоа свети како јасно сонце,<br>'' ''од далеку сами се познават.<br>'' ''Тога стегна Марко Кралевиќе,<br>'' ''тога стегна своја брза коња.<br>'' ''Го догледа стража Арапова,<br>'' ''го догледа уште оддалеку,<br>'' ''му говори црну Арапину:<br>'' ''– Арапине наши господине,<br>'' ''по друм иде страшна делија,<br>'' ''и страшно ми коња налутило,<br>'' ''од нозе му оган искри летат,<br>'' ''од уста ми бели пени паѓат,<br>'' ''од носот му сини пламни бијат,<br>'' ''од очи му секавици пуштат<br>'' ''и најстрашно ми се променило:<br>'' ''на плеќи му кожув од мечиште,<br>'' ''на глава му калпак од волчиште<br>'' ''и во уста нешто црно носи<br>'' ''како јагне половингодишно.<br>'' ''Тогаш рече црна Арапина:<br>'' ''– Ај ви вамо стражари<br>'' ''вие него убаво пречекајте''<br>'' ''и оружје од појас земите,<br>'' ''пратите го при мене да дојде;<br>'' ''тоа ми е младо неженато<br>'' ''тоа иде свадбина да плати,<br>'' ''ќе ми даде азно небројано.<br>'' ''Уште Арап лафот не дорече,<br>'' ''ми приближи Марко Кралевиќе.<br>'' ''Кога Марко стржари приближи,<br>'' ''а стражари сите избегаа,<br>'' ''кој по поле, кои по планина.<br>'' ''Право трга Арапу на чадор.<br>'' ''Марку нему вели: – Добро утро,<br>'' ''добро утро наши господине,<br>'' ''господине, Арап од прек, море!<br>'' ''Кажи мене што е свадбарина<br>'' ''да ти платам царска свадбарина,<br>'' ''оти после патов ќе си гледам,<br>'' ''зер сватови на пат ме чекаат.<br>'' ''Тога рече црна Арапина:<br>'' ''– Ај ти тебе, незнајна делијо,<br>'' ''дали уште не си се научил?<br>'' ''Еве има триесет години,<br>'' ''каде седам во рамно Косово:<br>'' ''кој ќе јунак млади се ожени,<br>'' ''нему зимам триесет и три минца,<br>'' ''а девојка која ќе се мажи,<br>'' ''нејзе зимам триесет минцови;<br>'' ''како тебе најголем јунака,<br>'' ''и шеесет пак не ти се многу!<br>'' ''Тога бара Марко во пазуви,<br>'' ''ми извади саде три минцови;<br>'' ''– На ти тебе, наши господине,<br>'' ''на ти тебе, саде три минцови:<br>'' ''верувај ме друго азно немам.<br>'' ''Ко ќе појдам по убава невеста,<br>'' ''што ќе мене дарој ме дарува,<br>'' ''си дарој тебе ќе подарам.<br>'' ''Тога рече црна Арапина:<br>'' ''-Ал ме лажиш, ал вистина велиш,<br>'' ''ал со мене шега ќе си биеш?<br>'' ''И ми зеде тешка топузина,<br>'' ''ми го удри три-четири пати.<br>'' ''Тога рече Марко Кралевиќе:<br>'' ''– Бог те убил црна Арапино!<br>'' ''Ал се смееш, ал вистина маваш,<br>'' ''ал од кожув правот ми го тресеш?<br>'' ''Почекај ме и јас да те удрам,<br>'' ''ти ќе видиш јунак како мава.<br>'' ''Пак извади Марко Кралевиќе,<br>'' ''ми извади своја топузина.<br>'' ''Кога Марко на Арапин мавна,<br>'' ''фала богу чудо и големо!<br>'' ''Снагата му во земи пропадна,<br>'' ''а глава му на страна побегна.<br>'' ''Пак се пушти по триесет стражари,<br>'' ''двајсет седум сите ги истепа,<br>'' ''а тројца саде ми остави,<br>'' ''да ми личат три млади телали,<br>'' ''да ми личат низ рамно Косово:<br>'' ''– Каде има јунак за женење,<br>'' ''да си сака мома спроти него,<br>'' ''да си сака да си се ожени!<br>'' ''Каде има мома за мажење,<br>'' ''да си сака момче спроти неа,<br>'' ''да си сака да си се омажи!<br>'' ''Заплатила Маркова десница,<br>'' ''заплатила сета свадбарина.<br>'' Крале Марко во оваа песна е праведникот кој е на страната на сиромашното население што не може да го плати големиот данок за свадбарина. Тој не се помирува со лошата судбина на луѓето и не може да дозволи тие цел живот да страдаат заради алчноста на [[Црна Арапина|Арапинот]]. Тој не е лично засегнат, но болката на другите не го остава рамнодушен. Ликот на Марко е хиперболизиран. Кога се приближува до шаторот на црната Арапина, неговите стражари се престрашуваат од појавата на коњ, од кого летаат искри и секавици, облечен во кожув од мечка, на главата со калпак од волк и со големи мустаќи кои изгледаат како полугодишно јагне. Во двобојот со Црна Арапина тој е надмоќен и со цинизам забележува: „Ал се смееш, ал вистина маваш, ал од кожув правот ми го тресеш?“, а потоа со леснотија го убива пресекувајќи му ја главата. Дејството во песната е претставено преку дијалошка форма, а стиховите се десетерци, типични за македонскиот јуначки епос. ====Болен Дојчин во македонската епска песна==== Голем јунак во македонската народна епска песна е и [[Болен Дојчин]], мотив често обработуван и во современата литература (песни, драми). Дојчин не е историска личност (барем нема податоци за реалната личност), тој е измислен лик, плод на народната фантазија. Антагонистот е повторно – [[Црна Арапина]]. Дојчин, со своите тројца побратими во минатото имал многу јуначки потфати, но последните девет години тој е паднат болен. Него го чува и негува сестра му Ангелина (во некои варијанти на песната таа му е жена). Тој ја очекува смртта, но не може да умре додека не му се освети на Црна Арапина, заради неговите страдања, но и заради страдањата на неговиот народ. Конечен повод да стане од смртната постела е недоличното однесување на Арапинот кој ја побарал сестра му за една вечер во неговиот шатор. Но, тој нема да му се освети само нему туку и на побратимите кои ја искористиле неговата немоќ и кои исто така сакаат да ја имаат Ангелина за себе. Така, Дојчин налик на [[Дон Кихот]], превиткан во триста лакти платно, со долга коса и брада, слаб и восочен во лицето, со непоткован коњ и ненаострена сабја, оди и го завршува својот подвиг – ги убива сите, а се враќа со наденатата глава на Арапинот на кол, по што легнува во својата постела и спокојно умира. Во песната се карактеристични епските повторувања со што се постигнува епската широчина и се забавува дејството. Дијалогот и тука е присутен и тоа меѓу Дојчин и Ангелина. Ликовите се хиперболизирани – Арапинот со негативни својства, а Дојчин со позитивни. Стиховите се десетерци како што е вообичаено во ваквите епски песни: '''„Болен Дојчин“''' ''Попаднала црна Арапина,<br>'' ''Попаднала под града Солуна,<br>'' ''Глава имат колку еден казан,<br>'' ''Уши имат колу два таруна,<br>'' ''Очи имат колку два шиника.<br>'' ''Ми кондисал под Солуна града,<br>'' ''Под Солуна, Солунски ливаѓе,<br>'' ''Па ми удрил белана чадара;<br>'' ''И ми собрал старци и попои,<br>'' ''Таин сакат од Солуна града,<br>'' ''На ден сакат по две фурни лебец,<br>'' ''И им сакат крава јалоица,<br>'' ''И им сакат по бочка ракија,<br>'' ''И им сакат по две бочки вино,<br>'' ''На ден сакат п’ убаа нееста,<br>'' ''На ноќ сакат п’ една малка мома,<br>'' ''Ми и’ љубит и ми и’ загубвит.<br>'' ''Сите ми се редум изредија,<br>'' ''Ред падна на млада Ангелина.<br>'' ''Ангелина Дојчинова сестра.<br>'' ''Ангелина Дојчинова сестра,<br>'' ''Дворје метит градум солзи ронит,<br>'' ''Со солзи ми дворје завадила.<br>'' ''Ја догледа брат је болен Дојчин:<br>'' ''„Ајти тебе сестро Ангелино!<br>'' ''Што те тебе нужба дотерало,<br>'' ''Дворје метиш дробни солзи рониш?<br>'' ''Али ти се, сестро, здодеало,<br>'' ''Рамни дворје, сестро, меетејќи?<br>'' ''Мене болно, сестро, гледаејќи? –<br>'' ''Рани, болки, сестро, врзеејќи,<br>'' ''И понади мене готвеејќи?“<br>'' ''„Ајти тебе брате, Болен Дојчин!<br>'' ''Та не ми се мене здодеало,<br>'' ''Рамно дворје, брате, метеејќи,<br>'' ''Тебе болно, брате, гледаејќи,<br>'' ''Рани, болки тебе врзеејќи,<br>'' ''И понади тебе готвеејќи;<br>'' ''Попаднала црна Арапина,<br>'' ''Попаднала под града Солуна,<br>'' ''Глава имат колку еден казан,<br>'' ''Уши имат колу два таруна,<br>'' ''Очи имат колку два шиника.<br>'' ''Ми кондисал под Солуна града,<br>'' ''Под Солуна, Солунски ливаѓе,<br>'' ''Па ми удрил белана чадара;<br>'' ''И ми собрал старци и попои,<br>'' ''Таин сакат од Солуна града,<br>'' ''На ден сакат по две фурни лебец,<br>'' ''И им сакат крава јалоица,<br>'' ''И им сакат по бочка ракија,<br>'' ''И им сакат по две бочки вино,<br>'' ''На ден сакат п’ убаа нееста,<br>'' ''На ноќ сакат п’ една малка мома,<br>'' ''Ми и’ љубит и ми и’ загубвит.<br>'' ''Сите ми се редум изредија,<br>'' ''Ред ми падна, мене ќе ме замат.“<br>'' ''И говорит брат је Болен Дојчин:<br>'' ''„Ајти тебе сестро Анеглино,<br>'' ''Ал тоа те тебе брига нашло?<br>'' ''Ево имат за девет години,<br>'' ''Каде лежам болно на постела;<br>'' ''Веќе ми се коски раскостиле,<br>'' ''Веќе ми се меса раскапале;<br>'' ''Коса ми е долу до појаса,<br>'' ''Брада ми е до црната земја,<br>'' ''Ај отвори шарена ковчега,<br>'' ''Да изваиш триста лакти платно,<br>'' ''Триста лакти платно бамбакерно,<br>'' ''Да изврзиш рани од анџари;<br>'' ''И земи ми моја вита сабја;<br>'' ''Ево имат за девет години,<br>'' ''Сабја в рака не ми е фатена,<br>'' ''Не фатена, ни па наоточена,<br>'' ''Веќе ми е сабја ’рѓосана.<br>'' ''Да ја носиш Умер калакчија,<br>'' ''Калакчија, мила побратима,<br>'' ''Да наточит моја вита сабја,<br>'' ''Да наточит сабја вересија,<br>'' ''Ако станам скапо ќе му платам,<br>'' ''Ак’ не станам, алал да ми чинит.“<br>'' ''Па ми стана млада Ангелина,<br>'' ''И ми зеде сабја ’рѓосана,<br>'' ''Ми отиде дури у Умера:<br>'' ''„Ајти тебе Умер калакчија,<br>'' ''Так ти Бога, ја ќе ти се мола!<br>'' ''Ме допуштил брат ми Болен Дојчин,<br>'' ''Болен лежит за девет години,<br>'' ''Веќе му се коски раскостиле,<br>'' ''Веќе му се меса раскапале;<br>'' ''Коса му е долу до појаса,<br>'' ''Брада му е до црната земја,<br>'' ''Сабја в рака не му е фатена,<br>'' ''Не фатена, ни па наоточена,<br>'' ''Веќе му е сабја ’рѓосана.<br>'' ''Лели си му верна побратима,<br>'' ''Да му остриш сабја вересија,<br>'' ''Ако станит скапо ќе ти платит,<br>'' ''Ак’ не станит, алал да му чиниш.“<br>'' ''Проговори Умер калакчија:<br>'' ''„Ајти тебе млада Ангелино,<br>'' ''Ангелино, сестро Дојчинова,<br>'' ''Чуму му е сабја наточена,<br>'' ''Лел’ је болен јунак Болен Дојчин?“<br>'' ''Проговара млада Ангелина:<br>'' ''„Попаднала црна Арапина,<br>'' ''Попаднала под града Солуна,<br>'' ''Глава имат колку еден казан,<br>'' ''Уши имат колу два таруна,<br>'' ''Очи имат колку два шиника.<br>'' ''Ми кондисал под Солуна града,<br>'' ''Под Солуна, Солунски ливаѓе,<br>'' ''Па ми удрил белана чадара;<br>'' ''И ми собрал старци и попои,<br>'' ''Таин сакат од Солуна града,<br>'' ''На ден сакат по две фурни лебец,<br>'' ''И им сакат крава јалоица,<br>'' ''И им сакат по бочка ракија,<br>'' ''И им сакат по две бочки вино,<br>'' ''На ден сакат п’ убаа нееста,<br>'' ''На ноќ сакат п’ една малка мома,<br>'' ''Ми и’ љубит и ми и’ загубвит.<br>'' ''Сите ми се редум изредија,<br>'' ''Ред ми падна, мене ќе ме земет.“<br>'' ''Проговори Умер калакчија:<br>'' ''„Ајти тебе млада Ангелино!<br>'' ''Ангелино, сестро Дојчинова,<br>'' ''Ак’ ми даваш твојте црни очи,<br>'' ''Црни очи, морски пијавици,<br>'' ''Да ти острам сабја Дојчинова.“<br>'' ''Расплака се лична Ангелина,<br>'' ''Се поврати назад плачеејќи,<br>'' ''Плачеејќи, назад пиштеејќи;<br>'' ''Од далеку Ангелина викат:<br>'' ''„Ајти тебе брате Болен Дојчин!<br>'' ''Не ми острит Умер калакчија,<br>'' ''Не ми острит сабја вересија,<br>'' ''Тук ми сакат мојве црни очи.“<br>'' ''Проговори брат је Болен Дојчин;<br>'' ''„Остај сабја, сестро Ангелино,<br>'' ''Остај сабја на бела постела,<br>'' ''И влези ми темни конушници,<br>'' ''Да изваиш моја брза коња,<br>'' ''Три години коња незобано,<br>'' ''Не глеано коња, ни чешано,<br>'' ''Ни па арно вода напоено,<br>'' ''Да ја водиш Митре Поморанче,<br>'' ''Налбатина, моја побратима,<br>'' ''Да ти коит коња вересија;<br>'' ''Ако станам скапо ќе му платам,<br>'' ''Ќе му платам жолтици дукати,<br>'' ''Ак’ не станам алал да ми чинит.“<br>'' ''Па ми стана млада Ангелина,<br>'' ''И ми влезе темни конушници,<br>'' ''Ми изваи нег’ва брза коња,<br>'' ''Ја однесе Митре Поморанче,<br>'' ''Да ми коит коња вересија:<br>'' ''„Так ти Бога Митре Поморанче,<br>'' ''Ме допуштил брат ми Болен Дојчин,<br>'' ''Болен лежит за девет години,<br>'' ''Веќе му се коски раскостиле,<br>'' ''Веќе му се меса раскапале;<br>'' ''Коса му е долу до појаса,<br>'' ''Брада му е до црната земја,<br>'' ''Лели си му верна побратима,<br>'' ''Да му коеш нег’ва брза коња,<br>'' ''Да му коеш коња вересија,<br>'' ''Ако станит скапо ќе ти платит,<br>'' ''Ак’ не станит алал да му чиниш.“<br>'' ''Проговори Митре Поморанче:<br>'' ''„Ајти тебе млада Ангелино,<br>'' ''Ангелино, сестро Дојчинова,<br>'' ''Чуму ти е коња Дојчинова,<br>'' ''Лел’ је болен јунак Болен Дојчин?“<br>'' ''Проговара млада Ангелина:<br>'' ''„Попаднала црна Арапина,<br>'' ''Попаднала под града Солуна,<br>'' ''Глава имат колку еден казан,<br>'' ''Уши имат колу два таруна,<br>'' ''Очи имат колку два шиника.<br>'' ''Ми кондисал под Солуна града,<br>'' ''Под Солуна, Солунски ливаѓе,<br>'' ''Па ми удрил белана чадара;<br>'' ''И ми собрал старци и попои,<br>'' ''Таин сакат од Солуна града,<br>'' ''На ден сакат по две фурни лебец,<br>'' ''И им сакат крава јалоица,<br>'' ''И им сакат по бочка ракија,<br>'' ''И им сакат по две бочки вино,<br>'' ''На ден сакат п’ убаа нееста,<br>'' ''На ноќ сакат п’ една малка мома,<br>'' ''Ми и’ љубит и ми и’ загубвит.<br>'' ''Сите ми се редум изредија,<br>'' ''Ред ми падна, мене ќе ме замат.“<br>'' ''И је велит Митре Поморанче:<br>'' ''„Ајти тебе млада Анелино,<br>'' ''Ангелино, сестро Дојчинова,<br>'' ''Ако даваш твое бело лице,<br>'' ''Твое лице како јасно сонце,<br>'' ''Твојте веѓи, морски пијавици,<br>'' ''Твојте очи како црно грозје,<br>'' ''Да ти ковам коња Дојчинова,<br>'' ''Да ти ковам коња вересија.“<br>'' ''Па ми викна млада Ангелина,<br>'' ''Викна, писна, на глас да ми плачит,<br>'' ''Раце кршит од бели колена,<br>'' ''Солзи ронит по бели образи,<br>'' ''Од образи, шарени пазуви,<br>'' ''Од пазуви, шарени скутои,<br>'' ''Од скутои, по земја сурова.<br>'' ''Си поведе коња Дојчинова,<br>'' ''Љуто к’лнит млада Ангелина: –<br>'' ''„Бог те убил Митре Поморјанче!<br>'' ''Заш не тргна сабја да м’ загубиш,<br>'' ''Туку мене ти ме посрамоти!“<br>'' ''Па си тргна дома си отиде,<br>'' ''И му кажвит брату си Дојчину:<br>'' ''„Ајти тебе брате болен Дојчин!<br>'' ''Што ми стори голема срамота,<br>'' ''Со твојата верна побратима,<br>'' ''Што јадефте, брате, што пиефте,<br>'' ''Што одефте в гори на лоење;<br>'' ''Кога реков за твојата коња,<br>'' ''Да ја коит, брате, вересија,<br>'' ''Што ми рече Митре Поморанче,<br>'' ''Ако даиш твое бело лице,<br>'' ''Ќе ти коам коња вересија.“<br>'' ''И се фрли јунак Болен Дојчин,<br>'' ''И се фрли на нога јуначка:<br>'' ''„Ајти тебе сестро Ангелино!<br>'' ''Страф да немаш, сестро, страм да немаш!<br>'' ''Ја отиди Плетикоса Павле,<br>'' ''Берберина, моја побратима,<br>'' ''Ево имат за девет години,<br>'' ''Каде лежам болно на постела;<br>'' ''Веќе ми се коски раскостиле,<br>'' ''Веќе ми се меса раскапале;<br>'' ''Коса ми е долу до појаса,<br>'' ''Брада ми е до црната земја,<br>'' ''Да ми стрижит коса вересија,<br>'' ''Да ми стрижит, брада да ми бричит.“<br>'' ''Па ми стана млада Ангелина,<br>'' ''Ми отиди Плетикоса Павле:<br>'' ''„Ајти тебе Плетикоса Павле:<br>'' ''Ме допуштил брат ми Болен Дојчин,<br>'' ''Болен лежит до девет години;<br>'' ''Веќе му се коски раскостиле,<br>'' ''Веќе му се меса раскапале;<br>'' ''Коса му е долу до појаса,<br>'' ''Брада му е до црната земја,<br>'' ''Лели си му верна побратима,<br>'' ''Да му стрижиш коса вересија,<br>'' ''Да му стрижеш, брада да му бричиш,<br>'' ''Ако станит скапо ќе ти платит,<br>'' ''Ак’ не станит алал да му чиниш.“<br>'' ''Проговори Плетикоса Павле:<br>'' ''„Ајти тебе млада Ангелино,<br>'' ''Ангелино, сестро Дојчинова,<br>'' ''Чуму му је коса острижена,<br>'' ''Чуму му је брада обричена,<br>'' ''Лел’ је болен јунак Болен Дојчин?“<br>'' ''Проговара млада Ангелина:<br>'' ''„Попаднала црна Арапина,<br>'' ''Попаднала под града Солуна,<br>'' ''Глава имат колку еден казан,<br>'' ''Уши имат колу два таруна,<br>'' ''Очи имат колку два шиника.<br>'' ''Ми кондисал под Солуна града,<br>'' ''Под Солуна, Солунски ливаѓе,<br>'' ''Ми удрила белана чадара;<br>'' ''И ми собра старци и попои,<br>'' ''Таин сакат од Солуна града,<br>'' ''На ден сакат по две фурни лебец,<br>'' ''И им сакат крава јалоица,<br>'' ''И им сакат по бочка ракија,<br>'' ''И им сакат по две бочки вино,<br>'' ''На ден сакат п’ убаа нееста,<br>'' ''На ноќ сакат п’ една малка мома,<br>'' ''Ми и’ љубит и ми и’ загубвит.<br>'' ''Сите ми се редум изредија,<br>'' ''Ред ми падна, мене ќе ме замат.“<br>'' ''Тогаш велит Плетикоса Павле:<br>'' ''„Ајти тебе млада Ангелино,<br>'' ''Ангелино сестро Дојчинова,<br>'' ''Ал ми даваш твоја тонка става;<br>'' ''Става имаш како морска трска;<br>'' ''Да ти стрижам коса Дојчинова,<br>'' ''Да ти стрижам, па и да ти бричам.“<br>'' ''Се поврна млада Ангелина,<br>'' ''Си отиде во рамно дворои:<br>'' ''„Ајти тебе брате Болен Дојчин!<br>'' ''Не си имал верни побратими,<br>'' ''Туку биле Турци неверници!<br>'' ''Ми посака тонката ми става.“<br>'' ''„Ајти тебе сестро Ангелино!<br>'' ''Убило ’и мојте побратими,<br>'' ''Убило ’и јадење пиење!<br>'' ''Ево имат за девет години,<br>'' ''Каде лежам болно на постела;<br>'' ''Веќе ми се коски раскостиле,<br>'' ''Веќе ми се меса раскапале;<br>'' ''Коса ми е долу до појаса,<br>'' ''Брада ми е до црната земја,<br>'' ''Ја отвори шарена ковчега,<br>'' ''Па извади триста лакти платно,<br>'' ''Триста лакти платно бамбакерно,<br>'' ''Да изврзеш рани од анџари,<br>'' ''Да престегнеш моја половина,<br>'' ''Да собереш коски раскостени,<br>'' ''Па подај ми моја боздогана,<br>'' ''Боздогана, моја вита сабја,<br>'' ''Доведи ми моја брза коња.“<br>'' ''Извади му млада Ангелина<br>'' ''Триста лакти платно бамбакерно,<br>'' ''Изврза му рани од анџари<br>'' ''Престегна му коски раскостени,<br>'' ''Рипна Дојчин на нога јуначка,<br>'' ''Си опаса сабја ’рѓосана,<br>'' ''Па ми вјана коња некована,<br>'' ''Си ја грабна тешка боздогана,<br>'' ''Право одит под града Солуна,<br>'' ''Право одит на бела чадара,<br>'' ''Право одит црна Арапина,<br>'' ''Пиштит, викат колку глас го држит:<br>'' ''„Ја излези црна Арапино!<br>'' ''Ја излези гламјо опалена!<br>'' ''Ја излези да се обидеме!<br>'' ''Та да видиш јунак од јунака!“<br>'' ''Си излезе црна Арапина,<br>'' ''Туку врескат како некој аждер:<br>'' ''„Чекај Дојчин, жолта восочино!<br>'' ''Чекај моја тешка боздогана,<br>'' ''Малу тежит, седумдесет ока.“<br>'' ''Арап фрли тешка боздогана,<br>'' ''Ја пречека Дојчин во десница.<br>'' ''„Чекај, чекај црна Арапино,<br>'' ''Црн Арапин, гламјо опалена,<br>'' ''Чекај моја тешка боздогана,<br>'' ''Малу тежит тристотини ока.“<br>'' ''Фрли Дојчин тешка боздогана,<br>'' ''Го погоди меѓу двете очи,<br>'' ''Се откина глава Арапова.<br>'' ''Рипна Дојчин од брзаго коња,<br>'' ''Глаа кладе на коња пред себе,<br>'' ''И ми тргна во града Солуна.<br>'' ''Врвит Дојчин по среде Солуна,<br>'' ''Што го виде сè ми се зачуди –<br>'' ''„Што ќе биде ова чудно чудо,<br>'' ''Овој јунак, како суво дрво,<br>'' ''Лице имат, како восок жолто,<br>'' ''Што ми стори голема умера!<br>'' ''Јунак било, јунак ќе да бидит!<br>'' ''Не му требат цркви манастири,<br>'' ''Да и’ праит, добро да им чинит!“<br>'' ''Ми помина по среде чаршија,<br>'' ''Право појде Умер калакчија:<br>'' ''„Ајти тебе Умер калакчија!<br>'' ''Сум те имал верна побратима,<br>'' ''Ти ја пратив сестра Ангелина<br>'' ''Да наточиш моја вита сабја,<br>'' ''Да наточиш сабја вересија,<br>'' ''Ако станам скапо да ти платам,<br>'' ''Ак’ не станам алал да ми чиниш.<br>'' ''Ајти тебе Умер калчкија,<br>'' ''Не си било верна побратима,<br>'' ''Не наточи моја вита сабја,<br>'' ''Не наточи сабја вересија,<br>'' ''Тук посака сестрините очи.<br>'' ''Ајти тебе Умер калчкија,<br>'' ''Сум станало скапо да ти платам,<br>'' ''Да ти платам твоја вересија“<br>'' ''Рипна Дојчин од брзаго коња,<br>'' ''Па ми тргна сабја дипленица,<br>'' ''Му ја зеде неговата глава.<br>'' ''И појде при Митре Поморанче:<br>'' ''„Ајти тебе Митре Поморанче,<br>'' ''Поморанче, верна побратима,<br>'' ''Што те имав кај мои црни очи,<br>'' ''Ти ја пратив сестра Ангелина<br>'' ''Да ми коеш моја брза коња,<br>'' ''Да ми коеш коња вересија,<br>'' ''Ако станам скапо да ти платам,<br>'' ''Ак’ не станам алал да ми чиниш.<br>'' ''Ајти тебе Митре Поморанче,<br>'' ''Не си било верна побратима,<br>'' ''Не окое моја брза коња,<br>'' ''Не окое коња вересија,<br>'' ''Тук посака сестриното лице.<br>'' ''Ајти тебе Митре Поморанче,<br>'' ''Што је ова голема срамота,<br>'' ''Што ми стори на мојата сестра!<br>'' ''Ајти тебе Митре Поморанче,<br>'' ''Сум станало скапо да ти платам,<br>'' ''Да ти платам твоја вересија“<br>'' ''Рипна Дојчин од брзаго коња,<br>'' ''Па ми тргна сабја дипленица,<br>'' ''Му ја зеде и негоа глава.<br>'' ''И појде при Плетикоса Павле:<br>'' ''„Ајти тебе Плетикоса Павле,<br>'' ''Сум те имал верна побратима,<br>'' ''Ти ја пратив сестра Ангелина<br>'' ''Да острижеш коса до појаса,<br>'' ''Да обричеш брада вересија,<br>'' ''Ако станам скапо да ти платам,<br>'' ''Ак’ не станам алал да ми чиниш.<br>'' ''Ајти тебе Плетикоса Павле,<br>'' ''Не си било верна побратима,<br>'' ''Не остриже коса до појаса,<br>'' ''Не обриче брада вересија,<br>'' ''Тук посака сестрината става.<br>'' ''Ајти тебе Плетикоса Павле,<br>'' ''Сум станало скапо да ти платам,<br>'' ''Да ти платам твоја вересија“<br>'' ''Рипна Дојчин од брзаго коња,<br>'' ''Па ми тргна сабја дипленица,<br>'' ''Му ја зеде и негоа глава.<br>'' ''Вјана Дојчин коња некована,<br>'' ''Отплатило таин на Арапа,<br>'' ''Отплатило верни побратими,<br>'' ''Отплатило скапа вересија,<br>'' ''Дома одит, од далеку викат:<br>'' ''„Ангелино, моја мила сестро,<br>'' ''Отвори ми наши вити порти,<br>'' ''Постели ми шарена одаја,<br>'' ''И барај ми свешти и ламбади,<br>'' ''Доведи ми попој законици,<br>'' ''Што сакаше, сестро, сè ти свршив,<br>'' ''Ќе се делит душа од снагава.<br>'' ''Да не жалиш, сестро, да не плачиш,<br>'' ''Тук да земеш свирци, дабоани,<br>'' ''Та да сториш голема донамба.“<br>'' ''И ми стана сестра Ангелина,<br>'' ''Ми отвори нивни вити порти,<br>'' ''Уплашена, мошне устрашена;<br>'' ''Кога виде глава од Арапа,<br>'' ''Го прегрна млада Ангелина,<br>'' ''Го однесе в шарена одаја,<br>'' ''Колку легна на мека постела,<br>'' ''Дури сестра свешта му запали,<br>'' ''Даде душа брат је Болен Дојчин.<br>'' ''Се собраје старци и попои,<br>'' ''Ми кладое свирци дабоани<br>'' ''Што ми бие три дни и три ноќи.<br>'' ===Ајдутски епски песни=== Ајдутските народни епски песни ја опеваат борбата на храбрите ајдути за ослободување на својот народ. Тие често се повлекуваат во шумите, откажувајќи се на тој начин од својот приватен живот и посветувајќи и се на татковината. Ликовите на ајдутите се пореални, не се хиперболизирани како на претходните јунаци. Во нив најчесто е претставен јунакот кој се жени со татковината (всушност го дава својот живот за неа). Централен лик во овие епски песни е Гоце Делчев за кого „народниот пејач“ испеал многу песни. Меѓу најпознатите вакви песни се „[[Болен ми лежи Миле Поп Орданов]]“ и „[[Слушам кај шумат шумите]]“: '''„Болен ми лежи Миле Поп Орданов“''' ''Болен ми лежи Миле Поп Орданов х2<br>'' ''над глава му стои стара му мајка,<br>'' ''жално го жали, милно го плачи.<br>'' ''Стани ми, стани, мое мило чедо, х2<br>'' ''твојте другари по сокаци одат,<br>'' ''жални песни пеат, тебе те споминат.<br>'' ''Бог да го прости Миле Поп Орданов, х2<br>'' ''Миле Поп Орданов за Народ загина,<br>'' ''за народ загина, за Македонија.<br>'' ''Неговите сестри во црно облечени, х2<br>'' ''свадба ќе прават, брата ќе женат,<br>'' ''брата ќе женат за Македонија.<br>'' ''Неговата мајка во црно облечена, х2<br>'' ''свадба ќе прави, сина ќе жени,<br>'' ''сина ќе жени за Македонија.<br>'' „'''Слушам кај шумат шумите'''“ ''Слушам кај шумат шумите,буките 2х<br>'' ''Слушам кај шумат буките 2х<br>'' ''плачат за војводата,капиданот.<br>'' ''Другари верни другари Македонци<br>'' ''кога низ село врвите,врвите<br>'' ''кога низ село врвите —–<br>'' ''со коњи да не тропате,не тропате. 2х<br>'' ''Со коњи да не тропате,тропате 2х<br>'' ''со коњи да не тропате —–<br>'' ''со пушки да не фрлате,не фрлате. 2х<br>'' ''Да не ве чуе мајка ми старата 2х<br>'' ''да не ве чуе мајка ми —-<br>'' ''ќе ве праша за мене аман за мене. 2х<br>'' ''Каде е син ми Костадин,Костадин 2х<br>'' ''каде е син ми Костадин —-<br>'' ''Костадин војводата капиданот. 2х<br>'' ''Син ти се мајко ожени,ожени 2х<br>'' ''син ти се мајко ожени —–<br>'' ''за една Македонка робинка. 2х<br>'' ===Партизански епски песни=== Најнови епски песни се [[партизан]]ските од времето на [[Втората светска војна]]. Традицијата во творењето во стилот на народното творештво трае до денес, но новите народни песни многу се разликуваат од претходните. Тие се пред се авторски (од познат автор) и не претрпуваат измени, ниту поправки со текот на времето. ==Лирско-епски песни== Во македонската народна поезија, освен лирски и епски, постојат и лирско-епски песни. Лирско-епски се оние песни во кои се испреплетуваат лирските и епските елементи, односно, лирски се мотивите и експресијата, а композицијата и строежот – епски. Во народните песни често се среќава преплетување на лирските и епските елементи. Обично се среќава во митолошките, тажачките и ајдутските песни, но како посебни видови се јавуваат: * [[балада]]та; * [[романса]]та. ===Народна балада=== Народната балада има епска сижетна основа, ликови на натприродни суштества ([[самовила|самовили]], [[змеј]]ови, [[наречници]]), но е проникната со лирски, силни чувства и [[драма]]тизам. Во неа се испреплетени [[фантазија|фантастични]] и [[реализам|реални]] елементи, а најчесто завршуваат [[трагедија|трагично]]. ===Народна романса=== За разлика од баладата, романсата е со поведра содржина и никогаш не завршува трагично. Романсите најчесто имаат љубовна содржина, а лирскиот драматизам предизвикува и ненадејно менување на емоционалното расположение. Таков е случајот со познатата романса: '''„Учи ме мајко, карај ме“''' ''Еееј, учи ме мајко карај ме<br>'' ''како да ја земам Лилјана<br>'' ''Лилјана мома убава<br>'' ''Лилјана тенка висока<br>'' ''Лилјана бела црвена<br>'' ''Лилјана ситен босиљок<br>'' ''Лилјана една на мајка.<br>'' ''Учам те синко карам те<br>'' ''како да ја земиш Лилјана<br>'' ''повикај триста мајстори<br>'' ''направи чешма шарена<br>'' ''наврати вода студена<br>'' ''сите селани ќе дојдат<br>'' ''и Лилјанини другарки<br>'' ''ем сите калеш невести<br>'' ''белким Лилјана ќе дојде.<br>'' ''Послуша Стојан мајка си<br>'' ''повика триста мајстори<br>'' ''направи чешма шарена<br>'' ''наврати вода студена<br>'' ''сите селани дојдоа<br>'' ''и Лилјанини другарки<br>'' ''ем сите калеш невести<br>'' ''кучка Лилјана не дојде.<br>'' ==Наводи== {{наводи}} ==Надворешни врски== *[https://makedonskijazik.mk/2018/10/лирски-народни-песни.html Лирски народни песни на makedonskijazik.mk] *[https://makedonskijazik.mk/2018/10/епски-народни-песни.html Епски народни песни на makedonskijazik.mk] *[https://makedonskijazik.mk/2018/10/лирско-епски-народни-песни.html Лирско-епски народни песни на makedonskijazik.mk] 8y9w7o6jfif2iqykv13yz1xhzfmfz04 5381438 5381437 2025-06-18T22:12:25Z ГП 23995 /* Зборници со македонски народни песни */ дополнување 5381438 wikitext text/x-wiki {{Македонски јазик}} '''Македонските народни песни''' се дел од [[македонската книжевност]], [[Македонска преродба|македонскиот романтизам (преродбата)]] и [[македонски фолкор|фолклорната литература]], претставувајќи дел од богатото фолклорно наследство на [[македонскиот народ]]. Народните песни потекнуваат од најдалечното минато, авторот е непознат (анонимен), а се зачувале со [[усна традиција|усно пренесување]] од колено на колено. Народните песни се делат на '''„лирски“''', '''„епски“''' и '''„лирско-епски“'''. ==Појава== Иако постоењето на обредните песни укажува на тоа дека народната песна е многу стара, сепак не постојат никакви документи од кои може точно да се открие кога се појавиле првите македонски народни песни, ниту пак да се согледаат процутот и исчезнувањето на одделни видови и нивната замена со други видови песни. Најстарото пишано сведоштво за постоењето на народните песни на [[Јужни Словени|Јужните Словени]] потекнува од [[Византија|византискиот]] историчар [[Теофилакт Симократ]], кој во 592 година запишал дека Словените свиреле на [[Лира (музички инструмент)|лири]] ([[Гусла|гусли]]) при што се претпоставува дека свирењето било придружено со пеење, но не е познато каква била содржината на тие песни. Подоцна, писателите на црковните книги остро ги осудувале народните песни поради нивниот [[Паганство|пагански]] карактер. На пример, епископот [[Константин Презвитер|Константин Преславски]] во „[[Поучително евангелие|Поучителното евангелие]]“ од [[9 век]] предупредува на опасноста од „бесовските песни“ и „бесовското пеење“. И презвитерот Козма во неговата беседа против [[Богомилство|богомилите]] ги осудува оние кои „пијат вино со гусли, со танци и со бесовски песни...“, укажувајќи дека „многу луѓе повеќе трчаат по игри, отколку в црква и повеќе ги сакаат басните, отколку книгите.“<ref>Кирил Пенушлиски, „За народната поезија“, во: ''Народна поезија'' (приредил: Кирил Пенушлиски), „Кочо Рацин“, Скопје, 1964, стр. 6-7.</ref> ==Мелографија== {{Музика на Македонија}} Колку што е познато, македонските народни песни првпат биле запишани во „[[Ерлангенски ракопис|Ерлангенскиот ракопис]]“ од [[18 век]], а првата македонска народна песна ја отпечатил [[Вук Караџиќ]] во неговата „Народна српска песмарица“ (1815 година). Во 1822 година, во неговото дело „Додатак Санктпетербургским сравнителним рјечницима свију језика и наречија са особитим огледима бугарског језика“ објавил уште 27 македонски народни песни од околината на [[Разлог (област)|Разлог]], кои Караџиќ ги запишал во [[Виена]]. Првата печатена збирка со македонски народни песни со наслов „Народне песме Македонских Бугара“ ја објавил [[Стефан Верковиќ]] во 1860 година во [[Белград]], а веќе следната година се појавил [[Зборник на Миладиновци|Зборникот]] на [[Браќа Миладиновци|браќата Миладиновци]].<ref>Кирил Пенушлиски, „За народната поезија“, во: ''Народна поезија'' (приредил Кирил Пенушлиски), „Кочо Рацин“, Скопје, 1964, стр. 7.</ref> Воопшто, македонските народни песни почнале поинтензивно да се запишуваат од средината на [[19 век]], во времето на [[Македонска преродба|Преродбата]], а првите собирачи на народното творештво од тој период најчесто биле истражувачи од соседните народи, како што се: Вук Караџиќ од [[Србија]], Стефан Верковиќ од [[Хрватска]], [[Словенија|Словенецот]] [[Станко Враз]], [[Виктор Иванович Григорович]] од [[Русија]] итн. Под влијание и поттик на Григорович, во [[Македонија]] започнува [[Македонска преродба|Преродбата]], па [[Димитар Миладинов]] се посветува на собирање народни умотворби, како и на отворање училишта и наоѓање приврзаници и наследници. Со макотрпна работа и со помош на брат му [[Константин Миладинов]], во 1861 година успеваат да го објават [[Зборникот на Миладиновци|Зборникот со народни песни]]. Освен [[браќата Миладиновци]] со собирачка дејност се занимавале и [[Кузман Шапкарев]], [[Марко Цепенков]], [[Ѓорѓија Пулевски]], [[Јосиф Чешмеџиев]], [[Александар Линин]] и др. Во периодот [[Македонска музика помеѓу двете светски војни|помеѓу двете светски војни]], собирањето и објавувањето на македонски народни умотворби било тешка задача. По [[Балкански војни|Балканските војни]] и [[Прва светска војна|Првата светска војна]], [[Македонија (регион)|Македонија]] била поделена помеѓу учесниците во војните: Србија, [[Бугарија]] и [[Грција]], и со еден дел од етничката територија останувајќи во [[Албанија]]. Насекаде било забрането македонското име, а особено строго се казнувало запишување или афирмација на народните умотворби. Во деловите окупирани од Србија и Грција било забрането користењето на [[Македонски јазик|мајчиниот јазик]], не само во институциите туку и во домашните услови. Затоа, каде што теророт бил најжесток, од овој период особено од [[Егејска Македонија|егејскиот дел на Македонија]] не се зачувани записи од народни умотворби. Малкуте записи што постојат се примарно направени од иселеници, воглавно во европските земји.<ref name="Marko Kitevski 1">„Јосиф Чешмеџиев, Македонски народни песни“, проф. д-р Марко Китевски, Камелеон, 2009 г., Скопје</ref><ref name="Marko Kitevski 2">„Јосиф Чешмеџиев, Македонски народни песни“, проф. д-р Марко Китевски, Гирланда, 2017 г., Скопје</ref> ===Зборници со македонски народни песни=== Почнувајќи од 19 век, објавени се повеќе зборници со македонски народни песни, како::<ref name="Marko Kitevski 1" /><ref name="Marko Kiteski 2" /> <ref>''Народна поезија'' (приредил Кирил Пенушлиски), „Кочо Рацин“, Скопје, 1964, стр. 135-136.</ref> * К. А. Шапкарев, ''Зборник од бугарски народни умотворби'' (Сборник от български народни умотворения), Софија, 1891-1894. * Наум Тахов, ''Зборник од македонски народни песни'' (Сборник от македонски народни песни), Софија, 1895. * В. Икономов, ''Зборник од старонародни умотворби од дебарско, кичевско и охридско'' (Сборник от старо-народни умотворения из дебьрско, кичевско и охридско), Солун, 1895. * [[Андре Мазон]], ''Словенски приказни од Југозападна Македонија'' ({{Јаз|fr|Contes slaves de la Macedoine Sud-occidentale}}), [[Париз]], 1923. * [[Панчо Михајлов]], ''Бугарски народни песни од Македонија'' ({{Јаз|bg|Български народни песни отъ Македония}}), Софија, 1924. * Ј. Ѓ. Киселиновиќ, ''Охридско-преспанска лира'', Битола, 1925. * [[Јосиф Чешмеџиев]], ''Бугарски македонски песни'' ({{Јаз|bg|Български македонски песни}})'', Софија, 1926. * [[Лудвик Куба]], ''Македонски песни'' ({{Јаз|cu|Македонски пѣсни}}), [[Прага]], 1928. * [[Добри Христов]], ''66 песни на македонските Бугари'' ({{Јаз|cu|66 пѣсни на македонскитѣ Българи}}), Софија, 1931. * [[Војислав Радовановиќ]], ''Мариовците во песните, приказните и шегите'' ({{Јаз|sr|Маријовци у песми, причи и шали}}), [[Скопје]], 1932. * [[Владимир Ѓорѓевиќ]], ''Српски народни мелодии'' ({{Јаз|sr|Српске народне мелодије, Јужна Србија}}). * Андре Мазон, ''Словенски документи, приказни и песни од Јужна Албанија'' ({{Јаз|fr|Documents, contes et shansons slaves de L’ Albanie de sud}})'', Париз, 1936. * [[Блаже Конески]], ''Збирка на македонски народни песни'', Скопје, 1945. * Блаже Конески, ''Од борбата, народни песни'', Скопје, 1947. * ''Македонски народни песни, собрани на фестивалите во Битола и Штип'', Скопје, 1948. * ''Антологија на македонската лирика'' (предговор: [[Димитар Митрев]]), Белград, 1951. * ''Македонски музички фолклор. Песни I'' (уредил: [[Живко Фирфов]]), Скопје, 1953. * Димитар и Костадин Г. Молероци, ''Зборник од народни умотворби и народни записи'' (Сборник от народни умотворения и народопис'', кн. XLVIII, Собрани от Димитьр и Костадин Г. Молерови), Софија, 1954. * Коста Црнушанов, ''Македонски народни песни'', Софија, 1956. * Станко Костиќ, ''Малешевски народни песни'', Институт за македонски јазик, Скопје, 1959. * ''Македонски музички фолклор. Песни II'' (уредил: Живко Фирфов), Скопје, 1959. * Паскал Паскалевски, ''Народни песни од Егејска Македонија'', Институт за македонски јазик, Скопје, 1959. * [[Стефан Верковиќ]], ''Македонски народни песни'', Скопје 1961. * ''Македонските мелографи од крајот на XIX век'', Институт за фолклор, Скопје, 1962. * ''Народна поезија'' (приредил [[Кирил Пенушлиски]]), „Кочо Рацин“, Скопје, 1964, Списоци на македонски народни песни: * Некомплетен [[список на македонски народни и староградски песни]]; * Некомплетен [[список на македонски лирски песни]]; * Некомплетен [[список на македонски епски песни]]; * Некомплетен [[s:Македонски народни песни|список на текстови на „вики извор“]]. ==Класификација== Класификацијата на народните песни е еден од најтешките фолклорни проблеми, а тоа произлегува од тематската разновидност, како и од карактерот, намената и употребата на песните. На пример, некои песни, според содржината се чисто љубовни, но бидејќи се пеат на свадбите, тие се вклучуваат и во групата на [[Свадба|свадбарски]] песни. Или, меѓу обредните песни ([[Лазарското пеење во Македонија|лазарски]], [[Ѓурѓовден|ѓурѓовденски]] итн.) има чисто љубовни песни, така што не е јасна нивната врска со обредот. Така, [[Стефан Верковиќ]] ги поделил песните според народните називи (велигденски, ѓурѓовденски, константиски, петровски, жетварски, аргатски, свадбени, лазарски и ороводни) без да ги наведе насловите на песните. Неговата поделба на песните според поводот и времето на нивното исполнување е слична на поделбата што ја применил [[Вук Караџиќ]] во неговите збирки со српски народни песни. На сличен начин е извршена и поделбата во [[Зборник на Миладиновци|Зборникот на браќата Миладиновци]]. Триесетина години подоцна, [[Кузман Шапкарев]] направил обид за поиздржана класификација, делејќи ги песните на четири групи, водејќи се од тогашната бугарска научна пракса. Оттука, во неговиот зборник, песните се поделени на: оддел 1 и 2 ([[Самовила|самовилски]], религиозни и обредни песни), оддел 3 (политички песни) и оддел 4 (песни од општествениот, семејниот иприватниот живот). Денес, народната поезија најчесто се дели на [[лирика]] и [[Епика|епика]], следејќи ги принципите за поделбата на уметничката поезија при што лирската поезија е субјективна, додека епската е раскажувачка, објективна и описна. Исто така, стилот во епските песни е опширен, мирен, возвишен и свечен, со изедначен ритам, додека поетиката на лирските песни се одликува со многу повеќе варијации. Меѓутоа, во народните песни понекогаш е многу тешко да се направи ова разграничување на лирски и епски песни, зашто многу од песните се лирско-епски.<ref>Кирил Пенушлиски, „За народната поезија“, во: ''Народна поезија'' (приредил Кирил Пенушлиски), „Кочо Рацин“, Скопје, 1964, стр. 9-12.</ref> ==Лирски песни== [[Лирика|Лирските народни песни]] имаат највисоки [[естетика|естетски]] вредности во народната [[поезија]]. Тие најчесто биле изведувани од жени, па затоа се нарекуваат и ''женски песни''. Сепак, и мажите, особено младите, биле автори и пејачи на многу лирски песни. [[Емоции]]те се основниот елемент, не опишувајќи ги настаните што ги придружуваат. Тоа се лични чувства на единката, радост или жалост, воодушевување или разочарување, љубов или омраза и други состојби што ги доживува човекот. Исто така, нивна одлика е и [[синкретизам|синкретичноста]], поврзаноста со музиката и играта, но и со обредот и магијата и другите форми на човековиот живот. Спаѓаат во најстарите народни песни и во минатото повеќе биле поврзани со обредите, магијата или други слични дејства, но подоцна се одделиле од нив и продолжиле самостојно да опстојуваат. Ги карактеризира разновидноста на темите, од разните чувства на поединецот, до комплексните односи на човекот со околината, активностите поврзани со календарот и слично. Во нив се величаат човечките доблести, а се осудуваат човечките зла.<ref>[https://macedonism.org/Македонска-Енциклопедија/лирски-народни-песни/ на macedonism.org]</ref> Притоа, во создавањето на овие песни учествувале различни социјални групи и со тоа се објаснува разновидноста во третирањето на одделни мотиви. Најчесто, лирските народни песни ги создавал селскиот свет. Градските лирски песни се од поново време и најчесто ги создавале занаетчиите, а во некои од нив има позајмени елементи и од уметничката поезија. Од почетокот на 19 век започнал процесот на мешањето на народните лирски песни создадени од овие две социјални групи.<ref>''Народна поезија'' (приредил Кирил Пенушлиски), „Кочо Рацин“, Скопје, 1964, стр. 15-16.</ref> Постојат повеќе видови лирски песни:<ref>[https://macedonism.org/Македонска-Енциклопедија/лирски-народни-песни/ на macedonism.org]</ref><ref>''Народна поезија'' (приредил Кирил Пенушлиски), „Кочо Рацин“, Скопје, 1964, стр. 16-18.</ref> * Обредни песни; * Религиски; * Трудови; * Љубовни; * Семејни; * Песни за деца; * Хумористични; * Тажаленки; * Родољубиви. ===Обредни песни=== Обредните песни се меѓу најстарите народни песни и имаат [[Паганство|паганско]] потекло, но со текот на времето дошло до промени во нивната форма и содржина, т.е. до нивно врзување со христијанските празници и до преземање бројни елементи од [[Библија|Библијата]] и од [[Хагиографија|хагиографската]] литература. Сепак, овие песни само делумно се [[Христијанство|христијанизирани]] и во нив сѐ уште се присутни паганските елементи. Тие се изведуваат само во определени денови, т.е. за време на христијанските празници ([[Божиќ]], [[Велигден]], [[Водици]], [[Ѓурѓовден]] итн.), но во оваа група спаѓаат и песните кои се пеат при раѓање, крштевање или при умирање. Исто така, во оваа група спаѓаат и додолските песни. Во сите обредни песни со текот на времето се натрупале различни елементи: пагански, христијански и реалистично-новелистички.<ref>''Народна поезија'' (приредил Кирил Пенушлиски), „Кочо Рацин“, Скопје, 1964, стр. 16-18.</ref> ====Коледарски лирски песни==== Коледарските песни се меѓу најстарите [[обредни песни]]. Тие потекнуваат уште од паганското време (пред [[христијанство]]то) и се пееле пред почетокот на новата година. Подоцна тие се поврзале со [[Христовото раѓање]]. Во нив се изразувале добри желби за здравје, среќа, бериќет, богатство, успех итн. Овие желби се искажувале од група [[коледари]] кои биле исклучиво мажи и кои ги импровизирале песните во зависност од ситуацијата. Песните имаат едноставна содржина и неразвиена [[мелодија]] (како [[скандирање]], [[рецитирање]]). Коледарите на постарите им посакувале здравје, почит од децата и внуците; на невестите – машко дете; на момите – да се омажат за саканиот… Домаќинките, пак, фрлале пченица врз коледарите и ги дарувале со пари, овошје итн., во зависност од имотната положба. Песните го најавувале [[Божиќ]], денот кога се празнувало [[Исус]]овото раѓање. Пример на коледарска песна: ''„Збирајте се дечиња“'' ''Збирајте се дечиња<br>'' ''сред село на грејачка,<br>'' ''огон да си палиме,<br>'' ''за да си изгреиме,<br>'' ''оти после ќе одиме<br>'' ''Коледе да викаме<br>'' ''костени да збираме<br>'' ''за Бадник да јадиме,<br>'' ''Божик да го чекаме,<br>'' ''и прасе да јадиме.<br>'' Понекогаш коледарските песни имаат и хумористична содржина: ''„Добро утро стара бабо“'' ''Добро утро стара бабо!<br>'' ''Дај ми колач и погача,<br>'' ''напи се вино и ракија,<br>'' ''појди в племна – запали ја,<br>'' ''сркни каша – попари се,<br>'' ''косни риба – убоцај се!<br>'' ====Лазарски песни==== Лазарските песни се слични со коледарските, но се изведуваат од девојки накитени со венци од цвеќиња. Тие му припаѓаат на циклусот [[пролет]]ни песни заедно со [[велигден]]ските и [[ѓурѓовден]]ските. Се пеат на [[Лазарова сабота]], пред Велигден. Девојките и жените одат во група по улиците или домовите, ги пеат песните и бараат дарови. Најчести мотиви тука се [[љубов]]та и [[семејство]]то. Особено нежни, лирски чувства среќаваме во песните наменети за децата: ''„Малечкоо, убоо, о Лазаре“'' ''Малечкоо, убоо, о Лазаре!<br>'' ''На диван ми седеше<br>'' ''со јаболко играше.<br>'' ''Мајка ле му викаше:<br>'' ''Малечкоо убоо,<br>'' ''доста седе на диван,<br>'' ''доста играш с` јаболко<br>'' ''да н`те царот догледат,<br>'' ''да н`ти царство поклонит!<br>'' ''Уште речта не рече,<br>'' ''ми го царот догледа,<br>'' ''и му царство поклони.<br>'' ====Додолски песни==== Особено интересни се додолските песни, односно песните за повикување на [[дожд]]. Тука доаѓа до израз [[верба]]та во [[магија|магиската моќ]] на зборовите и на самиот обред: ''„Дај ми, Боже, темен облак“'' ''Дај ми, Боже, темен облак,<br>'' ''да зароси ситна роса,<br>'' ''да запраши црна земја,<br>'' ''да се роди жито, просо,<br>'' ''да се ранат сирачиња,<br>'' ''сирачиња, сиромаси!<br>'' Содржината на песната е едноставна и јасна. Во неа се бара дождот – спасител кој ќе го врзе плодот, кој ќе им овозможи на сиромашните да преживеат. ====Песни за раѓањето, стапувањето во брак и смртта==== Посебно значајно место во обредните песни заземаат песните поврзани со [[раѓање]]то, стапувањето во [[брак]] и [[смрт]]та. За раѓањето нема многу песни, а и тие најчесто се црковни поврзани со ритуалот на [[крштевање]]то. Најбројни се [[свадба]]рските песни. Според тематските одлики и обичаите поврзани со нив се издвојуваат песни што се пеат пред свадбата, за време на свадбата и по неа. Моментот на разделбата на девојката од семејството е проследен со многу совети како таа да се однесува во новиот дом, но во следната песна е потенцирано дека новите роднини никогаш не ќе можат да ги заменат вистинските родители: ''„Прости ми, прости, еј мили татко“'' ''Прости ми, прости, еј мили татко,<br>'' ''оти ќе одам на туѓа куќа,<br>'' ''во туѓа куќа во туѓи луѓе.<br>'' ''Татко не ми је, татко ќе речам,<br>'' ''татко ќе речам, ќерко не велит,<br>'' ''мајка не ми је, мајка ќе речам,<br>'' ''мајка ќе речам, ќерко не велит.<br>'' ''Браќа не ми се, браќа ќе речам,<br>'' ''браќа ќе речам, сестро не велит.<br>'' ''Сестри не ми се, сестро ќе речам,<br>'' ''сестро ќе речам, сестро не велит.<br>'' ===Митолошки песни=== Митолошките песни се создавани во [[пагани|паганскиот период]], пред христијанизирањето. [[Словените]] имале своја [[словенска митологија|митологија]], [[Словенски богови|свои богови]] и разни [[митолошки суштества]], но за жал таа не е доволно проучена, па затоа се смета дека не е доволно развиена како [[старогрчка митологија|старогрчката]], [[римска митологија|римската]] или [[германска митологија|германската]]. Митолошките песни се однесуваат на разни пагански или христијански ликови, на небесните тела и природните појави, на разни измислени животни и суштества (самовили, змејови, наречници итн.), на претворање на луѓето во животни и обратно итн. На почетокот, тие биле лирски песни, еден вид мали поеми, но подоцна во нив се внесувале описи и повести, така што некои од нив добиле лирско-епска или епска форма. Според сижето и техниката, митолошките песни најчесто се [[Балада|балади]], драматски раскази за необични настани и личности. Според формата и според изразите, тие се помлади од обредните песни, но често се испреплетуваат со нив.<ref>''Народна поезија'' (приредил Кирил Пенушлиски), „Кочо Рацин“, Скопје, 1964, стр. 16-18.</ref> Во митолошките песни, често се среќаваат: [[самовила|самовили]], [[змеј]]ови, [[ламјa|ламји]], [[русалкa|русалки]] и други суштества кои биле олицетворение на [[природни појави|природните појави]]. Овие песни се сведоштво на креативниот дух на непросветениот човек од минатото кој се обидувал да си ги објасни сите природни појави, болести, несреќи и судбини. Суштествата често имаат [[антропоморфизам|човечки облик]], како на пример, самовилите кои се прекрасни девојки кои живееле по високите [[планина|планини]], под [[облак|облаците]]. Тие често се среќавале со овчарите, па дури и станувале нивни невести. Во следнава песна е претставен немирниот дух на една самовила: ''„Самовила и свекрва је“'' ''Самовила оро вила,<br>'' ''оро вила на планина.<br>'' ''Свекрва е викум викат:<br>'' ''– Самовило, снао мила<br>'' ''пушчи оро дојди дома,<br>'' ''от` ти плачит м`шко дете!<br>'' ''– А, свекрво, мајко мила!<br>'' ''Ќе ти пушча овца с млеко,<br>'' ''да нацицат м`шко дете:<br>'' ''ќе ти пушча тивка роса,<br>'' ''да иск`пит м`шко дете;<br>'' ''ќе ти пушча тивки ветер,<br>'' ''да заљељат м`шко дете.<br>'' Самовилата во оваа песна ги има сите човечки особини, но неодговорноста ја прави нечовечна. Таа оставила друг да се грижи за нејзиниот син, а таа се забавува и продолжува со моминскиот живот несвојствен за мајките. [[Болест]]ите биле чести непријатели на луѓето во минатото. Ужасните [[епидемија|епидемии]] кои покосувале голем број животи често биле претставувани како стари баби. [[Чума]]та која завладеала во [[Скопје]] е претставена како стара, грда баба во песната: ''„Ќе те питам, бабо“'' ''Ќе те питам, бабо, да ми кажеш,<br>'' ''што е Скопје, бабо, умирено,<br>'' ''петли пеат, бабо, пци `рвјачат,<br>'' ''нема луѓе, бабо, да вреворат;<br>'' ''дали оган Скопје го изгоре,<br>'' ''дали Вардар го однесе?<br>'' ''– Ко ме питаш, дете, ќе ти кажа,<br>'' ''што е Скопје, дете, умирено;<br>'' ''нити огон Скопје го изгоре,<br>'' ''нити Вардар Скопје го однесе,<br>'' ''јас сум, дете, Скопје умирала,<br>'' ''за три дена, дете, за три ноќи.<br>'' ''Ја не сум си, дете, стара баба,<br>'' ''тук сум си, дете, црна чума.<br>'' ===Религиски песни=== Кај религиските песни главни ликови се [[Бог во христијанството|христијанските божества]] и [[светец|светци]]. Во овие песни често се среќава врската на [[митологија]]та со [[христијанство]]то, на пример песните со [[Св. Ѓорѓија]] со [[ламја]]та, [[Богородица]] со [[самовилa|самовилите]] итн. Карактеристично за овие песни е тоа што се пореалистични и затоа, ликовите, иако се [[Библија|Библиски]], имаат човечки особини и се занимаваат со вообичаени дејности. [[Св. Никола]] е многу омилен лик и се среќава како старец со бела брада кој се занимава со градење, земјоделие итн: ''„Свети Никола гради цркви“'' ''Цркви гради стар свети Никола<br>'' ''градил ги е со злато и сребро,<br>'' ''оште малко не се доградени,<br>'' ''не стигнало и злато и сребро.<br>'' ''Па се чуди стар свети Никола,<br>'' ''дек да најде злато и сребро,<br>'' ''да догради цркви, манастири…<br>'' ===Трудови песни=== Трудовите песни најчесто се поврзани со полските работи, а често се поврзани со определени обреди чија намена била да се зголеми земјоделскиот род. Во оваа група спаѓаат жетварските, овчарските, аргатските и печалбарските песни, како и песните што се пеат при другите работи, како ткаење, гроздобер итн. Подоцна, со појавата на [[занает]]ите се појавиле песни поврзани со разните занаетчиски дејности.<ref>''Народна поезија'' (приредил Кирил Пенушлиски), „Кочо Рацин“, Скопје, 1964, стр. 16-18.</ref> ====Жетварски песни==== Во групата на трудовите песни, најмногубројни се жетварските. Во нив е претставен македонскиот трудољубив човек, кој жетвата ја сметал за празник, иако е најтешкиот дел од работата, која се вршела без времетраење, на жешко сонце, со особен напор. Истакнат е натпреварувачкиот дух во кој рамноправно учествувала и жената. Македонската жена, не само тука, туку и во сите други песни е прикажана како силна, цврста, издржлива, па дури и како победничка во жетварските натпревари. Таа рамноправно работи на нива, жнее, копа, ора, а истовремено раѓа и се грижи за децата и домот. Иако секаде е потенциран [[патријархат|патријархалниот]] дух, почитта кон главата на семејството, сепак јасно се гледа дека жената е столбот на семејството. Трудовите песни се често проткаени со љубовни мотиви. Способната, силна, ведра, здрава селска жена е вистински мајстор во жнеењето и предизвикувач на натпреварот. Таа се обложува: Извадок од [[Зборник на Миладиновци]]/ ''„657 песна“'' ''– Ако тебе ја наджнијам,<br>'' ''не ти сакам брза коња,<br>'' ''туку тебе добар јунак,<br>'' ''добар јунак да те земам.<br>'' И многу повеќе: жената си дава слобода да ги изрази своите чувства, да го избере самата својот љубен, и да го каже најважното: дека за неа љубовта е пред материјалните богатства. ====Аргатски песни==== Посебен вид трудови песни се аргатските. Аргатувањето, работењето на туѓ имот била честа дејност на сиромашниот Македонец. И тука учествувале и мажите и жените. Чести се и овчарските песни, но посебно тажен, елегичен тон имаат печалбарските песни кои во [[Македонија]] се создаваат до ден-денес. Во нив се потенцира неизживеаната младост; оставањето на младата невеста и на уште нероденото дете; тешкиот живот во туѓина; долгогодишното отсуство; честата смрт од напорната работа или лошите услови; тажните носталгични чувства итн. ====Печалбарски песни==== Печалбарството е неисцрпен мотив, забележителна во македонската историја. Во минатото за корка леб, денес за поубав живот, Македонецот често се решава да ја напушти својата татковина. Првичниот поттик за тој чекор илјадапати ќе го преколне, ќе ја жали својата судба, но татковината не ќе може да ја преболи. Каде и да е, тој вечно жали по своето огниште: ''„Зошто си ме мајко родила“'' ''Зошто си ме мајко родила, леле ле<br>'' ''цел живот не си ме видела,<br>'' ''ти си машко чедо родила, оф леле<br>'' ''и на друг си радост мајко дарила,<br>'' ''леле оф аман, леле ле<br>'' ''и на друг си радост мајко дарила.<br>'' ''Дење, ноќе одам скитам јас, леле леле<br>'' ''пеам, свирам, играм и плачам,<br>'' ''твојот лик го гледам секој пат,<br>'' ''оф леле леле<br>'' ''на тебе долгови ти враќам јас.<br>'' ''Херој биди мила мајко ти, леле ле<br>'' ''што си среќна ѕвезда родила,<br>'' ''јас ќе светам мајко како сјај, оф леле<br>'' ''за мојот мила мајко роден крај,<br>'' ''леле оф аман, леле ле<br>'' ''за мојот мила мајко роден крај.<br>'' Синот се прашува зошто воопшто е роден кога цел живот мора да биде одвоен од семејството, да печали, да ги враќа долговите. Тој пее и игра, но скришно тагува по својот роден крај, каде никогаш нема да се врати. Овие песни се испеани со многу тажни тонови. Во следната песна, девојката ја проколнува туѓината, зошто нејзиниот сакан таму си ја пронашол среќата: ''„Туѓината пуста да остане“'' ''Туѓината пуста да остане<br>'' ''Која од либето ме раздели<br>'' ''Што го чекам време три години<br>'' ''Ќе ги прашам млади печалбари<br>'' ''Дали го видовте мојто либе<br>'' ''Од туѓина дома да ми иде<br>'' ''На трета година писмо прати<br>'' ''И ми пиша нема да се врати<br>'' ''Не се враќа друга си заљуби<br>'' ''И за неја тој си се ожени<br>'' ===Љубовни песни=== Љубовните песни се најбројни лирски народни песни и се одликуваат со широка и разбновидна тематика: заљубување, пречки за љубовта, среќна или несреќна љубов, љубов од сметка, неверност, отфрлена љубов, грабнување на саканата итн. Чисто љубовните песни обично се кратки, без опис на настани, а подолгите песни се романси во кои се менуваат чувствата и расположенијата, со мирен и одмерен стил во развивањето на темата и без трагичен крај, иако можат да имаат драмски моменти. Меѓу љубовните песни има и балади чија основна концепција е драмска, дејствието е напнато и со непредвидени пресврти, а редовно имаат трагичен крај.<ref>''Народна поезија'' (приредил Кирил Пенушлиски), „Кочо Рацин“, Скопје, 1964, стр. 16-18.</ref> Љубовта прикажана во македонската народна песна е чиста, искрена, двострана, копнежлива, страстна, доживотна. Има песни во кои се изразува љубомората, зависта, пресметливоста, но тие се во многу помал број. Особено е истакната првата љубов која се почитува до гроб, и верноста како морална одлика на македонскиот народ. Дадената заклетва мора да се почитува, а неразделната љубов е најчест мотив. Кога младите мора да се разделат, тоа никогаш не потекнува од нив туку од некој друг (родителите, маќеата, завидливите роднини, лицемерните пријатели или смртта). На едноставен, но многу силен начин е претставена невозвратената љубов во следната песна: ''„Нели ти стига“'' ''Откако те млада заљубив<br>'' ''и по тебе памет изгубив.<br>'' ''Нели ти стига мојата младост<br>'' ''кажи ми ти,<br>'' ''и на мојте зборој поверувај им.<br>'' ''Се што имав, се ти подарив,<br>'' ''сета младост си ја изгубив.<br>'' ''Кажи ми, кажи кој те милува,<br>'' ''кој те гали кој те успива.<br>'' Со сличен мотив, неостварена љубов и тага за изминатата младост е и песната: ''„Ајде дали знаеш паметиш Милице“'' ''Ајде дали знаеш паметиш Милице<br>'' ''Кога си бевме малечки де-еј<br>'' ''Кога си бевме малечки Милице<br>'' ''Ај кога се двајцата љубевме<br>'' ''Ај кога се двајцата љубевме Милице<br>'' ''Во чичовото градинче де-еј<br>'' ''Во чичовото градинче Милице<br>'' ''Ај кај шарените цвеќиња<br>'' ''Ај кај шарените цвеќиња Милице<br>'' ''Трендафил цвеќе цутеше де-еј<br>'' ''Трендафил цвеќе цутеше Милице<br>'' ''Ај на градите ти паѓаше<br>'' ''Ај на градите ти паѓаше Милице<br>'' ''Ти на скутот ми спиеше де-еј<br>'' ''Ти на скутот ми спиеше Милице<br>'' ''Ај тогаш ти лице целував<br>'' ''Ај тогаш ти лице целував Милице<br>'' ''Лице ти беше спотнато де-еј<br>'' ''Лице ти беше спотнато Милице<br>'' ''Ај на срце оган ти гореше<br>'' ''Ај на срце оган ти гореше Милице<br>'' ''Ти мене жално ме гледаше де-еј<br>'' ''Ти мене жално ме гледаше Милице<br>'' ''Ај од очи солзи ронеше.<br>'' Љубовните песни често се поврзани со градскиот живот, оттаму и [[Македонска староградска музика|Староградските песни]], како што е песната: ''„На Струга дуќан да имам“'' ''Што ми е мило ем драго<br>'' ''На Струга дуќан да имам<br>'' ''Оф леле леле либе ле<br>'' ''Срцево ми го изгоре.<br>'' ''На Струга дуќан да имам<br>'' ''На кепенците да седам<br>'' ''Оф леле леле либе ле<br>'' ''Срцево ми го изгоре.<br>'' ''На кепенците да седам<br>'' ''Струшките моми да гледам<br>'' ''Оф леле леле либе ле<br>'' ''Срцево ми го изгоре.<br>'' ''Струшките моми да гледам<br>'' ''Кога ми одат на вода<br>'' ''Оф леле леле либе ле<br>'' ''Срцево ми го изгоре.<br>'' Песната е весела, разиграна, но стихот: ''срцево ми го изгоре'', ја покажува силната љубов и страст што ја чувствува момчето, секојдневно чекајќи да помине неговата сакана крај него. Во љубовните песни, освен љубовта меѓу младите, може да биде прикажана и мајчината љубов. Најубав пример за тоа е познатата песна: ''„Распукала Шар Планина“'' ''Распукала, распукала Шар Планина,<br>'' ''Ајде распукала, распукала Шар Планина,<br>'' ''Ми поклопи, ми поклопи три овчара,<br>'' ''Ајде ми поклопи, ми поклопи три овчара.<br>'' ''Први овчар, први овчар и се моли,<br>'' ''Ајде пушти мене, пушти мене Шар Планино,<br>'' ''Имам жена, имам жена што ме жали,<br>'' ''Ајде имам жена, имам жена што ме жали.<br>'' ''Втори овчар, втори овчар и се моли,<br>'' ''Ајде пушти мене, пушти мене Шар Планино,<br>'' ''Имам сестра, имам сестра што ме жали,<br>'' ''Ајде имам сестра, имам сестра што ме жали.<br>'' ''Трети овчар, трети овчар и се моли,<br>'' ''Ајде пушти мене, пушти мене Шар Планино,<br>'' ''Имам мајка, имам мајка што ме жали,<br>'' ''Ајде имам мајка, имам мајка што ме жали.<br>'' ''Жена жали, жена жали ден допладне,<br>'' ''Ајде сестра жали, сестра жали дур је дома,<br>'' ''Мајка жали, мајка жали дур до гроба,<br>'' ''Ајде мајка жали, мајка жали дур до гроба.<br>'' Во песната, со градација е претставена љубовта на мајката која жали по своето дете целиот живот. ===Семејни песни=== Семејните песни обработуваат широк круг мотиви од секојдневниот живот и од односите меѓу членовите на семејството. Особено се бројни песните за односите меѓу невестата и свекрвата (свекорот), деверот, золвата итн. Овие песни се пеат во разни прилики и на разни места.<ref>''Народна поезија'' (приредил Кирил Пенушлиски), „Кочо Рацин“, Скопје, 1964, стр. 16-18.</ref> ===Песни за деца=== Песните за деца се едноставни, куси песнички, често брзозборки кои имаат образовна содржина (да поучат). Тука спаѓаат приспивните песни, песните за животните и растенијата, залагалките, бројалките итн. Приспивните и детските песни не се многу застапени во македонската народна поезија. Тематиката на детските песни е поврзана со детските игри, а со нив децата се запознаваат и со некои основни поими: броење, изговор на некои гласови, својствата на домашните животни итн. Некои од нив ги пеат самиет деца, а други ги пеат нивните блиски (мајката, бабата итн.). Приспивните песни имаат многу разновидна тематика, тие се постари и во нив се изразуваат добри желби за иднината на детето. Нивниот ритам одгвовара на нишањето, а мелодијата е монотона со цел да се успие детето.<ref>''Народна поезија'' (приредил Кирил Пенушлиски), „Кочо Рацин“, Скопје, 1964, стр. 16-18.</ref> ===Хумористични песни=== Шегобијните и сатиричните песни спаѓаат во помладите народни песни, најверојатно од периодот на родовото општество. На почетокот, смеата и сатирата биле насочени кон неспособните луѓе, а подоцна против класната нееднаквост. Основната цел им е да насмеат, па затоа во народот се нарекуваат „смешни“ песни. Предмет на исмејувањето се разни човечки недостатоци и слабости, но како ликови се јавуваат одредени животни кои [[Алегорија|алегориски]] ги прикажуваат човечките својства. Сепак, главната намена на овие песни е смеата, а не поуката.<ref>''Народна поезија'' (приредил Кирил Пенушлиски), „Кочо Рацин“, Скопје, 1964, стр. 16-18.</ref> Смилата за шега јасно се огледа во македонските хумористични песни, како на пример во следнава: ''„Зајко младоженец“'' ''Сторил ниет зајко, зајко да се жени<br>'' ''зајко кокорајко, токмо младожења<br>'' ''Сторил ниет зајко, зајко да се жени<br>'' ''зајко кокорајко,зајко да се жени, зајко кокорајко<br>'' ''зајко сербеслија упрчил мустаќи<br>'' ''си натресол гаќи, нагрнал џамадан<br>'' ''капа писќулија, море, токмо младожења.<br>'' ''Ми ожеил зајко лиса удовица<br>'' ''свеска испосница, личи на невеста.<br>'' ''Ми поканил зајко, китени сватови<br>'' ''мечка месарија, вучица кумица, ежо тапанџија.<br>'' Рефрен:<br> ''Дејгиди зајко ерген мераклија<br>'' ''Се накити лиса, лиса удовица,<br>'' ''маза размазана, селска визитарка.<br>'' ''Кога виде зајко, ’рти ем ловџии,<br>'' ''се уплашил зајо, личен младожења.<br>'' ''Па си тргна зајко, низ Солунско поле,<br>'' ''таму си сретнал зајко, до два-три ловџии<br>'' ''ем они си носат пушки сачмајлии,<br>'' ''‘рти ем загари, све одбор ловџии,<br>'' ''море, силни нишанџии.<br>'' ''Па си летнал зајко, зајко да ми бега,<br>'' ''зајко кокорајко, лишен младожења<br>'' ''си искинал гаќи, размрсил мустаќи,<br>'' ''искинал гаќи, расмрсил мустаќи,<br>'' ''искинал џамадан, викнал се, провикнал;<br>'' ''море не сум младожења!<br>'' ===Родољубиви песни=== Родољубивите песни се најмладиот вид народни песни, кои ги искажуваат стремежите за слобода, а поврзани се со настаните и ликовите од [[Илинденско востание|Илинденскиот период]] и од [[Македонија во Втората светска војна|Народноослободителната борба]].<ref>''Народна поезија'' (приредил Кирил Пенушлиски), „Кочо Рацин“, Скопје, 1964, стр. 16-18.</ref> ===Тажачки песни=== Тажачките песни или тажаленките се песни кои се пеат само на [[Закоп|погреби]]. ==Епски песни== Македонските епски народни песни можат да се поделат во две основни групи: во првата, постарата, се опишуваат неверојатни настани и ликови поврзани со [[Митологија|митолошките]] и христијанските легенди, додека втората група ја сочинуваат борбените народни песни. Песните од првата група имаат митолошка и христијанска тематика со моралистичко-религиозна тенденција. Во митолошките песни често се застапени измислените суштества, како самовилои, змејови, чуми итн., при што некои мотиви во овие песни се позајмени од туѓите митологии, додека христијанските мотиви се преземени од Библијата и од средновековната црковна литература. Тематиката во овие песни е блиска на онаа во лирските митолошки и обредни песни. Најпосле, во оваа општа група можат да се сместат и епските песни за разни семејни и општествени настани кои се непознати во [[Историја|историјата]].<ref>''Народна поезија'' (приредил Кирил Пенушлиски), „Кочо Рацин“, Скопје, 1964, стр. 77.</ref> Втората група, борбени епски песни, е далеку побројна во македонската народна епика, а главниот мотив во овие песни е борбата на народот или на поединците против разни непријатели – од [[Отоманско Царство|османлиските]] поробувачи до фашистичките окупатори за време на [[Втора светска војна|Втората светска војна]]. Јуначките песни се најстарите борбени епски песни и тие се одликуваат со богата и разновидна содржина, а основата најчесто ја сочинуваат делата на [[Среден век|средновековните]] јунаци. Оттука, овие песни имаат некои [[Феудализам|феудални]] белези (дворците, гозбите, оружјето итн.). Освен за борбените подвизи на главните ликови, во јуначките песни се пее и за нивните свадби, кумства и други семејни настани. И ајдутските песни имаат централно место во македонската народна епика, а нивниот основен мотив е заштитата на народот од турските поробувачи. Во овие песни се опеани победите, но и неуспесите на [[Ајдутство|ајдуците]], причините поради кои станале ајдуци, мачењето на ајдуците, нивната смрт, предавствата итн. Карактеристично за овие борбени песни е тоа што во нив се појавуваат и женски главни ликови ([[Сирма Војвода|Сирма војвода]], [[Румена Војвода|Румена војвода]], [[Бојана војвода]] итн.). Во 1880-тите се појавиле револуционерните народни песни, поврзани со организираната борба против турското ропство. Овие песни се надоврзуваат на јуначките и на ајдутските песни, користејќи го нивното сиже и поетика, но во нив се застапени нови пароли и идеи (поимите за слободата, за татковината итн.). Исто така, овие песни се разликуваат од јуначките и од ајдутските по тоа што во нив не е потенцирана идеализацијата, така што тие се пореални, а описите на ликовите се попластични и полирски. Во некои револуционерни песни е присутно и литературното влијание. Најновите револуционерни песни потекнуваат од Втората светска војна, а најчестите мотиви во нив се: борбата против непријателот, разделбата со блиските, ранувањето или смртта во борбата. Често, во овие песни се преземени старите мотиви и содржини од ајдутските песни, само со мало приспособување, но во некои песни, старите мотиви добиваат сосема нова содржина.<ref>''Народна поезија'' (приредил Кирил Пенушлиски), „Кочо Рацин“, Скопје, 1964, стр. 77-80.</ref> Основен мотив во македонските епски песни е љубовта кон татковината и величање на јунаштината на историски познати и непознати личности. Идеализацијата на јунакот е главната цел во песните. Епските песни се одликуваат со богата идејна содржина, а жанровски се разликуваат како: * неисториски (митолошки, религиозно-легендарни мотиви) епски песни; * историски (јуначки, ајдутски, револуционерни, партизански) епски песни. ===Јуначки епски песни=== Јуначкиот епос започнал да се развива кон крајот на XIV век во времето на потпаѓањето на македонскиот народ под турска власт. Немајќи друг начин за одбрана, се јавува „народниот пејач“, кој го идеализира македонскиот јунак, давајќи му божествена сила, а исмевајќи го и омаловажувајќи го непријателот. Централен лик во македонскиот епос е [[Марко Крале]], но се јавуваат и други јунаци: [[Момчило војвода]], [[Болен Дојчин]], [[Јанкула војвода]], [[Секула Детенце]] итн. Одлики на јуначките епски песни се: * Јуначкиот епос се одликува со епска нарација – раскажување со свечен ритмички говор и епска широчина. Јунакот се опева во трето лице, тој е детално опишан, а исто така и настанот што се случува. Епската широчина се постигнува со епските повторувања (повторување на слични или исти стихови). Повторувањата на идентични стихови се нарекуваат епски ретардации. Нивната функција е да го забават или продолжат ритамот на епското дејство. * Композицијата на јуначкиот епос е шематизирана – почетокот на песната е обраќање кон слушателите да чујат за настанот и јунакот за кој ќе се раскажува, а потоа следува типизирано епско дејство – двобојот или подвигот на јунакот. * Во овие песни се користат силни поетски средства: хиперболи, споредби, контрасти, алегорија, словенска антитеза итн. Стихот е најчесто десетерец со цезура (пауза) по четвртиот слог – јуначки десетерец. * Епски протагонисти и антагонисти, каде што протагонистите се македонските јунаци, а антагонистите се нивните противници. Главни протагонисти во македонските јуначки песни се: [[Марко Крале]], [[Момчило Војвода]] и [[Болен Дојчин]]. (првите двајца се историски личности, додека Болен Дојчин е поетска конструкција). Антагонистите се типизирани како: [[Црна Арапина]], [[Жолта Чифутина]], [[Турци]] – [[јаничари]]. * Јуначки атрибути – во македонската јуначка песна тоа се коњот и оружјето на јунакот. ====Крале Марко во македонските епски песни==== Централен лик во македонските јуначки песни е [[Марко Крале]]. Според историските податоци тој е роден 1335 година, а по смртта на татко му, кралот [[Волкашин]], тој продолжил да владее со [[Западна Македонија]]. Неговата престолнина бил градот [[Прилеп]]. Имал двајца браќа – Андреја и Димитрија и една сестра – Милица. Се оженил за ќерката на [[Радослав Хлапен]], Елена, но подоцна ја напуштил поради нејзиниот неморал. Како турски вазал учествувал во битката против влашкиот војвода Мирче и борејќи се од страна на [[султанот Бајазит]], загинал кај [[Ровина]], близу [[Крајова]] 1394 година. Само од овие толку обични детали од животот на Марко „народниот пејач“ направил неповторлив јунак. Со сигурност не се знае зошто, но се претпоставува дека е заради неговиот заштитнички однос кон населението и заради неговата [[физиономија]]. Поетската биографија на Марко Крале е сочинета од: * мотивот за чудесното раѓање на јунакот (кога наречниците му прорекле дека ќе му ги скрши коските на татка си Волкашин); * мотивот за здобивањето на чудесната сила (во песните тој е змејски син или е задоен од самовили); * одбирањето на неговиот верен придружник – коњот Шарец (Шарко) кој има чудесни својства: лета, зборува, го советува; * јуначките подвизи и двобои; * губењето на силата на јунакот – во песните и преданијата Марко ја губи силата поради дрскоста што го повикал [[Господ]] на мегдан (се почувствувал рамен на Господа). Затоа е казнет со одземање на силата. Подеднакво внимание, „народниот пејач“ му посветува и на антагонистот – [[Црна Арапина]]. Тој е типизиран лик кој се јавува во двобоите со сите македонски јунаци (Марко Крале, [[Момчило Војвода]], [[Болен Дојчин]]). Тој го претставува злото, па затоа епитетот црн сраснал со неговото име. Во описите е хиперболизиран (во негативна конотација) и всушност претставува олицетворение на [[Османлии]]те – арачлии кои собирале големи даноци од сиромашниот македонски народ: '''„Марко Крале ја одменува свадбарината“''' ''Едно утро Марко ми подранил<br>'' ''из Прилепа Марко из Варошот,<br>'' ''да прошета Косовска наија;<br>'' ''уште први петли не пејале,<br>'' ''тој се фрли Шарцу на рамена<br>'' ''и ми тргна по бели друмови;<br>'' ''по среде ноќ низ Скопје помина;<br>'' ''дури петли први пропеале,<br>'' ''тој помина Качански клисури;<br>'' ''дури зора утро зазорила,<br>'' ''тој натури Косовска наија;<br>'' ''дури сонце утро да изгрее,<br>'' ''тој ми влезе во Косовско поле!<br>'' ''Ништо Марко среќа не го срети,<br>'' ''саде сретна Косовска девојка.<br>'' ''Марко нејзе вели: – Добро утро,<br>'' ''добро утро Косовко вдовице!<br>'' ''А таа нему одговори:<br>'' ''– Јас не сум ти Косовска вдовица,<br>'' ''тук сум си Косовска девојка.<br>'' ''Тога рече Марко Кралевиќе<br>'' ''– Ај ти тебе, Косовке девојке,<br>'' ''ќе те прашам, право да ми кажеш:<br>'' ''што ти тебе коси побелеле,<br>'' ''бело лико ти се расипало?<br>'' ''Али жалиш од рода твоего?<br>'' ''Што не си се млада омажила?<br>'' ''Тога рече Косовка девојка:<br>'' ''– Ја не жалам од рода моего,<br>'' ''туку има триесет години,<br>'' ''как, ми дошол црна Арапина,<br>'' ''од цара ми свадбина прекупил:<br>'' ''кој ќе јунак млади се ожени,<br>'' ''нему сака триесет и три минца,<br>'' ''а девојка која ќе се мажи,<br>'' ''нејзе сакат триесет минцови.<br>'' ''Мии браќа ми се сиромаси,<br>'' ''ми немаат азно да му дадат,<br>'' ''затоа ми коси побелеле,<br>'' ''бело лико ми се расипало!<br>'' ''Тога бара Марко во пазува,<br>'' ''ми извади триесет минцови,<br>'' ''и и даде Косовке девојке.<br>'' ''Тога рече Марко Кралевиќе:<br>'' ''– Да си сакаш момче спроти тебе,<br>'' ''да си сакаш, да си се омажиш<br>'' ''и на Арап свадбина да платиш.<br>'' ''Ќе те прашам Косовке девојке,<br>'' ''ќе те прашам, право да ми кажеш,<br>'' ''жити рода и твојта крвина,<br>'' ''жити вера наша православна,<br>'' ''жити име Христос Исусово,<br>'' ''немој мене ти да ме излажеш:<br>'' ''Каде му се кули Арапови?<br>'' ''Одговори Косовка девојка:<br>'' ''– Кули му се сами познаваат;<br>'' ''под Косово в зелени ливаѓе.<br>'' ''Тамо има белана чадора,<br>'' ''на чадорот од злато јаболко,<br>'' ''тоа свети како јасно сонце,<br>'' ''од далеку сами се познават.<br>'' ''Тога стегна Марко Кралевиќе,<br>'' ''тога стегна своја брза коња.<br>'' ''Го догледа стража Арапова,<br>'' ''го догледа уште оддалеку,<br>'' ''му говори црну Арапину:<br>'' ''– Арапине наши господине,<br>'' ''по друм иде страшна делија,<br>'' ''и страшно ми коња налутило,<br>'' ''од нозе му оган искри летат,<br>'' ''од уста ми бели пени паѓат,<br>'' ''од носот му сини пламни бијат,<br>'' ''од очи му секавици пуштат<br>'' ''и најстрашно ми се променило:<br>'' ''на плеќи му кожув од мечиште,<br>'' ''на глава му калпак од волчиште<br>'' ''и во уста нешто црно носи<br>'' ''како јагне половингодишно.<br>'' ''Тогаш рече црна Арапина:<br>'' ''– Ај ви вамо стражари<br>'' ''вие него убаво пречекајте''<br>'' ''и оружје од појас земите,<br>'' ''пратите го при мене да дојде;<br>'' ''тоа ми е младо неженато<br>'' ''тоа иде свадбина да плати,<br>'' ''ќе ми даде азно небројано.<br>'' ''Уште Арап лафот не дорече,<br>'' ''ми приближи Марко Кралевиќе.<br>'' ''Кога Марко стржари приближи,<br>'' ''а стражари сите избегаа,<br>'' ''кој по поле, кои по планина.<br>'' ''Право трга Арапу на чадор.<br>'' ''Марку нему вели: – Добро утро,<br>'' ''добро утро наши господине,<br>'' ''господине, Арап од прек, море!<br>'' ''Кажи мене што е свадбарина<br>'' ''да ти платам царска свадбарина,<br>'' ''оти после патов ќе си гледам,<br>'' ''зер сватови на пат ме чекаат.<br>'' ''Тога рече црна Арапина:<br>'' ''– Ај ти тебе, незнајна делијо,<br>'' ''дали уште не си се научил?<br>'' ''Еве има триесет години,<br>'' ''каде седам во рамно Косово:<br>'' ''кој ќе јунак млади се ожени,<br>'' ''нему зимам триесет и три минца,<br>'' ''а девојка која ќе се мажи,<br>'' ''нејзе зимам триесет минцови;<br>'' ''како тебе најголем јунака,<br>'' ''и шеесет пак не ти се многу!<br>'' ''Тога бара Марко во пазуви,<br>'' ''ми извади саде три минцови;<br>'' ''– На ти тебе, наши господине,<br>'' ''на ти тебе, саде три минцови:<br>'' ''верувај ме друго азно немам.<br>'' ''Ко ќе појдам по убава невеста,<br>'' ''што ќе мене дарој ме дарува,<br>'' ''си дарој тебе ќе подарам.<br>'' ''Тога рече црна Арапина:<br>'' ''-Ал ме лажиш, ал вистина велиш,<br>'' ''ал со мене шега ќе си биеш?<br>'' ''И ми зеде тешка топузина,<br>'' ''ми го удри три-четири пати.<br>'' ''Тога рече Марко Кралевиќе:<br>'' ''– Бог те убил црна Арапино!<br>'' ''Ал се смееш, ал вистина маваш,<br>'' ''ал од кожув правот ми го тресеш?<br>'' ''Почекај ме и јас да те удрам,<br>'' ''ти ќе видиш јунак како мава.<br>'' ''Пак извади Марко Кралевиќе,<br>'' ''ми извади своја топузина.<br>'' ''Кога Марко на Арапин мавна,<br>'' ''фала богу чудо и големо!<br>'' ''Снагата му во земи пропадна,<br>'' ''а глава му на страна побегна.<br>'' ''Пак се пушти по триесет стражари,<br>'' ''двајсет седум сите ги истепа,<br>'' ''а тројца саде ми остави,<br>'' ''да ми личат три млади телали,<br>'' ''да ми личат низ рамно Косово:<br>'' ''– Каде има јунак за женење,<br>'' ''да си сака мома спроти него,<br>'' ''да си сака да си се ожени!<br>'' ''Каде има мома за мажење,<br>'' ''да си сака момче спроти неа,<br>'' ''да си сака да си се омажи!<br>'' ''Заплатила Маркова десница,<br>'' ''заплатила сета свадбарина.<br>'' Крале Марко во оваа песна е праведникот кој е на страната на сиромашното население што не може да го плати големиот данок за свадбарина. Тој не се помирува со лошата судбина на луѓето и не може да дозволи тие цел живот да страдаат заради алчноста на [[Црна Арапина|Арапинот]]. Тој не е лично засегнат, но болката на другите не го остава рамнодушен. Ликот на Марко е хиперболизиран. Кога се приближува до шаторот на црната Арапина, неговите стражари се престрашуваат од појавата на коњ, од кого летаат искри и секавици, облечен во кожув од мечка, на главата со калпак од волк и со големи мустаќи кои изгледаат како полугодишно јагне. Во двобојот со Црна Арапина тој е надмоќен и со цинизам забележува: „Ал се смееш, ал вистина маваш, ал од кожув правот ми го тресеш?“, а потоа со леснотија го убива пресекувајќи му ја главата. Дејството во песната е претставено преку дијалошка форма, а стиховите се десетерци, типични за македонскиот јуначки епос. ====Болен Дојчин во македонската епска песна==== Голем јунак во македонската народна епска песна е и [[Болен Дојчин]], мотив често обработуван и во современата литература (песни, драми). Дојчин не е историска личност (барем нема податоци за реалната личност), тој е измислен лик, плод на народната фантазија. Антагонистот е повторно – [[Црна Арапина]]. Дојчин, со своите тројца побратими во минатото имал многу јуначки потфати, но последните девет години тој е паднат болен. Него го чува и негува сестра му Ангелина (во некои варијанти на песната таа му е жена). Тој ја очекува смртта, но не може да умре додека не му се освети на Црна Арапина, заради неговите страдања, но и заради страдањата на неговиот народ. Конечен повод да стане од смртната постела е недоличното однесување на Арапинот кој ја побарал сестра му за една вечер во неговиот шатор. Но, тој нема да му се освети само нему туку и на побратимите кои ја искористиле неговата немоќ и кои исто така сакаат да ја имаат Ангелина за себе. Така, Дојчин налик на [[Дон Кихот]], превиткан во триста лакти платно, со долга коса и брада, слаб и восочен во лицето, со непоткован коњ и ненаострена сабја, оди и го завршува својот подвиг – ги убива сите, а се враќа со наденатата глава на Арапинот на кол, по што легнува во својата постела и спокојно умира. Во песната се карактеристични епските повторувања со што се постигнува епската широчина и се забавува дејството. Дијалогот и тука е присутен и тоа меѓу Дојчин и Ангелина. Ликовите се хиперболизирани – Арапинот со негативни својства, а Дојчин со позитивни. Стиховите се десетерци како што е вообичаено во ваквите епски песни: '''„Болен Дојчин“''' ''Попаднала црна Арапина,<br>'' ''Попаднала под града Солуна,<br>'' ''Глава имат колку еден казан,<br>'' ''Уши имат колу два таруна,<br>'' ''Очи имат колку два шиника.<br>'' ''Ми кондисал под Солуна града,<br>'' ''Под Солуна, Солунски ливаѓе,<br>'' ''Па ми удрил белана чадара;<br>'' ''И ми собрал старци и попои,<br>'' ''Таин сакат од Солуна града,<br>'' ''На ден сакат по две фурни лебец,<br>'' ''И им сакат крава јалоица,<br>'' ''И им сакат по бочка ракија,<br>'' ''И им сакат по две бочки вино,<br>'' ''На ден сакат п’ убаа нееста,<br>'' ''На ноќ сакат п’ една малка мома,<br>'' ''Ми и’ љубит и ми и’ загубвит.<br>'' ''Сите ми се редум изредија,<br>'' ''Ред падна на млада Ангелина.<br>'' ''Ангелина Дојчинова сестра.<br>'' ''Ангелина Дојчинова сестра,<br>'' ''Дворје метит градум солзи ронит,<br>'' ''Со солзи ми дворје завадила.<br>'' ''Ја догледа брат је болен Дојчин:<br>'' ''„Ајти тебе сестро Ангелино!<br>'' ''Што те тебе нужба дотерало,<br>'' ''Дворје метиш дробни солзи рониш?<br>'' ''Али ти се, сестро, здодеало,<br>'' ''Рамни дворје, сестро, меетејќи?<br>'' ''Мене болно, сестро, гледаејќи? –<br>'' ''Рани, болки, сестро, врзеејќи,<br>'' ''И понади мене готвеејќи?“<br>'' ''„Ајти тебе брате, Болен Дојчин!<br>'' ''Та не ми се мене здодеало,<br>'' ''Рамно дворје, брате, метеејќи,<br>'' ''Тебе болно, брате, гледаејќи,<br>'' ''Рани, болки тебе врзеејќи,<br>'' ''И понади тебе готвеејќи;<br>'' ''Попаднала црна Арапина,<br>'' ''Попаднала под града Солуна,<br>'' ''Глава имат колку еден казан,<br>'' ''Уши имат колу два таруна,<br>'' ''Очи имат колку два шиника.<br>'' ''Ми кондисал под Солуна града,<br>'' ''Под Солуна, Солунски ливаѓе,<br>'' ''Па ми удрил белана чадара;<br>'' ''И ми собрал старци и попои,<br>'' ''Таин сакат од Солуна града,<br>'' ''На ден сакат по две фурни лебец,<br>'' ''И им сакат крава јалоица,<br>'' ''И им сакат по бочка ракија,<br>'' ''И им сакат по две бочки вино,<br>'' ''На ден сакат п’ убаа нееста,<br>'' ''На ноќ сакат п’ една малка мома,<br>'' ''Ми и’ љубит и ми и’ загубвит.<br>'' ''Сите ми се редум изредија,<br>'' ''Ред ми падна, мене ќе ме замат.“<br>'' ''И говорит брат је Болен Дојчин:<br>'' ''„Ајти тебе сестро Анеглино,<br>'' ''Ал тоа те тебе брига нашло?<br>'' ''Ево имат за девет години,<br>'' ''Каде лежам болно на постела;<br>'' ''Веќе ми се коски раскостиле,<br>'' ''Веќе ми се меса раскапале;<br>'' ''Коса ми е долу до појаса,<br>'' ''Брада ми е до црната земја,<br>'' ''Ај отвори шарена ковчега,<br>'' ''Да изваиш триста лакти платно,<br>'' ''Триста лакти платно бамбакерно,<br>'' ''Да изврзиш рани од анџари;<br>'' ''И земи ми моја вита сабја;<br>'' ''Ево имат за девет години,<br>'' ''Сабја в рака не ми е фатена,<br>'' ''Не фатена, ни па наоточена,<br>'' ''Веќе ми е сабја ’рѓосана.<br>'' ''Да ја носиш Умер калакчија,<br>'' ''Калакчија, мила побратима,<br>'' ''Да наточит моја вита сабја,<br>'' ''Да наточит сабја вересија,<br>'' ''Ако станам скапо ќе му платам,<br>'' ''Ак’ не станам, алал да ми чинит.“<br>'' ''Па ми стана млада Ангелина,<br>'' ''И ми зеде сабја ’рѓосана,<br>'' ''Ми отиде дури у Умера:<br>'' ''„Ајти тебе Умер калакчија,<br>'' ''Так ти Бога, ја ќе ти се мола!<br>'' ''Ме допуштил брат ми Болен Дојчин,<br>'' ''Болен лежит за девет години,<br>'' ''Веќе му се коски раскостиле,<br>'' ''Веќе му се меса раскапале;<br>'' ''Коса му е долу до појаса,<br>'' ''Брада му е до црната земја,<br>'' ''Сабја в рака не му е фатена,<br>'' ''Не фатена, ни па наоточена,<br>'' ''Веќе му е сабја ’рѓосана.<br>'' ''Лели си му верна побратима,<br>'' ''Да му остриш сабја вересија,<br>'' ''Ако станит скапо ќе ти платит,<br>'' ''Ак’ не станит, алал да му чиниш.“<br>'' ''Проговори Умер калакчија:<br>'' ''„Ајти тебе млада Ангелино,<br>'' ''Ангелино, сестро Дојчинова,<br>'' ''Чуму му е сабја наточена,<br>'' ''Лел’ је болен јунак Болен Дојчин?“<br>'' ''Проговара млада Ангелина:<br>'' ''„Попаднала црна Арапина,<br>'' ''Попаднала под града Солуна,<br>'' ''Глава имат колку еден казан,<br>'' ''Уши имат колу два таруна,<br>'' ''Очи имат колку два шиника.<br>'' ''Ми кондисал под Солуна града,<br>'' ''Под Солуна, Солунски ливаѓе,<br>'' ''Па ми удрил белана чадара;<br>'' ''И ми собрал старци и попои,<br>'' ''Таин сакат од Солуна града,<br>'' ''На ден сакат по две фурни лебец,<br>'' ''И им сакат крава јалоица,<br>'' ''И им сакат по бочка ракија,<br>'' ''И им сакат по две бочки вино,<br>'' ''На ден сакат п’ убаа нееста,<br>'' ''На ноќ сакат п’ една малка мома,<br>'' ''Ми и’ љубит и ми и’ загубвит.<br>'' ''Сите ми се редум изредија,<br>'' ''Ред ми падна, мене ќе ме земет.“<br>'' ''Проговори Умер калакчија:<br>'' ''„Ајти тебе млада Ангелино!<br>'' ''Ангелино, сестро Дојчинова,<br>'' ''Ак’ ми даваш твојте црни очи,<br>'' ''Црни очи, морски пијавици,<br>'' ''Да ти острам сабја Дојчинова.“<br>'' ''Расплака се лична Ангелина,<br>'' ''Се поврати назад плачеејќи,<br>'' ''Плачеејќи, назад пиштеејќи;<br>'' ''Од далеку Ангелина викат:<br>'' ''„Ајти тебе брате Болен Дојчин!<br>'' ''Не ми острит Умер калакчија,<br>'' ''Не ми острит сабја вересија,<br>'' ''Тук ми сакат мојве црни очи.“<br>'' ''Проговори брат је Болен Дојчин;<br>'' ''„Остај сабја, сестро Ангелино,<br>'' ''Остај сабја на бела постела,<br>'' ''И влези ми темни конушници,<br>'' ''Да изваиш моја брза коња,<br>'' ''Три години коња незобано,<br>'' ''Не глеано коња, ни чешано,<br>'' ''Ни па арно вода напоено,<br>'' ''Да ја водиш Митре Поморанче,<br>'' ''Налбатина, моја побратима,<br>'' ''Да ти коит коња вересија;<br>'' ''Ако станам скапо ќе му платам,<br>'' ''Ќе му платам жолтици дукати,<br>'' ''Ак’ не станам алал да ми чинит.“<br>'' ''Па ми стана млада Ангелина,<br>'' ''И ми влезе темни конушници,<br>'' ''Ми изваи нег’ва брза коња,<br>'' ''Ја однесе Митре Поморанче,<br>'' ''Да ми коит коња вересија:<br>'' ''„Так ти Бога Митре Поморанче,<br>'' ''Ме допуштил брат ми Болен Дојчин,<br>'' ''Болен лежит за девет години,<br>'' ''Веќе му се коски раскостиле,<br>'' ''Веќе му се меса раскапале;<br>'' ''Коса му е долу до појаса,<br>'' ''Брада му е до црната земја,<br>'' ''Лели си му верна побратима,<br>'' ''Да му коеш нег’ва брза коња,<br>'' ''Да му коеш коња вересија,<br>'' ''Ако станит скапо ќе ти платит,<br>'' ''Ак’ не станит алал да му чиниш.“<br>'' ''Проговори Митре Поморанче:<br>'' ''„Ајти тебе млада Ангелино,<br>'' ''Ангелино, сестро Дојчинова,<br>'' ''Чуму ти е коња Дојчинова,<br>'' ''Лел’ је болен јунак Болен Дојчин?“<br>'' ''Проговара млада Ангелина:<br>'' ''„Попаднала црна Арапина,<br>'' ''Попаднала под града Солуна,<br>'' ''Глава имат колку еден казан,<br>'' ''Уши имат колу два таруна,<br>'' ''Очи имат колку два шиника.<br>'' ''Ми кондисал под Солуна града,<br>'' ''Под Солуна, Солунски ливаѓе,<br>'' ''Па ми удрил белана чадара;<br>'' ''И ми собрал старци и попои,<br>'' ''Таин сакат од Солуна града,<br>'' ''На ден сакат по две фурни лебец,<br>'' ''И им сакат крава јалоица,<br>'' ''И им сакат по бочка ракија,<br>'' ''И им сакат по две бочки вино,<br>'' ''На ден сакат п’ убаа нееста,<br>'' ''На ноќ сакат п’ една малка мома,<br>'' ''Ми и’ љубит и ми и’ загубвит.<br>'' ''Сите ми се редум изредија,<br>'' ''Ред ми падна, мене ќе ме замат.“<br>'' ''И је велит Митре Поморанче:<br>'' ''„Ајти тебе млада Анелино,<br>'' ''Ангелино, сестро Дојчинова,<br>'' ''Ако даваш твое бело лице,<br>'' ''Твое лице како јасно сонце,<br>'' ''Твојте веѓи, морски пијавици,<br>'' ''Твојте очи како црно грозје,<br>'' ''Да ти ковам коња Дојчинова,<br>'' ''Да ти ковам коња вересија.“<br>'' ''Па ми викна млада Ангелина,<br>'' ''Викна, писна, на глас да ми плачит,<br>'' ''Раце кршит од бели колена,<br>'' ''Солзи ронит по бели образи,<br>'' ''Од образи, шарени пазуви,<br>'' ''Од пазуви, шарени скутои,<br>'' ''Од скутои, по земја сурова.<br>'' ''Си поведе коња Дојчинова,<br>'' ''Љуто к’лнит млада Ангелина: –<br>'' ''„Бог те убил Митре Поморјанче!<br>'' ''Заш не тргна сабја да м’ загубиш,<br>'' ''Туку мене ти ме посрамоти!“<br>'' ''Па си тргна дома си отиде,<br>'' ''И му кажвит брату си Дојчину:<br>'' ''„Ајти тебе брате болен Дојчин!<br>'' ''Што ми стори голема срамота,<br>'' ''Со твојата верна побратима,<br>'' ''Што јадефте, брате, што пиефте,<br>'' ''Што одефте в гори на лоење;<br>'' ''Кога реков за твојата коња,<br>'' ''Да ја коит, брате, вересија,<br>'' ''Што ми рече Митре Поморанче,<br>'' ''Ако даиш твое бело лице,<br>'' ''Ќе ти коам коња вересија.“<br>'' ''И се фрли јунак Болен Дојчин,<br>'' ''И се фрли на нога јуначка:<br>'' ''„Ајти тебе сестро Ангелино!<br>'' ''Страф да немаш, сестро, страм да немаш!<br>'' ''Ја отиди Плетикоса Павле,<br>'' ''Берберина, моја побратима,<br>'' ''Ево имат за девет години,<br>'' ''Каде лежам болно на постела;<br>'' ''Веќе ми се коски раскостиле,<br>'' ''Веќе ми се меса раскапале;<br>'' ''Коса ми е долу до појаса,<br>'' ''Брада ми е до црната земја,<br>'' ''Да ми стрижит коса вересија,<br>'' ''Да ми стрижит, брада да ми бричит.“<br>'' ''Па ми стана млада Ангелина,<br>'' ''Ми отиди Плетикоса Павле:<br>'' ''„Ајти тебе Плетикоса Павле:<br>'' ''Ме допуштил брат ми Болен Дојчин,<br>'' ''Болен лежит до девет години;<br>'' ''Веќе му се коски раскостиле,<br>'' ''Веќе му се меса раскапале;<br>'' ''Коса му е долу до појаса,<br>'' ''Брада му е до црната земја,<br>'' ''Лели си му верна побратима,<br>'' ''Да му стрижиш коса вересија,<br>'' ''Да му стрижеш, брада да му бричиш,<br>'' ''Ако станит скапо ќе ти платит,<br>'' ''Ак’ не станит алал да му чиниш.“<br>'' ''Проговори Плетикоса Павле:<br>'' ''„Ајти тебе млада Ангелино,<br>'' ''Ангелино, сестро Дојчинова,<br>'' ''Чуму му је коса острижена,<br>'' ''Чуму му је брада обричена,<br>'' ''Лел’ је болен јунак Болен Дојчин?“<br>'' ''Проговара млада Ангелина:<br>'' ''„Попаднала црна Арапина,<br>'' ''Попаднала под града Солуна,<br>'' ''Глава имат колку еден казан,<br>'' ''Уши имат колу два таруна,<br>'' ''Очи имат колку два шиника.<br>'' ''Ми кондисал под Солуна града,<br>'' ''Под Солуна, Солунски ливаѓе,<br>'' ''Ми удрила белана чадара;<br>'' ''И ми собра старци и попои,<br>'' ''Таин сакат од Солуна града,<br>'' ''На ден сакат по две фурни лебец,<br>'' ''И им сакат крава јалоица,<br>'' ''И им сакат по бочка ракија,<br>'' ''И им сакат по две бочки вино,<br>'' ''На ден сакат п’ убаа нееста,<br>'' ''На ноќ сакат п’ една малка мома,<br>'' ''Ми и’ љубит и ми и’ загубвит.<br>'' ''Сите ми се редум изредија,<br>'' ''Ред ми падна, мене ќе ме замат.“<br>'' ''Тогаш велит Плетикоса Павле:<br>'' ''„Ајти тебе млада Ангелино,<br>'' ''Ангелино сестро Дојчинова,<br>'' ''Ал ми даваш твоја тонка става;<br>'' ''Става имаш како морска трска;<br>'' ''Да ти стрижам коса Дојчинова,<br>'' ''Да ти стрижам, па и да ти бричам.“<br>'' ''Се поврна млада Ангелина,<br>'' ''Си отиде во рамно дворои:<br>'' ''„Ајти тебе брате Болен Дојчин!<br>'' ''Не си имал верни побратими,<br>'' ''Туку биле Турци неверници!<br>'' ''Ми посака тонката ми става.“<br>'' ''„Ајти тебе сестро Ангелино!<br>'' ''Убило ’и мојте побратими,<br>'' ''Убило ’и јадење пиење!<br>'' ''Ево имат за девет години,<br>'' ''Каде лежам болно на постела;<br>'' ''Веќе ми се коски раскостиле,<br>'' ''Веќе ми се меса раскапале;<br>'' ''Коса ми е долу до појаса,<br>'' ''Брада ми е до црната земја,<br>'' ''Ја отвори шарена ковчега,<br>'' ''Па извади триста лакти платно,<br>'' ''Триста лакти платно бамбакерно,<br>'' ''Да изврзеш рани од анџари,<br>'' ''Да престегнеш моја половина,<br>'' ''Да собереш коски раскостени,<br>'' ''Па подај ми моја боздогана,<br>'' ''Боздогана, моја вита сабја,<br>'' ''Доведи ми моја брза коња.“<br>'' ''Извади му млада Ангелина<br>'' ''Триста лакти платно бамбакерно,<br>'' ''Изврза му рани од анџари<br>'' ''Престегна му коски раскостени,<br>'' ''Рипна Дојчин на нога јуначка,<br>'' ''Си опаса сабја ’рѓосана,<br>'' ''Па ми вјана коња некована,<br>'' ''Си ја грабна тешка боздогана,<br>'' ''Право одит под града Солуна,<br>'' ''Право одит на бела чадара,<br>'' ''Право одит црна Арапина,<br>'' ''Пиштит, викат колку глас го држит:<br>'' ''„Ја излези црна Арапино!<br>'' ''Ја излези гламјо опалена!<br>'' ''Ја излези да се обидеме!<br>'' ''Та да видиш јунак од јунака!“<br>'' ''Си излезе црна Арапина,<br>'' ''Туку врескат како некој аждер:<br>'' ''„Чекај Дојчин, жолта восочино!<br>'' ''Чекај моја тешка боздогана,<br>'' ''Малу тежит, седумдесет ока.“<br>'' ''Арап фрли тешка боздогана,<br>'' ''Ја пречека Дојчин во десница.<br>'' ''„Чекај, чекај црна Арапино,<br>'' ''Црн Арапин, гламјо опалена,<br>'' ''Чекај моја тешка боздогана,<br>'' ''Малу тежит тристотини ока.“<br>'' ''Фрли Дојчин тешка боздогана,<br>'' ''Го погоди меѓу двете очи,<br>'' ''Се откина глава Арапова.<br>'' ''Рипна Дојчин од брзаго коња,<br>'' ''Глаа кладе на коња пред себе,<br>'' ''И ми тргна во града Солуна.<br>'' ''Врвит Дојчин по среде Солуна,<br>'' ''Што го виде сè ми се зачуди –<br>'' ''„Што ќе биде ова чудно чудо,<br>'' ''Овој јунак, како суво дрво,<br>'' ''Лице имат, како восок жолто,<br>'' ''Што ми стори голема умера!<br>'' ''Јунак било, јунак ќе да бидит!<br>'' ''Не му требат цркви манастири,<br>'' ''Да и’ праит, добро да им чинит!“<br>'' ''Ми помина по среде чаршија,<br>'' ''Право појде Умер калакчија:<br>'' ''„Ајти тебе Умер калакчија!<br>'' ''Сум те имал верна побратима,<br>'' ''Ти ја пратив сестра Ангелина<br>'' ''Да наточиш моја вита сабја,<br>'' ''Да наточиш сабја вересија,<br>'' ''Ако станам скапо да ти платам,<br>'' ''Ак’ не станам алал да ми чиниш.<br>'' ''Ајти тебе Умер калчкија,<br>'' ''Не си било верна побратима,<br>'' ''Не наточи моја вита сабја,<br>'' ''Не наточи сабја вересија,<br>'' ''Тук посака сестрините очи.<br>'' ''Ајти тебе Умер калчкија,<br>'' ''Сум станало скапо да ти платам,<br>'' ''Да ти платам твоја вересија“<br>'' ''Рипна Дојчин од брзаго коња,<br>'' ''Па ми тргна сабја дипленица,<br>'' ''Му ја зеде неговата глава.<br>'' ''И појде при Митре Поморанче:<br>'' ''„Ајти тебе Митре Поморанче,<br>'' ''Поморанче, верна побратима,<br>'' ''Што те имав кај мои црни очи,<br>'' ''Ти ја пратив сестра Ангелина<br>'' ''Да ми коеш моја брза коња,<br>'' ''Да ми коеш коња вересија,<br>'' ''Ако станам скапо да ти платам,<br>'' ''Ак’ не станам алал да ми чиниш.<br>'' ''Ајти тебе Митре Поморанче,<br>'' ''Не си било верна побратима,<br>'' ''Не окое моја брза коња,<br>'' ''Не окое коња вересија,<br>'' ''Тук посака сестриното лице.<br>'' ''Ајти тебе Митре Поморанче,<br>'' ''Што је ова голема срамота,<br>'' ''Што ми стори на мојата сестра!<br>'' ''Ајти тебе Митре Поморанче,<br>'' ''Сум станало скапо да ти платам,<br>'' ''Да ти платам твоја вересија“<br>'' ''Рипна Дојчин од брзаго коња,<br>'' ''Па ми тргна сабја дипленица,<br>'' ''Му ја зеде и негоа глава.<br>'' ''И појде при Плетикоса Павле:<br>'' ''„Ајти тебе Плетикоса Павле,<br>'' ''Сум те имал верна побратима,<br>'' ''Ти ја пратив сестра Ангелина<br>'' ''Да острижеш коса до појаса,<br>'' ''Да обричеш брада вересија,<br>'' ''Ако станам скапо да ти платам,<br>'' ''Ак’ не станам алал да ми чиниш.<br>'' ''Ајти тебе Плетикоса Павле,<br>'' ''Не си било верна побратима,<br>'' ''Не остриже коса до појаса,<br>'' ''Не обриче брада вересија,<br>'' ''Тук посака сестрината става.<br>'' ''Ајти тебе Плетикоса Павле,<br>'' ''Сум станало скапо да ти платам,<br>'' ''Да ти платам твоја вересија“<br>'' ''Рипна Дојчин од брзаго коња,<br>'' ''Па ми тргна сабја дипленица,<br>'' ''Му ја зеде и негоа глава.<br>'' ''Вјана Дојчин коња некована,<br>'' ''Отплатило таин на Арапа,<br>'' ''Отплатило верни побратими,<br>'' ''Отплатило скапа вересија,<br>'' ''Дома одит, од далеку викат:<br>'' ''„Ангелино, моја мила сестро,<br>'' ''Отвори ми наши вити порти,<br>'' ''Постели ми шарена одаја,<br>'' ''И барај ми свешти и ламбади,<br>'' ''Доведи ми попој законици,<br>'' ''Што сакаше, сестро, сè ти свршив,<br>'' ''Ќе се делит душа од снагава.<br>'' ''Да не жалиш, сестро, да не плачиш,<br>'' ''Тук да земеш свирци, дабоани,<br>'' ''Та да сториш голема донамба.“<br>'' ''И ми стана сестра Ангелина,<br>'' ''Ми отвори нивни вити порти,<br>'' ''Уплашена, мошне устрашена;<br>'' ''Кога виде глава од Арапа,<br>'' ''Го прегрна млада Ангелина,<br>'' ''Го однесе в шарена одаја,<br>'' ''Колку легна на мека постела,<br>'' ''Дури сестра свешта му запали,<br>'' ''Даде душа брат је Болен Дојчин.<br>'' ''Се собраје старци и попои,<br>'' ''Ми кладое свирци дабоани<br>'' ''Што ми бие три дни и три ноќи.<br>'' ===Ајдутски епски песни=== Ајдутските народни епски песни ја опеваат борбата на храбрите ајдути за ослободување на својот народ. Тие често се повлекуваат во шумите, откажувајќи се на тој начин од својот приватен живот и посветувајќи и се на татковината. Ликовите на ајдутите се пореални, не се хиперболизирани како на претходните јунаци. Во нив најчесто е претставен јунакот кој се жени со татковината (всушност го дава својот живот за неа). Централен лик во овие епски песни е Гоце Делчев за кого „народниот пејач“ испеал многу песни. Меѓу најпознатите вакви песни се „[[Болен ми лежи Миле Поп Орданов]]“ и „[[Слушам кај шумат шумите]]“: '''„Болен ми лежи Миле Поп Орданов“''' ''Болен ми лежи Миле Поп Орданов х2<br>'' ''над глава му стои стара му мајка,<br>'' ''жално го жали, милно го плачи.<br>'' ''Стани ми, стани, мое мило чедо, х2<br>'' ''твојте другари по сокаци одат,<br>'' ''жални песни пеат, тебе те споминат.<br>'' ''Бог да го прости Миле Поп Орданов, х2<br>'' ''Миле Поп Орданов за Народ загина,<br>'' ''за народ загина, за Македонија.<br>'' ''Неговите сестри во црно облечени, х2<br>'' ''свадба ќе прават, брата ќе женат,<br>'' ''брата ќе женат за Македонија.<br>'' ''Неговата мајка во црно облечена, х2<br>'' ''свадба ќе прави, сина ќе жени,<br>'' ''сина ќе жени за Македонија.<br>'' „'''Слушам кај шумат шумите'''“ ''Слушам кај шумат шумите,буките 2х<br>'' ''Слушам кај шумат буките 2х<br>'' ''плачат за војводата,капиданот.<br>'' ''Другари верни другари Македонци<br>'' ''кога низ село врвите,врвите<br>'' ''кога низ село врвите —–<br>'' ''со коњи да не тропате,не тропате. 2х<br>'' ''Со коњи да не тропате,тропате 2х<br>'' ''со коњи да не тропате —–<br>'' ''со пушки да не фрлате,не фрлате. 2х<br>'' ''Да не ве чуе мајка ми старата 2х<br>'' ''да не ве чуе мајка ми —-<br>'' ''ќе ве праша за мене аман за мене. 2х<br>'' ''Каде е син ми Костадин,Костадин 2х<br>'' ''каде е син ми Костадин —-<br>'' ''Костадин војводата капиданот. 2х<br>'' ''Син ти се мајко ожени,ожени 2х<br>'' ''син ти се мајко ожени —–<br>'' ''за една Македонка робинка. 2х<br>'' ===Партизански епски песни=== Најнови епски песни се [[партизан]]ските од времето на [[Втората светска војна]]. Традицијата во творењето во стилот на народното творештво трае до денес, но новите народни песни многу се разликуваат од претходните. Тие се пред се авторски (од познат автор) и не претрпуваат измени, ниту поправки со текот на времето. ==Лирско-епски песни== Во македонската народна поезија, освен лирски и епски, постојат и лирско-епски песни. Лирско-епски се оние песни во кои се испреплетуваат лирските и епските елементи, односно, лирски се мотивите и експресијата, а композицијата и строежот – епски. Во народните песни често се среќава преплетување на лирските и епските елементи. Обично се среќава во митолошките, тажачките и ајдутските песни, но како посебни видови се јавуваат: * [[балада]]та; * [[романса]]та. ===Народна балада=== Народната балада има епска сижетна основа, ликови на натприродни суштества ([[самовила|самовили]], [[змеј]]ови, [[наречници]]), но е проникната со лирски, силни чувства и [[драма]]тизам. Во неа се испреплетени [[фантазија|фантастични]] и [[реализам|реални]] елементи, а најчесто завршуваат [[трагедија|трагично]]. ===Народна романса=== За разлика од баладата, романсата е со поведра содржина и никогаш не завршува трагично. Романсите најчесто имаат љубовна содржина, а лирскиот драматизам предизвикува и ненадејно менување на емоционалното расположение. Таков е случајот со познатата романса: '''„Учи ме мајко, карај ме“''' ''Еееј, учи ме мајко карај ме<br>'' ''како да ја земам Лилјана<br>'' ''Лилјана мома убава<br>'' ''Лилјана тенка висока<br>'' ''Лилјана бела црвена<br>'' ''Лилјана ситен босиљок<br>'' ''Лилјана една на мајка.<br>'' ''Учам те синко карам те<br>'' ''како да ја земиш Лилјана<br>'' ''повикај триста мајстори<br>'' ''направи чешма шарена<br>'' ''наврати вода студена<br>'' ''сите селани ќе дојдат<br>'' ''и Лилјанини другарки<br>'' ''ем сите калеш невести<br>'' ''белким Лилјана ќе дојде.<br>'' ''Послуша Стојан мајка си<br>'' ''повика триста мајстори<br>'' ''направи чешма шарена<br>'' ''наврати вода студена<br>'' ''сите селани дојдоа<br>'' ''и Лилјанини другарки<br>'' ''ем сите калеш невести<br>'' ''кучка Лилјана не дојде.<br>'' ==Наводи== {{наводи}} ==Надворешни врски== *[https://makedonskijazik.mk/2018/10/лирски-народни-песни.html Лирски народни песни на makedonskijazik.mk] *[https://makedonskijazik.mk/2018/10/епски-народни-песни.html Епски народни песни на makedonskijazik.mk] *[https://makedonskijazik.mk/2018/10/лирско-епски-народни-песни.html Лирско-епски народни песни на makedonskijazik.mk] 540zfdp52rxbpgh8pyp8ynr4080i8ku 5381441 5381438 2025-06-18T22:16:42Z ГП 23995 /* Мелографија */ дополнување 5381441 wikitext text/x-wiki {{Македонски јазик}} '''Македонските народни песни''' се дел од [[македонската книжевност]], [[Македонска преродба|македонскиот романтизам (преродбата)]] и [[македонски фолкор|фолклорната литература]], претставувајќи дел од богатото фолклорно наследство на [[македонскиот народ]]. Народните песни потекнуваат од најдалечното минато, авторот е непознат (анонимен), а се зачувале со [[усна традиција|усно пренесување]] од колено на колено. Народните песни се делат на '''„лирски“''', '''„епски“''' и '''„лирско-епски“'''. ==Појава== Иако постоењето на обредните песни укажува на тоа дека народната песна е многу стара, сепак не постојат никакви документи од кои може точно да се открие кога се појавиле првите македонски народни песни, ниту пак да се согледаат процутот и исчезнувањето на одделни видови и нивната замена со други видови песни. Најстарото пишано сведоштво за постоењето на народните песни на [[Јужни Словени|Јужните Словени]] потекнува од [[Византија|византискиот]] историчар [[Теофилакт Симократ]], кој во 592 година запишал дека Словените свиреле на [[Лира (музички инструмент)|лири]] ([[Гусла|гусли]]) при што се претпоставува дека свирењето било придружено со пеење, но не е познато каква била содржината на тие песни. Подоцна, писателите на црковните книги остро ги осудувале народните песни поради нивниот [[Паганство|пагански]] карактер. На пример, епископот [[Константин Презвитер|Константин Преславски]] во „[[Поучително евангелие|Поучителното евангелие]]“ од [[9 век]] предупредува на опасноста од „бесовските песни“ и „бесовското пеење“. И презвитерот Козма во неговата беседа против [[Богомилство|богомилите]] ги осудува оние кои „пијат вино со гусли, со танци и со бесовски песни...“, укажувајќи дека „многу луѓе повеќе трчаат по игри, отколку в црква и повеќе ги сакаат басните, отколку книгите.“<ref>Кирил Пенушлиски, „За народната поезија“, во: ''Народна поезија'' (приредил: Кирил Пенушлиски), „Кочо Рацин“, Скопје, 1964, стр. 6-7.</ref> ==Мелографија== {{Музика на Македонија}} Колку што е познато, македонските народни песни првпат биле запишани во „[[Ерлангенски ракопис|Ерлангенскиот ракопис]]“ од [[18 век]], а првата македонска народна песна ја отпечатил [[Вук Караџиќ]] во неговата „Народна српска песмарица“ (1815 година). Во 1822 година, во неговото дело „Додатак Санктпетербургским сравнителним рјечницима свију језика и наречија са особитим огледима бугарског језика“ објавил уште 27 македонски народни песни од околината на [[Разлог (област)|Разлог]], кои Караџиќ ги запишал во [[Виена]]. Првата печатена збирка со македонски народни песни со наслов „Народне песме Македонских Бугара“ ја објавил [[Стефан Верковиќ]] во 1860 година во [[Белград]], а веќе следната година се појавил [[Зборник на Миладиновци|Зборникот]] на [[Браќа Миладиновци|браќата Миладиновци]].<ref>Кирил Пенушлиски, „За народната поезија“, во: ''Народна поезија'' (приредил Кирил Пенушлиски), „Кочо Рацин“, Скопје, 1964, стр. 7.</ref> Воопшто, македонските народни песни почнале поинтензивно да се запишуваат од средината на [[19 век]], во времето на [[Македонска преродба|Преродбата]], а првите собирачи на народното творештво од тој период најчесто биле истражувачи од соседните народи, како што се: Вук Караџиќ од [[Србија]], Стефан Верковиќ од [[Хрватска]], [[Словенија|Словенецот]] [[Станко Враз]], [[Виктор Иванович Григорович]] од [[Русија]] итн. Под влијание и поттик на Григорович, во [[Македонија]] започнува [[Македонска преродба|Преродбата]], па [[Димитар Миладинов]] се посветува на собирање народни умотворби, како и на отворање училишта и наоѓање приврзаници и наследници. Со макотрпна работа и со помош на брат му [[Константин Миладинов]], во 1861 година успеваат да го објават [[Зборникот на Миладиновци|Зборникот со народни песни]]. Освен [[браќата Миладиновци]] со собирачка дејност се занимавале и [[Кузман Шапкарев]], [[Марко Цепенков]], [[Ѓорѓија Пулевски]], [[Јосиф Чешмеџиев]], [[Александар Линин]] и др. Во периодот [[Македонска музика помеѓу двете светски војни|помеѓу двете светски војни]], собирањето и објавувањето на македонски народни умотворби било тешка задача. По [[Балкански војни|Балканските војни]] и [[Прва светска војна|Првата светска војна]], [[Македонија (регион)|Македонија]] била поделена помеѓу учесниците во војните: Србија, [[Бугарија]] и [[Грција]], и со еден дел од етничката територија останувајќи во [[Албанија]]. Насекаде било забрането македонското име, а особено строго се казнувало запишување или афирмација на народните умотворби. Во деловите окупирани од Србија и Грција било забрането користењето на [[Македонски јазик|мајчиниот јазик]], не само во институциите туку и во домашните услови. Затоа, каде што теророт бил најжесток, од овој период особено од [[Егејска Македонија|егејскиот дел на Македонија]] не се зачувани записи од народни умотворби. Малкуте записи што постојат се примарно направени од иселеници, воглавно во европските земји.<ref name="Marko Kitevski 1">„Јосиф Чешмеџиев, Македонски народни песни“, проф. д-р Марко Китевски, Камелеон, 2009 г., Скопје</ref><ref name="Marko Kitevski 2">„Јосиф Чешмеџиев, Македонски народни песни“, проф. д-р Марко Китевски, Гирланда, 2017 г., Скопје</ref> ===Зборници со македонски народни песни=== Почнувајќи од 19 век, објавени се повеќе зборници со македонски народни песни, како::<ref name="Marko Kitevski 1" /><ref name="Marko Kiteski 2" /> <ref>''Народна поезија'' (приредил Кирил Пенушлиски), „Кочо Рацин“, Скопје, 1964, стр. 135-136.</ref> * К. А. Шапкарев, ''Зборник од бугарски народни умотворби'' (Сборник от български народни умотворения), Софија, 1891-1894. * Наум Тахов, ''Зборник од македонски народни песни'' (Сборник от македонски народни песни), Софија, 1895. * В. Икономов, ''Зборник од старонародни умотворби од дебарско, кичевско и охридско'' (Сборник от старо-народни умотворения из дебьрско, кичевско и охридско), Солун, 1895. * [[Андре Мазон]], ''Словенски приказни од Југозападна Македонија'' ({{Јаз|fr|Contes slaves de la Macedoine Sud-occidentale}}), [[Париз]], 1923. * [[Панчо Михајлов]], ''Бугарски народни песни од Македонија'' ({{Јаз|bg|Български народни песни отъ Македония}}), Софија, 1924. * Ј. Ѓ. Киселиновиќ, ''Охридско-преспанска лира'', Битола, 1925. * [[Јосиф Чешмеџиев]], ''Бугарски македонски песни'' ({{Јаз|bg|Български македонски песни}})'', Софија, 1926. * [[Лудвик Куба]], ''Македонски песни'' ({{Јаз|cu|Македонски пѣсни}}), [[Прага]], 1928. * [[Добри Христов]], ''66 песни на македонските Бугари'' ({{Јаз|cu|66 пѣсни на македонскитѣ Българи}}), Софија, 1931. * [[Војислав Радовановиќ]], ''Мариовците во песните, приказните и шегите'' ({{Јаз|sr|Маријовци у песми, причи и шали}}), [[Скопје]], 1932. * [[Владимир Ѓорѓевиќ]], ''Српски народни мелодии'' ({{Јаз|sr|Српске народне мелодије, Јужна Србија}}). * Андре Мазон, ''Словенски документи, приказни и песни од Јужна Албанија'' ({{Јаз|fr|Documents, contes et shansons slaves de L’ Albanie de sud}})'', Париз, 1936. * [[Блаже Конески]], ''Збирка на македонски народни песни'', Скопје, 1945. * Блаже Конески, ''Од борбата, народни песни'', Скопје, 1947. * ''Македонски народни песни, собрани на фестивалите во Битола и Штип'', Скопје, 1948. * ''Антологија на македонската лирика'' (предговор: [[Димитар Митрев]]), Белград, 1951. * Јосиф Чешмеџиев, Иван Ќулев и Панчо Владигеров, ''[[Македонски народни песни (збирка од 1952 г.)|Македонски народни песни]]'', Наука и изкуство, Софија, 1952. * ''Македонски музички фолклор. Песни I'' (уредил: [[Живко Фирфов]]), Скопје, 1953. * Димитар и Костадин Г. Молероци, ''Зборник од народни умотворби и народни записи'' (Сборник от народни умотворения и народопис'', кн. XLVIII, Собрани от Димитьр и Костадин Г. Молерови), Софија, 1954. * Коста Црнушанов, ''Македонски народни песни'', Софија, 1956. * Станко Костиќ, ''Малешевски народни песни'', Институт за македонски јазик, Скопје, 1959. * ''Македонски музички фолклор. Песни II'' (уредил: Живко Фирфов), Скопје, 1959. * Паскал Паскалевски, ''Народни песни од Егејска Македонија'', Институт за македонски јазик, Скопје, 1959. * [[Стефан Верковиќ]], ''Македонски народни песни'', Скопје 1961. * ''Македонските мелографи од крајот на XIX век'', Институт за фолклор, Скопје, 1962. * ''Народна поезија'' (приредил [[Кирил Пенушлиски]]), „Кочо Рацин“, Скопје, 1964. * [[Томе Саздов]], ''[[Грива тресе, бисер рони]] (епска народна поезија)'', Заштита, Скопје, 1970. Списоци на македонски народни песни: * Некомплетен [[список на македонски народни и староградски песни]]; * Некомплетен [[список на македонски лирски песни]]; * Некомплетен [[список на македонски епски песни]]; * Некомплетен [[s:Македонски народни песни|список на текстови на „вики извор“]]. ==Класификација== Класификацијата на народните песни е еден од најтешките фолклорни проблеми, а тоа произлегува од тематската разновидност, како и од карактерот, намената и употребата на песните. На пример, некои песни, според содржината се чисто љубовни, но бидејќи се пеат на свадбите, тие се вклучуваат и во групата на [[Свадба|свадбарски]] песни. Или, меѓу обредните песни ([[Лазарското пеење во Македонија|лазарски]], [[Ѓурѓовден|ѓурѓовденски]] итн.) има чисто љубовни песни, така што не е јасна нивната врска со обредот. Така, [[Стефан Верковиќ]] ги поделил песните според народните називи (велигденски, ѓурѓовденски, константиски, петровски, жетварски, аргатски, свадбени, лазарски и ороводни) без да ги наведе насловите на песните. Неговата поделба на песните според поводот и времето на нивното исполнување е слична на поделбата што ја применил [[Вук Караџиќ]] во неговите збирки со српски народни песни. На сличен начин е извршена и поделбата во [[Зборник на Миладиновци|Зборникот на браќата Миладиновци]]. Триесетина години подоцна, [[Кузман Шапкарев]] направил обид за поиздржана класификација, делејќи ги песните на четири групи, водејќи се од тогашната бугарска научна пракса. Оттука, во неговиот зборник, песните се поделени на: оддел 1 и 2 ([[Самовила|самовилски]], религиозни и обредни песни), оддел 3 (политички песни) и оддел 4 (песни од општествениот, семејниот иприватниот живот). Денес, народната поезија најчесто се дели на [[лирика]] и [[Епика|епика]], следејќи ги принципите за поделбата на уметничката поезија при што лирската поезија е субјективна, додека епската е раскажувачка, објективна и описна. Исто така, стилот во епските песни е опширен, мирен, возвишен и свечен, со изедначен ритам, додека поетиката на лирските песни се одликува со многу повеќе варијации. Меѓутоа, во народните песни понекогаш е многу тешко да се направи ова разграничување на лирски и епски песни, зашто многу од песните се лирско-епски.<ref>Кирил Пенушлиски, „За народната поезија“, во: ''Народна поезија'' (приредил Кирил Пенушлиски), „Кочо Рацин“, Скопје, 1964, стр. 9-12.</ref> ==Лирски песни== [[Лирика|Лирските народни песни]] имаат највисоки [[естетика|естетски]] вредности во народната [[поезија]]. Тие најчесто биле изведувани од жени, па затоа се нарекуваат и ''женски песни''. Сепак, и мажите, особено младите, биле автори и пејачи на многу лирски песни. [[Емоции]]те се основниот елемент, не опишувајќи ги настаните што ги придружуваат. Тоа се лични чувства на единката, радост или жалост, воодушевување или разочарување, љубов или омраза и други состојби што ги доживува човекот. Исто така, нивна одлика е и [[синкретизам|синкретичноста]], поврзаноста со музиката и играта, но и со обредот и магијата и другите форми на човековиот живот. Спаѓаат во најстарите народни песни и во минатото повеќе биле поврзани со обредите, магијата или други слични дејства, но подоцна се одделиле од нив и продолжиле самостојно да опстојуваат. Ги карактеризира разновидноста на темите, од разните чувства на поединецот, до комплексните односи на човекот со околината, активностите поврзани со календарот и слично. Во нив се величаат човечките доблести, а се осудуваат човечките зла.<ref>[https://macedonism.org/Македонска-Енциклопедија/лирски-народни-песни/ на macedonism.org]</ref> Притоа, во создавањето на овие песни учествувале различни социјални групи и со тоа се објаснува разновидноста во третирањето на одделни мотиви. Најчесто, лирските народни песни ги создавал селскиот свет. Градските лирски песни се од поново време и најчесто ги создавале занаетчиите, а во некои од нив има позајмени елементи и од уметничката поезија. Од почетокот на 19 век започнал процесот на мешањето на народните лирски песни создадени од овие две социјални групи.<ref>''Народна поезија'' (приредил Кирил Пенушлиски), „Кочо Рацин“, Скопје, 1964, стр. 15-16.</ref> Постојат повеќе видови лирски песни:<ref>[https://macedonism.org/Македонска-Енциклопедија/лирски-народни-песни/ на macedonism.org]</ref><ref>''Народна поезија'' (приредил Кирил Пенушлиски), „Кочо Рацин“, Скопје, 1964, стр. 16-18.</ref> * Обредни песни; * Религиски; * Трудови; * Љубовни; * Семејни; * Песни за деца; * Хумористични; * Тажаленки; * Родољубиви. ===Обредни песни=== Обредните песни се меѓу најстарите народни песни и имаат [[Паганство|паганско]] потекло, но со текот на времето дошло до промени во нивната форма и содржина, т.е. до нивно врзување со христијанските празници и до преземање бројни елементи од [[Библија|Библијата]] и од [[Хагиографија|хагиографската]] литература. Сепак, овие песни само делумно се [[Христијанство|христијанизирани]] и во нив сѐ уште се присутни паганските елементи. Тие се изведуваат само во определени денови, т.е. за време на христијанските празници ([[Божиќ]], [[Велигден]], [[Водици]], [[Ѓурѓовден]] итн.), но во оваа група спаѓаат и песните кои се пеат при раѓање, крштевање или при умирање. Исто така, во оваа група спаѓаат и додолските песни. Во сите обредни песни со текот на времето се натрупале различни елементи: пагански, христијански и реалистично-новелистички.<ref>''Народна поезија'' (приредил Кирил Пенушлиски), „Кочо Рацин“, Скопје, 1964, стр. 16-18.</ref> ====Коледарски лирски песни==== Коледарските песни се меѓу најстарите [[обредни песни]]. Тие потекнуваат уште од паганското време (пред [[христијанство]]то) и се пееле пред почетокот на новата година. Подоцна тие се поврзале со [[Христовото раѓање]]. Во нив се изразувале добри желби за здравје, среќа, бериќет, богатство, успех итн. Овие желби се искажувале од група [[коледари]] кои биле исклучиво мажи и кои ги импровизирале песните во зависност од ситуацијата. Песните имаат едноставна содржина и неразвиена [[мелодија]] (како [[скандирање]], [[рецитирање]]). Коледарите на постарите им посакувале здравје, почит од децата и внуците; на невестите – машко дете; на момите – да се омажат за саканиот… Домаќинките, пак, фрлале пченица врз коледарите и ги дарувале со пари, овошје итн., во зависност од имотната положба. Песните го најавувале [[Божиќ]], денот кога се празнувало [[Исус]]овото раѓање. Пример на коледарска песна: ''„Збирајте се дечиња“'' ''Збирајте се дечиња<br>'' ''сред село на грејачка,<br>'' ''огон да си палиме,<br>'' ''за да си изгреиме,<br>'' ''оти после ќе одиме<br>'' ''Коледе да викаме<br>'' ''костени да збираме<br>'' ''за Бадник да јадиме,<br>'' ''Божик да го чекаме,<br>'' ''и прасе да јадиме.<br>'' Понекогаш коледарските песни имаат и хумористична содржина: ''„Добро утро стара бабо“'' ''Добро утро стара бабо!<br>'' ''Дај ми колач и погача,<br>'' ''напи се вино и ракија,<br>'' ''појди в племна – запали ја,<br>'' ''сркни каша – попари се,<br>'' ''косни риба – убоцај се!<br>'' ====Лазарски песни==== Лазарските песни се слични со коледарските, но се изведуваат од девојки накитени со венци од цвеќиња. Тие му припаѓаат на циклусот [[пролет]]ни песни заедно со [[велигден]]ските и [[ѓурѓовден]]ските. Се пеат на [[Лазарова сабота]], пред Велигден. Девојките и жените одат во група по улиците или домовите, ги пеат песните и бараат дарови. Најчести мотиви тука се [[љубов]]та и [[семејство]]то. Особено нежни, лирски чувства среќаваме во песните наменети за децата: ''„Малечкоо, убоо, о Лазаре“'' ''Малечкоо, убоо, о Лазаре!<br>'' ''На диван ми седеше<br>'' ''со јаболко играше.<br>'' ''Мајка ле му викаше:<br>'' ''Малечкоо убоо,<br>'' ''доста седе на диван,<br>'' ''доста играш с` јаболко<br>'' ''да н`те царот догледат,<br>'' ''да н`ти царство поклонит!<br>'' ''Уште речта не рече,<br>'' ''ми го царот догледа,<br>'' ''и му царство поклони.<br>'' ====Додолски песни==== Особено интересни се додолските песни, односно песните за повикување на [[дожд]]. Тука доаѓа до израз [[верба]]та во [[магија|магиската моќ]] на зборовите и на самиот обред: ''„Дај ми, Боже, темен облак“'' ''Дај ми, Боже, темен облак,<br>'' ''да зароси ситна роса,<br>'' ''да запраши црна земја,<br>'' ''да се роди жито, просо,<br>'' ''да се ранат сирачиња,<br>'' ''сирачиња, сиромаси!<br>'' Содржината на песната е едноставна и јасна. Во неа се бара дождот – спасител кој ќе го врзе плодот, кој ќе им овозможи на сиромашните да преживеат. ====Песни за раѓањето, стапувањето во брак и смртта==== Посебно значајно место во обредните песни заземаат песните поврзани со [[раѓање]]то, стапувањето во [[брак]] и [[смрт]]та. За раѓањето нема многу песни, а и тие најчесто се црковни поврзани со ритуалот на [[крштевање]]то. Најбројни се [[свадба]]рските песни. Според тематските одлики и обичаите поврзани со нив се издвојуваат песни што се пеат пред свадбата, за време на свадбата и по неа. Моментот на разделбата на девојката од семејството е проследен со многу совети како таа да се однесува во новиот дом, но во следната песна е потенцирано дека новите роднини никогаш не ќе можат да ги заменат вистинските родители: ''„Прости ми, прости, еј мили татко“'' ''Прости ми, прости, еј мили татко,<br>'' ''оти ќе одам на туѓа куќа,<br>'' ''во туѓа куќа во туѓи луѓе.<br>'' ''Татко не ми је, татко ќе речам,<br>'' ''татко ќе речам, ќерко не велит,<br>'' ''мајка не ми је, мајка ќе речам,<br>'' ''мајка ќе речам, ќерко не велит.<br>'' ''Браќа не ми се, браќа ќе речам,<br>'' ''браќа ќе речам, сестро не велит.<br>'' ''Сестри не ми се, сестро ќе речам,<br>'' ''сестро ќе речам, сестро не велит.<br>'' ===Митолошки песни=== Митолошките песни се создавани во [[пагани|паганскиот период]], пред христијанизирањето. [[Словените]] имале своја [[словенска митологија|митологија]], [[Словенски богови|свои богови]] и разни [[митолошки суштества]], но за жал таа не е доволно проучена, па затоа се смета дека не е доволно развиена како [[старогрчка митологија|старогрчката]], [[римска митологија|римската]] или [[германска митологија|германската]]. Митолошките песни се однесуваат на разни пагански или христијански ликови, на небесните тела и природните појави, на разни измислени животни и суштества (самовили, змејови, наречници итн.), на претворање на луѓето во животни и обратно итн. На почетокот, тие биле лирски песни, еден вид мали поеми, но подоцна во нив се внесувале описи и повести, така што некои од нив добиле лирско-епска или епска форма. Според сижето и техниката, митолошките песни најчесто се [[Балада|балади]], драматски раскази за необични настани и личности. Според формата и според изразите, тие се помлади од обредните песни, но често се испреплетуваат со нив.<ref>''Народна поезија'' (приредил Кирил Пенушлиски), „Кочо Рацин“, Скопје, 1964, стр. 16-18.</ref> Во митолошките песни, често се среќаваат: [[самовила|самовили]], [[змеј]]ови, [[ламјa|ламји]], [[русалкa|русалки]] и други суштества кои биле олицетворение на [[природни појави|природните појави]]. Овие песни се сведоштво на креативниот дух на непросветениот човек од минатото кој се обидувал да си ги објасни сите природни појави, болести, несреќи и судбини. Суштествата често имаат [[антропоморфизам|човечки облик]], како на пример, самовилите кои се прекрасни девојки кои живееле по високите [[планина|планини]], под [[облак|облаците]]. Тие често се среќавале со овчарите, па дури и станувале нивни невести. Во следнава песна е претставен немирниот дух на една самовила: ''„Самовила и свекрва је“'' ''Самовила оро вила,<br>'' ''оро вила на планина.<br>'' ''Свекрва е викум викат:<br>'' ''– Самовило, снао мила<br>'' ''пушчи оро дојди дома,<br>'' ''от` ти плачит м`шко дете!<br>'' ''– А, свекрво, мајко мила!<br>'' ''Ќе ти пушча овца с млеко,<br>'' ''да нацицат м`шко дете:<br>'' ''ќе ти пушча тивка роса,<br>'' ''да иск`пит м`шко дете;<br>'' ''ќе ти пушча тивки ветер,<br>'' ''да заљељат м`шко дете.<br>'' Самовилата во оваа песна ги има сите човечки особини, но неодговорноста ја прави нечовечна. Таа оставила друг да се грижи за нејзиниот син, а таа се забавува и продолжува со моминскиот живот несвојствен за мајките. [[Болест]]ите биле чести непријатели на луѓето во минатото. Ужасните [[епидемија|епидемии]] кои покосувале голем број животи често биле претставувани како стари баби. [[Чума]]та која завладеала во [[Скопје]] е претставена како стара, грда баба во песната: ''„Ќе те питам, бабо“'' ''Ќе те питам, бабо, да ми кажеш,<br>'' ''што е Скопје, бабо, умирено,<br>'' ''петли пеат, бабо, пци `рвјачат,<br>'' ''нема луѓе, бабо, да вреворат;<br>'' ''дали оган Скопје го изгоре,<br>'' ''дали Вардар го однесе?<br>'' ''– Ко ме питаш, дете, ќе ти кажа,<br>'' ''што е Скопје, дете, умирено;<br>'' ''нити огон Скопје го изгоре,<br>'' ''нити Вардар Скопје го однесе,<br>'' ''јас сум, дете, Скопје умирала,<br>'' ''за три дена, дете, за три ноќи.<br>'' ''Ја не сум си, дете, стара баба,<br>'' ''тук сум си, дете, црна чума.<br>'' ===Религиски песни=== Кај религиските песни главни ликови се [[Бог во христијанството|христијанските божества]] и [[светец|светци]]. Во овие песни често се среќава врската на [[митологија]]та со [[христијанство]]то, на пример песните со [[Св. Ѓорѓија]] со [[ламја]]та, [[Богородица]] со [[самовилa|самовилите]] итн. Карактеристично за овие песни е тоа што се пореалистични и затоа, ликовите, иако се [[Библија|Библиски]], имаат човечки особини и се занимаваат со вообичаени дејности. [[Св. Никола]] е многу омилен лик и се среќава како старец со бела брада кој се занимава со градење, земјоделие итн: ''„Свети Никола гради цркви“'' ''Цркви гради стар свети Никола<br>'' ''градил ги е со злато и сребро,<br>'' ''оште малко не се доградени,<br>'' ''не стигнало и злато и сребро.<br>'' ''Па се чуди стар свети Никола,<br>'' ''дек да најде злато и сребро,<br>'' ''да догради цркви, манастири…<br>'' ===Трудови песни=== Трудовите песни најчесто се поврзани со полските работи, а често се поврзани со определени обреди чија намена била да се зголеми земјоделскиот род. Во оваа група спаѓаат жетварските, овчарските, аргатските и печалбарските песни, како и песните што се пеат при другите работи, како ткаење, гроздобер итн. Подоцна, со појавата на [[занает]]ите се појавиле песни поврзани со разните занаетчиски дејности.<ref>''Народна поезија'' (приредил Кирил Пенушлиски), „Кочо Рацин“, Скопје, 1964, стр. 16-18.</ref> ====Жетварски песни==== Во групата на трудовите песни, најмногубројни се жетварските. Во нив е претставен македонскиот трудољубив човек, кој жетвата ја сметал за празник, иако е најтешкиот дел од работата, која се вршела без времетраење, на жешко сонце, со особен напор. Истакнат е натпреварувачкиот дух во кој рамноправно учествувала и жената. Македонската жена, не само тука, туку и во сите други песни е прикажана како силна, цврста, издржлива, па дури и како победничка во жетварските натпревари. Таа рамноправно работи на нива, жнее, копа, ора, а истовремено раѓа и се грижи за децата и домот. Иако секаде е потенциран [[патријархат|патријархалниот]] дух, почитта кон главата на семејството, сепак јасно се гледа дека жената е столбот на семејството. Трудовите песни се често проткаени со љубовни мотиви. Способната, силна, ведра, здрава селска жена е вистински мајстор во жнеењето и предизвикувач на натпреварот. Таа се обложува: Извадок од [[Зборник на Миладиновци]]/ ''„657 песна“'' ''– Ако тебе ја наджнијам,<br>'' ''не ти сакам брза коња,<br>'' ''туку тебе добар јунак,<br>'' ''добар јунак да те земам.<br>'' И многу повеќе: жената си дава слобода да ги изрази своите чувства, да го избере самата својот љубен, и да го каже најважното: дека за неа љубовта е пред материјалните богатства. ====Аргатски песни==== Посебен вид трудови песни се аргатските. Аргатувањето, работењето на туѓ имот била честа дејност на сиромашниот Македонец. И тука учествувале и мажите и жените. Чести се и овчарските песни, но посебно тажен, елегичен тон имаат печалбарските песни кои во [[Македонија]] се создаваат до ден-денес. Во нив се потенцира неизживеаната младост; оставањето на младата невеста и на уште нероденото дете; тешкиот живот во туѓина; долгогодишното отсуство; честата смрт од напорната работа или лошите услови; тажните носталгични чувства итн. ====Печалбарски песни==== Печалбарството е неисцрпен мотив, забележителна во македонската историја. Во минатото за корка леб, денес за поубав живот, Македонецот често се решава да ја напушти својата татковина. Првичниот поттик за тој чекор илјадапати ќе го преколне, ќе ја жали својата судба, но татковината не ќе може да ја преболи. Каде и да е, тој вечно жали по своето огниште: ''„Зошто си ме мајко родила“'' ''Зошто си ме мајко родила, леле ле<br>'' ''цел живот не си ме видела,<br>'' ''ти си машко чедо родила, оф леле<br>'' ''и на друг си радост мајко дарила,<br>'' ''леле оф аман, леле ле<br>'' ''и на друг си радост мајко дарила.<br>'' ''Дење, ноќе одам скитам јас, леле леле<br>'' ''пеам, свирам, играм и плачам,<br>'' ''твојот лик го гледам секој пат,<br>'' ''оф леле леле<br>'' ''на тебе долгови ти враќам јас.<br>'' ''Херој биди мила мајко ти, леле ле<br>'' ''што си среќна ѕвезда родила,<br>'' ''јас ќе светам мајко како сјај, оф леле<br>'' ''за мојот мила мајко роден крај,<br>'' ''леле оф аман, леле ле<br>'' ''за мојот мила мајко роден крај.<br>'' Синот се прашува зошто воопшто е роден кога цел живот мора да биде одвоен од семејството, да печали, да ги враќа долговите. Тој пее и игра, но скришно тагува по својот роден крај, каде никогаш нема да се врати. Овие песни се испеани со многу тажни тонови. Во следната песна, девојката ја проколнува туѓината, зошто нејзиниот сакан таму си ја пронашол среќата: ''„Туѓината пуста да остане“'' ''Туѓината пуста да остане<br>'' ''Која од либето ме раздели<br>'' ''Што го чекам време три години<br>'' ''Ќе ги прашам млади печалбари<br>'' ''Дали го видовте мојто либе<br>'' ''Од туѓина дома да ми иде<br>'' ''На трета година писмо прати<br>'' ''И ми пиша нема да се врати<br>'' ''Не се враќа друга си заљуби<br>'' ''И за неја тој си се ожени<br>'' ===Љубовни песни=== Љубовните песни се најбројни лирски народни песни и се одликуваат со широка и разбновидна тематика: заљубување, пречки за љубовта, среќна или несреќна љубов, љубов од сметка, неверност, отфрлена љубов, грабнување на саканата итн. Чисто љубовните песни обично се кратки, без опис на настани, а подолгите песни се романси во кои се менуваат чувствата и расположенијата, со мирен и одмерен стил во развивањето на темата и без трагичен крај, иако можат да имаат драмски моменти. Меѓу љубовните песни има и балади чија основна концепција е драмска, дејствието е напнато и со непредвидени пресврти, а редовно имаат трагичен крај.<ref>''Народна поезија'' (приредил Кирил Пенушлиски), „Кочо Рацин“, Скопје, 1964, стр. 16-18.</ref> Љубовта прикажана во македонската народна песна е чиста, искрена, двострана, копнежлива, страстна, доживотна. Има песни во кои се изразува љубомората, зависта, пресметливоста, но тие се во многу помал број. Особено е истакната првата љубов која се почитува до гроб, и верноста како морална одлика на македонскиот народ. Дадената заклетва мора да се почитува, а неразделната љубов е најчест мотив. Кога младите мора да се разделат, тоа никогаш не потекнува од нив туку од некој друг (родителите, маќеата, завидливите роднини, лицемерните пријатели или смртта). На едноставен, но многу силен начин е претставена невозвратената љубов во следната песна: ''„Нели ти стига“'' ''Откако те млада заљубив<br>'' ''и по тебе памет изгубив.<br>'' ''Нели ти стига мојата младост<br>'' ''кажи ми ти,<br>'' ''и на мојте зборој поверувај им.<br>'' ''Се што имав, се ти подарив,<br>'' ''сета младост си ја изгубив.<br>'' ''Кажи ми, кажи кој те милува,<br>'' ''кој те гали кој те успива.<br>'' Со сличен мотив, неостварена љубов и тага за изминатата младост е и песната: ''„Ајде дали знаеш паметиш Милице“'' ''Ајде дали знаеш паметиш Милице<br>'' ''Кога си бевме малечки де-еј<br>'' ''Кога си бевме малечки Милице<br>'' ''Ај кога се двајцата љубевме<br>'' ''Ај кога се двајцата љубевме Милице<br>'' ''Во чичовото градинче де-еј<br>'' ''Во чичовото градинче Милице<br>'' ''Ај кај шарените цвеќиња<br>'' ''Ај кај шарените цвеќиња Милице<br>'' ''Трендафил цвеќе цутеше де-еј<br>'' ''Трендафил цвеќе цутеше Милице<br>'' ''Ај на градите ти паѓаше<br>'' ''Ај на градите ти паѓаше Милице<br>'' ''Ти на скутот ми спиеше де-еј<br>'' ''Ти на скутот ми спиеше Милице<br>'' ''Ај тогаш ти лице целував<br>'' ''Ај тогаш ти лице целував Милице<br>'' ''Лице ти беше спотнато де-еј<br>'' ''Лице ти беше спотнато Милице<br>'' ''Ај на срце оган ти гореше<br>'' ''Ај на срце оган ти гореше Милице<br>'' ''Ти мене жално ме гледаше де-еј<br>'' ''Ти мене жално ме гледаше Милице<br>'' ''Ај од очи солзи ронеше.<br>'' Љубовните песни често се поврзани со градскиот живот, оттаму и [[Македонска староградска музика|Староградските песни]], како што е песната: ''„На Струга дуќан да имам“'' ''Што ми е мило ем драго<br>'' ''На Струга дуќан да имам<br>'' ''Оф леле леле либе ле<br>'' ''Срцево ми го изгоре.<br>'' ''На Струга дуќан да имам<br>'' ''На кепенците да седам<br>'' ''Оф леле леле либе ле<br>'' ''Срцево ми го изгоре.<br>'' ''На кепенците да седам<br>'' ''Струшките моми да гледам<br>'' ''Оф леле леле либе ле<br>'' ''Срцево ми го изгоре.<br>'' ''Струшките моми да гледам<br>'' ''Кога ми одат на вода<br>'' ''Оф леле леле либе ле<br>'' ''Срцево ми го изгоре.<br>'' Песната е весела, разиграна, но стихот: ''срцево ми го изгоре'', ја покажува силната љубов и страст што ја чувствува момчето, секојдневно чекајќи да помине неговата сакана крај него. Во љубовните песни, освен љубовта меѓу младите, може да биде прикажана и мајчината љубов. Најубав пример за тоа е познатата песна: ''„Распукала Шар Планина“'' ''Распукала, распукала Шар Планина,<br>'' ''Ајде распукала, распукала Шар Планина,<br>'' ''Ми поклопи, ми поклопи три овчара,<br>'' ''Ајде ми поклопи, ми поклопи три овчара.<br>'' ''Први овчар, први овчар и се моли,<br>'' ''Ајде пушти мене, пушти мене Шар Планино,<br>'' ''Имам жена, имам жена што ме жали,<br>'' ''Ајде имам жена, имам жена што ме жали.<br>'' ''Втори овчар, втори овчар и се моли,<br>'' ''Ајде пушти мене, пушти мене Шар Планино,<br>'' ''Имам сестра, имам сестра што ме жали,<br>'' ''Ајде имам сестра, имам сестра што ме жали.<br>'' ''Трети овчар, трети овчар и се моли,<br>'' ''Ајде пушти мене, пушти мене Шар Планино,<br>'' ''Имам мајка, имам мајка што ме жали,<br>'' ''Ајде имам мајка, имам мајка што ме жали.<br>'' ''Жена жали, жена жали ден допладне,<br>'' ''Ајде сестра жали, сестра жали дур је дома,<br>'' ''Мајка жали, мајка жали дур до гроба,<br>'' ''Ајде мајка жали, мајка жали дур до гроба.<br>'' Во песната, со градација е претставена љубовта на мајката која жали по своето дете целиот живот. ===Семејни песни=== Семејните песни обработуваат широк круг мотиви од секојдневниот живот и од односите меѓу членовите на семејството. Особено се бројни песните за односите меѓу невестата и свекрвата (свекорот), деверот, золвата итн. Овие песни се пеат во разни прилики и на разни места.<ref>''Народна поезија'' (приредил Кирил Пенушлиски), „Кочо Рацин“, Скопје, 1964, стр. 16-18.</ref> ===Песни за деца=== Песните за деца се едноставни, куси песнички, често брзозборки кои имаат образовна содржина (да поучат). Тука спаѓаат приспивните песни, песните за животните и растенијата, залагалките, бројалките итн. Приспивните и детските песни не се многу застапени во македонската народна поезија. Тематиката на детските песни е поврзана со детските игри, а со нив децата се запознаваат и со некои основни поими: броење, изговор на некои гласови, својствата на домашните животни итн. Некои од нив ги пеат самиет деца, а други ги пеат нивните блиски (мајката, бабата итн.). Приспивните песни имаат многу разновидна тематика, тие се постари и во нив се изразуваат добри желби за иднината на детето. Нивниот ритам одгвовара на нишањето, а мелодијата е монотона со цел да се успие детето.<ref>''Народна поезија'' (приредил Кирил Пенушлиски), „Кочо Рацин“, Скопје, 1964, стр. 16-18.</ref> ===Хумористични песни=== Шегобијните и сатиричните песни спаѓаат во помладите народни песни, најверојатно од периодот на родовото општество. На почетокот, смеата и сатирата биле насочени кон неспособните луѓе, а подоцна против класната нееднаквост. Основната цел им е да насмеат, па затоа во народот се нарекуваат „смешни“ песни. Предмет на исмејувањето се разни човечки недостатоци и слабости, но како ликови се јавуваат одредени животни кои [[Алегорија|алегориски]] ги прикажуваат човечките својства. Сепак, главната намена на овие песни е смеата, а не поуката.<ref>''Народна поезија'' (приредил Кирил Пенушлиски), „Кочо Рацин“, Скопје, 1964, стр. 16-18.</ref> Смилата за шега јасно се огледа во македонските хумористични песни, како на пример во следнава: ''„Зајко младоженец“'' ''Сторил ниет зајко, зајко да се жени<br>'' ''зајко кокорајко, токмо младожења<br>'' ''Сторил ниет зајко, зајко да се жени<br>'' ''зајко кокорајко,зајко да се жени, зајко кокорајко<br>'' ''зајко сербеслија упрчил мустаќи<br>'' ''си натресол гаќи, нагрнал џамадан<br>'' ''капа писќулија, море, токмо младожења.<br>'' ''Ми ожеил зајко лиса удовица<br>'' ''свеска испосница, личи на невеста.<br>'' ''Ми поканил зајко, китени сватови<br>'' ''мечка месарија, вучица кумица, ежо тапанџија.<br>'' Рефрен:<br> ''Дејгиди зајко ерген мераклија<br>'' ''Се накити лиса, лиса удовица,<br>'' ''маза размазана, селска визитарка.<br>'' ''Кога виде зајко, ’рти ем ловџии,<br>'' ''се уплашил зајо, личен младожења.<br>'' ''Па си тргна зајко, низ Солунско поле,<br>'' ''таму си сретнал зајко, до два-три ловџии<br>'' ''ем они си носат пушки сачмајлии,<br>'' ''‘рти ем загари, све одбор ловџии,<br>'' ''море, силни нишанџии.<br>'' ''Па си летнал зајко, зајко да ми бега,<br>'' ''зајко кокорајко, лишен младожења<br>'' ''си искинал гаќи, размрсил мустаќи,<br>'' ''искинал гаќи, расмрсил мустаќи,<br>'' ''искинал џамадан, викнал се, провикнал;<br>'' ''море не сум младожења!<br>'' ===Родољубиви песни=== Родољубивите песни се најмладиот вид народни песни, кои ги искажуваат стремежите за слобода, а поврзани се со настаните и ликовите од [[Илинденско востание|Илинденскиот период]] и од [[Македонија во Втората светска војна|Народноослободителната борба]].<ref>''Народна поезија'' (приредил Кирил Пенушлиски), „Кочо Рацин“, Скопје, 1964, стр. 16-18.</ref> ===Тажачки песни=== Тажачките песни или тажаленките се песни кои се пеат само на [[Закоп|погреби]]. ==Епски песни== Македонските епски народни песни можат да се поделат во две основни групи: во првата, постарата, се опишуваат неверојатни настани и ликови поврзани со [[Митологија|митолошките]] и христијанските легенди, додека втората група ја сочинуваат борбените народни песни. Песните од првата група имаат митолошка и христијанска тематика со моралистичко-религиозна тенденција. Во митолошките песни често се застапени измислените суштества, како самовилои, змејови, чуми итн., при што некои мотиви во овие песни се позајмени од туѓите митологии, додека христијанските мотиви се преземени од Библијата и од средновековната црковна литература. Тематиката во овие песни е блиска на онаа во лирските митолошки и обредни песни. Најпосле, во оваа општа група можат да се сместат и епските песни за разни семејни и општествени настани кои се непознати во [[Историја|историјата]].<ref>''Народна поезија'' (приредил Кирил Пенушлиски), „Кочо Рацин“, Скопје, 1964, стр. 77.</ref> Втората група, борбени епски песни, е далеку побројна во македонската народна епика, а главниот мотив во овие песни е борбата на народот или на поединците против разни непријатели – од [[Отоманско Царство|османлиските]] поробувачи до фашистичките окупатори за време на [[Втора светска војна|Втората светска војна]]. Јуначките песни се најстарите борбени епски песни и тие се одликуваат со богата и разновидна содржина, а основата најчесто ја сочинуваат делата на [[Среден век|средновековните]] јунаци. Оттука, овие песни имаат некои [[Феудализам|феудални]] белези (дворците, гозбите, оружјето итн.). Освен за борбените подвизи на главните ликови, во јуначките песни се пее и за нивните свадби, кумства и други семејни настани. И ајдутските песни имаат централно место во македонската народна епика, а нивниот основен мотив е заштитата на народот од турските поробувачи. Во овие песни се опеани победите, но и неуспесите на [[Ајдутство|ајдуците]], причините поради кои станале ајдуци, мачењето на ајдуците, нивната смрт, предавствата итн. Карактеристично за овие борбени песни е тоа што во нив се појавуваат и женски главни ликови ([[Сирма Војвода|Сирма војвода]], [[Румена Војвода|Румена војвода]], [[Бојана војвода]] итн.). Во 1880-тите се појавиле револуционерните народни песни, поврзани со организираната борба против турското ропство. Овие песни се надоврзуваат на јуначките и на ајдутските песни, користејќи го нивното сиже и поетика, но во нив се застапени нови пароли и идеи (поимите за слободата, за татковината итн.). Исто така, овие песни се разликуваат од јуначките и од ајдутските по тоа што во нив не е потенцирана идеализацијата, така што тие се пореални, а описите на ликовите се попластични и полирски. Во некои револуционерни песни е присутно и литературното влијание. Најновите револуционерни песни потекнуваат од Втората светска војна, а најчестите мотиви во нив се: борбата против непријателот, разделбата со блиските, ранувањето или смртта во борбата. Често, во овие песни се преземени старите мотиви и содржини од ајдутските песни, само со мало приспособување, но во некои песни, старите мотиви добиваат сосема нова содржина.<ref>''Народна поезија'' (приредил Кирил Пенушлиски), „Кочо Рацин“, Скопје, 1964, стр. 77-80.</ref> Основен мотив во македонските епски песни е љубовта кон татковината и величање на јунаштината на историски познати и непознати личности. Идеализацијата на јунакот е главната цел во песните. Епските песни се одликуваат со богата идејна содржина, а жанровски се разликуваат како: * неисториски (митолошки, религиозно-легендарни мотиви) епски песни; * историски (јуначки, ајдутски, револуционерни, партизански) епски песни. ===Јуначки епски песни=== Јуначкиот епос започнал да се развива кон крајот на XIV век во времето на потпаѓањето на македонскиот народ под турска власт. Немајќи друг начин за одбрана, се јавува „народниот пејач“, кој го идеализира македонскиот јунак, давајќи му божествена сила, а исмевајќи го и омаловажувајќи го непријателот. Централен лик во македонскиот епос е [[Марко Крале]], но се јавуваат и други јунаци: [[Момчило војвода]], [[Болен Дојчин]], [[Јанкула војвода]], [[Секула Детенце]] итн. Одлики на јуначките епски песни се: * Јуначкиот епос се одликува со епска нарација – раскажување со свечен ритмички говор и епска широчина. Јунакот се опева во трето лице, тој е детално опишан, а исто така и настанот што се случува. Епската широчина се постигнува со епските повторувања (повторување на слични или исти стихови). Повторувањата на идентични стихови се нарекуваат епски ретардации. Нивната функција е да го забават или продолжат ритамот на епското дејство. * Композицијата на јуначкиот епос е шематизирана – почетокот на песната е обраќање кон слушателите да чујат за настанот и јунакот за кој ќе се раскажува, а потоа следува типизирано епско дејство – двобојот или подвигот на јунакот. * Во овие песни се користат силни поетски средства: хиперболи, споредби, контрасти, алегорија, словенска антитеза итн. Стихот е најчесто десетерец со цезура (пауза) по четвртиот слог – јуначки десетерец. * Епски протагонисти и антагонисти, каде што протагонистите се македонските јунаци, а антагонистите се нивните противници. Главни протагонисти во македонските јуначки песни се: [[Марко Крале]], [[Момчило Војвода]] и [[Болен Дојчин]]. (првите двајца се историски личности, додека Болен Дојчин е поетска конструкција). Антагонистите се типизирани како: [[Црна Арапина]], [[Жолта Чифутина]], [[Турци]] – [[јаничари]]. * Јуначки атрибути – во македонската јуначка песна тоа се коњот и оружјето на јунакот. ====Крале Марко во македонските епски песни==== Централен лик во македонските јуначки песни е [[Марко Крале]]. Според историските податоци тој е роден 1335 година, а по смртта на татко му, кралот [[Волкашин]], тој продолжил да владее со [[Западна Македонија]]. Неговата престолнина бил градот [[Прилеп]]. Имал двајца браќа – Андреја и Димитрија и една сестра – Милица. Се оженил за ќерката на [[Радослав Хлапен]], Елена, но подоцна ја напуштил поради нејзиниот неморал. Како турски вазал учествувал во битката против влашкиот војвода Мирче и борејќи се од страна на [[султанот Бајазит]], загинал кај [[Ровина]], близу [[Крајова]] 1394 година. Само од овие толку обични детали од животот на Марко „народниот пејач“ направил неповторлив јунак. Со сигурност не се знае зошто, но се претпоставува дека е заради неговиот заштитнички однос кон населението и заради неговата [[физиономија]]. Поетската биографија на Марко Крале е сочинета од: * мотивот за чудесното раѓање на јунакот (кога наречниците му прорекле дека ќе му ги скрши коските на татка си Волкашин); * мотивот за здобивањето на чудесната сила (во песните тој е змејски син или е задоен од самовили); * одбирањето на неговиот верен придружник – коњот Шарец (Шарко) кој има чудесни својства: лета, зборува, го советува; * јуначките подвизи и двобои; * губењето на силата на јунакот – во песните и преданијата Марко ја губи силата поради дрскоста што го повикал [[Господ]] на мегдан (се почувствувал рамен на Господа). Затоа е казнет со одземање на силата. Подеднакво внимание, „народниот пејач“ му посветува и на антагонистот – [[Црна Арапина]]. Тој е типизиран лик кој се јавува во двобоите со сите македонски јунаци (Марко Крале, [[Момчило Војвода]], [[Болен Дојчин]]). Тој го претставува злото, па затоа епитетот црн сраснал со неговото име. Во описите е хиперболизиран (во негативна конотација) и всушност претставува олицетворение на [[Османлии]]те – арачлии кои собирале големи даноци од сиромашниот македонски народ: '''„Марко Крале ја одменува свадбарината“''' ''Едно утро Марко ми подранил<br>'' ''из Прилепа Марко из Варошот,<br>'' ''да прошета Косовска наија;<br>'' ''уште први петли не пејале,<br>'' ''тој се фрли Шарцу на рамена<br>'' ''и ми тргна по бели друмови;<br>'' ''по среде ноќ низ Скопје помина;<br>'' ''дури петли први пропеале,<br>'' ''тој помина Качански клисури;<br>'' ''дури зора утро зазорила,<br>'' ''тој натури Косовска наија;<br>'' ''дури сонце утро да изгрее,<br>'' ''тој ми влезе во Косовско поле!<br>'' ''Ништо Марко среќа не го срети,<br>'' ''саде сретна Косовска девојка.<br>'' ''Марко нејзе вели: – Добро утро,<br>'' ''добро утро Косовко вдовице!<br>'' ''А таа нему одговори:<br>'' ''– Јас не сум ти Косовска вдовица,<br>'' ''тук сум си Косовска девојка.<br>'' ''Тога рече Марко Кралевиќе<br>'' ''– Ај ти тебе, Косовке девојке,<br>'' ''ќе те прашам, право да ми кажеш:<br>'' ''што ти тебе коси побелеле,<br>'' ''бело лико ти се расипало?<br>'' ''Али жалиш од рода твоего?<br>'' ''Што не си се млада омажила?<br>'' ''Тога рече Косовка девојка:<br>'' ''– Ја не жалам од рода моего,<br>'' ''туку има триесет години,<br>'' ''как, ми дошол црна Арапина,<br>'' ''од цара ми свадбина прекупил:<br>'' ''кој ќе јунак млади се ожени,<br>'' ''нему сака триесет и три минца,<br>'' ''а девојка која ќе се мажи,<br>'' ''нејзе сакат триесет минцови.<br>'' ''Мии браќа ми се сиромаси,<br>'' ''ми немаат азно да му дадат,<br>'' ''затоа ми коси побелеле,<br>'' ''бело лико ми се расипало!<br>'' ''Тога бара Марко во пазува,<br>'' ''ми извади триесет минцови,<br>'' ''и и даде Косовке девојке.<br>'' ''Тога рече Марко Кралевиќе:<br>'' ''– Да си сакаш момче спроти тебе,<br>'' ''да си сакаш, да си се омажиш<br>'' ''и на Арап свадбина да платиш.<br>'' ''Ќе те прашам Косовке девојке,<br>'' ''ќе те прашам, право да ми кажеш,<br>'' ''жити рода и твојта крвина,<br>'' ''жити вера наша православна,<br>'' ''жити име Христос Исусово,<br>'' ''немој мене ти да ме излажеш:<br>'' ''Каде му се кули Арапови?<br>'' ''Одговори Косовка девојка:<br>'' ''– Кули му се сами познаваат;<br>'' ''под Косово в зелени ливаѓе.<br>'' ''Тамо има белана чадора,<br>'' ''на чадорот од злато јаболко,<br>'' ''тоа свети како јасно сонце,<br>'' ''од далеку сами се познават.<br>'' ''Тога стегна Марко Кралевиќе,<br>'' ''тога стегна своја брза коња.<br>'' ''Го догледа стража Арапова,<br>'' ''го догледа уште оддалеку,<br>'' ''му говори црну Арапину:<br>'' ''– Арапине наши господине,<br>'' ''по друм иде страшна делија,<br>'' ''и страшно ми коња налутило,<br>'' ''од нозе му оган искри летат,<br>'' ''од уста ми бели пени паѓат,<br>'' ''од носот му сини пламни бијат,<br>'' ''од очи му секавици пуштат<br>'' ''и најстрашно ми се променило:<br>'' ''на плеќи му кожув од мечиште,<br>'' ''на глава му калпак од волчиште<br>'' ''и во уста нешто црно носи<br>'' ''како јагне половингодишно.<br>'' ''Тогаш рече црна Арапина:<br>'' ''– Ај ви вамо стражари<br>'' ''вие него убаво пречекајте''<br>'' ''и оружје од појас земите,<br>'' ''пратите го при мене да дојде;<br>'' ''тоа ми е младо неженато<br>'' ''тоа иде свадбина да плати,<br>'' ''ќе ми даде азно небројано.<br>'' ''Уште Арап лафот не дорече,<br>'' ''ми приближи Марко Кралевиќе.<br>'' ''Кога Марко стржари приближи,<br>'' ''а стражари сите избегаа,<br>'' ''кој по поле, кои по планина.<br>'' ''Право трга Арапу на чадор.<br>'' ''Марку нему вели: – Добро утро,<br>'' ''добро утро наши господине,<br>'' ''господине, Арап од прек, море!<br>'' ''Кажи мене што е свадбарина<br>'' ''да ти платам царска свадбарина,<br>'' ''оти после патов ќе си гледам,<br>'' ''зер сватови на пат ме чекаат.<br>'' ''Тога рече црна Арапина:<br>'' ''– Ај ти тебе, незнајна делијо,<br>'' ''дали уште не си се научил?<br>'' ''Еве има триесет години,<br>'' ''каде седам во рамно Косово:<br>'' ''кој ќе јунак млади се ожени,<br>'' ''нему зимам триесет и три минца,<br>'' ''а девојка која ќе се мажи,<br>'' ''нејзе зимам триесет минцови;<br>'' ''како тебе најголем јунака,<br>'' ''и шеесет пак не ти се многу!<br>'' ''Тога бара Марко во пазуви,<br>'' ''ми извади саде три минцови;<br>'' ''– На ти тебе, наши господине,<br>'' ''на ти тебе, саде три минцови:<br>'' ''верувај ме друго азно немам.<br>'' ''Ко ќе појдам по убава невеста,<br>'' ''што ќе мене дарој ме дарува,<br>'' ''си дарој тебе ќе подарам.<br>'' ''Тога рече црна Арапина:<br>'' ''-Ал ме лажиш, ал вистина велиш,<br>'' ''ал со мене шега ќе си биеш?<br>'' ''И ми зеде тешка топузина,<br>'' ''ми го удри три-четири пати.<br>'' ''Тога рече Марко Кралевиќе:<br>'' ''– Бог те убил црна Арапино!<br>'' ''Ал се смееш, ал вистина маваш,<br>'' ''ал од кожув правот ми го тресеш?<br>'' ''Почекај ме и јас да те удрам,<br>'' ''ти ќе видиш јунак како мава.<br>'' ''Пак извади Марко Кралевиќе,<br>'' ''ми извади своја топузина.<br>'' ''Кога Марко на Арапин мавна,<br>'' ''фала богу чудо и големо!<br>'' ''Снагата му во земи пропадна,<br>'' ''а глава му на страна побегна.<br>'' ''Пак се пушти по триесет стражари,<br>'' ''двајсет седум сите ги истепа,<br>'' ''а тројца саде ми остави,<br>'' ''да ми личат три млади телали,<br>'' ''да ми личат низ рамно Косово:<br>'' ''– Каде има јунак за женење,<br>'' ''да си сака мома спроти него,<br>'' ''да си сака да си се ожени!<br>'' ''Каде има мома за мажење,<br>'' ''да си сака момче спроти неа,<br>'' ''да си сака да си се омажи!<br>'' ''Заплатила Маркова десница,<br>'' ''заплатила сета свадбарина.<br>'' Крале Марко во оваа песна е праведникот кој е на страната на сиромашното население што не може да го плати големиот данок за свадбарина. Тој не се помирува со лошата судбина на луѓето и не може да дозволи тие цел живот да страдаат заради алчноста на [[Црна Арапина|Арапинот]]. Тој не е лично засегнат, но болката на другите не го остава рамнодушен. Ликот на Марко е хиперболизиран. Кога се приближува до шаторот на црната Арапина, неговите стражари се престрашуваат од појавата на коњ, од кого летаат искри и секавици, облечен во кожув од мечка, на главата со калпак од волк и со големи мустаќи кои изгледаат како полугодишно јагне. Во двобојот со Црна Арапина тој е надмоќен и со цинизам забележува: „Ал се смееш, ал вистина маваш, ал од кожув правот ми го тресеш?“, а потоа со леснотија го убива пресекувајќи му ја главата. Дејството во песната е претставено преку дијалошка форма, а стиховите се десетерци, типични за македонскиот јуначки епос. ====Болен Дојчин во македонската епска песна==== Голем јунак во македонската народна епска песна е и [[Болен Дојчин]], мотив често обработуван и во современата литература (песни, драми). Дојчин не е историска личност (барем нема податоци за реалната личност), тој е измислен лик, плод на народната фантазија. Антагонистот е повторно – [[Црна Арапина]]. Дојчин, со своите тројца побратими во минатото имал многу јуначки потфати, но последните девет години тој е паднат болен. Него го чува и негува сестра му Ангелина (во некои варијанти на песната таа му е жена). Тој ја очекува смртта, но не може да умре додека не му се освети на Црна Арапина, заради неговите страдања, но и заради страдањата на неговиот народ. Конечен повод да стане од смртната постела е недоличното однесување на Арапинот кој ја побарал сестра му за една вечер во неговиот шатор. Но, тој нема да му се освети само нему туку и на побратимите кои ја искористиле неговата немоќ и кои исто така сакаат да ја имаат Ангелина за себе. Така, Дојчин налик на [[Дон Кихот]], превиткан во триста лакти платно, со долга коса и брада, слаб и восочен во лицето, со непоткован коњ и ненаострена сабја, оди и го завршува својот подвиг – ги убива сите, а се враќа со наденатата глава на Арапинот на кол, по што легнува во својата постела и спокојно умира. Во песната се карактеристични епските повторувања со што се постигнува епската широчина и се забавува дејството. Дијалогот и тука е присутен и тоа меѓу Дојчин и Ангелина. Ликовите се хиперболизирани – Арапинот со негативни својства, а Дојчин со позитивни. Стиховите се десетерци како што е вообичаено во ваквите епски песни: '''„Болен Дојчин“''' ''Попаднала црна Арапина,<br>'' ''Попаднала под града Солуна,<br>'' ''Глава имат колку еден казан,<br>'' ''Уши имат колу два таруна,<br>'' ''Очи имат колку два шиника.<br>'' ''Ми кондисал под Солуна града,<br>'' ''Под Солуна, Солунски ливаѓе,<br>'' ''Па ми удрил белана чадара;<br>'' ''И ми собрал старци и попои,<br>'' ''Таин сакат од Солуна града,<br>'' ''На ден сакат по две фурни лебец,<br>'' ''И им сакат крава јалоица,<br>'' ''И им сакат по бочка ракија,<br>'' ''И им сакат по две бочки вино,<br>'' ''На ден сакат п’ убаа нееста,<br>'' ''На ноќ сакат п’ една малка мома,<br>'' ''Ми и’ љубит и ми и’ загубвит.<br>'' ''Сите ми се редум изредија,<br>'' ''Ред падна на млада Ангелина.<br>'' ''Ангелина Дојчинова сестра.<br>'' ''Ангелина Дојчинова сестра,<br>'' ''Дворје метит градум солзи ронит,<br>'' ''Со солзи ми дворје завадила.<br>'' ''Ја догледа брат је болен Дојчин:<br>'' ''„Ајти тебе сестро Ангелино!<br>'' ''Што те тебе нужба дотерало,<br>'' ''Дворје метиш дробни солзи рониш?<br>'' ''Али ти се, сестро, здодеало,<br>'' ''Рамни дворје, сестро, меетејќи?<br>'' ''Мене болно, сестро, гледаејќи? –<br>'' ''Рани, болки, сестро, врзеејќи,<br>'' ''И понади мене готвеејќи?“<br>'' ''„Ајти тебе брате, Болен Дојчин!<br>'' ''Та не ми се мене здодеало,<br>'' ''Рамно дворје, брате, метеејќи,<br>'' ''Тебе болно, брате, гледаејќи,<br>'' ''Рани, болки тебе врзеејќи,<br>'' ''И понади тебе готвеејќи;<br>'' ''Попаднала црна Арапина,<br>'' ''Попаднала под града Солуна,<br>'' ''Глава имат колку еден казан,<br>'' ''Уши имат колу два таруна,<br>'' ''Очи имат колку два шиника.<br>'' ''Ми кондисал под Солуна града,<br>'' ''Под Солуна, Солунски ливаѓе,<br>'' ''Па ми удрил белана чадара;<br>'' ''И ми собрал старци и попои,<br>'' ''Таин сакат од Солуна града,<br>'' ''На ден сакат по две фурни лебец,<br>'' ''И им сакат крава јалоица,<br>'' ''И им сакат по бочка ракија,<br>'' ''И им сакат по две бочки вино,<br>'' ''На ден сакат п’ убаа нееста,<br>'' ''На ноќ сакат п’ една малка мома,<br>'' ''Ми и’ љубит и ми и’ загубвит.<br>'' ''Сите ми се редум изредија,<br>'' ''Ред ми падна, мене ќе ме замат.“<br>'' ''И говорит брат је Болен Дојчин:<br>'' ''„Ајти тебе сестро Анеглино,<br>'' ''Ал тоа те тебе брига нашло?<br>'' ''Ево имат за девет години,<br>'' ''Каде лежам болно на постела;<br>'' ''Веќе ми се коски раскостиле,<br>'' ''Веќе ми се меса раскапале;<br>'' ''Коса ми е долу до појаса,<br>'' ''Брада ми е до црната земја,<br>'' ''Ај отвори шарена ковчега,<br>'' ''Да изваиш триста лакти платно,<br>'' ''Триста лакти платно бамбакерно,<br>'' ''Да изврзиш рани од анџари;<br>'' ''И земи ми моја вита сабја;<br>'' ''Ево имат за девет години,<br>'' ''Сабја в рака не ми е фатена,<br>'' ''Не фатена, ни па наоточена,<br>'' ''Веќе ми е сабја ’рѓосана.<br>'' ''Да ја носиш Умер калакчија,<br>'' ''Калакчија, мила побратима,<br>'' ''Да наточит моја вита сабја,<br>'' ''Да наточит сабја вересија,<br>'' ''Ако станам скапо ќе му платам,<br>'' ''Ак’ не станам, алал да ми чинит.“<br>'' ''Па ми стана млада Ангелина,<br>'' ''И ми зеде сабја ’рѓосана,<br>'' ''Ми отиде дури у Умера:<br>'' ''„Ајти тебе Умер калакчија,<br>'' ''Так ти Бога, ја ќе ти се мола!<br>'' ''Ме допуштил брат ми Болен Дојчин,<br>'' ''Болен лежит за девет години,<br>'' ''Веќе му се коски раскостиле,<br>'' ''Веќе му се меса раскапале;<br>'' ''Коса му е долу до појаса,<br>'' ''Брада му е до црната земја,<br>'' ''Сабја в рака не му е фатена,<br>'' ''Не фатена, ни па наоточена,<br>'' ''Веќе му е сабја ’рѓосана.<br>'' ''Лели си му верна побратима,<br>'' ''Да му остриш сабја вересија,<br>'' ''Ако станит скапо ќе ти платит,<br>'' ''Ак’ не станит, алал да му чиниш.“<br>'' ''Проговори Умер калакчија:<br>'' ''„Ајти тебе млада Ангелино,<br>'' ''Ангелино, сестро Дојчинова,<br>'' ''Чуму му е сабја наточена,<br>'' ''Лел’ је болен јунак Болен Дојчин?“<br>'' ''Проговара млада Ангелина:<br>'' ''„Попаднала црна Арапина,<br>'' ''Попаднала под града Солуна,<br>'' ''Глава имат колку еден казан,<br>'' ''Уши имат колу два таруна,<br>'' ''Очи имат колку два шиника.<br>'' ''Ми кондисал под Солуна града,<br>'' ''Под Солуна, Солунски ливаѓе,<br>'' ''Па ми удрил белана чадара;<br>'' ''И ми собрал старци и попои,<br>'' ''Таин сакат од Солуна града,<br>'' ''На ден сакат по две фурни лебец,<br>'' ''И им сакат крава јалоица,<br>'' ''И им сакат по бочка ракија,<br>'' ''И им сакат по две бочки вино,<br>'' ''На ден сакат п’ убаа нееста,<br>'' ''На ноќ сакат п’ една малка мома,<br>'' ''Ми и’ љубит и ми и’ загубвит.<br>'' ''Сите ми се редум изредија,<br>'' ''Ред ми падна, мене ќе ме земет.“<br>'' ''Проговори Умер калакчија:<br>'' ''„Ајти тебе млада Ангелино!<br>'' ''Ангелино, сестро Дојчинова,<br>'' ''Ак’ ми даваш твојте црни очи,<br>'' ''Црни очи, морски пијавици,<br>'' ''Да ти острам сабја Дојчинова.“<br>'' ''Расплака се лична Ангелина,<br>'' ''Се поврати назад плачеејќи,<br>'' ''Плачеејќи, назад пиштеејќи;<br>'' ''Од далеку Ангелина викат:<br>'' ''„Ајти тебе брате Болен Дојчин!<br>'' ''Не ми острит Умер калакчија,<br>'' ''Не ми острит сабја вересија,<br>'' ''Тук ми сакат мојве црни очи.“<br>'' ''Проговори брат је Болен Дојчин;<br>'' ''„Остај сабја, сестро Ангелино,<br>'' ''Остај сабја на бела постела,<br>'' ''И влези ми темни конушници,<br>'' ''Да изваиш моја брза коња,<br>'' ''Три години коња незобано,<br>'' ''Не глеано коња, ни чешано,<br>'' ''Ни па арно вода напоено,<br>'' ''Да ја водиш Митре Поморанче,<br>'' ''Налбатина, моја побратима,<br>'' ''Да ти коит коња вересија;<br>'' ''Ако станам скапо ќе му платам,<br>'' ''Ќе му платам жолтици дукати,<br>'' ''Ак’ не станам алал да ми чинит.“<br>'' ''Па ми стана млада Ангелина,<br>'' ''И ми влезе темни конушници,<br>'' ''Ми изваи нег’ва брза коња,<br>'' ''Ја однесе Митре Поморанче,<br>'' ''Да ми коит коња вересија:<br>'' ''„Так ти Бога Митре Поморанче,<br>'' ''Ме допуштил брат ми Болен Дојчин,<br>'' ''Болен лежит за девет години,<br>'' ''Веќе му се коски раскостиле,<br>'' ''Веќе му се меса раскапале;<br>'' ''Коса му е долу до појаса,<br>'' ''Брада му е до црната земја,<br>'' ''Лели си му верна побратима,<br>'' ''Да му коеш нег’ва брза коња,<br>'' ''Да му коеш коња вересија,<br>'' ''Ако станит скапо ќе ти платит,<br>'' ''Ак’ не станит алал да му чиниш.“<br>'' ''Проговори Митре Поморанче:<br>'' ''„Ајти тебе млада Ангелино,<br>'' ''Ангелино, сестро Дојчинова,<br>'' ''Чуму ти е коња Дојчинова,<br>'' ''Лел’ је болен јунак Болен Дојчин?“<br>'' ''Проговара млада Ангелина:<br>'' ''„Попаднала црна Арапина,<br>'' ''Попаднала под града Солуна,<br>'' ''Глава имат колку еден казан,<br>'' ''Уши имат колу два таруна,<br>'' ''Очи имат колку два шиника.<br>'' ''Ми кондисал под Солуна града,<br>'' ''Под Солуна, Солунски ливаѓе,<br>'' ''Па ми удрил белана чадара;<br>'' ''И ми собрал старци и попои,<br>'' ''Таин сакат од Солуна града,<br>'' ''На ден сакат по две фурни лебец,<br>'' ''И им сакат крава јалоица,<br>'' ''И им сакат по бочка ракија,<br>'' ''И им сакат по две бочки вино,<br>'' ''На ден сакат п’ убаа нееста,<br>'' ''На ноќ сакат п’ една малка мома,<br>'' ''Ми и’ љубит и ми и’ загубвит.<br>'' ''Сите ми се редум изредија,<br>'' ''Ред ми падна, мене ќе ме замат.“<br>'' ''И је велит Митре Поморанче:<br>'' ''„Ајти тебе млада Анелино,<br>'' ''Ангелино, сестро Дојчинова,<br>'' ''Ако даваш твое бело лице,<br>'' ''Твое лице како јасно сонце,<br>'' ''Твојте веѓи, морски пијавици,<br>'' ''Твојте очи како црно грозје,<br>'' ''Да ти ковам коња Дојчинова,<br>'' ''Да ти ковам коња вересија.“<br>'' ''Па ми викна млада Ангелина,<br>'' ''Викна, писна, на глас да ми плачит,<br>'' ''Раце кршит од бели колена,<br>'' ''Солзи ронит по бели образи,<br>'' ''Од образи, шарени пазуви,<br>'' ''Од пазуви, шарени скутои,<br>'' ''Од скутои, по земја сурова.<br>'' ''Си поведе коња Дојчинова,<br>'' ''Љуто к’лнит млада Ангелина: –<br>'' ''„Бог те убил Митре Поморјанче!<br>'' ''Заш не тргна сабја да м’ загубиш,<br>'' ''Туку мене ти ме посрамоти!“<br>'' ''Па си тргна дома си отиде,<br>'' ''И му кажвит брату си Дојчину:<br>'' ''„Ајти тебе брате болен Дојчин!<br>'' ''Што ми стори голема срамота,<br>'' ''Со твојата верна побратима,<br>'' ''Што јадефте, брате, што пиефте,<br>'' ''Што одефте в гори на лоење;<br>'' ''Кога реков за твојата коња,<br>'' ''Да ја коит, брате, вересија,<br>'' ''Што ми рече Митре Поморанче,<br>'' ''Ако даиш твое бело лице,<br>'' ''Ќе ти коам коња вересија.“<br>'' ''И се фрли јунак Болен Дојчин,<br>'' ''И се фрли на нога јуначка:<br>'' ''„Ајти тебе сестро Ангелино!<br>'' ''Страф да немаш, сестро, страм да немаш!<br>'' ''Ја отиди Плетикоса Павле,<br>'' ''Берберина, моја побратима,<br>'' ''Ево имат за девет години,<br>'' ''Каде лежам болно на постела;<br>'' ''Веќе ми се коски раскостиле,<br>'' ''Веќе ми се меса раскапале;<br>'' ''Коса ми е долу до појаса,<br>'' ''Брада ми е до црната земја,<br>'' ''Да ми стрижит коса вересија,<br>'' ''Да ми стрижит, брада да ми бричит.“<br>'' ''Па ми стана млада Ангелина,<br>'' ''Ми отиди Плетикоса Павле:<br>'' ''„Ајти тебе Плетикоса Павле:<br>'' ''Ме допуштил брат ми Болен Дојчин,<br>'' ''Болен лежит до девет години;<br>'' ''Веќе му се коски раскостиле,<br>'' ''Веќе му се меса раскапале;<br>'' ''Коса му е долу до појаса,<br>'' ''Брада му е до црната земја,<br>'' ''Лели си му верна побратима,<br>'' ''Да му стрижиш коса вересија,<br>'' ''Да му стрижеш, брада да му бричиш,<br>'' ''Ако станит скапо ќе ти платит,<br>'' ''Ак’ не станит алал да му чиниш.“<br>'' ''Проговори Плетикоса Павле:<br>'' ''„Ајти тебе млада Ангелино,<br>'' ''Ангелино, сестро Дојчинова,<br>'' ''Чуму му је коса острижена,<br>'' ''Чуму му је брада обричена,<br>'' ''Лел’ је болен јунак Болен Дојчин?“<br>'' ''Проговара млада Ангелина:<br>'' ''„Попаднала црна Арапина,<br>'' ''Попаднала под града Солуна,<br>'' ''Глава имат колку еден казан,<br>'' ''Уши имат колу два таруна,<br>'' ''Очи имат колку два шиника.<br>'' ''Ми кондисал под Солуна града,<br>'' ''Под Солуна, Солунски ливаѓе,<br>'' ''Ми удрила белана чадара;<br>'' ''И ми собра старци и попои,<br>'' ''Таин сакат од Солуна града,<br>'' ''На ден сакат по две фурни лебец,<br>'' ''И им сакат крава јалоица,<br>'' ''И им сакат по бочка ракија,<br>'' ''И им сакат по две бочки вино,<br>'' ''На ден сакат п’ убаа нееста,<br>'' ''На ноќ сакат п’ една малка мома,<br>'' ''Ми и’ љубит и ми и’ загубвит.<br>'' ''Сите ми се редум изредија,<br>'' ''Ред ми падна, мене ќе ме замат.“<br>'' ''Тогаш велит Плетикоса Павле:<br>'' ''„Ајти тебе млада Ангелино,<br>'' ''Ангелино сестро Дојчинова,<br>'' ''Ал ми даваш твоја тонка става;<br>'' ''Става имаш како морска трска;<br>'' ''Да ти стрижам коса Дојчинова,<br>'' ''Да ти стрижам, па и да ти бричам.“<br>'' ''Се поврна млада Ангелина,<br>'' ''Си отиде во рамно дворои:<br>'' ''„Ајти тебе брате Болен Дојчин!<br>'' ''Не си имал верни побратими,<br>'' ''Туку биле Турци неверници!<br>'' ''Ми посака тонката ми става.“<br>'' ''„Ајти тебе сестро Ангелино!<br>'' ''Убило ’и мојте побратими,<br>'' ''Убило ’и јадење пиење!<br>'' ''Ево имат за девет години,<br>'' ''Каде лежам болно на постела;<br>'' ''Веќе ми се коски раскостиле,<br>'' ''Веќе ми се меса раскапале;<br>'' ''Коса ми е долу до појаса,<br>'' ''Брада ми е до црната земја,<br>'' ''Ја отвори шарена ковчега,<br>'' ''Па извади триста лакти платно,<br>'' ''Триста лакти платно бамбакерно,<br>'' ''Да изврзеш рани од анџари,<br>'' ''Да престегнеш моја половина,<br>'' ''Да собереш коски раскостени,<br>'' ''Па подај ми моја боздогана,<br>'' ''Боздогана, моја вита сабја,<br>'' ''Доведи ми моја брза коња.“<br>'' ''Извади му млада Ангелина<br>'' ''Триста лакти платно бамбакерно,<br>'' ''Изврза му рани од анџари<br>'' ''Престегна му коски раскостени,<br>'' ''Рипна Дојчин на нога јуначка,<br>'' ''Си опаса сабја ’рѓосана,<br>'' ''Па ми вјана коња некована,<br>'' ''Си ја грабна тешка боздогана,<br>'' ''Право одит под града Солуна,<br>'' ''Право одит на бела чадара,<br>'' ''Право одит црна Арапина,<br>'' ''Пиштит, викат колку глас го држит:<br>'' ''„Ја излези црна Арапино!<br>'' ''Ја излези гламјо опалена!<br>'' ''Ја излези да се обидеме!<br>'' ''Та да видиш јунак од јунака!“<br>'' ''Си излезе црна Арапина,<br>'' ''Туку врескат како некој аждер:<br>'' ''„Чекај Дојчин, жолта восочино!<br>'' ''Чекај моја тешка боздогана,<br>'' ''Малу тежит, седумдесет ока.“<br>'' ''Арап фрли тешка боздогана,<br>'' ''Ја пречека Дојчин во десница.<br>'' ''„Чекај, чекај црна Арапино,<br>'' ''Црн Арапин, гламјо опалена,<br>'' ''Чекај моја тешка боздогана,<br>'' ''Малу тежит тристотини ока.“<br>'' ''Фрли Дојчин тешка боздогана,<br>'' ''Го погоди меѓу двете очи,<br>'' ''Се откина глава Арапова.<br>'' ''Рипна Дојчин од брзаго коња,<br>'' ''Глаа кладе на коња пред себе,<br>'' ''И ми тргна во града Солуна.<br>'' ''Врвит Дојчин по среде Солуна,<br>'' ''Што го виде сè ми се зачуди –<br>'' ''„Што ќе биде ова чудно чудо,<br>'' ''Овој јунак, како суво дрво,<br>'' ''Лице имат, како восок жолто,<br>'' ''Што ми стори голема умера!<br>'' ''Јунак било, јунак ќе да бидит!<br>'' ''Не му требат цркви манастири,<br>'' ''Да и’ праит, добро да им чинит!“<br>'' ''Ми помина по среде чаршија,<br>'' ''Право појде Умер калакчија:<br>'' ''„Ајти тебе Умер калакчија!<br>'' ''Сум те имал верна побратима,<br>'' ''Ти ја пратив сестра Ангелина<br>'' ''Да наточиш моја вита сабја,<br>'' ''Да наточиш сабја вересија,<br>'' ''Ако станам скапо да ти платам,<br>'' ''Ак’ не станам алал да ми чиниш.<br>'' ''Ајти тебе Умер калчкија,<br>'' ''Не си било верна побратима,<br>'' ''Не наточи моја вита сабја,<br>'' ''Не наточи сабја вересија,<br>'' ''Тук посака сестрините очи.<br>'' ''Ајти тебе Умер калчкија,<br>'' ''Сум станало скапо да ти платам,<br>'' ''Да ти платам твоја вересија“<br>'' ''Рипна Дојчин од брзаго коња,<br>'' ''Па ми тргна сабја дипленица,<br>'' ''Му ја зеде неговата глава.<br>'' ''И појде при Митре Поморанче:<br>'' ''„Ајти тебе Митре Поморанче,<br>'' ''Поморанче, верна побратима,<br>'' ''Што те имав кај мои црни очи,<br>'' ''Ти ја пратив сестра Ангелина<br>'' ''Да ми коеш моја брза коња,<br>'' ''Да ми коеш коња вересија,<br>'' ''Ако станам скапо да ти платам,<br>'' ''Ак’ не станам алал да ми чиниш.<br>'' ''Ајти тебе Митре Поморанче,<br>'' ''Не си било верна побратима,<br>'' ''Не окое моја брза коња,<br>'' ''Не окое коња вересија,<br>'' ''Тук посака сестриното лице.<br>'' ''Ајти тебе Митре Поморанче,<br>'' ''Што је ова голема срамота,<br>'' ''Што ми стори на мојата сестра!<br>'' ''Ајти тебе Митре Поморанче,<br>'' ''Сум станало скапо да ти платам,<br>'' ''Да ти платам твоја вересија“<br>'' ''Рипна Дојчин од брзаго коња,<br>'' ''Па ми тргна сабја дипленица,<br>'' ''Му ја зеде и негоа глава.<br>'' ''И појде при Плетикоса Павле:<br>'' ''„Ајти тебе Плетикоса Павле,<br>'' ''Сум те имал верна побратима,<br>'' ''Ти ја пратив сестра Ангелина<br>'' ''Да острижеш коса до појаса,<br>'' ''Да обричеш брада вересија,<br>'' ''Ако станам скапо да ти платам,<br>'' ''Ак’ не станам алал да ми чиниш.<br>'' ''Ајти тебе Плетикоса Павле,<br>'' ''Не си било верна побратима,<br>'' ''Не остриже коса до појаса,<br>'' ''Не обриче брада вересија,<br>'' ''Тук посака сестрината става.<br>'' ''Ајти тебе Плетикоса Павле,<br>'' ''Сум станало скапо да ти платам,<br>'' ''Да ти платам твоја вересија“<br>'' ''Рипна Дојчин од брзаго коња,<br>'' ''Па ми тргна сабја дипленица,<br>'' ''Му ја зеде и негоа глава.<br>'' ''Вјана Дојчин коња некована,<br>'' ''Отплатило таин на Арапа,<br>'' ''Отплатило верни побратими,<br>'' ''Отплатило скапа вересија,<br>'' ''Дома одит, од далеку викат:<br>'' ''„Ангелино, моја мила сестро,<br>'' ''Отвори ми наши вити порти,<br>'' ''Постели ми шарена одаја,<br>'' ''И барај ми свешти и ламбади,<br>'' ''Доведи ми попој законици,<br>'' ''Што сакаше, сестро, сè ти свршив,<br>'' ''Ќе се делит душа од снагава.<br>'' ''Да не жалиш, сестро, да не плачиш,<br>'' ''Тук да земеш свирци, дабоани,<br>'' ''Та да сториш голема донамба.“<br>'' ''И ми стана сестра Ангелина,<br>'' ''Ми отвори нивни вити порти,<br>'' ''Уплашена, мошне устрашена;<br>'' ''Кога виде глава од Арапа,<br>'' ''Го прегрна млада Ангелина,<br>'' ''Го однесе в шарена одаја,<br>'' ''Колку легна на мека постела,<br>'' ''Дури сестра свешта му запали,<br>'' ''Даде душа брат је Болен Дојчин.<br>'' ''Се собраје старци и попои,<br>'' ''Ми кладое свирци дабоани<br>'' ''Што ми бие три дни и три ноќи.<br>'' ===Ајдутски епски песни=== Ајдутските народни епски песни ја опеваат борбата на храбрите ајдути за ослободување на својот народ. Тие често се повлекуваат во шумите, откажувајќи се на тој начин од својот приватен живот и посветувајќи и се на татковината. Ликовите на ајдутите се пореални, не се хиперболизирани како на претходните јунаци. Во нив најчесто е претставен јунакот кој се жени со татковината (всушност го дава својот живот за неа). Централен лик во овие епски песни е Гоце Делчев за кого „народниот пејач“ испеал многу песни. Меѓу најпознатите вакви песни се „[[Болен ми лежи Миле Поп Орданов]]“ и „[[Слушам кај шумат шумите]]“: '''„Болен ми лежи Миле Поп Орданов“''' ''Болен ми лежи Миле Поп Орданов х2<br>'' ''над глава му стои стара му мајка,<br>'' ''жално го жали, милно го плачи.<br>'' ''Стани ми, стани, мое мило чедо, х2<br>'' ''твојте другари по сокаци одат,<br>'' ''жални песни пеат, тебе те споминат.<br>'' ''Бог да го прости Миле Поп Орданов, х2<br>'' ''Миле Поп Орданов за Народ загина,<br>'' ''за народ загина, за Македонија.<br>'' ''Неговите сестри во црно облечени, х2<br>'' ''свадба ќе прават, брата ќе женат,<br>'' ''брата ќе женат за Македонија.<br>'' ''Неговата мајка во црно облечена, х2<br>'' ''свадба ќе прави, сина ќе жени,<br>'' ''сина ќе жени за Македонија.<br>'' „'''Слушам кај шумат шумите'''“ ''Слушам кај шумат шумите,буките 2х<br>'' ''Слушам кај шумат буките 2х<br>'' ''плачат за војводата,капиданот.<br>'' ''Другари верни другари Македонци<br>'' ''кога низ село врвите,врвите<br>'' ''кога низ село врвите —–<br>'' ''со коњи да не тропате,не тропате. 2х<br>'' ''Со коњи да не тропате,тропате 2х<br>'' ''со коњи да не тропате —–<br>'' ''со пушки да не фрлате,не фрлате. 2х<br>'' ''Да не ве чуе мајка ми старата 2х<br>'' ''да не ве чуе мајка ми —-<br>'' ''ќе ве праша за мене аман за мене. 2х<br>'' ''Каде е син ми Костадин,Костадин 2х<br>'' ''каде е син ми Костадин —-<br>'' ''Костадин војводата капиданот. 2х<br>'' ''Син ти се мајко ожени,ожени 2х<br>'' ''син ти се мајко ожени —–<br>'' ''за една Македонка робинка. 2х<br>'' ===Партизански епски песни=== Најнови епски песни се [[партизан]]ските од времето на [[Втората светска војна]]. Традицијата во творењето во стилот на народното творештво трае до денес, но новите народни песни многу се разликуваат од претходните. Тие се пред се авторски (од познат автор) и не претрпуваат измени, ниту поправки со текот на времето. ==Лирско-епски песни== Во македонската народна поезија, освен лирски и епски, постојат и лирско-епски песни. Лирско-епски се оние песни во кои се испреплетуваат лирските и епските елементи, односно, лирски се мотивите и експресијата, а композицијата и строежот – епски. Во народните песни често се среќава преплетување на лирските и епските елементи. Обично се среќава во митолошките, тажачките и ајдутските песни, но како посебни видови се јавуваат: * [[балада]]та; * [[романса]]та. ===Народна балада=== Народната балада има епска сижетна основа, ликови на натприродни суштества ([[самовила|самовили]], [[змеј]]ови, [[наречници]]), но е проникната со лирски, силни чувства и [[драма]]тизам. Во неа се испреплетени [[фантазија|фантастични]] и [[реализам|реални]] елементи, а најчесто завршуваат [[трагедија|трагично]]. ===Народна романса=== За разлика од баладата, романсата е со поведра содржина и никогаш не завршува трагично. Романсите најчесто имаат љубовна содржина, а лирскиот драматизам предизвикува и ненадејно менување на емоционалното расположение. Таков е случајот со познатата романса: '''„Учи ме мајко, карај ме“''' ''Еееј, учи ме мајко карај ме<br>'' ''како да ја земам Лилјана<br>'' ''Лилјана мома убава<br>'' ''Лилјана тенка висока<br>'' ''Лилјана бела црвена<br>'' ''Лилјана ситен босиљок<br>'' ''Лилјана една на мајка.<br>'' ''Учам те синко карам те<br>'' ''како да ја земиш Лилјана<br>'' ''повикај триста мајстори<br>'' ''направи чешма шарена<br>'' ''наврати вода студена<br>'' ''сите селани ќе дојдат<br>'' ''и Лилјанини другарки<br>'' ''ем сите калеш невести<br>'' ''белким Лилјана ќе дојде.<br>'' ''Послуша Стојан мајка си<br>'' ''повика триста мајстори<br>'' ''направи чешма шарена<br>'' ''наврати вода студена<br>'' ''сите селани дојдоа<br>'' ''и Лилјанини другарки<br>'' ''ем сите калеш невести<br>'' ''кучка Лилјана не дојде.<br>'' ==Наводи== {{наводи}} ==Надворешни врски== *[https://makedonskijazik.mk/2018/10/лирски-народни-песни.html Лирски народни песни на makedonskijazik.mk] *[https://makedonskijazik.mk/2018/10/епски-народни-песни.html Епски народни песни на makedonskijazik.mk] *[https://makedonskijazik.mk/2018/10/лирско-епски-народни-песни.html Лирско-епски народни песни на makedonskijazik.mk] aok0x1trmsvtkmd8jw2mlydwjdbt4mv 5381442 5381441 2025-06-18T22:19:38Z ГП 23995 /* Мелографија */ дополнување 5381442 wikitext text/x-wiki {{Македонски јазик}} '''Македонските народни песни''' се дел од [[македонската книжевност]], [[Македонска преродба|македонскиот романтизам (преродбата)]] и [[македонски фолкор|фолклорната литература]], претставувајќи дел од богатото фолклорно наследство на [[македонскиот народ]]. Народните песни потекнуваат од најдалечното минато, авторот е непознат (анонимен), а се зачувале со [[усна традиција|усно пренесување]] од колено на колено. Народните песни се делат на '''„лирски“''', '''„епски“''' и '''„лирско-епски“'''. ==Појава== Иако постоењето на обредните песни укажува на тоа дека народната песна е многу стара, сепак не постојат никакви документи од кои може точно да се открие кога се појавиле првите македонски народни песни, ниту пак да се согледаат процутот и исчезнувањето на одделни видови и нивната замена со други видови песни. Најстарото пишано сведоштво за постоењето на народните песни на [[Јужни Словени|Јужните Словени]] потекнува од [[Византија|византискиот]] историчар [[Теофилакт Симократ]], кој во 592 година запишал дека Словените свиреле на [[Лира (музички инструмент)|лири]] ([[Гусла|гусли]]) при што се претпоставува дека свирењето било придружено со пеење, но не е познато каква била содржината на тие песни. Подоцна, писателите на црковните книги остро ги осудувале народните песни поради нивниот [[Паганство|пагански]] карактер. На пример, епископот [[Константин Презвитер|Константин Преславски]] во „[[Поучително евангелие|Поучителното евангелие]]“ од [[9 век]] предупредува на опасноста од „бесовските песни“ и „бесовското пеење“. И презвитерот Козма во неговата беседа против [[Богомилство|богомилите]] ги осудува оние кои „пијат вино со гусли, со танци и со бесовски песни...“, укажувајќи дека „многу луѓе повеќе трчаат по игри, отколку в црква и повеќе ги сакаат басните, отколку книгите.“<ref>Кирил Пенушлиски, „За народната поезија“, во: ''Народна поезија'' (приредил: Кирил Пенушлиски), „Кочо Рацин“, Скопје, 1964, стр. 6-7.</ref> ==Мелографија== {{Музика на Македонија}} Колку што е познато, македонските народни песни првпат биле запишани во „[[Ерлангенски ракопис|Ерлангенскиот ракопис]]“ од [[18 век]], а првата македонска народна песна ја отпечатил [[Вук Караџиќ]] во неговата „Народна српска песмарица“ (1815 година). Во 1822 година, во неговото дело „Додатак Санктпетербургским сравнителним рјечницима свију језика и наречија са особитим огледима бугарског језика“ објавил уште 27 македонски народни песни од околината на [[Разлог (област)|Разлог]], кои Караџиќ ги запишал во [[Виена]]. Првата печатена збирка со македонски народни песни со наслов „Народне песме Македонских Бугара“ ја објавил [[Стефан Верковиќ]] во 1860 година во [[Белград]], а веќе следната година се појавил [[Зборник на Миладиновци|Зборникот]] на [[Браќа Миладиновци|браќата Миладиновци]].<ref>Кирил Пенушлиски, „За народната поезија“, во: ''Народна поезија'' (приредил Кирил Пенушлиски), „Кочо Рацин“, Скопје, 1964, стр. 7.</ref> Воопшто, македонските народни песни почнале поинтензивно да се запишуваат од средината на [[19 век]], во времето на [[Македонска преродба|Преродбата]], а првите собирачи на народното творештво од тој период најчесто биле истражувачи од соседните народи, како што се: Вук Караџиќ од [[Србија]], Стефан Верковиќ од [[Хрватска]], [[Словенија|Словенецот]] [[Станко Враз]], [[Виктор Иванович Григорович]] од [[Русија]] итн. Под влијание и поттик на Григорович, во [[Македонија]] започнува [[Македонска преродба|Преродбата]], па [[Димитар Миладинов]] се посветува на собирање народни умотворби, како и на отворање училишта и наоѓање приврзаници и наследници. Со макотрпна работа и со помош на брат му [[Константин Миладинов]], во 1861 година успеваат да го објават [[Зборникот на Миладиновци|Зборникот со народни песни]]. Освен [[браќата Миладиновци]] со собирачка дејност се занимавале и [[Кузман Шапкарев]], [[Марко Цепенков]], [[Ѓорѓија Пулевски]], [[Јосиф Чешмеџиев]], [[Александар Линин]] и др. Во периодот [[Македонска музика помеѓу двете светски војни|помеѓу двете светски војни]], собирањето и објавувањето на македонски народни умотворби било тешка задача. По [[Балкански војни|Балканските војни]] и [[Прва светска војна|Првата светска војна]], [[Македонија (регион)|Македонија]] била поделена помеѓу учесниците во војните: Србија, [[Бугарија]] и [[Грција]], и со еден дел од етничката територија останувајќи во [[Албанија]]. Насекаде било забрането македонското име, а особено строго се казнувало запишување или афирмација на народните умотворби. Во деловите окупирани од Србија и Грција било забрането користењето на [[Македонски јазик|мајчиниот јазик]], не само во институциите туку и во домашните услови. Затоа, каде што теророт бил најжесток, од овој период особено од [[Егејска Македонија|егејскиот дел на Македонија]] не се зачувани записи од народни умотворби. Малкуте записи што постојат се примарно направени од иселеници, воглавно во европските земји.<ref name="Marko Kitevski 1">„Јосиф Чешмеџиев, Македонски народни песни“, проф. д-р Марко Китевски, Камелеон, 2009 г., Скопје</ref><ref name="Marko Kitevski 2">„Јосиф Чешмеџиев, Македонски народни песни“, проф. д-р Марко Китевски, Гирланда, 2017 г., Скопје</ref> ===Зборници со македонски народни песни=== Почнувајќи од 19 век, објавени се повеќе зборници со македонски народни песни, како::<ref name="Marko Kitevski 1" /><ref name="Marko Kiteski 2" /> <ref>''Народна поезија'' (приредил Кирил Пенушлиски), „Кочо Рацин“, Скопје, 1964, стр. 135-136.</ref> * К. А. Шапкарев, ''Зборник од бугарски народни умотворби'' (Сборник от български народни умотворения), Софија, 1891-1894. * Наум Тахов, ''Зборник од македонски народни песни'' (Сборник от македонски народни песни), Софија, 1895. * В. Икономов, ''Зборник од старонародни умотворби од дебарско, кичевско и охридско'' (Сборник от старо-народни умотворения из дебьрско, кичевско и охридско), Солун, 1895. * [[Андре Мазон]], ''Словенски приказни од Југозападна Македонија'' ({{Јаз|fr|Contes slaves de la Macedoine Sud-occidentale}}), [[Париз]], 1923. * [[Панчо Михајлов]], ''Бугарски народни песни од Македонија'' ({{Јаз|bg|Български народни песни отъ Македония}}), Софија, 1924. * Ј. Ѓ. Киселиновиќ, ''Охридско-преспанска лира'', Битола, 1925. * [[Јосиф Чешмеџиев]], ''Бугарски македонски песни'' ({{Јаз|bg|Български македонски песни}})'', Софија, 1926. * [[Лудвик Куба]], ''Македонски песни'' ({{Јаз|cu|Македонски пѣсни}}), [[Прага]], 1928. * [[Добри Христов]], ''66 песни на македонските Бугари'' ({{Јаз|cu|66 пѣсни на македонскитѣ Българи}}), Софија, 1931. * [[Војислав Радовановиќ]], ''Мариовците во песните, приказните и шегите'' ({{Јаз|sr|Маријовци у песми, причи и шали}}), [[Скопје]], 1932. * [[Владимир Ѓорѓевиќ]], ''Српски народни мелодии'' ({{Јаз|sr|Српске народне мелодије, Јужна Србија}}). * Андре Мазон, ''Словенски документи, приказни и песни од Јужна Албанија'' ({{Јаз|fr|Documents, contes et shansons slaves de L’ Albanie de sud}})'', Париз, 1936. * [[Блаже Конески]], ''Збирка на македонски народни песни'', Скопје, 1945. * Блаже Конески, ''Од борбата, народни песни'', Скопје, 1947. * ''Македонски народни песни, собрани на фестивалите во Битола и Штип'', Скопје, 1948. * ''Антологија на македонската лирика'' (предговор: [[Димитар Митрев]]), Белград, 1951. * Јосиф Чешмеџиев, Иван Ќулев и Панчо Владигеров, ''[[Македонски народни песни (збирка од 1952 г.)|Македонски народни песни]]'', Наука и изкуство, Софија, 1952. * ''Македонски музички фолклор. Песни I'' (уредил: [[Живко Фирфов]]), Скопје, 1953. * Димитар и Костадин Г. Молероци, ''Зборник од народни умотворби и народни записи'' (Сборник от народни умотворения и народопис'', кн. XLVIII, Собрани от Димитьр и Костадин Г. Молерови), Софија, 1954. * Коста Црнушанов, ''Македонски народни песни'', Софија, 1956. * Станко Костиќ, ''Малешевски народни песни'', Институт за македонски јазик, Скопје, 1959. * ''Македонски музички фолклор. Песни II'' (уредил: Живко Фирфов), Скопје, 1959. * Паскал Паскалевски, ''Народни песни од Егејска Македонија'', Институт за македонски јазик, Скопје, 1959. * [[Стефан Верковиќ]], ''Македонски народни песни'', Скопје 1961. * ''Македонските мелографи од крајот на XIX век'', Институт за фолклор, Скопје, 1962. * ''Народна поезија'' (приредил [[Кирил Пенушлиски]]), „Кочо Рацин“, Скопје, 1964. * [[Томе Саздов]], ''[[Грива тресе, бисер рони]] (епска народна поезија)'', Заштита, Скопје, 1970. * [[Блаже Тренески]], ''[[Стојна ситноода]]'', Студентски збор, Скопје, 1981. * ''[[Македонски народни балади (книга)|Македонски народни балади]]'' (приредувач: Фаника Попова), Просветно дело, Редакција „Детска радост“, Скопје, 2004. Списоци на македонски народни песни: * Некомплетен [[список на македонски народни и староградски песни]]; * Некомплетен [[список на македонски лирски песни]]; * Некомплетен [[список на македонски епски песни]]; * Некомплетен [[s:Македонски народни песни|список на текстови на „вики извор“]]. ==Класификација== Класификацијата на народните песни е еден од најтешките фолклорни проблеми, а тоа произлегува од тематската разновидност, како и од карактерот, намената и употребата на песните. На пример, некои песни, според содржината се чисто љубовни, но бидејќи се пеат на свадбите, тие се вклучуваат и во групата на [[Свадба|свадбарски]] песни. Или, меѓу обредните песни ([[Лазарското пеење во Македонија|лазарски]], [[Ѓурѓовден|ѓурѓовденски]] итн.) има чисто љубовни песни, така што не е јасна нивната врска со обредот. Така, [[Стефан Верковиќ]] ги поделил песните според народните називи (велигденски, ѓурѓовденски, константиски, петровски, жетварски, аргатски, свадбени, лазарски и ороводни) без да ги наведе насловите на песните. Неговата поделба на песните според поводот и времето на нивното исполнување е слична на поделбата што ја применил [[Вук Караџиќ]] во неговите збирки со српски народни песни. На сличен начин е извршена и поделбата во [[Зборник на Миладиновци|Зборникот на браќата Миладиновци]]. Триесетина години подоцна, [[Кузман Шапкарев]] направил обид за поиздржана класификација, делејќи ги песните на четири групи, водејќи се од тогашната бугарска научна пракса. Оттука, во неговиот зборник, песните се поделени на: оддел 1 и 2 ([[Самовила|самовилски]], религиозни и обредни песни), оддел 3 (политички песни) и оддел 4 (песни од општествениот, семејниот иприватниот живот). Денес, народната поезија најчесто се дели на [[лирика]] и [[Епика|епика]], следејќи ги принципите за поделбата на уметничката поезија при што лирската поезија е субјективна, додека епската е раскажувачка, објективна и описна. Исто така, стилот во епските песни е опширен, мирен, возвишен и свечен, со изедначен ритам, додека поетиката на лирските песни се одликува со многу повеќе варијации. Меѓутоа, во народните песни понекогаш е многу тешко да се направи ова разграничување на лирски и епски песни, зашто многу од песните се лирско-епски.<ref>Кирил Пенушлиски, „За народната поезија“, во: ''Народна поезија'' (приредил Кирил Пенушлиски), „Кочо Рацин“, Скопје, 1964, стр. 9-12.</ref> ==Лирски песни== [[Лирика|Лирските народни песни]] имаат највисоки [[естетика|естетски]] вредности во народната [[поезија]]. Тие најчесто биле изведувани од жени, па затоа се нарекуваат и ''женски песни''. Сепак, и мажите, особено младите, биле автори и пејачи на многу лирски песни. [[Емоции]]те се основниот елемент, не опишувајќи ги настаните што ги придружуваат. Тоа се лични чувства на единката, радост или жалост, воодушевување или разочарување, љубов или омраза и други состојби што ги доживува човекот. Исто така, нивна одлика е и [[синкретизам|синкретичноста]], поврзаноста со музиката и играта, но и со обредот и магијата и другите форми на човековиот живот. Спаѓаат во најстарите народни песни и во минатото повеќе биле поврзани со обредите, магијата или други слични дејства, но подоцна се одделиле од нив и продолжиле самостојно да опстојуваат. Ги карактеризира разновидноста на темите, од разните чувства на поединецот, до комплексните односи на човекот со околината, активностите поврзани со календарот и слично. Во нив се величаат човечките доблести, а се осудуваат човечките зла.<ref>[https://macedonism.org/Македонска-Енциклопедија/лирски-народни-песни/ на macedonism.org]</ref> Притоа, во создавањето на овие песни учествувале различни социјални групи и со тоа се објаснува разновидноста во третирањето на одделни мотиви. Најчесто, лирските народни песни ги создавал селскиот свет. Градските лирски песни се од поново време и најчесто ги создавале занаетчиите, а во некои од нив има позајмени елементи и од уметничката поезија. Од почетокот на 19 век започнал процесот на мешањето на народните лирски песни создадени од овие две социјални групи.<ref>''Народна поезија'' (приредил Кирил Пенушлиски), „Кочо Рацин“, Скопје, 1964, стр. 15-16.</ref> Постојат повеќе видови лирски песни:<ref>[https://macedonism.org/Македонска-Енциклопедија/лирски-народни-песни/ на macedonism.org]</ref><ref>''Народна поезија'' (приредил Кирил Пенушлиски), „Кочо Рацин“, Скопје, 1964, стр. 16-18.</ref> * Обредни песни; * Религиски; * Трудови; * Љубовни; * Семејни; * Песни за деца; * Хумористични; * Тажаленки; * Родољубиви. ===Обредни песни=== Обредните песни се меѓу најстарите народни песни и имаат [[Паганство|паганско]] потекло, но со текот на времето дошло до промени во нивната форма и содржина, т.е. до нивно врзување со христијанските празници и до преземање бројни елементи од [[Библија|Библијата]] и од [[Хагиографија|хагиографската]] литература. Сепак, овие песни само делумно се [[Христијанство|христијанизирани]] и во нив сѐ уште се присутни паганските елементи. Тие се изведуваат само во определени денови, т.е. за време на христијанските празници ([[Божиќ]], [[Велигден]], [[Водици]], [[Ѓурѓовден]] итн.), но во оваа група спаѓаат и песните кои се пеат при раѓање, крштевање или при умирање. Исто така, во оваа група спаѓаат и додолските песни. Во сите обредни песни со текот на времето се натрупале различни елементи: пагански, христијански и реалистично-новелистички.<ref>''Народна поезија'' (приредил Кирил Пенушлиски), „Кочо Рацин“, Скопје, 1964, стр. 16-18.</ref> ====Коледарски лирски песни==== Коледарските песни се меѓу најстарите [[обредни песни]]. Тие потекнуваат уште од паганското време (пред [[христијанство]]то) и се пееле пред почетокот на новата година. Подоцна тие се поврзале со [[Христовото раѓање]]. Во нив се изразувале добри желби за здравје, среќа, бериќет, богатство, успех итн. Овие желби се искажувале од група [[коледари]] кои биле исклучиво мажи и кои ги импровизирале песните во зависност од ситуацијата. Песните имаат едноставна содржина и неразвиена [[мелодија]] (како [[скандирање]], [[рецитирање]]). Коледарите на постарите им посакувале здравје, почит од децата и внуците; на невестите – машко дете; на момите – да се омажат за саканиот… Домаќинките, пак, фрлале пченица врз коледарите и ги дарувале со пари, овошје итн., во зависност од имотната положба. Песните го најавувале [[Божиќ]], денот кога се празнувало [[Исус]]овото раѓање. Пример на коледарска песна: ''„Збирајте се дечиња“'' ''Збирајте се дечиња<br>'' ''сред село на грејачка,<br>'' ''огон да си палиме,<br>'' ''за да си изгреиме,<br>'' ''оти после ќе одиме<br>'' ''Коледе да викаме<br>'' ''костени да збираме<br>'' ''за Бадник да јадиме,<br>'' ''Божик да го чекаме,<br>'' ''и прасе да јадиме.<br>'' Понекогаш коледарските песни имаат и хумористична содржина: ''„Добро утро стара бабо“'' ''Добро утро стара бабо!<br>'' ''Дај ми колач и погача,<br>'' ''напи се вино и ракија,<br>'' ''појди в племна – запали ја,<br>'' ''сркни каша – попари се,<br>'' ''косни риба – убоцај се!<br>'' ====Лазарски песни==== Лазарските песни се слични со коледарските, но се изведуваат од девојки накитени со венци од цвеќиња. Тие му припаѓаат на циклусот [[пролет]]ни песни заедно со [[велигден]]ските и [[ѓурѓовден]]ските. Се пеат на [[Лазарова сабота]], пред Велигден. Девојките и жените одат во група по улиците или домовите, ги пеат песните и бараат дарови. Најчести мотиви тука се [[љубов]]та и [[семејство]]то. Особено нежни, лирски чувства среќаваме во песните наменети за децата: ''„Малечкоо, убоо, о Лазаре“'' ''Малечкоо, убоо, о Лазаре!<br>'' ''На диван ми седеше<br>'' ''со јаболко играше.<br>'' ''Мајка ле му викаше:<br>'' ''Малечкоо убоо,<br>'' ''доста седе на диван,<br>'' ''доста играш с` јаболко<br>'' ''да н`те царот догледат,<br>'' ''да н`ти царство поклонит!<br>'' ''Уште речта не рече,<br>'' ''ми го царот догледа,<br>'' ''и му царство поклони.<br>'' ====Додолски песни==== Особено интересни се додолските песни, односно песните за повикување на [[дожд]]. Тука доаѓа до израз [[верба]]та во [[магија|магиската моќ]] на зборовите и на самиот обред: ''„Дај ми, Боже, темен облак“'' ''Дај ми, Боже, темен облак,<br>'' ''да зароси ситна роса,<br>'' ''да запраши црна земја,<br>'' ''да се роди жито, просо,<br>'' ''да се ранат сирачиња,<br>'' ''сирачиња, сиромаси!<br>'' Содржината на песната е едноставна и јасна. Во неа се бара дождот – спасител кој ќе го врзе плодот, кој ќе им овозможи на сиромашните да преживеат. ====Песни за раѓањето, стапувањето во брак и смртта==== Посебно значајно место во обредните песни заземаат песните поврзани со [[раѓање]]то, стапувањето во [[брак]] и [[смрт]]та. За раѓањето нема многу песни, а и тие најчесто се црковни поврзани со ритуалот на [[крштевање]]то. Најбројни се [[свадба]]рските песни. Според тематските одлики и обичаите поврзани со нив се издвојуваат песни што се пеат пред свадбата, за време на свадбата и по неа. Моментот на разделбата на девојката од семејството е проследен со многу совети како таа да се однесува во новиот дом, но во следната песна е потенцирано дека новите роднини никогаш не ќе можат да ги заменат вистинските родители: ''„Прости ми, прости, еј мили татко“'' ''Прости ми, прости, еј мили татко,<br>'' ''оти ќе одам на туѓа куќа,<br>'' ''во туѓа куќа во туѓи луѓе.<br>'' ''Татко не ми је, татко ќе речам,<br>'' ''татко ќе речам, ќерко не велит,<br>'' ''мајка не ми је, мајка ќе речам,<br>'' ''мајка ќе речам, ќерко не велит.<br>'' ''Браќа не ми се, браќа ќе речам,<br>'' ''браќа ќе речам, сестро не велит.<br>'' ''Сестри не ми се, сестро ќе речам,<br>'' ''сестро ќе речам, сестро не велит.<br>'' ===Митолошки песни=== Митолошките песни се создавани во [[пагани|паганскиот период]], пред христијанизирањето. [[Словените]] имале своја [[словенска митологија|митологија]], [[Словенски богови|свои богови]] и разни [[митолошки суштества]], но за жал таа не е доволно проучена, па затоа се смета дека не е доволно развиена како [[старогрчка митологија|старогрчката]], [[римска митологија|римската]] или [[германска митологија|германската]]. Митолошките песни се однесуваат на разни пагански или христијански ликови, на небесните тела и природните појави, на разни измислени животни и суштества (самовили, змејови, наречници итн.), на претворање на луѓето во животни и обратно итн. На почетокот, тие биле лирски песни, еден вид мали поеми, но подоцна во нив се внесувале описи и повести, така што некои од нив добиле лирско-епска или епска форма. Според сижето и техниката, митолошките песни најчесто се [[Балада|балади]], драматски раскази за необични настани и личности. Според формата и според изразите, тие се помлади од обредните песни, но често се испреплетуваат со нив.<ref>''Народна поезија'' (приредил Кирил Пенушлиски), „Кочо Рацин“, Скопје, 1964, стр. 16-18.</ref> Во митолошките песни, често се среќаваат: [[самовила|самовили]], [[змеј]]ови, [[ламјa|ламји]], [[русалкa|русалки]] и други суштества кои биле олицетворение на [[природни појави|природните појави]]. Овие песни се сведоштво на креативниот дух на непросветениот човек од минатото кој се обидувал да си ги објасни сите природни појави, болести, несреќи и судбини. Суштествата често имаат [[антропоморфизам|човечки облик]], како на пример, самовилите кои се прекрасни девојки кои живееле по високите [[планина|планини]], под [[облак|облаците]]. Тие често се среќавале со овчарите, па дури и станувале нивни невести. Во следнава песна е претставен немирниот дух на една самовила: ''„Самовила и свекрва је“'' ''Самовила оро вила,<br>'' ''оро вила на планина.<br>'' ''Свекрва е викум викат:<br>'' ''– Самовило, снао мила<br>'' ''пушчи оро дојди дома,<br>'' ''от` ти плачит м`шко дете!<br>'' ''– А, свекрво, мајко мила!<br>'' ''Ќе ти пушча овца с млеко,<br>'' ''да нацицат м`шко дете:<br>'' ''ќе ти пушча тивка роса,<br>'' ''да иск`пит м`шко дете;<br>'' ''ќе ти пушча тивки ветер,<br>'' ''да заљељат м`шко дете.<br>'' Самовилата во оваа песна ги има сите човечки особини, но неодговорноста ја прави нечовечна. Таа оставила друг да се грижи за нејзиниот син, а таа се забавува и продолжува со моминскиот живот несвојствен за мајките. [[Болест]]ите биле чести непријатели на луѓето во минатото. Ужасните [[епидемија|епидемии]] кои покосувале голем број животи често биле претставувани како стари баби. [[Чума]]та која завладеала во [[Скопје]] е претставена како стара, грда баба во песната: ''„Ќе те питам, бабо“'' ''Ќе те питам, бабо, да ми кажеш,<br>'' ''што е Скопје, бабо, умирено,<br>'' ''петли пеат, бабо, пци `рвјачат,<br>'' ''нема луѓе, бабо, да вреворат;<br>'' ''дали оган Скопје го изгоре,<br>'' ''дали Вардар го однесе?<br>'' ''– Ко ме питаш, дете, ќе ти кажа,<br>'' ''што е Скопје, дете, умирено;<br>'' ''нити огон Скопје го изгоре,<br>'' ''нити Вардар Скопје го однесе,<br>'' ''јас сум, дете, Скопје умирала,<br>'' ''за три дена, дете, за три ноќи.<br>'' ''Ја не сум си, дете, стара баба,<br>'' ''тук сум си, дете, црна чума.<br>'' ===Религиски песни=== Кај религиските песни главни ликови се [[Бог во христијанството|христијанските божества]] и [[светец|светци]]. Во овие песни често се среќава врската на [[митологија]]та со [[христијанство]]то, на пример песните со [[Св. Ѓорѓија]] со [[ламја]]та, [[Богородица]] со [[самовилa|самовилите]] итн. Карактеристично за овие песни е тоа што се пореалистични и затоа, ликовите, иако се [[Библија|Библиски]], имаат човечки особини и се занимаваат со вообичаени дејности. [[Св. Никола]] е многу омилен лик и се среќава како старец со бела брада кој се занимава со градење, земјоделие итн: ''„Свети Никола гради цркви“'' ''Цркви гради стар свети Никола<br>'' ''градил ги е со злато и сребро,<br>'' ''оште малко не се доградени,<br>'' ''не стигнало и злато и сребро.<br>'' ''Па се чуди стар свети Никола,<br>'' ''дек да најде злато и сребро,<br>'' ''да догради цркви, манастири…<br>'' ===Трудови песни=== Трудовите песни најчесто се поврзани со полските работи, а често се поврзани со определени обреди чија намена била да се зголеми земјоделскиот род. Во оваа група спаѓаат жетварските, овчарските, аргатските и печалбарските песни, како и песните што се пеат при другите работи, како ткаење, гроздобер итн. Подоцна, со појавата на [[занает]]ите се појавиле песни поврзани со разните занаетчиски дејности.<ref>''Народна поезија'' (приредил Кирил Пенушлиски), „Кочо Рацин“, Скопје, 1964, стр. 16-18.</ref> ====Жетварски песни==== Во групата на трудовите песни, најмногубројни се жетварските. Во нив е претставен македонскиот трудољубив човек, кој жетвата ја сметал за празник, иако е најтешкиот дел од работата, која се вршела без времетраење, на жешко сонце, со особен напор. Истакнат е натпреварувачкиот дух во кој рамноправно учествувала и жената. Македонската жена, не само тука, туку и во сите други песни е прикажана како силна, цврста, издржлива, па дури и како победничка во жетварските натпревари. Таа рамноправно работи на нива, жнее, копа, ора, а истовремено раѓа и се грижи за децата и домот. Иако секаде е потенциран [[патријархат|патријархалниот]] дух, почитта кон главата на семејството, сепак јасно се гледа дека жената е столбот на семејството. Трудовите песни се често проткаени со љубовни мотиви. Способната, силна, ведра, здрава селска жена е вистински мајстор во жнеењето и предизвикувач на натпреварот. Таа се обложува: Извадок од [[Зборник на Миладиновци]]/ ''„657 песна“'' ''– Ако тебе ја наджнијам,<br>'' ''не ти сакам брза коња,<br>'' ''туку тебе добар јунак,<br>'' ''добар јунак да те земам.<br>'' И многу повеќе: жената си дава слобода да ги изрази своите чувства, да го избере самата својот љубен, и да го каже најважното: дека за неа љубовта е пред материјалните богатства. ====Аргатски песни==== Посебен вид трудови песни се аргатските. Аргатувањето, работењето на туѓ имот била честа дејност на сиромашниот Македонец. И тука учествувале и мажите и жените. Чести се и овчарските песни, но посебно тажен, елегичен тон имаат печалбарските песни кои во [[Македонија]] се создаваат до ден-денес. Во нив се потенцира неизживеаната младост; оставањето на младата невеста и на уште нероденото дете; тешкиот живот во туѓина; долгогодишното отсуство; честата смрт од напорната работа или лошите услови; тажните носталгични чувства итн. ====Печалбарски песни==== Печалбарството е неисцрпен мотив, забележителна во македонската историја. Во минатото за корка леб, денес за поубав живот, Македонецот често се решава да ја напушти својата татковина. Првичниот поттик за тој чекор илјадапати ќе го преколне, ќе ја жали својата судба, но татковината не ќе може да ја преболи. Каде и да е, тој вечно жали по своето огниште: ''„Зошто си ме мајко родила“'' ''Зошто си ме мајко родила, леле ле<br>'' ''цел живот не си ме видела,<br>'' ''ти си машко чедо родила, оф леле<br>'' ''и на друг си радост мајко дарила,<br>'' ''леле оф аман, леле ле<br>'' ''и на друг си радост мајко дарила.<br>'' ''Дење, ноќе одам скитам јас, леле леле<br>'' ''пеам, свирам, играм и плачам,<br>'' ''твојот лик го гледам секој пат,<br>'' ''оф леле леле<br>'' ''на тебе долгови ти враќам јас.<br>'' ''Херој биди мила мајко ти, леле ле<br>'' ''што си среќна ѕвезда родила,<br>'' ''јас ќе светам мајко како сјај, оф леле<br>'' ''за мојот мила мајко роден крај,<br>'' ''леле оф аман, леле ле<br>'' ''за мојот мила мајко роден крај.<br>'' Синот се прашува зошто воопшто е роден кога цел живот мора да биде одвоен од семејството, да печали, да ги враќа долговите. Тој пее и игра, но скришно тагува по својот роден крај, каде никогаш нема да се врати. Овие песни се испеани со многу тажни тонови. Во следната песна, девојката ја проколнува туѓината, зошто нејзиниот сакан таму си ја пронашол среќата: ''„Туѓината пуста да остане“'' ''Туѓината пуста да остане<br>'' ''Која од либето ме раздели<br>'' ''Што го чекам време три години<br>'' ''Ќе ги прашам млади печалбари<br>'' ''Дали го видовте мојто либе<br>'' ''Од туѓина дома да ми иде<br>'' ''На трета година писмо прати<br>'' ''И ми пиша нема да се врати<br>'' ''Не се враќа друга си заљуби<br>'' ''И за неја тој си се ожени<br>'' ===Љубовни песни=== Љубовните песни се најбројни лирски народни песни и се одликуваат со широка и разбновидна тематика: заљубување, пречки за љубовта, среќна или несреќна љубов, љубов од сметка, неверност, отфрлена љубов, грабнување на саканата итн. Чисто љубовните песни обично се кратки, без опис на настани, а подолгите песни се романси во кои се менуваат чувствата и расположенијата, со мирен и одмерен стил во развивањето на темата и без трагичен крај, иако можат да имаат драмски моменти. Меѓу љубовните песни има и балади чија основна концепција е драмска, дејствието е напнато и со непредвидени пресврти, а редовно имаат трагичен крај.<ref>''Народна поезија'' (приредил Кирил Пенушлиски), „Кочо Рацин“, Скопје, 1964, стр. 16-18.</ref> Љубовта прикажана во македонската народна песна е чиста, искрена, двострана, копнежлива, страстна, доживотна. Има песни во кои се изразува љубомората, зависта, пресметливоста, но тие се во многу помал број. Особено е истакната првата љубов која се почитува до гроб, и верноста како морална одлика на македонскиот народ. Дадената заклетва мора да се почитува, а неразделната љубов е најчест мотив. Кога младите мора да се разделат, тоа никогаш не потекнува од нив туку од некој друг (родителите, маќеата, завидливите роднини, лицемерните пријатели или смртта). На едноставен, но многу силен начин е претставена невозвратената љубов во следната песна: ''„Нели ти стига“'' ''Откако те млада заљубив<br>'' ''и по тебе памет изгубив.<br>'' ''Нели ти стига мојата младост<br>'' ''кажи ми ти,<br>'' ''и на мојте зборој поверувај им.<br>'' ''Се што имав, се ти подарив,<br>'' ''сета младост си ја изгубив.<br>'' ''Кажи ми, кажи кој те милува,<br>'' ''кој те гали кој те успива.<br>'' Со сличен мотив, неостварена љубов и тага за изминатата младост е и песната: ''„Ајде дали знаеш паметиш Милице“'' ''Ајде дали знаеш паметиш Милице<br>'' ''Кога си бевме малечки де-еј<br>'' ''Кога си бевме малечки Милице<br>'' ''Ај кога се двајцата љубевме<br>'' ''Ај кога се двајцата љубевме Милице<br>'' ''Во чичовото градинче де-еј<br>'' ''Во чичовото градинче Милице<br>'' ''Ај кај шарените цвеќиња<br>'' ''Ај кај шарените цвеќиња Милице<br>'' ''Трендафил цвеќе цутеше де-еј<br>'' ''Трендафил цвеќе цутеше Милице<br>'' ''Ај на градите ти паѓаше<br>'' ''Ај на градите ти паѓаше Милице<br>'' ''Ти на скутот ми спиеше де-еј<br>'' ''Ти на скутот ми спиеше Милице<br>'' ''Ај тогаш ти лице целував<br>'' ''Ај тогаш ти лице целував Милице<br>'' ''Лице ти беше спотнато де-еј<br>'' ''Лице ти беше спотнато Милице<br>'' ''Ај на срце оган ти гореше<br>'' ''Ај на срце оган ти гореше Милице<br>'' ''Ти мене жално ме гледаше де-еј<br>'' ''Ти мене жално ме гледаше Милице<br>'' ''Ај од очи солзи ронеше.<br>'' Љубовните песни често се поврзани со градскиот живот, оттаму и [[Македонска староградска музика|Староградските песни]], како што е песната: ''„На Струга дуќан да имам“'' ''Што ми е мило ем драго<br>'' ''На Струга дуќан да имам<br>'' ''Оф леле леле либе ле<br>'' ''Срцево ми го изгоре.<br>'' ''На Струга дуќан да имам<br>'' ''На кепенците да седам<br>'' ''Оф леле леле либе ле<br>'' ''Срцево ми го изгоре.<br>'' ''На кепенците да седам<br>'' ''Струшките моми да гледам<br>'' ''Оф леле леле либе ле<br>'' ''Срцево ми го изгоре.<br>'' ''Струшките моми да гледам<br>'' ''Кога ми одат на вода<br>'' ''Оф леле леле либе ле<br>'' ''Срцево ми го изгоре.<br>'' Песната е весела, разиграна, но стихот: ''срцево ми го изгоре'', ја покажува силната љубов и страст што ја чувствува момчето, секојдневно чекајќи да помине неговата сакана крај него. Во љубовните песни, освен љубовта меѓу младите, може да биде прикажана и мајчината љубов. Најубав пример за тоа е познатата песна: ''„Распукала Шар Планина“'' ''Распукала, распукала Шар Планина,<br>'' ''Ајде распукала, распукала Шар Планина,<br>'' ''Ми поклопи, ми поклопи три овчара,<br>'' ''Ајде ми поклопи, ми поклопи три овчара.<br>'' ''Први овчар, први овчар и се моли,<br>'' ''Ајде пушти мене, пушти мене Шар Планино,<br>'' ''Имам жена, имам жена што ме жали,<br>'' ''Ајде имам жена, имам жена што ме жали.<br>'' ''Втори овчар, втори овчар и се моли,<br>'' ''Ајде пушти мене, пушти мене Шар Планино,<br>'' ''Имам сестра, имам сестра што ме жали,<br>'' ''Ајде имам сестра, имам сестра што ме жали.<br>'' ''Трети овчар, трети овчар и се моли,<br>'' ''Ајде пушти мене, пушти мене Шар Планино,<br>'' ''Имам мајка, имам мајка што ме жали,<br>'' ''Ајде имам мајка, имам мајка што ме жали.<br>'' ''Жена жали, жена жали ден допладне,<br>'' ''Ајде сестра жали, сестра жали дур је дома,<br>'' ''Мајка жали, мајка жали дур до гроба,<br>'' ''Ајде мајка жали, мајка жали дур до гроба.<br>'' Во песната, со градација е претставена љубовта на мајката која жали по своето дете целиот живот. ===Семејни песни=== Семејните песни обработуваат широк круг мотиви од секојдневниот живот и од односите меѓу членовите на семејството. Особено се бројни песните за односите меѓу невестата и свекрвата (свекорот), деверот, золвата итн. Овие песни се пеат во разни прилики и на разни места.<ref>''Народна поезија'' (приредил Кирил Пенушлиски), „Кочо Рацин“, Скопје, 1964, стр. 16-18.</ref> ===Песни за деца=== Песните за деца се едноставни, куси песнички, често брзозборки кои имаат образовна содржина (да поучат). Тука спаѓаат приспивните песни, песните за животните и растенијата, залагалките, бројалките итн. Приспивните и детските песни не се многу застапени во македонската народна поезија. Тематиката на детските песни е поврзана со детските игри, а со нив децата се запознаваат и со некои основни поими: броење, изговор на некои гласови, својствата на домашните животни итн. Некои од нив ги пеат самиет деца, а други ги пеат нивните блиски (мајката, бабата итн.). Приспивните песни имаат многу разновидна тематика, тие се постари и во нив се изразуваат добри желби за иднината на детето. Нивниот ритам одгвовара на нишањето, а мелодијата е монотона со цел да се успие детето.<ref>''Народна поезија'' (приредил Кирил Пенушлиски), „Кочо Рацин“, Скопје, 1964, стр. 16-18.</ref> ===Хумористични песни=== Шегобијните и сатиричните песни спаѓаат во помладите народни песни, најверојатно од периодот на родовото општество. На почетокот, смеата и сатирата биле насочени кон неспособните луѓе, а подоцна против класната нееднаквост. Основната цел им е да насмеат, па затоа во народот се нарекуваат „смешни“ песни. Предмет на исмејувањето се разни човечки недостатоци и слабости, но како ликови се јавуваат одредени животни кои [[Алегорија|алегориски]] ги прикажуваат човечките својства. Сепак, главната намена на овие песни е смеата, а не поуката.<ref>''Народна поезија'' (приредил Кирил Пенушлиски), „Кочо Рацин“, Скопје, 1964, стр. 16-18.</ref> Смилата за шега јасно се огледа во македонските хумористични песни, како на пример во следнава: ''„Зајко младоженец“'' ''Сторил ниет зајко, зајко да се жени<br>'' ''зајко кокорајко, токмо младожења<br>'' ''Сторил ниет зајко, зајко да се жени<br>'' ''зајко кокорајко,зајко да се жени, зајко кокорајко<br>'' ''зајко сербеслија упрчил мустаќи<br>'' ''си натресол гаќи, нагрнал џамадан<br>'' ''капа писќулија, море, токмо младожења.<br>'' ''Ми ожеил зајко лиса удовица<br>'' ''свеска испосница, личи на невеста.<br>'' ''Ми поканил зајко, китени сватови<br>'' ''мечка месарија, вучица кумица, ежо тапанџија.<br>'' Рефрен:<br> ''Дејгиди зајко ерген мераклија<br>'' ''Се накити лиса, лиса удовица,<br>'' ''маза размазана, селска визитарка.<br>'' ''Кога виде зајко, ’рти ем ловџии,<br>'' ''се уплашил зајо, личен младожења.<br>'' ''Па си тргна зајко, низ Солунско поле,<br>'' ''таму си сретнал зајко, до два-три ловџии<br>'' ''ем они си носат пушки сачмајлии,<br>'' ''‘рти ем загари, све одбор ловџии,<br>'' ''море, силни нишанџии.<br>'' ''Па си летнал зајко, зајко да ми бега,<br>'' ''зајко кокорајко, лишен младожења<br>'' ''си искинал гаќи, размрсил мустаќи,<br>'' ''искинал гаќи, расмрсил мустаќи,<br>'' ''искинал џамадан, викнал се, провикнал;<br>'' ''море не сум младожења!<br>'' ===Родољубиви песни=== Родољубивите песни се најмладиот вид народни песни, кои ги искажуваат стремежите за слобода, а поврзани се со настаните и ликовите од [[Илинденско востание|Илинденскиот период]] и од [[Македонија во Втората светска војна|Народноослободителната борба]].<ref>''Народна поезија'' (приредил Кирил Пенушлиски), „Кочо Рацин“, Скопје, 1964, стр. 16-18.</ref> ===Тажачки песни=== Тажачките песни или тажаленките се песни кои се пеат само на [[Закоп|погреби]]. ==Епски песни== Македонските епски народни песни можат да се поделат во две основни групи: во првата, постарата, се опишуваат неверојатни настани и ликови поврзани со [[Митологија|митолошките]] и христијанските легенди, додека втората група ја сочинуваат борбените народни песни. Песните од првата група имаат митолошка и христијанска тематика со моралистичко-религиозна тенденција. Во митолошките песни често се застапени измислените суштества, како самовилои, змејови, чуми итн., при што некои мотиви во овие песни се позајмени од туѓите митологии, додека христијанските мотиви се преземени од Библијата и од средновековната црковна литература. Тематиката во овие песни е блиска на онаа во лирските митолошки и обредни песни. Најпосле, во оваа општа група можат да се сместат и епските песни за разни семејни и општествени настани кои се непознати во [[Историја|историјата]].<ref>''Народна поезија'' (приредил Кирил Пенушлиски), „Кочо Рацин“, Скопје, 1964, стр. 77.</ref> Втората група, борбени епски песни, е далеку побројна во македонската народна епика, а главниот мотив во овие песни е борбата на народот или на поединците против разни непријатели – од [[Отоманско Царство|османлиските]] поробувачи до фашистичките окупатори за време на [[Втора светска војна|Втората светска војна]]. Јуначките песни се најстарите борбени епски песни и тие се одликуваат со богата и разновидна содржина, а основата најчесто ја сочинуваат делата на [[Среден век|средновековните]] јунаци. Оттука, овие песни имаат некои [[Феудализам|феудални]] белези (дворците, гозбите, оружјето итн.). Освен за борбените подвизи на главните ликови, во јуначките песни се пее и за нивните свадби, кумства и други семејни настани. И ајдутските песни имаат централно место во македонската народна епика, а нивниот основен мотив е заштитата на народот од турските поробувачи. Во овие песни се опеани победите, но и неуспесите на [[Ајдутство|ајдуците]], причините поради кои станале ајдуци, мачењето на ајдуците, нивната смрт, предавствата итн. Карактеристично за овие борбени песни е тоа што во нив се појавуваат и женски главни ликови ([[Сирма Војвода|Сирма војвода]], [[Румена Војвода|Румена војвода]], [[Бојана војвода]] итн.). Во 1880-тите се појавиле револуционерните народни песни, поврзани со организираната борба против турското ропство. Овие песни се надоврзуваат на јуначките и на ајдутските песни, користејќи го нивното сиже и поетика, но во нив се застапени нови пароли и идеи (поимите за слободата, за татковината итн.). Исто така, овие песни се разликуваат од јуначките и од ајдутските по тоа што во нив не е потенцирана идеализацијата, така што тие се пореални, а описите на ликовите се попластични и полирски. Во некои револуционерни песни е присутно и литературното влијание. Најновите револуционерни песни потекнуваат од Втората светска војна, а најчестите мотиви во нив се: борбата против непријателот, разделбата со блиските, ранувањето или смртта во борбата. Често, во овие песни се преземени старите мотиви и содржини од ајдутските песни, само со мало приспособување, но во некои песни, старите мотиви добиваат сосема нова содржина.<ref>''Народна поезија'' (приредил Кирил Пенушлиски), „Кочо Рацин“, Скопје, 1964, стр. 77-80.</ref> Основен мотив во македонските епски песни е љубовта кон татковината и величање на јунаштината на историски познати и непознати личности. Идеализацијата на јунакот е главната цел во песните. Епските песни се одликуваат со богата идејна содржина, а жанровски се разликуваат како: * неисториски (митолошки, религиозно-легендарни мотиви) епски песни; * историски (јуначки, ајдутски, револуционерни, партизански) епски песни. ===Јуначки епски песни=== Јуначкиот епос започнал да се развива кон крајот на XIV век во времето на потпаѓањето на македонскиот народ под турска власт. Немајќи друг начин за одбрана, се јавува „народниот пејач“, кој го идеализира македонскиот јунак, давајќи му божествена сила, а исмевајќи го и омаловажувајќи го непријателот. Централен лик во македонскиот епос е [[Марко Крале]], но се јавуваат и други јунаци: [[Момчило војвода]], [[Болен Дојчин]], [[Јанкула војвода]], [[Секула Детенце]] итн. Одлики на јуначките епски песни се: * Јуначкиот епос се одликува со епска нарација – раскажување со свечен ритмички говор и епска широчина. Јунакот се опева во трето лице, тој е детално опишан, а исто така и настанот што се случува. Епската широчина се постигнува со епските повторувања (повторување на слични или исти стихови). Повторувањата на идентични стихови се нарекуваат епски ретардации. Нивната функција е да го забават или продолжат ритамот на епското дејство. * Композицијата на јуначкиот епос е шематизирана – почетокот на песната е обраќање кон слушателите да чујат за настанот и јунакот за кој ќе се раскажува, а потоа следува типизирано епско дејство – двобојот или подвигот на јунакот. * Во овие песни се користат силни поетски средства: хиперболи, споредби, контрасти, алегорија, словенска антитеза итн. Стихот е најчесто десетерец со цезура (пауза) по четвртиот слог – јуначки десетерец. * Епски протагонисти и антагонисти, каде што протагонистите се македонските јунаци, а антагонистите се нивните противници. Главни протагонисти во македонските јуначки песни се: [[Марко Крале]], [[Момчило Војвода]] и [[Болен Дојчин]]. (првите двајца се историски личности, додека Болен Дојчин е поетска конструкција). Антагонистите се типизирани како: [[Црна Арапина]], [[Жолта Чифутина]], [[Турци]] – [[јаничари]]. * Јуначки атрибути – во македонската јуначка песна тоа се коњот и оружјето на јунакот. ====Крале Марко во македонските епски песни==== Централен лик во македонските јуначки песни е [[Марко Крале]]. Според историските податоци тој е роден 1335 година, а по смртта на татко му, кралот [[Волкашин]], тој продолжил да владее со [[Западна Македонија]]. Неговата престолнина бил градот [[Прилеп]]. Имал двајца браќа – Андреја и Димитрија и една сестра – Милица. Се оженил за ќерката на [[Радослав Хлапен]], Елена, но подоцна ја напуштил поради нејзиниот неморал. Како турски вазал учествувал во битката против влашкиот војвода Мирче и борејќи се од страна на [[султанот Бајазит]], загинал кај [[Ровина]], близу [[Крајова]] 1394 година. Само од овие толку обични детали од животот на Марко „народниот пејач“ направил неповторлив јунак. Со сигурност не се знае зошто, но се претпоставува дека е заради неговиот заштитнички однос кон населението и заради неговата [[физиономија]]. Поетската биографија на Марко Крале е сочинета од: * мотивот за чудесното раѓање на јунакот (кога наречниците му прорекле дека ќе му ги скрши коските на татка си Волкашин); * мотивот за здобивањето на чудесната сила (во песните тој е змејски син или е задоен од самовили); * одбирањето на неговиот верен придружник – коњот Шарец (Шарко) кој има чудесни својства: лета, зборува, го советува; * јуначките подвизи и двобои; * губењето на силата на јунакот – во песните и преданијата Марко ја губи силата поради дрскоста што го повикал [[Господ]] на мегдан (се почувствувал рамен на Господа). Затоа е казнет со одземање на силата. Подеднакво внимание, „народниот пејач“ му посветува и на антагонистот – [[Црна Арапина]]. Тој е типизиран лик кој се јавува во двобоите со сите македонски јунаци (Марко Крале, [[Момчило Војвода]], [[Болен Дојчин]]). Тој го претставува злото, па затоа епитетот црн сраснал со неговото име. Во описите е хиперболизиран (во негативна конотација) и всушност претставува олицетворение на [[Османлии]]те – арачлии кои собирале големи даноци од сиромашниот македонски народ: '''„Марко Крале ја одменува свадбарината“''' ''Едно утро Марко ми подранил<br>'' ''из Прилепа Марко из Варошот,<br>'' ''да прошета Косовска наија;<br>'' ''уште први петли не пејале,<br>'' ''тој се фрли Шарцу на рамена<br>'' ''и ми тргна по бели друмови;<br>'' ''по среде ноќ низ Скопје помина;<br>'' ''дури петли први пропеале,<br>'' ''тој помина Качански клисури;<br>'' ''дури зора утро зазорила,<br>'' ''тој натури Косовска наија;<br>'' ''дури сонце утро да изгрее,<br>'' ''тој ми влезе во Косовско поле!<br>'' ''Ништо Марко среќа не го срети,<br>'' ''саде сретна Косовска девојка.<br>'' ''Марко нејзе вели: – Добро утро,<br>'' ''добро утро Косовко вдовице!<br>'' ''А таа нему одговори:<br>'' ''– Јас не сум ти Косовска вдовица,<br>'' ''тук сум си Косовска девојка.<br>'' ''Тога рече Марко Кралевиќе<br>'' ''– Ај ти тебе, Косовке девојке,<br>'' ''ќе те прашам, право да ми кажеш:<br>'' ''што ти тебе коси побелеле,<br>'' ''бело лико ти се расипало?<br>'' ''Али жалиш од рода твоего?<br>'' ''Што не си се млада омажила?<br>'' ''Тога рече Косовка девојка:<br>'' ''– Ја не жалам од рода моего,<br>'' ''туку има триесет години,<br>'' ''как, ми дошол црна Арапина,<br>'' ''од цара ми свадбина прекупил:<br>'' ''кој ќе јунак млади се ожени,<br>'' ''нему сака триесет и три минца,<br>'' ''а девојка која ќе се мажи,<br>'' ''нејзе сакат триесет минцови.<br>'' ''Мии браќа ми се сиромаси,<br>'' ''ми немаат азно да му дадат,<br>'' ''затоа ми коси побелеле,<br>'' ''бело лико ми се расипало!<br>'' ''Тога бара Марко во пазува,<br>'' ''ми извади триесет минцови,<br>'' ''и и даде Косовке девојке.<br>'' ''Тога рече Марко Кралевиќе:<br>'' ''– Да си сакаш момче спроти тебе,<br>'' ''да си сакаш, да си се омажиш<br>'' ''и на Арап свадбина да платиш.<br>'' ''Ќе те прашам Косовке девојке,<br>'' ''ќе те прашам, право да ми кажеш,<br>'' ''жити рода и твојта крвина,<br>'' ''жити вера наша православна,<br>'' ''жити име Христос Исусово,<br>'' ''немој мене ти да ме излажеш:<br>'' ''Каде му се кули Арапови?<br>'' ''Одговори Косовка девојка:<br>'' ''– Кули му се сами познаваат;<br>'' ''под Косово в зелени ливаѓе.<br>'' ''Тамо има белана чадора,<br>'' ''на чадорот од злато јаболко,<br>'' ''тоа свети како јасно сонце,<br>'' ''од далеку сами се познават.<br>'' ''Тога стегна Марко Кралевиќе,<br>'' ''тога стегна своја брза коња.<br>'' ''Го догледа стража Арапова,<br>'' ''го догледа уште оддалеку,<br>'' ''му говори црну Арапину:<br>'' ''– Арапине наши господине,<br>'' ''по друм иде страшна делија,<br>'' ''и страшно ми коња налутило,<br>'' ''од нозе му оган искри летат,<br>'' ''од уста ми бели пени паѓат,<br>'' ''од носот му сини пламни бијат,<br>'' ''од очи му секавици пуштат<br>'' ''и најстрашно ми се променило:<br>'' ''на плеќи му кожув од мечиште,<br>'' ''на глава му калпак од волчиште<br>'' ''и во уста нешто црно носи<br>'' ''како јагне половингодишно.<br>'' ''Тогаш рече црна Арапина:<br>'' ''– Ај ви вамо стражари<br>'' ''вие него убаво пречекајте''<br>'' ''и оружје од појас земите,<br>'' ''пратите го при мене да дојде;<br>'' ''тоа ми е младо неженато<br>'' ''тоа иде свадбина да плати,<br>'' ''ќе ми даде азно небројано.<br>'' ''Уште Арап лафот не дорече,<br>'' ''ми приближи Марко Кралевиќе.<br>'' ''Кога Марко стржари приближи,<br>'' ''а стражари сите избегаа,<br>'' ''кој по поле, кои по планина.<br>'' ''Право трга Арапу на чадор.<br>'' ''Марку нему вели: – Добро утро,<br>'' ''добро утро наши господине,<br>'' ''господине, Арап од прек, море!<br>'' ''Кажи мене што е свадбарина<br>'' ''да ти платам царска свадбарина,<br>'' ''оти после патов ќе си гледам,<br>'' ''зер сватови на пат ме чекаат.<br>'' ''Тога рече црна Арапина:<br>'' ''– Ај ти тебе, незнајна делијо,<br>'' ''дали уште не си се научил?<br>'' ''Еве има триесет години,<br>'' ''каде седам во рамно Косово:<br>'' ''кој ќе јунак млади се ожени,<br>'' ''нему зимам триесет и три минца,<br>'' ''а девојка која ќе се мажи,<br>'' ''нејзе зимам триесет минцови;<br>'' ''како тебе најголем јунака,<br>'' ''и шеесет пак не ти се многу!<br>'' ''Тога бара Марко во пазуви,<br>'' ''ми извади саде три минцови;<br>'' ''– На ти тебе, наши господине,<br>'' ''на ти тебе, саде три минцови:<br>'' ''верувај ме друго азно немам.<br>'' ''Ко ќе појдам по убава невеста,<br>'' ''што ќе мене дарој ме дарува,<br>'' ''си дарој тебе ќе подарам.<br>'' ''Тога рече црна Арапина:<br>'' ''-Ал ме лажиш, ал вистина велиш,<br>'' ''ал со мене шега ќе си биеш?<br>'' ''И ми зеде тешка топузина,<br>'' ''ми го удри три-четири пати.<br>'' ''Тога рече Марко Кралевиќе:<br>'' ''– Бог те убил црна Арапино!<br>'' ''Ал се смееш, ал вистина маваш,<br>'' ''ал од кожув правот ми го тресеш?<br>'' ''Почекај ме и јас да те удрам,<br>'' ''ти ќе видиш јунак како мава.<br>'' ''Пак извади Марко Кралевиќе,<br>'' ''ми извади своја топузина.<br>'' ''Кога Марко на Арапин мавна,<br>'' ''фала богу чудо и големо!<br>'' ''Снагата му во земи пропадна,<br>'' ''а глава му на страна побегна.<br>'' ''Пак се пушти по триесет стражари,<br>'' ''двајсет седум сите ги истепа,<br>'' ''а тројца саде ми остави,<br>'' ''да ми личат три млади телали,<br>'' ''да ми личат низ рамно Косово:<br>'' ''– Каде има јунак за женење,<br>'' ''да си сака мома спроти него,<br>'' ''да си сака да си се ожени!<br>'' ''Каде има мома за мажење,<br>'' ''да си сака момче спроти неа,<br>'' ''да си сака да си се омажи!<br>'' ''Заплатила Маркова десница,<br>'' ''заплатила сета свадбарина.<br>'' Крале Марко во оваа песна е праведникот кој е на страната на сиромашното население што не може да го плати големиот данок за свадбарина. Тој не се помирува со лошата судбина на луѓето и не може да дозволи тие цел живот да страдаат заради алчноста на [[Црна Арапина|Арапинот]]. Тој не е лично засегнат, но болката на другите не го остава рамнодушен. Ликот на Марко е хиперболизиран. Кога се приближува до шаторот на црната Арапина, неговите стражари се престрашуваат од појавата на коњ, од кого летаат искри и секавици, облечен во кожув од мечка, на главата со калпак од волк и со големи мустаќи кои изгледаат како полугодишно јагне. Во двобојот со Црна Арапина тој е надмоќен и со цинизам забележува: „Ал се смееш, ал вистина маваш, ал од кожув правот ми го тресеш?“, а потоа со леснотија го убива пресекувајќи му ја главата. Дејството во песната е претставено преку дијалошка форма, а стиховите се десетерци, типични за македонскиот јуначки епос. ====Болен Дојчин во македонската епска песна==== Голем јунак во македонската народна епска песна е и [[Болен Дојчин]], мотив често обработуван и во современата литература (песни, драми). Дојчин не е историска личност (барем нема податоци за реалната личност), тој е измислен лик, плод на народната фантазија. Антагонистот е повторно – [[Црна Арапина]]. Дојчин, со своите тројца побратими во минатото имал многу јуначки потфати, но последните девет години тој е паднат болен. Него го чува и негува сестра му Ангелина (во некои варијанти на песната таа му е жена). Тој ја очекува смртта, но не може да умре додека не му се освети на Црна Арапина, заради неговите страдања, но и заради страдањата на неговиот народ. Конечен повод да стане од смртната постела е недоличното однесување на Арапинот кој ја побарал сестра му за една вечер во неговиот шатор. Но, тој нема да му се освети само нему туку и на побратимите кои ја искористиле неговата немоќ и кои исто така сакаат да ја имаат Ангелина за себе. Така, Дојчин налик на [[Дон Кихот]], превиткан во триста лакти платно, со долга коса и брада, слаб и восочен во лицето, со непоткован коњ и ненаострена сабја, оди и го завршува својот подвиг – ги убива сите, а се враќа со наденатата глава на Арапинот на кол, по што легнува во својата постела и спокојно умира. Во песната се карактеристични епските повторувања со што се постигнува епската широчина и се забавува дејството. Дијалогот и тука е присутен и тоа меѓу Дојчин и Ангелина. Ликовите се хиперболизирани – Арапинот со негативни својства, а Дојчин со позитивни. Стиховите се десетерци како што е вообичаено во ваквите епски песни: '''„Болен Дојчин“''' ''Попаднала црна Арапина,<br>'' ''Попаднала под града Солуна,<br>'' ''Глава имат колку еден казан,<br>'' ''Уши имат колу два таруна,<br>'' ''Очи имат колку два шиника.<br>'' ''Ми кондисал под Солуна града,<br>'' ''Под Солуна, Солунски ливаѓе,<br>'' ''Па ми удрил белана чадара;<br>'' ''И ми собрал старци и попои,<br>'' ''Таин сакат од Солуна града,<br>'' ''На ден сакат по две фурни лебец,<br>'' ''И им сакат крава јалоица,<br>'' ''И им сакат по бочка ракија,<br>'' ''И им сакат по две бочки вино,<br>'' ''На ден сакат п’ убаа нееста,<br>'' ''На ноќ сакат п’ една малка мома,<br>'' ''Ми и’ љубит и ми и’ загубвит.<br>'' ''Сите ми се редум изредија,<br>'' ''Ред падна на млада Ангелина.<br>'' ''Ангелина Дојчинова сестра.<br>'' ''Ангелина Дојчинова сестра,<br>'' ''Дворје метит градум солзи ронит,<br>'' ''Со солзи ми дворје завадила.<br>'' ''Ја догледа брат је болен Дојчин:<br>'' ''„Ајти тебе сестро Ангелино!<br>'' ''Што те тебе нужба дотерало,<br>'' ''Дворје метиш дробни солзи рониш?<br>'' ''Али ти се, сестро, здодеало,<br>'' ''Рамни дворје, сестро, меетејќи?<br>'' ''Мене болно, сестро, гледаејќи? –<br>'' ''Рани, болки, сестро, врзеејќи,<br>'' ''И понади мене готвеејќи?“<br>'' ''„Ајти тебе брате, Болен Дојчин!<br>'' ''Та не ми се мене здодеало,<br>'' ''Рамно дворје, брате, метеејќи,<br>'' ''Тебе болно, брате, гледаејќи,<br>'' ''Рани, болки тебе врзеејќи,<br>'' ''И понади тебе готвеејќи;<br>'' ''Попаднала црна Арапина,<br>'' ''Попаднала под града Солуна,<br>'' ''Глава имат колку еден казан,<br>'' ''Уши имат колу два таруна,<br>'' ''Очи имат колку два шиника.<br>'' ''Ми кондисал под Солуна града,<br>'' ''Под Солуна, Солунски ливаѓе,<br>'' ''Па ми удрил белана чадара;<br>'' ''И ми собрал старци и попои,<br>'' ''Таин сакат од Солуна града,<br>'' ''На ден сакат по две фурни лебец,<br>'' ''И им сакат крава јалоица,<br>'' ''И им сакат по бочка ракија,<br>'' ''И им сакат по две бочки вино,<br>'' ''На ден сакат п’ убаа нееста,<br>'' ''На ноќ сакат п’ една малка мома,<br>'' ''Ми и’ љубит и ми и’ загубвит.<br>'' ''Сите ми се редум изредија,<br>'' ''Ред ми падна, мене ќе ме замат.“<br>'' ''И говорит брат је Болен Дојчин:<br>'' ''„Ајти тебе сестро Анеглино,<br>'' ''Ал тоа те тебе брига нашло?<br>'' ''Ево имат за девет години,<br>'' ''Каде лежам болно на постела;<br>'' ''Веќе ми се коски раскостиле,<br>'' ''Веќе ми се меса раскапале;<br>'' ''Коса ми е долу до појаса,<br>'' ''Брада ми е до црната земја,<br>'' ''Ај отвори шарена ковчега,<br>'' ''Да изваиш триста лакти платно,<br>'' ''Триста лакти платно бамбакерно,<br>'' ''Да изврзиш рани од анџари;<br>'' ''И земи ми моја вита сабја;<br>'' ''Ево имат за девет години,<br>'' ''Сабја в рака не ми е фатена,<br>'' ''Не фатена, ни па наоточена,<br>'' ''Веќе ми е сабја ’рѓосана.<br>'' ''Да ја носиш Умер калакчија,<br>'' ''Калакчија, мила побратима,<br>'' ''Да наточит моја вита сабја,<br>'' ''Да наточит сабја вересија,<br>'' ''Ако станам скапо ќе му платам,<br>'' ''Ак’ не станам, алал да ми чинит.“<br>'' ''Па ми стана млада Ангелина,<br>'' ''И ми зеде сабја ’рѓосана,<br>'' ''Ми отиде дури у Умера:<br>'' ''„Ајти тебе Умер калакчија,<br>'' ''Так ти Бога, ја ќе ти се мола!<br>'' ''Ме допуштил брат ми Болен Дојчин,<br>'' ''Болен лежит за девет години,<br>'' ''Веќе му се коски раскостиле,<br>'' ''Веќе му се меса раскапале;<br>'' ''Коса му е долу до појаса,<br>'' ''Брада му е до црната земја,<br>'' ''Сабја в рака не му е фатена,<br>'' ''Не фатена, ни па наоточена,<br>'' ''Веќе му е сабја ’рѓосана.<br>'' ''Лели си му верна побратима,<br>'' ''Да му остриш сабја вересија,<br>'' ''Ако станит скапо ќе ти платит,<br>'' ''Ак’ не станит, алал да му чиниш.“<br>'' ''Проговори Умер калакчија:<br>'' ''„Ајти тебе млада Ангелино,<br>'' ''Ангелино, сестро Дојчинова,<br>'' ''Чуму му е сабја наточена,<br>'' ''Лел’ је болен јунак Болен Дојчин?“<br>'' ''Проговара млада Ангелина:<br>'' ''„Попаднала црна Арапина,<br>'' ''Попаднала под града Солуна,<br>'' ''Глава имат колку еден казан,<br>'' ''Уши имат колу два таруна,<br>'' ''Очи имат колку два шиника.<br>'' ''Ми кондисал под Солуна града,<br>'' ''Под Солуна, Солунски ливаѓе,<br>'' ''Па ми удрил белана чадара;<br>'' ''И ми собрал старци и попои,<br>'' ''Таин сакат од Солуна града,<br>'' ''На ден сакат по две фурни лебец,<br>'' ''И им сакат крава јалоица,<br>'' ''И им сакат по бочка ракија,<br>'' ''И им сакат по две бочки вино,<br>'' ''На ден сакат п’ убаа нееста,<br>'' ''На ноќ сакат п’ една малка мома,<br>'' ''Ми и’ љубит и ми и’ загубвит.<br>'' ''Сите ми се редум изредија,<br>'' ''Ред ми падна, мене ќе ме земет.“<br>'' ''Проговори Умер калакчија:<br>'' ''„Ајти тебе млада Ангелино!<br>'' ''Ангелино, сестро Дојчинова,<br>'' ''Ак’ ми даваш твојте црни очи,<br>'' ''Црни очи, морски пијавици,<br>'' ''Да ти острам сабја Дојчинова.“<br>'' ''Расплака се лична Ангелина,<br>'' ''Се поврати назад плачеејќи,<br>'' ''Плачеејќи, назад пиштеејќи;<br>'' ''Од далеку Ангелина викат:<br>'' ''„Ајти тебе брате Болен Дојчин!<br>'' ''Не ми острит Умер калакчија,<br>'' ''Не ми острит сабја вересија,<br>'' ''Тук ми сакат мојве црни очи.“<br>'' ''Проговори брат је Болен Дојчин;<br>'' ''„Остај сабја, сестро Ангелино,<br>'' ''Остај сабја на бела постела,<br>'' ''И влези ми темни конушници,<br>'' ''Да изваиш моја брза коња,<br>'' ''Три години коња незобано,<br>'' ''Не глеано коња, ни чешано,<br>'' ''Ни па арно вода напоено,<br>'' ''Да ја водиш Митре Поморанче,<br>'' ''Налбатина, моја побратима,<br>'' ''Да ти коит коња вересија;<br>'' ''Ако станам скапо ќе му платам,<br>'' ''Ќе му платам жолтици дукати,<br>'' ''Ак’ не станам алал да ми чинит.“<br>'' ''Па ми стана млада Ангелина,<br>'' ''И ми влезе темни конушници,<br>'' ''Ми изваи нег’ва брза коња,<br>'' ''Ја однесе Митре Поморанче,<br>'' ''Да ми коит коња вересија:<br>'' ''„Так ти Бога Митре Поморанче,<br>'' ''Ме допуштил брат ми Болен Дојчин,<br>'' ''Болен лежит за девет години,<br>'' ''Веќе му се коски раскостиле,<br>'' ''Веќе му се меса раскапале;<br>'' ''Коса му е долу до појаса,<br>'' ''Брада му е до црната земја,<br>'' ''Лели си му верна побратима,<br>'' ''Да му коеш нег’ва брза коња,<br>'' ''Да му коеш коња вересија,<br>'' ''Ако станит скапо ќе ти платит,<br>'' ''Ак’ не станит алал да му чиниш.“<br>'' ''Проговори Митре Поморанче:<br>'' ''„Ајти тебе млада Ангелино,<br>'' ''Ангелино, сестро Дојчинова,<br>'' ''Чуму ти е коња Дојчинова,<br>'' ''Лел’ је болен јунак Болен Дојчин?“<br>'' ''Проговара млада Ангелина:<br>'' ''„Попаднала црна Арапина,<br>'' ''Попаднала под града Солуна,<br>'' ''Глава имат колку еден казан,<br>'' ''Уши имат колу два таруна,<br>'' ''Очи имат колку два шиника.<br>'' ''Ми кондисал под Солуна града,<br>'' ''Под Солуна, Солунски ливаѓе,<br>'' ''Па ми удрил белана чадара;<br>'' ''И ми собрал старци и попои,<br>'' ''Таин сакат од Солуна града,<br>'' ''На ден сакат по две фурни лебец,<br>'' ''И им сакат крава јалоица,<br>'' ''И им сакат по бочка ракија,<br>'' ''И им сакат по две бочки вино,<br>'' ''На ден сакат п’ убаа нееста,<br>'' ''На ноќ сакат п’ една малка мома,<br>'' ''Ми и’ љубит и ми и’ загубвит.<br>'' ''Сите ми се редум изредија,<br>'' ''Ред ми падна, мене ќе ме замат.“<br>'' ''И је велит Митре Поморанче:<br>'' ''„Ајти тебе млада Анелино,<br>'' ''Ангелино, сестро Дојчинова,<br>'' ''Ако даваш твое бело лице,<br>'' ''Твое лице како јасно сонце,<br>'' ''Твојте веѓи, морски пијавици,<br>'' ''Твојте очи како црно грозје,<br>'' ''Да ти ковам коња Дојчинова,<br>'' ''Да ти ковам коња вересија.“<br>'' ''Па ми викна млада Ангелина,<br>'' ''Викна, писна, на глас да ми плачит,<br>'' ''Раце кршит од бели колена,<br>'' ''Солзи ронит по бели образи,<br>'' ''Од образи, шарени пазуви,<br>'' ''Од пазуви, шарени скутои,<br>'' ''Од скутои, по земја сурова.<br>'' ''Си поведе коња Дојчинова,<br>'' ''Љуто к’лнит млада Ангелина: –<br>'' ''„Бог те убил Митре Поморјанче!<br>'' ''Заш не тргна сабја да м’ загубиш,<br>'' ''Туку мене ти ме посрамоти!“<br>'' ''Па си тргна дома си отиде,<br>'' ''И му кажвит брату си Дојчину:<br>'' ''„Ајти тебе брате болен Дојчин!<br>'' ''Што ми стори голема срамота,<br>'' ''Со твојата верна побратима,<br>'' ''Што јадефте, брате, што пиефте,<br>'' ''Што одефте в гори на лоење;<br>'' ''Кога реков за твојата коња,<br>'' ''Да ја коит, брате, вересија,<br>'' ''Што ми рече Митре Поморанче,<br>'' ''Ако даиш твое бело лице,<br>'' ''Ќе ти коам коња вересија.“<br>'' ''И се фрли јунак Болен Дојчин,<br>'' ''И се фрли на нога јуначка:<br>'' ''„Ајти тебе сестро Ангелино!<br>'' ''Страф да немаш, сестро, страм да немаш!<br>'' ''Ја отиди Плетикоса Павле,<br>'' ''Берберина, моја побратима,<br>'' ''Ево имат за девет години,<br>'' ''Каде лежам болно на постела;<br>'' ''Веќе ми се коски раскостиле,<br>'' ''Веќе ми се меса раскапале;<br>'' ''Коса ми е долу до појаса,<br>'' ''Брада ми е до црната земја,<br>'' ''Да ми стрижит коса вересија,<br>'' ''Да ми стрижит, брада да ми бричит.“<br>'' ''Па ми стана млада Ангелина,<br>'' ''Ми отиди Плетикоса Павле:<br>'' ''„Ајти тебе Плетикоса Павле:<br>'' ''Ме допуштил брат ми Болен Дојчин,<br>'' ''Болен лежит до девет години;<br>'' ''Веќе му се коски раскостиле,<br>'' ''Веќе му се меса раскапале;<br>'' ''Коса му е долу до појаса,<br>'' ''Брада му е до црната земја,<br>'' ''Лели си му верна побратима,<br>'' ''Да му стрижиш коса вересија,<br>'' ''Да му стрижеш, брада да му бричиш,<br>'' ''Ако станит скапо ќе ти платит,<br>'' ''Ак’ не станит алал да му чиниш.“<br>'' ''Проговори Плетикоса Павле:<br>'' ''„Ајти тебе млада Ангелино,<br>'' ''Ангелино, сестро Дојчинова,<br>'' ''Чуму му је коса острижена,<br>'' ''Чуму му је брада обричена,<br>'' ''Лел’ је болен јунак Болен Дојчин?“<br>'' ''Проговара млада Ангелина:<br>'' ''„Попаднала црна Арапина,<br>'' ''Попаднала под града Солуна,<br>'' ''Глава имат колку еден казан,<br>'' ''Уши имат колу два таруна,<br>'' ''Очи имат колку два шиника.<br>'' ''Ми кондисал под Солуна града,<br>'' ''Под Солуна, Солунски ливаѓе,<br>'' ''Ми удрила белана чадара;<br>'' ''И ми собра старци и попои,<br>'' ''Таин сакат од Солуна града,<br>'' ''На ден сакат по две фурни лебец,<br>'' ''И им сакат крава јалоица,<br>'' ''И им сакат по бочка ракија,<br>'' ''И им сакат по две бочки вино,<br>'' ''На ден сакат п’ убаа нееста,<br>'' ''На ноќ сакат п’ една малка мома,<br>'' ''Ми и’ љубит и ми и’ загубвит.<br>'' ''Сите ми се редум изредија,<br>'' ''Ред ми падна, мене ќе ме замат.“<br>'' ''Тогаш велит Плетикоса Павле:<br>'' ''„Ајти тебе млада Ангелино,<br>'' ''Ангелино сестро Дојчинова,<br>'' ''Ал ми даваш твоја тонка става;<br>'' ''Става имаш како морска трска;<br>'' ''Да ти стрижам коса Дојчинова,<br>'' ''Да ти стрижам, па и да ти бричам.“<br>'' ''Се поврна млада Ангелина,<br>'' ''Си отиде во рамно дворои:<br>'' ''„Ајти тебе брате Болен Дојчин!<br>'' ''Не си имал верни побратими,<br>'' ''Туку биле Турци неверници!<br>'' ''Ми посака тонката ми става.“<br>'' ''„Ајти тебе сестро Ангелино!<br>'' ''Убило ’и мојте побратими,<br>'' ''Убило ’и јадење пиење!<br>'' ''Ево имат за девет години,<br>'' ''Каде лежам болно на постела;<br>'' ''Веќе ми се коски раскостиле,<br>'' ''Веќе ми се меса раскапале;<br>'' ''Коса ми е долу до појаса,<br>'' ''Брада ми е до црната земја,<br>'' ''Ја отвори шарена ковчега,<br>'' ''Па извади триста лакти платно,<br>'' ''Триста лакти платно бамбакерно,<br>'' ''Да изврзеш рани од анџари,<br>'' ''Да престегнеш моја половина,<br>'' ''Да собереш коски раскостени,<br>'' ''Па подај ми моја боздогана,<br>'' ''Боздогана, моја вита сабја,<br>'' ''Доведи ми моја брза коња.“<br>'' ''Извади му млада Ангелина<br>'' ''Триста лакти платно бамбакерно,<br>'' ''Изврза му рани од анџари<br>'' ''Престегна му коски раскостени,<br>'' ''Рипна Дојчин на нога јуначка,<br>'' ''Си опаса сабја ’рѓосана,<br>'' ''Па ми вјана коња некована,<br>'' ''Си ја грабна тешка боздогана,<br>'' ''Право одит под града Солуна,<br>'' ''Право одит на бела чадара,<br>'' ''Право одит црна Арапина,<br>'' ''Пиштит, викат колку глас го држит:<br>'' ''„Ја излези црна Арапино!<br>'' ''Ја излези гламјо опалена!<br>'' ''Ја излези да се обидеме!<br>'' ''Та да видиш јунак од јунака!“<br>'' ''Си излезе црна Арапина,<br>'' ''Туку врескат како некој аждер:<br>'' ''„Чекај Дојчин, жолта восочино!<br>'' ''Чекај моја тешка боздогана,<br>'' ''Малу тежит, седумдесет ока.“<br>'' ''Арап фрли тешка боздогана,<br>'' ''Ја пречека Дојчин во десница.<br>'' ''„Чекај, чекај црна Арапино,<br>'' ''Црн Арапин, гламјо опалена,<br>'' ''Чекај моја тешка боздогана,<br>'' ''Малу тежит тристотини ока.“<br>'' ''Фрли Дојчин тешка боздогана,<br>'' ''Го погоди меѓу двете очи,<br>'' ''Се откина глава Арапова.<br>'' ''Рипна Дојчин од брзаго коња,<br>'' ''Глаа кладе на коња пред себе,<br>'' ''И ми тргна во града Солуна.<br>'' ''Врвит Дојчин по среде Солуна,<br>'' ''Што го виде сè ми се зачуди –<br>'' ''„Што ќе биде ова чудно чудо,<br>'' ''Овој јунак, како суво дрво,<br>'' ''Лице имат, како восок жолто,<br>'' ''Што ми стори голема умера!<br>'' ''Јунак било, јунак ќе да бидит!<br>'' ''Не му требат цркви манастири,<br>'' ''Да и’ праит, добро да им чинит!“<br>'' ''Ми помина по среде чаршија,<br>'' ''Право појде Умер калакчија:<br>'' ''„Ајти тебе Умер калакчија!<br>'' ''Сум те имал верна побратима,<br>'' ''Ти ја пратив сестра Ангелина<br>'' ''Да наточиш моја вита сабја,<br>'' ''Да наточиш сабја вересија,<br>'' ''Ако станам скапо да ти платам,<br>'' ''Ак’ не станам алал да ми чиниш.<br>'' ''Ајти тебе Умер калчкија,<br>'' ''Не си било верна побратима,<br>'' ''Не наточи моја вита сабја,<br>'' ''Не наточи сабја вересија,<br>'' ''Тук посака сестрините очи.<br>'' ''Ајти тебе Умер калчкија,<br>'' ''Сум станало скапо да ти платам,<br>'' ''Да ти платам твоја вересија“<br>'' ''Рипна Дојчин од брзаго коња,<br>'' ''Па ми тргна сабја дипленица,<br>'' ''Му ја зеде неговата глава.<br>'' ''И појде при Митре Поморанче:<br>'' ''„Ајти тебе Митре Поморанче,<br>'' ''Поморанче, верна побратима,<br>'' ''Што те имав кај мои црни очи,<br>'' ''Ти ја пратив сестра Ангелина<br>'' ''Да ми коеш моја брза коња,<br>'' ''Да ми коеш коња вересија,<br>'' ''Ако станам скапо да ти платам,<br>'' ''Ак’ не станам алал да ми чиниш.<br>'' ''Ајти тебе Митре Поморанче,<br>'' ''Не си било верна побратима,<br>'' ''Не окое моја брза коња,<br>'' ''Не окое коња вересија,<br>'' ''Тук посака сестриното лице.<br>'' ''Ајти тебе Митре Поморанче,<br>'' ''Што је ова голема срамота,<br>'' ''Што ми стори на мојата сестра!<br>'' ''Ајти тебе Митре Поморанче,<br>'' ''Сум станало скапо да ти платам,<br>'' ''Да ти платам твоја вересија“<br>'' ''Рипна Дојчин од брзаго коња,<br>'' ''Па ми тргна сабја дипленица,<br>'' ''Му ја зеде и негоа глава.<br>'' ''И појде при Плетикоса Павле:<br>'' ''„Ајти тебе Плетикоса Павле,<br>'' ''Сум те имал верна побратима,<br>'' ''Ти ја пратив сестра Ангелина<br>'' ''Да острижеш коса до појаса,<br>'' ''Да обричеш брада вересија,<br>'' ''Ако станам скапо да ти платам,<br>'' ''Ак’ не станам алал да ми чиниш.<br>'' ''Ајти тебе Плетикоса Павле,<br>'' ''Не си било верна побратима,<br>'' ''Не остриже коса до појаса,<br>'' ''Не обриче брада вересија,<br>'' ''Тук посака сестрината става.<br>'' ''Ајти тебе Плетикоса Павле,<br>'' ''Сум станало скапо да ти платам,<br>'' ''Да ти платам твоја вересија“<br>'' ''Рипна Дојчин од брзаго коња,<br>'' ''Па ми тргна сабја дипленица,<br>'' ''Му ја зеде и негоа глава.<br>'' ''Вјана Дојчин коња некована,<br>'' ''Отплатило таин на Арапа,<br>'' ''Отплатило верни побратими,<br>'' ''Отплатило скапа вересија,<br>'' ''Дома одит, од далеку викат:<br>'' ''„Ангелино, моја мила сестро,<br>'' ''Отвори ми наши вити порти,<br>'' ''Постели ми шарена одаја,<br>'' ''И барај ми свешти и ламбади,<br>'' ''Доведи ми попој законици,<br>'' ''Што сакаше, сестро, сè ти свршив,<br>'' ''Ќе се делит душа од снагава.<br>'' ''Да не жалиш, сестро, да не плачиш,<br>'' ''Тук да земеш свирци, дабоани,<br>'' ''Та да сториш голема донамба.“<br>'' ''И ми стана сестра Ангелина,<br>'' ''Ми отвори нивни вити порти,<br>'' ''Уплашена, мошне устрашена;<br>'' ''Кога виде глава од Арапа,<br>'' ''Го прегрна млада Ангелина,<br>'' ''Го однесе в шарена одаја,<br>'' ''Колку легна на мека постела,<br>'' ''Дури сестра свешта му запали,<br>'' ''Даде душа брат је Болен Дојчин.<br>'' ''Се собраје старци и попои,<br>'' ''Ми кладое свирци дабоани<br>'' ''Што ми бие три дни и три ноќи.<br>'' ===Ајдутски епски песни=== Ајдутските народни епски песни ја опеваат борбата на храбрите ајдути за ослободување на својот народ. Тие често се повлекуваат во шумите, откажувајќи се на тој начин од својот приватен живот и посветувајќи и се на татковината. Ликовите на ајдутите се пореални, не се хиперболизирани како на претходните јунаци. Во нив најчесто е претставен јунакот кој се жени со татковината (всушност го дава својот живот за неа). Централен лик во овие епски песни е Гоце Делчев за кого „народниот пејач“ испеал многу песни. Меѓу најпознатите вакви песни се „[[Болен ми лежи Миле Поп Орданов]]“ и „[[Слушам кај шумат шумите]]“: '''„Болен ми лежи Миле Поп Орданов“''' ''Болен ми лежи Миле Поп Орданов х2<br>'' ''над глава му стои стара му мајка,<br>'' ''жално го жали, милно го плачи.<br>'' ''Стани ми, стани, мое мило чедо, х2<br>'' ''твојте другари по сокаци одат,<br>'' ''жални песни пеат, тебе те споминат.<br>'' ''Бог да го прости Миле Поп Орданов, х2<br>'' ''Миле Поп Орданов за Народ загина,<br>'' ''за народ загина, за Македонија.<br>'' ''Неговите сестри во црно облечени, х2<br>'' ''свадба ќе прават, брата ќе женат,<br>'' ''брата ќе женат за Македонија.<br>'' ''Неговата мајка во црно облечена, х2<br>'' ''свадба ќе прави, сина ќе жени,<br>'' ''сина ќе жени за Македонија.<br>'' „'''Слушам кај шумат шумите'''“ ''Слушам кај шумат шумите,буките 2х<br>'' ''Слушам кај шумат буките 2х<br>'' ''плачат за војводата,капиданот.<br>'' ''Другари верни другари Македонци<br>'' ''кога низ село врвите,врвите<br>'' ''кога низ село врвите —–<br>'' ''со коњи да не тропате,не тропате. 2х<br>'' ''Со коњи да не тропате,тропате 2х<br>'' ''со коњи да не тропате —–<br>'' ''со пушки да не фрлате,не фрлате. 2х<br>'' ''Да не ве чуе мајка ми старата 2х<br>'' ''да не ве чуе мајка ми —-<br>'' ''ќе ве праша за мене аман за мене. 2х<br>'' ''Каде е син ми Костадин,Костадин 2х<br>'' ''каде е син ми Костадин —-<br>'' ''Костадин војводата капиданот. 2х<br>'' ''Син ти се мајко ожени,ожени 2х<br>'' ''син ти се мајко ожени —–<br>'' ''за една Македонка робинка. 2х<br>'' ===Партизански епски песни=== Најнови епски песни се [[партизан]]ските од времето на [[Втората светска војна]]. Традицијата во творењето во стилот на народното творештво трае до денес, но новите народни песни многу се разликуваат од претходните. Тие се пред се авторски (од познат автор) и не претрпуваат измени, ниту поправки со текот на времето. ==Лирско-епски песни== Во македонската народна поезија, освен лирски и епски, постојат и лирско-епски песни. Лирско-епски се оние песни во кои се испреплетуваат лирските и епските елементи, односно, лирски се мотивите и експресијата, а композицијата и строежот – епски. Во народните песни често се среќава преплетување на лирските и епските елементи. Обично се среќава во митолошките, тажачките и ајдутските песни, но како посебни видови се јавуваат: * [[балада]]та; * [[романса]]та. ===Народна балада=== Народната балада има епска сижетна основа, ликови на натприродни суштества ([[самовила|самовили]], [[змеј]]ови, [[наречници]]), но е проникната со лирски, силни чувства и [[драма]]тизам. Во неа се испреплетени [[фантазија|фантастични]] и [[реализам|реални]] елементи, а најчесто завршуваат [[трагедија|трагично]]. ===Народна романса=== За разлика од баладата, романсата е со поведра содржина и никогаш не завршува трагично. Романсите најчесто имаат љубовна содржина, а лирскиот драматизам предизвикува и ненадејно менување на емоционалното расположение. Таков е случајот со познатата романса: '''„Учи ме мајко, карај ме“''' ''Еееј, учи ме мајко карај ме<br>'' ''како да ја земам Лилјана<br>'' ''Лилјана мома убава<br>'' ''Лилјана тенка висока<br>'' ''Лилјана бела црвена<br>'' ''Лилјана ситен босиљок<br>'' ''Лилјана една на мајка.<br>'' ''Учам те синко карам те<br>'' ''како да ја земиш Лилјана<br>'' ''повикај триста мајстори<br>'' ''направи чешма шарена<br>'' ''наврати вода студена<br>'' ''сите селани ќе дојдат<br>'' ''и Лилјанини другарки<br>'' ''ем сите калеш невести<br>'' ''белким Лилјана ќе дојде.<br>'' ''Послуша Стојан мајка си<br>'' ''повика триста мајстори<br>'' ''направи чешма шарена<br>'' ''наврати вода студена<br>'' ''сите селани дојдоа<br>'' ''и Лилјанини другарки<br>'' ''ем сите калеш невести<br>'' ''кучка Лилјана не дојде.<br>'' ==Наводи== {{наводи}} ==Надворешни врски== *[https://makedonskijazik.mk/2018/10/лирски-народни-песни.html Лирски народни песни на makedonskijazik.mk] *[https://makedonskijazik.mk/2018/10/епски-народни-песни.html Епски народни песни на makedonskijazik.mk] *[https://makedonskijazik.mk/2018/10/лирско-епски-народни-песни.html Лирско-епски народни песни на makedonskijazik.mk] fj8b9ddnghyqr9qppi4ic8hz91pdmij 0 1113018 5381384 4592295 2025-06-18T17:01:09Z Kiril Simeonovski 3243 5381384 wikitext text/x-wiki {{Инфокутија Населено место | name = Бока Которска | native_name = | native_name_lang = cg | settlement_type = [[Регион|Географски регион]] на [[Црна Гора]] | image_shield = | shield_size = | image_map = Bay of Kotor maps.jpg | map_caption = Релјефна мапа | image_map1 = Bay of Kotor Orjen glacial traces.jpg | map_caption1 = <small>Мапа на Орјен и регионот Бока</small> | subdivision_type = Држава | subdivision_name = {{знаме|Хрватска}}<br>{{знаме|Црна Гора}} | seat_type = Градови | seat = [[Котор]], [[Херцег Нови]], [[Тиват]], [[Будва]], [[Рисан]], [[Доброта]], [[Пераст]], [[Прчањ]] | area_footnotes = | area_total_km2 = | population_footnotes = | population_total = | population_density_km2 = | footnotes = }} [[Податотека:Бока Которска ноћу.jpg|мини|Поглед кон Бока Которска]] [[Податотека:Kotor Cathedral church.jpg|мини|Поглед кон катедралата во Бока Которска]] '''Бока Которска''' или '''Которски Залив''' — залив во [[Јадранско Море|Јадранското Море]], во [[Хрватска]] и [[Црна Гора]]. Зафаќа површина од {{км2|87,33}}. ==Географска положба== Заливот е длабоко навлезен под карпестиот [[Ловќен]] (1.654 m) и [[Орјен]] (1.894 m). Почнува со [[Херцеговски Залив]], кој се провлекува низ [[Кумборски Проток]], преку него преоѓа во [[Тиватски Залив]], па низ Веригите влегува во [[Рисански Залив|Рисански]] и [[Которски Залив]]. Поголеми населби во Бока се: Њивице, [[Игало]], [[Херцег Нови]], Савина, Мељине, Зеленика, Кумбор, Ѓеновиќи, Баошиќи, Бијела, Каменари, Костањица, Морињ, [[Рисан]], [[Пераст]], Љута, Доброта, [[Котор]], Шкаљари, Муо, Прчањ, Доњи Столив, Горњи Столив, Лепетане, Доња Ластва, Горња Ластва, [[Тиват]], Кртоли, Луштица, Росе, а покрај нив има уште десетина мали населби. Во Бока Которска постојат и девет [[остров]]и: [[Превлака]], Мамула и островот Ваведење на сам влез во заливот, Госпа од Милост, Свети Марко и Островот на Цвеќето, Зановетни Шкољиц во Тиватскиот Залив, а Госпа од Шкрпјела и Свети Ѓорѓи во Рисанскиот Залив. ==Основни податоци== Основни морфометриски податоци за Бококоторскиот Залив се: *Вкупна површина: {{км2|87,33}} *Вкупна зафатнина: {{км3|2.412,306.000}} *Максимална длабочина: 60 м *Средна длабочина: 27,3 м *Должина на залив: 28,13 км *Должина на брег: 105,7 км *Разгранетост на брегот: (K) 3,07 *Ширина на влез: 2,95 км. Се претпоставува дека во создавањето на Бококоторскиот Залив имала влијание флувијалната [[ерозија]] во плиоценот. Овој регион е познат по најголемата просечна количина на [[дожд|врнежи]] во [[Европа]] - регионот на [[Црквице]]. ==Историја== Бока Которска ја прославија храбри поморци, вешти мајстори, градители, многу истакнати мудри луѓе. Има славна историја — од грчки колонии, преку [[Илири]]те, [[Стар Рим|Рим]], [[Византија]], српските средновековни држави ([[Дукља]], [[Србија]] и [[Босна]]) до [[Турци]]те, [[Млетачка република|Млетјаните]], [[Руси]]те, [[Наполеон Бонапарт]] и [[Австрија]]. Сите тие имале амбиции да владеат со неа. Поморството било основа на животот и дало печат на големо културно наследство. Во [[17 век|17-ти]] и [[XVIII век]] Бока имала преку 300 бродови за долга пловидба и до 300 помали, кои годишно заработувале 200.000 млетачки златници. Пераштаните во 16 век имале поморска школа (Наутика), а во неа ги подучувале морнарите за [[Русија|рускиот]] цар [[Петар Велики]]. Од 1979, градот е под заштита на [[УНЕСКО]] поради огромното културно богатство и наследство. ==Население== Во регионот на Бока Которска (под поимот се земени општините кои припаѓаат на заливот) релативното национално мнозинство го сочинуваат [[Срби]]те, апсолутно мнозинство се зборува [[Српски јазик]], и апсолутно мнозинство од населението припаѓа на [[Српска православна црква|Српската православна црква]]. {{Графикон постоци |ширина=300px |наслов=Етнички состав според пописот од 2003 |позадина=#ddd |позиција=mid |шипке= {{Врста са постотком|[[Срби]]|blue|9969|49.28}} {{Врста са постотком|[[Црногорци]]|yellow|7447|36.81}} {{Врста са постотком|[[Хрвати]]|red|2441|12.07}} {{Врста са постотком|останати|green|372|1.83}} }} {{Графикон постоци |ширина=300px |наслов=Етнички состав според пописот од 2011 |позадина=#ddd |позиција=mid |шипке= {{Врста са постотком|[[Срби]]|blue|26435|39.17}} {{Врста са постотком|[[Црногорци]]|yellow|26108|38.68}} {{Врста са постотком|[[Хрвати]]|red|4519|6.69}} {{Врста са постотком|останати|green|10434|15.46}} }} ==Надворешни врски== * [http://rastko.users.t-com.me/boka_kotorska_census_2003.htm Бока Которска - Попис 2003] {{Семарх|url=https://web.archive.org/web/20110825164025/http://rastko.users.t-com.me/boka_kotorska_census_2003.htm |date=2011-08-25 }} * [http://www.rastko.org.rs/rastko-bo/index.html Фондација за култура и традиција на Бока] {{Семарх|url=https://web.archive.org/web/20141207215613/http://www.rastko.org.rs/rastko-bo/index.html |date=2014-12-07 }} {{Црна Гора-гео-никулец}} [[Категорија:Бока Которска| ]] [[Категорија:Херцеговина]] [[Категорија:Заливи во Хрватска]] [[Категорија:Заливи во Црна Гора]] [[Категорија:Заливи во Јадранското Море]] [[Категорија:Светско наследство во Црна Гора]] c7v8uwi04zzt3ruke7eamz7am8fzqx6 5381385 5381384 2025-06-18T17:01:22Z Kiril Simeonovski 3243 5381385 wikitext text/x-wiki {{Инфокутија Населено место | name = Бока Которска | native_name = | native_name_lang = cg | settlement_type = [[Регион|Географски регион]] на [[Црна Гора]] | image_shield = | shield_size = | image_map = Bay of Kotor maps.jpg | map_caption = Релјефна мапа | image_map1 = Bay of Kotor Orjen glacial traces.jpg | map_caption1 = <small>Мапа на Орјен и регионот Бока</small> | subdivision_type = Држава | subdivision_name = {{знаме|Хрватска}}<br>{{знаме|Црна Гора}} | seat_type = Градови | seat = [[Котор]], [[Херцег Нови]], [[Тиват]], [[Будва]], [[Рисан]], [[Доброта]], [[Пераст]], [[Прчањ]] | area_footnotes = | area_total_km2 = | population_footnotes = | population_total = | population_density_km2 = | footnotes = }} [[Податотека:Бока Которска ноћу.jpg|мини|Поглед кон Бока Которска]] [[Податотека:Kotor Cathedral church.jpg|мини|Поглед кон катедралата во Бока Которска]] '''Бока Которска''' или '''Которски Залив''' — залив во [[Јадранско Море|Јадранското Море]], во [[Хрватска]] и [[Црна Гора]]. Зафаќа површина од {{км2|87,33}}. ==Географска положба== Заливот е длабоко навлезен под карпестиот [[Ловќен]] (1.654 m) и [[Орјен]] (1.894 m). Почнува со [[Херцеговски Залив]], кој се провлекува низ [[Кумборски Проток]], преку него преоѓа во [[Тиватски Залив]], па низ Веригите влегува во [[Рисански Залив|Рисански]] и [[Которски Залив]]. Поголеми населби во Бока се: Њивице, [[Игало]], [[Херцег Нови]], Савина, Мељине, Зеленика, Кумбор, Ѓеновиќи, Баошиќи, Бијела, Каменари, Костањица, Морињ, [[Рисан]], [[Пераст]], Љута, Доброта, [[Котор]], Шкаљари, Муо, Прчањ, Доњи Столив, Горњи Столив, Лепетане, Доња Ластва, Горња Ластва, [[Тиват]], Кртоли, Луштица, Росе, а покрај нив има уште десетина мали населби. Во Бока Которска постојат и девет [[остров]]и: [[Превлака]], Мамула и островот Ваведење на сам влез во заливот, Госпа од Милост, Свети Марко и Островот на Цвеќето, Зановетни Шкољиц во Тиватскиот Залив, а Госпа од Шкрпјела и Свети Ѓорѓи во Рисанскиот Залив. ==Основни податоци== Основни морфометриски податоци за Бококоторскиот Залив се: *Вкупна површина: {{км2|87,33}} *Вкупна зафатнина: {{км3|2.412,306.000}} *Максимална длабочина: 60 м *Средна длабочина: 27,3 м *Должина на залив: 28,13 км *Должина на брег: 105,7 км *Разгранетост на брегот: (K) 3,07 *Ширина на влез: 2,95 км. Се претпоставува дека во создавањето на Бококоторскиот Залив имала влијание флувијалната [[ерозија]] во плиоценот. Овој регион е познат по најголемата просечна количина на [[дожд|врнежи]] во [[Европа]] - регионот на [[Црквице]]. ==Историја== Бока Которска ја прославија храбри поморци, вешти мајстори, градители, многу истакнати мудри луѓе. Има славна историја — од грчки колонии, преку [[Илири]]те, [[Стар Рим|Рим]], [[Византија]], српските средновековни држави ([[Дукља]], [[Србија]] и [[Босна]]) до [[Турци]]те, [[Млетачка република|Млетјаните]], [[Руси]]те, [[Наполеон Бонапарт]] и [[Австрија]]. Сите тие имале амбиции да владеат со неа. Поморството било основа на животот и дало печат на големо културно наследство. Во [[17 век|17-ти]] и [[XVIII век]] Бока имала преку 300 бродови за долга пловидба и до 300 помали, кои годишно заработувале 200.000 млетачки златници. Пераштаните во 16 век имале поморска школа (Наутика), а во неа ги подучувале морнарите за [[Русија|рускиот]] цар [[Петар Велики]]. Од 1979, градот е под заштита на [[УНЕСКО]] поради огромното културно богатство и наследство. ==Население== Во регионот на Бока Которска (под поимот се земени општините кои припаѓаат на заливот) релативното национално мнозинство го сочинуваат [[Срби]]те, апсолутно мнозинство се зборува [[Српски јазик]], и апсолутно мнозинство од населението припаѓа на [[Српска православна црква|Српската православна црква]]. {{Графикон постоци |ширина=300px |наслов=Етнички состав според пописот од 2003 |позадина=#ddd |позиција=mid |шипке= {{Врста са постотком|[[Срби]]|blue|9969|49.28}} {{Врста са постотком|[[Црногорци]]|yellow|7447|36.81}} {{Врста са постотком|[[Хрвати]]|red|2441|12.07}} {{Врста са постотком|останати|green|372|1.83}} }} {{Графикон постоци |ширина=300px |наслов=Етнички состав според пописот од 2011 |позадина=#ddd |позиција=mid |шипке= {{Врста са постотком|[[Срби]]|blue|26435|39.17}} {{Врста са постотком|[[Црногорци]]|yellow|26108|38.68}} {{Врста са постотком|[[Хрвати]]|red|4519|6.69}} {{Врста са постотком|останати|green|10434|15.46}} }} ==Надворешни врски== * [http://rastko.users.t-com.me/boka_kotorska_census_2003.htm Бока Которска - Попис 2003] {{Семарх|url=https://web.archive.org/web/20110825164025/http://rastko.users.t-com.me/boka_kotorska_census_2003.htm |date=2011-08-25 }} * [http://www.rastko.org.rs/rastko-bo/index.html Фондација за култура и традиција на Бока] {{Семарх|url=https://web.archive.org/web/20141207215613/http://www.rastko.org.rs/rastko-bo/index.html |date=2014-12-07 }} [[Категорија:Бока Которска| ]] [[Категорија:Херцеговина]] [[Категорија:Заливи во Хрватска]] [[Категорија:Заливи во Црна Гора]] [[Категорија:Заливи во Јадранското Море]] [[Категорија:Светско наследство во Црна Гора]] 2z9q27hsnzaiaefy8ccy9o0g5fntbo9 5381386 5381385 2025-06-18T17:03:09Z Kiril Simeonovski 3243 5381386 wikitext text/x-wiki {{Инфокутија Населено место | name = Бока Которска | native_name = | native_name_lang = cg | settlement_type = [[Регион|Географски регион]] на [[Црна Гора]] | image_shield = | shield_size = | image_map = Bay of Kotor maps.jpg | map_caption = Релјефна мапа | image_map1 = Bay of Kotor Orjen glacial traces.jpg | map_caption1 = <small>Мапа на Орјен и регионот Бока</small> | subdivision_type = Држава | subdivision_name = {{знаме|Хрватска}}<br>{{знаме|Црна Гора}} | seat_type = Градови | seat = [[Котор]], [[Херцег Нови]], [[Тиват]], [[Будва]], [[Рисан]], [[Доброта]], [[Пераст]], [[Прчањ]] | area_footnotes = | area_total_km2 = | population_footnotes = | population_total = | population_density_km2 = | footnotes = }} [[Податотека:Бока Которска ноћу.jpg|мини|Поглед кон Бока Которска]] [[Податотека:Kotor Cathedral church.jpg|мини|Поглед кон катедралата во Бока Которска]] '''Бока Которска''' или '''Которски Залив''' — залив во [[Јадранско Море|Јадранското Море]], главно во [[Црна Гора]] и со мал дел во [[Хрватска]]. Зафаќа површина од {{км2|87,33}}. ==Географска положба== Заливот е длабоко навлезен под карпестиот [[Ловќен]] (1.654 m) и [[Орјен]] (1.894 m). Почнува со [[Херцеговски Залив]], кој се провлекува низ [[Кумборски Проток]], преку него преоѓа во [[Тиватски Залив]], па низ Веригите влегува во [[Рисански Залив|Рисански]] и [[Которски Залив]]. Поголеми населби во Бока се: Њивице, [[Игало]], [[Херцег Нови]], Савина, Мељине, Зеленика, Кумбор, Ѓеновиќи, Баошиќи, Бијела, Каменари, Костањица, Морињ, [[Рисан]], [[Пераст]], Љута, Доброта, [[Котор]], Шкаљари, Муо, Прчањ, Доњи Столив, Горњи Столив, Лепетане, Доња Ластва, Горња Ластва, [[Тиват]], Кртоли, Луштица, Росе, а покрај нив има уште десетина мали населби. Во Бока Которска постојат и девет [[остров]]и: [[Превлака]], Мамула и островот Ваведење на сам влез во заливот, Госпа од Милост, Свети Марко и Островот на Цвеќето, Зановетни Шкољиц во Тиватскиот Залив, а Госпа од Шкрпјела и Свети Ѓорѓи во Рисанскиот Залив. ==Основни податоци== Основни морфометриски податоци за Бококоторскиот Залив се: *Вкупна површина: {{км2|87,33}} *Вкупна зафатнина: {{км3|2.412,306.000}} *Максимална длабочина: 60 м *Средна длабочина: 27,3 м *Должина на залив: 28,13 км *Должина на брег: 105,7 км *Разгранетост на брегот: (K) 3,07 *Ширина на влез: 2,95 км. Се претпоставува дека во создавањето на Бококоторскиот Залив имала влијание флувијалната [[ерозија]] во плиоценот. Овој регион е познат по најголемата просечна количина на [[дожд|врнежи]] во [[Европа]] - регионот на [[Црквице]]. ==Историја== Бока Которска ја прославија храбри поморци, вешти мајстори, градители, многу истакнати мудри луѓе. Има славна историја — од грчки колонии, преку [[Илири]]те, [[Стар Рим|Рим]], [[Византија]], српските средновековни држави ([[Дукља]], [[Србија]] и [[Босна]]) до [[Турци]]те, [[Млетачка република|Млетјаните]], [[Руси]]те, [[Наполеон Бонапарт]] и [[Австрија]]. Сите тие имале амбиции да владеат со неа. Поморството било основа на животот и дало печат на големо културно наследство. Во [[17 век|17-ти]] и [[XVIII век]] Бока имала преку 300 бродови за долга пловидба и до 300 помали, кои годишно заработувале 200.000 млетачки златници. Пераштаните во 16 век имале поморска школа (Наутика), а во неа ги подучувале морнарите за [[Русија|рускиот]] цар [[Петар Велики]]. Од 1979, градот е под заштита на [[УНЕСКО]] поради огромното културно богатство и наследство. ==Население== Во регионот на Бока Которска (под поимот се земени општините кои припаѓаат на заливот) релативното национално мнозинство го сочинуваат [[Срби]]те, апсолутно мнозинство се зборува [[Српски јазик]], и апсолутно мнозинство од населението припаѓа на [[Српска православна црква|Српската православна црква]]. {{Графикон постоци |ширина=300px |наслов=Етнички состав според пописот од 2003 |позадина=#ddd |позиција=mid |шипке= {{Врста са постотком|[[Срби]]|blue|9969|49.28}} {{Врста са постотком|[[Црногорци]]|yellow|7447|36.81}} {{Врста са постотком|[[Хрвати]]|red|2441|12.07}} {{Врста са постотком|останати|green|372|1.83}} }} {{Графикон постоци |ширина=300px |наслов=Етнички состав според пописот од 2011 |позадина=#ddd |позиција=mid |шипке= {{Врста са постотком|[[Срби]]|blue|26435|39.17}} {{Врста са постотком|[[Црногорци]]|yellow|26108|38.68}} {{Врста са постотком|[[Хрвати]]|red|4519|6.69}} {{Врста са постотком|останати|green|10434|15.46}} }} ==Надворешни врски== * [http://rastko.users.t-com.me/boka_kotorska_census_2003.htm Бока Которска - Попис 2003] {{Семарх|url=https://web.archive.org/web/20110825164025/http://rastko.users.t-com.me/boka_kotorska_census_2003.htm |date=2011-08-25 }} * [http://www.rastko.org.rs/rastko-bo/index.html Фондација за култура и традиција на Бока] {{Семарх|url=https://web.archive.org/web/20141207215613/http://www.rastko.org.rs/rastko-bo/index.html |date=2014-12-07 }} [[Категорија:Бока Которска| ]] [[Категорија:Херцеговина]] [[Категорија:Заливи во Хрватска]] [[Категорија:Заливи во Црна Гора]] [[Категорија:Заливи во Јадранското Море]] [[Категорија:Светско наследство во Црна Гора]] h9vys385su7oqf9xxvwxfyiylcox544 0 1119881 5381341 5207150 2025-06-18T12:42:02Z Makenzis 67668 5381341 wikitext text/x-wiki {{Infobox football club 2 | color1 = #000000 | color2 = #FFD700 | clubname = Јанг Бојс | current = ФК Јанг Бојс сезона 2018–2019| | image = [[Податотека:YoungBoysLogo.png|170px]] | full name = Бернер Шпорт Клуб Јанг Бојс | founded = [[14 март]] [[1898]] | ground = [[Стад де Свис]]<br/>[[Берн]], [[Швајцарија]] | capacity = 32,000 | owner = {{знамеикона|Швајцарија}} Вернер Мулер | chrtitle = Претседател | | manager = {{знамеикона|Швајцарија}} [[Герардо Сеоане]] | mgrtitle = Тренер | | league = [[Швајцарска Супер лига]] | season = 2024-2025 | position = '''3.''' | website = http://www.bscyb.ch | pattern_la1 = _youngboys1718h | pattern_b1 = _youngboys1718h | pattern_ra1 = _youngboys1718h | pattern_sh1 = _youngboys1718h | pattern_so1 = _socks | leftarm1 = ffe517 | body1 = ffe517 | rightarm1 = ffe517 | shorts1 = 000000 | socks1 = ffe517 | pattern_la2 = _youngboys1718a | pattern_b2 = _youngboys1718a | pattern_ra2 = _youngboys1718a | pattern_sh2 = _youngboys1718a | pattern_so2 = _socks | leftarm2 = 000000 | body2 = 000000 | rightarm2 = 000000 | shorts2 = 000000 | socks2 = 000000 }} '''Бернер Шпорт Клуб Јанг Бојс''' или '''ФК Јанг Бојс''' е [[Швајцарија|швајцарски]] професионален фудбалски клуб од [[Главен град|главниот град]], [[Берн]]. Клубот е основан во [[1898]] година и се натпреварува во највисокото ниво на швајцарскиот клупски фудбал, [[Швајцарска Супер лига]]. Тие се моментални шампиони на Швајцарија, откако триумфирале во сезоната 2017-2018 освојувајќи ја титулата првпат по 32 години чекање. Со 12 наслови во швајцарското првенство Јанг Бојс е на делба на четвртото место по успешност со ист број на титули со [[ФК Цирих|Цирих]] а зад [[ФК Грасхопер|Грасхопер]], [[ФК Базел|Базел]] и [[ФК Сервет|Сервет]]. Освен тоа тие имаат и 6 наслови во [[Фудбалски куп на Швајцарија|Купот на Швајцарија]]. Јанг Бојс исто така е еден од најуспешните швајцарски клубови и во европските натпреварувања, а најголемиот успех им е полуфиналето во [[Лига на шампиони|Европскиот куп]] во сезоната 1958-59, каде биле поразени од францускиот претставник [[ФК Ремс|Ремс]]. Од [[2005]], Јанг Бојс ги игра својте домашни натпревари на [[Стад де Свис]] кој има капацитет од 32.000 места, а изграден е на местото на некогашниот стадион [[Стадион Ванкфорд|Ванкфорд]]. ==Бои и амблеми== Официјалните бои на клубот се [[црна]] и [[жолта]] ([[Податотека:600px Nero e Giallo (Strisce Orizzontali).png|20px]]). ==Титули== * '''{{Трофеј-Швајцарија (Супер лига)}} [[Швајцарска Супер лига]]''' ** '''Победник (17) :''' 1902-03, 1908-09, 1909-10, 1910-11, 1919-20, 1928-29, 1956-57, 1957-58, 1958-59, 1959-60,{{златнаѕвезда}}<br> 1985-86, 2017-18, 2018-19, 20219/20, 2020/21, 2022/23, 2023/24. * '''{{Трофеј-Фудбалски куп на Швајцарија}} [[Фудбалски куп на Швајцарија|Куп на Швајцарија]]''' ** '''Победник (8) :''' 1929-30, 1944-45, 1952-53, 1957-58, 1976-77, 1986-87, 2019/20, 2022/23 * '''[[Лига куп на Швајцарија во фудбал|Лига куп на Швајцарија]]''' ** '''Победник (1) :''' 1976. == Моментален состав == {{Fs start}} {{Fs player|no= 1|nat= SUI |name=[[Марко Велфли]]|pos=GK}} {{Fs player|no= 4|nat= GUI |name=[[Мохамед Али Камара]]|pos=DF}} {{Fs player|no= 5|nat= SUI |name=[[Стив вон Берген]] {{Капитен}}|pos=DF}} {{Fs player|no= 7|nat= SRB |name=[[Миралем Сулејмани]]|pos=MF}} {{Fs player|no= 8|nat= SUI |name=[[Џибрил Со]]|pos=DF}} {{Fs player|no=11|nat= GER |name=[[Џанлука Гаудино]]|pos=MF}} {{Fs player|no=14|nat= CMR |name=[[Муми Нгамале]]|pos=MF}} {{Fs player|no=16|nat= SUI |name=[[Кристијан Фаснахт]]|pos=FW}} {{Fs player|no=17|nat= CIV |name=[[Рожер Асале]]|pos=FW}} {{Fs player|no=18|nat= SUI |name=[[Жан-Пјер Нсаме]]|pos=FW}} {{Fs player|no=19|nat= AUT |name=[[Торстен Шик]]|pos=MF}} {{Fs player|no=20|nat= SUI |name=[[Мишел Ебишер]]|pos=MF}} {{Fs mid}} {{Fs player|no=21|nat= SUI |name=[[Улисес Гарсија]]|pos=DF}} {{Fs player|no=22|nat= SUI |name=[[Грегори Вутрих]]|pos=DF}} {{Fs player|no=23|nat= SUI |name=[[Лорис Бенито]]|pos=DF}} {{Fs player|no=26|nat= SUI |name=[[Давид вон Балмос]]|pos=GK}} {{Fs player|no=29|nat= SUI |name=[[Џордан Лотомба]]|pos=DF}} {{Fs player|no=30|nat= SUI |name=[[Сандро Лаупер]]|pos=MF}} {{Fs player|no=39|nat= SUI |name=[[Лео Сејду]]|pos=MF}} {{Fs player|no=40|nat= SUI |name=Дарио Марцино|pos=GK}} {{Fs player|no=43|nat= SUI |name=[[Кевин Мбабу]]|pos=DF}} {{Fs player|no=51|nat= SUI |name=Јан Крониг|pos=DF}} {{Fs player|no=99|nat= FRA |name=[[Гијом Оаро]]|pos=FW}} {{Fs end}} == Надворешни врски == * [http://www.bscyb.ch/ Официјална страна на клубот] ==Наводи== {{наводи}} {{Швајцарска Супер лига}} {{Нормативна контрола}} [[Категорија:Фудбалски клубови од Швајцарија|Јанг Бојс]] qc3n4xbpqnhrc3yn1fyucyycihtgyxp 0 1119925 5381360 5207108 2025-06-18T13:47:29Z Makenzis 67668 5381360 wikitext text/x-wiki {{Infobox football club 2 | color1 = #FF0000 | color2 = blue | clubname = Базел | fullname = Фудбал клуб Базел 1893 | nickname = Ротблау | current = ФК Базел сезона 2018–2019| | image = [[Податотека:FC Basel.png|150px]] | full name = Фудбал Клуб Базел 1893 | founded = [[15 ноември]] [[1893]] | location = [[Базел]], [[Швајцарија]] | ground = [[Сент Јакоб Парк]] | capacity = 38,500 | chairman = {{знамеикона|Швајцарија}} Бернхард Бургенер | chrtitle = Претседател | | manager = {{знамеикона|Швајцарија}} [[Марсел Колер]] | mgrtitle = Тренер | | league = [[Швајцарска Супер лига]] | season = 2024/25 | position = '''1.''' | website = http://www.fcb.ch/Intro | titles = 33 | domestic_competitions = [[Швајцарска Супер лига]] : '''20''' <br> {{Трофеј-Швајцарија (Супер лига)}}{{Трофеј-Швајцарија (Супер лига)}}{{Трофеј-Швајцарија (Супер лига)}}{{Трофеј-Швајцарија (Супер лига)}}{{Трофеј-Швајцарија (Супер лига)}}{{Трофеј-Швајцарија (Супер лига)}}{{Трофеј-Швајцарија (Супер лига)}}{{Трофеј-Швајцарија (Супер лига)}}{{Трофеј-Швајцарија (Супер лига)}}{{Трофеј-Швајцарија (Супер лига)}}{{Трофеј-Швајцарија (Супер лига)}}{{Трофеј-Швајцарија (Супер лига)}}{{Трофеј-Швајцарија (Супер лига)}}{{Трофеј-Швајцарија (Супер лига)}}{{Трофеј-Швајцарија (Супер лига)}}{{Трофеј-Швајцарија (Супер лига)}}{{Трофеј-Швајцарија (Супер лига)}}{{Трофеј-Швајцарија (Супер лига)}}{{Трофеј-Швајцарија (Супер лига)}}{{Трофеј-Швајцарија (Супер лига)}}<br> [[Фудбалски куп на Швајцарија|Куп на Швајцарија]] : '''12''' <br> {{Трофеј-Фудбалски куп на Швајцарија}}{{Трофеј-Фудбалски куп на Швајцарија}}{{Трофеј-Фудбалски куп на Швајцарија}}{{Трофеј-Фудбалски куп на Швајцарија}}{{Трофеј-Фудбалски куп на Швајцарија}}{{Трофеј-Фудбалски куп на Швајцарија}}{{Трофеј-Фудбалски куп на Швајцарија}}{{Трофеј-Фудбалски куп на Швајцарија}}{{Трофеј-Фудбалски куп на Швајцарија}}{{Трофеј-Фудбалски куп на Швајцарија}}{{Трофеј-Фудбалски куп на Швајцарија}}{{Трофеј-Фудбалски куп на Швајцарија}}<br> [[Лига куп на Швајцарија]] : '''1''' | pattern_la1 = | pattern_b1 = _basel1819h | pattern_ra1 = | pattern_sh1 = _adidaswhite | pattern_so1 = _3_stripes_white | leftarm1 = 0000FF | body1 = 0000FF | rightarm1 = 0000FF | shorts1 = 0000FF | socks1 = 0000FF | pattern_la2 = _wal18a | pattern_b2 = _egy18A | pattern_ra2 = _wal18a | pattern_sh2 = _adidasblack | pattern_so2 = _3_stripes_black | leftarm2 = FFFFFF | body2 = FFFFFF | rightarm2 = FFFFFF | shorts2 = FFFFFF | socks2 = FFFFFF }} '''ФК Базел''' е [[Швајцарија|швајцарски]] професионален фудбалски клуб од градот [[Базел]]. Клубот е основан во [[1893]] година и се натпреварува во [[Швајцарска Супер лига|Швајцарската Супер лига]]. Клубот е основан во [[1893]] година под името ФК Базел и тоа име го носи и денес. Со 17 освоени титули во швајцарското првенство и 11 наслови во [[Фудбалски куп на Швајцарија|Купот на Швајцарија]], Базел е втор клуб по успешност во Швајцарија зад [[ФК Грасхопер|Грасхопер]]. Тие се исто така и актуелни шампиони на Швајцарија и во серија од 5 освоени титули по ред во Супер лигата (2010, 2011, 2012, 2013, 2014). Во европските натпреварувања, Базел е четвртфиналист во [[Лига на шампиони|Европскиот куп]] во сезоната 1973-74 и полуфиналист на [[Лига Европа]] за сезоната 2012-13. Својте домашни натпревари Базел ги игра на [[Сент Јакоб Парк]], кој има капацитет од 37.500 места. ==Историја== ===Формирање=== ''Фудбалскиот клуб Базел 1893'', настанал благодарение на објавувањето на вест во [[Базел]]скиот весник ''National Zeitung'' (превод на мак. ''Национален Весник'') на [[12 ноември]] [[1893]], со што биле повикани љубителите на [[фудбал]]от да се сретнат и да разговара за формирање на [[Фудбалски клуб|клуб]]. {{Цитат | Со овој текст ве известуваме зе формирање на фудбалски клуб, поканети се сите пријатели на овој спорт, следната среда да дојдат во вечерните часови (во 20.15 часот) во горната соба на чевларското здружение на заеднички состанок. | Објава во "Базелскиот Национален Весник" на [[12 ноември]] [[1893]] година}} На [[15 ноември]], во 20.15, тие се собрале во еден паб на ''Шухмахерн-Цунфт '' (Здружение на [[чевлар]]и), единаесет мажи кој ја основале компанијата (односно клубот). Некои од нив биле [[Веслање|веслачи]], други академици ,а таму исто така, бил и еден од првите швајцарски спортски [[новинар]]и, [[Фердинанд Ишлер]], кој ги превел правилата на овој спорт на [[германски јазик|германски]]. [[Роланд Гелднер]] станал првиот претседател додека Ишлер бил првиот [[капитен]] на тимот; изборот на боите црвена и сина боја, биле преземени од ''Веслачкиот клуб Базел''. На [[10 декември]] [[1893]], Базел го одиграл својот прв натпревар во историјата на ''Стадионот Ландхоф'' против ''Реалшулертурнфераин'' од Базел, победувајќи со 2-0.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.fcb.ch/articles/show/historyDetail/en-uk/10339/500/63/10/44/529|title=The Club's History|editor=FCB.ch|language=en|accessdate=2014-11-29|archive-date=2013-09-08|archive-url=https://web.archive.org/web/20130908210755/http://www.fcb.ch/articles/show/historyDetail/en-uk/10339/500/63/10/44/529|url-status=dead}}</ref> ===Периодот околу крајот на векот=== Во [[1895]] била основана "швајцарската фудбалска асоцијација", иако сè уште без ФК Базел. Две години подоцна, Базел имал 100 члена. Во сезоната [[Швајцарија фудбалска лига 1897-1898|1897-1898]] се одржало првото издание на [[Фудбалски куп на Швајцарија|швајцарскиот куп]], но дури и тогаш без учество на Базел. Во сезоната [[Серија А (Швајцарија) 1898-1899|1898-1899]] Базел учествуваше за првпат во првенството. Таканаречената Серија А, која претставувала највисоката лига по ранг во Швајцарија, се играла во три регионални групи, каде соодветните победници се квалификувале за финалето на групата. Базел испаднал после два натпревари против [[ФК Олд Бојс|Олд Бојс]]. Во купот 1899 година, загубиле од [[Англо-американски клуб Цирих|Англо-американски Цирих]]. Во [[Серија А (Швајцарија) 1902-1903|сезоната 1902-1903]], клубот ја прославил својата 10-годишнина. Во првенството, Базел завршил на третото место во "Централната Група", што пак не е доволно за пласман во финалето. Победник била екипата на [[ФК Јанг Бојс|Јанг Бојс]]. Една година подоцна, Базел го дал првиот играч од клубот во репрезентацијата. Тоа бил голманот. Во [[Серија А (Швајцарија) 1906-1907|сезоната 1906-1907]], клубот за првпат бил победник во својата првенствена група во Серија А. На тој начин стигнале до финалето, но таму загубиле од подоцнежниот шампион [[ФК Сервет|Сервет]] (1:5) и [[ФК Јанг Фелоус Јувентус|Јанг Фелоус Цирих]] (2:3), завршувајќи на последното место во финалната група (од три клуба). [[Серија А (Швајцарија) 1912-1913|Сезоната 1912-1913]] е посветена на управувањето на клубот од страна на [[Англичани|англичанецот]] [[Перси Хемфрис]], првиот тренер во историјата на клубот ===Време во текот на Првата светска војна=== И покрај избувнувањето на [[Прва светска војна|Првата светска војна]] швајцарското фудбалско првенство не било прекинато, и во сезоната 1913-1914 Базел го освоил второто место во "Централната група" на швајцарската Серија А. Но, само една година подоцна, во [[1915]] година, голем број од активните фудбалери пријавени во швајцарската асоцијација биле земени на воена служба. Базел ја завршил сезоната на третото место. Кон крајот на војната во [[1918]] година, исто така голем проблем претставувало тоа што многу фудбалски игралишта биле претворени во полиња за [[компир]]. Базел го освоил второто место во регионалната група во сезоната 1917-1918 и на тој начин пак не успеал да се пласира во финалната група. ===Развојот од 1920 година=== Во сезоната 1919-1920 во клубот дошол австрискиот играч од средниот ред Густав Пуцендоплер (кој подоцна ќе биде тренер на Базел во сезоната 1930-1931), кој исто така се смета за еден од првите странци во клубот. Но ниту ангажирањето на Пуцендоплер не помогнало да се освои првото место централната група, завршувајќи повторно како втор со голем заостаток од 8 бода зад Јанг Бојс. Следната сезона била ужасна за Базел. Клубот завршил на 7. место и само поради подобрата гол-разлика од [[ФК Луцерн|Луцерн]] избегнал испаѓање. Веднаш по завршувањето на срамната сезона, управата на клубот интервенирала со назначување на некогашниот [[Фудбалска репрезентација на Германија|германски репрезентативец]] [[Макс Бруниг]] за тренер на клубот. Бруниг станал само вториот тренер во 30-годишната историја на клубот. Во [[1924]] година, градските соперници [[ФК Нордстерн Базел|Нордстерн Базел]] го освоиле првото место во "централната група", додека Базел завршил на 3. место. Во финалната група на Серија А, шампион бил [[ФК Цирих|Цирих]]. Конечно, долго очекуваниот успех бил постигнат во сезоната 1929-1930 кога под водство на унгарскиот тренер [[Јулиј Картеш]] Базел победил во централната групата. Сепак, во финалната група во која овој пат имало 6 клуба (наместо дотогашните три), Базел го освоил последното место со само една победа над [[ФК Биел-Биен|Биел-Биен]] со 1-0. ВО [[1933]] година, дошол првиот позначаен трофеј за клубот, откако во финалето на [[Фудбалски куп на Швајцарија|Купот на Швајцарија]] со 4-3 го победиле [[ФК Грасхопер|Грасхопер]]. Во [[Национална лига (Швајцарија) 1938-1939|сезоната 1938-1939]], клубот го освоил последното дванаесетто место и на тој начин испаднал од највисоката дивизија во швајцарскиот фудбал. ===Периодот околу Втората светска војна === Исто како и за време на Првата светска војна, така и за време на [[Втора светска војна|Втората светска војна]], натпреварите од првенството на Швајцарија биле изиграни. Базел се вратил во Серија А во [[1942]] година, и успел да избегне повторно испаѓање завршувајќи на 13. место во конкуренција на 14 клубови во својата повратничка сезона. Меѓутоа испаѓањето било неизбежно во сезоната 1944-1945. Тие се вратиле во највисоката конкуренција само една година подоцна, а во [[1947]] година, за вторпат во историјата Базел го освоил швајцарскиот куп. Од [[1949]] година, Стадионот Ландхофт бил повторно граден. Во [[1950]] година, Базел бил вицешампион со два бода зад [[ФК Сервет|Сервет]]. Откако завршиле со реновирање на стадионот, бил оргенизиран меѓународен турнир. === 1953: Првата титула шампион на Швајцарија === Во [[1953]] година, Базел го освоил швајцарското првенство за првпат во историјата на клубот. Со само еден пораз во 26 натпревари тимот под водство на тренерот Рене Бадер го освоил првото место во лигата со четири бода предност во однос на Јанг Бојс. Сепак, овој успех не му се повторил на клубот во текот на следните години, но тие речиси редовно завршувале во средината на табелата. === Подеми и паѓање === Базел го освоил својот прв трофеј во новата деценија во [[1963]] година; под водство на [[Чехословачка|чехословачкиот]] тренер [[Јиржи Соботка]], тие триумфирале во Купот на Швајцарија по победата од 2-0 над Грасхопер во финалето. Но, Базел започнал да игра важна улога во швајцарскиот фудбал во доцните [[1960-ти]] под раководството на германскиот тренер [[Хелмут Бентхаус]]. Тој на располагање имал неколку квалитетни играчи како што се [[Рене Хаслер]], [[Отмар Хицфелд]] и [[Карл Одермат]]. Првата лигашка титула под водство на Бентхаус како тренер на Базел, дошла во сезоната [[Национална лига А (Швајцарија) 1966-1967|1966-1967]], завршувајќи со еден бод пред [[ФК Цирих|Цирих]]. Истата сезона Базел го освоил и купот со победа над Лозана во финалето. Благодарение на одличните резултати на домашната сцена, Базел играл во квалификациите за [[Лига на шампиони|Европскиот куп]], за првпат во историјата на клубот, [[Куп на шампиони 1967/68|во 1968 година]], но биле елиминирани во првиот круг од турнирот, од [[Данска|дански]] [[ФК Видовре|Видовре]]. Следната првенствена титула на Базел дошла во [[Национална лига А (Швајцарија) 1968-1969|сезоната 1968-1969]], кога тие уште еднаш завршиле со само еден бод над првиот следач, кој овојпат била екипата на Лозана. Ова значеше дека Базел ќе има нова европска авантура, но тие уште еднаш не успеале да ја надминат првата пречка, откако биле поразени од [[Шкотска Премиер лига|шкотскиот]] [[ФК Селтик|Селтик]]. Во [[Национална лига А (Швајцарија) 1969-1970|сезоната 1969-70]], уште еднаш, Базел ја освоил лигата со бод повеќе од Лозана. Во своето трето учество во Европскиот куп во [[Куп на шампиони 1970/71|сезоната 1970-71]], тие конечно ја минале првата фаза (елиминирајќи го [[ФК Спартак Москва|Спартак Москва]]) и стигнал до вториот круг, каде загубиле од подоцнежниот шампион [[ФК Ајакс|Ајакс]] со вкупен резултат 5-1. Базел не ја задржат својата титула [[Национална лига А (Швајцарија) 1969-1970|следната сезона]] и покрај тоа што завршиле со ист број на бодови како шампионите, Грасхопер, кој биле подобри во меѓусебниот двобој за титулата со 4-3. Откако ја загубиле титулата во оваа сезона, Базел потоа освоил две титули во лигата по ред, во сезоните [[Национална лига А (Швајцарија) 1971-1972|1971-1972]] и [[Национална лига А (Швајцарија) 1972-1973|1972-1973]]. Тие, исто така, го освоиле и [[Лига куп на Швајцарија во фудбал|Лига купот]] во 1972 година. Во Европа, Базел не успеал да импресионира, испаѓајќи во првата фаза од [[Унгарија|унгарскиот]] [[ФК Ујпешт|Ујпешт]] во [[Куп на шампиони 1972/73|сезоната 1972-73]], но во [[Куп на шампиони 1973/74|сезоната 1973/74]] тие се истакнале со перуанската легенда [[Теофило Кубиљас]] во своите редови, стигнале до четврт-финалето елиминирајќи ги [[ФК Фрам|Фрам од Рејкјавик]] и [[ФК Клуб Брухе|Клуб Брухе]], пред тесно да загубат од Селтик со вкупен резултат 5-6. И покрај подобрувањето на Базел на европската сцена, тие не успеале да ја освојат лигата во следните четири години, но го освоиле Купот на Швајцарија во [[1975]] година, победувајќи го [[ФК Винтертур|Винтертур]] со 2-1 [[Продолжетоци (фудбал)|по продолженија]]. Долго очекуваната шампионска титула дошла во [[Национална лига А (Швајцарија) 1976-1977|сезоната 1976-1977]], откако тие го победиле Сервет во разигрувањето. Така, Базел се вратил во натпреварите од [[Лигата на шампиони|Европскиот Куп на шампиони]] но биле поразени во првиот круг, уште еднаш, од страна на [[ФК Вакер Инсбрук|Вакер Инсбрук]]. По успехот во сезоната 1976-1977, Базел поминал две сезони под својте стандарди завршувајќи во средината на табелата, но славата на клубот ќе се врати во се [[Национална лига А (Швајцарија) 1979-1980|сезоната 1979-1980]], кога Базел ќе ја освои својата 8-ма титула во [[Швајцарска Супер лига|Националната лига А]], преку плејофот. Сепак, тренерот [[Хелмут Бентхаус]] го напуштил клубот во [[1982]] година и во следните сезони во перформансите на Базел бил забележан голем регрес кој ќе доведе дури до испаѓање во [[Швајцарска Челинџ лига|Националната лига Б]] во [[Национална лига А (Швајцарија) 1987-1988|сезоната 1987-1988]]. Неколку тренери дошле и си заминале од Базел, сè додека клубот конечно не се вратил во [[Швајцарска Супер лига|Националната лига А]] во [[1994]] година под водство на [[Клод Андреј]]. Базел избегнал испаѓање за три бода во нивната прва сезона по враќањето во највисоката дивизија, но Андреј бил отпуштен и заменет со [[Карл Енгел (фудбалер)|Карл Енгел]]. Енгел го доведе Базел до петтото место во [[Национална лига А (Швајцарија) 1995-1996|неговата прва сезона на чело]] и солидно место во средината на табелата во [[Национална лига А (Швајцарија) 1996-1997|сезоната 1996-1997]], но тој бил отпуштен по слабиот старт на [[Национална лига А (Швајцарија) 1997-1998|сезоната 1997-1998]], во кој Базел го освоил второто место одоздола на табелата. [[Јерг Бергер]] потоа ја презел функцијата, но неговиот мандат траел само една година пред на чело да дојде [[Кристијан Грос]]. Во годините што следат Грос ќе се претвори во најуспешниот тренер во историјата на Базел ===2002-денес; Доминација во Швајцарија и пробив на Европската сцена === Во [[2002]] година, под водство на Кристијан Грос, тимот го освоил [[Швајцарска Супер лига|првенство]] и [[Фудбалски куп на Швајцарија|купот]]. Следната сезона учествувале во [[УЕФА Лига на шампиони 2002/03|Лигата на шампионите]], исклучително важен настан, како еден од ретките швајцарски тимови во историјата кој успеале да учествуваат во втората групната фаза (осмина-финална) од ова натпреварување. Во таа сезона, тимот успеал да победи екипи како [[ФК Селтик|Селтик]], [[ФК Депортиво де ла Коруња|Депортиво Ла Коруња]], [[ФК Спартак Москва|Спартак Москва]] и [[ФК Јувентус|Јувентус]], а играле нерешено двапати со [[ФК Ливерпул|Ливерпул]] и еднаш со [[ФК Манчестер Јунајтед|Манчестер Јунајтед]] на [[Олд Трафорд]]. Во сезоната 2005-2006 (откако биле прерано елиминирани од Лигата на шампионите) тимот стигнал до четврт-финалето од Купот на УЕФА, каде бил исфрлен од страна на [[ФК Мидлзборо|Мидлзборо]]. На [[13 мај]] [[2006]], Базел на неверојатен начин ја загубил титулата во домашното првенство, по поразот со 1-2 на домашен терен од [[ФК Цирих|Цирих]], во последното коло од првенството. Голот за титула на Цирих го постигнал одбранбениот играч [[Јулијан Филипеску]] во 92-рата минута; двата тима завршиле со освоени 78 бода, но Цирих поради подобрата гол разлика станал шампион. Денот се памети, особено заради многу тешките судири што следеле меѓу навивачите на двата клуба. Двете страни предизвикале оштетувања на некои структури на стадионот. Во сезоната 2006-2007 сезона тимот бил елиминиран од групната фаза на Купот на УЕФА, а во изданието 2007-2008 на истото натпреварување бил елиминиран од [[ФК Спортинг Лисабон|Спортинг Лисабон]] во шеснаестина-финалето. На [[10 мај]] [[2008]] година Базел ја освоил својата дванаесетта титула, победувајќи го во последниот натпревар од првенството вицешампионот [[ФК Јанг Бојс]]. Во квалификациите за Лигата на шампионите ја совладале [[Виторија Гимареш]], а во групната фаза го освоиле последното место со само еден бод во група со [[ФК Барселона|Барселона]], Спортинг Лисабон и [[ФК Шахтар Донецк|Шахтар Донецк]]. На [[7 декември]] [[2011]], во последното коло од групната фаза на [[УЕФА Лига на шампиони 2011/12|Лигата на шампионите]], Базел успеал да го победи [[ФК Манчестер Јунајтед|Манчестер Јунајтед]] со 2-1, завршувајќи на второ место за сметка на ''Црвените ѓаволи'', позиција која му донесе историска квалификација во нокаут фазата; таму швајцарскиот тим бил елиминиран од [[ФК Баерн Минхен|Баерн Минхен]] со вкупни 1-7. Во сезоната 2012-2013, во Базел стигнал до полуфиналето на [[Лига Европа]], каде биле елиминирани со двоен пораз од подоцнежните шампиони екипата на [[ФК Челзи|Челзи]]. На [[1 јуни]] [[2013]] ја освоиле својата шеснаесетта титула, четврта по ред. Отпаднале од Лигата на шампионите и продолжиле во Лигата на Европа 2013-14, каде биле елиминирани во четврт-финалето од Валенсија, и покрај успехот во првиот натпревар на домашен терен со 3-0, во реваншот во Шпанија загубиле со 5-0. Сезоната 2013-2014, ја завршиле со нова титула во [[Швајцарска Супер лига|Швајцарија]], вкупно седумнаесетта, и петта сезона по ред. ==Стадион== {{Главна|Сент Јакоб Парк}} [[Податотека:St-Jakob-Park-Nacht.jpg|upright|thumb|right|200px|Сент Јакоб ноќе.]] Фудбалерите на Базел ги играат своите домашни натпревари на стадионот [[Сент Јакоб Парк]] кој е со капацитет од 37.500.<ref name="fcb1">{{Наведена мрежна страница | last = | first = | authorlink = | coauthors = | year = 2011 | url = http://www.fcb.ch/Club/StadiumSt.JakobPark | title = Figures and facts | format = | work = | publisher = FC Basel 1893 | accessdate = 2011-11-20 | archive-date = 2012-02-03 | archive-url = https://web.archive.org/web/20120203010621/http://www.fcb.ch/Club/StadiumSt.JakobPark | url-status = dead }}</ref> [[УЕФА]] му доделила оценка од 4-ѕвезди на стадионот, највисока оценка што може да му се даде на стадион со тој капацитет. Сент Јакоб Парк бил отворен во [[2001]] година, првично одржувајќи максимална посетеност од 33.433 гледачи. Стадионот бил проширен со нова трибина (сектор G) и капацитетот бил зголемен на 42.500 места кога [[Швајцарија]] била ко-домаќин на [[Евро 2008]]. По Евро 2008 година, бројот на седишта биле отстранети, давајќи им повеќе простор меѓу нив, а капацитетот бил намален на 37.500 седишта.<ref>[http://www.baselunited.ch/default.aspx?group=sjp&code=0905 www.baselunited.ch]</ref> Стадионот е наречен "Јогели" од страна на навивачите и располага со 2 ресторани наречени "Ресторан Уно" и "Хет-трик Спорт Бар" и еден трговски центар, кој бил отворен на [[1 ноември]] [[2001]] година, исто така, има паркинг простор за 680 автомобили и има својa железничката станица. Сент Јакоб Парк бил домаќин на 6 натпревари за време на ЕвРО 2008, вклучувајќи го и првиот натпревар помеѓу [[Фудбалска репрезентација на Швајцарија|Швајцарија]] и [[Фудбалска репрезентација на Чешка|Чешка]] и полуфиналето помеѓу [[Фудбалска репрезентација на Германија|Германија]] и [[Фудбалска репрезентација на Турција|Турција]]. Најинтересен елемент на стадионот претставува надворешниот проѕирен слој, кој може да биде осветлен во различни бои со импресивни ефекти, овој ефект е копиран три години подоцна за новиот стадион на [[ФК Баерн Минхен|Баерн Минхен]], [[Алијанс Арена]]. Пред да се изгради стадионот Сент Јакоб Парк, Базел ги играл својте натпревари на Стадионот Ландхоф, а по Светското првенство 1954 година, се преселиле на новоизградениот [[Сент Јакоб (Стадион)|Сент Јакоб]], кој бил на истото место каде што се наоѓа сегашниот стадион. За време на периодот на изградба на Сент Јакоб Парк, Базел ги играл својте домашни натпревари на [[Стадион Шуценмат|Стадионот Шуценмат]]. {{wide image|StJakobPark Panorama.JPG|800px|Сент Јакоб Парк од надвор.}} ==Соперништва== '''Најголеми соперници''' *{{Fb team Zurich}} *{{Fb team Grasshoppers}} Градовите [[Базел]] и [[Цирих]] имаат големо и долго соперништво. Тоа соперништво е пренесено и на фудбалските терени, па традиционално најголемите соперници на Базел му се [[ФК Цирих|Цирих]] и [[ФК Грасхопер|Грасхопер]]. Во последните неколку години особено е големо соперништвото со Цирих, па често навивачите на двата клуба предизвикувале проблеми во изминатите години. ==Бои и дресови== Официјалните бои на клубот се [[црвена]] и [[сина]] ([[Податотека:600px Rossoblu con bordi e sfera gialli.svg|20px]]). ==== Дресови ==== ===== Домашни ===== {| | {{Football kit | pattern_la = | pattern_b = _red_stripes | leftarm = FF0000 | body = 0000FF | rightarm = FF0000 | shorts = 0000FF | socks = 0000FF | title = 2000-2001 }} | {{Football kit | pattern_la = | pattern_b = _redhalf | pattern_sh = _red_stripes | leftarm = 0000FF | body = 0000FF | rightarm = FF0000 | shorts = 0000FF | socks = 0000FF | title = 2002-2004 }} | {{Football kit | pattern_la = | pattern_b = _bluehalf | pattern_ra = | leftarm = 0000FF | body = FF0000 | rightarm = FF0000 | shorts = 0000FF | pattern_so = _band_red | socks = 0000FF | title = 2004-2006 }} | {{Football kit | pattern_la = | pattern_b = _bluehalf | pattern_ra = | pattern_sh = _bas1011h | leftarm = FF0000 | body = FF0000 | rightarm = 0000FF | shorts = 0000FF | socks = 0000FF | title = 2006-2008 }} | {{Football kit | pattern_la = _goldborder | pattern_b = _bluestripes | pattern_ra = _goldborder | leftarm = 0000FF | body = FF0000 | rightarm = 0000FF | shorts = 0000FF | socks = 0000FF | title = 2008-2010 }} | {{Football kit | pattern_b = _basel1011h | body1 = FF0000 | pattern_la = _basel1011h | leftarm1 = 0000FF | pattern_ra = _basel1011h | rightarm = 0000FF | pattern_sh = _bas1011h | shorts = 0000FF | pattern_so = _basel1011h | socks = 0000FF | title = 2010-2012 }} | {{Football kit | pattern_la = _lens1213h | pattern_b = _basel1213h | pattern_ra = _basel1213h | pattern_sh = _yellow_stripes_adidas | pattern_so = _color_3_stripes_yellow | leftarm = FF0000 | body = _basel1213h | rightarm = 0000FF | shorts = 0000FF | socks = 0000FF | title = 2012-2013 }} | {{Football kit | pattern_la = _fcbasel1314h | pattern_b = _fcbasel1314h | pattern_ra = _fcbasel1314h | pattern_sh = _adidaswhite | pattern_so = _color_3_stripes_white | leftarm = FF0000 | body = FF0000 | rightarm = 0000FF | shorts = 0000FF | socks = 0000FF | title = 2013-2014 }} |} ===== Гостински ===== {| | {{Football kit | pattern_la = | pattern_b = _fcbarcelona1112a | pattern_ra = | pattern_so = _blacktop | leftarm = 000000 | body = 000000 | rightarm = 000000 | shorts = FFFFFF | socks = FFFFFF | title = 2004-2005 }} | {{Football kit | pattern_la = | pattern_b = _aachen1112A | pattern_ra = | leftarm = FFFFFF | body = FFFFFF | rightarm = FFFFFF | shorts = FFFFFF | socks = FFFFFF | title = 2005-2007 }} | {{Football kit | pattern_la = _blueborder | pattern_b = _bluecollar_2 | pattern_ra = _blueborder | leftarm = D3D3D3 | body = D3D3D3 | rightarm = D3D3D3 | shorts = D3D3D3 | socks = D3D3D3 | title = 2007-2009 }} | {{Football kit | pattern_b = _basel1011a | leftarm = DFFF00 | body = DFFF00 | rightarm = DFFF00 | shorts = 000000 | socks = 000000 | title = 2009-2011 }} | {{Football kit | pattern_b = _basel1112a | leftarm = FF8080 | body = FF8080 | rightarm = FF8080 | shorts = 000000 | socks = FF8080 | title = 2011-2012 }} | {{Football kit | pattern_b = _gubbio1112a | pattern_la = | pattern_ra = | pattern_sh = _black_stripes_adidas | pattern_so = _color_3_stripes_black | leftarm = FFFFFF | body = FFFFFF | rightarm = FFFFFF | shorts = FFFFFF | socks = FFFFFF | title = 2012-2014 }} |} ==Титули== * '''{{Трофеј-Швајцарија (Супер лига)}} [[Швајцарска Супер лига]]''' ** '''Победник (20) :''' 1952-53, 1966-67, 1968-69, 1969-70, 1971-72, 1972-73, 1976-77, 1979-80, 2001-02, 2003-04,{{златнаѕвезда}}<br> 2004-05, 2008, 2009-10, 2010-11, 2011-12, 2012-13, 2013-14, 2014-15, 2015-16, 2016-17,{{златнаѕвезда}} * '''{{Трофеј-Фудбалски куп на Швајцарија}} [[Фудбалски куп на Швајцарија|Куп на Швајцарија]]''' ** '''Победник (12) :''' 1932-33, 1946-47, 1962-63, 1966-67, 1974-75, 2001-02, 2002-03, 2006-07, 2007-08, 2009-10, 2011-12, 2016-17 * '''[[Лига куп на Швајцарија во фудбал|Лига куп на Швајцарија]]''' ** '''Победник (1) :''' 1972. * '''[[Ухрен куп]]''' ** '''Победник (13) :''' 1969, 1970, 1978, 1979, 1980, 1983, 1986, 1988, 2003, 2006, 2008, 2011, 2013. == Играчи == === Моментален состав === {{Fs start}} {{Fs player|no= 1 |nat= CZE |pos=GK |name=[[Томаш Вацлик]]}} {{Fs player|no= 3 |nat= CIV |pos=DF |name=[[Адама Траоре]]}} {{Fs player|no= 4 |nat= SUI |pos=DF |name=[[Филип Деген]]}} {{Fs player|no= 5 |nat= SUI |pos=DF |name=[[Михаел Ланг]]}} {{Fs player|no= 6 |nat= ARG |pos=DF |name=[[Валтер Самуел]]}} {{Fs player|no= 7 |nat= SUI |pos=MF |name=[[Лука Ѕуфи]]}} {{Fs player|no= 8 |nat= ISL |pos=MF |name=[[Биркир Бјарнасон]]}} {{Fs player|no= 10 |nat= ARG |pos=MF |name=[[Матијас Емилио Делгадо|Матијас Делгадо]] |other=[[капитен]]}} {{Fs player|no= 11 |nat= ALB |pos=FW |name=[[Шкелзен Гаши]]}} {{Fs player|no= 14 |nat= JPN |pos=FW |name=[[Јоихиро Какитани]]}} {{Fs player|no= 15 |nat= BGR |pos=DF |name=[[Иван Иванов]]}} {{Fs player|no= 17 |nat= CZE |pos=DF |name=[[Марек Сухи]]}} {{Fs player|no= 18 |nat= SUI |pos=GK |name=[[Германо Ваилати]]}} {{Fs mid}} {{Fs player|no= 19 |nat= SWE |pos=DF |name=[[Бехранг Сафари]]}} {{Fs player|no= 20 |nat= SRB |pos=MF |name=[[Вељо Симиќ]]}} {{Fs player|no= 21 |nat= AUT |pos=FW |name=[[Марк Јанко]]}} {{Fs player|no= 22 |nat= SRB |pos=MF |name=[[Здравко Кузмановиќ]]}} {{Fs player|no= 23 |nat= SUI |pos=GK |name=[[Мирко Салви]]}} {{Fs player|no= 24 |nat= EGY |pos=FW |name=[[Ахмед Хамуди]]}} {{Fs player|no= 25 |nat= PAR |pos=FW |name=[[Дерлис Гонсалес]]}} {{Fs player|no= 26 |nat= DEN |pos=DF |name=[[Даниел Хег]]}} {{Fs player|no= 33 |nat= EGY |pos=MF |name=[[Мохамед Елнени]]}} {{Fs player|no= 34 |nat= ALB |pos=MF |name=[[Таулант Џака]]}} {{Fs player|no= 36 |nat= SUI |pos=FW |name=[[Брил Емболо]]}} {{Fs player|no= 38 |nat= SUI |pos=FW |name=[[Албан Ајети]]}} {{Fs player|no= 39 |nat= SUI |pos=MF |name=[[Давиде Кала]]}} {{Fs end}} ==Тренери== {{col-begin}} {{col-3}} *{{знамеикона|England}} [[Перси Хамфрис]] ''(1913–14)'' *{{знамеикона|Germany}} [[Макс Бруниг]] ''(1922–23)'' *{{знамеикона|Hungary}} [[Ѓула Кертеш]] ''(1928–30)'' *{{знамеикона|Austria}} {{знамеикона|Switzerland}} Густав Пуцендоплер ''(1930–32)'' *{{знамеикона|Austria}} Ото Хафтел ''(1932)'' *{{знамеикона|Austria}} [[Карл Курц]] ''(1932–33)'' *{{знамеикона|Austria}} Јозеф Хајст ''(1933–34)'' *{{знамеикона|Austria}} [[Рихард Ќон]] ''(1934)'' *{{знамеикона|Germany}} Алвин Риемке ''(1934–36)'' *{{знамеикона|Germany}} [[Хајнц Кернер]] ''(1936–37)'' *{{знамеикона|Switzerland}} [[Фернард Јакард]] ''(1937–39)'' *{{знамеикона|Switzerland}} [[Валтер Дитрихт]] ''(1939)'' *{{знамеикона|Switzerland}} Мак Галер ''(1939–40)'' *{{знамеикона|Switzerland}} [[Еуген Рупф]] ''(1940–43)'' *{{знамеикона|Switzerland}} Вили Волф ''(1943–46)'' *{{знамеикона|Switzerland}} Макс Барас ''(1946)'' {{col-3}} *{{знамеикона|Austria}} [[Антон Шал]] ''(1946–47)'' *{{знамеикона|Switzerland}} [[Ернст Хуфшмид]] ''(1947–52)'' *{{знамеикона|Switzerland}} [[Рене Бадер]] ''(1952–55)'' *{{знамеикона|Switzerland}} Вили Дор ''(1955)'' *{{знамеикона|Hungary}} [[Бела Сароши]] ''(1955–57)'' *{{знамеикона|Austria}} [[Руди Стритих]] ''(1957–58)'' *{{знамеикона|Switzerland}} [[Рене Бадер]] ''(1958–59)'' *{{знамеикона|Hungary}} [[Јено Винче]] ''(1 јули 1959–30 јуни 61)'' *{{знамеикона|Czechoslovakia}} [[Јиржи Соботка]] ''(1961–65)'' *{{знамеикона|Germany}} [[Хелмут Бентхаус]] ''(1 јули 1965–30 јуни 82)'' *{{знамеикона|Germany}} [[Рајнер Олхаузер]] ''(1982–83)'' *{{знамеикона|Germany}} Ернст Аугуст Кенке ''(1983–85)'' *{{знамеикона|Switzerland}} Емил Мулер ''(1985)'' *{{знамеикона|Germany}} [[Хелмут Бентхаус]] ''(1 јули 1985–30 јуни 87)'' *{{знамеикона|Switzerland}} Урс Штајгенталер ''(1 јули 1987–30 јуни 90)'' *{{знамеикона|Germany}} Ернст Аугуст Кенке ''(1990–92)'' {{col-3}} *{{знамеикона|Switzerland}} [[Карл Одермат]] и {{знамеикона|Switzerland}} [[Бруно Рамен]] ''(1992)'' *{{знамеикона|Germany}} [[Фридел Рауш]] ''(1 јули 1992–30 јун 93)'' *{{знамеикона|Switzerland}} [[Клод Андреј]] ''(1993–95)'' *{{знамеикона|Switzerland}} [[Карл Енгел]] ''(1995–97)'' *{{знамеикона|Switzerland}} [[Хајнц Херман]] (22 март 1997–31 март 97) *{{знамеикона|Italy}} Салваторе Андракио ''(прив.), (1 апр 97–30 јун 97)'' *{{знамеикона|Germany}} [[Јерг Бергер]] ''(1 јули 1997–6 октомври 97)'' *{{знамеикона|Italy}} Салваторе Андракио ''(прив.), (7 окт 97–31 дек 97)'' *{{знамеикона|Switzerland}} [[Ги Матез]] ''(1 јан 1998–14 мај 99)'' *{{знамеикона|Switzerland}} [[Марко Шалибаум]] (15 мај 1999–14 јуни 99) *{{знамеикона|Switzerland}} [[Кристијан Грос]] ''(15 јуни 1999–30 јуни 09)'' *{{знамеикона|Germany}} [[Торстен Финк]] ''(1 јули 2009–16 окт 11)'' *{{знамеикона|Germany}} [[Хајко Фогел]] ''(привремен), (13 окт 2011–11 дек 11)'' *{{знамеикона|Germany}} [[Хајко Фогел]] ''(12 дек 2011–15 окт 12)'' *{{знамеикона|Switzerland}} [[Мурат Јакин]] ''(15 окт 2012–17 мај 2014)'' *{{знамеикона|Portugal}} [[Пауло Соуса]] ''(1 јули 2014–)'' {{col-end}} ==Надворешни врски== {{рв|FC Basel}} * [http://www.fcb.ch Официјална страна на Базел] {{de}} * [http://www.soccerway.com/teams/switzerland/fc-basel/ Страна на Базел на soccerway] ==Наводи== {{наводи}} {{Швајцарска Супер лига}} {{Нормативна контрола}} [[Категорија:Фудбалски клубови од Швајцарија|Базел]] [[Категорија:ФК Базел]] [[Категорија:Базел]] 4myjku40rkeg6ge8rm1e8ilbu4qrjxi 5381361 5381360 2025-06-18T13:48:12Z Makenzis 67668 /* Титули */ 5381361 wikitext text/x-wiki {{Infobox football club 2 | color1 = #FF0000 | color2 = blue | clubname = Базел | fullname = Фудбал клуб Базел 1893 | nickname = Ротблау | current = ФК Базел сезона 2018–2019| | image = [[Податотека:FC Basel.png|150px]] | full name = Фудбал Клуб Базел 1893 | founded = [[15 ноември]] [[1893]] | location = [[Базел]], [[Швајцарија]] | ground = [[Сент Јакоб Парк]] | capacity = 38,500 | chairman = {{знамеикона|Швајцарија}} Бернхард Бургенер | chrtitle = Претседател | | manager = {{знамеикона|Швајцарија}} [[Марсел Колер]] | mgrtitle = Тренер | | league = [[Швајцарска Супер лига]] | season = 2024/25 | position = '''1.''' | website = http://www.fcb.ch/Intro | titles = 33 | domestic_competitions = [[Швајцарска Супер лига]] : '''20''' <br> {{Трофеј-Швајцарија (Супер лига)}}{{Трофеј-Швајцарија (Супер лига)}}{{Трофеј-Швајцарија (Супер лига)}}{{Трофеј-Швајцарија (Супер лига)}}{{Трофеј-Швајцарија (Супер лига)}}{{Трофеј-Швајцарија (Супер лига)}}{{Трофеј-Швајцарија (Супер лига)}}{{Трофеј-Швајцарија (Супер лига)}}{{Трофеј-Швајцарија (Супер лига)}}{{Трофеј-Швајцарија (Супер лига)}}{{Трофеј-Швајцарија (Супер лига)}}{{Трофеј-Швајцарија (Супер лига)}}{{Трофеј-Швајцарија (Супер лига)}}{{Трофеј-Швајцарија (Супер лига)}}{{Трофеј-Швајцарија (Супер лига)}}{{Трофеј-Швајцарија (Супер лига)}}{{Трофеј-Швајцарија (Супер лига)}}{{Трофеј-Швајцарија (Супер лига)}}{{Трофеј-Швајцарија (Супер лига)}}{{Трофеј-Швајцарија (Супер лига)}}<br> [[Фудбалски куп на Швајцарија|Куп на Швајцарија]] : '''12''' <br> {{Трофеј-Фудбалски куп на Швајцарија}}{{Трофеј-Фудбалски куп на Швајцарија}}{{Трофеј-Фудбалски куп на Швајцарија}}{{Трофеј-Фудбалски куп на Швајцарија}}{{Трофеј-Фудбалски куп на Швајцарија}}{{Трофеј-Фудбалски куп на Швајцарија}}{{Трофеј-Фудбалски куп на Швајцарија}}{{Трофеј-Фудбалски куп на Швајцарија}}{{Трофеј-Фудбалски куп на Швајцарија}}{{Трофеј-Фудбалски куп на Швајцарија}}{{Трофеј-Фудбалски куп на Швајцарија}}{{Трофеј-Фудбалски куп на Швајцарија}}<br> [[Лига куп на Швајцарија]] : '''1''' | pattern_la1 = | pattern_b1 = _basel1819h | pattern_ra1 = | pattern_sh1 = _adidaswhite | pattern_so1 = _3_stripes_white | leftarm1 = 0000FF | body1 = 0000FF | rightarm1 = 0000FF | shorts1 = 0000FF | socks1 = 0000FF | pattern_la2 = _wal18a | pattern_b2 = _egy18A | pattern_ra2 = _wal18a | pattern_sh2 = _adidasblack | pattern_so2 = _3_stripes_black | leftarm2 = FFFFFF | body2 = FFFFFF | rightarm2 = FFFFFF | shorts2 = FFFFFF | socks2 = FFFFFF }} '''ФК Базел''' е [[Швајцарија|швајцарски]] професионален фудбалски клуб од градот [[Базел]]. Клубот е основан во [[1893]] година и се натпреварува во [[Швајцарска Супер лига|Швајцарската Супер лига]]. Клубот е основан во [[1893]] година под името ФК Базел и тоа име го носи и денес. Со 17 освоени титули во швајцарското првенство и 11 наслови во [[Фудбалски куп на Швајцарија|Купот на Швајцарија]], Базел е втор клуб по успешност во Швајцарија зад [[ФК Грасхопер|Грасхопер]]. Тие се исто така и актуелни шампиони на Швајцарија и во серија од 5 освоени титули по ред во Супер лигата (2010, 2011, 2012, 2013, 2014). Во европските натпреварувања, Базел е четвртфиналист во [[Лига на шампиони|Европскиот куп]] во сезоната 1973-74 и полуфиналист на [[Лига Европа]] за сезоната 2012-13. Својте домашни натпревари Базел ги игра на [[Сент Јакоб Парк]], кој има капацитет од 37.500 места. ==Историја== ===Формирање=== ''Фудбалскиот клуб Базел 1893'', настанал благодарение на објавувањето на вест во [[Базел]]скиот весник ''National Zeitung'' (превод на мак. ''Национален Весник'') на [[12 ноември]] [[1893]], со што биле повикани љубителите на [[фудбал]]от да се сретнат и да разговара за формирање на [[Фудбалски клуб|клуб]]. {{Цитат | Со овој текст ве известуваме зе формирање на фудбалски клуб, поканети се сите пријатели на овој спорт, следната среда да дојдат во вечерните часови (во 20.15 часот) во горната соба на чевларското здружение на заеднички состанок. | Објава во "Базелскиот Национален Весник" на [[12 ноември]] [[1893]] година}} На [[15 ноември]], во 20.15, тие се собрале во еден паб на ''Шухмахерн-Цунфт '' (Здружение на [[чевлар]]и), единаесет мажи кој ја основале компанијата (односно клубот). Некои од нив биле [[Веслање|веслачи]], други академици ,а таму исто така, бил и еден од првите швајцарски спортски [[новинар]]и, [[Фердинанд Ишлер]], кој ги превел правилата на овој спорт на [[германски јазик|германски]]. [[Роланд Гелднер]] станал првиот претседател додека Ишлер бил првиот [[капитен]] на тимот; изборот на боите црвена и сина боја, биле преземени од ''Веслачкиот клуб Базел''. На [[10 декември]] [[1893]], Базел го одиграл својот прв натпревар во историјата на ''Стадионот Ландхоф'' против ''Реалшулертурнфераин'' од Базел, победувајќи со 2-0.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.fcb.ch/articles/show/historyDetail/en-uk/10339/500/63/10/44/529|title=The Club's History|editor=FCB.ch|language=en|accessdate=2014-11-29|archive-date=2013-09-08|archive-url=https://web.archive.org/web/20130908210755/http://www.fcb.ch/articles/show/historyDetail/en-uk/10339/500/63/10/44/529|url-status=dead}}</ref> ===Периодот околу крајот на векот=== Во [[1895]] била основана "швајцарската фудбалска асоцијација", иако сè уште без ФК Базел. Две години подоцна, Базел имал 100 члена. Во сезоната [[Швајцарија фудбалска лига 1897-1898|1897-1898]] се одржало првото издание на [[Фудбалски куп на Швајцарија|швајцарскиот куп]], но дури и тогаш без учество на Базел. Во сезоната [[Серија А (Швајцарија) 1898-1899|1898-1899]] Базел учествуваше за првпат во првенството. Таканаречената Серија А, која претставувала највисоката лига по ранг во Швајцарија, се играла во три регионални групи, каде соодветните победници се квалификувале за финалето на групата. Базел испаднал после два натпревари против [[ФК Олд Бојс|Олд Бојс]]. Во купот 1899 година, загубиле од [[Англо-американски клуб Цирих|Англо-американски Цирих]]. Во [[Серија А (Швајцарија) 1902-1903|сезоната 1902-1903]], клубот ја прославил својата 10-годишнина. Во првенството, Базел завршил на третото место во "Централната Група", што пак не е доволно за пласман во финалето. Победник била екипата на [[ФК Јанг Бојс|Јанг Бојс]]. Една година подоцна, Базел го дал првиот играч од клубот во репрезентацијата. Тоа бил голманот. Во [[Серија А (Швајцарија) 1906-1907|сезоната 1906-1907]], клубот за првпат бил победник во својата првенствена група во Серија А. На тој начин стигнале до финалето, но таму загубиле од подоцнежниот шампион [[ФК Сервет|Сервет]] (1:5) и [[ФК Јанг Фелоус Јувентус|Јанг Фелоус Цирих]] (2:3), завршувајќи на последното место во финалната група (од три клуба). [[Серија А (Швајцарија) 1912-1913|Сезоната 1912-1913]] е посветена на управувањето на клубот од страна на [[Англичани|англичанецот]] [[Перси Хемфрис]], првиот тренер во историјата на клубот ===Време во текот на Првата светска војна=== И покрај избувнувањето на [[Прва светска војна|Првата светска војна]] швајцарското фудбалско првенство не било прекинато, и во сезоната 1913-1914 Базел го освоил второто место во "Централната група" на швајцарската Серија А. Но, само една година подоцна, во [[1915]] година, голем број од активните фудбалери пријавени во швајцарската асоцијација биле земени на воена служба. Базел ја завршил сезоната на третото место. Кон крајот на војната во [[1918]] година, исто така голем проблем претставувало тоа што многу фудбалски игралишта биле претворени во полиња за [[компир]]. Базел го освоил второто место во регионалната група во сезоната 1917-1918 и на тој начин пак не успеал да се пласира во финалната група. ===Развојот од 1920 година=== Во сезоната 1919-1920 во клубот дошол австрискиот играч од средниот ред Густав Пуцендоплер (кој подоцна ќе биде тренер на Базел во сезоната 1930-1931), кој исто така се смета за еден од првите странци во клубот. Но ниту ангажирањето на Пуцендоплер не помогнало да се освои првото место централната група, завршувајќи повторно како втор со голем заостаток од 8 бода зад Јанг Бојс. Следната сезона била ужасна за Базел. Клубот завршил на 7. место и само поради подобрата гол-разлика од [[ФК Луцерн|Луцерн]] избегнал испаѓање. Веднаш по завршувањето на срамната сезона, управата на клубот интервенирала со назначување на некогашниот [[Фудбалска репрезентација на Германија|германски репрезентативец]] [[Макс Бруниг]] за тренер на клубот. Бруниг станал само вториот тренер во 30-годишната историја на клубот. Во [[1924]] година, градските соперници [[ФК Нордстерн Базел|Нордстерн Базел]] го освоиле првото место во "централната група", додека Базел завршил на 3. место. Во финалната група на Серија А, шампион бил [[ФК Цирих|Цирих]]. Конечно, долго очекуваниот успех бил постигнат во сезоната 1929-1930 кога под водство на унгарскиот тренер [[Јулиј Картеш]] Базел победил во централната групата. Сепак, во финалната група во која овој пат имало 6 клуба (наместо дотогашните три), Базел го освоил последното место со само една победа над [[ФК Биел-Биен|Биел-Биен]] со 1-0. ВО [[1933]] година, дошол првиот позначаен трофеј за клубот, откако во финалето на [[Фудбалски куп на Швајцарија|Купот на Швајцарија]] со 4-3 го победиле [[ФК Грасхопер|Грасхопер]]. Во [[Национална лига (Швајцарија) 1938-1939|сезоната 1938-1939]], клубот го освоил последното дванаесетто место и на тој начин испаднал од највисоката дивизија во швајцарскиот фудбал. ===Периодот околу Втората светска војна === Исто како и за време на Првата светска војна, така и за време на [[Втора светска војна|Втората светска војна]], натпреварите од првенството на Швајцарија биле изиграни. Базел се вратил во Серија А во [[1942]] година, и успел да избегне повторно испаѓање завршувајќи на 13. место во конкуренција на 14 клубови во својата повратничка сезона. Меѓутоа испаѓањето било неизбежно во сезоната 1944-1945. Тие се вратиле во највисоката конкуренција само една година подоцна, а во [[1947]] година, за вторпат во историјата Базел го освоил швајцарскиот куп. Од [[1949]] година, Стадионот Ландхофт бил повторно граден. Во [[1950]] година, Базел бил вицешампион со два бода зад [[ФК Сервет|Сервет]]. Откако завршиле со реновирање на стадионот, бил оргенизиран меѓународен турнир. === 1953: Првата титула шампион на Швајцарија === Во [[1953]] година, Базел го освоил швајцарското првенство за првпат во историјата на клубот. Со само еден пораз во 26 натпревари тимот под водство на тренерот Рене Бадер го освоил првото место во лигата со четири бода предност во однос на Јанг Бојс. Сепак, овој успех не му се повторил на клубот во текот на следните години, но тие речиси редовно завршувале во средината на табелата. === Подеми и паѓање === Базел го освоил својот прв трофеј во новата деценија во [[1963]] година; под водство на [[Чехословачка|чехословачкиот]] тренер [[Јиржи Соботка]], тие триумфирале во Купот на Швајцарија по победата од 2-0 над Грасхопер во финалето. Но, Базел започнал да игра важна улога во швајцарскиот фудбал во доцните [[1960-ти]] под раководството на германскиот тренер [[Хелмут Бентхаус]]. Тој на располагање имал неколку квалитетни играчи како што се [[Рене Хаслер]], [[Отмар Хицфелд]] и [[Карл Одермат]]. Првата лигашка титула под водство на Бентхаус како тренер на Базел, дошла во сезоната [[Национална лига А (Швајцарија) 1966-1967|1966-1967]], завршувајќи со еден бод пред [[ФК Цирих|Цирих]]. Истата сезона Базел го освоил и купот со победа над Лозана во финалето. Благодарение на одличните резултати на домашната сцена, Базел играл во квалификациите за [[Лига на шампиони|Европскиот куп]], за првпат во историјата на клубот, [[Куп на шампиони 1967/68|во 1968 година]], но биле елиминирани во првиот круг од турнирот, од [[Данска|дански]] [[ФК Видовре|Видовре]]. Следната првенствена титула на Базел дошла во [[Национална лига А (Швајцарија) 1968-1969|сезоната 1968-1969]], кога тие уште еднаш завршиле со само еден бод над првиот следач, кој овојпат била екипата на Лозана. Ова значеше дека Базел ќе има нова европска авантура, но тие уште еднаш не успеале да ја надминат првата пречка, откако биле поразени од [[Шкотска Премиер лига|шкотскиот]] [[ФК Селтик|Селтик]]. Во [[Национална лига А (Швајцарија) 1969-1970|сезоната 1969-70]], уште еднаш, Базел ја освоил лигата со бод повеќе од Лозана. Во своето трето учество во Европскиот куп во [[Куп на шампиони 1970/71|сезоната 1970-71]], тие конечно ја минале првата фаза (елиминирајќи го [[ФК Спартак Москва|Спартак Москва]]) и стигнал до вториот круг, каде загубиле од подоцнежниот шампион [[ФК Ајакс|Ајакс]] со вкупен резултат 5-1. Базел не ја задржат својата титула [[Национална лига А (Швајцарија) 1969-1970|следната сезона]] и покрај тоа што завршиле со ист број на бодови како шампионите, Грасхопер, кој биле подобри во меѓусебниот двобој за титулата со 4-3. Откако ја загубиле титулата во оваа сезона, Базел потоа освоил две титули во лигата по ред, во сезоните [[Национална лига А (Швајцарија) 1971-1972|1971-1972]] и [[Национална лига А (Швајцарија) 1972-1973|1972-1973]]. Тие, исто така, го освоиле и [[Лига куп на Швајцарија во фудбал|Лига купот]] во 1972 година. Во Европа, Базел не успеал да импресионира, испаѓајќи во првата фаза од [[Унгарија|унгарскиот]] [[ФК Ујпешт|Ујпешт]] во [[Куп на шампиони 1972/73|сезоната 1972-73]], но во [[Куп на шампиони 1973/74|сезоната 1973/74]] тие се истакнале со перуанската легенда [[Теофило Кубиљас]] во своите редови, стигнале до четврт-финалето елиминирајќи ги [[ФК Фрам|Фрам од Рејкјавик]] и [[ФК Клуб Брухе|Клуб Брухе]], пред тесно да загубат од Селтик со вкупен резултат 5-6. И покрај подобрувањето на Базел на европската сцена, тие не успеале да ја освојат лигата во следните четири години, но го освоиле Купот на Швајцарија во [[1975]] година, победувајќи го [[ФК Винтертур|Винтертур]] со 2-1 [[Продолжетоци (фудбал)|по продолженија]]. Долго очекуваната шампионска титула дошла во [[Национална лига А (Швајцарија) 1976-1977|сезоната 1976-1977]], откако тие го победиле Сервет во разигрувањето. Така, Базел се вратил во натпреварите од [[Лигата на шампиони|Европскиот Куп на шампиони]] но биле поразени во првиот круг, уште еднаш, од страна на [[ФК Вакер Инсбрук|Вакер Инсбрук]]. По успехот во сезоната 1976-1977, Базел поминал две сезони под својте стандарди завршувајќи во средината на табелата, но славата на клубот ќе се врати во се [[Национална лига А (Швајцарија) 1979-1980|сезоната 1979-1980]], кога Базел ќе ја освои својата 8-ма титула во [[Швајцарска Супер лига|Националната лига А]], преку плејофот. Сепак, тренерот [[Хелмут Бентхаус]] го напуштил клубот во [[1982]] година и во следните сезони во перформансите на Базел бил забележан голем регрес кој ќе доведе дури до испаѓање во [[Швајцарска Челинџ лига|Националната лига Б]] во [[Национална лига А (Швајцарија) 1987-1988|сезоната 1987-1988]]. Неколку тренери дошле и си заминале од Базел, сè додека клубот конечно не се вратил во [[Швајцарска Супер лига|Националната лига А]] во [[1994]] година под водство на [[Клод Андреј]]. Базел избегнал испаѓање за три бода во нивната прва сезона по враќањето во највисоката дивизија, но Андреј бил отпуштен и заменет со [[Карл Енгел (фудбалер)|Карл Енгел]]. Енгел го доведе Базел до петтото место во [[Национална лига А (Швајцарија) 1995-1996|неговата прва сезона на чело]] и солидно место во средината на табелата во [[Национална лига А (Швајцарија) 1996-1997|сезоната 1996-1997]], но тој бил отпуштен по слабиот старт на [[Национална лига А (Швајцарија) 1997-1998|сезоната 1997-1998]], во кој Базел го освоил второто место одоздола на табелата. [[Јерг Бергер]] потоа ја презел функцијата, но неговиот мандат траел само една година пред на чело да дојде [[Кристијан Грос]]. Во годините што следат Грос ќе се претвори во најуспешниот тренер во историјата на Базел ===2002-денес; Доминација во Швајцарија и пробив на Европската сцена === Во [[2002]] година, под водство на Кристијан Грос, тимот го освоил [[Швајцарска Супер лига|првенство]] и [[Фудбалски куп на Швајцарија|купот]]. Следната сезона учествувале во [[УЕФА Лига на шампиони 2002/03|Лигата на шампионите]], исклучително важен настан, како еден од ретките швајцарски тимови во историјата кој успеале да учествуваат во втората групната фаза (осмина-финална) од ова натпреварување. Во таа сезона, тимот успеал да победи екипи како [[ФК Селтик|Селтик]], [[ФК Депортиво де ла Коруња|Депортиво Ла Коруња]], [[ФК Спартак Москва|Спартак Москва]] и [[ФК Јувентус|Јувентус]], а играле нерешено двапати со [[ФК Ливерпул|Ливерпул]] и еднаш со [[ФК Манчестер Јунајтед|Манчестер Јунајтед]] на [[Олд Трафорд]]. Во сезоната 2005-2006 (откако биле прерано елиминирани од Лигата на шампионите) тимот стигнал до четврт-финалето од Купот на УЕФА, каде бил исфрлен од страна на [[ФК Мидлзборо|Мидлзборо]]. На [[13 мај]] [[2006]], Базел на неверојатен начин ја загубил титулата во домашното првенство, по поразот со 1-2 на домашен терен од [[ФК Цирих|Цирих]], во последното коло од првенството. Голот за титула на Цирих го постигнал одбранбениот играч [[Јулијан Филипеску]] во 92-рата минута; двата тима завршиле со освоени 78 бода, но Цирих поради подобрата гол разлика станал шампион. Денот се памети, особено заради многу тешките судири што следеле меѓу навивачите на двата клуба. Двете страни предизвикале оштетувања на некои структури на стадионот. Во сезоната 2006-2007 сезона тимот бил елиминиран од групната фаза на Купот на УЕФА, а во изданието 2007-2008 на истото натпреварување бил елиминиран од [[ФК Спортинг Лисабон|Спортинг Лисабон]] во шеснаестина-финалето. На [[10 мај]] [[2008]] година Базел ја освоил својата дванаесетта титула, победувајќи го во последниот натпревар од првенството вицешампионот [[ФК Јанг Бојс]]. Во квалификациите за Лигата на шампионите ја совладале [[Виторија Гимареш]], а во групната фаза го освоиле последното место со само еден бод во група со [[ФК Барселона|Барселона]], Спортинг Лисабон и [[ФК Шахтар Донецк|Шахтар Донецк]]. На [[7 декември]] [[2011]], во последното коло од групната фаза на [[УЕФА Лига на шампиони 2011/12|Лигата на шампионите]], Базел успеал да го победи [[ФК Манчестер Јунајтед|Манчестер Јунајтед]] со 2-1, завршувајќи на второ место за сметка на ''Црвените ѓаволи'', позиција која му донесе историска квалификација во нокаут фазата; таму швајцарскиот тим бил елиминиран од [[ФК Баерн Минхен|Баерн Минхен]] со вкупни 1-7. Во сезоната 2012-2013, во Базел стигнал до полуфиналето на [[Лига Европа]], каде биле елиминирани со двоен пораз од подоцнежните шампиони екипата на [[ФК Челзи|Челзи]]. На [[1 јуни]] [[2013]] ја освоиле својата шеснаесетта титула, четврта по ред. Отпаднале од Лигата на шампионите и продолжиле во Лигата на Европа 2013-14, каде биле елиминирани во четврт-финалето од Валенсија, и покрај успехот во првиот натпревар на домашен терен со 3-0, во реваншот во Шпанија загубиле со 5-0. Сезоната 2013-2014, ја завршиле со нова титула во [[Швајцарска Супер лига|Швајцарија]], вкупно седумнаесетта, и петта сезона по ред. ==Стадион== {{Главна|Сент Јакоб Парк}} [[Податотека:St-Jakob-Park-Nacht.jpg|upright|thumb|right|200px|Сент Јакоб ноќе.]] Фудбалерите на Базел ги играат своите домашни натпревари на стадионот [[Сент Јакоб Парк]] кој е со капацитет од 37.500.<ref name="fcb1">{{Наведена мрежна страница | last = | first = | authorlink = | coauthors = | year = 2011 | url = http://www.fcb.ch/Club/StadiumSt.JakobPark | title = Figures and facts | format = | work = | publisher = FC Basel 1893 | accessdate = 2011-11-20 | archive-date = 2012-02-03 | archive-url = https://web.archive.org/web/20120203010621/http://www.fcb.ch/Club/StadiumSt.JakobPark | url-status = dead }}</ref> [[УЕФА]] му доделила оценка од 4-ѕвезди на стадионот, највисока оценка што може да му се даде на стадион со тој капацитет. Сент Јакоб Парк бил отворен во [[2001]] година, првично одржувајќи максимална посетеност од 33.433 гледачи. Стадионот бил проширен со нова трибина (сектор G) и капацитетот бил зголемен на 42.500 места кога [[Швајцарија]] била ко-домаќин на [[Евро 2008]]. По Евро 2008 година, бројот на седишта биле отстранети, давајќи им повеќе простор меѓу нив, а капацитетот бил намален на 37.500 седишта.<ref>[http://www.baselunited.ch/default.aspx?group=sjp&code=0905 www.baselunited.ch]</ref> Стадионот е наречен "Јогели" од страна на навивачите и располага со 2 ресторани наречени "Ресторан Уно" и "Хет-трик Спорт Бар" и еден трговски центар, кој бил отворен на [[1 ноември]] [[2001]] година, исто така, има паркинг простор за 680 автомобили и има својa железничката станица. Сент Јакоб Парк бил домаќин на 6 натпревари за време на ЕвРО 2008, вклучувајќи го и првиот натпревар помеѓу [[Фудбалска репрезентација на Швајцарија|Швајцарија]] и [[Фудбалска репрезентација на Чешка|Чешка]] и полуфиналето помеѓу [[Фудбалска репрезентација на Германија|Германија]] и [[Фудбалска репрезентација на Турција|Турција]]. Најинтересен елемент на стадионот претставува надворешниот проѕирен слој, кој може да биде осветлен во различни бои со импресивни ефекти, овој ефект е копиран три години подоцна за новиот стадион на [[ФК Баерн Минхен|Баерн Минхен]], [[Алијанс Арена]]. Пред да се изгради стадионот Сент Јакоб Парк, Базел ги играл својте натпревари на Стадионот Ландхоф, а по Светското првенство 1954 година, се преселиле на новоизградениот [[Сент Јакоб (Стадион)|Сент Јакоб]], кој бил на истото место каде што се наоѓа сегашниот стадион. За време на периодот на изградба на Сент Јакоб Парк, Базел ги играл својте домашни натпревари на [[Стадион Шуценмат|Стадионот Шуценмат]]. {{wide image|StJakobPark Panorama.JPG|800px|Сент Јакоб Парк од надвор.}} ==Соперништва== '''Најголеми соперници''' *{{Fb team Zurich}} *{{Fb team Grasshoppers}} Градовите [[Базел]] и [[Цирих]] имаат големо и долго соперништво. Тоа соперништво е пренесено и на фудбалските терени, па традиционално најголемите соперници на Базел му се [[ФК Цирих|Цирих]] и [[ФК Грасхопер|Грасхопер]]. Во последните неколку години особено е големо соперништвото со Цирих, па често навивачите на двата клуба предизвикувале проблеми во изминатите години. ==Бои и дресови== Официјалните бои на клубот се [[црвена]] и [[сина]] ([[Податотека:600px Rossoblu con bordi e sfera gialli.svg|20px]]). ==== Дресови ==== ===== Домашни ===== {| | {{Football kit | pattern_la = | pattern_b = _red_stripes | leftarm = FF0000 | body = 0000FF | rightarm = FF0000 | shorts = 0000FF | socks = 0000FF | title = 2000-2001 }} | {{Football kit | pattern_la = | pattern_b = _redhalf | pattern_sh = _red_stripes | leftarm = 0000FF | body = 0000FF | rightarm = FF0000 | shorts = 0000FF | socks = 0000FF | title = 2002-2004 }} | {{Football kit | pattern_la = | pattern_b = _bluehalf | pattern_ra = | leftarm = 0000FF | body = FF0000 | rightarm = FF0000 | shorts = 0000FF | pattern_so = _band_red | socks = 0000FF | title = 2004-2006 }} | {{Football kit | pattern_la = | pattern_b = _bluehalf | pattern_ra = | pattern_sh = _bas1011h | leftarm = FF0000 | body = FF0000 | rightarm = 0000FF | shorts = 0000FF | socks = 0000FF | title = 2006-2008 }} | {{Football kit | pattern_la = _goldborder | pattern_b = _bluestripes | pattern_ra = _goldborder | leftarm = 0000FF | body = FF0000 | rightarm = 0000FF | shorts = 0000FF | socks = 0000FF | title = 2008-2010 }} | {{Football kit | pattern_b = _basel1011h | body1 = FF0000 | pattern_la = _basel1011h | leftarm1 = 0000FF | pattern_ra = _basel1011h | rightarm = 0000FF | pattern_sh = _bas1011h | shorts = 0000FF | pattern_so = _basel1011h | socks = 0000FF | title = 2010-2012 }} | {{Football kit | pattern_la = _lens1213h | pattern_b = _basel1213h | pattern_ra = _basel1213h | pattern_sh = _yellow_stripes_adidas | pattern_so = _color_3_stripes_yellow | leftarm = FF0000 | body = _basel1213h | rightarm = 0000FF | shorts = 0000FF | socks = 0000FF | title = 2012-2013 }} | {{Football kit | pattern_la = _fcbasel1314h | pattern_b = _fcbasel1314h | pattern_ra = _fcbasel1314h | pattern_sh = _adidaswhite | pattern_so = _color_3_stripes_white | leftarm = FF0000 | body = FF0000 | rightarm = 0000FF | shorts = 0000FF | socks = 0000FF | title = 2013-2014 }} |} ===== Гостински ===== {| | {{Football kit | pattern_la = | pattern_b = _fcbarcelona1112a | pattern_ra = | pattern_so = _blacktop | leftarm = 000000 | body = 000000 | rightarm = 000000 | shorts = FFFFFF | socks = FFFFFF | title = 2004-2005 }} | {{Football kit | pattern_la = | pattern_b = _aachen1112A | pattern_ra = | leftarm = FFFFFF | body = FFFFFF | rightarm = FFFFFF | shorts = FFFFFF | socks = FFFFFF | title = 2005-2007 }} | {{Football kit | pattern_la = _blueborder | pattern_b = _bluecollar_2 | pattern_ra = _blueborder | leftarm = D3D3D3 | body = D3D3D3 | rightarm = D3D3D3 | shorts = D3D3D3 | socks = D3D3D3 | title = 2007-2009 }} | {{Football kit | pattern_b = _basel1011a | leftarm = DFFF00 | body = DFFF00 | rightarm = DFFF00 | shorts = 000000 | socks = 000000 | title = 2009-2011 }} | {{Football kit | pattern_b = _basel1112a | leftarm = FF8080 | body = FF8080 | rightarm = FF8080 | shorts = 000000 | socks = FF8080 | title = 2011-2012 }} | {{Football kit | pattern_b = _gubbio1112a | pattern_la = | pattern_ra = | pattern_sh = _black_stripes_adidas | pattern_so = _color_3_stripes_black | leftarm = FFFFFF | body = FFFFFF | rightarm = FFFFFF | shorts = FFFFFF | socks = FFFFFF | title = 2012-2014 }} |} ==Титули== * '''{{Трофеј-Швајцарија (Супер лига)}} [[Швајцарска Супер лига]]''' ** '''Победник (21) :''' 1952-53, 1966-67, 1968-69, 1969-70, 1971-72, 1972-73, 1976-77, 1979-80, 2001-02, 2003-04,{{златнаѕвезда}}<br /> 2004-05, 2008, 2009-10, 2010-11, 2011-12, 2012-13, 2013-14, 2014-15, 2015-16, 2016-17,{{златнаѕвезда}}<br /> 2024–25 * '''{{Трофеј-Фудбалски куп на Швајцарија}} [[Фудбалски куп на Швајцарија|Куп на Швајцарија]]''' ** '''Победник (12) :''' 1932-33, 1946-47, 1962-63, 1966-67, 1974-75, 2001-02, 2002-03, 2006-07, 2007-08, 2009-10, 2011-12, 2016-17 * '''[[Лига куп на Швајцарија во фудбал|Лига куп на Швајцарија]]''' ** '''Победник (1) :''' 1972. * '''[[Ухрен куп]]''' ** '''Победник (13) :''' 1969, 1970, 1978, 1979, 1980, 1983, 1986, 1988, 2003, 2006, 2008, 2011, 2013. == Играчи == === Моментален состав === {{Fs start}} {{Fs player|no= 1 |nat= CZE |pos=GK |name=[[Томаш Вацлик]]}} {{Fs player|no= 3 |nat= CIV |pos=DF |name=[[Адама Траоре]]}} {{Fs player|no= 4 |nat= SUI |pos=DF |name=[[Филип Деген]]}} {{Fs player|no= 5 |nat= SUI |pos=DF |name=[[Михаел Ланг]]}} {{Fs player|no= 6 |nat= ARG |pos=DF |name=[[Валтер Самуел]]}} {{Fs player|no= 7 |nat= SUI |pos=MF |name=[[Лука Ѕуфи]]}} {{Fs player|no= 8 |nat= ISL |pos=MF |name=[[Биркир Бјарнасон]]}} {{Fs player|no= 10 |nat= ARG |pos=MF |name=[[Матијас Емилио Делгадо|Матијас Делгадо]] |other=[[капитен]]}} {{Fs player|no= 11 |nat= ALB |pos=FW |name=[[Шкелзен Гаши]]}} {{Fs player|no= 14 |nat= JPN |pos=FW |name=[[Јоихиро Какитани]]}} {{Fs player|no= 15 |nat= BGR |pos=DF |name=[[Иван Иванов]]}} {{Fs player|no= 17 |nat= CZE |pos=DF |name=[[Марек Сухи]]}} {{Fs player|no= 18 |nat= SUI |pos=GK |name=[[Германо Ваилати]]}} {{Fs mid}} {{Fs player|no= 19 |nat= SWE |pos=DF |name=[[Бехранг Сафари]]}} {{Fs player|no= 20 |nat= SRB |pos=MF |name=[[Вељо Симиќ]]}} {{Fs player|no= 21 |nat= AUT |pos=FW |name=[[Марк Јанко]]}} {{Fs player|no= 22 |nat= SRB |pos=MF |name=[[Здравко Кузмановиќ]]}} {{Fs player|no= 23 |nat= SUI |pos=GK |name=[[Мирко Салви]]}} {{Fs player|no= 24 |nat= EGY |pos=FW |name=[[Ахмед Хамуди]]}} {{Fs player|no= 25 |nat= PAR |pos=FW |name=[[Дерлис Гонсалес]]}} {{Fs player|no= 26 |nat= DEN |pos=DF |name=[[Даниел Хег]]}} {{Fs player|no= 33 |nat= EGY |pos=MF |name=[[Мохамед Елнени]]}} {{Fs player|no= 34 |nat= ALB |pos=MF |name=[[Таулант Џака]]}} {{Fs player|no= 36 |nat= SUI |pos=FW |name=[[Брил Емболо]]}} {{Fs player|no= 38 |nat= SUI |pos=FW |name=[[Албан Ајети]]}} {{Fs player|no= 39 |nat= SUI |pos=MF |name=[[Давиде Кала]]}} {{Fs end}} ==Тренери== {{col-begin}} {{col-3}} *{{знамеикона|England}} [[Перси Хамфрис]] ''(1913–14)'' *{{знамеикона|Germany}} [[Макс Бруниг]] ''(1922–23)'' *{{знамеикона|Hungary}} [[Ѓула Кертеш]] ''(1928–30)'' *{{знамеикона|Austria}} {{знамеикона|Switzerland}} Густав Пуцендоплер ''(1930–32)'' *{{знамеикона|Austria}} Ото Хафтел ''(1932)'' *{{знамеикона|Austria}} [[Карл Курц]] ''(1932–33)'' *{{знамеикона|Austria}} Јозеф Хајст ''(1933–34)'' *{{знамеикона|Austria}} [[Рихард Ќон]] ''(1934)'' *{{знамеикона|Germany}} Алвин Риемке ''(1934–36)'' *{{знамеикона|Germany}} [[Хајнц Кернер]] ''(1936–37)'' *{{знамеикона|Switzerland}} [[Фернард Јакард]] ''(1937–39)'' *{{знамеикона|Switzerland}} [[Валтер Дитрихт]] ''(1939)'' *{{знамеикона|Switzerland}} Мак Галер ''(1939–40)'' *{{знамеикона|Switzerland}} [[Еуген Рупф]] ''(1940–43)'' *{{знамеикона|Switzerland}} Вили Волф ''(1943–46)'' *{{знамеикона|Switzerland}} Макс Барас ''(1946)'' {{col-3}} *{{знамеикона|Austria}} [[Антон Шал]] ''(1946–47)'' *{{знамеикона|Switzerland}} [[Ернст Хуфшмид]] ''(1947–52)'' *{{знамеикона|Switzerland}} [[Рене Бадер]] ''(1952–55)'' *{{знамеикона|Switzerland}} Вили Дор ''(1955)'' *{{знамеикона|Hungary}} [[Бела Сароши]] ''(1955–57)'' *{{знамеикона|Austria}} [[Руди Стритих]] ''(1957–58)'' *{{знамеикона|Switzerland}} [[Рене Бадер]] ''(1958–59)'' *{{знамеикона|Hungary}} [[Јено Винче]] ''(1 јули 1959–30 јуни 61)'' *{{знамеикона|Czechoslovakia}} [[Јиржи Соботка]] ''(1961–65)'' *{{знамеикона|Germany}} [[Хелмут Бентхаус]] ''(1 јули 1965–30 јуни 82)'' *{{знамеикона|Germany}} [[Рајнер Олхаузер]] ''(1982–83)'' *{{знамеикона|Germany}} Ернст Аугуст Кенке ''(1983–85)'' *{{знамеикона|Switzerland}} Емил Мулер ''(1985)'' *{{знамеикона|Germany}} [[Хелмут Бентхаус]] ''(1 јули 1985–30 јуни 87)'' *{{знамеикона|Switzerland}} Урс Штајгенталер ''(1 јули 1987–30 јуни 90)'' *{{знамеикона|Germany}} Ернст Аугуст Кенке ''(1990–92)'' {{col-3}} *{{знамеикона|Switzerland}} [[Карл Одермат]] и {{знамеикона|Switzerland}} [[Бруно Рамен]] ''(1992)'' *{{знамеикона|Germany}} [[Фридел Рауш]] ''(1 јули 1992–30 јун 93)'' *{{знамеикона|Switzerland}} [[Клод Андреј]] ''(1993–95)'' *{{знамеикона|Switzerland}} [[Карл Енгел]] ''(1995–97)'' *{{знамеикона|Switzerland}} [[Хајнц Херман]] (22 март 1997–31 март 97) *{{знамеикона|Italy}} Салваторе Андракио ''(прив.), (1 апр 97–30 јун 97)'' *{{знамеикона|Germany}} [[Јерг Бергер]] ''(1 јули 1997–6 октомври 97)'' *{{знамеикона|Italy}} Салваторе Андракио ''(прив.), (7 окт 97–31 дек 97)'' *{{знамеикона|Switzerland}} [[Ги Матез]] ''(1 јан 1998–14 мај 99)'' *{{знамеикона|Switzerland}} [[Марко Шалибаум]] (15 мај 1999–14 јуни 99) *{{знамеикона|Switzerland}} [[Кристијан Грос]] ''(15 јуни 1999–30 јуни 09)'' *{{знамеикона|Germany}} [[Торстен Финк]] ''(1 јули 2009–16 окт 11)'' *{{знамеикона|Germany}} [[Хајко Фогел]] ''(привремен), (13 окт 2011–11 дек 11)'' *{{знамеикона|Germany}} [[Хајко Фогел]] ''(12 дек 2011–15 окт 12)'' *{{знамеикона|Switzerland}} [[Мурат Јакин]] ''(15 окт 2012–17 мај 2014)'' *{{знамеикона|Portugal}} [[Пауло Соуса]] ''(1 јули 2014–)'' {{col-end}} ==Надворешни врски== {{рв|FC Basel}} * [http://www.fcb.ch Официјална страна на Базел] {{de}} * [http://www.soccerway.com/teams/switzerland/fc-basel/ Страна на Базел на soccerway] ==Наводи== {{наводи}} {{Швајцарска Супер лига}} {{Нормативна контрола}} [[Категорија:Фудбалски клубови од Швајцарија|Базел]] [[Категорија:ФК Базел]] [[Категорија:Базел]] k476j2rhfxiuir4emxpdqy1octua8vb 0 1120639 5381335 4275128 2025-06-18T12:08:56Z Makenzis 67668 5381335 wikitext text/x-wiki {{Infobox football club | clubname = {{знамеикона|Швајцарија}} Лозана | current = ФК Лозана сезона 2013–14| | image = [[Податотека:FCLausanneSport.png|150px]] | full name = Фудбал клуб Лозана Спорт | founded = [[1896]] | ground = [[Стад Олимпик де ла Понтез|Олимпик де ла Понтез]]<br/>[[Лозана]], [[Швајцарија]] | capacity = 15,850 | owner = {{знамеикона|Швајцарија}} Жан-Франсоа Коле | chrtitle = Претседател | | manager = {{знамеикона|Италија}} [[Марко Симоне]] | mgrtitle = Тренер | | league = [[Швајцарска Челенџ лига|Челенџ лига]] | season = 2024—2025 | position = 5-ти | website = http://www.lausanne-sport.ch |pattern_la1=_whiteshoulders |pattern_b1=_whiteshoulders |pattern_ra1=_whiteshoulders |leftarm1=0000FF |body1=_whitestripe |body2=_bluestripe |rightarm1=0000FF |shorts1=0000FF |socks1=0000FF |pattern_la2=_blueshoulders |pattern_b2=_blueshoulders |pattern_ra2=_blueshoulders |leftarm2=FFFFFF |rightarm2=FFFFFF |shorts2=FFFFFF |socks2=FFFFFF |leftarm2=FFFFFF |body2=FFFFFF | rightarm2=FFFFFF | shorts2=FFFFFF | socks2=FFFFFF }} '''ФК Лозана''' е [[Швајцарија|швајцарски]] [[фудбал]]ски клуб, од градот [[Лозана]]. Клубот е основа во 1896 година под името ''ФК Монтрион''. Тие се седумкратен шампион на Швајцарија и деветкратен освојувач на купот. Во 2003 година, клубот објавил банкрот и започнува одново под денешното име. Својте домашни натпревари Лозана ги игра на стадионот [[Стад Олимпик де ла Понтез|Олимпик де ла Понтез]], кој има капацитет од 15,850 гледачи. ==Бои и амблеми== Официјалните бои на клубот се [[сина]] и [[бела]] ([[Податотека:600px Blu e Bianco (Strisce).png|20px]]). === Историја на амблеми === <gallery> Податотека:Fclausanne-sport.png|<center>(2002-2009)</center> Податотека:FCLausanneSport.png|<center>(2009-актуелен)</center> </gallery> ==Титули== * '''{{Трофеј-Швајцарија (Супер лига)}} [[Швајцарска Супер лига]]''' ** '''Победник (7) :''' 1912-1913, 1931-1932, 1934-1935, 1935-1936, 1943-1944, 1950-1951, 1964-1965. * '''{{Трофеј-Фудбалски куп на Швајцарија}} [[Фудбалски куп на Швајцарија|Куп на Швајцарија]]''' ** '''Победник (9) :''' 1934-1935, 1938-1939, 1943-1944, 1949-1950, 1961-1962, 1963-1964, 1980-1981, 1997-1998, 1998-1999. ===Останати успеси=== * {{Трофеј-Фудбалски куп на Швајцарија}} [[Фудбалски куп на Швајцарија|Куп на Швајцарија]] ** 7 изгубени финалиња : 1936-1937, 1945-1946, 1946-1947, 1956-1957, 1966-1967, 1983-1984, 1999-2000, 2009-2010. * [[Лига куп на Швајцарија во фудбал|Лига куп на Швајцарија]] ** 1 изгубено финале : 1980-1981 == Надворешни врски == * [http://www.lausanne-sport.ch Официјална страна на клубот] {{Швајцарска Челенџ лига}} [[Категорија:Фудбалски клубови од Швајцарија|Лозана]] [[Категорија:Лозана]] 30p2bbo47szd7zyymz5l0419o4lk7ev 0 1120663 5381336 5207147 2025-06-18T12:17:44Z Makenzis 67668 5381336 wikitext text/x-wiki {{Infobox football club | clubname = {{знамеикона|Швајцарија}} Лугано | current = ФК Лугано сезона 2013–14| | image = [[Податотека:AC Lugano.jpg|150px]] | full name = Фудбал клуб Лугано | founded = [[1908]] | ground = [[Стадион Корнаредо|Корнаредо]] (15,000)<br/>[[Податотека:CHE Lugano COA.svg|20px]] [[Лугано]], [[Швајцарија]] | owner = {{знамеикона|Швајцарија}} Анџело Ренцети | chrtitle = Претседател | | manager = {{знамеикона|Швајцарија}} [[Ливио Бордоли]] | mgrtitle = Тренер | | league = [[Швајцарска Челенџ лига|Челенџ лига]] | season = 2024/25 | position = '''4.''' | website = http://www.fclugano.com | pattern_la1=|pattern_b1=_Vwidewhite|pattern_ra2=| leftarm1=000000|body1=000000|rightarm1=000000|shorts1=000000|socks1=000000| pattern_la2=|pattern_b2=_Vwideblack|pattern_ra1=| leftarm2=ffffff|body2=ffffff|rightarm2=ffffff|shorts2=FFFFFF|socks2=ffffff| pattern_la3=|pattern_b3=_Vwideblack| leftarm3=ffff00|body3=ffff00|rightarm3=ffff00|shorts3=FFFF00|socks3=FFFF00| }} '''ФК Лугано''' е [[Швајцарија|швајцарски]] [[фудбал | фудбалски клуб]] со седиште во [[Лугано]]. Клубот бил основан во 1908 година под името ''ФК Лугано'', но во 2004 година како резултат на испаѓање од втората лига и лошата финансиска состојба, клубот претрпел банкрот и бил рефундиран под името ''АК Лугано''. Во [[2008]] година, клубот го вратил неговото оригинално име, ''ФК Лугано''. Инаку, тие се трикратни шампиони на Швајцарија и трикратни освојувачи на Купот на Швајцарија. Својте домашни натпревари Лугано ги игра на [[Стадион Корнаредо|Стадионот Корнаредо]]. Во моментов клубот се натпреварува во [[Швајцарска Супер лига|Супер лигата]], [[Првенство во фудбал на Швајцарија|највиското ниво по ранг на швајцарскиот фудбал]]. ==Бои и амблеми== Официјалните бои на клубот се [[црна]] и [[бела]] ([[Податотека:600px Nero e Bianco (V sul petto).png|20px]]). ==Стадион== Лугано ги играат својте домашни натпревари на [[Стадион Корнаредо|Стадионот Корнаредо]], изграден во [[1951]] година, и има капацитет од 15.000 гледачи. Теренот е со димензии 105 x 68[[метар|м]]. Тој бил домаќин на некои натпревари од [[1954 ФИФА Светско Првенство|Светското првенство 1954]]. ==Соперништва== *{{Fb team Bellinzona}} Дербито со екипата на [[ФК Белинцона|Белинцона]] се смета за [[Дерби Тичино]]; Лугано и Белинцона всушност претставуваат двата најголеми града во [[Тичино|кантонот Тичино]] и се единствените тимови кој го освоиле швајцарското првенство. ==Титули== * '''{{Трофеј-Швајцарија (Супер лига)}} [[Швајцарска Супер лига]]''' ** '''Победник (3) :''' 1937-1938, 1940-1941, 1948-1949. * '''{{Трофеј-Фудбалски куп на Швајцарија}} [[Фудбалски куп на Швајцарија|Куп на Швајцарија]]''' ** '''Победник (3) :''' 1930-1931, 1967-1968, 1992-1993. * '''[[Швајцарска Челенџ лига]]''' ** '''Победник (3) :''' 1953-1954, 1960-1961, 1963-1964. ==Познати поранешни играчи== *{{знамеикона|Argentina}} [[Кристијан Едуардо Хименес]] *{{знамеикона|Argentina}} [[Хулио Ернан Роси]] *{{знамеикона|Argentina}} [[Нелсон Вивас]] *{{знамеикона|Brazil}} [[Дида]] *{{знамеикона|Brazil}} [[Мауро Галвао]] *{{знамеикона|Brazil}} [[Фелипе Кампањоли Мартинс]] *{{знамеикона|Croatia}} [[Томислав Ерцег]] *{{знамеикона|Germany}} [[Отмар Хицфелд]] *{{знамеикона|Netherlands}} [[Едвин Гортер]] *{{знамеикона|Norway}} [[Јерн Андерсен]] *{{знамеикона|Philippines}} [[Симоне Рота]] *{{знамеикона|Switzerland}} [[Лудовик Мањин]] *{{знамеикона|Switzerland}} [[Валон Бехрами]] *{{знамеикона|Switzerland}} [[Алесандро Фригерио]] *{{знамеикона|Thailand}} [[Шарил Шапуис]] == Надворешни врски == * [http://www.fclugano.com Официјална страна на клубот] {{Швајцарска Челенџ лига}} [[Категорија:Фудбалски клубови од Швајцарија|Лугано]] [[Категорија:Лугано]] 4xewfyv48gl6dl8bd5mxzsec4lj5eer 0 1130983 5381448 5325108 2025-06-18T23:34:13Z Сиренье 121022 5381448 wikitext text/x-wiki [[Податотека:(at).svg|мини]] '''@''' („мајмунче“)<ref>{{наведена книга |title=Правопис на македонскиот јазик |last=Цветковски |first=Живко |authorlink= |author= |year=2017 |publisher=Институт за македонски јазик, Култура |location= Скопје|isbn=978-608-220-042-2, 978-9989-32-900-5 |page=145 |pages=368 |url=https://pravopis.mk/sites/default/files/Pravopis-2017.PDF |accessdate=4 февруари 2025}}</ref> — типографски знак. Се наоѓа во основните знаци на АСКИ кодот. Неговиот број е 64 во децималниот систем, односно 40 во [[Хексадецимален систем|хексадецималниот]]. Неговата употреба се поврзува пред сè со користењето во адресите на [[електронска пошта|електронската пошта]] за одвојување на [[корисничко име|корисничкото име]] и [[Интернет домен|доменот]]. == Име на знакот во македонскиот јазик == Овој знак во македонскиот јазик се чита '''''на''''', често се користи и англицизмот ''ет'' (спрема англиското ''at''), а најчесто се нарекува ''мајмунче''. == Користење пред и вон сметачкиот свет == Најраниот досега откриен симбол во овој облик се наоѓа во [[Бугарија|бугарски]] превод на [[Грција|грчка]] хроника напишана од Константинос Манасиј во 1345 година. Денес се чува во Апостолската библиотека во Ватикан и го содржи симболот @ наместо големата буква алфа „А“ како иницијал во зборот „Амин“; сепак, причината за неговата употреба во овој контекст е сè уште непозната. Еволуцијата на симболот како што се користи денес не е евидентирана. Оваа ознака долго била користена во шпанскиот и португалскиот јазик како [[скратеница]] од името ароба – единица за тежина еквивалентна на 25 килограми. Името потекнува од изговорот на зборот „четвртина“ на арапски јазик. Првиот историски документ кој го содржи знакот @ е шпански регистар на пратки пченица од [[Кастиља-Ла Манча|Кастиља]] во [[Арагон]] од 1448 година. Комерцијалната употреба на симболот @ била со значење „секоја по“, односно „по стапка од“ во означување на цените. На пример, трошоците „12 јаболка @ 2 долари“ ќе бидат 24 долари. == Современа употреба == === Е-пошта === [[Податотека:Crystal Clear app xfmail.png|мини]] Во адресата на електронската пошта (која се пренесува преку [[SMTP]]), знакот @ се вметнува меѓу [[Корисничко име|корисничкото име]] и [[Интернет домен|доменот]], како на пример: <code>sorabotnik@mk.wikipedia.org</code> корисничкото име е „sorabotnik“ и се наоѓа на доменот „mk.wikipedia.org“. Сè уште не е можно да се користи електронска пошта со кирилски знаци. Често симболот @ се заменува со слика или со зборот НА во е-поштенските адреси, за да се избегне несакана пошта, како на пример на контактните страници на Википедија. === Разговори и форуми === Симболот @ на форумите често се користи како ознака на обраќање кон одредена личност. На пример, ако во дискусијата учествуваат повеќе личности и напишеме @Филип, пораката која следи му е наменета на корисникот Филип: <code> Фросина: Добар ден!</br> Филип: Немаме статија за знакот @</br> Благоја: Здраво Фросина, ти ја пратив сликата на е-пошта.</br> Фросина: Ја примив твојата е-пошта. @Филип: немаш скоро погледано, еден соработник само што напиша статија за знакот @ </code> === Програмирање === [[податотека:At sign old computer style.svg|128п|мини]] Симболот @ се користи во многу програмски јазици, но неговата употреба не е стандардизирана и има различно значење кај различни јазици. * [[C Sharp|C#]] - овозможува клучните зборови да се користат како идентификатори и за обележување на посебни видови стрингови * [[Јава (програмски језик)|Java]] - од верзијата 5.0 се користи за означување на видот на метаподатоци * [[Pascal]] - @ е оператор кој значи „адреса на променливата“, т.е. говори за мемориската локација на која е сместена променливата * [[Perl]] - @ им претходи на променливите кои содржат низи * [[PHP]] - се користи пред изрази за да се потисни евентуална грешка која би се генерирала со тој израз * [[FoxPro]] - се користи да означи експлицитно проследување на променливи при повикување на процедура или функција (но тоа не е оператор на адресата). * [[Windows PowerShell]] - @ се користи како оператор за низи податоци. === Тастатура === На тастатура со стандарден англиски (американски) распоред на знаците, @ се наоѓа над цифрата 2, и се добива со притискање на копчето SHIFT и цифрата 2. На тастатурата со македонски распоред знакот @ се добива со притисок на десното ALT копче и копчето V. == Имиња на знакот на други јазици == Симболот @ на разни јазици има различни вообичаени називи. Доста јазици го имаат прифатено англискиот изговор, а останатите имиња главно се варијанти на буквата А или имиња на животни (мајмун, слон,...). * [[Баскиски јазик|баскиски]] - замотан * [[Белоруски јазик|белоруски]] - спирала, полжав * [[Бугарски јазик|бугарски]] - мајмун, уво * [[Чешки јазик|чешки]] и [[Словачки јазик|словачки]] - се нарекува по името на јадењето од свиени харинги (завинач) * [[Дански јазик|дански]] - сурла * [[Холандски јазик|холандски]] - мала мајмунска опашка * [[Германски јазик|германски]] – пајак-мајмун * [[Грчки јазик|грчки]] - пајче * [[Унгарски јазик|унгарски]] - црв * [[Италијански јазик|италијански]] - полжав * [[Казашки јазик|казашки]] – месечинско уво * [[Норвешки јазик|норвешки]] – кадрава алфа * [[Руски јазик|руски]] - пес == Поврзано == * [[Електронска пошта]] == Наводи == {{reflist}} == Надворешни врски == {{рв|At sign}} * [http://www.smithsonianmag.com/science-nature/The-Accidental-History-of-the-at-Symbol-165593146.html "The Accidental History of the @ Symbol "], ''[[Smithsonian magazine]]'', September 2012, Retrieved June 2013. * The @-symbol, [http://www.shadycharacters.co.uk/2011/07/the-symbol-part-1-of-2/ part 1], [http://www.shadycharacters.co.uk/2011/07/the-symbol-intermission/ intermission], [http://www.shadycharacters.co.uk/2011/08/the-symbol-part-2-of-2/ part 2], [http://www.shadycharacters.co.uk/2011/08/the-symbol-addenda/ addenda], ''[http://www.shadycharacters.co.uk/ Shady Characters ⌂ The secret life of punctuation]'' August 2011, Retrieved June 2013. * [http://www.lrb.co.uk/v31/n10/soar01_.html "Daniel Soar on @"], ''[[London Review of Books]]'', Vol. 31 No. 10, 28 May 2009, Retrieved June 2013. * [http://www.ascii64.org ascii64 – the @ book – free download (creative commons) – by patrik sneyd – foreword by luigi colani)] {{Семарх|url=https://web.archive.org/web/20070120072115/http://www.ascii64.org/ |date=2007-01-20 }} November 2006, Retrieved June 2013. * [http://www.herodios.com/atsign.htm A Natural History of the @ Sign] The many names of the at sign in various languages, 1997, Retrieved June 2013. * [http://www.linguistlist.org/issues/7/7-968.html Sum: the @ Symbol] {{Семарх|url=https://web.archive.org/web/20140916152854/http://linguistlist.org/issues/7/7-968.html |date=2014-09-16 }}, ''LINGUIST List 7.968'' July 1996, Retrieved June 2013. * [http://www.worldwidewords.org/articles/whereat.htm Where it's At: names for a common symbol] ''[http://www.worldwidewords.org/ World Wide Words]'' August 1996, Retrieved June 2013. * [http://www.telegraph.co.uk/news/worldnews/1560600/Chinese-parents-choose-to-name-their-baby-.html UK Telegraph Article: Chinese parents choose to name their baby "@"] August 2007, Retrieved June 2013. * [https://medium.com/technology-and-language/f75dbde2b04 Tom Chatfield tells the story of the @ sign on Medium] {{Интерпункција}} [[Категорија:Типографија]] [[Категорија:Електронска пошта]] [[Категорија:Типографски знаци]] 4zwhi0shgdtm7b3be17uuy39pnbjkdj 0 1144934 5381450 4564753 2025-06-19T00:29:06Z InternetArchiveBot 92312 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 5381450 wikitext text/x-wiki {{Нобеловец}} {{Infobox scientist |name = Ту Јоујоу<br />屠呦呦 |image = Tu Youyou 5012-1-2015.jpg |image_size = 250px |caption = |birth_date = {{Birth date and age|df=yes|1930|12|30}} |birth_place = [[Нингбо]], [[Zhejiang]], [[Republic of China (1912–49)|China]] |death_date = |death_place = |residence = [[Пекинг]] |citizenship = [[Народна Република Кина]] |nationality = |ethnicity = [[Han Chinese|Han]] |fields = [[кинеска хербологија]]<br />[[медицинска хемија]]<br />[[клинички истражувања]]<br />[[антималариски лекови]] |workplaces = Кинеска академија на кинески медицински науки |alma_mater = Пекиншки медицински универзитет |doctoral_advisor = |academic_advisors = |doctoral_students = |notable_students = |known_for = Откривање на[[артемизинин]] и [[дихидроартемизинин]] |author_abbrev_bot = |author_abbrev_zoo = |influences = |influenced = |awards = Ласкерова награда за клиничка медицина (2011)<br />Награда на фондацијата Ворен Алперт (2015)<br />[[Нобелова награда за физиологија или медицина]] (2015) |religion = |signature = <!--(filename only)--> |footnotes = }} {{Chinese name|[[Ту (презиме)|Ту{{noitalics|(屠)}}]]}} '''Ту Јоујоу''' ({{lang-zh| 屠呦呦}} {{пинјин| Tú Yōuyōu}}, р. {{роден на|30|декември|1930}}) — кинески фармаколог, лауреат на Нобеловата награда за 2015 година за физиологија или медицина (за откритие на [[артемизинин]]от – препарат кој се користи за лечење на [[маларија]] и кој спасил милиони животи)<ref name="Nobel">{{Наведена мрежна страница |title = Nobel Prize announcement |url = http://www.nobelprize.org/nobel_prizes/medicine/laureates/2015/press.pdf |publisher = [[Nobel Assembly at Karolinska Institutet]] |website = NobelPrize.org |accessdate = 5 October 2015}}</ref>, а во 2011 година Ласкеровата награда за клиничка медицина. Таа е првиот етнички кинески (и прв граѓанин на [[НР Кина]]) која ја добила [[Нобелова награда за физиологија или медицина|Нобеловата награда за физиологија или медицина]]. == Животопис == Се родила во [[Нингбо]] во провинцијата [[Џеѓанг]], Кина на 30 декември 1930 година. Од 1951 до 1955 година студирала фармакологија на Пекиншкиот медицински универзитет каде и дипломирала. Потоа, две години Ту ја изучувала традиционалната кинеска медицина. По дипломирањето Ту работела на Академијата за кинеска медицина. Во 1980 година била промовирана во истражувач, а во 2001 година била промовирана во ментор на докторските кандидати. Моментално е раководител во академијата. == Награди == * Нобелова награда за физиологија или медицина за 2015 година – поделена со [[Сатоши Омура]] и [[Вилијам Кемпбел]] * Награда на фондацијата Ворен Алперт за 2015 година<ref>{{Наведена мрежна страница |url = http://www.warrenalpert.org/news/2015-waren-alpert-foundation-prize-recognizes-malaria-breakthroughs |title = Alpert Prize Recognizes Malaria Breakthroughs |publisher = Warren Alpert Foundation |date = 4 June 2015 |accessdate = 14 June 2015 |archive-date = 2015-06-14 |archive-url = https://web.archive.org/web/20150614234849/http://www.warrenalpert.org/news/2015-waren-alpert-foundation-prize-recognizes-malaria-breakthroughs |url-status = dead }}</ref> * Ласкерова награда за клиничко медицинско истражување во 2011 година<ref name="scimag">{{Наведена мрежна страница |url = http://news.sciencemag.org/asia/2011/09/lasker-award-rekindles-debate-over-artemisinins-discovery |title = Lasker Award Rekindles Debate Over Artemisinin's Discovery &#124; Science/AAAS &#124; News |publisher = News.sciencemag.org |accessdate = 7 January 2014}}</ref> == Наводи == {{Наводи|30em}} == Надворешни врски == * {{Commons category inline|Ту Јоујоу}} {{Нобеловци 2015}} {{Нормативна контрола}} {{Нобелова награда за физиологија или медицина}} {{ОСНОВНОПОДРЕДУВАЊЕ:Ту, Јоујоу}} [[Категорија:Родени во 1930 година]] [[Категорија:Живи луѓе]] [[Категорија:Кинески нобеловци]] [[Категорија:Добитници на Нобеловата награда за физиологија или медицина]] szdx88asdb8sb73amfecwr6vx4czoe1 0 1159857 5381486 5078609 2025-06-19T07:37:41Z 217.16.79.86 Го додадов добитникот на големата ѕвезда за 2024 година и корегирав неколку ситни граматички грешки во текстот од погоре 5381486 wikitext text/x-wiki '''„Голема ѕвезда на македонскиот филм“''' е награда на [[Друштво на филмски работници на Македонија|Друштвото на филмски работници на Македонија]]. Со наградата се оддава признание за исклучителен придонес во македонската кинематографија. Наградата е воведена во [[2013]] година а традиционално се доделува во рамки на [[Меѓународен фестивал на филмската камера „Браќа Манаки“|Меѓународниот фестивал на филмската камера „Браќа Манаки“]].<ref name="vecer.mk">http://vecer.mk/kultura/bitola-kje-zhivee-od-10-nautro-do-3-po-polnokj-so-brakja-manaki{{Мртва_врска|date=August 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> == Добитници == {| class="wikitable" |- style="background: #efefef;" ! Име ! Дејност ! Година |- | [[Кирил Ценевски]] | филмски режисер и сценарист | 2013<ref name="vecer.mk"/> |- | [[Милчо Манчевски]] | филмски режисер | 2014<ref>http://daily.mk/vesti/milcho-manchevski-dobitnik-nagradata-golema-dzvezda-makedonskiot-2</ref> |- | [[Дарко Марковиќ]] | карикатурист, сатиричар, филмски режисер | 2015<ref>http://www.antenna5.com.mk/Views/Presentation/EventPreview?a=9434</ref> |- | [[Сајмон Пери]] | филмски продуцент | 2016<ref>{{Наведена мрежна страница |url=http://puls24.mk/mk/kultura/laureat-na-nagradata-golema-zvezda-sto-ja-dodeluva-drustvoto-na-filmski-profesionalci-na-makedonija-e-svetski-poznatiot-producent-sajmon-peri |title=архивски примерок |accessdate=2016-08-26 |archive-date=2016-08-26 |archive-url=https://web.archive.org/web/20160826101146/http://puls24.mk/mk/kultura/laureat-na-nagradata-golema-zvezda-sto-ja-dodeluva-drustvoto-na-filmski-profesionalci-na-makedonija-e-svetski-poznatiot-producent-sajmon-peri |url-status=dead }}</ref> |- | [[Вардар Филм]] | продуцентска компанија | 2017<ref>{{Наведена мрежна страница |url=http://sdk.mk/index.php/kultura/zlatna-kamera-300-za-zhivotno-delo-za-frantsuskata-legenda-pjer-lom/#.WZwitZLym34.facebook |title=архивски примерок |accessdate=2017-08-22 |archive-date=2020-08-07 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200807041333/https://sdk.mk/index.php/kultura/zlatna-kamera-300-za-zhivotno-delo-za-frantsuskata-legenda-pjer-lom/#.WZwitZLym34.facebook |url-status=dead }}</ref> |- | [[Милица Стојанова]] | актерка | 2018 |- | [[Љупчо Константинов]] | композитор | 2019<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.novamakedonija.com.mk/zivot/kultura/%D0%B3%D0%BE%D0%BB%D0%B5%D0%BC%D0%B0%D1%82%D0%B0-%D1%95%D0%B2%D0%B5%D0%B7%D0%B4%D0%B0-%D0%BD%D0%B0-%D0%BC%D0%B0%D0%BA%D0%B5%D0%B4%D0%BE%D0%BD%D1%81%D0%BA%D0%B8%D0%BE%D1%82-%D1%84%D0%B8%D0%BB%D0%BC/|title=Големата ѕвезда на македонскиот филм за композиторот Љупчо Константинов|last=|first=|date=|work=Нова Македонија|archive-url=|archive-date=|dead-url=|accessdate=}}</ref> |- | [[Столе Попов]] | режисер | 2020<ref>https://sdk.mk/index.php/kultura/festivalot-braka-manaki-ke-se-odbelezhi-na-19-septemvri-godinashni-laureati-se-oskarovetsot-kaminski-i-stole-popov/</ref> |- |[[Бајрам Северџан]] |актер |2021 |- |Горјан Тозија |филмски продуцент |2022 |- |Лабина Митевска |актерка,филмски продуцент |2023 |- |Димитар Грбевски |филмски и телевизиски монтажер |2024 |} {| class="wikitable" |+ ! ! ! ! |- | | | | |- | | | | |- | | | | |} == Наводи == {{наводи}} [[Категорија:Награди]] n7gih8pod909gh4g53tbjcpnfptjrts 0 1176221 5381512 5263062 2025-06-19T10:51:53Z Gurther 105215 /* Наводи */ 5381512 wikitext text/x-wiki '''[[Бугарски јазик|Бугарскиот јазик]] во [[Турција]]''' — мајчин на околу 6.800 лица (според проценките на ''Joshua Project''<ref>[http://www.joshuaproject.net/people-profile.php?peo3=10998&rog3=TU Bulgarian of Turkey]</ref>). Според [[Попис на населението во Турција (1965)|пописот на населението во Турција]] од [[1965]] година, тој е мајчин за 4.088 лица (или 0.013% од населението на земјата). Заедно со определените за свој мајчин помачки јазик, бројката на пописот е 27.226 лица.<ref>[[Хајнц Клос]] & Grant McConnel, Linguistic composition of the nations of the world, vol,5, Europe and USSR, Québec, Presses de l'Université Laval, 1984, ISBN 2-7637-7044-4</ref> Треба да се напомене дека добар дел од помачките говорници се етнички [[Македонци-муслимани]] од [[Пиринска Македонија|Пиринска]] и [[Егејска Македонија]]. До значителен степен јазикот се зборува од [[Помаци]]те во [[Источна Тракија]], чиј број се проценува помеѓу 270.000 до 600.000 луѓе. До одреден степен бугарски јазик го зборувваат и емигрантите од [[Бугарија]] [[Турци]] и [[Помаци]], чии потомци се меѓу 326 000 и 480 817 лица.<ref>{{Наведена мрежна страница |url=http://www.tbmm.gov.tr/tutanak/donem22/yil3/bas/b122m.htm |title=Türkiye Büyük Millet Meclisi (T. B. M. M.) TUTANAK DERGİSİ – Grand National Assembly of Turkey, Session 122, June 30th 2005 Thursday, 1st session 11:00 |accessdate=2017-05-05 |archive-date=2019-05-16 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190516033758/https://www.tbmm.gov.tr/tutanak/donem22/yil3/bas/b122m.htm |url-status=dead }}</ref><ref>{{Наведена мрежна страница |url=http://www.carim.org/publications/MMR-0809%20-%20Part%204%20-%20Palestine-Turkey.pdf |title=MIGRATIONS MÉDITERRANÉENNES RAPPORT 2008-2009, Octobre 2009 |accessdate=2017-05-05 |archive-date=2012-03-15 |archive-url=https://web.archive.org/web/20120315094100/http://www.carim.org/publications/MMR-0809%20-%20Part%204%20-%20Palestine-Turkey.pdf |url-status=dead }}</ref> == Бројност и удел == Бројност и удел на жителите со мајчиниот јазик бугарски, според пописот на населението во текот на годините:<ref name="Census 1927"/><ref name="s.s.64-65.">T. C. Başbakanlık İstatistik Umum Müdürlüğü, İstatistik Yıllığı, Cilt: 10. Ankara: Hüsnütabiat Basımevi, 1938-39, sayfa 64–65.</ref><ref>4. Türkiye’nin Etnik Coğrafiyası (1927–1965). — 4.1.5 Bulgarca Konuşan Nüfus, sayfa 108. // Türkiye'nin Etnik Coğrafyası. Proje Kodu: 2013–26. Proje Yürütücüsü: Şükrü Aslan. Araştırmacılar: Murat Arpacı, Öykü Gürpınar, Sibel Yardımcı. İstanbul: Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi, 2015, 204 sayfa. ISBN 9786055005191</ref><ref name="pages 331-354">[http://books.google.ru/books?id=YfUcgOCNE08C&printsec=frontcover&dq=ISBN:+0774667109,+9780774667104&hl=ru&sa=X&ei=pcCSU_qiD8bjywPq6YC4DA&ved=0CCoQuwUwAA#v=onepage&q=ISBN%3A%200774667109%2C%209780774667104&f=false Composition linguistique des nations du monde. 1. L'Asie du Sud: secteurs central et occidental.] Auteurs – Heinz Kloss, Grant D. McConnell. Centre international de recherches sur le bilinguisme. Québec: Les [http://www.pulaval.com Presses de l'Université Laval], 1974, pages 331-354. ISBN 9780774667104</ref> {| class="wikitable" style="margin-left:auto;margin-right:auto" style="text-align:right;" |-align="center" bgcolor="#eaecf0" | Година || Бројност || Удел<br /> (во %) |- | align="center"|[[Попис на населението во Турција (1927)|1927]] || 20&nbsp;554 || 0.150 |- | align="center"|[[Попис на населението во Турција (1935)|1935]] || 18&nbsp;245 || 0.112 |- | align="center"|[[Попис на населението во Турција (1945)|1945]] || 8&nbsp;772 || 0.046 |- | align="center"|[[Попис на населението во Турција (1965)|1965]] || 4&nbsp;088 || 0.013 |} === Покраини === Бројност и удел на жителите со мајчиниот јазик бугарски, според [[Попис на населението во Турција (1927)|пописот на населението во 1927 година]], по [[Покраини во Турција|покраина]] (подредени по азбучен редослед):<ref name="Census 1927">4. Türkiye’nin Etnik Coğrafiyası (1927–1965). — 4.1.5 Bulgarca Konuşan Nüfus, sayfa 107–108. // Türkiye'nin Etnik Coğrafyası. Proje Kodu: 2013–26. Proje Yürütücüsü: Şükrü Aslan. Araştırmacılar: Murat Arpacı, Öykü Gürpınar, Sibel Yardımcı. İstanbul: Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi, 2015, 204 sayfa. ISBN 9786055005191</ref> {| class="wikitable sortable" style="text-align:right;" |- ! Покраина !! Бројност !! Удел<br /> (во %) |- ! [[Турција]] !! 20&nbsp;554 !! 0.1505 |- |align="left"|[[Адана (покраина)|Адана]] || 35 || 0.0104 |- |align="left"|[[Аксарај (покраина)|Аксарај]] || 0 || 0.0000 |- |align="left"|[[Амасија (покраина)|Амасија]] || 15 || 0.0130 |- |align="left"|[[Анкара (покраина)|Анкара]] || 654 || 0.1615 |- |align="left"|[[Анталија (покраина)|Анталија]] || 3 || 0.0014 |- |align="left"|[[Артвин (покраина)|Артвин]] || 0 || 0.0000 |- |align="left"|[[Афјонкарахисар (покраина)|Афјонкарахисар]] || 23 || 0.0088 |- |align="left"|[[Ајдин (покраина)|Ајдин]] || 92 || 0.0432 |- |align="left"|[[Баликесир (покраина)|Баликесир]] || 1&nbsp;522 || 0.3614 |- |align="left"|Бајaзид || 0 || 0.0000 |- |align="left"|[[Билеџик (покраина)|Билеџик]] || 1&nbsp;276 || 1.1226 |- |align="left"|[[Битлис (покраина)|Битлис]] || 0 || 0.0000 |- |align="left"|[[Болу (покраина)|Болу]] || 3 || 0.0013 |- |align="left"|[[Бурдур (покраина)|Бурдур]] || 7 || 0.0083 |- |align="left"|[[Бурса (покраина)|Бурса]] || 1&nbsp;261 || 0.3139 |- |align="left"|[[Ван (покраина)|Ван]] || 0 || 0.0000 |- |align="left"|[[Газиантеп (покраина)|Газиантеп]] || 0 || 0.0000 |- |align="left"|[[Гиресун (покраина)|Гиресун]] || 12 || 0.0043 |- |align="left"|[[Дијарбекир (покраина)|Дијарбекир]] || 1 || 0.0005 |- |align="left"|[[Денизли (покраина)|Денизли]] || 13 || 0.0053 |- |align="left"|Дџебелиберекет || 14 || 0.0129 |- |align="left"|[[Елазиг (покраина)|Елазиг]] || 0 || 0.0000 |- |align="left"|[[Ерзурум (покраина)|Ерзурум]] || 1 || 0.0003 |- |align="left"|[[Ерзинџан (покраина)|Ерзинџан]] || 1 || 0.0007 |- |align="left"|[[Ескишехир (покраина)|Ескишехир]] || 278 || 0.1801 |- |align="left"|[[Зонгулдак (покраина)|Зонгулдак]] || 15 || 0.0055 |- |align="left"|[[Измир (покраина)|Измир]] || 1&nbsp;368 || 0.2600 |- |align="left"|[[Испарта (покраина)|Испарта]] || 4 || 0.0027 |- |align="left"|[[Истанбул (покраина)|Истанбул]] || 4&nbsp;985 || 0.6274 |- |align="left"|Ичел || 0 || 0.0000 |- |align="left"|[[Карс (покраина)|Карс]] || 2 || 0.0009 |- |align="left"|[[Кастамону (покраина)|Кастамону]] || 8 || 0.0023 |- |align="left"|[[Кахраманмараш (покраина)|Кахраманмараш]] || 27 || 0.0144 |- |align="left"|[[Кајсери (покраина)|Кајсери]] || 10 || 0.0039 |- |align="left"|[[Коџаели (покраина)|Коџаели]] || 1&nbsp;207 || 0.4211 |- |align="left"|[[Лозенград (покраина)|Лозенград]] (Кркларели) || 841 || 0.7716 |- |align="left"|[[Конија (покраина)|Конија]] || 35 || 0.0069 |- |align="left"|[[Малатија (покраина)|Малатија]] || 11 || 0.0035 |- |align="left"|[[Маниса (покраина)|Маниса]] || 569 || 0.1521 |- |align="left"|[[Мардин (покраина)|Мардин]] || 1 || 0.0005 |- |align="left"|[[Мерсин (покраина)|Мерсин]] || 4 || 0.0033 |- |align="left"|[[Мугла (покраина)|Мугла]] || 109 || 0.0621 |- |align="left"|[[Нигде (покраина)|Нигде]] || 596 || 0.3589 |- |align="left"|[[Одрин (покраина)|Одрин]] || 3&nbsp;276 || 2.1718 |- |align="left"|[[Орду (покраина)|Орду]] || 0 || 0.0000 |- |align="left"|[[Ризе (покраина)|Ризе]] || 0 || 0.0000 |- |align="left"|[[Самсун (покраина)|Самсун]] || 64 || 0.0233 |- |align="left"|[[Сивас (покраина)|Сивас]] || 0 || 0.0000 |- |align="left"|[[Синоп (покраина)|Синоп]] || 4 || 0.0023 |- |align="left"|[[Сирт (покраина)|Сирт]] || 0 || 0.0000 |- |align="left"|[[Текирдаг (покраина)|Текирдаг]] || 1&nbsp;772 || 1.3480 |- |align="left"|[[Токат (покраина)|Токат]] || 37 || 0.0140 |- |align="left"|[[Трабзон (покраина)|Трабзон]] || 0 || 0.0000 |- |align="left"|[[Хаќари (покраина)|Хаќари]] || 0 || 0.0000 |- |align="left"|[[Чанаккале (покраина)|Чанаккале]] || 299 || 0.1645 |- |align="left"|[[Чанкири (покраина)|Чанкири]] || 4 || 0.0025 |- |align="left"|[[Чорум (покраина)|Чорум]] || 0 || 0.0000 |- |align="left"|[[Шанлаурфа (покраина)|Шанлаурфа]] || 0 || 0.0000 |- |align="left"|Шебинкарахисар || 0 || 0.0000 |- |align="left"|[[Ѓумушхане (покраина)|Ѓумушхане]] || 0 || 0.0000 |- |align="left"|[[Јозгат (покраина)|Јозгат]] || 0 || 0.0000 |- |align="left"|[[Ќутахија (покраина)|Ќутахија]] || 109 || 0.0360 |} == Настава == Бугарски јазик се изучува во: *„Катедрата за бугарски јазик и литература“ кон [[Анкарски универзитет|Анкарскиот универзитет]] (од [[1991]] година) *„Катедрата за бугарски јазик и литература“ кон [[Истанбулски универзитет|Истанбулскиот универзитет]] (од [[2008]] година) - За три години постоење во неа нема ниту студентите ниту професори. == Медиуми == *[[Радио Анкара]] емитува програми на бугарски јазик од [[1940]] година. == Наводи == {{Портал|Турција}} {{reflist|2}} {{Демографија на Турција}} [[Категорија:Јазици во Турција]] [[Категорија:Бугарски јазик|Турција]] bvckl8gyhnezgnohn5cb3qvsoqsks50 0 1181375 5381487 5354516 2025-06-19T07:52:57Z InternetArchiveBot 92312 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 5381487 wikitext text/x-wiki {{Infobox football club 2 |clubname = Париз Сен Жермен |color1 = #FFFFFF |color2 = #003665 |image = [[Податотека:Paris Saint-Germain F.C..png|200px]] |fullname = Париз&nbsp;Сен&nbsp;Жермен&nbsp;Фудбал&nbsp;Клуб |nickname = {{Nowrap|''Les Parisiens'' (Парижани)}}<br>{{Nowrap|''Les&nbsp;Rouge&nbsp;et&nbsp;Bleu''&nbsp;(Црвено&nbsp;-&nbsp;сини)}} |short name = ПСЖ |country = {{flagsport|FRA}} [[Франција]] |founded = {{Start date and age|df=yes|1970|8|12}} |ground = [[Паркот на принцовите]] |capacity = 47,929 |owner = [[Катар Спортс Инвестментс]] |chairman = {{flagsport|QAT}} [[Насер Ал-Хелаифи]] |chrtitle = Претседател |manager = {{flagsport|ESP}} [[Луис Енрике]] |league = {{Лига-Лига 1 (Франција)}} |season = 2021-2022 |position = Лига 1, 1-ви (шампиони) |website = http://www.psg.fr/ |titles = 43 |domestic_competitions = [[Лига 1 (Франција)|Лига 1]] : '''12''' <br>{{симбол2|Stella 10 Scudetti.svg}} {{Трофеј-Франција (Лига 1)}}{{Трофеј-Франција (Лига 1)}}<br> [[Фудбалски куп на Франција|Куп на Франција]] : '''13''' <br> {{Симбол2|Coupe de France10.svg}}{{Трофеј-Куп на Франција}}{{Трофеј-Куп на Франција}}{{Трофеј-Куп на Франција}}<br> [[Лига куп на Франција]] : '''9''' <br> {{Трофеј-Лига куп на Франција}}{{Трофеј-Лига куп на Франција}}{{Трофеј-Лига куп на Франција}}{{Трофеј-Лига куп на Франција}}{{Трофеј-Лига куп на Франција}}{{Трофеј-Лига куп на Франција}}{{Трофеј-Лига куп на Франција}}{{Трофеј-Лига куп на Франција}}{{Трофеј-Лига куп на Франција}}<br> [[Суперкуп на Франција]] : '''9''' <br> {{Трофеј-Суперкуп на Франција}}{{Трофеј-Суперкуп на Франција}}{{Трофеј-Суперкуп на Франција}}{{Трофеј-Суперкуп на Франција}}{{Трофеј-Суперкуп на Франција}}{{Трофеј-Суперкуп на Франција}}{{Трофеј-Суперкуп на Франција}}{{Трофеј-Суперкуп на Франција}}{{Трофеј-Суперкуп на Франција}}<br> [[Лига 2 (Франција)|Лига 2]] : '''1'''<br> [[УЕФА Куп на победниците на куповите|Куп на победн. на куповите]] : '''1''' <br>{{Трофеј-КПК}}<br> [[УЕФА Интертото куп|Интертото куп]] : '''1''' <br> {{Трофеј-Интертото куп}}<br> | pattern_la1 = _psg2425h | pattern_b1 = _psg2425h | pattern_ra1 = _psg2425h | pattern_sh1 = | pattern_so1 = | leftarm1 = 091150 | body1 = 091150 | rightarm1 = 091150 | shorts1 = 0A1254 | socks1 = 0A1254 | pattern_la2 = _psg2425a | pattern_b2 = _psg2425a | pattern_ra2 = _psg2425a | pattern_sh2 = _psg2425a | pattern_so2 = | leftarm2 = FFFFFF | body2 = FFFFFF | rightarm2 = FFFFFF | shorts2 = FFFFFF | socks2 = | pattern_la3 = _psg2425t | pattern_b3 = _psg2425t | pattern_ra3 = _psg2425t | pattern_sh3 = _psg2425t | pattern_so3 = _psg2425tl | leftarm3 = f2a4a2 | body3 = f2a4a2 | rightarm3 = f2a4a2 | shorts3 = 000000 | socks3 = 000000 | current = ФК Париз Сен Жермен сезона 2020-2021 }} '''ФК Париз Сен-Жермен,''' (на француски '''''Le Paris Saint-Germain''''', се чита: '''Ле Пари Сен Жермен''') е [[Франција|француски]] [[фудбал]]ски клуб од [[Париз]], кој моментално се натпреварува во првата [[Лига 1 (Франција)|Лига 1]], првото ниво на францускиот фудбал. Својте домашни натпревари, клубот ги игра на стадионот [[Паркот на принцовите]], кој е со капацитет од 48.713 места<ref name="princes">{{наведени вести | title = Parc des Princes | url = https://www.psg.fr/theclub/parcdesprinces | work = PSG.fr | accessdate = 19 July 2017 | url-status= | archiveurl = https://web.archive.org/web/20170819055454/https://en.psg.fr/theclub/parcdesprinces | archivedate = 19 August 2017 | df = dmy-all }}</ref> и е дом на Париз Сен Жермен од 1974 година.<ref name="paris">{{наведени вести | title = Paris Saint-Germain FC | url = http://www.uefa.com/uefachampionsleague/season=2015/clubs/club=52747/profile/index.html | work = UEFA.com | date = 19 June 2013 | accessdate = 18 June 2014 | url-status= | archiveurl = https://web.archive.org/web/20140903025336/http://www.uefa.com/uefachampionsleague/season%3D2015/clubs/club%3D52747/profile/index.html | archivedate = 3 September 2014 | df = dmy-all }}</ref> Клубот е основан во 1970 година.<ref name="history">{{наведени вести | title = Histoire | url = https://www.psg.fr/theclub/history | work = PSG.fr | accessdate = 17 July 2017 | url-status= | archiveurl = https://web.archive.org/web/20170819055454/https://en.psg.fr/theclub/history | archivedate = 19 August 2017 | df = dmy-all }}</ref> До денес ПСЖ е најуспешниот француски клуб во фудбалската историјата со 43 освоени трофеи. На домашната сцена, Парижаните освоиле девет титули од Лига 1, рекордни единаесет Купови на Франција, рекордни седум Лига купови на земјата, рекордни седум трофеи во Суперкупот на Франција и една титула во Лига 2. Во меѓународниот клупски фудбал, тие имаат освоено еден [[УЕФА Куп на победниците на куповите|Куп на победниците на куповите]] и еден [[УЕФА Интертото куп|Интертото куп]], а биле и финалисти во [[УЕФА Лига на шампиони|Лигата на шампионите]] и [[Суперкуп на УЕФА|Суперкупот на Европа]].<ref name="lfp">{{наведени вести|title=PARIS SAINT-GERMAIN|url=http://www.lfp.fr/club/paris-saint-germain|work=LFP.fr|accessdate=2 August 2014|url-status=|archiveurl=https://web.archive.org/web/20140626024419/http://www.lfp.fr/club/paris-saint-germain|archivedate=26 June 2014|df=dmy-all}}</ref>.Основан во 1970 година, клубот е најзначаен за својот професионален тим за фудбал, кој игра на највисоко ниво во француското фудбалско првенство во, [[Лига 1]]. ПСЖ е исто така единствениот клуб што никогаш не испаднал од Лига 1, и е еден од само двата француски клуба кои освоиле голема европска титула,<ref name="euro">{{наведени вести | title = Paris city guide | url = http://www.uefa.com/uefaeuro/hosts/france/city=2470/index.html | work = UEFA.com | accessdate = 4 July 2016 | url-status= | archiveurl = https://web.archive.org/web/20160709044400/http://www.uefa.com/uefaeuro/hosts/france/city%3D2470/index.html | archivedate = 9 July 2016 | df = dmy-all }}</ref> а исто така претставува најпопуларен француски клуб.<ref name="popular">{{наведени вести | title = C'est une première : les Français préfèrent le PSG à l'OM | url = http://www.eurosport.fr/football/ligue-1/2015-2016/c-est-une-premiere-les-francais-preferent-le-psg-a-l-om_sto4936862/story.shtml | work = Eurosport | date = 4 October 2015 | accessdate = 17 April 2017 | url-status= | archiveurl = https://web.archive.org/web/20170418164311/http://www.eurosport.fr/football/ligue-1/2015-2016/c-est-une-premiere-les-francais-preferent-le-psg-a-l-om_sto4936862/story.shtml | archivedate = 18 April 2017 | df = dmy-all }}</ref> Боите на домашниот дрес на ПСЖ се црвена, сина и бела, а амблемот на клубот е составен од истите овие бои со [[Ајфелова кула|Ајфеловата кула]] во средина. Париз Сен Жермен има долгогодишно соперништво со екипата на [[ФК Олимпик Марсеј|Олимпик Марсеј]], со која играат дерби во францускиот фудбал, познато како ''Ле Класик''.<ref name="passion">{{наведени вести | title = France's passion play | url = http://www.fifa.com/classicfootball/clubs/rivalries/newsid=1037223/ | work = FIFA.com | accessdate = 25 February 2013 | url-status= | archiveurl = https://web.archive.org/web/20140422233016/http://www.fifa.com/classicfootball/clubs/rivalries/newsid%3D1037223/ | archivedate = 22 April 2014 | df = dmy-all }}</ref> Во 2011 година, [[Список на емири на Катар|катарскиот емир]] [[Тамим бин Хамад Ал Тани]], станал сопственик на клубот преку државната акционерска организација ''[[Катар Спортс Инвестментс]]'' (QSi).<ref name="qatar">{{наведени вести | title = Le Qatar sans limite | url = http://www.leparisien.fr/psg-foot-paris-saint-germain/le-qatar-sans-limite-07-03-2012-1893594.php | work = Le Parisien | date = 7 March 2012 | accessdate = 7 March 2012 | url-status= | archiveurl = https://web.archive.org/web/20161206095406/http://psgacademybali.com/p/news_detail/paris-saint-germain-multistrada-and-bali-united-team-up-for-indonesian-youth-to-dream-bigger | archivedate = 6 December 2016 | df = dmy-all }}</ref> Преземањето го направило ПСЖ најбогатиот клуб во Франција и еден од најбогатите во светот.<ref name="money">{{наведени вести | title = Paris Saint-Germain, having conquered France, are still working on Qatar | url = http://www.thenational.ae/sport/ligue-1/paris-saint-germain-having-conquered-france-are-still-working-on-qatar | work = The National | date = 30 December 2015 | accessdate = 17 April 2017 | url-status= | archiveurl = https://web.archive.org/web/20170418165643/http://www.thenational.ae/sport/ligue-1/paris-saint-germain-having-conquered-france-are-still-working-on-qatar | archivedate = 18 April 2017 | df = dmy-all }}</ref> ==Историја== Париз Сен-Жермен бил основан на 12 август 1970 година по спојувањето на [[ФК Париз]] - кој бил основан една година порано за да ја пополни празнината за немање топ-клуб во главниот град - и [[: fr: Stade Saint-Germain|Стад Сен Жермен]], основан во 1904 година во [[Сен Жермен-ен-Леј]], роден град на [[Луј XIV од Франција|Луј XIV]].<ref name="history"/> Клубот направил моментален напредок, изборувајќи промоција во [[Лига 1 (Франција)|Лига 1]], освојувајќи ја титулата во [[Лига 2 (Франција)|Лига 2]] во нивната прва сезона.<ref name="paris"/><ref name="hechter">{{cite news | title = La création du PSG de 1970 à 1973 | url = https://parisunited.fr/le-club/la-creation-du-psg-de-1970-a-1973/ | work = Paris United | date = 12 November 2018 | accessdate = 7 March 2019 | archive-date = 2019-03-07 | archive-url = https://web.archive.org/web/20190307173918/https://parisunited.fr/le-club/la-creation-du-psg-de-1970-a-1973/ | url-status = dead }}</ref> Нивниот моментум сепак бил прекинат, кога клубот се разделил во 1972 година.<ref name="paris"/> Така, ФК Париз останал во Лига 1, додека ПСЖ бил административно исфрлен во Дивизија 3.<ref name="psg70">{{cite news | title = Histoire du Paris Saint Germain | url = http://psg70.free.fr/historique.htm | work = PSG70 | accessdate = 2 April 2019}}</ref><ref>{{cite news | title = Le jour où le PSG a investi le Parc | url = https://www.sofoot.com/le-jour-ou-le-psg-a-investi-le-parc-206333.html | work = SoFoot | date = 13 August 2015 | accessdate = 3 April 2019}}</ref> Сепак одмаздата на ПСЖ дошла во 1974 година, кога тие се вратиле во Лига 1, а истата сезона ФК Париз испаднал една лига подолу.<ref name="know">{{cite news | title = Things You Should Know About Paris Saint-Germain FC | url = https://theculturetrip.com/europe/france/paris/articles/9-things-you-should-know-about-paris-saint-germain-f-c/ | work = Culture Trip | date = 14 December 2016 | accessdate = 28 December 2019 | archive-date = 2019-12-28 | archive-url = https://web.archive.org/web/20191228014812/https://theculturetrip.com/europe/france/paris/articles/9-things-you-should-know-about-paris-saint-germain-f-c/ | url-status = dead }}</ref> Истата година клубот се преселил на [[Паркот на принцовите]].<ref name="paris"/><ref name="history"/> Клупските витрини за трофеи ги поздравиле првите одличја кога бил освоен [[Фудбалски куп на Франција|Купот на Франција]] во 1982 и 1983 година, во текот на една деценија обележана од играчи како [[Сафет Сушиќ]], [[Луис Фернандес]] и [[Доминик Рошто]].<ref name="paris"/><ref name="history"/> ПСЖ ја освоил и првата првенствена титула во 1986 година, само за да доживе тежок пад во следните сезони.<ref name="euro"/><ref name="psgfc">{{cite news | title = A brief history of PSG | url = http://www.espnfc.com/story/1135960/a-brief-history-of-psg | work = ESPN FC | date = 17 August 2012 | accessdate = 18 June 2014 | url-status=live | archiveurl = https://web.archive.org/web/20151112132852/http://www.espnfc.com/story/1135960/a-brief-history-of-psg | archivedate = 12 November 2015 | df = dmy-all }}</ref> Но, преземањето од страна на телевизискиот гигант [[Канал +]] го ревитализирала клубот и ПСЖ влегол во нивната златна ера.<ref name="euro"/><ref name="psg">{{cite news | title = PSG firmly in the pantheon | url = https://www.fifa.com/news/psg-firmly-the-pantheon-916919 | work = FIFA.com | date = 17 October 2008 | accessdate = 18 June 2014 | archive-date = 2021-03-07 | archive-url = https://web.archive.org/web/20210307230300/https://www.fifa.com/news/psg-firmly-the-pantheon-916919 | url-status = dead }}</ref> Предводени од [[Давид Жинола]], [[Жорж Веа]] и [[Раи (фудбалер)|Раи]], клубот освоил 9 трофеи во текот на 1990-тите.<ref name="history"/><ref name="psgfc"/> Најзначајно, сепак било тоа што Парижаните ја освоиле својата втора првенствена титула во 1994 година, а потоа и првиот европски трофеј со освојувањето на [[УЕФА Куп на победниците на куповите|Купот на победниците на куповите]] во 1996 година.<ref name="paris"/><ref name="psgfc"/> На почетокот на 21 век, во клубот играле нови ѕвезди. Но, и покрај магијата на [[Роналдињо]] и головите на [[Паулета]], ПСЖ се борел да ги премести височините.<ref name="history"/> Уште пет нови трофеи пристигнале во витрините на клубот во овој период: три во Купот на Франција, еден во Лига купот на Франција и еден во [[УЕФА Интертото купот|Интертото купот]], но клубот станал попознат по тоа што паѓал од една во друга криза.<ref name="psgfc"/><ref name="titles">{{cite news | title = Le Palmarès du PSG | url = https://histoiredupsg.fr/le-palmares-du-psg | work = Histoire du PSG | accessdate = 6 February 2020}}</ref> Поради тоа, Париз Сен Жермен поминал две сезони борејќи се за опстанок, во кои испаѓањето било многу тесно избегнато.<ref name="psg"/> Сето тоа се променило во 2011 година со доаѓањето на новите сопственици, [[Катар Спортс Инвестментс]] (QSi) и претседателот [[Насер Ал-Хелаифи]].<ref name="history"/> Тие воспоставиле исклучително амбициозен проект со цел да го направат ПСЖ клуб од самиот врв на европскиот фудбал.<ref name="history"/> Веднаш по доаѓањето на новите катарски сопственици, како на трака во клубот започнале да "слетуваат" големи имиња како [[Златан Ибрахимовиќ]], [[Тијаго Силва]], [[Единсон Кавани]], [[Нејмар]]<ref>{{наведени вести | title = PSG convinced Neymar signing opens the way to Champions League glory | url = https://www.theguardian.com/football/2017/aug/03/neymar-paris-saint-germain-champions-league-ambitions | work = The Guardian | date = 3 August 2017 | accessdate = 22 September 2017}}</ref> и [[Килијан Мбапе]] со што клубот станал доминантен во францускиот фудбал, освојувајќи седум од последните осум титули во Лига 1.<ref name="titles"/><ref name="spent">{{cite news | title = Paris Saint-Germain's Qatari owners have spent $1.17 billion on players | url = https://www.cnbc.com/2018/09/18/paris-saint-germains-qatari-owners-on-players-and-champions-league.html | work = CNBC.com | date = 18 September 2018 | accessdate = 7 March 2019}}</ref><ref name="transfers">{{cite news | title = PSG Have Spent €1.17Billion On Players And Still Haven't Got Past Champions League QF's | url = http://www.sportbible.com/football/news-reactions-take-a-bow-psg-have-spent-117billion-on-players-and-still-havent-past-ucl-qfs-20190307 | work = SPORTbible | date = 7 March 2019 | accessdate = 25 March 2019 | archive-date = 2019-03-26 | archive-url = https://web.archive.org/web/20190326023933/http://www.sportbible.com/football/news-reactions-take-a-bow-psg-have-spent-117billion-on-players-and-still-havent-past-ucl-qfs-20190307 | url-status = dead }}</ref> Клубот исто така, станал редовен учесник во [[УЕФА Лига на шампиони|Лигата на шампионите]], каде најголемиот успех го оствариле во сезоната [[УЕФА Лига на шампиони 2019/20|2019-2020]] кога стигнале до [[Финале на УЕФА Лигата на шампионите во 2020 година|финалето]] во кое загубиле од {{Fb team (N) Bayern Munchen}} со 0-1.<ref>{{cite news | title = Champions League final: Bayern Munich beats Neymar, Paris Saint-Germain 1-0 (video) | url = https://sports.yahoo.com/champions-league-final-bayern-munich-tops-neymar-paris-saint-germain-10-on-kingsley-comans-strike-video-211742544.html | work = Yahoo Sports | date = 23 August 2020 | accessdate = 30 August 2020}}</ref> ==Хронологија== {| class="toccolours" style="background:white" |- !colspan="5" style="text-align:center; border:1px solid #ff0000; background:#003665" | <span style="color:white"> Хронологија на ФК Париз Сен Жермен</span> |- style="font-size:93%" |valign="top"| |width="100%"| {{Div col|2}} * 1970 - Клубовите ''ФК Париз'' и ''Стад Сен Жермен'' се спојуваат и го формираат '''ФК Париз Сен Жермен'''. * [[ФК Париз Сен Жермен сезона 1970-1971|1970-1971]] - 1. место во [[Лига 2 (Франција)|Дивисион 2]]. {{симбол2|Green Arrow Up.svg|10}} '''Промоција во Дивисион 1'''. * [[ФК Париз Сен Жермен сезона 1971-1972|1971-1972]] - 16. место во [[Дивисион 1 (Франција) 1971-1972|Дивисион 1]]. {{симбол2|Red Arrow Down.svg|10}} '''Испаѓање во Првенство Насионал'''. * [[ФК Париз Сен Жермен сезона 1972-1973|1972-1973]] - 2. место во [[Првенство Насионал]]. {{симбол2|Green Arrow Up.svg|10}} '''Промоција во Дивисион 2'''. * [[ФК Париз Сен Жермен сезона 1973-1974|1973-1974]] - 2. место во [[Лига 2 (Франција)|Дивисион 2]]. {{симбол2|Green Arrow Up.svg|10}} '''Промоција во Дивисион 1'''. * [[ФК Париз Сен Жермен сезона 1974-1975|1974-1975]] - 15. место во [[Дивисион 1 (Франција) 1 1974-1975|Дивисион 1]]. * [[ФК Париз Сен Жермен сезона 1975-1976|1975-1976]] - 14. место во [[Дивисион 1 (Франција) 1975-1976|Дивисион 1]]. * [[ФК Париз Сен Жермен сезона 1976-1977|1976-1977]] - 9. место во [[Дивисион 1 (Франција) 1976-1977|Дивисион 1]]. * [[ФК Париз Сен Жермен сезона 1977-1978|1977-1978]] - 11. место во [[Дивисион 1 (Франција) 1977-1978|Дивисион 1]]. * [[ФК Париз Сен Жермен сезона 1978-1979|1978-1979]] - 13. место [[Дивисион 1 (Франција) 1978-1979|Дивисион 1]]. * [[ФК Париз Сен Жермен сезона 1979-1980|1979-1980]] - 7. место во [[Дивисион 1 (Франција) 1979-1980|Дивисион 1]]. ---- * [[ФК Париз Сен Жермен сезона 1980-1981|1980-1981]] - 5. место во [[Дивисион 1 (Франција) 1980-1981|Дивисион 1]]. * [[ФК Париз Сен Жермен сезона 1981-1982|1981-1982]] - 7. место во [[Дивисион 1 (Франција) 1981-1982|Дивисион 1]] : {{симбол2|Coupe de France.svg|15px}} '''Победник на [[Фудбалски куп на Франција 1981-1982|Купот на Франција]] (1. титула)'''. * [[ФК Париз Сен Жермен сезона 1982-1983|1982-1983]] - 3. место во [[Дивисион 1 (Франција) 1982-1983|Дивисион 1]]. :Четвртфинале во [[УЕФА Куп на победниците на куповите 1982-1983|Купот на победниците на куповите]]. : {{симбол2|Coupe de France.svg|15px}} '''Победник на [[Фудбалски куп на Франција 1982-1983|Купот на Франција]] (2. титула)'''. * [[ФК Париз Сен Жермен сезона 1983-1984|1983-1984]] - 4. место во [[Дивисион 1 (Франција) 1983-1984|Дивисион 1]]. :Второ коло во [[УЕФА Куп на победниците на куповите 1983-1984|Купот на победниците на куповите]]. * [[ФК Париз Сен Жермен сезона 1984-1985|1984-1985]] - 13. место [[Дивисион 1 (Франција) 1984-1985|Дивисион 1]]. :Второ коло во [[Куп на УЕФА 1984-1985|Куп на УЕФА]]. * [[ФК Париз Сен Жермен сезона 1985-1986|1985-1986]] - {{симбол2|Ligue1 trophy.svg}} '''[[Дивисион 1 (Франција) 1985-1986|Шампион на Франција]] (1. титула)'''. * [[ФК Париз Сен Жермен сезона 1986-1987|1986-1987]] - 7. место во [[Дивисион 1 (Франција) 1986-1987|Дивисион 1]]. :Прво коло во [[Куп на шампиони 1986/87|Куп на шампиони]]. * [[ФК Париз Сен Жермен сезона 1987-1988|1987-1988]] - 15. место во [[Дивисион 1 (Франција) 1987-1988|Дивисион 1]]. * [[ФК Париз Сен Жермен сезона 1988-1989|1988-1989]] - 2. место во [[Дивисион 1 (Франција) 1988-1989|Дивисион 1]]. * [[ФК Париз Сен Жермен сезона 1989-1990|1989-1990]] - 5. место во [[Дивисион 1 (Франција) 1989-1990|Дивисион 1]]. :Второ коло во [[Куп на УЕФА 1989-1990|Куп на УЕФА]]. ---- * [[ФК Париз Сен Жермен сезона 1990-1991|1990-1991]] - 9. место во [[Дивисион 1 (Франција) 1990-1991|Дивисион 1]]. * [[ФК Париз Сен Жермен сезона 1991-1992|1991-1992]] - 3. место [[Дивисион 1 (Франција) 1991-1992|Дивисион 1]]. * [[ФК Париз Сен Жермен сезона 1992-1993|1992-1993]] - 2. место [[Дивисион 1 (Франција) 1992-1993|Дивисион 1]]. :Полуфинале во [[Куп на УЕФА 1992-1993|Куп на УЕФА]]. : {{симбол2|Coupe de France.svg|15px}} '''Победник на [[Фудбалски куп на Франција 1992-1993|Купот на Франција]] (3. титула)'''. * [[ФК Париз Сен Жермен сезона 1993-1994|1993-1994]] - {{симбол2|Ligue1 trophy.svg}} '''[[Дивисион 1 (Франција) 1993-1994|Шампион на Франција]] (2. титула)'''. :Полуфинале во [[УЕФА Куп на победниците на куповите 1993-1994|Купот на победниците на куповите]]. * [[ФК Париз Сен Жермен сезона 1994-1995|1994-1995]] - 3. место во [[Дивисион 1 (Франција) 1994-1995|Дивисион 1]]. :Полуфинале во [[УЕФА Лига на шампиони 1994/95|Лигата на шампионите]]. : {{симбол2|Coupe de la Ligue.svg|10px}} '''Победник на [[Лига куп на Франција 1994-1995|Лига купот на Франција]] (1. титула)'''. : {{симбол2|Coupe de France.svg|15px}} '''Победник на [[Фудбалски куп на Франција 1994-1995|Купот на Франција]] (4. титула)'''. * [[ФК Париз Сен Жермен сезона 1995-1996|1995-1996]] - 2. место во [[Дивисион 1 (Франција) 1995-1996|Дивисион 1]]. : {{симбол2|Supercoppa di francia.png|10px}} '''Победник на [[Суперкуп на Франција 1995|Суперкупот на Франција]] (1. титула)'''. : {{симбол2|Coppacoppe.png|15}} '''Победник на [[УЕФА Куп на победниците на куповите 1995-1996|Купот на победниците на куповите]] (1. титула)'''. * [[ФК Париз Сен Жермен сезона 1996-1997|1996-1997]] - 2. место [[Дивисион 1 (Франција) 1996-1997|Дивисион 1]]. :Финалист во [[Суперкуп на УЕФА 1996|Суперкупот на УЕФА]]. :Финалист во [[УЕФА Куп на победниците на куповите 1996-1997|Купот на победниците на куповите]]. * [[ФК Париз Сен Жермен сезона 1997-1998|1997-1998]] - 8. место во [[Дивисион 1 (Франција) 1997-1998|Дивисион 1]]. :Групна фаза во [[УЕФА Лига на шампиони 1997/98|Лигата на шампионите]]. : {{симбол2|Coupe de la Ligue.svg|10px}} '''Победник на [[Лига куп на Франција 1997-1998|Лига купот на Франција]] (2. титула)'''. : {{симбол2|Coupe de France.svg|15px}} '''Победник на [[Фудбалски куп на Франција 1997-1998|Купот на Франција]] (5. титула)'''. * [[ФК Париз Сен Жермен сезона 1998-1999|1998-1999]] - 9. место во [[Дивисион 1 (Франција) 1998-1999|Дивисион 1]]. :Прво коло во [[УЕФА Куп на победниците на куповите 1998-1999|Купот на победниците на куповите]]. : {{симбол2|Supercoppa di francia.png|10px}} '''Победник на [[Суперкуп на Франција 1998|Суперкупот на Франција]] (2. титула)'''. * [[ФК Париз Сен Жермен сезона 1999-2000|1999-2000]] - 2. место во [[Дивисион 1 (Франција) 1999-2000|Дивисион 1]]. ---- * [[ФК Париз Сен Жермен сезона 2000-2001|2000-2001]] - 9. место во [[Дивисион 1 (Франција) 2000-2001|Дивисион 1]]. :Втора групна фаза во [[УЕФА Лига на шампиони 2000/01|Лигата на шампионите]]. * [[ФК Париз Сен Жермен сезона 2001-2002|2001-2002]] - 4. место во [[Дивисион 1 (Франција) 2001-2002|Дивисион 1]]. : {{симбол2|Intertoto.svg|12px}} '''Победник на [[УЕФА Интертото куп 2000|Интертото купот]] (1. титула)'''. :Трето коло во [[Куп на УЕФА 2001-2002|Куп на УЕФА]]. * [[ФК Париз Сен Жермен сезона 2002-2003|2002-2003]] - 11. место во [[Лига 1 (Франција) 2002-2003|Лига 1]]. :Трето коло во [[Куп на УЕФА 2002-2003|Куп на УЕФА]]. * [[ФК Париз Сен Жермен сезона 2003-2004|2003-2004]] - 2. место во [[Лига 1 (Франција) 2003-2004|Лига 1]]. : {{симбол2|Coupe de France.svg|15px}} '''Победник на [[Фудбалски куп на Франција 2003-2004|Купот на Франција]] (6. титула)'''. * [[ФК Париз Сен Жермен сезона 2004-2005|2004-2005]] - 9. место во [[Лига 1 (Франција) 2004-2005|Лига 1]]. :Групна фаза во [[УЕФА Лига на шампиони 2004/05|Лигата на шампионите]]. * [[ФК Париз Сен Жермен сезона 2005-2006|2005-2006]] - 9. место во [[Лига 1 (Франција) 2005-2006|Лига 1]]. : {{симбол2|Coupe de France.svg|15px}} '''Победник на [[Фудбалски куп на Франција 2005-2006|Купот на Франција]] (7. титула)'''. * [[ФК Париз Сен Жермен сезона 2006-2007|2006-2007]] - 15. место во [[Лига 1 (Франција) 2006-2007|Лига 1]]. :Осминафинале во [[Куп на УЕФА 2006-2007|Куп на УЕФА]]. * [[ФК Париз Сен Жермен сезона 2007-2008|2007-2008]] - 16. место во [[Лига 1 (Франција) 2007-2008|Лига 1]]. : {{симбол2|Coupe de la Ligue.svg|10px}} '''Победник на [[Лига куп на Франција 2007-2008|Лига купот на Франција]] (3. титула)'''. * [[ФК Париз Сен Жермен сезона 2008-2009|2008-2009]] - 6. место во [[Лига 1 (Франција) 2008-2009|Лига 1]]. :Четвртфинале во [[Куп на УЕФА 2008-2009|Куп на УЕФА]]. * [[ФК Париз Сен Жермен сезона 2009-2010|2009-2010]] - 13. место во [[Лига 1 (Франција) 2009-2010|Лига 1]]. : {{симбол2|Coupe de France.svg|15px}} '''Победник на [[Фудбалски куп на Франција 2009-2010|Купот на Франција]] (8. титула)'''. ---- * [[ФК Париз Сен Жермен сезона 2010-2011|2010-2011]] - 4. место во [[Лига 1 (Франција) 2010-2011|Лига 1]]. :Осминафинале во [[УЕФА Лига Европа 2010-2011|Лига Европа]]. * [[ФК Париз Сен Жермен сезона 2011-2012|2011-2012]] - 2. место во [[Лига 1 (Франција) 2011-2012|Лига 1]]. :Групна фаза во [[УЕФА Лига Европа 2011-2012|Лига Европа]]. * [[ФК Париз Сен Жермен сезона 2012-2013|2012-2013]] - {{симбол2|Ligue1 trophy.svg}} '''[[Лига 1 (Франција) 2012-2013|Шампион на Франција]] (3. титула)'''. :Четвртфинале во [[УЕФА Лига на шампиони 2012/13|Лигата на шампионите]]. * [[ФК Париз Сен Жермен сезона 2013-2014|2013-2014]] - {{симбол2|Ligue1 trophy.svg}} '''[[Лига 1 (Франција) 2013-2014|Шампион на Франција]] (4. титула)'''. :Четвртфинале во [[УЕФА Лига на шампиони 2013/14|Лигата на шампионите]]. : {{симбол2|Supercoppa di francia.png|10px}} '''Победник на [[Суперкуп на Франција 2013|Суперкупот на Франција]] (3. титула)'''. : {{симбол2|Coupe de la Ligue.svg|10px}} '''Победник на [[Лига куп на Франција 2013-2014|Лига купот на Франција]] (4. титула)'''. * [[ФК Париз Сен Жермен сезона 2014-2015|2014-2015]] - {{симбол2|Ligue1 trophy.svg}} '''[[Лига 1 (Франција) 2014-2015|Шампион на Франција]] (5. титула)'''. :Четвртфинале во [[УЕФА Лига на шампиони 2014/15|Лигата на шампионите]]. : {{симбол2|Supercoppa di francia.png|10px}} '''Победник на [[Суперкуп на Франција 2014|Суперкупот на Франција]] (4. титула)'''. : {{симбол2|Coupe de la Ligue.svg|10px}} '''Победник на [[Лига куп на Франција 2014-2015|Лига купот на Франција]] (5. титула)'''. : {{симбол2|Coupe de France.svg|15px}} '''Победник на [[Фудбалски куп на Франција 2014-2015|Купот на Франција]] (9. титула)'''. * [[ФК Париз Сен Жермен сезона 2015-2016|2015-2016]] - {{симбол2|Ligue1 trophy.svg}} '''[[Лига 1 (Франција) 2015-2016|Шампион на Франција]] (6. титула)'''. :Четвртфинале во [[УЕФА Лига на шампиони 2015/16|Лигата на шампионите]]. : {{симбол2|Supercoppa di francia.png|10px}} '''Победник на [[Суперкуп на Франција 2015|Суперкупот на Франција]] (5. титула)'''. : {{симбол2|Coupe de la Ligue.svg|10px}} '''Победник на [[Лига куп на Франција 2015-2016|Лига купот на Франција]] (6. титула)'''. : {{симбол2|Coupe de France.svg|15px}} '''Победник на [[Фудбалски куп на Франција 2015-2016|Купот на Франција]] (10. титула)'''. * [[ФК Париз Сен Жермен сезона 2016-2017|2016-2017]] - 2. место во [[Лига 1 (Франција) 2016-2017|Лига 1]]. :Осминафинале во [[УЕФА Лига на шампиони 2016/17|Лигата на шампионите]]. : {{симбол2|Supercoppa di francia.png|10px}} '''Победник на [[Суперкуп на Франција 2016|Суперкупот на Франција]] (6. титула)'''. : {{симбол2|Coupe de la Ligue.svg|10px}} '''Победник на [[Лига куп на Франција 2016-2017|Лига купот на Франција]] (7. титула)'''. : {{симбол2|Coupe de France.svg|15px}} '''Победник на [[Фудбалски куп на Франција 2016-2017|Купот на Франција]] (11. титула)'''. * [[ФК Париз Сен Жермен сезона 2017-2018|2017-2018]] - {{симбол2|Ligue1 trophy.svg}} '''[[Лига 1 (Франција) 2017-2018|Шампион на Франција]] (7. титула)'''. :Осминафинале во [[УЕФА Лига на шампиони 2017/18|Лигата на шампионите]]. : {{симбол2|Supercoppa di francia.png|10px}} '''Победник на [[Суперкуп на Франција 2017|Суперкупот на Франција]] (7. титула)'''. : {{симбол2|Coupe de la Ligue.svg|10px}} '''Победник на [[Лига куп на Франција 2017-2018|Лига купот на Франција]] (8. титула)'''. : {{симбол2|Coupe de France.svg|15px}} '''Победник на [[Фудбалски куп на Франција 2017-2018|Купот на Франција]] (12. титула)'''. * [[ФК Париз Сен Жермен сезона 2018-2019|2018-2019]] - {{симбол2|Ligue1 trophy.svg}} '''[[Лига 1 (Франција) 2018-2019|Шампион на Франција]] (8. титула)'''. :Осминафинале во [[УЕФА Лига на шампиони 2018/19|Лигата на шампионите]]. : {{симбол2|Supercoppa di francia.png|10px}} '''Победник на [[Суперкуп на Франција 2018|Суперкупот на Франција]] (8. титула)'''. * [[ФК Париз Сен Жермен сезона 2019-2020|2019-2020]] - {{симбол2|Ligue1 trophy.svg}} '''[[Лига 1 (Франција) 2019-2020|Шампион на Франција]] (9. титула)'''. :Финалист во [[УЕФА Лига на шампиони 2019/20|Лигата на шампионите]]. : {{симбол2|Supercoppa di francia.png|10px}} '''Победник на [[Суперкуп на Франција 2019|Суперкупот на Франција]] (9. титула)'''. : {{симбол2|Coupe de la Ligue.svg|10px}} '''Победник на [[Лига куп на Франција 2019-2020|Лига купот на Франција]] (9. титула)'''. : {{симбол2|Coupe de France.svg|15px}} '''Победник на [[Фудбалски куп на Франција 2019-2020|Купот на Франција]] (13. титула)'''. * [[ФК Париз Сен Жермен сезона 2020-2021|2020-2021]] - во [[Лига 1 (Франција) 2020-2021|Лига 1]]. {{Div col end}} |} ==Бои, дресови и амблеми== ===Бои=== Боите на Париз Сен Жермен се сина, црвена и бела. ===Дресови=== [[File:PSG iconic shirts.png|thumb|right|310px|Трите најиконски дресови во историјата на ПСЖ.]] [[File:Maillotspsg.jpg|thumb|right|300px|Различни дресови низ историјата на ПСЖ.]] Од почетокот до спојувањето со [[ФК Париз]], [[Стад Сен Жермен]] носеле целосно бели дресови.<ref>''Les guides de [[L'Équipe]], Football 1969'', pag. 129.</ref> Во [[1970]] година, новооснованиот Париз Сен Жермен избрал да ги надополни вообичаените бели шорцеви со црвени дресови и сини чорапи, што се боите на Париз.<ref>{{Cite web|language=fr|title=Paris Saint-Germain, la capitale scintille en rouge et bleu|url=http://www.sofoot.com/paris-saint-germain-la-capitale-scintille-en-rouge-et-bleu-214476.html}}</ref> Три години подоцна, дизајнерот [[Даниел Ештер]], новиот сопственик на клубот, создал нов домашен дрес предодреден да стане иконски: тој бил со сина боја со црвена вертикална лента во средината врамена со две бели линии од страните.<ref>{{Cite news|language=fr|author1=Daniel Riolo|title=L'Histoire du Paris Saint-Germain|editor=Hugo Sport|date=2007|page=217|isbn=2-7556-0201-5}}</ref><ref>{{Cite news|language=fr|authore=Michel Kollar|title=La grande histoire du maillot parisien|editor=Hugo Sport|date=2008|page=641|isbn=978-2-7556-0328-6}}</ref> Овој дизајн бил инспириран од една страна од дресот на [[ФК Ајакс|Ајакс]] (Ештер всушност бил обожавател на [[Јохан Кројф]]), од друга страна на типичниот лајфстајл на [[Форд мустанг]], кој се одликувал со присуство на контрастна надолжна лента на хаубата на моторот.<ref>{{Cite web|language=fr|title=Torna la banda Hechter sulle maglie 2020-2021 per i 50 anni del PSG|url=https://www.passionemaglie.it/maglie-psg-2020-2021-nike/}}</ref> Во осумдесеттите години, наследникот [[Френсис Борели]] дополнително го изменил дресот, која стана бела со црвена и сина линија лево. По продажбата на пакетот акции на групата [[Канал +]], шемата дизајнирана од Ештер била обновена, која потоа претрпела неколку измени: во 2000-2001 година била отстранета белата рамка, додека од следната година се префрлиле на сè повеќе темносина, како и понекогаш на децентрализирана примена на црвената лента.<ref>{{нмс|language=fr|url=http://psg70.free.fr/accueil.htm|title=Historique des Maillots}}</ref> Од 2009 година па наваму, имало различни експерименти, кои иако скоро никогаш не ја промашиле шемата „сино со црвена лента“ (синиот дрес со црвени „риги“ од сезоната 2009-2010 и црвената дрес од сезоната 2010-2011), тие одбиле креативни и сложени решенија. На 21 ноември [[2015]], во спомен на жртвите на [[Напади во Париз од ноември 2015|терористичките напади во Париз]], на дресот што го носеле играчите на ПСЖ на првенствениот натпревар во [[Лорјан]] и на двата последователни натпревари, од кои едниот во Лигата на шампионите пишувало ''JE SUIS PARIS''; по трите натпревари дресовите биле продадени, а приходите донирани во добротворни организации.<ref>{{Cite web|language=fr|title=PSG : la très difficile commercialisation du maillot « Je suis Paris »|url=http://rmcsport.bfmtv.com/football/psg-la-tres-difficile-commercialisation-du-maillot-je-suis-paris-933289.html}}</ref> {| | {{Football kit|pattern_la=_whiteborder|pattern_b=|pattern_ra=_whiteborder|leftarm=FF0000|body=FF0000|rightarm=FF0000|shorts=FFFFFF|socks=0000FF|title=1970-1973}} | {{Football kit|pattern_la=_blueborder|pattern_b=|pattern_ra=_blueborder|leftarm=FF0000|body=FF0000|rightarm=FF0000|shorts=FFFFFF|socks=0000FF|title=1971-1973}} | {{Football kit|pattern_la =_whiteborder|pattern_b=_redwhitevertical_PSG|pattern_ra=_whiteborder|pattern_so=|leftarm =000055|body=000055|rightarm=000055|shorts= FF0000|socks= FF0000|title= 1973-1974}} | {{Football kit|pattern_la=_whiteborder|pattern_b=_bluevertical|pattern_ra=_whiteborder|leftarm=FF0000|body=FF0000|rightarm=FF0000|shorts=FF0000|socks=FF0000|title=1974-1975}} | {{Football kit|pattern_la =_whiteborder|pattern_b=_redwhitevertical_PSG|pattern_ra=_whiteborder|pattern_so=|leftarm =000055|body=000055|rightarm=000055|shorts= FF0000|socks= FF0000|title= 1975-1977}} | {{Football kit|pattern_la =_whiteborder|pattern_b=_redwhiteverticalc|pattern_ra=_whiteborder|leftarm=0000FF|body=0000FF|rightarm=0000FF|shorts= FF0000|socks= 0000FF|title= 1977-1978}} | {{Football kit|pattern_la =_whiteborder|pattern_b=_redwhitevertical_PSG|pattern_ra=_whiteborder|pattern_so=_psg70s|leftarm =000055|body=000055|rightarm=000055|shorts= FF0000|socks=000055|title= 1978-1981}} | {{Football kit|pattern_la=|pattern_b=_redbluevertical_PSG|pattern_ra=|leftarm=FFFFFF|body=FFFFFF|rightarm=FFFFFF|shorts=FFFFFF|socks=FFFFFF|title=1981-1990}} | {{Football kit|pattern_la=_redborder|pattern_b=_redbluevertical_PSG|pattern_ra=_redborder|leftarm=FFFFFF|body=FFFFFF|rightarm=FFFFFF|shorts=FFFFFF|socks=FFFFFF|title=1987}} | {{Football kit|pattern_la =_psg92a|pattern_b=_psg92a|pattern_ra=_psg92a|leftarm=0000FF|body=FFFFFF|rightarm=0000FF|shorts=FFFFFF|socks= FFFFFF|title= 1992-1993}} |- | {{Football kit|pattern_la =|pattern_b=_psg9394h|pattern_ra=|leftarm= 15338E|body= 15338E|rightarm= 15338E|shorts= 15338E|socks= EF0624|title= 1993-1994}} | {{Football kit|pattern_la=|pattern_b=_psg9596h|pattern_ra=|leftarm=002E78|body=002E78|rightarm=002E78|shorts=002E78|socks=FF0000|title=1994-1996}} | {{Football kit|pattern_la=_psg9697h|pattern_b=_psg9697h|pattern_ra=_psg9697h|leftarm=233371|body=233371|rightarm=233371|shorts=233371|socks=FF0000|title=1996-1997}} | {{Football kit|pattern_la=_psger9798h|pattern_b=_psger9798h|pattern_ra=_psger9798h|pattern_sh=_psger9798h|pattern_so=_psg98h|leftarm=0000FF|body=0000FF|rightarm=0000FF|shorts=0000FF|socks=FF0000|title=1997-1998}} | {{Football kit|pattern_la=_psger9900h|pattern_b=_psger9900h|pattern_ra=_psger9900h|pattern_sh=_psger9900h|pattern_so=_psger9900h|leftarm=0000FF|body=0000FF|rightarm=0000FF|shorts=0000FF|socks=FF0000|title=1998-2000}} | {{Football kit|pattern_la=_psger0001h|pattern_b=_psger0001h|pattern_ra=_psger0001h|pattern_sh=_psger0001h|pattern_so=_psg0001h|leftarm=0000FF|body=0000FF|rightarm=0000FF|shorts=132460|socks=FFFFFF|title=2000-2001}} | {{Football kit||pattern_la=_psg0102h|pattern_b=_psg0102h|pattern_ra=_psg0102h|pattern_sh=_psg0102h|pattern_so=_psg0102hl|leftarm=2D3D6E|body=2D3D6E|rightarm=2D3D6E|shorts=2D3D6E|socks=FFFFFF|title=2001-2002}} | {{Football kit|pattern_la=_thinwhiteborder|pattern_b=_psg0203h|pattern_ra=_thinwhiteborder |pattern_sh=_psg0203h|pattern_so=_psg0203hl|leftarm=000040|body=2D3D6E|rightarm=000040|shorts=2D3D6E|socks=000040|title=2002-2003}} | {{Football kit||pattern_la=_thinwhiteborder|pattern_b=_psg0304h|pattern_ra=_thinwhiteborder|pattern_so=_psg0304hl|leftarm=000040|body=000040|rightarm=000040|shorts=000040|socks=000040|title=2003-2004}} | {{Football kit|pattern_la=_psg0405h|pattern_b=_psg0405h|pattern_ra=_psg0405h|pattern_so=_psg0405hl|leftarm=000040|body=000040|rightarm=000040|shorts=000040|socks=000040|title=2004-2005}} |- | {{Football kit|pattern_la=_psg0506h |pattern_b =_psg0506h|pattern_ra=_psg0506h|pattern_sh=_psg0506h|pattern_so=_psg0506hl |leftarm= 000040|body= 000040|rightarm= 000040|shorts= 000040|socks= 000040|title=2005-2006}} | {{Football kit|pattern_la= _psg0607h |pattern_b= _psg0607h|pattern_ra = _psg0607h |pattern_sh = |pattern_so = _psg0607hl|leftarm= 000040|body= FFFFFF|rightarm=000040|shorts= 000040|socks= 000040|title=2006-2007}} | {{Football kit|pattern_la = |pattern_b = _psg0708h|pattern_ra =|pattern_sh = _redwhitedown|pattern_so = _whitelinel|leftarm = 000040|body= FFFFFF|rightarm = 000040|shorts = FFFFFF|socks= FF0000|title=2007-2008}} | {{Football kit|pattern_la=_psg0809h |pattern_b = _psg0809h|pattern_ra = _psg0809h|pattern_sh = _psg0809h |pattern_so =_psg1819h|leftarm= 000040|body= FFFFFF|rightarm= 000040|shorts= 000040|socks= 000040|title=2008-2009}} | {{Football kit|pattern_la = _psg_home_0910|pattern_b = _psg_home_0910|pattern_ra = _psg_home_0910|pattern_sh = _red_stripes|pattern_so = _psg0910hl|leftarm= FFFFFF|body= FFFFFF|rightarm= FFFFFF|shorts = 000040|socks= FFFFFF|title=2009-2010}} | {{Football kit|pattern_la=_psg1011h|pattern_b=_psg1011h|pattern_ra=_psg1011h|pattern_sh=|pattern_so=_redtop|leftarm=FF0000|body= FF0000|rightarm= FF0000|shorts=|socks=000040|title=2010-2011}} | {{Football kit|pattern_la=|pattern_b= _psg1112h|pattern_ra=|pattern_so=_psg1112h|leftarm=000040|body=000040|rightarm=000040|shorts=000040|socks=000040| title=2011-2012}} | {{Football kit|pattern_la=|pattern_b= _psg_home_1213|pattern_ra=|pattern_so=|leftarm=000040|body=FFFFFF|rightarm=000040|shorts=000040|socks=000040|title=2012-2013}} | {{Football kit| pattern_la =_psg_home_1314| pattern_b =_psg_home_1314| pattern_ra =_psg_home_1314| pattern_sh =_psg_home_1314| pattern_so =_psg_home_1314| leftarm = 000040| body= 000040| rightarm = 000040| shorts = 000040| socks = 000040|title=2013-2014}} | {{Football kit | pattern_la = | pattern_b = _psg1415h| pattern_ra = | pattern_sh = _psg1415h| pattern_so = _psg1415h| leftarm = 000040| body = 222864| rightarm = 000040| shorts = 000040| socks = 000040|title=2014-2015}} |- | {{Football kit|pattern_la=|pattern_b=_psg1516h|pattern_ra=|leftarm=000036|body=222864|rightarm=000036|shorts=000036|socks=000036|title=2015-2016}} | {{Football kit|pattern_la=_psg1617h|pattern_b=_psg1617H|pattern_ra=_psg1617h|pattern_sh=_psg1617h|pattern_so=_psg1617h|leftarm=000040|body=000040|rightarm=000040|shorts=000040|socks=000040|title=2016-2017}} | {{Football kit|pattern_la=_psg1718H|pattern_b=_psg1718H|pattern_ra=_psg1718H|pattern_sh=_parissg1718h |pattern_so=_parissg1718h|leftarm=651d3f|body=132460|rightarm=651d3f|shorts=132460|socks=132460|title=2017-2018}} | {{Football kit|pattern_la=_psg1819h|pattern_b=_psg1819h|pattern_ra=_psg1819h|pattern_sh=_psg1819h|pattern_so=_psg1819h |leftarm=651d3f|body=132460|rightarm=651d3f|shorts=132460|socks=132460|title=2018-2019}} | {{Football kit|pattern_la=|pattern_b=_parissg1920h |pattern_ra=|pattern_sh=_parissg1920h|pattern_so=|leftarm=00093F|body=000040|rightarm=00093F|shorts= |socks=00093F|title=2019-2020}} |} ===Амблеми=== Низ историјата Париз Сен Жермен имал неколку амблеми. На оригиналниот амблем на се наоѓала сина фудбалска топка со структура на шестаголник, со бела „лепенка“ во која имало црвен брод (позајмен од граѓанскиот амблем во Париз), сето тоа се наоѓало над името на клубот кое било испишано со црвени букви. Во 1972 година се појавило ново лого, во центарот на кое претставена со црвена боја се појавува [[Ајфелова кула|Ајфеловата кула]], нацртано со бели линии, додека под неа се наоѓала кралската лулка на [[Сен Жермен ан Ле]] (алегорија за раѓањето на францускиот крал [[Луј XIV]]). Автор на овој идентитет бил дизајнерот-покровител Даниел Ештер. Во периодите 1982-1986 и 1987-1990, дизајнот на Паркот на принципови бил додаден во долниот дел од логото. Во сезоната 1986-1987 накратко бил користен поедноставен симбол: бел круг со два црвени и сини елементи што ги имплицираат на Ајфеловата кула и сликата на нозете на фудбалерот; следувала реставрацијата на логото на Ештер. Откако групата Канал + ја преземала сопственоста, во деведесеттите години, бил воведен нов амблем дизајниран од уметничкиот директор Етјен Робиал; Ајфеловата кула и кралската лулка исчезнуваат, заменети се со едноставни букви со името на клубот испишани со црвени и сини правоаголници. Меѓутоа, веќе на крајот на дваесеттиот век, менаџерите одлучиле да ги повторат своите чекори, иако со некои измени: на рабовите на амблемот дизајниран од Ештер бил додаден бел круг со транскрипција на името на клубот и годината на основањето. Во 2013 година, новите сопственици од Катар Спорт Инвестментс дополнително го модифицирале логото на клубот, давајќи му посветла сина нијанса, истакнувајќи го зборот Париз и преместувајќи го името Сен Жермен на местото на годината на основање. Во центарот останува стилизираната Ајфелова кула, под која се наоѓа цвет на крин, симбол на градот Сен Жермен и на француската монархија, обоен во златна боја; од друга страна, лулката на Луј XIV исчезнува од амблемот. <gallery perrow="5" caption="Амблеми низ историјата на Париз Сен Жермен"> Податотека:PSG 1970-1972.gif|<center>1970-1972</center> Податотека:PSG 1972.gif|<center>1972-1982 и 1990-1992</center> Податотека:Logo PSG 1982.png|<center>1982-1986 и 1987-1990</center> Податотека:Logo PSG 1986.jpg|<center>1986-1987</center> Податотека:Logo Paris SG 1992.svg|<center>1992-1996</center> Податотека:Logo PSG 1996.png|<center>1995-2002</center> Податотека:Paris Saint-Germain Football Club (logo).png|<center>2002-2010 и 2011-2013</center> Податотека:PSG 40 ans.png|<center>2010-2011</center> Податотека:Paris Saint-Germain Logo.svg|<center>Од 2013</center> </gallery> ==Стадион== [[Податотека:Le Paris Saint-Germain reçoit l'AS Monaco au Parc en Coupe de France le 26 avril 2017.jpg|thumb|right|400px|[[Паркот на принцовите]] во 2017.]] {{main|Паркот на принцовите}} Својте домашни натпревари Париз Сен Жермен ги игра на стадионот [[Паркот на принцовите]], кој има капацитет од 47,929 седечки места. Својот прв натпревар на овој стадион клубот го одиграл на 10 ноември 1973 година, против [[Ред Стар]] во [[Лига 2 (Франција)|Лига 2]]. Првиот натпревар во [[Лига 1 (Франција)|Лига 1]] на овој стадион бил одигран помеѓу [[ФК Париз]] и [[ФК Сошо|Сошо]]. ПСЖ се преселил на овој терен по враќањето во Лига 1 во 1974 година, иронично истата година кога ФК Париз испаднал. До тој момент, тој бил дом на ФК Париз.<ref name="psg70"/><ref>{{cite news | title = A brief history: Paris FC | url = https://medium.com/@thefootballcult/a-brief-history-paris-fc-a06127e2572a | work = thefootballcult – Medium | date = 16 January 2018 | accessdate = 2 April 2019}}</ref> За време на нивните рани години, ПСЖ играл на неколку различни терени, вклучително и на главниот стадион во спортскиот комплекс Стад Мунисипал Жорж Лефер, потоа [[Стад Жан-Бун]], [[Стад де Париз]], па дури и на Паркот на принцовите неколкупати и покрај тоа што на него играл ФК Париз.<ref>{{cite news | title = 1973 – 1978 : Paris se replace sur la scène française | url = https://parisunited.fr/oeil-du-supporter/1973-1978-paris-se-replace-sur-la-scene-francaise/ | work = Paris United | date = 19 November 2018 | accessdate = 7 March 2019 | archive-date = 2019-03-08 | archive-url = https://web.archive.org/web/20190308002900/https://parisunited.fr/oeil-du-supporter/1973-1978-paris-se-replace-sur-la-scene-francaise/ | url-status = dead }}</ref><ref name="grounds">{{cite news | title = Le PSG et Manchester City, les faux jumeaux | url = https://www.lemonde.fr/ligue-des-champions/article/2016/04/06/le-psg-et-manchester-city-les-faux-jumeaux_4897137_1616944.html | work = Le Monde | date = 5 April 2016 | accessdate = 2 April 2019}}</ref> ==Играчи== === Моментален состав === {{Fs start/PSG}} {{Fs player|no=1|name=[[Џанлујџи Донарума]]|nat=ITA|pos=GK}} {{Fs player|no=2|name=[[Ашраф Хакими]]|nat=MAR|pos=DF}} {{Fs player|no=3|name=[[Преснел Кимпембе]]|nat=FRA|pos=DF}} {{Fs player|no=5|name=[[Маркос Аоас Кореја|Маркињос]] {{Капитен}}|nat=BRA|pos=DF}} {{Fs player|no=8|name=[[Фабијан Руис]]|nat=ESP|pos=MF}} {{Fs player|no=9|name=[[Гонсало Рамош]]|nat=POR|pos=FW}} {{Fs player|no=10|name=[[Усман Дембеле]]|nat=FRA|pos=FW}} {{Fs player|no=11|name=[[Марко Асенсио]]|nat=ESP|pos=FW}} {{Fs player|no=14|name=[[Дезире Дуе]]|nat=FRA|pos=FW}} {{Fs player|no=17|name=[[Витиња (фудбалер февруари 2000)|Витиња]]|nat=POR|pos=MF}} {{Fs player|no=19|name=[[Ли Кан-Ин]]|nat=FRA |pos=DF}} {{Fs player|no=21|name=[[Лукас Ернандес]]|nat=FRA|pos=DF}} {{Fs player|no=23|name=[[Рандал Коло Муани]]|nat=FRA|pos=FW}} {{fs mid/PSG}} {{Fs player|no=24|name=[[Сени Мајулу]]|nat=FRA |pos=MF}} {{Fs player|no=25|name=[[Нуно Мендеш]]|nat=POR|pos=DF}} {{Fs player|no=29|name=[[Бредли Баркола]]|nat=FRA|pos=FW}} {{Fs player|no=33|name=[[Ворен Заир-Емри]]|nat=FRA|pos=MF}} {{Fs player|no=35|name=[[Лукас Бералдо]]|nat=BRA|pos=DF}} {{Fs player|no=37|name=[[Милан Шкринијар]]|nat=SVK|pos=DF}} {{Fs player|no=39|name=[[Матвеј Сафонов]]|nat=RUS|pos=GK}} {{Fs player|no=42|name=[[Јорам Заге]]|nat=FRA|pos=DF}} {{Fs player|no=45|name=Науфел Ел Ханаш|nat=MAR|pos=DF}} {{Fs player|no=49|name=[[Ибрахим Мбаје]]|nat=ARG|pos=FW}} {{Fs player|no=51|name=[[Вилијан Пачо]]|nat=ECU|pos=DF}} {{Fs player|no=80|name=[[Арнау Тенас]]|nat=ESP|pos=GK}} {{Fs player|no=87|name=[[Жоао Невеш]]|nat=POR|pos=MF}} {{Fs end}} === Капитени, рекордери и познати играчи === [[File:Coppa UEFA 1992-93 - Napoli vs PSG - George Weah.jpg|thumb|upright|[[Џорџ Веа]], добитник на [[Златна топка 1995|Златната топка 1995]].]] Капитенот на [[Фудбалска репрезентација на Франција|француската фудбалска репрезентација]], [[Жан Џоркаеф]] му се придружил на Париз Сен Жермен во 1970-тата година и така станал првиот професионален играч и прв [[капитен]] на клубот. Моментален капитен на клубот е бразилецот [[Маркос Аоас Кореа|Маркињос]] кој го заменил сонародникот [[Тијаго Силва]]. Официјалната [[интернет]] страница на клубот PSG.fr го избрала [[Португалија|португалецот]] [[Паулета]] за најдобар играч во клупската историја.<ref>{{cite news | title = L'équipe des 40 ans (4/4) | url = http://www.psg.fr/fr/40-ans/900108/40ans-Article/49353/L-equipe-des-40-ans-4-4 | work = PSG.fr | accessdate = 6 November 2010 | archive-date = 2017-01-18 | archive-url = https://web.archive.org/web/20170118030448/http://www.psg.fr/fr/40-ans/900108/40ans-Article/49353/L-equipe-des-40-ans-4-4 | url-status = dead }}</ref> Тој воедно бил и најдобриот стрелец на клубот со 109 постигнати погодоци, сè додека неговиот рекорд не бил соборен од [[Златан Ибрахимовиќ]] во [[2015]] година. Паулета за пет години постигнал 109 погодоци во 211 натпревар, додека на швеѓанецот му биле потребни 137 натпревари да го собори рекордот и застанал на 156 гола.<ref>{{en}} {{cite web|url= http://www.espnfc.com/paris-saint-germain/story/2648473/zlatan-ibrahimovic-becomes-psg-all-time-leading-goal-scorer|title= Zlatan Ibrahimovic nets two penalties to become PSG's all-time top scorer|publisher= espnfc.com|date= 4 ноември 2015|access-date= 27 јуни 2016}}</ref> Подоцна двајцата биле престигнати од уругваецот [[Единсон Кавани]], кој денес е најдобар стрелец во историјата на клубот со точни 200 голови во дресот на ПСЖ. Париз Сен Жермен му должи за својте успеси и на [[Сафет Сушиќ]]. [[Фудбалска репрезентација на Југославија|Југословенскиот репрезентативец]] постигнал 85 гола и остварил рекордна 61 асистенција. Францускиот магазин ''[[France Football]]'' го избрал токму Сушиќ за најдобар играч во клупската историја.<ref>{{cite news | title = Susic, joueur de l'Histoire du PSG | url = http://www.francefootball.fr/FF/breves2010/20100202_114950_susic-joueur-de-l-histoire-du-psg.html | work = [[France Football]] | date = 2 February 2010 | accessdate = 4 June 2010 | archive-date = 2010-02-05 | archive-url = https://web.archive.org/web/20100205193826/http://www.francefootball.fr/FF/breves2010/20100202_114950_susic-joueur-de-l-histoire-du-psg.html | url-status = dead }}</ref> [[Жан-Марк Пилорже]] е играч со бнајмногу настапи за клубот (435). [[Џорџ Веа]] пак е најдобар стрелец на клубот во историјата кога се во прашање европските натпреварувања (16 голови). Тој исто така е првиот (и досега единствениот) играч на ПСЖ кој ја освоил [[Златна топка|Златната топка]] и бил прогласен за најдобар играч од страна на ФИФА. [[Нејмар]] и [[Килијан Мбапе]] се најскапите трансакции во историјата на клубот. Нејмар бил платен 222 милиона [[Евро|евра]] што не е само рекорд на ПСЖ, туку и [[Список на најскапи фудбалски трансфери|најскап трансфер во историјата на фудбалот]].<ref name="Neymar Indy">{{cite news|last1=Lovett|first1=Samuel|title=PSG sign Neymar from Barcelona in £200m world-record deal|url=https://www.independent.co.uk/sport/football/transfers/neymar-psg-signs-barcelona-five-year-world-record-deal-a7875921.html|work=The Independent|accessdate=4 August 2017}}</ref> Роналдињо долго бил најдобро продаден играч, кога преминал од ПСЖ во [[ФК Барселона|Барселона]] за 32 милиона евра.<ref>{{cite news | title = Ronaldinho joins Barcelona | url = http://news.bbc.co.uk/sport2/hi/football/3079815.stm | work = [[BBC Sport]] | date = 20 July 2003 | accessdate = 30 September 2010}}</ref> Тој бил престигнат од сонародникот [[Давид Луис]], кој за 38,5 милиони евра бил продаден на {{Fb team (N) Chelsea}}. ==== Капитени ==== Подолу е даден хронолошкиот список на капитените на ПСЖ.<ref>{{Cite web|url=http://www.lequipemag.fr/avant-hier/diaporama/Les-principaux-capitaines-du-psg/356/|title=Diaporama: Les principaux capitaines du PSG|publisher=L'Equipe|accessdate=3 јуни 2013|language=fr|archiveurl=https://web.archive.org/web/20130117162403/http://lequipemag.fr/avant-hier/diaporama/Les-principaux-capitaines-du-psg/356/|archivedate=17 јануари 2013}}</ref> {{Div col|2}} * {{flagsport|FRA}} [[Жан Џоркаеф]] <small>(1970-1972)</small> * {{flagsport|FRA}} [[Камил Шоки]] <small>(1972-1973)</small> * {{flagsport|FRA}} [[Жан-Пјер Дољани]] <small>(1973-1975)</small> * {{flagsport|POR}} [[Умберто Коељо]] <small>(1975-1976)</small> * {{flagsport|ALG}} [[Мустафа Дахлеб]] <small>(1976-1978)</small> * {{flagsport|FRA}} [[Доминик Батенај]] <small>(1978-1985)</small> * {{flagsport|FRA}} [[Луис Фернандес]] <small>(1985-1986)</small> * {{flagsport|FRA}} [[Жан-Марк Пилорже]] <small>(1986-1987)</small> * {{flagsport|FRA}} [[Фабрис Пулен]] <small>(1987-1988)</small> * {{flagsport|SEN}} [[Умар Сене]] <small>(1988-1990)</small> * {{flagsport|YUG (1943-1992)}} [[Сафет Сушиќ]] <small>(1990-1991)</small> * {{flagsport|FRA}} [[Бруно Жермен]] <small>(1991-1992)</small> * {{flagsport|FRA}} [[Пол Ле Гвен]] <small>(1992-1994)</small> * {{flagsport|FRA}} [[Давид Жинола]] <small>(1994)</small> * {{flagsport|FRA}} [[Ален Рош]] <small>(1994-1995)</small> * {{flagsport|FRA}} [[Бернар Лама]] <small>(1995-1997)</small> * {{flagsport|BRA}} [[Раи (фудбалер)|Раи]] <small>(1997-1998)</small> * {{flagsport|ITA}} [[Марко Симоне]] <small>(1998-1999)</small> * {{flagsport|ALG}} [[Али Бенарбија]] <small>(1999-2000)</small> * {{flagsport|FRA}} [[Ерик Рабесандратана]] <small>(2000)</small> * {{flagsport|FRA}} [[Фредерик Деу]] <small>(2000-2002, 2003-2004)</small> * {{flagsport|ARG}} [[Маурисио Почетино]] <small>(2002-2003)</small> * {{flagsport|FRA}} [[Жозе-Карл Пјер-Фанфан]] <small>(2004-2005)</small> * {{flagsport|POR}} [[Паулета]] <small>(2005-2008)</small> * {{flagsport|FRA}} [[Клод Макелеле]] <small>(2008-2011)</small> * {{flagsport|FRA}} [[Мамаду Сако]] <small>(2011-2012)</small> * {{flagsport|FRA}} [[Кристоф Жале]] <small>(2012)</small> * {{flagsport|BRA}} [[Тијаго Силва]] <small>(2012-2020)</small> * {{flagsport|BRA}} [[Маркос Аоас Кореа|Маркињос]] <small>(2020-денес)</small> {{Div col end}} ====Рекордери==== {{col-begin}} {{col-3}} =====Најмногу настапи===== <ref>[http://www.psg.fr/fr/Actus/101001/Breve/78953/Matuidi-egale-Bathenay-et-Fernandez Matuidi égale Bathenay et Fernandez] {{Семарх|url=https://web.archive.org/web/20170211155628/http://www.psg.fr/fr/Actus/101001/Breve/78953/Matuidi-egale-Bathenay-et-Fernandez |date=2017-02-11 }}, ''psg.fr'', 4 février 2017.</ref> {| class="wikitable right" style="font-size:95%;" | |- ! scope=col style="color:#FFFFFF; background:#003665;" | Мес. ! scope=col style="color:#FFFFFF; background:#003665;" | Играч ! scope=col style="color:#FFFFFF; background:#003665;" | Настапи ! scope=col style="color:#FFFFFF; background:#003665;" | Период |- |align="center" |1|| {{flagsport|FRA}} [[Жан-Марк Пилорже]] ||align="center" |'''435''' ||align="center" |1975 - 1987<br />1988 - 1989 |- |align="center" |2|| {{flagsport|FRA}} [[Силван Арман]] ||align="center" |'''380''' ||align="center" |2004 - 2013 |- |align="center" |3|| {{flagsport|YUG (1943-1992)}} [[Сафет Сушиќ]] ||align="center" |'''344''' ||align="center" |1982 - 1991 |- |align="center" |-|| {{flagsport|FRA}} [[Пол Ле Гвен]] ||align="center" |'''344''' ||align="center" |1991 - 1998 |- |align="center" |5|| {{flagsport|FRA}} [[Бернар Лама]] ||align="center" |'''318''' ||align="center" |1992 - 1997<br />1998 - 2000 |- |align="center" |6|| {{flagsport|BRA}} [[Тијаго Силва]] ||align="center" |'''315''' ||align="center" |2012 - 2020 |- |align="center" |-|| {{flagsport|ITA}} '''[[Марко Верати]]''' ||align="center" |'''315''' ||align="center" |2012 - ''денес'' |- |align="center" |8|| {{flagsport|ALG}} [[Мустафа Дахлеб]] ||align="center" |'''310''' ||align="center" |1974 - 1984 |- |align="center" |9|| {{flagsport|URU}} [[Единсон Кавани]] ||align="center" |'''301''' ||align="center" |2013 - 2020 |- |align="center" |10|| {{flagsport|FRA}} [[Блез Матуиди]] ||align="center" |'''295''' ||align="center" |2011 - 2017 |} {{col-3}} =====Најдобри стрелци===== <ref>[http://www.psg.fr/fr/Actus/003001/Article/78839/Edinson-Cavani-devant-Pauleta Edinson Cavani devant Pauleta !] {{Семарх|url=https://web.archive.org/web/20170202055954/http://www.psg.fr/fr/Actus/003001/Article/78839/Edinson-Cavani-devant-Pauleta |date=2017-02-02 }}, ''psg.fr'', 29 janvier 2017</ref> {| class="wikitable right" style="font-size:95%;" | |- ! scope=col style="color:#FFFFFF; background:#003665;" | Мес. ! scope=col style="color:#FFFFFF; background:#003665;" | Играч ! scope=col style="color:#FFFFFF; background:#003665;" | Голови ! scope=col style="color:#FFFFFF; background:#003665;" | Период |- |align="center" |1|| {{flagsport|URU}} [[Единсон Кавани]] ||align="center" |'''200''' ||align="center" |2013 - 2020 |- |align="center" |2|| {{flagsport|SWE}} [[Златан Ибрахимовиќ]] ||align="center" |'''156''' ||align="center" |2012 - 2016 |- |align="center" |3|| {{flagsport|POR}} [[Паулета]] ||align="center" |'''109''' ||align="center" |2003 - 2008 |- |align="center" |4|| {{flagsport|FRA}} [[Доминик Рошто]] ||align="center" |'''100''' ||align="center" |1980 - 1987 |- |align="center" |5|| {{flagsport|ALG}} [[Мустафа Дахлеб]] ||align="center" |'''98''' ||align="center" |1974 - 1984 |- |align="center" |6|| {{flagsport|CON}} [[Франсоа М'Пеле]] ||align="center" |'''95''' ||align="center" |1973 - 1979 |- |align="center" |7|| {{flagsport|FRA}} '''[[Килијан Мбапе]]'''|| align="center" |'''90'''|| align="center" |2017 - ''денес'' |- |align="center" |8|| {{flagsport|YUG (1943-1992)}} [[Сафет Сушиќ]] ||align="center" |'''85''' ||align="center" |1982 - 1991 |- |align="center" |9|| {{flagsport|ARG}} '''[[Анхел Ди Марија]]'''|| align="center" |'''82'''|| align="center" |2015 - ''денес'' |- |align="center" |10|| {{flagsport|BRA}} [[Раи (фудбалер)|Раи]]|| align="center" |'''72'''|| align="center" |1993 - 1998 |} {{col-3}} [[Податотека:PSG-Shakhter15 (8).jpg|thumb|[[Единсон Кавани]], најдобриот стрелец во историјата на ПСЖ.]] {{col-end}} ==== Список на познати играчи ==== {| |valign="top" width="20%"| ;АВСТРИЈА *{{flagsport|AUT}} [[Рихард Нидербахер]] ;АЛБАНИЈА *{{flagsport|ALB}} [[Лорик Цана]] *{{flagsport|ALB}} [[Едвин Мурати]] ;АЛЖИР *{{flagsport|ALG}} [[Али Бенарбија]] *{{flagsport|ALG}} [[Мустафа Дахлеб]] ;АНГЛИЈА *{{flagsport|ENG}} [[Реј Вилкинс]] *{{flagsport|ENG}} [[Дејвид Бекам]] ;АРГЕНТИНА *{{flagsport|ARG}} [[Маурисио Почетино]] *{{flagsport|ARG}} [[Габриел Хајнце]] *{{flagsport|ARG}} [[Хуан Пабло Сорин]] *{{flagsport|ARG}} [[Освалдо Ардилес]] *{{flagsport|ARG}} [[Карлос Бјанки]] *{{flagsport|ARG}} [[Габриел Калдерон]] *{{flagsport|ARG}} [[Марсело Гаљардо]] *{{flagsport|ARG}} [[Хавиер Пасторе]] *{{flagsport|ARG}} [[Леандро Паредес]] *{{flagsport|ARG}} [[Анхел Ди Марија]] ;БОСНА И ХЕРЦЕГОВИНА *{{flagsport|BIH}} [[Ведад Ибишевиќ]] *{{flagsport|BIH}} [[Вахид Халилхоџиќ]] ;БРАЗИЛ *{{flagsport|BRA}} [[Абел Брага]] *{{flagsport|BRA}} [[Леонардо Араужо|Леоанрдо]] *{{flagsport|BRA}} [[Раи (фудбалер)|Раи]] *{{flagsport|BRA}} [[Роналдињо]] *{{flagsport|BRA}} [[Валдо Фиљо|Валдо]] *{{flagsport|BRA}} [[Рикардо Гомес]] *{{flagsport|BRA}} [[Вампета]] *{{flagsport|BRA}} [[Кристијан Кореа Дионисио|Кристијан]] *{{flagsport|BRA}} [[Тијаго Силва]] *{{flagsport|BRA}} [[Маркос Аоас Кореја|Маркињос]] *{{flagsport|BRA}} [[Нејмар]] |valign="top" width="20%"| ;ГВИНЕЈА *{{flagsport|GUI}} [[Каба Дијавара]] ;ГЕРМАНИЈА *{{flagsport|GER}} [[Кристијан Вернс]] *{{flagsport|GER}} [[Јулијан Дракслер]] ;ИТАЛИЈА *{{flagsport|ITA}} [[Џанлујџи Буфон]] *{{flagsport|ITA}} [[Марко Симоне]] ;ЈУГОСЛАВИЈА *{{flagsport|YUG (1943-1992)}} [[Сафет Сушиќ]] ;КАМЕРУН *{{flagsport|CMR}} [[Модест М'Бами]] *{{flagsport|CMR}} [[Патрик Мбома]] *{{flagsport|CMR}} [[Ерик Максим Шупо-Мотинг]] ;КОНГО *{{flagsport|CON}} [[Франсоа М'Пеле]] ;КОЛУМБИЈА *{{flagsport|COL}} [[Марио Јепес]] ;ЛИБЕРИЈА *{{flagsport|LBR}} [[Џорџ Веа]] ;МАРОКО *{{flagsport|MAR}} [[Талал Ел Каркури]] ;НИГЕРИЈА *{{flagsport|NGA}} [[Џеј Џеј Окоча]] *{{flagsport|NGA}} [[Бартоломеу Огбече]] *{{flagsport|NGA}} [[Годвин Окпара]] ;ПАНАМА *{{flagsport|PAN}} [[Хулио Дели Валдес]] ;ПОРТУГАЛИЈА *{{flagsport|POR}} [[Умберто Коељо]] *{{flagsport|POR}} [[Уго Леал]] *{{flagsport|POR}} [[Елдер Кристовао|Елдер]] *{{flagsport|POR}} [[Даниел Кенеди]] *{{flagsport|POR}} [[Паулета]] |valign="top" width="20%"| ;РУСИЈА *{{flagsport|RUS}} [[Сергеј Семак]] *{{flagsport|RUS}} [[Игор Јановски]] ;СЕНЕГАЛ *{{flagsport|SEN}} [[Сар Бубакар]] *{{flagsport|SEN}} [[Алиу Сисе]] ;СРБИЈА *{{flagsport|SRB}} [[Матеја Кежман]] *{{flagsport|SRB}} [[Даниел Љубоја (фудбалер)|Даниел Љубоја]] *{{flagsport|SRB}} [[Марко Пантелиќ]] ;ТУНИС *{{flagsport|TUN}} [[Селим Бен Ашур]] ;УРУГВАЈ *{{flagsport|URU}} [[Единсон Кавани]] *{{flagsport|URU}} [[Кристијан Родригес]] ;ФРАНЦИЈА *{{flagsport|FRA}} [[Никола Анелка]] *{{flagsport|FRA}} [[Жоселин Англома]] *{{flagsport|FRA}} [[Доминик Баратели]] *{{flagsport|FRA}} [[Доминик Батенај]] *{{flagsport|FRA}} [[Жоел Батс]] *{{flagsport|FRA}} [[Даниел Браво]] *{{flagsport|FRA}} [[Беноа Кое]] *{{flagsport|FRA}} [[Хосе Кобос]] *{{flagsport|FRA}} [[Патрик Колетер]] *{{flagsport|FRA}} [[Фредерик Деу]] *{{flagsport|FRA}} [[Викаш Дорасо]] *{{flagsport|FRA}} [[Силван Дистен]] *{{flagsport|FRA}} [[Жан-Пјер Дољани]] *{{flagsport|FRA}} [[Рајмонд Доменех]] *{{flagsport|FRA}} [[Жан Џоркаеф]] *{{flagsport|FRA}} [[Јури Џоркаеф]] *{{flagsport|FRA}} [[Дидје Доми]] *{{flagsport|FRA}} [[Луис Фернандес]] *{{flagsport|FRA}} [[Лоран Фурније]] *{{flagsport|FRA}} [[Давид Жинола]] *{{flagsport|FRA}} [[Венсан Герен]] *{{flagsport|FRA}} [[Жан-Ноел Ук]] |valign="top" width="20%"| *{{flagsport|FRA}} [[Жерар Жанвион]] *{{flagsport|FRA}} [[Филип Жанол]] *{{flagsport|FRA}} [[Антоан Комбуар]] *{{flagsport|FRA}} [[Бернар Лама]] *{{flagsport|FRA}} [[Жан-Мишел Ларке]] *{{flagsport|FRA}} [[Пол Ле Гвен]] *{{flagsport|FRA}} [[Франсис Ласер]] *{{flagsport|FRA}} [[Лионел Летизи]] *{{flagsport|FRA}} [[Патрис Локо]] *{{flagsport|FRA}} [[Блез Матуиди]] *{{flagsport|FRA}} [[Килијан Мбапе]] *{{flagsport|FRA}} [[Бруно Н'Готи]] *{{flagsport|FRA}} [[Давид Н'Гог]] *{{flagsport|FRA}} [[Жозе-Карл Пјер-Фанфан]] *{{flagsport|FRA}} [[Жан-Марк Пилорже]] *{{flagsport|FRA}} [[Адријан Рабио]] *{{flagsport|FRA}} [[Лоран Робер]] *{{flagsport|FRA}} [[Ален Рош]] *{{flagsport|FRA}} [[Доминик Рошто]] *{{flagsport|FRA}} [[Жан-Лук Сасус]] *{{flagsport|FRA}} [[Амара Симба]] *{{flagsport|FRA}} [[Даниел Ксуереб]] ;ХРВАТСКА *{{flagsport|CRO}} [[Ивица Шурјак]] *{{flagsport|CRO}} [[Златко Вујовиќ]] ;ЦРНА ГОРА *{{flagsport|MNE}} [[Бранко Бошковиќ]] ;ЧАД *{{flagsport|CHD}} [[Набатинге Токо]] ;ЧЕШКА *{{flagsport|CZE}} [[Давид Розенал]] ;ШВЕДСКА *{{flagsport|SWE}} [[Златан Ибрахимовиќ]] ;ШПАНИЈА *{{flagsport|ESP}} [[Микел Артета]] *{{flagsport|ESP}} [[Енрике де Лукас]] |} ==Управа и стручни кадри== [[File:Nasser Al-Khelaifi.jpg|thumb|170px|alt=Nasser Al-Khelaifi.|[[Насер Ал-Хелаифи]]]] ===Управен одбор=== {| class="wikitable plainrowheaders sortable" style="text-align:left" |- !{{Tooltip|Позиција|Улога во клубот}} !{{Tooltip|Име|Националност, име и презиме}} |- | Сопственик | {{flagsport|QAT}} [[Тамим бин Хамад Ал Тани]] |- | Мнозински акционер | {{flagsport|QAT}} [[Катар Спортс Инвестментс]] |- | Претседател | {{flagsport|QAT}} [[Насер Ал-Хелаифи]] |- | Заменик Генерален директор | {{flagsport|FRA}} [[Жан-Клод Блан]] |- | Генерален секретар | {{flagsport|FRA}} Викторијано Мелеро |- | Спортски директор | {{flagsport|BRA}} [[Леонардо Араужо|Леонардо]] |- | Асистент спортски директор | {{flagsport|ITA}} Анџело Кастелаци |} [[File:2019-07-17 SG Dynamo Dresden vs. Paris Saint-Germain by Sandro Halank–175.jpg|thumb|170px|alt=Test game, 17th July 2019: SG Dynamo Dresden vs. Paris Saint-Germain 1:6 (0:3).|[[Томас Тухел]]]] ===Тренерски штаб=== {| class="wikitable plainrowheaders sortable" style="text-align:left" |- !{{Tooltip|Позиција|Улога во клубот}} !{{Tooltip|Име|Националност, име и презиме}} |- | Тренер | {{flagsport|GER}} [[Томас Тухел]] |- | Помошник тренер | {{flagsport|GER}} Арно Михелс<br />{{flagsport|FRA}} [[Зумана Камара]]<br />{{flagsport|HUN}} [[Жолт Лев]] |- | Тренер на голманите | {{flagsport|ITA}} [[Џанлука Спинели]] |- | Тренер за физичка подготовка | {{flagsport|GER}} Рајнер Шреј |- | Фитнес тренер | {{flagsport|FRA}} Никола Мајер |- | Видео анализатор | {{flagsport|GER}} Бењамин Вебер |} == Тренери == {{col-begin}} {{col-4}} * {{flagsport|FRA}} [[Пјер Филипон]] (1970—1972) * {{flagsport|FRA}} [[Роберт Викот]] (1972—1973) * {{flagsport|FRA}} [[Жист Фонтен]] и [[Роберт Викот]] (1973—1975) * {{flagsport|FRA}} [[Жист Фонтен]] (1975—1976) * {{flagsport|YUG (1943-1992)}} [[Велибор Васовиќ]] (1976—1977) * {{flagsport|YUG (1943-1992)}} [[Илија Пантелиќ]] и {{flagsport|FRA}} [[Пјер Алонзо]] (1977) * {{flagsport|FRA}} [[Жан-Мишел Ларке]] (1977—1978) * {{flagsport|YUG (1943-1992)}} [[Велибор Васовиќ]] (1978—1979) * {{flagsport|FRA}} [[Пјер Алонзо]] и [[Камил Шоки]] (1979) {{col-4}} * {{flagsport|FRA}} [[Жорж Пејрош]] (1979—1983 * {{flagsport|FRA}} [[Лусијен Ледук]] (1983—1984) * {{flagsport|FRA}} [[Жорж Пејрош]] (1984—1985) * {{flagsport|FRA}} [[Кристијан Кост]] (1985) * {{flagsport|FRA}} [[Жерар Улие]] (1985—1987) * {{flagsport|FRA}} [[Ерик Момбер]] (1987—1988) * {{flagsport|FRA}} [[Ерик Момбер]] и {{flagsport|FRA}} [[Жерар Улие]] (1988) * {{flagsport|CRO}} [[Томислав Ивиќ]] (1988—1990) * {{flagsport|FRA}} [[Анри Мишел]] (1990—1991) {{col-4}} * {{flagsport|POR}} [[Артур Жорже]] (1991—1994) * {{flagsport|FRA}} [[Луис Фернандес]] (1994—1996) * {{flagsport|BRA}} [[Рикардо Гомеш (тренер)|Рикардо]] и {{flagsport|FRA}} [[Жоел Батс]] (1996—1998) * {{flagsport|FRA}} [[Алан Жирес]] (1998) * {{flagsport|POR}} [[Артур Жорже]] (1998—1999) * {{flagsport|FRA}} [[Филип Бержеро]] (1999—2000) * {{flagsport|FRA}} [[Луис Фернандес]] (2000—2003) * {{flagsport|BIH}} [[Вахид Халилхоџиќ]] (2003—2005) * {{flagsport|FRA}} [[Лоран Фурније]] (2005) {{col-4}} * {{flagsport|FRA}} [[Ги Лакомб]] (2005—2007) * {{flagsport|FRA}} [[Пол Ле Гвен]] (2007—2009) * {{flagsport|FRA}} [[Антоан Комбуар]] (2009—2011) * {{flagsport|ITA}} [[Карло Анчелоти]] (2011—2013) * {{flagsport|FRA}} [[Лоран Блан]] (2013—2016) * {{flagsport|ESP}} [[Унаи Емери]] (2016—2018) * {{flagsport|GER}} [[Томас Тухел]] (2018—2020) * {{flagsport|ARG}} [[Маурисио Почетино]] (2020—2022) * {{flagsport|FRA}} [[Кристоф Галтије]] (2022—денес) {{col-end}} == Титули == === Домашни === * '''{{Трофеј-Франција (Лига 1)}} [[Лига 1 (Франција)|Лига 1]]''' ** '''Шампион (9) :''' 1985-1986, 1993-1994, 2012-2013, 2013-2014, 2014-2015, 2015-2016, 2017–2018, 2018–2019, 2019–2020 ** Вицешампион (8) : 1988-1989, 1992-1993 <ref>Сезоната ја обележал корупцискиот скандал за кој била обвинета екипата на [[ФК Олимпик Марсеј|Олимпик Марсеј]], по што титулата им била одземена, а [[Canal+]] (тогашниот сопственик на клубот) одбил да ја прифати титулата на ПСЖ, како второпласиран зад Марсеј, затоа што каналот не сакал да се замери со својте покрајински претплатници.</ref>, 1995-1996, 1996-1997, 1999-2000, 2003-2004, 2011-2012, 2016-2017. * '''[[Лига 2 (Франција)|Лига 2]]''' ** '''Шампион (1) :''' 1970-1971. ** Вицешампион (1) : 1973-1974. * '''{{Трофеј-Куп на Франција}} [[Фудбалски куп на Франција|Куп на Франција]]''' ** '''Победник (13)''' '''рекорд''' : 1981-1982, 1982-1983, 1992-1993, 1994-1995, 1997-1998, 2003-2004, 2005-2006, 2009-2010, 2014-2015, 2015-2016, 2016-2017, 2017–2018, 2019–2020. ** Финалист (5) : 1984-1985, 2002-2003, 2007-2008, 2010-2011, 2018–2019. * '''{{Трофеј-Лига куп на Франција}} [[Лига куп на Франција во фудбал|Лига куп на Франција]]''' ** '''Победник (9)''' '''рекорд''' : 1994-1995, 1997-1998, 2007-2008, 2013-2014, 2014-2015, 2015-2016, 2016-2017, 2017–2018, 2019–2020 ** Финалист (1) : 1999-2000. * '''{{Трофеј-Суперкуп на Франција}} [[Суперкуп на Франција]]''' ** '''Победник (9) :''' 1995, 1998, 2013, 2014, 2015, 2016, [[Суперкуп на Франција 2017|2017]], [[Суперкуп на Франција 2018|2018]], 2019. ** Финалист (4) : 1986, 2004, 2006, 2010. === Меѓународни=== * '''{{Трофеј-КПК}} [[УЕФА Куп на победниците на куповите|Куп на победници на купови]]''' ** '''Победник (1) :''' 1995-1996. ** Финалист (1) : 1996-1997. *'''{{Трофеј-Интертото куп}} [[Интертото куп]]''' ** '''Победник (1) :''' 2001. '''останати пласмани''' * [[УЕФА Лига на шампиони]] ** Финалист (1) : 2019-2020. * [[Суперкуп на УЕФА|Суперкуп на Европа]] ** Финалист (1) : 1996. == Наводи== {{reflist}} == Надворешни врски == {{Commons category|Paris Saint-Germain Football Club}} *[https://www.psg.fr/ PSG.FR - Матична страна] {{Семарх|url=https://web.archive.org/web/20190629132438/https://www.psg.fr/ |date=2019-06-29 }} *[https://www.ligue1.fr/clubs?id=paris-saint-germain Париз Сен Жермен на мрежното место на Лига 1] {{Семарх|url=https://web.archive.org/web/20200322124547/https://www.ligue1.fr/clubs?id=paris-saint-germain |date=2020-03-22 }} *[https://www.uefa.com/teamsandplayers/teams/club=52747/profile/ Париз Сен Жермен на мрежното место на УЕФА] {{Лига 1 (Франција)}} {{G-14}} {{нормативна контрола}} [[Категорија:ФК Париз Сен Жермен| ]] [[Категорија:Фудбалски клубови од Франција]] [[Категорија:Спортот во Париз]] ifkorueby1yc05977vnt5viamg0bkn1 14 1196930 5381407 3722012 2025-06-18T18:50:51Z Dandarmkd 31127 5381407 wikitext text/x-wiki {{престземја|195|0|Македонија}} [[Категорија:Престаноци во 1950 година во Југославија]] 1bf7sf8p71jj0k6abnreo2ezmuwiztk 0 1212927 5381496 5299499 2025-06-19T09:16:11Z InternetArchiveBot 92312 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 5381496 wikitext text/x-wiki {{Инфокутија за велосипедист | name = Феликс Вјенќек | image = | caption = | fullname = Феликс Вјенќек | birth_date = {{birth date|1904|11|10|df=yes}} | birth_place = [[Игнацов (Полска)|Игнацов]], {{ПОЛ}} | death_date = {{death date and age|1978|8|17|1904|11|10|df=yes}} | death_place = [[Лоѓ]], {{ПОЛ}} | height = | weight = | currentteam = | discipline = друмски велосипедизам | role = возач | ridertype = | amateuryears1 = | amateurteam1 = | proyears1 = | proteam1 = | majorwins = '''[[Етапна трка|Етапни трки]]''' : [[Трка околу Полска]] (1928) | medaltemplates = | show-medals = }} '''Феликс Вјенќек''' ({{lang-pl|Feliks Więcek}}; [[1904]] &ndash; [[1978]]) — [[Полска|полски]] професионален [[друмски велосипедист]].<ref name="bio">{{нмс|url=http://www.cyclingarchives.com/coureurfiche.php?coureurid=9761|title=Feliks Więcek|accessdate=28 март 2015|work=Cycling Archives|archive-date=2017-08-23|archive-url=https://web.archive.org/web/20170823205652/http://www.cyclingarchives.com/coureurfiche.php?coureurid=9761|url-status=dead}}</ref> Го освоил првото издание во 1928 година на [[Трка околу Полска|Трката околу Полска]].<ref name="Pologne">{{нмс|url=http://www.cyclingarchives.com/wedstrijdfiche.php?wedstrijdid=418|title=Tour de Pologne|accessdate=28 март 2015|work=Cycling Archives|archive-date=2019-07-21|archive-url=https://web.archive.org/web/20190721082204/http://cyclingarchives.com/wedstrijdfiche.php?wedstrijdid=418|url-status=dead}}</ref> == Наводи == {{наводи}} == Надворешни врски == * {{Cycling archives}} * {{CQ ranking}} * {{ProCyclingStats}} {{Полска-велосипедист-никулец}} {{ОСНОВНОПОДРЕДУВАЊЕ:Вјенќек, Феликс}} [[Категорија:Родени во 1904 година]] [[Категорија:Починати во 1978 година]] [[Категорија:Полски велосипедисти]] 4s2w6n3q2dgq2dseoqta6auc6162xgv 0 1241167 5381426 5234646 2025-06-18T20:41:19Z InternetArchiveBot 92312 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 5381426 wikitext text/x-wiki {{Инфокутија Место во Германија |image_coa = DEU Thomasburg COA.svg |image_photo = Thomasburger kirche.JPG |image_caption = Црквата „Св. Петар и Павле“ во Томасбург |lat_deg = 53 |lat_min = 14 |lat_sec = 00 |lon_deg = 10 |lon_min = 40 |lon_sec = 00 |image_plan = Thomasburg in LG.svg |state = Niedersachsen |district = Линебург |Samtgemeinde = Остхајде |elevation = 54 |area = 26.69 |population = 1311 |Stand = 2007-12-31 |postal_code = 21401 |area_code = 05859 |licence = LG |Gemeindeschlüssel = 03 3 55 036 |divisions = 5 |Straße = Dannhopweg 5 |Website = [https://thomasburg.jimdo.com/ thomasburg.jimdo.com/] |mayor = Дитер Шредер |party = SPD }} '''Томасбург''' ({{lang-de|Thomasburg}}) — општина во округот [[Линебург (округ)|Линебург]], во сојузната покраина [[Долна Саксонија]], [[Германија]]. == Географија == === Местоположба === Фасторф се наоѓа на западниот крај од Природниот парк Брег на Елба-Дравен на реката [[Неце (река)|Неце]]. === Општински единици === Општината Томасбург се состои од следниве единици: * Бафендорф * Раденбек (со Венекат и Вихелн) == Наводи == {{наводи}} == Надворешни врски == {{Ризница-ред|Thomasburg (Landkreis Lüneburg)|Томасбург}} * [https://thomasburg.jimdo.com/ Официјална страница] {{Семарх|url=https://web.archive.org/web/20200807090301/https://thomasburg.jimdo.com/ |date=2020-08-07 }} {{de}} {{Градови во Линебург (округ)}} {{Нормативна контрола}} {{ДолнаСаксонија-гео-никулец}} [[Категорија:Линебург (округ)]] lcp50vv1dyogs668k3jess2ozlmuwqn 0 1242922 5381507 5340080 2025-06-19T10:25:38Z InternetArchiveBot 92312 Rescuing 0 sources and tagging 1 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 5381507 wikitext text/x-wiki {{Infobox person |name = Филип Вишњиќ |native_name = Филип Вишњић |native_name_lang = sr |image = Filip Višnjić Знаменити Срби XIX. века.jpg |image_size = 200px |caption = Филип Вишњиќ на цртеж на Јосиф Даниловац, 1901&nbsp;г. |birth_date = 1767 |birth_place = [[Горна Трнова]], [[Босански Пашалак]] |death_date = {{година на смрт и возраст|1834|1767}} |death_place = [[Вишњиќево|Грк]], [[Австриско Царство]] |known_for = [[српски еписки народни песни]] }} [[Податотека:Trnova-Visnjic.jpg|десно|мини|Спомен-плоча во Горна Трнова, на местото на родната куќа на Филип Вишњиќ]] [[Податотека:Loznica_047.jpg|мини|300x300п|Споменик во [[Лозница]]]] [[Податотека:Višnjićevo_035.jpg|мини|300x300п|Споменик во Вишњиќево]] '''Филип Вишњиќ''' ({{lang-sr|Филип Вишњић}}; 1767 - 1834) — еден од најпознатите [[Срби|српски]] [[гусла]]ри и творци на српски народни песни. Филип Вишњиќ е роден во [[Мајевица]], во селото [[Горна Трнова]] кај [[Угљевиќ]], каде што се планирало да се изгради реплика на неговата родна куќа.<ref>[http://www.novosti.rs/vesti/planeta.300.html:454847-Gornja-Trnova-Grade-dom-Filipa-Visnjica Граде дом Филипа Вишњића („Вечерње новости“, 20. септембар 2013)]</ref> Ослепен од [[големи сипаници]] како дете, Вишњиќ станал професионален пејач. Со [[гусла]]та во рацете, тој патувал низ [[Босански Пашалак|босанскиот пашалук]], и пошироко, сè до [[Скадар]]. По селата и на [[манастир]]ските собори им пеел на Србите, а минувајќи низ градовите пеел по дворовите на турските прваци. Публика барала различни песни, па Вишњиќ имал два различни репертоари, едниот за неговите христијани, а другиот за муслиманските слушатели. Неговите песни за [[Свети Сава]] карактеристични за монашкиот, [[Хагиографија|хагиографски]] репертоар на слепите пејачи. == Живот == Тој бил од богато семејство Вилиќ. Неговиот татко рано починал. Откако мајка му се премажила во селото Меѓаше, со себе го зела и четиригодишниот син. Според нејзиниот прекар - Вишња - Филип го добил и презимето. Во осмата година Филип Вишњиќ заболел од сипаници, кои оставиле лузни на лицето и му го одземале видот. Во 1787 г. Вилиќи ги снашла несреќа. Застанувајќи кај нивната куќа, турски насилници ја нападнале честа на една од жените, убавата Ѓурѓија. За да се одмаздат за штетата, Вилиќи пресекле еден Турчин, а друг го обесиле пред куќата на слива со јажето од неговиот коњ. Казната наскоро пристигнала. Сите полнолетни мажи, тројца чичковци и еден вујко, биле одведени во Зворник и убиени. На семејствата им било одземено кралското право, а името на Вилиќ било речиси избришано. За Филип немало веќе леб на старото огниште, ниту на новото, оти и мајка му умрела во тие години. Учејќи да свири на гусли, младичот го напуштил Меѓаше, борејќи се по патиштата и со песна молел за леб. Со години патувал, го посетувал босанскиот пашалук, Херцеговина и дошол во Скадар. По селата и околу манастирот пеел во христијаните, а ги посетувал и дворовите на муслиманските поглавари кои го примиле со почит. == Творештво == Покрај тоа што бил уредник на стари песни, Филип Вишњиќ бил и творец на нови песни. Меѓу другите негови песни се издвојуваат: * Смртта на Крали Марко; една од најдобрите песни за најпопуларниот херој на српската епопеја * Две песни од хагиографски карактер, за Свети Сава * Песната на Хајдук за мегданот на [[Бајо Пивљанин|Баја Пивљанин]] и бегот Љубовиќ * Тринаесет песни за Првото српско востание Тринаесет песни „од времето на Караѓорѓе“, заедно со неколку други понезначајни песни од другите пејачи, го сочинуваат последниот, востанички циклус на српската народна епопеја. Нови песни за нови настани создале други пејачи во тоа време, меѓу нив и еден од најголемите, Старац Рашко, но сите заостануваат зад песните што ги пееле за старите времиња. Филип Вишњиќ, пак, се искачил меѓу првите со нови песни. == Тематика == Не е познато какви песни ѝ пеел на турската публика, но сигурно биле муслимански песни, за подвизи на познати босански херои. Одредени детали во песните со христијанска тема индиректно укажуваат на неговото познавање на муслиманските епови како и на животот и разбирањето на исламскиот свет. На пример, во песната Смртта на Марко Крале постои посебен однос помеѓу јунакот и неговиот коњ. Шарац плаче, очекувајќи дека господарот ќе му умре, а Марко, пред смртта, го убива и го закопува („подобро Шарац отколку брат Андрија“). Двата детали, како што покажува Владан Недиќ (1981, 27), потекнуваат од Турците, бидејќи само во муслиманските песни на Балканот коњите плачат поради разделбата со господарите и само исламските воини го негувале обичајот „за среќа да ги закопуваат коњите“. Многу други детали во песните на Вишњиќ можат да се разберат само ако се има предвид неговото блиско познавање на муслиманскиот свет, знаење кое во одредени моменти се претворило во своевидно поетско поистоветување со тој свет. Вишњиќ не само што ги дал ликовите на турските тирани, Фочиќ Мехмед-ага, капетанот Кулин и други, туку ги насликал и ликовите на добри [[Турци]], како што се императорот Мурат или старецот Фочо кој татковски се грижи за рајот („но гледајте го рајот како синови“ - тој необичен политички совет цар Мурат им го дава на своите везири, во Косово, на смртната постела). Некои моменти велат дека пејачот имал слух за духовната култура на исламскиот свет. Во песните на старецот Рашка од „книгите на антиквитетите“ се читаат тајните на минатите и идните времиња. Со Филип Вишњиќ, муслиманските свети книги ја имаат истата улога, „книгите на ангелот“, како што ги нарекува поетот. Понекогаш оваа наклонетост кон туѓиот свет добива елегичен призвук, како на пр во стихот „Патишта ќе сакаат Турци, а Турци никаде ќе нема“, во кој носталгичната перспектива на поразениот непријател е внесена во визијата за идното ослободување. == Време на креативност == Најважниот момент во животот на Филип Вишњиќ е неговото префрлање во Србија во [[1809]] година. До тој момент немал компонирано ниту една нова песна. Директниот контакт со настаните од востанието бил моментот на неговото раѓање како поет. Некогаш талкал по земјата, пеејќи песни од антиката, а сега е на местото каде што се пишувала историјата. Се дружел со востанички војводи, добивал награди и признанија. Живеел најмногу во близина на бојното поле [[Дрина]]. Понекогаш тој бил во самиот оган на судирите. Така се нашол и во опколената Лозница, меѓу нејзините бранители, за која пее Сима Милутиновиќ Сарајлија во својата „Србинките“ (песна „Дика слеп“). == Првото српско востание == [[Податотека:Filip_Visnjic_guslar.jpg|десно|мини| Филип Вишњиќ - детал од споменикот на косовските херои во Крушевац]] Првото српско востание го дочекал во својата татковина. Слушал како турските војски се собираат на Дрина и одат да го задушат бунтот, како и нивното бегство по големосрпската победа на Мисара. Со српската војска која во 1809 г. тој се повлекол од Шемберија и побегнал во Србија. Оттогаш, слепиот гуслар ќе живее на бојното поле Дрина, кај Бојник. Тој некогаш се наоѓал и среде престрелка, како 1810 година. кога со својата песна ги поттикнал востаниците да ја бранат Лозница. По битката, Вишњиќ му запеал и на [[Караѓорѓе Петровиќ|Караѓорѓе]], тивкиот водач, кој проговорил неколку зборови со него. Бил омилен гостин во куќите на востаничките војводи Лука Лазаревиќ и Стојан Чупиќ. Стојан Чупиќ му подарил на Вишњиќ коњ за песната ''Битка кај Салаш'', па тој извесно време патувал низ Србија со коњска кола. == Периодот по Првото српско востание == По распадот на Првото српско востание, Филип Вишњиќ се преселил во [[Срем]] и се населил во селото Грку, денешен Вишњиќ. Во ова село живеел на сличен начин како и пред востанието, но во сосема други прилики; одел по селата и градовите низ Срем, [[Славонија]], Бачка, [[Банат]], пеејќи песни. Но, сега неговиот репертоар бил сосема поинаков. Во него главно место заземале песните за српскиот бунт, кои самиот ги пеел. Во манастирот Шишатовац, [[1815]] г. година се сретнал со [[Вук Караџиќ]], кој ги напишал неговите седумнаесет песни, четири стари и тринаесет нови, востанички. Во Шишатовац, Филип Вишњиќ често му гостувал на тогаш водечкиот српски поет [[Лукијан Мушицки]]. На овие средби меѓу „Српскиот [[Хомер]]“<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.rastko.rs/rastko-drina/umetnost/knjizevnost/usmena/visnjic/maticki.htm|title=Филип Вишњић — певач и песник|date=|work=[[Пројекат Растко]]|accessdate=27 април 2016}}</ref> и „Српскиот [[Хорациј]]“ ви должиме и неколку информации за животот и начинот на работа на Вишњиќ. Тој му раскажал на [[Лукијан Мушицки|Мушицки]] како создава песни: ги прашувал воините кога се враќаат од бојното поле, кој води, каде се бореле, кој бил убиен, кога одат против итн. (види Недиќ, стр.29). == Класификација == Песните на Вишњиќ ги делиме во две групи: * Песни за настани на кои тој лично не присуствувал, но приказните за овие настани се пренесувале од генерација на генерација * Песни за настани на кои тој лично бил сведок Во првата група, меѓу другите, припаѓаат следните песни: * Почеток на бунтот против Дахија * Битката кај Чокешина * Битката кај Салаш * [[Битка кај Мишар|Битката кај Мишар]] Од втората група песни се издвојуваат следниве: * Битката кај Лозница * Принцот Иван Кнежевиќ * Милош Стоичевиќ и Мехо Оругџиќ * Пофалба на Чупиќ Уметнички се понадградени песните од првата група, пред се „Почетокот на бунтот против Дахија“ и првиот дел од песната „Битката кај Мисара“, додека во втората група песната од посебна вредност и значење и се издвојува за принцот Иво Кнежевиќ. == Важност == [[Податотека:Grb_Ugljevik.png|мини|Грб на Угљевиќ]] Со својот ослободителен полет, Вишњиќ е најмногу сличен на [[Петар Петровиќ-Његош|Петар Петровиќ Његош]], со кого веќе го поврзуваат преку заеднички одлики. Иако творел во традиционалните рамки на народната епопеја и користел стандардни формули и клишеа, Вишњиќ во голема мера ги надминал тие рамки и во своите најдобри моменти дал нов тип на епска, востаничка, ослободителна, револуционерна песна, со силни поединечни одлики. Тој стои на раскрсницата меѓу усното и литературното творештво, меѓу народните песни и Његош. Починал во Грција во 1834 година. Селаните го погребале на своите гробишта и ја издлабиле неговата гусли на голем дабов крст. == Поврзано == * [[Семберија]] * [[Награда „Одзиви на Филип Вишњиќ“]] == Наводи == {{наводи}} == Литература == * Јован Деретиќ: Српски народни епови, Белград 2000 г. == Надворешни врски == {{рвр|Filip Višnjić}} * [http://www.istorijskabiblioteka.com/art:vukove-slepe-pevacice Историска библиотека: Вуковите слепи пејачи]{{Мртва_врска|date=June 2025 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }} {{sr}} {{Нормативна контрола}} {{ОСНОВНОПОДРЕДУВАЊЕ:Вишњиќ, Филип}} [[Категорија:Српски музичари]] [[Категорија:Гуслари]] [[Категорија:Срби во Босна и Херцеговина]] [[Категорија:Луѓе од Првото српско востание]] [[Категорија:Починати во 1834 година]] [[Категорија:Родени во 1767 година]] [[Категорија:Слепи музичари]] 35a7yttrylef3rpmoc0on27ctk9yjyw 0 1246291 5381434 5307578 2025-06-18T21:47:33Z ГП 23995 /* Македонската епска народна поезија */ дополнување 5381434 wikitext text/x-wiki '''Епската народна поезија''' е дел од народната [[поезија]] во која се пее за некој историски или измислен лик, или за некој историски настан. ==Епската поезија на балканските народи== Според [[стих]]от во кој се испеани, епските народни песни се делат на две групи: гусларски и [[бугарштици]]. Првите се испеани во десетерец (краток стих), со цезура по четвртиот слог и без [[припев]]. Бугарштиците се испеани во долг стих, најчесто од 15 или 16 слогови, со цезура по седмиот или осмиот слог, (ако стихот е пократок од 15 или подолг од 16 слогови, тогаш [[цезура]]та е зад петтиот или шестиот, т.е. зад деветтиот или десеттиот слог) и често со припев зад секој стих, секој втор стих или на неколку стихоа при што припевот се состои од шест, а поретко од пет слога и најчесто не додава ништо ново, туку само го проширува претходниот стих. Гусларските песни го добиле името по тоа што се пееле со [[Гусла|гусли]], додека името „бугарштици“ потекнува или од глаголот „бугарити“ кој означува тажно пеење или од ''carmen vulgare'' што означува народна песна. Постои дилема за тоа кои од нив се постари: бугарштиците се запишани порано и порано излегле од употреба, па тоа наведува на заклучокот дека тие се постари; но, судејќи по другите својства, се чини дека пократкиот стих е постар, зашто во гусларските песни често се употребува [[генитив]] наместо [[акузатив]], [[вокатив]] наместо [[номинатив]], номинатив наместо другите [[падежи]], често се користи [[деминутив]] или удвоен [[предлог]], или некој збор од претходниот стих се повторува во следниот; овие својства не ги бара подолгиот стих, но се среќаваат и во него, а од тоа се заклучува дека бугарштиците биле под влијание на пократкиот стих. Инаку, гусларските песни се побројни од бугарштиците, а според тематиката се делат на повеќе циклуси: неисториски, преткосовски, косовски, песни за [[Крале Марко]], ајдучки, ускочки итн. [[Вук Караџиќ]], пак, ги поделил епските песни на три циклуси: песни од постаро време, песни од средното време и песни од поново време.<ref>В.Ђ., „Поговор - О врстама епских песама“, во: Војислав Ђурић, А''нтологија српских народних јуначких песама''. Београд: Српска књижевна задруга, 2012, стр. 485-486.</ref> Иако не е познато кога се создадени, нема сомнение дека потеклото на епските народни песни е многу старо: во некои од нив се препознава духот на [[Паганство|паганските]] времиња, некои се создадени за време на [[Среден век|средновековните]] владетели, додека некои потекнуваат од времето на [[Османлиското царство]], а некои се создадени во [[Ајдутство|ајдучките]] дружини. Убавината на епската народна песна се состои во нивната посебна тематика и во уметничката градба. Така, во нив доминира херојската трагедија, т.е. пораката дека сјајот на овој свет се мери низ страдањето и умирањето, а вредноста на човекот се изразува низ верноста кон својот род и низ борбата за [[слобода]]. Оттука, убавината на [[Хуманизам|хуманизмот]] во народната песна е запишана со [[крв]] и со тага. Притоа, опишувањето на трагичните настани барале говор полн со возбуда, па затоа дури и во [[Епска поезија|епската поезија]] е застапен силно изразен лиризам.<ref>Војислав Ђурић, „Лепота народног стиха“, во: ''Народне епске песме I''. Београд: Просвета (без дата), стр. 5.</ref> Сепак, поради усното кажување, често се среќава недоработеност и расипување на стихот, така што целокупната епска народна поезија не е со подеднаков квалитет, т.е. во многу случаи, првобитната поетска замисла не отишла подалеку од стереотипна и схематична скица. Меѓутоа, во своите најдобри творби, епската народна песна се одликува со виртуозна композиција и со извонредни сликарски и [[Музика|музички]] квалитети карактеристични за совршените поетски градби. Во нив, прикажувањето на настаните и личностите се врши во драмска форма (со [[монолог]] или [[дијалог]]) или со епска форма (со раскажување), а најчесто на двата начина истовремено. Често, во опишувањето предност добива час настанот час личноста: во некои случаи, во центарот на песната е настанот; во други случаи, настаните и лицата служат само за да се истакне една личност; понекога, како се појавуваат двајца главни лика (двајцата домашни или еден домашен, а еден непријателски); а во некои песни, главната улога ја играат многу луѓе.<ref>Војислав Ђурић, „Лепота народног стиха“, во: ''Народне епске песме I''. Београд: Просвета (без дата), стр. 6-7.</ref> [[Сликарство|Сликарските]] ефекти во епските песни се постигнати со помош на градацијата и контрастот, но тоа се остварува на различни начини - некогаш, контрастот е потчинет на [[градација]]та, некогаш обратно, а другпат тие се во рамнотежа. Исто така, често, овие два сликарски ефекти се комбинирани со други ефекти, кои понекогаш дури имаат и предност во однос на градацијата и контрастот. Така, во епскиет песни често се среќаваат: [[Словенска антитеза|словенската]] и обичната [[антитеза]], [[Хипербола (лингвистика)|хиперболата]], [[компарација]]та, [[метафора]]та, [[персонификација]]та, итн. Понекогаш, овие сликарски описи заземаат големи делови од песните и можат да постај како посебни целини, а некогаш се работи за мали делови од песните, еден или два-три [[стих]]а, или само неколку [[збор]]а. Музичките ефекти во епските песни произлегуваат од виртуозната употреба на [[рима]]та и од [[Мелодија|мелодичниот]] распоред на [[самогласка|самогласките]] и [[согласка|согласките]]. Притоа, римите не се појавуваат редовно, ниту пак на точно одредени места, но токму поради тоа оставаат силен впечаток. Истовремено, употребата на самогласките и согласките предизвикува ненадминато играње со [[звук]]от, како што се случајот со употребата на „р“ во песната „[[Смртта на Крале Марко]]“ (''Смрт Марка Краљевића''), употребата на „а“ во „[[Смртта на мајката на Југовиќи]]“ (''Смрт мајке Југовића''), употребата на „е“ во „[[Стариот Вујадин]]“ (''Стари Вујадин''), итн.<ref>Војислав Ђурић, „Лепота народног стиха“, во: ''Народне епске песме I''. Београд: Просвета (без дата), стр. 8-10.</ref> ===Собирачи на епски народни песни=== Најстарите запишани епски народни песни потекнуваат од [[16 век]] во делата на [[Петар Хекторовиќ]] (од кои е една е за „[[Крале Марко и брат му Андријаш]]“. Во [[17 век]], [[Јурај Бараковиќ]] и [[Петар Зрински]] оставиле записи за книжевната народна практика со која се опевуваат херојските дела на [[Крале Марко]], [[Милош Обилиќ]] и др. Првите песни испеани во десетерец се запишани во [[XVIII век]]: еден запис на непознат [[Германец]] од околу 1730 година, две песни во делото „Разговор угоден“ на Качиќ од 1756 година, песната „[[Хасанагиница (песна)|Хасанагиница]]“ објавена во Фортисовата книга „Пат во Далмација“ од 1774 година и една песна објавена во делото „Сатир“ на Рељковиќ од 1779 година. Вистинскиот подем во воскреснувањето и поширокото претставување на народната (усна) книжевност започнал во [[XIX век]], со [[Вук Стефановиќ-Караџиќ]], кој пак под влијание на [[браќата Грим]], собрал и објавил значителен дел од српската народна проза и поезија. По него, народни творби објавувале и [[Сима Милутиновиќ]] („Пјеванија црногорска и херцеговачка“, 1837), [[Петар Петровиќ Његош]] („Огледало српско“, 1845), [[Богољуб Петрановиќ]] „Српске народне пјесме из Босне и Херцеговине“, 1867, 1879) и други. Во 1814-1815 година, со посредство на [[Јернеј Копитар]], со српските епски народни песни се запознал [[Јакоб Грим]] кој бил воодушевен од нив, пишувајќи дека „нашите народни германски песни пред нив би требало да се скријат“ и „дека би можеле да се споредат со шпанските јуначки песни, но и нив ги надминуваат“. Според Јакоб Грим, „од [[Хомер]]овите епови наваму, во цела [[Европа]] нема ниедна појава која толку јасно би можела да нè извести за суштината и настанокот на епот како српските народни песни“. Исто така, и [[Гете]] бил воодушевен од српските епски песни при што некои од нив ги превел на [[германски јазик]]. Најпосле, од овие песни биле воодушевени и [[Пушкин]], [[Ламартин]], [[Адам Мицкевич|Мицкјевич]], [[Проспер Мериме|Мериме]], [[Џон Локхарт]] итн.<ref>В.Ђ., „Поговор - О врстама епских песама“, во: Војислав Ђурић, ''Антологија српских народних јуначких песама''. Београд: Српска књижевна задруга, 2012, стр. 491-493.</ref> ==Босанска епска народна поезија== Собирачката активност на босанските народни песни започнала во 1774 година, кога за време на своето патување низ [[Далмација]], италијанскиот [[Биологија|биолог]] и патописец [[Алберто Фортис]] ја запишал песната „[[Хасанагиница]]“, која ја објавил две години подоцна во својата книга, и тоа оригиналниот текст заедно со [[Италијански јазик|италијанскиот]] превод. Неговиот превод го прочитал [[Јохан Волфганг фон Гете|Гете]], кој ја препеал песната и ја објавил во [[Хердер|Хердеровата]] збирка „Народни песни“ (германски: ''Volkslieder'') од 1788 година. Во 1799 година, [[Волтер Скот]] ја превел песната на [[Англиски јазик|англиски]], јазик, додека Шарл Нодје (во 1821) и [[Проспер Мериме]] (во 1827) ја препеале на [[Француски јазик|француски јазик]]. Најголема заслуга во собирањето и објавувањето на народните песни од [[Босна (регион)|Босна]] имаат [[Вук Караџиќ]], како и [[Иван Фрањо Јукиќ]] и фра [[Грга Мартиќ]]. Првата голема збирка која содржи само [[Бошњаци|муслимански]] народни песни од Босна се појавила во 1888 година во [[Сараево]], со наслов „Народни песни на Мухамеданците во Босна и Херцеговина“ (''Narodne pjesne Muhamedovaca u Bosni i Hercegovini''). Книгата ја уредил високиот советник во тогашната Земска влада за Босна и Херцеговина, Коста Херман (''Kosta Hörmann''), кој следната година објавил уште една збирка. Притоа, двете негови книги (со обем од 1 276 страници) содржат 75 епски песни со околу 50 000 стихови. Големиот успех на двете збирки го поттикнал да подготви и трета книга која била објавена дури во 1966 година (во скратен облик) со наслов „Народни песни на Муслиманите во Босна и Херцеговина“ (''Narodne pjesme Muslimana u Bosni i Hercegovini''), а во редакција на Џенана Бутуровиќ. Ова издание на Земскиот музеј во Сараево било испечатено во илјада примероци со намера да послужи претежно во научни цели. Во Архивот за [[Славистика|словенска филологија]], [[Ватрослав Јагиќ]] во основа позитивно ја оценил собирачката активност на Коста Херман, но му забележал што [[Икавски изговор|икавските]] песни ги преточил во [[Иекавски изговор|иекавско]] наречје, оштетувајќи ја автентичноста на песните.<ref>Nasko Frndić, „Od junaštva i od vojevanja...“, во: ''Muslimanske junačke pjesme''. Sarajevo: Stvarnost, 1969, стр. VII-IX.</ref> Во 1898 година, во издание на [[Матица хрватска]], се појавила уште една книга со босански епски песни со наслов „Јуначки песни (мухамедовски)“ со обем од 672 страници, чиј уредник бил Лука Марјановиќ. Подоцна, во 1899 година била објавена уште една таква збирка со обем од 736 страници. За разлика од Херман, Марјановиќ дава детален опис на народните пејачи од кои ги презел песните од кои особено го истакнал Мехмед Колак-Колаковиќ од [[Орашац (Хрватска)|Орашац]], кој во текот на 1886-1887 година престојувал во [[Загреб]] на трошок на Матицата хрватска. Марјановиќ нагласува дека, иако по јазикот и распоредот муслиманските народни песни се исти како другите јуначки песни, сепак тие имаат и посебни одлики: во прв ред, со ретки исклучоци, повеќето муслимански народни песни се полни со романтицизам, зашто повеќето мотиви во нив (битките, двобоите, свадбите, грабнувањето на девојките, откупувањето на заробените јунаци, одмаздата за извршеното насилство итн.) се поврзани со девојките и жените. Интересно е тоа што многу муслимански народни песни ги пееле народните пејачи кои биле [[Римокатоличка црква|католици]] од Далмација и [[Босна и Херцеговина]], а за тоа сведочи и присуството на икавскиот говор во овие песни.<ref>Nasko Frndić, „Od junaštva i od vojevanja...“, во: ''Muslimanske junačke pjesme''. Sarajevo: Stvarnost, 1969, стр. IX-X.</ref> Покрај останатите јунаци, посебно место во босанските (муслимански) епски песни има [[Алија Ѓерзелез]], главниот јунак од централна Босна, кој живеел кон крајот на [[15 век|15]]. и првата половина на [[16 век|16. век]]. Исто така, често се пее и за Мустај-бег лички, најпопуларниот јунак од [[Босанска Краина|Краина]], кој бил управник на [[Лика]] и [[Крбава]]. Особено интересен лик во муслиманските епски песни е Тале Личанин, познат по атрибутот Будалетинката Тале, кој се истакнува не само со храброста, туку и со своите посебни сфаќања. Така, тој поседува некои особини од класичните ликови на народната поезија (на пример, [[Крал Марко|Крале Марко]]), а неговото потсмевање на раскошот потсетува на ликот Терзит од [[Хомер|Хомеровата]] „[[Илијада]]“. Иако неговата надворешноста е неугледна и необична, тој е таков поради длабокото филозофско убедување, а не заради формата. Имено, тој го брани најблагородниот хуманизам, залагајќи се за почитување на луѓето според нивната вредност, а не според положбата и имотот.<ref>Nasko Frndić, „Od junaštva i od vojevanja...“, во: ''Muslimanske junačke pjesme''. Sarajevo: Stvarnost, 1969, стр. XII-XIII.</ref> Исто како и другите народни песни, така и муслиманските имаат историска позадина, изразувајќи ја поделеноста на луѓето кои живееле во различни држави: [[Венецијанска Република|Венецијанската Република]], [[Австроунгарија|Австро-Унгарија]] и [[Отоманско Царство|Отоманското Царство]]. Ваквата поделеност е многу често, но сепак во некои песни се пее и за пријателството меѓу луѓето од одделните царства и вери. Слично на тоа, во некои песни се опишува побратимството меѓу јунаците, кои никогаш не го прекршуваат дадениот збор, како и посестримството меѓу јунаците и некоја девојка. Посебна одлика на муслиманските народни песни е стремежот на народниот пејач за детално опишување на надворешниот изглед на главниот јунак, заедно со неговата воена опрема, облеката и коњот, при што во описот преовладува [[Злато|златото]] како главниот прикажана украсен елемент. На пример, во песната „Филип Маџарин и дебелиот Халил“, облеката на Халил е опишана во 38 стихови, а потоа народниот пејач посветува дури 55 [[Стих|стихови]] за да го опише неговото [[Оружје|оружје]]. Во продолжение, особено силно се опишани некои моменти од боевите во кои е изразена трагиката на погинувањето на воините. Покрај тоа, во песните се среќаваат и описи на пејзажите на околината во која се случува дејствието, а во описите на убавиците се присутни и богати [[Лирика|лирски]] елементи.<ref>Nasko Frndić, „Od junaštva i od vojevanja...“, во: ''Muslimanske junačke pjesme''. Sarajevo: Stvarnost, 1969, стр. XIII-XXII.</ref> ==Македонската епска народна поезија== Иако во македонското народно творештво доминира [[Лирска поезија|лирската поезија]], сепак и епската песна зазема значајно место. Едно од поважните обележја на македонската епска поезија е совпаѓањето на уметничката со историската вистина, т.е. со богат поетски јазик, народниот творец ги толкувал поважните историски настани и ликови. Македонските епски песни најчесто се испеани во десетосложен [[стих]], а поретко и во осумсложен стих (ајдутските и комитските). Според [[Томе Саздов]], во зависност од времето и настаните што се обработуваат, македонската епска поезија може да се подели во неколку групи:<ref>Томе Саздов, „Предговор“, во: Томе Саздов, ''Грива тресе, бисер рони'' (епска народна поезија). Скопје: Заштита, 1970, стр. 5-8.</ref> * митолошко-религиозни песни - тие се најстари народни песни и во нив се пее за натприродните сили и суштества ([[духови]], [[змеј]]ови, [[Самовила|самовили]]) или за ликовите од [[христијанство]]то ([[Богородица]], [[Христос]], [[светци]]те, [[ангел]]ите итн.); но, иако ликовите се фантастични, тие се опеани со реалистични својства. * историски песни - опфаќаат мотиви од [[средниот век]] и во нив се пее за страдањето на народот за време на турското ропство, како и за отпорот против поробувачот. * јуначки песни - иако не претставуваат целосен и заокружен епос, сепак сочинуваат прилично развиен состав од поголем број песни во кои народниот пејач со својата творечка фантазија го трансформирал родољубивото чувство во јуначки ликови; во рамките на оваа група, најзначаен е циклусот песни посветени на [[Крале Марко]], а освен него, како главни ликови во македонските јуначки песни се јавуваат: Болен Дојчин, Момчил војвода, Јанкула војвода, Релјо Шестокрило и низа детски ликови - Дете Татулиџе, Секула Детенце, Дете Голомеше итн.; во македонските јуначки песни доминираат деталните описи, развиеното епско дејствие, честите повторувања и дијалози; овие песни се одликуваат со типизирана композиција и со богата стилско-изразна фактиура. * ајдутски песни - тие се јавиле како одраз на [[Ајдутство|ајдучкото]] движење како израз на народниот протест против социјалната неправда; во нив преовладуваат борбените мотиви, но исто така се застапени и мотиви од семејниот живот на ајдуците, верното другарство итн.; главни ликови во овие песни се: [[Дедо Иљо Малешевски|Иљо Малешсвски]], [[Сирма војвода]] од [[Тресонче]], Кузман Капидан, Страхил страшен војвода, Мануш војвода, Јане Плетикоса, Чавдар војвода итн.; ајдутските песни се одликуваат со изразена поетичност, со пореалистично прикажување на ликовите и настаните, со умерена употреба на [[хипербола]]та, поеластична композиција, разновидна творечка постапка, како и значајна застапеност на женските ликови и на [[Лирска поезија|лирските]] елементи; во оваа група спаѓа песната за Кузман Капидан која е најдолгата македонска народна песна, составена од 1 142 стиха. * револуционерно-комитски песни - претежно се создадени кон крајот на [[XIX век]], за време на македонската национална преродба; во многуте ликови на македонските револуционери доминираат песните за [[Гоце Делчев]], а чести ликови се и: [[Питу Гули]], [[Јане Сандански]], [[Александар Турунџев]], [[Даме Груев]] итн.; за разлика од јуначките песни, овие се одликуваат со пократка форма, со мошне чести дијалози и со крајно едноставна композиција. * партизански песни - тие се најновиот вид македонски епски народни песни во кое се опејува [[Народноослободителна борба|народноослободителната борба]]. [[Кирил Пенушлиски]] ги дели македонските епски народни песни во две основни групи: во првата, постарата, се опишуваат неверојатни настани и ликови поврзани со митолошките и христијанските легенди, додека втората група ја сочинуваат борбените народни песни. Песните од првата група имаат митолошка и христијанска тематика со моралистичко-религиозна тенденција. Во митолошките песни често се застапени измислените суштества, како самовилои, змејови, чуми итн., при што некои мотиви во овие песни се позајмени од туѓите митологии, додека христијанските мотиви се преземени од [[Библија|Библијата]] и од средновековната црковна литература. Тематиката во овие песни е блиска на онаа во лирските митолошки и обредни песни. Најпосле, во оваа општа група можат да се сместат и епските песни за разни семејни и општествени настани кои се непознати во историјата.<ref>''Народна поезија'' (приредил Кирил Пенушлиски), „Кочо Рацин“, Скопје, 1964, стр. 77.</ref> Втората група, борбени епски песни, е далеку побројна во македонската народна епика, а главниот мотив во овие песни е борбата на народот или на поединците против разни непријатели – од османлиските поробувачи до фашистичките окупатори за време на [[Втора светска војна|Втората светска војна]]. Јуначките песни се најстарите борбени епски песни и тие се одликуваат со богата и разновидна содржина, а основата најчесто ја сочинуваат делата на средновековните јунаци. Оттука, овие песни имаат некои феудални белези (дворците, гозбите, оружјето итн.). Освен за борбените подвизи на главните ликови, во јуначките песни се пее и за нивните свадби, кумства и други семејни настани. И ајдутските песни имаат централно место во македонската народна епика, а нивниот основен мотив е заштитата на народот од турските поробувачи. Во овие песни се опеани победите, но и неуспесите на [[Ајдутство|ајдуците]], причините поради кои станале ајдуци, мачењето на ајдуците, нивната смрт, предавствата итн. Карактеристично за овие борбени песни е тоа што во нив се појавуваат и женски главни ликови ([[Сирма Војвода|Сирма војвода]], [[Румена Војвода|Румена војвода]], [[Бојана Војвода|Бојана војвода]] итн.). Во 1880-тите се појавиле револуционерните народни песни, поврзани со организираната борба против турското ропство. Овие песни се надоврзуваат на јуначките и на ајдутските песни, користејќи го нивното сиже и поетика, но во нив се застапени нови пароли и идеи (поимите за слободата, за татковината итн.). Исто така, овие песни се разликуваат од јуначките и од ајдутските по тоа што во нив не е потенцирана идеализацијата, така што тие се пореални, а описите на ликовите се попластични и полирски. Во некои револуционерни песни е присутно и литературното влијание. Најновите револуционерни песни потекнуваат од Втората светска војна, а најчестите мотиви во нив се: борбата против непријателот, разделбата со блиските, ранувањето или смртта во борбата. Често, во овие песни се преземени старите мотиви и содржини од ајдутските песни, само со мало приспособување, но во некои песни, старите мотиви добиваат сосема нова содржина.<ref>''Народна поезија'' (приредил Кирил Пенушлиски), „Кочо Рацин“, Скопје, 1964, стр. 77-80.</ref> ===Македонски народни песни=== ====Митолошко-религиозни песни==== * [[Свети Петар и неговата мајка]] * [[Стана самовила]] ====Историски песни==== * [[Војник Огнен]] * Девет браќа јунаци * Турчин низ гора врвеше * [[Бела Јана се дави од Турци]] * [[Мома војник го одменува татка си]] * Неда и три синџири робје * [[Ајрадин-паша во село Галешник]] ====Јуначки песни==== * [[Момчула војвода]] * [[Марко и три наречници|Крале Марко и трите наречници]] * [[Крале Марко ја губи силата]] * [[Марко Крале и црна Арапина (втора верзија)|Марко Крале и црна Арапина]] * [[Крали Марко и мајстор Ѓуро]] * [[Марко и цар Мурат|Марко и Мурат-бег]] * [[Болен Дојчин]] * [[Марко ја одменува свадбарината|Марко Крале ја укинува свадбарината]] * [[Огнен и латински крал]] ====Ајдутски песни==== * [[Јане Плетикоса]] * [[Сирма Војвотка (песна)|Сирма војвода]] * [[Чавдар војвода и Лалуш]] * [[Иљо војвода]] * [[Ранет јунак]] * [[Страил страшен војвода]] * [[Стојане, сину море, Стојане]] * [[Џемаил ага и Иванчо војвода]] * [[Тодор и земски сејмени]] * [[Кузман Кареман (песна)|Кузман Кареман]] * [[Стојан и сестра му Проја]] * Арамија куќа нема * [[Датунџо војвода]] ====Револуционерно-комитски песни==== * Ранет јунак и црна орлица * Песна за Гоце Делчев * Ранет Делчев војвода * [[Заплакало е Мариово]] * Славни комити, сè Македонци * Мануш војвода * Станиш војвода * Песна за Питу Гулев * Петре Михов и дервиш Полиц * Џемо и Мицко комита * Стојан комита * [[Низ Петлец идат трима војводи]] * [[Малина мома и Гоце Делчев]] * [[Спиро Црне и Ќучук Сулејман]] * Болен ми лежи Миле Поп-Орданов * Дека ќе одеш, Апостоле? * Селим ага и Ѓорѓија Лажот * [[Црна се чума зададе]] * Колјо Капидан ====Партизански песни==== * Листај се, горо, шумај се * Силна ми војска идеше * Таму горе во планина * Гледај ме мило либе * Ајде ќе те прашам * Абер дојде од Тетово * Таму ле, мајко, близу Битола * Што ми е мило ем драго * А бре Македонче * Темен се облак зададе == Наводи == {{наводи}} [[Категорија:Поезија]] [[Категорија:Народна поезија]] [[Категорија:Епика]] ffpcqkir0x4w79to5km6zqt6xjo4ei9 10 1250160 5381380 5365327 2025-06-18T16:39:07Z Marco Mitrovich 114460 5381380 wikitext text/x-wiki {{Navbox | name = Општина Трговиште (Србија) | title = Населени места во [[Општина Трговиште (Србија)|Општина Трговиште]], Србија | titlestyle = | listclass = hlist | state = {{{state|}}} | above = | image = [[Податотека:Coat of arms of Trgovište.png|50п|десно|Грбот на Општина Трговиште]] | list1 = * [[Бабина Полјана]] * [[Барбаце]] * [[Владовце]] * [[Голочевац]] * [[Горновац]] * [[Горна Трница]] * [[Горни Козји Дол]] * [[Горни Стаjевац]] * [[Дејанце]] * [[Долна Трница]] * [[Долни Козји Дол]] * [[Долни Стаевац]] * [[Думбија]] * [[Ѓерекарце]] * [[Зладовце]] * [[Калово (Србија)|Калово]] * [[Лесница]] * [[Мала Река (Трговиште)|Мала Река]] * [[Марганце (Трговиште)|Марганце]] * [[Мездраја]] * [[Нови Глог]] * [[Ново Село (Трговиште)|Ново Село]] * [[Петровац (Трговиште)|Петровац]] * [[Пролесје]] * [[Радовница]] * [[Рајчевце]] * [[Сурлица]] * '''[[Трговиште (Србија)|Трговиште]]''' * [[Црвени Град]] * [[Црна Река (Трговиште)|Црна Река]] * [[Црновце]] * [[Шаинце]] * [[Шапранце]] * [[Широка Планина]] * [[Шумата Трница]] | below = }}<noinclude> {{расклоп}} [[Категорија:Предлошки за општини во Србија|Трговиште]] [[Категорија:Трговиште (Србија)|Ψ]] </noinclude> k4fq9jzrsk03szppbi1rbz2u1j8hbad 5381381 5381380 2025-06-18T16:40:36Z Marco Mitrovich 114460 5381381 wikitext text/x-wiki {{Navbox | name = Општина Трговиште (Србија) | title = Населени места во [[Општина Трговиште (Србија)|Општина Трговиште]], Србија | titlestyle = | listclass = hlist | state = {{{state|}}} | above = | image = [[Податотека:Coat of arms of Trgovište.png|50п|десно|Грбот на Општина Трговиште]] | list1 = * [[Бабина Полјана]] * [[Барбаце]] * [[Владовце]] * [[Голочевац]] * [[Горновац]] * [[Горна Трница]] * [[Горни Козји Дол]] * [[Горни Стајевац]] * [[Дејанце]] * [[Долна Трница]] * [[Долни Козји Дол]] * [[Долни Стаевац]] * [[Думбија]] * [[Ѓерекарце]] * [[Зладовце]] * [[Калово (Србија)|Калово]] * [[Лесница]] * [[Мала Река (Трговиште)|Мала Река]] * [[Марганце (Трговиште)|Марганце]] * [[Мездраја]] * [[Нови Глог]] * [[Ново Село (Трговиште)|Ново Село]] * [[Петровац (Трговиште)|Петровац]] * [[Пролесје]] * [[Радовница]] * [[Рајчевце]] * [[Сурлица]] * '''[[Трговиште (Србија)|Трговиште]]''' * [[Црвени Град]] * [[Црна Река (Трговиште)|Црна Река]] * [[Црновце]] * [[Шаинце]] * [[Шапранце]] * [[Широка Планина]] * [[Шумата Трница]] | below = }}<noinclude> {{расклоп}} [[Категорија:Предлошки за општини во Србија|Трговиште]] [[Категорија:Трговиште (Србија)|Ψ]] </noinclude> 8vxo8zu9pox7mbqj4sfe9ahpvpdqqgi 5381390 5381381 2025-06-18T17:23:48Z Marco Mitrovich 114460 5381390 wikitext text/x-wiki {{Navbox | name = Општина Трговиште (Србија) | title = Населени места во [[Општина Трговиште (Србија)|Општина Трговиште]], Србија | titlestyle = | listclass = hlist | state = {{{state|}}} | above = | image = [[Податотека:Coat of arms of Trgovište.png|50п|десно|Грбот на Општина Трговиште]] | list1 = * [[Бабина Полјана]] * [[Барбаце]] * [[Владовце]] * [[Голочевац]] * [[Горновац]] * [[Горна Трница]] * [[Горни Козји Дол]] * [[Горни Стајевац]] * [[Дејанце]] * [[Долна Трница]] * [[Долни Козји Дол]] * [[Долни Стајевац]] * [[Думбија]] * [[Ѓерекарце]] * [[Зладовце]] * [[Калово (Србија)|Калово]] * [[Лесница]] * [[Мала Река (Трговиште)|Мала Река]] * [[Марганце (Трговиште)|Марганце]] * [[Мездраја]] * [[Нови Глог]] * [[Ново Село (Трговиште)|Ново Село]] * [[Петровац (Трговиште)|Петровац]] * [[Пролесје]] * [[Радовница]] * [[Рајчевце]] * [[Сурлица]] * '''[[Трговиште (Србија)|Трговиште]]''' * [[Црвени Град]] * [[Црна Река (Трговиште)|Црна Река]] * [[Црновце]] * [[Шаинце]] * [[Шапранце]] * [[Широка Планина]] * [[Шумата Трница]] | below = }}<noinclude> {{расклоп}} [[Категорија:Предлошки за општини во Србија|Трговиште]] [[Категорија:Трговиште (Србија)|Ψ]] </noinclude> 1bhrhjq9cvby0zkfqhg96znrpf8p9yt 5381499 5381390 2025-06-19T09:44:41Z Marco Mitrovich 114460 5381499 wikitext text/x-wiki {{Navbox | name = Општина Трговиште (Србија) | title = Населени места во [[Општина Трговиште (Србија)|Општина Трговиште]], Србија | titlestyle = | listclass = hlist | state = {{{state|}}} | above = | image = [[Податотека:Coat of arms of Trgovište.png|50п|десно|Грбот на Општина Трговиште]] | list1 = * [[Бабина Полјана]] * [[Барбаце]] * [[Владовце]] * [[Голочевац]] * [[Горновац]] * [[Горна Трница]] * [[Горни Козји Дол]] * [[Горни Стајевац]] * [[Дејанце]] * [[Долна Трница]] * [[Долни Козји Дол]] * [[Долни Стајевац]] * [[Думбија]] * [[Ѓерекарце]] * [[Зладовце]] * [[Калово (Србија)|Калово]] * [[Лесница]] * [[Мала Река (Трговиште)|Мала Река]] * [[Марганце (Трговиште)|Марганце]] * [[Мездраја]] * [[Нови Глог]] * [[Ново Село (Трговиште)|Ново Село]] * [[Петровац (Трговиште)|Петровац]] * [[Пролесје]] * [[Радовница]] * [[Рајчевце]] * [[Сурлица]] * '''[[Трговиште (Србија)|Трговиште]]''' * [[Црвени Град]] * [[Црна Река (Србија)|Црна Река]] * [[Црновце]] * [[Шаинце]] * [[Шапранце]] * [[Широка Планина]] * [[Шумата Трница]] | below = }}<noinclude> {{расклоп}} [[Категорија:Предлошки за општини во Србија|Трговиште]] [[Категорија:Трговиште (Србија)|Ψ]] </noinclude> mubbzbgtlthyabb7cp5en0iftytqiyy 0 1253381 5381365 5379721 2025-06-18T13:52:45Z Marco Mitrovich 114460 /* Надворешни врски */ 5381365 wikitext text/x-wiki ''Оваа статија е за Трговиште во Србија. За останати места со називот Трговиште, видете [[Трговиште (појаснување)]]'' {{Инфокутија Населено место | name = Трговиште | native_name = Трговиште | native_name_lang = <!-- ISO 639-2 code e.g. "fr" for French. If more than one, use {{lang}} instead --> | settlement_type = Грстче и Општина | image_skyline = Reka pčinja.JPG | image_alt = | image_caption = Реката Пчиња коа тече низ Трговиште | image_flag = | flag_alt = | image_seal = | seal_alt = | image_shield = Coat of arms of Trgovište.png | shield_alt = | nickname = | motto = | image_map = | map_alt = | map_caption = Местоположба на Трговиште во [[Србија]] | pushpin_map = Србија | pushpin_label_position = | pushpin_map_alt = | pushpin_map_caption = | latd = 42 |latm = 21 |lats = 31 |latNS = N | longd = 22 |longm = 04 |longs = 34 |longEW = E | coor_pinpoint = | coordinates_type = | coordinates_display = inline,title | coordinates_footnotes = | subdivision_type = [[Список на држави во светот|Држава]] | subdivision_name = [[Србија]] | subdivision_type1 = [[Окрузи во Србија|Округ]] | subdivision_name1 = [[Пчињски Управен Округ|Пчињски]] | subdivision_type2 = [[Општини во Србија|Општина]] | subdivision_name2 = Трговиште | established_title = | established_date = | founder = | seat_type = | seat = | government_footnotes = | leader_party = | leader_title = | leader_name = <!-- established -->| established_title = | established_date = | unit_pref = Metric<!-- or US or UK --> <!-- ALL fields with measurements have automatic unit conversion --> <!-- for references: use <ref> tags --> | area_footnotes = | area_urban_footnotes = <!-- <ref> </ref> --> | area_rural_footnotes = <!-- <ref> </ref> --> | area_metro_footnotes = <!-- <ref> </ref> --> | area_magnitude = <!-- <ref> </ref> --> | area_note = | area_water_percent = | area_rank = | area_blank1_title = | area_blank2_title = <!-- square kilometers --> | area_total_km2 = | area_land_km2 = | area_water_km2 = | area_urban_km2 = | area_rural_km2 = | area_metro_km2 = | area_blank1_km2 = | area_blank2_km2 = <!-- hectares --> | area_total_ha = | area_land_ha = | area_water_ha = | area_urban_ha = | area_rural_ha = | area_metro_ha = | area_blank1_ha = | area_blank2_ha = <!-- dunams used in Middle East articles only --> | dunam_link = <!-- which dunam to link --> | area_total_dunam = | area_land_dunam = | area_water_dunam = | area_urban_dunam = | area_rural_dunam = | area_metro_dunam = | area_blank1_dunam = | area_blank2_dunam = | length_km = | width_km = | dimensions_footnotes = | elevation_footnotes = | elevation_m = 877 | population_footnotes = | population_total = 1,711 | population_as_of = 2022 | population_density_km2 = auto | population_demonym = | population_note = | timezone1 = [[UTC+01:00|UTC+1]] | utc_offset1 = | timezone1_DST = [[UTC+2]] | utc_offset1_DST = | postal_code_type = [[Поштенски броеви во Србија|Поштенски број]] | postal_code = 17525 | area_code_type = [[Повикувачки броеви во Србија|Повикувачки број]] | area_code = +381(0)17 | blank_name = [[Автомобилски регистарски таблички во Србија|Рег. таб.]] | blank_info = VR | blank1_name = | blank1_info = | iso_code = | website = {{URL|http://www.trgoviste.rs}} | footnotes = }} '''Трговиште''' — гратче и седиштето на истоимената општина во [[Пчињски Управен Округ|Пчињскиот Управен Округ]] во [[Србија]]. Лежи на реката [[Пчиња (река)|Пчиња]]. Според пописот од 2022 година, во Трговиште има 1.711 жители, додека на територијата на општината живеат 4.316 жители. == Географија == Во традиционален поглед, територијата на општината приближно се совпаѓа со традиционалната област '''Горна Пчиња''' и била дел од северниот дел на поширока [[Македонија (регион)|Македонија]]. Општината се граничи со општините [[Општина Босилеград|Босилеград]], [[Град Врање|Врање]], [[Општина Бујановац|Бујановац]] и соседната држава [[Македонија]] во должина од 47&nbsp;км. Надморската височина се движи од 805 метри (во Трговиште), до 1.825 метри на Големи Врх (планината Бела Вода). Земјата има планински карактер и се состои од планини: Бела Вода, Зладовачка Планина, Лесничка Планина, Копљача и Петрова Гора. Реки во Општината Трговиште се: Трипужница, Козједолска, Лесничка Река и [[Пчиња (река)|Пчиња]]. ==Населени места== Освен гратче Трговиште, општината ги вклучува следниве населени места (традиционалните македонски имиња на местата стојат во загради онаму кајшто се разликуваат од српските):<ref>[http://macedonia.kroraina.com/vk/vk_2_29.htm Прешевска каза. Македонија. Етнографија и статистика, 1900 г.]</ref> {{div col|colwidth=20em}} * [[Бабина Полјана (Трговиште)|Бабина Полјана]] (Бабина Пољана) * [[Барбаце]] (Барбарци) * [[Владовце]] (Владовци) * [[Голочевац]] (Голочевци) * [[Горновац]] (Горновец) * [[Горна Трница]] * [[Горни Козји Дол]] * [[Горни Стајевац]] (Горно Стајовци) * [[Дејанце]] (Дејани/Дејанци) * [[Долна Трница]] * [[Долни Козји Дол]] * [[Долни Стајевац]] (Долно Стајовци) * [[Думбија]] * [[Ѓерекарце]] (Геракарци) * [[Зладовце]] (Зладовци) * [[Калово (Србија)|Калово]] * [[Лесница]] * [[Мала Река (Трговиште)|Мала Река]] * [[Марганце (Трговиште)|Марганце]] (Марганци) * [[Мездраја]] * [[Нови Глог]] * [[Ново Село (Трговиште)|Ново Село]] * [[Петровац (Трговиште)|Петровац]] (Недокрстеник) * [[Пролесје]] * [[Радовница]] * [[Рајчевце]] (Рајчевци) * [[Сурлица]] * [[Црвени Град]] (Црвен Град) * [[Црна Река (Трговиште)|Црна Река]] * [[Црновце]] (Црновци) * [[Шаинце]] (Шаинци) * [[Шапранце]] (Шапранци) * [[Широка Планина]] * [[Шумата Трница]] {{div col end}} == Население == Во Трговиште живеат 1,413 возрасни лица, а просечната возраст на населението е 37,5 години (36,9 за мажи и 38,1 за жени). Оваа населено место е претежно населено со словенското население кое зборува [[Торлачки дијалект|торлачки]] и смета се за [[Срби|српско]] (според пописот од [[2002]] година), и забележан е пад на населението. {{Historical populations | type = | percentages = pagr |1948|15368 |1953|15578 |1961|14404 |1971|12556 |1981|8923|1991|7146 |2002|6372 |2011|5091 | source = <ref>{{cite web|title=2011 Census of Population, Households and Dwellings in the Republic of Serbia|url=http://pod2.stat.gov.rs/ObjavljenePublikacije/Popis2011/Knjiga20.pdf|website=stat.gov.rs|publisher=Statistical Office of the Republic of Serbia|accessdate=11 January 2017}}</ref> }} Како дел од традиционална [[Македонија (регион)|Македонија]], селата во оваа општина во минатото биле претежно [[Македонци|македонски]]. Дел од населението се иселило понајуг, во денешниот Североисточен Регион на Р Македонија. По [[Втората светска војна]], бројот на жители на општината бил над 15.000, но оттогаш трае процесот на економско селење на населението во поразвиените области. Денес во општината живеат нешто помалку од 5.000 луѓе. == Економија == Општина Трговиште е најмалку развиена во [[Република Србија]]. Општината е далеку од главните железнички патишта, а независноста на [[Република Македонија]] и создавањето на физичка државна граница имало особено неповолно влијание на оваа област. Во средината на 1980-тите биле изградени погоните на „Симпо“ (160 работници), „Јумко“ (400 работници) и „Коштана“ (400 работници). Од нив до денес опстанал само погонот на „Симпо“. == Галерија == <gallery mode="packed" heights="200"> Податотека:Trgoviste Church.JPG|Црква „Св. Никола“ Податотека:Pčinja River Trgoviste.jpg|[[Пчиња (река)|Река Пчиња]] </gallery> == Познати личности == * Крсто Ковачев Трговишки, [[србоман]]ски четнички војвода == Наводи == {{Наводи|30em}} == Литература == * {{Наведена книга|title=Становништво, упоредни преглед броја становника 1948, 1953, 1961, 1971, 1981, 1991, 2003, подаци по насељима|date=септембар 2005|publisher=Републички завод за статистику|location=Подгорица|id=COBISS-ID 8764176|ref=harv}} == Надворешни врски == * [http://www.fallingrain.com/world/RI/00/Trgoviste3.html Мапи, аеродроми и временска состојба местоположба] * [http://wikimapia.org/#lat=42.3651397&lon=22.0818329&z=12&l=32&m=b Сателитска карта ] * [http://www.maplandia.com/serbia-and-montenegro/srbija/trgoviste/ Сателитска карта на Google] * [http://www.mapquest.com/maps/map.adp?latlongtype=decimal&latitude=42.3651&longitude=22.0818&zoom=8 План на населбата на карта] * [http://www.politika.rs/scc/clanak/395194/U-Trgovistu-zaposlen-tek-svaki-peti-stanovnik Само секој петти жител е вработен во Трговиште („Политика“, 25 декември 2017 година)] * [http://www.politika.rs/scc/clanak/395252/Siromastvo-natapaju-alkoholom Сиромаштија натопена во алкохол (Политика, 26 декември 2017 година)] {{Општина Трговиште (Србија)}} [[Категорија:Трговиште (Србија)| ]] [[Категорија:Градови во Јужна Србија]] [[Категорија:Населени места во Вардарска Македонија]] [[Категорија:Општини во Србија]] [[Категорија:Пчињски Управен Округ]] jpe69yew0z4p7u7jd008ehbz6l9d34o 5381526 5381365 2025-06-19T11:56:28Z Marco Mitrovich 114460 /* Населени места */ 5381526 wikitext text/x-wiki ''Оваа статија е за Трговиште во Србија. За останати места со називот Трговиште, видете [[Трговиште (појаснување)]]'' {{Инфокутија Населено место | name = Трговиште | native_name = Трговиште | native_name_lang = <!-- ISO 639-2 code e.g. "fr" for French. If more than one, use {{lang}} instead --> | settlement_type = Грстче и Општина | image_skyline = Reka pčinja.JPG | image_alt = | image_caption = Реката Пчиња коа тече низ Трговиште | image_flag = | flag_alt = | image_seal = | seal_alt = | image_shield = Coat of arms of Trgovište.png | shield_alt = | nickname = | motto = | image_map = | map_alt = | map_caption = Местоположба на Трговиште во [[Србија]] | pushpin_map = Србија | pushpin_label_position = | pushpin_map_alt = | pushpin_map_caption = | latd = 42 |latm = 21 |lats = 31 |latNS = N | longd = 22 |longm = 04 |longs = 34 |longEW = E | coor_pinpoint = | coordinates_type = | coordinates_display = inline,title | coordinates_footnotes = | subdivision_type = [[Список на држави во светот|Држава]] | subdivision_name = [[Србија]] | subdivision_type1 = [[Окрузи во Србија|Округ]] | subdivision_name1 = [[Пчињски Управен Округ|Пчињски]] | subdivision_type2 = [[Општини во Србија|Општина]] | subdivision_name2 = Трговиште | established_title = | established_date = | founder = | seat_type = | seat = | government_footnotes = | leader_party = | leader_title = | leader_name = <!-- established -->| established_title = | established_date = | unit_pref = Metric<!-- or US or UK --> <!-- ALL fields with measurements have automatic unit conversion --> <!-- for references: use <ref> tags --> | area_footnotes = | area_urban_footnotes = <!-- <ref> </ref> --> | area_rural_footnotes = <!-- <ref> </ref> --> | area_metro_footnotes = <!-- <ref> </ref> --> | area_magnitude = <!-- <ref> </ref> --> | area_note = | area_water_percent = | area_rank = | area_blank1_title = | area_blank2_title = <!-- square kilometers --> | area_total_km2 = | area_land_km2 = | area_water_km2 = | area_urban_km2 = | area_rural_km2 = | area_metro_km2 = | area_blank1_km2 = | area_blank2_km2 = <!-- hectares --> | area_total_ha = | area_land_ha = | area_water_ha = | area_urban_ha = | area_rural_ha = | area_metro_ha = | area_blank1_ha = | area_blank2_ha = <!-- dunams used in Middle East articles only --> | dunam_link = <!-- which dunam to link --> | area_total_dunam = | area_land_dunam = | area_water_dunam = | area_urban_dunam = | area_rural_dunam = | area_metro_dunam = | area_blank1_dunam = | area_blank2_dunam = | length_km = | width_km = | dimensions_footnotes = | elevation_footnotes = | elevation_m = 877 | population_footnotes = | population_total = 1,711 | population_as_of = 2022 | population_density_km2 = auto | population_demonym = | population_note = | timezone1 = [[UTC+01:00|UTC+1]] | utc_offset1 = | timezone1_DST = [[UTC+2]] | utc_offset1_DST = | postal_code_type = [[Поштенски броеви во Србија|Поштенски број]] | postal_code = 17525 | area_code_type = [[Повикувачки броеви во Србија|Повикувачки број]] | area_code = +381(0)17 | blank_name = [[Автомобилски регистарски таблички во Србија|Рег. таб.]] | blank_info = VR | blank1_name = | blank1_info = | iso_code = | website = {{URL|http://www.trgoviste.rs}} | footnotes = }} '''Трговиште''' — гратче и седиштето на истоимената општина во [[Пчињски Управен Округ|Пчињскиот Управен Округ]] во [[Србија]]. Лежи на реката [[Пчиња (река)|Пчиња]]. Според пописот од 2022 година, во Трговиште има 1.711 жители, додека на територијата на општината живеат 4.316 жители. == Географија == Во традиционален поглед, територијата на општината приближно се совпаѓа со традиционалната област '''Горна Пчиња''' и била дел од северниот дел на поширока [[Македонија (регион)|Македонија]]. Општината се граничи со општините [[Општина Босилеград|Босилеград]], [[Град Врање|Врање]], [[Општина Бујановац|Бујановац]] и соседната држава [[Македонија]] во должина од 47&nbsp;км. Надморската височина се движи од 805 метри (во Трговиште), до 1.825 метри на Големи Врх (планината Бела Вода). Земјата има планински карактер и се состои од планини: Бела Вода, Зладовачка Планина, Лесничка Планина, Копљача и Петрова Гора. Реки во Општината Трговиште се: Трипужница, Козједолска, Лесничка Река и [[Пчиња (река)|Пчиња]]. ==Населени места== Освен гратче Трговиште, општината ги вклучува следниве населени места (традиционалните македонски имиња на местата стојат во загради онаму кајшто се разликуваат од српските):<ref>[http://macedonia.kroraina.com/vk/vk_2_29.htm Прешевска каза. Македонија. Етнографија и статистика, 1900 г.]</ref> {{div col|colwidth=20em}} * [[Бабина Полјана (Трговиште)|Бабина Полјана]] (Бабина Пољана) * [[Барбаце]] (Барбарци) * [[Владовце]] (Владовци) * [[Голочевац]] (Голочевци) * [[Горновац]] (Горновец) * [[Горна Трница]] * [[Горни Козји Дол]] * [[Горни Стајевац]] (Горно Стајовци) * [[Дејанце]] (Дејани/Дејанци) * [[Долна Трница]] * [[Долни Козји Дол]] * [[Долни Стајевац]] (Долно Стајовци) * [[Думбија]] * [[Ѓерекарце]] (Геракарци) * [[Зладовце]] (Зладовци) * [[Калово (Србија)|Калово]] * [[Лесница]] * [[Мала Река (Трговиште)|Мала Река]] * [[Марганце (Трговиште)|Марганце]] (Марганци) * [[Мездраја]] * [[Нови Глог]] * [[Ново Село (Трговиште)|Ново Село]] * [[Петровац (Трговиште)|Петровац]] (Недокрстеник) * [[Пролесје]] * [[Радовница]] * [[Рајчевце]] (Рајчевци) * [[Сурлица]] * [[Црвени Град]] (Црвен Град) * [[Црна Река (Србија)|Црна Река]] * [[Црновце]] (Црновци) * [[Шаинце]] (Шаинци) * [[Шапранце]] (Шапранци) * [[Широка Планина]] * [[Шумата Трница]] {{div col end}} == Население == Во Трговиште живеат 1,413 возрасни лица, а просечната возраст на населението е 37,5 години (36,9 за мажи и 38,1 за жени). Оваа населено место е претежно населено со словенското население кое зборува [[Торлачки дијалект|торлачки]] и смета се за [[Срби|српско]] (според пописот од [[2002]] година), и забележан е пад на населението. {{Historical populations | type = | percentages = pagr |1948|15368 |1953|15578 |1961|14404 |1971|12556 |1981|8923|1991|7146 |2002|6372 |2011|5091 | source = <ref>{{cite web|title=2011 Census of Population, Households and Dwellings in the Republic of Serbia|url=http://pod2.stat.gov.rs/ObjavljenePublikacije/Popis2011/Knjiga20.pdf|website=stat.gov.rs|publisher=Statistical Office of the Republic of Serbia|accessdate=11 January 2017}}</ref> }} Како дел од традиционална [[Македонија (регион)|Македонија]], селата во оваа општина во минатото биле претежно [[Македонци|македонски]]. Дел од населението се иселило понајуг, во денешниот Североисточен Регион на Р Македонија. По [[Втората светска војна]], бројот на жители на општината бил над 15.000, но оттогаш трае процесот на економско селење на населението во поразвиените области. Денес во општината живеат нешто помалку од 5.000 луѓе. == Економија == Општина Трговиште е најмалку развиена во [[Република Србија]]. Општината е далеку од главните железнички патишта, а независноста на [[Република Македонија]] и создавањето на физичка државна граница имало особено неповолно влијание на оваа област. Во средината на 1980-тите биле изградени погоните на „Симпо“ (160 работници), „Јумко“ (400 работници) и „Коштана“ (400 работници). Од нив до денес опстанал само погонот на „Симпо“. == Галерија == <gallery mode="packed" heights="200"> Податотека:Trgoviste Church.JPG|Црква „Св. Никола“ Податотека:Pčinja River Trgoviste.jpg|[[Пчиња (река)|Река Пчиња]] </gallery> == Познати личности == * Крсто Ковачев Трговишки, [[србоман]]ски четнички војвода == Наводи == {{Наводи|30em}} == Литература == * {{Наведена книга|title=Становништво, упоредни преглед броја становника 1948, 1953, 1961, 1971, 1981, 1991, 2003, подаци по насељима|date=септембар 2005|publisher=Републички завод за статистику|location=Подгорица|id=COBISS-ID 8764176|ref=harv}} == Надворешни врски == * [http://www.fallingrain.com/world/RI/00/Trgoviste3.html Мапи, аеродроми и временска состојба местоположба] * [http://wikimapia.org/#lat=42.3651397&lon=22.0818329&z=12&l=32&m=b Сателитска карта ] * [http://www.maplandia.com/serbia-and-montenegro/srbija/trgoviste/ Сателитска карта на Google] * [http://www.mapquest.com/maps/map.adp?latlongtype=decimal&latitude=42.3651&longitude=22.0818&zoom=8 План на населбата на карта] * [http://www.politika.rs/scc/clanak/395194/U-Trgovistu-zaposlen-tek-svaki-peti-stanovnik Само секој петти жител е вработен во Трговиште („Политика“, 25 декември 2017 година)] * [http://www.politika.rs/scc/clanak/395252/Siromastvo-natapaju-alkoholom Сиромаштија натопена во алкохол (Политика, 26 декември 2017 година)] {{Општина Трговиште (Србија)}} [[Категорија:Трговиште (Србија)| ]] [[Категорија:Градови во Јужна Србија]] [[Категорија:Населени места во Вардарска Македонија]] [[Категорија:Општини во Србија]] [[Категорија:Пчињски Управен Округ]] h9g19iko3jrz4hfp6b5vlh5w5xjgjut 0 1256278 5381366 5365307 2025-06-18T13:54:12Z Marco Mitrovich 114460 5381366 wikitext text/x-wiki {{Инфокутија Населено место | name = Шаинце | native_name = Шајинце | settlement_type = Населба | image_skyline = | image_alt = | image_caption = | nickname = | pushpin_map = Serbia | pushpin_label_position = | pushpin_map_alt = | pushpin_map_caption = | latd = 42 |latm = 23 |lats = 7.08 |latNS = N | longd = 22 |longm = 1 |longs = 33.96 |longEW = E | coor_pinpoint = | coordinates_type = | coordinates_display = | coordinates_footnotes = | subdivision_type = Држава | subdivision_name = [[Србија]] | subdivision_type1 = Управен Округ | subdivision_name1 = [[Пчињски Управен Округ|Пчињски]] | subdivision_type2 = Општина | subdivision_name2 = [[Трговиште (Србија)|Трговиште]] | dimensions_footnotes = | elevation_footnotes = | elevation_m = 702 | population_footnotes = | population_total = 70 | population_as_of = 2022 | population_density_km2 = auto | population_demonym = | population_note = | timezone1 = [[Средноевропско време|CET]] |utc_offset = +1 | utc_offset1 = | timezone1_DST = [[Средноевропско летно време|CEST]] |utc_offset_DST = +2 | utc_offset1_DST = | postal_code_type = Пошт. бр. | postal_code = 17525 | area_code_type = | area_code = 017 | registration_plate = VR }} '''Шаинце''' или '''Шаинци''' ({{lang-sr|Шајинце}}) — населено место во општина [[Трговиште (Србија)|Трговиште]], [[Пчињски Управен Округ]], [[Србија]]. == Историја == Црквата „Свети Јован Богослов“ е од XVIII век.<ref name="Епархија Врањска">{{Наведена мрежна страница|url=http://www.eparhijavranjska.org/eparhija/sematizam/ObjektiQview.asp?ID=119|title=Храм св. Јована Богослова|last=|first=|date=|work=|publisher=Епархија Врањска|language=|accessdate=22 декември 2017|quote=}}{{Мртва_врска|date=August 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> Во крајот на XIX век Шаинце е село во Прешевска каза на [[Отоманско Царство|Османската империја]]. Според статистиката на [[Васил К’нчов]] („Македонија. Етнографија и статистика“) од 1900 година Шанци е населувано од 320 жители. Според патријашискиот митрополит Фирмилијан во 1902 година во ''Шаинце'' има 57 ''[[Срби|српски]]'' куќи под патријаршијата.<ref>{{МЕС|220}}</ref><ref>[[c:File:Izvestaj_od_skopskiot_mitropolit_za_brojot_na_kuci,_1902.pdf|Извештај на скопскиот митрополит за бројот на куќите под негово водство]], 1902 г., отсликано од [[Државен архив на Македонија|ДАРМ]].</ref> По податоци на секретари на Бугарската егзархија Димитар Мишев („Lа Mаcédoinе еt sа Populаtion Chrétiеnnе“) во 1905 година во ''Шаинци'' (Chаïntzi) има 320 жители.<ref>Brancoff, D.M. "La Macedoine et sa Population Chretienne". Paris, 1905, рр. 144-145.</ref> Во 2002 година во селото живеат 88 [[Срби]], 1 [[Македонци|Македонец]] и 1 [[Албанци|Албанец]]. == Население == * 1948: 311 * 1953: 282 * 1961: 253 * 1971: 166 * 1981: 113 * 1991: 79 * 2002: 90 * 2011: 60 === Родови === Шаинце е населено со словенското население кое зборува [[Торлачки дијалект|торлачки]] и смета се за српско.. Според истражувањата од 1949 година, родови во селото: * '''Староседелци:''' ''Караминти (10 к.)'' куќите им се во маалото Река. Во турско време од овој род бил познат некој предок Стојан. Он бил мал по раст, но многу храбар. Тој често се борел против Турците и албанците. Додека бил тој жив албанците не смееле да пљачкаат по околината. Од овој род има иселеници во [[Црнотинце]] кај [[Прешево]] (две семејства) и во [[Ѓерекарце]] (''Караминги или Грнчарци''). * '''Доселеници:''' ''Црвенџици (3 к.)'' доселени се од [[Рељан]]а кај [[Прешево]]. Во тоа населено место еден нивни предок бил свештеник. Таму жената на свештеникот убила некој Турчин кој им Упаднал во куќата., и од страв од одмазда избегале од старото место и се населиле во Шаинце. Го знаат следното родословие: Наталија (жива на 60&nbsp;г. во 1949 година) Василије-Паша-Митко-Стојан, кој се доселил овде. Сите споменати предци (со исклучок на Митко) биле свештеници. Куќите им се наоѓаат во маалото Река. Имаат иселеници во [[Бујановац]] (едно семејство), [[Крагуевац]] (едно семејство) и во [[Прешево]] (две семејства); ''Чергарци (10 к.)'' доселени се од селото [[Кутлибег]] кај [[Кратово]] (поточно [[кумановско]]). Некои нивни предци оделе во посета на некои Роми чергари и по тоа го добиле името. Имаат иселеници во [[Врање]] (едно семејство), и во [[Каравуково]] во [[Војводина]] (две семејства); ''Големоглавци (9 к.)'' името го добиле по маалото во кое се населиле. Порано биле еден род со ''Чергарци'', па имаат исто место на потекло, селото [[Кутлибег]]. Имаат иселеници во [[Биљача]] кај [[Прешево]] (едно семејство) и во [[Каравуково]] (едно семејство); ''Маркориѓани (10 к.)'' доселени се од соседното село [[Долна Трница]]. Од таму се доселила некоја жена со своите деца. Имаат иселеници во [[Врање]] (две семејства); ''Стрнорица (5 к.)'' доселени се однекаде. Куќите им се во маалото Марков рид.<ref name=":0">{{Наведена книга|title=|first=|publisher=|others=Трифуноски, Јован (1964). Горна Пчиња. Белград: Српска академија на науките и уметностите.|year=|isbn=|location=|pages=}}</ref> === Иселеништво === Покрај наведените иселеници од родовите во селото има и други иселеници. Дрмосанци се иселени во селото [[Дубница]] кај [[Врање]]. ''Радуловиќи'' се иселени во [[Големи Дол]] кај [[Прешево]]. После 1912 година во [[Прешево]] се иселиле ''Јовановиќи, Стојковиќи и Поповиќи''. На некои родови ова село им служело како етапно место од каде се селеле во другите села. Родот ''Дедо-Марковци'' од [[Република Косово|Косово]] се доселил во ова село, од каде потоа преминал во [[Кривопаланечко|паланечкото]] село [[Герман (Кривопаланечко)|Герман]] (македонски дел од [[Горна Пчиња]]). ''Стошини'' се наоѓаат во селото [[Шапранце]], правото потекло им е од [[Ораховац Прешево|Ораховац]] кај [[Прешево]], од таму се населиле во Шаинце, но по некое време преминале во [[Шапранце]].<ref name=":0" /> == Наводи == {{наводи}} {{Општина Трговиште (Србија)}} [[Категорија:Населени места во Јужна Србија]] [[Категорија:Населени места во Вардарска Македонија]] [[Категорија:Трговиште (Србија)]] mx4futblm6yc0bqe6k1uwx8dqrixsfz 0 1256309 5381364 5365302 2025-06-18T13:51:42Z Marco Mitrovich 114460 5381364 wikitext text/x-wiki {{Инфокутија Населено место | name = Сурлица | native_name = Сурлица | settlement_type = Населба | image_skyline = | image_alt = | image_caption = | nickname = | pushpin_map = Serbia | pushpin_label_position = | pushpin_map_alt = | pushpin_map_caption = | latd = 42 |latm = 22 |lats = 0.12 |latNS = N | longd = 22 |longm = 12 |longs = 0 |longEW = E | coor_pinpoint = | coordinates_type = | coordinates_display = | coordinates_footnotes = | subdivision_type = Држава | subdivision_name = [[Србија]] | subdivision_type1 = Управен Округ | subdivision_name1 = [[Пчињски Управен Округ|Пчињски]] | subdivision_type2 = Општина | subdivision_name2 = [[Трговиште (Србија)|Трговиште]] | dimensions_footnotes = | elevation_footnotes = | elevation_m = 1.241 | population_footnotes = | population_total = 41 | population_as_of = 2022 | population_density_km2 = auto | population_demonym = | population_note = | timezone1 = [[Средноевропско време|CET]] |utc_offset = +1 | utc_offset1 = | timezone1_DST = [[Средноевропско летно време|CEST]] |utc_offset_DST = +2 | utc_offset1_DST = | postal_code_type = Пошт. бр. | postal_code = 17526 | area_code_type = | area_code = 017 | registration_plate = VR }} '''Сурлица''' — населено место во општина [[Трговиште (Србија)|Трговиште]], [[Пчињски Управен Округ]], [[Србија]]. == Историја == Во минатото во ова село некое време живееле Јуруци. Имало од 60 до 70 јуручки куќи во селото. Во времето додека овде живееле јуруците, од [[кратовско]] се доселиле двајца браќа. Нивните куќи лежеле подалеку од јуручките куќи, во Ѓоринско маало. Двајцата браќа овде имале вкупно 9 синови. Тие брзо се намножиле, и цело село потекнува од споменатите двајца браќа доселени од [[кратовско]].<ref name=":0">{{Наведена книга|title=|first=|publisher=|others=Трифуноски, Јован (1964). Горна Пчиња. Белград: Српска академија на науките и уметностите.|year=|isbn=|location=|pages=}}</ref> Кон крајот на XIX век Сурлица е село во прешевската каза на османлиската империја. Според патриаршискиот митрополит Фирмилијан во 1902 година во селото имало 67 патриаршиски куќи.<ref>[[c:File:Izvestaj_od_skopskiot_mitropolit_za_brojot_na_kuci,_1902.pdf|Извештај на скопскиот митрополит за бројот на куќите под негово водство]], 1902 г., отсликано од [[Државен архив на Македонија|ДАРМ]].</ref> По податоците на секретарот на Бугарската егзархија Димитар Мишев („Lа Mаcédoinе еt sа Populаtion Chrétiеnnе“) во 1905 година во селото има 240 жители.<ref>Brancoff, D.M. "La Macedoine et sa Population Chretienne". Paris, 1905, рр. 146-147.</ref> Во селото има параклис „Света Петка“.<ref name="Епархија Врањска">{{Наведена мрежна страница|url=http://www.eparhijavranjska.org/eparhija/sematizam/ObjektiQview.asp?ID=169|title=Капела св. преподобне Параскеве|last=|first=|date=|work=|publisher=Епархија Врањска|language=|accessdate=23 декември 2017|quote=}}{{Мртва_врска|date=August 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> == Демографија == Во 2002 година во селото живеат 92 Срби и 2 други. === Родови === Сурлица е населена со словенското население кое се смета за српско и зборува [[Торлачки дијалект|торлачки]]. Според истражувањата од 1949 година, родови во селото: * '''Доселеници:''' Целото население на селото потекнува од двајца браќа кои се доселиле од [[Кратово|кратовскиот крај]], непознато од кое место. Родови се следните: ''Ѓоргинци (21 к.)'' еден дел од овој род се вика ''Качарци''; ''Долномалци (12 к.)'' имаат иселеници во селото [[Горно Коњаре]] кај [[Куманово]] (едно семејство); ''Бигларци (25 к.)'' имаат иселеници во селото [[Каравуково]] во [[Војводина]]; ''Јанковци (11 к.)'' имаат иселеници во селото [[Иванковци]] кај [[Велес]] (едно семејство иселено, а се поделиле на две куќи); ''Станојинци (9 к.)'' се делат на ''Станковци и Миленковци''. Во овој род се знае следното родословие: Манасија (жив на 76&nbsp;г. во 1949 година) Станко-Стеван-Станоја-Билисав, еден од браќата кои се доселиле од [[кратовско]]. Имаат иселеници во селото [[Иванковци]] (две семејства) и во [[Горно Коњаре]] (едно семејство); ''Стајинци (7 к.)'' живеат во истоименото маало; ''Масларци (6 к.)'' имаат иселеници во [[Мустафино]] во [[Овче Поле]] (едно семејство); ''Деда-Стојановци (21 к.)'' еден дел од овој род се вика ''Мишинци''; ''Смокарци (2 к.)'' гранка се од претходниот род. Имаат иселеници во [[Метохија]] ([[Г. Гуданце]]).<ref name=":0" /> === Пописи === * 1948- 887 * 1953- 937 * 1961- 860 * 1971- 712 * 1981- 349 * 1991- 156 * 2002- 101 === Иселеништво === Покрај погоре споменатите иселеници при описот на родови, иселеници има и во селото [[Плоча]] кај [[Босилеград]] (иселеникот ја основал Суљева маала). потоа во [[Крива Паланка|паланечкото]] село [[Огут]] (''Качаровци''), во пчинските села [[Долна Лесница]] (''Јуруци и Спасинци'') и во селото [[Голочевце]] (''Мамузовци'').<ref name=":0" /> == Наводи == {{наводи}} {{Општина Трговиште (Србија)}} [[Категорија:Трговиште (Србија)]] [[Категорија:Населени места во Јужна Србија]] [[Категорија:Населени места во Вардарска Македонија]] 8egmb6fqzotbz747n0pzo6642msngoz 0 1256319 5381363 5365295 2025-06-18T13:50:25Z Marco Mitrovich 114460 5381363 wikitext text/x-wiki {{Инфокутија Населено место | name = Мала Река | native_name = Мала Река | settlement_type = Населба | image_skyline = | image_alt = | image_caption = | nickname = | pushpin_map = Serbia | pushpin_label_position = | pushpin_map_alt = | pushpin_map_caption = | latd = 42 |latm = 20 |lats = 35.4 |latNS = N | longd = 21 |longm = 56 |longs = 11.4 |longEW = E | coor_pinpoint = | coordinates_type = | coordinates_display = | coordinates_footnotes = | subdivision_type = Држава | subdivision_name = [[Србија]] | subdivision_type1 = Управен Округ | subdivision_name1 = [[Пчињски Управен Округ|Пчињски]] | subdivision_type2 = Општина | subdivision_name2 = [[Трговиште (Србија)|Трговиште]] | dimensions_footnotes = | elevation_footnotes = | elevation_m = 891 | population_footnotes = | population_total = 4 | population_as_of = 2022 | population_density_km2 = auto | population_demonym = | population_note = | timezone1 = [[Средноевропско време|CET]] |utc_offset = +1 | utc_offset1 = | timezone1_DST = [[Средноевропско летно време|CEST]] |utc_offset_DST = +2 | utc_offset1_DST = | postal_code_type = Пошт. бр. | postal_code = 17525 | area_code_type = | area_code = 017 | registration_plate = VR }} '''Мала Река''' — населено место во [[Трговиште (Србија)|Трговиште]] на [[Пчињски Управен Округ|Пчињскиот Управен Округ]], [[јужна Србија]]. == Историја == На крајот од XIX век Мала Река било село во Прешевската каза на Отоманското Царство. Според статистиката на [[Васил К’нчов]] („[[Македонија. Етнографија и статистика]]“) од 1900 г. ''Мала Река'' имала 70 жители, сите [[Македонци]] христијани.<ref name="БИМ">{{БИМ}}</ref><ref>{{МЕС|219}}</ref> Населението било под удар на [[Српска пропаганда во Македонија|српската пропаганда]], па според митрополитот скопски [[Фирмилијан]] во 1902 г. во ''Мала Река'' имало 15 [[Вселенска патријаршија|патријаршистички]] куќи кои тој ги нарекува „српски“.<ref>[[c:File:Izvestaj_od_skopskiot_mitropolit_za_brojot_na_kuci,_1902.pdf|Извештај од скопскиот митрополит за бројот на куќи под негово водство]], 1902 г.</ref> По податоци на секреатарот на [[Бугарска егзархија|Бугарската егзархија]] [[Димитар Мишев]] („[[La Macédoine et sa Population Chrétienne]]“) во 1905 г. во ''Мала Река'' (Mala-Reka) имало 96 Македонци под патријаршијата, кои пак тој ги нарекува „гркомани“ (поради црковната припадност).<ref>Brancoff, D.M. "La Macedoine et sa Population Chretienne". Paris, 1905, рр. 144-145.</ref> Во 2011 г. селото имало 17 жители, сите [[Срби]]. == Население == * 1948: 80 * 1953: 78 * 1961: 71 * 1971: 48 * 1981: 38 * 1991: 31 * 2002: 21 * 2011: 17 == Наводи == {{наводи}} {{Општина Трговиште (Србија)}} [[Категорија:Трговиште (Србија)]] [[Категорија:Населени места во Јужна Србија]] [[Категорија:Населени места во Вардарска Македонија]] tb7n7f8sqoerv5g38b0s0w7o0xuf1ve 0 1264613 5381452 5297806 2025-06-19T00:44:47Z InternetArchiveBot 92312 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 5381452 wikitext text/x-wiki {|{{Infobox aircraft begin |name= Ту-144<br/> Tu-144 |image= File:RIAN archive 566221 Tu-144 passenger airliner.jpg |caption= Прототип Ту-144 во лет на 1 февруари 1969 година }}{{Infobox aircraft type |type= [[надзвучен патнички авион]] |national origin = [[Soviet Union]] |design group= [[Туполев]] [[ОКБ]] |manufacturer= [[Здружение за производство на авиони Воронеж]] |first flight= 31 декември 1968 година |introduction= 26 декември 1975 година |status= Во употреба до (1978) и (1999) |primary user= [[Аерофлот]] |more users= [[Министерство за воздухопловна индустрија (Советски Сојуз)|Министерство за авионска индустрија]]<br />[[NASA]] |produced= 1967–1983 |number built= 16 |variants with their own articles= }} |} '''Туполев Ту-144''' ({{lang-ru|Tyполев Ту-144}}; [[NATO име на известување]]: '''Charger''') е [[Советски]] [[авион]] конструиран од [[Туполев]] во функција од 1968 до 1999. Бил првиот надзвучен патнички авион во светот. Првиот лет го имаше на 31 декември 1968 година, три месеци пред конкурентскиот Конкорд. [[Звучен ѕид|Звучниот ѕид]] првпат се проби на 5 јуни 1969 година и влезе во редовен сообраќај во 1975 година на „[[Аерофлот]]“ на линијата меѓу [[Москва]] и [[Алма-Ата]]<ref>[https://www.flickr.com/photos/davids_world_2011/36098630682/ Tu-144 (Russian: Tyполев Ту-144; NATO reporting name: Charger)]</ref>. == Проектирање и развој == Ту-144 бил еден од двата надзвучни патнички авиони изградени за да обезбедуваат услуги за комерцијален превоз на патници и товар (другиот беше англо-францускиот Конкорд). Дизајнот на овој авион било проектантското биро ОКБ 156 Туполев (Експериментално биро за градежништво - Туполев), кое тогаш било предводено од познатиот дизајнер Андреј Николаевич Туполев како главен дизајнер, творец на многу важни советски авиони. Ова беше последниот проект на овој познат проектант на авиони. Тој почина во 1972 година, но доживеал да присуствува на пробниот лет на Ту-144. По неговата смрт, неговиот син Алексеј Андреевич Туполев станал главен дизајнер на ОКБ Туполев. Проектот започнал со работа на 26 јули 1963 година, две години пред од неговиот конкурент Конкорд. Планот бил да се направат пет прототипови за следните 4 години. Проектната задача била амбициозно поставена: авионот требало да превезува 120 патници на растојание од 6.500 км , со брзина од 2.500 км / ч -, максималната маса на авионот на 130 т. Од раните 60-ти години на минатиот век, инженерите ОКБ 156 Туполев рабеле на оптимизирање на аеродинамичкото однесување на големите авиони со брзина над 2 Mach, работејќи на проекти за бомбардери Ту-125 и Ту-135, а подоцна го искористија и тоа искуство на проектот Ту-144. Работејќи на проектот на патнички надзвучен авион, тие морале да решат голем број технички и технолошки проблеми како што се: за да се обезбеди доволен аеродинамичен квалитет на авионите со надзвучна брзина, потребно е да се решат проблемите со стабилноста и контролата во опсегот на подзвучни и трансонични брзини.маха, што подразбира решавање на проблемот со трајно обезбедување на доволна моќност на моторот и зголемена температура на критичните места на структурата на авионот. Покрај тоа, требало да се земе предвид и економичноста на инсталираните единици, со цел комплетниот проект да биде економски исплатлив. Покрај овие проблеми, ОКБ Туполев морал да реши и голем број проблеми поврзани со обезбедување климатски услови во кабината на авион кој летал на надморска височина од 20 км -, обезбедувајќи доволна количина на воздух при многу широк опсег на брзини и надморска височина, без значително да ја нарушува аеродинамиката на авионите, заштитата од сончево и други видови зрачење, проблемот со влијанието врз животната средина на авионите врз животната средина, решавањето на проблемот со звучните бранови при пробивање на звучните бариери. Било потребно да се изработи цела низа нови уреди за автоматско управување со летот и навигација и автоматско слетување. Сите поголеми производители на авиони, научни институти и други биро за дизајн учествуваа во овој проект, со еден збор, тоа беше државен проект на Советскиот Сојуз<ref>[https://community.infiniteflight.com/t/tupolev-tu-144/305783/ Vote Tupolev Tu-144]</ref>. . Првиот прототип полета на 31 декември 1968 година, два месеци пред неговиот конкурент, а на 1 ноември 1977 година, Аерофлот го воведе овој авион на релација Москва-Алма-Ата ([[Казахстан]]). == Оперативно користење == Авионот Ту-144 бил произведен во вкупно 17 примероци, од кои два прототипови: еден за статички тестови, а другиот за тестови во лет. Се произведувал во фабриката за авиони во Воронеж од 1971 до 1984 година во две серии - првата серија од 10 авиони Ту-144С и втората серија од пет авиони Ту-144Д. Во авионите биле инсталирани НК-144Ф на Кузнецов (во првите пет авиони Ту-144С) и моторите РОД-36-51А на Колесов (во другите 5 авиони Ту-144С и 5 авиони Ту-144Д). Моторите на Кузнецов НК-32-1 биле инсталирани во летачката лабораторија Ту-144ЛЛ, изградена во 1996 година и е создадена со претворање на авионите Ту-144Д со регистарски број 77114<ref>[https://hyperleap.com/topic/Tupolev_Tu-144/ Tupolev Tu-144]{{Мртва_врска|date=August 2023 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref>. === Музеи и образование === Три авиони Ту-144 се наоѓаат во музеите Монино во близина на Москва, Уљлјановск и Синсхајм (Германија). Два се сместени во образовни институции во Казанскиот воздухопловен институт и Институтот за воздухопловство Самара. == Погледни уште == * [[Туполев Ту-160]] * [[Конкорд (авион)|Конкорд]] * [[Боинг 2707|Боинг2707 или Боинг733]] * [[Tupoljev]] == Литература == {{refbegin|2}} * {{наведена книга | ref = harv| last = Janić| first = Čedomir | authorlink = Čedomir Janić| title = Vek avijacije - [ilustrovana hronologija]| year = 2003| publisher = Efekt 1| location = Beočin | language=sr | id = {{COBISS|ID=110428172}}}} * {{наведена книга | ref = harv| last = Donald| first = David | title = The Complete Encyclopedia of World Aircraft| year = 1997| publisher = Barnes & Noble | location = NY| language=en| isbn = 978-18-9410-224-7 | pages = | chapter = }} * {{наведена книга | ref = harv| last = Donald| first = David | title = The Encyclopedia of Civil Aircraft| year = 1999| publisher = Thunder Bay Press | location = San Diego| language=en| isbn = 978-15-7145-183-5 | pages = | chapter = }} * {{наведена книга | ref = harv| last = Aboulafia| first = Richard | title = Jane's Civil Aircraft| year = 1996| publisher = Harper Collins Publishers | location = Glasgow| language=en| isbn = 978-00-0711-024-7 | pages = | chapter = }} * {{наведена книга | ref = harv| last = Gunston| first = Bill | title = The Osprey Encyclopaedia of Russian Aircraft 1875 - 1995| year = 1995| publisher = Osprey | location = London| language=en| isbn = 978-1-85532-405-3| pages = | chapter = }} * {{наведена книга | ref = harv| last = Duffy| first = Paul | coauthors = Kandalov, Andrei;| title = Tupolev: The Man and His Aircraft| year = 1996| publisher = Airlife Publishing| location = Shrewsbury UK| language=en | isbn = 978-1-85310-728-3}} * {{наведена книга | ref = harv| last = Stroud| first = John | title = Soviet Transport Aircraft since 1945.| year = 1968| publisher = Putnam | location = London| language=en| isbn = 978-0-370-00126-5}} {{refend}} ==Наводи== {{наводи}} == Надворешни врски == {{Commonscat|Tupolev Tu-144}} * {{Cite web |url = http://www.tupolev.ru/ |title = Zvanični sajt Tupoljeva |accessdate = 8. 12. 2010 |publisher = www.tupolev.ru |language = ru |archive-date = 2007-02-10 |archive-url = https://web.archive.org/web/20070210083024/http://www.tupolev.ru/Russian/Show.asp?SectionID=145 |url-status = dead }} * {{Cite web |url = http://www.tupolev.co.tv |title = Tupolev |accessdate = 30. 1. 2011. |publisher = www.tupolev.co.tv |language = en |archive-url = https://web.archive.org/web/20110311223732/http://tupolev.co.tv/ |archive-date = 11. 03. 2011 |url-status=dead }} * {{Cite web |url = http://www.aviation.ru/Tu/ |title = Tupolev Andrej Nikolajevich |accessdate = 30. 12. 2010. |publisher = www.aviation.ru |language = en |archive-url = https://web.archive.org/web/20110605015707/http://www.aviation.ru/Tu/ |archive-date = 5. 06. 2011 |url-status=dead }} * {{Cite web | url = http://www.airwar.ru/enc/aliner/tu144.html | title = Ту-144 | accessdate = 14. 12. 2010 | publisher = Уголок неба. 2004 | language = ru }} * {{Cite web | url = http://www.aviastar.org/air/russia/tu-144.php | title = Tupolev Tu-144 (1968) | accessdate = 14. 12. 2010 | publisher = www.aviastar.org | language = en }} * {{Cite web | url = http://www.bbc.co.uk/dna/h2g2/A2818640 | title = Tu-144 World´s First Supersonic Transwport Aircraft | accessdate = 14. 12. 2010 | publisher = www.bbc.co.uk | language = en }} * {{Cite web | url = http://www.globalsecurity.org/military/world/russia/tu-144.htm | title = Tu-144 Charger Supersonic Transport | accessdate = 14. 12. 2010 | publisher = www.globalsecurity.org | language = en }} * {{Cite web | url = http://www.aerospaceweb.org/aircraft/jetliner/tu114 | title = Tupolev Tu-144 Charger | accessdate = 14. 12. 2010 | publisher = www.aerospaceweb.org | language = en }} [[Категорија:Воздухоплови]] [[Категорија:Патнички авиони]] qf9mil89fcdx6gd96rqpgbxwcu5ic2z 0 1266315 5381453 5306188 2025-06-19T01:49:55Z InternetArchiveBot 92312 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 5381453 wikitext text/x-wiki [[Податотека:Map of the Turkish Diaspora in the World.svg|мини|Карта на турската дијаспора во светот.]] '''Турската дијаспора''' ({{Lang-tr|Türk diasporası}} или ''Türk gurbetçiler'') се однесува на етнички [[Турци]] кои мигрирале од [[Турција|Република Турција]] или други современи национални држави што некогаш биле дел од поранешото [[Отоманско Царство]] или биле потомци на мигранти. Поради тоа, турската дијаспора не е формирана само од луѓе со корени од континентална [[Мала Азија|Анадолија]] и [[Источна Тракија]] (т.е. современите турски граници); туку е формирана од турски заедници кои исто така ги напуштиле традиционалните области на турските населби на [[Балкански Полуостров|Балканот]] (како што се [[Бугарија]], [[Грција]], [[Македонија]], [[Романија]] итн.), островот [[Кипар]], регионот Мескетија во [[Грузија]] и [[Арапски свет|Арапскиot свет]] (како [[Алжир]], [[Ирак]], [[Либан]] и [[Сирија]]). Особено, најголемата миграција е во [[Западна Европа|Западна]] и [[Северна Европа]]. Во меѓувреме, скоро сите турски малцинства во поранешните османлиски земји имаат голема дијаспора во Турција, многумина мигрирале како ''[[Мухаџири (Отоманско Царство)|мухацири]]'' (бегалци); понатаму, [[Критски Турци|Критските Турци]] мигрирале низ целиот [[Левант]]; [[Кипарски Турци|Кипарските Турци]] имаат значителна дијаспора во земјите со англиско говорно подрачје (особено [[Обединето Кралство|Велика Британија]] и [[Австралија]]); [[Месхетски Турци|Турците Мескети]] имаат голема дијаспора во [[Средна Азија]]; а Алжирците и Туниските Турци претежно се населиле во [[Франција]]. Бидејќи [[бугарски Турци|Bугарските Турци]] и романските Турци добиле државјанство на [[ЕУ]] во [[2007]] година, нивните дијаспори во [[Западна Европа]] значително се зголемиле откако престанало ограничувањата на движењето во [[2012]] година. == Дијаспори == === Европа === Уште во 1997 година, професорот Сервет Бајрам и професорката Барбара Силс изјавиле дека во Западна Европа и на Балканот (т.е. со исклучок на Кипар и Турција) живеат околу 10 милиони Турци.<ref>{{Наведување|last=Bayram|first=Servet|last2=Seels|first2=Barbara|year=1997|title=The Utilization of Instructional Technology in Turkey|journal=Educational Technology Research and Development|volume=45|number=1|page=112|publisher=Springer|doi=10.1007/BF02299617|quote=There are about 10 million Turks living in the Balkan area of southeastern Europe and in western Europe at present.}}</ref> До 2010 година, Борис Харковски од Центарот за студии по етнички и политички науки рекол дека во [[Европска Унија|Европската Унија]] живеат до 15 милиони Турци.<ref>{{Наведување|year=2010|title=52% of Europeans say no to Turkey's EU membership|url=https://www.aysor.am/en/news/2010/02/02/turkey-europe/106730?__cf_chl_jschl_tk__=5cadc325e9d6de274da7044b445bd172c7b2029e-1604753955-0-AVhYEz2aOybvH-qEPBsvvTpaib38A35FbqAgn6teGWuWeh48U9WebMfgeB7pDyti835gLNeS-jECj7JcmXfoYgHhsVqp5x66C2BKTSFGiVGxiw5PqhftOHz7nsSSjTFeaTP0PCXi7AWAmZmQvPS_UAXOWa5sA89tJ0mQObkZjZs3YvMe4mPkL3GRVgW7lkY67Wbd2ObEVwY8WkH8mjSEmlh2nN0XPKt9uF4ez2dmVArsQ-OEeET6EbYl19R6K6OB_o1zllMxypQhTFvwELlCScPf432jttv_ho4iUHZPKOqyXiG_TqKXWttoh6QAbveQgyOmNvsevk84nDkqw_NQhUo|publisher=[[Aysor]]|quote=This is not all of a sudden, says expert at the Center for Ethnic and Political Science Studies, Boris Kharkovsky. “These days, up to 15 million Turks live in the EU countries...|access-date=7 November 2020}}</ref> Според д-р Аракс Пашајан, 10 милиони „европски Турци“ живееле во Германија, [[Франција]], Холандија и [[Белгија]] во 2012 година.<ref name="Pashayan">{{Наведување|last=Pashayan|first=Araks|year=2012|chapter=Integration of Muslims in Europe and the Gülen|title=European Muslims, Civility and Public Life: Perspectives On and From the Gülen Movement|editor1-last=Weller|editor1-first=Paul|editor2-last=Ihsan|editor2-first=Yilmaz|chapter-url=https://books.google.com/books?id=BtMmIs4NmqIC&q=There+are+around+10+million+Euro-Turks+living+in+the+European+Union+countries+of+Germany%2C+France%2C+the+Netherlands+and+Belgium.&pg=PA82|publisher=[[Continuum International Publishing Group]]|isbn=978-1-4411-0207-2|quote=There are around 10 million Euro-Turks living in the European Union countries of Germany, France, the Netherlands and Belgium.}}</ref> Понатаму, има значителни турски заедници кои живеат во [[Австрија]], [[Обединето Кралство|Велика Британија]], [[Швајцарија]], [[Италија]], [[Лихтенштајн]] и [[Скандинавија|скандинавските]] земји. Во меѓувреме, приближно 400.000 [[месхетски Турци]] живеат во европските региони на постсоветските држави (т.е. [[Азербејџан]], [[Грузија]], [[Казахстан]], [[Русија]] и [[Украина]]).<ref name="Al Jazeera">{{Наведена мрежна страница|url=http://www.aljazeera.com.tr/al-jazeera-ozel/ahiska-turklerinin-70-yillik-surgunu|title=Ahıska Türklerinin 70 yıllık sürgünü|last=Al Jazeera|date=2014|work=Al Jazeera|accessdate=2016-07-05|archive-date=2020-11-16|archive-url=https://web.archive.org/web/20201116082441/http://www.aljazeera.com.tr/al-jazeera-ozel/ahiska-turklerinin-70-yillik-surgunu|url-status=dead}}</ref> Покрај современата турска дијаспора во Европа, постојат и традиционални турски заедници во пост- [[Отоманско Царство|османлиските]] национални држави. На пример, [[Кипарски Турци|кипарските Турци]] и турските доселеници кои живеат во [[Турска Република Северен Кипар|Северен Кипар]] бројат околу 300.000 до 500.000. Покрај тоа, во [[Југоисточна Европа]] живеат над 1 милион Турци во [[Балкански Полуостров|балканските]] земји (т.е. [[Босна и Херцеговина]], [[Бугарија]], [[Хрватска]], [[Грција]], [[Република Косово|Косово]], [[Црна Гора]], [[Македонија]], [[Романија]] и [[Србија]]).<ref name="Dursun-Özkanca">{{Наведување|last=Dursun-Özkanca|first=Oya|year=2019|title=Turkey–West Relations: The Politics of Intra-alliance Opposition|page=40|publisher=Cambridge University Press|isbn=978-1108488624|quote=One-fifth of the Turkish population is estimated to have Balkan origins. Additionally, more than one million Turks live in Balkan countries, constituting a bridge between these countries and Turkey.}}</ref> Од 20 век, овие етнички турски заедници исто така мигрирале во Западна Европа и значително ја зголемиле турската дијаспора (на пр.) Алжирските Турци претежно се населиле во Франција; Бугарските Турци мигрирале претежно во Германија, Холандија и Шведска; Кипарските Турци имаат големо население во Велика Британија; [[Македонски Турци|Македонските Турци]] мигрирале претежно во Шведска; Туниските Турци мигрирале претежно во Франција и Италија; и Турците од Западна Тракија претежно мигрирале во Германија и Холандија). Во поново време, од „[[Европска мигрантска криза|европската мигрантска криза]]“ (2014-19), ирачки Турци, косовски Турци и сириски Турци, исто така, се населуваат во области каде што има голема турска дијаспора. Следствено, во рамките на дијаспората, етничките Турци сега формираат најголема малцинска група во [[Австрија]], [[Данска]], [[Германија]] и [[Холандија]].<ref>{{Наведување|last=Al-Shahi|first=Ahmed|last2=Lawless|first2=Richard|year=2013|chapter=Introduction|title=Middle East and North African Immigrants in Europe: Current Impact; Local and National Responses|publisher=[[Routledge]]|page=13|isbn=978-1136872808}}</ref> ==== Германија ==== [[Податотека:Deutsch-Türkisch.jpg|десно|мини|257x257пкс| Популаризирано знаме на германско-турската заедница.]] Турците во Германија се најголемата етничка малцинска група во [[Германија]] и исто така најголема турска заедница во турската дијаспора. Германскиот попис собира само податоци за земјата на раѓање, наместо за етничката припадност, следствено, официјалните податоци не даваат вистинска претстава за вкупното население (т.е. вклучително потомци родени во Германија, со целосно или делумно турско потекло). Мнозинството етнички Турци кои живеат во Германија или пристигнале од [[Турција]] или потекнуваат од Турција; сепак, постојат и значајни етнички турски заедници кои потекнуваат од [[Отоманско Царство|османлиските]] национални држави на [[Балкански Полуостров|Балканот]] (особено од [[Бугарија]] и [[Грција]]), како и од [[Географија на Кипар|островот Кипар]] и [[Либан]]. Во поново време, поради [[Европска мигрантска криза|Европската мигрантска криза]] (2014-19), исто така, има значително зголемување на бројот на етнички Турци од [[Сирија]], [[Ирак]] и [[Република Косово|Косово]] кои дошле во Германија. Во 1997 година, [[Канцелар на Германија|канцеларот на Германија]], [[Хелмут Кол]], изјавил дека во Германија живеат 3 милиони Турци.<ref name="Martin2004">{{Наведување|last=Martin|first=Philip L.|year=2004|chapter=Germany: Managing Migration in the Twenty-First Century|title=Controlling Immigration: A Global Perspective|editor1=Cornelius|page=246|chapter-url=https://books.google.com/books?id=teZTyiqJIdMC&q=If+we+today+give+in+to+demands+for+dual+citizenship%2C+we+would+soon+have+four%2C+five%2C+or+six+million+Turks+in+Germany+instead+of+three+million&pg=PA112|publisher=Stanford University Press|isbn=978-0804744904|quote="Chancellor Helmut Kohl warned [in 1997]: "If we today give in to demands for dual citizenship, we would soon have four, five, or six million Turks in Germany instead of three million"."}}</ref> Сепак, од раните 2000-ти, бројни академици изјавиле дека во Германија живеат „барем“ или „повеќе од“ 4 милиони луѓе со турско потекло (што формира приближно 5% од населението на земјата).<ref name="Kötteretal2003">{{Наведување|last=Kötter|first7=N|chapter-url=https://books.google.com/books?id=1rAPBwAAQBAJ&q=Today%2C+more+than+4+million+people+of+Turkish+origin+are+living+in+Germany&pg=PA55|page=55|isbn=978-0-306-47757-7|publisher=Springer|editor-first=Christos|editor-last=Zouboulis|title=Advances in Experimental Medicine and Biology, Volume 528|chapter=Behçet's Disease in Patients of German and Turkish Origin- A Comparative Study|year=2003|last7=Stübiger|first=I|first6=M|last6=Zierhut|first5=L|last5=Kanz|first4=C|last4=Müller|first3=I|last3=Günaydin|first2=R|last2=Vonthein|quote=Today, more than 4 million people of Turkish origin are living in Germany.}}</ref><ref name="Feltesetal2013">{{Наведување|last=Feltes, Thomas|last2=Marquardt|first2=Uwe|last3=Schwarz|first3=Stefan|year=2013|chapter=Policing in Germany: Developments in the Last 20 Years|title=Handbook on Policing in Central and Eastern Europe|editor1=Mesko|publisher=Springer|isbn=978-1461467205|page=93|chapter-url=https://books.google.com/books?id=WZ1GAAAAQBAJ&q=Approximately+four+million+people+with+Turkish+roots+are+living+in+Germany+at+this+time&pg=PA93|quote=Approximately four million people with Turkish roots are living in Germany at this time [2013].|author1-link=:de:Thomas Feltes}}</ref><ref name="Curtis2013">{{Наведување|last=Curtis|first=Michael|year=2013|title=Jews, Antisemitism, and the Middle East|publisher=[[Transaction Publishers]]|isbn=978-1412851411|page=69|url=https://books.google.com/books?id=WK00DwAAQBAJ&q=In+Germany+today+about+three+to+four+million+Turks%2C+about+5+percent+of+the+total+population%2C+reside.&pg=PA69|quote=In Germany today about three to four million Turks, about 5 percent of the total population, reside.}}</ref><ref name="WeaverHightower2014">{{Наведување|last=Weaver-Hightower|first=Rebecca|year=2014|chapter=Introduction|title=Postcolonial Film: History, Empire, Resistance|editor1=Weaver-Hightower|publisher=[[Routledge]]|isbn=978-1134747276|page=13|chapter-url=https://books.google.com/books?id=6KbpAgAAQBAJ&q=By+the+end+of+the+first+decade+of+the+twenty-first+century+there+were+around+four+million+people+of+Turkish+descent+living+in+Germany&pg=PA13|quote=By the end of the first decade of the twenty-first century there were around four million people of Turkish descent living in Germany...}}</ref><ref name="Rizvi2015">{{Наведување|last=Rizvi|first=Kishwar|year=2015|title=The Transnational Mosque: Architecture and Historical Memory in the Contemporary Middle East|publisher=[[University of North Carolina Press]]|isbn=978-1469621173|page=36|url=https://books.google.com/books?id=n1m0CAAAQBAJ&q=at+least+4+million+people+of+Turkish+descent+living+in+Germany&pg=PA36|quote=...at least 4 million people of Turkish descent living in Germany.}}</ref><ref name="Volkan2014">{{Наведување|last=[[Vamık Volkan|Volkan, Vamık]]|year=2014|title=Enemies on the Couch: A Psychopolitical Journey Through War and Peace|publisher=[[Pitchstone Publishing]]|isbn=978-1939578112|url=https://books.google.com/books?id=-g6eCwAAQBAJ&q=Today%2C+for+example%2C+it+is+estimated+that+more+than+four+million+Turks+and+German+citizens+with+part+of+full+Turkish+ancestry+live+in+Germany+alone&pg=PT406|quote=Today, for example, it is estimated that more than four million Turks and German citizens with part of full Turkish ancestry live in Germany alone.}}</ref><ref>{{Наведување|last=[[Raymond Taras|Taras, Raymond]]|year=2015|chapter="Islamophobia never stands still": race, religion, and culture|title=Racialization and Religion: Race, Culture and Difference in the Study of Antisemitism and Islamophobia|editor1=Nasar|publisher=[[Routledge]]|isbn=978-1317432449|page=46|chapter-url=https://books.google.com/books?id=2nUGCAAAQBAJ&q=about+four+million+Turks+are+thought+to+live+in+Germany.&pg=PA46|quote=...about four million Turks are thought to live in Germany.}}</ref><ref name="FernandezKelly2015">{{Наведување|last=Fernández-Kelly|first=Patricia|year=2015|chapter=Assimilation through Transnationalism: A Theoretical Synthesis|title=The State and the Grassroots: Immigrant Transnational Organizations in Four Continents|editor1=Portes|publisher=Berghahn Books|isbn=978-1782387350|page=305|chapter-url=https://books.google.com/books?id=zyjfCQAAQBAJ&q=Nearly+fifty+years+later%2C+close+to+four+million+Turks+and+their+children+continue+to+reside+in+the+margins+of+German+society&pg=PA305|quote=Nearly fifty years later, close to four million Turks and their children continue to reside in the margins of German society}}</ref><ref name="AudretschandLehmann2016">{{Наведување|last=Audretsch, David B.|author2-link=Erik E. Lehmann|last2=Lehmann, Erik E.|year=2016|title=The Seven Secrets of Germany: Economic Resilience in an Era of Global Turbulence|publisher=Oxford University Press|isbn=978-0190258696|page=130|url=https://books.google.com/books?id=ZLOlCgAAQBAJ&q=By+2010+the+number+of+Turkish+descent+living+in+Germany+had+increased+to+four+million.&pg=PT132|quote=By 2010 the number of Turkish descent living in Germany had increased to four million.|author1-link=David B. Audretsch}}</ref> Бројни извори, исто така, сугерираат значително повисоки проценки. Уште во 2005 година, [[Австрија|австрискиот]] научник д-р Теса Сишковиц цитирал висок европски службеник кој изјавил: :''Малку е доцна да се започне дебатата за тоа да се биде имигрантска земја сега, кога веќе седум милиони Турци живеат во Германија''. До 2013 година, д-р Џејмс Лејси и професорот Вилијамсон Мареј ја потенцирале изјавата на германската канцеларка [[Ангела Меркел]] за германскиот ''Лајткултур'' дека „треба да биде прифатен од седум милиони германски имигранти“.<ref>{{Наведување|last=Lacey|first=James|author2-link=Williamson Murray|last2=Murray, Williamson|year=2013|title=Moment of Battle: The Twenty Clashes That Changed the World|url=https://books.google.com/books?id=ELG97EYoEFIC&q=The+current+German+chancellor%2C+Angela+Merkel%2C+recently+made+world+news+when+she+said+Germany%27s+Leitlculmr+%28defining+culture%29+needs+to+be+accepted+by+Germany%27s+seven+million+Turkish+immigrants.&pg=PA79|publisher=[[Random House Publishing Group]]|pages=79|quote=The current German chancellor, Angela Merkel, recently made world news when she said Germany's Leitkultur (defining culture) needs to be accepted by Germany's seven million Turkish immigrants.|isbn=978-0345526991}}</ref> Од 2020 година, бројни извори сигерираат дека во Германија живеат 7 милиони или повеќе од 7 милиони луѓе со турско потекло, вклучително и професорот Џорџ К. Зестос и Рејчел Кук во нивниот извештај објавен од ''Институтот за економија'',<ref name="Zestos&Cooke2020">{{Наведување|last=Zestos|first=George K.|last2=Cooke|first2=Rachel N.|year=2020|title=Challenges for the EU as Germany Approaches Recession|publisher=[[Levy Economics Institute]]|pages=22|url=http://www.levyinstitute.org/pubs/wp_948.pdf|quote=Presently (2020) more than seven million Turks live in Germany.}}</ref> Напис на професорот Грем Е. Фулер ''во Институтот Квинси за одговорно државно дело'',<ref name="Fuller2020">{{Наведување|last=[[Graham E. Fuller|Fuller, Graham E.]]|year=2020|title=Is Turkey Out of Control?|url=https://responsiblestatecraft.org/2020/12/04/is-turkey-out-of-control/|publisher=[[Quincy Institute for Responsible Statecraft]]|quote=Europe has always been reluctant to accept Turkey into the EU–partly due to a cultural bias against Muslims–despite the some seven million Turks living in Germany today.|access-date=5 December 2020}}</ref> Напис на професорот Џејмс Г.Лејси во мрежата ''за иновации'' во Националната безбедност.<ref name="Lacey2020">{{Наведување|last=Lacey|first=James G.|year=2020|title=The Battle of Teutoburg Wald: The Division of Europe|url=https://innovatedefense.net/kcic/customObject/viewCustomObject/86f02964aa7b|publisher=[[National Security Innovation Network]]|access-date=4 December 2020|archive-date=2021-02-18|archive-url=https://web.archive.org/web/20210218154448/https://innovatedefense.net/kcic/customObject/viewCustomObject/86f02964aa7b|url-status=dead}}</ref> и написот на Луиз Калаган во ''[[Тајмс|„Тајмс“]]''.<ref name="Callaghan2020">{{Наведување|last=Callaghan|first=Louise|year=2020|title=German marines land in a war of words with Turkey over suspected arms smuggling|url=https://www.thetimes.co.uk/article/german-marines-land-in-a-war-of-words-with-turkey-over-suspected-arms-smuggling-l5xfmlghw|journal=[[The Times]]|quote=An extra dimension in the row is that the warship was from Germany, which, as home to seven million people of Turkish descent, has always paid considerable attention to its relations with Ankara.|access-date=3 December 2020}}</ref> ==== Франција ==== [[Податотека:Eiffel_Tower_Wearing_Turkey_Colors.jpg|лево|мини|225x225пкс| [[Ајфелова кула|Ајфеловата кула]] обликувана во боите на [[Знаме на Турција|турското знаме за]] време на „Saison de la Turquie en France“.]] [[File:Les drapeaux.jpg|десно|мини|200x200пкс|Во Франција живеат околу еден милион луѓе со турско потекло.<ref name="Hentz&Hasselmann2010">{{Наведена книга|url=https://link.springer.com/chapter/10.1007%2F978-2-287-99072-4_33|title=Transculturalité, religion, traditions autour de la mort en réanimation|last=Hentz|first=Jean-Gustave|last2=Hasselmann|first2=Michel|publisher=Springer-Verlag France|year=2010|isbn=978-2-287-99072-4|doi=10.1007/978-2-287-99072-4_33|quote=La France d’aujourd’hui est une société multiculturelle et multiethnique riche de 4,9 millions de migrants représentant environ 8 % de la population du pays. L’immigration massive de populations du sud de l’Europe de culture catholique après la deuxième guerre mondiale a été suivie par l’arrivée de trois millions d’Africains du Nord, d’un million de Turcs et de contingents importants d’Afrique Noire et d’Asie qui ont implanté en France un islam majoritairement sunnite (Maghrébins et Africains de l’Ouest) mais aussi chiite (Pakistanais et Africains de l’Est).}}</ref><ref name="fransaditib">{{Наведена мрежна страница|url=http://www.fransaditib.com/?Syf=18&Hbr=255110|title=2011 YILI DİTİB KADIN KOLLARI GENEL TOPLANTISI PARİS DİTİB'DE YAPILDI|last=Fransa Diyanet İşleri Türk İslam Birliği|archive-url=https://web.archive.org/web/20120107092159/http://www.fransaditib.com/?Syf=18&Hbr=25511|archive-date=7 January 2012|accessdate=2012-02-15|quote=İzzet ER Hocamız konuşmasında katılımcıları selamladıktan sonra, Fransa’da resmi verilere göre, 550 bin Türk nüfusunun bulunduğunu, bu sayının gayrı resmi olarak 1 milyon civarında tahmin edildiğini söyledi.}}</ref><ref name="Nalci">{{Наведување|last=Nalci|first=Aris|year=2012|title=An Interview with Garo Yalic, Advisor to Valerie Boyer|url=http://www.armenianweekly.com/2012/02/14/an-interview-with-garo-yalic-advisor-to-valerie-boyer/|publisher=[[Armenian Weekly]]|quote=there are also about a million French people of Turkish origin that will show their weight in the electoral balance.|access-date=28 October 2020}}</ref><ref name="Kerdat">{{Наведување|last=Kerdat|first=Marianne|year=2019|title=Donner une autre image de la Turquie à travers le cinéma|url=https://lepetitjournal.com/istanbul/comprendre-turquie/donner-une-autre-image-de-la-turquie-travers-le-cinema-262283|publisher=[[Le Petit Journal (website)|Le Petit Journal]]|quote=En France, la population franco-turque a dépassé le million.|access-date=22 November 2020}}</ref><ref name="Gallard&Nguyen2020">{{Наведување|last=Gallard|first=Joseph|last2=Nguyen|first2=Julien|year=2020|title=Il est temps que la France appelle à de véritables sanctions contre le jeu d'Erdogan|url=https://www.marianne.net/agora/tribunes-libres/il-est-temps-que-la-france-appelle-a-de-veritables-sanctions-contre-le-jeu-derdogan|publisher=[[Marianne (magazine)|Marianne]]|quote=... et ce grâce à la nombreuse diaspora turque, en particulier en France et en Allemagne. Ils seraient environ un million dans l'Hexagone, si ce n’est plus...es raisons derrière ne sont pas difficiles à deviner : l’immense population turque en Allemagne, estimée par Merkel elle-même aux alentours de sept millions et qui ne manquerait pas de se faire entendre si l’Allemagne prenait des mesures allant à l’encontre de la Turquie.|access-date=25 November 2020}}</ref>]] Турците кои живеат во Франција формираат една од најголемите турски заедници во Западна Европа. Официјални податоци за вкупниот број на Француски Турци не се достапни затоа што пописот во Франција бележи само статистички податоци за земјата на раѓање, наместо за нечија етничка припадност. Иако мнозинството Французи Турци потекнуваат од [[Турција|Република Турција]], исто така има значителна турска миграција од други пост- [[Отоманско Царство|османлиски]] земји, вклучително и етнички турски заедници кои дошле во Франција од [[Северна Африка]] (особено [[Алжир]] и [[Тунис]]), [[Балкански Полуостров|Балканот]] (на пр. од [[Бугарија]], [[Грција]], [[Република Косово|Косово]], [[Македонија]] и [[Романија]]), островот [[Кипар]] и неодамна од [[Ирак]], [[Либан]] и [[Сирија]]. Во 2014 година, професорот [[:fr:Pierre Vermeren|Пјер Вермерен]] во ''„Експрес“'' објавил дека турското население е околу 800.000.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.lexpress.fr/actualite/face-a-l-islam-de-france-du-deni-a-la-paralysie_1548482.html|title=Face à l'islam de France, du déni à la paralysie|last=[[:fr:Pierre Vermeren|Vermeren, Pierre]]|year=2014|accessdate=28 October 2020|quote=Depuis dix ans, ce chiffre est régulièrement ben brèche: les estimations hautes décrivent une France qui compterait 4 à 5 millions d'Algériens et descendants, autour de 3 millions de Marocains, 1 million de Tunisiens, 2 millions d'Africains du Sahel, 800 000 Turcs, etc.}}</ref> Сепак, претходната академска публикација од 2010 година на д-р Жан-Густав Хенц и д-р Мишел Хаселман вели дека веќе живеат 1 милион Турци во Франција.<ref name="Hentz&Hasselmann2010" /> Професорот Изет Ер<ref name="fransaditib">{{Наведена мрежна страница|url=http://www.fransaditib.com/?Syf=18&Hbr=255110|title=2011 YILI DİTİB KADIN KOLLARI GENEL TOPLANTISI PARİS DİTİB'DE YAPILDI|last=Fransa Diyanet İşleri Türk İslam Birliği|archive-url=https://web.archive.org/web/20120107092159/http://www.fransaditib.com/?Syf=18&Hbr=25511|archive-date=7 January 2012|accessdate=2012-02-15|quote=İzzet ER Hocamız konuşmasında katılımcıları selamladıktan sonra, Fransa’da resmi verilere göre, 550 bin Türk nüfusunun bulunduğunu, bu sayının gayrı resmi olarak 1 milyon civarında tahmin edildiğini söyledi.}}</ref> како и француско-ерменскиот политичар Гаро Јалич (кој е советник на Валери Бојер)<ref name="Nalci">{{Наведување|last=Nalci|first=Aris|year=2012|title=An Interview with Garo Yalic, Advisor to Valerie Boyer|url=http://www.armenianweekly.com/2012/02/14/an-interview-with-garo-yalic-advisor-to-valerie-boyer/|publisher=[[Armenian Weekly]]|quote=there are also about a million French people of Turkish origin that will show their weight in the electoral balance.|access-date=28 October 2020}}</ref> исто така, рекле дека во Франција имало 1.000.000 Турци во 2011 и 2012 година, соодветно. Во поново време се проценува дека турско-француското население е повеќе од еден милион според написите објавени во ''[[:en:Le Petit Journal (website)|Le Petit Journal]]'' (2019)<ref name="Kerdat">{{Наведување|last=Kerdat|first=Marianne|year=2019|title=Donner une autre image de la Turquie à travers le cinéma|url=https://lepetitjournal.com/istanbul/comprendre-turquie/donner-une-autre-image-de-la-turquie-travers-le-cinema-262283|publisher=[[Le Petit Journal (website)|Le Petit Journal]]|quote=En France, la population franco-turque a dépassé le million.|access-date=22 November 2020}}</ref> и ''Маријана'' (2020).<ref name="Gallard&Nguyen2020">{{Наведување|last=Gallard|first=Joseph|last2=Nguyen|first2=Julien|year=2020|title=Il est temps que la France appelle à de véritables sanctions contre le jeu d'Erdogan|url=https://www.marianne.net/agora/tribunes-libres/il-est-temps-que-la-france-appelle-a-de-veritables-sanctions-contre-le-jeu-derdogan|publisher=[[Marianne (magazine)|Marianne]]|quote=... et ce grâce à la nombreuse diaspora turque, en particulier en France et en Allemagne. Ils seraient environ un million dans l'Hexagone, si ce n’est plus...es raisons derrière ne sont pas difficiles à deviner : l’immense population turque en Allemagne, estimée par Merkel elle-même aux alentours de sept millions et qui ne manquerait pas de se faire entendre si l’Allemagne prenait des mesures allant à l’encontre de la Turquie.|access-date=25 November 2020}}</ref> ==== Холандија ==== [[Податотека:Mevlana_Moskee_Rotterdam.jpg|лево|мини|Турската џамија Мевлана во [[Ротердам]] била избрана за најатрактивна зграда во градот во 2006 година.]] [[Податотека:Turkish_Dutch_Flag_Football.jpg|мини|[[Знаме на Турција|Турско]] и [[Знаме на Холандија|холандско]] знаме во мултиетничкото соседство Крујденбурт, [[Ајндховен]].]] Турско-холандската заедница формира најголема етничка малцинска група во [[Холандија]]. Мнозинството холандски Турци потекнуваат од [[Турција|Република Турција]]; меѓутоа има и значајни турски миграциски бранови од други пост- [[Отоманско Царство|османлиски]] земји, вклучително и етнички турски заедници кои дошле во Холандија од [[Балкански Полуостров|Балканот]] (на пр. особено од [[Бугарија]], [[Грција]] и [[Македонија]]), островот [[Кипар]], и неодамна за време на [[Европска мигрантска криза|мигрантската криза во Европа]] од [[Сирија]], [[Ирак]] и [[Република Косово|Косово]]. Покрај тоа, има миграција во Холандија од турската дијаспора; многу турско-белгијци и турско-германски пристигнале во земјата како [[Белгија|белгиски]] и [[Германија|германски]] државјани.<ref name="Sag2016">{{Наведување|last=Sag|first=Armand|year=2016|title=De destinteresse in Nederland|quote=Officieel zijn ze met bijna 500.000 mensen aanwezig in Nederland, meer omdat Turken uit Bulgarije..., Griekenland..., Cyprus..., Macedonie... en bijvoorbeeld Turken die geen Turkse ntionaliteit meer habben of Turken uit Belgie en Duitsland die zich nu gevestigd hebben in Nederland. Hiermee zouden er bijna driekwart miljon tot een miljoen Turken in Nederland wonen.|page=59|journal=Platform Dergisi|number=December 2016}}</ref> Холандскиот официјален попис собира податоци за земјата на раѓање, наместо етнички; следствено, вкупниот број на етнички турски мигранти (без оглед на земјата на раѓање) ниту третата, четвртата или петтата генерација на турско-холандската заедница се колективно преброени.<ref name="Sag2016"/> Доцент Сузана Албербес, професорот Ад Бакус и професорот [[:nl:Pieter Muysken|Питер Мујскен]] изјавиле дека „со текот на годините“ холандско-турската заедница „сигурно броела половина милион“.<ref>{{Наведување|last=Aalberse|first=Suzanne|last2=Backus|first2=Ad|author3-link=:nl:Pieter Muysken|last3=Muysken, Pieter|year=2019|title=Heritage Languages: A language Contact Approach|url=https://books.google.com/books?id=ab-9DwAAQBAJ&q=the+Dutch+Turkish+community+over+the+years+must+have+numbered+half+a+million.&pg=PA90|page=90|publisher=[[John Benjamins Publishing Company]]|quote=the Dutch Turkish community... out of a population that over the years must have numbered half a million.|isbn=978-9027261762}}</ref> Сепак, има значително повисоки проценки. Уште во 2003 година, политикологот и експерт за меѓународни односи д-р Натали Токи изјавила дека веќе има „два милиони Турци во Холандија“.<ref name="Tocci">{{Наведување|author-link=Nathalie Tocci|last=Tocci, Nathalie|year=2003|title=EU Accession Dynamics and Conflict Resolution: The Case of Cyprus 1988-2002|url=http://etheses.lse.ac.uk/1719/1/U183181.pdf|page=232|publisher=[[London School of Economics]]|quote=The Dutch government was concerned about Turkey’s reaction to the European Council’s conclusions on Cyprus, keeping in mind the presence of two million Turks in Holland and the strong business links with Turkey.}}</ref> Рита ван Вен исто така известила во ''Трув'' дека во Холандија живееле 2 милиони Турци во 2007 година.<ref name="vanVeen2007">{{Наведување|last=van Veen|first=Rita|year=2007|title=De koningin heeft oog voor andere culturen|url=https://www.trouw.nl/nieuws/de-koningin-heeft-oog-voor-andere-culturen~be1cbe71/?referrer=https%3A%2F%2Fwww.google.com%2F|publisher=[[Trouw]]|quote=Erol kan niet voor alle twee miljoen Turken in Nederland spreken, maar hij denkt dat Beatrix wel goed ligt bij veel van zijn landgenoten.|access-date=25 December 2020}}</ref> Неодамна, во 2020 година, извештајот објавен во ''[[:nl:L1 (omroep)|L1mburg Centraal]]'' проценува дека има повеќе од 2 милиони Холанѓани-Турци.<ref name="L1mburgCentraal2020">{{Наведување|year=2020|title=L1mburg Centraal: Fortuna gaat samenwerking aan met Turkse Beşiktaş|url=https://l1.nl/l1mburg-centraal-fortuna-gaat-samenwerking-aan-met-turkse-beikta-154451/|publisher=[[:nl:L1 (omroep)|L1mburg Centraal]]|quote=in de regio rondom Limburg, waar dik twee miljoen Turken binnen een...|access-date=26 December 2020|archive-date=2021-04-12|archive-url=https://web.archive.org/web/20210412080209/https://l1.nl/l1mburg-centraal-fortuna-gaat-samenwerking-aan-met-turkse-beikta-154451/|url-status=dead}}</ref>''Вотбал Интернешнл'' исто така во [[2020]] година објавил дека холандскиот фудбалски клуб [[Фортуна Ситард]] ќе спроведува годишни извиднички активности за да најде „турски талент“ меѓу приближно 2 милиони турско-холандски заедници.<ref name="vi2020">{{Наведување|year=2020|title=Trots Fortuna Sittard gaat talenten scouten voor Besiktas|url=https://www.vi.nl/nieuws/trots-fortuna-sittard-gaat-talenten-scouten-voor-besiktas|publisher=[[Voetbal International]]|access-date=27 December 2020}}</ref> Во 2009 година, ''„Софија ехо“'' објавила дека бугарските Турци се сега најбрзо растечката група на имигранти во Холандија.<ref name="sofiaecho.com">{{Наведена мрежна страница|url=http://www.sofiaecho.com/2009/07/21/758628_turkish-bulgarians-fastest-growing-group-of-immigrants-in-the-netherlands|title=Turkish Bulgarians fastest-growing group of immigrants in the Netherlands|last=TheSophiaEcho|accessdate=2009-07-26|archive-date=2016-08-10|archive-url=https://web.archive.org/web/20160810062033/http://www.sofiaecho.com/2009/07/21/758628_turkish-bulgarians-fastest-growing-group-of-immigrants-in-the-netherlands|url-status=dead}}</ref> ==== Австрија ==== Турската заедница, вклучително и потомци, го формираат најголемото етничко малцинство во [[Австрија]]. Во 2011 година, во извештајот на [[:de:Initiative Minderheiten|Иницијативата Миндерхајтен се]] вели дека во Австрија живеат 360 000 луѓе со турско потекло.<ref>{{Наведување|year=2011|title=Warum die Türken?|url=https://homepage.univie.ac.at/sabine.strasser/stimme_78_editorial.pdf|publisher=[[:de:Initiative Minderheiten|Initiative Minderheiten]]|volume=78|quote=Was sind die Gründe für dieses massive Unbehagen angesichts von rund 360.000 Menschen türkischer Herkunft?|accessdate=2021-04-18|archive-date=2021-01-18|archive-url=https://web.archive.org/web/20210118011455/https://homepage.univie.ac.at/sabine.strasser/stimme_78_editorial.pdf|url-status=dead}}</ref> Оваа бројка ја повторил и поранешниот министер за надворешни работи на Австрија и сегашен [[канцелар на Австрија]] Себастијан Курц.<ref>{{Наведување|year=2017|title=Turkey angry after Erdogan is told he can't campaign in Austria|url=https://www.thelocal.at/20170301/turkey-angry-after-erdogan-is-told-he-cant-campaign-in-austria|publisher=[[The Local]]|quote=Austrian Foreign Minister Sebastian Kurz said Erdogan is "not welcome" to hold campaign events, adding that it would "increase friction" in Austria and prevent the integration of a 360,000-strong minority of Turkish origin.}}</ref> Сепак, поранешниот австриски европратеник, Андреас Мелцер, тврди дека има 500.000 Турци во земјата.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.andreas-moelzer.at/index.php?id=24|title=In Österreich leben geschätzte 500.000 Türken, aber kaum mehr als 10–12.000 Slowenen|last=[[Andreas Mölzer|Mölzer, Andreas]]|archive-url=https://archive.today/20120722212601/http://www.andreas-moelzer.at/index.php?id=24|archive-date=2012-07-22|accessdate=30 October 2020}}</ref>{{Панорама|Avusturya Türk günü2.jpg|700px|Turkish day in [[Vienna]], Austria (2009).}} ==== Белгија ==== Во 2012 година, професорот Рејмонд Тарас рекол дека белгиско-турската заедница е над 200.000.<ref>{{Наведување|last=[[Raymond Taras|Taras, Raymond]]|year=2012|title=Xenophobia and Islamophobia in Europe|publisher=[[Edinburgh University Press]]|isbn=978-0748654895|page=160|url=https://books.google.com/books?id=rTyrBgAAQBAJ&q=It+follows+that+large+Muslim+minorities+like+the+Turks+-+who+total+over+200%2C000+in+Belgium...&pg=PA160|quote=It follows that large Muslim minorities like the Turks – who total over 200,000 in Belgium}}</ref> Неодамна, во 2019 година, д-р Алтај Манчо и д-р Ертугрул Таш изјавиле дека има 250.000 жители на [[Белгија]] со турско потекло.<ref>{{Наведување|last=Manço|first=Altay|last2=Taş|first2=Ertugrul|year=2019|title=Migrations Matrimoniales: Facteurs de Risque en Sante´ Mentale|page=444|url=https://journals.sagepub.com/doi/pdf/10.1177/0706743718802800|journal=[[The Canadian Journal of Psychiatry]]|volume=64|number=6|publisher=[[SAGE Publishing]]|doi=10.1177/0706743718802800|pmid=30380909|pmc=6591757}}</ref> ==== Обединето Кралство ==== [[Податотека:Turkishprotest3.jpg|десно|мини|Кипарските Турци во [[Лондон]].]] Во 2011 година, Комитетот за внатрешни работи изјавил дека има 500 000 британски Турци, составени од 300 000 [[кипарски Турци]], 150 000 турски државјани (т.е. луѓе од Турција) и помали групи на бугарски Турци и романски Турци.<ref name="HomeAffairsCommittee">{{Наведена мрежна страница|url=http://www.statewatch.org/news/2011/aug/eu-hasc-turkey-jha-report.pdf|title=Implications for the Justice and Home Affairs area of the accession of Turkey to the European Union|last=Home Affairs Committee|year=2011|publisher=The Stationery Office|page=Ev 34}}</ref> И покрај недостатокот на статистика за колективниот број Турци кои се имигрирале од нивните традиционални татковини, познато е дека [[Германија]], [[Австрија]], [[Холандија]] и [[Франција]] имаат поголеми заедници од турската дијаспора отколку Велика Британија.<ref name="Guardian">{{Наведени вести|url=http://www.guardian.co.uk/uk/2011/aug/01/turkish-immigration-possibilities-assessed|title=UK immigration analysis needed on Turkish legal migration, say MPs|last=[[The Guardian]]|date=1 August 2011|access-date=1 August 2011|quote=The Home Office says that there are about 150,000 Turkish nationals living in Britain at present, with about 500,000 people of Turkish origin living in the country altogether. But Germany, Austria, the Netherlands and France all have larger Turkish communities which are more likely to attract a new wave of legal migration.}}</ref> ==== Шведска ==== Во 2009 година, шведското Министерство за надворешни работи соопштило дека во [[Шведска]] живеат скоро 100.000 луѓе со турско потекло.<ref name="SwedishAffairs">{{Наведена мрежна страница|url=http://www.swedenabroad.com/Page____24644.aspx|title=Ankara Historia|year=2009|publisher=[[Swedish Ministry for Foreign Affairs]]|archive-url=https://web.archive.org/web/20110722061226/http://www.swedenabroad.com/Page____24644.aspx|archive-date=1 November 2020}}</ref> Неодамна, во 2018 година, шведскиот генерален конзул Терези Хајден изјавила дека населението е околу 150 000.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.dailysabah.com/history/2018/06/25/swedish-touch-in-turkey|title=Ankara Historia|last=Sayıner|first=Arda|year=2018|publisher=[[Daily Sabah]]|archive-date=1 November 2020|quote=Having said that, a few thousand Swedish citizens currently live in Turkey and the number went up 60 percent in 2017. According to Hyden, Turkish hospitality played an important part behind this increase. She said around 150,000 Turkish citizens live in Sweden, which has a total population of 10 million.}}</ref> ==== Швајцарија ==== Во 2017 година живееле над 120 000 Турци во Швајцарија. Тие претежно живеат во германски говорни региони, особено во кантоните Цирих, Аргау и Базел. Бројките за натурализација и миграција од Турција се намалуваат, сепак, населението во Швајцарија со миграциска позадина на Турција продолжува да расте.<ref>{{Наведување|year=2017|title=Türken in der Schweiz – Zahlen und Fakten zur Diaspora vom Bosporus|url=https://www.aargauerzeitung.ch/schweiz/tuerken-in-der-schweiz-zahlen-und-fakten-zur-diaspora-vom-bosporus-131116220|publisher=[[Aargauer Zeitung]]|access-date=1 November 2020|archive-date=2020-11-07|archive-url=https://web.archive.org/web/20201107175315/https://www.aargauerzeitung.ch/schweiz/tuerken-in-der-schweiz-zahlen-und-fakten-zur-diaspora-vom-bosporus-131116220|url-status=dead}}</ref> ==== Данска ==== Турската заедница формира најголемо етничко малцинство во [[Данска]]. Во 2008 година се проценува дека Данците со турско потекло броеле 70.000.<ref>{{Наведување|last=Larsen|first=Nick Aagaard|year=2008|title=Tyrkisk afstand fra Islamisk Trossamfund|url=https://www.dr.dk/nyheder/indland/tyrkisk-afstand-fra-islamisk-trossamfund|publisher=[[DR (broadcaster)|Danish Broadcasting Corporation]]|quote=Ud af cirka 200.000 muslimer i Danmark har 70.000 tyrkiske rødder, og de udgør dermed langt den største muslimske indvandrergruppe.|access-date=1 November 2020}}</ref><ref>{{Наведување|year=2008|title=Tyrkere langer ud efter trossamfund|url=https://www.berlingske.dk/samfund/tyrkere-langer-ud-efter-trossamfund|publisher=[[Berlingske]]|quote=Der er omkring 200.000 muslimer i Danmark. Heraf har 70.000 tyrkiske rødder og udgør dermed den største muslimske indvandrergruppe.|access-date=1 November 2020}}</ref> ==== Италија ==== Во 2020 година живееле 50.000 турски граѓани во Италија;<ref>{{Наведување|last=Seçkin|first=Barış|year=2020|title=İtalya'daki Türk vatandaşları Kovid-19 nedeniyle kayıp vermedi|url=https://www.aa.com.tr/tr/dunya/italyadaki-turk-vatandaslari-kovid-19-nedeniyle-kayip-vermedi-/1813990|publisher=[[Anadolu Agency]]|quote=İtalya’da yaşayan 50 bin kadar Türk vatandaşının|access-date=2 November 2020}}</ref> сепак, оваа бројка не вклучува натурализирани италијански граѓани со турско потекло или нивни потомци. Покрај дијаспората, дел од населението во Моена се идентификувало како турско уште од 17 век.<ref>{{Наведување|last=Visintainer|first=Ermanno|year=2011|url=http://www.bilinmeyenturktarihi.com/pdf/italyada-unutulmus-turkvarligi-moenaturkleri.pdf|title=La Presenza Turca Dimenticata In Italia: I Turchi Di Moena [The Forgotten Turks in Italy: Moena Turks]|journal=ORSAM|volume=76|number=14|isbn=978-9944-5684-6-3|accessdate=2021-04-18|archive-date=2014-07-06|archive-url=https://web.archive.org/web/20140706065551/http://www.bilinmeyenturktarihi.com/pdf/italyada-unutulmus-turkvarligi-moenaturkleri.pdf|url-status=dead}}</ref> ==== Норвешка ==== Во 2013 година имало околу 16.500 Норвежани со турско потекло во [[Норвешка]].<ref>{{Наведување|year=2013|title=Norwegian-Turkish cooperation|url=https://www.royalcourt.no/nyhet.html?tid=118715|publisher=The Royal House of Norway|access-date=5 November 2020}}</ref> ==== Финска ==== Во 2010 година, професорот Зеки Кутук рекол дека во [[Финска]] живеат приближно 10.000 луѓе со турско потекло.<ref>{{Наведување|last=Kütük|first=Zeki|year=2010|title=Finlandiya'da Yabancı Düşmanlığı, Sosyal Dışlanma ve Türk Diasporası|url=https://tasam.org/tr-TR/Icerik/4448/finlandiyada_yabanci_dusmanligi_sosyal_dislanma_ve_turk_diasporasi|quote=Toplam sayılarının 10 000 civarında olduğu tahmin edilen Türklerin...|publisher=[[:tr:TASAM|Türk Asya Stratejik Araştırmalar Merkezi]]|access-date=8 November 2020}}</ref> ==== Полска ==== Во 2013 година, податоците од Институтот за јавни работи покажале дека во [[Полска]] живееле 5.000 Турци.<ref>{{Наведување|last=Pawłowska-Salińska|first=Katarzyna|year=2013|title=Nie pytaj Turka o kebab i język arabski|url=https://wyborcza.pl/1,75398,13642657,Nie_pytaj_Turka_o_kebab_i_jezyk_arabski.html?disableRedirects=true|publisher=[[Gazeta Wyborcza]]|quote=Turków jest w Polsce ok. 5 tys. – wynika z danych opracowanych przez Instytut Spraw Publicznych.|access-date=3 November 2020}}</ref> ==== Лихтенштајн ==== [[Лихтенштајн]] не бележи податоци за етничката припадност на своите граѓани; сепак, во 2009 година се проценува дека турската заедница брои приближно 1.000 од вкупното 35.000 жители.<ref>{{Наведување|year=2009|title=Bir masal ülkesinde yaşam öğretisi.|url=http://blog.milliyet.com.tr/bir-masal-ulkesinde-yasam-ogretisi/Blog/?BlogNo=166707|quote=Bu küçücük ülkede yaşayan 1000 Türk'ten...|publisher=[[Milliyet]]|access-date=8 November 2020}}</ref> Оттука, проценките сугерираат дека Турците сочинуваат околу 3% од вкупното население во Лихтенштајн и дека тие се петти по големина етничка група во земјата.<ref>{{Наведување|year=2016|title=İspanya'dan 8 yiyen Liechtenstein'ın Türkleri|url=https://www.hurriyet.com.tr/sporarena/galeri-ispanyadan-8-yiyen-liechtensteinin-turkleri-40217528|quote=Bu sayı toplam nüfusun yüzde 3'üne denk geliyor.|publisher=[[Hürriyet]]|access-date=8 November 2020}}</ref> === Северна Америка === ==== САД ==== [[Податотека:US-Turkish_pride,_Chicago.jpg|десно|мини|250x250пкс| Заклучно со 2012 година, има приближно 1 милион Американци со потекло од Турција.<ref name="Bryson2012">{{Наведување|year=2012|title=Remarks at Center for American Progress & Confederation of Businessmen and Industrialists of Turkey (TUSKON) Luncheon|url=https://2010-2014.commerce.gov/news/secretary-speeches/2012/04/05/remarks-center-american-progress-confederation-businessmen-and-in.html|publisher=[[U.S. Department of Commerce]]|quote=Here in the U.S., you can see our person-to-person relationships growing stronger each day. You can see it in the 13,000 Turkish students that are studying here in the U.S. You can see it in corporate leaders like Muhtar Kent, the CEO of Coca-Cola, and you can see it in more than one million Turkish-Americans who add to the rich culture and fabric of our country.|access-date=13 November 2020}}</ref>]] Во 1996 година, професорот Џон Грабовски проценил дека во [[Соединети Американски Држави|САД]] живеат 500 000 Турци.<ref>{{Наведување|first=John J.|last=Grabowski|year=1996|editor1=Van Tassel|chapter=Turks in Cleveland|title=Encyclopedia of Cleveland History|publisher=[[John Wiley & Sons]]|quote=Currently, the Turkish population of northeast Ohio is estimated at about 1,000 (an estimated 500,000 Turks live in the United States).|isbn=0253330564}}</ref> До 2009 година, Ердал Шафак изјавил дека турско-американската заедница е приближно од 850 000 до 900 000.<ref name="Şafak2009">{{Наведување|first=Şafak|last=Erdal|year=2009|title=ABD'de kaç Türk var?|url=https://www.sabah.com.tr/yazarlar/safak/2009/05/08/abdde_kac_turk_var|publisher=[[Sabah (newspaper)|Sabah]]|quote=Biraz bilmece gibi mi oldu; açalım. Resmi kurumlarımıza göre ABD'de "Tahmini" 850 ile 900 bin arası Türk yaşıyor. Bu sayı öğrenci trafiğine göre her yıl ya biriki bin kişi artıyor veya bir o kadar eksiliyor. Buna karşılık ABD'deki Türk sivil toplum örgütlerinin Yeni Dünya'daki varlığımız üstüne yaptıkları araştırmalardan elde ettikleri sonuçlar, resmi kurumların verilerinin çok ama çok üstünde. Onlara göre, ABD'de halen en az 3 milyon Türk var. Okuyan, çalışan veya yaşayan.|access-date=30 November 2020}}</ref> Неодамна, во 2012 година поранешниот трговски секретар на САД, Bон Брајсон, потврдил во Центарот за американски напредок дека турско-американската заедница изнесува над 1.000.000:<ref name="Bryson2012">{{Наведување|year=2012|title=Remarks at Center for American Progress & Confederation of Businessmen and Industrialists of Turkey (TUSKON) Luncheon|url=https://2010-2014.commerce.gov/news/secretary-speeches/2012/04/05/remarks-center-american-progress-confederation-businessmen-and-in.html|publisher=[[U.S. Department of Commerce]]|quote=Here in the U.S., you can see our person-to-person relationships growing stronger each day. You can see it in the 13,000 Turkish students that are studying here in the U.S. You can see it in corporate leaders like Muhtar Kent, the CEO of Coca-Cola, and you can see it in more than one million Turkish-Americans who add to the rich culture and fabric of our country.|access-date=13 November 2020}}</ref> Овде, во САД, можете да видите како нашите меѓусебни односи се зацврстуваат секој ден. Можете да видите 13.000 турски студенти кои студираат овде во САД Можете да видите корпоративни лидери како [[Мухтар Кент]], извршен директор на [[Кока-Кола]], и можете да видите во повеќе од еден милион турско-американци кои додаваат богатата култура и ткиво на нашата земја. - [[Johnон Брајсон]] (2012)<ref name="Bryson2012" /><ref name="Bryson">{{citation|year=2012|title=Remarks by Commerce Secretary Bryson, April 5, 2012|url=https://www.cambridge.org/core/journals/foreign-policy-bulletin/article/us-agrees-to-cash-transfer-to-help-stabilize-tunisian-economy/4890740F6A62FD3F965D33022031CC94|journal=Foreign Policy Bulletin|volume=22|issue=3|page=137|publisher=Cambridge University Press}}</ref> Сепак, постојат многу повисоки проценки. Невладините турски организации во САД тврдат дека живеат најмалку 3.000.000 луѓе со турско потекло во САД, вклучително и Турци Американци, како и нови турски работници-мигранти, студенти и илегални мигранти. Следствено, од 21 век, турско-американското население бргу се приближува до значителниот број Турци во Германија, бидејќи повеќето студенти, иселеници, итн. одлучуваат трајно да живеат во САД.<ref name="Şafak2009"/> ==== Канада ==== [[Податотека:Victoria_Day_Parade_May_20,_2007.jpg|десно|мини|250x250пкс| Турска заедница во Викторија, [[Канада]].]] Според пописот во Канада во 2016 година, 63.955 лица доброволно ја искажале својата етничка припадност како „турска“.<ref>{{Наведување|title=Data tables, 2016 Census|url=https://www12.statcan.gc.ca/census-recensement/2016/dp-pd/dt-td/Rp-eng.cfm?LANG=E&APATH=3&DETAIL=0&DIM=0&FL=A&FREE=0&GC=0&GID=0&GK=0&GRP=1&PID=110528&PRID=10&PTYPE=109445&S=0&SHOWALL=0&SUB=0&Temporal=2017&THEME=120&VID=0&VNAMEE=&VNAMEF=|publisher=[[Statistics Canada]]|access-date=13 November 2020}}</ref> Како и да е, во 2018 година, канадскиот амбасадор Крис Кутер изјавил дека во земјата живеат приближно 100.000 турски Канаѓани, како и неколку илјади турски студенти: Имаме растечка турска дијаспора и многу добро им оди во Канада. Мислиме дека се 100 000, главно во [[Торонто]]. Имаме неколку илјади турски студенти и во Канада. Се обидуваме да се осигураме дека двонасочната врска расте. - Канадскиот амбасадор Крис Кутер (2018)<ref name="Aytac2018">{{citation|last=Aytaç|first=Seyit Ahmet|year=2018|url=https://www.aa.com.tr/en/life/shared-issues-stronger-ties-canadas-envoy-to-turkey/1332258#|title=Shared issues, stronger ties: Canada's envoy to Turkey|quote=Turkish diaspora of some 100,000 Turks largely in Toronto is growing, says Canadian Ambassador Chris Cooter{{nbsp}}... We have a growing Turkish diaspora and they’re doing very well in Canada. We think it’s 100,000, largely in Toronto. We have several thousand Turkish students in Canada as well.|publisher=[[Anadolu Agency]]|access-date=7 February 2021}}</ref>„Федерацијата на канадски турски здруженија“<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://turkishfederation.ca/index.html|title=Welcome!|publisher=The Federation of Canadian Turkish Associations|accessdate=13 November 2020|quote=The Federation of Canadian Turkish Associations is an umbrella organization representing 17 member associations from Victoria BC to Quebec, which include approximately 100,000 Canadians of Turkish origin.}}</ref> и „Федерацијата на кинески канаѓани во Маркам“ исто така објавиле дека во земјата живеат над 100.000 турски канаѓани.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://fccm.taste-of-asia.ca/journey-to-the-east-16th-taste-of-asia-and-asian-heritage-month-reception-may-1st-2018/|title=Journey to the East: 16th Taste of Asia and Asian Heritage Month Reception May 1st, 2018|year=2019|publisher=Federation of Chinese Canadians in Markham|accessdate=11 January 2021|quote=With over 100,000 Turkish Canadians in Canada,...}}</ref> === Океанија === ==== Австралија ==== Во 1994 година, извештајот на ''„Ејџ“'' проценува дека турската австралиска заедница броела 150 000.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.newspapers.com/newspage/123021296/|title=Gallipoli Turkish Premiere to Aid Peninsula Restoration|year=1994|publisher=[[The Age]]|page=28|accessdate=14 November 2020|quote=There are now about 150,000 Turkish-Australians.}}</ref> До 2013 година Луиз Ашер, која била член на законодавното собрание на Викторија, изјавила дека турската австралиска заедница во [[Мелбурн]] броела 300 000.<ref name="Milliyet">{{Наведени вести|url=https://www.milliyet.com.tr/ekonomi/avustralya-dan-thy-ye-cagri-var-1679144|title=Avustralya'dan THY'ye çağrı var|work=Milliyet|access-date=14 November 2020|year=2013|quote=Asher, Türkiye’ye geniş bir Avusturalyalı heyetle geldiklerini, İstanbul’u 60 Avusturalyalı şirketle ziyaret ettiklerini ve birçok açıdan Türkiye’nin dinamik ekonomisini çok etkileyici bulduklarını anlattı. Melbourne’de yaklaşık 300 bin Türk’ün yaşadığını...}}</ref> Во поново време, бројот на турски Австралијци кои потекнуваат од [[Турција]] достигнала 200 000 во 2017 година;<ref name="Lennie">cite web|last=Lennie|first=Soraya|year=2017|title=Turkish diaspora in Australia vote in referendum|url=https://www.trtworld.com/turkey/turkish-diaspora-in-australia-vote-in-referendum-327290%7Cpublisher=[[TRT World{{Мртва_врска|date=July 2023 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}]]<nowiki>|quote=An estimated 200,000 Turks live in Australia with most of them based in Melbourne's northern suburbs.|page=28|accessdate=14 November 2020}}</nowiki></ref> како додаток, [[Кипарски Турци|се проценува дека заедницата на кипарските Турци -]] Австралија е 120 000 во 2016 година.<ref name="Vahdettinetal">{{Наведување|last=Vahdettin|first=Levent|last2=Aksoy|first2=Seçil|last3=Öz|first3=Ulaş|last4=Orhan|first4=Kaan|year=2016|title=Three-dimensional cephalometric norms of Turkish Cypriots using CBCT images reconstructed from a volumetric rendering program in vivo|publisher=[[Scientific and Technological Research Council of Turkey]]|quote=Recent estimates suggest that there are now 500,000 Turkish Cypriots living in Turkey, 300,000 in the United Kingdom, 120,000 in Australia, 5000 in the United States, 2000 in Germany, 1800 in Canada, and 1600 in New Zealand with a smaller community in South Africa.}}</ref> ==== Нов Зеланд ==== Во 2010 година се проценува дека бројот на турско-новозеландски жители е помеѓу 2.000 до 3.000;<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://pif.org.nz/index.php?option=com_content&view=article&id=73:question-how-many-turks-living-in-new-zealand-&catid=46:turkish-community&Itemid=79|title=How many Turks living in New Zealand?|publisher=Pearl of the Islands Foundation|archive-url=https://web.archive.org/web/20100513092537/http://pif.org.nz/index.php?option=com_content&view=article&id=73:question-how-many-turks-living-in-new-zealand-&catid=46:turkish-community&Itemid=79|archive-date=13 May 2010|accessdate=29 October 2008}}</ref> како додаток, [[Кипарски Турци|населението на кипарските Турци]] - Нов Зеланд изнесувал 1.600 во 2016 година.<ref name="Vahdettinetal"/> == Алжирски Турци == Првично, првиот бран на миграција се случил во 1830 година кога многу Турци биле принудени да го напуштат регионот откако Французите ја презеле контролата над Алжир; приближно 10.000 биле испратени во [[Турција]], додека многу други мигрирале во други региони на [[Отоманско Царство|Ото]]<nowiki/>манското Царство, вклучувајќи ги [[Палестина]], [[Сирија]], [[Арапски Полуостров|Арабија]] и [[Египет]].<ref name="Kateb 2001 loc=50-51">{{Наведување|last=Kateb|first=Kamel|year=2001|title=Européens: "Indigènes" et juifs en Algérie (1830-1962) : Représentations et Réalités des Populations|publisher=[[INED]]|isbn=273320145X|pages=50–53}}</ref> Понатаму, некои турски семејства исто така се населиле во [[Мароко]] (како на пример во [[Тангер]] и [[Тетуан]]).<ref>{{Наведување|last=Koroghli|first=Ammar|year=2010|title=EL DJAZAÎR : De la Régence à l'Istiqlal|url=http://www.setif.info/article4519.html|publisher=Sétif Info}}.</ref> Што се однесува до современата миграција, има многу Алжирски Турци кои емигрирале во [[Европа]] и, оттаму, сочинуваат дел од алжирската дијаспора. На пример, постои забележителна алжирска заедница со турско потекло што живее во [[Англија]]. Многу Алжирци присуствуваат на џамијата Сулејманије, сопственост на британско-турската заедница.<ref>{{Наведување|last=Communities and Local Government|year=2009|title=The Algerian Muslim Community in England: Understanding Muslim Ethnic Communities|url=http://www.communities.gov.uk/documents/communities/pdf/1202966.pdf|isbn=978-1-4098-1169-5|pages=34–53|access-date=2012-04-05|archivedate=2011-11-25|archiveurl=https://web.archive.org/web/20111125063457/http://www.communities.gov.uk/documents/communities/pdf/1202966.pdf}}</ref> Исто така, во [[Франција]] живеат илјадници Алжирски Турци. [[Германија]], [[Швајцарија]], [[Холандија]], [[Белгија]], [[Канада]] и [[Шпанија]] се исто така држави со примање на алжирски граѓани.<ref>{{Наведување|last=Communities and Local Government|year=2009|title=The Algerian Muslim Community in England: Understanding Muslim Ethnic Communities|url=http://www.communities.gov.uk/documents/communities/pdf/1202966.pdf|isbn=978-1-4098-1169-5|page=22|access-date=2012-04-05|archivedate=2011-11-25|archiveurl=https://web.archive.org/web/20111125063457/http://www.communities.gov.uk/documents/communities/pdf/1202966.pdf}}</ref> == Бугарски Турци == {| class="wikitable sortable" ![[Список на држави во светот|Земја]] ! Население ! Понатамошна информација |- |{{Знаме|Turkey}} | 1.160.614 емигрирале помеѓу 1879-1992 година <ref>{{Наведување|last=Eminov|first=Ali|year=1997|title=Turkish and other Muslim minorities in Bulgaria|publisher=C. Hurst & Co. Publishers|page=79|isbn=1-85065-319-4}}</ref> | не вклучувајќи потомци |- |{{Знаме|Sweden}} | 30 000 <ref>{{Наведена книга|title=New challenges for Migration Policy in Central and Eastern Europe|last=Laczko|first=Frank|last2=Stacher|first2=Irene|last3=Klekowski von Koppenfels|first3=Amanda|publisher=Cambridge University Press|year=2002|isbn=90-6704-153-X|page=187}}</ref> | |- |{{Знаме|Netherlands}} | 10.000-30.000 <ref name="sofiaecho.com"/> | |- |{{Знаме|Austria}} | 1.000 <ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://balturk.org.tr/?p=2845|title=Avusturya'daki Bulgaristan Türkleri hala Bulgar isimlerini neden taşıyor?|last=Balkan Türkleri Kültür ve Dayanışma Derneği|accessdate=2011-10-18}}</ref> | |- |} == Критски Турци == {| class="wikitable sortable" ![[Список на држави во светот|Земја]] ! Проф. Ендру Рипин (проценки од 1971 година) ! Понатамошна информација |- |{{Знаме|Turkey}} | 200 000 <ref name="Rippin">{{Наведување|last=Rippin|first=Andrew|year=2008|title=World Islam: Critical Concepts in Islamic Studies|publisher=[[Routledge]]|page=77|isbn=978-0415456531}}</ref> | |- |{{Знаме|Egypt}} | 100 000 | |- |{{Знаме|Libya}} | 100 000 | |- |{{Знаме|Lebanon}}<br />{{Знаме|Palestine}}<br />{{Знаме|Syria}} | 50 000 | |- |} == Кипарски Турци == [[Податотека:TurkishcypriotsinVictoria.jpg|мини|200x200пкс|Кипарските Турци во [[Викторија (Австралија)|Викторија]], [[Австралија]]]] [[Податотека:KibrisYuruyus.jpg|мини|200x200пкс| Кипарските Турци кои протестираат во [[Лондон]], [[Обединето Кралство|Велика Британија]].]] [[Податотека:Pro-Northern_Cyprus_in_New_York_2.jpg|мини|200x200пкс| Кипарските Турци во [[Њујорк (сојузна држава)|Њујорк]], САД]] {| class="wikitable sortable" ![[Список на држави во светот|Земја]] ! [[Совет на Европа]]<br />(Проценка од 1993 година) <ref name="CouncilofEurope">{{Наведување|year=1993|title=European Population Conference: Proceedings, Geneva|volume=2|publisher=[[Council of Europe]]|url=https://books.google.com/books?id=grk3AQAAMAAJ&q=number+of+Turkish+Cypriots+now+living+in+Turkey+is+about+300+000+while+the+number+of+those+who+have+settled+in+England+is+100+000.+There+are+also+approximately+30+000+Turkish+Cypriots+living+in+Australia+and+about+6+000+in+Canada+and+the|quote=The number of Turkish Cypriots now living in Turkey is about 300 000 while the number of those who have settled in England is 100 000. There are also approximately 30 000 Turkish Cypriots living in Australia and about 6 000 in Canada and the U.S.A.|isbn=9789287125514}}</ref> ! Министерство за надворешни работи на [[Турска Република Северен Кипар|ТРСК]]<br /> (Проценка од 2001 година) <ref name="TRNCInfo">{{Наведена мрежна страница|url=http://www.trncinfo.com/tanitmadairesi/2002/ENGLISH/BRIEFINGNOTES/070202BRIEFINGNOTES.htm|title=Briefing Notes on the Cyprus Issue|date=May 2001|publisher=Ministry of Foreign Affairs and Defence, Turkish Republic of Northern Cyprus|archive-url=https://web.archive.org/web/20100709094909/http://www.trncinfo.com/tanitmadairesi/2002/ENGLISH/BRIEFINGNOTES/070202BRIEFINGNOTES.htm|archive-date=9 July 2010|accessdate=5 October 2010|quote=there are currently about 500,000 Turkish Cypriots living in Turkey; 200,000 in Great Britain; 40,000 in Australia and some 10,000 in North America and 5,000 in other countries.}}</ref> ! ТÜБİТАК<br /> (Проценка за 2016 година) <ref name="Vahdettinetal">{{Наведување|last=Vahdettin|first=Levent|last2=Aksoy|first2=Seçil|last3=Öz|first3=Ulaş|last4=Orhan|first4=Kaan|year=2016|title=Three-dimensional cephalometric norms of Turkish Cypriots using CBCT images reconstructed from a volumetric rendering program in vivo|publisher=[[Scientific and Technological Research Council of Turkey]]|quote=Recent estimates suggest that there are now 500,000 Turkish Cypriots living in Turkey, 300,000 in the United Kingdom, 120,000 in Australia, 5000 in the United States, 2000 in Germany, 1800 in Canada, and 1600 in New Zealand with a smaller community in South Africa.}}</ref> ! Други проценки ! Понатамошна информација |- |{{Знаме|Turkey}} | 300 000 (само имигранти) | 500 000 | 500 000 | 300 000 (проценка од 1968 година) <ref>{{Наведена книга|title=Cyprus: An Analysis of Cypriot Political Discord|last=Salih|first=Halil Ibrahim|publisher=T. Gaus' Sons|year=1968|location=Brooklyn|page=53|id=[[ASIN]] [https://www.amazon.co.uk/dp/B0006BWHUO B0006BWHUO] (UK)<!--This ASIN is not valid on amazon.com, but is on amazon.co.uk-->}}</ref><br />вклучувајќи потомци, над 600 000 (проценка за 2018 година) <ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.hurriyetdailynews.com/opinion/yusuf-kanli/bridging-the-population-gap-in-cyprus-128756|title=Bridging the population gap in Cyprus|last=Kanlı|first=Yusuf|year=2018|publisher=[[Hurriyet Daily News]]|accessdate=8 April 2018|quote=It is often said that if the descendants of those who migrated from Cyprus to Turkey back in 1931 are included, the number of Turkish Cypriots living in the “motherland” might exceed 600,000.}}</ref> | видете [[Мухаџири (Отоманско Царство)|Мухаџири]] |- |{{Знаме|United Kingdom}} | 100 000 (имигранти само во [[Англија]]) | 200 000 | 300 000 | 300 000 <ref name="HomeAffairsCommittee">{{Наведена мрежна страница|url=http://www.statewatch.org/news/2011/aug/eu-hasc-turkey-jha-report.pdf|title=Implications for the Justice and Home Affairs area of the accession of Turkey to the European Union|last=Home Affairs Committee|year=2011|publisher=The Stationery Office|page=Ev 34}}</ref><ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.bbc.co.uk/pressoffice/proginfo/radio/2011/wk39/wed.shtml|title=Network Radio BBC Week 39: Wednesday 28 September 2011: Turkish Delight?|last=BBC|archive-url=https://www.webcitation.org/61uaNx8ol?url=http://www.bbc.co.uk/pressoffice/proginfo/radio/2011/wk39/wed.shtml|archive-date=2011-09-23|accessdate=2011-09-14}}</ref> -400 000 <ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.hurriyet.de/haberler/yazarlar/999787/ingilteredeki-turkler|title=İngiltere'deki Türkler|last=Laschet|first=Armin|date=17 September 2011|work=Hurriyet|accessdate=2011-09-27}}</ref><ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.kibrisgazetesi.com/index.php/cat/1/col/119/art/17680/PageName/Ana_sayfa|title=Dıştaki gençlerin askerlik sorunu çözülmedikçe…|last=Cemal|first=Akay|date=2 June 2011|work=Kıbrıs Gazetesi|archive-url=https://www.webcitation.org/60cAVudfH?url=http://www.kibrisgazetesi.com/index.php/cat/1/col/119/art/17680/PageName/Ana_sayfa|archive-date=2011-08-01|accessdate=17 June 2011}}</ref><br />(вклучувајќи потомци) | Британски Кипарци<br />Британски Турци |- |{{Знаме|Australia}} | 30 000 (само имигранти) | 40 000 | 120 000 | 120 000 <ref name="StarK">{{Наведена мрежна страница|url=http://www.starkibris.net/index.asp?haberID=125704|title=Sözünüzü Tutun|last=Star Kıbrıs|year=2012|accessdate=10 September 2012|quote=Tarihsel süreç içerisinde yaşanan bazı olaylar nedeniyle Kıbrıs’tan göç etmek zorunda kalan Türklerin, bugün dünyanın farklı bölgelerinde yaşam sürdüklerine dikkat çeken Kasapoğlu, “Kıbrıslı Türklerin 300 bin kadarı İngiltere’de, 500 bini Türkiye’de, 120 bini Avustralya’da, 5 bini ABD’de, bin 800’ü Kanada’da, çok az bir popülasyon Güney Afrika Cumhuriyeti’nde, bin 600’ü Yeni Zellanda’da, 2 bin kadarının da Almanya’da olduğu tahmin ediliyor” ifadelerini kullandı.}}</ref><br />(вклучувајќи потомци) | Австралиски Турци |- | [[Северна Америка]]<br /></nowiki>{{Знаме|United States}}<br /></nowiki>{{Знаме|Canada}} | N / A<br />6.000 (само имигранти)<br />6.000 (само имигранти) | 10 000<br />N/A<br /><br />N/A | N / A<br />5.000<br /><br />1.800 | N / A<br />5.000 <br /> 1.800 | Кипарски Американци<br />Турски Американци<br /> Турски канаѓани |- |{{Знаме|Palestine}} | N / A | N / A | N / A | 4.000 (само [[Кипарски Турци|невести на кипарските Турци во]] почетокот на дваесеттиот век <ref>{{Harvnb|Cahit|2014}}.</ref><ref name="Sabah">{{Наведена мрежна страница|url=http://www.sabah.com.tr/fotohaber/yasam/kucuk_adanin_talihsiz_kizlari/28151|title=Küçük adanın talihsiz kızları|last=Sabah|accessdate=26 October 2015}}</ref> | |- |{{Знаме|Germany}} | N / A | N / A | 2.000 | 2.000 | Турци во Германија |- |{{Знаме|New Zealand}} | N / A | N / A | 1.600 | 1.600 | Турци во Нов Зеланд |- |{{Знаме|South Africa}} | N / A | N / A | „мала заедница“ | N / A | Турци во Јужна Африка |- | Останати | N / A | 5.000 | N / A | N / A | |- |} == Ирачки Турци == Повеќето ирачки Туркмени мигрираат во [[Турција]] <ref name="Sirkeci 2005 loc=20">{{Наведување|last=Sirkeci|first=Ibrahim|year=2005|title=Turkmen in Iraq and International Migration of Turkmen|publisher=University of Bristol|page=20|url=http://www.turkmen.nl/1A_Others/TIIMT.pdf}}</ref> проследено со [[Германија]], [[Данска]], и [[Шведска]]. Исто така, постојат ирачки туркменски заедници кои живеат во [[Канада]], [[Соединети Американски Држави|САД]], [[Австралија]], [[Нов Зеланд]], [[Грција]],<ref>{{Наведување|last=Wanche|first=Sophia I.|year=2004|title=An Assessment of the Iraqi Communityin Greece|url=http://www.aina.org/reports/aoticig.pdf|publisher=United Nations High Commissioner for Refugees|page=3}}</ref> [[Холандија]],<ref>{{Наведување|year=2008|title=Iraklı Türkmenler Kerkük için yürüdü|url=http://www.hurriyet.com.tr/dunya/irakli-turkmenler-kerkuk-icin-yurudu-9788823|publisher=Hürriyet}}</ref> и [[Обединето Кралство|Велика Британија]].<ref>{{Наведување|last=International Organization for Migration|year=2007|title=Iraq Mapping Exercise|url=http://www.iomlondon.org/doc/mapping/IOM_IRAQ.pdf|publisher=International Organization for Migration|page=5|archiveurl=https://web.archive.org/web/20110716163637/http://www.iomlondon.org/doc/mapping/IOM_IRAQ.pdf|archivedate=2011-07-16}}</ref> Постојат многу основани заедници од ирачката туркменска дијаспора, како што е Канадското здружение за ирачка туркменска култура, со седиште во Канада.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.turkmeninfocentre.com/|title=Canadian Iraqi Turkmen Culture Association|accessdate=11 October 2020|archive-date=2021-04-15|archive-url=https://web.archive.org/web/20210415173529/http://www.turkmeninfocentre.com/|url-status=dead}}</ref> == Либански Турци == Поради многубројните војни во [[Либан]] од 70-тите години наваму, многу либански Турци побарале засолниште во [[Турција]] и [[Европа]], особено во [[Германија]]. Голем број на Либански Турци биле свесни за големото германско-турско население и гледале на ова како можност да најдат работа штом еднаш се населат во Европа. Особено, најголемиот бран на либанско-турска миграција се случил откако започнала [[Израелско-либанска војна од 2006 година|Израелско-либанската војна од 2006 година.]] Во овој период, повеќе од 20.000 Турци го напуштиле Либан, особено од [[Бејрут]], и се населиле во Германија.<ref>{{Наведени вести|url=http://www.todayszaman.com/tz-web/detaylar.do?load=detay&link=142491|title=Turkish migrants grieve for Beirut from exile|work=Today's Zaman|access-date=2009-10-29|archive-url=https://web.archive.org/web/20090416171342/http://www.todayszaman.com/tz-web/detaylar.do?load=detay&link=142491|archive-date=16 April 2009}}</ref> == Македонски Турци == [[Македонски Турци|Македонските Турци]] се трета по големина [[етничка група|народност]] и второ по големина етничко малцинство во [[Македонија]]. Во пописот во 2002 година во Македонија како етнички Турци се изјаснале 77.959 граѓани или приближно 4% од [[Демографија на Македонија|вкупното население]]. Турците во Македонија се признато и полноправно малцинство. Единствената нивна [[религија]] е [[ислам]]от. Народен [[празник]] на Турците во Македонија е „Денот на наставата на турски јазик“ ([[21 декември]]). Во одредени македонски основни училишта во чија околина има мнозинство Турци има часови на турски јазик, но според закон наставата се држи со македонски учебници. Исто така [[Македонска радио-телевизија|Македонската телевизија]] емитува секој ден неколку часови со програма на турски јазик. Турците исто така имаат своја партија ''[[Демократска партија на Турците на Македонија]]'' која има свој градоначалник во [[Центар Жупа]] ({{lang-tr|Merkez Jupa}}) во која преовладува турското население (околу 80%). == Месхети == [[Податотека:Meskhetian_Turks_in_front_of_White_House_(Washington,_ABD).jpg|десно|мини|250x250пкс| [[Месхетски Турци|Турците Мескети („Ахиска“)]] пред [[Белата куќа]] во [[Вашингтон]], САД.]] {| class="wikitable sortable" ![[Список на држави во светот|Земја]] ! Д-р Ајдингун (проценка од 2006 година) <ref name="Aydingunp">{{Наведено списание|last=Aydıngün|first=Ayşegül|last2=Harding|first2=Çiğdem Balım|last3=Hoover|first3=Matthew|last4=Kuznetsov|first4=Igor|last5=Swerdlow|first5=Steve|year=2006|title=Meskhetian Turks: An Introduction to their History, Culture, and Resettelment Experiences|url=http://www.cal.org/CO/pdffiles/mturks.pdf|journal=|publisher=Center for Applied Linguistics|page=13-14|archive-url=https://web.archive.org/web/20070714205907/http://www.cal.org/co/pdffiles/mturks.pdf|archive-date=2007-07-14|access-date=2011-10-18}}</ref> ! [[Ал Џезира]] (проценка за 2014 година) <ref name="Al Jazeera"/> ! Понатамошна информација |- |{{Знаме|Kazakhstan}} | 150 000 | 180 000 | |- |{{Знаме|Azerbaijan}} | 90.000-110.000 | 87 000 | |- |{{Знаме|Russia}} | 70.000-90.000 | 95 000 | |- |{{Знаме|Kyrgyzstan}} | 50 000 | 42 000 | |- |{{Знаме|Turkey}} | 40 000 | 76 000 | |- |{{Знаме|United States}} | 15 000 <ref>{{Наведени вести|url=http://seattletimes.nwsource.com/html/localnews/2002848990_turks7m.html|title=Refugees' road leads to Tukwila|last=The Seattle Times|date=2006-03-07|access-date=2010-11-16}}</ref> | 16 000 | |- |{{Знаме|Uzbekistan}} | 15 000 | 38 000 | |- |{{Знаме|Ukraine}} | 10 000 | 8.000 | |- |{{Знаме|Northern Cyprus}} | | 180 | |- |} == Палестински Турци == [[Податотека:'No_To_Demographics_Changes_In_Syria'_-_London_Protest.jpg|десно|мини|267x267пкс| Сириските Турци веат турско и сириско знаме додека извикуваат слогани: „Не за демографските промени во Сирија“ и „Не за геноцидот“ за време на протестите во декември 2016 година во [[Лондон]].]] И за време и по [[Палестинска војна (1947-1949)|војната во Палестина 1947–1949 година]], некои припадници на палестинското турско малцинство го напуштиле регионот и [[Голанска Висорамнина|Голанските висорамнини]] и се населиле во [[Либан]], [[Сирија]] и [[Јордан]].<ref>{{Harvnb|Suwaed|2015}}.</ref><ref name="Suwaed 2015 loc=237">{{Наведување|last=Suwaed|first=Muhammad|year=2015|chapter=Turkmen, Israeli|title=Historical Dictionary of the Bedouins|page=237|publisher=[[Rowman & Littlefield]]|isbn=978-1442254510}}</ref> Во Јордан има приближно 55 000 палестинско-турски бегалци во Ирбид <ref name="El-Hatip">{{Наведување|last=El-Hatip|first=Alyaa|year=2014|chapter=Filistin Türkmenlerinin Genel Durumu|title=Ortadoğu Türkmenlerİ Sempozyumu|publisher=ORSAM|page=96}}</ref> 5 000 во близина на [[Аман]] 5 000 во Ел-Сахн 000 во Ел-Рејан [3] 2500 во Ел-Бакаа 1,500 во Ел- Зеркаа и 1.500 во Сахаб == Романски Турци == == Сириски Турци == Од избувнувањето на [[Граѓанска војна во Сирија|Сириската граѓанска војна]], стотици илјади сириски Туркмени биле внатрешно раселени или принудени да ја напуштат земјата, а повеќето од нив побарале засолниште во соседните држави и Западна Европа. Особено, приближно 300.000 до 500 000 <ref name="Ünal2016">{{Наведени вести|url=http://www.dailysabah.com/politics/2016/12/15/turkey-stands-united-with-turkmens-says-foreign-ministry-undersecretary-yalcin|title=Turkey stands united with Turkmens, says Foreign Ministry Undersecretary Yalçın|last=Ünal|first=Ali|work=[[Daily Sabah]]|access-date=18 December 2016|year=2016|archive-date=2021-02-27|archive-url=https://web.archive.org/web/20210227230917/https://www.dailysabah.com/politics/2016/12/15/turkey-stands-united-with-turkmens-says-foreign-ministry-undersecretary-yalcin|url-status=dead}}</ref> Сириски Туркмени се засолниле во [[Турција|Република Турција]]. Покрај тоа, има меѓу 125.000 и 150.000 <ref name="Ahmed2015">{{Наведување|last=Ahmed|first=Yusra|year=2015|title=Syrian Turkmen refugees face double suffering in Lebanon|url=https://en.zamanalwsl.net/news/11837.html|publisher=Zaman Al Wasl|access-date=11 October 2016}}</ref><ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://syrianobserver.com/EN/Features/29920/Syria_Turkmen_Refugees_Face_Cruel_Reality_Lebanon|title=Syria's Turkmen Refugees Face Cruel Reality in Lebanon|last=Syrian Observer|year=2015|accessdate=10 October 2016|archive-date=2016-10-11|archive-url=https://web.archive.org/web/20161011055226/http://syrianobserver.com/EN/Features/29920/Syria_Turkmen_Refugees_Face_Cruel_Reality_Lebanon|url-status=dead}}</ref> сириски туркменски бегалци во [[Либан]], што значи дека тие се побројни од долго воспоставеното турско малцинство во [[Либан]]. Во 2020 година било објавено дека 1 милион сириски Туркмени живеат во Турција и бараат од турската влада да им даде турско државјанство.<ref>https://www.amerikaninsesi.com/a/turkiyedeki-suriyeli-turkmenler-de-vatandaslik-istiyor/5536622.html</ref><ref>https://www.rudaw.net/english/middleeast/100820201</ref> == Турски Евреи == Во 2012 година се проценува дека околу 280 000 Евреи кои живеат во [[Израел]] биле од Турција или со турско потекло.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www1.cbs.gov.il/reader/|title=Estimated Number of Turkish Jews Born in Israel|last=CBS|work=[[Israel Central Bureau of Statistics]]|archive-url=https://web.archive.org/web/20120814193727/http://www.cbs.gov.il/reader|archive-date=August 14, 2012}}</ref> Во Израел здружението Аркадаш било основано од турски Евреи за да ги одржат своите односи со Турција. == Западна Тракија == Во 1990 година, се проценува дека околу 300.000 до 400.000 Турци од Западна Тракија мигрирале во [[Турција]] од 1923 година.<ref>{{Наведена книга|url=https://books.google.com/books?id=gDXbrQHGjbIC|title=Destroying ethnic identity: the Turks of Greece|last=Whitman|first=Lois|publisher=Human Rights Watch|year=1990|isbn=0-929692-70-5|page=2}}</ref><ref>{{Наведена книга|title=Crossing the Aegean: An Appraisal of the 1923 Compulsory Population Exchange Between Greece and Turkey|last=Hirschon|first=Renée|publisher=Berghahn Books|year=2003|isbn=1-57181-562-7|page=107}}</ref> Покрај тоа, од 1950-тите години наваму, Турците од Западна Тракија започнале да се доселуваат во [[Западна Европа]] заедно со другите грчки граѓани.<ref>{{Harvnb|Westerlund|Svanberg|1999}}.</ref> Додека многу Турци од Западна Тракија имале намера да се вратат во Грција откако работеле неколку години, бил воведен нов грчки закон со кој малцинството практично се принудило да остане во нивните земји домаќини. Членот 19 од грчкиот устав од 1955 година во суштина им го одзема грчкото државјанство на Турците од Западна Тракија кои живеат во странство (особено на оние во [[Германија]] и [[Турција]]).<ref name="HRW">{{Наведување|last=Whitman|first=Lois|year=1990|title=Destroying Ethnic Identity: The muslims of Greece|publisher=Human Rights Watch|isbn=978-0929692708|pages=11–12}}</ref> Според членот 19 од грчкиот устав Лице со негрчко етничко потекло што ја напушта Грција без намера да се врати може да се прогласи дека ја изгубила грчка националност<ref name="HRW" /> Овој закон продолжил да ги применува Турците од Западна Тракија кои студираат во Турција и Германија кон крајот на 80-тите години на минатиот век. Извештајот објавен од Хјуман рајтс воч во 1990 година потврдил дека: Според членот 19, на етничките Турци може да им се одземе државјанството со административен декрет, без сослушување. Според Извештајот на Државниот оддел на САД во 1989 година, според грчкиот закон, не може да има судски преглед и нема делотворно право на жалба<ref name="HRW" /> И покрај тоа што на многумина им било одземено грчкото државјанство од 1955 година, Турците од Западна Тракија продолжиле да мигрираат во Западна Европа во 60-тите и 70-тите години на минатиот век бидејќи тракиската индустрија за тутун била погодена од тешка криза и многу тутунари ги загубиле своите приходи. Помеѓу 1970 и 2010 година, приближно 40 000 Турци од Западна Тракија пристигнале во Западна Европа, од кои повеќето се населиле во Германија.<ref name="Arif">{{Наведување|last=Arif|first=Nazmi|year=2018|title=Yunanistan'da, Batı Trakya Türklerinin dış ülkelere göçü endişe ve kaygı verici boyutlara ulaştı.|url=https://www.trtturk.com.tr/haber/ozel-haber/_331|publisher=[[Turkish Radio and Television Corporation|TRT]]|access-date=12 November 2020}}</ref> Покрај тоа, во периодот од 2010 до 2018 година, уште 30 000 Турци од Западна Тракија заминале во Западна Европа поради грчката должничка криза. Така, покрај илјадниците кои мигрирале во 1950-тите и 1960-тите години на минатиот век, 70.000 Турци од Западна Тракија мигрирале во Западна Европа помеѓу 1970 и 2018 година. Околу 80% од Западно Тракијците во Западна Европа живеат во Германија.<ref>{{Наведување|last=Şentürk|first=Cem|year=2008|title=Batı Trakya Türklerin Avrupa'ya Göçleri|journal=Uluslararası Sosyal Aratırmalar Dergisi|volume=Volume 1/2|page=420}}</ref> Останатите се иселени во [[Холандија]], [[Обединето Кралство|Велика Британија]], [[Австрија]] и [[Италија]]; дополнително, надвор од Европа, тие имаат изградено заедници во [[Австралија]], [[Канада]] и [[Соединети Американски Држави|САД]].<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://docs.google.com/viewer?a=v&q=cache:aGZWuiEwTzEJ:ekitap.kultur.gov.tr/Genel/dg.ashx%3FBELGEANAH%3D130755%26DIL%3D1%26DOSYAISIM%3Dbatitrakyaturkedebiyati.pdf+bati+trakya+turler+ABD&hl=en&gl=uk&pid=bl&srcid=ADGEESh-eJgkK3l82DgV0AwIDAk2IjYOaEU4fFUNPVLD7Ygbkj66cwCwLPnk8DoWZxC0fgCFCkYq8UcmdVJ2O09SLSecHhdmEDKtrbXU9Nnie-p-a4B11hHdTqDz08Nrr95sYAGoJRH4&sig=AHIEtbQG2nDOViFskm2eJAjvIrSJ1Do3WA|title=BATI TRAKYA TÜRK EDEBİYATI|last=Kultur|accessdate=2010-05-20}}</ref> == Наводи == {{наводи}} [[Категорија:Турска дијаспора| ]] j65vcxgsyslh87lsmf0rwy9srrmsk76 0 1266623 5381435 5374792 2025-06-18T21:54:07Z InternetArchiveBot 92312 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 5381435 wikitext text/x-wiki {{Инфокутија за личност|image_name=Tome Pure.jpg|име=Томе Пуре|роден-место=[[Крушево]]|починал-дата=јуни [[1944]] година}} '''Томе Пуре (Пуриќ)''' (? {{Роден во|Крушево}} ― {{Починат||јуни|1944}} во ?) — македонски партизан, фудбалер, [[револуционер]], борец за слобода на [[Македонија]] и учесник во [[Народноослободителна борба во Вардарска Македонија|НОБ]].<ref name=":0">{{Наведена книга|title=Беа, загинаа, останаа|first=Боро Кралевски и други|publisher=Историски Архив|year=1969|isbn=|location=Скопје|pages=116}}</ref> == Животопис == Рано останал без татко и во својата четиринаесетата година се населил во [[Скопје]], како печалбар. Рано станал активист во УРСовите синдикати. Поради тоа полицијата постојано го следела. Во слободното време одржувал секојдневни средби, со работниците во Пиварницата, каде и самиот работел. Но, откако опасноста да биде затворен се зголемила, ја напуштил Пиварницата и заминал на работа во [[Рудник „Радуша“|рудникот „Радуша“]]. Томе припаќал на генерацијата партизани-фудбалери кои настапуале за [[ФК Работнички]] и често оружјето го менувале со фубалските натпревари.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.fkrabotnicki.com/?page_id=3499|title=ФК Работнички » Историја|language=mk-MK|accessdate=|archive-date=2021-04-15|archive-url=https://web.archive.org/web/20210415043603/http://www.fkrabotnicki.com/?page_id=3499|url-status=dead}}</ref> Во 27 мартовските демонстрации [[1941]] година, бил во првите редови. Наспроти шестоаприлските настани, самоиницијативно започнал да организира собирање на оружје. Со доаѓањето на [[Бугарија во Втората светска војна|бугарските фашистички]] окупатори, КУД „Абрашевиќ“, бил преименуван во „Македонија“. Таму одново ја развивал активноста. Работел во организирањето на народната помош и сесрдно се залагал во подготовките за оружено востание против окупаторот. Учествувал во создавањето на партизанските бази во селата [[Бутел (населба)|Бутел]], [[Љубанци]], [[Крушопек]], [[Горно Нерези|Нерези]] и др. Есента [[1942]] година, кога еден провокатор бил уфрлен во партиската организација, тој преминал во илегалност. Потоа бил префрлен во [[Урошевац]], со помош на партиската организација, која подоцна му овозможила да се префрли во [[Тетово]]. Таму стапил во Тетовскиот партизански одред. Во март [[1943]] година учествувал во [[Кичево и Кичевско во НОВ|ослободувањето на Кичево]]. Во јуни [[1944]] година, загинал во една битка против [[Бугарија во Втората светска војна|бугарските фашистички]] војски, како комесар на првата чета.<ref name=":0" /> == Наводи == <references /> {{ОСНОВНОПОДРЕДУВАЊЕ:Пуре, Томе}} [[Категорија:Учесници во НОБ]] [[Категорија:Жртви на Бугарската окупација на Македонија во Втората светска војна]] [[Категорија:ФК Работнички (Скопје)]] ddv0uiqh26dznv7kzr1ckyfd88fje9m 0 1275678 5381458 5300691 2025-06-19T04:00:03Z InternetArchiveBot 92312 Rescuing 2 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 5381458 wikitext text/x-wiki '''Уметничките галерии во Софија''' се многубројни. Ликовната уметност, исто така наречена [[Ликовна уметност|визуелна уметност]], е претставена на јавноста во национални, општински или приватни галерии, како и на галерии базирани на Интернет. Се презентираат постојани, привремени, посетувачки или мешани изложби на [[Современа уметност|современа]], [[Модернизам|модерна]] и [[Раноренесансно сликарство|ренесансна уметност.]] [[Податотека:National_Art_Gallery,_Bulgaria_(by_Pudelek).JPG|мини|327x327пкс| Национална уметничка галерија во Софија, Бугарија]] == Национални галерии == * Национална уметничка галерија (дел од Националната галерија); * Square 500 (дел од Националната галерија); * Национална галерија за странска уметност (дел од Националната галерија); * Софија Арсенал - Музеј за современа уметност (дел од Националната галерија); * Крипта на катедралата Св. Александар Невски (дел од Националната галерија); * Национален музеј за бугарска ликовна уметност; * Национално средно училиште за применета уметност "Св. Лука"; * Музеј на социјалистичката уметност (дел од Националната галерија) == Државни галерии == [[Податотека:Sofia-foreign-art-gallery.JPG|мини|327x327пкс| Странска уметничка галерија во Софија, Бугарија]] * Sredets Gallery - Министерство за култура ; * Бугарска галерија при Софиската филхармонија ; * Деби галерија при Националното училиште за ликовни уметности "Илија Петров" (Средно уметничко училиште); * Архивска изложбена сала, Државна агенција за архиви; * [[Податотека:New_Bulgarian_University_-_Gallery_(inside).jpg|мини|327x327пкс| Нов бугарски универзитет - UniArt Gallery]] Галерија "Mission", Државен културен институт при Министерството за надворешни работи == Галерии на универзитети == * Галерија “Академија” при Националната академија за уметности; * “Арт Бокс Академија” при Националната академија за уметности; * “Дондуков 56” на Националната академија за уметности; * “Факултет за ofПрименета уметност - Цариградско шосе 73” на Националната академија за ликовни уметности; * “УниАрт Галерија" - [[Нов Бугарски универзитет|Нов бугарски универзитет]]; * [[Софиски универзитет „Св. Климент Охридски“|Софиски универзитет „Свети Климент Охридски“]] - галерија Алма == Општински галерии == * Градска уметничка галерија Софија; * Работилница - Галерија "Дечко Узунов"; * Галерија Васка Емануилова; * Галеријата при Професионалното средно училиште за ликовни уметности “Проф. Николај Рајнов” == Други јавни галерии == * Ул. Шипка бр. 6 Галерија, Сојуз на бугарски уметници; * Галерија "Рајко Алексиев", Сојуз на бугарски уметници; * Галерија - книжарница "Софија Прес", Сојуз на бугарски уметници; * Галерија при Сојузот на архитекти во Бугарија; * Галерија при Сојузот на бугарски композитори; * Црвената Куќа - Центар за култура и дебати; * Галерија Галери - галерија на насочувачи фокусирана на дигиталната уметност; == Галерии на странски културни институти == * Институт Сервантес * Полски културен институт * Руски Културен и информатички центар * Финска амбасада * Француски институт == Надворешни врски == * [http://nationalgallery.bg/bg/ Национална уметничка галерија, Национална галерија за странска уметност, Sofia Arsenal и Square 500] * [https://nha.bg/bg/kategoriq/galeriy-akademiy Галерија на Академијата при Националната академија на уметностите] (Academy Gallery at the National Academy of Arts) * [http://www.sghg.bg/?page=sabitiq_nachalo Градска уметничка галерија Софија] (Sofia City Art Gallery) * [https://www.sbhart.com/bg/exhibition_places/ Галерија "Shipka 6“] {{Семарх|url=https://web.archive.org/web/20210411150846/https://www.sbhart.com/bg/exhibition_places/ |date=2021-04-11 }} (Gallery "Shipka 6") * [https://www.sbhart.com/bg/exhibition_places/ Галерија "Rayko Alexiev“] {{Семарх|url=https://web.archive.org/web/20210411150846/https://www.sbhart.com/bg/exhibition_places/ |date=2021-04-11 }} * [https://www.gallerygallery.space/en/ Галерија галерија] (Gallery Gallery) [[Категорија:Музеи за уметност и галерии во Софија]] o35qw0quxl02t1uzcfkznulvsd2lad7 0 1284930 5381506 5381284 2025-06-19T10:09:32Z CommonsDelinker 746 Замена на [[File:E_subway_train_at_Studentskaya_station.jpg]] со [[File:E_subway_train_at_Studencheskaya_station.jpg]] (од страна на [[c:User:CommonsDelinker|CommonsDelinker]] поради: [[:c:COM:FR|File renamed]]: typo). 5381506 wikitext text/x-wiki {{Infobox public transit|name=Московско метро <br>''Московский метрополитен'' ([[руски јазик|руски]])|weekly_ridership=|website=http://mosmetro.ru/|chief_executive=Виктор Козловски|headquarters=|operator=Московский Метрополитен ([[руски јазик|руски]])|began_operation={{Start date and age|1935|05|15|df=yes}}|system_length=449.1 км<br />466.8 км (вклучувајќи ги [[Московска едношинка|Московската едношинка]] и [[Московски централен прстен|Московскиот централен прстен]])|annual_ridership=2,5 милијарди (2018)|track_gauge=1.520 мм|average_speed=39.5 км/ч|map=[[File:Moscow metro lines geographical.svg|300px]]|map_state=|character=|vehicles=|headway=1-2 минути до 4-7 минути|el=825 волти|ridership=(просек) 7,8 милиони<br/> (најмногу, 26 декември 2014) 9,715 милиони|area served=|stations=268 <br />295 (вклучувајќи ги 6те станици на [[Московска едношинка|Московската едношинка]] и 31 станица на [[Московски централен прстен|Московскиот централен прстен]])|imagesize=100px|alt=|caption=|image2=Metro MSK Collage 2016.png|caption2=|owner=[[Влада на Москва]]|image=Логотип метро в системе бренда московского транспорта.svg|native_name=Московский метрополитен|locale=[[Москва]] и градовите [[Котелники]], [[Красногорск]], [[Љуберци]], [[Реутов]] во [[Московска област|Московската област]], [[Русија]]|transit_type=Брз јавен превоз|lines=17 (вклучувајќи ги [[Московска едношинка|Московската едношинка]] и [[Московски централен прстен|Московскиот централен прстен]])|line_number=|start=|end=|imagesize2=300px}}'''Московско метро''' ([[Руски јазик|руски]]: Московский метрополитен) — метро кое ја опслужува [[Москва]], главниот град на [[Русија]] и соседните градови во [[Московска област|Московската област]] [[Красногорск]], [[Реутов]], [[Љуберци]] и [[Котелники]].<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://mosmetro.ru/|title=Официальный сайт Московского метрополитена|work=mosmetro.ru|language=ru|accessdate=2021-12-03}}</ref> Отворено во 1935 година со една пруга од 11 километри и 13 станици, московско метро беше првиот подземен железнички систем во [[Советски Сојуз|Советскиот Сојуз]]. Почнувајќи од 2021 година, московското метро, со исклучок на линиите на [[Московски централен прстен|Московскиот централен прстен]], [[Московски централни пречници|Московските централни пречници]] и [[Московска едношинка|Московската едношинка]], има 258 станица (289 со централниот прстен) и должината на неговата рута е 449,1 километри, што го прави петти најдолг во светот и најдолг надвор од Кина. Системот е главно под земја, со најдлабокиот дел од 74 метри под земја кај станицата [[Парк на Победата (Московско метро)|Парк на Победата]], една од најдлабоките подземни станици во светот. Тој е најпрометниот метро систем во Европа и се смета за туристичка атракција сама по себе.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.expatica.com/ru/lifestyle/things-to-do/places-to-visit-in-moscow-104122/|title=Top 8 places to visit in Moscow|work=Expat Guide to Russia {{!}} Expatica|language=en-US|accessdate=2021-12-03}}</ref> == Опис на системот == Московското метро, државно претпријатие,<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://mosmetro.ru/|title=Официальный сайт Московского метрополитена|work=mosmetro.ru|language=ru|accessdate=2021-12-04}}</ref> е долго 449 километар и се состои од петнаесет линии и 258 станици.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://engl.mosmetro.ru/pages/page_0.php?id_page=4|title=Moscow Metro / Lines & Stations|date=2014-12-30|work=web.archive.org|accessdate=2021-12-04|archive-date=2014-12-30|archive-url=https://web.archive.org/web/20141230103702/http://engl.mosmetro.ru/pages/page_0.php?id_page=4|url-status=bot: unknown}}</ref> Поголемиот дел од железничките линии се движат радијално од центарот на Москва до оддалечените области. Линијата [[Колцева (Московско метро)|Колцева]] (линија 5) формира круг долг 20 километри што овозможува патување меѓу овие пречници, а новиот [[Московски централен прстен|Московскиот централен прстен]] (линија 14) формира подолг круг од 54 километри што служи за слична намена на средната периферија. Повеќето станици и линии се под земја, но некои линии имаат наградни и покачени делови. Московското метро го користи рускиот колосек од 1.520 милиметри (60 инчи), како и другите руски железници, и трета шина со напојување од 825 волти, освен линиите 13 и 14. Просечното растојание помеѓу станиците е 1,7 километри; најкраткиот (502 метри долг) дел е помеѓу [[Виставочна (Московско метро)|Виставочна]] и [[Международна (Московско метро)|Международна]], а најдолгиот (6,62 километри долг) е помеѓу [[Крилатское (Московско метро)|Крилатское]] и [[Строгино (Московско метро)|Строгино]]. Долгите растојанија меѓу станиците имаат позитивен ефект на голема брзина на движење од 41,7 километри на час. Московското метро се отвора во 05:25 часот и се затвора во 01:00 часот.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://old.mosmetro.ru/pages/page_0.php?id_page=590|title=Московский Метрополитен / Информация / Режим работы метрополитена / Режим работы станций и вестибюлей|date=2011-11-17|work=web.archive.org|accessdate=2021-12-04|archive-date=2011-11-17|archive-url=https://web.archive.org/web/20111117015142/http://old.mosmetro.ru/pages/page_0.php?id_page=590|url-status=bot: unknown}}</ref> Точното време на отворање варира на различни станици во зависност од пристигнувањето на првиот воз, но сите станици истовремено ги затвораат своите влезови во 01:00 за одржување, а исто така и коридорите за пренос. Минималниот интервал помеѓу возовите е 90 секунди во утринските и вечерните часови. Од 2017 година, системот имаше во просек од 6,99 милиони патници. На 26 декември 2014 година беше забележан максимум број на патници во ден од 9,71 милиони. Бесплатен Wi-Fi е достапен на сите линии на московското метро од 2 декември 2014 година.<ref>{{Наведување|title=С сегодняшнего дня сеть Wi-Fi стала доступна на всех линиях Московского метрополитена. Новости. Первый канал|url=https://www.1tv.ru/news/2014-12-02/30254-s_segodnyashnego_dnya_set_wi_fi_stala_dostupna_na_vseh_liniyah_moskovskogo_metropolitena|accessdate=2021-12-04|language=ru}}</ref> == Име == Метрото првично беше именувано по Л.М. Каганович, од 29 ноември 1955 година, го носи името на В.И. Ленин, во 1990-тите и 2000-тите не се користеше на сите станици, иако официјално прашањето за отстранување на името на Ленин никогаш не се појави. Во 2014 година, иницијативата за отстранување на името на Ленин од името на метрото и неговите станици беше преземена од московскиот огранок на партијата Јаблоко. Во 2016 година, раководството на метрото ја објави својата намера да ги врати таблите на кои беше напишано името на метрото „Метрополитен им. Ленин“ во сите метро станици кои биле реконструирани. == Станици == Од 258 станица на метрото, 88 се длабоко под земјата, 123 се плитко под земјата, 12 се на ниво на површината и 5 се издигнати. Станиците што се градеа под режимот на Сталин, во стилот на социјалистичкиот класицизам, беа наменети како подземни „палати на народот“. Станиците како [[Комсомолска (Московско метро)|Комсомолска]], [[Киевска (Московско метро)|Киевска]] или [[Мајаковска (Московско метро)|Мајаковска]] и други изградени по 1935 година во втората фаза од еволуцијата на мрежата се туристички знаменитости, нивната фотогенична архитектура, големи лустери и детална декорација невообичаени за јавен транспортен систем. Станиците отворени во 21 век се под влијание на меѓународен и понеутрален стил со подобрен технички квалитет.{{wide image|Панорама станции метро КСЛ Мичуринский проспект.jpg|700px|[[Мичурински Проспект(Московско метро)|Мичурински Проспект]] е првата полуподземна станица во московското метро|align-cap=center}}<gallery mode="nolines" widths="200" heights="140" class="position: center"> Податотека:Metro MSK Line3 Arbatskaya (img1).jpg|[[Арбацка (Московско метро)|Арбацка]] Податотека:Metro MSK Line5 Novoslobodskaya.jpg|[[Новослободска (Московско метро)|Новослободска]] Податотека:Ploshchad revolyutsii Metro 2010.jpg|[[Плоштад на револуцијата (Московско метро)|Плоштад на револуцијата]] Податотека:Metro MSK Line3 Baumanskaya.jpg|[[Бауманска (Московско метро)|Бауманска]] Податотека:Parkpobedy-mm01.jpg|[[Парк на Победата (Московско метро)|Парк на Победата]] Податотека:Таганская-кольцевая 07.jpg|[[Таганска (Московско метро)|Таганска]] Податотека:MoscowMetro ProspektMiraKoltsevaya HC3b.jpg|[[Проспект Мира (Московско Метро)|Проспект Мира]] </gallery> == Возен парк == Од почетокот, пероните биле долги најмалку 155 метри, за да можат да се сместат возови со осум вагони. Единствените исклучоци се на линијата [[Филовска (Московско метро)|Филовска]]: [[Виставочна (Московско метро)|Виставочна]], [[Меѓународна (Московско метро)|Меѓународна]], [[Студенческа (Московско метро)|Студенческа]], [[Кутузовска (Московско метро)|Кутузовска]], [[Фили (Московско метро)|Фили]], [[Баграционовска (Московско метро)|Баграционовска]], [[Филевски Парк (Московско метро)|Филевски Парк]] и [[Пионерска (Московско метро)|Пионерска]], кои дозволуваат само возови со шест вагони. Возовите на линиите [[Замосковорецка (Московско метро)|Замосковорецка]], [[Калужско-Рижска (Московско метро)|Калужско-Рижска]], [[Таганско-Краснопресненска (Московско метро)|Таганско-Краснопресненска]], [[Калининска (Московско метро)|Калининска]], [[Солнцевска (Московско метро)|Солнцевска]], [[Болшаја Колцеваја (Московско метро)|Болшаја Колцеваја]], [[Серпуховско-Тимирјажевска (Московско метро)|Серпуховско-Тимирјажевска]], [[Љублинско-Дмитровска (Московско метро)|Љублинско-Дмитровска]] и [[Некрасовска (Московско метро)|Некрасовска]] имаат осум вагони, на линијата [[Соколническа (Московско метро)|Соколническа]] имаат седум или осум вагони и на линијата [[Филовска (Московско метро)|Филовска]] возови со шест вагони. Линиите [[Арбатско-Покровска (Московско метро)|Арбатско-Покровска]] и [[Колцева (Московско метро)|Колцева]] имаа возови со шест и седум вагони, но сега користат возови со пет вагони од друг тип. Линијата [[Бутовска (Московско метро)|Бутовска]] користи возови со три вагони од друг тип. {| class="wikitable" ! colspan="5" |Возен парк за московското метро |- !Тип !Доставени !Во употреба |- |''А/Б'' |1934–39 |1935–75 |- |''B'' |1927–30 |1946–68 |- |''Г'' |1939–40, 1946–56 |1940–83 |- |''Д'' |1955–63 |1955–95 |- |''E/Ем/Еж'' |1959–79 |1962–2020 |- |''81-717/714'' |1976–2011 |1977 |- |''И'' |1974, 80–81, 85 |— |- |''81-720/721 "Јауза"'' |1991–2004 |1998–2019 |- |''81-740/741 "Русич"'' |2002–2013 |2003 |- |''81-760/761 "Ока"'' |2010–2016 |2012 |- |81-765/766/767 "Москва" |2016–2020 |2017 |- |81-775/776/777 "Москва 2020" |2020 |2020 |} === Втора светска војна === Возовите од типот ''В'' беа возовите ''C-класа'' од [[Берлинското метро]] од 1945 до 1969 година, до неговото згаснување во 1970 година. Тие беа транспортирани од [[Берлинското метро]] за време на советската окупација. Возовите А-тип и Б-тип беа нови модели направени по отворањето.<gallery mode="nolines" widths="260" heights="140" class="position: center"> Податотека:Seligerskaya station, A train (2).jpg|А-тип Податотека:Type B metro train at Krasnoselskaya.jpg|Б-тип Податотека:В4-158, депо Красная Пресня.jpg|В4-158 Податотека:V2 train in curve, Kutuzovskaya - Fili (cropped).jpg|В2-тип </gallery> === Модерна ера === Во моментов, метрото оперира само возови од стилот 81. Возниот парк на линијата [[Колцева (Московско метро)|Колцева]] се заменува со возови од типот 81-740/741 Русич со четири вагони. Линијата Бутовска беше дизајнирана по различни стандарди и има пократки (96 метри долги) платформи. Има возови од типот 81-740/741, кои се состојат од три вагони (иако линијата може да користи и традиционални возови со четири вагони). На Московскиот централен круг се користат возови Ласточка, составени од пет вагони.<gallery mode="nolines" widths="260" heights="140" class="position: center"> Податотека:Moscow metro G 530 museum car.jpg|Г-тип Податотека:D subway train in Moscow.jpg|Д-тип Податотека:E subway train at Studencheskaya station.jpg|Е-тип Податотека:Metro train I 10004.jpeg|И-2-тип (81-715.2/716.2) Податотека:Metro train 81-717.5M-714.5M 2606 in tunnel.jpg|81-717/81-714-тип Податотека:Retro-train of Moscow Metro.jpg|81-717.5A/81-714.5A-тип Податотека:81-717.6-714.6, Pechatniki depot (cropped).jpg|81-717.6-714.6-тип Податотека:Metro wagon 81-720.jpg|''81-720/721 "Јауза"'' Податотека:81-740-741, Fili.jpg|''81-740/741 "Русич"'' Податотека:81-760-761 № 37132, Севастопольская.jpg|''81-760/761 "Ока"'' Податотека:81-765.766.767 in Vykhino depot.jpg|81-765/766/767 "Москва" Податотека:Mmts timiryazevskaya wiki 14.jpg|П30-тип Податотека:ES2G-050.jpg|ЕС2Г Ласточка </gallery> == Мрежна мапа == [[File:Moscow metro map sb.svg|lang=en|врска=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Moscow_metro_ring_railway_map_en_sb_future.svg|центар|мини|976x976пкс|Карта на московското метро, едношинката и централниот прстен (2023) (со планирани проширувања прикажани како проѕирни додатоци).]] === Линии === Секоја линија е идентификувана со име, алфанумерички индекс (обично се состои од само број) и боја.<ref name="archive.ph">{{Наведена мрежна страница|url=http://mosmetro.livejournal.com/229066.html|title=Официальный блог Московского метрополитена - Голоса в метро|date=2015-01-24|work=archive.ph|accessdate=2021-12-05|archive-date=2015-01-24|archive-url=https://archive.today/20150124135755/http://mosmetro.livejournal.com/229066.html|url-status=bot: unknown}}</ref> Бојата доделена на секоја линија за прикажување на мапите и знаците е нејзиниот разговорен идентификатор, освен за неописните зелени и сини бои доделени на линиите Голема кружна [[File: Moskwa Metro Line 11.svg|20px]], [[Замоскворецја (Московско метро)|Замоскворецја]] [[File: Moskwa Metro Line 2.svg|20px]], [[Љублинско-Дмитровска (Московско метро)|Љублинско-Дмитровска]] [[File: Moskwa Metro Line 10.svg|20px]] и [[Бутовска (Московско метро)|Бутовска]] [[File: Moskwa Metro Line 12.svg|20px]]. Претстојната станица се најавува со машки глас на возовите кои се движат кон центарот на градот (на кружната линија, возовите во насока на стрелките на часовникот) и со женски глас на појдовните возови (возови против стрелките на часовникот на кружната линија).<ref name="archive.ph"/> Метрото има врска со Московската едношинка, 4,7 километри, монорлесна линија со шест станици помеѓу [[Тимирјазевска (Московско метро)|Тимирјазевска]] и [[ВДНХ (Московско метро)|ВДНХ]], која беше отворена во јануари 2008 година. {| class="wikitable sortable" |+Линии на московското метро ! rowspan="2" |Бр. ! colspan="2" |Име на линијата ! rowspan="2" |Отворена ! rowspan="2" |Најнова надградба ! rowspan="2" |Должина (км) ! rowspan="2" |Станици ! rowspan="2" |Просечна оддалеченост |- !Македонски !Руски |- |[[File: Moskwa Metro Line 1.svg|20px]] | style="text-align: left;" |[[Линија Соколническаја (Московско метро)|Соколническаја]] | style="text-align: left;" |Сокольническая |1935 |2019<span style="display:none">.12</span> | style="text-align: right;" |41.5 | style="text-align: right;" |26 | style="text-align: right;" |1.65 |- |[[File: Moskwa Metro Line 2.svg|20px]] | style="text-align: left;" |[[Линија Замосковорецкаја (Московско метро)|Замосковорецкаја]] | style="text-align: left;" |Замоскворецкая |1938<span style="display:none">.09</span> |2018 | style="text-align: right;" |42.9 | style="text-align: right;" |24 | style="text-align: right;" |1.86 |- |[[File: Moskwa Metro Line 3.svg|20px]] | style="text-align: left;" |[[Линија Арбатско-Покровскаја (Московско метро)|Арбатско-Покровскаја]] | style="text-align: left;" |Арбатско-Покровская |1938<span style="display:none">.03</span> |2012 | style="text-align: right;" |45 | style="text-align: right" |22 | style="text-align: right;" |2.14 |- |[[File: Moskwa Metro Line 4.svg|20px]] | style="text-align: left;" |[[Линија Филовскаја (Московско метро)|Филовскаја]] | style="text-align: left;" |Филёвская |1958 |2006 | style="text-align: right;" |14.9 | style="text-align: right" |13 | style="text-align: right;" |1.24 |- |[[File: Moskwa Metro Line 5.svg|20px]] | style="text-align: left;" |[[Кружна линија (Московско метро)|Кружна линија]] | style="text-align: left;" |Кольцевая |1950 |1954 | style="text-align: right;" |19.2 | style="text-align: right" |12 | style="text-align: right;" |1.6 |- |[[File: Moskwa Metro Line 6.svg|20px]] | style="text-align: left;" |[[Линија Калужско-Рижскаја (Московско метро)|Калужско-Рижскаја]] | style="text-align: left;" |Калужско-Рижская |1958 |1990 | style="text-align: right;" |37.9 | style="text-align: right" |24 | style="text-align: right;" |1.64 |- |[[File: Moskwa Metro Line 7.svg|20px]] | style="text-align: left;" |[[Линија Таганско-Краснопресненскаја (Московско метро)|Таганско-Краснопресненскаја]] | style="text-align: left;" |Таганско-Краснопресненская |1966 |2015<span style="display:none">.08</span> | style="text-align: right;" |42.3 | style="text-align: right" |23 | style="text-align: right;" |1.91 |- |[[File: Moskwa Metro Line 8.svg|20px]] | style="text-align: left;" |[[Линија Калининскаја (Московско метро)|Калининскаја]] | style="text-align: left;" |Калининская |1979 |2012 | style="text-align: right;" |16.3 | style="text-align: right" |8 | style="text-align: right;" |2.31 |- |[[File: Moskwa Metro Line 8A.svg|20px]] | style="text-align: left;" |[[Линија Солнцевскаја (Московско метро)|Солнцевскаја]] | style="text-align: left;" |Солнцевская |2014 |2023<span style="display:none">.01</span> | style="text-align: right;" |28.4 | style="text-align: right" |14 | style="text-align: right;" |2.2 |- |[[File: Moskwa Metro Line 9.svg|20px]] | style="text-align: left;" |[[Линија Серпуховско-Тимирјажевскаја (Московско метро)|Серпуховско-Тимирјажевскаја]] | style="text-align: left;" |Серпуховско-Тимирязевская |1983 |2002 | style="text-align: right;" |41.5 | style="text-align: right" |25 | style="text-align: right;" |1.72 |- |[[File: Moskwa Metro Line 10.svg|20px]] | style="text-align: left;" |[[Линија Љублинско-Дмитровскаја (Московско метро)|Љублинско-Дмитровскаја]] | style="text-align: left;" |Люблинско-Дмитровская |1995 |2023 | style="text-align: right;" |43.9 | style="text-align: right" |26 | style="text-align: right;" |1.68 |- |[[File: Moskwa Metro Line 11.svg|20px]] | style="text-align: left;" |[[Болшаја Колцеваја (Московско метро)|Болшаја Колцеваја]] | style="text-align: left;" |Большая кольцевая |2018 |2023 | style="text-align: right;" |62.6 | style="text-align: right" |31<br>(29 + 2) | style="text-align: right;" |2.15 |- |[[File: Moskwa Metro Line 12.svg|20px]] | style="text-align: left;" |[[Линија Бутовскаја (Московско метро)|Бутовскаја]] | style="text-align: left;" |Бутовская |2003 |2014<span style="display:none">.02</span> | style="text-align: right;" |10.0 | style="text-align: right" |7 | style="text-align: right;" |1.65 |- |[[File: Moskwa Metro Line 15.svg|20px]] |[[Линија Некрасовскаја (Московско метро)|Некрасовскаја]] |Некрасовская |2019 |2020 | style="text-align: right;" |14.0 | style="text-align: right" |8 | style="text-align: right;" |1.4 |- |[[File: Moskwa Metro Line 16.svg|20px]] |[[Линија Троицкаја (Московско метро)|Троицкаја]] |Троицкая |2024 | | | | |- |[[File: Moskwa Metro Line 17.svg|20px]] |[[Линија Рубљово-Архангелскаја (Московско метро)|Рубљово-Архангелскаја]] |Рублёво-Архангельская |2027 | | | | |- ! colspan="5" style="text-align: center;" |Вкупно ! style="text-align: right" |460.5 ! style="text-align: right" |263 ! style="text-align: right" |1.83 |- ! colspan="8" |Други урбани железнички линии |- |[[File: Moskwa Metro Line 13.svg|20px]] | style="text-align: left;" |[[Московски монорелес]] | style="text-align: left;" |Монорельс |2004 |2004 | style="text-align: right;" |4.7 | style="text-align: right" |6 | style="text-align: right;" |0.94 |- |[[File: Moskwa Metro Line 14.svg|20px]] | style="text-align: left;" |[[Московски централен прстен (Московско метро)|Московски централен прстен]] | style="text-align: left;" |Московское центральное кольцо |2016 |2016 | style="text-align: right;" |54.0 | style="text-align: right;" |31 | style="text-align: right;" |1.74 |- |[[File: Moskwa Metro Line D1.svg|40px]] | style="text-align: left;" |[[Линија Д1 (Московско метро)|Белоруско-Савеловски пречник]] | style="text-align: left;" |Белорусско-Савёловский диаметр |2019 |2023 | style="text-align: right;" |52 | style="text-align: right;" |25 | style="text-align: right;" |2.08 |- |[[File: Moskwa Metro Line D2.svg|40px]] | style="text-align: left;" |[[Линија Д2 (Московско метро)|Курско-Рижски пречник]] | style="text-align: left;" |Курско-Рижский диаметр |2019 |2023 | style="text-align: right;" |80 | style="text-align: right;" |37 | style="text-align: right;" |2.16 |- |[[File: Moskwa Metro Line D3.svg|40px]] | style="text-align: left;" |[[Линија Д3 (Московско метро)|Ленинградско-Казански пречник]] | style="text-align: left;" |Ленинградско-Казанский диаметр |2023 |2023 | style="text-align: right;" |85 | style="text-align: right;" |38 | style="text-align: right;" |2.24 |- |[[File: Moskwa Metro Line D4.svg|40px]] | style="text-align: left;" |[[Линија Д4 (Московско метро)|Калужско-Нижегородски пречник]] | style="text-align: left;" |Калужско-Нижегородский диаметр |2023 |2023 | style="text-align: right;" |86 | style="text-align: right;" |36 | style="text-align: right;" |2.46 |- class="sortbottom" ! colspan="5" style="text-align: center;" |Вкупно ! style="text-align: right;" |361.7 ! style="text-align: right" |173 ! style="text-align: right;" |2.03 |} {{Graph:Moscow Metro expansion|1=550|2=200}} === Преименувани линии === * Линијата [[Соколническа (Московско метро)|Соколническа]] претходно била именувана Кировско-Фрузенска. * Линијата [[Замосковорецка (Московско метро)|Замосковорецка]] претходно била именувана Горковско-Замоскворецка. * Линијата [[Филовска (Московско метро)|Филовска]] претходно била именувана како Арбатско-Филовска. * Линијата [[Таганско-Краснопресненска (Московско метро)|Таганско-Краснопресненска]] претходно била именувана како Ждановско-Краснопресненска. == Историја == [[Податотека:Постановление о создании метрополитена. 1932 год.jpg|лево|мини|236x236пкс|Резолуција на советската влада за изградба на московското метро]] Првите планови за метро систем во Москва датираат од [[Руска Империја|Руското Царство]], но беа одложени поради [[Прва светска војна|Првата светска војна]], [[Октомвриска револуција|Октомвриската револуција]] и [[Руска граѓанска војна|Руската граѓанска војна]]. Во 1923 година, Московскиот градски совет формираше Канцеларија за дизајн на подземни железници при Московскиот одбор на урбани железници. Канцеларијата спроведе прелиминарни студии и до 1928 година разви проект за првата рута од Соколники до центарот на градот. Во исто време беше дадена понуда до германската компанија Сименс Баунион (''Siemens Bauunion'') да достави сопствен проект за истата траса. Во јуни 1931 година, одлуката да започне изградбата на московското метро ја донесе Централниот комитет на [[Комунистичка партија на Советскиот Сојуз|Комунистичката партија на Советскиот Сојуз]]. Во јануари 1932 година бил одобрен планот за првите линии, а на 21 март 1933 година советската влада одобрила план за 10 линии со вкупна должина на трасата од 80 км. Првите линии беа изградени користејќи го московскиот генерален план дизајниран од [[Лазар Каганович]], заедно со неговите проект-менаџери (особено Иван М. Кузнецов и подоцна Исак И. Сегал) во 1930-тите и 1950-тите, а метрото беше именувано по него до 1955 година.<ref>Metro.ru Original order on naming the Metro after Kaganovich.</ref> Градежните инженери на московското метро се консултираа со своите колеги од [[Лондонско метро|лондонското метро]], ​​најстариот метро систем во светот, во 1936 година: британскиот архитект Чарлс Холден и администраторот Френк Пик работеа на продолжувањето на линијата Пикадили, а советските делегати во Лондон беа импресионирани од темелното модерно прераспоредување на класичните елементи на Холден и употребата на висококвалитетни материјали за кружната сала за билети на циркусот Пикадили, и така ги ангажирале Пик и Холден како советници на московското метро.<ref>Wilson, Vicky (2018). ''London's Oddities''. Metro Publications Ltd. p. 310.</ref> Делумно поради оваа врска, дизајнот на метро станицата Гантс Хил, кој беше завршен во 1947 година, потсетува на станицата на московското метро. Навистина, почитта на Холден кон Москва е опишана како гест на благодарност за корисната улога на [[Советски Сојуз|СССР]] во [[Втора светска војна|Втората светска војна]].<ref>Lawrence, David (1994). ''Underground Architecture''. Harrow: Capital Transport.</ref> Советските работници ја извршуваа градежната работата и уметничките дела, но главните инженерски дизајни, правци и градежни планови ги работеа специјалисти регрутирани од лондонското метро. Британците повикаа на тунелирање наместо техниката „сечење и покривање“, употреба на ескалатори наместо лифтови, дадоа идеја за правците и линиите, како и дизајн на возниот парк.<ref>Michael Robbins, "London Underground and Moscow Metro," ''Journal of Transport History,'' (1997) 18#1 pp 45-53.</ref> Паранојата на НКВД беше очигледна кога тајната полиција уапси бројни британски инженери за шпионажа бидејќи стекнаа длабинско познавање на физичкиот распоред на градот. Инженерите за електричната компанија Метрополитен-Викерс (Метровик) беа изложени на судење и беа депортирани во 1933 година, завршувајќи ја улогата на британскиот бизнис во СССР.<ref>Gordon W. Morrell, "Redefining Intelligence and Intelligence-Gathering: The Industrial Intelligence Centre and the Metro-Vickers Affair, Moscow 1933," ''Intelligence and National Security'' (1994) 9#3 pp 520-533.</ref> === Првите четири фази на изградба === [[Податотека:Metro MSK Line1 Sokolniki.jpg|мини|Станица Соколники. Отворена во 1935 година (првата фаза)]] [[Податотека:Vertical panorama of the Mayakovskaya Metro Station.jpg|мини|Станица Мајаковска. Отворена во 1938 година (втора фаза)]] [[Податотека:Moscow Elektrozavodskaya metro station asv2018-09.jpg|мини|Станица Електрозаводскаја. Отворена во 1944 година (третата фаза)]] Првата линија беше отворена за јавноста на 15 мај 1935 година во 07:00 часот.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://sachak.chat.ru/istoria.html|title=История|date=2001-04-20|work=web.archive.org|accessdate=2021-12-03|archive-date=2001-04-20|archive-url=https://web.archive.org/web/20010420031732/http://sachak.chat.ru/istoria.html|url-status=bot: unknown}}</ref> Беше долгa 11 километри и вклучуваше 13 станици. Денот беше прославен како технолошка и идеолошка победа на социјализмот (и, во продолжение, сталинизмот). Се проценува дека околу 285.000 луѓе се возеле во метрото на првиот ден од неговата работа, а неговиот дизајн бил дочекан со гордост; уличните прослави вклучуваа паради, претстави и концерти. Театарот Бољшој претстави хорска изведба на 2.200 работници на метрото; Беа дистрибуирани 55.000 плакати во боја (што го пофалија Метрото како најпрометно и најбрзо во светот) и 25.000 примероци од „Песните на радосните освојувачи на метрото“.<ref name="Jenks, Andrew 2000">Jenks, Andrew (October 2000). "A Metro on the Mount: The Underground as a Church of Soviet Civilization". ''Technology and Culture''.</ref> Овој публицитет, произведен од советската влада, ја нагласи супериорноста на московското метро над сите други метроа во капиталистичките општества и улогата на метрото како прототип за советската иднина. Московското метро имаше просечна брзина од 47 км/ч и имаше максимална брзина од 80 км/ч. За споредба, возовите на њујоршкото метро биле побавни и имале просечна брзина од 40 км/ч и имале максимална брзина од 72 км/ч. Иако прославата беше израз на народната радост, таа беше и делотворна пропаганда, легитимизирајќи го метрото и прогласувајќи го за успех. Почетната линија ги поврзувала станицата [[Соколники (Московско метро)|Соколники]] со станицата [[Охотни Рјад (Московско метро)|Охотни Рјад]], а потоа се разгранува до [[Парк на Културата (Московско метро)|Парк на Културата]] и [[Смоленска (Московско метро)|Смоленска]]. Последниот крак беше проширен на запад до новата станица [[Киевска (Московско метро)|Киевска]] во март 1937 година, првата линија на метрото што ја преминува реката [[Москва (река)|Москва]] преку мостот на метро Смоленски. Втората фаза беше завршена пред војната. Во март 1938 година, огранокот на Арбацкаја беше поделен и проширен до станицата [[Курска (Московско метро)|Курска]]. Во септември 1938 година, линијата Горковскаја беше отворена помеѓу [[Сокол (Московско метро)|Сокол]] и [[Театарска (Московско метро)|Театарска]]. Овде архитектурата го следи популарниот [[ар деко]] стил, кој беше споен со социјалистички теми. Градежните работи на третата етапа беа одложени (но не и прекинати) за време на [[Втора светска војна|Втората светска војна]], и беа пуштени во употреба два делници на метрото; [[Театарска (Московско метро)|Театарска]]-[[Автозаводска (Московско метро)|Автозаводска]] (три станици, ја преминуваат реката Москва преку длабок тунел) и [[Курска (Московско метро)|Курска]]-[[Партизанска (Московско метро)|Партизанска]] (четири станици) биле инаугурирани во 1943 и 1944 година соодветно. Воените мотиви ги заменија социјалистичките визии во архитектонскиот дизајн на овие станици. За време на опсадата на Москва во есента и зимата 1941 година, метро станиците беа користени како засолништа за воздушни напади; Советот на министри ги премести своите канцеларии на платформите на [[Мајаковска (Московско метро)|Мајаковска]], каде [[Јосиф Сталин|Сталин]] одржа јавни говори во неколку наврати. По завршувањето на војната во 1945 година, започна изградбата на четвртата етапа на метрото, која ја вклучуваше линијата [[Колцева (Московско метро)|Колцева]], длабок дел од линијата ''Арбатско-Покровскаја'' од [[Плоштад на револуцијата (Московско метро)|Плоштад на револуцијата]] до [[Киевска (Московско метро)|Киевска]] и површинско проширување до [[Первомајска (Московско метро)|Первомајска]] во раните 1950-ти. Се смета дека декорацијата и дизајнот карактеристични за московското метро го достигнале својот зенит на овие станици. Линијата [[Колцева (Московско метро)|Колцева]] најпрво беше планирана како линија што се протега под Градинскиот прстен, широка авенија што ги опкружува границите на центарот на градот на Москва. Првиот дел од линијата - од [[Парк на Културата (Московско метро)|Парк на Културата]] до [[Курска (Московско метро)|Курска]] (1950) - ја следи оваа авенија. Плановите подоцна беа променети и северниот дел од обиколницата минува 1-1,5 километри надвор од авенијата, со што се обезбедува услуга за седум (од девет) железнички терминали. Следниот дел од линијата [[Колцева (Московско метро)|Колцева]] беше отворен во 1952 година ([[Курска (Московско метро)|Курска]]-[[Белорусска (Московско метро)|Белорусска]]), а во 1954 година беше завршена прстенестата линија. === Сталинистичките идеали во историјата на московското метро === [[Податотека:Kievsk APL 31.jpg|мини|Станицата Киевска е украсена со серија мозаици од различни уметници кои го прикажуваат животот во Украина, која тогаш беше дел од Советскиот Сојуз.]] Кога метрото беше отворено во 1935 година, тоа веднаш стана централно место на транспортниот систем (за разлика од коњските коли кои сè уште беа широко користени во 1930-тите во Москва). Тој стана и прототип, визија за идните советски технологии од големи размери. Уметничките дела на 13-те оригинални станици станаа национално и меѓународно познати. На пример, станицата на плоштадот Свердлов ([[Театарска (Московско метро)|Театарска]]) имаше порцелански барелјефи кои го прикажуваат секојдневниот живот на советските народи, а барелјефите во спортскиот комплекс Динамо ги величаа спортот и физичката моќ на моќниот нов „Хомо Советикус“ (советски човек).<ref>Isabel Wünsche, "Homo Sovieticus: The Athletic Motif in the Design of the Dynamo Metro Station," ''Studies in the Decorative Arts'' (2000) 7#2 pp 65-90</ref> Метрото беше промовирано како симбол на новиот општествен поредок - еден вид комунистичка катедрала на инженерската модерност.<ref>Andrew Jenks, "A Metro on the Mount," ''Technology & Culture'' (2000) 41#4 pp 697-723p</ref> Метрото беше иконично и поради тоа што го покажа социјалистичкиот реализам во јавната уметност. ''Каганович беше одговорен; тој го дизајнираше метрото така што граѓаните ќе ги апсорбираат вредностите и етосот на сталинистичката цивилизација додека се возат. Без оваа кохезија, метрото нема да го одразува социјалистичкиот реализам. Ако Метрото не го искористи социјалистичкиот реализам, немаше да ги илустрира сталинистичките вредности и да ги трансформира советските граѓани во социјалисти. Сè што е помалку од големата уметничка сложеност на социјалистичкиот реализам нема да успее да инспирира долготрајна, националистичка приврзаност кон новото општество на Сталин.''<ref>Voyce, Arthur (January 1956). "Soviet Art and Architecture: Recent Developments". ''Annals of the American Academy of Political and Social Science''. Russia Since Stalin: Old Trends and New Problems.</ref> Социјалистичкиот реализам всушност бил метод, а не стил.<ref>{{Наведено списание|last=COOKE|first=C.|date=1997-01-01|title=Beauty as a Route to 'the Radiant Future': Responses of Soviet Architecture|url=http://dx.doi.org/10.1093/jdh/10.2.137|journal=Journal of Design History|volume=10|issue=2|pages=137–160|doi=10.1093/jdh/10.2.137|issn=0952-4649}}</ref> Методот бил под влијание на [[Николај Чернишевски]], омилениот [[Нихилистичко движење|нихилист]] на [[Владимир Илич Ленин|Ленин]] од 19 век, кој изјавил дека „уметноста не е корисна освен ако не служи на политиката“.<ref>{{Наведено списание|last=Jenks|first=Andrew L|date=2000|title=A Metro on the Mount: The Underground as a Church of Soviet Civilization|url=http://dx.doi.org/10.1353/tech.2000.0160|journal=Technology and Culture|volume=41|issue=4|pages=697–724|doi=10.1353/tech.2000.0160|issn=1097-3729}}</ref> Оваа максима ги сумира причините зошто станиците ги комбинираа естетиката, технологијата и идеологијата: секој план што не ги вклучи сите три области кохезивно беше отфрлен. ==== Светла иднина и буквална светлина во метрото на Москва ==== Московското метро беше еден од најамбициозните архитектонски проекти на [[Советски Сојуз|СССР]]. Уметниците и архитектите на метрото работеа на дизајнирање структура која го отелотворува ''свет'' ([[Руски јазик|руски]]) (буквално „светлина“, фигуративно „зрачење“ или „брилијантност“) и ''светлое будущее'' ([[Руски јазик|руски]]) (добро осветлена/блескава/светла иднина).<ref>Cooke, Catherine (1997). "Beauty as a Route to 'the Radiant Future': Responses of Soviet Architecture". ''Journal of Design History''. Design, Stalin and the Thaw.</ref> Со нивните рефлектирачки мермерни ѕидови, високи тавани и големи лустери, многу станици на московското метро се споредуваат со „вештачко подземно сонце“.<ref name="Bowlt, John E. 2002">Bowlt, John E. (2002). "Stalin as Isis and Ra: Socialist Realism and the Art of Design". ''The Journal of Decorative and Propaganda Arts''. Design, Culture, Identity: The Wolfsonian Collection.</ref> Ова дворско подземно опкружување<ref name="Bowlt, John E. 2002"/> ги потсетува корисниците на метрото дека нивните даноци биле потрошени за материјализирање на „блескавата иднина“. Главен инженер за осветлување беше Абрам Дамски, дипломиран на Високиот државен уметничко-технички институт во Москва. До 1930 година бил главен дизајнер во московската фабрика „Електросвет“, а за време на Втората светска војна бил испратен во фабриката „Метрострој“ (Метро конструкција) како шеф на одделот за осветлување.<ref name="Damsky, Abram 1987">Damsky, Abram (Summer 1987). "Lamps and Architecture 1930–1950". ''The Journal of Decorative and Propaganda Arts''.</ref> Дамски ја препозна важноста на ефикасноста, како и потенцијалот за светлина како експресивна форма. Неговиот тим експериментираше со различни материјали (најчесто лиена бронза, алуминиум, лим од месинг, челик и млечно стакло) и методи за оптимизирање на технологијата. Дискурсот на Дамски за „Светилки и архитектура 1930–1950“ детално ги опишува епските лустери инсталирани во станицата [[Таганска (Московско метро)|Таганска]] и станицата ''Калужска'' (''Октјабрска'' во денешно време, да не се меша со современата станица „''Калужска''“ на линијата 6).<blockquote>Станицата Калужска е дизајнирана од архитектот Леонид Полиаков. Одлуката на Полиаков да го заснова својот дизајн на реинтерпретација на руската класична архитектура јасно влијаеше на концептот на светилките, од кои некои ги планирав во соработка со самиот архитект. Обликот на светилките беше факел – факелот на победата, како што рече Пољаков... Уметничкиот квалитет и стилското единство на сите светилки низ внатрешноста на станицата ги направи можеби најуспешниот елемент на архитектонската композиција. Сите беа изработени од лиен алуминиум украсен со црно-златна елоксирана облога, техника која фабриката Метрострои само што ја совлада. Метро станицата Таганска на централниот прстен е дизајнирана во сосем друг стил од архитектите К.С. Рижков и А. Медведев. Нивната тема се занимаваше со слики од војна и победа. Целокупниот ефект беше церемонијален. Во салите на платформата сините керамички тела на лустерите играа поскромна улога, но сепак ја нагласи целокупната експресивност на лампата.<ref name="Damsky, Abram 1987"/></blockquote><center>- Абрам Дамски, Лампи и архитектура 1930–1950 година</center> ==== Индустријализација ==== [[Податотека:Metro, thousands of sculptures of Lenin (7427587294).jpg|мини|Статуа што ги претставува советските работници на станицата Бауманска]] Првиот петгодишен план на Сталин (1928–1932) ја олесни индустријализацијата за изградба на социјалистичка татковина. Планот беше амбициозен, со цел да се преориентира аграрното општество кон индустријализмот. Тоа беше фанатичната енергија на Сталин, планирањето од големи размери и дистрибуцијата на ресурсите кои го одржуваа темпото на индустријализација. Првиот петгодишен план беше клучен за завршувањето на московското метро; без индустријализација, Советскиот Сојуз не би ги имал суровините неопходни за проектот. На пример, челикот беше главна компонента на многу станици на метрото. Пред индустријализацијата, ќе беше невозможно Советскиот Сојуз да произведе доволно челик за да го вклучи во дизајнот на метрото; дополнително, недостигот на челик би ја ограничил големината на системот на подземната железница и неговиот технолошки напредок. Московското метро ја унапреди изградбата на социјалистичкиот Советски Сојуз бидејќи проектот беше усогласен со вториот петгодишен план на Сталин. Вториот план се фокусираше на урбанизацијата и развојот на социјалните услуги. Московското метро беше неопходно за да се справи со приливот на селани кои мигрираа во градот во текот на 1930-тите; Населението на Москва порасна од 2,16 милиони во 1928 година на 3,6 милиони во 1933 година. Метрото, исто така, ја зајакна разнишаната инфраструктура на Москва и нејзините комунални услуги, кои досега речиси и не постоеја.<ref name="Jenks, Andrew 2000"/> ==== Мобилизација ==== [[Податотека:Paints of metro 81-740-741 Partizanskaya.jpg|мини|Споменик на советската партизанка [[Зоја Космодемјанскаја]] на станицата Партизанска, отворена во 1944 година.]] Комунистичката партија имаше моќ да се мобилизира; бидејќи партијата беше единствен извор на контрола, таа можеше да ги фокусира своите ресурси. Најзначајниот пример на мобилизација во Советскиот Сојуз се случи за време на Втората светска војна. Земјата исто така се мобилизираше за да го заврши московското метро со невидена брзина. Еден од главните мотивациони фактори на мобилизацијата беше да го престигне Западот и да докаже дека социјалистичкото метро може да ги надмине капиталистичките дизајни. За Советскиот Сојуз беше особено важно социјализмот да успее индустриски, технолошки и уметнички во 1930-тите, бидејќи капитализмот беше на ниско ниво за време на [[Големата депресија]]. Задолжен за мобилизацијата на метрото беше [[Лазар Каганович]]. Како истакнат член на партијата, тој ја презеде контролата врз проектот како главен надзорник. Каганович го доби прекарот „железен комесар“; тој ја сподели фанатичната енергија на Сталин, драматичното ораторство и способноста да ги одржува работниците брзо да градат со закани и казни. Тој беше решен да го реализира московското метро, ​​без разлика на трошоците. Ова беше сеопфатна мобилизација; проектот привлече ресурси и работници од целиот Советски Сојуз. Во својата статија, археологот Мајк О'Махони го опишува опсегот на мобилизацијата на метрото:<blockquote>Специјализирана работна сила беше привлечена од многу различни региони, вклучувајќи рудари од украинските и сибирските полиња на јаглен и градежни работници од фабриката за железо и челик во Магнитогорск, хидроцентралата Днепар и железницата Туркестан-Сибир. Изградбата на метрото вклучуваше железо од сибирски Кузњецк, дрво од северна Русија, цемент од регионот Волга и северен Кавказ, битумен од Баку и мермер и гранит од каменоломи во Карелија, Крим, Кавказ, Урал и Советскиот Сојуз. Далечен Исток.<ref>O'Mahoney, Mike (January 2003). "Archaeological Fantasies: Constructing History on the Moscow Metro". ''The Modern Language Review''.</ref></blockquote><center>- Мајк О'Махони, Археолошки фантазии: Историја на изградбата на московското метро</center>Квалификувани инженери беа дефицитарни, а неквалификуваните работници беа инструментални за реализацијата на метрото. ''Метрострои'' (организацијата одговорна за изградбата на метрото) спроведе масивни кампањи за регрутирање. Испечати 15.000 примероци на ''Ударник метростроја'' (неговиот дневен весник) и 700 други билтени (некои на различни јазици) за да привлече неквалификувани работници. === Ера на Студената војна === ==== Петта фаза ==== [[Податотека:Novoslobodskaya 04.jpg|лево|мини|Станица Новослободска]] Почетокот на Студената војна доведе до изградба на длабок дел од линијата Арбатско-Покровскаја. Станиците на оваа линија беа планирани како засолништа во случај на јадрена војна. По завршувањето на линијата во 1953 година, горните пруги помеѓу [[Плоштад на револуцијата (Московско метро)|Плоштад на револуцијата]] и [[Киевска (Московско метро)|Киевска]] биле затворени, а подоцна повторно отворени во 1958 година како дел од линијата [[Фиљовска (Московско метро)|Фиљовска]]. Станиците, исто така, беа снабдени со тесни порти и системи за одржување на живот за да функционираат како соодветни јадрени засолништа. Во понатамошниот развој на метрото, терминот „фази“ повеќе не се користел, иако понекогаш станиците отворени во 1957-1959 година се нарекуваат „петта фаза“. ==== Ерата на Никита Хрушчов на намалување на трошоците ==== [[Податотека:MoscowMetro KievskayaKoltsevaya HG4b.jpg|мини|Киевска. Отворена во 1954 година]] [[Податотека:MosMetro KomsomolskayaKL img2 asv2018-01.jpg|мини|Станица Комсомолска, отворена во 1952 година]] [[Податотека:Metro MSK Line2 Sokol.jpg|мини|Станица Сокол]] Во доцните 1950-ти, архитектонската екстраваганција на новите метро станици беше отфрлена. Ова беше направено по наредба на [[Никита Хрушчов]], кој имаше утилитарен пристап кон дизајнот, сличен на „минимализмот“ по Втората светска војна, за разлика од дизајните од пред 1953 година (ера на Сталин). Всушност, дури и украсите на станиците на метрото речиси завршени во времето на забраната за „прекумерност“ во дизајнот (како што се [[ВДНХ (Московско метро)|ВДНХ]] и [[Алексеевска (Московско метро)|Алексеевска]]) ги поедноставија последните декори. За разлика од претходните живописни, добро украсени (ако не и премногу раскошни) станици; доцните 50-ти, 60-тите и некои од 70-ти метро станици, како што е станицата [[Југозападна (Московско метро)|Југозападна]] би биле едноставни по дизајн (и стил), со ѕидови покриени со идентични квадратни керамички плочки (пред редизајнот на станицата во 2010 година). За сите нови станици беше развиен типичен распоред на евтина плитко ископана метро станица (која брзо стана позната како ''Сороконожка'' – „стоногалка“, од раните дизајни со 40 бетонски столбови во два реда) и станиците беа изградени да изгледаат речиси идентични, различно едни од други само во боите на мермерните и керамичките плочки. Повеќето станици беа изградени со поедноставна, евтина технологија; ова резултираше со тоа што утилитарниот дизајн беше погрешен на некој начин. Ѕидовите со евтини керамички плочки беа подложни на вибрации на возот: некои плочки на крајот ќе паднат. Не беше секогаш можно да се заменат плочките што недостасуваа со оние со точната боја и тон, што на крајот доведе до разнобојни делови од ѕидовите. Во средината на 1970-тите, архитектонската екстраваганција беше делумно обновена. Сепак, продолжи да доминира поновиот дизајн на плитки „стоногалки“ станици (со 26 колони, пошироко распоредени). На пример, станицата ''Калужска'' има столбови украсени со гранит и уникатна нерамна форма на плочка (со искористен 3Д ефект). Исто така, ''Бељаево'' од 1974 година има правоаголни плочки кои изгледаат како ѕид од тули; има и огромни комеморативни плакети „1974“. ==== Метро станици од доцниот СССР ==== Контрастниот стилски јаз меѓу моќно украсените станици на центарот на Москва и едноставните станици од 60-тите на крајот беше исполнет со станици како ''Менделеевска'', ''Петровско-Разумовска'', ''Јаснево'' или ''Тиопли Стан'' (името на последната станица буквално се преведува како топло место и така станицата е декорирана: покриена е со панели слични на тули кои изгледаат како радијатори). Во центарот на градот има станици како што е ''Боровицка'', со непокриени тули и сиви бои слични на бетон кои придружуваат еден мозаик со средновековна тема. Некои станици, како што е длабоко ископаната [[Шаболовска (Московско метро)|Шаболовска]], има ѕидови украсени со лим, а не со плочки. === Пост-СССР станици на модерната Руска Федерација === Метро станиците од 90-тите и 2000-тите се разликуваат по стил, но некои од станиците се чини дека имаат свои теми: * Станицата ''Улица Академик Јангел'' има дебели портокалови светла слични на неонски светилки наместо обични бели светла. * Станицата ''Булевар Славјански'' користи тема инспирирана од растенија (да не се меша со суптилен „бионски стил“). * Станицата ''Строгино'' има тема на граници во облик на око за светлосни кутии што го зафаќаат целиот таван на станицата. Некои мрачни „стоногалки“ со досаден изглед, како ''Академска'' и [[Југозападна (Московско метро)|Југозападна]], претрпеа реновирање во XXI век (нови метални бели и сини ѕидови на ''Академска'', аквалин стаклени, сјајни ѕидови на [[Југозападна (Московско метро)|Југозападна]]). Голема кружна линиjа е единаесетта според официјалното нумерирање и најдолгата линија на московското метро. Врши кружно движење и има гранка на вилушка од Хорошовска до Делово Центр (која во иднина ќе се трансформира во делот Шелепиха - Деловој Центр на линијата Рубљово-Архангелскаја во изградба и услугата што ја поврзува гранката Хорошевскаја - Шелепиха, во врска со кој привремено ќе биде затворен, датумите не се познати). Тоа е најголемиот завршен проект во светот во индустријата на метрото, по отворањето стана најдолгата кружна линија на метро во светот, пред линијата бр. 10 на метрото во Пекинг со должина од 57,1 км. На линијата има 31 станица. Отворањето на последните 9 станици сместени во северниот и југоисточниот дел се одржа на 1 март 2023 година. 5G технологијата се тестира на пет станици на линијата. На мапите на метрото е означено со тиркизна боја. Планирано е да се користи систем за автоматско водење на линијата. === Московски централен прстен (линија 14) === [[Податотека:MCC 12LUZH 7041 PLAT.jpg|мини|Станица МЦП Лужники]] Новата кружна линија на метрото во Москва беше релативно брзо направена во 2010-тите: [[Московски централен прстен|Московскиот централен прстен]] (линија 14) беше отворена за употреба во септември 2016 година со пренаменување, надградба на Малиот прстен на московската железница. Наведената железничка линија била изградена во Москва во времето на Царска Русија за возовите да сообраќаат низ тогашна Москва децении пред создавањето на московското метро; наведениот прстен од шини останал на место како неелектрифицирана линија (само за товарни локомотиви) до XXI век, така што никогаш не бил напуштен или прекинат. Во 2012 година беше објавен предлог за преобразување на товарниот прстен во градска железница со чести патнички услуги. Поставена е нова пруга (до постојната) и беа изградени целосно нови станици помеѓу 2014 и 2016 година. Таквото претворање на стара, но сè уште недопрена и искористена кружна линија во целосно заложена линија на московското метро му помогна на градот да ја намали тензијата на метро системот. Забележливо е олеснување на метежот и намалување на користењето на поранешната прекористена линија [[Колцева (Московско метро)|Колцева]] од воведувањето на [[Московски централен прстен|Московскиот централен прстен]]. == Лого == Првата линија на московското метро беше лансирана во 1935 година, комплетирана со првото лого, голема буква „М“ поврзана со текстот „МЕТРО“. Нема точни информации за авторот на логото, па често им се припишува на архитектите на првите станици – Самуил Кравец, Иван Таранов и Надежда Бикова. На отворањето во 1935 година, буквата М на логото немала дефинитивен облик.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.adme.ru/dizajn/u-moskovskogo-metro-net-logotipa-492755|title=У московского метро нет логотипа|date=2014-02-23|work=web.archive.org|accessdate=2021-12-04|archive-date=2014-02-23|archive-url=https://web.archive.org/web/20140223000634/http://www.adme.ru/dizajn/u-moskovskogo-metro-net-logotipa-492755|url-status=bot: unknown}}</ref> Денес, со најмалку десет различни варијации на обликот во употреба, московското метро сè уште нема јасни упатства за брендот или логото. Беше направен обид во октомври 2013 година да се започне национален натпревар за имиџ на брендот, кој беше затворен неколку часа по неговото објавување. Сличен натпревар, кој се одржа независно подоцна истата година, даде подобри резултати, иако ниту еден не беше официјално прифатен од официјалните лица на Московското метро.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.the-village.ru/city/transport/133351-logotip-metro|title=Проект DesignContest проводит конкурс на новый логотип столичного метро|work=The Village|language=ru|accessdate=2021-12-04}}</ref><ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.designcontest.com/logo-design/moscow-metro-2014/|title=Logo Design Contest 'Московский метрополитен {{!}} Moscow Metro 2014'|work=DesignContest.com|language=en-us|accessdate=2021-12-04}}</ref> == Билети == [[Податотека:Moscow Metro Ticket.JPG|мини|Транспортна картичка за едно патување на московското метро]] [[Податотека:North vestibule of Shipilovskaya station (Северный вестибюль станции Шипиловская) (7221508840).jpg|мини|Турникети на московското метро]] Во октомври 2021 година, едно возење чини 60 рубли (приближно 44 [[Македонски денар|денари]]). Попусти (до 33%) за поединечни возења се достапни при купување на возења „на големо“, купување билети за повеќекратни патувања (како што се дваесет патувања или шеесет патувања), а децата под седум години можат бесплатно да патуваат (со нивните родители). * Картичката „''Тројка''“ нуди и некои попусти за користење на картичката наместо да чекате ред за билет. Постојат билети и кои траат одредено време - 24-часовен билет, 72-часовен билет, билети за еден месец и за една година. Спроведувањето на билетот се врши на влезните места. Штом патникот ќе влезе во системот на метро, нема дополнителни проверки на билетите - може да се вози до кој било број станици и слободно да врши трансфер во системот. Трансферите до други системи за јавен превоз (како автобус, трамвај, тролејбус/„електробус“) не се опфатени со возењето. Трансферот до едношинката и [[Московски централен прстен|Московскиот централен прстен]] е бесплатен додаток на возењето во рок од 90 минути по влегувањето во метро станица. Во метрото, турникетите прифаќаат назначени пластични картички („Тројка“, „социјални картички“) или картонски картички ''РФИД'' за еднократна употреба. Неограничени картички се достапни и за студенти по намалена цена (од 2017 година, 415 рубли за календарски месец на неограничена употреба) за еднократна цена од 70 рубли. Транспортните картички наметнуваат доцнење за секоја последователна употреба; т.е. картичката не може да се користи 7 минути откако корисникот ќе помине низ турникетот. === Историја на паметни билети === Турникетите од советската ера прифаќаа монетите од [[Руска рубља|рубља]]. Во раните години на Руската Федерација (и со почетокот на [[хиперинфлација]]та) се користеа пластични жетони. Картичките со магнетни ленти за еднократна употреба беа воведени во 1993 година на пробна основа и се користеа како неограничени месечни билети помеѓу 1996 и 1998 година. Продажбата на токени заврши на 1 јануари 1999 година, а тие престанаа да се прифаќаат во февруари 1999 година; од тоа време како билети се користеле магнетни картички со фиксен број на возења. На 1 септември 1998 година, московското метро стана првиот метро систем во Европа кој целосно ги имплементира „безконтактните“ паметни картички, познати како транспортни картички. Картичките требаше да имаат неограничен број патувања за 30, 90 или 365 дена, нивниот активен животен век беше проектиран на 3½ години; неисправните картички требаше да се заменат без трошоци. Во јануари 2007 година, московското метро почна да ги заменува магнетните картички со бесконтактни билети за еднократна употреба. Ултралесните билети се достапни за фиксен број патувања во апоени од 1, 2, 5, 10, 20 и 60 патувања (валидни 5 или 90 дена од денот на купувањето) и како месечен билет, валиден само за избран календарски месец и ограничен на 70 патувања. Продажбата на магнетни картички престана на 16 јануари 2008 година, а магнетните картички престанаа да се прифаќаат кон крајот на 2008 година, со што московското метро стана првиот голем јавен транспортен систем во светот кој работи исклучиво на бесконтактниот автоматски систем за наплата на билетите. На 2 април 2013 година, Одделот за транспорт во Москва воведе транспортен електронски паричник базиран на паметни картички наречен ''Тројка''. Во 2013 година, како начин да се промовираат [[Зимски олимписки игри 2014|Олимписките игри во Сочи]] и активниот начин на живот, московското метро инсталираше автомат кој на патниците им дава бесплатен билет во замена за правење 30 сквотови. === Среќни часови за линиите 7 и 15 === Ако влезете во линијата 7 или линијата 15 (+трансфер станици) во работните денови до 07:15 или од 8:45 до 9:15 часот, добивате 50% попуст. Сепак, вашиот трошок за билет не може да има негативна вредност (ако стапиле на сила други попусти). Програмата за среќни часови за московското метро е насочена против метежот на линијата 7 на станицата Вихино. == Проширувања == [[Податотека:MoscowMetroStationCount.png|мини|Графикон кој го покажува растот на бројот на станици]] Од почетокот на 21 век, неколку проекти се завршени, а повеќе се во тек. Првата беше екстензијата Аннино-Бутово, која ја прошири линијата Серпуховско-Тимирјазевска од Пражска до Улица Академика Јангелија во 2000 година, Анино во 2001 година и Булвар Дмитрија Донского во 2002 година. Нејзиното продолжение, покачената линија Бутовска, беше инаугурирана во 2003 година. Станицата Воробјови Гори, која првично беше отворена во 1959 година и беше принудена да се затвори во 1983 година, откако беше откриено дека бетонот користен за изградба на мостот е неисправен, беше повторно изградена и повторно отворена по многу години во 2002 година. Друг неодамнешен проект вклучуваше изградба на крак од линијата Фиљовска до Московскиот меѓународен деловен центар. Ова ги вклучуваше Виставочна (отворена во 2005 година) и Меѓународна (отворена во 2006 година). [[Податотека:Alma-Atinskaja 20121224 fuse.jpg|мини|Алма-Атинска (отворена 2012 година)]] Продолжението Строгино-Митино започна со Парк на Победата во 2003 година. Нејзините први станици (Кунцевска и Строгино) беа отворени во јануари 2008 година, а Славјански булвар следеше во септември. Мјакинино, Волоколамска и Митино беа отворени во декември 2009 година. Станицата Мјакинино беше изградена со државно-приватно финансиско партнерство, единствено во историјата на московското метро. Новиот терминал, Пјатницкоје Шосе, беше завршен во декември 2012 година. По долги години изградба, долгоочекуваното проширување на линијата Љублинска беше инаугурирано со Трубнаја во август 2007 година и Сретенски Булвар во декември истата година. Во јуни 2010 година, таа беше проширена на север со станиците Достоевска и Марина Роша. Во декември 2011 година, линијата Љублинска беше проширена на југ за три станици и поврзана со линијата Замосковоретска, при што станицата Алма-Атинска беше отворена во декември 2012 година. Линијата Калининска беше продолжена покрај Московскиот автопат во август 2012 година со станицата Новокосино. Во 2013 година, линијата Таганско-Краснопресненска беше продолжена по неколку одложувања до југоисточните области на Москва надвор од Обиколницата со отворањето на станиците Жулебино и Лермонтовски Проспект. Првично планиран за 2013 година, нов сегмент од линијата Калининска помеѓу Парк на Победата и Деловој Центар (одделен од главниот дел) беше отворен во јануари 2014 година, додека подземното проширување на линијата Бутовска на север за да понуди трансфер до линијата Калужско-Рижска заврши во февруари. Спартак, станица на линијата Таганско-Краснопресненска која остана недовршена четириесет години, конечно беше отворена во август 2014 година. Првата етапа од јужното проширување на линијата Соколническа, станицата Тропарово, беше отворена во декември 2014 година. === Тековни планови === Московското метро претрпува големо проширување; тековните планови предвидуваат речиси 150 километри нови линии да бидат отворени помеѓу 2012 и 2022 година. Покрај големото проширување на метрото, владата на Москва и Руските железници планираат да надградат повеќе приградски железници во стилот на метро. За да се постигне тоа се планира да се изградат нови патеки и станици. == Метро 2 == [[Податотека:Mapmetro2.jpg|мини|Карта на системот Метро-2 како што се претпоставува од военото разузнавање на Соединетите држави.]] Се тврди дека втор и подлабок метро систем со кодно име „Д-6“,<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.moscow-russia-insiders-guide.com/moscow-metro-2.html|title=Moscow Metro 2 - the dark legend of Moscow|date=2011-06-23|work=web.archive.org|accessdate=2021-12-05|archive-date=2011-06-23|archive-url=https://web.archive.org/web/20110623085526/http://www.moscow-russia-insiders-guide.com/moscow-metro-2.html|url-status=bot: unknown}}</ref> дизајниран за итна евакуација на клучниот градски персонал во случај на јадрен напад за време на [[Студена војна|Студената војна]], постои под воена јурисдикција. Се верува дека се состои од една патека што ги поврзува [[Кремљ]], главниот штаб, Лубјанка (Штабот на ФСБ), Министерството за одбрана и неколку други тајни инсталации. Наводно има влезови во системот од неколку цивилни згради, како што се Руската државна библиотека, Московскиот државен универзитет (МСУ) и најмалку две станици на редовното метро. Се шпекулира дека тие ќе овозможат евакуација на мал број случајно избрани цивили, покрај поголемиот дел од елитниот воен персонал. Сомнителен спој меѓу тајниот систем и редовното метро наводно се наоѓа зад станицата Спортивнаја на линијата Соколническа. Последниот дел од овој систем наводно бил завршен во 1997 година. == Статистика == {| class="wikitable" ! colspan="2" |Статистика на патници |- |Патници (2018) |2.500.400.000 патници |- |—— целосна цена |1.812.900.000 патници |- |—— привилегирана категорија |473.500.000 патници |- |—— ученици и студенти |214.000.000 патници |- |Најмногу патници дневно |9.715.635 патници |- |Приходи од билети (2005) |15,9974 милијарди рубли |- |Просечна должина на патување |14,93 километри |- ! colspan="2" |Линии |- |Вкупна должина на линии |333.3 километри |- |Број на линии |15 |- |Најдолга линија |Линија Арбатско-Покровска (43,5 километри) |- |Најкратка линија |Линија Каховска (3,3 километри) |- |Најдолга секција |Строгино-Крилатское (6,7 километри) |- |Најкратка секција |Виставочна-Меѓународна (502 метри) |- ! colspan="2" |Станици |- |Број на станици |228 |- |— Преносни станици |68 |- |— Пренос точки |29 |- |— површинска/издигната станица |16 |- |Најдлабока станица |Парк на Победата (84 метри) |- |Најплитка подземна станица |Печатники |- |Станица со најдолга платформа |Воробјови Гори (282 метри) |- |Број на станици со еден влез |73 |- ! colspan="2" |Инфраструктура |- |Број на турникети со автоматска контрола на влезовите |2.374 |- |Број на станици со ескалатори |125 |- |Број на ескалатори |631 |- |— вклучувајќи ги и станиците на едношинката |18 |- |Најдолг ескалатор |126 метри (Парк на Победата) |- |Вкупен број на вентилациони шахти |393 |- |Број на локални системи за вентилација што се користат |4.965 |- |Број на пунктови за медицинска помош (2005) |46 |- |Вкупна должина на сите ескалатори |65,4 километри |- ! colspan="2" |Возила |- |Број на складишта за одржување на возовите |16 |- |Вкупен број на движења дневно |9.915 |- |Просечна брзина: | |- |— комерцијални |41,71 километри на час |- |— технички (2005) |48,85 километри на час |- |Вкупен број на вагони (просечно дневно) |4.428 |- |Вагони во сервис (просечно дневно) |3.397 |- |Годишно возење на сите вагони |722.100.000 километри |- |Просечно дневно возење на вагон |556,2 километри |- |Просечен број на патници по вагон |53 луѓе |- |Исполнување на распоредот |99,96% |- |Минимален просечен интервал |90 sec |- ! colspan="2" |Вработени |- |Вкупен број на вработени |34.792 луѓе |- |— мажи |18.291 луѓе |- |— жени |16.448 луѓе |} == Забележителни инциденти == === Бомбашки напад од 1977 === На 8 јануари 1977 година, беше објавено дека бомба убила 7, а тешко повредила 33 луѓе. Таа експлодирала во преполн воз помеѓу станиците Измајловска и Првомајска.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://english.pravda.ru/world/84373-terrorism/|title=Terrorism: an appetite for killing for political purposes|last=Sudakov|first=Dmitry|date=2006-09-10|work=PravdaReport|language=en|accessdate=2021-12-05}}</ref> Тројца Ерменци подоцна беа уапсени, обвинети и погубени во врска со инцидентот. === Пожари од 1981 година === Во јуни 1981 година, седум изгорени тела беа извадени од станицата Октјабрска за време на пожар. Во исто време бил пријавен и пожар на станицата Проспект Мира.<ref>{{Наведени вести|url=https://www.nytimes.com/1981/06/12/world/7-die-in-moscow-subway-fire.html|title=7 Die in Moscow Subway Fire|last=Upi|date=1981-06-12|work=The New York Times|access-date=2021-12-05|language=en-US|issn=0362-4331}}</ref> === Несреќа на ескалатор од 1982 година === На 17 февруари 1982 година се случи фатална несреќа поради колапс на ескалатор на станицата Авиамоторна на линијата Калининска. Осум лица загинаа, а 30 беа повредени поради натрупаност предизвикана од неисправни сопирачки за итни случаи.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://metro.molot.ru/crash_avia.shtml|title=Московское метро {{!}} Авария на станции "Авиамоторная"|date=2010-08-30|work=web.archive.org|accessdate=2021-12-05|archive-date=2010-08-30|archive-url=https://web.archive.org/web/20100830021924/http://metro.molot.ru/crash_avia.shtml|url-status=bot: unknown}}</ref> === Бомбашки напад од 2000 === На 8 август 2000 година, силна експлозија во подвозник на метрото на метро станицата Пушкинска во центарот на Москва ги однесе животите на 12 луѓе, а 150 лица биле повредени. Рачно изработена бомба еквивалентна на 800 грама ТНТ била оставена во кеса во близина на киоск.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://news.bbc.co.uk/2/hi/europe/871792.stm|title=BBC News {{!}} EUROPE {{!}} In pictures: Moscow's bomb horror|work=news.bbc.co.uk|accessdate=2021-12-05}}</ref> === Бомбашки напад од февруари 2004 === {{Details|Февруарски бомбашки напад на Московското метро (2004)}}На 6 февруари 2004 година, експлозија уништи воз помеѓу станиците Автозаводска и Павелецка на линијата Замоскворетска, при што загинаа 41 човек, а беа повредени над 100. Беа обвинети чеченските терористи. Подоцнежната истрага заклучи дека жител на Карачај-Черкезија извршил самоубиствен бомбашки напад. === Бомбашки напад од август 2004 === {{Details|Августовски бомбашки напад на Московското метро (2004)}}На 31 август 2004 година, жена бомаш самоубиец го активирал својат експлозив при што загинале 10 луѓе, а над 50 биле повредени. Официјалната истрага заклучила дека овој напад бил организиран од чеченските бунтовници. === Затемнување на Москва од 2005 === На 25 мај 2005 година, затемнување низ градот ја прекина работата на некои линии. Затемнувањето сериозно ги погоди линиите Замосковоретска и Серпуховско-Тимирјажевска, каде што првично беше прекината целата услуга поради запрени возови во тунелите во јужниот дел на градот (најпогоден од затемнувањето). Подоцна, ограничената услуга продолжи и патниците заглавени во тунелите беа евакуирани. Некои линии беа само малку погодени од затемнувањето, кое главно го зафати јужниот дел на Москва; северните, источните и западните делови на градот имаа мало или никакво нарушување.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://pda.utro.ru/articles/2005/05/25/441638.shtml|title=PDA.YTPO.RU|date=2011-07-19|work=web.archive.org|accessdate=2021-12-05|archive-date=2011-07-19|archive-url=https://web.archive.org/web/20110719062440/http://pda.utro.ru/articles/2005/05/25/441638.shtml|url-status=bot: unknown}}</ref> === Инцидент на билборд во 2006 година === На 19 март 2006 година, градежен куп од неовластена инсталација на билборд бил пробиен низ покривот на тунелот, удирајќи во воз помеѓу станиците Сокол и Војковска на линијата Замосковоретска. Немало повредени.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.bloomberg.com/tosv2.html?vid=&uuid=9536edc7-5581-11ec-ab74-554664614a6b&url=L3BvbGl0aWNzP3BpZD0xMDAwMDA4NSZzaWQ9YWZSNkxPM3NiMDlZJnJlZmVyPWV1cm9wZQ==|title=Bloomberg - Are you a robot?|work=www.bloomberg.com|accessdate=2021-12-05}}</ref> === Бомбашки напад од 2010 === {{Details|Бомбашки напад на Московското метро (2010)}}На 29 март 2004 година, две бомби експлодирале на линијата Соколническа, при што загинале 40, а биле повредени 102 луѓе. Првата бомба експлодирала на станицата Лубјанка на линијата Соколническа во 7:56 часот. Најмалку 26 загинале во првата експлозија, од кои 14 биле во вагонот каде што се случила експлозијата. Втората експлозија се случила на станицата Парк на културата во 8:38 часот, околу четириесет минути по првата. Во таа експлозија загинале 14 лица. Чеченските сепаратисти ја презеле одговорноста за бомбашките напади во московското метро.<ref>{{Наведено списание|date=2010-03-29|title=Russia vows to 'destroy' bomb masterminds|url=https://www.rte.ie/news/2010/0329/129279-russia/|language=en}}</ref> === Излетување од шини од 2014 === На 15 јули 2014 година, воз излетал од шините помеѓу Парк на Победата и Славјански Булвар на линијата Арбатско-Покровска, при што загинале 24 луѓе и биле повредени уште десетина други.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://tass.ru/proisshestviya/1378795|title=Число жертв аварии в московском метро увеличилось до 24 человек|work=ТАСС|accessdate=2021-12-05}}</ref> == Во популарната култура == Московското метро е централна локација и име на популарната серија на новели и видео игри ''[[Метро (франшиза)|Метро]]'', каде што за време на јадрена војна, жителите на Москва се протерани во московското метро, кое е дизајнирано како засолниште, а различните станици се претвораат во импровизирани населби. Во 2012 година бил објавен уметнички филм за катастрофа во московското подземје. == Наводи == <references /> == Надворешни врски == * [https://mosmetro.ru/ Официјално мрежно место] * [https://weheart.moscow/metro/#sel=4:1,4:4 Список на познати станици на московското метро] * [https://www.metromap.ru/ Географски прецизна карта на московското метро] {{Метроа во Европа}} [[Категорија:Московско метро]] [[Категорија:Згради и градби во Советскиот Сојуз]] [[Категорија:Згради и градби во Москва]] [[Категорија:Подземни железници во Русија]] s40jld8ccobrnue5rxe4cwvexlv8tgs 0 1286478 5381443 4732189 2025-06-18T22:42:28Z InternetArchiveBot 92312 Rescuing 0 sources and tagging 1 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 5381443 wikitext text/x-wiki {{Infobox Magazine |title = Трагови |image_file = |image_size = 230px |image_caption = |editor = Дејан Јовиќ<ref name="RADIO DONJI GRAD">{{cite web |url=https://radiogornjigrad.wordpress.com/2020/07/09/dejan-jovic-hrvatska-je-na-ovim-izborima-skrenula-ulijevo-iako-je-izabrala-hdz/ |title=Dejan Jović: Hrvatska je na ovim izborima skrenula ulijevo iako je izabrala HDZ |publisher= RADIO DONJI GRAD |date=}}</ref><ref name="Belgrade Security Forum">{{cite web |url=https://www.belgradeforum.org/speaker/dejan-jovic-4/ |title=DEJAN JOVIĆ Professor, University of Zagreb |publisher=[[Belgrade Security Forum]] |date= }}{{Мртва_врска|date=June 2025 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> |editor_title = уредник |staff_writer = |frequency = |circulation = |category = [[Списание]] |company = Српскиот национален совет и Архивата на Србите во Хрватска<ref name="NACIONAL">{{cite web |url=https://www.nacional.hr/povjesnicar-tihomir-ponos-znanstveno-istrazio-zlocine-nad-srbima-u-sisku-1991/ |title=Povjesničar Tihomir Ponoš znanstveno istražio zločine nad Srbima u Sisku 1991. |publisher=[[Nacional (weekly)]] |date=3 December 2020}}</ref> |publisher = |firstdate = 2018 |country = [[Хрватска]] |language = |website = [https://hrcak.srce.hr/tragovi?lang=en Трагови] |issn = 2623-8926 }} '''Трагови: списание за српски и хрватски теми''' ({{lang-sh|Tragovi: časopis za srpske i hrvatske teme}}, [[Српска азбука]]: Трагови: часопис за српске и хрватске теме, {{lang-en|Footprints: Journal for Serbian and Croatian studies}}) е научно списание за култура, и политички прашања чиј издавач е Српскиот национален совет и Архивата на Србите во Хрватска од [[Загреб]]. Списанието се печати на српскохрватски со резиме на странски јазик. Списанието започнало да излегува од 2018 година. Основач и уредник на списанието е Дејан Јовиќ. Списанието излегува периодично двапати годишно. Иницијативата за издавање датира од 1993 година.<ref name="Novosti Tragovi">{{cite web |url=https://www.portalnovosti.com/casopis-tragovi-predstavljen-na-kliofestu |title=Časopis "Tragovi" predstavljen na Kliofestu |publisher=[[Novosti]] |author=Nenad Jovanović |date=15 May 2021 |access-date=11 August 2021}}</ref><ref name="KC Tragovi">{{cite web|url=https://www.kcns.org.rs/vest/direktor-kcns-na-promociji-casopisa-tragovi-u-arhivu-vojvodine/ |title=Директор КЦНС на промоцији часописа Трагови у Архиву Војводине |publisher=Cultural Centre of Novi Sad |date=28 February 2019 |access-date=11 August 2021}}</ref> == Наводи == {{наводи}} [[Категорија:Хрватски списанија]] [[Категорија:Научни списанија]] [[Категорија:Култура на Загреб]] [[Категорија:Образованието во Хрватска]] 1bj4ewmumlpz25mtck8zidt0w5pora7 0 1308157 5381523 5372333 2025-06-19T11:34:38Z InternetArchiveBot 92312 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 5381523 wikitext text/x-wiki {{infobox person | name = Флорија Капсали | birth_name = | image = | caption = | birth_date = 8 февруари 1900 | birth_place = [[Битола]], [[Битолски Вилает]],<br> [[Османлиско Царство]] | death_date = 29 јуни 1982 | death_place = [[Букурешт]], [[Романија]] | occupation = Балерина<br>Кореограф<br>[[Етномузиколог]]<br>учител по танц | party = | known_for = | alma_mater = | father = Ксенофон Капсали | mother = Марија Манолеску | spouse = 1. [[:ro:Mac Constantinescu|Мак Константинеску]] <br>2. Митике Думитреску | children = }} '''Флорија Капсали''' ({{родена во|Битола}}, {{Родена на|28|февруари|1900}} – {{Почината во|Букурешт}}, {{почината на|29|јуни|1982}}) — [[Романија|романска]] [[балетски уметник|балерина]], [[Кореографија|кореограф]] и учител по танц.<ref name="FCperVC">{{Наведена мрежна страница|url=https://www.icr.ro/pagini/floria-capsali-musical-vibration-turned-movement/en|title=Floria Capsali - Musical Vibration Turned Movement|last=[[Viorel Cosma]]|work=Plural Magazine|publisher=[[Romanian Cultural Institute|Institutul Cultural Român]], [[Bucharest|București]]|accessdate=29 December 2021}}</ref><ref name="FCperLG">{{Наведена мрежна страница|url=https://www.rodiscover.com/culture/long-forgotten-women-artists-from-romania/|title=... Floria Capsali|last=Lavinia Gheorghiță|date=19 April 2021|work=Long-Forgotten Women Artists From Romania|publisher=RoDiscover|accessdate=29 December 2021|archive-date=2022-10-21|archive-url=https://web.archive.org/web/20221021214951/https://www.rodiscover.com/culture/long-forgotten-women-artists-from-romania/|url-status=dead}}</ref><ref name="FCpereDA">{{Наведена мрежна страница|url=https://dokumen.site/download/lucrarea-de-licenta-a5b39efdc2d99b|title=Floria Capsali|last=Dada Adardna|date=4 April 2018|work=Personalităi|page=15|accessdate=29 December 2021}}</ref> == Животопис == === Потекло, прекинато детство и рана кариера === Флорија Капсали е родена во [[Битола]], град со средна големина и трговски центар кој во тоа време бил во етнички и јазично разноликиот [[Битолски Вилает]] во [[Отоманско Царство|Отоманското Царство]], а денес е во [[Македонија]].<ref name="FCperMD"/><ref name="FCperAB">{{Наведена мрежна страница|url=https://afnews.ro/2021/02/10/prof-univ-dr-adina-berciu-floria-capsali-intemeietoarea-baletului-romanesc/|title=Floria Capsali, întemeietoarea baletului românesc|last=[[:ro:Adina Berciu-Drăghicescu|Adina Berciu]]|date=10 February 2021|publisher=Asociația Anima Fori - Sufletul Cetății & Gazeta Românească|accessdate=29 December 2021}}</ref> Капсали била со [[Власи|влашко]] потекло.<ref>{{Наведено списание|last=Mladin|first=Constantin-Ioan|year=2014|title=Contacte macedo-române – rememorări, completări, rectificări|url=https://www.ceeol.com/search/article-detail?id=161359|journal=Annales Universitatis Apulensis. Series Philologica|volume=15|issue=1|page=42}}</ref><ref>{{Наведено списание|title=Romania and the Balkan issue. A cultural radiography|url=http://old.upm.ro/jrls/JRLS-16/Rls%2016%20A6.pdf|page=740}}</ref> Била девет години постара од нејзините две сестри. Нејзиниот татко, Ксенофон Капсали, потекнувал од добростоечко трговско семејство. Нејзиниот вујко, кој станал нејзин старател по раната смрт на нејзиниот татко во 1913 година, бил сценскиот актер [[:ro:Ion Manolescu|Јон Манолеску]]. Ненадејната смрт на Ксенофон Капсали настапила додека семејството бегало во [[Кралство Романија|Романија]] за да го избегне пустошот на [[Прва балканска војна|Првата балканска војна]]. Во текот на 1913 година неговата вдовица и двете ќерки го свиле нивниот дом во [[Букурешт]]. Мајката на Флорија, родена како Марија Манолеску, потекнувала од [[Бреаза, Сучеава|Бреаза де Сус]], во [[Војводство Буковина|Војводството Буковина]], и како млада се преселила во Битола за да работи како раководител и учител во средното женско училиште во градот.<ref name="FCperMD" /><ref name="FCperAB" /> Својата училишна кариера ја започнала во основно училиште во Битола, од каде што се преселила во основното училиште на француски јазик „primară franceză Saint Vincent de Paul“. Откако семејството се преселило во Букурешт, Флорија Капсали се запишала на Școala Centrală, откако добила стипендија. Три години откако се населила со нејзината мајка и помладата сестра во Букурешт, војната стигнала до Романија во 1916 година: таа се нашла себеси како работи како помошничка на нејзината мајка во семејство за вооружување. Набргу потоа нејзината мајка ја сменила работата, станала управничка на воена болница, и по завршувањето на училиштето Капсали секое попладне го поминувала во болницата „меѓу ранетите... разговарајќи со нив, извршувајќи ги нивните обврски, па дури и танцувајќи, колку и како што знаев". Од Școala Centrală таа се преселила на театарската академија Стоенеску и, една година подоцна, на музичкиот конзерваториум во Букурешт. На конзерваториумот посетувала часови по пеење, а научила и музичка теорија од директорот на институцијата, Думитру Џорџеску Киријац.<ref name="FCperDSP">{{Наведена мрежна страница|url=https://mosteniri-coregrafice.ro/floria-capsali/|title=Floria Capsali (25 februarie 1900, Macedonia, Bitolia – 1982, România, București)|publisher=DS Projects Lab ("Moșteniri Coregrafice")|accessdate=29 December 2021}}</ref> Извесно време таа пеела како член на престижниот [[:ro:Corul Patriarhiei Române|хор на Романската патријаршија]].<ref name="FCperMD"/> === Париз === Се чини дека приближно во исто време кога таа дипломирала на конзерваториумот во Букурешт, Капсали се пријавила на натпревар кој вклучувал танцова претстава на сцената на Националниот театар. Иако како мала уживала во рекреативно танцување, ова е прв показател во изворите дека можеби ѝ било судено да ја гради својата кариера како танчерка. Како резултат на сценскиот настап ѝ била понудена и прифатена стипендија спонзорирана од [[:ro:Ministerul Culturii (România)|Министерството за уметност,]] што ѝ овозможило да студира во странство.<ref name="FCperDSP"/> Заминала во [[Париз]] и студирала класичен [[балет]], притоа искористила можности да се заинтересира за ритмичко и акробатно танцување, посетувајќи часови со Жана Ронсе.<ref name="FCperLG"/><ref name="FCperIH" /> Нејзините балетски учители во Париз ги вклучија Кристин Керф, Енрико Чекети во Гранд операта <ref name="FCperAB"/> и, подоцна, по поттик на Секети, Николај Легат, поранешен главен танчер во Санкт Петербург.<ref name="FCpereDA"/><ref name="FCperGM">{{Наведена мрежна страница|url=https://enciclopediaromaniei.ro/wiki/Floria_Capsali|title=Floria Capsali (n. 25 februarie 1900, Bitolia, Macedonia – d. 29 iunie 1982, Bucureşti), balerină, coregraf ...|last=George Marcu (see also Dicţionarul personalităţilor feminine din România, Editura Meronia, Bucureşti, 2009)|work=Enciclopedia României|accessdate=30 December 2021}}</ref> Други ѕвезди на балетот со кои студирала се Лео Стаатс и Гаетано Сарако.<ref name="FCperDSP" /><ref name="FCperIH"/> Паралелно, посетувала часови во [[Париз|парискиот]] Универзитет Сорбона каде што студирала [[Историја на уметноста|историја на уметност]] <ref name="FCperVC"/><ref name="BucharArtsCAB">{{Наведена книга|title=Intellectuals and Fascism in Interwar Romania: The Criterion Association|last=Bejan|first=Cristina A.|publisher=Palgrave MacMillan|year=2019|isbn=9783030201647|series=Modernity, Memory and Identity in South-East Europe|location=Cham, Switzerland|pages=63–64, 59–85|chapter=The Criterion Association of Arts, History and Philosophy: Beginnings and Birth in Bucharest, 1932|access-date=30 December 2021|chapter-url=https://books.google.com/books?id=AOqqDwAAQBAJ&pg=PA64}}</ref> и [[Драмска уметност|театарска уметност]] со Шарл Дилен, чии часови во Театр де л'Ателј биле многу во мода во тоа време.<ref name="FCperAB" /> Во текот на својот престој во Париз, Флорија Капсали, покрај студиите, брзо станала истакната како исклучително талентирана балерина, учествувајќи на сценски претстави во Париз, [[Ница]] и [[Марсеј]].<ref name="FCperDSP" /> Во Париз дури и танцувала под раководство на Елена Вацареску, освојувајќи пофалби од париските коментатори за нејзиниот балетски атлетизам и уметнички израз.<ref name="FCperMD">{{Наведени вести|url=https://superlativ1.rssing.com/chan-10326062/all_p4.html|title=Modest omagiu adus primei "flori" a baletului românesc: Floria Capsali (1900-1982)|last=... fragmente extrase şi inspirate din volumul „Amintiri despre Floria Capsali”, de Mitiţă Dumitrescu, Editura Muzicală, Bucureşti ....|date=8 March 2014|work=Istoria baletului romanesc, Stelele baletului .... Floria Capsali, întemeietoarea şcolii româneşti de balet|publisher=Balet la superlativ}}</ref> === Букурешт === Изворите се разликуваат околу прецизните временски рамки на кариерата на Капсали во овој период, но веројатно во 1922 година таа се вратила од [[Париз]] дома во [[Букурешт]]. Во Букурешт претставила серија балетски продукции со сопствена [[кореографија]]. Една од нив, користејќи младешки композиции на [[Роберт Шуман]], била насловена „ Папијон“ (Пеперутки). Друга го користела помелодраматичниот „ Мефисто валц “ на [[Франц Лист]]. Во 1923 година направила кореографија за балетските сцени за продукцијата на Националниот театар на [[Вилијам Шекспир|Шекспировата]] [[Сон на летната ноќ|„Сон на летната ноќ“]].<ref name="FCperIH"/><ref name="FCperCC">{{Наведена мрежна страница|url=https://cndb.ro/events/time-dance-connection-bucharest-in-action-1925-2015-floria-capsali/|title=Time Dance Connection. Bucharest in Action (1925-2015) – Floria Capsali|last=Corina Cimpoieru (research and curation)|year=2015|work=Expoziția se deschide cu o dezbatere despre contribuția Floriei Capsali la inovația în dansul românesc.|publisher=Centrul Național al Dansului București|accessdate=30 December 2021}}</ref> Во 1926 година Флорија Капсали се омажила за вајарот [[:ro:Mac Constantinescu|Мак Константинеску]] (чие дело понекогаш се прикажувало под псевдонимот „Михаил Филип“). Константинеску беше нешто како визуелно-уметнички полимат кој се покажа како талентиран сценограф, што беше потврдено неколку години подоцна со неговата работа на сетот и костимите за сценското шоу-спектакуларно „Nuntă în Carpați“ ( ''„Карпатска свадба“'' ) од Пол Константинеску.<ref name="NuntăînCarpați">{{Наведена мрежна страница|url=https://www.icr.ro/pagini/from-marriage-in-the-carpathians-to-romeo-and-juliet/en|title=From Marriage In the Carpathians To Romeo and Juliet|last=Romeo Alexandrescu|date=10 October 1942|work=Plural Magazine|publisher=[[Romanian Cultural Institute|Institutul Cultural Român]], [[Bucharest|București]] & Universul Literar|accessdate=30 December 2021}}</ref> До 1927 година Капсали била добро етаблирана како член на балетската елита во Букурешт. Таа година била поканета да учествува во таканаречениот [[Монографија|„echipele monografice“ (''„проект Монографии“'' )]] координиран од Универзитетот во Букурешт под раководство на еминентниот социолог Димитрие Густи, истражувајќи широк спектар на фолклорни и етнографски теми во романските селски заедници. Други значајни учесници од спојот меѓу уметничките и академските институции биле етномузиколозите Константин Браилоиу и [[:ro:George Breazul|Георге Бреазул]], како и сопругот на Капсали, визуелниот уметник, [[:ro:Mac Constantinescu|Мак Константинеску]]. Капсали патувала низ цела Романија со еден од тимовите „монографски училиштен град-интелектуалци“ на Густи, собирајќи фолклорни материјали во текот на „продолжен период“. Собраните информации за фолклорните традиции создале засилено ценење на „автентичниот“ романски народен танц. Дел од материјалот се користел за романски балетски продукции во текот во 1930-тите и потоа.<ref name="FCperIH">{{Наведена мрежна страница|url=https://www.ccdj.ro/files/DUNAREA%20DE%20JOS%20nr.227%20-%20februarie.pdf|title=Primii noştri coregrafi: Floria Capsali|last=Ioan Horujenco|date=February 2021|work=Revista Dunărea de Jos|publisher=Centrului Cultural Dunărea de Jos, [[Galați]]|pages=24–25|issn=1583-0225|accessdate=30 December 2021}}</ref><ref name="BucharArtsCAB"/><ref name="FGualautRM">{{Наведена мрежна страница|url=https://discovery.ucl.ac.uk/id/eprint/1317778/1/1317778.pdf|title=Socioligists and the Transformation of the Peasantry in Romania, 1925-1940|last=Raluca Mușat|year=2011|publisher=University College London (University of London)|accessdate=30 December 2021}}</ref> Во текот на подоцнежните 1920-ти и 1930-тите, Капсали била редовно присутна во романските балетски продукции, во последно време не само како танчерка, туку с повеќе и како продуцент. Во или непосредно пред почетокот на 1930 година, таа отворила своја приватна школа за танц во која ќе се обучуваат многу од најдобрите романски танчери од следната генерација.<ref name="FCjanuari">{{Наведена мрежна страница|url=https://www.icr.ro/pagini/ianuarie-floria-capsali|title=Floria Capsali: n. 1900, Bitolia, Macedonia - d. 29 iunie 1982, Bucureşti balerină şi maestră de balet|date=January 2012|publisher=[[Romanian Cultural Institute|Institutul Cultural Român]], [[Bucharest|București]]|accessdate=31 December 2021}}</ref> Меѓу учениците бил [[:ro:Gabriel Popescu (balerin)|Габриел Попеску]], кој некои го сметаат за најголемиот романски балетан досега.<ref>Marcel D. Popa, Alexandru Stănciulescu, Gabriel Florin-Matei, Anicuța Tudor, Carmen Zgăvărdici, Rodica Chiriacescu, Dicționar enciclopedic, Editura Enciclopedică, anul apariției 1993-2009</ref><ref name="GPpautVS">{{Наведена мрежна страница|url=https://www.icr.ro/pagini/gabriel-popescu/en|title=Gabriel Popescu|last=Vivia Săndulescu|work=Plural Magazine|publisher=[[Romanian Cultural Institute|Institutul Cultural Român]], [[Bucharest|București]]|accessdate=31 December 2021}}</ref> На 5 април 1930 година, танцовиот спектакл „Флора Капсали“ бил отворен во „Театрул лирик“ во присуство на Џорџе Енеску. Презентирано под покровителство на „Романската асоцијација на композитори“, тоа било прво шоу од таков вид во земјата.<ref name="FCperMD"/><ref name="FCperIH"/> Испадна дека е прва во низа балетски претстави. Помеѓу 1931 и 1938 година работела за Константин Танасе во [[:ro:Teatrul de revistă „Constantin Tănase”|„Театарот Карабуш“]], поставувајќи традиција на сценски претстави што ја рефлектираат романската фолклорна преродба: „Şapte gâşte potcovite au plecat să se mărite ''лабаво, „Седум гуски отидоа да се венчаат“'' ), „Флореселе“, [[Додола|„Папаруделе“]], Калушари.<ref name="FCperIH" /> Како одраз на централизираната природа на уметничкиот живот во Романија, повеќето нејзини изведби биле одржани во [[Букурешт]], но имало исклучоци. Во 1937 година во Синаја, не како танчерка, туку како режисер, таа ја претставила премиерата на „Фата дин Драгуш“ (''„Девојката од Драгуш“'') од Сабин Драгои и „Jocurile [[:ro:Oltenia|Olteneşti]] “ (''„Олтенските игри“)'' од Пол. Константинеску.<ref name="FCperIH" /> Таа изградила и меѓународна кариера, прифаќајќи ги поканите за настап во Франција, Германија, Грција и Југославија помеѓу 1926 и 1933 година.<ref name="FCperMD" /><ref name="FCperIH" /> Во 1938 година Капсали го презела балетот во Романската национална опера, и станала првиот балетски учител што бил вработен таму. Ја реорганизирала трупата, зголемувајќи го бројот на солисти и формирала група лидерски асистенти во неа, со кои директно координирала. Оваа функција ја задржала до 1950 година.<ref name="FCperMD"/><ref name="FCperONB">{{Наведена мрежна страница|url=https://operanb.ro/opera100/|title=Opera Națională București - Centenar|date=April 2021|work=Opera bucureșteană sărbătorește astăzi, 1 aprilie 2021, un moment important din istoria sa ...|publisher=Opera Națională București|accessdate=31 December 2021|archive-date=2022-10-21|archive-url=https://web.archive.org/web/20221021211947/https://operanb.ro/opera100/|url-status=dead}}</ref><ref name="ONBperRRC">{{Наведена мрежна страница|url=https://www.radioromaniacultural.ro/documentar-opera-nationala-din-bucuresti-100-de-ani-de-existenta/|title=Opera Naţională din Bucureşti – 100 de ani de existenţă|last=Răzvan Moceanu|date=1 April 2021|publisher=Radio România Cultural|accessdate=31 December 2021}}</ref> Во текот на нејзините подоцнежни години Капсали ја водела „Liceul de Coregrafie din București“ (''„Академија за кореографија во Букурешт“'' ) на која се обучуваат - и продолжуваат да се обучуваат генерации романски танчери. Во 1998 година, министерот за уметност и образование Андреј Марга донел декрет дека името на колеџот треба да се смени во „Liceul de Coregrafie Floria Capsali“. == Признанија == Со декрет од 22 ноември 1967 година, Државниот совет на Романија ѝ ја доделил титулата [[:ro:Maestru Emerit al Artei|„Maestru Emerit al Artei]] din Republica Socialistă România“ (грубо <i id="mwvg">„Заслужен мајстор на уметностите на Социјалистичка Република Романија“</i> на Флорија Капсали-Думитреску како признание за нејзините „исклучително заслужни уметнички дејности“.<ref>Decretul nr. 1077 din 22 noiembrie 1967 al Consiliului de Stat al Republicii Socialiste România privind conferirea ordinului „Meritul Cultural” clasa I Ansamblului artistic al Uniunii Generale a Sindicatelor din România, precum și conferirea de ordine și medalii unor membri ai acestui ansamblu, publicat în Buletinul Oficial nr. 99 din 25 noiembrie 1967.</ref><ref name="Decretul1077">{{Наведена мрежна страница|url=https://issuu.com/viorelacodreanutiron/docs/n._a._nr._3-55-_bt._-_2016_-martie-|title=Femei celebre din artă cultură|last=Adrian Tucu (compiler)|date=9 March 2016|work=Nomen artis - Dincolo de tacere|page=23|accessdate=31 December 2021|archive-date=2022-10-21|archive-url=https://web.archive.org/web/20221021211946/https://issuu.com/viorelacodreanutiron/docs/n._a._nr._3-55-_bt._-_2016_-martie-|url-status=dead}}</ref><ref name="FCperCT">{{Наведено списание|last=Cristina Todi|year=2018|title=The First Steps to the Professionalization of Romanian Ballet|url=https://sciendo.com/pdf/10.2478/tco-2018-0021|journal=Theatrical Colloquia|publisher=De Gruyter Poland Sp. z o.o. ("Sciendo"), Warsaw|volume=8|issue=2|pages=282, 275–282|doi=10.2478/tco-2018-0021|access-date=31 December 2021|archive-date=2022-10-21|archive-url=https://web.archive.org/web/20221021211946/https://sciendo.com/pdf/10.2478/tco-2018-0021|url-status=dead}}</ref> == Наводи == {{наводи}} {{Нормативна контрола}} {{ОСНОВНОПОДРЕДУВАЊЕ:Капсали, Флорија}} [[Категорија:Балерини]] [[Категорија:Кореографи]] [[Категорија:Етномузиколози]] [[Категорија:Македонски Власи]] omncvl3ifs4i9ccnwg5fcu1pw8d09z7 8 1308463 5381337 5381330 2025-06-18T12:22:31Z Jtasevski123 69538 /* growthexperiments-manage-mentors-summary-change-self-no-reason:Jtasevski123| */ 5381337 json application/json { "Mentors": { "115936": { "message": null, "weight": 0, "username": "BosaFi" }, "69538": { "message": null, "weight": 2, "username": "Jtasevski123" }, "24281": { "message": "Уредник на Википедија од 2010 година. Најмногу сакам да уредувам за македонските села, а порано за велосипедизам и Германија. Можам да помогнам за повеќе теми.", "weight": 2, "username": "Ehrlich91" }, "1975": { "message": null, "weight": 0, "username": "Виолетова" } } } jckf7nppn4hozp8asihenqddf5poka9 5381338 5381337 2025-06-18T12:23:21Z Виолетова 1975 /* growthexperiments-manage-mentors-summary-change-self-no-reason:Виолетова| */ 5381338 json application/json { "Mentors": { "115936": { "message": null, "weight": 0, "username": "BosaFi" }, "69538": { "message": null, "weight": 2, "username": "Jtasevski123" }, "24281": { "message": "Уредник на Википедија од 2010 година. Најмногу сакам да уредувам за македонските села, а порано за велосипедизам и Германија. Можам да помогнам за повеќе теми.", "weight": 2, "username": "Ehrlich91" }, "1975": { "message": null, "weight": 2, "username": "Виолетова" } } } ltouer0hiskej1onbspgppro7b316u9 5381339 5381338 2025-06-18T12:24:34Z Виолетова 1975 /* growthexperiments-manage-mentors-summary-change-self-no-reason:Виолетова| */ 5381339 json application/json { "Mentors": { "115936": { "message": null, "weight": 0, "username": "BosaFi" }, "69538": { "message": null, "weight": 2, "username": "Jtasevski123" }, "24281": { "message": "Уредник на Википедија од 2010 година. Најмногу сакам да уредувам за македонските села, а порано за велосипедизам и Германија. Можам да помогнам за повеќе теми.", "weight": 2, "username": "Ehrlich91" }, "1975": { "message": "На Википедија сум од 2008 година, единствен женски администратор на mk.wiki. ", "weight": 2, "username": "Виолетова" } } } 8guxji3iq9pmytqlw7jmbrv94bvtlfh 5381340 5381339 2025-06-18T12:29:40Z Jtasevski123 69538 /* growthexperiments-manage-mentors-summary-change-self-no-reason:Jtasevski123| */ 5381340 json application/json { "Mentors": { "115936": { "message": null, "weight": 0, "username": "BosaFi" }, "69538": { "message": "Уредник на Википедија од 2017 година. Најмногу сакам да уредувам за фудбал и биографии од личности, но можам да помогнам за повеќето теми. Секогаш достапен за помош!", "weight": 2, "username": "Jtasevski123" }, "24281": { "message": "Уредник на Википедија од 2010 година. Најмногу сакам да уредувам за македонските села, а порано за велосипедизам и Германија. Можам да помогнам за повеќе теми.", "weight": 2, "username": "Ehrlich91" }, "1975": { "message": "На Википедија сум од 2008 година, единствен женски администратор на mk.wiki. ", "weight": 2, "username": "Виолетова" } } } r4avkepj6r0f577w4nn660z8d7vzdsc 5381430 5381340 2025-06-18T21:20:26Z Виолетова 1975 /* growthexperiments-manage-mentors-summary-change-self-no-reason:Виолетова| */ 5381430 json application/json { "Mentors": { "115936": { "message": null, "weight": 0, "username": "BosaFi" }, "69538": { "message": "Уредник на Википедија од 2017 година. Најмногу сакам да уредувам за фудбал и биографии од личности, но можам да помогнам за повеќето теми. Секогаш достапен за помош!", "weight": 2, "username": "Jtasevski123" }, "24281": { "message": "Уредник на Википедија од 2010 година. Најмногу сакам да уредувам за македонските села, а порано за велосипедизам и Германија. Можам да помогнам за повеќе теми.", "weight": 2, "username": "Ehrlich91" }, "1975": { "message": "На Википедија сум од 2008 година, единствен женски администратор на mk.wiki. ", "weight": 4, "username": "Виолетова" } } } jbdm59fxbovk7wxf5i2qye5o1s9jev6 5381489 5381430 2025-06-19T08:03:19Z BosaFi 115936 /* growthexperiments-manage-mentors-summary-change-self-no-reason:BosaFi| */ 5381489 json application/json { "Mentors": { "115936": { "message": null, "weight": 2, "username": "BosaFi" }, "69538": { "message": "Уредник на Википедија од 2017 година. Најмногу сакам да уредувам за фудбал и биографии од личности, но можам да помогнам за повеќето теми. Секогаш достапен за помош!", "weight": 2, "username": "Jtasevski123" }, "24281": { "message": "Уредник на Википедија од 2010 година. Најмногу сакам да уредувам за македонските села, а порано за велосипедизам и Германија. Можам да помогнам за повеќе теми.", "weight": 2, "username": "Ehrlich91" }, "1975": { "message": "На Википедија сум од 2008 година, единствен женски администратор на mk.wiki. ", "weight": 4, "username": "Виолетова" } } } tvy5qomj0r89w9dvo64ubr0vfrxztjy 5381490 5381489 2025-06-19T08:19:48Z Ehrlich91 24281 /* growthexperiments-manage-mentors-summary-change-self-no-reason:Ehrlich91| */ 5381490 json application/json { "Mentors": { "115936": { "message": null, "weight": 2, "username": "BosaFi" }, "69538": { "message": "Уредник на Википедија од 2017 година. Најмногу сакам да уредувам за фудбал и биографии од личности, но можам да помогнам за повеќето теми. Секогаш достапен за помош!", "weight": 2, "username": "Jtasevski123" }, "24281": { "message": "Уредник на Википедија од 2010 година. Најмногу сакам да уредувам за македонските села, а порано за велосипедизам и Германија. Можам да помогнам за повеќе теми.", "weight": 4, "username": "Ehrlich91" }, "1975": { "message": "На Википедија сум од 2008 година, единствен женски администратор на mk.wiki. ", "weight": 4, "username": "Виолетова" } } } 7q86fnyyddld2fba3wbzucodvk6u4hs 0 1344826 5381362 5365289 2025-06-18T13:48:48Z Marco Mitrovich 114460 5381362 wikitext text/x-wiki {{Инфокутија Населено место | name = Горна Трница | native_name = Горња Трница | settlement_type = Населба | image_skyline = | image_alt = | image_caption = | nickname = | pushpin_map = Serbia | pushpin_label_position = | pushpin_map_alt = | pushpin_map_caption = | latd = 42 |latm = 21 |lats = 47.88 |latNS = N | longd = 22 |longm = 8 |longs = 30.84 |longEW = E | coor_pinpoint = | coordinates_type = | coordinates_display = | coordinates_footnotes = | subdivision_type = Држава | subdivision_name = [[Србија]] | subdivision_type1 = Управен Округ | subdivision_name1 = [[Пчињски Управен Округ|Пчињски]] | subdivision_type2 = Општина | subdivision_name2 = [[Трговиште (Србија)|Трговиште]] | dimensions_footnotes = | elevation_footnotes = | elevation_m = 1.147 | population_footnotes = | population_total = 45 | population_as_of = 2022 | population_density_km2 = auto | population_demonym = | population_note = | timezone1 = [[Средноевропско време|CET]] |utc_offset = +1 | utc_offset1 = | timezone1_DST = [[Средноевропско летно време|CEST]] |utc_offset_DST = +2 | utc_offset1_DST = | postal_code_type = Пошт. бр. | postal_code = 17525 | area_code_type = | area_code = 017 | registration_plate = VR }} '''Горна Трница''' ({{lang-sr|Горња Трница}}) е населено место во општината [[Трговиште (Србија)|Трговиште]], [[Пчињски Управен Округ]], [[Србија]]. Според пописот од 2022 година имало 45 жители.<ref>[http://pop-stat.mashke.org/serbia-census.htm All places: 1948, 1953, 1961, 1971, 1981, 1991, 2002, 2011, 2022 censuses] pop-stat.mashke.org </ref> == Демографија == Во населбата Горња Трница живеат 76 возрасни лица, а просечната возраст на населението е 50,2 години (46,5 за мажи и 54,2 за жени). Во населбата има 44 домаќинства, а просечниот број на членови по домаќинство е 1,95 (2002). == Поврзано == * [[Трговиште (Србија)]] * [[Пчињски Управен Округ]] * [[Јужна Србија]] == Наводи == {{наводи}} == Надворешни врски == *[http://www.fallingrain.com/world/RI/00/Gornja_Trnica.html Мапи, аеродроми и метеоролошки локации ] *[http://wikimapia.org/#lat=42.3633&lon=22.1419&z=12&l=32&m=b Сателитска мапа ] {{Општина Трговиште (Србија)}} [[Категорија:Трговиште (Србија)]] [[Категорија:Населени места во Јужна Србија]] [[Категорија:Населени места во Вардарска Македонија]] 25o6xmaoxhegcnwazrmh7ubmm6fposk 0 1344902 5381447 5194089 2025-06-18T23:02:14Z InternetArchiveBot 92312 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 5381447 wikitext text/x-wiki [[Албанија]] преттавува земја во која често мажите, жените и децата се подложени на [[трговија со луѓе]], особено присилна [[проституција]] и [[Принудна работа|принудна работа]], вклучително и [[Современо ропство|присилно питачење]] деца. Албанските жртви често се подложени на услови на принудна работа и сексуална трговија во Албанија и [[Грција]], [[Италија]], [[Македонија]], [[Република Косово|Косово]] и [[Западна Европа]]. Приближно половина од жртвите упатени на нега во земјата во 2009 година биле Албанци; тоа биле првенствено жени и девојки подложени на услови за присилна проституција во хотели и приватни резиденции во [[Тирана]], [[Драч]], [[Елбасан]] и [[Валона]]. Децата биле првенствено експлоатирани за питачење и други форми на принудна работа. Постојат докази дека мажите Албанци биле подложени на услови на принудна работа во земјоделскиот сектор на Грција и другите соседни земји. <ref name="dos">{{Наведена мрежна страница|url=http://www.state.gov/g/tip/rls/tiprpt/2010/142759.htm|title=Trafficking in Persons Report 2010 Country Narratives -- Countries A Through F|date=2010-06-17|publisher=US Department of State|archive-url=https://web.archive.org/web/20100617151358/http://www.state.gov/g/tip/rls/tiprpt/2010/142759.htm|archive-date=2010-06-17|accessdate=2023-02-01}} {{Source-attribution}}</ref> <ref name=":1">{{Наведена мрежна страница|url=https://www.state.gov/reports/2019-trafficking-in-persons-report-2/albania/|title=Albania|work=United States Department of State|language=en-US|accessdate=2020-11-11}}</ref> <ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.state.gov/reports/2020-trafficking-in-persons-report/albania/|title=Albania|work=United States Department of State|language=en-US|accessdate=2020-11-10}}</ref> Владата на Албанија направила значителни напори за борба против трговијата со луѓе. Таа го подобрила својот капацитет за идентификување, заштита и реинтеграција на жртвите на трговија со луѓе. Исто така, властите успешно гонат некои престапници за сексуална трговија со луѓе, наметнувајќи значителни казни. Во март 2009 година, владата одобрила амандман на законот за социјална помош со кој на жртвите на трговија со луѓе требало да им се обезбедат истите социјални бенефиции што им се доделуваат на другите ризични групи во Албанија и ќе обезбеди владино финансирање за засолништа. Владата продолжува да ги следи и анализира трендовите на трговија со луѓе преку национална база на податоци. Владините претставници го зголемиле вниманието на јавноста кон трговијата со луѓе во Албанија. Сепак, постои сериозна загриженост за заштитата на жртвите кои сведочеле против нивните трговци со луѓе. Владата не ги гони енергично сторителите на трговија со луѓе. Поради недостаток на политичка волја и корупција во некои клучни владини агенции, владата понекогаш била помалку од енергична во своето гонење на трговијата со луѓе. <ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.osce.org/presence-in-albania/combating-human-trafficking|title=Combating human trafficking|work=[[osce.org]]|language=en|accessdate=2020-11-10}}</ref> Во 2013 година Албанија вовела построги казни за трговија со луѓе, но имало многу малку апсења. Во 2013 година само три лица биле осудени за трговија со луѓе, а во 2014 година, според американскиот [[Стејт департмент]], само девет биле осудени. Во 2015 година, Националната коалиција на засолништа против трговија со луѓе (NCATS) пријавила 85 случаи на трговија со луѓе. Сепак, тие процениле дека бројката е многу поголема. Осиромашените девојки и жени кои биле манипулирани преку лажни бракови и лажни можности за вработување се именувани како особено загрозени. <ref name=":0">{{Наведена мрежна страница|url=https://euobserver.com/investigations/131964|title=[Investigation] Albanian women trafficked in EU: abused, rejected, abandoned|date=25 January 2016|work=EUobserver|language=en|accessdate=2020-11-10}}</ref> <ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.unwomen.org/en/news/stories/2016/3/breaking-the-cycle-of-human-trafficking-in-albania|title=Breaking the cycle of human trafficking in Albania|work=UN Women|language=en|accessdate=2020-11-10}}</ref> Другата група на жртви вклучува деца, сиромашни и социјално исклучени лица, економски мигранти, бегалци и жртви на семејно насилство и други форми на злоупотреба. <ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.crs.org/stories/human-trafficking-albania-hiding-plain-sight|title=Human Trafficking in Albania: Hiding in Plain Sight|last=jryan|date=2015-07-16|work=CRS|language=en|accessdate=2020-11-11|archive-date=2017-05-22|archive-url=https://web.archive.org/web/20170522015321/http://www.crs.org/stories/human-trafficking-albania-hiding-plain-sight|url-status=dead}}</ref> Канцеларијата на американскиот Стејт Департмент кој ја следи борбата против трговијата со луѓе ја сместила земјата во „Ниво 2“ во 2017 година. <ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.state.gov/j/tip/rls/tiprpt/2017/271117.htm|title=Trafficking in Persons Report 2017: Tier Placements|work=www.state.gov|language=en-US|archive-url=https://web.archive.org/web/20170628043920/https://www.state.gov/j/tip/rls/tiprpt/2017/271117.htm|archive-date=2017-06-28|accessdate=2017-12-01}}</ref> <ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.nano4life.cl/an-albanian-woman-from-italy-at-ellis-island/|title=An Albanian Woman From Italy At Ellis Island {{!}} NANO4LIFE|language=es|accessdate=2020-11-11|archive-date=2020-11-17|archive-url=https://web.archive.org/web/20201117102737/https://www.nano4life.cl/an-albanian-woman-from-italy-at-ellis-island/|url-status=dead}}</ref> Статистиката на британската Национална агенција за криминал покажала дека во 2017 година најголем дел од жртвите на трговија со луѓе се Албанци кои се експлоатирани како евтина работна сила или во сексуалната индустрија. <ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.occrp.org/en/daily/8933-uk-human-trafficking-surge-linked-to-albanian-gangs|title=UK: Human Trafficking Surge Linked to Albanian Gangs|last=Osborne|first=Lydia|work=www.occrp.org|language=en-GB|accessdate=2020-11-11}}</ref> == Обвинителство == Албанија, според законите, кривично забранува секс и трговија со труд преку нејзиниот кривичен законик, кој пропишува казни од 5 до 15 години затвор. Од падот на комунизмот во Албанија во раните 1990-ти, трговијата со млади Албанки се проширила во Западна Европа, како и трговијата со жени од Источна Европа за сексуално ропство. <ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://exit.al/en/2020/04/24/comment-the-untold-stories-of-albanias-human-trafficking-survivors/|title=Comment: The Untold Stories of Albania's Human Trafficking Survivors|date=2020-04-24|work=Exit - Explaining Albania|language=en-US|accessdate=2020-11-12|archive-date=2020-11-12|archive-url=https://web.archive.org/web/20201112195955/https://exit.al/en/2020/04/24/comment-the-untold-stories-of-albanias-human-trafficking-survivors/|url-status=dead}}</ref> <ref>{{Наведени вести|url=https://www.bbc.com/news/world-europe-39047787|title=Human trafficking: Poor women and girls targeted in Albania|date=2017-02-22|work=BBC News|access-date=2020-11-12|language=en-GB}}</ref> <ref name=":2">{{Наведена мрежна страница|url=https://www.tiranatimes.com/?p=146425|title=U.S. Department report on Trafficking in Persons: Albania on Tier 2|date=2020-06-26|work=Tirana Times|language=en-US|accessdate=2020-11-12}}</ref> Овие казни ги надминуваат пропишаните за други тешки кривични дела, како што е силувањето. Одделот на државната полиција дал известуваање дека биле истражувани 35 осомничени трговци со луѓе во 2009 година. Владата гонела 31 осомничен престапник за трговија со луѓе во 2009 година, осудувајќи 11 од нив; ова е во спротивност со 26 престапници за трговија со луѓе осудени во 2008 година и седум во 2007 година. Сите обвиненија и пресуди вклучуваат сексуална трговија со жени или деца. Во 2009 година, казните изречени на осудените престапници за трговија со луѓе се движеле од 5 до 16 години затвор. Според локалните набљудувачи, распространетата корупција во сите нивоа и сектори на албанското општество сериозно ја попречило способноста на владата да го реши проблемот со трговијата со луѓе. Врховниот суд ги укинал пресудите на трговците со луѓе во два случаи во 2009 година. Во јануари 2009 година, владата објавила дека го удвоила бројот на полициски инспектори за истрага на трговијата со луѓе. [[Serious Crimes Court|Судот за тешки кривични дела]] успеал да заплени и конфискува 268.115 долари од имотот и имотот на трговците со луѓе во 2009 година. Во 2019 година, владата го удвоила буџетот за Канцеларијата на националниот координатор за борба против трговија со луѓе (ONAC), но сепак, владата не ги исполнува сите минимални стандарди. Поради тоа што владата истражувала помалку случаи, во 2019 година било забележано најниско ниво на пријавени гонења во последните четири години. Меѓутоа, бидејќи прави значителни напори да ги исполни минималните стандарди според извештајот на Стејт департментот на САД за 2020 година за трговија со луѓе, Албанија останува на ниво 2. == Заштита == Владата на Албанија презела одредени чекори за да ги подобри своите напори за идентификување и заштита на жртвите на трговија со луѓе. Владата имплементира [[National Referral Mechanism|Национален механизам за упатување]] и одржува состаноци со релевантните засегнати страни за да го подобри неговото функционирање. Таа идентификувала 94 жртви на трговија со луѓе во 2009 година, во споредба со 108 во 2008 година. Владиното засолниште им помогнало на 24 жртви, а невладините организации им помогнале на 70 во текот на 2009 година. Во 2009 година, владата обезбедила бесплатна професионална обука за 38 жртви, на 11 им обезбедила микрокредити за започнување приватни бизниси и интегрирала пет жртви во училиштата. Во јануари 2010 година, таа одобрила нацрт-закон за обезбедување социјална помош на жртвите на трговија со луѓе, премостувајќи го времето од кога тие ќе ги напуштат засолништата до нивното вработување. Засолништата управувани од невладини организации продолжиле да се потпираат првенствено на меѓународните донаторски фондови со цел да обезбедат сеопфатни услуги за жртвите на трговија со луѓе. Владата финансира и работи со прифатен центар во кој се сместени и жртвите на трговија со луѓе и нелегалните странски мигранти идентификувани на албанска територија; сепак, слободата на движење на жртвите често е ограничена во овој високобезбеден центар. Владата не ги казнува жртвите за незаконски дејствија извршени во врска со нивната трговија со луѓе и, според законот, таа нуди правни алтернативи за отстранување на странските жртви во земји каде што може да се соочат со тешкотии или одмазда. <ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.refworld.org/docid/5b3e0bc34.html|title=Refworld {{!}} 2018 Trafficking in Persons Report - Albania|last=Refugees|first=United Nations High Commissioner for|work=Refworld|language=en|accessdate=2020-11-17}}</ref> <ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.unicef.org/albania/press-releases/unicef-and-its-anti-trafficking-coalition-partners-united-address-human-trafficking|title=UNICEF and its anti-trafficking coalition partners united to address human trafficking in Albania|work=www.unicef.org|language=en|accessdate=2020-11-17}}</ref> Владата често ги охрабрува жртвите да учествуваат во истраги и гонење на сторителите на трговија со луѓе; сепак, жртвите најчесто одбиваат да сведочат или го менуваат своето сведочење како резултат на заплашување или страв од заплашување од трговците со луѓе. Во некои случаи во 2009 година, полицијата не понудила никаква заштита на жртвите на трговија со луѓе кога сведочеле против нивните трговци, принудувајќи ги жртвите да се потпираат исклучиво на невладините организации за заштита. Во 2009 година, една жртва која била сведок добила азил во друга земја поради постојаните закани од трговецот со луѓе кон неа и нејзиното семејство и поради загриженоста дека владата не може соодветно да ја заштити. Канцеларијата на [[General Prosecutor|Генералното обвинителство]] не побарало заштита на сведоци за жртви на трговија со луѓе во 2009 година. <ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://reliefweb.int/report/world/prosecute-human-traffickers-and-deliver-justice-victims-osce-alliance-conference|title=Prosecute human traffickers and deliver justice to victims: OSCE Alliance Conference against Trafficking in Persons calls for an end to impunity - World|work=ReliefWeb|language=en|accessdate=2020-11-18}}</ref> <ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.refworld.org/docid/4e12ee9c3c.html|title=Refworld {{!}} 2011 Trafficking in Persons Report - Albania|last=Refugees|first=United Nations High Commissioner for|work=Refworld|language=en|accessdate=2020-11-18}}</ref> <ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.legislationline.org/documents/action/popup/id/7614|title=Legislationline|work=www.legislationline.org|accessdate=2020-11-18}}</ref> == Превенција == Владата на Албанија соработувала со неколку меѓународни организации и експерти, како што е д-р Гили Мекензи од [[Обединетите нации]] и [[Интерпол]], со цел да бидат спроведени активности за спречување на трговијата со луѓе кои имаат за цел да ја информираат јавноста и ранливите групи за трговијата со луѓе. Канцеларијата на [[National Coordinator|Националниот координатор]] управува со регионални работни групи за борба против трговијата со луѓе составени од релевантни чинители. Меѓутоа, овие работни групи, наводно, не секогаш вклучуваат луѓе од граѓанското општество и не ги решаваат ефикасно случаите на трговија со луѓе кои им се доставуваат. Владата финансира национална бесплатна, 24-часовна телефонска линија за жртви и потенцијални жртви на трговија со луѓе. Во ноември 2009 година, владата донела закон за подобрување на процесот на регистрација на новороденчиња и поединци во [[Роми|ромската]] заедница; Претходните гломазни постапки ги направило нерегистрираните Албанци и етничките Роми многу ранливи на трговија со луѓе. == Наводи == {{наводи}} [[Категорија:Човекови права во Албанија]] [[Категорија:Трговија со луѓе по земја|Албанија]] [[Категорија:Злосторство во Албанија]] h9otyumxbz4vvia2slb0bde97cv7iti 0 1349596 5381457 5246427 2025-06-19T03:12:42Z InternetArchiveBot 92312 Rescuing 0 sources and tagging 1 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 5381457 wikitext text/x-wiki [[Податотека:Argyle Street Winter 1981.jpg|мини|Улица Аргил, зима 1981 година]] '''Улица Аргил''' — Викторијанска улица во Норвич, Норфолк. Станала [[Сквотерство|сквот]] кој траел од 1979 до 1985 година. Улицата потоа била урната во 1986 година. Некои од новоизградените куќи биле потоа урнати во 2015 година. == Историја == Улицата Аргајл била викторијанска улица која се состоела од мали куќички. Според картата на Морант, делумно е изградена во 1873 година.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://discovery.nationalarchives.gov.uk/details/r/a4498a43-a048-4490-9e05-0c6ee306d0df|title=Two copies of the map of the City of Norwich by A. W. Morant, City surveyor, printed|work=National Archives|accessdate=24 April 2019|ref=Morant 1873}}</ref> Во 1883-1884 година имало 106 семејства, првенствено физички работници со значителен број мажи вработени во железницата.<ref>{{Наведена книга|title=Norwich Directory|last=Eyre Brothers|date=1883|location=Norwich}}</ref> Улицата била спасена од расчистување на сиромашните квартови во раните 1960-ти, откако блиската област Ричмонд, или „селото на ридот“, била целосно урната.<ref name="Beginning">{{Наведена мрежна страница|url=https://norch.co.uk/the-beginning|title=The Beginning|work=Norch|accessdate=24 April 2019|archive-date=2019-04-24|archive-url=https://web.archive.org/web/20190424201851/https://norch.co.uk/the-beginning|url-status=dead}}</ref> == Сквотирање == Универзитетот во Источна Англија планирал да ги купи викторијанските куќи на улицата Аргил од градскиот совет на Норвич за студентски домови во 1979 година. Сепак, на 6 декември 1978 година, четириесет [[Сквотерство|сквотери]] се преселиле во четиринаесет празни куќи и започнало едно од најголемите и најдолгите сквотови во Британија. Останатите петнаесет празни куќи биле брзо окупирани и на крајот улицата имала 120 сквотери.<ref name="Freezer">{{Наведени вести|url=https://www.eveningnews24.co.uk/news/banned-squatters-film-is-to-be-shown-in-norwich-at-last-1-1082105|title=Banned squatters' film is to be shown in Norwich at last|last=Freezer|first=David|date=7 October 2011|work=Norwich Evening News|access-date=24 April 2019}}{{Мртва_врска|date=June 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref><ref name="Beginning"/> Сквотерите го нарекле сквотот „Алтернативна република на улицата Аргил“. Столбовите на светилките биле насликани да личат на жирафи, а тротоарите биле украсени со виножита и знаци за мир.<ref name="Gallery">{{Наведени вести|url=https://www.edp24.co.uk/edp-property/photo-gallery-remembering-30-years-since-the-end-of-the-argyle-street-alternative-republic-1-3963845|title=Photo gallery: Remembering 30 years since the end of the Argyle Street Alternative Republic|date=20 February 2016|work=Eastern Daily Press|access-date=24 April 2019}}{{Мртва_врска|date=June 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> Во 1980 година, сквотерите формирале задруга поддржана од Градскиот совет на Норвич, во кој во тоа време бил вклучен и Пет Холис. Заедно аплицирале за грант од Корпорацијата за домување финансирана од Владата. Во 1981 година бил договорен грант од 1 милион фунти за голема шема за реновирање, но во 1982 година, одделот за животна средина го блокирал планот на градскиот совет на Норвич да ги продаде или даде куќите на задругата.<ref name="Stokes">{{Наведени вести|url=https://issuu.com/alstokes/docs/argyle_street_|title=A Brief History of Argyle Street|last=Stokes|first=Al|date=2012|access-date=24 April 2019}}{{Мртва_врска|date=June 2025 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> == Повторен развој == Во 1984 година, градскиот совет на Норвич одлучил да ја урне улицата и да ја реконструира областа за заштитени домови. Конечното иселување на сквотерите од улицата Аргил се случило во февруари 1985 година.<ref name="Stokes"/> Некои од обновените куќи, изградени во 1986 година, биле оценети дека се изложени на ризик од слегнување во 2009 година. Станарите биле евакуирани, а зградите конечно биле урнати во 2015 година, откако шест години стоеле празни. Единствената опција која му останала на советот било да ги урне домовите за 230.000 фунти и да ја претвори областа во парк.<ref name="Grimmer">{{Наведени вести|url=https://www.edp24.co.uk/news/politics/eyesore-norwich-homes-finally-set-for-demolition-after-standing-empty-for-more-than-five-years-1-4283496|title=Eyesore Norwich homes finally set for demolition after standing empty for more than five years|last=Grimmer|first=Dan|date=24 October 2015|work=Eastern Daily Press|access-date=24 April 2019}}</ref> == Филм == Во 1981 година, улицата Аргил станала амбиент за сцените на филмската адаптација на дистопискиот роман на [[Дорис Лесинг|Дорис Лесинг,]] ''Мемоарите на еден преживеан''.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.festival-cannes.com/en/archives/ficheFilm/id/1766/year/1981.html|title=Memoirs of Survivor|date=28 May 2023}}</ref> Во 1985 година, Ал Стоукс снимил филм за иселувањето на сквотерите, наречен ''Улица на искуството.''<ref name="Freezer"/> Стоукс и неговата екипа ја снимиле забавата на заминување ноќта на 19 февруари и иселувањето следниот ден.<ref name="Republic">{{Наведени вести|url=https://www.edp24.co.uk/edp-property/video-the-final-hours-of-norwich-s-argyle-street-alternative-republic-1-3965547|title=Video: The final hours of Norwich's Argyle Street Alternative Republic|date=21 February 2015|work=Eastern Daily Press|access-date=24 April 2019}}</ref> == Наводи == {{Наводи}} [[Категорија:Бездомништво]] [[Категорија:Координати на Википодатоците]] 5cvkprb7yghpuoxf0wmrhxbc430jt45 0 1351838 5381436 5284406 2025-06-18T21:55:19Z Andrew012p 85224 5381436 wikitext text/x-wiki {{Infobox video game|title=Far Cry|image=[[Податотека:Far Cry coverart.jpg|200px]]|caption=Корицата на играта|developer=[[Crytek]]|publisher=[[Ubisoft]]|director=|producer=|designer=|programmer=|artist=|writer=|composer=|series=''[[Far Cry]]''|engine=[[CryEngine#CryEngine 1|CryEngine 1]] {{small|(ЛС)}}<br/>[[Dunia Engine|Dunia Engine 2]] {{small|(''класична верзија'')}}|platforms={{Unbulleted list|[[Microsoft Windows]]|[[PlayStation 3]]|[[Xbox 360]]}}|released='''Microsoft Windows'''<br> 23 март 2004 г.|genre=[[пукачка игра од прво лице]]|modes=[[едноиграчка игра|едноиграчки]], [[повеќеиграчка игра|повеќеиграчки]]}}{{Закосен наслов}}'''Far Cry''' — [[Научна фантастика|научнофантастична]] [[пукачка игра од прво лице]], развиена од германската компанија Crytek и објавена од [[Ubisoft]] на 23 март 2004 г. за лични компјутери, работејќи под [[Microsoft Windows]]. Играта доаѓа со уредувач на ниво Sandbox 1, кој ви овозможува да создадете сопствени полноправни мисии за оваа игра. ''Far Cry'' продала 730.000 примероци во рок од 4 месеци од објавувањето и во мигов има продадено над 1 милион примероци. Изворната сметачка игра подоцна била пренесена на [[Играчка конзола|играчките конзоли]]. Во 2008 г. бил објавен филм заснован на истоимената игра.<ref>Charlie Hall: [https://www.polygon.com/features/2013/7/11/4503782/crytek-x-isle-redemption The Story of Crytek: From X-Isle through Redemption] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20170322003321/http://www.polygon.com/features/2013/7/11/4503782/crytek-x-isle-redemption|date=March 22, 2017}}, [[Polygon (website)|Polygon]], July 11, 2013</ref><ref>[https://web.archive.org/web/20130116071355/http://www.zuse.hessen.de/mm/Konrad_Zuse_Kongress_Yerli_Final.pdf CryEngine 3 – the next generation of interactive entertainment and real-time 3d technologies]</ref> Приказната на играта го следи поранешниот [[војник]] на специјалните сили Џек Карвер, кој се наоѓа на таинствен островски [[архипелаг]]. Џек е во потрага по новинарка што исчезнала по платенички напад на неговата јахта. Играта вклучува тематски елементи во врска со опасностите од генетското [[инженерство]], како и геноцидот на месните островјани, кој е заснован на мутанти создадени од безумен научник. Македонското знаме и слика од [[Охрид]] има во играта бидејќи главниот развивач на играта бил Македонец, Петар Котевски.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.reddit.com/r/mkd/comments/yeybd1/%D0%BC%D0%B0%D0%BA%D0%B5%D0%B4%D0%BE%D0%BD%D1%81%D0%BA%D0%BE_%D0%B7%D0%BD%D0%B0%D0%BC%D0%B5_%D0%B8_%D1%81%D0%BB%D0%B8%D0%BA%D0%B0_%D0%BE%D0%B4_%D0%BA%D0%B0%D0%BD%D0%B5%D0%BE_%D0%B2%D0%BE_far_cry_1/|title=Македонско знаме и слика од канео во Far Cry 1|last=|date=2022-10-27|work=r/mkd|accessdate=2025-06-18}}</ref> == Играчки процес == ''Far Cry'' е класична [[пукачка игра од прво лице]], сместена на растегнат архипелаг со [[отворен свет]] во јужниот дел на [[Тихи Океан|Тихиот Океан]]. Бујната тропска прашума не само што служи како живописна заднина, туку и обезбедува суштински места за покривање и криење како за играчот, така и за неговите противници. Непријателите во играта динамично реагираат на стратегиите и дејствата на играчот. Кога самотен платеник ќе го открие играчот, тој може да повика засилување со помош на [[огнено оружје]], што ќе ги поттикне другите непријатели да се приближат кон местоположбата на играчот. Непријателите соработуваат за да надминат, заобиколат, заокружат и употребат поттиснувачка стрелба, добивајќи тактичка предност над играчот. За да се спротивстават на ова, играчите можат да користат особени [[Двоглед|двогледи]] за да ги обележат непријателите на нивната миникарта. Овие двогледи, исто така, им овозможуваат на играчите да ги прислушуваат непријателските разговори од далечина, едноставно насочувајќи ги во насоката на непријателите. Како што играта напредува, играчите добиваат пристап до топлински двогледи, кои ги откриваат топлинските траги на скриените непријатели, без разлика дали се скриени од зеленило или темнина. == Наводи == {{наводи}} == Надворешни врски == {{Commons category}} * {{moby game|id=/far-cry|name=Far Cry}} * [https://www.crytek.com/games/farcry ''Far Cry''] на Crytek.com * {{official website|https://web.archive.org/web/20051104014344/http://www.farcry.ubi.com:80/}} __СОСОДРЖИНА__ __ИНДЕКС__ [[Категорија:Far Cry]] [[Категорија:Игри за Windows]] [[Категорија:Игри за PlayStation 3]] [[Категорија:Игри за Xbox 360]] [[Категорија:Пукачки игри од прво лице]] 2k612mtivq3tvonryollgwmi0bllplg 5381446 5381436 2025-06-18T22:54:25Z Andrew012p 85224 5381446 wikitext text/x-wiki {{Infobox video game|title=Far Cry|image=[[Податотека:Far Cry coverart.jpg|200px]]|caption=Корицата на играта|developer=[[Crytek]]|publisher=[[Ubisoft]]|director=|producer=|designer=|programmer=|artist=|writer=|composer=|series=''[[Far Cry]]''|engine=[[CryEngine#CryEngine 1|CryEngine 1]] {{small|(ЛС)}}<br/>[[Dunia Engine|Dunia Engine 2]] {{small|(''класична верзија'')}}|platforms={{Unbulleted list|[[Microsoft Windows]]|[[PlayStation 3]]|[[Xbox 360]]}}|released='''Microsoft Windows'''<br> 23 март 2004 г.|genre=[[пукачка игра од прво лице]]|modes=[[едноиграчка игра|едноиграчки]], [[повеќеиграчка игра|повеќеиграчки]]}}{{Закосен наслов}}'''Far Cry''' — [[Научна фантастика|научнофантастична]] [[пукачка игра од прво лице]], развиена од германската компанија Crytek и објавена од [[Ubisoft]] на 23 март 2004 г. за лични компјутери, работејќи под [[Microsoft Windows]]. Играта доаѓа со уредувач на ниво Sandbox 1, кој ви овозможува да создадете сопствени полноправни мисии за оваа игра. ''Far Cry'' продала 730.000 примероци во рок од 4 месеци од објавувањето и во мигов има продадено над 1 милион примероци. Изворната сметачка игра подоцна била пренесена на [[Играчка конзола|играчките конзоли]]. Во 2008 г. бил објавен филм заснован на истоимената игра.<ref>Charlie Hall: [https://www.polygon.com/features/2013/7/11/4503782/crytek-x-isle-redemption The Story of Crytek: From X-Isle through Redemption] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20170322003321/http://www.polygon.com/features/2013/7/11/4503782/crytek-x-isle-redemption|date=March 22, 2017}}, [[Polygon (website)|Polygon]], July 11, 2013</ref><ref>[https://web.archive.org/web/20130116071355/http://www.zuse.hessen.de/mm/Konrad_Zuse_Kongress_Yerli_Final.pdf CryEngine 3 – the next generation of interactive entertainment and real-time 3d technologies]</ref> Приказната на играта го следи поранешниот [[војник]] на специјалните сили Џек Карвер, кој се наоѓа на таинствен островски [[архипелаг]]. Џек е во потрага по новинарка што исчезнала по платенички напад на неговата јахта. Играта вклучува тематски елементи во врска со опасностите од генетското [[инженерство]], како и геноцидот на месните островјани, кој е заснован на мутанти создадени од безумен научник. Во играта може да се види македонското знаме и слика од [[Охрид]] бидејќи главниот развивач на играта бил Македонец, Петар Котевски.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.reddit.com/r/mkd/comments/yeybd1/%D0%BC%D0%B0%D0%BA%D0%B5%D0%B4%D0%BE%D0%BD%D1%81%D0%BA%D0%BE_%D0%B7%D0%BD%D0%B0%D0%BC%D0%B5_%D0%B8_%D1%81%D0%BB%D0%B8%D0%BA%D0%B0_%D0%BE%D0%B4_%D0%BA%D0%B0%D0%BD%D0%B5%D0%BE_%D0%B2%D0%BE_far_cry_1/|title=Македонско знаме и слика од канео во Far Cry 1|last=|date=2022-10-27|work=r/mkd|accessdate=2025-06-18}}</ref> == Играчки процес == ''Far Cry'' е класична [[пукачка игра од прво лице]], сместена на растегнат архипелаг со [[отворен свет]] во јужниот дел на [[Тихи Океан|Тихиот Океан]]. Бујната тропска прашума не само што служи како живописна заднина, туку и обезбедува суштински места за покривање и криење како за играчот, така и за неговите противници. Непријателите во играта динамично реагираат на стратегиите и дејствата на играчот. Кога самотен платеник ќе го открие играчот, тој може да повика засилување со помош на [[огнено оружје]], што ќе ги поттикне другите непријатели да се приближат кон местоположбата на играчот. Непријателите соработуваат за да надминат, заобиколат, заокружат и употребат поттиснувачка стрелба, добивајќи тактичка предност над играчот. За да се спротивстават на ова, играчите можат да користат особени [[Двоглед|двогледи]] за да ги обележат непријателите на нивната миникарта. Овие двогледи, исто така, им овозможуваат на играчите да ги прислушуваат непријателските разговори од далечина, едноставно насочувајќи ги во насоката на непријателите. Како што играта напредува, играчите добиваат пристап до топлински двогледи, кои ги откриваат топлинските траги на скриените непријатели, без разлика дали се скриени од зеленило или темнина. == Наводи == {{наводи}} == Надворешни врски == {{Commons category}} * {{moby game|id=/far-cry|name=Far Cry}} * [https://www.crytek.com/games/farcry ''Far Cry''] на Crytek.com * {{official website|https://web.archive.org/web/20051104014344/http://www.farcry.ubi.com:80/}} __СОСОДРЖИНА__ __ИНДЕКС__ [[Категорија:Far Cry]] [[Категорија:Игри за Windows]] [[Категорија:Игри за PlayStation 3]] [[Категорија:Игри за Xbox 360]] [[Категорија:Пукачки игри од прво лице]] hly01ag1ljotysjehihb4ce8x78150y 0 1352253 5381439 5362255 2025-06-18T22:12:52Z Инквизитор771 118082 5381439 wikitext text/x-wiki {{Infobox officeholder | name = Џејмс Венс | image = JD Vance Inaugural Portrait (cropped).png | term_start = [[20 јануари]] [[2025]] | birth_name = Џејмс Доналд Боуман | birth_date = {{birth date and age|1984|8|2}} | birth_place = [[Мидлтаун, Охајо|Мидлтаун]], [[Охајо]], [[САД]] | death_place = | education = [[Државниот универзитет во Охајо]] ([[Дипломиран уметност|BA]])<br />[[Универзитетот Јеил]] ([[Juris Doctor|JD]]) | party = [[Републиканска партија (САД)|Републиканска партија]] | spouse = {{marriage|[[Уша Венс|Уша Чилукури]]|2014}} | children = 3 | website = {{URL|vance.senate.gov|Веб-страница на Сенатот}} | branch = [[Маринскиот корпус на Соединетите Американски Држави|Маринскиот корпус на САД]] | rank = [[Каплар (Воена)|Каплар]] | unit = [[Второ крило на морски авиони]] | serviceyears = 2003–2007 | battles = [[Ирачка војна]] | module = {{Listen|pos=center|embed=yes|filename=JD Vance questions witnesses on the effectiveness of Russian sanctions.ogg|title=Гласот на Венс|type=speech|description=Џејмс Венс испрашува сведоци за ефективноста на руските санкции<br/>Снимено на 28 февруари 2023 г}} | signature = JD Vance Signature-01.svg |religion=[[Римокатоличка црква|Католички Христијанин]]|office=50. [[Потпретседател на Соединетите Американски Држави|Потпретседател на САД]]|president=[[Доналд Трамп]]|office1=[[Сенат на Соединетите Американски Држави|Сенатор]] од [[Охајо]]|termstart1=[[3 јануари]] [[2023]]|predecessor1=[[Роб Портман]]|native_name=James Vance|term_end1=[[10 јануари]] [[2025]]|predecessor=[[Камала Харис]]|successor1=[[Џон Хастед]]|office3=[[Републиканска партија (САД)|Финансиски раководител на Републиканскиот национален комитет]]|term_start3=[[18 март]] [[2025]]|predecessor3=[[Дјук Бјуканан]]}} '''Џејмс Дејвид Венс''' ({{lang-en|James David Vance}}; Мидлтаун, {{рн|2|август|1984}}), роден како '''Џејмс Доналд Боуман'''<ref>Венс на раѓање го добил името Џејмс Доналд Боуман. Потоа, тој бил посвоен од третиот сопруг на неговата мајка и неговото име било сменето во Џејмс Дејвид Хамел. Во април 2013 година, тој го усвоил презимето на неговата баба и дедо по мајка Венс.</ref> (англ. ''James Donald Bowman''), познат по [[Прекар|прекарот]] '''Џеј-Ди Венс''' (''JD Vance'') — [[Соединети Американски Држави|американски]] политичар, адвокат, стопанственик, автор, ветеран на Маринскиот корпус и тековен [[Потпретседател на Соединетите Американски Држави|потпретседател]] на [[Соединети Американски Држави|САД]]. Венс е првиот морнарички пешадинец кој е потпретседател на САД. Ставовите на Венс често се опишуваат како [[Конзервативизам|национално конзервативни]] и [[Десница (политика)|десничарски популистички]]. Тој е против [[абортус]]от и [[истополов брак|истополовите бракови]].<ref>{{Cite news |last=Nagourney |first=Adam |date= 15 јули 2024 |title=J.D. Vance on the Issues, From Abortion to the Middle East |url=https://www.nytimes.com/2024/07/15/us/politics/jd-vance-abortion-immigration-issues.html |access-date= 19 јули 2024 |work=[[The New York Times]] |issn=0362-4331 |archive-date= 15 јули 2024 |archive-url=https://web.archive.org/web/20240715215310/https://www.nytimes.com/2024/07/15/us/politics/jd-vance-abortion-immigration-issues.html |url-status=live |language=en}}</ref> == Животопис == Џејмс Доналд Боуман е роден на 2 август 1984 година, во [[Мидлтаун]], [[Охајо]], во семејството на Беверли Керол (моминче Венс; роден 1961 година) и Доналд Реј Бауман (1959–2023). Тој има шкотско-ирско потекло. Неговите родители се развеле кога тој бил малечок. Набргу потоа, Бауман бил посвоен од третиот сопруг на мајка му, Боб Хамел, и му било сменето име во Џејмс Дејвид Хамел.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://people.com/all-about-jd-vance-parents-8678608|title=All About J.D. Vance's Parents, Mom Beverly Vance and Dad Donald Bowman|work=Peoplemag|language=en|accessdate=2024-07-24}}</ref> Венс напишал дека неговото детство било обележано со сиромаштија и злоупотреба, а неговата мајка се борела со зависност од дрога. Неговите баба и дедо од двете страни се преселиле во [[Охајо]] од Апалачија во [[Кентаки]]. По дипломирањето во средното училиште Мидлтаун во 2003 година, Венс се пријавил во американскиот марински корпус. Тој беше распореден во [[Ирак]] како борбен дописник шест месеци кон крајот на 2005 година. Таму, тој беше назначен во одделот за односи со јавноста на второто крило на поморските авиони. Тој рече дека неговата служба „ме научи како да живеам како возрасен“ и дека имал „среќа да избега од вистинска борба“.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.stripes.com/theaters/us/2024-07-16/vance-trump-marines-vice-president-republicans-14505177.html|title=Vance credits service in Marine Corps for teaching him ‘how to live like an adult’|work=Stars and Stripes|language=en|accessdate=2024-07-24}}</ref> Венс потоа присуствуваше на Државниот универзитет во Охајо со поддршка на Г.И. Бенефиции од школарината на Бил и дипломирал со диплома по политички науки и филозофија во 2009 година. Во тоа време, тој работел за републиканскиот државен сенатор Боб Шулер.<ref>{{Наведени вести|url=https://www.nytimes.com/2024/07/17/us/jd-vance-yale-law-school.html|title=How Yale Propelled J.D. Vance’s Career|last=Saul|first=Stephanie|date=2024-07-17|work=The New York Times|access-date=2024-07-24|language=en-US|issn=0362-4331}}</ref> Откако дипломирал во [[Охајо]], Венс го посетувал Правниот факултет во Јеил на речиси целосна стипендија за неговата прва година. Тој стана близок пријател за време на ориентацијата на Јеил со идниот канадски конзервативен пратеник во парламентот Џамил Џивани. За време на неговата прва година, професорката Ејми Чуа, авторка на книгата „Битната химна на мајката тигар“ од 2011 година, го убедила да ги напише своите мемоари [[„Хилбили елегија“]]. Тој беше уредник на „The Yale Law Journal“, а дипломирал во 2013 година со диплома <nowiki>''Juris Doctor''</nowiki>. По неговиот брак во 2014 година, Венс го усвои презимето на неговите баба и дедо, Венс. Во 2017 година, тој доби почесна диплома од Центарот колеџ.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.amnews.com/2017/05/22/hillbilly-elegy-author-j-d-vance-speaks-at-centre-graduation/|title=‘Hillbilly Elegy’ author J.D. Vance speaks at Centre graduation|last=Kleppinger|first=Ben|date=2017-05-22|work=The Advocate-Messenger|language=en|accessdate=2024-07-24}}</ref> Откако Венс и [[Доналд Трамп|Трамп]] ги победија [[Претседателски избори во САД (2024)|Претседателските избори на САД во 2024 година]] Венс стана [[Потпретседател на Соединетите Американски Држави|Потпретседател]] на [[Соединети Американски Држави|Соединетите Држави]] а Трамп стана [[Претседателски избори во САД (2024)|Претседател]]. Двајцата беа инагуриани [[Претседател на Соединетите Американски Држави|Претседател]] и [[Потпретседател на Соединетите Американски Држави|Потпретседател]] на [[Соединети Американски Држави|САД]] на 20 јануари 2025 година. == Наводи == {{наводи}} {{Нормативна контрола}} {{ОСНОВНОПОДРЕДУВАЊЕ:Венс, Џејмс}} [[Категорија:Живи луѓе]] [[Категорија:Американски адвокати]] [[Категорија:Американски стопанственици]] [[Категорија:Американски писатели]] [[Категорија:Американски политичари]] [[Категорија:Американски сенатори]] [[Категорија:Републиканци (САД)]] [[Категорија:Апсолвенти на Јејл]] 1soqz52nrb745t2954rf7irl401xp5c 0 1356779 5381504 5284339 2025-06-19T10:01:02Z InternetArchiveBot 92312 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 5381504 wikitext text/x-wiki {{Infobox football biography 3|name=Фета Фетаи|image=|fullname=|birth_date={{birth date and age|2005|5|11|df=y}}|birth_place=[[Скопје]], Македонија|height=1,72 м|position=[[Среден ред (фудбал)|Среден ред]]|currentclub=[[НК Локомотива Загреб|Локомотива Загреб]]|clubnumber=23|youthyears1=2012–2020|youthclubs1=[[ФК Шкупи|Шкупи]]|youthyears2=2020–2022|youthclubs2=[[ФК Работнички|Работнички]]|years1=2022–2023|clubs1=[[ФК Работнички|Работнички]]|caps1=13|goals1=0|years2=2023–|clubs2=[[НК Локомотива Загреб|Локомотива Загреб]]|caps2=27|goals2=0|nationalyears1=2023|nationalteam1=[[Фудбалска репрезентација на Македонија под 19 години|Македонија П19]]|nationalcaps1=3|nationalgoals1=0|nationalyears2=2023|nationalteam2=[[Фудбалска репрезентација на Македонија под 19 години|Македонија П19]]|nationalcaps2=3|nationalgoals2=0|nationalyears3=2024–|nationalteam3=[[Фудбалска репрезентација на Албанија под 21 година|Албанија П21]]|nationalcaps3=3|nationalgoals3=0|pcupdate=02:31, 8 октомври 2024 (UTC)|ntupdate=02:31, 8 октомври 2024 (UTC)}} '''Фета Фетаи''' ({{роден во|Скопје}},{{роден на|11|мај|2005}}) — професионален [[Фудбал|фудбалер]] кој игра како [[Среден ред (фудбал)|играч од средниот ред]] за клубот од [[Прва фудбалска лига на Хрватска|Хрватската фудбалска лига]] Локомотива Загреб. Роден во Македонија, тој се одлучил да игра за [[Фудбалска репрезентација на Албанија|репрезентацијата на Албанија]]. == Клупска кариера == Фетаи е младински производ на [[ФК Шкупи|Шкупи]], пред да го заврши својот развој во младинската академија на [[ФК Работнички|Работнички]] во 2020 година.<ref name="auto">{{Наведена мрежна страница|url=https://alfapress.al/english/sport/e-krahasojne-me-modric-feta-fetai-motivohem-nga-asllani-ndjenje-e-papershk-i117977|title=They compare him with Modric, Feta Fetai: I am motivated by Asllani, an indescribable feeling when I wore the red and black shirt|work=alfapress.al}}</ref> Со Работнички дебитирал во [[Прва македонска фудбалска лига|Македонската прва фудбалска лига]] во ноември 2022 година, а на 11 февруари 2023 година потпишал професионален договор со клубот на 4 сезони.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.fkrabotnicki.com/en/?p=6466|title=ФК Работнички » Feta Fetai signed a four-year contract with FC Rabotnicki|accessdate=2024-10-10|archive-date=2024-11-11|archive-url=https://web.archive.org/web/20241111102840/https://www.fkrabotnicki.com/en/?p=6466|url-status=dead}}</ref> На 1 јули 2024 година, преминал во клубот од [[Прва фудбалска лига на Хрватска|Хрватската фудбалска лига]] Локомотива Загреб.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.slobodenpecat.mk/en/foto-makedonskiot-fudbalski-talent-feta-fetai-potpisha-za-lokomotiva-zagreb/|title=PHOTO: Macedonian football talent Feta Fetai signed for Lokomotiva Zagreb - Free Press}}</ref> == Репрезентативна кариера == Роден во Македонија, Фетаи има албанско потекло. Тој е поранешен младински репрезентативец на Македонија, играл за репрезентациите П18 и П19 години. Во 2024 година, му пристапиле со понуда да настапува за Албанија и тој дебитирал за Албанија П21.<ref name="auto2">{{Cite web|url=https://alfapress.al/english/sport/e-krahasojne-me-modric-feta-fetai-motivohem-nga-asllani-ndjenje-e-papershk-i117977|title=They compare him with Modric, Feta Fetai: I am motivated by Asllani, an indescribable feeling when I wore the red and black shirt|website=alfapress.al}}</ref> На 8 октомври 2024 година, бил повикан во сениорската репрезентација на Албанија за натпреварите од Лигата на нации на УЕФА 2024–25.<ref>{{Cite web|url=https://www.koha.net/en/futboll/feta-fetai-te-shqiperia-a|title=Feta Feta in Albania A - KOHA.net}}</ref> == Наводи == {{наводи}} == Надворешни врски == * {{Soccerway|feta-fetai/870617}} {{ОСНОВНОПОДРЕДУВАЊЕ:Фетаи, Фета}} [[Категорија:Фудбалери на ФК Работнички (Скопје)]] [[Категорија:Фудбалери во Првата македонска фудбалска лига]] [[Категорија:Фудбалери од Скопје]] [[Категорија:Живи луѓе]] [[Категорија:Родени во 2005 година]] [[Категорија:Македонски Албанци]] prnj2zk0chqf8bzkp4btmoemp39we2f 0 1356967 5381505 5292914 2025-06-19T10:02:41Z InternetArchiveBot 92312 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 5381505 wikitext text/x-wiki {{Infobox musical artist <!-- See Wikipedia:WikiProject Musicians --> | name = Фетбој Слим | image = Fatboy Slim (2006).jpg | caption = Фетбој Слим во 2006 | alias = {{flatlist| * Норман Кук * Диџеј Квентокс }} | birth_name = Квентин Лео Кук | birth_date = {{birth date and age|df=y|1963|7|31}} | birth_place = [[Бромли]], [[Кент]]<!--Kent is correct for pre-1965 dates-->, Англија | genre = {{flatlist| * [[Биг-бит]] * [[електронска музика]] * [[ејсид-хаус]] * [[трип-хоп]] * [[ну-фанк]] }} | occupation = {{flatlist| * Музичар * диџеј * продуцент }} | years_active = 1979–денес | label = {{flatlist| * [[Skint Records|Skint]] * [[Astralwerks]] * [[Southern Fried Records]] * [[BMG Rights Management|BMG]] }} | past_member_of = {{flatlist| * [[The Housemartins]] * [[Beats International]] * [[Freak Power]] * [[Pizzaman (band)|Pizzaman]] * Mighty Dub Katz * [[The Brighton Port Authority]] }} | spouse = {{marriage|[[Zoe Ball]]|1999|2020|end=div}} }} '''Норман Квентин Кук'''<ref name="Deedpoll">{{Наведени вести|url=https://www.thegazette.co.uk/notice/L-56625-852|title=Changes of Name|date=8 July 2002|work=[[London Gazette|The London Gazette]]|publisher=[[Her Majesty's Government|UK Government]]|issue=56625|location=London|page=8166|access-date=2024-10-12|archive-date=2020-08-05|archive-url=https://web.archive.org/web/20200805181736/https://www.thegazette.co.uk/notice/L-56625-852|url-status=dead}}</ref> (англ. ''Norman Quentin Cook''; роден '''Квентин Лео Кук''' (англ. ''Quentin Leo Cook''); 31 јули 1963 година),<ref>{{Наведени вести|url=https://www.hotpress.com/music/happy-birthday-to-fatboy-slim-20392016|title=Happy Birthday to Fatboy Slim!|date=16 July 2017|work=Hot Press|access-date=4 March 2019}}</ref> познат како '''Фетбој Слим''' (англ. ''Fatboy Slim'') ― англиски музичар, диџеј и музички продуцент <ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.mtv.com/music/artist/fatboy_slim/artist.jhtml|title=Fatboy Slim &#124; Music Videos, Songs, News, Photos, and Lyrics|date=16 July 1963|publisher=MTV|archive-url=https://web.archive.org/web/20060206085309/http://www.mtv.com/music/artist/fatboy_slim/artist.jhtml|archive-date=6 February 2006|accessdate=12 September 2011}}</ref> кој во 1990-тите помогнал да се популаризира [[биг-бит]] жанрот. Во 2008 година било објавено дека Кук го држи [[Гинисови рекорди|Гинисовиот рекорд]] за најмногу топ-40 хитови под различни имиња.<ref name=":1">{{Наведени вести|url=https://www.theguardian.com/music/2008/may/15/clubs|title=Fatboy Slim is no more|last=Michaels|first=Sean|date=15 May 2008|work=The Guardian|access-date=19 July 2018}}</ref> Како соло-изведувач добил: [[Награди Греми|Греми награда]], девет [[МТВ Видео Музички Награди|МТВ музички видеонагради]] и две [[Британски музички награди]], а во 2024 година бил номиниран за наградата [[Тони (награда)|Тони]] за најдобра оригинална музика. == Живот и кариера == Кук е роден на 31 јули 1963 година во [[Бромли]]. Детството го поминал во Рејгејт во [[Сари]] и се школувал во Граматичкото училиште, каде што земал часови по виолина заедно со идниот премиер на Обединетото Кралство, [[Кир Стармер]].<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.newstatesman.com/politics/uk/2020/03/keir-starmer-sensible-radical|title=Keir Starmer: The sensible radical|last=Maguire|first=Patrick|date=31 March 2020|work=[[New Statesman]]|accessdate=3 July 2020}}</ref> Музичката кариера Норман Кук ја започнал во 1985 година како басист во британската рок-група The Housemartins, која станала позната со синглот „Caravan of Love“.<ref name="martins">{{Наведена мрежна страница|url=http://www.officialcharts.com/artist/_/housemartins/|title=HOUSEMARTINS|publisher=Official Charts Company|accessdate=25 December 2013}}</ref> Групата се распаднала во 1988 година, по што Кук почнал да се занимава со диџејство и со музичка продукција. Првиот соло-хит го имал во 1989 година со песната „Blame It on the Bassline“. Стигнала до 29-то место на [[UK Singles Chart|британската топ-листа за синглови]].<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.officialcharts.com/songs/fatboy-slim-wont-talk-about-itblame-it-on-the-bassline/|title=WON'T TALK ABOUT IT/BLAME IT ON THE BASSLINE|date=1989-07-08|work=Official Charts|language=en|accessdate=2024-07-24}}</ref> Кук го усвоил псевдонимот Фетбој Слим во 1996 година. Првиот соло-албум под ова име, „Better Living Through Chemistry“ (1996), бил добро прифатен од публиката, најмногу благодарение на хитот „Everybody Needs a 303“. Сепак, поголем успех забележал со албумот „You've Come a Long Way, Baby“ (1998), кој ги содржел популарните синглови: „The Rockafeller Skank“, „Praise You“ и „Right Here, Right Now“. Овие песни на Фетбој Слим му донеле светската слава и помогнале да се обликува звукот на електронската музика во доцните 90-ти. „Praise You“ била прва негова песна која се искачила на прво место на топ-листата за синглови во Велика Британија. Спотот за песната, во режија на [[Спајк Џоунз]], освоила многу награди.<ref name="BBC stardom">{{Наведени вести|url=http://news.bbc.co.uk/1/hi/entertainment/1530530.stm|title=Norman Cook's long way to stardom|date=7 September 2001|work=BBC News|access-date=20 May 2010}}</ref> На 9 септември 1999 година, тој ја извел песната „Praise You“ на доделувањето на [[МТВ Видео Музички Награди|MTV Video Music Awards]] во 1999 година во Њујорк и освоил три награди, вклучувајќи ја и наградата за пробивно видео.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.rockonthenet.com/archive/1999/mtvvmas.htm|title=1999 MTV Video Music Awards|publisher=Rockonthenet.com|accessdate=22 September 2014}}</ref> Во 2000 година, Фетбој Слим го објавил албумот „Halfway Between the Gutter and the Stars“, кој ги содржел хитовите „Sunset (Bird of Prey)“ и „Weapon of Choice“, со вокали од Кристофер Вокен. На доделувањето на музичките видеонагради на MTV во Њујорк во 2001 година, Фетбој Слим освоил шест награди за „Weapon of Choice“, најмногу награди на церемонијата.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.mtv.com/ontv/vma/2001/|title=2001 MTV Video Music Awards|publisher=MTV|archive-url=https://archive.today/20120530092718/http://www.mtv.com/ontv/vma/2001/|archive-date=30 May 2012|accessdate=22 September 2014}}</ref><ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.rockonthenet.com/archive/2001/mtvvmas.htm|title=2001 MTV VMAs|publisher=Rockonthenet.com|accessdate=22 September 2014}}</ref> Во текот на 2000-тите, Фетбој Слим станал еден од најбараните диџеи во светот и настапил на многу музички фестивали, клупски и големи јавни настани, каков што бил легендарниот настап на плажата во [[Брајтон]] пред повеќе од 250 000 публика во 2002 година.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.sussexlive.co.uk/news/sussex-news/fatboy-slims-apocalyptic-brighton-beach-7367625|title=Fatboy Slim's 'apocalyptic' Brighton beach gig in 2002 - by those who were there|last=Gladwin|first=Anna|last2=Graves|first2=Kieran|date=2022-07-22|work=Sussex Live|language=en|accessdate=2024-10-12}}</ref> Покрај соло-кариерата, Фетбој Слим работел и на неколку странични проекти. Еден од најпознатите бил Brighton Port Authority (BPA), колектив кој комбинирал различни музички жанрови, како: [[Електроника (музика)|електроника]], [[фанк]] и [[Рок-музика|рок]]. Еден од најпознатите синглови од BPA бил „Toe Jam“, во соработка со Дејвид Берн од [[Talking Heads]] и Дизи Раскал. Во втората и третата декада од 21 век, Фетбој Слим продолжил со настапи и соработка со различни музичари. Иако не објавувал албуми со исто темпо како во 90-тите, тој останал активен на музичката сцена со редовни диџеј-настапи на фестивали како: Glastonbury,<ref>{{Cite web|url=https://www.youtube.com/watch?v=H0Cjbzo_Gk4|title=burn #residency - Masterclass: Fatboy Slim|date=22 August 2013|via=www.youtube.com}}</ref> Ultra Music Festival и Tomorrowland. [[Податотека:BigBeachBoutique.jpeg|десно|мини| 13 јули 2002 година, The Big Beach Boutique II, каде што повеќе од 250 000 луѓе гледале како Fatboy Slim настапува во живо]] [[Податотека:Concierto_de_la_Semana_de_las_Juventudes_(Sábado)_(26619607049).jpg|мини| Фетбој Слим во живо во [[Мексико (град)|Мексико]], 2017 година]] == Личен живот == Кук се оженил со ТВ-водителката Зои Бол во 1999 година. Во јануари 2003 година, двојката се разделила,<ref>{{Наведени вести|url=http://news.bbc.co.uk/1/hi/entertainment/2671021.stm|title=Zoe Ball and Fatboy Slim 'to split'|date=18 January 2003|work=BBC News|access-date=20 May 2010}}</ref> но три месеци подоцна се смириле.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.dailystar.co.uk/showbiz/inside-fatboy-slims-life-bankruptcy-30403890|title=Inside Fatboy Slim's life - bankruptcy, Zoe Ball split, bisexual son and rehab|last=Johnson|first=Alan|date=2023-07-16|work=Daily Star|language=en|accessdate=2024-06-08}}</ref><ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.goodto.com/wellbeing/relationships/zoe-ball-and-norman-cook-split-99153|title=Zoe Ball and Norman Cook split after 18 years|last=GoodtoKnow|date=2016-09-26|work=GoodTo|language=en|accessdate=2024-06-08}}</ref> Нивната ќерка Нели Меј Лоис премиерно настапила како диџеј под името Fat Girl Slim за време на [[Пандемија на КОВИД-19|пандемијата КОВИД-19]] за да собере пари за фондации за борба против рак.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.youtube.com/watch?v=h5kFZ2UZ4uI&t=138s|title=FATGIRL SLIM – World premiere DJ set by Nelly Cook (with a little help from dad Fatboy Slim.....)|date=11 April 2020|work=YouTube|publisher=Camp Bestival|archive-url=https://web.archive.org/web/20221017123448/https://www.youtube.com/watch?v=h5kFZ2UZ4uI&t=138s|archive-date=2022-10-17|accessdate=24 March 2021|url-status=bot: unknown}}</ref> Живееле во Хоув.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.idealhome.co.uk/news/millionaires-row-hove-2-225938|title=Fancy living next door to Fatboy Slim? You'll want to put an offer in right here, right now|date=May 2019}}</ref><ref>{{Наведени вести|url=https://www.theguardian.com/music/2004/sep/10/popandrock4|title=How the Fatboy grew up|last=Petridis|first=Alexis|date=4 September 2010|work=The Guardian|access-date=21 April 2010|location=London}}</ref><ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.theargus.co.uk/news/11353273.Zoe_Ball_launches_subscription_YouTube_channel/|title=Zoe Ball launches subscription YouTube channel|date=20 July 2014|publisher=The Argus|accessdate=20 July 2014}}</ref> На 24 септември 2016 година, Кук и Бол објавиле дека се разделуваат по 18 години.<ref>{{Наведени вести|url=https://www.bbc.co.uk/news/uk-37464920|title=TV's Zoe Ball and DJ Norman Cook announce separation|date=24 September 2016|work=[[BBC News]]}}</ref> Кук, откако се пресели во Брајтон кон крајот на 1980-тите, е навивач на [[ФК Брајтон енд Хоув Албион|Брајтон и Хоув Албион]].<ref>{{Наведени вести|url=http://www.mybrightonandhove.org.uk/page_id__9429_path__0p116p176p1399p.aspx|title=Work begins on new stadium|last=Jennifer Drury|work=My Brighton and Hove Albion FC|year=2008}}</ref> == Дискографија == '''Студиски албуми''' * ''Better Living Through Chemistry'' (1996) * ''You've Come a Long Way, Baby'' (1998) * ''Halfway Between the Gutter and the Stars'' (2000) * ''Palookaville'' (2004) == Наводи == {{Наводи}} == Надворешни врски == * {{Матична}} * {{Allmusic}} * Fatboy Slim discography at Discogs * {{Imdb име}} {{Нормативна контрола}} [[Категорија:Добитници на NME награда]] [[Категорија:Добитници на Ајвор Новело награда]] [[Категорија:Добитници на MTV Europe музички награди]] [[Категорија:Добитници на Греми]] [[Категорија:Добитници на Британски музички награди]] [[Категорија:Живи луѓе]] [[Категорија:Родени во 1963 година]] [[Категорија:Биг-бит музичари]] [[Категорија:Брејкбит-музичари]] [[Категорија:Англиски диџеи]] [[Категорија:Англиски хаус-музичари]] [[Категорија:Англиски електронски музичари]] m9ckiyuc3v2mm2e1ui4tvfs1sr90qoe 2 1358446 5381369 5381168 2025-06-18T14:16:58Z Gurther 105215 /* Алексо Мартулков */ 5381369 wikitext text/x-wiki {{Инфокутија Граѓански немири|title=Штрајк против Скопското педагошко училиште|partof=[[Алексо Мартулков|рани револуционерни дејности на Алексо Мартулков]]|image=Skopje Bulgarian Pedagogical School I Class in 1901.jpg|caption=Дел од учениците во [[1901|1901 г.]]|date=околу [[мај]], [[1899|1899 година]]|place=[[Скопско педагошко училиште|Скопското педагошко училиште]]|goals=Подобри правда за учениците|causes=Недостиг на храна во ученичкиот [[пансион]]|methods=штрајк со глад|result=Неуспешен|leadfigures1=[[Алексо Мартулков]] [[Иван Поп Јорданов]]|leadfigures2=[[Бугарска егзархија]]}}[[Податотека:Старата велешка гимназија.jpg|мини|344x344пкс|[[Гимназија „Кочо Рацин“ - Велес|Велешката прогимназија]], денес зградата на [[ОУ „Благој Кирков“ - Велес|ОУ „Благој Кирков“]].]]Во [[мај]] [[1899|1899 година]] [[Македонци|македонскиот]] револуционер и [[социјалист]] [[Александар Мартулков]] организирал '''штрајк против [[Скопско педагошко училиште|Скопското педагошко училиште]]'''. Во неговите спомени насловени „''[[Моето учество во револуционерните борби на Македонија]]''“ Мартулков не наведил определен датум во кој што се одвивал штрајкот. Според него штрајкот траел само 24 часа и брзо бил задушен од училишниот одбор и директорот. Како резултат на неговиот штрајк Мартулков бил забранет влез во сите училишта под склоп на [[Бугарска егзархија|Бугарската егзархија]]. Идеи за штрајк никнале поради [[Анархизам|анархистичкото]] влијание врз Мартулков во тоа време. Примил книжевна литература и весници од значајни македонски анархисти како [[Петар Манџуков]] и [[Михаил Герџиков]]. Мартулков не бил задоволен со условите понудени од [[Пансион|пансинот]], особено нивниот недостиг на храна. Со подршка од [[Иван Поп Јорданов]] и [[Јордан Шурков]] тој организирал штрајк. Откако штрајкот бил задушен и Мартулков бил забранет влез тој се вратил во неговиот мајчин град [[Велес]]. Неколку месеци после штрајкот, во [[есента]] 1899 година Мартулков ја започнал неговата [[Агитатотрска одисеја на Алексо Мартулков|агитатотрска одисеја]] низ делови од југоисточна [[Македонија]]. == Вовед == === Скопското педагошко училиште === {{Поврзано|Скопско педагошко училиште}}Скопското педагошко училиште како образовна институција била формирана околу [[1880|1880-тите]]. Отпрвин се третирало како неисполнето четирикласно гимназиско училиште. Истовремено [[Солунска машка гимназија „Св. Кирил и Методиј“|солунската машка гимназија „Св. Кирил и Методиј“]] доживеала нова епоха кога отвориле педагошки курс во [[1889|1889 година]]. Поради големото образовно значење на солунската гимназија нивниот број на ученици се надуел во несоодветно ниво. Заради тоа, и поради засилената [[Српска пропаганда во Македонија|српска пропаганда во Скопје]], во [[1895|1895 година]] бугарската скопска гимназија се претворила во Скопското педагошко училиште. Ученици кои се запишале за педагошкиот курс во солунската гимназија биле префрлени во скопската.<ref name=":0">{{Наведена книга|url=https://repository.ukim.mk/bitstream/20.500.12188/24684/1/Minov2017gimnaziite.pdf|title=Гимназиите во Османлиска Македонија|last=Минов|first=Никола|publisher=[[УКИМ]]|year=2017|location=[[Скопје]]|pages=340}}</ref> [[Бугарската егзархија]], како обид да ја засили [[Бугарска пропаганда во Македонија|бугарската пропаганда во регионот]], училиштето било преименувано во „''Скопското бугарско машко тригласно и педагошко училиште''“. Според [[Христо Настев]], матурант од училиштето, голем дел од учениците во генерацијата 1895/[[1896|1896 г]]. се преселиле надвор од државата додека поголемиот дел на учениците во генерацијата [[1898]]/[[1899|1899 г.]] станале професори и просветни дејци низ цела [[Македонија]]. Прв директор на училиштето бил [[Македонци|македонскиот]] револуционер [[Христо Матов]]. Скопското педагошко училиште било меѓу најпосетаните училишта во [[Вардарска Македонија]].<ref name=":0" /> [[Податотека:Алексо Мартулков.jpg|мини|[[Алексо Мартулков]]]] === Алексо Мартулков === {{Поврзано|Алексо Мартулков}} Во [[1894|1894 година]] [[Алексо Мартулков]] се посочил кон [[Социјализам|социјалистичкото движење]] со материјална подршка од [[Васил Главинов]]. Меѓу [[1896]] и [[1900|1900 година]] Мартулков извршил различни значителни дејности во неговиот живот. Во 1896 година учествувал во организирањето на [[Празнување на ден на трудот во 1896 година (Софија)|првото празнување на ден на трудот во Бугарија]]. Во празнувањето Мартулков бил дел од маршот на [[Македонска социјалистичка група|Македонската социјалистичка група]].<ref>{{Cite book|url=https://www.zirm.mk/wp-content/uploads/2022/01/IST-1973.1.08-Andnov-Poljanski-H.-Okolu-ucestvoto-na-makedonskite-socijalisti-na-Prvomajskite-demonstracii-vo-Sofija-vo-1896-g..pdf|title=Околу учеството на Македонските социјалисти на Првомајските демонстрации во Софија во 1896 година|last=Андонов Полјански|first=Христо|publisher=Здружение на историчари на Република Македонија|year=1973|location=[[Скопје]]|author-link=Христо Андонов Полјански}}</ref> После прославата Мартулков се вратил во неговиот мајчин град [[Велес]]. Таму повторно се запишал во [[Гимназија „Кочо Рацин“ - Велес|велешката прогимназија]], според Мартулков во неговите спомени насловени „''[[Моето учество во револуционерните борби на Македонија]]''“ тој завршил прогимназиско образование во [[1898|1898 година]] и се запишал во [[Скопско педагошко училиште|Скопското педагошко училиште]].<ref>{{Наведена книга|url=https://www.google.mk/books/edition/%D0%98%D0%B7%D0%B2%D0%BE%D1%80%D0%B8_%D0%B7%D0%B0_%D0%BE%D1%81%D0%BB%D0%BE%D0%B1%D0%BE%D0%B4%D0%B8%D1%82%D0%B5%D0%BB/ay4gAAAAMAAJ?hl=mk&gbpv=1&dq=%E2%80%9E%D0%9C%D0%B0%D1%80%D1%82%D1%83%D0%BB%D0%BA%D0%BE%D0%B2%E2%80%9E+%E2%80%9E%D0%BF%D1%80%D0%BE%D0%B3%D0%B8%D0%BC%D0%BD%D0%B0%D0%B7%D0%B8%D1%98%D0%B0%E2%80%9E&pg=PA474&printsec=frontcover|title=Извори за ослободителната војна и револуција во Македонија 1941-1945: Документи на Комунистичката партија на Југославија и Комунистичката партија на Македонија 1941-1945|last=Апостолски|first=Михајло|publisher=[[Институт за национална историја]]|year=1970|pages=474|author-link=Михајло Апостолски}}</ref><ref>{{Мартулков|Поглавје=1|Цитат=''Во 1898 година ја завршив прогимназијата во Велес, со прекинување. По тоа се запишав во Педагошкото училиште во Скопје. ''}}</ref> == Штрајк == [[Градот Скопје]] понудило нови можности за агитаторска дејност. Во педагошкото училиште разни велешки социјалисти исто така го ширеле социјализмот, меѓу нив биле Иван Елезов, Андон Димов — кој подоцна станал водач на [[Велешки револуционерен реон|Велешкиот револуционерен реон]] на [[Македонската револуционерна организација]] после [[Илинденското востание]] и Методи Поп Гошев. Исто така во педагошкиот пансион имало скопски социјалисти кои претходно се запознале со Мартулков, меѓу нив биле Богдан Баров, Тодор Доротеев и Крум Чакаров. После некое време македонските [[анархисти]] [[Петар Манџуков]], Ордан Калчев и Ордан Шурков го посетиле пансионот со агитаторска цел. Манџуков му дадол Мартулков руски весници со статии напишани од [[Александар Херцен]].<ref>{{Мартулков|Поглавје=5|Цитат=''Курсот на Скопското педагошко училиште беше тригодишен. Во Скопје, покрај моите школски занимања, вршев и агитациона дејност меѓу учениците, особено во пансионот каде што бев и јас. Имаше голема возможност за агитација. Имаше веќе другари, подготвени за работа уште во Велес, како: Иван Елезов, Андон Димов, Методи Поп Гошев и др., а исто така имаше во пансионот наши другари од Скопје: Богдан Баров, Тодор Доротеев, Крум Чакаров и др. По едно време дојдоа во Скопје и неколцина анархисти: Петар Манџуков и Ордан Калчев. Набргу дојде и Ордан Шурков, исто така анархист. Од него како сограѓанин и пријател бев запознат со намерите на анархистите што беа дошле во Македонија. Тој ми даде неколку примероци од "Отмъщение", со клише — мотив од Александар Херцен, "Одно отъ двухъ“ или „Казнить итти вперёд“ или „Помиловать и застареть на полдороге“ — според него, клучот на револуцијата.''}}</ref> == Последици == == Наводи == c1mz27yg142r2b74mz3iz2e5l07x6lq 5381372 5381369 2025-06-18T14:28:31Z Gurther 105215 /* Штрајк */ 5381372 wikitext text/x-wiki {{Инфокутија Граѓански немири|title=Штрајк против Скопското педагошко училиште|partof=[[Алексо Мартулков|рани револуционерни дејности на Алексо Мартулков]]|image=Skopje Bulgarian Pedagogical School I Class in 1901.jpg|caption=Дел од учениците во [[1901|1901 г.]]|date=околу [[мај]], [[1899|1899 година]]|place=[[Скопско педагошко училиште|Скопското педагошко училиште]]|goals=Подобри правда за учениците|causes=Недостиг на храна во ученичкиот [[пансион]]|methods=штрајк со глад|result=Неуспешен|leadfigures1=[[Алексо Мартулков]] [[Иван Поп Јорданов]]|leadfigures2=[[Бугарска егзархија]]}}[[Податотека:Старата велешка гимназија.jpg|мини|344x344пкс|[[Гимназија „Кочо Рацин“ - Велес|Велешката прогимназија]], денес зградата на [[ОУ „Благој Кирков“ - Велес|ОУ „Благој Кирков“]].]]Во [[мај]] [[1899|1899 година]] [[Македонци|македонскиот]] револуционер и [[социјалист]] [[Александар Мартулков]] организирал '''штрајк против [[Скопско педагошко училиште|Скопското педагошко училиште]]'''. Во неговите спомени насловени „''[[Моето учество во револуционерните борби на Македонија]]''“ Мартулков не наведил определен датум во кој што се одвивал штрајкот. Според него штрајкот траел само 24 часа и брзо бил задушен од училишниот одбор и директорот. Како резултат на неговиот штрајк Мартулков бил забранет влез во сите училишта под склоп на [[Бугарска егзархија|Бугарската егзархија]]. Идеи за штрајк никнале поради [[Анархизам|анархистичкото]] влијание врз Мартулков во тоа време. Примил книжевна литература и весници од значајни македонски анархисти како [[Петар Манџуков]] и [[Михаил Герџиков]]. Мартулков не бил задоволен со условите понудени од [[Пансион|пансинот]], особено нивниот недостиг на храна. Со подршка од [[Иван Поп Јорданов]] и [[Јордан Шурков]] тој организирал штрајк. Откако штрајкот бил задушен и Мартулков бил забранет влез тој се вратил во неговиот мајчин град [[Велес]]. Неколку месеци после штрајкот, во [[есента]] 1899 година Мартулков ја започнал неговата [[Агитатотрска одисеја на Алексо Мартулков|агитатотрска одисеја]] низ делови од југоисточна [[Македонија]]. == Вовед == === Скопското педагошко училиште === {{Поврзано|Скопско педагошко училиште}}Скопското педагошко училиште како образовна институција била формирана околу [[1880|1880-тите]]. Отпрвин се третирало како неисполнето четирикласно гимназиско училиште. Истовремено [[Солунска машка гимназија „Св. Кирил и Методиј“|солунската машка гимназија „Св. Кирил и Методиј“]] доживеала нова епоха кога отвориле педагошки курс во [[1889|1889 година]]. Поради големото образовно значење на солунската гимназија нивниот број на ученици се надуел во несоодветно ниво. Заради тоа, и поради засилената [[Српска пропаганда во Македонија|српска пропаганда во Скопје]], во [[1895|1895 година]] бугарската скопска гимназија се претворила во Скопското педагошко училиште. Ученици кои се запишале за педагошкиот курс во солунската гимназија биле префрлени во скопската.<ref name=":0">{{Наведена книга|url=https://repository.ukim.mk/bitstream/20.500.12188/24684/1/Minov2017gimnaziite.pdf|title=Гимназиите во Османлиска Македонија|last=Минов|first=Никола|publisher=[[УКИМ]]|year=2017|location=[[Скопје]]|pages=340}}</ref> [[Бугарската егзархија]], како обид да ја засили [[Бугарска пропаганда во Македонија|бугарската пропаганда во регионот]], училиштето било преименувано во „''Скопското бугарско машко тригласно и педагошко училиште''“. Според [[Христо Настев]], матурант од училиштето, голем дел од учениците во генерацијата 1895/[[1896|1896 г]]. се преселиле надвор од државата додека поголемиот дел на учениците во генерацијата [[1898]]/[[1899|1899 г.]] станале професори и просветни дејци низ цела [[Македонија]]. Прв директор на училиштето бил [[Македонци|македонскиот]] револуционер [[Христо Матов]]. Скопското педагошко училиште било меѓу најпосетаните училишта во [[Вардарска Македонија]].<ref name=":0" /> [[Податотека:Алексо Мартулков.jpg|мини|[[Алексо Мартулков]]]] === Алексо Мартулков === {{Поврзано|Алексо Мартулков}} Во [[1894|1894 година]] [[Алексо Мартулков]] се посочил кон [[Социјализам|социјалистичкото движење]] со материјална подршка од [[Васил Главинов]]. Меѓу [[1896]] и [[1900|1900 година]] Мартулков извршил различни значителни дејности во неговиот живот. Во 1896 година учествувал во организирањето на [[Празнување на ден на трудот во 1896 година (Софија)|првото празнување на ден на трудот во Бугарија]]. Во празнувањето Мартулков бил дел од маршот на [[Македонска социјалистичка група|Македонската социјалистичка група]].<ref>{{Cite book|url=https://www.zirm.mk/wp-content/uploads/2022/01/IST-1973.1.08-Andnov-Poljanski-H.-Okolu-ucestvoto-na-makedonskite-socijalisti-na-Prvomajskite-demonstracii-vo-Sofija-vo-1896-g..pdf|title=Околу учеството на Македонските социјалисти на Првомајските демонстрации во Софија во 1896 година|last=Андонов Полјански|first=Христо|publisher=Здружение на историчари на Република Македонија|year=1973|location=[[Скопје]]|author-link=Христо Андонов Полјански}}</ref> После прославата Мартулков се вратил во неговиот мајчин град [[Велес]]. Таму повторно се запишал во [[Гимназија „Кочо Рацин“ - Велес|велешката прогимназија]], според Мартулков во неговите спомени насловени „''[[Моето учество во револуционерните борби на Македонија]]''“ тој завршил прогимназиско образование во [[1898|1898 година]] и се запишал во [[Скопско педагошко училиште|Скопското педагошко училиште]].<ref>{{Наведена книга|url=https://www.google.mk/books/edition/%D0%98%D0%B7%D0%B2%D0%BE%D1%80%D0%B8_%D0%B7%D0%B0_%D0%BE%D1%81%D0%BB%D0%BE%D0%B1%D0%BE%D0%B4%D0%B8%D1%82%D0%B5%D0%BB/ay4gAAAAMAAJ?hl=mk&gbpv=1&dq=%E2%80%9E%D0%9C%D0%B0%D1%80%D1%82%D1%83%D0%BB%D0%BA%D0%BE%D0%B2%E2%80%9E+%E2%80%9E%D0%BF%D1%80%D0%BE%D0%B3%D0%B8%D0%BC%D0%BD%D0%B0%D0%B7%D0%B8%D1%98%D0%B0%E2%80%9E&pg=PA474&printsec=frontcover|title=Извори за ослободителната војна и револуција во Македонија 1941-1945: Документи на Комунистичката партија на Југославија и Комунистичката партија на Македонија 1941-1945|last=Апостолски|first=Михајло|publisher=[[Институт за национална историја]]|year=1970|pages=474|author-link=Михајло Апостолски}}</ref><ref>{{Мартулков|Поглавје=1|Цитат=''Во 1898 година ја завршив прогимназијата во Велес, со прекинување. По тоа се запишав во Педагошкото училиште во Скопје. ''}}</ref> == Штрајк == [[Градот Скопје]] понудило нови можности за агитаторска дејност. Во педагошкото училиште разни велешки социјалисти исто така го ширеле социјализмот, меѓу нив биле Иван Елезов, Андон Димов — кој подоцна станал водач на [[Велешки револуционерен реон|Велешкиот револуционерен реон]] на [[Македонската револуционерна организација]] после [[Илинденското востание]] и Методи Поп Гошев. Исто така во педагошкиот пансион имало скопски социјалисти кои претходно се запознале со Мартулков, меѓу нив биле Богдан Баров, Тодор Доротеев и Крум Чакаров. После некое време македонските [[анархисти]] [[Петар Манџуков]], Ордан Калчев и Ордан Шурков го посетиле пансионот со агитаторска цел. Манџуков му дадол Мартулков руски весници со статии напишани од [[Александар Херцен]].<ref>{{Мартулков|Поглавје=5|Цитат=''Курсот на Скопското педагошко училиште беше тригодишен. Во Скопје, покрај моите школски занимања, вршев и агитациона дејност меѓу учениците, особено во пансионот каде што бев и јас. Имаше голема возможност за агитација. Имаше веќе другари, подготвени за работа уште во Велес, како: Иван Елезов, Андон Димов, Методи Поп Гошев и др., а исто така имаше во пансионот наши другари од Скопје: Богдан Баров, Тодор Доротеев, Крум Чакаров и др. По едно време дојдоа во Скопје и неколцина анархисти: Петар Манџуков и Ордан Калчев. Набргу дојде и Ордан Шурков, исто така анархист. Од него како сограѓанин и пријател бев запознат со намерите на анархистите што беа дошле во Македонија. Тој ми даде неколку примероци од "Отмъщение", со клише — мотив од Александар Херцен, "Одно отъ двухъ“ или „Казнить итти вперёд“ или „Помиловать и застареть на полдороге“ — според него, клучот на револуцијата.''}}</ref> Мартулков открил преку неговиот другар [[Јордан Шурков]] дека во [[Солунска машка гимназија „Св. Кирил и Методиј“|Солунската машка гимназија „Св. Кирил и Методиј“]] некои од [[Бугари|бугарските]] ученици организирале агитаторски дејности со намера да соберат материјални сретства. Шурков му препорачал на Мартулков да организира сличен настан во Скопското педагошко училиште. Истовремено анархистичката група во училиштето целосно пропаднала и останале само Петар Манџуков и Кочо Молеров — анархист од [[Банско (град)|Банско]]. Мартулков, незадоволен со условите понудени од пансионот, во [[мај]] [[1899|1899 година]] најавил штрајк. Имал голема подршка од учениците во пансионот, заедничко најавиле штрајк преку гладување. За време на штрајкот се запознал со [[Иван Поп Јорданов]] — значен анархист во училиштето и иден претседател на [[Велешко благотворително братство „Рајко Жинзифов“|Велешкото благотворително братство „Рајко Жинзифов“]].<ref>{{Мартулков|Поглавје=5}}</ref> == Последици == == Наводи == s36r9ewv413xrmiw0ws2lqhb73h30hh 5381373 5381372 2025-06-18T14:28:55Z Gurther 105215 /* Алексо Мартулков */ 5381373 wikitext text/x-wiki {{Инфокутија Граѓански немири|title=Штрајк против Скопското педагошко училиште|partof=[[Алексо Мартулков|рани револуционерни дејности на Алексо Мартулков]]|image=Skopje Bulgarian Pedagogical School I Class in 1901.jpg|caption=Дел од учениците во [[1901|1901 г.]]|date=околу [[мај]], [[1899|1899 година]]|place=[[Скопско педагошко училиште|Скопското педагошко училиште]]|goals=Подобри правда за учениците|causes=Недостиг на храна во ученичкиот [[пансион]]|methods=штрајк со глад|result=Неуспешен|leadfigures1=[[Алексо Мартулков]] [[Иван Поп Јорданов]]|leadfigures2=[[Бугарска егзархија]]}}[[Податотека:Старата велешка гимназија.jpg|мини|344x344пкс|[[Гимназија „Кочо Рацин“ - Велес|Велешката прогимназија]], денес зградата на [[ОУ „Благој Кирков“ - Велес|ОУ „Благој Кирков“]].]]Во [[мај]] [[1899|1899 година]] [[Македонци|македонскиот]] револуционер и [[социјалист]] [[Александар Мартулков]] организирал '''штрајк против [[Скопско педагошко училиште|Скопското педагошко училиште]]'''. Во неговите спомени насловени „''[[Моето учество во револуционерните борби на Македонија]]''“ Мартулков не наведил определен датум во кој што се одвивал штрајкот. Според него штрајкот траел само 24 часа и брзо бил задушен од училишниот одбор и директорот. Како резултат на неговиот штрајк Мартулков бил забранет влез во сите училишта под склоп на [[Бугарска егзархија|Бугарската егзархија]]. Идеи за штрајк никнале поради [[Анархизам|анархистичкото]] влијание врз Мартулков во тоа време. Примил книжевна литература и весници од значајни македонски анархисти како [[Петар Манџуков]] и [[Михаил Герџиков]]. Мартулков не бил задоволен со условите понудени од [[Пансион|пансинот]], особено нивниот недостиг на храна. Со подршка од [[Иван Поп Јорданов]] и [[Јордан Шурков]] тој организирал штрајк. Откако штрајкот бил задушен и Мартулков бил забранет влез тој се вратил во неговиот мајчин град [[Велес]]. Неколку месеци после штрајкот, во [[есента]] 1899 година Мартулков ја започнал неговата [[Агитатотрска одисеја на Алексо Мартулков|агитатотрска одисеја]] низ делови од југоисточна [[Македонија]]. == Вовед == === Скопското педагошко училиште === {{Поврзано|Скопско педагошко училиште}}Скопското педагошко училиште како образовна институција била формирана околу [[1880|1880-тите]]. Отпрвин се третирало како неисполнето четирикласно гимназиско училиште. Истовремено [[Солунска машка гимназија „Св. Кирил и Методиј“|солунската машка гимназија „Св. Кирил и Методиј“]] доживеала нова епоха кога отвориле педагошки курс во [[1889|1889 година]]. Поради големото образовно значење на солунската гимназија нивниот број на ученици се надуел во несоодветно ниво. Заради тоа, и поради засилената [[Српска пропаганда во Македонија|српска пропаганда во Скопје]], во [[1895|1895 година]] бугарската скопска гимназија се претворила во Скопското педагошко училиште. Ученици кои се запишале за педагошкиот курс во солунската гимназија биле префрлени во скопската.<ref name=":0">{{Наведена книга|url=https://repository.ukim.mk/bitstream/20.500.12188/24684/1/Minov2017gimnaziite.pdf|title=Гимназиите во Османлиска Македонија|last=Минов|first=Никола|publisher=[[УКИМ]]|year=2017|location=[[Скопје]]|pages=340}}</ref> [[Бугарската егзархија]], како обид да ја засили [[Бугарска пропаганда во Македонија|бугарската пропаганда во регионот]], училиштето било преименувано во „''Скопското бугарско машко тригласно и педагошко училиште''“. Според [[Христо Настев]], матурант од училиштето, голем дел од учениците во генерацијата 1895/[[1896|1896 г]]. се преселиле надвор од државата додека поголемиот дел на учениците во генерацијата [[1898]]/[[1899|1899 г.]] станале професори и просветни дејци низ цела [[Македонија]]. Прв директор на училиштето бил [[Македонци|македонскиот]] револуционер [[Христо Матов]]. Скопското педагошко училиште било меѓу најпосетаните училишта во [[Вардарска Македонија]].<ref name=":0" /> === Алексо Мартулков === {{Поврзано|Алексо Мартулков}} Во [[1894|1894 година]] [[Алексо Мартулков]] се посочил кон [[Социјализам|социјалистичкото движење]] со материјална подршка од [[Васил Главинов]]. Меѓу [[1896]] и [[1900|1900 година]] Мартулков извршил различни значителни дејности во неговиот живот. Во 1896 година учествувал во организирањето на [[Празнување на ден на трудот во 1896 година (Софија)|првото празнување на ден на трудот во Бугарија]]. Во празнувањето Мартулков бил дел од маршот на [[Македонска социјалистичка група|Македонската социјалистичка група]].<ref>{{Cite book|url=https://www.zirm.mk/wp-content/uploads/2022/01/IST-1973.1.08-Andnov-Poljanski-H.-Okolu-ucestvoto-na-makedonskite-socijalisti-na-Prvomajskite-demonstracii-vo-Sofija-vo-1896-g..pdf|title=Околу учеството на Македонските социјалисти на Првомајските демонстрации во Софија во 1896 година|last=Андонов Полјански|first=Христо|publisher=Здружение на историчари на Република Македонија|year=1973|location=[[Скопје]]|author-link=Христо Андонов Полјански}}</ref> После прославата Мартулков се вратил во неговиот мајчин град [[Велес]]. Таму повторно се запишал во [[Гимназија „Кочо Рацин“ - Велес|велешката прогимназија]], според Мартулков во неговите спомени насловени „''[[Моето учество во револуционерните борби на Македонија]]''“ тој завршил прогимназиско образование во [[1898|1898 година]] и се запишал во [[Скопско педагошко училиште|Скопското педагошко училиште]].<ref>{{Наведена книга|url=https://www.google.mk/books/edition/%D0%98%D0%B7%D0%B2%D0%BE%D1%80%D0%B8_%D0%B7%D0%B0_%D0%BE%D1%81%D0%BB%D0%BE%D0%B1%D0%BE%D0%B4%D0%B8%D1%82%D0%B5%D0%BB/ay4gAAAAMAAJ?hl=mk&gbpv=1&dq=%E2%80%9E%D0%9C%D0%B0%D1%80%D1%82%D1%83%D0%BB%D0%BA%D0%BE%D0%B2%E2%80%9E+%E2%80%9E%D0%BF%D1%80%D0%BE%D0%B3%D0%B8%D0%BC%D0%BD%D0%B0%D0%B7%D0%B8%D1%98%D0%B0%E2%80%9E&pg=PA474&printsec=frontcover|title=Извори за ослободителната војна и револуција во Македонија 1941-1945: Документи на Комунистичката партија на Југославија и Комунистичката партија на Македонија 1941-1945|last=Апостолски|first=Михајло|publisher=[[Институт за национална историја]]|year=1970|pages=474|author-link=Михајло Апостолски}}</ref><ref>{{Мартулков|Поглавје=1|Цитат=''Во 1898 година ја завршив прогимназијата во Велес, со прекинување. По тоа се запишав во Педагошкото училиште во Скопје. ''}}</ref> == Штрајк == [[Податотека:Алексо Мартулков.jpg|мини|[[Алексо Мартулков]]]] [[Градот Скопје]] понудило нови можности за агитаторска дејност. Во педагошкото училиште разни велешки социјалисти исто така го ширеле социјализмот, меѓу нив биле Иван Елезов, Андон Димов — кој подоцна станал водач на [[Велешки револуционерен реон|Велешкиот револуционерен реон]] на [[Македонската револуционерна организација]] после [[Илинденското востание]] и Методи Поп Гошев. Исто така во педагошкиот пансион имало скопски социјалисти кои претходно се запознале со Мартулков, меѓу нив биле Богдан Баров, Тодор Доротеев и Крум Чакаров. После некое време македонските [[анархисти]] [[Петар Манџуков]], Ордан Калчев и Ордан Шурков го посетиле пансионот со агитаторска цел. Манџуков му дадол Мартулков руски весници со статии напишани од [[Александар Херцен]].<ref>{{Мартулков|Поглавје=5|Цитат=''Курсот на Скопското педагошко училиште беше тригодишен. Во Скопје, покрај моите школски занимања, вршев и агитациона дејност меѓу учениците, особено во пансионот каде што бев и јас. Имаше голема возможност за агитација. Имаше веќе другари, подготвени за работа уште во Велес, како: Иван Елезов, Андон Димов, Методи Поп Гошев и др., а исто така имаше во пансионот наши другари од Скопје: Богдан Баров, Тодор Доротеев, Крум Чакаров и др. По едно време дојдоа во Скопје и неколцина анархисти: Петар Манџуков и Ордан Калчев. Набргу дојде и Ордан Шурков, исто така анархист. Од него како сограѓанин и пријател бев запознат со намерите на анархистите што беа дошле во Македонија. Тој ми даде неколку примероци од "Отмъщение", со клише — мотив од Александар Херцен, "Одно отъ двухъ“ или „Казнить итти вперёд“ или „Помиловать и застареть на полдороге“ — според него, клучот на револуцијата.''}}</ref> Мартулков открил преку неговиот другар [[Јордан Шурков]] дека во [[Солунска машка гимназија „Св. Кирил и Методиј“|Солунската машка гимназија „Св. Кирил и Методиј“]] некои од [[Бугари|бугарските]] ученици организирале агитаторски дејности со намера да соберат материјални сретства. Шурков му препорачал на Мартулков да организира сличен настан во Скопското педагошко училиште. Истовремено анархистичката група во училиштето целосно пропаднала и останале само Петар Манџуков и Кочо Молеров — анархист од [[Банско (град)|Банско]]. Мартулков, незадоволен со условите понудени од пансионот, во [[мај]] [[1899|1899 година]] најавил штрајк. Имал голема подршка од учениците во пансионот, заедничко најавиле штрајк преку гладување. За време на штрајкот се запознал со [[Иван Поп Јорданов]] — значен анархист во училиштето и иден претседател на [[Велешко благотворително братство „Рајко Жинзифов“|Велешкото благотворително братство „Рајко Жинзифов“]].<ref>{{Мартулков|Поглавје=5}}</ref> == Последици == == Наводи == scck8urkka8j2e2uwtvrs62kxyhjxkf 5381374 5381373 2025-06-18T14:29:11Z Gurther 105215 /* Скопското педагошко училиште */ 5381374 wikitext text/x-wiki {{Инфокутија Граѓански немири|title=Штрајк против Скопското педагошко училиште|partof=[[Алексо Мартулков|рани револуционерни дејности на Алексо Мартулков]]|image=Skopje Bulgarian Pedagogical School I Class in 1901.jpg|caption=Дел од учениците во [[1901|1901 г.]]|date=околу [[мај]], [[1899|1899 година]]|place=[[Скопско педагошко училиште|Скопското педагошко училиште]]|goals=Подобри правда за учениците|causes=Недостиг на храна во ученичкиот [[пансион]]|methods=штрајк со глад|result=Неуспешен|leadfigures1=[[Алексо Мартулков]] [[Иван Поп Јорданов]]|leadfigures2=[[Бугарска егзархија]]}}Во [[мај]] [[1899|1899 година]] [[Македонци|македонскиот]] револуционер и [[социјалист]] [[Александар Мартулков]] организирал '''штрајк против [[Скопско педагошко училиште|Скопското педагошко училиште]]'''. Во неговите спомени насловени „''[[Моето учество во револуционерните борби на Македонија]]''“ Мартулков не наведил определен датум во кој што се одвивал штрајкот. Според него штрајкот траел само 24 часа и брзо бил задушен од училишниот одбор и директорот. Како резултат на неговиот штрајк Мартулков бил забранет влез во сите училишта под склоп на [[Бугарска егзархија|Бугарската егзархија]]. Идеи за штрајк никнале поради [[Анархизам|анархистичкото]] влијание врз Мартулков во тоа време. Примил книжевна литература и весници од значајни македонски анархисти како [[Петар Манџуков]] и [[Михаил Герџиков]]. Мартулков не бил задоволен со условите понудени од [[Пансион|пансинот]], особено нивниот недостиг на храна. Со подршка од [[Иван Поп Јорданов]] и [[Јордан Шурков]] тој организирал штрајк. Откако штрајкот бил задушен и Мартулков бил забранет влез тој се вратил во неговиот мајчин град [[Велес]]. Неколку месеци после штрајкот, во [[есента]] 1899 година Мартулков ја започнал неговата [[Агитатотрска одисеја на Алексо Мартулков|агитатотрска одисеја]] низ делови од југоисточна [[Македонија]]. == Вовед == === Скопското педагошко училиште === {{Поврзано|Скопско педагошко училиште}}Скопското педагошко училиште како образовна институција била формирана околу [[1880|1880-тите]]. Отпрвин се третирало како неисполнето четирикласно гимназиско училиште. Истовремено [[Солунска машка гимназија „Св. Кирил и Методиј“|солунската машка гимназија „Св. Кирил и Методиј“]] доживеала нова епоха кога отвориле педагошки курс во [[1889|1889 година]]. Поради големото образовно значење на солунската гимназија нивниот број на ученици се надуел во несоодветно ниво. Заради тоа, и поради засилената [[Српска пропаганда во Македонија|српска пропаганда во Скопје]], во [[1895|1895 година]] бугарската скопска гимназија се претворила во Скопското педагошко училиште. Ученици кои се запишале за педагошкиот курс во солунската гимназија биле префрлени во скопската.<ref name=":0">{{Наведена книга|url=https://repository.ukim.mk/bitstream/20.500.12188/24684/1/Minov2017gimnaziite.pdf|title=Гимназиите во Османлиска Македонија|last=Минов|first=Никола|publisher=[[УКИМ]]|year=2017|location=[[Скопје]]|pages=340}}</ref>[[Податотека:Старата велешка гимназија.jpg|мини|344x344пкс|[[Гимназија „Кочо Рацин“ - Велес|Велешката прогимназија]], денес зградата на [[ОУ „Благој Кирков“ - Велес|ОУ „Благој Кирков“]].]][[Бугарската егзархија]], како обид да ја засили [[Бугарска пропаганда во Македонија|бугарската пропаганда во регионот]], училиштето било преименувано во „''Скопското бугарско машко тригласно и педагошко училиште''“. Според [[Христо Настев]], матурант од училиштето, голем дел од учениците во генерацијата 1895/[[1896|1896 г]]. се преселиле надвор од државата додека поголемиот дел на учениците во генерацијата [[1898]]/[[1899|1899 г.]] станале професори и просветни дејци низ цела [[Македонија]]. Прв директор на училиштето бил [[Македонци|македонскиот]] револуционер [[Христо Матов]]. Скопското педагошко училиште било меѓу најпосетаните училишта во [[Вардарска Македонија]].<ref name=":0" /> === Алексо Мартулков === {{Поврзано|Алексо Мартулков}} Во [[1894|1894 година]] [[Алексо Мартулков]] се посочил кон [[Социјализам|социјалистичкото движење]] со материјална подршка од [[Васил Главинов]]. Меѓу [[1896]] и [[1900|1900 година]] Мартулков извршил различни значителни дејности во неговиот живот. Во 1896 година учествувал во организирањето на [[Празнување на ден на трудот во 1896 година (Софија)|првото празнување на ден на трудот во Бугарија]]. Во празнувањето Мартулков бил дел од маршот на [[Македонска социјалистичка група|Македонската социјалистичка група]].<ref>{{Cite book|url=https://www.zirm.mk/wp-content/uploads/2022/01/IST-1973.1.08-Andnov-Poljanski-H.-Okolu-ucestvoto-na-makedonskite-socijalisti-na-Prvomajskite-demonstracii-vo-Sofija-vo-1896-g..pdf|title=Околу учеството на Македонските социјалисти на Првомајските демонстрации во Софија во 1896 година|last=Андонов Полјански|first=Христо|publisher=Здружение на историчари на Република Македонија|year=1973|location=[[Скопје]]|author-link=Христо Андонов Полјански}}</ref> После прославата Мартулков се вратил во неговиот мајчин град [[Велес]]. Таму повторно се запишал во [[Гимназија „Кочо Рацин“ - Велес|велешката прогимназија]], според Мартулков во неговите спомени насловени „''[[Моето учество во револуционерните борби на Македонија]]''“ тој завршил прогимназиско образование во [[1898|1898 година]] и се запишал во [[Скопско педагошко училиште|Скопското педагошко училиште]].<ref>{{Наведена книга|url=https://www.google.mk/books/edition/%D0%98%D0%B7%D0%B2%D0%BE%D1%80%D0%B8_%D0%B7%D0%B0_%D0%BE%D1%81%D0%BB%D0%BE%D0%B1%D0%BE%D0%B4%D0%B8%D1%82%D0%B5%D0%BB/ay4gAAAAMAAJ?hl=mk&gbpv=1&dq=%E2%80%9E%D0%9C%D0%B0%D1%80%D1%82%D1%83%D0%BB%D0%BA%D0%BE%D0%B2%E2%80%9E+%E2%80%9E%D0%BF%D1%80%D0%BE%D0%B3%D0%B8%D0%BC%D0%BD%D0%B0%D0%B7%D0%B8%D1%98%D0%B0%E2%80%9E&pg=PA474&printsec=frontcover|title=Извори за ослободителната војна и револуција во Македонија 1941-1945: Документи на Комунистичката партија на Југославија и Комунистичката партија на Македонија 1941-1945|last=Апостолски|first=Михајло|publisher=[[Институт за национална историја]]|year=1970|pages=474|author-link=Михајло Апостолски}}</ref><ref>{{Мартулков|Поглавје=1|Цитат=''Во 1898 година ја завршив прогимназијата во Велес, со прекинување. По тоа се запишав во Педагошкото училиште во Скопје. ''}}</ref> == Штрајк == [[Податотека:Алексо Мартулков.jpg|мини|[[Алексо Мартулков]]]] [[Градот Скопје]] понудило нови можности за агитаторска дејност. Во педагошкото училиште разни велешки социјалисти исто така го ширеле социјализмот, меѓу нив биле Иван Елезов, Андон Димов — кој подоцна станал водач на [[Велешки револуционерен реон|Велешкиот револуционерен реон]] на [[Македонската револуционерна организација]] после [[Илинденското востание]] и Методи Поп Гошев. Исто така во педагошкиот пансион имало скопски социјалисти кои претходно се запознале со Мартулков, меѓу нив биле Богдан Баров, Тодор Доротеев и Крум Чакаров. После некое време македонските [[анархисти]] [[Петар Манџуков]], Ордан Калчев и Ордан Шурков го посетиле пансионот со агитаторска цел. Манџуков му дадол Мартулков руски весници со статии напишани од [[Александар Херцен]].<ref>{{Мартулков|Поглавје=5|Цитат=''Курсот на Скопското педагошко училиште беше тригодишен. Во Скопје, покрај моите школски занимања, вршев и агитациона дејност меѓу учениците, особено во пансионот каде што бев и јас. Имаше голема возможност за агитација. Имаше веќе другари, подготвени за работа уште во Велес, како: Иван Елезов, Андон Димов, Методи Поп Гошев и др., а исто така имаше во пансионот наши другари од Скопје: Богдан Баров, Тодор Доротеев, Крум Чакаров и др. По едно време дојдоа во Скопје и неколцина анархисти: Петар Манџуков и Ордан Калчев. Набргу дојде и Ордан Шурков, исто така анархист. Од него како сограѓанин и пријател бев запознат со намерите на анархистите што беа дошле во Македонија. Тој ми даде неколку примероци од "Отмъщение", со клише — мотив од Александар Херцен, "Одно отъ двухъ“ или „Казнить итти вперёд“ или „Помиловать и застареть на полдороге“ — според него, клучот на револуцијата.''}}</ref> Мартулков открил преку неговиот другар [[Јордан Шурков]] дека во [[Солунска машка гимназија „Св. Кирил и Методиј“|Солунската машка гимназија „Св. Кирил и Методиј“]] некои од [[Бугари|бугарските]] ученици организирале агитаторски дејности со намера да соберат материјални сретства. Шурков му препорачал на Мартулков да организира сличен настан во Скопското педагошко училиште. Истовремено анархистичката група во училиштето целосно пропаднала и останале само Петар Манџуков и Кочо Молеров — анархист од [[Банско (град)|Банско]]. Мартулков, незадоволен со условите понудени од пансионот, во [[мај]] [[1899|1899 година]] најавил штрајк. Имал голема подршка од учениците во пансионот, заедничко најавиле штрајк преку гладување. За време на штрајкот се запознал со [[Иван Поп Јорданов]] — значен анархист во училиштето и иден претседател на [[Велешко благотворително братство „Рајко Жинзифов“|Велешкото благотворително братство „Рајко Жинзифов“]].<ref>{{Мартулков|Поглавје=5}}</ref> == Последици == == Наводи == tdenpj9vk20m5h0k0jbubu7hham34lo 5381375 5381374 2025-06-18T14:29:28Z Gurther 105215 5381375 wikitext text/x-wiki {{Инфокутија Граѓански немири|title=Штрајк против Скопското педагошко училиште|partof=[[Алексо Мартулков|рани револуционерни дејности на Алексо Мартулков]]|image=Skopje Bulgarian Pedagogical School I Class in 1901.jpg|caption=Дел од учениците во [[1901|1901 г.]]|date=околу [[мај]], [[1899|1899 година]]|place=[[Скопско педагошко училиште|Скопското педагошко училиште]]|goals=Подобри правда за учениците|causes=Недостиг на храна во ученичкиот [[пансион]]|methods=штрајк со глад|result=Неуспешен|leadfigures1=[[Алексо Мартулков]] [[Иван Поп Јорданов]]|leadfigures2=[[Бугарска егзархија]]}}Во [[мај]] [[1899|1899 година]] [[Македонци|македонскиот]] револуционер и [[социјалист]] [[Александар Мартулков]] организирал '''штрајк против [[Скопско педагошко училиште|Скопското педагошко училиште]]'''. Во неговите спомени насловени „''[[Моето учество во револуционерните борби на Македонија]]''“ Мартулков не наведил определен датум во кој што се одвивал штрајкот. Според него штрајкот траел само 24 часа и брзо бил задушен од училишниот одбор и директорот. Како резултат на неговиот штрајк Мартулков бил забранет влез во сите училишта под склоп на [[Бугарска егзархија|Бугарската егзархија]]. Идеи за штрајк никнале поради [[Анархизам|анархистичкото]] влијание врз Мартулков во тоа време. Примил книжевна литература и весници од значајни македонски анархисти како [[Петар Манџуков]] и [[Михаил Герџиков]]. Мартулков не бил задоволен со условите понудени од [[Пансион|пансинот]], особено нивниот недостиг на храна. Со подршка од [[Иван Поп Јорданов]] и [[Јордан Шурков]] тој организирал штрајк. Откако штрајкот бил задушен и Мартулков бил забранет влез тој се вратил во неговиот мајчин град [[Велес]]. Неколку месеци после штрајкот, во [[есента]] 1899 година Мартулков ја започнал неговата [[Агитатотрска одисеја на Алексо Мартулков|агитатотрска одисеја]] низ делови од југоисточна [[Македонија]]. == Вовед == === Скопското педагошко училиште === {{Поврзано|Скопско педагошко училиште}}Скопското педагошко училиште како образовна институција била формирана околу [[1880|1880-тите]]. Отпрвин се третирало како неисполнето четирикласно гимназиско училиште. Истовремено [[Солунска машка гимназија „Св. Кирил и Методиј“|солунската машка гимназија „Св. Кирил и Методиј“]] доживеала нова епоха кога отвориле педагошки курс во [[1889|1889 година]]. Поради големото образовно значење на солунската гимназија нивниот број на ученици се надуел во несоодветно ниво. Заради тоа, и поради засилената [[Српска пропаганда во Македонија|српска пропаганда во Скопје]], во [[1895|1895 година]] бугарската скопска гимназија се претворила во Скопското педагошко училиште. Ученици кои се запишале за педагошкиот курс во солунската гимназија биле префрлени во скопската.<ref name=":0">{{Наведена книга|url=https://repository.ukim.mk/bitstream/20.500.12188/24684/1/Minov2017gimnaziite.pdf|title=Гимназиите во Османлиска Македонија|last=Минов|first=Никола|publisher=[[УКИМ]]|year=2017|location=[[Скопје]]|pages=340}}</ref> [[Бугарската егзархија]], како обид да ја засили [[Бугарска пропаганда во Македонија|бугарската пропаганда во регионот]], училиштето било преименувано во „''Скопското бугарско машко тригласно и педагошко училиште''“. Според [[Христо Настев]], матурант од училиштето, голем дел од учениците во генерацијата 1895/[[1896|1896 г]]. се преселиле надвор од државата додека поголемиот дел на учениците во генерацијата [[1898]]/[[1899|1899 г.]] станале професори и просветни дејци низ цела [[Македонија]]. Прв директор на училиштето бил [[Македонци|македонскиот]] револуционер [[Христо Матов]]. Скопското педагошко училиште било меѓу најпосетаните училишта во [[Вардарска Македонија]].<ref name=":0" />[[Податотека:Старата велешка гимназија.jpg|мини|344x344пкс|[[Гимназија „Кочо Рацин“ - Велес|Велешката прогимназија]], денес зградата на [[ОУ „Благој Кирков“ - Велес|ОУ „Благој Кирков“]].]] === Алексо Мартулков === {{Поврзано|Алексо Мартулков}} Во [[1894|1894 година]] [[Алексо Мартулков]] се посочил кон [[Социјализам|социјалистичкото движење]] со материјална подршка од [[Васил Главинов]]. Меѓу [[1896]] и [[1900|1900 година]] Мартулков извршил различни значителни дејности во неговиот живот. Во 1896 година учествувал во организирањето на [[Празнување на ден на трудот во 1896 година (Софија)|првото празнување на ден на трудот во Бугарија]]. Во празнувањето Мартулков бил дел од маршот на [[Македонска социјалистичка група|Македонската социјалистичка група]].<ref>{{Cite book|url=https://www.zirm.mk/wp-content/uploads/2022/01/IST-1973.1.08-Andnov-Poljanski-H.-Okolu-ucestvoto-na-makedonskite-socijalisti-na-Prvomajskite-demonstracii-vo-Sofija-vo-1896-g..pdf|title=Околу учеството на Македонските социјалисти на Првомајските демонстрации во Софија во 1896 година|last=Андонов Полјански|first=Христо|publisher=Здружение на историчари на Република Македонија|year=1973|location=[[Скопје]]|author-link=Христо Андонов Полјански}}</ref> После прославата Мартулков се вратил во неговиот мајчин град [[Велес]]. Таму повторно се запишал во [[Гимназија „Кочо Рацин“ - Велес|велешката прогимназија]], според Мартулков во неговите спомени насловени „''[[Моето учество во револуционерните борби на Македонија]]''“ тој завршил прогимназиско образование во [[1898|1898 година]] и се запишал во [[Скопско педагошко училиште|Скопското педагошко училиште]].<ref>{{Наведена книга|url=https://www.google.mk/books/edition/%D0%98%D0%B7%D0%B2%D0%BE%D1%80%D0%B8_%D0%B7%D0%B0_%D0%BE%D1%81%D0%BB%D0%BE%D0%B1%D0%BE%D0%B4%D0%B8%D1%82%D0%B5%D0%BB/ay4gAAAAMAAJ?hl=mk&gbpv=1&dq=%E2%80%9E%D0%9C%D0%B0%D1%80%D1%82%D1%83%D0%BB%D0%BA%D0%BE%D0%B2%E2%80%9E+%E2%80%9E%D0%BF%D1%80%D0%BE%D0%B3%D0%B8%D0%BC%D0%BD%D0%B0%D0%B7%D0%B8%D1%98%D0%B0%E2%80%9E&pg=PA474&printsec=frontcover|title=Извори за ослободителната војна и револуција во Македонија 1941-1945: Документи на Комунистичката партија на Југославија и Комунистичката партија на Македонија 1941-1945|last=Апостолски|first=Михајло|publisher=[[Институт за национална историја]]|year=1970|pages=474|author-link=Михајло Апостолски}}</ref><ref>{{Мартулков|Поглавје=1|Цитат=''Во 1898 година ја завршив прогимназијата во Велес, со прекинување. По тоа се запишав во Педагошкото училиште во Скопје. ''}}</ref> == Штрајк == [[Податотека:Алексо Мартулков.jpg|мини|[[Алексо Мартулков]]]] [[Градот Скопје]] понудило нови можности за агитаторска дејност. Во педагошкото училиште разни велешки социјалисти исто така го ширеле социјализмот, меѓу нив биле Иван Елезов, Андон Димов — кој подоцна станал водач на [[Велешки револуционерен реон|Велешкиот револуционерен реон]] на [[Македонската револуционерна организација]] после [[Илинденското востание]] и Методи Поп Гошев. Исто така во педагошкиот пансион имало скопски социјалисти кои претходно се запознале со Мартулков, меѓу нив биле Богдан Баров, Тодор Доротеев и Крум Чакаров. После некое време македонските [[анархисти]] [[Петар Манџуков]], Ордан Калчев и Ордан Шурков го посетиле пансионот со агитаторска цел. Манџуков му дадол Мартулков руски весници со статии напишани од [[Александар Херцен]].<ref>{{Мартулков|Поглавје=5|Цитат=''Курсот на Скопското педагошко училиште беше тригодишен. Во Скопје, покрај моите школски занимања, вршев и агитациона дејност меѓу учениците, особено во пансионот каде што бев и јас. Имаше голема возможност за агитација. Имаше веќе другари, подготвени за работа уште во Велес, како: Иван Елезов, Андон Димов, Методи Поп Гошев и др., а исто така имаше во пансионот наши другари од Скопје: Богдан Баров, Тодор Доротеев, Крум Чакаров и др. По едно време дојдоа во Скопје и неколцина анархисти: Петар Манџуков и Ордан Калчев. Набргу дојде и Ордан Шурков, исто така анархист. Од него како сограѓанин и пријател бев запознат со намерите на анархистите што беа дошле во Македонија. Тој ми даде неколку примероци од "Отмъщение", со клише — мотив од Александар Херцен, "Одно отъ двухъ“ или „Казнить итти вперёд“ или „Помиловать и застареть на полдороге“ — според него, клучот на револуцијата.''}}</ref> Мартулков открил преку неговиот другар [[Јордан Шурков]] дека во [[Солунска машка гимназија „Св. Кирил и Методиј“|Солунската машка гимназија „Св. Кирил и Методиј“]] некои од [[Бугари|бугарските]] ученици организирале агитаторски дејности со намера да соберат материјални сретства. Шурков му препорачал на Мартулков да организира сличен настан во Скопското педагошко училиште. Истовремено анархистичката група во училиштето целосно пропаднала и останале само Петар Манџуков и Кочо Молеров — анархист од [[Банско (град)|Банско]]. Мартулков, незадоволен со условите понудени од пансионот, во [[мај]] [[1899|1899 година]] најавил штрајк. Имал голема подршка од учениците во пансионот, заедничко најавиле штрајк преку гладување. За време на штрајкот се запознал со [[Иван Поп Јорданов]] — значен анархист во училиштето и иден претседател на [[Велешко благотворително братство „Рајко Жинзифов“|Велешкото благотворително братство „Рајко Жинзифов“]].<ref>{{Мартулков|Поглавје=5}}</ref> == Последици == == Наводи == 91rd8kxixqmstj974b72550ehltivd3 5381376 5381375 2025-06-18T14:30:09Z Gurther 105215 Откажано уредувањето [[Special:Diff/5381375|5381375]] на [[Special:Contributions/Gurther|Gurther]] ([[User talk:Gurther|разговор]]) 5381376 wikitext text/x-wiki {{Инфокутија Граѓански немири|title=Штрајк против Скопското педагошко училиште|partof=[[Алексо Мартулков|рани револуционерни дејности на Алексо Мартулков]]|image=Skopje Bulgarian Pedagogical School I Class in 1901.jpg|caption=Дел од учениците во [[1901|1901 г.]]|date=околу [[мај]], [[1899|1899 година]]|place=[[Скопско педагошко училиште|Скопското педагошко училиште]]|goals=Подобри правда за учениците|causes=Недостиг на храна во ученичкиот [[пансион]]|methods=штрајк со глад|result=Неуспешен|leadfigures1=[[Алексо Мартулков]] [[Иван Поп Јорданов]]|leadfigures2=[[Бугарска егзархија]]}}Во [[мај]] [[1899|1899 година]] [[Македонци|македонскиот]] револуционер и [[социјалист]] [[Александар Мартулков]] организирал '''штрајк против [[Скопско педагошко училиште|Скопското педагошко училиште]]'''. Во неговите спомени насловени „''[[Моето учество во револуционерните борби на Македонија]]''“ Мартулков не наведил определен датум во кој што се одвивал штрајкот. Според него штрајкот траел само 24 часа и брзо бил задушен од училишниот одбор и директорот. Како резултат на неговиот штрајк Мартулков бил забранет влез во сите училишта под склоп на [[Бугарска егзархија|Бугарската егзархија]]. Идеи за штрајк никнале поради [[Анархизам|анархистичкото]] влијание врз Мартулков во тоа време. Примил книжевна литература и весници од значајни македонски анархисти како [[Петар Манџуков]] и [[Михаил Герџиков]]. Мартулков не бил задоволен со условите понудени од [[Пансион|пансинот]], особено нивниот недостиг на храна. Со подршка од [[Иван Поп Јорданов]] и [[Јордан Шурков]] тој организирал штрајк. Откако штрајкот бил задушен и Мартулков бил забранет влез тој се вратил во неговиот мајчин град [[Велес]]. Неколку месеци после штрајкот, во [[есента]] 1899 година Мартулков ја започнал неговата [[Агитатотрска одисеја на Алексо Мартулков|агитатотрска одисеја]] низ делови од југоисточна [[Македонија]]. == Вовед == === Скопското педагошко училиште === {{Поврзано|Скопско педагошко училиште}}Скопското педагошко училиште како образовна институција била формирана околу [[1880|1880-тите]]. Отпрвин се третирало како неисполнето четирикласно гимназиско училиште. Истовремено [[Солунска машка гимназија „Св. Кирил и Методиј“|солунската машка гимназија „Св. Кирил и Методиј“]] доживеала нова епоха кога отвориле педагошки курс во [[1889|1889 година]]. Поради големото образовно значење на солунската гимназија нивниот број на ученици се надуел во несоодветно ниво. Заради тоа, и поради засилената [[Српска пропаганда во Македонија|српска пропаганда во Скопје]], во [[1895|1895 година]] бугарската скопска гимназија се претворила во Скопското педагошко училиште. Ученици кои се запишале за педагошкиот курс во солунската гимназија биле префрлени во скопската.<ref name=":0">{{Наведена книга|url=https://repository.ukim.mk/bitstream/20.500.12188/24684/1/Minov2017gimnaziite.pdf|title=Гимназиите во Османлиска Македонија|last=Минов|first=Никола|publisher=[[УКИМ]]|year=2017|location=[[Скопје]]|pages=340}}</ref>[[Податотека:Старата велешка гимназија.jpg|мини|344x344пкс|[[Гимназија „Кочо Рацин“ - Велес|Велешката прогимназија]], денес зградата на [[ОУ „Благој Кирков“ - Велес|ОУ „Благој Кирков“]].]][[Бугарската егзархија]], како обид да ја засили [[Бугарска пропаганда во Македонија|бугарската пропаганда во регионот]], училиштето било преименувано во „''Скопското бугарско машко тригласно и педагошко училиште''“. Според [[Христо Настев]], матурант од училиштето, голем дел од учениците во генерацијата 1895/[[1896|1896 г]]. се преселиле надвор од државата додека поголемиот дел на учениците во генерацијата [[1898]]/[[1899|1899 г.]] станале професори и просветни дејци низ цела [[Македонија]]. Прв директор на училиштето бил [[Македонци|македонскиот]] револуционер [[Христо Матов]]. Скопското педагошко училиште било меѓу најпосетаните училишта во [[Вардарска Македонија]].<ref name=":0" /> === Алексо Мартулков === {{Поврзано|Алексо Мартулков}} Во [[1894|1894 година]] [[Алексо Мартулков]] се посочил кон [[Социјализам|социјалистичкото движење]] со материјална подршка од [[Васил Главинов]]. Меѓу [[1896]] и [[1900|1900 година]] Мартулков извршил различни значителни дејности во неговиот живот. Во 1896 година учествувал во организирањето на [[Празнување на ден на трудот во 1896 година (Софија)|првото празнување на ден на трудот во Бугарија]]. Во празнувањето Мартулков бил дел од маршот на [[Македонска социјалистичка група|Македонската социјалистичка група]].<ref>{{Cite book|url=https://www.zirm.mk/wp-content/uploads/2022/01/IST-1973.1.08-Andnov-Poljanski-H.-Okolu-ucestvoto-na-makedonskite-socijalisti-na-Prvomajskite-demonstracii-vo-Sofija-vo-1896-g..pdf|title=Околу учеството на Македонските социјалисти на Првомајските демонстрации во Софија во 1896 година|last=Андонов Полјански|first=Христо|publisher=Здружение на историчари на Република Македонија|year=1973|location=[[Скопје]]|author-link=Христо Андонов Полјански}}</ref> После прославата Мартулков се вратил во неговиот мајчин град [[Велес]]. Таму повторно се запишал во [[Гимназија „Кочо Рацин“ - Велес|велешката прогимназија]], според Мартулков во неговите спомени насловени „''[[Моето учество во револуционерните борби на Македонија]]''“ тој завршил прогимназиско образование во [[1898|1898 година]] и се запишал во [[Скопско педагошко училиште|Скопското педагошко училиште]].<ref>{{Наведена книга|url=https://www.google.mk/books/edition/%D0%98%D0%B7%D0%B2%D0%BE%D1%80%D0%B8_%D0%B7%D0%B0_%D0%BE%D1%81%D0%BB%D0%BE%D0%B1%D0%BE%D0%B4%D0%B8%D1%82%D0%B5%D0%BB/ay4gAAAAMAAJ?hl=mk&gbpv=1&dq=%E2%80%9E%D0%9C%D0%B0%D1%80%D1%82%D1%83%D0%BB%D0%BA%D0%BE%D0%B2%E2%80%9E+%E2%80%9E%D0%BF%D1%80%D0%BE%D0%B3%D0%B8%D0%BC%D0%BD%D0%B0%D0%B7%D0%B8%D1%98%D0%B0%E2%80%9E&pg=PA474&printsec=frontcover|title=Извори за ослободителната војна и револуција во Македонија 1941-1945: Документи на Комунистичката партија на Југославија и Комунистичката партија на Македонија 1941-1945|last=Апостолски|first=Михајло|publisher=[[Институт за национална историја]]|year=1970|pages=474|author-link=Михајло Апостолски}}</ref><ref>{{Мартулков|Поглавје=1|Цитат=''Во 1898 година ја завршив прогимназијата во Велес, со прекинување. По тоа се запишав во Педагошкото училиште во Скопје. ''}}</ref> == Штрајк == [[Податотека:Алексо Мартулков.jpg|мини|[[Алексо Мартулков]]]] [[Градот Скопје]] понудило нови можности за агитаторска дејност. Во педагошкото училиште разни велешки социјалисти исто така го ширеле социјализмот, меѓу нив биле Иван Елезов, Андон Димов — кој подоцна станал водач на [[Велешки револуционерен реон|Велешкиот револуционерен реон]] на [[Македонската револуционерна организација]] после [[Илинденското востание]] и Методи Поп Гошев. Исто така во педагошкиот пансион имало скопски социјалисти кои претходно се запознале со Мартулков, меѓу нив биле Богдан Баров, Тодор Доротеев и Крум Чакаров. После некое време македонските [[анархисти]] [[Петар Манџуков]], Ордан Калчев и Ордан Шурков го посетиле пансионот со агитаторска цел. Манџуков му дадол Мартулков руски весници со статии напишани од [[Александар Херцен]].<ref>{{Мартулков|Поглавје=5|Цитат=''Курсот на Скопското педагошко училиште беше тригодишен. Во Скопје, покрај моите школски занимања, вршев и агитациона дејност меѓу учениците, особено во пансионот каде што бев и јас. Имаше голема возможност за агитација. Имаше веќе другари, подготвени за работа уште во Велес, како: Иван Елезов, Андон Димов, Методи Поп Гошев и др., а исто така имаше во пансионот наши другари од Скопје: Богдан Баров, Тодор Доротеев, Крум Чакаров и др. По едно време дојдоа во Скопје и неколцина анархисти: Петар Манџуков и Ордан Калчев. Набргу дојде и Ордан Шурков, исто така анархист. Од него како сограѓанин и пријател бев запознат со намерите на анархистите што беа дошле во Македонија. Тој ми даде неколку примероци од "Отмъщение", со клише — мотив од Александар Херцен, "Одно отъ двухъ“ или „Казнить итти вперёд“ или „Помиловать и застареть на полдороге“ — според него, клучот на револуцијата.''}}</ref> Мартулков открил преку неговиот другар [[Јордан Шурков]] дека во [[Солунска машка гимназија „Св. Кирил и Методиј“|Солунската машка гимназија „Св. Кирил и Методиј“]] некои од [[Бугари|бугарските]] ученици организирале агитаторски дејности со намера да соберат материјални сретства. Шурков му препорачал на Мартулков да организира сличен настан во Скопското педагошко училиште. Истовремено анархистичката група во училиштето целосно пропаднала и останале само Петар Манџуков и Кочо Молеров — анархист од [[Банско (град)|Банско]]. Мартулков, незадоволен со условите понудени од пансионот, во [[мај]] [[1899|1899 година]] најавил штрајк. Имал голема подршка од учениците во пансионот, заедничко најавиле штрајк преку гладување. За време на штрајкот се запознал со [[Иван Поп Јорданов]] — значен анархист во училиштето и иден претседател на [[Велешко благотворително братство „Рајко Жинзифов“|Велешкото благотворително братство „Рајко Жинзифов“]].<ref>{{Мартулков|Поглавје=5}}</ref> == Последици == == Наводи == tdenpj9vk20m5h0k0jbubu7hham34lo 5381377 5381376 2025-06-18T14:30:34Z Gurther 105215 5381377 wikitext text/x-wiki {{Инфокутија Граѓански немири|title=Штрајк против Скопското педагошко училиште|partof=[[Алексо Мартулков|рани револуционерни дејности на Алексо Мартулков]]|image=Skopje Bulgarian Pedagogical School I Class in 1901.jpg|caption=Дел од учениците во [[1901|1901 г.]]|date=околу [[мај]], [[1899|1899 година]]|place=[[Скопско педагошко училиште|Скопското педагошко училиште]]|goals=Подобри правда за учениците|causes=Недостиг на храна во ученичкиот [[пансион]]|methods=штрајк со глад|result=Неуспешен|leadfigures1=[[Алексо Мартулков]]</br>[[Иван Поп Јорданов]]|leadfigures2=[[Бугарска егзархија]]}}Во [[мај]] [[1899|1899 година]] [[Македонци|македонскиот]] револуционер и [[социјалист]] [[Александар Мартулков]] организирал '''штрајк против [[Скопско педагошко училиште|Скопското педагошко училиште]]'''. Во неговите спомени насловени „''[[Моето учество во револуционерните борби на Македонија]]''“ Мартулков не наведил определен датум во кој што се одвивал штрајкот. Според него штрајкот траел само 24 часа и брзо бил задушен од училишниот одбор и директорот. Како резултат на неговиот штрајк Мартулков бил забранет влез во сите училишта под склоп на [[Бугарска егзархија|Бугарската егзархија]]. Идеи за штрајк никнале поради [[Анархизам|анархистичкото]] влијание врз Мартулков во тоа време. Примил книжевна литература и весници од значајни македонски анархисти како [[Петар Манџуков]] и [[Михаил Герџиков]]. Мартулков не бил задоволен со условите понудени од [[Пансион|пансинот]], особено нивниот недостиг на храна. Со подршка од [[Иван Поп Јорданов]] и [[Јордан Шурков]] тој организирал штрајк. Откако штрајкот бил задушен и Мартулков бил забранет влез тој се вратил во неговиот мајчин град [[Велес]]. Неколку месеци после штрајкот, во [[есента]] 1899 година Мартулков ја започнал неговата [[Агитатотрска одисеја на Алексо Мартулков|агитатотрска одисеја]] низ делови од југоисточна [[Македонија]]. == Вовед == === Скопското педагошко училиште === {{Поврзано|Скопско педагошко училиште}}Скопското педагошко училиште како образовна институција била формирана околу [[1880|1880-тите]]. Отпрвин се третирало како неисполнето четирикласно гимназиско училиште. Истовремено [[Солунска машка гимназија „Св. Кирил и Методиј“|солунската машка гимназија „Св. Кирил и Методиј“]] доживеала нова епоха кога отвориле педагошки курс во [[1889|1889 година]]. Поради големото образовно значење на солунската гимназија нивниот број на ученици се надуел во несоодветно ниво. Заради тоа, и поради засилената [[Српска пропаганда во Македонија|српска пропаганда во Скопје]], во [[1895|1895 година]] бугарската скопска гимназија се претворила во Скопското педагошко училиште. Ученици кои се запишале за педагошкиот курс во солунската гимназија биле префрлени во скопската.<ref name=":0">{{Наведена книга|url=https://repository.ukim.mk/bitstream/20.500.12188/24684/1/Minov2017gimnaziite.pdf|title=Гимназиите во Османлиска Македонија|last=Минов|first=Никола|publisher=[[УКИМ]]|year=2017|location=[[Скопје]]|pages=340}}</ref>[[Податотека:Старата велешка гимназија.jpg|мини|344x344пкс|[[Гимназија „Кочо Рацин“ - Велес|Велешката прогимназија]], денес зградата на [[ОУ „Благој Кирков“ - Велес|ОУ „Благој Кирков“]].]][[Бугарската егзархија]], како обид да ја засили [[Бугарска пропаганда во Македонија|бугарската пропаганда во регионот]], училиштето било преименувано во „''Скопското бугарско машко тригласно и педагошко училиште''“. Според [[Христо Настев]], матурант од училиштето, голем дел од учениците во генерацијата 1895/[[1896|1896 г]]. се преселиле надвор од државата додека поголемиот дел на учениците во генерацијата [[1898]]/[[1899|1899 г.]] станале професори и просветни дејци низ цела [[Македонија]]. Прв директор на училиштето бил [[Македонци|македонскиот]] револуционер [[Христо Матов]]. Скопското педагошко училиште било меѓу најпосетаните училишта во [[Вардарска Македонија]].<ref name=":0" /> === Алексо Мартулков === {{Поврзано|Алексо Мартулков}} Во [[1894|1894 година]] [[Алексо Мартулков]] се посочил кон [[Социјализам|социјалистичкото движење]] со материјална подршка од [[Васил Главинов]]. Меѓу [[1896]] и [[1900|1900 година]] Мартулков извршил различни значителни дејности во неговиот живот. Во 1896 година учествувал во организирањето на [[Празнување на ден на трудот во 1896 година (Софија)|првото празнување на ден на трудот во Бугарија]]. Во празнувањето Мартулков бил дел од маршот на [[Македонска социјалистичка група|Македонската социјалистичка група]].<ref>{{Cite book|url=https://www.zirm.mk/wp-content/uploads/2022/01/IST-1973.1.08-Andnov-Poljanski-H.-Okolu-ucestvoto-na-makedonskite-socijalisti-na-Prvomajskite-demonstracii-vo-Sofija-vo-1896-g..pdf|title=Околу учеството на Македонските социјалисти на Првомајските демонстрации во Софија во 1896 година|last=Андонов Полјански|first=Христо|publisher=Здружение на историчари на Република Македонија|year=1973|location=[[Скопје]]|author-link=Христо Андонов Полјански}}</ref> После прославата Мартулков се вратил во неговиот мајчин град [[Велес]]. Таму повторно се запишал во [[Гимназија „Кочо Рацин“ - Велес|велешката прогимназија]], според Мартулков во неговите спомени насловени „''[[Моето учество во револуционерните борби на Македонија]]''“ тој завршил прогимназиско образование во [[1898|1898 година]] и се запишал во [[Скопско педагошко училиште|Скопското педагошко училиште]].<ref>{{Наведена книга|url=https://www.google.mk/books/edition/%D0%98%D0%B7%D0%B2%D0%BE%D1%80%D0%B8_%D0%B7%D0%B0_%D0%BE%D1%81%D0%BB%D0%BE%D0%B1%D0%BE%D0%B4%D0%B8%D1%82%D0%B5%D0%BB/ay4gAAAAMAAJ?hl=mk&gbpv=1&dq=%E2%80%9E%D0%9C%D0%B0%D1%80%D1%82%D1%83%D0%BB%D0%BA%D0%BE%D0%B2%E2%80%9E+%E2%80%9E%D0%BF%D1%80%D0%BE%D0%B3%D0%B8%D0%BC%D0%BD%D0%B0%D0%B7%D0%B8%D1%98%D0%B0%E2%80%9E&pg=PA474&printsec=frontcover|title=Извори за ослободителната војна и револуција во Македонија 1941-1945: Документи на Комунистичката партија на Југославија и Комунистичката партија на Македонија 1941-1945|last=Апостолски|first=Михајло|publisher=[[Институт за национална историја]]|year=1970|pages=474|author-link=Михајло Апостолски}}</ref><ref>{{Мартулков|Поглавје=1|Цитат=''Во 1898 година ја завршив прогимназијата во Велес, со прекинување. По тоа се запишав во Педагошкото училиште во Скопје. ''}}</ref> == Штрајк == [[Податотека:Алексо Мартулков.jpg|мини|[[Алексо Мартулков]]]] [[Градот Скопје]] понудило нови можности за агитаторска дејност. Во педагошкото училиште разни велешки социјалисти исто така го ширеле социјализмот, меѓу нив биле Иван Елезов, Андон Димов — кој подоцна станал водач на [[Велешки револуционерен реон|Велешкиот револуционерен реон]] на [[Македонската револуционерна организација]] после [[Илинденското востание]] и Методи Поп Гошев. Исто така во педагошкиот пансион имало скопски социјалисти кои претходно се запознале со Мартулков, меѓу нив биле Богдан Баров, Тодор Доротеев и Крум Чакаров. После некое време македонските [[анархисти]] [[Петар Манџуков]], Ордан Калчев и Ордан Шурков го посетиле пансионот со агитаторска цел. Манџуков му дадол Мартулков руски весници со статии напишани од [[Александар Херцен]].<ref>{{Мартулков|Поглавје=5|Цитат=''Курсот на Скопското педагошко училиште беше тригодишен. Во Скопје, покрај моите школски занимања, вршев и агитациона дејност меѓу учениците, особено во пансионот каде што бев и јас. Имаше голема возможност за агитација. Имаше веќе другари, подготвени за работа уште во Велес, како: Иван Елезов, Андон Димов, Методи Поп Гошев и др., а исто така имаше во пансионот наши другари од Скопје: Богдан Баров, Тодор Доротеев, Крум Чакаров и др. По едно време дојдоа во Скопје и неколцина анархисти: Петар Манџуков и Ордан Калчев. Набргу дојде и Ордан Шурков, исто така анархист. Од него како сограѓанин и пријател бев запознат со намерите на анархистите што беа дошле во Македонија. Тој ми даде неколку примероци од "Отмъщение", со клише — мотив од Александар Херцен, "Одно отъ двухъ“ или „Казнить итти вперёд“ или „Помиловать и застареть на полдороге“ — според него, клучот на револуцијата.''}}</ref> Мартулков открил преку неговиот другар [[Јордан Шурков]] дека во [[Солунска машка гимназија „Св. Кирил и Методиј“|Солунската машка гимназија „Св. Кирил и Методиј“]] некои од [[Бугари|бугарските]] ученици организирале агитаторски дејности со намера да соберат материјални сретства. Шурков му препорачал на Мартулков да организира сличен настан во Скопското педагошко училиште. Истовремено анархистичката група во училиштето целосно пропаднала и останале само Петар Манџуков и Кочо Молеров — анархист од [[Банско (град)|Банско]]. Мартулков, незадоволен со условите понудени од пансионот, во [[мај]] [[1899|1899 година]] најавил штрајк. Имал голема подршка од учениците во пансионот, заедничко најавиле штрајк преку гладување. За време на штрајкот се запознал со [[Иван Поп Јорданов]] — значен анархист во училиштето и иден претседател на [[Велешко благотворително братство „Рајко Жинзифов“|Велешкото благотворително братство „Рајко Жинзифов“]].<ref>{{Мартулков|Поглавје=5}}</ref> == Последици == == Наводи == to8yo6oyimln31s9y3lcr0p3k4o3jux 5381415 5381377 2025-06-18T20:07:40Z Gurther 105215 /* Штрајк */ 5381415 wikitext text/x-wiki {{Инфокутија Граѓански немири|title=Штрајк против Скопското педагошко училиште|partof=[[Алексо Мартулков|рани револуционерни дејности на Алексо Мартулков]]|image=Skopje Bulgarian Pedagogical School I Class in 1901.jpg|caption=Дел од учениците во [[1901|1901 г.]]|date=околу [[мај]], [[1899|1899 година]]|place=[[Скопско педагошко училиште|Скопското педагошко училиште]]|goals=Подобри правда за учениците|causes=Недостиг на храна во ученичкиот [[пансион]]|methods=штрајк со глад|result=Неуспешен|leadfigures1=[[Алексо Мартулков]]</br>[[Иван Поп Јорданов]]|leadfigures2=[[Бугарска егзархија]]}}Во [[мај]] [[1899|1899 година]] [[Македонци|македонскиот]] револуционер и [[социјалист]] [[Александар Мартулков]] организирал '''штрајк против [[Скопско педагошко училиште|Скопското педагошко училиште]]'''. Во неговите спомени насловени „''[[Моето учество во револуционерните борби на Македонија]]''“ Мартулков не наведил определен датум во кој што се одвивал штрајкот. Според него штрајкот траел само 24 часа и брзо бил задушен од училишниот одбор и директорот. Како резултат на неговиот штрајк Мартулков бил забранет влез во сите училишта под склоп на [[Бугарска егзархија|Бугарската егзархија]]. Идеи за штрајк никнале поради [[Анархизам|анархистичкото]] влијание врз Мартулков во тоа време. Примил книжевна литература и весници од значајни македонски анархисти како [[Петар Манџуков]] и [[Михаил Герџиков]]. Мартулков не бил задоволен со условите понудени од [[Пансион|пансинот]], особено нивниот недостиг на храна. Со подршка од [[Иван Поп Јорданов]] и [[Јордан Шурков]] тој организирал штрајк. Откако штрајкот бил задушен и Мартулков бил забранет влез тој се вратил во неговиот мајчин град [[Велес]]. Неколку месеци после штрајкот, во [[есента]] 1899 година Мартулков ја започнал неговата [[Агитатотрска одисеја на Алексо Мартулков|агитатотрска одисеја]] низ делови од југоисточна [[Македонија]]. == Вовед == === Скопското педагошко училиште === {{Поврзано|Скопско педагошко училиште}}Скопското педагошко училиште како образовна институција била формирана околу [[1880|1880-тите]]. Отпрвин се третирало како неисполнето четирикласно гимназиско училиште. Истовремено [[Солунска машка гимназија „Св. Кирил и Методиј“|солунската машка гимназија „Св. Кирил и Методиј“]] доживеала нова епоха кога отвориле педагошки курс во [[1889|1889 година]]. Поради големото образовно значење на солунската гимназија нивниот број на ученици се надуел во несоодветно ниво. Заради тоа, и поради засилената [[Српска пропаганда во Македонија|српска пропаганда во Скопје]], во [[1895|1895 година]] бугарската скопска гимназија се претворила во Скопското педагошко училиште. Ученици кои се запишале за педагошкиот курс во солунската гимназија биле префрлени во скопската.<ref name=":0">{{Наведена книга|url=https://repository.ukim.mk/bitstream/20.500.12188/24684/1/Minov2017gimnaziite.pdf|title=Гимназиите во Османлиска Македонија|last=Минов|first=Никола|publisher=[[УКИМ]]|year=2017|location=[[Скопје]]|pages=340}}</ref>[[Податотека:Старата велешка гимназија.jpg|мини|344x344пкс|[[Гимназија „Кочо Рацин“ - Велес|Велешката прогимназија]], денес зградата на [[ОУ „Благој Кирков“ - Велес|ОУ „Благој Кирков“]].]][[Бугарската егзархија]], како обид да ја засили [[Бугарска пропаганда во Македонија|бугарската пропаганда во регионот]], училиштето било преименувано во „''Скопското бугарско машко тригласно и педагошко училиште''“. Според [[Христо Настев]], матурант од училиштето, голем дел од учениците во генерацијата 1895/[[1896|1896 г]]. се преселиле надвор од државата додека поголемиот дел на учениците во генерацијата [[1898]]/[[1899|1899 г.]] станале професори и просветни дејци низ цела [[Македонија]]. Прв директор на училиштето бил [[Македонци|македонскиот]] револуционер [[Христо Матов]]. Скопското педагошко училиште било меѓу најпосетаните училишта во [[Вардарска Македонија]].<ref name=":0" /> === Алексо Мартулков === {{Поврзано|Алексо Мартулков}} Во [[1894|1894 година]] [[Алексо Мартулков]] се посочил кон [[Социјализам|социјалистичкото движење]] со материјална подршка од [[Васил Главинов]]. Меѓу [[1896]] и [[1900|1900 година]] Мартулков извршил различни значителни дејности во неговиот живот. Во 1896 година учествувал во организирањето на [[Празнување на ден на трудот во 1896 година (Софија)|првото празнување на ден на трудот во Бугарија]]. Во празнувањето Мартулков бил дел од маршот на [[Македонска социјалистичка група|Македонската социјалистичка група]].<ref>{{Cite book|url=https://www.zirm.mk/wp-content/uploads/2022/01/IST-1973.1.08-Andnov-Poljanski-H.-Okolu-ucestvoto-na-makedonskite-socijalisti-na-Prvomajskite-demonstracii-vo-Sofija-vo-1896-g..pdf|title=Околу учеството на Македонските социјалисти на Првомајските демонстрации во Софија во 1896 година|last=Андонов Полјански|first=Христо|publisher=Здружение на историчари на Република Македонија|year=1973|location=[[Скопје]]|author-link=Христо Андонов Полјански}}</ref> После прославата Мартулков се вратил во неговиот мајчин град [[Велес]]. Таму повторно се запишал во [[Гимназија „Кочо Рацин“ - Велес|велешката прогимназија]], според Мартулков во неговите спомени насловени „''[[Моето учество во револуционерните борби на Македонија]]''“ тој завршил прогимназиско образование во [[1898|1898 година]] и се запишал во [[Скопско педагошко училиште|Скопското педагошко училиште]].<ref>{{Наведена книга|url=https://www.google.mk/books/edition/%D0%98%D0%B7%D0%B2%D0%BE%D1%80%D0%B8_%D0%B7%D0%B0_%D0%BE%D1%81%D0%BB%D0%BE%D0%B1%D0%BE%D0%B4%D0%B8%D1%82%D0%B5%D0%BB/ay4gAAAAMAAJ?hl=mk&gbpv=1&dq=%E2%80%9E%D0%9C%D0%B0%D1%80%D1%82%D1%83%D0%BB%D0%BA%D0%BE%D0%B2%E2%80%9E+%E2%80%9E%D0%BF%D1%80%D0%BE%D0%B3%D0%B8%D0%BC%D0%BD%D0%B0%D0%B7%D0%B8%D1%98%D0%B0%E2%80%9E&pg=PA474&printsec=frontcover|title=Извори за ослободителната војна и револуција во Македонија 1941-1945: Документи на Комунистичката партија на Југославија и Комунистичката партија на Македонија 1941-1945|last=Апостолски|first=Михајло|publisher=[[Институт за национална историја]]|year=1970|pages=474|author-link=Михајло Апостолски}}</ref><ref>{{Мартулков|Поглавје=1|Цитат=''Во 1898 година ја завршив прогимназијата во Велес, со прекинување. По тоа се запишав во Педагошкото училиште во Скопје. ''}}</ref> == Штрајк == [[Податотека:Алексо Мартулков.jpg|мини|[[Алексо Мартулков]]]] [[Градот Скопје]] понудило нови можности за агитаторска дејност. Во педагошкото училиште разни велешки социјалисти исто така го ширеле социјализмот, меѓу нив биле Иван Елезов, Андон Димов — кој подоцна станал водач на [[Велешки револуционерен реон|Велешкиот револуционерен реон]] на [[Македонската револуционерна организација]] после [[Илинденското востание]] и Методи Поп Гошев. Исто така во педагошкиот пансион имало скопски социјалисти кои претходно се запознале со Мартулков, меѓу нив биле Богдан Баров, Тодор Доротеев и Крум Чакаров. После некое време македонските [[анархисти]] [[Петар Манџуков]], Ордан Калчев и Ордан Шурков го посетиле пансионот со агитаторска цел. Манџуков му дадол Мартулков руски весници со статии напишани од [[Александар Херцен]].<ref>{{Мартулков|Поглавје=5|Цитат=''Курсот на Скопското педагошко училиште беше тригодишен. Во Скопје, покрај моите школски занимања, вршев и агитациона дејност меѓу учениците, особено во пансионот каде што бев и јас. Имаше голема возможност за агитација. Имаше веќе другари, подготвени за работа уште во Велес, како: Иван Елезов, Андон Димов, Методи Поп Гошев и др., а исто така имаше во пансионот наши другари од Скопје: Богдан Баров, Тодор Доротеев, Крум Чакаров и др. По едно време дојдоа во Скопје и неколцина анархисти: Петар Манџуков и Ордан Калчев. Набргу дојде и Ордан Шурков, исто така анархист. Од него како сограѓанин и пријател бев запознат со намерите на анархистите што беа дошле во Македонија. Тој ми даде неколку примероци од "Отмъщение", со клише — мотив од Александар Херцен, "Одно отъ двухъ“ или „Казнить итти вперёд“ или „Помиловать и застареть на полдороге“ — според него, клучот на револуцијата.''}}</ref> Мартулков открил преку неговиот другар [[Јордан Шурков]] дека во [[Солунска машка гимназија „Св. Кирил и Методиј“|Солунската машка гимназија „Св. Кирил и Методиј“]] некои од [[Бугари|бугарските]] ученици организирале агитаторски дејности со намера да соберат материјални сретства. Шурков му препорачал на Мартулков да организира сличен настан во Скопското педагошко училиште. Истовремено анархистичката група во училиштето целосно пропаднала и останале само Петар Манџуков и Кочо Молеров — анархист од [[Банско (град)|Банско]]. Мартулков, незадоволен со условите понудени од пансионот, во [[мај]] [[1899|1899 година]] најавил штрајк. Имал голема подршка од учениците во пансионот, заедничко најавиле штрајк преку гладување. За време на штрајкот се запознал со [[Иван Поп Јорданов]] — значен анархист во училиштето и иден претседател на [[Велешко благотворително братство „Рајко Жинзифов“|Велешкото благотворително братство „Рајко Жинзифов“]].<ref name=":1">{{Мартулков|Поглавје=5}}</ref> Штрајкот само траел 24 часа и брзо бил задушен од училишниот одбор и [[Бугарската егзархија]]. Условите за учениците биле подобрени и имале пристап до подобар квалитет на храна. Мартулков како главен иницијатор и организатор на штрајкот бил отстранет од училиштето.<ref name=":1" /> == Последици == Единствената жртва во штрајкот бил Мартулков кој поради горенаведените настани бил забранет влез во сите училишта под склоп на [[Бугарската егзархија]]. Оваа забрана била повлекувана за време на [[Младотурската револуција]] со новите промени на турската власт. Откако бил забранет влез тој пратил нападно писмо кон училишниот совет, каде што наведил дека несоодветно пристапувале и ги навредил со фразата „''мозокот'' ''ви го испиле манастирските чавки''“. Дополнително бил забранет поради неговите [[Социјализам|социјалистички]] ставови. Кога го примил соопштението за неговата забрана Мартулков влегол во канцеларијата на учителите, таму жестоко се искарал со професорот Вељан Думев. Поради неговиот однос Думев повикал албански гаваз да го избрка Мартулков од канцеларијата. Откако бил отстранет од пансинот тој живеел неколку дена во заеднички стан со [[Петар Манџуков]].<ref name=":1" /> Училишниот совет на педагошкото училиште не го очекувале штрајкот, во неговите спомени Мартулков како пред настаните тој бил соодветен и одличен ученик. Поради тоа училишниот одбор заклучиле дека социјализмот го корумпирал и го пратија македонскиот револуционер Тодор Шурков да го убеди Мартулков да се откаже од неговите социјалистички ставови. Мартулков му изјавил: „''Драги пријателе, јас во мојот живот немам друго ништо поскапо од моите убедувања и за ништо друго на светов нема да ги заменам. Што се однесува до моето школско образование, ќе го надополнам по пат на самообразование. Основата е веќе поставена и јас имам едно оформено гледиште за природните и општествените појави и тоа ми е доста. Како деец за ослободување на нашата татковина, ќе се борам како можам, според моите сили и по силата на моите разбирања. Не лакомам за да правам голема кариера во животот. Стомната се скрши веќе, одново таа не може да биде залепена''“.<ref name=":1" /> После штрајкот некои ученици од педагошкото училиште го посетиле Мартулков да изразат почит кон неговите дејности. Со неговите сиромашни услови тој неможел да продолжи да живее во [[Скопје]], поради тоа после неколку месеци се враќа во неговиот мајчин град [[Велес]]. Се вратил во неговиот мајчин град со намера да добие пасош за во [[Бугарија]]. Мартулков посакал да се пресели во [[Софија]] со [[Печалбар|печалбарски]] поттик. Неколку месеци после штрајкот во [[есента]] [[1899|1899 година]] Мартулков ја започнал неговата [[Агитатотрска одисеја на Алексо Мартулков|агитатотрска одисеја]] низ делови од југоисточна [[Македонија]].<ref name=":1" /> == Наводи == 89jonbj5oy17kdlsg9rkod5pdydpjbw 0 1360533 5381355 5365274 2025-06-18T13:40:02Z Marco Mitrovich 114460 5381355 wikitext text/x-wiki {{Инфокутија Населено место | name = Бабина Полјана | native_name = Бабина Пољана | settlement_type = Населба | image_skyline = | image_alt = | image_caption = | nickname = | pushpin_map = Serbia | pushpin_label_position = | pushpin_map_alt = | pushpin_map_caption = | latd = 42 |latm = 27 |lats = 34.2 |latNS = N | longd = 22 |longm = 10 |longs = 32.4 |longEW = E | coor_pinpoint = | coordinates_type = | coordinates_display = | coordinates_footnotes = | subdivision_type = Држава | subdivision_name = [[Србија]] | subdivision_type1 = Управен Округ | subdivision_name1 = [[Пчињски Управен Округ|Пчињски]] | subdivision_type2 = Општина | subdivision_name2 = [[Трговиште (Србија)|Трговиште]] | dimensions_footnotes = | elevation_footnotes = | elevation_m = 1.299 | population_footnotes = | population_total = 10 | population_as_of = 2022 | population_density_km2 = auto | population_demonym = | population_note = | timezone1 = [[Средноевропско време|CET]] |utc_offset = +1 | utc_offset1 = | timezone1_DST = [[Средноевропско летно време|CEST]] |utc_offset_DST = +2 | utc_offset1_DST = | postal_code_type = Пошт. бр. | postal_code = 17651 | area_code_type = | area_code = 017 | registration_plate = VR }} '''Бабина Полјана''' ({{lang-sr|Бабина Пољана}}) е населено место во општината [[Трговиште (Србија)|Трговиште]], [[Пчињски Управен Округ]], [[Србија]]. Според пописот од 2022 година имало 10 жители.<ref>[http://pop-stat.mashke.org/serbia-census.htm All places: 1948, 1953, 1961, 1971, 1981, 1991, 2002, 2011, 2022 censuses] pop-stat.mashke.org </ref> == Поврзано == * [[Трговиште (Србија)]] * [[Пчињски Управен Округ]] * [[Јужна Србија]] == Наводи == {{наводи}} {{Општина Трговиште (Србија)}} [[Категорија:Трговиште (Србија)]] [[Категорија:Населени места во Јужна Србија]] [[Категорија:Населените места во Вардарска Македонија]] 3mfceitesxb1dtq7luer4wp0cwfch4b 0 1360536 5381356 5365280 2025-06-18T13:42:30Z Marco Mitrovich 114460 5381356 wikitext text/x-wiki {{Инфокутија Населено место | name = Барбаце | native_name = Барбаце | settlement_type = Населба | image_skyline = | image_alt = | image_caption = | nickname = | pushpin_map = Serbia | pushpin_label_position = | pushpin_map_alt = | pushpin_map_caption = | latd = 42 |latm = 22 |lats = 5.4 |latNS = N | longd = 21 |longm = 57 |longs = 22.2 |longEW = E | coor_pinpoint = | coordinates_type = | coordinates_display = | coordinates_footnotes = | subdivision_type = Држава | subdivision_name = [[Србија]] | subdivision_type1 = Управен Округ | subdivision_name1 = [[Пчињски Управен Округ|Пчињски]] | subdivision_type2 = Општина | subdivision_name2 = [[Трговиште (Србија)|Трговиште]] | dimensions_footnotes = | elevation_footnotes = | elevation_m = 656 | population_footnotes = | population_total = 85 | population_as_of = 2022 | population_density_km2 = auto | population_demonym = | population_note = | timezone1 = [[Средноевропско време|CET]] |utc_offset = +1 | utc_offset1 = | timezone1_DST = [[Средноевропско летно време|CEST]] |utc_offset_DST = +2 | utc_offset1_DST = | postal_code_type = Пошт. бр. | postal_code = 17525 | area_code_type = | area_code = 017 | registration_plate = VR }} '''Барбаце''' (поранешно име ''Барбарци'') е населено место во општината [[Трговиште (Србија)|Трговиште]], [[Пчињски Управен Округ]], [[Србија]]. Според пописот од 2022 година имало 85 жители.<ref>[http://pop-stat.mashke.org/serbia-census.htm All places: 1948, 1953, 1961, 1971, 1981, 1991, 2002, 2011, 2022 censuses] pop-stat.mashke.org </ref> == Поврзано == * [[Трговиште (Србија)]] * [[Пчињски Управен Округ]] * [[Јужна Србија]] == Наводи == {{наводи}} {{Општина Трговиште (Србија)}} [[Категорија:Трговиште (Србија)]] [[Категорија:Населени места во Јужна Србија]] [[Категорија:Насељена места во Вардаска Македонија]] eh6fc4sd5n84jycz3lp5j4moquzso83 5381357 5381356 2025-06-18T13:43:00Z Marco Mitrovich 114460 /* Наводи */ 5381357 wikitext text/x-wiki {{Инфокутија Населено место | name = Барбаце | native_name = Барбаце | settlement_type = Населба | image_skyline = | image_alt = | image_caption = | nickname = | pushpin_map = Serbia | pushpin_label_position = | pushpin_map_alt = | pushpin_map_caption = | latd = 42 |latm = 22 |lats = 5.4 |latNS = N | longd = 21 |longm = 57 |longs = 22.2 |longEW = E | coor_pinpoint = | coordinates_type = | coordinates_display = | coordinates_footnotes = | subdivision_type = Држава | subdivision_name = [[Србија]] | subdivision_type1 = Управен Округ | subdivision_name1 = [[Пчињски Управен Округ|Пчињски]] | subdivision_type2 = Општина | subdivision_name2 = [[Трговиште (Србија)|Трговиште]] | dimensions_footnotes = | elevation_footnotes = | elevation_m = 656 | population_footnotes = | population_total = 85 | population_as_of = 2022 | population_density_km2 = auto | population_demonym = | population_note = | timezone1 = [[Средноевропско време|CET]] |utc_offset = +1 | utc_offset1 = | timezone1_DST = [[Средноевропско летно време|CEST]] |utc_offset_DST = +2 | utc_offset1_DST = | postal_code_type = Пошт. бр. | postal_code = 17525 | area_code_type = | area_code = 017 | registration_plate = VR }} '''Барбаце''' (поранешно име ''Барбарци'') е населено место во општината [[Трговиште (Србија)|Трговиште]], [[Пчињски Управен Округ]], [[Србија]]. Според пописот од 2022 година имало 85 жители.<ref>[http://pop-stat.mashke.org/serbia-census.htm All places: 1948, 1953, 1961, 1971, 1981, 1991, 2002, 2011, 2022 censuses] pop-stat.mashke.org </ref> == Поврзано == * [[Трговиште (Србија)]] * [[Пчињски Управен Округ]] * [[Јужна Србија]] == Наводи == {{наводи}} {{Општина Трговиште (Србија)}} [[Категорија:Трговиште (Србија)]] [[Категорија:Населени места во Јужна Србија]] [[Категорија:Насељени места во Вардаска Македонија]] p19laxyzsufflyb7hyv6n4poqw6ibiy 5381358 5381357 2025-06-18T13:45:02Z Marco Mitrovich 114460 /* Наводи */ 5381358 wikitext text/x-wiki {{Инфокутија Населено место | name = Барбаце | native_name = Барбаце | settlement_type = Населба | image_skyline = | image_alt = | image_caption = | nickname = | pushpin_map = Serbia | pushpin_label_position = | pushpin_map_alt = | pushpin_map_caption = | latd = 42 |latm = 22 |lats = 5.4 |latNS = N | longd = 21 |longm = 57 |longs = 22.2 |longEW = E | coor_pinpoint = | coordinates_type = | coordinates_display = | coordinates_footnotes = | subdivision_type = Држава | subdivision_name = [[Србија]] | subdivision_type1 = Управен Округ | subdivision_name1 = [[Пчињски Управен Округ|Пчињски]] | subdivision_type2 = Општина | subdivision_name2 = [[Трговиште (Србија)|Трговиште]] | dimensions_footnotes = | elevation_footnotes = | elevation_m = 656 | population_footnotes = | population_total = 85 | population_as_of = 2022 | population_density_km2 = auto | population_demonym = | population_note = | timezone1 = [[Средноевропско време|CET]] |utc_offset = +1 | utc_offset1 = | timezone1_DST = [[Средноевропско летно време|CEST]] |utc_offset_DST = +2 | utc_offset1_DST = | postal_code_type = Пошт. бр. | postal_code = 17525 | area_code_type = | area_code = 017 | registration_plate = VR }} '''Барбаце''' (поранешно име ''Барбарци'') е населено место во општината [[Трговиште (Србија)|Трговиште]], [[Пчињски Управен Округ]], [[Србија]]. Според пописот од 2022 година имало 85 жители.<ref>[http://pop-stat.mashke.org/serbia-census.htm All places: 1948, 1953, 1961, 1971, 1981, 1991, 2002, 2011, 2022 censuses] pop-stat.mashke.org </ref> == Поврзано == * [[Трговиште (Србија)]] * [[Пчињски Управен Округ]] * [[Јужна Србија]] == Наводи == {{наводи}} {{Општина Трговиште (Србија)}} [[Категорија:Трговиште (Србија)]] [[Категорија:Населени места во Јужна Србија]] [[Категорија:Населени места во Вардарска Македонија]] 9u5xb0e27vnczy6t0rurdtxbi8bd2c1 0 1360537 5381359 5365285 2025-06-18T13:46:25Z Marco Mitrovich 114460 5381359 wikitext text/x-wiki {{Инфокутија Населено место | name = Владовце | native_name = Владовце | settlement_type = Населба | image_skyline = | image_alt = | image_caption = | nickname = | pushpin_map = Serbia | pushpin_label_position = | pushpin_map_alt = | pushpin_map_caption = | latd = 42 |latm = 23 |lats = 40.92 |latNS = N | longd = 21 |longm = 57 |longs = 45 |longEW = E | coor_pinpoint = | coordinates_type = | coordinates_display = | coordinates_footnotes = | subdivision_type = Држава | subdivision_name = [[Србија]] | subdivision_type1 = Управен Округ | subdivision_name1 = [[Пчињски Управен Округ|Пчињски]] | subdivision_type2 = Општина | subdivision_name2 = [[Трговиште (Србија)|Трговиште]] | dimensions_footnotes = | elevation_footnotes = | elevation_m = 583 | population_footnotes = | population_total = 22 | population_as_of = 2022 | population_density_km2 = auto | population_demonym = | population_note = | timezone1 = [[Средноевропско време|CET]] |utc_offset = +1 | utc_offset1 = | timezone1_DST = [[Средноевропско летно време|CEST]] |utc_offset_DST = +2 | utc_offset1_DST = | postal_code_type = Пошт. бр. | postal_code = 17525 | area_code_type = | area_code = 017 | registration_plate = VR }} '''Владовце''' или '''Владовци''' е населено место во општината [[Трговиште (Србија)|Трговиште]], [[Пчињски Управен Округ]], [[Србија]]. Според пописот од 2022 година имаеве 222 жители.<ref>[http://pop-stat.mashke.org/serbia-census.htm All places: 1948, 1953, 1961, 1971, 1981, 1991, 2002, 2011, 2022 censuses] pop-stat.mashke.org </ref> == Поврзано == * [[Трговиште (Србија)]] * [[Пчињски Управен Округ]] * [[Јужна Србија]] == Наводи == {{наводи}} {{Општина Трговиште (Србија)}} [[Категорија:Трговиште (Србија)]] [[Категорија:Населени места во Јужна Србија]] [[Категорија:Населени места во Вардарска Македонија]] n8ijbfnz5lbzsf8zibgx1sq4276abtj 4 1360728 5381472 5381253 2025-06-19T06:10:41Z P.Nedelkovski 47736 /* Список на учесници */ 5381472 wikitext text/x-wiki {| style="float:right; width:200px; border:solid #ccc 1px; margin:5px;" |- style="text-align:center;" |[[Податотека:Wikimedia MKD mk.svg|150п]] |- style="text-align:center;" |[[Податотека:Уредувачки денови.svg|150п]] |} {{Кратенка|ВП:УД}} Во текот на 2025 година е планирано да се одржуваат '''[[Википедија:Уредувачки денови|уредувачки денови]]'''. Уредувачките денови се изведуваат во текот на еден ден од 24 часа, со почеток во 00:00&nbsp;ч. и крај во 23:59&nbsp;ч. истиот ден. Предвид се земаат сите создадени или подобрени статии и предлошки на зададената тема од корисници на Википедија на македонски јазик кои ги пријавиле во уредувачкиот ден. '''Напомена:''' Заради избегнување на спротивставени уредувања и пишување на иста статија од двајца или повеќе корисници на Википедија на македонски јазик, секој заинтересиран учесник е пожелно да го пријави своето учество и да избере кои статии ќе ги уредува! == Признанија == Награди ќе им бидат доделени на тројцата најплодотворни учесници кои ќе имаат највисок успех при заедничкото и споено бодување од Уредувачките денови и [[Википедија:Уредувачки викенди 2025|Уредувачките викенди]]. Наградите се во облик на вредносни купони, и тоа: * Прва награда: купон во вредност од 15.000 денари. * Втора награда: купон во вредност од 9.000 денари. * Трета награда: купон во вредност од 6.000 денари. '''Важно''': За да се освои која било награда, потребно е да се исполнат следните критериуми: * да се учествува во најмалку 100 изданија на уредувачките денови и/или викенди; * да се учествува во барем 10 од 12-те календарски месеци; и * да се создадат или подобрат најмалку 150 статии, предлошки или модули. == Одржани денови == === Планини во Црна Гора === [[Податотека:Emoji u1f3d4.svg|десно|240п|Уредувачки ден „Планини во Црна Гора“]] На 2 јануари 2025 година е одржан уредувачки ден на тема „Планини во Црна Гора“. ==== Материјали ==== За создавање или подобрување на статиите за планините во Црна Гора можело да се користат другите јазични изданија на Википедија, дигитализирани и други материјали. * од Википедија на англиски јазик: ** [[:en:Category:Mountains of Montenegro]] ==== Список на учесници ==== {| class="wikitable" |- ! Бр. !! Корисник !! Придонеси |- | 1 | [[Корисник:Jtasevski123|Jtasevski123]] | {{подреден список|[[Тројан (планина)]] (Н)|[[Виситор (планина)]] (Н)|[[Јабука (планина)]] (Н)|[[Биоч]] (Н)|[[Хум (планина)]] (Н)|[[Камена Гора (планина)]] (Н)|[[Каменик (планина)]] (Н)|[[Белег (планина)]] (Н)|[[Стожина]] (Н)|[[Жилиндар]] (Н)}} |- | 2 | [[Корисник:P.Nedelkovski|П.Неделковски]] | {{подреден список|[[Градина (планина)]] (Н)|[[Бјеласица]] (Н)|[[Гарач]] (Н)}} |- | 3 | [[Корисник:BosaFi|BosaFi]] | {{подреден список|[[Његош]] (Н)|[[Врмац]] (Н)|[[Орлов Крш]] (Н)}} |} * (Н) — новосоздадена статија * (П) — подобрена статија === Цркви во Русија === [[Податотека:Ансамбль Успенского собора.jpg|десно|240п|Уредувачки ден „Цркви во Русија“]] На 7 јануари 2025 година е одржан уредувачки ден на тема „Цркви во Русија“. ==== Материјали ==== За создавање или подобрување на статиите за црквите во Русија можело да се користат другите јазични изданија на Википедија, дигитализирани и други материјали. * од Википедија на англиски јазик: ** [[:en:Category:Churches in Russia]] * од Википедија на руски јазик: ** [[:ru:Категория:Церкви России]] ==== Список на учесници ==== {| class="wikitable" |- ! Бр. !! Корисник !! Придонеси |- | 1 | [[Корисник:P.Nedelkovski|П.Неделковски]] | {{подреден список|[[Јужен зеленчукски храм]] (Н)}} |} * (Н) — новосоздадена статија * (П) — подобрена статија === Меѓународни денови на Обединетите нации === [[Податотека:UN emblem blue.svg|десно|240п|Уредувачки ден „Меѓународни денови на Обединетите нации“]] На 9 јануари 2025 година е одржан уредувачки ден на тема „Меѓународни денови на Обединетите нации“. ==== Материјали ==== За создавање или подобрување на статиите за Меѓународните денови на Обединетите нации можело да се користат другите јазични изданија на Википедија, дигитализирани и други материјали. * од Википедија на англиски јазик: ** [[:en:Category:United Nations days]] ==== Список на учесници ==== {| class="wikitable" |- ! Бр. !! Корисник !! Придонеси |- | 1 | [[Корисник:P.Nedelkovski|П.Неделковски]] | {{подреден список|[[Меѓународен ден на семејството]] (Н)}} |- | 2 | [[Корисник:Виолетова|Виолетова]] | {{подреден список|[[Меѓународен ден на џезот]] (Н) |[[Меѓународен ден на толеранцијата]] (Н)}} |- | 3 | [[Корисник:Jashko002|Jashko002]] | {{подреден список|[[Светски ден на книгата и авторското право]] (Н)}} |- | 4 | [[Корисник:Lili Arsova|Lili Arsova]] | {{подреден список|[[Светска акција „Исчисти го светот”]] (Н)|[[Меѓународен ден на девојчето]] (Н)|[[Меѓународен ден на танцот]] (Н)|[[Светски ден на лебот]] (Н)|[[Светски ден на млекото]] (Н)}} |} * (Н) — новосоздадена статија * (П) — подобрена статија === Кубански стилови на музика === [[Податотека:Negro Curro Juan Cocuyo, grabado cubano del Siglo XIX.jpg|десно|240п|Уредувачки ден „Кубански стилови на музика“]] На 14 јануари 2025 година е одржан уредувачки ден на тема „Кубански стилови на музика“. ==== Материјали ==== За создавање или подобрување на статиите поврзани со кубанските стилови на музика можело да се користат другите јазични изданија на Википедија, дигитализирани и други материјали. * од Википедија на англиски јазик: ** [[:en:Category:Cuban styles of music]] ==== Список на учесници ==== {| class="wikitable" |- ! Бр. !! Корисник !! Придонеси |- | 1 | [[Корисник:BosaFi|BosaFi]] | {{подреден список|[[Мамбо (музика)]] (Н)}} |- | 2 | [[Корисник:Jtasevski123|Jtasevski123]] | {{подреден список|[[Кубански рок]] (Н)}} |- | 3 | [[Корисник:Виолетова|Виолетова]] | {{подреден список|[[Алберто Сокарас]] (Н)}} |- | 4 | [[Корисник:Lili Arsova|Lili Arsova]] | {{подреден список|[[Два крста]] (Н)|[[Мој (песна на Армандо Манзанеро)]] (Н)|[[Обожавам (песна)]] (Н)|[[Се и ништо]] (Н)|[[Црни цвеќиња]] (Н)}} |- | 5 | [[Корисник:P.Nedelkovski|П.Неделковски]] | {{подреден список|[[Болеро]] (Н)}} |} * (Н) — новосоздадена статија * (П) — подобрена статија === Древна технологија === [[Податотека:Antikythera mechanism.svg|десно|240п|Уредувачки ден „Древна технологија“]] На 16 јануари 2025 година е одржан уредувачки ден на тема „Древна технологија“. ==== Материјали ==== За создавање или подобрување на статиите поврзани со древната технологија можело да се користат другите јазични изданија на Википедија, дигитализирани и други материјали. * од Википедија на англиски јазик: ** [[:en:Category:Ancient technology]] ==== Список на учесници ==== {| class="wikitable" |- ! Бр. !! Корисник !! Придонеси |- | 1 | [[Корисник:Katerina1010|Katerina1010]] | {{подреден список|[[Шенус]] (Н)}} |- | 2 | [[Корисник:Jashko002|Jashko002]] | {{подреден список|[[Мамантео]] (Н)}} |- | 3 | [[Корисник:Bojan9Spasovski|Bojan9Spasovski]] | {{подреден список|[[Фрикторија]] (Н)}} |- | 4 | [[Корисник:Lili Arsova|Lili Arsova]] | {{подреден список|[[Џерван]] (Н)}} |- | 5 | [[Корисник:Jtasevski123|Jtasevski123]] | {{подреден список|[[Архимедова канџа]] (Н)}} |- | 6 | [[Корисник:P.Nedelkovski|П.Неделковски]] | {{подреден список|[[Рударење на сол]] (Н)}} |} * (Н) — новосоздадена статија * (П) — подобрена статија === Советски пронајдоци === [[Податотека:Fialka,_Russian_rotary_cypher_machine,_detail.jpg|десно|240п|Уредувачки ден „Советски пронајдоци“]] На 21 јануари 2025 година е одржан уредувачки ден на тема „Советски пронајдоци“. ==== Материјали ==== За создавање или подобрување на статиите поврзани со советските пронајдоци можело да се користат другите јазични изданија на Википедија, дигитализирани и други материјали. * од Википедија на англиски јазик: ** [[:en:Category:Soviet inventions]] * од Википедија на руски јазик: ** [[:ru:Категория:Изобретения СССР]] ==== Список на учесници ==== {| class="wikitable" |- ! Бр. !! Корисник !! Придонеси |- | 1 | [[Корисник:Lili Arsova|Lili Arsova]] | {{подреден список|[[Вселенски костум]] (Н)|[[Победит]] (Н)}} |- | 2 | [[Корисник:Jtasevski123|Jtasevski123]] | {{подреден список|[[Кислороден коктел]] (Н)}} |- | 3 | [[Корисник:P.Nedelkovski|П.Неделковски]] | {{подреден список|[[Аеросанка]] (Н)}} |} * (Н) — новосоздадена статија * (П) — подобрена статија === Викиншка уметност === [[Податотека:Viking - Whale-Bone Plaque - Walters 711169.jpg|десно|240п|Уредувачки ден „Викиншка уметност“]] На 23 јануари 2025 година е одржан уредувачки ден на тема „Викиншка уметност“. ==== Материјали ==== За создавање или подобрување на статиите поврзани со викиншката уметност можело да се користат другите јазични изданија на Википедија, дигитализирани и други материјали. * од Википедија на англиски јазик: ** [[:en:Category:Viking art]] ==== Список на учесници ==== {| class="wikitable" |- ! Бр. !! Корисник !! Придонеси |- | 1 | [[Корисник:Jtasevski123|Jtasevski123]] | {{подреден список|[[Шиенско животно]] (Н)}} |- | 2 | [[Корисник:19user99|19user99]] | {{подреден список|[[Один од Лејре]] (Н)}} |- | 3 | [[Корисник:P.Nedelkovski|П.Неделковски]] | {{подреден список|[[Средновековна скандинавска архитектура]] (Н)}} |} * (Н) — новосоздадена статија * (П) — подобрена статија === Министерства на Литванија === [[Податотека:Flag_of_Lithuania.svg|десно|240п|Уредувачки ден „Министерства на Литванија“]] На 28 јануари 2025 година е одржан уредувачки ден на тема „Министерства на Литванија“. ==== Материјали ==== За создавање или подобрување на статиите за министерствата на Литванија можело да се користат другите јазични изданија на Википедија, дигитализирани и други материјали. * од Википедија на англиски јазик: ** [[:en:Category:Government ministries of Lithuania]] ==== Список на учесници ==== {| class="wikitable" |- ! Бр. !! Корисник !! Придонеси |- | 1 | [[Корисник:19user99|19user99]] | {{подреден список|[[Министерство за правда (Литванија)]] (Н)|[[Министерство за здравство (Литванија)]] (Н)}} |- | 2 | [[Корисник:Lili Arsova|Lili Arsova]] | {{подреден список|[[Министерство за култура на Литванија]] (Н)}} |- | 3 | [[Корисник:Jtasevski123|Jtasevski123]] | {{подреден список|[[Министерство за енергетика (Литванија)]] (Н)|[[Министерство за животна средина (Литванија)]] (Н)|[[Предлошка:Влада на Литванија]] (Н)}} |- | 4 | [[Корисник:P.Nedelkovski|П.Неделковски]] | {{подреден список|[[Министерство за земјоделство (Литванија)]] (Н)}} |} * (Н) — новосоздадена статија * (П) — подобрена статија === Веганство === [[Податотека:Vegan friendly icon.svg|десно|220п|Уредувачки ден „Веганство“]] На 30 јануари 2025 година е одржан уредувачки ден на тема „Веганство“. ==== Материјали ==== За создавање или подобрување на статиите поврзани со веганството можело да се користат другите јазични изданија на Википедија, дигитализирани и други материјали. * од Википедија на англиски јазик: ** [[:en:Category:Veganism]] ==== Список на учесници ==== {| class="wikitable" |- ! Бр. !! Корисник !! Придонеси |- | 1 | [[Корисник:Natasa Stardelova|Natasa Stardelova]] | {{подреден список|[[Пост со сок]] (Н)}} |- | 2 | [[Корисник:19user99|19user99]] | {{подреден список|[[Веганманија]] (Н)|[[Вегански дизајн]] (Н)|[[Вегански сапун]] (Н)|[[Abillion]] (Н)|[[Post Punk Kitchen]] (Н)}} |- | 3 | [[Корисник:Jtasevski123|Jtasevski123]] | {{подреден список|[[Марш за да се затворат сите кланици]] (Н)}} |} * (Н) — новосоздадена статија * (П) — подобрена статија === Змејови === [[Податотека:Vietnamese Dragon green.svg|десно|240п|Уредувачки ден „Змејови“]] На 4 февруари 2025 година е одржан уредувачки ден на тема „Змејови“. ==== Материјали ==== За создавање или подобрување на статиите поврзани со змејовите можело да се користат другите јазични изданија на Википедија, дигитализирани и други материјали. * од Википедија на англиски јазик: ** [[:en:Category:Dragons]] ==== Список на учесници ==== {| class="wikitable" |- ! Бр. !! Корисник !! Придонеси |- | 1 | [[Корисник:Lili Arsova|Lili Arsova]] | {{подреден список|[[Лотан]] (Н)}} |- | 2 | [[Корисник:19user99|19user99]] | {{подреден список|[[Ушумгалу]] (Н)|[[Башму]] (Н)|[[Мушмаху]] (Н)|[[Тели (змеј)]] (Н)}} |- | 3 | [[Корисник:P.Nedelkovski|П.Неделковски]] | {{подреден список|[[Ладон (митологија)]] (Н)}} |- | 4 | [[Корисник:Orce Wiki|Orce Wiki]] | {{подреден список|[[Чума (слика)]] (Н)|[[Големиот црвен змеј (слики)]] (Н)}} |} * (Н) — новосоздадена статија * (П) — подобрена статија === Цркви во Швајцарија === [[Податотека:Église orthodoxe russe, Genève 2.jpg|десно|240п|Уредувачки ден „Цркви во Швајцарија“]] На 6 февруари 2025 година е одржан уредувачки ден на тема „Цркви во Швајцарија“. ==== Материјали ==== За создавање или подобрување на статиите за црквите во Швајцарија можело да се користат другите јазични изданија на Википедија, дигитализирани и други материјали. * од Википедија на англиски јазик: ** [[:en:Category:Churches in Switzerland]] ==== Список на учесници ==== {| class="wikitable" |- ! Бр. !! Корисник !! Придонеси |- | 1 | [[Корисник:Lili Arsova|Lili Arsova]] | {{подреден список|[[Исусовска црква, Луцерн]] (Н)|[[Џовани Антонио Пелегрини]] (Н)}} |- | 2 | [[Корисник:19user99|19user99]] | {{подреден список|[[Опатија Филе-Дие]] (Н)}} |- | 3 | [[Корисник:SirGoldenBlade|SirGoldenBlade]] | {{подреден список|[[Црква на Светиот дух (Берн)]] (Н)}} |- | 4 | [[Корисник:P.Nedelkovski|П.Неделковски]] | {{подреден список|[[Црква „Свети Никола“ (Ереманс)]] (Н)}} |- | 5 | [[Корисник:Orce Wiki|Orce Wiki]] | {{подреден список|[[Капела Свети Гал (Санкт Гален)]] (Н)}} |} * (Н) — новосоздадена статија * (П) — подобрена статија === Капиталистички системи === [[Податотека:Anti-capitalism_color—_Restored.png|десно|240п|Уредувачки ден „Капиталистички системи“]] На 11 февруари 2025 година е одржан уредувачки ден на тема „Капиталистички системи“. ==== Материјали ==== За создавање или подобрување на статиите поврзани со капиталистичките системи можело да се користат другите јазични изданија на Википедија, дигитализирани и други материјали. * од Википедија на англиски јазик: ** [[:en:Category:Capitalist systems]] ==== Список на учесници ==== {| class="wikitable" |- ! Бр. !! Корисник !! Придонеси |- | 1 | [[Корисник:Orce Wiki|Orce Wiki]] | {{подреден список|[[Грофот (филм)]] (Н)|[[Општа идеја за револуцијата во деветнаесеттиот век]] (Н)}} |- | 2 | [[Корисник:19user99|19user99]] | {{подреден список|[[Надзорен капитализам]] (Н)|[[Корпоративен капитализам]] (Н)}} |- | 3 | [[Корисник:P.Nedelkovski|П.Неделковски]] | {{подреден список|[[Технокапитализам]] (Н)}} |} * (Н) — новосоздадена статија * (П) — подобрена статија === Дакијци === [[Податотека:Dacian symbols.png|десно|240п|Уредувачки ден „Дакијци“]] На 13 февруари 2025 година е одржан уредувачки ден на тема „Дакијци“. ==== Материјали ==== За создавање или подобрување на статиите поврзани со Дакијците можело да се користат другите јазични изданија на Википедија, дигитализирани и други материјали. * од Википедија на англиски јазик: ** [[:en:Category:Dacians]] ==== Список на учесници ==== {| class="wikitable" |- ! Бр. !! Корисник !! Придонеси |- | 1 | [[Корисник:Orce Wiki|Orce WIki]] | {{подреден список|[[Гебелеизис]] (Н)|[[Дерзелас]] (Н)}} |- | 2 | [[Корисник:Jtasevski123|Jtasevski123]] | {{подреден список|[[Слободни Дакијци]] (Н)}} |- | 3 | [[Корисник:SirGoldenBlade|SirGoldenBlade]] | {{подреден список|[[Буребиста]] (Н)| [[Москон]] (Н)| [[Ремакс]] (Н)| [[Скорило]] (Н)}} |- | 4 | [[Корисник:19user99|19user99]] | {{подреден список|[[Меда од Одесос]] (Н)}} |- | 5 | [[Корисник:P.Nedelkovski|П.Неделковски]] | {{подреден список|[[Шлем од Перету]] (Н)|[[Шлем од Аџигиол]] (Н)}} |} * (Н) — новосоздадена статија * (П) — подобрена статија === Злосторнички организации === [[Податотека:Handcuffs_icon.svg|десно|240п|Уредувачки ден „Злосторнички организации“]] На 18 февруари 2025 година ќе се одржи уредувачки ден на тема „Злосторнички организации“. ==== Материјали ==== За создавање или подобрување на статиите поврзани со злосторничките организации може да се користат другите јазични изданија на Википедија, дигитализирани и други материјали. * од Википедија на англиски јазик: ** [[:en:Category:Criminal groups and organizations]] ==== Список на учесници ==== {| class="wikitable" |- ! Бр. !! Корисник !! Придонеси |- | 1 | [[Корисник:19user99|19user99]] | {{подреден список|[[Криминално семејство Ал-Зеин]] (Н)|[[Франкфуртска мафија]] (Н)}} |- | 2 | [[Корисник:Jtasevski123|Jtasevski123]] | {{подреден список|[[Хакерска група]] (Н)|[[Акира (уценувачки софтвер)]] (Н)|[[Зоран Манасков]] (Н)|[[Бајруш Сејдиу]] (Н)|[[Ромео Живиќ]] (Н)}} |- | 3 | [[Корисник:P.Nedelkovski|П.Неделковски]] | {{подреден список|[[Фалсификување]] (Н)}} |} * (Н) — новосоздадена статија * (П) — подобрена статија === Револуционерни движења === [[Податотека:Sloboda ili smrt logo.svg|десно|240п|Уредувачки ден „Револуционерни движења“]] На 20 февруари 2025 година е одржан уредувачки ден на тема „Револуционерни движења“. ==== Материјали ==== За создавање или подобрување на статиите поврзани со револуционерните движења можело да се користат другите јазични изданија на Википедија, дигитализирани и други материјали. * од Википедија на англиски јазик: ** [[:en:Category:Revolutionary movements]] ==== Список на учесници ==== {| class="wikitable" |- ! Бр. !! Корисник !! Придонеси |- | 1 | [[Корисник:Lili Arsova|Lili Arsova]] | {{подреден список|[[Хозе Дејвид Кабело]] (Н)|[[Глена Кабело]] (Н)}} |- | 2 | [[Корисник:Jtasevski123|Jtasevski123]] | {{подреден список|[[Револуционерно движење]] (Н)|[[Револуционерен фронт (Шведска)]] (Н)}} |- | 3 | [[Корисник:P.Nedelkovski|П.Неделковски]] | {{подреден список|[[Народноослободителен фонд]] (Н)}} |- | 4 | [[Корисник:19user99|19user99]] | {{подреден список|[[КелКел]] (Н)|[[Движење на револуционерите од 25 јануари]] (Н)}} |} * (Н) — новосоздадена статија * (П) — подобрена статија === Дијаманти === [[Податотека:Diamond-dimd15a.jpg|десно|240п|Уредувачки ден „Дијаманти“]] На 25 февруари 2025 година е одржан уредувачки ден на тема „Дијаманти“. ==== Материјали ==== За создавање или подобрување на статиите поврзани со дијамантите можело да се користат другите јазични изданија на Википедија, дигитализирани и други материјали. * од Википедија на англиски јазик: ** [[:en:Category:Diamond]] ==== Список на учесници ==== {| class="wikitable" |- ! Бр. !! Корисник !! Придонеси |- | 1 | [[Корисник:19user99|19user99]] | {{подреден список|[[Меморијален дијамант]] (Н)|[[Груб дијамант]] (Н)|[[Дијамантски нож]] (Н)}} |- | 2 | [[Корисник: Lili Arsova|Lili Arsova]] | {{подреден список|[[Дијамантски фонд]] (Н)}} |- | 3 | [[Корисник:P.Nedelkovski|П.Неделковски]] | {{подреден список|[[Борт]] (Н)|[[Опенхајмер (дијамант)]] (Н)}} |} * (Н) — новосоздадена статија * (П) — подобрена статија === Старогрчки женски филозофи === [[Податотека:Aspasie Pio-Clementino Inv272.jpg|десно|240п|Уредувачки ден „Старогрчки женски филозофи“]] На 27 февруари 2025 година е одржан уредувачки ден на тема „Старогрчки женски филозофи“. ==== Материјали ==== За создавање или подобрување на статиите за старогрчките женски филозофи можело да се користат другите јазични изданија на Википедија, дигитализирани и други материјали. * од Википедија на англиски јазик: ** [[:en:Category:Ancient Greek women philosophers]] ==== Список на учесници ==== {| class="wikitable" |- ! Бр. !! Корисник !! Придонеси |- | 1 | [[Корисник:P.Nedelkovski|П.Неделковски]] | {{подреден список|[[Клеопатра (алхемичарка)]] (Н)}} |- | 2 | [[Корисник:SirGoldenBlade|SirGoldenBlade]] | {{подреден список|[[Аригнота]] (Н)}} |- | 3 | [[Корисник:19user99|19user99]] | {{подреден список|[[Темистоклеја]] (Н)|[[Темиста од Лампсак]] (Н)|[[Леонтион]] (Н)|[[Аксиотеја Флиуска]] (Н)|[[Ластенеја Мантинејска]] (Н)|[[Миро Родоска]] (Н)|[[Арета Киренска]] (Н)|[[Птолемаида Киренска]] (Н)}} |} * (Н) — новосоздадена статија * (П) — подобрена статија === Министерства на Ерменија === [[Податотека:Flag of Armenia.svg|десно|240п|Уредувачки ден „Министерства на Ерменија“]] На 4 март 2025 година е одржан уредувачки ден на тема „Министерства на Ерменија“. ==== Материјали ==== За создавање или подобрување на статиите за министерствата на Ерменија можело да се користат другите јазични изданија на Википедија, дигитализирани и други материјали. * од Википедија на англиски јазик: ** [[:en:Category:Government ministries of Armenia]] ==== Список на учесници ==== {| class="wikitable" |- ! Бр. !! Корисник !! Придонеси |- | 1 | [[Корисник:Jtasevski123|Jtasevski123]] | {{подреден список|[[Министерство за животна средина (Ерменија)]] (Н)|[[Министерство за транспорт и врски (Ерменија)]] (Н)}} |- | 2 | [[Корисник:P.Nedelkovski|П.Неделковски]] | {{подреден список|[[Министерство за здравство (Ерменија)]] (Н)}} |} * (Н) — новосоздадена статија * (П) — подобрена статија === Пештерски слики === [[Податотека:SantaCruz-CuevaManos-P2210651b.jpg|десно|240п|Уредувачки ден „Пештерски слики“]] На 6 март 2025 година е одржан уредувачки ден на тема „Пештерски слики“. ==== Материјали ==== За создавање или подобрување на статиите за пештерските слики можело да се користат другите јазични изданија на Википедија, дигитализирани и други материјали. * од Википедија на англиски јазик: ** [[:en:Category:Cave paintings]] ==== Список на учесници ==== {| class="wikitable" |- ! Бр. !! Корисник !! Придонеси |- | 1 | [[Корисник:19user99|19user99]] | {{подреден список|[[Тамбунска карпеста уметност]] (Н)}} |- | 2 | [[Корисник:P.Nedelkovski|П.Неделковски]] | {{подреден список|[[Шабо (пештера)]] (Н)}} |} * (Н) — новосоздадена статија * (П) — подобрена статија === Цркви во Австралија === [[Податотека:GoulburnStSaviour'sCathedral.jpg|десно|240п|Уредувачки ден „Цркви во Австралија“]] На 11 март 2025 година ќе се одржи уредувачки ден на тема „Цркви во Австралија“. ==== Материјали ==== За создавање или подобрување на статиите за црквите во Австралија може да се користат другите јазични изданија на Википедија, дигитализирани и други материјали. * од Википедија на англиски јазик: ** [[:en:Category:Churches in Australia]] ==== Список на учесници ==== {| class="wikitable" |- ! Бр. !! Корисник !! Придонеси |- | 1 | [[Корисник:P.Nedelkovski|П.Неделковски]] | {{подреден список|[[Македонска православна црква „Св. Јован Крстител“ - Џилонг]] (Н)}} |- | 2 | [[Корисник:Jtasevski123|Jtasevski123]] | {{подреден список|[[Македонска православна црква „Св. Никола“ - Престон]] (Н)|[[Македонска православна црква „Св. Петка“ - Мил Парк]] (Н)}} |- | 3 | [[Корисник:Lili Arsova|Lili Arsova]] | {{подреден список|[[Црква Пресвета Богородица на Светото срце, Рендвик]] (Н)}} |- | 4 | [[Корисник:19user99|19user99]] | {{подреден список|[[Македонска православна црква „Св. Димитрија Солунски“, Спрингвејл]] (Н)|[[Македонска православна катедрала „Успение на Пресвета Богородица“, Сиденхам]] (Н)}} |- | 5 | [[Корисник:XavieraMars|XavieraMars]] | {{подреден список|[[Македонска православна црква Св. Пророк Илија, Футскреј]] (Н)}} |} * (Н) — новосоздадена статија * (П) — подобрена статија === Волфова награда === [[Податотека:Wolf Foundation Logo.svg|десно|240п|Уредувачки ден „Волфова награда“]] На 13 март 2025 година е одржан уредувачки ден на тема „Волфова награда“. ==== Материјали ==== За создавање или подобрување на статиите поврзани со Волфовата награда можело да се користат другите јазични изданија на Википедија, дигитализирани и други материјали. * од Википедија на англиски јазик: ** [[:en:Category:Wolf Prizes]] <b>Забелешка:</b> Препорачано било изборот на статии да се врши од следната предлошка на Википедија на македонски јазик: * [[Предлошка:Волфова награда]] ==== Список на учесници ==== {| class="wikitable" |- ! Бр. !! Корисник !! Придонеси |- | 1 | [[Корисник:Vesnasocijal|Vesnasocijal]] | {{подреден список|[[Рикардо Волф]] (Н)}} |- | 2 | [[Корисник:Lili Arsova|Lili Arsova]] | {{подреден список|[[Волфова награда за хемија]] (Н)}} |- | 3 | [[Корисник:P.Nedelkovski|П.Неделковски]] | {{подреден список|[[Андре Веј]] (Н)}} |} * (Н) — новосоздадена статија * (П) — подобрена статија === Културно наследство на Србија === [[Податотека:Coat_of_arms_of_Serbia.svg|десно|220п|Уредувачки ден „Културно наследство на Србија“]] На 18 март 2025 година е одржан уредувачки ден на тема „Културно наследство на Србија“. ==== Материјали ==== За создавање или подобрување на статиите поврзани со културното наследство на Србија можело да се користат другите јазични изданија на Википедија, дигитализирани и други материјали. * од Википедија на англиски јазик: ** [[:en:Category:Cultural heritage of Serbia]] * од Википедија на српски јазик: ** [[:sr:Категорија:Непокретна културна добра у Србији]] ==== Список на учесници ==== {| class="wikitable" |- ! Бр. !! Корисник !! Придонеси |- | 1 | [[Корисник:P.Nedelkovski|П.Неделковски]] | {{подреден список|[[Спомен-куќа на Вук Стефановиќ Караџиќ во Тршиќ]] (Н)}} |- | 2 | [[Корисник:19user99|19user99]] | {{подреден список|[[Рудна Глава]] (Н)}} |} * (Н) — новосоздадена статија * (П) — подобрена статија === Праисториска уметност === [[Податотека:Ankara_Muzeum_B19-36.jpg|десно|220п|Уредувачки ден „Праисториска уметност“]] На 20 март 2025 година е одржан уредувачки ден на тема „Праисториска уметноста“. ==== Материјали ==== За создавање или подобрување на статиите поврзани со праисториската уметност можело да се користат другите јазични изданија на Википедија, дигитализирани и други материјали. * од Википедија на англиски јазик: ** [[:en:Category:Prehistoric art]] ==== Список на учесници ==== {| class="wikitable" |- ! Бр. !! Корисник !! Придонеси |- | 1 | [[Корисник:19user99|19user99]] | {{подреден список|[[Видовданка]] (Н)}} |- | 2 | [[Корисник:Jtasevski123|Jtasevski123]] | {{подреден список|[[Рендгенски стил на уметност]] (Н)}} |- | 3 | [[Корисник:P.Nedelkovski|П.Неделковски]] | {{подреден список|[[Петроглиф]] (Н)|[[Пештерско сликарство]] (Н)}} |} * (Н) — новосоздадена статија * (П) — подобрена статија === Урбани легенди === [[Податотека:Shadowman-3.jpg|десно|220п|Уредувачки ден „Урбани легенди“]] На 25 март 2025 година е одржан уредувачки ден на тема „Урбани легенди“. ==== Материјали ==== За создавање или подобрување на статиите за урбаните легенди можело да се користат другите јазични изданија на Википедија, дигитализирани и други материјали. * од Википедија на англиски јазик: ** [[:en:Category:Urban legends]] ==== Список на учесници ==== {| class="wikitable" |- ! Бр. !! Корисник !! Придонеси |- | 1 | [[Корисник:Jtasevski123|Jtasevski123]] | {{подреден список|[[Ѓаволско дрво]] (Н)|[[Слонови гробишта]] (Н)}} |- | 2 | [[Корисник:BosaFi|BosaFi]] | {{подреден список|[[Проклетство на Тамерлан]] (Н)}} |- | 3 | [[Корисник:P.Nedelkovski|П.Неделковски]] | {{подреден список|[[Сепак се врти]] (Н)|[[Мит за нецелосно користење на мозокот]] (Н)}} |} * (Н) — новосоздадена статија * (П) — подобрена статија === Светолуцијци === [[Податотека:Flag_of_Saint_Lucia.svg|десно|220п|Уредувачки ден „Светолуцијци“]] На 27 март 2025 година ќе е одржан уредувачки ден на тема „Светолуцијци“. ==== Материјали ==== За создавање или подобрување на статиите за Светолуцијците можело да се користат другите јазични изданија на Википедија, дигитализирани и други материјали. * од Википедија на англиски јазик: ** [[:en:Category:Saint Lucian people]] ==== Список на учесници ==== {| class="wikitable" |- ! Бр. !! Корисник !! Придонеси |- | 1 | [[Корисник:Jtasevski123|Jtasevski123]] | {{подреден список|[[Џозеф Соломон (убиец)]] (Н)|[[Предлошка:Селектори на светолуциската фудбалска репрезентација]] (Н)|[[Кингсли Армстронг]] (Н)|[[Касим Луис]] (Н)|[[Карсон Милар]] (Н)|[[Теренс Каро]] (Н)|[[Ален Провиденс]] (Н)|[[Френсис Мекдоналд (фудбалер)]] (Н)|}} |- | 2 | [[Корисник:P.Nedelkovski|П.Неделковски]] | {{подреден список|[[Родерик Волкот]] (Н)}} |- | 3 | [[Корисник:XavieraMars|XavieraMars]] | {{подреден список|[[Џон Одлум]] (Н)}} |} * (Н) — новосоздадена статија * (П) — подобрена статија === Британска мода === [[Податотека:Queen_Elizabeth_II_on_her_Coronation_Day_(cropped).jpg|десно|210п|Уредувачки ден „Британска мода“]] На 1 април 2025 година е одржан уредувачки ден на тема „Британска мода“. ==== Материјали ==== За создавање или подобрување на статиите поврзани со британската мода можело да се користат другите јазични изданија на Википедија, дигитализирани и други материјали. * од Википедија на англиски јазик: ** [[:en:Category:British fashion]] ==== Список на учесници ==== {| class="wikitable" |- ! Бр. !! Корисник !! Придонеси |- | 1 | [[Корисник:BosaFi|BosaFi]] | {{подреден список|[[Џими Чу]] (Н)}} |- | 2 | [[Корисник:P.Nedelkovski|П.Неделковски]] | {{подреден список|[[Амброу]] (Н)}} |- | 3 | [[Корисник:Виолетова|Виолетова]] | {{подреден список|[[Фустан од остриги]] (Н)}} |- | 4 | [[Корисник:19user99|19user99]] | {{подреден список|[[Фантомска нишка]] (Н)|[[Синоќа во Сохо]] (Н)}} |} * (Н) — новосоздадена статија * (П) — подобрена статија === Саат-кули === [[Податотека:Clock_Tower_of_Bitola.jpg|десно|200п|Уредувачки ден „Саат-кули“]] На 3 април 2025 година е одржан уредувачки ден на тема „Саат-кули“. ==== Материјали ==== За создавање или подобрување на статиите поврзани со саат-кулите можело да се користат другите јазични изданија на Википедија, дигитализирани и други материјали. * од Википедија на англиски јазик: ** [[:en:Category:Clock towers]] ==== Список на учесници ==== {| class="wikitable" |- ! Бр. !! Корисник !! Придонеси |- | 1 | [[Корисник:Jtasevski123|Jtasevski123]] | {{подреден список|[[Талбургтор]] (Н)|[[Дубровничка камбанарија]] (Н)|[[Саат-кула (Приштина)]] (Н)|[[Сараевска саат-кула]] (Н)}} |- | 2 | [[Корисник:Виолетова|Виолетова]] |{{подреден список|[[Саат-кула Манара]] (Н)}} |- | 3 | [[Корисник:P.Nedelkovski|П.Неделковски]] | {{подреден список|[[Царинарница (Шангај)]] (Н)|[[Железничка станица Сержи-Сен-Кристоф]] (Н)}} |- | 4 | [[Корисник:SirGoldenBlade|SirGoldenBlade]] | {{подреден список|[[Саат-кула (Хонгконг)]] (Н)}} |} * (Н) — новосоздадена статија * (П) — подобрена статија === Роми === [[Податотека:Flag_of_the_Romani_people.svg|десно|210п|Уредувачки ден „Роми“]] На 8 април 2025 година ќе се одржи уредувачки ден на тема „Роми“. Потфатот е дел од иницијативата за одбележување на Меѓународниот ден на Ромите во 2025 година во повеќе земји во светот, поттикната од страна на Викимедија Србија, којашто има за цел создавање содржини за поголема покриеност на темите поврзани со Ромите и ромската култура на Википедија. ==== Материјали ==== За создавање или подобрување на статиите за и во врска со Ромите е препорачано да се користи [[meta:International Roma Day Edit-a-thon 2025/Article lists#People|потсписокот на предложени личности]] во рамки на глобалната иницијатива „Меѓународен ден на Ромите 2025“. ==== Список на учесници ==== {| class="wikitable" |- ! Бр. !! Корисник !! Придонеси |- | 1 | [[Корисник:Jtasevski123|Jtasevski123]] | {{подреден список|[[Сара Хименес Хименес]] (Н)|[[Сретен Мирковиќ]] (Н)}} |- | 2 | [[Корисник:BosaFi|BosaFi]] | {{подреден список|[[Гина Рањичиќ]] (Н)}} |- | 3 | [[Корисник:Виолетова|Виолетова]] | {{подреден список|[[Калеи (велшки Роми)]] (Н)}} |- | 4 | [[Корисник:Velkovski.b |Velkovski.b]] | {{подреден список|[[Марио Маја]] (Н)}} |- | 5 | [[Корисник:Stojnaa|Stojnaa]] | {{подреден список|[[Рoм барo]] (Н)}} |- | 6 | [[Корисник:Doni12345|Doni12345]] | {{подреден список|[[Гаѓо (термин)]] (Н)}} |- | 7 | [[Корисник:Baek147|Baek147]] | {{подреден список|[[Ромска книжевност]] (Н)}} |- | 8 | [[Корисник:Banja147|Banja147]] | {{подреден список|[[Емил Абаз]] (Н)}} |- | 9 | [[Корисник:SirGoldenBlade|SirGoldenBlade]] | {{подреден список|[[Оѓила]] (Н)}} |- | 10 | [[Корисник:Gorandonevski|Gorandonevski]] | {{подреден список|[[Лекша Мануш]] (Н)}} |- | 11 | [[Корисник:Lili Arsova|Lili Arsova]] | {{подреден список|[[Анжелика Биелова]] (Н)}} |} * (Н) — новосоздадена статија * (П) — подобрена статија === Огледала во уметноста === [[Податотека:C_W_Eckersberg_1841_-_Kvinde_foran_et_spejl.jpg|десно|210п|Уредувачки ден „Огледала во уметноста“]] На 10 април 2025 година е одржан уредувачки ден на тема „Огледала во уметноста“. ==== Материјали ==== За создавање или подобрување на статиите за oгледалата во уметноста можело да се користат другите јазични изданија на Википедија, дигитализирани и други материјали. * од Википедија на англиски јазик: ** [[:en:Category:Mirrors in art]] ==== Список на учесници ==== {| class="wikitable" |- ! Бр. !! Корисник !! Придонеси |- | 1 | [[Корисник:P.Nedelkovski|П.Неделковски]] | {{подреден список|[[Венера пред огледало]] (Н)|[[Жена пред огледало]] (Н)}} |} * (Н) — новосоздадена статија * (П) — подобрена статија === Вештини за опстанок === [[Податотека:Campfire_Pinecone.png|десно|210п|Уредувачки ден „Вештини за опстанок“]] На 15 април 2025 година е одржан уредувачки ден на тема „Вештини за опстанок“. ==== Материјали ==== За создавање или подобрување на статиите поврзани со вештините за опстанок можело да се користат другите јазични изданија на Википедија, дигитализирани и други материјали. * од Википедија на англиски јазик: ** [[:en:Category:Survival skills]] ==== Список на учесници ==== {| class="wikitable" |- ! Бр. !! Корисник !! Придонеси |- | 1 | [[Корисник:P.Nedelkovski|П.Неделковски]] | {{подреден список|[[Маскирање]] (Н)}} |} * (Н) — новосоздадена статија * (П) — подобрена статија === Болка === [[Податотека:Wrist_pain.jpg|десно|210п|Уредувачки ден „Болка“]] На 17 април 2025 година е одржан уредувачки ден на тема „Болка“. ==== Материјали ==== За создавање или подобрување на статиите поврзани со болката можело да се користат другите јазични изданија на Википедија, дигитализирани и други материјали. * од Википедија на англиски јазик: ** [[:en:Category:Pain]] ==== Список на учесници ==== {| class="wikitable" |- ! Бр. !! Корисник !! Придонеси |- | 1 | [[Корисник:P.Nedelkovski|П.Неделковски]] | {{подреден список|[[Грлобол]] (Н)|[[Грбобол]] (Н)}} |} * (Н) — новосоздадена статија * (П) — подобрена статија === Неоромантизам === [[Податотека:Pena-medio-cut.JPG|десно|210п|Уредувачки ден „Неоромантизам“]] На 22 април 2025 година е одржан уредувачки ден на тема „Неоромантизам“. ==== Материјали ==== За создавање или подобрување на статиите поврзани со неоромантизмот можело да се користат другите јазични изданија на Википедија, дигитализирани и други материјали. * од Википедија на англиски јазик: ** [[:en:Category:Neo-romanticism]] ==== Список на учесници ==== {| class="wikitable" |- ! Бр. !! Корисник !! Придонеси |- | 1 | [[Корисник:Jtasevski123|Jtasevski123]] | {{подреден список|[[Џорџ Ворнер Ален]] (Н)|[[Млада Естонија]] (Н)}} |- | 2 | [[Корисник:P.Nedelkovski|П.Неделковски]] | {{подреден список|[[Александар Ѓокиќ (архитект)]] (Н)|[[Неоромантизам (музика)]] (Н)}} |} * (Н) — новосоздадена статија * (П) — подобрена статија === Молња === [[Податотека:Lightning--.svg|десно|190п|Уредувачки ден „Молња“]] На 24 април 2025 година е одржан уредувачки ден на тема „Молња“. ==== Материјали ==== За создавање или подобрување на статиите поврзани со молњата можело да се користат другите јазични изданија на Википедија, дигитализирани и други материјали. * од Википедија на англиски јазик: ** [[:en:Category:Lightning]] ==== Список на учесници ==== {| class="wikitable" |- ! Бр. !! Корисник !! Придонеси |- | 1 | [[Корисник:P.Nedelkovski|П.Неделковски]] | {{подреден список|[[Црвен виленик]] (Н)|[[Грмежлива бура]] (Н)}} |- | 2 | [[Корисник:19user99|19user99]] | {{подреден список|[[Астрафобија]] (Н)}} |} * (Н) — новосоздадена статија * (П) — подобрена статија === Канибализам === [[Податотека:Theodore_de_Bry_-_America_tertia_pars_4.jpg|десно|210п|Уредувачки ден „Канибализам“]] На 29 април 2025 година е одржан уредувачки ден на тема „Канибализам“. ==== Материјали ==== За создавање или подобрување на статиите поврзани со канибализамот можело да се користат другите јазични изданија на Википедија, дигитализирани и други материјали. * од Википедија на англиски јазик: ** [[:en:Category:Cannibalism]] ==== Список на учесници ==== {| class="wikitable" |- ! Бр. !! Корисник !! Придонеси |- | 1 | [[Корисник:P.Nedelkovski|П.Неделковски]] | {{подреден список|[[Куру (болест)]] (Н)}} |- | 2 | [[Корисник:19user99|19user99]] | {{подреден список|[[Егзоканибализам]] (Н)}} |- | 3 | [[Корисник:Jtasevski123|Jtasevski123]] | {{подреден список|[[Автоканибализам]] (Н)|[[Ендоканибализам]] (Н)}} |} * (Н) — новосоздадена статија * (П) — подобрена статија === Тајни здруженија === [[Податотека:Secret_Society_Buildings_New_Haven.jpg|десно|210п|Уредувачки ден „Тајни здруженија“]] На 1 мај 2025 година е одржан уредувачки ден на тема „Тајни здруженија“. ==== Материјали ==== За создавање или подобрување на статиите поврзани со тајните здруженија можело да се користат другите јазични изданија на Википедија, дигитализирани и други материјали. * од Википедија на англиски јазик: ** [[:en:Category:Secret societies]] ==== Список на учесници ==== {| class="wikitable" |- ! Бр. !! Корисник !! Придонеси |- | 1 | [[Корисник:19user99|19user99]] | {{подреден список|[[Алумбрадоси]] (Н)}} |- | 2 | [[Корисник:P.Nedelkovski|П.Неделковски]] | {{подреден список|[[Секта]] (Н)}} |} * (Н) — новосоздадена статија * (П) — подобрена статија === Барокно вајарство === [[Податотека:Rom,_Santa_Maria_della_Vittoria,_Die_Verzückung_der_Heiligen_Theresa_(Bernini).jpg|десно|210п|Уредувачки ден „Барокно вајарство“]] На 6 мај 2025 година е одржан уредувачки ден на тема „Барокно вајарство“. ==== Материјали ==== За создавање или подобрување на статиите поврзани со барокното вајарство можело да се користат другите јазични изданија на Википедија, дигитализирани и други материјали. * од Википедија на англиски јазик: ** [[:en:Category:Baroque sculpture]] ==== Список на учесници ==== {| class="wikitable" |- ! Бр. !! Корисник !! Придонеси |- | 1 | [[Корисник:19user99|19user99]] | {{подреден список|[[Давид (Бернини)]] (Н)|[[Џулијано Финели]] (Н)|[[Доменико Гвиди]] (Н)|[[Аполон и Дафне (Бернини)]] (Н)}} |- | 2 | [[Корисник: Chnitke| Chnitke]] | {{подреден список|[[Иноченцо Спинаци]] (Н)|[[Франц Ксавер Месершмит]] (Н)}} |- | 3 | [[Корисник:Jtasevski123|Jtasevski123]] | {{подреден список|[[Педро Ернандес (вајар)]] (Н)}} |- | 4 | [[Корисник:XavieraMars|XavieraMars]] | {{подреден список|[[Момче со змеј]] (Н)}} |- | 5 | [[Корисник:P.Nedelkovski|П.Неделковски]] | {{подреден список|[[Столб на чумата (Марибор)]] (Н)}} |} * (Н) — новосоздадена статија * (П) — подобрена статија === Каросериски делови на автомобили === [[Податотека:Car.svg|десно|210п|Уредувачки ден „Каросериски делови на автомобили“]] На 8 мај 2025 година е одржан уредувачки ден на тема „Каросериски делови на автомобили“. ==== Материјали ==== За создавање или подобрување на статиите поврзани со каросериските делови на автомобилите можело да се користат другите јазични изданија на Википедија, дигитализирани и други материјали. * од Википедија на англиски јазик: ** [[:en:Category:Automotive body parts]] ==== Список на учесници ==== {| class="wikitable" |- ! Бр. !! Корисник !! Придонеси |- | 1 | [[Корисник:Jtasevski123|Jtasevski123]] | {{подреден список|[[Наслон за раце]] (Н)}} |- | 2 | [[Корисник:P.Nedelkovski|П.Неделковски]] | {{подреден список|[[Одбојник]] (Н)}} |} * (Н) — новосоздадена статија * (П) — подобрена статија === Грбови со рози === [[Податотека:Coat_of_arms_of_Montreal.svg|десно|210п|Уредувачки ден „Грбови со рози“]] На 13 мај 2025 година е одржан уредувачки ден на тема „Грбови со рози“. ==== Материјали ==== За создавање или подобрување на статиите поврзани со грбовите со рози можело да се користат другите јазични изданија на Википедија, дигитализирани и други материјали. * од Википедија на англиски јазик: ** [[:en:Category:Coats of arms with roses]] ==== Список на учесници ==== {| class="wikitable" |- ! Бр. !! Корисник !! Придонеси |- | 1 | [[Корисник:P.Nedelkovski|П.Неделковски]] | {{подреден список|[[Грб на Урсинов]] (Н)}} |- | 2 | [[Корисник:19user99|19user99]] | {{подреден список|[[Грб на Монтреал]] (Н)|[[Грб на Шефилдски универзитет]] (Н)}} |- | 3 | [[Корисник:SirGoldenBlade|SirGoldenBlade]] | {{подреден список|[[Грб на Виган]] (Н)|[[Грб на Брадфорд]] (Н)|[[Грб на Универзитетот Ланкастер]] (Н)|[[Грб на Западен Јоркшир]] (Н)}} |- | 4 | [[Корисник:Jtasevski123|Jtasevski123]] | {{подреден список|[[Грб на Алберта]] (Н)}} |} * (Н) — новосоздадена статија * (П) — подобрена статија === Пчеларство === [[Податотека:Abelhas em favo de mel.svg|десно|210п|Уредувачки ден „Пчеларство“]] На 15 мај 2025 година е одржан уредувачки ден на тема „Пчеларство“. ==== Материјали ==== За создавање или подобрување на статиите од областа на пчеларството можело да се користат другите јазични изданија на Википедија, дигитализирани и други материјали. * од Википедија на англиски јазик: ** [[:en:Category:Beekeeping]] ==== Список на учесници ==== {| class="wikitable" |- ! Бр. !! Корисник !! Придонеси |- | 1 | [[Корисник:19user99|19user99]] | {{подреден список|[[Пчелар]] (Н)}} |- | 2 | [[Корисник:Lili Arsova|Lili Arsova]] | {{подреден список|[[Руска медоносна пчела]] (Н)}} |- | 3 | [[Корисник:P.Nedelkovski|П.Неделковски]] | {{подреден список|[[Медарка]] (Н)|[[Apinae]] (Н)}} |} * (Н) — новосоздадена статија * (П) — подобрена статија === Митолошки книги === [[Податотека:J. Howe & Co. books, 1830.svg|десно|210п|Уредувачки ден „Митолошки книги“]] На 20 мај 2025 година е одржан уредувачки ден на тема „Митолошки книги“. ==== Материјали ==== За создавање или подобрување на статиите за митолошките книги можело да се користат другите јазични изданија на Википедија, дигитализирани и други материјали. * од Википедија на англиски јазик: ** [[:en:Category:Mythology books]] ==== Список на учесници ==== {| class="wikitable" |- ! Бр. !! Корисник !! Придонеси |- | 1 | [[Корисник:BosaFi|BosaFi]] | {{подреден список|[[Митос]] (Н)}} |- | 2 | [[Корисник:19user99|19user99]] | {{подреден список|[[Теогонија]] (Н)|[[Митологија (книга)]] (Н)|[[Митологии (книга)]] (Н)|[[Човекот и неговите симболи]] (Н)|[[Херојот со илјада лица]] (Н)}} |- | 3 | [[Корисник:P.Nedelkovski|П.Неделковски]] | {{подреден список|[[Сказни од браќата Грим]] (Н)}} |- | 4 | [[Корисник:SirGoldenBlade|SirGoldenBlade]] | {{подреден список|[[Од Атлантида до сфингата]] (Н)|[[Рагнарок: Добата на оган и чакал]] (Н)}} |} * (Н) — новосоздадена статија * (П) — подобрена статија === Антикорупциски мерки === [[Податотека:9_-_euro_bank_notes_hidden_in_sleeve_-_white_background_-_royalty_free,_without_copyright,_public_domain_photo_image.JPG|десно|210п|Уредувачки ден „Антикорупциски мерки“]] На 22 мај 2025 година е одржан уредувачки ден на тема „Антикорупциски мерки“. ==== Материјали ==== За создавање или подобрување на статиите поврзани со антикорупциските мерки можело да се користат другите јазични изданија на Википедија, дигитализирани и други материјали. * од Википедија на англиски јазик: ** [[:en:Category:Anti-corruption measures]] ==== Список на учесници ==== {| class="wikitable" |- ! Бр. !! Корисник !! Придонеси |- | 1 | [[Корисник:19user99|19user99]] | {{подреден список|[[Антикорупција]] (Н)|[[Економска транспарентност]] (Н)|[[Пакт за интегритет]] (Н)|[[Условеност]] (Н)|[[Врзана меѓународна помош]] (Н)}} |- | 2 | [[Корисник:BosaFi|BosaFi]] | {{подреден список|[[Буџетска одговорност во Европската Унија]] (Н)}} |} * (Н) — новосоздадена статија * (П) — подобрена статија === Министерства на Руската Империја === [[Податотека:Flag_of_Russia.svg|десно|210п|Уредувачки ден „Министерства на Руската Империја“]] На 27 мај 2025 година е одржан уредувачки ден на тема „Министерства на Руската Империја“. ==== Материјали ==== За создавање или подобрување на статиите за министерствата на Руската Империја можело да се користат другите јазични изданија на Википедија, дигитализирани и други материјали. * од Википедија на англиски јазик: ** [[:en:Category:Government ministries of the Russian Empire]] ==== Список на учесници ==== {| class="wikitable" |- ! Бр. !! Корисник !! Придонеси |- | 1 | [[Корисник:P.Nedelkovski|П.Неделковски]] | {{подреден список|[[Министерство за надворешни работи на Руското Царство]] (Н)}} |- | 2 | [[Корисник:Jtasevski123|Jtasevski123]] | {{подреден список|[[Министерство за верски работи и јавно образование (Руска Империја)]] (Н)}} |} * (Н) — новосоздадена статија * (П) — подобрена статија === Биолошки рекорди === [[Податотека:Robert_Wadlow_postcard.jpg|десно|210п|Уредувачки ден „Биолошки рекорди“]] На 29 мај 2025 година е одржан уредувачки ден на тема „Биолошки рекорди“. ==== Материјали ==== За создавање или подобрување на статиите поврзани со биолошките рекорди можело да се користат другите јазични изданија на Википедија, дигитализирани и други материјали. * од Википедија на англиски јазик: ** [[:en:Category:Biological records]] ==== Список на учесници ==== {| class="wikitable" |- ! Бр. !! Корисник !! Придонеси |- | 1 | [[Корисник:Jtasevski123|Jtasevski123]] | {{подреден список|[[Ајана Вилијамс]] (Н)}} |- | 2 | [[Корисник:BosaFi|BosaFi]] | {{подреден список|[[Биг Џејк (коњ)]] (Н)}} |- | 3 | [[Корисник:Lili Arsova|Lili Arsova]] | {{подреден список|[[Самсон (коњ)]] (Н)}} |- | 4 | [[Корисник:Виолетова|Виолетова]] | {{подреден список|[[Маријам Набатанзи]] (Н)}} |} * (Н) — новосоздадена статија * (П) — подобрена статија === Игри со карти === [[Податотека:Cards-J-Diamond.svg|десно|210п|Уредувачки ден „Игри со карти“]] На 3 јуни 2025 година е одржан уредувачки ден на тема „Игри со карти“. ==== Материјали ==== За создавање или подобрување на статиите поврзани со игрите со карти можело да се користат другите јазични изданија на Википедија, дигитализирани и други материјали. * од Википедија на англиски јазик: ** [[:en:Category:Card games]] ==== Список на учесници ==== {| class="wikitable" |- ! Бр. !! Корисник !! Придонеси |- | 1 | [[Корисник:P.Nedelkovski|П.Неделковски]] | {{подреден список|[[Реми]] (Н)|[[Адут (карташки игри)]] (Н)}} |} * (Н) — новосоздадена статија * (П) — подобрена статија === Африкански фудбалски репрезентации === [[Податотека:Soccer_ball.svg|десно|210п|Уредувачки ден „Африкански фудбалски репрезентации“]] На 5 јуни 2025 година е одржан уредувачки ден на тема „Африкански фудбалски репрезентации“. ==== Материјали ==== За создавање или подобрување на статиите за Африканските фудбалски репрезентации можело да се користат другите јазични изданија на Википедија, дигитализирани и други материјали. <b>Забелешка</b>: Препорачано e изборот на статии да се врши од следната предлошка на Википедија на македонски јазик: * [[Предлошка:Африкански фудбалски репрезентации]] ==== Список на учесници ==== {| class="wikitable" |- ! Бр. !! Корисник !! Придонеси |- | 1 | [[Корисник:P.Nedelkovski|П.Неделковски]] | {{подреден список|[[Фудбалска репрезентација на Либија]] (Н)}} |} * (Н) — новосоздадена статија * (П) — подобрена статија === Месечеви мориња === [[Податотека:Astronomy_for_the_use_of_schools_and_academies_(1882)_(14577550018).jpg|десно|210п|Уредувачки ден „Месечеви мориња“]] На 10 јуни 2025 година е одржан уредувачки ден на тема „Месечеви мориња“. ==== Материјали ==== За создавање или подобрување на статиите поврзани со месечевите мориња можело да се користат другите јазични изданија на Википедија, дигитализирани и други материјали. * од Википедија на англиски јазик: ** [[:en:Category:Maria on the Moon]] ==== Список на учесници ==== {| class="wikitable" |- ! Бр. !! Корисник !! Придонеси |- | 1 | [[Корисник:Виолетова|Виолетова]] | {{подреден список|[[Mесечево море]] (Н)}} |- | 2 | [[Корисник:P.Nedelkovski|П.Неделковски]] | {{подреден список|[[Море на Дождовите]] (Н)}} |} * (Н) — новосоздадена статија * (П) — подобрена статија === Картагинци === [[Податотека:CarthageMap.png|десно|230п|Уредувачки ден „Картагинци“]] На 12 јуни 2025 година е одржан уредувачки ден на тема „Картагинци“. ==== Материјали ==== За создавање или подобрување на статиите поврзани со Картагинците можело да се користат другите јазични изданија на Википедија, дигитализирани и други материјали. * од Википедија на англиски јазик: ** [[:en:Category:Carthaginians]] ==== Список на учесници ==== {| class="wikitable" |- ! Бр. !! Корисник !! Придонеси |- | 1 | [[Корисник:19user99|19user99]] | {{подреден список|[[Дидона]] (Н)|[[Список на монарси на Картагина]] (Н)}} |- | 2 | [[Корисник:P.Nedelkovski|П.Неделковски]] | {{подреден список|[[Предлошка:Значајни Картагинци]] (Н)|[[Ханибал Гискон]] (Н)}} |} * (Н) — новосоздадена статија * (П) — подобрена статија == Претстојни денови == === Византиски принцези === [[Податотека:Eudokia.png|десно|210п|Уредувачки ден „Византиски принцези“]] На 17 јуни 2025 година ќе се одржи уредувачки ден на тема „Византиски принцези“. ==== Материјали ==== За создавање или подобрување на статиите поврзани со византиските принцези може да се користат другите јазични изданија на Википедија, дигитализирани и други материјали. * од Википедија на англиски јазик: ** [[:en:Category:Daughters of Byzantine emperors]] ==== Список на учесници ==== {| class="wikitable" |- ! Бр. !! Корисник !! Придонеси |- | 1 | [[Корисник:19user99|19user99]] | {{подреден список|[[Марија Палеологина]] (Н)|[[Ирина Палеологина]] (Н)|[[Теодора Кантакузина]] (Н)}} |- | 2 | [[Корисник:Jtasevski123|Jtasevski123]] | {{подреден список|[[Ана Палеологина (ќерка на Михаил IX)]] (Н)|[[Евдокија Палеологина]] (Н)}} |- | 3 | [[Корисник:BosaFi|BosaFi]] | {{подреден список|[[Текла (ќерка на Теофил)]] (Н)|[[Леонтија Порфирогенита]] (Н)|[[Ана-Ефросина]] (Н)|}} |- | 4 | [[Корисник:P.Nedelkovski|П.Неделковски]] | {{подреден список|[[Ана Ангелина Комнина Дукина]] (Н)}} |- | 5 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 6 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 7 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 8 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 9 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 10 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |} * (Н) — новосоздадена статија * (П) — подобрена статија === Вулканска зими === [[Податотека:Volcanic_injection.svg|десно|230п|Уредувачки ден „Вулканска зими“]] На 19 јуни 2025 година ќе се одржи уредувачки ден на тема „Вулканска зими“. ==== Материјали ==== За создавање или подобрување на статиите поврзани со вулканските зими може да се користат другите јазични изданија на Википедија, дигитализирани и други материјали. * од Википедија на англиски јазик: ** [[:en:Category:Volcanic winters]] ==== Список на учесници ==== {| class="wikitable" |- ! Бр. !! Корисник !! Придонеси |- | 1 | [[Корисник:P.Nedelkovski|П.Неделковски]] | {{подреден список|[[Руски глад (1601–1603)]] (Н)}} |- | 2 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 3 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 4 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 5 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 6 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 7 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 8 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 9 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 10 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |} * (Н) — новосоздадена статија * (П) — подобрена статија === Дела на Лав Толстој === [[Податотека:L.N.Tolstoy_Prokudin-Gorsky.jpg|десно|230п|Уредувачки ден „Дела на Лав Толстој“]] На 24 јуни 2025 година ќе се одржи уредувачки ден на тема „Дела на Лав Толстој“. ==== Материјали ==== За создавање или подобрување на статиите за делата на Лав Толстој може да се користат другите јазични изданија на Википедија, дигитализирани и други материјали. * Забелешка: Препорачано e изборот на статии да се врши од следната предлошка на Википедија на македонски јазик: ** [[Предлошка:Лав Толстој]] * од Википедија на англиски јазик: ** [[:en:Category:Works by Leo Tolstoy]] ==== Список на учесници ==== {| class="wikitable" |- ! Бр. !! Корисник !! Придонеси |- | 1 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 2 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 3 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 4 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 5 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 6 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 7 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 8 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 9 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 10 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |} * (Н) — новосоздадена статија * (П) — подобрена статија === Астрономски часовници === [[Податотека:Prague Astronomical Clock.svg|десно|230п|Уредувачки ден „Астрономски часовници“]] На 26 јуни 2025 година ќе се одржи уредувачки ден на тема „Астрономски часовници“. ==== Материјали ==== За создавање или подобрување на статиите за астрономските часовници може да се користат другите јазични изданија на Википедија, дигитализирани и други материјали. * од Википедија на англиски јазик: ** [[:en:Category:Astronomical clocks]] ==== Список на учесници ==== {| class="wikitable" |- ! Бр. !! Корисник !! Придонеси |- | 1 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 2 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 3 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 4 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 5 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 6 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 7 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 8 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 9 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 10 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |} * (Н) — новосоздадена статија * (П) — подобрена статија == Поврзано == * [[Википедија:Уредувачки денови 2025/Статистика]] * [[Википедија:Уредувачки денови 2025/Известувања]] [[Категорија:Википедија:Уредувачки денови 2025| ]] [[Категорија:Википедија:Викимедија МКД во 2025 година|Уредувачки денови]] 89mko7dnja60rrludqheefuw9fy08ju 0 1361419 5381485 5313987 2025-06-19T07:34:24Z BosaFi 115936 5381485 wikitext text/x-wiki '''Ватерполо и пливачка федерација на Црна Гора (ВПСЦГ)''' (црногорски: Vaterpolo i plivački savez Crne Gore) е управно тело за ватерполо и пливање во [[Црна Гора]]. Федерацијата е формирана на 22 април 1949 година во [[Херцег Нови]]. Нејзин прв претседател беше Милан Вукасовиќ. Тоа е независна спортска организација, членка на ЛЕН (Европска пливачка лига) и [[ФИНА]] (Меѓународна пливачка федерација) од 21 август 2006 година, како и на Олимпискиот комитет на Црна Гора. Организира црногорско првенство и куп во ватерполо и црногорско првенство во пливање. Федерацијата е задолжена за националните ватерполо и пливачки репрезентации на Црна Гора. Седиштето се наоѓа во [[Подгорица]], а сегашен претседател е Дејан Бајиќ.<ref>[https://rtcg.me/sport/vaterpolo/620771/nikola-milic-novi-predsjednik-vpscg.html Официјално мрежно место на Радиотелевизија Црна Гора, „Никола Милић нови предсједник ВПСЦГ“ (пристапено на 1 ноември 2024 година.)]</ref> ==Членови== Клубови членки на Ватерполо и пливачката федерација на Црна Гора:<ref>[https://wpolo.me/klubovi/ Официјално мрежно место на ВПСЦГ, „Klubovi“ (пристапено на 6 јануари 2025 година.)]</ref> *Ватерполо пливачки клуб Акватик Верде, Подгорица *Пливачки и ватерполо клуб Будуќност, Подгорица *Пливачки ватерполо клуб БУДВА-БУДВАНСКА РИВИЕРА, Будва *Пливачки клуб Батерфлај, Никшиќ *Ватерполо клуб ВАТЕРПОЛО АКАДЕМИЈА Катаро, Котор *Пливачки ватерполо клуб ЈАДРАН, Херцег Нови *Пливачки ватерполо клуб НИКШИЌ, Никшиќ *Пливачки клуб ОРКА, Будва *Ватерполо клуб ПРИМОРАЦ, Котор *Пливачки ватерполо клуб „СТАРИ ГРАД“ Будва, Будва *Ватерполо клуб МЛАДОСТ БИЈЕЛА, Бијела ==Натпревари организирани од ВПЦГ== ;Пливање *Црногорско првенство во пливање ;Ватерполо *Црногорска машка ватерполо лига *Куп на Црна Гора во ватерполо за мажи ==Спонзори== Спонзори на ватерполо и пливачка федерација на Црна Гора:<ref>[https://wpolo.me/sponzori/ Официјално мрежно место на ВПСЦГ, „Sponzori“ (пристапено на 6 јануари 2025 година.)]</ref> *Електропривреда Црне Горе (генерален спонзор)<ref>[https://rtcg.me/sport/vaterpolo/245760/epcg-i-vaterpolo-i-plivacki-savez-produzili-saradnju.html Официјално мрежно место на Радиотелевизија Црна Гора, „EPCG i Vaterpolo i plivački savez produžili saradnju“ (пристапено на 4 јули 2019 година.)]</ref> *Делфин *САВА ОСИГУРАЊЕ *Меридианбет<ref>[https://wpolo.me/meridianbet-i-vpscg-produzili-saradnju/ Официјално мрежно место на ВПСЦГ, „Meridianbet i VPSCG produžili saradnju“ (пристапено на 11 јануари 2021 година.)]</ref> *ЈАНА *ЦЕДИС *Савана *Генерали *Будванска ривијера *ФАРМАНОВА == Наводи == {{наводи}} == Надворешни врски == * [https://wpolo.me/ Официјална страна на ВПСЦГ] [[Категорија:Ватерполо во Црна Гора]] [[Категорија:Пливање во Црна Гора]] [[Категорија:Ватерполо]] q6xaa2k7ww8kedfpqoq0z064gvdylj0 4 1366495 5381343 5381219 2025-06-18T12:43:55Z Orce Wiki 121850 /* Јуни 2025 */ 5381343 wikitext text/x-wiki {| style="float:right; width:200px; border:solid #ccc 1px; margin:5px;" |- style="text-align:center;" |[[Податотека:GLAM logo transparent.png|180п]] |- style="text-align:center;" |[[Податотека:Wikimedia MKD mk.svg|150п]] |} {| style="height:100%; width:80%; background:transparent; padding:0 10px 0 0; margin:0; border:0; border-spacing:0;" | style="padding:10px 0; font-family:'DejaVu Sans Serif', sans-serif; vertical-align:top;" | <span style="font-size:25px;"><center>'''Координатор за соработка со културни институции 2025</center>'''</span> <div align="center"> <div style="width:350px; font-size:0px; margin-top:-10px; margin-bottom:20px; -moz-box-shadow: 0px 5px 5px -6px #A7D7F9; -webkit-box-shadow: 0px 5px 5px -6px #A7D7F9; box-shadow: 0px 5px 5px -6px #A7D7F9;">&nbsp;</div> <span style="font-size:16px; font-weight;">[[Корисник:Orce Wiki|'''Orce Wiki''']]</span> <div style="width:350px; font-size:0px; margin-bottom:20px; -moz-box-shadow: 0px 5px 5px -6px #A7D7F9; -webkit-box-shadow: 0px 5px 5px -6px #A7D7F9; box-shadow: 0px 5px 5px -6px #A7D7F9;">&nbsp;</div> </div> Ова е дневник на активности за 2025 година, спроведени од лицето што е Координатор за соработка со културни институции, поделени по месеци. Подигнатите фотографии и други документи може да ги најдете на оваа категорија: [[:c:Category:GLAM program of Wikimedia MKD 2025|Category:GLAM program of Wikimedia MKD 2025]] == Јуни 2025 == *Нови и проширени статии: # [[Носии од Дебарско Поле]] (П) # [[Носии од Мавровско Поле и Горна Река]] (П) # [[Носии од шопскиот регион]] (П) # [[Носии од Мала и Долна Река]] (П) # [[Носии од Славиште]] (П) # [[Носии од Дурачка Река]] (П) # [[Скутина]] (Н) # [[Носии од Радовишки Шоплук]] (П) # [[Носии од Малешево]] (П) # [[Гаќи (носија)]] (Н) # [[Носии од Пијанец)]] (П) == Мај 2025 == *Нови и проширени статии: # [[Горновардарска носија]] (П) # [[Носии од Кумановско]] (П) # [[Носии од Скопска Котлина]] (П) # [[Носии од Полог]] (П) # [[Носии од Разлошко]] (Н) # [[Средновардарска носија]] (П) # [[Носии од Овче Поле]] (П) # [[Народни носии од Тиквеш]] (П) # [[Носии од Радовишко Поле и Струмичко Поле]] (П) # [[Носија од Бабуна]] (П) # [[Брсјачка носија]] (П) # [[Народни носии од Струшки Дримкол]] (П) # [[Народни носии од Мариово]] (П) # [[Народни носии од Преспа]] (П) # [[Народни носии од Горни Села]] (П) # [[Носија од Прилепско-Битолско Поле]] (П) # [[Народни носии од Кичевија, Порече и Железник]] (П) # [[Народни носии од Охридско Поле и Дебрца]] (П) # [[Јужномакедонска носија]] (П) # [[Носија од Леринско Поле]] (П) # [[Носии од Леринска Река]] (П) # [[Народни носии од Воденско и Мегленско]] (П) # [[Носии од Бојмија]] (П) # [[Мијачко-дебарска носија]] (П) # [[Носии од Голо Брдо]] (П) == Април 2025 == * Потпишан меморандум за соработка со НУ Музеј на СР Македонија * Соработка со стручните лица за македонските народни носии од НУ Музеј на СР Македонија, која вклучува правење анализи и планови за понатамошно користење на ресурсите од збирката и депото на музејот. * Прибирање и скенирање книги, научни списанија и каталози поврзани со занаетите, накитот и народните носии од библиотеката и стручните лица во НУ Музеј на СР Македонија. *Фотографирање на занаетчиските работилници и продавници во Старата скопска чаршија и прикачување на фотографиите на Wikimedia Commons. *Фотографирање на занаетчиските работилници и продавници во Велес и прикачување на фотографиите на Wikimedia Commons. *Подигнати фотографии: 20 *фотографирање на две уметнички слики со претстави на занаетите: Терзија (1946) од Лазар Личеноски и Каменоресци (1936) од Вангел Коџоман, во соработка со Стопанска комора на Македонија, во чија сопственост се истите. *Нови и проширени статии: # [[Носии од Петричко, Светиврачко и Мелничко Поле]] (Н) # [[Детски ткаеници]] (Н) # [[Струмско-местанска носија]] (П) # [[Народни носии од Серско]] (П) # [[Носии од Банско]] (П) # [[Носии од Драма]] (П) # [[Народна носија на Мрваците]] (П) == Март 2025 == * Отворена нова категорија на ризницата: [[:c:Category:Crafts of North Macedonia|Category:Crafts of North Macedonia]] * Прибирање книги, научни списанија и каталози поврзани со занаетите и народните носии. Некои од списанијата се добиени по пат на соработка со библиотеки и институции, додека некои онлајн. *Скенирање, фотокопирање и целосна обработка на статиите од книгите и списанијата во одделни ПДФ фајлови, спремени за непречена понатамошна употреба. *Фотографирање на преостанатите занаетчиски работилници и продавници во Старата скопска чаршија. * Подигнати фотографии вкупно овој месец: 17 == Февруари 2025 == *Месец февруари е поминат во најголем дел во средби со официјални лица од Музеј на Македонија заради договарање на соработка, прибавување на материјали за матичните Википедијанци и други обрвски. == Поврзано == * [[Википедија:Програма „ГЛАМ“]] [[Категорија:Википедија:Викимедија МКД во 2025 година]] f66d5zbvw3prfnwn2p95rstdka31w2z 5381344 5381343 2025-06-18T12:45:32Z Orce Wiki 121850 /* Јуни 2025 */ 5381344 wikitext text/x-wiki {| style="float:right; width:200px; border:solid #ccc 1px; margin:5px;" |- style="text-align:center;" |[[Податотека:GLAM logo transparent.png|180п]] |- style="text-align:center;" |[[Податотека:Wikimedia MKD mk.svg|150п]] |} {| style="height:100%; width:80%; background:transparent; padding:0 10px 0 0; margin:0; border:0; border-spacing:0;" | style="padding:10px 0; font-family:'DejaVu Sans Serif', sans-serif; vertical-align:top;" | <span style="font-size:25px;"><center>'''Координатор за соработка со културни институции 2025</center>'''</span> <div align="center"> <div style="width:350px; font-size:0px; margin-top:-10px; margin-bottom:20px; -moz-box-shadow: 0px 5px 5px -6px #A7D7F9; -webkit-box-shadow: 0px 5px 5px -6px #A7D7F9; box-shadow: 0px 5px 5px -6px #A7D7F9;">&nbsp;</div> <span style="font-size:16px; font-weight;">[[Корисник:Orce Wiki|'''Orce Wiki''']]</span> <div style="width:350px; font-size:0px; margin-bottom:20px; -moz-box-shadow: 0px 5px 5px -6px #A7D7F9; -webkit-box-shadow: 0px 5px 5px -6px #A7D7F9; box-shadow: 0px 5px 5px -6px #A7D7F9;">&nbsp;</div> </div> Ова е дневник на активности за 2025 година, спроведени од лицето што е Координатор за соработка со културни институции, поделени по месеци. Подигнатите фотографии и други документи може да ги најдете на оваа категорија: [[:c:Category:GLAM program of Wikimedia MKD 2025|Category:GLAM program of Wikimedia MKD 2025]] == Јуни 2025 == *Нови и проширени статии: # [[Носии од Дебарско Поле]] (П) # [[Носии од Мавровско Поле и Горна Река]] (П) # [[Носии од шопскиот регион]] (П) # [[Носии од Мала и Долна Река]] (П) # [[Носии од Славиште]] (П) # [[Носии од Дурачка Река]] (П) # [[Скутина]] (Н) # [[Носии од Радовишки Шоплук]] (П) # [[Носии од Малешево]] (П) # [[Гаќи (носија)]] (Н) # [[Носии од Пијанец]] (П) == Мај 2025 == *Нови и проширени статии: # [[Горновардарска носија]] (П) # [[Носии од Кумановско]] (П) # [[Носии од Скопска Котлина]] (П) # [[Носии од Полог]] (П) # [[Носии од Разлошко]] (Н) # [[Средновардарска носија]] (П) # [[Носии од Овче Поле]] (П) # [[Народни носии од Тиквеш]] (П) # [[Носии од Радовишко Поле и Струмичко Поле]] (П) # [[Носија од Бабуна]] (П) # [[Брсјачка носија]] (П) # [[Народни носии од Струшки Дримкол]] (П) # [[Народни носии од Мариово]] (П) # [[Народни носии од Преспа]] (П) # [[Народни носии од Горни Села]] (П) # [[Носија од Прилепско-Битолско Поле]] (П) # [[Народни носии од Кичевија, Порече и Железник]] (П) # [[Народни носии од Охридско Поле и Дебрца]] (П) # [[Јужномакедонска носија]] (П) # [[Носија од Леринско Поле]] (П) # [[Носии од Леринска Река]] (П) # [[Народни носии од Воденско и Мегленско]] (П) # [[Носии од Бојмија]] (П) # [[Мијачко-дебарска носија]] (П) # [[Носии од Голо Брдо]] (П) == Април 2025 == * Потпишан меморандум за соработка со НУ Музеј на СР Македонија * Соработка со стручните лица за македонските народни носии од НУ Музеј на СР Македонија, која вклучува правење анализи и планови за понатамошно користење на ресурсите од збирката и депото на музејот. * Прибирање и скенирање книги, научни списанија и каталози поврзани со занаетите, накитот и народните носии од библиотеката и стручните лица во НУ Музеј на СР Македонија. *Фотографирање на занаетчиските работилници и продавници во Старата скопска чаршија и прикачување на фотографиите на Wikimedia Commons. *Фотографирање на занаетчиските работилници и продавници во Велес и прикачување на фотографиите на Wikimedia Commons. *Подигнати фотографии: 20 *фотографирање на две уметнички слики со претстави на занаетите: Терзија (1946) од Лазар Личеноски и Каменоресци (1936) од Вангел Коџоман, во соработка со Стопанска комора на Македонија, во чија сопственост се истите. *Нови и проширени статии: # [[Носии од Петричко, Светиврачко и Мелничко Поле]] (Н) # [[Детски ткаеници]] (Н) # [[Струмско-местанска носија]] (П) # [[Народни носии од Серско]] (П) # [[Носии од Банско]] (П) # [[Носии од Драма]] (П) # [[Народна носија на Мрваците]] (П) == Март 2025 == * Отворена нова категорија на ризницата: [[:c:Category:Crafts of North Macedonia|Category:Crafts of North Macedonia]] * Прибирање книги, научни списанија и каталози поврзани со занаетите и народните носии. Некои од списанијата се добиени по пат на соработка со библиотеки и институции, додека некои онлајн. *Скенирање, фотокопирање и целосна обработка на статиите од книгите и списанијата во одделни ПДФ фајлови, спремени за непречена понатамошна употреба. *Фотографирање на преостанатите занаетчиски работилници и продавници во Старата скопска чаршија. * Подигнати фотографии вкупно овој месец: 17 == Февруари 2025 == *Месец февруари е поминат во најголем дел во средби со официјални лица од Музеј на Македонија заради договарање на соработка, прибавување на материјали за матичните Википедијанци и други обрвски. == Поврзано == * [[Википедија:Програма „ГЛАМ“]] [[Категорија:Википедија:Викимедија МКД во 2025 година]] 0vrobbmvauecev8eoy0igk1ug57s8z9 4 1367977 5381414 5381188 2025-06-18T20:07:32Z P.Nedelkovski 47736 5381414 wikitext text/x-wiki {| style="float:right; width:200px; border:solid #ccc 1px; margin:5px;" |- style="text-align:center;" |[[Податотека:GLAM logo transparent.png|180п]] |- style="text-align:center;" |[[Податотека:Wikimedia MKD mk.svg|150п]] |} {| style="height:100%; width:80%; background:transparent; padding:0 10px 0 0; margin:0; border:0; border-spacing:0;" | style="padding:10px 0; font-family:'DejaVu Sans Serif', sans-serif; vertical-align:top;" | <span style="font-size:25px;"><center>'''МАТИЧЕН ВИКИПЕДИЈАНЕЦ 2025</center>'''</span> <div align="center"> <div style="width:350px; font-size:0px; margin-top:-10px; margin-bottom:20px; -moz-box-shadow: 0px 5px 5px -6px #A7D7F9; -webkit-box-shadow: 0px 5px 5px -6px #A7D7F9; box-shadow: 0px 5px 5px -6px #A7D7F9;">&nbsp;</div> <span style="font-size:16px; font-weight;">[[Корисник:P.Nedelkovski|'''P.Nedelkovski''']]</span> <div style="width:350px; font-size:0px; margin-bottom:20px; -moz-box-shadow: 0px 5px 5px -6px #A7D7F9; -webkit-box-shadow: 0px 5px 5px -6px #A7D7F9; box-shadow: 0px 5px 5px -6px #A7D7F9;">&nbsp;</div> </div> '''Овогодинашната тема на програмата „ГЛАМ“ за уредување, соработка и подобрување на содржината на Википедија и нејзините проекти е [[занаети]]. Следствено на тоа, приднесите и делувањата на ова поле (оваа програма) е насечно токму кон таа тема. == Резултати == ''' {| class="wikitable" |+ Создадени статии |- ! реден број !! новосоздадена статија |- | 1. || [[Обувка]] |- | 2. || [[Фајанс]] |- | 3. || [[Оџачар]] |- | 4. || [[Процес на производство во грнчарството]] |- | 5. || [[Јажар]] |- | 6. || [[Слагарче]] |- | 7. || [[Гајдаџија]] |- | 8. || [[Каналска ќерамида]] |- | 9. || [[Ткаење]] (П) |- | 10. || [[Ислахане (Битола)]] |- | 11. || [[Брава]] |- | 12. || [[Клуч (брава)]] |- | 13. || [[Килим]] |- | 14. || [[Браварство]] |- | 15. || [[Говедар]] |- | 16. || [[Подношка]] |- | 17. || [[Скрипец (разбој)]] |- | 18. || [[Мајстор]] |- | 19. || [[Чирак]] |- | 20. || [[Калфа]] |- | 21. || [[Резбарско училиште (Охрид)]] |- | 22. || [[Копаничарство]] (П) |- | 23. || [[Пештански влак]] |- | 24. || [[Црепна]] (П) |- | 25. || [[Мистрија]] |- | 26. || [[Каменоделство]] |- | 27. || [[Јамболлија]] |- | 28. || [[Белење (платно)]] |- | 29. || [[Валавица]] |- | 30. || [[Ноќви]] |- | 31. || [[Бука (воденична)]] |- | 32. || [[Сор (алатка)]] |- | 33. || [[Белска воденица]] |- | 34. || [[Пиралка]] |- | 35. || [[Грнчарско колце]] |- | 36. || [[Дрндар]] |} == Поврзано == * [[Википедија:Програма „ГЛАМ“]] [[Категорија:Википедија:Викимедија МКД во 2025 година]] snv8touj4i9vn7a2mt5e7kbiyr0cdlo 0 1368345 5381396 5357248 2025-06-18T17:57:36Z Marco Mitrovich 114460 5381396 wikitext text/x-wiki {{Инфокутија Населено место | name = Виље Коло | native_name = Виље Коло | settlement_type = Населба | image_skyline = | image_alt = | image_caption = | nickname = | pushpin_map = Serbia | pushpin_label_position = | pushpin_map_alt = | pushpin_map_caption = | latd = 42 |latm = 54 |lats = 12.6 |latNS = N | longd = 22 |longm = 8 |longs = 42 |longEW = E | coor_pinpoint = | coordinates_type = | coordinates_display = | coordinates_footnotes = | subdivision_type = Држава | subdivision_name = [[Србија]] | subdivision_type1 = Управен Округ | subdivision_name1 = [[Јабланички Управен Округ|Јабланички]] | subdivision_type2 = Град | subdivision_name2 = [[Лесковац]] | dimensions_footnotes = | elevation_footnotes = | elevation_m = 800—900 | population_footnotes = | population_total = | population_as_of = 2 | population_density_km2 = auto | population_demonym = | population_note = | timezone1 = [[Средноевропско време|CET]] |utc_offset = +1 | utc_offset1 = | timezone1_DST = [[Средноевропско летно време|CEST]] |utc_offset_DST = +2 | utc_offset1_DST = | postal_code_type = Пошт. бр. | postal_code = 16220 | area_code_type = | area_code = 016 | registration_plate = LE }} '''Виље Коло''' е населено место во градот [[Лесковац]], [[Јабланички Управен Округ]], [[Србија]]. Според пописот од 2022 година немало жители.<ref>[http://pop-stat.mashke.org/serbia-census.htm All places: 1948, 1953, 1961, 1971, 1981, 1991, 2002, 2011, 2022 censuses] pop-stat.mashke.org </ref> == Поврзано == * [[Лесковац]] * [[Јабланички Управен Округ]] * [[Јужна Србија]] == Наводи == {{наводи}} [[Категорија:Населени места во Лесковац]] [[Категорија:Населени места во Јужна Србија]] [[Категорија:Пусти населени места во Србија]] 6k8c4wbzmshej00jqzdmn9op1p173hj 0 1369838 5381474 5366280 2025-06-19T06:41:13Z InternetArchiveBot 92312 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 5381474 wikitext text/x-wiki {{Инфокутија Врховен суд|court_name=Уставен суд на Србија<br><small>Уставни суд</small>|image=Minister of the economy - Belgrade.jpg|imagesize=250px|caption=Зграда на Уставниот суд<br>(јужното крило на Палатата на главната пошта)|established=9 април 1963|location=15 [[Булевар на кралот Александар]], [[Белград]]|coordinates=|type=[[Народно собрание на Србија|Избор од парламент]]<br>(5 члена)<br>[[Врховен суд на Србија|Избор од Врховен суд]] <br>(5 члена)<br>[[Претседател на Србија|Претседателски избор]]<br>(5 члена)|authority=[[Устав на Србија|Устав]]|terms=9 години|positions=15|website={{URL|http://www.ustavni.sud.rs}}|chiefjudgetitle=Претседател|chiefjudgename=Снежана Марковиќ|termstart=26 јануари 2020|termend=|termend2=}} '''Уставен суд на Србија''' ([[Српски јазик|српски]]: Уставни суд) — судот овластен да врши судска контрола во [[Србија]]. Тој одлучува дали законите, уредбите или другите нацрт-закони донесени од српските власти се во согласност со [[Устав на Србија|Уставот]]. Тој не се смета за дел од судската гранка, туку за суд ''[[суи генерис]]''.<ref>Constitutional Court of Serbia official site: [http://www.ustavni.sud.rs/page/view/en-GB/237-100030/law-on-the-constitutional-court ''Law on the Constitutional Court''] {{Семарх|url=https://web.archive.org/web/20200627152305/http://www.ustavni.sud.rs/page/view/en-GB/237-100030/law-on-the-constitutional-court |date=2020-06-27 }}</ref> Седиштето на Уставниот суд е во јужното крило на Палатата на главната пошта во [[Белград]]. Се состои од 15 судии, од кои еден е претседател на Судот.<ref name="izbor">Constitutional Court of Serbia official site: [http://www.ustavni.sud.rs/page/view/sr-Latn-CS/42-100016/izbor-imenovanje-i-prestanak-duznosti-sudija ''Election, appointment and termination of office''] {{In lang|sr}}</ref> == Историја == Уставниот суд на [[Социјалистичка Република Србија]] (тогаш дел од [[Социјалистичка Федеративна Република Југославија|СФР Југославија]]) бил основан со Уставот на Социјалистичка Република Србија, усвоен на 9 април 1963 година. Судот требало да дејствува како независно тело определено за заштита на уставноста и законитоста во согласност со Уставот и во рамките на правата и должностите пропишани со Уставот. „Уставниот закон на Социјалистичка Република Србија“, донесен на 25 декември 1963 година, ја дефинирал надлежноста на Уставниот суд и правните ефекти на неговите одлуки на поконкретен начин. Уставниот суд започнал со работа на 15 февруари 1964 година. Уставниот суд по прогласувањето на [[Устав на Србија|Уставот од 1990 година]] постапувал во ситуација на отсуство на поделба на власта, при што [[Народно собрание на Србија|Народното собрание]] бил највисок орган на државната власт. Уставниот суд со своето постоење и работа придонел за издигнувањето на важноста и зачувувањето на уставните начела и законитоста.<ref>Constitutional Court of Serbia official site: [http://www.ustavni.sud.rs/page/view/en-GB/209-100009/the-history-of-the-court-from-its-foundation ''The history of the court from its foundation''] {{Семарх|url=https://web.archive.org/web/20120914012210/http://www.ustavni.sud.rs/page/view/en-GB/209-100009/the-history-of-the-court-from-its-foundation |date=2012-09-14 }}</ref> == Состав == Уставниот суд го сочинуваат 15 судии. Пет од нив се избирани од [[Претседател на Србија|претседателот на Републиката]], пет од [[Народно собрание на Србија|Народното собрание]], а пет се избираат на Генералната седница на [[Врховен суд на Србија|Врховниот суд]]. Судиите се избираат со мандат од 9 години. Кандидатот за судија на уставен суд треба да е успешен правник на возраст од најмалку 40 години и со најмалку 15 години искуство во [[Јуриспруденција|судството]]. Едно лице може да биде избрано најмногу два пати. По изборот, судиите даваат заклетва пред претседателот на Народното собрание. Мандатот на судијата на Уставниот суд престанува по 9 години од изборот, или со оставка, со пензионирање или со разрешување. Судијата на уставниот суд воопшто не смее да врши никаква друга јавна функција или друга работа, освен ако е професор на правните факултети на еден од универзитетите во Србија. Судијата на уставниот суд ужива имунитет од кривично гонење.<ref name="izbor"/> Состав на Судот во 2022 година (со годината на избор во заграда):<ref>Constitutional Court of Serbia official site: [http://www.ustavni.sud.rs/page/view/en-GB/214-100018/judges ''Composition''] {{Семарх|url=https://web.archive.org/web/20220714061638/http://www.ustavni.sud.rs/page/view/en-GB/214-100018/judges |date=2022-07-14 }}</ref> * Снежана Марковиќ (2016), претседател од 2020 година * Милан Шкулиќ (2016), заменик претседател од 2020 година * Гордана Ајншпилер Поповиќ (2019) * Лидија Ѓукиќ (2019) * Татјана Ѓуркиќ (2016) * Драгана Колариќ (2016) * Тамаш Корхец (2016) * Весна Илиќ Прелиќ (2007) * Мирослав Николиќ (2016) * Владан Петров (2019) * Наташа Плавшиќ (2019) * Јован Ќириќ (2016) * Тијана Шурлан (2016) === Претседатели на Уставниот суд === Извори:<ref name="ust.sud">{{Наведена мрежна страница|url=http://www.ustavni.sud.rs/page/view/sr-Latn-CS/312-101087/raniji-predsednici-ustavnog-suda|title=Raniji predsednici Ustavnog suda|work=ustavni.sud.rs|publisher=Constitutional Court of Serbia|accessdate=21 November 2018}}</ref><ref name="rulers">{{Наведена мрежна страница|url=http://rulers.org/serbgov.html|title=Serbian ministries, etc.|work=rulers.org|publisher=B. Schemmel|accessdate=21 November 2018}}</ref> ; Статус {{Легенда|#E6E6AA|Означува служба како вршител на должноста заменик-претседател на Судот}} {| class="wikitable" style="clear:right; text-align:center" !Бр. ! Портрет !Име !Ја презеде функцијата !Крај на функцијата |- !1 |[[Податотека:No_image.png|75x75пкс]] |Петар Релиќ |26 јуни 1963 |31 јули 1971 |- !2 |[[Податотека:No_image.png|75x75пкс]] |Јован Ѓорѓевиќ |15 јули 1971 |31 декември 1979 |- !3 |[[Податотека:No_image.png|75x75пкс]] |Најдан Пашиќ |1 јануари 1980 |14 октомври 1984 |- !4 |[[Податотека:No_image.png|75x75пкс]] |Радослав Ратковиќ |18 септември 1984 |7 ноември 1986 |- !5 |[[Податотека:No_image.png|75x75пкс]] |Ѓурѓе Сеничиќ |5 мај 1987 |3 јуни 1989 |- !6 |[[Податотека:No_image.png|75x75пкс]] |Миодраг Богдановиќ |3 јуни 1988 |26 јуни 1990 |- !7 |[[Податотека:No_image.png|75x75пкс]] |Балша Шпадијер<br /><br /> |7 август 1990 |30 јуни 1996 |- !8 |[[Податотека:No_image.png|75x75пкс]] |Ратко Бутулија<br /><br />{{Efn|Заменик до 25 декември 1996.}} |30 јуни 1996 |17 декември 2001 |- bgcolor="#e6e6aa" !– |[[Податотека:No_image.png|75x75пкс]] |Верона Адам Бокрос<br /><br /> |17 декември 2001 |20 јуни 2002 |- !9 |[[Податотека:No_image.png|75x75пкс]] |Слободан Вучетиќ<br /><br /> |20 јуни 2002 |10 октомври 2006 |- bgcolor="#e6e6aa" !– |[[Податотека:No_image.png|75x75пкс]] |Верона Адам Бокрос<br /><br /> |10 октомври 2006 |10 април 2007 |- bgcolor="#e6e6aa" !– |[[Податотека:No_image.png|75x75пкс]] |Милутин Ѓуритиќ<br /><br /> |10 април 2007 |10 октомври 2007 |- bgcolor="#e6e6aa" !– |[[Податотека:No_image.png|75x75пкс]] |Драгица Марјановиќ<br /><br /> |10 октомври 2007 |26 декември 2007 |- !10 |[[Податотека:No_image.png|75x75пкс]] |Боса Ненадиќ<br /><br /> |26 декември 2007 |23 декември 2010 |- bgcolor="#e6e6aa" !– |[[Податотека:No_image.png|75x75пкс]] |Агнеш Картаг-Одри<br /><br /> |23 декември 2010 |3 февруари 2011 |- !11 |[[Податотека:No_image.png|75x75пкс]] |Драгиша Слијепчевиќ<br /><br /> |3 февруари 2011 |3 февруари 2014 |- !12 |[[Податотека:No_image.png|75x75пкс]] |Весна Илиќ-Прелиќ<br /><br /> |3 февруари 2014 |12 декември 2016 |- bgcolor="#e6e6aa" !– |[[Податотека:No_image.png|75x75пкс]] |Горан Илиќ<br /><br /> |12 декември 2016 |26 јануари 2017 |- !{{Мали|(12)}} |[[Податотека:No_image.png|75x75пкс]] |Весна Илиќ-Прелиќ<br /><br /> |26 јануари 2017 |26 јануари 2020 |- !13 |[[Податотека:No_image.png|75x75пкс]] |Снежана Марковиќ<br /><br /> |26 јануари 2020 |Инкумбент |} == Библиотека на Уставниот суд == Библиотеката на Уставниот суд е специјализирана правна библиотека. Библиотеката е задолжена за собирање, чување, каталогизирање и циркулирање на литература од различни гранки на правото, со посебно внимание на уставното законодавство. Библиотеката располага со голема збирка монографии, сериски публикации и збирки на трудови. Покрај тоа, располага и со електронска база на правни акти. Библиотеката на Уставниот суд поседува вредна збирка на правни акти издадени кон крајот на 19-тиот и почетокот на 20-тиот век. Библиотеката соработува со [[Народна библиотека на Србија|Народната библиотека на Србија]], [[Градска библиотека (Белград)|градската библиотека во Белград]] и библиотеките од сличен профил.<ref>Constitutional Court of Serbia official site: [http://www.ustavni.sud.rs/page/view/en-GB/297-100036/library ''The Library of the Constitutional Court of the Republic of Serbia''] {{Семарх|url=https://web.archive.org/web/20231006211151/http://www.ustavni.sud.rs/page/view/en-GB/297-100036/library |date=2023-10-06 }}</ref> == Белешки == {{Белешки}} == Поврзано == * [[Устав на Србија]] == Наводи == {{Наводи}} == Надворешни врски == * [http://www.ustavni.sud.rs/page/home/en-GB Уставен суд на Србија - Официјална страница] {{In lang|en}} [[Категорија:Уставни судови]] [[Категорија:Српско право]] [[Категорија:Страници со непрегледан превод]] 4xl8wmzm3w5xgxpewo4dznoq74czdz6 0 1370950 5381451 5365466 2025-06-19T00:33:55Z InternetArchiveBot 92312 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 5381451 wikitext text/x-wiki {{Инфокутија Трговски центар|name=Тулинтори|native_name=|native_name_lang=fi|logo=|logo_width=|image=File:Tullintori kauppakeskus.jpg|image_width=275px|caption=Надворешноста на Тулинтори во 2014 година|location=[[Тули (дистрикт)|Тули]], [[Тампере]], [[Финска]]|coordinates={{coord|61|29|52|N|23|46|37|E|type:landmark_region:FI-LS|display=inline,title}}|address=|opening_date=1930; 1990 (како трговски центар)|closing_date=|developer=|manager=|owner=|architect=|number_of_stores=46|number_of_anchors=4|floor_area=23,800 м²|floors=5|parking=|website={{URL|https://tullintori.fi/in-english/}}|footnotes=}}'''Тулинтори''' — [[трговски центар]] кој се наоѓа во [[Тули (Тампере)|Тули]], [[Тампере]], [[Финска]]. Најголемиот од двајцата сопственици на трговскиот центар е осигурителната компанија „Ело Мјучуал Пеншион“, која поседува 97%.<ref name="owner">[http://www.kauppakeskusyhdistys.fi/media/kauppakeskusjulkaisu/kauppakeskukset-2017.pdf Kauppakeskukset 2017] (на фински јазик)</ref> Трговскиот центар содржи околу 50 продавници и бројни кафулиња и ресторани, како и рекреативна зона. Горните катови се претежно [[Канцеларија|канцелариски простор]]. Годишниот број на посетители на центарот е околу 2,5 милиони. Архитектонски, Тулинтори е традиционална [[Аркада (архитектура)|аркада]], со стаклена „колонада“. Формирана била со комбинирање на [[Функционализам|функционалистичката]] зграда на организацијата SOK, завршена во 1930 година. Трговскиот центар Тулинтори бил завршен во 1990 година. == Наводи == {{Наводи}} == Надворешни врски == * [https://tullintori.fi/in-english/ Матична страница на трговскиот центар Тулинтори] {{Семарх|url=https://web.archive.org/web/20210515090013/https://tullintori.fi/in-english/ |date=2021-05-15 }} [[Категорија:Координати на Википодатоците]] [[Категорија:Врамена карта без назнака за OSM-однос на Википодатоците]] [[Категорија:Трговски центри]] 34yuivtm5s6mdwiceysa5vtqth8jj2r 0 1371348 5381432 5373777 2025-06-18T21:40:01Z ГП 23995 /* Содржина */ дополнување 5381432 wikitext text/x-wiki '''„Поседување: романса“''' ([[Англиски јазик|англиски]]: ''Possession: A Romance'') — [[Роман|роман]] на англиската писателка [[А. С. Бајат]] од 1990 година. ==Содржина== * ''1-11 глава'': Роланд Мичел е 29-годишен асистент на познатиот [[Професор|професор]] Блекедер, кој уште од студентските денови живее заедно со девојката Вал. Во септември 1986 година, тој позајмува во Лондонската [[Библиотека|библиотека]] една книга во која се наоѓаат непознати белешки на поетот Рандолф Хенри Еш, заедно со две негови писма, адресирани до непозната дама. Како посветен истражувач на творештвото на Еш, тој ги краде писмата. Опседнат од желбата да дознае која е таа жена, тој спроведува дополнителни истражувања и дознава дека се работи за Кристабел Ла Мот, писателка од втората половина на [[19 век]]. За да дознае повеќе за неа, Роланд го проучува [[Дневник|дневникот]] на Бланш Гловер, девојката со која живеела Ла Мот. Исто така, тој бара помош од професорката Мод Бејли, која ги истражува животот и творештвото на Ла Мот. Тие ги посетуваат гробот и куќата во која живеела Ла Мот и таму случајно ја откриваат преписката меѓу неа и Еш. Во меѓувреме, во [[Лондон]] доаѓа американскиот професор Мортимер Кропер кој, исто така, е долгогодишен истражувач на Еш. Тој се среќава со професорката Беатрис Нест, која го истражува дневникот на сопругата на поетот, Елен Еш. Роланд и Мод детаљно ги проучуваат писмата на Ла Мот и на Еш и така ја откриваат нивната љубовна врска. На почетокот, преписката се однесува само на [[Поезија|поезијата]], а по некое време, Ла Мот посакува да ја прекине преписката поради можните оговарања. Истовремено, Бланш дознава за преписката и, поради љубомора, почнува да ги краде и да уништува писмата на Еш, што предизвикува кавга меѓу неа и Ла Мот. Подоцна, Еш и Ла Мот почнуваат тајно да се среќаваат и при една средба, Еш отворено ѝ ја искажува својата љубов.<ref>A. S. Bajat, ''Zanesenost: viteška pripovest u prozi i stihu''. Narodna knjiga i Alfa, Beograd, 2004, стр. 9-273.</ref> * 12-19: Во 1859 година, Еш заминува на едномесечно патување во [[Јоркшир]] со цел да спроведува природонаучни истражувања. Роланд и Мод ги проучуваат дневникот на Елен Еш, откривајќи дека Бланш ѝ кажала на Елен за врската меѓу Еш и Ла Мот. Една година подоцна, Бланш извршува [[самоубиство]]. Исто така, врз основа на внимателното проучување на песните на Еш и на Ла Мот од тоа време, Роланд и Мод откриваат детаљи кои укажуваат дека Еш и Ла Мот биле заедно во Јоркшир. Поттикнати од тоа, Роланд и Мод ги посетуваат местата во кои бил Еш и притоа се зближуваат меѓу себе. Во меѓувреме, Фергас Вулф, поранешниот љубовник на Мод, го наслутува откритието на Роланд и се поврзува со професорот Кропер, кој се обидува да ја откупи преписката меѓу Ла Мот и Еш. Истовремено, и професорот Блекедер дознава за откритието на Роналд и Мод. По враќањето од Јоркшир, Мод го проучува претсмртното писмо на Бланш, која во тоа време живеела во куќата на Ла Мот која, пак, живеела на друго место. Тогаш, во Лондон пристига американската професорка Леонора Стерн, која ѝ покажува на Мод писмо кое сведочи дека за време на смртта на Бланш, Ла Мот била во [[Бретања]]. Мод и Роналд заминуваат во Франција, каде доаѓаат до дневникот на Сабина де Керкоз во кој има вредни податоци за животот на Ла Мот. Така, тие дознаваат дека, по враќањето од Јоркшир, Ла Мот заминала во Бретања, каде живеела во куќата на нејзините далечни роднини, семејството де Керкоз. По некое време, домаќините дознаваат дека Ла Мот е [[Бременост|бремена]], а непосредно пред времето за породување, таа ненадејно исчезнува, а домаќините безуспешно ја бараат низ целата околина. По десетина дена, Ла Мот се враќа во домот на де Керкоз, слаба, со пресечена коса и без детето при што не кажува ништо ниту за своето бегство ниту за бебето.<ref>A. S. Bajat, ''Zanesenost: viteška pripovest u prozi i stihu''. Narodna knjiga i Alfa, Beograd, 2004, стр. 274-503.</ref> * 20-23: На едно јавно предавање, професорот Кропер ја споменува преписката меѓу Еш и Ла Мот. Во меѓувреме, и тој и професорот Блекедер, секој одделно ги истражуваат детаљите од животот на Еш, кој направил скандал за време на една спиритистичка сеанса (на која присуствувала и Ла Мот), барајќи го своето дете. Притоа, двајцата професори виделе дел од писмата на Еш и така дознаваат за неговата врска со Ла Мот, но не ја знаат целата приказна. Професорот Блекедер гостува на една телевизиска емисија и бара државата да не му дозволи на Кропер да ги откупи писмата. Во емисијата гостува и Леонора Стерн и двајцата ја искажуваат претпоставката за љубовната врска меѓу поетите Еш и Ла Мот. Благодарение на тоа, во британската јавност започнува расправа за преписката меѓу Еш и Ла Мот. Стерн насетува каде заминале Мод и Роланд и таа и Блекедер заминуваат во Бретања, каде доаѓаат до копијата од дневникот на Сабина де Керкоз, а во Бретања пристига и Кропер. Кога го забележуваат нивното присуство, Мод и Роланд веднаш бегаат назад во Лондон. За време на тринеделниот престој во Бретања, тие се зближуваат, но сѐ уште не започнуваат љубовна врска. Во меѓувреме, девојката на Роланд, Вал започнува љубовна врска со адвокатот Јуан.<ref>A. S. Bajat, ''Zanesenost: viteška pripovest u prozi i stihu''. Narodna knjiga i Alfa, Beograd, 2004, стр. 504-564.</ref> * 24-25: По враќањето од Бретања, Роланд не се враќа во својот стан, туку останува да живее со Мод во Линколн. Еден ден, тој и Мод се среќаваат со Јуан, Вал и адвокатот на сер Џорџ Бејли. Јуан ѝ укажува на Мод дека е можно таа да биде прогласена за наслендичка на писмата на Ла Мот. Потоа, Мод дознава дека Кропер има намера да го откопа гробот на Еш за да ја земе кутијата со неговите писма. Имено, за време на болеста на Еш, неговата сопруга Елен добива писмо од Ла Мот. Всушност, благодарение на разговорот со Бланш, Елен цело време знае за љубовната врска на нејзиниот сопруг. Некое време пред смртта на сопругот, таа открива едно недовршено писмо до Ла Мот од кое дознава за нивното вонбрачно бебе, како и за неуспешното настојување на Еш да ја продолжи врската со Ла Мот. Тогаш, Елен го пали писмото, а својата љубовна преписка со Еш и последното писмо на Ла Мот до него ги става во кутија која ја закопува во гробот.<ref>A. S. Bajat, ''Zanesenost: viteška pripovest u prozi i stihu''. Narodna knjiga i Alfa, Beograd, 2004, стр. 565-608.</ref> == Наводи == {{наводи}} [[Категорија:Дела на А. С. Бајат]] [[Категорија:Англиски романи]] [[Категорија:Романи на англиски јазик]] [[Категорија:Книги од 1990 година]] a2etkhb8sxpfg21jccgupu3tdgvejan 5381433 5381432 2025-06-18T21:40:47Z ГП 23995 /* Содржина */ ситна поправка 5381433 wikitext text/x-wiki '''„Поседување: романса“''' ([[Англиски јазик|англиски]]: ''Possession: A Romance'') — [[Роман|роман]] на англиската писателка [[А. С. Бајат]] од 1990 година. ==Содржина== * ''1-11 глава'': Роланд Мичел е 29-годишен асистент на познатиот [[Професор|професор]] Блекедер, кој уште од студентските денови живее заедно со девојката Вал. Во септември 1986 година, тој позајмува во Лондонската [[Библиотека|библиотека]] една книга во која се наоѓаат непознати белешки на поетот Рандолф Хенри Еш, заедно со две негови писма, адресирани до непозната дама. Како посветен истражувач на творештвото на Еш, тој ги краде писмата. Опседнат од желбата да дознае која е таа жена, тој спроведува дополнителни истражувања и дознава дека се работи за Кристабел Ла Мот, писателка од втората половина на [[19 век]]. За да дознае повеќе за неа, Роланд го проучува [[Дневник|дневникот]] на Бланш Гловер, девојката со која живеела Ла Мот. Исто така, тој бара помош од професорката Мод Бејли, која ги истражува животот и творештвото на Ла Мот. Тие ги посетуваат гробот и куќата во која живеела Ла Мот и таму случајно ја откриваат преписката меѓу неа и Еш. Во меѓувреме, во [[Лондон]] доаѓа американскиот професор Мортимер Кропер кој, исто така, е долгогодишен истражувач на Еш. Тој се среќава со професорката Беатрис Нест, која го истражува дневникот на сопругата на поетот, Елен Еш. Роланд и Мод детаљно ги проучуваат писмата на Ла Мот и на Еш и така ја откриваат нивната љубовна врска. На почетокот, преписката се однесува само на [[Поезија|поезијата]], а по некое време, Ла Мот посакува да ја прекине преписката поради можните оговарања. Истовремено, Бланш дознава за преписката и, поради љубомора, почнува да ги краде и да уништува писмата на Еш, што предизвикува кавга меѓу неа и Ла Мот. Подоцна, Еш и Ла Мот почнуваат тајно да се среќаваат и при една средба, Еш отворено ѝ ја искажува својата љубов.<ref>A. S. Bajat, ''Zanesenost: viteška pripovest u prozi i stihu''. Narodna knjiga i Alfa, Beograd, 2004, стр. 9-273.</ref> * ''12-19'': Во 1859 година, Еш заминува на едномесечно патување во [[Јоркшир]] со цел да спроведува природонаучни истражувања. Роланд и Мод ги проучуваат дневникот на Елен Еш, откривајќи дека Бланш ѝ кажала на Елен за врската меѓу Еш и Ла Мот. Една година подоцна, Бланш извршува [[самоубиство]]. Исто така, врз основа на внимателното проучување на песните на Еш и на Ла Мот од тоа време, Роланд и Мод откриваат детаљи кои укажуваат дека Еш и Ла Мот биле заедно во Јоркшир. Поттикнати од тоа, Роланд и Мод ги посетуваат местата во кои бил Еш и притоа се зближуваат меѓу себе. Во меѓувреме, Фергас Вулф, поранешниот љубовник на Мод, го наслутува откритието на Роланд и се поврзува со професорот Кропер, кој се обидува да ја откупи преписката меѓу Ла Мот и Еш. Истовремено, и професорот Блекедер дознава за откритието на Роналд и Мод. По враќањето од Јоркшир, Мод го проучува претсмртното писмо на Бланш, која во тоа време живеела во куќата на Ла Мот која, пак, живеела на друго место. Тогаш, во Лондон пристига американската професорка Леонора Стерн, која ѝ покажува на Мод писмо кое сведочи дека за време на смртта на Бланш, Ла Мот била во [[Бретања]]. Мод и Роналд заминуваат во Франција, каде доаѓаат до дневникот на Сабина де Керкоз во кој има вредни податоци за животот на Ла Мот. Така, тие дознаваат дека, по враќањето од Јоркшир, Ла Мот заминала во Бретања, каде живеела во куќата на нејзините далечни роднини, семејството де Керкоз. По некое време, домаќините дознаваат дека Ла Мот е [[Бременост|бремена]], а непосредно пред времето за породување, таа ненадејно исчезнува, а домаќините безуспешно ја бараат низ целата околина. По десетина дена, Ла Мот се враќа во домот на де Керкоз, слаба, со пресечена коса и без детето при што не кажува ништо ниту за своето бегство ниту за бебето.<ref>A. S. Bajat, ''Zanesenost: viteška pripovest u prozi i stihu''. Narodna knjiga i Alfa, Beograd, 2004, стр. 274-503.</ref> * ''20-23'': На едно јавно предавање, професорот Кропер ја споменува преписката меѓу Еш и Ла Мот. Во меѓувреме, и тој и професорот Блекедер, секој одделно ги истражуваат детаљите од животот на Еш, кој направил скандал за време на една спиритистичка сеанса (на која присуствувала и Ла Мот), барајќи го своето дете. Притоа, двајцата професори виделе дел од писмата на Еш и така дознаваат за неговата врска со Ла Мот, но не ја знаат целата приказна. Професорот Блекедер гостува на една телевизиска емисија и бара државата да не му дозволи на Кропер да ги откупи писмата. Во емисијата гостува и Леонора Стерн и двајцата ја искажуваат претпоставката за љубовната врска меѓу поетите Еш и Ла Мот. Благодарение на тоа, во британската јавност започнува расправа за преписката меѓу Еш и Ла Мот. Стерн насетува каде заминале Мод и Роланд и таа и Блекедер заминуваат во Бретања, каде доаѓаат до копијата од дневникот на Сабина де Керкоз, а во Бретања пристига и Кропер. Кога го забележуваат нивното присуство, Мод и Роланд веднаш бегаат назад во Лондон. За време на тринеделниот престој во Бретања, тие се зближуваат, но сѐ уште не започнуваат љубовна врска. Во меѓувреме, девојката на Роланд, Вал започнува љубовна врска со адвокатот Јуан.<ref>A. S. Bajat, ''Zanesenost: viteška pripovest u prozi i stihu''. Narodna knjiga i Alfa, Beograd, 2004, стр. 504-564.</ref> * ''24-25'': По враќањето од Бретања, Роланд не се враќа во својот стан, туку останува да живее со Мод во Линколн. Еден ден, тој и Мод се среќаваат со Јуан, Вал и адвокатот на сер Џорџ Бејли. Јуан ѝ укажува на Мод дека е можно таа да биде прогласена за наслендичка на писмата на Ла Мот. Потоа, Мод дознава дека Кропер има намера да го откопа гробот на Еш за да ја земе кутијата со неговите писма. Имено, за време на болеста на Еш, неговата сопруга Елен добива писмо од Ла Мот. Всушност, благодарение на разговорот со Бланш, Елен цело време знае за љубовната врска на нејзиниот сопруг. Некое време пред смртта на сопругот, таа открива едно недовршено писмо до Ла Мот од кое дознава за нивното вонбрачно бебе, како и за неуспешното настојување на Еш да ја продолжи врската со Ла Мот. Тогаш, Елен го пали писмото, а својата љубовна преписка со Еш и последното писмо на Ла Мот до него ги става во кутија која ја закопува во [[Гроб|гробот]].<ref>A. S. Bajat, ''Zanesenost: viteška pripovest u prozi i stihu''. Narodna knjiga i Alfa, Beograd, 2004, стр. 565-608.</ref> == Наводи == {{наводи}} [[Категорија:Дела на А. С. Бајат]] [[Категорија:Англиски романи]] [[Категорија:Романи на англиски јазик]] [[Категорија:Книги од 1990 година]] isl8onzh3onlve9puoz601ta7ws1x6v 0 1371798 5381491 5373805 2025-06-19T08:41:16Z InternetArchiveBot 92312 Rescuing 0 sources and tagging 1 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 5381491 wikitext text/x-wiki [[Податотека:The_Whirlwind_Seizes_the_Wreath.jpg|мини| Виорот го зграпчува венецот (од ''Самовилата Аурора'')]] '''Фантастика''' — [[жанр]] фантастична литература што вклучува [[Натприродно|натприродни]] или [[Магија|волшебни]] елементи, честопати вклучувајќи измислени места и суштества.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.thefreedictionary.com/Fantasy|title=Fantasy|work=[[The Free Dictionary]]|accessdate=2023-05-03}}</ref><ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.merriam-webster.com/dictionary/fantasy|title=Definition of FANTASY|date=3 September 2024|work=www.merriam-webster.com|language=en|accessdate=4 September 2024}}</ref> Неговите корени се во усните традиции, кои прераснале во фантастична литература и драма. Од дваесеттиот век, се проширил понатаму во различни медиуми, вклучувајќи филм, телевизија, графички новели, [[манга]], [[анимација]] и [[Видеоигра|видеоигри]]. Изразот ''фантастична литература'' често се користи и од страна на англофонските литературни критичари за да се осврне на овој жанр.<ref>{{Наведена книга|title=The Fantastic in Literature|last=Rabkin|first=Eric|publisher=Princeton University Press|year=1975|location=Princeton}}</ref><ref>{{Наведена книга|title=Fantasy: The Literature of Subversion|last=Jackson|first=Rosemary|publisher=Methuen|year=1981|location=London}}</ref><ref>{{Наведена книга|title=Theorising the Fantastic|last=Armitt|first=Lucy|publisher=Arnold|year=1996|location=London}}</ref><ref>{{Наведена книга|title=Fantastic Literature: A Critical Reader|last=Sandner|first=David|publisher=CT: Praeger.|year=2004|location=Westport}}</ref> Фантастиката се разликува од жанровите [[научна фантастика]] и [[Хорор (жанр)|ужаси]] по отсуството на научни или грозоморни теми, иако тие можат да се појават во фантастиката. Во [[Популарна култура|популарната култура]], жанрот на фантастиката претежно се одликува со средини што ја подражаваат Земјата, но со чувство на волшепство.<ref>{{Наведена книга|url=http://worldcat.org/oclc/46769544|title=The readers' advisory guide to genre fiction|last=Saricks|first=Joyce G.|date=2001|publisher=American Library Association|isbn=0-8389-0803-9|pages=36–60|oclc=46769544}}</ref> == Особини == [[Податотека:Li_Song-Skeleton_Fantasy_Show.jpg|лево|мини|224x224пкс| ''Шоу за фантазија на скелетот'' (骷髏幻戲圖) од Ли Сонг (1190–1264)]] Многу дела од фантастиката користат [[магија]] или други [[Натприродно|натприродни]] елементи како главен елемент на заплетот, тема или местото каде се одвива дејсвото.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://kids.britannica.com/students/article/fantasy/625314|title=fantasy - Students|work=Britannica Kids|publisher=[[Encyclopedia Britannica]]|language=en-US|accessdate=2023-05-03}}</ref> Магијата, [[волшебници]], [[Маѓесништво|вештерки]] и магичните суштества се вообичаени во многу од овие светови.<ref name=":0">{{Наведена мрежна страница|url=https://www.britannica.com/art/fantasy-narrative-genre|title=fantasy|date=2022-11-28|publisher=[[Encyclopedia Britannica]]|language=en|accessdate=2023-05-03}}</ref> Идентификувачка црта на фантастиката е употребата на наративни елементи од страна на авторот кои не мора да се потпираат на историјата или природата за да бидат разбирливи.<ref name="auto">ed. Edward James and Farah Mendlesohn, ''Cambridge Companion to Fantasy Literature'', {{ISBN|0-521-72873-8}}</ref> Ова се разликува од реалистичната фикција по тоа што реалистичната фикција мора да се придржува кон историјата и природните закони на реалноста, додека фантастиката не го прави тоа. При пишувањето фантастика, авторот користи градење светови за да создаде ликови, ситуации и поставки што можеби не се можни во реалноста. Многу автори на фантастика користат фолклор и митологија од реалниот свет како инспирација; и иако друга дефинирачка карактеристика на жанрот на фантастика е вклучувањето на натприродни елементи, како што е магијата, тоа не се случува секогаш. Фантастиката често се споредува со [[научна фантастика]] и [[Хорор (жанр)|хорор]] бидејќи тие се главните категории на шпекулативната фикција. Фантастиката се разликува од научната фантастика по веродостојноста на наративните елементи. Нарацијата за научна фантастика е малку веројатна, иако навидум можна преку логичка научна или технолошка екстраполација, каде што фантастичните наративи не мора да бидат научно можни.<ref name="auto">ed. Edward James and Farah Mendlesohn, ''Cambridge Companion to Fantasy Literature'', {{ISBN|0-521-72873-8}}[[ISBN (identifier)|ISBN]]&nbsp;[[Special:BookSources/0-521-72873-8|0-521-72873-8]]</ref> Авторите мора да се потпрат на суспензијата на неверица од страна на читателите, на прифаќањето на неверојатното или невозможното заради уживање, со цел да напишат ефективни фантазии. И покрај големата зависност на двата жанра на натприродното, фантастиката и хоророт се разликуваат еден од друг. Хоророт првенствено предизвикува страв преку слабостите на протагонистите или неможноста да се справат со антагонистите.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://io9.gizmodo.com/the-key-difference-between-urban-fantasy-and-horror-1749628499|title=The Key Difference Between Urban Fantasy and Horror|last=Charlie Jane Anders|date=24 December 2015|publisher=io9|accessdate=11 February 2017}}</ref> == Класификација == === Според темата (поджанрови) === Фантастиката опфаќа бројни [[Жанр|поджанрови]] карактеризирани со одредени теми или опкружувања, или со преклопување со други литературни жанрови или форми на спекулативна фикција. Тие вклучуваат следново: * [[Бенгзијанска фантастика]] – фантастика со интеракции со познати историски личности во задгробниот живот, именувана според Џон Кендрик Бенгс * [[Комична фантастика]] – хумористична фантастика * [[Современа фантастика]] – се одвива во модерниот свет или свет сличен на современото време, но со магија или натприродни елементи * [[Темна фантастика]] – содржи елементи на хорор * [["Исцедена" фантастика]] – подбивен термин за дериватни и комерцијално произведени дела без оригиналност * [[Басни]] – приказни со животни како ликови, кои често завршуваат со поука * [[Бајка|Бајки]] и бајковита фантастика – инспирирана од традиционални бајки * Фантастична поезија – поезија со фантастична тематика * [[Фантастика со богови и демони]] – се базира на кинеска митологија и ги вклучува боговите и чудовиштата * [[Гримдарк]] фантастика – ироничен термин за особено мрачна и насилна фантастика * [[Тврда фантастика]] – магијата и натприродното се строго логички објаснети и интерно конзистентни, слично на тврда научна фантастика * [[Херојска фантастика]] – се фокусира на подвизите на херои во измислени светови * [[Епска фантастика]] – со епска приказна и теми, обично поставена во целосно измислен свет * [[Историска фантастика]] – историска фикција со фантастични елементи * [[Исекаи]] – жанр каде ликовите се пренесуваат од реалниот свет во друг, најчесто во јапонска фикција * [[Детска фантастика]] – фантастика за деца * [[ЛитРПГ]] – фантастика поставена во светови на RPG игри, со прикажани механики на играта * [[Ниска фантастика]] – со малку или ненаметливи натприродни елементи, често спротивна на високата фантастика * [[Магичен реализам]] – се одвива во реалниот свет, но магичните елементи се прифатени како нормални * [[Магични девојки]] – вклучува девојчиња со магични моќи, популарно во јапонската култура * [[Паранормална романса]] – романса со натприродни суштества или елементи * [[Романтична фантастика]] – се фокусира на романтични односи во фантастичен контекст * Научна фантастика со фантастични елементи (science fantasy) – меша наука и фантастика, вклучува и технологија и магија * [[Стимпанк]] (steam punk) – фантастика инспирирана од 19-от век и парната технологија * Меч и магија (sword and sorcery) – авантуристички приказни со јунаци и магија, обично помалку епски од високата фантастика * [[Урбана фантастика]] – фантастика поставена во модерен градски амбиент * Сјенксиа (xianxia) – кинеска фантастика со боречки вештини, богови, магија, реинкарнација и магични светови == Поврзани жанрови == * [[Хорор (жанр)|Хорор]] * [[Научна фантастика]] * [[Суперхеројска фикција]] * [[Натприродна фикција]] * [[Афро-фантазија|Афро-фантазија<nowiki> </nowiki>]] * [[Утописка и дистописка фикција]] == Наводи == == Литература == * {{Наведена книга|title=Fantasy Literature: An Approach to Reality|last=Apter|first=T. E.|date=1982|publisher=Indiana University Press|location=Bloomington}} * {{Наведена книга|title=A Rhetoric of the Unreal: Studies in Narrative and Structure, Especially of the Fantastic|last=Brooke-Rose|first=Christine|date=1981|publisher=Cambridge University Press|location=Cambridge}} * {{Наведена книга|title=Empirical Wonder: Historicizing the Fantastic, 1660–1760|last=Capoferro|first=Riccardo|date=2010|publisher=Peter Lang|location=Bern}} * {{Наведена книга|title=The Literary Fantastic: From Gothic to Postmodernism|last=Cornwell|first=Neil|date=1990|publisher=Harvester Wheatsheaf|location=New York}} * {{Наведена книга|title=The Romantic Fantastic|last=Siebers|first=Tobin|date=1984|publisher=[[Cornell University Press]]|location=Ithaca}} * {{Наведена книга|title=Possible Worlds of the Fantastic: The Rise of the Paranormal in Fiction|last=Traill|first=Nancy|date=1996|publisher=University of Toronto Press|location=Toronto}} == Надворешни врски == * ''[https://sf-encyclopedia.com/fe/ Енциклопедија на фантазијата]{{Мртва_врска|date=June 2025 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}'' онлајн [[Категорија:Жанрови на фантастика]] [[Категорија:Фантастика]] [[Категорија:Статии со текст на јапонски]] klb89r2coem6d6xtu14bpz7n9ageya7 0 1372311 5381464 5378145 2025-06-19T06:05:12Z InternetArchiveBot 92312 Rescuing 4 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 5381464 wikitext text/x-wiki [[Податотека:Rubbish_collection_truck_in_Mount_Albert.jpg|мини| Камион собира ѓубре во Маунт Алберт, Окленд.]] '''Управувањето со отпад во Нов Зеланд''' станало порегулирано за да се намалат поврзаните еколошки проблеми. Според податоците на [[ОЕЦД]], Нов Зеланд е третата земја што најмногу троши отпад во ОЕЦД.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://data.oecd.org/waste/municipal-waste.htm|title=Waste - Municipal waste - OECD Data|work=theOECD|language=en|accessdate=2021-04-14}}</ref> == Историја == До неодамна, отпадот се носел на местните депонии со мала или никаква контрола врз тоа каде се наоѓа. Честопати депониите биле во близина до водни патишта. Во последниве години, местоположбата на депониите била консолидирана и тие сега се градат како санитарни [[Депонија|депонии]] за да се спречи истекување на содржината во водните тела. [[Претоварна станица|Претоварните станици]], особено во градовите, служат како локални места за собирање каде што отпадот се компактира пред да се пренесе до најблиската депонија. Во 2007 година , Прегледите на еколошките перформанси на ОЕЦД за отпад ги дале следниве препораки:<ref>{{Наведена книга|title=OECD Environmental Performance Reviews – New Zealand|publisher=OECD Publishing|year=2007|isbn=978-92-64-03057-2}}</ref> * развивање национални прописи за управување со опасен отпад * проширување и надградба на капацитетите за третман и отстранување на отпад * зголемување на регулаторната поддршка за обновување или рециклирање * разјаснување на аранжманите за одговорност за санација на контаминирани локации == Маса == Градежната индустрија и индустријата за рушење создаваат 1,6 милиони тони годишно, што претставува 50% од вкупниот отпад што се фрла на депониите.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.branz.co.nz/cms_display.php?st=1&sn=113|title=Building systems that delivers better outcomes for all|date=9 April 2014}}</ref> === Крајстчерч === [[Податотека:Graffiti_about_waste,_Christchurch,_New_Zealand.jpg|десно|мини| Графити за отпад на гаражна врата во [[Крајстчерч]] (2009).]] Количината на отпад од [[Колекција покрај тротоарот или собирање покрај тротоар|собирањето отпад покрај тротоарите]] изнесувала речиси 40.000 тони, но се намалила по воведувањето на рециклирањето покрај тротоарите и преполовувањето на бројот на бесплатни кеси за ѓубре. Во 2009 година, Советот вовеле канти на тркала од 140 литри за собирање отпад покрај тротоарите, по што обемот на отпад почнал да расте.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.ccc.govt.nz/homeliving/rubbish/wastestatistics.aspx|title=Waste statistics – Rubbish and recycling|date=7 July 2010|publisher=Christchurch City Council|archive-url=https://web.archive.org/web/20101027045249/http://ccc.govt.nz/homeliving/rubbish/wastestatistics.aspx|archive-date=2010-10-27|accessdate=12 November 2010}}</ref> == Видови == === Земјоделска пластика === Земјоделството претставува еден од најголемите сектори на економијата во Нов Зеланд и следствено на тоа се произведува голем обем на отпад во однос на другите индустрии. Во некои региони се врши собирање контејнери што содржеле земјоделски хемикалии. [[Инсинерација|Согорувањето]] на пластичен отпад било забрането во последниве години поради испуштањето на токсични загадувачи. === Електронски отпад === Електронскиот отпад е сè поголем дел од отпадот, а Министерството за животна средина истражило начини за справување со него. Годишниот eDay, кој започнал пробно во 2006 година, се употребува како средство за собирање електронски отпад за повторна употреба или рециклирање. === Отпад од храна === Вкупната количина на храна што се фрла во Нов Зеланд не е позната. Во 2014 година било спроведено истражување за [[Отпад од храна|отпадот од храна]], создаден од домаќинствата, кој се отстранува преку собирање ѓубре покрај тротоарите. Проучувањето покажало дека домаќинствата годишно испраќаат 229.022 тони храна на депонија. Од ова, приближно 50% или 122.547 тони претставува отпад од храна што може да се избегне. Трошоците за отпад од храна од домаќинствата што може да се избегне и се фрла на депонија во 2014/2015 година изнесуваа 872 милиони долари годишно. Детален извештај достапен на мрежната страница на WasteMINZ дава повеќе информации за отпадот од храна од домаќинствата. Досега не е спроведено никакво истражување за комерцијалниот отпад или отпадот од храна во синџирот на снабдување.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.wasteminz.org.nz/sector-groups/behaviour-change/national-food-waste-prevention-project/|title=National Food Waste Prevention Project}}</ref> == Намалување на отпадот == [[Податотека:Rubbish_bins_in_Christchurch,_New_Zealand.jpg|мини| Канти за рециклирање во Крајстчерч, Нов Зеланд]] До 1996 година, новозеландските градови [[Окленд]], Вајтакере, Норт Шор и Лоуер Хат имале достапни канти [[Колекција покрај тротоарот или собирање покрај тротоар|за рециклирање покрај тротоарот]]. Во Њу Плимут, Вангануи и Апер Хат, рециклирачкиот материјал се собирал доколку се ставал во соодветни кеси.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.mfe.govt.nz/publications/ser/ser1997/html/chapter3.5.html|title=The State of New Zealand's Environment|year=1997|publisher=[[Ministry for the Environment (New Zealand)]]|accessdate=2008-03-27|archive-date=2008-05-10|archive-url=https://web.archive.org/web/20080510102955/http://www.mfe.govt.nz/publications/ser/ser1997/html/chapter3.5.html|url-status=dead}}</ref> До 2007 година, 73% од Новозеланѓаните имале пристап до рециклирање покрај тротоарите.<ref>{{Наведена книга|url=http://www.mfe.govt.nz/publications/ser/enz07-dec07/html/chapter6-waste/page5.html|title=Environment New Zealand 2007|last=Ministry for the Environment|date=December 2007|publisher=[[Ministry for the Environment (New Zealand)]]|isbn=978-0-478-30192-2|access-date=2008-03-27|archive-date=2008-10-15|archive-url=https://web.archive.org/web/20081015212427/http://www.mfe.govt.nz/publications/ser/enz07-dec07/html/chapter6-waste/page5.html|url-status=dead}}</ref> Собирањето на органски отпад од тротоарите го спроведуваат Окружниот совет на Макензи и Окружниот совет на Тимару . Градскиот совет на Крајстчерч вовел систем за собирање органски отпад како дел од рециклирањето покрај тротоарите. === Согорување на отпад до енергија === Неодамна, се зголемил интересот за согорување на отпадот во енергија, каде што отпадот се претвора во енергија што ја користат заедниците.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.stuff.co.nz/business/112358028/wastetoenergy-company-urged-to-keep-plant-on-west-coast|title=Waste-to-energy company urged to keep plant on West Coast|date=2019-04-30|work=Stuff|language=en|accessdate=2021-04-14}}</ref><ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.stuff.co.nz/environment/109411303/bold-new-waste-energy-plant-concept-proposed-for-huntly|title=Bold new waste energy plant concept proposed for Huntly|date=2018-12-22|work=Stuff|language=en|accessdate=2021-04-14}}</ref> Сепак, истражувањата покажале дека овој метод може да создаде повеќе еколошки проблеми, со производство на 1,2 тони CO₂ за секој тон отпад. Истражувачот на загадување со пластика, Триша Фарели, препорачала дека ова е расипничка техника која „''уништува вредни ресурси и го продолжува создавањето отпад''“.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://theconversation.com/why-municipal-waste-to-energy-incineration-is-not-the-answer-to-nzs-plastic-waste-crisis-126824|title=Why municipal waste-to-energy incineration is not the answer to NZ's plastic waste crisis|last=Farrelly|first=Trisia|date=13 November 2019|work=The Conversation|language=en|accessdate=2021-04-14}}</ref> == Законодавство за отпад == Нов Зеланд е потписник на ''Меѓународната конвенција за спречување на загадување од бродови, 1973 година, изменета со Протоколот од 1978 година'', попозната како [[МАРПОЛ 73/78]]. Зелената партија поднела предлог-закон за минимизирање на отпадот во 2006 година. Истиот стапил во сила во 2008 година познат како Закон за минимизирање на отпадот. Главните одредби од Законот се: данок на отпад од депонија, промовирање модели за управување со производите, задолжително пријавување на отпадот, појаснување на улогата на територијалните власти во однос на минимизирање на отпадот и формирање на Советодавен одбор за отпад.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.mfe.govt.nz/laws/waste-minimisation.html|title=The Waste Minimisation Act 2008|date=2009-03-22|publisher=Ministry for the Environment|accessdate=2009-06-12|archive-date=2009-05-04|archive-url=https://web.archive.org/web/20090504133347/http://www.mfe.govt.nz/laws/waste-minimisation.html|url-status=dead}}</ref> Бројот на депонии во Нов Зеланд од година во година се намалува. Во 1995 година имало 327, а во 2002 година 115, а неодамнешните проценки покажале дека бројот е помал од 100.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.mfe.govt.nz/publications/waste/nz-waste-strategy-2002-reviewing-progress-and-moving-forward-nov04/nz-waste-strategy-2002-reviewing-progress-and-moving-forward.html|title=New Zealand Waste Strategy 2002 – Reviewing Progress and Moving Forward|date=November 2004|publisher=Ministry for the Environment|accessdate=2009-10-10}}</ref> Значајни депонии се наоѓаат на: * Редвејл, Албани * Витфорд, Окленд * Хемптон Даунс, регион Вајкато – отворено во 2005 година,<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.waikatoregion.govt.nz/community/whats-happening/news/media-releases-archived/hampton-downs-landfill-opens/|title=Hampton downs landfill opens|work=Waikato Regional Council|language=en-NZ|accessdate=2017-06-11}}</ref> * Кејт Вали, Кантербери * Зелен Остров, Данидин * Пувера, Вангареи == Извоз на отпад == Пред спроведувањето на [[Народна Република Кина|кинеската]] Операција „Национален меч“ во 2018 година, Нов Зеланд извезувала поголем дел од својот пластичен отпад во Кина. По кинеската забрана за пластичен отпад, Нов Зеланд го префрлил својот извоз на пластичен отпад во [[Малезија]] и [[Индонезија]]. Помеѓу 2017 и 2022 година, извозот на пластичен отпад се намалил од 40.000 во 2017 година на 21.000 во 2022 година, при што 70% од пластичниот отпад се состои од полиетилен. Извозот на опасен отпад е регулиран со Законот за увоз и извоз (ограничувања) од 1988 година. Нов Зеланд е исто така страна на [[Базелска конвенција|Базелската конвенција]], која го регулира увозот и извозот на опасен отпад, вклучително и пластика.<ref name="MOE aide memoire">{{Наведен извештај|access-date=17 June 2024}}</ref> Помеѓу почетокот на 2018 и февруари 2019 година, [[Индонезија]] примила 13.829 тони пластичен отпад од [[Нов Зеланд]]. Поголемиот дел од фабриките за рециклирање се наоѓаат на [[Јава|Јава,]] вклучувајќи ја и Бантаргебанг, најголемата отворена депонија во [[Југоисточна Азија]]. 1News објавил дека некои месни жители изразиле загриженост дека отпадот од Нов Зеланд со повисок квалитет ја намалува вредноста на локалниот рециклиран пластичен отпад. <ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.asianz.org.nz/media/nz-sending-plastic-to-indonesia|title=NZ contributing to Indonesia's rubbish mountains|last=Whyte|first=Anna|date=13 June 2019|publisher=Asia New Zealand Foundation|archive-url=https://web.archive.org/web/20231209060643/https://www.asianz.org.nz/media/nz-sending-plastic-to-indonesia|archive-date=9 December 2023|accessdate=17 June 2024}}</ref> Во мај 2019 година, Нов Зеланд ги ратификувала изменетите измени на Базелската конвенција, со кои се вовела правна рамка за обезбедување поголема транспарентност и подобра регулатива во глобалната трговија со пластика. Помеѓу 2020 и 2021 година, обемот на извоз на етиленски полимери се намалил од 14,6 милиони на 13,5 милиони килограми. Во 2021 година, Малезија била главна примателка на извозот на пластика од Нов Зеланд, со над 8 милиони килограми.<ref name="1 News 28 July 2022">{{Наведени вести|url=https://www.1news.co.nz/2022/07/28/petition-urges-govt-to-ban-plastic-waste-exports/|title=Petition urges Govt to ban plastic waste exports|date=28 July 2022|work=[[1News]]|access-date=17 June 2024|archive-url=https://web.archive.org/web/20221008221314/https://www.1news.co.nz/2022/07/28/petition-urges-govt-to-ban-plastic-waste-exports/|archive-date=8 October 2022|publisher=[[TVNZ]]}}</ref> Кон крајот на јули 2022 година, активистката за пластика Лидија Чаи организирала петиција со која ја повикала Владата на Нов Зеланд да престане да извезува пластичен отпад во земји како Малезија. Петицијата привлекла 11.000 потписи и била прифатена од пратеничката на Зелената партија, Јуџини Сејџ, и пратеникот на Националната партија, Скот Симпсон.<ref name="1 News 28 July 2022"/> Во јуни 2024 година, 1 News објавил дека Министерството за животна средина и Царинската служба на Нов Зеланд предложиле да се заменат Законот за минимизирање на отпадот и Законот за отпадоци со ново законодавство со кое се заоструваат контролите за увоз и извоз на рециклиран отпад извезен во странство. Министерката за животна средина Пени Симондс изразила поддршка за измена на законодавството за минимизирање на отпадот и фрлање ѓубре, додека Лидија Чаи изразила разочарување од Владата за отфрлањето на целосната забрана за извоз на рециклиран отпад.<ref>{{Наведени вести|url=https://www.1news.co.nz/2024/06/10/officials-want-to-ensure-recycling-sent-overseas-is-reused/|title=Officials want to ensure recycling sent overseas is reused|last=Roden|first=Jessica|date=10 June 2024|work=[[1News]]|access-date=17 June 2024|archive-url=https://web.archive.org/web/20240613035710/https://www.1news.co.nz/2024/06/10/officials-want-to-ensure-recycling-sent-overseas-is-reused/|archive-date=13 June 2024|publisher=[[TVNZ]]}}</ref> Во септември 2024 година, RNZ објавил дека Oji Fibre Solutions има планови да извезува повеќе отпад од рециклирана хартија од Нов Зеланд во својата малезиска фабрика за хартија во Бантинг по затворањето на фабриката за пулпа и хартија Penrose во декември 2024 година. Малезискиот екологист Леј Пенг Пуа изразил загриженост дека зголемениот обем на отпад од хартија ќе ја загади блиската река Лангат, од која локалните жители зависат за земјоделство и аквакултура.<ref>{{Наведени вести|url=https://www.rnz.co.nz/news/national/528478/malaysian-environmentalist-fears-closure-of-auckland-recycling-mill-will-lead-to-pollution|title=Malaysian environmentalist fears closure of Auckland recycling mill will lead to pollution|date=19 September 2024|work=[[RNZ]]|access-date=19 September 2024|archive-url=https://web.archive.org/web/20240919084045/https://www.rnz.co.nz/news/national/528478/malaysian-environmentalist-fears-closure-of-auckland-recycling-mill-will-lead-to-pollution|archive-date=19 September 2024}}</ref> == Наводи == {{наводи}} == Надворешни врски == *[http://www.mfe.govt.nz/issues/waste/ Waste page] {{Семарх|url=https://web.archive.org/web/20140327060758/http://www.mfe.govt.nz/issues/waste/ |date=2014-03-27 }} at the Ministry for the Environment *[http://wasteminz.org.nz/ WasteMINZ] - Waste Management Institute New Zealand [[Категорија:Економија на Нов Зеланд]] [[Категорија:Управување со отпад по земја|Нов Зеланд]] jeghj634z5auzkr3z32b8tj0de9cmo3 0 1372315 5381465 5378155 2025-06-19T06:05:17Z InternetArchiveBot 92312 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 5381465 wikitext text/x-wiki '''Управувањето со отпад во Русија''' се однесува на законодавството, активностите и процесите што се однесуваат на управувањето со различните видови отпад што се среќаваат низ цела [[Русија|Руска Федерација]] . Основата на правното управување за управување со отпад во Русија на федерално ниво е утврдена преку Федералниот закон бр. 89-ФЗ, кој го дефинира отпадот како „''остатоци од суровини, материјали, полуготови производи, други предмети или производи што се формирани во процесот на производство или потрошувачка, како и стоки (производи) што ги изгубиле своите потрошувачки својства''“.<ref name="www.ecolex.org">{{Наведена мрежна страница|url=https://www.ecolex.org/details/legislation/federal-law-no-89-fz-on-industrial-and-consumer-waste-lex-faoc022617/|title=Federal Law No. 89-FZ on industrial and consumer waste.|work=www.ecolex.org|accessdate=2023-07-07}}</ref> Во текот на своето постоење, владата на Советскиот Сојуз вовела законски рамки и програми за рециклирање на ниво на целата држава за ефикасно управување со отпадот во потрага по кружна економија за намалување на производството на нови материјали. Сепак, [[Распад на Советскиот Сојуз|распадот на Советскиот Сојуз]] последователно ги избришало овие иницијативи, што довело до појава на [[Историја на Руската Федерација|постсоветска Русија]] која во голема мера зависела од [[Депонија|депониите]] за управување со отпадот.<ref name="Fedotkina">Fedotkina, O., Gorbashko, E., & Vatolkina, N. (2019). Circular Economy in Russia: Drivers and Barriers for Waste Management Development. ''Sustainability'', 11(20), 5837. {{DOI|10.3390/su11205837}}</ref> Во 2019 година, во Русија биле произведени речиси 70 милиони тони [[комунален цврст отпад]], при што над 90% од оваа количина била депонирана на депонии.<ref name="Semenova">Semenova, G. (2021a). “Garbage reform” in Russia and the introduction of a new tax payment. ''E3S Web of Conferences'', 244, 10031. {{DOI|10.1051/e3sconf/202124410031}}</ref> Федералната служба за надзор на упоребаа на природните ресурси изјавила истата година дека депониите во Русија зафаќаат површина приближно еднаква на големината на [[Холандија]].<ref name="Semenova" /> Во согласност со растечките политички и социјални притисоци кои се припишуваат првенствено на несоодветното управување со цврстиот комунален отпад низ целата земја во последните две децении,<ref>Singh, P., Milshina, Y., Tian, K., Borthakur, A., Verma, P., & Kumar, A. (2021). Waste Management Policies and Practices in BRICS Nations. ''CRC Press''. {{DOI|10.1201/9781003007579}}</ref> [[Влада на Руската Федерација|Владата на Русија]] вовела широки реформи во управувањето со ѓубрето во 2018 година во рамките на Националниот проект за екологија, кој го содржи планот на земјата за постигнување стапка на рециклирање на цврстиот комунален отпад од 36% до 2024 година.<ref name="euronews-2020">{{Наведена мрежна страница|url=https://www.euronews.com/2020/01/02/no-time-to-waste-moscow-begins-recycling-its-rubbish|title=No time to waste? Moscow begins recycling its rubbish|date=2020-01-02|work=euronews|language=en|accessdate=2023-07-07}}</ref><ref name="Martus">Martus, E. (2020). Municipal Solid Waste Management in Russia: Protest, Policy, and Politics. ''Russian Analytical Digest'', 23(261), 2–6. {{DOI|10.3929/ethz-b-000458206}}</ref> == Историја == === Советски Сојуз (1922 – 1991) === [[Податотека:Chelyabinsk_tractor_factory_1930s.jpg|мини| [[Чељабинск|Чељабинска]] фабрика за трактори која работела во 1930-тите. Индустриското производство и скалирањето биле во преден план на Советскиот Сојуз. ]] Спроведувањето на индустриско производство во големи размери било централен фокус на владата на Советскиот Сојуз. За максимално зачувување на снабдувањето со суровини, повторната употреба на нови производи била силно нагласена преку основање на државни организации кои обезбедувале услуги за собирање. Советската влада во 1970-тите вовела широки програми за рециклирање, при што [[Рециклирање|рециклирачките материјали]] биле сортирани во пет различни категории: „''отпадна хартија, полимерни материјали, гуми, текстил и скршено стакло''“. Следствено, се проценува дека речиси 30% од вкупната хартија и 45% од сите произведени стаклени шишиња биле рециклирани во текот на 1980-тите. Потрошувачките добра не содржеле материјали како пластика, алуминиум и калај во поголемиот дел од постоењето на Советскиот Сојуз, иако тие биле вообичаени на другите глобални пазари.<ref>Sim, N. M., Wilson, D. C., Velis, C. A., & Smith, S. R. (2013). Waste management and recycling in the former Soviet Union: The City of Bishkek, Kyrgyz Republic (Kyrgyzstan). ''Waste Management & Research'', 31(10_suppl), 106–125. {{DOI|10.1177/0734242X13499813}}</ref> Во 1986 година, владата на Советскиот Сојуз го вовела концептот на проширена одговорност на производителот во рамките на државата за да ги држи организациите одговорни за нивното производство на отпад преку законска рамка. Законодавната рамка наложила организациите да обезбедат соодветни капацитети за преработка и операции за рециклирање за да се приспособат на производството на какви било нови материјали или производи. Поради широко распространетата филозофија за пренамена на отпадните материјали и строгите законски рамки кои биле забележани низ целата држава, управувањето со комуналниот отпад генерално не се сметало за значајно прашање во текот на постоењето на Советскиот Сојуз.<ref>Sim, N. M., Wilson, D. C., Velis, C. A., & Smith, S. R. (2013). Waste management and recycling in the former Soviet Union: The City of Bishkek, Kyrgyz Republic (Kyrgyzstan). ''Waste Management & Research'', ''31''(10_suppl), 106–125. {{DOI|10.1177/0734242X13499813}}</ref> Распаѓањето на Советскиот Сојуз довело до колапс на различните системи за управување со отпад што придонеле за напорите на државата за развој на кружната економија. === Руска Федерација (1991 – денес) === [[Податотека:Russian_White_House_and_Comecon_building.jpg|мини| Руската Бела куќа, официјално седиште на Владата на Русија. Зградата се наоѓа во главниот град [[Москва]].]] Новоформираната Руска Федерација се обидела да поттикне масовни реформи во секторот за управување со отпад за да го оживее успехот забележан за време на советската влада. Во 1996 година, руската влада започнала федерална програма за реформа на отпадот наречена „Отпад“, која имала за цел да „''создаде регулаторна и технолошка рамка за спроведување на унифицирана владина политика во врска со управувањето со отпадот на секое административно ниво''“.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.ifc.org/en/home|title=International Finance Corporation (IFC)|work=IFC|language=English|accessdate=2023-07-07}}</ref> Дополнителни цели на програмата вклучувале структурирана национална иницијатива за рециклирање и пилот-тестирање на нови технологии за подобрена ефикасност на рециклирање и деконтаминација и за општинскиот и за [[Индустриски отпад|индустрискиот отпад]]. 80% од потребното финансирање било проектирано да дојде од буџетски средства, додека продажбата на секундарни суровини би ги обезбедила преостанатите 20%. Целите на програмата не биле реализирани првенствено поради недостаток на финансиска и политичка поддршка што произлегла од тоа. Последователно, во јуни 1998 година бил воведен нов закон администриран од Министерството за природни ресурси и екологија, познат како Федерален закон бр. 89-ФЗ „''За отпад од производство и потрошувачка''“. Законот го дефинирал отпадот како „''остатоци од суровини, материјали, полуготови производи, други предмети или производи што се формирани во процесот на производство или потрошувачка, како и стоки (производи) што ги изгубиле своите потрошувачки својства''“. Дополнително, законот дава општи насоки за управување со управувањето со отпадот на различни нивоа на власт, како што следува: * Федерално: дизајнирање и донесување на унифицирани политики за управување со отпад низ целата земја. Министерството за природни ресурси и екологија е директно одговорно за спроведување на овие политики. * Регионално: известување за животната средина за да се помогне на федералната влада во ефикасното спроведување на политиките за управување со отпад, покрај дизајнирањето и донесувањето посебни регионални политики за управување со отпад во согласност со федералната политика. * Локално: дизајнирање и спроведување услуги за собирање и отстранување на отпад на ниво на заедницата. Федералниот закон бр. 89-ФЗ моментално добива периодични измени во согласност со еволуирачките барања за управување со отпад во земјата, кои ги проверува и оценува Советот на Федерацијата. == Класификација на отпад == Отпадот се класифицира во согласност со Наредбата бр. 786 на Министерството за природни ресурси и екологија, во која се детално опишани Федералниот каталог за класификација на отпад од 2002 година, кој обезбедува регулаторна рамка што се однесува на систематската категоризација на отпадот во Русија.<ref name="www.ecolex.org-2">{{Наведена мрежна страница|url=https://www.ecolex.org/details/legislation/order-no-786-of-the-ministry-of-natural-resources-validating-the-federal-classification-catalogue-of-waste-lex-faoc079029/|title=Order No. 786 of the Ministry of Natural Resources validating the Federal Classification Catalogue of Waste.|work=www.ecolex.org|accessdate=2023-07-07}}</ref> Отпадните производи се оценуваат според „''потеклото, физичката и агрегативната состојба, опасните својства и ризикот по животната средина''“ својствени за видот на отпад. Операторите и персоналот кои сакаат да се справат со класи на опасност помеѓу 1 и 4 бараат лиценци за управување со отпад администрирани од Министерството за природни ресурси и екологија. {| class="wikitable" |+Руски систем за класификација на опасност од отпад<ref name="Fedotkina"/><ref name="www.ecolex.org-2"/> ! Класа на опасност ! Опис на опасноста ! Примери за проекти за отпадни води ! Меѓународна дефиниција |- | 0 | Опасноста не е класифицирана | Н/А | Н/А |- | 1 | Исклучително опасен | Флуоресцентни светилки што содржат жива, активен јаглен контаминиран со живин сулфид | Опасно |- | 2 | Висок ризик | Концентрирани киселини, алкалии, халогенирани растворувачи, оловни киселински батерии, суви батерии итн. | Опасно |- | 3 | Умерена опасност | Употребено масло за подмачкување, маслена тиња, маслени партали, употребувани филтри за масло, неалогенирани растворувачи, отпад од боја итн. | Опасно/неопасно |- | 4 | Низок ризик | Домашен отпад, отпад од обоени метали, некои хемикалии, дел од градежен отпад, третирана канализациска кал, третиран медицински отпад, кал за дупчење на база на вода итн. | Неопасен |- | 5 | Практично неопасно | Инертен отпад: пластика, отпад од црн метал, инертен градежен отпад, отпад од храна, дрво од четка, отпад од нетретирано дрво | Неопасен |} == Производство на отпад == Русија создала приближно 7,3 милијарди тони отпад во 2019 година. Индустрискиот отпад и комуналниот цврст отпад се главните составни видови отпад на оваа бројка, покажувајќи годишни вредности на производство од над 6,6 милијарди и 65 милиони тони соодветно во 2019 година. === Индустриски отпад === [[Податотека:Mining_near_the_city_of_Tomsk_in_Russia.jpg|мини| [[Рударство]] во близина на градот [[Томск]] во Русија. Од 2018 година, рударскиот сектор претставувал најголем придонесувач на отпад во Русија.<ref name="Zakharenko">Zakharenko, I. K., Pukhova, M. M., & Kharchilava, K. P. (2021). Features of Production and Consumption Waste Management in Russia. IOP Conference Series. ''Earth and Environmental Science'', 666(3). {{DOI|10.1088/1755-1315/666/3/032001}}</ref>]] Индустриските активности се одговорни за доминантното мнозинство од сите емисии на отпад во Русија. Над 94% од вкупниот отпад во 2018 година се припишува единствено на рударскиот сектор во земјата. Главните загадувачи биле добиени од екстракција на гориво и суровини што се употребуваат за производство на енергија, како што е јагленот. Дополнително, 1,9% од вкупниот волумен на отпад во земјата бил произведен од обоената металургија и 0,6% од хемиската индустрија. === Комунален цврст отпад === Цврстиот комунален отпад сочинува приближно 1-2% од целиот генериран отпад, што е еквивалентно на 65 милиони тони во 2019 година за Русија. Повеќе од 90% од целиот цврст комунален отпад се фрла на депонии, а само 5-7% се рециклира. Храната е главен извор на состав на отпадот на депониите, сочинувајќи над 34%.<ref>Filimonau, V., & Ermolaev, V. A. (2021). A sleeping giant? Food waste in the foodservice sector of Russia. ''Journal of Cleaner Production'', 297, 126705. {{DOI|10.1016/j.jclepro.2021.126705}}</ref> Други извори на комунален цврст отпад вклучуваат: * Хартија * Полимери * Стакло * Дрво * Уличен отпад * Метал * Текстил. === Јадрен отпад === [[Податотека:BN-800_reactor.jpg|мини| Реактор за брзо размножување BN-800 на Росатом]] Се проценува дека во 2020 година низ цела Русија се акумулирале вкупно 500 милиони тони јадрен отпад. Во јуни 2011 година, [[Државна дума|Државната Дума]] на [[Федерално собрание (Русија)|Федералното собрание на Русија]] го донела Федералниот закон за „''Управување со радиоактивен отпад''“, кој бил ратификуван од Државниот совет следниот месец.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.world-nuclear.org/information-library/country-profiles/countries-o-s/russia-nuclear-fuel-cycle.aspx|title=Russia's Nuclear Fuel Cycle {{!}} Russian Nuclear Fuel Cycle - World Nuclear Association|work=www.world-nuclear.org|accessdate=2023-07-07}}</ref> Законот обезбедил правна рамка за управување со јадрен отпад низ цела Русија и оттогаш е зајакнат со федералната целна програма „''Обезбедување на безбедност од јадрено зрачење''“, која има за цел да го неутрализира создавањето на јадрен отпад со еднакво ниво на отстранување до 2025 година. '''Јадрена''' '''енергија''' Во 2021 година низ цела Русија биле во функција 38 јадрени реактори, кои заедно произведувале приближно 20,7% од електричната енергија на земјата.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://cnpp.iaea.org/countryprofiles/Russia/Russia.htm|title=Russia 2021|work=cnpp.iaea.org|accessdate=2023-07-07|archive-date=2022-05-05|archive-url=https://web.archive.org/web/20220505205146/https://cnpp.iaea.org/countryprofiles/Russia/Russia.htm|url-status=dead}}</ref> Во советскиот период, производството на јадрена енергија било развиено имајќи предвид затворен циклус на јадрено гориво што го посакувала владата.<ref name="Bibilashvili-1993">{{Наведено списание|last=Bibilashvili|first=Yu K.|last2=Reshetnikov|first2=F. G.|date=1993-09-01|title=Russia's nuclear fuel cycle: An industrial perspective|url=https://www.osti.gov/etdeweb/biblio/6095091|journal=International Atomic Energy Agency Bulletin; (Austria)|language=English|volume=34|issue=3}}</ref> Оваа филозофија била центрирана околу целта за пренамена на потрошените горивни производи и рециклирање на ураниум и плутониум кои биле добиени од горивните производи, со што на крајот се намалил јадрениот отпад и се зголемил фисиониот материјал за повеќекратна употреба. Во 2016 година, руската државна корпорација за јадрена енергија „Росатом“ го развила брзиот реактор за размножување BN-800, за кој се предвидувало дека во 2022 година ќе премине исклучиво на користење на мешано ураниум-плутониумско гориво во континуираните напори за затворање на циклусот на јадрено гориво.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.nucnet.org/news/russia-one-step-closer-to-goal-of-closing-nuclear-fuel-cycle-2-4-2021|title=Beloyarsk-4 / Russia 'One Step Closer' To Goal Of Closing Nuclear Fuel Cycle :: NucNet {{!}} The Independent Nuclear News Agency|last=|first=|date=2020-07-23|work=The Independent Global Nuclear News Agency|accessdate=2023-07-07}}</ref> == Иницијативи за управување со отпад == === Рана реформа на управувањето со отпад === Покрај федералната целна програма „Отпад“ која ја започнала руската влада во 1996 година, одговорноста за управување со цврстиот отпад била пределегирана на општинските власти во 2004 година како дел од пошироката стратегија за реформа на отпадот. Оваа промена ги охрабрило местните заедници да развијат решенија за ефикасно собирање и отстранување на цврстиот комунален отпад, но ова на крајот не успеало поради недоволни финансиски ресурси, недостаток на инфраструктура за управување со отпад и несоодветно искуство на ниво на заедницата.<ref name="Recycling and Waste Recovery in Russia-2018">{{Наведена мрежна страница|url=https://geohistory.today/recycling-waste-recovery-russia/|title=Recycling and Waste Recovery in Russia: Policy and Infrastructure Challenges|date=2018-06-13|language=en-US|accessdate=2023-07-07}}</ref> Слично на тоа, федералната влада издала официјален декрет во 2011 година со кој им наложила на регионалните и местните власти да осмислат и спроведат програми за одржливо управување со отпад. Предвидените програми не се реализирале првенствено поради недостаток на приватни инвестиции во секторот за отстранување на цврст отпад. === Национален проект за екологија === [[Податотека:Volga-Akhtuba_Canal_02.jpg|мини| Реката Волга во Русија, централен еколошки проблем што се разгледува во Националниот проект за екологија]] Во 2018 година, Националниот проект за екологија бил одобрен од [[Претседател на Русија|рускиот претседател]] [[Владимир Путин]]. Федералниот проект, кој го води Министерството за природни ресурси и екологија, е поткрепен со десет клучни резултати за максимизирање на заштитата и подмладувањето на животната средина во Русија: # Чиста земја # Интегриран систем за управување со комунален отпад # Инфраструктура за ракување со особено опасен отпад # Свеж воздух # Чиста вода # Подобрување на [[Волга|реката Волга]] # Зачувување на [[Бајкалско Езеро|Бајкалското Езеро]] # Зачувување на уникатни водни објекти # Зачувување на [[Биоразновидност|биолошката разновидност]] и развој на еколошкиот туризам # Зачувување на шумите. <ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.climatescorecard.org/2018/09/russia-introduces-project-ecology/|title=Russia Introduces Project Ecology|last=Bakunovich|first=Polina|date=2018-09-14|work=Climate Scorecard|language=en-US|accessdate=2023-07-07}}</ref> Планот на земјата за постигнување стапка на рециклирање на цврстиот комунален отпад од 36% до 2024 година бил наведен во извештајот бр. 2 од проектот. На 14 јануари 2019 година, рускиот претседател Владимир Путин потпишал извршна наредба за основање на јавниот непрофитен субјект „''Руски еколошки оператор''“. Главната цел на компанијата е да го зацврсти законодавството за управување со цврстиот комунален отпад преку стекнување земјиште, постројки и други средства што се сметаат за неопходни за третман и преработка на отпад за рециклирање и/или отстранување. Целта за стапка на рециклирање на цврстиот комунален отпад од 36% била критикувана од „Гринпис Русија“ во декември 2019 година, кога биле објавени официјални документи од владата на Москва (а подоцна и од федералната влада), во кои било наведено дека [[Инсинерација|согорувањето на отпадот]] ќе се смета за форма на рециклирање.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.eurozine.com/garbage-and-governance-under-putin/|title=Garbage and governance under Putin|date=8 March 2021|work=www.eurozine.com|accessdate=2022-01-11}}</ref><ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.themoscowtimes.com/2019/12/17/moscows-trash-reform-equates-incineration-with-recycling-a68632|title=Moscow's Trash Reform Equates Incineration With Recycling|date=2019-12-17|work=The Moscow Times|language=en|accessdate=2022-01-11}}</ref> == Влијанија од лошото управување со отпадот == === Депонии === [[Податотека:Shatura_Landfills_2018-05-12.jpg|мини| Депонија лоцирана во Шатура, град во Шатурскиот округ во [[Московска област|Московската област]], Русија]] Во 2019 година, во Русија биле произведени речиси 70 милиони тони [[комунален цврст отпад]], при што над 90% од таа количина била депонирана на депонии. Федералната служба за надзор на користењето на природните ресурси изјавила во 2019 година дека депониите во Русија зафаќаат површина приближно еднаква на големината на [[Холандија]]. Извештајот бр. 1 од Националниот проект за екологија е „Чиста земја“, што претставува цел за отстранување на сите 191 нелегални депонии идентификувани од руската влада во 2018 година.<ref>Semenova, G. (2021b). Investment in ecology to preserve the environment. ''E3S Web of Conferences'', 284, 11010. {{DOI|10.1051/e3sconf/202128411010}}</ref> Низ неколку [[Области во Русија|области]] на Русија, било забележано дека [[Депонија|исцедоците]] од депониите ги контаминираат [[Подземни води|подземните води]] со опасни состојки како што се тешки метали и отровни хемикалии, намалувајќи го биодиверзитетот и плодноста на почвата. Секторот за отстранување на цврст отпад претставува втор најголем извор на емисии на метан во Русија, претежно преку форма на депониски гас.<ref name="Wünsch">Wünsch, C., & Tsybina, A. (2022). Municipal solid waste management in Russia: Potentials of climate change mitigation. ''International Journal of Environmental Science and Technology'', ''19''(1), 27–42. {{DOI|10.1007/s13762-021-03542-5}}</ref> Покрај другите технологии за [[Енергија од отпад|претворање на отпадот во енергија]], преработката на депониски гас не е вообичаено присутна низ цела Русија. Масовни протести избувнале во Русија во 2018 година кога над 200 ученици биле хоспитализирани поради вдишување на емисии на отровни гасови кои потекнувале од депонија во градот Волоколамск во Московската област.<ref>Flikke, G. (2021). Dysfunctional orders: Russia’s rubbish protests and Putin’s limited access order. ''Post-Soviet Affairs'', ''37''(5), 470–488. {{DOI|10.1080/1060586X.2021.1968219}}</ref> Протестите се прошириле и низ други места во 2019 година, вклучувајќи ги [[Краснојарск]], [[Омск]], [[Архангелск]] и [[Нижни Новгород]], каде што демонстрантите барале затворање на постројките за согорување на отпад, запирање на изградбата на депонии и општа реформа во рускиот сектор за цврст отпад. === Јадрен отпад === [[Податотека:Вагон_для_перевозки_радиоактивных_материалов_f003.jpg|мини| Специјализиран превоз на јадрен отпад со железница во Русија]] Во последните месеци од [[Втора светска војна|Втората светска војна]], советската влада ги означила островите [[Нова Земја]] како полигони за тестирање на јадрено оружје.<ref name="Gizewski">Gizewski, P. (2019). Military Activity and Environmental Security: The Case of Radioactivity in the Arctic. In J. DeBardeleben & J. Hannigan (Eds.), ''Environmental Security and Quality After Communism'' (1st ed., pp. 25–41). Routledge. {{DOI|10.4324/9780429034534-3}}</ref> Помеѓу 21 септември 1955 година и 24 октомври 1990 година, на архипелагот биле тестирани над 130 нуклеарни детонации, вклучувајќи ја и детонацијата на Царската бомба во октомври 1961 година над островот Северни . Сепак, советската влада започнала исклучиво да спроведува подземни јадрени тестови по потпишувањето на Договорот за делумна забрана на јадрени тестови од страна на Андреј Громико на 5 август 1963 година во Москва. Како резултат на тоа, соседните [[Баренцово Море|Баренцово]] и [[Карско Море]] често биле загадени во текот на овој период со [[радиоактивен отпад]] и потрошено јадрено гориво, што придонесувало за радиоактивна средина што им се заканувала на руската и норвешката рибарска индустрија (кои во голема мера зависат од Баренцовото Море) и егзистенцијата на околното домородно население. Се вели дека Карското Море содржи повеќе јадрен отпад по должината на своето морско дно отколку кое било друго место низ светските океани.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://thebarentsobserver.com/en/nuclear-safety/2021/05/lifting-nuclear-waste-kara-sea-gets-priority-russias-arctic-council|title=Tackling dumped nuclear waste gets priority in Russia's Arctic Council leadership|work=The Independent Barents Observer|language=en|accessdate=2023-07-07}}</ref><ref>{{Наведено списание|date=1999|title=Radiological Conditions of the Western Kara Sea|url=https://www.iaea.org/publications/4742/radiological-conditions-of-the-western-kara-sea|language=en|publisher=International Atomic Energy Agency|pages=1–124}}</ref> Долгорочните ефекти од јадрените последици во овој регион не се епидемиолошки тестирани до 2020 година. == Наводи == {{наводи}} {{Европа по тема|Управување со отпад во }} {{Азија по тема|Управување со отпад во }} [[Категорија:Економија на Русија]] [[Категорија:Управување со отпад по земја|Русија]] cbjguzfn282fmizmgdldm226ybepi57 0 1372321 5381467 5378149 2025-06-19T06:06:46Z InternetArchiveBot 92312 Rescuing 6 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 5381467 wikitext text/x-wiki Постојат различни проблеми со '''управувањето со отпадот во Тајланд''', вклучувајќи прекумерна употреба на пластика, индустриски отпад и друго. == Цврст отпад == === Комунален цврст отпад === Тајланѓаните по глава на жител создаваат околу 1,14&nbsp;кг цврст отпад дневно — 50 проценти од него биоразградлив.<ref name="FP-20140901">{{Наведени вести|url=http://www.firstpost.com/world/thailand-hurtling-towards-massive-waste-disposal-crisis-1690599.html|title=How Thailand is hurtling towards a massive waste disposal crisis|date=2014-09-01|work=First Post|access-date=9 September 2016}}</ref> Според статистиката на Министерството за внатрешни работи, отпадот низ целата земја во 2016 година изнесувал 27 милиони тони, што е за околу 0,7 проценти повеќе во однос на претходната година. Од ова, 4,2 милиони тони биле генерирани во [[Бангкок]].<ref>{{Наведени вести|url=https://www.bangkokpost.com/news/general/1376235/suttipong-told-to-clean-up-or-else|title=Suttipong told to clean up or else|last=Suksamran|first=Nauvarat|date=11 December 2017|work=Bangkok Post|access-date=11 December 2017}}</ref><ref name="BP-20160613">{{Наведени вести|url=http://www.bangkokpost.com/news/general/1008541/media-must-help-solve-waste-issue|title=Media 'must help solve waste issue'|last=Mala|first=Dumrongkiat|date=13 June 2016|work=Bangkok Post|access-date=13 June 2016}}</ref> Годишната бројка во 2009 година изнесувала 15,1 милиони тони. Околу дваесет проценти од вкупниот отпад се создава во метрополитенската област на Бангкок.<ref name="WMW">{{Наведена мрежна страница|url=https://waste-management-world.com/a/thai-style-recycling|title=Thai Style Recycling|last=Gheewala|first=Shabbir|date=2011-12-10|work=Waste Management World (WMW)|accessdate=13 June 2016}}</ref> Од отпадот создаден во 2015 година, само околу пет милиони тони биле рециклирани. Само околу осум милиони тони биле обработени во согласност со најдобрите глобални практики. Од 2.500 депонии во [[Тајланд]], само околу 20 проценти се управуваат правилно. Според Одделот за контрола на загадувањето (ОКЗ), главниот надзорник на отпадот во Тајланд, нацијата се соочува со сериозни проблеми со управувањето со цврстиот отпад. Тие проблеми се зголемуваат. Вичан Симачаја, генерален директор на ОКЗ, изјавил дека обемот на отпад може да продолжи да расте за 600.000 тони годишно, поради зголемувањето на населението и туризмот. Планот за управување со отпад на Тајланд предвидува 75% од вкупниот цврст отпад во Тајланд да биде правилно отстранет или рециклиран на некаков начин до 2021 година, во споредба со денешните 49 %. До 2021 година, владата и приватниот сектор планирале да потрошат вкупно 177 милијарди бати (5,1 милијарди американски долари) за технологија за управување со отпад и кампањи за подигање на јавната свест. „''Имаме казни за фрлање ѓубре, но се чини дека никој не се грижи''“, изјавил Вијарн. „''Треба да го засилиме спроведувањето на законот, како и да ги научиме луѓето да рециклираат, повторна употреба и намалување на отпадот''.“<ref>{{Наведени вести|url=http://asia.nikkei.com/Features/Urban-crisis-in-Asia/Waste-is-in-the-spotlight-as-governments-think-green|title=Waste is in the spotlight as governments think green|last=Yukako|first=Ono|date=6 October 2016|work=Nikkei Asian Review|access-date=6 October 2016|last2=Iwamoto|first2=Kentaro|archive-date=2016-11-30|archive-url=https://web.archive.org/web/20161130193543/http://asia.nikkei.com/Features/Urban-crisis-in-Asia/Waste-is-in-the-spotlight-as-governments-think-green|url-status=dead}}</ref> Во [[Тајланд|Тајланд,]] улогите во управувањето со [[Комунален цврст отпад|цврстиот отпад]] (УЦО) и управувањето со индустрискиот отпад се организирани од Кралската тајландска влада, која потоа е поделена меѓу централната влада, регионалните влади и местните самоуправи. Секоја влада е одговорна за различни задачи. Централната влада е одговорна за стимулирање на регулативата, политиките и стандардите. Регионалните влади се одговорни за координирање на централната и местната власт. Местните самоуправи се одговорни за управувањето со отпадот во нивната област.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://infofile.pcd.go.th/mgt/Overview_waste.pdf?CFID=818746&CFTOKEN=13734972|title=Waste and Hazardous Substances Management Bureau|last=Jiaranaikhajorn|first=Taweechai|publisher=Pollution Control Department (PCD)|accessdate=22 November 2014|archive-date=2020-06-17|archive-url=https://web.archive.org/web/20200617190938/http://infofile.pcd.go.th/mgt/Overview_waste.pdf?CFID=1251248&CFTOKEN=85107412|url-status=dead}}</ref> Самите локални самоуправи не го отстрануваат отпадот, туку ангажираат приватни компании на кои им е доделено тоа право од страна на Одделот за контрола на загадувањето (ОКЗ) на Тајланд.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.pcd.go.th/about/en_ab_mission.html|title=Pollution Control Department (PCD) Statement|publisher=Ministry of Natural Resources and Environment}}</ref> Главен проблем е недостатокот на средства за управување со отпад - просечното тајландско домаќинство плаќа помалку од еден долар месечно за отстранување на својот цврст отпад.<ref name="FP-20140901"/> Главните компании се Bangpoo Industrial Waste Management Center;<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.jgsee.kmutt.ac.th/jgsee1/NewsEvents/Seminar/ISSOWAMA/Visvanathan_Presentation.pdf|title=Hazardous and Industrial Solid Waste Management in Thailand—an Overview|last=Visvanathan|first=C.|work=www.faculty.ait.ac.th/visu/|publisher=Asian Institute of Technology Thailand|accessdate=22 November 2014|archive-date=2014-11-11|archive-url=https://web.archive.org/web/20141111153302/http://www.jgsee.kmutt.ac.th/jgsee1/NewsEvents/Seminar/ISSOWAMA/Visvanathan_Presentation.pdf|url-status=dead}}</ref> General Environmental Conservation Public Company Limited (GENCO);<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.genco.co.th/EN-About.htm|title=Genco Background|publisher=General Environment Conservation Public Company Ltd|accessdate=22 November 2014}}</ref> SGS Thailand;<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.sgs.co.th/en/Our-Company/About-SGS/SGS-in-Brief.aspx|title=About SGS|publisher=SGS (Thailand) Ltd|accessdate=22 November 2014}}</ref> Waste Management Siam Ltd (WMS);<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.wms-thailand.com|title=About Waste Management Siam, Ltd. (WMS)|publisher=Waste Management Siam Ltd|accessdate=22 November 2014}}</ref> Better World Green Public Company Limited (BWG)<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.betterworldgreen.com/|title=About BWG|publisher=Better World Green Public Company Ltd|accessdate=22 November 2014}}</ref> и Професионална технологија за отпад (1999) Јавна компанија ДОО. Водечка компанија за рециклирање ресурси е Вонгпанит, која купува мешани рециклирачки материјали (хартија, пластика, стакло, алуминиум, челик) по околу 11.300 бати по тон.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.wongpanit.com/wpnnew/eng/abountme.php|title=About Us|work=Wongpanit|accessdate=9 September 2016|archive-date=2018-08-15|archive-url=https://web.archive.org/web/20180815002022/http://www.wongpanit.com/wpnnew/eng/abountme.php|url-status=dead}}</ref> Овие компании се одговорни за отпадот што го собрале од своите клиенти пред да го отстранат. ==== Органски отпад ==== Одделот за контрола на загадувањето (ОКЗ) на Тајланд проценува дека во 2017 година органскиот отпад собран од општините низ Тајланд сочинувал речиси две третини од вкупното производство на отпад во земјата: пријавени се 7,6 милиони [[Тона|тони]] - 64% - од собраниот отпад бил органски отпад. Се смета дека значителен дел од овој отпад не е само лушпи од овошје и зеленчук, туку јадлива вишок на храна. Ова во нација каде што 400.000 до 600.000 деца може да бидат недоволно исхранети поради сиромаштија, а сепак 10% од сите деца се дебели. Преовладувачките ставови не ги опфаќаат [[Компост|компостирањето]] или [[Сортирање на отпад|сортирањето на отпадот]]: според едно истражување, 64 проценти од тајландското население не го сортира своето ѓубре.<ref name="BP-20200129">{{Наведени вести|url=https://www.bangkokpost.com/life/social-and-lifestyle/1846059/a-large-portion-of-the-blame|title=A large portion of the blame|last=Chaiyong|first=Suwitcha|date=29 January 2020|work=Bangkok Post|access-date=29 January 2020}}</ref> ==== Пластичен отпад ==== Тајланд е голем корисник на пластика за еднократна употреба. Тајланѓаните користат 70 милијарди пластични кеси годишно.<ref name="BP-20170723">{{Наведени вести|url=http://www.bangkokpost.com/opinion/opinion/1292295/time-to-get-tough-with-plastic-users|title=Time to get tough with plastic users|date=2017-07-23|work=Bangkok Post|access-date=23 July 2017|department=Editorial}}</ref> Земјата е голем придонесувач, заедно со Кина, Индонезија, Филипините, Виетнам и Шри Ланка,<ref name="BP-20170905">{{Наведени вести|url=http://www.bangkokpost.com/news/general/1318643/ministry-plans-road-map-for-marine-waste-control|title=Ministry plans road map for marine waste control|last=Wipatayotin|first=Apinya|date=5 September 2017|work=Bangkok Post|access-date=5 September 2017}}</ref> на до 60% од загадувањето со пластика во океаните. 23-те крајбрежни провинции на Тајланд фрлаат околу еден милион тони ѓубре во морето секоја година. Пластичните кеси сочинуваат 15%, пластичните сламки сочинуваат седум проценти, а опушоците од цигари 5%. Според Министерството за природни ресурси и животна средина, 150 морски желки, 100 китови и делфини и 12 дугонзи умираат секоја година од фрлено ѓубре, од кои половина умираат од јадење пластични кеси. Во јуни 2017 година, Тајланд се обврзал на меѓународен форум да ја намали употребата на пластика.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://oceanconference.un.org/commitments/?id=18208|title=Thailand makes an effort to protect marine environment from marine debris and land-based pollution|work=The Ocean Conference|publisher=United Nations|accessdate=5 September 2017}}</ref> Тајланд признал дека лошото управување со отпадот е главната причина за лошиот резултат на Тајланд. Делегатите што ја претставувале воената влада на Тајланд на конференцијата се обврзале да стават крај на проблемот. Според тоа, го вклучило управувањето со отпад во својата 20-годишна национална стратегија. Во лесен чекор напред, Одделот за контрола на загадувањето (ОКЗ) на Тајланд добил согласност од пет големи производители на вода да престанат да употребуваат пластични капачиња на шишињата со вода за пиење до 1 април 2018 година. Печатот на капачето е малата пластична фолија обликувана преку капачето на шишето што мора да се излупи пред да може да се отвори шишето. Истражувањата покажале дека шишињата без нив не претставуваат хигиенски здравствен ризик. Одделот за контрола на загадувањето (ОКЗ) на Тајланд има за цел да ги отстрани од сите контејнери за флаширана вода до крајот на 2018 година. Според Одделот за контрола на загадувањето (ОКЗ) на Тајланд, Тајланд произведува 4,4 милијарди пластични шишиња за вода за пиење годишно. Шеесет проценти, или 2,6 милијарди, од овие шишиња имаат заптивки на капачето. Само тежината на пластичните заптивки на капачињата е околу 520 тони годишно.<ref>{{Наведени вести|url=https://www.bangkokpost.com/news/environment/1411958/pcd-to-axe-water-bottle-seals-by-end-of-year|title=PCD to axe water bottle seals by end of year|last=Wipatayotin|first=Apinya|date=14 February 2018|work=Bangkok Post|access-date=15 February 2018}}</ref> На 21 јули 2018 година, тајландската влада започнала кампања за намалување на употребата на садови од пена и пластични кеси за [[Производ за еднократна употреба|еднократна употреба]] на пазарите за свежа храна низ целата земја. Првичните индикации биле дека тие напори не се прифатени од тајландската јавност.<ref>{{Наведени вести|url=https://www.bangkokpost.com/news/general/1507726/bid-to-cut-plastic-use-irks-shoppers-traders|title=Bid to cut plastic use irks shoppers, traders|last=Wipataotin|first=Apinya|date=22 July 2018|work=Bangkok Post|access-date=22 July 2018}}</ref><ref>{{Наведени вести|url=https://www.bangkokpost.com/opinion/opinion/1508318/bag-campaign-not-consistent-with-reality|title=Bag campaign 'not consistent with reality'|last=Atthakor|first=Ploenpote|date=23 July 2018|work=Bangkok Post|access-date=23 July 2018}}</ref> На крај, била донесена забрана за пластични кеси за еднократна употреба со дебелина помала од 36 [[Микрометар|микрони]]<ref>{{Наведени вести|url=https://www.bangkokpost.com/business/1851319/ailing-plastic-businesses-seek-rescue|title=Ailing plastic businesses seek rescue|last=Charoensuthipan|first=Penchan|date=6 February 2020|work=Bangkok Post|access-date=7 February 2020}}</ref> кај големите трговци на мало, која стапила на сила на 1 јануари 2020 година. Забраната ги исклучува, до 2021 година, 40% од вкупниот волумен на кеси за еднократна употреба што се користат на пазари и ресторани.<ref>{{Наведени вести|url=https://www.channelnewsasia.com/news/asia/thailand-single-use-plastic-bag-ban-bangkok-government-campaign-12225662|title=Thailand kicks off 2020 with plastic bag ban|date=1 January 2020|work=Channel News Asia|access-date=10 January 2020|archive-date=2020-01-02|archive-url=https://web.archive.org/web/20200102131032/https://www.channelnewsasia.com/news/asia/thailand-single-use-plastic-bag-ban-bangkok-government-campaign-12225662|url-status=dead}}</ref> Производителите на торби се пожалиле на негодување, тврдејќи дека решението за загадувањето со пластика е правилно отстранување на торби и рециклирање. За да бидат работите уште полоши за производителите, осум телевизиски канали потпишале договор со Министерството за природни ресурси и животна средина на 2 јануари 2020 година за замаглување на сликите и снимките од пластичните кеси за еднократна употреба на екранот, како што се прави во Тајланд за огнено оружје, цигари и алкохол.<ref>{{Наведени вести|url=https://www.straitstimes.com/asia/se-asia/thailands-plastic-bag-ban-put-1000-factories-in-dire-straits|title=Thailand's plastic bag ban puts 1,000 factories in dire straits|last=Techakitteranun|first=Hathai|date=10 January 2020|work=The Straits Times|access-date=10 January 2020}}</ref> Тајланд направил увоз од 480.000 тони пластичен отпад од странство во 2018 година и треба да увезе дополнителни 220.000 тони пред да истечат постојните договори во септември 2020 година.<ref name="BP-2020010">{{Наведени вести|url=https://www.bangkokpost.com/thailand/general/1832154/new-panel-set-up-to-tackle-waste-disposal|title=New panel set up to tackle waste disposal|last=Wipatayotin|first=Apinya|date=10 January 2020|work=Bangkok Post|access-date=10 January 2020|last2=Arunmas|first2=Phusadee}}</ref><ref name="BP-20200110B">{{Наведени вести|url=https://www.bangkokpost.com/opinion/opinion/1832429/plastic-bag-ban-fails-to-send-the-right-message|title=Plastic bag ban fails to send the right message|last=Wattanasukchai|first=Sirinya|date=10 January 2020|work=Bangkok Post|access-date=10 January 2020|department=Opinion}}</ref> Според Министерството за трговија, помеѓу 2014 и 2018 година, Тајланд увезел 906.521 тони пластика од 81 земја. Увозот на пластика речиси се дуплирала помеѓу 2018 и 2019 година поради зголемениот кинески увоз.<ref>{{Наведени вести|url=https://www.bangkokpost.com/business/1840279#cxrecs_s|title=Activists decry plastic ban loopholes|last=Hicks|first=William|date=21 January 2020|work=Bangkok Post|access-date=25 January 2020}}</ref> === Индустриски и токсичен отпад === Од 2016 година, Тајланд собрал и преработил индустриски отпад од 68.261 компании. Нејзиниот капацитет за преработка на индустриски и токсичен отпад е 37,6 милиони тони годишно, од кои околу 2,8 милиони тони се токсичен отпад. Вкупниот капацитет во 2015 година изнесувал 25,8 милиони тони. Одделот за индустриски работи (ОИР) при Министерството за индустрија планирал да воспостави 15 регионални капацитети за управување со отпад низ целата земја, како што е детално наведено во неговиот петгодишен план за управување со отпад за 2015-2019 година.<ref>{{Наведени вести|url=http://www.bangkokpost.com/business/news/1092773/waste-management-capacity-on-the-rise|title=Waste management capacity on the rise|last=Apisitniran|first=Lamonphet|date=23 September 2016|work=Bangkok Post|access-date=23 September 2016}}</ref> ==== Медицински отпад ==== Општата болница со 500 кревети на Метрополитенската администрација на Бангкок произведува околу 196.000 парчиња „''[[медицински отпад]]''“ месечно. Околу половина од овој отпад се состои од „чисти производи“: амбалажа, ПВЦ кеси за раствор за дијализа и други неинфективни предмети кои потенцијално би можеле да се [[Рециклирање|рециклираат]] или преработат. Тајланд има триесет и три болници со 500 или повеќе кревети, како и 321 други болници и здравствени центри со помеѓу 11 и 250 кревети низ целата земја, што значи дека количината на медицински отпад е значајна.<ref>{{Наведени вести|url=https://www.nationthailand.com/detail/lifestyle/30350502|title=Making a hole in medical waste|last=Srimalee|first=Somluck|date=21 July 2018|work=The Nation|access-date=21 July 2018}}</ref> ==== Електронски отпад ==== Тајланд го забранил увозот на странски електронски отпад (е-отпад) во јуни 2019 година, истата година како и [[Кина]]. И покрај забраната, низ цела [[Тајланд]] се отвориле нови фабрики за рециклирање, особено во источните провинции, а се преработуваат [[Тона|тони]] потенцијално опасен е-отпад. Од забраната за е-отпад, единствено во покраината Чаченгсао започнале со работа 28 нови фабрики за рециклирање, од кои повеќето преработуваат е-отпад. Во 2019 година, на 14 бизниси во таа покраина им биле доделени лиценци за преработка на е-отпад. Во октомври 2019 година, тајландското законодавство ги олабавило прописите за труд и животна средина за сите фабрики, што е благодет за индустријата за е-отпад. Една одредба од законодавството дури ги ослободува малите компании од следење на загадувањето. Истовремено, предлог-законот за зацврстување на ограничувањата за е-отпад не стигна никаде во парламентот. Претставник на [[Базелска акциона мрежа|Базелската акциона мрежа]], која води кампања против фрлањето отпад во сиромашните земји, рече: „''Електронскиот отпад мора да оди некаде, а Кинезите едноставно ги преместуваат сите свои операции во [[Југоисточна Азија]]. Единствениот начин да се заработат пари е да се добие огромен обем со евтина, нелегална работна сила и до смрт да се загади животната средина''“, додал тој.<ref name="NYT-20191208">{{Наведени вести|url=https://www.independent.co.uk/environment/recycle-laptop-air-quality-environment-thailand-toxic-fumes-a9240906.html|title=Recycled laptops triggering toxic fumes in Thailand|last=Beech|first=Hannah|date=8 December 2019|work=New York Times|access-date=11 December 2019|last2=Jirenuwat|first2=Ryn|via=[[The Independent]]}}</ref> == Отпадни води == Во едно истражување од 2004 година, нарачано од [[Светска банка|Светската банка]] за испитување на состојбата на инфраструктурата во Тајланд, авторите заклучиле дека <blockquote>„''најлошите перформанси во обезбедувањето инфраструктура во Тајланд се во третманот на отпадни води... Практично ниту еден од... [системите за третман на отпадни води] не работи... само 3 постројки за отпадни води работат спорадично. Проблемот е што не се проценуваат или собираат надоместоци за корисници и дека домаќинствата и фирмите [sic] не се обврзани да се поврзат со системите. Органите за водоснабдување... постојано одбиваат да додаваат надоместоци за отпадни води на нивните сметки за водоснабдување, и покрај јасните докази од меѓународното искуство дека ова е најдобра практика''.“<ref name="WB-20041117">{{Наведена мрежна страница|url=http://siteresources.worldbank.org/INTEAPINFRASTRUCT/Resources/855084-1137106254308/Thailand.pdf|title=Policy Coordination, Planning and Infrastructure Provision: A Case Study of Thailand|last=Webster|first=Douglas|last2=Theeratham|first2=Patharaporn|date=2004-11-17|work=World Bank|accessdate=23 September 2016}}</ref></blockquote>На крајот на 2016 година, Метрополитенската администрација на Бангкок (МОБ) размислувала за воведување такса за отпадни води, во исчекување на одобрување од страна на советот на МОБ. Доколку се одобри, потегот ќе наметне такси за испуштање на отпадни води: * Домаќинствата што произведуваат отпадни води од 10–100 ^м3 месечно ќе бидат наплатени 30 бати * Државните агенции, училиштата, компаниите, болниците што произведуваат помалку од 500 ^м3 ќе бидат наплатени 500 бати * Испуштањето помеѓу 500 и 1.000 ^м3 ќе повлече надомест од 1.000 бати * Испуштањето над 1.000 ^м3 ќе се наплати 1.500 бати * Фабриките, хотелите и другите големи корисници ќе плаќаат четири бати за кубен метар Собраните такси ќе се користат за подобрување на постројките за отпадни води управувани од Метрополитенската администрација на Бангкок (МОБ).<ref>{{Наведени вести|url=http://www.bangkokpost.com/news/general/1135413/bma-mulls-billing-for-waste-water|title=BMA mulls billing for waste water|last=Wancharoen|first=Supoj|date=15 November 2016|work=Bangkok Post|access-date=15 November 2016}}</ref> Во 2015 година, Тајланд произвел 9,5 милиони м³ отпадни води.<ref name="PCDR-2015">{{Наведена книга|url=http://infofile.pcd.go.th/mgt/PollutionReport2015_en.pdf?CFID=2140989&CFTOKEN=61488210|title=Thailand State of Pollution Report 2015|publisher=Pollution Control Department|isbn=978-616-316-327-1|location=Bangkok|access-date=23 September 2016|archive-date=2017-09-05|archive-url=https://web.archive.org/web/20170905191033/http://infofile.pcd.go.th/mgt/PollutionReport2015_en.pdf|url-status=dead}}</ref>{{Rp|47}}Ова било еквивалентно на 150 литри дневно по лице.<ref name="PCDR-2015" />{{Rp|50}} Само 34% од отпадните води биле третирани во еден од 93-те капацитети за третман во Тајланд пред да бидат вратени во животната средина.Еден директен резултат било соодветно влошување на квалитетот на крајбрежните води на Тајланд. == Влијанија врз животната средина == Според Конференцијата за океани на Обединетите нации, Тајланд произведува околу 50.000 тони цврст отпад што секоја година се истура во морето. <ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://oceanconference.un.org/commitments/?id=18208|title=The Ocean Conference &#124; Thailand makes an effort to protect marine environment from marine debris and land-based pollution}}</ref> Големите количини на крајбрежен ѓубре, особено во горниот дел од [[Тајландски Залив|Тајландскиот Залив,]] влијаат врз морскиот живот и крајбрежните [[мангрови]] шуми. Мангровските мочуришта се преполни со ѓубре. На едно место, „ ''Бангкок пост“'' објавил дека „''пластични кеси, шишиња, јажиња, фрлени садови за тестенини, па дури и 'рѓосан апарат за готвење, пловат во водата или се заглавени во калта под зелениот крошна''“. <ref name="BP-20160925">{{Наведени вести|url=http://www.bangkokpost.com/news/special-reports/1094405/breach-of-trust|title=Breach of trust|last=Wangkiat|first=Paritta|date=25 September 2016|work=Bangkok Post|access-date=25 September 2016}}</ref> Тајландскиот оддел за контрола на загадувањето (ОКЗ) известил дека квалитетот на водата на главните реки што се влеваат во горниот дел на Тајландскиот Залив сериозно се влошил во изминатата деценија. Одделот открил дека долниот тек на реката [[Чао Праја]], која тече низ Бангкок, содржи бактерии и загадување со хранливи материи од [[Фосфат|фосфати]], [[фосфор]] и [[азот]]. Загадувањето со хранливи материи предизвикува алгите да растат побрзо отколку што екосистемите можат да поднесат, оштетувајќи го квалитетот на водата, ресурсите за храна за водните животни и морските живеалишта. Исто така, го намалува кислородот што им е потребен на рибите за да преживеат. Тајландскиот оддел за контрола на загадувањето (ОКЗ) го категоризирал квалитетот на водата на устието Чао Праја во округот Банг Кун Тијан во Бангкок како „''многу лош''“ и полош отколку во 2014 година. Блиските реки, како што е Та Чин во Самут Сакхон, биле оценети како „лоши“. Наодите од Тајландскиот оддел за контрола на загадувањето (ОКЗ) покажале дека големи количини отпадни води се испуштаат во реката од домаќинствата, индустријата и земјоделството.<ref name="BP-20160925"/> == Наводи == {{наводи}} == Надворешни врски == * [http://www.pcd.go.th/about/en_ab_mission.html Оддел за контрола на загадувањето, Тајланд] {{Азија по тема|Управување со отпад во }} [[Категорија:Економија на Тајланд]] [[Категорија:Управување со отпад по земја|Тајланд]] 0ujmy8dl9k0wv9oq8hv8b7817y86s66 0 1372325 5381468 5378151 2025-06-19T06:07:20Z InternetArchiveBot 92312 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 5381468 wikitext text/x-wiki [[Податотека:Tri_des_déchets_(cropped).jpg|мини|300x300пкс| Канти за собирање хартија, алуминиум, стакло, пластични шишиња и [[Комунален цврст отпад|отпад што може да се согорува]]]] [[Податотека:Recycling_bin_Lausanne_mp3h7756.jpg|мини| Штанд за урбано рециклирање во [[Лозана]]]] '''Управувањето со отпад во [[Швајцарија]]''' се базира на [[Принцип „Загадувачот плаќа“|принципот „загадувачот плаќа“]].<ref name="Skjellaug" /> [[Кеса за отпад|Кесите за ѓубре]] се оданочуваат со такси „плати по кеса“ во три четвртини од општините. Стапката на рециклирање се дуплирала за 20 години благодарение на оваа стратегија.<ref name="Skjellaug" /> Стапката на рециклирање на [[Комунален цврст отпад|комуналниот цврст отпад]] надминува 50% (со цел од 60 проценти во 2020 година<ref name="Skjellaug">{{In lang|fr}} Aïna Skjellaug, [https://www.letemps.ch/suisse/2016/09/06/lautre-or-suisse-dechets "L’autre or de la Suisse, ses déchets"], ''[[Le temps]]'', Tuesday 6 September 2016 (page visited on 6 September 2016).</ref>). Сепак, иако стапката на рециклирање од 54% е над европскиот просек од 28 проценти (2015 година), [[Швајцарија]] е меѓу најголемите производители на отпад во Европа (730 кг отпад по глава на жител во 2014 година). <ref name="Skjellaug"/> Во 2009 година, 2.801.285 тони отпад од домаќинствата и малите бизниси биле рециклирани, а 2.680.359 тони комунален отпад биле согорени. == Рециклирање == Во Швајцарија, се рециклираат следниве вообичаени отпадни материјали од домаќинството: алуминиумски и лимени конзерви, стари батерии, светилки, стакло, хартија, пластични шишиња, текстил, електрична и електронска опрема и друго. Отстранувањето на рециклиран отпад е претежно бесплатно, иако не секогаш се одвива како собирање од врата до врата. Дел од отпадот мора да се однесе на места за собирање (на пр. стакло, метал, текстил), дел се собира во супермаркети или продавници (на пр. батерии, пластични шишиња, стара електрична и електронска опрема). Седумте швајцарски организации за рециклирање: FERRO-Recycling (лимени конзерви), IGORA (алуминиум за домаќинство), INOBAT (батерии за домаќинство), PET-Recycling Switzerland (пластични шишиња за пијалоци), Фондацијата SENS (електрична и електронска опрема), TEXAID (текстил) и VetroSwiss (стакло) се обединети во чадор организацијата Swiss Recycling. „Ова здружение ги употребува комуникациските синергии што постојат меѓу поединечните организации за рециклирање преку обезбедување заедничка платформа за ширење информации за одделно собирање и соодветно рециклирање на материјали. Независноста и експертизата на здружението го прават клучен контакт за официјални тела, политичари, трговци на мало и училишта низ цела Швајцарија за сите прашања поврзани со рециклирањето.“<ref>[http://www.bafu.admin.ch/abfall/01495/01498/index.html?lang=en The Swiss Recycling Association]</ref> === Индивидуални стапки на рециклирање === Стапките на рециклирање на поединечните рециклирачки материјали достигнале во 2006 година просек од 76% од сите моментално рециклирачки предмети што се рециклираат.<ref>{{Наведена мрежна страница |url=http://www.swissrecycling.ch/deutsch/wregel.htm |title=Recycling rules and figures for 2006 |accessdate=2025-06-08 |archive-date=2010-04-23 |archive-url=https://web.archive.org/web/20100423183826/http://swissrecycling.ch/deutsch/wregel.htm |url-status=dead }}</ref> This has narrowly surpassed the Swiss government's 75% target, meaning that for the time being there will be no introduction of a recycling tax on glass bottles and jars, nor on clothes and textiles, plastic bottles, home-use batteries, light bulbs or paperware and card. ==Согорување на отпад== Од воведувањето на забраната за депонирање во Швајцарија на 1 јануари 2000 година, целиот нерециклиран запалив отпад мора да се согорува. Швајцарија има 30 постројки за согорување на општински цврст отпад (ноември 2018 година<ref>[http://www.bafu.admin.ch/abfall/01495/01496/index.html?lang=en Municipal solid waste incineration]</ref>) ==Комунален цврст отпад== Според Атласот за отпад во Швајцарија, во 2012 година биле произведени 5,5 милиони тони комунален цврст отпад (694 кг/лице/годишно), што е една од највисоките стапки во светот.<ref> [http://www.atlas.d-waste.com/ Waste Atlas](2012). Country data: Switzerland.</ref> == Отстранување на домашен отпад == На многу места во Швајцарија, отстранувањето и собирањето на домашен отпад претставува услуга што се плаќа. Домашниот отпад (освен опасни и гломазни предмети, батерии, софи, електрични апарати итн.) теоретски треба да се собира единствено доколку е во кеси на кои е прикачена налепница за плаќање, во службени кеси со доплата платена при купување на кесите или при мерење на централните контејнери за собирање. Сепак, во пракса, ова е тешко да се спроведе, од хигиенски причини и тешкотии во идентификувањето на сторителите. Сепак, тоа е финансиски стимул за рециклирање што е можно повеќе, бидејќи рециклирањето обично е бесплатно или поевтино, иако не секогаш се врши преку собирање од врата до врата. Швајцарските здравствени службеници и полицијата често отвораат ѓубре за кое не е платена таксата за отстранување. Тие бараат докази како што се стари банкноти што ја поврзуваат торбата со домаќинството/лицето од кое потекнуваат. Казните за неплаќање на надоместокот за отстранување денес можат да бидат до 10.000 швајцарски франци - во некои општини. Повторно, голем број на луѓе денес се свесни за ова и ги отстрануваат своите имиња и податоци од секоја документација што е нелегално отфрлена пред да ја фрлат во ѓубре, со што им станува невозможно и залудно на здравствените службеници да идентификуваат од каде доаѓа ѓубрето. Всушност, во некои области цената на налепниците за плаќање или официјалните вреќи за ѓубре малку се намалиле. Меѓутоа, таму каде што ова се случило, било воведено или повторно воведено, така да се каже, годишно оданочување на собирање отпад. Во некои вонредни случаи, неколку општини вовеле машини за мерење на отпад и електронски чип-картички кои треба да се „дополнат“ со пари, со што се наметнува плаќањето за отстранување на отпадот по тежина, а не по волумен. Повторно предизвикувајќи проблеми за постарите жители кои би морале некако да стигнат до најблиската точка за отстранување на отпад, евентуално пешачејќи по угорница или поминато значително растојание. Сите вакви методи се покажале како непопуларни низ цела Швајцарија, особено, како што било кажано, меѓу постарите швајцарски државјани на кои честопати им било тешко да се справат со сè наметнувачкиот технолошки период. Несоодветното или нелегално фрлање отпад и домашен отпад повлекува висока казна. == Наводи == {{наводи}} == Библиографија == * Stefano Carattini, Andrea Baranzini and Rafael Lalive, [http://www.lse.ac.uk/GranthamInstitute/publication/taxing-waste/ "Is taxing waste a waste of time? Evidence from a supreme court decision"], [[London School of Economics]], 2016. == Надворешни врски == * [http://www.bafu.admin.ch/abfall/01495/index.html?lang=en Federal Office of the Environment] * [http://www.swissrecycling.ch/ Swiss Recycling] * {{HDS|7862|Waste}} {{Европа по тема|Управување со отпад во }} [[Категорија:Економија на Швајцарија]] [[Категорија:Управување со отпад по земја|Швајцарија]] trmzcvbptaro01v9qr5lwnh91gpz517 0 1372375 5381480 5377976 2025-06-19T07:16:16Z BosaFi 115936 5381480 wikitext text/x-wiki '''Филип Ерцег''' (роден 1979) е [[Хрвати|хрватски]] [[писател]], [[новинар]] и политиколог. Ерцег е роден во [[Славонски Брод]], но детството го поминал во [[Бјеловар]]. Дипломирал [[Политички науки|политикологија]] на Факултетот за политички науки, Универзитет во Загреб.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.balkanwriters.com/broj15/filipercegproza15.htm|title=PROLJEĆE FILIPA GALOVICZA|year=2008|archive-url=https://web.archive.org/web/20080609174429/http://www.balkanwriters.com/broj15/filipercegproza15.htm|archive-date=9 June 2008}}</ref> Како студент, тој бил ко-уредник на ''[[Хрватска љевица|„Хрватска љевица“]]'' и бил член на Централниот комитет на [[Социјалистичка работничка партија на Хрватска|Социјалистичката работничка партија]] (а подоцна и потпретседател на партијата).<ref>{{Наведени вести|url=http://www.index.hr/vijesti/clanak/srp-promijenio-ime-u-socijalisticka-partija-umjesto-s-suvara-novi-predsjednik-ivan-pljesa/195400.aspx|title=SRP promijenio ime u Socijalistička partija, umjesto S. Šuvara novi predsjednik Ivan Plješa - Vijesti.net - Index.hr|date=April 6, 2004|work=ndex.hr|access-date=17 July 2012|language=Croatian}}</ref> Тој бил член на редакцискиот одбор на филозофското списание ''[[11. теза]]'' („Единаесетте тези“) и е во извршниот комитет на Фондацијата Август Цесарец. Филип Ерцег е исто така член на редакцискиот одбор на левичарското списание ''[[Нови пламен|„Нови Пламен“]]''<ref>[http://noviplamen.org/oplamenu.html O Novom Plamenu] {{Семарх|url=https://web.archive.org/web/20121117014045/http://www.noviplamen.org/oplamenu.html|date=2012-11-17}}</ref> и му се припишува изумот на терминот „алтермодернизам“ како современа реинвенција или рекалибрација на модернизмот. Тој, исто така, јавно зборувал за она што го смета за ретрограден историски феномен поврзан со крајно десничарскиот клерикализам. == Наводи == {{наводи}} [[Категорија:Хрватски писатели]] abc4kd4n995zggoa0qxgmgkvljkc2z4 0 1372503 5381399 5378696 2025-06-18T18:18:05Z Dandarmkd 31127 5381399 wikitext text/x-wiki {{Infobox former subdivision |_noautocat = |native_name = |conventional_long_name = Месен народен<br />одбор Драчевица |common_name = Месен народен одбор Долно Драчевица |subdivision = [[Општини во Македонија|Општина]] |nation = [[СР Македонија|ДФ/НР Македонија]], [[СФРЈ|ДФЈ/ФНРЈ]] |demonym = |status_text = |government_type = |title_leader = |title_deputy = |leader1 = |year_leader1 = |deputy1 = |year_deputy1 = |legislature = |house1 = |house2 = |type_house1 = |type_house2 = |capital = [[Драчевица (Скопско)|Драчевица]] |entities = [[Алдинци]], [[Драчевица (Скопско)|Драчевица]], |coordinates = |motto = |anthem = |political_subdiv = Држава: [[СФРЈ|ДФЈ/ФНРЈ]]<br /> Република: [[СР Македонија|ДФ/НР Македонија]]<br /> Округ: [[Скопски Округ|Скопски]]<br /> Околија: [[Драчевска Околија|Драчевска]] |today = [[Општина Студеничани]] |year_start = 1945 |year_end = 1947 |event_start = Основање на МНО Драчевица |date_start = |event_end = Укинување на МНО Драчевица |date_end = |event1 = |date_event1 = |event2 = |date_event2 = |event3 = |date_event3 = |event4 = |date_event4 = |event5 = |date_event5 = |life_span = |era = |event_pre = |date_pre = |event_post = |date_post = <!-- Images --> |image_flag = |image_border = |flag_type = |flag = |image_coat = |symbol_type = |symbol = |image_map = |image_map_caption = |p1 = Општина Драчево |flag_p1 = |border_p1 = |image_p1 = |s1 = Општина Горно Количани |s2 = Општина Палиград |flag_s1 = |border_s1 = |image_s1 = |stat_year1 = |stat_area1 = |stat_pop1 = |area_lost1 = |lost_to1 = |area_lost_year1 = |area_gained1 = |gained_from1 = |area_gained_year1 = |Status = |Government = |Arms = |arms_caption = |Civic = |civic_caption = |HQ = |CodeName = |Code = |DivisionsNames = |DivisionsMap = |divisions_map_caption = |membership_title1 = |membership1 = |membership_title2 = |membership2 = |membership_title3 = |membership3 = |membership_title4 = |membership4 = |membership_title5 = |membership5 = |footnotes = }} '''Месен народен одбор Драчевица''' ― поранешна [[Општини во Македонија|општина]] во [[Македонија]], која постоела во периодот 1945-1947 година. ==Историја== Месниот народен одбор Драчевица бил основан во 1945 година. Тој бил дел од [[Драчевска Околија|Драчевската Околија]], [[Скопски Округ]], и негови составни населени места биле [[Алдинци]] и [[Драчевица (Скопско)|Драчевица]].<ref>{{наведено списание | author= | title=За определуене на бројот, територијалните подрачја и седиштата на околијите и месните народни одбори | url=https://www.slvesnik.com.mk/Issues/561D856CACDE47A384149DDCCF5D5599.pdf | archiveurl=https://web.archive.org/web/20160305114603/http://slvesnik.com.mk/issues/561d856cacde47a384149ddccf5d5599.pdf | work= | pages=156 | issue=24 | publisher=[[Службен весник на Република Македонија|Службен весник на Федерална Македонија]] | archivedate=2016-03-05 | date=27 ноември 1945 | accessdate=10 јуни 2025 | url-status=live }}</ref> Во 1947 година, според новата административна поделба, месниот одбор бил укинат и селото Драчевица припаднало под [[Општина Горно Количани|Месен народен одбор Горно Количани]], додека селото Алдинци припаднало под [[Општина Палиград|Месен народен одбор Палиград]].<ref>{{наведено списание | author= | title=Закон на административна територијална подела на Народна Република Македонија | url=https://www.slvesnik.com.mk/Issues/561D856CACDE47A384149DDCCF5D5599.pdf | archiveurl=https://web.archive.org/web/20160305185452/http://www.slvesnik.com.mk/Issues/E950034FC16F478CB808167652814213.pdf | work= | pages=30 | issue=2 | publisher=[[Службен весник на Република Македонија|Службен весник на Народна Република Македонија]] | archivedate=2016-03-05 | date=30 јануари 1947 | accessdate=10 јуни 2025 | url-status=live }}</ref> == Поврзано == *[[Список на општини во Македонија по население (1948)]] == Наводи == {{наводи}} {{Драчевска Околија}} [[Категорија:Општини во Македонија основани во 1945 година|Драчевица]] [[Категорија:Општини во Македонија укинати во 1947 година|Драчевица]] [[Категорија:Поранешни општини во Македонија|Драчевица]] [[Категорија:Драчевска Околија]] ffn8sr15dnie48bftwlhqyb0lp6jur9 0 1372510 5381413 5379499 2025-06-18T20:04:10Z Dandarmkd 31127 5381413 wikitext text/x-wiki {{Infobox former subdivision |_noautocat = |native_name = |conventional_long_name = Општина Драчево (1913-1915, 1952-1965)<br />Месен народен одбор Драчево (1945-1952) |common_name = Месен народен одбор Драчево |subdivision = [[Општини во Македонија|Општина]] |nation = [[Кралство Србија]] / [[СР Македонија|ДФ/НР/СР Македонија]], [[СФРЈ|ДФЈ/ФНРЈ/СФРЈ]] |demonym = |status_text = |government_type = |title_leader = |title_deputy = |leader1 = |year_leader1 = |deputy1 = |year_deputy1 = |legislature = |house1 = |house2 = |type_house1 = |type_house2 = |capital = [[Драчево]] |entities = [[Алдинци]] (1955-1965), [[Аџево]] (1913-1915), [[Батинци]] (1913-1915, 1947-1965), [[Вртекица]] (1913-1915, 1952-1965), [[Вражале]] (1955-1965), [[Горно Количани]] (1955-1965), [[Горно Лисиче]] (1913-1915, 1952-1955), [[Градовци]] (1955-1965), [[Гумалево]] (1955-1965), [[Дејковец]] (1955-1965), [[Добрино]] (1955-1965), [[Долно Количани]] (1955-1965), [[Долно Лисиче]] (1913-1915, 1950-1965), [[Драчевица (Скопско)|Драчевица]] (1955-1965), [[Драчево]] (1913-1915, 1945-1965), [[Дресница]] (1913-1915), [[Зелениково]] (1955-1965), [[Калдирец]] (1955-1965), [[Љубош]] (1913-1915), [[Морани]] (1913-1915, 1952-1965), [[Ново Село (Зелениковско)|Ново Село]] (1955-1965), [[Орешани]] (1955-1965), [[Пагаруша]] (1955-1965), [[Рамни Габер]] (1913-1915, 1952-1965), [[Смесница]] (1955-1965), [[Станица Зелениково]] (1955-1965), [[Страхојадица]] (1955-1965), [[Студеничани]] (1913-1915, 1952-1965), [[Таор]] (1955-1965), [[Тисовица]] (1955-1965), [[Усје]] (1950-1955), [[Црвена Вода (Скопско)|Црвена Вода]] (1955-1965) |coordinates = |motto = |anthem = |political_subdiv = Држава: [[Кралство Србија]] (1913-1915), [[СФРЈ|ДФЈ/ФНРЈ/СФРЈ]] (1945-1965)<br /> Република: [[СР Македонија|ДФ/НР/СР Македонија]] (1945-1965)<br /> Округ: [[Скопски Округ|Скопски]] (1913-1915, 1945-1947)<br /> Срез: [[Скопски Срез|Скопски]] (1913-1915)<br /> Околија: [[Драчевска Околија|Драчевска]] (1945-1947), [[Скопска Околија|Скопска]] (1947-1965) |today = [[Општина Аеродром]], [[Општина Зелениково]], [[Општина Кисела Вода]], [[Општина Студеничани]] |year_start = 1913 |year_end = 1965 |event_start = Основање на Општина Драчево |date_start = |event_end = Укинување на Општина Драчево |date_end = |event1 = Основање на МНО Драчево |date_event1 = 1945 |event2 = |date_event2 = |event3 = |date_event3 = |event4 = |date_event4 = |event5 = |date_event5 = |life_span = |era = |event_pre = |date_pre = |event_post = |date_post = <!-- Images --> |image_flag = |image_border = |flag_type = |flag = |image_coat = |symbol_type = |symbol = |image_map = |image_map_caption = |p1 = |flag_p1 = |border_p1 = |image_p1 = |s1 = Општина Кисела Вода |flag_s1 = |border_s1 = |image_s1 = |stat_year1 = [[Попис на населението во Македонија (1948)|1948]] |stat_area1 = |stat_pop1 = 3,298 |stat_year2 = [[Попис на населението во Македонија (1953)|1953]] |stat_area2 = |stat_pop2 = 9,466 |stat_year3 = [[Попис на населението во Македонија (1961)|1961]] |stat_area3 = |stat_pop3 = 16,061 |area_lost1 = |lost_to1 = |area_lost_year1 = |area_gained1 = |gained_from1 = |area_gained_year1 = |Status = |Government = |Arms = |arms_caption = |Civic = |civic_caption = |HQ = |CodeName = |Code = |DivisionsNames = |DivisionsMap = |divisions_map_caption = |membership_title1 = |membership1 = |membership_title2 = |membership2 = |membership_title3 = |membership3 = |membership_title4 = |membership4 = |membership_title5 = |membership5 = |footnotes = }} '''Општина Драчево''', именувана и како '''Месен народен одбор Драчево''' ― поранешна [[Општини во Македонија|општина]] во [[Македонија]], која постоела во периодот 1913-1915, меѓувоениот период и 1945-1965 година. ==Историја== ===1913-1915=== Општина Драчево за прв пат била основана во 1913 година, за време на [[Кралство Србија|Кралството Србија]]. Населени места во општината биле [[Аџево]], [[Батинци]], [[Вртекица]], [[Горно Лисиче]], [[Долно Лисиче]], [[Драчево]], [[Дресница]], [[Љубош]], [[Морани]], [[Рамни Габер]] и [[Студеничани]]. Општината била дел од [[Скопски Срез|Скопскиот Срез]], [[Скопски Округ]].<ref>{{наведена книга |last1=Вујичиќ |first1=Милорад Ант. |authorlink1= |last2= |first2= |editor1-first= |editor1-last= |editor1-link= |others= |title=Речник места у ослобођеној области Старе Србије по службени подацима |url=https://pod2.stat.gov.rs/ObjavljenePublikacije/G1914/pdf/G191411001.pdf?fbclid=IwAR1t8Bh7wvIKbfeY3N8EsTS32O9ZWXJixlEoxWCH39WNdkhq7N8ow8fSBk0 |format= |accessdate=10 јуни 2025 |edition= |series= |volume= |date= |year=1914 |month= |origyear= |publisher=Државна печатница на Кралство Србија |location= |language= |isbn= |oclc= |doi= |id= |page=132 |pages= |chapter= |chapterurl= |quote= |ref= |bibcode= |laysummary= |laydate= |separator= |postscript= |lastauthoramp=}}</ref> ===1945-1965=== Месниот народен одбор Драчево бил основан во 1945 година. Тој бил дел од [[Драчевска Околија|Драчевската Околија]], [[Скопски Округ]], и негово составно населено место биле [[Драчево]].<ref>{{наведено списание | author= | title=За определуене на бројот, територијалните подрачја и седиштата на околијите и месните народни одбори | url=https://www.slvesnik.com.mk/Issues/561D856CACDE47A384149DDCCF5D5599.pdf | archiveurl=https://web.archive.org/web/20160305114603/http://slvesnik.com.mk/issues/561d856cacde47a384149ddccf5d5599.pdf | work= | pages=156 | issue=24 | publisher=[[Службен весник на Република Македонија|Службен весник на Федерална Македонија]] | archivedate=2016-03-05 | date=27 ноември 1945 | accessdate=10 јуни 2025 | url-status=live }}</ref> Во 1947 година, според новата административна поделба, Месниот народен одбор Драчево бил проширен на сметка на соседниот и укинат [[Општина Батинци|Месен народен одбор Батинци]] со неговото село [[Батинци]].<ref>{{наведено списание | author= | title=Закон на административна територијална подела на Народна Република Македонија | url=https://www.slvesnik.com.mk/Issues/561D856CACDE47A384149DDCCF5D5599.pdf | archiveurl=https://web.archive.org/web/20160305185452/http://www.slvesnik.com.mk/Issues/E950034FC16F478CB808167652814213.pdf | work= | pages=30 | issue=2 | publisher=[[Службен весник на Република Македонија|Службен весник на Народна Република Македонија]] | archivedate=2016-03-05 | date=30 јануари 1947 | accessdate=10 јуни 2025 | url-status=live }}</ref> Во 1950 година, според новата административна поделба, Месниот народен одбор Драчево бил проширен на сметка на соседниот и намален [[Општина Горно Лисиче|Месен народен одбор Горно Лисиче]] со неговите села [[Долно Лисиче]] и [[Усје]].<ref>{{наведено списание | author= | title=Закон за административно-територијална поделба на Народна Република Македонија | url=https://www.slvesnik.com.mk/Issues/8B26576D69D1402BBBCA27F6D77F927D.pdf | archiveurl=https://web.archive.org/web/20160304171445/http://slvesnik.com.mk/issues/8b26576d69d1402bbbca27f6d77f927d.pdf | work= | pages=204 | issue=28 | publisher=[[Службен весник на Република Македонија|Службен весник на Народна Република Македонија]] | archivedate=2016-03-04 | date=26 септември 1950 | accessdate=10 јуни 2025 | url-status=live }}</ref> Согласно административната поделба од 1952 година, сега со називот, Општина Драчево била проширена на сметка на укинатиот [[Општина Студеничани|Месен народен одбор Студеничани]] со неговите села [[Вртекица]], [[Морани]], [[Рамни Габер]] и [[Студеничани]], и укинатиот [[Општина Горно Лисиче|Месен народен одбор Горно Лисиче]] со неговото село [[Горно Лисиче]].<ref>{{наведено списание | author= | title=Закон за поделбата на Народна Република Македонија на околии, градски општини и општини | url=https://www.slvesnik.com.mk/Issues/54F2C51F94F54EF391CB544FA57E7D57.pdf | archiveurl=https://web.archive.org/web/20160305051732/https://www.slvesnik.com.mk/Issues/54F2C51F94F54EF391CB544FA57E7D57.pdf | work= | pages=101 | issue=13 | publisher=[[Службен весник на Република Македонија|Службен весник на Народна Република Македонија]] | archivedate=2016-03-05 | date=28 април 1952 | accessdate=10 јуни 2025 | url-status=live }}</ref> Согласно административната поделба од 1955 година, од Општина Драчево биле одземени населените места Горно Лисиче и Усје кои припаднале на [[Општина Кисела Вода]]. Истовремено, Општина Драчево била проширена кон исток бидејќи [[Општина Зелениково]] била укината и нејзините села [[Вражале]], [[Градовци]], [[Гумалево]], [[Дејковец]], [[Добрино]], [[Зелениково]], [[Ново Село (Зелениковско)|Ново Село]], [[Орешани]], [[Пакошево]], [[Палиград]], [[Смесница]], [[Станица Зелениково]], [[Страхојадица]], [[Таор]], [[Тисовица]]. Тогаш, Општина Драчево била проширена и со територијата на укинатата [[Општина Горно Количани]] со нејзините населени места [[Алдинци]], [[Горно Количани]], [[Долно Количани]], [[Драчевица (Скопско)|Драчевица]], [[Калдирец]], [[Пагаруша]] и [[Црвена Вода (Скопско)|Црвена Вода]].<ref>{{наведено списание | author= | title=Закон за подрачјата на околиите и општините во Народна Република Македонија | url=http://www.slvesnik.com.mk/Issues/EE7E1FDE9B7E460CB736F91D11227E30.pdf | archiveurl=https://web.archive.org/web/20160305175641/http://www.slvesnik.com.mk/Issues/EE7E1FDE9B7E460CB736F91D11227E30.pdf | work= | page=236 | issue=20 | publisher=[[Службен весник на Република Македонија|Службен весник на Народна Република Македонија]] | archivedate=2016-03-05 | date=29 јуни 1955 | accessdate=10 јуни 2025 | url-status=live }}</ref> Според Законот за подрачјата на општините од 1965 година, Општина Драчево била укината и нејзината територија била припоена кон [[Општина Кисела Вода]].<ref>{{наведено списание | author= | title=Закон за подрачјата на општините во Социјалистичка Република Македонија | url=https://www.slvesnik.com.mk/Issues/313D92D7E05E4442B0BCAC88B481AB1B.pdf | archiveurl=https://web.archive.org/web/20160305185843/http://www.slvesnik.com.mk/Issues/313D92D7E05E4442B0BCAC88B481AB1B.pdf | work= | page=21 | issue=2 | publisher=[[Службен весник на Република Македонија|Службен весник на Социјалистичка Република Македонија]] | archivedate=2016-03-05 | date=25 јануари 1965 | accessdate=10 јуни 2025 | url-status=live }}</ref> ==Население== Според [[Попис на населението во Македонија (1948)|пописот од 1948 година]], Месен народен одбор Драчево имал 3,298 жители, односно вкупното население на [[Драчево]] и [[Батинци]]. Следува табела според народностите во пописот од 1948 година:<ref>{{нмс | author= | title=Ethnic Composition of Yugoslavia 1948 | url=http://pop-stat.mashke.org/yugoslavia-ethnic-oldcomm1948.htm | archiveurl=https://web.archive.org/web/20240811201114/http://pop-stat.mashke.org/yugoslavia-ethnic-oldcomm1948.htm | work= | publisher=pop-stat.mashke.org | archivedate=11 август 2024 | date= | accessdate= 10 јуни 2025}}</ref> {| class="wikitable sortable" border="1" cellspacing="0" cellpadding="2" | '''Народност''' | '''Вкупно''' |- | [[Македонци]] | 2,991 |- |[[Македонски Албанци|Албанци]] | 58 |- |[[Македонски Турци|Турци]] | 139 |- |[[Македонски Роми|Роми]] | 87 |- |[[Македонски Срби|Срби]] | 14 |- |[[Македонски Хрвати|Хрвати]] | 2 |- |[[Македонски Словенци|Словенци]] | 2 |- |[[Македонски Црногорци|Црногорци]] | 1 |- |Неопределени [[Југословени]] | 4 |- |Останати и непознато | 4 |} Според [[Попис на населението во Македонија (1953)|пописот од 1953 година]], Општина Драчево имала 9,466 жители, односно вкупното население на [[Батинци]], [[Вртекица]], [[Горно Лисиче]], [[Долно Лисиче]], [[Драчево]], [[Морани]], [[Рамни Габер]] и [[Студеничани]]. Следува табела според народностите во пописот од 1953 година:<ref>{{нмс | author= | title=Укупно становништво по народности | url=https://publikacije.stat.gov.rs/G1953/Pdf/G19534001.pdf | archiveurl=https://web.archive.org/web/20190403212649/https://publikacije.stat.gov.rs/G1953/Pdf/G19534001.pdf | work= | publisher=Државен завод за статистика на Србија |page=65 | archivedate=3 април 2019 | date= | accessdate= 10 јуни 2025}}</ref><ref>{{нмс | author= | title=Ethnic Composition of Yugoslavia 1953 | url=http://pop-stat.mashke.org/yugoslavia-ethnic-oldcomm1953-macedonia.htm | archiveurl=https://web.archive.org/web/20150629032157/http://pop-stat.mashke.org/yugoslavia-ethnic-oldcomm1953-macedonia.htm | work= | publisher=pop-stat.mashke.org | archivedate=29 јуни 2015 | date= | accessdate= 10 јуни 2025}}</ref> {| class="wikitable sortable" border="1" cellspacing="0" cellpadding="2" | '''Народност''' | '''Вкупно''' |- | [[Македонци]] | 5,025 |- |[[Македонски Албанци|Албанци]] | 3,028 |- |[[Македонски Турци|Турци]] | 1,004 |- |[[Македонски Роми|Роми]] | 258 |- |[[Македонски Срби|Срби]] | 104 |- |[[Македонски Хрвати|Хрвати]] | 16 |- |[[Македонски Црногорци|Црногорци]] | 3 |- |Неопределени [[Југословени]] | 22 |- |Останати Словени | 2 |- |Останати несловени | 4 |} Според [[Попис на населението во Македонија (1961)|пописот од 1961 година]], Општина Драчево имала 16,061 жител, односно вкупното население на [[Алдинци]], [[Батинци]], [[Вражале]], [[Вртекица]], [[Горно Количани]], [[Градовци]], [[Гумалево]], [[Дејковец]], [[Добрино]], [[Долно Количани]], [[Долно Лисиче]], [[Драчевица (Скопско)|Драчевица]], [[Драчево]], [[Зелениково]], [[Калдирец]], [[Морани]], [[Ново Село (Зелениковско)|Ново Село]], [[Орешани]], [[Пагаруша]], [[Палиград]], [[Пакошево]], [[Рамни Габер]], [[Смесница]], [[Станица Зелениково]], [[Страхојадица]], [[Студеничани]], [[Таор]], [[Тисовица]] и [[Црвена Вода (Скопско)|Црвена Вода]]. Следува табела според народностите во пописот од 1961 година:<ref>{{нмс | author= | title=Ethnic Composition of Yugoslavia 1961 | url=http://pop-stat.mashke.org/yugoslavia-ethnic1961.htm | archiveurl=https://web.archive.org/web/20160316065932/http://pop-stat.mashke.org/yugoslavia-ethnic1961.htm | work= | publisher=pop-stat.mashke.org | archivedate=16 март 2016 | date= | accessdate= 18 јуни 2025}}</ref> {| class="wikitable sortable" border="1" cellspacing="0" cellpadding="2" | '''Народност''' | '''Вкупно''' |- | [[Македонци]] | 5,929 |- |[[Македонски Албанци|Албанци]] | 4,446 |- |[[Македонски Роми|Роми]] | 212 |- |[[Македонски Срби|Срби]] | 157 |- |[[Муслимани (народ)|Муслимани]] | 66 |- |[[Македонски Хрвати|Хрвати]] | 3 |- |[[Македонски Црногорци|Црногорци]] | 5 |- |[[Унгарци]] | 2 |- |[[Југословени]] | 4 |- |Останати | 5,237 |} == Поврзано == *[[Список на општини во Македонија по население (1948)]] *[[Список на општини во Македонија по население (1953)]] *[[Список на општини во Македонија по население (1961)]] == Наводи == {{наводи}} {{Драчевска Околија}} [[Категорија:Општини во Македонија основани во 1913 година|Драчево]] [[Категорија:Општини во Македонија основани во 1945 година|Драчево]] [[Категорија:Општини во Македонија укинати во 1965 година|Драчево]] [[Категорија:Поранешни општини во Македонија|Драчево]] [[Категорија:Драчевска Околија]] 9fk5gdi9fz34503gocpz4is4crl0utx 5381425 5381413 2025-06-18T20:17:18Z Dandarmkd 31127 5381425 wikitext text/x-wiki {{Infobox former subdivision |_noautocat = |native_name = |conventional_long_name = Општина Драчево (1913-1915, 1952-1965)<br />Месен народен одбор Драчево (1945-1952) |common_name = Месен народен одбор Драчево |subdivision = [[Општини во Македонија|Општина]] |nation = [[Кралство Србија]] / [[СР Македонија|ДФ/НР/СР Македонија]], [[СФРЈ|ДФЈ/ФНРЈ/СФРЈ]] |demonym = |status_text = |government_type = |title_leader = |title_deputy = |leader1 = |year_leader1 = |deputy1 = |year_deputy1 = |legislature = |house1 = |house2 = |type_house1 = |type_house2 = |capital = [[Драчево]] |entities = [[Алдинци]] (1955-1965), [[Аџево]] (1913-1915), [[Батинци]] (1913-1915, 1947-1965), [[Вртекица]] (1913-1915, 1952-1965), [[Вражале]] (1955-1965), [[Горно Количани]] (1955-1965), [[Горно Лисиче]] (1913-1915, 1952-1955), [[Градовци]] (1955-1965), [[Гумалево]] (1955-1965), [[Дејковец]] (1955-1965), [[Добрино]] (1955-1965), [[Долно Количани]] (1955-1965), [[Долно Лисиче]] (1913-1915, 1950-1965), [[Драчевица (Скопско)|Драчевица]] (1955-1965), [[Драчево]] (1913-1915, 1945-1965), [[Дресница]] (1913-1915), [[Зелениково]] (1955-1965), [[Калдирец]] (1955-1965), [[Љубош]] (1913-1915), [[Морани]] (1913-1915, 1952-1965), [[Ново Село (Зелениковско)|Ново Село]] (1955-1965), [[Орешани]] (1955-1965), [[Пагаруша]] (1955-1965), [[Рамни Габер]] (1913-1915, 1952-1965), [[Смесница]] (1955-1965), [[Станица Зелениково]] (1955-1965), [[Страхојадица]] (1955-1965), [[Студеничани]] (1913-1915, 1952-1965), [[Таор]] (1955-1965), [[Тисовица]] (1955-1965), [[Усје]] (1950-1952), [[Црвена Вода (Скопско)|Црвена Вода]] (1955-1965) |coordinates = |motto = |anthem = |political_subdiv = Држава: [[Кралство Србија]] (1913-1915), [[СФРЈ|ДФЈ/ФНРЈ/СФРЈ]] (1945-1965)<br /> Република: [[СР Македонија|ДФ/НР/СР Македонија]] (1945-1965)<br /> Округ: [[Скопски Округ|Скопски]] (1913-1915, 1945-1947)<br /> Срез: [[Скопски Срез|Скопски]] (1913-1915)<br /> Околија: [[Драчевска Околија|Драчевска]] (1945-1947), [[Скопска Околија|Скопска]] (1947-1965) |today = [[Општина Аеродром]], [[Општина Зелениково]], [[Општина Кисела Вода]], [[Општина Студеничани]] |year_start = 1913 |year_end = 1965 |event_start = Основање на Општина Драчево |date_start = |event_end = Укинување на Општина Драчево |date_end = |event1 = Основање на МНО Драчево |date_event1 = 1945 |event2 = |date_event2 = |event3 = |date_event3 = |event4 = |date_event4 = |event5 = |date_event5 = |life_span = |era = |event_pre = |date_pre = |event_post = |date_post = <!-- Images --> |image_flag = |image_border = |flag_type = |flag = |image_coat = |symbol_type = |symbol = |image_map = |image_map_caption = |p1 = |flag_p1 = |border_p1 = |image_p1 = |s1 = Општина Кисела Вода |flag_s1 = |border_s1 = |image_s1 = |stat_year1 = [[Попис на населението во Македонија (1948)|1948]] |stat_area1 = |stat_pop1 = 3,298 |stat_year2 = [[Попис на населението во Македонија (1953)|1953]] |stat_area2 = |stat_pop2 = 9,466 |stat_year3 = [[Попис на населението во Македонија (1961)|1961]] |stat_area3 = |stat_pop3 = 16,061 |area_lost1 = |lost_to1 = |area_lost_year1 = |area_gained1 = |gained_from1 = |area_gained_year1 = |Status = |Government = |Arms = |arms_caption = |Civic = |civic_caption = |HQ = |CodeName = |Code = |DivisionsNames = |DivisionsMap = |divisions_map_caption = |membership_title1 = |membership1 = |membership_title2 = |membership2 = |membership_title3 = |membership3 = |membership_title4 = |membership4 = |membership_title5 = |membership5 = |footnotes = }} '''Општина Драчево''', именувана и како '''Месен народен одбор Драчево''' ― поранешна [[Општини во Македонија|општина]] во [[Македонија]], која постоела во периодот 1913-1915, меѓувоениот период и 1945-1965 година. ==Историја== ===1913-1915=== Општина Драчево за прв пат била основана во 1913 година, за време на [[Кралство Србија|Кралството Србија]]. Населени места во општината биле [[Аџево]], [[Батинци]], [[Вртекица]], [[Горно Лисиче]], [[Долно Лисиче]], [[Драчево]], [[Дресница]], [[Љубош]], [[Морани]], [[Рамни Габер]] и [[Студеничани]]. Општината била дел од [[Скопски Срез|Скопскиот Срез]], [[Скопски Округ]].<ref>{{наведена книга |last1=Вујичиќ |first1=Милорад Ант. |authorlink1= |last2= |first2= |editor1-first= |editor1-last= |editor1-link= |others= |title=Речник места у ослобођеној области Старе Србије по службени подацима |url=https://pod2.stat.gov.rs/ObjavljenePublikacije/G1914/pdf/G191411001.pdf?fbclid=IwAR1t8Bh7wvIKbfeY3N8EsTS32O9ZWXJixlEoxWCH39WNdkhq7N8ow8fSBk0 |format= |accessdate=10 јуни 2025 |edition= |series= |volume= |date= |year=1914 |month= |origyear= |publisher=Државна печатница на Кралство Србија |location= |language= |isbn= |oclc= |doi= |id= |page=132 |pages= |chapter= |chapterurl= |quote= |ref= |bibcode= |laysummary= |laydate= |separator= |postscript= |lastauthoramp=}}</ref> ===1945-1965=== Месниот народен одбор Драчево бил основан во 1945 година. Тој бил дел од [[Драчевска Околија|Драчевската Околија]], [[Скопски Округ]], и негово составно населено место биле [[Драчево]].<ref>{{наведено списание | author= | title=За определуене на бројот, територијалните подрачја и седиштата на околијите и месните народни одбори | url=https://www.slvesnik.com.mk/Issues/561D856CACDE47A384149DDCCF5D5599.pdf | archiveurl=https://web.archive.org/web/20160305114603/http://slvesnik.com.mk/issues/561d856cacde47a384149ddccf5d5599.pdf | work= | pages=156 | issue=24 | publisher=[[Службен весник на Република Македонија|Службен весник на Федерална Македонија]] | archivedate=2016-03-05 | date=27 ноември 1945 | accessdate=10 јуни 2025 | url-status=live }}</ref> Во 1947 година, според новата административна поделба, Месниот народен одбор Драчево бил проширен на сметка на соседниот и укинат [[Општина Батинци|Месен народен одбор Батинци]] со неговото село [[Батинци]].<ref>{{наведено списание | author= | title=Закон на административна територијална подела на Народна Република Македонија | url=https://www.slvesnik.com.mk/Issues/561D856CACDE47A384149DDCCF5D5599.pdf | archiveurl=https://web.archive.org/web/20160305185452/http://www.slvesnik.com.mk/Issues/E950034FC16F478CB808167652814213.pdf | work= | pages=30 | issue=2 | publisher=[[Службен весник на Република Македонија|Службен весник на Народна Република Македонија]] | archivedate=2016-03-05 | date=30 јануари 1947 | accessdate=10 јуни 2025 | url-status=live }}</ref> Во 1950 година, според новата административна поделба, Месниот народен одбор Драчево бил проширен на сметка на соседниот и намален [[Општина Горно Лисиче|Месен народен одбор Горно Лисиче]] со неговите села [[Долно Лисиче]] и [[Усје]].<ref>{{наведено списание | author= | title=Закон за административно-територијална поделба на Народна Република Македонија | url=https://www.slvesnik.com.mk/Issues/8B26576D69D1402BBBCA27F6D77F927D.pdf | archiveurl=https://web.archive.org/web/20160304171445/http://slvesnik.com.mk/issues/8b26576d69d1402bbbca27f6d77f927d.pdf | work= | pages=204 | issue=28 | publisher=[[Службен весник на Република Македонија|Службен весник на Народна Република Македонија]] | archivedate=2016-03-04 | date=26 септември 1950 | accessdate=10 јуни 2025 | url-status=live }}</ref> Согласно административната поделба од 1952 година, сега со називот, Општина Драчево била проширена на сметка на укинатиот [[Општина Студеничани|Месен народен одбор Студеничани]] со неговите села [[Вртекица]], [[Морани]], [[Рамни Габер]] и [[Студеничани]], и укинатиот [[Општина Горно Лисиче|Месен народен одбор Горно Лисиче]] со неговото село [[Горно Лисиче]]. Истовремено, Општина Драчево го изгубила селото Усје кое припаднало на [[Општина Ракотинци]].<ref>{{наведено списание | author= | title=Закон за поделбата на Народна Република Македонија на околии, градски општини и општини | url=https://www.slvesnik.com.mk/Issues/54F2C51F94F54EF391CB544FA57E7D57.pdf | archiveurl=https://web.archive.org/web/20160305051732/https://www.slvesnik.com.mk/Issues/54F2C51F94F54EF391CB544FA57E7D57.pdf | work= | pages=101 | issue=13 | publisher=[[Службен весник на Република Македонија|Службен весник на Народна Република Македонија]] | archivedate=2016-03-05 | date=28 април 1952 | accessdate=10 јуни 2025 | url-status=live }}</ref> Согласно административната поделба од 1955 година, од Општина Драчево било одземено населеното место Горно Лисиче кое припаднало на [[Општина Кисела Вода]]. Истовремено, Општина Драчево била проширена кон исток бидејќи [[Општина Зелениково]] била укината и нејзините села [[Вражале]], [[Градовци]], [[Гумалево]], [[Дејковец]], [[Добрино]], [[Зелениково]], [[Ново Село (Зелениковско)|Ново Село]], [[Орешани]], [[Пакошево]], [[Палиград]], [[Смесница]], [[Станица Зелениково]], [[Страхојадица]], [[Таор]], [[Тисовица]]. Тогаш, Општина Драчево била проширена и со територијата на укинатата [[Општина Горно Количани]] со нејзините населени места [[Алдинци]], [[Горно Количани]], [[Долно Количани]], [[Драчевица (Скопско)|Драчевица]], [[Калдирец]], [[Пагаруша]] и [[Црвена Вода (Скопско)|Црвена Вода]].<ref>{{наведено списание | author= | title=Закон за подрачјата на околиите и општините во Народна Република Македонија | url=http://www.slvesnik.com.mk/Issues/EE7E1FDE9B7E460CB736F91D11227E30.pdf | archiveurl=https://web.archive.org/web/20160305175641/http://www.slvesnik.com.mk/Issues/EE7E1FDE9B7E460CB736F91D11227E30.pdf | work= | page=236 | issue=20 | publisher=[[Службен весник на Република Македонија|Службен весник на Народна Република Македонија]] | archivedate=2016-03-05 | date=29 јуни 1955 | accessdate=10 јуни 2025 | url-status=live }}</ref> Според Законот за подрачјата на општините од 1965 година, Општина Драчево била укината и нејзината територија била припоена кон [[Општина Кисела Вода]].<ref>{{наведено списание | author= | title=Закон за подрачјата на општините во Социјалистичка Република Македонија | url=https://www.slvesnik.com.mk/Issues/313D92D7E05E4442B0BCAC88B481AB1B.pdf | archiveurl=https://web.archive.org/web/20160305185843/http://www.slvesnik.com.mk/Issues/313D92D7E05E4442B0BCAC88B481AB1B.pdf | work= | page=21 | issue=2 | publisher=[[Службен весник на Република Македонија|Службен весник на Социјалистичка Република Македонија]] | archivedate=2016-03-05 | date=25 јануари 1965 | accessdate=10 јуни 2025 | url-status=live }}</ref> ==Население== Според [[Попис на населението во Македонија (1948)|пописот од 1948 година]], Месен народен одбор Драчево имал 3,298 жители, односно вкупното население на [[Драчево]] и [[Батинци]]. Следува табела според народностите во пописот од 1948 година:<ref>{{нмс | author= | title=Ethnic Composition of Yugoslavia 1948 | url=http://pop-stat.mashke.org/yugoslavia-ethnic-oldcomm1948.htm | archiveurl=https://web.archive.org/web/20240811201114/http://pop-stat.mashke.org/yugoslavia-ethnic-oldcomm1948.htm | work= | publisher=pop-stat.mashke.org | archivedate=11 август 2024 | date= | accessdate= 10 јуни 2025}}</ref> {| class="wikitable sortable" border="1" cellspacing="0" cellpadding="2" | '''Народност''' | '''Вкупно''' |- | [[Македонци]] | 2,991 |- |[[Македонски Албанци|Албанци]] | 58 |- |[[Македонски Турци|Турци]] | 139 |- |[[Македонски Роми|Роми]] | 87 |- |[[Македонски Срби|Срби]] | 14 |- |[[Македонски Хрвати|Хрвати]] | 2 |- |[[Македонски Словенци|Словенци]] | 2 |- |[[Македонски Црногорци|Црногорци]] | 1 |- |Неопределени [[Југословени]] | 4 |- |Останати и непознато | 4 |} Според [[Попис на населението во Македонија (1953)|пописот од 1953 година]], Општина Драчево имала 9,466 жители, односно вкупното население на [[Батинци]], [[Вртекица]], [[Горно Лисиче]], [[Долно Лисиче]], [[Драчево]], [[Морани]], [[Рамни Габер]] и [[Студеничани]]. Следува табела според народностите во пописот од 1953 година:<ref>{{нмс | author= | title=Укупно становништво по народности | url=https://publikacije.stat.gov.rs/G1953/Pdf/G19534001.pdf | archiveurl=https://web.archive.org/web/20190403212649/https://publikacije.stat.gov.rs/G1953/Pdf/G19534001.pdf | work= | publisher=Државен завод за статистика на Србија |page=65 | archivedate=3 април 2019 | date= | accessdate= 10 јуни 2025}}</ref><ref>{{нмс | author= | title=Ethnic Composition of Yugoslavia 1953 | url=http://pop-stat.mashke.org/yugoslavia-ethnic-oldcomm1953-macedonia.htm | archiveurl=https://web.archive.org/web/20150629032157/http://pop-stat.mashke.org/yugoslavia-ethnic-oldcomm1953-macedonia.htm | work= | publisher=pop-stat.mashke.org | archivedate=29 јуни 2015 | date= | accessdate= 10 јуни 2025}}</ref> {| class="wikitable sortable" border="1" cellspacing="0" cellpadding="2" | '''Народност''' | '''Вкупно''' |- | [[Македонци]] | 5,025 |- |[[Македонски Албанци|Албанци]] | 3,028 |- |[[Македонски Турци|Турци]] | 1,004 |- |[[Македонски Роми|Роми]] | 258 |- |[[Македонски Срби|Срби]] | 104 |- |[[Македонски Хрвати|Хрвати]] | 16 |- |[[Македонски Црногорци|Црногорци]] | 3 |- |Неопределени [[Југословени]] | 22 |- |Останати Словени | 2 |- |Останати несловени | 4 |} Според [[Попис на населението во Македонија (1961)|пописот од 1961 година]], Општина Драчево имала 16,061 жител, односно вкупното население на [[Алдинци]], [[Батинци]], [[Вражале]], [[Вртекица]], [[Горно Количани]], [[Градовци]], [[Гумалево]], [[Дејковец]], [[Добрино]], [[Долно Количани]], [[Долно Лисиче]], [[Драчевица (Скопско)|Драчевица]], [[Драчево]], [[Зелениково]], [[Калдирец]], [[Морани]], [[Ново Село (Зелениковско)|Ново Село]], [[Орешани]], [[Пагаруша]], [[Палиград]], [[Пакошево]], [[Рамни Габер]], [[Смесница]], [[Станица Зелениково]], [[Страхојадица]], [[Студеничани]], [[Таор]], [[Тисовица]] и [[Црвена Вода (Скопско)|Црвена Вода]]. Следува табела според народностите во пописот од 1961 година:<ref>{{нмс | author= | title=Ethnic Composition of Yugoslavia 1961 | url=http://pop-stat.mashke.org/yugoslavia-ethnic1961.htm | archiveurl=https://web.archive.org/web/20160316065932/http://pop-stat.mashke.org/yugoslavia-ethnic1961.htm | work= | publisher=pop-stat.mashke.org | archivedate=16 март 2016 | date= | accessdate= 18 јуни 2025}}</ref> {| class="wikitable sortable" border="1" cellspacing="0" cellpadding="2" | '''Народност''' | '''Вкупно''' |- | [[Македонци]] | 5,929 |- |[[Македонски Албанци|Албанци]] | 4,446 |- |[[Македонски Роми|Роми]] | 212 |- |[[Македонски Срби|Срби]] | 157 |- |[[Муслимани (народ)|Муслимани]] | 66 |- |[[Македонски Хрвати|Хрвати]] | 3 |- |[[Македонски Црногорци|Црногорци]] | 5 |- |[[Унгарци]] | 2 |- |[[Југословени]] | 4 |- |Останати | 5,237 |} == Поврзано == *[[Список на општини во Македонија по население (1948)]] *[[Список на општини во Македонија по население (1953)]] *[[Список на општини во Македонија по население (1961)]] == Наводи == {{наводи}} {{Драчевска Околија}} [[Категорија:Општини во Македонија основани во 1913 година|Драчево]] [[Категорија:Општини во Македонија основани во 1945 година|Драчево]] [[Категорија:Општини во Македонија укинати во 1965 година|Драчево]] [[Категорија:Поранешни општини во Македонија|Драчево]] [[Категорија:Драчевска Околија]] 9kxyeaheorb5tvppay6pmy4ooqojv98 5381455 5381425 2025-06-19T02:52:23Z Dandarmkd 31127 5381455 wikitext text/x-wiki {{Infobox former subdivision |_noautocat = |native_name = |conventional_long_name = Општина Драчево (1913-1915, 1952-1965)<br />Месен народен одбор Драчево (1945-1952) |common_name = Месен народен одбор Драчево |subdivision = [[Општини во Македонија|Општина]] |nation = [[Кралство Србија]] / [[СР Македонија|ДФ/НР/СР Македонија]], [[СФРЈ|ДФЈ/ФНРЈ/СФРЈ]] |demonym = |status_text = |government_type = |title_leader = |title_deputy = |leader1 = |year_leader1 = |deputy1 = |year_deputy1 = |legislature = |house1 = |house2 = |type_house1 = |type_house2 = |capital = [[Драчево]] |entities = [[Алдинци]] (1955-1965), [[Аџево]] (1913-1915), [[Батинци]] (1913-1915, 1947-1965), [[Вртекица]] (1913-1915, 1952-1965), [[Вражале]] (1955-1965), [[Горно Количани]] (1955-1965), [[Горно Лисиче]] (1913-1915, 1952-1955), [[Градовци]] (1955-1965), [[Гумалево]] (1955-1965), [[Дејковец]] (1955-1965), [[Добрино]] (1955-1965), [[Долно Количани]] (1955-1965), [[Долно Лисиче]] (1913-1915, 1950-1965), [[Драчевица (Скопско)|Драчевица]] (1955-1965), [[Драчево]] (1913-1915, 1945-1965), [[Дресница]] (1913-1915), [[Зелениково]] (1955-1965), [[Калдирец]] (1955-1965), [[Љубош]] (1913-1915), [[Морани]] (1913-1915, 1952-1965), [[Ново Село (Зелениковско)|Ново Село]] (1955-1965), [[Орешани]] (1955-1965), [[Пагаруша]] (1955-1965), [[Рамни Габер]] (1913-1915, 1952-1965), [[Смесница]] (1955-1965), [[Станица Зелениково]] (1955-1965), [[Страхојадица]] (1955-1965), [[Студеничани]] (1913-1915, 1952-1965), [[Таор]] (1955-1965), [[Тисовица]] (1955-1965), [[Усје]] (1950-1952), [[Црвена Вода (Скопско)|Црвена Вода]] (1955-1965) |coordinates = |motto = |anthem = |political_subdiv = Држава: [[Кралство Србија]] (1913-1915), [[СФРЈ|ДФЈ/ФНРЈ/СФРЈ]] (1945-1965)<br /> Република: [[СР Македонија|ДФ/НР/СР Македонија]] (1945-1965)<br /> Округ: [[Скопски Округ|Скопски]] (1913-1915, 1945-1947)<br /> Срез: [[Скопски Срез|Скопски]] (1913-1915)<br /> Околија: [[Драчевска Околија|Драчевска]] (1945-1947), [[Скопска Околија|Скопска]] (1947-1965) |today = [[Општина Аеродром]], [[Општина Зелениково]], [[Општина Кисела Вода]], [[Општина Студеничани]] |year_start = 1913 |year_end = 1965 |event_start = Основање на Општина Драчево |date_start = |event_end = Укинување на Општина Драчево |date_end = |event1 = Основање на МНО Драчево |date_event1 = 1945 |event2 = |date_event2 = |event3 = |date_event3 = |event4 = |date_event4 = |event5 = |date_event5 = |life_span = |era = |event_pre = |date_pre = |event_post = |date_post = <!-- Images --> |image_flag = |image_border = |flag_type = |flag = |image_coat = |symbol_type = |symbol = |image_map = |image_map_caption = |p1 = |flag_p1 = |border_p1 = |image_p1 = |s1 = Општина Кисела Вода |flag_s1 = |border_s1 = |image_s1 = |stat_year1 = [[Попис на населението во Македонија (1948)|1948]] |stat_area1 = |stat_pop1 = 3,298 |stat_year2 = [[Попис на населението во Македонија (1953)|1953]] |stat_area2 = |stat_pop2 = 9,466 |stat_year3 = [[Попис на населението во Македонија (1961)|1961]] |stat_area3 = |stat_pop3 = 16,061 |area_lost1 = |lost_to1 = |area_lost_year1 = |area_gained1 = |gained_from1 = |area_gained_year1 = |Status = |Government = |Arms = |arms_caption = |Civic = |civic_caption = |HQ = |CodeName = |Code = |DivisionsNames = |DivisionsMap = |divisions_map_caption = |membership_title1 = |membership1 = |membership_title2 = |membership2 = |membership_title3 = |membership3 = |membership_title4 = |membership4 = |membership_title5 = |membership5 = |footnotes = }} '''Општина Драчево''', именувана и како '''Месен народен одбор Драчево''' ― поранешна [[Општини во Македонија|општина]] во [[Македонија]], која постоела во периодот 1913-1915, меѓувоениот период и 1945-1965 година. ==Историја== ===1913-1915=== Општина Драчево за прв пат била основана во 1913 година, за време на [[Кралство Србија|Кралството Србија]]. Населени места во општината биле [[Аџево]], [[Батинци]], [[Вртекица]], [[Горно Лисиче]], [[Долно Лисиче]], [[Драчево]], [[Дресница]], [[Љубош]], [[Морани]], [[Рамни Габер]] и [[Студеничани]]. Општината била дел од [[Скопски Срез|Скопскиот Срез]], [[Скопски Округ]].<ref>{{наведена книга |last1=Вујичиќ |first1=Милорад Ант. |authorlink1= |last2= |first2= |editor1-first= |editor1-last= |editor1-link= |others= |title=Речник места у ослобођеној области Старе Србије по службени подацима |url=https://pod2.stat.gov.rs/ObjavljenePublikacije/G1914/pdf/G191411001.pdf?fbclid=IwAR1t8Bh7wvIKbfeY3N8EsTS32O9ZWXJixlEoxWCH39WNdkhq7N8ow8fSBk0 |format= |accessdate=10 јуни 2025 |edition= |series= |volume= |date= |year=1914 |month= |origyear= |publisher=Државна печатница на Кралство Србија |location= |language= |isbn= |oclc= |doi= |id= |page=132 |pages= |chapter= |chapterurl= |quote= |ref= |bibcode= |laysummary= |laydate= |separator= |postscript= |lastauthoramp=}}</ref> ===1945-1965=== Месниот народен одбор Драчево бил основан во 1945 година. Тој бил дел од [[Драчевска Околија|Драчевската Околија]], [[Скопски Округ]], и негово составно населено место биле [[Драчево]].<ref>{{наведено списание | author= | title=За определуене на бројот, територијалните подрачја и седиштата на околијите и месните народни одбори | url=https://www.slvesnik.com.mk/Issues/561D856CACDE47A384149DDCCF5D5599.pdf | archiveurl=https://web.archive.org/web/20160305114603/http://slvesnik.com.mk/issues/561d856cacde47a384149ddccf5d5599.pdf | work= | pages=156 | issue=24 | publisher=[[Службен весник на Република Македонија|Службен весник на Федерална Македонија]] | archivedate=2016-03-05 | date=27 ноември 1945 | accessdate=10 јуни 2025 | url-status=live }}</ref> Во 1947 година, според новата административна поделба, Месниот народен одбор Драчево бил проширен на сметка на соседниот и укинат [[Општина Батинци|Месен народен одбор Батинци]] со неговото село [[Батинци]].<ref>{{наведено списание | author= | title=Закон на административна територијална подела на Народна Република Македонија | url=https://www.slvesnik.com.mk/Issues/561D856CACDE47A384149DDCCF5D5599.pdf | archiveurl=https://web.archive.org/web/20160305185452/http://www.slvesnik.com.mk/Issues/E950034FC16F478CB808167652814213.pdf | work= | pages=30 | issue=2 | publisher=[[Службен весник на Република Македонија|Службен весник на Народна Република Македонија]] | archivedate=2016-03-05 | date=30 јануари 1947 | accessdate=10 јуни 2025 | url-status=live }}</ref> Во 1950 година, според новата административна поделба, Месниот народен одбор Драчево бил проширен на сметка на соседниот и намален [[Општина Горно Лисиче|Месен народен одбор Горно Лисиче]] со неговите села [[Долно Лисиче]] и [[Усје]].<ref>{{наведено списание | author= | title=Закон за административно-територијална поделба на Народна Република Македонија | url=https://www.slvesnik.com.mk/Issues/8B26576D69D1402BBBCA27F6D77F927D.pdf | archiveurl=https://web.archive.org/web/20160304171445/http://slvesnik.com.mk/issues/8b26576d69d1402bbbca27f6d77f927d.pdf | work= | pages=204 | issue=28 | publisher=[[Службен весник на Република Македонија|Службен весник на Народна Република Македонија]] | archivedate=2016-03-04 | date=26 септември 1950 | accessdate=10 јуни 2025 | url-status=live }}</ref> Согласно административната поделба од 1952 година, сега со називот, Општина Драчево била проширена на сметка на укинатиот [[Општина Студеничани|Месен народен одбор Студеничани]] со неговите села [[Вртекица]], [[Морани]], [[Рамни Габер]] и [[Студеничани]], и укинатиот [[Општина Горно Лисиче|Месен народен одбор Горно Лисиче]] со неговото село [[Горно Лисиче]]. Истовремено, Општина Драчево го изгубила селото Усје кое припаднало на [[Општина Ракотинци]].<ref>{{наведено списание | author= | title=Закон за поделбата на Народна Република Македонија на околии, градски општини и општини | url=https://www.slvesnik.com.mk/Issues/54F2C51F94F54EF391CB544FA57E7D57.pdf | archiveurl=https://web.archive.org/web/20160305051732/https://www.slvesnik.com.mk/Issues/54F2C51F94F54EF391CB544FA57E7D57.pdf | work= | pages=101 | issue=13 | publisher=[[Службен весник на Република Македонија|Службен весник на Народна Република Македонија]] | archivedate=2016-03-05 | date=28 април 1952 | accessdate=10 јуни 2025 | url-status=live }}</ref> Согласно административната поделба од 1955 година, од Општина Драчево било одземено населеното место Горно Лисиче кое припаднало на [[Општина Кисела Вода]]. Истовремено, Општина Драчево била проширена кон исток бидејќи [[Општина Зелениково]] била укината и нејзините села [[Вражале]], [[Градовци]], [[Гумалево]], [[Дејковец]], [[Добрино]], [[Зелениково]], [[Ново Село (Зелениковско)|Ново Село]], [[Орешани]], [[Пакошево]], [[Палиград]], [[Смесница]], [[Станица Зелениково]], [[Страхојадица]], [[Таор]], [[Тисовица]]. Тогаш, Општина Драчево била проширена и со територијата на укинатата [[Општина Горно Количани]] со нејзините населени места [[Алдинци]], [[Горно Количани]], [[Долно Количани]], [[Драчевица (Скопско)|Драчевица]], [[Калдирец]], [[Пагаруша]] и [[Црвена Вода (Скопско)|Црвена Вода]].<ref>{{наведено списание | author= | title=Закон за подрачјата на околиите и општините во Народна Република Македонија | url=http://www.slvesnik.com.mk/Issues/EE7E1FDE9B7E460CB736F91D11227E30.pdf | archiveurl=https://web.archive.org/web/20160305175641/http://www.slvesnik.com.mk/Issues/EE7E1FDE9B7E460CB736F91D11227E30.pdf | work= | page=236 | issue=20 | publisher=[[Службен весник на Република Македонија|Службен весник на Народна Република Македонија]] | archivedate=2016-03-05 | date=29 јуни 1955 | accessdate=10 јуни 2025 | url-status=live }}</ref> Според Законот за подрачјата на општините од 1965 година, Општина Драчево била укината и нејзината територија била припоена кон [[Општина Кисела Вода]].<ref>{{наведено списание | author= | title=Закон за подрачјата на општините во Социјалистичка Република Македонија | url=https://www.slvesnik.com.mk/Issues/313D92D7E05E4442B0BCAC88B481AB1B.pdf | archiveurl=https://web.archive.org/web/20160305185843/http://www.slvesnik.com.mk/Issues/313D92D7E05E4442B0BCAC88B481AB1B.pdf | work= | page=21 | issue=2 | publisher=[[Службен весник на Република Македонија|Службен весник на Социјалистичка Република Македонија]] | archivedate=2016-03-05 | date=25 јануари 1965 | accessdate=10 јуни 2025 | url-status=live }}</ref> ==Население== Според [[Попис на населението во Македонија (1948)|пописот од 1948 година]], Месен народен одбор Драчево имал 3,298 жители, односно вкупното население на [[Драчево]] и [[Батинци]]. Следува табела според народностите во пописот од 1948 година:<ref>{{нмс | author= | title=Ethnic Composition of Yugoslavia 1948 | url=http://pop-stat.mashke.org/yugoslavia-ethnic-oldcomm1948.htm | archiveurl=https://web.archive.org/web/20240811201114/http://pop-stat.mashke.org/yugoslavia-ethnic-oldcomm1948.htm | work= | publisher=pop-stat.mashke.org | archivedate=11 август 2024 | date= | accessdate= 10 јуни 2025}}</ref> {| class="wikitable sortable" border="1" cellspacing="0" cellpadding="2" | '''Народност''' | '''Вкупно''' |- | [[Македонци]] | 2,991 |- |[[Македонски Албанци|Албанци]] | 58 |- |[[Македонски Турци|Турци]] | 139 |- |[[Македонски Роми|Роми]] | 87 |- |[[Македонски Срби|Срби]] | 14 |- |[[Македонски Хрвати|Хрвати]] | 2 |- |[[Македонски Словенци|Словенци]] | 2 |- |[[Македонски Црногорци|Црногорци]] | 1 |- |Неопределени [[Југословени]] | 4 |- |Останати и непознато | 4 |} Според [[Попис на населението во Македонија (1953)|пописот од 1953 година]], Општина Драчево имала 9,466 жители, односно вкупното население на [[Батинци]], [[Вртекица]], [[Горно Лисиче]], [[Долно Лисиче]], [[Драчево]], [[Морани]], [[Рамни Габер]] и [[Студеничани]]. Следува табела според народностите во пописот од 1953 година:<ref>{{нмс | author= | title=Укупно становништво по народности | url=https://publikacije.stat.gov.rs/G1953/Pdf/G19534001.pdf | archiveurl=https://web.archive.org/web/20190403212649/https://publikacije.stat.gov.rs/G1953/Pdf/G19534001.pdf | work= | publisher=Државен завод за статистика на Србија |page=65 | archivedate=3 април 2019 | date= | accessdate= 10 јуни 2025}}</ref><ref>{{нмс | author= | title=Ethnic Composition of Yugoslavia 1953 | url=http://pop-stat.mashke.org/yugoslavia-ethnic-oldcomm1953-macedonia.htm | archiveurl=https://web.archive.org/web/20150629032157/http://pop-stat.mashke.org/yugoslavia-ethnic-oldcomm1953-macedonia.htm | work= | publisher=pop-stat.mashke.org | archivedate=29 јуни 2015 | date= | accessdate= 10 јуни 2025}}</ref> {| class="wikitable sortable" border="1" cellspacing="0" cellpadding="2" | '''Народност''' | '''Вкупно''' |- | [[Македонци]] | 5,025 |- |[[Македонски Албанци|Албанци]] | 3,028 |- |[[Македонски Турци|Турци]] | 1,004 |- |[[Македонски Роми|Роми]] | 258 |- |[[Македонски Срби|Срби]] | 104 |- |[[Македонски Хрвати|Хрвати]] | 16 |- |[[Македонски Црногорци|Црногорци]] | 3 |- |Неопределени [[Југословени]] | 22 |- |Останати Словени | 2 |- |Останати несловени | 4 |} Според [[Попис на населението во Македонија (1961)|пописот од 1961 година]], Општина Драчево имала 16,061 жител, односно вкупното население на [[Алдинци]], [[Батинци]], [[Вражале]], [[Вртекица]], [[Горно Количани]], [[Градовци]], [[Гумалево]], [[Дејковец]], [[Добрино]], [[Долно Количани]], [[Долно Лисиче]], [[Драчевица (Скопско)|Драчевица]], [[Драчево]], [[Зелениково]], [[Калдирец]], [[Морани]], [[Ново Село (Зелениковско)|Ново Село]], [[Орешани]], [[Пагаруша]], [[Палиград]], [[Пакошево]], [[Рамни Габер]], [[Смесница]], [[Станица Зелениково]], [[Страхојадица]], [[Студеничани]], [[Таор]], [[Тисовица]] и [[Црвена Вода (Скопско)|Црвена Вода]]. Следува табела според народностите во пописот од 1961 година:<ref>{{нмс | author= | title=Ethnic Composition of Yugoslavia 1961 | url=http://pop-stat.mashke.org/yugoslavia-ethnic1961.htm | archiveurl=https://web.archive.org/web/20160316065932/http://pop-stat.mashke.org/yugoslavia-ethnic1961.htm | work= | publisher=pop-stat.mashke.org | archivedate=16 март 2016 | date= | accessdate= 18 јуни 2025}}</ref> {| class="wikitable sortable" border="1" cellspacing="0" cellpadding="2" | '''Народност''' | '''Вкупно''' |- | [[Македонци]] | 5,929 |- |[[Македонски Албанци|Албанци]] | 4,446 |- |[[Македонски Роми|Роми]] | 212 |- |[[Македонски Срби|Срби]] | 157 |- |[[Муслимани (народ)|Муслимани]] | 66 |- |[[Македонски Хрвати|Хрвати]] | 3 |- |[[Македонски Црногорци|Црногорци]] | 5 |- |[[Унгарци]] | 2 |- |[[Југословени]] | 4 |- |Останати | 5,237 |} == Поврзано == *[[Список на општини во Македонија по население (1948)]] *[[Список на општини во Македонија по население (1953)]] *[[Список на општини во Македонија по население (1961)]] == Наводи == {{наводи}} {{Драчевска Околија}} [[Категорија:Општини во Македонија основани во 1913 година|Драчево]] [[Категорија:Општини во Македонија основани во 1945 година|Драчево]] [[Категорија:Општини во Македонија укинати во 1965 година|Драчево]] [[Категорија:Поранешни општини во Македонија|Драчево]] [[Категорија:Драчевска Околија]] 7itrwy9lpf818ntl0kp032izm30q5a6 0 1372646 5381488 5379373 2025-06-19T07:55:15Z BosaFi 115936 5381488 wikitext text/x-wiki '''Литературата на Интерлингве''' се однесува на збирка оригинални и преведени книжевни и стручни дела напишани на вештачкиот јазик [[Интерлингвe|Интерлингве]], создаден од [[Едгар де Вал]]. Повеќето текстови се кратки раскази и преводи објавени во главното списание на јазикот, ''Космоглота'', но постојат и романи и збирки поезија, особено од автори како Висенте Косталаго, Јан АМос Кајш и Јарослав Подобски. == Историја == === Позадина === Интерлингве (претходно нарекуван Оксидентал) е меѓународен помошен јазик создаден во 1922 година од естонскиот наставник Едгар де Вал. Лексиката на јазикот главно потекнува од западноевропските јазици, особено од романските, со силно влијание од англискиот. Јазикот првпат се појавува во списанието ''Космоглот'' (подоцна преименувано во ''Космоглота'') и брзо добива следбеници. Во првичните дела се користеле нестандардни форми поради недостиг на објавени граматички и правописни правила. === Први објави === Првото познато дело на Интерлингве е книгата Трансцендентна алгебра, математичка идеографија, експеримент на филозофски јазик (интерлингве: ''Transcendent algebra, ideografie matematical, experiment de un lingue filosofic)'' од естонскиот лингвист Јакоб Линзбах. Преводот на Интерлингве го направил самиот де Вал, пред јазикот да биде целосно развиен, кога сè уште се нарекувал „Аули“. === Преводи и оригинални дела === Првото книжевно дело било преводот на поемата ''Химни'' од Карло Хамар, објавено од Карле Јулиус Сариниен во 1925 година во ''Космоглот''. Во 1926 година биле преведени поемата ''Ноќната песна на скитникот'' од Гете и делото ''Национализам во Западен Запад'' од Рабиндранат Тагоре. Во 1927 година следеле преводи на делата од персискиот поет Саади и германскиот филозоф Херман Кајзерлинг. Во 1930-тите биле објавени преводи на поемата ''Каде е мојот дом?'' (Константин Балмонт), романот ''Мануел Мендез'' (Едмондо де Амичис), и расказот ''v'' од Едгар Алан По. Оригинални дела вклучуваат поетската збирка ''Планетите на пролетта'' (Подобски), расказот ''Красина, раскажува за подземјето на моравскиот карст од Кајш'' (Кајш), како и збирката раскази ''Истории на Оксидентал'' (Рик Бергер, 1930). По создавањето на Интерлингва од страна на ИАЛА во 1951 година, многу говорители на Интерлингве (вклучувајќи го и Рик Бергер) преминуваат на новиот јазик. Ова доведува до слабеење на движењето, а списанието Космоглота престанало со објавување во 1985 година. Според есперантскиот писател Дон Харлоу, јазикот бил сметан за „мртов“, што го потврдил и уредникот Адриан Пилгрим. И покрај тоа, во 1950-тите и 1960-тите се појавувиле нови преводи. === Обнова по 2000 година === Обновата на јазикот започнува во 1999 година со формирање на Yahoo! група. Почетокот на 2000-тите го носи создавањето на Интерлингве верзијата на Википедија, која до 2020 година има над 5.000 статии. По 2000 година се појавуваат нови книжевни дела: * Првиот голем превод бил романот ''Li Cartusie de Parma'' од Стендал, преведен од Роберт Винтер (2011) * Следуваат делата ''Светот на Сандра'' (2012), ''Малиот Принц'' (2014), и ''Романса на фотоген и никтерида'' (2019) Во периодот 2021–2023, Висенте Косталго објавил неколку оригинални дела и преводи: * ''Тој ги бара во замоците на Девал и други приказни, Богатствата на Флувглант, Претходно, Стихови ми избегаа од умот, Комбинирана шпанската антологија, басни, приказни и митови и Европска поетска антологија'' Друг важен автор е Дорлота Бурдон, која објавува раскази во списанието Поста Мунди и го превела ''Лудакот о''д Калил Џибран. == Значајни автори == * Јан Амос Кајш * Јарослав Подобски * Енгелберт Пигал * Абрам Кофман * А. Е. Кортинас * Илмари Федерн * Томас Шмит * Дорлота Бардон * Висенте Косталаго [[Категорија:Интерлингвe]] gc3ut2fifx8r3me4qroxrcsfbclu7g5 0 1372648 5381478 5379372 2025-06-19T07:12:41Z BosaFi 115936 5381478 wikitext text/x-wiki {{Infobox person | name = Едгар де Вал | image = Edgar de Wahl 1926.jpg | caption = Вал во 1926 | birth_date = {{birth date|1867|8|23|df=yes}} | birth_place = [[Первомаиск, Миколаевска област|Олвиопол]], гувернерот Керсон, Руска Империја | death_date = {{death date and age|1948|3|9|1867|8|23|df=yes}} | death_place = [[Талин]], Естонија | known_for = Изумител на [[Интерлингвe]] (тогаш познат како Оксидентал) | citizenship = {{plainlist| * Руска Империја (1867–1917) * Естонија (1920–1948) }} }} '''Едгар фон Вал''' (на [[Интерлингвe]]: Edgar de Wahl, роден како Едгар Алексис Роберт фон Вал; 23 август 1867 – 9 март 1948) бил балтичко-германски наставник по [[математика]] и [[физика]] кој живеел во [[Талин]], [[Естонија]]. Тој исто така го користел и псевдонимот Јулиан Пророк, а е најпознат како создавач на [[Интерлингвe|Интерлингве]], меѓународен помошен јазик кој за време на неговиот живот бил познат под името Оксидентал. Роден е во балтичко-германско благородничко семејство фон Вал во тогашното Руско Царство и поголемиот дел од своето детство го поминал во Талин (Ревал) и главниот град Санкт Петербург. Студирал на Универзитетот во Санкт Петербург и на Академијата за уметности во Санкт Петербург. За време и по студиите служел во морнарицата. По завршувањето на воената служба во 1894 година, живеел во Талин и работел како учител. За време на Втората светска војна, кога повеќето балтички Германци ја напуштиле Естонија во периодот 1939-1941 година, тој решил да остане. Бил уапсен во 1943 година од страна на нацистичките окупаторски власти и сместен во психијатриска клиника поради наводна деменција. Таму останал до својата смрт во 1948 година. Вал се занимавал со интерлингвистика уште од рана возраст. Тој првпат се запознал со волапукскиот јазик преку колегата на неговиот татко, Валдемар Розенбергер, па дури и почнал да составува лексикон на морска терминологија за јазикот, пред да се сврти кон есперанто во 1888 година. По неуспехот на Реформираниот есперанто во 1894 година, чиј застапник Вал бил, започнал да работи на пронаоѓање идеална форма на меѓународен јазик. Во 1922 година, објавил „клуч“ за нов јазик, Оксидентал, и првото издание на списанието Космоглот (подоцна Космоглота). Вал го развивал јазикот во текот на неколку децении по совет на неговите говорници, но се изолирал од движењето (тогаш со центар во Швајцарија) од 1939 година по почетокот на Втората светска војна. [[Категорија:Интерлингвe]] [[Категорија:Родени во 1867 година]] [[Категорија:Починати во 1948 година]] rqj59iujd0evxjb1ap2q8foj93i79fv 0 1372690 5381477 5379630 2025-06-19T07:04:39Z BosaFi 115936 5381477 wikitext text/x-wiki {{Location map+|Kosovo}} '''Патот Митровица–Пеќ''' или '''патот Пеќ-Митровица''' бил пат во [[Србија во средниот век]], продолжение на [[Ибар|Ибарскиот]] пат.{{Sfn|Stanojević|1928}} Се користел исклучиво за каравани.{{Sfn|Stanojević|1928}} Бил реконструиран од отоманските власти пред [[Балкански војни|Балканските војни,]] но поради тоа што бил несигурен бил напуштен.{{Sfn|Stanojević|1928}} Српската влада ја продолжила реконструкцијата главно по 1919 година, а во 1925 година станала дел од 650-те км долг пат Белград-Котор (или „Јадран“).{{Sfn|Stanojević|1928}} Понатаму бил реконструиран во 1928 година.<ref name="Lekić1995">{{Наведена книга|url=https://books.google.com/books?id=BIFpAAAAMAAJ|title=Kosovo i metohija tokom vekova: zublja|last=Đorđe Lekić|publisher=NILP "Panorama"|year=1995|page=66|quote=Пут Пећ- Косовска Митровица реконструисан је 1928. године}}</ref> == Наводи == {{Наводи}} == Литература == * {{Наведена мрежна страница|url=https://commons.wikimedia.org/w/index.php?title=File:Narodna_enciklopedija_srpsko-hrvatsko-slovenacka_3_lat.pdf&page=413|title=Narodna enciklopedija srpsko-hrvatsko-slovenačka|last=Stanojević|first=Stanoje|year=1928|pages=399–400|quote=Pećsko-Mitrovački put}} [[Категорија:Пеќ]] [[Категорија:Србија во средниот век]] [[Категорија:Страници со непрегледан превод]] kljlo3oj1t9rrna4tat9hqkh5qcjnhv 0 1372755 5381392 5379889 2025-06-18T17:44:31Z Marco Mitrovich 114460 5381392 wikitext text/x-wiki {{Инфокутија Населено место | name = Неговац | native_name = Неговац | settlement_type = Населба | image_skyline = | image_alt = | image_caption = | nickname = | pushpin_map = Serbia | pushpin_label_position = | pushpin_map_alt = | pushpin_map_caption = | latd = 42 |latm = 22 |lats = 11 |latNS = N | longd = 21 |longm = 45 |longs = 0.6 |longEW = E | coor_pinpoint = | coordinates_type = | coordinates_display = | coordinates_footnotes = | subdivision_type = Држава | subdivision_name = [[Србија]] | subdivision_type1 = Управен Округ | subdivision_name1 = [[Пчињски Управен Округ|Пчињски]] | subdivision_type2 = Општина | subdivision_name2 = [[Бујановац]] | dimensions_footnotes = | elevation_footnotes = | elevation_m = 584 | population_footnotes = | population_total = | population_as_of = | population_density_km2 = auto | population_demonym = | population_note = | timezone1 = [[Средноевропско време|CET]] |utc_offset = +1 | utc_offset1 = | timezone1_DST = [[Средноевропско летно време|CEST]] |utc_offset_DST = +2 | utc_offset1_DST = | postal_code_type = Пошт. бр. | postal_code = 17522 | area_code_type = | area_code = 017 | registration_plate = BU }} '''Неговац''' ({{lang-sq|Negoci}}) е населено место во општината [[Бујановац]], [[Пчињски Управен Округ]], [[Србија]]. Според пописот од 2022 година немало жители.<ref>[http://pop-stat.mashke.org/serbia-census.htm All places: 1948, 1953, 1961, 1971, 1981, 1991, 2002, 2011, 2022 censuses] pop-stat.mashke.org </ref> Бугарски научник [[Васил Канчов]], 1900 година бележува дека во Неговац било 170 [[Албанци]] муслимани<ref>{{cite web |last1=Кѫнчовъ |first1=Васил |title=Македония. Етнография и Статистика |url=https://macedonia.kroraina.com/vk/vk_2_29.htm |location=София |page=219 |date=1900}}</ref> == Поврзано == * [[Бујановац]] * [[Пчињски Управен Округ]] * [[Јужна Србија]] == Наводи == {{наводи}} {{Општина Бујановац}} [[Категорија:Бујановац]] [[Категорија:Населени места во Јужна Србија]] [[Категорија:Населени места во Вардарска Македонија]] [[Категорија:Пусти населени места во Србија]] n6ycletjtl2qd8d15qeqfzvew907oke 0 1372932 5381348 5381145 2025-06-18T13:26:26Z Todot3123 118124 5381348 wikitext text/x-wiki [[Податотека:Bojan Kordalov.jpg|мини|Бојан Кордалов]] '''Бојан Кордалов''' – комуниколог и експерт за застапување и односи со јавност, со потекло од Северна Македонија. Во моментов ја извршува функцијата директор за политики и комуникации во Европскиот центар за извонредност (European Centre of Excellence – ECE Brussels), независен тинк-тенк регистриран во Брисел, Белгија, и впишан во [https://transparency-register.europa.eu/searchregister-or-update/organisation-detail_en?id=668401797159-25 Регистарот за транспарентност на Европската Унија]. Центарот работи на теми поврзани со стратешка комуникација, граѓанска ангажираност и добро управување, особено во контекстот на [[Проширување на Европската Унија|проширувањето на Европската Унија]], дигиталната транспарентност и вештачката интелигенција (ВИ) и поддршката за младинска вклученост и зајакнување. == Кариера == Кордалов е магистер по комуникации и повеќе од две децении професионално е активен во оваа област. Има изготвено и спроведено повеќе стратегии за комуникација и видливост, промотивни и застапувачки кампањи за јавни институции, граѓански организации, меѓународни тела и приватни компании. Меѓу нив се вбројуваат: Стратешката комуникациска рамка за ЕУ поддршка и Планот за комуникација и видливост на Планот за раст за Западен Балкан и Реформската агенда 2024–2027 на Северна Македонија, Комуникациската стратегија за Пописот 2021, како и регионалната комуникациска стратегија и план за Проектот „Western Balkans Reform and Growth Monitor“. Овие документи претставуваат основа за институционално комуницирање на реформските процеси и европската интеграција во национален и регионален, како и ЕУ контекст. Во 2024 година беше споменат од страна на ''[https://www.politico.eu/newsletter/politico-eu-influence/the-ngo-funding-carousel/ Politico Europe]'' како експерт за комуникации и дигитализација во рамки на програмата PADRION. Во 2009 година, тој и неговиот тим ја претставија [https://iduep.org.mk/2009/10/30/35-od-vkupno-120-pratenitsi-koristat-fejsbuk/ првата анализа за ефективна употреба на социјалните мрежи од страна на јавните институции во Северна Македонија], истакнувајќи ги како дигитална алатка за унапредување на транспарентноста и вклученоста на граѓаните. Оваа анализа беше претставена во 2024 година на [https://point.zastone.ba/govornici/bojan-kordalov/ 12. Меѓународна конференција POINT] во Сараево, Босна и Херцеговина. Кордалов беше прв претседател на [https://ibmhs.eu/european-experiences-in-support-of-the-digitalization-process-in-the-western-balkans-the-digital-transformation-council-established-within-the-german-heidelberg-institute/ Советот за дигитална трансформација за Западен Балкан], основан во рамки на Институтот Хајделберг - Скопје и Институтот за добро управување и евроатлантски перспективи - ИДУЕП (Institute for Good Governance and Euro-Atlantic Perspectives, IDUEP), чиј [https://iduep.org.mk/about/ коосновач] е. Како национален, регионален и експерт на ниво на Европската Унија, има учествувано во бројни програми и проекти финансирани од ЕУ, ОН, САД и ОБСЕ, во соработка со тинк-тенкови и меѓународни консултантски организации. Во 2024 година беше модератор на настанот ''[https://www.rcc.int/files/user/docs/cd67c72c45cb53ed1a5e46779ebc87e1.pdf Bridging the Gap]'', организиран од Европскиот парламент и Европската комисија, во партнерство со [[:en:Directorate-General_for_Neighbourhood_and_Enlargement_Negotiations|DG NEAR]] и [[:en:Regional_Cooperation_Council|Регионалниот совет за соработка]]. Од 2005 до 2009 година, работел во Секретаријатот за европски прашања при Владата на Република Македонија, каде бил директно вклучен во процесот на евроинтеграција на земјата. == Јавен ангажман == Кордалов е активен учесник во јавниот дискурс на теми поврзани со инклузивни комуникациски процеси, реформи во дигиталното општество, медиумска и дигитална писменост, пристапување кон ЕУ, како и борба против дезинформации, теории на заговор и говор на омраза. Преку својата работа во [https://iduep.org.mk/ Институтот за добро управување и евроатлантски перспективи - Скопје], има иницирано бројни јавни дебати со цел намалување на политичката поларизација и поттикнување меѓупартиски дијалог за прашања како што се европските интеграции, образовните реформи, младинската вклученост, дигитализацијата и политиките за вештачка интелигенција. Тој е автор и коавтор на повеќе стручни публикации поврзани со дигитална трансформација, граѓанска едукација и стратешка комуникација. Меѓу нив се вбројуваат: „Дигитален маркетинг за мали и средни претпријатија“ (2024), изработена за потребите на УНДП; е-курсот на ОБСЕ „Едукација на млади гласачи“ (2022), наменет за поддршка на изборната писменост кај младите; како и „Дигитална трансформација во е-општини“ (2022), изработена во соработка со ИДУЕП и Фондацијата „Фридрих Нуман“. Кордалов е и сертифициран обучувач со над 500 одржани обуки во последната деценија. Редовно е присутен во електронските, печатените и онлајн медиуми и е познат по своите колумни и стручни анализи во областите во кои работи. == Наводи == * [https://transparency-register.europa.eu/searchregister-or-update/organisation-detail_en?id=668401797159-25 Регистарот за транспарентност на Европската Унија] / EU Transparency Register – ECE Brussels * [https://www.politico.eu/newsletter/politico-eu-influence/the-ngo-funding-carousel/ Politico Europe] * [https://point.zastone.ba/govornici/bojan-kordalov/ Конференција ПОИНТ / POINT Conference] * [https://ibmhs.eu/european-experiences-in-support-of-the-digitalization-process-in-the-western-balkans-the-digital-transformation-council-established-within-the-german-heidelberg-institute/ Heidelberg Institute – Совет за дигитална трансформација] * [https://www.rcc.int/files/user/docs/cd67c72c45cb53ed1a5e46779ebc87e1.pdf RCC – Bridging the Gap 2024] * [https://www.weforum.org/projects/media-literacy-d1d9827141/ World Economic Forum – Media Literacy Project] * [https://jaeurope.org/youth-empowerment-and-innovation-through-virtual-internships-a-look-back-at-ja-europes-successful-event-in-brussels/ JA Europe – Youth Empowerment and Innovation Event] * [https://civil.today/wp-content/uploads/2023/10/Resilient-Journalism-Countering-Disinformation-and-Propaganda-publication-EN.pdf CIVIL Media – Resilient Journalism Publication] * [https://ecommerceconference.mk/2022/en/speaker/ E-commerce Conference 2022] * [https://www.sobranie.mk/ns-newsarticle-erasmus-debate-young-people-need-a-safe-and-supportive-digital-environment.nspx Собрание на Република Северна Македонија / Assembly of North Macedonia – Erasmus+ Youth Debate] * [https://metamorphosis.org.mk/en/aktivnosti_arhiva/debate-we-cannot-do-without-technology-the-question-is-how-do-we-use-social-networks-meta-mk-news-agency/ Фондација Метаморфозис: Без технологија не можеме, прашањето е како ги користиме социјалните мрежи] * [https://arno.org.mk/news/rise-project-young-people-learning-strategic-communications-with-the-expert-bojan-kordalov/ ARNO Skopje – RISE Project] * [https://iduep.org.mk/2024/06/28/biography-of-bojan-kordalov-ma/ IDUEP - Biography of Bojan Kordalov, MA] * [https://iduep.org.mk/2009/10/30/35-od-vkupno-120-pratenitsi-koristat-fejsbuk/ IDUEP - First Analysis of the effective use of social networks by public institutions and public authorities] iwx82p6to02srgs7ut5a4n3ghz3w0lh 0 1372935 5381475 5381157 2025-06-19T06:58:28Z BosaFi 115936 5381475 wikitext text/x-wiki '''Источните''' миомбо шуми (AT0706) се екорегион на тревни површини и шуми во северен [[Мозамбик]], јужна [[Танзанија]] и југоисточен [[Малави]]. == Поставување == Овие [[Савана|савански]] екосистеми богати со видови покриваат широки области со благи ридови и ниски долини кои содржат реки и мочуришта дамбо. Регионот се наоѓа на Источноафриканската висорамнина, протегајќи се од внатрешноста на југоисточна Танзанија до северната половина на Мозамбик, со мали области во соседниот [[Малави]]. Тие се дел од појасот на шумите миомбо што ја преминува Африка јужно од дождовните шуми на Конго и саваните на Источна Африка. Екорегионот зафаќа површина од 483 900 км квадратни. Се граничи со мозаикот на крајбрежните шуми на северниот и јужниот дел на Занзибар-Инхамбане на исток, долж [[Индиски Океан|Индискиот Океан]], и со замбезиските и мопанските шуми во низините Замбези на југозапад, и со [[Малави (езеро)|езерото Малави]] на запад. На север и северозапад, пошумените Источни Лакови Планини ги одделуваат источните шуми миомбо од грмушките и грмушките на Јужната акација-комифора во централна Танзанија. Регионот има топла, тропска клима со влажни лета од Ноември до Mарт и долга суша во зима. Шумите се ранливи на пожари, особено на почетокот на летото. == Флора и фауна == Доминантно дрво е миомбо, заедно со дрвјата ''Баикиаја''. И покрај ниските врнежи од дожд и релативно сиромашната почва, шумата е дом на многу видови. Миомбото и другата вегетација во и околу регионот се историски разновидна храна и засолниште за неколку ендемични видови птици и гуштери специјалисти за миомбо, како и за пораспространети цицачи, вклучувајќи стада [[Африкански слон]], [[жирафа]], [[Берчелова зебра]] и [[нилски коњ]] и антилопи, вклучувајќи го поголемото куду, [[Еланд (антилопа)|Еланд]], импала, Рузвелтовата самурна антилопа и др. Антилопата од видот роан мистериозно отсуствува од шумите во Источен Миомбо, а долгата сува сезона и лошите почви не ги поддржуваат големите стада тревопасни животни што се наоѓаат подалеку на север во Танзанија. Големите месојади во регионот вклучуваат лав, леопард, ''[[гепард]]''), шарена хиена и чакал со странични пруги. Популацијата на [[Африканско диво куче|Африкански диви кучиња]] во резерватот за дивеч Селус е најголемата позната популација на континентот. Регионот е исто така богат со птичји свет, вклучувајќи го речиси ендемскиот Штирлингов клукајдрвец, како и други видови како мршојадци, рибник-орел, [[Рибарчиња|рибарче]], жолтоклун штрк и калуѓерка. Влекачите вклучуваат обични [[крокодили]], додека ендемските видови се двата подвида на шарениот плоскав гуштер и камелеонот '''Камелеон Торниер''' (иако валидноста на оваа последна класификација на видови е доведена во прашање). == Луѓе == Екорегионот е ретко населен со луѓе, делумно поради мувата цеце и Граѓанската војна во Мозамбик, но шумите миомбо се важни за егзистенцијата на руралното население, кое зависно од ресурсите достапни од шумите. Широкиот спектар на видови обезбедува производи како што се овошје, мед, храна за добиток и огревно дрво. Меѓутоа, во Танзанија голем дел од екорегионот е покриен од резерватот за дивеч Селус, најголемото заштитено подрачје во Африка. Постојат области на шумите на Источен Миомбо во Танзанија јужно од Селус, во регионите [[Рувума (регион)|Рувума]] и Линди. Во Мозамбик, регионот се наоѓа во ретко населената Нијаса и внатрешните области Кабо Делгадо, Нампула и Замбезија. == Зачувување и закани == 32,3% од екорегионот е во заштитени подрачја. Резерватот за дивеч Селус (44.000 ^км2) е главен елемент на зачувување во овој екорегион, заедно со Националниот парк Руаха (14506,7 км²), резерват Нијаса (42.000 ^км2) и други национални паркови во Мозамбик кои страдале за време на граѓанската војна и се во фаза на обнова. Помали заштитени подрачја кои се наоѓаат претежно во рамките на екорегионот вклучуваат Национален парк Микуми (3233,88 ^км2) во Танзанија и Националниот резерват Гиле (2100 км²) во Мозамбик. Дури и надвор од заштитените подрачја, шумите останале релативно недопрени поради реткото човечко население. Сепак, шумите полека се расчистуваат за обработливо земјиште и пасишта низ целиот простор. Има малку комерцијална сеча, освен за Африканското црно дрво (''Dalbergia melanoxylon)'', чие дрво е многу вредно. Криволовот на слонови и носорози е закана, особено во Мозамбик. Многу области од шумите на миомбо сè уште се управуваат на традиционални начини, со доминантни системи за земјоделство со сечење и палење, но во некои области се промовираат алтернативни практики за управување со земјиштето. Еден таков пример е проектот за јаглерод во заедницата Н'хамбита во покраината Софала во Мозамбик. Ова било развиено како резултат на зголемената загриженост за глобалните климатски промени и неодамнешната еволуција на пазарите на јаглерод, заедно со потребата за намалување на сиромаштијата и алтернативни начини на живот каде што руралните заедници немаат ресурси за да спречат деградација на животната средина. Овие пазари на јаглерод се дел од системот „Плаќања за екосистемски услуги“(PES) и во овој случај финансиите од продажбата на јаглеродни компензации се користат за стимулирање и одржување на активности што го зголемуваат заробувањето на јаглеродот и ги штитат постојните залихи на јаглерод во шумите. Проектот Н'хамбита бил започнат во 2003 година како соработка помеѓу еколошката компанија Енвајортрејд и Универзитетот во Единбург.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.miombo.org.uk/|title=Miombo|archive-url=https://web.archive.org/web/20190107100851/http://miombo.org.uk/|archive-date=2019-01-07|accessdate=2022-07-08}}</ref><ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.envirotrade.co.uk/|title=Redirection page|archive-url=https://web.archive.org/web/20130907084145/http://www.envirotrade.co.uk/|archive-date=2013-09-07|accessdate=2019-08-01}}</ref> До јануари 2009 година проектот вклучил 1350 земјоделци или „производители“ во активности за агрошумарство и реставрација и зачувување на шумите. Вклучените лица имале корист од постепени плаќања, континуирана техничка поддршка и биле охрабрени да се вклучат во други иницијативи за микрофинансирање, како што се пчеларството и столаријата, користејќи ги видовите дрвја миомбо засадени во рамките на проектот. Се користи системот План Виво<ref name="planvivo.org">{{Наведена мрежна страница|url=http://www.planvivo.org/|title=Home|work=planvivo.org}}</ref>, кој бил пионер и успешно се користи во Мексико повеќе од 10 години во проектот Сколел Те.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.planvivo.org/fx.planvivo/scheme/mexico.aspx|title=Plan Vivo - Mexico|archive-url=https://web.archive.org/web/20090519030551/http://www.planvivo.org/fx.planvivo/scheme/mexico.aspx|archive-date=2009-05-19|accessdate=2012-09-28}}</ref> Проектите на План Виво се регистрирани и прегледани според стандардите развиени од Фондацијата План Виво.<ref name="planvivo.org" /> Производителите кои се пријавуваат во шемата мора да се согласат да управуваат со своето земјиште според нивниот ''план vivo'', долгорочен план за управување со земјиштето оценет и регистриран од локалниот менаџер на проектот. == Наводи == [[Категорија:Флора на Мозамбик]] [[Категорија:Миомбо]] nsy9i8g4qors0l6e7q9chr0ti5lhor0 5381476 5381475 2025-06-19T06:58:43Z BosaFi 115936 5381476 wikitext text/x-wiki '''Источните''' '''миомбо шуми''' (AT0706) се екорегион на тревни површини и шуми во северен [[Мозамбик]], јужна [[Танзанија]] и југоисточен [[Малави]]. == Поставување == Овие [[Савана|савански]] екосистеми богати со видови покриваат широки области со благи ридови и ниски долини кои содржат реки и мочуришта дамбо. Регионот се наоѓа на Источноафриканската висорамнина, протегајќи се од внатрешноста на југоисточна Танзанија до северната половина на Мозамбик, со мали области во соседниот [[Малави]]. Тие се дел од појасот на шумите миомбо што ја преминува Африка јужно од дождовните шуми на Конго и саваните на Источна Африка. Екорегионот зафаќа површина од 483 900 км квадратни. Се граничи со мозаикот на крајбрежните шуми на северниот и јужниот дел на Занзибар-Инхамбане на исток, долж [[Индиски Океан|Индискиот Океан]], и со замбезиските и мопанските шуми во низините Замбези на југозапад, и со [[Малави (езеро)|езерото Малави]] на запад. На север и северозапад, пошумените Источни Лакови Планини ги одделуваат источните шуми миомбо од грмушките и грмушките на Јужната акација-комифора во централна Танзанија. Регионот има топла, тропска клима со влажни лета од Ноември до Mарт и долга суша во зима. Шумите се ранливи на пожари, особено на почетокот на летото. == Флора и фауна == Доминантно дрво е миомбо, заедно со дрвјата ''Баикиаја''. И покрај ниските врнежи од дожд и релативно сиромашната почва, шумата е дом на многу видови. Миомбото и другата вегетација во и околу регионот се историски разновидна храна и засолниште за неколку ендемични видови птици и гуштери специјалисти за миомбо, како и за пораспространети цицачи, вклучувајќи стада [[Африкански слон]], [[жирафа]], [[Берчелова зебра]] и [[нилски коњ]] и антилопи, вклучувајќи го поголемото куду, [[Еланд (антилопа)|Еланд]], импала, Рузвелтовата самурна антилопа и др. Антилопата од видот роан мистериозно отсуствува од шумите во Источен Миомбо, а долгата сува сезона и лошите почви не ги поддржуваат големите стада тревопасни животни што се наоѓаат подалеку на север во Танзанија. Големите месојади во регионот вклучуваат лав, леопард, ''[[гепард]]''), шарена хиена и чакал со странични пруги. Популацијата на [[Африканско диво куче|Африкански диви кучиња]] во резерватот за дивеч Селус е најголемата позната популација на континентот. Регионот е исто така богат со птичји свет, вклучувајќи го речиси ендемскиот Штирлингов клукајдрвец, како и други видови како мршојадци, рибник-орел, [[Рибарчиња|рибарче]], жолтоклун штрк и калуѓерка. Влекачите вклучуваат обични [[крокодили]], додека ендемските видови се двата подвида на шарениот плоскав гуштер и камелеонот '''Камелеон Торниер''' (иако валидноста на оваа последна класификација на видови е доведена во прашање). == Луѓе == Екорегионот е ретко населен со луѓе, делумно поради мувата цеце и Граѓанската војна во Мозамбик, но шумите миомбо се важни за егзистенцијата на руралното население, кое зависно од ресурсите достапни од шумите. Широкиот спектар на видови обезбедува производи како што се овошје, мед, храна за добиток и огревно дрво. Меѓутоа, во Танзанија голем дел од екорегионот е покриен од резерватот за дивеч Селус, најголемото заштитено подрачје во Африка. Постојат области на шумите на Источен Миомбо во Танзанија јужно од Селус, во регионите [[Рувума (регион)|Рувума]] и Линди. Во Мозамбик, регионот се наоѓа во ретко населената Нијаса и внатрешните области Кабо Делгадо, Нампула и Замбезија. == Зачувување и закани == 32,3% од екорегионот е во заштитени подрачја. Резерватот за дивеч Селус (44.000 ^км2) е главен елемент на зачувување во овој екорегион, заедно со Националниот парк Руаха (14506,7 км²), резерват Нијаса (42.000 ^км2) и други национални паркови во Мозамбик кои страдале за време на граѓанската војна и се во фаза на обнова. Помали заштитени подрачја кои се наоѓаат претежно во рамките на екорегионот вклучуваат Национален парк Микуми (3233,88 ^км2) во Танзанија и Националниот резерват Гиле (2100 км²) во Мозамбик. Дури и надвор од заштитените подрачја, шумите останале релативно недопрени поради реткото човечко население. Сепак, шумите полека се расчистуваат за обработливо земјиште и пасишта низ целиот простор. Има малку комерцијална сеча, освен за Африканското црно дрво (''Dalbergia melanoxylon)'', чие дрво е многу вредно. Криволовот на слонови и носорози е закана, особено во Мозамбик. Многу области од шумите на миомбо сè уште се управуваат на традиционални начини, со доминантни системи за земјоделство со сечење и палење, но во некои области се промовираат алтернативни практики за управување со земјиштето. Еден таков пример е проектот за јаглерод во заедницата Н'хамбита во покраината Софала во Мозамбик. Ова било развиено како резултат на зголемената загриженост за глобалните климатски промени и неодамнешната еволуција на пазарите на јаглерод, заедно со потребата за намалување на сиромаштијата и алтернативни начини на живот каде што руралните заедници немаат ресурси за да спречат деградација на животната средина. Овие пазари на јаглерод се дел од системот „Плаќања за екосистемски услуги“(PES) и во овој случај финансиите од продажбата на јаглеродни компензации се користат за стимулирање и одржување на активности што го зголемуваат заробувањето на јаглеродот и ги штитат постојните залихи на јаглерод во шумите. Проектот Н'хамбита бил започнат во 2003 година како соработка помеѓу еколошката компанија Енвајортрејд и Универзитетот во Единбург.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.miombo.org.uk/|title=Miombo|archive-url=https://web.archive.org/web/20190107100851/http://miombo.org.uk/|archive-date=2019-01-07|accessdate=2022-07-08}}</ref><ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.envirotrade.co.uk/|title=Redirection page|archive-url=https://web.archive.org/web/20130907084145/http://www.envirotrade.co.uk/|archive-date=2013-09-07|accessdate=2019-08-01}}</ref> До јануари 2009 година проектот вклучил 1350 земјоделци или „производители“ во активности за агрошумарство и реставрација и зачувување на шумите. Вклучените лица имале корист од постепени плаќања, континуирана техничка поддршка и биле охрабрени да се вклучат во други иницијативи за микрофинансирање, како што се пчеларството и столаријата, користејќи ги видовите дрвја миомбо засадени во рамките на проектот. Се користи системот План Виво<ref name="planvivo.org">{{Наведена мрежна страница|url=http://www.planvivo.org/|title=Home|work=planvivo.org}}</ref>, кој бил пионер и успешно се користи во Мексико повеќе од 10 години во проектот Сколел Те.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.planvivo.org/fx.planvivo/scheme/mexico.aspx|title=Plan Vivo - Mexico|archive-url=https://web.archive.org/web/20090519030551/http://www.planvivo.org/fx.planvivo/scheme/mexico.aspx|archive-date=2009-05-19|accessdate=2012-09-28}}</ref> Проектите на План Виво се регистрирани и прегледани според стандардите развиени од Фондацијата План Виво.<ref name="planvivo.org" /> Производителите кои се пријавуваат во шемата мора да се согласат да управуваат со своето земјиште според нивниот ''план vivo'', долгорочен план за управување со земјиштето оценет и регистриран од локалниот менаџер на проектот. == Наводи == [[Категорија:Флора на Мозамбик]] [[Категорија:Миомбо]] do4gikxjr3kp4fgqbgfqh4gmstdjt2x 12 1372953 5381345 5381331 2025-06-18T13:06:57Z Jtasevski123 69538 5381345 wikitext text/x-wiki == Отворање на Нагледен уредник == За да уредите страница со Нагледен уредник, стиснете на „Уреди“ најгоре во страницата. [[Податотека:VisualEditor edit tab-mk.png|десно|безрамка|280x280пкс]] Отворањето на страницата за уредување може да потрае неколку секунди. На големите страници им треба доста подолго. Ако кликнете на „Уреди извор“ ќе ви се отвори класичниот уредник со изворен [[викитекст]].[[Податотека:Помош за нагледен уредник.png|десно|безрамка|234x234пкс]] Можете да го отворите Нагледниот уредник и преку врските „уреди“ до секое заглавие (наслов). == Први чекори: алатникот на Нагледен уредник == [[Податотека:VisualEditor toolbar-mk.png|центар|безрамка|973x973пкс]] Алатникот за нагледно уредување се појавува најгоре на екранот кога ќе почнете да уредувате. Во него ќе најдете добро познати икони:[[Податотека:VisualEditor - Toolbar - Undo-redo.png|лево|безрамка|80x80пкс]] '''Откажи''' и '''Повтори''' — за направените промени. [[Податотека:VisualEditor Toolbar Headings-mk.png|лево|безрамка|176x176пкс]] Паѓачко мени за '''наслови''': ви овозможува да го промените форматирањето на пасусот. За да го промените стилот на пасусот, поставете го показникот во пасусот и изберете ставка во ова мени (не мора да означувате текст). Поднасловите се форматирани „Заглавие“, а подсекциите се „Подзаглавие 1“, „Подзаглавие 2“ и така натаму. Нормалниот формат за текстот е „Пасус“. [[Податотека:Помош за нагледен уредник1.png|граничник|десно|безрамка|295x295пкс]] '''Форматирање:''' Ако стиснете на „'''''A'''''“ ќе ви се отвори паѓачко мени. * Иконата „Задебелено“ ('''A''') го задебелува избраниот текст. * Иконата „Закосено“ (''A'') го закосува избраниот текст. * Иконата „Горен индекс“ (x²) го смалува и малку поткренува избраниот текст во однос на околината. * Иконата „Долен индекс“ (x₂) го смалува и малку потспушта избраниот текст во однос на околината. * Иконата „Сметачки код“ (збир од големи загради: {}) го менува фонтот на избраниот текст во фонт со моноразмер, што го издвојува од околниот (пропорционално разместен) текст. * Иконата „Прецртано“ (<s>А</s>) го прецртува избраниот текст. * Иконата „Потцртано“ (<u>А</u>) го потцртува избраниот текст. * Иконата „Јазик“ (文A) ви омозможува да го изначите јазикот (на пример јапонски) и насоката (на пример од десно кон лево) на избраниот текст. * Последната икона ([[Податотека:VisualEditor MediaWiki theme clear icon bitmap.png|граничник|безрамка]]) ги отстранува сите форматирања на знаци од избраниот текст, вклучувајќи ги и врските. Ако не сте избрале текст, тогаш кога ќе притиснете „'''''<u>A</u>'''''“ за да го отворите менито, а потоа ќе изберете ставка, тоа форматирање ќе се примени на текстот што ќе почнете да го пишувате, од каде и да се наоѓа показникот. [[Податотека:VisualEditor - Toolbar - Linking.png|лево|безрамка|76x76пкс]] Иконата за врска е алатката за поврзување. Притискањето на неа (обично по избирање на текст) го отвора дијалогот за поврзување. [[Податотека:VisualEditor citoid Cite button-mk.png|граничник|лево|безрамка|136x136пкс]] Иконата '''„Наведи“''' се користи за додавање вградени наводи (исто така наречени „фусноти“ или „референци“). Сите проекти имаат пристап до основно форматирање на наводи и можност за повторна употреба на наводи со користење на ова мени. [[Податотека:VisualEditor Toolbar Lists and indentation-mk.png|граничник|лево|безрамка|118x118пкс]] '''Списоци и вовлекување:''' Со првите две икони можете да го форматирате текстот како „Список со потточки“ или „Список со редни броеви“. Со последните две ја зголемувате или намалувате вовлеченоста на ставките во списокот. [[Податотека:Помош за нагледен уредник2.png|граничник|десно|безрамка|393x393пкс]] Менито '''Вметни''' ги содржи следните опции: * Иконата '''Слики, снимки и друго''' ја отвара поставката за слики и снимки. * Иконата '''Предлошка''' дозволува да се вметне веќе постоечка [[предлошка]]. * Иконата '''Табела''' дозволува да се вметне табела. * Иконата '''Коментар''' ви овозможува да вметнете коментари што не се видливи за читателите; овие коментари можат да се видат само во режим на уредување, каде што се означени со икона со извичник. Во режим на уредување, притискањето на иконата со извичник ви овозможува да го уредувате или бришете коментарот. * Иконата '''Хиероглифи''' ви овозможува да вметнете хиероглифи. * Иконата '''Коден блок''' ви овоможува да вметнете сметачки код. * Иконата '''Музичка нотација''' ви овозможува да вметнете музичка нотација. * Иконата '''Галерија''' ви овоможува да вметнете галерија со слики во статијата. * Иконата '''Хемиска формула''' ви отвара поставка која ви овоможува да вметнете хемиска формула. * Иконата '''Математичка формула''' (Σ) ви отвара поставка која ви овоможува да вметнете математичка формула. * Иконата '''Карта''' ви отвара поставка која ви овоможува да вметнете географска карта. * Иконата '''Графикон''' ви отвара поставка преку која можете да вметнете графикон. * Иконата „'''Список на''' '''наводи'''“ отвора поставка во кој можете да одредите каде ќе бидат прикажани наводите. Ова треба да се направи само еднаш на страницата. Кога ќе се кликне оваа икона, се прикажува поставка што прикажува многу специјални знаци. Со кликање на одреден знак, го ставате во текстот. Овие специјални знаци вклучуваат некои стандардни симболи, дијакритички знаци и математички симболи. [[Податотека:Помош за нагледен уредник3.png|граничник|центар|безрамка|886x886пкс]] [[Податотека:VisualEditor More Settings-mk.png|граничник|десно|безрамка|285x285пкс]] Во менито '''Поставки за страницата''' ќе ги најдете следните опции: * Иконата '''Категории''' ви дозволува да додадете категории на страницата и ви овоможува да го прилагодите начинот на сортирање на страницата во одредена категорија. * / * / * Иконата '''Јазици''' покажува список на истата страници на други јазици. * Иконата '''Користени предлошки''' е список на сите употребени предлошки во таа страница. * Иконата '''Испиши од лево кон десно''' се употребува //// * Иконата '''Најди и замени''' отвара пребарувач каде што можете да вметнете збор или реченица кои ги барате во текстот и да ги замените со други. Пребарувачот има и други икони со различни опции, кои ќе ви помогнат да ја извршите оваа функција. ps7uspi9wmcz98eqscenxcl52jrwc2p 5381346 5381345 2025-06-18T13:08:53Z Jtasevski123 69538 5381346 wikitext text/x-wiki == Отворање на Нагледен уредник == За да уредите страница со Нагледен уредник, стиснете на „Уреди“ најгоре во страницата. [[Податотека:VisualEditor edit tab-mk.png|десно|безрамка|280x280пкс]] Отворањето на страницата за уредување може да потрае неколку секунди. На големите страници им треба доста подолго. Ако кликнете на „Уреди извор“ ќе ви се отвори класичниот уредник со изворен [[викитекст]]. {{Break}} [[Податотека:Помош за нагледен уредник.png|десно|безрамка|234x234пкс]] Можете да го отворите Нагледниот уредник и преку врските „уреди“ до секое заглавие (наслов). == Први чекори: алатникот на Нагледен уредник == [[Податотека:VisualEditor toolbar-mk.png|центар|безрамка|973x973пкс]] Алатникот за нагледно уредување се појавува најгоре на екранот кога ќе почнете да уредувате. Во него ќе најдете добро познати икони:[[Податотека:VisualEditor - Toolbar - Undo-redo.png|лево|безрамка|80x80пкс]] '''Откажи''' и '''Повтори''' — за направените промени. [[Податотека:VisualEditor Toolbar Headings-mk.png|лево|безрамка|176x176пкс]] Паѓачко мени за '''наслови''': ви овозможува да го промените форматирањето на пасусот. За да го промените стилот на пасусот, поставете го показникот во пасусот и изберете ставка во ова мени (не мора да означувате текст). Поднасловите се форматирани „Заглавие“, а подсекциите се „Подзаглавие 1“, „Подзаглавие 2“ и така натаму. Нормалниот формат за текстот е „Пасус“. [[Податотека:Помош за нагледен уредник1.png|граничник|десно|безрамка|295x295пкс]] '''Форматирање:''' Ако стиснете на „'''''A'''''“ ќе ви се отвори паѓачко мени. * Иконата „Задебелено“ ('''A''') го задебелува избраниот текст. * Иконата „Закосено“ (''A'') го закосува избраниот текст. * Иконата „Горен индекс“ (x²) го смалува и малку поткренува избраниот текст во однос на околината. * Иконата „Долен индекс“ (x₂) го смалува и малку потспушта избраниот текст во однос на околината. * Иконата „Сметачки код“ (збир од големи загради: {}) го менува фонтот на избраниот текст во фонт со моноразмер, што го издвојува од околниот (пропорционално разместен) текст. * Иконата „Прецртано“ (<s>А</s>) го прецртува избраниот текст. * Иконата „Потцртано“ (<u>А</u>) го потцртува избраниот текст. * Иконата „Јазик“ (文A) ви омозможува да го изначите јазикот (на пример јапонски) и насоката (на пример од десно кон лево) на избраниот текст. * Последната икона ([[Податотека:VisualEditor MediaWiki theme clear icon bitmap.png|граничник|безрамка]]) ги отстранува сите форматирања на знаци од избраниот текст, вклучувајќи ги и врските. Ако не сте избрале текст, тогаш кога ќе притиснете „'''''<u>A</u>'''''“ за да го отворите менито, а потоа ќе изберете ставка, тоа форматирање ќе се примени на текстот што ќе почнете да го пишувате, од каде и да се наоѓа показникот. [[Податотека:VisualEditor - Toolbar - Linking.png|лево|безрамка|76x76пкс]] Иконата за врска е алатката за поврзување. Притискањето на неа (обично по избирање на текст) го отвора дијалогот за поврзување. [[Податотека:VisualEditor citoid Cite button-mk.png|граничник|лево|безрамка|136x136пкс]] Иконата '''„Наведи“''' се користи за додавање вградени наводи (исто така наречени „фусноти“ или „референци“). Сите проекти имаат пристап до основно форматирање на наводи и можност за повторна употреба на наводи со користење на ова мени. [[Податотека:VisualEditor Toolbar Lists and indentation-mk.png|граничник|лево|безрамка|118x118пкс]] '''Списоци и вовлекување:''' Со првите две икони можете да го форматирате текстот како „Список со потточки“ или „Список со редни броеви“. Со последните две ја зголемувате или намалувате вовлеченоста на ставките во списокот. [[Податотека:Помош за нагледен уредник2.png|граничник|десно|безрамка|393x393пкс]] Менито '''Вметни''' ги содржи следните опции: * Иконата '''Слики, снимки и друго''' ја отвара поставката за слики и снимки. * Иконата '''Предлошка''' дозволува да се вметне веќе постоечка [[предлошка]]. * Иконата '''Табела''' дозволува да се вметне табела. * Иконата '''Коментар''' ви овозможува да вметнете коментари што не се видливи за читателите; овие коментари можат да се видат само во режим на уредување, каде што се означени со икона со извичник. Во режим на уредување, притискањето на иконата со извичник ви овозможува да го уредувате или бришете коментарот. * Иконата '''Хиероглифи''' ви овозможува да вметнете хиероглифи. * Иконата '''Коден блок''' ви овоможува да вметнете сметачки код. * Иконата '''Музичка нотација''' ви овозможува да вметнете музичка нотација. * Иконата '''Галерија''' ви овоможува да вметнете галерија со слики во статијата. * Иконата '''Хемиска формула''' ви отвара поставка која ви овоможува да вметнете хемиска формула. * Иконата '''Математичка формула''' (Σ) ви отвара поставка која ви овоможува да вметнете математичка формула. * Иконата '''Карта''' ви отвара поставка која ви овоможува да вметнете географска карта. * Иконата '''Графикон''' ви отвара поставка преку која можете да вметнете графикон. * Иконата „'''Список на''' '''наводи'''“ отвора поставка во кој можете да одредите каде ќе бидат прикажани наводите. Ова треба да се направи само еднаш на страницата. Кога ќе се кликне оваа икона, се прикажува поставка што прикажува многу специјални знаци. Со кликање на одреден знак, го ставате во текстот. Овие специјални знаци вклучуваат некои стандардни симболи, дијакритички знаци и математички симболи. [[Податотека:Помош за нагледен уредник3.png|граничник|центар|безрамка|886x886пкс]] [[Податотека:VisualEditor More Settings-mk.png|граничник|десно|безрамка|285x285пкс]] Во менито '''Поставки за страницата''' ќе ги најдете следните опции: * Иконата '''Категории''' ви дозволува да додадете категории на страницата и ви овоможува да го прилагодите начинот на сортирање на страницата во одредена категорија. * / * / * Иконата '''Јазици''' покажува список на истата страници на други јазици. * Иконата '''Користени предлошки''' е список на сите употребени предлошки во таа страница. * Иконата '''Испиши од лево кон десно''' се употребува //// * Иконата '''Најди и замени''' отвара пребарувач каде што можете да вметнете збор или реченица кои ги барате во текстот и да ги замените со други. Пребарувачот има и други икони со различни опции, кои ќе ви помогнат да ја извршите оваа функција. lnge3fo8a7qqow0pjvwvwyxzsny02s7 5381347 5381346 2025-06-18T13:19:06Z Jtasevski123 69538 5381347 wikitext text/x-wiki == Отворање на Нагледен уредник == За да уредите страница со Нагледен уредник, стиснете на „Уреди“ најгоре во страницата. [[Податотека:VisualEditor edit tab-mk.png|десно|безрамка|280x280пкс]] Отворањето на страницата за уредување може да потрае неколку секунди. На големите страници им треба доста подолго. Ако кликнете на „Уреди извор“ ќе ви се отвори класичниот уредник со изворен [[викитекст]]. <hr> [[Податотека:Помош за нагледен уредник.png|десно|безрамка|234x234пкс]] Можете да го отворите Нагледниот уредник и преку врските „уреди“ до секое заглавие (наслов). == Први чекори: алатникот на Нагледен уредник == [[Податотека:VisualEditor toolbar-mk.png|центар|безрамка|973x973пкс]] Алатникот за нагледно уредување се појавува најгоре на екранот кога ќе почнете да уредувате. Во него ќе најдете добро познати икони:[[Податотека:VisualEditor - Toolbar - Undo-redo.png|лево|безрамка|80x80пкс]] '''Откажи''' и '''Повтори''' — за направените промени. [[Податотека:VisualEditor Toolbar Headings-mk.png|лево|безрамка|176x176пкс]] Паѓачко мени за '''наслови''': ви овозможува да го промените форматирањето на пасусот. За да го промените стилот на пасусот, поставете го показникот во пасусот и изберете ставка во ова мени (не мора да означувате текст). Поднасловите се форматирани „Заглавие“, а подсекциите се „Подзаглавие 1“, „Подзаглавие 2“ и така натаму. Нормалниот формат за текстот е „Пасус“. [[Податотека:Помош за нагледен уредник1.png|граничник|десно|безрамка|295x295пкс]] '''Форматирање:''' Ако стиснете на „'''''A'''''“ ќе ви се отвори паѓачко мени. * Иконата „Задебелено“ ('''A''') го задебелува избраниот текст. * Иконата „Закосено“ (''A'') го закосува избраниот текст. * Иконата „Горен индекс“ (x²) го смалува и малку поткренува избраниот текст во однос на околината. * Иконата „Долен индекс“ (x₂) го смалува и малку потспушта избраниот текст во однос на околината. * Иконата „Сметачки код“ (збир од големи загради: {}) го менува фонтот на избраниот текст во фонт со моноразмер, што го издвојува од околниот (пропорционално разместен) текст. * Иконата „Прецртано“ (<s>А</s>) го прецртува избраниот текст. * Иконата „Потцртано“ (<u>А</u>) го потцртува избраниот текст. * Иконата „Јазик“ (文A) ви омозможува да го изначите јазикот (на пример јапонски) и насоката (на пример од десно кон лево) на избраниот текст. * Последната икона ([[Податотека:VisualEditor MediaWiki theme clear icon bitmap.png|граничник|безрамка]]) ги отстранува сите форматирања на знаци од избраниот текст, вклучувајќи ги и врските. Ако не сте избрале текст, тогаш кога ќе притиснете „'''''<u>A</u>'''''“ за да го отворите менито, а потоа ќе изберете ставка, тоа форматирање ќе се примени на текстот што ќе почнете да го пишувате, од каде и да се наоѓа показникот. [[Податотека:VisualEditor - Toolbar - Linking.png|лево|безрамка|76x76пкс]] Иконата за врска е алатката за поврзување. Притискањето на неа (обично по избирање на текст) го отвора дијалогот за поврзување. [[Податотека:VisualEditor citoid Cite button-mk.png|граничник|лево|безрамка|136x136пкс]] Иконата '''„Наведи“''' се користи за додавање вградени наводи (исто така наречени „фусноти“ или „референци“). Сите проекти имаат пристап до основно форматирање на наводи и можност за повторна употреба на наводи со користење на ова мени. [[Податотека:VisualEditor Toolbar Lists and indentation-mk.png|граничник|лево|безрамка|118x118пкс]] '''Списоци и вовлекување:''' Со првите две икони можете да го форматирате текстот како „Список со потточки“ или „Список со редни броеви“. Со последните две ја зголемувате или намалувате вовлеченоста на ставките во списокот. [[Податотека:Помош за нагледен уредник2.png|граничник|десно|безрамка|393x393пкс]] Менито '''Вметни''' ги содржи следните опции: * Иконата '''Слики, снимки и друго''' ја отвара поставката за слики и снимки. * Иконата '''Предлошка''' дозволува да се вметне веќе постоечка [[предлошка]]. * Иконата '''Табела''' дозволува да се вметне табела. * Иконата '''Коментар''' ви овозможува да вметнете коментари што не се видливи за читателите; овие коментари можат да се видат само во режим на уредување, каде што се означени со икона со извичник. Во режим на уредување, притискањето на иконата со извичник ви овозможува да го уредувате или бришете коментарот. * Иконата '''Хиероглифи''' ви овозможува да вметнете хиероглифи. * Иконата '''Коден блок''' ви овоможува да вметнете сметачки код. * Иконата '''Музичка нотација''' ви овозможува да вметнете музичка нотација. * Иконата '''Галерија''' ви овоможува да вметнете галерија со слики во статијата. * Иконата '''Хемиска формула''' ви отвара поставка која ви овоможува да вметнете хемиска формула. * Иконата '''Математичка формула''' (Σ) ви отвара поставка која ви овоможува да вметнете математичка формула. * Иконата '''Карта''' ви отвара поставка која ви овоможува да вметнете географска карта. * Иконата '''Графикон''' ви отвара поставка преку која можете да вметнете графикон. * Иконата „'''Список на''' '''наводи'''“ отвора поставка во кој можете да одредите каде ќе бидат прикажани наводите. Ова треба да се направи само еднаш на страницата. Кога ќе се кликне оваа икона, се прикажува поставка што прикажува многу специјални знаци. Со кликање на одреден знак, го ставате во текстот. Овие специјални знаци вклучуваат некои стандардни симболи, дијакритички знаци и математички симболи. [[Податотека:Помош за нагледен уредник3.png|граничник|центар|безрамка|886x886пкс]] [[Податотека:VisualEditor More Settings-mk.png|граничник|десно|безрамка|285x285пкс]] Во менито '''Поставки за страницата''' ќе ги најдете следните опции: * Иконата '''Категории''' ви дозволува да додадете категории на страницата и ви овоможува да го прилагодите начинот на сортирање на страницата во одредена категорија. * / * / * Иконата '''Јазици''' покажува список на истата страници на други јазици. * Иконата '''Користени предлошки''' е список на сите употребени предлошки во таа страница. * Иконата '''Испиши од лево кон десно''' се употребува //// * Иконата '''Најди и замени''' отвара пребарувач каде што можете да вметнете збор или реченица кои ги барате во текстот и да ги замените со други. Пребарувачот има и други икони со различни опции, кои ќе ви помогнат да ја извршите оваа функција. ndmmj1p9uax1x4dhbz97k4s4a9p05ra 5381502 5381347 2025-06-19T09:55:25Z Jtasevski123 69538 доп 5381502 wikitext text/x-wiki == Отворање на Нагледен уредник == За да уредите страница со Нагледен уредник, стиснете на „Уреди“ најгоре во страницата. [[Податотека:VisualEditor edit tab-mk.png|десно|безрамка|280x280пкс]] Отворањето на страницата за уредување може да потрае неколку секунди. На големите страници им треба доста подолго. Ако кликнете на „Уреди извор“ ќе ви се отвори класичниот уредник со изворен [[викитекст]]. <hr> [[Податотека:Помош за нагледен уредник.png|десно|безрамка|191x191px]] Можете да го отворите Нагледниот уредник и преку врските „уреди“ до секое заглавие (наслов). == Први чекори: алатникот на Нагледен уредник == [[Податотека:VisualEditor toolbar-mk.png|центар|безрамка|973x973пкс]] Алатникот за нагледно уредување се појавува најгоре на екранот кога ќе почнете да уредувате. Во него ќе најдете добро познати икони:<hr>[[Податотека:VisualEditor - Toolbar - Undo-redo.png|лево|безрамка|80x80пкс]] '''Откажи''' и '''Повтори''' — за направените промени.<hr>[[Податотека:VisualEditor Toolbar Headings-mk.png|лево|безрамка|169x169px]] Паѓачко мени за '''наслови''': ви овозможува да го промените форматирањето на пасусот. За да го промените стилот на пасусот, поставете го показникот во пасусот и изберете ставка во ова мени (не мора да означувате текст). Поднасловите се форматирани „Заглавие“, а подсекциите се „Подзаглавие 1“, „Подзаглавие 2“ и така натаму. Нормалниот формат за текстот е „Пасус“. <hr> [[Податотека:Помош за нагледен уредник1.png|граничник|десно|безрамка|295x295пкс]] '''Форматирање:''' Ако стиснете на „'''''A'''''“ ќе ви се отвори паѓачко мени. * Иконата „Задебелено“ ('''A''') го задебелува избраниот текст. * Иконата „Закосено“ (''A'') го закосува избраниот текст. * Иконата „Горен индекс“ (x²) го смалува и малку поткренува избраниот текст во однос на околината. * Иконата „Долен индекс“ (x₂) го смалува и малку потспушта избраниот текст во однос на околината. * Иконата „Сметачки код“ (збир од големи загради: {}) го менува фонтот на избраниот текст во фонт со моноразмер, што го издвојува од околниот (пропорционално разместен) текст. * Иконата „Прецртано“ (<s>А</s>) го прецртува избраниот текст. * Иконата „Потцртано“ (<u>А</u>) го потцртува избраниот текст. * Иконата „Јазик“ (文A) ви омозможува да го изначите јазикот (на пример јапонски) и насоката (на пример од десно кон лево) на избраниот текст. * Последната икона ([[Податотека:VisualEditor MediaWiki theme clear icon bitmap.png|граничник|безрамка]]) ги отстранува сите форматирања на знаци од избраниот текст, вклучувајќи ги и врските. Ако не сте избрале текст, тогаш кога ќе притиснете „'''''<u>A</u>'''''“ за да го отворите менито, а потоа ќе изберете ставка, тоа форматирање ќе се примени на текстот што ќе почнете да го пишувате, од каде и да се наоѓа показникот. <hr> [[Податотека:VisualEditor - Toolbar - Linking.png|лево|безрамка|76x76пкс]] Иконата за врска е алатката за поврзување. Притискањето на неа (обично по избирање на текст) го отвора дијалогот за поврзување. <hr> [[Податотека:VisualEditor citoid Cite button-mk.png|граничник|лево|безрамка|136x136пкс]] Иконата '''„Наведи“''' се користи за додавање вградени наводи (исто така наречени „фусноти“ или „референци“). Сите проекти имаат пристап до основно форматирање на наводи и можност за повторна употреба на наводи со користење на ова мени. <hr> [[Податотека:VisualEditor Toolbar Lists and indentation-mk.png|граничник|лево|безрамка|118x118пкс]] '''Списоци и вовлекување:''' Со првите две икони можете да го форматирате текстот како „Список со потточки“ или „Список со редни броеви“. Со последните две ја зголемувате или намалувате вовлеченоста на ставките во списокот. <hr>[[Податотека:Помош за нагледен уредник2.png|граничник|десно|безрамка|393x393пкс]] Менито '''Вметни''' ги содржи следните опции: * Иконата '''Слики, снимки и друго''' ја отвара поставката за слики и снимки. * Иконата '''Предлошка''' дозволува да се вметне веќе постоечка [[предлошка]]. * Иконата '''Табела''' дозволува да се вметне табела. * Иконата '''Коментар''' ви овозможува да вметнете коментари што не се видливи за читателите; овие коментари можат да се видат само во режим на уредување, каде што се означени со икона со извичник. Во режим на уредување, притискањето на иконата со извичник ви овозможува да го уредувате или бришете коментарот. * Иконата '''Хиероглифи''' ви овозможува да вметнете хиероглифи. * Иконата '''Коден блок''' ви овоможува да вметнете сметачки код. * Иконата '''Музичка нотација''' ви овозможува да вметнете музичка нотација. * Иконата '''Галерија''' ви овоможува да вметнете галерија со слики во статијата. * Иконата '''Хемиска формула''' ви отвара поставка која ви овоможува да вметнете хемиска формула. * Иконата '''Математичка формула''' (Σ) ви отвара поставка која ви овоможува да вметнете математичка формула. * Иконата '''Карта''' ви отвара поставка која ви овоможува да вметнете географска карта. * Иконата '''Графикон''' ви отвара поставка преку која можете да вметнете графикон. * Иконата „'''Список на''' '''наводи'''“ отвора поставка во кој можете да одредите каде ќе бидат прикажани наводите. Ова треба да се направи само еднаш на страницата.<hr>Кога ќе се кликне оваа икона (Ω), се прикажува поставка што прикажува многу специјални знаци. Со кликање на одреден знак, го ставате во текстот. Овие специјални знаци вклучуваат некои стандардни симболи, дијакритички знаци и математички симболи. [[Податотека:Помош за нагледен уредник3.png|граничник|центар|безрамка|886x886пкс]] <hr> [[Податотека:VisualEditor More Settings-mk.png|граничник|десно|безрамка|285x285пкс]] Во менито '''Поставки за страницата''' ќе ги најдете следните опции: * Иконата '''Категории''' ви дозволува да додадете категории на страницата и ви овоможува да го прилагодите начинот на сортирање на страницата во одредена категорија. * / * / * Иконата '''Јазици''' покажува список на истата страници на други јазици. * Иконата '''Користени предлошки''' е список на сите употребени предлошки во таа страница. * Иконата '''Испиши од лево кон десно''' се употребува //// * Иконата '''Најди и замени''' отвара пребарувач каде што можете да вметнете збор или реченица кои ги барате во текстот и да ги замените со други. Пребарувачот има и други икони со различни опции, кои ќе ви помогнат да ја извршите оваа функција.<hr> [[Податотека:OOjs UI icon edit-ltr.svg|граничник|лево|безрамка|75x75пкс]] Иконата „'''Смени уредник'''“ се наоѓа веднаш до копчето „'''Објави промени'''“. Ви овозможува да се префрлите од нагледно уредување на изворно уредување. == Зачувување на промените == [[Податотека:Помош за нагледен уредник4.png|граничник|десно|безрамка|271x271пкс]] Кога ќе завршите со уредување, кликнете на копчето „'''Објави промен'''и“ во алатникот. Синото копче нема да може да се кликне ако не сте направиле никакви промени. Да ги откажете промените што сте ги направиле, кликнете на иконата Читај или исклучете го прелистувачот.<hr> [[Податотека:Помош за нагледен уредник5.png|граничник|десно|безрамка|186x186пкс]] Со кликнување на иконата „'''Објави промени…'''“ ќе ви се отвори поставка. Тука можете да внесете краток опис на тоа што сте го направиле, да го означите уредувањето како ситно, и/или да ја ставите страницата во вашиот список за набљудување. Квадратот за опис е истоветен на полето Опис: во изворниот уредник. Пред да ги зачувате вашите измени, можете да ги прегледате за да се осигурате дека се како што сакате. Ова е слично на иконата „'''Прикажи промени'''“ во изворниот уредник. Иконата "'''Продолжи со уредување'''" ве враќа на страницата што ја уредувате. == Уредување на врски == [[Податотека:VisualEditor - Toolbar - Linking.png|граничник|лево|безрамка|144x144пкс]] Врските се вметнуваат преку иконата „Врска“ (ланец) во алатникот, или пак преку функцијата на тастатурата '''CTRL+K''' (или '''<kbd>⌘Command</kbd>+<kbd>K</kbd>''' <kbd>на [[Macintosh|Mac]])</kbd> Ако означите текст, а потоа го притиснете копчето „Врска“, тој текст ќе се користи при креирање на врската. За врска што содржи само еден збор, можете или да го означите тој збор или само да го поставите курсорот во тој збор.<hr> [[Податотека:Помош за нагледен уредник6.png|граничник|лево|безрамка|189x189пкс]] Кога го употребувате копчето или кратенката, ќе се отвори дијалог прозорец во кој можете да ја напишете врската. Алатката за врски ќе се обиде да ви помогне со '''внатрешните врски''' со пребарување на веројатни совпаѓања. Откако ќе ја внесете или изберете врската, го завршувате процесот на поврзување со притискање на '''↵ Enter''' или со притискање на копчето „'''Готово'''“. Вашата врска веднаш ќе се појави на страницата, но како и со другите промени на страницата, таа нема да биде објавена сè додека не ја објавите целата страница.<hr> cs9h304f7en0vnd8mgqw8k2ozg1llnb 5381503 5381502 2025-06-19T09:58:50Z Jtasevski123 69538 5381503 wikitext text/x-wiki == Отворање на Нагледен уредник == За да уредите страница со Нагледен уредник, стиснете на „Уреди“ најгоре во страницата. [[Податотека:VisualEditor edit tab-mk.png|десно|безрамка|280x280пкс]] Отворањето на страницата за уредување може да потрае неколку секунди. На големите страници им треба доста подолго. Ако кликнете на „Уреди извор“ ќе ви се отвори класичниот уредник со изворен [[викитекст]]. <hr> [[Податотека:Помош за нагледен уредник.png|десно|безрамка|191x191px]] Можете да го отворите Нагледниот уредник и преку врските „уреди“ до секое заглавие (наслов). == Први чекори: алатникот на Нагледен уредник == [[Податотека:VisualEditor toolbar-mk.png|центар|безрамка|973x973пкс]] Алатникот за нагледно уредување се појавува најгоре на екранот кога ќе почнете да уредувате. Во него ќе најдете добро познати икони:<hr>[[Податотека:VisualEditor - Toolbar - Undo-redo.png|лево|безрамка|80x80пкс]] '''Откажи''' и '''Повтори''' — за направените промени.<hr>[[Податотека:VisualEditor Toolbar Headings-mk.png|лево|безрамка|169x169px]] Паѓачко мени за '''наслови''': ви овозможува да го промените форматирањето на пасусот. За да го промените стилот на пасусот, поставете го показникот во пасусот и изберете ставка во ова мени (не мора да означувате текст). Поднасловите се форматирани „Заглавие“, а подсекциите се „Подзаглавие 1“, „Подзаглавие 2“ и така натаму. Нормалниот формат за текстот е „Пасус“. <hr> [[Податотека:Помош за нагледен уредник1.png|граничник|десно|безрамка|295x295пкс]] '''Форматирање:''' Ако стиснете на „'''''A'''''“ ќе ви се отвори паѓачко мени. * Иконата „Задебелено“ ('''A''') го задебелува избраниот текст. * Иконата „Закосено“ (''A'') го закосува избраниот текст. * Иконата „Горен индекс“ (x²) го смалува и малку поткренува избраниот текст во однос на околината. * Иконата „Долен индекс“ (x₂) го смалува и малку потспушта избраниот текст во однос на околината. * Иконата „Сметачки код“ (збир од големи загради: {}) го менува фонтот на избраниот текст во фонт со моноразмер, што го издвојува од околниот (пропорционално разместен) текст. * Иконата „Прецртано“ (<s>А</s>) го прецртува избраниот текст. * Иконата „Потцртано“ (<u>А</u>) го потцртува избраниот текст. * Иконата „Јазик“ (文A) ви омозможува да го изначите јазикот (на пример јапонски) и насоката (на пример од десно кон лево) на избраниот текст. * Последната икона ([[Податотека:VisualEditor MediaWiki theme clear icon bitmap.png|граничник|безрамка]]) ги отстранува сите форматирања на знаци од избраниот текст, вклучувајќи ги и врските. Ако не сте избрале текст, тогаш кога ќе притиснете „'''''<u>A</u>'''''“ за да го отворите менито, а потоа ќе изберете ставка, тоа форматирање ќе се примени на текстот што ќе почнете да го пишувате, од каде и да се наоѓа показникот. <hr> [[Податотека:VisualEditor - Toolbar - Linking.png|лево|безрамка|76x76пкс]] Иконата за врска е алатката за поврзување. Притискањето на неа (обично по избирање на текст) го отвора дијалогот за поврзување. <hr> [[Податотека:VisualEditor citoid Cite button-mk.png|граничник|лево|безрамка|136x136пкс]] Иконата '''„Наведи“''' се користи за додавање вградени наводи (исто така наречени „фусноти“ или „референци“). Сите проекти имаат пристап до основно форматирање на наводи и можност за повторна употреба на наводи со користење на ова мени. <hr> [[Податотека:VisualEditor Toolbar Lists and indentation-mk.png|граничник|лево|безрамка|118x118пкс]] '''Списоци и вовлекување:''' Со првите две икони можете да го форматирате текстот како „Список со потточки“ или „Список со редни броеви“. Со последните две ја зголемувате или намалувате вовлеченоста на ставките во списокот. <hr>[[Податотека:Помош за нагледен уредник2.png|граничник|десно|безрамка|393x393пкс]] Менито '''Вметни''' ги содржи следните опции: * Иконата '''Слики, снимки и друго''' ја отвара поставката за слики и снимки. * Иконата '''Предлошка''' дозволува да се вметне веќе постоечка [[предлошка]]. * Иконата '''Табела''' дозволува да се вметне табела. * Иконата '''Коментар''' ви овозможува да вметнете коментари што не се видливи за читателите; овие коментари можат да се видат само во режим на уредување, каде што се означени со икона со извичник. Во режим на уредување, притискањето на иконата со извичник ви овозможува да го уредувате или бришете коментарот. * Иконата '''Хиероглифи''' ви овозможува да вметнете хиероглифи. * Иконата '''Коден блок''' ви овоможува да вметнете сметачки код. * Иконата '''Музичка нотација''' ви овозможува да вметнете музичка нотација. * Иконата '''Галерија''' ви овоможува да вметнете галерија со слики во статијата. * Иконата '''Хемиска формула''' ви отвара поставка која ви овоможува да вметнете хемиска формула. * Иконата '''Математичка формула''' (Σ) ви отвара поставка која ви овоможува да вметнете математичка формула. * Иконата '''Карта''' ви отвара поставка која ви овоможува да вметнете географска карта. * Иконата '''Графикон''' ви отвара поставка преку која можете да вметнете графикон. * Иконата „'''Список на''' '''наводи'''“ отвора поставка во кој можете да одредите каде ќе бидат прикажани наводите. Ова треба да се направи само еднаш на страницата.<hr>Кога ќе се кликне оваа икона (Ω), се прикажува поставка што прикажува многу специјални знаци. Со кликање на одреден знак, го ставате во текстот. Овие специјални знаци вклучуваат некои стандардни симболи, дијакритички знаци и математички симболи. [[Податотека:Помош за нагледен уредник3.png|граничник|центар|безрамка|886x886пкс]] <hr> [[Податотека:VisualEditor More Settings-mk.png|граничник|десно|безрамка|285x285пкс]] Во менито '''Поставки за страницата''' ќе ги најдете следните опции: * Иконата '''Категории''' ви дозволува да додадете категории на страницата и ви овоможува да го прилагодите начинот на сортирање на страницата во одредена категорија. * / * / * Иконата '''Јазици''' покажува список на истата страници на други јазици. * Иконата '''Користени предлошки''' е список на сите употребени предлошки во таа страница. * Иконата '''Испиши од лево кон десно''' се употребува //// * Иконата '''Најди и замени''' отвара пребарувач каде што можете да вметнете збор или реченица кои ги барате во текстот и да ги замените со други. Пребарувачот има и други икони со различни опции, кои ќе ви помогнат да ја извршите оваа функција.<hr> [[Податотека:OOjs UI icon edit-ltr.svg|граничник|лево|безрамка|75x75пкс]] Иконата „'''Смени уредник'''“ се наоѓа веднаш до копчето „'''Објави промени'''“. Ви овозможува да се префрлите од нагледно уредување на изворно уредување. == Зачувување на промените == [[Податотека:Помош за нагледен уредник4.png|граничник|десно|безрамка|271x271пкс]] Кога ќе завршите со уредување, кликнете на копчето „'''Објави промен'''и“ во алатникот. Синото копче нема да може да се кликне ако не сте направиле никакви промени. Да ги откажете промените што сте ги направиле, кликнете на иконата Читај или исклучете го прелистувачот.<hr> [[Податотека:Помош за нагледен уредник5.png|граничник|десно|безрамка|186x186пкс]] Со кликнување на иконата „'''Објави промени…'''“ ќе ви се отвори поставка. Тука можете да внесете краток опис на тоа што сте го направиле, да го означите уредувањето како ситно, и/или да ја ставите страницата во вашиот список за набљудување. Квадратот за опис е истоветен на полето Опис: во изворниот уредник. Пред да ги зачувате вашите измени, можете да ги прегледате за да се осигурате дека се како што сакате. Ова е слично на иконата „'''Прикажи промени'''“ во изворниот уредник. Иконата "'''Продолжи со уредување'''" ве враќа на страницата што ја уредувате. == Уредување на врски == [[Податотека:VisualEditor - Toolbar - Linking.png|граничник|лево|безрамка|144x144пкс]] Врските се вметнуваат преку иконата „Врска“ (ланец) во алатникот, или пак преку функцијата на тастатурата '''CTRL+K''' (или '''<kbd>⌘Command</kbd>+<kbd>K</kbd>''' <kbd>на [[Macintosh|Mac]])</kbd> Ако означите текст, а потоа го притиснете копчето „Врска“, тој текст ќе се користи при креирање на врската. За врска што содржи само еден збор, можете или да го означите тој збор или само да го поставите курсорот во тој збор.<hr> [[Податотека:Помош за нагледен уредник6.png|граничник|лево|безрамка|189x189пкс]] Кога го употребувате копчето или кратенката, ќе се отвори дијалог прозорец во кој можете да ја напишете врската. Алатката за врски ќе се обиде да ви помогне со '''внатрешните врски''' со пребарување на веројатни совпаѓања. Откако ќе ја внесете или изберете врската, го завршувате процесот на поврзување со притискање на '''↵ Enter''' или со притискање на копчето „'''Готово'''“. Вашата врска веднаш ќе се појави на страницата, но како и со другите промени на страницата, таа нема да биде објавена сè додека не ја објавите целата страница. <hr> mwh1q96dhv9hnyx7urycz3auy1aro5g 5381517 5381503 2025-06-19T11:15:57Z Jtasevski123 69538 доп 5381517 wikitext text/x-wiki == Отворање на Нагледен уредник == За да уредите страница со Нагледен уредник, стиснете на „Уреди“ најгоре во страницата. [[Податотека:VisualEditor edit tab-mk.png|десно|безрамка|280x280пкс]] Отворањето на страницата за уредување може да потрае неколку секунди. На големите страници им треба доста подолго. Ако кликнете на „Уреди извор“ ќе ви се отвори класичниот уредник со изворен [[викитекст]]. <hr> [[Податотека:Помош за нагледен уредник.png|десно|безрамка|191x191px]] Можете да го отворите Нагледниот уредник и преку врските „уреди“ до секое заглавие (наслов). == Први чекори: алатникот на Нагледен уредник == [[Податотека:VisualEditor toolbar-mk.png|центар|безрамка|973x973пкс]] Алатникот за нагледно уредување се појавува најгоре на екранот кога ќе почнете да уредувате. Во него ќе најдете добро познати икони:<hr>[[Податотека:VisualEditor - Toolbar - Undo-redo.png|лево|безрамка|80x80пкс]] '''Откажи''' и '''Повтори''' — за направените промени.<hr>[[Податотека:VisualEditor Toolbar Headings-mk.png|лево|безрамка|169x169px]] Паѓачко мени за '''наслови''': ви овозможува да го промените форматирањето на пасусот. За да го промените стилот на пасусот, поставете го показникот во пасусот и изберете ставка во ова мени (не мора да означувате текст). Поднасловите се форматирани „Заглавие“, а подсекциите се „Подзаглавие 1“, „Подзаглавие 2“ и така натаму. Нормалниот формат за текстот е „Пасус“. <hr> [[Податотека:Помош за нагледен уредник1.png|граничник|десно|безрамка|295x295пкс]] '''Форматирање:''' Ако стиснете на „'''''A'''''“ ќе ви се отвори паѓачко мени. * Иконата „Задебелено“ ('''A''') го задебелува избраниот текст. * Иконата „Закосено“ (''A'') го закосува избраниот текст. * Иконата „Горен индекс“ (x²) го смалува и малку поткренува избраниот текст во однос на околината. * Иконата „Долен индекс“ (x₂) го смалува и малку потспушта избраниот текст во однос на околината. * Иконата „Сметачки код“ (збир од големи загради: {}) го менува фонтот на избраниот текст во фонт со моноразмер, што го издвојува од околниот (пропорционално разместен) текст. * Иконата „Прецртано“ (<s>А</s>) го прецртува избраниот текст. * Иконата „Потцртано“ (<u>А</u>) го потцртува избраниот текст. * Иконата „Јазик“ (文A) ви омозможува да го изначите јазикот (на пример јапонски) и насоката (на пример од десно кон лево) на избраниот текст. * Последната икона ([[Податотека:VisualEditor MediaWiki theme clear icon bitmap.png|граничник|безрамка]]) ги отстранува сите форматирања на знаци од избраниот текст, вклучувајќи ги и врските. Ако не сте избрале текст, тогаш кога ќе притиснете „'''''<u>A</u>'''''“ за да го отворите менито, а потоа ќе изберете ставка, тоа форматирање ќе се примени на текстот што ќе почнете да го пишувате, од каде и да се наоѓа показникот. <hr> [[Податотека:VisualEditor - Toolbar - Linking.png|лево|безрамка|76x76пкс]] Иконата за врска е алатката за поврзување. Притискањето на неа (обично по избирање на текст) го отвора дијалогот за поврзување. <hr> [[Податотека:VisualEditor citoid Cite button-mk.png|граничник|лево|безрамка|136x136пкс]] Иконата '''„Наведи“''' се користи за додавање вградени наводи (исто така наречени „фусноти“ или „референци“). Сите проекти имаат пристап до основно форматирање на наводи и можност за повторна употреба на наводи со користење на ова мени. <hr> [[Податотека:VisualEditor Toolbar Lists and indentation-mk.png|граничник|лево|безрамка|118x118пкс]] '''Списоци и вовлекување:''' Со првите две икони можете да го форматирате текстот како „Список со потточки“ или „Список со редни броеви“. Со последните две ја зголемувате или намалувате вовлеченоста на ставките во списокот. <hr>[[Податотека:Помош за нагледен уредник2.png|граничник|десно|безрамка|393x393пкс]] Менито '''Вметни''' ги содржи следните опции: * Иконата '''Слики, снимки и друго''' ја отвара поставката за слики и снимки. * Иконата '''Предлошка''' дозволува да се вметне веќе постоечка [[предлошка]]. * Иконата '''Табела''' дозволува да се вметне табела. * Иконата '''Коментар''' ви овозможува да вметнете коментари што не се видливи за читателите; овие коментари можат да се видат само во режим на уредување, каде што се означени со икона со извичник. Во режим на уредување, притискањето на иконата со извичник ви овозможува да го уредувате или бришете коментарот. * Иконата '''Хиероглифи''' ви овозможува да вметнете хиероглифи. * Иконата '''Коден блок''' ви овоможува да вметнете сметачки код. * Иконата '''Музичка нотација''' ви овозможува да вметнете музичка нотација. * Иконата '''Галерија''' ви овоможува да вметнете галерија со слики во статијата. * Иконата '''Хемиска формула''' ви отвара поставка која ви овоможува да вметнете хемиска формула. * Иконата '''Математичка формула''' (Σ) ви отвара поставка која ви овоможува да вметнете математичка формула. * Иконата '''Карта''' ви отвара поставка која ви овоможува да вметнете географска карта. * Иконата '''Графикон''' ви отвара поставка преку која можете да вметнете графикон. * Иконата „'''Список на''' '''наводи'''“ отвора поставка во кој можете да одредите каде ќе бидат прикажани наводите. Ова треба да се направи само еднаш на страницата.<hr>Кога ќе се кликне оваа икона (Ω), се прикажува поставка што прикажува многу специјални знаци. Со кликање на одреден знак, го ставате во текстот. Овие специјални знаци вклучуваат некои стандардни симболи, дијакритички знаци и математички симболи. [[Податотека:Помош за нагледен уредник3.png|граничник|центар|безрамка|886x886пкс]] <hr> [[Податотека:VisualEditor More Settings-mk.png|граничник|десно|безрамка|285x285пкс]] Во менито '''Поставки за страницата''' ќе ги најдете следните опции: * Иконата '''Категории''' ви дозволува да додадете категории на страницата и ви овоможува да го прилагодите начинот на сортирање на страницата во одредена категорија. * / * / * Иконата '''Јазици''' покажува список на истата страници на други јазици. * Иконата '''Користени предлошки''' е список на сите употребени предлошки во таа страница. * Иконата '''Испиши од лево кон десно''' се употребува //// * Иконата '''Најди и замени''' отвара пребарувач каде што можете да вметнете збор или реченица кои ги барате во текстот и да ги замените со други. Пребарувачот има и други икони со различни опции, кои ќе ви помогнат да ја извршите оваа функција.<hr> [[Податотека:OOjs UI icon edit-ltr.svg|граничник|лево|безрамка|75x75пкс]] Иконата „'''Смени уредник'''“ се наоѓа веднаш до копчето „'''Објави промени'''“. Ви овозможува да се префрлите од нагледно уредување на изворно уредување. == Зачувување на промените == [[Податотека:Помош за нагледен уредник4.png|граничник|десно|безрамка|271x271пкс]] Кога ќе завршите со уредување, кликнете на копчето „'''Објави промен'''и“ во алатникот. Синото копче нема да може да се кликне ако не сте направиле никакви промени. Да ги откажете промените што сте ги направиле, кликнете на иконата Читај или исклучете го прелистувачот.<hr> [[Податотека:Помош за нагледен уредник5.png|граничник|десно|безрамка|186x186пкс]] Со кликнување на иконата „'''Објави промени…'''“ ќе ви се отвори поставка. Тука можете да внесете краток опис на тоа што сте го направиле, да го означите уредувањето како ситно, и/или да ја ставите страницата во вашиот список за набљудување. Квадратот за опис е истоветен на полето Опис: во изворниот уредник. Пред да ги зачувате вашите измени, можете да ги прегледате за да се осигурате дека се како што сакате. Ова е слично на иконата „'''Прикажи промени'''“ во изворниот уредник. Иконата "'''Продолжи со уредување'''" ве враќа на страницата што ја уредувате. == Уредување на врски == [[Податотека:VisualEditor - Toolbar - Linking.png|граничник|лево|безрамка|144x144пкс]] Врските се вметнуваат преку иконата „Врска“ (ланец) во алатникот, или пак преку функцијата на тастатурата '''CTRL+K''' (или '''<kbd>⌘Command</kbd>+<kbd>K</kbd>''' <kbd>на [[Macintosh|Mac]])</kbd> Ако означите текст, а потоа го притиснете копчето „Врска“, тој текст ќе се користи при креирање на врската. За врска што содржи само еден збор, можете или да го означите тој збор или само да го поставите курсорот во тој збор.<hr> [[Податотека:Помош за нагледен уредник6.png|граничник|лево|безрамка|174x174px]] Кога го употребувате копчето или кратенката, ќе се отвори дијалог прозорец во кој можете да ја напишете врската. Алатката за врски ќе се обиде да ви помогне со '''внатрешните врски''' со пребарување на веројатни совпаѓања. Откако ќе ја внесете или изберете врската, го завршувате процесот на поврзување со притискање на '''↵ Enter''' или со притискање на копчето „'''Готово'''“. Вашата врска веднаш ќе се појави на страницата, но како и со другите промени на страницата, таа нема да биде објавена сè додека не ја објавите целата страница. <hr> [[Податотека:Помош за нагледно уредување7.png|граничник|лево|безрамка|308x308пкс]] За да се поврзете со страница на друго мрежно место, постапката е слична: кликнете ја иконата „Надворешно мреж. место“ и внесете URL во полето. Надворешните врски без етикети изгледаат вака: [https://example.org/]. Можете да ги додадете со поставување на курсорот подалеку од кој било збор (на пр., по празно место). Отворете ја алатката за врски со притискање на копчето или со притискање на кратенките на тастатурата. Внесете ја URL-адресата во полето и притиснете го копчето „Готово“ за да ја вметнете врската. <hr> За да промените или отстраните постоечка врска, кликнете на врската, а потоа притиснете ја иконата „Врска“ што се појавува во близина на неа. Ќе се појави дијалогот за уредување. Можете да стигнете до дијалогот и со кратенката на тастатурата Ctrl+K. Кога ќе се избере врска, таа се појавува во сина рамка. Можете исто така да ја отворите врската во друг прозорец со притискање на самата врската во дијалог прозорецот. (Ова треба да го направите за да проверите дали надворешната врска е валидна.) [[Податотека:Помош за нагледен уредник8.png|граничник|лево|безрамка|245x245пкс]] If you want to exit the link label (the text displayed as a link) or continue to write after this link, you can press <kbd>→</kbd>: * Pressing it once will escape the link editing dialog and put your cursor at the end of the element linked (blue framed, to edit this element) * Pressing it twice will put the cursor after the element linked, ready to type the rest of your text. To edit the link label of an existing link, press within the link label and type the new one. But if you want to replace the entire label, please note: * If you have selected (highlighted) the entire link label, the link will be deleted by typing any key. * To edit the link label directly without deleting it, put the cursor within that link label, use the backspace and delete keys (no more than necessary), and a narrow blue link area will remain there. Now you may type in the new label for the kept link. * You can also link to categories, files and more. /// == Уредување на наводи == [[Податотека:Помош за нагледен уредник9.png|граничник|десно|безрамка|175x175пкс]] Започнете со притискање на копчето '''Наведи'''. Потоа се отвора дијалог-кутија, која вклучува автоматски процес на наведување каде одбирате помеѓу следните опции: '''Автоматски, Рачно''' и '''Повторна употреба.''' <hr> [[Податотека:Помош за нагледен уредник11.png|граничник|десно|безрамка|236x236пкс]] Во полето '''Автоматски''' можете да внесете информации за книга или друг извор што сакате да го цитирате, а автоматски ќе се генерира образец за навод. Можете да внесете URL (адреса на веб-страница), уникатен идентификатор како ISBN за книги, DOI (дигитален идентификатор на објект), PubMed ID, PMCID (вклучувајќи го префиксот PMC) или QID (од Wikidata). Можете исто така да внесете цитат или наслов на делото. Треба да бидете што е можно попрецизни, бидејќи функцијата за пребарување на услугата Наводи го враќа само првиот резултат и од WorldCat (кој претежно содржи книги) и од Crossref (кој претежно содржи академски трудови), по случаен редослед.<hr> [[Податотека:Помош за нагледен уредник12.png|граничник|десно|безрамка|250x250пкс]] Доколку одберете на полето '''Рачно''' ќе ви се отвори дијалог-кутија со следните опции: * '''Мрежно место''' * '''Книга''' * '''Новости''' * '''Списание''' Со притискање на некоја од наведените опции од шаблонот, уредникот на шаблони ќе ве однесе на потребниот шаблон за тој вид на наводи. Потребните полиња за информации ќе бидат означени со ѕвездичка. Иако ќе бидат прикажани и некои препорачани параметри, не сите се задолжителни. Можете да ги отстраните од главниот дијалог со отштиклирање на полето за избор во страничната лента. Ако полето за избор на параметар е сиво и не може да се кликне, тоа поле е задолжително и не може да се отстрани. За да додадете сосема ново поле, користете ја кратенката Ctrl+⇧ Shift+D, а потоа кликнете на „Додај недокументиран параметар“ на дното од уредникот Штом завршите со пополнување на образецот притиснете на копчето вметни. * '''Основен''' При притискање на „'''Основен'''“ ќе се отвори основниот уредник за наводи, каде што можете да го напишете вашиот навод, вклучувајќи го и форматирањето. Можете исто така да го користите основниот формулар за да вметнете шаблон за навод што не е на листата на често користени шаблони за наводи. Можете да направите наводот да припаѓа на дадена група, иако вообичаено ова е оставено празно. (Оваа опција се користи за посебно прикажување на различни групи на наводи со алатката „Список на наводи“.)<hr> === Повторна употреба на постоечки наводи === [[Податотека:Помош за нагледен уредник13.png|граничник|десно|безрамка]] Доколку страницата веќе содржи навод што се однесува на текстот што сакате да го наведете, тогаш можете да изберете повторно да го користите тој постоечки навод. За повторно да користите постоечки навод, поставете го курсорот во телото на текстот каде што сакате да го додадете истиот. Потоа притиснете ја иконата „Наведи“. Во табелата „Повторно користење“, погледнете ја листата за наводи и одберете го соодветниот постоечки навод. Ако има многу наводи, можете да го користите полето за пребарување (означено со „Пребарај по тековните наводи“) за да ги најдете само оние наводи што содржат одреден текст. <hr> [[Податотека:Помош за нагледен уредник14.png|граничник|десно|безрамка]] === Уредување на постоечки навод === За да уредите постоечки навод, притиснете на бројката каде што се појавува во текстот. Ќе видите икона (и име) за шаблонот што е користен за креирање на овој навод. Во двата случаи, со притискање на копчето „Уреди“ ќе се отвори дијалог каде што можете да го уредите.<hr> 48x3hhen1acssgl4fzmoibvr9rm8mnm 5381518 5381517 2025-06-19T11:16:23Z Jtasevski123 69538 додадена [[Категорија:Помош]] користејќи го [[:en:Wikipedia:HotCat|HotCat]] 5381518 wikitext text/x-wiki == Отворање на Нагледен уредник == За да уредите страница со Нагледен уредник, стиснете на „Уреди“ најгоре во страницата. [[Податотека:VisualEditor edit tab-mk.png|десно|безрамка|280x280пкс]] Отворањето на страницата за уредување може да потрае неколку секунди. На големите страници им треба доста подолго. Ако кликнете на „Уреди извор“ ќе ви се отвори класичниот уредник со изворен [[викитекст]]. <hr> [[Податотека:Помош за нагледен уредник.png|десно|безрамка|191x191px]] Можете да го отворите Нагледниот уредник и преку врските „уреди“ до секое заглавие (наслов). == Први чекори: алатникот на Нагледен уредник == [[Податотека:VisualEditor toolbar-mk.png|центар|безрамка|973x973пкс]] Алатникот за нагледно уредување се појавува најгоре на екранот кога ќе почнете да уредувате. Во него ќе најдете добро познати икони:<hr>[[Податотека:VisualEditor - Toolbar - Undo-redo.png|лево|безрамка|80x80пкс]] '''Откажи''' и '''Повтори''' — за направените промени.<hr>[[Податотека:VisualEditor Toolbar Headings-mk.png|лево|безрамка|169x169px]] Паѓачко мени за '''наслови''': ви овозможува да го промените форматирањето на пасусот. За да го промените стилот на пасусот, поставете го показникот во пасусот и изберете ставка во ова мени (не мора да означувате текст). Поднасловите се форматирани „Заглавие“, а подсекциите се „Подзаглавие 1“, „Подзаглавие 2“ и така натаму. Нормалниот формат за текстот е „Пасус“. <hr> [[Податотека:Помош за нагледен уредник1.png|граничник|десно|безрамка|295x295пкс]] '''Форматирање:''' Ако стиснете на „'''''A'''''“ ќе ви се отвори паѓачко мени. * Иконата „Задебелено“ ('''A''') го задебелува избраниот текст. * Иконата „Закосено“ (''A'') го закосува избраниот текст. * Иконата „Горен индекс“ (x²) го смалува и малку поткренува избраниот текст во однос на околината. * Иконата „Долен индекс“ (x₂) го смалува и малку потспушта избраниот текст во однос на околината. * Иконата „Сметачки код“ (збир од големи загради: {}) го менува фонтот на избраниот текст во фонт со моноразмер, што го издвојува од околниот (пропорционално разместен) текст. * Иконата „Прецртано“ (<s>А</s>) го прецртува избраниот текст. * Иконата „Потцртано“ (<u>А</u>) го потцртува избраниот текст. * Иконата „Јазик“ (文A) ви омозможува да го изначите јазикот (на пример јапонски) и насоката (на пример од десно кон лево) на избраниот текст. * Последната икона ([[Податотека:VisualEditor MediaWiki theme clear icon bitmap.png|граничник|безрамка]]) ги отстранува сите форматирања на знаци од избраниот текст, вклучувајќи ги и врските. Ако не сте избрале текст, тогаш кога ќе притиснете „'''''<u>A</u>'''''“ за да го отворите менито, а потоа ќе изберете ставка, тоа форматирање ќе се примени на текстот што ќе почнете да го пишувате, од каде и да се наоѓа показникот. <hr> [[Податотека:VisualEditor - Toolbar - Linking.png|лево|безрамка|76x76пкс]] Иконата за врска е алатката за поврзување. Притискањето на неа (обично по избирање на текст) го отвора дијалогот за поврзување. <hr> [[Податотека:VisualEditor citoid Cite button-mk.png|граничник|лево|безрамка|136x136пкс]] Иконата '''„Наведи“''' се користи за додавање вградени наводи (исто така наречени „фусноти“ или „референци“). Сите проекти имаат пристап до основно форматирање на наводи и можност за повторна употреба на наводи со користење на ова мени. <hr> [[Податотека:VisualEditor Toolbar Lists and indentation-mk.png|граничник|лево|безрамка|118x118пкс]] '''Списоци и вовлекување:''' Со првите две икони можете да го форматирате текстот како „Список со потточки“ или „Список со редни броеви“. Со последните две ја зголемувате или намалувате вовлеченоста на ставките во списокот. <hr>[[Податотека:Помош за нагледен уредник2.png|граничник|десно|безрамка|393x393пкс]] Менито '''Вметни''' ги содржи следните опции: * Иконата '''Слики, снимки и друго''' ја отвара поставката за слики и снимки. * Иконата '''Предлошка''' дозволува да се вметне веќе постоечка [[предлошка]]. * Иконата '''Табела''' дозволува да се вметне табела. * Иконата '''Коментар''' ви овозможува да вметнете коментари што не се видливи за читателите; овие коментари можат да се видат само во режим на уредување, каде што се означени со икона со извичник. Во режим на уредување, притискањето на иконата со извичник ви овозможува да го уредувате или бришете коментарот. * Иконата '''Хиероглифи''' ви овозможува да вметнете хиероглифи. * Иконата '''Коден блок''' ви овоможува да вметнете сметачки код. * Иконата '''Музичка нотација''' ви овозможува да вметнете музичка нотација. * Иконата '''Галерија''' ви овоможува да вметнете галерија со слики во статијата. * Иконата '''Хемиска формула''' ви отвара поставка која ви овоможува да вметнете хемиска формула. * Иконата '''Математичка формула''' (Σ) ви отвара поставка која ви овоможува да вметнете математичка формула. * Иконата '''Карта''' ви отвара поставка која ви овоможува да вметнете географска карта. * Иконата '''Графикон''' ви отвара поставка преку која можете да вметнете графикон. * Иконата „'''Список на''' '''наводи'''“ отвора поставка во кој можете да одредите каде ќе бидат прикажани наводите. Ова треба да се направи само еднаш на страницата.<hr>Кога ќе се кликне оваа икона (Ω), се прикажува поставка што прикажува многу специјални знаци. Со кликање на одреден знак, го ставате во текстот. Овие специјални знаци вклучуваат некои стандардни симболи, дијакритички знаци и математички симболи. [[Податотека:Помош за нагледен уредник3.png|граничник|центар|безрамка|886x886пкс]] <hr> [[Податотека:VisualEditor More Settings-mk.png|граничник|десно|безрамка|285x285пкс]] Во менито '''Поставки за страницата''' ќе ги најдете следните опции: * Иконата '''Категории''' ви дозволува да додадете категории на страницата и ви овоможува да го прилагодите начинот на сортирање на страницата во одредена категорија. * / * / * Иконата '''Јазици''' покажува список на истата страници на други јазици. * Иконата '''Користени предлошки''' е список на сите употребени предлошки во таа страница. * Иконата '''Испиши од лево кон десно''' се употребува //// * Иконата '''Најди и замени''' отвара пребарувач каде што можете да вметнете збор или реченица кои ги барате во текстот и да ги замените со други. Пребарувачот има и други икони со различни опции, кои ќе ви помогнат да ја извршите оваа функција.<hr> [[Податотека:OOjs UI icon edit-ltr.svg|граничник|лево|безрамка|75x75пкс]] Иконата „'''Смени уредник'''“ се наоѓа веднаш до копчето „'''Објави промени'''“. Ви овозможува да се префрлите од нагледно уредување на изворно уредување. == Зачувување на промените == [[Податотека:Помош за нагледен уредник4.png|граничник|десно|безрамка|271x271пкс]] Кога ќе завршите со уредување, кликнете на копчето „'''Објави промен'''и“ во алатникот. Синото копче нема да може да се кликне ако не сте направиле никакви промени. Да ги откажете промените што сте ги направиле, кликнете на иконата Читај или исклучете го прелистувачот.<hr> [[Податотека:Помош за нагледен уредник5.png|граничник|десно|безрамка|186x186пкс]] Со кликнување на иконата „'''Објави промени…'''“ ќе ви се отвори поставка. Тука можете да внесете краток опис на тоа што сте го направиле, да го означите уредувањето како ситно, и/или да ја ставите страницата во вашиот список за набљудување. Квадратот за опис е истоветен на полето Опис: во изворниот уредник. Пред да ги зачувате вашите измени, можете да ги прегледате за да се осигурате дека се како што сакате. Ова е слично на иконата „'''Прикажи промени'''“ во изворниот уредник. Иконата "'''Продолжи со уредување'''" ве враќа на страницата што ја уредувате. == Уредување на врски == [[Податотека:VisualEditor - Toolbar - Linking.png|граничник|лево|безрамка|144x144пкс]] Врските се вметнуваат преку иконата „Врска“ (ланец) во алатникот, или пак преку функцијата на тастатурата '''CTRL+K''' (или '''<kbd>⌘Command</kbd>+<kbd>K</kbd>''' <kbd>на [[Macintosh|Mac]])</kbd> Ако означите текст, а потоа го притиснете копчето „Врска“, тој текст ќе се користи при креирање на врската. За врска што содржи само еден збор, можете или да го означите тој збор или само да го поставите курсорот во тој збор.<hr> [[Податотека:Помош за нагледен уредник6.png|граничник|лево|безрамка|174x174px]] Кога го употребувате копчето или кратенката, ќе се отвори дијалог прозорец во кој можете да ја напишете врската. Алатката за врски ќе се обиде да ви помогне со '''внатрешните врски''' со пребарување на веројатни совпаѓања. Откако ќе ја внесете или изберете врската, го завршувате процесот на поврзување со притискање на '''↵ Enter''' или со притискање на копчето „'''Готово'''“. Вашата врска веднаш ќе се појави на страницата, но како и со другите промени на страницата, таа нема да биде објавена сè додека не ја објавите целата страница. <hr> [[Податотека:Помош за нагледно уредување7.png|граничник|лево|безрамка|308x308пкс]] За да се поврзете со страница на друго мрежно место, постапката е слична: кликнете ја иконата „Надворешно мреж. место“ и внесете URL во полето. Надворешните врски без етикети изгледаат вака: [https://example.org/]. Можете да ги додадете со поставување на курсорот подалеку од кој било збор (на пр., по празно место). Отворете ја алатката за врски со притискање на копчето или со притискање на кратенките на тастатурата. Внесете ја URL-адресата во полето и притиснете го копчето „Готово“ за да ја вметнете врската. <hr> За да промените или отстраните постоечка врска, кликнете на врската, а потоа притиснете ја иконата „Врска“ што се појавува во близина на неа. Ќе се појави дијалогот за уредување. Можете да стигнете до дијалогот и со кратенката на тастатурата Ctrl+K. Кога ќе се избере врска, таа се појавува во сина рамка. Можете исто така да ја отворите врската во друг прозорец со притискање на самата врската во дијалог прозорецот. (Ова треба да го направите за да проверите дали надворешната врска е валидна.) [[Податотека:Помош за нагледен уредник8.png|граничник|лево|безрамка|245x245пкс]] If you want to exit the link label (the text displayed as a link) or continue to write after this link, you can press <kbd>→</kbd>: * Pressing it once will escape the link editing dialog and put your cursor at the end of the element linked (blue framed, to edit this element) * Pressing it twice will put the cursor after the element linked, ready to type the rest of your text. To edit the link label of an existing link, press within the link label and type the new one. But if you want to replace the entire label, please note: * If you have selected (highlighted) the entire link label, the link will be deleted by typing any key. * To edit the link label directly without deleting it, put the cursor within that link label, use the backspace and delete keys (no more than necessary), and a narrow blue link area will remain there. Now you may type in the new label for the kept link. * You can also link to categories, files and more. /// == Уредување на наводи == [[Податотека:Помош за нагледен уредник9.png|граничник|десно|безрамка|175x175пкс]] Започнете со притискање на копчето '''Наведи'''. Потоа се отвора дијалог-кутија, која вклучува автоматски процес на наведување каде одбирате помеѓу следните опции: '''Автоматски, Рачно''' и '''Повторна употреба.''' <hr> [[Податотека:Помош за нагледен уредник11.png|граничник|десно|безрамка|236x236пкс]] Во полето '''Автоматски''' можете да внесете информации за книга или друг извор што сакате да го цитирате, а автоматски ќе се генерира образец за навод. Можете да внесете URL (адреса на веб-страница), уникатен идентификатор како ISBN за книги, DOI (дигитален идентификатор на објект), PubMed ID, PMCID (вклучувајќи го префиксот PMC) или QID (од Wikidata). Можете исто така да внесете цитат или наслов на делото. Треба да бидете што е можно попрецизни, бидејќи функцијата за пребарување на услугата Наводи го враќа само првиот резултат и од WorldCat (кој претежно содржи книги) и од Crossref (кој претежно содржи академски трудови), по случаен редослед.<hr> [[Податотека:Помош за нагледен уредник12.png|граничник|десно|безрамка|250x250пкс]] Доколку одберете на полето '''Рачно''' ќе ви се отвори дијалог-кутија со следните опции: * '''Мрежно место''' * '''Книга''' * '''Новости''' * '''Списание''' Со притискање на некоја од наведените опции од шаблонот, уредникот на шаблони ќе ве однесе на потребниот шаблон за тој вид на наводи. Потребните полиња за информации ќе бидат означени со ѕвездичка. Иако ќе бидат прикажани и некои препорачани параметри, не сите се задолжителни. Можете да ги отстраните од главниот дијалог со отштиклирање на полето за избор во страничната лента. Ако полето за избор на параметар е сиво и не може да се кликне, тоа поле е задолжително и не може да се отстрани. За да додадете сосема ново поле, користете ја кратенката Ctrl+⇧ Shift+D, а потоа кликнете на „Додај недокументиран параметар“ на дното од уредникот Штом завршите со пополнување на образецот притиснете на копчето вметни. * '''Основен''' При притискање на „'''Основен'''“ ќе се отвори основниот уредник за наводи, каде што можете да го напишете вашиот навод, вклучувајќи го и форматирањето. Можете исто така да го користите основниот формулар за да вметнете шаблон за навод што не е на листата на често користени шаблони за наводи. Можете да направите наводот да припаѓа на дадена група, иако вообичаено ова е оставено празно. (Оваа опција се користи за посебно прикажување на различни групи на наводи со алатката „Список на наводи“.)<hr> === Повторна употреба на постоечки наводи === [[Податотека:Помош за нагледен уредник13.png|граничник|десно|безрамка]] Доколку страницата веќе содржи навод што се однесува на текстот што сакате да го наведете, тогаш можете да изберете повторно да го користите тој постоечки навод. За повторно да користите постоечки навод, поставете го курсорот во телото на текстот каде што сакате да го додадете истиот. Потоа притиснете ја иконата „Наведи“. Во табелата „Повторно користење“, погледнете ја листата за наводи и одберете го соодветниот постоечки навод. Ако има многу наводи, можете да го користите полето за пребарување (означено со „Пребарај по тековните наводи“) за да ги најдете само оние наводи што содржат одреден текст. <hr> [[Податотека:Помош за нагледен уредник14.png|граничник|десно|безрамка]] === Уредување на постоечки навод === За да уредите постоечки навод, притиснете на бројката каде што се појавува во текстот. Ќе видите икона (и име) за шаблонот што е користен за креирање на овој навод. Во двата случаи, со притискање на копчето „Уреди“ ќе се отвори дијалог каде што можете да го уредите.<hr> [[Категорија:Помош]] o1nz9qj72erej9do6y28sjukty7nqbu 5381519 5381518 2025-06-19T11:17:50Z Jtasevski123 69538 5381519 wikitext text/x-wiki {{во изработка}}== Отворање на Нагледен уредник == За да уредите страница со Нагледен уредник, стиснете на „Уреди“ најгоре во страницата. [[Податотека:VisualEditor edit tab-mk.png|десно|безрамка|280x280пкс]] Отворањето на страницата за уредување може да потрае неколку секунди. На големите страници им треба доста подолго. Ако кликнете на „Уреди извор“ ќе ви се отвори класичниот уредник со изворен [[викитекст]]. <hr> [[Податотека:Помош за нагледен уредник.png|десно|безрамка|191x191px]] Можете да го отворите Нагледниот уредник и преку врските „уреди“ до секое заглавие (наслов). == Први чекори: алатникот на Нагледен уредник == [[Податотека:VisualEditor toolbar-mk.png|центар|безрамка|973x973пкс]] Алатникот за нагледно уредување се појавува најгоре на екранот кога ќе почнете да уредувате. Во него ќе најдете добро познати икони:<hr>[[Податотека:VisualEditor - Toolbar - Undo-redo.png|лево|безрамка|80x80пкс]] '''Откажи''' и '''Повтори''' — за направените промени.<hr>[[Податотека:VisualEditor Toolbar Headings-mk.png|лево|безрамка|169x169px]] Паѓачко мени за '''наслови''': ви овозможува да го промените форматирањето на пасусот. За да го промените стилот на пасусот, поставете го показникот во пасусот и изберете ставка во ова мени (не мора да означувате текст). Поднасловите се форматирани „Заглавие“, а подсекциите се „Подзаглавие 1“, „Подзаглавие 2“ и така натаму. Нормалниот формат за текстот е „Пасус“. <hr> [[Податотека:Помош за нагледен уредник1.png|граничник|десно|безрамка|295x295пкс]] '''Форматирање:''' Ако стиснете на „'''''A'''''“ ќе ви се отвори паѓачко мени. * Иконата „Задебелено“ ('''A''') го задебелува избраниот текст. * Иконата „Закосено“ (''A'') го закосува избраниот текст. * Иконата „Горен индекс“ (x²) го смалува и малку поткренува избраниот текст во однос на околината. * Иконата „Долен индекс“ (x₂) го смалува и малку потспушта избраниот текст во однос на околината. * Иконата „Сметачки код“ (збир од големи загради: {}) го менува фонтот на избраниот текст во фонт со моноразмер, што го издвојува од околниот (пропорционално разместен) текст. * Иконата „Прецртано“ (<s>А</s>) го прецртува избраниот текст. * Иконата „Потцртано“ (<u>А</u>) го потцртува избраниот текст. * Иконата „Јазик“ (文A) ви омозможува да го изначите јазикот (на пример јапонски) и насоката (на пример од десно кон лево) на избраниот текст. * Последната икона ([[Податотека:VisualEditor MediaWiki theme clear icon bitmap.png|граничник|безрамка]]) ги отстранува сите форматирања на знаци од избраниот текст, вклучувајќи ги и врските. Ако не сте избрале текст, тогаш кога ќе притиснете „'''''<u>A</u>'''''“ за да го отворите менито, а потоа ќе изберете ставка, тоа форматирање ќе се примени на текстот што ќе почнете да го пишувате, од каде и да се наоѓа показникот. <hr> [[Податотека:VisualEditor - Toolbar - Linking.png|лево|безрамка|76x76пкс]] Иконата за врска е алатката за поврзување. Притискањето на неа (обично по избирање на текст) го отвора дијалогот за поврзување. <hr> [[Податотека:VisualEditor citoid Cite button-mk.png|граничник|лево|безрамка|136x136пкс]] Иконата '''„Наведи“''' се користи за додавање вградени наводи (исто така наречени „фусноти“ или „референци“). Сите проекти имаат пристап до основно форматирање на наводи и можност за повторна употреба на наводи со користење на ова мени. <hr> [[Податотека:VisualEditor Toolbar Lists and indentation-mk.png|граничник|лево|безрамка|118x118пкс]] '''Списоци и вовлекување:''' Со првите две икони можете да го форматирате текстот како „Список со потточки“ или „Список со редни броеви“. Со последните две ја зголемувате или намалувате вовлеченоста на ставките во списокот. <hr>[[Податотека:Помош за нагледен уредник2.png|граничник|десно|безрамка|393x393пкс]] Менито '''Вметни''' ги содржи следните опции: * Иконата '''Слики, снимки и друго''' ја отвара поставката за слики и снимки. * Иконата '''Предлошка''' дозволува да се вметне веќе постоечка [[предлошка]]. * Иконата '''Табела''' дозволува да се вметне табела. * Иконата '''Коментар''' ви овозможува да вметнете коментари што не се видливи за читателите; овие коментари можат да се видат само во режим на уредување, каде што се означени со икона со извичник. Во режим на уредување, притискањето на иконата со извичник ви овозможува да го уредувате или бришете коментарот. * Иконата '''Хиероглифи''' ви овозможува да вметнете хиероглифи. * Иконата '''Коден блок''' ви овоможува да вметнете сметачки код. * Иконата '''Музичка нотација''' ви овозможува да вметнете музичка нотација. * Иконата '''Галерија''' ви овоможува да вметнете галерија со слики во статијата. * Иконата '''Хемиска формула''' ви отвара поставка која ви овоможува да вметнете хемиска формула. * Иконата '''Математичка формула''' (Σ) ви отвара поставка која ви овоможува да вметнете математичка формула. * Иконата '''Карта''' ви отвара поставка која ви овоможува да вметнете географска карта. * Иконата '''Графикон''' ви отвара поставка преку која можете да вметнете графикон. * Иконата „'''Список на''' '''наводи'''“ отвора поставка во кој можете да одредите каде ќе бидат прикажани наводите. Ова треба да се направи само еднаш на страницата.<hr>Кога ќе се кликне оваа икона (Ω), се прикажува поставка што прикажува многу специјални знаци. Со кликање на одреден знак, го ставате во текстот. Овие специјални знаци вклучуваат некои стандардни симболи, дијакритички знаци и математички симболи. [[Податотека:Помош за нагледен уредник3.png|граничник|центар|безрамка|886x886пкс]] <hr> [[Податотека:VisualEditor More Settings-mk.png|граничник|десно|безрамка|285x285пкс]] Во менито '''Поставки за страницата''' ќе ги најдете следните опции: * Иконата '''Категории''' ви дозволува да додадете категории на страницата и ви овоможува да го прилагодите начинот на сортирање на страницата во одредена категорија. * / * / * Иконата '''Јазици''' покажува список на истата страници на други јазици. * Иконата '''Користени предлошки''' е список на сите употребени предлошки во таа страница. * Иконата '''Испиши од лево кон десно''' се употребува //// * Иконата '''Најди и замени''' отвара пребарувач каде што можете да вметнете збор или реченица кои ги барате во текстот и да ги замените со други. Пребарувачот има и други икони со различни опции, кои ќе ви помогнат да ја извршите оваа функција.<hr> [[Податотека:OOjs UI icon edit-ltr.svg|граничник|лево|безрамка|75x75пкс]] Иконата „'''Смени уредник'''“ се наоѓа веднаш до копчето „'''Објави промени'''“. Ви овозможува да се префрлите од нагледно уредување на изворно уредување. == Зачувување на промените == [[Податотека:Помош за нагледен уредник4.png|граничник|десно|безрамка|271x271пкс]] Кога ќе завршите со уредување, кликнете на копчето „'''Објави промен'''и“ во алатникот. Синото копче нема да може да се кликне ако не сте направиле никакви промени. Да ги откажете промените што сте ги направиле, кликнете на иконата Читај или исклучете го прелистувачот.<hr> [[Податотека:Помош за нагледен уредник5.png|граничник|десно|безрамка|186x186пкс]] Со кликнување на иконата „'''Објави промени…'''“ ќе ви се отвори поставка. Тука можете да внесете краток опис на тоа што сте го направиле, да го означите уредувањето како ситно, и/или да ја ставите страницата во вашиот список за набљудување. Квадратот за опис е истоветен на полето Опис: во изворниот уредник. Пред да ги зачувате вашите измени, можете да ги прегледате за да се осигурате дека се како што сакате. Ова е слично на иконата „'''Прикажи промени'''“ во изворниот уредник. Иконата "'''Продолжи со уредување'''" ве враќа на страницата што ја уредувате. == Уредување на врски == [[Податотека:VisualEditor - Toolbar - Linking.png|граничник|лево|безрамка|144x144пкс]] Врските се вметнуваат преку иконата „Врска“ (ланец) во алатникот, или пак преку функцијата на тастатурата '''CTRL+K''' (или '''<kbd>⌘Command</kbd>+<kbd>K</kbd>''' <kbd>на [[Macintosh|Mac]])</kbd> Ако означите текст, а потоа го притиснете копчето „Врска“, тој текст ќе се користи при креирање на врската. За врска што содржи само еден збор, можете или да го означите тој збор или само да го поставите курсорот во тој збор.<hr> [[Податотека:Помош за нагледен уредник6.png|граничник|лево|безрамка|174x174px]] Кога го употребувате копчето или кратенката, ќе се отвори дијалог прозорец во кој можете да ја напишете врската. Алатката за врски ќе се обиде да ви помогне со '''внатрешните врски''' со пребарување на веројатни совпаѓања. Откако ќе ја внесете или изберете врската, го завршувате процесот на поврзување со притискање на '''↵ Enter''' или со притискање на копчето „'''Готово'''“. Вашата врска веднаш ќе се појави на страницата, но како и со другите промени на страницата, таа нема да биде објавена сè додека не ја објавите целата страница. <hr> [[Податотека:Помош за нагледно уредување7.png|граничник|лево|безрамка|308x308пкс]] За да се поврзете со страница на друго мрежно место, постапката е слична: кликнете ја иконата „Надворешно мреж. место“ и внесете URL во полето. Надворешните врски без етикети изгледаат вака: [https://example.org/]. Можете да ги додадете со поставување на курсорот подалеку од кој било збор (на пр., по празно место). Отворете ја алатката за врски со притискање на копчето или со притискање на кратенките на тастатурата. Внесете ја URL-адресата во полето и притиснете го копчето „Готово“ за да ја вметнете врската. <hr> За да промените или отстраните постоечка врска, кликнете на врската, а потоа притиснете ја иконата „Врска“ што се појавува во близина на неа. Ќе се појави дијалогот за уредување. Можете да стигнете до дијалогот и со кратенката на тастатурата Ctrl+K. Кога ќе се избере врска, таа се појавува во сина рамка. Можете исто така да ја отворите врската во друг прозорец со притискање на самата врската во дијалог прозорецот. (Ова треба да го направите за да проверите дали надворешната врска е валидна.) [[Податотека:Помош за нагледен уредник8.png|граничник|лево|безрамка|245x245пкс]] If you want to exit the link label (the text displayed as a link) or continue to write after this link, you can press <kbd>→</kbd>: * Pressing it once will escape the link editing dialog and put your cursor at the end of the element linked (blue framed, to edit this element) * Pressing it twice will put the cursor after the element linked, ready to type the rest of your text. To edit the link label of an existing link, press within the link label and type the new one. But if you want to replace the entire label, please note: * If you have selected (highlighted) the entire link label, the link will be deleted by typing any key. * To edit the link label directly without deleting it, put the cursor within that link label, use the backspace and delete keys (no more than necessary), and a narrow blue link area will remain there. Now you may type in the new label for the kept link. * You can also link to categories, files and more. /// == Уредување на наводи == [[Податотека:Помош за нагледен уредник9.png|граничник|десно|безрамка|175x175пкс]] Започнете со притискање на копчето '''Наведи'''. Потоа се отвора дијалог-кутија, која вклучува автоматски процес на наведување каде одбирате помеѓу следните опции: '''Автоматски, Рачно''' и '''Повторна употреба.''' <hr> [[Податотека:Помош за нагледен уредник11.png|граничник|десно|безрамка|236x236пкс]] Во полето '''Автоматски''' можете да внесете информации за книга или друг извор што сакате да го цитирате, а автоматски ќе се генерира образец за навод. Можете да внесете URL (адреса на веб-страница), уникатен идентификатор како ISBN за книги, DOI (дигитален идентификатор на објект), PubMed ID, PMCID (вклучувајќи го префиксот PMC) или QID (од Wikidata). Можете исто така да внесете цитат или наслов на делото. Треба да бидете што е можно попрецизни, бидејќи функцијата за пребарување на услугата Наводи го враќа само првиот резултат и од WorldCat (кој претежно содржи книги) и од Crossref (кој претежно содржи академски трудови), по случаен редослед.<hr> [[Податотека:Помош за нагледен уредник12.png|граничник|десно|безрамка|250x250пкс]] Доколку одберете на полето '''Рачно''' ќе ви се отвори дијалог-кутија со следните опции: * '''Мрежно место''' * '''Книга''' * '''Новости''' * '''Списание''' Со притискање на некоја од наведените опции од шаблонот, уредникот на шаблони ќе ве однесе на потребниот шаблон за тој вид на наводи. Потребните полиња за информации ќе бидат означени со ѕвездичка. Иако ќе бидат прикажани и некои препорачани параметри, не сите се задолжителни. Можете да ги отстраните од главниот дијалог со отштиклирање на полето за избор во страничната лента. Ако полето за избор на параметар е сиво и не може да се кликне, тоа поле е задолжително и не може да се отстрани. За да додадете сосема ново поле, користете ја кратенката Ctrl+⇧ Shift+D, а потоа кликнете на „Додај недокументиран параметар“ на дното од уредникот Штом завршите со пополнување на образецот притиснете на копчето вметни. * '''Основен''' При притискање на „'''Основен'''“ ќе се отвори основниот уредник за наводи, каде што можете да го напишете вашиот навод, вклучувајќи го и форматирањето. Можете исто така да го користите основниот формулар за да вметнете шаблон за навод што не е на листата на често користени шаблони за наводи. Можете да направите наводот да припаѓа на дадена група, иако вообичаено ова е оставено празно. (Оваа опција се користи за посебно прикажување на различни групи на наводи со алатката „Список на наводи“.)<hr> === Повторна употреба на постоечки наводи === [[Податотека:Помош за нагледен уредник13.png|граничник|десно|безрамка]] Доколку страницата веќе содржи навод што се однесува на текстот што сакате да го наведете, тогаш можете да изберете повторно да го користите тој постоечки навод. За повторно да користите постоечки навод, поставете го курсорот во телото на текстот каде што сакате да го додадете истиот. Потоа притиснете ја иконата „Наведи“. Во табелата „Повторно користење“, погледнете ја листата за наводи и одберете го соодветниот постоечки навод. Ако има многу наводи, можете да го користите полето за пребарување (означено со „Пребарај по тековните наводи“) за да ги најдете само оние наводи што содржат одреден текст. <hr> [[Податотека:Помош за нагледен уредник14.png|граничник|десно|безрамка]] === Уредување на постоечки навод === За да уредите постоечки навод, притиснете на бројката каде што се појавува во текстот. Ќе видите икона (и име) за шаблонот што е користен за креирање на овој навод. Во двата случаи, со притискање на копчето „Уреди“ ќе се отвори дијалог каде што можете да го уредите.<hr> [[Категорија:Помош]] 5qz7yo9ryi38237lmagkw3ok3rn3kwa 0 1372954 5381367 2025-06-18T14:13:38Z Marco Mitrovich 114460 Создадена страница со: {{Инфокутија Населено место | name = Голочевац | native_name = Голочевац | settlement_type = Населба | image_skyline = | image_alt = | image_caption = | nickname = | pushpin_map = Serbia | pushpin_label_position = | pushpin_map_alt = | pushpin_map_caption = | latd = 42 |latm = 24 |l... 5381367 wikitext text/x-wiki {{Инфокутија Населено место | name = Голочевац | native_name = Голочевац | settlement_type = Населба | image_skyline = | image_alt = | image_caption = | nickname = | pushpin_map = Serbia | pushpin_label_position = | pushpin_map_alt = | pushpin_map_caption = | latd = 42 |latm = 24 |lats = 42 |latNS = N | longd = 22 |longm = 07 |longs = 53 |longEW = E | coor_pinpoint = | coordinates_type = | coordinates_display = | coordinates_footnotes = | subdivision_type = Држава | subdivision_name = [[Србија]] | subdivision_type1 = Управен Округ | subdivision_name1 = [[Пчињски Управен Округ|Пчињски]] | subdivision_type2 = Општина | subdivision_name2 = [[Трговиште (Србија)|Трговиште]] | dimensions_footnotes = | elevation_footnotes = | elevation_m = 1.071 | population_footnotes = | population_total = 36 | population_as_of = 2022 | population_density_km2 = auto | population_demonym = | population_note = | timezone1 = [[Средноевропско време|CET]] |utc_offset = +1 | utc_offset1 = | timezone1_DST = [[Средноевропско летно време|CEST]] |utc_offset_DST = +2 | utc_offset1_DST = | postal_code_type = Пошт. бр. | postal_code = 17526 | area_code_type = | area_code = 017 | registration_plate = VR }} '''Голочевац''' е населено место во општината [[Трговиште (Србија)|Трговиште]], [[Пчињски Управен Округ]], [[Србија]]. Според пописот од 2022 година имало 36 жители.<ref>[http://pop-stat.mashke.org/serbia-census.htm All places: 1948, 1953, 1961, 1971, 1981, 1991, 2002, 2011, 2022 censuses] pop-stat.mashke.org </ref> Бугарски научник [[Васил Канчов]], 1900 година бележува дека во Голочевац биле 235 [[Македонци]] христијани.<ref>{{cite web |last1=Кѫнчовъ |first1=Васил |title=Македония. Етнография и Статистика |url=https://macedonia.kroraina.com/vk/vk_2_29.htm |location=София |page=219 |date=1900}}</ref>{{efn|Канчов Словени во [[Македонија (регион)|Македонија]] прикажува како Бугари.}}{{efn|Српските научници Словени во Јужна Србија смеатат за Србите, иако се они шопско-македонско потекло (освен [[Куршумлија|Куршумлијско]]) и зборуваат [[Торлачки дијалекти|торлачки]].}} == Поврзано == * [[Трговиште (Србија)]] * [[Пчињски Управен Округ]] * [[Јужна Србија]] == Белешки == {{белешки}} == Наводи == {{наводи}} {{Општина Трговиште (Србија)}} [[Категорија:Трговиште (Србија)]] [[Категорија:Населени места во Јужна Србија]] [[Категорија:Населени места во Вардарска Македонија]] tbq5yucmvin7e576wefr9jl1cfsg7ps 0 1372955 5381370 2025-06-18T14:22:52Z Marco Mitrovich 114460 Создадена страница со: {{Инфокутија Населено место | name = Горновац | native_name = Горновац | settlement_type = Населба | image_skyline = | image_alt = | image_caption = | nickname = | pushpin_map = Serbia | pushpin_label_position = | pushpin_map_alt = | pushpin_map_caption = | latd = 42 |latm = 21 |lats... 5381370 wikitext text/x-wiki {{Инфокутија Населено место | name = Горновац | native_name = Горновац | settlement_type = Населба | image_skyline = | image_alt = | image_caption = | nickname = | pushpin_map = Serbia | pushpin_label_position = | pushpin_map_alt = | pushpin_map_caption = | latd = 42 |latm = 21 |lats = 10 |latNS = N | longd = 22 |longm = 00 |longs = 34 |longEW = E | coor_pinpoint = | coordinates_type = | coordinates_display = | coordinates_footnotes = | subdivision_type = Држава | subdivision_name = [[Србија]] | subdivision_type1 = Управен Округ | subdivision_name1 = [[Пчињски Управен Округ|Пчињски]] | subdivision_type2 = Општина | subdivision_name2 = [[Трговиште (Србија)|Трговиште]] | dimensions_footnotes = | elevation_footnotes = | elevation_m = 829 | population_footnotes = | population_total = 29 | population_as_of = 2022 | population_density_km2 = auto | population_demonym = | population_note = | timezone1 = [[Средноевропско време|CET]] |utc_offset = +1 | utc_offset1 = | timezone1_DST = [[Средноевропско летно време|CEST]] |utc_offset_DST = +2 | utc_offset1_DST = | postal_code_type = Пошт. бр. | postal_code = 17525 | area_code_type = | area_code = 017 | registration_plate = VR }} '''Горновац''' е населено место во општината [[Трговиште (Србија)|Трговиште]], [[Пчињски Управен Округ]], [[Србија]]. Според пописот од 2022 година имало 29 жители.<ref>[http://pop-stat.mashke.org/serbia-census.htm All places: 1948, 1953, 1961, 1971, 1981, 1991, 2002, 2011, 2022 censuses] pop-stat.mashke.org </ref> Бугарски научник [[Васил Канчов]], 1900 година бележува дека во Горновац биле 165 [[Македонци]] христијани.<ref>{{cite web |last1=Кѫнчовъ |first1=Васил |title=Македония. Етнография и Статистика |url=https://macedonia.kroraina.com/vk/vk_2_29.htm |location=София |page=218 |date=1900}}</ref>{{efn|Канчов Словени во [[Македонија (регион)|Македонија]] прикажува како Бугари.}}{{efn|Српските научници Словени во Јужна Србија смеатат за Србите, иако се они шопско-македонско потекло (освен [[Куршумлија|Куршумлијско]]) и зборуваат [[Торлачки дијалекти|торлачки]].}} == Поврзано == * [[Трговиште (Србија)]] * [[Пчињски Управен Округ]] * [[Јужна Србија]] == Белешки == {{белешки}} == Наводи == {{наводи}} {{Општина Трговиште (Србија)}} [[Категорија:Трговиште (Србија)]] [[Категорија:Населени места во Јужна Србија]] [[Категорија:Населени места во Вардарска Македонија]] lp4hppn01wfqmzy3c7xlgq383te027w 0 1372956 5381378 2025-06-18T16:25:34Z Marco Mitrovich 114460 Создадена страница со: {{Инфокутија Населено место | name = Горни Козји Дол | native_name = Горњи Козји Дол | settlement_type = Населба | image_skyline = | image_alt = | image_caption = | nickname = | pushpin_map = Serbia | pushpin_label_position = | pushpin_map_alt = | pushpin_map_caption = | latd... 5381378 wikitext text/x-wiki {{Инфокутија Населено место | name = Горни Козји Дол | native_name = Горњи Козји Дол | settlement_type = Населба | image_skyline = | image_alt = | image_caption = | nickname = | pushpin_map = Serbia | pushpin_label_position = | pushpin_map_alt = | pushpin_map_caption = | latd = 42 |latm = 19 |lats = 21 |latNS = N | longd = 22 |longm = 06 |longs = 34 |longEW = E | coor_pinpoint = | coordinates_type = | coordinates_display = | coordinates_footnotes = | subdivision_type = Држава | subdivision_name = [[Србија]] | subdivision_type1 = Управен Округ | subdivision_name1 = [[Пчињски Управен Округ|Пчињски]] | subdivision_type2 = Општина | subdivision_name2 = [[Трговиште (Србија)|Трговиште]] | dimensions_footnotes = | elevation_footnotes = | elevation_m = 866 | population_footnotes = | population_total = 241 | population_as_of = 2022 | population_density_km2 = auto | population_demonym = | population_note = | timezone1 = [[Средноевропско време|CET]] |utc_offset = +1 | utc_offset1 = | timezone1_DST = [[Средноевропско летно време|CEST]] |utc_offset_DST = +2 | utc_offset1_DST = | postal_code_type = Пошт. бр. | postal_code = 17525 | area_code_type = | area_code = 017 | registration_plate = VR }} '''Горни Козји Дол''' ({{lang-sr|Горњи Козји Дол}}) е населено место во општината [[Трговиште (Србија)|Трговиште]], [[Пчињски Управен Округ]], [[Србија]]. Според пописот од 2022 година имало 241 жител.<ref>[http://pop-stat.mashke.org/serbia-census.htm All places: 1948, 1953, 1961, 1971, 1981, 1991, 2002, 2011, 2022 censuses] pop-stat.mashke.org </ref> Бугарски научник [[Васил Канчов]], 1900 година бележува дека во Горни Козји Дол биле 310 [[Македонци]] христијани.<ref>{{cite web |last1=Кѫнчовъ |first1=Васил |title=Македония. Етнография и Статистика |url=https://macedonia.kroraina.com/vk/vk_2_29.htm |location=София |page=219 |date=1900}}</ref>{{efn|Канчов Словени во [[Македонија (регион)|Македонија]] прикажува како Бугари.}}{{efn|Српските научници Словени во Јужна Србија смеатат за Србите, иако се они шопско-македонско потекло (освен [[Куршумлија|Куршумлијско]]) и зборуваат [[Торлачки дијалекти|торлачки]].}} == Поврзано == * [[Трговиште (Србија)]] * [[Пчињски Управен Округ]] * [[Јужна Србија]] == Белешки == {{белешки}} == Наводи == {{наводи}} {{Општина Трговиште (Србија)}} [[Категорија:Трговиште (Србија)]] [[Категорија:Населени места во Јужна Србија]] [[Категорија:Населени места во Вардарска Македонија]] gtclr8rgzwvt6t4xk365wyru2vpoi8u 0 1372957 5381379 2025-06-18T16:37:29Z Marco Mitrovich 114460 Создадена страница со: {{Инфокутија Населено место | name = Горни Стајевац | native_name = Горњи Стајевац | settlement_type = Населба | image_skyline = | image_alt = | image_caption = | nickname = | pushpin_map = Serbia | pushpin_label_position = | pushpin_map_alt = | pushpin_map_caption = | latd =... 5381379 wikitext text/x-wiki {{Инфокутија Населено место | name = Горни Стајевац | native_name = Горњи Стајевац | settlement_type = Населба | image_skyline = | image_alt = | image_caption = | nickname = | pushpin_map = Serbia | pushpin_label_position = | pushpin_map_alt = | pushpin_map_caption = | latd = 42 |latm = 24 |lats = 21 |latNS = N | longd = 22 |longm = 11 |longs = 15 |longEW = E | coor_pinpoint = | coordinates_type = | coordinates_display = | coordinates_footnotes = | subdivision_type = Држава | subdivision_name = [[Србија]] | subdivision_type1 = Управен Округ | subdivision_name1 = [[Пчињски Управен Округ|Пчињски]] | subdivision_type2 = Општина | subdivision_name2 = [[Трговиште (Србија)|Трговиште]] | dimensions_footnotes = | elevation_footnotes = | elevation_m = 1.005 | population_footnotes = | population_total = 72 | population_as_of = 2022 | population_density_km2 = auto | population_demonym = | population_note = | timezone1 = [[Средноевропско време|CET]] |utc_offset = +1 | utc_offset1 = | timezone1_DST = [[Средноевропско летно време|CEST]] |utc_offset_DST = +2 | utc_offset1_DST = | postal_code_type = Пошт. бр. | postal_code = 17526 | area_code_type = | area_code = 017 | registration_plate = VR }} '''Горни Стајевац''' ({{lang-sr|Горњи Стајевац}}) е населено место во општината [[Трговиште (Србија)|Трговиште]], [[Пчињски Управен Округ]], [[Србија]]. Според пописот од 2022 година имало 72 жители.<ref>[http://pop-stat.mashke.org/serbia-census.htm All places: 1948, 1953, 1961, 1971, 1981, 1991, 2002, 2011, 2022 censuses] pop-stat.mashke.org </ref> Бугарски научник [[Васил Канчов]], 1900 година бележува дека во Горни Стајевац биле 3.100 [[Македонци]] христијани.<ref>{{cite web |last1=Кѫнчовъ |first1=Васил |title=Македония. Етнография и Статистика |url=https://macedonia.kroraina.com/vk/vk_2_29.htm |location=София |page=220 |date=1900}}</ref>{{efn|Канчов Словени во [[Македонија (регион)|Македонија]] прикажува како Бугари.}}{{efn|Српските научници Словени во Јужна Србија смеатат за Србите, иако се они шопско-македонско потекло (освен [[Куршумлија|Куршумлијско]]) и зборуваат [[Торлачки дијалекти|торлачки]].}} == Поврзано == * [[Трговиште (Србија)]] * [[Пчињски Управен Округ]] * [[Јужна Србија]] == Белешки == {{белешки}} == Наводи == {{наводи}} {{Општина Трговиште (Србија)}} [[Категорија:Трговиште (Србија)]] [[Категорија:Населени места во Јужна Србија]] [[Категорија:Населени места во Вардарска Македонија]] 5odrzk0xo1kpgb2nn4ulh7852alhfsu 5381388 5381379 2025-06-18T17:15:10Z Marco Mitrovich 114460 5381388 wikitext text/x-wiki {{Инфокутија Населено место | name = Горни Стајевац | native_name = Горњи Стајевац | settlement_type = Населба | image_skyline = | image_alt = | image_caption = | nickname = | pushpin_map = Serbia | pushpin_label_position = | pushpin_map_alt = | pushpin_map_caption = | latd = 42 |latm = 24 |lats = 21 |latNS = N | longd = 22 |longm = 11 |longs = 15 |longEW = E | coor_pinpoint = | coordinates_type = | coordinates_display = | coordinates_footnotes = | subdivision_type = Држава | subdivision_name = [[Србија]] | subdivision_type1 = Управен Округ | subdivision_name1 = [[Пчињски Управен Округ|Пчињски]] | subdivision_type2 = Општина | subdivision_name2 = [[Трговиште (Србија)|Трговиште]] | dimensions_footnotes = | elevation_footnotes = | elevation_m = 1.005 | population_footnotes = | population_total = 72 | population_as_of = 2022 | population_density_km2 = auto | population_demonym = | population_note = | timezone1 = [[Средноевропско време|CET]] |utc_offset = +1 | utc_offset1 = | timezone1_DST = [[Средноевропско летно време|CEST]] |utc_offset_DST = +2 | utc_offset1_DST = | postal_code_type = Пошт. бр. | postal_code = 17526 | area_code_type = | area_code = 017 | registration_plate = VR }} '''Горни Стајевац''' ({{lang-sr|Горњи Стајевац}}) е населено место во општината [[Трговиште (Србија)|Трговиште]], [[Пчињски Управен Округ]], [[Србија]]. Според пописот од 2022 година имало 72 жители.<ref>[http://pop-stat.mashke.org/serbia-census.htm All places: 1948, 1953, 1961, 1971, 1981, 1991, 2002, 2011, 2022 censuses] pop-stat.mashke.org </ref> Бугарски научник [[Васил Канчов]], 1900 година бележува дека во ''Стајовци'' биле 3.100 [[Македонци]] христијани.<ref>{{cite web |last1=Кѫнчовъ |first1=Васил |title=Македония. Етнография и Статистика |url=https://macedonia.kroraina.com/vk/vk_2_29.htm |location=София |page=220 |date=1900}}</ref>{{efn|Канчов Словени во [[Македонија (регион)|Македонија]] прикажува како Бугари.}}{{efn|Српските научници Словени во Јужна Србија смеатат за Србите, иако се они шопско-македонско потекло (освен [[Куршумлија|Куршумлијско]]) и зборуваат [[Торлачки дијалекти|торлачки]].}} == Поврзано == * [[Трговиште (Србија)]] * [[Пчињски Управен Округ]] * [[Јужна Србија]] == Белешки == {{белешки}} == Наводи == {{наводи}} {{Општина Трговиште (Србија)}} [[Категорија:Трговиште (Србија)]] [[Категорија:Населени места во Јужна Србија]] [[Категорија:Населени места во Вардарска Македонија]] nn0hrykgmdycr0l0gcded7gruy8q0p1 0 1372958 5381382 2025-06-18T16:49:27Z Marco Mitrovich 114460 Создадена страница со: {{Инфокутија Населено место | name = Дејанце | native_name = Дејанце | settlement_type = Населба | image_skyline = | image_alt = | image_caption = | nickname = | pushpin_map = Serbia | pushpin_label_position = | pushpin_map_alt = | pushpin_map_caption = | latd = 42 |latm = 23 |lats = 2... 5381382 wikitext text/x-wiki {{Инфокутија Населено место | name = Дејанце | native_name = Дејанце | settlement_type = Населба | image_skyline = | image_alt = | image_caption = | nickname = | pushpin_map = Serbia | pushpin_label_position = | pushpin_map_alt = | pushpin_map_caption = | latd = 42 |latm = 23 |lats = 20 |latNS = N | longd = 22 |longm = 05 |longs = 42 |longEW = E | coor_pinpoint = | coordinates_type = | coordinates_display = | coordinates_footnotes = | subdivision_type = Држава | subdivision_name = [[Србија]] | subdivision_type1 = Управен Округ | subdivision_name1 = [[Пчињски Управен Округ|Пчињски]] | subdivision_type2 = Општина | subdivision_name2 = [[Трговиште (Србија)|Трговиште]] | dimensions_footnotes = | elevation_footnotes = | elevation_m = 906 | population_footnotes = | population_total = 22 | population_as_of = 2022 | population_density_km2 = auto | population_demonym = | population_note = | timezone1 = [[Средноевропско време|CET]] |utc_offset = +1 | utc_offset1 = | timezone1_DST = [[Средноевропско летно време|CEST]] |utc_offset_DST = +2 | utc_offset1_DST = | postal_code_type = Пошт. бр. | postal_code = 17525 | area_code_type = | area_code = 017 | registration_plate = VR }} '''Дејанце''' е населено место во општината [[Трговиште (Србија)|Трговиште]], [[Пчињски Управен Округ]], [[Србија]]. Според пописот од 2022 година имало 22 жители.<ref>[http://pop-stat.mashke.org/serbia-census.htm All places: 1948, 1953, 1961, 1971, 1981, 1991, 2002, 2011, 2022 censuses] pop-stat.mashke.org </ref> Бугарски научник [[Васил Канчов]], 1900 година бележува дека во Дејанце биле 135 [[Македонци]] христијани.<ref>{{cite web |last1=Кѫнчовъ |first1=Васил |title=Македония. Етнография и Статистика |url=https://macedonia.kroraina.com/vk/vk_2_29.htm |location=София |page=219 |date=1900}}</ref>{{efn|Канчов Словени во [[Македонија (регион)|Македонија]] прикажува како Бугари.}}{{efn|Српските научници Словени во Јужна Србија смеатат за Србите, иако се они шопско-македонско потекло (освен [[Куршумлија|Куршумлијско]]) и зборуваат [[Торлачки дијалекти|торлачки]].}} == Поврзано == * [[Трговиште (Србија)]] * [[Пчињски Управен Округ]] * [[Јужна Србија]] == Белешки == {{белешки}} == Наводи == {{наводи}} {{Општина Трговиште (Србија)}} [[Категорија:Трговиште (Србија)]] [[Категорија:Населени места во Јужна Србија]] [[Категорија:Населени места во Вардарска Македонија]] bguipndvb790yuf09lminpty6p0e6sp 0 1372959 5381383 2025-06-18T17:01:06Z Marco Mitrovich 114460 Создадена страница со: {{Инфокутија Населено место | name = Долна Трница | native_name = Доња Трница | settlement_type = Населба | image_skyline = Vrazji kamen 07.jpg | image_alt = | image_caption = Долна Трница | nickname = | pushpin_map = Serbia | pushpin_label_position = | pushpin_map_alt = | push... 5381383 wikitext text/x-wiki {{Инфокутија Населено место | name = Долна Трница | native_name = Доња Трница | settlement_type = Населба | image_skyline = Vrazji kamen 07.jpg | image_alt = | image_caption = Долна Трница | nickname = | pushpin_map = Serbia | pushpin_label_position = | pushpin_map_alt = | pushpin_map_caption = | latd = 42 |latm = 23 |lats = 07 |latNS = N | longd = 22 |longm = 03 |longs = 01 |longEW = E | coor_pinpoint = | coordinates_type = | coordinates_display = | coordinates_footnotes = | subdivision_type = Држава | subdivision_name = [[Србија]] | subdivision_type1 = Управен Округ | subdivision_name1 = [[Пчињски Управен Округ|Пчињски]] | subdivision_type2 = Општина | subdivision_name2 = [[Трговиште (Србија)|Трговиште]] | dimensions_footnotes = | elevation_footnotes = | elevation_m = 713 | population_footnotes = | population_total = 131 | population_as_of = 2022 | population_density_km2 = auto | population_demonym = | population_note = | timezone1 = [[Средноевропско време|CET]] |utc_offset = +1 | utc_offset1 = | timezone1_DST = [[Средноевропско летно време|CEST]] |utc_offset_DST = +2 | utc_offset1_DST = | postal_code_type = Пошт. бр. | postal_code = 17525 | area_code_type = | area_code = 017 | registration_plate = VR }} '''Долна Трница''' ({{lang-sr|Доња Трница}}) е населено место во општината [[Трговиште (Србија)|Трговиште]], [[Пчињски Управен Округ]], [[Србија]]. Според пописот од 2022 година имало 131 жител.<ref>[http://pop-stat.mashke.org/serbia-census.htm All places: 1948, 1953, 1961, 1971, 1981, 1991, 2002, 2011, 2022 censuses] pop-stat.mashke.org </ref> Бугарски научник [[Васил Канчов]], 1900 година бележува дека во Долна Трница биле 325 [[Македонци]] христијани.<ref>{{cite web |last1=Кѫнчовъ |first1=Васил |title=Македония. Етнография и Статистика |url=https://macedonia.kroraina.com/vk/vk_2_29.htm |location=София |page=220 |date=1900}}</ref>{{efn|Канчов Словени во [[Македонија (регион)|Македонија]] прикажува како Бугари.}}{{efn|Српските научници Словени во Јужна Србија смеатат за Србите, иако се они шопско-македонско потекло (освен [[Куршумлија|Куршумлијско]]) и зборуваат [[Торлачки дијалекти|торлачки]].}} == Поврзано == * [[Трговиште (Србија)]] * [[Пчињски Управен Округ]] * [[Јужна Србија]] == Белешки == {{белешки}} == Наводи == {{наводи}} {{Општина Трговиште (Србија)}} [[Категорија:Трговиште (Србија)]] [[Категорија:Населени места во Јужна Србија]] [[Категорија:Населени места во Вардарска Македонија]] lb5ry57wf2s2zq65dqrv56bss5v3762 0 1372960 5381387 2025-06-18T17:11:51Z Marco Mitrovich 114460 Создадена страница со: {{Инфокутија Населено место | name = Долна Козји Дол | native_name = Доња Козји Дол | settlement_type = Населба | image_skyline = | image_alt = | image_caption = Долна Трница | nickname = | pushpin_map = Serbia | pushpin_label_position = | pushpin_map_alt = | pushpin_map_c... 5381387 wikitext text/x-wiki {{Инфокутија Населено место | name = Долна Козји Дол | native_name = Доња Козји Дол | settlement_type = Населба | image_skyline = | image_alt = | image_caption = Долна Трница | nickname = | pushpin_map = Serbia | pushpin_label_position = | pushpin_map_alt = | pushpin_map_caption = | latd = 42 |latm = 20 |lats = 13 |latNS = N | longd = 22 |longm = 06 |longs = 09 |longEW = E | coor_pinpoint = | coordinates_type = | coordinates_display = | coordinates_footnotes = | subdivision_type = Држава | subdivision_name = [[Србија]] | subdivision_type1 = Управен Округ | subdivision_name1 = [[Пчињски Управен Округ|Пчињски]] | subdivision_type2 = Општина | subdivision_name2 = [[Трговиште (Србија)|Трговиште]] | dimensions_footnotes = | elevation_footnotes = | elevation_m = 886 | population_footnotes = | population_total = 65 | population_as_of = 2022 | population_density_km2 = auto | population_demonym = | population_note = | timezone1 = [[Средноевропско време|CET]] |utc_offset = +1 | utc_offset1 = | timezone1_DST = [[Средноевропско летно време|CEST]] |utc_offset_DST = +2 | utc_offset1_DST = | postal_code_type = Пошт. бр. | postal_code = 17525 | area_code_type = | area_code = 017 | registration_plate = VR }} '''Долна Козји Дол''' ({{lang-sr|Доња Козји Дол}}) е населено место во општината [[Трговиште (Србија)|Трговиште]], [[Пчињски Управен Округ]], [[Србија]]. Според пописот од 2022 година имало 65 жители.<ref>[http://pop-stat.mashke.org/serbia-census.htm All places: 1948, 1953, 1961, 1971, 1981, 1991, 2002, 2011, 2022 censuses] pop-stat.mashke.org </ref> Бугарски научник [[Васил Канчов]], 1900 година бележува дека во Долна Козји Дол биле 520 [[Македонци]] христијани.<ref>{{cite web |last1=Кѫнчовъ |first1=Васил |title=Македония. Етнография и Статистика |url=https://macedonia.kroraina.com/vk/vk_2_29.htm |location=София |page=219 |date=1900}}</ref>{{efn|Канчов Словени во [[Македонија (регион)|Македонија]] прикажува како Бугари.}}{{efn|Српските научници Словени во Јужна Србија смеатат за Србите, иако се они шопско-македонско потекло (освен [[Куршумлија|Куршумлијско]]) и зборуваат [[Торлачки дијалекти|торлачки]].}} Во селото се манастир Коѕји Дол. == Поврзано == * [[Трговиште (Србија)]] * [[Пчињски Управен Округ]] * [[Јужна Србија]] == Белешки == {{белешки}} == Наводи == {{наводи}} {{Општина Трговиште (Србија)}} [[Категорија:Трговиште (Србија)]] [[Категорија:Населени места во Јужна Србија]] [[Категорија:Населени места во Вардарска Македонија]] opq1h78qsvy6oam9clzxdlir7rb9qpt 0 1372961 5381389 2025-06-18T17:21:59Z Marco Mitrovich 114460 Создадена страница со: {{Инфокутија Населено место | name = Долни Стајевац | native_name = Доњи Стајевац | settlement_type = Населба | image_skyline = | image_alt = | image_caption = | nickname = | pushpin_map = Serbia | pushpin_label_position = | pushpin_map_alt = | pushpin_map_caption = | latd = 4... 5381389 wikitext text/x-wiki {{Инфокутија Населено место | name = Долни Стајевац | native_name = Доњи Стајевац | settlement_type = Населба | image_skyline = | image_alt = | image_caption = | nickname = | pushpin_map = Serbia | pushpin_label_position = | pushpin_map_alt = | pushpin_map_caption = | latd = 42 |latm = 24 |lats = 06 |latNS = N | longd = 22 |longm = 09 |longs = 36 |longEW = E | coor_pinpoint = | coordinates_type = | coordinates_display = | coordinates_footnotes = | subdivision_type = Држава | subdivision_name = [[Србија]] | subdivision_type1 = Управен Округ | subdivision_name1 = [[Пчињски Управен Округ|Пчињски]] | subdivision_type2 = Општина | subdivision_name2 = [[Трговиште (Србија)|Трговиште]] | dimensions_footnotes = | elevation_footnotes = | elevation_m = 1.055 | population_footnotes = | population_total = 327 | population_as_of = 2022 | population_density_km2 = auto | population_demonym = | population_note = | timezone1 = [[Средноевропско време|CET]] |utc_offset = +1 | utc_offset1 = | timezone1_DST = [[Средноевропско летно време|CEST]] |utc_offset_DST = +2 | utc_offset1_DST = | postal_code_type = Пошт. бр. | postal_code = 17526 | area_code_type = | area_code = 017 | registration_plate = VR }} '''Долни Стајевац''' ({{lang-sr|Доњи Стајевац}}) е населено место во општината [[Трговиште (Србија)|Трговиште]], [[Пчињски Управен Округ]], [[Србија]]. Според пописот од 2022 година имало 327 жители.<ref>[http://pop-stat.mashke.org/serbia-census.htm All places: 1948, 1953, 1961, 1971, 1981, 1991, 2002, 2011, 2022 censuses] pop-stat.mashke.org </ref> Бугарски научник [[Васил Канчов]], 1900 година бележува дека во ''Стајовци'' биле 3.100 [[Македонци]] христијани.<ref>{{cite web |last1=Кѫнчовъ |first1=Васил |title=Македония. Етнография и Статистика |url=https://macedonia.kroraina.com/vk/vk_2_29.htm |location=София |page=220 |date=1900}}</ref>{{efn|Канчов Словени во [[Македонија (регион)|Македонија]] прикажува како Бугари.}}{{efn|Српските научници Словени во Јужна Србија смеатат за Србите, иако се они шопско-македонско потекло (освен [[Куршумлија|Куршумлијско]]) и зборуваат [[Торлачки дијалекти|торлачки]].}} == Поврзано == * [[Трговиште (Србија)]] * [[Пчињски Управен Округ]] * [[Јужна Србија]] == Белешки == {{белешки}} == Наводи == {{наводи}} {{Општина Трговиште (Србија)}} [[Категорија:Трговиште (Србија)]] [[Категорија:Населени места во Јужна Србија]] [[Категорија:Населени места во Вардарска Македонија]] 2xk8xeq6qojfk0adfqaxwsjpgzfj7w6 0 1372962 5381391 2025-06-18T17:43:13Z Marco Mitrovich 114460 Создадена страница со: {{Инфокутија Населено место | name = Думбија | native_name = Дунбија | settlement_type = Населба | image_skyline = | image_alt = | image_caption = | nickname = | pushpin_map = Serbia | pushpin_label_position = | pushpin_map_alt = | pushpin_map_caption = | latd = 42 |latm = 21 |lats = 4... 5381391 wikitext text/x-wiki {{Инфокутија Населено место | name = Думбија | native_name = Дунбија | settlement_type = Населба | image_skyline = | image_alt = | image_caption = | nickname = | pushpin_map = Serbia | pushpin_label_position = | pushpin_map_alt = | pushpin_map_caption = | latd = 42 |latm = 21 |lats = 47 |latNS = N | longd = 22 |longm = 01 |longs = 39 |longEW = E | coor_pinpoint = | coordinates_type = | coordinates_display = | coordinates_footnotes = | subdivision_type = Држава | subdivision_name = [[Србија]] | subdivision_type1 = Управен Округ | subdivision_name1 = [[Пчињски Управен Округ|Пчињски]] | subdivision_type2 = Општина | subdivision_name2 = [[Трговиште (Србија)|Трговиште]] | dimensions_footnotes = | elevation_footnotes = | elevation_m = 881 | population_footnotes = | population_total = | population_as_of = | population_density_km2 = auto | population_demonym = | population_note = | timezone1 = [[Средноевропско време|CET]] |utc_offset = +1 | utc_offset1 = | timezone1_DST = [[Средноевропско летно време|CEST]] |utc_offset_DST = +2 | utc_offset1_DST = | postal_code_type = Пошт. бр. | postal_code = 17525 | area_code_type = | area_code = 017 | registration_plate = VR }} '''Думбија''' е населено место во општината [[Трговиште (Србија)|Трговиште]], [[Пчињски Управен Округ]], [[Србија]]. Според пописот од 2022 година немало жители.<ref>[http://pop-stat.mashke.org/serbia-census.htm All places: 1948, 1953, 1961, 1971, 1981, 1991, 2002, 2011, 2022 censuses] pop-stat.mashke.org </ref> Бугарски научник [[Васил Канчов]], 1900 година бележува дека во Думбија биле 135 [[Македонци]] христијани.<ref>{{cite web |last1=Кѫнчовъ |first1=Васил |title=Македония. Етнография и Статистика |url=https://macedonia.kroraina.com/vk/vk_2_29.htm |location=София |page=219 |date=1900}}</ref>{{efn|Канчов Словени во [[Македонија (регион)|Македонија]] прикажува како Бугари.}}{{efn|Српските научници Словени во Јужна Србија смеатат за Србите, иако се они шопско-македонско потекло (освен [[Куршумлија|Куршумлијско]]) и зборуваат [[Торлачки дијалекти|торлачки]].}} == Поврзано == * [[Трговиште (Србија)]] * [[Пчињски Управен Округ]] * [[Јужна Србија]] == Белешки == {{белешки}} == Наводи == {{наводи}} {{Општина Трговиште (Србија)}} [[Категорија:Трговиште (Србија)]] [[Категорија:Населени места во Јужна Србија]] [[Категорија:Населени места во Вардарска Македонија]] [[Категорија:Пусти населени места во Србија]] 3asgolwfno0b6lgnd1uvp5q4qebvnub 14 1372963 5381393 2025-06-18T17:50:12Z Marco Mitrovich 114460 Создадена страница со: [[Категорија:Поаренешни населени места|Србија]] [[Категорија:Населени места во Србија]] 5381393 wikitext text/x-wiki [[Категорија:Поаренешни населени места|Србија]] [[Категорија:Населени места во Србија]] nsx30tw2bceexn09dgo0s00inrg3o18 5381394 5381393 2025-06-18T17:51:19Z Marco Mitrovich 114460 5381394 wikitext text/x-wiki [[Категорија:Пораенешни населени места|Србија]] [[Категорија:Населени места во Србија]] 14syz8pkvx6e7hq9ey2ascmfw42ck02 5381395 5381394 2025-06-18T17:52:13Z Marco Mitrovich 114460 5381395 wikitext text/x-wiki [[Категорија:Поранешни населени места|Србија]] [[Категорија:Населени места во Србија]] d3u0b71dul8jq81qitlw9zq7xyjdr10 0 1372964 5381401 2025-06-18T18:30:53Z Dandarmkd 31127 Создадена страница со: {{Infobox former subdivision |_noautocat = |native_name = |conventional_long_name = Месен народен<br />одбор Палиград |common_name = Месен народен одбор Палиград |subdivision = [[Општини во Македонија|Општина]] |nation = [[СР Македонија|ДФ/НР Македонија]], [[СФРЈ|ДФЈ/ФНРЈ]] |d... 5381401 wikitext text/x-wiki {{Infobox former subdivision |_noautocat = |native_name = |conventional_long_name = Месен народен<br />одбор Палиград |common_name = Месен народен одбор Палиград |subdivision = [[Општини во Македонија|Општина]] |nation = [[СР Македонија|ДФ/НР Македонија]], [[СФРЈ|ДФЈ/ФНРЈ]] |demonym = |status_text = |government_type = |title_leader = |title_deputy = |leader1 = |year_leader1 = |deputy1 = |year_deputy1 = |legislature = |house1 = |house2 = |type_house1 = |type_house2 = |capital = [[Палиград]] |entities = [[Алдинци]] (1947-1950), [[Палиград]] (1945-1950), [[Тисовица]] (1945-1950) |coordinates = |motto = |anthem = |political_subdiv = Држава: [[СФРЈ|ДФЈ/ФНРЈ]]<br /> Република: [[СР Македонија|ДФ/НР Македонија]]<br /> Округ: [[Скопски Округ|Скопски]] (1945-1947)<br /> Околија: [[Драчевска Околија|Драчевска]] (1945-1947), [[Скопска Околија|Скопска]] (1947-1950) |today = [[Општина Зелениково]], [[Општина Студеничани]] |year_start = 1945 |year_end = 1950 |event_start = Основање на МНО Палиград |date_start = |event_end = Укинување на МНО Палиград |date_end = |event1 = |date_event1 = |event2 = |date_event2 = |event3 = |date_event3 = |event4 = |date_event4 = |event5 = |date_event5 = |life_span = |era = |event_pre = |date_pre = |event_post = |date_post = <!-- Images --> |image_flag = |image_border = |flag_type = |flag = |image_coat = |symbol_type = |symbol = |image_map = |image_map_caption = |p1 = |flag_p1 = |border_p1 = |image_p1 = |s1 = Општина Горно Количани |s2 = Општина Гумалево |s3 = Општина Студеничани |flag_s1 = |border_s1 = |image_s1 = |stat_year1 = [[Попис на населението во Македонија (1948)|1948]] |stat_area1 = |stat_pop1 = 1,418 |area_lost1 = |lost_to1 = |area_lost_year1 = |area_gained1 = |gained_from1 = |area_gained_year1 = |Status = |Government = |Arms = |arms_caption = |Civic = |civic_caption = |HQ = |CodeName = |Code = |DivisionsNames = |DivisionsMap = |divisions_map_caption = |membership_title1 = |membership1 = |membership_title2 = |membership2 = |membership_title3 = |membership3 = |membership_title4 = |membership4 = |membership_title5 = |membership5 = |footnotes = }} '''Месен народен одбор Палиград''' ― поранешна [[Општини во Македонија|општина]] во [[Македонија]], која постоела во периодот 1945-1950 година. ==Историја== Месниот народен одбор Палиград бил основан во 1945 година. Тој бил дел од [[Драчевска Околија|Драчевската Околија]], [[Скопски Округ]], и негови составни населени места биле [[Палиград]] и [[Тисовица]].<ref>{{наведено списание | author= | title=За определуене на бројот, територијалните подрачја и седиштата на околијите и месните народни одбори | url=https://www.slvesnik.com.mk/Issues/561D856CACDE47A384149DDCCF5D5599.pdf | archiveurl=https://web.archive.org/web/20160305114603/http://slvesnik.com.mk/issues/561d856cacde47a384149ddccf5d5599.pdf | work= | pages=156 | issue=24 | publisher=[[Службен весник на Република Македонија|Службен весник на Федерална Македонија]] | archivedate=2016-03-05 | date=27 ноември 1945 | accessdate=18 јуни 2025 | url-status=live }}</ref> Во 1947 година, според новата административна поделба, месниот одбор припаднал под [[Скопска Околија|Скопската Околија]], и бил проширен со селото Алдинци, на сметка на соседниот и укинат [[Општина Драчевица|Месен народен одбор Драчевица]].<ref>{{наведено списание | author= | title=Закон на административна територијална подела на Народна Република Македонија | url=https://www.slvesnik.com.mk/Issues/561D856CACDE47A384149DDCCF5D5599.pdf | archiveurl=https://web.archive.org/web/20160305185452/http://www.slvesnik.com.mk/Issues/E950034FC16F478CB808167652814213.pdf | work= | pages=30 | issue=2 | publisher=[[Службен весник на Република Македонија|Службен весник на Народна Република Македонија]] | archivedate=2016-03-05 | date=30 јануари 1947 | accessdate=18 јуни 2025 | url-status=live }}</ref> Во 1950 година, според новата административна поделба, Месниот народен одбор Палиград бил укинат на сметка на соседниот [[Општина Горно Количани|Месен народен одбор Горно Количани]] кој го добил селото [[Алдинци]], [[Општина Гумалево|Месен народен одбор Гумалево]] кој го добил селото [[Тисовица]], и [[Општина Студеничани|Месен народен одбор Студеничани]] кој го добил селото [[Палиград]].<ref>{{наведено списание | author= | title=Закон за административно-територијална поделба на Народна Република Македонија | url=https://www.slvesnik.com.mk/Issues/8B26576D69D1402BBBCA27F6D77F927D.pdf | archiveurl=https://web.archive.org/web/20160304171445/http://slvesnik.com.mk/issues/8b26576d69d1402bbbca27f6d77f927d.pdf | work= | pages=204, 205 | issue=28 | publisher=[[Службен весник на Република Македонија|Службен весник на Народна Република Македонија]] | archivedate=2016-03-04 | date=26 септември 1950 | accessdate=18 јуни 2025 | url-status=live }}</ref> ==Население== Според [[Попис на населението во Македонија (1948)|пописот од 1948 година]], Месен народен одбор Палиград имал 1,418 жители, односно вкупното население на [[Алдинци]], [[Палиград]], и [[Тисовица]]. Од 1,418 жители, 1,200 биле [[Македонци]], 217 биле [[Македонски Албанци|Албанци]], додека 1 бил [[Македонски Срби|Србин]].<ref>{{нмс | author= | title=Ethnic Composition of Yugoslavia 1948 | url=http://pop-stat.mashke.org/yugoslavia-ethnic-oldcomm1948.htm | archiveurl=https://web.archive.org/web/20240811201114/http://pop-stat.mashke.org/yugoslavia-ethnic-oldcomm1948.htm | work= | publisher=pop-stat.mashke.org | archivedate=11 август 2024 | date= | accessdate= 18 јуни 2025}}</ref> == Поврзано == *[[Список на општини во Македонија по население (1948)]] == Наводи == {{наводи}} {{Драчевска Околија}} [[Категорија:Општини во Македонија основани во 1945 година|Палиград]] [[Категорија:Општини во Македонија укинати во 1950 година|Палиград]] [[Категорија:Поранешни општини во Македонија|Палиград]] [[Категорија:Драчевска Околија]] sa69bgvmto16zqfh1jczuticpqnjz24 0 1372965 5381405 2025-06-18T18:46:09Z Marco Mitrovich 114460 Создадена страница со: {{Инфокутија Населено место | name = Ѓерекарце | native_name = Ђерекарце | settlement_type = Населба | image_skyline = | image_alt = | image_caption = | nickname = | pushpin_map = Serbia | pushpin_label_position = | pushpin_map_alt = | pushpin_map_caption = | latd = 42 |latm = 24 |l... 5381405 wikitext text/x-wiki {{Инфокутија Населено место | name = Ѓерекарце | native_name = Ђерекарце | settlement_type = Населба | image_skyline = | image_alt = | image_caption = | nickname = | pushpin_map = Serbia | pushpin_label_position = | pushpin_map_alt = | pushpin_map_caption = | latd = 42 |latm = 24 |lats = 53 |latNS = N | longd = 22 |longm = 06 |longs = 23 |longEW = E | coor_pinpoint = | coordinates_type = | coordinates_display = | coordinates_footnotes = | subdivision_type = Држава | subdivision_name = [[Србија]] | subdivision_type1 = Управен Округ | subdivision_name1 = [[Пчињски Управен Округ|Пчињски]] | subdivision_type2 = Општина | subdivision_name2 = [[Трговиште (Србија)|Трговиште]] | dimensions_footnotes = | elevation_footnotes = | elevation_m = 1.052 | population_footnotes = | population_total = 65 | population_as_of = 2022 | population_density_km2 = auto | population_demonym = | population_note = | timezone1 = [[Средноевропско време|CET]] |utc_offset = +1 | utc_offset1 = | timezone1_DST = [[Средноевропско летно време|CEST]] |utc_offset_DST = +2 | utc_offset1_DST = | postal_code_type = Пошт. бр. | postal_code = 17525 | area_code_type = | area_code = 017 | registration_plate = VR }} '''Ѓерекарце''' ({{lang-sr|Ђерекарце}}) е населено место во општината [[Трговиште (Србија)|Трговиште]], [[Пчињски Управен Округ]], [[Србија]]. Според пописот од 2022 година имало 65 жители.<ref>[http://pop-stat.mashke.org/serbia-census.htm All places: 1948, 1953, 1961, 1971, 1981, 1991, 2002, 2011, 2022 censuses] pop-stat.mashke.org </ref> Бугарски научник [[Васил Канчов]], 1900 година бележува дека во Ѓерекарце биле 270 [[Македонци]] христијани.<ref>{{cite web |last1=Кѫнчовъ |first1=Васил |title=Македония. Етнография и Статистика |url=https://macedonia.kroraina.com/vk/vk_2_29.htm |location=София |page=219 |date=1900}}</ref>{{efn|Канчов Словени во [[Македонија (регион)|Македонија]] прикажува како Бугари.}}{{efn|Српските научници Словени во Јужна Србија смеатат за Србите, иако се они шопско-македонско потекло (освен [[Куршумлија|Куршумлијско]]) и зборуваат [[Торлачки дијалекти|торлачки]].}} == Поврзано == * [[Трговиште (Србија)]] * [[Пчињски Управен Округ]] * [[Јужна Србија]] == Белешки == {{белешки}} == Наводи == {{наводи}} {{Општина Трговиште (Србија)}} [[Категорија:Трговиште (Србија)]] [[Категорија:Населени места во Јужна Србија]] [[Категорија:Населени места во Вардарска Македонија]] k1hjzuwof8uh81uzu00pcs0dub1z136 14 1372966 5381406 2025-06-18T18:50:07Z Dandarmkd 31127 Создадена страница со: [[Категорија:Општини во Македонија по година на укинување| ]] [[Категорија:Престаноци во 1950 година во Македонија]] 5381406 wikitext text/x-wiki [[Категорија:Општини во Македонија по година на укинување| ]] [[Категорија:Престаноци во 1950 година во Македонија]] qyhvlix3prayr50eqidjasr7xkqx1cz 0 1372967 5381408 2025-06-18T18:57:57Z Dandarmkd 31127 Создадена страница со: {{Infobox former subdivision |_noautocat = |native_name = |conventional_long_name = Месен народен одбор<br />Патишка Река |common_name = Месен народен одбор Патишка Река |subdivision = [[Општини во Македонија|Општина]] |nation = [[СР Македонија|ДФ/НР Македонија]], СФРЈ|ДФЈ... 5381408 wikitext text/x-wiki {{Infobox former subdivision |_noautocat = |native_name = |conventional_long_name = Месен народен одбор<br />Патишка Река |common_name = Месен народен одбор Патишка Река |subdivision = [[Општини во Македонија|Општина]] |nation = [[СР Македонија|ДФ/НР Македонија]], [[СФРЈ|ДФЈ/ФНРЈ]] |demonym = |status_text = |government_type = |title_leader = |title_deputy = |leader1 = |year_leader1 = |deputy1 = |year_deputy1 = |legislature = |house1 = |house2 = |type_house1 = |type_house2 = |capital = [[Патишка Река]] |entities = [[Патишка Река]] |coordinates = |motto = |anthem = |political_subdiv = Држава: [[СФРЈ|ДФЈ/ФНРЈ]]<br /> Република: [[СР Македонија|ДФ/НР Македонија]]<br /> Округ: [[Скопски Округ|Скопски]]<br /> Околија: [[Драчевска Околија|Драчевска]] |today = [[Општина Сопиште]] |year_start = 1945 |year_end = 1947 |event_start = Основање на МНО Патишка Река |date_start = |event_end = Укинување на МНО Патишка Река |date_end = |event1 = |date_event1 = |event2 = |date_event2 = |event3 = |date_event3 = |event4 = |date_event4 = |event5 = |date_event5 = |life_span = |era = |event_pre = |date_pre = |event_post = |date_post = <!-- Images --> |image_flag = |image_border = |flag_type = |flag = |image_coat = |symbol_type = |symbol = |image_map = |image_map_caption = |p1 = |flag_p1 = |border_p1 = |image_p1 = |s1 = Општина Држилово |flag_s1 = |border_s1 = |image_s1 = |stat_year1 = |stat_area1 = |stat_pop1 = |area_lost1 = |lost_to1 = |area_lost_year1 = |area_gained1 = |gained_from1 = |area_gained_year1 = |Status = |Government = |Arms = |arms_caption = |Civic = |civic_caption = |HQ = |CodeName = |Code = |DivisionsNames = |DivisionsMap = |divisions_map_caption = |membership_title1 = |membership1 = |membership_title2 = |membership2 = |membership_title3 = |membership3 = |membership_title4 = |membership4 = |membership_title5 = |membership5 = |footnotes = }} '''Месен народен одбор Патишка Река''' ― поранешна [[Општини во Македонија|општина]] во [[Македонија]], која постоела во периодот 1945-1947 година. ==Историја== Месниот народен одбор Патишка Река бил основан во 1945 година. Тој бил дел од [[Драчевска Околија|Драчевската Околија]], [[Скопски Округ]], и негово составно населено место било [[Патишка Река]].<ref>{{наведено списание | author= | title=За определуене на бројот, територијалните подрачја и седиштата на околијите и месните народни одбори | url=https://www.slvesnik.com.mk/Issues/561D856CACDE47A384149DDCCF5D5599.pdf | archiveurl=https://web.archive.org/web/20160305114603/http://slvesnik.com.mk/issues/561d856cacde47a384149ddccf5d5599.pdf | work= | pages=156 | issue=24 | publisher=[[Службен весник на Република Македонија|Службен весник на Федерална Македонија]] | archivedate=2016-03-05 | date=27 ноември 1945 | accessdate=18 јуни 2025 | url-status=live }}</ref> Во 1947 година, според новата административна поделба, месниот одбор бил укинат и неговата територија припаднала под [[Општина Држилово|Месен народен одбор Држилово]].<ref>{{наведено списание | author= | title=Закон на административна територијална подела на Народна Република Македонија | url=https://www.slvesnik.com.mk/Issues/561D856CACDE47A384149DDCCF5D5599.pdf | archiveurl=https://web.archive.org/web/20160305185452/http://www.slvesnik.com.mk/Issues/E950034FC16F478CB808167652814213.pdf | work= | pages=30 | issue=2 | publisher=[[Службен весник на Република Македонија|Службен весник на Народна Република Македонија]] | archivedate=2016-03-05 | date=30 јануари 1947 | accessdate=18 јуни 2025 | url-status=live }}</ref> == Поврзано == *[[Список на општини во Македонија по население (1948)]] == Наводи == {{наводи}} {{Драчевска Околија}} [[Категорија:Општини во Македонија основани во 1945 година|Патишка Река]] [[Категорија:Општини во Македонија укинати во 1947 година|Патишка Река]] [[Категорија:Поранешни општини во Македонија|Патишка Река]] [[Категорија:Драчевска Околија]] iexx6omswkr3j1nvy511ob5tz6z092w 0 1372968 5381409 2025-06-18T18:59:23Z Marco Mitrovich 114460 Создадена страница со: {{Инфокутија Населено место | name = Зладовце | native_name = Зладовце | settlement_type = Населба | image_skyline = | image_alt = | image_caption = | nickname = | pushpin_map = Serbia | pushpin_label_position = | pushpin_map_alt = | pushpin_map_caption = | latd = 42 |latm = 23 |lats... 5381409 wikitext text/x-wiki {{Инфокутија Населено место | name = Зладовце | native_name = Зладовце | settlement_type = Населба | image_skyline = | image_alt = | image_caption = | nickname = | pushpin_map = Serbia | pushpin_label_position = | pushpin_map_alt = | pushpin_map_caption = | latd = 42 |latm = 23 |lats = 36 |latNS = N | longd = 22 |longm = 06 |longs = 49 |longEW = E | coor_pinpoint = | coordinates_type = | coordinates_display = | coordinates_footnotes = | subdivision_type = Држава | subdivision_name = [[Србија]] | subdivision_type1 = Управен Округ | subdivision_name1 = [[Пчињски Управен Округ|Пчињски]] | subdivision_type2 = Општина | subdivision_name2 = [[Трговиште (Србија)|Трговиште]] | dimensions_footnotes = | elevation_footnotes = | elevation_m = 914 | population_footnotes = | population_total = 62 | population_as_of = 2022 | population_density_km2 = auto | population_demonym = | population_note = | timezone1 = [[Средноевропско време|CET]] |utc_offset = +1 | utc_offset1 = | timezone1_DST = [[Средноевропско летно време|CEST]] |utc_offset_DST = +2 | utc_offset1_DST = | postal_code_type = Пошт. бр. | postal_code = 17525 | area_code_type = | area_code = 017 | registration_plate = VR }} '''Зладовце''' е населено место во општината [[Трговиште (Србија)|Трговиште]], [[Пчињски Управен Округ]], [[Србија]]. Според пописот од 2022 година имало 62 жители.<ref>[http://pop-stat.mashke.org/serbia-census.htm All places: 1948, 1953, 1961, 1971, 1981, 1991, 2002, 2011, 2022 censuses] pop-stat.mashke.org </ref> Бугарски научник [[Васил Канчов]], 1900 година бележува дека во Зладовце биле 162 [[Македонци]] христијани.<ref>{{cite web |last1=Кѫнчовъ |first1=Васил |title=Македония. Етнография и Статистика |url=https://macedonia.kroraina.com/vk/vk_2_29.htm |location=София |page=220 |date=1900}}</ref>{{efn|Канчов Словени во [[Македонија (регион)|Македонија]] прикажува како Бугари.}}{{efn|Српските научници Словени во Јужна Србија смеатат за Србите, иако се они шопско-македонско потекло (освен [[Куршумлија|Куршумлијско]]) и зборуваат [[Торлачки дијалекти|торлачки]].}} == Поврзано == * [[Трговиште (Србија)]] * [[Пчињски Управен Округ]] * [[Јужна Србија]] == Белешки == {{белешки}} == Наводи == {{наводи}} {{Општина Трговиште (Србија)}} [[Категорија:Трговиште (Србија)]] [[Категорија:Населени места во Јужна Србија]] [[Категорија:Населени места во Вардарска Македонија]] il9id5nojaqlst8hke0206t7pjxrktu 0 1372969 5381410 2025-06-18T19:57:54Z P.Nedelkovski 47736 Создадено преведувајќи ја страницата „[[:fr:Special:Redirect/revision/223453679|Cardeur]]“ 5381410 wikitext text/x-wiki '''Дрндар''' - занаетчија кој дрнда [[волна]] или [[памук]], односно расплетува текстилни влакна и ги растресува со дрндало. [[Податотека:Jean-François_Millet_-_The_Carder.jpg|лево|мини| ''Дрндарка''<br />[[Жан-Франсоа Миле]] - Молив околу 1854 година.]] Дрндарот почнувал со работа најчесто од пролет да ги отшие душеците, да ги растресе текстилните влакна и повторно да ги сошие душеците. Занаетчијата патувал со своето дрндало до домот на муштеријата и најчесто работел надвор поради прашината што се создавала при дрндањето. Тоа е занает што може да се најде во [[средновековна Италија]], а особено за време на востанието Чомпи, преку втората нова уметност, заедно со бојаџиите, ткајачите на [[свила]] и ткаенини.<ref>{{Наведена книга|url=|title=Cronica prima d'anonimo detta dello Squittinatore 1378-1382|last=anonyme|publisher=Scaramella Gino|year=1917-1934|isbn=|location=Bologne|page=75-77|pages=|language=it}}</ref> == Алатки на дрндарот == * Дрндала, * Игли, * Конци за душек, * Кројачки ножици, * Чекан или удиралка, * Рамка, * Навојувач за игла. == Светец заштитник == [[Податотека:Hambye32.JPG|лево|мини| Мачеништвото на Свети Власиј (од капелата во Апевил).]] [[Светец заштитник|Светецот заштитник]] на дрндарите е [[Свети Власиј]]. == Наводи == [[Податотека:Woolcarder.jpg|мини| Дрндар на волна во [[Ерусалим]].<br />(фотографија на [[Феликс Бонфис]], 1880 година).]] == Наводи == [[Категорија:Занаетчии]] 7k8ubdfe7jy5naqc0u5wg7aua78qyay 5381411 5381410 2025-06-18T20:01:29Z P.Nedelkovski 47736 поправки 5381411 wikitext text/x-wiki '''Дрндар'''<ref>{{ДРМЈ|дрндар}}</ref><ref>{{ОДРМЈ|дрндар}}</ref> — занаетчија кој дрнда [[волна]] или [[памук]], односно расплетува текстилни влакна и ги растресува со дрндало. [[Податотека:Jean-François_Millet_-_The_Carder.jpg|десно|мини| ''Дрндарка''<br />[[Жан-Франсоа Миле]] - Молив околу 1854 година.]] Дрндарот почнувал со работа најчесто од пролет да ги отшие душеците, да ги растресе текстилните влакна и повторно да ги сошие душеците. Занаетчијата патувал со своето дрндало до домот на муштеријата и најчесто работел надвор поради прашината што се создавала при дрндањето. Тоа е занает што може да се најде во [[средновековна Италија]], а особено за време на востанието Чомпи, преку втората нова уметност, заедно со бојаџиите, ткајачите на [[свила]] и ткаенини.<ref>{{Наведена книга|url=|title=Cronica prima d'anonimo detta dello Squittinatore 1378-1382|last=anonyme|publisher=Scaramella Gino|year=1917-1934|isbn=|location=Bologne|page=75-77|pages=|language=it}}</ref> == Алатки на дрндарот == * Дрндала, * Игли, * Конци за душек, * Кројачки ножици, * Чекан или удиралка, * Рамка, * Навојувач за игла. == Светец заштитник == [[Податотека:Hambye32.JPG|десно|мини| Мачеништвото на Свети Власиј (од капелата во Апевил).]] [[Светец заштитник|Светецот заштитник]] на дрндарите е [[Свети Власиј]]. [[Податотека:Woolcarder.jpg|мини| Дрндар на волна во [[Ерусалим]].<br />(фотографија на [[Феликс Бонфис]], 1880 година).]] == Наводи == {{наводи}} [[Категорија:Занаетчии]] rdm8xa5hw3hpdk61cix26p5h9pmsx2b 1 1372970 5381412 2025-06-18T20:01:44Z P.Nedelkovski 47736 Создадена страница со: {{СЗР}} 5381412 wikitext text/x-wiki {{СЗР}} 111pu1atb524tq4kzd5jua5n9t24clx 0 1372971 5381416 2025-06-18T20:10:50Z Gurther 105215 Нова статија 5381416 wikitext text/x-wiki {{Инфокутија Граѓански немири|title=Штрајк против Скопското педагошко училиште|partof=[[Алексо Мартулков|рани револуционерни дејности на Алексо Мартулков]]|image=Skopje Bulgarian Pedagogical School I Class in 1901.jpg|caption=Дел од учениците во [[1901|1901 г.]]|date=околу [[мај]], [[1899|1899 година]]|place=[[Скопско педагошко училиште|Скопското педагошко училиште]]|goals=Подобри услови за учениците во педагошкиот пансион|causes=Недостиг на храна во ученичкиот [[пансион]]|methods=штрајк со глад|result=Делумен комромиз, условите подобрени. Мартулков исклучен од училиштето|leadfigures1=[[Алексо Мартулков]]</br>[[Иван Поп Јорданов]]|leadfigures2=[[Бугарска егзархија]]}}Во [[мај]] [[1899|1899 година]] [[Македонци|македонскиот]] револуционер и [[социјалист]] [[Александар Мартулков]] организирал '''штрајк против [[Скопско педагошко училиште|Скопското педагошко училиште]]'''. Во неговите спомени насловени „''[[Моето учество во револуционерните борби на Македонија]]''“ Мартулков не наведил определен датум во кој што се одвивал штрајкот. Според него штрајкот траел само 24 часа и брзо бил задушен од училишниот одбор и директорот. Како резултат на неговиот штрајк Мартулков бил забранет влез во сите училишта под склоп на [[Бугарска егзархија|Бугарската егзархија]]. Идеи за штрајк никнале поради [[Анархизам|анархистичкото]] влијание врз Мартулков во тоа време. Примил книжевна литература и весници од значајни македонски анархисти како [[Петар Манџуков]] и [[Михаил Герџиков]]. Мартулков не бил задоволен со условите понудени од [[Пансион|пансинот]], особено нивниот недостиг на храна. Со подршка од [[Иван Поп Јорданов]] и [[Јордан Шурков]] тој организирал штрајк. Откако штрајкот бил задушен и Мартулков бил забранет влез тој се вратил во неговиот мајчин град [[Велес]]. Неколку месеци после штрајкот, во [[есента]] 1899 година Мартулков ја започнал неговата [[Агитатотрска одисеја на Алексо Мартулков|агитатотрска одисеја]] низ делови од југоисточна [[Македонија]]. == Вовед == === Скопското педагошко училиште === {{Поврзано|Скопско педагошко училиште}}Скопското педагошко училиште како образовна институција била формирана околу [[1880|1880-тите]]. Отпрвин се третирало како неисполнето четирикласно гимназиско училиште. Истовремено [[Солунска машка гимназија „Св. Кирил и Методиј“|солунската машка гимназија „Св. Кирил и Методиј“]] доживеала нова епоха кога отвориле педагошки курс во [[1889|1889 година]]. Поради големото образовно значење на солунската гимназија нивниот број на ученици се надуел во несоодветно ниво. Заради тоа, и поради засилената [[Српска пропаганда во Македонија|српска пропаганда во Скопје]], во [[1895|1895 година]] бугарската скопска гимназија се претворила во Скопското педагошко училиште. Ученици кои се запишале за педагошкиот курс во солунската гимназија биле префрлени во скопската.<ref name=":0">{{Наведена книга|url=https://repository.ukim.mk/bitstream/20.500.12188/24684/1/Minov2017gimnaziite.pdf|title=Гимназиите во Османлиска Македонија|last=Минов|first=Никола|publisher=[[УКИМ]]|year=2017|location=[[Скопје]]|pages=340}}</ref>[[Податотека:Старата велешка гимназија.jpg|мини|344x344пкс|[[Гимназија „Кочо Рацин“ - Велес|Велешката прогимназија]], денес зградата на [[ОУ „Благој Кирков“ - Велес|ОУ „Благој Кирков“]].]][[Бугарската егзархија]], како обид да ја засили [[Бугарска пропаганда во Македонија|бугарската пропаганда во регионот]], училиштето било преименувано во „''Скопското бугарско машко тригласно и педагошко училиште''“. Според [[Христо Настев]], матурант од училиштето, голем дел од учениците во генерацијата 1895/[[1896|1896 г]]. се преселиле надвор од државата додека поголемиот дел на учениците во генерацијата [[1898]]/[[1899|1899 г.]] станале професори и просветни дејци низ цела [[Македонија]]. Прв директор на училиштето бил [[Македонци|македонскиот]] револуционер [[Христо Матов]]. Скопското педагошко училиште било меѓу најпосетаните училишта во [[Вардарска Македонија]].<ref name=":0" /> === Алексо Мартулков === {{Поврзано|Алексо Мартулков}} Во [[1894|1894 година]] [[Алексо Мартулков]] се посочил кон [[Социјализам|социјалистичкото движење]] со материјална подршка од [[Васил Главинов]]. Меѓу [[1896]] и [[1900|1900 година]] Мартулков извршил различни значителни дејности во неговиот живот. Во 1896 година учествувал во организирањето на [[Празнување на ден на трудот во 1896 година (Софија)|првото празнување на ден на трудот во Бугарија]]. Во празнувањето Мартулков бил дел од маршот на [[Македонска социјалистичка група|Македонската социјалистичка група]].<ref>{{Cite book|url=https://www.zirm.mk/wp-content/uploads/2022/01/IST-1973.1.08-Andnov-Poljanski-H.-Okolu-ucestvoto-na-makedonskite-socijalisti-na-Prvomajskite-demonstracii-vo-Sofija-vo-1896-g..pdf|title=Околу учеството на Македонските социјалисти на Првомајските демонстрации во Софија во 1896 година|last=Андонов Полјански|first=Христо|publisher=Здружение на историчари на Република Македонија|year=1973|location=[[Скопје]]|author-link=Христо Андонов Полјански}}</ref> После прославата Мартулков се вратил во неговиот мајчин град [[Велес]]. Таму повторно се запишал во [[Гимназија „Кочо Рацин“ - Велес|велешката прогимназија]], според Мартулков во неговите спомени насловени „''[[Моето учество во револуционерните борби на Македонија]]''“ тој завршил прогимназиско образование во [[1898|1898 година]] и се запишал во [[Скопско педагошко училиште|Скопското педагошко училиште]].<ref>{{Наведена книга|url=https://www.google.mk/books/edition/%D0%98%D0%B7%D0%B2%D0%BE%D1%80%D0%B8_%D0%B7%D0%B0_%D0%BE%D1%81%D0%BB%D0%BE%D0%B1%D0%BE%D0%B4%D0%B8%D1%82%D0%B5%D0%BB/ay4gAAAAMAAJ?hl=mk&gbpv=1&dq=%E2%80%9E%D0%9C%D0%B0%D1%80%D1%82%D1%83%D0%BB%D0%BA%D0%BE%D0%B2%E2%80%9E+%E2%80%9E%D0%BF%D1%80%D0%BE%D0%B3%D0%B8%D0%BC%D0%BD%D0%B0%D0%B7%D0%B8%D1%98%D0%B0%E2%80%9E&pg=PA474&printsec=frontcover|title=Извори за ослободителната војна и револуција во Македонија 1941-1945: Документи на Комунистичката партија на Југославија и Комунистичката партија на Македонија 1941-1945|last=Апостолски|first=Михајло|publisher=[[Институт за национална историја]]|year=1970|pages=474|author-link=Михајло Апостолски}}</ref><ref>{{Мартулков|Поглавје=1|Цитат=''Во 1898 година ја завршив прогимназијата во Велес, со прекинување. По тоа се запишав во Педагошкото училиште во Скопје. ''}}</ref> == Штрајк == [[Податотека:Алексо Мартулков.jpg|мини|[[Алексо Мартулков]]]] [[Градот Скопје]] понудило нови можности за агитаторска дејност. Во педагошкото училиште разни велешки социјалисти исто така го ширеле социјализмот, меѓу нив биле Иван Елезов, Андон Димов — кој подоцна станал водач на [[Велешки револуционерен реон|Велешкиот револуционерен реон]] на [[Македонската револуционерна организација]] после [[Илинденското востание]] и Методи Поп Гошев. Исто така во педагошкиот пансион имало скопски социјалисти кои претходно се запознале со Мартулков, меѓу нив биле Богдан Баров, Тодор Доротеев и Крум Чакаров. После некое време македонските [[анархисти]] [[Петар Манџуков]], Ордан Калчев и Ордан Шурков го посетиле пансионот со агитаторска цел. Манџуков му дадол Мартулков руски весници со статии напишани од [[Александар Херцен]].<ref>{{Мартулков|Поглавје=5|Цитат=''Курсот на Скопското педагошко училиште беше тригодишен. Во Скопје, покрај моите школски занимања, вршев и агитациона дејност меѓу учениците, особено во пансионот каде што бев и јас. Имаше голема возможност за агитација. Имаше веќе другари, подготвени за работа уште во Велес, како: Иван Елезов, Андон Димов, Методи Поп Гошев и др., а исто така имаше во пансионот наши другари од Скопје: Богдан Баров, Тодор Доротеев, Крум Чакаров и др. По едно време дојдоа во Скопје и неколцина анархисти: Петар Манџуков и Ордан Калчев. Набргу дојде и Ордан Шурков, исто така анархист. Од него како сограѓанин и пријател бев запознат со намерите на анархистите што беа дошле во Македонија. Тој ми даде неколку примероци од "Отмъщение", со клише — мотив од Александар Херцен, "Одно отъ двухъ“ или „Казнить итти вперёд“ или „Помиловать и застареть на полдороге“ — според него, клучот на револуцијата.''}}</ref> Мартулков открил преку неговиот другар [[Јордан Шурков]] дека во [[Солунска машка гимназија „Св. Кирил и Методиј“|Солунската машка гимназија „Св. Кирил и Методиј“]] некои од [[Бугари|бугарските]] ученици организирале агитаторски дејности со намера да соберат материјални сретства. Шурков му препорачал на Мартулков да организира сличен настан во Скопското педагошко училиште. Истовремено анархистичката група во училиштето целосно пропаднала и останале само Петар Манџуков и Кочо Молеров — анархист од [[Банско (град)|Банско]]. Мартулков, незадоволен со условите понудени од пансионот, во [[мај]] [[1899|1899 година]] најавил штрајк. Имал голема подршка од учениците во пансионот, заедничко најавиле штрајк преку гладување. За време на штрајкот се запознал со [[Иван Поп Јорданов]] — значен анархист во училиштето и иден претседател на [[Велешко благотворително братство „Рајко Жинзифов“|Велешкото благотворително братство „Рајко Жинзифов“]].<ref name=":1">{{Мартулков|Поглавје=5}}</ref> Штрајкот само траел 24 часа и брзо бил задушен од училишниот одбор и [[Бугарската егзархија]]. Условите за учениците биле подобрени и имале пристап до подобар квалитет на храна. Мартулков како главен иницијатор и организатор на штрајкот бил отстранет од училиштето.<ref name=":1" /> == Последици == Единствената жртва во штрајкот бил Мартулков кој поради горенаведените настани бил забранет влез во сите училишта под склоп на [[Бугарската егзархија]]. Оваа забрана била повлекувана за време на [[Младотурската револуција]] со новите промени на турската власт. Откако бил забранет влез тој пратил нападно писмо кон училишниот совет, каде што наведил дека несоодветно пристапувале и ги навредил со фразата „''мозокот'' ''ви го испиле манастирските чавки''“. Дополнително бил забранет поради неговите [[Социјализам|социјалистички]] ставови. Кога го примил соопштението за неговата забрана Мартулков влегол во канцеларијата на учителите, таму жестоко се искарал со професорот Вељан Думев. Поради неговиот однос Думев повикал албански гаваз да го избрка Мартулков од канцеларијата. Откако бил отстранет од пансинот тој живеел неколку дена во заеднички стан со [[Петар Манџуков]].<ref name=":1" /> Училишниот совет на педагошкото училиште не го очекувале штрајкот, во неговите спомени Мартулков како пред настаните тој бил соодветен и одличен ученик. Поради тоа училишниот одбор заклучиле дека социјализмот го корумпирал и го пратија македонскиот револуционер Тодор Шурков да го убеди Мартулков да се откаже од неговите социјалистички ставови. Мартулков му изјавил: „''Драги пријателе, јас во мојот живот немам друго ништо поскапо од моите убедувања и за ништо друго на светов нема да ги заменам. Што се однесува до моето школско образование, ќе го надополнам по пат на самообразование. Основата е веќе поставена и јас имам едно оформено гледиште за природните и општествените појави и тоа ми е доста. Како деец за ослободување на нашата татковина, ќе се борам како можам, според моите сили и по силата на моите разбирања. Не лакомам за да правам голема кариера во животот. Стомната се скрши веќе, одново таа не може да биде залепена''“.<ref name=":1" /> После штрајкот некои ученици од педагошкото училиште го посетиле Мартулков да изразат почит кон неговите дејности. Со неговите сиромашни услови тој неможел да продолжи да живее во [[Скопје]], поради тоа после неколку месеци се враќа во неговиот мајчин град [[Велес]]. Се вратил во неговиот мајчин град со намера да добие пасош за во [[Бугарија]]. Мартулков посакал да се пресели во [[Софија]] со [[Печалбар|печалбарски]] поттик. Неколку месеци после штрајкот во [[есента]] [[1899|1899 година]] Мартулков ја започнал неговата [[Агитатотрска одисеја на Алексо Мартулков|агитатотрска одисеја]] низ делови од југоисточна [[Македонија]].<ref name=":1" /> == Наводи == {{reflist}} dqcm3sqmmb6h6dpa7feor4hsvd7ih2o 5381417 5381416 2025-06-18T20:11:03Z Gurther 105215 додадена [[Категорија:Алексо Мартулков]] користејќи го [[:en:Wikipedia:HotCat|HotCat]] 5381417 wikitext text/x-wiki {{Инфокутија Граѓански немири|title=Штрајк против Скопското педагошко училиште|partof=[[Алексо Мартулков|рани револуционерни дејности на Алексо Мартулков]]|image=Skopje Bulgarian Pedagogical School I Class in 1901.jpg|caption=Дел од учениците во [[1901|1901 г.]]|date=околу [[мај]], [[1899|1899 година]]|place=[[Скопско педагошко училиште|Скопското педагошко училиште]]|goals=Подобри услови за учениците во педагошкиот пансион|causes=Недостиг на храна во ученичкиот [[пансион]]|methods=штрајк со глад|result=Делумен комромиз, условите подобрени. Мартулков исклучен од училиштето|leadfigures1=[[Алексо Мартулков]]</br>[[Иван Поп Јорданов]]|leadfigures2=[[Бугарска егзархија]]}}Во [[мај]] [[1899|1899 година]] [[Македонци|македонскиот]] револуционер и [[социјалист]] [[Александар Мартулков]] организирал '''штрајк против [[Скопско педагошко училиште|Скопското педагошко училиште]]'''. Во неговите спомени насловени „''[[Моето учество во револуционерните борби на Македонија]]''“ Мартулков не наведил определен датум во кој што се одвивал штрајкот. Според него штрајкот траел само 24 часа и брзо бил задушен од училишниот одбор и директорот. Како резултат на неговиот штрајк Мартулков бил забранет влез во сите училишта под склоп на [[Бугарска егзархија|Бугарската егзархија]]. Идеи за штрајк никнале поради [[Анархизам|анархистичкото]] влијание врз Мартулков во тоа време. Примил книжевна литература и весници од значајни македонски анархисти како [[Петар Манџуков]] и [[Михаил Герџиков]]. Мартулков не бил задоволен со условите понудени од [[Пансион|пансинот]], особено нивниот недостиг на храна. Со подршка од [[Иван Поп Јорданов]] и [[Јордан Шурков]] тој организирал штрајк. Откако штрајкот бил задушен и Мартулков бил забранет влез тој се вратил во неговиот мајчин град [[Велес]]. Неколку месеци после штрајкот, во [[есента]] 1899 година Мартулков ја започнал неговата [[Агитатотрска одисеја на Алексо Мартулков|агитатотрска одисеја]] низ делови од југоисточна [[Македонија]]. == Вовед == === Скопското педагошко училиште === {{Поврзано|Скопско педагошко училиште}}Скопското педагошко училиште како образовна институција била формирана околу [[1880|1880-тите]]. Отпрвин се третирало како неисполнето четирикласно гимназиско училиште. Истовремено [[Солунска машка гимназија „Св. Кирил и Методиј“|солунската машка гимназија „Св. Кирил и Методиј“]] доживеала нова епоха кога отвориле педагошки курс во [[1889|1889 година]]. Поради големото образовно значење на солунската гимназија нивниот број на ученици се надуел во несоодветно ниво. Заради тоа, и поради засилената [[Српска пропаганда во Македонија|српска пропаганда во Скопје]], во [[1895|1895 година]] бугарската скопска гимназија се претворила во Скопското педагошко училиште. Ученици кои се запишале за педагошкиот курс во солунската гимназија биле префрлени во скопската.<ref name=":0">{{Наведена книга|url=https://repository.ukim.mk/bitstream/20.500.12188/24684/1/Minov2017gimnaziite.pdf|title=Гимназиите во Османлиска Македонија|last=Минов|first=Никола|publisher=[[УКИМ]]|year=2017|location=[[Скопје]]|pages=340}}</ref>[[Податотека:Старата велешка гимназија.jpg|мини|344x344пкс|[[Гимназија „Кочо Рацин“ - Велес|Велешката прогимназија]], денес зградата на [[ОУ „Благој Кирков“ - Велес|ОУ „Благој Кирков“]].]][[Бугарската егзархија]], како обид да ја засили [[Бугарска пропаганда во Македонија|бугарската пропаганда во регионот]], училиштето било преименувано во „''Скопското бугарско машко тригласно и педагошко училиште''“. Според [[Христо Настев]], матурант од училиштето, голем дел од учениците во генерацијата 1895/[[1896|1896 г]]. се преселиле надвор од државата додека поголемиот дел на учениците во генерацијата [[1898]]/[[1899|1899 г.]] станале професори и просветни дејци низ цела [[Македонија]]. Прв директор на училиштето бил [[Македонци|македонскиот]] револуционер [[Христо Матов]]. Скопското педагошко училиште било меѓу најпосетаните училишта во [[Вардарска Македонија]].<ref name=":0" /> === Алексо Мартулков === {{Поврзано|Алексо Мартулков}} Во [[1894|1894 година]] [[Алексо Мартулков]] се посочил кон [[Социјализам|социјалистичкото движење]] со материјална подршка од [[Васил Главинов]]. Меѓу [[1896]] и [[1900|1900 година]] Мартулков извршил различни значителни дејности во неговиот живот. Во 1896 година учествувал во организирањето на [[Празнување на ден на трудот во 1896 година (Софија)|првото празнување на ден на трудот во Бугарија]]. Во празнувањето Мартулков бил дел од маршот на [[Македонска социјалистичка група|Македонската социјалистичка група]].<ref>{{Cite book|url=https://www.zirm.mk/wp-content/uploads/2022/01/IST-1973.1.08-Andnov-Poljanski-H.-Okolu-ucestvoto-na-makedonskite-socijalisti-na-Prvomajskite-demonstracii-vo-Sofija-vo-1896-g..pdf|title=Околу учеството на Македонските социјалисти на Првомајските демонстрации во Софија во 1896 година|last=Андонов Полјански|first=Христо|publisher=Здружение на историчари на Република Македонија|year=1973|location=[[Скопје]]|author-link=Христо Андонов Полјански}}</ref> После прославата Мартулков се вратил во неговиот мајчин град [[Велес]]. Таму повторно се запишал во [[Гимназија „Кочо Рацин“ - Велес|велешката прогимназија]], според Мартулков во неговите спомени насловени „''[[Моето учество во револуционерните борби на Македонија]]''“ тој завршил прогимназиско образование во [[1898|1898 година]] и се запишал во [[Скопско педагошко училиште|Скопското педагошко училиште]].<ref>{{Наведена книга|url=https://www.google.mk/books/edition/%D0%98%D0%B7%D0%B2%D0%BE%D1%80%D0%B8_%D0%B7%D0%B0_%D0%BE%D1%81%D0%BB%D0%BE%D0%B1%D0%BE%D0%B4%D0%B8%D1%82%D0%B5%D0%BB/ay4gAAAAMAAJ?hl=mk&gbpv=1&dq=%E2%80%9E%D0%9C%D0%B0%D1%80%D1%82%D1%83%D0%BB%D0%BA%D0%BE%D0%B2%E2%80%9E+%E2%80%9E%D0%BF%D1%80%D0%BE%D0%B3%D0%B8%D0%BC%D0%BD%D0%B0%D0%B7%D0%B8%D1%98%D0%B0%E2%80%9E&pg=PA474&printsec=frontcover|title=Извори за ослободителната војна и револуција во Македонија 1941-1945: Документи на Комунистичката партија на Југославија и Комунистичката партија на Македонија 1941-1945|last=Апостолски|first=Михајло|publisher=[[Институт за национална историја]]|year=1970|pages=474|author-link=Михајло Апостолски}}</ref><ref>{{Мартулков|Поглавје=1|Цитат=''Во 1898 година ја завршив прогимназијата во Велес, со прекинување. По тоа се запишав во Педагошкото училиште во Скопје. ''}}</ref> == Штрајк == [[Податотека:Алексо Мартулков.jpg|мини|[[Алексо Мартулков]]]] [[Градот Скопје]] понудило нови можности за агитаторска дејност. Во педагошкото училиште разни велешки социјалисти исто така го ширеле социјализмот, меѓу нив биле Иван Елезов, Андон Димов — кој подоцна станал водач на [[Велешки револуционерен реон|Велешкиот револуционерен реон]] на [[Македонската револуционерна организација]] после [[Илинденското востание]] и Методи Поп Гошев. Исто така во педагошкиот пансион имало скопски социјалисти кои претходно се запознале со Мартулков, меѓу нив биле Богдан Баров, Тодор Доротеев и Крум Чакаров. После некое време македонските [[анархисти]] [[Петар Манџуков]], Ордан Калчев и Ордан Шурков го посетиле пансионот со агитаторска цел. Манџуков му дадол Мартулков руски весници со статии напишани од [[Александар Херцен]].<ref>{{Мартулков|Поглавје=5|Цитат=''Курсот на Скопското педагошко училиште беше тригодишен. Во Скопје, покрај моите школски занимања, вршев и агитациона дејност меѓу учениците, особено во пансионот каде што бев и јас. Имаше голема возможност за агитација. Имаше веќе другари, подготвени за работа уште во Велес, како: Иван Елезов, Андон Димов, Методи Поп Гошев и др., а исто така имаше во пансионот наши другари од Скопје: Богдан Баров, Тодор Доротеев, Крум Чакаров и др. По едно време дојдоа во Скопје и неколцина анархисти: Петар Манџуков и Ордан Калчев. Набргу дојде и Ордан Шурков, исто така анархист. Од него како сограѓанин и пријател бев запознат со намерите на анархистите што беа дошле во Македонија. Тој ми даде неколку примероци од "Отмъщение", со клише — мотив од Александар Херцен, "Одно отъ двухъ“ или „Казнить итти вперёд“ или „Помиловать и застареть на полдороге“ — според него, клучот на револуцијата.''}}</ref> Мартулков открил преку неговиот другар [[Јордан Шурков]] дека во [[Солунска машка гимназија „Св. Кирил и Методиј“|Солунската машка гимназија „Св. Кирил и Методиј“]] некои од [[Бугари|бугарските]] ученици организирале агитаторски дејности со намера да соберат материјални сретства. Шурков му препорачал на Мартулков да организира сличен настан во Скопското педагошко училиште. Истовремено анархистичката група во училиштето целосно пропаднала и останале само Петар Манџуков и Кочо Молеров — анархист од [[Банско (град)|Банско]]. Мартулков, незадоволен со условите понудени од пансионот, во [[мај]] [[1899|1899 година]] најавил штрајк. Имал голема подршка од учениците во пансионот, заедничко најавиле штрајк преку гладување. За време на штрајкот се запознал со [[Иван Поп Јорданов]] — значен анархист во училиштето и иден претседател на [[Велешко благотворително братство „Рајко Жинзифов“|Велешкото благотворително братство „Рајко Жинзифов“]].<ref name=":1">{{Мартулков|Поглавје=5}}</ref> Штрајкот само траел 24 часа и брзо бил задушен од училишниот одбор и [[Бугарската егзархија]]. Условите за учениците биле подобрени и имале пристап до подобар квалитет на храна. Мартулков како главен иницијатор и организатор на штрајкот бил отстранет од училиштето.<ref name=":1" /> == Последици == Единствената жртва во штрајкот бил Мартулков кој поради горенаведените настани бил забранет влез во сите училишта под склоп на [[Бугарската егзархија]]. Оваа забрана била повлекувана за време на [[Младотурската револуција]] со новите промени на турската власт. Откако бил забранет влез тој пратил нападно писмо кон училишниот совет, каде што наведил дека несоодветно пристапувале и ги навредил со фразата „''мозокот'' ''ви го испиле манастирските чавки''“. Дополнително бил забранет поради неговите [[Социјализам|социјалистички]] ставови. Кога го примил соопштението за неговата забрана Мартулков влегол во канцеларијата на учителите, таму жестоко се искарал со професорот Вељан Думев. Поради неговиот однос Думев повикал албански гаваз да го избрка Мартулков од канцеларијата. Откако бил отстранет од пансинот тој живеел неколку дена во заеднички стан со [[Петар Манџуков]].<ref name=":1" /> Училишниот совет на педагошкото училиште не го очекувале штрајкот, во неговите спомени Мартулков како пред настаните тој бил соодветен и одличен ученик. Поради тоа училишниот одбор заклучиле дека социјализмот го корумпирал и го пратија македонскиот револуционер Тодор Шурков да го убеди Мартулков да се откаже од неговите социјалистички ставови. Мартулков му изјавил: „''Драги пријателе, јас во мојот живот немам друго ништо поскапо од моите убедувања и за ништо друго на светов нема да ги заменам. Што се однесува до моето школско образование, ќе го надополнам по пат на самообразование. Основата е веќе поставена и јас имам едно оформено гледиште за природните и општествените појави и тоа ми е доста. Како деец за ослободување на нашата татковина, ќе се борам како можам, според моите сили и по силата на моите разбирања. Не лакомам за да правам голема кариера во животот. Стомната се скрши веќе, одново таа не може да биде залепена''“.<ref name=":1" /> После штрајкот некои ученици од педагошкото училиште го посетиле Мартулков да изразат почит кон неговите дејности. Со неговите сиромашни услови тој неможел да продолжи да живее во [[Скопје]], поради тоа после неколку месеци се враќа во неговиот мајчин град [[Велес]]. Се вратил во неговиот мајчин град со намера да добие пасош за во [[Бугарија]]. Мартулков посакал да се пресели во [[Софија]] со [[Печалбар|печалбарски]] поттик. Неколку месеци после штрајкот во [[есента]] [[1899|1899 година]] Мартулков ја започнал неговата [[Агитатотрска одисеја на Алексо Мартулков|агитатотрска одисеја]] низ делови од југоисточна [[Македонија]].<ref name=":1" /> == Наводи == {{reflist}} [[Категорија:Алексо Мартулков]] mu09gnefaqrmr3ffc40k6upjlbtn2cy 5381419 5381417 2025-06-18T20:11:21Z Gurther 105215 додадена [[Категорија:Протести во Македонија]] користејќи го [[:en:Wikipedia:HotCat|HotCat]] 5381419 wikitext text/x-wiki {{Инфокутија Граѓански немири|title=Штрајк против Скопското педагошко училиште|partof=[[Алексо Мартулков|рани револуционерни дејности на Алексо Мартулков]]|image=Skopje Bulgarian Pedagogical School I Class in 1901.jpg|caption=Дел од учениците во [[1901|1901 г.]]|date=околу [[мај]], [[1899|1899 година]]|place=[[Скопско педагошко училиште|Скопското педагошко училиште]]|goals=Подобри услови за учениците во педагошкиот пансион|causes=Недостиг на храна во ученичкиот [[пансион]]|methods=штрајк со глад|result=Делумен комромиз, условите подобрени. Мартулков исклучен од училиштето|leadfigures1=[[Алексо Мартулков]]</br>[[Иван Поп Јорданов]]|leadfigures2=[[Бугарска егзархија]]}}Во [[мај]] [[1899|1899 година]] [[Македонци|македонскиот]] револуционер и [[социјалист]] [[Александар Мартулков]] организирал '''штрајк против [[Скопско педагошко училиште|Скопското педагошко училиште]]'''. Во неговите спомени насловени „''[[Моето учество во револуционерните борби на Македонија]]''“ Мартулков не наведил определен датум во кој што се одвивал штрајкот. Според него штрајкот траел само 24 часа и брзо бил задушен од училишниот одбор и директорот. Како резултат на неговиот штрајк Мартулков бил забранет влез во сите училишта под склоп на [[Бугарска егзархија|Бугарската егзархија]]. Идеи за штрајк никнале поради [[Анархизам|анархистичкото]] влијание врз Мартулков во тоа време. Примил книжевна литература и весници од значајни македонски анархисти како [[Петар Манџуков]] и [[Михаил Герџиков]]. Мартулков не бил задоволен со условите понудени од [[Пансион|пансинот]], особено нивниот недостиг на храна. Со подршка од [[Иван Поп Јорданов]] и [[Јордан Шурков]] тој организирал штрајк. Откако штрајкот бил задушен и Мартулков бил забранет влез тој се вратил во неговиот мајчин град [[Велес]]. Неколку месеци после штрајкот, во [[есента]] 1899 година Мартулков ја започнал неговата [[Агитатотрска одисеја на Алексо Мартулков|агитатотрска одисеја]] низ делови од југоисточна [[Македонија]]. == Вовед == === Скопското педагошко училиште === {{Поврзано|Скопско педагошко училиште}}Скопското педагошко училиште како образовна институција била формирана околу [[1880|1880-тите]]. Отпрвин се третирало како неисполнето четирикласно гимназиско училиште. Истовремено [[Солунска машка гимназија „Св. Кирил и Методиј“|солунската машка гимназија „Св. Кирил и Методиј“]] доживеала нова епоха кога отвориле педагошки курс во [[1889|1889 година]]. Поради големото образовно значење на солунската гимназија нивниот број на ученици се надуел во несоодветно ниво. Заради тоа, и поради засилената [[Српска пропаганда во Македонија|српска пропаганда во Скопје]], во [[1895|1895 година]] бугарската скопска гимназија се претворила во Скопското педагошко училиште. Ученици кои се запишале за педагошкиот курс во солунската гимназија биле префрлени во скопската.<ref name=":0">{{Наведена книга|url=https://repository.ukim.mk/bitstream/20.500.12188/24684/1/Minov2017gimnaziite.pdf|title=Гимназиите во Османлиска Македонија|last=Минов|first=Никола|publisher=[[УКИМ]]|year=2017|location=[[Скопје]]|pages=340}}</ref>[[Податотека:Старата велешка гимназија.jpg|мини|344x344пкс|[[Гимназија „Кочо Рацин“ - Велес|Велешката прогимназија]], денес зградата на [[ОУ „Благој Кирков“ - Велес|ОУ „Благој Кирков“]].]][[Бугарската егзархија]], како обид да ја засили [[Бугарска пропаганда во Македонија|бугарската пропаганда во регионот]], училиштето било преименувано во „''Скопското бугарско машко тригласно и педагошко училиште''“. Според [[Христо Настев]], матурант од училиштето, голем дел од учениците во генерацијата 1895/[[1896|1896 г]]. се преселиле надвор од државата додека поголемиот дел на учениците во генерацијата [[1898]]/[[1899|1899 г.]] станале професори и просветни дејци низ цела [[Македонија]]. Прв директор на училиштето бил [[Македонци|македонскиот]] револуционер [[Христо Матов]]. Скопското педагошко училиште било меѓу најпосетаните училишта во [[Вардарска Македонија]].<ref name=":0" /> === Алексо Мартулков === {{Поврзано|Алексо Мартулков}} Во [[1894|1894 година]] [[Алексо Мартулков]] се посочил кон [[Социјализам|социјалистичкото движење]] со материјална подршка од [[Васил Главинов]]. Меѓу [[1896]] и [[1900|1900 година]] Мартулков извршил различни значителни дејности во неговиот живот. Во 1896 година учествувал во организирањето на [[Празнување на ден на трудот во 1896 година (Софија)|првото празнување на ден на трудот во Бугарија]]. Во празнувањето Мартулков бил дел од маршот на [[Македонска социјалистичка група|Македонската социјалистичка група]].<ref>{{Cite book|url=https://www.zirm.mk/wp-content/uploads/2022/01/IST-1973.1.08-Andnov-Poljanski-H.-Okolu-ucestvoto-na-makedonskite-socijalisti-na-Prvomajskite-demonstracii-vo-Sofija-vo-1896-g..pdf|title=Околу учеството на Македонските социјалисти на Првомајските демонстрации во Софија во 1896 година|last=Андонов Полјански|first=Христо|publisher=Здружение на историчари на Република Македонија|year=1973|location=[[Скопје]]|author-link=Христо Андонов Полјански}}</ref> После прославата Мартулков се вратил во неговиот мајчин град [[Велес]]. Таму повторно се запишал во [[Гимназија „Кочо Рацин“ - Велес|велешката прогимназија]], според Мартулков во неговите спомени насловени „''[[Моето учество во револуционерните борби на Македонија]]''“ тој завршил прогимназиско образование во [[1898|1898 година]] и се запишал во [[Скопско педагошко училиште|Скопското педагошко училиште]].<ref>{{Наведена книга|url=https://www.google.mk/books/edition/%D0%98%D0%B7%D0%B2%D0%BE%D1%80%D0%B8_%D0%B7%D0%B0_%D0%BE%D1%81%D0%BB%D0%BE%D0%B1%D0%BE%D0%B4%D0%B8%D1%82%D0%B5%D0%BB/ay4gAAAAMAAJ?hl=mk&gbpv=1&dq=%E2%80%9E%D0%9C%D0%B0%D1%80%D1%82%D1%83%D0%BB%D0%BA%D0%BE%D0%B2%E2%80%9E+%E2%80%9E%D0%BF%D1%80%D0%BE%D0%B3%D0%B8%D0%BC%D0%BD%D0%B0%D0%B7%D0%B8%D1%98%D0%B0%E2%80%9E&pg=PA474&printsec=frontcover|title=Извори за ослободителната војна и револуција во Македонија 1941-1945: Документи на Комунистичката партија на Југославија и Комунистичката партија на Македонија 1941-1945|last=Апостолски|first=Михајло|publisher=[[Институт за национална историја]]|year=1970|pages=474|author-link=Михајло Апостолски}}</ref><ref>{{Мартулков|Поглавје=1|Цитат=''Во 1898 година ја завршив прогимназијата во Велес, со прекинување. По тоа се запишав во Педагошкото училиште во Скопје. ''}}</ref> == Штрајк == [[Податотека:Алексо Мартулков.jpg|мини|[[Алексо Мартулков]]]] [[Градот Скопје]] понудило нови можности за агитаторска дејност. Во педагошкото училиште разни велешки социјалисти исто така го ширеле социјализмот, меѓу нив биле Иван Елезов, Андон Димов — кој подоцна станал водач на [[Велешки револуционерен реон|Велешкиот револуционерен реон]] на [[Македонската револуционерна организација]] после [[Илинденското востание]] и Методи Поп Гошев. Исто така во педагошкиот пансион имало скопски социјалисти кои претходно се запознале со Мартулков, меѓу нив биле Богдан Баров, Тодор Доротеев и Крум Чакаров. После некое време македонските [[анархисти]] [[Петар Манџуков]], Ордан Калчев и Ордан Шурков го посетиле пансионот со агитаторска цел. Манџуков му дадол Мартулков руски весници со статии напишани од [[Александар Херцен]].<ref>{{Мартулков|Поглавје=5|Цитат=''Курсот на Скопското педагошко училиште беше тригодишен. Во Скопје, покрај моите школски занимања, вршев и агитациона дејност меѓу учениците, особено во пансионот каде што бев и јас. Имаше голема возможност за агитација. Имаше веќе другари, подготвени за работа уште во Велес, како: Иван Елезов, Андон Димов, Методи Поп Гошев и др., а исто така имаше во пансионот наши другари од Скопје: Богдан Баров, Тодор Доротеев, Крум Чакаров и др. По едно време дојдоа во Скопје и неколцина анархисти: Петар Манџуков и Ордан Калчев. Набргу дојде и Ордан Шурков, исто така анархист. Од него како сограѓанин и пријател бев запознат со намерите на анархистите што беа дошле во Македонија. Тој ми даде неколку примероци од "Отмъщение", со клише — мотив од Александар Херцен, "Одно отъ двухъ“ или „Казнить итти вперёд“ или „Помиловать и застареть на полдороге“ — според него, клучот на револуцијата.''}}</ref> Мартулков открил преку неговиот другар [[Јордан Шурков]] дека во [[Солунска машка гимназија „Св. Кирил и Методиј“|Солунската машка гимназија „Св. Кирил и Методиј“]] некои од [[Бугари|бугарските]] ученици организирале агитаторски дејности со намера да соберат материјални сретства. Шурков му препорачал на Мартулков да организира сличен настан во Скопското педагошко училиште. Истовремено анархистичката група во училиштето целосно пропаднала и останале само Петар Манџуков и Кочо Молеров — анархист од [[Банско (град)|Банско]]. Мартулков, незадоволен со условите понудени од пансионот, во [[мај]] [[1899|1899 година]] најавил штрајк. Имал голема подршка од учениците во пансионот, заедничко најавиле штрајк преку гладување. За време на штрајкот се запознал со [[Иван Поп Јорданов]] — значен анархист во училиштето и иден претседател на [[Велешко благотворително братство „Рајко Жинзифов“|Велешкото благотворително братство „Рајко Жинзифов“]].<ref name=":1">{{Мартулков|Поглавје=5}}</ref> Штрајкот само траел 24 часа и брзо бил задушен од училишниот одбор и [[Бугарската егзархија]]. Условите за учениците биле подобрени и имале пристап до подобар квалитет на храна. Мартулков како главен иницијатор и организатор на штрајкот бил отстранет од училиштето.<ref name=":1" /> == Последици == Единствената жртва во штрајкот бил Мартулков кој поради горенаведените настани бил забранет влез во сите училишта под склоп на [[Бугарската егзархија]]. Оваа забрана била повлекувана за време на [[Младотурската револуција]] со новите промени на турската власт. Откако бил забранет влез тој пратил нападно писмо кон училишниот совет, каде што наведил дека несоодветно пристапувале и ги навредил со фразата „''мозокот'' ''ви го испиле манастирските чавки''“. Дополнително бил забранет поради неговите [[Социјализам|социјалистички]] ставови. Кога го примил соопштението за неговата забрана Мартулков влегол во канцеларијата на учителите, таму жестоко се искарал со професорот Вељан Думев. Поради неговиот однос Думев повикал албански гаваз да го избрка Мартулков од канцеларијата. Откако бил отстранет од пансинот тој живеел неколку дена во заеднички стан со [[Петар Манџуков]].<ref name=":1" /> Училишниот совет на педагошкото училиште не го очекувале штрајкот, во неговите спомени Мартулков како пред настаните тој бил соодветен и одличен ученик. Поради тоа училишниот одбор заклучиле дека социјализмот го корумпирал и го пратија македонскиот револуционер Тодор Шурков да го убеди Мартулков да се откаже од неговите социјалистички ставови. Мартулков му изјавил: „''Драги пријателе, јас во мојот живот немам друго ништо поскапо од моите убедувања и за ништо друго на светов нема да ги заменам. Што се однесува до моето школско образование, ќе го надополнам по пат на самообразование. Основата е веќе поставена и јас имам едно оформено гледиште за природните и општествените појави и тоа ми е доста. Како деец за ослободување на нашата татковина, ќе се борам како можам, според моите сили и по силата на моите разбирања. Не лакомам за да правам голема кариера во животот. Стомната се скрши веќе, одново таа не може да биде залепена''“.<ref name=":1" /> После штрајкот некои ученици од педагошкото училиште го посетиле Мартулков да изразат почит кон неговите дејности. Со неговите сиромашни услови тој неможел да продолжи да живее во [[Скопје]], поради тоа после неколку месеци се враќа во неговиот мајчин град [[Велес]]. Се вратил во неговиот мајчин град со намера да добие пасош за во [[Бугарија]]. Мартулков посакал да се пресели во [[Софија]] со [[Печалбар|печалбарски]] поттик. Неколку месеци после штрајкот во [[есента]] [[1899|1899 година]] Мартулков ја започнал неговата [[Агитатотрска одисеја на Алексо Мартулков|агитатотрска одисеја]] низ делови од југоисточна [[Македонија]].<ref name=":1" /> == Наводи == {{reflist}} [[Категорија:Алексо Мартулков]] [[Категорија:Протести во Македонија]] ik5kj2sq8dcavqbjkpzggbuixjfkbxs 5381420 5381419 2025-06-18T20:11:30Z Gurther 105215 додадена [[Категорија:Скопско педагошко училиште]] користејќи го [[:en:Wikipedia:HotCat|HotCat]] 5381420 wikitext text/x-wiki {{Инфокутија Граѓански немири|title=Штрајк против Скопското педагошко училиште|partof=[[Алексо Мартулков|рани револуционерни дејности на Алексо Мартулков]]|image=Skopje Bulgarian Pedagogical School I Class in 1901.jpg|caption=Дел од учениците во [[1901|1901 г.]]|date=околу [[мај]], [[1899|1899 година]]|place=[[Скопско педагошко училиште|Скопското педагошко училиште]]|goals=Подобри услови за учениците во педагошкиот пансион|causes=Недостиг на храна во ученичкиот [[пансион]]|methods=штрајк со глад|result=Делумен комромиз, условите подобрени. Мартулков исклучен од училиштето|leadfigures1=[[Алексо Мартулков]]</br>[[Иван Поп Јорданов]]|leadfigures2=[[Бугарска егзархија]]}}Во [[мај]] [[1899|1899 година]] [[Македонци|македонскиот]] револуционер и [[социјалист]] [[Александар Мартулков]] организирал '''штрајк против [[Скопско педагошко училиште|Скопското педагошко училиште]]'''. Во неговите спомени насловени „''[[Моето учество во револуционерните борби на Македонија]]''“ Мартулков не наведил определен датум во кој што се одвивал штрајкот. Според него штрајкот траел само 24 часа и брзо бил задушен од училишниот одбор и директорот. Како резултат на неговиот штрајк Мартулков бил забранет влез во сите училишта под склоп на [[Бугарска егзархија|Бугарската егзархија]]. Идеи за штрајк никнале поради [[Анархизам|анархистичкото]] влијание врз Мартулков во тоа време. Примил книжевна литература и весници од значајни македонски анархисти како [[Петар Манџуков]] и [[Михаил Герџиков]]. Мартулков не бил задоволен со условите понудени од [[Пансион|пансинот]], особено нивниот недостиг на храна. Со подршка од [[Иван Поп Јорданов]] и [[Јордан Шурков]] тој организирал штрајк. Откако штрајкот бил задушен и Мартулков бил забранет влез тој се вратил во неговиот мајчин град [[Велес]]. Неколку месеци после штрајкот, во [[есента]] 1899 година Мартулков ја започнал неговата [[Агитатотрска одисеја на Алексо Мартулков|агитатотрска одисеја]] низ делови од југоисточна [[Македонија]]. == Вовед == === Скопското педагошко училиште === {{Поврзано|Скопско педагошко училиште}}Скопското педагошко училиште како образовна институција била формирана околу [[1880|1880-тите]]. Отпрвин се третирало како неисполнето четирикласно гимназиско училиште. Истовремено [[Солунска машка гимназија „Св. Кирил и Методиј“|солунската машка гимназија „Св. Кирил и Методиј“]] доживеала нова епоха кога отвориле педагошки курс во [[1889|1889 година]]. Поради големото образовно значење на солунската гимназија нивниот број на ученици се надуел во несоодветно ниво. Заради тоа, и поради засилената [[Српска пропаганда во Македонија|српска пропаганда во Скопје]], во [[1895|1895 година]] бугарската скопска гимназија се претворила во Скопското педагошко училиште. Ученици кои се запишале за педагошкиот курс во солунската гимназија биле префрлени во скопската.<ref name=":0">{{Наведена книга|url=https://repository.ukim.mk/bitstream/20.500.12188/24684/1/Minov2017gimnaziite.pdf|title=Гимназиите во Османлиска Македонија|last=Минов|first=Никола|publisher=[[УКИМ]]|year=2017|location=[[Скопје]]|pages=340}}</ref>[[Податотека:Старата велешка гимназија.jpg|мини|344x344пкс|[[Гимназија „Кочо Рацин“ - Велес|Велешката прогимназија]], денес зградата на [[ОУ „Благој Кирков“ - Велес|ОУ „Благој Кирков“]].]][[Бугарската егзархија]], како обид да ја засили [[Бугарска пропаганда во Македонија|бугарската пропаганда во регионот]], училиштето било преименувано во „''Скопското бугарско машко тригласно и педагошко училиште''“. Според [[Христо Настев]], матурант од училиштето, голем дел од учениците во генерацијата 1895/[[1896|1896 г]]. се преселиле надвор од државата додека поголемиот дел на учениците во генерацијата [[1898]]/[[1899|1899 г.]] станале професори и просветни дејци низ цела [[Македонија]]. Прв директор на училиштето бил [[Македонци|македонскиот]] револуционер [[Христо Матов]]. Скопското педагошко училиште било меѓу најпосетаните училишта во [[Вардарска Македонија]].<ref name=":0" /> === Алексо Мартулков === {{Поврзано|Алексо Мартулков}} Во [[1894|1894 година]] [[Алексо Мартулков]] се посочил кон [[Социјализам|социјалистичкото движење]] со материјална подршка од [[Васил Главинов]]. Меѓу [[1896]] и [[1900|1900 година]] Мартулков извршил различни значителни дејности во неговиот живот. Во 1896 година учествувал во организирањето на [[Празнување на ден на трудот во 1896 година (Софија)|првото празнување на ден на трудот во Бугарија]]. Во празнувањето Мартулков бил дел од маршот на [[Македонска социјалистичка група|Македонската социјалистичка група]].<ref>{{Cite book|url=https://www.zirm.mk/wp-content/uploads/2022/01/IST-1973.1.08-Andnov-Poljanski-H.-Okolu-ucestvoto-na-makedonskite-socijalisti-na-Prvomajskite-demonstracii-vo-Sofija-vo-1896-g..pdf|title=Околу учеството на Македонските социјалисти на Првомајските демонстрации во Софија во 1896 година|last=Андонов Полјански|first=Христо|publisher=Здружение на историчари на Република Македонија|year=1973|location=[[Скопје]]|author-link=Христо Андонов Полјански}}</ref> После прославата Мартулков се вратил во неговиот мајчин град [[Велес]]. Таму повторно се запишал во [[Гимназија „Кочо Рацин“ - Велес|велешката прогимназија]], според Мартулков во неговите спомени насловени „''[[Моето учество во револуционерните борби на Македонија]]''“ тој завршил прогимназиско образование во [[1898|1898 година]] и се запишал во [[Скопско педагошко училиште|Скопското педагошко училиште]].<ref>{{Наведена книга|url=https://www.google.mk/books/edition/%D0%98%D0%B7%D0%B2%D0%BE%D1%80%D0%B8_%D0%B7%D0%B0_%D0%BE%D1%81%D0%BB%D0%BE%D0%B1%D0%BE%D0%B4%D0%B8%D1%82%D0%B5%D0%BB/ay4gAAAAMAAJ?hl=mk&gbpv=1&dq=%E2%80%9E%D0%9C%D0%B0%D1%80%D1%82%D1%83%D0%BB%D0%BA%D0%BE%D0%B2%E2%80%9E+%E2%80%9E%D0%BF%D1%80%D0%BE%D0%B3%D0%B8%D0%BC%D0%BD%D0%B0%D0%B7%D0%B8%D1%98%D0%B0%E2%80%9E&pg=PA474&printsec=frontcover|title=Извори за ослободителната војна и револуција во Македонија 1941-1945: Документи на Комунистичката партија на Југославија и Комунистичката партија на Македонија 1941-1945|last=Апостолски|first=Михајло|publisher=[[Институт за национална историја]]|year=1970|pages=474|author-link=Михајло Апостолски}}</ref><ref>{{Мартулков|Поглавје=1|Цитат=''Во 1898 година ја завршив прогимназијата во Велес, со прекинување. По тоа се запишав во Педагошкото училиште во Скопје. ''}}</ref> == Штрајк == [[Податотека:Алексо Мартулков.jpg|мини|[[Алексо Мартулков]]]] [[Градот Скопје]] понудило нови можности за агитаторска дејност. Во педагошкото училиште разни велешки социјалисти исто така го ширеле социјализмот, меѓу нив биле Иван Елезов, Андон Димов — кој подоцна станал водач на [[Велешки револуционерен реон|Велешкиот револуционерен реон]] на [[Македонската револуционерна организација]] после [[Илинденското востание]] и Методи Поп Гошев. Исто така во педагошкиот пансион имало скопски социјалисти кои претходно се запознале со Мартулков, меѓу нив биле Богдан Баров, Тодор Доротеев и Крум Чакаров. После некое време македонските [[анархисти]] [[Петар Манџуков]], Ордан Калчев и Ордан Шурков го посетиле пансионот со агитаторска цел. Манџуков му дадол Мартулков руски весници со статии напишани од [[Александар Херцен]].<ref>{{Мартулков|Поглавје=5|Цитат=''Курсот на Скопското педагошко училиште беше тригодишен. Во Скопје, покрај моите школски занимања, вршев и агитациона дејност меѓу учениците, особено во пансионот каде што бев и јас. Имаше голема возможност за агитација. Имаше веќе другари, подготвени за работа уште во Велес, како: Иван Елезов, Андон Димов, Методи Поп Гошев и др., а исто така имаше во пансионот наши другари од Скопје: Богдан Баров, Тодор Доротеев, Крум Чакаров и др. По едно време дојдоа во Скопје и неколцина анархисти: Петар Манџуков и Ордан Калчев. Набргу дојде и Ордан Шурков, исто така анархист. Од него како сограѓанин и пријател бев запознат со намерите на анархистите што беа дошле во Македонија. Тој ми даде неколку примероци од "Отмъщение", со клише — мотив од Александар Херцен, "Одно отъ двухъ“ или „Казнить итти вперёд“ или „Помиловать и застареть на полдороге“ — според него, клучот на револуцијата.''}}</ref> Мартулков открил преку неговиот другар [[Јордан Шурков]] дека во [[Солунска машка гимназија „Св. Кирил и Методиј“|Солунската машка гимназија „Св. Кирил и Методиј“]] некои од [[Бугари|бугарските]] ученици организирале агитаторски дејности со намера да соберат материјални сретства. Шурков му препорачал на Мартулков да организира сличен настан во Скопското педагошко училиште. Истовремено анархистичката група во училиштето целосно пропаднала и останале само Петар Манџуков и Кочо Молеров — анархист од [[Банско (град)|Банско]]. Мартулков, незадоволен со условите понудени од пансионот, во [[мај]] [[1899|1899 година]] најавил штрајк. Имал голема подршка од учениците во пансионот, заедничко најавиле штрајк преку гладување. За време на штрајкот се запознал со [[Иван Поп Јорданов]] — значен анархист во училиштето и иден претседател на [[Велешко благотворително братство „Рајко Жинзифов“|Велешкото благотворително братство „Рајко Жинзифов“]].<ref name=":1">{{Мартулков|Поглавје=5}}</ref> Штрајкот само траел 24 часа и брзо бил задушен од училишниот одбор и [[Бугарската егзархија]]. Условите за учениците биле подобрени и имале пристап до подобар квалитет на храна. Мартулков како главен иницијатор и организатор на штрајкот бил отстранет од училиштето.<ref name=":1" /> == Последици == Единствената жртва во штрајкот бил Мартулков кој поради горенаведените настани бил забранет влез во сите училишта под склоп на [[Бугарската егзархија]]. Оваа забрана била повлекувана за време на [[Младотурската револуција]] со новите промени на турската власт. Откако бил забранет влез тој пратил нападно писмо кон училишниот совет, каде што наведил дека несоодветно пристапувале и ги навредил со фразата „''мозокот'' ''ви го испиле манастирските чавки''“. Дополнително бил забранет поради неговите [[Социјализам|социјалистички]] ставови. Кога го примил соопштението за неговата забрана Мартулков влегол во канцеларијата на учителите, таму жестоко се искарал со професорот Вељан Думев. Поради неговиот однос Думев повикал албански гаваз да го избрка Мартулков од канцеларијата. Откако бил отстранет од пансинот тој живеел неколку дена во заеднички стан со [[Петар Манџуков]].<ref name=":1" /> Училишниот совет на педагошкото училиште не го очекувале штрајкот, во неговите спомени Мартулков како пред настаните тој бил соодветен и одличен ученик. Поради тоа училишниот одбор заклучиле дека социјализмот го корумпирал и го пратија македонскиот револуционер Тодор Шурков да го убеди Мартулков да се откаже од неговите социјалистички ставови. Мартулков му изјавил: „''Драги пријателе, јас во мојот живот немам друго ништо поскапо од моите убедувања и за ништо друго на светов нема да ги заменам. Што се однесува до моето школско образование, ќе го надополнам по пат на самообразование. Основата е веќе поставена и јас имам едно оформено гледиште за природните и општествените појави и тоа ми е доста. Како деец за ослободување на нашата татковина, ќе се борам како можам, според моите сили и по силата на моите разбирања. Не лакомам за да правам голема кариера во животот. Стомната се скрши веќе, одново таа не може да биде залепена''“.<ref name=":1" /> После штрајкот некои ученици од педагошкото училиште го посетиле Мартулков да изразат почит кон неговите дејности. Со неговите сиромашни услови тој неможел да продолжи да живее во [[Скопје]], поради тоа после неколку месеци се враќа во неговиот мајчин град [[Велес]]. Се вратил во неговиот мајчин град со намера да добие пасош за во [[Бугарија]]. Мартулков посакал да се пресели во [[Софија]] со [[Печалбар|печалбарски]] поттик. Неколку месеци после штрајкот во [[есента]] [[1899|1899 година]] Мартулков ја започнал неговата [[Агитатотрска одисеја на Алексо Мартулков|агитатотрска одисеја]] низ делови од југоисточна [[Македонија]].<ref name=":1" /> == Наводи == {{reflist}} [[Категорија:Алексо Мартулков]] [[Категорија:Протести во Македонија]] [[Категорија:Скопско педагошко училиште]] oujntcslmzm9enkhkkgm9rvub9thmrg 5381444 5381420 2025-06-18T22:49:22Z Andrew012p 85224 5381444 wikitext text/x-wiki {{Инфокутија Граѓански немири|title=Штрајк против Скопското педагошко училиште|partof=[[Алексо Мартулков|рани револуционерни дејности на Алексо Мартулков]]|image=Skopje Bulgarian Pedagogical School I Class in 1901.jpg|caption=Дел од учениците во [[1901|1901 г.]]|date=околу [[мај]], [[1899|1899 година]]|place=[[Скопско педагошко училиште|Скопското педагошко училиште]]|goals=Подобри услови за учениците во педагошкиот пансион|causes=Недостиг на храна во ученичкиот [[пансион]]|methods=штрајк со глад|result=Делумен комромиз, условите подобрени. Мартулков исклучен од училиштето|leadfigures1=[[Алексо Мартулков]]</br>[[Иван Поп Јорданов]]|leadfigures2=[[Бугарска егзархија]]}}Во [[мај]] [[1899|1899 година]], [[Македонци|македонскиот]] револуционер и [[социјалист]] [[Александар Мартулков]] организирал '''штрајк против [[Скопско педагошко училиште|Скопското педагошко училиште]]'''. Во неговите спомени насловени „''[[Моето учество во револуционерните борби на Македонија]]''“ Мартулков не навел определен датум во кој што се одвивал штрајкот. Според него, штрајкот траел само 24 часа и брзо бил задушен од училишниот одбор и директорот. Како последица на неговиот штрајк, Мартулков бил забранет влез во сите училишта под склоп на [[Бугарска егзархија|Бугарската егзархија]]. Идеи за штрајк никнале поради [[Анархизам|анархистичкото]] влијание врз Мартулков во тоа време. Примил книжевна литература и весници од значајни македонски анархисти како [[Петар Манџуков]] и [[Михаил Герџиков]]. Мартулков не бил задоволен со условите понудени од [[Пансион|пансинот]], особено нивниот недостиг на храна. Со подршка од [[Иван Поп Јорданов]] и [[Јордан Шурков]] тој организирал штрајк. Откако штрајкот бил задушен и Мартулков бил забранет влез, тој се вратил во неговиот мајчин град [[Велес]]. Неколку месеци после штрајкот, во [[есента]] 1899 година, Мартулков ја започнал неговата [[Агитатотрска одисеја на Алексо Мартулков|агитатотрска одисеја]] низ делови од Југоисточна [[Македонија]]. == Вовед == === Скопското педагошко училиште === {{Поврзано|Скопско педагошко училиште}}Скопското педагошко училиште како образовна институција била формирана околу [[1880|1880-тите]]. Отпрвин се третирало како неисполнето четирикласно гимназиско училиште. Истовремено [[Солунска машка гимназија „Св. Кирил и Методиј“|солунската машка гимназија „Св. Кирил и Методиј“]] доживеала нова епоха кога отвориле педагошки курс во [[1889|1889 година]]. Поради големото образовно значење на солунската гимназија нивниот број на ученици се надуел во несоодветно ниво. Заради тоа, и поради засилената [[Српска пропаганда во Македонија|српска пропаганда во Скопје]], во [[1895|1895 година]] бугарската скопска гимназија се претворила во Скопското педагошко училиште. Ученици кои се запишале за педагошкиот курс во солунската гимназија биле префрлени во скопската.<ref name=":0">{{Наведена книга|url=https://repository.ukim.mk/bitstream/20.500.12188/24684/1/Minov2017gimnaziite.pdf|title=Гимназиите во Османлиска Македонија|last=Минов|first=Никола|publisher=[[УКИМ]]|year=2017|location=[[Скопје]]|pages=340}}</ref>[[Податотека:Старата велешка гимназија.jpg|мини|344x344пкс|[[Гимназија „Кочо Рацин“ - Велес|Велешката прогимназија]], денес зградата на [[ОУ „Благој Кирков“ - Велес|ОУ „Благој Кирков“]].]][[Бугарската егзархија]], како обид да ја засили [[Бугарска пропаганда во Македонија|бугарската пропаганда во регионот]], училиштето било преименувано во „''Скопското бугарско машко тригласно и педагошко училиште''“. Според [[Христо Настев]], матурант од училиштето, голем дел од учениците во генерацијата 1895/[[1896|1896 г]]. се преселиле надвор од државата додека поголемиот дел на учениците во генерацијата [[1898]]/[[1899|1899 г.]] станале професори и просветни дејци низ цела [[Македонија]]. Прв директор на училиштето бил [[Македонци|македонскиот]] револуционер [[Христо Матов]]. Скопското педагошко училиште било меѓу најпосетаните училишта во [[Вардарска Македонија]].<ref name=":0" /> === Алексо Мартулков === {{Поврзано|Алексо Мартулков}} Во [[1894|1894 година]] [[Алексо Мартулков]] се посочил кон [[Социјализам|социјалистичкото движење]] со материјална подршка од [[Васил Главинов]]. Меѓу [[1896]] и [[1900|1900 година]] Мартулков извршил различни значителни дејности во неговиот живот. Во 1896 година учествувал во организирањето на [[Празнување на ден на трудот во 1896 година (Софија)|првото празнување на ден на трудот во Бугарија]]. Во празнувањето Мартулков бил дел од маршот на [[Македонска социјалистичка група|Македонската социјалистичка група]].<ref>{{Cite book|url=https://www.zirm.mk/wp-content/uploads/2022/01/IST-1973.1.08-Andnov-Poljanski-H.-Okolu-ucestvoto-na-makedonskite-socijalisti-na-Prvomajskite-demonstracii-vo-Sofija-vo-1896-g..pdf|title=Околу учеството на Македонските социјалисти на Првомајските демонстрации во Софија во 1896 година|last=Андонов Полјански|first=Христо|publisher=Здружение на историчари на Република Македонија|year=1973|location=[[Скопје]]|author-link=Христо Андонов Полјански}}</ref> После прославата Мартулков се вратил во неговиот мајчин град [[Велес]]. Таму повторно се запишал во [[Гимназија „Кочо Рацин“ - Велес|велешката прогимназија]], според Мартулков во неговите спомени насловени „''[[Моето учество во револуционерните борби на Македонија]]''“ тој завршил прогимназиско образование во [[1898|1898 година]] и се запишал во [[Скопско педагошко училиште|Скопското педагошко училиште]].<ref>{{Наведена книга|url=https://www.google.mk/books/edition/%D0%98%D0%B7%D0%B2%D0%BE%D1%80%D0%B8_%D0%B7%D0%B0_%D0%BE%D1%81%D0%BB%D0%BE%D0%B1%D0%BE%D0%B4%D0%B8%D1%82%D0%B5%D0%BB/ay4gAAAAMAAJ?hl=mk&gbpv=1&dq=%E2%80%9E%D0%9C%D0%B0%D1%80%D1%82%D1%83%D0%BB%D0%BA%D0%BE%D0%B2%E2%80%9E+%E2%80%9E%D0%BF%D1%80%D0%BE%D0%B3%D0%B8%D0%BC%D0%BD%D0%B0%D0%B7%D0%B8%D1%98%D0%B0%E2%80%9E&pg=PA474&printsec=frontcover|title=Извори за ослободителната војна и револуција во Македонија 1941-1945: Документи на Комунистичката партија на Југославија и Комунистичката партија на Македонија 1941-1945|last=Апостолски|first=Михајло|publisher=[[Институт за национална историја]]|year=1970|pages=474|author-link=Михајло Апостолски}}</ref><ref>{{Мартулков|Поглавје=1|Цитат=''Во 1898 година ја завршив прогимназијата во Велес, со прекинување. По тоа се запишав во Педагошкото училиште во Скопје. ''}}</ref> == Штрајк == [[Податотека:Алексо Мартулков.jpg|мини|[[Алексо Мартулков]]]] [[Градот Скопје]] понудило нови можности за агитаторска дејност. Во педагошкото училиште разни велешки социјалисти исто така го ширеле социјализмот, меѓу нив биле Иван Елезов, Андон Димов — кој подоцна станал водач на [[Велешки револуционерен реон|Велешкиот револуционерен реон]] на [[Македонската револуционерна организација]] после [[Илинденското востание]] и Методи Поп Гошев. Исто така во педагошкиот пансион имало скопски социјалисти кои претходно се запознале со Мартулков, меѓу нив биле Богдан Баров, Тодор Доротеев и Крум Чакаров. После некое време македонските [[анархисти]] [[Петар Манџуков]], Ордан Калчев и Ордан Шурков го посетиле пансионот со агитаторска цел. Манџуков му дадол Мартулков руски весници со статии напишани од [[Александар Херцен]].<ref>{{Мартулков|Поглавје=5|Цитат=''Курсот на Скопското педагошко училиште беше тригодишен. Во Скопје, покрај моите школски занимања, вршев и агитациона дејност меѓу учениците, особено во пансионот каде што бев и јас. Имаше голема возможност за агитација. Имаше веќе другари, подготвени за работа уште во Велес, како: Иван Елезов, Андон Димов, Методи Поп Гошев и др., а исто така имаше во пансионот наши другари од Скопје: Богдан Баров, Тодор Доротеев, Крум Чакаров и др. По едно време дојдоа во Скопје и неколцина анархисти: Петар Манџуков и Ордан Калчев. Набргу дојде и Ордан Шурков, исто така анархист. Од него како сограѓанин и пријател бев запознат со намерите на анархистите што беа дошле во Македонија. Тој ми даде неколку примероци од "Отмъщение", со клише — мотив од Александар Херцен, "Одно отъ двухъ“ или „Казнить итти вперёд“ или „Помиловать и застареть на полдороге“ — според него, клучот на револуцијата.''}}</ref> Мартулков открил преку неговиот другар [[Јордан Шурков]] дека во [[Солунска машка гимназија „Св. Кирил и Методиј“|Солунската машка гимназија „Св. Кирил и Методиј“]] некои од [[Бугари|бугарските]] ученици организирале агитаторски дејности со намера да соберат материјални сретства. Шурков му препорачал на Мартулков да организира сличен настан во Скопското педагошко училиште. Истовремено анархистичката група во училиштето целосно пропаднала и останале само Петар Манџуков и Кочо Молеров — анархист од [[Банско (град)|Банско]]. Мартулков, незадоволен со условите понудени од пансионот, во [[мај]] [[1899|1899 година]] најавил штрајк. Имал голема подршка од учениците во пансионот, заедничко најавиле штрајк преку гладување. За време на штрајкот се запознал со [[Иван Поп Јорданов]] — значен анархист во училиштето и иден претседател на [[Велешко благотворително братство „Рајко Жинзифов“|Велешкото благотворително братство „Рајко Жинзифов“]].<ref name=":1">{{Мартулков|Поглавје=5}}</ref> Штрајкот само траел 24 часа и брзо бил задушен од училишниот одбор и [[Бугарската егзархија]]. Условите за учениците биле подобрени и имале пристап до подобар квалитет на храна. Мартулков како главен иницијатор и организатор на штрајкот бил отстранет од училиштето.<ref name=":1" /> == Последици == Единствената жртва во штрајкот бил Мартулков кој поради горенаведените настани бил забранет влез во сите училишта под склоп на [[Бугарската егзархија]]. Оваа забрана била повлекувана за време на [[Младотурската револуција]] со новите промени на турската власт. Откако бил забранет влез тој пратил нападно писмо кон училишниот совет, каде што наведил дека несоодветно пристапувале и ги навредил со фразата „''мозокот'' ''ви го испиле манастирските чавки''“. Дополнително бил забранет поради неговите [[Социјализам|социјалистички]] ставови. Кога го примил соопштението за неговата забрана Мартулков влегол во канцеларијата на учителите, таму жестоко се искарал со професорот Вељан Думев. Поради неговиот однос Думев повикал албански гаваз да го избрка Мартулков од канцеларијата. Откако бил отстранет од пансинот тој живеел неколку дена во заеднички стан со [[Петар Манџуков]].<ref name=":1" /> Училишниот совет на педагошкото училиште не го очекувале штрајкот, во неговите спомени Мартулков како пред настаните тој бил соодветен и одличен ученик. Поради тоа училишниот одбор заклучиле дека социјализмот го корумпирал и го пратија македонскиот револуционер Тодор Шурков да го убеди Мартулков да се откаже од неговите социјалистички ставови. Мартулков му изјавил: „''Драги пријателе, јас во мојот живот немам друго ништо поскапо од моите убедувања и за ништо друго на светов нема да ги заменам. Што се однесува до моето школско образование, ќе го надополнам по пат на самообразование. Основата е веќе поставена и јас имам едно оформено гледиште за природните и општествените појави и тоа ми е доста. Како деец за ослободување на нашата татковина, ќе се борам како можам, според моите сили и по силата на моите разбирања. Не лакомам за да правам голема кариера во животот. Стомната се скрши веќе, одново таа не може да биде залепена''“.<ref name=":1" /> После штрајкот некои ученици од педагошкото училиште го посетиле Мартулков да изразат почит кон неговите дејности. Со неговите сиромашни услови тој неможел да продолжи да живее во [[Скопје]], поради тоа после неколку месеци се враќа во неговиот мајчин град [[Велес]]. Се вратил во неговиот мајчин град со намера да добие пасош за во [[Бугарија]]. Мартулков посакал да се пресели во [[Софија]] со [[Печалбар|печалбарски]] поттик. Неколку месеци после штрајкот во [[есента]] [[1899|1899 година]] Мартулков ја започнал неговата [[Агитатотрска одисеја на Алексо Мартулков|агитатотрска одисеја]] низ делови од југоисточна [[Македонија]].<ref name=":1" /> == Наводи == {{reflist}} [[Категорија:Алексо Мартулков]] [[Категорија:Протести во Македонија]] [[Категорија:Скопско педагошко училиште]] 7d42tp38bzd3ca179crzt7qnewg8ct8 5381445 5381444 2025-06-18T22:50:22Z Andrew012p 85224 5381445 wikitext text/x-wiki {{Инфокутија Граѓански немири|title=Штрајк против Скопското педагошко училиште|partof=[[Алексо Мартулков|рани револуционерни дејности на Алексо Мартулков]]|image=Skopje Bulgarian Pedagogical School I Class in 1901.jpg|caption=Дел од учениците во [[1901|1901 г.]]|date=ок. [[мај]], [[1899|1899 година]]|place=[[Скопско педагошко училиште|Скопско педагошко училиште]]|goals=подобри услови за учениците во педагошкиот пансион|causes=недостиг на храна во ученичкиот [[пансион]]|methods=штрајк со глад|result=делумен комромиз, условите подобрени. Мартулков исклучен од училиштето|leadfigures1=[[Алексо Мартулков]]</br>[[Иван Поп Јорданов]]|leadfigures2=[[Бугарска егзархија]]}}Во [[мај]] [[1899|1899 година]], [[Македонци|македонскиот]] револуционер и [[социјалист]] [[Александар Мартулков]] организирал '''штрајк против [[Скопско педагошко училиште|Скопското педагошко училиште]]'''. Во неговите спомени насловени „''[[Моето учество во револуционерните борби на Македонија]]''“ Мартулков не навел определен датум во кој што се одвивал штрајкот. Според него, штрајкот траел само 24 часа и брзо бил задушен од училишниот одбор и директорот. Како последица на неговиот штрајк, Мартулков бил забранет влез во сите училишта под склоп на [[Бугарска егзархија|Бугарската егзархија]]. Идеи за штрајк никнале поради [[Анархизам|анархистичкото]] влијание врз Мартулков во тоа време. Примил книжевна литература и весници од значајни македонски анархисти како [[Петар Манџуков]] и [[Михаил Герџиков]]. Мартулков не бил задоволен со условите понудени од [[Пансион|пансинот]], особено нивниот недостиг на храна. Со подршка од [[Иван Поп Јорданов]] и [[Јордан Шурков]] тој организирал штрајк. Откако штрајкот бил задушен и Мартулков бил забранет влез, тој се вратил во неговиот мајчин град [[Велес]]. Неколку месеци после штрајкот, во [[есента]] 1899 година, Мартулков ја започнал неговата [[Агитатотрска одисеја на Алексо Мартулков|агитатотрска одисеја]] низ делови од Југоисточна [[Македонија]]. == Вовед == === Скопското педагошко училиште === {{Поврзано|Скопско педагошко училиште}}Скопското педагошко училиште како образовна институција била формирана околу [[1880|1880-тите]]. Отпрвин се третирало како неисполнето четирикласно гимназиско училиште. Истовремено [[Солунска машка гимназија „Св. Кирил и Методиј“|солунската машка гимназија „Св. Кирил и Методиј“]] доживеала нова епоха кога отвориле педагошки курс во [[1889|1889 година]]. Поради големото образовно значење на солунската гимназија нивниот број на ученици се надуел во несоодветно ниво. Заради тоа, и поради засилената [[Српска пропаганда во Македонија|српска пропаганда во Скопје]], во [[1895|1895 година]] бугарската скопска гимназија се претворила во Скопското педагошко училиште. Ученици кои се запишале за педагошкиот курс во солунската гимназија биле префрлени во скопската.<ref name=":0">{{Наведена книга|url=https://repository.ukim.mk/bitstream/20.500.12188/24684/1/Minov2017gimnaziite.pdf|title=Гимназиите во Османлиска Македонија|last=Минов|first=Никола|publisher=[[УКИМ]]|year=2017|location=[[Скопје]]|pages=340}}</ref>[[Податотека:Старата велешка гимназија.jpg|мини|344x344пкс|[[Гимназија „Кочо Рацин“ - Велес|Велешката прогимназија]], денес зградата на [[ОУ „Благој Кирков“ - Велес|ОУ „Благој Кирков“]].]][[Бугарската егзархија]], како обид да ја засили [[Бугарска пропаганда во Македонија|бугарската пропаганда во регионот]], училиштето било преименувано во „''Скопското бугарско машко тригласно и педагошко училиште''“. Според [[Христо Настев]], матурант од училиштето, голем дел од учениците во генерацијата 1895/[[1896|1896 г]]. се преселиле надвор од државата додека поголемиот дел на учениците во генерацијата [[1898]]/[[1899|1899 г.]] станале професори и просветни дејци низ цела [[Македонија]]. Прв директор на училиштето бил [[Македонци|македонскиот]] револуционер [[Христо Матов]]. Скопското педагошко училиште било меѓу најпосетаните училишта во [[Вардарска Македонија]].<ref name=":0" /> === Алексо Мартулков === {{Поврзано|Алексо Мартулков}} Во [[1894|1894 година]] [[Алексо Мартулков]] се посочил кон [[Социјализам|социјалистичкото движење]] со материјална подршка од [[Васил Главинов]]. Меѓу [[1896]] и [[1900|1900 година]] Мартулков извршил различни значителни дејности во неговиот живот. Во 1896 година учествувал во организирањето на [[Празнување на ден на трудот во 1896 година (Софија)|првото празнување на ден на трудот во Бугарија]]. Во празнувањето Мартулков бил дел од маршот на [[Македонска социјалистичка група|Македонската социјалистичка група]].<ref>{{Cite book|url=https://www.zirm.mk/wp-content/uploads/2022/01/IST-1973.1.08-Andnov-Poljanski-H.-Okolu-ucestvoto-na-makedonskite-socijalisti-na-Prvomajskite-demonstracii-vo-Sofija-vo-1896-g..pdf|title=Околу учеството на Македонските социјалисти на Првомајските демонстрации во Софија во 1896 година|last=Андонов Полјански|first=Христо|publisher=Здружение на историчари на Република Македонија|year=1973|location=[[Скопје]]|author-link=Христо Андонов Полјански}}</ref> После прославата Мартулков се вратил во неговиот мајчин град [[Велес]]. Таму повторно се запишал во [[Гимназија „Кочо Рацин“ - Велес|велешката прогимназија]], според Мартулков во неговите спомени насловени „''[[Моето учество во револуционерните борби на Македонија]]''“ тој завршил прогимназиско образование во [[1898|1898 година]] и се запишал во [[Скопско педагошко училиште|Скопското педагошко училиште]].<ref>{{Наведена книга|url=https://www.google.mk/books/edition/%D0%98%D0%B7%D0%B2%D0%BE%D1%80%D0%B8_%D0%B7%D0%B0_%D0%BE%D1%81%D0%BB%D0%BE%D0%B1%D0%BE%D0%B4%D0%B8%D1%82%D0%B5%D0%BB/ay4gAAAAMAAJ?hl=mk&gbpv=1&dq=%E2%80%9E%D0%9C%D0%B0%D1%80%D1%82%D1%83%D0%BB%D0%BA%D0%BE%D0%B2%E2%80%9E+%E2%80%9E%D0%BF%D1%80%D0%BE%D0%B3%D0%B8%D0%BC%D0%BD%D0%B0%D0%B7%D0%B8%D1%98%D0%B0%E2%80%9E&pg=PA474&printsec=frontcover|title=Извори за ослободителната војна и револуција во Македонија 1941-1945: Документи на Комунистичката партија на Југославија и Комунистичката партија на Македонија 1941-1945|last=Апостолски|first=Михајло|publisher=[[Институт за национална историја]]|year=1970|pages=474|author-link=Михајло Апостолски}}</ref><ref>{{Мартулков|Поглавје=1|Цитат=''Во 1898 година ја завршив прогимназијата во Велес, со прекинување. По тоа се запишав во Педагошкото училиште во Скопје. ''}}</ref> == Штрајк == [[Податотека:Алексо Мартулков.jpg|мини|[[Алексо Мартулков]]]] [[Градот Скопје]] понудило нови можности за агитаторска дејност. Во педагошкото училиште разни велешки социјалисти исто така го ширеле социјализмот, меѓу нив биле Иван Елезов, Андон Димов — кој подоцна станал водач на [[Велешки револуционерен реон|Велешкиот револуционерен реон]] на [[Македонската револуционерна организација]] после [[Илинденското востание]] и Методи Поп Гошев. Исто така во педагошкиот пансион имало скопски социјалисти кои претходно се запознале со Мартулков, меѓу нив биле Богдан Баров, Тодор Доротеев и Крум Чакаров. После некое време македонските [[анархисти]] [[Петар Манџуков]], Ордан Калчев и Ордан Шурков го посетиле пансионот со агитаторска цел. Манџуков му дадол Мартулков руски весници со статии напишани од [[Александар Херцен]].<ref>{{Мартулков|Поглавје=5|Цитат=''Курсот на Скопското педагошко училиште беше тригодишен. Во Скопје, покрај моите школски занимања, вршев и агитациона дејност меѓу учениците, особено во пансионот каде што бев и јас. Имаше голема возможност за агитација. Имаше веќе другари, подготвени за работа уште во Велес, како: Иван Елезов, Андон Димов, Методи Поп Гошев и др., а исто така имаше во пансионот наши другари од Скопје: Богдан Баров, Тодор Доротеев, Крум Чакаров и др. По едно време дојдоа во Скопје и неколцина анархисти: Петар Манџуков и Ордан Калчев. Набргу дојде и Ордан Шурков, исто така анархист. Од него како сограѓанин и пријател бев запознат со намерите на анархистите што беа дошле во Македонија. Тој ми даде неколку примероци од "Отмъщение", со клише — мотив од Александар Херцен, "Одно отъ двухъ“ или „Казнить итти вперёд“ или „Помиловать и застареть на полдороге“ — според него, клучот на револуцијата.''}}</ref> Мартулков открил преку неговиот другар [[Јордан Шурков]] дека во [[Солунска машка гимназија „Св. Кирил и Методиј“|Солунската машка гимназија „Св. Кирил и Методиј“]] некои од [[Бугари|бугарските]] ученици организирале агитаторски дејности со намера да соберат материјални сретства. Шурков му препорачал на Мартулков да организира сличен настан во Скопското педагошко училиште. Истовремено анархистичката група во училиштето целосно пропаднала и останале само Петар Манџуков и Кочо Молеров — анархист од [[Банско (град)|Банско]]. Мартулков, незадоволен со условите понудени од пансионот, во [[мај]] [[1899|1899 година]] најавил штрајк. Имал голема подршка од учениците во пансионот, заедничко најавиле штрајк преку гладување. За време на штрајкот се запознал со [[Иван Поп Јорданов]] — значен анархист во училиштето и иден претседател на [[Велешко благотворително братство „Рајко Жинзифов“|Велешкото благотворително братство „Рајко Жинзифов“]].<ref name=":1">{{Мартулков|Поглавје=5}}</ref> Штрајкот само траел 24 часа и брзо бил задушен од училишниот одбор и [[Бугарската егзархија]]. Условите за учениците биле подобрени и имале пристап до подобар квалитет на храна. Мартулков како главен иницијатор и организатор на штрајкот бил отстранет од училиштето.<ref name=":1" /> == Последици == Единствената жртва во штрајкот бил Мартулков кој поради горенаведените настани бил забранет влез во сите училишта под склоп на [[Бугарската егзархија]]. Оваа забрана била повлекувана за време на [[Младотурската револуција]] со новите промени на турската власт. Откако бил забранет влез тој пратил нападно писмо кон училишниот совет, каде што наведил дека несоодветно пристапувале и ги навредил со фразата „''мозокот'' ''ви го испиле манастирските чавки''“. Дополнително бил забранет поради неговите [[Социјализам|социјалистички]] ставови. Кога го примил соопштението за неговата забрана Мартулков влегол во канцеларијата на учителите, таму жестоко се искарал со професорот Вељан Думев. Поради неговиот однос Думев повикал албански гаваз да го избрка Мартулков од канцеларијата. Откако бил отстранет од пансинот тој живеел неколку дена во заеднички стан со [[Петар Манџуков]].<ref name=":1" /> Училишниот совет на педагошкото училиште не го очекувале штрајкот, во неговите спомени Мартулков како пред настаните тој бил соодветен и одличен ученик. Поради тоа училишниот одбор заклучиле дека социјализмот го корумпирал и го пратија македонскиот револуционер Тодор Шурков да го убеди Мартулков да се откаже од неговите социјалистички ставови. Мартулков му изјавил: „''Драги пријателе, јас во мојот живот немам друго ништо поскапо од моите убедувања и за ништо друго на светов нема да ги заменам. Што се однесува до моето школско образование, ќе го надополнам по пат на самообразование. Основата е веќе поставена и јас имам едно оформено гледиште за природните и општествените појави и тоа ми е доста. Како деец за ослободување на нашата татковина, ќе се борам како можам, според моите сили и по силата на моите разбирања. Не лакомам за да правам голема кариера во животот. Стомната се скрши веќе, одново таа не може да биде залепена''“.<ref name=":1" /> После штрајкот некои ученици од педагошкото училиште го посетиле Мартулков да изразат почит кон неговите дејности. Со неговите сиромашни услови тој неможел да продолжи да живее во [[Скопје]], поради тоа после неколку месеци се враќа во неговиот мајчин град [[Велес]]. Се вратил во неговиот мајчин град со намера да добие пасош за во [[Бугарија]]. Мартулков посакал да се пресели во [[Софија]] со [[Печалбар|печалбарски]] поттик. Неколку месеци после штрајкот во [[есента]] [[1899|1899 година]] Мартулков ја започнал неговата [[Агитатотрска одисеја на Алексо Мартулков|агитатотрска одисеја]] низ делови од југоисточна [[Македонија]].<ref name=":1" /> == Наводи == {{reflist}} [[Категорија:Алексо Мартулков]] [[Категорија:Протести во Македонија]] [[Категорија:Скопско педагошко училиште]] m8m6d7z2ualim0k4jt56aiwf4k2w6qe 1 1372972 5381421 2025-06-18T20:12:04Z Gurther 105215 Создадена страница со: {{СЗР}}{{ВПМ}} 5381421 wikitext text/x-wiki {{СЗР}}{{ВПМ}} m6tsgukl5dkhkx06fnvahclsxq8jq4m 0 1372973 5381449 2025-06-18T23:42:38Z Marco Mitrovich 114460 Создадена страница со: {{Инфокутија Населено место | name = Калово | native_name = Калово | settlement_type = Населба | image_skyline = | image_alt = | image_caption = | nickname = | pushpin_map = Serbia | pushpin_label_position = | pushpin_map_alt = | pushpin_map_caption = | latd = 42 |latm = 20 |lats = 16 |l... 5381449 wikitext text/x-wiki {{Инфокутија Населено место | name = Калово | native_name = Калово | settlement_type = Населба | image_skyline = | image_alt = | image_caption = | nickname = | pushpin_map = Serbia | pushpin_label_position = | pushpin_map_alt = | pushpin_map_caption = | latd = 42 |latm = 20 |lats = 16 |latNS = N | longd = 22 |longm = 10 |longs = 12 |longEW = E | coor_pinpoint = | coordinates_type = | coordinates_display = | coordinates_footnotes = | subdivision_type = Држава | subdivision_name = [[Србија]] | subdivision_type1 = Управен Округ | subdivision_name1 = [[Пчињски Управен Округ|Пчињски]] | subdivision_type2 = Општина | subdivision_name2 = [[Трговиште (Србија)|Трговиште]] | dimensions_footnotes = | elevation_footnotes = | elevation_m = 1.301 | population_footnotes = | population_total = 12 | population_as_of = 2022 | population_density_km2 = auto | population_demonym = | population_note = | timezone1 = [[Средноевропско време|CET]] |utc_offset = +1 | utc_offset1 = | timezone1_DST = [[Средноевропско летно време|CEST]] |utc_offset_DST = +2 | utc_offset1_DST = | postal_code_type = Пошт. бр. | postal_code = 17525 | area_code_type = | area_code = 017 | registration_plate = VR }} '''Калово''' е населено место во општината [[Трговиште (Србија)|Трговиште]], [[Пчињски Управен Округ]], [[Србија]]. Според пописот од 2022 година имало 12 жители.<ref>[http://pop-stat.mashke.org/serbia-census.htm All places: 1948, 1953, 1961, 1971, 1981, 1991, 2002, 2011, 2022 censuses] pop-stat.mashke.org </ref> Бугарски научник [[Васил Канчов]], 1900 година бележува дека во Калово биле 455 [[Македонци]] христијани.<ref>{{cite web |last1=Кѫнчовъ |first1=Васил |title=Македония. Етнография и Статистика |url=https://macedonia.kroraina.com/vk/vk_2_29.htm |location=София |page=219 |date=1900}}</ref>{{efn|Канчов Словени во [[Македонија (регион)|Македонија]] прикажува како Бугари.}}{{efn|Српските научници Словени во Јужна Србија смеатат за Србите, иако се они шопско-македонско потекло (освен [[Куршумлија|Куршумлијско]]) и зборуваат [[Торлачки дијалекти|торлачки]].}} == Поврзано == * [[Трговиште (Србија)]] * [[Пчињски Управен Округ]] * [[Јужна Србија]] == Белешки == {{белешки}} == Наводи == {{наводи}} {{Општина Трговиште (Србија)}} [[Категорија:Трговиште (Србија)]] [[Категорија:Населени места во Јужна Србија]] [[Категорија:Населени места во Вардарска Македонија]] q93bftjk0f8073rb0jh9ybcd046dkek 0 1372974 5381456 2025-06-19T02:54:58Z Dandarmkd 31127 Создадена страница со: {{Infobox former subdivision |_noautocat = |native_name = |conventional_long_name = Општина Ракотинци (1913-1915, 1952-1965)<br />Месен народен одбор Ракотинци (1945-1952) |common_name = Месен народен одбор Ракотинци |subdivision = [[Општини во Македонија|Општина]] |nation = Кралство... 5381456 wikitext text/x-wiki {{Infobox former subdivision |_noautocat = |native_name = |conventional_long_name = Општина Ракотинци (1913-1915, 1952-1965)<br />Месен народен одбор Ракотинци (1945-1952) |common_name = Месен народен одбор Ракотинци |subdivision = [[Општини во Македонија|Општина]] |nation = [[Кралство Србија]] / [[СР Македонија|ДФ/НР Македонија]], [[СФРЈ|ДФЈ/ФНРЈ]] |demonym = |status_text = |government_type = |title_leader = |title_deputy = |leader1 = |year_leader1 = |deputy1 = |year_deputy1 = |legislature = |house1 = |house2 = |type_house1 = |type_house2 = |capital = [[Ракотинци]] |entities = [[Барово (Скопско)|Барово]] (1952-1965), [[Варвара (Скопско)|Варвара]] (1913-1915, 1945-1947, 1950-1965),{{efn|Во административната поделба од 1945, 1947, 1950, 1955 година, Варвара не било спомнато како населено место, односно само неговиот атар како територија припаѓал на МНО/Општина Ракотинци.}} [[Говрлево]] (1952-1965), [[Горно Соње]] (1913-1915, 1952-1965), [[Добри Дол (Скопско)|Добри Дол]] (1913-1915, 1945-1965), [[Долно Соње]] (1913-1915, 1952-1965), [[Држилово]] (1955-1965), [[Елово]] (1955-1965), [[Јаболци]] (1955-1965), [[Малчиште]] (1955-1965), [[Маркова Сушица]] (1913-1915, 1945-1947, 1950-1965), [[Нова Брезница]] (1955-1965), [[Осинчани]] (1955-1965), [[Патишка Река]] (1955-1965), [[Ракотинци]] (1913-1915, 1945-1965), [[Света Петка (Скопско)|Света Петка]] (1952-1965), [[Сопиште]] (1913-1915, 1947-1965), [[Умово]] (1955-1965), [[Усје]] (1952-1955), [[Цветово]] (1955-1965), [[Црн Врв]] (1955-1965), [[Чифлик (Општина Сопиште)|Чифлик]] (1952-1965), |coordinates = |motto = |anthem = |political_subdiv = Држава: [[Кралство Србија]] (1913-1915), [[СФРЈ|ДФЈ/ФНРЈ/СФРЈ]] (1945-1965)<br /> Република: [[СР Македонија|ДФ/НР/СР Македонија]] (1945-1965)<br /> Округ: [[Скопски Округ|Скопски]] (1913-1915, 1945-1947)<br /> Срез: [[Скопски Срез|Скопски]] (1913-1915)<br /> Околија: [[Драчевска Околија|Драчевска]] (1945-1947), [[Скопска Околија|Скопска]] (1947-1965) |today = [[Општина Сопиште]], [[Општина Студеничани]] |year_start = 1913 |year_end = 1965 |event_start = Основање на Општина Ракотинци |date_start = |event_end = Укинување на Општина Ракотинци |date_end = |event1 = Основање на МНО Ракотинци |date_event1 = 1945 |event2 = |date_event2 = |event3 = |date_event3 = |event4 = |date_event4 = |event5 = |date_event5 = |life_span = |era = |event_pre = |date_pre = |event_post = |date_post = <!-- Images --> |image_flag = |image_border = |flag_type = |flag = |image_coat = |symbol_type = |symbol = |image_map = |image_map_caption = |p1 = |flag_p1 = |border_p1 = |image_p1 = |s1 = Општина Кисела Вода |flag_s1 = |border_s1 = |image_s1 = |s2 = |stat_year1 = [[Попис на населението во Македонија (1948)|1948]] |stat_area1 = |stat_pop1 = 1,061 |stat_year2 = [[Попис на населението во Македонија (1953)|1953]] |stat_area2 = |stat_pop2 = 5,176 |stat_year3 = [[Попис на населението во Македонија (1961)|1961]] |stat_area3 = |stat_pop3 = 9,506 |area_lost1 = |lost_to1 = |area_lost_year1 = |area_gained1 = |gained_from1 = |area_gained_year1 = |Status = |Government = |Arms = |arms_caption = |Civic = |civic_caption = |HQ = |CodeName = |Code = |DivisionsNames = |DivisionsMap = |divisions_map_caption = |membership_title1 = |membership1 = |membership_title2 = |membership2 = |membership_title3 = |membership3 = |membership_title4 = |membership4 = |membership_title5 = |membership5 = |footnotes = }} '''Општина Ракотинци''', именувана и како '''Месен народен одбор Ракотинци''' ― поранешна [[Општини во Македонија|општина]] во [[Македонија]], која постоела во периодот 1913-1915, меѓувоениот период и 1945-1965 година. ==Историја== ===1913-1915=== Општина Ракотинци за прв пат била основана во 1913 година, за време на [[Кралство Србија|Кралството Србија]]. Населени места во општината биле [[Варвара (Скопско)|Варвара]], [[Горно Соње]], [[Добри Дол (Скопско)|Добри Дол]], [[Долно Соње]], [[Ракотинци]], [[Сопиште]] и [[Маркова Сушица|Сушица]]. Општината била дел од [[Скопски Срез|Скопскиот Срез]], [[Скопски Округ]].<ref>{{наведена книга |last1=Вујичиќ |first1=Милорад Ант. |authorlink1= |last2= |first2= |editor1-first= |editor1-last= |editor1-link= |others= |title=Речник места у ослобођеној области Старе Србије по службени подацима |url=https://pod2.stat.gov.rs/ObjavljenePublikacije/G1914/pdf/G191411001.pdf?fbclid=IwAR1t8Bh7wvIKbfeY3N8EsTS32O9ZWXJixlEoxWCH39WNdkhq7N8ow8fSBk0 |format= |accessdate=19 јуни 2025 |edition= |series= |volume= |date= |year=1914 |month= |origyear= |publisher=Државна печатница на Кралство Србија |location= |language= |isbn= |oclc= |doi= |id= |page=133 |pages= |chapter= |chapterurl= |quote= |ref= |bibcode= |laysummary= |laydate= |separator= |postscript= |lastauthoramp=}}</ref> ===1945-1965=== Месниот народен одбор Ракотинци бил основан во 1945 година. Тој бил дел од [[Драчевска Околија|Драчевската Околија]], [[Скопски Округ]], и негови составни населени места биле [[Добри Дол (Скопско)|Добри Дол]], [[Ракотинци]] и [[Маркова Сушица|Сушица]].<ref>{{наведено списание | author= | title=За определуене на бројот, територијалните подрачја и седиштата на околијите и месните народни одбори | url=https://www.slvesnik.com.mk/Issues/561D856CACDE47A384149DDCCF5D5599.pdf | archiveurl=https://web.archive.org/web/20160305114603/http://slvesnik.com.mk/issues/561d856cacde47a384149ddccf5d5599.pdf | work= | pages=155 | issue=24 | publisher=[[Службен весник на Република Македонија|Службен весник на Федерална Македонија]] | archivedate=2016-03-05 | date=27 ноември 1945 | accessdate=19 јуни 2025 | url-status=live }}</ref> Во 1947 година, според новата административна поделба, Месниот народен одбор Ракотинци бил проширен на сметка на соседниот и укинат [[Општина Сопиште|Месен народен одбор Сопиште]] со неговото село [[Сопиште]]. Истовремено, МНО Ракотинци ја загубил Сушица, на сметка на новиот [[Општина Сушица (Маркова Река)|Месен народен одбор Сушица]].<ref>{{наведено списание | author= | title=Закон на административна територијална подела на Народна Република Македонија | url=https://www.slvesnik.com.mk/Issues/561D856CACDE47A384149DDCCF5D5599.pdf | archiveurl=https://web.archive.org/web/20160305185452/http://www.slvesnik.com.mk/Issues/E950034FC16F478CB808167652814213.pdf | work= | pages=30 | issue=2 | publisher=[[Службен весник на Република Македонија|Службен весник на Народна Република Македонија]] | archivedate=2016-03-05 | date=30 јануари 1947 | accessdate=19 јуни 2025 | url-status=live }}</ref> Во 1950 година, според новата административна поделба, Месниот народен одбор Ракотинци бил проширен на сметка на соседниот и укинат Месен народен одбор Сушица со неговото село Маркова Сушица.<ref>{{наведено списание | author= | title=Закон за административно-територијална поделба на Народна Република Македонија | url=https://www.slvesnik.com.mk/Issues/8B26576D69D1402BBBCA27F6D77F927D.pdf | archiveurl=https://web.archive.org/web/20160304171445/http://slvesnik.com.mk/issues/8b26576d69d1402bbbca27f6d77f927d.pdf | work= | pages=205 | issue=28 | publisher=[[Службен весник на Република Македонија|Службен весник на Народна Република Македонија]] | archivedate=2016-03-04 | date=26 септември 1950 | accessdate=19 јуни 2025 | url-status=live }}</ref> Согласно административната поделба од 1952 година, сега со називот, Општина Ракотинци била проширена на сметка на укинатиот [[Општина Долно Соње|Месен народен одбор Долно Соње]] со неговите села [[Барово (Скопско)|Барово]], [[Говрлево]], [[Горно Соње]], [[Долно Соње]], [[Света Петка (Скопско)|Света Петка]] и [[Чифлик (Општина Сопиште)|Чифлик]]. Истовремено, Општина Ракотинци го добила селото [[Усје]] кое дотогаш припаѓало на [[Општина Драчево]].<ref>{{наведено списание | author= | title=Закон за поделбата на Народна Република Македонија на околии, градски општини и општини | url=https://www.slvesnik.com.mk/Issues/54F2C51F94F54EF391CB544FA57E7D57.pdf | archiveurl=https://web.archive.org/web/20160305051732/https://www.slvesnik.com.mk/Issues/54F2C51F94F54EF391CB544FA57E7D57.pdf | work= | pages=101 | issue=13 | publisher=[[Службен весник на Република Македонија|Службен весник на Народна Република Македонија]] | archivedate=2016-03-05 | date=28 април 1952 | accessdate=10 јуни 2025 | url-status=live }}</ref> Согласно административната поделба од 1955 година, Општина Ракотинци била проширена бидејќи [[Општина Јаболци]] била укината и нејзините села [[Држилово]], [[Јаболци]], [[Нова Брезница]], [[Осинчани]], и [[Патишка Река]]. Тогаш, Општина Ракотинци била проширена и со територијата на укинатата [[Општина Цветово]] со нејзините населени места [[Елово]], [[Малчиште]], [[Умово]], [[Цветово]], и [[Црн Врв]]. Исто времено, Општина Ракотинци го изгубила селото Усје, на сметка на [[Општина Кисела Вода]].<ref>{{наведено списание | author= | title=Закон за подрачјата на околиите и општините во Народна Република Македонија | url=http://www.slvesnik.com.mk/Issues/EE7E1FDE9B7E460CB736F91D11227E30.pdf | archiveurl=https://web.archive.org/web/20160305175641/http://www.slvesnik.com.mk/Issues/EE7E1FDE9B7E460CB736F91D11227E30.pdf | work= | page=236 | issue=20 | publisher=[[Службен весник на Република Македонија|Службен весник на Народна Република Македонија]] | archivedate=2016-03-05 | date=29 јуни 1955 | accessdate=19 јуни 2025 | url-status=live }}</ref> Според Законот за подрачјата на општините од 1965 година, Општина Ракотинци била укината и нејзината територија била припоена кон Општина Кисела Вода.<ref>{{наведено списание | author= | title=Закон за подрачјата на општините во Социјалистичка Република Македонија | url=https://www.slvesnik.com.mk/Issues/313D92D7E05E4442B0BCAC88B481AB1B.pdf | archiveurl=https://web.archive.org/web/20160305185843/http://www.slvesnik.com.mk/Issues/313D92D7E05E4442B0BCAC88B481AB1B.pdf | work= | page=21 | issue=2 | publisher=[[Службен весник на Република Македонија|Службен весник на Социјалистичка Република Македонија]] | archivedate=2016-03-05 | date=25 јануари 1965 | accessdate=19 јуни 2025 | url-status=live }}</ref> ==Население== Според [[Попис на населението во Македонија (1948)|пописот од 1948 година]], Месен народен одбор Драчево имал 1,601 жители, односно вкупното население на [[Добри Дол (Скопско)|Добри Дол]], [[Ракотинци]] и [[Сопиште]]. Следува табела според народностите во пописот од 1948 година:<ref>{{нмс | author= | title=Ethnic Composition of Yugoslavia 1948 | url=http://pop-stat.mashke.org/yugoslavia-ethnic-oldcomm1948.htm | archiveurl=https://web.archive.org/web/20240811201114/http://pop-stat.mashke.org/yugoslavia-ethnic-oldcomm1948.htm | work= | publisher=pop-stat.mashke.org | archivedate=11 август 2024 | date= | accessdate= 19 јуни 2025}}</ref> {| class="wikitable sortable" border="1" cellspacing="0" cellpadding="2" | '''Народност''' | '''Вкупно''' |- | [[Македонци]] | 1,582 |- |[[Македонски Роми|Роми]] | 18 |- |[[Македонски Црногорци|Црногорци]] | 1 |} Според [[Попис на населението во Македонија (1953)|пописот од 1953 година]], Општина Ракотинци имала 5,176 жители, односно вкупното население на [[Барово (Скопско)|Барово]], [[Варвара (Скопско)|Варвара]], [[Говрлево]], [[Горно Соње]], [[Добри Дол (Скопско)|Добри Дол]], [[Долно Соње]], [[Ракотинци]], [[Света Петка (Скопско)|Света Петка]], [[Сопиште]], [[Усје]] и [[Чифлик (Општина Сопиште)|Чифлик]]. Следува табела според народностите во пописот од 1953 година:<ref>{{нмс | author= | title=Укупно становништво по народности | url=https://publikacije.stat.gov.rs/G1953/Pdf/G19534001.pdf | archiveurl=https://web.archive.org/web/20190403212649/https://publikacije.stat.gov.rs/G1953/Pdf/G19534001.pdf | work= | publisher=Државен завод за статистика на Србија |page=65 | archivedate=3 април 2019 | date= | accessdate= 19 јуни 2025}}</ref><ref>{{нмс | author= | title=Ethnic Composition of Yugoslavia 1953 | url=http://pop-stat.mashke.org/yugoslavia-ethnic-oldcomm1953-macedonia.htm | archiveurl=https://web.archive.org/web/20150629032157/http://pop-stat.mashke.org/yugoslavia-ethnic-oldcomm1953-macedonia.htm | work= | publisher=pop-stat.mashke.org | archivedate=29 јуни 2015 | date= | accessdate= 19 јуни 2025}}</ref> {| class="wikitable sortable" border="1" cellspacing="0" cellpadding="2" | '''Народност''' | '''Вкупно''' |- | [[Македонци]] | 4,226 |- |[[Македонски Албанци|Албанци]] | 51 |- |[[Македонски Турци|Турци]] | 827 |- |[[Македонски Роми|Роми]] | 41 |- |[[Македонски Срби|Срби]] | 20 |- |[[Македонски Хрвати|Хрвати]] | 3 |- |[[Македонски Црногорци|Црногорци]] | 2 |- |Неопределени [[Југословени]] | 2 |- |Останати Словени | 4 |} Според [[Попис на населението во Македонија (1961)|пописот од 1961 година]], Општина Ракотинци имала 9,506 жители, односно вкупното население на [[Барово (Скопско)|Барово]], [[Говрлево]], [[Горно Соње]], [[Добри Дол (Скопско)|Добри Дол]], [[Долно Соње]], [[Држилово]], [[Елово]], [[Јаболци]], [[Малчиште]], [[Нова Брезница]], [[Осинчани]], [[Патишка Река]], [[Ракотинци]], [[Света Петка (Скопско)|Света Петка]], [[Сопиште]], [[Умово]], [[Цветово]], [[Црн Врв]] и [[Чифлик (Општина Сопиште)|Чифлик]]. Следува табела според народностите во пописот од 1961 година:<ref>{{нмс | author= | title=Ethnic Composition of Yugoslavia 1961 | url=http://pop-stat.mashke.org/yugoslavia-ethnic1961.htm | archiveurl=https://web.archive.org/web/20160316065932/http://pop-stat.mashke.org/yugoslavia-ethnic1961.htm | work= | publisher=pop-stat.mashke.org | archivedate=16 март 2016 | date= | accessdate= 19 јуни 2025}}</ref> {| class="wikitable sortable" border="1" cellspacing="0" cellpadding="2" | '''Народност''' | '''Вкупно''' |- | [[Македонци]] | 5,463 |- |[[Македонски Албанци|Албанци]] | 1,256 |- |[[Македонски Роми|Роми]] | 28 |- |[[Македонски Срби|Срби]] | 37 |- |[[Муслимани (народ)|Муслимани]] | 2 |- |[[Македонски Словенци|Словенци]] | 1 |- |[[Македонски Црногорци|Црногорци]] | 2 |- |[[Југословени]] | 6 |- |Останати | 2,711 |} == Поврзано == *[[Список на општини во Македонија по население (1948)]] *[[Список на општини во Македонија по население (1953)]] *[[Список на општини во Македонија по население (1961)]] == Забелешки == {{notes}} == Наводи == {{наводи}} {{Драчевска Околија}} [[Категорија:Општини во Македонија основани во 1913 година|Ракотинци]] [[Категорија:Општини во Македонија основани во 1945 година|Ракотинци]] [[Категорија:Општини во Македонија укинати во 1965 година|Ракотинци]] [[Категорија:Поранешни општини во Македонија|Ракотинци]] [[Категорија:Драчевска Околија]] carm0qqahwua5acr1mykta0x0wbqte5 0 1372975 5381461 2025-06-19T05:24:27Z Marco Mitrovich 114460 Создадена страница со: {{Инфокутија Населено место | name = Лесница | native_name = Лесница | settlement_type = Населба | image_skyline = | image_alt = | image_caption = | nickname = | pushpin_map = Serbia | pushpin_label_position = | pushpin_map_alt = | pushpin_map_caption = | latd = 42 |latm = 20 |lats = 3... 5381461 wikitext text/x-wiki {{Инфокутија Населено место | name = Лесница | native_name = Лесница | settlement_type = Населба | image_skyline = | image_alt = | image_caption = | nickname = | pushpin_map = Serbia | pushpin_label_position = | pushpin_map_alt = | pushpin_map_caption = | latd = 42 |latm = 20 |lats = 39 |latNS = N | longd = 22 |longm = 07 |longs = 59 |longEW = E | coor_pinpoint = | coordinates_type = | coordinates_display = | coordinates_footnotes = | subdivision_type = Држава | subdivision_name = [[Србија]] | subdivision_type1 = Управен Округ | subdivision_name1 = [[Пчињски Управен Округ|Пчињски]] | subdivision_type2 = Општина | subdivision_name2 = [[Трговиште (Србија)|Трговиште]] | dimensions_footnotes = | elevation_footnotes = | elevation_m = 995 | population_footnotes = | population_total = 56 | population_as_of = 2022 | population_density_km2 = auto | population_demonym = | population_note = | timezone1 = [[Средноевропско време|CET]] |utc_offset = +1 | utc_offset1 = | timezone1_DST = [[Средноевропско летно време|CEST]] |utc_offset_DST = +2 | utc_offset1_DST = | postal_code_type = Пошт. бр. | postal_code = 17525 | area_code_type = | area_code = 017 | registration_plate = VR }} '''Лесница''' е населено место во општината [[Трговиште (Србија)|Трговиште]], [[Пчињски Управен Округ]], [[Србија]]. Според пописот од 2022 година имало 56 жители.<ref>[http://pop-stat.mashke.org/serbia-census.htm All places: 1948, 1953, 1961, 1971, 1981, 1991, 2002, 2011, 2022 censuses] pop-stat.mashke.org </ref> Селото се састои од двете махали Горна и Долна Лесница. Бугарски научник [[Васил Канчов]], 1900 година бележува дека во Горна Лесница биле 100, а во Долна Лесница 585 [[Македонци]] христијани.<ref>{{cite web |last1=Кѫнчовъ |first1=Васил |title=Македония. Етнография и Статистика |url=https://macedonia.kroraina.com/vk/vk_2_29.htm |location=София |page=219 |date=1900}}</ref>{{efn|Канчов Словени во [[Македонија (регион)|Македонија]] прикажува како Бугари.}}{{efn|Српските научници Словени во Јужна Србија смеатат за Србите, иако се они шопско-македонско потекло (освен [[Куршумлија|Куршумлијско]]) и зборуваат [[Торлачки дијалекти|торлачки]].}} == Поврзано == * [[Трговиште (Србија)]] * [[Пчињски Управен Округ]] * [[Јужна Србија]] == Белешки == {{белешки}} == Наводи == {{наводи}} {{Општина Трговиште (Србија)}} [[Категорија:Трговиште (Србија)]] [[Категорија:Населени места во Јужна Србија]] [[Категорија:Населени места во Вардарска Македонија]] m8jj77m4llo5ga2q2umwf3y7btojawh 0 1372976 5381462 2025-06-19T05:38:01Z Marco Mitrovich 114460 Создадена страница со: {{Инфокутија Населено место | name = Марганце | native_name = Марганце | settlement_type = Населба | image_skyline = | image_alt = | image_caption = | nickname = | pushpin_map = Serbia | pushpin_label_position = | pushpin_map_alt = | pushpin_map_caption = | latd = 42 |latm = 21 |lats... 5381462 wikitext text/x-wiki {{Инфокутија Населено место | name = Марганце | native_name = Марганце | settlement_type = Населба | image_skyline = | image_alt = | image_caption = | nickname = | pushpin_map = Serbia | pushpin_label_position = | pushpin_map_alt = | pushpin_map_caption = | latd = 42 |latm = 21 |lats = 57 |latNS = N | longd = 22 |longm = 00 |longs = 40 |longEW = E | coor_pinpoint = | coordinates_type = | coordinates_display = | coordinates_footnotes = | subdivision_type = Држава | subdivision_name = [[Србија]] | subdivision_type1 = Управен Округ | subdivision_name1 = [[Пчињски Управен Округ|Пчињски]] | subdivision_type2 = Општина | subdivision_name2 = [[Трговиште (Србија)|Трговиште]] | dimensions_footnotes = | elevation_footnotes = | elevation_m = 848 | population_footnotes = | population_total = 11 | population_as_of = 2022 | population_density_km2 = auto | population_demonym = | population_note = | timezone1 = [[Средноевропско време|CET]] |utc_offset = +1 | utc_offset1 = | timezone1_DST = [[Средноевропско летно време|CEST]] |utc_offset_DST = +2 | utc_offset1_DST = | postal_code_type = Пошт. бр. | postal_code = 17525 | area_code_type = | area_code = 017 | registration_plate = VR }} '''Марганце''' е населено место во општината [[Трговиште (Србија)|Трговиште]], [[Пчињски Управен Округ]], [[Србија]]. Според пописот од 2022 година имало 11 жители.<ref>[http://pop-stat.mashke.org/serbia-census.htm All places: 1948, 1953, 1961, 1971, 1981, 1991, 2002, 2011, 2022 censuses] pop-stat.mashke.org </ref> Секретарот на Бугарска егзархија [[Димитар Мишев]], 1905 година бележува дека во Марганце биле 200 [[Македонци]] христијани.<ref>{{cite book |last1=Brancoff |first1=D. M. |title=La Macédoine et sa Population Chrétienne : Avec deux cartes etnographiques |date=1905 |location=Paris |page=144}}</ref>{{efn|Мишев Словени во [[Македонија (регион)|Македонија]] прикажува како Бугари.}}{{efn|Српските научници Словени во Јужна Србија смеатат за Србите, иако се они шопско-македонско потекло (освен [[Куршумлија|Куршумлијско]]) и зборуваат [[Торлачки дијалекти|торлачки]].}} == Поврзано == * [[Трговиште (Србија)]] * [[Пчињски Управен Округ]] * [[Јужна Србија]] == Белешки == {{белешки}} == Наводи == {{наводи}} {{Општина Трговиште (Србија)}} [[Категорија:Трговиште (Србија)]] [[Категорија:Населени места во Јужна Србија]] [[Категорија:Населени места во Вардарска Македонија]] p4iid5it8ovhemg7nolszequbt2ct80 0 1372977 5381463 2025-06-19T05:46:34Z Marco Mitrovich 114460 Создадена страница со: {{Инфокутија Населено место | name = Мездраја | native_name = Мездраја | settlement_type = Населба | image_skyline = | image_alt = | image_caption = | nickname = | pushpin_map = Serbia | pushpin_label_position = | pushpin_map_alt = | pushpin_map_caption = | latd = 42 |latm = 23 |lats... 5381463 wikitext text/x-wiki {{Инфокутија Населено место | name = Мездраја | native_name = Мездраја | settlement_type = Населба | image_skyline = | image_alt = | image_caption = | nickname = | pushpin_map = Serbia | pushpin_label_position = | pushpin_map_alt = | pushpin_map_caption = | latd = 42 |latm = 23 |lats = 32 |latNS = N | longd = 21 |longm = 58 |longs = 19 |longEW = E | coor_pinpoint = | coordinates_type = | coordinates_display = | coordinates_footnotes = | subdivision_type = Држава | subdivision_name = [[Србија]] | subdivision_type1 = Управен Округ | subdivision_name1 = [[Пчињски Управен Округ|Пчињски]] | subdivision_type2 = Општина | subdivision_name2 = [[Трговиште (Србија)|Трговиште]] | dimensions_footnotes = | elevation_footnotes = | elevation_m = 657 | population_footnotes = | population_total = 11 | population_as_of = 2022 | population_density_km2 = auto | population_demonym = | population_note = | timezone1 = [[Средноевропско време|CET]] |utc_offset = +1 | utc_offset1 = | timezone1_DST = [[Средноевропско летно време|CEST]] |utc_offset_DST = +2 | utc_offset1_DST = | postal_code_type = Пошт. бр. | postal_code = 17525 | area_code_type = | area_code = 017 | registration_plate = VR }} '''Мездраја''' е населено место во општината [[Трговиште (Србија)|Трговиште]], [[Пчињски Управен Округ]], [[Србија]]. Според пописот од 2022 година имало 11 жители.<ref>[http://pop-stat.mashke.org/serbia-census.htm All places: 1948, 1953, 1961, 1971, 1981, 1991, 2002, 2011, 2022 censuses] pop-stat.mashke.org </ref> Бугарски научник [[Васил Канчов]], 1900 година бележува дека во Мездраја 70 [[Македонци]] христијани.<ref>{{cite web |last1=Кѫнчовъ |first1=Васил |title=Македония. Етнография и Статистика |url=https://macedonia.kroraina.com/vk/vk_2_29.htm |location=София |page=219 |date=1900}}</ref>{{efn|Канчов Словени во [[Македонија (регион)|Македонија]] прикажува како Бугари.}}{{efn|Српските научници Словени во Јужна Србија смеатат за Србите, иако се они шопско-македонско потекло (освен [[Куршумлија|Куршумлијско]]) и зборуваат [[Торлачки дијалекти|торлачки]].}} == Поврзано == * [[Трговиште (Србија)]] * [[Пчињски Управен Округ]] * [[Јужна Србија]] == Белешки == {{белешки}} == Наводи == {{наводи}} {{Општина Трговиште (Србија)}} [[Категорија:Трговиште (Србија)]] [[Категорија:Населени места во Јужна Србија]] [[Категорија:Населени места во Вардарска Македонија]] i53c5duw18wmtuw3ogox27xk00ape9w 0 1372978 5381466 2025-06-19T06:05:56Z Marco Mitrovich 114460 Создадена страница со: {{Инфокутија Населено место | name = Нови Глог | native_name = Нови Глог | settlement_type = Населба | image_skyline = | image_alt = | image_caption = | nickname = | pushpin_map = Serbia | pushpin_label_position = | pushpin_map_alt = | pushpin_map_caption = | latd = 42 |latm = 26 |lat... 5381466 wikitext text/x-wiki {{Инфокутија Населено место | name = Нови Глог | native_name = Нови Глог | settlement_type = Населба | image_skyline = | image_alt = | image_caption = | nickname = | pushpin_map = Serbia | pushpin_label_position = | pushpin_map_alt = | pushpin_map_caption = | latd = 42 |latm = 26 |lats = 25 |latNS = N | longd = 22 |longm = 07 |longs = 19 |longEW = E | coor_pinpoint = | coordinates_type = | coordinates_display = | coordinates_footnotes = | subdivision_type = Држава | subdivision_name = [[Србија]] | subdivision_type1 = Управен Округ | subdivision_name1 = [[Пчињски Управен Округ|Пчињски]] | subdivision_type2 = Општина | subdivision_name2 = [[Трговиште (Србија)|Трговиште]] | dimensions_footnotes = | elevation_footnotes = | elevation_m = 1.183 | population_footnotes = | population_total = 60 | population_as_of = 2022 | population_density_km2 = auto | population_demonym = | population_note = | timezone1 = [[Средноевропско време|CET]] |utc_offset = +1 | utc_offset1 = | timezone1_DST = [[Средноевропско летно време|CEST]] |utc_offset_DST = +2 | utc_offset1_DST = | postal_code_type = Пошт. бр. | postal_code = 17526 | area_code_type = | area_code = 017 | registration_plate = VR }} '''Нови Глог''' е населено место во општината [[Трговиште (Србија)|Трговиште]], [[Пчињски Управен Округ]], [[Србија]]. Според пописот од 2022 година имало 60 жители.<ref>[http://pop-stat.mashke.org/serbia-census.htm All places: 1948, 1953, 1961, 1971, 1981, 1991, 2002, 2011, 2022 censuses] pop-stat.mashke.org </ref> Цариградски скопски митрополит [[Фирмилијан]], 1902 година бележува дека во Кошарно биле 28 [[Македонци|македонски]] куќи.<ref>[[c:File:Izvestaj_od_skopskiot_mitropolit_za_brojot_na_kuci,_1902.pdf|Известие от скопския митрополит относно броя на къщите под негово ведомство]], 1902 г., сканирано от Македонския държавен архив.</ref>{{efn|Фирмилијан Словени во [[Македонија (регион)|Македонија]] прикажува како Срби.}} == Поврзано == * [[Трговиште (Србија)]] * [[Пчињски Управен Округ]] * [[Јужна Србија]] == Белешки == {{белешки}} == Наводи == {{наводи}} {{Општина Трговиште (Србија)}} [[Категорија:Трговиште (Србија)]] [[Категорија:Населени места во Јужна Србија]] [[Категорија:Населени места во Вардарска Македонија]] np4o6envkak7ewpn4v2o47lsebzt2au 0 1372979 5381469 2025-06-19T06:08:10Z P.Nedelkovski 47736 Создадено преведувајќи ја страницата „[[:sr:Special:Redirect/revision/29989259|Руска глад (1601—1603)]]“ 5381469 wikitext text/x-wiki [[Податотека:Golod.jpg|мини|262x262пкс| Москва 1601 на гравура од 19 век. век.]] {{Историја на Русија}} '''Руски глад (1601–1603)''' - раздобје на слаба [[жетва]] во Русија за време на смутното време. Неродните три години и гладот одзеле неколку стотици илјади животи.<ref name=":2">{{Наведена книга|url=https://www.worldcat.org/oclc/77011698|title=The Cambridge history of Russia|last=|first=|publisher=Cambridge University Press|others=Perrie, Maureen, 1946-, Lieven, D. C. B., Suny, Ronald Grigor.|year=2006|isbn=9780521812276|location=Cambridge|publication-place=|pages=281-282|type=|oclc=77011698}}</ref> Гладот можеби бил главниот катализатор за општествените немири за врем на смутното време и посредно придонел за падот на царот [[Борис Годунов]], подемот на [[Лажен Димитриј I|Лажниот Дмитриј]] и [[Востание на Болотников|Востанието на Болотников]].<ref name=":0">{{Наведена книга|url=https://www.worldcat.org/oclc/620935678|title=Ruski carevi|last=Fajfrić|first=Željko|publisher=Tabernakl|year=2008|isbn=9788685269172|edition=1.|location=Sremska Mitrovica|publication-place=|pages=224|type=|oclc=620935678}}</ref> === Последици === Иако обработливото земјиште во Русија било многу пространо, квалитетот на [[Почва|почвата]] бил слаб (дебелина до 8 см, со 1-4% хумус), методите на одгледување биле примитивни, а сезоната без мраз траела од средината на мај до крајот на септември, ретко повеќе од 120 дена. [[’Рж|Зимскиот 'рж]] бил основна култура, со принос од најмногу 3 зрна по посеано зрно, половина од оној во Западна Европа во 15 век.<ref name=":1">{{Наведена книга|url=https://www.worldcat.org/oclc/77011698|title=The Cambridge history of Russia|last=|first=|publisher=Cambridge University Press|others=Perrie, Maureen, 1946-, Lieven, D. C. B., Suny, Ronald Grigor.|year=2006|isbn=9780521812276|location=Cambridge|publication-place=|pages=287-288|type=|oclc=77011698}}</ref> Зеленчукот што се одгледувал вклучувал [[зелка]], [[Краставица|краставици]], [[грашок]], [[репа]] и [[кромид]], додека [[Печурка|печурки]], [[Капина|капини]] и [[Леска|лешници]] се собирале од шумите. Добитокот не можел да се храни во текот на зимата, па затоа месото се јадело ретко, рибата почесто, а [[Медовина|медовината]] се пиела. Кокошките неселе само едно јајце неделно.<ref name=":1" /> Земајќи ги предвид редовните плаќања кон државата и земјопоседникот, руските селани биле на работ на глад дури и во нивните плодни години. === Последователни неродни години === Според современиците, во неплодните години од 1601-1603 година се јадело сè: „трева, мртви животни, кучиња, кора од липа, кора од бука“. Многу гладни селани почнале да се занимаваат со разбојништво. Се појавил и [[канибализам]], а потоа [[Чума (болест)|чумата]] ги погодила гладните.Изгладнетиот народ навалил во Москва: според некои хроники, само во Москва од глад умреле 120.000 луѓе (некои извори наведуваат дури 500.000 луѓе).<ref name=":0">{{Наведена книга|url=https://www.worldcat.org/oclc/620935678|title=Ruski carevi|last=Fajfrić|first=Željko|publisher=Tabernakl|year=2008|isbn=9788685269172|edition=1.|location=Sremska Mitrovica|publication-place=|pages=224|type=|oclc=620935678}}</ref> Во есента 1603 година. Војската го задушила селското востание во околината на Москва, што го предводел разбојникот Хлопко, а помали бунтови биле задушени низ цела Русија.<ref name=":2">{{Наведена книга|url=https://www.worldcat.org/oclc/77011698|title=The Cambridge history of Russia|last=|first=|publisher=Cambridge University Press|others=Perrie, Maureen, 1946-, Lieven, D. C. B., Suny, Ronald Grigor.|year=2006|isbn=9780521812276|location=Cambridge|publication-place=|pages=281-282|type=|oclc=77011698}}</ref> === Руското земјоделство во XVI-XVII век === [[Борис Годунов|Царот Борис Годунов]] се заинтересирал за сиромашните, а кога настапила лоша година и глад, наредил житото од државните житници да се дели бесплатно на гладните и презел големи јавни работи за да им помогне на оние на кои им е потребна помош.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://sr.wikisource.org/wiki/%D0%98%D1%81%D1%82%D0%BE%D1%80%D0%B8%D1%98%D0%B0_%D0%A0%D1%83%D1%81%D0%B8%D1%98%D0%B5_(%D0%9F._%D0%9C%D0%B8%D1%99%D1%83%D0%BA%D0%BE%D0%B2)_5#II._%E2%80%94_%D0%A1%D0%BE%D1%86%D0%B8%D1%98%D0%B0%D0%BB%D0%BD%D0%B8_%D0%BD%D0%B5%D0%BC%D0%B8%D1%80%D0%B8_%D0%BD%D0%B0%D1%80%D0%BE%D0%B4%D0%BD%D0%B5_%D1%80%D1%83%D1%99%D0%B5|title=Историја Русије (П. Миљуков) 5 — Викизворник, слободна библиотека|work=sr.wikisource.org|language=sr|accessdate=1. 5. 2018.}}</ref> Сепак, суеверните луѓе ширеле приказни дека гладот во Русија бил Божја казна за гревот на царот - необјаснетата смрт на царевичот Димитриј Иванович во 1591 година.<ref name=":0">{{Наведена книга|url=https://www.worldcat.org/oclc/620935678|title=Ruski carevi|last=Fajfrić|first=Željko|publisher=Tabernakl|year=2008|isbn=9788685269172|edition=1.|location=Sremska Mitrovica|publication-place=|pages=224|type=|oclc=620935678}}</ref> Долготрајниот глад го фрлил народот во очај, па дури и довел до канибализам. Поради глад, масовно количество робови биле протерани од своите домови од страна на нивните господари. Овие маси образувале цели чети разбојници, дури и во близина на самата Москва, додека друг дел од нив избегале преку границата, во [[Украина]], која била во немири и само чекала знак за упад. Овој долгоочекуван знак го дала личност со нејасно и непознато потекло, [[Лажен Димитриј I|Лажниот Димитриј]].<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://sr.wikisource.org/wiki/%D0%98%D1%81%D1%82%D0%BE%D1%80%D0%B8%D1%98%D0%B0_%D0%A0%D1%83%D1%81%D0%B8%D1%98%D0%B5_(%D0%90._%D0%88%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%87%D0%B8%D1%9B)|title=Историја Русије (А. Јелачић) — Викизворник, слободна библиотека|work=sr.wikisource.org|language=sr|accessdate=1. 5. 2018.}}</ref> == Наводи == [[Категорија:1603]] [[Категорија:1602]] [[Категорија:1601]] [[Категорија:Руско Царство]] [[Категорија:Глад]] pcrli04srz5dfkiltvuvp2h4w5x8yzg 5381470 5381469 2025-06-19T06:08:58Z P.Nedelkovski 47736 ситна поправка 5381470 wikitext text/x-wiki [[Податотека:Golod.jpg|мини|262x262пкс| Москва 1601 на гравура од 19 век. век.]] {{Историја на Русија}} '''Руски глад (1601–1603)''' — раздобје на слаба [[жетва]] во Русија за време на смутното време. Неродните три години и гладот одзеле неколку стотици илјади животи.<ref name=":2">{{Наведена книга|url=https://www.worldcat.org/oclc/77011698|title=The Cambridge history of Russia|last=|first=|publisher=Cambridge University Press|others=Perrie, Maureen, 1946-, Lieven, D. C. B., Suny, Ronald Grigor.|year=2006|isbn=9780521812276|location=Cambridge|publication-place=|pages=281-282|type=|oclc=77011698}}</ref> Гладот можеби бил главниот катализатор за општествените немири за врем на смутното време и посредно придонел за падот на царот [[Борис Годунов]], подемот на [[Лажен Димитриј I|Лажниот Дмитриј]] и [[Востание на Болотников|Востанието на Болотников]].<ref name=":0">{{Наведена книга|url=https://www.worldcat.org/oclc/620935678|title=Ruski carevi|last=Fajfrić|first=Željko|publisher=Tabernakl|year=2008|isbn=9788685269172|edition=1.|location=Sremska Mitrovica|publication-place=|pages=224|type=|oclc=620935678}}</ref> === Последици === Иако обработливото земјиште во Русија било многу пространо, квалитетот на [[Почва|почвата]] бил слаб (дебелина до 8 см, со 1-4% хумус), методите на одгледување биле примитивни, а сезоната без мраз траела од средината на мај до крајот на септември, ретко повеќе од 120 дена. [[’Рж|Зимскиот 'рж]] бил основна култура, со принос од најмногу 3 зрна по посеано зрно, половина од оној во Западна Европа во 15 век.<ref name=":1">{{Наведена книга|url=https://www.worldcat.org/oclc/77011698|title=The Cambridge history of Russia|last=|first=|publisher=Cambridge University Press|others=Perrie, Maureen, 1946-, Lieven, D. C. B., Suny, Ronald Grigor.|year=2006|isbn=9780521812276|location=Cambridge|publication-place=|pages=287-288|type=|oclc=77011698}}</ref> Зеленчукот што се одгледувал вклучувал [[зелка]], [[Краставица|краставици]], [[грашок]], [[репа]] и [[кромид]], додека [[Печурка|печурки]], [[Капина|капини]] и [[Леска|лешници]] се собирале од шумите. Добитокот не можел да се храни во текот на зимата, па затоа месото се јадело ретко, рибата почесто, а [[Медовина|медовината]] се пиела. Кокошките неселе само едно јајце неделно.<ref name=":1" /> Земајќи ги предвид редовните плаќања кон државата и земјопоседникот, руските селани биле на работ на глад дури и во нивните плодни години. === Последователни неродни години === Според современиците, во неплодните години од 1601-1603 година се јадело сè: „трева, мртви животни, кучиња, кора од липа, кора од бука“. Многу гладни селани почнале да се занимаваат со разбојништво. Се појавил и [[канибализам]], а потоа [[Чума (болест)|чумата]] ги погодила гладните.Изгладнетиот народ навалил во Москва: според некои хроники, само во Москва од глад умреле 120.000 луѓе (некои извори наведуваат дури 500.000 луѓе).<ref name=":0">{{Наведена книга|url=https://www.worldcat.org/oclc/620935678|title=Ruski carevi|last=Fajfrić|first=Željko|publisher=Tabernakl|year=2008|isbn=9788685269172|edition=1.|location=Sremska Mitrovica|publication-place=|pages=224|type=|oclc=620935678}}</ref> Во есента 1603 година. Војската го задушила селското востание во околината на Москва, што го предводел разбојникот Хлопко, а помали бунтови биле задушени низ цела Русија.<ref name=":2">{{Наведена книга|url=https://www.worldcat.org/oclc/77011698|title=The Cambridge history of Russia|last=|first=|publisher=Cambridge University Press|others=Perrie, Maureen, 1946-, Lieven, D. C. B., Suny, Ronald Grigor.|year=2006|isbn=9780521812276|location=Cambridge|publication-place=|pages=281-282|type=|oclc=77011698}}</ref> === Руското земјоделство во XVI-XVII век === [[Борис Годунов|Царот Борис Годунов]] се заинтересирал за сиромашните, а кога настапила лоша година и глад, наредил житото од државните житници да се дели бесплатно на гладните и презел големи јавни работи за да им помогне на оние на кои им е потребна помош.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://sr.wikisource.org/wiki/%D0%98%D1%81%D1%82%D0%BE%D1%80%D0%B8%D1%98%D0%B0_%D0%A0%D1%83%D1%81%D0%B8%D1%98%D0%B5_(%D0%9F._%D0%9C%D0%B8%D1%99%D1%83%D0%BA%D0%BE%D0%B2)_5#II._%E2%80%94_%D0%A1%D0%BE%D1%86%D0%B8%D1%98%D0%B0%D0%BB%D0%BD%D0%B8_%D0%BD%D0%B5%D0%BC%D0%B8%D1%80%D0%B8_%D0%BD%D0%B0%D1%80%D0%BE%D0%B4%D0%BD%D0%B5_%D1%80%D1%83%D1%99%D0%B5|title=Историја Русије (П. Миљуков) 5 — Викизворник, слободна библиотека|work=sr.wikisource.org|language=sr|accessdate=1. 5. 2018.}}</ref> Сепак, суеверните луѓе ширеле приказни дека гладот во Русија бил Божја казна за гревот на царот - необјаснетата смрт на царевичот Димитриј Иванович во 1591 година.<ref name=":0">{{Наведена книга|url=https://www.worldcat.org/oclc/620935678|title=Ruski carevi|last=Fajfrić|first=Željko|publisher=Tabernakl|year=2008|isbn=9788685269172|edition=1.|location=Sremska Mitrovica|publication-place=|pages=224|type=|oclc=620935678}}</ref> Долготрајниот глад го фрлил народот во очај, па дури и довел до канибализам. Поради глад, масовно количество робови биле протерани од своите домови од страна на нивните господари. Овие маси образувале цели чети разбојници, дури и во близина на самата Москва, додека друг дел од нив избегале преку границата, во [[Украина]], која била во немири и само чекала знак за упад. Овој долгоочекуван знак го дала личност со нејасно и непознато потекло, [[Лажен Димитриј I|Лажниот Димитриј]].<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://sr.wikisource.org/wiki/%D0%98%D1%81%D1%82%D0%BE%D1%80%D0%B8%D1%98%D0%B0_%D0%A0%D1%83%D1%81%D0%B8%D1%98%D0%B5_(%D0%90._%D0%88%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%87%D0%B8%D1%9B)|title=Историја Русије (А. Јелачић) — Викизворник, слободна библиотека|work=sr.wikisource.org|language=sr|accessdate=1. 5. 2018.}}</ref> == Наводи == {{наводи}} [[Категорија:1603]] [[Категорија:1602]] [[Категорија:1601]] [[Категорија:Руско Царство]] [[Категорија:Глад]] ncykiowz8q26f5wt0tidd0ol8ly5y4p 1 1372980 5381471 2025-06-19T06:09:11Z P.Nedelkovski 47736 Создадена страница со: {{СЗР}} 5381471 wikitext text/x-wiki {{СЗР}} 111pu1atb524tq4kzd5jua5n9t24clx 0 1372981 5381481 2025-06-19T07:17:38Z Marco Mitrovich 114460 Создадена страница со: {{Инфокутија Населено место | name = Ново Село | native_name = Ново Село | settlement_type = Населба | image_skyline = | image_alt = | image_caption = | nickname = | pushpin_map = Serbia | pushpin_label_position = | pushpin_map_alt = | pushpin_map_caption = | latd = 42 |latm = 23 |lat... 5381481 wikitext text/x-wiki {{Инфокутија Населено место | name = Ново Село | native_name = Ново Село | settlement_type = Населба | image_skyline = | image_alt = | image_caption = | nickname = | pushpin_map = Serbia | pushpin_label_position = | pushpin_map_alt = | pushpin_map_caption = | latd = 42 |latm = 23 |lats = 08 |latNS = N | longd = 21 |longm = 58 |longs = 52 |longEW = E | coor_pinpoint = | coordinates_type = | coordinates_display = | coordinates_footnotes = | subdivision_type = Држава | subdivision_name = [[Србија]] | subdivision_type1 = Управен Округ | subdivision_name1 = [[Пчињски Управен Округ|Пчињски]] | subdivision_type2 = Општина | subdivision_name2 = [[Трговиште (Србија)|Трговиште]] | dimensions_footnotes = | elevation_footnotes = | elevation_m = 919 | population_footnotes = | population_total = 140 | population_as_of = 2022 | population_density_km2 = auto | population_demonym = | population_note = | timezone1 = [[Средноевропско време|CET]] |utc_offset = +1 | utc_offset1 = | timezone1_DST = [[Средноевропско летно време|CEST]] |utc_offset_DST = +2 | utc_offset1_DST = | postal_code_type = Пошт. бр. | postal_code = 17525 | area_code_type = | area_code = 017 | registration_plate = VR }} '''Ново Село''' е населено место во општината [[Трговиште (Србија)|Трговиште]], [[Пчињски Управен Округ]], [[Србија]]. Според пописот од 2022 година имало 140 жители.<ref>[http://pop-stat.mashke.org/serbia-census.htm All places: 1948, 1953, 1961, 1971, 1981, 1991, 2002, 2011, 2022 censuses] pop-stat.mashke.org </ref> Бугарски научник [[Васил Канчов]], 1900 година бележува дека во Ново Село 125 [[Македонци]] христијани.<ref>{{cite web |last1=Кѫнчовъ |first1=Васил |title=Македония. Етнография и Статистика |url=https://macedonia.kroraina.com/vk/vk_2_29.htm |location=София |page=220 |date=1900}}</ref>{{efn|Канчов Словени во [[Македонија (регион)|Македонија]] прикажува како Бугари.}}{{efn|Српските научници Словени во Јужна Србија смеатат за Србите, иако се они шопско-македонско потекло (освен [[Куршумлија|Куршумлијско]]) и зборуваат [[Торлачки дијалекти|торлачки]].}} == Поврзано == * [[Трговиште (Србија)]] * [[Пчињски Управен Округ]] * [[Јужна Србија]] == Белешки == {{белешки}} == Наводи == {{наводи}} {{Општина Трговиште (Србија)}} [[Категорија:Трговиште (Србија)]] [[Категорија:Населени места во Јужна Србија]] [[Категорија:Населени места во Вардарска Македонија]] 21d7pfv4j3ffwf4fwxi41y8v2np46zo 0 1372982 5381483 2025-06-19T07:27:42Z Marco Mitrovich 114460 Создадена страница со: {{Инфокутија Населено место | name = Петровац | native_name = Петровац | settlement_type = Населба | image_skyline = | image_alt = | image_caption = | nickname = | pushpin_map = Serbia | pushpin_label_position = | pushpin_map_alt = | pushpin_map_caption = | latd = 42 |latm = 20 |lats... 5381483 wikitext text/x-wiki {{Инфокутија Населено место | name = Петровац | native_name = Петровац | settlement_type = Населба | image_skyline = | image_alt = | image_caption = | nickname = | pushpin_map = Serbia | pushpin_label_position = | pushpin_map_alt = | pushpin_map_caption = | latd = 42 |latm = 20 |lats = 31 |latNS = N | longd = 21 |longm = 59 |longs = 07 |longEW = E | coor_pinpoint = | coordinates_type = | coordinates_display = | coordinates_footnotes = | subdivision_type = Држава | subdivision_name = [[Србија]] | subdivision_type1 = Управен Округ | subdivision_name1 = [[Пчињски Управен Округ|Пчињски]] | subdivision_type2 = Општина | subdivision_name2 = [[Трговиште (Србија)|Трговиште]] | dimensions_footnotes = | elevation_footnotes = | elevation_m = 1.008 | population_footnotes = | population_total = 9 | population_as_of = 2022 | population_density_km2 = auto | population_demonym = | population_note = | timezone1 = [[Средноевропско време|CET]] |utc_offset = +1 | utc_offset1 = | timezone1_DST = [[Средноевропско летно време|CEST]] |utc_offset_DST = +2 | utc_offset1_DST = | postal_code_type = Пошт. бр. | postal_code = 17525 | area_code_type = | area_code = 017 | registration_plate = VR }} '''Петровац''' (поранешно име ''Недокрштеник'') е населено место во општината [[Трговиште (Србија)|Трговиште]], [[Пчињски Управен Округ]], [[Србија]]. Според пописот од 2022 година имало 9 жители.<ref>[http://pop-stat.mashke.org/serbia-census.htm All places: 1948, 1953, 1961, 1971, 1981, 1991, 2002, 2011, 2022 censuses] pop-stat.mashke.org </ref> Бугарски научник [[Васил Канчов]], 1900 година бележува дека во Петровац 150 [[Македонци]] христијани.<ref>{{cite web |last1=Кѫнчовъ |first1=Васил |title=Македония. Етнография и Статистика |url=https://macedonia.kroraina.com/vk/vk_2_29.htm |location=София |page=220 |date=1900}}</ref>{{efn|Канчов Словени во [[Македонија (регион)|Македонија]] прикажува како Бугари.}}{{efn|Српските научници Словени во Јужна Србија смеатат за Србите, иако се они шопско-македонско потекло (освен [[Куршумлија|Куршумлијско]]) и зборуваат [[Торлачки дијалекти|торлачки]].}} == Поврзано == * [[Трговиште (Србија)]] * [[Пчињски Управен Округ]] * [[Јужна Србија]] == Белешки == {{белешки}} == Наводи == {{наводи}} {{Општина Трговиште (Србија)}} [[Категорија:Трговиште (Србија)]] [[Категорија:Населени места во Јужна Србија]] [[Категорија:Населени места во Вардарска Македонија]] 7gpggvd57wug7t2zsb10xej00f7m3od 5381484 5381483 2025-06-19T07:29:24Z Marco Mitrovich 114460 5381484 wikitext text/x-wiki {{Инфокутија Населено место | name = Петровац | native_name = Петровац | settlement_type = Населба | image_skyline = | image_alt = | image_caption = | nickname = | pushpin_map = Serbia | pushpin_label_position = | pushpin_map_alt = | pushpin_map_caption = | latd = 42 |latm = 20 |lats = 31 |latNS = N | longd = 21 |longm = 59 |longs = 07 |longEW = E | coor_pinpoint = | coordinates_type = | coordinates_display = | coordinates_footnotes = | subdivision_type = Држава | subdivision_name = [[Србија]] | subdivision_type1 = Управен Округ | subdivision_name1 = [[Пчињски Управен Округ|Пчињски]] | subdivision_type2 = Општина | subdivision_name2 = [[Трговиште (Србија)|Трговиште]] | dimensions_footnotes = | elevation_footnotes = | elevation_m = 1.008 | population_footnotes = | population_total = 9 | population_as_of = 2022 | population_density_km2 = auto | population_demonym = | population_note = | timezone1 = [[Средноевропско време|CET]] |utc_offset = +1 | utc_offset1 = | timezone1_DST = [[Средноевропско летно време|CEST]] |utc_offset_DST = +2 | utc_offset1_DST = | postal_code_type = Пошт. бр. | postal_code = 17525 | area_code_type = | area_code = 017 | registration_plate = VR }} '''Петровац''' (поранешно име ''Недокрштеник'') е населено место во општината [[Трговиште (Србија)|Трговиште]], [[Пчињски Управен Округ]], [[Србија]]. Според пописот од 2022 година имало 9 жители.<ref>[http://pop-stat.mashke.org/serbia-census.htm All places: 1948, 1953, 1961, 1971, 1981, 1991, 2002, 2011, 2022 censuses] pop-stat.mashke.org </ref> Бугарски научник [[Васил Канчов]], 1900 година бележува дека во Петровац 150 [[Македонци]] христијани.<ref>{{cite web |last1=Кѫнчовъ |first1=Васил |title=Македония. Етнография и Статистика |url=https://macedonia.kroraina.com/vk/vk_2_29.htm |location=София |page=219 |date=1900}}</ref>{{efn|Канчов Словени во [[Македонија (регион)|Македонија]] прикажува како Бугари.}}{{efn|Српските научници Словени во Јужна Србија смеатат за Србите, иако се они шопско-македонско потекло (освен [[Куршумлија|Куршумлијско]]) и зборуваат [[Торлачки дијалекти|торлачки]].}} == Поврзано == * [[Трговиште (Србија)]] * [[Пчињски Управен Округ]] * [[Јужна Србија]] == Белешки == {{белешки}} == Наводи == {{наводи}} {{Општина Трговиште (Србија)}} [[Категорија:Трговиште (Србија)]] [[Категорија:Населени места во Јужна Србија]] [[Категорија:Населени места во Вардарска Македонија]] 5j5op1tlytml62ektnhy0dcnweyasnd 2 1372983 5381492 2025-06-19T08:43:54Z Tilip1111 118946 Создадена страница со: // Add "Random article" button above article title $(document).ready(function () { if (mw.config.get('wgNamespaceNumber') >= 0) { // only on content pages const randomUrl = mw.util.getUrl('Special:Random'); const $button = $('<a>') .text('Random article') .attr('href', randomUrl) .css({ display: 'inline-block', padding: '6px 12px', marginBottom: '... 5381492 javascript text/javascript // Add "Random article" button above article title $(document).ready(function () { if (mw.config.get('wgNamespaceNumber') >= 0) { // only on content pages const randomUrl = mw.util.getUrl('Special:Random'); const $button = $('<a>') .text('Random article') .attr('href', randomUrl) .css({ display: 'inline-block', padding: '6px 12px', marginBottom: '8px', backgroundColor: '#3366cc', color: 'white', fontWeight: 'bold', borderRadius: '4px', textDecoration: 'none', fontSize: '14px' }) .hover( function () { $(this).css('background-color', '#254a9e'); }, function () { $(this).css('background-color', '#3366cc'); } ); $('#firstHeading').before($button); } }); 29eq91vy063lj78w6w80j8lzw4hum6b 0 1372984 5381493 2025-06-19T08:50:49Z Marco Mitrovich 114460 Создадена страница со: {{Инфокутија Населено место | name = Пролесје | native_name = Пролесје | settlement_type = Населба | image_skyline = | image_alt = | image_caption = | nickname = | pushpin_map = Serbia | pushpin_label_position = | pushpin_map_alt = | pushpin_map_caption = | latd = 42 |latm = 22 |lats... 5381493 wikitext text/x-wiki {{Инфокутија Населено место | name = Пролесје | native_name = Пролесје | settlement_type = Населба | image_skyline = | image_alt = | image_caption = | nickname = | pushpin_map = Serbia | pushpin_label_position = | pushpin_map_alt = | pushpin_map_caption = | latd = 42 |latm = 22 |lats = 55 |latNS = N | longd = 22 |longm = 15 |longs = 55 |longEW = E | coor_pinpoint = | coordinates_type = | coordinates_display = | coordinates_footnotes = | subdivision_type = Држава | subdivision_name = [[Србија]] | subdivision_type1 = Управен Округ | subdivision_name1 = [[Пчињски Управен Округ|Пчињски]] | subdivision_type2 = Општина | subdivision_name2 = [[Трговиште (Србија)|Трговиште]] | dimensions_footnotes = | elevation_footnotes = | elevation_m = 1.482 | population_footnotes = | population_total = 22 | population_as_of = 2022 | population_density_km2 = auto | population_demonym = | population_note = | timezone1 = [[Средноевропско време|CET]] |utc_offset = +1 | utc_offset1 = | timezone1_DST = [[Средноевропско летно време|CEST]] |utc_offset_DST = +2 | utc_offset1_DST = | postal_code_type = Пошт. бр. | postal_code = 17561 | area_code_type = | area_code = 017 | registration_plate = VR }} '''Пролесје''' е населено место во општината [[Трговиште (Србија)|Трговиште]], [[Пчињски Управен Округ]], [[Србија]]. Според пописот од 2022 година имало 22 жители.<ref>[http://pop-stat.mashke.org/serbia-census.htm All places: 1948, 1953, 1961, 1971, 1981, 1991, 2002, 2011, 2022 censuses] pop-stat.mashke.org </ref> Секретарот на Бугарска егзархија [[Димитар Мишев]], 1905 година бележува дека во Пролесје биле 280 [[Македонци]] христијани.<ref>{{cite book |last1=Brancoff |first1=D. M. |title=La Macédoine et sa Population Chrétienne : Avec deux cartes etnographiques |date=1905 |location=Paris |page=144}}</ref>{{efn|Мишев Словени во [[Македонија (регион)|Македонија]] прикажува како Бугари.}}{{efn|Српските научници Словени во Јужна Србија смеатат за Србите, иако се они шопско-македонско потекло (освен [[Куршумлија|Куршумлијско]]) и зборуваат [[Торлачки дијалекти|торлачки]].}} == Поврзано == * [[Трговиште (Србија)]] * [[Пчињски Управен Округ]] * [[Јужна Србија]] == Белешки == {{белешки}} == Наводи == {{наводи}} {{Општина Трговиште (Србија)}} [[Категорија:Трговиште (Србија)]] [[Категорија:Населени места во Јужна Србија]] [[Категорија:Населени места во Вардарска Македонија]] q0pxo6ccc8151m16318dkj31sg07o5v 0 1372985 5381494 2025-06-19T08:59:10Z Marco Mitrovich 114460 Создадена страница со: {{Инфокутија Населено место | name = Радовница | native_name = Радовница | settlement_type = Населба | image_skyline = | image_alt = | image_caption = | nickname = | pushpin_map = Serbia | pushpin_label_position = | pushpin_map_alt = | pushpin_map_caption = | latd = 42 |latm = 24 |l... 5381494 wikitext text/x-wiki {{Инфокутија Населено место | name = Радовница | native_name = Радовница | settlement_type = Населба | image_skyline = | image_alt = | image_caption = | nickname = | pushpin_map = Serbia | pushpin_label_position = | pushpin_map_alt = | pushpin_map_caption = | latd = 42 |latm = 24 |lats = 56 |latNS = N | longd = 22 |longm = 13 |longs = 37 |longEW = E | coor_pinpoint = | coordinates_type = | coordinates_display = | coordinates_footnotes = | subdivision_type = Држава | subdivision_name = [[Србија]] | subdivision_type1 = Управен Округ | subdivision_name1 = [[Пчињски Управен Округ|Пчињски]] | subdivision_type2 = Општина | subdivision_name2 = [[Трговиште (Србија)|Трговиште]] | dimensions_footnotes = | elevation_footnotes = | elevation_m = 1.045 | population_footnotes = | population_total = 712 | population_as_of = 2022 | population_density_km2 = auto | population_demonym = | population_note = | timezone1 = [[Средноевропско време|CET]] |utc_offset = +1 | utc_offset1 = | timezone1_DST = [[Средноевропско летно време|CEST]] |utc_offset_DST = +2 | utc_offset1_DST = | postal_code_type = Пошт. бр. | postal_code = 17561 | area_code_type = | area_code = 017 | registration_plate = VR }} '''Радовница''' е населено место во општината [[Трговиште (Србија)|Трговиште]], [[Пчињски Управен Округ]], [[Србија]]. Според пописот од 2022 година имало 712 жители.<ref>[http://pop-stat.mashke.org/serbia-census.htm All places: 1948, 1953, 1961, 1971, 1981, 1991, 2002, 2011, 2022 censuses] pop-stat.mashke.org </ref> Бугарски научник [[Васил Канчов]], 1900 година бележува дека во Радовница 470 [[Македонци]] христијани.<ref>{{cite web |last1=Кѫнчовъ |first1=Васил |title=Македония. Етнография и Статистика |url=https://macedonia.kroraina.com/vk/vk_2_29.htm |location=София |page=220 |date=1900}}</ref>{{efn|Канчов Словени во [[Македонија (регион)|Македонија]] прикажува како Бугари.}}{{efn|Српските научници Словени во Јужна Србија смеатат за Србите, иако се они шопско-македонско потекло (освен [[Куршумлија|Куршумлијско]]) и зборуваат [[Торлачки дијалекти|торлачки]].}} == Поврзано == * [[Трговиште (Србија)]] * [[Пчињски Управен Округ]] * [[Јужна Србија]] == Белешки == {{белешки}} == Наводи == {{наводи}} {{Општина Трговиште (Србија)}} [[Категорија:Трговиште (Србија)]] [[Категорија:Населени места во Јужна Србија]] [[Категорија:Населени места во Вардарска Македонија]] ekju1t1a81jrdy7ynmbshg2lt507qlu 0 1372986 5381495 2025-06-19T09:14:06Z Marco Mitrovich 114460 Создадена страница со: {{Инфокутија Населено место | name = Рајчевце | native_name = Рајчевце | settlement_type = Населба | image_skyline = | image_alt = | image_caption = | nickname = | pushpin_map = Serbia | pushpin_label_position = | pushpin_map_alt = | pushpin_map_caption = | latd = 42 |latm = 20 |lats... 5381495 wikitext text/x-wiki {{Инфокутија Населено место | name = Рајчевце | native_name = Рајчевце | settlement_type = Населба | image_skyline = | image_alt = | image_caption = | nickname = | pushpin_map = Serbia | pushpin_label_position = | pushpin_map_alt = | pushpin_map_caption = | latd = 42 |latm = 20 |lats = 39 |latNS = N | longd = 21 |longm = 57 |longs = 53 |longEW = E | coor_pinpoint = | coordinates_type = | coordinates_display = | coordinates_footnotes = | subdivision_type = Држава | subdivision_name = [[Србија]] | subdivision_type1 = Управен Округ | subdivision_name1 = [[Пчињски Управен Округ|Пчињски]] | subdivision_type2 = Општина | subdivision_name2 = [[Трговиште (Србија)|Трговиште]] | dimensions_footnotes = | elevation_footnotes = | elevation_m = 849 | population_footnotes = | population_total = 1 | population_as_of = 2022 | population_density_km2 = auto | population_demonym = | population_note = | timezone1 = [[Средноевропско време|CET]] |utc_offset = +1 | utc_offset1 = | timezone1_DST = [[Средноевропско летно време|CEST]] |utc_offset_DST = +2 | utc_offset1_DST = | postal_code_type = Пошт. бр. | postal_code = 17525 | area_code_type = | area_code = 017 | registration_plate = VR }} '''Рајчевце''' е населено место во општината [[Трговиште (Србија)|Трговиште]], [[Пчињски Управен Округ]], [[Србија]]. Според пописот од 2022 година имало 1 жител.<ref>[http://pop-stat.mashke.org/serbia-census.htm All places: 1948, 1953, 1961, 1971, 1981, 1991, 2002, 2011, 2022 censuses] pop-stat.mashke.org </ref> Секретарот на Бугарска егзархија [[Димитар Мишев]], 1905 година бележува дека во Рајчевце биле 96 [[Македонци]] христијани.<ref>{{cite book |last1=Brancoff |first1=D. M. |title=La Macédoine et sa Population Chrétienne : Avec deux cartes etnographiques |date=1905 |location=Paris |page=144}}</ref>{{efn|Мишев Словени во [[Македонија (регион)|Македонија]] прикажува како Бугари.}}{{efn|Српските научници Словени во Јужна Србија смеатат за Србите, иако се они шопско-македонско потекло (освен [[Куршумлија|Куршумлијско]]) и зборуваат [[Торлачки дијалекти|торлачки]].}} == Поврзано == * [[Трговиште (Србија)]] * [[Пчињски Управен Округ]] * [[Јужна Србија]] == Белешки == {{белешки}} == Наводи == {{наводи}} {{Општина Трговиште (Србија)}} [[Категорија:Трговиште (Србија)]] [[Категорија:Населени места во Јужна Србија]] [[Категорија:Населени места во Вардарска Македонија]] g730w2vt6fy78y4p0zvmije7f0sfonj 0 1372987 5381497 2025-06-19T09:29:33Z Marco Mitrovich 114460 Создадена страница со: {{Инфокутија Населено место | name = Црвени Град | native_name = Црвени Град | settlement_type = Населба | image_skyline = | image_alt = | image_caption = | nickname = | pushpin_map = Serbia | pushpin_label_position = | pushpin_map_alt = | pushpin_map_caption = | latd = 42 |latm =... 5381497 wikitext text/x-wiki {{Инфокутија Населено место | name = Црвени Град | native_name = Црвени Град | settlement_type = Населба | image_skyline = | image_alt = | image_caption = | nickname = | pushpin_map = Serbia | pushpin_label_position = | pushpin_map_alt = | pushpin_map_caption = | latd = 42 |latm = 26 |lats = 06 |latNS = N | longd = 22 |longm = 16 |longs = 15 |longEW = E | coor_pinpoint = | coordinates_type = | coordinates_display = | coordinates_footnotes = | subdivision_type = Држава | subdivision_name = [[Србија]] | subdivision_type1 = Управен Округ | subdivision_name1 = [[Пчињски Управен Округ|Пчињски]] | subdivision_type2 = Општина | subdivision_name2 = [[Трговиште (Србија)|Трговиште]] | dimensions_footnotes = | elevation_footnotes = | elevation_m = 1.339 | population_footnotes = | population_total = 47 | population_as_of = 2022 | population_density_km2 = auto | population_demonym = | population_note = | timezone1 = [[Средноевропско време|CET]] |utc_offset = +1 | utc_offset1 = | timezone1_DST = [[Средноевропско летно време|CEST]] |utc_offset_DST = +2 | utc_offset1_DST = | postal_code_type = Пошт. бр. | postal_code = 17561 | area_code_type = | area_code = 017 | registration_plate = VR }} '''Црвени Град''' е населено место во општината [[Трговиште (Србија)|Трговиште]], [[Пчињски Управен Округ]], [[Србија]]. Според пописот од 2022 година имало 47 жители.<ref>[http://pop-stat.mashke.org/serbia-census.htm All places: 1948, 1953, 1961, 1971, 1981, 1991, 2002, 2011, 2022 censuses] pop-stat.mashke.org </ref> Секретарот на Бугарска егзархија [[Димитар Мишев]], 1905 година бележува дека во Црвени Град биле 480 [[Македонци]] христијани.<ref>{{cite book |last1=Brancoff |first1=D. M. |title=La Macédoine et sa Population Chrétienne : Avec deux cartes etnographiques |date=1905 |location=Paris |page=146}}</ref>{{efn|Мишев Словени во [[Македонија (регион)|Македонија]] прикажува како Бугари.}}{{efn|Српските научници Словени во Јужна Србија смеатат за Србите, иако се они шопско-македонско потекло (освен [[Куршумлија|Куршумлијско]]) и зборуваат [[Торлачки дијалекти|торлачки]].}} == Поврзано == * [[Трговиште (Србија)]] * [[Пчињски Управен Округ]] * [[Јужна Србија]] == Белешки == {{белешки}} == Наводи == {{наводи}} {{Општина Трговиште (Србија)}} [[Категорија:Трговиште (Србија)]] [[Категорија:Населени места во Јужна Србија]] [[Категорија:Населени места во Вардарска Македонија]] 3nrfvhs5o8jibir3a6r2y3vgebhhr70 0 1372988 5381498 2025-06-19T09:42:38Z Marco Mitrovich 114460 Создадена страница со: {{Инфокутија Населено место | name = Црна Река | native_name = Црна Река | settlement_type = Населба | image_skyline = | image_alt = | image_caption = | nickname = | pushpin_map = Serbia | pushpin_label_position = | pushpin_map_alt = | pushpin_map_caption = | latd = 42 |latm = 24 |lat... 5381498 wikitext text/x-wiki {{Инфокутија Населено место | name = Црна Река | native_name = Црна Река | settlement_type = Населба | image_skyline = | image_alt = | image_caption = | nickname = | pushpin_map = Serbia | pushpin_label_position = | pushpin_map_alt = | pushpin_map_caption = | latd = 42 |latm = 24 |lats = 29 |latNS = N | longd = 22 |longm = 17 |longs = 40 |longEW = E | coor_pinpoint = | coordinates_type = | coordinates_display = | coordinates_footnotes = | subdivision_type = Држава | subdivision_name = [[Србија]] | subdivision_type1 = Управен Округ | subdivision_name1 = [[Пчињски Управен Округ|Пчињски]] | subdivision_type2 = Општина | subdivision_name2 = [[Трговиште (Србија)|Трговиште]] | dimensions_footnotes = | elevation_footnotes = | elevation_m = 1.539 | population_footnotes = | population_total = 25 | population_as_of = 2022 | population_density_km2 = auto | population_demonym = | population_note = | timezone1 = [[Средноевропско време|CET]] |utc_offset = +1 | utc_offset1 = | timezone1_DST = [[Средноевропско летно време|CEST]] |utc_offset_DST = +2 | utc_offset1_DST = | postal_code_type = Пошт. бр. | postal_code = 17561 | area_code_type = | area_code = 017 | registration_plate = VR }} '''Црна Река''' е населено место во општината [[Трговиште (Србија)|Трговиште]], [[Пчињски Управен Округ]], [[Србија]]. Според пописот од 2022 година имало 25 жители.<ref>[http://pop-stat.mashke.org/serbia-census.htm All places: 1948, 1953, 1961, 1971, 1981, 1991, 2002, 2011, 2022 censuses] pop-stat.mashke.org </ref> Цариградски скопски митрополит [[Фирмилијан]], 1902 година бележува дека во Црна Река биле 32 [[Македонци|македонски]] куќи.<ref>[[c:File:Izvestaj_od_skopskiot_mitropolit_za_brojot_na_kuci,_1902.pdf|Известие от скопския митрополит относно броя на къщите под негово ведомство]], 1902 г., сканирано от Македонския държавен архив.</ref>{{efn|Фирмилијан Словени во [[Македонија (регион)|Македонија]] прикажува како Срби.}} == Поврзано == * [[Трговиште (Србија)]] * [[Пчињски Управен Округ]] * [[Јужна Србија]] == Белешки == {{белешки}} == Наводи == {{наводи}} {{Општина Трговиште (Србија)}} [[Категорија:Трговиште (Србија)]] [[Категорија:Населени места во Јужна Србија]] [[Категорија:Населени места во Вардарска Македонија]] ego6ascnlzvtpsn3kcaf8zwi8kuq6wg 0 1372989 5381500 2025-06-19T09:53:31Z Marco Mitrovich 114460 Создадена страница со: {{Инфокутија Населено место | name = Црновце | native_name = Црновце | settlement_type = Населба | image_skyline = | image_alt = | image_caption = | nickname = | pushpin_map = Serbia | pushpin_label_position = | pushpin_map_alt = | pushpin_map_caption = | latd = 42 |latm = 24 |lats = 5... 5381500 wikitext text/x-wiki {{Инфокутија Населено место | name = Црновце | native_name = Црновце | settlement_type = Населба | image_skyline = | image_alt = | image_caption = | nickname = | pushpin_map = Serbia | pushpin_label_position = | pushpin_map_alt = | pushpin_map_caption = | latd = 42 |latm = 24 |lats = 51 |latNS = N | longd = 22 |longm = 04 |longs = 51 |longEW = E | coor_pinpoint = | coordinates_type = | coordinates_display = | coordinates_footnotes = | subdivision_type = Држава | subdivision_name = [[Србија]] | subdivision_type1 = Управен Округ | subdivision_name1 = [[Пчињски Управен Округ|Пчињски]] | subdivision_type2 = Општина | subdivision_name2 = [[Трговиште (Србија)|Трговиште]] | dimensions_footnotes = | elevation_footnotes = | elevation_m = 1.457 | population_footnotes = | population_total = 50 | population_as_of = 2022 | population_density_km2 = auto | population_demonym = | population_note = | timezone1 = [[Средноевропско време|CET]] |utc_offset = +1 | utc_offset1 = | timezone1_DST = [[Средноевропско летно време|CEST]] |utc_offset_DST = +2 | utc_offset1_DST = | postal_code_type = Пошт. бр. | postal_code = 17525 | area_code_type = | area_code = 017 | registration_plate = VR }} '''Црновце''' е населено место во општината [[Трговиште (Србија)|Трговиште]], [[Пчињски Управен Округ]], [[Србија]]. Според пописот од 2022 година имало 50 жители.<ref>[http://pop-stat.mashke.org/serbia-census.htm All places: 1948, 1953, 1961, 1971, 1981, 1991, 2002, 2011, 2022 censuses] pop-stat.mashke.org </ref> Секретарот на Бугарска егзархија [[Димитар Мишев]], 1905 година бележува дека во Црновце биле 480 [[Македонци]] христијани.<ref>{{cite book |last1=Brancoff |first1=D. M. |title=La Macédoine et sa Population Chrétienne : Avec deux cartes etnographiques |date=1905 |location=Paris |page=146}}</ref>{{efn|Мишев Словени во [[Македонија (регион)|Македонија]] прикажува како Бугари.}}{{efn|Српските научници Словени во Јужна Србија смеатат за Србите, иако се они шопско-македонско потекло (освен [[Куршумлија|Куршумлијско]]) и зборуваат [[Торлачки дијалекти|торлачки]].}} == Поврзано == * [[Трговиште (Србија)]] * [[Пчињски Управен Округ]] * [[Јужна Србија]] == Белешки == {{белешки}} == Наводи == {{наводи}} {{Општина Трговиште (Србија)}} [[Категорија:Трговиште (Србија)]] [[Категорија:Населени места во Јужна Србија]] [[Категорија:Населени места во Вардарска Македонија]] 0y3zefqtrr6f2741ragbudoqj5eipau 0 1372990 5381508 2025-06-19T10:43:18Z MacedonianBoy 2538 Создадено преведувајќи ја страницата „[[:en:Special:Redirect/revision/1293705412|President's Park]]“ 5381508 wikitext text/x-wiki '''Претседателскиот парк''', кој се наоѓа во центарот на [[Вашингтон]], е парк кој ја опфаќа [[Белата куќа]] и ги вклучува зградата на извршната канцеларија на Ајзенхауер, зградата на Министерството за финансии со околниот имот; Центарот за посетители на Белата куќа ; плоштадот Лафајет ; и Елипсата во Вашингтон, САД. <ref name="RES">{{Наведена мрежна страница|url=https://www.nps.gov/features/foia/Reservation-List-2011.pdf|title=Reservation List: The Parks of the National Park System, Washington, DC|work=www.nps.gov|publisher=National Park Service; Land Resources Program Center; National Capital Region|archive-url=https://web.archive.org/web/20170222032738/https://www.nps.gov/features/foia/Reservation-List-2011.pdf|archive-date=22 February 2017|accessdate=25 November 2017|ref=Reservation List 2011}}</ref> Претседателски парк е првичното име на плоштадот Лафајет. Паркот е управуван од Националната служба за паркови . <ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.nps.gov/whho/index.htm|title=President's Park (White House) – U.S. National Park Service|publisher=Nps.gov|archive-url=https://web.archive.org/web/20210318190803/https://www.nps.gov/whho/index.htm|archive-date=2021-03-18|accessdate=2010-01-26}}</ref> Паркот официјално се нарекува '''Претседателски парк''' или '''Парк на Белата куќа''' '''и претседателот'''. <ref name="FOUNDATION">{{Наведена мрежна страница|url=https://www.nps.gov/whho/planyourvisit/upload/WHHO_FD_2014_low.pdf|title=Foundation Document: The White House and President's Park|publisher=National Park Service|archive-url=https://web.archive.org/web/20170224210726/https://www.nps.gov/whho/planyourvisit/upload/WHHO_FD_2014_low.pdf|archive-date=24 February 2017|accessdate=30 November 2017}}</ref> == Белата куќа и соседните згради == [[Податотека:NPS_white-house-map.pdf|мини| Карта на Претседателскиот парк во [[Вашингтон]]]] Во 1790 година, според Законот за престој, [[Филаделфија]] била назначена за привремен главен град на САД, додека не завршила изградбата на постојаниот главен град, односно [[Вашингтон|Вашингтон.]] Се објавил повик за барање дизајни и за Капитолот на Соединетите Американски Држави и за она што тогаш се нарекувало ''Претседателска куќа''. Тогаш бил избран дизајнот на Џејмс Хобан, а тој ја надгледувал изградбата. Новиот главен град на САД Вашингтон бил финализиран и отворен во 1800 година. [[Белата куќа]] подоцна била проширена со додавање на Западното и Источното крило, во кои сега се наоѓа канцеларијата на [[Претседател на Соединетите Американски Држави|претседателот]] и претседателскиот персонал. Дворот на Белата куќа ги вклучува Јужниот тревник, Градината со рози, Градината Жаклин Кенеди и Северниот тревник . Западно од Белата куќа, спроти Западното крило, се наоѓа Извршната канцеларија Ајзенхауер, порано Државен оддел за воен и морнарица, а источно е зградата на Министерството за финансии. == Плоштад Лафајет == Плоштадот Лафајет е јавен парк со површина од 28.191 ^м2 кој се наоѓа директно северно од Белата куќа на улицата Х, граничи со Џексон Плејс на запад, Медисон Плејс на исток и Пенсилванија Авенју на југ. Плоштадот и околните историски градски куќи биле прогласени за Национален историски округ во 1970 година. Планиран како дел од рекреативните терени околу Извршната резиденција, овој плоштад првично се викал „Претседателски парк“, што сега е името на поголемата единица на Националната служба за паркови . Паркот бил одвоен од имотот на Белата куќа во 1804 година, кога третиот претседател [[Томас Џеферсон]] ја пресекол авенијата Пенсилванија по должината исток-запад. Во 1824 година, паркот официјално бил преименуван во чест на [[Жилбер Лафајет|Маркизот де Лафајет]], Французинот и воен офицер кој се борел во [[Американска војна за независност|Американската револуционерна војна]] (1775–1783). Плоштадот Лафајет се користел како хиподром, гробишта, зоолошка градина, пазар на робови, логор за војници за време на [[Војната од 1812.|војната од 1812 година]] и за многу политички протести и прослави. Ендрју Џексон Даунинг го уредувал плоштадот Лафајет во 1851 година во живописен стил. == Елипсата == [[Податотека:Aerial_view_of_White_House_and_the_Ellipse.jpg|мини| Воздушен поглед на „Елипсата“ и околината на [[Белата куќа]] од мај 2010 година]] Југот на Претседателскиот парк, попознат како Елипса, е површина 21 хектар, парк сместен веднаш јужно од оградата на [[Белата куќа]] . Целиот парк е отворен за јавноста и има разни споменици на пешачко растојание, вклучувајќи го споменикот на Вашингтон, споменикот на Линколн, споменикот на Џеферсон и други. == Центар за посетители на Белата куќа == Центарот за посетители на Белата куќа се наоѓа во северниот крај на зградата Херберт Ц. Хувер, во која се наоѓа и Министерството за трговија, сместен во близина на Елипсата помеѓу 14-та и 15-та улица на авенијата Пенсилванија, северозападно. Од [[Терористички напади од 11 септември 2001 година|нападите на 11 септември]], центарот за посетители повеќе не служи како почетна точка за оние што одат на резервирана тура низ [[Белата куќа]] . Различните експонати нудат алтернативно искуство за посетителите за оние кои не се во можност да одат на обиколка. == Наводи == {{Наводи}} == Литература == * Мозер, Едвард П. ''Немирната населба на Белата куќа: Криминал, скандал и интрига во историјата на плоштадот Лафајет'' (Мекфарланд, 2020) [https://networks.h-net.org/node/5299/reviews/6531011/johnsen-moser-white-houses-unruly-neighborhood-crime-scandal-and онлајн преглед] . * ''Национални паркови: Индекс 2001–2003'' . Вашингтон: Министерство за внатрешни работи на САД . == Надворешни врски == * {{Матична|www.nps.gov/whho}} * [https://www.whitehouse.gov/ The White House] * [http://www.whha.org/ White House Historical Association] * [http://faculty.evansville.edu/ck6/ellipse.pdf "The Shape and History of The Ellipse in Washington, D.C."] by Clark Kimberling [[Категорија:Координати на Википодатоците]] [[Категорија:Паркови во САД]] [[Категорија:Вашингтон]] [[Категорија:Бела куќа]] 9vljev5m0txs59yszvv6xzuneeib7yl 5381509 5381508 2025-06-19T10:44:00Z MacedonianBoy 2538 /* Надворешни врски */ 5381509 wikitext text/x-wiki '''Претседателскиот парк''', кој се наоѓа во центарот на [[Вашингтон]], е парк кој ја опфаќа [[Белата куќа]] и ги вклучува зградата на извршната канцеларија на Ајзенхауер, зградата на Министерството за финансии со околниот имот; Центарот за посетители на Белата куќа ; плоштадот Лафајет ; и Елипсата во Вашингтон, САД. <ref name="RES">{{Наведена мрежна страница|url=https://www.nps.gov/features/foia/Reservation-List-2011.pdf|title=Reservation List: The Parks of the National Park System, Washington, DC|work=www.nps.gov|publisher=National Park Service; Land Resources Program Center; National Capital Region|archive-url=https://web.archive.org/web/20170222032738/https://www.nps.gov/features/foia/Reservation-List-2011.pdf|archive-date=22 February 2017|accessdate=25 November 2017|ref=Reservation List 2011}}</ref> Претседателски парк е првичното име на плоштадот Лафајет. Паркот е управуван од Националната служба за паркови . <ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.nps.gov/whho/index.htm|title=President's Park (White House) – U.S. National Park Service|publisher=Nps.gov|archive-url=https://web.archive.org/web/20210318190803/https://www.nps.gov/whho/index.htm|archive-date=2021-03-18|accessdate=2010-01-26}}</ref> Паркот официјално се нарекува '''Претседателски парк''' или '''Парк на Белата куќа''' '''и претседателот'''. <ref name="FOUNDATION">{{Наведена мрежна страница|url=https://www.nps.gov/whho/planyourvisit/upload/WHHO_FD_2014_low.pdf|title=Foundation Document: The White House and President's Park|publisher=National Park Service|archive-url=https://web.archive.org/web/20170224210726/https://www.nps.gov/whho/planyourvisit/upload/WHHO_FD_2014_low.pdf|archive-date=24 February 2017|accessdate=30 November 2017}}</ref> == Белата куќа и соседните згради == [[Податотека:NPS_white-house-map.pdf|мини| Карта на Претседателскиот парк во [[Вашингтон]]]] Во 1790 година, според Законот за престој, [[Филаделфија]] била назначена за привремен главен град на САД, додека не завршила изградбата на постојаниот главен град, односно [[Вашингтон|Вашингтон.]] Се објавил повик за барање дизајни и за Капитолот на Соединетите Американски Држави и за она што тогаш се нарекувало ''Претседателска куќа''. Тогаш бил избран дизајнот на Џејмс Хобан, а тој ја надгледувал изградбата. Новиот главен град на САД Вашингтон бил финализиран и отворен во 1800 година. [[Белата куќа]] подоцна била проширена со додавање на Западното и Источното крило, во кои сега се наоѓа канцеларијата на [[Претседател на Соединетите Американски Држави|претседателот]] и претседателскиот персонал. Дворот на Белата куќа ги вклучува Јужниот тревник, Градината со рози, Градината Жаклин Кенеди и Северниот тревник . Западно од Белата куќа, спроти Западното крило, се наоѓа Извршната канцеларија Ајзенхауер, порано Државен оддел за воен и морнарица, а источно е зградата на Министерството за финансии. == Плоштад Лафајет == Плоштадот Лафајет е јавен парк со површина од 28.191 ^м2 кој се наоѓа директно северно од Белата куќа на улицата Х, граничи со Џексон Плејс на запад, Медисон Плејс на исток и Пенсилванија Авенју на југ. Плоштадот и околните историски градски куќи биле прогласени за Национален историски округ во 1970 година. Планиран како дел од рекреативните терени околу Извршната резиденција, овој плоштад првично се викал „Претседателски парк“, што сега е името на поголемата единица на Националната служба за паркови . Паркот бил одвоен од имотот на Белата куќа во 1804 година, кога третиот претседател [[Томас Џеферсон]] ја пресекол авенијата Пенсилванија по должината исток-запад. Во 1824 година, паркот официјално бил преименуван во чест на [[Жилбер Лафајет|Маркизот де Лафајет]], Французинот и воен офицер кој се борел во [[Американска војна за независност|Американската револуционерна војна]] (1775–1783). Плоштадот Лафајет се користел како хиподром, гробишта, зоолошка градина, пазар на робови, логор за војници за време на [[Војната од 1812.|војната од 1812 година]] и за многу политички протести и прослави. Ендрју Џексон Даунинг го уредувал плоштадот Лафајет во 1851 година во живописен стил. == Елипсата == [[Податотека:Aerial_view_of_White_House_and_the_Ellipse.jpg|мини| Воздушен поглед на „Елипсата“ и околината на [[Белата куќа]] од мај 2010 година]] Југот на Претседателскиот парк, попознат како Елипса, е површина 21 хектар, парк сместен веднаш јужно од оградата на [[Белата куќа]] . Целиот парк е отворен за јавноста и има разни споменици на пешачко растојание, вклучувајќи го споменикот на Вашингтон, споменикот на Линколн, споменикот на Џеферсон и други. == Центар за посетители на Белата куќа == Центарот за посетители на Белата куќа се наоѓа во северниот крај на зградата Херберт Ц. Хувер, во која се наоѓа и Министерството за трговија, сместен во близина на Елипсата помеѓу 14-та и 15-та улица на авенијата Пенсилванија, северозападно. Од [[Терористички напади од 11 септември 2001 година|нападите на 11 септември]], центарот за посетители повеќе не служи како почетна точка за оние што одат на резервирана тура низ [[Белата куќа]] . Различните експонати нудат алтернативно искуство за посетителите за оние кои не се во можност да одат на обиколка. == Наводи == {{Наводи}} == Литература == * Мозер, Едвард П. ''Немирната населба на Белата куќа: Криминал, скандал и интрига во историјата на плоштадот Лафајет'' (Мекфарланд, 2020) [https://networks.h-net.org/node/5299/reviews/6531011/johnsen-moser-white-houses-unruly-neighborhood-crime-scandal-and онлајн преглед] . * ''Национални паркови: Индекс 2001–2003'' . Вашингтон: Министерство за внатрешни работи на САД . == Надворешни врски == * {{Матична|www.nps.gov/whho}} * [https://www.whitehouse.gov/ Белата куќа] * [http://www.whha.org/ Историско друштво Бела куќа] [[Категорија:Координати на Википодатоците]] [[Категорија:Паркови во САД]] [[Категорија:Вашингтон]] [[Категорија:Бела куќа]] 1e7s0pm7u4640ggm3v1rgehkml9lg03 5381511 5381509 2025-06-19T10:45:10Z MacedonianBoy 2538 5381511 wikitext text/x-wiki '''Претседателскиот парк''', кој се наоѓа во центарот на [[Вашингтон]], е парк кој ја опфаќа [[Белата куќа]] и ги вклучува зградата на извршната канцеларија на Ајзенхауер, зградата на Министерството за финансии со околниот имот, Центарот за посетители на Белата куќа, плоштадот Лафајет и Елипсата во Вашингтон, САД. <ref name="RES">{{Наведена мрежна страница|url=https://www.nps.gov/features/foia/Reservation-List-2011.pdf|title=Reservation List: The Parks of the National Park System, Washington, DC|work=www.nps.gov|publisher=National Park Service; Land Resources Program Center; National Capital Region|archive-url=https://web.archive.org/web/20170222032738/https://www.nps.gov/features/foia/Reservation-List-2011.pdf|archive-date=22 February 2017|accessdate=25 November 2017|ref=Reservation List 2011}}</ref> Претседателски парк е првичното име на плоштадот Лафајет. Паркот е управуван од Националната служба за паркови . <ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.nps.gov/whho/index.htm|title=President's Park (White House) – U.S. National Park Service|publisher=Nps.gov|archive-url=https://web.archive.org/web/20210318190803/https://www.nps.gov/whho/index.htm|archive-date=2021-03-18|accessdate=2010-01-26}}</ref> Паркот официјално се нарекува '''Претседателски парк''' или '''Парк на Белата куќа''' '''и претседателот'''. <ref name="FOUNDATION">{{Наведена мрежна страница|url=https://www.nps.gov/whho/planyourvisit/upload/WHHO_FD_2014_low.pdf|title=Foundation Document: The White House and President's Park|publisher=National Park Service|archive-url=https://web.archive.org/web/20170224210726/https://www.nps.gov/whho/planyourvisit/upload/WHHO_FD_2014_low.pdf|archive-date=24 February 2017|accessdate=30 November 2017}}</ref> == Белата куќа и соседните згради == [[Податотека:NPS_white-house-map.pdf|мини| Карта на Претседателскиот парк во [[Вашингтон]]]] Во 1790 година, според Законот за престој, [[Филаделфија]] била назначена за привремен главен град на САД, додека не завршила изградбата на постојаниот главен град, односно [[Вашингтон|Вашингтон.]] Се објавил повик за барање дизајни и за Капитолот на Соединетите Американски Држави и за она што тогаш се нарекувало ''Претседателска куќа''. Тогаш бил избран дизајнот на Џејмс Хобан, а тој ја надгледувал изградбата. Новиот главен град на САД Вашингтон бил финализиран и отворен во 1800 година. [[Белата куќа]] подоцна била проширена со додавање на Западното и Источното крило, во кои сега се наоѓа канцеларијата на [[Претседател на Соединетите Американски Држави|претседателот]] и претседателскиот персонал. Дворот на Белата куќа ги вклучува Јужниот тревник, Градината со рози, Градината Жаклин Кенеди и Северниот тревник . Западно од Белата куќа, спроти Западното крило, се наоѓа Извршната канцеларија Ајзенхауер, порано Државен оддел за воен и морнарица, а источно е зградата на Министерството за финансии. == Плоштад Лафајет == Плоштадот Лафајет е јавен парк со површина од 28.191 ^м2 кој се наоѓа директно северно од Белата куќа на улицата Х, граничи со Џексон Плејс на запад, Медисон Плејс на исток и Пенсилванија Авенју на југ. Плоштадот и околните историски градски куќи биле прогласени за Национален историски округ во 1970 година. Планиран како дел од рекреативните терени околу Извршната резиденција, овој плоштад првично се викал „Претседателски парк“, што сега е името на поголемата единица на Националната служба за паркови . Паркот бил одвоен од имотот на Белата куќа во 1804 година, кога третиот претседател [[Томас Џеферсон]] ја пресекол авенијата Пенсилванија по должината исток-запад. Во 1824 година, паркот официјално бил преименуван во чест на [[Жилбер Лафајет|Маркизот де Лафајет]], Французинот и воен офицер кој се борел во [[Американска војна за независност|Американската револуционерна војна]] (1775–1783). Плоштадот Лафајет се користел како хиподром, гробишта, зоолошка градина, пазар на робови, логор за војници за време на [[Војната од 1812.|војната од 1812 година]] и за многу политички протести и прослави. Ендрју Џексон Даунинг го уредувал плоштадот Лафајет во 1851 година во живописен стил. == Елипсата == [[Податотека:Aerial_view_of_White_House_and_the_Ellipse.jpg|мини| Воздушен поглед на „Елипсата“ и околината на [[Белата куќа]] од мај 2010 година]] Југот на Претседателскиот парк, попознат како Елипса, е површина 21 хектар, парк сместен веднаш јужно од оградата на [[Белата куќа]] . Целиот парк е отворен за јавноста и има разни споменици на пешачко растојание, вклучувајќи го споменикот на Вашингтон, споменикот на Линколн, споменикот на Џеферсон и други. == Центар за посетители на Белата куќа == Центарот за посетители на Белата куќа се наоѓа во северниот крај на зградата Херберт Ц. Хувер, во која се наоѓа и Министерството за трговија, сместен во близина на Елипсата помеѓу 14-та и 15-та улица на авенијата Пенсилванија, северозападно. Од [[Терористички напади од 11 септември 2001 година|нападите на 11 септември]], центарот за посетители повеќе не служи како почетна точка за оние што одат на резервирана тура низ [[Белата куќа]] . Различните експонати нудат алтернативно искуство за посетителите за оние кои не се во можност да одат на обиколка. == Наводи == {{Наводи}} == Литература == * Мозер, Едвард П. ''Немирната населба на Белата куќа: Криминал, скандал и интрига во историјата на плоштадот Лафајет'' (Мекфарланд, 2020) [https://networks.h-net.org/node/5299/reviews/6531011/johnsen-moser-white-houses-unruly-neighborhood-crime-scandal-and онлајн преглед] . * ''Национални паркови: Индекс 2001–2003'' . Вашингтон: Министерство за внатрешни работи на САД . == Надворешни врски == * {{Матична|www.nps.gov/whho}} * [https://www.whitehouse.gov/ Белата куќа] * [http://www.whha.org/ Историско друштво Бела куќа] [[Категорија:Координати на Википодатоците]] [[Категорија:Паркови во САД]] [[Категорија:Вашингтон]] [[Категорија:Бела куќа]] a78ztlf6eugexbci1xcnaz0ucpw7lmn 1 1372991 5381510 2025-06-19T10:44:42Z MacedonianBoy 2538 Создадена страница со: {{СЗР}} 5381510 wikitext text/x-wiki {{СЗР}} 111pu1atb524tq4kzd5jua5n9t24clx 0 1372992 5381513 2025-06-19T11:04:34Z MacedonianBoy 2538 Создадено преведувајќи ја страницата „[[:en:Special:Redirect/revision/1259209566|Bernardo O'Higgins National Park]]“ 5381513 wikitext text/x-wiki {{Инфокутија Заштитено подрачје|name=Национален парк Бернардо О'Хигинс|iucn_category=II|photo=Southern Patagonian Ice Field.jpg|photo_caption=Ледена покривка во Јужна Патагонија|location=[[Ајден дел Генерал Карлос Ибањес дел Кампо]]-[[Магелани и Чилеански антарктички регион]], [[Чиле]]|nearest_city=|map=Chile|relief=1|coords={{coord|50|0|S|74|00|W|type:landmark_region:CL-MA_source:dewiki|display=inline,title}}|area={{convert|3525901|ha|0|abbr=on}}<ref name="conafnp">{{cite web|title=National Parks of Chile|url=http://www.conaf.cl/parques-nacionales/parques-de-chile/|publisher=CONAF|accessdate=2 April 2017}}</ref>|established={{start date|1969|07|22}}|visitation_num=35,964<ref name="Visitors">{{cite web|title=Visitor Statistics|url=http://www.conaf.cl/wp-content/files_mf/1486060377Tot_a%C3%B1o_2016.pdf|publisher=[[National Forest Corporation (Chile)]]|page=3|accessdate=2 April 2017|date=31 January 2017}}</ref>|visitation_year=2016|governing_body=[[Национална шумска корпорација]]}} '''Национален парк Бернардо О'Хигинс''' е најголемото од заштитените подрачја во [[Чиле]], со површина од {{Convert|3525901|ha|0}}. <ref name="LetsGoChile">{{Наведена мрежна страница|url=http://www.letsgochile.com/locations/patagonial/aysen-xi/bernardo-ohiggins-national-park|title=Bernardo O’Higgins National Park|archive-url=https://web.archive.org/web/20100528135752/http://www.letsgochile.com/locations/patagonial/aysen-xi/bernardo-ohiggins-national-park|archive-date=28 May 2010|accessdate=18 February 2010}}</ref> Управувањето со овој и со другите национални паркови во Чиле е доверено на Националната шумска корпорација. <ref name="conaf">{{Наведена мрежна страница|url=http://www.conaf.cl/parques/parque-nacional-bernardo-ohiggins/|title=Parque Nacional Bernardo O'Higgins|publisher=Corporacion Nacional Forestal|accessdate=2 April 2017}}</ref> Паркот е именуван по генералот [[Бернардо О’Хигинс|Бернардо О'Хигинс]], првиот шеф на државата на Република Чиле. Националниот парк Лос Гласијарес ( [[Аргентина]] ) и [[Национален парк Торес дел Пајне|Националниот парк Торес дел Пајне]] се негови соседи на исток, [[Национален парк Лагуна Сан Рафаел|Националниот парк Лагуна Сан Рафаел]] се наоѓа на север, Националниот резерват Алакалуфес на југозапад и Националниот резерват Каталаликсар на северозапад. == Историја == Најраните жители на областа биле Алакалуфанците . Во 1830 година, тогашниот капетан Филип Паркер Кинг на бродот [[Бигл (брод)|„ ''Бигл“'']] го посетил фјордот Ејр . <ref name="usgs"> {{Наведена мрежна страница|url=http://pubs.usgs.gov/pp/p1386i/chile-arg/wet/index.html|title=P 1386-I -- Chile and Argentina - Wet Andes|last=USGS|authorlink=USGS|accessdate=2007-06-24}}</ref> Во јуни 2007 година, било објавено дека помеѓу март и мај 2007 година, целата вода во ледничкото езеро кое се наоѓа во паркот исчезнала, оставајќи зад себе кратер длабок 100 стапки. Само неколку блокови мраз, кои претходно лебделе на езерото, останале на дното на кратерот. Во јули 2007 година, научниците биле во можност да дојдат до прелиминарен заклучок дека исчезнувањето се случило како резултат на климатските промени. Во 2014 година, природните локалитети Планинскиот венец Чалтен и ледникот Пио XI биле создадени како потподелби на природниот парк. <ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://ia601609.us.archive.org/11/items/resolucion-n-74-2014-de-conaf-que-crea-sitios-en-parque-nacional-bernardo-ohiggins/Resoluci%C3%B3n%20N%C2%B0%2074%202014%20de%20CONAF%20que%20crea%20sitios%20en%20Parque%20Nacional%20Bernardo%20OHiggins.pdf|title=RESOLUTION NOº:74/2014|date=February 27, 2014|publisher=Corporación Nacional Forestal|language=es|accessdate=6 February 2023}}</ref> == Географија == Паркот се наоѓа приближно помеѓу 48° и 51° 38' јужна [[географска ширина]] (помеѓу Бејкерскиот канал и северниот дел од Фјордот од планините) . Источно-централната област на паркот е предмет на територијален спор помеѓу Чиле и Аргентина . Највисокиот врв е вулканот Лаутаро со 3607 метри. Други врвови ги вклучуваат планината Фиц Рој, Сирко де лос Алтарес, <ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.lanacion.com.ar/politica/nuevo-conflicto-con-chile-un-domo-de-montana-en-los-hielos-continentales-amenaza-con-renovar-nid10092021/|title=¿Nuevo conflicto con Chile? Un domo de montaña en los Hielos Continentales amenaza con renovar tensiones|date=September 10, 2021|publisher=La Nación|language=es}}</ref> Серо Торе и [[Cerro Riso Patrón|Серо Рисо Патрон]] . Надморските височини се пониски во јужниот дел од паркот. Најважниот дел од оваа зона е планината Балмаседа со 2035 метри, разубавен од глечерите [[Balmaceda Glacier|Балмаседа]] и [[Serrano Glacier|Серано]] . На брегот на паркот нема големи реки, но тесните фјордови навлегуваат длабоко во планините и ја носат дренажата од нивните заледени височини. == Внатрешни природни места == На 27 февруари 2014 година, Националната шумарска корпорација на Чиле го создала ''природното подрачје на планинскиот венец Чалтен'' со Резолуција бр. 74, кое ја опфаќа чилеанската страна на планината Фицрој и околниот планински венец. Со истиот декрет е создаден и ''природниот локалитет на ледникот Пио XI'' . <ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://ia601609.us.archive.org/11/items/resolucion-n-74-2014-de-conaf-que-crea-sitios-en-parque-nacional-bernardo-ohiggins/Resoluci%C3%B3n%20N%C2%B0%2074%202014%20de%20CONAF%20que%20crea%20sitios%20en%20Parque%20Nacional%20Bernardo%20OHiggins.pdf|title=RESOLUCIÓN NOº:74/2014|date=February 27, 2014|publisher=Corporación Nacional Forestal|language=es|accessdate=February 6, 2023}}</ref> {| class="wikitable sortable" align="top" style="background:#ffffff" |+ align="center" style="background:DarkSlateBlue; color:white" |'''Природни места на Националниот парк Бернардо О'Хигинс''' ! Фотографија ! Име ! Година ! Регион(и) ! Покраина(и) ! Површина (ха) |- |[[Податотека:Monte_Fitz_Roy_19Mar2018_SkySat.jpg|80x80пкс]] | Природно место на планинскиот венец Чалтен | 2014 година |[[Податотека:Flag_of_Magallanes_y_la_Antártica_Chilena,_Chile.svg|22x22пкс|unframed]] Магаланес и Чилеански Антарктик | Ултима Есперанца | align="right" | 768 |- |[[Податотека:Pío_XI_Glacier_(49711061927).jpg|80x80пкс]] | Природно место на глечерот Пио XI | 2014 година |[[Податотека:Flag_of_Magallanes_y_la_Antártica_Chilena,_Chile.svg|22x22пкс|unframed]] Магаланес и Чилеански Антарктик | Ултима Есперанца | align="right" | |- |} == Туризам == Поради суровата географија и оддалеченоста на областа, туризмот во паркот е слабо развиен. До него е пристапно само со брод или хеликоптер. Глечерите што се наоѓаат на почетокот на Ултима Есперанза Саунд и глечерот Пио XI се најпосетуваните области на паркот. Главните центри за посетителите на паркот се Пуерто Наталес, Вила О'Хигинс, Калета Тортел и Пуерто Еден . Кајакувањето на море е популарна активност во паркот. == Наводи == {{Наводи}} == Надворешни врски == * [http://www.wcs.org/saving-wild-places/latin-america-and-the-caribbean/bernardo-o-higgins-chile.aspx WCS во Националниот парк О'Хигинс во Чиле] [[Категорија:Координати на Википодатоците]] [[Категорија:МСЗП-Категорија II]] [[Категорија:Национални паркови во Чиле]] biu8g5nzz1vwrixf1wbkwveoc7qcbck 14 1372993 5381514 2025-06-19T11:05:16Z MacedonianBoy 2538 Создадена страница со: [[Категорија:Национални паркови по земја|Чиле]] [[Категорија:Географија на Чиле]] 5381514 wikitext text/x-wiki [[Категорија:Национални паркови по земја|Чиле]] [[Категорија:Географија на Чиле]] 7qkitaz8wlasf07tnwwf2izljy4bjio 1 1372994 5381515 2025-06-19T11:05:31Z MacedonianBoy 2538 Создадена страница со: {{СЗР}}{{ВПГ}} 5381515 wikitext text/x-wiki {{СЗР}}{{ВПГ}} 2x78yu1furk6kcblfqi7fz3c5mljbmr 0 1372995 5381521 2025-06-19T11:31:49Z Marco Mitrovich 114460 Создадена страница со: {{Инфокутија Населено место | name = Шапранце | native_name = Шапранце | settlement_type = Населба | image_skyline = | image_alt = | image_caption = | nickname = | pushpin_map = Serbia | pushpin_label_position = | pushpin_map_alt = | pushpin_map_caption = | latd = 42 |latm = 23 |lats... 5381521 wikitext text/x-wiki {{Инфокутија Населено место | name = Шапранце | native_name = Шапранце | settlement_type = Населба | image_skyline = | image_alt = | image_caption = | nickname = | pushpin_map = Serbia | pushpin_label_position = | pushpin_map_alt = | pushpin_map_caption = | latd = 42 |latm = 23 |lats = 21 |latNS = N | longd = 22 |longm = 00 |longs = 37 |longEW = E | coor_pinpoint = | coordinates_type = | coordinates_display = | coordinates_footnotes = | subdivision_type = Држава | subdivision_name = [[Србија]] | subdivision_type1 = Управен Округ | subdivision_name1 = [[Пчињски Управен Округ|Пчињски]] | subdivision_type2 = Општина | subdivision_name2 = [[Трговиште (Србија)|Трговиште]] | dimensions_footnotes = | elevation_footnotes = | elevation_m = 730 | population_footnotes = | population_total = 57 | population_as_of = 2022 | population_density_km2 = auto | population_demonym = | population_note = | timezone1 = [[Средноевропско време|CET]] |utc_offset = +1 | utc_offset1 = | timezone1_DST = [[Средноевропско летно време|CEST]] |utc_offset_DST = +2 | utc_offset1_DST = | postal_code_type = Пошт. бр. | postal_code = 17525 | area_code_type = | area_code = 017 | registration_plate = VR }} '''Шапранце''' е населено место во општината [[Трговиште (Србија)|Трговиште]], [[Пчињски Управен Округ]], [[Србија]]. Според пописот од 2022 година имало 712 жители.<ref>[http://pop-stat.mashke.org/serbia-census.htm All places: 1948, 1953, 1961, 1971, 1981, 1991, 2002, 2011, 2022 censuses] pop-stat.mashke.org </ref> Бугарски научник [[Васил Канчов]], 1900 година бележува дека во Шапранце 260 [[Македонци]] христијани.<ref>{{cite web |last1=Кѫнчовъ |first1=Васил |title=Македония. Етнография и Статистика |url=https://macedonia.kroraina.com/vk/vk_2_29.htm |location=София |page=220 |date=1900}}</ref>{{efn|Канчов Словени во [[Македонија (регион)|Македонија]] прикажува како Бугари.}}{{efn|Српските научници Словени во Јужна Србија смеатат за Србите, иако се они шопско-македонско потекло (освен [[Куршумлија|Куршумлијско]]) и зборуваат [[Торлачки дијалекти|торлачки]].}} == Поврзано == * [[Трговиште (Србија)]] * [[Пчињски Управен Округ]] * [[Јужна Србија]] == Белешки == {{белешки}} == Наводи == {{наводи}} {{Општина Трговиште (Србија)}} [[Категорија:Трговиште (Србија)]] [[Категорија:Населени места во Јужна Србија]] [[Категорија:Населени места во Вардарска Македонија]] flnbg9d9ew70pd5iab0kbrwnem3mjyx 5381522 5381521 2025-06-19T11:33:45Z Marco Mitrovich 114460 5381522 wikitext text/x-wiki {{Инфокутија Населено место | name = Шапранце | native_name = Шапранце | settlement_type = Населба | image_skyline = | image_alt = | image_caption = | nickname = | pushpin_map = Serbia | pushpin_label_position = | pushpin_map_alt = | pushpin_map_caption = | latd = 42 |latm = 23 |lats = 21 |latNS = N | longd = 22 |longm = 00 |longs = 37 |longEW = E | coor_pinpoint = | coordinates_type = | coordinates_display = | coordinates_footnotes = | subdivision_type = Држава | subdivision_name = [[Србија]] | subdivision_type1 = Управен Округ | subdivision_name1 = [[Пчињски Управен Округ|Пчињски]] | subdivision_type2 = Општина | subdivision_name2 = [[Трговиште (Србија)|Трговиште]] | dimensions_footnotes = | elevation_footnotes = | elevation_m = 730 | population_footnotes = | population_total = 57 | population_as_of = 2022 | population_density_km2 = auto | population_demonym = | population_note = | timezone1 = [[Средноевропско време|CET]] |utc_offset = +1 | utc_offset1 = | timezone1_DST = [[Средноевропско летно време|CEST]] |utc_offset_DST = +2 | utc_offset1_DST = | postal_code_type = Пошт. бр. | postal_code = 17525 | area_code_type = | area_code = 017 | registration_plate = VR }} '''Шапранце''' е населено место во општината [[Трговиште (Србија)|Трговиште]], [[Пчињски Управен Округ]], [[Србија]]. Според пописот од 2022 година имало 57 жители.<ref>[http://pop-stat.mashke.org/serbia-census.htm All places: 1948, 1953, 1961, 1971, 1981, 1991, 2002, 2011, 2022 censuses] pop-stat.mashke.org </ref> Бугарски научник [[Васил Канчов]], 1900 година бележува дека во Шапранце 260 [[Македонци]] христијани.<ref>{{cite web |last1=Кѫнчовъ |first1=Васил |title=Македония. Етнография и Статистика |url=https://macedonia.kroraina.com/vk/vk_2_29.htm |location=София |page=220 |date=1900}}</ref>{{efn|Канчов Словени во [[Македонија (регион)|Македонија]] прикажува како Бугари.}}{{efn|Српските научници Словени во Јужна Србија смеатат за Србите, иако се они шопско-македонско потекло (освен [[Куршумлија|Куршумлијско]]) и зборуваат [[Торлачки дијалекти|торлачки]].}} == Поврзано == * [[Трговиште (Србија)]] * [[Пчињски Управен Округ]] * [[Јужна Србија]] == Белешки == {{белешки}} == Наводи == {{наводи}} {{Општина Трговиште (Србија)}} [[Категорија:Трговиште (Србија)]] [[Категорија:Населени места во Јужна Србија]] [[Категорија:Населени места во Вардарска Македонија]] ti7wrouhxyjzex3or38ijajq3rsn6i5 0 1372996 5381524 2025-06-19T11:42:59Z Marco Mitrovich 114460 Создадена страница со: {{Инфокутија Населено место | name = Широка Планина | native_name = Широка Планина | settlement_type = Населба | image_skyline = | image_alt = | image_caption = | nickname = | pushpin_map = Serbia | pushpin_label_position = | pushpin_map_alt = | pushpin_map_caption = | latd =... 5381524 wikitext text/x-wiki {{Инфокутија Населено место | name = Широка Планина | native_name = Широка Планина | settlement_type = Населба | image_skyline = | image_alt = | image_caption = | nickname = | pushpin_map = Serbia | pushpin_label_position = | pushpin_map_alt = | pushpin_map_caption = | latd = 42 |latm = 18 |lats = 17 |latNS = N | longd = 22 |longm = 02 |longs = 01 |longEW = E | coor_pinpoint = | coordinates_type = | coordinates_display = | coordinates_footnotes = | subdivision_type = Држава | subdivision_name = [[Србија]] | subdivision_type1 = Управен Округ | subdivision_name1 = [[Пчињски Управен Округ|Пчињски]] | subdivision_type2 = Општина | subdivision_name2 = [[Трговиште (Србија)|Трговиште]] | dimensions_footnotes = | elevation_footnotes = | elevation_m = 1.079 | population_footnotes = | population_total = 50 | population_as_of = 2022 | population_density_km2 = auto | population_demonym = | population_note = | timezone1 = [[Средноевропско време|CET]] |utc_offset = +1 | utc_offset1 = | timezone1_DST = [[Средноевропско летно време|CEST]] |utc_offset_DST = +2 | utc_offset1_DST = | postal_code_type = Пошт. бр. | postal_code = 17525 | area_code_type = | area_code = 017 | registration_plate = VR }} '''Широка Планина''' е населено место во општината [[Трговиште (Србија)|Трговиште]], [[Пчињски Управен Округ]], [[Србија]]. Според пописот од 2022 година имало 50 жители.<ref>[http://pop-stat.mashke.org/serbia-census.htm All places: 1948, 1953, 1961, 1971, 1981, 1991, 2002, 2011, 2022 censuses] pop-stat.mashke.org </ref> Бугарски научник [[Васил Канчов]], 1900 година бележува дека во Широка Планина 450 [[Македонци]] христијани.<ref>{{cite web |last1=Кѫнчовъ |first1=Васил |title=Македония. Етнография и Статистика |url=https://macedonia.kroraina.com/vk/vk_2_29.htm |location=София |page=220 |date=1900}}</ref>{{efn|Канчов Словени во [[Македонија (регион)|Македонија]] прикажува како Бугари.}}{{efn|Српските научници Словени во Јужна Србија смеатат за Србите, иако се они шопско-македонско потекло (освен [[Куршумлија|Куршумлијско]]) и зборуваат [[Торлачки дијалекти|торлачки]].}} == Поврзано == * [[Трговиште (Србија)]] * [[Пчињски Управен Округ]] * [[Јужна Србија]] == Белешки == {{белешки}} == Наводи == {{наводи}} {{Општина Трговиште (Србија)}} [[Категорија:Трговиште (Србија)]] [[Категорија:Населени места во Јужна Србија]] [[Категорија:Населени места во Вардарска Македонија]] gpwets92its1qvponbrzf8fn4bzl6lt 0 1372997 5381525 2025-06-19T11:52:43Z Marco Mitrovich 114460 Создадена страница со: {{Инфокутија Населено место | name = Шумата Трница | native_name = Шумата Трница | settlement_type = Населба | image_skyline = | image_alt = | image_caption = | nickname = | pushpin_map = Serbia | pushpin_label_position = | pushpin_map_alt = | pushpin_map_caption = | latd = 42... 5381525 wikitext text/x-wiki {{Инфокутија Населено место | name = Шумата Трница | native_name = Шумата Трница | settlement_type = Населба | image_skyline = | image_alt = | image_caption = | nickname = | pushpin_map = Serbia | pushpin_label_position = | pushpin_map_alt = | pushpin_map_caption = | latd = 42 |latm = 19 |lats = 48 |latNS = N | longd = 21 |longm = 59 |longs = 46 |longEW = E | coor_pinpoint = | coordinates_type = | coordinates_display = | coordinates_footnotes = | subdivision_type = Држава | subdivision_name = [[Србија]] | subdivision_type1 = Управен Округ | subdivision_name1 = [[Пчињски Управен Округ|Пчињски]] | subdivision_type2 = Општина | subdivision_name2 = [[Трговиште (Србија)|Трговиште]] | dimensions_footnotes = | elevation_footnotes = | elevation_m = 1.038 | population_footnotes = | population_total = 15 | population_as_of = 2022 | population_density_km2 = auto | population_demonym = | population_note = | timezone1 = [[Средноевропско време|CET]] |utc_offset = +1 | utc_offset1 = | timezone1_DST = [[Средноевропско летно време|CEST]] |utc_offset_DST = +2 | utc_offset1_DST = | postal_code_type = Пошт. бр. | postal_code = 17525 | area_code_type = | area_code = 017 | registration_plate = VR }} '''Шумата Трница''' е населено место во општината [[Трговиште (Србија)|Трговиште]], [[Пчињски Управен Округ]], [[Србија]]. Според пописот од 2022 година имало 15 жители.<ref>[http://pop-stat.mashke.org/serbia-census.htm All places: 1948, 1953, 1961, 1971, 1981, 1991, 2002, 2011, 2022 censuses] pop-stat.mashke.org </ref> Бугарски научник [[Васил Канчов]], 1900 година бележува дека во Шумата Трнца 35 [[Македонци]] христијани.<ref>{{cite web |last1=Кѫнчовъ |first1=Васил |title=Македония. Етнография и Статистика |url=https://macedonia.kroraina.com/vk/vk_2_29.htm |location=София |page=220 |date=1900}}</ref>{{efn|Канчов Словени во [[Македонија (регион)|Македонија]] прикажува како Бугари.}}{{efn|Српските научници Словени во Јужна Србија смеатат за Србите, иако се они шопско-македонско потекло (освен [[Куршумлија|Куршумлијско]]) и зборуваат [[Торлачки дијалекти|торлачки]].}} == Поврзано == * [[Трговиште (Србија)]] * [[Пчињски Управен Округ]] * [[Јужна Србија]] == Белешки == {{белешки}} == Наводи == {{наводи}} {{Општина Трговиште (Србија)}} [[Категорија:Трговиште (Србија)]] [[Категорија:Населени места во Јужна Србија]] [[Категорија:Населени места во Вардарска Македонија]] agrhj57gog676fe6qwae065tc8zzuwm