Википедија mkwiki https://mk.wikipedia.org/wiki/%D0%93%D0%BB%D0%B0%D0%B2%D0%BD%D0%B0_%D1%81%D1%82%D1%80%D0%B0%D0%BD%D0%B8%D1%86%D0%B0 MediaWiki 1.45.0-wmf.8 first-letter Медиум Специјална Разговор Корисник Разговор со корисник Википедија Разговор за Википедија Податотека Разговор за податотека МедијаВики Разговор за МедијаВики Предлошка Разговор за предлошка Помош Разговор за помош Категорија Разговор за категорија Портал Разговор за Портал TimedText TimedText talk Модул Разговор за модул Event Event talk 0 1495 5387965 5378773 2025-07-06T15:41:51Z Gurther 105215 додадена [[Категорија:Избрани статии на bg.вики]] користејќи го [[:en:Wikipedia:HotCat|HotCat]] 5387965 wikitext text/x-wiki {{WW2InfoBox}} '''Втора светска војна''' или '''II (2) светска војна''' — глобален вооружен конфликт што почнал на [[7 јули]] [[1937]] година во [[Азија]] и на [[1 септември]] [[1939]]<ref>Определената дата за тоа кога започнала Втората светска војна има условен карактер и се оспорува со неколку истражувања, на пример:[http://www.argumenti.ru/publications/6683 ''Кога започна Втората светска?''] {{Семарх|url=https://web.archive.org/web/20090528052453/http://www.argumenti.ru/publications/6683 |date=2009-05-28 }}, Валентин Фалин, ''Аргументы недели'' 18(104) од 7 мај 2008 г.,</ref> во [[Европа]] и траел до 8 мај 1945 во Европа со капитулацијата на Германија, а до [[2 септември]] [[1945]] во Азија со капитулацијата на [[Јапонија]]. Втората светска војна ги зафатила мнозинството на земји во светот на секој населен [[континент]]. Речиси сите земји што биле вклучени во [[Прва светска војна|Првата светска војна]] биле инволвирани и во Втората светска војна. Таа е најголемиот и најскапиот [[војна|вооружен конфликт]] во светската [[историја]]. Причините за војната, кои најчесто се припишуваат на [[Версајски договор|Версајскиот договор]], [[Големата криза од 1929]], [[национализам|национализмот]] и [[милитаризам|милитаризмот]], се предмет на дебати. На кој датум војната започнала е исто така предмет на расправа, најчесто се смета дека таа официјално започнала со [[Германија|германската]] инвазија на [[Полска]] на [[1 септември]] [[1939]], но исто така се наведуваат и други датуми - [[Јапонија|јапонската]] инвазија на [[Кина]] на [[7 јули]] [[1937]] (почетокот на [[Втора Кинеско-јапонска војна|Втората Кинеско-јапонска војна]]), или уште порано - во [[1931]] со јапонската инвазија на [[Манџурија]]. Некои, пак, сметаат дека Првата и Втората светска војна се еден конфликт раздвоен само со "[[прекин на огнот]]". Борби се воделе низ [[Атлантски Океан|Атлантскиот Океан]], [[Западна Европа|Западна]] и [[Источна Европа]], [[Средоземно Море]] или Медитеранот , [[Африка]], [[Блиски Исток|Блискиот Исток]], [[Источна Азија|Источна]], [[Тихи Океан|Тихиот Океан]] или Тихиот Океан и [[Југоисточна Азија]]. Во Европа војната завршила со капитулацијата на [[Германија]] на [[8 мај]] [[1945]], а во Азија со капитулацијата на [[Јапонија]] на [[2 септември]] [[1945]]. Се претпоставува дека до 1945 година околу 57 милион луѓе загинале во војната, вклучувајќи [[геноцид]] како што е [[Холокауст]]от. Втората светска војна е пример за [[тотална војна]], каде што се вклучени и [[фронт]]от и [[Бомбардирање на цивили|бомбардирањето на цивили]]. [[Атомска бомба|Атомската бомба]], [[Млазен авион|млазниот авион]] и [[радар]]от се само некои од изумите за време на војната. Поствоена [[Европа]] била поделена на [[Западен свет|Западна]] и [[СССР|Советска]] [[сфера на влијание]]. Првата доживеала економска реконструкција преку [[Маршалов план|Маршаловиот план]], додека пак источните земји станале [[сателитски земји|сателити]] на [[СССР]]. Во воена смисла, Западна Европа, во најголем дел била инкорпорирана во [[НАТО]], а Источна Европа во [[Варшавски пакт|Варшавскиот пакт]], сојузи меѓу кои се водела подоцна Студената војна. Во [[Азија]], американската воена окупација на [[Јапонија]] довела до нејзина [[вестернизација]], додека пак Кина била поделена на [[Комунизам|комунистичка]] [[Кина|Народна Република Кина]] и [[Национализам|националистичка]] [[Тајван|Република Кина (Тајван)]] по кинеската социјалистичка револуција во 1949. == Светот помеѓу двете светски војни == По поразот во [[Прва светска војна|Првата светска војна]], Германија била принудена да го потпише [[Версајски договор|Версајскиот договор]]<ref>{{наведена книга|last=Hakim|first=Joy|title=A History of Us: War, Peace and all that Jazz|publisher=Oxford University Press|year=1995|location=New York|isbn=0-19-509514-6}}</ref> во 1919, со кој морала да отстапи околу 14% од својата територија, била обврзана да се откаже од анектирање на туѓи територии и да го ограничи бројот на војници во сопствената армија на 100.000 војници, со што и официјално бил означен крајот на Првата светска војна, тогаш уште попозната како Големата Војна, војната што се сметала за војна што ќе стави крај на сите војни. Во 20 годишниот период од 1919 до 1939 светот претрпел огромни измени, особено на политичката сцена. === СССР === По поразот на [[Руска Империја|Руската Империја]] во Првата светска војна во 1917 во Русија се случиле двете руски револуции коишто ќе остават траен белег врз светот не само во 20 век, туку општо во целата историја не само на Русија и Европа, туку и врз историјата на целото човештво: [[Февруарска револуција|Февруарската буржоаско-демократска револуција]], со која царот [[Николај II]] абдицирал, со што и официјално бил ставен крај на повеќе од 300 годишното владеење со Русија од страна на [[Династија Романов|царската династија Романови]], како и на 200 години старата [[Руска Империја]], и [[Октомвриска револуција|Октомвриската социјалистичка револуција]], со која во Русија на власт дошле [[Болшевици]]те предводени од страна на [[Ленин|Владимир Илич Ленин]], по што бил создаден Сојузот на Советските Социјалистички Републики или [[СССР]], уште попознат како Советски Сојуз. По смртта на Ленин во 1924, власта во СССР ја презел еден од најбруталните диктатори општо познати на целото човештво, [[Јосиф Сталин|Јосиф Висарионович Сталин]]. === Италија и Јапонија === Во Италија дошло до првата појава на [[фашизам|фашизмот]] со доаѓањето на власт на фашистичкиот диктатор [[Бенито Мусолини]] по [[Марш на Рим|Маршот на Рим]] во октомври 1922.<ref>Shaw, Anthony. ''World War II Day by Day'', стр. 35.</ref> Во Кина, десничарската партија [[Куоминтанг]] започнал поход за унификација на Кина. Унификацијата завршила кон средината на 1920-те, по што следела граѓанска војна помеѓу Куоминтанг и нејзините некогашни сојузници, кинеските комунисти. Граѓанската војна и неединството меѓу Кинезите биле искористени од страна на Јапонија, која што во 1931 го искористила [[Мукденски инцидент|Мукденскиот инцидент]] како повод за да ја окупира богатата кинеска област [[Манџурија]], каде што ја формирала марионетската држава [[Манџуко]], уште попознато како Пацификација на Манџурија, како своја база за окупирање на Кина,<ref>Myers, Ramon; Peattie, Mark. ''The Japanese Colonial Empire, 1895–1945'', стр. 458.</ref> што требало да биде првиот чекор на Јапонија кон воспоставување на доминантна власт во Азија. Јапонската агресија врз Кина продолжила и во 1932, а особено во 1937. === Германија === {| border="0" cellpadding="1" cellspacing="2" style="margin:5px; width:20%; border:solid 1px #bbb; float:left;" |- | [[Податотека:Bundesarchiv Bild 102-04062A, Nürnberg, Reichsparteitag, SA- und SS-Appell.jpg|210px|1934]] |- | [[Податотека:Reichsparteitag_1935_mod.jpg|210px|1935]] |- | colspan="1" align="left" |Германски војници на [[Нирнбершки собири|собири во Нирнберг]] во 1934 (горе) и во 1935 (долу). |} Во Германија, гневот од поразот во Првата светска војна, [[Големата криза од 1929|Големата економска криза од 1929]] и невработеноста биле вешто искористени од страна на [[Адолф Хитлер]] и неговата [[Националсоцијалистичка германска работничка партија|Националсоцијалистичка работничка партија на Германија]] уште попозната како Нацистичка партија на Германија. И покрај [[Хитлер-пуч|неуспешниот обид за државен удар во 1923 од страна на Хитлер и нацистите]], ефектите од економската криза од 1929 сè уште биле свежи, што предизвикало незадоволство кај германскиот народ и несогласување помеѓу политичките партии во Германија, поради што на парламентарните избори во јули 1932 нацистите и комунистите освоиле мнозинство од 52% од пратеничките места во [[Рајхстаг]]от, поради што претседателот на Германија [[Паул фон Хинденбург]] морал да му даде мандат на Хитлер за да формира влада со што Хитлер станал [[канцелар]] на Германија. Во 1933 зградата на Рајхстагот била запалена, што било искористено од страна на Хитлер и нацистите за да ги обвинат комунистите и за да се забрани [[Комунистичка партија на Германија|Комунистичката партија на Германија]]. Хитлер го убедил претседателот фон Хинденбург да потпише серија законски акти со коишто биле суспендирани повеќето граѓански права загарантирани со Уставот на [[Вајмарска Република|Вајмарската Република]], била воведена таканаречена "заштита" од комунистичките водачи, а еден од тие законски акти бил и таканаречениот [[Овластувачки акт]], со којшто владата на Хитлер се стекнала со законодавни моќи. Во март 1933 Хитлер распишал нови парламентарни избори на коишто нацистите освоиле 43,9% од пратеничките места во Рајхстагот и заедно со нивните националистички сојузници имале мнозинство од 51,8%. Во јули 1933 бил усвоен актот со којшто бил укинат повеќепартискиот систем во Германија, а Нацистичката партија била прогласена за единствена политичка партија во Германија, со што Германија станала еднопартиска држава. По смртта на претседателот фон Хинденбург во август 1934, Хитлер си ги припишал на себе и ги презел неговите претседателски права и обврски и се прогласил себеси за [[Фирер]] (водач) на Германија. Хитлер ја одржувал својата диктаторска позиција и власт во Германија преку тајната полиција [[Гестапо]] и паравоените формации [[СС]] и [[СА]]. По осигурувањето на власта во Германија, Хитлер започнал поход за вооружување и подготвување на германските вооружени сили за подолго војување.<ref>Wouk, Herman. ''The Winds of War'', стр. 72.</ref> Ова ги загрижило Франција и Велика Британија коишто и онака изгубиле многу во Првата светска војна исто како и Германија и Италија.<ref>Brody, J. Kenneth. ''The Avoidable War: Pierre Laval and the Politics of Reality, 1935–1936'', стр. 4.</ref> За да се осигураат дека Италија нема да влезе во сојуз со Германија, Франција и дозволила на Италија да ја окупира Етиопија. Но ситуацијата станала сериозна кога во 1935 Хитлер ја вратил [[Сар|Сарската област]] под германска власт, која што била окупирана од страна на Франција со помош на Велика Британија во 1920. Со враќањето на Сарската област под германска власт, Хитлер прекршил една од точките на Версајскиот договор, која што гласела дека Сарската област треба да биде под управа на [[Друштво на народите|Друштвото на народите]] 15 години, по што требало да се одлучи дали ќе и биде вратена на Германија или ќе и припадне на Франција. Верувајќи дека ќе ја воздржат Германија од понатамошни освојувања, Франција, Велика Британија и Италија го формирале [[Стрезки фронт|Стрезкиот фронт]]. Советскиот Сојуз, загрижен поради германските цели за окупирање на територии и од источна Европа пристапил кон договор за меѓусебно помагање со Франција. Но договорот никогаш не стапил насила официјално бидејќи бил заглавен во бирократските лавиринти на Друштвото на народите.<ref>Record, Jeffery. ''Appeasement Reconsidered: Investigating the Mythology of the 1930s'', стр. 50.</ref><ref>Mandelbaum, Michael. ''The Fate of Nations: The Search for National Security in the Nineteenth and Twentieth Centuries'', стр. 96.</ref> Во 1935 Велика Британија потпишала независен поморски договор со Германија со кој дошло до олеснување на германската морнарица од одредени обврски коишто произлегле од Версајскиот договор. Забележувајќи ги историските промени во светот, САД прогласиле неутралност со [[Неутрален акт|Неутралниот акт]] усвоен во август 1935, со којшто ја ограничиле помошта за своите сојузници во Европа и Азија.<ref>Schmitz, David F. ''Henry L. Stimson: The First Wise Man'', стр. 124.</ref> Во 1923 Италија се обидела да го окупира островот Крф, а во 1924 го анектирала градот Риека. Во октомври 1935, Италија ја окупирала Етиопија со политичка поддршка од Германија, по што ги повлекла своите приговори кон Германија за да ја користат Австрија како сателитска држава.<ref>Kitson, Alison. ''Germany 1858–1990: Hope, Terror, and Revival'', стр. 231.</ref> Во 1939 Италија ја окупирала и Албанија.<ref>Lowe, C. J.; Marzari, F. ''Italian Foreign Policy 1870–1940'', стр. 330.</ref> Во целост спротивно на Версајскиот договор и договорите од Лоцарно, Хитлер ја ремилитаризирал Рајнската област во март 1936, на што наидел на многу мала реакција од останатите европски држави.<ref>Adamthwaite, Anthony P. ''The Making of the Second World War'', стр. 52.</ref> Во 1938 Хитлер извршил присилно присоединување на Австрија со Германија, уште попознато како [[Аншлус|Аншлусот на Австрија]].<ref>Collier, Martin; Pedley, Philip. ''Germany 1919–45'', стр. 144.</ref> Исто така во 1938 Хитлер побарал Чехословачка да им загарантира поголеми граѓански права на германците коишто живееле во Судетската област, што го искористил како изговор за да ја окупира, за што добил амин и од Велика Британија, Франција и Италија со Минхенскиот договор потпишан во септември 1938 во Минхен, Германија, без присуство на претставници на Чехословачка.<ref>Kershaw, Ian. ''Hitler, 1936–1945: Nemesis'', стр. 173.</ref> Подоцна, во март 1939 Хитлер ја окупирал цела Чехословачка. Со почетокот на [[Шпанска граѓанска војна|Граѓанската војна во Шпанија]] во јули 1936 Хитлер и Мусолини го поддржале фашистичкиот генерал и иден шпански диктатор [[Франциско Франко]] и неговите сили во неговата војна против шпанската република поддржана од страна на Советскиот Сојуз. И двете страни ја искористиле војната за да ги тестираат најновите оружја и методи на војување.<ref>Graham, Helen. ''The Spanish Civil War: A Very Short Introduction'', стр. 110.</ref> Двосмислената и доста помала помош од страна на СССР за шпанската република наспроти огромната воена помош од страна на Германија и Италија за Франко му ја донеле на Франко посакуваната победа во 1939 по што се прогласил себеси за регент на [[Шпанија|Шпанското кралство]], ги укинал сите политички слободи, како и националните слободи на народите на [[Каталонија]] и [[Баскија]]. Со зголемувањето на тензиите следувале обиди за консолидирање помеѓу Франција, Велика Британија и СССР, коишто не завршиле успешно, во главно поради несогласувањата на Полска со ставовите на трите држави. Во овие околности, во август 1939 била склучена советско-германската спогодба за ненапаѓање, уште попозната како [[Договор Молотов - Рибентроп|Договорот Молотов - Рибентроп]],<ref>Zachary Shore. ''What Hitler Knew: The Battle for Information in Nazi Foreign Policy.'' Published by Oxford University Press US, 2005 ISBN 0-19-518261-8, 978-0-19-518261-3, стр. 108.</ref> потпишана од страна на министерот за надворешни работи на СССР, [[Вјачеслав Молотов]], и министерот за надворешни работи на Германија, [[Јоаким фон Рибентроп]]. Од друга страна, Германија и Јапонија ги зацврстиле пријателските односи и меѓусебната соработка, уште попозната како оската Берлин-Токио, прво со потпишувањето на [[Анти-Коминтерен Пакт|Анти-Коминтерниот Пакт]] во ноември 1936 верувајќи дека [[комунизам|комунизмот]] и Советскиот Сојуз се опасна закана за нив. Подоцна во мај 1939 бил потпишан [[Челичен Пакт|Челичниот Пакт]]<ref>"Pact of Steel", in Dear and Foot, ed., ''Oxford Companion to World War II'', стр. 674.</ref> помеѓу Германија и Италија со што се зацврстиле пријателските односи и меѓусебната соработка помеѓу Германија и Италија, уште попозната како оската Берлин-Рим. Ваквиот сојуз бил потврден во септември 1940, кога Германија, Италија и Јапонија го потпишале [[Троен Пакт|Тројниот Пакт]], со што станал уште попознат како оската Берлин-Рим-Токио. Од друга страна во 1937 Куоминтанг и кинеските комунисти се согласиле на привремен прекин на огнот во кинеската граѓанска војна поради јапонската агресија.<ref>Busky, Donald F. ''Communism in History and Theory: Asia, Africa, and the Americas'', стр. 10.</ref> == Почеток, тек и крај на војната == Официјално за почеток на војната се смета датумот 1 септември 1939 со германската инвазија на Полска. Алтернативни датуми за почеток на војната се: 13 септември 1931 со јапонската инвазија на Манџурија<ref>[[James Bradley|Bradley James]], [[Ron Powers|Powers, Ron]]. ''[[Flags of Our Fathers]]'', стр. 58.</ref><ref>Tucker, Spencer; Roberts, Priscilla Mary. ''Encyclopedia of World War II: A Political, Social, and Military History'', стр. 771; note, however, that Tucker's own view is that 191 is most convenient; стр. 9.</ref> и 7 јули 1937 со почетокот на [[Втора кинеско-јапонска војна|Втората Кинеско-јапонска Војна]],<ref>Chickering, Roger; Förster, Stig; Greiner, Bernd. ''A World at Total War: Global Conflict and the Politics of Destruction, 1937–1945'', стр. 64.</ref><ref>Fiscus, James W. ''Critical Perspectives on World War II'', стр. 44.</ref> како и други датуми и настани. Според историчарот [[А.Џ.П. Тејлор|Ален Џон Персивал Тејлор]], [[Прва Кинеско-јапонска Војна|Првата]] и Втората Кинеско-јапонска Војна се всушност еден вооружен конфликт, додека војната во Европа е втора европска војна, сè до 1941 кога заедно стануваат Втора светска војна, сè до 1945.<ref>Among other starting dates sometimes used for World War II are the 1935 Italian invasion of Abyssinia; <small>(Ben-Horin, Eliahu (1943). ''The Middle East: Crossroads of History'', стр. 169; Taylor, Alan (1979). ''How Wars Begin'', стр. 124; Yisreelit, Hevrah Mizrahit (1965). ''Asian and African Studies'', стр. 191)</small>. For 1941 see <small>([[A. J. P. Taylor|Taylor, AJP]] (1961). ''The Origins of the Second World War'', стр. vii; Kellogg, William O. (2003). ''American History the Easy Way'', стр. 236)</small>. There also exists the viewpoint that both World War I and World War II are part of the same "[[European Civil War]]" or "[[Second Thirty Years War]]". <small>(Canfora, Luciano; Jones, Simon (2006). ''Democracy in Europe: A History of an Ideology'', стр. 155; Prin, Gwyn (2002). ''The Heart of War: On Power, Conflict and Obligation in the Twenty-First Century'', стр. 11).</small></ref> Крајот на војната исто така има повеќе датуми. Според едни извори, војната завршила на 14 август 1945 со примирје, за разлика од официјалниот датум, 2 септември 1945 кога Јапонија капитулирала. Во некои европски држави како официјален датум за крај на војната се смета 8 мај 1945 кога Германија капитулирала. Договорот за мир помеѓу Сојузниците и Јапонија, уште попознат како [[Договор од Сан Франциско|Договорот од Сан Франциско]] бил потпишан на 8 септември 1951, а стапил насила на 28 април 1952. === Војната во Кина === [[Податотека:Japanese_naval_landing_forces_blasting_Chinese_pillbox_and_marching_with_the_naval_flag,_Canton_Operation.jpg|десно|мини|Јапонските сили во [[Битка за Кантон|Битката за Кантон]].]] [[Податотека:Shanghai1937KMT machine gun nest.jpg|лево|мини|Кинеско одбранбено гнездо во [[Битка за Шангај|Битката за Шангај]], 13 август - 26 ноември 1939.]] Кон средината на 1937 по [[Инцидент на мостот Марко Поло|Инцидентот кај мостот Марко Поло]], Јапонија започнала со инвазија на Кина. Советскиот Сојуз веднаш застанал на страна на Кина и почнал да испраќа помош, со што се ставил крај на соработката на Кина со Германија. Почнувајќи со [[Битка за Шангај|Битката за Шангај]], јапонските сили ја презеле иницијативата што ги принудило кинеските сили да се повлечат, окупирајќи го главниот град на областа [[Нанкин]] во декември. Во јуни 1938 кинезите предизвикале Жолтата Река да се излее од своето корито, со што купиле време за да ја подготват одбраната на градот [[Вухан]], но сепак градот бил заземен од страна на јапонските сили во октомври истата година.<ref>Twitchett, Denis; Fairbank, John K. ''The Cambridge history of China'', стр. 566.</ref> Исто така во периодот од 29 јули до 11 август 1938, јапонците се обиделе да окупираат територија од СССР во околината на езерото Хасан, уште попознато како [[Битка кај езерото Хасан|Битката кај езерото Хасан]] или Чангкуфеншки инцидент,<ref>Coox, Alvin D. ''Nomonhan: Japan Against Russia, 1939'', стр. 189.</ref> каде што јапонците биле поразени, но претрпеле многу помали загуби од советската страна: 717 советски војници загинале, 75 исчезнати, 2752 ранети, наспроти 525 јапонски војници загинати, 913 ранети. Во мај 1939 дошло до многу посериозна гранична војна помеѓу СССР и Монголија од една страна, и Јапонија и нејзината марионетска држава Манџуко од друга страна, која што завршила со договор за прекин на огнот на 15 септември истата година, при што ниту една од страните не претрпела територијални измени.<ref>Amnon Sella ''Khalkhin-Gol: The Forgotten War'' Journal of Contemporary History, Vol. 18, No. 4, Military History (Oct., 1983), стр. 651–87.</ref> === Војната во Европа === Повод за почеток на војната во Европа било одбивањето на Полска на барањето на Хитлер градот [[Данциг]] (денешен [[Гдањск]]) и тесниот полски коридор кој ја разединувал источна Прусија од остатокот на Германија да и бидат отстапени на Германија. На 1 септември 1939 Хитлер ја започнал германската инвазија со започнување на [[блицкриг]]-поход врз Полска со што започнала војната во Европа. Франција и Велика Британија и објавиле војна на Германија на 3 септември 1939, откако Германија го одбила нивното барање за повлекување од Полска. Франција, Велика Британија и земјите од [[Комонвелт]]от обезбедиле многу мала воена поддршка за Полска. Франција извршила мал, но не многу значаен и делотворен напад на Сарската област.<ref>May, Ernest R. ''Strange Victory: Hitler's Conquest of France'', стр. 93.</ref> На 17 септември 1939, два дена по потпишувањето на примирјето со Јапонија, СССР започнал своја инвазија на Полска.<ref>Zaloga, Steven J. ''Poland 1939: The Birth of Blitzkrieg'', стр. 80.</ref> Веќе кон почетокот на октомври 1939, походот за окупација на Полска завршил со поделба на нејзините територии помеѓу Германија, СССР, Литванија и Словачка,<ref>Igor Baka: ''Slovensko vo vojne proti Poľsku v roku 1939'' (''Slovakia during the war against Poland in 1939''), [http://www.dejiny.sk/Casop/V_h/v_h.htm Vojenská história], 2005, No 3.</ref> иако Полска никогаш официјално не капитулирала и продолжила со воените дејствија против своите окупатори надвор од своите граници. [[Податотека:Armia_Czerwona%2CWehrmacht_23.09.1939_wspólna_parada.jpg|десно|мини|Стандардна парада на војници од германскиот [[Вермахт]] и советската [[Црвена Армија]] на 23 септември 1939 во Брест, источна Полска на крајот на инвазијата на Полска. Во центарот на сликата е мајор генерал [[Хајнц Гудеријан]], а лево од него, односно десно на сликата е бригадир [[Семион Кривошеин]].]] Паралелно со окупацијата на Полска, Јапонија ја започнала [[Прва Битка за Чангша|Првата Битка за Чангша]], кинески град, која траела од 13 септември до 8 октомври 1939, но завршила со победа на Кина.<ref>Jowett, Philip S. ''The Japanese Army, 1931–45'', стр. 14.</ref> По окупацијата на Полска, СССР преминал кон освојување на Балтичките земји. На ваквиот поход најголем отпор пружила Финска, што резултирало со 4 месечната [[Зимска војна]] помеѓу СССР и Финска, која што траела од 30 ноември 1939 до 13 март 1940, а завршила со победа на СССР и потпишувањето на [[Московски мировен договор|Московскиот мировен договор]] помеѓу СССР и Финска на 12 март 1940 во Москва, со кој Финска морала да му отстапи на СССР 10% од својата територија и 20% од своите индустриски капацитети.<ref>Hanhimäki, Jussi M. ''Containing Coexistence: America, Russia, and the "Finnish Solution"'', Kent State University Press, 1997.ISBN 0-87338-558-6, 9780873385589, стр. 13.</ref> Ваквиот развој на настаните ги загрижил Франција и Велика Британија кои стравувале дека СССР ќе застане на страната на Германија, на што реагирале со издејствување на исфрлувањето на СССР од Друштвото на народите. Иако Кина можела да стави вето на ваквата одлука, не можела да си дозволи да влезе во лоши односи ниту со СССР, ниту со западните земји, поради што била воздржана. СССР, незадоволен од ваквиот тек на настаните, ја прекинал сета воена помош за Кина.<ref name="ChinaBitter16">Hsiung, James Chieh; Levine, Steven I. ''China's Bitter Victory: The War with Japan, 1937–1945'', стр. 16.</ref> До јуни 1940, Советскиот Сојуз ја завршил успешно [[Окупација на Балтичките земји|Окупацијата на Балтичките земји]], анектирајќи ги Латвија, Литванија и Естонија.<ref>Bilinsky, Yaroslav. ''Endgame in NATO's Enlargement: The Baltic States and Ukraine'', стр. 9.</ref> [[Податотека:Nazi-parading-in-elysian-fields-paris-desert-1940.png|лево|мини|Германски трупи во Париз по капитулацијата на Франција.]] Во [[Западна Европа]], британските трупи биле подготвени за војување, но ниту биле нападнати од страна на германските сили, ниту ги нападнале. Советскиот Сојуз и Германија влегле во заеднички договор за трговска размена, со кој Германија му обезбедувала воена и индустриска опрема на СССР, во замена за советски суровини, со коишто Германија успеала да ја заобиколи увозната блокада на воена и индустриска опрема од страна на Велика Британија.<ref name="shirer668">Shirer, William L., ''The Rise and Fall of the Third Reich: A History of Nazi Germany'', Simon and Schuster, 1990 ISBN 0-671-72868-7, стр. 668–9.</ref> Во април 1940, Германија ги окупирала Данска и Норвешка. Додека Данска се предала без никаков отпор, Норвешка пружала жилав отпор речиси два месеца, потпомогната од сојузнички војски, кој можеби би продолжил да не би дошло до капитулацијата на Норвешка<ref>Commager, Henry Steele. ''The Story of the Second World War'', стр. 30.</ref> за која што најмногу придонеле домашните предавници, предводени од министерот на војската [[Видкун Квислинг]], чие име станало синоним за предавниците во војната (квислинзи). Со окупацијата на Данска и Норвешка, Германија дошла до пристап на постојан увоз на [[железна руда]] од Шведска, кој Сојузниците се обиделе да го запрат. Британското незадоволство поради неуспешниот поход за одбрана на Норвешка резултирало со смената на британскиот премиер [[Невил Чемберлен]] со [[Винстон Черчил]] на 10 мај 1940.<ref>Reynolds, David. ''From World War to Cold War: Churchill, Roosevelt, and the International History of the 1940s'', стр. 76, 77.</ref> === Напредокот на силите на Оската === [[Податотека:Second world war europe 1941-1942 map en.png|200п|десно|мини|Напредокот на силите на Оската во 1940 година (во сина боја) во Европа.]] Истиот ден, 10 мај 1940, Германија започнала со инвазијата на Франција и нејзините соседи Белгија, Холандија и Луксембург. [[Битка за Холандија|Битката за Холандија]] траела од 10 мај до 14 мај 1940, а завршила со победа на Германија и капитулација на Холандија. [[Битка за Белгија|Битката за Белгија]] траела од 10 мај до 28 мај 1940, а завршила со победа на Германија и капитулација на Белгија, а со нејзината окупација завршила и окупацијата на Луксембург. Германските сили ги заобиколиле француските сили кои биле распоредени на француската одбранбена линија Мажино, преку окупираните Холандија, Белгија и Луксембург и преку Ардените. Британските сили морале да се евакуираат од континентална Европа преку пристанишниот град [[Динкерк]]. На 10 јуни 1940 и Италија им објавила војна на Франција и Велика Британија,<ref name="FreeFromFear439">Kennedy, David M. ''Freedom from Fear: The American People in Depression and War, 1929–1945'', стр. 439.</ref> а 12 дена подоцна Франција капитулирала, иако официјалниот датум за почетокот на [[Битка за Франција|Битката за Франција]] е 10 мај 1940, а официјалниот датум за крајот на битката со победа на Германија и капитулација на Франција е 25 јуни 1940. Франција била поделена на германска окупациона зона, италијанска окупациона зона и независна зона под контрола на квислиншка влада на чело со [[Маршал Петен]] со седиште во Виши, уште попозната како [[Вишки режим|Вишкиот режим]].<ref>Militärgeschichtliches Forschungsamt. ''Germany and the Second World War&nbsp;— Volume 2: Germany's Initial Conquests in Europe'', стр. 311.</ref> На 14 јули 1940 британските сили ја нападнале француската морнарица во Алжир со цел да ја спречат Германија да преземе команда врз истата.<ref>Brown, David. ''The Road to Oran: Anglo-French Naval Relations, September 1939 – July 1940'', стр. xxx.</ref> [[Податотека:Supermarinespitfire.JPG|лево|мини|Британски [[Супермарин Спитфаер]], борбен авион во кралската авијација, често користен во [[Битка за Британија|Битката за Британија]].]] Со Франција неутрализирана, Германија започнал поход на масовни бомбардирања на Велика Британија, како подготовка за инвазија на Велика Британија, уште попознати како [[Битка за Британија|Битката за Британија]].<ref>Kelly, Nigel; Rees, Rosemary; Shuter, Jane. ''Twentieth Century World'', стр. 38.</ref> Битката за Британија официјално започнала на 10 јули 1940, а завршила на 31 октомври 1940, со победа на Велика Британија. Битката се водела во главно во небото над Велика Британија, германските трупи никогаш не дочекале да стапнат на британскиот остров. Како главен фактор за британската победа се сметаат британските радари, коишто ги информирале британците за доаѓањето на германските бомбардери, со што британските сили постојано биле чекор напред пред германските. Кралската морнарица била растегната од водите на [[Ламанш]], или Англискиот канал, до Атлантскиот Океан, но имајќи ги под своја контрола француските пристаништа, Германија постојано ги напаѓала бродовите на кралската морнарица со У-подморниците, особено во водите на Атлантскиот Океан, постигнувајќи огромни успеси против кралската морнарица.<ref>Goldstein, Margaret J. ''World War II'', стр. 35.</ref> Италија започнала со свои операции во Средоземното Море, почнувајќи со [[Опсада на Малта|Опсадата на Малта на 11 јуни 1940]], во периодот од 3 август до 17 август 1940 успешно го окупирала британскиот дел од Сомалија, а извршила и напади врз британските сили, слободните француски трупи и силите на Комонвелтот во периодот од 9 септември до 16 септември 1940. Јапонија ја зголемила својата блокада на Кина заземајќи бази во тогаш веќе изолираните северни делови на [[Француска Индокина|Индокина окупирани од страна на Франција]].<ref>Mercado, Stephen C. ''The Shadow Warriors of Nakano: A History of the Imperial Japanese Army's Elite Intelligence School'', стр. 109.</ref> Во овој период неутралните САД презеле мерки за помагање на Кина и нивните сојузници од западна Европа. Во ноември 1939, Неутралниот акт претрпел измени, со коишто САД им дозволиле на Сојузниците да "купуваат и транспортираат" воени средства и опрема.<ref>Brown, Robert J. ''Manipulating the Ether: The Power of Broadcast Radio in Thirties America'', стр. 91.</ref> Во 1940, по капитулацијата на Франција американската морнарица значително се зголемила, а по јапонското влегување во Индокина, САД вовеле ембарго кон Јапонија со коешто и забраниле да купува нивни производи од областа на железната индустрија, челичната индустрија и механички делови.<ref>Morison, Samuel Eliot. ''History of United States Naval Operations in World War II'', стр. 60.</ref> Во септември 1940, САД се согласиле на размена на американски воени бродови разурнувачи во замена за британски бази.<ref>Maingot, Anthony P. ''The United States and the Caribbean: Challenges of an Asymmetrical Relationship'', стр. 52.</ref> Но сепак, американската јавност и понатаму силно се противела на каква било воена интервенција од страна на САД во вооружениот конфликт во 1941.<ref>Hadley Cantril, "America Faces the War: A Study in Public Opinion," ''The Public Opinion Quarterly'' 4:3 (Sept. 1940), 390.</ref> На 27 септември 1940 Германија, Јапонија и Италија во Берлин го потпишале Тројниот Пакт, со што Оската и официјално била формирана. Со овој Пакт, секој напад од било која држава, со исклучок на Советскиот Сојуз, кој не учествувал во вооружениот конфликт, кон било која од трите држави потписнички на Пактот, ќе резултирал со воен одговор од страна на сите три држави потписнички.<ref>Bilhartz, Terry D.; Elliott, Alan C. ''Currents in American History: A Brief History of the United States'', стр. 179.</ref> Советскиот Сојуз изразил интерес за придружување на Пактот, со мали измени на текстот на договорот, коишто со себе носеле економски придобивки за Германија.<ref name="WorldArms200">Weinberg, Gerhard L. ''A World at Arms: A Global History of World War II'', стр. 200.</ref> Иако Германија никогаш официјално не изразила интерес СССР да му се придружи на Пактот, сепак ги прифатила економските придобивки, потпишувајќи договор со СССР на 10 јануари 1941.<ref name="WorldArms201">Weinberg, Gerhard L. ''A World at Arms: A Global History of World War II'', стр. 201.</ref> И покрај потпишувањето на Пактот, САД продолжиле со поддршката за Велика Британија и Кина преку [[Позајми-изнајми полиса]]та,<ref>Murray, Williamson; Millett, Allan Reed. ''A War to Be Won: Fighting the Second World War'', стр. 165.</ref> создавајќи безбедна зона која се протегала низ речиси цела половина од Атлантскиот Океан, каде што американската морнарица ги штитела британските конвои.<ref>Knell, Hermann. ''To Destroy a City: Strategic Bombing and Its Human Consequences in World War II'', стр. 205.</ref> Како резултат на ова, САД и Германија се нашле во таканаречена воздржана, или необјавена, поморска војна во северните делови на Атлантскиот Океан до 1941, иако САД и понатаму останале официјално неутрални.<ref>[http://history.sandiego.edu/gen/ww2Timeline/Prelude18.html Undeclared Naval War in the Atlantic 1941] {{Семарх|url=https://web.archive.org/web/20080509150056/http://history.sandiego.edu/gen/WW2Timeline/Prelude18.html |date=2008-05-09 }}.</ref> Оската се проширила во ноември 1940, кога Унгарија, Словачка и Романија се придружиле на Тројниот Пакт.<ref name="Tripartite Pact">"Tripartite Pact", in Dear and Foot, ed., ''Oxford Companion to World War II'', стр. 877.</ref> Овие држави учествувале во подоцнежната инвазија на Советскиот Сојуз, особено Романија, која што помогнала најмногу во инвазијата, со цел да си ги поврати своите територии анектирани од страна на СССР, следејќи ја антикомунистичката идеологија на својот водач, премиерот на Романија, [[Јон Антонеску]].<ref>Dennis Deletant, "Romania", in Dear and Foot, ed., ''Oxford Companion to World War II'', стр. 745–46.</ref> На 29 октомври 1940 Италија ја започнала [[Грчко-Италијанска Војна|Грчко-Италијанската Војна]], која завршила на 23 април 1941 со победа на Грција. Италијанските трупи биле принудени да се повлечат назад во Албанија.<ref>Clogg, Richard. ''A Concise History of Greece'', стр. 118.</ref> Кратко по ова, британски сили од Комонвелтот започнале офанзиви против Египет и териториите окупирани од страна на Италија во источна Африка. Кон почетокот на 1941, италијанските сили биле принудени да се повлечат во Либија, по што Черчил наредил испраќање на трупи од Африка во Грција во форма на воена помош. Италијанската морнарица исто така претрпела значајни порази од кралската морнарица во [[Битка кај Таранто|Битката кај Таранто]], каде што изгубила 3 воени бродови, а и подоцна претрпела загуби во [[Битка за Кејп Матапан|Битката за Кејп Матапан]].<ref>Jackson, Ashley. ''The British Empire and the Second World War'', стр. 106.</ref> [[Податотека:German_paratroopers_jumping_From_Ju_52s_over_Crete.jpg|десно|мини|Германски падобранци во инвазијата на грчкиот остров Крит.]] Германија наскоро интервенирала за да и помогне на Италија. Хитлер испратил германски трупи во Либија во февруари 1941 и кон крајот на март 1941 започнале офанзива против ослабените сили на Комонвелтот. Во период од еден месец, силите на Комонвелтот биле принудени да се повлечат во внатрешноста на Египет, со исклучок на окупираниот пристаништен град Тобрук. Силите на Комонвелтот се обиделе да ги истераат силите на Оската во мај 1941 и повторно во јуни 1941, но не успеале и во двата обида. Кон почетокот на април 1941 германците слично интервенирале и на Балканскиот Полуостров, окупирајќи ги Грција и Југославија во брзи наврати, принудувајќи ги сојузничките војски да се евакуираат по окупацијата на островот Крит кон крајот на мај 1941.<ref>Weinberg, Gerhard L. ''A World at Arms: A Global History of World War II'', стр. 229.</ref> Сојузниците сепак постигнале одредени успеси во овој период. На Блискиот Исток силите на Комонвелтот успеале да спречат државен удар во Ирак поддржан од страна на германската воена авијација од базите во Сирија, тогаш под окупација на Вишкиот Режим.<ref>Watson, William E. ''Tricolor and Crescent: France and the Islamic World'', стр. 80.</ref> Подоцна, со помош на слободните француски трупи ги окупирале Сирија и Либан со цел да спречат идни вакви настани.<ref>Jackson, Ashley. ''The British Empire and the Second World War'', стр. 154.</ref> Во водите на Атлантскиот Океан, кралската морнарица извојувала победа со која што се кренал моралот кај британските сили и кај британската јавност потопувајќи го германскиот боен брод [[Боен брод Бизмарк|Бизмарк]].<ref>Stewart, Vance. ''Three Against One: Churchill, Roosevelt, Stalin Vs Adolph Hitler'', стр. 159.</ref> Можеби најважниот успех на британските сили била успешната одбрана на британското небо во Битката за Британија, која иако официјално завршила на 31 октомври 1940, сепак Хитлер го прекинал походот на масовни бомбардирања од страна на [[Луфтвафе]] дури на 11 мај 1941.<ref>{{Наведена мрежна страница|title=The London Blitz, 1940|url=http://www.eyewitnesstohistory.com/blitz.htm|work=Eyewitness to History|year=2001| accessdate=2008-03-11}}</ref> Во Азија, и покрај офанзивите и од двете страни, позициите во војната помеѓу Кина и Јапонија останале непроменети во текот на 1940. Во август истата година, кинеските комунисти започнале офанзива во централна Кина, на што Јапонија возвратила со таканаречената [[Сите три полиса|Сите три]] полиса, која предвидувала уништување и ограбување на сите човечки и материјални ресурси коишто комунистите можеле да ги искористат во окупираните подрачја.<ref>Joes, Anthony James. ''Resisting Rebellion: The History And Politics of Counterinsurgency'', стр. 224.</ref> Продолжената антипатија помеѓу кинеските комунисти и националистичките сили кулминирала со вооружениот судир од 7 јануари до 13 јануари 1941, уште попознат како [[Нова четврта армија инцидент]]от, со што се ставил крај на нивната меѓусебна соработка.<ref>Fairbank, John King. ''China: A New History'', стр. 320.</ref> Со состојбата во Европа и Азија релативно стабилна, Германија, СССР и Јапонија ги правеле своите наредни подготовки. Советскиот Сојуз бил загрижен од тензиите на Германија и Јапонија за окупирање на богатите со ресурси и суровини области во југоисточна Азија кои веќе биле под окупација на западните европски земји, поради што дошло до потпишувањето на [[Советско-јапонски пакт за неутралност|Советско-јапонскиот пакт за неутралност]] потпишан во Москва помеѓу СССР и Јапонија на 13 април 1941.<ref>Garver, John W. ''Chinese-Soviet Relations, 1937–1945: The Diplomacy of Chinese Nationalism'', стр. 114.</ref> Истовремено Германија правела подготовки за напаѓање на Советскиот Сојуз, распоредувајќи трупи низ границата со СССР.<ref>Weinberg, Gerhard L. ''A World at Arms: A Global History of World War II'', стр. 195.</ref> === Операција Барбароса, војната станува глобална === [[Податотека:Ger_Inf_Russia_1941_HDSN9902655.JPEG|лево|мини|Германски војници во [[Инвазија на Советскиот Сојуз|инвазијата на Советскиот Сојуз]], 1941.]] [[Податотека:Bundesarchiv_Bild_101I-020-1268-36%2C_Russland%2C_russischer_Gefallener%2C_Panzer_BT_7%2C.jpg|десно|мини|Германски војник ги проверува остатоците од советските сили во Биалисток-Минскиот џеб.]] На 22 јуни 1941, Германија, заедно со европските членки на Оската и Финска ја започнале инвазијата на Советскиот Сојуз со [[Операција Барбароса|Операцијата Барбароса]] со што Германија директно ја прекршила спогодбата за ненапаѓање потпишана со СССР во август 1939 уште попозната како Договорот Молотов-Рибентроп. Главните цели на оваа изненадувачка офанзива<ref>Amnon Sella. ''"Barbarossa": Surprise Attack and Communication''. Journal of Contemporary History, Vol. 13, No. 3, (Jul., 1978), стр. 555–83.</ref> биле Балтичкиот регион, Москва и Украина, а како крајна цел била дефинирана линијата Архангелск-Астрахан од Белото Море до Каспиското Море, уште попозната како [[А-А линија]]та. Целите на Хитлер биле да се елиминира Советскиот Сојуз како воена сила, уништување на комунизмот, создавање на "простор за живеење"<ref>Kershaw, Ian. ''Fateful Choices'', стр. 66–69.</ref> за германската супериорна ариевска раса и нација со поместување на останатите народи,<ref>Jonathan Steinberg. ''The Third Reich Reflected: German Civil Administration in the Occupied Soviet Union, 1941–4'' The English Historical Review, Vol. 110, No. 437 (Jun., 1995), стр. 620–51.</ref> како и гарантирање на пристап на Германија до стратешки ресурси и суровини потребни за елиминирање на останатите соперници на Германија.<ref>Milan Hauner. ''Did Hitler Want a World Dominion?'' Journal of Contemporary History, Vol. 13, No. 1 (Jan., 1978), стр. 15–32.</ref> Иако [[Црвена Армија|Црвената Армија]] пред војната се подготвувала за стратешки контра-офанзиви,<ref>Cynthia A. Roberts. ''Planning for War: The Red Army and the Catastrophe of 1941.'' Europe-Asia Studies, Vol. 47, No. 8 (Dec., 1995), стр. 1293–26.</ref> сепак нацистичката инвазија го натерала советскиот воен команден врв да премине кон стратешка одбрана. Во летото 1941, силите на Оската навлегле длабоко во советските територии, нанесувајќи огромни загуби во човечки и материјални ресурси на Советскиот Сојуз. Сепак, германскиот воен команден врв кон средината на август 1941 ги суспендирал, односно одложил планираните офанзивни операции на веќе истрошената воена група [[Воена група Центар|Центар]] и ја испратил [[Втора Панзер воена група|Втората Панзер воена група]] да ги засили германските трупи кои напредувале во нивните кампањи кон Ленинград и централна Украина.<ref>Alan F. Wilt. ''Hitler's Late Summer Pause in 1941''. Military Affairs, Vol. 45, No. 4 (Dec., 1981), стр. 187–91.</ref> [[Опсада на Ленинград|Опсадата на Ленинград]] започнала на 8 септември 1941. [[Киевска офанзива|Киевската офанзива]] била несомнено најуспешна, резултирајќи со опколување и елиминирање на 4 советски армии, со што било овозможено напредување кон Кримскиот Полуостров и индустриски развиените делови на источна Украина. Во периодот од 20 октомври до 24 октомври 1941 во [[Прва Битка за Харков|Првата Битка за Харков]] силите на Оската извојувале победа, што се сметало за почеток на успешниот крај на Операција Барбароса со победа на силите на Оската. [[Податотека:Bundesarchiv Bild 183-L20582, Charkow, Strassenkämpfe.jpg|лево|мини|Германски војници и оклопни возила во [[Прва Битка за Харков|Првата Битка за Харков]], 1941.]] [[Податотека:Kyiv-Prorizna_1941.jpg|лево|мини|[[Крешчатик]], главната улица во Киев, по серија германски бомбардирања.]] Одвојувањето на три четвртини од воената сила на Оската и мнозинството од нејзината воена авијација од Франција кон централните делови на Средоземното Море и кон источниот фронт<ref name="D. Glantz. Soviet-German War">[[David M. Glantz]] [http://www.strom.clemson.edu/publications/sg-war41-45.pdf The Soviet‐German War 1941–45] {{Семарх|url=https://web.archive.org/web/20110617094931/http://www.strom.clemson.edu/publications/sg-war41-45.pdf|date=2011-06-17}} Myths and Realities: A Survey Essay.</ref><ref>''Hitler Can Be Beaten''. The New York Times: Aug 5, 1941</ref> ги убедиле британските сили да преминат кон промена на својата стратегија.<ref>Brian P. Farrell. ''Yes, Prime Minister: Barbarossa, Whipcord, and the Basis of British Grand Strategy, Autumn 1941''. The Journal of Military History, Vol. 57, No. 4 (Oct., 1993), стр. 599–625</ref> На 12 јули 1941 СССР и Велика Британија го потпишале [[Англо-Советски договор|Англо-Советскиот договор]],<ref>Pravda, Alex; Duncan, Peter J. S. ''Soviet-British Relations Since the 1970s'', стр. 29.</ref> кој всушност претставувал официјално формирање на воениот сојуз помеѓу СССР и Велика Британија против Германија, кој првпат бил тестиран во сојузничката окупација на Иран уште попозната како [[Англо-Советска инвазија на Иран|Англо-Советската инвазија на Иран]], која траела од 25 август до 17 септември 1941, а завршила со победа на сојузниците СССР и Велика Британија, со што биле осигурани персискиот коридор и нафтените полиња во Иран.<ref>Heptulla, Najma. ''The Logic of Political Survival'', стр. 131.</ref> Во август 1941 Велика Британија и САД ја потпишале [[Атлантска Повелба|Атлантската Повелба]], која претставувала нацрт документ и темел за многу меѓународни договори потпишани и меѓународни организации создадени по Втората светска војна.<ref name="AdvenBrit223">Louis, William Roger. ''More Adventures with Britannia: Personalities, Politics and Culture in Britain'', стр. 223.</ref> Во ноември 1941 силите на Комонвелтот започнале контра-офанзива со Операцијата [[Операција Crusader|Crusader]] или Операција Крстоносец и ги повратиле сите територии коишто силите на Оската ги имале во меѓувреме окупирано во северна Африка.<ref>Gannon, James. ''Stealing Secrets, Telling Lies: How Spies and Codebreakers Helped Shape the Twentieth Century'', стр. 76.</ref> Претходната година Јапонија ја окупирала и јужна Индокина, делумно за да го зголеми притисокот врз Кина со блокирање на маршрутите низ коишто поминувале ресурсите и залихите во облик на помош за Кина, а делумно за да ја подобри сопствената позиција во случај да дојде до војна помеѓу Јапонија и западните земји.<ref>''AFLMA Year in Review'', стр. 33.</ref> Јапонија, сметајќи дека ќе добие некакви придобивки од сојузништвото со Германија, побарала воена помош од Германија, вклучувајќи и побарувачка за постојан увоз на нафта од окупираните делови на Индонезија од страна на Холандија, тогаш под германска окупација. Но ваквите обиди на Јапонија завршиле неуспешно во јуни 1941.<ref>''AFLMA Year in Review'', стр. 32.</ref> САД, Велика Британија и други западни држави реагирале на јапонската окупација на Индокина со замрзнување на јапонските имоти и средства кај нив, а САД, коишто обезбедувале 80% од целокупната побарувачка на нафта на Јапонија<ref>Irvine H. Anderson, Jr. ''De Facto Embargo on Oil to Japan: A Bureaucratic Reflex''. The Pacific Historical Review, Vol. 44, No. 2 (May, 1975), стр. 201.</ref> реагирале и со целосно нафтено ембарго.<ref>Northrup, Cynthia Clark. ''The American economy: a historical encyclopedia'', стр. 214.</ref> Со ова Јапонија била оставена да бира помеѓу откажување од своите амбиции за воспоставување доминантна власт во Азија и да ја прекине војната со Кина, или да преземе контрола врз ресурсите што и требале по пат на сила. Јапонските власти не сакале ни да помислат на прекин на војната со Кина и откажување на своите амбиции за воспоставување доминантна власт во Азија, а ембаргото воведено од страна на САД го сметале како неофицијална најава за војна со САД.<ref>Lightbody, Bradley. ''The Second World War: Ambitions to Nemesis'', стр. 125.</ref> Јапонскиот империјален главен штаб планирал во брзи наврати да ги окупира териториите во Азија окупирани од страна на европските држави, со цел да создаде голем одбранбен периметар во централните делови на Тихиот Океан, по што Јапонија би можела слободно да ги експлоатира ресурсите од југоисточна Азија, а при тоа Сојузниците би претрпеле сериозни загуби во случај на евентуална војна со Јапонија. За да се спречи интервенција од страна на САД било потребно да се неутрализира американската морнарица во водите на Тихиот Океан.<ref>Morgan, Patrick M. ''Strategic Military Surprise: Incentives and Opportunities'', стр. 51.</ref> [[Податотека:Soviet_Offensive_Moscow_December_1941.jpg|лево|мини|Советски трупи опремени со зимска воена опрема тргнуваат во против напад кон германските тенкови, декември 1941.]] До октомври 1941, силите на Оската ги оствариле своите цели за окупирање на Украина и Балтичкиот регион, оставајќи ги само опсадите на Ленинград<ref>Gerald R. Kleinfeld. ''Hitler's Strike for Tikhvin''. Military Affairs, Vol. 47, No. 3 (Oct., 1983), стр. 122–28.</ref> и Севастопол<ref>Shukman, Harold. ''Stalin's Generals'', стр. 113.</ref> сè уште недовршени, а направиле и подготовки за продолжување на суспендираната, односно одложената опсада на Москва. Но руската зима во периодот 1941/1942, која била една од најстудените во 20 век се вмешала и одиграла голема улога во [[Битка за Москва|Битката за Москва]], а со тоа и во Втората светска војна. Битката траела од 2 октомври 1941 до 7 јануари 1942. Силите на Оската стигнале до предградието на Москва. На 30 километри од центарот на Москва, со погледот кон [[Кремљ]], германците и нивните сојузници биле принудени да запрат.<ref>According to D.Glantz, [http://www.strom.clemson.edu/publications/sg-war41-45.pdf The Soviet‐German War 1941–45] {{Семарх|url=https://web.archive.org/web/20110617094931/http://www.strom.clemson.edu/publications/sg-war41-45.pdf |date=2011-06-17 }} "By 1 ноември [the Wehrmacht] had lost fully 20% of its committed strength (686,000 men), up to 2/3 of its ½-million motor vehicles, and 65 percent of its tanks. The German Army High Command (OKH) rated its 136 divisions as equivalent to 83 full-strength divisions."</ref><ref>Klaus Reinhardt; Karl B. Keenan. ''Moscow-The Turning Point: The Failure of Hitler's Strategy in the Winter of 1941–42''. Berg, 1992. ISBN 0-85496-695-1, стр. 227.</ref> Силните ефекти на руската зима, неподносливи за недоволно подготвените за зимско војување под ниски температури и до –15&nbsp;°C германски војници и нивните сојузници, биле вешто искористени од страна на маршалите [[Георги Жуков]] и [[Александар Василевски]] во одбраната на Москва. Генералот [[Едуард Вагнер]], задолжен за воени залихи и ресурси наменети за силите на Оската при Битката за Москва, кој подоцна бил еден од заговарачите на [[Атентат врз Адолф Хитлер од 20 јули 1944|атентатот врз Хитлер на 20 јули 1944]], на 27 ноември 1941 рапортирал: "При крај сме со залихи и ресурси, човечки и материјални. Ќе се соочиме со опасностите на длабока зима." Кон почетокот на декември 1941, свежо мобилизирани резерви<ref>Louis Rotundo. ''The Creation of Soviet Reserves and the 1941 Campaign''. Military Affairs, Vol. 50, No. 1 (Jan., 1986), стр. 21–8.</ref> ги израмниле советските сили со силите на Оската во Битката за Москва<ref name="D. Glantz. Soviet-German War" />. Ова, заедно со разузнавачки информации за минималниот број на војници неопходни на Далечниот Исток за да се спречи евентуален напад од страна на јапонската [[Квантунг Армија|Квантунг]] армија<ref>Raymond L. Garthoff. ''The Soviet Manchurian Campaign, August 1945''. Military Affairs, Vol. 33, No. 2 (Oct., 1969), стр. 312.</ref> им било доволно на маршалите Жуков и Василевски за да започнат масовна контра-офанзива, која што започнала на 5 декември 1941 на 1000 километри долгиот фронт, по што силите на Оската биле присилени да се повлечат 100 до 250 километри западно од Москва.<ref>Welch, David. ''Modern European History, 1871–2000: A Documentary Reader'', стр. 102.</ref> Со одлучната победа на Советскиот Сојуз во [[Битка за Москва|Битката за Москва]] и официјално завршила [[Блицкриг]] фазата во Втората светска војна во Европа.<ref>A. S. Milward. ''The End of the Blitzkrieg''. The Economic History Review, New Series, Vol. 16, No. 3 (1964), стр. 499–518.</ref> [[Податотека:Japanese troops mopping up in Kuala Lumpur.jpg|десно|мини|Јапонски трупи напредувајќи во [[Куала Лумпур]].]] [[Податотека:Pearl_harbour.png|лево|мини|Од лево кон десно: Бојните бродови „Вест Вирџинија“ (сериозно оштетен), „Тенеси“ (оштетен) и потонатиот „Аризона“ по јапонскиот напад на Перл Харбор.]] [[Податотека:Australian 2-pdr anti-tank gun in action at Bakri on the Muar-Parit Sulong Road.jpg|десно|мини|Австралиски војници пукаат врз јапонските тенкови на патот Муар-Парит Сулонг.]] Два дена подоцна, по Гринич, на 7 декември 1941, односно три дена подоцна, по азиско време, на 8 декември 1941, [[Напад на Перл Харбор|Јапонија ја нападнала американската поморска база Перл Харбор на Хаваите]], што резултирало со катастрофални човечки и материјални загуби за САД. Истиот ден, Јапонија ги нападнала британските, холандските и американските упоришта во југоисточна Азија и во централните делови на Тихиот Океан. По овие настани, САД, Велика Британија, Австралија, заедно со нивните западни сојузници и Кина, која веќе војувала со Јапонија во Втората Кинеско-јапонска војна, и објавиле војна на Јапонија. На ова, Германија и другите држави членки на Оската реагирале со тоа што им објавиле војна на САД. Со ова, вооружениот конфликт и официјално станал Втора светска војна. Исто така на 8 декември 1941 започнала [[Битка за Малаја|Битката за Малаја]], тогаш окупирана од страна на Велика Британија, која што траела до 31 јануари 1942, а завршила со победа на Јапонија. За време на Првата Вашингтонска Конференција, уште попозната како [[Аркадија Конференција]]та, која траела од 22 декември 1941 до 14 јануари 1942, во престолнината на САД, Вашингтон, на 1 јануари 1942 била потпишана [[Декларација на Обединетите Нации|Декларацијата на Обединетите Нации]] од страна на владите на САД, Велика Британија, СССР, Кина и 22 помали или прогонети влади, со што била потврдена Атлантската Повелба.<ref>Mingst, Karen A.; Karns, Margaret P. ''United Nations in the Twenty-First Century'', стр. 22.</ref> Советскиот Сојуз не се придржувал до Декларацијата, бидејќи не и објавил војна на Јапонија, придржувајќи сè до Советско-јапонскиот пакт за неутралност потпишан во Москва на 13 април 1941,<ref>Dunn, Dennis J. ''Caught Between Roosevelt & Stalin: America's Ambassadors to Moscow'', стр. 157.</ref><ref>According to Ernest May (''The United States, the Soviet Union and the Far Eastern War''. The Pacific Historical Review. V. 24. No. 2. (1955) стр. 156) Churchill pointed out: "Russian declaration of war on Japan would be greatly to our advantage, provided, but only provided, that Russians are confident that will not impair their Western Front".</ref> изземајќи се од принципот на самоодлучување, загарантиран со Декларацијата<ref name="AdvenBrit223"/>. [[Податотека:IWM-E-6724-Crusader-19411126.jpg|лево|мини|Британски [[Crusader тенк]]ови напредуваат во северна Африка.]] [[Податотека:Bosbritsurrendergroup.jpg|десно|мини|Британски војници се предаваат на јапонските сили во Сингапур.]] Во меѓувреме, кон крајот на април 1942 Јапонија речиси целосно ги освоила Бурма, Филипините, Малаја, деловите од Индонезија окупирани од страна на Холандија, Сингапур<ref>Klam, Julie. ''The Rise of Japan and Pearl Harbor'', стр. 27.</ref> и главната поморска база во пристанишниот град Рабаул, нанесувајќи им сериозни загуби на сојузничките трупи и огромен број на воени заробеници. Јапонските сили исто така постигнале поморски победи во Јужнокинеското Море, морето Јава и Индискиот Океан,<ref>Hill, J. R.; Ranft, Bryan. ''The Oxford Illustrated History of the Royal Navy'', стр. 362.</ref> а исто така ја бомбардирале и сојузничката поморска база во пристанишниот град Дарвин во Австралија. Единствениот вистински успех на Сојузниците против Јапонија во овој период била победата во [[Втора Битка за Чангша|Втората Битка за Чангша]], која се одвивала во периодот од 24 декември 1941 до 15 јануари 1942, завршувајќи со победа на Кина.<ref name="ChinaBitter158">Hsiung, James Chieh; Levine, Steven I. ''China's Bitter Victory: The War with Japan, 1937–1945'', стр. 158.</ref> Ваквите лесни победи против неподготвените противници ја направиле Јапонија самоуверена, но и прерастегната на фронтовите. Германија исто така ја задржала иницијативата. Искористувајќи значителни разузнавачки информации за наредби издадени од страна на американските команданти, германската морнарица успеала да потопи значителни залихи и ресурси надвор од американскиот атлантски брег.<ref>Gooch, John. ''Decisive Campaigns of the Second World War'', стр. 52.</ref> И покрај значителните загуби, европските сили на Оската успеале да ја запрат советската офанзива кон централните и јужните делови на Советскиот Сојуз во Европа, одржувајќи ги под своја окупација повеќето советски територии окупирани претходната година<ref name="D. Glantz. Soviet-German War" />. Во северна Африка, германските сили започнале офанзива во јануари 1942, принудувајќи ги британските сили да се повлечат позади [[Газала Линија]]та кон почетокот на февруари 1942,<ref>Molinari, Andrea. ''Desert Raiders: Axis and Allied Special Forces 1940–43'', стр. 91.</ref> следено од привремено затишје што Германија го искористила за да направи подготовки за наредните офанзиви.<ref>Mitcham, Samuel W.; Mitcham, Samuel W. Jr. ''Rommel's Desert War: The Life and Death of the Afrika Korps'', стр. 31.</ref> === Пресвртницата во војната === [[Податотека:SBD-3 Dauntless bombers of VS-8 over the burning Japanese cruiser Mikuma on 6 June 1942.jpg|десно|мини|Американски "нуркачи" бомбардери [[SBD Dauntless]] во [[Битка за Мидвеј|Битката за Мидвеј]], јуни 1942.]] На 3 мај 1942, Јапонија ја започнала [[Операција Мо|Операцијата Мо]], чијашто цел била заземање на пристанишниот град Морсби, со што ќе можела да ги прекине комуникациските врски и рутите низ коишто поминувале залихите и ресурсите помеѓу САД и Австралија. Но Сојузниците возвратиле на ударот, по што јапонските сили биле принудени да се повлечат.<ref>Maddox, Robert James. ''The United States and World War II'', стр. 111–12.</ref> По бомбардирањата на Токио на 18 април 1942 од страна на сојузниците, уште попознати како [[Дулитлов Напад|Дулитловиот Напад]], Јапонија планирала окупирање на Мидвејскиот атол, со цел да ги поттикне американските носачи на авиони да возвратат на нападот, по што би биле уништени од страна на јапонските сили. Како диверзија, Јапонија ја започнала [[Поход на Алеутиските Острови|Походот на Алеутиските Острови]] на 3 јуни 1942.<ref>Salecker, Gene Eric. ''Fortress Against the Sun: The B-17 Flying Fortress in the Pacific'', стр. 186.</ref> Кон почетокот на јуни, Јапонија ги започнала воените операции, но американските сили, располагајќи со разузнавачки информации од јапонските воени штабови, до коишто дошле кон крајот на мај 1942, свесни за стапицата поставена од страна на Јапонија, ја искористиле оваа можност за да и нанесат силен удар на империјалната јапонска морнарица.<ref>Ropp, Theodore. ''War in the Modern World'', стр. 368.</ref> [[Битка за Мидвеј|Битката за Мидвеј]] траела од 4 јуни до 7 јуни 1942, а завршила со одлучна победа на Сојузниците. Со својот капацитет за агресивна акција намален по Битката за Мидвеј, Јапонија одбрала да се фокусира на повторниот обид за окупирање на пристанишниот град Морсби, овој пат преку походот на Кокода Трак, чија цел била окупирање на целата територија на Папуа.<ref>Weinberg, Gerhard L. ''A World at Arms: A Global History of World War II'', стр. 339.</ref> Походот започнал на 21 јули 1942, а завршил на 16 ноември 1942 со стратешка победа на Сојузниците. САД, од друга страна, планирале контра-напад насочен кон јапонските позиции во јужните делови на [[Соломонски острови|Соломонските Острови]], особено Гвадалканал како прва фаза да окупирање на пристанишниот град Рабаул, кој тогаш бил главна база на јапонските сили во југоисточна Азија.<ref>Gilbert, Adrian. ''The Encyclopedia of Warfare: From Earliest Times to the Present Day'', стр. 259.</ref> И двата плана преминале кон реализација од страна на Сојузниците, [[Битка за Гвадалканал|Битката за Гвадалканал]] започнала на 7 август 1942, а кон средината на септември 1942, јапонските сили, за коишто Гвадалканал сега станал приоритет, биле принудени да се повлечат кон пристанишниот град Морсби, каде што се соочиле со сојузничките трупи на САД и Австралија во [[Битка за Буна-Гона|Битката за Буна-Гона]], која траела од 16 ноември 1942 до 22 јануари 1943, а завршила со победа на Сојузниците.<ref>Swain, Bruce. ''A Chronology of Australian Armed Forces at War 1939–45'', стр. 197.</ref> Гвадалканал бил во центарот на фокусот и на двете страни, коишто вложиле многу средства и реурси, човечки и материјални, секоја со цел да извојува победа. Битката за Гвадалканал завршила на 9 февруари 1943 со стратешка победа на Сојузниците.<ref>Hane, Mikiso. ''Modern Japan: A Historical Survey'', стр. 340.</ref> Во Бурма, силите на Комонвелтот започнале две операции. Првата била офанзива во Араканскиот регион, уште попозната како [[Прва Араканска Офанзива|Првата Араканска Офанзива]], која започнала кон крајот на 1942, а завршила неуспешно, принудувајќи ги силите на Комонвелтот да се повлечат кон Индија кон почетокот на мај 1943.<ref>Marston, Daniel. ''The Pacific War Companion: From Pearl Harbor to Hiroshima'', стр. 111.</ref> Втората била офанзива во Бурма, уште попозната како [[Операција Лонгклот|Операцијата Лонгклот]], која започнала кон почетокот на февруари 1943, а завршила кон крајот на април 1943 со дубиозни резултати за Сојузниците.<ref>Brayley, Martin. ''The British Army, 1939–45'', стр. 9.</ref> [[Податотека:Bundesarchiv Bild 183-B28822, Russland, Kampf um Stalingrad, Infanterie.jpg|лево|мини|Германски војници и оклопни возила напредувајќи кон [[Сталинград]], 1942.]] [[Податотека:Stalingrad_-_ruined_city.jpg|лево|мини|Советски војници во урнатините на Сталинград при [[Сталинградска битка|Битката за Сталинград]].]] [[Податотека:Bundesarchiv_Bild_183-W0506-316%2C_Russland%2C_Kampf_um_Stalingrad%2C_Siegesflagge.jpg|лево|мини|Советски војник го вее црвеното знаме на централниот плоштад во Сталинград означувајќи ја победата на Црвената Армија над силите на Оската, 1943.]] На германскиот источен фронт, силите на Оската извојувале победи против Советскиот Сојуз во [[Битка за Керчкиот Полуостров|Битката за Керчкиот Полуостров]], која траела од 8 мај до 18 мај 1942, како и во [[Втора Битка за Харков|Втората Битка за Харков]],<ref>Read, Anthony. ''The Devil's Disciples: Hitler's Inner Circle'', стр. 764.</ref> која траела од 12 мај до 28 мај 1942, а исто така започнале и летна офанзива во јужните делови на Советскиот Сојуз во Европа во јуни 1942 со цел да ги заземат нафтените полиња на Кавказкиот полуостров. Советските команданти одлучиле дека не смеат да попуштат во [[Сталинградска битка|Битката за Сталинград]], чие заземање било од стратешка важност за силите на Оската бидејќи Сталинград се наоѓал среде патот којшто морале да го поминат за да ја започнат кавказката офанзива. Битката за Сталинград започнала на 17 јули 1942. Кон средината на ноември 1942, германските војници и нивните сојузници го зазеле речиси целиот град, но морале да се соочат со отпорот на советските војници низ улиците на Сталинград. По ова, советскиот воен команден врв ја започнал својата зимска офанзива со [[Операција Уран|Операцијата Уран]], чијашто цел била опколување и уништување на силите на Оската во Сталинград и околината.<ref>Badsey, Stephen. ''The Hutchinson Atlas of World War II Battle Plans: Before and After'', стр. 235–36.</ref><ref>Black, Jeremy. ''World War Two: A Military History'', стр. 119.</ref> Операцијата траела од 19 ноември до 23 ноември 1942, а завршила со стратешка победа на Црвената Армија. Битката за Сталинград завршила на 2 февруари 1943 со одлучна победа на Советскиот Сојуз. Кон средината на февруари 1943, силите на Оската ја започнале [[Трета Битка за Харков|Третата Битка за Харков]], која траела од 19 февруари до 15 март 1943, а завршила со победа на силите на Оската. До денешен ден, [[Сталинградска битка|Битката за Сталинград]] важи за најкрвавата битка во историјата на целото човештво. Од градот Сталинград и околните помали градови и села само 3% останале недопрени од војната. По Втората светска војна, градот бил прогласен за Град Херој. По поразот во Битката за Сталинград, германските сили и нивните европски сојузници формирале воена линија околу рускиот град Курск.<ref>Shukman, Harold. ''Stalin's Generals'', стр. 142.</ref> Во Африка, британските сили, загрижени дека Јапонија би можела да преземе команда врз базите во Мадагаскар, тогаш под контрола на Вишкиот Режим, било повод за да го окупираат островот во [[Битка за Мадагаскар|Битката за Мадагаскар]], која траела од 5 мај до 6 ноември 1942, а завршила со победа на Сојузниците.<ref>Paxton, Robert O. ''Vichy France: Old Guard and New Order, 1940–1944'', стр. 313.</ref> На ова, силите на Оската реагирале со офанзива во Либија во [[Битка за Газала|Битката за Газала]], која траела од 26 мај до 21 јуни 1942, а завршила со победа на силите на Оската, окупирајќи го градот Газала во близина на пристанишниот град Тобрук. Ваквата офанзива на силите на Оската ги принудила силите на Сојузниците да се повлекуваат во Египет, сè до [[Прва Битка за Ел Аламејн|Првата Битка за Ел Аламејн]], која траела од 1 јули до 27 јули 1942, а завршила со победа на Сојузниците.<ref>Rich, Norman. ''Hitler's War Aims: Ideology, the Nazi State, and the Course of Expansion'', стр. 178.</ref> Во континентална Европа, серии на напади од страна на сојузничките командоси кулминирала со нападот на Дијеп, уште попознат како [[Битка за Дијеп|Битката за Дијеп]], кој се случил на 19 август 1942, а завршил со тактичка победа на германските сили.<ref>Penrose, Jane. ''The D-Day Companion'', стр. 129.</ref><ref>Robin Neillands. ''The Dieppe Raid: The Story of the Disastrous 1942 Expedition.'' (Indiana University Press, 2006).</ref> [[Битка за Алам ел Халфа|Битката за Алам ел Халфа]], уште попозната како Битката за Алам Халфа траела од 30 август до 5 септември 1942, се одвивала јужно од Ел Аламејн, а завршила со успешна одбрана на силите на Сојузниците од силите на Оската, со што Сојузниците успеале да достават воена помош наменета за потребите на Малта, по што опсадата на Малта од страна на Италија и Германија започната на 11 јуни 1940 завршила во декември 1942 со победа на Сојузниците.<ref>Thomas, David Arthur. ''A Companion to the Royal Navy'', стр. 265.</ref> По ова следела [[Втора Битка за Ел Аламејн|Втората Битка за Ел Аламејн]], уште попозната како историската Битка за Ел Аламејн, која траела од 23 октомври до 5 ноември 1942, а завршила со одлучна победа на Сојузниците. По оваа битка силите на Оската биле принудени да се повлечат западно кон Либија.<ref>Thomas, Nigel. ''German Army 1939–1945 (2): North Africa & Balkans'', стр. 8.</ref> По ова следувала [[Операција Torch|Операцијата Torch]] или Операција Факел, предводена од англо-американските сили на Сојузниците, чијашто цел била окупирање на териториите окупирани од страна на Франција во северна Африка, тогаш под окупација на Вишкиот Режим. Операцијата траела од 8 ноември до 10 ноември 1942, а завршила со победа на Сојузниците.<ref name="AWP38">Ross, Steven T. ''American War Plans, 1941–1945: The Test of Battle'', стр. 38.</ref> На ова Хитлер реагирал со окупацијата на европските делови на Франција окупирани од страна на Вишкиот Режим,<ref name = "AWP38" /> која што завршила успешно за здружените германско-италијански сили на Оската. Иако Вишкиот Режим не пружил речиси никаков отпор, сепак помогнал во евакуацијата на француската морнарица од градот Тулон, со цел да ја спречи Германија да преземе команда врз истата.<ref>Bonner, Kit; Bonner, Carolyn. ''Warship Boneyards'', стр. 24.</ref> Тогаш веќе приклештените сили на Оската во Африка биле принудени да се повлечат во Тунис, кој бил окупиран во [[Туниски поход|Тунискиот поход]], кој траел од 17 ноември 1942 до 13 мај 1943, а завршил со победа на Сојузниците.<ref>Collier, Paul. ''The Second World War (4): The Mediterranean 1940–1945'', стр. 11.</ref> === Сојузниците се здобиваат со брзина === [[Податотека:Bombing of Hamburg.ogg|десно|мини|Видео снимка прикажувајќи ги бомбардирањата на [[Хамбург]] од страна на Сојузниците.]] [[Податотека:IND_004723.jpg|десно|мини|Британски војници испукувајќи од минофрлач во [[Битка за Имфал|Битката за Имфал]].]] Во континентална Азија, јапонците започнале две големи офанзиви. Првата била насочена кон британските позиции во индиската држава Асам,<ref>Lightbody, Bradley. ''The Second World War: Ambitions to Nemesis'', стр. 224.</ref> уште попозната како [[Операција U-Go|Операцијата U-Go]], која што започнала во март 1944, по што јапонските сили ги презеле позициите на сојузничките сили во Имфал и Кохима<ref>Zeiler, Thomas W. ''Unconditional Defeat: Japan, America, and the End of World War II'', стр. 60.</ref> кон мај 1944, но сепак јапонците биле под опсада во Мјиткина од страна на кинеските сили кои ја окупирале северна Бурма кон крајот на 1943.<ref>Craven, Wesley Frank; Cate, James Lea. ''[http://books.google.ca/books?id=6ZsTiBcmzNUC The Army Air Forces in World War II, Volume Five — The Pacific, Matterhorn to Nagasaki]'', стр. 207.</ref> Сојузниците постигнале одлучни победи во [[Битка за Имфал|Битката за Имфал]], која траела од 8 март до 3 јули 1944, и во [[Битка за Кохима|Битката за Кохима]], која траела од 4 април до 22 јуни 1944. Операцијата U-Go завршила во јуни 1944 со победа на Сојузниците. Втората голема офанзива, уште попозната како [[Операција Ichi-Go|Операцијата Ichi-Go]] имала за цел да ги собори главните кинески воени сили во областа Хенан со цел да се обезбедат железнички врски помеѓу окупираните територии од страна на Јапонија во југоисточните делови на континентална Азија, како и заземање на воздухопловните бази на Сојузниците во областа.<ref>Hsiung, James Chieh; Levine, Steven I. ''China's Bitter Victory: The War with Japan, 1937–1945'', стр. 163.</ref> Операцијата траела од 17 април до 10 декември 1944, а завршила со победа на јапонските сили. [[Трета Битка за Чангша|Третата Битка за Чангша]] траела во периодот од мај до август 1944, а завршила со победа на јапонските сили.<ref>Coble, Parks M. ''Chinese Capitalists in Japan's New Order: The Occupied Lower Yangzi, 1937–1945'', стр. 85.</ref> По Битката за Гвадалканал, Сојузниците започнале операции против Јапонија во водите на Тихиот Океан. Во мај 1943, американските сили биле испратени да ги елиминираат јапонските сили на Алеутиските Острови<ref>Thompson, John Herd; Randall, Stephen J. ''Canada and the United States: Ambivalent Allies'', стр. 164.</ref> и започнале големи операции за опколување на пристанишниот град Рабаул со заземање на островите кои го опколувале, а исто така го започнале походот за Гилбертските и Маршалските Острови во ноември 1943, со цел да го пробијат јапонскиот одбранбен периметар, која завршила во февруари 1944 со победа на американските сили, а до крајот на март 1944 американските сили успеале и да ја постигнат својата цел за опколување на Рабаул.<ref>''Freedom from Fear: The American People in Depression and War, 1929–1945'', стр. 610.</ref> На 15 август 1943 завршил Походот за Алеутиските Острови со победа на Сојузниците. Со [[Операција Хеилстоун|Операцијата Хеилстоун]], која траела од 17 февруари до 18 февруари 1944, а завршила со победа на американските сили, била неутрализирана уште една голема јапонска база на Каролинските Острови. На 22 април 1944 Сојузниците ја започнале Походот за Западна Нова Гвинеја, која траела до крајот на војната, кога завршила со победа на Сојузниците.<ref>Rottman, Gordon L. ''World War II Pacific Island Guide: A Geo-Military Study'', стр. 228.</ref> Во Средоземното Море, Сојузниците ја започнале [[Инвазија на Сицилија|Инвазијата на Сицилија]], која траела од 9 јули до 17 август 1943, а завршила со победа на Сојузниците. Нападот на италијанското тло, заедно со претходните неуспеси на режимот на Бенито Мусолини придонеле за негово апсење кон крајот на јули 1943.<ref>O'Reilly, Charles T. ''Forgotten Battles: Italy's War of Liberation, 1943–1945'', стр. 32.</ref> По окупацијата на Сицилија, Сојузниците ја започнале [[Инвазија на Италија|Инвазијата на Италија]], која траела од 3 септември до 16 септември 1943, а завршила со победа на Сојузниците, додека во меѓувреме Италија капитулирала на 8 септември 1943.<ref>McGowen, Tom. ''Assault From The Sea: Amphibious Invasions in the Twentieth Century'', стр. 43–44.</ref> По капитулацијата на Италија, Германија реагирала со разоружување на италијанските војници на териториите неокупирани од страна на Сојузниците, преземање контрола врз италијанските територии<ref>Lamb, Richard. ''War in Italy, 1943–1945: A Brutal Story'', стр. 154–55.</ref> сè уште неокупирани од страна на Сојузниците и поставување серии на одбранбени линии.<ref>Hart, Stephen; Hart, Russell. ''The German Soldier in World War II'', стр. 151.</ref> На 12 септември 1943 германски тим на воени специјалци го ослободиле Мусолини, по што тој ја формирал марионетската држава [[Социјална Република Италија]]<ref>Blinkhorn, Martin. ''Mussolini and Fascist Italy'', стр. 52.</ref> на северните делови од Италија тогаш под окупација на Германија. Сојузниците се бореле низ повеќе одбранбени линии, сè додека не стигнале до главната германска одбранбена линија кон средината на ноември 1943, уште попозната како Зимската Линија.<ref>Read, Anthony; Fisher, David. ''The Fall of Berlin'', стр. 129.</ref> [[Битка за Монтекасино|Битката за Монтекасино]] траела од 17 јануари до 18 мај 1944, а завршила со стратешка победа на Сојузниците. [[Битка за Анзио|Битката за Анзио]], уште попозната како Операција Шингл траела од 22 јануари до 5 јуни 1944, а завршила со победа на Сојузниците. Кон крајот на мај 1944, со успешниот тек на овие две офанзиви, германските сили биле принудени да се повлечат, по што на 4 јуни 1944 Рим бил заземен од страна на силите на Сојузниците.<ref>Havighurst, Alfred F. ''Britain in Transition: The Twentieth Century'', стр. 344.</ref> [[Податотека:Teheran_conference-1943.jpg|десно|мини|Водачите на [[Техеранска Конференција|Техеранската Конференција]], од лево кон десно: Сталин(СССР), Рузвелт(САД) и Черчил(Велика Британија), 28 ноември-1 декември 1943.]] Германија претрпела сериозни порази и во водите на Атлантскиот Океан. Заклучно со мај 1943, германците изгубиле огромен број на подморници, што придонело за прекинување на поморскиот поход од страна на германската морнарица.<ref>Read, Anthony. ''The Devil's Disciples: Hitler's Inner Circle'', стр. 804.</ref> На источниот фронт, силите на Оската ги поминале пролетта и почетокот на летото 1943 правејќи подготовки за окупација на рускиот град Курск. Советскиот воен команден врв паралелно со подготовките на силите на Оската го подготвувал градот за нејзината офанзива.<ref>Glantz, David M. ''From the Don to the Dnepr: Soviet Offensive Operations, December 1942 – August 1943'', стр. 216–17.</ref> На 4 јули 1943 германците ја започнале офанзивата, но недела дена подоцна Хитлер ја откажал истата.<ref>Kershaw, Ian. ''Hitler, 1936–1945: Nemesis'', стр. 592.</ref> Поради неочекуваното откажување на офанзивата од страна на Хитлер, Црвената Армија била со можност да започне масовна контра-офанзива, која резултирала со протерување на силите на Оската од советските територии заклучно со јуни 1944, по што советските војски навлегле во Романија.<ref>Chubarov, Alexander. ''Russia's Bitter Path to Modernity: A History of the Soviet and Post-Soviet Eras'', стр. 122.</ref> [[Битка за Курск|Битката за Курск]], која започнала на 4 јули 1943, и покрај неочекуваното откажување на германската офанзива од страна на Хитлер, сепак продолжила и завршила на 23 август 1943, со одлучна победа на Советскиот Сојуз. До денешен ден, Битката за Курск важи за најголемата тенковска битка во историјата на војувањето. Во ноември 1943, претседателот на САД, [[Франклин Делано Рузвелт]] и британскиот премиер, Винстон Черчил се сретнале со водачот на Куоминтанг, [[Чанг Кај-шек]] во Каиро, а подоцна и со водачот на СССР, Јосиф Висарионович Сталин на [[Техеранска конференција|Техеранската Конференција]], која што се одржала во престолнината на Иран, Техеран, од 28 ноември до 1 декември 1943. При средбата во Каиро со Чанг Кај-шек, биле договорени поствоените граници на Јапонија, а на Техеранската Конференција било договорено да се отвори фронт во западна Европа во 1944, уште попознат како западноевропскиот фронт, а СССР во замена за отворањето на западниот фронт се согласил да и објави војна на Јапонија 3 месеца откако Германија би капитулирала. Опсадата на Ленинград завршила на 27 јануари 1944 со победа на Советскиот Сојуз. Опсадата на Ленинград до денешен ден се помни како историски најсмртоносната опсада. [[Битка за Нарва|Битката за Нарва]], која траела од 2 февруари до 10 август 1944, а завршила со успешно заземање на Нарва од страна на Советскиот Сојуз, само привремено ја одложила советската офанзива.<ref name=glantz>{{наведена книга|author=David M. Glantz|title=The Battle for Leningrad: 1941–1944|publisher=University Press of Kansas|location=Lawrence| year = 2002}}</ref> === Напредокот на силите на Сојузниците === [[Податотека:Approaching_Omaha.jpg|десно|мини|Сојузничката [[Инвазија на Нормандија]], 6 јуни 1944.]] На 6 јуни 1944, сојузничките сили преку [[Ламанш]], или Англискиот Канал, се истовариле на северните брегови на Франција, тогаш под окупација на Германија, во областа Нормандија, уште попознато како [[Денот Д]] или [[Операција Оверлорд]], со што започнала [[Инвазија на Нормандија|Инвазијата на Нормандија]], која траела од 6 јуни 1944 до средината на јули 1944, а завршила со одлучна победа на Сојузниците, со што и официјално бил отворен западноевропскиот фронт. На 15 август 1944, со помош на сојузничките дивизии од Италија, биле заземени јужните делови на Франција, тогаш под окупација на Германија, уште попознати како [[Инвазија на [[јужна Франција]]|Инвазијата на [[јужна Франција]]]] или како [[Операција Dragoon|Операцијата Dragoon]].<ref>Weinberg, Gerhard L. A World at Arms: A Global History of World War II, стр. 695.</ref> По овие успешни офанзиви следела [[Битка за Париз|Битката за Париз]], која траела од 19 август до 25 август 1944,<ref>Badsey, Stephen. ''Normandy 1944: Allied Landings and Breakout'', стр. 91.</ref> а завршила со победа на Сојузниците и слободните француски трупи. По ова следела офанзива на Сојузниците низ Франција, по што силите на Оската биле принудени да се повлечат источно од реката Рајна до крајот на 1944. Сојузниците направиле и обид за [[падобранска инвазија на Холандија]] со [[Операција Маркет Гарден|Операцијата Маркет Гарден]], која траела од 17 септември до 25 септември 1944, но завршила неуспешно за Сојузниците.<ref>"Market-Garden", in Dear and Foot, ed., ''Oxford Companion to World War II'', стр. 877.</ref> Сојузниците исто така напредувале и во Италија, стигнувајќи до последната голема одбранбена линија на силите на Оската во Италија, [[Линија Готик|Линијата Готик]]. На 22 јуни 1944, советските сили ја започнале нивната стратешка офанзива во Белорусија со [[Операција Багратион|Операцијата Багратион]], која траела до 19 август 1944, а завршила со одлучна победа на советските сили, што довело до речиси целосно уништување на германската воена група Центар.<ref>The operation "was the most calamitous defeat of all the German armed forces in World War II". Zaloga, ''Bagration 1944: The destruction of Army Group Centre'', 7.</ref> На 13 јули 1944 советските сили ја започнале [[Лвовско-Сандомоерзка Офанзива|Лвовско-Сандомиерзката Офанзива]], која траела до 29 јули 1944, а завршила со победа на советските сили, по што силите на Оската биле принудени да се повлекуваат од западна Украина и источна Полска. Успешните офанзиви на советските сили биле поттик за полскиот и словачкиот отпор да организираат серии на востанија против силите на Оската, очекувајќи помош од советските сили, но најголемите востанија од овие, [[Варшавско Востание|Варшавското Востание]], кое траело од 1 август до 2 октомври 1944, и [[Словачко Национално Востание|Словачкото Национално Востание]], кое траело од 29 август до 28 октомври 1944, воопшто не биле потпомогнати од страна на советските сили, поради што и двете завршиле со неуспех.<ref>Berend, Tibor Iván. ''Central and Eastern Europe, 1944–1993: Detour from the Periphery to the Periphery'', стр. 8.</ref> Иако победата во востанијата ја однеле силите на Оската, нивните започнувања и крвавите задушувања биле дел од стратегијата на советските власти, коишто сакале со почнувањата и задушувањата на востанијата да ги скршат националистичките отпори во Полска и Словачка. [[Јаси-Кишиневска Офанзива|Јаси-Кишиневската Офанзива]], која траела од 20 август до 29 август 1944, а завршила со одлучна победа на советските сили, ги принудила силите на Оската да се повлечат од источна Романија. На 23 август 1944, [[романски крал Михаил I|романскиот крал Михаил I]], поддржан од романската армија и Советскиот Сојуз го симнал од власт романскиот диктатор Јон Антонеску, уште попознато како романскиот државен удар од 1944 предводен од страна на кралот Михаил I. По ова, Романија преминала на страна на Сојузниците. На 5 септември 1944 Советскиот Сојуз и објавил војна на Бугарија, која му се придружила на Тројниот Пакт на 1 март 1941. На 7 септември 1944, советските сили ја окупирале Бугарија наидувајќи на речиси никаков отпор. По ова, и Бугарија преминала на страна на Сојузниците. Во септември 1944, советските сили навлегле во териториите на Југославија, принудувајќи ги германските воени групи [[Воена група Е|Е]] и [[Воена група Ф|Ф]] на брзо повлекување кон Грција, Албанија и јужните и западните делови на Југославија. Југословенските партизани, предводени од страна на [[Јосип Броз Тито]] во тој период ги држеле под своја контрола тие делови од Југославија, по што започнале офанзива против германските сили, принудувајќи ги да се повлечат јужно кон Грција. Во северните делови на Србија, југословенските партизани, предводени од страна на Јосип Броз Тито, потпомогнати од страна на Црвената Армија и ограничена помош од страна на бугарските сили, сега на страна на Сојузниците, ја започнале [[Белградска Офанзива|Белградската Офанзива]], која траела од 14 септември до 24 ноември 1944, а завршила со победа на Сојузниците. Белград бил ослободен на 20 октомври 1944. На 29 октомври 1944, советските сили ја започнале [[Будимпештанска Офанзива|Будимпештанската Офанзива]], која завршила со [[Опсада на Будимпешта|Опсадата на Будимпешта]], која траела од 29 декември 1944 до 13 февруари 1945, а завршила со победа на советските сили потпомогнати од романските сили, сега на страна на Сојузниците, со што и Будимпештанската Офанзива завршила со победа на Сојузниците. По ова, и Унгарија преминала на страна на Сојузниците.<ref>Wiest, Andrew A.; Barbier, M. K. ''Strategy and Tactics Infantry Warfare'' стр. 65, 66.</ref> Продолжената [[Советско-финска војна]], која траела од 25 јуни 1941 до 19 септември 1944 завршила со победа на Советскиот Сојуз, по што Финска била приморана да го потпише [[Московско Примирје|Московското Примирје]],<ref>Wiktor, Christian L. ''Multilateral Treaty Calendar – 1648–1995'', стр. 426.</ref><ref name=newton>{{наведена книга|author=Steven H. Newton|title=Retreat from Leningrad : Army Group North, 1944/1945|publisher=Schiffer Books|location=Atglen, Philadelphia|year=1995}}</ref> потпишано на 19 септември 1944 во Москва, со кое морала да му отстапи дополнителни територии на СССР поради сојузништвото со силите на Оската, како и да ги легитимизира социјалистичките и комунистичките движења во Финска, а паралелно со тоа и да ги забрани сите движења во Финска коишто Советскиот Сојуз ги сметал за фашистички или про-фашистички ориентирани. По ова, и Финска преминала на страна на Сојузниците. Конечниот мировен договор помеѓу СССР и Финска бил потпишан во Париз на 10 февруари 1947, по [[Париска Мировна Конференција|Париската Мировна Конференција]], која што се одржала во престолнината на Франција, Париз, од 29 јули до 15 октомври 1946, со кој Финска била обврзана да му исплати 300 милиони американски долари на СССР во форма на воена оштета. Кон почетокот на јули 1944, силите на Комонвелтот во југоисточна Азија успеале да ги одбијат јапонските опсади на Асам, принудувајќи ги јапонските сили да се повлечат сè до реката Чиндвин,<ref>Marston, Daniel. ''The Pacific War Companion: From Pearl Harbor to Hiroshima'', стр. 120.</ref> а во меѓувреме кинеските сили го зазеле градот Мјиткина. Во Кина, јапонските сили постигнале поголеми успеси. Покрај успешната окупација на Чангша по Третата Битка за Чангша во август 1944, јапонските сили успеале да го окупираат и градот Хенгјанг кон почетокот на август 1944.<ref>Jowett, Philip S. ''The Japanese Army, 1931–45'', стр. 8.</ref> Исто така јапонските сили постигнале голем успех по победата во Битката за Гуејлин и Лиџоу, која траела од 16 август до 24 ноември 1944 г,<ref>Howard, Joshua H. ''Workers at War: Labor in China's Arsenals, 1937–1953'', стр. 140.</ref> со што јапонците ја окупирале и покраината [[Гуангсји]] и успеале да ги поврзат своите сили од Кина и Индокина кон средината на декември 1944.<ref>Drea, Edward J. ''In the Service of the Emperor: Essays on the Imperial Japanese Army'', стр. 54.</ref> Во водите на Тихиот Океан, американските сили продолжиле да го пробиваат јапонскиот одбранбен периметар. По Походот за Маријанските Острови и Палау, кој траел од јуни до ноември 1944, а завршил со победа на американските сили, јапонските сили биле принудени да се повлечат од Филипинското Море, јапонскиот премиер [[Хидеки Тоџо]] поднел оставка, а американските сили ги зазеле јапонските воздухопловни бази во регионот, со што се здобиле со способност да започнат тешки бомбардирања врз јапонските територии. Паралелно со [[Битка за Островот Лејте|Битката за Островот Лејте]], која траела од 20 октомври до 31 декември 1944, а завршила со одлучна победа на Сојузниците, се одвивала и најголемата поморска битка во Втората светска војна, како и една од најголемите поморски битки во историјата на војувањето, [[Битка за Лејтевскиот Залив|Битката за Лејтевскиот Залив]], каде што јапонците за првпат ги искористиле самоубиствените бомбашки напади од страна на јапонските воени пилоти самоубијци, [[Камиказе|камиказите]]. Битката за Лејтевскиот Залив траела од 23 октомври до 26 октомври 1944, а завршила со одлучна победа на сојузниците.<ref>Cook, Chris; Bewes, Diccon. ''What Happened Where: A Guide to Places and Events in Twentieth-Century History'', стр. 305.</ref> === Пораз на Оската, победа на Сојузниците === [[Податотека:Soviet Znamya Pobedy.svg|200п|десно|мини|Знамето на победата поставено над зградата на Рајхстагот по нејзиното заземање за време на [[Битка за Берлин|Битката за Берлин]].]] [[Податотека:AmericanAndSovietAtElbe.jpg|десно|мини|Американски и советски војници се сретнуваат источно од реката Елба, 25 април 1945.]] На 16 декември 1944, германските сили ја започнале [[Арденска Офанзива|Арденската Офанзива]], позната под името [[Стража на Рајна]], историски уште попозната како [[Битка на Испакнатоста|Битката на Испакнатоста]], која траела до 25 јануари 1945, а завршила со победа на Сојузниците. Советските сили навлегле преку Унгарија во териториите под германска окупација во Средна Европа. Германските сили почнале со повлекување од Грција и Албанија преку Југославија, по што на 20 март 1945, југословенските партизани започнале офанзива против германските сили во западна Југославија.<ref name="WorldArms758">Weinberg, Gerhard L. ''A World at Arms: A Global History of World War II'', стр. 758, 820.</ref> Во Италија, силите на Сојузниците биле задржани на Готик Линијата од страна на германските сили. На 12 јануари 1945, советските сили ја започнале [[Вистуло-Одерска Офанзива|Вистуло-Одерската Офанзива]], која траела до 2 февруари 1945, а завршила со победа на советските сили. Паралелно советските сили ја започнале и [[Источнопруска Офанзива|Источнопруската Офанзива]], која траела од 13 јануари до 9 мај 1945, а завршила со победа на советските сили.<ref>Glantz, David M. ''The Soviet-German War 1941–1945: Myths and Realities: A Survey Essay'' стр. 85.</ref> [[Податотека:Yalta summit 1945 with Churchill, Roosevelt, Stalin.jpg|десно|мини|Водачите на [[Конференција во Јалта|Конференцијата во Јалта]], од лево кон десно: Черчил(Велика Британија), Рузвелт(САД) и Сталин(СССР), 4 февруари-11 февруари 1945.]] Од 4 февруари до 11 февруари 1945, на Кримскиот Полуостров, во близина на градот Јалта, се одржала [[Кримска конференција|Конференцијата во Јалта]], на која учествувале водачите на Велика Британија, САД и СССР, на која била договорена поделбата на окупираните зони во поствоена Германија,<ref>Solsten, Eric. ''Dwight Germany: A Country Study'', стр. 76–7.</ref> кога Советскиот Сојуз би и објавил војна на Јапонија,<ref>United States Dept. of State. ''The China White Paper, August 1949'', стр. 113.</ref> било договорено основањето на [[Обединети Нации|Организацијата на Обединетите Нации]], а исто така било одлучено да се признае [[Народноослободителна војска на Југославија|Народноослободителната војска на Југославија]], или НОВЈ, како сојузник во војната на страна на Сојузниците. На 8 февруари 1945 советските сили ја започнале [[Долносилезиска Офанзива|Долносилезиската Офанзива]], која траела до 24 февруари 1945, а завршила со победа на советските сили. Подоцна, на 15 март 1945 советските сили ја започнале и [[Горносилезиска Офанзива|Горносилезиската Офанзива]], која траела до 31 март 1945, а завршила со победа на советските сили. Паралелно, во периодот од 24 февруари до 4 април 1945, советските сили извојувале победа и во [[Источнопомераниска Офанзива|Источнопомераниската Офанзива]]. Во западна Германија, сојузничките сили во [[Операција Plunder|Операцијата Plunder]] или Операција Грабеж, на 24 март 1945 ја преминале реката Рајна северно, а подоцна и јужно од Рурската област, заобиколувајќи ги германските сили во областа, додека во меѓувреме советските сили напредувале кон Виена. На 6 април 1945, сојузничките сили во Италија ја започнале [[Пролетна Офанзива во Италија|Пролетната Офанзива во Италија]], која завршила на 2 мај 1945 со одлучна победа на Сојузниците, по што германските сили во Италија се предале, а Социјалната Република Италија и официјално престанала да постои. Паралелно со Пролетната Офанзива во Италија, силите на Сојузниците напредувале и во западна Германија. На 16 април 1945 Црвената Армија ја започнала [[Битка за Берлин|Битката за Берлин]], која траела до 2 мај 1945, а завршила со одлучна победа на советските сили. За време на Битката за Берлин, на 25 април 1945, во близина на германскиот град Торгау, источно од реката Елба се сретнале американските војници од западноевропскиот фронт и советските војници од источноевропскиот фронт, настан уште попознат како Денот на Елба или Сретнувањето кај Елба. На 12 април 1945, американскиот претседател Рузвелт починал, по што бил наследен од страна на [[Хари Труман]], дотогашен заменик-претседател на САД. На 28 април 1945, Мусолини бил убиен од страна на италијански партизани, додека правел подготовки за бегање во Шпанија преку авионски лет од неутрална Швајцарија. Соочувајќи се со неизбежниот пораз и немоќ, одлучен да не падне жив во рацете на силите на Сојузниците, а уште помалку во рацете на Црвената Армија, Хитлер се самоубил на 30 април 1945,<ref>O'Reilly, Charles T. ''Forgotten Battles: Italy's War of Liberation, 1943–1945'', стр. 244.</ref> по што бил наследен од страна на германскиот адмирал [[Карл Дениц]].<ref>Kershaw, Ian. ''Hitler, 1936–1945: Nemesis'', стр. 823.</ref> На 5 јули 1945 во Велика Британија се одржале парламентарни избори на коишто победата ја однела Лабуристичката партија на [[Клемент Атли]], која освоила 196 пратенички места повеќе од Конзервативната партија на Винстон Черчил, освојувајќи 49.71% од целокупниот број на пратенички места во британскиот парламент. Иако Черчил ја изгубил својата позиција како премиер на Велика Британија, сепак ја задржал својата улога во актуелните и во идните дејствија на Велика Британија во Втората светска војна. [[Податотека:Soviet flag on the Reichstag roof Khaldei.jpg|лево|мини|Советските војници го поставуваат советското знаме над зградата на Рајхстагот по нејзиното заземање за време на [[Битка за Берлин|Битката за Берлин]].]] [[Податотека:Potsdam conference 1945-8.jpg|лево|мини|Водачите на [[Потсдамска Конференција|Потсдамската Конференција]], од лево кон десно: Атли(Велика Британија), Труман(САД) и Сталин(СССР), 16 јули-2 август 1945.]] [[Податотека:Destruction in a Berlin street.jpg|десно|мини|Урнатини околу улица во Берлин по [[Битка за Берлин|Битката за Берлин]], 3 јули 1945.]] [[Податотека:Atomic cloud over Hiroshima.jpg|десно|мини|Јадрениот облак над Хирошима во облик на печурка, 6 август 1945.]] Германија капитулирала на 8 мај 1945, по што германските сили се предале, со што завршила Втората светска војна во Европа.<ref name="BritWarxiv">Donnelly, Mark. ''Britain in the Second World War'', стр. xiv.</ref> Во престолнината на Чехословачка, Прага, отпорот на германските сили продолжил сè до 11 мај 1945. Во водите на Тихиот Океан, силите на Сојузниците извојувале победа во [[Филипински поход|Филипинскиот поход]], кој траел од 20 октомври 1944 до 2 септември 1945. Силите на Сојузниците извојувале победи и во [[Битка за Лусон|Битката за Лусон]], која траела од 9 јануари до 15 август 1945, и во [[Битка за Минданао|Битката за Минданао]], која траела од 10 март до 15 август 1945.<ref>Chant, Christopher. ''The Encyclopedia of Codenames of World War II'', стр. 118.</ref> Британските и кинеските сили извојувале победа врз јапонските сили и во северна Бурма во периодот од октомври 1944 до март 1945, по што британските сили напредувале кон Рангун, заклучно со 3 мај 1945.<ref>Drea, Edward J. ''In the Service of the Emperor: Essays on the Imperial Japanese Army'', стр. 57.</ref> По извојуваните победи во [[Битка за Иво Џима|Битката за Иво Џима]], која траела од 19 февруари до 26 март 1945, и во [[Битка за Окинава|Битката за Окинава]], која траела од 1 април до 23 јуни 1945,<ref>Jowett, Philip S. ''The Japanese Army, 1931–45'', стр. 6.</ref> американските сили започнале со серии на бомбардирања на јапонските градови, како и со потопување на јапонските поморски транспорти.<ref name="results of german and american submarines">{{Наведена мрежна страница|last=Poirier|first=Michel Thomas|title=Results of the German and American Submarine Campaigns of World War II|url=http://www.navy.mil/navydata/cno/n87/history/wwii-campaigns.html|publisher=U.S. Navy|date=1999-10-20|accessdate=2008-04-13|archive-date=2008-04-09|archive-url=https://web.archive.org/web/20080409052122/http://www.navy.mil/navydata/cno/n87/history/wwii-campaigns.html}}</ref> Од 16 јули до 2 август 1945, во германскиот град Потсдам, во сега окупираната од страна на силите на Сојузниците Германија, се одржала [[Потсдамска конференција|Потсдамската Конференција]], на која што биле потврдени одлуките донесени на Конференцијата во Јалта во периодот од 4 февруари до 11 февруари 1945,<ref>Williams, Andrew J. ''Liberalism and War: The Victors and the Vanquished'', стр. 90.</ref> на кои било додадено и барањето испратено до Јапонија за безусловна капитулација, потенцирајќи дека Јапонија можела да бира помеѓу "безусловна капитулација или брзо и внатрешно уништување".<ref>Miscamble, Wilson D. ''From Roosevelt to Truman: Potsdam, Hiroshima, and the Cold War'', стр. 201.</ref> На оваа конференција учествувале водачите на Велика Британија, САД и СССР, вклучувајќи го и Винстон Черчил, кој иако повеќе не бил премиер на Велика Британија, сепак ја задржал својата улога во актуелните и идните дејствија на Велика Британија во Втората светска војна, иако војната во Европа веќе била завршена. [[Податотека:USA C-4627 (Color) (23407419523) (restored).jpg|десно|мини|Американскиот генерал [[Даглас МекАртур]] ја потпишува капитулацијата на Јапонија на бојниот брод „Мисури“, 2 септември 1945.]] По одбивањето на барањето на Сојузниците за безусловна капитулација од страна на Јапонија, САД ги фрлиле првите [[атомска бомба|атомски бомби]] врз јапонските градови, по претходно издадена дозвола од страна на претседателот Труман, [[Малото момче]] врз Хирошима, на 6 август 1945, и [[Дебелиот човек]] врз Нагасаки, на 9 август 1945. На 9 август 1945 СССР започнал со [[Советска инвазија на Манџурија|Советската инвазија на Манџурија]], која завршила на 20 август 1945 со одлучна победа на советските сили. Јапонија капитулирала на 2 септември 1945, со што и официјално завршила Втората светска војна.<ref name="BritWarxiv" /> == Наводи == {{reflist|2}} == Надворешни врски == * [http://www.cdsee.org/pdf/WorkBook4_mak.pdf „Втора светска војна“] {{Семарх|url=https://web.archive.org/web/20091229003431/http://www.cdsee.org/pdf/WorkBook4_mak.pdf |date=2009-12-29 }} {{Втора светска војна}} {{Нормативна контрола}} [[Категорија:Глобални судири]] [[Категорија:Судири во 1939 година]] [[Категорија:Судири во 1940 година]] [[Категорија:Судири во 1941 година]] [[Категорија:Судири во 1942 година]] [[Категорија:Судири во 1943 година]] [[Категорија:Судири во 1944 година]] [[Категорија:Судири во 1945 година]] [[Категорија:Историја на САД]] [[Категорија:Европа во новиот век]] [[Категорија:Нов век]] [[Категорија:Историја на Русија]] [[Категорија:Историја на Советскиот Сојуз]] [[Категорија:Македонија во Втората светска војна]] [[Категорија:Војни на Ерменија]] [[Категорија:Војни на Австралија]] [[Категорија:Војни на Австрија]] [[Категорија:Војни на Белгија]] [[Категорија:Војни на Британска Индија]] [[Категорија:Војни на Канада]] [[Категорија:Војни на Кина]] [[Категорија:Војни на Хрватска]] [[Категорија:Војни на Куба]] [[Категорија:Војни на Данска]] [[Категорија:Војни на Естонија]] [[Категорија:Војни на Етиопија]] [[Категорија:Војни на Финска]] [[Категорија:Војни на Франција]] [[Категорија:Војни на Германија]] [[Категорија:Војни на Грција]] [[Категорија:Војни на Унгарија]] [[Категорија:Војни на Индонезија]] [[Категорија:Војни на Италија]] [[Категорија:Војни на Јапонија]] [[Категорија:Војни на Мексико]] [[Категорија:Војни на Холандија]] [[Категорија:Војни на Норвешка]] [[Категорија:Војни на Филипини]] [[Категорија:Војни на Полска]] [[Категорија:Војни на Романија]] [[Категорија:Војни на ЈАР]] [[Категорија:Војни на СССР]] [[Категорија:Војни на Обединетото Кралство]] [[Категорија:Војни на САД]] [[Категорија:Втора светска војна|*]] [[Категорија:Војни на Бугарија]] [[Категорија:Избрани статии на bg.вики]] m7phtdwd0knvyz5mb5fpzsoohq9e6a1 0 1614 5387934 5012251 2025-07-06T15:33:54Z Gurther 105215 додадена [[Категорија:Избрани статии на bg.вики]] користејќи го [[:en:Wikipedia:HotCat|HotCat]] 5387934 wikitext text/x-wiki [[Податотека:Atom.svg|thumb|Елементарни честички во атом од хелиум: два електрона (жолти) кои се околу јадрото, во електронската обвивка; протони (црвени) и два неутрона (зелени), кои се наоѓаат во јадрото на атомот.]] Во [[физика]]та и [[хемија]]та, '''атомот''' (на [[Грчки јазик|грчки]] ''άτομον'' — неделив) — најмалата структурна честица на секој [[хемиски елемент]] (со тоа и на [[материја]]та) што ги има неговите карактеристични својства. Секој атом се состои од [[атомско јадро]] и [[електронска обвивка]]. Притоа, и во јадрото, а и во електронската обвивка се наоѓаат неколку типови на [[Елементарна честичка|елементарни честички]]: во јадрото се наоѓаат неутралните [[неутрон]]и и позитивно наелектризираните [[протон]]и (или ''позитрони''), додека во електронската обвивка се наоѓаат негативно наелектризираните [[електрон]]и (односно ''негатрони''). Сите овие елементарни честички играат голема улога при идентификувањето на атомите, како и при нивното [[Хемиска врска|поврзување]] со други атоми од ист или различен хемиски елемент (род). == Историјатa на атомот == Уште од времето на [[Стара Грција|старогрчките]] филозофи луѓето размислувале од што и како е изградена материјата. Постоеле две групи на филозофи, од кои едните сметале дека материјата може бесконечно да се дели на помали делчиња, а другите сметале дека постојат најмали делчиња од [[супстанција]]та кои понатаму не можат да се делат. Позначајни филозофи кои се занимавале со оваа тематика се [[Аристотел]], [[Левкип]] и [[Демокрит]]. Меѓутоа, многу години подоцна, во август [[1945]] година, по појавата на [[Атомска бомба|кобната печурка]] над [[Хирошима]] и [[Нагасаки]], кај човештвото длабоко се втисна поимот "атом". Во ова време се мислело дека атомите се создадени при создавањето на [[универзум]]от и дека тие не можат ниту да се уништат, ниту да се трансформираат од еден во друг вид. Ваквото сфаќање е разнишано кон крајот на [[XIX век|XIX]] и почетокот на [[XX век]]. Во годините меѓу [[1895]]-[[1900]] беа откриени пет необични зрачења со голема продорност и [[енергија]]. [[Икс зрачење|X]] и [[Гама зрачење|γ]] зрачењата се однесуваат како светлински ([[Електромагнетен бран|електромагнетни]]) [[бран]]ови со многу куса бранова должина, а [[Катоден зрак|катодните]], [[Алфа зрачење|α]] и [[Бета зрачење|β]] зраците се однесуваат како снопови од наелектризирани честички. Новите откритија наметнаа размислување за концепцијата на атомот, чија реализација започна со започнувањето 20 век, а врз основа на акумулираните откритија. Се дозна дека атомот е електронеутрален, но се очекуваше дека [[Електростатичка сила|електростатичките сили]] кај него да бидат од примарно значење. Според откритијата, електронот беше кандидат за носител на негативното електричество. === Атомски модели === ==== Вилјем Томсонов модел ==== Првиот атомски [[модел]] е предложен од [[Вилјем Томсон]] во [[1898]], според кој атомот е топче со [[полупречник]] приближно еднаков на 0,1 [[Нанометар|nm]] во кое е распределено позитивно електричество, а на определени места во него се наоѓаат негативните електрони, кои придонесуваат атомот надворешно да манифестира неутралност. Овој модел беше скромна претпоставка и без [[експеримент]]ална поддршка. ==== Класичен модел ==== [[Џозеф Џон Томсон]] во [[1904]] го развил класичниот модел на атомот, базирајќи се на претпоставката дека зрачењето од атомот треба да се покорува на [[Максвелова равенка|максвеловите равенки]] на класичната [[електромагнетна теорија]] и дека динамиката на атомот треба да е во согласност со [[Њутнови закони|Њутновите закони]] од класичната [[механика]]. Според тоа, електроните во неговиот модел не се во статичка, туку во осцилирачка (динамичка) состојба. ==== Радерфордов модел ==== [[File:Расејување на атом-Радерфорд.jpg|thumb|мини|десно|Расејување на α-честичка од јадро со полнеж ''Ze'', според Радерфордовата формула]] Врз основа на експерименталните факти од страна на [[Ернест Радерфорд]] е предложен нов модел на атомот. Тој се заснова на резултатите добиени од [[Гајгер]] (студент на Радерфорд), кој имал задача да го регистрира расејувањето на α-честичките од тенка златна [[фолија]] со дебелина од неколку илјади атомски слоеви. Подоцна ќе биде објаснето дека α-честичките се двојно позитивно [[јон]]изирани [[хелиум]]ови јадра. Експериментирањата на Гајгер покажаа дека фолијата од [[злато]] не е некоја позначајна препрека за поминување на α-честичките. Најголемиот број од честичките поминуваат низ фолијата, определен број се отклонуваат од нивната првобитна насока, а многу мал број се рефлектираат од самата фолија. Според расудувањата на Радерфорд, расејувањето на α-честичките се должи на [[Кулонова сила|кулоновите сили]] од јадрата на златото кои се концентрирани на многу мал [[волумен]] во атомите од златото. Овие експериментирања дадоа можност да се процени големината на атомот и на атомското јадро. Ако α-честичката е со полнеж ''q'' = + ''ze'' (''z'' е [[атомски број]], за златото неговата вредност е 79), тогаш [[Потенцијална енергија|потенцијалната енергија]] на системот ќе биде: :::::<math>{E_{p}}={1 \over 4\pi\epsilon_{0}} \cdot {2ze^{2} \over r}</math> Со доближуавње на α-честичката до атомот на златото, кулоновата сила [[Кинетичка енергија|кинетичката енергија]] ја трансформира во потенцијална, од каде следува: ::::<math>{mv^{2} \over 2}={1 \over 4\pi\epsilon_{0}} \cdot {2ze^{2} \over r}</math> Од овде е можно да се определи големината на полупречникот на позитивниот полнеж кој ќе ја запре или пренасочи ;alpha;-честичката. Најголемо можно доближување на честичката е: ::::<math>{r}={ze^{2} \over \pi\epsilon_{0}mv^{2}}=4,310^{-14}m</math> Направените пресметки од страна на Радерфорд покажуваат дека атомското јадро е со полупречник од редот на големината 10⁻¹⁵-10⁻¹⁴, а полупречникот на атомот е од редот на 10⁻¹⁰ [[Метар|m]]. Според тоа, позитивното количество што го содржи атомот е сконцентрирано во негов мал централен дел наречен ''јадро'' или ''nucleus'' на [[Латински јазик|латински]]. Поради тоа повеќето α-честички кои наидуваат на фолијата од злато не се среќаваат со позитивните атомски јадра. ==== Планетарен модел ==== :''Главна статија: [[Планетарен модел на атомот]].'' Со Радерфордовата претпоставка за расејувањето на α-честичките се создадоа услови за појава на планетарниот модел за градбата на атомот. Според него, најголемото количество на [[маса]] е сконцентрирано во централниот дел, околу кој кружат електроните, слично како [[Планета|планетите]] околу [[Сонце]]то. ==== Боров модел ==== :''Главна статија: [[Боров модел на атомот]].'' Напорите кон создавање на стабилен модел на атомот не престанаа со добивањето на претставата за планетарниот модел. [[Нилс Бор]] во [[1913]] година направи една од најславните примени на енергетското [[квантување]] на системите во микросветот. Боровиот модел на атомот е претставен низ неговите три („Борови“) постулати: # Секој атом може да постои само во определени (дискретни) атомски состојби кои одговараат на определени енергетски состојби ''E₁'', ''E₂'', ''E₃''... Во овие состојби атомот ниту емитира, ниту апсорбира енергија. Затоа овој постулат е наречен ''постулат на стационарните состојби''. # Атомот емитира (или апсорбира) енергија само при преминот од една стационарна состојба во друга. Преминот од повисоко кон пониско енергетско ниво е придружено со емисија на енергетски [[квант]] (''hv = E_n - E_m''), а обратно со апсорпција. Овој постулат е наречен ''правило на честотите'': ''v = (E_n - E_m) / h''. # На стационарните состојби соодветствува движење на електронот по кружни орбити со определен полупречник ''r''. При движењето по стационарните орбити, [[Импулсен момент|импулсниот момент]] на електронот ''L'' ги прима дискретните (квантизирани) вредности: :::::<math>{mvr}={nh \over 2\pi}=nh</math> каде што ''n'' = 1, 2, 3, ...; ''m'' е маса на електронот, а ''v'' е [[Линиска брзина|линиската брзина]]. [[Константа]]та ''h / 2π'' = 1,05 10⁻³⁴ Js е квантната единица на импулсниот момент. Третиот Боров постулат е наречен ''правило за квантување на орбитите''. ==== Квантномеханички модел ==== :''Главна статија: [[Квантномеханички модел на атомот]].'' Врз основа на добиените сознанија за [[Квантна механика|квантната механика]] ([[1925]]) беше создаден новиот квантномеханички модел на атомското јадро, кој во себе ја вклучува идејата за квантување при опишување на состојбата на атомот. Притоа се искористени сознанијата за брановидност при движење на електроните, поради што овде се користи [[Бранова функција|брановата функција]]. Во таа смисла, електронот нема свое количество на движење и координати, што би се користеле од класичната механика, туку ќе се разгледува веројатноста тој да се најде во одредена зона и соодветна точка во доменот на атомот. == Атомска орбитала == * [[Атомска орбитала]] е математичка функција која го опишува брановидното однесување на електроните во еден атом. Тргнувајќи од оваа функција, може да се одреди (пресмета) регионот во кој може да се најде електронот кој кружи околу еден атом. Всушност, атомските орбитали ги претставуваат можните квантни состојби на еден електрон во електронскиот облак околу еден атом. Електронски атомски и молекулски орбитали. Табелата со орбитали (на лево) е одредена со зголемувањето на енергијата (види Маделунгово правило). Забележи дека атомските орбитали се функции од три променливи (два агли и растојанието од атомското јадро, r). Овие илустрации ја претставуваат аголната компонента на орбиталата, а не целосната орбитала. Идејата за орбитоидното движење на електроните внатре во атомот била за првпат објавена во 1904 година. Од 1913, па до 1926 година, за електроните се мислело дека кружат околу атомското јадро на сличен начин како планетите околу Сонцето. Објаснувањето на природата на електронските "орбити" било една од главните причини за развојот на квантната механика. Во квантната механика, атомските орбитали се дефинираат како бранови функции над просторот, индексирани со квантните броеви n, l и m на орбиталата, или со имињата користени при електронските конфигурации, како што е покажано на десно. Бидејќи електроните неможат да се опишат како цврсти честички (како што е планетата), посоодветна аналогија за дефинирање на електронот е онаа која вели дека тој претставува чудно обликувана атмосфера (облак) која кружи околу релативно мала планета (атомското јадро). Поради разликите кои постојат со класично-механичките орбити, терминот „орбита“ (која го опишува движењето на електроните околу атомот) е заменет со орбитала. Имињата на орбиталите (s, p, d, f, g, h,...) се изведени од одликите на нивните спектроскопски линии: sharp (остра), principal (главна), diffuse (дифузна) и fundamental (основна), а останатите се именуваат по азбучен ред. ==Атомот како тема во уметноста и во популарната култура== Атомот се јавува како тема во некои дела од [[уметност]]а и [[Популарна култура|популарната култура]], како: * „Верувам во атомите“ (''Verujem u atome'') - песна на српската поетеса [[Десанка Максимовиќ]] од [[1983]] година.<ref>Desanka Maksimović, ''Izabrane pesme'' (peto dopunjeno izdanje). Beograd: BIGZ, 1985, стр. 128.</ref> * „Атомска градина“ (''Atomic Garden'') - песна на американската [[Хардкор панк|хард-кор]] група „[[Бед релиџн]]“ (''Bad Religion'').<ref>[https://www.youtube.com/watch?v=AhzhiQA6-Aw YouTube, Bad Religion - Atomic Garden (пристапено на 13.1.2017)]</ref> * „Атомизер“ (''Atomizer'') - албум на американската [[Рок-музика|рок]]-група „[[Биг Блек]]“ (''Big Black'') од 1986.<ref>[https://www.youtube.com/watch?v=03cDvRl3edo YouTube, Big Black - Atomizer (Full Album) (пристапено на 14.5.2017)]</ref> == Наводи == {{наводи}} {{Честички}} {{Нормативна контрола}} [[Категорија:Атоми| ]] [[Категорија:Концепти во физиката]] [[Категорија:Хемија]] [[Категорија:Избрани статии на bg.вики]] k3fqufccw5hgotwu8ialh8w4hiachil 0 1774 5387957 5277826 2025-07-06T15:40:07Z Gurther 105215 додадена [[Категорија:Избрани статии на bg.вики]] користејќи го [[:en:Wikipedia:HotCat|HotCat]] 5387957 wikitext text/x-wiki {{Без извори|датум=октомври 2009}} {{Инфокутија за личност | име = Џорџ Вашингтон | портрет = Portrait of George Washington-transparent.png| | px = 250px | опис = Џорџ Вашингтон | родено-име = Џорџ Вашингтон | роден-дата = [[22 февруари]] [[1732]] | роден-место = [[Вестморленд (округ во Вирџинија)|Вестморленд]], [[САД]] | починал-дата = [[14 декември]] [[1799]] | починал-место = Монт Вернон, САД | починал-причина = | наставка = | наставка1 = | наставка2 = | познат = американски револуционер и претседател | занимање = фармер и војник | сопружник = Марта Дендриџ Кустис Вашингтон | родители = | деца = }} '''Џорџ Вашингтон''' ({{роден на|22|февруари|1732}} – {{починал на|14|декември|1799}}) бил првиот [[Список на американски претседатели|американски претседател]] од [[1789]] до [[1797]]. Вашингтон бил командант на силите во [[Северна Америка]] кои во [[1774]] година востанале против [[Велика Британија|британската]] власт. Востаниците протестирале против обврската да плаќаат големи даноци на [[лондон]]ската влада, а самите немале претставник во Британскиот [[парламент]] кој ги донел тие закони. Во таа војна за ослободување, Џорџ Вашингтон успеал да ги совлада британските владини сили и ја присилил [[Велика Британија]] да им ја признае независноста на [[Соединети Американски Држави|Соединетите Американски Држави]], што веќе официјално била прогласена на [[4 јули]] [[1776]] година. Чистата кариера на Вашингтон и неговите решавачки воени успеси биле такви што Американците воопшто не се двоумеле кога дошло времето кого да изберат за прв претседател. Тој останал на функцијата во текот на два мандата, а денес меѓу Американците е познат како „татко на нацијата”. == Поврзано == * [[Претседател на САД]] * [[Вестморленд (округ во Вирџинија)|Округ Вестморленд]] * [[Историја на САД]] {{Биографија-никулец}} {{САД-никулец}} {{Претседатели на САД}} {{Нормативна контрола}} {{DEFAULTSORT:Вашингтон, Џорџ}} [[Категорија:Џорџ Вашингтон| ]] [[Категорија:Претседатели на САД]] [[Категорија:Американски политичари]] [[Категорија:Генералисимуси]] [[Категорија:Родени во 1732 година]] [[Категорија:Починати во 1799 година]] [[Категорија:Членови на Американското филозофско друштво]] [[Категорија:Носители на Златниот медал на Конгресот]] [[Категорија:Членови на Американската академија на уметностите и науките]] [[Категорија:Избрани статии на bg.вики]] bcxhzb88clc54v9zqlua0xycii6rmk9 0 1892 5387938 5347383 2025-07-06T15:35:16Z Gurther 105215 додадена [[Категорија:Избрани статии на bg.вики]] користејќи го [[:en:Wikipedia:HotCat|HotCat]] 5387938 wikitext text/x-wiki {{другизначења|Бах}} {{Infobox musical artist |Name = Јохан Себастијан Бах<br />''^{Johann Sebastian Bach}'' |Img = Johann Sebastian Bach.jpg |Img_capt = Портрет на Бах од Е.Г. Хаусман (1748) |Img_size = |Background = non_performing_personnel |Birth_name = Јохан Себастијан Бах |Alias = Бах |Born = {{роден на|31|март|1685}}<br /><small>[[Податотека:Flag of Thuringia.svg|left|22x20px|Знаме на Тирингија]] {{роден во|Ајзенах}} [[Тирингија]]</small> |Origin = |Died = {{починал на|28|јули|1750}}<br /><small>[[Податотека:Flag of Electoral Saxony.svg|left|22x20px|Знаме на Изборното кнежевство Саксонија]] {{починал во|Лајпциг}}, [[Саксонија]]</small> |Instrument = |Genre = [[Барокна музика|барок]] |Occupation = [[композитор]]<br />[[оргулар]]<br />[[чембалист]] |Years_active = |Label = |Associated_acts = |URL = |Notable_instruments = }} '''Јохан Себастијан Бах''' ({{lang-de|Johann Sebastian Bach}}; {{#invoke:Wikidata|getValue|P19|FETCH_WIKIDATA}}, [[31 март]] [[1685]] – {{#invoke:Wikidata|getValue|P20|FETCH_WIKIDATA}}. [[28 јули]] [[1750]]) — прочуен [[Германија|германски]] композитор и оргулар чии духовни и световни дела за хорови, оркестри и соло инструменти ги сплотуваат речиси сите аспекти на стилот на [[Барокна музика|барокната музика]] доведувајќи ги до врвна точка на зрелост. Иако нема воведено нови музички форми, Бах го има збогатено германскиот музички стил со робусна, но магична [[контрапункт]]на техника, навидум лесна контрола на хармонска и мотивска организација од најмал до најголем размер, и адаптација на странски ритми и [[текстура (музика)|текстури]], особено италијански и француски. Бах се смета за еден од најголемите композитори во светот заради неговата моќна измазнетост на стилот и огромниот опус.<ref>{{наведена книга |url=https://books.google.com/books?id=6RptffQRvEEC&pg=PA272 |title=The Triumph of Music: The Rise of Composers, Musicians and Their Art |year=2008 |first=Т. К. В |last=Бланинг |page=272 |quote=''And of course the greatest master of harmony and counterpoint of all time was Johann Sebastian Bach, 'the [[Хомер|Homer]] of music'.'' |isbn=978-0-674-03104-3 }}</ref><ref>{{cite web |url=http://www.classical-music.com/article/50-greatest-composers-all-time |title=The 50 Greatest Composers of All Time |website=www.classical-music.com}}</ref> Неговите дела се високо ценети за нивната интелектуална длабочина, техничка заповест и уметничка убавина: Некои од неговите најславни дела се: [[Бранденбуршки концерти]], [[свита (музика)|свитите]] и [[партита|партитите]] за клавијатура, [[Миса во ха-мол (Бах)|Мисата во ха-мол]], [[Житието на Св. Матеј (Бах)|Житието на Св. Матеј]], [[Музички дар]], [[Уметноста на фугата]] и голем број [[кантата|кантати]], од кои денес се зачувани 220. Важен пример за неговите стилистички одлики е хорот ''Ehre sei Gott in der Höhe'' од [[Божиќен ораториум|Божиќниот ораториум]], напишан во 1734&nbsp;г., во зрелиот период на неговото творештво. == Животопис == === Детство и младост === Јохан Себастијан Бах бил член на едно од најизвонредните музички семејства во светската историја. Во период од 200 години и повеќе [[Бах (семејство)|семејството Бах]] дало дузини вредни музичари и композитори за време на периодот кога црквата, локалната влада и аристократијата му обезбедувала значителна поддршка на музичкото творештво ширум регионите во кои се зборувал германскиот јазик, а особено во источните [[изборен кнез|изборни кнежевства]] [[Тирингија]] и [[Саксонија]]. Себастијановиот татко, [[Јохан Амброзиус Бах]], бил талентиран виолинист и трубач во [[Ајзенах]], град со 6.000 жители во [[Тирингија]]/[[Германија]] кој работел на црковна и световна музика. Сите чичковци на Бах биле професионални музичари од оргулари и дворски камерни музичари до композитори. Тогашни документи укажуваат на фактот дека името Бах било користено како синоним за музичар. [[Податотека:JSBWohnorte mk.svg|десно|мини|250п|Местата кајшто живеел Бах во текот на животот.]] Мајка му умрела во 1694, а татко му следната година. Сега десеттогодишен сирак, се преселил кај брат му [[Јохан Кристоф Бах]], оргулар во блискиот град [[Ордруф]]. Таму тој препишувал, учел и изведувал музика и добил одлична обука од брат му. Ова му овозможило да ги чуе делата на големите јужно-германски композитори во тоа време како [[Јохан Пакелбел]] и [[Фробергер]], но веројатно и делата на северно-германските и француските композитори како [[Жан-Батист Лили]], [[Луј Маршан]] и [[Марен Маре]]. Момчето веројатно присутствувало и помагало во одржувањето на [[оргула|оргулите]], претходник на неговата доживотна активност како како консултант за изработка и реставрација на органи. Баховата посмртница укажува на тоа дека младиот Себастијан копирал партитури од брат му, но бидејќи партотурите во тоа време биле вредни и приватни артикли, Кристоф му забранувал на брата си да го прави тоа. На возраст од 14 години, Себастијан добил стипендија заедно со неговиот постар соученик, Георг Ердман, за да учи во престижното училиште „Св. Михаил“ во [[Линебург]], недалеку од Хамбург, тогаш најголем град во Германија. Патувањето до таму било долго, веројатно дел пеш и дел со кочија. Овие две години биле од круцијално значење за неговата изложба на една поширока палета на европска култура која би ја ималч видено во Тирингија. Таму Себастијан не само што пеел ''а капела'' во хорот, туку веројатно и свирел на училишната три-мануелна [[оргула]] и [[чембало]]. Тогаш веројатно научил француски и италијански и преку основна теологија, научил латински, историја, географија и физика. Таму исто така имал контакти со синови на благородници од северна Германија кои студирале во ова високоселективно училиште како спрема за нивните подоцнежни кариери во дипломатија, влада или војска. Веројанто е дека имал добри контакти со оргулари во Линебург, особено со [[Георг Бем]], и посетил неколку во [[Хамбург]], како [[Јохан Адам Рајнкен]] и [[Николаус Брунс]]. Преку овие музичари, тој веројатно имал пристап до најголемите инструменти. Исто така веројатно е дека се запознал со музиката од северногерманската традиција, особено со делата на [[Дитрих Букстехуде]] како и со ракокписи од подалечните регионии со трактати на тема музичка теорија кои им припаѓале ним. === Арнштат и Милхаузен (1703–08) === [[Податотека:Young Bach2.jpg|thumb|200px|Бах (?) како момче]]Во јануари 1703, набргу по неговото дипломирање, Бах се вработил како дворски музичар во капелата на Војводата Јохан Ернст во [[Вајмар, Германија|Вајмар]], поголемо населено место во Тирингија. Неговата улога таму не е јасна, но веројатно била од физичка, а не музичка природа. За време на овој седуммесечен преастој во Вајмар, Бах постигнал високо реноме како клавијатурист и станал доста познат. Тој бил поканет да изврши проверки и да даде инаугуративен рецитал на новата оргула во црквата Св. Бонифациј во [[Арнштат]]. Семејството на Бах имало блиски врски со најстариот град во Тирингија, околу 30&nbsp;км југозапдна од Вајмар на границата на една голема шума. Во август 1703, Бах ја прифатил работната понуда за оргулар во истата црква, со лесни задачи, релативно великодушна плата и нова оргула без технички дефекти и наштимана според современ систем на која можело да се свири во голем број тоналитети. Токму во ова време Бах се заложил во сериозно компнирање на прелудиуми за оргула, меѓу другите, познатата ''[[Токата и фуга во де-мол]]''. Овие дела, во северно-германската традиција на виртузони, импроовизаторни прелудиуми, веќе покажуваат цврста контрола на мотивите (каде една, кратка музичка идеја децидно се истражува през ставот). Но во овие дела композиторот сѐ уште се бори со проблемот на структурирање на поголеми дела и има сѐ уште да ги развие своите вештини во [[контрапункт|контрапункциско компонирање]] (каде две или повеќе мелодии симултано содејствуваат). Силните семејни врски и ентузијазмот на неговиот работодавач не можеле да ја спречат тензијата помеѓу своеглавиот, генијален млад огранист и властите по неколку години на работното место. Бах бил незадоволен со стандардот на пејачи во хорот. Посериозно, тој бил отсутен од Арнштат без одобрение неколку месеци (1705–06), кога бил во посета на големиот мајстор Букстехуде во северниот град Либек. Во овој добро познат инцидент во животот на Бах, тој испеѓачил некои 400&nbsp;км секој правец за да го посети човекот кој го сметал за таткото на сите германски оргулари. Оваа посета го зајакнала стилот на Букстехуде како основа за раните дела на Бах и фактот што таму останал неколку месеци подолго од предвиденото укажува на тоа дека Букстехудевата придружба му била многу значајна за неговата уметничка дејност. И покрај неговата удобна состојба, во 1706&nbsp;г. Бах имал потреба да се оттргне од семејното милјеи да продолжи да работи на својата кариера. Тогаш му била понудена поантрактивна работа како оргулар во црквата „Св. Блазиј“ во [[Милхазуен]], голем и важен северен град. Следната година тој ја прифатил оваа сениорска работа со многу подобрена плата и услови, вклучувајќи добар хор. Четири месеца по неговото пристигање во Милхаузен, Бах се оженил со неговата втора братучетка од Арнштат, Марија Барбара. Заедно имале седум деца, од кои четири успеале да достигнат полнолетство. Три од нив — [[Вилхелм Фридман Бах]], [[Јохан Кристијан Бах]] и [[Карл Филип Емануел Бах]] станале важни композитори во китнестиот стил [[рококо]] кој дошол по барокот. Црквата и градската администрација на Милхаузен мора да биле горди на новиот музички директор. Тие безусловно се согласиле со неговиот скап план за реставрација на оргулата во црквата Св. Блазиус и биле толку восхитени на сложената свечена кантата која ја искомпонирал за инаугурацијата на новиот општински совет во 1708&nbsp;г. — ''Господ е мојот крал'' [[BWV]] 71 која очигледно го следела стилот на Букстехуде — што платиле одлични пари за нејзиното издавање. Во подоцнежните години Бах двапати се враќа во градот за да ја диригира ова композиција. === Вајмар (1708–17) === По неполна година во Милхаузен, Бах заминува да се вработи како дворски оргулар и [[концертмајстор]] на војводскиот двор во Вајмар, огромен напредок од последниот пат кога работел таму како „лакеј“. Огромната плата и можноста да работи со голем и добро финансиран контингент од професионални музичари веројатно го привлекле таму. Така тој со своето семејство се преселил во стан раздалечен само пет минути одење пеш од војводскиот дворец. Следната година му се раѓа првото дете и немажената сестра на Марија Барбара се вселува кај нив и таму останува да помага во домаќинството сè до нејзината смрт во 1729&nbsp;г. Токму тука се раѓаат неговите два музички значајни сина, Вилхелм Фридман и Карл Филип Емануел Бах. Неговата позиција во Вајмар го означува почетокот на еден долготраен период на композиција на клавијатурни и оркестрални дела за кои тој меѓувремено се здобил со експертиза дотолку што ги проширил големите стурктури и ги синтетизирал влијанијата од странство. Од музиката на италијаните како [[Антонио Вивалди|Вивалди]], [[Арканџело Корели|Корели]] и [[Џузепе Торели|Торели]] научил како да компонира драматични воведи и ги адаптирал нивните весели композиции, динамички мотор-ритми и хармониски шеми. Бах највеќе се упатил во овие стилистички аспекти по пат на изработка на транскрипции на делата за ансамбли на Вивалди за [[чембало]] и [[оргула]]; овие композиции и денес се омилени концертни дела. Тој најверојатно ја добил идејата за [[транскрипција (музика)|транскрипција]] на современи италијански дела од принцот Јохан Ернст, еден од неговите работодавачи, кој бил музичар од професионален калибар. Во 1713&nbsp;г., Војводата се вртатил од турнеја по [[Бенелукс|низоземјето]] со голема збирка на партотури од кои некои биле трансрипции на нова италијанска музика од слепиот оргулар Јан Јакоб де Грааф. Особено го привлекувала италијанската „solo-tutti“ структура, во која еден или повеќе соло инструменти наизменично се јавуваат дел по дел со полниот оркестар през целиот став. Овие италијански одлики можат да се чујат во музичкиот извадок подолу: Прелудиум од ''Англиската Свита Бр. 3'' за чембало (1714 год). „Solo-tutti“-назименичноста кога изведувачот вешто преоѓа од долната клавијатура (со полн и малку погласен тон) на горната клавијатура (со по нежен тон). Во Вајмар, тој ја имал можноста да свири и компонира за оргула и да изведува разнообразен репертоар со ансамблот на војводата. Како мајстор на [[контрапункт]]ната техника, неговата постојана креативност со [[Фуга (музика)|фугите]] започнала токму таму. Неговото најголемо фугално дело е ''[[Добро темпериран клавир]]'' („''клавир''“ на германски значи било кој клавијатурен инструмент). Тоа се состои од 48 прелудиуми и фуги, по пар за секоја [[дурска скала]] и [[релативна скала (музика)|релативна дурска скала]]. Ова е едно од неговите најмонументални дела заради мајсторската употреба на контрапункт и неговото исползување, за првпат во сите скали. За време на неговиот престој во Вајмар, Бах ја започнал работата на [[Мала книга за оргула|''Малата книга за оргула'']] со неговиот најстар син, Вилхелм Фридман; таа содржи традиционални [[Лутеранство|лутерански]] [[корал]]и, поставени во рамките на комплексна [[текстура (музика)|текстура]] за да им помага на оргуларите во нивното вежбање. Оваа книга илустрира две главни теми од Баховиот живот: неговата посветеност на учителството и неговата љубов кон коралот како музичка форма. === Кетен (1717–23) === [[Податотека:Coethen.jpg|right|thumb|200px|Кетенскиот дворец и градините, гравура од Топографија од Матеус Мериан (1650)]][[Податотека:BWV1001-cropped.jpg|right|thumb|left|200px|''Соната за виолина Бр. 1 во ге-мол'' ([[BWV]] 1001) своерачно напишана од Бах]] Со политичките тензии на војводскиот двор во Вајмар, Бах почнал да бара нова стабилна работа во интерес на неговото музичко творештво. [[Принц Лепополд од Анхалт-Кетен]] го најмил Бах да служи како негов [[Капелмајстор]] (музички директор). Принцот и самиот бил музичар и високо ги вреднувал Баховите таленти, го плаќал одлично и му дал голема слобода во компонирањето и изведбата. За жал, принциот бил [[Калвинизам|калвинист]] и не употребувал богата музика во службите; затоа, најголемиот дел од Баховите дела од тој период се световни. Некои од нив се ''Оркестралните свити'', ''[[Свити за виолончело (Бах)|Шест свити за соло виолончело]]'' и ''[[Сонати и партити за соло виолина]]''. Оваа слика од воведот во делото го прикажува ракописот на композиторот — брз и ефикасен, но исто толку визуелно орнаментиран колку и самата музика која ја шифрира. Добро познатите ''[[Бранденбуршки концерти]]'' датираат од овој период. Музичкиот извадок од воведот во Престо-то од четвртиот Бранденбуршки концерт, за соло виолина, две соло флејти, гудачки инструменти and чембалско континуо. Ова ја покажува кумулативната моќ ма [[фуга]]лното писание на композиторот; со поддршка од чембалото, секој инструмент влегува еденподруг со храбра мелодија, со својот звук наспроти комплексната контрапунктна мрежа на веќе влезените инструменти. На [[7 јули]] [[1720]] год. додека Бах бил во странство со Принц Леополд, се случила трагедија: неговата жена, Марија Барбара ненадејно починала. Следната година, вдовецот ја среќава [[Ана Магдалена Бах|Ана Магдалена Вилке]], млад и високоталентиран [[сопран]] која изведувала на дворот во [[Кетен]]; тие се венчале на [[3 декември]] [[1721]]. И покрај старосната разлика — таа била 17 години помлада од него — тие биле во среќен брак. Имале 13 деца. Нејзе бах ѝ посветил збирка композиции, наречена ''[[Тетратка за Ана Магдалена Бах]]''. === Лајпциг (1723–50) === ВО 1723&nbsp;г., Бах е назначен за [[кантор]] и музички директор на црквата [[Томаскирхе]] (Св. Томас) во [[Лајпциг]] која била престижна функција во најбогатиот град во Саксонија, соседно изборно кнежевство на Тирингија. Со исклучок на крактиот рок на служба во Арнштат и Михаузен, ова била Баховата прва владина служба во една кариера која главно се состоела во служба на аристократијата. Оваа последна функција, на која бил цели 27 години сè до неговата смрт го довела во контакт со политичките интриги на неговиот работодавач, Советот на Лајпциг. Советот се состоел од две фракции: апсолутисти, лојални на саксонскиот монарх во Дрезден, август Силниот; и фракцијата на Граѓанскиот сталеж која ги штитела интересите на трговците, еснафите и нижите аристократи. Бах бил кандидат за монархистите и за возрврат му биле одредени услови за работа. Иако никој во советот не се сомневал во Баховиот гениј, постоела постојана тензија помеѓу канторот, кој бил главен на црковната музика во градот, и и фракцијата на граѓанскиот сталеж која го гледала како училиштен управник и сакале да го намалат нагласокот на богата музика во училиштата и во Црквата. Советот никогаш не го уважил ветувањето на градоначалникот кон Бах за огромната плата, но сепак Бах бил задоволен со неговите примања. На професионално ниво Бах ги инструирал учениците во училиштето Св. Томас по пеење на латински и неделно ги снабдувал со музика двете најголеми цркви во градот, Св. Томас и Св. Никола. Во неверојатен творечки порив, Бах искомпонирал пет годишни кантатни циклуси за време на неговите први шест години во Лајпциг (две од кои се изгубени). Многу од овие служеле за црковни служби и се служеле со традиционалните црковни химни како ''Wachet auf! Ruft uns die Stimme'' и ''Nun komm, der Heiden Heiland'', за инспирација. [[Податотека:Bach's apartment in the Thomasschule.jpg|thumb|left|275px|Фотографија на екстериерот на Баховиот стан при крајот на училиштето Св. Томас, сликана во 1902&nbsp;г. пред нејзиното рушење. Видливи се три скалила кои водат кон предната врата.]] Музичкиот извадок го прикажува воведот во ''Singet dem Herrn'' (''Пејте му на Господа''), и ја покажува богатата, енергична текстура која Бах ја постигнувал со два хора, со четири дела. Во оваа снимка, има три пејачи за секој дел. Со тоа што го провел големиот дел од 1720-тите во компонирање на кантати, Бах собрал огромен репертоар на црковна музика за двете наголеми цркви во Лајпциг. Сега сакал да ја прошири својата композиција и изведба со световни дела. Во март 1729&nbsp;г., Бах станува директор на [[Колегиум Музикум]], ансамбл за изведба на световни композиции основан во 1701 од неговиот стар пријател и композитор [[Георг Филип Телеман]]. Овој тип на музички друштва биле доста активни во Германија и се состоеле од талентирани студенти и најпроминентните музички експерти кои ги воделе групите. Ова директроство бил мудар потег од страна на Бах заради тоа што му осигурало големо влијание врз главните музички институции во Лајпциг. През годината, Лајпцишкиот Колегиум Музикум изведувал двапати неделно по два часа во Цимермановата кафеџилница на Катерин Штрасе, во непосредна близина на главниот пазарен плоштад. Многу од Баховите дела за време на 1730-тите, 40-тите и 50-тите се веројанто компонирани за и изведувани од страна на тој Колегиум Музикум; меѓу нив биле и делови од [[Вежби за клавијатура|Вежбите за клавијатура]] и многу од концертите за виолина и чембало.[[Податотека:CU3title.jpg|thumb|right|275px|Насловната страна на третиот дел од ''[[Вежби за клавијатура]]'' („''Clavier-Übung''“), едно од ретките дела издадени за време на Баховиот живот.]] За време на овој период ја завршил [[Миса во ха-мол (Бах)|Мисата во ха-мол]], која се состои од нви ставови и стари делови. Во 1735&nbsp;г., тој му го презентирал ракописот на [[изборен кнез|изборниот кнез]] на Саксонија и со тоа станал официјален дворски композитор. Овој музички извадок од еден од ставовите кои му биле презентирани на монархот, укажува на употребата на празнични труби и тимпани. Иако мисата не била изведена за време на Баховиот живот, се смета за едно од најголемите хорски дела на сите времиња. Во 1747&nbsp;г., Бах оди на дворот на [[Фридрих Велики]]от во [[Поцдам]], каде кралот исвирил една кратка композиција и побарал од Бах да напише варијации на таа тема како тест. Бах ја импровизирал фугата од три дела на кралското [[пијанофорте]] кое во тоа време било новитет, и подоцна го почестил кралот со ''[[Музички дар|Музичкиот дар]]'' кој се содржи од фуги, канони и трио засновани на избраната композиција. Како дел од него стои и фуга од шест дела која има малку изменет предмет соодветен за понатамошни елаборации.[[Податотека:Ricercare a 6 from The Musical Offering.jpg|thumb|left|275px|Воведот во фугата со шест дела од ''Музички дар'', своерачно напишана од Бах]] ''[[Уметноста на фугата]]'' е почната неколку месеци пред Баховата смрт и останува недовршена. Се содржи од 18 комплексни фуги и канони на основа на една едноставна тема. Ова дело е ''мангум опус'' на тематската варијација и контрапунктните средства и затоа истото се користи и како резиме за сите полифонски техники. Последното завршено дело на Бах е коралски прелудиум за оргула, опсветен на неговиот зет, [[Јохан Кристоф Алтникол|Алтиникол]], на неговата смртна постела. Насловен е ''Vor deinen Thron tret ich hiermit'' (''Пред твојот престол сега се појавувам''); ако ги изброиме нотите на последната каденца и ги избориме и мапираме во латиницата, го добиваме зборот ''[[БАХ мотив|БАХ]]'' (BACH). Овој корал често се изведува по недовршената 14-та фуга како завршеток на изведбата на ''Уметноста на фугата''. Бах умрел во Лајпциг во 1750&nbsp;г. на ворзаст од 65 години. Неговата оставнина брои повеќе од 1000 дела. == Стил == Баховиот стил на композиција се одликува со [[контрапункт]]ни текстури, линеарни тонски/доминантни [[хармонска прогресија|харомснки прогресии]] и доследни [[моторен ритам|моторни ритми]], кои во комбинација создаваат силен моментум кој влече напред. Како и најголемиот дел од другите барокни композитори, Баховата музика е мотивски густа; мелодиските и ритмичките шаблони кои се воведуваат при почетокот на едно дело постојано се трансформираат по пат на контрапунктна и мелодиска инверизја, аугментација, деминутација и стрето. Неколку значајни композитори како [[Моцарт]], [[Бетовен]], [[Роберт Шуман|Шуман]] и [[Феликс Менделсон|Менделсон]] почнале да пишуваат контрапунктно по нивното запознавање со Баховата музика. Денес Баховиот стил сѐ уште врши влијание врз музичката композиција, од химни и релегиозни дела до поп и рок. Многу од неговите теми — особено темата од [[Токата и фуга во де-мол]] — се искористени во рок песни и затоа уживаат голема популарност. == Дела == Делата на Јохан Себастијан Бах се индексирани со [[BWV]]-броеви, [[иницијализам]] кој значи ''Bach Werke Verzeichnis'' (Каталог на Баховите дела). Каталогот, издаден во [[1950]] год., бил составен од [[Волфганг Шмидер]]. Организиран е тематски, а не хронолошки: BWV 1–224 се [[кантата|кантати]], BWV 225–48 се големи хорски дела, BWV 250–524 [[корал]]ии духовни песни, BWV 525–748 дела за [[оргула]], BWV 772–994 други клавијатурни дела, BWV 995–1000 музика за [[лејта]], BWV 1001–40 [[камерна музика]], BWV 1041–71 оркестрална музика и BWV 1072–1126 [[Канон (музика)|канони]] и [[фуга|фуги]]. За список на Баховите дела каталогизирани по BWV-броеви, видете: [[Список на композиции од Јохан Себастијан Бах]]. === Дела за оргула === За време на неговиот живот Бах бил највеќе позат како оргулар, консултант за органи и композитор на дела за оргула во традиционалните германски слободни жанрови како [[прелудиум]]и, [[фантазија (музика)|фантазии]] и [[токата|токати]], и по строгите форми како [[корален прелудиум|коралниот прелудиум]] аи [[фуга|фугите]]. Уште од својата рана возраст се здобил со реноме за неговата голема креативност и способноста за интеграција на аспекти од разни национални стилови во неговите дела за оргула. Северногерманското влијание врз неговата музика доаѓа од [[Георг Бем]], кого Бах го запознал во [[Линебург]], и [[Дитрих Букстехуде]] во [[Либек]], кого како млад оргулар Бах го посетил во 1704&nbsp;г. во продолженото отсуство од неговата работа во [[Арнштат]]. Во овој период Бах компирал дела од бројни француски и италијански композитори за да добие увид во нивниот јазик на композиција, а подоцна дури и аранжирал неколку дела од [[Вивалди]] и други композитори за оргула. Неговиот најпродуктивен период (1708–14) се одликува со композиции на прелудиуми, [[фуга|фуги]] и токати и фуги, како и со делото Orgelbüchlein (''Мала книга за оргула''), недовршена збирка од 49 кратки корални прелудиуми кои била планирани за демонстрација на разни композициони техники при изработката на [[корал]]ни мелодии. По неговото заминување од Вајмар, Баховата креативност за оргула се намалила, иако неговите најпознати дела (шесте [[трио-соната|трио-сонати]], ''Clavierübung III'' (Вежби за клавијатура III) од 1739&nbsp;г. и „Великите осумнаесет“ корали, ревидирани во неговиот многу подоцнежен живот) се сите компонирани во тоа време. Бах исто така бил ангажиран во неговиот подоцнежен живот со консултација за вградување на органи, нивно тестирање и посветување на органите во пладневни рецитали. === Друга клавијатурна музика === Бах искомпонирал многу дела за [[чембало]], од кои некои се свиреле и на [[клавикорд]]. Многу од овие дела се антологии кои ја покажуват неговата страст за опфаќање на цели теоретски системи на енциклопедиски начин, така што се каже. * [[Добро темпериран клавир]], Книга 1 и 2 ([[BWV]] 846–893). Секоја книга се состои од прелудиум и фуга во секоја од 24-те дурски и молски [[скала (музика)|скали]] (така, целата збирка е понекогаш нарекувана „48-те“). Ова дело било доста влијателно кај подоцнежните композитори како Хајдн, Моцарт и Бетовен заради неговиот спектар на контрапунктни техники. * [[Инвенции и синфонии (Бах)|Инвенции и синфонии]] ([[BWV]] 772–801). Ова се кратки дводелни и триделни контрапункти дела уредени по високи и ниски скали, со изоставување на оние кои помалку се користат. Овие дела биле наменети за инструктивни цели. * Три збирки на танцови свити: [[Англиски свити]] ([[BWV]] 806–811), [[Француски свити]] (BWV 812–817) и [[Партити за клавијатура (825–830)|Партити за клавијатура]] (BWV 825–830). Секоја збирка има шест свити изградени врз основа на стандардниот модел ([[Алеманда]]–[[Куранта]]–[[Сарабанда]]–(изборен став)–[[Жига]]). Англиските свити го следат традиционалниот модел со додавањето прелудиум пред алемандата и вклучувајќи еден став помеѓу [[сарабанда]]та и [[жига]]та. Француските свити немаат прелудиуми, но имаат многукратни ставови пред сарабандата и жигата. Партитите го прошируваат моделот со сложени воведни ставови и мешовити ставови помеѓу основните елементи на моделот. * [[Голдбергови варијации]] (BWV 988), една арија и 30 [[варијација (музика)|варијации]]. Збирката се одликува со комплексна и неконвенционална структура: варијациите се градат на врз основа на [[басова линија|басовата линија]] на аријата, наместо нејзината мелодија, и музичките [[канон (музика)|канони]] се вметнати во согласност со еден велик план. * Разни дела како ''Увертира во француски стил'' (''[[Француска увертира]]'', BWV 831), ''[[Хроматска фантазија и фуга]]'' ([[BWV]] 903) и ''[[Италијански концерт]]'' (BWV 971). Меѓу неговите помалку познати дела за клавијатура се вбројуваат седум токати (BWV 910–916), четири дуета (BWV 802–805), сонати за клавијатура (BWV 963–967), Шест мали прелудиуми (BWV 933–938) и ''Aria variata alla maniera italiana'' („Варирана арија во италијански манир“) (BWV989). === Оркестрална и камерна музика === Бах искомпонирал музика за поединечни инструменти, дуети и мали ансамбли. Неговиоте дела за соло инструменти — 6-те [[Сонати и партити за соло виолина (1001-1006)|сонати и партити за виолина]] ([[BWV]]1001–1006), шесте [[Свити за виолончело (Бах)|свити за виолончело]] (BWV 1007–1012) и Партита за соло флејта (BWV1013) — се вбројуваат меѓу подлабоките дела од овој репертоар. бах исто така искомпонирал и свита и разни други дела за соло лејта. Искомпонирал и [[соната за трио|сонати за трио]], соло [[соната|сонати]] (придружувани од [[генералбас]]), за [[флејта]] и за [[виола да гамба]], и поголем број на [[Канон (музика)|канони]] and [[ричеркар]]и, највеќето од нив за неодреден инструмент. Најважни примери за ове дела се ''[[Уметноста на фугата]]'' и ''[[Музички дар]]''. Најдобро познатите оркестрални дела на Бах се [[Бранденбуршки концерти|Бранденбуршките концерти]]. Овие дела се пример за жанрот [[кончерто гросо]]. Другите преживеани дела од [[концерт]] -форматот вбројуваат: два концерта за виолина, концерт за две виолини (исто така познат како Баховиот „двоен“ концерт) и концерти за едно, два, три, па дури и четири чембала. Овие концерти не се оригинални дела, туку аранжмани на концерти за други инструменти кои денес се изгубени. Експертите имаат реконструирано број концерти за виолина, обоа, и флејта од овие аранжмани. Покрај концерти, Бах исто така пишувал музика за [[оркестрална свита|оркестрални свити]], ред стилизирани танци за оркестар. Делото денес познато како „[[Напев на Г-жица]]“ е аранжман за виолина направен во XIX век од вториот став од Оркестралната свита Бр. 3. === Вокална и хорска музика === Бах изведувал по една [[кантата]] секоја Недела во црквата [[Томаскирхе]], на тема соодветна на проповедните читања за таа недела. Иако тој изведувал и кантати од други композитори, самиот искомпонирал најмалку три збирки на кантати, една за секоја Недела и црковен празник во црковната година во Лајпциг како и оние компонирани во [[Милхаузен]] и Вајмар. Бах вкупно искомпонирал 300 духовни кантати, од кои само 195 се преживеани денес. Баховите кантати доста варираат по нивната форма и инструментација. Некои од нив се компонирани за соло пејач; некои од нив за поединечни хорови; некои се за велики оркестри, додека некои за само малку инструменти. Многу чест формат е голем најавен хор проследен од една или повеќе парови на рецитатив-арии за солисти (или дуети) и завршен [[корал]]. Рецитативот е дел од соодветен дел од Билбијата за делниците и аријата е современо размислување на нивна тема. завршниот корал често зазема облик на [[корален прелудиум]] во централен став, и од време-на време [[кантум фирмус]] во воведниот хор. Најдобро познати вакви кантати се [[Кантата Бр. 4]] (''Christ lag in Todesbanden''), [[Кантата Бр. 80]] („Ein feste Burg“), [[Кантата Бр. 140]] („Wachet auf“) и [[Кантата Бр. 147]] („Herz und Mund und Tat und Leben“). Бах искомпонирал и број световни кантати, обично за граќански настани како венчавки. Двете Венчални кантати и [[Кантата за кафето|Кантатата за кафето]], каде се работи за девојка чиј татко не ѝ дава да се омажи ако не ја прекине зависноста од [[кафе]]то, се меѓу најпознатите. Меѓу големите корално-оркестрални дела се вбројуваат: [[Житието на Св. Матеј (Бах)|Житието на Св. Матеј]] и [[Житието на Св. Јован (Бах)|Житието на Св. Јован]] напишани за црковните служби за време на Света Недела во црквата Св. Томас, [[Божиќен ораториум|Божиќниот ораториум]] (збирка од шест кантати за божиќната [[Литургиска година|литургиска сесија]]). Делото [[Магнификат]] во две верзии (една во {високо} е-дур, со додатни ставови вградени помеѓу ставовите на текстот на Магнификат-от, и подоцнежната и подобро познатата веризија во де-дур) И Велигденскиот ораториум со големи,елаборирани кантати, сепак помали од Пасиите и Божиќниот ораториум. Друго големо дело е [[Миса во ха-мол (Бах)|Мисата во ха-мол]], е составено од разни кантати кои Бах ги компонирал и изведувал во пораниот период. Сите овие дела, за разлика од мотетите, имаат значителни соло делови покрај хоровите. === Изведби === Во времето на Бах музичките ансамбли не биле толку големи колку, да речеме, во времето на [[Јоханес Брамс|Брамс]]. Само малкуина од неговите дела се компонирани за повеќе од [[дузина]] изведувачи. Сѐ уште е тема на расправа дали музичарите треба да се држат до [[автентична изведба]] или да користат поголеми и посовременки оркестри. Дел од неговата поважна камерна музика не назначува некои инструменти и со тао остава повеќе простор за аранжмани. Некои висковлијателни интепретатори на Бах се: [[Глен Гулд]], [[Едвин Фишер]] и [[Розалин Турек]] (пијано), [[Ванда Ландовска]] (чембало), [[Хелмут Валша]] и [[Е. Пауер Бигс]] (оргула), [[Пабло Казалас]], [[Јо-Јо Ма]] и [[Анер Билзма]] (виолончело), [[Нејтан Милштајн]] (виолина), [[Карл Рихтер]], [[Хелмут Рилинг]] и [[Џон Елиот Гардинер]] (хор и оркестар), [[Николаус Харнонкорт]] и [[Густав Леонхарт]] (кантати, автентична изведба), [[Џошуа Рифкин]] и [[Ендрју Перот]] (хорски дела, едно по дел). == Оставнина == Во подоцнежните години од животот и по смртта, Баховиот углед како композитор се намалил, а неговите дела се сметале за старомодни во споредба со новиот [[Класицизам (музика)|класицистички стил]]. Тој воопшто не бил заборавен, но бил запомнет како изведувач и учител, композитор и татко на [[Карл Филип Емануел Бах]]. Неговите најценети дела во тоа време биле делата за клавијатура и во тоа поле другите композитори постојано му оддавале признание. [[Моцарт]], [[Бетовен]] и [[Шопен]] биле едни од неговите најпознати обожаватели. При една посета на Томасшуле во [[Лајпциг]], Моцарт слушнал една изведба на [[мотет]]и ([[BWV]] 225) и извикал: ''Значи еве нешто од коешто човек може да учи!''; кога му биле дадени делови од мотетите, „Моцарт седнал, со деловите насекаде околу него и ги држел во двете раце, на колената и на најблиските столици. Тогаш заборавил на сè друго, и не станал сè додека не ја разгледал целата музика на Себастијан Бах“. Бетовен, исто така, бил негов следбеник, го учел ''Добро темперираниот клавир'' како дете и подоцна го нарекол Бах ''Urvater der Harmonie'' („Вистинскиот татко на хармонијата“) и ''nicht Bach, sondern Meer'' („не поток, туку море“, правејќи игра на зборови со буквалниот превод на презимето на композиторот). Шопен пак, пред своите концерти се заклучувал и го свирел Бах. Обновата на имиџот на композиторт кај пошироката јавност делумно се должи на [[Јохан Николаус Форкел]] со неговата биографија на Бах од 1802&nbsp;г., чиј читател, меѓу другите, бил и Бетовен. [[Гете]] се запознал со делата на Бах релативно доцна во својот живот, преку разни изведби на клавијатурни и хорски дела [[Бад Берка]] во 1814 и 1815 год; во едно писмо од 1827 тој го споредува искуството кое се добива при слушање на Баховата музика со „вечна хармонија во дијалог со себеси“. Но [[Феликс Менделсон]] бил тој што направил највеќе за Баховото име со неговата изведба на Житието на Св. Матеј во [[Берлин]] во 1829&nbsp;г. [[Хегел]], кој присуствувал на изведбата, подоцна го нарекол Бах: „велик, вистински протестантски, робусен и, така што се каже, навистина ерудитивен гениј кого прилично скоро научивме да го почитуваме во неговата полна вредност“. Менделсовата промоција на Бах, и порастот на неговиот статус, продолжил и во наредните години. [[Бах Гезелшафт]] (или Баховото друштво) било основано во 1850&nbsp;г. за промоција на неговите дела и през наредните педест години издало сеопфатна едиција. Потоа Баховиот углед останал перманентно висок. За време на [[XX век]] продолжил процесот за распознавање на музичките и педагошки вредности на неговата музика, веројатно најзабележливо преку промоцијата на ''[[Свити за виолончело (Бах)|Свитите за виолончело]]'' од страна на [[Пабло Казалс]]. Друг битен елемент е воздигнувањето на движењето за [[автентична изведба]], кое пробало (и сѐ уште пробува) да го презенира делото како по оригиналната замисла на композиторот. Примери за автентична изедба се изведбата на [[чембало]] наместо на [[пијано]], и употреба на мали [[хор]]ови или единечни гласови наместо поголеми сили популарни кај изведувачите од [[XIX век|XIX]] и раниот XX век. Баховиот придонес кон музиката е еднаков на придонесот на [[Шекспир]] кон драмата или [[Исак Њутн]] во [[физика]]та. Неговите дела дури се искористени и во вселенскиот програм за пресретнување на интелигенција во [[космос]]от, со тоа што Земјата би се претставила со најдоброто што може да го понуди од музиката. И надвор од музиката постојат бројни почитувачи на творештвото на Бах. На пример, во романот „[[Демијан]]“, германскиот писател [[Херман Хесе]] го опишува своето воодушевување од две Бахови дела („Страдањата по Матеј“ и „Actus tragicus“) велејќи дека во нив се состои целата суштина на [[поезија]]та и на целиот [[Уметност|уметнички]] израз.<ref>Herman Hese, ''Demijan''. Beograd: Bigz, 1983, стр. 59.</ref> == Наводи == {{наводи}} == Поврзано == * [[Список на композиции од Јохан Себастијан Бах]] * [[Барокна музика]] * [[Класична музика]] == Надворешни врски == {{ризница|Johann Sebastian Bach}} * [http://www.panoptikum.com.mk/personal-enciclopedia/soznanija/znaeni-znameniti/2778-2011-07-13-11-25-59.html За животот и делото на Јохан Себастијан Бах]{{Мртва_врска|date=August 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }} — Паноптикум {{mk}} * [http://oregonbachfestival.com/digitalbach/matthew/ Житието на Св. Матеј] {{Семарх|url=https://web.archive.org/web/20130603195202/http://oregonbachfestival.com/digitalbach/matthew/ |date=2013-06-03 }} BWV 244 * [http://oregonbachfestival.com/digitalbach/goldberg/ Голдбергови варијации] {{Семарх|url=https://web.archive.org/web/20120616025516/http://oregonbachfestival.com/digitalbach/goldberg/ |date=2012-06-16 }} BWV 988/1087 {{en}} * [http://oregonbachfestival.com/digitalbach/bminor/ Мисата во ха-мол] {{Семарх|url=https://web.archive.org/web/20120806191249/http://oregonbachfestival.com/digitalbach/bminor/ |date=2012-08-06 }} BWV 232 {{en}} {{нормативна контрола}} {{ОСНОВНОПОДРЕДУВАЊЕ:Бах, Јохан Себастијан}} [[Категорија:Јохан Себастијан Бах| ]] [[Категорија:Барокни композитори]] [[Категорија:Германски композитори]] [[Категорија:Композитори за лејта]] [[Категорија:Лутеранци]] [[Категорија:Композитори за виолончело]] [[Категорија:Композитори на оргули]] [[Категорија:Композитори за чембало]] [[Категорија:Бах (семејство)|Јохан Себастијан]] [[Категорија:Личности овековечени во споменикот „Валхала“]] [[Категорија:Избрани статии на bg.вики]] 3eejblsb9n1whosr6lxkmm7j29t02v3 0 1895 5387963 5318058 2025-07-06T15:41:25Z Gurther 105215 додадена [[Категорија:Избрани статии на bg.вики]] користејќи го [[:en:Wikipedia:HotCat|HotCat]] 5387963 wikitext text/x-wiki {{Infobox artist | bgcolour = #EEDD82 | name = Леонардо да Винчи | native_name = Leonardo da Vinci | image = Leonardo_self.jpg | caption = Портрет на Леонардо, цртеж со црвена креда, изработен помеѓу 1512 и 1515&nbsp;г.[[Кралска библиотека во Торино]] | birthname = Леонардо ди Сер Пјеро | birthdate = {{birth date|1452|4|15|df=y}} | birth_place = [[Винчи]], денешна провинција Фиренца, [[Италија]] | deathdate = {{death date and age|1519|5|2|1452|4|15|df=y}} | deathplace = [[Кроа]] во близина на [[Амбоаз]], [[Франција]]) | nationality = [[Италија]]нец | field = Голем број различни области на уметноста и науката | movement = [[Висока ренесанса]] | works = ''[[Мона Лиза]]'', ''[[Тајната вечера (слика)|Тајната вечера]]'', ''[[Витрувиев човек]]'' | signature = Da Vinci Signature.svg }} '''Леонардо да Винчи''' ({{lang-it|Leonardo da Vinci}}; {{роден на|15|април|1452}} ― {{починал на|2|мај|1519}}) — познат италијански [[ренесанса|ренесансен]] [[архитект]], [[инженер]], [[вајар]], [[уметник]], [[сликар]], [[изумител]], [[анатом]], [[ботаничар]] и [[астроном]]. Tој сакал да знае сè за природата, односно како таа работи. Леонардо бил многу добар во проучување, дизајнирање и изработка на секакви интересни работи. Најпознат е по неговите слики како ''[[Мона Лиза]]'', ''[[Тајната вечера (слика)|Тајната вечера]]'' и ''[[Витрувиев човек|Витрувиевот човек]]''.<ref name="HG">{{citation|first=Helen|last=Gardner|title=Art through the Ages|year=1970|publisher=Harcourt, Brace and World}}</ref> Леонардо честопати размислувал за нови пронајдоци. Чувал [[Тетратка|тетратки]] со белешки и цртежи на овие [[Идеја|идеи]]. Повеќето од неговите изуми никогаш не биле направени. Некои од неговите идеи биле [[хеликоптер]], [[тенк]], [[калкулатор]], [[Падобранство|падобран]], [[робот]], [[телефон]], [[еволуција]] и [[Сончева Енергија|сончева енергија]]. Многу [[Човек|луѓе]] мислат дека Леонардо бил еден од најголемите сликари на сите [[Време|времиња]]. Другите сметаат дека тој бил најталентираната [[личност]] што некогаш живеела..<ref name="genius">Vasari, Boltraffio, Castiglione, "Anonimo" Gaddiano, Berensen, Taine, Fuseli, Rio, Bortolon, etc as quoted in della Chiesa, see Bibliography</ref> Историчарката по [[уметност]] Хелен Гарднер изјавила дека никој никогаш не бил како него бидејќи тој бил заинтересиран за толку многу работи што се чини дека имал ум на гигант, а сепак каков е тој како личност, сè уште е мистерија.<ref>„... Неговиот ум и личност ни изгледаат натчовечки, самиот човек мистериозен и далечен“. (Хелен Гарднер)</ref> Поголемиот дел од животот го поминал работејќи за богати [[Италијански јазик|италијански]] [[Благородништво|благородници]]. Во последните години живеел во прекрасен [[дом]] што му го подарил [[крал]]от на [[Франција]]. == Живот и творештво == Леонардо да Винчи е роден во [[Винчи]], село кое е сместено во зелените прегратки на [[Тоскана]], на падините на планината [[Монте Албано]], во непосредна близна на [[Емполи]], како незаконски син на адвокатот Сер Пјеро ди Антонио да Винчи ([[1426]] - [[1504]]) и селанката Катерина. Постојат претпоставки дека Катерина била робинка од [[Блиски Исток|Блискиот Исток]], но фактите не се доволни за да се докаже оваа теорија. По раѓањето на Леонардо, нивната врска завршила и Леонардо останал да живее со татко му, кој истата година се преженил за 16-годишната Албјера ди Џовани Амадори. Неговата мајка, во [[1457]] год. се омажила за варничарот Акатабрига ди Пјеро дел Вака.<ref>Zöllner,Frank. ''Leonardo'', Taschen, 2010.</ref> [[Податотека:Geburtshaus von Leonardo da Vinci in Vinci (Toskana).jpg|лево|thumb|200px|Куќата од детството на Леонардо во Винчи, Италија]] === Прв период во Фиренца === Во [[1469]] год., Сер Пјеро изнајмил куќа во [[Фиренца]] и веројатно истата година, или малку порано, Леонардо ја започнал праксата кај познатиот живописец и вајар [[Андреа дел Верокјо]] ([[1436]]-[[1488]]), кој бил пријател со татко му на Леонардо. Учејќи кај Верокјо, Леонардо ги оформил своите интереси и се здобил со првите знаења од[[архитектура]]та, [[анатомија]]та, и [[математика]]та. Во [[1472]] год., Леонардо ја завршил обуката и бил примен во здружението на фирентинските уметници [[Св. Лука]], што покажува дека тој веќе го достигнал нивото на професионална самостојност. Во април [[1476]] год., Леонардо и три други млади мажи биле обвинети за [[Хомосексуалност|хомосексуални]] односи (во тоа време, кривично дело) со 17-годишниот помошник Јакопо Салтарели, кој исто така бил познат и по сексуалните услуги. Во [[јули]] истата година, тој анонимно бил повторно обвинет, но сепак, никогаш не бил казнет.<ref>Јован Дучић, ''Благо Цара Радована'' (друго издање). Београд: Laguna, 2018, стр. 200.</ref> Обвиненијата биле отфрлени поради недостиг на докази и имало шпекулации дека бидејќи еден од обвинетите, Леонардо де Торнабуни, бил поврзан со Лоренцо де Медичи, семејството извршило влијание да се отфрлат обвиненијата.<ref>{{Наведена мрежна страница |url=http://www.bnl.gov/bera/activities/globe/leonardo_da_vinci.htm |title=How do we know Leonardo was gay? |publisher=Bnl.gov |date=3 May 2001 |accessdate=29 October 2011 |archive-date=2012-11-24 |archive-url=https://web.archive.org/web/20121124060950/http://www.bnl.gov/bera/activities/globe/leonardo_da_vinci.htm }}</ref> Елизабет Абот тврди дека, иако Леонардо веројатно бил хомосексуалец, траумата од овој случај го претвори во целибат,<ref>{{Наведена книга |title=History of Celibacy |last=Abbott |first=Elizabeth |authorlink= |year=2001 |publisher=James Clark & Co |location= |isbn=0-7188-3006-7 |page=341 |quote=To minimize or deny his homosexual orientation, he probably opted for the safety device of chastity |url=https://books.google.com/books?id=whs0eudAfJIC}}</ref> додека според Дејвид М. Фридман тетратките на Леонардо покажуваат преокупирање со мажите и со сексуалноста непопречено од судењето и се согласува со историчарот на уметност Кенет Кларк дека Леонардо никогаш не станал асексуален,<ref name="Mind">{{Наведена книга |title=A Mind of Its Own: A Cultural History of the Penis |last=Friedman |first=David M |authorlink= |coauthors= |year=2003 |publisher=Penguin |location= |isbn=0-14-200259-3 |page=48 |url=https://books.google.com/books?id=LV0GAAAACAAJ }}</ref><ref name="Clark">{{Наведена книга |title=Leonardo da Vinci |last=Clark |first=Kenneth |authorlink= |coauthors= |year=1988 |publisher=Viking |location= |isbn= |quote=Those who wish, in the interests of morality, to reduce Leonardo, that inexhausible source of creative power, to a neutral or sexless agency, have a strange idea of doing service to his reputation. |page=274 |url=}}</ref> а Мајкл Вајт, во ''Леонардо: Првиот научник'' вели дека е веројатно судењето едноставно да го направил Леонардо претпазлив и дефанзивен во врска со неговите лични односи и сексуалноста, но тој не ги прекинал интимните врски со мажите.<ref>{{Наведена книга |title=Leonardo, the first scientist |last=White |first=Michael |year=2000 |publisher=Little, Brown |location=London |isbn=0-316-64846-9 |page=95 |url=https://books.google.com/books?id=-OmWWh2BqYkC&dq }}</ref> Од таа година многу е напишано за неговата претпоставена хомосексуалност и улогата што ја имала во неговата уметност, особено во андрогиноста и еротизмот што се манифестираат во ''Јован Крстител'' и ''Бахус ''и поексплицитно во бројни еротски цртежи.<ref>Michael Rocke, ''Forbidden Friendships'' epigraph, p. 148 & N120 p.298</ref> Во текот на [[1472]] - [[1480]], Леонардо сè уште работел во работилницата на Верокјо, помагајќи му во изработката на некои негови познати дела како што е ''Крштевањето на Христос'' ([[1472]] -[[1475]]), каде што Леонардо ги насликал ангелот и делови од пејзажот. Најраното познато дело на Леонардо потекнува од [[1473]] год. - цртежот ''Пејзаж на долината Арно'', којшто денес се чува во музејот [[Уфици]] во Фиренца. Овој цртеж е еден од најраните познати автентични пејзажи во историјата на уметноста. Исто така, од овој период потекнува и сликата ''Благовештение'' ([[1472]] -[[1475]]), која му се припишува на Леонардо, но тоа не е сосема проверено, туку е поверојатно дека негови се само некои делови (композицијата, пејзажот, фигурата на ангелот итн.). Додека работел кај Верокјо, Леонардо изработил и неколку сопствени помали дела, како: ''Мадона со каранфил'' ([[1475]]) и ''Мадона Беноа'' ([[1475]]-[[1478]]). ''Мадона со каранфил'' е првото дело за кое се верува дека е целосно насликано од Леонардо и во него јасно се гледа влијанието од фламанските мајстори и од делата со слична тематика, изработени од Верокјо. Покрај сликарството, Леонардо го изучувал и вајарскиот занает, за што сведочи скулптурата ''Дамата со јаглики'' од [[1475]] год., за која се верува дека е изработена од Леонардо.<ref>[http://www.metmuseum.org/publications/bulletins/1/pdf/3258370.pdf.bannered.pdf Phillips, John Goldsmith. "The Lady with the Primroses." ''The Metropolitan Museum of Art Bulletin'', v. 27, no. 8, April, 1969, стр. 385-395.]</ref> Во годините кога Леонардо ја завршувал праксата кај Верокјо и се оформувал како самостоен уметник, во Фиренца постоела голема конкуренција од многу познати уметници, така што Леонардо добивал само порачки за малечки дела. Во [[1478]] год., веројатно со посредство на татко му, Леонардо ја добил првата самостојна порачка: да наслика олтарна икона во капелата на седиштето на тогашната општина, [[Палацо Векјо]], но не ја завршил работата, а веројатно, воопшто не започнал да работи на ова дело, иако три месеци по потпишувањето на договорот, Леонардо добил аванс од 25 златни дукати. Истата година, по порачка на Бернардо Бембо, Леонардо го започнал ''Портретот на Џиневра де Бенчи'' ([[1478]]-[[1480]]), создаден под влијание на фламанските мајстори. Овој мал портрет е првото дело за кое постои сигурна документација дека е изработено од Леонардо. Во март [[1481]] год., веројатно повторно преку татко му (кој ги водел деловните работи за потребите на манастирот), Леонардо ја добил втората голема порачка: да ја наслика големата олтарна икона ''Восхитувањето на мудреците'' во ''Сан Донато а Скопето'' - манастирска црква во околината на Фиренца. Повторно, Леонардо не ја завршил работата, а недовршена останала и олтарната икона на ''Св. Хероним'', започната малку порано. === Прв период во Милано === Во Фиренца, материјалната положба на уметниците била во тешка состојба. Поради лошата материјална состојба и неможноста да ги оствари своите планови, Леонардо бил принуден да побара работа во некој друг град. Затоа, кон крајот на [[1482]] или почетокот на [[1483]] год., тој се преселил во [[Милано]] - во тоа време еден од најбогатите италијански градови. Тогаш, со градот управувал војводата [[Лудовико Сфорца]], познат како [[Лудовико ил Моро]]. Во неговиот двор, почналe да “доаѓаат“ поети, хуманисти и учени луѓе. Во [[1482]] или [[1483]] год., Леонардо му се обратил на Лудовико Сфорца со писмо, во кое му ги предложил своите услуги како воен [[инженер]], а само патем споменал дека е сликар. Во тоа писмо, Леонардо ги опишал сите можни проекти на подвижни мостови, борбени машини и артилериски орудија. Од [[1483]] до [[1486]] год., заедно со браќата ''Амброџо и Еванџелиста де Предис'', а по порачка на францисканското братство од црквата ''Сан Франческо Гранде'', Леонардо бил ангажиран на еден голем проект - да го наслика олтарот на малата црквичка посветена на Безгрешното зачетие. Притоа, Леонардо на насликал централната икона ''Богородица со Христос, малиот св. Јован и ангел'', позната како ''Дева Марија на карпите'', чија прва верзија ја завршил, веројатно, во [[1486]] год. По завршувањето на олтарот настанал жесток правен спор меѓу трите уметници и францисканското братство во врска со плаќањето: сето тоа довело до создавање втора верзија на иконата, при што, првата верзија била продадена на некој љубител на уметноста. Во следните неколку години, Леонардо не се занимавал интензивно со сликарство, туку повеќе се посветил на конструирање разни воени орудија, справи, машини, утврдувања, сложени одбранбени системи, опсадна опрема итн. На пример, од овој период потекнуваат неговите идеи за зголемување на огнената моќ на малите топови преку вградување автоматски систем за полнење на муницијата; нацртите на тешките оклопни коли и борбените коли со подвижни сабји; нацртите на летечките машини итн. Исто така, во текот на [[1487]] и [[1488]] год., Леонардо работел како архитект-консултант во подготовките за изградбата на [[катедра]]лата во Милано, правејќи бројни скици за централниот простор на катедралата. И покрај тоа што не бил непосредно ангажиран во нејзината изградба, сепак оваа работа била од голема важност за Леонардо, бидејќи токму во ова време се покажува колку тој е размислувал за проблемите на куполниот скелет и за различните архитектонски решенија. Цртежите докажуваат дека тој, всушност, имал експериментален обид со различни можни варијанти за тој проект. Големо место во творечката дејност на Леонардо да Винчи заземаат и хидротехничките проекти. Но, политичките и економските услови биле такви, што овие замисли не се остварени, додека тој бил жив. Такви проекти, Леонардо смислил во Фиренца, Милано, [[Рим]], па дури и во [[Франција]]. Додека бил во Милано, тој ги разработил проблемите за напојувањето на ''„Ломелина“'' — бесплодно место околу Милано. Во текот на [[1494]]-[[1498]] год., Леонардо раководел со градбата на каналот во Мартезана. Леонардо се занимавал и со [[анатомија]], уште додека учeл кај Верокjо, но, во Милано, во текот на [[1487]]-[[1495]] год., тој започнал да ги прави првите големи анатомски истражувања, поврзани со пропорциите на човечкото тело. Така, во април [[1489]] год., Леонардо започнал да работи на една книга, насловена како ''За човечката фигура'', која останала недовршена. Постојат сведоштва дека Леонардо правел обемни систематски истражувања на пропорциите на човечкото тело, со месеци мерејќи ги телата на двајца млади луѓе, особено насочувајќи се врз пропорциите во состојба на седење и клечење. Пропорциите на човечкото тело, добиени врз основа на реални мерења, Леонардо ги споредувал со теоретските мерки на римскиот архитект [[Витрувиј]] и од овој период ([[1490]] год.) потекнува познатиот цртеж ''Пропорциите на човечката фигура'' - т.н. ''Витрувијски човек''. Во продолжение, Леонардо оставил и голем број скици на разни делови на човечкото тело, како што се: мерки на главата, профил на глава на маж, вертикални и хоризонтални пресеци на череп, надолжни пресеци на маж и жена во поза на полов однос итн. Притоа, од белешките кои ги правел Леонардо може да се согледа дека тој робувал на бројните заблуди за човечкото тело, вообичаени за [[Средниот век]], како што се: сфаќањето дека човечкиот разум се наоѓа во точно одредена точка во мозокот; претставата за трите дела на мозокот, сите со големина на орев и подредени еден зад друг, во кои се примаат, обработуваат и чуваат сетилата; верувањето дека градите на жената се споени со матката преку еден канал, а дека тестисите на мажот се споени со ‘рбетниот мозок итн. Уште во периодот кога ги правел своите анатомски истражувања (периодот меѓу [[1487]] и [[1490]] год.), Леонардо се здобил со статусот на дворски уметник на Лудовико Сфорца. Од овој период потекнуваат некои помали дела, како што се: ''Портретот на Чечилија Гаљерани'' (омилената љубовница на Лудовико Сфорца), познат уште како ''Дамата со [[хермелин]]'', ''Портретот на непозната жена'' (познат како ''La Belle Ferronière'') и ''Портретот на млад човек'' (веројатно портрет на некој музичар), сите насликани во [[1490]] год. Од [[1489]] до [[1494]] год., Леонардо работел на едно грандиозно дело: статуа-коњаник на Франческо Сфорца, порачана од Лудовико Сфорца. За потребите на ова дело, Леонардо направил голем број скици, од кои може да се заклучи дека првобитно било планирано коњот да стои исправен на задните нозе, но поради можните проблеми со стабилноста на споменикот, подоцна Леонардо го преправил планот и коњот го поставил на сите четири нозе. Подготовките околу изградбата на споменикот биле во напредна фаза, што може да се заклучи оттаму што во [[1492]] год., Леонардо направил глинен модел на коњот (висок седум метри), кој бил поставен на плоштадот во Милано, по повод склучениот брак на внуката на Лудовико Сфорца - Бјанка Марија со царот [[Максимилијан I (Свето Римско Царство)|Максимилијан I]]. Моделот опстојувал неколку години, предизвикувајќи восхит и љубопитност на минувачите. Но, коњаникот никогаш не дочекал да биде завршен, бидејќи во [[1494]] год., бронзата предвидена за леење на споменикот била употребена за производство на топови за потребите на војните со французите. Пет години подоцна, со влегувањето на француската војска во Милано, моделот на коњот полека почнал да пропаѓа, бидејќи војниците го користеле како мета при вежбите во стрелање. Од [[1495]] до [[1498]] год., по порачка на Лудовико Сфорца, Леонардо работел на прочуената „[[Тајна вечера]]“ во трпезаријата на манастирот „Санта Марија деле Грацие“. Како и обично, по повод работата на ова грандиозно дело, Леонардо правел обемни подготовки и студии, со месеци низ Милано и околината барајќи луѓе со силни изрази на лицата, кои му служеле како инспирација за портретирање на учениците на [[Исус]]. Оваа фреска се смета за едно од најголемите дела на високата ренесанса, но за жал, таа се наоѓа во лоша состојба како последица на забот на времето, бројните невнимателни реставрации правени во текот на XVII и XVIII век, како и на невообичаената техника на сликање што ја применил Леонардо. Имено, наместо во вистинска фреско-техника, ''Тајната вечера'' е сликана во [[темпера]], така што уште во времето на нејзиното сликање, таа почнала да се оштетува. Напоредно со работата на ''Тајната вечера'', помеѓу [[1496]] и [[1498]] год., Леонардо работел на последната голема порачка од неговиот патрон, сликајќи ја внатрешноста на т.н. ''Сала деле Асе'' во замокот на Сфорциеви. [[Податотека:Leonardo da Vinci 002.jpg|мини|десно|400п|'''Тајната вечера''']] Миланскиот период од животот на Леонардо да Винчи завршил со катастрофа: во октомври [[1499]] год., француските војски го зазеле Милано и во декември истата година, Леонардо го напуштил градот. Со падот на Сфорца, уметникот го загубил својот патрон, но во тоа време, тој веќе бил познат и надвор од границите на Италија, што му овозможило и понатаму да наоѓа работа. Така, познато е дека уште во октомври [[1499]] год., францускиот крал [[Луј XII]] порачал од Леонардо една слика на Богородица, Христос, св. Ана и малиот св. Јован, која никогаш не била завршена, а денес е сочувана само скицата на сликата, позната како ''Цртежот од Барлингтон хаус''. Во декември, Леонардо заминал во [[Мантова]], каде што престојувал како гостин на познатата љубителка на уметноста Изабела д‘Есте. Овде, тој направил скица за нејзиниот портрет во природна големина, но и тој никогаш не бил завршен. Во март [[1500]] год., Леонардо заминал за [[Венеција]], а во април истата година пристигнал во Фиренца. === Втор период во Фиренца === Во април [[1500]] год., Леонардо се вратил во Фиренца и тогаш започнал неговиот најпродуктивен период како сликар. Додека Леонардо бил во Милано, во Фиренца се промениле многу работи. Така, на [[8 април]] [[1492]] година умрел [[Лоренцо Медичи]]. Истата година, во Рим бил избран нов папа - [[Папа Александар VI|Александар VІ Борџија]]. Две години подоцна, во [[1494]] год., во Фиренца избувнало востание против тиранијата на [[Пјеро Медичи]], синот на Лоренцо. Како резултат на тоа се создале нови органи на државно управување, бил воведен данок на недвижен имот, а лихварите биле прогонати од градот. Во тоа време, огромно влијание во градот стекнал доминиканецот [[Савонарола]], при што биле изгорени многу книги, слики, предмети и слично. На [[23 мај]] [[1498]] год.,[[Папа Александар VI|Александар VІ]] го исклучил Савонарола од црквата, бунтовничкиот монах и неговите приврзници биле обесени, а телата им биле изгорени „за да се разделат конечно душите од нивните тела“. За време на вториот престој во Фиренца, Леонардо бил многу активен и од овој период потекнуваат некои од неговите најважни дела. Така, веднаш по враќањето во Фиренца, Леонардо ја прифатил порачката да наслика олтарна икона на ''Дева Марија и малиот Исус со св. Ана''. Во [[1501]] год., тој го направил нацртот на иконата, но таа никогаш не била завршена. Пролетта, истата година, по порачка на [[Флоримон Роберте]] - секретар на францускиот крал, Леонардо ја изработил сликата ''Дева Марија и малиот Исус'' (позната како ''Мадона со вретено''), иако денес не постои потполна согласност дека делото е целосно негово. Во овој период, Леонардо интензивно се занимавал со [[геометрија]] и правeл математички експерименти. Во јуни [[1502]] год., во својство на архитект и воен инженер, Леонардо тргнал на повеќе патувања низ Средна и Горна Италија, заедно со озлогласениот водач на платениците [[Чезаре Борџија]], при што изработил повеќе географски карти за потребите на неговите походи. Службата кај Чезаре Борџија била многу кратка и Леонардо се вратил во Фиренца на [[5 март]] [[1503]] год. Во март [[1503]] год., по нарачка на богатиот трговец со свила Франческо дел Џокондо, а по повод вселувањето во новата куќа, Леонардо почнал да работи на портретот на неговата бремена жена Лиза дел Џокондо (која тогаш имала 24 години) - познатата ''[[Мона Лиза]]''. ''Мона Лиза'', Леонардо ја сликал четири години и никогаш не ја доставил до нарачателот, туку ја задржал за себе. Подоцна, кога Леонардо се преселил во Франција, сликата била купена од францускиот крал [[Франсоа I]] и таа станала дел од кралското богатство и била изложена во дворецот во [[Версај]]. Едно време, ''Мона Лиза'' ја красела спалната соба на [[Наполеон Бонапарт]].<ref>{{Наведена мрежна страница |url=http://www.metmuseum.org/publications/bulletins/1/pdf/3257982.pdf.bannered.pdf |title=Rorimer, James J. "The Mona Lisa." ''Metropolitan Museum of Art Bulletin'', New ser., v. 21, no. 5, February, 1963, стр. 223-224. |accessdate=2011-02-28 |archive-date=2011-01-14 |archive-url=https://web.archive.org/web/20110114132848/http://www.metmuseum.org/publications/bulletins/1/pdf/3257982.pdf.bannered.pdf |url-status=dead }}</ref> Веќе од средината на XIX век, ''Мона Лиза'' се сметала како најпознатото дело на Леонардо, а нејзината популарност драстично пораснала на почетокот на XX век, кога во [[1911]] год., таа била украдена од Лувр од страна на еден италијански декоратер, за две години подоцна да биде пронајдена во Фиренца, под чудни околности.<ref>Zöllner, Frank. ''Leonardo'', Taschen, 2010.</ref> Денес, ''Мона Лиза'' е сигурно најпознатиот портрет, а можеби и воопшто, најпознатата слика на светот, која е предмет на бројни толкувања и уште повеќе репродукции. Особено пленува мистериозната насмевка на дамата, заедно со изразената динамика во поставеноста на нејзиното тело. Имено, иако ликот гледа директно кон набљудувачот, нејзините раце, телото и главата се свртени настрана, што претставува типична одлика на портретите на Леонардо. Сето тоа е дополнително изразено низ притаеното светло на композицијата во комбинација со темните тонови. Освен тоа, напуштајќи ја тогашната традиција во сликањето портрети, Леонардо го поставил ликот напред, поблиску до предниот раб на сликата, што го намалува растојанието меѓу ликот и набљудувачот. На сликата воопшто не се забележуваат остри линии и контури, што е резултат на примената на специјалната техника на сликање, позната како ''сфумато'' (fumo на италијански значи: чад). Најпосле, кон целокупната атмосфера на сликата придонесува и позадината на која се прикажани искривени патишта, реки и карпести планини, како одраз на личниот став на Леонардо дека сè во природата е во постојано течење и исполнето со движење и енергија.<ref>[http://www.metmuseum.org/toah/hd/leon/hd_leon.htm Bambach,Carmen. Department of Drawings and Prints, The Metropolitan Museum of Art.]</ref> Во октомври, истата година, Леонардо го започнал монументалното дело - сликата ''Битката кај Ангјари'', насликана на ѕидот на салата на Големиот совет во Палацо Векјо во Фиренца. Оваа слика, посветена на познатата борба од [[1440]] год., кога здружените војски на Фиренца и Папата ја победиле војската на Милано, прикажува борба меѓу четворица коњаници. Интересно, на конкурсот за изработка на ова дело, Леонардо се натпреварувал со младиот уметник во подем - [[Микеланџело]]. Всушност, се чини дека средбата со Микеланџело оставило голем впечаток врз Леонардо, кој во овој период ([[1504]]-[[1507]]) почнал да прави цртежи и анатомски скици на голи, мускулести машки тела, па дури направил и еден цртеж на големото дело на Микеланџело - статуата на [[Давид]]. Во мај [[1506]] год., по интервенција на францускиот гувернер на Милано - [[Шарл д'Амбоа]], Леонардо добил дозвола од градската власт да ja напушти Фиренца на три месеци и тој заминал во Милано, оставајќи ја сликата ''Битката кај Ангјари'' недовршена. Меѓутоа, Леонардо останал во Милано подолго од дозволеното време. [[Податотека:Mona Lisa, by Leonardo da Vinci, from C2RMF retouched.jpg|мини|десно|150п|'''Мона Лиза''']] === Втор период во Милано === Вториот милански период во животот на Леонардо да Винчи го опфаќа времето од летото [[1506]] година до есента [[1513]] год. Притоа, неколкупати Леонардо се враќал во Фиренца во врска со недовршената работа во Палацо Векjо, а особено околу поделбата на наследството, кое останало по смртта на татко му во [[1504]] година. Во Милано, тој живеел како прочуен сликар, иако бил сè помалку активен во сликарството, предавајќи им се на другите области кои го интересирале. Во август [[1507]], Леонардо повторно добил прилика да ја оствари својата идеја за споменик на коњаник: Имено, командантот на француската војска при опсадата на Милано, генералот [[Џанџакомо Тривулцјо]] оставил голема сума пари, наменета за изградба на спомен-обележје по неговата смрт. Кога Леонардо му ја претставил својата идеја за монументален споменик, Тривулцјо бил воодушевен и ги напуштил првичните скромни планови за својата гробница. Споменикот на Тривулцјо бил замислен во стилот на споменикот на Сфорца, при што, повторно, првичните скици од [[1507]]-[[1509]] год. предвидувале композиција со силна динамика (коњ исправен на задните нозе, борба меѓу два воини итн.), но во последната верзија од [[1508]]-[[1512]] год., Леонардо се одлучил за поскромно решение. Меѓутоа, наспроти неколкугодишните подготовки, на крајот, Тривулцјо одлучил да не го оствари проектот, па така, пропаднала и оваа можност за создавање монументално дело. Во однос на сликарството, вредно е да се истакне дека во [[1507]] год., Леонардо ја започнал новата верзија на ''Дева Марија на карпите'', која со судската пресуда бил обврзан да ја предаде на францисканското братство, кое ја порачало иконата. Во август [[1508]] год, Леонардо ја завршил втората верзија на ''Дева Марија на карпите'' и веројатно ја насликал ''Леда и лебедот'', но оваа слика е изгубена и за неа се знае само врз основа на пишуваните извори и бројните копии. Исто така, Леонардо продолжил да работи на своите недовршени дела (на пример, ''Дева Марија и Исус со св. Ана'') и се занимавал со анатомски истражувања, особено во текот на [[1510]]-[[1512]] год., при што предмет на неговото проучување биле мускулатурата, скелетот, движењата, функциите на срцето итн. Притоа, за разлика од претходните анатомски цртежи, овие биле засновани врз сопствени испитувања, направени на човечки трупови. Како резултат на овие проучувања, Леонардо оставил бројни студии на човечкото тело, кои со векови претставувале најпрецизни анатомски цртежи, кои биле далеку пред своето време.<ref>Wandt, B., „Long-axis contraction of the ventricles: a modern approach, but described already by Leonardo da Vinci“, ''Journal of American Society of Echocardiography'', 13(7), July 2000, 699-706.</ref> Сепак, имајќи ги предвид околностите што владееле во тоа време (во прв ред, ставот на црквата кон анатмоските истражувања), цртежите што ги направил Леонардо останале заборавени и не оставиле поголемо влијание врз развојот на медицината. Во [[1511]] год., ненадејно умрел патронот на Леонардо - [[Шарл д'Амбоа]], а на [[23 декември]] [[1512]] година, [[Максимилиjан Сфорца]], син на Лудовикo Сфорца, влегол во Милано и ги протерал французите. Во септември [[1513]] год., Леонардо го напушил градот и заминал во [[Рим]], заедно со неговиот нов патрон [[Џулијано де Медичи]], брат на папата [[Лав Х]]. === Во Рим === Во мај [[1513]] год., [[Џовани Медичи]], синот на [[Лоренцо Медичи]], бил прогласен за нов [[папа]] под името Лав X. Иако покровител на Леонардо бил Џулијано де Медичи, веројатно тој работел и за благајникот на папата - [[Балдасаре Турини]]. Леонардо бил претставен на папскиот двор, каде што се надевал дека ќе добие порачки за големи дела, но помошниците кои му биле доделени (Германци) го шпиунирале и го клеветеле пред папата, така што тој не добил прилика за сликање. Во текот на [[1514]]-[[1515]] год., во дворецот на папата, Леонардо претставил многу од своите технички експерименти, меѓу кои и планот за исушување на мочуриштето Понтини, јужно од Рим. Покрај тоа, Леонардо правел и бројни научни експерименти со огледала, испитувал нови масла за сликање и материјали за заштита на сликите итн. Од овој период познати се само две слики на ''[[Св. Јован Крстител]]'', од кои на втората, тој е претставен во природна големина, со атрибути на античкиот бог [[Бахус]]. Двете слики се создадени меѓу ([[1513]] и [[1516]]) год., но за нив не постои потполна сигурност дека се негово дело. Сепак, овие две слики се најважниот доказ за творештвото на Леонардо во Рим. Во март [[1516]] год., умрел Џулијано де Медичи и Леонардо повторно останал без покровител. === Последни години во Франција === [[Податотека:Leonardo da Vinci 001.jpg|мини|десно|200п|'''Бахус''']] Во зимата [[1516]]-[[1517]] год., прифаќајќи ја поканата на францускиот крал [[Франсоа І]] да работи како негов дворски сликар, Леонардо ја напуштил [[Италија]] и се преселил во [[Франција]]. Таму тој пристигнал како прочуен уметник, како „божествениот“ Леонардо. Оттука, нему му била дадена на располагање една резиденција во Кола, во близината на кралскиот замок во Амбоа, каде што живеел со бројни пријатели и ученици. Притоа, Леонардо добивал многу висока плата, иако не е познато какви активности извршувал, освен што ги дизајнирал кралските прослави, се занимавал со научни експерименти, планирал иригациони проекти и слично. И покрај тоа што му се парализирала десната рака, Леонардо продолжил да работи до крајот на својот живот, при што, од овој период се зачувани само бројни цртежи на мачки, коњи и змејови. Сепак, постојат пишувани докази дека тој активно се занимавал со сликарство: Така, во едно свое писмо, Антонио де Беатис, секретарот на кардиналот [[Лујџи д'Арагона]], пишува дека во октомври [[1517]] год., кардиналот го посетил Леонардо во Клоа и таму видел неколку слики во неговото ателје. На 23 април [[1519]] год., Леонардо го напишал својот тестамент, а на [[2 мај 1519]] умрел, при што, како што кажува легендата, на смртната постела го придружувал лично францускиот крал. Според сопствената волја, Леонардо бил закопан во црквата ''св. Флорентин'' во Амбоа, но подоцна, неговиот гроб бил уништен за време на [[хугенотските војни]]. Во текот на [[1520]]-[[1530]] год., неговиот пријател и ученик, [[Франческо Мелци]], ги собрал ракописите што ги наследил од неговиот учител, а најпознатите ги објавил под насловот ''Трактат за сликањето'' - збирка на теоретски и практични совети за сликарите. Еден друг ученик, [[Џакомо Салаи]], наследил голем дел од сликите на Леонардо и по неговата насилна смрт во Милано, во [[1525]] год., во неговата оставнина биле пронајдени едни од најпознатите дела на Леонардо: ''Дева Марија и малиот Исус со св. Ана'', ''Св. Јован Крстител'', ''Леда и лебедот'', ''Мона Лиза'', ''Св. Хероним'' и уште еден портрет. Се претпоставува дека кон [[1530]] год., некои од овие дела завршиле кај францускиот крал и тие денес се наоѓаат во музејот [[Лувр]] во [[Париз]]. Исто така, како непроценливо наследство се сметаат и научните белешки на Леонардо, напишани на околу 4 000 страници, кои по неговата смрт останале расфрлани низ бројни библиотеки и приватни колекции ширум Европа. Притоа, поголемиот дел од неговата научна работа останал непознат сè до XIX век, а голема улога во тоа имал и начинот на кој пишувал Леонардо: од десно кон лево, со превртени букви како одраз во огледало, со употреба на необични изрази и кратенки, спојување на повеќе зборови во еден долг збор, поделба на еден долг збор на два дела, без употреба на интерпункциски знаци, сите тие наредени без никаков логичен редослед.<ref>[http://books.google.com/books?hl=en&lr=&id=2jVKjl_3OEIC&oi=fnd&pg=PA16&dq=Leonardo+da+Vinci&ots=fA-_WLMbBH&sig=UZmMZydzggC67gIMD1rWk3DFRL0#v=onepage&q&f=false ''The Notebooks of Leonardo da Vinci'', Plain Label Books, стр. 3-4.]</ref> Од зачуваните белешки, кои денес се објавени во повеќе изданија,<ref>Dickens, Emma. ''The Da Vinci Notebooks'', Arcade Publishing, 2006.</ref><ref>Richter, Irma Anne and Wells, Thereza. ''Leonardo da Vinci Notebooks'', Oxford University Press, 2008.</ref><ref>''The Notebooks of Leonardo da Vinci'', Courier Dover Publications, 1970.</ref> може да се согледа генијалниот ум на Леонардо, кој се занимавал со научни и технички истражувања во голем број области: архитектура, иригациони системи, географија, картографија, анатомија, ботаника, палеонтологија и еволутивна биологија,<ref>[http://www.ucmp.berkeley.edu/history/vinci.html Универзитет Беркли]</ref> аеродинамика, акустика, музичка естетика и конструирање музички инструменти итн.<ref>{{Наведена мрежна страница |url=http://www.metmuseum.org/publications/journals/1/pdf/1512588.pdf.bannered.pdf |title=Winternitz, Emanuel. "Strange Musical Instruments in the Madrid Notebooks of Leonardo da Vinci." ''Metropolitan Museum Journal'', Vol. 2, 1969, стр. 115-126. |accessdate=2011-03-03 |archive-date=2011-01-14 |archive-url=https://web.archive.org/web/20110114132732/http://www.metmuseum.org/publications/journals/1/pdf/1512588.pdf.bannered.pdf |url-status=dead }}</ref> ==Влијание== Во песната „Светилници“, францускиот поет [[Шарл Бодлер]] го опејува Леонардо.<ref>Шарл Бодлер, ''Цвеће зла''. Београд: Култура, 1970, стр. 18-19.</ref> == Надворешни врски == * {{en}} [http://www.mos.org/leonardo/ Виртуелна галерија за делата на Леонардо да Винчи] * {{en}} [http://www.bbc.co.uk/science/leonardo/ Леонардо да Винчи] * {{en}} [http://www.mos.org/leonardo/ Музеј на науката - Леонардо: научник, пронаоѓач, уметник] * {{en}} [http://www.drawingsofleonardo.org/ Цртежите на да Винчи] * {{en}} [http://library.thinkquest.org/3044/ Леонардо да Винчи - човек на двата света] {{Семарх|url=https://web.archive.org/web/20110219084313/http://library.thinkquest.org/3044/ |date=2011-02-19 }} * {{en}} [http://www.davincilife.com/ Живото на Леонардо да Винчи] * {{en}} [http://www.bl.uk/onlinegallery/features/leonardo/leonardo.html Британска библиотека - Леонардо да Винчи] {{Семарх|url=https://web.archive.org/web/20110407060725/http://www.bl.uk/onlinegallery/features/leonardo/leonardo.html |date=2011-04-07 }} * {{en}} [http://www.ted.com/index.php/talks/siegfried_woldhek_shows_how_he_found_the_true_face_of_leonardo.html Вистинското лице на да Винчи] {{Семарх|url=https://web.archive.org/web/20080903222951/http://www.ted.com/index.php/talks/siegfried_woldhek_shows_how_he_found_the_true_face_of_leonardo.html |date=2008-09-03 }} == Наводи == {{наводи}} {{Нормативна контрола}} {{DEFAULTSORT:Да Винчи, Леонардо}} [[Категорија:Леонардо да Винчи]] [[Категорија:Италијански научници]] [[Категорија:Италијански уметници]] [[Категорија:Италијански архитекти]] [[Категорија:Италијанци од 16 век]] [[Категорија:Италијански музичари]] [[Категорија:Римокатолички христијани од Италија]] [[Категорија:Римокатолички писатели]] [[Категорија:Ренесансни архитекти]] [[Категорија:Ренесансни уметници]] [[Категорија:Хидродинамичари]] [[Категорија:Италијански пронаоѓачи]] [[Категорија:Италијански ренесансни сликари]] [[Категорија:Избрани статии на bg.вики]] nnhsca5ewq7191af6atdtcr2yxuenrv 0 2322 5388275 5021223 2025-07-07T11:07:03Z Orland 23983 namedropping; see [[:en:User:Grnrchst/David Woodard report]] 5388275 wikitext text/x-wiki {{20 век}} {{Година во други календари|1964}} '''1964''' ('''[[Римски бројки|{{римски|1964}}]]''') — [[престапна година]] според општоприфатениот календар. Тоа била 1964 година од новата ера, 964. од вториот милениум, 64. од [[XX век]] и петта од [[1960-ти]]те. == Други календари == Истата година се среќава поинаку во календарите на различни народи и култури. Меѓу попознатите се вбројуваат: [[Византиски календар|византискиот]], [[Асирски календар|асирскиот]], [[Еврејски календар|еврејскиот]], [[Римски календар|римскиот]], [[Кинески календар|кинескиот]], [[Будистички календар|будистичкиот]] и [[Исламски календар|исламскиот]]. Така, во византискиот календар, којшто времето го мери од создавањето на светот според [[Библија]]та, на 1 септември 5509&nbsp;г.&nbsp;п.н.е. според [[Продолжен јулијански календар|продолжениот јулијански календар]], истата трае во текот на 7472 и 7473 година. Според асирскиот календар, во којшто мерењето на времето започнува од 4750 г.&nbsp;п.н.е, кога се проценува дека бил изграден првиот храм во граот [[Асур]], станува збор за 6714 година. Понатаму, во еврејскиот календар, којшто започнува на 1 септември 3760 г.&nbsp;п.н.е. според продолжениот јулијански календар или околу една година пред создавањето на светот според [[Евреи]]те, годината се протега во текот на 5724 и 5725 еврејска година. Според календарот на Римјаните, којшто започнува од 753 г.&nbsp;п.н.е., кога браќата [[Ромул]] и [[Рем]] го основале градот [[Рим]] (познато и како ''[[Ab urbe condita]]''), годината е избројана како 2717. Во рамките на кинескиот календар, пак, постојат две поделени мислења за почетокот на броењето на годините: едни сметаат дека тоа е 61 година од владеењето на легендарниот [[Жолт цар]] или 2637 г.&nbsp;п.н.е.; додека други сметаат дека за почеток треба да се земе годината кога Жолтиот цар станал владетел, т.е. 2697 г.&nbsp;п.н.е. На тој начин, според првото гледиште, 1964 година се протега во 4600 и 4601, додека според второто гледиште, годината трае во текот на 4660 и 4661 кинеска година. Будистичкиот календар започнува да го мери времето од 543&nbsp;г.&nbsp;п.н.е., година во којашто се смета дека [[Гаутама Буда|Буда]] достигнал состојба на [[нирвана]], и годината ја брои како 2507. Според исламскиот календар, во којшто мерењето на времето започнува со 622 година, т.е. годината на пребегнувањето на пророкот [[Мухамед]] од [[Мека]] во [[Медина]] (позната и како [[хиџра]]), годината се протега во текот на 1383 и 1384 исламска година. == Настани == === јануари === === февруари === === март === === април === * [[28 април]] - Излегло првото издание на [[Битолски весник]]. === мај === === јуни === === јули === * [[6 јули]] - [[Малави]] прогласува независност од [[Обединетото Кралство]]. === август === === септември === === октомври === === ноември === === декември === * [[14 декември]] – Со емитувањето на првиот телевизиски дневник започнува редовната програма на [[Телевизија Скопје]]. * [[18 декември]] – По повод 25-годишнината од објавувањето на [[Кочо Рацин|Рациновите]] „[[Бели мугри]]“, во [[Велес]] се одржани првите Рацинови средби. * Напишан е романот „[[Дина (роман)|Дина]]“. == Родени == * [[27 јануари]] – [[Бриџит Фонда]], американска глумица * [[30 март]] – [[Трејси Чепмен]], американска пејачка * [[26 мај]] – [[Лени Кравиц]], американска пејач * [[9 јули]] – [[Кортни Лав]], американска музичарка и глумица * [[16 јули]] – [[Мигел Индураин]], шпански велосипедист * [[26 јули]] – [[Сандра Булок]], американска глумица * [[2 септември]] – [[Киану Ривс]], канадски глумец * [[30 септември]] – [[Моника Белучи]], италијанска глумица и модел * [[22 октомври]] – [[Дражен Петровиќ]], хрватски кошаркар * [[31 октомври]] – [[Марко ван Бастен]], холандски фудбалер * [[4 декември]] – [[Мариса Томеи]], американска глумица * [[16 декември]] – [[Хајке Дрекслер]], германска атлетичарка {| | [[Податотека:Bridget Fonda.jpg|thumb|80px|[[Бриџит Фонда]]]] | [[Податотека:Lenny Kravitz (Brasilia, 2005).jpeg|thumb|80px|[[Лени Кравиц]]]] | [[Податотека:SandraBullockMay09.jpg|thumb|80px|[[Сандра Булок]]]] | [[Податотека:KeanuReevesLakehouse.jpg|thumb|80px|[[Киану Ривс]]]] |} == Починале == * [[6 март]] – [[Милтон Манаки]], македонски филмски снимател * [[14 април]] – [[Рејчел Карсон]], американски биолог * [[27 мај]] – [[Џавахарлал Нехру]], индиски премиер * [[21 август]] – [[Палмиро Тољати]], италијански комунист * [[10 септември]] – [[Менча Крничева]], револуционерен деец на [[ВМРО|Внатрешната македонска револуционерна организација]] * [[20 октомври]] – [[Херберт Хувер]], американски претседател {| | [[Податотека:Rachel-Carson.jpg|thumb|80px|[[Рејчел Карсон]]]] | |} == Поврзано == * [[Престапна година која започнува во среда|Календарот за таа година]] == Надворешни врски == {{рвр|1964}} [[Категорија:20 век|61964]] e4hvm9wayvxhagnb3hwvnfotuwd0vf6 0 3133 5387966 5150015 2025-07-06T15:42:15Z Gurther 105215 додадена [[Категорија:Избрани статии на bg.вики]] користејќи го [[:en:Wikipedia:HotCat|HotCat]] 5387966 wikitext text/x-wiki {{Инфокутија Милитантна организација |име = Македонски комитет |лого = SMAC Seal2.JPG |опис = |датуми = [[1895]] – [[1905]] |водач = [[Трајко Китанчев]] <br /> [[Борис Сарафов]] <br /> [[Иван Цончев]] |цели = Ослободување на <br /> [[Македонија]] и [[Одринско]] |подрачје = [[Османлиско Царство]] <br /> [[Македонија]] <br /> [[Одринско]] <br /> [[Бугарија]] |идеологија = [[Врховизам]] |дела = [[Мелничко востание]] <br /> [[Тушимско востание]] <br /> [[Горноџумајско востание]] |напади = [[Мисија на Атанас Јанков]] |статус = револуционерно-ослободителна }} [[Податотека:Vmok-document.jpg|мини|десно|300п|Разписка (Сметка) за членски внос на ВМОК]][[Податотека:SMAC-bond-1903.jpg|мини|десно|300п|Облигација на ВМОК од 1903 година]] '''Македонски комитет''',<ref>''Драган Зографов, Трајко Китанчев, Сб. Софија, 1934.''</ref> '''''Врховен македонски комитет''''',<ref>К. Пандев, „Националноослободително движење во Македонија и Тракија од 1879-1903“, Софија, 1979.</ref> '''''Врховен македоно-одрински комитет''''' <ref>Елдъров, Светлозар, „Върховният македоно-одрински комитет и Македоно-одринската организация в България (1895 - 1903)“, Иврай, София, 2003, стр. 36.''</ref> — раководно тело на ''македонските емигрантски друштва''. Оваа асоцијација во [[1900]] година ќе го промени своето име во ''Македоно-одринска организација''. Организацијата е создадена од страна на македонската емиграција, од [[Бугарија]] и [[Романија]], всушност за време на нејзиното создавање била повикана сета македонска емиграција, и од таму каде што немало организирани друштва. ''Во неа членувале [[Македонци]], а помалку [[Бугари]]''.<ref name="VG">Ванчо Ѓорѓиев, Слобода или Смрт, Македонското револуционерно националноослободително движење во Солунскиот вилает 1893-1903 година, Институт за историја -Филозофски факултет, Скопје, 2003.</ref> Официјалната цел на организацијата била ''автономија на Македонија и [[Одринско]]'', врз основа на членот 23 од [[Берлинскиот конгрес]]. Комитетот е забранет во Бугарија по одлуката за негово растурање на Министерскиот совет на Бугарија од [[31 јануари]] [[1903]] година, а се распушти во [[1905]] година, по [[Рилскиот конгрес]]. ==Обединување== {{видете исто така|Македонска емиграција во Бугарија}} [[Податотека:TraikoKitantchewBGteacher.jpg|мини|десно|150п|[[Трајко Китанчев]]]] [[Трајко Китанчев]] како претседател на [[Братски сојуз|Братскиот сојуз]] на 19.02.[[1895]] година ја повикал [[Македонската емиграција во Бугарија|македонската емиграција]] да испрати свои делегати на конгресот кој требало да се одржи на [[19 март]] [[1895]] во [[Софија]]. Целта на собирот бил организирање за да може да се преземе дејност преку која би се подобрила положбата на [[Македонија]], и тоа дејност врз основа на членот 23 од [[Берлинскиот конгрес]], а требало да се искористи меѓународната положба на [[Турција]] искомплицирана со Ерменското прашање. На конгресот свои делегати требале да испратат македонските друштва од [[Бугарија]] и [[Романија]] но требало да присуствуваат и [[Македонци]] и од таму каде што немало организирани македонски друштва. Конгресот своето заседание го започнал на [[19 март]], а со својата работа завршил на [[28 март]] [[1895]] година во [[Софија]]. На него присуствувале 60 претставници на македонските друштва, братства и колонии во [[Бугарија]] и [[Романија]]. Конгресот, останал во историјата познат под името [[І македонски конгрес]] на кој дошло до обединување на македонската емиграција и до обединување на македонските друштва на чело со ''Македонскиот Комитет''. Во првиот комитетот влегле: претседател [[Трајко Китанчев]], потпретседател [[Наум Туфекчиев]], Ил. Георгов - Касиер и двајца советници Д. Матов и [[Андреј Љапчев]].<ref name="NODB">''Националноосвободителното движение на македонските и тракискийте българи... т. 2, 68-69''.</ref> ==Хиерархија== Сите македонски емигрантски друштва во [[Бугарија]] претставувале единствена организација чие седиште се наоѓало во [[Софија]]. На чело на организацијата стоел еден ''Комитет'' кој бил составен од претседател, потпретседател, касиер, секретар и неколку советници. Бројот на членовите не бил фиксен и се менувал со текот на времето. Ако во првиот комитет на чело со [[Трајко Китанчев]] имал 15 члена, комитетот под претседателство на [[Данаил Николаев]] се состоел од 12 члена. Комитетот ја координирал и предводел дејноста на македонските друштва. Над самиот Комитет како законодавно тело стоел ''Конгресот'' кој се состоел од делегатите на македонските друштва. Комитетот би должен да ги спроведува одлуките на конгресот. Со уставно-статутарните акти било предвидено дека конгресот треба да заседава еднаш годишно. Организацијата била пооставена врз ''централистички основи'', а македонските друштва како дел од општата организација морале да ги извршуваат инструкциите на ''Комитетот'', доколку тие не ги почитувале обврските и правилата зацртани со уставно-статутарните акти или се спротивставувале на комитетот, тогаш друштвата можеле да бидат исклучени од самата организација <ref name="RS">''Решения на I - и македонски конгрес, Право, I / 25, София, 9.05.1893.3''</ref>. ''Македонскиот комитет'' за разлика од [[ТМОРО]] била легална организација која својата дејност ја извршувала јавно и честопати со знаење на бугарските власти. == Првите статутарни акти == {{Македонски комитет}} Решенијата на [[І македонски конгрес]] добиле форма на устав. Во уставот биле регулирани: целта, средствата, организацијата и задолженијата на друштвата, комитетот, бирото, на конгресот и делегатите. Потоа следеле општите решенија. {{Цитатник|''Цел на македонските друштва е придобивање за населението во Македонија и Одринско полна политичка автономија автономија, приложена и гарантирана од Големите сили'' <ref name="RS" /> }} {{Цитатник|''(а тоа можело да се постигне преку: б.н) влијание врз бугарската влада и општествено мнение во Бугарија и Европа преку: а) Печатно слово, б)агитација во другите балкански држави за заедничко дејствување во корист на автономија, в) агитација и митинзи, г) поддржување на избор за пратеници во Народното собрание на лица кои се обврзуваат да дејствуваат за постигање на целта на македонските друштва, д) испраќање на делегати и меморандуми до Големите сили, е) воопшто преземање мерки диктирани од силата на условите'' <ref name="RS" />}} Некои од позначајните членови: {{Цитатник|''Член 3: Сите македонски друштва во Бугарија претставуваат единствена организацијана чело со 2-член комитет со седиште во Софија'' <ref name="RS" /> ''Член 4: Македонските друштва во Бугарија да се именуваат како македонски, а во Романија како Македонско Благотворително друштво'' <ref name="RS" /> ''Член 13: Член на македонските друштва можел да биде секојшто сочувствува со со нивната цел доколку е препорачан од 3 членови на друштвото кон кое сака да се запише'' <ref name="RS" /> ''Член 14: Секој член од македонските друштва по прашањето за автономија на Македонија и Одринско се задолжува да ја поддржува секоја бугарска влада, која дејствува за постигање на таа цел и да настојува да влијае врз онаа влада која би ја игнорирала'' <ref name="RS" /> ''Член 36: Комитетот бил ополномошен од Конгресот да влегува во односи и договори за заеднички дејства со асоцијации од други народности, кој проследуваат слична цел македонските друштва'' <ref name="RS" /> }} == 1895 - 1897 година == === Првите активности === Организирањето на четите кое го започнал [[Трајко Китанчев]] во својство на претседател на [[Братски сојуз|Братскиот сојуз]], продолжило и по формирањето на ''МК'' но сега со поддршка на бугарската влада и бугарскиот кнез, а особено со поддршка на воениот министер [[Рачо Петров]]. Спонзори и организатори на четите биле браќата Иванови, познати лиферанти со оружје, тие ги доопремувале четите и ги препраќале во [[Дупница]] <ref>К. Пандев, Националноослободително движење во Македонија и Тракија од 1879-1903, Софија, 1979, 95.</ref>. Офицерите од бугарската армија исто така учествувале во движењето. Бугарските погранични сили ги пропуштале четите да ја минуваат границата, а понекогаш им оставале и сандуци со муниција, на местата каде четите минувале <ref>''Спомени на Борис Сарафов...,40.''</ref>. Истовремено со оваа дејност, ''Комитетот'' започнал и со дипломатска активност, имено во [[Лондон]], нејзините претставници [[Константин Колчов]] и [[Васил Диамандиев]] имале средба со [[Вилјам Гладстон]], а во [[Виена]] со рускиот дипломатски претставник Алексеј Борисович Лобанов. На претставниците на ''Македонскиот Комитет'' им било истакнато дека не треба да дејствуваат со чети и востание, туку со културно работење меѓу населението во [[Македонија]] и само на таков начин македонската интелигенција вистински би работела за себе, а не за [[Австрија]] која сакала да излезе на [[Егејското Море]]. Тоа во [[Софија]] му било пренесено и на [[Трајко Китанчев]] <ref>''Атанас Шопов, Дневник...40.''</ref>. Во меѓувреме МК и [[Трајко Китанчев]] имале контакти со бугарскиот кнез и бугарскиот премиер [[Константин Стоилов]]. Притоа Стоилов се обидел да ја контролира активноста на МК и нејзината дејност да ја искористи во интерес на бугарската политика <ref>''Историја на бугарската дипломатија..., 208.''</ref>. ==== Мелничко востание ==== {{главна|Мелничко востание}} [[Податотека:Kocho Lyutata Doncho Zlatkov 1895.JPG|дясно|мини|250п|Четата на Кочо Љутата и Дончо Златков]] За акцијата биле ангажирани 40 офицери од бугарската армија, меѓу нив се нашле: [[Стојчо Гаруфалов]], [[Антон Бозуков]], [[Петар Начев]], [[Васил Мутафов]], [[Борис Сарафов]], Димитар Атанасов, Димитар Жостов, [[Јордан Венедиков]] и други. Офицерите биле поставени за командири на одредите. Како водачи на теренот, кој го познавале, биле поставени старите арамиски војводи, а меѓу нив се нашле: [[Кочо Љутата]], [[Дедо Димо]]то, [[Никола Геројот]], [[Кочо Мустракот]], [[Дончо Златков]], [[Дедо Анго]] и други. Војводите добиле строги упатства да не го напаѓаат мирното турско население, да не преземаат самоволни акции, да не вршат грабежи и да си ја плаќаат храната. Биле формирани четири поголеми одреди и неколку помали чети. Четите на МК во месеците јули и јуни [[1895]] година ја минале турската граница по што доаѓа до таканареченото [[Мелничко востание]] кое на војнички план доживеало целосна катастрофа. Во голема мера за неуспехот на акцијата придонеле кнезот и премиерот Стоилов, бидејќи ја затвориле границата и со посебен закон го забраниле вооружувањето и организирањето на четите <ref>''Национално - ослободителното движење на македонските и тракиските бугари...,73.''</ref>. МК со своето окружно под ''бр. 141'' од [[18 мај]] [[1896]] година го искажал своето незадоволство истакнувајќи: {{Цитатник|''Комитетот е во состојба да изјави пред целиот свет дека ветувањата и надежите се наполно осуетени. Тие се осуетени на начин кој не остава место за никакви идни илузии... бугарската влада прифатила мерки, кои не можат да ја подобраат положбата на Македонија''<ref>''В. Гроргиев и С. Трифонов, Историја на Бугарија...,365''</ref>. }} === Поддршка од кнезот Фердинант === По неуспешното [[Мелничко востание]], бугарската влада на чело со Стоилов ја откажале својата поддршка за ''Македонскиот комитет'', а во самиот ''Комитет'' дошло да раздор и внатрешни обвинувања за неуспехот. [[Податотека:Ferdinand of Bulgaria 2.jpg|мини|лево|150п|кнезот Фердинант]][[Податотека:Danail-Nikolaev-portrait.jpg|мини|десно|150п|Данаил Николаев вториот претседател на Врховниот Македонски Комитет]] Поради тоа бил свикан [[ІІ македонски конгрес]] кои траел од 3 до [[16 јануари]] [[1895]] година. На овој конгрес организацијата го менува своето име во ''Врховен Македонски Комитет'', а за претседател бил избран генералот [[Данаил Николаев]] кои бил во врска со кнезот [[Фердинанд I]], подоцна Николаев ќе поднесе оставка на претседателската функција и ќе стане аѓутант на кнезот. ===Стремеж да се потчини МРО=== На 28.12.1895 година комитетот испратил писмо [[Централен комитет на МРО|Централниот комитет]] на [[Македонска револуционерна организација|Македонската револуционерна организација]] во кое се насетуваат првите стремежите на ''Комитетот'' да биде главен раководител на целото ''македонско револуционерно дело''. Ова ќе биде потврдено во [[февруари]] [[1896]] година, кога ваквото стојалиште, генералот Николаев го пренел на [[Гоце Делчев]]. Конечно комитетот својата политика кон ''МРО'' ја изразува отворено во писмото од 20.03.1896 година во кое било посочено дека организацијата без дозвола на ''ВМК'' не смее да презема каква било активност во [[Македонија]]. [[Даме Груев]] остро протестирал против оваа писмо, бидејќи меѓу другото стоело дека Груев дал поддршка за таквото стојалиште на ''ВМК'' и веројатно било лага со цел да се предизвика раздор во [[Централен комитет на МРО|Централниот комитет]]. Како и да е ''Комитетот'' не се откажал од намерата да ја потчини организацијата. === Проект за реформи === {{Главна|Проект за реформи на Врховниот македонски комитет}} Кон крајот на [[февруари]] [[1896]] година поради бугарско-турските преговори, Врховниот комитет изработил еден проект за реформи во [[Османлиското Царство]]. Проектот заедно со крата во март му бил претставен на бугарскиот премиер Константин Стоилов и македонските друштва, а со писмото од 23.2.1896 година бил известен и [[Централен комитет на МРО|Централниот комитет]] на [[Македонска револуционерна организација|Македонската револуционерна организација]]. Во писмото било побарано [[Македонска револуционерна организација|Организацијата]] преку своите комитети да даде гласност на реформите. Не е познат ставот на [[Македонска револуционерна организација|Организацијата]] кон овој предлог. ===Мистериозна понуда === По [[Солунскиот конгрес]] на [[ТМОРО]], ВМК и понудил на организацијата една ''мистериозна понуда'' <ref name="VG" /> во која од организацијата се бара да испрати свој претставник во [[Софија]] за да биде организиран канал за пренесување на пушки од Англија. Во [[Софија]] заминал [[Ѓорче Петров]], притоа тој имал средба со генералот Николаев и тој на Ѓ. Петров, му пренел дека Комитетот од англиската влада добила пушки за [[Македонија]] и дека тие ќе ги дадат на организацијата. Николаев не понудил никакви конкретни докази за пушките, а од своја страна Ѓ. Петров го известил [[Централен комитет на МРО|Централниот комитет]] во [[Солун]] и тој започнал со подготовки за пречек на оружјето, но сета работа излегла како блеф. Според некои историчари тоа било обид за потчинување на организацијата од страна на Комитетот.<ref name="VG" /> ===Последен обид на Николаев === Врховниот Македонски Комитет на чело со генералот Николаев, својот последен обид за потчинување на организацијата го направил кон крајот на [[1896]] година кога во [[Солун]] се нашол полковникот [[Анастас Јанков]]. Тој имал средба со членовите на ЦК и нудел пари и оружје, а исто така предложил, [[ТМОРО]] и Врховниот Комитет да бидат единствена организација, но неговиот предлог бил одбиен. Јанков пред луѓето од ЦК требал да покаже дека Врховниот Комитет ја има поддршката на кнезот Фердинанд и дека има свои офицери во армијата <ref>''Ѓорче Петров, Спомени, Коресподенција...,104.''</ref>. === Втора врховистичка провокација === Во текот на [[Грчко-турска војна (1897)|Грчко-турската војна]] во [[1897]] година офицерите [[Јордан Венедиков]] и Морфов го организирале вториот врховистички продор. Имено тие во [[Бугарија]] успеале да убедат одреден број на Македонци да навлезаат во [[Македонија]]. Била формирана чета под команда на [[Крсто Захариев]], а во четата се нашол и [[Јане Сандански]]. Во [[април]] [[1897]] година чатата се нашла во [[Македонија]], таа најпрво поминале низ [[Кресна]], а кај селото Пирин имале судир со аскерот по што се упатиле кон [[Неврокоп]] и Банска река, каде што имале уште едена борба. Последниот судир со турскиот аскер, четата го имала кај с. [[Љапово]] притоа загинал четникот Никола, а [[Јане Сандански]] бил ранет. По овој судир четата се повлекла кон [[Бугарија]]. Сета акција немала реална шанса за успех, имено бугарската влада повеќе не го поддржувала комитетот, а од друга страна пак таа била неутрална во Грчко-турската војна со цел за да добие отстапки од Високата порта во корист на бугарската пропаганда во [[Македонија]]. == 1897 - 1901 година == === Опаѓање === По оставката на генералот [[Данаил Николаев]], претседателствувањето со Комитетот го презел [[Јосиф Ковачев]], но голем дел од членовите на Комитетот дале оставка и моралo да се свика нов конгрес. Притоа ослабнувањето на ВМК се гледа во неможноста да ги собере сите македонски друштва, или барем поголем дел од нив. Тоа влијаело врз бројот на делегатите и друштвата кои присуствувале на конгресите. На [[IV македонски конгрес]] од предвидените 38 друштва требало да присуствуваат 40 делегати, меѓутоа на конгресот имало само 22 делегати од 20 друштва. Слично се случило и на [[V македонски конгрес]], а новите раководства што биле избрани на овие конгреси не можеле да ја извршуваат својата дејност. Позициите на Комитетот биле уште повеќе ослабени со одлуката на бугарската влада за трговски агенти во [[Македонија]] да бидат поставени видни членови на ''Врховниот Комитет''. Меѓу нив се нашле: [[Тома Карајовов]], [[Никола Наумов]], [[Димитар Ризов]] и др, а тие биле поставени за трговски агенти во [[лето]]то [[1897]] година <ref>К. Пандев, Националноослободително движење...,173-174.</ref>. === Стремежот на задграничните претставници да го контролираат Комитетот === Увидувајќи ја ослабената положба на Врховниот комитет, [[ТМОРО]] решава индиректно да го стави ВМК под своја контрола. Затоа [[Ѓорче Петров]] започнал силна агитација во [[Бугарија]] и сакал да најде лице кое ќе има силен авторитет да застане на чело на Комитетот и да ја зацврсти неговата позиција. [[Податотека: Gjorche_Petrov.jpg|мини|лево|150п|[[Ѓорче Петров]]]][[Податотека:Sarafov1.jpg|мини|десно|150п|[[Борис Сарафов]] шестиот претседател на Врховниот Македонски Комитет]] Сарафов и [[Антон Бозуков]] се понудиле но тие не биле по мерка на [[ТМОРО]], а Петров барал лице кое имало поголема улога во бугарското општеството. Притоа тој имал средби со голем број на македонски интелектуалци од [[Бугарија]] и се сретнал со учителот Паунчев во [[Варна]], адвокатот Панов и адвокатот Иван Иванович. Исто така имал средба и со [[Димитар Благоев]] но сите го одбиле. Работат премногу им изгледала опасна. На крајот Ѓ. Петров морал да се задоволи со [[Борис Сарафов]]. [[Задгранично претставништво|Задграничните претставници]] на [[ТМОРО]] направиле договор со Сарафов и неговите приврзаници, односно [[ТМОРО]] ќе ја поддржи кандидатурата на Сарафов за претседател на Комитетот, а за возврат Врховниот комитет нема да презема никакви дејства без знаење и согласност на задграничните претставници <ref>''Ѓорче Петров, Спомени, Коресподенција...,118.''</ref>. На [[1 мај]] [[1899]] година во [[Софија]] започнал [[VІ македонски конгрес]] на кој [[Борис Сарафов]] бил избран за претседател на Комитетот, со поткрепа на Ѓ. Петров и [[Гоце Делчев]]. Затоа не треба да зачудува изјавата на Сарафов: ''Ние сме фирмата, а Ѓорче е комитетот''<ref>''Ѓорче Петров, Спомени, Коресподенција...,120.''</ref>, Ѓорче Петров во своите спомени тоа и го потврдува со зборовите: ''Ние го уредивме Сарафовиот комитет, тој беше наш продукт'' <ref>''Ѓорче Петров, Спомени, Коресподенција...,117''</ref>. Како и да е Сарафов во својот прв мандат давал голема материјална и финансиска поткрепа за [[ТМОРО]]. За време [[VІІ македонски конгрес]] било констатирано дека за потребите на ТМОРО биле дадени 11.990 златни левови и 23.327, 20 левови во сребро <ref>Пандев К., Националноослободително движење..., 229.</ref>. Меѓутоа, Сарафов бил од далеку од тоа да биде послушник на [[ТМОРО]]. Уште од самиот почеток тој почнал со заткулисни игри, неговата цел било да ја преземе токму тој ТМОРО во свој раце и тоа било евидентно за време на преговорите помеѓу [[ТМОРО]] и [[Бугарското тајно револуционерно братство]] кога Сарафов се наметнал како посредник и претендирал да биде раководител на целото македонско револуционерно дело, поради што ќе дојде до судир со ЦК и ЗП на ТМОРО. === Договор на Сарафов === {{Македонска револуционерна организација}} По самото составување на Комитетот, Сарафов финансиски и морално ја помагал [[ТМОРО]], меѓутоа уште додека се составувал комитетот Сарафов планирал да го заземе ЦК на ТМОРО. Имено, тој направил договор со полковникот [[Иван Цончев]] и потполковниците [[Атанас Јанков]] и [[Стефан Николов]]. Според овој договор Цончев требало да даде оставка на офицерската должност и да го зазеде претседателското место во Комитетот, а Борис Сарафов со 14 до 16 офицери требало да навлезе во [[Македонија]] да го преземе [[Централен комитет на МРО|Централниот комитет]] и потоа да се крене востание <ref>''Ѓ. Петров, Спомени, Коресподенција...,123''</ref>. Било предвидено територијата на [[Македонија]] да се подели на 14 востанички окрузи на чело со по еден офицер, а полковникот И. Цончев со големи сили да навлезе од [[Бугарија]]. За планот не требало да дознаат [[Гоце Делчев]] и [[Ѓорче Петров]]<ref>''Ѓ. Петров, Спомени, Коресподенција...,124''</ref>. Подоцна кога Сарфов и [[Иван Цончев]] ќе дојдат во судир, за овој договор преку Сарафов ќе дознае Ѓ. Петров. === Мајска спогодба === [[Податотека:Vmk Sarafov.jpg|лево|мини|250п|Врховниот комитет на чело со Сарафов]][[Податотека:SMAC bond Sarafov.JPG|мини|лево|250п|Облигација со подпис на Сарафов]] Офицерите и покрај договорот со Сарафов не се осмелиле да дејствуваат без согласност на [[Задгранично претставништво|задграничните претставници]] и затоа им предложиле во [[Централен комитет на МРО|Централниот комитет]] да влезаат двајца офицери како претставници ВМК, а истовремено околу 16 офицери да бидат распоредени по окрузите на [[ТМОРО]] во [[Македонија]]. [[Гоце Делчев]] и [[Ѓорче Петров]] во принцип не го отфрлиле предлогот. Отука призлегла компромисната мајската спогодба. Таа била потпишана на [[1 мај]] [[1900]] година, ТМОРО бил претставен од [[Гоце Делчев]] и [[Ѓорче Петров]] додека ''Врховниот комитет'' бил застапуван од полковникот [[Иван Цончев]], потполковниците Јанков и [[Стефан Николов]], поручникот Стојчо Гаруфалов и Атанас Мурџев <ref>''К. Пандев, Националноослободително движење..., 135.''</ref>. Спогодбата предвидувала: {{Цитатник|''а) да му се предложи на ЦК во својот состав да прими 2 членови , во кои ВМК има полна доверба;'' ''б) по нивниот прием во ЦК, ВМК станува клон на ЦК, а ЦК ќе има решавачки збор по сите прашања за делото;'' ''в) да му се предложи на ЦК за раководители на реоните да прифати воени лица испратени од Софија;'' ''г) тие даваат клетва според Правилникот на ТМОРО, го почитуваат тој Правилник и ги прекинуваат сите врски по делото со Бугарија. Во таа смисла исклучок се прави само по наредба на ЦК;'' ''д) ЦК да ја прекине приватната коресподенцијапо делото со задграничните прествници и раководителите на реоните, а исто важи и за членовите на ВМК со Македонија; ѓ) при какви било околности лицата од сегашниот состав на ВМК остануваат неразделно поврзани со ТМОРО;'' ''ж (е) со овој протокол се понништуваат старите писма за регулирање наодносите помеѓу ТМОРО и ВМК'' <ref>''Д. Димески, Гоце Делчев..., 106-107''</ref>}} По потпишувањето на спогодбата Врховниот комитет се обидел да ги протурка предлозите. Тие го предложиле капетанот [[Димитар Венедиков]] за член на ЦК на ТМОРО, а за [[Битолски револуционерен округ|Битолскиот револуционерен округ]] бил предложен поручникот [[Софрониј Стојанов]]. Меѓутоа Венедиков одбил да замине за [[Солун]], додека пак Софрониј поради [[Битолска провала (1900)|Поп Ставревата провала]] не можел да замине за [[Битола]] и затоа било решено тој да оди во [[Солун]]. [[Софрониј Стојанов]] во [[Македонија]] пристигнал во [[декември]] [[1900]] година, во Солун престојувал под името Хаџиасенов како претставник на друштвото ''Бугарија'', и таму се задржал до [[Солунска афера|Солунската афера]], и откако му биле издадени од страна на [[Иван Хаџи Николов]] пет бланко потврди за офицерите во случај на востание, се вратил во [[Бугарија]]. === Уставно-статутарни промени === [[Податотека:Macedonian-Adrianopolitan-Organization-Statutes.jpg |мини|десно|150п|Статутот од 1900&nbsp;г.]] Одлуката за промена на уставно-статутарните акти била донесена [[VІІ македонски конгрес]]. Во промената на Статусот на ВМК учествувала 5-члена комисија која била предводена од П. Генадиев. Бугарскиот историчар Константин Пандев дозволува дека [[Ѓорче Петров]] учествувал во работата на комисијата при изработката на главните членови. Промените во статутот биле под влијание на [[ТМОРО]]. {{Цитатник|''член 1. Целата на организацијата е полна политичка автономија за Македонија и Одринско, која ќе биде приложена и гарантирана од големите сили.'' ''член 2. Организацијата ќе дава морална и матерјална поткрепа за македоно - одринскиот роб и во тој дух организацијата била преименувана во ВМОК.''}} === Четничка школа === Во пролетта [[1900]] година под раководство на [[Христо Саракинов]], [[Димитар Венедиков]] и [[Петар Дрвингов]] била отворена школа за поготовка на луѓе кој требало да се испратат во внатрешноста на Македонија. За потребите на школата во ноември била формирана т.н касарна за момчиња, под раководство на Дрвингов. Со дозвола на бугарската влада меѓу македонската емигарција биле формирани доброволни чети во кои требало да влезаат и одреден број на официри и војници. За овие чети бил задолжен Христо Саракинов. Откако се усложнила ситуацијата на комитетот, четите биле преименувани во стрелачки дружини<ref>''Спомени на Борис Сарафов''</ref> === Врховниот комитет и Солунската провала од 1901 година === На 23.01.1901 година во [[Солун]] започнала [[Солунска афера]]та која била една од најтешките за [[ТМОРО]]. Имено целиот Централен комитет бил затворен додека пак оваа провала го исфрла Бугаринот [[Иван Гарванов]], со што ТМОРО зазема друг правец на дејствување. Дел од историчарите при расветлувањето на причините за Солунската афера сметаат дека е можно учество на Врховниот комитет на чело со [[Борис Сарафов]] во провалата <ref>''Д. Димески, Гоце Делчев...,111 - 112''</ref>, притоа се истакнува дека Комитетот имал свој човек кој го поткажал ЦК на турските власти. Се става под знак прашање улогата на Софрониј Стојанов <ref>''Спомени на Иван Гарванов''</ref>, како можен предавник, меѓутоа за тоа нема конкретни докази, а еден од најголемите предавници за време на провалата, Милан Михајлов бил човек на [[Борис Сарафов]] и како таков тој пристигнал во [[Солун]].<ref name="VG" /> [[Гоце Делчев]] и [[Ѓорче Петров]] во окружното од март 1901 година испратено до револуционерните комитети во [[Македонија]], било истакнато дека [[Солунска афера|Солунската афера]] е внатрешен удар против [[ТМОРО]], а обидот за востание на Врховниот комитет е надворешен удар против ТМОРО <ref>''Гоце Делчев, Писма и други матерјали, 215 и 248''</ref>. По провалата, Сарафов се обидел да се наметне над Делчев, но тој ги одбил сите предлози и барања на Сарафов. :види: [[Солунска афера]] === Падот на Сарафов=== [[Податотека:Hristo Sarakinov.jpg|мини|десно|150п|Христо Саракинов]] ==== Сарафовиот судир со задгранините претставници ==== Набргу по [[Солунска афера|Солунската афера]] паднал и Комитетот на [[Борис Сарафов]]. Сарафов од своја страна дошол во судир со Задграничните претставници на [[ТМОРО]], со новоизбараната бугарска влада на чело со [[Петко Каравелов]], но и со [[Иван Цончев]]. [[Гоце Делчев]] и [[Ѓорче Петров]] ја знаеле амбицијата на Сарафов за преземање на целото македонско револуционерно дело во свои раце, и затоа тие во согласност на ЦК на ТМОРО намерно го одолговлекувале спроведувањето на ''Мајската спогодба''. Тоа придонело да дојде до влошување на односите помеѓу двете организации. Гоце Делчев бил обвинет дека сака да стане врховен командант на сите востанички сили <ref>''Ѓорче Петров, Спомени. Коресподенција..., 135''</ref>, и дури бил физички нападнат во просториите на врховниот комитет од страна на [[Христо Саракинов]] <ref>''Ѓорче Петров, Спомени. Коресподенција..., 158-159''</ref>. Биле влошени односите и со [[Ѓорче Петров]] кој спротивно на Мајската спогодба ја продолжил дирекната коресподенција со ''ЦК''. Сарафов пак од своја страна успеал да го придобие [[Никола Зографов]] кој бил пунктов началник на [[ТМОРО]] во Ќустендил <ref>''Д. Димески, Гоце Делцев, Битола, 1990, 109.''</ref><ref name="ht">''Д-р, Христо Татарчев, Вътрешна македоно-одринска революционна организация като мит или реалност, Цочо Биљарски и Валентин Китанов, София, 1995''</ref> . Поради оваа постапка биле прекинати односите помеѓу двете организации кон крајот на [[1900]] година <ref name="ht"/>, а од своја страна Врховниот комитет од почетокот на [[1901]] до [[мај]] [[1902]] година не даваал никаква помош за [[ТМОРО]]. Помошта била обновена кога на чело на ЦК на [[ТМОРО]] ќе застане [[Иван Гарванов]] <ref name="ht"/>. ==== Сарафовиот судир со бугарската влада ==== Повод за судир со бугарската влада бил теророт кој Сарафов го спроведувал. За самиот судир најмногу придонеле двете убиства во [[Романија]], најпрво бил убиен Кирил Фитовски, а потоа [[Стефан Михаљану]] кој бил уредник на весникот ''Peninsula Balkanika'', тој бил убиен поради натписи во весникот кои биле насочени против [[ТМОРО]] <ref>''К. Пандев, Националноослободително движење...,155''</ref>, но овие убиства ги влошиле односите помеѓу [[Бугарија]] и [[Романија]] <ref>''К. Пандев, Националноослободително движење...,255-256''</ref>. Бугарската влада го предупредила Сарафов дека ќе му покаже каде му е местото, но тој од своја страна истакнал дека има поддршка меѓу војниците и офицерите и дека ќе се спротивстави. ====Сарафисти и Цончевисти ==== Влошената положба го принудила Сарафов да го повика [[Иван Цончев]] да застане на чело на Комитетот според претходно постигнатиот договор, од своја страна Цончев во [[Софија]] се нашол во јануари [[1901]] година. Меѓутоа во меѓувреме доаѓа до [[Солунска афера|Солуската афера]] и Сарафов под влијание на своите блиски и пријатели го менува решението сметајќи дека ќе може да владее и со Врховниот и со [[Централен комитет на МРО|Централниот комитет]]. На тој начин Цончев бил измамен и ќе дојде до поделба на Врховниот комитет на две крила: Сарафисти и Цончевисти. Меѓутоа, судирот меѓу двете крила бил решен од страна на бугарската влада кога [[23 март]] [[1901]] година [[Борис Сарафов]] бил уапсен со дел од комитетот и бил обвинет за двете убиства. Апсењето и судењето на членовите на Комитетот било политичка фарса со цел да им се овозможи на Цончевистите да го преземат Комитетот во свој раце, а [[Иван Цончев]] успеал во тоа на [[VІІІ македонски конгрес]], односно на [[IX македонски конгрес]] <ref>''К.Пандев, Националноослободително движење..., 261''</ref>. === Нова мајска спогодба === Бидејќи мајската спогодба од 1.05.[[1900]] година не била спроведена, таа станала предмет на разговори меѓу новиот состав на Комитетот и [[ТМОРО]]. На оваа средба [[ТМОРО]] била претставена од [[Гоце Делчев]], д-р [[Владимир Руменов]] и [[Михаил Герџиков]], а како трета група која учествувала во овие преговори, била претставена од [[Иван Цончев]] и полковникот [[Стефан Николов]]. Во овие преговори преовладува тенденцијата на Врховниот комитет да се наметне над [[ТМОРО]] иако нејзината самостојност била потенцирана во овие разговори <ref>''К. Пандев, Националноослободителното движење..., 272''</ref>, а од овие преговори произлегла новата мајска спогодба од [[16 мај]] [[1902]] година и со неа било предвидено да се постават двајца офицери во [[Централен комитет на МРО|ЦК]] на [[ТМОРО]], како воени специјалисти кој би можеле да го помогнат делото. Овие двајца офицери би требало да имаат еднакви права и должности со останатите членови на ЦК. Било договорено поставување на офицери при секој округ на [[ТМОРО]] во [[Македонија]] и овие офицери имале исто така еднакви права како и раководните тела на окрузите. Од друга страна, првата на [[Задгранично претставништво|задграничните претставници]] биле ограничени бидејќи тие можеле да присуствуваат во работата на Врховниот комитет само по прашањата кои се однесувале за ТМОРО. Двете организации се договориле дека каналите и пунктовите на бугарска територија се неприкосновена сопственост на ТМОРО, додека пак магацините со оружје по бугарската граница, да бидаат под контрола на Врховниот комитет. Поради последната точка [[Ѓорче Петров]] сметаал дека Делчев се потклизнал, бидејќи станувало збор за 700 - 800 пушки кои биле складирани од Сарафов и тој сакал да ги предаде на ТМОРО, дополнително на тоа [[Ѓорче Петров]] истакнува дека: {{Цитатник|''Со тие пушки после не тепаа'' <ref>''Ѓорче Петров, Спомени, Коресподенција..., 272''</ref>}} === Прекинување на односите помеѓу двете организации=== ==== Иван Цончев го презема Комитетот==== [[Податотека:Ivan Tsonchev.jpg|мини|десно|150п|[[Иван Цончев]]]] [[Податотека:Иван Гарванов.jpg|мини|десно|150п|[[Иван Гарванов]]]] Кон крајот на јули и почетокот на август [[1901]] година се одржал [[IX македонски конгрес]]. Во текот на овој конгрес ''цончевистите'' успеваат да го замемаат Врховниот комитет во свој раце. Претходно претставниците на [[ТМОРО]], [[Владимир Димитров]] и [[Иван Кепев]] поднесуваат оставка, а за време на конгресот од раководните позиции во Врховниот комитет се отстранети приврзаниците на Сарафов. За претседател на комитетот бил избран [[Стојан Михајловски]] додека пак [[Иван Цончев]] бил избран за потпретсдател. На тој начин комитетот се нашол во рацете на Цончев и тој веднаш започнал со подготовките за кревање на едно востание во [[Македонија]] кое му требало на кнезот [[Фердинанд I]]. ==== Цончев и Гарванов ==== По [[Солунска афера|Солунската афера]] во јули [[1901]] година во [[Солун]], полтронот на Цончев, полковникот [[Стефан Николов]] имал контакти со ТМОРО и со бугрскиот трговски агент [[Атанас Шопов]]. Според Шопов, полковникот Николов дошол за да може лично да се запозане со револуционерните комитети и состојбата во [[Македонија]]. На средбата со Шопов, полковникот Николов истакнал: {{Цитатник|''(ВК ќе се б.н) постави на совршено легална и културна почва, во хармонија со законите на земјата'' <ref>''АМ, ф, БГК - Солун, мф, 4277, No. 12.07.1901. (строго доверливо)... Станува збор за доверлив извештај на А. Шопов испратено до Бугарското министерство за надворешни работи и вероисповед...''</ref>}} Најверојатно полковникот [[Стефан Николов]] алудирал на хармонијата која постоела помеѓу кнезот [[Фердинанд I]] и [[Иван Цончев]] <ref name="VG" /> . При оваа посета на Солун од страна на полковникот Николов најверојатно била договорена средбата помеѓу [[Иван Цончев]] и [[Иван Гарванов]]. Гарванов по излегувањето од затвор <ref>''На 7 јуни 1901&nbsp;г. во куќата на [[Никола Ризов]] во присуство на [[Иван Гарванов]], бил испробуван револвер и дошло до несреќа во која загинал членот на ЦК на [[ТМОРО]], [[Јаким Игнатиев]]. Поради неговата смрт, Гарванов и Ризов биле уапсени но набргу биле ослободени поради сведоштвото на таткото на Јаким кој истакнал дека тие не можаат да бидаат виновни, бидејќи биле пријатели... Спомени на Иван Гарванов..., 133 - 134.''</ref> се нашол во Софија и имал средба со Цончев. На оваа средба Гарванов истакнал: {{Цитатник|''Организацијата, јас ќе ви ја предадам вам, но под услов ние да си останеме оделни таму, а вие тука <ref>''Спомени на Иван Гарванов..., 136.''</ref>}} Меѓутоа треба да се истакне дека постојат неколку верзии за тоа што точно Гарванов му рекол на Цончев. Според Владов, Гарванов изјавил дека во [[Македонија]] не треба да има ништо, бидејќи таму луѓето биле уапсени и се било растурено, и затоа треба да постои само ''ВМОК'', кој би требало да раководи со револуционерното делото во [[Македонија]] и [[Бугарија]] <ref name="VG" /> . По неколку дена Граванов се откажал од овој став и почнал да ја истакнува поребата од ''ЦК'' на [[ТМОРО]]. Според касиерот на ''ВМОК'' [[Георги Белев]], Гарванов истакнал: {{Цитатник|''Генерале, треба да се одземе таа разбојничка организација од внатре'' <ref>''Ефтим Спротстранов, Дневник..., т.1, 181''</ref>}} Најверојатно Гарванов на оваа средба на Цончев му ветил дека ќе му ја предаде [[ТМОРО]] во случај на едно евентуално востание во [[Македонија]]. ==== Судир на Цончев со задграничните претставници ==== [[Иван Цончев]] сметајќи дека ја имаа поддршката на Гарванов, се свртел против задграничните претставници на [[ТМОРО]] притоа сакал да воспостави дирекна коресподенција со [[Централен комитет на МРО|Централниот комитет]] на Внатрешната организација и почнал да го игнорираа ЗП. Цончев меѓу другото истакнал дека: {{Цитатник|''...Задграничните претставници се главната, ако не и единствената причина за досегашните недоразбирања... делегатите ( се мисли на Гоце Делчев и Ѓорче Петров б.н), кои досега ништо друго не правеле, освен да сеат раздори, да трошаат средстава на тукашната организација (ВМОК б.н) и да се издигнат во трета организација, која неодоворна за ништо, била вистинска господарка и на двете организации (ВМОК и ТМОРО б.н)'' <ref>''K. Пандев, Националноослободителното движење..., 277''</ref>}} Под притисок на Цончев, Делчев и [[Ѓорче Петров]] морале да се откажаат од должноста [[Задгранично претставништво|задгранични претставници]], но одруга страна [[Гоце Делчев]] успеал да го одели Гарванов од [[Иван Цончев]]. Гарванов имајќи ја поткрепата од [[Дамјан Груев]] и Делечев се спротивставил на Цончев, оваа дистанцирање на Гарванов нема никогаш да му биде простено од ''цончевистите'', и тие по неговото убиството во 1907 година ќе истакнат: {{Цитатник|''Така му треба, предавник'' <ref>''Ѓорче Петров, Спомени. Коресподенција..., 147.''</ref>}} ==== Раскинување ==== Цончев откако ја зацврстил својата позиција во комитетот, се нафрлил врз пунктовите на [[ТМОРО]] во [[Бугарија]]. На 24.08.[[1901]] година, Стојанов началникот на [[Ќустендил|Ќустендилскиот реон]], разоружал и предал двајца работници на [[ТМОРО]] на бугарските власти. [[Податотека:Todor Saev.JPG|мини|десно|100п|Тодор Саев]][[Податотека:Efrem Chuchkov Shtip IMARO.JPG|мини|лево|100п|Ефрем Чучков]] Во некое од ќустендилските села по наредба на [[Атанас Мурџев]] бил тепан работник на [[ТМОРО]], а по наредба на [[Тодор Саев]], јавно бил тепан [[Ефрем Чучков]] и тоа пред куририте на [[ТМОРО]]. Поради ваквата постапка на Саев, ''Дупничкото друштво'' ги прекинало врските со Врховниот комитет, и затоа друштвото на 20.11.[[1901]] година било исклучено од ВМОК. Поради сите овие постапки новите [[Задгранично претставништво|задгранични претставници]], [[Туше Делииванов]] и [[Димитар Стефанов (бугарски општественик)|Димитар Стефанов]] поднеле нови барања до ВМОК. Била побарана 30-километарска зона на бугрската територија, пункт во [[Софија]], пари за [[Задгранично претставништво|Задграничното претставништво]], остантите пунктови на ТМОРО во [[Бугарија]] и за издавање на еден весник во [[Македонија]], отстранување на [[Тодор Саев]] од [[Дупница]]. ВМОК намерно ги одолговлекувал преговорите и истовремено презел активности за нарушување на авторитетот на [[ТМОРО]] меѓу македонското население. Пушките кои [[ТМОРО]] ги платил на Врховниот комитет, а комитетот за нив добил расписка не биле испорачани. Врховниот комитет притоа истакнал дека нема пушки, дека не веруваат во пунктовите на [[Никола Малешевски]] и дека ќе ги вратат парите. Дополнително Врховниот комитет побарал причина за барањата на [[Задгранично претставништво|задграничните претставници]], откако ги добиле ја потврдиле мајската спогодба, а по десетина дена повторно се откажале од неа и било побарано од нив да продолжаат преговорите помеѓу двете организации. На 2.11.[[1901]] година ВМОК испратил окружно до своите друштва во кое било истакнато дека односите помеѓу двете организации се во хармонија и дека се дејствува во согласност со протоколот кој бил утвреден зеднички. [[Задгранично претставништво|Задграничните претставници]] на 8.12.1901 година поставиле ултимативен рок од 48 часа за отповикување на окружното од страна на ВМОК, a бидејќи тоа не било направено, на 14.12.1901 година задграничните претставници ги известиле македонските друштва дека ТМОРО за секогаш ги прекинува контактите со овој состав на Врховниот комитет <ref>''К. Пандев, Националноослободителното движење..., 281''</ref>. == Врховистички чети во Македонија == === Горноџумајско === [[Податотека:Yordan Stoyanov cheta SMAC.JPG|мини|десно|400п|Четата на Јурдан Стојанов]] [[Иван Цончев]] веднаш откако го презел комитетот во свој раце започнал со организирење и препраќање на чети во [[Македонија]]. Овие врховистички чети биле составени од разни арамии и морално пропаданти луѓе. Пионири на врховизмот во Македонија биле: [[Хаљо]], [[Дончо Златков]], [[Иван Карасулијата]], [[Ангел Спанчовалијата]], подофицерот Лазов. Во летото [[1901]] година од левата и десната страна на реката [[Струма]] се нашле две врховистички чети. Едната под команда на капетанот [[Јурдан Стојанов]] а другата на чело на [[Пашалијата]]. Присуството на овие врховистички чети на територијата на [[Македонија]] неминовно воделе кон судир со четите на [[ТМОРО]]. Набргу во овеј крај се нашла четата на чело со [[Сава Михајлов]] и [[Јане Сандански]] и тие ги повикале врховистичките чети на јавен двобој пред населението, но врховистите од своја страна одбиле. Во [[октомври]] [[1901]] година во селото [[Лагадош]] се нашла врховистичката чета на чело со подофицерот [[Михаил Лазаров]] <ref>''Х. Силјанов, цит, дело, т1, 161''</ref>. Тој дошол во судир со [[Сава Михајлов]] при што бил разоружен и принуден да се врати во [[Бугарија]] <ref>''Спомени на Сава Михајлов..., 87-88''</ref>. Овој судир во [[Лагадош]] бил повод за [[Дончо Златков]] да се нафрли и врз [[Горна Џумаја|Горно Џумајско]], тој од своја страна испратил неколку заканувачки писма до [[Сава Михајлов]] во кој од него побарал да бидаат вратени запленетите врховистички пушки од [[Лагадош]], во спротивно се заканил дека ќе запали се. Истовремено врховистичите чети презеле разни активности за поткопување на авторитетот на [[ТМОРО]] кај македонското население. Врховистите агитирале дека тие ќе доставаат пушки и тоа за безпари, и на тој начин успеале да привлечаат дел од незадоволното население, првенствено она кое дало пари а не добило пушки, кон нив се приклучиле и оние на кои [[ТМОРО]] насила им собирала пари како и разни работници на [[ТМОРО]] кој на разни начини се огрешиле кон оваа организација. На тој начин кон ''ВМОК'' се придружил Смилјан Димитров, раководителот на [[ТМОРО]] од село [[Падеж]], тој кај себе ја прибрал повторно вратената врховистичка чета која била разоружана кај [[Лагадош]] <ref>''Спомени на Сава Михајлов..., 89''</ref>. === Демихисарско === Во есента 1901 година во [[Демир Хисар (град)|демихисарско]] се нашле две врховистички чети едната на [[Дончо Златков]], а другата на [[Касапчето]]. Тие дошле во судир со четата [[ТМОРО]] предводена од дедо [[Иљо Крчовалијата]]. При овој судир Дончо бил ранет и се вратил во [[Бугарија]] додека пак Касапчето и Ангел Спанчовалијата подоцна биле разбиени на [[Пирин]] <ref>''Спомени на Иван Атанасов Грчето..., 142''</ref>. [[Дончо Златков]] откако ќе закрепне во [[Бугарија]] ќе се најде во [[Петрич]]ко и отворено ќе застане на страната на [[Иван Цончев]]. === Петричко === [[Податотека:Stoyko Bakalov Churicheni SMAC.JPG|мини|десно|120п|Стојчо Бакалчето]][[Податотека:Doncho Zlatkov.JPG|мини|десно|120п|Дончо Златков]][[Податотека:Ivancho Karasouliata.jpg|мини|десно|120п|Иван Карасулијата]] Пионир на [[врховизам|врховизмот]] во [[Петрич]]ко бил [[Стојчо Бакалов|Стојчо Бакалчето]], поранешен раководител на [[ТМОРО]] во селото [[Игуменец]]. Бакалчето во почетокот на [[1901]] година злопотребил 12 лири на [[ТМОРО]] и поради тоа бил осуден на смрт но успаал да ја избегне ликвидацијата и да издејствува помилување <ref>''Спомени на Христо Куслев..., 120''</ref>. Но овој настан кај Бакалчето предизвикла да се оддалечи од [[ТМОРО]], а кога дознал од весниците за судирот помеѓу [[ТМОРО]] и Врховниот комитет, решил да застане на страната на ВМОК и го поканил врховистичкот војвода [[Дончо Златков]] да дојде во областа [[Каршијак]]. Таму Дончо на селаните им говорел дека: {{Цитатник|''Бугарија и Русија ќе помогнат и дека не треба да се даваат пари за пушки, туку секој да каже каква пушка сака и сам да си дојде до границата за да му се предаде. Оставете ги внарешните, тие не мислат за вашата слобода'' <ref>''Спомени на Иван Атанасов Грчето..., 143''</ref>}} Во летото [[1901]] година Дончо со својата врховистичка чета се нашол во областа [[Каршијак]] и успеал на своја старана да спечали повеќе раководители и работници на [[ТМОРО]]. Меѓу нив биле: поп Трендафил од [[Палат]], учителот Цоне од [[Гореме]], поп Иван од [[Долна Рибница]] и деградираниот војвода на [[ТМОРО]] [[Алексо Поројлијата]]. Тие здружени со Дончо стапиле во контакт со Врховниот комитет и ја започнале борбата за [[Петрич]]ко со четите на [[ТМОРО]]. Дончо и Алексо Поројлијата на измама успеала да го ликвидираат петричкиот војвода на [[ТМОРО]], Кецакаров <ref>''Спомени на Иван Атанасов Грчето..., 145.''</ref>, по што дошле во судир со четата на дедо Иљо Крчовалијата. Во селото Чуричане, Дончо ги убедувал селаните да ја предадат на Турците четата на Крчовалијата. Во селото [[Долна Рибница]] врховистите ја предале здружената чета на [[Григор Иванов]] и [[Атанас Тешовалијата]] по што тие морале да се повлечат од овој крај. === Струмичко === Кон крајот на август 1901 година во [[Струмица|Струмичко]] се појавува првата врховистичка чета. На чело на оваа чета стоел Хаљо кој бил поранешен убиец на бугарскиот премиер [[Стефан Стамболов]] <ref>''Ефтим Спротстранов, Дневник..., т.1, 49.''</ref>. Хаљо со себе ги донел двајцата отпадници на ТМОРО, Васил Пеливанов и [[Иван Карасулијата]] <ref>''Спомени на Михаил Герџиков..., 31.''</ref>. Оваа чета броела од 20 - 30 души и успеале да се пробијаат до селото [[Нивичино]]. Во ова село тие стапиле во контакт со [[Атанас Нивички]] кои бил раководител на [[ТМОРО]] во ова село, од него биле побарана храна и канал за понатамошен премин. Атанас Нивички не знаел дека станува збор за врховистичка чета, но таа му станала сомнителна и затоа испртил двајца курири со писмо кое требало да го предадаат на првата чета на [[ТМОРО]] која ќе ја сретнаат. Писмото го добил [[Михаил Герџиков]], и тој за четата го известил [[Гоце Делчев]]. Делчев од своја страна издал нардба за протерување на врховистичката чета од територијата на [[ТМОРО]]. Хаљо најверојатно насетил дека му се подготвува стапица и затоа се упатил кон [[Малешевска Котлина|Малешевско]] и тука со себе го зел разбојникот Петар Уже. Четата на Хаљо била гонета од Атанас Нивички и [[Михаил Герџиков]] по што врховистичката чета била принудена да се врати во [[Бугарија]]. === Врховистички бази во Македонија === Кон крајот на [[1901]] година [[врховизам|врховизмот]] успеал да фати корени и да создаде свој бази во Североисточна [[Македонија]]. Според [[Христо Силјанов]] речиси сите села во [[Малешевска Котлина|Малешевско]], [[Горна Џумаја|Горноџумајско]] и [[Петрич]]ко биле под контрола на врховистичките чети. Во врска со првите врховисти во [[Македонија]], Сиљанов истакнува дека ''ВМОК'' без помошта на разбојниците и разните декласирани елементи многу тешко би можел да постигне успех, додавајќи дека: {{Цитатник|'' ... Дончо и неговите колеги се претходниците и патоводителите, кои ги отворија дверите на Пиринското царство за капетан Јурдан Стојанов, Софрониј Стојанов, Тодор Саев, Лефтеров и другите офицери... за да подготваат едно востание'' <ref>''Х. Силјанов, цит. дело, т.1, 161''</ref>}} == 1902 - 1905 година == === Опозиција === [[Податотека:Ефтим Спротстранов.jpg|мини|десно|150|Ефтим Спротстранов]] Писмото на задграничните претставници, од 5 март 1902 година, до македонските друштва во Бугарија ги раздвижило оние дејци кои биле опозициски настроени кон комитетот Михајловски-Цончев, а некои од друштвата започнале со испраќање на делегати за свикување на вонреден конгрес. Врховниот комитет ги отфрлил обвинувањата на Организацијата, истакнувајќи дека независноста и самостојност на [[ТМОРО]] за него отсекогаш биле свети принципи <ref>Константин Пандев, Националноосвободително движение..., 283</ref>. Во [[Пловдив]], се одржал учителски собир на кој [[Димо Хаџи Димов]] го прочитал рефератот ''Македонското прашање и учителот'' <ref name="DHD">Димо Хаџи Димов, Одбрани дела, том еден, Избор, предговор и редакција Манол Пандевскски, Скопје, 1984</ref>. Хаџи Димов јасно ја разоткрил политиката на Врховниот комитет и бугарската влада кон Македонија, тој меѓу другото истакнал: :''Ние не мислиме за Бугарија, но ќе си ја пазиме Македонија. Немојте и вие да мислите за Македонија, туку пазете си ја Бугарија''<ref name="DHD" />. Учителскиот собир усвоил резолуција со која била осудена политиката на Врховниот комитет и бугарската влада кон Македонија <ref>Константин Пандев, Националноосвободителното движение... 283-284</ref>. Комитетот Михајловски-Цончев, со својата политика, ги предизвикала сите кој не се согласувале со таквото делување. Дошло до раздвижување на едно опозициско движење, кое било кординирано од [[Ѓорче Петров]], иако тој стоел настрана од движењето. Опозиционерите во соработка со [[ТМОРО]] ја истакнале потребата од една чиста македонска политика, посебна македонска црква и афирмација на посебноста на макеоднскиот народ <ref name="VG" />. [[Тома Карајовов]], во јануари 1902 го сондирал [[Ефтим Спротстранов]], Карајовов се повикал на едно писмо од Цариград и потенцирал: :''Македонија да започне своја, независна политика, чисто македонска. Никогаш да не се мисли за присоединување кон Бугарија, и во тоа да се убеди Европа. Тогаш ќе може да се постигне тоа што го сакаме'' <ref name="ESD">Евтим Спротстранов. Дневник, Т.I (1901-1907), Предговор Александър Гребенаров, Съставители: Гребенаров, Ал., Милкана Бошнакова, Георги Царев. С. 1994</ref>. Карајовов има и консултации со унивезитетските професори Шишманов и Георгов. Првиот сугерирал дека може да се започнат преговори со [[Австроунгарија]], која биола заинтересирана за [[Македонија]]. Подоцна [[Димитар Стефанов (бугарски општественик)|Димитар Стефанов]] го поканила Спротстранова да напише нешто во [[Дело (весник)|Дело]], во смисла дека населенеието во Македонија само треба да си ја извојува слободата, без да се надева на помош од надвор <ref name="ESD" />. На 22 февруари 1902 година, се одржало советување на кое присуствувале: [[Христо Станишев]], [[Димитар Ризов]], [[Андреј Љапчев]], [[Тома Карајовов]], [[Никола Наумов]] и [[Ефтим Спротстранов]]. Карајовов ги информирал за ставовите на офицерите од русофилската и русофопската фракција во Бугарија, и едните и другите решавањето на македонското прашање го гледале преку договор со [[Србија]] и поделба на Македонија на сфери на влијанија <ref name="ESD" />. Отука, бидејќи областите на исток од [[Струма]] биле неспорно бугарски, а на запад од [[Вардар]] неспорно српски, затоа Цончев својата активност ја насочил на територијата помеѓу реките Вардар и Струма. Учесниците во советувањето се обврзале да работат за зачувување на целовитоста на Македонија <ref name="ESD" />. [[Владимир Руменов]] земајќи ја предвид делбеничката политика на бугарската влада, претпочитал Унија со [[Римокатоличка црква|Римокатоличката црква]] или австриска окупација на Македонија <ref name="ESD" />. Тој предложил: :''да се оделиме, да почнеме чисто македонска политика'' <ref name="ESD" />. Во тој контекст предложил оделување на [[Бугарска егзархија|Бугарската егзархија]] од Кнежевството и нејзино прогласување за покровител на ''Славјаните'' во Турција, по изговор дека се возобновува Охридската патријаршија, во чии синодот требало да влезат македонските владици, седиштето на црквата и понатаму требало да остане во [[Цариград]] <ref name="ESD" />. Руменов истакнал дека ако Егзархијата го одбие предлогот тогаш македонските владици да се откажат од Егзархијата и да формираат оделна црква <ref name="ESD" />. Според Руменов, таквата идеја не требало да се пласира преку органот на [[ТМОРО]], туку преку некој друг весник <ref name="ESD" />. Тој предложил да се испечатат неколку броја непосредно пред конгресот на Врховниот комитет за да се види дека постои нов движење, за да можат делегатите да бидат подготвени <ref name="ESD" />, а дури потоа да се започнат преговори со Егзархијата. Тие знеле дека Егзархот ''како страшен бугарофил, тешко ќе прифати'' <ref name="ESD" />, зато требало да му се пренесе дека: :''целта не е да се создаде нова народност во Македонија, туку да се зачува цела, неразделна. Ако, тој се согласи и се прогласи за Егзарх на макеоднските бугари или македонски славјани (така нека се нарекуваме), тогаш лесно и без големи стресови ќе постигнеме се'' <ref name="ESD" />. Според Руменов, ако егзархот не се согласел тогаш требало да се започне агитација сред македонските владици за да се отцепат од Егзархијата и да формират Синодот и самостојна црква <ref name="ESD" />. Со овие идеии, Спротстранов го започнал Калајџиев, а тој требало да ги запознае битолскиот митрополит Григориј и раководителот на ТМОРО во Охрид, Кецкаров <ref name="ESD" />. На 20 јули 1902 година Спротстранов му пишал на Јаким Дедов во Белград, истакнувајќи дека: :''Одамна, брате, проповедам да оставиме настрана какво е христијанското население во Турско по народност, туку да погледнеме на неговите маки и страдања. Зошто да гледаме на него како на бугарско или српско, туку да погледнеме како на христијанско и општословенско'' <ref name="ESD" />. [[Податотека:Право.jpg|мини|десно|200п|Право]] Опозициските статвови соодветено место зазеле и во весникот [[Право (весник)|Право]], обновен од [[Никола Наумов]]. Во овој весник како одговор на политиката на комитетот Михајловски - Цончев, од името на ТМОРО се почнало со афирмирање на макеоднскиот карактер на Организацијата и нејзиното сфаќање за македонскиот народ. Биле објавени повеќе статии, а во една од нив било истакнато дека: :''Внатрешната револуционерна организација ќе му даде на секој да реазбере дека работи за единството и независноста на Македонија, како слободна држава на Балканскиот Полуостров. Таа организација, давала и во иднина ќе дава докази дека не е агент на никоја од балканските држави, туку агент само на македонската слобода и независност. Со таквите докази таа постепено ќе ги отстранува племенските разлики во Македонија и ќе го организира идниот, ако и разнобоен, но способен да се самоуправува мирно и тивко, македонски народ'' <ref name="PRV">''Право, II/31 (39), 22. 09. 1902, 3''</ref>. Весникот во своите настојувања да ја разобличи политиката на Цончев, истакнал: ''Тој (Цончев б.н) добро знаеше дека внатрешните дејци со никакви ветувања и по никоја цена нема да ја доверат судбината на Македонија во неговите генералски раце, кои секогаш можат да се стават во услуга на бугарскиот двор или бугарската влада'' <ref>Право, II/26 (34), 15. 08. 1902, 1</ref>. === Раскол === Во ''Комитетот'' постепено се формирале две основни крила - едно на генерал Цончев, кој ја имал поддршката на дворот, кон оваа крило главно клонеле офицерите, а меѓу нив се нашле - [[Стефан Николов]], [[Антон Бозуков]], [[Анастас Јанков]], [[Александар Протогеров]], Владимир Каназирев, Христо Саракинов, Јордан Стојанов, Димитар Думбалаков, како и војводите [[Дончо Златков]], Васе Пехливана и други <ref>''[http://www.vi-books.com/vis/vis8/vis8.1/VS-1_08.pdf Чалгънова, Елена. Владимир Николов Каназирев (1879 - 1962), во: Военно исторически сборник, 2008, стр. 39.] {{Семарх|url=https://web.archive.org/web/20090205104605/http://vi-books.com/vis/vis8/vis8.1/VS-1_08.pdf |date=2009-02-05 }}''</ref>. Другото крило се состоело од сарафистите, анархистите и приврзаниците на [[ТМОРО]]. На [[Х македонски конгрес|Х конгрес]], во [[1902]] година, делегатите на крилата се делат на два оделни конгреса и се појавуваат два Врховни Комитетета и две организации. Вториот комитет, на чело со инженер [[Христо Станишев]] и [[Тома Карајовов]], исто така, издава весник ''Реформи''. Неговите приврзници биле [[Антон Страшимиров]], [[Димитар Ризов]], [[Пејо Јаворов]], [[Никола Наумов]]. === Горноџумајско востание === {{Главна|Горноџумајско востание }} [[Податотека:Anastas_Jankov.jpg|десно|мини|140п|[[Атанас Јанков]]]] Првата активност за започнување на [[Врховизам|врховистичкото]] востание во [[Македонија]] ја почнал полковникот [[Атанас Јанков]]. Во средината на [[1902]] година, Јанков со голема чета навлегол во [[Македонија]] и се движел од [[Горна Џумаја|Џумаја]] до [[Костурско]]. Поминувајќи низ Џумајско, [[Малешевска Котлина|Малешевско]], [[Струмичко]], [[Гевгелиско]] и други места, Јанков оставал свои приврзаници и го повикувал населението на востание. Меѓутоа [[Македонска револуционерна организација|ТМОРО]] успеала со својата дејност да го спречи објавувањето на Врховистичкото востание во [[Костурско]]. Во текот на оваа акција на полковникот Јанков во југозападна [[Македонија]] започнало [[Горноџумајско востание|Горноџумајското востание]]. Со востанието биле зафатени [[Горна Џумаја|Горноџумајско]], [[Мелник|Мелничко]], [[Петрич]]ко, [[Малешевска Котлина|Малешевско]], [[Струмичко]] и [[Разлог|Разлошко]]. Оваа акција на ''Комитетот'' ја ослабнал и сериозно ја загрозил организациската мрежа на [[ТМОРО]]. Меѓутоа треба да се истакне дека [[Горноџумајско востание|Горноџумајското востание]] успеало да ги раздвижи дипломатите на големите сили околу [[македонското прашање]] и да ги предизвика таканаречените [[Падарски реформи]]. Еден дел од историчарите сметаат дека оваа акција на ''Комитетот'' придонела [[Централен комитет на МРО|Централниот комитет]] на [[ТМОРО]] да го свика когресот на кој било поставено прашањето за востание во престојната [[1903]] година. По [[Горноџумајско востание|Горноџумајското востание]] претседателот на [[Централен комитет на МРО|Централниот комитет]] [[Иван Гарванов]] сакал да дојде до помирување со ''Врховниот Комитет'', а [[Иван Цончев]] за таквото помирување го поставил условот за кревање на востание во пролета [[1903]] година. Од своја пак страна [[Иван Цончев]] на [[10 декември]] [[1902]] година ([[Јулијански календар|стар стил]]) испратил повик до офицерите [[Македонци]] и [[Одринска Тракија|Одринци]] да ја напуштат бугарската армија и да се вклучат во идното востание. ===Забрана на Врховниот комитет=== Откако [[ТМОРО]] донела одлука за кревање на востание, бугарската влада за да ја симне одговорноста од идните борби во [[Македонија]] донела одлука за забрана на ''Врховниот комитет''. Со оваа одлука требало да се симне меѓународниот притисок од [[Бугарија]], да се покаже добра волја кон [[Отоманското Царство]] и да се намали турската војска на бугарско - османлиската граница. На [[31 јануари]] [[1903]] година Министерскиот совет на [[Бугарија]] на чело со Кнезот [[Фердинанд I]] ги донел следните мерки: {{Цитатник|''1. Растурање на ВК по администартивен пат, затворање на неговите клубови и конфискација на коресподенцијата; 2. Да се приведаат неговите водачи и да се предаат на судот; 3. Да се удвои контролата по границата и да се формираат подвижни жандармериски одделенија'' <ref name="GTIB">''Георгиев Величко и Стайко Трифонов, История на българите 1878 - 1944 в документи, т.1, 1878 - 1912, част втора, София, 1996''</ref>}} На [[1 февруари]] [[1903]] година просториите на ''ВМОК'' биле затворени, коресподенцијата запленета, а [[Иван Цончев]], [[Стојан Михајловски]], [[Атанас Јанков]] и дуги биле уапсени. Неколку дена подоцна Министерството за надворешни работи на [[Бугарија]] им наредило на своите службеници да немаат никакви контакти со ''Врховниот комитет'' бидејќи тој бил надвор од законот. ===Илинденското востание и врховистите=== {{главна|Илинденското востание и врховистите}} [[Податотека:Ivan Tsonchev cheta.jpg|десно|мини|600п|Генерал [[Иван Цончев]] со чета на Врховниот комитет.]] Во [[април]] [[1903]] година ''ВМОК'' се созема од удари нанесе од бигарската влада. Организацијата продолжила да издава документи, а [[Стојан Михајловски]], кој продолжува со претседателствувањето на ''Комитетот'', прави успешна јавна кампања против владата на Стојан Данев. Во април генерал Цончев се враќа во [[Софија]], а весникот "Реформи", повторно да излегува под редакцијата на [[Илија Гологанов]]. Постепено организацијата ја возобновува својата структура во [[Бугарија]], во форма на добротворни братства. Во пресрет на востанието четите на ''Врховниот комитет'', на чело со [[Иван Цончев]], полковникот Јанков и [[Стефан Николов]] се групираат на границата на [[Серски револуционерен округ|Серскиот револуционерен округ]], откако меѓу двете организации е постигнат писмен договор за помош. Во Валовишко врховистката четата на Љубомир Стоенчев заедно со внатрешната чета на дедо [[Иљо Крчовалијата]] на [[9 септември]] во месноста Ливада во [[Пирин]] води борба. На [[12 септември]] таа повторно се судрила со отоманските сили кај месноста Мали и по еднодневен бој се повлекува во [[Бугарија]]. Во Мелничко врховистките чети на Јордан Стојанов, Петар Дрвингов и Димитар Зографов се здружуваат со внатрешните на [[Јане Сандански]], Михаил Чаков и Стојан Млчанков во здружена чета од 160 души, а на [[30 август]] водат борба кај ''Света Троица''. На [[31 август]] единица од 400 лица, под команда на полковник Јанков и генерал Цончев и на војводите на ''ВМОК'' Христо Танушев, Иван Ботушанов, Никола Лефтеров и Димитар Атанасов се бори во месноста [[Гарваница]], а на [[1 септември]] се води борба во село Пелистер. На [[4 септември]] четите на војводата на [[ТМОРО]] [[Спиро Петров]] и оваа на ''ВМОК'' на чело со Константин Настев водат заедничка борба со турските сили кај месноста ''Кукли'' во која загинува Спиро Петров. === Мисија на Георги Белев во Македонија === {{главна|Мисија на Георги Белев во Македонија}} Во средината на мај 1904 година, во Солун пристигнал [[Георги Белев]], касиер на ВМОК. Тој имал задача да преговара со претставниците на Организацијата. Белев постојано зборува дека контактирал и преговарал со членовите на Централниот комитет, меѓутоа ЦК еден месец порано бил распуштен и всушност тој преговарал со членовите на Солунскиот окружен комитет.<ref>Ванчо Ѓорѓиев, Петар Поп Арсов... 98</ref> Белев во Солун стапил, преку [[Васил Мончев]], во контакт со [[Димитар Мирчев (раководител на ТМОРО)|Димитар Мирчев]], [[Христо Поп Коцев]], [[Петар Поп Арсов]] и други. Предлозите на Белев биле едноствано одбиени од страна на Димитар Мирчев и Христо Поп Коцев со образложение дека за тоа е потребна согласност од окружните раководители преку еден референдум. === Кашина === [[Податотека:Kashina Bulgarien Piringebirge.jpg|мини|лево|300п|Панорама на Кашина]][[Податотека:Yurdan Stoyanov.JPG|мини|десно|150п|Јордан Стојанов]] По Илинденското востание, Организацијата и Комитетот на Цончев ја продолжиле борбата. Две години по востанието позициите на Комитетот во Поројско и Гевгелиско биле ослабени поради смрта на Алексо Поралијата и [[Иван Карасулијата]] во борба со аскерот. Во внатрешноста на Македонија, приврзаниците на Цончев биле принудена да дејствуваат со месните комитети на Организацијата. Во поствостаничкиот период, приврзаниците на Цончев си поставиле задача во Пострумската област да ја избришат секоја трага на Организацијата и да навлезат во Разлошко, Мелничко, Кресненско и Струмичко. Луѓето на Цончев имале за цел: да ги заземат селата кои биле верни на Организацијата, да ги отстранат нејзините раководители, членови и приврзаници, посебно учителите <ref name="HS2">[http://www.promacedonia.org/obm1/index.html "Освободителнитѣ борби на Македония", том I Илинденското възстание]</ref>. Особено жестоки во прогоните биле бившите арамиии, Дончо Златков, Гоше Пелтека, Атанас Чифлигаров, како и поранешни организациски луѓе кои се огрешил на разни начини кон Организацијата и се приклониле кон Врховниот комитет. Во текот на нападите, врховистите вршеле убиства, палење на куќите, закани и наредби до селаните да не се потчинуваат на Организацијата <ref name="HS2" />. Во селото Добрилаки, четите на Атанас Чифлигаров и Бакалчето го убиле организацискиот раководител затоа што не се потчинил на врховистичките наредби. Во селото Игуменец оваа здружена чета запалила 5 куќи. На 19 април 1905 година четата на Ботков го опколила Чакарското малоо во селото Сенокос, а врховистичкиот војвода влегол во куќите на Чакарски, Доско и Хр. Тренкови, откако не ги пронашол бараните лица го претепал таткото на Трнко, за да му каже каде се неговите синови. Во текот на оваа акција биле измачувани мајката и жената на Ив. Чакарски <ref name="HS2" />. Оваа политика на Врховниот комитет на Цончев го засилил анагонизмот меѓу двете Организации и борбата помеѓу нив добила на жестина. Во декември 1904 година, потпоручникот Партениев ги собрал четите на Бакалчето, Васе Пеливанов и други, здружената чета броела околу 60 души. Партениев имал за цел на навлезе во селото Костурино, Струмичко. Меѓутоа сите обиди на врховистичките дејци да го заземат Струмичко биле неуспешни. [[Податотека:Jane Sandanski 3.jpg|мини|десно|150п|Јане Сандански]] Капетанот Јордан Стојанов, со цел конечно да се пресмета со [[Јане Сандански]], презел голем поход во Мелничко. На 7 април 1905 година кај селото Кашина, здружената чета на капетан Стојанов попаднала во заседа поставена од Сандански. Во борбата загинале 9 - мина врховисти, меѓу нив биле: Партениев (заклан многу жестоко), Јанков, Давитков, Бељовалијата и др. Капетанот Стојанов бил ранет и одвај успеал да се повлече, а 37 души од неговата чета биле разоружани и вратени назад за Бугарија <ref name="HS2" />. Борбата кај Кашина покажала дека врховистичките чети се немоќни пред Организацијата, меѓутоа по кашинскиот настан борбата добила уште повеќе на жестина. По Кашина, луѓето на Цончев го засилиле притисокот врз селата кој биле на страната на Организацијата. Полковникот [[Атанас Јанков]], кој се подготвувал да замине за родното село Загоричани за да се одмази на андартите, со својата чета се задржал на Пирин и дејствата ги насочил против Организацијата. Григор, четник на Јанков, во едно свое писмо истакнал дека: :''Овие денови ќе го префрлиме Пирин за да слеземе во Банско - протстрана рамнина, каде што треба да ги извршиме пресудите над некои села, кои морално и матерјално помогнале за рабивање на една наша чета. Таму ќе има оган и нож, којшто може тоа ќе го прави'' <ref name="HS2" />. Борбата помеѓу двата табора продолжила, секогаш кога имале можност си поставувале заседи, а борбите се воделе со голема жестокост. Кон крајот на мај, врховистичкиот војвода Кочо Лефтеров ја опколил и ја нападнал малешевската чета на Душо Желев. Во Струмичко се случиле неколку крвави борби, поради обидите на врховистите да го заземат Струмичко и да протераат [[Христо Чернопеев]]. На 23 мај се разврзала најжестоката борба во Струмичкиот округ. Врховистичката чета на поручникот Настев се судрила со струмичката организациска чета. Во борбата се вклучиле и врховистичките чети на [[Александар Протогеров]] и Лефтеров <ref name="HS2" />. Борбата траела 5 часа, а во неа загинале шесмина врховисти и двајца организациски четници. Во јуни. Чернопеев и Левтеров имале нова борба во која загинале неколку врховисти. Во летото 1905 година, врховистите се обиделе да го заземат [[Одринско]]. Четата на врховистичкиот војвода Ѓумушев навлегла во Ахчелебиско, но на 3 јули била опколена и принудена да се предаде <ref name="HS2" />. === Распушање на Комитетот === [[Рилски конгрес|Рилскиот конгрес]] од [[1905]] година на [[ТМОРО]] се занимавал и со прашањето на [[Врховизам|Врховизмот]] особено со групата околу [[Иван Цончев]]. [[Македонска револуционерна организација|Организацијата]] сакала еднаш за секогаш да расчисти со ''Врховниот комитет'' кој сакал да претвори во втора организација во [[Македонија]] и поради тоа двете организации биле во постојан конфликт и судир. Конгресот испратил: ''Соопштение до групата македонски дејци наречени Врховисти'', во кое било истакнато: :''Организацијата за напред по никаков начин не може да трпи на своја територија никакви други групи и корпорации... Таа ќе ги прогонува по секоја цена и со сите сили активните дејци на таквите групи и корпорации како опасни непријатели на ослободителното дело, а нивните водачи подлежаат на сите строгости на Уставот и Правилникот, предвидени за пакосниците на ослободителното дело и злосторниците на нашата татковина, каде и да се наоѓаат тие, биле членови на Организацијата или не'' <ref name="HSOM">''Х. Силяановъ, Ослободителнить борби на Македония, томъ 2..., 389 - 390''</ref>. Меѓутоа и покрај овие зборови во истото соопштение [[ТМОРО]] ги поканил Врховистите без разлика на нивната вера, народност и убедување да се приклучат кон организацијата, а својата група да ја растураат и да престанаат со својата активност во [[Македонија]] и [[Бугарија]]. Сосема неочекувано за многумина, [[Иван Цончев]] се обратил писмено до [[Рилски конгрес|Рилскиот конгрес]] приваќајќи го барањето на [[ТМОРО]] и истакнувајќи дека ''Врховниот комитет'' го изгубил своето значење, дека тој се распаднал на повеќе групи, а дека тој е претставник на онаа група во [[Бугарија]]. Меѓу другото Цончев истакнал дека сака да постигне единство со [[ТМОРО]] и дека ќе ги извести своите приврзаници за тоа. До формално слевање на врховистите во [[ТМОРО]] меѓутоа Цончев ги повлекол своите луѓе од [[Македонија]] и неговата група престанала да постои. == Претседатели == ===Трајко Китанчев <small>(1895)</small> === {{главна|Трајко Китанчев}} - првиот претседател на Македонскиот Комитет. Трајко Китанчев со својот авторитет ја покривал подготовката на првата престапна авантура на дворот, која отвора цела ера на врховистички престапи кон Македонија <ref>Крум Христов,Гоце Делчев,Софија 1955,109</ref>. ''Според некои смрта (на Китанчев б.н) била придизвикана од сознанието дека македонското дело со кое раководел Китанчев е злоупотребено и изманипулирано од бугарскиот кнез. Навистина тоа се случило откако бугарските власти ја затвориле границата и почнале со преследување на македонските чети'' <ref name="VG" />. ===Данаил Николаев <small>(1895-1897</small>) === {{главна|Данаил Николаев}} - вториот претседател на Врховниот македонски комиет, оваа функција ја напуштил за да стане аѓутант на кнезот [[Фердинанд I]]. ===Јосиф Ковачев <small>(1897)</small> === {{главна|Јосиф Ковачев}} - третиот претседател на Врховниот македонски комитет, не бил избран од когресот, туку го заменил [[Данаил Николаев]] кои поднел оставка. ===Христо Станишев <small>(1897-1898)</small> === {{главна|Христо Станишев}} - четвртиот претседател на Врховниот македонски комитет'', бил избран за време на [[IV македонски конгрес]]. ===Алексанадар Радев <small>(1898-1899)</small> === {{главна|Александар Радев}} - петтиот претседател на Врховниот македонски комитет, бил избран за време на [[V македонски конгрес]]. За време на [[VІІ македонски конгрес]] е избран за претставник на ВМК на првата меѓународна мировна конференција во [[Хаг]]. Тој добил задача да стапи во контакт со ерменското движење ''Трошак'' и заедничи да бидаат претставени Ерменското и [[Македонското прашање]]. === Борис Сарафов <small>(1899 -1901)</small> === {{главна|Борис Сарафов}} - шестиот претседател на Врховниот македонски комитет, на оваа функција дошол со помош на [[ТМОРО]] и агитацијата на [[Ѓорче Петров]]. Меѓутоа дој доаѓа во судир со ЦК и Задграничните претставници на [[ТМОРО]], затоа што сакал да го преземе ЦК и [[ТМОРО]] во свој раце, односно Сарафов сакал да стане раководител на целото македонско револуционерно движење. === Стојан Михајловски (1901-1903) === {{главна|Стојан Михајловски}} - седмиот и воедно последен претседател на Врховниот македонско - одрински комитет, на оваа функција дошол со поддршка на кнезот [[Фердинанд I]]. Задачата на Михајловски е да го подготви теренот за влегување на [[Иван Цончев]] во Врховниот комитет. == Потпретседатели == ===Наум Туфекчиев === {{главна|Наум Туфекчиев}} - за потпретседател бил избран на [[І македонски конгрес]]. По [[ІІ македонски конгрес]] се оделува од ВМК заедно со офицерите и ќе стане претседател на отцепеничкиот комитет кој ќе си го задржи старото име Македонски комитет. Туфекчиев во годишната протурка на [[Право (весник)|весникот Право]] од јануари 1896 година е посочен како агент на бугарската влада <ref>''Право, 21.01.1896.,5.''</ref>. Меѓутоа не се знае дали ваквиот став во Право е поради тоа што Туфекчиев бил агент или тоа било направено поради дневно политички цели, односно застанувањето на Туфекчиев на чело на отцепениот комитет <ref name="VG" /> . Вистина е дека Туфекчиев имал контакти со тогашниот бугарски премиер [[Константин Стоилов]], но мора да се истакне дека и други имале такви контакти и врски. ===Јосиф Ковачев === {{главна|Јосиф Ковачев}} - бил избран за потпретседтел на ВМК за време на [[ІІ македонски конгрес]], а откако генералот Николаев ќе поднесе оставка, Ковачев ќе застане на чело на комитетот. ===Тома Давидов=== {{главна|Тома Давидов}} - за потпретседател е избран за време на [[VІ македонски конгрес]], по поделбата на ВМОК на цончевисти и сарафисти ќе се најде во [[Македонија]] како војвода на [[ТМОРО]]. ===Владимир Димитров=== {{главна|Владимир Димитров}} - за потпретседател бил избран за време на [[VІІІ македонски конгрес]] како претставник на [[ТМОРО]]. Кога Цончев ќе смени политиката кон [[ТМОРО]], Димитров и секретрот [[Иван Кепев]] исто така од [[ТМОРО]] ќе поднесаат оставки од должноста во Врховниот комитет. === Иван Цончев === {{главна|Иван Цончев}} - има погрешни податоци дека тој бил претседател на ВМОК, вистина е дека Цончев ја контролирал организцијата но преку С. Михајлов кој бил избран за претседател на комитетот на [[VІІІ македонски конгрес]], а повторно реизбран [[IX македонски конгрес]]. Главна задача на Иван Цончев е да крене едно востание во Македонија кое му било потребно на [[Фердинанд I]] <ref>К. Пандев, Националноослободително движење..., 294</ref>. == Конгреси на организацијата== * [[І македонски конгрес]] (19-28 март 1895) * [[ІІ македонски конгрес]] (3-16 декември 1895) * [[ІІІ македонски конгрес]] (ноември 1896) * [[IV македонски конгрес]] (15-21 јуни 1897) * [[V македонски конгрес]] (јули 1898) * [[VІ македонски конгрес]] (мај 1899) * [[VІІ македонски конгрес]] (30 јули-5 август 1900) * [[VІІІ македонски конгрес]] (4-8 април 1901) * [[IX македонски конгрес]] (2 јули - 5 август 1901 година) * [[Х македонски конгрес]] (28 јули-3 август 1902) == Врховниот Комитет и Македонската револуционерна организација == {{главна| Односите помеѓу ТМОРО И ВМК}} Односите помеѓу двете организации биле со различен интензитет и динамика, исполнети со притисоци, закани но и заемно почитување и толеранција. МРО и покрај притисоците на ВМК не сакала целосно раскинување бидејќи на тој начин би се лишела од значајните материјални средства на македонската емиграција во [[Бугарија]], од друга страна бил ВМК кој преку контактите со МРО сакал да се наметне како главен раководител на целото македонско националноослободително дело. {{Цитатник|''Односите помеѓу ТМОРО И ВМК имале своевиден колорит и влијание врз севкупниот развој на ослободителното движење во Македонија'' <ref name="VG" />}} == Историски погледи == ''Македонскиот'' односно ''Врховниот комитет'' бил организација на [[Македонска емиграција во Бугарија|македонската емиграција]] и формално - правно се залагал за автономија на [[Македонија]]. Треба да се истакне дека во ниеден официјален документ на ''Комитетот'' не се спомнува формулацијата за присоединување на [[Македонија]] кон [[Бугарија]]. Од друга страна од нормативните акти се гледа дека ''Комитетот'' никогаш целосно не раскинал со бугарската влада и во целиот свои период на егзистирање контактите со бугарското општество и владеачки кругови останале. [[Македонска емиграција во Бугарија|Македонската емиграција]] не го увидела својот потенцијал и можноста за искористување на комитетската дејност од страна на бугарскиот двор и влада за остварување на нивните сопствени цели и интереси. Најголемиот дел од дејците во ''Комитетот'' биле [[Македонци]], а бројот на [[Бугари]]те бил помал. Треба да се истакне дека во Комитетот од самиот негов почеток па се докрајот на неговата егзистенција постоела силана македонска компоненета. Односно голем дел од неговите дејци се залагале за создавање на самостојна македонска држава, а тоа го потврдуваат голем број на сведоштва. Некој од обвинетите четници во Апелациониот суд во [[Скопје]] по [[Мелничко востание|Мелничката авантура]], истакнале дека: {{Цитатник|''сакаат да имаат оделна држава со независна управа'' <ref name="PS">''П. Шишковъ, Изь четнишкото движение... Ил. Илинденъ, г.XI 3 (203), 13 - 14''</ref> }} Дејноста на ''Комитетот'' не бил во согласност со политиката на бугарското кнежевство, а тоа го потврдува и [[Борис Сарафов]] во своето интервју со зборовите: {{quote|''Автономната македонска идеја не скара со бугарската влада. Зар поранао со нас не беше љубезен и внимателен кнезот Фердинант? Зар... Рачо Петров кој со своето Министерствонтолку грижливо се зафати да не скроти, не беше наш соучесник во 1895 година и не ни дозволи да ја минеме македонската граница и да водиме чети? Не фалеа жошто се надеваа дека ние, со своите раце, ќе ги вадиме од огнот македонските костени и ќе им ги дадеме ним како подарок на бугарската влада. Големите луѓе сакаа да јаваат на грбот на малите. Владата мечтаеше за Санстефанските граници, кнезот Фердинанат... го примамуфа ефектот кон своите два венца да го придодаде и третиот - Македонија'' |Борис Сарафов|Интервју со Амфитеатров во 1901 година <ref>Право,I/34,8.07.1895.</ref>}} Дека еден дел од дејците на Комитетот се залагале за самостојна македонска држава се гледа од извештајот на Кузман Дамјанович од 4.03.1899 година во кој тој ја забележал дискусијата на македонските дејци, а меѓу нив се нашле [[Коста Шахов]], [[Андреј Љапчев]] и други. Меѓу нив се разврзала дискусија во која било истакнато: {{Цитатник|''Ама немој ти да веруваш дека револуционерите работат за автономна Македонија, та отпосле да ја присоединат кон Бугарија? Боже чувај! Тоа никогаш нема да биде... Сите ние Македонци, макар каде и да сме, макар и колку и да сме учеле, никој нема да дозволи Македонија да се присоедини кон било кој, туку ќе работиме... кон неа да се присоединат други провинции. Нас иинтелигенцијата, не школувале, а и денес не школуваат Руси, Романци, Срби и Бугари... Но, никој од нас не ќе стане слуга на ниту една по никоја цена, туку веднаш ќе дојде во своето јато, кон кое и ние дојдовме... Ние имаме славен елемент, а нашиот народ е жилав и еднаш добие ли Македонија автономија, тогаш побрзо Бугарија ќе стане македонска, отколку Македонија - бугарска. Ние за тоа имаме шанса... во Бугарија на највисоки места денес се Македонци... без сомнение во свое време денешните великани Македонци по народност ќе пријдат нам и Бугарија ќе биде македонска... веруваме дека тоа ќе биде порано или подоцна... македонија ќе биде држава - републикансака, таа ќе гледа кон себе да привлече и други во сојуз како кантони и така што биде силна држава'' <ref name="VG" /><ref>''А.М.ф. ПО. мф. 451, пов. бр. 150/99, Софија, 4.03.1899.''</ref>}} Српскиот дипломатски претставник во [[Софија]], кон крајот на [[март]] [[1902]] година истакнал дека новата врховистичка провокација во [[Македонија]] е резултат на судирот кој настанал меѓу поранешното и актуелното раководство на Македонскиот комитет, како и различните погледи за решавање на [[Македонското прашање]]. Според него: {{Цитатник|''Сарафов и неговите приврзаници, а тие ја држат во раце Внатрешната револуционерна организација, не криеја дека сакаат своето држење да го доведат во согласност со династичките интереси на кнезот Фердинанад, кој секогаш настојуваше тајно да раководи со комитетскиот ред и на тој начин како носител и прсетваник на големата бугарска идеја... да ја зачува и зголеми својата популарност'' <ref name="AMPPP">''АМ, ПО, мф. 454, пп. бр. 1109, 27.03.1902.''</ref> }} Меѓутоа истиот тој српски претставник истакнал дека: {{Цитатник|''Сарафов и неговите приврзаници отворено изјавуваа дека ним не им дошло националистички проповеди, туку до политичко ослободување, за кое народот треба да се подготви и воодушеви, за во дадениот час да биде готов да се жртвува. Малку расположени да му служат на политичките интереси на кнезот Фердинад и на славистичките стремежи на бугарските државници, тие се воодушевуваат од идејата за самостојна Македонија, до која, според нивното мислење, во денешните политички услови може да се дојде пос сизеренство на Султанот. И токму затоа што не сакаат да допшуштат автономијата да послужи како мост за подоцнежната бугарска анексија, предизвикаа кај кнезот Фердинад и тогашниот шеф на владата - Каравелов, кој како запален шовинист, прв почна да ги гони (Сарафистите б.н). Само со тоа гонење може да се објасни што на чело на ВК дојде резервниот генерал Иван Цончев и поетот Михајловски, од кои првиот е повереник на кнезот Фединанад, а другиот прврзаник на Каравелов'' <ref name="VG" /><ref name="AMPPP" />}} Овој извор јасно истакнува дека определбите на Сарфов биле програмски поблиску до [[ТМОРО]] и не се вклопувале во актуелната бугарска политика и тоа било причината за падот на Сарафовиот комитет <ref name="VG" />. Меѓутоа со текот на времето во самиот ''Комитет'' влегле луѓе на бугарскиот двор и влада и сето тоа влијаело врз дејноста на организацијата како и во односите помеѓу комитетот и [[ТМОРО]], односно тоа влијаело врз целокупното македонско национално ослободително движење, а постепено ''Комитетот'' еволуирал и се приклонил кон големобугарските идеии. И покрај уставо - статутарни акти и коресподенција и понатаму околу оваа организација постојат голем број на недоречености и контрадикторности, во смисла ''која е целата'' на организацијата и ''чии интереси'' таа застапувала. Еден дел од историчарите сметаат дека зад ''автономниот принцип се криела, цел за присоединување на Македонија кон Бугарската држава'', додека пак македонските историчари околу ова прашање се поделени, од една страна има стојалиште дека ''Врховениот Комитет'' е ''спроводник на големобугарската политика'', други пак сметаат декаа ''таа е македонска организација'', но признаваат, дека во него имало голем број ''симпатизери на големобугарското дело''. == Извори и белешки == {{наводи|2}} ==Литература== {{рв|Supreme Macedonian-Adrianopolitan Committee}} * ''Ванчо Ѓорѓиев, Слобода или Смрт, Македонското националноослободително движење во Солунскиот вилает 1893 - 1903 година, Табернакул, Институт за историја - Филозовски факултет, Скопје, 2003'' * ''Во Македонија и Одринско, Спомени на Михаил Герџиков, сопштува Л. Милетиќ, Софија, 1928'' * ''Д-р, Христо Татарчев, Вътрешна македоно-одринска революционна организация като мит или реалност, Цочо Биљарски и Валентин Китанов, София, 1995 * ''Димитар Димески, Создавање на Македонската револуционерна организација и нејзината организациона поставеност (1893 - 1895), Историја, XXII/1, Скопје, 1896'' * ''Димитар Димески, Македонското национално движење во Битолскиот вилает 1893-1903'' * ''Димитар Димески, Гоце Делчев, Скопје, 1994'' * ''Панде Константин, Национлнотоослободително движение в Македония и Тракия 1893-1903, София, 1979'' * ''Битоски Крсте, Македонија и кнежевството Бугарија (1893 - 1903), Скопје. 1977'' * ''36 години во ВМРО - Спомени на Кирил Прличев, издателство ВЕДА-МЖ, 1999, ISBN 954-8090-01-5'' * ''Петров Ѓорче, Спомени, Коресподенција, (вовед, коментар и редакција Љубен Лапе), Скопје, 1984.'' * ''Билярски, Цочо. Статути на Върховния македоно-одрински комитет, во: „Военноисторически сборник“, 1984, №2.'' * ''Георгиев, Георги. „Македоно-одринското движение в Кюстендилски окръг (1895-1903)", Македонски научен институт, София, 2008. '' * ''Елдъров, Светлозар. „Върховният македоно-одрински комитет и Македоно-одринската организация в България (1895 - 1903)“, Иврай, София, 2003'' * ''[http://www.promacedonia.org/ht/ht_1.htm Татарчев, Христо. Увод, во: „Македонския въпрос, България, Балканите и Общността на Народите“", съставители Цочо Билярски, Валентин Радев, Унив. Изд. „Св. Климент Охридски", София, 1996.]'' * ''Националноосвободителното движение на македонските и тракискийте българи 1878 - 1944, София, т.1 - 1994, т.2 - 1995, т.3 - 1997'' == Надворешни врски == * [http://217.16.70.245/?pBroj=1215&stID=6108 Македонскиот револуционерен печат пред Илинден] {{Семарх|url=https://web.archive.org/web/20110819102601/http://217.16.70.245/?pBroj=1215&stID=6108 |date=2011-08-19 }} * [http://www.makedonskosonce.com/broevis/2002/sonce437/Tekst40.htm Во темнината на минатото и сегашноста] {{Семарх|url=https://web.archive.org/web/20100317212338/http://www.makedonskosonce.com/broevis/2002/sonce437/Tekst40.htm |date=2010-03-17 }} * [http://www.angelfire.com/super2/vmro-istorija/Dokument/pism1896.htm Писмо од Централниот комитет во Солун до Врховниот македонски комитет во Софија] * [http://www.macedonia-science.org/files/Prilozenie_VMOK_Socialen_sustav.pdf Списък на членовете на Върховния македоно-одрински комитет (март 1895 – февруари 1903 г.) pdf] {{Македонски емигрантски организации во Бугарија}} {{Македонско национално движење}} {{добра статија}} [[Категорија:Македонски организации во дијаспората]] [[Категорија:Историја на Бугарија]] [[Категорија:Револуционерни организации во Македонија]] [[Категорија:Врховен македонско-одрински комитет]] [[Категорија:Историја на македонскиот народ]] [[Категорија:Македонски емигрантски организации во Бугарија]] [[Категорија:Избрани статии на bg.вики]] byolumhmmb556f4hxywy47h7myijkp5 0 5425 5387945 5360365 2025-07-06T15:36:52Z Gurther 105215 додадена [[Категорија:Избрани статии на bg.вики]] користејќи го [[:en:Wikipedia:HotCat|HotCat]] 5387945 wikitext text/x-wiki {{Short description|Држава во Јужна Америка}} {{Инфокутија Држава |conventional_long_name = Федеративна Република Бразил |native_name = {{native name|pt|República Federativa do Brasil}} |common_name = Бразил |image_flag = Flag of Brazil.svg |image_coat = Coat of arms of Brazil.svg |national_motto = {{native phrase|pt|Ordem e Progresso}}<br>„Ред и напредок“ |national_anthem = [[Бразилска државна химна]]<div style="display:inline-block;margin-top:0.4em;">[[File:Hino-Nacional-Brasil-instrumental-mec.ogg]]</div> |other_symbol = {{vunblist|{{lang|pt|Selo Nacional do Brasil}}<br />[[Податотека:National Seal of Brazil (color).svg|100px]]}} |other_symbol_type = Национален печат |image_map = BRA orthographic.svg |map_caption = Локација на Бразил |capital = [[Бразилија]] |latd= 15| latm= 47| latNS= S|longd= 47|longm= 52|longEW=W |largest_city = [[Саун Пауло]] |official_languages = [[Португалски јазик|португалски]]<ref>{{Наведена мрежна страница |title=Demographics |publisher=Brazilian Government |url=http://www.brasil.gov.br/sobre/brazil/brazil-in-numbers/demographics |accessdate=8 October 2011 |archivedate=17 November 2011 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20111117051415/http://www.brasil.gov.br/sobre/brazil/brazil-in-numbers/demographics }}</ref> |demonym = бразилец |government_type = сојузна [[Претседателски систем|претседателска]] [[република]] |leader_title1 = [[Претседател на Бразил|Претседател]] |leader_name1 = Луис Инасио Лула да Силва |leader_title2 = [[Потпретседател на Бразил|Потпретседател]] |leader_name2 = Жералдо Алкмин |legislature = Национални конгрес |upper_house = Сојузни сенат |lower_house = Комора на пратеници |sovereignty_type = [[Независност]] |sovereignty_note = од [[Португалија]] |established_event1 = Декларирана |established_date1 = 7 септември 1822 |established_event2 = Призната |established_date2 = 29 август 1825 |established_event3 = Република |established_date3 = 15 ноември 1889 |established_event4 = Тековен устав |established_date4 = 5 октомври 1988 |area_rank = 5. |area_km2 = 8515767 |area_sq_mi = 3287597 |percent_water = 0.65 |population_estimate = 214.047.375<ref>[http://www.ibge.gov.br/apps/populacao/projecao/index.html "Brazil"]. IBGE population estimates.</ref> |population_estimate_rank = 7. |population_estimate_year = 2022 |population_census = 212.270.000 |population_census_year = 2020 |population_density_km2 = 25 |population_density_sq_mi = 63 |population_density_rank = 193. |GDP_PPP = 3,585 трилиони [[Американски долар|долари]]<ref name="GDP IMF">{{Наведена мрежна страница | url=http://www.imf.org/external/pubs/ft/weo/2017/01/weodata/weorept.aspx?pr.x=49&pr.y=13&sy=2017&ey=2017&scsm=1&ssd=1&sort=country&ds=.&br=1&c=512%2C672%2C914%2C946%2C612%2C137%2C614%2C546%2C311%2C962%2C213%2C674%2C911%2C676%2C193%2C548%2C122%2C556%2C912%2C678%2C313%2C181%2C419%2C867%2C513%2C682%2C316%2C684%2C913%2C273%2C124%2C868%2C339%2C921%2C638%2C948%2C514%2C943%2C218%2C686%2C963%2C688%2C616%2C518%2C223%2C728%2C516%2C836%2C918%2C558%2C748%2C138%2C618%2C196%2C624%2C278%2C522%2C692%2C622%2C694%2C156%2C142%2C626%2C449%2C628%2C564%2C228%2C565%2C924%2C283%2C233%2C853%2C632%2C288%2C636%2C293%2C634%2C566%2C238%2C964%2C662%2C182%2C960%2C359%2C423%2C453%2C935%2C968%2C128%2C922%2C611%2C714%2C321%2C862%2C243%2C135%2C248%2C716%2C469%2C456%2C253%2C722%2C642%2C942%2C643%2C718%2C939%2C724%2C644%2C576%2C819%2C936%2C172%2C961%2C132%2C813%2C646%2C199%2C648%2C733%2C915%2C184%2C134%2C524%2C652%2C361%2C174%2C362%2C328%2C364%2C258%2C732%2C656%2C366%2C654%2C734%2C336%2C144%2C263%2C146%2C268%2C463%2C532%2C528%2C944%2C923%2C176%2C738%2C534%2C578%2C536%2C537%2C429%2C742%2C433%2C866%2C178%2C369%2C436%2C744%2C136%2C186%2C343%2C925%2C158%2C869%2C439%2C746%2C916%2C926%2C664%2C466%2C826%2C112%2C542%2C111%2C967%2C298%2C443%2C927%2C917%2C846%2C544%2C299%2C941%2C582%2C446%2C474%2C666%2C754%2C668%2C698&s=NGDPD&grp=0&a= | title=World Economic Outlook Database | publisher=[[International Monetary Fund]] | date=19 April 2017}}</ref> |GDP_PPP_rank = 9. |GDP_PPP_year = 2022 |GDP_PPP_per_capita = 16,763 долари |GDP_PPP_per_capita_rank = 90. |GDP_nominal = 1,810 трилиони долари<ref name = "GDP N IMF">{{Наведена мрежна страница|url=https://www.imf.org/external/pubs/ft/weo/2017/01/weodata/weorept.aspx?sy=2017&ey=2017&scsm=1&ssd=1&sort=country&ds=.&br=1&c=223&s=NGDPD%2CNGDPDPC&grp=0&a=&pr.x=63&pr.y=11 |title=Report for Selected Countries and Subjects |publisher=Imf.org |date=14 September 2006 |accessdate=20 September 2017}}</ref> |GDP_nominal_rank = 10. |GDP_nominal_year = 2022 |GDP_nominal_per_capita = 8464 долари |GDP_nominal_per_capita_rank = 87. |Gini = 53.4 |Gini_ref = <ref name="WBgini">{{Наведена мрежна страница |url=http://data.worldbank.org/indicator/SI.POV.GINI?locations=BR |title= GINI index (World Bank estimate) |publisher= World Bank |accessdate= 9 November 2016}}</ref> |Gini_rank = 10. |Gini_year = 2019 |HDI_year = 2019 |HDI = 0.765 |HDI_change = increase |HDI_rank = 84. |HDI_ref = <ref name="HDI">{{Наведена мрежна страница |url=http://hdr.undp.org/sites/default/files/2016_human_development_report.pdf |title=2016 Human Development Report |year=2016 |accessdate=23 March 2017 |publisher=United Nations Development Programme}}</ref> |currency = [[Бразилски реал|Реал]] |currency_code = BRL |time_zone = BRT |utc_offset = -2 до -5 |date_format = дд/мм/гггг |drives_on = десно |cctld = [[.br]] |iso3166code = BR |calling_code = +55 }} '''Бразил''' ({{lang-pt|Brasil}}), официјално '''Федеративна Република Бразил''' ({{lang-pt|República Federativa do Brasil}}), е најголема држава во [[Јужна Америка]]. Површината и е речиси повеќе од половина на целиот [[континент]]. [[Главен град]] е [[Бразилија]]. Службен јазик е [[португалски]]от. Бразил е обграден од [[Атлантски Океан|Атлантскиот Океан]] на исток со брегова линија од 7.491 км. На север се граничи со [[Венецуела]], [[Суринам]], [[Гвајана]] и со прекуморскиот департмент [[Француска Гијана]]. На северозапад се граничи со [[Колумбија]]. На запад со [[Боливија]] и [[Перу]]. На југозапад со [[Аргентина]] и [[Парагвај]] и на југ со [[Уругвај]]. Бројни архипелази припаѓаат на Бразил, како [[Фернандо де Нороња]], [[Атолски Карпи|Атолските Карпи]], [[Св. Петар и Павлеви Карпи|Св. Петар и Павлевите Карпи]] и [[Тринидад и Мартин Ваз]]. Бразил бил колонија на [[Португалија]] сè до [[1822]]-ра. Во почетокот независен како империја, во доследност Бразил е [[Република]] од [[1889]]-та, иако бикамералната легислатура сега нарекувана [[Конгрес]] датира од [[1850]]-та. Моменталниот устав ја дефинира Бразил како [[Федерална Држава]], составена од [[Федерален округ (Бразил)|федерален округ]] и [[Бразилски држави|26 држави конституенти]]. Бразил е светска десетта економија, новите економски реформи дадоа нови проекции за развојот на Бразил. Бразил е член основач на [[Обединети нации|Обединетите Нации]] и [[Сојуз на јужноамериканските нации|Сојузот на јужноамериканските нации]]. Во Бразил предоминира [[Римокатоличка црква|католицизмот]], и се говори [[Португалски јазик|португалски]]. == Историја == {{Главна|Домородни Народи во Бразил}} [[Податотека:Jean baptiste debret - caçador escravos.jpg|left|thumb|[[Домородни Народи во Бразил|Бразилски домородци]], од [[Жан-Батист Дебрет]]]] Денешната територија на '''Бразил''' била населена најмалку пред 6000 години. Повеќето домородни народи кои живееле и живеат на територијата на Бразил се верува дека се потомци од првиот бран мигранти од [[Северна Азија]], поточно [[Сибир]], коишто го преминале [[Берингов Проток|беринговиот проток]] кон крајот на ледената епоха околу 9000-та год. п.н.е. Во 1500-та год. од н.е. територијата на модерен Бразил имала население од околу 3 милиони, разделено во над 2000 нации и племиња. Во текот на наредните три века, Бразил бил непрекинато колонизиран од [[Португалија|Португалците]]. Лингвистиката открила над 188 живи [[Бразилски јазици|домородни јазици]] со над 150,000 говорници. Во 2007 Националната Индијанска Фондација (Fundação Nacional do Índio) го изнесла податокот за 67 домородни племиња кои сè уште живеат без допир со конвенционалната цивилизација. [[Педро Алварес Кабрал]] го открил ова подрачје во [[1500]] година. Во тоа време домородците биле семи-номади концентрирани околу бреговите најмногу онаму каде што се влеваат поголемите реки во океанот. === Колонизација === [[Податотека:Non-Native American Nations Control over South America 1700 and on.gif|200px|thumb|right|политичкото формирање на [[јужна америка]]]] {{Главна|Колонијален Бразил}} [[Податотека:Brazil-16-map.jpg|left|thumb|Карта на бразил издадена од [[португалци|Португалски]] [[експлоратор]]и во 1519-та]] Во почетокот, [[Португалија]] не гледала со многу интерес кон Бразил, претежно поради [[профит]]от што го остварувала при тргување со [[Индија]], [[Индокина]], [[Кина]] и [[Јапонија]]. Во текот на овој период, дрвото со црвена боја, пау-бразил бил најексплотираниот ресурс од страна на португалските освојувачи. Во 1532 година, Португалија започнала со колонизација на Бразил.<ref name="ReferenceA">Огнена Никуљски, „Вовед“, во: ''Антологија на бразилскиот расказ''. Скопје: Три, 2012, стр. 5-11.</ref> Неколку рани населби биле основани покрај брегот, заедно со колонијалната престолнина [[Салвадор]] во 1549 година во [[Залив на Сите Светци|Заливот на сите светци]], а градот [[Рио де Жанеиро]] бил основан во март 1567 година. Во [[17 век]], приватни експедиции од Капетанијата Саун Пауло, нарекувани „[[Бандеиранти]]“ ја истражувале и раширувале територијата на Бразил. Во [[XVIII век]], тие пронашле [[злато]] и [[дијаманти]] на територијата на денешната држава [[Минас Жераис]]. Профитот од Благово е искористен за издржување на Португалската империја. Начинот на владеењето со Бразил и скапиот живот на Португалската монархија довела до движење за независност на Бразил. Производството на злато почнало да стагнира кон крајот на 18 век. За разлика од соседните шпански поседи, Португалската колонија го задржала територијалниот, политичкиот и лингвистичкиот унитаритет. === Империја === {{Главна|Бразилска Империја}} [[Податотека:Fala do trono.jpg|right|thumb|[[Империјална Фамилија на Бразил|Император]] [[Педро II од Бразил|Дом II Педро од Бразил]] во 1873]] Во [[1808]] година, [[крал]]от [[Жоао VI]] од [[Португалија]], бегајќи пред [[Наполеон]], се преселил во Бразил со целото кралско семејство и со владата. Тие пребегале во [[Рио де Жанеиро]], и градот тогаш станал престолнина на Португалската Империја. Рио останал престолнина помеѓу 1808 и 1815 година. Потоа било прогласено [[Обединето Кралство на Бразил, Португалија и Алгаверите|Обединетото Кралство на Бразил, Португалија и Алгаверите]] (1815-1825), со престолнина во [[Лисабон]]. Откако во 1821 година, Жоао VI се вратил во Португалија, неговиот син-престолонаслидник станал регент на Бразил. Следејки серија политички инциденти, Бразил станал независен на [[7 септември]] [[1822]] година. На 12 октомври 1822 година, Дом Педро бил прогласен за прв император на Бразил, под името [[Педро I]], а бил крунисан на [[1 декември]] [[1822]] година.<ref name="ReferenceA"/> Португалија ја признала независноста на Бразил во 1825 година. Во 1824 година, Педро I го распуштил конститутивното собрание со образложение дека ја загрозува [[слобода]]та, и донел [[устав]] по теркот на Португалија и на [[Франција]]. Но, владеењто на Педро I било административно неадекватно и политички притисоци го натерале да му ја отстапи власта на својот петгодишен син [[Педро II]], на [[7 април]] [[1831]] година.<ref name="ReferenceA"/> Педро I заминал во Португалија, а Бразил бил управуван од регенти до 1840 година. На [[23 јули]] [[1840]] година, Педро II бил крунисан за император. Неговото владеење го одбележува бумот на [[извоз]]от на [[кафе]], [[Војна на Тројната Алијансав|војната на тројната алијанса]] и крајот на тргувањето со [[роб]]ови од [[Африка]] во [[Америка]], во 1850 година. Во Бразил, ропството било укинато во 1888 година, по што започнале да доаѓааат многу европски емигранти. Подоцна, во земјата започнало да зема сила републиканското движење и во 1889 година, Педро II абдицирал, а Бразил станал [[република]].<ref name="ReferenceA"/> === Република === Крајот на [[XIX век]] и почетокот на [[XX век]], Бразил привлекол преку 5 милиони европски и јапонски имигранти. Бразилската демократија трипати била заменувана [[диктатура]]: [[1930]] - [[1934]] и [[1937]] - [[1945]] од страна на [[Жетулио Варгас]] и [[1964]] - [[1985]] од страна на група [[генерал]]и. Дури во 1990 година, во земјата биле одржани првите демократски избори.<ref name="ReferenceA"/> == Население == [[Податотека:ARCHELLA E THERY Img 05.png|thumb|right|230px|Густина на населеност на Бразил по општина]] Во Бразил живеат околу 190 милиони жители, но просечната густина на населението е нерамномерна, односно 22,31 жител по квадратен километар или 57,8 / sq mi), со сооднос на мажи со жени од 0,95: 1 и 83,75% од популацијата дефинирана како урбана. Најгусто населени се градовите [[Рио де Жанеиро]] и [[Саун Пауло]], а најмала густина на население има во [[Амазонски слив|Амазонскиот слив]]. Најголем дел од населението се белците (55%) и тоа најмногу потомците на [[Португалци]], [[Германци]], [[Италијанци]], [[Шпанци]] и [[Полјаци]]. Понатаму, 38% од населението им припаѓа на [[Мулати]]те, кои се двапати побројни од Местиците и сочинуваат главен дел на селското население. [[Црнци]]те сочинуваат 6% од населението, а останатите 1% им припаѓа на [[Јапонци]]те, [[Арапи]]те и на американските [[Индијанци]].<ref>2008 PNAD, IBGE. "[http://www.sidra.ibge.gov.br/bda/tabela/protabl.asp?c=261&i=P&nome=on&notarodape=on&tab=261&unit=0&pov=1&opc1=1&poc2=1&OpcTipoNivt=1&opn1=2&nivt=0&poc1=1&sec58=0&orp=6&qtu3=27&opv=1&sec1=0&opc2=1&pop=1&opn2=2&orv=2&orc2=4&opc58=1&qtu2=5&sev=93&sec2=0&opp=1&opn3=0&orc1=3&poc58=1&qtu1=1&cabec=on&orc58=5&opn7=0&decm=99&ascendente=on&sep=43343&orn=1&qtu7=9&pon=2&OpcCara=44&proc=1 População residente por situação, sexo e grupos de idade]"</ref>.<ref>2008 PNAD, IBGE. "[http://www.sidra.ibge.gov.br/bda/tabela/protabl.asp?c=261&i=P&nome=on&notarodape=on&tab=261&unit=0&pov=3&opc1=1&poc2=1&OpcTipoNivt=1&opn1=2&nivt=0&poc1=2&sec58=0&orp=6&qtu3=27&opv=1&sec1=0&sec1=1&sec1=2&opc2=1&pop=1&opn2=2&orv=2&orc2=4&opc58=1&qtu2=5&sev=93&sev=1000093&sec2=0&opp=1&opn3=0&orc1=3&poc58=1&qtu1=1&cabec=on&orc58=5&opn7=0&decm=99&ascendente=on&sep=43343&orn=1&qtu7=9&pon=2&OpcCara=44&proc=1 População residente por situação, sexo e grupos de idade]."</ref> Населението е силно концентрирано во регионите на југоисточниот регион (79,8 милиони жители) и североисточниот регион (53,5 милиони жители), додека двата најекспонирани региони, Центар-Запад и Север, кои заедно сочинуваат 64,12% од бразилската територија, имаат вкупно само 29,1 милиони жители. ===Религија=== *[[Христијани]] - 183,310,550 *[[Муслимани]] - 40,000 *Без Религија - 15,401,050 *[[Будисти]] - 194,950 *Народна Религија - 5,458,600 *[[Евреи]] - 110,000 *Други - 389,900 {{bar box |float=right |title=Верници во Бразил<ref>[http://www.stat.gov.mk/publikacii/knigaX.pdf Попис 2002, книга 10, 335 стр.]</ref> |barwidth=200px |bars= {{Столбен постоток|Христијани|blue|95.90}} {{Столбен постоток|Муслимани|green|0.02}} {{Столбен постоток|Без Религија|yellow|7.90}} {{Столбен постоток|Будисти|pink|0.10}} {{Столбен постоток|Народна Религија|red|2.80}} {{Столбен постоток|Евреи|red|0.06}} {{Столбен постоток|Други|black|0.20}} }} {{Најголеми градови во Бразил}} == Потекло на името == Името на Бразил е изведено од [[бразилерово дрво]], тоа е црвеникаво дрво. На [[Јазик Тупи|Тупи]] се нарекува "ибирапитанга", што во буквален превод значи црвено дрво. Дрвото е користено за боење алишта. Друга теорија околу етимологијата на Бразил е сврзана со ирскиот мит за [[Хај-Бразил]], фантом остров сличен со островот [[Свети Брендан (остров)|Свети Брендан]], ситуиран југозападно од [[Ирска]]. Легендата била толку силна што во [[XV]] век многу експедиции трагале по него, најпозната е експедицијата на [[Џон Кабот]]. Се претпоставува дека после достигнувањето на бразилските земји од страна на Педро Алварес Кабрал во 1500-та ирскиот мит влијаел врз именувањето на земјата. Дека легендата била популарна меѓу иберските народи може да се потврди преку името на островот Азорејска Терцеира, Регистриран во XIV век во Каталонски Атлас. Првите имиња на земјата биле Ilha de Vera Cruz(Остров Вера Круз) и Terra de Santa Cruz(Земја на Св. Круз). == Географија и клима == {{Главна|Географија на Бразил}} Бразил го зафаќа најголемиот дел од источниот брег на [[Јужна Америка]], исто така зафаќа и голем дел од континенталната земја,<ref name="Encarta 6">{{наведена енциклопедија | title = Land and Resources | encyclopedia = Encarta | publisher = MSN | url = http://encarta.msn.com/encyclopedia_761554342/Brazil.html#s1 | accessdate=6.11.2008 | archive-date = 2008-06-02 | archive-url = https://web.archive.org/web/20080602013044/http://encarta.msn.com/encyclopedia_761554342/brazil.html#s1 | url-status = dead }}</ref> делејки земни граници со [[Уругвај]] на југ, [[Аргентина]] и [[Парагвај]] на југозапад, [[Боливија]] и [[Перу]] на запад, [[Колумбија]] на северозапад, [[Венецуела]], [[Суринам]], [[Гвајана]] и [[Прекуморски Департмен|тпрекуморскиот департмент]] [[Француска Гијана]] на север. Бразил е петта по големина држава во светот по [[Русија]], [[Канада]], [[Кина]] и [[САД]] и трета по големина во [[Америка]]. Бразил се протега низ четири [[часовни појаси]]. Бразилската [[топографија]] е исто така разнолика, вклучувајќи [[рид]]ови, планини, котлини, висорамнини. Повеќето Бразил лежи меѓу 200 м и 800 метри нд<ref name="Encarta 7">{{наведена енциклопедија | title = Natural Regions | encyclopedia = Encarta | publisher = MSN | url = http://encarta.msn.com/encyclopedia_761554342/Brazil.html#s1 | accessdate = 2008-06-11 | archive-date = 2008-06-02 | archive-url = https://web.archive.org/web/20080602013044/http://encarta.msn.com/encyclopedia_761554342/brazil.html#s1 | url-status = dead }}</ref>. Највисоката точка на Бразил е Врв Неблина со 3014 м, а најниска е Атлантскиот брег со 0 метри нв. Поголеми реки се [[Амазон]] [[Парања (река)|Парања]] [[Рио Негро]], [[Сао Франциско (река)|Сао Франциско]] и др. == Административна поделба == {| float="right" class="infobox" |{{Карта на државите на Бразил |float=right |width=450 }} |} Според [[Бразилски устав|Бразилскиот устав]] од [[1988]] година, Бразил е федерација составена од 26 [[држава|држави]], еден [[федерален округ]], и, исто така, [[општина|општини]]. Ниеден од [[конституент]]ите нема право на оттуѓување. Државите се основани на историски, конвенционални граници создавани низ времето, иако некои граници се обсудливи. Државите можат да бидат делени и соединувани со цел создавање на нови по основа на [[плебицит]]. Државите имаат нивна управа, право да собираат свои даноци и данок на ниво на федерацијата. Тие имаат [[гувернатор]] и [[легислативно тело]] избрани од нивниот народ. Поседуваат исто така и независно [[судство]]. Но сепак го немаат правото да создаваат свои закони. Општините можат да бидат делени или спојувани по основа на плебицит, следејки некои правила на федералниот устав и зачувувајки ги внатрешните државни граници, имаат нивна управа, право да собираат свои даноци и данок на ниво на федерацијата и федералната [[конституент]]ка. Имаат градоначалник и легислативно тело избирани од нивниот народ. Федералниот округ е округ на Бразилската престолнина, [[Бразилија]], како таков тој не е држава, иако има одлики, но има својства и на општина. Не може да биде делена но си има свој судски систем. Бразилскиот устав го дозволува постоењето на инкорпорирани држави. === Региони === {{Главна|Региони на Бразил}} Бразилските региони не се политички или административни дивизии. Единствено се создадени со цел за статистичка регулација. Територијата на Бразил во [[1968]] година е поделена од [[Бразилскиот Институт за Географија и Статистика (БИГС)]], со цел демогравска и статистичка регулација на Северна, Североисточна, Централно Западна, Југоисточна и Јужна статистичка дивизија. === Држави === {{Главна|Сојузни држави во Бразил}} Бразил се состои од 26 држави и еден [[Федерален округ (Бразил)|федрален округ]]. Ниеден од конституентите нема право на оттуѓување. Државите се основани на историски, конвенционални граници создавани низ времето, иако некои граници се обсудливи. Државите можат да бидат делени и соединувани со цел создавање на нови по основа на плебицит. Државите имаат нивна управа, право да собираат свои даноци и данок на ниво на федерацијата. Тие имаат гувернатор и легислативно тело избрани од нивниот народ. Поседуваат исто така и независно судство. Но сепак го немаат правото да создаваат свои закони. [[Податотека:Brazil Exclusive Economic Zones.png|thumb|220px|десно|ексклузивна економска зона на Бразил]] == Јазик == [[Португалски јазик|Потругалскиот]] е службен јазик на Бразил, којшто се говори од речиси целото население, и претставува единствен јазик на весниците, [[Радио|радијата]], [[телевизија]]та и во администрацијата. Единствениот исклучок е [[Јазик Неѐнгату|Неѐнгату]], домороден јужноамерикански јазик што е службен јазик, заедно со [[португалски јазик|португалскиот]], во општината [[Сао Габриел де Какојера]]. Бразил е единствената земја од [[Јужна Америка]] каде што се зборува португалски. == Култура == {{Главна|Културата во Бразил}} [[Податотека:Brazilian Carnival.jpg|десно|thumb|[[Бразилски карневал]] во [[Рио де Жанеиро]], се смета за една од најголемите забави на Земјата.]] Доста различни елементи го сочинуваат бразилското [[Бразилско општество|општество]] со својата мултиетничка комплексност.<ref name="Encarta">{{наведена енциклопедија | title = People and Society | encyclopedia = Encarta | publisher = MSN | url = http://encarta.msn.com/encyclopedia_761554342_3/Brazil.html | accessdate = 2008-06-10 | archive-date = 2008-05-07 | archive-url = https://web.archive.org/web/20080507093101/http://encarta.msn.com/encyclopedia_761554342_3/Brazil.html | url-status = dead }}</ref> Бразилската култура во главно била под влијание на европската, [[Африкански народи|африканската]], и [[Домородни народи во Бразил|домородните]] култури и традиции.<ref name="Encarta"/> Најголемото влијание доаѓало од [[Културата во Португалија|Португалската култура]], поради силните колонијални врски на Португалската империја. Покрај доста наследеното, од Поругалците е наследен [[Португалски јазик|јазикот]], [[Католичка црква|католичката вера]] и [[Мануелина|колонијалните архитектурни стилови]].<ref>{{Наведена мрежна страница | title = 15th-16th Century | work = History | publisher = Brazilian Government official website | url = http://www.brasil.gov.br/ingles/about_brazil/history/xvi_cent/ | accessdate = 2008-06-08 }}</ref> Other aspects of Brazilian culture are contributions of [[Italian Brazilian|Italian]], [[Бразилски Германци|Германци]] и други [[Бразилски Европјани|Европски имигранти]]; дошле во голем број и нивното влијание може да се забележи на југ и на југосток во Бразил.<ref name="Encarta 2">{{наведена енциклопедија | title = Population | encyclopedia = Encarta | publisher = MSN | url = http://encarta.msn.com/encyclopedia_761554342_3/Brazil.html | accessdate = 2008-06-10 | archive-date = 2008-05-07 | archive-url = https://web.archive.org/web/20080507093101/http://encarta.msn.com/encyclopedia_761554342_3/Brazil.html | url-status = dead }}</ref> [[Домородни народи во Бразил|Домородните народи]] влијаеле на кујната и јазикот на Бразил; додека [[Афро-Бразилци|Африканците]], донесени во Бразил како робови, влијаеле на јазикот, кујната, [[Музиката во Бразил|музиката]], танцевите и [[религија]]та.<ref name="Encarta 2"/><ref>{{наведени вести | last = Freyre | first = Gilberto | title = The Afro-Brazilian experiment - African influence on Brazilian culture | publisher = UNESCO | year = 1986 | url = http://findarticles.com/p/articles/mi_m1310/is_1986_May-June/ai_4375022 | accessdate = 2008-06-08 | archiveurl = https://archive.today/20120530050909/http://findarticles.com/p/articles/mi_m1310/is_1986_May-June/ai_4375022/ | archivedate = 2012-05-30 | url-status = live }}</ref> [[Бразилска нижевност|Литературата]] во Бразил датира од [[16 век]], од пишувањата на првите португалски истражувачи, како [[Перо Ваз де Камиња]], писател на флотата на [[Педро Алварес Кабрал]].<ref>{{наведена енциклопедија | title = Literature | encyclopedia = Encarta | publisher = MSN | url = http://encarta.msn.com/encyclopedia_761554342_5/Brazil.html | accessdate = 2008-06-08 | archive-date = 2008-04-20 | archive-url = https://web.archive.org/web/20080420103920/http://encarta.msn.com/encyclopedia_761554342_5/Brazil.html | url-status = dead }}</ref> [[Кујната во Бразил|Кујната]] варира доста од регион до регион. Овој диверзитет го рефлектира миксот на доморидци и емигранти. Така е создадена национална кујна обележена со зачувување на регионалните одлики.<ref name="Encarta 4">{{наведена енциклопедија | title = Way of Life | encyclopedia = Encarta | publisher = MSN | url = http://encarta.msn.com/encyclopedia_761554342_4/Brazil.html | accessdate = 2008-06-08 | archive-date = 2008-05-19 | archive-url = https://web.archive.org/web/20080519171727/http://encarta.msn.com/encyclopedia_761554342_4/Brazil.html | url-status = dead }}</ref> Бразилските културни традиции се доста уникални во однос на музичките стилови, [[Самба (музика)|самба]], [[Босанова]], [[Форо]], [[Фрево]], [[Пагоде]] и многу други.<ref name="Encarta 3">{{наведена енциклопедија | title = Music and Dance | encyclopedia = Encarta | publisher = MSN | url = http://encarta.msn.com/encyclopedia_761554342_5/Brazil.html | accessdate = 2008-06-08 | archive-date = 2008-04-20 | archive-url = https://web.archive.org/web/20080420103920/http://encarta.msn.com/encyclopedia_761554342_5/Brazil.html | url-status = dead }}</ref> Бразил исто така придонел и во класичната музика, која може да се забележи во делата на многу композитори.<ref name="Encarta 3"/> Во уметноста, значајни модерни уметници [[Анита Малфати]] и [[Тарсила до Амарал]] се пионери на [[Бразилска Уметност|Бразилската уметност]].<ref>{{наведена енциклопедија | title = Art and Architecture | encyclopedia = Encarta | publisher = MSN | url = http://encarta.msn.com/encyclopedia_761554342_5/Brazil.html | accessdate = 2008-06-08 | archive-date = 2008-04-20 | archive-url = https://web.archive.org/web/20080420103920/http://encarta.msn.com/encyclopedia_761554342_5/Brazil.html | url-status = dead }}</ref> [[Бразилски карневал|Карневалот]] ({{lang-pt|Carnaval}}), со спектакуларни улични паради и музика,е една од посилните слики на Бразил;<ref name="Encarta 4"/> се одржува секоја година ден пред[[Велигден]] аи го означува почетокот на [[Велики Пости|великите пости]]. Карневалот се слави во цел Бразил, секаде обележан со своите регионални одлики, но најспектакуларни славења надвор од [[Рио де Жанеиро]] се одржуваат во [[Салвадор]], [[Ресифе]], и [[Олинда]].<ref name="Encarta 4"/> === Религија === {{Главна|Религија во Бразил}} [[Податотека:CorcovadofotoRJ.jpg|right|thumb|[[Статуа на Исус Христос Искупителот|Христос Искупителот]], избрана како едно од [[Нови седум светски чуда|" Новите седум светски чуда]] и симбол на Бразилското христијанство]] Религијата е многу разнолика во Бразил, при што уставот дава слобода на вероисповед, а владата генерално го почитува тоа право во практиката.<ref name="Constituição">{{Наведена мрежна страница | title = Brazilian Federal Constitution | publisher = Presidency of the Republic | year = 1988 | url = http://www.planalto.gov.br/ccivil_03/Constituicao/Constitui%C3%A7ao.htm | language = pt | accessdate = 2008-06-03 | archive-date = 2007-12-13 | archive-url = https://web.archive.org/web/20071213194044/http://www.planalto.gov.br/CCIVIL_03/Constituicao/Constitui%C3%A7ao.htm | url-status = dead }} {{Наведена мрежна страница | title = Brazilian Federal Constitution | publisher = v-brazil.com | year = 2007 | url = http://www.v-brazil.com/government/laws/titleI.html | quote = Unofficial translate | accessdate = 2008-06-03 }}</ref> [[Римо Католичка црква|Римо католичката црква]] преовладува, правејќи ја Бразил најголема католичка нација во светот.<ref name="USDS">{{cite conference | title = Brazil | booktitle = International Religious Freedom Report | publisher = U.S. Department of State | date = 2005-11-08 | url = http://www.state.gov/g/drl/rls/irf/2005/51629.htm | accessdate = 2008-06-08 }}</ref> Формалната врзка меѓу државата и Римо-католицизмот ослабнала кон крајот на 19 век, сепак до определен степен црквата задржала влијание.<ref name="Encarta 5">{{наведена енциклопедија | title = Religion | encyclopedia = Encarta | publisher = MSN | url = http://encarta.msn.com/encyclopedia_761554342_4/Brazil.html | accessdate = 2008-06-08 | archive-date = 2008-05-19 | archive-url = https://web.archive.org/web/20080519171727/http://encarta.msn.com/encyclopedia_761554342_4/Brazil.html | url-status = dead }}</ref> Бројот на протестантите расте. До 1970-та, мнозинството бразилски протестанти биле следбеници на „традиционалните цркви“, повеќето [[лутеранство|лутеранци]], [[презвитеријанство|презвитеранци]] и [[баптизам|баптисти]]. Од тогаш навака, бројот на приврзаниците на [[пентокостализам|пентекостализмот]] и неопентокосталозмот значајно нараснал.<ref name="Encarta 5"/> Традиционалните Африкански верувања, донесени робовите, се имаат смешано со Католицизмот, и така се создале Афро-Бразилските религии [[Макумба]], [[Кандомбле]] и [[Умбанда]].<ref name="USDS"/> Домородните религии варираат од група до група.<ref name="Encarta 5"/> Според пописот од 2009: 73,89% се католици; 15,41% протестанти; 0,907% други [[христијански деноминации]]; 0,309% традиционални христијански религии; 0,010% домородни религии; 7,354% агностицисти, атеисти или нерелигиозни; и 0,806% други религии. Некои од последните се 0,126% будисти; 0,051% јудаисти and 0,016% муслимани.<ref>{{cite conference | title = Religion in Brazil | booktitle = 2000 Demographic Census | publisher = Brazilian Institute of Geography and Statistics | year = 2000 | url = http://www.ibge.gov.br/home/estatistica/populacao/censo2000/populacao/religiao_Censo2000.pdf | format = PDF | accessdate = 2008-06-08 }}</ref><ref name="CIA People">{{Наведена мрежна страница | title = People of Brazil | booktitle = The World Factbook | publisher = Central Intelligence Agency | year = 2008 | url = https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/br.html | accessdate = 2008-06-03 | archive-date = 2015-12-22 | archive-url = https://web.archive.org/web/20151222121846/https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/br.html | url-status = dead }}</ref> === Спорт === {{Главна|Спорт во Бразил}} [[Податотека:Maracanã Stadium Rio.jpg|thumb|right|[[Маракана (стадион)|Маракана]], на [[Campeonato Brasileiro Série A|Бразилското првенство]].]] {{Multiple image |align = right |direction = vertical |width = 220 |image1 = Selo da Copa de 1970 3 cruzeiros.jpg |caption1 = Печат за победа на [[Фудбалска репрезентација на Бразил|бразилската репрезентација]] на [[Светско првенство во фудбал 1970]] |image2 = Ayrton Senna with toy car cropped no wm.jpg |caption2 = [[Аиртон Сена|Сена]], едно од најголемите имиња во историјата на [[Формула 1|Ф1]]. }}Најпопуларниот спорт во Бразил е [[фудбал]]о<nowiki/>т.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://justica-federal.jusbrasil.com.br/noticias/74894/futebol-o-esporte-mais-popular-do-brasil-e-destaque-no-via-legal |title=Futebol, o esporte mais popular do Brasil, é destaque no Via Legal :: Notícias|publisher=Jusbrasil.com.br |accessdate=16 April 2011}}</ref> [[Фудбалска репрезентација на Бразил|Бразилската фудбалска репрезентација]] е рангиран меѓу најдобрите во светот според [[ФИФА|ФИФА светски ранг-список]] и го има освоено [[Светско првенство во фудбал|ФИФА Светскиот куп]] рекордни пет пати.<ref>{{Наведена мрежна страница |title=Football in Brazil |work=Goal Programme |publisher=International Federation of Association Football |date=15 April 2008 |url=http://www.fifa.com/associations/association=bra/goalprogramme/index.html |accessdate=6 June 2008 |archive-date=2018-12-12 |archive-url=https://web.archive.org/web/20181212023314/https://www.fifa.com/associations/association=bra/goalprogramme/index.html |url-status=dead }}</ref><ref>Zirin, 2014. Chapter 4 ''"Futebol: The Journey from Daring to Fear"''</ref> [[Одбојка]]та, [[кошарка]]<nowiki/>та, [[авто трки]]те и боречките вештини, исто така привлекуваат голема публика во бразилската спортска јавност. Бразилскиот машки национален одбојкарски тим, моментално ги држи титулите на Светската одбојкарска титула, Светско првенство во машка конкуренција. Некои спортски дисциплини имаат свое потекло од Бразил: [[фудбал на плажа]],<ref>{{Наведена мрежна страница |title=Beach Soccer |publisher=International Federation of Association Football |url=http://www.fifa.com/aboutfifa/developing/beachsoccer/index.html |accessdate=6 June 2008 |archive-date=2015-02-19 |archive-url=https://web.archive.org/web/20150219081914/http://www.fifa.com/aboutfifa/developing/beachsoccer/index.html |url-status=dead }}</ref> [[футсал]] (фудбал во затворен простор)<ref>{{Наведена мрежна страница |title=Futsal |publisher=International Federation of Association Football |url=http://www.fifa.com/aboutfifa/developing/futsal/index.html |accessdate=6 June 2008 |archive-date=2015-03-06 |archive-url=https://web.archive.org/web/20150306211744/http://www.fifa.com/aboutfifa/developing/futsal/index.html |url-status=dead }}</ref> и футволејот како варијација од фудбалот. Во боречките вештини, Бразилците ја развиле [[Капуера]]та,<ref>{{Наведена мрежна страница |title=The art of capoeira |publisher=BBC |date=20 September 2006 |url=http://www.bbc.co.uk/northyorkshire/content/articles/2005/09/13/capoeira_feature.shtml |accessdate=6 June 2008}}</ref> [[Валетудо]],<ref>{{Наведена мрежна страница |title=Brazilian Vale Tudo |publisher=I.V.C |url=http://valetudo.com.br/ |accessdate=6 June 2008 |archive-date=1998-05-30 |archive-url=https://web.archive.org/web/19980530081959/http://www.valetudo.com.br/ |url-status=dead }}</ref> и бразилското Џиу Џицу.<ref>{{Наведена мрежна страница |title=International Brazilian Jiu-Jitsu Federation |publisher=[[International Brazilian Jiu-Jitsu Federation]] |url=http://www.ibjjf.org/index.htm |url-status=dead |accessdate=6 June 2008 |archivedate=20 April 2008 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20080420155232/http://www.ibjjf.org/index.htm}}</ref> Во автомобилските спортови, тројца бразилски возачи имаат освоено светско првенство во [[Формула 1]] (осум пати).<ref>{{Наведена мрежна страница |last=Donaldson |first=Gerald |title=Emerson Fittipaldi |work=Hall of Fame |publisher=The Official Formula 1 Website |url=http://www.formula1.com/teams_and_drivers/hall_of_fame/282/ |accessdate=6 June 2008}}</ref><ref>{{Наведена мрежна страница |last=Donaldson |first=Gerald |title=Nelson Piquet |work=Hall of Fame |publisher=The Official Formula 1 Website |url=http://www.formula1.com/teams_and_drivers/hall_of_fame/181/ |accessdate=6 June 2008}}</ref><ref>{{Наведена мрежна страница |last=Donaldson |first=Gerald |title=Ayrton Senna |work=Hall of Fame |publisher=The Official Formula 1 Website |url=http://www.formula1.com/teams_and_drivers/hall_of_fame/45/ |accessdate=6 June 2008}}</ref> Бразил бил домаќин на неколку меѓународни спортски настани од највисок профил, како [[Светско првенство во фудбал 1950|Светско Првенство во фудбал 1950 година]]<ref>{{Наведена мрежна страница |title=1950 FIFA World Cup Brazil |work=Previous FIFA World Cups |publisher=International Federation of Association Football |url=http://www.fifa.com/worldcup/archive/edition=7/index.html |accessdate=6 June 2008 |archive-date=2018-11-12 |archive-url=https://web.archive.org/web/20181112151004/https://www.fifa.com/worldcup/archive/edition=7/index.html |url-status=dead }}</ref> и скорешното [[Светско првенство во фудбал 2014|светско првенство во фудбал во 2014 година]].<ref>{{Наведена мрежна страница|title=2014 FIFA World Cup Brazil |publisher=International Federation of Association Football |url=http://www.fifa.com/worldcup/preliminarydraw/index.html |accessdate=6 June 2008 |url-status=dead |archiveurl=https://web.archive.org/web/20080609044247/http://www.fifa.com/worldcup/preliminarydraw/index.html |archivedate=9 June 2008}}</ref> На патеката [[Саун Пауло]], автодромот Хосе Карлос Пасе, е домаќин на годишната „Големата награда на Бразил“.<ref>{{Наведена мрежна страница |title=The Official Formula 1 Website |publisher=[[Formula One Administration]] |url=http://www.formula1.com/races/in_detail/brazil_804/circuit_diagram.html |url-status=dead |archivedate=4 June 2008 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20080604141640/http://www.formula1.com/races/in_detail/brazil_804/circuit_diagram.html |accessdate=6 June 2008}}</ref> Саун Пауло ги организирал [[Панамериканските игри во 1963 година]], додека, а Рио де Жанеиро бил домаќин на [[Пан Американски игри|Пан Американските игри]] во 2007 година.<ref name="LiMacIntosh2011">{{Наведена книга|author1=Ming Li|author2=Eric W. MacIntosh|author3=Gonzalo A. Bravo|title=International Sport Management|url=https://books.google.com/books?id=udBgtzFSlBIC&pg=PA129|year=2011|publisher=Human Kinetics – College of Business at Ohio University|isbn=978-1-4504-2241-3|page=129}}</ref> На 2 октомври 2009 година, Рио де Жанеиро бил избран да биде домаќин на [[Летни олимписки игри 2016|Летни олимписки игри во 2016 година]] и Параолимпијадата во истата година, што го прави првиот јужноамерикански град да биде домаќин на игрите<ref name="guardian_olympics">"[https://www.theguardian.com/sport/2009/oct/02/olympics-2016-games-rio-pele Olympics 2016: Tearful Pele and weeping Lula greet historic win for Rio]," ''[[The Guardian]]'', 2 October 2009.</ref> како и втор град во [[Латинска Америка]], после [[Град Мексико]]. Покрај тоа, земјата била домаќин на [[ФИБА Европа|ФИБА]] Светското првенство во кошарка во 1954 година и во 1963 година. На настанот од 1963 година, [[Бразилската кошаркарска репрезентација]] ја освоила еден од двете титули во светските натпреварувања.<ref name="FIBA History">{{Наведена мрежна страница|url=http://www.fiba.com/downloads/v3_abouFiba/mp/FIBA_world_championships_history.pdf|title=FIBA World Championship History (pdf)|publisher=[[FIBA]]|date=1 January 2007|accessdate=24 February 2012|archive-date=2011-07-28|archive-url=https://web.archive.org/web/20110728075941/http://www.fiba.com/downloads/v3_abouFiba/mp/FIBA_world_championships_history.pdf|url-status=dead}}</ref> ==Бразил како тема во уметноста и во популарната култура== * „[[Момчињата од Бразил]]“ ([[англиски]]: ''The Boys From Brazil'' ) — американски [[филм]] од 1978 година, во [[режија]] на [[Френклин Ј. Шафнер]].<ref>{{Наведена мрежна страница |url=http://raspored.hrt.hr/?raspored=1&mreza=3&datum=2017-11-05 |title=HRT (пристапено на 3.11.2017) |accessdate=2017-11-16 |archive-date=2017-11-21 |archive-url=https://web.archive.org/web/20171121215937/http://raspored.hrt.hr/?raspored=1&mreza=3&datum=2017-11-05 |url-status=dead }}</ref> * „[[Чао Бразил]]“ (''Bye bye Brasil'') — [[филм]] на [[режисер]]от [[Карлос Диегуес]] од 1980 година.<ref>''Пази се! Доаѓа Cinedays 13.'' Скопје: Младински културен центар, 2014, стр. 61.</ref> * „[[Централната станица на Бразил]]“ (''Central do Brasil'') — [[филм]] на [[режисер]]от [[Валтер Салес]] од 1998 година.<ref>''Пази се! Доаѓа Cinedays 13.'' Скопје: Младински културен центар, 2014, стр. 63.</ref> * „Бразил“ ([[англиски]]: ''Brazil'') — песна на англиската [[Панк рок|панк-рок]] група ''[[Wire (панк-рок група)|Wire]]'' од 1977 година.<ref>[https://www.discogs.com/release/223354-Wire-Pink-Flag Discogs, Wire – Pink Flag (пристапено на 9.10.2021)]</ref> * „Кратово виа Бразил“ — песна на македонската група „[[Љубојна]]“ од 2017 година.<ref>Соња Алексоска Неделковска, „Со енергијата ќе ги дигнеме сите на нозе“, ''Дневник'', година XXI, број 6288, понеделник, 13 февруари 2017, стр. 19.</ref> * „Момчињата од Бразил“ ([[англиски]]: ''Boys From Brazil'') — песна на британската [[Рок-музика|рок]]-група „[[Simple Minds]]“ од 1981 година.<ref>[https://www.discogs.com/Simple-Minds-Sons-And-Fascination/release/38871 Discogs, Simple Minds – Sons And Fascination (пристапено на 15 април 2021)]</ref> == Надворешни врски == {{sisterlinks|Brazil}} {{wikisource|CIA World Fact Book, 2004/Brazil}} ; Влада и Администрација * [http://www.brasil.gov.br/ingles/ Бразилска Федерална Влада] * [http://www2.camara.gov.br/english Пратеничка Комора] * [http://www.senado.gov.br/ федерален Сенат] * [http://www.presidencia.gov.br/ingles Претседателство на Бразил] * [https://www.cia.gov/library/publications/world-leaders-1/world-leaders-b/brazil.html Глава на државата и членови на кабинетот] {{Семарх|url=https://web.archive.org/web/20110813045053/https://www.cia.gov/library/publications/world-leaders-1/world-leaders-b/brazil.html |date=2011-08-13 }} ; Општа информација * [http://www.ibge.gov.br/english/ Бразилски институт за географија и статистика] * [http://www.ipea.gov.br/default.jsp Институт за Применето Економско Истражување] {{Семарх|url=https://web.archive.org/web/20070329152116/http://www.ipea.gov.br/default.jsp |date=2007-03-29 }} * [http://www.bndes.gov.br/english/# Национална Банка за Социјален и Економски Развој] * [http://lcweb2.loc.gov/frd/cs/brtoc.html Профил на земјата] од државната Конгреска Библиотека на САД (1997) ; Економија и бизнис * [http://www.bcb.gov.br/?english Бразилска Централна Банка] * [http://www.brazilcham.com/ Бразилско-Американска трговска комора] * [http://www.britcham.com.br/default.asp?idioma=1 Британска комора во Бразил] {{Семарх|url=https://web.archive.org/web/20130614053043/http://www.britcham.com.br/default.asp?idioma=1 |date=2013-06-14 }} * [http://www.bovespa.com.br/indexi.asp São Paulo трговска берсза] {{Семарх|url=https://web.archive.org/web/20070927195008/http://www.bovespa.com.br/indexi.asp |date=2007-09-27 }} ; Спорт и туризам * [http://www.brazil.org.uk/tourism/accommodation.html Сместување во Бразил] {{Семарх|url=https://web.archive.org/web/20080925042216/http://www.brazil.org.uk/tourism/accommodation.html |date=2008-09-25 }} * [http://portal.esporte.gov.br/ Спорт во Бразил] * [http://www.braziltour.com/site/en/home/index.php Tourism туризам во Бразил] {{Семарх|url=https://web.archive.org/web/20090316031118/http://www.braziltour.com/site/en/home/index.php |date=2009-03-16 }} {{-}} == Поврзано == * [[Јужна Америка]] == Наводи == {{|2}} {{Бразил}} {{Јужна Америка}} {{Нормативна контрола}} [[Категорија:Бразил|*]] [[Категорија:Држави во Јужна Америка]] [[Категорија:Поранешни колонии на Португалија]] [[Категорија:Избрани статии на bg.вики]] c0wfz6usgp7kk7l13pk2nzxov8qivyh 0 5431 5388144 5297634 2025-07-07T07:39:08Z MacedonianBoy 2538 /* Административна поделба */ 5388144 wikitext text/x-wiki {{Инфокутија за држава | conventional_long_name = Република Суринам | native_name = {{native name|nl|Republiek Suriname|fontsize=68%}} | common_name = Суринам | image_flag = Flag of Suriname.svg | image_coat = Coat of arms of Suriname.svg | national_motto = ''Justitia - Pietas - Fides''{{nbsp|2}}<small>{{la icon}}<br />"Правда - Должност - Лојалност" | image_map = Suriname (orthographic projection).svg | national_anthem = ''[[God zij met ons Suriname]]'' {{nbsp|2}}<small>{{nl icon}}<br />''('Господе биди со нашиот Суринам')''{{center|[[File:Surinamese national anthem, performed by the U.S. Navy Band.ogg]]}} | official_languages = [[холандски]] | regional_languages = [[Сранан Тонго]], [[хинду]], [[англиски]], [[сарнами]], [[јавански]], [[маратски јазик|маратски]], [[боџпури]], [[хака кинески]], [[кантонски кинески]], [[бони]], [[сарамаакн]], [[парамакан]], [[ндјука]], [[квинти]], [[матаваи]], [[карибан]], [[аравачки јазикж|аравачки]] [[кариб јазик|калина]] | demonym = суринамски | capital = [[Парамарибо]] | latd=5 |latm=50 |latNS=N |longd=55 |longm=10 |longEW=W | government_type = [[уставна демократија]] | leader_title1 = [[претседател на Суринам|Претседател]] | leader_name1 = [[Роналд Венетијан]] | largest_city = [[Парамарибо]] | area_km2 = 163.821 | area_sq_mi = 63.251 <!--Do not remove per [[WP:MOSNUM]]--> | area_rank = 91^ва | area_magnitude = | percent_water = 1,1 | population_estimate = 470.784 | population_estimate_year = Јули 2005 | population_estimate_rank = 168^ма | population_census = 487,024 | population_census_year = 2004 | population_density_km2 = 2,7 | population_density_sq_mi = 7,0 <!--Do not remove per [[WP:MOSNUM]]--> | population_density_rank = 234^та | GDP_PPP_year = 2007 | GDP_PPP = $4,077 милијарди<ref name=imf2>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.imf.org/external/pubs/ft/weo/2008/02/weodata/weorept.aspx?sy=2004&ey=2008&scsm=1&ssd=1&sort=country&ds=.&br=1&c=366&s=NGDPD%2CNGDPDPC%2CPPPGDP%2CPPPPC%2CLP&grp=0&a=&pr.x=33&pr.y=12 |title=Suriname|publisher=International Monetary Fund|accessdate=2008-10-09}}</ref> | GDP_PPP_rank = | GDP_PPP_per_capita = $7.762<ref name=imf2/> | GDP_PPP_per_capita_rank = | GDP_nominal = $2,415 милијарди<ref name=imf2/> | GDP_nominal_year = 2007 | GDP_nominal_per_capita = $4,599<ref name=imf2/> |HDI_year = 2013<!-- Please use the year to which the data refers, not the publication year--> |HDI_change = increase <!--increase/decrease/steady--> |HDI = 0.705 <!-- number only --> |HDI_ref =<ref name="HDI">{{Наведена мрежна страница |url=http://hdr.undp.org/sites/default/files/hdr14-summary-en.pdf |title=2014 Human Development Report Summary |year=2014 |accessdate=27 јули 2014 |publisher=United Nations Development Programme | pages=21–25}}</ref> |HDI_rank = 100та | sovereignty_type = [[независност]] | sovereignty_note = Од [[Холандија]] | established_event1 = Датум | established_date1 = [[25 ноември]] [[1975]] | currency = [[Суринамски долар]] | currency_code = SRD | time_zone = ART | utc_offset = -3 | time_zone_DST = ''н/п'' | utc_offset_DST = -3 | drives_on = лево | cctld = [[.sr]] | calling_code = 597 | footnotes = }} '''Суринам''' ({{lang-nl|Suriname}}), или официјално '''Република Суринам''' (''Republiek Suriname'') е независна држава во [[Јужна Америка]]. Суринам на север излегува на [[Атлантски Океан]], на југ граничи со [[Бразил]], на запад со [[Гвајана]] и на исток со [[Француска Гвајана]]. Суринам има вкупна површина од 163.821&nbsp;км², каде живеат околу 487,024 според пописот од 2004. Главен град на државата е [[Парамарибо]], а службен јазик е [[холандски]]от јазик. == Потекло на поимот == Името ''Суринам'' можеби потекнува од група на народ сроден со народот [[Тајно (народ)|Тајно]], кој зборувале сличен јазик со [[Аравачки јазик|аравачкиот јазик]] и таа група на народ се нарекувала „Суринени“. Суринените за првпат ја населиле областа пред доаѓањето на Европејците.<ref name=Britannica>''The New Encyclopædia Britannica, Encyclopaedia Britannica'', Volume 5. Edition 15. Publisher Encyclopaedia Britannica, 2002, p. 547.</ref> == Историја == {{Главна|Историја на Суринам}} [[Податотека:COLLECTIE TROPENMUSEUM Suriname immigranten afkomstig uit Nederlands-Indië de vrouw rechts draagt een peniti tak broche TMnr 60008927.jpg|thumb|left|200px|Јавански емигранти во Суринам сликани во периодот 1880-1900 година.]] Индијанското племе [[Суринени]], биле едно од најстарото население во регионот каде денеска се наоѓа државата Суринам. Во текот на [[16 век]] ова [[племе]] било потиснето од страна на други јужноамерикански племиња, како што биле [[Араваци]]те и [[Карибјани]]те. На [[12 октомври]] [[1492]] година [[Кристофер Колумбо]] го открил [[Нов Свет|Новиот Свет]]. Во текот на [[1499]] година [[Америго Веспучи]] го открил северниот брег на [[Јужна Америка]]. Во текот на [[17 век]] имало неколку обида [[Холанѓани]]те и [[Англичани]]те да го колонизираат регионот на денешната држава Суринам.<ref name="Marshall's">{{Наведена мрежна страница|accessdate=2008-05-04|url=http://books.google.com/books?id=paQMAAAAYAAJ&pg=PA253&lpg=PA253&dq=marshall's+creek+suriname+river&source=web&ots=0K5mXYlN2U&sig=W4HB3ar7m5DBXsjsHlECqvnXQnE&hl=en|title=Encyclopedia Britannica: A Dictionary of ARTS, SCIENCES, and General LITERATURE, Volume XI|edition=Ninth Edition—Popular Reprint|quote= In 1614 the states of Holland granted to any Dutch citizen a four years' monopoly of any harbour or place of commerce which he might discover in that region (Guiana). The first settlement, however, in Suriname (in 1630) was made by an Englishman, whose name is still preserved by Marshal's Creek. }}</ref> На крајот од тој период, [[Холандија]] успеала да наметне своја контрола. [[Холандија]] целосно го искористувала трудот на робовите кои по потекло биле од [[Африка]]. Поради лошиот однос на претпоставените, голем број на робови успевале да побегнат низ [[џунгла|џунглите]]. Тие робови, кои често се нарекувале како ''џуки'', честопати се враќале и ги напаѓале позициите на Холанѓаните<ref>''The Boni Maroon Wars in Suriname'' by Wim S.M. Hoogbergen</ref><ref>Stedman, John Gabriel (1962) ''The Journal of John Gabriel Stedman, 1744-1797, soldier and author, including an authentic account of his expedition to Surinam in 1772'' Mitre Press, London, [http://www.worldcat.org/oclc/924217 OCLC 924217]</ref> . Во текот на [[1863]] година било укинато ропството, со кое Холандија станала меѓу последните земји кои го сториле тоа. Но сепак робовите биле ослободени дуги во [[1873]] година. Во текот на [[1954]] година Суринам добил можност сам да управува со својата земја, но [[Холандија]] си ја зачувала својата контрола над нејзината одбрана и надворешни работи. Во [[1973]] година локалните власти предводени од NPK започнале преговори со холандские власти за давање и признавање на независноста на Суринам, која била овозможена на [[25 ноември]] [[1975]] година. Прв претседател на земјата бил [[Јохан Фериер]] заедно со [[Хенк Арон]], водач на Сунирамската национална партија. Сепак околу една третина од вкупното население на земјата емигрирало во Холандија, плашејќи се главно дека новата држава нема да може самостојно да опстане. Денеска, една третина од [[фудбалска репрезентација на Холандија|фудбалската репрезентација на Холандија]] по потекло е токму од Суринам. Во текот на 1980-тите се случиле редица од воени преврати и удари кое довело до прекинување на односните со Холандија. Во текот на [[1987]] година биле спроведени првите избори и изгласен првиот устав. Во [[1990]] година повторно бил направен државен удар кој пак траел само една година зада во [[1991]] година повторно се спроведат избори. Денеска Холандија повторно одржува добри односи со Суринам. Главни проблеми на земјата се слабата [[економија]]. == Географија и клима == [[Податотека:Suriname-CIA WFB Map.png|thumb|left|200px|Карта на Суринам.]] {{Главна|Географија на Суринам}} Суринам е најмала независна држава во [[Јужна Америка]]. Суринам се наоѓа на [[Гвајански штит|Гвајанскиот штит]] и државата е составена од два географски региона. Северниот регион е низинскиот крајбрежен регион и во овој регион се наоѓа најголем број од населението. Јужниот дел од државата се состои од тропски прашуми и слабо населени савани покрај границата со [[Бразил]] и овој регион зазема 80% од вкупната површина на земјата. Во Суринам има два планински венеци: [[Бахујски Планини]] и [[Ван Аш Ван Вијк (планини)|Ван Аш Ван Вијк]]. Највосока планина е [[Јулијанатоп]], која е висока 1286 метри. Покрај неа, во државата се наоѓаат и Тафелберг со 1026 метри, Касикасима со 718 метри, Голијатберг со 358 метри и Волцберг со 240 метри. На север Суринам излегува на [[Атлантскиот Океан]], на запад се граничи со [[Гвајана]], на југ со [[Бразил]] и на исток со [[Француска Гвајана]]. Вкупната површина на државата изнесува 163,821&nbsp;км² со вкупно население од 491,989 според проценките од 2011. Јужната граница со Француска Гвајана и со Гвајана е опспорена и таа граница се движи по реките Марони и Корантин. Покрај тоа, Суринам има граничен спор и во морето со Гвајана.<ref>[[Permanent Court of Arbitration]] - [http://www.pca-cpa.org/showpage.asp?pag_id=1147 Guyana/Suriname]</ref><ref>[http://www.pca-cpa.org/showfile.asp?fil_id=664 Award of the Tribunal]</ref> Суринам има топла тропска клима и температури кои не варираат многу низ годината. Средна температура во Суринам е од 21 до 32 степени. Државата има две влажни сезони, од април до август и од ноември до февруари. Исто така, државата има и две суви сезони, од август до ноември и од февруари до април. == Политички систем == [[Податотека:Presidential palace, Paramaribo, Suriname.jpg|thumb|right|150px|Претседателската палата во Суринам.]] {{Главна|Политики на Суринам}} Република Суринам е уставна, демократска република која се заснова на уставот од 1987 година. Законодавната власт во државата е составена од еднодомен парламент со 51 член. Пратениците во Суринам се избираат преку парламентарни избори за мандат од пет години.Секој округ во државата е управуван од комисионер, кој пак е назначен од самиот претседател. Претседателот на Суринам се избира за мандат од пет години преку двотретинско мнозинство во Националното собрание на Суринам. Претседателот ги назначува 16-те министри. Во исто време се избира и заменик претседателот на Суринам за мандат од пет години, за кој е потребно просто мнозинство од гласовите во Собранието. Законодавната власт во државата е предводена од Врховниот суд. Членовите на овој суд се назначени од претседателот и имаат доживотен мандат. == Административна поделба == {{главна статија|Административна поделба на Суринам}} Државата е поделена на десет административни окрузи. Секој округ е под раководство на комисар, кој е назначен од претседателот. Секој округ е поделен на т.н. ресорти. [[File:Suriname districts numbered.png|200px|left|Districts of Suriname]] {| class="wikitable sortable" |- ! # | ! округ ! ад. центар ! површина (км²) ! површина (%) ! население <br /> (попис 2012<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.geohive.com/cntry/suriname.aspx |title=Suriname at GeoHive |publisher=Geohive.com |accessdate=13 July 2014}}</ref> ! население (%) ! гус. на население. (жител/км²) |- | '''1''' || [[Брокопондо (округ)|Брокопондо]] || [[Брокопондо]] ||align=right| 7,364||align=right|4.5 ||align=right| 15,909||align=right| 2.9||align=right|2.2 |- | '''2''' || [[Комевејне (округ)|Комевејне]] || [[Нов Амстердам (Суринам)|Нов Амстердам]] ||align=right| 2,353||align=right|1.4 ||align="right"| 31,420||align=right|5.8||align=right|13.4 |- | '''3''' || [[Корони]] || [[Тотнес (Суринам)|Тотнес]] ||align=right| 3,902||align=right|2.4 ||align=right| 3,391||align=right|0.6||align=right|0.9 |- | '''4''' || [[Маровејне (округ)|Маровејне]] || [[Албина (Суринам)|Албина]] ||align=right| 4,627||align=right|2.8 ||align=right| 18,294||align=right|3.4||align=right|4.0 |- | '''5''' || [[Никери (округ)|Никери]] || [[Нов Никери]] ||align=right| 5,353||align=right|3.3 ||align=right| 34,233||align=right|6.3||align=right|6.4 |- | '''6''' || [[Пара (округ)|Пара]] || [[Онвервахт (Суринам)|Онвервахт]] ||align=right| 5,393||align=right|3.3 ||align=right| 24,700||align=right|4.6||align=right|4.6 |- | '''7''' || [[Парамарибо (округ)|Парамарибо]] || [[Парамарибо]] ||align=right| 182||align=right| 0.1||align=right| 240,924||align=right|44.5||align=right|1323.8 |- | '''8''' || [[Сарамака (округ)|Сарамака]] || [[Гроонинген (Суринам)|Гронинген]] ||align=right| 3,636||align=right| 2.2||align=right| 17,480||align=right|3.2||align=right|4.8 |- | '''9''' || [[Сипаливини]] || нема||align=right| 130,567||align=right|79.7 ||align=right| 37,065||align=right|6.8||align=right|0.3 |- | '''10''' || [[Ваника]] || [[Лелидорп]] ||align=right| 443||align=right|0.3 ||align=right| 118,222||align=right|21.8||align=right|266.9 |- |- class="sortbottom" | || '''СУРИНАМ''' || '''Парамарибо''' ||align="right"|'''163,820'''||align="right"| '''100.0'''||align="right"|'''541,638'''||align="right"|'''100.0'''||align=right|'''3.3''' |} == Стопанство == {{Главна|Економија на Суринам}} [[File:Financien.JPG|thumb|Министерството за финансии на Суринам.]] Економијата на Суринам е главно предводена од производството на боксит, кое зазема околу 15% од БДП на државата и 70% од нејзиниот извоз. Останати производи кои Суринам ги извезува се ориз, банани и морски ракчиња. Покрај тоа, во последно време Суринам почнал да извезува и нафта<ref>{{en}} Rigzone [http://www.rigzone.com/news/article.asp?a_id=28224 ''Staatsolie Launches Tender for 3 Offshore Blocks '']</ref> и [[злато]]<ref>{{en}} Cambior [http://www.cambior.com/2/archives/annual_report/2001/development.pdf ''Development of the Gross Rosebel Mine in Suriname''] {{Семарх|url=https://web.archive.org/web/20070808034224/http://www.cambior.com/2/archives/annual_report/2001/development.pdf |date=2007-08-08 }}</ref>. Околу четвртина од населението во државата работи во земјоделскиот сектор. Еконимијата на Суринам е доста зависна од трговијата и главни трговски партнери се Холандија, САД, Канада и Карипските Острови. Економската слика на државата е: * БДП (2010): 4.794 милијарди долари. * Просечен годишен раст на БДП (2010): 3.5%. * БДП по глава на жител (2010): 9,900 долари. * Инфлација (2007): 6.4%. * Приросни ресурси: боксит, злато, нафта, железо, хидроелетричен потенцијал, [[морски плодови]]. * Земјоделски производи: ориз, банани, дрво, палми, кикирики, цитрус и останати шумски производи. * Индустрија: алуминиум, злато, риба... * Трговија (2005): ** Извоз: 1.391 милијарди долари ** Увоз: 1.297 милијарди долари<ref>{{Наведена мрежна страница |url=https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/ns.html |title=архивски примерок |accessdate=2011-12-31 |archive-date=2019-01-07 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190107065133/https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/ns.html |url-status=dead }}</ref> == Демографија == {{Главна|Демографија на Суринам}} === Етнички групи и рази === Суринам во 2005 имал вкупно население од 438.144 жители, но со проценките од 2007 Суринам брои 494.347 жители. Постојат неколку етнички групи: * [[Хиндустанци]]те претставуваат најголемата група на население со 37% од вкупната популација. Тие се потомци на работниците од Индија дојдени во 19 век. Најголем дел се од државите [[Бихар]] и источниот дел на [[Утар Прадеш]], но има и од северна Индија во близина на [[непал]]ската граница. * Суринамските [[Креоли]] сочинуваат 31% од населението. Тие се потомци на западните африкански робови и Европејците (воглавном холанѓани). * [[Јаванци]]те (потомци на работниците од поранешната [[Холандска Источна Индија]] од островот Јава, Индонезија) сочинуваат 15% (околу 90.000 жители) од вкупното население.<ref name="joshuaproject.net">{{cite web | url=http://www.joshuaproject.net/peopctry.php | title=People Group profiles, lists, resources and maps &#124; Joshua Project }}</ref> * Суринамските [[Марони]] (потомци на избеганите западноафрикански робови) сочинуваат 10% и се поделени на 5 главни подгрупи: [[Аукани]], [[Квинти]], [[Матаваи]], [[Сарамакани]] и [[Парамакани]]. * [[Индијанци]]те сеоколу 3% од населението, кои се застапени со подгруите [[Акуријо]], [[Араваци]], [[Кариб]]јани/[[Калиња]], [[Трио]] и [[Вајана]].<ref name="joshuaproject.net"/> * [[Кинези]]те, претежно потомци на доселените работници од XIX век бројат околу 14.000 жители. * [[Холанѓани]] ('''Боери''', доаѓа од зборот ''boer'' што значи ''фармер'') се потомци на имигрантите доселени од Холандија како фармери. Најголемиот дел од нив после независноста на Суринам се вратиле во [[Холандија]]. * [[Евреи]], како [[Сефради]] и [[Ашкенази]]. Најголемиот дел од населението (околу 90%) живее во [[Парамарибо]]. Исто така голем број на суринамци живее во Холандија, околу 330.00 (2005). Расната застапеност е: {|class="wikitable" style="text-align:right" !Категорија|| Застапеност |- |style="text-align:left" | кафеави (мешани, хинду и јаванци) || 49,5% |- |style="text-align:left" | црни (марони, афросуринамци и други)|| 35,6% |- |style="text-align:left" | жолти (кинези)|| 11% |- |style="text-align:left" | бели (еврипејци, блискоисточни и евреи)|| 2% |- |style="text-align:left" | црвени (индијанци/ домородни суринамци)|| 1,9% |} === Јазик === [[Холандски]]от јазик е службениот јазик во образованието, владата, бизнисот и медиумите. Суринам во 2004 година станал трет член на Холандскиот јазичен сојуз. Холандскиот е мајчин јазик на околу 60% од суринамците, бидејќи другите го зборуваат како втор или трет јазик.<ref name=Census>{{Наведена мрежна страница|title=Update Census 7|accessdate=2008-07-24|author=Algemeen Bureau voor de Statistiek|publisher=ABS|url=http://www.statistics-suriname.org/www/images/stories/pdf/2007/census%20profiel%20website%2016jan07.pdf|format=PDF|archive-date=2008-09-10|archive-url=https://web.archive.org/web/20080910012719/http://www.statistics-suriname.org/www/images/stories/pdf/2007/census%20profiel%20website%2016jan07.pdf|url-status=dead}}</ref> Како втор јазик се смета холандскиот креплски јазик, а додека трет е суринамскиот хинди кој е дијалект на [[боџпурски јазик|боџпурикиот јазик]]. === Религија === Во земјата нема доминантна религија. [[Христијанство]]то, како [[католицизмот]] така и варијациите на [[протестантството]], се доминантни кај Креолците и Мароните. Голем дел од Хиндустанците се [[хиндуизам|хиндуисти]], но дел практикуваат [[ислам]] и [[христијанство]]. Со своите 20% муслимани, Суринам е најголемата муслиманска земја по процентуална застапеност во Новиот Свет.<ref>Muslim Minorities in the West: Visible and Invisible By Yvonne Yazbeck Haddad, Jane I. Smith, pg 271</ref> == Култура == {{Главна|Култура во Суринам}} [[File:Water-front houses in Paramaribo, 1955.jpg|thumb|right|200px|Парамарибо во 1955 година.]] Суринам е мултиетничко општество и народот е од различно етничко потекло. Поради тоа, суринамската култура е доста богата и разновидна, како во поглед на традиционалните вредности, така и во религискиот сегмент. ;Национални празници 1 јануари- [[Нова Година]]<br /> 3 февруари - [[Кинеска Нова Година]]<br /> 30 марти (варира) - [[Холи]]<br /> 24 април - прв ден [[Велигден]]<br /> 25 април- втор ден Велигден<br /> 1 мај- [[Ден на трудот]]<br /> 5 јуни- Имиграција на Индијците<br /> 1 јули- [[Кети Коти]], Ден на еманципацијата (крај на ропството)<br /> 8 август- Имиграција на Јаванците<br /> 9 август- Ден на староседелските народи<br /> 25 ноември- [[Ден на независноста на Суринам]]<br /> 25 декември- [[Божиќ]]<br /> 26 декември - втор ден Божиќ Покрај овие празници, во државата се слават и останати индуски и исламски празници и нивниот датум варира бидејќи се сметаат по исламскиот или хиндускиот календар. == Поврзано == * [[Парамарибо]] * [[Јужна Америка]] * [[Гвајански штит]] == Наводи == {{reflist|2}} == Надворешни врски == {{sisterlinks|Suriname}} ; Влада * [http://www.kabinet.sr.org Government of the Republic of Suriname] {{Семарх|url=https://web.archive.org/web/20080916055407/http://www.kabinet.sr.org/ |date=2008-09-16 }} {{nl icon}} * [https://www.cia.gov/library/publications/world-leaders-1/world-leaders-s/suriname.html Chief of State and Cabinet Members] {{Семарх|url=https://web.archive.org/web/20110813061139/https://www.cia.gov/library/publications/world-leaders-1/world-leaders-s/suriname.html |date=2011-08-13 }} ; Основни информации * {{CIA World Factbook_link|ns|Suriname}} * [http://ucblibraries.colorado.edu/govpubs/for/suriname.htm Suriname] {{Семарх|url=https://web.archive.org/web/20080607085808/http://ucblibraries.colorado.edu/govpubs/for/suriname.htm |date=2008-06-07 }} at ''UCB Libraries GovPubs'' * [http://www.lib.utexas.edu/maps/suriname.html Perry-Castañeda Library Map Collection] * {{wikivoyage|Suriname}} {{Јужна Америка}} {{Нормативна контрола}} [[Категорија:Суринам| ]] [[Категорија:Држави во Јужна Америка]] [[Категорија:Републики]] [[Категорија:Поранешни колонии на Холандија]] a27czcxhug883q9e6dcevfk5kded2tj 0 5780 5387964 5168875 2025-07-06T15:41:37Z Gurther 105215 додадена [[Категорија:Избрани статии на bg.вики]] користејќи го [[:en:Wikipedia:HotCat|HotCat]] 5387964 wikitext text/x-wiki {{внимание}} [[Податотека:Volleyball game.jpg|thumb|250px|Одбојка]] '''Одбојката''' е групен [[спорт]] кој се игра на таков начин што две екипи од по шест играчи, одвоени со висока мрежа, ја префрлуваат топката преку мрежата до противничката екипа. По сервирањето од страна на едната екипа, играчите од другата екипа имаат право до трипати да ја удрат топката пред да ја префрлат топката преку мрежата. [[Бод]] се добива кога топката ќе падне во полето на противничката екипа, ако противничката екипа не успее правилно да ја префрли топката назад во полето на нивниот противник или ако противничката екипа заработи фаул. Играта се игра до добиени три сета при што во секој сет треба да се освојат 25 бода, освен во евентуалниот петти сет кога се игра до добиени 15 бода. При тоа, победничката екипа мора да има два бода разлика во однос на противничката екипа,при освојувањето на потребниот број бодови за победа во тој сет. Во спротивен случај, сетот продолжува сè додека некоја од екипите не направи разлика од два бода. ==Историја на одбојката== [[Податотека:Одбојкарски натпревар Македонија - Чешка.jpg|мини|Сцена од натпреварот меѓу Македонија и Чешка, Европско првенство во одбојка, Скопје, 2023.]] Вилијам Г. Морган (1870-1942), роден во државата [[Њујорк (сојузна држава)|Њујорк]], останал запишан во историјата како создавач на одбојката, којашто првично ја нарекол “Mintonette”. Морган дипломирал на колеџот Спрингфилд каде што се запознал со Џејмс Наисмит, којшто во 1891. година ја измислил кошарката. Една година по дипломирањето, отишол во Холиоки, Масачусетс, каде што добива место директор за физичко воспитување. Тоа место му овозможило директно влијание на вежбите за рекреација, т.е. развојот на спортот. Неговото водство било одлично прифатено и неговите одделенија секојдневно се зголемувале. Сфатил дека би било добро да измисли некоја игра за рекреација со натпреварувачки карактер со што би ја направил збогатил својата програма уште повеќе и би ја направил поразновидна. Кошарката му се чинела како добар избор, но само за помладите ученици, бидејќи за оние постарите му требала некоја помалку насилна. Во тоа време, Морган никако не можел да најде игра слична на одбојката, па ја создал од своите посебни методи на тренирање и рекреација. Опишувајќи ги своите први експерименти, Морган рекол: „Во потрага по соодветна игра, прво тенисот ми падна на памет, ама за него ни се потребни топчиња, рекети, мрежа и друга опрема, па се откажав, но идејата за мрежа ми чинеше погодна. Подигнавме мрежа на висина од 1,98 m, над главата на еден просечен маж. Ни требаше и топка. Прво ми падна на памет кошаркарската, но таа е преголема и претешка.“ На крајот, Морган ја замолил фирмата A.G. Spalding & Bros да направи соодветна топка, што и било направено. Резултатот бил кожна топка со пречник од 65 cm и тежина од 300 g. Потоа, Морган, со уште двајца пријатели, ги пишува првите правила на одбојката. Во почетокот на 1896 г., во Спрингфилд на YMCA Колеџот, била организирана конференција на која што се собрале сите директори за физичко воспитување на YMCA. На таа конференција, Морган за првпат ја демонстрирал новосоздадената игра. Составил две екипи од по пет играчи којшто пред самата конференција одиграле “Мintonette’’. Морган им објаснил на присутните дека играта е предвидена за сала, но може да се игра и на отворено. Во играта можело да учествуваат неограничен број играчи,а главната цел била да се одржува топката во воздухот, над мрежата, од едната страна на другата. Играта била одлично прифатена уште на самата конференција освен што името ѝ било променето во „одбојка“. Интересно е тоа што во текот на годините името не се менувало, освен што во 1952. година почнало да се пишува поинаку. Морган работел на правилата на игра и во 1897. година бил издаден и првиот прирачник со главните податоци за играта и како додаток биле издадени и првите правила на одбојката. ==Развој на одбојката во светот== Одбојката на почетокот се ширела низ САД во универзитетите за да во 1900. година се појави и во Канада, со што Канада станала првата странска земја во која почнало да се игра одбојка. Потоа, почнува да се шири на сите страни на светот: Филипини, Кина, Бурма (Мјанмар), Индија, Јапонија, Мексико, Европа, Африка... До 1913. година одбојката во Азија се развила толку многу што била вклучена во програмата на Далечно-Источните игри огранизирани во Манила. Важно е да се спомене дека во Азија одбојката долго време се играла со 16 играчи во поле со цел да се зголеми бројот на учесници. Во Америка, веќе во 1916. година, овој спорт го играле 200 000 луѓе како на универзитетите, така и во училиштата. Играле и мажи и жени. Во 1918. година, правилата биле сменети. Бројот на играчи бил ограничен на шест и било договорено дека дозволениот број на одбивање на топката е трипати. До 1830-тите години, одбојката била првенствено спорт за забава и рекреација, којшто во различни земји се играл по различни правила, па постоеле само неколку межународни турнири. Во главно се одржувале турнири на државно ниво, преку коишто одбојката станува сè поинтересен натпреварувачки спорт што бара сè повеќе психо-физичка сила. Во април 1947. година е основана Меѓународната одбојкарска федерација FIVB во Париз со цел за промоција на овој спорт во светот, создавање заеднички правила на игра, организирање меѓународни турнири, односно сместување на одбојката во програмата на Олимписките игри. FIVB првенствено вклучувала 14 држави-членки, а денес вклучува 218 што ја прави најголем спортски сојуз на светот. Во 1948. година во Рим било одржано првото [[Европско првенство во одбојка (1948)|Европско првенство во одбојка]]. Во 1949. година во Прага било одржано првото [[Светско првенство во одбојка (1949)|Светско првенство во одбојка]]. Во 1952. година во Москва било одржано првото [[Светско првенство во одбојка за жени (1952)|Светско првенство за жени]]. Во тој период се основаат националните одбојкарски федерации. Во 1957. година одбојката била сместена во програмата на Олимписките игри, а првпат била заиграна на Олимписките игри во 1964. година, во Токио. Во 90-тите години на минатиот век расте популарноста и влијанието на одбојката на песок, верзија на одбојката којашто главно се игра на плажите на западните брегови на САД и Бразил. Растот на популарноста на оваа верзија кулминира со сместувањето на одбојката на песок во програмата на Олимписките игри во 1996. година. Во текот на последната деценија, одбојката доживува сè поголем раст, а квалитетот и масовноста на меѓународните натпревари постојано расте. == Правила и прoписи == Одбојката е спортска игра која се игра меѓу две екипи, составени од по шест играчи. Секоја екипа се обидува да ја префрли топката преку мрежата во противничката половина од игралиштето со цел таа да падне на подлогата или противничката екипа да не може да ја префрли преку мрежата. При секое префрлање на топката преку мрежата, екипата има право да ја допре топката најмногу трипати. Играта започнува со почетен удар (сервис) кој се изведува зад основната линија. Победник во играта е екипата која ќе освои три сета, а екипата го добива сетот, ако освои 25 поени.<ref>Марјан Карапанџевски и Лидија Белческа Карапанџевска, ''Физичко и здравствено образование за VIII одделение во осумгодишно образование''. Скопје: Министерство за образование и наука на Република Македонија, 2010, стр. 65.</ref> Ако екипата која е на прием на сервисот победи во надигрувањето, таа добива бод и право да сервира, а играчите од таа екипа се поместуваат за едно место во насоката на движењето на стрелките на часовникот. Полето за игра е во облик на [[правоаголник]], со димензии 18 Х 9 м, окружен со слободна зона, која од сите страни е широка најмалку три [[метри]]. Полето з аигра е поделено на две половини, одделени со мрежа, поставена на височина од 2,43 метри (за мажите), односно 2,24 метри (за жените).<ref>Марјан Карапанџевски и Лидија Белческа Карапанџевска, ''Физичко и здравствено образование за VIII одделение во осумгодишно образование''. Скопје: Министерство за образование и наука на Република Македонија, 2010, стр. 69.</ref> Слободниот простор за игра е просторот над теренот за игра кој е слободен без никакви пречки. Слободниот простор за игра мора да биде висок најмалку седум метри мерено од површината на теренот. ==Поврзано== * [[Одбојкарска Федерација на Македонија]] * [[Одбојкарска машка репрезентација на Македонија]] * [[Одбојкарска женска репрезентација на Македонија]] == Наводи == {{наводи}} {{Нормативна контрола}} [[Категорија:Спорт]] [[Категорија:Олимписки спортови]] [[Категорија:Избрани статии на bg.вики]] hpp1e6vgf1j2ci0eqvpt3z0pm2j86rk 0 7674 5388077 5096128 2025-07-06T19:53:07Z Droidsheep 81200 Ажурирање на биографијата на Елизабета Шелева. 5388077 wikitext text/x-wiki {{Инфокутија за личност | име = Елизабета Шелева | портрет =Елизабета Шелева.jpg | опис = | родено-име = | роден-дата = {{родена на|||1961}} | роден-место = [[Охрид]], {{СФРЈ}} | починал-дата = | починал-место = | починал-причина = | националност = Македонка | познат = | наставка = | занимање = литературна критичарка и теоретичарка, универзитетска професорка | сопружник = | татко = | мајка = | родители = | роднини = | деца = }} '''Елизабета Шелева''' (р. {{родена на|||1961}} во {{родена во|Охрид}}) — [[Македонија|македонска]] литературна критичарка и теоретичарка, како и универзитетска професорка на Катедрата по компаративна литература на [[Филолошки факултет „Блаже Конески“ - Скопје|Филолошкиот факултет]] во [[Скопје]]<ref>{{МакЕнц|1651|Швајцарско-македонски|II}}</ref>. Шелева е истакнат припадник на првата генерација на македонски компаративисти, која во континуитет од четири децении наназад неуморно го трасира патот и го збогатува креативниот и научен придонес на македонската компаративистичка школа. Нејзините првични критички објави и есеи беа печатени не само во домашната, туку и во југословенската периодика, во угледните списанија од [[Белград]], [[Сараево]], [[Нови Сад]], [[Загреб]], [[Подгорица]], како што се: Књижевна реч, Књижевне новине, Dalje, OKO, Polja, Ovdje, Zarez. == Животопис == Во целиот свој работен век, Шелева е подеднакво застапена како активен двигател на книжевно-научната мисла, чиешто име и дело е препознаено и признаено како авторитетно, не само во Македонија, туку и во странство и затоа била ангажирана како визитинг професор на повеќе странски универзитети. Како истакнат научен истражувач Шелева учествувала во десетина научни проекти на [[Македонска академија на науките и уметностите|МАНУ]], вклучително, и три меѓународни проекти, остварени во соработка меѓу [[Македонска академија на науките и уметностите|МАНУ]] со БАН, односно со САНУ. Освн тоа, Шелева е паралелно присутна и ангажирана во културниот живот на земјата, како учесник и двигател на новите творечки движења во литературата. Таа дебитира на македонската книжевна сцена во средината на 80-тите години, како активен член и критички промотор на тн. Петти круг, група од афирмирани и реномирани автори, чијашто автентична поетичка определба се нарекува постмодернизам. Член е и еден од основачите на Здружението на Независните писатели на Македонија од 1994 год, а во периодот од 2011 до 2017 год. била и претседавач на ова здружение, коешто беше формирано, по осамостојувањето на Р. Македонија, како творечка заложба и афирмација на новите демократски вредности во културата. Шелева била долгогодишен уредник на списанието "Наше писмо" (1998 - 2018) Покрај тоа, Шелева е долгогодишен уредник на регионалното списание "Sarаjevske sveske" (2005- 2017) Редовен колумнист на "[[Дневник (дневен весник)|Дневник]]"(2000) и "[[Форум (магазин)|Форум]]"(2008). Повеќе од една деценија, Шелева е член на меѓународната жири комисија за доделување на книжевната награда "Балканика". Во периодот од 2017 до 2024 год, како истакнат стручњак и авторитет од областа на литературата, е именувана за претседател на Управниот одбор на меѓународниот фестивал [[Струшки вечери на поезијата]] (којшто во нејзиниот мандат одбележа 60 години од своето постоење). Во овој период, Шелева беше автор и на свечените беседи, односно поговори кон книгите на следните лауреати: Ана Бландијана, [[Амир Ор]], [[Керол Ен Дафи]], Вали Монгани Сероте, [[Жан-Пјер Симеон|Жан Пјер Симеон]]. Шелева е долгогодишен и активен член, а била и потпретседател на македонскиот ПЕН центар (2021-2023). Шелева е член на Academia Balkanica Europeana, со седиште во [[Романија]]. == Творештво == Авторка е на 300 трудови и 13 книги од областа на книжевната критика и теорија: * Компаративна поетика (постмодернизмот во македонската фикција/новела) (1996) * Книжевно-теориски студии (1997) * Културолошки есеи (2000) * Од дијалогизмот до интертекстуалноста (2000) * Заробеници на денот (избрани колумни) 2001 * Отворено писмо (студии за македонската книжевност и култура) (2003) * Дом/Идентитет (2005) * Хетеротопии на писмото (2014) * Од личен агол (2019) * Книга 2020 (2021) * Книжевни созвучја и дијалози (2025) Преводи: * Растко Мочник, Теорија за денешно време (1999) (од словенечки) * Гиги Тевзадѕе, Знаци на иднината (2000) * Џудит Батлер, Проблеми со родот (2000) * Карл Попер, Непрекината потрага (автобиографија) (2001) * Ронит Бергман "Медено ласо" (2012) * Хава Коен "Песните на Орфеја" (2015) Награди: * "Млад борец"(1986) за најдобра дебитанска книга * "Корени" (2007) за долгогодишен придонес во критиката и есеистиката == Наводи == {{наводи}} {{Нормативна контрола}} {{ОСНОВНОПОДРЕДУВАЊЕ:Шелева, Елизабета}} [[Категорија:Македонски писатели]] [[Категорија:Македонски книжевни критичари]] [[Категорија:Македонски книжевни теоретичари]] [[Категорија:Македонски универзитетски професори]] [[Категорија:Апсолвенти на универзитетот „Св. Кирил и Методиј“]] 468fix1e7yfm4v5y0dlptnjt4zrdbfm 5388106 5388077 2025-07-06T22:16:02Z CommonsDelinker 746 Бришење на "[[Слика:Елизабета_Шелева.jpg|Елизабета_Шелева.jpg]]", беше избришана од [[c:Главна страница|Заедничката ризница]] од страна на [[c:User:Didym|Didym]] поради: Copyright violation; see [[:c:COM:Licensing|Commons:Licensing]] ([[:c:COM:CSD#F1|F1]] 5388106 wikitext text/x-wiki {{Инфокутија за личност | име = Елизабета Шелева | портрет = | опис = | родено-име = | роден-дата = {{родена на|||1961}} | роден-место = [[Охрид]], {{СФРЈ}} | починал-дата = | починал-место = | починал-причина = | националност = Македонка | познат = | наставка = | занимање = литературна критичарка и теоретичарка, универзитетска професорка | сопружник = | татко = | мајка = | родители = | роднини = | деца = }} '''Елизабета Шелева''' (р. {{родена на|||1961}} во {{родена во|Охрид}}) — [[Македонија|македонска]] литературна критичарка и теоретичарка, како и универзитетска професорка на Катедрата по компаративна литература на [[Филолошки факултет „Блаже Конески“ - Скопје|Филолошкиот факултет]] во [[Скопје]]<ref>{{МакЕнц|1651|Швајцарско-македонски|II}}</ref>. Шелева е истакнат припадник на првата генерација на македонски компаративисти, која во континуитет од четири децении наназад неуморно го трасира патот и го збогатува креативниот и научен придонес на македонската компаративистичка школа. Нејзините првични критички објави и есеи беа печатени не само во домашната, туку и во југословенската периодика, во угледните списанија од [[Белград]], [[Сараево]], [[Нови Сад]], [[Загреб]], [[Подгорица]], како што се: Књижевна реч, Књижевне новине, Dalje, OKO, Polja, Ovdje, Zarez. == Животопис == Во целиот свој работен век, Шелева е подеднакво застапена како активен двигател на книжевно-научната мисла, чиешто име и дело е препознаено и признаено како авторитетно, не само во Македонија, туку и во странство и затоа била ангажирана како визитинг професор на повеќе странски универзитети. Како истакнат научен истражувач Шелева учествувала во десетина научни проекти на [[Македонска академија на науките и уметностите|МАНУ]], вклучително, и три меѓународни проекти, остварени во соработка меѓу [[Македонска академија на науките и уметностите|МАНУ]] со БАН, односно со САНУ. Освн тоа, Шелева е паралелно присутна и ангажирана во културниот живот на земјата, како учесник и двигател на новите творечки движења во литературата. Таа дебитира на македонската книжевна сцена во средината на 80-тите години, како активен член и критички промотор на тн. Петти круг, група од афирмирани и реномирани автори, чијашто автентична поетичка определба се нарекува постмодернизам. Член е и еден од основачите на Здружението на Независните писатели на Македонија од 1994 год, а во периодот од 2011 до 2017 год. била и претседавач на ова здружение, коешто беше формирано, по осамостојувањето на Р. Македонија, како творечка заложба и афирмација на новите демократски вредности во културата. Шелева била долгогодишен уредник на списанието "Наше писмо" (1998 - 2018) Покрај тоа, Шелева е долгогодишен уредник на регионалното списание "Sarаjevske sveske" (2005- 2017) Редовен колумнист на "[[Дневник (дневен весник)|Дневник]]"(2000) и "[[Форум (магазин)|Форум]]"(2008). Повеќе од една деценија, Шелева е член на меѓународната жири комисија за доделување на книжевната награда "Балканика". Во периодот од 2017 до 2024 год, како истакнат стручњак и авторитет од областа на литературата, е именувана за претседател на Управниот одбор на меѓународниот фестивал [[Струшки вечери на поезијата]] (којшто во нејзиниот мандат одбележа 60 години од своето постоење). Во овој период, Шелева беше автор и на свечените беседи, односно поговори кон книгите на следните лауреати: Ана Бландијана, [[Амир Ор]], [[Керол Ен Дафи]], Вали Монгани Сероте, [[Жан-Пјер Симеон|Жан Пјер Симеон]]. Шелева е долгогодишен и активен член, а била и потпретседател на македонскиот ПЕН центар (2021-2023). Шелева е член на Academia Balkanica Europeana, со седиште во [[Романија]]. == Творештво == Авторка е на 300 трудови и 13 книги од областа на книжевната критика и теорија: * Компаративна поетика (постмодернизмот во македонската фикција/новела) (1996) * Книжевно-теориски студии (1997) * Културолошки есеи (2000) * Од дијалогизмот до интертекстуалноста (2000) * Заробеници на денот (избрани колумни) 2001 * Отворено писмо (студии за македонската книжевност и култура) (2003) * Дом/Идентитет (2005) * Хетеротопии на писмото (2014) * Од личен агол (2019) * Книга 2020 (2021) * Книжевни созвучја и дијалози (2025) Преводи: * Растко Мочник, Теорија за денешно време (1999) (од словенечки) * Гиги Тевзадѕе, Знаци на иднината (2000) * Џудит Батлер, Проблеми со родот (2000) * Карл Попер, Непрекината потрага (автобиографија) (2001) * Ронит Бергман "Медено ласо" (2012) * Хава Коен "Песните на Орфеја" (2015) Награди: * "Млад борец"(1986) за најдобра дебитанска книга * "Корени" (2007) за долгогодишен придонес во критиката и есеистиката == Наводи == {{наводи}} {{Нормативна контрола}} {{ОСНОВНОПОДРЕДУВАЊЕ:Шелева, Елизабета}} [[Категорија:Македонски писатели]] [[Категорија:Македонски книжевни критичари]] [[Категорија:Македонски книжевни теоретичари]] [[Категорија:Македонски универзитетски професори]] [[Категорија:Апсолвенти на универзитетот „Св. Кирил и Методиј“]] jtb1jq21t75epen966lfrhstdvub242 0 8005 5387985 5164271 2025-07-06T16:38:33Z Todot3123 118124 5387985 wikitext text/x-wiki {{Инфокутија за село во Република Македонија | слика= | име=Долно Каласлари | регион={{грб|Вардарски Регион}} | општина=[[Општина Велес|Велес]] | население=410 | поштенски број= | надморска височина= | географска широчина=41° 41' 18" сев. ш. | географска должина=21° 50' 15" ист. д. | lat_dir=N | lat_deg=41 | lat_min=41 | lat_sec=18 | lon_dir=E | lon_deg=21 | lon_min=50 | lon_sec=15 | мрежно место= | карта = Долно Каласлари во Општина Велес.svg }} '''Долно Каласлари''' (или '''Долно Караслари''') — село во [[Општина Велес]], во областа [[Клепа]], во околината на градот [[Велес]]. == Географија и местоположба == Селото се наоѓа во источниот дел на [[Општина Велес]], непосредно до трасата на автопатот [[Е-75]]. Селото е рамничарско на надморска височина од 210 метри, и е оддалечено 9 километри јужно од [[Велес]] и 38 километри северно од [[Неготино]] и 37 километри северно од [[Кавадарци]]. == Население == {{Население низ историјата | cols = 2 | graph-pos = bottom |1948|226 |1953|385 |1961|330 |1971|347 |1981|404 |1991|458 |1994|436 |2002|446 |2021|410 }} Според статистиката на [[Васил К’нчов]] („[[Македонија. Етнографија и статистика|Македонија, Етнографија и статистика]]“) од 1900 година, во Долно Каласлари живееле 110 жители, сите [[Македонци]].<ref>{{МЕС|157}}</ref> Според германска карта издадена во 1941 година, а заснована на пописот на [[Кралство Југославија|Кралството Југославија]] од 1931 година, селото имало 100 [[Турци]].<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://maps.mapywig.org/m/German_maps/series/200K_Volkstumskarte_Jugoslawien/VKJug_Bl_36_40-42_KRIVA_PALANKA_1941.jpg|title=200K Volkstumskarte Jugoslawien}}</ref> Долно Каласлари е средно по големина село, коешто во 1961 година броело 330 жители, од кои 309 [[Македонци]], 18 [[Албанци]], 1 [[Срби]]н и само 2 останати. Во 1994 година бројот се зголемил на 436 жители, од кои 435 биле [[Македонци]] и само еден останат. Според пописот од 2002 година, во селото живеат 446 жители, од кои 443 [[Македонци]], 1 [[Срби]]н и само 2 останати.<ref name="попис">{{Наведена мрежна страница|url=http://www.stat.gov.mk/publikacii/knigaX.pdf|title=Попис на Македонија|date=2002|publisher=Завод за статистика на Македонија|language=македонски|accessdate=24 март 2016|archive-url=https://web.archive.org/web/20120324050205/http://www.stat.gov.mk/Publikacii/knigaX.pdf|archive-date=2012-03-24|url-status=bot: unknown}}</ref> Од демографски асект е интересно тоа што за разлика од [[Горно Каласлари]] каде мнозинството се Албанци и бројот на населението опаѓа, овде во Долно Каласлари живеат само [[Македонци]] и бројот на население расте. Според последниот попис од 2021 година, во селото живееле 410 жители, од кои 335 [[Македонци]], 3 [[Македонски Албанци|Албанци]], 1 [[Македонски Срби|Србин]] и 71 лице без податоци.<ref>{{Попис2021белешка}}</ref> На табелата е прикажан националниот состав на населението низ сите пописни години:<ref>Население на Република Македонија според изјаснувањето за етничката припадност, по населени места, според пописите на население 1948, 1953, 1961, 1971, 1981, 1991, 1994 и 2002 година (согласно територијалната организација од 1996 година). [http://makstat.stat.gov.mk/PXWeb/pxweb/mk/MakStat/MakStat__Popisi__PopisNaNaselenie__PopisiNaseleniMesta/Popis_nm_1948_2002_NasPoEtnPrip_mk.px/?rxid=b7539b0f-f64f-46b7-b99d-a34d7ae55646 База на податоци МАКСтат] {{Семарх|url=https://web.archive.org/web/20211210163915/http://makstat.stat.gov.mk/PXWeb/pxweb/mk/MakStat/MakStat__Popisi__PopisNaNaselenie__PopisiNaseleniMesta/Popis_nm_1948_2002_NasPoEtnPrip_mk.px/?rxid=b7539b0f-f64f-46b7-b99d-a34d7ae55646 |date=2021-12-10 }}. Државен завод за статистика.</ref> {| class="wikitable" !Година !Македонци !Албанци !Турци !Роми !Власи !Срби !Бошњаци !{{крат|Ост.|Останати}} !{{крат|б.п.|Лица без податоци}} !Вкупно |- |1948 |— |— |— |— |— |— |— |— |— |'''226''' |- |1953 |76 |— |307 |— |— |2 |... |— |— |'''385''' |- |1961 |309 |18 |— |... |... |1 |... |2 |— |'''330''' |- |1971 |327 |9 |10 |— |... |1 |... |— |— |'''347''' |- |1981 |395 |— |— |— |— |2 |... |7 |— |'''404''' |- |1991 |457 |— |— |— |— |— |— |1 |— |'''458''' |- |1994 |435 |— |— |— |— |— |— |1 |— |'''436''' |- |2002 |443 |— |— |— |— |1 |— |2 |— |'''446''' |- |2021 |335 |3 |— |— |— |1 |— |— |71 |'''410''' |} == Стопанство == Со развојот на мали претпријатија и формирањето на индустриска зона на излезот од [[Велес]] кон [[Прилеп]], многу стопанственици отвориле свои фирми во и околу Долно Каласлари. Најзначаен трговски центар е „Оlympus Plaza“ - Велес со седиште во Долно Каласлари со вкупно 3000 работници. Потоа други значајни фирми се: „АУТОЛ-М“ (сервис за автомобили), „Мотел Македонија“, „Макоил“, „Макпетрол“ и некои други помали фирми. ==Самоуправа и политика== === Избирачко место === Во селото постои избирачкото место бр. 2193 според [[Државна изборна комисија на Македонија|Државната изборна комисија]], сместени во просториите на месна заедница. Во ова избирачко место е опфатено и селото [[Горно Каласлари]].<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://mojotizbor.mk/arhiva/parlamentarni-izbori-2011/9-uncategorised/194-opisi-na-izbiracki-mesto.html|title=Описи на ИМ|last=|first=|date=|work=|archive-url=https://web.archive.org/web/20230817210325/https://mojotizbor.mk/arhiva/parlamentarni-izbori-2011/9-uncategorised/194-opisi-na-izbiracki-mesto.html|archive-date=2023-08-17|dead-url=|accessdate=3 ноември 2019|url-status=dead}}</ref> На [[Македонски претседателски избори (2019)|претседателските избори во 2019 година]], на ова избирачко место биле запишани вкупно 396 гласачи.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://rezultati.sec.mk/mk-MK/1/r/all/56/1613|title=Претседателски избори 2019|last=|first=|date=|work=|archive-url=https://web.archive.org/web/20191229144944/https://rezultati.sec.mk/mk-MK/1/r/all/56/1613|archive-date=2019-12-29|dead-url=|accessdate=3 ноември 2019|url-status=dead}}</ref> == Културни и природни знаменитости == ;Археолошки наоѓалишта * [[Тумба (Долно Каласлари)|Тумба]] — тумул од железно време * [[Чука (Долно Каласлари)|Чука]] — наоѓалиште од непознат тип<!-- барем за нас, уредниците --> од предримско време ;Палеонтолошко наоѓалиште Палеонтолошко наоѓалиште кој се наоѓа околу 3&nbsp;км југоисточно од Велес во близина на селото Каласлари. Фосилното наоѓалиште е откриено во 1973 година при изградбата на автопатот Велес - Гевгелија. По богатството на пронајдените фосилни цицачи (коњи, газели, сабјозаби мачки. жирафи, свињи, кучиња и др.), ова наоѓалиште се вбројува во едно од најпознатите кои досега се откриени во светот. Површината на заштитениот простор изнесува 148&nbsp;ха. == Редовни настани == Во Д. Каласлари на ден 6 мај секоја година се прославува славата [[Ѓурѓовден]]. Веќе неколку години наназад на овој ден се одржува и турнир во [[мал фудбал]], каде што учествуваат повеќе од 15 екипи од различни места. == Поврзано == * [[Горно Каласлари]] == Иселеништво == Од селото иселеништво има во Турција, каде се иселило турското население. == Наводи == {{наводи}} == Надворешни врски == {{рвр-авто}} {{Општина Велес}} [[Категорија:Долно Каласлари| ]] [[Категорија:Села во Македонија]] [[Категорија:Велешки села]] [[Категорија:Села во Општина Велес]] 0v2yey86h1reqpxsaaccroukzhs3o4b 5387988 5387985 2025-07-06T16:43:07Z Todot3123 118124 5387988 wikitext text/x-wiki {{Инфокутија за село во Република Македонија | слика= | име=Долно Каласлари | регион={{грб|Вардарски Регион}} | општина=[[Општина Велес|Велес]] | население=410 | поштенски број= | надморска височина= | географска широчина=41° 41' 18" сев. ш. | географска должина=21° 50' 15" ист. д. | lat_dir=N | lat_deg=41 | lat_min=41 | lat_sec=18 | lon_dir=E | lon_deg=21 | lon_min=50 | lon_sec=15 | мрежно место= | карта = Долно Каласлари во Општина Велес.svg }} '''Долно Каласлари''' (или '''Долно Караслари''') — село во [[Општина Велес]], во областа [[Клепа]], во околината на градот [[Велес]]. == Географија и местоположба == Селото се наоѓа во источниот дел на [[Општина Велес]], непосредно до трасата на автопатот [[Е-75]]. Селото е рамничарско на надморска височина од 210 метри, и е оддалечено 9 километри јужно од [[Велес]] и 38 километри северно од [[Неготино]] и 37 километри северно од [[Кавадарци]]. == Население == {{Население низ историјата | cols = 2 | graph-pos = bottom |1948|226 |1953|385 |1961|330 |1971|347 |1981|404 |1991|458 |1994|436 |2002|446 |2021|410 }} Според статистиката на [[Васил К’нчов]] („[[Македонија. Етнографија и статистика|Македонија, Етнографија и статистика]]“) од 1900 година, во Долно Каласлари живееле 110 жители, сите [[Македонци]].<ref>{{МЕС|157}}</ref> Според германска карта издадена во 1941 година, а заснована на пописот на [[Кралство Југославија|Кралството Југославија]] од 1931 година, селото имало 100 [[Турци]].<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://maps.mapywig.org/m/German_maps/series/200K_Volkstumskarte_Jugoslawien/VKJug_Bl_36_40-42_KRIVA_PALANKA_1941.jpg|title=200K Volkstumskarte Jugoslawien}}</ref> Долно Каласлари е средно по големина село, коешто во 1961 година броело 330 жители, од кои 309 [[Македонци]], 18 [[Албанци]], 1 [[Срби]]н и само 2 останати. Во 1994 година бројот се зголемил на 436 жители, од кои 435 биле [[Македонци]] и само еден останат. Според пописот од 2002 година, во селото живеат 446 жители, од кои 443 [[Македонци]], 1 [[Срби]]н и само 2 останати.<ref name="попис">{{Наведена мрежна страница|url=http://www.stat.gov.mk/publikacii/knigaX.pdf|title=Попис на Македонија|date=2002|publisher=Завод за статистика на Македонија|language=македонски|accessdate=24 март 2016|archive-url=https://web.archive.org/web/20120324050205/http://www.stat.gov.mk/Publikacii/knigaX.pdf|archive-date=2012-03-24|url-status=bot: unknown}}</ref> Од демографски асект е интересно тоа што за разлика од [[Горно Каласлари]] каде мнозинството се Албанци и бројот на населението опаѓа, овде во Долно Каласлари живеат само [[Македонци]] и бројот на население расте. Според последниот попис од 2021 година, во селото живееле 410 жители, од кои 335 [[Македонци]], 3 [[Македонски Албанци|Албанци]], 1 [[Македонски Срби|Србин]] и 71 лице без податоци.<ref>{{Попис2021белешка}}</ref> На табелата е прикажан националниот состав на населението низ сите пописни години:<ref>Население на Република Македонија според изјаснувањето за етничката припадност, по населени места, според пописите на население 1948, 1953, 1961, 1971, 1981, 1991, 1994 и 2002 година (согласно територијалната организација од 1996 година). [http://makstat.stat.gov.mk/PXWeb/pxweb/mk/MakStat/MakStat__Popisi__PopisNaNaselenie__PopisiNaseleniMesta/Popis_nm_1948_2002_NasPoEtnPrip_mk.px/?rxid=b7539b0f-f64f-46b7-b99d-a34d7ae55646 База на податоци МАКСтат] {{Семарх|url=https://web.archive.org/web/20211210163915/http://makstat.stat.gov.mk/PXWeb/pxweb/mk/MakStat/MakStat__Popisi__PopisNaNaselenie__PopisiNaseleniMesta/Popis_nm_1948_2002_NasPoEtnPrip_mk.px/?rxid=b7539b0f-f64f-46b7-b99d-a34d7ae55646 |date=2021-12-10 }}. Државен завод за статистика.</ref> {| class="wikitable" !Година !Македонци !Албанци !Турци !Роми !Власи !Срби !Бошњаци !{{крат|Ост.|Останати}} !{{крат|б.п.|Лица без податоци}} !Вкупно |- |1948 |— |— |— |— |— |— |— |— |— |'''226''' |- |1953 |76 |— |307 |— |— |2 |... |— |— |'''385''' |- |1961 |309 |18 |— |... |... |1 |... |2 |— |'''330''' |- |1971 |327 |9 |10 |— |... |1 |... |— |— |'''347''' |- |1981 |395 |— |— |— |— |2 |... |7 |— |'''404''' |- |1991 |457 |— |— |— |— |— |— |1 |— |'''458''' |- |1994 |435 |— |— |— |— |— |— |1 |— |'''436''' |- |2002 |443 |— |— |— |— |1 |— |2 |— |'''446''' |- |2021 |335 |3 |— |— |— |1 |— |— |71 |'''410''' |} == Стопанство == Со развојот на мали претпријатија и формирањето на индустриска зона на излезот од [[Велес]] кон [[Прилеп]], многу стопанственици отвориле свои фирми во и околу Долно Каласлари. Најзначаен трговски центар е „Оlympus Plaza“ - Велес со седиште во Долно Каласлари со вкупно 3000 работници. Потоа други значајни фирми се: „АУТОЛ-М“ (сервис за автомобили), „Мотел Македонија“, „Макоил“, „Макпетрол“ и некои други помали фирми. ==Самоуправа и политика== === Избирачко место === Во селото постои избирачкото место бр. 2193 според [[Државна изборна комисија на Македонија|Државната изборна комисија]], сместени во просториите на месна заедница. Во ова избирачко место е опфатено и селото [[Горно Каласлари]].<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://mojotizbor.mk/arhiva/parlamentarni-izbori-2011/9-uncategorised/194-opisi-na-izbiracki-mesto.html|title=Описи на ИМ|last=|first=|date=|work=|archive-url=https://web.archive.org/web/20230817210325/https://mojotizbor.mk/arhiva/parlamentarni-izbori-2011/9-uncategorised/194-opisi-na-izbiracki-mesto.html|archive-date=2023-08-17|dead-url=|accessdate=3 ноември 2019|url-status=dead}}</ref> На [[Македонски претседателски избори (2019)|претседателските избори во 2019 година]], на ова избирачко место биле запишани вкупно 396 гласачи.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://rezultati.sec.mk/mk-MK/1/r/all/56/1613|title=Претседателски избори 2019|last=|first=|date=|work=|archive-url=https://web.archive.org/web/20191229144944/https://rezultati.sec.mk/mk-MK/1/r/all/56/1613|archive-date=2019-12-29|dead-url=|accessdate=3 ноември 2019|url-status=dead}}</ref> == Културни и природни знаменитости == ;Археолошки наоѓалишта * [[Тумба (Долно Каласлари)|Тумба]] — тумул од железно време * [[Чука (Долно Каласлари)|Чука]] — наоѓалиште од непознат тип<!-- барем за нас, уредниците --> од предримско време ;Палеонтолошко наоѓалиште Палеонтолошко наоѓалиште кој се наоѓа околу 3&nbsp;км југоисточно од Велес во близина на селото Каласлари. Фосилното наоѓалиште е откриено во 1973 година при изградбата на автопатот Велес - Гевгелија. По богатството на пронајдените фосилни цицачи (коњи, газели, сабјозаби мачки. жирафи, свињи, кучиња и др.), ова наоѓалиште се вбројува во едно од најпознатите кои досега се откриени во светот. Површината на заштитениот простор изнесува 148&nbsp;ха. == Редовни настани == Во Д. Каласлари на ден 6 мај секоја година се прославува славата [[Ѓурѓовден]]. Веќе неколку години наназад на овој ден се одржува и турнир во [[мал фудбал]], каде што учествуваат повеќе од 15 екипи од различни места. == Иселеништво == Од селото иселеништво има во Турција, каде се иселило турското население. == Поврзано == * [[Горно Каласлари]] == Наводи == {{наводи}} == Надворешни врски == {{рвр-авто}} {{Општина Велес}} [[Категорија:Долно Каласлари| ]] [[Категорија:Села во Македонија]] [[Категорија:Велешки села]] [[Категорија:Села во Општина Велес]] b1jo7sabtv0grkjs2e7hncg48wvhj0d 0 8863 5388036 5349894 2025-07-06T18:43:19Z Ehrlich91 24281 /* Галерија */ 5388036 wikitext text/x-wiki {{Инфокутија за село во Република Македонија | име = Чардаклија | слика = Поглед на Чардаклија.jpg | големина на слика = 300п | опис = Воздушен поглед на Чардаклија | општина = {{општинскигрб|Општина Штип}} | регион = {{грб|Источен Регион}} | област = | население = 262 | година = 2021 | поштенски број = 2000 | повикувачки број = 032 | надморска височина = 275 | lat_dir=N | lat_deg=41 | lat_min=46 | lat_sec=58 | lon_dir=E | lon_deg=22 | lon_min=11 | lon_sec=12 | слава = | мрежно место = | карта = Чардаклија во Општина Штип.svg }} '''Чардаклија''' — село во [[Општина Штип]], во околината на градот [[Штип]]. == Географија и местоположба == [[Податотека:Čardaklija.1.JPG|мини|300п|лево|Влезот во селото]] Селото се наоѓа во северниот дел на [[Општина Штип]], од десната страна на реката [[Брегалница]], сместено на патот Штип-Кочани и недалеку од градот [[Штип]], на оддалеченост од околу пет километри.<ref name="енциклопедија">{{наведена книга|last=Панов|first=Митко|title= Енциклопедија на селата во Република Македонија|url= https://commons.wikimedia.org/wiki/File:%D0%95%D0%BD%D1%86%D0%B8%D0%BA%D0%BB%D0%BE%D0%BF%D0%B5%D0%B4%D0%B8%D1%98%D0%B0_%D0%BD%D0%B0_%D1%81%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%82%D0%B0_%D0%B2%D0%BE_%D0%A0%D0%B5%D0%BF%D1%83%D0%B1%D0%BB%D0%B8%D0%BA%D0%B0_%D0%9C%D0%B0%D0%BA%D0%B5%D0%B4%D0%BE%D0%BD%D0%B8%D1%98%D0%B0.pdf|accessdate=22 март 2025|year=1998|publisher=Патрија|location=Скопје|language=македонски|page=284}}</ref> Селото е рамничарско, сместено на надморска височина од 275 метри. Од градот [[Штип]], селото е оддалечено 6 километри.<ref name="енциклопедија" /> Низ селото поминува патот Штип-Кочани, кој сега е заменет со новиот експресен пат Штип-Кочани на [[Автопат А3 (Македонија)|А3]]. Селото е поделено од самиот пат на Горно и Долно Маало. Горното Маало се наоѓа кон Штип, додека Долното Маало се наоѓа кон Кочани. == Историја == Подрачјето на Чардаклија било населено уште од [[Доцна антика|доцноантичкото време]], за што сведочат остатоците од населбата пронајдени на наоѓалиштето [[Бунарче (Чардаклија)|Бунарче]], сместено во близина на селото.<ref name="АрхеоКарта">{{АрхеоКарта|444}}</ref> За време на [[Кралство Србија|српската]] окупација од 1912 до 1941 година селото силно настрадало.<ref name="Терор">{{наведена книга|last= Галев|first=М-р Димитар|title=Белиот терор во Југоисточна Македонија 1912–1941 година; Книга прва|publisher=Друштво на наука и уметност|location=Штип|date=1991|page=678|isbn=}}</ref> Военочетничката акција за прочистување на теренот од „бугарски комити”, со мали прекини траела за цело време на првата српска окупација на [[Вардарска Македонија]]. Потерџиите со голема жестокост се нафрлувале особено ако на некого му се прикачело сомнението дека е јатак на комити на [[Внатрешна македонска револуционерна организација (Автономистичка)|ВМРО]] или чувар на воени дезертери. За такви виновници четниците на Јован Бабунски ги прогласиле следните селани од Чардаклија: Христо Петров, Иван Милев, Орде Тиквешлиев и Мите Наков. Сите овие четворица биле ноќе одвлечени од четниците. Првите тројца исчезнале беследно и до денес не се знае каде се погубени. Додека за Мите Наков, не само современиците туку и на помладите поколенија им е познато дека е избоден и зариен во земјата во месноста „Маслинка”. Истовремено, лично од Јован Бабунски биле тепани браќата Кирил и Дано Рибарски.<ref name="Терор" /> Во врска со овој настан еден современик забележал: „[[Јован Бабунски]] дојде со четниците во селото за да се пресмета со браќата на Гано Рибарски, писарот на [[Иван Јанев-Брло|Јован Брло]]. Неговите браќа Кирил и Дано беа фатени и изврзани од четниците и ги доведоа на гумната. Тука беа довлечени и Христо, Иван, Орде и Мите и жените Гена Иванова, Вида Смилева и Јана Наумова. Кога почнаа да го тепаат со вила Кирил Рибарски, брат му Дано почна да го пцуе постариот брат – комитата Гано Рибарски. Кога тоа нешто го слушна Бабунски, го ослободи Дано, додека Кирил беше толку тепан, така што дома го однесоа во вреќа. Но, здрав човек беше, живееше 105 години. Жените исто така ги тепаа многу, а четворицата мажи ги погубија“.<ref name="Терор" /> == Стопанство == Атарот на селото зазема површина од 8,9 километри квадратни. На него обработливото земјиште зафаќа површина од 425 [[хектар]]и, претежно оризови ниви, на пасиштата отпаѓаат 391 хектар, а на шумите само 18 хектари.<ref name="енциклопедија" /> Селото, во основа, има полјоделска функција. Во селото работат услужни објекти.<ref name="енциклопедија" /> == Население == {{Население низ историјата | cols = 2 | graph-pos = bottom |1948|199 |1953|304 |1961|524 |1971|576 |1981|753 |1991|846 |1994|873 |2002|922 |2021|262 }} Според статистиката на [[Васил К’нчов]] („[[Македонија. Етнографија и статистика|Македонија, Етнографија и статистика]]“) од 1900 година, во Чардаклија живееле 36 жители, сите [[Македонци]].<ref name=":2">[http://www.promacedonia.org/vk/vk_2_36.htm Кънчов, Васил. „Македония. Етнография и статистика“. София, 1900, стр. 230.]</ref> Според егзархискиот секретар [[Димитар Мишев]], („[[La Macédoine et sa Population Chrétienne]]“) во 1905 година во Чардаклија имало 56 жители, сите [[Македонци]] под врховенството на [[Бугарска егзархија|Бугарската егзархија]].<ref name="brankcoff">Brancoff, D.M. "La Macédoine et sa Population Chrétienne". Paris, 1905, pp. 136-137.</ref> Според германска карта издадена во 1941 година, а заснована на пописот на [[Кралство Југославија|Кралството Југославија]] од 1931 година, селото Чардаклија имало 100 [[Македонци]].<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://maps.mapywig.org/m/German_maps/series/200K_Volkstumskarte_Jugoslawien/VKJug_Bl_39_39-41_BITOLJ_(MONASTIR)_1941.jpg|title=200K Volkstumskarte Jugoslawien}}</ref> Селото во 1961 година имало 524 жители, од кои 426 биле Македонци, а 15 жители Турци. Во 1994 година бројот се зголемил на 873 жители, од кои 789 биле Македонци, 49 Власи, 17 Турци и 10 жители Роми.<ref name="енциклопедија" /> Според пописот од 2002 година, во селото живееле 922 жители, од кои 878 [[Македонци]], 8 [[Македонски Турци|Турци]] и 36 [[Македонски Власи|Власи]].<ref name="попис">{{нмс|url=http://www.stat.gov.mk/Publikacii/knigaX.pdf|title=Попис на Македонија |date=2002|publisher=Завод за статистика на Македонија|accessdate=23 март 2025}}</ref> Според последниот попис од 2021 година, во селото живееле 262 жители, од кои 191 [[Македонци|Македонец]], 9 [[Македонски Турци|Турци]], 8 [[Македонски Роми|Роми]], 37 [[Македонски Власи|Власи]] и 17 лица без податоци.<ref>{{Попис2021белешка}}</ref> Намалувањето на бројот на жители помеѓу двата пописа се должи на изменувањето на атарската граница на селото и префрлувањето на населбата [[Балканска (населба)|Балканска]] во рамки на градот [[Штип]]. Низ годините ова било вкупното население и етничка припадност на населението во Чардаклија: {| class="wikitable" ! Година ! Македонци ! Албанци ! Турци ! Роми ! Власи ! Срби ! {{крат|Ост.|Останати}} ! {{крат|б.п.|Лица без податоци}} !'''Вкупно''' |- style="text-align:center;" |'''1948''' |— |— |— |— |— |— |— |— |'''199''' |- style="text-align:center;" |'''1953''' |298 |0 |0 |0 |6 |0 |0 |— |'''304''' |- style="text-align:center;" |'''1961''' |426 |3 |15 |— |— |0 |80 |— |'''524''' |- style="text-align:center;" |'''1971''' |485 |11 |12 |5 |— |1 |62 |— |'''576''' |- style="text-align:center;" |'''1981''' |647 |0 |18 |20 |47 |2 |19 |— |'''753''' |- style="text-align:center;" |'''1991''' |732 |0 |13 |11 |67 |1 |22 |— |'''846''' |- style="text-align:center;" |'''1994''' |789 |0 |17 |10 |49 |1 |7 |— |'''873''' |- style="text-align:center;" |'''2002''' |878 |0 |8 |0 |36 |0 |0 |— |'''922''' |- style="text-align:center;" |'''2021''' |191 |0 |9 |8 |37 |0 |0 |17 |'''262''' |} <small>* Извор: [[Државен завод за статистика на Република Македонија]] (1948-2021), според податоци од официјалните пописи во соодветните години</small> <!--=== Родови === === Иселеништво ===--> == Општествени установи == [[Податотека:ОУ „Тошо Арсов“ - Чардаклија.jpg|мини|300п|десно|Поглед на училиштето]] * [[ПУ „Тошо Арсов“ - Чардаклија|Подрачното основно училиште „Тошо Арсов“]], петгодишно основно училиште во состав на [[ОУ „Тошо Арсов“ - Штип]] == Самоуправа и политика == На крајот од XIX век, Чардаклија било село во [[Штипска Каза|Штипската Каза]] на [[Отоманско Царство|Отоманското Царство]]. Селото влегува во рамките на [[Општина Штип]], една од ретките општини која не била променета при новата територијална поделба на Македонија во 2004 година. Во периодот од 1996-2004 година, селото било во рамките на некогашната [[Општина Штип]]. Во периодот 1955-1996 година, селото се наоѓало во рамките на големата Општина Штип. Во периодот 1952-1955, селото било дел од тогашната општина Три Чешми, во која покрај селото Чардаклија се наоѓале селата Батиње, Врсаково, Доброшани, Долно Трогерци, Криви Дол, Сарчиево, Судиќ, Сушево, Тестемелци и Три Чешми. Во периодот 1950-1952, селото било дел од некогашната општина Долни Балван, во која влегувале селата Батање, Горни Балван, Горно Трогерци, Долни Балван, Долно Трогерци и Чардаклија. === Избирачко место === Во селото постои избирачкото место бр. 2290 според [[Државна изборна комисија на Македонија|Државната изборна комисија]], сместено во просториите на основното училиште.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://mojotizbor.mk/arhiva/parlamentarni-izbori-2011/9-uncategorised/194-opisi-na-izbiracki-mesto.html|title=Описи на ИМ|last=|first=|date=|work=|archive-url=https://web.archive.org/web/20230817210325/https://mojotizbor.mk/arhiva/parlamentarni-izbori-2011/9-uncategorised/194-opisi-na-izbiracki-mesto.html|archive-date=2023-08-17|dead-url=|accessdate=29 декември 2019|url-status=dead}}</ref> На [[Македонски претседателски избори (2019)|претседателските избори во 2019 година]], на ова избирачко место биле запишани вкупно 228 гласачи.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://rezultati.sec.mk/mk-MK/1/r/all/56/1613|title=Претседателски избори 2019|last=|first=|date=|work=|archive-url=https://web.archive.org/web/20191229144944/https://rezultati.sec.mk/mk-MK/1/r/all/56/1613|archive-date=2019-12-29|dead-url=|accessdate=29 декември 2019|url-status=dead}}</ref> На [[Локални избори во Македонија (2021)|локалните избори во 2021 година]], на ова избирачко место биле запишани вкупно 231 гласач.<ref>{{Наведена мрежна страница|url= https://ep.sec.mk/election/results/electionType/local/electionYear/2021/electionRound/21/municipality/591/pollingStation/23541|title=Резултати|work=[[Државна изборна комисија]]|archive-url=|archive-date=|dead-url=|accessdate=23 март 2025}}</ref> == Културни и природни знаменитости == ;Археолошки наоѓалишта<ref name="АрхеоКарта"/> * [[Бунарче (Чардаклија)|Бунарче]] — населба од доцноантичко време; и * [[Манастирче (Чардаклија)|Манастирче]] — црква од ранохристијанско.<ref>[http://a1on.mk/archives/810635 ''Ранохристијанска црква откриена на археолошкото наоѓалиште Манастирче'']{{Мртва_врска|date=December 2022 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> време и среден век; ;Цркви * [[Црква „Св. Петка“ - Чардаклија|Црква „Св. Петка“]] — главна селска црква. <!--== Редовни настани ==--> == Личности == ;Родени во или по потекло од Чардаклија * [[Влатко Петров]] (1977-2001) - учесник во [[Воен конфликт во Македонија, 2001|воениот конфликт во Македонија во 2001]] година. <!--== Култура и спорт ==--> == Галерија == <gallery mode="packed" heights="150px"> Податотека:Гробишта во Чардаклија.jpg|Селските гробишта Податотека:Црква „Св. Петка“ - Чардаклија.jpg|Главната селска црква „Св. Петка“ Податотека:ЖС „Чардаклија“.jpg|Железнички објект Податотека:Гробишта во Чардаклија 2.jpg|Воздушен поглед на селските гробишта </gallery> == Поврзано == * [[Општина Штип]] == Наводи == {{наводи|2}} == Надворешни врски == {{Ризница-ред|Čardaklija}} {{Општина Штип}} [[Категорија:Чардаклија| ]] [[Категорија:Села во Македонија]] [[Категорија:Штипски села]] [[Категорија:Села во Општина Штип]] j8u2tn92fq052636r75ip622ishoq56 0 8866 5387986 5165160 2025-07-06T16:40:02Z Ehrlich91 24281 5387986 wikitext text/x-wiki {{Инфокутија за село во Република Македонија | име = Шопур | слика = Поглед на Шопур.jpg | големина на слика = 300п | опис = Воздушен поглед на Шопур | општина = {{општинскигрб|Општина Штип}} | регион = {{грб|Источен Регион}} | област = | население = 0 | година = 2021 | поштенски број = 2000 | повикувачки број = 032 | надморска височина = 500 | lat_dir=N | lat_deg=41 | lat_min=38 | lat_sec=08 | lon_dir=E | lon_deg=22 | lon_min=17 | lon_sec=58 | слава = | мрежно место = | карта = Шопур во Општина Штип.svg }} '''Горачино''' — село во [[Општина Штип]], во околината на градот [[Штип]]. == Потекло и значење на името == [[Податотека:Поглед на Шопур 2.jpg|мини|300п|лево|Воздушен поглед на селото]] Името доаѓа од зборот шопур што означува цевка од која тече вода, што пак се поврзува со глаголот „шопа“ со значење тече или блика вода.<ref name="речник">{{Наведена книга |title=Речник на имињата на населените места во Р Македонија|last=Иванова|first=Олга|publisher=[[Институт за македонски јазик „Крсте Мисирков“]]|year=2014|isbn=|location=Скопје|pages=206}}</ref> == Географија и местоположба == [[Податотека:Поглед на Горачино.jpg|мини|300п|лево|Поглед на селото]] Селото се наоѓа во крајниот југоисточен дел на [[Општина Штип]], во сливот на реката [[Крива Лакавица]], чиј атар се допира со подрачјето на [[Општина Радовиш]].<ref name="енциклопедија">{{наведена книга|last=Панов|first=Митко|title= Енциклопедија на селата во Република Македонија|url= https://commons.wikimedia.org/wiki/File:%D0%95%D0%BD%D1%86%D0%B8%D0%BA%D0%BB%D0%BE%D0%BF%D0%B5%D0%B4%D0%B8%D1%98%D0%B0_%D0%BD%D0%B0_%D1%81%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%82%D0%B0_%D0%B2%D0%BE_%D0%A0%D0%B5%D0%BF%D1%83%D0%B1%D0%BB%D0%B8%D0%BA%D0%B0_%D0%9C%D0%B0%D0%BA%D0%B5%D0%B4%D0%BE%D0%BD%D0%B8%D1%98%D0%B0.pdf|accessdate=6 јули 2025|year=1998|publisher=Патрија|location=Скопје|language=македонски|page=323}}</ref> Селото е ридско, сместено на надморска височина од 500 метри.<ref name="енциклопедија" /> Селото се наоѓа на западните паднини на [[Плачковица]]. До селото води земјен пат во многу лоша состојба, кој се двои од [[Регионален пат 1204|регионалниот пат 1204]]. Поради изградбата на експресниот пат на [[Автопат А4 (Македонија)|А4]], пристапот до него е скоро невозможен. == Историја == Подрачјето на Шопур било населено уште од [[Младо камено време|неолитското време]], за што сведочат остатоците од населба во наоѓалиштето [[Пилав Тепе (Шопур)|Пилав Тепе]], сместено во околината на селото.<ref name="АрхеоКарта">{{АрхеоКарта|445}}</ref> == Стопанство == Атарот на селото зафаќа простор од 5,6 километри квадратни. На него преовладуваат шумите на површина од 387 [[хектар]]и, на пасиштата отпаѓаат 101 хектар и на обработливото земјиште 63 хектари.<ref name="енциклопедија" /> == Население == {{Население низ историјата | cols = 2 | graph-pos = bottom |1948|102 |1953|112 |1961|76 |1971|22 |1981|9 |1991|5 |1994|1 |2002|2 |2021|0 }} Според статистиката на [[Васил К’нчов]] („[[Македонија. Етнографија и статистика|Македонија, Етнографија и статистика]]“) од 1900 година, во Шопур живееле 54 жители, сите [[Македонци]].<ref name=":0">[http://www.promacedonia.org/vk/vk_2_28.htm Кънчов, Васил. „Македония. Етнография и статистика“. София, 1900, стр. 233.]</ref> Според егзархискиот секретар [[Димитар Мишев]], („[[La Macédoine et sa Population Chrétienne]]“) во 1905 година во Шопур имало 80 [[Македонци]], под врховенството на [[Бугарска егзархија|Бугарската егзархија]].<ref name=":1">Brancoff, D.M. "La Macédoine et sa Population Chrétienne". Paris, 1905, pp. 134-135.</ref> Според германска карта издадена во 1941 година, а заснована на пописот на [[Кралство Југославија|Кралството Југославија]] од 1931 година, селото имало 25 до 50 [[Македонци]].<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://maps.mapywig.org/m/German_maps/series/200K_Volkstumskarte_Jugoslawien/VKJug_Bl_39_39-41_BITOLJ_(MONASTIR)_1941.jpg|title=200K Volkstumskarte Jugoslawien}}</ref> Шопур е сосема мало село и речиси наполно е иселено. Селото, во 1961 година имало 76 жители, а во 1994 година, само еден жител.<ref name="енциклопедија" /> Според пописот од 2002 година, во селото живееле 2 жители, сите [[Македонци]].<ref name="попис">{{нмс|url=http://www.stat.gov.mk/Publikacii/knigaX.pdf|title=Попис на Македонија |date=2002|publisher=Завод за статистика на Македонија|accessdate=6 јули 2025}}</ref> Според последниот попис од 2021 година, во селото немало жители. {{Пописи|54|80|102|112|76|22|9|5|1|2|0}} <!--=== Родови === === Иселеништво ===--> == Општествени установи ==--> == Самоуправа и политика == На крајот од XIX век, Шопур било село во [[Штипска Каза|Штипската Каза]] на [[Отоманско Царство|Отоманското Царство]]. Селото влегува во рамките на [[Општина Штип]], една од ретките општини која не била променета при новата територијална поделба на Македонија во 2004 година. Во периодот од 1996-2004 година, селото било во рамките на некогашната [[Општина Штип]]. Во периодот 1957-1996 година, селото се наоѓало во рамките на големата Општина Штип. Во периодот од 1955 до 1957 година, селото влегувало во рамките на тогашната општина Лакавица. Во периодот 1952-1955, селото било дел од тогашната општина Лакавица, во која покрај селото Шопур се наоѓале селата Балталија, Брест, Гарван, Горачино, Загорци, Лакавица, Лесковица, Липов Дол, Љуботен, Ново Село, Пиперово, Пухче, Скоруша, Степанци, Суво Грло, Танатарци и Чифлик. Во периодот 1950-1952, селото било дел од некогашната општина Лакавица, во која влегувале селата Балталија, Горачино, Лакавица, Пухче, Степанци, Танатарци и Шопур. === Избирачко место === Селото е опфатено во избирачкото место бр. 2310 според [[Државна изборна комисија на Македонија|Државната изборна комисија]], сместено во простории на приватен објект во селото [[Горачино]]. Во ова избирачко место се опфатено и селата Горачино и [[Танатарци]].<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://mojotizbor.mk/arhiva/parlamentarni-izbori-2011/9-uncategorised/194-opisi-na-izbiracki-mesto.html|title=Описи на ИМ|last=|first=|date=|work=|archive-url=https://web.archive.org/web/20230817210325/https://mojotizbor.mk/arhiva/parlamentarni-izbori-2011/9-uncategorised/194-opisi-na-izbiracki-mesto.html|archive-date=2023-08-17|dead-url=|accessdate=3 ноември 2019|url-status=dead}}</ref> На [[Македонски претседателски избори (2019)|претседателските избори во 2019 година]], на ова избирачко место биле запишани вкупно 14 гласачи.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://rezultati.sec.mk/mk-MK/1/r/all/56/1613|title=Претседателски избори 2019|last=|first=|date=|work=|archive-url=https://web.archive.org/web/20191229144944/https://rezultati.sec.mk/mk-MK/1/r/all/56/1613|archive-date=2019-12-29|dead-url=|accessdate=3 ноември 2019|url-status=dead}}</ref> На [[Локални избори во Македонија (2021)|локалните избори во 2021 година]], на ова избирачко место биле запишани вкупно 14 гласачи.<ref>{{Наведена мрежна страница|url= https://ep.sec.mk/election/results/electionType/local/electionYear/2021/electionRound/21/municipality/591/pollingStation/23562|title=Резултати|work=[[Државна изборна комисија]]|archive-url=|archive-date=|dead-url=|accessdate=22 февруари 2025}}</ref> == Културни и природни знаменитости == [[Податотека:Пилав Тепе.jpg|мини|300п|десно|Воздушен поглед на вулканската купа [[Пилав Тепе]]]] ;Археолошки наоѓалишта<ref name="АрхеоКарта"/> * [[Ѕидини (Шопур)|Ѕидини]] — средновековна населба; * [[Логур (Шопур)|Логур]] — средновековна некропола; * [[Мадемска Река (Шопур)|Мадемска Река]] — рудник од римското време; * [[Манастириште (Шопур)|Манастириште]] — средновековна црква и некропола; * [[Пилав Тепе (Шопур)|Пилав Тепе]] — населба од неолитското време и градиште од римското време; и * [[Ширинка (Шопур)|Ширинка]] — средновековна некропола. ;Вулкански наобразби * [[Пилав Тепе]] — вулканска купа во клисурата на [[Маденска Река]], десна притока на [[Крива Лакавица]] <!--== Редовни настани == == Личности == ;Родени во или по потекло од Шопур == Култура и спорт ==--> == Поврзано == * [[Општина Штип]] == Наводи == {{наводи|2}} == Надворешни врски == {{Ризница-ред|Šopur}} {{Општина Штип}} [[Категорија:Шопур| ]] [[Категорија:Села во Македонија]] [[Категорија:Штипски села]] [[Категорија:Села во Општина Штип]] [[Категорија:Раселени села во Македонија]] ln9atubs4z5f639svch6s0jgvhslmd2 5387987 5387986 2025-07-06T16:43:06Z Ehrlich91 24281 /* Географија и местоположба */ 5387987 wikitext text/x-wiki {{Инфокутија за село во Република Македонија | име = Шопур | слика = Поглед на Шопур.jpg | големина на слика = 300п | опис = Воздушен поглед на Шопур | општина = {{општинскигрб|Општина Штип}} | регион = {{грб|Источен Регион}} | област = | население = 0 | година = 2021 | поштенски број = 2000 | повикувачки број = 032 | надморска височина = 500 | lat_dir=N | lat_deg=41 | lat_min=38 | lat_sec=08 | lon_dir=E | lon_deg=22 | lon_min=17 | lon_sec=58 | слава = | мрежно место = | карта = Шопур во Општина Штип.svg }} '''Горачино''' — село во [[Општина Штип]], во околината на градот [[Штип]]. == Потекло и значење на името == [[Податотека:Поглед на Шопур 2.jpg|мини|300п|лево|Воздушен поглед на селото]] Името доаѓа од зборот шопур што означува цевка од која тече вода, што пак се поврзува со глаголот „шопа“ со значење тече или блика вода.<ref name="речник">{{Наведена книга |title=Речник на имињата на населените места во Р Македонија|last=Иванова|first=Олга|publisher=[[Институт за македонски јазик „Крсте Мисирков“]]|year=2014|isbn=|location=Скопје|pages=206}}</ref> == Географија и местоположба == Селото се наоѓа во крајниот југоисточен дел на [[Општина Штип]], во сливот на реката [[Крива Лакавица]], чиј атар се допира со подрачјето на [[Општина Радовиш]].<ref name="енциклопедија">{{наведена книга|last=Панов|first=Митко|title= Енциклопедија на селата во Република Македонија|url= https://commons.wikimedia.org/wiki/File:%D0%95%D0%BD%D1%86%D0%B8%D0%BA%D0%BB%D0%BE%D0%BF%D0%B5%D0%B4%D0%B8%D1%98%D0%B0_%D0%BD%D0%B0_%D1%81%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%82%D0%B0_%D0%B2%D0%BE_%D0%A0%D0%B5%D0%BF%D1%83%D0%B1%D0%BB%D0%B8%D0%BA%D0%B0_%D0%9C%D0%B0%D0%BA%D0%B5%D0%B4%D0%BE%D0%BD%D0%B8%D1%98%D0%B0.pdf|accessdate=6 јули 2025|year=1998|publisher=Патрија|location=Скопје|language=македонски|page=323}}</ref> Селото е ридско, сместено на надморска височина од 500 метри.<ref name="енциклопедија" /> Селото се наоѓа на западните паднини на [[Плачковица]]. До селото води земјен пат во многу лоша состојба, кој се двои од [[Регионален пат 1204|регионалниот пат 1204]]. Поради изградбата на експресниот пат на [[Автопат А4 (Македонија)|А4]], пристапот до него е скоро невозможен. == Историја == Подрачјето на Шопур било населено уште од [[Младо камено време|неолитското време]], за што сведочат остатоците од населба во наоѓалиштето [[Пилав Тепе (Шопур)|Пилав Тепе]], сместено во околината на селото.<ref name="АрхеоКарта">{{АрхеоКарта|445}}</ref> == Стопанство == Атарот на селото зафаќа простор од 5,6 километри квадратни. На него преовладуваат шумите на површина од 387 [[хектар]]и, на пасиштата отпаѓаат 101 хектар и на обработливото земјиште 63 хектари.<ref name="енциклопедија" /> == Население == {{Население низ историјата | cols = 2 | graph-pos = bottom |1948|102 |1953|112 |1961|76 |1971|22 |1981|9 |1991|5 |1994|1 |2002|2 |2021|0 }} Според статистиката на [[Васил К’нчов]] („[[Македонија. Етнографија и статистика|Македонија, Етнографија и статистика]]“) од 1900 година, во Шопур живееле 54 жители, сите [[Македонци]].<ref name=":0">[http://www.promacedonia.org/vk/vk_2_28.htm Кънчов, Васил. „Македония. Етнография и статистика“. София, 1900, стр. 233.]</ref> Според егзархискиот секретар [[Димитар Мишев]], („[[La Macédoine et sa Population Chrétienne]]“) во 1905 година во Шопур имало 80 [[Македонци]], под врховенството на [[Бугарска егзархија|Бугарската егзархија]].<ref name=":1">Brancoff, D.M. "La Macédoine et sa Population Chrétienne". Paris, 1905, pp. 134-135.</ref> Според германска карта издадена во 1941 година, а заснована на пописот на [[Кралство Југославија|Кралството Југославија]] од 1931 година, селото имало 25 до 50 [[Македонци]].<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://maps.mapywig.org/m/German_maps/series/200K_Volkstumskarte_Jugoslawien/VKJug_Bl_39_39-41_BITOLJ_(MONASTIR)_1941.jpg|title=200K Volkstumskarte Jugoslawien}}</ref> Шопур е сосема мало село и речиси наполно е иселено. Селото, во 1961 година имало 76 жители, а во 1994 година, само еден жител.<ref name="енциклопедија" /> Според пописот од 2002 година, во селото живееле 2 жители, сите [[Македонци]].<ref name="попис">{{нмс|url=http://www.stat.gov.mk/Publikacii/knigaX.pdf|title=Попис на Македонија |date=2002|publisher=Завод за статистика на Македонија|accessdate=6 јули 2025}}</ref> Според последниот попис од 2021 година, во селото немало жители. {{Пописи|54|80|102|112|76|22|9|5|1|2|0}} <!--=== Родови === === Иселеништво ===--> == Општествени установи ==--> == Самоуправа и политика == На крајот од XIX век, Шопур било село во [[Штипска Каза|Штипската Каза]] на [[Отоманско Царство|Отоманското Царство]]. Селото влегува во рамките на [[Општина Штип]], една од ретките општини која не била променета при новата територијална поделба на Македонија во 2004 година. Во периодот од 1996-2004 година, селото било во рамките на некогашната [[Општина Штип]]. Во периодот 1957-1996 година, селото се наоѓало во рамките на големата Општина Штип. Во периодот од 1955 до 1957 година, селото влегувало во рамките на тогашната општина Лакавица. Во периодот 1952-1955, селото било дел од тогашната општина Лакавица, во која покрај селото Шопур се наоѓале селата Балталија, Брест, Гарван, Горачино, Загорци, Лакавица, Лесковица, Липов Дол, Љуботен, Ново Село, Пиперово, Пухче, Скоруша, Степанци, Суво Грло, Танатарци и Чифлик. Во периодот 1950-1952, селото било дел од некогашната општина Лакавица, во која влегувале селата Балталија, Горачино, Лакавица, Пухче, Степанци, Танатарци и Шопур. === Избирачко место === Селото е опфатено во избирачкото место бр. 2310 според [[Државна изборна комисија на Македонија|Државната изборна комисија]], сместено во простории на приватен објект во селото [[Горачино]]. Во ова избирачко место се опфатено и селата Горачино и [[Танатарци]].<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://mojotizbor.mk/arhiva/parlamentarni-izbori-2011/9-uncategorised/194-opisi-na-izbiracki-mesto.html|title=Описи на ИМ|last=|first=|date=|work=|archive-url=https://web.archive.org/web/20230817210325/https://mojotizbor.mk/arhiva/parlamentarni-izbori-2011/9-uncategorised/194-opisi-na-izbiracki-mesto.html|archive-date=2023-08-17|dead-url=|accessdate=3 ноември 2019|url-status=dead}}</ref> На [[Македонски претседателски избори (2019)|претседателските избори во 2019 година]], на ова избирачко место биле запишани вкупно 14 гласачи.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://rezultati.sec.mk/mk-MK/1/r/all/56/1613|title=Претседателски избори 2019|last=|first=|date=|work=|archive-url=https://web.archive.org/web/20191229144944/https://rezultati.sec.mk/mk-MK/1/r/all/56/1613|archive-date=2019-12-29|dead-url=|accessdate=3 ноември 2019|url-status=dead}}</ref> На [[Локални избори во Македонија (2021)|локалните избори во 2021 година]], на ова избирачко место биле запишани вкупно 14 гласачи.<ref>{{Наведена мрежна страница|url= https://ep.sec.mk/election/results/electionType/local/electionYear/2021/electionRound/21/municipality/591/pollingStation/23562|title=Резултати|work=[[Државна изборна комисија]]|archive-url=|archive-date=|dead-url=|accessdate=22 февруари 2025}}</ref> == Културни и природни знаменитости == [[Податотека:Пилав Тепе.jpg|мини|300п|десно|Воздушен поглед на вулканската купа [[Пилав Тепе]]]] ;Археолошки наоѓалишта<ref name="АрхеоКарта"/> * [[Ѕидини (Шопур)|Ѕидини]] — средновековна населба; * [[Логур (Шопур)|Логур]] — средновековна некропола; * [[Мадемска Река (Шопур)|Мадемска Река]] — рудник од римското време; * [[Манастириште (Шопур)|Манастириште]] — средновековна црква и некропола; * [[Пилав Тепе (Шопур)|Пилав Тепе]] — населба од неолитското време и градиште од римското време; и * [[Ширинка (Шопур)|Ширинка]] — средновековна некропола. ;Вулкански наобразби * [[Пилав Тепе]] — вулканска купа во клисурата на [[Маденска Река]], десна притока на [[Крива Лакавица]] <!--== Редовни настани == == Личности == ;Родени во или по потекло од Шопур == Култура и спорт ==--> == Поврзано == * [[Општина Штип]] == Наводи == {{наводи|2}} == Надворешни врски == {{Ризница-ред|Šopur}} {{Општина Штип}} [[Категорија:Шопур| ]] [[Категорија:Села во Македонија]] [[Категорија:Штипски села]] [[Категорија:Села во Општина Штип]] [[Категорија:Раселени села во Македонија]] 4uonwnlog40xznrrgyol0krb06xk6zx 5388010 5387987 2025-07-06T18:12:19Z Ehrlich91 24281 5388010 wikitext text/x-wiki {{Инфокутија за село во Република Македонија | име = Шопур | слика = Поглед на Шопур.jpg | големина на слика = 300п | опис = Воздушен поглед на Шопур | општина = {{општинскигрб|Општина Штип}} | регион = {{грб|Источен Регион}} | област = | население = 0 | година = 2021 | поштенски број = 2000 | повикувачки број = 032 | надморска височина = 500 | lat_dir=N | lat_deg=41 | lat_min=38 | lat_sec=08 | lon_dir=E | lon_deg=22 | lon_min=17 | lon_sec=58 | слава = | мрежно место = | карта = Шопур во Општина Штип.svg }} '''Горачино''' — село во [[Општина Штип]], во околината на градот [[Штип]]. == Потекло и значење на името == [[Податотека:Поглед на Шопур 2.jpg|мини|300п|лево|Воздушен поглед на селото]] Името доаѓа од зборот шопур што означува цевка од која тече вода, што пак се поврзува со глаголот „шопа“ со значење тече или блика вода.<ref name="речник">{{Наведена книга |title=Речник на имињата на населените места во Р Македонија|last=Иванова|first=Олга|publisher=[[Институт за македонски јазик „Крсте Мисирков“]]|year=2014|isbn=|location=Скопје|pages=206}}</ref> == Географија и местоположба == Селото се наоѓа во крајниот југоисточен дел на [[Општина Штип]], во сливот на реката [[Крива Лакавица]], чиј атар се допира со подрачјето на [[Општина Радовиш]].<ref name="енциклопедија">{{наведена книга|last=Панов|first=Митко|title= Енциклопедија на селата во Република Македонија|url= https://commons.wikimedia.org/wiki/File:%D0%95%D0%BD%D1%86%D0%B8%D0%BA%D0%BB%D0%BE%D0%BF%D0%B5%D0%B4%D0%B8%D1%98%D0%B0_%D0%BD%D0%B0_%D1%81%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%82%D0%B0_%D0%B2%D0%BE_%D0%A0%D0%B5%D0%BF%D1%83%D0%B1%D0%BB%D0%B8%D0%BA%D0%B0_%D0%9C%D0%B0%D0%BA%D0%B5%D0%B4%D0%BE%D0%BD%D0%B8%D1%98%D0%B0.pdf|accessdate=6 јули 2025|year=1998|publisher=Патрија|location=Скопје|language=македонски|page=323}}</ref> Селото е ридско, сместено на надморска височина од 500 метри.<ref name="енциклопедија" /> Селото се наоѓа на западните паднини на [[Плачковица]]. До селото води земјен пат во многу лоша состојба, кој се двои од [[Регионален пат 1204|регионалниот пат 1204]]. Поради изградбата на експресниот пат на [[Автопат А4 (Македонија)|А4]], пристапот до него е скоро невозможен. == Историја == Подрачјето на Шопур било населено уште од [[Младо камено време|неолитското време]], за што сведочат остатоците од населба во наоѓалиштето [[Пилав Тепе (Шопур)|Пилав Тепе]], сместено во околината на селото.<ref name="АрхеоКарта">{{АрхеоКарта|445}}</ref> == Стопанство == Атарот на селото зафаќа простор од 5,6 километри квадратни. На него преовладуваат шумите на површина од 387 [[хектар]]и, на пасиштата отпаѓаат 101 хектар и на обработливото земјиште 63 хектари.<ref name="енциклопедија" /> == Население == {{Население низ историјата | cols = 2 | graph-pos = bottom |1948|102 |1953|112 |1961|76 |1971|22 |1981|9 |1991|5 |1994|1 |2002|2 |2021|0 }} Според статистиката на [[Васил К’нчов]] („[[Македонија. Етнографија и статистика|Македонија, Етнографија и статистика]]“) од 1900 година, во Шопур живееле 54 жители, сите [[Македонци]].<ref name=":0">[http://www.promacedonia.org/vk/vk_2_28.htm Кънчов, Васил. „Македония. Етнография и статистика“. София, 1900, стр. 233.]</ref> Според егзархискиот секретар [[Димитар Мишев]], („[[La Macédoine et sa Population Chrétienne]]“) во 1905 година во Шопур имало 80 [[Македонци]], под врховенството на [[Бугарска егзархија|Бугарската егзархија]].<ref name=":1">Brancoff, D.M. "La Macédoine et sa Population Chrétienne". Paris, 1905, pp. 134-135.</ref> Според германска карта издадена во 1941 година, а заснована на пописот на [[Кралство Југославија|Кралството Југославија]] од 1931 година, селото имало 25 до 50 [[Македонци]].<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://maps.mapywig.org/m/German_maps/series/200K_Volkstumskarte_Jugoslawien/VKJug_Bl_39_39-41_BITOLJ_(MONASTIR)_1941.jpg|title=200K Volkstumskarte Jugoslawien}}</ref> Шопур е сосема мало село и речиси наполно е иселено. Селото, во 1961 година имало 76 жители, а во 1994 година, само еден жител.<ref name="енциклопедија" /> Според пописот од 2002 година, во селото живееле 2 жители, сите [[Македонци]].<ref name="попис">{{нмс|url=http://www.stat.gov.mk/Publikacii/knigaX.pdf|title=Попис на Македонија |date=2002|publisher=Завод за статистика на Македонија|accessdate=6 јули 2025}}</ref> Според последниот попис од 2021 година, во селото немало жители. {{Пописи|54|80|102|112|76|22|9|5|1|2|0}} <!--=== Родови === === Иселеништво === == Општествени установи ==--> == Самоуправа и политика == На крајот од XIX век, Шопур било село во [[Штипска Каза|Штипската Каза]] на [[Отоманско Царство|Отоманското Царство]]. Селото влегува во рамките на [[Општина Штип]], една од ретките општини која не била променета при новата територијална поделба на Македонија во 2004 година. Во периодот од 1996-2004 година, селото било во рамките на некогашната [[Општина Штип]]. Во периодот 1957-1996 година, селото се наоѓало во рамките на големата Општина Штип. Во периодот од 1955 до 1957 година, селото влегувало во рамките на тогашната општина Лакавица. Во периодот 1952-1955, селото било дел од тогашната општина Лакавица, во која покрај селото Шопур се наоѓале селата Балталија, Брест, Гарван, Горачино, Загорци, Лакавица, Лесковица, Липов Дол, Љуботен, Ново Село, Пиперово, Пухче, Скоруша, Степанци, Суво Грло, Танатарци и Чифлик. Во периодот 1950-1952, селото било дел од некогашната општина Лакавица, во која влегувале селата Балталија, Горачино, Лакавица, Пухче, Степанци, Танатарци и Шопур. === Избирачко место === Селото е опфатено во избирачкото место бр. 2310 според [[Државна изборна комисија на Македонија|Државната изборна комисија]], сместено во простории на приватен објект во селото [[Горачино]]. Во ова избирачко место се опфатено и селата Горачино и [[Танатарци]].<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://mojotizbor.mk/arhiva/parlamentarni-izbori-2011/9-uncategorised/194-opisi-na-izbiracki-mesto.html|title=Описи на ИМ|last=|first=|date=|work=|archive-url=https://web.archive.org/web/20230817210325/https://mojotizbor.mk/arhiva/parlamentarni-izbori-2011/9-uncategorised/194-opisi-na-izbiracki-mesto.html|archive-date=2023-08-17|dead-url=|accessdate=3 ноември 2019|url-status=dead}}</ref> На [[Македонски претседателски избори (2019)|претседателските избори во 2019 година]], на ова избирачко место биле запишани вкупно 14 гласачи.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://rezultati.sec.mk/mk-MK/1/r/all/56/1613|title=Претседателски избори 2019|last=|first=|date=|work=|archive-url=https://web.archive.org/web/20191229144944/https://rezultati.sec.mk/mk-MK/1/r/all/56/1613|archive-date=2019-12-29|dead-url=|accessdate=3 ноември 2019|url-status=dead}}</ref> На [[Локални избори во Македонија (2021)|локалните избори во 2021 година]], на ова избирачко место биле запишани вкупно 14 гласачи.<ref>{{Наведена мрежна страница|url= https://ep.sec.mk/election/results/electionType/local/electionYear/2021/electionRound/21/municipality/591/pollingStation/23562|title=Резултати|work=[[Државна изборна комисија]]|archive-url=|archive-date=|dead-url=|accessdate=22 февруари 2025}}</ref> == Културни и природни знаменитости == [[Податотека:Пилав Тепе.jpg|мини|300п|десно|Воздушен поглед на вулканската купа [[Пилав Тепе]]]] ;Археолошки наоѓалишта<ref name="АрхеоКарта"/> * [[Ѕидини (Шопур)|Ѕидини]] — средновековна населба; * [[Логур (Шопур)|Логур]] — средновековна некропола; * [[Мадемска Река (Шопур)|Мадемска Река]] — рудник од римското време; * [[Манастириште (Шопур)|Манастириште]] — средновековна црква и некропола; * [[Пилав Тепе (Шопур)|Пилав Тепе]] — населба од неолитското време и градиште од римското време; и * [[Ширинка (Шопур)|Ширинка]] — средновековна некропола. ;Вулкански наобразби * [[Пилав Тепе]] — вулканска купа во клисурата на [[Маденска Река]], десна притока на [[Крива Лакавица]] <!--== Редовни настани == == Личности == ;Родени во или по потекло од Шопур == Култура и спорт ==--> == Поврзано == * [[Општина Штип]] == Наводи == {{наводи|2}} == Надворешни врски == {{Ризница-ред|Šopur}} {{Општина Штип}} [[Категорија:Шопур| ]] [[Категорија:Села во Македонија]] [[Категорија:Штипски села]] [[Категорија:Села во Општина Штип]] [[Категорија:Раселени села во Македонија]] 2sctemuyub0ujjo3aaf4vuq69qyjd0p 0 9220 5387936 5380352 2025-07-06T15:34:44Z Gurther 105215 додадена [[Категорија:Избрани статии на bg.вики]] користејќи го [[:en:Wikipedia:HotCat|HotCat]] 5387936 wikitext text/x-wiki {{Infobox Military Conflict |conflict = Прва балканска војна |partof = [[Балкански војни]] |image = [[Податотека:First Balkan War Photobox 2.jpg|300px]] |caption = |date = 8 октомври 1912 - 30 мај 1913<br>({{Age in years, months, weeks and days|month1=10|day1=08|year1=1912|month2=05|day2=30|year2=1913}}) |place = [[Балкански Полуостров]] |casus = |territory= |result = Победа на [[Балкански сојуз|Балканскиот сојуз]], [[Лондонски договор, 1913|Лондонски договор]] и поделба на [[Македонија]] |combatant1=[[Податотека:Ottoman Flag.svg|22x20px]] [[Отоманско Царство]] |combatant2=[[Балкански сојуз]]: <br /> [[Податотека:Flag of Bulgaria (1878-1944).svg|22x20px]] [[Царство Бугарија]] <br /> [[Податотека:Flag of Greece (1828-1978).svg|22x20px]] [[Кралство Грција]] <br /> [[Податотека:Flag of Montenegro (1905–1918).svg|22x20px]] [[Кралство Црна Гора]] <br /> [[Податотека:State Flag of Serbia (1882-1918).svg|22x20px]] [[Кралство Србија]] |commander1=[[Податотека:Ottoman Flag.svg|22x20px]] [[Низам Паша]] <br /> [[Податотека:Ottoman Flag.svg|22x20px]] [[Зеки Паша]] <br /> [[Податотека:Ottoman Flag.svg|22x20px]] [[Есат Паша]] <br /> [[Податотека:Ottoman Flag.svg|22x20px]] [[Абдула Паша]] |commander2= [[Податотека:Flag of Bulgaria (1878-1944).svg|22x20px]] [[Фердинанд I]] <br /> [[Податотека:Flag of Greece (1828-1978).svg|22x20px]] [[Константин I (крал на Грција)|Константин I]] <br /> [[Податотека:Flag of Montenegro (1905–1918).svg|22x20px]] [[Никола I Петровиќ|Никола I]] <br /> [[Податотека:State Flag of Serbia (1882-1918).svg|22x20px]] [[Петар I Караѓорѓевиќ|Петар I]] |strength1=[[Податотека:Ottoman Flag.svg|22x20px]] 570.000 |strength2=[[Податотека:Flag of Bulgaria (1878-1944).svg|22x20px]] 350.000+ <br /> [[Податотека:Flag of Greece (1828-1978).svg|22x20px]] 125.000 <br /> [[Податотека:Flag of Montenegro (1905–1918).svg|22x20px]] 44.500 <br /> [[Податотека:State Flag of Serbia (1882-1918).svg|22x20px]] 230.000 <br>'''Вкупно: 749.500+''' |casualties1= [[Податотека:Ottoman Flag.svg|22x20px]] '''Отоманско Царство''' <br />50.000 загинати<br />100.000 ранети<br />115.000 заробени<br />75.000 загинати или исчезнати<br /> '''Вкупно: 340.000 загинати, ранети и заробени''' |casualties2= [[Податотека:Flag of Bulgaria (1878-1944).svg|22x20px]] '''Бугарија:'''<ref>[http://www.bulgarianartillery.it/Bulgarian%20Artillery%201/T_OOB/Troops%20losses_1912-13.htm Bulgarian troops losses during the Balkan Wars]</ref><br />8.840 загинати <br />4.926 исчезнати<br />36.877 ранети <br />10.995 загинати или исчезнати<br /> [[Податотека:Flag of Greece (1828-1978).svg|22x20px]] '''Грција:'''<ref>Hellenic Army General staff: ''A concise history of the Balkan Wars'', page 287, 1998.</ref><br />2.373 загинати во акција <br />9.295 ранети<br />580 измрзнати<br />1.558 загинати или ранети<br /> [[Податотека:Flag of Montenegro (1905–1918).svg|22x20px]] '''Црна Гора:'''<ref>Erickson, Edward J. (2003). Defeat in Detail: The Ottoman Army in the Balkans, 1912–1913. Greenwood Publishing Group. ISBN 0-275-97888-5.</ref><br />2.836 загинати во акција и починати од болести <br />6.602 ранети<br /> [[Податотека:State Flag of Serbia (1882-1918).svg|22x20px]] '''Србија:''' <br />5.000 загинати <br />18.000 ранети<ref>''Βιβλίο εργασίας 3, Οι Βαλκανικοί Πόλεμοι'', ΒΑΛΕΡΙ ΚΟΛΕΦ and ΧΡΙΣΤΙΝΑ ΚΟΥΛΟΥΡΗ, translation by ΙΟΥΛΙΑ ΠΕΝΤΑΖΟΥ, CDRSEE, Thessaloniki 2005, page 120,'''(Greek)'''. Retrieved from http://www.cdsee.org {{Семарх|url=https://web.archive.org/web/20150627234917/http://www.cdsee.org/ |date=2015-06-27 }}</ref><br /> '''Вкупно: 108.000 загинати и ранети''' |casualties3= |notes= |campaignbox = {{Прва балканска војна}} }} '''Прва балканска војна''' — воен конфликт помеѓу [[Османлиското Царство]] и членките на [[Балкански сојуз|Балканскиот сојуз]]: [[Бугарија]], [[Србија]], [[Грција]] и [[Црна Гора]]. Војната започнала на 25 септември ([[8 октомври (настани)|8 октомври]] по нов стил) [[1912]] година и завршила на 17 мај ([[30 мај (настани)|30 мај]] по нов стил) [[1913]] година со победа на сојузниците. Сојузничката победа ставила крај на петвековната османлиската доминација на [[Балканскиот Полуостров]] и поделба на [[Македонија]] помеѓу победниците. [[Османлиското Царство]] ги изгубила своите територии на полуостровот, со исклучок на еден тесен појас на северниот брег на [[Мраморното Море]]. Останатиот дел на [[Тракија]] заедно со источна Македонија потпаднале под бугарска власт. Српската војска ги освоила [[Косово]], северозападна Македонија и во други области, [[Грција]] - Епир, бројни острови во [[Егејското Море]] и југозападна Македонија до [[Солун]], а веднаш по [[Лондонски мировен договор|Лондонскиот мировен договор]] е создадена независна албанска држава, меѓутоа барањето на [[Албанци]]те за обединување на сите територии каде што живеле во една политичка целина останало неостварено. Антагонизмот и претензиите над Македонија помеѓу балканските држави довеле до раскинување на [[Балкански сојуз|Балканскиот сојуз]] и започнување на [[Втора балканска војна|Втората балканска војна]]. Според Карнегиевата анкета, причини за започнување на Првата балканска војна биле: военото и политичкото ослабување на [[Османлиско Царство|Османлиското Царство]], угнетувањето на христијаните, неуспешната борба на [[Македонска револуционерна организација|Македонската револуционерна организација]], противречностите помеѓу големите сили и стремежот на балканските држави за завладување на нови територии. ==Заднина== {{quote|'''Кај голем дел водечки државници во Србија ... може да се воочи убедувањето дека Ориенталното прашање не е докрај решено, и дека порано или подоцна, Турција ќе биде натерана сè повеќе да се повлекува од Балканскиот Полуостров...'''|''Фон Баир''|Извештај, 1880<ref>Извештај 55 Белград 18.10.1880&nbsp;г., 14400.</ref>}} === Берлински конгрес === {{Главна|Берлински конгрес}} [[Податотека:Bundesarchiv Bild 183-R29818, Otto von Bismarck.jpg|150px|мини|лево|Ото фон Бизмарк]] [[Податотека:Berliner kongress.jpg|thumb|350px|[[Антон фон Вернер]]. ''Берлински конгрес''.]] Некои од големите сили, особено [[Австроунгарија]], [[Британија]] и [[Франција]], не биле задоволни со содржината на [[Санстефански Договор|Санстефанскиот договор]]. Причината за незадоволството била што тие сметале дека на [[Русија]] ѝ биле дадени преголеми отстапки. Поради тоа, под закана со војна, тие го иницирале новиот мировен состанок. Конгресот имал за цел да изврши ревизија на Санстефанскиот договор и да го спречи ширењето на руското влијание на Балканот. Исцрпени од претходната меѓусебна војна, Турција и Русија прифатиле одржување на нов мировен конгрес, кој го организирала Германија на чело со [[Ото фон Бизмарк]]<ref>Krasner, Stephen D. (1999). „Sovereignty: Organized Hypocrisy“. Princeton University Press. стр. 165. ISBN 069100711X.</ref>. На Конгресот било одлучено: на Отоманското Царство да ѝ бидат вратени [[Македонија]] и [[Одринска Тракија]], а територијата на [[Бугарија]] е околу трипати намалена од предвидената во Санстефанскиот договор. Од остатокот од територијата на [[Санстефанска Бугарија]], односно [[Источна Румелија]] потпаднала под турска власт и се здобила со статус на автономна област; [[Србија]], [[Црна Гора]] и [[Романија]] да добијат независност; Бугарија добила статус на вазално кнежевство во рамките на Отоманското Царство; [[Босна и Херцеговина]] ѝ била доделена на [[Австроунгарија]]. По Берлинскиот конгрес, Солсбери, Роберт Гаскон-Сесил истакнал: {{Цитат|'''Треба повторно да го воспоставиме неодржливото турско управување со јужниот Балкан. Иако ова е чисто одложување на крајот. Не останала виталност (б.н животна сила) повеќе во нив...'''<ref>Taylor, A. J. P. (1954). The Struggle for Mastery in Europe 1848–1918. Oxford University Press. p. 253.</ref>}} На овој начин моќта на [[Отоманското Царство]] во Европа и Азија била значително намалена. Влијанието на [[Руското Царство]] на Балканот исто така се намалило за сметка на зголеменото влијание на Австроунгарија. Иако била основа за стекнување на државен суверенитет на некои од балканските држави, оваа територијална поделба на Балканот не ги решила сите прашања и аспирации, туку испровоцирала понатамошни тензии кои кулминирале со [[Балканските војни]], а подоцна и [[Првата светска војна]]. ===Источно прашање=== {{Главна|Источно прашање}} Во текот на [[19 век]], големите сили имале различни погледи за решавање на т.н. „Источно прашање“ и интегритетот на [[Отоманското Царство]]. [[Руското Царство]] се стремело да воспостави контрола над [[Босфорот]] и преку него да си обезбеди излез на [[Средоземно Море|Средоземното Море]], руската влада водела [[Панславизам|пансловенски]] надворешна политика и ги поддржувала [[Бугарија]] и [[Србија]]. [[Велика Британија]] од своја страна сакала да го спречи [[Руското Царство]] да излезе на [[Средоземно Море|Средоземното Море]] и залагала за зачувување на [[Османлиско Царство|Османлиското Царство]] и ''статус кво''. Еден француски историчар во 1898 година истакнал: {{Цитат|'''Источното прашање долго било ограничено на односите помеѓу Османлиското Царство и христијанските европски земји. И не можело да биде поинаку бидејќи единствените проблеми со кој европските политичари се соочувале биле независноста на дунавските кнежевства или независноста на Грција, војната помеѓу Русија и Турција околу превласта во Црното Море, автономијата на Египет, Внатрешната организација и административните реформи на Османлиското Царство под европско влијание, дипломатските односи помеѓу христијанските сили и султанот...'''}} [[Австроунгарија]] имала агресивна политика кон [[Балканот]]. Откако [[Хабсбуршка династија|Хабсбурзите]] ја изгубиле [[Италија]], ''Монархијата'' немала основа за создавање на колнијално царство, [[Австроунгарија]] реално можела територијално да се прошири само на [[Балканскиот Полуостров]], нивна стратрешка цел е освојување на [[Солун]] и излегување на [[Егејско Море|Егејското Море]]. Од тактички причини, [[Хабсбуршка династија|Хабсбурзите]] се залагале за зачувување на [[Отоманското Царство]] со цел добивање на време за остварување на своите планови. Една од главните цели на [[Италија]] е да недозволи некоја од големите сили да добие пристап на [[Јадранското Море]]. [[Германско Царство|Германија]] се стремело за зачувување на суверенитетот и инегритетот на [[Османлиско Царство|Османлиското Царство]] со цела да ја претвори во своја колонија. === Македонско прашање === {{Главна|Македонско прашање}} [[Податотека:Ferdinand of Bulgaria.jpg|Фердинанд I|мини|лево|150п]] [[Податотека:Makedonien ethnisch (1892).JPG|thumb|350п|десно|Македонското население според австриска статистика]] Кон крајот на 19 и почетоко на 20 век, особено било актуелно [[Македонско прашање|Македонското прашање]] околу кое се кршеле копјата на балканските држави. [[Бугарија]], [[Србија]] и [[Грција]] имале свои [[Странски пропаганди во Македонија|пропаганди на територијата на Македонија]] со цел да биле придобијат што повеќе т.н. „национални приврзаници“ кои би се искористиле како „внатрешни сојузници“ и оправдувачки фактор за територијалните претензии на балканските држави кои ги имале кон Македонија. Покрај пропагандната дејснот, била водена и жива дипломатска активност по ова прашање. {{Цитат|'''Грчкиот премиер Трикупис во 1899 година повеќе мислел на грчко-турска војна, отколку на балкански сојуз. Според него, грчки соперник на Грција во Македонија била Бугарија. Тој сметал дека расплетот на македонското прашање ќе дојде по една голема војна по 3, 5 или 8 години. Трикупис сметал дека Македонија ќе биде грчка или бугарска, зависно од победникот во војната. Доколку победат Бугарите, ќе успеат да го словенизираат населението до Тесалија. Ако победи Грција, ќе ги направи сите Грци до Источна Румелија.'''<ref name="Ванчо Ѓорѓиев, Слобода или Смрт">Ванчо Ѓорѓиев, Слобода или Смрт...</ref>}} На [[6 април]] [[1896]] година, штотуку признатиот бугарски кнез [[Фердинанд I]] се сретнал со српскиот дипломатски претставник [[Владан Ѓорѓевиќ]]. Фердинанд ја истакнал потребата од [[српско-бугарски односи|српско-бугарско зближување]] за што главен проблем претставувале нивните спротивставени интереси во Македонија. Во разговорот, Фердинанд потенцирал дека додека [[Срби]]те и [[Бугари]]те се расправале за ''раженот'', ''зајакот сè уште бил во шума''. Во контекст на тоа Фердинанд истакнал: {{Цитат|'''Во Македонија, главната маса од населението ниту се Бугари, ниту Срби, туку Словени и христијани, кои зборуваат јазик подеднакво далечен или ако сакате подеднакво близок на српскиот и на бугарскиот јазик, но, јазик, кој е посебен дијалект, ако не и посебен јазик. Наместо да се караме околу тоа, дали тој е дијалект на српскиот или бугарскиот јазик, ние треба заеднички да работиме и тоа овде (Цариград б.н) кај нашиот заеднички татко Султанот, за да им даде на своите верни поданици во Македонија такви реформи кои ќе им осигураат човечки живот и културен развиток... Ако тоа се реши, културата на Македонците ќе го реши прашањето кое што никоја сила не може да го реши, па дури ако Србите и Бугарите поради тоа ја фрлаат на коцка својата државна егзистенција'''<ref name="AMF CARI">'' Државен архив на Репубилка Македонија (ДАРМ), ф. Политичко Одделени (ПО), мф.446, Пов. Но. 228, Цариград, 26. III 1896.''</ref>}} Тој понудил формирање на сојуз во кој, според него, требало да влезат [[Бугарија]], [[Србија]] и [[Црна Гора]], но бил против влегувањето на [[Грција]], сметајќи дека таа сака да го искористи српско-бугарскиот антагонизам и да приграби голем дел од [[Македонија]]. На [[1 март]] [[1897]] г. во [[Софија]] пристигнал српскиот крал со својата делегација. Два дена подоцна бил потпишан договорот меѓу кралството Србија и кнежевството Бугарија, а договорот предвидувал: :''1) Двете влади договорно да ги разгледуваат прашањата од заеднички интерес на српскиот и бугарскиот народ во Османлиското Царство'' :''2) Ниедна од договорните страни, без претходна согласност на другата, да не презема ништо на политички и воен план што ќе го наруши постојното статус кво'' :''3) Додека заемно не се утврдат српските и бугарските интерси на национален, црковен и просветен план во Отоманското Царство, двете страни да не си пречат, туку заемно да си помагаат'' :''4) Со спогодбата да се запознае кнезот на Црна Гора и да се покани и тој да пристапи''<ref name="Ванчо Ѓорѓиев, Слобода или Смрт">Ванчо Ѓорѓиев, Слобода или Смрт...</ref> По потпишувањето на договорот, [[Србија]] постојано барала поделба на [[Македонија]] 50:50 и, според [[Белград]], териториите западно од реката [[Вардар]] требало да ѝ припаднат на [[Србија]] заедно со [[Скопје]] и [[Куманово]], а источно од [[Вардар]] на [[Бугарија]], додека [[Солун]] требало да се наоѓа под заедничка управа. Меѓутоа, српско-бугарските односи биле влошени поради бугарскиот трговски аген [[Димитар Ризов]] од [[Скопје]]. Во почетокот на 1899 година, [[Владан Ѓорѓевиќ]] во Париз имал средба со бугарскиот дипломатски претставник каде јасно истакнал дека Македонското прашање за Србија претставува ''борба за живот или смрт''. Тој исткнал дека ако Србија и Бугарија не се договорат околу [[Македонија]], тогаш Србите ќе си го земат она што им припаѓа. Овој став, од страна на [[Александар Обреновиќ]] му бил презентиран и на Шишманов, бугарскиот дипломатски претставник во [[Белград]]. Набргу потоа, Шишманов имал аудиенција кај Милан. Во текот на средбата, Милан истакнал: {{Цитат|'''Македонците лесно може да се амалгамираат со бугарскиот или српскиот елемент, бидејќи разликата меѓу двата јазика била многу мала... во Македонија можело да се сретнат чисти Срби или Бугари, но тие биле толку малку што не можат да го определат карактерот на Македонија, која од своја страна била словенска земја, ниту бугарска, ниту српска... Македонија требало да се подели помеѓу Бугарија и Србија.'''<ref>Ванчо Ѓорѓиев, Слобода или Смрт, Македонското револуционерно националноослободително движење во Солунскиот вилает 1893-1903, Скопје, 2003.</ref>}} Поради развојот на македонското револуционерно националноослободително движење кон крајот на 19 и почетокот на [[XX век]] грчката влада во [[Атина]] сметала дека нејзините интереси во Македонија се згрозени, отука Грците искажале готовност во помагање на Османлиите за уништување на [[Македонска револуционерна организација|Македонската револуционерна организација]]. Во 1900 година, овој став во [[Цариград]] бил изнесен од Маврокордатис пред османлиските власти. Од своја страна грчкиот конзул во престолнината на [[Османлиско Царство|Османлиското Царство]], Евгенијадис сметал дека Македонија треба да остане под османска власт сè додека грцизмот не успее таму да ја заземе власта. Во [[1903]] г., поради случувањата во [[Македонија]] дошло до влошување на односите меѓу [[Бугарија]] и останатите балкански држави. Францускиот амбасадор во [[Лондон]] - Кабон, по средбата со српскиот крал и романскиот дипломатски претставник, истакнал: {{Цитат|'''Романија, Србија и Грција имале желба да ја видат Бугарија на колена пред султанот, исто како што балканските земји сакале да ја видат Грција во една грчко-турска војна... христијанските народи на Балканот биле подготвени да се уништат меѓу себе, поради што прифаќале соработка со неверникот'''}} Српскиот крал на средбата со Кабон се искажал: ''против сите опции за Македонија. Против делење, против автономија, бидејќи не сакал да види реприза на Источна Румелија и против реформи спроведени од страна на големите сили... да види војна меѓу Бугарија и Турција, со што Бугарија би добила една лекција за наредните 25 години да не помисли да се меша во Македонија''. Во текот на [[Илинденско востание|Илинденското востание]], црногорскиот кнез [[Никола Петровиќ Његош|Никола]] имал средба со бугарскиот дипломатски претставник во [[Цетиње]]. На оваа средба, кнезот истакнал дека [[Црна Гора]] може да покрене 50.000 војници против [[Османлиско Царство|Османлиското Царство]], а [[Србија]], [[Бугарија]] и [[Црна Гора]] би можеле заедно да изведат 500.000 војници. Меѓу другото, кнезот сметал на руска, англиска и италијанска помош и така би го решиле [[Македонско прашање|македонското прашање]] со делба или автономија. Во текот на [[1903]] г. дошло до затегнување на турско-бугарската граница. За да се нормализираат односите, во [[октомври]] [[1903]] г., во [[Цариград]] бил испратен [[Григор Начовиќ]]. Под притисок на големите сили, двете држави започнале преговори, а Фердинанд, под притисок на [[Германија]], се откажал од барањето за спроведување на реформи во [[Одринско]]. Од овие преговори произлегла [[Бугарско-турска спогодба]] од [[1904]] г. По [[Илинденско востание|Илинденското востание]] било евинденто дека македонскиот народ предводен од [[Македонска револуционерна организација|Македонската револуционерна организација]] тргнал по свој сопствен пат кој не се вклопувал во визиите на балканските држави за иднината на Македонија. Отука тие ја засилиле вооружената пропагандна и започнала т.н [[Борба за Македонија]] која траела сè до [[Младотурска револуција|Младотурската револуција]]. Овој конфликт е кулминацијата од дејствувањето на трите поголеми пропаганди во [[Македонија]], кој работеле за остварување на националистичките планови на нивните држави, а од другата страна била [[Македонска револуционерна организација|Македонската револуционерна организација]], таа се залагала за самостојно работење и борба за извојување на човекови права и [[слобода]] преку едно внатрешно востание. Врховистичките, грчките и српските чети ја имале поддршката на [[Бугарија]], [[Грција]] и [[Србија]], а грчките чети, поради отворениот Турцизам, ја имаале наклонетоста и на самата [[Отоманско Царство|Империја]], но андартите често се откажувале од помошта на османлиската војска и се здружувале со четите на [[Српско четничко движење|Српското четничко движење]]. На територијата на [[Македонија]] грчките чети се судрувале и со [[Власи]]те кај кој била силна романската пропаганда како и со дејците на албанското националноослободително движење. Во текот на [[Младотурска револуција|Младотурската револуција]] во [[Македонија]], според турските извори, имало околу 110 чети на [[Македонска револуционерна организација|Македонската револуционерна организација]], 80 андартски чети, 20 српски и 8 влашки чети. === Босанска криза === {{Главна|Босанска криза}} Во [[1908]] г., австрискиот министер [[Алојз Лекс фон Ерентал]] ја анектирал [[Босна и Херцеговина]]. Оваа област, врз основа на [[Берлински конгрес|Берлинскиот конгрес]], била под австриски мандат, но формално-правно таа сè уште била дел од [[Османлиско Царство|Османлиското Царство]]<ref>[http://92.55.94.23/learn/docs/9525f834-88d6-48c1-af92-ce14e030bcbc.pdf THE BALKAN WARS 1912–1913]{{Мртва_врска|date=August 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref>. Областа била анектирана без консултации со останатите големи сили. Франц Јосиф I во царска прокламација од 7 октомври 1908 истакнал: {{Цитат|'''Кога пред едно поколение Нашата Војска ја прекорачи Вашата земја, дедено ви е Вам уверување, дека не дошле како душмани, туку како Ваши пријатели со цврста волја, да ги отстранат сите зла, кои Вашата татковина со години тешко ја притискале. Овие зборови, дадени Вам во оној сериозен момент, чесно е одржана. Нашат влада отсекогаш сериозно се трудела во мир и законитост внимателно да работи, а на Вашата татковина да ѝ донесе среќна иднина...'''<ref>Иван Божић, Сима Ћирковић, Милорад Екмечић, Владимир Дедијер, Историја Југославије, Просвета, Београд 1972. — скуп слика између страна 368-369. Чланак написан на основу факсимила објављене прокламације.</ref>}} Кралството [[Србија]] од стратешки интереси имала територијални претензии кон оваа област. [[Србија]] извршила мобилизација и ја повикала [[Русија]] на помош, [[Австроунгарија]] се обратила кон [[Германија]]. Со тоа е создала првата криза која ја тресела [[Европа]] во почетокот на [[XX век]]. [[Русија]] била подготвена да влезе во војна, но под влијание на [[Франција]] се откажала од таквата намера. Во целата криза била вовлечена [[Бугарија]] и кнезот Фердинанд. На [[Австроунгарија]] ѝ бил потребен сојузник на [[Балкан]]от, кој би ја неутрализирал [[Србија]] во евентуална војна и [[Виена]] го избрала Фердинанд. Неколку дена пред самата анексија, во [[Виена]] биле водени тајни преговори меѓу [[Фердинанд I|Фердинанд]] и [[Франц Јосиф]]. Кнезот прифатил да биде австриски сојузник, под услов да се прогласи за цар и [[Бугарија]] да стане независна држава<ref>Guy Gauthier, Les Aigles at les Lions, Histoire des monarchies balkaniques, Éditions France-Empire, 1996.</ref>. Условите биле прифатени. По извршената анексија, Србија своите територијални апетити можела да ги задоволи само кон југ ([[Македонија]]) и југозапад ([[Албанија]]). ===Албанско национално движење=== {{Главна|Албанско национално движење}} [[Податотека:Hasan Pristina.jpg|150px|мини|лево|Хасан Приштина]][[Податотека:Albanski vilajet.png|300px|мини|десно|Албански вилает]] Со потпишувањето на [[Санстефански мировен договор|Санстефанскиот мировен договор]] било предвидено еден дел од предели во кои живеело албанско население да им се отстапи на [[Бугарија]], [[Србија]] и [[Црна Гора]]. По [[Берлинскиот конгрес]] дошло до појава на албанското национално движење. Во цела Албанија биле организирани масовни протести. Против овој договор биле и големите сили и затоа решиле да направат исправка на Берлинскиот конгрес. Во ваква напната состојба во Албанија се барала организација на сите сили за одбрана на албанските етнички области од распарчување. За таа цел се јавила потреба од создавање на единствен центар за организирање на албанските активности. На [[10 јуни (настани)|10 јуни]] 1878 година во [[Призрен]] била формирана [[Призренска лига|Албанската лига]]. Албанските патриоти мислеле дека организираното ослободително востание и прогласување на независност на Албанија е единствен начин да им се спротивстават на балканските држави и големите сили. На собранието на Лигата била донесена одлука да се известат Големите сили дека Албанскиот народ е решен да не дозволи поделба на неговата територија и дека е подготвен веднаш да преземе мерки за практично реализирање на автономија на Албанија и соединување на вилаети каде што живееле Албанци. По предавањето на [[Улцињ]] на [[Црна Гора]], [[Високата Порта]] почнала да се подготвува да ја ликвидира Призренската Лига. Албанците кои барале автономија Султанот ги прогласил за најопасни непријатели на Османлиското Царство. Во декември 1880 г. на Косово започнале албански вооружени напади против османлиската администрација. Во почетокот на 1881. г. бил организиран вонреден собир на Лигата во [[Призрен]] на кој учествувале само оние кои ја поддржувале програмата за автономија. Собирот решил да ги раздолжи од своите органи оние кои не ја поддржувале автономијата. По прочистувањето на своите редови Лигата прогласила ''Привремена влада'' на чело со [[Имер Призрени]] - претседател, а за потпретседател бил избран [[Шаип Спахиу]]. По формирањето на Привремената влада, биле формирани и редовни воени сили како и нова администрација во ослободените краишта. [[Податотека:Shkup1912.jpg|300px|мини|десно|Албанските востаници во Скопје]] Воените сили биле под команда на Сулејман Вокши. Во јануари 1881 г. силите воспоставиле контрола на Косово и на одделни региони од северозападниот дел на Македонија. Но, во април 1881 г. османлиските војски ги разбиле војските на привремената влада и извршиле невиден терор на Косово и во цела Албанија. Илјадници Албанци биле уапсени и казнети со тешка робија, меѓу нив и Абдул Фрашери, член на Привремената влада. [[Младотурска револуција|Младотурската револуција]] од 1908 година, повторно ги раздвижила [[Албанци]]те. На Балканот, Албанците поради изгубените привилегии кренале две поголеми востанија<ref>[http://www.escholarship.org/editions/view?docId=ft7n39p1dn&chunk.id=introduction&toc.depth=1&toc.id=introduction&brand=ucpress Arabs and Young Turks - Ottomanism, Arabism, and Islamism in the Ottoman Empire, 1908–1918, Hasan Kayalı, UNIVERSITY OF CALIFORNIA PRESS, Berkeley · Los Angeles · London, © 1997 The Regents of the University of California]</ref><ref name=autogenerated1>[http://www.zvrk.rs/Mskola/Istorija/srpskaistorija/balkanski%20ratovi/index.htm Vladimir Ćorović, Istorija Srpskog naroda, (1885-1941), Balkanski ratovi]</ref>. Првото востание било кренато во 1910 година, а второто во јануари 1912 година. Албанците особено биле незадоволни од: ''зголемување на даноците, обврзна воена служба и разоружување на цивилното албанско население''<ref>{{Наведена мрежна страница |url=http://dedgjoluli.org/history1911uprising.php |title=The Highland Uprising of 1911 - Romeo Gurakuqi, University of Shkodra "Luigj Gurakuqi" - Department of History, Phoenix Shkodra 2002 |accessdate=2012-11-07 |archive-date=2011-07-25 |archive-url=https://web.archive.org/web/20110725223246/http://www.dedgjoluli.org/history1911uprising.php |url-status=dead }}</ref>. Првото поголемо востание кое било кренато во пролета 1910 година, било задушено од казнена младотурска експедиција предводена од Шефкет Торгут Паша. Првото востание било помогнато од [[Црна Гора]] и [[Бугарија]]. Второто востание започанло во јануари 1912 година, со пари и оружје помогнале [[Србија]] и [[Црна Гора]]<ref>[http://www.rastko.rs/cms/files/books/474e828f5a0ad СРБИЈА, ЦРНА ГОРА И КОСОВО – ПРЕГЛЕД 1878-1914]{{Мртва_врска|date=June 2025 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref>. Востанието било предводено од Општ вистанички комитет, а водачи на востанието биле [[Хасан Приштина]], [[Бајрам Цури]], [[Неџиб Драга]], [[Риза Бег Креизи]] и други. Најважните востанички барања биле: обединување на четирите вилаети (Косовскиот, Скадарскиот Јанискиот и Скопскиот) во еден Албански вилает<ref>{{Наведена мрежна страница |url=http://www.srpskaanalitika.com/arhiva-3-2008.html |title=Intervju Dr. Slavenka Terzića |accessdate=2012-11-07 |archive-date=2010-01-25 |archive-url=https://web.archive.org/web/20100125072917/http://www.srpskaanalitika.com/arhiva-3-2008.html |url-status=dead }}</ref> и Албанците да добијат поголеми политички права во однос на неалбанското христијанско население. Востанието ја принудило [[Османлиско Царство|Османлиското Царство]] да прифати спроведување на 12 од 14 барања на албанските востаници. Повторното деградација на христијанското население како граѓани од втор ред во [[Османлиско Царство|Османлиското Царство]], од страна на балканските држави било искористено како еден од поводите за започнување на Првата балканска војна. == Дипломатски подотовки == {{панорама|Panorama of Saint Petersburg from Palace Bridge.jpg|1000px|Поглед на [[Нева]] во Санкт Петербург}} {{quote|'''Од почетокот на влошувањето на кризата на Балканот следниве две точки јасно се истакнати на царското министерство: 1. Дека избувнувањето на војната на Балканот е готово неизбежно 2. Неопходно е да се стори сè за мирот во регионот, треба истовремено да се преземат мерки за локализација на војната во случај на негово избивање. Дури кога ќе бидат постигнати овие две цели, можеме да очекуваме директен контакт со виенскиот кабинет... Ако и понатаму продолжиме со проценка на овие значајнио акции, прво мора да укажеме на декларацијата за неповредливост на територијалниот статус кво и друго, мора да бидеме свесни на следните фактори: Општо е познато дека оваа декларација била нераскинливо поврзана со уште еден фактор - дека и големите сили ќе преземат одговорност за успехот на реформите. А кој ги спречи во тоа? Балканските земји. Не, тие само спроведоа истражување за значењето на договорените гаранции. Всушност било сосема спротивно. Големите сили не барале од Турција таква декларација и Турција одговорила дека нема да дозволи странска интервенција и дека сама ќе ги спроведе потребните реформи. Така што второто прашање кое се однесува на декларацијата - спроведување на реформите од страна на големите сили - останало нерешено поради Турција, која не дозволувала странска интервенција. Ова, по нашето мислење, ја поништува декларацијата за неповредливост на територијалниот статус кво, ние нема да бидеме препрека на балканските земји по ова прашање. Ако се размислува на овој начин, прашањето за статусот кво не е за нас од пресудно значење, во случај на негово кршење треба да се истакне следното: 1. Недостаток одинтерес на големите сили за територијално ширење 2. Како компезација, принцип на рамнотежа помеѓу балканските земји заоснован врз договорите кои претходеле на нивниот сојуз...'''|''Сазонов, Сергеj Димитриевич''|''Циркуларно писмо до руските претставништва во странство''<ref>Balkanski rat ili Ruska narandžasta knjiga, str. 19.-21.</ref>}} ===Улогата на Русија=== Анексијата на [[Босна и Херцеговина]] од страна на [[Австроунгарија]] бил силен удар за Србија која со доаѓањето на [[Петар I Караѓорѓевиќ|Петар Караѓорѓевиќ]] на српскиот престол, ги прекинала блиските врски со [[Виена]]. Српските националисти, во претходниот период, се надевале дека [[Босна и Херцеговина]] ќе стане дел од српската држава. Меѓутоа со анексијата таквите желби сè помалку имале реална основа. Настанала вистинска криза. Српските водачи се свртеле кон [[Руското Царство]] за помош. Меѓутоа руската влада не била во можност да ѝ помогне на Србија и српските водачи биле принудени да го изменат првобитниот став кон анексијата и да дадат уверување дека Србија: ''ќе ја смени актуелната политика кон Австроунгарија и... од сега со неа ќе живее во добрососедски односи''<ref>Barbara Jelavich, St. Petersburg and Moscow: Tsarist and Soviet Foreign Policy, 1814-1974, Bloomington: Indiana University Press, 1974, страна 266-265</ref>. Барбара Јелавич истакнува: {{Цитат|'''Дури и посеризозен бил потикот на Русија им го дала на балканските држави за започнување преговори за создавање на меѓусебен сојуз. Руската цел била да се создаде фронт против Хабсбуршката Монархија, а не да испровоцира војна или крајна поделба на османлиските области во Европа. Сепак, со активна помош на дипломатски претставници, балканските влади потпишале серија документи, што, всушност, претставувале сојузи насочени против Османлиското Царство...'''}} [[Босанска криза|Босанската криза]] била понижувачка за Србија и Русија. Од тој момент, [[Руското Царство]] ја менува својата позиција кон [[Виена]] и ја напушта политиката на соработка со [[Австроунгарија]]. Русија отогаш била подготвена да договара и да поддржува политика на повторно отворање на т.н [[Источно прашање]]. Но, Русија имала за цел да создаде фронт против [[Австроунгарија]], а не да потикне војна или поделба на османлиските провинции на Балканот. Меѓутоа, со активна поддршка на руската дипломатија, балканските држави потпишале серија на документи со кој всушност се создал [[Балкански сојуз|Балканскиот сојуз]] против [[Османлиско Царство|Османлиското Царство]]. === Балкански сојуз === {{Главна|Балкански сојуз}} [[Податотека:Occupied territories in the Balkans, end of April 1913.png|350px|мини|десно|Територијалните придобивки на балканските држави по Првата балканска војна и линијата на разграничување според предвоениот таен договор меѓу Србија и Бугарија]] Содавањето на еден Балкански сојуз бил дамнешна желба. Бугаринот [[Иван Вазов]] истакнал: {{Цитат|'''Балкански сојуз е два збора за кои од целото свое срце посакувам да добијат тело и крв, и што поскоро да станат стварност. А зошто сè уште не станале стварност. За тоа има многу причини: грешки од нашата историја (и српски и бугарски), и блиски и далечни, недостаток на зрели политички мисли меѓу оние кои управуваат со судбината или со нашите две држави, склоност кон судири и соперништво типично само за Словените. Како што се гледа, има многу препреки за реализација на оваа идеја. Треба да вооружи со храброст за меѓусебни остапки, ни треба храброст за меѓусебни остапки да ги заборавиме сите себични национални интереси и да мислиме само на едно: дека и бугарскиот и српскиот народ ќе бидат слободни, моќни само во братски марш напреди во цврст политички сојуз...'''<ref>Balkanski rat u slici i riječi, br. 6, 24. feb. (9. mart) 1913.</ref>}} Обидите за создавање на сојуз помеѓу [[Бугарија]] и [[Србија]] започнале уште пред стивнувањето на [[Босанска криза|Босанската криза]], која била предизвикана од анексијата на [[Босна и Херцеговина]] од страна на [[Австроунгарија]]<ref>Стр. Димитров, стр. 300-304.</ref>. Преговорите се одолговлекувале три години (1909-1911) поради Македонија. [[Софија]] и [[Белград]] не можеле да се договорат околу поделбата на оваа османлиска провинција. [[Руското Царство]] посредува во српско-бугарските преговори и обидот за постигнување на договор, меѓутоа руските дипломати одбиле да ѝ дадат на Бугарија гаранции во случај на романски напад<ref>Стателова, стр. 407-408, 410-413.</ref>. Меѓутоа, неколку околности ги забрзуваат преговорите и ја потикнуваат војната: * Обидите на бугарската дипломатија да издејствуват од [[Цариград]] прекин на прогонството врз македонското егзархиско население, пропаднале<ref>Стателова, стр. 409-410, 422-423.</ref>. * Неуспешните обиди на бугарската дипломатија биле повод за [[Обиди за возобновување и реосновање на ВМОРО|ВМРО]] да започне борба против Младотурската власт преку терористички методи со извршување на т.н [[Магарешки атентати]]. Со атентатите и со очекуваните последици од нив се сакало да се вознемири и пробуди европското јавно мислење против Турците. * Во септември 1911 година избувнува [[Турско-италијанска војна|Турско-италијанската војна]]. Конфликтот го одвлекол вниманието и силите на [[Отоманското Царство]] од [[Балканот]] за заштита на својата провинција [[Либија]]. Релативно брзо по анексијата на Босна и Херцеговина уште една голема сила, овој пат [[Италија]], го прекршила принципот на ''статус кво'', односно зачувување на суверенитетот и интегритетот на Отоманското Царство<ref>Стателова, стр. 423-424.</ref>. * Во летото на 1912 година, албанските востаници ги освојуваат [[Косово]] и [[Скопје]]. Османлиската влада е принудена на отстапки кон албанските барањата за автономија. Можноста од албанска контрола врз Косово и Македонија, ги потикнува балканските сојузници да ги забрзаат воените подготовки и постигнување на меѓусебен договор<ref name="eld3-5">Елдъров, [http://www.vi-books.com/vis/vis6/vis6.4/vis6.4.pdf стр. 3-5] {{Семарх|url=https://web.archive.org/web/20080509090004/http://www.vi-books.com/vis/vis6/vis6.4/vis6.4.pdf |date=2008-05-09 }}</ref><ref>Карнегиева анкета, [http://www.kroraina.com/knigi/karnegi/glava1_3.html стр. 44]</ref>. На [[29 февруари (настани)|29 февруари]] 1912 година Бугарија и Србија го склучуваат [[Српско-бугарски договор]], кои во следните месеци бил зацврстен со [[Воена конвенција кон српско-бугарската спогодба|Бугарско-српска воена конвенција]] потпишан помеѓу генерал штабовите на двете држави. Одделно од Србите, владата на [[Иван Гешов]] влегла во преговори со [[Грција]], кои резултираат со [[Бугарско-грчки договор|Бугарско-грчкиот договор]] од [[16 мај (настани)|16 мај]]. Неколку дена пред почетокот на воените дејствија [[Софија]] и [[Атина]] договараат и меѓусебна воена конвенција. Во меѓувреме, во август, е постигнат Бугарско-црногорски договор<ref>Стателова, стр. 434-438, 442-443.</ref>. Кон крајот на летото на 1912 година се направени последните обиди за спречување на вооружениот конфликт. На [[25 септември (настани)|25 септември]], кога мобилизацијата на војските на балканските земји веќе е во тек, [[Австроунгарија]] и [[Руско Царство|Русија]] издаваат декларација во која ги предупредуваат дека нема да дозволат промена на границите на Балканот, и ветуваат дека ќе ги обноват напорите за реформи во Македонија. Следниот ден црногорската војска ја напаѓа Скадарската тврдина. На [[30 септември (настани)|30 септември]], Бугарија испраќа нота од името на балканските сојузници во која ја повикува османлиската влада да обезбеди во рок од шест месеци автономија на етничките малцинства во империјата. Како одговор на ова барање, Цариград им објавил војна на сојузниците на [[4 октомври (настани)|4 октомври]]<ref name="karneg46">Карнегиева анкета, [http://www.kroraina.com/knigi/karnegi/glava1_3.html стр. 45-46]</ref><ref>Георгиев, Трифонов, стр. 20-21.</ref>. Бугарија и Грција на [[5 октомври (настани)|5 октомври]] и објавиле војна на империјата, а Србија два дена подоцна<ref name="EB1-188-189"/> == Воени подготовки == {{панорама|NSRW Balkans15.jpg|900px|Османлиски војници}} {{quote|'''Балканските држави сигурно не тргнуваат во војна за да добијат нешто од ветувањата за реформи во Турција, туку со надеж дека ќе добијат политичка полна автономија за христијанските провинции или барем донекаде територијално да се прошираат... Конечниот успех на балканските држави ќе зависи секако од нивната воена подготвеност и во пронаоѓањето на заеднички интереси. Ако тој сојуз е создаден на солидни темели успехот ќе му биде сигурен, а ќе може да се спротивстави како една целина, како една власт, на сите обиди однадвор. '''|''Обзор, згребски дневен лист''|10 октомври 1912<ref>„Обзор“, који је излазио измеѓу 1860. и 1941, био један од најчитанијих дневних листова у Загребу. Кад су избили балкански ратови, уредник је био Славко Водварка.</ref>}} ===Демографски и економски потенцијал. Односот на силите=== Балканските сојузници биле мали држави, кои финансиски зависеле од големите европски земји ([[Франција]], [[Германија]], [[Австроунгарија]]), со аграрна економија (со исклучок на Грција, која била ориентирана исклучиво кон надворешната трговија) и неразвиена индустрија, неспособна да издржи долготрајна војна. Последното особено било видливо за време на војната, кога бугарската и другите сојузнички армии немаат доволно облека, муниција и сл.<ref>Балканската война 1912-1913 (ДВИ 1961), стр. 67-72.</ref> Османлиското Царство има слични економски и финансиски слабости. Империјата по бројот на населението и површината на територијатабилае надмоќна во однос на балканските држави, меѓутоа таа предност била кородирала од слабата администрација, националните судири, слабата економија и недоразвитата транспортна мрежа<ref>Балканската война 1912-1913 (ДВИ 1961), стр. 73-74.</ref>. ==== Зголемување на балканското население 1878-1912 ==== {| style="text-align:center;" class="wikitable" |- ! style="text-align: left;" | Датум на пописот ! style="text-align: left;" | [[Романија]] ! style="text-align: left;" | [[Бугарија]] ! style="text-align: left;" | [[Србија]] ! style="text-align: left;" | [[Грција]] |- |align=left|1878 - 1879 || 4.486 || || || 1.679 |- |align=left|1880 || || 2.823 || || |- |align=left|1884|| || || 1.902|| |- |align=left|1887|| ||3.154 || || |- |align=left|1889 - 1890||5.038|| || 2.162|| 2.187 |- |align=left|1892|| ||3.311|| || |- |align=left|1894||5.406 || || || 714.000 |- |align=left|1895 - 1896|| || || 2.312||2.434 |- |align=left|1899 - 1900||5.957||3.744||2.494|| |- |align=left|1905|| ||4.036 ||2.689 || |- |align=left|1907|| || || || 2.632 |- |align=left|1910|| ||4.338 || 2.912|| |- |align=left|1912||7.235<ref>Jackson-Lampe, str. 166.</ref>|| || || |- |} ==== Буџетите на балканските држави 1898-1912 ==== {| class="wikitable" |- ! align=left rowspan=2| Години ! align=left colspan=3| [[Романија]] ! align=left colspan=3| [[Бугарија]] ! align=left colspan=3| [[Србија]] ! align=left colspan=3| [[Грција]] |- align=left | '''Приходи'''|| '''Расходи''' ||'''П-Р''' || '''Приходи'''||'''Расходи''' ||'''П-Р''' || '''Приходи'''||'''Расходи''' ||'''П-Р''' || '''Приходи'''||'''Расходи''' ||'''П-Р''' |- align=right |'''1900''' ||210 ||237 ||-27 ||81 ||96 ||-15 ||75 ||84 ||-9 ||120 ||109 ||+11 |- align=right |'''1905''' ||308 || 263 || +45 ||128 ||125 ||+3 ||95 ||87 ||+8 ||130 ||116 ||+4 |- align=right |'''1910''' ||583 || 525 ||+58 ||81 ||198 ||-17 ||126 ||128 ||-2 ||175 ||141 ||+34 |- align=right |'''1911''' ||644 ||533 ||+111 ||199||181||+18 ||140||125 ||+15 ||240 ||181 ||+59<ref>Jackson-Lampe, p. 234.</ref> |} ====Човекови ресурси за време на балканските војни 1912-1913&nbsp;г.==== {| style="text-align:center;" class="wikitable" |- ! style="text-align: left;" | Страни ! style="text-align: left;" | Површина (км²) ! style="text-align: left;" | Население (1912 г.) ! style="text-align: left;" | Воени резерви |- |align=left|[[Бугарија]] || 96.345 || 4.430.000 || 714.000 |- |align=left|[[Србија]] || 48.303 || 2.910.000 || 400.000 |- |align=left|[[Грција]] || 63.211 || 2.630.000 || 300.000 |- |align=left|[[Црна Гора]] || 9.000 || 247.000 || 30.000 |- |align=left|'''[[Балкански сојуз]]''' ||'''216.859'''|| '''10.217.000''' || '''1.444.000''' |- |align=left|'''[[Османска Империја]]''' ||'''2.983.000'''<ref>Г. Георгиев, Лјудски ресурси замалја које су судјеловале у Балканском рату 1912.-1913..</ref> ||'''24.800.000''' || '''1.000.000''' |} === Мобилизција и планови на Османлиското Царство === [[Податотека:Abdullah Pasha.jpg|150px|мини|лево|Абдула Паша]][[Податотека:Ottoman flag.svg|350px|мини|десно|Знаме на Османлиското Царство]]{{multiple image<!-- begin stack of images, scroll down for article --> |direction = vertical | width = 350 |image1 =Ottoman troops in retreat from Lule Burgas across the bridge at Karisdiran.jpg|caption1 =Османлиски војници <br> |image2 =Ottoman redif soldiers.jpg| caption2 =Османлиски редифи <br> |image3 =Barbaroshayreddin.jpg| caption3 =Барбароса Хајредин <br> | image4 = | caption4 =<br> }} Во моментот, кога балканските сојузници ги мобилизирале своите војници, дел од османлиските сили веќе биле мобилизирани за војната против [[Италија]]. На 10 и 12 септември, османлиската власт извршила делумна мобилизација во своите европски провинции: Тракија, Македонија, Косово и Албанија, а на 18 септември е прогласена општа мобилизација<ref>ВБТ, т. I, стр. 312-313.</ref>. На 5 октомври, кога Бугарија и Грција извршиле напад врз Османлиското Царство, во [[Лозана]] бил склучен мировен договор со [[Италија]]<ref>Encyclopedia Britannica: [http://www.britannica.com/EBchecked/topic/297469/Italo-Turkish-War ''Italo-Turkish War 1911-1912'']</ref>, со што османлиските власти можеле да се фокусираат на [[Балканот]]. Пред почетокот на Првата балканска војна, османлиските власти се соочувале со голем број на проблеми и војната со Италија, а воениот судир со четирите балкански држави за многумина во империјата бил неочекуван. Изет Фуад-паша истакнува: {{Цитат|'''Никој од нашето окружување не веруваше дека ќе има војна со Бугарија, а уште помалку со останатите четири балкански државаи. Сите и секаде говореа: „Тоа е блеф.“ Сепак, веќе долго ( б.н време) беше очигледно дека овие мали земји, заедно со Русија и Австрија, не смеат да ни дадат време да еден ден да станеме особено моќни. Ако режимот на Абдул Хамид опстанеше, до војна немаше ни да дојде бидејќи политичарите на тие мали и големи сили добро знаеја дека тој режим мошне брзо ќе доведеше до резултатите за кои тие сонуваа...'''}} Османлиската врховна комада сакала да мобилизира 750.000 луѓе. Меѓутоа, поради лошата организација и проблемите во транспортот (недостиг на персонал во железницата и на товарни животни), мобилизацијата и концентрацијата на воените сили се одвивале бавно во споредба со балканските држави<ref name="erick80">Erickson, стр. 78-84.</ref>. До почетокот на воените дејствија, османската власт и команда успеале да соберат 430.000 војници со 930 топови<ref>История на Българите: Военна история, том V, стр. 417.</ref>, а според други извори - само 300.000 војници<ref>Большая советская энциклопедия: [https://web.archive.org/web/20050514201151/http://www.cultinfo.ru/fulltext/1/001/008/092/584.htm ''Балканские войны 1912-1913'']</ref>. Во текот на воените дејствија, османските сили се искачиле на 570.000 војници и 4.000 топови<ref name="въчков-93"/>. Османлискиот план за војна против балканските сојузници предвидувал: : 1) концентрација на главните сили на север против Бугарите и Србите во Тракија и Македонија; и : 2) одбранбени операции против Грција и Црна Гора, за кои биле одвоени послаби воени сили. Против бугарските сили во [[Тракија (појаснување)|Тракија]], требало да настапи '''Источната армија''' на чело со Абдула Паша. До 4 октомври оваа армија одвај броела 120.000 војници, наместо предвидените 320.000 војници според предвидениот план<ref>ВБТ, т. I, стр. 505-506.</ref>. Во оваа армија влегувале нецелосните сили на I, II, III, IV и XVII корпус, војници од ''Одринскиот утврден регион'' (шест дивизии и дополнителни сили), ''Самостојната коњаничка дивизија'' и ''Крџалискиот одред''. Според османлискиот план, до завршувањето на концентрирањето на Источната армија северозападно од [[Виза]], Одринската тврдина требало да ја заштити оваа османлиска армија од бугарските сили. Крџалискиот одред кои се состоел од две дивизии и еден полк, ја зазел реката Арда и требало да ги пресече бугарските сили од пристапот кон [[Егејското Море]] и на тој начин да ги заштити комуникациите помеѓу [[Цариград]] и [[Македонија]]. Османлискиот план за воени дејствија предвидувал опколување и странични напади врз бугарските сили меѓу Тунџели и Странџа<ref name="erick80"/>. [[Податотека:Ali Riza Pasha.jpg|150px|мини|лево|Али Риза Паша.]] Планот предвидувал доколку османлиските сили успешно се пресметаат со бугарските војски, да се преземе офанзива врз Царството Бугарија по двата брега на реката [[Марица]], освојување на Хасково и Трново со Сејмен (Симеоновград), како и потиснување на бугарската армија кон север во правец на [[Стара Планина]]<ref>ВБТ, т. I, стр. 428-429.</ref>. Меѓутоа, османлискиот план не го предвидел настапувањето на Третата бугарска армија во правец на [[Лозенград]]<ref name="erick80"/>. Против српско-бугарската офанзива во Македонија била сконцентрирана '''Вардарската армија''' на чело со [[Зеки Паша]], кој сметал дека главниот српски напад ќе биде извршен во правец на [[Врање]]. Отука, Зеки Паша ги собрал своите главни сили (V, VI и VII корпсус - вкупно околу 58.000 луѓе) за против напад во реонот [[Штип]] и [[Куманово]]. '''Струмскиот корпус''' во јачина од 28.000 војници.<ref name="vbt1-511">ВБТ, т. I, стр. 511.</ref>, трбало да изврши помошен напад во [[Кресненска Клисура|Кресненската Клисура]] против Втората сојузничка армија и на тој начин д аго обезбеди десното османлиско крило во борбите околу [[Куманово]] и [[Врање]].<ref>Erickson, стр. 173.</ref><ref>Hall, стр. 47-48.</ref> Против грчките сили требало да се спротивстави '''Јанискиот корпус''' во јачина од 22.000 војници под команда на Еасат Паша кој имал задача да ги одбрани Епир и Јужна Албанија. VIII корпус во јачина од 29.000 војници и под команда на Хасан Тахсин Паша го преградил преминот помеѓу [[Тесалија]] и [[Солун]]<ref>Erickson, стр. 214-216.</ref>. Во Северна Албанија во борбите против црногорските сили и одбраната на Скадар биле сконцентрирани 25.000 војници <ref name="vbt1-511"/>. Сите османлиски сили западно од реката [[Места]] ја формирале '''Западната армија''' под команда на [[Али Риза Паша]]<ref>Erickson, стр. 163-164.</ref>. За да се спротивстават на грчката поморска надмоќност, османлиските власти се обиделе да ги купат модерните германски оклопни крстосувачи ''Блухер'' и ''Молотке''. Меѓутоа, османлиските власти не можеле да си ја дозволата нивната висока цена и затоа се задоволиле со двата стари воени брод од класата ''Брандербург'', а двата брода биле именувани како ''Барбароса Хајредин'' и ''Тургут Реис''. Овие два брода и крстосувачите ''Хамидиие'' и ''Мисидије'' го сочинувале јадрото на Османлиската флота<ref>Erickson (2003), p. 131.</ref> до летото 1912 година, меѓутоа се наоѓале во тешка механичка состоја. Флотата имала задача да ги обезбеди османлиските комуникации во Црното, Мраморното и Егејското Море. Во почетокот на војната Отоманското Царство имала десет авиони. Два од нив се наоѓале во близината на [[Солун]], а другите осум биле стационирани во [[Сан Стефано]]<ref name="turav">Жирохов, М. [http://www.airwar.ru/history/av1ww/turk/turk.html ''Турецкая авиация в Первой Балканской войне''] (от „Уголок неба. Авиационная енциклопедия“, 24.05.2009)</ref>. === Мобилизција и планови на Балканскиот сојуз === Балканскиот сојуз мобилизација на своите војници објавил на 17-18 септември<ref name="EB1-188-189">ЕБ, т. I, стр. 188-189.</ref>. Четирите балкански држави на оружје кренеале 1,2 милиони луѓе со околу 2000 топа<ref name="въчков-93">Въчков, стр. 93.</ref>. За вкупниот број на активни војници и офицери постојат повеќе разлини бројки од 632.000<ref>Рябинин, [http://militera.lib.ru/h/ryabinin_aa/02.html стр. 147]</ref> до 750.000<ref>Encyclopaedia Britannica: [http://www.britannica.com/EBchecked/topic/50300/Balkan-Wars ''Balkan Wars''] (21.04.2009)</ref>. Меѓутоа балканските држави имале проблем со транспортот на луѓе и опрема. Бугарскиот генерал [[Иван Фичев]] истакнува: {{Цитат|'''Неодамнешното истражување покажа дека нашата (б.н бугарската) железница нема да биде во состојба да одговори на војните потреби во случај на војна. Значи, нашите оперативни проекти тешко би можеле да се задоволат кога се земаат во предвит потребите за превозот за време на мобилизацијата и концентрацијата на војската на теренот. Поради краткото постоење на бугарското кралство, железницата не можела да го постигне својот полн развој и на тој начин да стане доверливо средство во одбраната на државата. Две товарни железнички пруги кои поминувале низ северена Бугарија и јужна Бугарија и трансбалканската пруга - Горна Ораховица, Трново, Стара Загора, станаа најважните пруги за воент транспорт во време на мобилизацијата. Технички гледано, нашите железнички пруги, кои биле градени исклучиво за потребите на трговијата, имаа многу недостатоци: остар нагиб, мал полупречник, мал број на станици, нема платформи за утовар на војните возови, незадоволувачки залихи на вода во најголемиот дел од железничките станици и многу мал број на скретници...'''<ref>Вълков, Г., Генерал Иван Фичев. Избрани произведения, София, 1988, Военно издателство</ref>.}} Прeдвоените договори на Бугарија, Србија и Грција предвидувале конкретни аранжмани за координација на активностите сојузниците, меѓутоа тие немале заеднички план за борбените операции, а секоја страна дејствува во зависност од потребите. Распределбата на балканските сили против империјата не била избалансирана и отука главниот товар против Турција паднал врз грбот на бугарската армија во [[Источна Тракија]]. Србите и Грците се насочиле своите војници во Западниот оперативен театар, кој поради оддалеченоста од центарот на османлиската држава е второстепен од воена гледна точка, но има огромно политичко значење, бидејќи од развојот на воените дејствија зависело кој ќе владее [[Македонија]]<ref>Криворов, [http://www.vi-books.com/vis/vis6/vis6.4/vis6.4.pdf стр. 15-16] {{Семарх|url=https://web.archive.org/web/20080509090004/http://www.vi-books.com/vis/vis6/vis6.4/vis6.4.pdf |date=2008-05-09 }}</ref>. ==== Бугарија ==== [[Податотека:Flag of Bulgaria.svg|350px|мини|Знамето на Царството Бугарија]] Бугарската армија била мобилизирана во втората половина на септември и броела околу 600.000 војници со 1.116 топови<ref>Крапчански, стр. 161</ref>. Редовните активните сили се состоеле од 336.000 војници и офицери, а останатите биле распоредени во волонтерски, гранични и други делови<ref>ВБТ, т. I, стр. 308-309.</ref><ref>Георгиев, Трифонов, стр. 39-41.</ref>. Од редовите на [[Македонска емиграција во Бугарија|македонската емиграција]], [[Обиди за возобновување и реосновање на ВМОРО|македонското револуционерно движење]] и бегалците од [[Османлиско Царство|Османлиското Царство]] кои не биле прифатени во редовната војска, било формирано [[Македонско-одринско ополчение|Македонско-одринското доброволство]] во јачина од 14.670 души.<ref>Национално-освободителното движение на македонските и тракийските българи, том III, стр. 269-273.</ref>. Во периодот помеѓу 4-8 октомври<ref name="IBD-II-53">Георгиев, Трифонов, стр. 53.</ref> биле формирани три главни бугарски армии: * '''Прва армија''' - 67.000 војници под команда на пешадискиот генерал Васил Кутинчев - распоредена на двата брега на реката Тунџели во реонот на Казалагач, а Штабот бил сместен во [[Јамбол]]. Во нејзиниот состав влегувале три пешадиски дивизии: 1-ва под команда на генерал-мајор Стефан Тошев, 3-та (генерал-мајор Иван Сарафов) и 10-та (генерал-мајор Стојо Брадистилов)<ref name="EB1-188-189"/><ref name="vbt-II-10-11">ВБТ, т. II, стр. 10-11.</ref>. * '''Втора армија''', командант генерал-полковник Никола Иванов, во состав две пешадиски дивизии (8-ма, на чело со генерал-мајор Димитар Кирков, и 9-та на генерал-мајор Радој Сираков) Хасковскиот одред и Коњаничката зборна бригада, распоредени во реонот на [[Трново]] Сејмен-Харманли<ref name="EB1-188-189"/><ref name="vbt-II-10-11">ВБТ, т. II, стр. 10-11.</ref>. * '''Трета армија''' - над 83.000 војници, под команда на генерал-полковник Радко Димитриев - распоредена источно од [[Јамбол]], со седиште во Стралџа. Во нејзиниот состав влегувале три пешадиски дивизии: 4-та под команда на генерал-мајор [[Климент Бојаџиев]], 5-та (генерал-мајор Павел Христов) и 6-та (генерал-мајор Православ Танев)<ref name="EB1-188-189"/><ref name="vbt-II-10-11"/>. [[Податотека:Ivan Fichev.jpg|150px|мини|лево|Иван Фичев]][[Податотека:The Supreme Military Council in 1910 (Kingdom of Bulgaria).jpg|350px|мини|десно|Високиот воен совет на Бугарската армија во 1910 година. Седат во првиот ред од лево кон десно: ген. Волк Велчев, ген. Георги Агура, ген. Никола Иванов, ген. Данаил Николаев, ген.Васил Кутинчев, ген.Радко Димитриев, ген. Павел Христов; во вториот ред: ген.Иван Фичев, полк Георги Тодоров, ген. Вичо Диков, ген. Стилиjaн Ковачев, ген. Кирил Ботjов, полк Петар Марков, ген. Стефан Тошев, ген. Атанас Назламов; во третиот ред: полк Пантелеj Cenov, ген.Иван Сарафов, ген. Илија Димитриев, ген. Радован Сираков и полк. Симеон Jaнков]]. Конечниот план за бугарското офанзива во [[Одринска Тракија|Тракија]] предвидувал нанасеување на главниот удар со 1-та и 3-та армија во просторот меѓу [[Одрин]] и [[Лозенград]] со општо напредување кон [[Цариград]]. Бугарската команда сметала дека ќе постигне успех преку елементот на изненадување. Затоа армијата на Кутинчев е рапоредена напред, на еден премин на бугарско-турската граница, а војниците на Димитриев биле сместени зад позициите на Самостојната коњаничка дивизија на генералот Атанас Назламов. ''Втора армија'' имала задача да го опколи [[Едрене]] и со помош на Хасковскиот одред да удри кон Крџали. Општиот фрон кој требало да го покриваат трите бугарски армии бил со широчина ос 120 километри<ref name="EB1-188-189"/><ref>Криворов, [http://www.vi-books.com/vis/vis6/vis6.4/vis6.4.pdf стр. 12-13] {{Семарх|url=https://web.archive.org/web/20080509090004/http://www.vi-books.com/vis/vis6/vis6.4/vis6.4.pdf |date=2008-05-09 }}</ref>. За офанзивата во Западните Родопи и Пиринскиот крај бугарската команда подготвила една целосна дивизија и други делови. Родопскиот одред под команда на генерал Стилијан Ковачева, во јачина од 23.000 војници во сосотав на 2-а пешадиска дивизија, бил фокусиран врз турските сили во Тамрашкиот клин и долината на Места. Седмата рилска пешадиска дивизија во јачина од 37.000 војници под команда на генерал Георги Тодоров, кај [[Дупница]] и [[Ќустендил]] челкала наредба за офанзива по текот на долината на [[Струма]] во правец кон [[Солун]] <ref name="EB1-188-189"/><ref>Крапчански, стр. 181-182.</ref><ref>ЕБ, т. V, стр. 806.</ref>. Од [[22 септември (настани)|22 септември]], Бугарскиот генералштаб во соработка со Штабот на македонско-одринските доброволни чети започнал со префрлање на чети на османлиска територија, главно на просторот Македонија, со задача да извршуваат диверзански акции и прибирање на информации за местоположбата, бројот и составот на османлиските сили. Бројот на четите се искачил на 59. На територијата на Македонија веќе дејствувале неколку десетици чети на [[Обиди за возобновување и реосновање на ВМОРО|ВМРО]], а вкупниот број на четниците се искачил на 3.000 души<ref>Национално-освободителното движение на македонските и тракийските българи, том III, стр. 274-277.</ref>. Во октомври 1912 година бугарската борбен флота располага со наставниот команден брод „Надеж“ (тип „Авизо“ 717 т) и шест лесни торпедоносеци „Дрзки“, „Смели“, „Летечки“, „Шумни“, „Храбри“ и „Строги“ (97.5 т) - сите од француско производство<ref name="bvnamore">Балканская война на море, стр. 5-7.</ref><ref>Георги Купов, Торпилирането на крайцера „Хамидие“, стр. 6-7.</ref>. Главните бугарски пристаништа [[Варна]] и [[Бургас]] биле заштитени со подводни мини. При објавувањето на мобилизацијата на [[17 септември (настани)|17 септември]] 1912 година бугарската војска располага само со два воздушни балони („Софија 1“ и „Годар“) и еден авион („Блерио XI“)<ref>Миланов, стр. 23, 24.</ref>. Во текот на војната бројот на авионите во бугарската армија достигнува 29<ref name="bulav">Жирохов, М. [http://www.airwar.ru/history/av1ww/bulgar/bulgar.html ''Болгарская авиация в Первой Балканской войне''] (от „Уголок неба. Авиационная енциклопедия“, 24.05.2009)</ref>. Врховен командант на бугарската армија бил бугарскиот цар [[Фердинанд I|Фердинанд]], но реално со целата бугарска армија командувале помошник-командантот генерал [[Михаил Савов]] и на началникот на Генералштабот генерал [[Иван Фичев]], кои се наоѓаале во [[Стара Загора]]<ref name="sazdlalk279">Саздов, Лалков, стр. 279.</ref>. ==== Србија ==== [[Податотека:P Bojovic.jpg|150px|мини|лево|Петар Бојовиќ]] [[Податотека:State Flag of Serbia (1882-1918).svg|350px|мини|Знамето на Кралството Србија]] Пред самиот почеток на војната, во престолнината на [[Србија]] преовладувала општа воена атмосфера меѓу обичните граѓани и речиси сите ја посакувале војната. Србите биле заморени од неуспешните војни кои ги воделе во последните 50 години. Весникот ''Хрватско движење'' објавува: {{Цитат|'''Вчера се пренесе низ градот неповолна вест. „Мириса на мир!“ Говореа Белграѓаните, засолнувајќи го својот нос со марамче. Ако на Србинот му дадете да бира: мир или колера? - тој со своите две раце би ја зграбил колерата... Кога ќе започне војната? Сите прашуваат; тоа го знаат само ладниот ветер кои пири од македонската страна и министерските столови, кои долго во ноќта се осветлени од електричното светло, но никои од овие не сака да проговори...'''<ref>Hrvatski pokret, 9-31 oktobar 1912.</ref>}}. Српската држава мобилизира околу 366.000 луѓе со 544 топови, од кои околу 190.000 души биле во активната војска. Од овие сили биле формирани три армии и два самостојни одреда: * '''Прва српска армија''' - била сконцентрирана околу [[Врање]] (наијужниот регион на тогашна Србија, најблиску до Македонија). Таа е најсилната српска воена групација со приближно 90.000 борци. Тие формираале пет пешадиски дивизии (I Моравска, I Дунавска, I Дринска, II Дунавската и II Тимошка) и една коњаничка дивизија<ref name="vbt1-420">ВБТ, т. I, стр. 420-421, 500-501.</ref>. Главен командант бил српскиот престолонаследникот [[Александар I Караѓорѓевиќ|Александар Караѓорѓевиќ]], меѓутоа клучна улога имале генералите [[Петар Бојовиќ]] и [[Радомир Путник]]. * '''Втора сојузничка армија''' - составена од една српска (I Тимошка) и една бугарска (7-та Рилска) дивизија со вкупна јачина од 50.000 борци под команда на српскиот генерал [[Степа Степановиќ]]. Оваа армија била распоредена на територијата на Бугарија, во реонот помеѓу на [[Дупница]] и [[Ќустендил]]<ref name="vbt1-420"/>. * '''Трета српска армија''' - под команда на српскиот генерал [[Божидар Јанковиќ]] и во состав од три дивизии (I Шумадиска, I Моравска, II Дринска) и една бригада (со вкупно 60.000 војници). Оваа армија била распоредена во реонот помеѓу [[Куршумлија]] и [[Медвеѓе]]<ref name="vbt1-420"/>. * '''Ибарски одред''' - составен од I Шумадиска дивизија и други сили во вкупна јачина од 12.000 војници. Одредот бил распореден во околината на [[Кралево]] и требало да дејствува во правец кон [[Нови Пазар]] и [[Косовска Митровица]]<ref name="vbt1-420"/>. * '''Јаворски одред''' - состевен од една самостојна бригада со јачина од околу 8.000 војници. Одредот зазел уште позападни позиции, кон [[Пожега]]<ref name="vbt1-420"/>. [[Податотека:Radomir Putnik (Serbia; her people, history and aspirations, 1915).jpg|150px|мини|лево|Радомир Путник]] Српскиот врховнен командант [[Александар I Караѓорѓевиќ]], во консултации генералите [[Радомир Путник]] и [[Петар Бојовиќ]], при распоредувањето на српските сили тргнал од претпоставката дека Османлиите во почетокот ќе применат пасивна одбрана на своите албански и македонски територии, било оценето дека најдобрата одбранбена линија се протегала на потегот [[Врање]]-[[Куманово]]-[[Штип]], според српскиот план за дејствување кон оваа одбранбена линија требало да тргне ''Првата српска армија''. ''Втората сојузничка армија'' имала задача да ја обиколи оваа линија од запад преку [[Крива Паланка]] и [[Кочани]], a ''Трета српска армија'' требала да дејствува на североисток кон [[Приштина]] и [[Скопје]]. ''Ибарскиот одред'' требало да навлезе во [[Косово]], додека пак ''Јаворски одред'' требало да остане на својата позиција и да дејствува во случај ако [[Австроунгарија]] се вмеша во војната, подцна овој одред се вклучил во воените операции на територијата на [[Новопазарски санџак|Новопазарскиот санџак]].<ref name="vbt1-420"/><ref>Криворов, [http://www.vi-books.com/vis/vis6/vis6.4/vis6.4.pdf стр. 13-14] {{Семарх|url=https://web.archive.org/web/20080509090004/http://www.vi-books.com/vis/vis6/vis6.4/vis6.4.pdf |date=2008-05-09 }}</ref>. Српската воена авијација се состоела од само четири авиони кои своите воени дејствија ги започнале во последните денови на војната, при опсадата на [[Скадар]]<ref name="serbav">Жирохов, М. [http://www.airwar.ru/history/av1ww/serbia/serbia.html ''Сербская авиация в Первой Балканской войне''] (от „Уголок неба. Авиационная енциклопедия“, 24.05.2009)</ref>. Пред официјалното влегување на [[Србија]] во војната повторно биле активирани силите на распуштениот [[Српски комитет на четничка акција]] чии чети долги години воделе борби со [[Македонска револуционерна организација|Македонската револуционерна организација]] во т.н [[Борба за Македонија]]. Две недели пред преминувањето на границата од страна на српската регуларна армија, на територијата на Македонија биле активни повеќе српски четнички сили. Четничките сили го запоседнале [[Козјак (планина)|Козјак]] и со паралата ослободување и проторување на Османлиите, успеале да ги покренат речиси сите козјачки села во борбата против [[Османлиското Царство]]. Биле активирани повеќе познати војводи и четници, меѓу нив биле: [[Јован Грковиќ Гапон]], војводата [[Доксим Михаиловиќ]] од [[Галичник]], [[Спасе Павлов-Гарда]], [[Јован Довезенски]], [[Василие Трбиќ]], [[Јован Бабунски]], [[Јован Долгач]] и други. ==== Грција ==== [[Податотека:Constantineiofgreece.jpg|150px|мини|лево|Грчкиот престолонаследник Константин]] [[Податотека:Flag of Greece (1822-1978).svg|350px|мини|десно|Знаме на Кралството Грција]] Грчката држава пред почетокот на војната имала на располагање 125.000 војници, а од овие копнени сили биле формирани две армии. * '''Тесалиска армија''' (околу 100.000 борци на чело со грчкиот престолонаследник [[Константин I (крал на Грција)|Константин]]). Оваа воена групација била распоредена околу градот [[Лариса]], со задача - освојување на [[Солун]] преку јужна Македонија. * '''Епирска армија''' (13.000 војници на чело со генералот Константинос Сапундзакис), со задача - офанзива во [[Епир]] и [[Албанија|јужна Албанија]]<ref>Erickson, стр. 216; Hall, стр. 59.</ref>. Двете воени групаци заедно имале околу 250 топа<ref name="въчков-93"/><ref name="IBTrud418">История на българите, том V: Военна история, стр. 418.</ref>. Во последната фаза од војната, бројот на грчките војници се искачил на 215.000 души<ref>Карнегиева анкета [http://www.kroraina.com/knigi/karnegi/prilozhenie_Ib.htm стр. 366]</ref>. ''Тесалиската армија'' имала четири авиони. Во 1911-1912 година, грчката држава повторно ги активирала своите андартските чети кои се бореле против [[Македонска револуционерна организација|Македонската револуционерна организација]] во т.н [[Борба за Македонија]]. Кон крајот на август 1912 година во [[Македонија]] влегле андартските вооружени чети на [[Михаил Анагностакос]], [[Панајотис Пападзанетеас]], Александрос Занас и многу други. Нивната активност била насочена во околината на [[Солун]] и [[Халкидик]]<ref>[http://www.scribd.com/doc/49281820/The-Macedonian-Struggle-1903-1912-by-Basil-K-Gounaris The Macedonian Struggle1903-1912.Pavingthe Way fortheLiberation Basil K. Gounari]</ref>. Со формирањето на [[Балкански сојуз|Балканскиот сојуз]] и почетокот на Првата балканска војна, андартските чети активно се вклучиле ја помагале офанзивата на сојузничките армии. Меѓутоа, [[Грција]] била особено важен фактор на [[Балкански сојуз|Балканскиот сојуз]], поради релативно моќната морнарица. [[Бугарско-грчка воена конвенција|Бугарско-грчката воена конвенција]] од [[22 септември (настани)|22 септември]] 1912 година предвидувала, грчката флота на чело со адмиралот [[Павлос Кунтуриотис]]) да го спречи прееминувањето на османлиските војници од [[Мала Азија]] на [[Балканот]] преку [[Егејското Море]]<ref>Фуракис, [http://www.vi-books.com/vis/vis6/vis6.4/vis6.4.pdf стр. 17-18] {{Семарх|url=https://web.archive.org/web/20080509090004/http://www.vi-books.com/vis/vis6/vis6.4/vis6.4.pdf |date=2008-05-09 }}</ref>. Грчката флота била поделена на две воени групации и една помошна, односно разузунувачка: [[Податотека:Averof Today2.jpg|350px|мини|десно|Грчкиот крстосувач - „Авероф“]] * '''Егејска флота''' : ''Воени бродови'' : 4 (Авероф, Спетсаи, Рибар, Хидра) : ''Уништувачи'' : 10 (Стрела, Безел, Ника, Наукратис, Војвода, Нова генерација, Аспис, Бура, Молња, Копје) : ''Разузунувачи'': 4 (Лав, Пантер, Орел и Сокол) : ''Торпедни чамци'': 5 (11, 12, 14, 15, 16) : ''Подморници'': 1 (Делфин) : ''Хидроавиони'': 1<ref name="grav">Жирохов, М. [http://www.airwar.ru/history/av1ww/greece/greece.html ''Греческая авиация в Первой Балканской войне''] (от „Уголок неба. Авиационная енциклопедия“, 24.05.2009)</ref> : ''Mинери'': 1 (Марс) * '''Јонска флота''' : ''Парни воени бродови со артилерија'' 2: (Актион, Амвракија) : ''Парни корвети'': 4 (Αλφειός, Αχελώος, Πηνειός, Ευρώτας) : ''Mали воени бродови'' (Топовници): 3 (Α, Β, Δ) * '''Крстосувачка ескадрила''' :''Запленети бродови'': :: ''Комерцијални бродови'': 5 (Хесперија, Микале, Македонија, Атина, Аркадија) ::''Помошни бродови'': 3 (Αιγιαλεία, Μονεμβασία, Ναυπλία) ==== Црна Гора ==== Во почетокот на војната, [[Црна Гора]] имала 30.000 војници и 140 топови<ref name="EB1-188-189"/>. Малку подоцна кон нив се приклучиле и околу 4.500 доброволци од [[Босна]], [[Херцеговина]] и други области на [[Австроунгарија]], населени со словенско население. Главната цел на црногорската армија е освојување [[Скадар]], со што би се обезбедила доминацијата на Црна Гора во северна [[Албанија]]<ref>Hall, стр. 55, 57.</ref>. За таа цел се определени три девизии со јачина од 22.000 војници (од вкупно четири дивизии) кои требало да ја нападнат главната тврдина преку северниот и јужниот брег на [[Скадарско Езеро|Скадарското Езеро]]. Четвртата дивизија и една бригада требало да дејствуваат кон [[Новопазарски санџак|Новопазарскиот санџак]] кои територијално ги одвојувал Црна Гора и Србија. Главен командант бил црногорскиот крал [[Никола I Петровиќ]], меѓутоа вистинската команда се наоѓала во рацете на началникот на црногорскиот генералштаб-генерал Лазаровиќ<ref>ВБТ, т. I, стр. 422-423.</ref><ref name="krivor1415">Криворов, [http://www.vi-books.com/vis/vis6/vis6.4/vis6.4.pdf стр. 14-15] {{Семарх|url=https://web.archive.org/web/20080509090004/http://www.vi-books.com/vis/vis6/vis6.4/vis6.4.pdf |date=2008-05-09 }}</ref>. === Воружување === [[Податотека:1626 - Salzburg - Festung Hohensalzburg - Repetier.JPG|200px|мини|лево]] [[Податотека:Mannlicher schoennauer 1903-14.jpg|мини|десно|350п|Mанлихерка]] Главно пешадиско оружје во Првата балканска војна била австриската пушка „Манлихер“ во неколку варијанти (во бугарската армија - примероци од 1888 и 1895 година], во грчката - „Манлихер-Шонауер“) и германската „Маузер“ (во османлиската и српската армија) Масовно била користена и Мартинката („Хенри-Мартин“) од страна на османлиските сили, а бугарските и српските војници ја користеле и „Берданката“, како и други модели со калибар меѓу 6,5 и 7,62 мм. Коњаницата била вооружена со карабини „Манлихер“ и „Маузер“. Балканските и османлиските војски биле вооружени и со тешки митралези „Максим“ (232 парчиња во бугарската армија), „Хочкис“ (420 османлиската армија), „Норденфелд“ и други модели. Артилеријата на завојуваните страни била произведена од француската фирма „Шнајдер“ и германската „Круп“. Во годините пред војната, „Шнајдер“ ги снабдува Бугарија, Србија и Грција со модерни полски и планински топови, главно во калибар 75-мм. (Во периодот 1897-1907 година трошоците на Бугарија за Шнајдеровото оружје се трипати поголеми отколку за германското и австриското. Меѓутоа најголемиот дел од артилеријата на балканските сојузници се состола од застарени топови. Истото важи и за османлиската армија, но по 1908 година, таа успева да набави над 800 модерни топови од фирмата „Круп“ (75 и 105-мм). == Воени дејствија до првото примирје (октомври - ноември 1912)== {{Triple image|center|Bulgarian Czar Ferdinand at Adrianople.jpg|320|Ac.balkanwar.jpg|320|Serbian and Montenegrin officers in Đakovica, 1913.jpg|320|Царот Фердинанд кај Одрин|Загинати бугарски војници во Одринско|Српски и црногорски офицери во Ѓаковица}} {{quote|'''На петти октомври беше одржана сеопшта молитва. Фердинанд ја прочита прокламацијата за објавувањето на војната, а Методије Кусевич, митрополит на Стара Загора, одржа говор. Се сеќавам на тие моменти како некој сон. Додека излегувавме од црквата, бевме длабоко погодени, но и понесени од воодушевувањето дека ќе победиме. Упорната борба за време на препородот која секогаш била хрбара и успешна - последниот пример е обединувањето на Источна Румелија и Кнежсетсвото Бугарија во 1885. - кое му донесе на бугарскиот народ огромна самодоверба, можам да кажам дури и нова вера во националниот оптимизам. Од друга страна, Шејново, Шипка и Сливница покажаа дека Бугарите останале неослабени и ја покажаа храброста по која нивните предци со векови биле познати. Пред себеси имавме силен непријател, меѓутоа ја потценивме неговата сила. Чудно, после пет векови под турски јарем, сега, откако владеевме со Турците во Бугрија само триесет и четири години, ги потценивме. Во Бугарија беше омилена приказната дека Турција е држава на умирање. Во печатот, султанот секогаш беше прикажуван како болен со повез околу окото. Во војската многу Бугари на вежбите во стрелање од пушка, пукаа во мета која имаше облик на кукла со фес на главата за да се уверат себеси дека султанот е донапред одредена жртва... '''|''Симеон Радев''|Тоа, што го видов}} Географските одлики и воено стратешките одлуки на противниците довеле до формирање на неколку театри на воените дејствија во периметар меѓу [[Цариград]], [[Варна]], [[Скадар]] и [[Арта]] (на Јонско Море). Обидите на османлиската воена команда да се стекне со стратегиска иницијатива во првите денови на војната не успеала, поради иницијативата ја диктирале балканските сојузници. Бугарската армија својот главен удар го нанесува во [[Источна Тракија]]. Бугарските и османлиските сили имале помали судири во [[Родопи]]те и Западна Тракија. Грчката и бугарската војска започанле со свое настапување кон [[Солун]], односно од север, по течението на реката [[Струма]] и од југ преку долината на [[Бистрица]]. Овие операции се поддржани од грчката флота во [[Егејското Море]]. Главниот дел од српската армија навлегува во [[Македонија]], оној дел кој подоцна ќе биде познат како [[Вардарска Македонија]]. Заедно со Црногорците, српските сили ги освоиле [[Санџак]] и [[Косово]] и си пробиле пат низ северна [[Албанија]]. Во [[Епир]], грчките и османлиските сили се бореле за тврдината [[Јанина]]. === Настапување на бугарските сили во Источна Тракија === Во [[Источна Тракија]], од почетокот на октомври па сè до затишјето на воените дејствија во ноември, помеѓу бугарските и османлиските војници се воделе три големи борби. Во текот на Лозенградската операција, 9-10 октомври, Источната османлиска армија на чело со Абдула Паша од [[Одрин]] и [[Лозенград]] започанала да настапува во правец на север. Абдул Паша испратил проглас во кој истакнал: {{Цитат|'''Браќа по оружје и земјаци, одлучивме да го поразиме непријателот кој гази по светата замја на нашата татковина. Утрешниот и задутрешниот ден ќе бидат најсветите деннови на Бајрам за секој муслиманин. Конечниот пораз на непријателите кои толку години ја вознемируваат нашата земја и нашиот народ, и не ги оставаат во мир нашите браќа кои во Бугарија, мора да се смета за света должност на секој муслиманин. Затоа секој офицер и секој братски војник треба да се бори до крај за спас на нашата татковина во која секоја стапка е натопена со крв нашите предсти. Спасот на нашата татковина и на нашиот народ ќе зависат од храброста и одлучноста која што вие ќе ја прикажете во следните два дена. Мој храбри и непоколебливи пријатели! Верувам дека желбата за освета која ја чувствувате во своите срца ќе биде гаранција дека ќе ја исполните својата должност... Напред, драги мои деца! Запамтете дека ве чека среќа на земјата и рај после смрта. Со нас е Алах како и мухамедовиот дух и молитвите на калифата земски - нашиот драг султан.'''<ref>В. Георгиев – Ст. Трифонов</ref>}} [[Податотека:First Balkan war.png|350px|мини|десно|Основни правци на сојузничката офанзива]] Но Источната османлиска армија не успеала да стигне до турско - бугарската границата кога Првата бугарска армија го одбила нападот и го блокира Одринскиот гранизон. Десното османлиско крило паднало под притисокот на Третата бугарска армија која извршила маневар кај [[Странџа]] и се нашла зад позициите на Источната османлиска армија. Главните борби се воделе кај селата Муратчал и Кајпа, Гечкинли, Селиолу, Ескиполос, Петра и Ериклер. Турските војнци почанле да ги напуштаат воените редови, а на 11 октомври, без борба бугарските сили ги окупирале [[Лозенград]]<ref name="peichev_224">Пейчев, стр. 224.</ref><ref>Атанасов, стр. 128.</ref><ref name="markov1.2">Марков, [http://www.kroraina.com/knigi/gm_bw1/gm_1_2.html 1.2. Преломната изненада Лозенград]</ref>. По освојувањето на Лозенград, бугарските сили не го продолжиле своето дејствување против непријателот кој се повлекувал. Оваа постапка им овозможила на османлиските сили да се реорганизираат и зад реката Караагач, која го попречувала патот кон [[Цариград]], да довлечкаат засилување. Новоформираната Прва источна армија ја зазела областа околу [[Лулебургаз]], а Втората источна армија се разместила во околината на [[Бунархисар]]. [[Податотека:Bulgarian light artillery - Balkan War.jpg|350px|мини|десно|Бугарска лесна артилерија]] На 15 октомври, овие османлиски армии се судриле со Третата бугарска армија, која подоцна била поддржана од Првата бугарска армија. Борбата продолќила во следните шест дена со променлив успех од двете страни. Од двете страни имало повеќе од 40.000 загинати и ранети војници. Под команда на бугарскиот генерал Ратко Димитриев, бугарските сили постигнале решавачки успех со пробивот на центарот на османлиската одбрана<ref name="sazdlalk279"/><ref name="markov1.3">Марков, [http://www.kroraina.com/knigi/gm_bw1/gm_1_3.html 1.3. Битката между Бунархисар и Люлебургаз пречупва статуквото]</ref>. И по овој успех, бугарските сили повторно не започнале со гонење на Османлиите. На 24 октомври, Првата и Третата бугарска армија ја обновиле офанзивата во правец на [[Цариград]]. Два дена порано, новата османлиска влада на чело со Ќамил Паша побарала од Франција и Русија молба за посредување на примирје со Бугарија, но [[Фердинанд I]] го игнорирал османлискиот предлог, како и руското предупредување да не се напаѓа престолнината на [[Османлиско Царство|Османлиското Царство]].<ref>Марков, [http://www.kroraina.com/knigi/gm_bw1/gm_1_5a.html 1.5. Високата порта моли за милост]</ref>. На 4 и 5 ноември, бугарските војски ја нападнале Чаталџанската утврдена позиција која се протегала од Црното и [[Мраморното Море]] на 40 километри западно од Цариград. Бугарската иницијатива пропаднала, а од бугарска страна загинале 12.000 војници<ref name="mark21">Марков, [http://www.kroraina.com/knigi/gm_bw1/gm_2_1.html 2.1. Бугарска иницијатива]</ref>. Во меѓувреме, на 9 и 18 октомври, бугарските сили кај [[Одрин]] ги одбиле двата обида на Османлискиот гарнизон. До средината на ноември, Втората бугарска армија целосно ја блокирала тврдината. Опсадата на Одрин траела следните четири месеци<ref>ЕБ, т. IV, стр. 695.</ref>. Успешната офанзива на бугарските сили во Тракија ја принудила османлиската воена команда да ги задржи засилувањата, кои првенствено требало да се испратат против српските и грчките сили, за одбрана на Тракија и [[Цариград]]<ref>ВБТ, т. VI, стр. 1, 4.</ref>. === Српското настапување во Македонија === [[Податотека:AlejandroDeYugoslavia--strickenlandserb00aske.jpg|150px|мини|лево|Александар I Караѓорѓевиќ]]На 7 октомври, Првата српска армија започнала офанзива од [[Врање]] и навлегла во [[Македонија]]<ref>ВБТ, т. VI, стр. 68.</ref>. Пред навлегувањето во Македонија, српските војници имале перцепција дека на оваа територија живеело српско населени, меѓутоа сотојбата била поинаква. Карнегиевата анкета дошла до заклучок дека: {{Цитат|'''Српскиот војник, како и грчкиот, црврсто верувал дека во Македонија ќе пронајде сонародници, луѓе кои го говорат неговиот јазик и кои ќе го поздрават со ''да живее''. Меѓутоа наишол на луѓе кои говореле поинаков јазик, кои извикувал ''ура!'' Или погрешно разбирал или ништо не разбирал. Теоријата за постоењето на српска Македонија и грчка Македонија која ја научил во младоста била погрешна. Но неговото патриотско убедување дека Македонија треба да биде грчка или српска, останало недопрено. Несомнено, Македонија за него била онаква каква што била во времето на Душан Силниот или во времето на визатинските цареви. Бугарските агитатори и активисти кај населението ја всадувале идејата дека се Бугари. Меѓутоа агитаторите треба да се протераат од земјата и таа ќе биде она што отсекогаш била, српска или грчка. Кој биле тие агитатори кои го принудиле народот да го заборави српскиот и грчкиот јазик? Најпрво, тоа биле свешениците, потоа учителите, и најпосле, револуционерните елементи кои под стариот режим основале една организација (б.н ВМРО), потоа предводниците на бандите и нивните членови, селаните кои ги снабдувале со храна и пари - со една реченица целокупното машко население во зависност од тоа колку било образовано и информирано...'''<ref>Carnegie, str. 51., 52..</ref>}} Следниот ден, Тимошката дивизија (од Втората сојузна армија) се упатила од Ќустендил и ги освоила [[Крива Паланка]], [[Страцин]] и [[Кратово]], меѓутоа на 10 октомври западно од [[Кратово]]<ref>ВБТ, т. VI, стр. 137.</ref>, напредувањето на Тимошката дивизија било запрено до страна на Петнаесеттата османлиска дивизија. Во исто време, главните сили на Вардарската османлиска армија и Првата српска армија се судриле во [[Кумановска битка|Битката кај Куманово]]. Следниот дена (11 октомври), Првата српска армија го разбила турскиот центар<ref>ВБТ, VI, стр. 76-88, 90-91.</ref>. По оваа битка во српски раце, заедно со [[Куманово]] се нашла и вантрешноста на Македонија, како и железничката линија што ги поврзвала [[Солун]] и [[Косово Поле]]. На 13 октомври српските, на чело со Александар Караѓорѓевиќ, влегле во [[Скопје]].<ref>Рябинин, [http://militera.lib.ru/h/ryabinin_aa/05.html стр. 207]</ref>. По три дневни борби (21-23 октомври) во планините северно од [[Прилеп]] биле разбиени османлиските сили, оставени од Зеки паша, и го освоиле градот. Поразените османлиски војници се повлекувале кон [[Битола]]. Еден дел од нив останале изолирани во долината на [[Црн Дрим]]. Во [[Битола]], осмалиските сили се соочиле со притисок од две страни, српските сили од север и грчкото настапување од правец на [[Острово]] и [[Лерин]]. Во Битката кај селото Екши Су, недалеку од Лерин, на 23-24 октомври Петтата грчка дивизија била поразена и одбиена кон [[Кожани]] од страна на Шестиот османлиски корпус под команда на Џавит Паша. Во [[Битка кај Битола (Прва балканска војна)|Битката кај Битола]] на 4 и 5 ноември, Вардарската османлиска армија билла поразена. На 7 ноември српските сили влегле во [[Битола]]. Во почетокот на декември, откако изгубиле добар дел од своите сили, Зеки Паша се повлекол во [[Корча]] и [[Белград (Албанија)|Белград]] до јужна [[Албанија]]<ref>ВБТ, т. VI, стр. 163-166, 207-211.</ref><ref>Рябинин, [http://militera.lib.ru/h/ryabinin_aa/05.html стр. 216-218]</ref>. По победата над Вардарската османлиска армија и повлекувањето на нејзините остатоците во јужна Албанија, српската команда оделила значителни сили за помош на своите сојузници во Тракија и Албанија. Уште во октомври 1912 година, пред Битката кај Битола, под ѕидовите на [[Одрин]] биле префрлени Тимошката и Дунавската дивизија под команда на генералот Степа Степановиќ<ref>Hall, стр. 41.</ref>. Други три српски дивизии ја зајакнале црногорската опсада на [[Скадар]] во почетокот на 1913 година<ref name="vbtvi237">ВБТ, т. VI, стр. 235-237.</ref>. === Превласт на грчката флота во Егесјкото Море === [[Податотека:AlmiranteCoundouritis--inheartofgermani00vaka.jpg|150px|мини|лево|Павлос Кунтуриотис]] [[Податотека:Battle Elli.jpg|300px|мини|десно|Битката кај Ели]] Од октомври па до средината на ноември, грчката воена флота контролирала голем број на егејски острови, вклучувајќи ги [[Тасос]], [[Самотракија]], [[Тенедос]], [[Хиос]], [[Лезбос]]. По воспоставувањето на основа на островот [[Лемнос]].<ref>Hall, стр. 64.</ref>, на 14 октомври грчкиот адмирал Павлос Кунтуриотис ги блокирал [[Дарданелите]] и ги прекинал османлиските поморски комуникации помеѓу [[Мала Азија]] и [[Македонија]]<ref name="furakis"/>. На тој начин, грчката флота уште во првите денови на војната се стекнале со доминација во [[Егесјкото Море]] и не дозволувала пренесување на турските војници за [[Солун]]. Источната османлиска армија, која се борела против бугарските сили кај при Лулебургас и Чаталџа била ослабена, бидејќи била принудена да одвои дел од своите сили за заштита на [[Галиполе|Галиполскиот полуостров]], а засилувањата од [[Сирија]] и [[Палестина]] многу бавно, преку копнена рута, се движеле кон воените подрчја. По освојувањето на Солун, кон крајот на октомври сојузниците ги користеле егејски правци (во солунското пристаниште) за испраќање на свои војници во [[Источна Тракија]] (Седмата рилска дивизија)<ref>ВБТ, т. VII, стр. 62-63.</ref> и во [[Албанија]] (против [[Скадар]])<ref name="vbtvi237"/>. Грчкиот успех бил олеснет од фактот дека во првите недели на војната османлиската команда главнината од своја флота ја користела за заштита на војниците и воените набавки преку [[Црното Море]], а во почетокот на ноември и за одбивање на нападот на бугарската армија кај [[Чаталџа]] со помош на тешката бродска артилерија<ref name="bwnamore1114">Балканская война на море, стр. 11-14.</ref>. Зачувувајќи ја контролата над теснец, османлиската морнарица непречено пренесувала војски против бугарските сили, од [[Мала Азија]] во [[Источна Тракија]]<ref name="markov1.3"/>. Дури на почетокот на декември, по примирјето на фронтот кај Чаталџа, османлиската флота направила обид за пробивање на блокадата на Дарданелите, но во Битката кај Ели (3 декември 1912 година), обидот пробаднал. Месец дена подоцна, бил вториот обид за деблокада, при што дошло до Битката кај Лемнос (5 јануари 1913 година)<ref name="furakis">Фуракис, [http://www.vi-books.com/vis/vis6/vis6.4/vis6.4.pdf стр. 19-20] {{Семарх|url=https://web.archive.org/web/20080509090004/http://www.vi-books.com/vis/vis6/vis6.4/vis6.4.pdf |date=2008-05-09 }} (27.2.2008)</ref>. Само крстосувачот Хамидије успеал да ја пробие блокадата и до крајот на војната, постојано ја вознемирувал грчката трговска морнарица и воени транспортни бродови во [[Егејското Море|Егејското]], [[Средоземното Море|Средоземното]], [[Јонското Море|Јонското]] и [[Јадранското Море]]<ref>Венедиков, Й., стр. 952-954</ref>. === Бугарски и грчки операции за освојување на Солун === [[Податотека:Grèce 1ere Guerre balkanique.png|350px|мини|Грчаката офанзива]] [[Податотека:King George I of Greece and Tsar Ferdinand of Bulgaria at Thessaloniki.jpg|мини|десно|350п|Бугарскиот цар Фердинанд и грчкиот крал Георги во Солун]] На 5 октомври грчката армија започнала офанзива од [[Тесалија]] кон [[Солун]]. Во Битката кај Еласона, следниот ден, грчките сили успеале да ја пробијат османлиската одбрана и напредувале до преминот Гликово. Во Битката кај Гликово (Сарандапоро), на 9-10 октомври, османлиските сили биле разбиени и Тесалиската грчка армија навлегла во долината на реката [[Бистрица]]. На 19 и 20 октомври, Тесалиската армија извојувала решавачка победа кај [[Ениџе Вардар]], со што и бил отворен патот кон [[Солун]]. Недела дена подоцна, 27 октомври, османлискиот командант Тахсин-паша го предал градот на принцот Константин<ref name="strdimitr334">Стр. Димитров, стр. 334-335.</ref><ref>Марков, [http://www.kroraina.com/knigi/gm_bw1/gm_1_4.html 1.4. Напредување кон Солун]</ref>. По падот на Солун била испратена една грчка телеграма во која било истакнато: {{Цитат|'''Освојувањето на Солун се очекува во последните 24 часа, меѓутоа објавувањето дека грчката војска вчера вмарширала во градот доведе до силни изливи на емоции и радост. Најпрво Атина, а потоа и останатите делови на Грција, после големите случувања почувствуваа неопишливо олеснување кое избива од душата на целата (грчка б.н) нација. Никој не можеше да верува дека во војната против Турција грчката војска толку брзо победоносно ќе влезе во овој најголем македонски град. А оваа победа - чии губитоци после долгите и тешки борби сразмерни на нејзиното значење, посебно во овој период на годината кога непријателот, повлекувајќи се, ги уништи мостовите па војската се бореше со надојдената река - добива уште на значење поради иронијата со која европското мнение во почеткот ја прими објавата на грчко - турската војна и поради бројноста на непријателските војници против кој се бореше нашата војска. Грчките војници први го ослободија македонскиот град, како некогаш турските, но во суштина, секогаш грчки провинции, па нивното население, кое до вчера беше под турска доминација, сега конечно може слободно да диши. Робовите можат да ги кренат главите и да ја слават својата слобода. Грчката крв која е пролеана во оваа борба дојде како капка роса за да го оживее овеаното цеќе на македонската слобода. Поради тоа никој не е тажен. Родителите кои ги изгубиле синовите во светатат борба за својата земја ја благословуваа својата среќа, а ако некоја мајка пролеала солза, тоа било само затоа што разбрала дека смрта на нејзиниот сакан син ја донесе слободата на илјадници наши браќа. А ако помладите браќа искажуваа тага, тоа беше само затоа што самите немаа среќа да учествуваат во таа благородна победа. Остварувањето на идеалот на нацијата, барем за некој сонародници, создава општо чувство, на неограничена радост. Секое грчко чувство, секоја грчка душа, каде и да се наоѓа на планетата, сега се свртени кон полињата на Македонија. Со влегувањето во Солун, грчката војска додаде уште една славна страница во грчката историја и стекна ново почитување на својата сила.'''<ref>Емброс, Атина, 27 октомври 1912.</ref>}} Од север кон [[Солун]], настапувала Седмата бугарска дивизија која стигнала неколку часа по пристигнувањето на грчките сили. Офанзивата на Седмата бугарска дивизија започнала на 5 октомври со освојувањето на [[Царево село]] и [[Горна Џумаја]]. Десната колона на 11 октомври го освоила [[Кочани]], а централната и левата колона ја зазеле [[Кресненска Клисура|Кресненската Клисура]] на 14 октомври, при што бил поразен Струмскиот османлиски одред<ref>ВБТ, т. VI, стр. 100-104, 106-111, 113-120.</ref>. Следниот ден, офанзивата била запрена со наредба командантот на Втората сојузна армија, генералот Степановиќ. Три дена подоцна, на 18 октомври, заменик командантот на бугарската армија, генералот Савов ја поништил наредбата на српскиот генерал и издал наредба за настапување кон Солун. На 22-23 октомври, бугарските сили ја преминале [[Рупелска Клисура|Рупелската Клисура]], а на 27 октомври се наоѓале кај [[Ајватово]] на 12 километри од [[Солун]]<ref>ВБТ, т. VI, стр. 122, 126-127, 131-136, 182-184, 190-193.</ref>. При овие операции, источното крило на Рилската дивизија била обезбедувана од Родопскиот одред кој го зазел преминот на 11 октомври, Неврокоп (18 октомври) и Сер (25 октомври). По падот на [[Солун]], Родопскиот одред учествувал во офанзива кон исток во правец на [[Скеча]] и Ќумурџина<ref>ВБТ, т. VI, стр. 32-44, 50, 171-181.</ref>. === Поразот на Османлиите во Родопите и Западна Тракија === [[Податотека:Nikola Genev - DA Karastoyanov.jpg|150px|мини|лево|Генералот Никола Генев]] [[Податотека:Monument-ossuary, Srednogorets 2021 01.jpg|мини|десно|Спомен-костурница на борците од Дваесетипрвиот средногорски полк, кои на 21 октомври 1912 година кои ја запреле османлиската контраофанзива кај Аламидере]] Во првите недели на војната, бугарските сили кои биле распоредени во централниот и источниот дел на [[Родопи]]те, Хасковскиот одред и левото крило на Родопскиот одред (Првата бригада на Втората пешадиска дивизија и Деветтиот полк) имале задача да ги покриваат Чепеларе - Хасково - Пловдив во случај на евентуална контраофанзива на османлиските сили со што би се загрозила позадината на бугарските сили кои дејствувале во [[Источна Тракија]]<ref>Иванов, стр. 43-44{{Br}}ВБТ, т. VI, стр. 51.</ref>. Затоа до почетокот на ноември, дејствувањето на бугарските сили во Родопите имале ограничен опсег и имале за цел заземање на погодни позиции за одбрана. На 8 октомври 1912 година, Хасковскиот одред однел победа над Крџалскиот корпус и влегол во [[Крџали]]. Османлиските сили под команда на Мехмед Паша Јавер се повлекле во Мастанли. Бугарските сили не ги гонеле непријателите, а по неколку дена поголемиот дел од Хасковскиот одред бил префрлен кај [[Одрин]], за да земе учество во опколувањето на тамошната тврдина. За одбрана на средното течение на [[Арта]] биле оставени малубројни сили, од Крџалискиот бугарски одред, кои успеале да го одбијат противнападот на Мехмед Паша Јавер во почетокот на ноември<ref>Иванов, стр. 59-60.</ref><ref>Михов, стр. 41-42, 180-181.</ref><ref>Erickson, стр. 149-150.</ref>. До 8 октомври, Родопскиот одред успеал да го освои Довлен со целата Тамрашка област. До 13 октомври, одредот ги контролирал Пашмакли и околните села, а неколку дена подоцна направил неуспешен обид за прекинување на железничката пруга кај селото [[Бук]], меѓу [[Драма]] и [[Скеча]]. Одредот се зацврстил на заземените позиции и на 19-21 октомври го одбил османлискиот противнапад кај [[Голем Палас]] и [[Смиљан (Бугарија)|Смиљан]]<ref>ВБТ, т. VI, стр. 22, 29-30, 51-61.</ref>. Во почетокот на ноември, по освојувањето на [[Солун]] од страна на грчките сили и протерувањето на главните османлиски сили кон Цариград, главната бугарска команда издала наредба за чистење на Родопските планини од османлиските војници како и освојување на Западна Тракија. Крџалискиот одред на генералот [[Никола Генев]], зајакнат со Третат бригада при [[Македонско-одрински доброволни чети|Македонско-одринските доброволни чети]], 4 ноември презел офанзива и во наредните четири ги разбива османлиските сили кај Мастанли и Балкан Торес<ref>Иванов, стр. 162 сл.</ref>. На 8 ноември, одредот ја освоил [[Ќумурџина]] и по краток одмор ја продолжува офанзивата во правец на пристаништето [[Дедеагач]]<ref>ЕБ, т. I, стр. 185, 190.</ref>. Прогонуван од војските на генерал Генев, Мехмед Паша Јавер со своите главни сили во јачина од 9.000 војници и 8 топа бил принуден да се повлече на југоситок во правец на османлиската база на Галипоскиот полустров. Меѓутоа кај Мерхамли, на десниот брег на [[Марица]], на 14 ноември османлискиот корпус бил пресретнат од одредот на полковник Александар Танев (една коњичка бригада и една бригада на [[Македонско-одрински доброволни чети|Македонско-одринските доброволни чети]] и по кратка борба, Мехмед Паша Јавер бил принуден да капитулира<ref>Иванов, стр. 176-178.</ref>. Како резултата на победите кај Балкан Тореси и Мерхамли, бугарските сили ги освоиле [[Родопи]]те и [[Западна Тракија]]. На тој начин била осигурана поздаината на армиите кај [[Чаталџа]] и [[Одрин]], а биле обезбедени и снабдувачките линии во пристаништето Дедеагач и железницата во Димотика и Чорлу<ref>ЕБ, т. III, стр. 675.</ref>. === Сојузнички операции во Албанија, Косово, Санџак и Епир === [[Податотека:Mitar Martinovich Min of Montenegro.jpg|150px|мини|лево|Митар Мартиновиќ]] [[Податотека:Hasan Riza Bey and his staff.jpg|250px|мини|десно|Хасан Риза Паша со својот штаб]] На 26 септември 1912 година, црногорските војски под команда на престолонаследникот кнезот Данило и генералот [[Митар Мартиновиќ]] настапуваат од двете страни на [[Скадарско Езеро|Скадарското Езеро]] и на почетокот на октомври пристигнале пред [[Скадар]], кој бил бранет од дваесет и четири илјади османлиски војници и бранета од 24 илјади турска војска и пет илјади албански доброволци чело со [[Хасан Риза Паша]] и [[Есад Паша Топтани]]. Првите два напад (на 11 и 15 октомври) биле некоординирани и со тешки загуби, бидејќи Црногорците немале доволно пешадија и артилерија. Со српска помош во почетокот на ноември тие ги прекинале врските на Есад Паша со централна Албанија, но не успеале целосно да го блокираат [[Скадар]] и да запрат снабдувањето на гаризонот<ref>Hall, стр. 55-57.</ref>. Битката за [[Косово]] започнала на 2 октомври со напад на албанските против српските сили кај границата. На 7 октомври, Третата српска армија под команда на генералот [[Божидар Јанковиќ]] го пробила својот пат кај [[Подуево]] во долината на реката [[Лаб]]. На 9 октомври, српските сили влегле во [[Приштина]]. Османлискиот приштински одред (со многу албански доброволци во него) го дал последен отпор во преминот кај [[Качаник]], но отстапува при веста за падот на [[Скопје]] на 13 октомври<ref>ВБТ, т. VI, стр. 138-139.</ref>. Во тоа време (во средината на октомври) Црногорската источна дивизија, под команда на генералот [[Јанко Вукотиќ]], во соработка со Јаворскиот српски одред, ги освојува западниот дел на Новопазарскиот санџак со градовите Плевља и Бело Поле. Српската ибарска група на 10 октомври го освоила [[Нови Пазар]]. Малубројните османлиски сили се повлекле во западниот дел на [[Косово]], прогонувани од црногорските сили. На 20 октомври, црногорските сили го освоиле [[Пеќ]], а два дена подоцна заедно со Третат српска војска влегле во [[Ѓаково]]<ref>Hall, стр. 54, 58.</ref>. Успесите во [[Македонија]] и [[Косово]] и блокирањето на Скадарскиот гарнизон им овозможиле на српските трупи да навлезат во северна и централна [[Албанија]]. По пат, тие наипле на отпор само од албанските герилци. На 4 ноември, десната колона на Третата српска армија стигнала до градот Лежа (Леш, Алесио) и се соединиле со црногорските сили во регионот. Левата колона стигнала до [[Тирана]], а на 15 ноември било освоено пристаништето [[Драч]]<ref>Hall, стр. 54.</ref>. Иистиот ден (28 ноември по нов стил) албанскот национално собрание во [[Валона]] прогласило независност на Албанија и ги повикало големите сили на помош против странските војници кои навлегле во земјата<ref>Stickney, стр. 19-20.</ref>. Во [[Епир]] на 21 октомври, грчките сили по освојувањето на [[Превеза]] успеале да го контролираат Абракискиот Залив. Во средината на ноември тие пристиганле пред [[Јанина]]. По освојувањето на Солун, биле префрлени дополнителни три дивизии. Со нивна помош Јаниската тврдината била блокирана од три страни<ref name="strdimitr334"/>. ===Блокада на бугарскиот црноморски брег === [[Податотека:Karte der Stadt Warna 1897.jpg|200px|мини|лево|Варна]] Иако бугарскиот флота претставува помалку од половина процент од бугарската војска во 1912, воените морнари било активно вклучени во борбите по море и копно. Првата минско-артилериска позиција во историјата на Бугарија била изградена во [[Варненски Залив|Варненскиот Залив]]. Во заливот се наоѓала минската преграда од околу 240 француски ударни мини „Сотер и Харли“. Во [[Бургаски Залив|Бургаскиот Залив]] не биле поставени мини, но и двата залива биле прогласени за минирани, што ги принудило османлиските бродови да бидат претпазливи во своите дејствија пред двата бугарски пристанишни града<ref>Георги Купов, Торпилирането на крайцера „Хамидие“, стр. 10.</ref>. На 4 октомври 1912 година, османлиската ескадра го блокирала градот [[Варна]], а трговските бродови кои биле на пар кон ова пристаниште биле задржани. На 6-8 октомври, градот и воените објекти биле изложени на артилериски напад од кај морето. За да го спречи бомбардирањето, бугарската команда од [[Шумен]] довела тешка артилерија. На 8 октомври, била бомбардирана [[Каварна]], а на 18 октомври и [[Бургас]]<ref name="bwnamore1114"/>. Истовремено, со овие операции османлиската флота сакала да ги прикрие испораките на оружје од [[Германија]] кои се одвивале преку романското пристаниште [[Констанца]]<ref>ЕБ, т. VII, стр. 247.</ref>. Бугарските торпедоносни бродови добиле задача да го попречат пренесувањето на оружјето за [[Османлиското Царство]] преку романското пристаниште [[Констанца]]. Од страна на бугарската разузнавачка служба пристигнала информација за ново пренесување на оружје кое требало да се случи на 7 октомври од страна на египетските бродови „Акдениз“ и „Казалирмак“ под заштита на османлиска воена ескадра. Една група составена од четири бугарски торпедоносци „Летечки“, „Храбар“, „Строг“ и „Дрозок“ под команда на капетанот Димитар Добрев на 7 спроти 8 ноември започанле акција попречување на овој османлиски конвој. Бугарскиот бродови успеале да ја пронајдат само обезбедувачката османлиска ескадра предводена од крстосувачот Хамидије. Сите бугарски торпедоносци стрелаат кон Хамидије, меѓутоа успешен истрел извршил торпедоносец „Дрзок“. Хамидије бил тешко оштетен и се спасил едниствено поради интервенцијата на османлиските кораби<ref>Георгиев, Трифонов, стр. 62-63.</ref><ref>Георги Купов, Торпилирането на крайцера „Хамидие“, стр. 55-77.</ref>. По оваа битка, блокадата на бугарскиот црноморски брег била укината. До 18 ноември, османлсиката флота се насочила кон [[Дарданели]]те<ref>Балканская война на море, стр. 15-16.</ref> и по безуспешните обиди за пробивање на грчката блокада, се фокусирала во поддршка на копнените операции на османлиската армија во [[Источна Тракија]]. === Улога на воздухопловните сили === [[Податотека:Bulgarian balloon at Odrin 1912.jpg|150px|мини|лево|Бугарски набљудувачки балон над Одрин]] [[Податотека:Bleriot XI - Simeon Petrov.jpg|300px|мини|десно|Командантот на Првото бугарско воздухопловно одделение поручникот Симеон Петров во францускиот авион Блерио XI]] Во Првата балканска војна борбената авијација сè уште била во својот зародиж. Авионите првенствено биле користени за разузнавање на поголем простор (до 60 километри). Бомбардирањата на непријателските позиции се извршувале со рачно изработени бомби и гранати, самото бомбарадирање имало за цел да влијае врз моралот на непријателот отколку нанаесување на голама физичка штета.<ref name="turav"/><ref name="bulav"/><ref name="serbav"/><ref name="grav"/> Воздушни борби нема, бидејќи авионите не се опремени со оружје<ref>Жирохов, М. [http://www.airwar.ru/history/locwar/europe/1912/1912.html ''Авиация в Балканской войне 1912-13 гг.'']</ref>. Први во акција атспаиле грчките воздушни сили во [[Тесалија]]. На 6 октомври 1912 година грчки авион ги бомбардирал османлиските позиции. По заземањето на [[Солун]], грчкте воздушни сили биле пренесени во Превеза, од каде требало да им помогнат на грчките војнци кои дејствувале против тврдината [[Јанина]]<ref name="grav"/>. Бугарските воздушни сили биле сместени на еден километар југоисточно од [[Свиленград]]. Во периодот помеѓу 16 октомври-17 ноември, бугарските авиони извршиле 15 полетувања, нивните задачи се состоеле од борбени задачи кои најчесто вклучувсле разузунување на [[Одрин|одринскиот реон]], како и реоните на Караагач, Јуруш, Ескикадин, Доганџа, Емекчикој, и потегот меѓу Марица и Тунџели<ref>Миланов, стр. 36.</ref>. Првото бугарско воздушно бомбардирање врз османлиските позиции кај Одрин било извршено на 17 ноември<ref name="bulav"/>. == Чаталџанско примирје == {{Triple image|center|Istanbul location Arnavutköy.svg|320|Destroyed mosque after fighting in Chataldja.jpg|320|Chataldja armistice.jpg|350|Чаталџа|Уништена џамија по борбите во Чаталџа|Претставниците на завојуваните страни при склучувањето на примирјето}} {{quote|'''Од сите страни во ист момент слушнав дека нашите војници дав дена не добиле леб. Веднаш спроведов истрага. Од мене ја криеле вистината дека Хадемкој Рамнодушниот ги испланирал залихите на тој начин за да ни наштети. А нашите јадни војници сè до последниот момент не се жалеле. Какви храбри луѓе. Луѓе од исклучителен ков. Кога ќе се потпише мир, ќе се одигра голем воен фудбалски натпревар помеѓу нас, помеѓу абдулахистите (Абдулах Паша, командант на Источната османлиска армија б.н) и назимистите (Назим Паша, османлиски министер за војна б.н). Каква шанса, каква среќа да не припаѓаш на ниедна страна! Ова приказна за ускратувањето на леб за војниците сè почесто се потврдува. Од сите страни, од сите корпуси, сите го напаѓаат Хадемкој Рамнодушниот. Ова е лудило. Командантот побудалел, воените заповедници полуделе, сите сме полуделе. Некои луѓе три дена не пробале леб. Железницата е близу, главниот град е веднаш зад нас... Дали некогаш во животот сте се наоѓале меѓу 21 000 луѓе кои четири дена не јаделе леб? Е, јас сега сум во таква состојба...'''|''Изет Фуад Паша''|15-16 декември 1912<ref>Изет-Фуад Паша, стр. 255.</ref>}} По неуспешниот напад при [[Чаталџа]], Бугарија го прифатила османлиското барање за примирје кон крајот на октомври. [[Софија]] го искористила предлогот на големите сили за посредување, упатено непосредно пред борбата и воспоставува контакт со османлиската влада преку рускиот амбасадор во [[Цариград]]. По еднонеделни преговори, на 20 ноември кај Чаталџа бил склучен договор за запирање на воените дејствија меѓу Бугарија, Србија и Црна Гора, од една страна, и Османлиското Царство од друга. Според условите на примирјето армиите на завојуваните страни ги задржале своите позиции. Примирјето не било подпишано од [[Грција]], која ги опседнувала османлиските сили кај Јанина и барала овој град да им биде предаден. Сепак грчките претставници учествувале во мирната конференција, која била отворена на 3 декември во [[Лондон]] и се одвивала паралелно со конференција на амбасадорите на големите сили<ref name="stat452">Стателова, стр. 452-455.</ref>. Во текот на преговорите, османлиската влада понудила [[Македонија]] и [[Албанија]] да добијат автономија<ref>Стр. Димитров, стр. 335-337.</ref>, но планот бил отфрлен од сојузниците кои ги сакале сите територии западно од линијата Мидија - Енос. Под притисок на големите сили владата на Ќамил Паша се согласила на отстапки, но пред да го стори тоа, владата паднала. Новата влада, која дошла на власт по Младотурскиот преврат во [[Цариград]] на 10 јануари, подготвувала контраофанзива во [[Источна Тракија]] и не испратила одговор на сојузничките услови. Неколку дена подоцна, на 16 јануари, преговорите во [[Лондон]] биле прекинати<ref>Стателова, стр. 458-460.</ref>. == Воени дејствија (декември 1912 - март 1913 г.) == {{Triple image|center|Bizani Infantry charge.jpg|300|Ottoman soldiers displaying the captured standard of the Montenegrin force during the Siege of Scutari.jpg|370|Skadar predaja zastave.jpg|310|Грчки војници во напад|Османлиски и албански борци со заробено црногорско знаме во Скадар|Црногорскиот крал Никола во Скадар}} {{quote|'''Кажуваат дека некои војници кај штабот викале: Бегајте! Што ќе барате тука? Готово е. Секој на своја страна! Така некои војници побегнаа од фронтот. Настана непотребна паника. Војниците, кои ги ширеа тие гласини, беа Бугари. Јас мислам дека тоа е вистина. Имаше Грци и Бугари во нашата војска. Беа наши државјани. Меѓутоа тие беа турски предавници. Многу од нив со години се бореа против нас. Ова ни е лекција. Нашата власт мора илјадници пати го доживеала тоа така што не би смееле да примаме во војската никој освен муслиманите. Меѓутоа тие (унионистите б.н) кажуваат: Таков е уставот. Тоа не може така. И тие се наши граѓани. Тие се со нас и во добро и во лошо. И тоа беше вистина, меѓутоа состојбата беше ваква. Секогаш Турчинот беше тој што го плаќаше крвавиот данок. Секогаш тој плаќаше со својот живот. Турската нација изумираше... Некој кажуваат дека паниката ја предизикале унионистите, кој наводно викале Бегајте! Нашата војска во Румелија ја победија Србите. Војската се повлече длабоко во Албанија. Кажуваат дека албанските баталјони побегнале од фронтот. Србите ги навлекле Албанците да го направат тоа. Тоа беше вистина. Грците ја изведоа опсадата на Јанина. Таму Вехир Паша и неговиот брат Есад Паша даваа жесток отпор. Нивниот главен командант, Али Фуад, покажа големо јунаштво и беше ранет. И албанските војници дезертираа од Јанина. Турските војници беа гладни и болни. Храбрите војници долго ја бранеа Јанина, меѓутоа на крајот и таа падна. Хасан Риза Паша покажа големо јунаштво во Скадар. Благодарение на него, опсадата на овој град траеше мошне долго. Хасан Риза беше извонреден војник. На крајот албанскиот Есад Паша, кој уште одамна го принуди Абдул Хамид на абдикација, нареди Хасан Риза да се погуби. Неговата смрт беше голема загуба за Турците. Есад беше прав никаквец. Подоцна, по стекнувањето на независноста, Албанците го убија, меѓутоа што со тоа добија? Скадар падна. Командантот на Солун, албанецот Ташин Паша безусловно го предаде Солун без борба. КАжуваат дека за тоа зел пари од Грците. Синџирот на случувањата покажува дека сите несреќи ги предизвикале Албанците. Одличен начин за да се покаже што значи поставувањето на надворешен елемент на важни места. Овој кабинет навистина беше глуп.'''|''Риза Нур''| ''Сеќавања''<ref>Риза Нур, Сеќавања</ref>}} === Во Епир и Албанија === [[Податотека:Scutari - 37-42.jpg|200px|мини|лево|Скадарската област]] [[Податотека:Turkish forces in Shkodër.jpg|350px|мини|десно|Османлиски сили во Скадар]] По одбивањето на Грција да се приклучи кон Чаталџанското примирје, нејзините војници го продолжиле настапувањето во Епир, но долго време немале успех. Првите два напад над Јанинската тврдина (во почетокот на декември 1912 и на 7-9 јануари 1913 година) биле одбиени од османлискиот гаризон. Третиот напад кој се случил на 21 февруари 1913 година завршил со одлучна грчка победа. Поголемиот дел од османлискиот гаризонот на чело со Есад Паша се предал. По падот на Јанина, Грчките сили го освоиле целиот [[Епир]]<ref>Erickson, стр. 293-304.</ref>. Примирјето од 20 ноември 1912 година не било почитувано ниту во северна [[Албанија]]. По преземањето на градот [[Елбасан]], во почетокот на декември, српските сили ја запреле својата офанзива во правец на југ од реката [[Шкумба]] со намера да се освојат териториите на север од неа. Областа јужно од реката останале под контрола на остатоците од Вардарската османлиска армија (корпусот на Џавид Паша), кој се повлекол во јужна Албанија по поразот кај [[Битола]]. Во окупираните албански територии се развило силно герилско движење против српските сили. Во март, српските војски ја минале реката Шкумба, за да ги разбијат албанските чети. Иако Џавид Паша бил засилен со неколку илјади борци од Јанискиот гарнизон, бил поразен и се повлекол кон градот [[Белград (Албанија)|Белград]] на 30 март<ref>Hall, стр. 85.</ref>. Црногорските сили кои го опседнувале [[Скадар]], биле засилени од српски војници, но двата обиди за освојување на тврдината (на 25-27 јануари и на 18-19 февруари 1913 година) пропаднале<ref>ВБТ, т. VI, стр. 234-237.</ref>. Веднаш по примирјето од 1 април, [[Србија]] ги повлекла своите војници од [[Албанија]] под притисок на [[Австроунгарија]], која се плашела дека српскиот излез на [[Јадранското Море]] ќе загрози нејзините поморските комуникации. Црногорските војници ја продолжиле опсадата на [[Скадар]] и на 10 април влегле во тврдината, која била напуштена од османлиско-албанскиот гарнизон, меѓутоа под притисок на големите сили, црногорските војници биле принудени да го напуштат [[Скадар]]<ref>Hall, стр. 73.</ref><ref>Boekh, стр. 46-47.</ref><ref>ВБТ, т. VI, стр. 238-239.</ref>. === Во Источна Тракија === [[Податотека:Ahmed Izzet Pasha 1913.jpg|150px|мини|лево|Ахмед Изет Паша]] [[Податотека:Bulgarian heavy artillery - Balkan War.jpg|350px|мини|десно|Тешка бугарска артилерија]] Со прекинот на лондонските преговори за мир, Младотурската влада сметала дека ќе дојде до делумен пресврт во војната, со што [[Османлиското Царство]] ќе ја задржи контролат над [[Источна Тракија]]. За време на примирјето, Младотурската влада поќнала да собира значителни сили кај своитре утврдени позции кај [[Чаталџа]] и [[Булаир]] (на преминот на Галиполскиот полуостров). Планот на новиот османлиски командант, [[Ахмед Изет Паша]], за одблокирање на [[Одрин]] предвидувал троен напад. Главниот удар треба да биде нанесен во Булаир од Галиполската армија. Ударот требало да биде помогнат со десант на брегот на Мраморното Море во тилот на бугарските сили. Чаталџанската османлска армија требало да го изврши вториот помошен удар<ref>ВБТ, т. VII, стр. 166-168.</ref>. Во очекување на османлиската контраофанзива, бугарската команда ги зајакнала позициите на Првата и Треатат бугарска армија при [[Чаталџа]] и по брегот на [[Црното Море|Црното]] и [[Мраморното Море]]. Кај [[Одрин]], Втората бугарска армија била засилена со две дивизии и опсадна артилерија од Србија. За заштита на тилот на трите армии, во средината на декември 1912 година била создадена Четврта бугарска армија на чело со генерал [[Стилијан Ковачев]]а. Во нејзиниот состав влегувале и две пешадиски дивизии, кои во првата фаза на војната делуваат во Источна Македонија и Родопите, Седмата рилска и Втората тракиска дивизија, делови од [[Македонско-одрински доброволни чети|Македонско-одринските доброволни чети]], Коњаничка дивизија и една Зборна коњичка бригада<ref name="Erickson, стр. 273-274">Erickson, стр. 273-274.</ref>. На 26 јануари 1913 година, османлиските војски започнале офанзива од Галиполе. Истовремено, кај Шаркој со осум илјади војници бил извршен десант. Во решавачката битка кај Булаир, Галиполската османлиска армија била поразена од Седматата рилска дивизија. Два дена подоцна Десетиот османлиски корпус под команда Хуршид паша се повлекува од плацдармата, заземена кај Шаркој. Бугарската крајбрежна стража одбила уште неколку помали десанти во Источна Тракија. Османлиската офанзива кај Чаталџа започнува три дена пред офанзивата во Булаир, на 23 јануари<ref>Марков, [http://www.kroraina.com/knigi/gm_bw1/gm_3_1.html 3.1. Сражението „кланица“ при Булаир и Шаркьой]</ref>. По борбите со променлив успех, во почетокот на февруари, бугарските војници се повлекле на 10-20 км западно од Чаталџа.<ref name="Erickson, стр. 273-274"/>. На 11-13 март 1913 година бугарско-српските сили ја освоиле Одринскта тврдина. Османлискиот командант Шукри Паша се предал со шеесет илјади својата армија. Истовремено со напад на Одрин, Првата и Третата бугарска армија настапуваат против Чаталџа и ги протерале османлиските сили пд територијата која ја зазеле во јануари. На 31 март, завојуваните страни склучиле примирје кое стапило во сила следниот ден<ref>Марков, [http://www.kroraina.com/knigi/gm_bw1/gm_3_4.html 3.4. Бойните действия временно се прекратяват]</ref>. == Македонците во балканската војна == {{Triple image|center|Todor Alexandrov Hristo Matov, Georgi Monchev, Vlade Slankov, Nikola Ivanov IMARO.JPG|370|Makedonski Glas.jpg|150|Yane Sandanski cheta imaro.JPG|430|Тодор Александров, Христо Матов, Георги Мончев, Владимир Сланков и Никола Иванов во Димотика во Балканската војна.|Првата страница од првиот број на списанието „Македонски Глас“.|Јане Сандански со својата чета}} {{quote|'''... Во името на законот на природата, во името на историјата, во име на здравиот разум, ве преколнуваме, браќа, да го прифатите следното известување: Македонија е населена со хомоген словенски народ кои има своја историја, свој начин на живот, кои во минатото имал своја држава, свои идеи, и според кои тој има право сам да одлучува. Македонија треба да биде независна држава внатре во своите етнички, географски и културно-историски граници, со влада одговорна пред народно собрание. Македонската држава треба да биде посебна и рамноправна единица внатре во Балканскиот сојуз со заедничка царинска граница. Во црковните прашања во Македонија е неопходно повторно да се воспостави старата автокефална Охридска црква која потоа би воспоставила канонски односи со другите православни цркви... Браќа сојузници - ослободители! Се надеваме дека нашите зборови ќе најдат пат до вашето срце и душа, и дека ќе го следите примерот на великодушната Русија и во интерес на сопствената историја, неодложно ќе го подржите создавањето на македонската држава со што ќе биде сочуваан мирот и складот помеѓу себе. Ова решение потекнува од големата словенско-хеленска идеја за Балкански сојуз, а во интрес е и на светската култура и правда.'''|''Димитрија Чуповски''|''Mеморандум на група македонски интелектуалци''<ref>Одбрани текстови за историјата на македонскиот народ, стр. 810-812.</ref>}} [[Податотека:Dimitrija Cupovski- portret.jpg|200px|мини|лево|Димитрија Чуповски]] [[Податотека:Karta Makedonija 1913.jpg|thumb|right|350px|Картата на Македонија изработена од Чуповски во 1913 година]] Пред самиот почеток на Балканските војни, [[Димитрија Чуповски]] со останатите членови на [[Македонско научно-литературно другарство во Санкт Петербург|Македонскотo научно-литературно другарство во Санкт Петербург]] настапувале на јавни собири во рускиот печат и јавен живот. По почетокот на војните, Димитрија пристигнува во [[Велес]] и со [[Петар Попарсов]] организираат ''Општомакедонска конференција'' во [[декември]] [[1912]] година. Целта на конференцијата била да се донесат заклучоци, а воедно и да се испрати сигнал, за зачувување на целоста на Македонија и обезбедување на слободата и државноста на истата. На самата конференција и од нејзиниот исход, Чуповски добива полна поддршка и полномошност за застапување на тие интереси преку [[Македонска колонија во Петроград|Македонската колонија во Петроград]] и да ги презентира истите тие интереси пред Русија и [[Европа]], воопшто. Во тој момент Чуповски ја објавува и првата карта за Македонија во боја и на македонски јазик - „Карта Македониіа“. Покрај картата, Чуповски ги објавува и „Македонски народници“ во март [[1913]] година и „Меморандум на Македонците“<ref>[http://www.mn.mk/aktuelno/2964-Memorandum-za-nezavisnost-na-Makedonija-od-1-mart-1913-godina Меморандум за независност на Македонија од 1 март 1913 година]</ref> на [[1 март]] [[1913]] година. Сите три, Чуповски ги испраќа до [[Лондонска конференција|Лондонската конференција]] и до рускиот печат за подобро запознавање со [[Македонско прашање|македонското прашање]] и желбата на Македонците за своја слободна татковина. На [[7 јуни]] бил потпишан и „Меморандумот на Македонците“ кој пак бил испратен до владите на балканските држави, додека пак на [[9 јуни]] [[1913]] година Чуповски и МНЛД го издаваат својот прв број на македонското списание на [[руски јазик]] „[[Македонски глас (Петроград)|Македонски Глас]]“. Ова списание со 11 броја кое излегувало од [[20 ноември]] [[1914]] година е важен историски архив за борбата на Македонците за зачувување на територијалната целост на Македонија и за извојувањето на македонската национална слобода. Непосредно пред објавувањето на Првата балканската војна по дознавањето за [[Српско-бугарска спогодба|Српско-бугарската спогодба]], македонското национално јадро од [[Битола]], односно [[Македонски сепаратистички кружок|македонскиот сепаратистички кружок]], на 15 август 1912 година испратил Програмско писмо до Другарството и до високи раководни органи во [[Русија]], во кое се наведува дека Балканскиот сојуз е создаден заради поделба на [[Македонија]] од страна на [[Србија]], [[Бугарија]] и [[Грција]], а не за нејзино ослободување. Тие не ја признаваат [[Македонци|македонската националност]], па сакаат да ја србизираат, бугаризираат и грцизираат. На Македонија, на потомците на [[Кирил и Методиј]] може да ѝ помогне само [[Русија]], и тоа на следниов начин: # енергично застапување на братска Русија во полза на Македонците; # уништување на бугарската, на српската и на грчката пропаганда во Македонија; # обновување на црковната независност; # слободен развиток на националната свест, т.е. на свеста дека Словеномакедонците се еден и неделив народ; # отворање училишта на македонски јазик; # македонската интелигенција треба еднаш засекогаш да ја прекине срамната продажба на својата совест и чест на бугарските, на српските и на грчките пазари; и # широка внатрешна самоуправа на Македонија. Во писмото на крајот се наведува: {{Цитат|'''дека во Македонија мириса на смрт. Дека единствениот спас за нашето дело, за нашата независност, а со тоа и за спасот на Европа од војна е вмешувањето на Русија, но не во вид на поддршка на словенскиот сојуз против Турција, туку како морална поддршка на Македонија и брз, решителен притисок врз Турција за неодложно спроведување реформи во Македонија. Ако Русија му даде поддршка на Балканскиот сојуз, тогаш ќе избувне балканска воја, а Србија, Бугарија и Грција ќе ја поделат Македонија.'''}} [[Податотека:BASA 1933K-3-68-2 Todor Alexandrov.jpg|200px|мини|лево|Тодор Александров]] [[Податотека:Тодор Александрово војничка униформа.jpg|мини|десно|350п|[[Александар Протугеров]] и [[Тодор Александров]]]] Во предвечерието на војната, македонското револуционерно движење и [[Македонската емиграција во Бугарија|македонската емиграција]] се наоѓале во криза и внатрешни поделби. Непосредното организирање на македонската емиграција и нејзиното активирање во подготовките за војна на Бугарија против Турција, започнало во септември 1912 година. На чело на овие сили бил [[Александар Протогеров]] и Централниот комитет на [[ВМРО (Автономистичка)|ВМРО]] - [[Тодор Александров]] и други нивни соработници. Истовремено со објавувањето и текот на општата мобилизација во Бугарија во втората половина на септември 1912 година, раководителите на ЦК т.е. десните претставници на ВМРО: Тодор Александров, [[Александар Протогеров]], [[Тодор Лазаров]], потоа, полковник Николов, Петар Д'рвингов, Христо Матов и други, биле повикани кај началникот на Штабот на бугарската армија, генералот [[Иван Фичев]], од кого добиле заповед веднаш да пристапат кон организирање на доброволечки - македонски оружени чети. Организацијата му била доверена на [[Александар Протогеров]] и полковникот [[Петар Дрвингов|Петар Д'рвингов]]. Тие, уште пред почетокот на војната, требало да навлезат во Османската држава, односно Македонија, со цел да развијат известувачка служба и во содејство со месното население да ја попречуваат мобилизацијата и концентрацијата на османските војски<ref>Виолета Аковска и Никола Жежов „ПРЕДАВСТВАТА И АТЕНТАТИТЕ ВО МАКЕДОНСКАТА ИСТОРИЈА“, Скопје, 2004.</ref> [[Податотека:Macedono-Odrin Volunteer Corps.jpg|thumb|десно|350px|Воjници од Македонско-одринското ополчение]] Штабот на [[Македонско-одринско ополчение|Македоно-одринските доброволечки чети]] во состав: Протогеров, Д'рвингов, Николов, Атанасов и Величков, ја започнал работата околу прифаќањето и организирањето, обуката и испраќањето на доброволечките чети преку граница, во Македонија. Пријавувањето на македонските емигранти било масовно. Во текот на октомври, до почетокот на воените дејствија против Османската држава, до Штабот или лично до Протогеров, или до другите членови на Штабот, пристигнувале бројни телеграми во кои илјадници Македонци се јавувале како доброволци во четите или доброволечките одреди за да учествуваат во војната против Османската држава. Четите подготвени од Штабот, упатени во Македонија преку одредените пунктови, ја минале границата меѓу 8 и 11 октомври 1912 година и се нашле во заднината на османските војски и власти, по точно означени реони низ Македонија. Овие чети пристигнати од Бугарија, на теренот наишле на други, од порано постоечки чети кои биле под раководството на Централниот комитет на ВМРО, на чело со Тодор Александров, [[Христо Чернопеев]], [[Петар Чаулев]] и други војводи. Некои од овие чети дејствувале и самостојно, а имало и такви што биле под раководството на серските револуционери на чело со [[Јане Сандански]]. Во почетокот на Првата балканска војна во [[Македонија]] биле формирани два српски четнички одреди, кои биле под српската Врховна команда: [[Козјачки одред|Козјачкиот]], кој дејствувал во реонот на [[Скопска Црна Гора]], па сè до [[Крива Паланка]] со 11 чети, [[Прекувардарски одред|Прекувардарскиот]], кој се состоел од 16 чети; [[Податотека:Milan Gyurlukov.JPG|200px|мини|лево|Милан Ѓурлуков]] [[Податотека:Vojin Popović-Vuk in the First Balkan War.jpg|350px|мини|десно|[[Воин Поповиќ-Вук]] со својата чета]] Во летото [[1912]] година, во [[Македонија]] бил формиран Горски штаб на српските чети. Овој штаб извршил реорганизација на српските чети. За командант на Горскиот штаб во Македонија е поставен капетанот [[Воин Поповиќ-Вук]], членови на штабот биле поручник [[Светозар Ранковиќ]], поручник [[Никола Брзаковиќ]], поручник [[Миливое Чолак Антиќ]] и потпоручник [[Милан Ковиниќ]]. Во Горскиот штаб влегле и поранешните членови на српската четничка организација [[Српски комитет на четничка акција]]. Во почетокот на [[Балкански војни|Балканските војни]] овој штаб бил засилен со седум подофицери од српската армија и со 15 нови војводи. Со Горскиот штаб непосредно раководела Врховната команда, а бил стациониран на територијата на која дејствувала Првата армија и бил потчинет на штабот на Првата армија. Во штабовите на Втората и на Третата армија имало оддели за комитски работи. Со оглед на тоа дека Горскиот штаб бил стациониран на [[Козјак]] и се движел на релацијата [[Скопска Црна Гора]] - [[Крива Паланка]], единиците (11 чети) што му припаѓале го нарекувале Козјачки одре. По [[Кумановска битка|Кумановската битка]], станал Кумановски одред, а најпознат е како четнички одред на [[Воин Поповиќ-Вук]]. Штабот на одредот го сочинувале [[Срби]], односно српски офицери, а четниците и локалните војводи главно биле [[Македонци]]. Покрај Козјачкиот горски штаб кој станал главен за цела Македонија, биле создадени горски штабови за [[Порече]] и за [[Азот]]. Командант на Поречкиот штаб бил потпоручникот [[Милан Ковиниќ]], а во Азот, [[Милан Ѓокиќ]]. Со оглед на тоа дека Поречкиот и Азотскиот штаб формирале чети и во околиите на [[Кичево]] и на [[Дебар]], таа формација (16 чети) е наречена Прекувардарски одред. Составот на четите бил од 10 до 15 луѓе. Вкупната бројна состојба на четниците според формацискиот состав на двата одреда изнесувала околу 400 луѓе<ref>Македонска енциклопедија, МАНУ, Скопие, 2009 г., стр. 382-383.</ref>. Операциите на српските и грчките војски во Македонија бил олеснети од активностите на [[Обиди за возобновување и реосновање на ВМОРО|ВМРО]] во тилот на османлиските сили. Заедно со милициите на локалното македонско население, силите на силите на Внатрешната револуционерна организација достигнале околу 15.000 луѓе. Некои од четите, предводени од [[Ефрем Чучков]], [[Петар Чаулев]], [[Методи Стојчев]], [[Васил Чекаларов]], [[Христо Силјанов]], [[Иван Попов]] и други војводи, броеле до неколку стотици четници. Во Прилепското, четата на [[Милан Ѓурлуков]] навлегла со околу илјада борци. Овие сили ги ослободите градовите [[Велес]], [[Кратово]], [[Штип]], [[Крушево]] и [[Охрид]], уште пред пристигнувањето на српските сили. Дел од четите на ВМРО земале дирекно учество во [[Битка кај Куманово (Прва балканска војна)|Битката кај Куманово]], а четата на [[Милан Ѓурлуков]] помогнала во освојувањето на преминот кон [[Прилеп]]. Костурската здужена чета која била составена од четите на [[Васил Чекаларов]], [[Христо Силјанов]] и [[Иван Попов]], по почетокот на воените дејствија, запонале со акција на потегот [[Лерин]] - [[Костур (град)|Костур]]<ref>Македоно-одринското опълчение 1912-1913 г. Личен състав, Главно управление на архивите, 2006, стр. 580, 892.</ref>. Одредите на [[Петар Чаулев]], [[Христо Силјанов]] и други војводи, во [[Охридско]] заробиле стотина османлиски војници, а во [[Костурско]] 2.500 војници<ref>Гоцев, стр. 21-24.</ref>. [[Податотека:Яне Сандански (1872-1915).jpg|150px|мини|лево|Јане Сандански]] [[Податотека:Sandanski2.jpg|350px|мини|десно|Сандански со бугарски офицери од Седмата пешадиска рилска дивизија]] [[Јане Сандански]] формирал одред од 300 души и заедно со војводите [[Стоју Хаџиев]], [[Димитар Арнаудов]], [[Георги Казепов|Ѓорги Казепов]], [[Крсто Чапрашиков]], [[Иван Чонтев]] и четата на [[Александар Бујнов]] кој останал на лекување во [[Неврокоп]], на мазги и на коњи тргнале за [[Солун]] како претходница на бугарската Седма дивизија. Одредот од 300 Македонци предводен од Сандански, заедно со бугарската коњаничка група на мајорот Цонев, на 28 октомври 1912 година влегол во [[Солун]]. Истовремено, влегле и грчки трупи предводени од престолонаследникот [[Константин I (крал на Грција)|Константин]], а потоа влегла главнината на бугарската војска. Во [[Солун]] особено бил свечено пречекан Сандански, кој имал изграден авторитет уште во [[Младотурската револуција]] како борец за слобода и за рамноправност прокламирани во неговиот Манифест до сите народности во Османлиското Царство. Поради тоа, народот го пречекал со аплаузи и со повици ''Да живее Сандански!'', а од грчкото население со ''Зито Сандански!''. На една прослава организирана од генералот [[Георги Тодоров]], началник на Штабот на Седмата рилска дивизија, се држеле здравици за ослободувањето на [[Македонија]] и за нејзиното приклучување кон татковината [[Бугарија]]. На таквите здравици станал и Сандански и наздравил со зборовите: {{Цитат|'''Пијам за слободна и автономна Македонија, за која се бореа и дадоа скапи жртви обединетите балкански народи.'''}} По овие зборови, бугарските офицери со пцости и со закани му се нафрлиле на Сандански, а некои му се заканиле дека за таквите зборови ќе го исечат со своите сабји. Сандански навидум спокоен, си заминал со сознанието дека протерувањето на турските сили за Македонија не значело ослободување, дека македонскиот народ е измамен, дека следи распарчување и нова окупација на Македонија. == Лондонски мировен договор == {{Triple image|center|Midia-enos-map.jpg|300|St James's Palace, North Front, by Charles Wild, 1819 - royal coll 922161 257088 ORI 0.jpg |400|Prima guerra balcanica.bg.png|300|Линија на разграничување Мидија-Енос|Палатата „Сент Џејмс“|Територии под контрола на балканските сили кон крајот на април 1913 година }} {{quote|'''Конечниот пораз на Турција нема да биде крај на балканската трагедија... Државите кои го основале Балканскиот сојуз почнале освојувачка војна за територии. И сосема е природно, кога ќе се земе предвид световното соперништво помеѓу овие народи и нивниот ограничен менталитет, дека најкритичниот момент во развојот на случувањата јужно од Дунав ќе биде моментот кога сојузниците ќе треба да го поделат воениот плен... Под рушевините на европска Турција остана нов вулкан кој за секогаш ќе го тресе европскиот мир. Оваа ситуација не може да се излечи со полумерки и платонски интервенции. Европа има морална обврска да покаже огромна сила за на време да ги спречи надметнувањата и борбите кои го разоруваат балканскиот свет...'''|''Мискареа''|''Букурешт 20 март 1913''<ref>Miscarea, Bukurest, 20. mart/ 2. april 1913.</ref>}} Состаноците на Лондонската конференција на 18 април 1913 година<ref name="giza34">Гиза, [http://www.promacedonia.org/ag/ag_3_4.html 3.4. Лондонската конференция]</ref> биле обновени во услови на засилен анатгонизам меѓу балканските сојузници за распределбата на освоени османлиски територии. Во февруари и мај се случиле спорадични судири меѓу бугарските и грчките војници североисточно од [[Солун]]. Србија и Грција се подготвуваат за заедничка борба против Бугарија<ref>Саздов, Лалков, стр. 289.</ref><ref>Марков, [http://www.kroraina.com/knigi/gm_bw1/gm_3_2.html 3.2.]</ref><ref name="mark44"/>. Во предвчерието на [[Втора балканска војна|Втората балканска војна]], британскиот министер за надворешни работи Едвард Греј поставил ултиматум за завршување на преговорите со [[Османлиското Царство]] до крајот на месецов. Мировниот договор бил потпишан на 17 мај 1913 година во палатата „Сент Џејмс“<ref name="giza34"/>. Договорот ставил крај на војната помеѓу [[Османлиското Царство]] и [[Балкански сојуз|Балканскиот сојуз]]. Империјата се откажала од сите права на запад од линијата Мидија - Енос, Источна Тракија и од суверенитетот над островот Крит. Договорот гарантира создавањето на албанска држава, во која влегувал и Скадар. Други прашања - поделбата на Македонија, статусот на островите во Егејското Море, воените репарации, биле оставени отворени<ref name="mark44">Марков, [http://www.kroraina.com/knigi/gm_bw1/gm_4_4.html 4.4. Лондонският договор за мир]</ref><ref>Boeckh, стр. 54.</ref>. == Последици == {{Triple image|center|Ac.balkanwar.jpg|350|Shqiptarë e ikur nga ushtria serbe në Selanik.jpg|330|Muslim refugees in the initial phase of the First Balkan War.png|330|Загинати бугарски војници|Албански бегалци|Турски бегалци}} {{quote|'''Сите поголеми места во новоослободените краишта беа полни со бедни, голи и боси, гладни и жедни сирачиња. Нивните хранители и бранители заминале во царската војска да се борат, а жените, старците и децата останаа без заштита и тие од страв ги оставија своите домови и се во нив, бегајќи во градовите верувајќи дека таму ќе најдат заштита. Гонети од глата, присилени се да просат за корка леб. И отука во новоослободените градови, човек не може да мине низ улица, а да не му здосадат молбите на турските сираци, нешто да им подели. Еден офицер ми изнесува една ваква слика од Кавадарци: Кавадарци ги полни турските сирачиња кои умираат од глад. На еден агол седнал еден српски војник... на еден камен, во крилото зел две момчиња, Турчиња, еден на едното друг на другото колено, со двете раце ги прегрнал, во едната рака држи таин (војнички леб), а во другата нож. Со ножот го сече таинот, првиот залаг му го дава едното, другиот на другото Турче, а третиот го зема за себе. Јас застанав отстрана и срцето ме заболе, што при рака немам фотографски апарат, да ја сними оваа величествена слика на љубовта на српскиот војник кон децата на победениот непријател и неговото сочувство кон нивната несреќа '''|''Српски војник им помага на турските деца''<ref>Балкански рат у слици и ријечи 12, 7. (20.) април 1913.</ref>}} === Воени жртви === Човечките загуби на сојузничките сили одделно за секоја земја биле: * [[Бугарија]] – околу 87.000 души, 14.000 убиени во борби, 19.000 починати од болести, 50.000 ранети; * [[Србија]] - 39.000 убиени, умрени и ранети; * [[Грција]] - околу 29.000 луѓе (околу 5.000 убиени и над 23.000 ранети); и * [[Црна Гора]] - околу 9.500 луѓе (меѓу кои 2.800 убиени). За загубите на [[Османлиско Царство|Османлиското Царство]] нема сигурни податоци. Нејзините загубите се проценуваат на околу 100.000 или 340.000 луѓе (вклучувајќи 225.000 убиени, умрени од болести и ранети, околу 115.000 заробени)<ref>Erickson, стр. 329.</ref>. ===Цивилно население === Првата балканска војна нанела голема штета врз жителите на областите низ кои поминале војниците. Во [[Тракија]] и [[Родопи]]те биле уништени голем број села (турски, грчки и бугарски)<ref>Георгиев, Трифонов, стр. 115-116, 128, 133.</ref><ref>Карнегиева анкета, [http://www.kroraina.com/knigi/karnegi/glava3_2.html стр. 117-120]</ref>. Од Лозенградскиот округ избегале околу 50.000 Турци. Десетици илјади Бугари биле принудени да побараат заштита во областите заземени од бугарската војска<ref>Трифонов, Тракия, [http://www.promacedonia.org/giliev/st/st_1_3.html стр. 32-34, 37]</ref>. Муслиманското население во Македонија било подложено на репресија од Македонците и од сојузничките војски, што довело до многу илјадни бегалски бранови кон поголемите градови ([[Скопје]], [[Битола]] и [[Солун]]) и кон [[Мала Азија]]<ref>Карнегиева анкета, [http://www.kroraina.com/knigi/karnegi/glava2_1.html стр. 67-71], [http://www.kroraina.com/knigi/karnegi/glava4_1.html стр. 144]</ref>. Опустошувањата, прекинот на трговијата и репресијата врз мирното население, извршени и од двете завојувани страни, довеле до масовен глад во текот на зимата и пролетта 1913 година, кој ги зафатил Одринско, делови од Родопите и регионот на Ќумурџина<ref>Трифонов, Тракия, [http://www.promacedonia.org/giliev/st/st_1_3.html стр. 36]</ref><ref>Георгиев, Трифонов, стр. 115, 119, 122, 135;{{Br}}Карнегиева анкета, [http://www.kroraina.com/knigi/karnegi/glava3_1.html стр. 104-107]</ref>. Епидемијата на колера и дизентеријата ги одзеле животи на многу жители во [[Источна Тракија]] и [[Бугарија]] во есента 1912 година. Победниците започнале политика на национална и верска асимилација во новоосвоените територии. Под раководството на Бугарската православна црква во јануари-февруари 1913 година биле покрстени илјадници помаци од [[Родопи]]те (вклучувајќи ги оние од старите предели на Царството Бугарија) и од [[Порече]] на [[Места]] и [[Струма]] во Македонија<ref>Георгиев, Трифонов, стр. 117-121, 126-131.</ref>. Албанците во Косово и Македонија, кои се спротивставиле на српските и црногорските војски, биле подложени на масовни колежи<ref>Hall, стр. 137-138.</ref>. Во [[Вардарска Македонија]] уште од есента 1912 година српските окупациски власти извршиле притисок врз Македонците да се изјаснуваат како Срби. Управувањето, утврдено од [[Обиди за возобновување и реосновање на ВМОРО|ВМОРО]] во [[Охрид]], [[Велес]] и други градови, било растурено, многу дејци на револуционерната организација биле уапсени или убиени. На гонења биле подложени и егзархиски свештеници и учители, на чие место дошле Срби. Егзархиските училишта биле затворени, а српските чети извршиле насилно разоружување на месните милиција, придружено со тепање и убиства. Грците во југозападна Македонија спроведуваат слична политика спрема Македонците<ref>Гоцев, стр. 30-35.</ref><ref>Гоцев, стр. 35-36.</ref>. === Ескалација и конфликт помеѓу сојузниците === Сојузничкиот антагонизам околу [[Македонија]], довел до распаѓање на [[Балкански сојуз|Балканскиот сојуз]] веднаш по склучувањето на мирот со Османлиите. Напорите на Русија да ја исполни својата улогата на арбитер, определена со договорот меѓу Бугарија и Србија, пропаднал<ref>Саздов, Лалков, стр. 276, 290.</ref>. На 19 мај 1913 година (два дена по потпишувањето на Лондонскиот мир) бил склучен грчко-српскиот договор со кој двете страни ја гарантирал заедничка граница во Македонија, како и попречување на бугарските стремежи за промена на ''статус квото''. На 16 јуни, бугарската армија ги нападнала позициите на Србите и Грците со што започнала [[Втората балканска војна]]<ref>Стр. Димитров, стр. 344-346.</ref>. == Хронологија == {| style="text-align:center;" class="wikitable" |- ! style="text-align: left;" | Година ! style="text-align: left;" | Месец ! style="text-align: centar;" | Настани |- |align=left|'''<big>1911</big>'''||<small>летото</small>||<small>Оживување на албанското национално движење</small> |- ||| <small>[[4 декември (настани)|4 декември]]</small>||<small>Напад на [[Внатрешна македонска револуционерна организација (Автономистичка)|ВМРО]] во [[Штип]]. Османските противмерки биле повод за започнување на преговорите помеѓу [[Србија]] и [[Бугарија]].</small> |- |||<small>[[16 септември (настани)|16 септември]]</small>||<small>[[Италија]] и објавила војна на [[Османлиското Царство]] поради припојувањето на [[Либија]].</small> |- |align=left|'''<big>1912</big>'''||[[16 мај (настани)|16 мај]]||<small>Склучен [[Таен бугарско-грчки мировен договор (1912)|Тајниот бугарско-грчки мировен договор]] за одбранбен сојуз.</small> |- |||<small>[[21 мај (настани)|21]]-[[27 мај (настани)|27 мај]]</small>||<small>[[Италија]] ги презела островите [[Додеканези]]те.</small> |- |||<small>[[1 август (настани)|1 август]]</small>||<small>[[ВМРО (Автономистичка)|ВМРО]] извршува напад во [[Кочани]]. Османлиските против мерки ги раздвижиле балканските христијански држави.</small> |- |||<small>[[30 јули (настани)|30 јули]]</small>||<small>Албанските бунтовници побарале распуштање на Османлискиот парламент во рок од 48 часа и врачиле барање за автономија (четирите европски вилаети [[Скадарски вилает|Скадарскиот]], [[Јаниски вилает|Јанискиот]], [[Косовски вилает|Косовскиот]] и [[Битолски вилает|Битолскиот]] да се обединат во една провинција, [[Албанци]]те да служат војска само во таа провинција, албанскиот јазик да биде јазикот на администрацијата и образованието, сите [[Албанци]] да имаат право да носат оружје).</small> |- |||<small>[[15 август (настани)|15 август]]</small>||<small>Усмен договор помеѓу [[Србија]], [[Бугарија]] и [[Црна Гора]]: [[Бугарија]] дава воен заем на [[Црна Гора]] и ја плаќа црногорската војска во текот на војната. Црна Гора прифатила да завојува со [[Висока Порта|Високата Порта]] без претходна провокација.</small> |- |||<small>[[15 септември (настани)|15 септември]]</small>||<small>Српската влада го испраќа своето тајно упатство под број ''5669'' до сите свои амбасади да делуваат за припојување на [[Охрид]] и [[Прилеп]] кон српската држава.</small> |- |||<small>[[17 септември (настани)|17 септември]]</small>||<small>Ултиматум на [[Балкански сојуз|Балканскиот сојуз]] до Портата за неодложна автономија на [[Македонија]] според [[Берлински конгрес|Берлинскиот конгрес]].</small> |- |||<small>[[18 септември (настани)|18 септември]]</small>||<small>Балканските држави и Империјата објавиле вонредна состојба и општа мобилизација. [[ВМРО (Автономистичка)|ВМРО]] формира 70 мали групи за извидување и саботажи во [[Македонија]] и [[Одринска Тракија|Тракија]].</small> |- |||<small>[[22 септември (настани)|22 септември]]</small>||<small>[[Бугарско-грчки договор|Таен воен сојуз]] помеѓу [[Бугарија]] и [[Грција]].</small> |- |||<small>[[23 септември (настани)|23 септември]]</small>||<small>Се формира [[Македонско-одринско ополчение|Македонско-одринското ополчение]] .</small> |- |||<small>[[26 септември (настани)|26 септември]]</small>||<small>Црногорската војска започнува воени дејствиа против [[Висока Порта|Високата Порта]].</small> |- |||<small>[[2 октомври (настани)|2 октомври]]</small>||<small>Потпишан мировен договор помеѓу [[Италија]] и [[Османлиското Царство]].</small> |- |||<small>[[3 октомври (настани)|3 октомври]]</small>||<small>[[Османлиското Царство]] го отфрлила ултиматумот на членките на [[Балкански сојуз|Балканскиот сојуз]] и ги прекинува дипломатските односи со [[Србија]], [[Бугарија]], [[Црна Гора]], а се обидува да ги подобри односите со [[Грција]].</small> |- |||<small>[[4 октомври (настани)|4 октомври]]</small>||<small>Империјата им објавува војна на балканските сојузници.</small> |- |||<small>[[5 октомври (настани)|5]]-[[7 октомври (настани)|7 октомври]]</small>||<small>Бугарија, Србија, Грција и Црна Гора и објавиле војна на [[Висока Порта|Високата Порта]]. [[Романија]] ја објавила својата неутралност. Почеток на воените дејствија.</small> |- |||<small>[[7 октомври (настани)|7]]-[[15 октомври (настани)|15 октомври]]</small>||<small>Бугарската војска ги освојува Источните [[Родопи]] и ја спречува османлиската контраофанзива (15-25 октомври)</small> |- |||<small>[[8 октомври (настани)|8]]-[[13 октомври (настани)|13 октомври]]</small>||<small>Првата и Третата бугарска армија го пробиле првиот османлиски фронт Ескиполос-Петра, го освоиле [[Лозенград]], а Втората бугарска армија го опоколила [[Одрин]].</small> |- |||<small>[[13 октомври (настани)|13 октомври]]</small>||<small>Српската војска ги освоила [[Скопје]], [[Куманово]], [[Велес]] и [[Штип]] во [[Македонија]].</small> |- |||<small>[[9 октомври (настани)|9]]-[[10 октомври (настани)|10 октомври]]</small>||<small>Грчката војска победила во Битката кај [[Сарантапорос]].</small> |- |||<small>[[15 октомври (настани)|15 октомври]]</small>||<small>Воведување на српскиот администратитев систем во [[Косово]] и [[Македонија]].</small> |- |||<small>[[16 октомври (настани)|16 октомври]]</small>||<small>Првото бомбардирање од авион во истооријата на војувањето - бугарската авијација го бомбардира одринското утрврдување.</small> |- |||<small>[[17 октомври (настани)|17]]-[[20 октомври (настани)|20 октомври]]</small>||<small>Првата и Третата бугарска армија го пробиле вториот османлиски одбранбен фронт кај Лула Бургас-Бунархисар.</small> |- |||<small>[[19 октомври (настани)|19]]-[[20 октомври (настани)|20 октомври]]</small>||<small>Грчката војска победила во Битката кај [[Јанина]].</small> |- |||<small>[[27 октомври (настани)|27 октомври]]</small>||<small>Во [[Романија]] била формирана нова влада на чело со Титу Мајореско.</small> |- |||<small>[[28 октомври (настани)|28 октомври]]</small>||<small>Утрото, Грчката војска влегува во [[Солун]], а попладнето во градот влегла бугарската Рилска дивизија. Почетокот на спорот околу [[Солун]].</small> |- |||<small>[[29 октомври (настани)|29 октомври]]</small>||<small>[[Висока Порта|Високата Порта]] побарала примирје од Софија. [[Фердинанд I]] ја убедил бугарската влада да го одбие предлогот и да го прикрие од сојузниците.</small> |- |||<small>[[1 ноември (настани)|1 ноември]]</small>||<small>Почеток на покрстувањето на [[Помаци]]те во Родопите.</small> |- |||<small>[[4 ноември (настани)|4]]-[[5 ноември (настани)|5 ноември]]</small>||<small>Првата и Третата бугарска армија извршиле неуспешен напад врз османлиските одбранбени позиции кај Чаталџа </small> |- |||<small>[[4 ноември (настани)|4]]-[[9 ноември (настани)|9 ноември]]</small>||<small>Декларации на Централниот комитет на [[ВМРО (Автономистичка)|ВМРО]] против српските и грчките активности во [[Македонија]].</small> |- |||<small>[[9 ноември (настани)|9 ноември]]</small>||<small>Воведување на бугарската администрација на освоените територии.</small> |- |||<small>[[14 ноември (настани)|14 ноември]]</small>||<small>[[Македонско-одринско ополчение|Македонско-одринското ополченство]] ги победува османлиските сили во западна [[Одринска Тракија|Тракија]].</small> |- |||<small>[[18 ноември (настани)|18 ноември]]</small>||<small>Македонско-романското друштво врши притисок врз романската влада за дејствување.</small> |- |||<small>[[20 ноември (настани)|20 ноември]]</small>||<small>Примирје помеѓу сојузниците и [[Висока Порта|Високата Порта]]. [[Грција]] го отфрлила примирјето и продлжила со воените дејствија во северен [[Епир]].</small> |- |||<small>[[20 ноември (настани)|20]]-[[21 ноември (настани)|21 ноември]]</small>||<small>Првите судири помеѓу бугарската и грчката војска во близината [[Солун]], кон крајот на месецот судирот бил прекинат.</small> |- |||<small>[[28 ноември (настани)|28 ноември]]</small>||<small>Националниот конгрес во [[Валона]] ја прогласил независноста на [[Албанија]].</small> |- |||<small>[[3 декември (настани)|3 декември]]</small>||<small>Грчко-османлиска поморска битка кај островот Ели.</small> |- |||<small>[[3 декември (настани)|3]]-[[24 декември (настани)|24 декември]]</small>||<small>[[Лондонска мировна конференција]]. Сојузниците ги побарале османлиските провинции во [[Европа]], западно од линијата Енос-Мидија и островот [[Крит]]. Портата предложила на [[Македонија]] да ѝ се даде автономија и одбила да ги остапи териториите. На [[Божиќ]], претставниците на Портата се повлекле од преговорите, меѓутоа големите сили извршиле притисок и барањето на балканските сојузници било прифатено. Било истакнато дека [[Албанија]] треба да стане независна држава.</small> |- |||<small>[[8 декември (настани)|8]]-[[17 декември (настани)|17 декември]]</small>||<small>Тајна бугарска мисија во [[Цариград]] со цел склучување на одделен мир со [[Османлиско Царство|Османлиското Царство]].</small> |- |align=left|'''<big>1913</big>'''||<small>[[5 јануари (настани)|5 јануари]]</small>||<small>Грчко-османлиска поморска битка кај Лемнос.</small> |- |||<small>[[16 јануари (настани)|16 јануари]]</small>||<small>Бугарско-романски протокол во Лондон за корегирање на територијата во [[Добруџа]]. Под притисок на [[Руското Царство]], Софија е подготвена на исправка на границата.</small> |- |||<small>[[21 јануари (настани)|21 јануари]]</small>||<small>Поратат го осудува примирјето и тргнува во акција под паролата ''Софија или смрт!''</small> |- |||<small>[[26 јануари (настани)|26]]-[[28 јануари (настани)|28 јануари]]</small>||<small>Османлиска контраофанзива на Галиполе и Чаталџа, меѓутоа бугарската војска го одбила нападот.</small> |- |||<small>[[30 јануари (настани)|30 јануари]]-[[2 февруари (настани)|2 февруари]]</small>||<small>Безуспешни бугарско-романски преговори за [[Добруџа]] во Софија.</small> |- |||<small>[[5 февруари (настани)|5 февруари]]</small>||<small>Објавен тајниот мировен договор помеѓу [[Австроунгарија]] и [[Романија]].</small> |- |||<small>[[21 февруари (настани)|21 февруари]]</small>||<small>Грчката војска ја освоила Јанина. Бугарско-грчки инцидент кај Нигрита.</small> |- |||<small>[[5 март (настани)|5 март]]</small>||<small>Убиство на грчкиот крал [[Георгиос I]] во [[Солун]].</small> |- |||<small>[[11 март (настани)|11 март]]-[[13 март (настани)|13 март]]</small>||<small>Бугарската војска го освоила [[Одрин]].</small> |- |||<small>[[18 март (настани)|11 март]]-[[26 април (настани)|26 април]]</small>||<small>Конференција на големите сили во [[Санкт Петербург]] по прашањето за [[Добруџа]]. Бугарија ја отстапила Силистрија на Романија и ги гарантира правата на [[Власите во Македонија|Власите]] во Македонија. Тензиите продолжуваат.</small> |- |||<small>[[10 април (настани)|10 април]]</small>||<small>Црногорската војска го освоила [[Скадар]].</small> |- |||<small>[[13 април (настани)|13 април]]</small>||<small>Примирје помеѓу Сојузниците и Портата.</small> |- |||<small>[[22 април (настани)|22 април]]</small>||<small>Потпишан грчко-српски протокол, следниот ден двете држави потпишале воен сојуз.</small> |- |||<small>[[19 мај (настани)|19]]-[[21 мај (настани)|21 мај]]</small>||<small>Бугарско-грчката комисија во Солун, постигнала договор за разграничување помеѓу двете страни. </small> |- |||<small>[[17 мај (настани)|17 мај]]</small>||<small> [[Лондонски договор (1913)|Лондонски договор]].</small> |- |} == Галерија == === Карти === <center> <gallery> Image:Balkan 1912 es.svg Image:Bulgaria before Balkans Wars.jpg Image:First Balkan War.SVG Image:Guerres balkaniques - situation avant 1912.png Image:Serbian aspirations 1912.jpg Image:First Balkan war - liberated territories 1913.png Image:Minia Enoz Line.jpg Image: Image: Image: Image: Image: <center> <gallery> Image: Image: Image: Image: Image: Image: Image: Image: Image: </gallery> </center> === Општо === <center> <gallery> Image:Gendarmes crétois.jpg Image:0S75mmQF2.JPG Image:Ac.balkanwar.jpg Image:Bulgarian 51st Regiment staff.jpg Image:Bulgarian balloon at Odrin 1912.jpg Image:Bulgarien Farman M.F.7.jpg Image:First Balkan War Medal.jpg Image: Image: Image: Image: Image: <center> <gallery> Image: Image: Image: Image: Image: Image: Image: Image: Image: </gallery> </center> === Битки === <center> <gallery> Image:1912-13 Shukru Pasha.jpg Image:Adrianople siege artillery.jpg Image:Kumanovo1912&nbsp;маrcossouza.jpg Image:Bizani Infantry charge.jpg Image:Battle of Sarantaporos (Christidis).png Image:Albanian soldiers (Siege of Shkodër).jpg Image:Greek infantry Giannitsa 1912.jpg Image: Image: Image: Image: Image: <center> <gallery> Image: Image: Image: Image: Image: Image: Image: Image: Image: </gallery> </center> ===Споменици === <center> <gallery> Image:Macedonian Greeks 1912&nbsp;моnument.jpg Image:Mnimio svoronu.jpg Image:The Monument at Srednogorets.JPG Image:Monument Zebrnjak near Kumanovo.jpg Image:Zebrnjak, Kumanovo.jpg Image: Image: Image: Image: Image: <center> <gallery> Image: Image: Image: Image: Image: Image: Image: Image: Image: </gallery> </center> === Карикатури и друго === <center> <gallery> Image:Европа и немирните деца.png Image:Балканот против тиранинот (тирани против тиранин).png Image:Ослободување на Грција.png Image:Bulgarians overrun the Turkish positions (cartoon).png Image:Патување од задоволство.png Image:Averof in January 1913 between Tenedos and Lemnos.jpg Image:DC-1913-18-d-Crnogorci-slave-pad-skadra.jpg Image: Image: Image: Image: Image: <center> <gallery> Image: Image: Image: Image: Image: Image: Image: Image: Image: </gallery> </center> == Поврзано == * [[Балкански сојуз]]; * [[Лондонски договор (1913)]]; * [[Втора балканска војна]]; * [[Балкански војни]]. ==Наводи== {{наводи|2}} == Литература == === На македонски === * „Македонија во времето на Балканските и првата светска војна “(1912-1918)– Д-р Петар Стојанов, Институт за Национална Историја, Скопје, 1969 * Ванчо Ѓорѓиев, Слобода или Смрт, Македонското револуционерно националноослободително движење во Солунскиот вилает 1893 - 1903, Скопје, 2003 === На руски === * Жебокрицкий В. А., Болгария накануне Балканских войн 1912—1913 г., Киев, 1960 * Жогов П. В., Дипломатия Германии и Австро-Венгрии и Первая Балканская война, М., 1969 * Мерников А. Г., Спектор А. А., Всемирная история войн, Минск, 2005 * Петросян Ю. А., Османская империя: могущество и гибель. Исторические очерки, М., 1990 * Писарев Ю. А., Великие державы и Балканы накануне Первой мировой войны, М., 1986 * Хальгартен Г., Империализм до 1914 года. Социологическое исследование германской внешней политики до Первой мировой войны, М., 1961 * Балканские народы и европейские правительства в XVIII — начале XX в М., Документы и исследования, 1982 === На бугарски === * Атанасов, Щ. и др.'Българското военно изкуство през капитализма, Държавно военно издателство при МНО, София 1959 * Балканската война 1912-1913, Държавно военно издателство, София 1961 * Венедиков, Йордан. Морските действия между Турците и гърците в Балканската война (1912-1913), Българска военна мисъл, г.IV, кн.40, София 1937, с. 947-954 * Войната между България и Турция през 1912-1913 г. (ВБТ), Том I, II, VI, VII, Министерство на войната, София 1928-1937 * Въчков, Ал. Балканската война 1912-1913, „Анжела“, София 2005 * Гиза''', А. ''[http://www.promacedonia.org/ag/ Балканските държави и македонският въпрос], София, 2001, Македонски Научен Институт (от сайта „Книги за Македония“, 06.05.2009) * Георгиев, В.; Трифонов, Ст. История на българите 1878-1944 в документи, том II, „Просвета“, София 1996, ISBN 954-01-0756-3 * Гоцев, Д. Национално-освободителната борба в Македония 1912-1915, Издателство на БАН, София 1981 * История на Българите, том V: Военна история (колектив), ИК „Труд“, София 2007, ISBN 954-528752-7 * Крапчански, В. и др. Кратък обзор на бойния състав, организацията, попълването и мобилизацията на българската армия от 1878 до 1944 г., Държавно военно издателство, София 1961 === На англиски === * {{Наведена книга |title=Defeat in Detail: The Ottoman Army in the Balkans, 1912–1913 |last=Erickson |first=Edward J. |year=2003 |publisher=Greenwood Publishing Group |isbn=0-275-97888-5 | url=http://books.google.com/books?id=3fYuy5iUi_sC}} * {{Наведена книга | last=Fotakis |first=Zisis |title=Greek naval strategy and policy, 1910–1919 |year=2005 |publisher=Routledge |isbn=978-0-415-35014-3}} * {{Наведена книга |title=The Balkan Wars, 1912–1913: Prelude to the First World War |last=Hall |first=Richard C. |year=2000 |publisher=Routledge |isbn=0-415-22946-4 | url=http://books.google.com/books?id=ZSllgZ-1D4YC }} * {{Наведена книга |title=The Ottoman Steam Navy, 1828–1923 | last1=Langensiepen | first1=Bernd | last2=Güleryüz | first2=Ahmet | year=1995 | publisher = Conway Maritime Press | isbn = 0-85177-610-8}} * {{Наведена книга |title=The Balkan Wars, 1912 to 1913 |last=Schurman |first=Jacob Gould |year=2004 |publisher=Kessinger Publishing |isbn=1-4191-5345-5 }} * {{Наведена книга |title=The Rise of Nationality in the Balkans | first =R. W. | last = Seton-Watson | year=2009 | origyear=1917 | publisher=BiblioBazaar | isbn=978-1-113-88264-6 | url=http://books.google.com/books?id=gD0N3nJRFGgC}} * {{Наведена книга | last1=Uyar | first1=Mesut | last2=Erickson | first2=Edward | title=A Military History of the Ottomans: From Osman to Atatürk | year=2009 | isbn=978-0-275-98876-0}} === На грчки=== * Γενικόν Επιτελείον Στρατού., Ο ελληνικός στρατός κατά τους Βαλκανικούς Πολέμους 1912—1913, Τόμοι Α'—Γ' ==Надворешни врски == {{рв|First Balkan War}} * [http://www.istorijskabiblioteka.com/art2:savez-u-vozu Историјска библиотека:Савез склопљен у возу] * [http://www.novosti.rs/dodatni_sadrzaj/feljtoni.120.html?item_id=798 1912. Први балкански рат („Вечерње новости“, фељтон, септембар 2012)] {{Семарх|url=https://web.archive.org/web/20121202112254/http://www.novosti.rs/dodatni_sadrzaj/feljtoni.120.html?item_id=798 |date=2012-12-02 }} * [http://www.srpskadijaspora.info/vest.asp?id=17159 Sto godina od Prvog Balkanskog rata] {{Семарх|url=https://web.archive.org/web/20160305175108/http://srpskadijaspora.info/vest.asp?id=17159 |date=2016-03-05 }} * [http://www.politika.rs/rubrike/Tema-nedelje/Sto-godina-od-Prvog-Balkanskog-rata/Rat-je-dobijen-posle-nekoliko-sedmica.sr.html Рат је добијен после неколико седмица („Политика“, 7. октобар 2012)] * [http://www.politika.rs/rubrike/Drustvo/Knjeginja-Dolgorukova-lecila-Srbe.sr.html Књегиња Долгорукова лечила Србе („Политика“, 21. октобар 2012)] * [http://www.gutenberg.org/files/11676/11676.txt Project Guttenberg: The Balkan Wars: 1912-1913] * [http://www.kroraina.com/knigi/gm_bw1/bw1_intentions.png Замисълът на действие на страните през Балканската война] (карта) * [http://faq.macedonia.org/images/bigmkd2.jpg Карта на немски] {{Семарх|url=https://web.archive.org/web/20060110211900/http://faq.macedonia.org/images/bigmkd2.jpg |date=2006-01-10 }} * [http://varna.info.bg/1912.htm Атаката на „Дръзки“ срещу „Хамидие“] {{Семарх|url=https://web.archive.org/web/20100111065907/http://varna.info.bg/1912.htm |date=2010-01-11 }} * [http://www.promacedonia.org/ob/index.html Отон Барбар. Моите спомени отъ войните 1912—1918, част I Спомени от Балканската война 1912—1913, София 1923] * [http://www.100godini-balkanskivoini.bg Сайт за 100 години от балканските войни] {{Семарх|url=https://web.archive.org/web/20140320134046/http://100godini-balkanskivoini.bg/ |date=2014-03-20 }} на Национален военноисторически музей|Националния военноисторически музей {{Избрана}} [[Категорија:Прва балканска војна| ]] [[Категорија:Војни на Отоманското Царство]] [[Категорија:Избрани статии на bg.вики]] [[nl:Balkanoorlogen#De Eerste Balkanoorlog]] dnn13ts7c8n4avhz21ej4nu12dq9o2o 0 11850 5387992 5334027 2025-07-06T17:44:20Z Ehrlich91 24281 5387992 wikitext text/x-wiki {{другиместа3|Брест (појаснување)}} {{Инфокутија за село во Република Македонија | име = Брест | слика = Поглед на Брест 2.jpg | големина на слика = 300п | опис = Воздушен поглед на Брест | општина = {{општинскигрб|Општина Штип}} | регион = {{грб|Источен Регион}} | област = | население = 8 | година = 2021 | поштенски број = 2000 | повикувачки број = 032 | надморска височина = 600 | lat_dir=N | lat_deg=41 | lat_min=36 | lat_sec=23 | lon_dir=E | lon_deg=22 | lon_min=19 | lon_sec=22 | слава = | мрежно место = | карта = Брест во Општина Штип.svg }} '''Брест''' — село во [[Општина Штип]], во околината на градот [[Штип]]. == Потекло и значење на името == [[Податотека:Брест со рудникот „Боров Дол“ и езерото Мантово.jpg|мини|300п|лево|Воздушен поглед на селото, новоизградениот [[Рудник „Боров Дол“|рудник „Боров Дол“]] и [[Мантово|езерото Мантово]]]] Името на селото првпат е споменато во {{римски|14}} век (1328 г.). Името доаѓа од дрвото [[брест]], кое се верува дека растело на ова место.<ref name="Речник-Иванова">{{Речник-Иванова|73}}</ref> == Географија и местоположба == Селото се наоѓа во крајниот југоисточен дел на [[Општина Штип]], на северозападната падина на планината [[Смрдеш (планина)|Смрдешник]], а во сливот на реката [[Крива Лакавица]], од нејзината десна страна.<ref name="енциклопедија">{{наведена книга|last=Панов|first=Митко|title= Енциклопедија на селата во Република Македонија|url= https://commons.wikimedia.org/wiki/File:%D0%95%D0%BD%D1%86%D0%B8%D0%BA%D0%BB%D0%BE%D0%BF%D0%B5%D0%B4%D0%B8%D1%98%D0%B0_%D0%BD%D0%B0_%D1%81%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%82%D0%B0_%D0%B2%D0%BE_%D0%A0%D0%B5%D0%BF%D1%83%D0%B1%D0%BB%D0%B8%D0%BA%D0%B0_%D0%9C%D0%B0%D0%BA%D0%B5%D0%B4%D0%BE%D0%BD%D0%B8%D1%98%D0%B0.pdf|accessdate=16 февруари 2025|year=1998|publisher=Патрија|location=Скопје|language=македонски|page=39}}</ref> Селото е ридско, сместено на надморска височина од 600 метри. Од градот [[Штип]], селото е оддалечено 28,5 километри.<ref name="енциклопедија" /> До селото води асфалтен пат, кој се двои од [[Регионален пат 1204|регионалниот пат 1204]]. == Историја == [[Податотека:Поглед на Плоча.jpg|мини|300п|десно|Поглед на ридот [[Плоча (вулканска купа)|Плоча]], во непосредна близина на [[Регионален пат 1204|регионалниот пат 1204]]]] Подрачјето на Брест било населено уште од [[Доцна антика|доцноантичкото време]], за што сведочат остатоците од населба и викус во наоѓалиштата [[Крундилов Дол (Брест)|Крундилов Дол]] и [[Шумнати Рид (Брест)|Шумнати Рид]], сместени во близина на селото.<ref name="АрхеоКарта">{{АрхеоКарта|429}}</ref> Во селото се наоѓале урнатини од црквата „Св. Пантелејмон“, за која не се знае во кој период била изградена.<ref name="енциклопедија" /> Во поново време, црквата е повторно обновена. За време на [[Кралство Србија|српската]] окупација од 1912 до 1941 година селото силно настрадало.<ref name="Терор">{{наведена книга|last= Галев|first=М-р Димитар|title=Белиот терор во Југоисточна Македонија 1912–1941 година; Книга прва|publisher=Друштво на наука и уметност|location=Штип|date=1991|page=674–675|isbn=}}</ref> Во февруари 1915 година, [[Србомани|србоманскиот]] четнички војвода [[Јован Бабунски]] заедно со неговите четници, а со помош од жандармите и месната жандармериска станица и жандармите од селото [[Скоруша]], по третпат го нападнале [[Пиперево]] и ги подложиле селаните на грабежи и насилства. Српските четници и жандарми ги изврзале и одвлекле во правец на селото Брест следните лица: Христо Јовев, Петруш Илиев, Богатин Георгиев, Стојан Андов, Коце Јовев, Петре Иванов, Сулеман Ахмедов и Рушид Ибрахимов.<ref name="Терор" /> Во село Брест, истите разбојници нападнале неколку семејства, ги ограбиле и ги тепале, а на крајот ги одвлекле од своите домови: Данаил Постолов и Стојан Кавраков и ги изврзале во ист синџир со заложниците од селото Пиперево, па кренале во правец на селото Гарван. Меѓувремено, најверојатно бројот на заложниците од селото Брест не им бил доволен и повторно се пуштиле во претрес на куќите. Кога не пронашле скриени дезертери, четничките разбојници почнале да ги измачуваат жените Катерина Миткова, Гуна Камчева и Зоја Манева. И трите биле мачени, тегнети за рацете, нозете и вратот и истовремено ги тепале со стап во половините, поради што и умреле по извесно време во големи маки. Најмногу била тепана Катерина Миткова затоа што од нејзиното семејство: мажот ѝ исто, деверот Костадин и внукот Славчо Митков побегнале во [[Струмица]]. Четниците и жандармите на Катерина и ја прекинале половината.<ref name="Терор" /> По ова злосторство, српските злосторници го продолжиле патот за селото Гарван. За да не губат во време, заложниците од Пиперево и од Брест ги затвориле во манастирот „Свети Ѓорѓи”. Во манастирот заложниците биле изложени на секакви насилства. Заедно со нив била измачувана и служителката во манастирот Стојанка Велјанова, родум од с. Гарван. Заложниците биле тепани, удирани во ѕидовите, им сечеле делови од телото и ги давеле со сопственото месо и слично. Во вечерните часови меѓу 15 и 16 февруари 1915 година, недотепани, живи биле зариени во дупка под една стена до изгорениот манастир. Заедно со нив биле испотепани и Иван Илиев, Христо Андонов и Коце Јанев од селото Гарван. Покрај овие, на 15 и 16 февруари биле тепани до смрт 17 мажи и жени од село Гарван.<ref name="Терор" /> == Стопанство == [[Податотека:Брест со рудникот „Боров Дол“.jpg|мини|300п|десно|Во поново време во близина на селото е подигнат [[Рудник „Боров Дол“|рудникот „Боров Дол“]]]] Атарот на селото зафаќа простор од 8,3 километри квадратни. На него преовладуваат шумите на површина од 304,9 [[хектар]]и, на обработливото земјиште отпаѓаат 258,2 хектари и на пасиштата 220,3 хектари.<ref name="енциклопедија" /> Селото, во основа, има полјоделско-шумарска функција.<ref name="енциклопедија" /> Во атарот на селото Брест се наоѓа новоизградениот [[рудник „Боров Дол“]]. == Население == {{Население низ историјата | cols = 2 | graph-pos = bottom |1948|175 |1953|187 |1961|181 |1971|157 |1981|87 |1991|42 |1994|30 |2002|32 |2021|8 }} Според статистиката на [[Васил К’нчов]] („[[Македонија. Етнографија и статистика|Македонија, Етнографија и статистика]]“) од 1900 година, во Брест живееле 230 жители, сите [[Македонци]].<ref name=":2">[http://www.promacedonia.org/vk/vk_2_36.htm Кънчов, Васил. „Македония. Етнография и статистика“. София, 1900, стр. 231.]</ref> Според егзархискиот секретар [[Димитар Мишев]], („[[La Macédoine et sa Population Chrétienne]]“) во 1905 година во Брест имало 184 жители, сите [[Македонци]] под врховенството на [[Бугарска егзархија|Бугарската егзархија]].<ref name="brankcoff">Brancoff, D.M. "La Macédoine et sa Population Chrétienne". Paris, 1905, pp. 134-135.</ref> Според германска карта издадена во 1941 година, а заснована на пописот на [[Кралство Југославија|Кралството Југославија]] од 1931 година, селото имало 150 [[Македонци]].<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://maps.mapywig.org/m/German_maps/series/200K_Volkstumskarte_Jugoslawien/VKJug_Bl_39_39-41_BITOLJ_(MONASTIR)_1941.jpg|title=200K Volkstumskarte Jugoslawien}}</ref> Селото е мало, во фаза на раселување. Во 1961 година селото броело 181 жител, а во 1994 година бројот се намалил на само 30 жители, македонско население.<ref name="енциклопедија" /> Според пописот од 2002 година, во селото живееле 32 жители, сите [[Македонци]].<ref name="попис">{{нмс|url=http://www.stat.gov.mk/Publikacii/knigaX.pdf|title=Попис на Македонија |date=2002|publisher=Завод за статистика на Македонија|accessdate=16 февруари 2025}}</ref> Според последниот попис од 2021 година, во селото живееле 8 жители, сите [[Македонци]]. {{Пописи|230|184|175|187|181|157|87|42|30|32|8}} <!--=== Родови === === Иселеништво === == Општествени установи ==--> == Самоуправа и политика == На крајот од XIX век, Брест било село во [[Штипска Каза|Штипската Каза]] на [[Отоманско Царство|Отоманското Царство]]. Селото влегува во рамките на [[Општина Штип]], една од ретките општини која не била променета при новата територијална поделба на Македонија во 2004 година. Во периодот од 1996-2004 година, селото било во рамките на некогашната [[Општина Штип]]. Во периодот 1957-1996 година, селото се наоѓало во рамките на големата Општина Штип. Во периодот од 1955 до 1957 година, селото влегувало во рамките на тогашната општина Лакавица. Во периодот 1952-1955, селото било дел од тогашната општина Лакавица, во која покрај селото Брест се наоѓале селата Балталија, Гарван, Горачино, Загорци, Лакавица, Лесковица, Липов Дол, Љуботен, Ново Село, Пиперово, Пухче, Скоруша, Степанци, Суво Грло, Танатарци, Чифлик и Шопур. Во периодот 1950-1952, селото било дел од некогашната општина Лесковица, во која влегувале селата Брест, Лесковица, Ново Село, Пиперово и Суво Грло. === Избирачко место === Во селото се наоѓа избирачкото место бр. 2309 според [[Државна изборна комисија на Македонија|Државната изборна комисија]], сместено во простории на приватна куќа.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://mojotizbor.mk/arhiva/parlamentarni-izbori-2011/9-uncategorised/194-opisi-na-izbiracki-mesto.html|title=Описи на ИМ|last=|first=|date=|work=|archive-url=https://web.archive.org/web/20230817210325/https://mojotizbor.mk/arhiva/parlamentarni-izbori-2011/9-uncategorised/194-opisi-na-izbiracki-mesto.html|archive-date=2023-08-17|dead-url=|accessdate=6 ноември 2019|url-status=dead}}</ref> На [[Македонски претседателски избори (2019)|претседателските избори во 2019 година]], на ова избирачко место биле запишани вкупно 14 гласачи.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://rezultati.sec.mk/mk-MK/1/r/all/56/1613|title=Претседателски избори 2019|last=|first=|date=|work=|archive-url=https://web.archive.org/web/20191229144944/https://rezultati.sec.mk/mk-MK/1/r/all/56/1613|archive-date=2019-12-29|dead-url=|accessdate=6 ноември 2019|url-status=dead}}</ref> На [[Локални избори во Македонија (2021)|локалните избори во 2021 година]], на ова избирачко место биле запишани вкупно 13 гласачи.<ref>{{Наведена мрежна страница|url= https://ep.sec.mk/election/results/electionType/local/electionYear/2021/electionRound/21/municipality/591/pollingStation/23561|title=Резултати|work=[[Државна изборна комисија]]|archive-url=|archive-date=|dead-url=|accessdate=16 февруари 2025}}</ref> == Културни и природни знаменитости == ;Археолошки наоѓалишта<ref name="АрхеоКарта"/> * [[Крундилов Дол (Брест)|Крундилов Дол]] - [[населба]] од [[Доцноантичко време|доцноантичкото време]]; * [[Плоча (Брест)|Плоча]] - [[Среден век|средновековно]] [[градиште]]; * [[Црква Св. Пантелеј (Брест)|Црква Св. Пантелеј]] - средновековна [[црква (градба)|црква]]; и * [[Шумнати Рид (Брест)|Шумнати Рид]] - [[викус]] од доцноантичкото време. ;Цркви<ref>{{наведена книга|last=Јелена Павловска, Наташа Ниќифоровиќ и Огнен Коцевски|title=Карта на верски објекти во Македонија|editor=Валентина Божиновска|publisher=Комисија за односи во верските заедници и религиозните групи|location=Менора - Скопје|date=2011|isbn=978-608-65143-2-7|page=27}}</ref> * [[Црква „Св. Атанасиј“ - Брест|Црква „Св. Атанасиј“]] — главна селска црква; и * [[Црква „Св. Пантелејмон“ - Брест|Црква „Св. Пантелејмон“]] — главна манастирска црква, подигната во 1923 врз постари темели.<ref name="АрхеоКарта"/> ;Манастири * [[Брестечки манастир]] - манастир во близина на селото. ;Споменици * Спомен-плоча на НОБ на чешмата кај манастирот ;Реки<ref name="РекиМак">{{РекиМак|страница=46}}</ref> * [[Маденска Река]] - река во близина на селото ;Вулкански наобразби * [[Плоча (вулканска купа)|Плоча]] — вулканска купа во клисурата на [[Маденска Река]], десна притока на [[Крива Лакавица]] <gallery mode="packed" heights="150px"> Податотека:Брестовски манастир 14.jpg|Воздушен поглед на манастирот Податотека:Маденска Река 2.jpg|Маденска Река во близина на селото Податотека:Црква „Св. Атанасиј“ - Брест 5.jpg|Главната селска црква „Св. Атанасиј“ Податотека:Црква „Св. Пантелејмон“ - Брест.jpg|Манастирската црква „Св. Пантелејмон“ </gallery> <!--== Редовни настани == == Личности == ;Родени во или по потекло од Брест == Култура и спорт ==--> == Галерија == <gallery mode="packed" heights="120px"> Податотека:Гробишта во Брест 2.jpg|Селските гробишта Податотека:Стара куќа во Брест.jpg|Распадната куќа во Брест Податотека:Гробишта во Брест.jpg|Селските гробишта Податотека:Чешма кај Брест.jpg|Чешма кај Брест Податотека:Куќи во Брест.jpg|Куќи во Брест Податотека:Рудник „Боров Дол“ 3.jpg|Поглед на рудникот „Боров Дол“ </gallery> == Поврзано == * [[Општина Штип]] == Наводи == {{наводи|2}} == Надворешни врски == {{Ризница-ред|Brest, Štip|Брест}} {{Општина Штип}} [[Категорија:Брест (Штипско)| ]] [[Категорија:Села во Македонија]] [[Категорија:Штипски села]] [[Категорија:Села во Општина Штип]] abul3w8wtiy116lor2isms3lrs0hfe6 0 15418 5387952 5319880 2025-07-06T15:38:35Z Gurther 105215 додадена [[Категорија:Избрани статии на bg.вики]] користејќи го [[:en:Wikipedia:HotCat|HotCat]] 5387952 wikitext text/x-wiki {{Инфокутија Населено место | name = Варна | native_name = Варна | native_name_lang = bg | settlement_type = град | image_skyline = Varna-Collage-TB.jpg | image_flag = | image_shield = | pushpin_map = Бугарија | pushpin_map_caption = Местоположба на Варна во Бугарија | latd =43 |latm =13 |lats =0 |latNS =N | longd =27 |longm =55 |longs =0 |longEW =E | coordinates_display = inline,title | subdivision_type = Земја | subdivision_name = [[Бугарија]] | subdivision_type1 = Област | subdivision_name1 = [[Варна (област)|Варна]] | leader_party = [[Граѓани за европски развој на Бугарија|ГЕРБ]] | leader_title = Градоначалник | leader_name = Иван Портних | unit_pref = Metric | area_total_km2 = 238 | elevation_m = 80 | population_total = 336,505<ref>[http://www.nsi.bg/census2011/pagebg2.php?p2=36&sp2=37&SSPP2=45 Население на Бугарија по градови]</ref> | population_as_of = 2017 | population_density_km2 = auto | timezone1 = [[EET]] | utc_offset1 = +2 | timezone1_DST = [[EEST]] | utc_offset1_DST = +3 | postal_code = 9000 | area_code = (+359) 52 | website = {{URL|www.varna.bg}} }} '''Варна''' ({{lang-bg|Варна}}) е најголемиот црноморски град во [[Бугарија]] и трет по големина во земјата. Се наоѓа во северноисточна [[Бугарија]]. Варна е град-[[пристаниште]] со 330.486 жители.<ref>[http://www.varna.bg http://www.varna.bg]</ref> Поради развиениот [[морски туризам]], големиот број на хотели, како и дворецот Евксиноград, којшто е седиште на владата и претседателот на Бугарија за време на летните месеци, Варна се смета за „приморскиот главен град на Бугарија“. Варна се распростира на околу 105 квадратни километри и е административен центар на [[Варненска област|Варненската област]] и [[Општина Варна|општината Варна]]. == Култура == Варна е центар на повеќе културни проекти, меѓу кои се и фестивалот „[[Варнско лето]]“ и филмскиот фестивал „[[Љубовта е лудост]]“. Во Варна се наоѓа и археолошки музеј во кој се изложени најстарите откриени златни предмети во светот. Тој е и балнеолошки курорт и туристичко-рекреативен центар. == Образование == Варна е важен универзитетски центар и е седиште на многу универзитети: * [[Eкономски универзитет - Варна|Економскиот универзитет]] [http://www.ue-varna.bg] * [[Медицински универзитет - Варна|Медицинскиот универзитет]] [http://www.mu-varna.bg] {{Семарх|url=https://web.archive.org/web/20161230045418/http://mu-varna.bg/ |date=2016-12-30 }} * [[Технички универзитет - Варна|Техничкиот универзитет]] [http://www.tu-varna.bg/] * [[Военоморска академија - Варна|Военоморската академија]] "[[Никола Вапцаров]]" [http://naval-acad.bg] * приватниот [[Слободен универзитет - Варна|Слободен универзитет]] [http://www.vfu.bg/]. == Галерија == <gallery> Image:Varna Cathedral - 2.jpg |Соборната црква „[[Црква „Успение на Пресвета Богородица“ (Варна)|Успение на пресв. Богородица]]“ Image:VarnaArchMuseum.JPG | Историски музеj Image:VarnaRailway.JPG | Железничката станица Image:Grand Hotel Varna.JPG| Грандхотел "Варна" Image:Yachtport Golden Sands, Varna.JPG| Пристаниште во [[Златни Песоци]] Image:Bulgaria-Varna-02.JPG Image:Bulgaria-Varna-01.JPG Image:Bulgaria-Varna-03.JPG Image:Bulgaria-Varna-04.JPG </gallery> == Врски == * [http://star.dnevnik.com.mk/?pBroj=1836&stID=2037 На неповторливо шоу со делфини во Варна]{{Мртва_врска|date=August 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}, Дневник, 18 март 2006 == Извори == <references/> {{Градови во Бугарија}} {{Области во Бугарија}} {{Нормативна контрола}} [[Категорија:Варна| ]] [[Категорија:Населени места во Општина Варна]] [[Категорија:Населени места во областа Варна]] [[Категорија:Населени места основани во 6 век п.н.е.]] [[Категорија:Избрани статии на bg.вики]] o45k9l7s100yw3qigsn6pv9r4fvso6l 0 15945 5387959 5328544 2025-07-06T15:40:31Z Gurther 105215 додадена [[Категорија:Избрани статии на bg.вики]] користејќи го [[:en:Wikipedia:HotCat|HotCat]] 5387959 wikitext text/x-wiki :''За римската божица на љубовта и убавината видете: [[Венера (божица)]] {{Инфокутија Планета | name = Венера | symbol = [[File:female black symbol.svg|24px|alt=♀|Acтрономскиот симбол за Венера]] | image = [[file:PIA23791-Venus-RealAndEnhancedContrastViews-20200608 (cropped).jpg|frameless|upright=1.5]] | image_alt=Венера прикаќана приближно во вистинските бои, скоро целосно еднобојна планета во бледо-кремава боја, иако сликата е изменета за да се истакната деталите.<ref name="Lakdawalla2009">{{Наведена мрежна страница |url=http://www.planetary.org/blog/article/00002105/ |title=Venus Looks More Boring Than You Think It Does |work=The Planetary Society |first=Emily |last=Lakdawalla |date=21 September 2009 |accessdate=4 December 2011 |archive-date=2012-01-06 |archive-url=https://web.archive.org/web/20120106182912/http://www.planetary.org/blog/article/00002105/ |url-status=dead }}</ref> The planet's disc is about three-quarters illuminated. Almost no variation or detail can be seen in the clouds. | caption = Снимка во боја снимена од ''[[Маринер 10]]'' изменета нзи два филтри. Површината е прикриена од дебелите [[сулфурна киселина|сулфурни]] облаци. | orbit_ref =<ref name="fact" /><ref name="horizons">{{cite web | title=Horizons Web-Interface for Venus (Major Body=2) | last=Yeomans | first=Donald K. | url=https://ssd.jpl.nasa.gov/horizons_batch.cgi?batch=1&COMMAND=%272%27&TABLE_TYPE=%27ELEMENTS%27&START_TIME=%272000-01-01%27&STOP_TIME=%272000-01-02%27&STEP_SIZE=%27200%20years%27&CENTER=%27@Sun%27&OUT_UNITS=%27AU-D%27 | work=[[JPL Horizons On-Line Ephemeris System]] | access-date=30 November 2010 | archive-date=18 August 2023 | archive-url=https://web.archive.org/web/20230818120948/https://ssd.jpl.nasa.gov/horizons_batch.cgi?batch=1&COMMAND=%272%27&TABLE_TYPE=%27ELEMENTS%27&START_TIME=%272000-01-01%27&STOP_TIME=%272000-01-02%27&STEP_SIZE=%27200%20years%27&CENTER=%27%40Sun%27&OUT_UNITS=%27AU-D%27 | url-status=live }}—Се избира „Ephemeris Type: Orbital Elements“, „Time Span: 2000-01-01 12:00 до 2000-01-02“. („Target Body: Venus“ и „Center: Sun“ треба да се зададени по основно.) Резулатот се монентните допирни вредности во точната епоха [[J2000]].</ref> | epoch = [[J2000]] | aphelion = {{plainlist | * {{вред|0.728213|u=ае}} * {{nowrap|{{вред|fmt=commas|108939000|u=км}}}} }} | perihelion = {{plainlist | * {{вред|0.718440|u=ае}} * {{nowrap|{{вред|fmt=commas|107477000|u=км}}}} }} | semimajor = {{plainlist | * {{вред|0.723332|u=ае}} * {{nowrap|{{вред|fmt=commas|108208000|u=км}}}} }} | eccentricity = 0,006772<ref name=VSOP87>{{cite journal | title=Numerical expressions for precession formulae and mean elements for the Moon and planets | last1=Simon | first1=J.L. | last2=Bretagnon | first2=P. | last3=Chapront | first3=J. | last4=Chapront-Touzé | first4=M. | last5=Francou | first5=G. | last6=Laskar | first6=J. | journal=[[Astronomy and Astrophysics]] | volume=282 | issue=2 | pages=663–683 | date=February 1994 | bibcode=1994A&A...282..663S}}</ref> | period = {{plainlist | * {{вред|224.701|u=ден}}<ref name="fact" /> * {{вред|0.615198|u=[[јулијанска година (астрономија)|а]]}} * 1,92 Венерин [[сончев ден]] }} | synodic_period = 583,92 days<ref name="fact" /> | avg_speed = 35,02&nbsp;км/с | inclination = {{plainlist | * {{вред|3.39458|u=°}} кон [[еклиптика]]та * 3,86° кон [[Сонце|сончевиот]] [[екватор]] * 2,19° кон [[непроменлива рамнина|непроменливата рамнина]] }} | asc_node = 76,680°<ref name="VSOP87" /> | arg_peri = 54,884° | mean_anomaly = 50,115° | satellites = нема | allsatellites=yes | mean_radius = {{plainlist | * {{nowrap|{{вред|fmt=commas|6051.8|1.0|u=км}}}}<ref name="Seidelmann2007">{{cite journal | title=Report of the IAU/IAG Working Group on cartographic coordinates and rotational elements: 2006 | last1=Seidelmann | first1=P. Kenneth | last2=Archinal | first2=Brent A. | last3=A'Hearn<!--written A'hearn here, mostly A'Hearn elsewhere--> | first3=Michael F. | last4=Conrad | first4=Albert R. | last5=Consolmagno | first5=Guy J. | last6=Hestroffer | first6=Daniel | last7=Hilton | first7=James L. | last8=Krasinsky | first8=Georgij A. | last9=Neumann | first9=Gregory A. | last10=Oberst | first10=Jürgen | last11=Stooke | first11=Philip J. | last12=Tedesco | first12=Edward F. | last13=Tholen | first13=David J. | last14=Thomas | first14=Peter C. | last15=Williams | first15=Iwan P. | display-authors=3 | journal=[[Celestial Mechanics and Dynamical Astronomy]] | volume=98 | issue=3 | pages=155–180 | year=2007 | bibcode=2007CeMDA..98..155S | doi=10.1007/s10569-007-9072-y | ref={{sfnRef|Seidelmann Archinal A'hearn et al.|2007}} | doi-access=free }}</ref> * {{вред|0.9499|u=Земјини}} }} | flattening = 0<ref name="Seidelmann2007" /> | surface_area = {{plainlist | * {{вред|4.6023|e=8|u=км²}} * 0,902 Земјини }} | volume = {{plainlist | * {{вред|9.2843|e=11|u=км³}} * 0,866 Земјини }} | mass = {{plainlist | * {{вред|4.8675|e=24|u=kg}}<ref name="Konopliv1999">{{cite journal | title=Venus Gravity: 180th Degree and Order Model | last1=Konopliv | first1=A. S. | last2=Banerdt | first2=W. B. | last3=Sjogren | first3=W. L. | journal=[[Icarus (journal)|Icarus]] | volume=139 |issue=1 |date=May 1999 |pages=3–18 | bibcode=1999Icar..139....3K |doi=10.1006/icar.1999.6086 | url=http://trs-new.jpl.nasa.gov/dspace/bitstream/2014/20227/1/98-1117.pdf | archive-date=26 May 2010 | archive-url=https://web.archive.org/web/20100526121353/http://trs-new.jpl.nasa.gov/dspace/bitstream/2014/20227/1/98-1117.pdf | citeseerx=10.1.1.524.5176 }}</ref> * 0,815 Земјини }} | density = {{вред|5.243|u=г/см³}} | surface_grav = {{plainlist | * {{вред|8.87|u=м/с²}} * {{nowrap|0,904 ''[[гравитациска сила|g]]''}} }} | escape_velocity = {{convert|10.36|km/s|abbr=on}}<ref>{{Наведена мрежна страница |url=http://ssd.jpl.nasa.gov/?planet_phys_par |title=Planets and Pluto: Physical Characteristics |publisher=[[NASA]] |date=5 November 2008 |accessdate=26 August 2015}}</ref> | sidereal_day = {{вред|-243.025|u=ден}} <small>([[повратно движење|повратно]])</small><ref name="fact" /> | rot_velocity = {{convert|6.52|км/ч|m/s|abbr=on}}<!--Since rot. vel. = circumference/sidereal day, and circumference is 2πr, rot. vel. = 2π6051km/243.025*24h = 6.52 км/ч--> | axial_tilt = 2,64° <small>(за [[повратнодвижење|повратно]] вртење)</small><br />177,36° (кон орбитата)<ref name=fact/><ref group=note>Дефинирајќи го вртењето околу оската како повратно, следствено од вселенските мисии на НАСА и УСГС, со што [[Иштар Тера]] е на северната полутопка аи закосувањето на оската е под агол од 2,64°. Следејќи го [[Правило на десна рака|правилото на десна рака]] за напредното движење придонесува Иштар Тера да биде на јужната полутопка и да има закосување на оската од 177,36°.</ref> | right_asc_north_pole = {{plainlist | * {{RA|18|11|2}} * 272,76°<ref name="iauwg_ccrsps2000">{{cite web | title=Report on the IAU/IAG Working Group on cartographic coordinates and rotational elements of the planets and satellites | publisher=International Astronomical Union |date=2000 | url=http://www.hnsky.org/iau-iag.htm | access-date=12 April 2007 | archive-date=12 May 2020 | archive-url=https://web.archive.org/web/20200512151452/http://www.hnsky.org/iau-iag.htm }}</ref><ref name="iau2015">{{Cite journal |last1=Archinal |first1=B. A. |last2=Acton |first2=C. H. |last3=A'Hearn |first3=M. F. |last4=Conrad |first4=A. |last5=Consolmagno |first5=G. J. |last6=Duxbury |first6=T. |last7=Hestroffer |first7=D. |last8=Hilton |first8=J. L. |last9=Kirk |first9=R. L. |last10=Klioner |first10=S. A. |last11=McCarthy |first11=D. |last12=Meech |first12=K. |last13=Oberst |first13=J. |last14=Ping |first14=J. |last15=Seidelmann |first15=P. K. |date=2018 |title=Report of the IAU Working Group on Cartographic Coordinates and Rotational Elements: 2015 |url=http://link.springer.com/10.1007/s10569-017-9805-5 |journal=Celestial Mechanics and Dynamical Astronomy |language=en |volume=130 |issue=3 |page=22 |doi=10.1007/s10569-017-9805-5 |bibcode=2018CeMDA.130...22A |issn=0923-2958}}</ref><ref name="iau2015">{{Cite journal |last1=Archinal |first1=B. A. |last2=Acton |first2=C. H. |last3=A'Hearn |first3=M. F. |last4=Conrad |first4=A. |last5=Consolmagno |first5=G. J. |last6=Duxbury |first6=T. |last7=Hestroffer |first7=D. |last8=Hilton |first8=J. L. |last9=Kirk |first9=R. L. |last10=Klioner |first10=S. A. |last11=McCarthy |first11=D. |last12=Meech |first12=K. |last13=Oberst |first13=J. |last14=Ping |first14=J. |last15=Seidelmann |first15=P. K. |date=2018 |title=Report of the IAU Working Group on Cartographic Coordinates and Rotational Elements: 2015 |url=http://link.springer.com/10.1007/s10569-017-9805-5 |journal=Celestial Mechanics and Dynamical Astronomy |language=en |volume=130 |issue=3 |page=22 |doi=10.1007/s10569-017-9805-5 |bibcode=2018CeMDA.130...22A |issn=0923-2958}}</ref> }} | declination = 67,16° | albedo = {{plainlist | * 0,689 ([[геометриско албедо|геометриско]])<ref name="Mallama_et_al">{{cite journal | title=Comprehensive wide-band magnitudes and albedos for the planets, with applications to exo-planets and Planet Nine | first1=Anthony | last1=Mallama | first2=Bruce | last2=Krobusek | first3=Hristo | last3=Pavlov | journal=Icarus | volume=282 | pages=19–33 | date=2017 | doi=10.1016/j.icarus.2016.09.023 |arxiv=1609.05048 | bibcode=2017Icar..282...19M |s2cid=119307693 }}</ref> * 0,76 ([[Бондово албедо|Бонд]])<ref name="Haus_et_al">{{cite journal | title=Radiative energy balance of Venus based on improved models of the middle and lower atmosphere | first1=R. | last1=Haus | first2=D. | last2=Kappel | first3=G. | last3=Arnoldb | journal=Icarus | volume=272 | pages=178–205 | date=July 2016 | doi=10.1016/j.icarus.2016.02.048 | bibcode=2016Icar..272..178H |url=https://elib.dlr.de/109285/1/Haus%20et%20al%202017_ICARUS.pdf | access-date=25 June 2019 |archive-date=22 September 2017 | archive-url=https://web.archive.org/web/20170922023312/http://elib.dlr.de/109285/1/Haus%20et%20al%202017_ICARUS.pdf | url-status=live }}</ref> }} | magnitude = −4.92 до −2.98<ref name="Mallama_and_Hilton">{{cite journal | title=Computing apparent planetary magnitudes for The Astronomical Almanac | first1=Anthony | last1=Mallama | first2=James L. | last2=Hilton | journal=Astronomy and Computing | volume=25 | pages=10–24 | date=October 2018 | doi=10.1016/j.ascom.2018.08.002 | s2cid=69912809 | bibcode=2018A&C....25...10M | arxiv=1808.01973 }}</ref> | angular_size = {{nowrap|9.7″–66.0″}}<ref name="fact" /> | temp_name1 = [[Келвин]] | mean_temp_1 = 737&nbsp;K<ref name="fact" /> | temp_name2 = Целзиус | mean_temp_2 = 462&nbsp;°C | temp_name3 = | mean_temp_3 = | pronounced = | adjectives = [[венузија|Венузиски]] или (поретко) [[Китира|Китирски]], Венерски | atmosphere = yes | surface_pressure = 92&nbsp;[[бар (единица)|бари]] (9,2&nbsp;[[паскал (единица)|MPa]]) | atmosphere_composition = {{plainlist | * 96,5% [[јаглерод диоксид]] * 3,5% [[азот]] * 0,015% [[сулфур диоксид]] * 0,007% [[аргон]] * 0,002% [[водена пареа]] * 0,0017% [[јаглерод моноксид]] * 0,0012% [[хелиум]] * 0,0007% [[неон]] * траги [[карбонил сулфид]] * траги [[водороден хлорид]] * траги [[водороден флуорид]] }} }} '''Венера''' (народно: '''Обденица''')<ref>{{ДРМЈ|Обденица}}</ref> — втора [[планета]] од [[Сонце]]то, орбитирајќи на секои 224,7 [[Земја (планета)|Земјини]] денови.<ref name="nasa_venus">{{cite web | title=Venus: Facts & Figures | publisher=NASA | url=http://sse.jpl.nasa.gov/planets/profile.cfm?Object=Venus&Display=Facts&System=Metric | access-date=12 April 2007 | archive-url=https://web.archive.org/web/20060929003116/http://sse.jpl.nasa.gov/planets/profile.cfm?Object=Venus&Display=Facts&System=Metric | archive-date=29 September 2006 }}</ref> Го има најдолгиот [[вртежен период]] (243 дена) од сите други планети во [[Сончев Систем|Сончевиот Систем]] и ротира во [[Повратно движење|спротивна насока]] од другите планети (што значи дека Сонцето изгрева на [[Полови на астроНаведена мрежна страницаките тела|запад]], а заоѓа на исток).<ref>{{наведени вести |url=https://www.space.com/28357-how-to-live-on-venus.html |title=What Would It Be Like to Live on Venus? |work=Space.com |first=Joseph |last=Castro |date=3 February 2015 |accessdate=15 March 2018}}</ref> Нема ниту една [[природен сателит|месечина]]. Именувана е според [[Венера (божица)|римската божица на љубовта и убавината]]. По [[Месечина]]та, таа е вториот најсјаен објект кој може да се види на ноќното [[небо]], достигнувајќи [[Привидна ѕвездена величина|привидна величина]] од −4,6 – доволно светла за да направи сенка навечер и поретко, видлива со [[голо око]] сред бел ден. Максималната видливост планетата ја има пред [[изгрејсонце]] и малку по [[зајдисонце]]то. Затоа, често се именува како [[Деница|утринска ѕвезда]] или [[ѕвезда вечерница]].<ref>{{Наведена мрежна страница |url=http://www.digitalsky.org.uk/venus/shadow-of-venus.html |title=In Search of the Venusian Shadow |last=Lawrence |first=Pete |date=2005 |website=Digitalsky.org.uk |accessdate=13 June 2012 |archive-url=https://web.archive.org/web/20120611003523/http://www.digitalsky.org.uk/venus/shadow-of-venus.html |archive-date=11 June 2012 |url-status=dead}}</ref><ref>{{Наведена мрежна страница |url=http://www.fourmilab.ch/images/venus_daytime/ |title=Viewing Venus in Broad Daylight |work=Fourmilab Switzerland |first=John |last=Walker |accessdate=19 April 2017}}</ref> Орбитирајќи во [[Земјина орбита|Земјината орбита]], Венера е [[долна планета]] и никогаш не изгледа како да се оддалечува далеку од Сонцето; максималното [[аголно растојание]] од Сонцето ([[Издолжување (астрономија)|издолженост]]) е 47,8°. Венера е [[земјовидна планета]] и понекогаш ја нарекуваат сестра на Земјата поради нивната слична големина, маса, близина до Сонцето и состав. Таа е различна од Земјата во други аспекти. Ја има најгустата [[атмосфера]] од четирите земјени планети, и се состои од повеќе од 96 % [[јаглерод диоксид]]. [[Атмосферски притисок|Атмносферскиот притисок]] на површината на планетата е 92 пати од оној на Земјата, или приближно притсокот што се наоѓа на {{convert|900|m|ft|abbr=on}} под водата на Земјата. Венера е најжешката планета во Сончевиот Систем, со средна температура на површината од {{convert|735|K|C F|abbr=on}}, иако [[Меркур (планета)|Меркур]] е поблиску до Сонцето. Венера е обвиткана со непровиден слој од високоодбивачки облаци од [[сулфурна киселина]], спречувајќи нејзината површина да се гледа од вселената во [[Светлина|видлива светлина]]. Можно е да имало океани со вода во минатото,<ref>{{Наведено списание |author=Hashimoto, G. L. |author2=Roos-Serote, M. |author3=Sugita, S. |author4=Gilmore, M. S. |author5=Kamp, L. W. |author6=Carlson, R. W. |author7=Baines, K. H. |title=Felsic highland crust on Venus suggested by Galileo Near-Infrared Mapping Spectrometer data |journal=[[Journal of Geophysical Research: Planets]] |date=2008 |volume=113 |issue=E9 |doi=10.1029/2008JE003134 |pages=E00B24 |bibcode=2008JGRE..113.0B24H}}</ref><ref>{{Наведена мрежна страница |author=David Shiga |url=https://www.newscientist.com/article/dn12769-did-venuss-ancient-oceans-incubate-life.html |title=Did Venus's ancient oceans incubate life? |work=New Scientist |date=10 October 2007}}</ref> но тие би испариле со зголемување на температурата поради [[Бесконтролиран стакленички ефект|ефектот на стаклена градина]].<ref name="Jakosky">{{Наведена книга |last1=Jakosky |first1=Bruce M. |chapter=Atmospheres of the Terrestrial Planets |editor1-last=Beatty |editor1-first=J. Kelly |editor2-last=Petersen |editor2-first=Carolyn Collins |editor3-last=Chaikin |editor3-first=Andrew |title=The New Solar System |edition=4 |date=1999 |location=Boston |publisher=Sky Publishing |pages=175–200 |isbn=978-0-933346-86-4 |oclc=39464951}}</ref> Водата најверојатно [[Фотодисоцијација|фотодисоцирала]], а ослободениот водорот бил [[Атмосферско испарување|однесен во меѓупланетарниот простор]] од страна на [[Сончев ветер|сончевиот ветер]] поради недостатокот на [[Магнетосфера|планетарното магнетно поле]].<ref name="solarwind">{{Наведена мрежна страница |date=28 November 2007 |title=Caught in the wind from the Sun |publisher=[[European Space Agency]] |url=http://www.esa.int/SPECIALS/Venus_Express/SEM0G373R8F_0.html |accessdate=12 July 2008}}</ref> Површината на Венера е сува пустина прошарана со камења слични на плочи и со периодично јавување на [[Вуканологија на Венера|вулканизам]]. Како едно од најсветлите тела на небото, Венера игра голема улога во човечката култура од кога постојат записи. Таа е света за боговите на многу култури, и е примарна инспирација за писатели и поети како '''утринска ѕвезда''' и '''вечерна ѕвезда'''. Венера е првата планета чие движење било исцртано низ небото, уште од вториот милениум п.н.е.<ref name="practice">{{Наведена книга |title=The History and Practice of Ancient Astronomy |first=James |last=Evans |publisher=Oxford University Press |date=1998 |pages=296–7 |url=https://books.google.com/?id=nS51_7qbEWsC&pg=PA17 |accessdate=4 February 2008 |isbn=978-0-19-509539-5}}</ref> Како планета што е најблиску до Земјата, Венера била главна мета за раното меѓупланетарно истражување. Таа била првата планета после Земјата која ја посетила вселенско летало (''[[Маринер 2]]'' во 1962), и првото кое успешно слетало (''[[Венера-7|Венера 7]]'' во 1970). Густите облаци на Венера го оневозможуваат набљудувањето на нејзината површина во видливата светлина, а првите детални карти не се појавиле сè до пристигнувањето на орбитерот [[Магелан (вселенско летало)|Магелан]] во 1991 година. Предложени се планови за [[планетарни возила]] или посложени мисии, но тие се попречени од непријателските површински услови на Венера. == Физички одлики == [[File:Venus, Earth size comparison.jpg|thumbnail|left|Големината на венера во споредба со [[Земја]]та.]] Венера е една од четирите [[terrestrial planet|внатрешни планети]] во Сончевиот Систем, што значи дека има карпесто тело како Земјата. Слична е со Земјата во големина и маса, и често ја нарекуваат "сестра" или "близначка" на Земјата.<ref>{{Наведена книга |author=Lopes, Rosaly M. C. |author2=Gregg, Tracy K. P. |title=Volcanic worlds: exploring the Solar System's volcanoes |publisher=Springer Publishing |date=2004 |isbn=978-3-540-00431-8 |page=61}}</ref> Пречникот на Венера е {{convert|12103.6|km|mi|abbr=on}}—само {{convert|638.4|km|mi|abbr=on}} помалку од таа на Земјата—а нејзината маса е 81.5% од таа на Земјата. Условите на површината на Венера се радикално различни од оние на Земјата поради нејзината густа [[atmosphere|атмносфера]] која е 96.5% [[carbon dioxide|јаглерод диоксид]], а останатите 3.5% се во најголем дел [[nitrogen|азот]].<ref>{{Наведена мрежна страница |url=http://www.daviddarling.info/encyclopedia/V/Venusatmos.html |title=Atmosphere of Venus |work=The Encyclopedia of Astrobiology, Astronomy, and Spaceflght |accessdate=29 April 2007 |archive-date=2019-04-02 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190402130541/http://www.daviddarling.info/encyclopedia/V/Venusatmos.html |url-status=dead }}</ref> === Географија === Површината на Венера била предмет на шпекулации сè додека некои од нејзините тајни не биле откриени од страна на [[planetary science|планетарната наука]] во 20 век. Сондите на [[Venera|Венера]] во 1975 и 1982 вратиле слики од површината покриена во седимент и камења под агол.<ref>{{Наведена книга |last1=Mueller |first1=Nils |editor1-last=Tilman |editor1-first=Spohn |editor2-last=Breuer |editor2-first=Doris |editor3-last=Johnson |editor3-first=T. V. |title=Encyclopedia of the Solar System |date=2014 |publisher=Elsevier Science & Technology |location=Oxford |isbn=978-0-12-415845-0 |edition=3 |chapterurl=http://literati.credoreference.com/content/entry/estsolar/venus_surface_and_interior/0 |chapter=Venus Surface and Interior |access-date=2019-02-10 |archive-date=2021-09-29 |archive-url=https://web.archive.org/web/20210929074445/https://search.credoreference.com/content/entry/estsolar/venus_surface_and_interior/0 |url-status=dead }}</ref> Површината била мапирана во детали од страна на [[Magellan (spacecraft)|Магелан]] во 1990–91. Земјата покажува докази за екстензивен [[Volcanology of Venus|вулканизам]], и [[sulfur|сулфурот]] во атмносферата може да укаже на тоа дека имало во скоро време ерупции.<ref>{{Наведено списание |first=Larry W. |last=Esposito |authorlink=Larry W. Esposito |date=9 March 1984 |title=Sulfur Dioxide: Episodic Injection Shows Evidence for Active Venus Volcanism |journal=Science |volume=223 |issue=4640 |pages=1072–1074 |doi=10.1126/science.223.4640.1072 |url=http://www.sciencemag.org/cgi/content/abstract/223/4640/1072 |accessdate=29 April 2009 |pmid=17830154 |bibcode=1984Sci...223.1072E}}</ref><ref>{{Наведено списание |last1=Bullock |first1=Mark A. |last2=Grinspoon |first2=David H. |authorlink2=David Grinspoon |title=The Recent Evolution of Climate on Venus |journal=[[Icarus (journal)|Icarus]] |volume=150 |issue=1 |date=March 2001 |pages=19–37 |doi=10.1006/icar.2000.6570 |bibcode=2001Icar..150...19B |url=http://www.boulder.swri.edu/~bullock/vclime.pdf |url-status=dead |archiveurl=https://web.archive.org/web/20031023161615/http://www.boulder.swri.edu/~bullock/vclime.pdf |archivedate=23 October 2003 |df=dmy-all |citeseerx=10.1.1.22.6440 }}</ref> Скоро 80% од површината на Венера е покриена од измазнети, вулкански рамнини, кои се состо од 70% рамнини со збрчкани гребнатини и 10% со мазни или лобуратни рамнини.<ref>{{Наведено списание |author=Basilevsky, Alexander T. |author2=Head, James W., III |title=Global stratigraphy of Venus: Analysis of a random sample of thirty-six test areas |date=1995 |journal=[[Earth, Moon, and Planets]] |volume=66 |issue=3 |pages=285–336 |bibcode=1995EM&P...66..285B |doi=10.1007/BF00579467}}</ref> Остатокот од површината го сочинуваат два [[highland continent|планински предели, "континенти"]], едниот лежи на северната полутопка на планетата, а другиот јужно од екваторот. Северниот континент е наречен [[Ishtar Terra|Иштар Тера]], именуван по [[Ishtar|Иштар]], [[Babylon|Бабилонската]] божица на љубовта, и е со големина колку Австралија. [[Maxwell Montes|Максвел Монтес]], највисоката планина на Венера, се наоѓа на Иштар Тера. Вевот е {{convert|7|mi|km|order=flip|abbr=on}} над просечната надморска височина на Венера.<ref name="planetology">{{Наведена книга |url=https://books.google.com/books?id=SL-BszT15s0C&pg=PA74 |title=Planetology: Unlocking the Secrets of the Solar System |publisher=National Geographic Society |last1=Jones |first1=Tom |last2=Stofan |first2=Ellen |page=74 |date=2008 |isbn=978-1-4262-0121-9}}</ref> Северниот континент е наречен [[Aphrodite Terra|Афродита Тера]], именуван по [[Greek mythology|Грчката]] божица на љубовта, и е поголемиот од двата планински предели, со големина колку Северна Америка. Мрежа на фрактури и грешки го опфаќа поголемиот дел од оваа област.<ref name="Kaufmann">{{Наведена книга |last=Kaufmann |first=W. J. |date=1994 |title=Universe |publisher=[[W. H. Freeman]] |location=New York |page=204 |isbn=978-0-7167-2379-0}}</ref> Отсуството на докази за проток на [[lava|лава]] придружени со каква било видлива [[caldera|каладера]] останува енигма. Планетата има неколку[[impact crater|ударни кратери]], покажувајќи дека површината е релативно млада, конкретно 300–600 милиони години е стара.<ref name="Nimmo98" /><ref name="Strom1994" /> Венера има неколку уникатни одлики на површината поради ударните кратери, планините, и долините кои најчесто се јавуваат кај карпестите планети. Покрај овие работи има и вулкански одлики со рамни врвови, наречени "[[Farra (Venus)|фара]]", кои имаат облик на палачинка и имаат големина од {{convert|20|to|50|km|mi|abbr=on}} во должина, и од {{convert|100|to|1000|m|ft|abbr=on}} висина; радијални системи на фрактури слични на ѕвезди наречени "нова"; одлики со радијални и концентрични фрактури слични на пајакови мрежи, познати како "[[arachnoid (astrogeology)|арахноиди]]"; и "корона", кружни прстени на фрактури понекогаш опкружени со вдлабнатина. Овие одлики по потекло се вулкански.<ref name="Frankel">{{Наведена книга |first=Charles |last=Frankel |date=1996 |title=Volcanoes of the Solar System |publisher=Cambridge University Press |isbn=978-0-521-47770-3}}</ref> Повеќето од одликите на површината на Венера се именувани по историски и митолошки жени.<ref>{{cite conference |author=Batson, R.M. |author2=Russell J. F. |title=Naming the Newly Found Landforms on Venus |booktitle=Proceedings of the Lunar and Planetary Science Conference XXII |date=18–22 March 1991 |location=Houston, Texas |page=65 |url=http://www.lpi.usra.edu/meetings/lpsc1991/pdf/1033.pdf |format=PDF |accessdate=12 July 2009}}</ref> Исклучоци се Максвел Монтес, именувани по [[James Clerk Maxwell|Џејмс Клерк Максвел]], и планинските региони [[Alpha Regio|Алфа Регио]], [[Beta Regio|Бета Регио]], и [[Ovda Regio|Овда Регио]]. Последните три одлики се именувани пред сегашниот систем да биде усвоен од страна на [[International Astronomical Union|Меѓунардниот Астрономски Сојуз]], којшто ја надгледува [[planetary nomenclature|планетарната номенклатура]].<ref name="jpl-magellan">{{Наведена книга |url=http://www2.jpl.nasa.gov/magellan/guide8.html |title=The Magellan Venus Explorer's Guide |editor=Carolynn Young |publisher=Jet Propulsion Laboratory |location=California |page=93 |date=1 August 1990 |accessdate=13 January 2016}}</ref> Должините на физичките одлики на Венера се изразени во однос на нејзиниот [[prime meridian|примарен меридијан]]. Оригиналниот примарен меридијан поминува низ радарот на светла точка во центарот на овалната одлика Ева, сместена на Алфа Регио.<ref name="Davies_1994">{{Наведено списание |doi=10.1007/BF00693410 |last1=Davies |first1=M. E. |last2=Abalakin |first2=V. K. |last3=Bursa |first3=M. |last4=Lieske |first4=J. H. |last5=Morando |first5=B. |last6=Morrison |first6=D. |last7=Seidelmann |first7=P. K. |last8=Sinclair |first8=A. T. |last9=Yallop |first9=B.| last10=Tjuflin| first10= Y. S. |date=1994 |title=Report of the IAU Working Group on Cartographic Coordinates and Rotational Elements of the Planets and Satellites |journal=Celestial Mechanics and Dynamical Astronomy |volume=63 |issue=2 |pages=127–148 |bibcode=1996CeMDA..63..127D}} </ref> Откако завршиле мисиите на Венера, приматниот меридијан бил редефиниран да помине низ централниот врв во кратерот Ариадна.<ref>{{Наведена мрежна страница |url=https://astrogeology.usgs.gov/Projects/WGCCRE/constants/iau2000_table1.html |title=USGS Astrogeology: Rotation and pole position for the Sun and planets (IAU WGCCRE) |publisher=[[United States Geological Survey]] |id=JPL Publication 90-24 |accessdate=22 October 2009 |archive-url=https://web.archive.org/web/20111024101856/http://astrogeology.usgs.gov/Projects/WGCCRE/constants/iau2000_table1.html |archive-date=24 October 2011 |url-status=dead |df=dmy-all }}</ref><ref name="jpl-magellan2">{{Наведена книга |url=http://www2.jpl.nasa.gov/magellan/guide8.html |title=The Magellan Venus Explorer's Guide |editor=Carolynn Young |publisher=Jet Propulsion Laboratory |location=California |pages=99–100 |date=1 August 1990 |accessdate=13 January 2016}}</ref> === Површинска геологија === {{Главна|Geology of Venus|Volcanology of Venus}} [[File:Maat Mons on Venus.jpg|thumb|Слика со грешни бои од [[Maat Mons]] со вертикално издигнување од 22.5|alt=Image is false-colour, with Maat Mons represented in hues of gold and fiery red, against a black background]] Се чини дека поголемиот дел од површината на Венера е обликувана од вулканска активност. Венера има неколкупати повеќе вулкани од Земјата, има 167 големи вулкани, кои се над 100 км. (62 ми). Единствениот вулкански комплекс од оваа големина на Земјата е [[Hawaii (island)|Големиот Сстров]] на Хаваи.<ref name="Frankel" />{{rp|154}}Ова не е затоа што Венера е повеќе вулкански активна од Земјата, туку затоа што нејзината кора е постара. Земјината [[oceanic crust|океанска кора]] постојано се рециклира со [[подвлекување]] на границите на [[тектонска плоча|тектонските плочи]], и има просечна старост од околу 100 милиони години,<ref>{{Наведена книга |author=Karttunen, Hannu |author2=Kroger, P. |author3=Oja, H. |author4=Poutanen, M. |author5=Donner, K. J. |title=Fundamental Astronomy |page=162 |publisher=Springer |date=2007 |isbn=978-3-540-34143-7|title-link=Fundamental Astronomy }}</ref> додека површината на Венера е проценета да е 300-600 милиони години стара.<ref name="Nimmo98" /><ref name="Frankel" /> Неколку докази упатуваат на тековната [[volcano|вулканска]] активност на Венера. За време на Советската програма на [[Venera|Венера]], орбитарот ''[[Venera 9|Венера 9]]'' доби спектроскопски докази за [[lightning|молња]] на Венера,<ref>{{Наведено списание |last1=Kranopol'skii |first1=V. A. |title=Lightning on Venus according to Information Obtained by the Satellites ''Venera 9'' and ''10'' |journal=Cosmic Research |date=1980 |volume=18 |issue=3 |pages=325–330 |bibcode=1980CosRe..18..325K}}</ref> а ''[[Venera 12|Венера 12]]'' доби дополнителни докази за молња и [[thunder|гром]].<ref name="Russell, Philips">{{Наведено списание |url=http://www-ssc.igpp.ucla.edu/personnel/russell/papers/ashen/ |title=The Ashen Light |journal=[[Advances in Space Research]] |last1=Russell |first1=C. T. |last2=Phillips |first2=J. L. |date=1990 |pages=137–141 |volume=10 |issue=5 |bibcode=1990AdSpR..10..137R |doi=10.1016/0273-1177(90)90174-X |access-date=2019-02-10 |archive-date=2015-12-08 |archive-url=https://web.archive.org/web/20151208005538/http://www-ssc.igpp.ucla.edu/personnel/russell/papers/ashen/ |url-status=dead }}</ref><ref>{{Наведена мрежна страница |url=http://nssdc.gsfc.nasa.gov/nmc/spacecraftDisplay.do?id=1978-086C |title=''Venera 12'' Descent Craft |work=[[National Space Science Data Center]] |publisher=NASA |accessdate=10 September 2015}}</ref> [[European Space Agency|Европската вселенска агенија]] со ''[[Venus Express|Венера Експрес]]'' во 2007 година откри дека [[whistler (radio)|ѕвездените бранови]] ја потврдуваат појава на молња на Венера.<ref name="Russell_2007">{{Наведено списание |url=http://aten.igpp.ucla.edu/personnel/russell/papers/lightning_venus_whistler-mode_waves.pdf |title=Lightning on Venus inferred from whistler-mode waves in the ionosphere |journal=Nature (journal) |first1=C. T. |last1=Russell |first2=T. L. |last2=Zhang |first3=M. |last3=Delva |first4=W. |last4=Magnes |first5=R. J. |last5=Strangeway |first6=H. Y. |last6=Wei |volume=450 |issue=7170 |pages=661–662 |date=November 2007 |doi=10.1038/nature05930 |pmid=18046401 |bibcode=2007Natur.450..661R |access-date=2019-02-10 |archive-date=2016-03-04 |archive-url=https://web.archive.org/web/20160304120534/http://aten.igpp.ucla.edu/personnel/russell/papers/lightning_venus_whistler-mode_waves.pdf |url-status=dead }}</ref><ref name="Venus Express">{{наведени вести |url=http://www.cnn.com/2007/TECH/space/11/28/venus.lightning.ap/index.html |title=Venus also zapped by lightning |work=CNN.com |date=29 November 2007 |accessdate=29 November 2007 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20071130201237/http://www.cnn.com/2007/TECH/space/11/28/venus.lightning.ap/index.html |archivedate=30 November 2007}}</ref> Една можност е дека пепелта од вулканска ерупција генерира молња. Друг доказ доаѓа од резултатот на мерењата на концентрациите на [[sulfur dioxide|сулфур диоксид]] во атмосферата, кои паднал за фактор 10 помеѓу 1978 и 1986 година, скокна во 2006 година и повторно опадна 10 пати.<ref name = "ESA_2012-12-03">{{Наведена мрежна страница |url=http://www.esa.int/Our_Activities/Space_Science/Venus_Express/Have_Venusian_volcanoes_been_caught_in_the_act |title=Have Venusian volcanoes been caught in the act? |publisher=European Space Agency |first=Markus |last=Bauer |date=3 December 2012 |accessdate=20 June 2015 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20131103183610/http://www.esa.int/Our_Activities/Space_Science/Venus_Express/Have_Venusian_volcanoes_been_caught_in_the_act |archivedate=3 November 2013 }}</ref> Ова може да значи дека нивоата биле зголемени неколкупати поради големите вулкански ерупции.<ref>{{Наведено списание |title=Transport of {{хем2|SO2}} by explosive volcanism on Venus |journal=Journal of Geophysical Research |first=Lori S. |last=Glaze |volume=104 |issue=E8 |pages=18899–18906 |date=August 1999 |doi=10.1029/1998JE000619 |bibcode=1999JGR...10418899G}}</ref><ref name="Marcq2012">{{Наведено списание |title=Variations of sulphur dioxide at the cloud top of Venus's dynamic atmosphere |journal=Nature Geoscience |first1=Emmanuel |last1=Marcq |first2=Jean-Loup |last2=Bertaux |first3=Franck |last3=Montmessin |first4=Denis |last4=Belyaev |volume=6 |issue=1 |pages=25–28 |date=January 2013 |doi=10.1038/ngeo1650 |bibcode=2013NatGe...6...25M}}</ref> Во 2008 и 2009 година, првиот директен доказ за тековен вулканизам бил забележан од страна на Венера Експрес, во форма на четири минливи локализирани инфрацрвени жаришта во рамките на зоната на раседот [[Ganiki Chasma|Ганис Часма]],<ref name="USGS_Ganis_Chasma">{{Наведена мрежна страница |title=Ganis Chasma |work=Gazetteer of Planetary Nomenclature |publisher=[[USGS Astrogeology Science Center]] |url=http://planetarynames.wr.usgs.gov/Feature/2099 |accessdate=19 June 2015 |archive-url=https://web.archive.org/web/20161214115632/https://planetarynames.wr.usgs.gov/Feature/2099 |archive-date=14 December 2016 |url-status=dead |df=dmy-all }}</ref>{{refn| Misstated as "Ganiki Chasma" in the press release and scientific publication.<ref name = "Lakdawalla2015"/>| group = n}} во близина на штитниот вулкан [[Maat Mons|Маат Монс]].Три дамки биле забележани во повеќе од една последователна орбита. Се смета дека овие дамки претставуваат лава која само што е пуштена од вулкански ерупции.<ref name = "Lakdawalla2015">{{Наведена мрежна страница |last=Lakdawalla |first=Emily |authorlink=Emily Lakdawalla |title=Transient hot spots on Venus: Best evidence yet for active volcanism |publisher=[[The Planetary Society]] |date=18 June 2015 |url=http://www.planetary.org/blogs/emily-lakdawalla/2015/06181637-transient-hot-spots-on-venus.html |accessdate=20 June 2015}}</ref><ref name = "ESA_2015-06-18">{{Наведена мрежна страница |title=Hot lava flows discovered on Venus |publisher=European Space Agency |date=18 June 2015 |url=http://www.esa.int/Our_Activities/Space_Science/Venus_Express/Hot_lava_flows_discovered_on_Venus |accessdate=20 June 2015 |archivedate=19 June 2015 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20150619071101/http://www.esa.int/Our_Activities/Space_Science/Venus_Express/Hot_lava_flows_discovered_on_Venus}}</ref> Вистинските температури не се познати, бидејќи големината на жариштата не може да се измери, но најверојатно е во опсегот од 800-1,100 К (527-827&nbsp;°C; 980-1,520&nbsp;°F), во однос на нормалната температура од 740 K (467&nbsp;°C; 872&nbsp;°F).<ref name="Shalygin2015">{{Наведено списание |last1=Shalygin |first1=E. V. |last2=Markiewicz |first2=W. J. |last3=Basilevsky |first3=A. T. |last4=Titov |first4=D. V. |last5=Ignatiev |first5=N. I. |last6=Head |first6=J. W. |title=Active volcanism on Venus in the Ganiki Chasma rift zone |journal=[[Geophysical Research Letters]] |date=17 June 2015 |pages=4762–4769 |doi=10.1002/2015GL064088 |volume=42 |issue=12 |bibcode=2015GeoRL..42.4762S}}</ref> [[File:PIA00103 Venus - 3-D Perspective View of Lavinia Planitia.jpg|alt=The plains of Venus are outlined in red and gold, with impact craters leaving golden rings across the surface|thumb|[[Impact crater|Ударни кратери]] на површината на Венера (слика со грешни бои, реконструирана од податоци од радарот) ]] Илјадници ударни кратери се рамномерно распоредени низ површината на Венера. На други кратерни тела, како што се Земјата и Месечината, кратерите покажуваат голем број на состојби на деградација. На Месечината, деградацијата е предизвикана од последувателните удари, додека на Земјата е предизвикана од ерозија на ветер и дожд. На Венера, околу 85% од кратерите се во иста состојба. Бројот на кратерите, заедно со нивната добро сочувана состојба, укажува на тоа дека планетата претрпела глобален обновувачки настан од пред околу 300-600 милиони години,<ref name="Nimmo98" /><ref name="Strom1994">{{Наведено списание |last=Strom |first=Robert G. |author2=Schaber, Gerald G. |author3=Dawson, Douglas D. |date=25 May 1994 |title=The global resurfacing of Venus |journal=Journal of Geophysical Research |volume=99 |issue=E5 |pages=10899–10926 |doi=10.1029/94JE00388 |bibcode=1994JGR....9910899S}}</ref> проследен со распаѓање на вулканизмот.<ref>{{Наведено списание |author=Romeo, I. |author2=Turcotte, D. L. |date=2009 |title=The frequency-area distribution of volcanic units on Venus: Implications for planetary resurfacing |journal=Icarus |doi=10.1016/j.icarus.2009.03.036 |volume=203 |issue=1 |pages=13–19 |bibcode=2009Icar..203...13R |url=http://eprints.ucm.es/13279/1/Icarus_2009_1.pdf |access-date=2019-02-10 |archive-date=2019-12-19 |archive-url=https://web.archive.org/web/20191219010514/http://eprints.ucm.es/13279/1/Icarus_2009_1.pdf |url-status=dead }}</ref> Додека Земјината кора е во континуирано движење, се смета дека Венера не е во можност да одржи таков процес. Без тектоника на плочи за да се распадне топлината од нејзиниот [[плашт (геологија)|плашт]], Венера наместо тоа поминува низ цикличен процес во кој температурите на обвивката се зголемуваат додека не достигнат критично ниво што ја ослабува кората. Потоа, во период од околу 100 милиони години, подвлекувањето се случува на огромно ниво, за целосно рециклирање на кората.<ref name="Frankel" /> Кратерите на Венера имаат големина од {{convert|3|to |280|km|mi|0|abbr=on}} во пречник. Кратерите не се помали од 3&nbsp;км, поради ефектите на густата атмносфера на дојдовните објекти. Објектите со помалку од одредената [[kinetic energy|кинетичка енергија]] се толку забавени од атмносферата што не создаваат ударен кратер.<ref>{{Наведено списание |last=Herrick |first=R. R. |author2=Phillips, R. J. |date=1993 |title=Effects of the Venusian atmosphere on incoming meteoroids and the impact crater population |journal=Icarus |volume=112 |issue=1 |pages=253–281 |doi=10.1006/icar.1994.1180 |bibcode=1994Icar..112..253H}}</ref> Дојдовните проектили со помалку од {{convert|50|m|ft|abbr=on}} во пречник, ќе се фрагментираат и ќе изгорат во атмносферата пред да ја достигнат површината.<ref>{{Наведена книга |title=The Planetary System |edition=3 |publisher=[[Benjamin Cummings]] |location=San Francisco |first1=David |last1=Morrison |first2=Tobias C. |last2=Owens |date=2003 |isbn=978-0-8053-8734-6}}</ref> === Внатрешна структура === [[File:Venus structure.jpg|thumb|Внатрешната структура на Венера – кората (надворешен слој), обвивката (среден слој) и јадрото (жолтиот внатрешен дел)|alt=Venus is represented without its atmosphere; the mantle (red) is slightly larger than the core (yellow)]] Без сеизмички податоци или познавање на [[moment of inertia|моментот на инерција]], достапни се малку информации за внатрешната структура и [[geochemistry|геохемијата]] на Венера.<ref name="goettel">{{cite conference |last=Goettel |first=K. A. |author2=Shields, J. A. |author3=Decker, D. A. |title=Density constraints on the composition of Venus |booktitle=Proceedings of the Lunar and Planetary Science Conference |publisher=[[Pergamon Press]] |location=Houston, TX |date=16–20 March 1981 |pages=1507–1516 |bibcode=1982LPSC...12.1507G |accessdate=}}</ref> Сличноста во големината и густината помеѓу Венера и Земјата сугерира дека имаат слична внатрешна структура: [[Planetary core|јадро]], [[Mantle (geology)|обвивка]], и [[Crust (geology)|кора]]. Како и на Земјата, јадрото на Венера е делумно течно, бидејќи двете планети се ладат со приближно иста брзина.<ref>{{Наведена книга |author=Faure, Gunter |author2=Mensing, Teresa M. |date=2007 |title=Introduction to planetary science: the geological perspective |series=Springer eBook collection |publisher=Springer |isbn=978-1-4020-5233-0 |page=201}}</ref> Помалата големина на Венера значи дека притисоците се 24% пониски во длабочината на внатрешноста од Земјата.<ref>{{citation |last1=Aitta |first1=A. |title=Venus' internal structure, temperature and core composition |journal=Icarus |volume=218 |issue=2 |pages=967–974 |date=April 2012 |doi=10.1016/j.icarus.2012.01.007 |bibcode=2012Icar..218..967A |url=https://www.researchgate.net/publication/256719725 |accessdate=17 January 2016 |postscript=.}}</ref> Главната разлика меѓу двете планети е недостатокот на докази за [[plate tectonics|тектонски плочи]] на Венера, веројатно затоа што нејзината кора е премногу силна за да се [[subduction|движи]] без вода која би и овозможила да биде помалку [[viscous|вискозна]]. Резултат на ова е намалената загуба на топлина од планетата, што ја спречува да се лади и да надомести за недостатокот на внатрешно генерирано [[магнетно поле]].<ref>{{Наведено списание |author=Nimmo, F. |date=2002 |title=Crustal analysis of Venus from Magellan satellite observations at Atalanta Planitia, Beta Regio, and Thetis Regio |journal=[[Geology (journal)|Geology]] |volume=30 |issue=11 |pages=987–990 |doi=10.1130/0091-7613(2002)030<0987:WDVLAM>2.0.CO;2 |issn=0091-7613 |bibcode=2002Geo....30..987N}}</ref> Наместо тоа, Венера може да ја изгуби својата внатрешна топлина во големи периодични настани.<ref name="Nimmo98">{{Наведено списание |author=Nimmo, F. |author2=McKenzie, D. |title=Volcanism and Tectonics on Venus |journal=[[Annual Review of Earth and Planetary Sciences]] |volume=26 |issue=1 |pages=23–53 |date=1998 |doi=10.1146/annurev.earth.26.1.23 |bibcode=1998AREPS..26...23N}}</ref> === Атмносфера и клима === {{Multiple image |align=right |direction=vertical |background color=light grey |header= |width=230 |footer= |width3=158 |image3=Venuspioneeruv.jpg |alt3=The atmosphere of Venus appears darker and lined with shadows. The shadows trace the prevailing wind direction. |caption3=Cloud structure in [[Atmosphere of Venus|the Venusian atmosphere]] in 1979, revealed by observations in the [[ultraviolet]] band by [[Pioneer Venus Orbiter]] |width4=170 |image4=Venus globe.jpg |alt4=A false-colour image of Venus: ribbons of lighter colour stretch haphazardly across the surface. Plainer areas of more even colouration lie between. |caption4=Global [[radar]] view of Venus (without the clouds) from [[Magellan (spacecraft)|''Magellan'']] between 1990 and 1994 |width5=215 }} {{Главна|Atmosphere of Venus}} Венера има многу густа [[celestial body atmosphere|атмносфера]] составена од 96.5% [[carbon dioxide|јаглерод диоксид]], 3.5% [[nitrogen|азот]], и траги од други гасови, најмногу забележлив [[sulfur dioxide|сулфур диоксид]].<ref name=SolarSystemEncyclopedia>{{Наведена книга |last1=Taylor |first1=Fredric W. |editor1-last=Tilman |editor1-first=Spohn |editor2-last=Breuer |editor2-first=Doris |editor3-last=Johnson |editor3-first=T. V. |title=Encyclopedia of the Solar System |date=2014 |publisher=[[Elsevier]] Science & Technology |location=Oxford |isbn=978-0-12-415845-0 |chapter-url=http://literati.credoreference.com/content/entry/estsolar/venus_atmosphere/0 |accessdate=12 January 2016 |chapter=Venus: Atmosphere |archive-date=2021-09-29 |archive-url=https://web.archive.org/web/20210929074421/https://search.credoreference.com/content/entry/estsolar/venus_atmosphere/0 |url-status=dead }}</ref> Масата на атмносферата е 93 пати поголема од таа на Земјата, додека притисокот на нејзината површина е околу 92 пати поголем од оној на Земјата - притисок еквивалентен на оној на длабочина од речиси {{convert|1|km|mi}} под Земјините океани. Густината на површината е 65&nbsp;кг/м³, 6.5% од водата или 50 пати погуста од атмносферата на Земјата на {{convert|20|C|K C F|0|order=out}} на ниво на море. Богатата со {{хем2|CO2}} атмносфера го генерира најсилниот [[greenhouse effect|ефект на стаклена градина]] во Сончевиот Систем, правејќи ја температурата на површината да биде најмалку {{convert|462|C|K C F|order=out}}.<ref name="nasa_venus" /><ref>{{Наведена мрежна страница |url=http://burro.cwru.edu/stu/advanced/venus.html |title=Venus |publisher=[[Case Western Reserve University]] |date=13 September 2006 |accessdate=21 December 2011 |archive-url=https://web.archive.org/web/20120426064658/http://burro.cwru.edu/stu/advanced/venus.html |archive-date=26 April 2012 |url-status=dead}}</ref> Ова ја прави површината на Венера да е потопла од површината на [[Mercury (planet)|Меркур]], чија минимална температура на површината е {{convert|−220|C|K C F|0|order=out|round=5}} а максималната температура на површината е {{convert|427|C|K C F|0|order=out|round=5}},<ref>{{Наведена книга |first=John S. |last=Lewis |date=2004 |title=Physics and Chemistry of the Solar System |page=463 |edition=2 |publisher=[[Academic Press]] |isbn=978-0-12-446744-6}}</ref><ref>{{Наведена книга|url=http://www.jhuapl.edu/techdigest/td2602/Prockter.pdf|title=Ice in the Solar System|last=Prockter|first=Louise|date=2005|publisher=Johns Hopkins APL Technical Digest|volume=Volume 26|accessdate=July 27, 2009|archiveurl=https://web.archive.org/web/20060911205118/http://www.jhuapl.edu/techdigest/td2602/Prockter.pdf|archivedate=September 11, 2006|issue=number 2|df=}}</ref> иако оддалеченоста на Венера од Сонцето е двапати поголема од оддалеченоста на Меркур, и добива [[Inverse square law of radiation|само 25%]] од сончевото [[irradiance|зрачење]] на Меркур. Оваа температура е повисока од онаа што се користи за [[Sterilization (microbiology)|стерилизација]]. Пребарувањата покажуваат дека пред милијарда години атмосферата на Венера била многу повеќе како таа на Земјата отколку што е сега, и дека можеби имало значителни количини на течна вода на површината, но по период од 600 милиони до неколку милијарди години,<ref name=baas39_540>{{Наведено списание |last1=Grinspoon |first1=David H. |authorlink=David Grinspoon |last2=Bullock |first2=M. A. |title=Searching for Evidence of Past Oceans on Venus |journal=[[Bulletin of the American Astronomical Society]] |volume=39 |page=540 |date=October 2007 |bibcode=2007DPS....39.6109G}}</ref> ефект на стаклена градина бил предизвикан од испарување на таа оригинална вода, што предизвикало критично ниво на стакленички гасови во атмосферата.<ref name="Kasting">{{Наведено списание |last=Kasting |first=J. F. |authorlink=James Kasting |date=1988 |title=Runaway and moist greenhouse atmospheres and the evolution of Earth and Venus |journal=Icarus |volume=74 |issue=3 |pages=472–494 |doi=10.1016/0019-1035(88)90116-9 |pmid=11538226 |bibcode=1988Icar...74..472K}}</ref> Иако условите на површината на Венера повеќе не се гостопримливи за живот како тие на Земјата што можеби било возможно пред овој настан, постојат шпекулации за можноста дека постои живот во горните слоеви на облаците на Венера, 50 км од површината, каде што температурата се движи помеѓу 303 и 353 К (30 и 80&nbsp;°C, 86 и 176&nbsp;°F), но околината е кисела.<ref>{{Наведена мрежна страница |url=http://www.astrobio.net/news-exclusive/venusian-cloud-colonies/ |title=Venusian Cloud Colonies |work=Astrobiology Magazine |first=Leslie |last=Mullen |date=13 November 2002 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20140816070045/http://www.astrobio.net/news-exclusive/venusian-cloud-colonies/ |archivedate=16 August 2014}}</ref><ref>{{Наведено списание |url=http://gltrs.grc.nasa.gov/reports/2003/TM-2003-212310.pdf |title=Astrobiology: The Case for Venus |journal=Journal of the British Interplanetary Society |first=Geoffrey A. |last=Landis |author-link=Geoffrey A. Landis |volume=56 |issue=7–8 |pages=250–254 |date=July 2003 |id=NASA/TM—2003-212310 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20110807004311/http://gltrs.grc.nasa.gov/reports/2003/TM-2003-212310.pdf |archivedate=7 August 2011 |bibcode=2003JBIS...56..250L}}</ref><ref name="Cockell1999">{{Наведено списание |title=Life on Venus |journal=[[Planetary and Space Science]] |last=Cockell |first=Charles S. |authorlink=Charles S. Cockell |volume=47 |issue=12 |pages=1487–1501 |date=December 1999 |doi=10.1016/S0032-0633(99)00036-7 |bibcode=1999P&SS...47.1487C}}</ref> [[Топлинска инерција|Топлинската инерција]] и преносот на топлина со ветрови во пониската атмосфера значи дека температурата на површината на Венера не се разликува значително помеѓу денот и ноќта, и покрај екстремно бавното вртење на Венера. Ветровите на површината се бавни, се движат по неколку километри на час, но поради високата густина на атмосферата на површината, тие наметнуваат значителна сила од опструкции и пренесува прав и мали камења низ површината. Само ова би му отежнило на човекот да се движи по површината, дури и ако топлината, притисокот и недостатокот на кислород не се проблем.<ref>{{Наведено списание |title=Dust on the surface of Venus |author=Moshkin, B. E. |author2=Ekonomov, A. P. |author3=Golovin Iu. M. |journal=Kosmicheskie Issledovaniia (Cosmic Research) |volume=17 |issue=2 |pages=280–285 |date=1979 |bibcode=1979CosRe..17..232M}}</ref> Над густиот CO2 слој има густи облаци кои главно се состојат од сулфурна киселина, која е формирана од сулфур диоксид и вода преку хемиска реакција што резултира со хидрат на сулфурна киселина. Дополнително, атмосферата се состои од околу 1% железен хлорид. Други можни состојки на честичките на облаците се железо сулфат, алуминиум хлорид и фосфорни анхидриди. Облаците на различни нивоа имаат различни композиции и распределби на големината на честичките. Овие облаци ја рефлектираат и расејуваат околу 90% од сончевата светлина што паѓа на нив назад во вселената и спречува визуелно набљудување на површината на Венера. Постојаното облачно покритие значи дека иако Венера е поблиску од Земјата до Сонцето, таа добива помалку сончева светлина на теренот. Силните 300 км / ч (185&nbsp;mph) ветрови на врвот на облаците одат околу Венера околу секои четири до пет Земјини денови. Ветрите на Венера се движат до 60 пати од брзината на нејзиното вртење, додека најбрзите ветрови на Земјата се само 10-20% брзина на вртење. Над густиот {{хем2|CO2}} слој има густи облаци кои главно се состојат од [[sulfuric acid|сулфурна киселина]], која е формирана од [[sulfur dioxide|сулфур диоксид]] и вода преку хемиска реакција што резултира со хидрат на сулфурна киселина. Дополнително, атмосферата се состои од околу 1% [[ferric chloride|железен хлорид]].<ref name="kras006">{{Наведено списание |title=Chemical composition of the atmosphere of Venus |last1=Krasnopolsky |first1=V. A. |last2=Parshev |first2=V. A. |journal=Nature |volume=292 |issue=5824 |pages=610–613 |date=1981 |doi=10.1038/292610a0 |bibcode=1981Natur.292..610K}}</ref><ref>{{Наведено списание |title=Chemical composition of Venus atmosphere and clouds: Some unsolved problems |first=Vladimir A. |last=Krasnopolsky |date=2006 |journal=[[Planetary and Space Science]] |volume=54 |issue=13–14 |pages=1352–1359 |doi=10.1016/j.pss.2006.04.019 |bibcode=2006P&SS...54.1352K}}</ref> Други можни состојки на честичките на облаците се [[ferric sulfate|железо сулфат]], [[aluminium chloride|алуминиум хлорид]] и [[phosphoric anhydride|фосфорни анхидриди]]. Облаците на различни нивоа имаат различни композиции и распределби на големината на честичките.<ref name="kras006" /> Овие облаци ја рефлектираат и расејуваат околу 90% од сончевата светлина што паѓа на нив назад во вселената и спречува визуелно набљудување на површината на Венера. Постојаната покриеност од облаци значи дека иако Венера е поблиску до Сонцето од Земјата, таа добива помалку сончева светлина на површината. Силните ветрови од {{convert|300|км/ч|mph|round=5|abbr=on}} на врвот на облаците кружат околу Венера на секои четири до пет Земјини денови.<ref>{{Наведено списание |title=Cloud-tracked winds from Pioneer Venus OCPP images |author=W. B. Rossow |author2=A. D. del Genio |author3=T. Eichler |journal=[[Journal of the Atmospheric Sciences]] |volume=47 |issue=17 |pages=2053–2084 |date=1990 |doi=10.1175/1520-0469(1990)047<2053:CTWFVO>2.0.CO;2 |issn=1520-0469 |bibcode=1990JAtS...47.2053R}}</ref> Ветрите на Венера се движат и до 60 пати побрзо од брзината на нејзиното вртење, додека најбрзите ветрови на Земјата се само 10-20% од брзината на вртењето.<ref name="science328">{{Наведено списание |author=Normile, Dennis |title=Mission to probe Venus's curious winds and test solar sail for propulsion |journal=Science |page=677 |issue=5979 |volume=328 |date=7 May 2010 |pmid=20448159 |doi=10.1126/science.328.5979.677-a |bibcode=2010Sci...328..677N}}</ref> Површината на Венера е ефикасно [[isothermal|изотермална]]; таа задржува постојана температура не само помеѓу денот и ноќта, туку помеѓу екваторот и половите.<ref name="fact">{{Наведена мрежна страница |url=http://nssdc.gsfc.nasa.gov/planetary/factsheet/venusfact.html |title=Venus Fact Sheet |publisher=NASA |last=Williams |first=David R. |date=15 April 2005 |accessdate=12 October 2007 |archive-url=https://www.webcitation.org/6ftO4K7lC?url=http://nssdc.gsfc.nasa.gov/planetary/factsheet/venusfact.html |archive-date=10 March 2016 |url-status=dead |df=dmy-all }}</ref><ref>{{Наведена мрежна страница |title=Titan, Mars and Earth: Entropy Production by Latitudinal Heat Transport |author=Lorenz, Ralph D. |author2=Lunine, Jonathan I. |author3=Withers, Paul G. |author4=McKay, Christopher P. |publisher=[[Ames Research Center]], University of Arizona Lunar and Planetary Laboratory |url=http://sirius.bu.edu/withers/pppp/pdf/mepgrl2001.pdf |date=2001 |accessdate=21 August 2007 |format=PDF}}</ref> [[axial tilt|Осниот наклон]] на Венера е помал од 3 °, во споредба со 23 ° на Земјата, која исто така, ја минимализира сезонската варијација на температурата.<ref>{{Наведена мрежна страница |title=Interplanetary Seasons |work=NASA |url=https://science.nasa.gov/headlines/y2000/interplanetaryseasons.html |accessdate=21 August 2007 |url-status=dead |archiveurl=https://web.archive.org/web/20071016161443/https://science.nasa.gov/headlines/y2000/interplanetaryseasons.html |archivedate=16 October 2007 |df=}}</ref> Единствената значителна варијација во температурата се јавува со зголемување на надморска височина. Највисоката точка на Венера, [[Maxwell Montes|Максвел Монтес]],е најладната точка на Венера, со температура од околу 655 К (380 ° С; 715 ° Ф) и атмосферски притисок од околу 4,5 МПа (45 бари).<ref name=Basilevsky_2003>{{Наведено списание |author=Basilevsky A. T. |author2=Head J. W. |title=The surface of Venus |journal=[[Reports on Progress in Physics]] |date=2003 |volume=66 |issue=10 |pages=1699–1734 |doi=10.1088/0034-4885/66/10/R04 |bibcode=2003RPPh...66.1699B}}</ref><ref name=McGill_2010>{{Наведена книга |editor=T. R. Watters |editor2=R. A. Schultz |title=Planetary Tectonics |chapter=Venus tectonics |last1=McGill |first1=G. E. |last2=Stofan |first2=E. R. |last3=Smrekar |first3=S. E. |publisher=Cambridge University Press |date=2010 |chapter-url=https://books.google.com/books?id=9PD5hxPb6fkC&pg=PA81 |isbn=978-0-521-76573-2 |pages=81–120}}</ref> Во 1995 година, [[Magellan (spacecraft)|вселенското летало Магелан]] снимило [[Venus snow|високо рефлективна супстанца]] на врвовите на највисоките планински врвови која е слична со копнениот снег. Оваа супстанција најверојатно е формирана од сличен процес како и снегот, но на многу повисока температура. Премногу испарлива за кондензација на површината, преминала во гасна форма на повисоки височини, каде што е поладно и може да се наталожи. Идентитетот на оваа супстанца не е познат со сигурност, но шпекулациите се движат од елементарен [[tellurium|телур]] до олово сулфид ([[galena|галена]]).<ref>{{Наведена мрежна страница |title="Heavy metal" snow on Venus is lead sulfide |first=Carolyn Jones |last=Otten |publisher=[[Washington University in St Louis]] |url=http://news-info.wustl.edu/news/page/normal/633.html |date=2004 |accessdate=21 August 2007 |archive-date=2008-04-15 |archive-url=https://web.archive.org/web/20080415000214/http://news-info.wustl.edu/news/page/normal/633.html |url-status=dead }}</ref> Облаците на Венера се способни да создадат [[lightning|молња]].<ref name="Upadhyay, H. O. 99–108">{{Наведено списание |author=Upadhyay, H. O. |author2=Singh, R. N. |title=Cosmic ray Ionization of Lower Venus Atmosphere |date=April 1995 |journal=[[Advances in Space Research]] |volume=15 |issue=4 |pages=99–108 |doi=10.1016/0273-1177(94)00070-H |bibcode=1995AdSpR..15...99U}}</ref> Постоењето на молња во атмосферата на Венера е контроверзно, бидејќи првите сомнителни знаци биле откриени од страна на Советските [[Venera|сонди на Венера]].Во 2006-07, ''[[Venus Express|Венера Експрес]]'' јасно ги открил [[Electromagnetic electron wave|вистлер бранови]], знаци на молња. Нивниот [[intermittent|наизменичен]] изглед укажува на шема поврзана со временската активност. Според овие мерења,стапката на молњата е најмалку половина од онаа на Земјата.<ref name="Russell_2007"/> Во 2007 година, Венера Експрес откри дека огромен двоен [[Polar vortex|атмносферски вител]] постои на Јужниот Пол.<ref>{{Наведено списание |first=Eric |last=Hand |date=November 2007 |title=European mission reports from Venus |journal=Nature |issue=450 |pages=633–660 |doi=10.1038/news.2007.297}}</ref><ref>{{наведени вести |author=Staff |url=http://news.bbc.co.uk/1/hi/sci/tech/7117303.stm |title=Venus offers Earth climate clues |accessdate=29 November 2007 |work=[[BBC News]] |date=28 November 2007}}</ref> Венера Експрес, исто така, во 2011 година откри дека постои [[ozone|озонска]] обвивка високо во атмосферата на Венера.<ref name="esaozone">{{Наведена мрежна страница |url=http://www.esa.int/esaCP/SEMU3N9U7TG_Life_0.html |title=ESA finds that Venus has an ozone layer too |publisher=European Space Agency |date=6 October 2011 |accessdate=25 December 2011}}</ref> На 29 јануари 2013 година, научниците од [[ESA|ЕСА]] известија дека [[ionosphere|јоносферата]] на Венера се движи нанадвор на начин сличен на "јонскиот опаш што се гледа како се движи од [[comet|комета]] под слични услови".<ref name="ESA-20130129">{{Наведена мрежна страница |title=When A Planet Behaves Like A Comet |url=http://www.esa.int/Our_Activities/Space_Science/When_a_planet_behaves_like_a_comet |date=29 January 2013 |publisher=European Space Agency |accessdate=31 January 2013}}</ref><ref name="Space-20130130">{{Наведена мрежна страница |last=Kramer |first=Miriam |title=Venus Can Have 'Comet-Like' Atmosphere |url=http://www.space.com/19537-venus-comet-atmosphere.html |date=30 January 2013 |work=[[Space.com]] |accessdate=31 January 2013}}</ref> Во декември 2015 година и во помала мера во април и мај 2016 година, истражувачите кои работат на јапонската мисија Акацуки забележаа форми на лак во атмосферата на Венера. Ова се сметаше како директен доказ за постоење на најголемите стационарни [[gravity wave|гравитациски бранови]] во Сончевиот Систем.<ref>{{Наведено списание |display-authors=3 |last1=Fukuhara |first1=Tetsuya |last2=Futaguchi |first2=Masahiko |last3=Hashimoto |first3=George L. |last4=Horinouchi |first4=Takeshi |last5=Imamura |first5=Takeshi |last6=Iwagaimi |first6=Naomoto |last7=Kouyama |first7=Toru |last8=Murakami |first8=Shin-ya |last9=Nakamura |first9=Masato|last10=Ogohara|first10=Kazunori |last11=Sato |first11=Mitsuteru |last12=Sato |first12=Takao M. |last13=Suzuki |first13=Makoto |last14=Taguchi |first14=Makoto |last15=Takagi |first15=Seiko |last16=Ueno |first16=Munetaka |last17=Watanabe |first17=Shigeto |last18=Yamada |first18=Manabu |last19=Yamazaki |first19=Atsushi |title=Large stationary gravity wave in the atmosphere of Venus |journal=Nature Geoscience |date=16 January 2017 |doi=10.1038/ngeo2873 |url=http://www.nature.com/ngeo/journal/vaop/ncurrent/full/ngeo2873.html |accessdate=17 January 2017 |volume=10 |issue=2 |pages=85–88 |bibcode=2017NatGe..10...85F}}</ref><ref>{{наведени вести |last1=Rincon |first1=Paul |title=Venus wave may be Solar System's biggest |url=https://www.bbc.com/news/science-environment-38638067 |accessdate=17 January 2017 |work=BBC News |date=16 January 2017}}</ref><ref>{{наведени вести |last1=Chang |first1=Kenneth |title=Venus Smiled, With a Mysterious Wave Across Its Atmosphere |url=https://www.nytimes.com/2017/01/16/science/venus-wave-akatsuki.html?_r=0 |accessdate=17 January 2017 |work=The New York Times |date=16 January 2017}}</ref> {{Multiple image |align=center |direction=horizontal |header=Atmospheric composition |footer=Green colour – water vapour, red – carbon dioxide, WN – [[wavenumber]] (other colours have different meanings, lower [[wavelength]]s on the right, higher on the left). |width1=380 |image1=Synthetic atmosphere absorption spectrum.gif |alt1=The atmosphere of Earth is represented as a series of coloured spikes. The green of water dominates, while the red of carbon dioxide clusters near the left side. |caption1= Absorption spectrum of a simple gas mixture corresponding to [[Atmosphere of Earth|Earth's atmosphere]] |width2=400 |image2=Synthetic Venus atmosphere absorption spectrum.gif |alt2=The atmosphere of Venus is represented on the same graph. Here the red of carbon dioxide is almost overwhelming, but the green of water and the purple of carbon monoxide are present. |caption2=The composition of the [[atmosphere of Venus]] based on [[HITRAN]] data<ref name=HITRAN>{{Наведена мрежна страница |url=http://www.cfa.harvard.edu/hitran/ |title=The HITRAN Database |publisher=Atomic and Molecular Physics Division, [[Harvard-Smithsonian Center for Astrophysics]] |accessdate=8 August 2012 |quote=HITRAN is a compilation of spectroscopic parameters that a variety of computer codes use to predict and simulate the transmission and emission of light in the atmosphere.}}</ref> created using HITRAN on the Web system.<ref name=hitraniaoru>{{Наведена мрежна страница |url=http://hitran.iao.ru/ |title=HITRAN on the Web Information System |publisher=[[V.E. Zuev Institute of Atmospheric Optics]] |accessdate=11 August 2012}}</ref> }} === Магнетно поле и јадро === Во 1967 година, ''[[Venera 4|Венера 4]]'' пронајде дека [[magnetic field|магнетното поле]] на Венера е многу послабо од она на Земјата. Ова магнетно поле е предизвикано од интеракција помеѓу [[ionosphere|јоносферата]] и [[solar wind|сончевиот ветер]],<ref>{{Наведено списание |title=Nature of the Magnetic Field in the Neighborhood of Venus |author1=Dolginov, Sh. |author2=Eroshenko, E. G. |author3=Lewis, L. |journal=[[Cosmic Research]] |volume=7 |page=675 |date=September 1969 |bibcode=1969CosRe...7..675D}}</ref><ref>{{Наведена книга |author=Kivelson G. M. |author2=Russell, C. T. |title=Introduction to Space Physics |publisher=Cambridge University Press |date=1995 |isbn=978-0-521-45714-9}}</ref> а не од внатрешнотп [[динамо]] како во [[Planetary core|јадрото]] на Земјата. Малата [[Magnetosphere of Venus|индуцирана магнетосфера]] на Венера обезбедува незначителна заштита на атмосферата од [[cosmic radiation|космичкото зрачење]]. Недостатокот на внатрешно магнетно поле на Венера е изненадувачко, со оглед на тоа дека е сличена на Земјата во големина, и се очекувало да содржи динамо во неговото јадро. Постоењето на динамо бара три работи: [[Electrical conductor|спроводлива]] течност, вртење и [[конвекција]]. Јадрото се смета дека е електрично спроводливо и, иако неговото вртење често се смета дека е премногу бавно, симулациите покажуваат дека е соодветна за да се произведе динамо.<ref>{{Наведена книга |chapterurl=http://www-spc.igpp.ucla.edu/personnel/russell/papers/venus_mag/ |chapter=Venus: Magnetic Field and Magnetosphere |title=Encyclopedia of Planetary Sciences |publisher=[[Chapman and Hall]] |location=New York |author1=Luhmann, J. G. |author2=Russell, C. T. |editor1=Shirley, J. H. |editor2=Fainbridge, R. W. |pages=905–907 |date=1997 |isbn=978-1-4020-4520-2 |access-date=2019-02-10 |archive-date=2010-07-14 |archive-url=https://web.archive.org/web/20100714051425/http://www-spc.igpp.ucla.edu/personnel/russell/papers/venus_mag/ |url-status=dead }}</ref><ref>{{Наведено списание |last=Stevenson |first=D. J. |title=Planetary magnetic fields |journal=[[Earth and Planetary Science Letters]] |volume=208 |issue=1–2 |pages=1–11 |doi=10.1016/S0012-821X(02)01126-3 |date=15 March 2003 |bibcode=2003E&PSL.208....1S|url=http://authors.library.caltech.edu/12373/1/STErpp83.pdf }}</ref> Ова имплицира дека динамото недостасува поради недостаток на конвекција во јадрото на Венера. На Земјата, конвекцијата се јавува во течниот надворешен слој на јадрото, бидејќи дното на течниот слој е многу потопол од врвот. На Венера, глобален настан за обновување можеби ја згаснала тектониката на плочите и довело до намалување на топлинскиот флукс низ кората. Ова предизвика зголемување на температурата на обвивката, со што се намалува топлинскиот флукс од јадрото. Како резултат на тоа, не постои внатрешен геодинамо за да води магнетно поле. Наместо тоа, топлината од јадрото се користи за загревање на кората.<ref name="nimmo02">{{Наведено списание |first=Francis |last=Nimmo |date=November 2002 |title=Why does Venus lack a magnetic field? |journal=Geology |volume=30 |issue=11 |pages=987–990 |url=http://www2.ess.ucla.edu/~nimmo/website/paper25.pdf |format=PDF |accessdate=28 June 2009 |doi=10.1130/0091-7613(2002)030<0987:WDVLAM>2.0.CO;2 |issn=0091-7613 |bibcode=2002Geo....30..987N}}</ref> Една можност е дека Венера нема цврсто внатрешно јадро<ref>{{Наведено списание |author=Konopliv, A. S. |author2=Yoder, C. F. |title=Venusian ''k''₂ tidal Love number from Magellan and PVO tracking data |journal=[[Geophysical Research Letters]] |volume=23 |issue=14 |pages=1857–1860 |url=http://www.agu.org/pubs/crossref/1996/96GL01589.shtml |accessdate=12 July 2009 |archive-url=https://web.archive.org/web/20110512154523/http://www.agu.org/pubs/crossref/1996/96GL01589.shtml |archive-date=12 May 2011 |url-status=dead |doi=10.1029/96GL01589 |date=1996 |bibcode=1996GeoRL..23.1857K}}</ref> или дека нејзиното јадро не се лади, така што целиот течен дел од јадрото е на приближно иста температура. Друга можност е дека нејзиното јадро е веќе целосно зацврстено. Состојбата на јадрото е многу зависна од концентрацијата на [[sulfur|сулфур]], што во моментов не е позната.<ref name="nimmo02" /> Слабата магнетосфера околу Венера значи дека [[solar wind|сончевиот ветер]] директно удира на нејзината надворешна атмосфера. Тука, јони на водород и кислород се создаваат со дисоцијација на неутрални молекули од ултравиолетовото зрачење. Сончевиот ветар потоа ги снабдува со енергијата што им дава на некои од овие јони доволна брзина за да го напуштат гравитациското поле на Венера. Овој процес на ерозија резултира со стабилно губење на нискомасните водородни, хелиумски и кислородни јони, додека поголеми молекули, како што е јаглерод диоксидот, е со поголема веројатност да се задржи. Атмосферската ерозија од сончевиот ветер најверојатно довело до губење на поголемиот дел од водата на Венера во текот на првите милијарди години од формирањето.<ref name="nature450_7170_629">{{Наведено списание |doi=10.1038/nature06432 |last1=Svedhem |first1=Håkan |last2=Titov |first2=Dmitry V. |last3=Taylor |first3=Fredric W. |last4=Witasse |first4=Olivier |date=November 2007 |title=Venus as a more Earth-like planet |journal=Nature |volume=450 |issue=7170 |pages=629–632 |bibcode=2007Natur.450..629S |pmid=18046393}} </ref> Ерозијата го зголемила 100 пати односот на [[deuterium|деутериум]] со повисока маса и водород со помала маса во атмосферата во споредба со остатокот од сончевиот Систем.<ref>{{Наведено списание |last1=Donahue |first1=T. M. |last2=Hoffman |first2=J. H. |last3=Hodges |first3=R. R. |last4=Watson |first4=A. J. |title=Venus Was Wet: A Measurement of the Ratio of Deuterium to Hydrogen |journal=Science |volume=216 |issue=4546 |date=1982 |pages=630–633 |issn=0036-8075 |doi=10.1126/science.216.4546.630 |bibcode=1982Sci...216..630D |pmid=17783310}}</ref> == Орбита и вртење == {{Главна|Венерина орбита}} [[File:Venusorbitsolarsystem.gif|thumb|Венера кружи околу Сонцето на просечно растојание од околу 108 милиони километри (околу 0,7 [[Astronomical Unit|AU]]) и орбитира на секои 224,7 дена. Венера е втората планета од Сонцето и кружи околу Сонцето околу 1,6 пати (жолта трага) во 365 земјени дена (сина патека)|alt=the orbits of Mercury, Venus, Earth and Mars are seen in motion from the top down against a spiderweb graph. Earth's orbit leaves a blue trail, while Venus's orbit leaves a yellow trail]] Венера кружи околу Сонцето на просечно растојание од околу {{convert|0.72|AU|e6km+e6mi|abbr=unit|lk=on}}, а завршува орбита на секои 224,7 дена. Иако сите [[палетарна орбита|планетарни орбити]] се [[елипса|елиптични]], орбитата на Венера е скоро [[кружница|кружна]], со [[занесување (орбита)|занесеност]] помала од 0,01.<ref name="fact" /> Кога Венера лежи помеѓу Земјата и Сонцето во [[врзување (астрономија)#Горно и долно врзување|долна врска]], таа има најблизок пристап до Земјата од која било планета на просечно растојание од 41 милион км (25 милиони ми).<ref name="fact" /> Планетата достигнува однос на секои 584 дена, просечно.<ref name="fact" /> Поради [[Миланковиќеви циклуси|намалувањето на занесеноста на Земјината орбита]], минималните растојанија ќе станат поголеми во текот на следните десетици илјади години. Од 1 до 5383 година има 526 пристапи на помалку од 40 милиони километри; а потоа немало за околу 60,158 години. Сите планети во Сончевиот Систем кружат околу Сонцето [[anticlockwise|во правецот обратно од стрелките на часовникот]], гледано одозгора од Северниот Пол на Земјата. Повеќето планети, исто така, ротираат на нивните оски во правец на обратно од стрелките на часовникот, но Венера орбитира во насока на стрелките на часовникот во [[повратно движење|повратно вртење]] еднаш на секои 243 Земјини дена - најбавновртечка од која било планета. Бидејќи нејзиното вртење е толку бавно, Венера има најблизок одблик на сфера.<ref name="Venus">{{Наведена мрежна страница |title=Venus |url=http://www.britannica.com/EBchecked/topic/625665/Venus |work=Encyclopædia Britannica Online |last=Squyres |first=Steven W. |author-link=Steven W. Squyres |date=2016 |access-date=7 January 2016}}</ref> Така, [[sidereal day|денот]] на Венера трае подолго од годината (243 наспроти 224,7 Земјини дена). Екваторот на Венера ротира со брзина од {{convert|6.52|км/ч|abbr=on}}, додека Земјата ротира со {{convert|1669.8|км/ч|abbr=on}}.<ref>{{Наведена книга |chapterurl=https://books.google.com/books?id=PE99nOKjbXAC&lpg=PA50&pg=PA50 |chapter=Rotational velocity (equatorial) |title=The Cambridge Planetary Handbook |publisher=Cambridge University Press |last=Bakich |first=Michael E. |page=50 |date=2000 |isbn=978-0-521-63280-5}}</ref> Вртењето на Венера е забавено во овие 16 години помеѓу вселенското летало „Магелан“ и посетите на „Венера Експрес“; секој ден се зголемил за 6,5 минути во тој временски период.<ref name="slowing spin">{{Наведена мрежна страница |url=http://www.esa.int/Our_Activities/Space_Science/Venus_Express/Could_Venus_be_shifting_gear |title=Could Venus Be Shifting Gear? |series=Venus Express |publisher=European Space Agency |date=10 February 2012 |access-date=7 January 2016}}</ref> Поради повратното вртење, должината на [[solar day|сончевиот ден]] на Венера е значително пократок од обичниот, 116,75 Земјини денови (со што го прави денот на Венера да е пократок од денот на [[Mercury (planet)|Меркур]] - 176 Земјини дена).<ref name="planetary-facts">{{Наведена мрежна страница |url=http://www.planetary.org/explore/space-topics/compare/planetary-facts.html |title=Planetary Facts |publisher=[[The Planetary Society]] |access-date=20 January 2016 |archive-url=https://web.archive.org/web/20120511011542/http://www.planetary.org/explore/space-topics/compare/planetary-facts.html |archive-date=11 May 2012 }}</ref> Една година на Венера е околу 1,92 дена на Венера.<ref name="compare">{{Наведена мрежна страница |url=http://www.planetary.org/explore/topics/compare_the_planets/terrestrial.html |title=Space Topics: Compare the Planets |publisher=[[The Planetary Society]] |access-date=12 January 2016 |archive-url=https://web.archive.org/web/20060218084852/http://planetary.org/explore/topics/compare_the_planets/terrestrial.html |archive-date=18 February 2006}}</ref> За набљудувач на површината на Венера, сонцето ќе се изгрее на [[Poles of astronomical bodies|запад]] и ќе зајде на исток,<ref name="compare" /> иако матните облаци на Венера спречуваат сонцето да се набљудува од површината на планетата.<ref>{{Наведена книга |title=Solar System Voyage |author=Serge Brunier |authorlink=Serge Brunier |publisher=Cambridge University Press |year=2002 |page=40 |url=https://books.google.com/books?id=JkLxJOhEj-wC&pg=PA40 |isbn=978-0-521-80724-1 |translator-last=Dunlop |translator-first=Storm}}</ref> Венера можеби била формирана од [[сончева маглина|сончевата маглина]] со различен вртежен период и наклон, достигнувајќи ја нејзината моментална состојба поради хаотичните промени на спинот, предизвикани од планетарни растројувања и [[плима и осека|приливни]] ефекти врз нејзината густа атмосфера, промена која би се случила во текот на милијарди години. Вртежниот период на Венера може да претставува рамнотежна состојба помеѓу синхроното вртење со гравитацијата на Сонцето, која има тенденција да го забави вртењето и да создаде атмосферска плима од сончевото загревање на густата атмосфера на Венера.<ref>{{Наведено списание |last1=Correia |first1=Alexandre C. M. |last2=Laskar |first2=Jacques |last3=De Surgy |first3=Olivier Néron |title=Long-Term Evolution of the Spin of Venus, Part I: Theory |journal=Icarus |volume=163 |issue=1 |pages=1–23 |date=May 2003 |url=http://www.imcce.fr/Equipes/ASD/preprints/prep.2002/venus1.2002.pdf |doi=10.1016/S0019-1035(03)00042-3 |bibcode=2003Icar..163....1C}}</ref><ref>{{Наведено списание |last1=Laskar |first1=Jacques |last2=De Surgy |first2=Olivier Néron |title=Long-Term Evolution of the Spin of Venus, Part II: Numerical Simulations |journal=Icarus |volume=163 |issue=1 |pages=24–45 |url=http://www.imcce.fr/Equipes/ASD/preprints/prep.2002/venus2.2002.pdf |doi=10.1016/S0019-1035(03)00043-5 |bibcode=2003Icar..163...24C|year=2003 }}</ref> Просечниот интервал од 584 дена помеѓу последователни блиски пристапи кон Земјата е речиси точно еднаков на 5 сончеви денови на Венера,<ref>{{Наведено списание |last1=Gold |first1=T. |last2=Soter |first2=S. |date=1969 |title=Atmospheric Tides and the Resonant Rotation of Venus |journal=Icarus |volume=11 |issue=3 |pages=356–66 |doi=10.1016/0019-1035(69)90068-2 |bibcode=1969Icar...11..356G}}</ref> но хипотезата за спин-орбитална резонанција со Земјата е намалена.<ref name="apj2_230_L123">{{Наведено списание |last1=Shapiro |first1=I. I. |last2=Campbell |first2=D. B. |last3=De Campli |first3=W. M. |title=Nonresonance Rotation of Venus |journal=[[Astrophysical Journal]] |volume=230 |pages=L123–L126 |date=June 1979 |doi=10.1086/182975 |bibcode=1979ApJ...230L.123S}}</ref> Венера нема природни месечини.<ref name="icarus202">{{Наведено списание |last1=Sheppard |first1=Scott S. |last2=Trujillo |first2=Chadwick A. |title=A Survey for Satellites of Venus |journal=Icarus |volume=202 |issue=1 |date=July 2009 |pages=12–16 |doi=10.1016/j.icarus.2009.02.008 |bibcode=2009Icar..202...12S |arxiv=0906.2781}}</ref> Има неколку [[trojan asteroid|тројански астероиди]]: [[quasi-satellite]] {{мпв|2002 VE|68}}<ref>{{Наведено списание |last1=Mikkola |first1=S. |last2=Brasser |first2=R. |last3=Wiegert |first3=P. |last4=Innanen |first4=K. |title=Asteroid 2002 VE68: A Quasi-Satellite of Venus |journal=Monthly Notices of the Royal Astronomical Society |volume=351 |issue=3 |page=L63 |date=July 2004 |doi=10.1111/j.1365-2966.2004.07994.x |bibcode=2004MNRAS.351L..63M}}</ref><ref>{{Наведено списание |first1=Carlos |last1=De la Fuente Marcos |last2=De la Fuente Marcos |first2=Raúl |title=On the Dynamical Evolution of 2002 VE68 |journal=Monthly Notices of the Royal Astronomical Society |volume=427 |issue=1 |pages=728–39 |date=November 2012 |doi=10.1111/j.1365-2966.2012.21936.x |bibcode=2012MNRAS.427..728D |arxiv=1208.4444}}</ref> ,и две други привремени, {{мпв-|322756|2001 CK|32}} и {{мпв|2012 XE|133}}.<ref name="dynamics">{{Наведено списание |title=Asteroid 2012 XE133: A Transient Companion to Venus |first1=Carlos |last1=De la Fuente Marcos |last2=De la Fuente Marcos |first2=Raúl |journal=Monthly Notices of the Royal Astronomical Society |volume=432 |issue=2 |pages=886–93 |doi=10.1093/mnras/stt454 |url=http://adsabs.harvard.edu/doi/10.1093/mnras/stt454 |arxiv=1303.3705 |bibcode=2013MNRAS.432..886D|date=June 2013}}</ref> Во 17 век, [[Giovanni Domenico Cassini|Џовани Касини]] забележа месечина во орбитата околу Венера, која беше именувана [[Neith (hypothetical moon)|Нејт]] и бројни забелешки беа објавени во текот на следните 200 години, но повеќето биле ѕвезди од околината. Студијата на Алекс Алеми и [[David J. Stevenson|Дејбид Стивенсон]] во 2006 година за моделите на раниот сончев Систем на [[California Institute of Technology|Калифорнискиот институт за технологија]] покажува дека Венера најверојатно имала барем една месечина создадена од [[impact event|огромно влијание]] пред милијарда години..<ref>{{наведени вести |journal=Scientific American |date=10 October 2006 |title=Double Impact May Explain Why Venus Has No Moon |last=Musser |first=George |url=http://www.sciam.com/article.cfm?articleID=0008DCD1-0A66-152C-8A6683414B7F0000&ref=sciam |access-date=7 January 2016}}</ref> друго влијание го смени вртежот на планетата и предизвикало постепено месечината да се [[Tidal deceleration|движи навнатре]] додека не се судри со Венера.<ref>{{наведени вести |last=Tytell |first=David |journal=[[Sky & Telescope]] |date=10 October 2006 |title=Why Doesn't Venus Have a Moon? |url=http://www.skyandtelescope.com/astronomy-news/why-doesnt-venus-have-a-moon |access-date=7 January 2016}}</ref> Доколку подоцна од влијанието биле создадени месечини, тие беа отстранети на ист начин. Алтернативно објаснување за недостатокот на месечини е ефектот на силната сончева плима, што може да ги дестабилизира големите месечини кои кружат околу внатрешните копнени планети.<ref name="icarus202" /> == Набљудување == [[File:Venus-pacific-levelled.jpg|thumb|alt=A photograph of the night sky taken from the seashore. A glimmer of sunlight is on the horizon. There are many stars visible. Venus is at the centre, much brighter than any of the stars, and its light can be seen reflected in the ocean.|Венера е секогаш посветла од сите други планети или ѕвезди (освен [[Sun|сонцето]]) гледано од Земјата. Вториот најсветол објект на сликата е Јупитер.]] Гледано со [[naked eye|голо око]], Венера личи на бела точка светло, посветла од која било друга планета или ѕвезда (освен Сонцето).<ref>{{Наведена книга |last1=Dickinson |first1=Terrence |title=NightWatch: A Practical Guide to Viewing the Universe |date=1998 |publisher=Firefly Books |location=Buffalo, NY |isbn=978-1-55209-302-3 |page=134 |url=https://books.google.com/?id=BaMBgoKPmjAC&printsec=frontcover&dq=isbn:1552093026 |accessdate=12 January 2016}}</ref> [[apparent magnitude|Средната големина]] на планетата е -4,14 со стандардно отстапување од 0,31.<ref name="Mallama_and_Hilton" /> Најсветлата јачина се јавува за време на мена на полумесечина околу еден месец пред или по долната врска. Венера избледува со величина -3 кога е осветлена од Сонцето. Планетата е доволно светла за да се види на чисто небо на пладне <ref>{{наведени вести |url=http://www.skyandtelescope.com/community/skyblog/observingblog/116925708.html |title=See Venus in Broad Daylight! |publisher=[[Sky & Telescope]] |author=Tony Flanders |date=25 February 2011 |access-date=11 January 2016}}</ref> и е полесно видлива кога Сонцето е на ниско ниво на хоризонтот или на зајдисонце. Како [[inferior planet|инферопрна планета]], таа секогаш лежи на околу 47 ° од [[Sun|Сонцето]].<ref name="ephemeris">{{Наведена мрежна страница |last=Espenak |first=Fred |date=1996 |url=http://eclipse.gsfc.nasa.gov/TYPE/venus2.html#ve2006 |title=Venus: Twelve year planetary ephemeris, 1995–2006 |work=NASA Reference Publication 1349 |publisher=NASA/Goddard Space Flight Center |accessdate=20 June 2006 |url-status=dead |archiveurl=https://web.archive.org/web/20000817181616/http://sunearth.gsfc.nasa.gov/eclipse/TYPE/venus2.html |archivedate=17 August 2000 |df=}}</ref> Венера "ја надминува" Земјата секои 584 дена додека кружи околу Сонцето.<ref name="fact" /> Како што го прави тоа, се менува од "Вечерна ѕвезда", видлива по зајдисонце, до "Утринска ѕвезда", видлива пред изгрејсонцето. Иако [[Mercury (planet)|Меркур]],другата долна планета, достигнува максимално [[Elongation (astronomy)|издолжување]] од само 28 ° и често е тешко да се спознае во самрак, Венера е тешко да се пропушти кога е најсветла. Нејзиното максимално издолжување значи дека е видливо во темно небо долго по зајдисонцето. Како најсветлиот објект со налик на точка на небото, Венера е многу често пријавена како "[[unidentified flying object|неидентификуван летачки објект]]". === Мени === {{Главна|Венерини мени}} [[File:Phases Venus.jpg|thumb|left|Мените на Венера и еволуцијата на нејзиниот пречник|alt=diagram illustrating the phases of Venus, going from full to new, showing that its diameter increases as its visible area decreases]] Како што кружи околу Сонцето, Венера ги прикажува [[Венерини мени|мените]] како оние на [[Месечина]]та гледано низ [[оптички телескоп|телескоп]]. Планетата се појавува како мал и "полн" диск кога е на спротивната страна на Сонцето (во горна [[врзување (астрономија)|врска]]). Венера се појавува како поголем диск во "четвртина мена" при максимално [[Elongation (astronomy)|издолжување]] од Сонцето, и е најсветла на ноќното небо. Планетата претставува многу поголема тенка "полумесечина" гледано од телескоп додека поминува покрај блиската страна помеѓу Земјата и Сонцето. Венера ја прикажува својата најголема големина и "нова мена" кога е помеѓу Земјата и Сонцето (во долна врска). Нејзината атмосфера е видлива преку телескопи од ореол на светлина прекршена околу неа.<ref name="ephemeris" /> === Премини === {{Главна|Transit of Venus|Transit of Venus, 2012}} [[File:Venustransit 2004-06-08 07-49.jpg|thumb|upright|Преминот на венера во 2004 г.]] Орбитата на Венера е малку наклонета во однос на [[Земјината орбита]]; така што, кога планетата поминува меѓу Земјата и Сонцето, обично не преминува од лицето на Сонцето. [[Премин на Венера|Премините на Венера]] се јавуваат кога [[врзување (астрономија)|долната врска]] на планетата се совпаѓа со нејзиното присуство во рамнината на Земјината орбита. Премините на Венера се случуваат во циклуси од 243 години, а моменталниот модел на премини се пар од премини одделени со осум години, во интервали од околу 105,5 години или 121,5 години - образец првпат откриен во 1639 од англискиот астроном [[Jeremiah Horrocks|Џеремија Хорокс]].<ref name="UCLAN">{{Наведена мрежна страница |url=http://www.transit-of-venus.org.uk/history.htm |title=Transit of Venus |author=Anon |work=History |publisher=[[University of Central Lancashire]] |accessdate=14 May 2012 |archive-url=https://web.archive.org/web/20120730175223/http://www.transit-of-venus.org.uk/history.htm |archive-date=30 July 2012}}</ref> Последниот пар бил [[Transit of Venus, 2004|June 8, 2004]] и [[Transit of Venus, 2012|June 5–6, 2012]]. Преминот може да се гледа во живо од многу онлајн страници или набљудуван локално со соодветна опрема и услови.<ref>{{Наведена мрежна страница |url=http://cosmiclog.nbcnews.com/_news/2012/06/05/12056397-venus-transit-a-last-minute-guide |last1=Boyle |first1=Alan |title=Venus transit: A last-minute guide |work=NBC News |date=5 June 2012 |accessdate=11 January 2016 |archive-url=https://web.archive.org/web/20130618160933/http://cosmiclog.nbcnews.com/_news/2012/06/05/12056397-venus-transit-a-last-minute-guide |archive-date=18 June 2013}}</ref> Претходниот пар на премини се случил во [[Transit of Venus, 1874|December 1874]] и [[Transit of Venus, 1882|December 1882]]; следниот пар ќе се случи во December 2117 and December 2125.<ref>{{Наведена мрежна страница |last=Espenak |first=Fred |date=2004 |url=http://eclipse.gsfc.nasa.gov/transit/catalog/VenusCatalog.html |title=Transits of Venus, Six Millennium Catalog: 2000 BCE to 4000 CE |work=Transits of the Sun |publisher=NASA |accessdate=14 May 2009}}</ref> Најстариот филм е во 1874 ''[[Passage de Venus]]'', покажувајќи го преминот на Венера од Сонцето во 1874 година. Историски, премините на Венера беа важни, бидејќи им овозможија на астрономите да ја одредат големината на [[астрономска единица|астрономската единица]], а со тоа и големината на Сончевиот Систем, [[Transit of Venus, 1639|како што покажа Хороки во 1639 година]].<ref>{{Наведена мрежна страница |url=http://www.dioi.org/kn/birth.htm |title=Horrocks and the Dawn of British Astronomy |last=Kollerstrom |first=Nicholas |date=1998 |publisher=[[University College London]] |accessdate=11 May 2012}}</ref> Истражувањето на [[Captain Cook|Капетан Кук]]<nowiki/>на источниот брег на Австралија дојде откако тој отплови на [[Tahiti|Тахити]] во 1768 година за да го набљудуваат преминот на Венера.<ref>{{Наведено списание |last=Hornsby |first=T. |date=1771 |title=The quantity of the Sun's parallax, as deduced from the observations of the transit of Venus on June 3, 1769 |journal=Philosophical Transactions of the Royal Society |volume=61 |pages=574–579 |url=http://gallica.bnf.fr/ark:/12148/bpt6k55866b/f617.chemindefer |doi=10.1098/rstl.1771.0054}}</ref><ref>{{Наведено списание |first=Richard |last=Woolley |date=1969 |title=Captain Cook and the Transit of Venus of 1769 |journal=[[Notes and Records of the Royal Society of London]] |volume=24 |issue=1 |pages=19–32 |doi=10.1098/rsnr.1969.0004 |issn=0035-9149 |jstor=530738}}</ref> === Пентаграм на Венера === [[File:Venus geocentric orbit curve simplified Line (pentagram).svg|thumb|upright|Пентаграм на Венера. Земјата е поставена во центарот на дијаграмот, а кривата ја претставува насоката и растојанието на Венера како функција на времето.|alt=The image resembles a complex, spirograph floral pattern with five loops encircling the middle.]] [[pentagram of Venus|Пентаграмот на Венера]] е патот што го прави Венера набљудувано од [[Земјата]]. Последователните [[врзување (астрономија)|долни сврзници]] на Венера се повторуваат близу до 13: 8 [[orbital resonance|орбитална резонанција]](Земјата кружи околу 8 пати за секои 13 орбити на Венера), менувајќи 144 ° по секвенцијални долни сврзници. Односот на резонанцијата 13: 8 е приближен. 8/13 е приближно 0,615385 додека Венера кружи околу Сонцето во 0,615187 години.<ref>{{Наведена мрежна страница |url=https://johncarlosbaez.wordpress.com/2014/01/04/the-pentagram-of-venus |title=The Pentagram of Venus |first=John |last=Baez |author-link=John C. Baez |work=Azimuth |date=4 January 2014 |access-date=7 January 2016 |url-status=dead |archiveurl=https://web.archive.org/web/20151214005503/https://johncarlosbaez.wordpress.com/2014/01/04/the-pentagram-of-venus/ |archivedate=14 December 2015 |df=dmy-all}}</ref> === Дневна светлина === Набљудувањата со голо око за Венера во текот на дневните часови постојат во неколку [[anecdote|анегдоти]] и записи. Астрономот [[Edmund Halley|Едмунд Хали]] ја пресметал максималната осветленост со голо око во 1716 година, кога многу жители на лондон биле вознемирени од нејзиниот изглед во текот на денот. Францускиот император [[Napoleon Bonaparte|Наполеон Бонапарт]] бил сведок на еднодневната појава на планетата додека бил на прием во [[Luxembourg|Луксембург]].<ref>{{Наведена мрежна страница |url=http://www.phenomena.org.uk/page105/page44/page44.html |title=The Solar System with the naked eye |work=The Gallery of Natural Phenomena |first=Chris |last=Chatfield |date=2010 |accessdate=19 April 2017}}</ref> Друга историска дневна опсервација на планетата се одржала за време на инаугурацијата на американскиот претседател [[Abraham Lincoln|Абрахам Линколн]] во [[Washington, D.C.|Вашингтон, Д.Ц.]], на 4 март 1865 година.<ref>{{наведени вести |url=http://www.space.com/15036-venus-daylight-skywatching-tips.html |title=Planet Venus Visible in Daytime Sky Today: How to See It |work=Space.com |first=Geoff |last=Gaherty |date=26 March 2012 |accessdate=19 April 2017}}</ref> Иако видливоста на мените со голо око на Венера е спорна, постојат записи за набљудувања на нејзината полумесечина.<ref>{{Наведена мрежна страница |url=http://www.goines.net/Writing/venus.html |title=Inferential Evidence for the Pre-telescopic Sighting of the Crescent Venus |website=Goines.net |first=David Lance |last=Goines |date=18 October 1995 |accessdate=19 April 2017}}</ref> === Пепелна светлина === Долготрајната мистерија на набљудувањата на Венера е таканаречената [[ashen light|пепелна светлина]]- очигледна слаба осветленост на нејзината темна страна, видена кога планетата е во мената на полумесечина. Првото тврдење за набљудувањето на пепелната светлина е направено во 1643 година, но постоењето на просветлување никогаш не било веродостојно потврдено. Набљудувачите шпекулирале дека тоа може да резултира од електрична активност во атмосферата на Венера, но тоа може да биде илузија, како резултат на физиолошкиот ефект на набљудување на светол објект во облик на полумесечина.<ref name="Russell, Philips" /><ref>{{Наведено списание |last=Baum |first=R. M. |date=2000 |title=The enigmatic ashen light of Venus: an overview |journal=[[Journal of the British Astronomical Association]] |volume=110 |page=325 |bibcode=2000JBAA..110..325B}}</ref> == Структура == [[Податотека:Mgn_p39146.png|thumb|right|250px|Кратер на површината на Венера.]] Венера е една од четирите [[земјовидна планета|земјовидни планети]], што значи дека исто како и Земјата таа е камено тело. Во големина и маса е приближна како и Земјата и често се идентификува како нејзина сестра близначка. Пречникот на Венера е само 650&nbsp;км помал од оној на Земјата, а нејзината маса е 80% од Земјината. Сепак има голема разлика во атмосферите на двете планети. Атмосферата на Венера е исполнета со [[јаглерод диоксид]], за разлика од Земјата. Венера е многу топла бидејќи сета [[топлина]] што ќе ја прими од сонцето не оди нагоре, туку се собира во [[атмосфера]]та. За тоа зборува прикажаната слика. Венера од Сонцето е оддалечена околу 108,2 [[милион]]и km. Има [[пречник]] од 12.104&nbsp;км. Просечната [[температура]] изнесува 480&nbsp;°C. Едно [[деноноќие]] трае 117 Земјини денови, една [[година]] трае 225 Земјини денови. Венера нема [[природен сателит|месечини]]. == Географија на Венера == Вулканските рамнини ги сочинуваат 80% од површината на Венера. Два високи континенти го сочинуваат остатокот од површината. Едниот лежи на северната [[полутопка]] и е наречен Иштар Тера, по [[Иштар]], вавилонската божица на љубовта. Овој континент е со големина на [[Австралија]]. Максвел Монтес, највисоката планина на Венера, се наоѓа на овој континент, а нејзиниот врв се издига 11 километри нд површината на Венера. Вториот континент е наречен Афродита Тера, по грчката божица на љубовта, и е поголем, со големина на [[Јужна Америка]]. Поголемиот дел од вој континент претставува мрежа од пукнатини и расади. Покрај кратери, планини и долини, Венера има и голем број уникатни формации на површината. Меѓу другите, тука се вулканските формации со тапи врвови, наречени фара, кои наликуваат на палачинки со ширина од 20-50 километри,и висина од 100 - 1,000 метри. Потоа, постојат радијални, ѕвездолики системи од процепи наречени новае; формации со радијални и кноцентрични процепи кои наликуваат на пајакова мрежа, па затоа се наречени арахноиди; и корни, коишто претставуваат кружни прстени од процепи кои понекогаш се обиколени со депресии. Сите овии формации се вулкански по потекло. Сите појави на површината на Венера се крстени по историски или митолошки жени, освен Максвел Монтес, наречена по [[Џејмс Клерк Максвел]], и двата високи региона, Алфа Регио и Бета Регио, наречени од [[Меѓународниот астрономски сојуз]], кој е надлежен за планетарната номенклатура. == Особености == Венера околу Сонцето се завртува за 224,7 дена а околу својата оска се завртува за 117 дена. Венера се движи спротивно од правецот на кој се движат останатите планети од [[Сончев Систем|Сончевиот Систем]]. Гледано од површината на Венера, Сонцето изгрева на запад, а заоѓа на исток.<ref name="НАСА: Основни податоци за Венера">{{Наведена мрежна страница |url=http://solarsystem.nasa.gov/planets/profile.cfm?Object=Venus&Display=OverviewLong |title=НАСА: Основни податоци за Венера |accessdate=2009-02-05 |archive-date=2013-01-24 |archive-url=https://www.webcitation.org/6Dv222S8r?url=http://solarsystem.nasa.gov/planets/profile.cfm?Object=Venus&Display=OverviewLong |url-status=dead }}</ref> Хемијата на Венера ја крши постоечката теорија за формацијата на планетите. Горната атмосфера на Венера ја карактеризира екстремен ветар, побрз од вртењето, а мирниот долен слој на атмосферата покажува постојани молњи. Планетата е покриена со сто илјади вулкани кои потполно ја измениле површината на планетата во поновиот геолошки период.<ref name="НАСА: Основни податоци за Венера"/> Венера има опашка слична на опашка од комета, а се пружа на четириесет и пет милиони километри во вселената. Опашката на Венера ја открил месечината SOHO, кој е во Земјината орбита, а податокот е објавен во 1997 година.<ref>[http://www.newscientist.com/article/mg15420842.900-science--planets-tail-of-the-unexpected.html Planet's tail of the unexpected by Jeff Hecht, New Scientist, број 2084, 31 мај 1997]</ref><ref>{{Наведена мрежна страница |url=http://www.aip.org/pnu/1997/split/pnu325-4.htm |title=Американски институт за физика |accessdate=2009-02-05 |archive-date=2008-11-23 |archive-url=https://web.archive.org/web/20081123023505/http://www.aip.org/pnu/1997/split/pnu325-4.htm }}</ref><ref>[http://adsabs.harvard.edu/abs/1984JGR....89...47I NASA Astrophysics Data System]</ref> == Венера во митологијата, уметноста и популарната култура == Древните луѓе сметале дека Венера е комета и за неа зборувале како за долгокоса, брадата и маѓепсана [[ѕвезда]]. Притоа, се сметало дека Венера зема форма на [[божица]] во својата убавина и во својот ужас, и дека била огнен [[змеј]] кој ја нападнал [[Земја (планета)|Земјата]]. Исто така, планетата Венера се споменува и во [[уметност]]а и [[Популарна култура|популарната култура]], како: * „Големооки гравчиња од Венера“ (англиски: ''Big Eyed Beans from Venus'') — песна на американскиот [[Рок-музика|рок]] музичар [[Капетан Бифхарт]] (''Captain Beefheart'') од 1972 година.<ref>[https://www.youtube.com/watch?v=XF177Aj59C8 Captain Beefheart - Big Eyed Beans From Venus - YouTube (пристапено на 3.3.2016)]</ref> * [[s:Зборник на Миладиновци/ 167 песна|Угреала ѕвезда Обденица]] — песна од [[Зборник на Миладиновци|Зборникот на Миладиновци]] == Белешки == {{reflist |group=n}} {{notes |notes= }} == Наводи == {{наводи}} == Надворешни врски == * [http://www.astronomija.com.mk/vest.asp?id=12 Скопско астрономско друштво, ''Астроучилница - Венера''] {{Семарх|url=https://web.archive.org/web/20061003010836/http://www.astronomija.com.mk/vest.asp?id=12 |date=2006-10-03 }} * [http://astklubkum.xtreemhost.com/Joomla/index.php?option=com_content&view=article&id=227 Венера] - [[Астрономски Клуб Куманово]] * [http://solarsystem.nasa.gov/planets/venus Venus profile] at NASA's Solar System Exploration site * [http://nssdc.gsfc.nasa.gov/planetary/planets/venuspage.html Missions to Venus] and [http://nssdc.gsfc.nasa.gov/imgcat/thumbnail_pages/venus_thumbnails.html Image catalog] at the National Space Science Data Center * [http://www.mentallandscape.com/V_Venus.htm Soviet Exploration of Venus] and [http://www.mentallandscape.com/C_CatalogVenus.htm Image catalog] at Mentallandscape.com * [http://www.nineplanets.org/venus.html Venus page] at ''The Nine Planets'' * [http://eclipse.gsfc.nasa.gov/transit/catalog/VenusCatalog.html Transits of Venus] at NASA.gov * [http://www.geody.com/?world=venus Geody Venus], a search engine for surface features *[https://thehappykoala.github.io/Harmony-of-the-Spheres/#/scenario/Pentagram%20of%20Venus Interactive 3D visualisation of the pentagram that the orbit of Venus traces when Earth is held fixed at the centre of the coordinate system] === Картографски ресурси === * [https://web.archive.org/web/20071005184007/http://www.mapaplanet.org/explorer/venus.html Map-a-Planet: Venus] by the U.S. Geological Survey * [https://web.archive.org/web/20160112001040/http://planetarynames.wr.usgs.gov/Page/VENUS/target Gazetteer of Planetary Nomenclature: Venus] by the International Astronomical Union * [http://www.lpi.usra.edu/resources/vc/vchome.shtml Venus crater database] by the Lunar and Planetary Institute * [http://planetologia.elte.hu/venusz-terkep-elte-ttk-kavucs.pdf Map of Venus] by Eötvös Loránd University * [https://www.google.com/maps/space/venus/@33.5623476,-46.1493481,7057278m/data=!3m1!1e3 Google Venus 3D], interactive map of the planet {{Сончев Систем}} {{Нормативна контрола}} [[Категорија:Венера| ]] [[Категорија:Планети во Сончевиот Систем]] [[Категорија:Астрономски тела познати од стариот век]] [[Категорија:Земјовидни планети]] [[Категорија:Избрани статии на bg.вики]] gsc3frqp6lsjyjyym1kr52440yy7yw7 0 17895 5387954 5321615 2025-07-06T15:39:02Z Gurther 105215 додадена [[Категорија:Избрани статии на bg.вики]] користејќи го [[:en:Wikipedia:HotCat|HotCat]] 5387954 wikitext text/x-wiki {{Infobox royalty |цар |name =Василиј II Порфирогенит<br />Βασίλειος Πορφυρογέννητος |full name = |title =[[Византиски владетели|Цар]] на [[Римска Империја|Римската Империја]] |image = Basilios_II.jpg |imgw =220px |caption =Царот Василиј II. |succession=Римски цар |reign = 960 – 963 (совладетел со [[Роман II|татко му]])<br />963 - 969 (совладетел со [[Никифор II Фока]])<br />969 - 976 (совладетел со [[Јован I Цимискиј]])<br />976 - 1025 (постар совладетел со [[Константин VIII|брат му]]) |coronation = 960 |issue = |birth_date = 958 |birth_place =[[Константинопол]] |death_date =15 декември 1025 |death_place=[[Константинопол]] |predecessor =[[Јован I Цимискиј]] |successor =[[Константин VIII]] |spouse = |house = [[Македонска династија]] |house-type = |father =[[Роман II]] |mother =[[Теофано]] }} '''Василиј II Порфирогенит''' ({{lang-el|Βασίλειος Πορφυρογέννητος}}, {{Lang-mk|Василиј Порфирогенит (роден во пурпур)}} 958 г. — 15 декември 1025) — [[римски цар]] од [[Македонска династија|Македонската династија]] кој владеел од 10 јануари 976 г. до 15 декември 1025 г. Тој во негово време бил познат како '''Василиј Порфирогенит''' и '''Василиј Помладиот''', да се разликува од неговиот претходник-предок [[Василиј I Македонецот]]. Дури после 150 години од неговата смрт, тој за прв пат бил наречен „Бугароубиецот“.<ref>{{Наведено списание|last=Stephenson|first=Paul|date=2000/ed|title=The legend of Basil the Bulgar-slayer|url=https://www.cambridge.org/core/journals/byzantine-and-modern-greek-studies/article/abs/legend-of-basil-the-bulgarslayer/C21D57BE9E97402DEF4ED0C0671AB8F1|journal=Byzantine and Modern Greek Studies|language=en|volume=24|pages=102–132|doi=10.1179/byz.2000.24.1.102|issn=0307-0131}}</ref> == Потекло == Според арапските извори се смета дека бил [[славјани]]н, односно од мешано ерменско-славјанско потекло. Се смета дека говорел [[Македонски јазик|македонски]] славјански дијалект, а знаел и [[Грчки јазик|грчки]], па затоа се нарекуваат и [[Македонци]] и Романои.<ref>{{Наведена книга|url=https://books.google.mk/books?id=JFohARk4i-AC&printsec=copyright#v=onepage&q=Basil&f=false|title=Macedonia and Greece: The Struggle to Define a New Balkan Nation|last=Shea|first=John|date=2008-03-26|publisher=McFarland|isbn=978-0-7864-3767-2|pages=56-59|language=en}}</ref> Василиј „потекнувал од земјата на Македонците, а по род бил од племето на [[Ерменија|ерменските]] ''Арсакиди“.'' Порфирогенит мошне умешно ја вметнал македонската традиција во легендата за [[Василиј I Македонецот]] и тоа главно врз основа на територијалниот концепт како асоцијација за потеклото од темата Македонија, интегрирајќи ја притоа со ерменската која била заснована на биолошката компонента.<ref>{{Наведено списание|last=Panov|first=Mitko B.|date=2009|title=Македонија во книжевните дела на Лав VI и Константин VII: Историја и легенда|url=https://journals.ukim.mk/index.php/philologicalstudies/article/view/652|journal=Philological Studies|language=mk|volume=7|issue=1|issn=1857-6060}}</ref> Раните години од неговото долго владење преовладувале со граѓанската војна против моќните генерали од [[Анадолија|анадолската]] аристократија. Откако ги потчинил, Василиј ја надгледувал стабилизицијата и проширувањето на источната граница на [[Римска Империја|Римската Империја]], како и потчинувањето на [[Самоилово Царство|Самоиловата држава]]. Поради ова, 150 години по неговата смрт, тој бил наречен „Бугароубиецот“. До неговата смрт, Империјата се претегала од Јужна [[Италија]] до [[Кавказ]]от и од [[Дунав]] до границите на [[Палестина]], најголемото територијално проширување по освојувањата на Арабјаните, четири векови порано. Василиј II бил најлутиот непријател на [[Самоил]]. Во [[1014]] година, во [[Битката кај Беласица]], тој ја победил војската на [[Самоил]] и ослепил 14-15 илјади заробени војници, кои потекнувале од сите области кои ги владеел цар [[Самоил]], почнувајќи од [[Далмација]] — [[Јадранското Море]] до [[Егејското Море]]. ==Ран живот== ===Под заштитништво на Никифор II Фока=== По прераната смрт на царот-татко [[Роман II]], на [[15 март]] [[963]] г., власта кратко преминала во рацете на царицата-мајка [[Теофано]], која го презела регентвото на своите малолетни синови Василиј II и [[Константин VIII]]. Но ова било само привремено решение. Младата умна царица самата го увидела тоа и стапила во врска со [[Никифор II Фока|Никифор Фока]]. Откако војската го прогласила за цар во [[Кесареја]], Никифор на [[15 август]] влегол во [[Константинопол]], го скршил отпорот на евнухот Јосиф Вринга во крвави улични борби, и на [[16 август]] во [[Света Софија - Истанбул|Света Софија]] од рацете на [[Вселенски патријарх|патријархот]] ја примил царската круна. Потоа веќе побелениот војсководец се венчал со младата царица. Со овој брак Никифор Фока се поврзал со [[Македонска династија|Македонската династија]] и како [[очув]] на младите легитимни цареви ја примил на себе улогата на нивни заштитник.<ref>[[Георгиј Острогорски|Г. Острогорски]]. Историја на Византија. Скопје, 1992, стр.: 342-343.</ref> ===Ново узурпирање на престолот=== По атентатот извршен врз царот [[Никифор II Фока|Никифор Фока]], организиран од царицата-мајка [[Теофано]] и [[Јован I Цимискиј|Јован Цимискиј]],<ref>Г.Острогорски. Историја на Византија. Скопје, 1992, стр.: 350-351.</ref> токму Цимискиј успеал да се качи на престолот.<ref>Г.Острогорски. Историја на Византија. Скопје, 1992, стр.: 351.</ref> Бившата [[љубовница]] Теофано била испратена во изгнанство, од каде што се вратила дури откако нејзините синови стапиле на престолот. Јован Цимискиј стапил во брак со кој во најголема мерка ги задоволил принципите на династичката легитимност: се оженил со Теодора, ќерката на [[Константин VII Порфирогенит|Константин VII]], тетка на легитимните цареви Василиј и [[Константин VIII|Константин]], која во тоа време веќе не била млада. Како своевремено Никифор Фока, и Јован Цимискиј ја презел улогата на заштитник на младите легитимни цари.<ref>Г.Острогорски. Историја на Византија. Скопје, 1992, стр.: 352.</ref> ===Конечно преземање на власт=== Иако царските права на легитимните претставници на [[Македонска династија|Македонската династија]], како на времето на [[Никифор II Фока|Никифор Фока]] така и во времето на [[Јован I Цимискиј|Јован Цимискиј]] формално останале нечепнати, сепак постепено сè повеќе се заборавало дека престолот всушност им припаѓал на „во пурпур родените“ цареви Василиј II и [[Константин VIII]]. Се сметало за природно власта да се наоѓа во рацете на некој војсководец од кругот на [[Римска Империја|римското]] благородништво. Така и по смртта на Јован Цимискиј во [[976]] г., како претендент на упразнетата намесничка позиција, се јавил неговиот шура Варда Склир. Се чинело дека Македонската династија, слично како старите [[Меровинзи]], ќе стане жртва на силните [[мајордом]]и или, слично на [[Абасидски калифат|багдадските]] калифи, ќе игра само декоративна улога во сенката на надмоќните [[султан]]и. Меѓутоа, благодарение на необичната енергија на младиот цар Василиј II, ваквата судбина ја избегнал.<ref name="ReferenceA">Г.Острогорски. Историја на Византија. Скопје, 1992, стр.: 357.</ref> Во тоа време синови на Роман II веќе не биле малолетни: Василиј имал осумнаесет, а Константин шеснаесет години. Со помошта на паракимоменот Василиј, нивниот вујко, тие ја презеле власта. Но, фактички со државата управувал само Василиј II, бидејќи Константин, вистинскиот син на [[Роман II]], бил лесноверен младич кој се свртел кон уживање.<ref name="ReferenceA"/> ==Внатрешна политика== ===Први години=== Василиј II, напротив, се покажал како човек со [[Железо|железна]] енергија и со извонредни активности: меѓу сите потомци на Василиј II, тој бил единствениот римски владетел и навистина голем државник. Меѓутоа, во почетокот и нему му недостигало доволно искуство за вршење на владетелската положба. Сметан од детството само кукла која на дворските свечености која се појавува покрај моќните узурпатори, тој изгледал беспомошно кога одеднаш се нашол во вителот на бурните настани. Дури тешките искуства кои го снашле по преземањето на власта направиле од него зрел човек и го очеличиле неговиот карактер. Сите државни работи во почетокот ги водел евнухот Василиј. Според тоа и обидот за узурпација на Варда Склир бил насочен повеќе против него отколку против младите легитимни цареви кои никој не ги сфаќал сериозно.<ref>Г.Острогорски. Историја на Византија. Скопје, 1992, стр.: 357-358.</ref> ===Прва граѓанска војна=== Варда Склир, претставникот на едно од најугледните магнатски семејства, во времето на својот зет [[Јован I Цимискиј|Јован Цимискиј]], како доместик на Исток, заземал највисока заповедничка позиција во [[Римска Империја|римската]] војска. Во [[лето]]то [[976]] г. неговите трупи го прогласиле за цар. Бидејќи извојувал повеќе победи над царевите војсководци, Варда Склир постепено ја довел под своја власт цела [[Мала Азија]]. Во почетокот на [[978]] г. по заземањето на [[Никеја]], тој ѝ се приближил на [[Константинопол|престолнината]]. Во овој критичен миг паракимоменот Василиј му се обратил на Варда Фока, внукот на царот [[Никифор II Фока|Никифор Фока]], смел војсководец, кој своевремено самиот се обидел да го узурпира престолот на Јован Цимискиј. Како што него тогаш, во служба на Цимискиј, го совладал Варда Склир, така требало сега тој, во служба на новиот цар, да го отстрани Склир. И навистина Варда Фока го победил својот стар соперник, но помалку како слуга на легитимниот цар, а повеќе како претставник на моќното семејство Фока. Не впуштајќи се во борба кај Константинопол, тој тргнал за [[Кесареја]], упориштето на Фока, и со тоа го принудил узурпаторот да се повлече во внатрешноста на Мала Азија. Првите битки ги добил Склир, но во [[мај]] [[979]] г. Фока во Панкалејската рамница, близу до Аморион, најпрвин го победил својот соперник во двобој, а потоа целосно ја победил неговата војска. Склир побегнал на дворот на [[Абасидски калифат|калифот]] и со тоа завршила оваа прва граѓанска војна кој траела три месеци и која претставувала само почеток на уште потешки заплети.<ref>Г.Острогорски. Историја на Византија. Скопје, 1992, стр.: 358-359.</ref> ===Отстранувањето на паракимоменот Василиј=== Неколку години подоцна дошло до судир меѓу младиот цар Василиј и семоќниот паракимомен. Василиј не бил веќе неискусен младич кому туѓата помош му била нужна или пак добредојдена. Неговата сила и волја за власт сè повеќе се манифестирале и тој почесто станувал против туторството на кое во почетокот му се покорувал. Се чувствувал запоставен и тоа чувство постепено се претворило во омраза против човекот кому требало да му се заблагодари за своето политичко воспитување, а можеби дури и за престолот. Така се случило големиот државник кој умеел да излезе на крај со војниците-цареви [[Никифор II Фока|Никифор Фока]] и [[Јован I Цимискиј|Јован Цимискиј]], да падне како жртва на младешкото властољубие на својот воспитаник. Насетувајќи дека нема да го заобиколи немилоста, паракимоменот Василиј, како што чини, подготвувал заговор против неблагодарниот млад цар во спогодба со Варда Фока и со други војсководци. Но царот го измамил: тој бил уапсен како обичен бунтовник и откако му биле конфискувани огромните имоти, бил испратен во изгнанство каде што наскоро умрел.<ref>Г.Острогорски. Историја на Византија. Скопје, 1992, стр.: 359.</ref> Иако владетелството на Василиј II официјално се сметало од [[976]] г., неговото самостојно владеење всушност почнало дури по паѓањето на големиот евнух во [[985]] г. Колку била голема власта на паракимоменот Василиј и колку младиот цар бил длабоко озлобен поради своето запоставување покажува фактот што тој ги прогласил за неважечки законите донесени пред паракимоменовото отстранување, доколку допонително тој нив не ги потврдил. Бидејќи, како што самиот вели во една своја новела, „во времето од почетокот на нашето владеење до отстранувањето на паракимоменот Василиј... многушто се случуваше не по наша волја, тука за се решаваше и одлучуваше неговата волја“.<ref>Г.Острогорски. Историја на Византија. Скопје, 1992, стр.: 359-360.</ref> ===Востанието на Комитопулите=== Првиот самостоен потфат на Василиј II бил неговиот поход на [[Балкан]]от, во [[986]] г. Смртта на [[Јован I Цимискиј|Јован Цимискиј]] ги ослободила непријателите на [[Римска Империја|Римската Империја]] од силниот притисок, а граѓанската војна, до која дошло потоа, им пружила можност да стапат во акција. Особено далекусежни последици имало слабеењето на римската централна власт на Балканот. Во [[Македонија (регион)|Македонија]] во 976 г. избувнало востание под водство на четворицата „[[комитопули]]“ - синови на комес-војводата [[Комес Никола|Никола]]. Востанието зело големи размери. Претворајќи се во борба за ослободување од римската власт, тоа ги преминало пределите на Македонија и постепено го зафатило најголемиот дел од Балканскиот Полуостров. Известен за акцијата на Комитопулите, симнатиот [[Прво Бугарско Царство|бугарски]] цар [[Борис II|Борис]] со својот брат Роман побегнал од [[Константинопол]], но настрадал при преминот на границата. Роман се спасил, но тој не можел да ја носи круна, бидејќи Римјаните/Ромеите го скопиле. Водството за борба, а потоа и царската круна му припаднале на најмладиот комитопул, на смелиот и енергичен [[Цар Самоил|Самоил]]. Двајцата постари негови браќа [[Давид (комитопул)|Давид]] и [[Мојсеј (комитопул)|Мојсеј]], загинале во борбите, а третиот [[Арон (комитопул)|Арон]] подоцна бил убиен од Самоил.<ref>Г.Острогорски. Историја на Византија. Скопје, 1992, стр.: 360-361.</ref> ===Втора граѓанска војна=== Охрабрени од неуспехот на царот против [[Цар Самоил|Самоил]], [[Римска Империја|римските]] благородници-великодостојници одново се дигнале против него. Варда Склир во почетокот на [[987]] г. се вратил во римската држава и повторно се прогласил за цар. Варда Фока кој поради врските со паракимоменот Василиј бил отстранет од позицијата, одново бил поставен за врховен заповедник во [[Азија]], за уште еднаш да стапи во акција против својот соименик. Наместо тоа и тој се побунил против Василиј II, и на [[15 август]] [[987]] г. се прогласил за цар. Неговото одметнување било особено опасно, бидејќи било подготвено на состанок на вишите римски офицери и на претставниците на [[Мала Азија|малоазиските]] магнатски семејства. Зад Варда Фока стоеле воените команданти, озлобени од самоволниот млад цар, и највлијателните малоазиски магнати-велепоседници. Во почетокот, Фока се спогодил со својот бивш соперник: договорено било да го поделат Царството и Фока да го добие [[Европа|европскиот]] дел од Империјата, а Склир азиските покраини. Меѓутоа, по краткотрајна соработка, Варда Фока, свесен за својата надмоќ, го отстранил Склир, го ставил под стража и станал единствен претендент на царскиот престол. Целата Мала Азија брзо дошла во негова власт и на почетокот на [[988]] г., тој веќе бил на дофат на [[Константинопол]]. Еден дел од неговата војска зазел позиција кај [[Хрисополе]], а вториот кај [[Абидос]]. Против римската престолнина се подготвувал едновремено напад од копно и од море.<ref>Г.Острогорски. Историја на Византија. Скопје, 1992, стр.: 363-364.</ref> ===Помош од кнезот Владимир=== Положбата на легитимниот цар била извонредно тешка. Во својата држава тој никаде немал поцврста поткрепа. Сите влијателни елементи се свртеле против него. Само помош од надвор можела да го спаси од сигурна пропаст. Василиј II тоа навреме го сфатил и побарал помош од [[Киевска Русија|киевскиот]] кнез [[Владимир (Киевска Русија)|Владимир]]. Во [[пролет]]та [[988]] година стигнале во [[Римска Империја|Империјата]] 6.000 [[Киевска Русија|руски]] војници и оваа позната варего-руска „дружинаја“ ја спасила ситуацијата во последен миг. Под лично водство на царот, Русите кај [[Хрисополе]] целосно ги прегазиле бунтовниците, а одлуката паднала кај [[Абидос]], во битката во која самиот Варда Фока загинал ([[април]] [[989]] г.). Бунтовничкото движење доживеал крах. Варда Склир, кој уште еднаш се обидел да стапи во акција, морал да се согласи на спогодба и да му се потчини на царот. Рускиот одред и натаму останал во служба на римскиот цар и во царската војска одиграл значајна улога.<ref name="ReferenceB">Г.Острогорски. Историја на Византија. Скопје, 1992, стр.: 364.</ref> ===Противник на велепоседништвото=== Скршнувајќи ги политичките аспирации на римските великодостојници во крвавите граѓански војни, Василиј II му застанал на пат и на стопанското јакнење на [[Феудализам|феудалната]] [[аристократија]]. Колку велесопствеништвото го загрозувало стопанскиот и социјалниот поредок на римската држава, увидел уште и [[Роман I Лакапин|Роман Лакапин]]. Каде тоа водело на политички план можел да сфати дури Василиј II, подучен од тешкото искуство на своето детство и на младоста. Тој не само што ја продолжил туку и значително ја заострил антиаристократската аграрна политика на своите претходници, поттикнат од личната омраза спрема магнатските семејства кои му го оспорувале [[Роман II|татковиот]] престол. Во својот радикализам тој понекогаш преминувал преку формалните права, како на пример во случајотсо Евстасиј Малеина, воениот другар на Варда Фока, чие гостољубие Василиј го уживал на враќањето од [[Сирија|сирискиот]] поход во [[995]] година. Извонредното богатство на овој [[Кападокија|кападокиски]] магнат, неговите огромни поседи, а уште повеќе бројот на неговите робови и парици, од кои можело да се состави воен одред од повеќе илјади луѓе, направиле таков впечаток на царот што тој го повикал својот гостољубив домаќин во [[Константинопол]] и таму го задржал. Малеиновите поседи биле конфискувани и предадени на државата.<ref>Г.Острогорски. Историја на Византија. Скопје, 1992, стр.: 366-367.</ref> Семејствата Фока и Малеина децидно се спомнуваат во новелата на Василиј II од [[996]] година како најистакнати претставници на надмоќното велепоседништво. Новелата на Василиј го дополнувала старото законодавство со укинувањето на правото на застареност, со кое според поранешните одредби, можеле да се ползуваат купувачите на мали поседи по истекот на четириесетгодишен рок. Таа наредувала сите поседи кои благородништвото ги стекнало од селаните по законот на Роман Лакапин, без оглед на порано предвидениот рок за застареност, да им се вратат на бившите сопственици, односно на нивните наследници, без никаков надомест. Спрема државата, според наредбата на Василиј, правот на застареност воопшто не постоело: таа може да може да бара враќање на своите имоти, наназад сè до времето на [[Октавијан Август|Август]].<ref>Г.Острогорски. Историја на Византија. Скопје, 1992, стр.: 367.</ref> Василиј II настојувал истовремено да го ограничи и ширењето на манастирското велепоседништво. Со истата новела од 996 годинна, тој наредувал [[манастир]]ите, основани на териториите на селските општини како селски задужбини со мал број калуѓери, да и бидат потчинети на селската општина и да не му плаќаат давачки на епископот. Само манастирите со осум и повеќе калуѓери остануваат под власта на епископот, но не смеат да ги зголемуваат своите земјишни поседи. Со оваа наредба Василиј II повторно се солидаризирал со стариот закон на својот прадедо Роман Лакапин. Напротив, тој избегнувал секаква алузија на антиманастирскиот закон на својот очув [[Никифор II Фока|Никифор Фока]], укинат со наредба на [[Јован I Цимискиј|Јован Цимискиј]].<ref>Г.Острогорски. Историја на Византија. Скопје, 1992, стр.: 367-368.</ref> ===Тематско уредување на Балканот=== Со покорувањето на [[Самоилово Царство|Самоиловото Царство]], [[Римска Империја|Римската Империја]] одново завладеала со целиот [[Балкан|Балкански Полуостров]], првпат по [[Словени|словенското]] преселување. Станувајќи составен дел на Римската Империја, територијата на бившото Самоилово Царство, како и секоја римска територија, било поделено на [[Тема (управна единица)|теми]]. Нејзиниот централен дел ја образувал големата тематска единица кој била наречена тема [[Бугарија (тема)|Бугарија]]. Средиштето на оваа голема тема, која добила ранг на [[катепанат]], а потоа и ранг на дукат, било во [[Скопје]]. Во [[Бугарија|бугарските]] територии меѓу [[Стара Планина]] и [[Дунав]] била формирана темата [[Паристрион (тема)|Паристрион]] или Пардунавон со центар со [[Силистра|Силистрија]]. Се чини дека и пограничната област на Дунав и [[Сава]] биле претворени во тема со седиште во [[Сремска Митровица|Сирмиум]]. [[Јадранско Море|Јадранскиот]] брег со [[Задар]] на север и [[Дубровник]] на југ ја сочинувал, како и порано темата [[Далмација (тема)|Далмација]]. Напротив, [[Дукља]], [[Захумје]], [[Рашка]] и [[Босна (регион)|Босна]] не биле организирани како теми, туку како и [[Хрватска]], останале под власта на домашните кнезови и според тоа не претставувале провинции, туку вазалски држави на римската држава. Областа јужно од [[Скадар]], како и порано, и припаѓала на темата [[Драч (тема)|Драч]], која како главно упориште на Империјата на Јадранот, добила ранг на дукат, како што добила и [[Солун (тема)|Солунската тема]], главното римско упориште на [[Егејско Море|Егејското Море]].<ref>Г.Острогорски. Историја на Византија. Скопје, 1992, стр.: 374-377.</ref> ===Тематско уредување на Истокот и Италија=== На Истокот на ново освоените територии биле формирани темите [[Антиохија (тема)|Антиохија]], [[Телух (тема)|Телух]], Приеуфратски градови (подоцна [[Едеса (тема)|Едеса]]), [[Мелитина (тема)|Мелитина]], и покрај неа старата тема [[Месопотамија (тема)|Месопотамија]], темата [[Тарон (тема)|Тарон]] и понатаму на исток, пак неодамна освоените и присоединети области [[Васпуркан (тема)|Васпуркан]], [[Иберија (тема)|Иберија]] и [[Теодосиопол (тема)|Теодосиопол]]. Додека старите [[Мала Азија|малоазиски]] теми губеле значење, новите провинции како погранични области добиле голема важност и имале ранг на дукат, како Антиохија, подоцна и Месопотамија, или ранг на катепанат, како Едеса и ерменско-ибериските теми.<ref name="ReferenceC">Г.Острогорски. Историја на Византија. Скопје, 1992, стр.: 378.</ref> Пред својата смрт неуморниот цар ги свртел своите погледи кон Запад. Позицијата на [[Римска Империја|Римската Империја]] во јужна [[Италија]], која во времето на [[Отон I (Свето Римско Царство)|Отон I]] се чинела загрозена од [[Свето Римско Царство|германските]] надоаѓања, се зацврстила по несреќното војување на [[Отон II (Свето Римско Царство)|Отон II]] со Арабјаните. Под [[Отон III (Свето Римско Царство)|Отон III]], синот на римската принцеза [[Теофано]], зајакнало римското/ромејското влијание во Германското Царство. Заради поефикасна одбрана, целиот римски посед во Италија бил организиран како катепанат, и храбриот [[катепан]] Василиј Војоан отпочнал успешно војување со околните сили.<ref name="ReferenceC"/> ===Статус на охридската црква=== {{Главна|Охридска архиепископија}} Охридската патријаршија била претворена во [[архиепископија]], но новата архиепископија добила автокефалност и нејзе и биле потчинети сите епископии од териториитена бившото [[Самоилово Царство]]. Охридската архиепископија не била зависна од [[Вселенска патријаршија|Вселенската патријаршија]], но за тоа му била потчинета на самиот цар, бидејќи царот го задржал за себе правото за поставување на охридски архиепископ. Автокефалниот охридски архиепископ во византиската црковна хиерархија добил повисок ранг од останатите архиепископии, што и биле потчинети на Вселенската патријаршија.<ref>Г.Острогорски. Историја на Византија. Скопје, 1992, стр.: 373.</ref> На Охридската архиепископија тој и издал три повелби, со кои биле регулирани нејзините права и прецизно биле одредени границите на нејзината диецеза.<ref name=":0">{{Наведена книга|title=Македонски историски речник|last=Киселиновски и др.|first=д-р Стојан|first2=|publisher=ИНИ|year=2000|isbn=9989-624-46-1|location=Скопје|pages=96}}</ref> ==Надворешна политика== ===Кревање на моќта на Самоил=== {{Главна|Самоилово Царство}} [[Цар Самоил|Самоил]] создал големо царство чие средиште најпрво било во [[Преспа]], а потоа во [[Охрид]]. Постепено ја обединил под своја власт цела [[Македонија (регион)|Македонија]] освен [[Солун]], ги приклучил во својата држава старите [[Бугарија|бугарски]] територии меѓу [[Дунав]] и [[Стара Планина]], [[Тесалија]], [[Епир]], дел од [[Албанија]] со [[Драч]], а најпосле и [[Рашка|српските]] територии, како и [[Дукља]] и дел од [[Босна]] и [[Хрватска]]. Идеолошки, Самоиловото царство било поврзано со старото [[Прво Бугарско Царство|Бугарско Царство]], така што и самите негови творци и [[Ромеи|Римјаните/Ромеите]] го нарекувале бугарско. Бидејќи традициите на царството и на патријаршијата, освен во [[Римска Империја|римската држава]], постоеле само уште во Бугарија. Самоил ги прифатил тие традициии го презел наследството на [[Симеон I|Симеоновото]] и царството на [[Петар I|Петар]], кое паднало под ударите на Римјаните. Всушност неговото царство значително се разликувало од царствата на Симеон и на Петар. И според составот и според карактерот тоа било ново царство. Неговото тежиште се поместило кон југозапад и Македонија го чинела неговото јадро.<ref>Г.Острогорски. Историја на Византија. Скопје, 1992, стр.: 361.</ref> Бидејќи нападите на Солун и на [[Сер]] останале безуспешни, Самоил повеќепати упаѓал во Тесалија и кон крајот на [[985]] г. или на почетокот на [[986]] г. по долга опсада ја освоил [[Лариса]]. Паѓањето на главниот град на Тесалија го побудило царот Василиј II да преземе противофанзива. Првиот негов судир со Самоило не бил среќен. Низ т.н. [[Трајанова порта]] тој продрел во областа [[Сердика]], но не успеал да го освои градот. Дури поминал и полошо. Царската војска при враќањето била нападната и целосно била разбиена ([[август]], 986 г.). По оваа победа Самоил можел непречено да ја шири својата власт на сите страни, зошто во Римската Империја избувнала нова [[граѓанска војна]].<ref>Г.Острогорски. Историја на Византија. Скопје, 1992, стр.: 363.</ref> Во [[пролет]]та [[991]] г. Василиј II го напуштил [[Константинопол]] и неколку години водел воени операции против Самоил.<ref name="ReferenceD">Г.Острогорски. Историја на Византија. Скопје, 1992, стр.: 369.</ref> Самоил го искористил заминувањето на царот на Исток против [[Фатимидски калифат|Фатимидите]], упаднал во [[Грција (регион)|Грција]] и прорел сè до [[Пелопонез]]. Меѓутоа, на враќање го изненадил римскиот војсководец Никифор Уран и му нанел тежок пораз. Самиот Самоил бил тешко ранет и одвај се спасил од смрт ([[997]] г.). И покрај овој пораз Самоиловото напредување продолжило. Се чини наскоро потоа успеал успеал да го заземе [[Драч]] и кон своето империја да ги присоедини [[Рашка]] и [[Дукља|Зета]]. Сојузот со Рим не му помогнал на [[Јован Владимир]]: неговата земја била припоена, а тој самиот бил однесен во заточеништво.<ref>Г.Острогорски. Историја на Византија. Скопје, 1992, стр.: 370.</ref> ===Брачни врски со Киевска Русија и нејзина христијанизација=== Како награда за спасовната помош против Варда Фока, која му ја пружил, Василиј II на рускиот кнез [[Владимир (Киевска Русија)|Владимир]] му ја ветил својата сестра Ана, под услов тој и неговиот народ да се покрстат. Почеста која со тоа му се укажувала на [[Киевска Русија|рускиот]] кнез била единствена. Ниедна [[Римска Империја|римска]] принцеза „родена во пурпур“ дотогаш не се омажила за странски владетел. Првпат на рускиот владетел му било понудено да стапи во роднински врски со легитимната царска династија, а тоа до толкава мера било во спротивност со римските традиции што Римјаните, бидејќи опасноста поминала, се обиделе да се откажат од даденото ветување. За да ги натера на исполнување на ветувањето Владимир го нападнал римскиот дел на [[Крим]] и го зазел [[Херсон]] ([[989]] г.). Дури тогаш Ана била испратена во [[Киев]].<ref name="ReferenceB"/> [[Христијанизација]]та на киевската држава, кој означува и почеток на нова ера во Русија, била од големо значење и за Римската Империја. Римската сфера ма влијание огромно се приширила, најголемата [[Словени|словенска]] држава се ставила под духовно водство на [[Вселенска патријаршија|Константинопол]]. Младата руска црква и била потчинета на Вселенската патријаршија и во почетокот со неа управувале [[Ромеи|ромејски]] митрополити, делегирани од римската држава. Културниот живот на Русија од тогаш со векови се развивал под силно римско влијание.<ref>Г.Острогорски. Историја на Византија. Скопје, 1992, стр.: 365.</ref> ===Односи зо Зета=== Се чини дека за борбата против моќниот цар [[Цар Самоил|Самоил]], Василиј II барал поддршка од владетелите на другите [[балкан]]ски земји и дека стапил во врска со кнезот на [[Дукља|Зета]] - [[Јован Владимир]]. Околу [[992]] г. му дошло претставништво, најверојатно од Зета. Пратениците патувале по море и патем паднале во рацете на [[Арапи|арабиски]] [[Пиратство|гусари]]. Кога најпосле стигнале во [[Римска Империја|Римската Империја]], царот го затекнале на боиштето. Уште во [[пролет]]та [[991]] г. Василиј II го напуштил [[Константинопол]] и неколку години водел воени операции против Самоил.<ref name="ReferenceD"/> ===Војната со Фатимидите=== Заплетите на Исток го присилиле да го прекине војувањето во [[Македонија]]. [[Арапи|Арабјаните]] од [[Фатимидски калифат|Фатимидскиот калифат]] во [[Египет]], во тоа време најсилниот противник на [[Римска Империја|Римската Империја]] на Исток, продреле во [[Сирија]] и на царскиот командант на [[Антиохија]] му нанеле тежок пораз на Оронт ([[994]] г.) Потоа бил опседнат [[Алеп]] и се чинело дека и самата Антиохија била загрозена. Рим од почетокот на својата историја била осудена истовремено да води борба на два фронта. Кога се обидувала да ја избегне оваа судбина тоа жестоко и се одмаздувало. За Василиј II [[балкан]]ското прашање имало исто толку исто првенствено значење како што во свое време за [[Никифор II Фока|Никифор Фока]] имало сириското. Но тој не ја повторил грешката што ја сторил неговиот голем очув, кој заради борба на Исток ги запоставил задачите на Балканскиот Полуостров. Во [[995]] г. Василиј лично се појавил пред ѕидините на Алеп, го избркал изненадениот непријател и ги зазел Рафанеја и Емеса. Во [[999]] г. кога командантот на Антиохија доживеал нов пораз, царот дошол во Сирија уште еднаш да ја спаси ситуацијата. Потоа тргнал во [[Кавказ|кавкаските]] покраини за да ги среди приликите во [[Ерменија]] и [[Иберија (Кавказ)|Иберија]].<ref>Г.Острогорски. Историја на Византија. Скопје, 1992, стр.: 369-370.</ref> ===Освојување на Самоиловата држава=== Дури по враќањето на Василиј II од [[Азија]], во [[1001]] г. започнала големата [[Римска Империја|римска]] офанзива на [[Балкан]]от. Оваа офанзива царот ја водел лично, според добро осмислен план. Најпрвин продрел во областа [[Сердика]] и ги зазел околните тврдини. Со тоа бил пресечен патот кон [[Бугарија|бугарските]] територии околу [[Дунав]] и римските команданти ги запоседнале старите бугарски престолнини [[Плиска]] и [[Велики Преслав|Голем Преслав]], како и [[Мал Преслав]]. Потоа Василиј II се свртел кон [[Македонија]]. [[Бер]] му се предал, [[Сервија]] била заземена на јуриш, а со тоа бил отворен патот за северна [[Грција (регион)|Грција]]. Василиј брзо воспоставил византиска власт во [[Тесалија]], потоа се вратил во Македонија и по жестока борба го освоил цврсто утврдениот [[Воден]]. Потоа неочекувано го нападнал [[Видин]] на Дунав и по тешка осуммесечна опсада успеал да ја заземе оваа значајна тврдина, не осврнувајќи се на тоа што [[Цар Самоил|Самоил]] во меѓувреме го освоил и го ограбил [[Едрене]]. Од Видин, Василиј повторно поитал на југ. На [[Вардар]], близу до [[Скопје]], тој извојвал голема победа над самоиловата војска, после што [[Скопје]] му ги отвори портите (1004 г.).<ref>Г.Острогорски. Историја на Византија. Скопје, 1992, стр.: 370-371.</ref> Со освојувањето на Скопје од една, и на Воден од друга страна, тој како во клешти ја зафатил централната власт на [[Самоилово Царство|Самоиловото Царство]]. По четиригодишно неуморно војување, кое му донело низа големи победи, римскиот цар држел половина од непријателската територија. Дури тогаш решил да ги прекине операциите и преку [[Пловдив]] да се врати на зимување во [[Константинопол]]. Како што кажува Михаил Псел, „тој (Василиј II) ги водел војните поинаку одошто тоа го правеле повеќето цареви кои оделе во поход во средината на пролетта, а се враќаат кон крајот на [[лето]]то: тој се враќал откако ќе ја постигне целта заради која тргнал во војна“.<ref>Г.Острогорски. Историја на Византија. Скопје, 1992, стр.: 371.</ref> Во [[1005]] г. [[Драч]] со издајство му бил предаден на римскиот цар. Меѓутоа, уништувачкиот удар на Самоиловото Царство, Василиј II му го нанел дури во [[јули]] [[1014]] г. во [[битката на Беласица]]. Самоиловата војска била опколена по клисурите на [[Беласица]]. Самиот цар се спасил и успеал да дојде до [[Прилеп]], но голем дел од неговите војници изгинале, а уште поголемиот попаднал во заробеништво. Својата победа Василиј Порфирогенит ја прославил на грозоморен начин. На заробениците, кои наводно биле 14.000 им биле ископани очите, само на секој стоти му било оставано по едно око, за да можат тие полуослепени да ги одведат своите ослепени другари кај царот во Прилеп. Кога Самоил ја видел стравотната поворка, доживеал мозочен удар, по два дена храбриот цар умрел на [[6 октомври]] 1014 г.<ref>Г.Острогорски. Историја на Византија. Скопје, 1992, стр.: 371-372.</ref> Внатрешните неспогоди му ја олесниле работата на освојувачот. Самоиловиот син и наследник [[Гаврило Радомир]] паднал веќе во [[1015]] г. Него и неговата жена ги убил неговиот братучед [[Јован Владислав]], синот Аронов. Истата судбина го снашла и неговиот зет, зетскиот [[Јован Владимир]], кого Јован Владислав на измама го фатил и го убил. Војувањето било сведено на ликвидирање на одделни точки на отпор, бидејќи војводите на царот јуначки сè уште му пркоселе на победителот. Најпосле, во [[февруари]] [[1018]] г., при опсадата на Драч, загинал и самиот Јован Владислав. Војната завршила со свеченото влегување на Василиј II во [[Охрид]]. На портата од Самоиловата престолнина тој примил изјава на покорност од царицата Марија, владиславата вдовица, и од другите преживеани членови на царската куќа. Неговата цела постигната: Царството на Самоил, со кое тој бил во непријателство и војувал повеќе од три децении, најпосле било срушено. Обиколувајќи ја покорената земја Василиј II насекаде ја обновувал римската власт и по градовите поставувал свои команданти. На крајот ја посетил и [[Атина]]. Во [[Партенон]], одамна претворен во [[црква]] на [[Богородица Марија|Богородица]], било одржано благодарствување, со што на впечатлив начин било одбележано победоносното завршување на војната која ја издигнала Римската Империја до ненасетувана височина во последните векови.<ref>Г.Острогорски. Историја на Византија. Скопје, 1992, стр.: 372-373.</ref> ===Воено делување на Кавказот=== Во последните години на својот живот тој успеал значително да ја пришири [[Римска Империја|римската]] власт спрема [[Кавказ|кавкаското]] подрачје. По смртта на [[Ерменија|ерменскиот]] крал [[Гагик I]] ([[990]]-[[1020]]), за чие време државата на [[Династија на Багратидите|Багратидите]] го доживеала својот најголем полет, во Ерменија избувнале немири. Тоа му пружило можност на римскиот цар да се замеша во ерменските прилики што тој и го сторил со успех. Васпурканската област и [[Иберија (Кавказ)|Иберија]] биле присоединети кон Римската Империја, додека областа Анија му останала на кралот [[Јован Смбат]], син и наследник на Гагик I, како доживотна сопственост, со тоа што по неговата смрт да и припадне на Рим.<ref>Г.Острогорски. Историја на Византија. Скопје, 1992, стр.: 377-378.</ref> ==Смрт== Василиј II подготвувал голема експедиција против Арабјаните на [[Сицилија]]. Но на [[15 декември]] [[1025]] година тој умрел. Оставил империја која се протегала од [[Ерменија|ерменските]] планини до [[јадранско Море|Јадран]] и од [[Еуфрат]] до [[Дунав]]. На нејзиното подрачје се наоѓале многу [[Јужни Словени|јужнословенски]] земји, а и [[Киевска Русија]] била вклучена во сферата на нејзиното влијание.<ref>Г.Острогорски. Историја на Византија. Скопје, 1992, стр.: 378-379.</ref> Смртта на Василиј II претставува пресвртница во [[Римска Империја|римската]] историја. Почнува времето на епигони кога Империјата, спрема надворешниот свет, живее од славата на претходната епоха, а во својот внатрешен развиток потпаѓа под силите на [[Феудализам|феудалната]] дезинтрегација.<ref>Г.Острогорски. Историја на Византија. Скопје, 1992, стр.: 385.</ref> == „Хроника“ на Јован Скилица == [[Јован Скилица]] бил [[Римска Империја|римски/ромејски]] автор кој во својата „Хроника“ од [[XI век]] го опишува навлегувањето на Василиј II во териториите кои ги владеел цар [[Цар Самоил|Самуил]]: {{Цитат|...Царот Василиј Бугароубиец, кој сакал да му се одмазди на Самоил за стореното, ги собрал римските војски и решил сам да навлезе во [[Бугарија]]. Тој навлегол во Бугарија преку [[Родопи]]те и реката Хеброс ([[Марица]]). Го оставил во тил магистер Лав Мелисин и му заповедал да ги пази прооодите, а самиот тој, откако ги минал теснините и планините, крај Триадица, наречена порано Сердика ([[Софија]]), стигнал до едно село, наречено Стопонион ([[Ихтиман]]), тука направил логор и започнал да размислува како да ја раководи опсадата на Сердика...}} == Наводи == <references/> == Надворешни врски == * [[:s:Поход на царот Василиј II против македонската држава|Поход на царот Василиј II против македонската држава]] {{s-start}} {{s-hou|[[Македонска династија]]||958|15 декември|1025}} {{s-reg|}} {{s-bef|before=[[Роман II]]}} {{s-ttl|title=[[Римски цар]]|years=960–1025}} {{s-aft|after=[[Константин&nbsp;VIII]]}} {{s-end}} {{Византиски владетели}} {{Нормативна контрола}} [[Категорија:Македонска династија]] [[Категорија:Родени во 958 година]] [[Категорија:Починати во 1025 година]] [[Категорија:Византиски цареви од 10 век]] [[Категорија:Византиски цареви од 11 век]] [[Категорија:Православни монарси]] [[Категорија:Византијци од 10 век]] [[Категорија:Византијци од 11 век]] [[Категорија:Луѓе од Цариград]] [[Категорија:Избрани статии на bg.вики]] 5xtttds678iies7ld2dmcq207tjexr1 0 19568 5387872 5255083 2025-07-06T12:18:16Z Marco Mitrovich 114460 /* Надворешни врски */ 5387872 wikitext text/x-wiki {{Инфокутија Населено место | name = Гора | native_name = | native_name_lang = | settlement_type = [[историско-географска област]] | image_map = Гора.svg | map_caption = Населени места во Гора | subdivision_type = Земји | subdivision_name = {{знаме|Албанија}}<br>{{знаме|Косово}}<br>{{знаме|Македонија}}<br><small>(население во [[Горни Полог]])</small> | area_footnotes = | area_blank1_title = Проценка | area_blank1_km2 = 500 | population_footnotes = | population_est = 40 000 | pop_est_as_of = 2011 | population_density_km2= 80 | coordinates = | footnotes = }} '''Гора''' — [[историско-географска област]] која се наоѓа помеѓу областите [[Љума]] и [[Полог]]. Од планините [[Коритник]] на север, на југ од мостот Торбешки. Во крајниот југозападен дел на [[Косово]]{{efn|name=status}} има околу 18 села и 1 гратче распослани на јужниот дел на северозападната падина на [[Шар Планина]]) и североисточниот дел на [[Албанија]] 10 села. Областа е планинска, со густи зимзелени шуми (гори) и низ него протекува реката [[Бел Дрим]], а во делот под [[Косово]] се наоѓа изворот на реката [[Црн Камен (Шар Планина)|Црн Камен]] (притока на [[Радика]]). == Географија == Планинска ообласт што се наоѓа помеѓу планините [[Шар Планина|Шара]], [[Кораб]] и [[Коритник]], во горниот тек на реката [[Љума]], лева притока на [[Бел Дрим]]. Површината на областа изнесува {{км2|433}}. Од нив во [[Косово]] ('''Призренска Гора''') се {{км2|385,6}}. Најголем простор е покриен со пасишта — {{км2|303}}, што овозможило да се развие [[сточарство]]то, и тоа претежно [[овчарство]]. Делот на Гора во Албанија се нарекува '''Кукушка Гора''' според недалечниот град [[Кукуш (Албанија)|Кукуш]] (Кукс). == Население == [[Горанци]]те се посебен народ. Сепак, многумина од нив се самосознаваат како [[Македонци-муслимани|Македонци од исламска вероисповед]]. Во Косовскиот дел на Гора живеат околу 25 000 жители во најголемо мнозинство (околу 82 %, според тврдењата на Здружението на Македонците од Гора во Албанија) [[Македонци]] со [[Македонци-муслимани|муслиманска вероисповед]] познати под името [[Горанци]] (Горани) кои говорат македонски јазик. Други тврдат дека зборуваат српски јазик, а трети дека зборуваат бугарски. Поради тешко пристапниот предел населението на Гора (особено во Косово) постојано се намалува, па така од некогашните 25.000 жители на косовскиот дел на Гора денес живеат околу 15 000 жители. Горанци од Гора често се селат во [[Македонија]], а 10 000 од нив имаат и македонско државјанство. Потеклото на населението е [[Словени|словенско]]. Во поголем дел е староседелско. Подоцна имало и мали доселувања на [[Власи]]. == Села во Гора == === Призренска Гора (Косово) === {| class="wikitable sortable" |+Населени места во Призренска Гора (Косово) ! rowspan="2" |Населено место ! colspan="2" |Службено име ! rowspan="2" |Општина ! rowspan="2" |Население<br>(2011)<ref>[http://pop-stat.mashke.org/kosovo-ethnic-loc2011.htm Етнички состав на Косово согласно пописот од 2011 г.]</ref> |- !Српски !Албанизирано |- |[[Бачка (Гора)|Бачка]] |''Бачка / Баћка'' |''Baçkë'' ''/'' ''Baçka'' |[[Општина Драгаш|Драгаш / Шара]] |{{пб|52}} |- |[[Брод (Гора)|Брод]] |''Брод'' |''Brod'' |[[Општина Драгаш|Драгаш / Шара]] |{{пб|1554}} |- |[[Враниште (Гора)|Враниште]] |''Враниште'' |''Vranishtë'' |[[Општина Драгаш|Драгаш / Шара]] |{{пб|352}} |- |[[Глобочица (Гора)|Глобочица]] |''Глобочица'' |''Glloboçicë / Glloboqicë'' |[[Општина Драгаш|Драгаш / Шара]] |{{пб|960}} |- |[[Горна Рапча]] |''Горња Рапча'' |''Rapçë'' (<small>{{крат|неоф.|неофицијално}}</small> ''Rapçë e Epërme'') |[[Општина Драгаш|Драгаш / Шара]] |{{пб|853}} <small>(со Д. Рапча)</small> |- |[[Горни Крстец|Горни (Мал) Крстец]] |''Горњи (Мали) Крстац'' |''Kërstec'' (<small>{{крат|неоф.|неофицијално}}</small> ''Kërsteç i Epërm'') |[[Општина Драгаш|Драгаш / Шара]] |{{пб|420}} <small>(со Г. Крстец)</small> |- |[[Диканце]] |''Диканце'' |''Dikancë'' |[[Општина Драгаш|Драгаш / Шара]] |{{пб|124}} |- |[[Долна Рапча]] |''Доња Рапча'' |''Rapçë'' (<small>{{крат|неоф.|неофицијално}}</small> ''Rapçë e Ulët'') |[[Општина Драгаш|Драгаш / Шара]] |{{пб|853}} <small>(со Г. Рапча)</small> |- |[[Долни Крстец|Долни (Голем) Крстец]] |''Доњи (Велики) Крстац'' |''Kërstec'' (<small>{{крат|неоф.|неофицијално}}</small> ''Kërsteç i Ulët'') |[[Општина Драгаш|Драгаш / Шара]] |{{пб|420}} <small>(со Д. Крстец)</small> |- |[[Драгаш]] |''Драгаш'' |''Dragash / Sharr'' |[[Општина Драгаш|Драгаш / Шара]] |{{пб|1098}} |- |[[Зли Поток]] |''Зли Поток'' |''Zlipotok'' |[[Општина Драгаш|Драгаш / Шара]] |{{пб|650}} |- |[[Крушево (Гора)|Крушево]] |''Крушево'' |''Krushevë'' |[[Општина Драгаш|Драгаш / Шара]] |{{пб|857}} |- |[[Кукаљане]] |''Кукуљане'' |''Kukjan'' |[[Општина Драгаш|Драгаш / Шара]] |{{пб|235}} |- |[[Лештане]] |''Лештане'' |''Leshtan'' |[[Општина Драгаш|Драгаш / Шара]] |{{пб|783}} |- |[[Љубовишта (Гора)|Љубовишта]] |''Љубовиште'' |''Lubovishtë'' |[[Општина Драгаш|Драгаш / Шара]] |{{пб|773}} |- |[[Млике]] |''Млике'' |''Mlikë'' |[[Општина Драгаш|Драгаш / Шара]] |{{пб|92}} |- |[[Орчуша]] |''Орчуша'' |''Orqushë'' |[[Општина Драгаш|Драгаш / Шара]] |{{пб|60}} |- |[[Радеша]] |''Радеша'' |''Radeshë'' |[[Општина Драгаш|Драгаш / Шара]] |{{пб|1224}} |- |[[Рестелица]] |''Растелица'' |''Restelicë'' |[[Општина Драгаш|Драгаш / Шара]] |{{пб|4698}} |} :<small>Напомена: Горна и Долна Рапча и Горни и Долни Крстец административно се сметаат за целини — села Рапча и Крстец. Затоа, населението е дадено заедно, бидејќи статистичката служба ги смета горното и долното село за маала. Оттука, други називи се „Големо“ и „Мало“. </small> === Кукушка Гора (Албанија) === {| class="wikitable sortable" |+Населени места во Кукушка Гора (Албанија) !Населено место !Албанизирано !Општина !Население |- |[[Борје (Гора)|Борје]] |''Borje'' |[[Општина Кукуш (Албанија)|Кукуш]] | |- |[[Запод]] |''Zapod'' |[[Општина Кукуш (Албанија)|Кукуш]] | |- |[[Кошаришта]] |''Kosharisht'' |[[Општина Кукуш (Албанија)|Кукуш]] | |- |[[Ново Село (Гора)|Ново Село]] |''Novosej'' |[[Општина Кукуш (Албанија)|Кукуш]] | |- |[[Оргоста]] |''Orgjost'' |[[Општина Кукуш (Албанија)|Кукуш]] | |- |[[Орешек]] |''Oreshkë'' |[[Општина Кукуш (Албанија)|Кукуш]] | |- |[[Очикле]] |''Orçikël'' |[[Општина Кукуш (Албанија)|Кукуш]] | |- |[[Пакишта]] |''Pakisht'' |[[Општина Кукуш (Албанија)|Кукуш]] | |- |[[Црнолево]] |''Cërnalevë'' |[[Општина Кукуш (Албанија)|Кукуш]] | |- |[[Шиштавец]] |''Shishtavec'' |[[Општина Кукуш (Албанија)|Кукуш]] | |} === Села во Македонија === {| class="wikitable sortable" |+Горански села во Македонија (вон областа Гора) !Населено место !Албанизирано !Општина !Население<br>(2002) <ref>[http://www.stat.gov.mk/publikacii/knigaX.pdf Попис во Македонија 2002 — Книга X]</ref> |- |[[Јеловјане]] |''Jellovjani'' |[[Општина Боговиње|Боговиње]] |599 |- |[[Урвич]] |''Urviçi'' |[[Општина Боговиње|Боговиње]] |756 |} == Тековни состојби == Македонците што живеат во делот на Гора што ѝ припаѓа на [[Албанија]] се организирани во свое македонско здружение кое е во најтесна соработка со здруженијата на Македонците од [[Мала Преспа]] и [[Голо Брдо]] и преку заеднички активности се залагаат за поголеми малцински права на Македонците во Албанија. Во [[2005]] г. Здружението на Македонците од пределот Гора во Албанија достави барање до албанската влада за воведување на [[Македонски јазик|македонскиот јазик]] во училиштата во селата во Гора. На Косово исто така постои вакво здружение — Македонската горанска заедница на Косово. Состојбата со Македонците од делот на Гора што припаѓа на [[Косово]] е многу тешка бидејќи тие се под секојдневен голем притисок на претставниците на [[Срби]]те и [[Бошњаци]]те (а во последно време се почесто и од [[Албанци]]те) од Косово, да се изјаснат како [[Срби]] или [[Бошњаци]]. Врз [[Горанците]] сè поголеми притисоци [[Бугаризација|вршат и Бугарите]] кои имаат за цел да прикажат дека во [[Косово]] живеат [[Бугаризација|и Бугари со исламска веросиповед]], а во соработка со косовските политичари. Ова наишло на остра осуда од Сојуз на Македонците со исламска религија.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://infomax.mk/wp/|title=Обид за асимилација на Македонците на Косово: Според Беџет Пацоли, Горанците на Косово биле Бугари – реагираа од СМИР|last=|first=|date=20 август 2018|work=Инфомакс|archive-url=https://web.archive.org/web/20190401073844/https://infomax.mk/wp/|archive-date=2019-04-01|dead-url=|accessdate=|url-status=dead}}</ref> Актуелна е состојбата на изградбата на граничниот премин Стрезимир - Рестелица помеѓу [[Република Македонија|Македонија]] и [[Косово]], за кои Горанците сметаат дека ќе им се овозможи поголеми врски и контакти и полесен пристап до нивната матична земја. == Историја == Етимологијата на зборот „Гора“ е старословенска со значење „планина, планински“. Првпат Гора се спомнува во [[1348]] г. во указ на царот [[Стефан Душан]] како [[жупа]] во Српското Царство, кога седум села ги подарил на манастирот „[[Манастир „Свети Архангели’ (Призрен)|Свети Архангели]]’ кај [[Призрен]]<ref>Хрисовуља Цара Стефана Душана, Гласник душа српске свовености, Београд, 1862, стр. 282</ref>. Второто спомнување на Гора е од 1452/5 г. во турски [[дефтер]]и како „нахија Гора“ во [[Османлиско Царство|Османлиското Царство]]. По Балканските војни влегува во Србија, а по Првата светска војна, со создавањето на [[Кралство СХС|Кралството СХС]] во 1925 г. е поделена од страна на меѓународната комисија за разграничување. На тој начин 10 села со своите атари се припојуваат кон Албанија. [[Ислам]]от првпат се појавува во Гора во [[1690]] г. Првото село што целосно се исламизирало, било селото Крстец, а последно било селото Брод. Последната христијанка, Баба Божана, умрела во селото Брод во 1856 г. == Поврзано == * [[Горанци]] * [[Горански дијалект]] (нашински) == Белешки == {{белешки | notes = {{efn|name=status|{{Косово-белешка}}}} }} == Наводи == {{наводи}} == Надворешни врски == {{рв|Gora (region)}} * {{нмс|url=http://www.mn.mk/kultura/5419-Gora|title=Гора|last=|first=|date=28 декември 2011|work=Македонска нација|archive-url=|archive-date=|dead-url=|accessdate=}} * {{нмс|url=http://www.mn.mk/aktuelno/958-Nasinci-od-Gora-vo-Albanija-govorat-makedonski-a-najgolem-praznik-e-Gurgovden?format=pdf|title=Нашинци од Гора во Албанија, говорат македонски а најголем празник е Ѓурѓовден|last=|first=|date=16 декември 2009|work=|archive-url=|archive-date=|dead-url=|accessdate=}} * {{нмс|url=http://www.idividi.com.mk/vesti/makedonija/377021|title=Македонците од Гора со безусловни барања до косовските власти и ОН|last=|first=|date=13 март 2007|work=Идивиди|archive-url=|archive-date=|dead-url=|accessdate=}} * {{нмс|url=https://infomax.mk/wp/горанците-се-чисти-Македонци-остра-ос/|title=Горанците се чисти Македонци: Остра осуда од Светскиот Македонски конгрес на изјавата на косовскиот МНР Беџет Пацоли|last=|first=|date=20 април 2018|work=Инфомакс|archive-url=|archive-date=|dead-url=|accessdate=}}{{Мртва_врска|date=October 2022 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }} {{Гора}} {{coord|41.978|20.657|type:adm2nd|display=title|name=област Гора}} [[Категорија:Гора| ]] [[Категорија:Вардарска Македонија]] [[Категорија:Области во Косово]] [[Категорија:Историско-географски области во Македонија]] [[Категорија:Историски области во Албанија]] [[Категорија:Призренски округ]] 2490l0n7wks5d5l7pq6e484m9kyoqzw 5387878 5387872 2025-07-06T12:24:23Z Marco Mitrovich 114460 #WPWPMK and #WPWP 5387878 wikitext text/x-wiki {{Инфокутија Населено место | name = Гора | native_name = | native_name_lang = | settlement_type = [[историско-географска област]] | image_map = Гора.svg | map_caption = Населени места во Гора | subdivision_type = Земји | subdivision_name = {{знаме|Албанија}}<br>{{знаме|Косово}}<br>{{знаме|Македонија}}<br><small>(население во [[Горни Полог]])</small> | area_footnotes = | area_blank1_title = Проценка | area_blank1_km2 = 500 | population_footnotes = | population_est = 40 000 | pop_est_as_of = 2011 | population_density_km2= 80 | coordinates = | footnotes = }} '''Гора''' — [[историско-географска област]] која се наоѓа помеѓу областите [[Љума]] и [[Полог]]. Од планините [[Коритник]] на север, на југ од мостот Торбешки. Во крајниот југозападен дел на [[Косово]]{{efn|name=status}} има околу 18 села и 1 гратче распослани на јужниот дел на северозападната падина на [[Шар Планина]]) и североисточниот дел на [[Албанија]] 10 села. Областа е планинска, со густи зимзелени шуми (гори) и низ него протекува реката [[Бел Дрим]], а во делот под [[Косово]] се наоѓа изворот на реката [[Црн Камен (Шар Планина)|Црн Камен]] (притока на [[Радика]]). == Географија == Планинска ообласт што се наоѓа помеѓу планините [[Шар Планина|Шара]], [[Кораб]] и [[Коритник]], во горниот тек на реката [[Љума]], лева притока на [[Бел Дрим]]. Површината на областа изнесува {{км2|433}}. Од нив во [[Косово]] ('''Призренска Гора''') се {{км2|385,6}}. Најголем простор е покриен со пасишта — {{км2|303}}, што овозможило да се развие [[сточарство]]то, и тоа претежно [[овчарство]]. Делот на Гора во Албанија се нарекува '''Кукушка Гора''' според недалечниот град [[Кукуш (Албанија)|Кукуш]] (Кукс). [[Податотека:Brod Dragash.jpg|мини|центар|250п|Околината на село Брод во Гора]] == Население == [[Горанци]]те се посебен народ. Сепак, многумина од нив се самосознаваат како [[Македонци-муслимани|Македонци од исламска вероисповед]]. Во Косовскиот дел на Гора живеат околу 25 000 жители во најголемо мнозинство (околу 82 %, според тврдењата на Здружението на Македонците од Гора во Албанија) [[Македонци]] со [[Македонци-муслимани|муслиманска вероисповед]] познати под името [[Горанци]] (Горани) кои говорат македонски јазик. Други тврдат дека зборуваат српски јазик, а трети дека зборуваат бугарски. Поради тешко пристапниот предел населението на Гора (особено во Косово) постојано се намалува, па така од некогашните 25.000 жители на косовскиот дел на Гора денес живеат околу 15 000 жители. Горанци од Гора често се селат во [[Македонија]], а 10 000 од нив имаат и македонско државјанство. Потеклото на населението е [[Словени|словенско]]. Во поголем дел е староседелско. Подоцна имало и мали доселувања на [[Власи]]. == Села во Гора == === Призренска Гора (Косово) === {| class="wikitable sortable" |+Населени места во Призренска Гора (Косово) ! rowspan="2" |Населено место ! colspan="2" |Службено име ! rowspan="2" |Општина ! rowspan="2" |Население<br>(2011)<ref>[http://pop-stat.mashke.org/kosovo-ethnic-loc2011.htm Етнички состав на Косово согласно пописот од 2011 г.]</ref> |- !Српски !Албанизирано |- |[[Бачка (Гора)|Бачка]] |''Бачка / Баћка'' |''Baçkë'' ''/'' ''Baçka'' |[[Општина Драгаш|Драгаш / Шара]] |{{пб|52}} |- |[[Брод (Гора)|Брод]] |''Брод'' |''Brod'' |[[Општина Драгаш|Драгаш / Шара]] |{{пб|1554}} |- |[[Враниште (Гора)|Враниште]] |''Враниште'' |''Vranishtë'' |[[Општина Драгаш|Драгаш / Шара]] |{{пб|352}} |- |[[Глобочица (Гора)|Глобочица]] |''Глобочица'' |''Glloboçicë / Glloboqicë'' |[[Општина Драгаш|Драгаш / Шара]] |{{пб|960}} |- |[[Горна Рапча]] |''Горња Рапча'' |''Rapçë'' (<small>{{крат|неоф.|неофицијално}}</small> ''Rapçë e Epërme'') |[[Општина Драгаш|Драгаш / Шара]] |{{пб|853}} <small>(со Д. Рапча)</small> |- |[[Горни Крстец|Горни (Мал) Крстец]] |''Горњи (Мали) Крстац'' |''Kërstec'' (<small>{{крат|неоф.|неофицијално}}</small> ''Kërsteç i Epërm'') |[[Општина Драгаш|Драгаш / Шара]] |{{пб|420}} <small>(со Г. Крстец)</small> |- |[[Диканце]] |''Диканце'' |''Dikancë'' |[[Општина Драгаш|Драгаш / Шара]] |{{пб|124}} |- |[[Долна Рапча]] |''Доња Рапча'' |''Rapçë'' (<small>{{крат|неоф.|неофицијално}}</small> ''Rapçë e Ulët'') |[[Општина Драгаш|Драгаш / Шара]] |{{пб|853}} <small>(со Г. Рапча)</small> |- |[[Долни Крстец|Долни (Голем) Крстец]] |''Доњи (Велики) Крстац'' |''Kërstec'' (<small>{{крат|неоф.|неофицијално}}</small> ''Kërsteç i Ulët'') |[[Општина Драгаш|Драгаш / Шара]] |{{пб|420}} <small>(со Д. Крстец)</small> |- |[[Драгаш]] |''Драгаш'' |''Dragash / Sharr'' |[[Општина Драгаш|Драгаш / Шара]] |{{пб|1098}} |- |[[Зли Поток]] |''Зли Поток'' |''Zlipotok'' |[[Општина Драгаш|Драгаш / Шара]] |{{пб|650}} |- |[[Крушево (Гора)|Крушево]] |''Крушево'' |''Krushevë'' |[[Општина Драгаш|Драгаш / Шара]] |{{пб|857}} |- |[[Кукаљане]] |''Кукуљане'' |''Kukjan'' |[[Општина Драгаш|Драгаш / Шара]] |{{пб|235}} |- |[[Лештане]] |''Лештане'' |''Leshtan'' |[[Општина Драгаш|Драгаш / Шара]] |{{пб|783}} |- |[[Љубовишта (Гора)|Љубовишта]] |''Љубовиште'' |''Lubovishtë'' |[[Општина Драгаш|Драгаш / Шара]] |{{пб|773}} |- |[[Млике]] |''Млике'' |''Mlikë'' |[[Општина Драгаш|Драгаш / Шара]] |{{пб|92}} |- |[[Орчуша]] |''Орчуша'' |''Orqushë'' |[[Општина Драгаш|Драгаш / Шара]] |{{пб|60}} |- |[[Радеша]] |''Радеша'' |''Radeshë'' |[[Општина Драгаш|Драгаш / Шара]] |{{пб|1224}} |- |[[Рестелица]] |''Растелица'' |''Restelicë'' |[[Општина Драгаш|Драгаш / Шара]] |{{пб|4698}} |} :<small>Напомена: Горна и Долна Рапча и Горни и Долни Крстец административно се сметаат за целини — села Рапча и Крстец. Затоа, населението е дадено заедно, бидејќи статистичката служба ги смета горното и долното село за маала. Оттука, други називи се „Големо“ и „Мало“. </small> === Кукушка Гора (Албанија) === {| class="wikitable sortable" |+Населени места во Кукушка Гора (Албанија) !Населено место !Албанизирано !Општина !Население |- |[[Борје (Гора)|Борје]] |''Borje'' |[[Општина Кукуш (Албанија)|Кукуш]] | |- |[[Запод]] |''Zapod'' |[[Општина Кукуш (Албанија)|Кукуш]] | |- |[[Кошаришта]] |''Kosharisht'' |[[Општина Кукуш (Албанија)|Кукуш]] | |- |[[Ново Село (Гора)|Ново Село]] |''Novosej'' |[[Општина Кукуш (Албанија)|Кукуш]] | |- |[[Оргоста]] |''Orgjost'' |[[Општина Кукуш (Албанија)|Кукуш]] | |- |[[Орешек]] |''Oreshkë'' |[[Општина Кукуш (Албанија)|Кукуш]] | |- |[[Очикле]] |''Orçikël'' |[[Општина Кукуш (Албанија)|Кукуш]] | |- |[[Пакишта]] |''Pakisht'' |[[Општина Кукуш (Албанија)|Кукуш]] | |- |[[Црнолево]] |''Cërnalevë'' |[[Општина Кукуш (Албанија)|Кукуш]] | |- |[[Шиштавец]] |''Shishtavec'' |[[Општина Кукуш (Албанија)|Кукуш]] | |} === Села во Македонија === {| class="wikitable sortable" |+Горански села во Македонија (вон областа Гора) !Населено место !Албанизирано !Општина !Население<br>(2002) <ref>[http://www.stat.gov.mk/publikacii/knigaX.pdf Попис во Македонија 2002 — Книга X]</ref> |- |[[Јеловјане]] |''Jellovjani'' |[[Општина Боговиње|Боговиње]] |599 |- |[[Урвич]] |''Urviçi'' |[[Општина Боговиње|Боговиње]] |756 |} == Тековни состојби == Македонците што живеат во делот на Гора што ѝ припаѓа на [[Албанија]] се организирани во свое македонско здружение кое е во најтесна соработка со здруженијата на Македонците од [[Мала Преспа]] и [[Голо Брдо]] и преку заеднички активности се залагаат за поголеми малцински права на Македонците во Албанија. Во [[2005]] г. Здружението на Македонците од пределот Гора во Албанија достави барање до албанската влада за воведување на [[Македонски јазик|македонскиот јазик]] во училиштата во селата во Гора. На Косово исто така постои вакво здружение — Македонската горанска заедница на Косово. Состојбата со Македонците од делот на Гора што припаѓа на [[Косово]] е многу тешка бидејќи тие се под секојдневен голем притисок на претставниците на [[Срби]]те и [[Бошњаци]]те (а во последно време се почесто и од [[Албанци]]те) од Косово, да се изјаснат како [[Срби]] или [[Бошњаци]]. Врз [[Горанците]] сè поголеми притисоци [[Бугаризација|вршат и Бугарите]] кои имаат за цел да прикажат дека во [[Косово]] живеат [[Бугаризација|и Бугари со исламска веросиповед]], а во соработка со косовските политичари. Ова наишло на остра осуда од Сојуз на Македонците со исламска религија.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://infomax.mk/wp/|title=Обид за асимилација на Македонците на Косово: Според Беџет Пацоли, Горанците на Косово биле Бугари – реагираа од СМИР|last=|first=|date=20 август 2018|work=Инфомакс|archive-url=https://web.archive.org/web/20190401073844/https://infomax.mk/wp/|archive-date=2019-04-01|dead-url=|accessdate=|url-status=dead}}</ref> Актуелна е состојбата на изградбата на граничниот премин Стрезимир - Рестелица помеѓу [[Република Македонија|Македонија]] и [[Косово]], за кои Горанците сметаат дека ќе им се овозможи поголеми врски и контакти и полесен пристап до нивната матична земја. == Историја == Етимологијата на зборот „Гора“ е старословенска со значење „планина, планински“. Првпат Гора се спомнува во [[1348]] г. во указ на царот [[Стефан Душан]] како [[жупа]] во Српското Царство, кога седум села ги подарил на манастирот „[[Манастир „Свети Архангели’ (Призрен)|Свети Архангели]]’ кај [[Призрен]]<ref>Хрисовуља Цара Стефана Душана, Гласник душа српске свовености, Београд, 1862, стр. 282</ref>. Второто спомнување на Гора е од 1452/5 г. во турски [[дефтер]]и како „нахија Гора“ во [[Османлиско Царство|Османлиското Царство]]. По Балканските војни влегува во Србија, а по Првата светска војна, со создавањето на [[Кралство СХС|Кралството СХС]] во 1925 г. е поделена од страна на меѓународната комисија за разграничување. На тој начин 10 села со своите атари се припојуваат кон Албанија. [[Ислам]]от првпат се појавува во Гора во [[1690]] г. Првото село што целосно се исламизирало, било селото Крстец, а последно било селото Брод. Последната христијанка, Баба Божана, умрела во селото Брод во 1856 г. == Поврзано == * [[Горанци]] * [[Горански дијалект]] (нашински) == Белешки == {{белешки | notes = {{efn|name=status|{{Косово-белешка}}}} }} == Наводи == {{наводи}} == Надворешни врски == {{рв|Gora (region)}} * {{нмс|url=http://www.mn.mk/kultura/5419-Gora|title=Гора|last=|first=|date=28 декември 2011|work=Македонска нација|archive-url=|archive-date=|dead-url=|accessdate=}} * {{нмс|url=http://www.mn.mk/aktuelno/958-Nasinci-od-Gora-vo-Albanija-govorat-makedonski-a-najgolem-praznik-e-Gurgovden?format=pdf|title=Нашинци од Гора во Албанија, говорат македонски а најголем празник е Ѓурѓовден|last=|first=|date=16 декември 2009|work=|archive-url=|archive-date=|dead-url=|accessdate=}} * {{нмс|url=http://www.idividi.com.mk/vesti/makedonija/377021|title=Македонците од Гора со безусловни барања до косовските власти и ОН|last=|first=|date=13 март 2007|work=Идивиди|archive-url=|archive-date=|dead-url=|accessdate=}} * {{нмс|url=https://infomax.mk/wp/горанците-се-чисти-Македонци-остра-ос/|title=Горанците се чисти Македонци: Остра осуда од Светскиот Македонски конгрес на изјавата на косовскиот МНР Беџет Пацоли|last=|first=|date=20 април 2018|work=Инфомакс|archive-url=|archive-date=|dead-url=|accessdate=}}{{Мртва_врска|date=October 2022 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }} {{Гора}} {{coord|41.978|20.657|type:adm2nd|display=title|name=област Гора}} [[Категорија:Гора| ]] [[Категорија:Вардарска Македонија]] [[Категорија:Области во Косово]] [[Категорија:Историско-географски области во Македонија]] [[Категорија:Историски области во Албанија]] [[Категорија:Призренски округ]] 9f5yvdsq6gfrkxp4g55ldkgebf5r91i 0 24106 5387930 4590374 2025-07-06T15:33:01Z Gurther 105215 додадена [[Категорија:Избрани статии на bg.вики]] користејќи го [[:en:Wikipedia:HotCat|HotCat]] 5387930 wikitext text/x-wiki {{Infobox Aircraft |име=Ан-225 Мрија |тип=Стратешки транспортер |производител=[[Антонов]] |слика=Image:AN225down.jpg |опис=Антонов-225 на [[Минхенски меѓународен аеродром|Минхенскиот аеродром]] |дизајнер= |прв лет=[[21 декември]] [[1988]] |воведен= |отстранет= |статус=Во употреба |главен корисник=[[Антонов Ерлајнс]] (1) |повеќе корисници= |произведен=1988 |број произведени=1 (и втор делумно конструиран) |цена на леталото= |развиен од=[[Антонов Ан-124]] |варијанти со нивни статии= }} '''Ан-225 ''Мрија''''' ([[Украински јазик|украински]]: ''Ан-225 Мрія'', [[НАТО]] назив: '''Козак''') е стратешко транспортно [[летало]] кое било конструирано од [[Антонов]], и претставува најголем досега конструиран авион, според најприфатливата и најприфатената мерка <ref>[http://www.aerospaceweb.org/question/design/q0188.shtml www.aerospaceweb.com]</ref>, максимална вкупна тежина при полетување. Дизајнот, наменет за транспорт на вселенскиот орбитер [[Буран (вселенско летало)|Буран]], претставува зголемена верзија на [[Антонов Ан-124|Ан-124 ''Руслан'']]. ''Мрија'' (''Мрія'') значи „сон“ (мечта, инспирација) на [[Украински јазик|украински]]. Со максимална вкупна тежина од 640 [[тон]]и, Ан-225 е најтешкото и најголемото летало во светот. [[Хјуз H-4 Херкулес]], попознат како „[[Смрека|Смречна]] гуска“ (''Spruce Goose''), имал поголем [[распон на крила]]та и поголема просечна височина, но е значително покус, а и полесен поради тоа што бил конструиран од полесни материјали. Покрај тоа, Херкулес летал само еднаш, и не многу високо, со што Ан-225 е најголемото летало во светот кое полетало повеќепати.<ref name="avzone">{{Наведена мрежна страница | url=http://www.theaviationzone.com/factsheets/an225.asp | title=Антонов Ан-225 Мрија (Козак) | work=The Aviation Zone}}</ref> Ан-225 е исто така поголем отколку патничкиот авион [[Ербас А380]], и значително поголем отколку [[Антонов Ан-124]], 747-400ЕРФ, [[Ц-5 Галакси]], најблиските еквивалентни тешки товарни авиони. Во ноември 2004, [[Fédération Aéronautique Internationale|FAI]] го сместила Ан-225 во [[Гинисова Книга на Рекорди|Гинисовата Книга на Рекорди]] поради своите 240 рекорди. == Развој == [[Податотека:Buran On Antonov225.jpg|thumb|left|200px|[[Буран (вселенско летало)|Буран]] на грбот на Ан-225]] [[Податотека:Buran on An-225 (Le Bourget 1989) 1.JPEG|thumb|right|Ан-225 и Буран на Ле Бурже во 1989]] Ан-225 бил дизајниран за [[Вселенска програма на СССР|Советската вселенска програма]] како замена за [[Мјасишчев ВМ-Т]]. Способен да ги подигне деловите на [[ракетата]] [[Енергиа]] и шатлот [[Буран (вселенско летало)|''Буран'']], неговата мисија и цели биле скоро идентични на оние на [[Ербас]] [[Ербас Белуга|Белуга]] и [[САД|американскиот]] [[авион носач на шатл]].<ref name="goebel">{{Наведена мрежна страница | url=http://vectorsite.net/avantgt.html#m3 | title=Антонов Ан-225 Мрија („Козак“) | work=Џиновите Антонов: Ан-22, Ан-124 & Ан-225 | accessdate=2006-02-18 | author=Грег Гебел}}</ref> Ан-225 е продолжение на неговиот претходник [[Антонов Ан-124|Ан-124]]. За да се справи со потребите на неговата нова улога, биле додадени додатоци во вид на буре на трупот погоре и подолу од крилата, кои исто така биле продолжени во внатрешноста на трупот.<ref name="goebel"/> Уште два [[Лотарев Д-18]] [[мотор]]и биле додадени на новите основи на крилата, со што авионот имал шест, и бил дизајниран систем на [[опрема за слетување]] со зголемен капацитет со 32 тркала. Задната товарна врата и рампа на Ан-124 биле отстранети за да се заштеди на тежина, и [[опашка (авион)|опашката]] била променета од единечен [[вертикален стабилизатор]] во [[двојна опашка]] со прекумерен [[стабилизатор (авион)|хоризонтален стабилизатор]]. Двојната опашка станала потребна со оглед на тоа што било потребно да се пренесуваат многу големи и тешки надворешни товари, кои би ја нарушиле [[аеродинамика]]та на нормална опашка. За разлика од Ан-124, Ан-225 не бил наменет за тактичко пренесување на товар. Ан-225 летал за првпат на [[21 декември]] [[1988]]. Биле нарачани две летала, но само еден Ан-225 ([[Регистрација на летало|број на опашка]] UR-82060<ref>[http://www.airliners.net/open.file?id=1154941&size=L Слика на www.airliners.net]</ref>) е моментално во употреба. Авионот е комерцијално достапен за употреба при пренесување на ултра-тежок и прекумерен товар, до 250.000&nbsp;кг внатрешно<ref name="goebel"/> или 200.000&nbsp;кг на горниот дел од трупот. Товарот на горниот дел од трупот може да достигне должина до 70 m.<ref name="antonov">{{Наведена мрежна страница | url=http://www.antonov.com/products/air/transport/AN-225 | work=Антонов АСТЦ | title=Мрија | accessdate=2004-05-27 }}</ref> Втор Ан-225 бил делумно конструиран за време на доцните 1980-ти за употреба од страна на [[Советска вселенска програма|Советската вселенска програма]]. По распадот на Советскиот Сојуз во 1990 и откажувањето на вселенската програма Буран, единствениот Ан-225 бил затворен во хангар. Шесте мотори од марката „Лотарев“ биле отстранети за употреба на авиони Ан-124, и рамката на вториот Ан-225 (блиску до комплетирање, без мотори) била исто така расклопена. == Извори == [[Податотека:Giant planes comparison-ru.svg|thumb|right|Споредба на големината помеѓу четири од најголемите летала]] <references/> == Надворешни врски == * [http://www.antonov.com/aircraft/transport-aircraft/an-225-mriya Официјално мрежно место] * [http://www.buran-energia.com/mriya-antonov/mriya-desc.php Ан-225 - buran-energia.com] * [http://www.buran.ru/images/jpg/an225.jpg Ан-225] * [http://www.boris-lux.de/04_types/61_sp/sp_ru/91_mri/mriy.php Товар] * [http://ww2.cs.fsu.edu/~therchen/images/Antonov_225_Mriya.kmz Antonov_225_Mriya.kmz] .kmz податотека за [[Google Earth]], која го означува Ан-225 на аеродромот [[Аеродром Гостомељ|Гостомељ]] * [http://riosur.net/vuele.html?type=k&lat=50.5891207276478&lng=30.20578021102972&zoom=18 Летајте над Ан-225 Мрија на аеродромот Гостомељ користејќи слики и API на GoogleMaps] {{Семарх|url=https://web.archive.org/web/20070929100002/http://riosur.net/vuele.html?type=k&lat=50.5891207276478&lng=30.20578021102972&zoom=18 |date=2007-09-29 }} * [http://maps.google.com/maps?f=q&hl=en&q=50+35%2720.57%22N+30+12%2722.00%22E&layer=&ie=UTF8&om=1&z=18&ll=50.589057,30.206389&spn=0.001696,0.005879&t=k&iwloc=addr Сателитска слика на 50°35'20.57"N 30°12'22.00"E] на [[Google Maps]], на [[Аеродром Гостомељ|Аеродромот Гостомељ „Антонов“]] северозападно од [[Киев]], [[Украина]]. == Поврзана содржина == {{Commons|Antonov An-225|Антонов Ан-225}} === Секвенца на ознаки === * [[Антонов Ан-180|Ан-180]] - [[Антонов Ан-204|Ан-204]] - [[Антонов Ан-218|Ан-218]] - '''Ан-225''' - [[Антонов Ан-400|Ан-400]] === Поврзано === * [[Антонов Ан-124]] === Слични летала === * [[Ц-5 Галакси]] * [[Конвер ИКСЦ-99]] * [[Ербас А380|Ербас А380F]] * [[Ербас Белуга]] * [[Голем товарен превозник „Боинг 747“]] * [[Мјасишчев ВМ-Т]] * [[Шатлоносач|Шатлоносач „Боинг 747“]] === Поврзани списоци === * [[Список на транспортни летала]] * [[Список на цивилни летала на Советскиот Сојуз и ЗНД]] * [[Список на воени летала на Советскиот Сојуз и ЗНД]] * [[Список на големи летала]] == Поврзано == {{Antonov aircraft}} {{Giant aircraft}} [[Категорија:Антонов]] [[Категорија:Млазни авиони]] [[Категорија:Советски летала 1980-1989]] [[Категорија:Избрани статии на bg.вики]] djvi61hdvzfgu78e6tqjdioka42mh6h 0 25833 5387933 5126802 2025-07-06T15:33:33Z Gurther 105215 додадена [[Категорија:Избрани статии на bg.вики]] користејќи го [[:en:Wikipedia:HotCat|HotCat]] 5387933 wikitext text/x-wiki {{Инфокутија Населено место | name = Асеновград | native_name = Асеновград | native_name_lang = bg | settlement_type = град | image_skyline = Asenovgrad-35.JPG | image_caption = Улица во Асеновград | image_flag = | image_shield = | pushpin_map = Бугарија | pushpin_map_caption = Местоположба на Асеновград во Бугарија | latd =42 |latm =0 |lats =29.47 |latNS =N | longd =24 |longm =52 |longs =38.26 |longEW =E | coordinates_display = inline,title | subdivision_type = Земја | subdivision_name = [[Бугарија]] | subdivision_type1 = Област | subdivision_name1 = [[Пловдив (област)|Пловдив]] | subdivision_type2 = Општина | subdivision_name2 = [[Асеновград (општина)|Асеновград]] | leader_party = [[ГЕРБ]] | leader_title = Градоначалник | leader_name = Христо Грудев | unit_pref = Metric | area_total_km2 = 78,01 | elevation_m = 269 | population_total = 51.601 | population_as_of = 2022 | population_density_km2 = auto | timezone1 = [[EET]] | utc_offset1 = +2 | timezone1_DST = [[EEST]] | utc_offset1_DST = +3 | postal_code_type = поштенски код | postal_code = 4230 | area_code = +359 0331 | website = {{URL|www.asenovgrad.bg}} }} '''Асеновград''' ({{lang-bg|Асеновград}}) — град во Јужна [[Бугарија]], административен центар на општината [[Асеновград (општина)|Асеновград]] во [[Пловдив (област)|Пловдивската Област]]. Има население од околу 51.601 жители (2022).<ref>[https://www.grao.bg/tna/t41nm-15-06-2022_2.txt Таблица на адресно регистрираните по постоянен и по настоящ адрес лица] oт дата 15.06.2022 г.</ref> Асеновград е наследник на античкиот '''Стенимахос''' ([[грчки јазик]]:''Στενήμαχος''). Градот првпат се споменува 700 години пред новата ера. На 2&nbsp;км јужно од градот се наоѓа средновековната [[Асенова тврдина|Асенова тврдина]] на [[Список на владетели на Бугарија|бугарскиот цар]] [[Иван Асен II]]. == Географија и местоположба == Градот се наоѓа во клисурата на реката Асеница, на нејзиниот излез од [[Родопите]] кон [[Горнотракиска Низина|Горнотракиската Низина]]. Поради оваа причина, општината Асеновград формира природна врска помеѓу Централна Бугарија, Централните Родопи и Белото Море. Оддалечен е на 19 километри од регионалниот центар [[Пловдив]] и 167 км од главниот град [[Софија]]. == Галерија == <gallery> Image:Asenovgrad Hram Sveta Troica.jpg Image:Asenova-krepost1-ifb.JPG Image:Asenovgrad-30.JPG </gallery> == Наводи == {{наводи}} == Надворешни врски == *[https://www.asenovgrad.bg/ Мрежно место на Општина Асеновград] {{Населено место-Бугарија-никулец}} {{Градови во Бугарија}} [[Категорија:Населени места во Општина Асеновград]] [[Категорија:Асеновград| ]] [[Категорија:Населени места во областа Пловдив]] [[Категорија:Населени места основани во 4 век п.н.е.]] [[Категорија:Избрани статии на bg.вики]] 8tqhw2m77znrl014m6b9abtmyswwsi7 0 28681 5387927 5055857 2025-07-06T15:32:35Z Gurther 105215 додадена [[Категорија:Избрани статии на bg.вики]] користејќи го [[:en:Wikipedia:HotCat|HotCat]] 5387927 wikitext text/x-wiki {{Taxobox | color = lightblue | name = Ајкули | fossil_range = ран [[девон (период)|девон]] - денес | image = Oceanic Whitetip Shark.png | image_width = 250px | image_caption = [[Океанска беловрвна ајкула]], ''Carcharhinus longimanus'' | regnum = [[Животни]] | phylum = [[Хордати]] | subphylum = [[‘Рбетници]] | classis = [[‘Рскавични риби]] | subclassis = [[Плочестожабрени]], ''Elasmobranchii'' | superordo = '''Selachimorpha''' | subdivision_ranks = [[Ред (биологија)|Редови]] | subdivision = [[Carcharhiniformes]]<br /> [[Heterodontiformes]]<br /> [[Hexanchiformes]]<br /> [[Lamniformes]]<br /> [[Orectolobiformes]]<br /> [[Pristiophoriformes]]<br /> [[Squaliformes]]<br /> [[Squatiniformes]]<br /> [[Symmoriida]] (изумрен) }} [[Податотека:Grey Nurse Shark at Fish Rock Cave, NSW.jpg|лево|thumb|170px|Тигрова ајкула.]] [[Податотека:Caleu_u0.png|thumb|240px|right|Бикова ајкула (''Carcharhinus leucas'').]] [[Податотека:Whale shark Georgia aquarium.jpg|thumb|240px|[[Китовска ајкула]].]] [[Податотека:Tiger shark.png|thumb|240px|Тигрова ајкула.]] '''Ајкули''' — брзопливачки и генерално големи [[‘Рскавични риби|‘рскавични риби]] познати по нивните остри [[заб]]и, посебната грбна перка и вештина во лоцирањето на подводниот плен. Како и другите [[риби]], ајкулите се генерално ладнокрвни и дишат со [[жабри]]. Но, за разлика од [[Коскени риби|коскените риби]], кои имаат [[скелет]] составен од [[Коска|коски]], ајкулите и нивните роднини [[Раја|раи]] и [[Химера|химери]] имаат флексибилни внатрешни скелети изградени од [[‘Рскавица|‘рскавица]]. Како најдревни [[‘Рбетници|‘рбетници]] во морето, предците на сегашните ајкули потекнуваат од пред речиси 400 милиони години. Денес ајкулите живеат на ист начин како што тоа било пред повеќе од 200 милиони години, пред подемот на [[диносаурус]]ите. Научниците идентификувале речиси 375 видови на денешни ајкули, чии големини се движат од џуџестата [[кучешка ајкула]] (помала од 20&nbsp;cm), па до масивната [[китовска ајкула]], која е долга и повеќе од 15 m. Најголем број од ајкулите населуваат тропски или умерени морски води, но некои видови се најдени и во поларните мориња. [[Бикова ајкула|Биковата ајкула]] ги напушта океанските води и навлегува во слатоводните басени (реката [[Замбези]], [[Мисисипи (река)|Мисисипи]] и езерото [[Никарагва (езеро)|Никарагва]]). Во зависност од видот, ајкулите населуваат плитки крајбрежни води или отворен океан. Некои видови, како [[Шестожабрена ајкула|шестожабрената ајкула]], живеат на длабочини со повеќе од 1,800 m. Без разлика на тоа каде живеат, ајкулите играат значајна улога во нивните [[екосистем]]и. Како високо ефикасни [[грабливци]], ајкулите ги одржуваат екосистемските популации со ловење и убивање на други животни, особено тие кои се слаби или заразени. Биолозите стравуваат дека без ајкулите, популациите на другите животни би биле огромни. Овие животни би ја елиминирале расположливата храна во нивните екосистеми, доведувајќи до масивно изумирање поради глад. Би биле потребни години, или дури декади, за да организмите во екосистемот ја постигнат деликатната рамнотежа за која ајкулите значително придонесуваат. == Физички опис == Ајкулите имаат дизајн на телото кој го редуцира триењето со водата, овозможувајќи и на ајкулата да се "лизга" низ водата, трошејќи минимална енергија додека плива. Генерално, ајкулите пливаат со брзина помала од 5&nbsp;км/ч, но многу можат да достигнат брзини со повеќе од 20&nbsp;км/ч. [[Мако ајкула]]та, моќна и отвореноокеанска ајкула која достигнува должина од 3,5 m, е способна да развие брзина и до 48&nbsp;км/ч. Иако некои ајкули растат и повеќе од 15 m во должина, масивната големина е повеќе исклучок отколку правило. Околу половина од сите познати видови никогаш не растат поголеми од околу 1 m во должина, и повеќе од 20% достигнуваат повеќе од 2 m. Но, некои од најпознатите ајкули се најголемите ајкули. [[Чеканоглава ајкула|Чеканоглавите ајкули]], ајкули од тропските води познати по нивните зарамнети, Т-видни глави, често надминуваат 3,5 m, а големите бели ајкули, можеби најголемите грабливци во морето, често достигнуваат должини преку 6 m. Цврстите, забовидни крлушки ја покриваат телесната површина на ајкулите, давајќи и на [[кожа]]та ригидност. Овие крлушки, наречени плакоидни плочки (лушпи) или дермални дентикули, не се зголемуваат како што расте ајкулата. Наместо тоа, се појавуваат нови лушпи на растечката телесна површина. Повеќето ајкули имаат сива, сина или кафеава боја на телата. Стомачната страна на ајкулата е обично посветла отколку грбната. Поради ваквиот начин на обојување, ајкулите се тешки за забележување во водата. [[Податотека:Tiger shark teeth.jpg|left|thumb|170px|Заби на [[тигрова ајкула]].]] Кај повеќето видови, устата и ноздрите се на стомачната страна, но кај други се на врвот на рилката. Ајкулите се можеби најпознати по нивните кратки, моќни и зглобени заби, како и по повеќето редови на остри, триаглести заби, кои ги користат при распарчувањето на месото од пленот. Биолозите веруваат дека страшните заби на ајкулите се всушност зголемени и изменети плакоидни лушпи. Ајкуловите заби се всадени во непцата (т.е. тие не се само едноставно наредени на вилиците) и често ги губат забите додека јадат. Кај повеќето ајкули, само двата први редови на заби се функционални и исправени, но некои видови имаат и осум функционални редови. Неколку редови на заменувачки заби непрестајно се развиваат позади оние кои всушност и ги користи ајкулата. Забите во развој се хоризонтално сместени, веднаш над непцата, и како што се губат забите, новите се движат напред и се исправуваат за да ги заменат. Кога [[лимон ајкула]]та губи заб, потребни се само осум дена за новиот целосно да го замени претходниот. Во текот на животот, некои ајкули може да развијат, изгубат и заменат околу 30,000 заби. Веднаш позади главениот регион се наоѓаат пет до седум жабрени цепнатинки. За разлика од повеќето други риби, ајкулите не поседуваат [[мускул]]и кои ја движат водата низ жабрите. Иако некои ајкули можат да ја испумпуваат водата низ жабрите со отворање и затворање на нивните усти, дишењето на повеќето ајкули зависи од движењата при пливањето. Некои ајкули имаат [[Спиракула|спиракули]], посебни жабрени цепнатинки веднаш по очите. Спиракулите обезбедуваат [[кислород]] додека ајкулата јаде. Пет различни видови на ригидни перки потпрени на ‘рскавица им помагаат на ајкулите при пливањето. Во зависност од видот, ајкулите можат да имаат една или две грбни перки кои даваат стабилност во водата. Ајкулата исто така поседува два пара на парни перки сместени на нивната стомачна површина. Еден пар (пекторалните перки) е сместен веднаш позади главата. Пекторалните перки даваат потпора како што ајкулата се движи горе и долу во водата и стабилизација кога тие пливаат на константна длабочина. Тие се користат и за превртување во водата. Вториот пар на парни перки се карличните перки. Сместени кон опашката, овие перки и помагаат на ајкулата да плива на одредено ниво. Кај машките единки, модификациите на внатрешниот раб на секоја карлична перка, наречени класпери, се користат при парењето. Некои ајкули имаат и анална перка, мала стомачна перка позади карличните. Последна е опашната (каудална) перка. Таа е главен извор на пропулзија. Тешките опашни и телесни мускули работат заедно со ајкуловиот флексибилен ‘рскавичен скелет за да овозможат моќен и мазен пливачки удар. Сите ајкули немаат ваква форма и изглед. Ангеловите ајкули имаат зарамнето тело (како она на раите), а [[вобегонг]]от е покриен со месести лушпи од кожа кои го камуфлажираат животното. Исклучок е и чеканоглавата ајкула. == Внатрешни органи == [[Систем за варење|Дигестивниот систем]] на ајкулите е ефикасен, способен за дигерирање на риби и [[цицач]]и, а дури и черупкести [[мекотели]] и [[ракови]]. За разлика од повеќето животни, кои имаат долги извиткани црева, кај ајкулите тие се кратки и прави. За да се зголеми ресорпционата површина, цревата на ајкулите имаат посебен набор - [[спирален набор]]. Тој ја забавува дигестијата. По цревата следи [[клоака]]та, во која се отвораат и [[Систем за излачување|уринарните канали]] и [[Јајце-клетка|јајце-клетките]] и [[сперматозоид]]ите од [[Систем за размножување|репродуктивниот систем]]. [[Екскрет]]ите се елиминираат преку анусот. Посебна [[ректална жлезда]] помага во елиминирањето на вишокот [[соли]] апсорбирани од храната и морската околина. За разлика од нивните роднини, коскените риби, ајкулите немаат [[пловен меур]] кој помага при лебдењето во водата. За таа намена тие го користат големиот [[црн дроб]]. Тој се состои од два големи лобуси кои концентрираат и складираат масла и масти, супстанци кои се полесни од водата. Црниот дроб може да сочинува околу 25% од вкупната тежина на ајкулата. Но и покрај помошта од црниот дроб, ајкулата мора да плива константно, инаку ќе потоне на дното. Ајкулите имаат двокоморно [[срце]] кои се релативно мали во споредба со остатокот од нивното тело. [[Крв]]та циркулира од срцето до жабрите. Малото срце произведува слаб [[крвен притисок]] и многу ајкули мораат да пливаат континуирано за да ги создадат мускулните контракции потребни за циркулација на крвта низ нивните тела. Повеќето ајкули се ладнокрвни, односно тие не произведуваат топлина со дигерирањето на храната. Нивната телесна температура е споредлива со онаа на водата околу нив. Меѓутоа, постојат забележливи исклучоци. Телесните температури на брзопливачките ајкули, како [[Сина ајкула|сините ајкули]] и макоата, можат да се покачат за речиси 10 °С над Т на околната вода. == Сетилен систем == [[Податотека:Electroreceptors in a sharks head.svg|right|300px|thumb|Електрорецептори (Лоренциеви ампули) и странична линија на главата кај ајкулата.]] Добро развиените сетилни системи на ајкулите даваат огромни предности при ловењето или хранењето. Речиси една третина од нивниот мозок е посветен на сетилото за мирис. Сетилото за мирис на ајкулата е толку моќно што може да детектира мириси во водата на илјадници метри од нивниот извор. Очите на ајкулите детектираат многу мали движења и се способни да гледаат во услови со малку светлина, правејќи ги ефективни ловци во мрачни води. Како и [[Мачка|мачките]], и ајкулите поседуваат рефлективен слој во позадината на очите наречен ''tapetum lucidum'', кој ги зголемува малите количини на светлина. Во чиста вода, ајкулите можат да го видат својот плен на 20 до 30 m далечина. Очите на ајкулите содржат и [[Клетка|клетки]] кои детектираат боја. Увидено е дека ајкулите разликуваат црна, бела и нијанси на сива боја. Исто така, утврдено е дека светли објекти и бои (жолта и портокалова) ги привлекуваат ајкулите. Ајкулите користат и додатен сетилен систем наречен [[странична линија]], кој ги детектира вибрациите во водата предизвикани од звуци или животински движења. Страничната линија се состои од тесен појас на сетилни клетки и е сместена на страните од телото, како и на главата. Овој сетилен систем е особено осетлив на звуци со нискофреквентен досег, како што се тие на ранета риба. Додатно, ајкулите ги осетуваат слабите електрични струи асоцирани со функционирањето на [[нерв]]ите и мускулите во живите животни. Ајкуловите [[електрорецептор]]и, наречени [[Лоренциева ампула|Лоренциеви ампули]], се распространети во гроздови над главата. Овој електрорецепторски систем е делотворен само на растојанија помали од 1 m. Се смета дека овој систем некако им овозможува на ајкулите да ги детектираат слабите електромагнетни полиња на [[Земја]]та, помагајќи им притоа во миграциите. ==Ајкулата како тема во уметноста и во популарната култура== * „Ајкула“ ([[англиски]]: ''Shark'') — песна на американската [[Рок-музика|рок]]-група [[Бонгвотер]] (''Bongwater'') од 1988 година.<ref>[https://www.discogs.com/Bongwater-Double-Bummer/release/641620 DISCOGS, Bongwater – Double Bummer (пристапено на 30 јуни 2021)]</ref> * „Напад на ајкула“ (англиски: ''Shark Attack'') — песна на новозеландската [[Рок-музика|рок]]-група „[[Сплит енз]]“ (''Split enz'') од 1980 година.<ref>[https://www.youtube.com/watch?v=DLnjju8zeVI YouTube, Split Enz-True Colours (Full Album) 1980 (пристапено на 6.6.2017)]</ref> * „Ајкулите на можат да спијат“ (англиски: ''Sharks Can't Sleep'') — композиција на американската [[џез]]-група „[[Лаунџ лизардс]]“ (''The Lounge Lizards'') од 1989 година.<ref>[https://www.discogs.com/The-Lounge-Lizards-Voice-Of-Chunk/release/1739472 Discogs, Lounge Lizards ‎– Voice Of Chunk (пристапено на 9.1.2021)].</ref> * „[[Ајкула (филм од 1975)|Ајкула]]“ (англиски: ''Jaws'') — американски [[филм]] од 1975 година, во [[режија]] на [[Стивен Спилберг]].<ref>[https://www.imdb.com/title/tt0073195/ IMDB, Jaws (1975) (пристапено на 9.1.2021)]</ref> * „[[Ајкула 2]]“ (англиски: ''Jaws 2'') — американски филм од 1978 година, во режија на [[Џинот Сварц]].<ref>[https://www.imdb.com/title/tt0077766/?ref_=tt_sims_tti IMDB, Jaws 2 (1978) (пристапено на 9.1.2021)]</ref> * „[[Ајкула 3-Д]]“ (англиски: ''Jaws 3-D'') — американски филм од 1983 година, во режија на [[Џо Алвес]].<ref>[https://www.imdb.com/title/tt0085750/?ref_=tt_sims_tti IMDB, Jaws 3-D (1983) (пристапено на 9.1.2021)]</ref> == Наводи == {{наводи}} {{Нормативна контрола}} [[Категорија:Ајкули| ]] [[Категорија:Ихтиологија]] [[Категорија:Избрани статии на bg.вики]] p10u47kh7xksn2wu2qjt6ncgcksf668 0 30393 5387916 4939475 2025-07-06T14:33:12Z Gurther 105215 Поправка 5387916 wikitext text/x-wiki {{Инфокутија за телевизија |show_name = Сопранови |image = The Sopranos promotional logo.svg |caption = Лого на серијата |genre = [[драма]] |creator = [[Дејвид Чејс]] |starring = ''види ликови'' |theme_music_composer = [[Алабама 3]] |opentheme = ''"Woke up this morning"'' |country = {{САД}} |num_seasons = 6 |num_episodes = 86 |language = [[Англиски]] |executive_producer = [[Дејвид Чејс]]<br />[[Бред Грејз]]<br />[[Теренс Винтер]] |location = [[Њу Џерси]]<br />[[Силверкап Студија]] |runtime = 45-60 минути |network = [[HBO]] |picture_format = [[1080i]] [[HDTV]] |audio_format = [[Стерео]]<br />[[Долби Дигитал 5.1]] |first_aired = [[10 јануари]] [[1999]] |last_aired = [[10 јуни]] [[2007]] |website = http://www.hbo.com/sopranos/ |imdb_id = 0141842 |tv_com_id = 314 }} '''''Сопранови''''' ({{Lang-en|The Sopranos}}) — [[америка]]нска [[драма|драмска]] [[серија]] создадена од [[Дејвид Чејс]], емитувана на телевизијата [[HBO]]. Во центарот на серијата е шефот на [[мафија]]та од [[Њу Џерси]], Тони Сопрано, кој со потешкотии се обидува да најде баланс помеѓу проблемите во неговиот дом и криминалната организација која ја води. Ѕвезди на серијата, меѓу другите, се [[Џејмс Гандолфини]], [[Лорејн Брако]], [[Иди Фалко]] и [[Мајкл Империоли]]. ''Сопранови'' почна со емитување на [[10 јануари]] [[1999]], а заврши на [[10 јуни]] [[2007]]. Се состои од шест сезони и севкупно 86 епизоди. Серијата е емитувана во околу 40-на земји. ''Сопранови'' постигна успех на американската телевизија. Доби многу пофалби од критичарите и е нашироко прогласена за една од највеличествените серии во телевизиската историја.<ref name="criti">[http://www.dga.org/news/v29_1/images/dgaevnts_may04/sopranos-invite.html Sopranos Invitation] {{Семарх|url=https://web.archive.org/web/20070703113100/http://www.dga.org/news/v29_1/images/dgaevnts_may04/sopranos-invite.html|date=2007-07-03}}, dga.org, accessed [[2007-06-04]].</ref> Често е спомнато дека серијата донела повисоко ниво на уметност во медиумите и им го отворила патот на многу драми коишто следат. Серијата има освоено многу награди, вклучувајќи и 18 [[Еми]] награди и 5 [[Златен Глобус|Златни Глобуси]]. Во Македонија, ''Сопранови'' беше во целост прикажана на [[А1 телевизија]]. == Ликови == Ентони „Тони“ Сопрано ([[Џејмс Гандолфини]]) е шефот на мафијата Ди-Мео и глава на семејството Сопрано. Тој има лични и професионални проблеми и оди на терапии кај психијатар поради неговите напади на паника. Неговиот психијатар е д-р Џенифер Мелфи ([[Лорејн Брако]]), исто така италоамериканка. Д-р Мелфи се обидува да ја задржи својата етичка и професионална позиција, и покрај тоа што е во опасност од Тони и неговата поврзаност со мафијата. Семејството на Тони го сочинуваат неговата жена Кармела Сопрано ([[Иди Фалко]]), ќерка му Медоу Сопрано ([[Џејми-Лин Сиглер]]) и син му Ентони „Еј-Џеј“ Сопрано Јуниор ([[Роберт Илер]]). Кармела е горда мајка и посветена сопруга која се обидува да ги прифати криминалните активности на својот сопруг и неговите неверства, како и нејзината финансиска несигурност. Таа се дружи со други сопруги на мафијаши. Еј-Џеј е бунтовен тинејџер. Медоу е надарена студентка која расте со надеж да стане докторка. Во последната сезона, Медоу се предомислува и сака да се префрли од медицина на право. Други роднини на Тони се мајка му Ливија Сопрано ([[Ненси Маршанд]]), сестрите Џенис Сопрано ([[Аида Туртуро]]) и Барбара Сопрано Џилионе ([[Николет Бурдет]]), вујко му Корадо „Џуниор“ Сопрано ([[Доминик Чајниз]]), братучед Тони Бландето ([[Стив Бусеми]]) и внук Кристофер Молтисанти ([[Мајкл Империоли]]). Ливија е манипулатор и си има свои емоционални проблеми. Таа не знае да покаже никаков вид на жалост или љубов. Џуниор е главен на мафијата и се бори да си ја зачува моќта. Борбата за доминација на овие два лика, плус манипулациите на Ливија на Џуниор, водат до обид за убиство на Тони во првата сезона. Како резултат на тоа, врската меѓу Тони и Џуниор е напрегната во текот на целата серија. Џенис, која има дете во [[Квибек]], побегнала во [[Сиетл]] на млади години, но се враќа во [[Њу Џерси]] години подоцна и има врски со некои од колегите на Тони. Барбара се оддалечила да си формира семејство. Бландето е израснат со Тони, но бил осуден поради вооружен кражба кога бил млад. Излегува од затвор дури во петатта сезона. Кристофер е втор братучед на Кармела, но Тони го смета за негов внук и му помага да се издигне во мафијата. Блискиот круг во Ди-Мео мафијата го сочинуваат Силвио „Сил“ Данте ([[Стивен Ван Зандт]]), Питер Пол „Поли Волнатс“ Гвалтиери ([[Тони Сирико]]) и Салваторе „Биг Пуси“ Бонпенсиеро ([[Винсент Пасторе]]). Сил е најдобриот пријател на Тони. Поли и Биг Пуси се војници кои долго време работат за Тони и неговиот татко. Други значајни ликови во фамилијата се Боби „Бакала“ Бакалиери ([[Стивен Р. Ширипа]]), Ричи Април ([[Дејвид Провал]]), Ралф Сифарето ([[Џо Пантолиано]]), Јуџин Понтекорво ([[Роберт Фунаро]]) и Вито Спатафоре ([[Џосеф Р. Ганасколи]]). Боби е потчинето лице на Џуниор и Тони често го задева. Боби подоцна се венчава со Џенис. Сифарето е амбициозен, но му задава многу проблеми на Тони. Ричи Април излегува од затвор во втората сезона и веднаш станува противник на Тони. Понтекорво е млад војник. Спатафоре се издигнува на повисоки места како што неговите претпоставени умираат, но има тајна која не се открива сѐ до петтата сезона. Пријатели на Сопранови се Херман „Хеш“ Рабкин ([[Џери Адлер]]), Адријана Ла Серва ([[Дреа де Матео]]), Росали Април ([[Шерон Енџела]]), Енџи Бонпенсиеро ([[Тони Калем]]), Арти Буко ([[Џон Вентимиља]]) и Шармејн Буко ([[Кетрин Нардучи]]). Хеш е советник и пријател на Тони. Адријана е долго време девојка на Кристофер; тие имаат бурна врска. Росали е блиска пријателка на Кармела; вдовица на претходниот шеф на мафијата, Џеки Април, и е поврзана со организацијата. Енџи е жената на Салваторе Бонпенсиеро која подоцна ќе започне свој бизнис. Арти и Шармејн се школски пријатели на Сопранови и сопственици на популарниот ресторан Весувио. Џон „Џони Сек“ Сакримони ([[Винс Куратола]]), Фил Лиотардо ([[Френк Винсент]]) и „малиот“ Кармајн Лупертаци ([[Реј Абрузо]]) се сите значајни ликови од [[Њујорк|њујоршката]] мафија на Лупертаците, која дели бизнис со Сопрано организацијата. Иако нивните интереси се често различни, Тони се обидува да одржува врска со нив и да договара за интересот на двете фамилии. Меѓутоа, потешко е да се работи со Фил Лиотардо, кој е амбициозен и не се мисли многу ако треба да изврши насилство против Тони и неговите колеги. == Сезони == === Прва сезона === [[Податотека:Ep01 tony.jpg|десно|мини|250п|Тони Сопрано во првата епизода]] Серијата започнува со Тони Сопрано, како паѓа поради напад на паника. Ова го тера да започне терапија кај д-р Џенифер Мелфи. Постепено, приказната ни открива дека мајката на Тони е манипулатор и е психотична, неговите деца немаат добра иднина, некој од организацијата зборува со [[ФБИ]], а неговиот вујко сака да го убие. Вујко му Џуниор е поставен како шеф на мафијата додека Тони ги контролира работите во позадина. Бесен на Џуниор поради планот да го убие, Тони се обидува да му врати со иста мера, и се соочува со неговата мајка за нејзината улога во планот на Џуниор. Таа добива удар. [[ФБИ]] го апси Џуниор. === Втора сезона === Ричи Април излегува од затвор. Започнува врска со сестра му на Тони, Џенис. Пријателот на Тони, „Биг Пуси“ се враќа во Њу Џерси по чудно отсуство, и Тони сфаќа дека тој контактира со ФБИ. Тогаш, Тони лично го убива, а Џенис го убива Ричи во жолчна расправа пред да може Тони да се справи со него. === Трета сезона === Во третата сезона се враќа амбициозниот Ралф Сифарето во организацијата, по долг престој во Флорида. Се вплеткува со пријатели на Тони и иако тој лично не сака, Тони го унапредува. Џеки Април Јуниор се впушта во врска со ќерка му на Тони, а подоцна и сè повеќе се вплеткува во криминал. Тони сака да го оттргне од ваквиот живот, но Џеки претерува со тоа што организира кражба и при тоа убива неколку луѓе. Тони остава на Ралф да одлучи како понатаму со Џеки и Ралф решава да го убие. === Четврта сезона === Тони го убива Ралф бидејќи е убеден дека Ралф го убил нивниот тркачки коњ со тоа што подметнал пожар. Однесувањето на Ралф до таа точка беше станало многу насилно и напорно, вклучувајќи и убиствата на девојките на Силвио во третата сезона. Напнатоста меѓу Тони и Кармела доаѓа до кулминација, кога поранешната љубовница на Тони, Ирина, се јавува кај нив дома. Нивниот брак конечно се распаѓа и Кармела го напушта. Џони Сек му се приближува на Тони, со предлог да го убијат Џони Лупертаци, но Тони одбива. === Петта сезона === Во петатта сезона, братучедот на Тони, Тони Бландето излегува од затвор заедно со неколку други ликови од мафијата. Кармајн неочекувано умира, но пред тоа не остава ни еден да ја води фамилијата, па затоа доаѓа до борба за превласт во Њујорк. И покрај тоа што се обидува да го ибегне враќањето во организираниот криминал, Бландето се вмешува во војната против наредбите на Тони. Кога Бландето го убива братот на Фил Лиотардо, Џони бара од Тони да го предаде. Тони одбива, но евентуално тој лично го убива Бландето за да не го предаде на другите да го мачат. Тони успева да ја убеди Кармела да му се врати. Кристофер дознава дека Адријана соработува со ФБИ и му кажува на Тони, кој му наредува на Силвио Данте да ја убие. Баш кога Џони и Тони треба да го прекинат крвопролевањето меѓу двете фамилии, ФБИ го апси Џони. === Шеста сезона === На почетокот на шестата сезона, во Тони пука неговиот веќе сенилен и збунет вујко Џуниор. По пукањето, Тони паѓа во кома и има многу живописни соништа. Откако ќе се разбуди, го чекаат многу проблеми во бизнисот.Вито е откриен дека е хомосексуалец и Тони треба да се справи со Фил Лиотардо, сега шеф на Њујорк, затоа што Џон Сек е во затвор. Тони ќе потклекне да му помогне на Вито, и Фил го убива. Се чини дека семејствата се на работ на војна. Во вториот дел од шестата сезона, проблеми со наследства и следбеници наидуваат поради осветољубието и паранојата на Тони. Тој го убива Кристофер, откако двајцата ќе доживеат сообраќајна несреќа. Еј-Џеј Сопрано паѓа во уште подлабока депресија откако ќе го остави неговата вереница, и се обидува да се убие, фрлајќи се во базенот. Пријателите на д-р Мелфи ја убедуваат дека кај Тони не се забележува никаков напредок, и дека најверојатно ги користи сесиите за негова социопатска добивка. Таа го остава како пациент. Џони Сек умира од рак во затворот и Лиотардо ја зацврстува својата позиција во фамилијата Лупертаци. Тој го убива својот противник и официјално ја презема улогата. Фил не сака да се согласи со Тони во врска со некои договори. Откако Тони ќе нападне еден војник од Лупертаци поради тоа што ѝ досадувал на Медоу, Фил наоѓа можност да се одмазди. Фил го нарачува убиството на Боби. Силвио завршува во кома, а Тони се крие. Во Лупертаци, се договараат да не го убијат Тони и да му дадат шанса нему да оди да го убие Фил. Агент од ФБИ го информира Тони за локацијата на Фил, и Тони нарачува да го убијат. Со смртта на Фил, заканата од Њујорк е уништена и Тони, Кармела, Медоу и Еј-Џеј одат на вечера... Последната секвенца од серијата го покажува лицето на Тони и одеднаш се појавува црна слика, оставајќи ги гледачите во неизвесност дали Тони умира или преживува. == Критики == ''Сопранови'' е една од најкритикуваните серии на сите времиња. Многупати е сметана за една од најдобрите серии на телевизија, а според TV Guide е прогласена за најдобрата драма на сите времиња. Сопранови се појавува на петтото место на списокот на 50 нај серии на TV Guide, позади [[Сајнфелд]], [[Ја сакам Луси]], [[Меден месец (ТВ Серија)|Меден месец]] и [[Сѐ во семејството]]. Серијата беше на врвот на сите листи за најдобра серија кога започна во 1999.<ref name="Stanford">Oxford, Jesse. [http://www.stanfordalumni.org/news/magazine/2002/sepoct/features/chase.html Family Man] {{Семарх|url=https://web.archive.org/web/20120220140905/http://www.stanfordalumni.org/news/magazine/2002/sepoct/features/chase.html|date=2012-02-20}}, standfordalumni.org, accessed [[May 8]], [[2007]].</ref> ''Сопранови'' е најуспешната серија која се прикажувала на [[кабелска телевизија]] во САД, достигнувајќи гледаност дури до 13.4 милиони гледачи на премиерата на четвртата сезона.<ref name="Desperate">Hollywood Reporter. [http://www.cnn.com/2007/SHOWBIZ/TV/04/11/television.sopranos.reut/index.html 'Sopranos' may have harmed 'Housewives'] {{Семарх|url=https://web.archive.org/web/20070416094912/http://www.cnn.com/2007/SHOWBIZ/TV/04/11/television.sopranos.reut/index.html|date=2007-04-16}}, cnn.com, [[April 17]], [[2007]], accessed [[May 9]], [[2007]].</ref> Како знак за популарност, рекламите за серијата за четвртата сезона ги покажуваа само ликовите, без насловот. Ова ни сугерира дека гледачите не мора да го видат насловот, бидејќи ги знаат ликовите и знаат за што се работи.<ref>Romano, Allison. [http://www.broadcastingcable.com/article/CA242861.html?display=Top+of+the+Week Chris Albrecht's goombas], [[Broadcasting & Cable|bpradcastincable.com]], [[September 9]], [[2002]], accessed [[March 25]], [[2007]].</ref> Рекламните постери за шестата сезона содржеа само дата на премиера, 12 март, а наместо Р во март, стоеше пиштол. И покрај намалената гледаност поради хит серијата [[Очајни домаќинки]], Сопранови беше најгледаната серија на кабловска за таа сезона. == Белешки == {{Reflist}} {{Нормативна контрола}} [[Категорија:Телевизиски серии со почеток во 1999 година]] iwocaov3qlodhsz7k6ohrnlodqc0zzi 0 31046 5387919 4944937 2025-07-06T15:27:44Z Gurther 105215 додадена [[Категорија:Избрани статии на af.вики]] користејќи го [[:en:Wikipedia:HotCat|HotCat]] 5387919 wikitext text/x-wiki {{Без извори|датум=ноември 2009}} [[Податотека:Trinity shot color.jpg|right|thumb|250px|Менхетен проектот резултира со создавање на првата атомска бомба, и за првпат во историјата јадрена детонација, [[16 јули (настани)|16 јули]], [[1945]].]] '''Проект „Мехнетн“''' — заеднички проект на [[САД]], [[Обединето Кралство|Обединетото Кралство]] и [[Канада]] кој имал за цел развој на јадрено оружје (атомска бомба) за време на [[Втора светска војна|Втората светска војна]]. == Историја == Во 1939 година американските научници го натерале претседателот [[Френклин Рузвелт]] да направи програма за истражување на потенцијалната воена примена на физијата и биле одвоени 6.000 долари. До 1942 проектот бил кодиран како Менхетен, по местото на Колумбискиот универзитет, каде што било направено почетното истражување. Истражувањето, исто така, се вршело и на Универзитетот во [[Калифорнија]] и на Универзитетот во [[Чикаго]]. Во 1943 година била основана лабораторија за конструирање на бомбата во [[Лос Аламос]], [[Ново Мексико]], и бил составен тим од научници на чело со Ј.Роберт Опенхајмер. Производството, исто така, се извршило и во [[Оук Риџ]], [[Тенеси]], и [[Ханфорд]], [[Вашингтон]]. Првата бомба била пробно експлодирана во Аламогордо, воздухопловна база на југ во Ново Мексико. До својот крај проектот чинел околу 2 милијарди долари (22 милијарди долари во сегашно време) и вклучил 125.000 луѓе. {{Нормативна контрола}} [[Категорија:Атомско бомбардирање на Хирошима и Нагасаки]] [[Категорија:Проект „Менхетн“| ]] [[Категорија:Воени проекти]] [[Категорија:Избрани статии на af.вики]] trgq2i3gzf6oyrz49v45reg56censan 0 33306 5388117 5304868 2025-07-06T23:30:04Z Buli 2648 5388117 wikitext text/x-wiki {{Infobox Military Conflict |conflict=Руско-турска војна (1877–1878) |image=[[Податотека:100 Shipka.jpeg |300px]] |caption=Споменикот на Шипченската битка |date= [[24 април]] [[1877]] – [[3 март]] [[1878]] |place= [[Балкан]], [[Кавказ]] |result= Победа на Русија |territory=[[Берлински конгрес]] |combatant1={{tree list}} {{ubl |{{flagicon|Russian Empire|1858}} '''[[Руска Империја]]'''}} ** [[Ополченци|Бугарско ополчение]] {{flagdeco|Kingdom of Romania}} [[Обединето Кнежевство Влашка и Молдавија|Романија]]<br />{{flagdeco|Serbia|1835}} [[Кнежевство Србија|Србија]]<br />{{flagicon image|Flag of Montenegro (1852–1905).svg}} [[Кнежевство Црна Гора|Црна Гора]] {{tree list/end}} |combatant2=[[Податотека:Flag of Turkey.svg|23px]] [[Отоманско Царство]] |commander1={{знамеикона|Russia|1858}} [[Михаил Скобелев]]<br /> {{знамеикона|Russia|1858}} [[Михаил Тариелович Лорис-Меликов|Михаил Лорис-Меликов]]<br />{{знамеикона|Russia|1858}} [[Иван Давидович Лазарев|Иван Лазарев]]<br />[[Податотека:Flag of Romania.svg|22x20px|border]] [[Карло I]] |commander2= [[Податотека:Flag of Turkey.svg|23px]][[Ахмед Мухтар-паша]] |strength1= |strength2= |casualties1= |casualties2= }} {{Османлиско-руски војни}} {{Руско-турска војна (1877–1878)}} '''Руско-турската војна (1877-1878)''' — десетта по ред војна меѓу [[Руска Империја|Русија]] и [[Отоманско Царство|Отоманското Царство]]. На страната на [[Русија]] делумно учествуваат [[Финска]], [[Романија]], како и доброволци од [[Македонија]]<ref>''A short Bulgarian History by Hr. Gandev, (edited by the Bureau of Popular Culture, Sofia 1947, p 113''</ref><ref>''Periodicesko Spisanie, XVIII 1885''</ref><ref>''Јован Раич “Историја на разни словенски народи”,Санкт Петербург, 1795''</ref><ref>''Известија на Санктпетерсбуршкото словенско благотворно друштво 1887 г. No 11-12 и 1888 г.''</ref><ref>''Меѓу кои и [[Ѓорѓија Пулески]] со своја чета''</ref>, [[Бугарија]]<ref>С. Кисьов. „Българското опълчение в Освободителната руско-турска война 1877–1878 г.“</ref>, [[Грузија]] и [[Ерменија]]. Кон крајот на војната се вклучува и [[Србија]]. == Причини за војната == Во летото [[1875]] во [[Босна и Херцеговина]] започнува востание против Отоманското Царство предизвикано од преголемите даноци наложени од корумпираната администрација. Заради некои даночни оптоварувања, востанието продолжува до крајот на годината, а малку подоцна започнува и Априлското востание во Бугарија. Напредувањето на Босна и поттикот на [[Русија]] ги тера [[Србија]] и [[Црна Гора]] да и објават војна на [[Отоманско Царство|Отоманското Царство]]. Во август Отоманската армија им нанесува пораз на српските сили, што е најлошо сценаријо за русите и австроунгарците, кои не ќе можат да претеднираат за никакви отомански територии. Од друга пак страна крвавото задушување на [[Априлско востание|Априлското востание]] предизвикува широк одзвук во цела [[Европа]]. Како резултат на тоа организирана е [[Цариградска конференција]] на која Големите сили и наложуваат на [[Отоманското Царство]] две автономни бугарски провинцији во нејзините рамки. Конференцијата е прекината од отоманскиот министер за внатрешни работи, кој ги известува делегатите дека Отоманското Царство примила нов устав, кој им ги гарантира правата и слободите на сите етнички малцинства исти како и на сите други отомански граѓани. И покрај тоа Русија е непријателски настроена кон Отоманското Царство, објавувајќи дека уставот е решение само за краток рок. За време на дипломатските преговори, во јануари 1877 Русите ја убедуваат Австроунгарија да учествува во идните воени дејствија во замена за австроунгарска окупација на Босна и Херцеговина по војната. Останатите Големи сили се блокирани од силната општествена поткрепа во цела Европа за независност на Бугарија, поради сомненијата во способностите на руската армија, како и од внатрешните проблеми. Во април е постигнат договор со [[Романија]] за преминување на руските војски низ нејзина територија. Во договорот е вклучено и присоединувањето на Јужна Бесарабија кон Русија (која беше во руска власт од 1812 до 1856) во замена за присоединување на Јужна Добруџа кон Романија по војната. == Од септември до крајот на војната== [[Податотека:Pereprava cherez Dunaj.jpg|thumb|left|Русите го преминуваат Дунав, јуни 1877, слика на [[Николај Дмитриев-Оренбургски]], 1883]] Во текот на овој период биле извршени неколку успешни опсади и тоа кај [[Ловеч]], [[Горни Дубник]], [[Враца]], [[Орјахово]], [[Тетевен]] а по овие успеси бил заземен и градот [[Плевен]] во декември. Во исто време Руската Империја победила во неколку битки на источниот фронт во [[Кавказ]] и [[Источна Анадолија]]. Во наредниот период руската армија имала сила од околу 314,000 војници и продолжила со големиот успех кон значително послабата османлиска армија. Во текот на зимата руските сили во тешки услови ја поминале [[Стара Планина]]. Во овој период кон конфликтот се вклучила и [[Србија]] која имала сила од околу 55,000 војници и водела битки кај [[Ниш]], [[Пирот]], [[Софија]] и [[Видин]]. На [[23 декември]] била заземена [[Софија]], а на [[4 јануари]] [[Пловдив]] додека на [[8 јануари]] руските сили навлегле во [[Едрене]]. == Крајот на војната == [[Податотека:Bulgaria-SanStefano -(1878)-byTodorBozhinov.png|thumb|300п|Бугарија Според Санстефанскиот договор]] Во почетокот на [[1878]] година, руската армија се приближила на само 20 километри од османлиската престолнина [[Истанбул]]. [[Велика Британија]] ја испратила во [[Мраморно Море]] својата воена флота за да ги принуди руските сили да се повлечат. Така под притисок на Големите сили и по претрпување на големи загуби (66,000 убиени и 140,000 ранети), двете империи склучиле примирје во Едрене со кое биле прекратени воените дејствија. Пред да навлезат руските војски во Едрене, градот бил евакуиран за муслиманското население кое започнало во паника да бега, а императорската палата која била изградена во времето на [[Мурат II]] била целосно изгорена. Ова примирје било валидно до потпишувањето на [[Санстефански мировен договор|Санстефанскиот договор]]. Според тоа, била определена демаркациска линија меѓу двете армии, а османлиските сили се повлекле од [[Видин]], [[Белоградчик]], [[Русе]] и [[Силистра]] додека руските војски влегле во [[Бургас]]. == Наводи == {{Наводи}} {{Абдул Хамид II}} [[Категорија:Битки во Руско-турската војна (1877–1878)| ]] [[Категорија:Историја на Бугарија]] [[Категорија:Војни на Црна Гора]] [[Категорија:Војни на Романија]] [[Категорија:Руско-турски војни]] [[Категорија:Бугарија во 19 век]] [[Категорија:Отоманското Царство во 19 век]] lblj7mcgyv1eq2fkxugevhk5937150u 0 34326 5387947 5120849 2025-07-06T15:37:16Z Gurther 105215 додадена [[Категорија:Избрани статии на bg.вики]] користејќи го [[:en:Wikipedia:HotCat|HotCat]] 5387947 wikitext text/x-wiki {{Без извори|датум=ноември 2009}} [[File:Luis Buñuel.JPG|thumb|right]] '''Луис Буњел''' ( {{роден на|||1900}} - {{починал на|29|јули|1983}}), [[Франција|француско]]-[[Мексико|мексикански]] [[филм]]ски [[режисер]] од [[Шпанија|шпанско]] потекло<ref>{{Наведена мрежна страница |url=https://www.britannica.com/biography/Luis-Bunuel/ |title=Luis Buñuel |accessdate=2021-02-03 |archive-date=2021-01-26 |archive-url=https://web.archive.org/web/20210126145202/https://www.britannica.com/biography/Luis-Bunuel |url-status=dead }}</ref>, <ref>[https://www.imdb.com/name/nm0000320/ Luis Buñuel (1900–1983)]</ref>. ==Филмографија== * ''[[Андалусиски пес]]'' (1929) * ''[[Златното време (филм од 1930)|Златното време]]'' (1930) * ''[[Заборавените (филм од 1950)|Заборавените]]'' (1950) * ''[[Виридијана]]'' (1961) * ''[[Ангелот истребувач]]'' (1962) * ''[[Убавицата на денот]]'' (1967) * ''[[Дискретниот шарм на буржоазијата]]'' (1972) * ''[[Фантомот на слободата]]'' (1974) * ''[[Тој мрачен предмет на желбите]]'' (1977) ==Наводи== {{наводи}} {{Биографија-никулец}} {{Нормативна контрола}} [[Категорија:Француски режисери]] [[Категорија:Мексикански режисери]] [[Категорија:Избрани статии на bg.вики]] mi4lkwhic02eph0ca24tyoq2jga2fcf 0 34333 5388107 5142798 2025-07-06T22:56:47Z Buli 2648 /* Детство и младост */ 5388107 wikitext text/x-wiki {{Infobox musical artist |Name = Фредерик Шопен<br /><small>''{{јаз|pl|Fryderyk (Franciszek) Chopin}}''</small><br /><small>''{{јаз|fr|Frédéric (François) Chopin}}''</small> |Img = Chopin, by Wodzinska.JPG |Img_capt = Шопен во 1835 г. |Img_size = |Background = non_performing_personnel |Birth_name = Фредерик Францишек Шопен |Alias = Шопен |Born = {{роден на|1|март|1810}}<br /><small>{{знамеикона|Полска}} [[Желазова Вола]], [[Полска]]</small> |Origin = |Died = {{починал на|17|октомври|1849}}<br /><small>[[Податотека:Flag of France.svg|left|22x20px|Знаме на Франција]] [[Париз]], [[Втора Француска Република|Франција]]</small> |Instrument = |Genre = [[Романтистичка музика|романтизам]] |Occupation = [[композитор]]<br />[[пијанист]]<br />[[музичко образование|наставник]] |Years_active = |Label = |Associated_acts = |URL = |Notable_instruments = }} '''Фредерик Францишек Шопен''' ({{lang-pl|Fryderyk Franciszek Chopin}}, {{lang-fr|Frédéric François Chopin}}; [[1 март]] [[1810]]<ref>Некои извори го посочуваат [[22 февруари]] како датум на раѓање; видете [[Фредерик Шопен#Живот|Живот]] за поподробно.</ref>, [[Желазова Вола]]&nbsp;–&nbsp;[[17 октомври]] [[1849]], [[Париз]]) — [[Полска|полски]]<ref>Kennedy, Michael. ''Oxford Concise Dictionary of Music'', Oxford, 2004, Четврто здание., стр. 141.</ref> [[композитор]] за [[пијано]] од добата на [[романтистичка музика|романтизмот]]. Се смета за еден од најголемите композитори за пијано на сите времиња. Роден е во селото [[Желазова Вола]] во [[Варшавско Војводство|Варшавското Војводство]]. Мајка му била [[Полјаци|Полјачка]], а татко му [[Франција|француски]] [[иселеник]]. Во татковината го сметале за [[чудо од дете]], но тој ја напуштил [[Полска]] на 20-годишна возраст и никогаш повеќе не се вратил. Подоцна во [[Париз]] создал кариера како изведувач, учител и композитор и ја прифатил француската варијанта на неговото име „''Фредерик-Франсоа''“. Од 1837 до 1847 година бил во бурна врска со француската писателка [[Жорж Санд]]. Секогаш бил со нежно и нарушено здравје, па на 39-годишна возраст се разболел од [[туберкулоза]].<ref name="tuberculosis">{{нмс |publisher=Fryderyk Chopin |last=Smolenska-Zielinska |first=Barbara |date= |url=http://www.chopin.pl/biografia/index_en.html |title=Chopin — Biography |accessdate=2006-09-10 |archive-date=2009-04-23 |archive-url=https://web.archive.org/web/20090423044458/http://www.chopin.pl/biografia/index_en.html |url-status=dead }}</ref> Сите Шопенови дела се за [[пијано]] (претежно соло), и се смета дека тие му припаѓаат на врвот на репертоарот за пијано. Иако неговата музика се смета за мошне тешка за свирење, неговиот стил дава нагласок на нијанси и експресивна длабочина, а не само на техничката виртуозност. Тој има измислено некои [[музичка форма|музички форми]] како [[балада (музичка форма)|баладата]],<ref name=scholesballade>Scholes, Percy (1938), The Oxford Companion to Music. Article ''Ballade''.</ref> но неговите најзначајни иновации лежат во рамките на постоечките структури како [[соната за пијано|сонатата за пијано]], [[валцер]]от, [[ноктурно]]то, [[етида]]та, [[импромпту]]то и [[прелудиум]]от. Покрај ова, Шопен бил првиот западен композитор кој го има користено [[Балканска музика|словенскиот фолклор]] во своите композиции; така и до денес неговите [[мазурка|мазурки]] и [[полонеза|полонези]] се камен темелник на полската [[националност|национална]] класична музика. == Животопис == Шопен се родил во [[Желазова Вола]] близу [[Сохачев]] во регионот [[Мазовија]], дел од [[Варшавско Војводство|Варшавското Војводство]]. Татко му бил Миколај (Никола) Шопен, Французин со далечно [[Полска|полско]] потекло од [[Лотарингија]] кој се преселил во Полска во 1787 година. Миколај се оженил за жена од висока класа, но осиромашено семејство, по име Текла Јустина Крзижановска. Според неговото семејство, Шопен е роден на [[1 март]] [[1810]] г. Нема пронајдено [[извод од матична книга на родените]]. На неговата [[крштевање|крштелница]] пак, стои дека е роден на [[22 февруари]] [[1810]] г., но ова најверојатно е грешка на свештеникот. === Детство и младост === [[Податотека:Żelazowa Wola - dworek.jpg|thumb|left|Родната куќа на Шопен во [[Желазова Вола]]]] Во октомври 1810 година, кога Фредерик имал осум месеци, семејството се преселило во [[Варшава]], каде татко му станал учител по [[француски јазик]] во [[училиште]] во [[Саксонски дворец|Саксонскиот дворец]]. Живееле понастрана во рамките на дворецот. Малиот Шопен за првпат почнал да учи пијано кај неговата постара сестра Лудвика, а подоцна таа задача ја презела мајка му. Неговиот талент бил очигледен уште од многу мали нозе, па во Варшава почнале да го сметаат за „вториот [[Волфганг Амадеус Моцарт|Моцарт]]“. На седумгодишна возраст искомпонирал [[полонеза|полонези]] ([[ге-мол]] и [[ха-дур]]), од кои првата била издадена во гравурната печатница на отецот Цибулски, директор на Училиштето за оргулари и еден од малкуте музички издавачи во Полска. [[Податотека:Józef Elsner.PNG|thumb|180px|[[Јозеф Елснер]]]] Чудото кое било Шопен почнало да излегува по варшавските весници, па „малиот Шопен“ станал атракција на приемите по аристократските [[салон (собирање)|салони]]. Почнал да приредува и јавни добротворни концерти. Се вели дека еднаш бил запрашан што мисли дека на публиката најмногу ѝ се допаднало; на тоа седумгодишниот Шопен одговорил: „Мојата јака“. За првпат јавно излегол како пијанист на 8-годишна возраст. Првите професионални часови по пијано ги добил во периодот 1816–1822 од [[Војтжех Адалберт Живни|Војтжех Живни]]. Подоцна Шопен за Живни зборувал со почит и високо мислење, иако самиот тој како дете набргу го надминал учителот. Подоцнежниот развој на Шопеновиот талент бил под надзор на [[Вилхелм Вирфел]]. Часовите кај овој прочуен пијанист и професор на Варшавскиот конзерваториум биле непостојани, но од големо значење за Шопеновите способности на [[орган]], а можеби и пијано. Од 1823 до 1826 година Шопен учел на Варшавскиот лицеј, [[училиште]]то каде предавал татко му. Есента 1826 година, Шопен почнал да студира [[теорија на музиката]], [[генералбас]] и [[музичка композиција|компонирање]] во класата на композиторот [[Јозеф Елснер]] во Варшавскиот конзерваториум. Контактот со него може да датира уште од 1822 година, и сигурно е дека од 1823 година, Шопен почнал да добива формални часови од него. Го завршил тригодишното образование на конзерваториумот во 1829 година. Истата година во Варшава, Шопен присуствувал на изведба на [[Николо Паганини]], а го запознал и германскиот композитор [[Јохан Непомук Хумел]]. Исто така во 1829 година Шопен ја запознал својата прва љубов, студентката по солфеж Констанција Гладковска. Ова го инспирирало композиторот да стави пеење во своите дела. Во август 1829 година, три недели по заминувањето од Варшавскиот конзерваториум, Шопен направил брилијантно деби во [[Виена]]. За неговите две изведби на пијано добил многу пофални критики, заедно со другите кои го критикувале заради малиот тон со кој свирел на пијаното. Во декември 1829 година во Варшава премиерно го извел неговиот [[Концерт за пијано бр. 2 (Шопен)|Концерт за пијано во еф-мол]] во Трговскиот клуб. На [[17 март]] [[1830]] г. го извел и вториот [[Концерт за пијано бр. 1 (Шопен)|пијано концерт во е-мол]] во Националниот театар. На [[2 ноември]] [[1830]] година, Шопен ја напуштил Варшава за да дава концерти во странство, по што никогаш не се вратил во Полска. На крајот на месецот избило [[Ноемвриско востание|Ноемвриското востание]], па неговиот сопатник Титус Војќеховски се вратил во татковината за да учествува. Шопен останал во Виена, измачуван од грижи за неговите љубени, па потоа ги посетил [[Минхен]] и [[Штутгарт]] (каде дознал дека Полска е окупирана од [[Царска Русија|руската]] војска, и дошол во Париз во септември 1831 г. Тој веќе имал искомпонирано повеќе важни дела, меѓу кои двата концерта за пијано и извесни [[Етиди (Шопен)|Етиди]] Оп. 10. === Почеток на независна композиторска кариера === Периодот помеѓу  1829–1831 година за Шопен биле период на неговата прва љубов (пејачката Констанца Гладковска) и првите големи композиторски успеси. Во писмото до неговиот пријател Титус Војчеховски, Шопен ја нарекол Констанца - идеал. Тогаш ги создал Концертите за пијано во Ф-мол, Оп. 21 и е-мол, оп. 11. Во јули 1829 година, веднаш по дипломирањето, Фридерик Шопен и неговите пријатели отишле на патување во Виена. Благодарение на Вилхелм Вирфел, кој го вовел во музичката свет. Има настапувано двапати во Theatre am Kärntnertor; за прв пат ги свирел Варијации во Б-дур, вториот пат покрај Варијациите свирел и ''Rondo à la Krakowiak''.  Двата настапи имаале одличен  успех кај публиката. Дури и критичарите, и покрај резервираноста за неговото свирење, ја препознаа иновативноста во неговите  композиции. Добриот прием на композициите на концертите го олеснил контактот со издавачите: па така во април 1830 година во Австрија, за прв пат во странство, во печатена верзија во издавачката куќа на Тобијас Хаслингер се појави отсвирената Варијации оп. 2. Во јули 1830 година, уметникот поминал една недела во Потурзин, во регионот Челм, со Титус Војчеховски. Можно е тој да го донел во Потурзин првото издание на Варијации во Б-дур, посветено на неговиот пријател, напишано на моцартовска тема од Дон Џовани, „La ci darem la mano“. Тој, исто двократно гостувал во Стара Виеш, каде што свирел на пијано [[Pleyel]] <ref>{{Наведено списание|last=Kuliniak|first=Radosław|last2=Leszczyna|first2=Dorota|last3=Pandura|first3=Mariusz|last4=Ratajczak|first4=Łukasz|date=2018-07-18|title=Wprowadzenie do „Ruchu Filozoficznego”, vol. LXXIV, nr 1|url=http://dx.doi.org/10.12775/rf.2018.001|journal=Ruch Filozoficzny|volume=74|issue=1|pages=7|doi=10.12775/rf.2018.001|issn=0035-9599}}</ref><ref name="dx.doi.org">{{Наведено списание|last=Rzucidło|first=Mateusz|last2=Błotnicki|first2=Michał|last3=Gutkowska|first3=Dorota|last4=Gutkowski|first4=Krzysztof|date=2015|title=Brunatna tkanka tłuszczowa imitująca zmianę rozrostową krezki jelita cienkiego – opis przypadku i przegląd piśmiennictwa|url=http://dx.doi.org/10.15584/medrev.2015.4.9|journal=Medical Review|volume=13|issue=4|pages=413–419|doi=10.15584/medrev.2015.4.9|issn=2450-6761}}</ref> На 2 ноември 1830 година, Шопен заминува од Варшава за Калиш, збогувајќи се со пријателите и колегите од класата по композиција на Варшавскиот конзерваториум, кои во придружба на гитара му ја отпеале ''Роден во Полска земја'', компонирана од Лудвик Адам Дмушевски по мелодијата на Јозеф Елснер<ref>{{Наведена книга|url=http://dx.doi.org/10.1093/gmo/9781561592630.article.22039|title=Polskie Wydawnictwo Muzyczne|last=Chylińska|first=Teresa|date=2001|publisher=Oxford University Press|series=Oxford Music Online}}</ref><ref>{{Наведена книга|url=https://www.worldcat.org/oclc/844106237|title=Warszawa Chopinów : warszawskie adresy Chopinów na podstawie źródeł ustalone|last=Mysłakowski|first=Piotr|date=2012|publisher=Narodowy Instytut Fryderyka Chopina|isbn=978-83-61142-80-5|edition=Wyd. 1|location=Warszawa|oclc=844106237}}</ref> Piotr Mysłakowski: ''Warszawa Chopinów''. Warszawa: Narodowy Instytut Fryderyka Chopina, 2012, s. 169–170, 172. <nowiki>ISBN 978-83-61142-80-5</nowiki>. Пред да замине, тој се простил со Констанца Гладковска и ѝ го подарил прстенот, кој таа  го чувала до крајот на животот. Во Калиш, каде што пристигнал на 3 ноември и каде што му се придружил Титус Војчеховски, Шопен ги поминал последните три дена во својата татковина<ref name="dx.doi.org"/>. На 5 ноември 1830 година, Шопен засекогаш ја напуштил Полска: го напуштил Калиш и отпатувал преку Вроцлав до Дрезден. Во Виена, тој ја слушнал каватаната на Росини што ја пеела Констанца и се расплакал. Потоа заминува зо Минхен и на крајот пристигнува во Париз. Попатно, Шопен напишал дневник (познат како „Дневник на Штутгарт“), покажувајќи ја неговата ментална состојба за време на престојот во Штутгарт, каде што бил во очај поради падот на Ноемвриското востание. Тогаш биле создадени првите скици за „Револуционерната етида“ <ref>{{Наведена книга|url=https://www.worldcat.org/oclc/32783418|title=Chopin : życie i droga twórcza|last=Zieliński|first=Tadeusz A.|date=1993|publisher=Polskie Wydawn. Muzyczne|isbn=83-224-0456-5|edition=Wyd. 1|location=Kraków|oclc=32783418}}</ref>. Делата од овој период се исполнети со драма, која полека почнува да доминира во опусот на композиторот. === '''Години на зрелост''' === Во Париз, на 5 октомври 1831 година<ref>{{Наведена книга|url=https://www.worldcat.org/oclc/1076509088|title=Fryderyk Chopin : a life and times|last=Walker|first=Alan|date=2019|isbn=978-1-250-23482-7|edition=First Picador paperback edition|location=New York|oclc=1076509088}}</ref> Шопен првично се вселил во мал стан на булеварот Поасониер. На 25 февруари 1832 година, во салонот Плејел на улица Кадет 9, тој го одржал првиот од деветнаесетте јавни концерти во Париз (за време на неговите 18 години во Париз).  Организиран од страна на Фридрих Калкбренер, пијанист. Шопен свирел Концерт во е-мол и Варијации во б-дур. По концертот публиката билавчудоневидена, вклучувајќи го и присутниот Франц Лист. Критичарот Франсоа Фетис најавил дека Шопен ќе ја оживее музиката за пијано. Следниот ден, издавачите му испратиле понуди за купување на делата. Шопен почнал да води живот на виртуоз, компонирајќи дела кои брзо станувале модерни во салоните. Тој бил пријател со многу извонредни музичари (Лист, Винченцо Белини, Хектор Берлиоз), бил покануван на приватни настапи не како музичар, туку како гостин, дури и во самиот замокот. Така, тој брзо се преселил во Chaussée d'Antin, модерен кварт во Париз. Пријателите го нарекувале неговиот стан ,Олимп, поради божествената музика што се слушала од таму. Меѓутоа, поради тешката финансиска состојба, Шопен почнал да дава се повеќе часови по пијано. Меѓу другите, ги подучувал:  принцезата Де Ноај, принцезата де Шимај и де Бово, бароницата Ротшилд, грофицата Перуци и Поточка. Меѓу учениците имало и големи таленти, како: Каролина Хартман, Карол Филч и верниот пријател на Шопен, Адолф Гутман. Шопен како учител бил познат по своите високи барања и нервоза. Во периодот 1835–1846 година ја напуштил својата кариера како виртуоз во корист на компонирањето. Тој започнал да се интересира со животот на полските емигранти, одржувајќи блиски контакти со главните полски интелектуалци (Адам Мицкевич, Јулијан Урсин Ниемчевиќ, Кипријан Камил Норвид). Јозеф Бем побарал од него аванс за новото Полско Инженерско Здружение во Париз, кое композиторот го поддржал финансиски <ref>{{Наведено списание|last=Filipiak|first=Krzysztof J.|last2=Kalarus|first2=Zbigniew|date=2014-02-17|title=Polskie Towarzystwo Kardiologiczne w 60-lecie swojego powstania — w hołdzie Ojcom Założycielom|url=http://dx.doi.org/10.5603/kp.2014.0026|journal=Kardiologia Polska|volume=72|issue=2|pages=111–115|doi=10.5603/kp.2014.0026|issn=1897-4279}}</ref>. Шопен, исто така, бил домаќин на неговиот најблизок пријател од детството, Јан Матушински, кој, живеејќи со Фредерик, студирал медицина во Париз (починал од туберкулоза во 1842 година). Често во посета кај Шопен доаѓал добриот пријател, познатиот пијанист и композитор, Џулијан Фонтана. Во 1836 година, прв пат воедно и единствен, се верил со Марија Воџињска,<ref name=":0">{{Наведено списание|last=Szarmach|first=Marian|date=2018-12-30|title=Zbyt duży to był ciężar jak na moje siły|url=http://dx.doi.org/10.12775/lc.2018.062|journal=Litteraria Copernicana|issue=4(28)/|pages=257|doi=10.12775/lc.2018.062|issn=1899-315X}}</ref> која била талентирана во музиката и сликањето. Грофицата Тереза ​​Воџинска, мајката на Марија, тогаш почнала да го нарекува Шопен свое дете. Во знак на благодарност за подарената композициите од Марија, тој го испраќа валцерот во Ас-дур и некои од неговите познати песни. На крајот, сепак, семејството се спротивставило на врската, верувајќи дека Шопен е премногу болен кандидат за сопруг и веридбата била прекината <ref name=":0"/>. Во 1836 година тој сериозно се разболел од туберкулоза (неодамна се појави мислење, дека причина за смртта на композиторот не е туберкулоза, туку генетска болест со надворешни симптоми многу слични на туберкулоза - цистична фиброза). === Париз === [[Податотека:Chopin zelazowa wola.JPG|мини|десно|270п|Споменикот на Шопен во [[Желазова Вола]], дело на вајарот [[Јозеф Гославски]]]] Во Париз, Шопен бил топло пречекан од истакнатите полски азиланти како и од водечките уметници како [[Хајнрих Хајне]], [[Алфред де Вињи]] и [[Ежен Делакроа]]. Бил запознаен со некои од најважните пијанисти во тоа време како [[Фридрих Калкбренер]], [[Фердинанд Хилер]] и [[Франц Лист]], и станал близок пријател со композиторите [[Хектор Берлиоз]], [[Феликс Менделсон]], [[Шарл-Валантен Алкан]] и [[Винченцо Белини]] (крај кого е погребан на гробиштата [[Пер Лашез]]). Многу од Шопеновите современици веќе со восхит гледале на неговата музика. Меѓу овие бил и [[Роберт Шуман]] кој, во неговата критика на ''Варијации на „Ла чи дарем ла мано“'' (од Моцартовата опера ''[[Сон Џовани]]''), Оп. 2, се изјаснил: „Капи долу господа! Генијалец.“ За време на неговите години во Париз, Шопен учествувал во многу концерти. Програмите ни даваат извесна слика за богатството на парискиот уметнички живот во ова време. Ваков пример е концертот на [[23 март]] [[1833]] г., во кој Шопен, Лист и Хилер свиреле соло изведби на [[Бах]]овиот концерт за три [[чембало|чембала]], како и концертот на [[3 март]] [[1838]] г., каде Шопен, Алкан, Алкановиот учител Пјер Жозеф Цимерман и Шопеновиот ученик Адолф Гутман го свиреле Алкановиот аранжман за осум раце на [[Бетовен]]овата [[Симфонија бр. 7 (Бетовен)|7^ма симфонија]]. Зел учество и во компонирањето на [[Хексамерон (композиција)|Хексамерон]] (1837), бидејќи шестата (и последна) варијација на Белиниева тема е негова. Еден истакнат англиски аматер го има опишано неговото среќавање со Шопен во еден салон: {{cquote|Замислете си нежен човек од огромна префинетост на израз и манир, како седи на пијано и свири без нишање на телото и скоро без движење на рацете, зависејќи сосема од неговата тесна женствена рака и витки прсти. Широките [[арпеџо|арпеџи]] во левата рака, одржувани во постојан тонски тек од строгото [[легато]] и префинетата и постојана употреба на [[гласен педал|гласниот педал]], обликуваа хармонична потструктура за извонредно поетичното [[кантабиле]]. Неговото деликатно [[динамика (музика)|пијанисимо]], сепроменливите модификации на тонот и темпото (''[[темпо рубато]]'') имаа неопишлив ефект. Дури и во енергичните делови тој навистина ретко преминуваше [[динамика (музика)|мецофорте]].}} Од Париз Шопен извршил разни посети и турнеи. Во 1834, со Хилер го посетил Рајнскиот музички фестивал во [[Ахен]] организиран од [[Фердинанд Рис]]. Тука Шопен и Хилер се сретнале со Менделсон, и тројцата продолжиле во посета на [[Диселдорф]], [[Кобленц]] и [[Келн]], уживајќи во дружбата, учејќи и свирејќи заедно. Во 1835 година Шопен се договорил да се сретне со семејството во [[Карлсбад]]. Додека бил таму се запознал со грофот Франц фон Тун-Хохенштајн, чии ќерки ги подучувал во Париз. Грофот ги поканил Шопен и неговите родители во неговиот семеен замок на [[Елба]] во [[Дечин]]. Потоа Шопен ги испратил родителите во Варшава; потоа никогаш повеќе не ги видел. Се вратил во Париз преку [[Дрезден]], каде престојувал неколку недели, а потоа отишол во [[Лајпциг]] каде се сретнал со Менделсон, Шуман и [[Клара Вик]]. Меѓутоа по патот за назад имал тежок бронхитичен напад, толку сериозен, што некои полски весници пишувале дека умрел. Во [[1836]] година Шопен се свршил за седумнаесетгодишната Полјачка Марија Воѕињска, чија мајка инсистирала на тоа ова да остане во тајност. Следната година свршувачката била отповикана од нејзиното семејство. === Жорж Санд === [[Податотека:Eugène Ferdinand Victor Delacroix 043.jpg|thumb|150px|left|Шопен од [[Ежен Делакроа]] (1838 г.)]] [[Податотека:Die junge George Sand.jpg|thumb|180px|[[Жорж Санд|Санд]] во 1838 г.]] Во 1836 година, на забавата кај грофицата [[Марија д'Аго]], љубовницата на [[Франц Лист]], Шопен се запознал со Амандина-Аурора-Лусил Дипен, баронесата Дидеван, попозната под нејзиниот [[псевдоним]], [[Жорж Санд]]. Таа била француска писателка романтичарка позната по своите бројни љубовни врски со [[Проспер Мериме]], [[Алфред де Мисе]] (1833–34), нејзиниот секретар Александар Мансо (1849–65) и други, меѓу нив можеби и глумицата [[Марија Дорвал]]. Отпрвин Шопен ја сметал за неатрактивна, па напишал во писмо до семејството: „Нешто кај неа ми е одвратно“. Меѓутоа [[Жорж Санд|Санд]], во 1837 година, во извонредно писмо до нејзиниот пријател грофот Војќех Грзимала, расправала дали да му дозволи на Шопен да си продолжи со свршеницата или самата да ја напушти моменталната љубовна врска и да продолжи со него. Санд имала силни чувства за Шопен и била упорна сѐ додека врската не успеала. Забележителен дел од нивното заедничко време била мизерната зима во [[Мајорка]] (1838–1839), каде имале проблеми со наоѓање на пристојно сместување и завршиле во живописниот, но студен манастир [[Валдемоса]]. Шопен имал проблеми и со донесување на неговото пијано „[[Игнац Плејел#Пијана „Плејел“|Плејел]]“. Пристигнало од Париз по долго чекање, па заглавило на шпанската граница каде барале да се плати голема [[царина]]. Шопен го користел малку повеќе од три недели; остатокот од времето морал да компонира на расклатено најмено пијано за да ги заврши неговите [[Прелудиуми (Шопен)|''Прелудиуми'']] (Оп. 28). Таа зима лошото време имала така катастрофални последици по Шопеновото здравје и неговата хронична дробна состојба, што морал да пребега прво во [[Барселона]], па во [[Марсеј]]. Иако здравјето му се подобрило, тој никогаш сосема не оздравел од ова. Тој се жалел од докторите во Мајорка со неговата постојана луцидност: „Првиот ми рече дека ќе умрам; вториот рече дека веќе сум ги издишал последните здивови, а пак третиот ми рече дека веќе сум мртов“. Ги провел летата од 1839 до 1843 година на [[Жорж Санд|Сандовиот]] имот во [[Ноан-Вик|Ноан]]. Во овие мирни, но продуктивни денови Шопен искомпонирал многу дела. Во овој период спаѓа и неговата величествена [[Полонеза во ес-дур]], Оп.53, поднасловена како „''Херојска''“, која сѐ уште е едно од најславните негови дела. Кога се вратил во Париз во 1839 се запознал со пијанистот и композитор [[Игнац Мошелес]]. Во 1845 година, здравјето уште повеќе му се нарушило, и со тоа настанал и сериозен проблем во односот со [[Жорж Санд]]. Ова се влошило уште повеќе во 1846 година со проблемите со ќерката на Санд, Соланж и младиот вајар Жан-Батист Огист Клезенже. Таа година Санд го издала своето дело ''Лукреција Флоријани'', чии главни ликови — богата глумица и принц со лошо здравје — може да се протолкуваат како Санд и Шопен; расказот бил неповолен за Шопен. Во 1847 година семејните проблеми ѝ ставиле крај на десетгодишната врска помеѓу Санд и Шопен. === '''Последниот период од животот''' === Откако се разделил со Жорж Санд, Шопен паднал во длабок очај, што секако ја забрзало неговата смрт. По заминувањето од Нохант повеќе не искомпонирал ниедно значајно дело, само неколку минијатури. По избувнувањето на револуцијата во Париз во 1848 година, Шопен заминува за Англија и Шкотска на патување кое целосно го истоштило. На 16 ноември 1848 година, во Guildhall во Лондон тој го одржѓа неговиот последен јавен концерт. Организатор и спонзор на престојот била неговата ученичка, Шкотланѓанката Џејн Стирлинг, позната како „вдовицата на Шопен“. Жена која му пружила љубов на композиторот, дури и му понудила брак. Сепак, тој се чувствувал премногу болен и не и возвратил на нејзините чувства. Од писмата на Шопен дознаваме дека нежноста и заштитноста на Џејн го вознемирувале и му оделе на нерви. === Смрт === [[Податотека:Chopin1849opt02.jpg|thumb|125px|Шопен во 1849 г.]] Во 1848 година Шопен го одржал својот последен концерт во Париз, и ги посетил [[Англија]] и [[Шкотска]] со неговата ученичка и обожавателка Џејн Стирлинг. Дошле до [[Лондон]] во ноември, и иако успеал да приреди концерти и салонски изведби, Шопен бил многу болен. Се вратил во Париз, каде во 1849 година бил оневозможен да предава и изведува. Сестра му, која го подучувала на пијано, го негувала во станот на ''[[Плас Вандом]] 12''. Во ситните часови на 17 октомври Шопен починал. Изутрина Клезенже ја направил неговата [[посмртна маска]] и калапи од рацете. Пред погребот му била исполнета смртната желба да му го извадат срцето пред закоп (се плашел да не биде погребан жив) и да го испратат во урна на сестра му во [[Варшава]]. Таму и денес е вѕидано во [[Црква на св. Крст, Варшава|Црквата на св. Крст]] во реонот ''[[Краковско Предместие]]'', под натписот од ''[[Евангелије според Матеј|Матеј]] VI:21'': „зашто каде е твоето богатство, таму ќе биде и твоето срце“. Шопен побарал на погребот да му се пее [[Реквием (Моцарт)|Моцартовиот ''Реквием'']]. ''Реквием'' има големи делови за женски гласови [[Црква на Магдалена|Црквата на Магдалена]] никогаш не дозволувала женски хористи. Погребот се одложил за речиси две недели, кога црквата попуштила, па дозволила женски хористи да пеат зад црна [[кулиса]]. Погребот се одржал на [[30 октомври]] [[1849]] г., на кој присуствувале речиси илјада луѓе. На него биле исвирени и Шопеновите прелудиуми бр. 4 во e-мол и бр. 6 во ха-мол. По негова желба бил погребан на гробиштата [[Пер Лашез]]. Крај гробот бил отсвирен неговиот ''Погребен марш'' од сонатата Оп. 35 во, во инструментација на [[Наполеон Анри Ребер]].<ref>{{Наведена мрежна страница |url=http://www.dobrowolski.com/joeandpam/famouspols/chopin-bio.html |title=архивски примерок |accessdate=2007-09-13 |archive-date=2009-02-05 |archive-url=https://web.archive.org/web/20090205063232/http://www.dobrowolski.com/joeandpam/famouspols/chopin-bio.html |url-status=dead }}</ref> Подоцна некои од неговите пријатели од Полска дошле во Париз со ќуп од нивната земја, за композиторот да лежи под полска почва. Шопеновиот гроб привлекува бројни посетители кои секогаш оставаат многу цвеќиња дури и среде зима. == Срцето на Шопен == Последната желба на Шопен била, да се извади неговото срце и да биде испратено во Варшава <ref name=":1"/>. Обдукцијата била направена ден по неговата смрт од страна на хирургот Жан Крувејлје во Медицинскиот институт во Париз <ref name=":1"/>. Сепак протоколот од обдукцијата не е зачуван <ref name=":1">{{Наведена книга|url=http://dx.doi.org/10.4324/9781351307369-12|title=Gazeta Wyborcza at 10|last=Michnik|first=Adam|date=2018-04-27|publisher=Routledge|isbn=978-1-351-30736-9|pages=91–102}}</ref>.  Садот со срцето на композиторот потопен во алкохол (најверојатно во коњак или шпирт) <ref>{{Наведена книга|url=https://www.worldcat.org/oclc/805386966|title=Tajemnice Chopina|last=Solińska|first=Ewa|date=cop. 2012|publisher=Oficyna Wydawnicza "Rytm"|isbn=978-83-7399-516-1|edition=Wyd. 2|location=Warszawa|oclc=805386966}}</ref> бил тајно пренесен во Полска во јануари 1850 година од  страна на неговата постара сестра Лудвика Једжејевичова. Во Варшава извесно време го чувала во нејзиниот стан сместен во станбена куќа на ул. Подвејл <ref name=":1"/>. Подоцна (точниот датум не е познат) срцето им било доверено на свештениците во црквата на Светиот Крст, која била парохиска црква на семејството Шопен <ref name=":1"/>. Најпрвин се чувал во долната црква. Во 1880 година срцето било ставено во левиот столб на главниот наос на храмот <ref name=":1"/>. Има епитаф дизајниран од Леонард Маркони на бела мермерна плоча од Карара. На таблата има натпис „за Фридерик Шопен, од неговите сонародници”. Над него, цитат од Евангелието на св. Матеј: „Каде е твоето богатство, таму ќе биде и твоето срце”. [[Епитаф]]от бил финансиран со средствата од хуманитарниот концерт организиран од композиторот Владислав Желењски, претседател на Музичкото друштво во Варшава. Плочата била откриена на 5 март 1880 година <ref>{{Наведена книга|url=https://www.worldcat.org/oclc/28154890|title=Warszawskie pomniki|last=Głębocki|first=Wiesław|date=1990|publisher=Wydawn. PTTK "Kraj"|isbn=83-02-04130-0|edition=Wyd. 1|location=Warszawa|oclc=28154890}}</ref>. За време на Варшавското востание, во близина на црквата се воделе борби. Капеланот на германската војска, пасторот Шулц, ги убедил свештениците да им ја предадат урната на Германците за да го заштитат од уништување. На 9 септември 1944 година, Германците му ја предале урната со срце на епископот Антони Шлаговски, документирајќи го настанот за пропагандни цели<ref name=":1"/>. Урната со срцето на Шопен била пренесена во [[Милановек]]. Била поставена на клавирот во салонот-капела. На 17 октомври 1945 година, на годишнината од смртта на Шопен, парохискиот свештеник на Св. Крст во Варшава, о. Леополд Петрзик, композиторот проф. Болеслав Војтович и музикологот Бронислав Сидов ја однеле урната во Желазова Вола. Таму меѓу другите биле пречекани од претставници на највисоките државни органи на чело со Болеслав Биерут <ref name=":2">{{Наведено списание|last=Pietrzak|first=Michał|date=2019-12-31|title=W. Julian Korab-Karpowicz, Harmonia społeczna: Czyli zasady szczęśliwego społeczeństwa, Biblioteka Myśli Współczesnej, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa, 2017, ss. 234.|url=http://dx.doi.org/10.12775/dp.2019.006|journal=Dialogi Polityczne|issue=26|pages=81|doi=10.12775/dp.2019.006|issn=1730-8003}}</ref>. Урната била поставена на [[пиедестал]] наспроти портретот на композиторот. По говорот, Болеслав Биерут ја предал урната на градоначалникот на Варшава, Станислав Толвињски<ref name=":2"/>. Откако Хенрик Штомпка отсвирил ноктурно, две мазурки и полонез, урната со срцето ја презеле претставници на младината<ref name=":3"/>. На пат кон Св. Крст, автомобилот застанал на аголот кај Вола, каде во 1830 година Фредерик Шопен бил испратен од Варшава<ref name=":3"/>. По свечената миса во разрушениот храм, пред да се положи урната, проповедта ја одржал Хиероним Фајхт <ref name=":3">{{Наведено списание|last=Pietrzak|first=Michał|date=2019-12-31|title=W. Julian Korab-Karpowicz, Harmonia społeczna: Czyli zasady szczęśliwego społeczeństwa, Biblioteka Myśli Współczesnej, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa, 2017, ss. 234.|url=http://dx.doi.org/10.12775/dp.2019.006|journal=Dialogi Polityczne|issue=26|pages=81|doi=10.12775/dp.2019.006|issn=1730-8003}}</ref>. Вечерта тој ден, во зградата „Рома“ на ул. Новогродска 49, се одржала свечена академија на која биле изведувани делата на Шопен<ref name=":3"/>. Во 2014 година тим од научници предводен од проф. д-р хаб. Михал Вит, раководител на Одделот за молекуларна и клиничка генетика на Институтот за генетика на Полската академија на науките во Познањ, направил анализа на резултатите од испитувањето на срцето на композиторот, што открило дека директната причина на неговата смрт била перикардитис (воспаление на срцевата обвивка) како сериозна последица на [[туберкулоза]]<ref>{{Наведено списание|last=Bondos|first=Ilona|date=2017-07-31|title=DŁUGOŚĆ RELACJI KLIENTA Z USŁUGODAWCĄ A PODATNOŚĆ NA SUGESTIE WYBORU KANAŁU. WYNIKI BADAŃ W ZAKRESIE USŁUG TELEKOMUNIKACYJNYCH|url=http://dx.doi.org/10.33141/po.2017.07.04|journal=Przegląd Organizacji|pages=25–31|doi=10.33141/po.2017.07.04|issn=2545-2622}}</ref>. == Идеологија и политички преференции == Шопен цел живот бил голем верник, католик. Не бил многу побожен, бидејќи верата ја сметал за интимна работа. Но го знаел [[Свето писмо|Светото писмо]] напамет и можел да го цитира<ref>{{Наведена книга|url=https://www.worldcat.org/oclc/717176176|title=Fryderyk Chopin : środowisko społeczne - osobowość - światopogląd - założenia twórcze|last=Jadacki|first=Jacek Juliusz|last2=Uniwersytet Warszawski|last3=Uniwersytet Muzyczny Fryderyka Chopina|date=2010|isbn=978-83-7507-087-3|location=Warszawa|oclc=717176176}}</ref>. Пред својата смрт, тој се исповедал и ги благословувал присутните, молејќи го Бога за милост кон нив<ref name=":5"/>. Шопен останал умерен конзервативец по општествените прашања<ref name=":5"/>. Здодевни му биле егалитарните теории, бил противник на социјализмот и без двоумење ги осудувал милениаризмичките општествени утопии <ref name=":5"/>. Не го ценел либерализмот и имал монархистички  тенденции. Тој самиот тврдел дека „Ги сакам карлистите, а ги мразам филипистите“<ref name=":5"/>. Чувствувал неволност, па дури и презир кон аристократските и плутократските салони, особено француските <ref name=":5">{{Наведено списание|date=2016-01-01|editor-last=Brożek|editor-first=Anna|editor2-last=Jadacki|editor2-first=Jacek|title=Knowledge, Language and Silence|url=http://dx.doi.org/10.1163/9789004312678|doi=10.1163/9789004312678}}</ref>. Шопен се сметал себеси за Полјак и ја сметал Полска за своја матична земја; бил емотивно врзан за Мазовија<ref name=":5"/>. Тој немал никаква антипатија кон другите народи, иако понекогаш знаел да се однесува со аверзија кон, на пример, [[Англичани]]те или [[Евреи]]те<ref name=":5"/>; особено ги сакал и ги ценел Чесите <ref name=":5"/>. Не бил поддржувач на востанија, кои ги сметал за осудени на неуспех. Поради тоа и се заладиле неговите односи со Мохнацки. Сепак, тешко го доживеал падот на востанијата од 1830–1831 и 1848 година<ref name=":5"/>. == Музика == [[Податотека:Pillar containing Chopin's heart.JPG|thumb|160px|left|Столб во кој е вѕидано Шопеновото срце, во [[варшава|варшавската]] [[Црква на св. Крст, Варшава|Црква на св. Крст]]]] [[Податотека:Chopin's Grave in Paris.jpg|thumb|160px|Шопеновиот гроб на гробиштата [[Пер Лашез]] во Париз]] Шопеновата музика за пијано е комбинација од уникатен ритмички осет (особено со употребата на [[темпо рубато|рубато]]), честа употреба на [[хроматицизам]] и [[контрапункт]]. Оваа мешавина дава особено нежен звук во [[мелодија]]та и [[хармонија]]та, кои сепак имаат за подлога интересни хармониски техники. Тој го зел новиот салонски жанр [[ноктурно]] измислен од ирскиот композитор [[Џон Филд]], и го разработил до нови длабочини на софистикација. Само три од 21 ноктурно биле издадени по неговата смрт во 1849 година, наспроти неговата волја.<ref>''Писмо од 12 декември 1853 година од Камил Плејел со Шопеновата сестра, Луиза Једрзејевич'', споменато во '''Chopin — Nocturnes''', со белешка од Евалд Цимерман, зима 1979/1980, издадено од G. Henle Verlag (ISM N M-2018-0185-8).</ref> Тој исто така ги обдарил популарните танцови форми како полската [[мазурка]] и валцерот, [[Виенски валцер|Виенскиот валцер]], со поширок дијапазон на мелодија и израз. Шопен бил првиот кој компонирал [[балада (музичка форма)|балади]]<ref name=scholesballade/> и [[скерцо|скерца]] како поединечни дела. Исто така го зел примерот на Баховите [[прелудиум (музика)|прелудиуми]] и [[фуга|фуги]], претворајќи го жанрот во своите ''прелудиуми''. Неколку од Шопеновите дела се денес мошне познати — вакви примери се ''[[Етида Оп. 10, бр. 12 (Шопен)|Револуционерна етида]]'' (Оп.&nbsp;10,&nbsp;бр.&nbsp;12), ''[[Минутен валцер]]'' (Оп.&nbsp;64,&nbsp;бр.&nbsp;1), и третиот став од сонатата поднасловена како ''[[Соната за пијано бр. 2 (Шопен)|Погребен марш]]'' (Оп.&nbsp;35), која често се користи како архетипична претстава за тага. (Треба да се спомене дека самиот Шопен никогаш не им давал наслови на делата, туку само жанр и број, така оставајќи му ги сите потенцијални вонмузички асоцијации на слушателот. Експресивните и атмосферски наслови по кои денес знаеме многу негови дела се сите измислени од некој друг) ''Револуционерна етида'' не била искомпонирана заради неуспешното востание во Полска против Русија; тоа е временска коинциденција. ''Погребниот марш'' пак бил искомпониран пред остатокот од сонатата во која се содржи, но точната прилика не се знае; изгледа дека не бил инспириран од некоја конкретна психолошка состојба.<ref>Kornel Michałowski, Grove</ref> Други мелодии пак, биле понатаму искористени како основа за популарни песни, како на пример бавниот дел од ''[[Фантазија-импромпту]]'' (Оп.&nbsp;постх.&nbsp;66) и првиот дел од Етида Оп.&nbsp;10&nbsp;бр.&nbsp;3. Овие дела често се засноваат на интензивниот и персонализиран хроматицизам, како и од мелодиската крива сродна на оперите во Шопеновото време — оперите на [[Џоакино Росини]], [[Гаетано Доницети]], и особено на Белини. Шопен со помош на пијаното ја пресоздавал грациозноста на пејачкиот глас, а постојано зборувал и пишувал за пејачи. Шопеновиот стил и неговите дарби станале сѐ повеќе влијателни. [[Роберт Шуман]] бил неверојатно голем обожавател на Шопеновата музика— иако ова чувство не било возвратено — и тој земал мелодии од Шопен, па дури и именувал едно дело од неговата [[свита (музика)|свита]] ''[[Карневал (Шуман)|Карневал]]'' по Шопен. [[Франц Лист]] пак, уште еден голем обожавател и личен пријател на Шопен, често транскрибирал Шопенови полски песни за пијано. Шопен ги изведувал своите дела во концертни сали, но почесто во поинтимна салонска атмосфера со пријатели. Но само подоцна, кога здравјето сериозно му се нарушило, Шопен сосема се откажал од јавни настапи. Исто така влијателни станале и неговите технички иновации. Неговите [[Прелудиуми (Шопен)|прелудиуми]] (Оп. 28) и [[Етиди (Шопен)|етиди]] (Оп. 10 и 25) набргу станале стандардни дела, и инспирација за Листовите ''[[Трансцендентални етиди]]'' и Шумановите ''[[Симфониски етиди]]''. [[Александар Скрјабин]] исто така претрпел големо влијание од Шопен; на пример, неговите 24 Прелудиуми, Оп. 11 се инспирирани од Шопеновиот Оп. 28. Меѓу најголемите изведувачи на Шопеновата музика се вбројуваат: [[Владимир де Пахман]], [[Раул Пуњо]], [[Ингнациј Јан Падеревски]], [[Мориц Розентал]], [[Сергеј Рахманинов]], [[Алфред Корто]], [[Игнац Фридман]], [[Раул Кочалски]], [[Артур Рубинштајн]], [[Мјечислав Хоршовски]], [[Клаудио Аро]], [[Владо Перлемутер]], [[Свјатослав Рихтер]], [[Владимир Хоровиц]], [[Дину Липати]], [[Владимир Ашкенази]], [[Марта Аргерич]], [[Маурицио Полини]], [[Мурај Пераија]], [[Кристјан Цимерман]], [[Евгениј Кисин]], [[Симон Трпчески]]. Рубинштајн се искажал за Шопен и универзалноста на неговата музика вака: {{cquote|Шопен бил универзално препознатлив гениј. Неговата музика освојува најразновидна публика. Кога првите Шопенови ноти прозвучуваат низ салата, имаме среќни воздишки на препознавање. Ширум сиот свет мажи и жени ја знаат неговата музика. Ја обожаваат. Трогнати се од неа. Сепак ова не е „романтистичка музика“ во [[бајрон]]овска смисла. Не раскажува приказни и не слика сцени. Таа е експресивна и лична, но сепак е чиста уметност. Дури и во ова апстрактно атомско време каде што чувствата не се во мода, Шопен продолжува да живее. Неговата музика е универзалниот јазик на меѓучовечкото општење. Кога го свирам Шопен им зборувам директно на срцата на луѓето!}} === Стил === [[Податотека:Chopin denkmal wwa.jpeg|thumb|right|275px|Статуа на Шопен во [[Варшава|варшавскиот]] [[Лазјенковски парк]]]] Иако Шопен живеел во првата половина на XIX век, тој бил образован во традицијата на [[Бетовен]], [[Јозеф Хајдн|Хајдн]], [[Моцарт]] и [[Муцио Клементи|Клементи]]; тој дури ја користел Клементиевата метода за подучување на пијано. Претрпел влијание и од [[Јохан Непомук Хумел|Хумеловиот]] развој во виртуозната, но сепак моцартовска, пијанистичка техника. Еден од неговите ученици, [[Фридерика Мулер]] во нејзиниот дневник за Шопеновиот изведбен стил напишала: {{cquote|Неговата изведба секогаш беше благородна и прекрасна; тоновите му пееја, било во полно „[[Форте (динамика)|форте]]“ или најмеко „[[Динамика (музика)|пијано]]“. Со неизмерна макотрпност се трудеше да ги научи учениците на изведбениот стил „[[легато]]“, „[[кантабиле]]“. Најострата негова критика беше: „Не знае како да сврзе две ноти“. Исто така бараше најстрого внимавање на ритам. Мразеше секава флегматичност и влечкање, погрешно поставени „[[рубато|рубата]]“, како и претерани „[[ритардандо|ритарданда]]“... и токму тука луѓето прават такви ужасни грешки при изведба на неговите дела.}} Шопеновите полонези ја довеле таа музичка форма до ниво повисоко отколку што кој било можел да си замисли дека таа може да стигне. Низата од седум полонези издадени за време на неговиот живот (други девет се издадени посмртно), започнувајќи со парот Оп. 26, поставил сосема нов стандард за компонирање и изведба на музика. Ова било вкоренето во Шопеновата страст за компонирање и издавање на полска музика — по повторниот пад во рацете на Русија. Полонезата во а-дур Оп. 40 бр. 1, „Воена“ и полонезата во [[ас-дур]] Оп. 53, „Херојска“, се вбројуваат меѓу неговите најсакани и најизведувани дела. === Романтизам === Шопен имал индиферентен став за најголемиот дел од неговите современици, иако имал доста пријатели од [[Романтизам|романтистите]] во музиката, книжевноста и ликовната уметност (многу од нив преку Жорж Санд). Меѓутоа многумина сметаат дека Шопеновата музика го претставува врвот на романтистичкиот стил.<ref>Видете на пр. [[Чарлс Розен]], ''The Romantic Generation'', глави 5-7, Harvard University Press 1995. ISBN 978-0-674-77933-4</ref> Релативната класична чистина и дискретност на неговата музика, со малку екстравагантен егзибиционизам, делумно сведочи за неговата длабока почит кон [[Бах]] и [[Моцарт]]. Шопен никогаш не навлегувал во експлицитно „сценоотсликување“ во музиката, нити пак користел програмски наслови, дури и лутејќи им се на издавачите што ги именувале делата како што ги знаеме денес. == Улога на творештвото на Шопен == === Во полската култура === Шопен сè уште се смета за најголем полски композитор, но улогата на неговата музика - иако речиси сите полски композитори се осврнуваа на неа во многу генерации што доаѓаат - дефинитивно ја надмина самата музика. Патриотското значење на неговите дела го препознаваат не само Полјаците. Во 1836 година, Роберт Шуман во „Neue Zeitschrift für Musik“ напишал: ''Да знаеше моќниот, деспотски монарх од север како му се заканува опасен непријател во делата на Шопен, во едноставните мелодии на неговите мазурки, ќе ја забранеше оваа музика. Делата на Шопен се оружје скриено во цвеќиња''<ref>{{Наведено списание|last=Ferfoglia|first=Susi|date=2016-11-20|title=Wprowadzenie do projektu „Muzyka w katedrze na Wawelu w epoce średniowiecza”|url=http://dx.doi.org/10.15633/pms.1854|journal=Pro Musica Sacra|volume=14|issue=0|pages=211|doi=10.15633/pms.1854|issn=2391-6729}}</ref>''.'' Неговите дела, особено полонезите и мазурките, биле третирани како синоним за полскост, именувани и користени со посебно патриотско значење. Игнаси Јан Падеревски на стогодишнината од раѓањето на Шопен кажал: ''Забранети ни беа Словацки, Красињски, Мицкевич. Шопен не ни е забранет. И сепак  во делата на Шопен се крие сè, што ни е забрането: жарени наметки, појаси со златни букви, патетични руби, краковските улици, аристоркатскиот звук на сабја, наше парче памучни ленти, болка на ранети гради,'' ''бунт на окованиот дух, надгробни крстови,'' ''крајпатни селски цркви,'' ''молитви на тажни срца,'' ''ропска болка, копнеж кон слобода, проклетство на тираните и радосна песна на победите..'' Шопен останува еден од најпознатите Полјаци во светот до ден-денес. === Во европската музика === Уникатната хармонија на Шопен имала големо влијание врз [[Рихард Вагнер]], а неговите минијатури дополнително ги инспирираа [[Роберт Шуман]] и [[Франц Лист]]. Пред сè, всушност тој бил првиот извонреден творец на т.н. национални училишта за романтична музика. Примерот на Шопен го охрабрил [[Едвард Григ]] да направи слична употреба на норвешкиот фолклор. Композиторите на „големата петорка“ од Русија со голем ентузијазам се изразувале за музиката на Шопен, во Франција тој бил пример за композитори како [[Габриел Фауре]], [[Клод Дебиси]] и [[Морис Равел]], па дури и младиот Оливие Месијаен, а во Русија - [[Александар Скрјабин]] и [[Сергеј Рахманинов]]... Според германскиот музиколог Алфред Ајнштајн, влијанието на Шопен било исклучително: ''Тој имаше следбеници не само во Варшава, туку и од север кон југ, од Осло до Палермо, од исток кон запад, од Санкт Петербург до Париз. Како што ниту еден композитор на симфониска музика од деветнаесеттиот век не можел да не  го забележи Бетовен, ниту еден композитор на музика за пијано по 1830 година не можел да го прескокне Шопен.'' <ref>{{Наведена книга|url=https://www.worldcat.org/oclc/750977176|title=Muzyka w epoce romantyzmu|last=Jarociński|first=Stefan|last2=Jarocińska|first2=Michalina|date=2009|publisher=Polskie Wydawnictwo Muzyczne|isbn=978-83-224-0232-0|edition=Wyd. 4|location=Kraków|oclc=750977176}}</ref> == Дела == {{Главна|Список на композиции од Фредерик Шопен}} Сите Шопенови дела се за [[пијано]], соло или со придружба. Главно се за соло пијано, но има и неколку за пијано [[музички ансамбл|ансамбли]] со инструменти, меѓу кои второ пијано, [[виолина]], [[виолончело]], глас и оркестар. Денес зачувани се над 230 Шопенови дела. Разните ракописи и дела од раното детство не се пронајдени. == Споменици == Пред [[Втората светска војна]], во горниот дел на [[Варшава|варшавскиот]] [[Лазјенковски парк]]. При основата на статуата во летните неделни попладниња се одржуваат бесплатни пијано [[рецитал]]и на Шопеновите композиции. Стилизираното [[дрво (растение)|дрво]] над Шопеновата фигура е во облик на неговата [[рака]] и прсти. Секои пет години во [[Варшава]] се одржува [[Меѓународен Шопенов пијанистички натпревар|Меѓународниот Шопенов пијанистички натпревар]]; повремено се доделува и наградата ''Grand prix du disque de F. Chopin'' за истакнати снимки на Шопенови дела, ремастерирани или нови. Во негова чест, во [[Скопје]] е именувана улицата „Фредерик Шопен“. Во 2010 година во Општина Кисела Вода бил отворен парк Шопен каде поставена е и биста на овој музички великан. Секоја година овде се организира културна манифестација „Ден на музиката на Фредерик Шопен“, настан со кој се одбележува годишнина од смртта на големиот композитор. == Снимки == [[Податотека:Шопен на марка-200 годишнина.jpg|мини|десно|Марка на [[Македонска пошта]] по повод 200-годишнината од раѓањето на Фредерик Шопен (ФДЦ 10б/2010, 8 јуни 2010)]] {{multi-listen start}} {{multi-listen item|filename=Chopin - Mazurka D major Op.33 no. 2 (or 3) played by Lubka Kolessa.oga |title=Опус 33, бр. 2: Мазурка бр. 23, во де-дур|description=Лубка Колеса|format=[[Ogg]]}} {{multi-listen item|filename=Chopin-Berceuse.ogg|title=Опус 57: Приспиванка|description=Вероника ван дер Кнап|format=[[Ogg]]}} {{multi-listen item|filename=Muriel-Nguyen-Xuan-Chopin-valse-opus64-1.ogg|title=Опус 64, бр. 1: Минутен валцер|description=Муриел Нгујен Хуан|format=[[Ogg]]}} {{multi-listen item|filename=Chopin Liszt Zyczenie (The Maiden's Wish) Brian E Young.ogg|title=Опус 74/1|description=Желба|format=[[Ogg]]}} {{multi-listen item|filename=Chopin, Frederic - Cello Sonata Gmin, op. 65, 1st movement (John Michel, cello).ogg|title=Виолончелска соната, Опус 65, Став 1|description=|format=[[Ogg]]}} {{multi-listen item|filename=Chopin,_Frederic_-_Cello_Sonata_Gmin,_op._65,_2nd_movement_(John_Michel,_cello).ogg|title=Виолончелска соната, Опус 65, Став 2|description=|format=[[Ogg]]}} {{multi-listen item|filename=CELLO_LIVE_PERFORMANCES_JOHN_MICHEL-Chopin_Cello_Sonata_Op_65_3rd_mvt.ogg|title=Виолончелска соната, Опус 65, Став 3|description=|format=[[Ogg]]}} {{multi-listen end}} == Поврзано == * [[Список на композиции од Фредерик Шопен]] * [[Ламберски дом]] == Наводи == {{наводи}} == Литература == * ''Selected Correspondence of Fryderyk Chopin''. Собрал и прибележал: B. E. Sydow. Превел и уредил: Arthur Hedley. London, Toronto 1962 * ''Chopin's Letters''. Собрал: Henryk Opieński. Превел: E.L. Voynich. New York 1973 * George Marek R. и Maria Gordon-Smith,'' Chopin. A biography''. Harper & Row, New York, San Francisco, London 1978 * {{nl}} {{наведена книга |last=Bastet |first=Frédéric L. |year=1997 |title=Helse liefde: Biografisch essay over Marie d'Agoult, Frédéric Chopin, Franz Liszt, George Sand | location=Amsterdam| publisher=Querido |isbn=90-214-5157-3 }} * Eigeldinger, Jean-Jacques, "Chopin vu par ses élèves", Едиц. A LA BACONNIERE * Michałowski, Kornel/Samson, Jim: "Chopin, Fryderyk Franciszek", Grove Music Online, едиц. L. Macy (Пристапено на [[31 октомври]] [[2006]]), [http://www.grovemusic.com (членски пристап)] {{Семарх|url=https://web.archive.org/web/20080516041031/http://www.grovemusic.com/ |date=2008-05-16 }} * {{наведена книга |last=Samson |first=Jim |year=1996 |title=Chopin |location=Oxford |publisher=Oxford University Press |isbn=0-19-816495-5 }} * {{наведена книга |last=Siepmann |first=Jeremy |year=1995 |title=Chopin: The Reluctant Romantic |location=London |publisher=Victor Gollancz |isbn=0-575-05692-4 }} * {{de}} {{наведена книга |last=Wuest |first=Hans Werner |year=2001 |title=Frédéric Chopin, Briefe und Zeitzeugnisse |location=Cologne |isbn=3-8311-0066-7 }} == Надворешни врски == {{рв|Frédéric Chopin}} * [http://www.chopinmusic.net/ ''Chopin Music''] - мреж. место и форум за Шопеновата музика, вклучувајќи и снимки, партитури и галерии на слики. {{Нормативна контрола}} {{Романтизам}} {{Избрана}} {{ОСНОВНОПОДРЕДУВАЊЕ:Шопен, Фредерик}} [[Категорија:Фредерик Шопен| ]] [[Категорија:Полски композитори]] [[Категорија:Полски пијанисти]] [[Категорија:Романтистички композитори]] [[Категорија:Погребани на гробиштата „Пер Лашез“]] [[Категорија:Починати од туберкулоза]] [[Категорија:Починати во Париз]] evm4ejw3bhxe8xiwawzt3fxbtj8trxd 0 34840 5388109 5104391 2025-07-06T23:02:05Z Buli 2648 5388109 wikitext text/x-wiki {{Инфокутија функционер |honorific-prefix = |name = Сер Томас Мур<br />Sir Thomas More |image = Hans Holbein, the Younger - Sir Thomas More - Google Art Project.jpg |imagesize = 220px |office = [[Лорд Канцелар]] |term_start = 1529 |term_end = 1532 |preceded = [[Томас Вулзи]] |succeeded = [[Томас Едли]] |office1 = [[Канцелар на Војводство Ланкастер]] |term_start1 = 1525 |term_end1 = 1529 |preceded1 = [[Ричард Вингфилд]] |succeeded1 = [[Вилијам ФицВилијам]] |office2 = [[Претседател на Долниот дом (Обединето Кралство)|Претседател на Долниот дом]] |term2 = 1523 |preceded2 = [[Томас Невил]] |succeeded2 = [[Томас Едли]] |birth_date = 7 февруари 1478 |death_date = {{ Death date and age|df=yes|1535|7|6|1478|2|7 }} |birth_place = Лондон, Англија |death_place = Лондон, Англија |signature = Thomas More Signature.svg }} '''Томас Мор''' ([[7 февруари]] [[1478]]<ref>There is an ambiguity in the records of More's birth and he might have been born on 7 февруари 1477, or 6 февруари 1478, but 7 февруари 1478 is the most likely date.</ref> - [[6 јули]] [[1535]]) бил англиски [[хуманист]], [[државник]], [[писател]] на социјални, историски и теолошки списи, родоначалник на [[утописки социјализам|утопискиот социјализам]]. Негово најпознато дело е политичко-филозофскиот роман „[[Утопија]]“. Последните шест години од животот Томас Мор ја врши функцијата [[лорд канцелар]]. Бил жесток противник на [[реформација]]та на [[Мартин Лутер]]. Погубен е поради одбивањето да се согласи со одлуката на кралот [[Хенри VIII]] да ја одвои [[Англиканска Црква|Англиканската Црква]] од [[Римокатоличка црква|Римокатоличката црква]] и себеси да се прогласи за нејзин поглавар. Католичката црква го [[беатификување|беатификува]] во [[1886]] година и го [[канонизирање|канонизира]] на [[19 мај]] [[1936]] година. == Наводи == {{наводи}} {{Англија-писател-никулец}} {{Нормативна контрола}} {{DEFAULTSORT:Мор, Томас}} [[Категорија:Родени во 1478 година]] [[Категорија:Починати во 1535 година]] [[Категорија:Христијански светци од 16 век|16]] [[Категорија:Христијански маченици од 16 век]] [[Категорија:Антипротестанство]] [[Категорија:Канцелари на Војводство Ланкастер]] [[Категорија:Англиски хуманисти]] [[Категорија:Англиски државници]] [[Категорија:Англиски писатели]] [[Категорија:Утописки социјализам]] [[Категорија:Римокатолички христијани од Англија]] [[Категорија:Римокатолички писатели]] [[Категорија:Англиски светци]] [[Категорија:Погубени во Лондонската кула]] [[Категорија:Лорд канцелари на Англија]] [[Категорија:Луѓе од Лондон]] [[Категорија:Римокатолички филозофи]] [[Категорија:Луѓе од Тјудорскиот период]] [[Категорија:Утописти]] [[Категорија:Англикански светци]] [[Категорија:Затвореници во Лондонската кула]] [[Категорија:Изумители на писма]] [[Категорија:Погубени со обезглавување]] p4zf9xpg6xjoz3ddx0g18tsudvgk7tr 0 35368 5388097 5318404 2025-07-06T21:47:23Z Buli 2648 /* Историја */ 5388097 wikitext text/x-wiki {{Infobox Former Country |native_name = {{Nowrap|{{Small|{{Native name|de|Österreichisch-Ungarische Monarchie}}}}<br/>{{Small|{{Native name|hu|Osztrák–Magyar Monarchia}}}}}}<!-- for the dash in Hungarian, see https://helyesiras.mta.hu/helyesiras/default/akh12#264a and https://helyesiras.mta.hu/helyesiras/default/akh12#240l --> |conventional_long_name = Австроунгарско Царство |common_name = Австроунгарија |continent=Европа |region = Централна Европа |country = Австрија |status=Империја |era=[[Нов империјализам]], [[Прва светска војна]] |year_start = 1867 |year_end = 1918 |date_start = 29 мај |date_end = 31 октомври |p1 = Австриско Царство |flag_p1 = Flag_of_the_Habsburg_Monarchy.svg |s1 = Австрија |s2 = Унгарска Демократска Република |s3 = Прва Чехословачка Република |s4 = Втора Полска Република |s5 = Лемко-Руска Република |s6 = Украинска Народна Република |s7 = Западноукраинска Национална Република |s8 = Команчка Република |s9 = Кралство СХС |s10 = Кралство Србија |s11 = Банатска Република |flag_s1 = Flag of Austria.svg |flag_s2 = Civil Ensign of Hungary.svg‎ |flag_s3 = Flag of Bohemia.svg |flag_s4 = Flag of Poland.svg |flag_s5 = |flag_s6 =Flag_of_Ukrainian_People's_Republic_1917.svg |flag_s7 = Flag of Ukraine.svg |flag_s8 = Flag of Ukraine.svg |flag_s9 =Flag_of_the_State_of_Slovenes,_Croats_and_Serbs.svg |flag_s10 =State_Flag_of_Serbia_(1882-1918).svg |flag_s11 = |image_flag = |flag_type = Civil Ensign |flag = List of Austrian flags | coa_size = 200px |image_coat = Austro-hungarian coat of arms 1914.svg |symbol_type= Грб (1915) |image_map =Austro-Hungarian Monarchy (1914).svg |image_map_caption = Местоположба на Австроунгарското Царство во 1913 |national_anthem = [[Химна на Австроунгарија|Volkshymne]] (Боже чувај го Императорот) |common_languages = [[германски]] и многу локални јазици (пр. чешки, словенечки) во [[Цислејтанија]]<br />[[унгарски јазик|унгарски]] и [[латински јазик|латински]] во Унгарија |religion = [[Католицизам|Католици]] (воглавно) |capital = [[Виена]], [[Будимпешта]] |largest_city = [[Виена]]= 1 623 538 жители [[Будимпешта]]= 1 612 902 жители |government_type = Монархија |title_leader = [[Император]] |leader1 = [[Франц Јосиф I]] |year_leader1 = [[1848]]-[[1916]] |leader2 = [[Карл I од Австрија|Карл I]] |year_leader2 = [[1916]]-[[1918]] |stat_area1 = 676615 |stat_pop1 = 51390223 |stat_year1 = 1910 |event_start =Компромисот од 1867 |event_end =Распад |event1 = Независност на [[Чехословачка]] |date_event1 = [[28 октомври]] [[1918]] |event2 = Независност на [[Кралство СХС]] |date_event2 = [[29 октомври]] [[1918]] |currency = [[Австроунгарски гулден|Гулден]]<br />[[Австроунгарска круна|Круна]] (од 1892) }} '''Австроунгарија''' ([[германски јазик|германски]]: ''Österreich-Ungarn'', [[унгарски јазик|унгарски]]: ''Osztrák-Magyar Monarchia'') — поранешна [[монархија]], односно позната и како ''Двојна Монархија'', која се состоела од два дела — [[Цислајтанија]] (западниот дел) и [[Транслеитанија]] (источниот дел). Императорот на [[Австрија]] истовремено бил и крал на [[Унгарија]]. Оваа монархија постоела во периодот од [[1867]], кога [[Унгарија]] добила можност за [[автономија]] во рамките на империјата сè до нејзиното распаѓање во [[1918]] година, односно пред завршувањето на [[Прва светска војна|Првата светска војна]], Австроунгарија била втората по големина држава во [[Европа]], веднаш по [[Руска Империја|Руската Империја]] и трета по население по Руската и Германско Царство. Во составот на империјата живееле [[Германци]], [[Италијанци]], [[Унгарци]], [[Хрвати]], [[Украинци]], [[Бошњаци]], [[Словенци]], [[Срби]], [[Руси]], [[Романци]] итн. == Историја == === Основање === [[Податотека:Ferenc József koronázása Budán.jpg|лево|мини|Крунисувањето на [[Франц Јосиф|Франц Јосиф I]] и [[Елизабета Баварска]] во [[Црква Свети Матијаш|црквата Свети Матијаш]], [[Будимпешта|Буда]], 8 јуни 1867]] Австроунгарија била создадена во 1867 година преку Компромисот, или ''Аусглајхот'', кој воспоставил двојна монархија меѓу Австрија и Унгарија. Ова дошло по период на политичка и воена нестабилност во Хабсбуршката монархија. По [[Револуции од 1848|револуциите во 1848 година]], особено во Унгарија, и поразите во војните против Сардинија во 1859 година и Прусија во 1866 година, империјата била ослабена. Унгарската елита, предводена од Ференц Деак, барала поголема автономија, одбивајќи целосна централизација под австриско водство. За да се спречи распад и да се стабилизира државата, царот Франц Јосиф I преговарал со Унгарците, што резултирало со договор. Империјата била поделена на два дела, Цислајтанија со центар во Виена и Транслejтанија со центар во Будимпешта, секој со сопствен парламент и влада за внатрешни работи, но со заеднички монарх и министерства за надворешни работи, одбрана и финансии. Франц Јосиф бил крунисан за крал на Унгарија во Будимпешта, симболизирајќи го новиот поредок. Компромисот ја стабилизирал империјата, но не ги решил националистичките тензии меѓу другите етнички групи. === Прва светска војна === [[Податотека:DC-1914-27-d-Sarajevo-cropped.jpg|мини|лево|[[Атентат врз Франц Фердинанд|Атентатот]] врз надвојводата [[Франц Фердинанд]] од страна на [[Гаврило Принцип]] послужил како повод на Австроунгарија за објавување на војна на Србија]] Во [[1914]] година, односно во [[Прва светска војна|Првата светска војна]], влегла во составот на [[Централни сили|Централните сили]] заедно уште и со [[Германија]], [[Турција]] и [[Бугарија]]. Во текот на [[Прва светска војна|Првата светска војна]] Австроунгарија ја имала една од најсилната пешадиска [[армија]]. Биле мобилизирани околу 9 000 000 војници. Австроунгарија во текот на војната била ставена во најлоша положба бидејќи истовремено требала да војува на 4 фронта - Јужен Балкански (Солунски), Романски, Источен (руски) и Италијански фронт. Во почетокот забележала големи успеси напредувајки во Русија.Подоцна кога и Кралството Италија влегло во војната на страна на Антантата, Австроунгарија забележала големи успеси и на италијанскиот фронт, поточно на битките кај реката [[Соча]]. Најголема победа Австроунгарската војска извојувала во Битката кај Капорето. Италијанците доживеале катастрофален пораз и биле приморани да се повлекуваат неколку километри, а Австроунгарците се доближиле опасно близу до Венеција. === Распаѓање на империјата === [[File:28. říjen 1918.jpg|мини|лево|Прогласување на независноста на [[Чехословачка]] во Прага, 28 октомври 1918]] Истовремено, со поразот во војната, Австроунгарија како еден од условите била со сила распарчена од страна на [[Антанта]]та (ноември [[1918]] г.). Како главната причина се гледа во стравот на Антантата овие две земји многу брзо да закрепнат од војната, со кое повторно би се создала можеби и уште посилна земја од тогашната Австроунгарија. == Императори == На врвот на Австроунгарија стоел австрискиот император кој бил и унгарски крал. Тој се служел и со други титули, како крал на [[Бохемија]], или крал на [[Чешка]]). Хабсбургците се основната династија која владеела со империјата: * [[Франц II]] ([[1804]] – [[1835]]), кој истовремено бил и унгарски крал но под името Ференц I ([[1804]] – [[1835]]); * [[Фердинанд I]] ([[1835]] – [[1848]]), кој истовремено бил и унгарски крал но под името Фердинанд V ([[1835]] – [[1848]]); * [[Франц Јосиф]] ([[1848]] – [[1916]]), кој истовремено бил и унгарски крал; * [[Карл I]], кој истовремено бил и унгарски крал но под името Карл IV ([[1916]] – [[1918]]). {{Нормативна контрола}} [[Категорија:Австроунгарија| ]] [[Категорија:Поранешни монархии во Европа]] [[Категорија:Империи]] [[Категорија:Унгарија во новиот век]] [[Категорија:Австрија во новиот век]] [[Категорија:Хабсбуршка Унгарија]] [[Категорија:Хабсбуршко-лотариншка династија]] [[Категорија:Хабсбуршка Монархија]] [[Категорија:Држави и територии распаднати во 1918 година]] [[Категорија:Поранешни царства]] r8ocmm73hx2rccjcz9w456zzc5m29g0 0 37959 5388110 5030595 2025-07-06T23:02:50Z Buli 2648 5388110 wikitext text/x-wiki {{Без извори|датум=ноември 2009}} {{Infobox scientist | name = Георг Симеон Ом | image = Georg Simon Ohm (1789-1854).jpg | image_size = 200px | caption = | birth_date = {{birth date|df=yes|1789|3|16}} | birth_place = [[Ерланген]], [[Свето Римско Царство|Германија]] | death_date = {{death date and age|df=yes|1854|7|6|1789|3|17}} | death_place = [[Минхен]], [[Германски Сојуз|Германија]] | residence = [[Германија]] | nationality = [[Германија|Германец]] | field = [[Физика]] | work_institution = [[Минхенски универзитет]] | alma_mater = [[Ерлангенски универзитет]] | doctoral_advisor = [[Карл Кристијан фон Лагсдорф]] | doctoral_students = <!--please insert--> | known_for = [[Омов закон]]<br>[[Омов акустичен закон]] | prizes = [[Коплиев медал]] (1841) }} '''Георг Симеон Ом''' ({{роден на|16 |март|1789}} - {{починал на|6|јули|1854}}) бил германски [[физичар]]. Го открил односот меѓу [[струја]]та и [[електромоторна сила|електромоторната сила]], во негова чест наречен [[Омов закон]]. Тој дал значајни придонеси во [[акустика]]та, во [[оптика]]та на и во [[математика]]та. „[[Ом]]“ е единицата мерка за мерење на електричниот отпор во [[меѓународен систем на мерки|меѓународниот систем на мерки]]. ==Животопис== ===Детство и образование=== Георг Симеон Ом се родил во [[протестанти|протестантско]] семејство во [[Ерланген]], [[кнежевство Бајројт|кнежевството Бајројт]] (тогашен дел од [[Свето Римско Царство|Светото Римско Царство]]), син е на браварот Јохан Волфганг Ом и на Марија Елизабета Бек,ќерка на еден кројач во Ерланген. Иако неговите родители не биле формално образовани, таткото на Ом бил почитуван човек кој самиот се образовал на повисоко ниво и имал можност на неговите синови да им даде одлично образование преку неговите сопствени предавања.<ref>Keithley, Joseph F. (1999). ''The Story of Electrical and Magnetic Measurements: From 500 BC to the 1940s''. John Wiley & Sons</ref> Од седумте деца во семејството, само три преживеале до полнолетство: Георг Симеон, неговиот помлад брат [[Мартин Ом|Мартин]] кој подоцна ќе биде многу познат математичар, и неговата сестра Елизабета Барбара. Неговата мајка починала кога тој имал десет години. Од раното детство, Георг и Мартин учеле од нивниот татко кој ги образовал на високо ниво во областа на [[математика]]та, [[физика]]та, [[хемија]]та и [[филозофија]]та. Георг Симеон од единаесет до петнаесет годишна возраст се школувал во Ерлангенската гимназијата каде што тој добил малку знаење од областа на науката што било недоволно во споредба со наставата која Георг и Мартин ја стекнале од сопствениот татко. Оваа одлика направила семејството Оми да имаат сличност со [[семејство Бернули|семејството Бернули]], како што е наведено од страна на [[Карл Кристијан фон Лагсдорф]], професор на [[Ерлангенски универзитет|Ерлангенскиот Универзитет]]. ===Работа на универзитетот=== Таткото на Георг Ом бил загрижен дека неговиот син ќе ги пропушти образовните можности, па го испратил во Швајцарија. Таму во септември 1806 година Ом станал учител по математика во училиштето во градот Готштад на Нидау . [[Карл Кристијан фон Лагсдорф]] го напуштил Ерлангенскиот Универзитет во почетокот на 1809 година и се вработил во [[Хајделбершки универзитет|Хајделбершкиот Универзитет]], при што и самиот Ом посакал да дојде со него во [[Хајделберг]] за одново да ги започне студиите по математика. Меѓутоа Лагсдорф го посоветувал Ом да продолжи самостојно со неговите студии по математика, му предложил да ги прочита делата на [[Леонард Ојлер|Ојлер]], [[Пјер Симон Лаплас|Лаплас]] и [[Силвестр Франсоа Лакроа|Лакроа]]. Ом наместо да ги послуша неговите совети, тој ја напуштил наставата во [[Готштат (манастир)|Готштат]] во март 1809 година за да биде приватен учител во [[Нешател]]. За две години тој ги извршувал своите должности како учител додека истовремено го продолжил неговото приватно изучување на математиката. Подоцна во април 1811 година тој се вратил на Ерлангенскиот Универзитет. ===Наставна кариера=== Приватните изучувања го подготвиле за [[докторат]]от што го стекнал на Ерлангенскиот Универзитет на 25 октомври 1811 година. Тој веднаш се приклучил на факултетот како професор по математика, но тој го напуштил после три семестри поради немањето на можност за напредок. Тој не можел да опстане со неговата плата како предавач. [[Баварија|Баварската влада]] му понудила место како наставник по математика и физика во училиште со лош квалитет во [[Бамберг]] кое Ом го прифатил во јануари 1813 година. Несреќен со неговата работа, Георг почнал да пишува учебник по [[геометрија]] како начин да ги покаже своите способности. Училиштето се затворило во февруари 1816 година. Подоцна Баварската влада го испратила во преполното училиште во Бамберг за да помогне со наставата по математика. [[File:Denkmal Ohm TU München.jpg|thumb|Споменик на Ом (изработен од Вилхелм фон Риман) поставен во [[Минхенски технички универзитет|Минхенскиот технички универзитет]]]] После својата работа во Бамберг, Ом го испратил својот завршен ракопис до [[Фредерик Вилијам III|кралот Вилхелм III од Прусија]]. Кралот бил задоволен од книгата на Ом, и му понудил на Ом место на језуитската гимназија во [[Келн]] на 11 септември 1817 година. Ова училиште имало голема репутација за добро научно образование и од Ом се побарало да предава [[физика]] заедно со математика. Во лабораторијата по физика имал добра опрема, тоа му овозможило на Ом да започне со експерименти по физика. Како син на бравар, Ом имал искуство со механички уреди. Ом во 1827 година го објавил ''Die galvanische Kette, mathematisch bearbeitet'' (''Галванско коло кое е математички опишано''). Училиштето на Ом не ја ценело неговата работа и Ом поднел оставка од неговата позиција. Подоцна тој аплицирал и бил вработен од политехничкото училиште во [[Ниремберг]]. Ом стигнал во Нирембершкото политехничко училиште во 1833 година, и во 1852 година тој станал професор за експеримантална физика на [[Минхенски универзитет|Минхенскиот Универзитет]].{{sfn|Chisholm|1911}} Во 1849 година Ом го објавил делото Молекуларна физика (''Beiträge zur Molecular-Physik''). Во предговорот на ова дело тој изјавил дека ќе го напише вториот и третиот том, а се надевал ако Бог му даде доволно денови ќе го напишел и четвртиот том.<ref>Kneller, Karl Alois; Kettle, Thomas Michael (1911). ''[https://archive.org/details/christianitylead00kneluoft Christianity and the leaders of modern science; a contribution to the history of culture in the nineteenth century]''. Freiburg im Breisgau, pp. 17–18</ref> Ом починал во Минхен во 1854 година{{sfn|Chisholm|1911}} и бил погребан на [[Старите јужни гробишта]]. Збирката од неговите семејни писма ќе бидат собрани во една германска книга што покажува дека тој ја користел за потпишување на некои од неговите писма со изразот ''„Gott befohlen, G S Ohm,“''<ref>Georg Simon Ohm (2002), ''Georg Simon Ohm: nachgelassene Schriften und Dokumente aus seinem Leben : mit Schriftstücken seiner Vorfahren und Briefen seines Bruders Martin''. Palm und Enke. p. 216; 219</ref> што значи „посветено на Бога“.<ref>Leopold von Ranke (1966), ''History of the Reformation in Germany, Volume 2''. F. Unger Publishing Company, p. 467</ref> == Наводи == {{наводи}} ==Надворешни врски== * {{wikiquote-inline}} * {{MacTutor Biography|id=Ohm}} * {{Cite AmCyc|Ohm, Georg Simon}} {{Нормативна контрола}} {{Епоними на SI-единици}} {{ОСНОВНОПОДРЕДУВАЊЕ:Ом, Георг}} [[Категорија:Германски физичари]] [[Категорија:Носители на Коплиевиот медал]] [[Категорија:Странски членови на Кралското друштво]] [[Категорија:Луѓе од Ерланген]] [[Категорија:Членови на Баварската академија на науките]] [[Категорија:Членови на Пруската академија на науките]] [[Категорија:Членови на Торинската академија на науките]] jvgx4vu3xox81vjudj4vjilbmxtnllw 5388111 5388110 2025-07-06T23:03:02Z Buli 2648 5388111 wikitext text/x-wiki {{Без извори|датум=ноември 2009}} {{Infobox scientist | name = Георг Симеон Ом | image = Georg Simon Ohm (1789-1854).jpg | image_size = | caption = | birth_date = {{birth date|df=yes|1789|3|16}} | birth_place = [[Ерланген]], [[Свето Римско Царство|Германија]] | death_date = {{death date and age|df=yes|1854|7|6|1789|3|17}} | death_place = [[Минхен]], [[Германски Сојуз|Германија]] | residence = [[Германија]] | nationality = [[Германија|Германец]] | field = [[Физика]] | work_institution = [[Минхенски универзитет]] | alma_mater = [[Ерлангенски универзитет]] | doctoral_advisor = [[Карл Кристијан фон Лагсдорф]] | doctoral_students = <!--please insert--> | known_for = [[Омов закон]]<br>[[Омов акустичен закон]] | prizes = [[Коплиев медал]] (1841) }} '''Георг Симеон Ом''' ({{роден на|16 |март|1789}} - {{починал на|6|јули|1854}}) бил германски [[физичар]]. Го открил односот меѓу [[струја]]та и [[електромоторна сила|електромоторната сила]], во негова чест наречен [[Омов закон]]. Тој дал значајни придонеси во [[акустика]]та, во [[оптика]]та на и во [[математика]]та. „[[Ом]]“ е единицата мерка за мерење на електричниот отпор во [[меѓународен систем на мерки|меѓународниот систем на мерки]]. ==Животопис== ===Детство и образование=== Георг Симеон Ом се родил во [[протестанти|протестантско]] семејство во [[Ерланген]], [[кнежевство Бајројт|кнежевството Бајројт]] (тогашен дел од [[Свето Римско Царство|Светото Римско Царство]]), син е на браварот Јохан Волфганг Ом и на Марија Елизабета Бек,ќерка на еден кројач во Ерланген. Иако неговите родители не биле формално образовани, таткото на Ом бил почитуван човек кој самиот се образовал на повисоко ниво и имал можност на неговите синови да им даде одлично образование преку неговите сопствени предавања.<ref>Keithley, Joseph F. (1999). ''The Story of Electrical and Magnetic Measurements: From 500 BC to the 1940s''. John Wiley & Sons</ref> Од седумте деца во семејството, само три преживеале до полнолетство: Георг Симеон, неговиот помлад брат [[Мартин Ом|Мартин]] кој подоцна ќе биде многу познат математичар, и неговата сестра Елизабета Барбара. Неговата мајка починала кога тој имал десет години. Од раното детство, Георг и Мартин учеле од нивниот татко кој ги образовал на високо ниво во областа на [[математика]]та, [[физика]]та, [[хемија]]та и [[филозофија]]та. Георг Симеон од единаесет до петнаесет годишна возраст се школувал во Ерлангенската гимназијата каде што тој добил малку знаење од областа на науката што било недоволно во споредба со наставата која Георг и Мартин ја стекнале од сопствениот татко. Оваа одлика направила семејството Оми да имаат сличност со [[семејство Бернули|семејството Бернули]], како што е наведено од страна на [[Карл Кристијан фон Лагсдорф]], професор на [[Ерлангенски универзитет|Ерлангенскиот Универзитет]]. ===Работа на универзитетот=== Таткото на Георг Ом бил загрижен дека неговиот син ќе ги пропушти образовните можности, па го испратил во Швајцарија. Таму во септември 1806 година Ом станал учител по математика во училиштето во градот Готштад на Нидау . [[Карл Кристијан фон Лагсдорф]] го напуштил Ерлангенскиот Универзитет во почетокот на 1809 година и се вработил во [[Хајделбершки универзитет|Хајделбершкиот Универзитет]], при што и самиот Ом посакал да дојде со него во [[Хајделберг]] за одново да ги започне студиите по математика. Меѓутоа Лагсдорф го посоветувал Ом да продолжи самостојно со неговите студии по математика, му предложил да ги прочита делата на [[Леонард Ојлер|Ојлер]], [[Пјер Симон Лаплас|Лаплас]] и [[Силвестр Франсоа Лакроа|Лакроа]]. Ом наместо да ги послуша неговите совети, тој ја напуштил наставата во [[Готштат (манастир)|Готштат]] во март 1809 година за да биде приватен учител во [[Нешател]]. За две години тој ги извршувал своите должности како учител додека истовремено го продолжил неговото приватно изучување на математиката. Подоцна во април 1811 година тој се вратил на Ерлангенскиот Универзитет. ===Наставна кариера=== Приватните изучувања го подготвиле за [[докторат]]от што го стекнал на Ерлангенскиот Универзитет на 25 октомври 1811 година. Тој веднаш се приклучил на факултетот како професор по математика, но тој го напуштил после три семестри поради немањето на можност за напредок. Тој не можел да опстане со неговата плата како предавач. [[Баварија|Баварската влада]] му понудила место како наставник по математика и физика во училиште со лош квалитет во [[Бамберг]] кое Ом го прифатил во јануари 1813 година. Несреќен со неговата работа, Георг почнал да пишува учебник по [[геометрија]] како начин да ги покаже своите способности. Училиштето се затворило во февруари 1816 година. Подоцна Баварската влада го испратила во преполното училиште во Бамберг за да помогне со наставата по математика. [[File:Denkmal Ohm TU München.jpg|thumb|Споменик на Ом (изработен од Вилхелм фон Риман) поставен во [[Минхенски технички универзитет|Минхенскиот технички универзитет]]]] После својата работа во Бамберг, Ом го испратил својот завршен ракопис до [[Фредерик Вилијам III|кралот Вилхелм III од Прусија]]. Кралот бил задоволен од книгата на Ом, и му понудил на Ом место на језуитската гимназија во [[Келн]] на 11 септември 1817 година. Ова училиште имало голема репутација за добро научно образование и од Ом се побарало да предава [[физика]] заедно со математика. Во лабораторијата по физика имал добра опрема, тоа му овозможило на Ом да започне со експерименти по физика. Како син на бравар, Ом имал искуство со механички уреди. Ом во 1827 година го објавил ''Die galvanische Kette, mathematisch bearbeitet'' (''Галванско коло кое е математички опишано''). Училиштето на Ом не ја ценело неговата работа и Ом поднел оставка од неговата позиција. Подоцна тој аплицирал и бил вработен од политехничкото училиште во [[Ниремберг]]. Ом стигнал во Нирембершкото политехничко училиште во 1833 година, и во 1852 година тој станал професор за експеримантална физика на [[Минхенски универзитет|Минхенскиот Универзитет]].{{sfn|Chisholm|1911}} Во 1849 година Ом го објавил делото Молекуларна физика (''Beiträge zur Molecular-Physik''). Во предговорот на ова дело тој изјавил дека ќе го напише вториот и третиот том, а се надевал ако Бог му даде доволно денови ќе го напишел и четвртиот том.<ref>Kneller, Karl Alois; Kettle, Thomas Michael (1911). ''[https://archive.org/details/christianitylead00kneluoft Christianity and the leaders of modern science; a contribution to the history of culture in the nineteenth century]''. Freiburg im Breisgau, pp. 17–18</ref> Ом починал во Минхен во 1854 година{{sfn|Chisholm|1911}} и бил погребан на [[Старите јужни гробишта]]. Збирката од неговите семејни писма ќе бидат собрани во една германска книга што покажува дека тој ја користел за потпишување на некои од неговите писма со изразот ''„Gott befohlen, G S Ohm,“''<ref>Georg Simon Ohm (2002), ''Georg Simon Ohm: nachgelassene Schriften und Dokumente aus seinem Leben : mit Schriftstücken seiner Vorfahren und Briefen seines Bruders Martin''. Palm und Enke. p. 216; 219</ref> што значи „посветено на Бога“.<ref>Leopold von Ranke (1966), ''History of the Reformation in Germany, Volume 2''. F. Unger Publishing Company, p. 467</ref> == Наводи == {{наводи}} ==Надворешни врски== * {{wikiquote-inline}} * {{MacTutor Biography|id=Ohm}} * {{Cite AmCyc|Ohm, Georg Simon}} {{Нормативна контрола}} {{Епоними на SI-единици}} {{ОСНОВНОПОДРЕДУВАЊЕ:Ом, Георг}} [[Категорија:Германски физичари]] [[Категорија:Носители на Коплиевиот медал]] [[Категорија:Странски членови на Кралското друштво]] [[Категорија:Луѓе од Ерланген]] [[Категорија:Членови на Баварската академија на науките]] [[Категорија:Членови на Пруската академија на науките]] [[Категорија:Членови на Торинската академија на науките]] r7c7gquonb70guzizjwnnefwq1y54px 0 45038 5387974 5214919 2025-07-06T16:04:30Z ГП 23995 дополнување 5387974 wikitext text/x-wiki {| cellspacing="0" cellpadding="2" style="border-top:0px; {{#if: {{{боја|}}}|background-color:{{{боја}}}|background-color:transparent}};" |valign="top" align="right"|[[1903]]&nbsp; |[[Александар Обреновиќ]] — [[крал на Србија]]. |- |valign="top" align="right"|[[1949]]&nbsp; |[[Отон Жупанчич]] — словенечки [[поет]]. |- |valign="top" align="right"|[[1968]]&nbsp; |[[Иван Рибар]] — југословенски [[политичар]]. |- |valign="top" align="right"|[[1970]]&nbsp; |[[Александар Керенски]] — руски политичар. |- |valign="top" align="right"|[[1979]]&nbsp; |[[Џон Вејн]] — американски глумец. |- |valign="top" align="right"|[[2012]]&nbsp; |[[Теофило Стивенсон]] — кубански [[боксер]]. |- |valign="top" align="right"|[[2013]]&nbsp; |[[Роберт Фогел]] — американски [[економист]], добитник на [[Нобелова награда за економија|Нобеловата награда]] во [[1993]] година. |- |valign="top" align="right"|[[2015]]&nbsp; |[[Орнет Колмен]] — американски [[џез]]-музичар. |- |valign="top" align="right"|[[2024]]&nbsp; |[[Франсоаз Арди]] — француска глумица и пејачка. |- |valign="top" align="right"|[[2025]]&nbsp; |[[Брајан Вилсон]] — американски [[Рок-музика|рок]]-музичар, член на групата [[Бич бојс]] (''Beach Boys''). |- |} <noinclude> [[Категорија:На денешен ден (починале)|11 јуни]] </noinclude> kg37sn22eeidkey3jws3ul79812gvbl 0 45064 5387973 4961064 2025-07-06T16:03:55Z ГП 23995 5387973 wikitext text/x-wiki <noinclude>{{Поврзана статија родени на|јуни}}</noinclude> {| cellspacing="0" cellpadding="2" style="border-top:0px; {{#if: {{{боја|}}}|background-color:{{{боја}}}|background-color:transparent}};" |valign="top" align="right"|[[1389]]&nbsp; |[[Јован (Прв војвода од Бедфорд)|Јован]] — Прв [[војвода од Бедфорд]]. |- |valign="top" align="right"|[[1469]]&nbsp; |[[Џан Галеацо Сфорца]] — [[Војводство Милано|војвода на Милано]]. |- |valign="top" align="right"|[[1819]]&nbsp; |[[Жак Офенбах]] — француски [[композитор]] од германско потекло. |- |valign="top" align="right"|[[1909]]&nbsp; |[[Ерол Флин]] — американски глумец. |- |valign="top" align="right"|[[1922]]&nbsp; |[[Александар Сариевски]] — македонски [[македонска народна музика|народен]] пејач и [[композитор]]. |- |valign="top" align="right"|[[1928]]&nbsp; |[[Ерик Долфи]] — американски [[џез]]-музичар. |- |valign="top" align="right"|[[1932]]&nbsp; |[[Роберт Рождественски]] — руски поет. |- |valign="top" align="right"|[[1941]]&nbsp; |[[Стифен Фриарс]] — англиски [[филмски режисер]]. |- |valign="top" align="right"|[[1942]]&nbsp; |[[Брајан Вилсон]] — американски [[Рок-музика|рок]]-музичар, член на групата [[Бич бојс]] (''Beach Boys''). |- |valign="top" align="right"|[[1949]]&nbsp; |[[Лајонел Ричи]] — американски [[Поп-музика|поп-музичар]]. |- |valign="top" align="right"|[[1958]]&nbsp; |[[Светозар Цветковиќ]] — српски глумец. |- |valign="top" align="right"|[[1960]]&nbsp; |[[Џон Тејлор]] — англиски поп-музичар, член на групата [[Дјуран Дјуран]] (''Duran Duran''). |- |valign="top" align="right"|[[1967]]&nbsp; |[[Никол Кидман]] — австралиска глумица. |- |valign="top" align="right"|[[1968]]&nbsp; |[[Роберт Родригес]] — американски [[режисер]]. |- |valign="top" align="right"|[[1976]]&nbsp; |[[Жулијано Белети]] — бразилски [[фудбал]]ер. |- |valign="top" align="right"|[[1978]]&nbsp; |[[Френк Лампард]] — англиски фудбалер. |- |valign="top" align="right"|[[1980]]&nbsp; |[[Фабијан Вегман]] — германски [[Велосипедизам|велосипедист]]. |- |valign="top" align="right"|[[1982]]&nbsp; |[[Алексеј Березутски]] — руски фудбалер. |- |valign="top" align="right"|[[1982]]&nbsp; |[[Василиј Березутски]] — руски фудбалер. |- |valign="top" align="right"|[[1987]]&nbsp; |[[Асмир Беговиќ]] — босански фудбалер. |- |valign="top" align="right"|[[1991]]&nbsp; |[[Калиду Кулибали]] — сенегалски фудбалер. |- |valign="top" align="right"|[[1993]]&nbsp; |[[Сеад Колашинац]] — босански фудбалер. |- |} <noinclude> [[Категорија:На денешен ден (родени)|20 јуни]] </noinclude> 37c0taxmi936sucutw3f1zimaqzb69o 0 48558 5387972 5359002 2025-07-06T16:03:07Z ГП 23995 дополнување 5387972 wikitext text/x-wiki <noinclude>{{Поврзана статија родени на|април}}</noinclude> {| cellspacing="0" cellpadding="2" style="border-top:0px; {{#if: {{{боја|}}}|background-color:{{{боја}}}|background-color:transparent}};" |valign="top" align="right"|[[1483]]&nbsp; |[[Рафаело Санти]] — [[италија]]нски [[ренесансно сликарство|ренесансен сликар]] († 1520) |- |valign="top" align="right"|[[1773]]&nbsp; |[[Џејмс Мил]] — англиски [[филозоф]], [[економист]] и политички теоретичар. |- |valign="top" align="right"|[[1826]]&nbsp; |[[Гистав Моро]] — француски [[симболизам|симболистички]] сликар († 1898) |- |valign="top" align="right"|[[1849]]&nbsp; |[[Џон Вилијам Вотерхаус]] — англиски [[сликар]]-[[предрафаелити|предрафаелит]]. |- |valign="top" align="right"|[[1890]]&nbsp; |[[Антони Фокер]] — холандски авиоконструктор († 1939). |- |valign="top" align="right"|[[1927]]&nbsp; |[[Гери Мулиган]] — американски [[џез]]-[[музичар]] († 1996) |- |valign="top" align="right"|[[1946]]&nbsp; |[[Иван Бекјарев]] — српски [[глумец]] († 2020). |- |valign="top" align="right"|[[1959]]&nbsp; |[[Пјетро Вјерховод]] — италијански [[фудбалер]]. |- |valign="top" align="right"|[[1965]]&nbsp; |[[Стефан Петерхансел]] — француски [[мотоциклист]] и [[автомобилист]]. |- |valign="top" align="right"|[[1972]]&nbsp; |[[Андерс Томас Јенсен]] — дански [[Режисер|режисер]]. |- |valign="top" align="right"|[[1984]]&nbsp; |[[Мадс Кристенсен (велосипедист)|Мадс Кристенсен]] — дански [[Велосипедизам|велосипедист]]. |- |valign="top" align="right"|[[1988]]&nbsp; |[[Гаетан Биле]] — белгиски велосипедист. |- |valign="top" align="right"|[[1969]]&nbsp; |[[Елиот Смит]] — американски [[Рок-музика|рок-музичар]] († 2003). |- |valign="top" align="right"|[[2001]]&nbsp; |[[Оскар Пјастри]] — австралиски возач на „[[Формула 1]]“. |- |} <noinclude> [[Категорија:На денешен ден (родени)|6 април]] </noinclude> phdr1pr4hfkovurmhg5jov7hsbi30gk 0 62472 5388121 5386287 2025-07-07T00:08:19Z Buli 2648 5388121 wikitext text/x-wiki {{Инфокутија за писател | name = Артур Инганциус Конан Дојл{{малзак|Arthur Ignatius Conan Doyle}} | image = Arthur Conan Doyle by Walter Benington, 1914.png | caption = Артур Конан Дојл | pseudonym = | bgcolour = | birth_date = [[22 мај]] [[1859]] | birth_place = {{роден во|Единбург|Шкотска}} | death_date = [[7 јули]] [[1930]] (на 71&nbsp;г.) | death_place ={{починат во|Минстид|Англија}} | occupation = [[писател]], [[поет]] и [[лекар]] | nationality = [[Шкотска]] | period = <!-- време од првото до последното издавање на дела --> | genre = детективски писател, историски новели | subject = <!-- теми на кои е пишувано; само за белетристика --> | movement = <!-- книжевно движење во кое писателот бил вклучен или со кое бил поврзан на некој начин --> | debut_works = <!-- прво издадено дело; наведете ги сите први дела од секој вид дело, на пр. деби со расказ, деби со роман итн. со типот на делото со задебелени букви помеѓу нив --> | influences = [[Едгар Алан По]] | influenced = [[Агата Кристи]] | spouse = <!-- сопружник/сопружничка --> | children = <!-- деца --> | signature =Arthur Conan Doyle signature.jpg | website = <!-- официјален веб-сајт --> | footnotes = }} '''Артур Игнациус Конан Дојл''' ({{lang-en|Arthur Ignatius Conan Doyle}}; {{роден на|22|мај|1859}} - {{починал на|7|јули|1930}}) — [[Шкотска|шкотски]] писател најпознат по детективските приказни за [[Шерлок Холмс]], што се сметани за најголема иновација на полето на криминалистичката [[научна фантастика]], и по авантурите на [[Професор Челенџер]]. Исто така тој е автор на историски дела, [[роман]]и со [[научна фантастика]], [[Драма|драми]], [[поет]]ски дела и реалистични дела. == Животопис == [[Податотека:Arthur Conan Doyle house.JPG|thumb|right|150px|Куќата на Артур Конан Дојл]] Артур Конан Дојл е роден на [[22]] [[мај]] [[1859]] година во [[Единбург]] во [[Шкотска]]. Родителите на Конан Дојл се ''Чарлс Алтмонт Дојл'' и мајка ''Мери Фоли'', Ирка по националност<ref>{{наведена книга |last=Lellenberg |first=Jon |author2=Daniel Stashower and Charles Foley |title=Arthur Conan Doyle: A Life in Letters |publisher=HarperPress |year=2007 |isbn=978-0-00-724759-2 |pages= 8 – 9 }} {{наведена книга |author=Stashower, Daniel |title=Teller of Tales: The Life of Arthur Conan Doyle |publisher=Penguin Books |year=2000 |isbn=0-8050-5074-4 |pages= 20 – 21}}</ref>. Иако Артур бил именуван како Конан Дојл, сепак денес не е сосема јасно за неговото вистинско презиме.<ref>Според Стешауер името потекнувало од неговиот чичко [[Мајкл Конан]], новинар, па така Артур и неговата сестра го наследиле името Конан Дојл.</ref> Таткото на Конан Дојл бил артист. Артур бил испратен во католичко училиште на осумгодишна возраст. Тој го продолжил своето образование на Универзитетот Стонихарст, но подоцна тој го напушта образованието ([[1875]]), го одбива [[христијанство]]то и го прифаќа [[Агностицизам|агностицизмот]]. Од [[1876]] до [[1881]] Конан Дојл студирал медицина на [[Универзитет во Единбург|Универзитетот во Единбург]], сметајќи го и времето кога работел во гратчето Астон, денес дистрикт на [[Бирмингем]]. Додека студирал, Конан Дојл започнал и со пишување на [[расказ]]и, а неговата прва расказ е објавена во весникот ''Чемберс Единбург Журналс'' на 20 годишна возраст. Потоа, Конан Дојл бил лекар на брод што се движел на релација до Западна [[Африка]]. Тој го завршил својот докторат во [[1885]] година.<ref name="Archive">Available at the [http://www.era.lib.ed.ac.uk/handle/1842/418 Edinburgh Research Archive].</ref> Во [[1882]] Конан Дојл отворил мала амбуланта со неговиот партнер и пријател Џорџ Бад, но соработката се покажала неуспешна и набрзо се прекинала. Затоа, Конан Дојл решава сам да отвори мала клиника во [[Саутси]]. Додека работел во својата не толку успешна работа, тој повторно започнал со пишување на раскази. Негово прво позначајно дело било [[Студија во црвено]] и тогаш за првпат бил создаден ликот [[Шерлок Холмс]], инспириран од поранешниот професор на Конан Дојл, Џозеф Бел. Приказните за Шерлок Холмс почнал да ги објавува во [[Стренд Магазин|магазинот Стренд]]. Додека Артур Конан Дојл живеел во Саутси, играл фудбал како аматер, поточно бил голман. Тој исто така се занимавал и со крикет и играл за Марилбоун Крикет Клаб. Во [[1885]] година, се оженил со Луиза, која боледувала од [[туберкулоза]] и умрела на [[4 јули]] [[1906]] година <ref name="Leeman">Leeman, Sue, "Sherlock Holmes fans hope to save Conan Doyle's house from developers", Associated Press, [[28 јули]] [[2006]].</ref>. Потоа, Конан Дојл се оженил повторно со Џин Леки во [[1907]]. Конан Дојл имал 5 деца - две со првата жена (''Мери Луис и Алејн Кингсли'') и три со втората жена ''Џин Конан Дојл, Денис Перси Стјуарт и Адријан Конан Дојл''. == Смрт == [[Податотека:Doyle Arthur Conan grave.jpg|thumb|right|150px|Гробот на Артур Конан Дојл]] На [[7 јули]], Конан Дојл имал болки во градите и стегање што набрзо резултирало со смрт од [[срцев удар]] на 71 година од својот живот. Тој бил погребан на гробиштата во [[Минстид]] во [[Њу Форест]] во [[Хемпшир]], [[Англија]]. Неговите последни зборови биле посветени на неговата жена: "Ти си прекрасна." На неговиот гроб стои епитафот: <p align=center>ВЕРЕН КАКО ЧЕЛИК<br />ПРАВ КАКО СЕЧИВО<br /><big>АРТУР КОНАН ДОЈЛ</big><br />ВИТЕЗ<br />ПАТРИОТ, ЛЕКАР И КНИЖЕВНИК</p align=center> == Творештво == [[Податотека:Conandoylestatue.jpg|thumb|right|150px|Статуа на Артур Конан Дојл]] === Книги со Шеролк Холмс === * ''[[Студија во светлоцрвено]]'' (1887) * ''[[Знакот на четворицата]]'' (1890) * ''[[Авантурите на Шерлок Холмс]]'' (1892) * ''[[Мемоарите на Шерлок Холмс]]'' (1894) * ''[[Баскервилскиот пес]]'' (1902) * ''[[Враќањето на Шерлок Холмс]]'' (1904) * ''[[Долината на стравот]]'' (1915) * ''[[Неговото последно поклонување]]'' (1917) * ''[[Архивот на Шерлок Холмс]]'' (1927) === Приказни со Челенџер === * ''[[Изгубениот свет (Артур Конан Дојл)|Изгубениот свет]]'' (1912) * ''[[Отровниот каиш]]'' (1913) * ''[[Земјата на маглата]]'' (1926) * ''[[Машина за дисинтеграција]]'' (1927) * ''[[Кога светот вресна]]'' (1928) === Историски новели === * ''[[Мика Кларк]]'' (1888) * ''[[Белото друштво]]'' (1891) * ''[[Големата Сенка]]'' (1892) * ''[[Белгалците]]'' (објавена. 1893, напишана 1892) * ''[[Родни Стоун]]'' (1896) * ''[[Чичко Бернак]]'' (1897) * ''[[Сер Нигел]]'' (1906) * ''[[Британската кампања во Франција и Фландрија: 1914]]'' (1916) === Останати дела === * "[[Изјавата на Џ. Хабакук Џефсон]]" (1884), заснована на приказната за бродот ''[[Марија Селеста]]'' * ''[[Мистеријата од Клумбер]]'' (1889) * ''[[Фирмата од Гирдлстоун]]'' (1890) * ''[[Капетанот на Полстар, и други приказни]]'' (1890) * ''[[Големиот Кајнплац Експеримент]]'' (1890) * ''[[Случките на Рафлс Хау]]'' (1891) * ''[[Подалеку од градот]]'' (1892) * ''[[Џејн Ени]]'' (1893) * ''[[Мојот пријател убиецот и останати мистерии и авантури]]'' (1893) * ''[[Околу црвената ламба]]'' (1894) * ''[[Паразитот (Артур Конан Дојл)|Паразитот]]'' (1894) * ''[[The Stark Munro Letters]]'' (1895) * ''[[Песни од акција]]'' (1898) * ''[[Трагедијата на Короско]]'' (1898) * ''[[Дует]]'' (1899) * ''[[Големата Бурска Војна]]'' (1900) * ''[[Зеленото знаме и Останати приказни за војна и спорт]]'' (1900) * ''[[Бригадир Жерард]]'' (1903) * ''[[Низ магичната врата]]'' (1907) * ''[[Околу огнените приказни]]'' (1908) * ''[[Криминалот во Конго]]'' (1909) * ''[[Изгубената галерија]]'' (1911) * ''[[Теророт на Блу Џон Геп]]'' (1912) * ''[[Опасност! и останати приказни]]'' (1918) * ''[[Новото откритие]]'' (1918) * ''[[Хоророт од височините]]'' (1918) * ''[[Виталната порака]]'' (1919) * ''[[Приказни за хорор и мистерија]]'' (1923) * ''[[Црниот лекар и останати приказни за терор и мистерија]]'' (1925) * ''[[Договорите на Капетан Шарки]]'' (1925) * ''[[Човекот од Архангел и останати авантуристички приказни]]'' (1925) * ''[[Историјата на спиритуализмот]]'' (1926) * ''[[Длабината Маракот]]'' (1929) == Поврзано == * [[Шерлок Холмс]] * [[Професор Челенџер]] == Наводи == {{reflist|2}} == Надворешни врски == '''Биографски''' * [http://sirconandoyle.com Артур Конан Дојл - живот, творештво, и повеќе] * [http://www.ash-tree.bc.ca/acds%20details.htm Друштво Артур Конан Дојл] {{Семарх|url=https://web.archive.org/web/20070927230523/http://www.ash-tree.bc.ca/acds%20details.htm |date=2007-09-27 }} * [http://www.sherlock-holmes.co.uk Музејот Шерлок Холмс] * [http://www.westminsteronline.org/conandoyle/index.html Изложба на Артур Конан Дојл] {{Семарх|url=https://web.archive.org/web/20110719052207/http://www.westminsteronline.org/conandoyle/index.html |date=2011-07-19 }} * [http://www.birmingham.gov.uk/doyle Конан Дојл во Бирмингем] * [http://www.siracd.com/ Хроника на Артур Конан Дојл] '''Вистински живот''' * [http://www.theplebeian.net/ Конан Дојл и Парсоновиот син] {{Семарх|url=https://web.archive.org/web/20051018034727/http://www.theplebeian.net/ |date=2005-10-18 }} * [http://www.birmingham.gov.uk/edalji Случајот Џорџ Едалџи] * [http://www.crimefiction.com/slater.htm Случајот Оскар Скарлет] * [http://www.visitdunkeld.com/barnbougle-castle.htm Вистинската легенда за Баскервилскиот пес.] {{Семарх|url=https://web.archive.org/web/20060514084957/http://www.visitdunkeld.com/barnbougle-castle.htm |date=2006-05-14 }} '''Дела''' * [http://etext.lib.virginia.edu/ebooks/Dlist.html Дела на Артур Конан Дојл достапни за презенање од Универзитетот во Вирџинија] {{Семарх|url=https://web.archive.org/web/20091217161031/http://etext.lib.virginia.edu/ebooks/Dlist.html |date=2009-12-17 }} * [http://www.gutenberg.net.au/pages/doyle.html Дела од Проектот Гутенберг во Австралија] * [http://etext.library.adelaide.edu.au/d/doyle/arthur_conan/ Достапни дела од Универзитетската библиотека во Аделаида] {{Семарх|url=https://web.archive.org/web/20080306044416/http://etext.library.adelaide.edu.au/d/doyle/arthur_conan/ |date=2008-03-06 }} * [http://sherlock.mindcop.net/etc/index.php Шерлок Холмс: аудио книги] {{Семарх|url=https://web.archive.org/web/20070524180647/http://sherlock.mindcop.net/etc/index.php |date=2007-05-24 }} * [http://publicliterature.org/books/sherlock_holmes/xaa.php ''Авантурите на Шерлок Холмс''] {{Семарх|url=https://web.archive.org/web/20100315085512/http://publicliterature.org/books/sherlock_holmes/xaa.php |date=2010-03-15 }}, цел текст ([http://publicliterature.org/pdf/advsh12.pdf PDF] {{Семарх|url=https://web.archive.org/web/20120413053440/http://publicliterature.org/pdf/advsh12.pdf |date=2012-04-13 }}). * [http://www.booksinmyphone.com/index.php?author=Arthur%20Conan%20Doyle Слободни дела за телефон] - дела на Артур Конан Дојл. {{Артур Конан Дојл}} {{Шерлок Холмс}} {{Нормативна контрола}} {{ОСНОВНОПОДРЕДУВАЊЕ:Конан Дојл, Артур}} [[Категорија:Артур Конан Дојл| ]] [[Категорија:Шкотски писатели]] [[Категорија:Шкотски раскажувачи]] [[Категорија:Британски раскажувачи]] [[Категорија:Автори на криминалистички романи]] [[Категорија:Мистици]] [[Категорија:Британски писатели на фантастика]] [[Категорија:Луѓе од Единбург]] [[Категорија:Витези-бакалауреати]] 7t0oo6d2kjkxiexfpkeetnc51qgf6cc 0 62494 5387900 5069801 2025-07-06T13:09:41Z Todot3123 118124 5387900 wikitext text/x-wiki {{Без извори|датум=октомври 2009}} [[Податотека:Jersey City Skyline - Jan 2006.jpg|thumb|220px|Џерси Сити]] '''Џерси Сити''' ({{lang-en|Jersey City}}) е град во [[САД|американската]] [[Сојузни држави во САД|држава]] [[Њу Џерси]]. Овој град според статистиките во [[2006]] година, има 242,389 жители, што го прави најголем град во Њу Џерси после [[Њуарк, Њу Џерси|Њуарк]], и 77-ти град по број на жители во [[САД]]. {{Нормативна контрола}}{{САД-гео-никулец}} [[Категорија:Градови во Њу Џерси]] [[Категорија:Населени места основани во 1633 година]] [[Категорија:Населени места основани во 1838 година]] rvuhjdlsqb21xaihb7p861pmz5z12io 0 69429 5388095 5280577 2025-07-06T20:33:59Z Niegodzisie 79128 5388095 wikitext text/x-wiki {{внимание}} {{Без извори|датум=октомври 2009}} {{Infobox musical artist | Name = Black Sabbath | Img = Black Sabbath 1999-12-16 Stuttgart.jpg | Img_capt = Black Sabbath onstage in 1999 | Img_size = 250 | Landscape = Yes | Background = group_or_band | Origin = [[Бирмингем]], [[Англија]] | Genre = [[Хеви Метал]] | Years_active = 1968–2006; 2011-2017; 2025 | Label = [[Vertigo Records|Vertigo]], [[Warner Bros. Records|Warner Bros]], [[Sanctuary Records|Sanctuary]], [[I.R.S. Records|IRS]], [[Reprise Records|Reprise]], [[Епик Рекордс]]<!-- and their various worldwide licensees and distributors not listed here --> | Associated_acts = [[Heaven and Hell (band)|Heaven and Hell]], [[GZR]], [[Dio (band)|Dio]] | URL = [http://www.blacksabbath.com/ Official website] | Current_members = [[Ozzy Osbourne]]<br />[[Tony Iommi]]<br />[[Geezer Butler]]<br />[[Bill Ward (musician)|Bill Ward]] | Past_members = See: [[List of Black Sabbath band members]] }} '''Black Sabbath''' — англиски хеви метал бенд, формиран во Астон, Бирмингем во 1969 година од на Ози Озборн (вокал), Тони Ајоми (гитара), Geezer Butler (бас гитара), и Бил Ворд (тапани). Оттогаш бендот има искусено повеќе промени во составот, единствено Тони Ајоми остана постојан член на бендот низ годините. Вкупно 22 музичари некогаш биле членови на Black Sabbath. Првично формиран во 1968 година како хеви блуз рок бенд наречен Земја (Earth), а подоцнаво 1969 година преименуван во '''Блек сабат''' (Black Sabbath), бендот почна да спојува окултни и хорор-стихови со ниско наштимани гитари и достигна до повеќе платински плочи во 1970-тите. И покрај поврзаностa со окултни и хорор теми, Black Sabbath, исто така, напишаа песни кои се занимаваат со социјална нестабилност, политичка корупција, опасностите од злоупотреба на наркотици и често апокалиптични пророштва на ужасите од војната. Блек сабат (Black Sabbath), како и Лед Цепелин (Led Zeppelin) и Дип П'рпл (Deep Purple), се често нарекувани пионери на хеви металот. Бендот помогна да се дефинира жанрот со албуми како четирикратниот платински албум Paranoid, издаен во 1970 година. На МTV (Ем Ти Ви) беа рангирани како "најголем метал бенд" на сите времиња, и се најдоја на второ место во VH1 е "100 најголеми изведувачи на хард рок" листа, зад Лед Цепелин. "Ролинг Стоун" ја претпостави групата како "хеви метал кралеви на 70-тите години. Тие имаат продадено над 15 милиони плочи само во Соединетите Американски Држави и повеќе од 70 милиони плочи низ целиот свет. [9] Black Sabbath беа примени во "Рокенрол салата на славните" во 2006 година , а беа вклучени во списокот на 100 Најголеми изведувачи на сите времиња на Ролинг Стоун. Поради прекумерената конзумација на дрога и алкохол, вокалистот Ози Озборн беше отпуштен од бендот во април 1979, после што започна многу успешна соло кариера, продавајќи повеќе од 55 милиони албуми. Тој беше заменат со поранешниот вокалист на Рејнбоу (Rainbow) Рони Џејмс Дио. После неколку албуми во соработка со вокалите и текстовите на Дио, Блек сабат претрпи повеќе промени во составот во текот на осумдесеттите и деведесеттите години од минатиот век кога членуваа вокалистите Јан Гилан, Глен Хјуз, Реј Гилан и Тони Мартин. Во 1992 Ајоми и Батлер повторно се соединија со Дио и тапанарот Вини Апајс и го снимија Обесчовечувач (Dehumanizer). Оригиналната постава со Ози Озборн повторно се обедини во 1997 година и издаде албум во живо, Повторно соединување.Поставата од 1979–1982 и 1991–1992 година со Ајоми, Батлер, Дио и Апајс се реформира во 2006 година под иметоРај и пекол (Heaven and Hell) и опстојуваа сè до смртта на Дио на 16ти мај 2010 година. На 11ти ноември 2011, оригиналните членови на бендот изјавија дека повторно се соединуваат и снимаат нов албум. Бендот е закажан да настапува и да го предводи Даунлоуд фестивалот (Download Festival) на 10 јуни 2012 година, по што ќе следува светска турнеја. Историја Формирање и рани денови (1968–1969) После распаѓањето на претходниот бенд, гитаристот Тони Ајоми и тапанарот Бил Ворд сакаа да формираат хеви блуз-рок бенд во Астон, Бирмингем. Тие двајцата ги регрутираја басистот Гизер Батлер и вокалистот Ози Озборн, кои свиреја заедно во бендот Редок вид(Rare Breed). Озборн имаше ставено реклама во музички шоп која гласеше “На Ози Зигму треба тезга – има свој личен помошник”. Новата група првично се нарекуваше Полка Талк блуз бенд ((The Polka Tulk Blues Band) именувана по евтин бренд на талк пудра што Озборн ја видел во спалната на мајка му) и исто така таму свиреја и слајд-гитаристот Џими Филипс и саксофонистот Алан “Ејкр” Кларк. Откако го скратија името - Полка Талк, бендот набрзо го промена во Земја ((Earth) кое Озборн го мразеше) и продолжија како четиричлен бенд без Филипс и Кларк. Додека бендот настапуваше под името Земја, сними повеќе демо снимки Бунтовникот (The Rebel), Песни за Џим (Song for Jim), and (When I Came Down), кои ги напиша Норман Хејнс. Во декември 1968 година, Ајоми отсечно ги напушти Земја за да се приклучи во Џетро тал (JethroTull). Иако имаше краткотрајна обврска во Џетро тал, Ајоми се појави со нив вотелевизското шоу Рокенрол циркусот на Ролинг стоун (The Rolling Stones Rock and RollCircus). Незадоволен од дирекцијата на Џетро тал, Ајоми се врати во Земја во јануари 1969 година. “Не беше во ред, затоа си заминав”, изјави Ајоми. “Прво мислев дека Тал се супер, но не бев водач на бендот, тоа беше улогата на Јан Андерсон. Кога се вратив од Тал, се вратив со потполно нов став. Тие ме научија дека треба напорно да работиш за да напредуваш.” Блек Сабат (Black Sabbath)и Параноид (Paranoid) (1970–1971) Во ноември 1969 Блек сабат потпишаа договор со Филипс рекордс, и во јануари 1970 година го издадоја својот прв сингл “Злобна Жена” (Evil woman) под филијала на Филипс – Фонатана рекордс. Понатамошните албуми беа издадени од Вертиго рекордс, ново формирана прогресивна рок етикета на Филипс. Иако синглот не се пласира на топ – листите, во ноември бендот одвои два дена во студио за да го сними нивниот прв деби - албум со продуцентот Роџер Бејн. Ајоми се сеќава на снимањето во живо: “Мислевме ‘Имаме два дена за снимање и еден за миксање’. И свиревме во живо. Ози пееше истовремено, само во различна кабина и така снимавме. Поголемиот дел од материјалот го снимавме одеднаш.” Блек сабат беше издаен на петок 13ти во февруари 1970 година. Албумот се искачи на 8мо место на списокот на албуми во Британија (UK Albums Chart), и откако се пушти во продажба во САД и Канада во мај 1970 година издаен од Варнер брос рекордс, албумот достигна до 23то место на Билборд 200, каде се задржа повеќе од една година. Иако албумот доживеа комерцијален успех, беше многу критикуван. Во една рецензија во Ролинг стоун Лестер Бенгс го опиша како “нескладна импровизација со бас и гитара брзо испреплетувајќисенад други музички периметри, без никаква синхронизација”. И покрај критиките албумот се продаде во значителни бројки, изложувајќи го бендот на првите комерцијални успеси. Оттогаш албумот е сертифицирана платина и во САД од Здружение на индустријата за снимање на АмерикаRecording Industry Association of America (RIAA),и во Британија од Британската фонографска индустрија (British Phonographic Industry (BPI). За да профитираат од топ-листите во САД, бендот се врати во студио во јуни 1970 година, оп само четири месеци откако го издадоја “Блек Сабат”. Новиот албум првично требаше да се вика “Свињи на војната” (War Pigs) по песната “Свињи на војната”, која беше критична во однос на војната во Виетнам. Како и да е “Ворнер” го сменаја името во “Параноид”. Синглот со кој албумот започнува,“Параноид”, е напишан во студиото во последен момент. Бил Ворд објаснува: “Немавме доволно песни за албумот, и Тони само го отсвири рифот од “Параноид”на гитарата и тоа беше тоа. Потребни беа дваесет, дваесет и пет минути од почеток до крај на песната”. Синглот беше издаен во септември 1970 година и достигна до четвртото место на топ-листите во Велика Британија, останувајќи единствениот топ десет хит на Блек Сабат. Поттикнат од успехот на синглот “Параноид”, албумот достигна до првото место на топ-листите во Британија во октомври 1970 година. Издавањето во САД беше одложено за јануари 1971 година, а кога “Параноид” се издаде во Велика Британија, албумот “Блек Сабат”сè уште беше на топ листите. Албумот достигна број 12 во САД март 1971 година,каде и ќе се продаде во четири милиони копии практично без да се пушта на радио. Како и “Блек Сабат”, албумот е остро критикуван од на рок критичаритево тоа време, но современите критичари како Стив Хјуи од “Allmusic”го класифицираат “Параноја” како "еден од најдобрите и највлијателните хеви метал албуми на сите времиња", и албум што го "дефинира звукот и стилот на хеви металот повеќе од било кој друг албум во рок историјата ". Во 2003 година, албумот беше рангиран на 130то место на листата “500 Најдобри албуми на сите времиња” на списанието Rolling Stone. Успехот на топ-листите на “Параноја” му овозможи на бендот за првпат да оди на турнеја во САДво октомври 1970 година, што предизвика издавање на вториот сингл од албумот "Железен човек". Иако синглот не успеа да се пласира помеѓу најдобрите 40, "Железен човек" останува една од најпопуларните песни на Black Sabbath, како и највисоко пласиран сингл на бендот во САД сè до 1998 година кога го издадоја“Психо човек”. “Господар на реалноста” (Master of Reality) и “4то издание” Volume 4 (1971–1973) Во февруари 1971 година, Блек Сабат се вратија во студио и почнаа да работат на нивниот трет албум. По комерцијалниот успех на Paranoid, бендот можеше да си дозволи повеќе време во студио, како и "куфер полн со пари" за да купат дрога. "Се навлекувавме на кокаинот на големо", објаснува Ворд. "Амфетамини, седативи, сè што ќе посакате. Дојде до фаза каде што смислувашидеи и ги забораваш, затоа што си премногу издрогиран." Продукцијата беше комплетирана во април 1971 година, а во јули бендот го издаде “Господар на реалноста”, само шест месеци по издавањето на “Параноja”во САД. Албумот се пласира меѓу првите десет и во САД и во Велика Британија, а за помалку од два месецина Блек сабат им беше доделена златна плоча.Во 1980 година добија сертификат за платинеста, ана почетокот на 21 векза двојно платинестаплоча. “Господар на реалноста” ги содржи првите акустични песнина Блек Сабаткако и омилените песни на обожавателите “Децата од гробот”(Children of the Grave) и “Сладок лист” (Sweet Leaf). Критиките на оваа ера се главно неповолни; Во еден амбивалентен преглед на “Господар на реалноста” за “Ролинг Стоун”, Лестер Бенгс ја опишува последната песна “Децата од гробот”(Children of the Grave) како "наивно, просто, повторувачки, апсолутно бесмислена, но во традицијата (на рокенролот) единствениот критетриум е возбудата, а неа ја има во Блек Сабат. Сепак, истото списание во 2003 година го рангира албумот на 298мо место на листата “500 Најдобри албуми на сите времиња”. После светската турнеја “Господар на реалноста” Блек Сабат ја направија првата пауза во три години. Бил Ворд појаснува: "Бендот почна да станува поисцрпен и поуморен. Бевме на турнеја нон-стоп, секоја година и постојано снимавме. Мислам дека “Господар на реалноста” беше како на крај на една ера, на првите три албуми, и после него одлучивме да работиме на наредниот албум”. Во јуни 1972 година, бендот продолжи со работа на нивниот следен албум во Лос Анџелес во “Рекорд Плант” (Record Plant). Процесот на снимање беше преплавен од проблеми, а многу од нив беа резултат од злоупотреба на супстанции. Бил Ворд беше речиси отпуштен од бендот. "Јас ги мразев песната, имаше некои шеми кои беа едноставно ... ужасни" изјави Бил. На крајот ја снимив, но потоа сите беа ладни кон мене:“Па, само оди си дома, не си повеќе корисен во моментов”.Сечувствувавкакодаја имам оплескано работата, за малку ќе ме избркаа од бендот".Првичниот наслов на албумот беше “Снежно слепило” (Snowblind)поистоимената песна, чија тематика езлоупотребанакокаин. Издавачкатакуќавопоследенмомент госменинасловотво“4то Издание на Блек Сабат” (Black Sabbath Vol. 4), а на тоа Ворд одговори “Немаше издание 1,2 и 3, и затоа тоа е навистина глупав наслов”. “4то Издание на Блек Сабат”беше издадено во септември 1972 година, и додека критичарите гледаја со презир на издавањето на албумот, тој достигна до статус златен албум за помалку од месец и беше четврт по ред албум на бендот што се продаде во милион копии во САД. Со повеќе време во студиото, во 4то издание, се гледа дека бендот почнува да експериментира со нови структури како жици, пијано, оркестрација и песни со повеќе делови.Песната "Утрешен сон"(Tomorrow’s Dream) беше издадена како сингл, првиот сингл на бендот после Paranoid, не успеа да се пласира на топ-листите.По голема турнеја на САД, бендот отпатува во Австралија и Нов Зеланд за првпат во 1973 година, а подоцна и во континентална Европа. “Сабат крвав Сабат” (Sabbath Bloody Sabbath) и “Саботажа” (Sabotage) (1973–1976) После светската турнеја “4то Издание” Блек Сабат се вратија во Лос Анџелес за да почнат да работат на нивниот следен албум. Задоволни со албумот “4то Издание”, бендот се обиде да ја рекреира атмосфератана снимање и се врати во студиото “Рекорд Плант” во Лос Анџелес. Со новите музички иновации од тој период, бендот се изненади што откри дека собата на “Рекорд Плант” која ја користеле претходно беше заменета од "џиновски синтисајзер". Бендот изнајми куќа во Бел Ер и почна да пишува песни во летото 1973 година, но поради злоупотреба на супстанции и замор, тие не можеа да ги завршат сите песни.“Не произлегувавме со идеи како на “4то издание” и бевме навистина незадоволни” изјави Ајоми.“Ситеседeјатамуи чекаамене да ми текне нешто. Не можев да мислам на ништо. И ако мене не ми текнеше ништо, никојнебисторилништо”.По еден месец во Лос Анџелес без никаков резултат, бендот реши да се врати во Англија, каде што го изнајми замокот Клирвел во Шумата на Дин. “Вежбавме во занданитеи тоа беше навистина морничаво но имаше некоја атмосфера, од која произлегуваа работи и повторно почнавме да смислуваме нови идеи”.Додека работеа во зандана, Ајоми тетеравеше врз главниот риф на "Сабат крвав Сабат", кој го одреди тонот за новиот материјал. Новите песни,снимениод Мајк Бучер во студијатаМорган во Лондон, и базирајќи се врз стилските промени воведени во“4то Издание”, вклучуваат синтисајзери, жици, и комплицирани аранжмани. Во ноември 1973 година, Блек Сабат го издаде "Сабат крвав Сабат", кој беше прифатен од јавноста.За првпат во својата кариера, бендот почна да добива позитивни критики во трендовските медиуми. Имено,Гордон Флечер од Ролинг Стоун го опишува албумот како "извонредно возбудлива афера" и "ништо помалку од целосен успех".Подоцна рецензентите како Едуардо Ривадавиаод Ол мјузик го оценуваат албумот како "ремек-дело, од суштинско значење за секоја хеви метал колекција", а исто така наведуваат дека прикажува"новооткриената смисла на стил и зрелост". Албумот означен како петти последователен албум на бендот кој се продаде во платински тираж во САД, се искачи до 4ѕо место на топ-листите во Велика Британија, а на 11то место во САД. Бендот започна светска турнеја во јануари 1974 година, која кулминираше со фестивалот Калифорнија Џем во Онтарио, Калифорнија на 6 април 1974 година. Привлекувајќи повеќе од 200.000 обожаватели, Black Sabbath се појави заедно со рок и поп гиганти на седумдесеттите Дип П’рпл, Иглс, Емерсон, Лејк и Палмер, Рер ‘Рт, Силс и Крофтс, Блек Оук Арканзас, и Земја, ветер и оган (Earth, wind and fire).Делови на шоуто беа емитувани на “Еј Би Си”телевизија во САД, што го изложи бендот пред пошироката американска публика. Во истата година, бендот го смена менаџерот, потпишувајќи со озлогласениот англискиот менаџер Дон Арден.Овој потег предизвика договорен спор со поранешниот менаџерна Блек Сабат, а во меѓувреме на Ози му беше врачен налог за судски процес од времетраење од две години. Во февруари 1975 година Блек Сабатпочна да работи на својот шести албум, повторно во Англија, воСтудијатаМорган во Вилзден, овој пат со одлучувачка визија да годиференцираат звукот на албумот од "Сабат крвав Сабат". "Можевме да продолжиме се така натаму, да станеме повеќе технички, со користење на оркестри и се друго што ние лично не го сакавме. Се погледнавме себеси и си рековме сакаме да направиме рок албум, што "Сабат крвав Сабат" и не беше. Саботажа беше издаден во јули 1975 година, а продуценти беа Блек Сабат и Мајк Бучер. Како и неговиот претходник, албумот доби позитивни критики, меѓу кои критиката на Ролинг Стоун:"Саботажа не е само најдобар албум наБлек Сабатпосле“Параноја”, туку можеби и најдобар досега". “Саботажа”се пласира меѓунајдобрите 20 и во САД и во Велика Британија, но беше првиот албум на бендот кој не достигнаплатински статус во САД, туку доби само сертификат за златна плоча. Иако единствениот сингл од албумот “Дали полудувам” (Am I Going Insane) не се пласира на топ-листите, “Саботажа” ја содржи песната “Дупка во небото” (Hole In The Sky) и “Симптом на универзумот” (Symptom Of The Universe), кои се омилени меѓу обожавателите. Блек Сабат отиде на турнеја со “Саботажа”, а бендот “Бакнеж” (Kiss) отвраше како предгрупа. Меѓутоа, во ноември 1975 година, беа принудени накратко да ја одложат турнејата, бидејќи Озборн пукна мускул на грбот во несреќа со мотоцикл.Во декември 1975 година, издавачките куќи на бендот објавијакомпилација “Албум со најголемите хитови” без да знае бендот, и ја именуваа “Си ги продадовме душите за Рокенрол” (We Sold Our Souls For Rock ‘N’ Roll). Албумот беше на топ-листите цела 1976година, и на крајот се продаде во два милионикопии во САД. “Техничка екстаза”(Technical Ecstasy)и “Никогаш не вели умри!” and (Never Say Die!) (1976–1979) Во јуни 1976 годинаБлек Сабатпочнадаработинанивниотследеналбумвостудијата КритеријавоМајами, Флорида. За да ги усоврши својот звук, бендот го додаде клавијатуристот Гери Вудруф, кој исто така гостуваше на“Саботажа”.“Техничка екстаза”, кој беше издаден на 25 септември 1976 година, беше облеан со мешани критики.За првпат коментарите не се подобруваа како што одминуваше времето; Дведецениипонеговото издавањеОл мјузик мудадедвеѕвездинаалбумот, и истакнадекабендот е "разоткриендоалармантнастапка”.Албумот содржи помалку од бавниот, застрашувачки звук на претходните песни, а вклучува повеќе синтисајзери и побрзи рок песни.“Техничка екстаза”успеа да се пласира меѓу најобрите 50 во САД, и беше втор албум на бендот по ред што не постигна платинест статус, меѓутоа подоцнаво 1997 годинаму се додели златна плоча. Албумот гисодржи "Валкани жени" (Dirty Women), кој останува главна песна во живо, како и првата песна со Бил Ворд како главен вокал "Тоа е Добро”(That’s Allright). Турнејата за “Техничка екстаза” започна во ноември 1976 година во САД, каде предгрупи беа Бостон и Тед Нуџент, а заврши во Европа во април 1977 година, со Еј-Си Ди-Си (AC DC)како предгрупа. Во ноември 1977 година, додека бендот правеше проба за нивниот следен албум, само неколку дена пред да влезат во студио, Ози Озборн го напушти бендот."Последната албуми на Сабат беа едноставно премногу депресивни за мене", рече Озборн. "Јас го правев за доброто на она што може да извлечемеод издавачките куќи."На пробите во октомври 1977 година беше донесен поранешниот вокалист на Флитвуд Мек и Савој Браун, Дејв Вокер, и бендот почна да работи на нови песни. Блек Сабатизлегоја на својот прв и единствен настап со Вокер на вокали на телевизиската прграма на Би-Би-Си "Гледај! Слушај!”каде отсвирија рана верзија на песната "Очите на Јуниор” (Junior’s Eyes). Озборн, започна да формира соло-проект, каде членуваа поранешите членови на Д’рти Трикс (Dirty Tricks) Џон Фрејзер-Бини, Тери Хорбри и Енди Бим. Новиот бенд почна со проби во јануари 1978 година, но Озборн се премисли и се врати во Блек Сабат. “Три дена пред да одиме во студио, Ози реши да се врати во бендот", објаснува Ајоми". Тој не сакаше да пее ниедна од песните кои ги напишавме со другиот, па тоа ја отежна работата. Влеговме во студиото во суштина без песни. Пишувавме рано наутро за да можеме да пробуваме и да снимаме навечер. Тоа беше многу тешко, како подвижна лента, затоа што не можеш да добиеш време да размислуваш за нешто. "Дали е ова точно? Дали она работи правилно? Тоа за мене беше многу тешко, толку набрзо да ми произлезат идеи и да ги составам. Бендот за време пет месеци во Саундс Интерчејнџ Студијата (Sounds Interchange Studios) во Торонто, Канада, го напишува и сними албумот ”Никогаш не вели умри!” (Never Say Die!)."Тоа е навистина долго време", изјави Ајоми. Многу се дрогиравме, навистина многу. Ќе одевме на сесија и моравме да се завршиме пред време и да си одиме бидејќи бевме премногу издрогирани. Никој не можеше да направи ништо како што треба, бевме расфрлани насекаде, сите свиреја различно. Се враќавме дома, преспивавме и се обидувавме повторно следниот ден".Албумот е издаден во септември 1978 година.Достигна до12то место во Велика Британија, и 69то во САД. Коментарите во весниците беа негативни и не се подобрија. Две децении по издавањето на албумот, Едуардо Ривадавиа од Ол Мјузик нзјави дека“несконцентрираните песни од албумот совршено рефлектираат на личните проблеми и консумирањето дрога на членовите од бендот”.На албумот се најдоја сингловите”Никогаш не вели умри!” (Never Say Die!)и "Тежок пат" (Hard Road), и двете влегоја меѓу најдобрите 40 во Велика Британија, а бендот излезе на нивниот втор настап на “Врвот на популарните” (Top Of The Pops), каде ја отсвирија”Никогаш не вели умри!” (Never Say Die!). За речиси 20 години албумот доби сертификат за златна плоча. Во мај 1978 започна турнејата за ”Никогаш не вели умри!” (Never Say Die!) со Ван Хален (Van Halen) како предгрупа.Критичарите за изведбата рекоја дека е “уморна и неинспирирана”, целосен контраст на "младешкиот" настап на Ван Хален, коиза првпат беа на светска турнеја. Во јуни 1978 година Блек Сабат снимија еден настап на Хамерсмит Одеон, кој подоцна беше издаден на DVD под името ”Никогаш не вели умри!” (Never Say Die!).Последниот настап од турнејата, воедно и последниот настап на Озборн со бендот (до подоцнежното повторно соединување), беше во Албакрки, Ново Мексико на 11 декември. После турнејата, Блек Сабат се вратија во Лос Анџелес и повторно изнајмија куќа во Бел Ер, каде што поминаа речиси една година работјќи на материјалот за следниот албум.Во 1979 година, по притисок од издавачката куќа, и фрустрациитепоради недостатокотод идеи на Озборн, Тони донесе одлука да го отпушти Ози Озборн од бендот. "Во тоа време, Ози бешепри крај", рече Ајоми. "Сите многу се дрогиравме, многу кокаин, се по многу и Ози во тоа време премногу се пијанеше. Требаше да се проба,а ништо не се случуваше. Тоа изгледаше вака:"Ќе правиме проба денес? Не, утре ќе правиме”. Тоа се влоши премногу што не правевме апсолутно ништо. Едноставно згаснавме”. Тони го избра Тапанарот Бил Ворд, кој беше близок со Озборн, да му ја соопшти веста на пејачот. “Се надевам дека бев професионален, всушност може и да не бев. Ужасен сум кога сум пијан, дури и одбивен”вели Ворд. “Алкохолот дефинитивно беше една најштетните работи заБлек Сабат. Бендот беше отровен, многу отровен”. “Рај и пекол”(Heaven and Hell) и“Толпата владее”(Mob Rules) (1979–1982) Во 1979 година ШеронАрден (подоцна ШеронОзборн), ќерканаменаџерот на Блек СабатДонАрден,предложипоранешниотвокалистна “Виножито” (Rainbow),РониЏејмсДиодагозамениОзиОзборн.Дио официјално се приклучи на бендот во јуни и заедно почнаа да го пишуваат нивниот следен албум. Доаѓањето на Дио, кој имазабележителнопоразличен стил на пеење од Озборн, забележана е и промена во звукот на Блек Сабат.“Тие беа наполно различни” објаснува Ајоми. “Не само во вокалните способности туку и во стилот. Ози беше голем шоумен, но кога дојде Дио, имавме различен став, различен глас и различен музички пристап, што се однесува до вокалите.Дио ќе пееше низ рифот, а Ози ќе го следеше рифот, како во "Железен човек" (Iron Man). Рони дојде и ни даде друг аспект за пишување.”Односот Дио во Блек Сабат, исто така, го популаризира гестот "метал рогови" во хеви метал субкултурата. Овој суеверн потег зачување од "уроци",Дио првично го употребуваше како поздрав до публиката. Оттогаш, гестот го копираатобожавателите и други слични музичари ширум светот. Во септември 1979 година Гизер Батлер привремено го напушти бендот, а го замена басистот Џеф Николас од бендот “Кварц” (Quartz).Во ноември новата постава се врати во студијата Критеријаза да започне со снимање.Во јануари 1980 годинаБатлер се вративо бендот, а Николас се префрли на клавијатури. Продуциран од Мартин Бирч, “Рај и пекол”(Heaven and Hell) беше издаден на 25 април 1980 година, и критички прифатен. По нешто повеќе од една деценија откако албумот беше издаден, Ол мјузик изјави дека “албумот е еден од најдобрите албум на Сабат досега, дека бендот звучи како прероден и дека во целост е полн со енергија”. “Рај и пекол”достигна број 9 во Велика Британија, и број 28 во САД, и беше најголем пласман на албум по“Саботажа”.Албумот се продаде во еден милион копии во САД, и бендот започна голема светска турнеја, со нивниот прв настап во живо со Дио во Германија на 17 април 1980 година. На турнејата во САД во текот на 1980та година која беше наречена “Црно и сино” (Black and Blue), настапуваа и Блу Ојстер Калт (Blue Oyster Cult). Во склоп на оваа турнеја беше и настапот во Насау Колосеумот, во Јуниондејл, Њујорк, кое беше театрално снимено и издадено под името “Црно и сино” (Black and Blue). На 26 јули 1980 година, бендот свиреше пред 75.000 обожаватели на распродадениотМемориал Колосеумот во Лос Анџелес со “Патување” (Journey), “Евтин трик” (Cheap Trick), и Моли Хачет.Следниотденбендотнастапи на ДенотнаЗеленилотовоОукландКолосеумот.Следниот ден, на бендот се појави во 1980-Ден на Зелените во Оукланд Колосеумот.Додека беа на турнејата, поранешнатаиздавачка куќа на Блек Сабат во Англија издаде албум во живо со настап на бендот стар седум години,под името “Конечно во живо”(Live at Last), без да знае никој од бендот. Албумот достигна бројот пет на британската топ-листа, а му претходеше на повторнотоиздавање на "Параноја" (Paranoid) како сингл, кој се пласира меѓу најдобрите 20. На 18 август 1980 година, после концертот во Минеаполис, Минесота, Бил Ворд беше отпуштен од бендот. “Тонев многу брзо”, подоцна изјави Ворд. “Бев неверојатен пијаница. Бев пијан 24 часа на ден. Кога отидов на бината, бината не беше толку сјајна. Се чувствував како да умирам внатрешно. Концертот во живо изгледаше толку празно, Рон беше таму некаде работејќи ја својата работа и нешто како да ме удри “Ја нема магијата“. Јас го сакав Рон, но музички, тој не беше за мене. Загрижен за влошеното здравје на Ворд, Ајоми го доведе тапанарот Вини Апајс, без да го информира Ворд. “Тие не зборуваа со мене, ме шутнаа од мојата столица и не ми кажаа за тоа. Знаев дека треба да донесат тапанар за да се спаси турнејата, но јас бев во бендот со години, уште како деца. А потоа Вини почна да свири и тоа беше како “Каква заебанција?“ Тоа болеше многу. Бендот ја заврши светската турнеја “Рај и пекол” (Heaven and Hell)во февруари 1981, и се врати во студиото за да започне со нивниот следен албум. Вториот студиски албум на Блек Сабат продуциран од Мартин Бирч со Рони Џејмс Дио како пејач, “Толпата владее” (The Mob Rules)беше издаден во октомври 1981 година, и беше добро прифатен од обожавателите, но не доби многу добри критики. Рецензентот на Ролинг Стоун Џ.Д. Консидин му даде на албумот една звезда, изјавувајќи дека “Толпата владее” (The Mob Rules)го нарекува бендот досадно разумен и надуен како никогаш досега“. Како и кај повеќето од поранешната работа на бендот, со тек на време критиките во музичката штампа се подобрија. Една деценија после издавањето на албумот “Толпата владее” (The Mob Rules), Едуардо Ривадавиа од Allmusic го нарече “величествен албум“. Албумот доби сертификат за златна плоча и стигна на топ 20 на топ-листите во Велика Британија. Насловната песна на албумот “Толпата владее” (The Mob Rules), која што беше снимена на старата куќа на Џон Ленон во Англија, исто така е прикажана во 1981 во анимираниот филм Хеви Метал. Филмската верзија е изменета снимка, и се разликува од верзијата на албумот. Незадоволни со квалитетот на “Конечно во живо” (Live at Last) од 1980 година, бендот сними друг албум во живо со наслов “Живо Зло” (Live Evil), во 1982, за време на светската турнеја “Толпата владее”, низ Соединетите Држави во Далас, Сан Антонио, и Сиетл,. За време на процесот на миксање за албумот, Ајоми и Батлер имаа кавга со Дио. Погрешно информирани од нивниот тогашен микс техничар, Ајоми и Батлер го обвинија Дио за ноќно прикрадување во студиото за да ја подигне јачината на вокалиме. Во прилог на тоа, Дио не беше задоволен со неговите слики на омотите. “Рони сакаше повеќе да има кажано во работите, “рече Луми. “А Гизер ќе се вознемиреше од него и тогаш сешто започнуваше. За време на “Живо Зло” сè се распадна. Рони сакаше да има повеќе од неговата сопствена работа, а техничарот кој ние го користевме во тоа време во студиото не знаеше што да прави, бидејќи Рони му кажуваше една работа а ние му кажувавме друга. На крајот од денот, ние само рековме, “Тоа е тоа, бендот е готов“. Кога доаѓа време за вокалот, никој ништо не ми кажува што да правам. Никој! Бидејќи тие не се толку добри колку мене, јас правам тоа што сакам“, рече Дио подцна. “Јас одбивам да го слушам “Живо Зло”, бидејќи таму има премногу проблеми. Доколку погледнете во заслугите, вокалите и тапаните се на страна. Отворете го албумот и видете колку многу слики има таму од Тони, а колку малку има од мене и Вини“. Рони Џејмс Дио ги напушти Блек Сабат во ноември 1982 година за да започне со свој сопствен бенд, и го зеде тапанарот Вини Апајс со него. “Живо Зло” беше издаден во јануари 1983 година, но беше ставен во сенка од “Говорот на Ѓаволот” (Speak of the Devil) на Ози Озборн, албум во живо со платинеста продажба кој содржеше само песни на Блек Сабат, и беше издаден пет месеци порано. “Повторно роден”(Born Again) (1983 – 1984) Двата членови од оригиналната постава си заминаа, Тони Ајоми и Гизер Батлер, започнаа аудиција за нов пејач за следниот албум на групата. Ники Мур од Самсон и Џон Сломан од Лоун Стар доаѓаа во превдид. Бендот се задоволи со поранешниот пејач на Дип Парпл, Јан Гилан кој го замени Рони Џејмс Дио во декември 1982 година. На почетокот, проектот не требаше да се вика Блек Сабат, но притисоците од издавачката куќа ја натера групата да го задржи името. Бендот влезе во Манор Студијата во Шиптон на Червел, Оксфордшир, во јуни 1983 година со Бил Ворд на тапани кој се врати трезен. По пуштањето во продажба, “Повторно роден” беше осуден од критиката. И покрај негативниот прием на албумот, тој стигна до место број четири на листите во Велика Британија и број 39 во САД. Дури деценија после тоа Едуардо Ривадавиа од Allmusic го нарече албумот “ужасен“, наведувајќи дека “меланхоличниот стил на Гилан и хумористичните текстови на песните беа комплетно некомпатибилни со господарите на уништувањето и суморноста“. Иако беше на албумот, тапанарот Бил Ворд не беше во можност да оди на турнеја поради притисокот и се откажа од бендот на почетокот на турнејата “Повторно роден”. Се распаднав од идејата за турнеја,“ рече Ворд подоцна. “Имав толку многу стравови од турнеите, не зборував за страво-наместо тоа пиев и тоа беше голема грешка. Ворд беше заменет од Бев Беван поранешниот тапанар на Електрик Лајт Оркестра за светската турнеја “Повторно роден” 83-84 година, (често нарекувана како симулирана Смрт на Сабат “83-84“ Светска Турнеја) која започна во Европа со “Дијамантска Глава” (Diamond Head), а подоцна во САД со “Тивок Бунт” (Quiet Riot)и “Ноќен Ренџер” (Night Ranger). Бендот се насочи кон Рединг фестивалот во 1983, додавајќи ја песната на Дип Парпл “Smoke on the Water” на нивниот список на песни. Турнејата за поддршка на “Повторно роден” вклучи огромна сцена што го прикажуваше споменикот Stonehenge. За овај потез кој подоцна ќе биде пародиран во mockumentary Ова е пункција во кичма (This is Spinal Tap), бендот направи грешка што го порача споменикот. Гизер Батлер. подоцна објасни: Таткото на Шерон Озборн, Дон Арден, ни беше менаџер. Негова беше идејата за да го имаме споменикот Stonehenge на сцена. Тој ги запиша димензиите и им ги даде на нашиот менаџер за турнејата. Тој ги запиша во метри но мислеше да ги запише во стапки. Луѓето што го правеа видоа петнаесет метри наместо петнаесет стапки. Тоа беше високо 45 стапки и немаше да одговара за ниту една сцена, па така ние моравме да ја оставиме во складиштето. Таа чинеше богатство да се направи но немаше зграда на Земјата во која што можеше да се смести. “Пукнатина” (Hiatus) и “Седмата ѕвезда” (Seventh Star)(1984 -1986) По завршувањето на турнејата “Повторно роден” во март 1984 година, пејачот Јан Гилан ги напушти Блек Сабат за повторно да се придржи на Дип Парпл, кои се реформираа после долг јаз. Беван си отиде во истото време, а Гилан забележа дека тој и Беван беа направени да се чувствуваат “изнајмена помош“ од Ајоми. Бендот потоа регрутираше еден непознат пејач од Лос Анџелес по име Дејвид Донато. Новата постава пишуваше и вежбаше низ целата 1984 година, и на крај сними демо снимка со продуцентот Боб Езрин во октомври. Несреќни од резултатите, бендот се збогува Донато нешто подоцна. Разочаран со променливоста на поставата басистот Гизер Батлер ги напушти Блек Сабат во ноември 1984 година и формира соло бенд. “Кога Јан Гилан го дојде тоа беше крај за мене“, рече Батлер подоцна. “Јас мислев дека тоа е само шега и јас тотално си отидов. Кога се состанавме со Гилан, тоа не требаше да биде албум на Блек Сабат. Откако го направивме албумот му го дадовме на Варнер Брос, тие рекоа дека ќе го пуштат во продажба како албум на Блек Сабат а ние немавме глас. Јас бев навистина разочаран од него а Гилан многу се налути. Тоа траеше еден албум и една турнеја и тоа беше тоа.“ Откако Батлер си замина, единствениот преостанат првобитен член Тони Ајоми ја постави Блек Сабата на јаз, и започна работа на соло албум со клавијатуристот Џеф Николс, кој беше долго време во Блек Сабат. Додека оригиналната постава на Блек Сабат работеше на нов материјал, им беше понуден спот во хуманитарниот концерт Live Aid на Боб Гелдоф; бендот се согласи, и имаше настап во Филаделфија, на 13 јули 1985 година. На тој настап првобитната постава за првпат се појави на сцената после 1978 година, заедно со повторни соедитите Ху и Лед Цепелин. Враќајќи се на својата соло работа Ајоми го ангажира басистот Дејв Шпиц и тапанарот Ерик Сингер, и првобитно имаше намера да користи повеќе пејачи, вкључувајќи го и Роб Халфорд од Џудас Прист, поранешниот пејач на Дип Парпл и Трапез, Глен Хјуз, и поранешниот пејач на Блек сабат, Рони Џејмс Дио, но овај план не излезе како што предвидуваше тој. “Сакавме да користиме различни пејачи на албумот, пејачи гости, но беше толку тешко да се соберат и да се издадат од нивните издавачки куќи. Глен Хјуз дојде да пее на една песна и одлучивме да го користиме на цекиот албум.“ Бендот го помина преостанатиот дел од годината во студио, снимајќи го “Седмата ѕвезда”. Ворнер Брос, одби да го издаде албумот како соло издание на Тони Ајоми, наместо тоа инсистираше да се издаде под името Блек Сабат. Под притисок на менаџерот на бендот, Дон Арден, двајцата најдоа компромис и го издадоа албумот како “Блек Сабат со Тони Ајоми“ во јануари 1986 година. “Тоа навистина отвори цела конзерва со црвја“, објасни Ајоми, “бидејќи јас мислам ако го направевме како соло албум, тој ќе беше многу повеќе прифатен“. Седмата ѕвезда, која што малку звучеше како албум на Блек Сабат, содржеше повеќе хард рок елементи популаризирани со хард рок сцена на Sunset strip од 1980те, и беше критикувана тогаш, иако подоцна рецензентите, како на пример Allmusic му дадоа поволни рецензии на албумот, нарекувајќи го “често несфатен и потценет“. Новата постава вежбаше шест месеци, припремајќи се за светска тура, иако бендот на крај беше присилен да го користи името Блек Сабат. “Јас бев во проектот на Тони Ајоми, а не во Блек Сабат,“ рече Хјуз. “Идејата да се биде во Блек Сабат некако не ми се допадна. Глен Хјуз да пее во Блек сабат е како Џејмс Браун да пее во Металика. Тоа нема да функционира. Само четири дена пред почетокот на турнејата, пејачот Глен Хјуз се степал со продукцискиот менаџер на бендот, Џон Даунинг, кој му ја скршил аркадната коска на пејачот. Со таа повреда Хјуз не можеше да пее, и бендот го доведе пејачот Реј Гилен да ја продолжи турнејата со W.A.S.P. и Anthrax, иако скоро половина од концертите во САД се откажаа заради слабата продажба на карти. Еден пејач чиј статус е оспоруван, и внатре и надвор од Блек Сабат, е Христијански евангелиста и претходен фронтмен на Џошуа, Џеф Фенхолт. Фенхолт инсистирал дека тој бил пејач во Блек Сабат од јануари и мај 1985 година. Тони Ајоми никогаш не го потврдил ова, бидејќи тој работел на соло издание кое подоцна било именувано како албум на Сабат. Фенхолт дава деталенизвештај за неговото време со Ајоми и Сабат во книгата на Гари Шарп Јанг, Сабат Крвав Сабат: Битката за Блек Сабат. “Вечниот Идол” (The Eternal Idol), “Безглавен Крст” (Headless Cross) и “ТИР” (ТYR) (1986 – 1990) Блек Сабат почна да работи на нов материјал во октомври 1986 година во Еар студијата во Монтсерат со продуцентот Џеф Гликсман. Снимањето беше проследено со проблеми од почетокот, бидејќи Гликсман си замина после почетните сесии, и беше заменет со продуцентот Вик Коперсмит – Хевн. Басистот Дејв Шпиц си замина заради “лични проблеми“, а поранешниот басист на Рејнбоу, Боб Дејсли ги пресними сите бас траки, и текстовите на песните на албумот, но пред албумот да биде завршен, тој го напушти бендот за да му се придружи на придружниот бенд на Гери Мур, и земајќи го со него и тапанарот Ерик Сингер. После проблемите со вториот продуцент Коперсмит-Хевн, бендот се вратил во Морган студијата во Англија во јануари 1987 година за да работи со новиот продуцент Крис Цангаридес. Додека работеле во Велика Британија, новиот пејач Реј Гилен изненадно ги напуштил Блек Сабат за да го формира бендот Blue Murder со Џон Сајкс. Бендот го ангажирал поранешниот пејач на Alliance, Тони Мартин, за да ги пресними песните на Гилен и поранешниот тапанар на Electric Light Orchestra, Бев Беван, за да се завршат неколку дуплирања на перкусиите. Пред издавањео на новиот албум, Блек Сабат прифати понуда да настапат на шест концерти во Сан Сити, Јужна Африка за време на ерата на апартхејдот. Бендот ја навлече критиката од активистите и артистите вклучени во “Обединети уметници против Апартхејдот” (Artists United Against Apartheid), кои ја бојкотираа Јужна Африка уште од 1985 година. Тапанарот Бев Беван одби да свири, и го замени Тери Чајмс од Клеш. После скоро една година продукција, “Вечниот идол” беше пуштен во продажба на 8 декември 1987 година и беше игнориран од современите рецензенти. Директните ревизии на интернет ерата беа измешани. Allmusic рекоа дека “силниот глас на Мартин додал нов оган на бендот“, а албумот содржел “некои од најтешките рифови на Ајоми.“ Блендер му даде на албумот две звезди, изјавувајќи дека албумот бил “Блек сабат само на име“. Албумот достигна на број 66 во Велика Британија, а на 168 место во САД. Бендот имаше турнеја за поддршка на “Вечниот идол” во Германија, Италија и за првпат во Грција. За несреќа, делумно поради силната реакција на промотерите за инцидентот во Јужна Африка, другите Европски концерти беа откажани. Басистот Дејв Спиц го напушти бендот пред турнејата, и го замени Џо Барт од Вирџинија Вулф. После слабиот комерцијален успех на “Вечниот идол”, Блек Сабат беа напуштени од Вертиго Рекордс и Ворнер Брос Рекордс, а потпишаа со И.Р.С. Рекордс. Бендот зеде одмор во 1988 година, а се врати во август за да започне со работа на нивниот следен албум. Како резултат на проблемите со снимањето на “Вечниот идол”, Тони Ајоми се одлучи самиот да го продуцира следниот албум на бендот. “Тоа беше комплетно нов почеток“ рекол Ајоми. “Јас морав повторно да размислам за целата работа, и одлучив дека нам ни е потребно повторно да изградиме извесен кредибилитет“. Ајоми го ангажирал поранешниот тапанар на Реинбоу, Кози Пауел, клавијатурист Николс и басистот Лоренс Котл, и изнајмил “многу евтино студио во Англија“. Блек сабат го издаде “Обезглавен крст” (Headless Cross)во април 1989 година и повторно беа игнорирани од современите рецензенти. На крај Allmusic му даде на албумот четири звезди, нарекувајќи го “Обезглавен крст” (Headless Cross) “најфиниот албум на Блек Сабат без Ози или Дио“. Закотвен на 62 место, албумот “Обезглавен крст” (Headless Cross) достигна до број 31 на листите во Велика Британија, и број 115 во САД. Гитаристот на Квин Брајан Меј, добар пријател на Ајоми, свиреше како соло гостин на песната “Кога Смртта Повикува“ (When Death Calls). По издавањето на албумот, бендот го придодаде турнејскиот басист Нил Мареј, кој порано членувал во Вајтснејк, следечкиот бенд на Гери Мур, и Вау Уау. Турнејата за “Обезглавен крст” (Headless Cross), со лоша судбина, започна во мај 1989 година со Kingdome Come и Silent Rage како предгрупи, но поради слабата продажба на карти турнејата беше откажана после само осум концерти. Европскиот дел од турнејата започнал во септември, каде бендот доживеа повторен успехот на топ-листите. После низа на концерти во Јапонија, бендот тргна на 23 дневна Руска турнеја со Girlschool. Блек Сабат беше еден од првите бендови кои имале турнеи во Русија, откако во 1989 Михаил Горбачов ја отвори земјата кон западните акти за првпат. Бендот се врати во студио во февруари 1990 година за да го сними продолжетокот на “Обезглавен крст”. Иако технички не беше концептуален албум, некои од темите во текстовите на песните од албумот се засновани на Нордиската митологија. “ТИР” (TYR) беше издаден на 6 август 1990година и достигна место број 24 на списокот на албуми во Велика Британија, но беше првото издание на Блек Сабат кое не влегло меѓу најдобрите 200 во САД. Албумот ќе се здобие со мешани рецензии на интернет, како забелешката на Allmusic дека бендот “меша мит со метал во едно тешко изложување на музичката синтеза“, додека Блендер му даде на албумот само една звезда, изјавувајќи дека Ајоми продолжува да го валка името на Блек Сабат со оваа незабележителна колекција“. Бендот направи турнеја за поддршка на TYR со Circus of Power во Европа, но последните седум концерти биле откажани заради слабата продажба на карти. За првпат во нивната кариера, турнејата не вклучуваше концерти во САД. “Обесчовечувач” (Dehumanizer) (1990 – 1992) Додека беше на неговата турнеја Lock Up The Wolves САД во август 1990 година , на поранешниот пејач на Блек Сабат Рони Џејмс Дио на бината во Минеаполис Форум му се придружи поранешниот басист на Блек Сабат Гизер Батлер за да ја изведат “Неонски витези“ (Neon Knights). После шоуто, двата покажале интерес за повторно обединување на Блек Сабат. Батлер го убедил Ајоми, кој за возврат ја распушти тековната постава, отпуштајќи го пејачот Тони Мартин и басистот Нил Мареј “Жалам за тоа на многу начини“ рекол Ајоми. “Ние тогаш бевме на добро место. Навистина не знам зошто, но одлучивме повторно да се обединиме со Дио. Имаше финансиски причини, но тоа не беше тоа. Изгледа мислев дека ние можеме повторно да го имаме она што го имавме“. Рони Џејмс Дио и Гизер Батлер му се придружија на Тони Ајоми и Кози Пауел во есента 1990 година за да почнат да работат на следното издание на Блек Сабат. Додека вежбале во ноември, Пауел претрпел кршење на колкот кога неговиот коњ умрел, паѓајќи на нозете на тапанарот. Неспособен да го заврши албумот, Пауел бил заменет од поранешниот тапанар Вини Апајс, повторно обединувајќи ја поставата од времето на “Толпата владее” и бендот влегол во студио со продуцентот Реинхолд Мак. Процесот на снимање кој траел една година се соочил со проблеми, главно со тензијата помеѓу Ајоми и Дио за пишувањето на песните, и некои песни беа препишувани повеќепати. “На “Обесчовечувач” му требаше долго време, тој едноставно беше тешка работа“ рече Луми. “Ни одзеде премногу време, не кошташе милион долари, а тоа е проклето смешно“. Дио подоцна го нарече албумот тежок, но вреден за напорите. “Тоа беше нешто што ние моравме да го исцедиме од нас самите, но јас мислам затоа тој успеа“ рече тој. “Понекогаш ви треба таков вид на тензија, затоа што ќе направите Божиќен албум“. Албумот “Обесчовечувач” беше издаден на 22 јуни 1992 година, а во САД на 30 јуни 1992 година од Reprise Records, бидејќи Рони Џејмс Дио и истоимениот бенд беа сè уште под таа издавачка куќа. Додека албумот прими мешани рецензии, тоа беше најголемиот комерцијален успех на бендот во последната деценија. Усидрен на топ 40 рок радио со синглот “ТВ Крајмс“, најдобриот пласман на албумот беше 44 место на Билборд 200. Албумот исто така ја содржи песната “Временска машина“(Time Machine), од која беше снимена верзија за филмот “Светот на Вејн” во 1992 година. Додатно, перцепцијата на многу обожаватели за сличноста со “вистинската“ Блек Сабат му го обезбеди на бендот потребниот импулс, кој му беше многу потребен. Блек Сабат почна со турнеја за поддршка на “Обесчовечувач” во јули 1992 година со Testament, Danzig, Prong, и Exodus. Додека беа на турнеја, претходниот пејач Ози Озборн го објави своето прво пензионирање, и ги покани Блек Сабат да бидат предгрупа за неговиот соло бенд на последните два концерти на неговата турнеја No More Tours во Costa Mesa, Калифорнија. Бендот се согласил, освен пејачот Рони Џејмс Дио, кој рече: “Мене ми беше речено на средината од турнејата дека ние ќе бидеме предгрупа за Ози Озборн во Лос Анџелес. И јас реков, “Не извинете, Јас имам повеќе гордост од тоа“. Многу лоши работи беа речени од камп до камп, и тоа го создаде оваа ужасна разединетост. Така да со согласувањето [бендот] да свири на концертите во Л.А. со Ози, тоа, за мене, го отфрли повторното обединување. И тоа очигледно значеше пропаст на тој особен проект. Дио ја напушти Блек Сабат после концертот во Оукленд, Калифорнија на 13 ноември 1992 година, една ноќ пред бендот да биде ангажиран да се појави на настапот за пензионирање на Озборн. Во последен момент им се приклучи Роб Халфорд, пејачот на Џудас Прист, настапувајќи два вечери со бендот. Ајоми и Батлер исто така му се придружија на Озборн и поранешниот тапанар Бил Ворд на бината за првпат после концертот Live Aid во 1985 година, изведувајќи краток сет од песните на Блек Сабат. “Цели на крстот”(The Cross Purposes) и “Забрането”(Forbidden)(1993 – 1996) Тапанарот Вини Апајс го напушти составот по настапот за повторно обединување и му се придружија на соло бендот на Рони Џејмс Дио, подоцна појавувајќи се во Strange Highwaysи Angry Machines на Дио. Ајоми и Батлер го ангажираа поранешниот тапанар на Реинбоу Боби Рондинели и поранешниот пејач Тони Мартин. Бендот се врати во студио за да работи на новиот материјал. Иако проектот не требаше да биде издаден под името Блек Сабат. Гизер Батлер објаснува: Тоа дури не ни требаше да биде албум на Сабат; јас немаше ниту да го направам под изговор на Сабат. Тоа беше времето кога оригиналниот бенд зборуваше за враќање повторно на турнеја за повторно обединување. Тони и јас само што влеговме внатре со неколку луѓе, направивме албум само за да имаме, додека се одвиваше (под претпоставка) турнејата за повторно обединување. Тоа беше како проект албум на Ајоми/Батлер. Под притисок на нивната издавачка куќа, бендот го издаде нивниот седумнаесетти студиски албум, “Цели на крстот” (The Cross Purposes), на 8 јануари 1994 година, под името Блек Сабат. Албумот доби мешани рецензии, од кои една беше од Блендер, кој му даде две звезди на албумот и изјави дека албумот на Soundgarden од 1994 година, Superunknown, е многу подобар албум на Сабат отколку овој, кој е направен само за пари. Бредли Тореано од Allmusic го нарече “Цели на крстот” (The Cross Purposes) “првиот албум после “Повторно роден” кој реално звучи како вистински албум на Сабат“. Албумот за малку не стигна на Топ 40 во Велика Британија, стигнувајќи само до 41 место, и исто така стигна на 122 на Билбордот 200 во САД. “Цели на крстот” ја содржеше песната “Зло Око“ (Evil Eye), која што беше напишана во соработка со гитаристот од Ван Хален, Еди Ван Хален, иако не доби заслуга поради рестрикциите на издавачката куќа. Турнејата за поддршка на “Цели на крстот” започна во февруари со “Морбиден Ангел” (Morbid Angel) и Моторхед во САД. Бендот сними видео запис во Хамерсмит Аполо на 13 април 1994 година, која што беше издадена на VHS проследен со CD, со наслов “Цели на крстот”. После европската турнеја со Cathedrall и Godspeed во јуни 1994 година, тапанарот Боби Рондинели го напушти бендот и беше заменет со оригиналниот тапанар на Блек Сабат, Бил Ворд за пет настапи во Јужна Африка. После турнејата за “Цели на крстот”, басистот Гизер Батлер го напушта бендот за вторпат. “Јас конечно тотално се разочарав со последниот албум на Сабат, и јас повеќе ги претпочитувам работите кои ги пишував отколку работите кои Сабат ги правеа“. Батлер формираше соло проект наречен GZR, и го издаде “Пластична Планета” (Plastic Planet) во 1995 година. Албумот ја содржеше песната “Giving Up the Ghost”, којашто беше критика за Тони Ајоми за продолжувањето со името на Блек Сабат, со текст: Ти правиш плагијат и пародија/ од магијата на нашето значење/ легенда во твојот сопствен ум/ ги остави зад себесите твои пријатели/ не можеш да си признаеш дека грешиш/ духот е мртов и заминат. Откако Батлер си замина, нововратениот тапанар Бил Ворд уште еднаш го напушти бендот. Ајоми повторно ги ангажира поранешните членови Нил Мареј на бас и Кози Пауел на тапани, делотворно повторно обединувајќи ја поставата на “ТИР”. Бендот го ангажираше гитаристот на Бади Каунт, Ерни.Ц за да го направат новиот албум, кој беше снимен во Лондон во есента 1994 година. Вокал гостин на песната “Илузии за Моќ“ беше Ајс Ти пејачот на Боди Каунт. Тоа беше албумот “Забрането”, кој е издаден на 8 јуни 1995 година, но не успеа да се пласира на листите во САД или Велика Британија. Албумот беше осудуван од критиката. Бредли Тореано од Allmusic рече “со досадни песни, ужасна продукција, и неинспирирана изведба, ова е лесно да се избегне за сите освен за најентузијастичните обожаватели“, додека списанието Блендер, “Забрането” го нарече “срамота... најлошиот албум на бендот“. Блек Сабат започнаа светска турнеја во јули 1995 година со воведни бендови Моторхед и Тиамат, но после два месеци тапанарот Кози Пауел го напушти бендот од здравствени причини и беше заменет од поранешниот тапанар Боби Рондинели. По завршувањето на концертите во Азија, во декември 1995 година, Тони Ајоми го стави бендот на пауза, и почна работа на соло албумот со поранешниот пејач на Блек Сабат, Глен Хјуз, и поранешниот член на Џудас Прист, тапанарот Дејв Холанд. Откако се заврши, албумот не беше официјално издаден, иако добро познатата песна “Осмата Звезда” излезе набрзо. Албумот беше официјално пуштен во продажба во 2004 година под името “ДЕП сесиите од 1996 година”, а тапаните беа преснимени од тапанарот Џими Копли. Во 1997 година, Тони Ајоми ја распушти тековната постава на бендот за официјално повторно да се обединат со Ози Озборн и оригиналната постава на Блек Сабат. Пејачот Тони Мартин изјави преговори за обединување на оригиналната постава имало уште од краткотрајното обединување на бендот на настапот на Ози Озборн во Коста Меса во 1992 година, и дека бендот ги издал наредните неколку албуми само за да го исполни нивниот договор за снимање со I.R.S. records. Мартин изјави дека “Забрането” беше еден од тие албуми за исполнување на договорот. “Сепак, во тоа време јас не ја знаев таа информација. ”I.R.S. records издаде компилациски албум во 1996 за да го исполни договорот на бендот, со наслов “Камењата на Сабат” (The Sabbath Stones), во кој се најдоја песни од “Повторно роден” и “Забрането”. “Повторното обединување со Ози Озборн”(Osbourne Reunion) (1997 – 2006) Во летото 1997 година, Тони Ајоми, Гизер Батлер, и Ози Озборн официјално повторно се обединија за заедно да го предводат фестивалот Озфест заедно со соло бендот на Озборн. Во поставата беа тапанарот на Озборн, Мајк Бордин, замена за Бил Ворд, кој не беше во можност да учествува заради претходните обврски во својот соло проект, Бендот на Бил Ворд. Во декември 1997 година, на групата му се придружи Ворд, правејќи го првото обединување со четворицата оригинални членови после шоуто за пензионирање на Озборн во 1922 година. Оригиналната постава сними два настапи на Birmingham NEC, коишто беа издадени како дупли албум во живо “Повторно Обединување” на 20 октомври 1998 година. “Повторно Обединување достигна” на број единаесет на Билбордот 200, и доби платинеста плоча во САД. Албумот го исфрли синглот “Железен Човек“, којшто ја доби првата и единствена Греми награда на Блек Сабат во 2000 за Најдобра Метал Изведба, 30 години откако песната беше првобитно издадена. “Повторното Обединување” исто така содржи две нови студиски песни, “Психо Мен“ и “Продавање на Мојата Душа“. И двете се пробија на топ 20 на листата Билборд Меинстрим Рок. Пред бендот да тргне на Европска турнеја во летото 1998 година, тапанарот Бил Ворд претрпе срцев удар и беше привремено заменет со поранешниот тапанар Вини Апајс. Ворд се врати на време за турнејата во САД со воведниот бенд Пантера, кој ја започна својата турнеја во јануари 1999 и продолжи низ летото предводејќи ја годишната Озфест турнеја. После настапите на Озфест, бендот паузираше додека членовите работеа на соло материјали. Тони Ајоми го издаде неговиот официјален прв соло албум, Ајоми, во 2000 година, додека Озборн ја продолжи работата на неговото следно соло издание, “Реалистичен” (Down to Earth). Блек Сабат се врати во студио за да работи на нов материјал со сите четири оригинални членови и продуцентот Рик Рубин во пролетта 2001 година, но сесиите беа запрени кога Озборн беше повикан да ги заврши песните за неговиот соло албум во летото 2001 година. “Тоа едноставно дојде до крајот“, рече Ајоми. “Не отидовме понатаму, и тоа навистина е штета бидејќи [песните] беа навистина добри“. Ајоми коментираше за тешкотијата за да се соберат заедно сите членови на бендот за да работат на материјалот: Сосема е поинаку да се снима сега. Ние сите направивме толку многу во меѓувреме. Порано немаше звонење на мобилни телефони на секои пет секунди. Кога почнавме, ние немавме ништо. Сите работевме за истата работа. Сега секој има направено толку многу други работи. Многу е забавно и сите си имаме добар муабет, но различно е да се направи албум. Во Март 2002, реалното шоуто “Озборнови” на Ози Озборн кое доби Еми, дебитираше на МТВ, и набрзина стана светски хит. Шоуто го претставуваше Озборн на пошироката публика и за да ја искористи издавачката куќа на претходниот каталог на бендот, Sanctuary Records издаде двоен албум во живо Past Lives, кој истакнуваше концертен материјал снимен во 70те години, кој го вклучуваше и претходно неофицијалниот албум Live at Last. Бендот остана во празнина (празен период) сè до летото 2004 година, кога тие се вратија и го предводеа Озфест 2004 и 2005 година. Во ноември 2005 година, Блек Сабат беа внесени во Музичката Сала на Славните на Велика Британија, а во 2006 година, после единаесет години на квалификации, бендот беше внесен во Рок енд Рол Салата на Славните во САД. На церемонијата Металика отсвири две песни на Блек Сабат, “Дупка во Небото“ и “Железен Човек“ како признание за бендот. “Годините со Дио”(The Dio Years) и “Рај и Пекол” (Heaven And Hell) (2006 – 2010) Додека Ози Озборн работеше на материјалот на новиот соло албум во 2006, Рино рекордс го издаде “Блек Сабат: Годините со Дио”, компилација на песни одбрани од четирите изданија на Блек Сабат со Рони Џејмс Дио. За издавањето, Ајоми Батлер, Дио и Апајс повторно се обединија за да напишат и снимат три нови песни под името Блек Сабат. “Годините со Дио” беше издаден на 3 април 2007 година, достигнувајќи на број 54 на Билбордот 200, додека синглот “Ѓаволот Плачеше“ достигна до број 37 на списокот на Меинстрим Рок Трекс. Задоволни од резултатите, Ајоми и Дио одлучија повторно да ја обединат поставата од времето на “Рај и пекол” за светска турнеја. Додека поставата со Озборн, Батлер, Ајоми и Ворд сè уште официјално беа нарекувани Блек Сабат, новата постава одлучи да работи под името “Рај и пекол, по албумот со истото име, за да се избегнува забуна. Тапанарот Бил Ворд првобитно требаше да учествува, но беше изоставен пред да започне турнејата заради музичките разлики со “неколку членови од бендот“. Тој беше заменет со поранешниот тапанар Вини Апајс, и делотворно повторно ја обедини поставата која што беше на албумите “Толпата владее” и “Обесчовечувач”. “Рај и пекол” имаше турнеја во САД со Megadeth и Machine Head како воведни бендови, и снимија албум во живо и ДВД во Њујорк на 30 март 2007 година, под името “Во живо од Радио Сити Мјузик Хол”. Во ноември 2007 година, Дио потврди дека бендот планира да сними нов студиски албум, кој беше снимен следната година. Во април 2008 година, бендот ги објави следното издание и учеството на турнејата Метал Мастерс, заедно со Џудас Прист, Моторхед и Тестамент. Комплетот од албуми, “Правилата на Пеколот” (The Rules of Hell), кој ги содржеше преработените верзии на сите албуми на Блек Сабат со Дио како фронтмен, беше поддржан од турнејата Метал Мастерс. Во 2009 година, бендот го објави името на нивниот деби студиски албум, “Ѓаволот кој го Познаваш” (The Devil You Know), издаден на 28 април. Во март 2010година, Блек Сабат објави дека заедно со Металика ќе издадат ограничено издание за да го прослават Record Store Day. Тој беше издаден на 17 април 2010 година. На 26 мај 2009 година, Озборн поднесе тужба до федералниот суд во Њујорк против Ајоми тврдејќи дека тој илегално го барал името на бендот, Ајоми изјави дека тој е единствениот член на бендот сите четириесет и една година и дека неговите другари од бендот се одрекле од нивните права за името во 1980те, и според тоа тој има повеќе право за името на бендот. Иако, во процесот, Озборн бара 50% сопственост од името, тој рекол дека се надева дека сослушувањето ќе доведе до еднаква сопственост помеѓу четририте оригинални членови. На 16 мај 2010 година, Рони Џејмс Дио почина после борба со рак на стомакот. Во јуни 2010 година, правната битка помеѓу Ози Озборн и Тони Ајоми за сопственоста на името Блек Сабат заврши, но резултатите не биле откриени. “Повторното обединување” (Reunion)(2010 – денес) Во јануари 2010 година, во едно интервју кое ја промовираше неговата биографија, “Јас сум Ози”, Озборн изјавил дека иако тој не ја отфрла можноста за повторно обединување, тој се сомнева дека ќе има повторно обединување со сите оригинални членови. Озборн изјавил, “Јас нема да речам дека јас напишав [Повторно обединување] засекогаш, но токму сега не мислам дека има некаква шанса за тоа. Но којзнае што иднината ќе ми донесе? Ако тоа ми е судбина, во ред“. Озборн го споредува тоа со враќањето кај поранешна девојка, и вели: “Имав девојки кога бев помлад и ќе си речев, ’Ох, јас навистина би сакал да и се вратам на Ширли’, и тогаш го правиш тоа и се прашуваш самиот себеси, “Што мислев јас, по ѓаволите?“ Според Гизер Батлер, немаше да има повторно обединување на Блек Сабат со Озборн во 2011 година, бидејќи Озборн требаше да биде на турнеја со неговиот соло бенд. На 15 ти август 2011 година, една статија на музичкото мрежно место Метал Ток изгледаше како да го потврдува повторното обединување на поставата на Блек Сабат, велејќи дека Озборн, Ајоми, Батлер и Ворд одлучиле повторно да се обединат на 1 ви август а на 15 ти август “се собрале во нивното тајно студио да вежбаат, и започнал процесот на повторно враќање на сцената”, со шанси на “нов албум“. Сепак, два дена после тоа, Тони Ајоми на неговата официјално мрежно место напишал дека новинарот од Бирмингам, со кого тој разговарал за повторното обединување, ја преувеличувал вистината. Ајоми само шпекулирал, а актуелни планови за повторно обединување не постоеле. Блек Сабат беа домаќини на приватна церемонија на 11 ноември 2011 година во Whisky a Go Go во Холивуд, Калифорнија. Домаќин бил поранешниот пејач на Блек Флег, Хенри Ролинс, а настанот настапија сите четири оригинални членови на бендот Блек Сабат. После долготрајните гласини, на овој настан, Блек Сабат објавиле дека тие официјално ќе се обединат повторно. Повторното обединување требаше да биде проследено со настап на Фестивалот Даунлоуд во 2012 година, и ново сниманиот студиски албум од продуцентот Рик Рубин кој се очекува да биде издаден кон крајот на 2012 година. Кога Ролинс го прашал бендот зошто сега избрале да се обединат повторно, Ајоми одговорил “Тоа ќе биде сега или никогаш. Одлично се сложуваме. Се е навистина добро“. Батлер исто така коментирал дека новиот материјал звучи како стариот стил и звук на Сабат“. На 18ти ноември бендот објавил низа на концерти од Европската турнеја што треба да се одржат во мај и јуни 2012 година. Музички стил Иако Блек Сабат имаше многу различни постави и стилски промени, нивниот оригинален звук се фокусираше на злослутни текстови на песните и деструктивна музика, често користејќи го музичкиот tritone, исто така наречен “ѓаволскиот интервал“. Одржувајќи се во потполн контраст на популарната музика од раните 1970-ти, мрачниот звук на Блек Сабат беш отфрлена од рок критичаите во тоа време. Исто како и многу современици од нивниот ран хеви метал, бендот практично не бил пуштан во живо на рок радијата. Првобитниот пишувач на песни за бендот, Тони Ајоми го напишал поголемиот дел на музиката за Блек Сабат, додека Озборн ги пишувал вокалните мелодии, а басистот Гизер Батлер ги пишувал текстовите на песните. Процесот понекогаш бил фрустрирачки за Ајоми, кој често се чувствувал под притисок да пишува нов материјал. “Ако мене не ми текнеше нешто, никој не правеше ништо.“ За влијанието на Ајоми Озборн подоцна ќе рече: “Блек Сабат никогаш немаше обичај да напише структурна песна. Имаше долг вовед кој преминуваше во џез дел, потоа сето одеше во фолк ... и сето тоа успеваше. Тони Ајоми – и јас го кажавме ова зилион пати - треба да се биде таму горе со големите работи. Тој можеше да земе гитара, да отсвири риф, и вие ќе речевте, ’Тој мора да престане сега, тој не може да се искачи на врвот со тоа’. Потоа вие се враќавте, и јас би се обложил со вас во милјарда долари, тој ќе се појавеше со риф кој ќе ве воодушеви. Раните албуми на Блек Сабат истакнуваа расштимани гитари, кои придонесуваа за мрачното чувство на музиката. Во 1966 година, пред да ја формира Блек Сабат, гитаристот Тони Ајоми претрпел незгода додека работел во фабрика за метални лимови, губејќи ги врвовите на два прсти на неговата десна рака. Ајоми за малку ќе се откажал од музиката, но директорот на фабриката го натерал да го слушне Џанго Рајнхарт, џез гитарист, кој го изгубил осетот на два прсти. Инспириран од Рајнхарт,, Ајоми направил два напрстоци од пластика и кожа за врвовите на неговите два прста на што му недостасуваа. Гитаристот почна да користи полесни жици, и ја расштимувал неговата гитара, за полесно да ги фаќа жиците со неговите протези, со што музиката добивала помрачно чувство. Рано во историјата на бендот, Ајоми експериментирал со различни штимови, вклучувајќи го и C# штим, или 3 полутонови подолу, пред да почне да свири во Еb/D# штим, или полустепен надолу од стандардниот штим. Влијание Блек Сабат аргументирано се еден од хеви метал бендовите со најголемо влијание на сите времиња. Бендот помогна да се создаде жанрот со истакнати албуми како што е “Параноја”, албум за кој списанието Ролинг Стоун рече “ја промени музиката засекогаш“, и го нарече бендот “Битлси на хеви металот“. Списанието “Тајм” го нарече “Параноја” “местото на раѓање на хеви металот“, поставувајќи го него на нивниот список на Топ 100 Албуми на Сите Времиња. Ем Ти Ви гi постави Блек сабат на број еден од нивните Топ Десет Хеви Метал Бендови а Ви Ејч 1 (VH1) ги постави на второ место на нивната листа од 100 Најголеми уметници на Хард Рок. Ви Ејч 1 (VH1) ја рангираше “Железен човек“ за песна број еден на нивната топ-список на 40 Најдобри метал песни. Вилијам Рулман од Allmusic рекол: Блек Сабат биле толку влијателни во развитокот на хеви метал и рок-музиката за да бидат дефинирачка сила во стилот. Групата го земала блуз-рок звукот од касните 60-ти години, делата како Cream, Blue Cheer и Vanila Fudge,го успорувала темпото, истакнувајќи го басот, и нагласувајќи ги пискавите соло гитари и урлачките вокали полни со текстови на песните кои го изразувале душевното патење и грозни фантазии. Ако нивните претходници јасно се појавиле со една електризирана блуз традиција, Блек сабат ја доведе таа традиција во еден нов правец, и правејќи го тоа помогна да се роди музички стил кој продолжи да привлекува милиони обожаватели, децении подоцна. Влијание и иновација Ларс Улрих од Металика, кој, заедно со другарот од бендот Џејмс Хетфилд го воведоа Блек Сабат во Салата на Славата на Рок енд Ролот во 2006, рече “Блек Сабат е, и секогаш ќе биде синоним за хеви металот“, додека Хетфилд рече “Сабат ме направи да започнам со сите тие гомна кои звучат зло, и сето тоа заглави во мене. Тони Ајоми е кралот на хеви риф“. Поранешниот гитарист на Ганс енд Роузис, Слеш за “Параноја” рече “Едноставно има нешто во целиот албум што, кога сте дете, се возбудувате со тоа, тоа е како цел различен свет. Тоа едноставно ви го отвора умот кон друга димензија... “Параноја” е целото искуство на Сабат, многу индикативно за она што Сабат го мислеше во тоа време. Стилот на свирење на Тони – нема разлика дали е вон ’Параноид’ или вон ’Небо и Пекол’ – тоа е многу дистинктивно.“ Скот Јан гитаристот на Антракс рече “Во секое интервју ме прашуваат. ’Кои се вашите топ пет метал албуми?’ Јас си го олеснувам тоа на самиот себеси и секогаш велам првите пет албуми на Сабат. “Крис Адлер од “Јагнето на Господ” (Lamb of God) рече “Доколку некој кој свири хеви метал вели дека не е под влијание на музиката од Блек Сабат, тогаш мислам дека тој ве лаже. Јас мислам дека целата хеви метал музика, на некој начин, е под влијание на она што го направи Блек Сабат. Во прилог на тоа што беа пионери на хеви металот, тие исто така имаа заслуги за поставувањето на темелите за под-жанровите на хеви метал, stoner rock, sludge metal, black metal, и doom metal. Сабат исто така беа едни од првите кои Готската музика ја направија во жанр. Културно, Блек Сабат извршија огромно влијание и на телевизијата и на литературата и во многу прилики се наречени синоним со хеви металот. Во филмот Скоро Славни, Лестер Бенгс му дава на протагонистот една задача да го опфати бендот (заплет број еден) со реченицата: ’Дајте ми 500 зборови за Блек сабат’. Современата списание за музика и уметности, Trebuchet Magazine го практикува ова со тоа што на сите нови писатели им дава задача да напишат кратко дело (500 зборови) за Блек Сабат со цел да ја докажат нивната креативност и гласот на добро документиран предмет. == Дискографија == * ''[[Black Sabbath (album)|Black Sabbath]]'' (1970) * ''[[Paranoid (album)|Paranoid]]'' (1970) * ''[[Master of Reality]]'' (1971) * ''[[Black Sabbath Vol. 4]]'' (1972) * ''[[Sabbath Bloody Sabbath]]'' (1973) * ''[[Sabotage (album)|Sabotage]]'' (1975) * ''[[Technical Ecstasy]]'' (1976) * ''[[Never Say Die!]]'' (1978) * ''[[Heaven and Hell (Black Sabbath album)|Heaven and Hell]]'' (1980) * ''[[Mob Rules (album)|Mob Rules]]'' (1981) * ''[[Born Again (Black Sabbath)|Born Again]]'' (1983) * ''[[Seventh Star]]'' (1986) * ''[[The Eternal Idol]]'' (1987) * ''[[Headless Cross]]'' (1989) * ''[[Tyr (album)|Tyr]]'' (1990) * ''[[Dehumanizer]]'' (1992) * ''[[Cross Purposes]]'' (1994) * ''[[Forbidden (Black Sabbath album)|Forbidden]]'' (1995) {{Ризница-врска|Black Sabbath}} {{Музика-никулец}} {{Нормативна контрола}} [[Категорија:Black Sabbath| ]] [[Категорија:Музички групи основани во 1968]] [[Категорија:Англиски хеви-метал групи]] [[Категорија:Добитници на Греми за животно дело]] [[Категорија:Музички групи од Бирмингем]] [[Категорија:Музички групи распаднати во 2006]] [[Категорија:Музички групи возобновени во 2011]] [[Категорија:Музички групи распаднати во 2017]] c23iuru99smtbcxtslmxymdkaj3bf3m 0 74980 5387993 5387380 2025-07-06T17:46:30Z ГП 23995 /* Галерија */ илустрирање 5387993 wikitext text/x-wiki {{Geobox | Град <!-- *** Heading *** --> | name = Карлови Вари | native_name = Karlovy Vary | other_name = | other_name1 = | category = Град <!-- *** Name *** --> | etymology = | official_name = | motto = | nickname = <!-- *** Image *** --> | image = 2007-KarlovyVary-143s.jpg | image_caption = <!-- *** Symbols *** --> | flag = Karlovy Vary (CZE) - flag.gif | flag_border = 1 | symbol = Karlovy Vary COA.svg <!-- *** Country etc. *** --> | country = Чешка | country_flag = 1 | state = | region = [[Карловарски крај]] | region_type = Крај | district = [[Карловарски округ]] | district_type = Округ | municipality = <!-- *** Family *** --> | part = | river = [[Огже]] | river1 = [[Тепла]] <!-- *** Locations *** --> | location = | elevation = 447 | lat_d = 50 | lat_m = 13 | lat_s = 42 | lat_NS = N | long_d = 12 | long_m = 51 | long_s = 58 | long_EW = E | highest = | highest_lat_d = | highest_long_d = | lowest = | lowest_lat_d = | lowest_long_d = | elevation = 447 <!-- *** Dimensions *** --> | area = 59.10 <!-- *** Population *** --> | population = 49781 | population_date = 2015<ref>[https://www.czso.cz/documents/10180/20556287/1300721503.pdf/33e4d70e-e75f-4596-930c-63406c9068d0?version=1.1 Завод за статистика на Чешка]</ref> | population_density = <!-- *** History & management *** --> | established = [[1350]] | established_type = Основан околу | date = | mayor = Вернер Хауптман <!-- *** Codes *** --> | timezone = [[средноевропско време|CET]] | utc_offset = +1 | timezone_DST = CEST | utc_offset_DST = +2 | postal_code = 360 01 | area_code = | code = <!-- *** UNESCO etc. *** --> <!-- *** Free frields *** --> | free = <!-- *** Maps *** --> | map = Czechia - outline map.svg | map_background = Czechia - background map.png | map_caption = Местоположба во Чешка | map_locator = Чешка <!-- *** Websites *** --> | website = [http://www.karlovy-vary.cz/ www.karlovy-vary.cz] | commons = Karlovy Vary <!-- *** Footnotes *** --> | footnotes = }} '''Карлови Вари''' ({{lang-cs|Karlovy Vary}}, {{lang-de|Karlsbad}}) — познат бањски центар и град во западниот дел на регионот [[Чешка (историски регион)|Чешка]] во [[Чешка Република|Чешката Република]]. Се наоѓа на реките [[Огже]] и [[Тепла]], на околу 130 км западно од Прага. Наречен е по светиот римски цар [[Карло IV Луксембуршки]], кој го основал градот во 1370 година. Познат е по своите топли извори (13 големи и околу 300 помали, и топлата река Тепла). Градот е главен административен центар на [[Карловарски крај|Карловарскиот крај]]. == Наводи == {{наводи}} == Надворешни врски == * [http://www.mmkv.cz/ Официјално мрежно место] {{cs icon}} * [http://www.karlovy-vary.cz/en/ Информации за градот] {{en}} * [http://www.karlovy-vary.cz/en/fotogalerie/ Фотогалерија] == Галерија == <gallery> Image:Karlovy Vary Czech.jpg|мини|Поглед на Карлови Вари од птичја перспектива Image:Karlovy vary air 3723b.jpg|мини|Поглед на Карлови Вари од птичја перспектива Податотека:Карлови Вари1.jpg|мини|Карлови Вари (детаљ) Податотека:Karlovy Vary2025.jpg|мини|Карлови Вари (детаљ) Податотека:Karlovy Vary3.jpg|мини|Карлови Вари (детаљ) Податотека:Карлови Вари2.jpg|мини|Карлови Вари (детаљ) Податотека:Karlovy Vary2.jpg|мини|Карлови Вари (детаљ) Image:EVLAHOS KARLOVY VARY.jpg|мини|Карлови Вари (детаљ) Image:Evlahos_carlovy_vary.jpg|мини|Карлови Вари (детаљ) Image:Karlovy_Vary_Czech_Rep.jpg|мини|Карлови Вари (детаљ) Податотека:Kaiser Bad-Карлови Вари.jpg|мини|Царската бања (Kaiser Bad) Податотека:Kaiser Bad2.jpg|мини|Царската бања Податотека:Grandhotel Pupp3.jpg|мини|Гранд хотел Пуп (Grandhotel Pupp) Податотека:Grandhotel Pupp1.jpg|мини|Гранд хотел Пуп (детаљ) Податотека:Grandhotel Pupp2.jpg|мини|Гранд хотел Пуп (детаљ) </gallery> {{рв|Karlovy Vary}} {{Нормативна контрола}} [[Категорија:Градови во Чешка]] [[Категорија:Карлови Вари| ]] [[Категорија:Карловарски крај]] rjblvxq233axtzgnpjks0irwftw6zd4 0 98301 5388112 5359982 2025-07-06T23:05:16Z Buli 2648 5388112 wikitext text/x-wiki {{Инфокутија Уметник | Name = Фрида Кало | native_name = Frida Kahlo | native_name_lang = es | image = Frida Kahlo, by Guillermo Kahlo.jpg | caption = Кало во 1932 | birth_name = Магдалена Кармен Фрида Кало и Калдерон<ref>Тука внесете текст за во фуснота</ref>[http://clas.arizona.edu/files/outreach/educational_resources/frida/frida_biography.pdf]</ref> | birth_date = {{birth date|df=yes|1907|7|6}} | birth_place = [[Мексико (град)|Мексико]], [[Мексико]] | death_date = {{death date and age|df=yes|1954|7|13|1907|7|6}} | death_place = [[Мексико (град)|Мексико]], [[Мексико]] | nationality = [[Максиканци|Максиканка]] | field = [[сликарство]] | training = самоука | movement = [[надреализам]], [[магичен реализам]] | known for = автопортрети | works = }} [[Податотека:Frida Kahlo Diego Rivera 1932.jpg|230px|thumb|right|Фрида Кало и [[Диего Ривера]] на фотографија од [[Карл Ван Вехтен]]]] '''Фрида Кало''' ({{lang-es|Frida Kahlo}}), чие целосно име било '''Магдалена Кармен Фрида Кало и Калдерон''' (''Magdalena Carmen Frida Kahlo y Calderón''; {{роден на|6|јули |1907}} – {{починат на|13| јули |1954}}) — истакната [[Мексико|мексиканска]] [[сликар]]ка, најпозната по нејзините [[автопортрет]]и. == Живот == Фрида Кало била ќерка на Вилхелм Кало, [[Германија|германец]], роден во [[Баден-Баден]] од еврејски родители, и кој подоцна од [[Унгарија]] [[емиграција|емигрирал]] во [[Мексико]]. Имала мошне бурен живот. Тврдела дека се родила во [[1910]] год. и дека е ќерка на [[Мексиканска револуција|Мексиканската револуција]] и на современо [[Мексико]]. Нејзиното [[уметност|уметничко]] творештво во последните години било изложено на превреднување, особено во [[Европа]] преку поставување на многубројни изложби. Уште како малечка имала деформација на [[‘рбетен столб|‘рбетниот столб]] која нејзините родители и луѓето во опкружувањето мислеле дека е [[детска парализа]] (од истото боледувала и нејзината помлада сестра). Уште од раната младост покажала изразит уметнички талент и еден независен и страстен дух кој се противел на секоја општествена конвенција. Подоцна станува жртва во сообраќајна несреќа која настанала меѓу автобусот во кој се возела и трамвај и како последица на истата се здобила со [[фрактура]] на ‘рбетниот столб. Имено, држач од автобусот ѝ се забил во грбот при што ѝ предизвикал силно крвавење. Тоа ќе ѝ го обележи животот приморувајќи ја на бројни хируршки интервенции. Веднаш по несреќата, откако била пуштена од болницата, била приморана да лежи во [[кревет]] со гипс на горниот дел од телото. Оваа принудувачка ситуација ја поттикнала да чита книги во врска со [[комунизам|комунистичкото]] движење, како и да црта (нејзиниот татко исто така бил [[сликар]]). Првото нешто кое го насликала било нејзиното стапало кое успевала да го види меѓу покривките од креветот. Оттука изборот на родителите да ѝ подарат кревет со [[балдахин]] и со огледало на неговиот [[таван]], за да може да се гледа, како и бои; оттаму започнала серијата на [[автопортрет]]и. Откако ѝ бил отстранет гипсот, успеала да почне повторно да оди, иако со многу болка која ќе ја поднесува целиот свој живот. Му ги однела своите слики на [[Диего Ривера]], истакнат ѕиден сликар од тоа време, за да даде своја критика. Ривера бил толку погоден од модерниот стил на младата сликарка што ја зел под своја закрила и ја вовел на [[политика|политичко]]-[[култура|културната]] [[Мексико|мексиканска]] сцена. Набрзо станува активистка во [[Мексико|мексиканската]] [[комунизам|комунистичка]] [[партија]] чиј член станала во [[1928]] год., учествувала на бројни манифестации, а во меѓувреме се вљубила во својот „водич“ и ментор. Всушност, на [[21]] [[август]] [[1929]] год. се омажила за Ривера, кој за него претставувал веќе трет брак, и покрај тоа што таа знаела дека со тој брак ќе оди во пресрет на неговите бројни вонбрачни љубовни авантури. Таа, од своја страна, го правела истото, стекнувајќи дури и [[бисексуалност|бисексуални]] искуства. Во тој период на [[Диего Ривера|Ривера]] му биле доделени некои уметнички задачи во [[САД]], како на пример [[сликање]]то на ѕидовите во внатрешноста на [[Рокфелер Центар]]от во [[Њујорк]] и [[фреска|фреските]] за меѓународниот саем во [[Чикаго]]. Подоцна поради реакцијата која ја предизвикал со една [[фреска]] во [[Рокфелер Центар]]от на која работник бил јасно насликан со лицето на [[Ленин]], веднаш му биле откажани сликарските ангажмани. Во истиот период на престој во [[Њујорк]], Фрида останала бремена, за подоцна да има спонтан [[абортус]] во поодминат стадиум на [[бременост]]а, кој бил предизвикан поради несоодветноста на нејзината физичка градба да ја издржи бременоста. Тоа, се разбира, многу ја потресло. Тогаш одлучува, заедно со сопругот, да се вратат во [[Мексико]]. Двајцата одлучуваат да живеат во две одвоени куќи, кои, сепак, биле поврзани со мост, за да можат двајцата сликари да имаат свој уметнички простор. Во [[1939]] год. доаѓа до развод поради неверството на Ривера со сестрата на Фрида. Повторно се омажила за Ривера во [[1940]] год. во [[Сан Франциско]]. Од него попримила стил во духот на [[наивно сликарство|наивното сликарство]] на кој насликала мали [[автопортрет]]и инспирирани од народната [[уметност]] и од преколумбиските традиции. Нејзината јасна намера била, преку сликање на теми од домородните цивилизации, да го нагласи недвосмислено својот сопствен [[Мексико|мексикански]] идентитет. Нејзина најголема болка бил фактот дека немала деца. Нејзината страствена љубовна приказна со Ривера е раскажано во еден нејзин дневник. Имала - велат хрониките - бројни љубовници од двата пола чии имиња, ни во тоа време, не можеле да не останат незабележани како на пример она на рускиот револуционер [[Лав Троцки]] и на поетот [[Андре Бретон]]. Била пријателка и веројатно и љубовница на [[Тина Модоти]], милитантен [[комунист]] и [[фотограф]] од [[Мексико]] во дваесеттите години на [[XX век]]. == Сликарски особености == По инцидентот кој ја приморал со месеци да лежи неподвижна во својот кревет, благодарение токму на таа неподвижност, го открила својот сликарски талент. Мајка ѝ како подарок ѝ дала кревет со балдахин и огледало на горниот дел за да може да се гледа додека слика. Поради својата „лежечка“ позиција, на почетокот цртала [[автопортрет]]и. Првиот кој го насликала му бил посветен на Алесандро, нејзина љубов од младоста. На нејзините слики преовладуваат бројни драматични моменти, но и со примеси на фантастични елементи. == Културно влијание == Фрида Кало е првата латиноамериканска жена која била насликана на [[поштенска марка]] од [[САД]], издадена на [[21]] [[јуни]] [[2001]]. Сликата која била избрана за таа цел е еден нејзин [[автопортрет]] насликан во [[1933]]. Животот, страста и смртта на Фрида Кало се раскажани во барем три [[филм]]ови. Последниот од нив, насловен како „[[Фрида (филм)|Фрида]]“ и снимен според [[биографија]]та напишана од [[Хајден Херера]], го режирала [[Џули Тејмор]] и истиот бил претставен на [[Венеција]]нскиот филмски фестивал во [[2002]] год. == Наводи == {{наводи}} == Надворешни врски == {{рв|Frida Kahlo}} * [http://it.youtube.com/watch?v=1HwyBtneBUM Вистинската Фрида Кало; неверојатна збирка на необјавени снимки од нејзиниот приватен живот] * [http://www.fkahlo.com/ Официјално мрежно место на Фрида Кало; биографија, семејство, фотографии и нејзини уметнички дела] * [http://www.tendreams.org/kahlo.htm Ten Dreams Galleries] * [http://www.fridakahlofans.com/ Frida Kahlo Fans] {{Семарх|url=https://web.archive.org/web/20230724084112/https://fridakahlofans.com/ |date=2023-07-24 }} {{Нормативна контрола}} {{ОСНОВНОПОДРЕДУВАЊЕ:Кало, Фрида}} [[Категорија:Мексикански сликари]] [[Категорија:Надреалистички уметници]] [[Категорија:Мексикански комунисти]] [[Категорија:Модерни сликари]] rdu8nx3wkepo4nu59gtm5ox1wakjzeh 0 103641 5388269 3712416 2025-07-07T10:59:14Z Тиверополник 1815 #WPWPMK #WPWP 5388269 wikitext text/x-wiki {{Без извори|датум=октомври 2009}} {{Year nav topic|1948|архитектурата}} '''[[1948]] година во [[архитектура]]та''' содржи некои значајни настани. [[File:Commonwealth-Equitable Building - Portland Oregon.jpg|thumb|upright|Во 1948 година завршила изградбата на [[Комонвелтска кула|Комонвелтската кула]] во [[Портланд]], [[САД]]]] == Настани == [[Категорија:Архитектурата во 1948 година| ]] [[Категорија:Години во архитектурата]] ilnct57mlagrjnlfthg1akwz0m56pqp 0 103657 5388267 4918491 2025-07-07T10:55:59Z Тиверополник 1815 #WPWPMK #WPWP 5388267 wikitext text/x-wiki {{Без извори|датум=октомври 2009}} {{Year nav topic|1935|архитектурата}} '''[[1935]] година во [[архитектура]]та''' содржи некои значајни настани. [[File:An-Nasr Mosque3.jpg|thumb|Во 1935 година завршила изградбата на [[џамија Ан-Наср]] во [[Наблус]], [[Палестина]]]] == Настани == [[Категорија:Архитектурата во 1935 година| ]] [[Категорија:Години во архитектурата]] litgf9i055idhzb41g70k98wuq1gr55 0 103690 5388266 3723161 2025-07-07T10:52:25Z Тиверополник 1815 #WPWPMK #WPWP 5388266 wikitext text/x-wiki {{Без извори|датум=октомври 2009}} {{Year nav topic|1916|архитектурата}} '''[[1916]] година во [[архитектура]]та''' содржи некои значајни настани. [[File:St. Paul's church, Stoneycroft - geograph.org.uk - 1692322.jpg|thumb|Во 1916 година завршила изградбата на [[Коптска православна црква|коптската]] [[Црква „Света Марија и Свети Павле“ - Ливерпул|црква „Света Марија и Свети Павле“]] во [[Ливерпул]], [[Англија]]]] == Настани == [[Категорија:Архитектурата во 1916 година| ]] [[Категорија:Години во архитектурата]] 8856obv5v7nf6ad7fi7rlqjjso5q95s 0 103691 5388265 3723173 2025-07-07T10:50:10Z Тиверополник 1815 #WPWPMK #WPWP 5388265 wikitext text/x-wiki {{Без извори|датум=октомври 2009}} {{Year nav topic|1915|архитектурата}} '''[[1915]] година во [[архитектура]]та''' содржи некои значајни настани. [[File:Prince of Wales Museum, Mumbai 01.jpg|thumb|Во 1915 година завршила изградбата на [[Музеј на Принцот од Велс|музејот на Принцот од Велс]] во [[Мумбај]], [[Индија]]]] == Настани == [[Категорија:Архитектурата во 1915 година| ]] [[Категорија:Години во архитектурата]] kz3fn0pyjuamqtk3iv5412pczu6ecp9 0 103692 5388264 3723164 2025-07-07T10:48:27Z Тиверополник 1815 #WPWPMK #WPWP 5388264 wikitext text/x-wiki {{Без извори|датум=октомври 2009}} {{Year nav topic|1914|архитектурата}} '''[[1914]] година во [[архитектура]]та''' содржи некои значајни настани. [[File:Basilique de Sacre Coeur in Montmartre (2518536847).jpg|thumb|Во 1914 година завршила изградбата на [[Базилика на Светото срце (Париз)|базиликата на Светото срце]] во [[Париз]], [[Франција]]]] == Настани == [[Категорија:Архитектурата во 1914 година| ]] [[Категорија:Години во архитектурата]] q6jeldz3jf3nkgf1kko3nrdi6glyltg 0 103693 5388263 3723166 2025-07-07T10:47:18Z Тиверополник 1815 #WPWPMK #WPWP 5388263 wikitext text/x-wiki {{Без извори|датум=октомври 2009}} {{Year nav topic|1913|архитектурата}} '''[[1913]] година во [[архитектура]]та''' содржи некои значајни настани. [[File:Wroclaw - Hala Stulecia 03.jpg|thumb|Во 1913 година завршила изградбата на [[Народна сала (Вроцлав)|НАродната сала]] во [[Вроцлав]], [[Полска]]]] == Настани == [[Категорија:Архитектурата во 1913 година| ]] [[Категорија:Години во архитектурата]] rh02dm9xk1vh63yulh88w0w854gnstm 0 103695 5388262 3723168 2025-07-07T10:45:58Z Тиверополник 1815 #WPWPMK #WPWP 5388262 wikitext text/x-wiki {{Без извори|датум=октомври 2009}} {{Year nav topic|1912|архитектурата}} '''[[1912]] година во [[архитектура]]та''' содржи некои значајни настани. [[File:AlexanderNevskyCathedral-Sofia-6.jpg| thumb|right|Во 1912 година завршила изградбата на [[Црква Свети Александар Невски (Софија)|црквата „Свети Александар Невски“]] во [[Софија]], [[Бугарија]]]] == Настани == [[Категорија:Архитектурата во 1912 година| ]] [[Категорија:Години во архитектурата]] 6udq26x0de2yslry0twym6wm8qvvg15 0 103698 5388260 3723170 2025-07-07T10:44:31Z Тиверополник 1815 #WPWPMK #WPWP 5388260 wikitext text/x-wiki {{Без извори|датум=октомври 2009}} {{Year nav topic|1911|архитектурата}} '''[[1911]] година во [[архитектура]]та''' содржи некои значајни настани. [[File:Praha, Staré Město, Mariánské náměstí, Nová radnice (Magistrát).jpg|thumb|Во 1911 година завршила изградбата на [[Ново градско собрание (Прага)|Новото градско собрание]] во [[Прага]], [[Чешка]]]] == Настани == [[Категорија:Архитектурата во 1911 година| ]] [[Категорија:Години во архитектурата]] mpf003piei4wr90r7vuxjmnd1xzzdrd 0 103700 5388259 3723172 2025-07-07T10:40:51Z Тиверополник 1815 #WPWPMK #WPWP 5388259 wikitext text/x-wiki {{Без извори|датум=октомври 2009}} {{Year nav topic|1910|архитектурата}} '''[[1910]] година во [[архитектура]]та''' содржи некои значајни настани. [[File:FinlandNationalMuseum.jpg|thumb|Во 1910 година завршила изградбата на зградата на [[Национален музеј на Финска|Националниот музеј на Финска]] во [[Хелсинки]], [[Финска]]]] == Настани == [[Категорија:Архитектурата во 1910 година| ]] [[Категорија:Години во архитектурата]] 4tdrq3cmyr3ugxldwf25c0kqdm5vcya 0 103703 5388258 3723116 2025-07-07T10:38:59Z Тиверополник 1815 #WPWPMK #WPWP 5388258 wikitext text/x-wiki {{Без извори|датум=октомври 2009}} {{Year nav topic|1909|архитектурата}} '''[[1909]] година во [[архитектура]]та''' содржи некои значајни настани. [[File:St. Nicholas Roman Catholic Cathedral, Kyiv 8.jpg|thumb|Во 1909 година завршила изградбата на [[Римокатоличка катедрала Свети Никола (Киев)|Римокатоличката катедрала Свети Никола]] во [[Киев]], [[Украина]]]] == Настани == [[Категорија:Архитектурата во 1909 година| ]] [[Категорија:Години во архитектурата]] 86rzy67coo6skyokw9rod66p9sg3k4r 0 103705 5388257 3723118 2025-07-07T10:37:13Z Тиверополник 1815 #WPWPMK #WPWP 5388257 wikitext text/x-wiki {{Без извори|датум=октомври 2009}} {{Year nav topic|1908|архитектурата}} '''[[1908]] година во [[архитектура]]та''' содржи некои значајни настани. [[File:Casa-narino-1-fachada.jpg|thumb|Во 1908 година завршила изградбата на [[Каса де Нарињо]] во [[Богота]], [[Колумбија]], официјалната резиденција на [[Претседател на Колумбија|претседателот на Колумбија]]]] == Настани == [[Категорија:Архитектурата во 1908 година| ]] [[Категорија:Години во архитектурата]] m5i205dqut0hkish90qdo0bf17ozbv8 0 103708 5388256 3723120 2025-07-07T10:34:53Z Тиверополник 1815 #WPWPMK #WPWP 5388256 wikitext text/x-wiki {{Без извори|датум=октомври 2009}} {{Year nav topic|1907|архитектурата}} '''[[1907]] година во [[архитектура]]та''' содржи некои значајни настани. [[File:Djenne great mud mosque.jpg|thumb|Во 1907 година завршила реконструкцијата на [[Голема џамија (Џене)|Големата џамија]] во [[Џене]], [[Мали]]]] == Настани == [[Категорија:Архитектурата во 1907 година| ]] [[Категорија:Години во архитектурата]] fjgzpr9jub99ptjkaiebrg17q2f8id6 0 103709 5388255 3723122 2025-07-07T10:31:01Z Тиверополник 1815 #WPWPMK #WPWP 5388255 wikitext text/x-wiki {{Без извори|датум=октомври 2009}} {{Year nav topic|1906|архитектурата}} '''[[1906]] година во [[архитектура]]та''' содржи некои значајни настани. [[File:IvanVazov National Theatre 7.jpg|thumb|Во 1906 година завршила изградбата на [[Народен театар „Иван Вазов“|Народниот театар „Иван Вазов“]] во [[Софија]], [[Бугарија]]]] == Настани == [[Категорија:Архитектурата во 1906 година| ]] [[Категорија:Години во архитектурата]] p6ee9m532kdm71a4nhl86sdso8dxfjf 0 103710 5388254 3723125 2025-07-07T10:29:06Z Тиверополник 1815 #WPWPMK #WPWP 5388254 wikitext text/x-wiki {{Без извори|датум=октомври 2009}} {{Year nav topic|1905|архитектурата}} '''[[1905]] година во [[архитектура]]та''' содржи некои значајни настани. [[File:Bundesarchiv Bild 146-2008-0281, Berlin, Berliner Dom.jpg|thumb|Во 1905 година завршила реконструкцијата на [[Берлинска катедрала|Берлинската катедрала]] во [[Берлин]], [[Германија]]]] == Настани == [[Категорија:Архитектурата во 1905 година| ]] [[Категорија:Години во архитектурата]] ezj9rpezv4jvrcv92mbm1p7kfnekqv6 0 103711 5388253 3723134 2025-07-07T10:27:07Z Тиверополник 1815 #WPWPMK #WPWP 5388253 wikitext text/x-wiki {{Без извори|датум=октомври 2009}} {{Year nav topic|1904|архитектурата}} '''[[1904]] година во [[архитектура]]та''' содржи некои значајни настани. [[File:Batumi Synagogue, 2016.jpg|thumb|Во 1904 година завршила изградбата на [[Синагога (Батуми)|синагогата]] во [[Батуми]], [[Грузија]]]] == Настани == [[Категорија:Архитектурата во 1904 година| ]] [[Категорија:Години во архитектурата]] f3yuzh5mvcvijl6ilqcp63w4ijqkhoi 0 103712 5388251 3723128 2025-07-07T10:25:32Z Тиверополник 1815 #WPWPMK #WPWP 5388251 wikitext text/x-wiki {{Без извори|датум=октомври 2009}} {{Year nav topic|1903|архитектурата}} '''[[1903]] година во [[архитектура]]та''' содржи некои значајни настани. [[File:20161207 Palazzo Castiglioni.jpg|thumb|Во 1903 година завршила изградбата на [[Палацо Кастиглиони]] во [[Милано]], [[Италија]]]] == Настани == [[Категорија:Архитектурата во 1903 година| ]] [[Категорија:Години во архитектурата]] lsx190hl5pxlhib11hm8tsd2oruedug 0 103713 5388250 3723135 2025-07-07T10:24:01Z Тиверополник 1815 #WPWPMK #WPWP 5388250 wikitext text/x-wiki {{Без извори|датум=октомври 2009}} {{Year nav topic|1902|архитектурата}} '''[[1902]] година во [[архитектура]]та''' содржи некои значајни настани. [[File:Budapest Országház (31355012995).jpg|thumb|Во 1902 година завршила изградбата на зградата на [[Унгарски парламент|Унгарскиопт парламент]] во [[Будимпешта]], [[Унгарија]]]] == Настани == [[Категорија:Архитектурата во 1902 година| ]] [[Категорија:Години во архитектурата]] 7dssrnw1mg28czn3kdmzqnxaew8quu8 0 103715 5388249 3723131 2025-07-07T10:22:24Z Тиверополник 1815 #WPWPMK #WPWP 5388249 wikitext text/x-wiki {{Без извори|датум=октомври 2009}} {{Year nav topic|1901|архитектурата}} '''[[1901]] година во [[архитектура]]та''' содржи некои значајни настани. [[File:City Hall Philadelphia.jpg|thumb|Во 1901 година завршила изградбата на [[Филаделфиско градско собрание|Градското собрание]] во [[Филаделфија]], [[САД]]]] == Настани == [[Категорија:Архитектурата во 1901 година| ]] [[Категорија:Години во архитектурата]] ar71vzx5v4vl3lo053ckvi0bn1q2pyo 0 104579 5387929 5319827 2025-07-06T15:32:46Z Gurther 105215 додадена [[Категорија:Избрани статии на bg.вики]] користејќи го [[:en:Wikipedia:HotCat|HotCat]] 5387929 wikitext text/x-wiki {{Taxobox | name = Амурски леопард | status = CR | status_system=iucn3.1 | trend = down | image = Amur Leopard Pittsburgh Zoo.jpg | image_width = 275px | regnum = [[Животни]] | phylum = [[Хордати]] | classis = [[Цицачи]] | ordo = [[Ѕверови]] | familia = [[Мачки]] | genus = [[Пантери]] | species = [[Леопард]] | subspecies = '''Амурски леопард''' | trinomial = ''Panthera pardus orientalis'' | synonyms=''Panthera pardus amurensis'' | trinomial_authority = [[Херман Шлегел|Schlegel]], 1857 | range_map = Amur Leopard distribution.PNG | range_map_width = 250px | range_map_caption = Распространетост на амурскиот леопард }} '''Амурскиот леопард''' ({{науч|Panthera pardus orientalis}}), познат и под името '''кинески леопард''' или '''сибирски леопард''' — вид од родот [[пантери]] (''Panthera'') од семејството на [[мачки]]те (''Felidae'') кој живее на рускиот [[Далекуисточен федерален округ|Далечен Исток]] (на мала територија помеѓу [[Русија]] и [[Кина]]). Овој вид е еден од најретките видови на мачки во светот, и се проценува дека постојат само уште 30-35 единки. [[IUCN|Меѓународниот сојуз за заштита на природата]] го прогласил амурскиот леопард за [[критично загрозен вид]], што значи дека му се заканува опасност од изумирање во дивината. == Особености == Од осумте подвида на леопардот, амурскиот подвид има најразлична шара на [[крзно]]то. Има жолтеникава боја (поготово за време на летниот период) и широко распространети [[Розети (зоологија)|розети]] со дебели црни прстени и темен центар. Должината на влакната варира од 2,5 сантиметри во лето до 7,5 сантиметри во зима. Очите на амурските леопасрди се светли со [[синозелена боја]]. == Поведение == Мажјаците амурски леопард тежат од 32-48 килограми, со исклучоци кои достигнуваат тежина и до 60-75 килограми. Женките се помали и тежат од 25-43 килограми. Главен плен на овој подвид е [[Cervus nippon|елен сика]] и [[срна]], како и [[зајак|зајаци]] и [[јазовец|јазовци]]. Овој подвид се среќава со потешкотии во регионите каде живеалиштето го дели со [[тигар]]от, но ова ретко се случува на територијата на Русија. Истражувањата покажале дека зголемената популација на тигрите во југозападниот дел, не влијае негативно на популацијата на леопардот. Амурските леопарди во зоолошките градини најмногу раѓаат млади кон крајот на летото и почетокот на есента. По носењето кое трае околу 12 недели, младенчињата се раѓаат во легла од 1-4 единки (со просек од 2 мачиња). Младите леопарди остануваат со мајката и до две години додека не станат независни. Првото парење кај женките е на возраст од 3-4 години. Во дивината леопардите живеат 10-15 година, но во заробеништво достигнуваат и 20 годишна возраст. == Опасности == * ''Ловокрадство'' Нелеглани ловци се и сиромашните локални селани но и скоро збогатени руси, најмногу од градот [[Владивосток]], како и кинези кои нелегално ја преминуваат границата. Од 2002 година, во Русија се пронајдени 9 кожи или тела од амурски леопарди жртви на ловокрадстовото, а најмалку две единки се убиени во Кина. * ''Уништување на природното живеалиште'' Шумите во кои живеат овие леопарди полека ги снемува како последица на честите пожари. Локалните селани ги почнуваат пожарте поради бројни причини, но најмногу за да го стимулираат растењето на [[папрат]]и кои се популарна состојка во исхраната кај русите и кинезите. * ''Негативното влијание на мала популација'' Загубата на генетскиот диверзитет кај малата и изолирана амурска популација претставува голем проблем кој може да доведе до депресија. Сепак досегашните резултати се нецелосни и потребни се дополнителни истражувања на оваа тема пред да бидат донесени заклучоци. === Заштитен статус === [[Податотека:MP-panthera pardus orientalis 8.jpg|thumb|right|Амурски леопард во зоолошката градина во [[Филаделфија]]]] [[Податотека:Amur Leopard Panthera pardus orientalis Facing Forward 1761px.jpg|thumb|right]] Во последната декада направен е доста значаен напредок во заштитата на тигрите и амурските леопарди од овој регион. Коалиција на 13 меѓународни и руски невладини организации ја создале [[АЛТА]] (Алијанса за амурскиот леопард и тигарот). На далечниот исток [[Фондација Феникс|фондцијата Феникс]] предводи рани активности анти-ловокрадство и уништување на животната средина, додека АЛТА е одговорана за подигање на свеста кај јавноста и научни истражувања. Членовите на АЛТА веќе долги години соработуваат на развивање, финансирање и имплементирање на проектите за заштита во Русија и Кина. [[WWF]] исто така учествува во заголемување на заштитата на овој вид. Сепак, една од последните женки е убиена кон средината на април 2007 година<ref>{{fr}} {{Наведена мрежна страница|url=http://www.cyberpresse.ca/article/20070424/CPSCIENCES/704231053/5547/CPSCIENCES|title=L'un des derniers léopards de l'Amour tué.|last=|first=|date=24 април 2007|work=|archive-url=https://web.archive.org/web/20080429234118/http://www.cyberpresse.ca/article/20070424/CPSCIENCES/704231053/5547/CPSCIENCES|archive-date=2008-04-29|dead-url=|accessdate=7 септември 2008|website=www.cyberpresse.ca|url-status=dead}}</ref> во националниот парк Барсови, со што бројот на женки амурски леопард се намалил на само 7 единки<ref>{{fr}} {{Наведена мрежна страница|url=http://www.futura-sciences.com/news-derniers-leopards-amour-ete-abattu-braconnier_10727.php|title=Un des derniers léopards de l'Amour a été abattu par un braconnier.|last=|first=|date=25 април 2007|work=|archive-url=|archive-date=|dead-url=|accessdate=7 септември 2008|website=www.futura-sciences.com}}</ref>. Зоолошките градини во кои живеат 150-200 единки (според пребројувањата во 2000 година), можеби се единствената надеж за прежувување на овој редок подвид. == Наводи == {{reflist}} == Надворешни врски == {{commons|Panthera pardus orientalis}} {{wikispecies|Panthera pardus orientalis}} * {{en}} [http://www.amur-leopard.org/ '''ALTA Amur Leopard Conservation'''] * {{ru}} [http://www.wwf.ru (World Wildlife Fund WWF) Русија] {{Семарх|url=https://web.archive.org/web/20060901011623/http://www.wwf.ru/ |date=2006-09-01 }} * {{en}} [http://www.tigrisfoundation.nl The Tigris Foundation – посветена на заштитата на амурскиот леопард] * {{en}} [http://www.zsl.org/field-conservation/carnivores-and-people/amur-leopard-conservation-in-russia,468,AR.html ZSL Amur Leopard Conservation] {{Семарх|url=https://web.archive.org/web/20081107072444/http://www.zsl.org/field-conservation/carnivores-and-people/amur-leopard-conservation-in-russia,468,AR.html |date=2008-11-07 }} * {{en}} [http://www.amur.org.uk/ AMUR Russia/UK] {{Семарх|url=https://web.archive.org/web/20070831151718/http://amur.org.uk/ |date=2007-08-31 }} * {{en}} [http://www.wcs.org/international/Asia/russia WCS Russia] {{Семарх|url=https://web.archive.org/web/20070926224008/http://www.wcs.org/international/Asia/russia |date=2007-09-26 }} * {{en}} [http://www.wildlifealliance.org/conserving-wildlife/protecting-animals/amur-leopard.html Wildlife Alliance and Phoenix Fund's direct protection efforts for Amur leopards and Amur tigers in the Russian Far East] {{Семарх|url=https://web.archive.org/web/20090430152044/http://www.wildlifealliance.org/conserving-wildlife/protecting-animals/amur-leopard.html |date=2009-04-30 }} * {{en}} [http://www.arkive.org/species/GES/mammals/Panthera_pardus_orientalis/ ARKive] {{Семарх|url=https://web.archive.org/web/20080915171005/http://www.arkive.org/species/GES/mammals/Panthera_pardus_orientalis/ |date=2008-09-15 }} * {{en}} [http://www.worldwildlife.org/species/finder/amurleopard/item546.html World Wildlife Fund - Статија за амурскиот леопард] * {{en}} [http://www.iucnredlist.org/details/15957 Амурскиот леопард на МСЗП] {{Леопард}} [[Категорија:Леопарди]] [[Категорија:Избрани статии на bg.вики]] 1tizzk2yawy2h3lijhrybu5yqkpmo9t 0 105814 5388146 2953894 2025-07-07T07:53:13Z Тиверополник 1815 #WPWPMK #WPWP 5388146 wikitext text/x-wiki {{Без извори|датум=октомври 2009}} {{Year nav topic|1880|архитектурата}} '''[[1880]] година во [[архитектура]]та''' содржи некои значајни настани. [[File:Kölner Dom - Westfassade 2022 ohne Gerüst-0968 b.jpg|thumb|Во 1880 година завршила изградбата на [[Келнска катедрала|Келнската катедрала]] во [[Келн]], [[Германија]]]] == Настани == [[Категорија:1880 во архитектурата]] [[Категорија:Години во архитектурата]] p5vwg2yi3qu3jlbfzpfk4xezzgmz1yp 0 105816 5388147 2953895 2025-07-07T07:56:14Z Тиверополник 1815 #WPWPMK #WPWP 5388147 wikitext text/x-wiki {{Без извори|датум=октомври 2009}} {{Year nav topic|1881|архитектурата}} '''[[1881]] година во [[архитектура]]та''' содржи некои значајни настани. [[File:Natural History Museum 001.jpg|thumb|upright|Во 1881 година завршила изградбата на [[Природонаучен музеј (Лондон)|Природонаучниот музеј]] во [[Лондон]], [[Англија]]]] == Настани == [[Категорија:1881 во архитектурата]] [[Категорија:Години во архитектурата]] 4oheueha3ey3u11h4yki4ep4qrw4ei0 0 105818 5388148 2953896 2025-07-07T07:57:30Z Тиверополник 1815 #WPWPMK #WPWP 5388148 wikitext text/x-wiki {{Без извори|датум=октомври 2009}} {{Year nav topic|1882|архитектурата}} '''[[1882]] година во [[архитектура]]та''' содржи некои значајни настани. [[File:Selwyn College Old Court, Cambridge, UK - Diliff.jpg|thumb|Во 1882 година завршила изградбата на [[Селџин (колеџ)|колеџот Селвин]] во [[Кембриџ]], [[Англија]]]] == Настани == [[Категорија:1882 во архитектурата]] [[Категорија:Години во архитектурата]] n9akqrbkyk6u9ibn3oafygi6sa774pw 0 105820 5388149 2953897 2025-07-07T08:02:00Z Тиверополник 1815 #WPWPMK #WPWP 5388149 wikitext text/x-wiki {{Без извори|датум=октомври 2009}} {{Year nav topic|1883|архитектурата}} '''[[1883]] година во [[архитектура]]та''' содржи некои значајни настани. [[File:Waddesdon Manor North Façade, UK - Diliff.jpg|thumb|Во 1883 година завршила изградбата на [[Вадесон (велепоседнички дом)|Вадесонскиот дом]] во [[Вадесон]], [[Англија]]]] == Настани == [[Категорија:1883 во архитектурата]] [[Категорија:Години во архитектурата]] e5cw4ntb6ny0uqzpzut3ps7h7eb49tg 0 105822 5388150 2953898 2025-07-07T08:03:22Z Тиверополник 1815 #WPWPMK #WPWP 5388150 wikitext text/x-wiki {{Без извори|датум=октомври 2009}} {{Year nav topic|1884|архитектурата}} '''[[1884]] година во [[архитектура]]та''' содржи некои значајни настани. [[File:Reflecting Pool on the National Mall with the Washington Monument reflected, Washington, D.C., by Carol M. Highsmith.jpg|thumb|Во 1884 година завршила изградбата на [[Вашингтонски споменик|Вашингтонскиот споменик]] во [[Вашингтон]], [[САД]]]] == Настани == [[Категорија:1884 во архитектурата]] [[Категорија:Години во архитектурата]] 9gjnobso17j11ed2vmcy1zv4on9sygl 0 105824 5388151 2953899 2025-07-07T08:04:29Z Тиверополник 1815 #WPWPMK #WPWP 5388151 wikitext text/x-wiki {{Без извори|датум=октомври 2009}} {{Year nav topic|1885|архитектурата}} '''[[1885]] година во [[архитектура]]та''' содржи некои значајни настани. [[File:Athens academy.jpg|thumb|Во 1885 година завршила изградбата на зградата на [[Атинска академија|Атинската академија]] во [[Атина]], [[Грција]]]] == Настани == [[Категорија:1885 во архитектурата]] [[Категорија:Години во архитектурата]] p8k7iajk93w5ebz5aj8mfvxvda5fx28 0 105826 5388152 2953900 2025-07-07T08:06:06Z Тиверополник 1815 #WPWPMK #WPWP 5388152 wikitext text/x-wiki {{Без извори|датум=октомври 2009}} {{Year nav topic|1886|архитектурата}} '''[[1886]] година во [[архитектура]]та''' содржи некои значајни настани. [[File:National Assembly of Bulgaria - Logo.tif|thumb|Во 1886 година завршила изградбата на зградата на [[Народно собрание на Бугарија|Народното собрание на Бугарија]] во [[Софија]], [[Бугарија]]]] == Настани == [[Категорија:1886 во архитектурата]] [[Категорија:Години во архитектурата]] m9s5kofvauhzdlvb9wa9f3qls9oa9wq 0 105828 5388153 2953901 2025-07-07T08:07:27Z Тиверополник 1815 #WPWPMK #WPWP 5388153 wikitext text/x-wiki {{Без извори|датум=октомври 2009}} {{Year nav topic|1887|архитектурата}} '''[[1887]] година во [[архитектура]]та''' содржи некои значајни настани. [[File:AMSTERDAM HOLLAND APRIL 2013 (8711705082).jpg|thumb|Во 1887 година завршила изградбата на [[Црква Свети Никола (Амстердам)|базиликата „Свети Никола“]] во [[Амстердам]], [[Холандија]]]] == Настани == [[Категорија:1887 во архитектурата]] [[Категорија:Години во архитектурата]] qal3qgyue6ho727h2e4wmrbhmoje392 0 105830 5388154 2953902 2025-07-07T08:08:57Z Тиверополник 1815 #WPWPMK #WPWP 5388154 wikitext text/x-wiki {{Без извори|датум=октомври 2009}} {{Year nav topic|1888|архитектурата}} '''[[1888]] година во [[архитектура]]та''' содржи некои значајни настани. [[File:Barcelona - Castell dels Tres Dragons (1).JPG|thumb|Во 1888 година завршила изградбата на [[Замок на трите зејови|Замокот на трите зејови]] во [[Барселона]], [[Шпанија]]]] == Настани == [[Категорија:1888 во архитектурата]] [[Категорија:Години во архитектурата]] gurmepq255xpyd396vcfwavy7kqelyk 0 105832 5388155 2953903 2025-07-07T08:10:13Z Тиверополник 1815 #WPWPMK #WPWP 5388155 wikitext text/x-wiki {{Без извори|датум=октомври 2009}} {{Year nav topic|1889|архитектурата}} '''[[1889]] година во [[архитектура]]та''' содржи некои значајни настани. [[File:Eiffel tower at Exposition Universelle, Paris, 1889.jpg|thumb|250px|Во 1889 година завршила изградбата на [[Ајфелова кула|Ајфеловата кула]] во [[Париз]], [[Франција]]]] == Настани == [[Категорија:1889 во архитектурата]] [[Категорија:Години во архитектурата]] lvfmidax6jzdhmyi59owjf66mt264ua 0 105834 5388156 2953904 2025-07-07T08:11:57Z Тиверополник 1815 #WPWPMK #WPWP 5388156 wikitext text/x-wiki {{Без извори|датум=октомври 2009}} {{Year nav topic|1890|архитектурата}} '''[[1890]] година во [[архитектура]]та''' содржи некои значајни настани. [[File:Bb-forthrailbridge.jpg|thumb|right|Во 1890 година завршила изградбата на [[Форт Бриџ]] во близина на [[Единбург]], [[Шкотска]]]] == Настани == [[Категорија:1890 во архитектурата]] [[Категорија:Години во архитектурата]] 947fpyh2fknrbd1nd6j932ka9s9jc03 0 105836 5388234 3440435 2025-07-07T09:55:49Z Тиверополник 1815 #WPWPMK #WPWP 5388234 wikitext text/x-wiki {{Без извори|датум=октомври 2009}} {{Year nav topic|1891|архитектурата}} '''[[1891]] година во [[архитектура]]та''' содржи некои значајни настани. [[File:Opernhaus Zürich - Sechseläutenplatz 2013-08-31 18-30-40.JPG|thumb|Во 1891 година завршила изградбата на зградата на [[Циришка опера|Циришката опера]] во [[Цирих]], [[Швајцарија]]]] == Настани == [[Категорија:1891 во архитектурата]] [[Категорија:Години во архитектурата]] edricv9rvadnci449ylbg2szrym5agx 0 105838 5388235 3440436 2025-07-07T09:57:30Z Тиверополник 1815 #WPWPMK #WPWP 5388235 wikitext text/x-wiki {{Без извори|датум=октомври 2009}} {{Year nav topic|1892|архитектурата}} '''[[1892]] година во [[архитектура]]та''' содржи некои значајни настани. [[File:Chicago Masonic Temple Building.jpg|thumb|Во 1892 година завршила изградбата на [[Масонски храм (Чикаго)|Масонскиот храм]] во [[Чикаго]], [[САД]]]] == Настани == [[Категорија:1892 во архитектурата]] [[Категорија:Години во архитектурата]] pdaw7wii4j3eyr7uqa66amaw4ojx16p 0 105840 5388237 3440437 2025-07-07T09:58:41Z Тиверополник 1815 #WPWPMK #WPWP 5388237 wikitext text/x-wiki {{Без извори|датум=октомври 2009}} {{Year nav topic|1893|архитектурата}} '''[[1893]] година во [[архитектура]]та''' содржи некои значајни настани. [[File:Salt Lake Temple, Utah - Sept 2004-2.jpg|thumb|Во 1893 година завршила изградбата на [[Солтлејков храм|Солтлејковиот храм]] во [[Солт Лејк Сити]], [[САД]]]] == Настани == [[Категорија:1893 во архитектурата]] [[Категорија:Години во архитектурата]] 23wevzvwcyjelx8u925z5mt9do36e2d 0 105842 5388238 3440438 2025-07-07T09:59:34Z Тиверополник 1815 #WPWPMK #WPWP 5388238 wikitext text/x-wiki {{Без извори|датум=октомври 2009}} {{Year nav topic|1894|архитектурата}} '''[[1894]] година во [[архитектура]]та''' содржи некои значајни настани. [[File:Tower Bridge from Shad Thames.jpg|thumb|Во 1879 година завршила изградбата на [[Тауер бриџ]] во [[Лондон]], [[Англија]]]] == Настани == [[Категорија:1894 во архитектурата]] [[Категорија:Години во архитектурата]] 1x20am42nn9uk39ezv7jpuqz4j3cbl6 0 105844 5388239 3440439 2025-07-07T10:01:12Z Тиверополник 1815 #WPWPMK #WPWP 5388239 wikitext text/x-wiki {{Без извори|датум=октомври 2009}} {{Year nav topic|1895|архитектурата}} '''[[1895]] година во [[архитектура]]та''' содржи некои значајни настани. [[File:Milwaukee City Hall 742.jpg|thumb|Во 1895 година завршила изградбата на [[Градско собрание (Милвоки)|Градското собрание]] во [[Милвоки]], [[САД]]]] == Настани == [[Категорија:1895 во архитектурата]] [[Категорија:Години во архитектурата]] goyqt3ssuh7gezpv9zurr7to88mmv5e 0 105846 5388243 3440440 2025-07-07T10:14:28Z Тиверополник 1815 #WPWPMK #WPWP 5388243 wikitext text/x-wiki {{Без извори|датум=октомври 2009}} {{Year nav topic|1896|архитектурата}} '''[[1896]] година во [[архитектура]]та''' содржи некои значајни настани. [[File:Cathédrale Sainte-Marie-Majeure de Marseille le 11 février 2023-1.jpg|thumb|Во 1896 година завршила изградбата на [[Марсејска катедрала|Марсејската катедрала]] во [[Марсеј]], [[Франција]]]] == Настани == [[Категорија:1896 во архитектурата]] [[Категорија:Години во архитектурата]] fo0v97md3k36f6wyyomd0eb8axc00pm 0 105848 5388244 3440441 2025-07-07T10:16:50Z Тиверополник 1815 #WPWPMK #WPWP 5388244 wikitext text/x-wiki {{Без извори|датум=октомври 2009}} {{Year nav topic|1897|архитектурата}} '''[[1897]] година во [[архитектура]]та''' содржи некои значајни настани. [[File:Thomas Jefferson Building Aerial by Carol M. Highsmith.jpg|thumb|Во 1897 година завршила изградбата на [[библиотекс „Томас Џеферсон“|Главната библиотека]] во [[Вашингтон]], [[САД]]]] == Настани == [[Категорија:1897 во архитектурата]] [[Категорија:Години во архитектурата]] s5dpejjtll88wa89g0tw76uym2kelzs 0 105850 5388246 3440442 2025-07-07T10:19:13Z Тиверополник 1815 #WPWPMK #WPWP 5388246 wikitext text/x-wiki {{Без извори|датум=октомври 2009}} {{Year nav topic|1898|архитектурата}} '''[[1898]] година во [[архитектура]]та''' содржи некои значајни настани. [[File:StPaulBuildingNY.JPG|thumb|upright|Во 1879 година завршила изградбата на [[Облокадер „Свеи Павле“|облокадерот „Свети Павле“]] во [[Њујорк]], [[САД]]]] == Настани == [[Категорија:1898 во архитектурата]] [[Категорија:Години во архитектурата]] 6oagx0lhr3bs80xowq1ebsaan0ocflo 0 105852 5388247 3723104 2025-07-07T10:20:34Z Тиверополник 1815 #WPWPMK #WPWP 5388247 wikitext text/x-wiki {{Без извори|датум=октомври 2009}} {{Year nav topic|1899|архитектурата}} '''[[1899]] година во [[архитектура]]та''' содржи некои значајни настани. [[File:Xilaskar Kilsəsi.JPG|thumb|right|Во 1899 година завршила изградбата на [[Црква на Спасителот (Баку)|црквата на Спасителот]] во [[Баку]], [[Азербејџан]]]] == Настани == [[Категорија:Архитектурата во 1899 година]] [[Категорија:Години во архитектурата]] t25eus03g9ptttlrx1dngjys451w4y3 0 109369 5388305 3440203 2025-07-07T11:24:37Z Тиверополник 1815 #WPWPMK #WPWP 5388305 wikitext text/x-wiki {{Без извори|датум=октомври 2009}} {{Year nav topic|1532|архитектурата}} '''[[1532]] година во [[архитектура]]та''' содржи некои значајни настани. [[File:Bakhchysarai 04-14 img14 Palace Grand Mosque.jpg|thumb|Во 1879 година завршила изградбата на [[Голема ханска џамија|Големата ханска џамија]] во [[Бахчисарај]], [[Крим]]]] == Настани == [[Категорија:1532 во архитектурата]] [[Категорија:Години во архитектурата]] 2ftfbjqf7msge2f5bd0bafanfquxnhr 0 109370 5388306 3440202 2025-07-07T11:28:17Z Тиверополник 1815 #WPWPMK #WPWP 5388306 wikitext text/x-wiki {{Без извори|датум=октомври 2009}} {{Year nav topic|1531|архитектурата}} '''[[1531]] година во [[архитектура]]та''' содржи некои значајни настани. [[File:Зарайский кремль коптер.jpg|thumb|Во 1531 година завршила изградбата на [[Зарајски кремљ]] во [[Зарајск]], [[Русија]]]] == Настани == [[Категорија:1531 во архитектурата]] [[Категорија:Години во архитектурата]] gx8tvzza05jl1grlytrxss3k9o5cme2 0 114709 5387949 4983815 2025-07-06T15:37:37Z Gurther 105215 додадена [[Категорија:Избрани статии на bg.вики]] користејќи го [[:en:Wikipedia:HotCat|HotCat]] 5387949 wikitext text/x-wiki {{Taxobox | status = LC | status_system = IUCN3.1 | status_ref = <ref name=IUCN>{{IUCN|id=22697691 |title=''Ciconia ciconia'' |assessors=[[BirdLife International]] |version=2013.2 |year=2012 |accessdate=26 November 2013}}</ref> | image =Аисты на гнезде (Ciconia ciconia).jpg | image_caption = | image2 = Klapperstorch.ogg | regnum = [[Животни]] | classis = [[Птици]] | ordo = [[Штркови]] | familia = [[Штркови]] | genus = [[Штрк (род)|Штрк]] | species = '''Бел штрк''' | binomial = ''Ciconia ciconia'' | binomial_authority = ([[Карл Линеј|Linnaeus]], [[Систем на природата|1758]]) | synonyms = ''Ardea ciconia'' <small>[[Карл Линеј|Linnaeus]], [[Систем на природата|1758]]</small> | range_map = WhiteStorkMap.svg | range_map_width = | range_map_caption = Распространетост и патишта на белиот штрк <div style="text-align: left"> {{легенда2|#35AC35| Размножување|border=1px solid #aaa;}} <br /> {{легенда2|#5087C3| Презимување|border=1px solid #aaa;}} <br /> {{легенда-линија|red solid 2px|Преселба}} </div> }} '''Бел штрк''' ({{науч|Ciconia ciconia}}) — [[птица]] од редот [[штркови]] (''Ciconiiformes'') кој е составен од таканаречените долгоноги птици во кои освен штрковите, припаѓаат и [[ибис]]от, белата [[чапја]] и други. == Изглед == '''Белиот штрк''' е добро познат и лесно препознатлив по своите бели пердуви, црни врвови на [[Крило|крилјата]] и опашката, долги нозе и долг црн [[клун]]. Живее во мочуришта, влажни и поплавни подрачја до реки и езера, а гнездата освен на дрвјата, често ги свива и во населби, на покриви на куќи или електрични столбови. Храна бара или во плитка вода или во тревници, а најчесто јаде [[Жаба|жаби]], големи [[Инсект|бубачки]], но и [[гуштери]], млади птици и [[глодачи]]. Се огласува со клопот на клунот. == Размножување == Во големо гнездо женката снесува пет јајца. За јајцата како и за младите птички, се грижат двата родители. Летаат бавно, но издржливо и во лет можат да поминат големи оддалечености. == Распространетост == [[Податотека:Штркови близу селата во Неготино.JPG|мини|лево|[[Гнездо]] на бел штрк во [[Неготинско]]]] [[File:Cigogne blanche MHNT.jpg|thumb|''Ciconia ciconia'']] На есен се селат во [[Африка]] и [[Индија]] каде што презимуваат. За време на селидбата често едрат на топли воздушни струи (термали). Голема опасност за овој вид, како и за сите мочуришни птици, претставува сушењето на мочуриштата и големата употреба на [[пестицид]]и. == Наводи == {{наводи}} {{Нормативна контрола}} [[Категорија:Штркови]] [[Категорија:Птици на Македонија]] [[Категорија:Таксони опишани од Карл Линеј]] [[Категорија:Избрани статии на bg.вики]] 52s8vt1zf8asmk0tkqvahq9ehaxkzke 0 123025 5388261 4550296 2025-07-07T10:44:35Z Mashkawat.ahsan 50904 Видео #WPWP 5388261 wikitext text/x-wiki {{Инфокутија за јазик |име=Јукатански јазик |изворноиме=Maaya T'aan |зборувачи=805.000 |држави=[[Мексико]], [[Белиз]] , [[Гватемала]] |регион=[[Јукатан]] 547.098,<br />[[Кинтана Ро]] 163.477,<br />[[Кампече]] 75.847,<br />[[Белиз]] 5.000 |семејствобоја=American |сем1=[[Мајански јазик|мајански]] |сем2=Јукатански |iso2=myn |iso3=yua }} '''Јукатански јазик''' ("Maaya T'aan") — [[мајански јазик]] кој се зборува на полуостровот [[Јукатан]] во [[Мексико]], северно [[Белиз]] и во делови во [[Гватемала]]. Луѓето на кои јазикот е мајчин јазик го нарекуваат само мајански јазик, додека придавката „јукатански“ е додадена за да се разликува од фамилијата [[мајански јазици]]. [[File:WIKITONGUES- Manuel speaking Yucatecan.webm|thumb|Јукатански јазик]] == Примери == {|class="wikitable" ! colspan="2" | Јукатански мајански ! colspan="2" | [[македонски јазик|македонски]] |- ! <small>стандарден<br />изговор ! <small>изговор во<br />западен Јукатан<br />северно Кампече<br /> и централна Кинтана Ро ! <small>нормален превод</small> ! <small>буквален превод</small> |- | B'ix a bèel? | Bi'x a b'eh? | Како си? | Како е твојот пат? |- | Ma'alob', kux tèech? | | Добро, и ти? | Не е лошо, а за тебе? |- | B'ey xan tèen. | | Исто со тебе. | Исто како мене. |- | Tu'ux ka b'in? | | Каде одиш? | |- | Tim b'in xíimbal. | | Одам на прошетка. | |- | B'ix a k'àab'a'? | | Како се викаш? | Како се именуваш? |- | In k'àab'a'e' Jorge. | | Моето име е Хорхе. | Моето име, Хорхе. |- | Jach ki'imak in wóol in wilikech. | | Мило ми е што те сретнав. | Многу среќно моето срце е што те гледа. |- | Ba'ax ka wa'alik? | | Како е? | Што велиш?<br />Што кажуваш? |- | Mix b'a'al. | Mix b'a'ah. | Ништо.<br />Не го споменувај тоа. | |- | B'ix a wilik? | | Како изгледа? | Како го гледаш (тоа)? |- | Jach ma'alob'. | | Многу добро. | |- | Ko'ox! | | Ајде! (за двајца) | |- | Ko'one'ex! | | Ајде!/ Ајде да одиме! (за група луѓе) | |- | B'a'ax a k'áat? | | Што сакаш? | |- | (Tak) sáamal. | Aasta sáamah. | Ќе се видиме утре. | До утре. |- | Jach Dyos b'o'otik. | | Благодарам.<br />Господ да те благослови многу. | Многу Господ го плаќа тоа. |} == Наводи == : {{Наведена мрежна страница |author={{aut|Bolles, David}} |year=1997– |title=Combined Dictionary–Concordance of the Yucatecan Mayan Language |publisher=Foundation for the Advancement of Mesoamerican Studies, Inc. (FAMSI) |format=revised 2003 |url=http://www.famsi.org/reports/96072/index.html |accessdate=2007-02-01}} : {{Наведена мрежна страница |author={{aut|Bolles, David}} |author2=and {{aut|Alejandra Bolles}} |year=2004 |title=A Grammar of the Yucatecan Mayan Language |publisher=The Foundation Research Department |work=Foundation for the Advancement of Mesoamerican Studies, Inc. (FAMSI) |format=revised online edition, 1996 Lee, New Hampshire |url=http://www.famsi.org/research/bolles/grammar/index.html |accessdate=2007-02-01}} {{Мајански-јазик-никулец}} {{Мајански јазици}} {{Нормативна контрола}} [[Категорија:Мајански јазици]] [[Категорија:Аглутинативни јазици]] fwo25z8dr7yy5w6bbvoth2b48gjnghj 0 124097 5387918 5228339 2025-07-06T15:27:26Z Gurther 105215 додадена [[Категорија:Избрани статии на af.вики]] користејќи го [[:en:Wikipedia:HotCat|HotCat]] 5387918 wikitext text/x-wiki {{Без извори|датум=октомври 2009}} {{Infobox disease | Name = Аутизам | Image = Autism-stacking-cans 2nd edit.jpg | Alt = Young red-haired boy facing away from camera, stacking a seventh can atop a column of six food cans on the kitchen floor. An open pantry contains many more cans. | Caption = Повторливо местење или подредување на предметите е однесување кое некогаш е поврзано аутизам. | DiseasesDB = 1142 | ICD10 = {{ICD10|F|84|0|f|80}} | ICD9 = 299.00 | ICDO = | OMIM = 209850 | MedlinePlus = 001526 | eMedicineSubj = med | eMedicineTopic = 3202 | eMedicine_mult = {{eMedicine2|ped|180}} | MeshID = D001321 | GeneReviewsNBK = NBK1442 | GeneReviewsName = Autism overview }} '''Аутизам''' — нарушување на невролошкиот развој, кое се одликува со намалена способност за социјализација и комуникација и со ограничено и повторливо однесување. Сите овие знаци се манифестираат пред три годишна возраст. Аутизмот делува на обработката информации во мозокот, со тоа што го менува начинот на којшто невроните и нивните синапси се поврзуваат и организираат. Како доаѓа до оваа појава сѐ уште не е познато. Другите две нарушувања од спектарот на аутизмот (НСА) се синдромот Аспаргер, којшто не се одликува со заостанатост во когнитивниот развој и во јазикот, и ПНР-Н (первазивното нарушување во развојот - неодредено), кој се дијагностицира во случаи кога не се комплетно исполнето критериумите за другите два синдроми. Аутизмот има цврста генетска основа, но генетскиот состав на аутизмот е сложен и не е јасно дали НСА се објаснува повеќе со ретки мутации, кои имаат огромни ефекти, или пак со мултигенски интеракции на нормалните гени. Во ретки случаи аутизмот е поврзан со фактори кои предизвикуваат вродени малформации. Постојат и многу контроверзни теории за некои причинители, коишто можат да произлезат од опкружувањето, како што се тешките метали, пестицидите или вакцините, кои се примаат во раното детство. Хипотезите за вакцините се биолошки невозможни и не се потврдени со достојни научни докази. Аутизмот се појавува кај 1-2 од 1000 луѓе. Распространетоста на НСА е 6 луѓе од 1000, со тоа што се јавува 4 пати повеќе кај машката популација отколку кај женската. Бројот на луѓе, кои се дијагностицирани дека страдаат од аутизам почна драстично да се зголемува од 1980-тите, делумно поради промените во дијагностиката. Причините за зголемениот број на случаи со аутизам се непознати. Родителите обично ги забележуваат симптомите во првите две години. Симптомите обично се развиваат постепено, но има исклучоци кај некои деца со аутизам, кои отпрво се развиваат нормално, а потоа нивниот развој назадува. Иако преземањето мерки во поглед на воспитување или учење за спознавање на светот уште во раниот период од детството може да им помогне да станат способни да се грижат за самите себе, да комуницираат и да се социјализираат, не постои лек којшто делува 100 процентно. Не многу деца со аутизам се осамостојуваат и живеат независно по стекнувањето полнолетство, иако некои од нив стануваат успешни. Развиена е и култура на аутистите, во рамките на која што некои бараат лек, додека пак други веруваат во тоа, дека аутизмот не треба да се третира како нарушување, туку да се толерира како разлика. == Особености == Аутизмот е многу променливо нарушување во психолошкиот развој, коешто најпрво се појавува за време на многу раното детство или во малку подоцнежниот период од детството, и во главно продолжува со иста брзина на развивање, без намалување на интензитетот. Очигледните симптоми се појавуваат постепено по 6-месечна возраст, веќе можат да се потврдат од 2 до 3-годишна возраст, и имаат тенденција да продолжуваат да се појавуваат во зрелите години, но често во променета форма. Аутизмот не се утврдува со само еден симптом, туку со карактеристичната тројка од симптоми: нарушувања во способноста за социјализација, нарушувања во способноста за комуникација и ограничени интереси и повторливо однесување. Има и други чести симптоми, како необичниот начин на јадење, но тие не се пресудни при дијагностицирањето. Карактеристичните симптоми на аутизмот се појавуваат низ целиот свет, и на тој начин што аутистите не се разликуваат драстично од остатокот од населението, при што исто така нема и некоја остра линија помеѓу поблагите и потешките патолошки случаи на аутизам. '''Развој на општествено ниво''' Неспособноста за вклопување во општеството е тоа, по коешто се разликуваат аутизмот и сличните нарушувања од спектарот на аутизмот (НСА) од другите болести, кои се одликуваат со нарушувања во развојот. Луѓето, кои имаат аутизам, многу тешко се вклопуваат во општествтото и често ја немаат таа интуиција за другите, која што пак другите луѓе ја земаат здраво за готово. Познатата аутистка Темпл Грендин ја опиша нејзината неспособност да ја разбере општествената комуникација на неврообичните, т.е. на луѓето со нормален психички развој, како чувството коешто би го имал „антрополог, кога би отишол на Марс“. Невообичаениот развој во поглед на вклопување во општеството станува воочлив во раното детство. Аутистичните бебиња обрнуваат помалку внимание на општествените стимуланси, поретко се смеат, поретко ги гледаат другите околу нив и поретко одговараат на нивното име. Аутистичните дечиња поочигледно отскокнуваат од општествената норма, на пример поретко имаат директен контакт, поретко се вртат на повик и поверојатно е да комуницираат со тоа што би ја движеле раката на некој друг. Аутистичните деца од 3 до 5 годишна возраст уште помалку покажуваат дека го разбираат општеството, тие им приоѓаат на други луѓе спонтано, имитираат, реагираат на емоции, комуницираат невербално и се вртат кога некој ќе ги повика. Но, сепак тие развиваат поврзаност со нивниот првичен негувател. Повеќето аутистични деца не развиваат таква поврзаност со негувателите, која ја доживуваат како заштита од општеството, за разлика од децата кои не се дијагностицирани со аутизам, но оваа разлика ја нема помеѓу обичните деца и децата со повисок степен на психички развој или понизок степен на НСА. Постарите деца и возрасните со НСА покажуваат полоши резултати на тестовите за препознавање на лица и емоции. Токму спротивно на популарното мислење, аутистите не уживаат да бидат сами. Но често се покажува дека на аутистите им е тешко да се спријателат и да го одржат пријателството. За нив, она што покажува колку се осамени е длабината на пријателствата, а не бројот на пријатели кои ги имаат. Функционалните пријателства, како оние кои може да резултираат со покани за забави, можат да имаат огромно влијание врз квалитетот на нивниот живот. Има многу непотврдени извештаи, а многу малку систематски истражувања во врска со агресивност и насилство кај лица со НСА. Овие малку податоци покажуваат дека кај децата со нарушувања во психичкиот развој аутизмот се поврзува со агресија, уништување на имот и гневност. За време на едно истражување во 2007 година, се испитаа родители на 67 деца со НСА, и резултатите покажаа дека околу две третини од децата имаа периоди со напади на гнев, а околу една третина имаа значително подолго минато на агресивност со напади на гнев, во споредба со деца кои немаат аутизам, а имаат пречки во јазикот. Едно истражување во Шведска од 2008 година покажа дека од лицата со 15 години, кои биле пуштени од болница и биле дијагностицирани со НСА, поголема е веројатноста дека тие, коишто вршат насилни криминални дела, да имаат други психопатолошки нарушувања, како на пример психоза. '''Комуникација''' Околу една третина од лицата со аутизам не развиваат доволно говорни способности за да ги задоволат потребите за дневна комуникација. Уште во првата година од животот на детето можат да се забележат необичности во комуникацијата, како задоцнет почеток на обидите за зборување/мумлање, необични гестикулации, необрнување на внимание на надворешните дразби и неогдоварање на истите, како и начини на обид за комуникација со гласови, коишто не биле научени од негувателот. Во втората и третата година од животот, аутистичните деца немаат толку чести мумлања, испуштања на гласови, зборови или комбинирање на истите, и нивните гестикулации се ретко проследени со зборови. Мала е веројатноста дека аутистичните деца ќе ги изразат нивните побарувања или дека ќе ги споделат нивните искуства, туку поголема е веројатноста тие дека тие едноставно ќе ги повтроуваат зборовите на луѓето околу нив (ехолалија) или дека погрешно ќе ги употребат личните заменки. Невербалната комуникација и гестикулациите се неопходни за да се оствари успешно разговор со аутистите, и недостатоците во способноста за правилна невербална комуникација и гестикулирање се тие, по коишто може да се препознае бебе со НСА, на пример бебето може да гледа во раката што покажува кон некој предмет, а не во посочениот предмет, и тие постојано не успеваат во обидот да покажат кон некој предмет на којшто сакаат да искоментираат или во врска со којшто сакаат да споделат некое искуство. Може да се случи аутистичните деца да имаат проблем со претворањето на симболите во јазик. Во неколку истражувања направени врз група од аутистични деца во возраст од 8 - 15 години и група од возрасни аутисти, кои се споредуваа со соодветни контролни групи од луѓе кои немаат аутизам, се утврди дека децата аутисти ги завршија задачите за основни познавања на јазикот, кои вклучуваа задачи за фонд на зборови и за правилно пишување, исто толку добро како контролната група од деца, додека групата возрасни аутисти ги завршија задачите подобро од контролната група. Но и двете групи од аутисти дадоа полоши резултати на јазичните задачи како метафорично изразување, разбирање и изведување заклучок. Со оглед на тоа што луѓето првенствено се мерат според нивните основни јазични способности, овие истражувања покажуваат дека е голема веројатноста да тој, што зборува со аутист, го преценува неговиот капацитет и колку тој разбира од разговорот. '''Повторливо однесување''' Луѓето со аутизам покажуваат повеќе форми на повторливо или ограничено однесување, коешто скалата за повторливо однесување (Repetitive Behavior Scale-Revised (RBS-R)) го категоризира на следниов начин: • Стереотипија - повторувачки движење, како плескање со раце, правење звуци, итн. • Компулсивно однесување - однесување кое следи правила, како редење на објекти во права линија. • Сличност - отпор кон промена, на пример инсистирање мебелот да не се преместува. • Ритуално однесување - вклучува непроменлива шема на дневни активности, како на пример непроменето јадење или ритуал на пресоблекување. Ова е тесно поврзано со сличноста, и една независна проверка на скалата даде предлог за спојување на двата фактори. • Ограничено однесување - однесување ограничено во поглед на точка на концентрирање, интерес или активност, како на пример преокупираност со единствена телевизиска програма, играчка или игра. • Самоповредување – однесување коешто вклучува движења, кои ја повредуваат или можат да нанесат повреди, како на пример боцкање во око, гризење рака, удирање на глава. Едно истражување од 2007 година покажа дека во одреден период, појавата на факторот на самоповредување била присутна кај скоро 30 % од децата дијагностицирани со НСА. Ниедно посебно повторливо однесување не е специфични за аутизмот, но само аутизмот се одликува со шема на појавување и сериозност на овие однесувања. '''Други симптоми''' Лицата со аутизам може да имаат симптоми, кои не се поврзани со дијагнозатан но коишто пак може да имаат негативно влијание врз личноста со аутизам или врз семејството на таа личност. Околу 0,5 % до 10 % од лицата со НСА покажуваат необични способности, од способноста за запамтување на непотребни информации до исклучително ретките способности на запрепастувачките аутистични саванти. Многу лица со НСА покажуваат супериорни способности на поле на перцепција и внимавање во споредба со остатокот од населението. Преголемата осетливост е нешто што го имаат 90 % од аутистите, и некои ја сметаат за една од главните одлики на аутизмот, и покрај тоа што нема сигурни докази дека абнормалностите во поглед на осетливоста се тие, по коишто можат да се разликува аутизмот од другите нарушувања на развојот. Поголеми се разликите кај неспособноста за примање и обработување на надворешни дразби (на пример, удирање во нешта, како ѕид) отколку кај преголемата чувствителност за примање и обработување на дразби (на пример, вознемирување поради гласен звук) или кај барањето на некакво чувство (на пример, ритмични движења). Околу 60 % до 80 % од аутистите се соочуваат со неспособност за контрахирање на мускулите (хипотонија), неспособност за планирање на моторните движења, и одење на прсти. Но сепак, НСА не се поврзани со сериозни нарушувања на моторниот систем. Забележани се и необични навики во поглед на исхраната кај три четвртини од децата аутисти, и тоа до тој степен, што порано ова однесување се сметало како индикатор за поставување на дијагноза. Пребирливоста е најчестиот проблем, но има и случаи на ритуали на јадење и одбивање на храна, но ова никогаш не прераснало во неисхранетост. И покрај тоа што некои деца со аутизам имаат гастро-интестинални (ГИ) симптоми, нема доволно објавени и детални податоци за да се поддржи теоријата, дека децата со аутизам имаат повеќе или различни ГИ симптоми, отколку што е нормално. Истражувањата даваат противречни резултати, а врската помеѓу ГИ проблеми и НСА е нејасна. Родителите на децата дијагностицирани со НСА се повеќе под стрес, отколку другите родители. Се покажало дека браќата или сестрите на децата со НСА пројавуваат поголем восхит од дијагнозираното братче или сестриче и помалку има кавги меѓу нив, за разлика од случаите каде што нема дете со дијагноза или пак има дете со Даунов синдром. Браќата и сестрите на лицата со НСА дијагноза се соочуваат со поголем ризик од лоша благосостојба и полоша врска меѓу браќата и сестрите кога ќе станат возрасни. Аутизмот е едно од первазивните нарушувања во развојот (ПНР), коишто се одликуваат со широкоопсежни абнормалии на поле на социјализација и комуникација, како и со сериозно ограничени интереси и многу повторливо однесување. Овие симптоми не наложуваат болежливост, нежност или емотивна нестабилност. Од петте форми на ПНР, синдромот Аспергер е најблизок до аутизмот, во поглед на знаците и можните причини, а синдромот Рет и нарушувањето на детската способност за интеграција делат неколку знаци со аутизмот, но причините им се неповрзани. Дијагнозата за ПНР - неодредено (ПНР-Н, или нетипичен аутизам) се поставува кога не се исполнуваат доволно критериуми за некое поконкретно нарушување. За разлика од аутистите, лицата со дијагноза за синдромот Аспергер немаат некое значајно задоцнување во јазичниот развој. Терминологијата на аутизмот може да биде збунувачка, со тоа што аутизмот, синдромот Аспергер и ПНР-Н често се нарекуваат нарушувања од спектарот на аутизмот, при што самиот аутизам често се нарекува аутистично нарушување или детски аутизам. НСА пак е подгрупа од поголемиот фенотип на аутизмот, кој ги опишува луѓето кои е можно да немаат НСА, но имаат особини слични на лицата со аутизам, како што е избегнувањето на директен контакт. Манифестирањето на аутизмот покрива широк спектар, од лица со сериозни нарушувања (може да молчат цело време, со заостанат психички развој или пак затворени во свој свет и состојба, каде што цело време плескаат со рацете) до функционални лица, коишто може да имаат активен, но очигледно чуден пристап во општеството, мал број на интереси, и дрдорлив и ситничав начин на комуницирање. Понекогаш синдромот се дели на низок степен, среден степен и висок степен на аутизам (НСА, ССА и ВСА) според коефициентот на интелегенција или според тоа колку помош му е потребна на лицето во секојдневниот живот. Овие поделби не се стандардизирани и се контроверзни. Аутизмот може исто така што се подели на синдромски и несиндромски аутизам. Синдромскиот аутизам се одликува со сериозни и длабоки нарушувања на психичкиот развој, или пак со некој вроден синдром со физички симптоми, како што е туберкулозната склероза. Иако лицата со дијагноза за синдромот Аспергер се одликуваат со поголема способност за спознавање и разбирање на светот, не се јасно заедничките точки со синдромот Аспергер, ВСА и несиндромскиот аутизам. Според некои студии, се појавил случај на дијагнозирање на аутизам кај деца како резултат на губиток на способноста за говор и социјализација, а не како резултат на неспособност за напредок во развојот на возраст од 15 до 30 месеци. Точноста на ова останува контроверзна. Можно е да пости регресивен аутизам како посебен поттип, или пак да постои континуум од однесувања помеѓу аутизмот со и без регресија. Истрагите за причините се отежнати поради неможноста да се пронајдат значајни биолошки подпопулации и поради традиционалните противречности помеѓу психијатриската, психолошката, невролошката и педијатриската дисциплина. Поновите технологии, како функционалната магнетна резонанција и дифузивната тензорска магнетна резонанција, можат да помогнат да се препознаат биолошки важните фенотипови, коишто можат да се видат при скенирање на мозокот, за да се помогнат понатамошните неврогенетски испитувања на аутизмот. Еден пример за ова е намалената активност на делот од мозокот одговорен за визуелно препознавање, кој се поврзува со нарушена перцепција на луѓе, за разлика од предмети. Постои предлог аутизмот да се класифицира со помош на генетиката, како и според однесувањето. == ''Причини'' == Долго време се претпоставува дека има заедничка причина на генетско, когнитивно и невронско ниво за карактеристичната тројка симптоми за аутизмот. Но сепак, сè поголемо е сомневањето дека напротив се работи за сложено нарушување, чиишто суштински одлики имаат сосема различни причинители, коишто често се случуваат во исто време. Аутизмот има цврста генетска основа, но генетскиот состав на аутизмот е сложен и не е јасно дали НСА се објаснува повеќе со ретки мутации, кои имаат огромни ефекти, или пак објаснувањето се состои од мултигенски интеракции на нормалните гени. Сложеноста поизлегува од интеракцијата меѓу повеќе гени, околината и епигенетските фактори, кои не го променуваат составот на ДНК, но се наследни и влијаат врз репродукцијата на гените. Некои истражувања направени врз близнаци покажале дека коефициентот на наследност на аутизмот е 0,7, а 0,9 за поширокиот фенотип на аутизмот, и дека шансата брат или сестра на аутист да страда од аутизам исто така е околу 25 поголема од шансата кај некој што нема заболен брат или сестра. Сепак, најголем број од мутациите, кои го зголемуваат ризикот за воспоставување дијагноза за аутизам не се идентификувани. Причината не може да се пронајде во генетска мутација според Менделовите закони (на еден ген), или пак во абнормалност на еден хромозом, како што е синдромот Мартина-Бела, и ниеден од генетските синдроми поврзани со НСА не покажал експлицитно дека е причинител на НСА. Голем дел од аутистите, чиишто семејства не страдаат од аутизам, може да се резултат на настаната хромозомска аберација во гените, како спонтана бришењето или дупликација на генетски материјал за време на мејозата. Оттука, голем дел од случаите на аутизам може да ги бараат своите корени во генетските причини, кои се наследни, но не наследени - тоа значи дека мутацијата, која го предизвикала аутизмот, не е присутна во родителскиот геном. Неколку докази покажуваат дека причинителите на аутизмот треба да се бараат во правец на нефункционалност на синапсите. Некои ретки мутации може да бидат причини за аутизмот поради тоа што предизвикуваат попречување на некои синаптички патишта, како што се мутациите поврзани со адхезијата на клетките. Истражувања за замена на гени, направени врз глувци, покажаа дека симптомите на аутизмот можат да почнат да се препознаваат во подоцнежните чекори на развој на организмот, коишто пак зависат од активноста на синапсите и од промените, кои зависат од оваа активност. Сите познати тератогени (агенти, кои предизвикуваат вродени малформации), кои се поврзани со ризик за појава на аутизам, дејствуваат само во текот на првите 8 недели по зачнувањето на зиготот, и и покрај тоа што ова не ја исклучува можноста дека аутизмот може да се појави подоцна во текот на развојот, ова се сепак силни докази за тоа, дека аутизмот се појавува многу рано во развојот. И покрај тоа што доказите за причините за аутизмот кои лежат во опкружувањето се несигурни и не се потврдени со достојни истражувања, во тек се интензивни потраги. Се покажало дека факторите на опкружувањето го причинуваат или ја влошуваат состојбата на аутизмот, или пак може да се важни за некои идни истражувања, а во нив се вбројуваат одредени видови храна, заразни болести, тешки метали, разредувачи, издувни гасови од дизел мотор, полихлорирани фенили, фталатни естри и феноли употребени во пластични производи, пестициди, броминирани заштити од оган, алкохол, пушење, консумирање на недозволени дроги, вакцини и пренатален стрес. Можно е првиот пат, кога родителите ќе станат свесни за фактот дека детето им е аутист, да биде околу времето за прво редовно вакцинирање, и ова ги издигна теориите дека вакцините или нивните средства за чување се причинителите на аутизмот. И покрај тоа што нема цврсти научни докази за да ја поддржат оваа теорија, како и фактот дека теоријата е биолошки невозможна, загриженоста на родителите во врска со аутизмот е покачена, што пак доведе до се почести случаи на избегнување на имунизацијата за време на детството и се почести случаи на епидемии на сипаници. == ''Механизам'' == Симптомите на аутизмот произлегуваат од промените на различни системи на мозокот, кои се поврзани со процесот на зреење. Не е баш јасно какосе појавува аутизмот. Неговиот механизам може да се подели на 2 дела: патопсихологијата на деловите на мозокот и процесите кои се одвиваат во него, која што е поврзана со аутизмот, и невропсихолошките врски меѓу деловите на мозокот и нивното меѓусебно однесувањата. Се покажало дека однесувањата имаат повеќебројни патопсихологии. '''Патопсихологија''' За разлика од многу други болести на мозокот, како што е Паркинсоновата болест, аутизмот нема еден единствен механизам на ниту едно ниво - ниту на молекуларно, ниту на клеточно, ниту на ниво на систем на организмот, и не се знае дали аутизмот всушност претставува неколку нарушувања предизвикани од мутации на неколку чести молекуларни патишта, или пак (како интелектуалната неспособност) е комбинација од повеќе нарушувања со различни механизми. Се покажало дека аутизмот е резултат на фактори за развој, коишто имаат влијание на сите функционални мозочни системи, и дека аутизмот всушност влијае само на времетраењето на мозочниот развој, а не на финалниот производ. Невроанатомските истражувања и обидите за наоѓање на врска со тератоген наложуваат дека механизмот на аутизмот вклучува промени на развојот на мозокот набрзо по неговото оформување. Оваа аномалија пак предизвикува редица од последователни патолошки процеси во мозокот, коишто се под силно влијание на факторите на опкружувањето. Веднаш по раѓањето, мозоците на аутистичните деца имаат тенденција да растат побрзо отколку што е нормално, а потоа во детството нивниот раст е нормален или релативно спор. Не е познато дали предвременото пребрзо растење на мозокот е случај кај сите аутистични деца. Меѓу хипотезите за клеточна и молекуларна основа за патолошкото предвремено пребрзо растење на мозокот се вбројуваат: • Прекумерен број на неврони, коишто предизвикуваат локална прекумерна поврзливост во клучните делови од мозокот • Нарушено мигрирање на невроните во раниот период од бременост • Нарушени центри за стимулирање или спречување • Неправилно формирање на синапсите и дендритите, на пример при модулација на неурексинскиот и невролигинскиот систем од поврзувачки клетки, или пак со лошо регулирана синтеза на синаптичката белковина. Неправилниот развој на синапсите може исто да предизвика појава на епилепсија, што може да ја објасни поврзаноста на двете состојби. Комуникацијата меѓу одбранбениот и нервниот систем почнува рано во ембрионалната фаза од животот, и дали невролошкиот развој ќе биде успешен и правилен зависи од балансираноста на реакциите на одбранбениот систем. Можно е абнормалната активност на имунитетниот систем во критични периоди за невролошкиот развој да биде дел од механизмот на некои форми на НСА. И покрај тоа што се пронајдени одредени аномалии на имунитетниот систем кај одредени подгрупи на лица со аутизам, не се знае дали овие аномалии се важни или секундарни фактори за механизмот на аутизмот. Со оглед на фактот, што автоантителата не можат да се најдат кај лица со НСА, за разлика од другите состојби, врската помеѓу нарушувањата на одбранбениот систем и аутизмот останува нејасна и контроверзна. Врската меѓу хемискиот состав на невроните и аутизмот не е комплетно јасна. Неколку молекули се испитани и резултатите најмногу укажаа кон серотонинот и разликите во начинот на неговото пренесување, коишто се зависни од поединечната генетска комбинација. Некои податоци укажуваат на пораст на некои од хормоните за раст, додека пак други податоци тврдат дека факторите за раст се намалени. Исто така, аутизмот се поврзува и со некои вродени аномалии на метаболизмот, но ова е најверојатно случај кај помалку од 5 % од случаите. Теоријата за аутизам поврзана со системот од рефлектирачки неврони (СРН) ја негува претпоставката дека нарушениот развој на СРН ја нарушува способноста за имитација, што пак е предизвикувач на основните одлики на аутизмот - нарушена способност за социјализација и тешкотии во комуникацијата. СРН почнува да дејствува во случај кога некое животно прави нешти или кога тоа гледа некое друго животно како прави нешто. СРН може да помогне при процесот човекот да ги разбере другите околу него, со тоа што тој човек се моделира според нивниот начин на однесување и ги отелотворува нивните дејства, намери и чувства. Неколку истражувања ја тестираа оваа хипотеза, со тоа што ги демонстрираа структурните аномалии на центрите со СРН кај лица со НСА, задоцнувањата во активацијата и пренесувањето на електричните импулси кај рефлектирачките неврони („задолжени“ за имитација) кај лица со синдромот Аспергер, кои се наоѓаат во кората на мозокот, а исто така покажаа дека има поврзаност помеѓу намалената активност на СРН и степенот на развој на аутизмот. Но сепак, аутистичните лица имаат абнормален начин на работење на мозокот во однос на пренесувањето на електричните импулси во многу други делови од мозокот, а не само во СРН, и теоријата за СРН не го објаснува способноста на аутистите совршено да имитираат некоја задача, ако таа вклучува цел или предмет. Начините како се одразува слабото функционирање или задоцнетите реакции на мозокот, коишто биле предизвикани од НСА синдромот, се разликуваат според тоа дали мозокот врши некоја социјална или несоцијална задача. Има докази кај одредени случаи на аутизам за намалена функционалност на центарот, кој се активира кога мозокот е пасивен (будно се одмара), еден од поголемите центри на мозокот, одговорен за обработување на социјалните и емоционалните задачи на мозокот, додека пак функционалноста на центарот кога мозокот е активен, којшто е одговорен за задржување на вниманието и насочено размислување за некоја цел, е неоштетена. Кај аутистите, овие два центри временски не се спротивни, што значи дека има нарушеност во процесот на исклучување на едниот и приклучување на другиот центар, што може да е причина за нарушената способност за размислување за себеси. Едно истражување за отсликување на мозокот од 2008 година пронајде специфичен тип на сигнали во цингуларниот кортекс, којшто е различен кај лицата со НСА. Теоријата за нефункционалност претпоставува дека аутизмот се одликува со нефункционални врски и синхронизација на невроните, кои се задолжени за задачи на високо ниво, како и со премногу процеси на ниско ниво. Доказите за ова беа најдени при истражувања за функционалната магнетна резонанција, во коишто учествуваа неколку аутисти, како и при истражување за мозочни бранови, коишто покажаа дека кај возрасните лица со НСА има појава на локална хиперактивност во кортексот, а слаба активност и поврзаност помеѓу фронталниот лобус и остатокот од кортексот. Други докази пак укажуваат на тоа, дека нефункционалните врски постојат само во рамките на двете полутопки на кортексот одделно и дека аутизмот е всушност нарушување на асоцијативниот центар на кортексот. При истражувања засновани на електро-физиолошките одговори на мозокот на внатрешна или надворешна стимулација, краткотрајни промени на електричната активност на мозокот предизвикани како одговор на стимул, добиени се значајни докази и за разликите кај аутистите во поглед на концентрација, реагирање на звучни и визуелни стимулиации, забележување на новини, обработување на јазик и лица, како и складирање информации. На пример при истражувања за магнетна енцефалографија кај аутистични деца, се пронајдоа докази за задоцнување на одговор од мозокот, кога станува збор за обработување на звучни сигнали. '''Невропсихологија''' Двете најголеми категории на теории за когнитивниот развој се однесуваат на врските помеѓу мозокот и однесувањето на аутистите. Првата категорија е сконцентрирана на теориите за способноста за разбирање на општеството. Теоријата за соживување и систематизирање зема за претпоставка дека аутистите можат да систематизираат, т.е. тие се способни да развијат внатрешни правила на функционирање во случај на решавање на задача внатре во мозокот, но не се толку добри во соживувањето, односно решавањето задачи предизвикани од други агенти. Продолжението на оваа теорија, теоријата за екстремниот машки мозок, претпоставува дека аутизмот е екстремен случај на машкиот мозок, којшто психометрички е дефиниран како мозок на лица коишто подобро систематизираат отколку што се соживуваат. Ова продолжение е контроверзно поради тоа што многу истражувања докажале дека е грешна идејата дека машките и женските бебиња различно реагираат на луѓе и предмети. Овие теории сè донекаде поврзани со поранешниот пристап преку теоријата за мозокот, која што претпоставуваше дека аутистичното однесување потекнува од неспособноста да се препишат психички состојби на себеси или на другите. Претпоставката на теоријата за мозокот е донекаде докажана со нетипичните реакции на аутистичните деца на Сали-Ана тестот за расудување на мотивациите на другите, како и со теоријата за системот од рефлектирачки неврони, којшто опишан во патофизиолошките карти совршено ја дополнува хипотезата. Но сепак, најголемиот дел од истражувањата немаат најдено докази за нарушена способност за разбирање на основните чувства или цели на луѓето кај аутистите, наместо тоа, податоците укажуваат на фактот дека кај аутистите има нарушување кај разбирањето на посложените социјални чувства или кај сфаќањето на гледните точки на другите луѓе. Втората категорија е сконцентрирана на обработување на несоцијални или општи информации. Се претпоставува дека нефукционалноста на екзекутивните функции делумно е резултат на недостаток од работна меморија, планирање, спречување и други видови на извршни функции. Тестирањата за извршните процеси на кората на мозокот, како што е движење на окото, укажуваат на тоа дека има подобрување од детство до адолесценција, но никогаш не е постигнато нормално ниво како кај возрасен човек. Силна страна на теоријата е можноста за предвидување на стереотипно однесување и малиот број на интереси, но две слаби точки се фактот дека е многу тешко да се измерат извршните функции и дека досега не бил пронајден недостаток на извршни функции кај малите аутистични деца. Теоријата за недоволна централна складност претпоставува дека главното нарушување кај аутизмот е всушност неспособноста да се сфати комплетната ситуација. Една предност на оваа теорија е можноста да се предвидат посебните таленти и врвовите во изведба кај некои аутисти. Една поврзана теорија - теоријата за подобра перцепција, е повеќе сконцентрирана на супериорноста на локалната насоченост и перцептивност кај аутистите. Овие теории добро се совпаѓаат и со теоријата за нефункционални врски меѓу невроните. Ниедна категорија не е потполна. Теориите за способност за разбирање на општеството не го објаснуваат целосно непопустливото и повторливо однесување, додека теориите за обработување на несоцијални или општи информации имаат потешкотии да ги објаснат потешкотиите со социјализација и комуникација. Доколку се направи комбинирана теорија, заснована на повеќе недостатоци, тоа може да се покаже како покорисно. == Поврзано == * [[Светски ден на свесноста за аутизмот]] == Надворешни врски == {{Medical condition classification and resources | DiseasesDB = 1142 | ICD10 = {{ICD10|F|84|0|f|80}} | ICD9 = {{ICD9|299.00}} | OMIM = 209850 | MedlinePlus = 001526 | eMedicineSubj = med | eMedicineTopic = 3202 | eMedicine_mult = {{eMedicine2|ped|180}} | MeshID = D001321 | GeneReviewsNBK = NBK1442 | GeneReviewsName = Autism overview }} {{рв|Autism}} * {{наведена мрежна страница|url=http://mssa.org.mk/index.php?lang=mk|title=Македонско научно здружение за аутизам (МНЗА)|accessdate=2015-04-02|archive-date=2016-04-06|archive-url=https://web.archive.org/web/20160406213604/http://mssa.org.mk/index.php?lang=mk|url-status=dead}} * [http://www.ringeraja.mk/forum/m_6922/mpage_1/key_/tm.htm Деца со аутизам] {{mk}} * [http://www.kalinka.mk/#!autizam Центар за ментално Здравје и аутизам] {{mk}} {{Нормативна контрола}} [[Категорија:Аутизам| ]] [[Категорија:Болести на нервниот систем]] [[Категорија:Душевни болести]] [[Категорија:Психопатологија]] [[Категорија:Развојна психологија]] [[Категорија:Избрани статии на af.вики]] o9rrmre9nb0uuc4iyyn8decup8ux9vs 0 157043 5387913 5356571 2025-07-06T13:45:19Z InternetArchiveBot 92312 Rescuing 0 sources and tagging 1 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 5387913 wikitext text/x-wiki '''Димитар Башевски''' — [[Македонци|македонски]] [[романописец]], [[поет]] и [[преведувач]].<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.pen.org.mk/publications/members/tekst.asp?lang=mac&id=7|title=Био-библиографски белешки за членовите -Димитар Башевски|publisher=Македонски ПЕН центар|accessdate=2010-09-19|archive-date=2011-03-24|archive-url=https://web.archive.org/web/20110324054021/http://www.pen.org.mk/publications/members/tekst.asp?lang=mac&id=7|url-status=dead}}</ref> ==Животопис== Димитар Башевски е роден во село [[Ѓавато (Битолско)|Ѓавато]], {{роден во|Битолско }}<nowiki/>на {{роден на|27|јуни|1943}} година. Завршил Филозофски факултет на [[Универзитет „Св. Кирил и Методиј“|Универзитетот „Св. Кирил и Методиј“]] во [[Скопје]]. Член на [[Друштво на писателите на Македонија|Друштвото на писателите на Македонија]] од [[1969]] година. Долги години работел како [[новинар]], уредник и постојан дописник на весникот [[Нова Македонија|„Нова Македонија“]] од [[Атина]]. Бил директор и главен уредник на издавачката куќа [[Култура (издавачка куќа)|„Култура“]]. Сега е главен уредник на издавачката куќа „Слово“. Член е на Македонскиот ПЕН центар и бил негов претседател од 2000 до 2006 година.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://a1on.mk/culture/avtorski-portret-na-dimitar-bashevski-vo-nub/|title=Авторски портрет на Димитар Башевски во НУБ|publisher=A1.on.mk|accessdate=2023-08-13}}{{Мртва_врска|date=July 2025 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> ==Дела== Башевски е автор на следниве дела: * Туѓинец (роман, 1969) * Враќање (роман, 1972) * Раска (роман, 1974) * Нема смрт додека ѕвони (роман, 1980) * Една година од животот на Иван Плевнеш (роман, 1985) * Куќата на животот (поезија, 1987) * Сарајановскиот каранфил (роман, 1990) * Дневникот на Ања (роман за деца, 1994) * Привремен престој (поезија, 1995) * Совладано време (поезија, 1998) * Бунар (роман, 2001) * Аголен камен (поезија, 2005) * Братот (роман 2007) * Во дланката своја си гледам (поезија, 2010) * Прозорци (роман, 2010) * Белег. Сон (поезија, избор, 2012) * Прозорци, нова верзија (роман, 2013) * Мајсторот (раскази, 2013) * Скршнувања (поезија, 2016) * Круг (роман, 2017) * Избрани дела (во шест тома, 2019) * Писма од карантин (есеи, 2021) * Дни, години (поезија, 2023)<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://novamakedonija.com.mk/prilozi/lik/izleze-knigata-dni-godini-od-dimitar-bashevski/|title=Излезе книгата „Дни, години“ од Димитар Башевски|publisher=[[Нова Македонија]]|accessdate=2023-08-13}}</ref> * Црни букви на црвено (поезија, 2025) Неговите дела се преведувани и објавувани во странство на англиски, чешки, грчки, романски, српски, црногорски, албански и бугарски. Застапуван во антологиите на македонската поезија и проза. Три негови кратки раскази се застапени во антологијата на македонскиот краток расказ, „[[Џинџуџе во земјата на афионите]]“ ([[Темплум]], 2022).<ref>Никола Гелевски и Владимир Мартиновски (приредувачи), ''Џинџуџе во земјата на афионите: антологија на македонскиот краток расказ''. Скопје: Темплум, 2022, стр. 77-80.</ref> Преведува од англиски и од словенските јазици. ==Награди и признанија== Добитник е на наградите: * [[Награда „11 Октомври“]]<ref name=MK/>; * [[Награда „Рациново признание“]]<ref name=MK/>; * [[Ванчо Николески (награда)|Награда „Ванчо Николески“]]<ref name=MK/>; * [[Награда „13 Ноември“]]<ref name=MK/>; * Лауреат на престижната награда „Роман на годината“ на [[Утрински весник]] за неговото дело, романот „Бунар“, 2001; * [[Награда „Св. Климент Охридски“]], 2019;<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.sobranie.mk/2016-2020-soopstenija-ns_article-dodeluvanje-na-drzavnata-nagrada-sv-kliment-ohridski-2019.nspx|title=Доделување на наградата „Св. Климент Охридски“|publisher=[[Собрание на Македонија]]|accessdate=2023-08-13}}</ref> *[[Награда „Браќа Миладиновци“]] на [[Струшките вечери на поезијата]] 2023.<ref name=MK>{{Наведена мрежна страница|url=https://kultura.gov.mk/димитар-башевски-добитник-на-награда//|title=Димитар Башевски добитник на наградата „Браќа Миладиновци“ на Струшките вечери на поезијата за 2023 година за поетската збирка „Дни, години“|publisher=[[Министерство за култура на Македонија]]|accessdate=13 август 2023}}</ref><ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://svp.org.mk/poet/%D0%B4%D0%B8%D0%BC%D0%B8%D1%82%D0%B0%D1%80-%D0%B1%D0%B0%D1%88%D0%B5%D0%B2%D1%81%D0%BA%D0%B8-2|title=Биографија на Димитар Башевски|publisher=[[Струшки вечери на поезијата]]|accessdate=2023-08-13}}</ref><ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://novamakedonija.com.mk/zivot/kultura/dimitar-bashevski-e-dobitnik-na-nagradata-brakja-miladinovci|title=Димитар Башевски е добитник на наградата „Браќа Миладиновци“|publisher=[[Нова Македонија]]|accessdate=2023-08-13}}</ref><ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.slobodenpecat.mk/poetskata-nagrada-brakja-miladinovci-na-svp-godinava-odi-vo-racete-na-dimitar-bashevski|title=Поетската награда „Браќа Миладиновци“ на СВП годинава оди во рацете на Димитар Башевски|publisher=[[Слободен печат]]|accessdate=2023-08-13}}</ref> == Наводи == {{наводи}} ==Надворешни врски== *[https://dimitarbashevski.mk Официјално мрежно место на Димитар Башевски] {{DEFAULTSORT:Башевски, Димитар}} [[Категорија:Македонски писатели]] [[Категорија:Луѓе од Битола]] [[Категорија:Живи луѓе]] [[Категорија:Ѓавато (Битолско)]] [[Категорија:Добитници на наградата „11 Октомври“]] [[Категорија:Добитници на наградата „13 Ноември“]] [[Категорија:Добитници на наградата „Св. Климент Охридски“]] [[Категорија:Добитници на наградата „Браќа Миладиновци“]] [[Категорија:Апсолвенти на универзитетот „Св. Кирил и Методиј“]] cnic1accq2rsy0xw4iipik7uugs7vxg 0 172491 5388118 5070452 2025-07-06T23:32:28Z Buli 2648 /* Историја */ 5388118 wikitext text/x-wiki {{Infobox Former Country |native_name = Књажевина Црнa Горa<br/>''Knjaževina Crna Gora'' |conventional_long_name = Кнежевство Црна Гора |common_name = Црна Гора | |continent = Европа |region = Балкан |country = Црна Гора |era = |status = |status_text = |empire = |government_type = Кнежевство | |year_start = 1852 |year_end = 1910 | |year_exile_start = |year_exile_end = | |p1 = |flag_p1 = Flag of the Prince-Bishopric of Montenegro2.svg |s1 = Кралство Црна Гора |flag_s1 = Flag of Montenegro (1905–1918).svg | |image_flag = Crnogorski alaj barjak.png |flag_type = | |image_coat = Coat of arms of the Principality of Montenegro.svg |symbol = |symbol_type = | |image_map = Principality of Montenegro (1890).svg |image_map_caption = Кнежевството Црна Гора во 1890 година. | |capital = Цетиње |capital_exile = |latd= |latm= |latNS= |longd= |longm= |longEW= | |national_motto = |national_anthem = |common_languages = [[Српски јазик|Српски]] |religion = [[православие]] |currency = | |leader1 = [[Данило II Петровиќ Његош|Данило I]] |year_leader1 = 1852–1860 |leader2 = [[Никола I Петровиќ|Никола I]] |year_leader2 = 1860–1910 |title_leader = [[Кнез на Црна Гора|Кнез]] | |legislature = | |stat_year1 = 1852 |stat_area1 = 5475 |stat_year2 = 1878 |stat_area2 = 9475 |stat_year3 = 1909 |stat_pop3 = 317,856 | |footnotes = }} '''Кнежевството Црна Гора''' било кнежевство кое постоело од [[1852]] до [[1910]] година. Пред тоа, [[Црна Гора]] била наследна [[епископија]], а постоела сè до 1910, кога е прогласена за кралство. Кнежевтсвото имало двајца владетели од династијата Петровиќ Његош, кнезот Данило и кнезот Никола. == Историја == [[Податотека:Danilo_Petrović_Njegoš.jpg|лево|мини|Кнез Данило I]] По смртта на владиката [[Петар Петровиќ Његош]] во [[1851]], него го насладил [[Данило Петровиќ]]. Данило се оженил во [[1852]] и ја одбил својата духовна титула и ја презел титулата [[кнез]] и својата земја ја претворил во секуларно кнежевтсво. По убиството на кнезот Данило во [[1860]] , на престолот дошол [[Никола Петровиќ]] на [[14 август]] [[1860]]. Помеѓу [[1861]] и [[1862]] , Никола водел неуспешна војна против [[Отоманско Царство|Османлиското Царство]], а Црна Гора низ тешки маки ја сочувала својата независност. Кнезот Никола водел многу поуспешна војна против Османлиското Царство во [[1875]]. По востанието во [[Херцеговина]], делумно покренато со негова помош, Никола повторно објавил војна на Османлиското Царство. == Поврзано == * [[Историја на Црна Гора]] * [[Црна Гора]] {{Црна Гора-никулец}} {{Кнежевства кои се стекнале со независност и автономија на Берлинскиот конгрес}} [[Категорија:Историја на Црна Гора]] [[Категорија:Држави и територии распаднати во 1910 година]] [[Категорија:Поранешни словенски држави]] [[Категорија:Поранешни кнежевства|Црна Гора]] [[Категорија:Држави и територии настанати во 1852 година]] ij1t8l7yiqkh3ki8gtdjfnkotd4qi8j 5388119 5388118 2025-07-06T23:35:58Z Buli 2648 5388119 wikitext text/x-wiki {{Infobox Former Country |native_name = Књажевина Црнa Горa<br/>''Knjaževina Crna Gora'' |conventional_long_name = Кнежевство Црна Гора |common_name = Црна Гора | |continent = Европа |region = Балкан |country = Црна Гора |era = |status = |status_text = |empire = |government_type = Кнежевство | |year_start = 1852 |year_end = 1910 | |year_exile_start = |year_exile_end = | |p1 = |flag_p1 = Flag of the Prince-Bishopric of Montenegro2.svg |s1 = Кралство Црна Гора |flag_s1 = Flag of Montenegro (1905–1918).svg | |image_flag = Crnogorski alaj barjak.png |flag_type = | |image_coat = Coat of arms of the Principality of Montenegro.svg |symbol = |symbol_type = | |image_map = Principality of Montenegro (1890).svg |image_map_caption = Кнежевството Црна Гора во 1890 година. | |capital = Цетиње |capital_exile = |latd= |latm= |latNS= |longd= |longm= |longEW= | |national_motto = |national_anthem = |common_languages = [[Српски јазик|Српски]] |religion = [[православие]] |currency = | |leader1 = [[Данило II Петровиќ Његош|Данило I]] |year_leader1 = 1852–1860 |leader2 = [[Никола I Петровиќ|Никола I]] |year_leader2 = 1860–1910 |title_leader = [[Кнез на Црна Гора|Кнез]] | |legislature = | |stat_year1 = 1852 |stat_area1 = 5475 |stat_year2 = 1878 |stat_area2 = 9475 |stat_year3 = 1909 |stat_pop3 = 317,856 | |footnotes = }} '''Кнежевството Црна Гора''' ({{langx|sr|Књажевина Црна Горa}}) било кнежевство кое постоело од [[1852]] до [[1910]] година. Пред тоа, [[Црна Гора]] била наследна [[епископија]], а постоела сè до 1910, кога е прогласена за кралство. Кнежевтсвото имало двајца владетели од династијата Петровиќ Његош, кнезот Данило и кнезот Никола. == Историја == [[Податотека:Danilo_Petrović_Njegoš.jpg|лево|мини|Кнез Данило I]] По смртта на владиката [[Петар Петровиќ Његош]] во [[1851]], него го насладил [[Данило Петровиќ]]. Данило се оженил во [[1852]] и ја одбил својата духовна титула и ја презел титулата [[кнез]] и својата земја ја претворил во секуларно кнежевтсво. По убиството на кнезот Данило во [[1860]] , на престолот дошол [[Никола Петровиќ]] на [[14 август]] [[1860]]. Помеѓу [[1861]] и [[1862]] , Никола водел неуспешна војна против [[Отоманско Царство|Османлиското Царство]], а Црна Гора низ тешки маки ја сочувала својата независност. Кнезот Никола водел многу поуспешна војна против Османлиското Царство во [[1875]]. По востанието во [[Херцеговина]], делумно покренато со негова помош, Никола повторно објавил војна на Османлиското Царство. == Поврзано == * [[Историја на Црна Гора]] * [[Црна Гора]] {{Црна Гора-никулец}} {{Кнежевства кои се стекнале со независност и автономија на Берлинскиот конгрес}} [[Категорија:Историја на Црна Гора]] [[Категорија:Држави и територии распаднати во 1910 година]] [[Категорија:Поранешни словенски држави]] [[Категорија:Поранешни кнежевства|Црна Гора]] [[Категорија:Држави и територии настанати во 1852 година]] ee8hxwa5tditossom0jgodrzy8sy31s 0 174885 5387931 5312163 2025-07-06T15:33:12Z Gurther 105215 додадена [[Категорија:Избрани статии на bg.вики]] користејќи го [[:en:Wikipedia:HotCat|HotCat]] 5387931 wikitext text/x-wiki [[Податотека:Die Jugend1896.jpg|thumb|150px|Насловната страница на магазинот Југенд од 1896&nbsp;г. украсена со Art nouveau мотиви]] '''Југендстил''' ('''арт нуво''', '''сецесија''') — вообичаен назив за [[Европа|европскиот]] уметнички правец кој се појавил околу 1900 година.<ref>[http://www.britannica.com/EBchecked/topic/1241656/Jugendstil Југендстил, Енциклопедија Британика] ([[англиски јазик|англ.]])</ref> == Историјат == Наречен е според магазинот Jugend ([[германски јазик|германски]]: младост) кој првпат се појавил во 1896&nbsp;г. во [[Минхен]]. Во [[Франција]] овој стил се нарекува Art nouveau, во [[САД]] - Style Liberty, а во [[Англија]] Modern Style. Во [[Виена]] се зборува за сецесионистички стил, бидејќи, пред се, станува збор за антиакадемски став за сецесијата, кој го поттикнувал развојот на новото, модерно уметничко творештво. == Значење == Југендстилот како реформски стремеж бил насочен против историзмот, кој тогаш бил сметан како неискрен и застареан. Новиот стил ги опфаќал сите облици на ликовната и визуелната [[уметност]], како што се [[сликарство]]то, [[вајарство]]то, [[графика]]та, применетите уметности, [[архитектура]]та, [[балет]]от, [[театар]]от итн. Југендстилот бил во духовно сродство со движењата за реформирање на животот и другите стремежи кои го отфрлале граѓанскиот животен стил, како тесен и ограничувачки. Меѓу најзначајните сликари на југендстилот се вбројуваат: [[Густав Климт]], [[Егон Шиле]], [[Фердинанд Ходлер]], [[Џовани Сегантини]], [[Едвард Мунк]], [[Пјер Пиви де Шаван]], [[Фернан Кнопф]], [[Макс Клингер]], [[Франц фон Штук]] и [[Хејнрих Фоглер]]. ==Наводи== {{наводи}} {{Нормативна контрола}} [[Категорија:Југендстил| ]] [[Категорија:Историја на уметноста]] [[Категорија:Уметнички правци]] [[Категорија:Правци во сликарството]] [[Категорија:Правци во уметноста]] [[Категорија:Германизми]] [[Категорија:Зборови што ги нема во ТРМЈ]] [[Категорија:Избрани статии на bg.вики]] 18zh7ifzg39va67tuh8htiyusf0o0dl 0 176303 5387939 5299248 2025-07-06T15:35:29Z Gurther 105215 додадена [[Категорија:Избрани статии на bg.вики]] користејќи го [[:en:Wikipedia:HotCat|HotCat]] 5387939 wikitext text/x-wiki [[Податотека:Berber flag.svg|right|thumb|200px|Знамето на Берберите.]] [[Податотека:Zidane_Zizu.jpg|200px|thumb|right|[[Зинедин Зидан]] - познат берберски фудбалер од Франција со алжирско потекло.]] '''Берберите''' се староседелски народ во [[Северна Африка]], западно од реката [[Нил]]. Нивната територија на живеење е од [[Атлантскиот Океан]] на запад па до оазата [[Сива (оаза)|Сива]] во [[Египет]] на исток, [[Средоземно Море]] на север и реката [[Нигер (река)|Нигер]] на југ. Историски, тие зборувале [[берберски јазици]], кои сочинуваат [[Афроазиски јазици|афрo-азиска]] група на јазици. Денес, голем дел од населението зборува [[арапски јазик]], но и [[француски]]. Голем број од Берберите живеат во [[Алжир]] и [[Мароко]]. Најголемиот број на Бербери се наоѓа во Мароко каде се 85% од населението се Бербери.<ref>[http://www.sfgate.com/cgi-bin/article.cgi?file=/chronicle/archive/2001/03/16/MN145053.DTL Morocco's Berbers Battle to Keep From Losing Their Culture]. San Francisco Chronicle. 16 март 2001.</ref><ref>[http://www.bbc.co.uk/worldservice/people/highlights/010423_berbers.shtml Berbers: The Proud Raiders]. BBC World Service.</ref> Самите Бербери се нарекуваат Имазиген, што во слободен превод значи „слободни луѓе“. == Литература == * Brett, Michael; & Fentress, Elizabeth (1997). ''The Berbers (The Peoples of Africa)''. ISBN 0-631-16852-4. ISBN 0-631-20767-8 (Pbk). * ''The Civilizations of Africa: A History to 1800'' by Christopher Ehret * ''Egypt In Africa'' by Celenko * ''Stone Age Races of Northwest Africa'' by L. Cabot-Briggs * ''The people of Africa'' (People of the world series) by Jean Hiernaux * ''Britannica'' 2004 * ''Encarta'' 2005 * Blanc, S. H., ''Grammaire de la Langue Basque (d'apres celle de Larramendi)'', Lyons & Paris, 1854. * {{наведено списание |pmid=15042509 |year=2004 |last1=Cruciani |first1=F |last2=La Fratta |last3=Santolamazza |last4=Sellitto |last5=Pascone |last6=Moral |last7=Watson |last8=Guida |last9=Colomb |title=Phylogeographic analysis of haplogroup E3b (E-M215) y chromosomes reveals multiple migratory events within and out of Africa. |volume=74 |issue=5 |pages=1014–22 |issn=0002-9297 |doi=10.1086/386294 |journal=American Journal of Human Genetics |author2=La Fratta |author3=Santolamazza |author4=Sellitto |author5=Pascone |author6=Moral |author7=Watson |author8=Guida |author9=Colomb |first10=B |pmc=1181964}} * Entwhistle, W. J. ''The Spanish Language'', (as cited in Michael Harrison's work, 1974.) London, 1936 * Gans Eric Lawrence, ''The Origin of Language'', Univ. of California Press, Berkeley, 1981. * Geze, L., ''Elements de Grammaire Basque'', Beyonne, 1873. * Hachid, Malika, ''Les Premiers Berberes'' EdiSud, 2001 * Hagan, Helene E., ''The Shining Ones: an Etymological Essay on the Amazigh Roots of Ancient Egyptian Civilisation.'' (XLibris, 2001) * Hagan, Helene E. ''Tuareg Jewelry: Traditional Patterns and Symbols'', (XLibris, 2006) * Harrison, Michael, ''The Roots of Witchcraft'', Citadel Press, Secaucus, N.J., 1974. * Hualde, J. I., ''Basque Phonology'', Routledge, London & New York, 1991. * Martins, J. P. de Oliveira, ''A History of Iberian Civilization'', Oxford University Press, 1930. * {{наведено списание|pmid=15806398|year=2005|last1=Myles|first1=S|last2=Bouzekri|last3=Haverfield|last4=Cherkaoui|last5=Dugoujon|last6=Ward|title=Genetic evidence in support of a shared Eurasian-North African dairying origin.|url=|volume=117|issue=1|pages=34–42|issn=0340-6717|doi=10.1007/s00439-005-1266-3|journal=Human Genetics|author2=Bouzekri|author3=Haverfield|author4=Cherkaoui|author5=Dugoujon|author6=Ward}} * {{наведено списание|pmid=11992266|year=2002|last1=Nebel|first1=A|last2=Landau-Tasseron|last3=Filon|last4=Oppenheim|last5=Faerman|title=Genetic evidence for the expansion of Arabian tribes into the Southern Levant and North Africa.|url=|volume=70|issue=6|pages=1594–6|issn=0002-9297|doi=10.1086/340669|journal=American Journal of Human Genetics|author2=Landau-tasseron|author3=Filon|author4=Oppenheim|author5=Faerman|pmc=379148}} * Osborn, Henry Fairfield, ''Men of the Old Stone Age'', New York, 1915-1923. * Renan, Ernest, ''De l'Origine du Langage'', Paris, 1858; La Societe' Berbere, Paris, 1873. * Ripley, W. Z., ''The Races of Europe'', D. Appleton & Co., New York, 1899. * Ryan, William & Pitman, Walter, ''Noah's Flood: The new scientific discoveries about the event that changed history'', Simon & Schuster, New York, 1998. * Saltarelli, M., ''Basque'', Croom Helm, New York, 1988. * {{наведено списание |pmid=15069642 |year=2004 |last1=Semino |first1=O |last2=Magri |last3=Benuzzi |last4=Lin |last5=Al-Zahery |last6=Battaglia |last7=Maccioni |last8=Triantaphyllidis |last9=Shen |title=Origin, diffusion, and differentiation of Y-chromosome haplogroups E and J: inferences on the neolithization of Europe and later migratory events in the Mediterranean area. |volume=74 |issue=5 |pages=1023–34 |issn=0002-9297 |doi=10.1086/386295 |journal=American Journal of Human Genetics |author2=Magri |author3=Benuzzi |author4=Lin |author5=Al-zahery |author6=Battaglia |author7=MacCioni |author8=Triantaphyllidis |author9=Shen |first10=PJ |pmc=1181965}} * Silverstein, Paul A. ''Algeria in France: Transpolitics, Race, and Nation'', Indiana University Press, Bloomington, 2004. == Наводи== {{наводи}} == Надворешни врски == * [http://www.agraw.com Берберска култура] * [http://www2.nau.edu/~jar/RIL_10.html Новата мас медија и оформување на берберскиот идентитет.] * [http://www.wam.umd.edu/~tlaloc/archastro/ae26.html Броен систем и календар на Берберите од Канарските Острови.] * [http://fotw.vexillum.com/flags/berber.html Flags of the World -- Berbers/Imazighen]. * [http://imedyazen1.tripod.com/ Берберска културна асоцијација] {{Нормативна контрола}} [[Категорија:Бербери]] [[Категорија:Избрани статии на bg.вики]] 0uvewbb2ctj67p3lidjvrg3txqlvhtf 0 208730 5387943 5321354 2025-07-06T15:36:31Z Gurther 105215 додадена [[Категорија:Избрани статии на bg.вики]] користејќи го [[:en:Wikipedia:HotCat|HotCat]] 5387943 wikitext text/x-wiki {{Infobox Military Conflict | conflict = Сталинградска битка | partof = [[Источен фронт (Втора светска војна)|Источен фронт]] во Втората светска војна | image =[[Податотека:Фонтан «Детский хоровод».jpg|300п]] | caption = Фонтаната „Детски танц“ по завршувањето на Сталинградската битка | date = [[17 јули]] [[1942]] - [[2 февруари]] [[1943]] | place = [[Волгоград|Сталинград]], [[Руска СФСР|РСФСР]], [[СССР]] | result = Убедлива Советска победа | combatant1 = {{знаме|Nazi Germany}} [[Нацистичка Германија]]<br />{{знамеикона|Romania}} [[Романија]]<br />{{flagcountry|Kingdom of Italy}}<br />{{знамеикона|Hungary|1940}} [[Унгарија]]<br />{{знамеикона|Croatia|1941}} [[Хрватска]] | combatant2 = '''{{знаме|Soviet Union|1923}}''' | commander1 = {{знаме|Nazi Germany}} '''[[Адолф Хитлер]]'''<br />{{знаме|Nazi Germany}} [[Фридрих Фон Паулус]]<br />{{знаме|Nazi Germany}} [[Ерих вон Менштајн]]<br />{{знаме|Nazi Germany}} [[Волфрам фон Рихтховен]]<br />{{знаме|Nazi Germany}}[[Вилхелм Браун]]{{Мртов}}<br />{{знаме|Romania}} [[Петре Димитреску]]<br />{{знаме|Romania}} [[Константин Константинеску]]<br />{{знаме|Kingdom of Italy}} [[Итало Гариболди]]<br />{{знаме|Hungary|1940}} [[Густав Витез Јани]]<br />{{знаме|Croatia|1941}} [[Виктор Павичиќ]] | commander2 = {{знамеикона|Soviet Union|1923}} '''[[Јосиф Сталин]]'''<br />{{знамеикона|Soviet Union|1923}} [[Васили Чуков]]<br /> {{знамеикона|Soviet Union|1923}} [[Георги Жуков]]<br />{{знамеикона|Soviet Union|1923}} [[Александар Василевски]]<br />{{знамеикона|Soviet Union|1923}} [[Симон Тимошенко]]<br />{{знамеикона|Soviet Union|1923}} [[Никита Хрушчов]]<br />{{знамеикона|Soviet Union|1923}} [[Константин Рокосовски]]<br />{{знамеикона|Soviet Union|1923}} [[Родион Малиновски]]<br />{{знамеикона|Soviet Union|1923}} [[Андреј Јеременко]]<br />{{знамеикона|Soviet Union|1923}} [[Хази Асланов]] | strength1 = [[Army Group B]]: * Германска 6та армија * Германска 4та панзерска армија Романска 3та армија<br />Романска 4та армија<br />Италијанска 8ма армија<br />Унгарска 2ра армија<br />Хрватска Легија<br /><br />'''Initial''':<br /> 270,000 луѓе<br /> 3,000 artillery pieces<br />500 тенкови<br />600 авиони, 1,600 by mid-September (''[[Luftflotte 4]]'')<ref>This force grew to 1,600 in early September by withdrawing forces from the [[Kuban]] region and Southern Caucasus: Hayward 1998, p195</ref><ref name=Bergstrom2007/>{{Rp|72|date=May 2009}}<br /><br />'''Во времето на Советската контра офанзива''':<br />1,011,000 луѓе<br />10,250 артилериско оружје<br />675 тенкови<br />732 (402 функционални) авиони{{Rp|87|date=May 2009}} | strength2 = [[Сталинградски фронт]]<br />[[Советски југозападен фронт]]<br />[[Дон фронт]]<br />[[62nd Army (Soviet Union)|Soviet 62nd Army]]<br /><br /><br /><br /><br />'''Initial''':<br /> 187,000 men<br />2,200 artillery pieces<br />400 tanks<br /> 300 aircraft<ref name=Bergstrom2007/>{{Rp|72|date=May 2009}}<br /><br />'''At the time of the Soviet counter-offensive''': 1,103,000 men<br />15,500 artillery pieces<br />1,463 tanks<br />1,115<ref name=hayward98/>{{Rp|224|date=May 2009}} aircraft | casualties1 = 750,000 killed or wounded<br /> 91,000 captured <br /> Aircraft: 900 (including 274 transports and 165 bombers used as transports)<ref name=Bergstrom2007/>{{Rp|122–123|date=May 2009}}<br />'''Total: 841,000 casualties''' Советски информации: помеѓу 7 јули 1942 и 2 февруари 1943, 1.500.000 убиени, ранети и заробени војници <ref>http://militarymaps.narod.ru/oper_1942.html#12</ref><ref>http://wwii-soldat.narod.ru/OPER/ARTICLES/018-stalingrad.htm</ref> | casualties2 = 478,741 killed or missing <br /> 650,878 повредени или болни<br />40,000+ мртви цивили<br /> 4,341 тенкови<br /> 15,728 пушки и минофрлачи <br /> 2,769 борбени авиони <ref>[http://www.soldat.ru/doc/casualties/book/chapter5_10_1.html#5_10_16 Россия и СССР в войнах ХХ века – Потери вооружённых сил], Russia and USSR in wars of the XX century – Losses of armed forces, Moskow, Olma-Press, 2001. in English [http://documents.theblackvault.com/documents/SovietLosses.pdf]</ref><br />'''Total: 1,129,619 casualties''' | notes = ¹ Податоци според советската архива: 9,079 (1,644 од противвоздушен напад) (July to November)<ref>Figures of losses of July–November were for the Don-Stalingrad area</ref> Approx. 300 (20 November – 31 December), 942 (1 January – 4 February), 8,891 (August 1942 -February 1943).<ref name=Bergstrom2005/>{{Rp|126|date=May 2009}}<ref name=Bergstrom2005/>{{Rp|86|date=May 2009}}<ref name=bda2006>Bergström, Christer. Dikov, Andrey and Antipov Vladimir. (2006). ''Black Cross Red Star: Air War Over the Eastern Front: Everything For Stalingrad, Volume 3''. Eagle Editions. ISBN 978-0-9761034-4-8</ref>{{Rp|225|date=May 2009}} ² According to a Soviet body count after the battle.<ref name=Bergstrom2007/>{{Rp|120–121|date=May 2009}} ³ Casualties for December – February alone.<ref name=Bergstrom2007/>{{Rp|121|date=May 2009}} | notes = ¹ [[Battle of Stalingrad#Soviet victory|Over 11,000 Axis soldiers continued to fight until early March, 1943.]] }} '''Сталинградската битка''' е најкрвавата битка во историјата на човештвото. Таа се водела во градот [[Сталинград]], денешен [[Волгоград]], во југозападна [[Русија]], помеѓу [[СССР|Советскиот Сојуз]] и [[Нацистичка Германија]], во периодот од 28 јули 1942 до 2 февруари 1943, кога се случувале најголемите пресвртници во [[Втора светска војна|Втората светска војна]]. == Почеток на битката == 28 јуни 1942 година. Поминале година дена од германската инвазија на [[СССР]], под називот Операција Барбароса. Тоа бил Хитлеровиот план за уништување на, како тој го нарекол, словенската орда. Но се не "течело" лесно. Москва и Ленинград се спротивставиле на нападот. Во летото 1942 година, [[Адолф Хитлер|Хитлер]] одлучил како ќе заповедува со војската. Тој и наредил на војската да ја помине реката [[Волга]] и да го заземе градот Сталинград, кој тоа време имал околу 700.000 жители. На моќната германска дивизија на чело со генералот [[Фридрих Фон Паулус]], и била дадена задачата за заземањето на Сталинград. Војниците биле ветерани од успешниот "блицкриг" во [[Холандија]], [[Белгија]] и [[Франција]]. Хитлер ја потценил [[Црвена армија|Црвената Армија]]. По почетокот на Операција Барбароса на 22 јуни 1941 година, тој мислел дека можел да ја порази Русија за 3 до 6 месеци. Но, по победата на Црвената Армија во [[Битка за Москва|Битката за Москва]] и силниот отпор на населението при опсадата на Ленинград, на Хитлер му станало јасно дека Советскиот Сојуз не може да биде лесно и брзо поразен. Сите зими во [[Втора светска војна|Втората светска војна]] биле екстремно студени, поради што Хитлер брзал со подготовките на германските вооружени сили за да го заземат Сталинград во летото 1942, бидејќи му станало јасно дека во зимски услови, Црвената Армија била надмоќна на бојното поле. == Битката == На почеток на битката, Германците брзо се движеле. Времето било топло и германската војска лесно се движела низ руските степи. Ростов, на југ, паднал во рацете на германците на 27 јули 1942 година. Војската стигнала до последната препрека, реката Дон, која води до Сталинград и го успорувала "блицкригот". Сталинград и Волга се оддалечени 40 милји или околу 64 км. На Германците не им било тешко да ја преминат реката Дон, бидејќи немало никаков отпор. Тоа го одобрил Хитлер. Кога дознал дека Германците лесно ја преминале реката, мислел дека и лесно ќе го заземе Сталинград, верувајќи дека Русите бегаат, не знаејќи дека [[Јосиф Сталин|Сталин]] ги наредил нивната евакуација и палењето на нивните имоти и земја, сè со цел ништо да не остане за германскиот окупатор. 21 август, 6-тата пешадиска дивизија се стационирала на источните брегови на реката Дон. За помалку од 2 месеца борба против германците, русите изгубиле околу 250.000 луѓе. Како што германците продирале до [[Волга]], губитоците станувале сè поголеми. Кога [[Јосиф Сталин|Сталин]] дознал каде одат германците и зашто, намерно ги повлекувал војниците на позиција која полесно се бранела. Истовремено возвраќал на нападите на германците. Русите го испратиле секој слободен човек на линија долга околу 64 км, која ги одвојува [[Волга]] и [[Дон]]. Како што германците се приближувале, Сталинград бил претворен во вооружен камп. Руските цивили копале ровови и изградувале замки за тенковите. Сталин забранил каква било евакуација од градот. Рекол дека војниците ќе се борат посилно за жив град, отколку за празен град. Германските сили дошле до предградијата на Сталинград доцна во август 1942 година. Нивните дивизии стигнале до Волга северно од градот и тргнале накај градот од југозапад. Тогаш германските воздухопловни сили извршиле тешко бомбардирање на градот, а артилеријата го сторила истото од земја. Додека Сталинград бил под напад на воздухопловните сили, германските трупи се приближувале до уништениот град. Целта на воздухопловните сили била до срамнат градот со земја. Посебно делот на градот каде што била развиена иднустријата, со неколку фабрики кои произведувале оружје. До септември русите не се откажувале од одбрана, а германците влегле во Сталинград. Две недели подоцна, германците ја заземале највисоката точка на градот, гробиштата познати како Мамаев Врв. Оттаму артилеријата и пешадијата можеле ги имале русите на нишан со голема прецизност. На 16 септември, два дена откако германците ги заземале гробиштата, 13-тата дивизија на [[Црвена армија|Црвената Армија]] ја нападнала најтешката точка. Битката на гробиштата заземала подрачје од 500 м2. Битката била "човек на човек", и се водела секаде на брегот. Се војувало преку лешевите од претходните битки. 7000 руси погинале во битката. Битката во Сталинград се водела повеќе против цивилите, отколку спрема војниците. Сталин наредил на луѓето да се борат за секој камен, куќа и улица. На 19 ноември русите биле спремни за напад. Тенковите и оружјето биле спремни, наредувањето било дадено. Преку милион руски војници, 894 тенкови и 1115 авиони брзале да ја уништат предолгата германска линија. Преку степите марширале околу 50.000 козаци. Во следните 6 недели снајперистот Василиј Зајцев, убил околу 200 германци. На 31 јануари фелдмаршалот Фридрих Паулус се предал на неговиот руски противник, генералот Василиј Чујков. Битката за Сталинград ја добиле Русите. Митот за непобедливоста на германската воена машинерија бил побиен од страна на [[Црвена армија|Црвената Армија]]. На 9 февруари 1943, францускиот писател и активен антифашист [[Жан Ришар Блок]], ги известил своите сонародници во Париз: "''...Слушајте парижани! Првите три дивизии кои го завзедоа Париз во јуни 1940, трите дивизии кои на покана на францускиот генерал Денц ја осквернавија нашата престолнина, стотата, сто и тринаесеттата и двесте деведесет и петтата дивизија - не постојат повеќе. Уништени се кај Сталинград: Руска одмазда за Париз. Руска одмазда за Франција''". == Наводи == {{наводи|2}} {{Втора светска војна}} {{Нормативна контрола}} [[Категорија:Адолф Хитлер|Сталинградската]] [[Категорија:Битка кај Сталинград|*]] [[Категорија:Битки на Советскиот Сојуз|Сталинградската]] [[Категорија:Битки на Романија|Сталинградската]] [[Категорија:Битки на Италија|Сталинградската]] [[Категорија:Битки на Унгарија|Сталинградската]] [[Категорија:Историја на Словачка]] [[Категорија:Јосиф Сталин|Сталинградската]] [[Категорија:Битки во Втората светска војна]] [[Категорија:Битки во 1942 година]] [[Категорија:Битки во 1943 година]] [[Категорија:Избрани статии на bg.вики]] <!-- interwiki --> npu5um80qyqxyg8yncowdfuzs1r5k16 0 731474 5387907 4739151 2025-07-06T13:19:31Z Marco Mitrovich 114460 #WPWPMK and #WPWP 5387907 wikitext text/x-wiki [[Податотека:Στάθης - panoramio.jpg|мини|200п|Предел на Бојмија (селото Тушилово кај Гуменџе)]] '''Бојмија''' — [[историско-географска област]] во јужниот дел на [[Македонија]] и северна [[Егејска Македонија]], денес во [[Грција]]. Областа ги опфаќа селата околу градовите [[Гевгелија]], [[Валандово]] и [[Богданци]] во [[Македонија]] и [[Бојмица]] и [[Гуменџе]] во денешна [[Грција]].<ref>[[Христо Шалдев|Шалдев, Христо]]. Областа Боймия в Югозападна Македония. Македонски преглед, 1930, 6:1, с. 49–82.</ref> На север преку [[Демиркаписка Клисура|Демиркаписката Клисура]] се граничи со [[Тиквешија]]та, на запад преку планината [[Пајак (планина)|Пајак]] со областа [[Меглен]], на југозапад со областа [[Сланица]], а на исток со [[Вардарија]]та.<ref>[[Христо Шалдев|Шалдев, Христо]]. [http://www.promacedonia.org/mp/mp_6_1_3.htmОбластта Боймия в Югозападна Македония. Македонски преглед, 1930, 6:1, с. 49–82]{{Мртва_врска|date=October 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}.</ref> == Поврзано == *[[Носии од Бојмија]] == Наводи == {{наводи}} {{Македонија-гео-никулец}} {{ЕМ-гео-никулец}} [[Категорија:Историско-географски области во Македонија]] [[Категорија:Историско-географски области во Македонија]] thtq7145l82zf0gelsgzlfmmk1wns6o 10 738097 5388070 5320796 2025-07-06T19:21:06Z Lopezsuarez 97163 5388070 wikitext text/x-wiki {{#switch:{{{1}}} | name = Шпанија | top = 44.4 | bottom = 34.7 | left = -9.9 | right = 4.8 | image = Spain location map with provinces (including Canary Islands).svg | image1 = Spain rel location map.svg }}<noinclude>{{ПозКарта/Инфо}} [[Категорија:Положбени карти по земја|Шпанија]] [[Категорија:Положбени карти за Шпанија| ]] </noinclude> 2nabawwroqeg4z8m0vqvgrqjk5scv8j 0 744861 5387961 5064473 2025-07-06T15:41:08Z Gurther 105215 додадена [[Категорија:Избрани статии на bg.вики]] користејќи го [[:en:Wikipedia:HotCat|HotCat]] 5387961 wikitext text/x-wiki {{Infobox lake | lake_name = Викториино Езеро | location = Африка | image_lake = Topography of Lake Victoria.png | image_bathymetry = | caption_bathymetry = | coords = {{Coord|1|S|33|E|type:waterbody|display=inline,title}} | outflow = [[Бел Нил]] (река) | inflow = [[Реката Кагера]] | catchment = {{convert|184000|km2|sqmi|abbr=on}}<br />{{convert|238900|km2|sqmi|abbr=on}} basin | basin_countries = [[Танзанија]]<br />[[Уганда]]<br />[[Кенија]] | length = {{convert|359|km|mi|abbr=on}}<ref name="auto1">{{Cite journal | doi=10.7910/DVN/PWFW26|title = Shoreline, Lake Victoria, vector polygon, ~2015|last1 = Hamilton|first1 = Stuart (Salisbury University)| year=2016| publisher=Harvard Dataverse|type = Data Set}}</ref> | width = {{convert|337|km|mi|abbr=on}}<ref name="auto1" /> | area = {{convert|59947|km2|sqmi|abbr=on}}<ref name="auto2">{{Cite journal | doi=10.7910/DVN/FVJJ4A|title = Lake Victoria Statistics from this Dataverse|last1 = Hamilton|first1 = Stuart| year=2018| publisher=Harvard Dataverse|type = Data Set}}</ref> | depth = {{convert|41|m|ft|abbr=on}}<ref name="auto2" /> | max-depth = {{convert|81|m|ft|abbr=on}}<ref name="auto2" /> | volume = {{convert|2424|km3|mi3|abbr=on}}<ref name="auto2" /> | shore = {{convert|7142|km|mi|abbr=on}}<ref name="auto2" /> | elevation = {{convert|1135|m|ft|abbr=on}}<ref>[http://dahiti.dgfi.tum.de/en/2/ ''Database for Hydrological Time Series of Inland Waters (DAHITI) – Victoria, Lake''], retrieved 20 April 2017.</ref> | residence_time = | islands = 3,000 ([[Островите Сесе]], Уганда) | cities = [[Букоба, Танзанија|Букоба]], Танзанија<br />[[Мванза]], Танзанија<br />[[Мусома]], Танзанија<br />[[Кисуму]], Кенија<br />[[Заливот Кенду]], Кенија<br />[[Заливот Хома]], Кенија<br />[[Кампала]], Уганда<br />[[Ентебе]], Уганда<br />[[Џинџа, Уганда|Џинџа]], Уганда }} '''Викторииното Езеро''' — најголемото езеро во [[Африка]], а второ слатководно езеро во светот и главен резервоар на реката [[Нил]]. Езерото има груб четириаголен облик, а се наоѓа во средиштето на висорамнината што ги раздвојува западниот и источиот крак на Големата Раседна Долина. Создадено е пред околу 2 милиони години, кога зголемувањето на косината на [[Земја]]та кора меѓу краците ја пренасочило површинската вода во плитка вдлабнатина на површината на висорамнината. Викторииното Езеро нема големи притоки - неговото иво го одржуваат обилните врнежи и водата што дотекува од околните ридови.<ref name="Hickling61">{{cite book |author=C.F. Hickling |year=1961 |title=Tropical Inland Fisheries |url=https://archive.org/details/tropicalinlandfi0000hick |url-access=registration |location=London |publisher=[[Longmans]]}}</ref> Неговите брегови се една од најгусто населените области во [[Африка]], а градовите [[Кампала]], Кисума и Мванза се наоѓаат во непосредна близина. Големиот број [[остров]]и во езерото, исто така, се населени. Северниот брег се одликува со многу долги и тесни [[полуocтров]]и, меѓу кои има мочуришни области што се прошируваат далеку од внатрешноста на копното и претставуваат засолниште на реткиот вид на големата [[антилопа]] ситатунга. Викторииното Езеро потекнува од пред 20 милиони години - што значи дека е многу старо кога се во прашање езерата - и во него се развиле неколку стотини ендемски видови, главно риби од родот '''циклиди''' внесувањето на [[нилски костреш|нилскиот костреш]] (ендемски вид риба во [[Нил]] и [[Туркана]]) во северниот дел на езерото се покажа како еколошка катастрофа за езерските видови риби. [[Костреш]]от е грабливец кој јаде многу и денес живее во сите делови на езерото, така што бројот на домородните видови риби е на загрижувачко ниво.<ref>{{Наведена книга |author=J.-P. vanden Bossche, G. M. Bernacsek |year=1990 |title=Source book for inland fishery resources of Africa. Volume 1 |series=CIFA Technical Paper No. 18/1 |publisher=[[Food and Agricultural Organization]] |isbn=92-5-102983-0 |chapter=Lake Victoria |pages=83–87 |url=http://books.google.co.uk/books?id=WLZRxM9vfXoC&pg=PA65}}</ref> Езеро Викторија е најголемото езеро во Африка . Езерото Викторија ги опфаќа источните делови на Африка помеѓу државите : Танзанија , Уганда и Кенија . Викторија зафаќа 68 000&nbsp;км² површина , длабоко е 84 метри и се наоѓа на 1.134 метри надморска височина . Од Езерото Викторија извира Реката Нил којашто е најголема река во Африка со 6 . 970 километри должина и се влева во северните делови на Средоземното Море . Реката Нил се дели на два дела : Бел и Син Нил . Езерото Викторија е најголем резервоар на вода , на Реката Нил . == Наводи == {{наводи}} == Галерија == <gallery> Image:Density evolution Victoria.png|Пораст на густината на населението околу езерото Image:Human density Lake Victoria.png Image:Image-Languages-Lakevictoria-fr.svg|Јазици што се зборуваат во околината на Викторија </gallery> == Наводи == {{наводи}} {{Нормативна контрола}} [[Категорија:Викторија (езеро)| ]] [[Категорија:Езера во Кенија]] [[Категорија:Езера во Танзанија]] [[Категорија:Езера во Уганда]] [[Категорија:Кампала]] [[Категорија:Нил]] [[Категорија:Тромеѓи]] [[Категорија:Меѓународни езера во Африка]] [[Категорија:Избрани статии на bg.вики]] 8p6zu1w5kixxzxvrlgw4ff8ywqjqt5j 0 754710 5387875 5387602 2025-07-06T12:23:00Z Ziv 110717 ([[c:GR|GR]]) [[File:Schwyz-coat of arms.svg]] → [[File:CHE Schwyz SZ COA.svg]] → File replacement: update to new version ([[c:c:GR]]) 5387875 wikitext text/x-wiki '''Автомобилски регистарски таблички во [[Швајцарија]]''' ги издаваат службите на [[Кантони во Швајцарија|кантоните]], кои се задолжени за моторните возила. Од [[1933]] година на ознаките се наоѓаат две букви за ознаката на кантонот и еден до шест броеви. [[Слика:Swiss registration 3179.jpg|мини|Ознака на кантонот на Цирих (ZH)]] == Ознаки на кантоните == За разлика од повеќето други земји во [[Европа]], швајцарските регистарски таблички не се доделуваат посебно за возилото, туку му се доделуваат на неговиот сопственик. Во многу кантони, регистерот на регистарски таблички е достапен за јавноста, понекогаш дури и преку [[интернет]]. Во некои кантони можат да бидат откупени таблички за најмногу 99 стари (“олд тајмери“) автомобили (автомобилот мора да биде постар од 30 години).<ref>http://www.baselland.ch/veteranen-htm.281561.0.html#body-over {{Семарх|url=https://web.archive.org/web/20110605184307/http://www.baselland.ch/veteranen-htm.281561.0.html#body-over |date=2011-06-05 }} Erklärung über Abweichungen bei Veteranenfahrzeugen</ref> == Опис на кантонот == Предните таблички содржат само кратенка за кантонот и броеви, дододека задните таблички ја содржат кратенката на кантонот, броеви, грбот на кантонот, како и [[Грб на Швајцарија|грбот на Швајцарија]]. Ознаките се испишани со црни знаци на бела заднина. [[Слика:Swiss reg front 4227.JPG|мини|Предни таблички на швајцарските возила (од кантонот Фрибур (FR))]] [[Слика:Swiss reg 4223.JPG|мини|Ознака на кантонот Женева (GE) во долга форма]] [[Слика:Switzerland licence plate 2007 from Sankt Gallen canton.jpg|мини|Ознака на кантонот Санкт Гален (SG) во долга форма]] [[Слика:Swiss us reg 4190.jpg|мини|Ознака на кантонот Швиц (SZ) во попречна форма]] [[Слика:Swiss us reg 4118.jpg|мини|Ознака на кантонот Воа (VS) во попречна форма]] {| class="wikitable" border="1" cellspacing="0" cellpadding="4" |- !Кратенка|| Кантон |- | AG|| [[Податотека:Wappen Aargau matt.svg |20п]] [[Кантон Аргау|Аргау]] |- | AI || [[Податотека:AppenzellRI-coat of arms.svg|20п]] [[Кантон Апенцел Инероден|Апенцел Инероден]] |- | AR- || [[Податотека:AppenzellRE-coat of arms.svg|20п]] [[Кантон Апенцел Аусероден|Апенцел Аусероден]] |- | BE || [[Податотека:CHE Bern COA.svg|20п]] [[Кантон Берн|Берн]] |- | BL || [[Податотека:BaleCampagne-coat of arms.svg|20п]] [[Кантон Базел-провинција|Базел-провинција]] |- | BS || [[Податотека:Wappen Basel-Stadt matt.svg|20п]] [[Кантон Базел-град|Базел-град]] |- | FR || [[Податотека:Wappen Freiburg matt.svg|20п]] [[Кантон Фрибур|Фрибур]] |- | GE || [[Податотека: Wappen Genf matt.svg|20п]] [[Кантон Женева|Женева]] |- | GL || [[Податотека:Glaris-coat of arms.svg|20п]] [[Кантон Гларус|Гларус]] |- | GR || [[Податотека:CHE Graubünden COA.svg|20п]] [[Кантон Граубинден|Граубинден]] |- | JU || [[Податотека:Jura-coat of arms.svg|20п]] [[Кантон Јура|Јура]] |- | LU || [[Податотека:Lucerne-coat of arms.svg|20п]] [[Кантон Луцерн|Луцерн]] |- | NE || [[Податотека:Neuchatel-coat of arms.svg|20п]] [[Нешател (кантон)|Нешател]] |- | NW || [[Податотека:Nidwald-coat of arms.svg|20п]] [[Кантон Нидвалден|Нидвалден]] |- | OW || [[Податотека:Obwald-coat of arms.svg|20п]] [[Кантон Обвалден|Обвалден]] |- | SG || [[Податотека:Coat of arms of canton of St. Gallen.svg|20п]] [[Кантон Санкт Гален|Санкт Гален]] |- | SH || [[Податотека:Schaffhouse-coat of arms.svg|20п]] [[Кантон Шафхаузен|Шафхаузен]] |- | SO || [[Податотека:Solothurn-coat of arms.svg|20п]] [[Кантон Золотурн|Золотурн]] |- | SZ || [[Податотека:CHE Schwyz SZ COA.svg|20п]] [[Кантон Швиц|Швиц]] |- | TG || [[Податотека:Thurgovie-coat of arms.svg|20п]] [[Кантон Тургау|Тургау]] |- | TI || [[Податотека:Tessin-coat of arms.svg|20п]] [[Кантон Тичино|Тичино]] |- | UR || [[Податотека:Wappen Uri matt.svg|20п]] [[Кантон Ури|Ури]] |- | VD || [[Податотека:Wappen Waadt matt.svg|20п]] [[Кантон Во|Во]] |- | VS || [[Податотека:Valais-coat of arms.svg|20п]] [[Кантон Вале|Вале]] |- | ZG || [[Податотека:Zug-coat of arms.svg|20п]] [[Кантон Цуг|Цуг]] |- | ZH || [[Податотека:Wappen Zürich matt.svg|20п]] [[Кантон Цирих|Цирих]] |} == Боја (заднина) == [[Слика:Swiss utilitary reg 4148.JPG|мини|150px|Ознака за работни возила од кантонот Женева]] Во повеќето кантони е можно да се најдат ознаки со ист број во различни бои. Различните бои служат за означување различни видови возила: * "Сино" - работни возила * "Кафеаво" - специјални возила * "Жолто" - скутер и мотоцикл * "Зелено" - земјоделски возила * "Бело" - возила * "Црно" - бели знаци на црна заднина: Возила на сојузната [[армија]] (понекогаш наместо кратенка на кантонот се користи М+ за ''Militär'' ([[македонски јазик|мак.]] ''Војска''), нема грб на кантонот). == Ознаки на возила на владата == '''Возилата на владата''' го имаат [[Грб на Швајцарија|грбот на Швајцарија]] по буквата "А" (кратенка за "администрација") и броеви со црним знаци на бела заднина. Првите од петте цифри на табличката го означуваат [[министерство]]то на кое му припаѓа возилото. * А - 1XXXX - Министерство за надворешни работи * А - 2XXXX - Министерство за внатрешни работи * А - 3XXXX - Министерство за правда * А - 4XXXX - Министерство за одбрана, спорт и сигурност на народот * А - 5XXXX - Министерство за финансии * А - 6XXXX - Министерство за економија * А - 7XXXX - Министерство за природна средина, сообраќај, енергија и телекомуникации <gallery> File:Switzerland licence plate 2007 from Sankt Gallen canton.jpg| File:Switzerland Zürich front and rear license plate.jpg| File:Swiss utilitary reg 4229.jpg File:11-11-24-basel-by-ralfr-090.jpg File:Bs sonder back.jpg File:Vssonder front.jpg File:Agri fr front.jpg File:Swiss license plates for dealers.JPG File:Mietwagennummer Wallis.jpg File:Switzerland CD Diplomatic license plate VD 351•03.jpg File:Switzerland CC Diplomatic license plate ZH8•38.jpg File:Swiss Custom Vehicle Plates 2013.jpg File:Swiss military license plate 71544 rear.png File:Swiss military license plate 71544 (front).png File:Post Autonummer back.jpg File:Post Autonummer front.jpg File:Administration_Autonummer.png File:A Nummer Blau.JPG|Administration plate blue </gallery> ==Надворешни врски == * [http://www.olavsplates.com/switzerland.html/ Слики на швајцарските авто ознаки] {{Семарх|url=https://web.archive.org/web/20110518185110/http://www.olavsplates.com/switzerland.html |date=2011-05-18 }} {{Ризница-врска|License plates of Switzerland|Kontrollschilder|3=S}} ==Наводи== <references/> {{Европа по тема|Автомобилски регистарски таблички во}} [[Категорија:Автомобилски регистарски таблички по земја|Швајцарија]] [[Категорија:Сообраќајот во Швајцарија]] h8ytxct0h3ebywwb3xee8tnvqmok8mw 0 756576 5387984 4549202 2025-07-06T16:27:45Z Velkovski.b 101490 5387984 wikitext text/x-wiki {{Infobox Treaty | name = Повелба на ОН | long_name = | image = | image_width = 240px | caption = Потпишување на Повелбата на ОН | type = | date_drafted = | date_signed = [[26 јуни]] [[1945]] | location_signed = [[Сан Франциско]], [[Калифорнија]], [[САД]] | date_sealed = | date_effective = [[24 октомври]] [[1945]] | condition_effective = [[Ратификација]] од [[Република Кина|Кина]], [[Франција]], [[Советскиот Сојуз]], [[Обединетото Кралство]], [[САД]] и од повеќето земји потписнички. | date_expiration = | signatories = | parties = 193 | depositor = | language = | languages = | wikisource = Charter of the United Nations }} '''Повелбата на Обединетите Нации''' е основачкиот договор за формирање на [[Обединетите Нации]]. Таа била потпишана во зградата на Воениот Меморијален Центар и Центарот за Сценска Уметност, во Сан Франциско, САД, на 26 јуни 1945 година, од 50 од вкупно 51 првични земји членки ([[Полска]] која немала претставник на конференцијата потпишала подоцна). На 24 октомври, Повелбата стапила на сила откако била ратификувана од пет постојани земји членки на Советот за безбедност – [[Република Кина]] (подоцна заменета со [[Народна Република Кина]]), [[Франција]], [[СССР]] (подоцна заменет со [[Руската Федерација]]), [[Обединетото Кралство]] и [[САД]] – како и од повеќето други потписници. Денес, во Обединетите Нации членуваат 193 земји. Повелбата претставува основачки договор и сите земји членки се обврзани од нејзините членови. Дополнително, Повелбата наведува дека обврските кон ОН ги надминуваат сите други обврски произлезени од договори. Повеќето земји во светот ја имаат ратификувано Повелбата. Забележителен исклучок е [[Ватикан]], кој избра улога на постојан набљудувач и затоа не се смета како целосен потписник на Повелбата. == Краток преглед == Повелбата се состои од преамбула и од серија на членови кои се групирани во поглавја. Преамбулата се состои од два суштински делови. Првиот дел содржи генерален повик за одржување на мирот и меѓународната безбедност и почитување на човековите права. Вториот дел на преамбулата е декларација во договорен стил во која се наведува дека владите на народите во Обединетите Нации се согласуваат со Повелбата. * Поглавје 1. ја истакнува намената на ОН, вклучувајќи ги важните одредби за одржување на меѓународниот мир и безбедност. * Поглавје 2. Ги дефинира критериумите за членство во ОН. * Поглавје 3-15, поголемиот дел од документот, ги опишува органите и институциите на ОН и нивните соодветни овластувања. * Поглавје 16 и 17 ги опишуваат уредбите за интеграција на ОН во установеното меѓународно право. * Поглавје 18 и 19 овозможува измени и ратификација на Повелбата. Следните поглавја се однесуваат на поддршка на телата на ОН: * Поглавје 6 го опишува овластувањето на Советот за безбедност да истражува и да посредува во спорови. * Поглавје 7 ја опишува моќта на Советот за безбедност да дава овластување за економски, дипломатски и воени санкции, како и употребата на воени сили за разрешување на спорови; * Поглавје 8 овозможува регионално одржување на мирот и безбедноста. * Поглавје 9 и 10 ги опишуваат моќите на ОН за економска и социјална соработка, и Економскиот и социјалниот совет кој е надлежен за овие работи; * Поглавје 12 и 13 го опишуваат [[Старателскиот совет]], кој ја надгледуваше деколонизацијата. * Поглавјето 14 и 15 соодветно ги установуваат овластувањата на [[Меѓународниот суд на правдата]] и на [[Секретаријатот на Обединетите Нации]]. * Поглавје 16 до 19 соодветно се однесуваат на: 16: останатите одредби, 17: транзиционите безбедносни уредувања поврзани со [[Втората светска војна]], 18: процесот на измена на Повелбата, и 19: ратификација на Повелбата. == Одредби на Повелбата == === Преамбула === {{Главна|Преамбула на Повелбата на Обединетите нации}} Преамбулата на договорот гласи: <blockquote>"Ние, народите од Обединетите Нации одлучивме: „Ние, народите на Обединетите нации - цврсто одлучени да ги заштитиме идните родови од бичот на војната, која двапати во нашето време на живеење му донесе неискажливо страдање на човештвото, одново да ги зацврстиме нашите верувања во темелните правана човекот, во достоинството и во вредноста на човечката личност, во рамноправноста меѓу мажот и жената како и на сите нации, големи или мали, и да создадеме услови во кои ќе може да се одржи правдата и почитувањето на обврските кои произлегуваат од договори и други извори на меѓународно право и да го поддржиме социјалниот напредок и подобриот животен стандард во поголема слобода, и за овие цели: Да бидеме толерантни и да живееме заедно во мир, како добри соседи, и да ја обединиме нашата сила за да ги одржиме меѓународниот мир и безбедност, да прифаќаме начела и да воведуваме постапки, коишто гарантираат дека оружената сила ќе биде наменета само во заеднички интерес, и дека ќе ги користиме меѓународните институции за да го поддржиме економскиот и социјалниот напредок на сите народи - одлучивме заеднички да влијаеме во нашиот напор за постигнување на овие цели. Според тоа, нашите влади, преку нивните ополномоштени претставниците кои се собрани во град Сан Франциско, се согласија со Повелбата на Обединетите Нации и притоа формираат меѓународна организација која ќе биде позната како Обединетите Нации."</blockquote> Иако преамбулата е вграден дел од Повелбата, таа не ги поставува правата и обврските на земјите членки, Туку нејзината улога е да служи како толкувач на одредбите на Повелбата преку нагласување на некои од суштинските мотиви на основачите на организацијата. === Поглавје 1: Цели и Начела === {{Главна|Поглавје I од Повелбата на Обединетите нации}} ==== Член 1 ==== Цели на Обединетите Нации се: # Да го одржува меѓународниот мир и безбедност, да презема колективни мерки за спречување и отстранување на закани за мирот, преку мировни средства, и во согласност со правните начела и меѓународното право, средување или решавање на меѓународни спорови или ситуации кои можат да доведат до нарушување на мирот; # Да развива пријателски односи меѓу нациите засновани врз принцип на почитување на еднакви права и самоопределба на народите, и преземање на други соодветни мерки за подобрување на универзалниот мир; # Да постигнува меѓународна соработка при решавање на меѓународни проблеми од економски, општествен, културен или хуманитарен карактер, и промовирање и охрабрување на почитувањето на човековите права и основните слободи за сите без оглед на расата, полот, јазикот или религијата; и # Да биде центар за усогласување на националните постапки за постигнување на заедничките цели. ==== Член 2 ==== Со цел постигнување на целите наведени во Член 1, Организацијата и нејзините членки делуваат во согласност со следниве начела. # Организацијата е заснована врз начелото на суверената еднаквост меѓу сите членки. # Се цел осигурување на правата и придобивките од членството, секоја земја ги исполнува преземените обврски во согласност со сегашната Повелба. # Сите земји членки ги решаваат своите меѓународни спорови на мирен начин, така што нема да бидат загрозени меѓународниот мир и безбедност. # Во меѓународните односи, сите земји членки се воздржуваат од закани со сила или користење на сила против територијалниот интегритет или политичката независност на било која држава, или на било кој начин кој не е усогласен со целите на Обединетите Нации. # Земјите членки ја даваат секоја помош во секое дејствие кое е преземено од ОН во согласност со Повелбата и се воздржуваат од давање на помош на земја против која ОН води превентивно или принудно дејствие. # Организацијата се грижи сите држави кои не се членки на ОН да се однесуваат во согласност со овие начела во мера која е потребна за одржување на меѓународниот мир и безбедност. # Ништо во оваа Повелба не ги овластува Обединетите Нации да интервенираат во прашања од внатрешните работи на некоја земја ниту пак бара од членките да ги изнесуваат овие прашања на решавање врз основа на Повелбата; но ова начело нема да влијае врз примената на принудни мерки според Поглавје 7. === Поглавје 2: Членство === {{Главна|Поглавје II од Повелбата на Обединетите нации}} Поглавјето 2 од Повелбата на Обединетите Нации се однесува на членувањето во организацијата на Обединетите Нации. === Поглавје 3: Органи === {{Главна|Поглавје III од Повелбата на Обединетите нации}} # Како главни органи во Обединетите Нации се сметаат: Генерално собрание, Совет за безбедност, Економски и социјален совет, Старателски совет, Меѓународен суд на правдата и Секретаријат. # Органи кои можат да станат потребни можат да бидат формирани во согласност со Повелбата како помошни органи. === Поглавје 4: Генерално Собрание === {{Главна|Поглавје IV од Повелбата на Обединетите нации}} === Поглавје 5: Советот за безбедност === {{Главна|Поглавје V од Повелбата на Обединетите нации}} '''Состав''' '''Член 23''' 1. Советот за безбедност се состои од петнаесет членки од Обединетите Нации. Република Кина, Франција, СССР, Обединетото Кралство на Велика Британија и Северна Ирска, и Соединетите Американски Држави се постојани членови на Советот за безбедност. Генералното Собрание бира десет дополнителни членови од Обединетите Нации за привремени членови на Советот за безбедност, водејќи особено сметка за нивниот придонес кон одржувањето на меѓународниот мир и безбедност како и кон други цели на Организацијата, како и рамномерна географска распределба. 2. Привремените членки на Советот за безбедност се избираат за период од две години. Во првите избори на привремени членки по порастот на членство во Советот за безбедност од единаесет на петнаесет, две од четири дополнителни членки се избираат за период од една година. Членка со истечен мандат не може да се кандидира за последователен мандат. 3. Секоја земја членка на Советот за безбедност има по еден претставник. '''ЗАДАЧИ И ОВЛАСТУВАЊА''' '''Член 24''' 1. За да се одржи ефикасно и брзо дејствување на Обединетите Нации, нејзините земји членки му ја доверуваат примарната одговорност за одржување на меѓународниот мир и безбедност на Советот за безбедност, и се согласуваат Советот за безбедност да делува во нивно име кога ги извршува неговите обврски засновано врз оваа одговорност. 2. Во вршењето на овие обврски, Советот за безбедност делува во согласност со целите и начелата на Обединетите Нации. Посебните овластувања кои му се доделени на Советот за безбедност се наведени во Поглавје 6, 7, 8, и 12. 3. Советот за безбедност поднесува годишен, а кога е потребно и специјален извештај, на Генералното собрание кое го разгледува. Член 25 Членките на Обединетите Нации се согласуваат да ги прифатат и спроведат одлуките на Советот за безбедност во согласност со Повелбата. '''Член 26''' Со цел да се унапреди поставувањето и одржувањето на меѓународниот мир и безбедност преку што помало расипување на светските човечки и економски извори на вооружување, Со помош на Комитетот на Воениот штаб споменат во Член 47, Советот за безбедност е одговорен за формулирање на плановите кои се поднесуваат до Членките на Обединетите Нации за поставување на систем за регулација на наоружувањето. '''ГЛАСАЊЕ''' '''Член 27''' 1. Секоја земја членка на Советот за безбедност има еден глас. 2. Одлуките во Советот за безбедност за процедурални работи се донесуваат со девет позитивни гласови. 3. Одлуките во Советот за безбедност за сите други работи се донесуваат со девет позитивни гласови вклучувајќи ги потврдните гласови на постојаните членки под услов во одлуките врз основа на Поглавје 6, став 3 од Членот 52, странка во спор се не гласа. '''ПРОЦЕДУРА''' '''Член 28''' 1. Советот за Безбедност е организиран за постојана вршење на својата работа. Поради оваа, секоја членка на Советот за безбедност, има свој постојан претставник во седиштето на Организацијата. 2. Советот за безбедност одржува периодични состаноци на кои по желба секоја од членките може да биде претставена од член на сопствената влада или некој друг специјално назначен претставник. 3. Советот за безбедност може да одржува состаноци на различни локации кои по негова оценка, најмногу ќе му ја олеснат работата. '''Член 29''' Советот за безбедност може да создаде помошни органи според потребата за извршување на задачите. '''Член 30''' Советот за безбедност усвојува сопствени процедурални правила, вклучувајќи го и начинот на избор на Претседател. '''Член 31''' Секоја земја членка на Обединетите Нации, која не е членка на Советот за безбедност може да учествува, без право на глас, во дискусиите за било кое прашање кое се дискутира во Советот за безбедност, кога Советот ќе смета дека интересите на членката се вклучени. '''Член 32''' Секоја земја членка на Обединетите Нации која не е членка на Советот за безбедност или било која држава која не е членка на Обединетите Нации, е странка во спор кој се разгледува во Советот за безбедност, се поканува да учествува во соодветната дискусија, без право на глас. Советот за безбедност поставува услови кои ги смета за потребни за учество на држава која не е членка на Обединетите Нации. === Поглавје 6: Мирно решавање на спорови === {{Главна|Поглавје VI од Повелбата на Обединетите нации}} === Поглавје 7: Дејствија во однос на закани кон мирот, повреда на мирот и чин на агресија === {{Главна|Поглавје VII од Повелбата на Обединетите нации}} === Поглавје 8: Регионални договори === {{Главна|Поглавје VIII од Повелбата на Обединетите нации}} === Поглавје 9: Меѓународна економска и социјална соработка === {{Главна|Поглавје IX од Повелбата на Обединетите нации}} === Поглавје 10: Економскиот и социјалниот совет === {{Главна|Поглавје X од Повелбата на Обединетите нации}} === Поглавје 11: Декларација за територии без самоуправа === {{Главна| Поглавје XI од Повелбата на Обединетите нации}} === Поглавје 12: Меѓународен старателски систем === {{Главна|Поглавје XII од Повелбата на Обединетите нации}} === Поглавје 13: Старателски систем === {{Главна| Поглавје XIII од Повелбата на Обединетите нации}} === Поглавје 14: Меѓународен суд за правда === {{Главна|Поглавје XIV од Повелбата на Обединетите нации}} === Поглавје 15: Секретаријат === {{Главна|Поглавје XV од Повелбата на Обединетите нации}} * Составен е од генерален секретар и друг потребен кадар. * Врши услуги на другите органи на Обединетите Нации, Г.С, С.Б, ЕСК и Старателскиот совет како и нивните помошни тела. * Генералниот секретар е назначен од Г.С по препорака од Советот за безбедност. * Кадарот е назначен од Генералниот секретар според регулативата поставена од Г.С. * Канцелариите на Секретаријатот на ОН се наоѓаат во Њујорк. * Секретаријатот има регионални секретаријати и во Багдад, Бангкок, Џева и Сантјаго. ==== Функции на Секретаријатот ==== # Изготвување на извештај и други документи кои содржат информации, анализи, наоди од историски истражувања, предлози за политики наменети за олеснување на работата и донесувањето на одлуки од страна на другите органи. # Помагање на законодавните органи и нивните помошни тела. # Обезбедување на поддршка за одржување на состаноци на Г.С и други органи. # Обезбедување на уредување, преводи и умножување на документи за објавување на истите на различни јазици # Спроведување на студии и обезбедување на информации на различни членки за излегување во пресрет на различните предизвици. # Изготвување на статистички публикации, информативни билтени и анализи за кои Г.С има одлучено. # Организација на конференции, состаноци на експертски групи и семинари на теми актуелни во меѓународната заедница. # Обезбедување на техничка помош за развој на земјите. # Појаснување на улогата на мисиите во земјите, областите или локациите како овластена од Г.С или од Советот за безбедност. === Поглавје 16: Разни одредби === {{Главна|Поглавје XVI од Повелбата на Обединетите нации}} === Поглавје 17: Преодни одредби за безбедност === {{Главна|Поглавје XVII од Повелбата на Обединетите нации}} === Поглавје 18: Измени и дополнувања === {{Главна|Поглавје XVIII од Повелбата на Обединетите нации}} === Поглавје 19: Ратификација и потпишување === {{Главна|Поглавје XIX од Повелбата на Обединетите нации}} == Поврзано == {{портал|Обединети Нации}} * [[Командна одговорност]] * [[Нирнбершки начела]] * [[Универзална декларација за човековите права]] == Литература== * [[Игор Јанев]], International organizations and Integrations, pub. Institute of Political Studies, Belgrade, 2008, ISBN 978-86-7419-151-4 * Игор Јанев, Statutary order of International Organizations, Institute of Political Studies, Belgrade, 2009, ISBN 978-86-7419-191-0 {{Повелби на ООН}} [[Категорија:Повелби|Обединети Нации]] [[Категорија:Обединети нации]] g4a2xu61pauce66p2o3qo8s9qrfru10 0 757397 5387865 4543185 2025-07-06T12:07:44Z Marco Mitrovich 114460 #WPWPMK and #WPWP 5387865 wikitext text/x-wiki {{Инфокутија Населено место | name = Метохија<br>Dukagjini | settlement_type = [[Географија|Географски]] and [[Историја|историски]] регион на [[Косово]] | image_map = Kosovo regioni sr.png | mapsize = | map_caption = | subdivision_type = Држава | subdivision_name = {{знаме|Kosovo}} | subdivision_type1 = [[Окрузи на Косово|Округ]] | subdivision_name1 = [[Ѓаковица (округ)|Ѓаковица]]<br>[[Пеќ (округ)|Пеќ]]<br>[[Призрен (округ)|Призрен]] | area_footnotes = | area_total_km2 = 3,891 | population_as_of = 2011 | population_footnotes = | population_total = 700,577 | population_density_km2= auto | footnotes = }} '''Метохија''' ({{lang-sq|Rrafshi i Dukagjinit}}; [[српски јазик|српски]]: ''Метохија/ Metohija'') е географски регион на [[Косово]], кој всушност го зафаќа неговиот југозападниот дел. Метохија има вкупно 700,577 жители или 40 % од Косово, а зафаќа 3,891 km2. [[Податотека:The Rugova Canyon.jpg|мини|центар|250п|Руговска клисурата во Метохија]] == Окрузи == Метохија е поделена на следните окрузи: * [[Пеќ (округ)|Пеќ]] * [[Ѓаковица (округ)|Ѓаковица]] * [[Призрен (округ)|Призрен]] Окрузите се поделени на општини, и тоа: * [[Пеќ]] * [[Исток (град)|Исток]] * [[Клина]] * [[Ѓаковица]] * [[Дечани]] * [[Ораховац]] * [[Призрен]] * [[Драгаш]] * [[Сува Река]] * [[Малишево]] == Поврзано == * [[Географија на Косово]] {{Косово-никулец}} {{Србија-никулец}} {{Нормативна контрола}} [[Категорија:Области во Косово]] [[Категорија:Географија на Косово]] [[pl:Kosowo#Metochia]] noksmhb7yklub622ntej69fz1lxsntd 0 781709 5387994 5089303 2025-07-06T17:47:19Z Labintatlo 56680 |Wappen= 5387994 wikitext text/x-wiki {{Инфокутија Место во Германија |image_photo = KLG 0064 Aken (Elbe).jpg |imagesize = 250п |image_caption = Поглед кон Акен |Art = Град |Wappen = Bildsiegel Aken (Elbe).svg |lat_deg = 51 |lat_min = 51 | lat_sec=0 |lon_deg = 12 |lon_min = 03 | lon_sec=0 |Lageplan = Aken (Elbe) in ABI.png |Bundesland = Sachsen-Anhalt |Landkreis = Анхалт-Битерфелд |Höhe = 60 |Fläche = 60 |Einwohner = 8917 |Stand = 2006-12-31 |PLZ = 06385 |Vorwahl = 034909 |Kfz = ABI |Gemeindeschlüssel = 15 0 82 005 |Straße = Маркт 11 |Website = [http://www.aken.de www.aken.de] |Bürgermeister = Хансјохен Милер |Partei = SPD }} '''Акен (Елба)''' ({{lang-de|Aken (Elbe)}}) — град во округот [[Анхалт-Битерфелд]], во [[Саксонија-Анхалт]], [[Германија]]. Градот се наоѓа на левиот брег на [[река]]та [[Елба]]. == Географија == Акен се наоѓа на Средна Елба. Оддалечен е 8 километри западно од [[Десау-Рослау]] во продолжените низини, во рамките на [[Биосфера резерват Средна Елба]]. Приближно 15 километри западно од Акен, реката [[Зале]] се влева во Средна Елба. === Окрузи === Хајдехоф, Клајнцербст, Кирен, Лорф, Меневиц, Обзелау и Зузигке == Раст на население == {| class="wikitable" !Година !Граѓани |- |1970 | align="right" |12.154 |- |2005 | align="right" |9.083 |- |} == Историја == [[Замок]]от ''Gloworp'' бил првпат споменат во XII век. Самиот град бил првпат документиран во 1219, именувајќи го градоначалникот '''Waltherus de Aken'''. Во 1270, Акен ги добил градските права како ''Civitas''. Името Акен потекнува од латинското име ''Aqua'' (место близу вода). Можеби ова било основата од долнорајнските доселеници од [[Ахен]], кои го изговарале Акен на холандски јазик. == Меѓународни односи == * {{знамеикона|Германија}} [[Ервите]] ([[Северна Рајна-Вестфалија]]) од 17 јуни 1991 * {{знамеикона|Франција}} [[Анор]] ([[Франција]]) од 24 април 1993 == Култура и знаменитости == [[Податотека:2006-06 Aken 1.jpg|thumb|Фонтана на плоштадот]] [[Податотека:Aken,Nikolaikirche.jpg|thumb|Црква во Акен]] * Историското градско собрание * Две средновековни цркви: Свети Никола и Света Богородица * „Камен [[Kemenate]]“ (резиденцијален објект) од 13. век со лакови * Градски ѕид од средниот век со 3 преостанати кули * Патничка навигација на реката Елба * [[Биосфера резерват Средна Елба]] == Познати луѓе == === Почесни граѓани === * Фридрих Вилхелм Штајнбрехт - [[поручник]] во слободните сили Лицов * 2001: Ото Бенеке - шеф на музејот за локална историја === Познати луѓе родени во Акен === * [[Аугуст Лудвиг Хилсен]] - германски филозоф на раниот романтика * [[Теодор фон Зикел]] - германско-австриски историчар * [[Бернд Диснер]] - германски атлетичар * [[Марилин Рајн]] - комедијант * [[Дијана Фелгут]] - забавувач * [[Кристијан Рајке]] - изведувач == Наводи == {{наводи}} == Надворешни врски == {{Ризница-врска|Aken (Elbe)}} * [http://www.aken.de Службена страница] * [http://www.aken.de/touri/history/history.html Детална историја на градот] {{Семарх|url=https://web.archive.org/web/20050126015006/http://www.aken.de/touri/history/history.html |date=2005-01-26 }} {{de}} {{Анхалт-Битерфелд}} {{Нормативна контрола}} [[Категорија:Анхалт-Битерфелд]] [[Категорија:Саксонија (пруска покраина)]] 4darox3ym2jtbq9n266ckceh8cpx942 14 783059 5387868 5358063 2025-07-06T12:15:02Z Marco Mitrovich 114460 5387868 wikitext text/x-wiki [[Категорија:Области во Косово]] [[Категорија:Косовскомитровачки округ]] 4qju4pu5gteku5zkl8dbu5uq9qb2mlm 0 784054 5387941 5146071 2025-07-06T15:35:43Z Gurther 105215 додадена [[Категорија:Избрани статии на bg.вики]] користејќи го [[:en:Wikipedia:HotCat|HotCat]] 5387941 wikitext text/x-wiki {{Infobox military conflict |conflict=Битка кај Акциум |partof=[[војна помеѓу Антониј и Октавијан|војната помеѓу Антониј и Октавијан]] |image= [[Податотека:Battle_of_Actium-mk.svg|300п]] |caption= Поставеност на завојуваните страни |date=2 септември 31 п.н.е. |place=[[Јонско Море]], близу [[Акциум]] ([[Грција]]) |result=убедлива победа на Октавијан; |combatant1=приврзаници и војска на Октавијан |combatant2=[[Птолемаиди|Птолемаидско царство]]<br />привзаници на Марко Антониј |commander1=[[Марко Випсаниј Агрипа]] |commander2=[[Марко Антониј]]<br />[[Клеопатра|Клеопатра VII]] |strength1=250 галии<br />16 000 војници и 3000 стрелци. |strength2=290 галии<br />30-50 превозни<br />20 000 војници<br />2000 стрелци |casualties1=околу 2500 загинати |casualties2=над 5000 загинати;<br />200 потонати и запленети бродови }} '''Битка кај Акциум''' — решавачкиот судир од [[војна помеѓу Антониј и Октавијан|последната војна]] на [[Римската Република]]. Таа претставува една од најголемите поморски битки во историјата. Битката се одвива на влезот на [[Амбракиски Залив|Амбракискиот Залив]] во [[Јонско Море|Јонското Море]], близу до римската колонија [[Акциум]] во [[Грција]] (близу до денешниот град Превез) на [[2 септември]] [[31 п.н.е.]] Тоа е судир меѓу Октавијановите и обединетите сили на [[Марко Антониј]] и [[Клеопатра]]. Флотата на [[Октавијан]] е предводена од адмиралот [[Марко Випсаниј Агрипа]]. Флотата на Марко Антониј е поддржана од таа на неговата љубовница, царицата на [[Египет]] — Клеопатра. Октавиан триумфира над флотата на Антониј и Клеопатра и станува господар на Египет. Победата му дозволува да ја консолидира власта над Рим и новоосвоените територии. За таа цел тој ја добива титулата „[[Принцепс]]“ (прв граѓанин) и како резултат на победата е удостоен со називот Август од [[римски сенат|римскиот сенат]]. Како Август, тој ги поседува атрибутите на републикански водач, но историчарите генерално ова го гледаат како консолидација на власта и приемот на тие титули како крај на Римската република и почетокот на [[Римското Царство]]. == Сојузници == Престижот на Октавијан Август и поважно — лојалноста на неговите легии се првично поддржани од наследството на [[Јулиј Цезар]] од 44 пр.н.е., односно тогашниот 17-годишен Октавијан, официјално посинет од славниот римски генерал, е објавен за негов наследник, како и наследник на три четвртини од огромните богатства. Марко Антониј од своја страна е основниот и најуспешен виш офицер во војската на Јулиј Цезар (''mаgistеr еquitum'') и благодарение на воената репутација имал можност да претендира за значителен дел од политичката поддршка на војниците на Цезар и ветераните. Политичкиот сојуз меѓу Октавијан, Антониј и [[Лепид]], познат како Втор триумвират бил склучен 43 пр.н.е., по убиството на Цезар. Со овој сојуз дошло до распределба на провинциите на огромната држава. Октавијан и Антониј заеднички ја уништиле војскаа на убијците на Цезар, [[Брут]] и [[Касиј]] во битката при Филипи. Лепид добил контрола над [[Африка]], Октавијан — западните провинции, а Антониј — источните провинции, во кои спаѓа и Италија. Понатаму овој сојуз бил поткрепен и со брак: Антониј се оженил за сестрата на Октавијан, Октавија. Антониј се сретнал со Клеопатра во [[Тарс]] во 41 пр.н.е. Итрата и гламурозна царица го потчинила Антониј под нејзина волја и го понела со себе за заедно да живеат во [[Александрија]]. Финансиран од Египет, Антониј собрал војска и заминал во поход по Партија. Резултатите од походот биле катастрофални, по редица порази Антониј ја загубил речиси целата војска за време на преминот преку Ерменија назад кон Египет. Додека Антониј се забавувал со Клеопатра и неуспешно војува со Партите, Октавијан ја утврдил неговата власт во Италија. Водел тешка битка со пиратската флота на Секст Помпеј, кој успеал да ја заземе [[Сицилија]]. За таа војна биле изградени 260 либурни, коишто подоцна учествувале и при Битката кај Акциум. По победата над Помпеј, Октавијан ја презел војската на другиот триумвир Емилиј Лепид и го елиминирал како претендент за власта над Римското Царство. == Конфликт == По години лојална соработка со Октавијан, Марко Антониј започнал да дејствува самостојно и се раѓале сомнежи дека се бори да ја добие титулата единствен господар на Рим. Кога јавно ја напуштил сопругата Октавија (сестрата на Октавијан) и се преселил во Александрија, за да стане официјален партнер на Клеопатра, многу римски политичари сметаат дека тој се обидел да се претвори во неформален владетел на Египет и другите источни царства, додека сè уште ја поседувал командата над многу легии на исток. Клеопатра и Јулиј Цезар имале дете — Цезарион, и кога Антониј се преместил да живее со неа, тој де факто станал негов очув. Како предизвик кон авторитетот на Октавијан, Антониј посредувал Цезарион да биде прифатен како вистинскиот наследник на Јулиј Цезар, и покрај тоа што тој воопшто не бил споменат во наследството. Антониј и Клеопатра официјално го издигнали на власт Цезарион во 34 пр.н.е., којшто во тоа време е 13-годишен, давајќи му ја нејасната, но надалеку прочуена титула „цар на царевите“. Дополнителна омраза кон Антониј предизвикале и направените т.н. „[[Александриски донации]]“ (34 пр.н.е.). Марко Антониј веќе бил сметан(од Октавијан и поголемиот дел на Римскиот Сенат) за предводник на сепаратистичкото движење не само во Египет, но и како човекот кој се заканувал да го наруши единството на Римската република. Октавијан започнал пропагандна војна, сè со цел да го прикаже Антониј за непријател на Рим, и тврдел дека тој се обидувал да воспостави монархија над целата Римска република во името на Цезарион, со целосно заобиколување на [[Римски сенат|римскиот сенат]]. Тој исто така изјавил дека Антониј сакал да ја премести престолнината на империјата во Александрија. Кога Вториот [[триумвират]] официјално истекол на последниот ден од 33 пр.н.е., Антониј испратил писмо до Сенатот, каде објаснувал дека не сакал повторно да биде назначен. Тој се надевал дека така ќе се претстави како херој кој стои наспроти амбициите на Октавијан, за кого бил длабоко уверен дека не би се согласил да се откаже од позицијата на сличен начин. Марко Антониј посочувал дека Октавијан ги преминал неговите надлежности при преземањето на власта од Емилиј Лепид (третиот триумвир), при преземањето на власта над териториите освоени од Секст Помпеј, во привлекувањето војници на своја страна без да испрати половина како дел од неговите легии и др. Октавијан од своја страна пак го напаѓал Антониј, дека немал право да престојува во Египет; дека погубувањето на Секст Помпеј е незаконскo; дека неговото предавство спрема царот на Ерменија го омаловажува римското име; дека не ја испратил половината од пленот во Рим според спогодбата; дека врската со Клеопатра и потврдувањето на Цезарион како законит син на Јулиј Цезар бил срам за негвата должност и закана за него. Се оправдувал дека би ја споделил половината од воениот плен со Антониј, ако и тој го направел истото. Во 32 пр.н.е. Октавијан успеал конечно да го компромитира Антониј. На незаконски начин го обезбедил тестаментот на Антониј и го направил достапен за јавноста. Во него Антониј ги назначил за наследници неговите деца од Клеопатра и го признавал Цезарион за дете на Цезар. Покрај тоа после смртта сакал телото му да биде погребано во Египет. Официјално тоа бил крајот на триумвиратот. Сенатот застанал на страната на Октавијан и го поддржал во воените подготовки. За да може барем формално да се избегне граѓанската војна, Октавијан ѝ обајвил војна на Клеопатра, а не на Антониј. Населението на двата делови на империјата е принудено да положи заклетва кон новопоставениот владетел. Составена три векови по настаните, „''Римска историја''“ на [[Дион Касиј]], дава детални описи за причините за конфликти: "Причини за војната и недовербата се најдоа. Антониј го обвинуваше својот противник, дека го отстранил Лепид од управувањето на државата и дека ги присвоил земјите и војската на Секст и Лепид, и покрај договорот таа да остане во нивна косопственост. Затоа тој имаше претензии кон половина од земјата и војниците, и двете регрутирани во оној дел на Италија којшто бил назначен како општа сопственост. Владетелот пак го обвинуваше Антониј, дека го зазел Египет и други територии, без да се консултира со останатите, дека го убил Секст (кого самиот тој би го поштедил милостиво) и дека со тоа што го измамил, заробил и оковал ерменскиот цар, го оцрнил името на римскиот народ. Октавијан исто сакаше половина од пленот. Покрај тоа, тој го обвинуваше Антониј заради Клеопатра и нејзините деца, коишто ги прифатил како свои... Ете во какви нешта тие се обвинуваа и на тој начин бараа аргументи со кои би ги оправдале своите постапки..." == Сили и распореденост == [[Податотека:Castro Battle of Actium.jpg|мини|десно|250п|Барокна замисла на битката на слика од Лоренцо Кастро (1672)]] === Место на битката === Амбракискиот Залив е долг 40 и широк 15 километри. [[Страбон]] кажува, дека влезот на залива е околу 4 стадии (800 метри), но при периферијата изнесува повеќе од 60 километри. Длабочината на водата е доволна, за да пловат и големите бродови. Но влезот во заливот е тесен и плиток. За подобра заштита, Антониј изградил кули, обезбедени со тешки метални машини. === Бродови === [[Плутарх]] пишува дека флотата на Антониј броела најмалку 500 бродови, од коишто според [[Орозиј]] 170 големи борбени бродови а другите се помали или превозни. [[Флор]] пишува: „ Ние имавме повеќе од 400 бродови, а непријателот — помалку од 200, но големи. Тие имаа од 7 до 9 спрата, зголемени кули и палуби. Наликуваа на тврдини кои пловат или градови. “ Орозиј го кажува речиси истото за нивната големина — Антониј располага со 170 бродови, но тие го компензираат малиот број со исклучителниот размер. Висината на палубите им е 10 чекори над нивото на водата. Бродовите на Антониј биле огромни, со силни [[катапулт]]и, дрвени оклопни појаси за заштита од катапултни истрели. Висината на нивните едра во средината на бродовите достигнувала до 3 метри и се зголемува кон носот и крмата. На палубите имало тешки метални машини и кули за попречување на проектили. Недостатокот на тие бродови бил фактот дека тешко се маневрирале. Од другата страна, флотата на Октавијан, како што Плутарх посочува, располагала со 250 бродови. Според Орозиј се 260, од коишто 230 со „клун“. Повеќето од нив биле биреи и триери (лесно маневрирачки бродови со еден (ретко два) редови весла). Тој нов тип бродови римјаните го обезбедиле од илирските пирати, а бродовите ги нарекле „либурни“ - по името на илирското племе. [[Либурни]]те по правило имале само еден ред весла. Долги биле не повеќе од 30 метри и околу 4-5 метри широки. Тие биле приспособени за поморски заземања, а заедно со тоа искористени и од морската стража за прогон на пиратите. Во споредба со тешките бродови на Антониј, коишто имале лошо обучен екипаж, новите бродови претставувале опасно оружје знаејќи ја подготвеноста на војниците. Покрај тоа такви бродови лесно се ределе и при загуба можело да бидат заменети со други. Според Орозиј флотата на Октавијан има 8 легии (околу 40 000 луѓе) и 5 преториански кохорти (околу 2 500 луѓе). Плутарх посочува дека на бродовите на Антониј има 20 000 легионери и 2 000 стрелци. Пешадијата и коњаниците. Сојузници Според Плутарх Антониј располагал со 100 000 луѓе пешадија и 12 000 коњаници. На негова страна застанувале и царевите Бокх Мавретански, Тархондем — владетелот на Горна Киликија, Архелај Кападокијски, Филаделф Пафлагонски, Митридат Комагенски и царот на Тракија Садала III. Покрај фактот дека тие присуствувале лично војска испратиле и Полемон, царот на Понт, Малх, цар на Арабија и Ирод — царот на Јудеја, исто и Аминт, царот на Ликаонија и Галатија, како и царот на Мидија. Според Плутарх, Октавијан располага со 80 000 пешадијци, а коњаниците се на број колку на Антониј - 12 000. === Војсководци === Флотата на Октавијан била предводена од искусниот адмирал Марко Випсаниј Агрипа, кој го командувал левото крило, Луциј Арунциј командирал во центарот, заедно со Марко Луриј кој раководел со десното крило. Тит Статилиј Тавор ги предводи армиите на Октавијан, коишто ја набљудувале битката од брегот, од северниот дел на теснецот. Марко Антониј и Гелиј Публикола раководеле со десното крило на флотата на Антониј, додека Марко Октавиј и Марко Инстеј командувале со центарот, со ескадрилата на Клеопатра, позиционирана зад нив. Гај Созиј го започнува нападот од левото крило на флотата, додека командирот Публиј Канидиј Крас раководи со сувоземните сили. Според Плутарх левата страна на Антониј ја командувал Целиј. Флотата на Антониј застанала во средината на заливот, додека таа на Октавијан е распоредена пред влезот на заливот, што само по себе претставува опасност, бидејќи ја изложува на ветровите. == По битката == Битката кај Акциум ги решила по брза постапка внатрешните немири и спречува граѓанска војна, но војна како таква уште не се немало случена. Пред да премине на крајната цел — освојувањето на Египет, Октавијан спровел редица мерки со цел да ја закрепне неговата положба на Исток. Во почетокот заминал за [[Атина]], каде што примил благослов за време на Елевзинските мистерии. Потоа отпловил за [[Самос]], а оттаму и во малоазијските градови. Таму, трагајќи по популарност, спровел една традиционална политика со која се намалувале или иземале даноците и се опростувале долгови, а покрај тоа и се давале права на римски граѓани на месните жители, кои би служеле кај него. При крајот на 31 г. Октавијан бил принуден да се врати во Италија каде требало да го задуќи метежот предизвикан од ветераните, кои сакале пари. Клеопатра се вратила во Египет, претставувајќи се како победничка пред поданиците. После месеци на живот во депресија Антониј се вратил во Александрија кај Клеопатра, чекајќи го неизбежниот крај. Двајцата основале своеобразен „[[Сојуз на смртниците]]“, каде што ги запишале своите пријатели и решиле да умрат со нив. Заедно со нив испратиле порака до Октавијан. Клеопатра молела да ја предаде власта на нејзините деца, а Антониј да му биде дозволено да го продолжи својот живот во Египет или Атина. Молбата на Антониј, Октавијан категорично ја отфрлил, а на Клеопатра и одговорил дека ќе ѝ биде дадена целосна наклоност доколку го предаде или убие Антониј. И покрај победата во Александрија на 31 јули 30 пр.н.е., повеќето од војниците на Марко Антониј дезертирале и тој немал доволно сили за да се бори со Октавијан. Антониј решил да пружи истовремена борба по земја и море. При таа борба неговата флота минала на страната на Октавијан. Така постапила и коњаницата, а пешадијата претрпела пораз. Антониј паѓа во очај. Плашејќи се од неговиот гнев, Клеопатра се скрила во гробницата и пратила да му соопштат дека умрела. Антониј поверувал во тоа и се прободил со неговиот меч, но не умрел веднаш и инсистирал да биде однесен во гробницата, во која била затворена Клеопатра, и таму умрел во нејзините раце. Набрзо потоа царицата била доведена во дворецот и напразно се обидувала да измоли милост од Октавијан. Октавијан имал планови да ја вклучи во неговиот [[Римски триумф|триумф]] како плен и му да ја покаже окована на римскиот народ. Клеопатра го заобиколила вниманието на поставената стража и на 12 август 30 п.н.е. се самоубила. Според записите, таа му става крај на нејзиниот живот, откако била касната од змија, со намера поставена во кошница со плодови. Октавијан го убива Цезарион за да биде сигурен дека ќе биде единствениот наследник на Јулиј Цезар. Го убива и големиот син на Антониј — Антил на 1 август 30 п.н.е. Останатите деца на Клеопатра од Антониј биле во надлежност на Октавија, заедно со нејзините сопствени деца од Антониј. По враќањето во Италија Октавијан славел колосален триумф, прослава која траела 3 дена; првиот ден за победата во Илирија, вториот — за таа во Акциум, а третиот — за преземањето на Александрија. На местото, каде што се наоѓал логорот на легиите на Октавијан е поставен град со името [[Никопол]] („Град на победата“). Во знак на победата Октавијан изградил храмови на [[Аполон]], наоѓајќи се на врвот на Акциум и воспоставува игри кои мора да се спроведуваат на секои 5 години. == Последици == Војната меѓу Октавијан и Антониј е последната граѓанска војна во Римската република, поради којашто Битката кај Акциум има важни политички последици. Египет станува римска провинција и тоа првата провинција, која не била управувана од сенаторите, туку од самиот император преку префекти. Прв префект бил [[Гнеј Корнелиј Гал]]. Богатата со зрна провинција се претворила во житница на Римското Царство. Октавијан ги искористил богатствата на Клеопатра за да ги исплати закаснетите плати на ветераните. Конечното предавање на Египет по смртта на Клеопатра означува крај на елинистичната епоха и царството на [[Птолемаиди]]те. Победата му дала на Октавијан еднолична и неоспорна контрола над римското Средоземје. Древните историчари го обележале значењето на победата и самиот тој ден за почеток на нова ера во римската историја — ерата на империјата. [[Категорија:31 п.н.е.]] [[Категорија:Битки на Римската Република]] [[Категорија:Јулијанско-клаудиска династија]] [[Категорија:Избрани статии на bg.вики]] jkqoe0zzme31ac2dx0xtmwwdi10puyn 0 1032120 5388068 5357462 2025-07-06T19:09:28Z Marco Mitrovich 114460 5388068 wikitext text/x-wiki {{внимание}} '''Хум''' е населено место во градската општина Црвен Крст на подрачје на градот [[Ниш]], [[Нишавски Управен Округ|Нишавскиот Управен Округ]]. Се наоѓа на работ на Нишката Котлина, на околу 6,5 км северно од центарот на Ниш. Според пописот од 2002 г, Хум брои 1.450 жители. Недалеку од селото се наоѓа археолошко наоѓалиште „Хумска Чука“. == Поврзано == * [[Ниш]] [[Категорија:Ниш]] [[Категорија:Населени места во Јужна Србија]] 4d8p535ksnnq9z3y347a8nxlqxdjjfs 0 1042865 5388104 5257075 2025-07-06T21:56:59Z Andrew012p 85224 5388104 wikitext text/x-wiki {{Infobox person | name = Џејсон Стејтхам | image = Jason Statham TIFF 2011.jpg | imagesize = 185px | caption = Џејсон Стејтхам, [[2011]] | birth_name = | birth_date = [[26 јули]] [[1967]] | birth_place = [[Лондон]], [[Англија]] | other_names = | occupation = [[Глумец]] | years_active = [[1998]]–сè уште | spouse = | partner = | website = }} '''Џејсон Стејтам''' ({{lang-en|Jason Statham}}) — британски [[глумец]], роден на [[26 јули]] [[1967]] [[година]] во [[Лондон]], [[Англија]]. Најпознат е по своите улоги во: [[Духовите од Марс]], [[Транспортер]], [[Транспортер 2]], [[Транспортер 3]], [[Адреналин]], [[Адреналин 2]], [[Хаос]], [[Смртоносна трка]], [[Војна (филм)|Војна]], [[Платеници (филм)|Платеници]], [[Платеници 2]], [[Безбедни]]. == Животопис == Џејсон Стејтам е роден во [[Лондон]], како син на барски пејач и денсерка. Во детството играл [[фудбал]] и бил уличен забавувач, но од се најмногу го интересирале [[скокови во вода]]. 12 години бил член на британската репрезентација, па така светското првенство во [[1992]] година освоил 12-то место. Стејтам бил запазен од режисерот [[Гај Ричи]] додека работел како модел. Во [[1998]] [[година]], му доделил улога во својот филм, [[Lock, Stock and Two Smoking Barrels]] практично без никакво глумечко образование. Му следи улога во уште еден Ричиев филм, [[Снеч]] од [[2000]] [[година]]. Откако филмот заработи над 80 милиони долари, на Стејтам му се отворија сите врати на [[Холивуд]] и такатој во [[2001]] [[година]] се појавува во два филма: ''[[Единствениот]]'' со [[Џет Ли]] и ''[[Духови од Марс]]'' со [[Ајс Кјуб]]. Негова најпозната улога е во филмот [[Транспортер]] од [[2002]] [[година]], каде игра како професионален возач [[Френк Мартин]], кој доаѓа во конфликт со мафијата. Снимени се и два продолжетоци на филмот: [[Транспортер 2]] ([[2005]]) и [[Транспортер 3]] ([[2008]]). == Филмографија == {| class="wikitable" |- | година || македонско име || англиско име || улога || |- | [[1998]]. || || ''-{Lock, Stock And Two Smoking Barrels}-'' || Бејкон || |- | [[2000]]. || [[Снеч]] || ''-{Snatch}-'' || Турчин || |- | [[2000]]. || [[Појава]] || ''-{Turn It Up}-'' || господин Би || |- | [[2001]]. || ''[[Духови од Марс]]''|| ''-{Ghosts Of Mars}-'' || Џерико Батлер || |- | [[2001]]. || [[Единствениот]] || ''-{The One}-'' || агент Еван Фанч || |- | [[2001]]. || || ''-{Mean Machine}-'' || Монах || |- | [[2002]]. || [[Тајландски бокс: секоја борба е рпесудна]] || ''-{Thai Boxing: A Fighting Chance}-'' || || |- | [[2002]]. || [[Транспортер (филм)|Транспортер]] || ''-{The Transporter}-'' || Френк Мартин || |- | [[2003]]. || [[Италијанска работа]] || ''-{The Italian Job}-'' || Роб || |- | [[2004]]. || [[Колатерал (филм)|Колатерал]] || ''-{Collateral}-'' || човек на аеродоромот || |- | [[2004]]. || [[Мобилни (филм)|Мобилни]] || ''-{Cellular}-'' || Итан Грир || |- | [[2005]]. || [[Транспортер 2]] || ''-{Transporter 2}-'' || Френк Мартин || |- | [[2005]]. || [[Револвер (филм)|Револвер]] || ''-{Revolver}-'' || Џејк Грин || |- | [[2005]]. || [[Лондон]] || ''-{London}-'' || Бејтман || |- | [[2006]]. || [[Хаос (филм)|Хаос]] || ''-{Chaos}-'' || детектив Квентин Конерс || |- | [[2006]]. || Пинк Пантер || ''-{The Pink Panther}-'' || Ив Глуан || |- | [[2006]]. || [[Адреналин (филм)|Адреналин]] || ''-{Crank}-'' || Чев Челиос || |- | [[2007]]. || || ''-{In The Name Of The King: A Dungeon Siege Tale}-'' || Фармер Дејмон || |- | [[2007]]. || [[Војна(филм од 2007)|Војна]] || ''-{War}-'' || ФБИ агент Џон Крофорд || |- | [[2008]]. || [[Грабеж на банка]] || ''-{The Bank Job}-'' || Тери Ледер || |- | [[2008]]. || [[Смртна трка]] || ''-{Death Race}-'' || Џенсен Гарнер "Франкенштајн" Ејмс || |- | [[2008]]. || [[Транспортер 3]] || ''-{Transporter 3}-'' || Френк Мартин || |- | [[2009]]. || [[Адреналин 2 (филм)|Адреналин 2: Висок напон]] || ''-{Crank 2: High Voltage}-'' || Чев Челиос || |- | [[2010]]. || [[13 (филм)|13]] || ''-{13}-'' || Џеспер Бегс || |- | [[2010]]. || [[Платеници (филм)|Платеници]] || ''-{The Expendables}-'' || Ли Крисмас || |- | [[2011]]. || [[Механичарот]] || ''-{The Mechanic}-'' || Артур Бишоп || |- | [[2011]]. || [[Гномео и Јулија]] || ''-{Gnomeo & Juliet}-'' || Тибалт || глас |- | [[2011]]. || [[Блиц (филм)|Блиц]] || ''-{Blitz}-'' || Том Брант || |- | [[2011]]. || [[Елитен убиец]] || ''-{Killer Elite}-'' || Дени Брајс || |- | [[2012]]. || [[Безбедни]] || ''-{Safe}-'' || Лук Рајт || |- | [[2012]]. || [[Платеници 2]] || ''-{The Expendables 2}-'' || Ли Крисмас || |- |} {{филм-никулец}} {{Нормативна контрола}} [[Категорија:Родени во 1967 година]] [[Категорија:Британски глумци]] [[Категорија:Живи луѓе]] 5tlip4tszr4emq4738hj1m2xpbgfi3a 0 1061418 5387960 5337320 2025-07-06T15:40:53Z Gurther 105215 додадена [[Категорија:Избрани статии на bg.вики]] користејќи го [[:en:Wikipedia:HotCat|HotCat]] 5387960 wikitext text/x-wiki {{Инфокутија Владетел | name = Викторија | image = Queen Victoria by Bassano.jpg | caption = Викторија со својата мала дијамантска круна во 1882 г. | reign = {{безпрелом|20 јуни 1837 – 22 јануари 1901}} | coronation = 28 јуни 1838 | cor-type = britain | succession = [[Список на британски монарси|Кралица на Обединетото Кралство]] | predecessor = [[Вилијам IV]] | successor = [[Едвард VII]] | reign1 = 1 мај 1876 – 22 јануари 1901 | coronation1 = 1 јануари 1877 | cor-type1 = Цардски дурбар | succession1 = [[Цар на Индија|Царица на Индија]] | predecessor1 = — | successor1 = [[Едвард VII]] | reg-type = Премиери | regent = [[Список на премиери на Обединетото Кралство#Премиери од XIX век|''Погл. список'']] | reg-type1 = Поткралеви | regent1 = [[Поткрал на Индија|''Погл. список'']] | spouse = [[Алберт од Сакс-Кобург и Гота|Принц Алберт од Сакс-Кобург и Гота]] | issue = {{ubl | [[Викторија од Сакс-Кобург и Гота|Викторија, Кралска принцеза и Царица на Германија]] | [[Едвард VII]] | [[Принцеза Алиса|Алиса, Голема војвотка од Хесен]] | [[Алфред, Војвода од Сакс-Кобург и Гота]] | [[Принцеза Елена (Велика Британија)|Елена од Шлезвиг-Холштајн]] | [[Луиза, Војвотка од Аргајл]] | [[Артур, Војвода од Конахт и Стратерн|Артур, Војвода од Конахт]] | [[Принц Леполд, Војвода од Олбани]] | [[Принцеза Беатриса|Принцеза Беатриса Батенбершка]] }} | issue-link = #Деца | full name = Александрина Викторија | house = [[Хановерска династија|Хановерци]] | father = [[Едвард, Војвода од Кент и Стратерн]] | mother = [[Викторија од Сакс-Кобург-Гота-Залфелд|Принцеза Викторија од Сакс-Кобург-Гота-Залфелд]] | birth_date = {{датум на раѓање|df=yes|1819|5|24}} | birth_place = [[Кензингтонски дворец]], Лондон | death_date = {{починал на и возраст|df=yes|1901|1|22|1819|5|24}} | death_place = [[Озборнски дом]], о-в Вајт | date of burial = 4 февруари 1901 | place of burial = [[Фрогмор]], [[Виндзор]] | signature = Queen Victoria Signature.svg }} '''Кралица Викторија''' ([[англиски]] ''Queen Victoria''; целосно име: Александрина Викторија; родена на {{роден на|24|мај|1819}} - починала на {{починал на|22|јануари|1901}} [[година]]) — [[список на британски монарси|Кралица на Обединетото Кралство]] од [[20 јуни]] [[1837]] година, па сè до нејзината смрт. Од [[1 мај]] 1876 година, таа се здобива со титулата [[Цар на Индија|Царица на Индија]]. Викторија била ќерка на [[Едвард, Војвода од Кент и Стратерн]], којшто бил четвртиот син на кралот [[Џорџ III]]. Војводата од Кент и кралот починале во [[1820]] година. Викторија била одгледана под близок надзор на нејзината мајка, принцезата [[Викторија од Сакс-Кобург-Залфелд]] (родена во [[Германија]]). Таа го наследила престолот на 18 годишна возраст, откако починале сите три постари сина на нејзиниот татко, без да наследат правно потомство. Во [[Обединетото Кралство]] веќе било воспоставена [[уставна монархија]], во која монархот одржува релативно мала директна политичка моќ. Тајно, таа се обидувала да влијае на владината политика и министерските функции. Во јавноста, таа била национален симбол и била препознатлива по строгите стандарди на личната моралност. Во [[1840]] година таа се омажила со нејзиниот прв братучед, принцот [[Алберт од Сакс-Кобург и Гота]]. Нивните девет деца се венчале во кралски и благородни семејства на другата страна од континентот, зближувајќи ги заедно и притоа придобивајќи го прекрарот „''Бабата на Европа''“. По смртта на Алберт во [[1861]] година, Викторија паднала во длабока жалост и избегнувала јавни појавувања. Како резултат на нејзината изолираност, [[Републиканство|републиканизмот]] привремено добил сила, но во втората половина од нејзиното владеење, нејзината популарност се обновила. Нејзините [[златни и дијамантски јубилеи]] биле времиња на јавна прослава. Нејзиното владеење траело 63 години и 7 месеци, второ најдолго од било кој друг британски монарх (по [[Елизабета II]]) и едно од најдолгите за некоја женска владетелка во историјата. Нејзиното владеење е познато како [[Викторијанската ера]]. Тоа било период на индустриски, културни, политички, научни и воени промени во рамките на [[Обединетото Кралство]] и било одбележано од големата експанзија на [[Британско Царство|Британското Царство]]. Таа била последната британска владетелка на [[Хановерска династија|Хановерската дианстија]]; нејзиниот син и наследник [[Едвард VII]] припаѓал на династијата [[Сакс-Кобург и Гота]], лозата на неговиот татко. == Потекло и фамилија == Таткото на Викторија бил [[принцот Едвард]], војвода од Кент и Стратерн, четвртиот син на владеачкиот крал на [[Обединетото Кралство]], [[Џорџ III]]. Сè до [[1817]] година, внуката на Едвард, принцезата Шарлот од Велс, била единствената законска внука на [[Џорџ III]]. Нејзината смрт во [[1817]] година предизвикала низа на кризи во Обединетото Кралство кои придонеле за притисокот на војводата и неговите невенчани браќа да се оженат и да имаат деца. Во 1818 година, тој се оженил со германската [[принцеза Викторија од Сакс-Кобург-Сафелд]], чиј брат Леополд бил вдовец на принцезата Шарлот. Единственото дете на војводата и војвотката од Кент било родено во 4.15 часот наутро, на 24 мај 1819 година. Детето било родено во [[Кензингтонски дворец|Кензингтонскиот дворец]] во [[Лондон]]<ref name="Hibbert pp. 12">Hibbert, pp. 12–13; Longford, p. 23; Woodham-Smith, pp. 34–35</ref>. Од нејзиниот прв брак со [[принцот Емих Карл од Ленинген]] (1763-1814), таа имала две деца: [[принцот Карл од Леининген]] (1804-1856) и [[принцезата Феодора од Леининген]] (1807-1872). Подоцна во животот, таа уживала во блиските односи со нејзината полусестра. На [[24 јуни]] [[1819]] година, принцезата Александрина Викторија била тајно покрстена од [[Кантербериски архиепископ]], во куполата на Кензинтонскиот дворец. Таа била крстена како Александрина, именувана по еден од нејзините кумови, рускиот цар [[Александар I (Русија)|Алексанар I]], а Викторија по нејзината мајка. Дополнителни имиња предложени од страна на нејзините родители биле: Георгина (или Георгијана), додека Шарлот и Августина биле отфрлени според инструкциите од постарит брат на војводата<ref name="Hibbert pp. 12"/>, [[принцот-регент]] (подоцна именуван како [[Џорџ IV]]). При раѓањето, Викторија станала петта наследничка, по нејзиниот татко и неговите тројца постари браќа: принцот-регент, [[војводата од Јорк]] и [[војводата од Кларенс]] (подоцна познат како [[Вилијам IV]]<ref>Longford, p. 24</ref>). Принцот-регент бил оддалечен од неговата жена бидејќи војвотката од Јорк не можела да има повеќе деца поради својата 52 годишна возраст. Војводит од Кент и Кларенс се венчале на ист ден, 12 месеци пред раѓањето на Викторија, но и двете ќерки на Кларенс (родени едната во 1819 година, другата во 1920 година) починале како бебиња. Дедото и таткото на Викторија починале во 1820 година, во рок од една недела еден по друг, а војводата на Јорк починал во [[1827]] година. По смртта на нејзиниот чичко Џорџ IV, во [[1830]] година, Викторија станала наследничка, веројатно до следниот преживеан чичко, Вилијам IV. [[Закон за намесништво]] од [[1830]] година, направил посебни одредби за војвотката од Кент да дејствува како намесник, во случај да почине Вилијам, додека Викторија била сè уште малолетна<ref>Hibbert, p. 31; St Aubyn, p. 26; Woodham-Smith, p. 81</ref>. Кралот Вилијам се сомневал во способноста на војвотката да биде намесник и во 1836 година, во нејзино присуство изјавил дека сака да живее сè до 18-от роденден на Викторија, така што намесништвото би можело да се избегне. == Потенцијална наследничка == [[Податотека:Dronning victoria.jpg|мини|десно|Портрет од крунисувањето]] Подоцна, Викторија го опишала нејзиното детство како „''доста жалосливо''"<ref>Hibbert, p. 19; Marshall, p. 25</ref>. Нејзината мајка била доста заштитнички настроена, па затоа Викторија била одгледувана многу изолирано од другите деца, под т.н. ''„[[Кензингтонов систем]]“.'' Всушност станува збор за сложен збир од правила и записници измислени од војвотката и нејзините амбициозни и авторитетни контролори, [[сер Џон Конроу]], за кој се смета дека бил љубовник на војвотката<ref>Hibbert, p. 27; Longford, pp. 35–38, 118–119; St Aubyn, pp. 21–22; Woodham-Smith, pp. 70–72. The rumours were false in the opinion of these biographers.</ref>. Системот ја спречувал Викторија од средба со луѓе кои нејзината мајка и Конроу ги сметале за непожелни (вклучувајќи ги повеќето од семејството на нејзиниот татко) и бил направен за да се вкалапи од нејзината слабост и зависност.<ref>Hibbert, pp. 27–28; Waller, pp. 341–342; Woodham-Smith, pp. 63–65</ref>. Војвотката го избегнала судот бидејќи била згрозена од прусуството на вонбрачните деца на кралот<ref>Hibbert, pp. 32–33; Longford, pp. 38–39, 55; Marshall, p. 19</ref> и можеби така ја поттикнала појавата на моралот на Викторија, инсистирајќи дека нејзината ќерка избегнувала каква било појава на сексуална недоличност<ref>[[Robert Lacey|Lacey, Robert]] (2006) ''Great Tales from English History, Volume 3'', London: Little, Brown, and Company, {{ISBN|0-316-11459-6}}, pp. 133–136</ref>. Секоја ноќ, Викторија делела иста спална соба со нејзината мајка, учела со приватни наставници од редовен распоред и ги поминувала нејзините часови за играње со нејзините кукли и со [[шпаниелот Деш]] на кралот Чарлс.<ref>Waller, pp. 338–341; Woodham-Smith, pp. 68–69, 91</ref>. Во нејзините лекции биле вклучени: [[француски]], [[германски]], [[италијански]] и [[латински]], но дома таа зборувала само [[англиски]]<ref>Longford, p. 31; Woodham-Smith, p. 75</ref>. Во [[1830]] година, војвотката од Кент и Конроу ја одвеле Викторија низ центарот на [[Англија]], за да ги посетат [[ридовите Малверн]]<ref>Hibbert, pp. 34–35</ref><ref>Hibbert, pp. 35–39; Woodham-Smith, pp. 88–89, 102</ref>, застанувајќи во градовите и големите селски куќи на патот. Слични турнеи во другите делови на Англија и Велс биле направени во [[1832]], [[1833]], [[1834]] и [[1835]] година. На вознемираноста на Кралот Вилијам, Викторија била екстравагантно добредојдена на секое наминување<ref name="Hibbert, p pp. 89">Hibbert, p. 36; Woodham-Smith, pp. 89–90</ref>. Вилијам ги споредувал патувањата со кралските напредоци и тој бил загрижен бидејќи тие повеќе ја претставувале Викторија како негова конкурентка отколку како потенцијална наследничка<ref name="Hibbert, p pp. 89"/>. Викторија не ги сакала патувањата; постојаниот круг на јавни појавувања ја правеле уморна и болна, па и преостанувало малку време за одмор<ref>Hibbert, pp. 35–40; Woodham-Smith, pp. 92, 102</ref>. Таа се противела врз основа на неодобрувањето на кралот, но нејзината мајка ги отфрлила неговите жалби, мотивирани од љубомората и ја присилила Викторија да продолжи со нејзините тури<ref>Hibbert, pp. 38–39; Longford, p. 47; Woodham-Smith, pp. 101–102</ref> . Во [[Рамсгејт]], октомври [[1835]] година, Викторија добила сериозна треска, која Конроу првично ја отфрлил како детски изговор<ref>Hibbert, p. 42; Woodham-Smith, p. 105</ref>. Додека Викторија била болна, Конроу и војвотката безуспешно и навалиле на Викторија за да го назначат на Конроу како нејзин приватен секретар<ref>Hibbert, p. 42; Longford, pp. 47–48; Marshall, p. 21</ref>. Како тинејџерка, Викторија давала отпор на упорните обиди од страна на нејзината мајка и Конроу, за да го назначат во нејзината управа<ref>Hibbert, pp. 42, 50; Woodham-Smith, p. 135</ref>. Откако станала кралица, таа забранила тој да биде во нејзино присуство, но сепак тој останал во куќата на нејзината мајка<ref>Marshall, p. 46; St Aubyn, p. 67; Waller, p. 353</ref>. Од [[1876]] година, [[Леополд I (Белгија)|Леополд I]], братот на војвотката, кој бил крал на [[Белгијци]]те од [[1831]] година, се надевал дека ќе ја ожени неговата внука со неговиот внук, [[Алберт фон Сакс-Кобург-Гота|Принц Алберт]]<ref>Longford, pp. 29, 51; Waller, p. 363; Weintraub, pp. 43–49</ref> . Леополд, мајката на Викторија и таткото на Алберт ([[Ернест I, војводата од Сакс-Кобург и Гота]]), биле браќа и сестри. Леополд договорил мајката на Викторија да ги покани нејзините роднини Кобург за да ја посетат во мај [[1836]], со цел да ја претстават Викторија на Алберт<ref>Longford, p. 51; Weintraub, pp. 43–49</ref>. Сепак, Вилијам VI, не одобрил какво било спојување со Кобургови, а наместо тоа го претпочитал [[Принц Александар (Холандија)|принцот Александар од Холандија]], вториот син на [[Вилхем II (Холандија)|Вилхем II]]<ref>Longford, pp. 51–52; St Aubyn, p. 43; Weintraub, pp. 43–49; Woodham-Smith, p. 117</ref>. Викторија била свесна за различните брачни планови и изведел парада на пожелни принцови. Според нејзиниот дневник, таа уживала во друштвото на Алберт уште на почетокот. По посетата таа напишала: „''Алберт е неверојатно згоден, неговата боја на коса е речиси исто како мојата, неговите очи се големи и сини и тој има убав нос и многу слатка уста со убави заби, но шармот на неговиот лик е неговото изразување, што е највосхитувачки<ref>Victoria quoted in Marshall, p. 27 and Weintraub, p. 49</ref>. Александар, од друга страна, е, многу едноставен''“<ref>Victoria quoted in Hibbert, p. 99; St Aubyn, p. 43; Weintraub, p. 49 and Woodham-Smith, p. 119</ref>. Викторија му напишала на нејзиниот чичко Леополд<ref>[[Queen Victoria's journals|Victoria's journal]], October 1835, quoted in St Aubyn, p. 36 and Woodham-Smith, p. 104</ref>, кого Викторија го сметала за „''нејзин најдобар и најфин советник''“, за да му се заблагодари „''во поглед на мојата голема среќа што придонесовте да ми ја дадете во име на драгиот Алберт. Тој го поседува секој квалитет кој можам да го побарам за да ме направи совршено среќна. Тој е толку разумен, толку фин и толку добар и многу пријатен исто така. Покрај тоа, тој го има најпријатниот и најпрекрасниот изглед што веројатно можете да го видете''“<ref>Hibbert, p. 102; Marshall, p. 60; Waller, p. 363; Weintraub, p. 51; Woodham-Smith, p. 122</ref>. Сепак на 17 години, Викторија, иако заинтересирана за Алберт, сè уште не била подготвена да се омажи. Договорените страни не отпочнале формална веридба, но претпоставувале дека тоа ќе се случи во најскоро време.<ref>Waller, pp. 363–364; Weintraub, pp. 53, 58, 64, and 65</ref> == Почетокот на владеењето == [[Податотека:Queen Victoria the Princess Royal Victoria c1844-5.png|мини|десно|Принцезата Викторија]] Викторија наполнила 18 години на [[24 мај]] [[1837]] година, а намесништвото било избегнато. На [[20 јуни]] [[1837]] година, [[Вилијам IV]] починал на 71 годишна возраст и Викторија станала [[список на британски монарси|кралица на Обединетото Кралство]]<ref>Under section 2 of the Regency Act 1830, the [[Accession Council]]'s proclamation declared Victoria as the King's successor "saving the rights of any issue of His late Majesty King William the Fourth which may be borne of his late Majesty's Consort". {{London Gazette|issue=19509|date=20 June 1837|page=1581}}</ref>. Во нејзиниот дневник таа напишала: „''Мајка ми ме разбуди во 6 наутро и ми кажа дека [[Кантербериски архиепископ|Кантерберискиот архиепископ]] и [[лордот Конингам]] се овде и сакаат да ме видат. Станав и отидов во мојата дневна соба (само во мојот пењоар), сама и ги видов. Тогаш, лордот Конингам ме извести дека мојот кутар чичко, кралот, веќе не е меѓу нас, починал во 2 часот и 12 минути утринава, а со тоа јас станувам кралица''“<ref>St Aubyn, pp. 55–57; Woodham-Smith, p. 138</ref>. Службените документи подготвени на првиот ден од нејзиното владеење, ја опишале како Александрина Викторија, но првото име било повлечено по нејзина желба и не се употреби ло повторно<ref>Woodham-Smith, p. 140</ref>. Од [[1714]] година, Британија го делела владетелот со [[Кралство Хановер]], но според [[Салиски закон|Салискиот закон]], жените биле исклучени од Хановерското наследство. Додека Викторија ги наследила сите британски територии, Хановер наместо да го наследи помладиот брат на нејзиниот татко, го наследила нејзиниот непопуларен чичко, Војводата од Камберленд и Тевиотдејл. Тој станал [[крал Ернест I од Хановер]]. Тој бил нејзин [[потенцијален наследник]] сè додека таа не се омажила и имала деца<ref>Packard, pp. 14–15</ref>. Во времето на нејзиното доаѓање, владата била предводена од премиерот на [[Виговцит]]е , [[лорд Мелбурн]], кој одеднаш станал моќно влијание над кралицата која била неуспешна во политиката<ref>Hibbert, pp. 66–69; St Aubyn, p. 76; Woodham-Smith, pp. 143–147</ref>. Таа се потпирала на него за совет. [[Чарлс Гревил]] сметал дека Мелбурн кој бил вдовец и без деца, бил „''нејзин голем љубител, така што сака да има таква ќерка доколку имаше една''<ref>Greville quoted in Hibbert, p. 67; Longford, p. 70 and Woodham-Smith, pp. 143–144</ref>“, а Викторија го гледала како татко. Нејзиното крунисување се оддржало на [[28 јуни]] [[1838]] година со околу 400,000 посетители<ref>{{citation|title=Queen Victoria's Coronation 1838|url=http://www.royal.gov.uk/The%20Royal%20Collection%20and%20other%20collections/TheRoyalArchives/QueenVictoriaeducationproject/QueenVictoriasCoronation1838.aspx|publisher=The British Monarchy|accessdate=28 January 2016}}</ref>, а таа станала прва владетелка за да го презеде престојот во [[Бакингемска палата|Бакингемската палата]]. Таа ги наследила приходите од [[Војводство Ланкастер]] и [[Војводство Корнво]], и ѝ била доделена државна листа од 385.000 фунти годишно. Финансиски винмателно, таа ги платила долговите на нејзиниот татко<ref>Hibbert, p. 58; Longford, pp. 73–74; Woodham-Smith, p. 152</ref>. На почетокот на нејзиното владеење Викторија била популарна,<ref>Marshall, p. 42; St Aubyn, pp. 63, 96</ref> но во [[1839]] година нејзиниот углед претрпил судска интрига од една од дворските дами на мајка и, [[Лејди Флора Хастинг]]<ref>Marshall, p. 47; Waller, p. 356; Woodham-Smith, pp. 164–166</ref><ref>Hibbert, pp. 77–78; Longford, p. 97; St Aubyn, p. 97; Waller, p. 357; Woodham-Smith, p. 164</ref>. Кај неа се појавил израсток во мешето, па се шпекулирало дека има вонбрачно дете од сер Џон Конроу. Викторија им верувала на гласнините. Таа го мразела Конроу и ја презирала „одбивната леди Флора“ бидејќи таа имала заговор со Конроу и војвотката од Кент во [[Кензингтоновиот систем]]<ref>St Aubyn, p. 69; Waller, p. 353</ref>. На почетокот Лејди Флора се спротивставувала на медицинскиот преглед каде требала да биде гола, сè додека не се согласила во средината на февруари, за на крај да излезе дека таа била девица<ref>Hibbert, p. 79; Longford, p. 98; St Aubyn, p. 99; Woodham-Smith, p. 167</ref>. Конроу, фамилијата Хастингс и опозицијата на [[Ториевците]], организирале кампања, вмешувајќи ја кралицата во ширење на лажни гласнини за Флора<ref>Hibbert, pp. 80–81; Longford, pp. 102–103; St Aubyn, pp. 101–102</ref>. Кога Лејди Флора починала во јули, обдукцијата открила голем тумор во нејзиниот црн дроб кој бил проширен во нејзиниот стомак<ref>Longford, p. 122; Marshall, p. 57; St Aubyn, p. 104; Woodham-Smith, p. 180</ref>. На јавните настапи, на Викторија и се потсмевале и ја нарекувале „''г-ѓа Мелбурн''“<ref>Hibbert, p. 83; Longford, pp. 120–121; Marshall, p. 57; St Aubyn, p. 105; Waller, p. 358</ref>. Во [[1839]] година, Мелбурн поднел оставка откако [[Радикалите]] и Ториевците (и двете кои Викторија ги мразела), гласале против Законот за суспендирање на уставот на Јамајка. Законот ја отстранил политичката моќ од сопствениците на плантажите кои давале отпор на мерките поврзани со укинување на ропството<ref>St Aubyn, p. 107; Woodham-Smith, p. 169</ref> . Кралицата му дала налог на конзервативецот, сер [[Роберт Пил]], да создаде ново министерство. Во тоа време, вообичаено било за премиерот да ги назначи членовите на кралското домаќинство, кои обично се негови политички сојузници и нивни сопружници. Многу од кралските дами од спалната соба биле жени на Виговците и Пил очекувал да ги заменат со жените на Ториевците. Во она, што било познато како криза во спалната соба. Викторија советувана од Мелбурн, се противела на нивното отстранување. Пил одбил да владее под ограничувањата од кралицата и поднел оставка на неговата комисија, овозможувајќи му на Мелбурн да се врати во канцеларијата<ref>Hibbert, pp. 94–96; Marshall, pp. 53–57; St Aubyn, pp. 109–112; Waller, pp. 359–361; Woodham-Smith, pp. 170–174</ref>. == Брак == [[File:Victoria Marriage01.jpg|alt=Painting of a lavish wedding attended by richly dressed people in a magnificent room|left|thumb|Свадбата на Викторија и Алберт, од [[Џорџ Хајтер]]]] Иако кралица, но сепак немажена девојка, општествените норми Викторија да живее со нејзината мајка и покрај нивните разлики за време на Кензигтоновиот систем и континуираното потпирање на мајка и на Конроу<ref>Longford, p. 84; Marshall, p. 52</ref>. Нејзината мајка била испратена во оддалечен апартман во Бакингемската палата, а Викторија често одбивала да се среќава со неа<ref>Longford, p. 72; Waller, p. 353</ref>. Кога Викторија се пожалила на Мелбурн дека нејзината мајка речиси ѝ ветила „''многугодишни маки''“, Мелбурн ја поддржал, ѝ но кажал дека тоа може да се избегне со брак, кое што Викторија го сметала како „''шокантна алтернативa''“<ref>Woodham-Smith, p. 175</ref>. Таа покажала интерес во образованието на Алберт за неговата идна улога така што тој морал да глуми како нејзин сопруг, но таа се спротивставила на обидите за да ја втурнат во брак.<ref>Hibbert, pp. 103–104; Marshall, pp. 60–66; Weintraub, p. 62</ref> Викторија продолжила да го фали Алберт по неговата втора посета во октомври 1839 година. Алберт и Викторија чувствувале меѓусебна наклонетост, па така кралицата му предложила брак на [[15 октомври]] [[1839]] година, само пет дена откако тој пристигнал во [[Винздор]]<ref>Hibbert, pp. 107–110; St Aubyn, pp. 129–132; Weintraub, pp. 77–81; Woodham-Smith, pp. 182–184, 187</ref> . Тие се венчавале на 10 февруари 1840 година во кралската капела во палатата [[Сент Џејмсес]]. Викторија била зашеметена. По нивната свадба, таа ја помина ноќта со главоболка, но со восхит пишувала во нејзиниот дневник: {{цитат|„''Јас НИКОГАШ,НИКОГАШ не сум имала ваква вечер!!! Мој најмили, најмили драги Алберт.... неговата прекумерна љубов и наклонетост ми даде чувство на небесна љубов и среќа за кои никогаш не се ни надевав дека ќе ги почувствувам! Тој ме фати во неговите раце и се бакнувавме повторно и повторно. Неговата убавина, неговата сладост и благородност - навистина, како некогаш можам да бидам доволно благодарна што имам таков сопруг! - Беше неверојатно блаженство да ме нарекуваат со нежни имиња, на коишто не бев навикната претходно! Ох! Ова е најсреќниот ден во мојот живот''!“<ref>Hibbert, p. 123; Longford, p. 143; Woodham-Smith, p. 205</ref>}} Алберт станал важен политички советник, како и придружник на кралицата, заменувајќи го Лордот Мелбурн кој бил влијателна, доминантна фигура во првата половина од нејзиниот живот<ref>St Aubyn, p. 151</ref> . Мајката на Викторија била протерана од палатата во куќата Ингсетре во [[плоштад Белгрејв]]. По смртта на [[Принцеза Августа Софија (Обединето Кралство)|принцезата Августа]] во [[1840]] година, на мајката на Викторија ѝ се доделиле имотот на [[Кларенс хаус|Кларенс]] и [[Фрогмор хаус|Фрогмор]]<ref>Hibbert, p. 265, Woodham-Smith, p. 256</ref>. Преку посредувањето на Алберт, полека се подобрувале односите помеѓу мајката и ќерката. [[File:Edward Oxford shoots at H. M. the Queen, 1840.jpg|thumb|Обидот за убиство]] Во текот на првата бременост на Викторија во 1840 година, во првите неколку месеци од бракот, 18-годишниот [[Едвард Оксфорд]] се обидел да ја убие, додека таа и принцот Алберт оделе со кочија да ја посетат нејзината мајка. Оксфорд пукнал двапати, но и двата куршуми ја промашиле или како што подоцна тој потврдил, дека пиштолот не испукал. Му било пресудено за велепредавство и бил прогласен за виновен, но се ослободил врз основа на [[лудило]]<ref>Hibbert, pp. 421–422; St Aubyn, pp. 160–161</ref>. Непосредно по последиците од нападот, се извишила популарноста на Викторија, ублаживајќи го незадоволстово поради аферата на [[Хејстингс]] и кризите во спалната соба<ref>Woodham-Smith, p. 213</ref>. По ова таа забременила<ref name="Hibbert, p p. 154">Hibbert, p. 130; Longford, p. 154; Marshall, p. 122; St Aubyn, p. 159; Woodham-Smith, p. 220</ref>, а нејзината ќерка која исто така била именувана Викторија, се родила на [[21 ноември]] [[1840]] година. Кралицата мразела да биде бремена<ref name="Hibbert, p p. 154"/> , го сметала доењето како гадно и мислела дека новороденчињата се грди<ref>Hibbert, p. 149; Longford, p. 154; Marshall, p. 123; Waller, p. 377</ref>. Сепак, таа и Алберт имаале уште осум деца. Домаќинството на Викторија го водела гувернантата од нејзиното детство, [[бароницата Луиз Лехзен]] од [[Хановер]]. Лехзен имала формативно влијание врз Викторија<ref>Woodham-Smith, p. 100</ref> и ја поддржила против Кенгсингтоновиот систем<ref>Longford, p. 56; St Aubyn, p. 29</ref>. Сепак, Алберт сметал дека Лехзен е неспособна и дека со тоа се загрозувало здравјето на неговата ќерка. Во една бесна расправија помеѓу Викторија и Алберт околу овој проблем, Лехзен се откажал од работата, па така нејзините блиски односи со Викторија завршиле<ref>Hibbert, pp. 150–156; Marshall, p. 87; St Aubyn, pp. 171–173; Woodham-Smith, pp. 230–232</ref>. == 1842-1860== [[Податотека:Queen Victoria Prince Albert and their nine children.JPG|мини|десно|Викторија, Алберт и нивните 9 деца]] На [[29 мај]] [[1842]] година, Викторија се возела со кочијата околу [[Мол (Лондон)|шеталиштето во Лондон]], кога [[Џон Франсис]] нишанил со пиштол кон неа, но пиштолот не испукал, а тој побегнал. Следниот ден, Викторија се возела по истиот пат, иако побрзо и со поголема придружба, со намера да го предизвикаат Френсис за да нападне повторно и да го фатат на дело. Како што се очекувало, Френсис пукал во неа, но тој бил отстранет од цивилната полиција и бил осуден за велепредавство. На [[3 јули]], два дена откако била заменета смртната казна на Френсис со помилување, Џон Вилијам Бин исто така се обидел да пука во кралицата, но пиштолот бил наполнет само со хартија и тутун<ref>Charles, p. 51; Hibbert, pp. 422–423; St Aubyn, pp. 162–163</ref>. Едвард Оксфорд сметал дека обидите се охрабрени од своето ослободување во [[1840]] година. Бин бил осуден на 18 месеци затвор<ref>Hibbert, p. 423; St Aubyn, p. 163</ref>. Во сличен напад во [[1849]] година, невработениот Ирец Вилијам Хамилтон испукал пиштол исполнет со прав врз кочијата на Викторија, додека таа минувала покрај [[Конститшн Хил]], [[Лондонд]]<ref>Longford, p. 192</ref>. Во [[1850]] година, кралицата закрепнала од повредата кога била нападната од веројатно лудиот поранешен воен офицер, [[Роберт Пејт]]. Како што Викторија се возела во кочијата, Пејт ја удрил со неговиот [[бастун]], кинејќи ѝ го шеширот, притоа нанесувајќи ѝ модрици по челото. И Хамилтон и Пејт биле осудени на седумгодишен прогон<ref>St Aubyn, p. 164</ref>. Поддршката на Мелбурн во Долниот дом ослабнала во текот на раните години на владеењето на Викторија, а во [[1841]] година биле поразени [[општите избори]] на Виговците. Пил станал премиер, а се замениле дамите од спалните кои повеќе биле поврзани со Виговците<ref>Marshall, pp. 95–101; St Aubyn, pp. 153–155; Woodham-Smith, pp. 221–222</ref>. Во [[1845]] година, [[Ирска]] била погодена од болест предизвикана од компир<ref>Woodham-Smith, p. 281</ref>. Во следните 4 години загинале над еден миллион Ирци, а уште еден милион емигрирале во периодот што станал познат како [[Големиот глад во Ирска]]<ref>Longford, p. 359</ref>. Во Ирска, Викторија била именувана како „''Кралица на гладот''“<ref>The title of [[Maud Gonne]]'s 1900 article upon Queen Victoria's visit to Ireland</ref><ref>{{citation|author=Harrison, Shane|url=http://news.bbc.co.uk/1/hi/northern_ireland/2951395.stm | work=BBC News | title=Famine Queen row in Irish port | date=15 April 2003 | accessdate=29 March 2013}}</ref>. Таа лично донирала 2000 фунти за да се спречи гладот<ref>{{citation|url=http://multitext.ucc.ie/d/Private_Responses_to_the_Famine3344361812|title=Private Responses to the Famine|publisher=University College Cork|author=Kinealy, Christine|accessdate=29 March 2013|url-status=dead|archiveurl=https://web.archive.org/web/20130406031633/http://multitext.ucc.ie/d/Private_Responses_to_the_Famine3344361812|archivedate=6 April 2013|df=dmy-all}}</ref>, повеќе од било кој друг дарител и исто така го поддржала [[Мејнут Грант]] за Римокатоличката благословија во Ирска и покрај протестантската позиција<ref>Longford, p. 181</ref>. Приказната дека таа донирала само 5 фунти за помошта на Ирска и дека во истиот ден го дала истиот износ на Батерс Догс, било само мит измислен кон крајот на [[19 век]]<ref>Kenny, Mary (2009) ''Crown and Shamrock: Love and Hate Between Ireland and the British Monarchy'', Dublin: New Island, {{ISBN|1-905494-98-X}}</ref>. Од [[1846]] година, владеењето на Пил се соочило со кризи, вклучувајќи го укнивањето на [[Законите за жито]]. Многу Ториевци, оттогаш познати и како [[Конзервативци]], се противеле на укниувањето, но Пил, некои Ториевци, повеќето Виговци и Викторија го поддржувале. Откако поминало укинувањето, Пил поднел оставка во [[1846]] година и бил заменет со [[Лорд Џон Расел]]<ref>St Aubyn, p. 215</ref>. На меѓународно ниво, Викторија имала силен интерес за подобрување на односите меѓу [[Франција]] и [[Велика Британија]]<ref>St Aubyn, p. 238</ref>. Таа направила и организирала неколку посети помеѓу британското кралско семејство и [[Династија Орлеан|Орлеан]], кои биле поврзани со брак преку Кобургови. Во [[1843]] и [[1845]] година, таа и Алберт останале со кралот [[Луј-Филип]] во дворецот До во [[Нормандија]]. Таа била првата британска или англиска владетелка која посетила Французин, после состанокот со [[Хенри VIII]] и [[Франсоа I]] на полето со платно и злато во [[1520]] година<ref>Longford, pp. 175, 187; St Aubyn, pp. 238, 241; Woodham-Smith, pp. 242, 250</ref>. Кога Луј Филип направил меѓусебна посета во [[1844]] година<ref>Woodham-Smith, p. 248</ref>, тој станал првиот француски крал кој ја посетил британската владетелка. Луј бил соборен во [[Револуции од 1848 година|револуциите од 1848 година]] и побегнал во прогонство во Англија.<ref>Hibbert, p. 198; Longford, p. 194; St Aubyn, p. 243; Woodham-Smith, pp. 282–284</ref>. Во април [[1848]] година се достигнал врвот на револуционерен страв во [[Обединетото Кралство]], па Викторија и нејзиното семејство поради поголема безбедност заминале во Лондон во [[Озборнски дом]]<ref>Hibbert, pp. 201–202; Marshall, p. 139; St Aubyn, pp. 222–223; Woodham-Smith, pp. 287–290</ref>. Всушност тоа бил приватен имот на [[островот Виг]] кој бил купен во [[1845]] година и бил обновен<ref>Hibbert, pp. 161–164; Marshall, p. 129; St Aubyn, pp. 186–190; Woodham-Smith, pp. 274–276</ref>. Демонстрациите на [[Чартизам|Чартистите]] и [[Ирски национализам|ирските националисти]] не успеале да добијат широка поддршка и стравот замрел без поголеми нарушувања<ref>Longford, pp. 196–197; St Aubyn, p. 223; Woodham-Smith, pp. 287–290</ref>. Првата посета на Викторија на Ирска во 1849 година бил успех на односите со јавноста , но тоа немало трајно влијание или ефект врз растот на ирскиот национализам<ref>Longford, p. 191; Woodham-Smith, p. 297</ref>. Кралицата не го фаворизирала министерството на Расел<ref>St Aubyn, p. 216</ref>, иако бил Виговец. Нејзе ѝ бил одбивен [[секретарот за надворешни работи]], [лордот Палмерстон], кој често дејствувал без да се консултра со кабинетот, министерот или кралицата<ref>Hibbert, pp. 196–198; St Aubyn, p. 244; Woodham-Smith, pp. 298–307</ref>. Викторија се пожалила на Расел дека Палмерстон испратил официјално известување до странските водачи, без нејзино знаење. Но Палместрон се задржал во канцеларијата и продолжил да работи по негова иницијатива и покрај нејзините приговори. Единствено во [[1851]] година Палместрон бил отстранет откако тој најавил одобрување на британската влада на [[Наполеон III]], без да се консултура со министерот<ref>Hibbert, pp. 204–209; Marshall, pp. 108–109; St Aubyn, pp. 244–254; Woodham-Smith, pp. 298–307</ref>. Наредната година, претседателот Бонапарт бил прогласен за импрератор [[Наполеон III]], за чие време администрацијата на Расел се заменила со краткотрајна малцинска влада предводена од лордот Дерби. [[File:Queen Victoria - Winterhalter 1859.jpg|thumb|upright|Портрет од 1859 годин]] Во [[1840]] година Викторија го родила своето осмо дете [[Леополд]], со помош на новата анестезија, [[хлороформ]]. Викторија импресионирана од олеснувањето на болката која настанувала при раѓањето, повторно ја употребила анастезијата во [[1857]] година за раѓањето на дветтото и последно дете, [[Беатриса (Обединето Кралство)|Веатрис]]. Таа ја употребила анестезијата и покрај противењето на членовите на свештеништвото кои сметале дека е против библиското учење и членовите на медицинската професија кои сметале дека е опасно<ref>Hibbert, pp. 216–217; St Aubyn, pp. 257–258</ref>. После неколку бремености, Викторија страдала од [[пост-натална депресија]]<ref name="odnb"/>. Алберт пишувал писма за Викторија искажувајќи ѝ жалост за нејзиното губење на самоконтрола. На пример, околу еден месец по раѓањето на Леополд, Алберт во писма се жалел дека Викторија продолжила со нејзините „хистерии“ и ги сметал како „денгубење“<ref>Hibbert, pp. 217–220; Woodham-Smith, pp. 328–331</ref>. Во почетокот на 1855 година, владата на Лордот Абердин, кој го заменил Дерби, паднал среде обвинувањата за лошото управување на британските сили во [[Кримска војна|Кримската војна]]. Викторија им предложила и на Расел и на Дерби да формираат министерство, но ниту едниот од нив немал доволно поддршка, па Викторија ја принудиле да го назначи Палместрон како министер<ref>Hibbert, pp. 227–228; Longford, pp. 245–246; St Aubyn, p. 297; Woodham-Smith, pp. 354–355</ref>. [[Наполеон III]] по британското обединување во [[Кримска војна|Кримската војна]]<ref name="odnb"/>, го посетил [[Лондон]] во [[април]] [[1855]] година, а од 17 до 28 август истата година Викторија и Алберт го постетиле него исто така<ref>Woodham-Smith, pp. 357–360</ref>. [[Наполеон III]] се сретнал со брачната двојка кај [[Динкерк]] и им се придружил во [[Париз]]<ref>''Queen Victoria's Journals'', Volume 40, p. 93, 18 August 1855, St Cloud</ref> . Тие ја посетиле [[Светска изложба|Светската изложба]] (''Exposition Universelle'') и гробот на [[Наполеон I]] на [[Лес Инвалидес]] (каде што неговите останки биле вратени во [[1840]] година). Исто така бил почесни гости на балот во дворецот [[Версај]], каде присуствувале околу 1200 гости<ref>{{citation|url=http://en.chateauversailles.fr/history/the-significant-dates/most-important-dates/1855-visit-of-queen-victoria|title=1855 visit of Queen Victoria|publisher=Château de Versailles|accessdate=29 March 2013|url-status=dead|archiveurl=https://web.archive.org/web/20130111200927/http://en.chateauversailles.fr/history/the-significant-dates/most-important-dates/1855-visit-of-queen-victoria|archivedate=11 January 2013|df=dmy-all}}</ref>. На [[14 јануари]] [[1858]] година, еден италијански бегалец од Британија наречен Орсини, се обидел да го убие [[Наполеон III]] со бомба направена во [[Англија]]<ref>Hibbert, pp. 241–242; Longford, pp. 280–281; St Aubyn, p. 304; Woodham-Smith, p. 391</ref>. Престојните дипломатски кризи ја дестабилизирале владата, а Палмерстон поднел оставка<ref>Hibbert, p. 242; Longford, p. 281; Marshall, p. 117</ref>. Дерби се вратил како премиер. На [[5 август]] [[1850]] година Викторија и Алберт присуствувале на отворањето на новото пристаниште кај француската воена порта на [[Шербург]], во обид од [[Наполеон III]] да ја увери Британија дека неговите воени подготовки биле насочени на друго место. На нејзиното враќање, Викторија му пишала на Дерби прекорувајќи го за лошата состојба на [[кралската морнарница]] во споредба со француската<ref>{{citation|url=http://collections.rmg.co.uk/collections/objects/12129.html|title=Napoleon III Receiving Queen Victoria at Cherbourg, 5 August 1858|publisher=Royal Museums Greenwich|accessdate=29 March 2013}}</ref>. Служењето на Дерби не траело долго, а во јуни [[1859]] година Викторија повторно го повикала Палмерстрон во канацеларијата<ref>Hibbert, p. 255; Marshall, p. 117</ref>. Единаесет дена по атенатот на Орсини во [[Франција]], најстрата ќерка на Викторија се оженила со [[Фридрих III (Германија)|принцот Фредерик Вилијам од Прусија]], во [[Лондон]]. Тие биле верени уште од претходниот септември [[1855]] година, кога принцезата Викторија имала 14 години. Венчавката била откажана од Алберт и кралицата, сè додека невестата не наполнила 17 години<ref>Longford, pp. 259–260; Weintraub, pp. 326 ff.</ref>. Алберт и кралицата се надевале дека нивната ќерка и зетот ќе имаат ослободително влијание во проширвањето на [[Прусија|пруската]] држава<ref>Longford, p. 263; Weintraub, pp. 326, 330</ref>. Викторија чувствувала „''болка во срцето''“ бидејќи требала да гледа како ќерка и ја напушта Англија поради Германија: „''Навистина ме потресува''“ ѝ пишува таа на принцезта Викторија во едно од честите писма- „''кога ги гледам твоите слатки, бесвесни,среќни сестри и помислувам дека мора да ги дадам и нив- една по една''“<ref>Hibbert, p. 244</ref>. Речиси точно една година подоцна, принцезата Викторија го родила првото внуче на кралицата - [[Вилхелм II (Германија)|Вилхелм]]. == Вдовство == [[File:Queen Victoria by JJE Mayall, 1860.png|thumb|left|upright|Викторија во 1860 година]] Во март [[1861]] година починала мајката на Викторија, додека била покрај неа<ref>Hibbert, p. 267; Longford, pp. 118, 290; St Aubyn, p. 319; Woodham-Smith, p. 412</ref>. Читајќи ги записниците на мајка и, Викторија открила дека мајка и ја сакала многу; нејзиното срце се кршело и ги обвинувала Конроу и Ленхзен за „''подмолност''“, оддалечувајќи ја од мајка и<ref>Hibbert, p. 267; Marshall, p. 152; Woodham-Smith, p. 412</ref>. За да ја ослободи Викторија од нејзината интензивна и длабока тага,<ref>Hibbert, pp. 265–267; St Aubyn, p. 318; Woodham-Smith, pp. 412–413</ref> Алберт ги преземал повеќето нејзини должности и покрај тоа што имал хронични стомачни проблеми.<ref>Waller, p. 393; Weintraub, p. 401</ref>. Во [[август]], Викторија и Алберт го посетиле нивниот син, [[Едвард VII|принцот од Велс]], кој се занимавал со воени маневри во близина на Даблин. Исто така тие престојувале неколку дена во [[Киларни]]. Во ноември, Алберт дознла за озборувањата дека неговиот син спиел со глумица од Ирска<ref>Hibbert, p. 274; Longford, p. 293; St Aubyn, p. 324; Woodham-Smith, p. 417</ref>. Вџашен од тоа, Алберт заминал во [[Кембриџ]] каде што студирал неговиот син, за да се соочи со него<ref>Longford, p. 293; Marshall, p. 153; Strachey, p. 214</ref>. До почетокот на декември, Алберт не се чувствувал добро<ref>Hibbert, pp. 276–279; St Aubyn, p. 325; Woodham-Smith, pp. 422–423</ref>. [[Вилијам Џенер]] му дијагностицирал [[тифусна треска]] и тој починал на [[14 декември]] [[1861]] година. Викторија била уништена<ref>Hibbert, pp. 280–292; Marshall, p. 154</ref>. Викторија го обвинила швалеранството на нејзиниот син како причина за срмтта на нејзиниот сопруг<ref>Hibbert, p. 299; St Aubyn, p. 346</ref>. „ ''Тој е убиен од страшна работа''“ - рекла таа. Таа била во состојба на жалост и носела црно до крајот на нејзиниот живот. Таа избегнувала јавни настапи и ретко стапнувала во Лондон во наредните неколку години. Поради нејзината изолација, го добила прекарот „''вдовицата од Винздор''“<ref>e.g. Strachey, p. 306</ref>. Самонаметната изолација на Викторија од јавноста, ја намалила популарноста на монархијата и придонела за растот на републиканското движење<ref>Marshall, pp. 170–172; St Aubyn, p. 385</ref>. Таа не ги презела нејзините владини должности, но сепак избрала да остане изолирана во нејзината кралска резиденција, [[замок Винздор]],[[Озборнски дом]] и приватниот имот во [[Шкотска]], кој таа и Алберт го стекнале во [[1847]] година. Во март [[1864]] година, еден демострант поставил известување на портите на [[Бекингемска палата|Бекингемската палата]] кое што објавил: „''овие заповедачки имоти да се издадат или да се продадат како последица на пропаднатиот бизнис на закупникот''“<ref>Hibbert, p. 310; Longford, p. 321; St Aubyn, pp. 343–344; Waller, p. 404</ref>. Нејзиниот вујко Леополд ѝ пишувал за да ја советува таа да се појави во јавноста. Таа се согласила да ги посети градините на Кралското хортикултурно општество во [[Кензингтон]] и се возела низ Лондон во отворена кочија<ref>Hibbert, p. 310; Longford, p. 322</ref> [[Податотека:Queen Victoria, photographed by George Washington Wilson (1863).jpg|мини|десно|Викторија и Браун]] Во тек на 1860-те, Викторија се потпирала на еден прислужник од Шкотска, [[Џон Браун]]<ref>Hibbert, pp. 323–324; Marshall, pp. 168–169; St Aubyn, pp. 356–362</ref>. Во печатот се појавиле озборувања дека таа со него имала романтична врска, па дури и таен брак, а кралицата ја навеле како „''г-ѓа Браун''“.<ref>Hibbert, pp. 321–322; Longford, pp. 327–328; Marshall, p. 170</ref>. Приказната за нивната врска била главна тема во еден филм од [[1997]] година, [[„Г-Ѓа Браун”]]. Во [[кралската академија]] била изложена слика од [[сер Едвин Ландзир]], на која се прикажувала кралицата со Браун. Викторија објавила книга „Листови од дневникот за нашиот заеднички живот во Хајлендс“, во која главно бил вклучен Браун, кој имал многу пофалби од кралицата<ref>Hibbert, p. 329; St Aubyn, pp. 361–362</ref>. Палместрон починал во [[1865]] година и по кратка службена надлежност од Расел, Дерби се вратил на власт. Во [[1866]] година, Викторија за првпат по смртта на Алберт, присуствувала на државното отворање на парламентот<ref>Hibbert, pp. 311–312; Longford, p. 347; St Aubyn, p. 369</ref>. Следната година таа го поддржала донесувањето на [[Законот за реформите]] од [[1867]] година, зголемувајќи го со тоа правото на глас на многу мажи од градското работење<ref>St Aubyn, pp. 374–375</ref>, иако тоа не било во корист за гласањето на жените<ref>Marshall, p. 199; Strachey, p. 299</ref>. Во [[1868]] година Дерби поднел оставка за да го заменат со Бенџамин Дизраели, кој ја шармирал Викторија. „''Секој сака ласкање''“- рекол тој, „''и кога ќе влезеш во кралското семејство треба многу да ласкаш''“<ref>Hibbert, p. 318; Longford, p. 401; St Aubyn, p. 427; Strachey, p. 254</ref>. Тој ја поздравил со фразата „''Ние авторите, Г-Ѓо''“<ref>[[George Earle Buckle|Buckle, George Earle]]; [[William Flavelle Monypenny|Monypenny, W. F.]] (1910–20) ''The Life of Benjamin Disraeli, Earl of Beaconsfield'', vol. 5, p. 49, quoted in Strachey, p. 243</ref>. Службеноста на Дизарели траела само неколку месеци, а на крајот од годината, неговата либерална противничка, Вилијам Еварт Гладстон, биа назначена за премиер. Викторија утврдила дека однесувањето на Гладстон е помалку привлечно. Тој ѝ кажал дека таа треба да се жали бидејќи тоа повеќеналикува на „јавна средба отколку митинг“<ref>Hibbert, p. 320; Strachey, pp. 246–247</ref>. Во [[1870]] година, републиканското расположение во [[Велика Британија]] се зацврстило по поставувањето на [[Трета Француска Република|Третата Француска Република]]<ref>Longford, p. 381; St Aubyn, pp. 385–386; Strachey, p. 248</ref>, потикнато од изолацијата на Викторија. Еден републикански митинг во [[Плоштад Трафалгар|Трафалгар]] побарало отстранување на Викторија<ref>St Aubyn, pp. 385–386; Strachey, pp. 248–250</ref>, а радикалните пратеници зборувале против неа<ref>Longford, p. 385</ref>. Во август и септември [[1871]] година, таа се заболела сериозно со [[апсцес]] во нејзината рака, кој [[Џозеф Лајстер]] успешно го отстранил и продолжил да ја лекува со анти-септички [[киселински спреј]]. Кон крајот на ноември [[1871]] година, во екот на Републиканското движење, принцот од Велс добил тифусна треска, болест за која се сметала дека го убил неговиот татко. Викторија стравувала дека нејзиниот син ќе умре<ref>Hibbert, p. 343</ref>. Како што се приближувала 10 годишнината од смртта на нејзиниот сопруг, состојбата на нејзиниот син не се подобрила, а продложила вознемиреноста на Викторија<ref>Hibbert, pp. 343–344; Longford, p. 389; Marshall, p. 173</ref>. За среќа, тој се извлекол. Мајката и синот присуствувале на јавна парада низ Лондон и благодарност за големата служба во [[Катедрала Свети Павле (Лондон)|катедралата Св.Павле]] на 27 февруари 1872 година.Стивнале републиканските чувства<ref>Hibbert, p. 345; Longford, pp. 390–391; Marshall, p. 176; St Aubyn, p. 388</ref>. Во последниот ден од февруари [[1872]] година, два дена по службата на благодарноста, 17 годишнииот Артур О’Конор (правнукот на ирскиот пратеник [[Фергус О’Конор]]) мавтал со испразнет пиштол кон отворената кочија на Викторија, откако таа пристигнала во [[Бекингемска палата|Бекингемската палата]]. Браун, кој ја следела Викторија, го грабнал О’Конор и подоцна тој бил осуден на казна од 12 години. Како резултат на инцидентот, популарноста на Викторија се обновила<ref>Hibbert, p. 427; Marshall, p. 176; St Aubyn, p. 389</ref>. == Царица на Индија == {{Wikisource|Queen Victoria's Proclamation}} [[Податотека:Victoria Disraeli cartoon.jpg|мини|десно|Цртеж на краллицата од Дизраели]] [[File:1 Indian rupee (1862).jpg|thumb|[[Индиска рупија]], 1862, со ликот на Викторија]] По [[Индиско востание (1857)|Индиското востание од 1857 година]], [[Британската Источно-индиска трупа]] (која владеела со поголем дел од [[Индија]]) била распуштена, а британската област и протекторатите на [[Индиски Потконтинент|Индискиот Потконтинент]] биле формално ставени во [[Британско Царство|Британското Царство]]. Кралицата имала релативно мислење за конфликтот и сурово ги осудила и двете страни<ref>Hibbert, pp. 249–250; Woodham-Smith, pp. 384–385</ref>. Таа пишала за „''нејзините чувства на страв и жалење како резултат од граѓанската крвава војна''“<ref>Woodham-Smith, p. 386</ref>, и поттикната од Алберт инсистирала дека официјалната изјава за објавување на трансферот на власта од трупата во државата „''треба да ги доживува чувствата на великодушност, добродушност и верска толеранција''“<ref name=hws>Hibbert, p. 251; Woodham-Smith, p. 386</ref>. На нејзина наредба, била заменета референца која се заканувала со „''поткопување на мајчини религии и обичаи''“<ref name=hws/>. На изборите од [[1874]] година, Дизраели бил вратен на влст. Тој го усвоил [[Законот за Јавна богослужбена регулација од 1874]] година, кој ги отстранил католичките ритуали од Англиската литургија и кој Викторија силно го поддржуала<ref>Hibbert, p. 361; Longford, p. 402; Marshall, pp. 180–184; Waller, p. 423</ref>. Таа претпочитала кратки, едноставни услуги и лично се сметала себеси за поусогласена со [[Презвитеријанство|Презвитеријанската]] [[Црква на Шкотска]], отколку со [[Црква на Англија|Епископалната црква на Англија]]<ref>Hibbert, pp. 295–296; Waller, p. 423</ref>. Тој исто така, преку парламентот го наметнал [[Законот за Кралските титули од 1876 година]], така што Викторија се здобила со титулата „''Царица на Индија''“ од [[1 мај]] [[1876]] година<ref>Hibbert, p. 361; Longford, pp. 405–406; Marshall, p. 184; St Aubyn, p. 434; Waller, p. 426</ref>. Новата титула била прогласена во [[Делхиски дурбар|Делхискиот дурбар]] на [[1 јануари]] [[1877]] година.<ref>Waller, p. 427</ref>. На [[14 декември]] [[1878]] година, на годишнината од смртта на Алберт,[[Алиса]], втората Ќерка на Викторија (која била омажена за [[Лудвиг Хесенски]]), починала од [[дифтериј]]а во [[Дармштат]]. Викторија го истакнала совпаѓањето на датите како „''речиси неверојатно и повеќето мистериозно''<ref>Victoria's diary and letters quoted in Longford, p. 425</ref>“. Во мај [[1879]] година, таа станала прабаба (на раѓањето на [[принцезата Феодора од Сакс-Мејнинген]]), пропуштајѓи го нејзиниот 60-ти роденден. Таа се чувствувала „''остарено''“ од „''загубата на нејзиното сакано дете''<ref>Victoria quoted in Longford, p. 426</ref>“. [[File:Queen Victoria by Julia Abercromby.jpg|thumb|left|upright|Портрет од Викторија<ref>St Aubyn, p. 335</ref>]] Помеѓу април [[1877]] година и февруари [[1878]] година, таа пет пати се заканила дека ќе даде оставка, притискајќи го Дизраели да дејствува против [[Руско Царство|Русија]] за време на [[Руско-турска војна (1877-1878)|Руско-турската војна]], но нејзините закани немале влијание врз настаните или врз нивниот заклучок со [[Берлинскиот конгрес]]<ref>Longford, pp. 412–413</ref>. Експанзионистичката надворешна политика на Дизраели, која Викторија ја поддржувала, довело до конфликти како што се [[Англо-зулуска војна|Англо-зулуската војна]] и [[Втора англо-авганистанска војна|Втората англо-авганистанска војна]]. „''Ако сакаме да ја задржиме нашата положба како првокласна сила''“ -напишала таа, „''ние мора да бидеме подготвени за напади и војни постојано''“<ref>Longford, p. 411</ref>. Викторија го гледала проширувањето на [[Британско Царство|Британското Царство]] како цивилизациско и безопасно, штитејќи ги месните жители од поагресивни овластувања и сурови владетели: „''За нас не е вообичаено да собираме земји''“- рекла таа, „''освен ако не сме должни и принудени да го направиме тоа''“. На нејзино разочарување, Дизраели изгубил на [[општите избори од 1880 година]]<ref>Hibbert, pp. 367–368; Longford, p. 429; Marshall, p. 186; St Aubyn, pp. 442–444; Waller, pp. 428–429</ref>, а Гладстон се вратил како премиер. Кога Дизраели починал наредната година, таа се заслепила од „''брзо паѓање на солзите''“<ref>Letter from Victoria to [[Montagu Corry, 1st Baron Rowton]], quoted in Hibbert, p. 369</ref>, и подигнала спомен-плоча на која пишвало: „''поставена од неговата благодарна владетелка и пријателка, Викторија Р.И.''<ref>Longford, p. 437</ref>“ == Подоцнежните години == [[Роберт Мекнели]] бил еден незадоволен поет кој се навредил од кралицата Викторија, бидејќи таа не прифатила една од неговите песни<ref>Hibbert, p. 420; St Aubyn, p. 422</ref> . Поради тоа, на [[2 март]] [[1882]] година, тој пукал во неа, додека нејзината кочија ја напуштала [[Железничка станица (Винздор)|Железничката станица во Винздор]]. Двајца ученици од [[колеџот Итон]] го удирале со своите чадори, додека тој не бил отстранет од еден полицаец<ref>Hibbert, p. 420; St Aubyn, p. 421</ref>. Викторија се навредила кога дознала дека тој бил прогласен за слободен поради состојба на лудило,<ref>Hibbert, pp. 420–421; St Aubyn, p. 422; Strachey, p. 278</ref> но таа била многу задоволна од лојалните изрази по нејзиниот напад, така што таа рекла дека било „''вредно да се биде нападната- па да се види колку една личност е сакана''“<ref>Hibbert, p. 427; Longford, p. 446; St Aubyn, p. 421</ref>. На [[17 март]] [[1883]] година, таа паднала од некои скали во Винздор, кое ја правело да накривнува сè до јули. Таа никогаш не се излечила целосно, а потоа се соочила со ревматизамref>Longford, pp.&nbsp;451–452</ref>. Десет дена по нејзината несреќа, починал Браун и на запрепастување на нејзиниот приватен секретар, сер [[Хенри Понсонби]], Викторија почнала да работи на пофална биографија за Браун.<ref>Longford, p. 454; St Aubyn, p. 425; Hibbert, p. 443</ref>. Понсонби и [[Рандал Давидсон]], декан на Винздор, кои првично ги разгледале првите нацрти и препорачал на Викторија да не ја објавува биографијата, врз основа на тоа што ќе се разгорат озборувањата за љубовната афера<ref>Hibbert, pp. 443–444; St Aubyn, pp. 425–426</ref>. Ракописот бил уништен<ref>Hibbert, pp. 443–444; Longford, p. 455</ref>. Во почетокот на [[1884]] година, Викторија го објавила делото „''Листови од дневникот на еден живот во Хајлендс''“, продолжение на нејзината претходна книга, која таа ја посветила на нејзиниот „''посветен личен придружник и верен пријател Џон Браун''“<ref>Hibbert, p. 444; St Aubyn, p. 424; Waller, p. 413</ref>. Денот, по првата годишнина од смртта на Браун, со телеграма ја информирале Викторија дека нејзиниот најмлад син, Леополд починал во [[Кан]]. „''Тој е најдрагиот од моите синови''", се жалела таа<ref>Longford, p. 461</ref>. Следниот месец, [[Беатрис]], најмладото дете на Викторија, се запознала и се заљубила во [[принцот Хенри од Батенберг]]. Тие се запознале на свадбата на внуката на Викторија, [[принцезата Викторија од Хесен]] и [[принцот Луис од Батенберг]]. Беатрис и Хенри планирале да се венчаат, но Викторија се спротивставувала на тоа, посакувајќи да ја задржи Викторија дома за да дејствува како нејзин придружник. По една година, таа се согласила на бракот помeѓу Беатрис и Хенри, но само доколку таа останала да живее со неа<ref>Longford, pp. 477–478</ref>. Викторија станала задоволна кога Гладстон поднел оставка во [[1885]] година, откако неговото владеење било поразено. Таа сметала дека неговата влада била ,,''најлошата која досега сум ја имала''" и го обвинила за смртта на генерал Гордон во [[Картум]]<ref>Waller, p. 433; see also Hibbert, pp. 370–371 and Marshall, pp. 191–193</ref>. Гладстон бил заменет со лордот Солсбери. Службата на Солсбери траела само неколку месеци. Сепак Викторија била принудена да го отповика Гладстон, кого таа го нарекувала полулуд и на многу начини, смешен старец<ref>Hibbert, p. 373; Longford, p. 484</ref> . Гладстон се обидел да донесе Закон за доделување домашно право на Ирска, но бил поразен од Викторија<ref>Hibbert, p. 374; Longford, p. 491; Marshall, p. 196; St Aubyn, pp. 460–461</ref>. На следните избори, партијата на Гладстон изгубила во однос на Созбери и владата повторно вклучила договор. === Златен јубилеј === Во [[1887]] година, [[Британско Царство|Британското Царство]] го прославил [[Златниот јубилеј на Викторија]]<ref>Hibbert, p. 373; St Aubyn, p. 458</ref>. Викторија ја забележила педесет годишнината од нејзиното стапување на [[20 јуни]], со гозба на која биле поканети 50 кралеви и принцови. Следниот ден, таа учествувала во една толпа и присуствувала на служба за ден на благодарноста во [[Вестминстерска опатија]]<ref>{{citation|url=http://www.royal.gov.uk/HMTheQueen/TheQueenandspecialanniversaries/HistoryofJubilees/QueenVictoria.aspx|title=Queen Victoria|publisher=Royal Household|accessdate=29 March 2013}}</ref>. Во тоа време, Викторија повторно станала популарна<ref>Marshall, pp. 210–211; St Aubyn, pp. 491–493</ref>. Два дена подоцна, на [[27 јуни]]<ref>Longford, p. 502</ref>, таа ангажирала двајца индиски муслимани како келнери, еден од кој бил [[Абдул Карим]].<ref>Hibbert, pp. 447–448; Longford, p. 508; St Aubyn, p. 502; Waller, p. 441</ref>. Наскоро, тој бил унапреден во [[Мунши]], учејќи ја [[хинду-урду]], а дејствувајќи како службеник. Нејзиното семејство и слуги биле загрозени и го обвиниле Абдул Карим за шпионирање во корист на Муслимантската патриотска лига и пристраснувајќи ја кралицата против Хиндусите<ref>Hibbert, pp. 448–449</ref>. [[Еквери Фредерик Понсонби]] (синот на сер Хенри) открил дека Мунши лаже за своите родители и го пријавиле на лордот Елгин, [[поткрал на Индија]]: „''Мунши има речиси иста позиција каква што [[Џон Браун]] имал''<ref>Hibbert, pp. 449–451</ref>“. Викторија ги отфрлила нивните жалби како расистички предрасуди.<ref>Hibbert, p. 447; Longford, p. 539; St Aubyn, p. 503; Waller, p. 442</ref>. Абдул Кари останал во нејзина служба сè додека не се вратил во [[Индија]], здобивајќи се со пензија по нејзината смрт<ref>Hibbert, p. 454</ref>. Најстарата ќерка на Викторија станала жена на царот на Германија во [[1888]] година, но таа станала вдовица во текот на годината, а внукот на Викторија, Вилхелм, станал германски импрератор на како [[Вилхелм II (Германија)|Вилхелм II]]. Надежите на Вилхелм, Викторија и Алберт за либерална Германија, не се исполниле. Тој верувал во автократијата. Викторија сметала дека тој има „''мало срце или Zartgefühl [tact] и неговата совест и целосна интелигенција биле целосно искривени''“<ref>Hibbert, p. 382</ref>. Гладстон се вратил на власт на 82 годишна возраст по општите избори во [[1892]] годиина. Викторија се противела кога Гладстон предложил именување на радикалниот пратеник [[Хенри Лабушер]] на кабинетот, па така Гладстон не се согласил да го назначат<ref>Hibbert, p. 375; Longford, p. 519</ref>. Во [[1894]] година, Гладстон се пензионирал и без да се консултира со министерот на заминување, Викторија го назначила лордот Розербери за министер<ref>Hibbert, p. 376; Longford, p. 530; St Aubyn, p. 515</ref> . Неговата влада била слаба, а следната година лордот Солсбери го замениле. Тој останал на власт до крајот на владеењето на Викторија<ref>Hibbert, p. 377</ref>. === Дијамантскиот јубилеј=== [[Податотека:Queen Victoria 60. crownjubilee.jpg|мини|десно|Кралицата Викторија на нејзиното крунисување]] На [[23 септември]] [[1896]] година, Викторија го надминала нејзиниот дедо [[Џорџ III]] како најдолг владеачки монарх во Англиската, Шкотската и Британската историја. Кралицата побарала да се одложат сите специјални прослави сè до [[1897]] година, за да можат тие да се совпаднат со нејзиниот [[Дијамантски јубилеј]],<ref>Hibbert, p. 456</ref>. По тој повод, бил организиран фестивал на [[Британското Царство]], предложен од колонијалниот секретар [[Џозеф Чемберлен]]<ref>Longford, p. 546; St Aubyn, pp. 545–546</ref>. Биле поканети премиерите на сите самоуправни власти<ref>Marshall, pp. 206–207, 211; St Aubyn, pp. 546–548</ref>, а поворката на Дијамантскиот јубилеј на кралицата низ Лондон вклучила трупи од целата империја. Парадата била паузирана поради отворената служба за благодарноста, одржана надвор во [[Катедрала Свети Павле (Лондон)|катедралата Св.Павле]], низ која Викторија поминувала во нејзината отворена кочија. Прославата била одбележана со големо опсипување на наклонетост кон седумдесет годишната кралица<ref>Hibbert, pp. 457–458; Marshall, pp. 206–207, 211; St Aubyn, pp. 546–548</ref>. [[File:Queen Victoria In Dublin (Rare archive footage from 1900).webm|thumb|Викторија во Даблин, 1900]] Редовно за празниците, Викторија ја посетувала [[Европа]]. Во [[1889]] година, за време на престојот во [[Бјариц]], таа станала првиот владетелски монарх од [[Велика Британија]] која стапнала во [[Шпанија]], кога ја преминала границата за кратка посета<ref>Hibbert, p. 436; St Aubyn, p. 508</ref>. До април [[1900]] година, [[Бурска војна|Бурската војна]] била толку непопуларна во континентална [[Европа]], така што нејзиното годишно патување во [[Франција]] било непрепорачливо. Наместо тоа, кралицата за првпат од [[1861]] година отишла во [[Ирска]], делумно за да се признае придонесот на ирските полкови на Јужноафриканската војна<ref>Hibbert, pp. 437–438; Longford, pp. 554–555; St Aubyn, p. 555</ref>. Во јули, нејзиниот втор син [[Алфред]] („Афи“), починал: „''О, Боже. Мојот кутар и мил Алфред си замина исто така''“, напишала таа во нејзниот дневник. „''Ова е ужасна година, нема ништо друго освен тага и страв''“<ref>Longford, p. 558</ref>. === Смрт и наследство === [[Податотека:Queen Victoria after Heinrich von Angeli.jpg|мини|лево|Кралицата Викторија на 80 годишна возраст]] Следејќи го обичајот кој таа го одржувала во текот на нејзиното вдовство, Викторија го поминала Божиќот во [[1900]] година во [[Озборнскиот дом]] на [[островот Виг]]. Ревматизмот во нејзините нозе ја довеле до состојба на куцање, а нејзиниот вид почнал да се губи,<ref>Victoria's journal, 1 January 1901, quoted in Hibbert, p. 492; Longford, p. 559 and St Aubyn, p. 592</ref>. Во почетокот на јануари, таа се чувствувала слабо и болно, а до средината на јануари таа била успана, зашеметена и збунета. Таа починала во вторник на [[22 јануари]] [[1901]] година, во 18:30 часот, на 81 годишна возраст<ref>Longford, p. 562</ref>. Нејзиниот син и наследник [[Едвард VII]] и нејзиниот најстар внук, [[Вилхелм II (Германија)]], биле на нејзината претсмртна постела<ref>Longford, p. 561; St Aubyn, p. 598</ref>. Во [[1897]] година, Викторија пишувала инструкции за нејзиниот погреб, кој требал да биде воен<ref name="odnb" />, како што доликувало на една ќерка на војник и шеф на армијата, и да се носело бело наместо црно.<ref>Hibbert, p. 497; Longford, p. 563</ref>. На [[25 јануари]], [[Едвард VII]], кралот и принцот Артур, војводата од Конот, помогнале да се крене нејзиниот ковчег<ref>St Aubyn, p. 598</ref>. Била облечена во бел фустан и го носела нејзиниот свадбен превез<ref>Longford, p. 563</ref>. На нејзино барање, нејзиниот доктор и гардероберот поставиле во ковчегот колекција од спомени за нејзиното пошироко семејство, пријателите и слугите. Една од наметките на Алберт бил поставен до неа, додека перче од косата на [[Џон Браун]] заедно со слика од него, биле поставени во левата рака, скриени од семејството со внимателно поставен букет врз неа.<ref name="odnb" /><ref>Hibbert, p. 498</ref>. Викторија исто така имала накит на неа. Вклучувајќи ја бурмата на мајката на Џон Браун, која ѝ ја дал Браун во [[1883]] година.<ref name="odnb">[[Colin Matthew|Matthew, H. C. G.]]; Reynolds, K. D. (2004; online edition October 2009) [http://www.oxforddnb.com/view/article/36652 "Victoria (1819–1901)"], ''Oxford Dictionary of National Biography'', Oxford University Press, {{doi|10.1093/ref:odnb/36652}}, retrieved 18 October 2010 (subscription required for online access)</ref>. Погребот се одржал во сабота на [[2 февруари]] во [[капела Свети Џорџ]] во [[замокот Винздор]].<ref name="Longford, p. 565; St Aubyn, p. 600">Longford, p. 565; St Aubyn, p. 600</ref>. Два дена по изложувањето на посрмтните останки, таа била погребана покрај принцот Алберт во [[мавзолејот Фрогмор]] во [[големиот парк на Винздор]]<ref name="Longford, p. 565; St Aubyn, p. 600"/>. Како што ја погребувале во мавзолејот, почнало да врне снег. Со владеењето на 63 години, седум месеци и два дена, Викторија била најдолго владејачкиот британски монарх и најдолго владејачката кралица во светската историја, додека нејзината пра-пра-пра-внука [[Елизабета II]] ја надминала на [[9 септември]] [[2015]] година<ref>{{citation|last1=Gander|first1=Kashmira|title=Queen Elizabeth II to become Britain's longest reigning monarch, surpassing Queen Victoria|url=https://www.independent.co.uk/news/people/queen-elizabeth-ii-to-become-britains-longest-reigning-monarch-surpassing-queen-victoria-10473729.html|accessdate=9 September 2015|work=The Daily Telegraph |location=London |date=26 August 2015}}</ref>. Таа била последната владетелка на Британија од Хановерската династија. Нејзиниот син и наследник [[Едвард VII]] припаѓал на династијата на нејзиниот сопруг на Сакс-Кобург и Гота. == Мемоари == [[Податотека:Victoria.memorial.london.arp.jpg|мини|десно|Споменик за Викторија]] Според еден од нејзните биографи, Жил Св.Аубин, Викторија пишувала просечно 2500 зборови на ден во текот на нејзиниот живот<ref>Hibbert, p. xv; St Aubyn, p. 340</ref>. Од јули [[1832]] година до пред нејзината смрт, таа чувала детален дневник кој вклучувал 122 тома.<ref>St Aubyn, p. 30; Woodham-Smith, p. 87</ref>. По нејзината смрт, нејзината најмлада ќерка, принцезата Беатрис, била назначена за нејзин книжевен извршител. Беатрис ги транксрибирала и уредила дневниците скривајќи го понатамошниот пристап на Викторија и ги запалила оригиналите. И покрај ова уништување, повеќето од дневниците сè уште постојат<ref>Hibbert, pp. 503–504; St Aubyn, p. 30; Woodham-Smith, pp. 88, 436–437</ref>. Во прилог на изменетата копија на Беатрис, лордот Ешер ги транскрибирал томовите од [[1832]] до [[1861]] година пред да ги уништи Беатрис<ref>Hibbert, p. 503</ref>. Дел од обемните преписи на Викторија се објавени во томови изменети од [[А.С. Бенсон]], [[Хектор Болито]], [[Џорџ Ерл Бакл]], [[лордот Ешел]], [[Роџер Фулфорд]] и [[Ричард Хуг]] меѓу другите<ref>Hibbert, pp. 503–504; St Aubyn, p. 624</ref>. Викторија физички не била привлечна, таа била стројна, старомодна и не е повисока од 1,52 метри, но таа успеала во проектирањето на голема слика<ref>Hibbert, pp. 61–62; Longford, pp. 89, 253; St Aubyn, pp. 48, 63–64</ref>. Таа станала непопуларна во првите години од нејзиното вдовство, но била обожавана во периодот од 1880-те и 1890-тите од [[19 век]], кога била прикажана на империјата како добра матријархална фигура.<ref>Marshall, p. 210; Waller, pp. 419, 434–435, 443</ref>. Само по издавањето на нејзиниот дневник и писмата, степенот на нејзиното политичко влијание станал познат за пошироката јавност<ref name="odnb" /><ref>Waller, p. 439</ref>. Се пишувале биографии на Викторија пред основниот материјал да стане достапен, како што [[Литон Страчи]] на Викторија од [[1921]] година, денес се смета за застарен<ref>St Aubyn, p. 624</ref>. Биографиите напишани од [[Елизабета Лонгфорд]] и [[Сесил Вудхам-Смит]], во 1964 и 1972 година, сè уште се обожаваат.<ref>Hibbert, p. 504; St Aubyn, p. 623</ref>. Тие, како и другите, констатирале дека Викторија е емоцинална, тврдоглава, искрена и директна личност<ref>e.g. Hibbert, p. 352; Strachey, p. 304; Woodham-Smith, p. 431</ref>. Во текот на владеењето на Викторија, продолжила постепеното воспоставување на модерната [[уставна монархија]] во Британија. Реформи за гласачкиот систем ја зголемиле моќта на [[Долниот дом]] на сметка на [[Дом на лордовите|Домот на лордовите]] и владетелот.<ref>Waller, p. 429</ref>. Во [[1867]] година, [[Волтер Бејхот]] напишал дека само владетелот го задржува „''правото да се биде консултиран, правото да се охрабрува и правото да се предупредува''“<ref>Bagehot, Walter (1867) ''The English Constitution'', London:Chapman and Hall, p. 103</ref>. Како што власта на Викторија станувала повеќе симболична отколку политичка, ставила силен акцент на моралот и семејните вредности, во спротивност на сексуалните, финансиските и личните скандали кои се поврзувале со претходните членови на Хановерската дианстија и кој бил дискредитиран на монархијата. Се зацврстил концептот на „''кралското семејство''“ со кој се идентификува зголемувањето на бројот на средната класа<ref>St Aubyn, pp. 602–603; Strachey, pp. 303–304; Waller, pp. 366, 372, 434</ref>. [[File:Victoria Memorial Kolkata panorama.jpg|thumb|286px|Меморијален центар посветен на Викторија во Индија]] Врските на Викторија со кралските семејства и го доделиле прекарот „''Бабата на Европа''“<ref>Erickson, Carolly (1997) ''Her Little Majesty: The Life of Queen Victoria'', New York: Simon & Schuster, {{ISBN|0-7432-3657-2}}</ref>. Викторија и Алберт имале 42 внуци, од кои 34 преживеале до полнолетството. Нивните потомци ги вклучуваат: [[Елизабета II]], [[Принц Филип (војвода од Единбург)|принцот Филип]], [[војводата од Единбург]], [[Харалд V Норвешки]], [[Карл XVI Густав Шведски]], [[Маргарита II Данска]], [[Филип VI ([Шпанија)|Филип VI Шпански]]. Најмладиот син на Викторија, Леополд се здобил со [[хемофилија Б]], болест која предизвикувала згрутчување на крвта, а 2 од нејзините 5 ќерки, Алиса и Беатрис биле преносници на болеста. [[Кралските хемофиличари]] потекнувале од Викторија, вклучувајќи ги нејзините правнуци, [[Царевич Алексеј од Русија]], [[Алфонсо]], [[принцот од Аустријас]] и [[Инфанте Гонсало од Шпанија]].<ref>{{citation|last=Rogaev|first=Evgeny I.|last2=Grigorenko|first2=Anastasia P.|last3=Faskhutdinova|first3=Gulnaz|last4=Kittler|first4=Ellen L. W.|last5=Moliaka|first5=Yuri K.|title=Genotype Analysis Identifies the Cause of the "Royal Disease"|url=http://science.sciencemag.org/content/326/5954/817|journal=Science|volume=326|issue=5954|pages=817–817|doi=10.1126/science.1180660|pmid=19815722|year=2009|bibcode=2009Sci...326..817R}}</ref>. Присуството на болеста кај потомците на Викторија, не кај нејзините предци, довеле до модерни шпекулации дека нејзиниот вистински татко не бил војводата од Кент, туку хемафоличар<ref>Potts and Potts, pp. 55–65, quoted in Hibbert p. 217; Packard, pp. 42–43</ref>. Не постојат документи кои потврдуваат дека мајката на Викторија била хемофоличарка, но дури и да постоел таков човек би бил сериозно заболен<ref>[[Steve Jones (biologist)|Jones, Steve]] (1996) ''In the Blood'', [[BBC]] documentary</ref>. Поверојатно е дека мутацијата станала спонтано, бидејќи таткото на Викторија имал над 50 години за време на нејзиниот зачеток, а хемофолијата се јавува најчесто кај децата на постари татковци<ref>[[Victor A. McKusick|McKusick, Victor A.]] (1965) "The Royal Hemophilia", ''Scientific American'', vol. 213, p. 91; [[Steve Jones (biologist)|Jones, Steve]] (1993) ''The Language of the Genes'', London: HarperCollins, {{ISBN|0-00-255020-2}}, p. 69; Jones, Steve (1996) ''In The Blood: God, Genes and Destiny'', London: HarperCollins, {{ISBN|0-00-255511-5}}, p. 270; Rushton, Alan R. (2008) ''Royal Maladies: Inherited Diseases in the Royal Houses of Europe'', Victoria, British Columbia: Trafford, {{ISBN|1-4251-6810-8}}, pp. 31–32</ref>. За спонтани мутации се сметаат околу 30% од случаите<ref>{{citation|url=http://www.hemophilia.org/Bleeding-Disorders/Types-of-Bleeding-Disorders/Hemophilia-B|title=Hemophilia B|publisher=National Hemophilia Foundation|accessdate=29 March 2015}}</ref>. Во светот, за неа се посветени места и споменици, особено во [[државите од Комонвелт]]. Места именувани по неа, го вклучуваат [[главниот град на Сејшелите]], [[најголемото езеро во Африка]], [[Водопадите Викторија]], главните градови на [[Британска Колумбија]]([[Викторја]]) и [[Саскачеван]]([[Регина]]) и две австралиски држави ([[Викторија]] и [[Квинсленд]]). Одликувањето „[[Викториин крст]]“ е претставен во 1856 година за да се наградат чиновите на храброста и беспрегорноста за време на [[Кримска војна|Кримската војна]] и понатаму останува најголемата британска, канадска и новозеландска награда за храброст. [[Викториин ден|Викторииниот ден]] е канадски државен празник и локален јавен празник во делови од Шкотска, кој се слави во последниот понеделник пред или на 24 мај (роденденот на кралицата Викторија). == Титули, звања и грб == ===Титули и звања === * '''24 мај 1819 -20 јуни 1873 :''' Нејзиното Кралско Височество принцезата Александрина Викторија од Кент * '''20 јуни 1837 -22 јануари 1901 ''': Нејзиното Височество Кралицата На крајот од нејзиното владеење, целото назначување и титулар на кралицата е: „''Нејзиното Височество Викторија, од Божјата благодат, на [[Кралица на Обединетото Кралство]], бранителка на верата, царица на Индија''”<ref name="1900 Whitaker's" />. === Грб === Пред нејзиното стапување, Викторија не добила привилегија за грб. Како што таа не можела да се искачи на престолот на Хановер, нејзиниот грб како независен ги немал симболите на Хановер кои биле користени од нејзините предци. Нејзиниот грб бил донесен од нејзините наследници на престолот, вклучувајќи ја и денешната кралица. Надвор од Шкотска, штитот на грбот на Викторија е : [[Квартален]],првата и четвртата четвртина се црвени и има три бледозлатни лава (за [[Англија]]), втората четвртина има црвен лав со златна позадина (за [[Шкотска]]), третата четвртина има азурна боја и златна харфа ( за [[Ирска]]). Во [[Шкотска]], првата и четвртата чтвртина се окупирани од шкотскиот лав, а втората четвртина од англискиот лав. Лавот и еднорогот се разликуваат меѓу Шкотска и останатите од [[Велика Британија]]<ref>Patterson, Stephen (1996) ''Royal Insignia'', London: Merrell Holberton, {{ISBN|978-1-85894-025-0}}</ref>. {| border="0" align="center" width="50%" |- !width=50% |[[File:Coat of Arms of the United Kingdom (1837-1952).svg|center|200px]] !width=50% |[[File:Coat of Arms of the United Kingdom in Scotland (1837-1952).svg|center|200px]] |- |<center>Кралски грб (надвор од Шкотска)</center> |<center>Кралски грб (во Шкотска)</center> |} == Потомство == {| class="wikitable sortable" |- ! Име ! Роден ! Починат ! Сопружник и деца<ref name="1900 Whitaker's">''[[Whitaker's Almanack]]'' (1900) Facsimile Reprint 1998, London: Stationery Office, {{ISBN|0-11-702247-0}}, p. 86</ref><ref>''[[Whitaker's Almanack]]'' (1993) Concise Edition, London: J. Whitaker and Sons, {{ISBN|0-85021-232-4}}, pp. 134–136</ref> |- style="background: #fff8f8;" | [[Викторија Сакскобургготска|Викторија,<span style="color:#000;">&nbsp;подоцна:</span><br>Германска царица и кралица на Прусија]] || align="center" | <span style="display:none">1840</span>21 ноември<br>1840 || align="center" | <span style="display:none">1901</span>5 август<br>1901 || bgcolor="#f8f8ff" | свадба 1858, [[Фридрих III (Германија)|Фридрих III]] (1831–1888); <br /> 4 синови, 4 ќерки ([[Вилхем II (Германија)|Вилхем II]] и [[Софија Пруска]]) |- style="background: #f8f8ff;" | [[Едвард VII|Алберт Едвард, Принц од Велс,<span style="color:#000;">&nbsp;подоцна:</span><br>Крал Едвард VII]] || align="center" | <span style="display:none">1841</span>9 ноември<br>1841 || align="center" | <span style="display:none">1910</span>6 мај<br>1910 || bgcolor="#fff8f8" | свадба 1863, [[Александра Данска]] (1844–1925);<br />3 синови, 3 ќерки ([[Џорџ V]] и [[Мод Норвешка]]) |- style="background: #fff8f8;" | [[Принцеза Алиса (Обединето Кралство)|Принцеза Алиса ,<span style="color:#000;">&nbsp;подоцна:</span><br>Голема војвотка од Хесен и од Рајна]] || align="center" | <span style="display:none">1843</span>25 април<br> 1843 || align="center" | <span style="display:none">1878</span>14 декември<br>1878 || bgcolor="#f8f8ff" | свадба 1862, [[Лудвиг IV (Голем војвода на Хесен и Рајна)|Лудвиг IV]] (1837–1892);<br />2 синови, 5 ќерки ([[Александра Фјодоровна]]) |- style="background: #f8f8ff;" | [[Алфред (Саксонија-Кобург-Гота)|Алфред, војвода од Единбург,<span style="color:#000;">&nbsp;подоцна:</span><br>Војвода од of Саксонија-Кобург-Гота]] || align="center" | <span style="display:none">1844</span>6 август<br>1844 || align="center" | <span style="display:none">1900</span>31 јули<br>1900 || bgcolor="#fff8f8" | свадба 1874, [[Марија Александровна]] (1853–1920);<br />2 синови, 4 ќерки ([[Марија Единбургска]]) |- style="background: #fff8f8;" | [[Принцеза Елена (Обединето Кралство)|Принцеза Елена,<span style="color:#000;">&nbsp;подоцна:</span><br>Кристијан Шлезвиг-Голштејнски]]|| align="center" | <span style="display:none">1846</span>25 мај<br>1846 || align="center" | <span style="display:none">1923</span>9 јуни<br>1923 || bgcolor="#f8f8ff" | свадба 1866, [[Кристијан Шлезвиг-Голштејнски]] (1831–1917);<br />4 синови, 2 ќерки |- style="background: #fff8f8;" | [[Принцеза Лујза (Обединето Кралство)|Принцеза Лујза ,<span style="color:#000;">&nbsp;подоцна:</span><br>војвотка од Аргил]] || align="center" | <span style="display:none">1848</span>18 март<br>1848 || align="center" | <span style="display:none">1939</span>3 декември<br>1939 || bgcolor="#f8f8ff" | свадба 1871, [[Џон Кемпбел (војвода од Аргил)|Џон Кемпбел]], војвода од Аргил (1845–1914);<br />без потомство |- style="background: #f8f8ff;" | [[Принц Артур (војвода од Конот и Стратерн)|Принц Артур ,<span style="color:#000;">&nbsp;подоцна:</span><br>војвода од Конот и Стратерн]] || align="center" | <span style="display:none">1850</span>1 мај<br>1850 || align="center" | <span style="display:none">1942</span>16 јануари<br>1942 || bgcolor="#fff8f8" | свадба 1879, [[Принцеза Лујза Маргарет]] (1860–1917);<br />1 син, 2 ќерки |- style="background: #f8f8ff;" | [[Принц Леополд (војвода од Олбани)|Принц Леополд ,<span style="color:#000;">&nbsp;подоцна:</span><br>војвода од Олбани]] || align="center" | <span style="display:none">1853</span>7 април <br>1853 || align="center" | <span style="display:none">1884</span>28 март<br>1884 || bgcolor="#fff8f8" | свадба 1882, [[Принцеза Елена (Валдек и Пирмонт)]] (1861–1922);<br />1 син, 1 ќерка |- style="background: #fff8f8;" | [[Принцеза Беатриса (Обединето Кралство)|Принцеза Беатриса,<span style="color:#000;">&nbsp;подоцна:</span><br>Хајнрих фон Батенберг]] || align="center" | <span style="display:none">1857</span>14 април<br>1857 || align="center" | <span style="display:none">1944</span> 26 октомври<br>1944 || bgcolor="#f8f8ff" | свадба 1885, [[Хајнрих фон Батенберг]] (1858–1896); <br /> 3 синови, 1 ќерка ([[Викторија Евгенија Батенберг]]) |} [[File:Franz Xaver Winterhalter Family of Queen Victoria.jpg|thumb|center|688px|Фамилијата на Викторија од 1846 <br>од лево кон десно: [[Алфред (Саксонија-Кобург-Гота)|Алфред]] и [[Едвард VII|Едвард]]; Кралицата и [[Алберт фон Сакскобургготски|Алберт]]; Принцезите [[Принцеза Алиса (Обединето Кралство)|Алиса]], [[Принцеза Елена (Обединето Кралство)|Елена]] и [[Викторија Сакскобургготска|Викторија]]]] == Наводи == {{наводи|4}} ===Литература=== {{refbegin}} * Charles, Barrie (2012) ''Kill the Queen! The Eight Assassination Attempts on Queen Victoria'', Stroud: Amberley Publishing, {{ISBN|978-1-4456-0457-2}} * [[Christopher Hibbert|Hibbert, Christopher]] (2000) ''Queen Victoria: A Personal History'', London: HarperCollins, {{ISBN|0-00-638843-4}} * [[Elizabeth Pakenham, Countess of Longford|Longford, Elizabeth]] (1964) ''Victoria R.I.'', London: Weidenfeld & Nicolson, {{ISBN|0-297-17001-5}} * Marshall, Dorothy (1972) ''The Life and Times of Queen Victoria'', London: Weidenfeld & Nicolson, {{ISBN|0-297-83166-6}} [1992 reprint] * Packard, Jerrold M. (1998) ''Victoria's Daughters'', New York: St. Martin's Press, {{ISBN|0-312-24496-7}} * [[Malcolm Potts|Potts, D. M.]]; Potts, W. T. W. (1995) ''Queen Victoria's Gene: Haemophilia and the Royal Family'', Stroud: Alan Sutton, {{ISBN|0-7509-1199-9}} * St Aubyn, Giles (1991) ''Queen Victoria: A Portrait'', London: Sinclair-Stevenson, {{ISBN|1-85619-086-2}} * [[Lytton Strachey|Strachey, Lytton]] (1921) ''Queen Victoria'', London: Chatto and Windus [https://archive.org/details/queenvictoria01265gut online edition] * Waller, Maureen (2006) ''Sovereign Ladies: The Six Reigning Queens of England'', London: John Murray, {{ISBN|0-7195-6628-2}} * [[Stanley Weintraub|Weintraub, Stanley]] (1997) ''Albert: Uncrowned King'', London: John Murray, {{ISBN|0-7195-5756-9}} * [[Cecil Woodham-Smith|Woodham-Smith, Cecil]] (1972) ''Queen Victoria: Her Life and Times 1819–1861'', London: Hamish Hamilton, {{ISBN|0-241-02200-2}} {{refend}} * [[A. C. Benson|Benson, A. C.]]; [[Reginald Brett, 2nd Viscount Esher|Esher, Viscount]] (editors, 1907) ''The Letters of Queen Victoria: A Selection of Her Majesty's Correspondence Between the Years 1837 and 1861'', London: John Murray * [[Hector Bolitho|Bolitho, Hector]] (editor, 1938) ''Letters of Queen Victoria from the Archives of the House of Brandenburg-Prussia'', London: Thornton Butterworth * [[George Earle Buckle|Buckle, George Earle]] (editor, 1926) ''The Letters of Queen Victoria, 2nd Series 1862–1885'', London: John Murray * Buckle, George Earle (editor, 1930) ''The Letters of Queen Victoria, 3rd Series 1886–1901'', London: John Murray * Connell, Brian (1962) ''Regina v. Palmerston: The Correspondence between Queen Victoria and her Foreign and Prime Minister, 1837–1865'', London: Evans Brothers * Duff, David (editor, 1968) ''Victoria in the Highlands: The Personal Journal of Her Majesty Queen Victoria'', London: Muller * Dyson, Hope; Tennyson, Charles (editors, 1969) ''Dear and Honoured Lady: The Correspondence between Queen Victoria and Alfred Tennyson'', London: Macmillan * Esher, Viscount (editor, 1912) ''The Girlhood of Queen Victoria: A Selection from Her Majesty's Diaries, 1832–40'', London: John Murray * [[Roger Fulford|Fulford, Roger]] (editor, 1964) ''Dearest Child: Letters Between Queen Victoria and the Princess Royal, 1858–61'', London: Evans Brothers * Fulford, Roger (editor, 1968) ''Dearest Mama: Letters Between Queen Victoria and the Crown Princess of Prussia, 1861–64'', London: Evans Brothers * Fulford, Roger (editor, 1971) ''Beloved Mama: Private Correspondence of Queen Victoria and the German Crown Princess, 1878–85'', London: Evans Brothers * Fulford, Roger (editor, 1971) ''Your Dear Letter: Private Correspondence of Queen Victoria and the Crown Princess of Prussia, 1863–71'', London: Evans Brothers * Fulford, Roger (editor, 1976) ''Darling Child: Private Correspondence of Queen Victoria and the German Crown Princess of Prussia, 1871–78'', London: Evans Brothers * [[Christopher Hibbert|Hibbert, Christopher]] (editor, 1984) ''Queen Victoria in Her Letters and Journals'', London: John Murray, {{ISBN|0-7195-4107-7}} * [[Richard Hough|Hough, Richard]] (editor, 1975) ''Advice to a Grand-daughter: Letters from Queen Victoria to Princess Victoria of Hesse'', London: Heinemann, {{ISBN|0-434-34861-9}} * Jagow, Kurt (editor, 1938) ''Letters of the Prince Consort 1831–61'', London: John Murray * [[Raymond Mortimer|Mortimer, Raymond]] (editor, 1961) ''Queen Victoria: Leaves from a Journal'', New York: Farrar, Straus & Cudahy * [[Frederick Ponsonby, 1st Baron Sysonby|Ponsonby, Sir Frederick]] (editor, 1930) ''Letters of the Empress Frederick'', London: Macmillan * Ramm, Agatha (editor, 1990) ''Beloved and Darling Child: Last Letters between Queen Victoria and Her Eldest Daughter, 1886–1901'', Stroud: Sutton Publishing, {{ISBN|978-0-86299-880-6}} * Victoria, Queen (1868) ''Leaves from the Journal of Our Life in the Highlands from 1848 to 1861'', London: Smith, Elder * Victoria, Queen (1884) ''More Leaves from the Journal of Our Life in the Highlands from 1862 to 1882'', London: Smith, Elder == Надворешни врски == {{Spoken Wikipedia|En-Queen Victoria-article.ogg|20 July 2014}} {{sisterlinks|n=no|d=Q9439|wikt=no|b=no|voy=no|v=no|mw=no|m=no|species=no|s=Author:Queen Victoria}} * {{NPG name}} * [http://www.queenvictoriasjournals.org/home.do Queen Victoria's Journals] {{Семарх|url=https://web.archive.org/web/20120527071458/http://www.queenvictoriasjournals.org/home.do |date=2012-05-27 }}, online from the Royal Archive and [[Bodleian Library]] * {{Gutenberg author | id=Victoria,+Queen+of+Great+Britain}} * {{Internet Archive author |sname=Queen Victoria}} * {{Librivox author |id=3622}} {{S-start}} {{S-hou|[[Династија Хановер]]|24 мај|1819|22 јануари|1901|[[Династија Велф]]}} {{S-reg}} {{S-bef|before=[[Вилијам IV]]}} {{S-ttl|title=[[Список на британски монарси|Кралица на Обединетото Кралство]]|years=20 јуни 1837&nbsp;– 22 јануари 1901}} {{S-aft|rows=2|after=[[Едвард VII]]}} {{s-break}} {{s-vac|last=[[Бахадур Шах II]]|as=[[Mughal emperor]]}} {{S-ttl|title=[[Цар на Индија|Царица на Индија]]|years=1 мај 1876&nbsp;– 22 јануари 1901}} {{S-end}} {{British Monarchs}} {{Нормативна контрола}} {{ОСНОВНОПОДРЕДУВАЊЕ:Викторија}} [[Категорија:Родени во 1819 година]] [[Категорија:Починати во 1901 година]] [[Категорија:Британски монарси]] [[Категорија:Монарси на Обединетото Кралство]] [[Категорија:Монарси на Австралија]] [[Категорија:Протестантски монарси]] [[Категорија:Хановерска династија]] [[Категорија:Британски принцези]] [[Категорија:Индиски монарси]] [[Категорија:Викторијански период]] [[Категорија:Луѓе од Лондон]] [[Категорија:Членови на Кралското друштво]] [[Категорија:Носители на Големиот крст на Легијата на честа]] [[Категорија:Носители на Големиот крст на Орденот на Свети Сава]] [[Категорија:Избрани статии на bg.вики]] ktn4js3nn5kd0nevqs97086l90fl4x0 0 1061720 5387926 5313781 2025-07-06T15:32:16Z Gurther 105215 додадена [[Категорија:Избрани статии на bg.вики]] користејќи го [[:en:Wikipedia:HotCat|HotCat]] 5387926 wikitext text/x-wiki {{Infobox album | Name = Led Zeppelin IV | Type = studio | Artist = [[Led Zeppelin]] | Cover = ЛедЦепелин4.jpg | Alt = A drawing of a man in a field with a large bundle of sticks on his back | Released = {{Start date|1971|11|8|df=yes}} | Recorded = December 1970&nbsp;– March 1971 at various locations | Genre = [[Хард-рок|Hard rock]], [[хеви метал музика|heavy metal]], [[folk rock]] | Length = {{Duration|m=42|s=25}} | Language = English | Label = [[Атлантик Рекордс]] | Producer = [[Џими Пејџ|Jimmy Page]] | Last album = ''[[Led Zeppelin III]]''<br />(1970) | This album = '''(Untitled)'''<br />(1971) | Next album = ''[[Houses of the Holy]]''<br />(1973) | Misc = {{Singles | Name = {{noitalic|(Untitled)}} | Type = studio | Single 1 = [[Black Dog (song)|Black Dog]]"/"[[Misty Mountain Hop]] | Single 1 date = {{Start date|1971|12|2|df=yes}} | Single 2 = [[Rock and Roll (Led Zeppelin song)|Rock and Roll]]"/"[[Four Sticks]] | Single 2 date = {{Start date|1972|2|21|df=yes}} }} }} Четвртиот албум на англиската рок група Лед Зепелин е издаден на 8 ноември 1971 година. Бидејќи нема име на опаковката, албумот е познат како Led Zeppelin 4, Four Symbols, The Fourth Album, Untitled, Runes, The Hermit and ZoSo , последното е извадено од симболот на Џими Пејџ кој се наоѓа на опаковката од албумот. Пејџ многу често излегува на сцената со овој симбол закачен некаде на неговата облека. Лед Зепелин 4 содржи многу од добро познатите песни на групата: Black Dog, Rock and Roll, Going to California и најголемото ремек дело во историјата на рокенрол музиката и воедно нивниот заштитен знак - Stairway to Heaven. Албумот стана успех на комерцијален план како и кај критичарите и денес е еден од најпродаваните албуми на сите времиња во светот со продадени 32 милиони копии, 23 од кои во САД, што го прави третиот најпродаван албум во САД. Во 2003 година списанието Ролинг Стоун го стави на 69 место на списокот на 500 најдобри албуми на сите времиња. ==Снимање== Албумот е завршен во новото студио на Ајленд Рекордс, Бејсинг Стрит Студиос, во исто време со легендарниот албум на групата Јетро Тул, Aqualung во декември 1970 година. Членовите на групата Флитвуд Мек им предложуваат да ја пробаат Hedley Grange, куќата од Викторијанско време во Источен Хемпшир, Англија за да го состават албумот. Тука го користат подвижното студио на Ролинг Стоунс и Џими се присетува: 'Ни требаше такво место каде што можеме да се напиеме чај, да се проврткаме наоколу и потоа да влеземе внатре и да си ја завршиме работата'. Таа опуштена атмосфера во куќата, според Дејв Луис, придонесува за: 'некои од песните на албумот да се состават и снимат на лице место'. Штом основата на албумот била завршена, групата ги додава наснимките во Ајленд Студиос, и потоа завршените касето ги носат во Сансет Саунд во Лос Анџелес за да го завршат миксувањето. Бидејќи не се задоволни со тоа, се враќаат во Лондон да ги поправат миксовите и го одложуваат издавањето на албумот за неколку месеци. Три песни од овие сесии не се вклучени во Led Zeppelin 4: Down By The Seaside, Night Flight и Boogie With Stu, но истите се ставени во двојниот албум Physical Graffiti, издаден четири години подоцна. ==Наслов== По измешаните реакции за Лед Зепелин 3, Џими Пејџ решава да не му даде наслов на новиот албум , туку наместо наслов да стави четири рачно нацртани симболи во внатрешниот дел на опаковката, по еден за секој член на групата. 'Решивме да не го ставаме името на групата на новиот албум и воопшто да нема никакви информации на опаковката бидејќи имињата, насловите и слично не значат ништо' објаснува Џими. Тој исто така изјавува дека новинарски агент го советувал да не го прави тоа бидејќи со тоа би извршил професинално самоубиство по едногодишно отсуство од сцената. 'Имавме огромна верба во она што го работевме. Не беше лесно. Издавачката куќа инсистираше да го ставиме името, некои гледаа кон небото бидејќи мислењето беше дека издавање албум без наслов е професионално самоубиство. Реално, имавме многу лоши критики за нашите албуми досега и критичарите не можеа да сфатат некои од работите кои се наоѓаа на нив, и не зборувам само за претходниот албум. Но нашите албуми претставуваат каде се наоѓаме како група во тој момент. Безимен албум ми се чинеше како одличен одговор на сите критики – затоа што знаевме дека нашата публика ќе не цени и покрај тоа.' Изјави Џими за Тајмс во 2010 година. Со недостатокот на наслов, Атлантик Рекордс ги искористува симболите за новинарски статии и топ листи. Анти-комерцијалниот став на групата придонесе за големи контроверзии во Атлантик Рекордс и воопшто не им се допаѓа на извршните директори. Со недостаток на име, албумот добива многу прекари како Led Zeppelin 4, Four Symbols, The Fourth Album, ZoSo, Untitled, The Hermit и Runes. Кога зборува за албумот, Џими го нарекува 'четвртиот албум' или 'Лед Зепелин 4', а Плент пак вели дека 'тоа е четвртиот албум и готово, тоа е се'. Не само што нема име, туку албумот не содржи никакви информации на опаковката од оригиналниот ЛП. ==Симболи== Идејата за симболите е на Џими Пејџ. Во интервју од 1977 година тој изјавува: 'После сите тие срања со критичарите, им предложив на момците дека би била добра идеја да издадеме нешто тотално анонимно. Отпочеток сакав да ставам само еден симбол, но кога веќе е нашиот четврти албум и ние сме четворица подобро би било да одбереме сите по еден симбол. Јас го дизајнирав мојот и сите други си имаа нивни причини за нивните симболи'. Иако изјавува дека сам го дизајнира неговиот симбол, никогаш не открива што го инспирирало. Според некои, симболот се појавил во 1557 претставувајќи го богот Сатурн. Симболот е познат како ЗоСо, но Пејџ вели дека не сакал симболот да биде збор. Џон Пол Џонс го одбира неговиот симбол од 'Книгата на Знаци' на Рудолф Коч и претставува еден круг испреплетен со трифекта, симболизирајќи личност која псоедува самодоверба и способност. Џон Бонам одбира симбол кој претставува три испреплетени (Боромејски) прстени од истата книга. Секој прстен претставува мајка, татко и дете, а во исто време е и симболот за пивото Балентајн. Роберт Плент сам го дизајнира симболот со пердув во круг инспириран од симбол од цивилизацијата Му. [[Image:4 GeomShaps Triple triangle.svg|150px|thumb|right|Симболот на Сенди Дени, за него се знае само дека е стар симбол за Светото тројство во христијанството.]] Постои и петти помал симбол од пејачката Сенди Дени, која гостува на албумот и симболот го претставува нејзиниот придонес за песната The Battle of Evermore. Симболот претставува три триаголници кои се допираат на врвовите. Во текот на турнејата на Лед Зепелин низ Велика Британија во зимата 1971 година, кратко по издавањето на албумот, групата визуелно ги проектира симболите на нивната опрема на сцената. Симболот на Џими е ставен на еден од неговите засилувачи, симболот на Бонам на неговиот бас тапан, на Џон Пол Џонс на неговиот синтисајзер и на Роберт Плент на еден од звучниците. Само симболите на Пејџ и Бонам се појавуваат на идините концертни турнеи. ==Опаковка== Селската маслена слика од 19 век која се наоѓа на опаковката од Лед Зепелин 4 ја купил Роберт Плент од антикварница во Ридинг, Беркшир. Потоа сликата е обработена и поставена на тапациран ѕид за да биде фотографирана за албумот. Пејџ објаснува дека сака да го истакне контрастот меѓу селска и градска средина кој првпат се појавил во Лед Зепелин 3: 'Ја претставува промената во рамнотежата која се случуваше. Имаше еден стар селанец и многу станови кои се рушеа. Само сакавме да кажеме дека треба да се грижиме за земјата а не да ја силуваме и грабаме'. За значењето на сликата на опаковката тој изјавува: 'Насловната слика е всушност нешто што требаше да ги натера луѓето да размислуваат, а не јас да им објаснувам што сум сакал да кажам, тоаби било навистина разочарувачки за вашата лична авантура во музиката'. Опаковката се наоѓа во десетте 'Класични опаковки за албуми' на поштенската компанија Ројал Мејл кои се одбрани за издание на поштенски маркици во јануари 2010 година. Внатрешната илустрација, наречена The Hermit, е придонес на Берингтон Колби и е инспирирана од тарот картата со исто име. Џими Пејџ го претставува ликот во концертниот филм на групата The Song Remains The Same од 1976. Сликата од внатрешноста на опаковката е наречена View in Half or Varying Light e продадена на аукција во 1981 под истото име. Има различни верзии на сликите кои се наоѓаат на опаковката од албумот. На некои од нив има долгокос и забраден молител кој се качува на подножјето на планина, додека на други отсуствува шестокраката ѕвезда на фенерот на мудрецот. Ако се постави вертикално пред огледало, внатрешноста на албумот открива лик на човек во карпите под мудрецот. Постојат шпекулации дека тој лик е всушност на црно куче. Фонтот на текстот за песната Stairway to Heaven испринтан на внатрешноста од опаковката е придонес на Џими Пејџ. Наводно го нашол во списание за уметност и занаетчиство наречено The Studio кое датира од крајот на 19 век. Му изгледало интересно и некој му направил цела азбука од истиот фонт. ==Критики== {{Album reviews | rev1 = [[Allmusic]] |rev1Score = {{Rating|5|5}}<ref>{{Наведена мрежна страница|last=Thomas |first=Stephen |url=http://www.allmusic.com/album/led-zeppelin-iv-r1956818 |title=Allmusic Review |publisher=Allmusic. [[Rovi Corporation]] |date=8 November 1971 |accessdate=17 August 2011}}</ref> | rev2 = [[BBC Music]] |rev2Score = Favourable<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.bbc.co.uk/music/release/zpzf/|title=BBC Review|work=[[BBC Music]]|publisher=BBC|accessdate=17 August 2011|archiveurl=https://archive.today/20120722232516/http://www.bbc.co.uk/music/reviews/zpzf|archivedate=2012-07-22|url-status=live}}</ref> | rev3 = ''[[Blender (magazine)|Blender]]'' |rev3Score = {{Rating|5|5}}<ref>{{Наведена мрежна страница |url=http://www.blender.com/guide/reviews.aspx?id=2232 |title=Blender Review |accessdate=2012-12-31 |archive-date=2005-09-26 |archive-url=https://web.archive.org/web/20050926191528/http://www.blender.com/guide/reviews.aspx?id=2232 |url-status=dead }}</ref> | rev4 = ''[[Билборд (магазин)|Billboard]]'' |rev4Score = Favourable<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.superseventies.com/ledzeppelin1.html |title=Billboard Review |publisher=Superseventies.com |accessdate=17 August 2011}}</ref> | rev5 = [[Robert Christgau]] |rev5Score = A<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.robertchristgau.com/get_artist.php?name=Led+Zeppelin |title=Robert Christgau Review |publisher=Robertchristgau.com |accessdate=17 August 2011}}</ref> | rev6 = ''[[Entertainment Weekly]]'' |rev6Score = A+<ref>{{Наведена мрежна страница |author=Reviewed by Tom Sinclair |url=http://www.ew.com/ew/article/0,,458337,00.html |title=Entertainment Weekly Review |publisher=Ew.com |date=20 June 2003 |accessdate=17 August 2011 |archive-date=2014-12-05 |archive-url=https://web.archive.org/web/20141205135710/http://www.ew.com/ew/article/0,,458337,00.html |url-status=dead }}</ref> | rev7 = ''[[Q (magazine)|Q]]'' |rev7Score = {{Rating|5|5}}<ref>{{Наведена мрежна страница |url=http://www.tower.com/led-zeppelin-iv-cd/wapi/106703342 |title=Q Review |publisher=Tower.com |date=19 July 1994 |accessdate=17 August 2011 |archive-date=2012-02-25 |archive-url=https://web.archive.org/web/20120225000138/http://www.tower.com/led-zeppelin-iv-cd/wapi/106703342 |url-status=dead }}</ref> | rev8 = ''[[Ролинг Стоун|Rolling Stone]]'' |rev8Score = Favourable<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.rollingstone.com/music/albumreviews/led-zeppelin-iv-19711223 |title=Rolling Stone Review |work=Rolling Stone |date=23 December 1971 |accessdate=20 May 2011}}</ref> | rev9 = ''[[The Rolling Stone Album Guide]]'' |rev9Score = {{Rating|5|5}}<ref>{{Наведена мрежна страница |url=http://www.rollingstone.com/music/artists/led-zeppelin/albumguide |title=Led Zeppelin Album Guide |work=Rolling Stone Album Guide |date=10 December 2007 |accessdate=17 August 2011 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20110114031043/http://www.rollingstone.com/music/artists/led-zeppelin/albumguide |archivedate=2011-01-14 |url-status=live }}</ref> | rev10 = ''[[Spin]]'' | rev10Score = Favourable<ref>{{Наведено списание|last=Gross|first=Joe|year=2005|url=http://books.google.com/books?id=LvowiBHKWgsC&pg=PA89#v=onepage&q&f=false|title=Heavy Metal|journal=[[Spin]]|publisher=Vibe/Spin Ventures|page=89|volume=21|issue=2|accessdate=19 June 2012}}</ref> }} Непосредно пред издавањето на албумот, голем број рекламни пораки содржејќи ги симболите на членовите на групата се објавуваат низ музичките весници. Лед Зепелин 4 веднаш станува огромен хит и влегува на Британската топ список на првото место и останува таму цели 62 недели. Во САД се појавува на втората позиција на топ листите но останува на неа подолго од неговите претходници и станува најпродаваниот албум во САД кој не бил на првата позиција (туку на втората). Најголемиот успех за групата, според критичарите како и комерцијално, е Лед Зепелин 4. Според други критичари албумот е ремек-дело. ===Признанија и награди=== Читателите на списанието Кју во 1998 година го изгласаа Лед Зепелин 4 за 26-от најдобар албум на сите времиња, а во 2000 година, списанието го стави на истата позиција на списокот на 100те најдобри Британски. На списокот на 500те најдобри албуми на сите времиња на списанието Ролинг Стоун, албумот се наоѓа на 66тото место. На Пичфорк Медиа (Американско интернет списание) го рангира на 7то место на својата листа од 100 најдобри албуми од 70-тите години. Во 2006 година Лед Зепелин 4 е ставен на првата позиција на 100те најдобри Британски албуми на сите времиња на списанието Класик Рок, како и на списокот на 100те најдобри албуми според читателите на списанието Гитар Ворлд. Австралијанското ЕјБиСи Медиа го прогласува за 7 на листата од 10те најдобри албуми. {|class="wikitable sortable" |- ! Магазин ! Земја ! Признание ! Година ! style="text-align:center;"|Ранг |- | ''[[Mojo (magazine)|Mojo]]'' | Обединето Кралство | "The 100 Greatest Albums Ever Made"<ref>{{Наведена мрежна страница | url=http://www.rocklistmusic.co.uk/mojo_p3.htm#albums| title=The 100 Greatest Albums Ever Made&nbsp;— January 1996|accessdate=10 February 2009|work=Mojo}}</ref> | 1996 | 24 |- | [[Награди Греми|Grammy Awards]] | САД | [[Grammy Hall of Fame Award]]<ref>{{Наведена мрежна страница | url=http://www.grammy.org/recording-academy/awards/hall-of-fame#l | title=The Grammy Hall of Fame Award | accessdate=18 August 2007 | publisher=National Academy of Recording Arts and Sciences | archive-date=2015-04-10 | archive-url=https://www.webcitation.org/6XgCr7uEi?url=http://www.grammy.org/recording-academy/awards/hall-of-fame#l | url-status=dead }}</ref> | 1999 | * |- | ''The Guitar'' | САД | "Album of the Millennium"<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.rocklistmusic.co.uk/50.html#guitaralbum|title=Album of the Millenium&nbsp;— December 1999|accessdate=10 February 2009|work=The Guitar''|archive-date=2011-07-18|archive-url=https://web.archive.org/web/20110718181914/http://www.rocklistmusic.co.uk/50.html#guitaralbum|url-status=dead}}</ref> | 1999 | 2 |- | [[Classic Rock (magazine)|Classic Rock]]'' | Обединето Кралство | "100 Greatest Rock Albums Ever"<ref>{{Наведена мрежна страница | url=http://www.rocklistmusic.co.uk/steveparker/classicrock.htm | title=Classic Rock&nbsp;– 100 Greatest Rock Albums Ever December 2001 | accessdate=10 February 2009 | work=Classic Rock | archive-date=2013-03-20 | archive-url=https://web.archive.org/web/20130320105839/http://www.rocklistmusic.co.uk/steveparker/classicrock.htm | url-status=dead }}</ref> | 2001 | 1 |- | [[Ролинг Стоун|Rolling Stone]] | САД | "500 Greatest Albums Ever"<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.rollingstone.com/music/lists/500-greatest-albums-of-all-time-19691231 |title=500 Greatest Albums &#124; Rolling Stone Music &#124; Lists |work=Rolling Stone |accessdate=17 August 2011}}</ref> | 2003 | 66 |- | [[Pitchfork Media]] | САД | "Top 100 Albums of the 1970s"<ref>{{Наведена мрежна страница | url=http://pitchfork.com/features/staff-lists/5932-top-100-albums-of-the-1970s/10/ | title=Pitchfork&nbsp;— Top 100 Albums of the 1970s | accessdate=10 February 2009 | work=Pitchfork'' | archive-date=2013-04-15 | archive-url=https://web.archive.org/web/20130415064956/http://pitchfork.com/features/staff-lists/5932-top-100-albums-of-the-1970s/10/ | url-status=dead }}</ref> | 2004 | 7 |- | [[Q (magazine)|Q]]'' | Обединето Кралство | "The Greatest Classic Rock Albums Ever"<ref>{{Наведена мрежна страница | url=http://pub37.bravenet.com/forum/3172289350/show/620762|title=The Greatest Classic Rock Albums Ever October 2004|accessdate=10 February 2009 |work=Q}}</ref> | 2004 | * |- | Robert Dimery | САД | ''[[1001 Albums You Must Hear Before You Die]]''<ref>Dimery, Robert&nbsp;– ''1001 Albums You Must Hear Before You Die''; page 856</ref> | 2005 | * |- | ''Q'' | Обединето Кралство | "100 Best Albums Ever"<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.rocklistmusic.co.uk/qlistspage2.html#Best%20Albums%20Ever%202006|title=100 Greatest Albums Ever&nbsp;— February 2006|accessdate=10 February 2009|work=Q''|archive-date=2018-10-19|archive-url=https://web.archive.org/web/20181019101341/http://www.rocklistmusic.co.uk/qlistspage2.html#Best%20Albums%20Ever%202006|url-status=dead}}</ref> | 2006 | 21 |- | Classic Rock'' | Обединето Кралство | "100 Greatest British Rock Albums Ever"<ref>{{Наведена мрежна страница | url=http://www.rocklistmusic.co.uk/steveparker/classicrock2.htm | title=Classic Rock&nbsp;– 100 Greatest British Rock Albums Ever&nbsp;— April 2006 | accessdate=10 February 2009 | work=Classic Rock | archive-date=2013-05-15 | archive-url=https://web.archive.org/web/20130515072650/http://www.rocklistmusic.co.uk/steveparker/classicrock2.htm | url-status=dead }}</ref> | 2006 | 1 |- | [[Куќата на Славните на Рокенролот|Rock and Roll Hall of Fame]] | САД | "The Definitive 200: Top 200 Albums of All-Time"<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.rockhall.com/pressroom/definitive-200|title=The Definitive 200: Top 200 Albums of All-Time|accessdate=10 February 2009|work=Rock and Roll Hall of Fame (САД)|archive-date=2009-02-27|archive-url=https://web.archive.org/web/20090227224922/http://rockhall.com/pressroom/definitive-200|url-status=dead}}</ref> | 2007 | 4 |} <small>(*) designates unordered lists.</small> ==Список на песни== {{Track listing | headline = Side one | writing_credits = yes | title1 = [[Black Dog (song)|Black Dog]] | writer1 = [[John Paul Jones (musician)|John Paul Jones]], [[Џими Пејџ|Jimmy Page]], and [[Роберт Плант|Robert Plant]] | length1 = 4:54 | title2 = [[Rock and Roll (Led Zeppelin song)|Rock and Roll]] | writer2 = [[John Bonham]], Jones, Page, and Plant | length2 = 3:40 | title3 = [[The Battle of Evermore]] | writer3 = Page and Plant | length3 = 5:51 | title4 = [[Stairway to Heaven]] | writer4 = Page and Plant | length4 = 8:02 }} {{Track listing | headline = Side two | writing_credits = yes | title5 = [[Misty Mountain Hop]] | writer5 = Jones, Page, and Plant | length5 = 4:38 | title6 = [[Four Sticks]] | writer6 = Page and Plant | length6 = 4:44 | title7 = [[Going to California]] | writer7 = Page and Plant | length7 = 3:31 | title8 = [[When the Levee Breaks#Led Zeppelin version|When the Levee Breaks]] | writer8 = Bonham, Jones, [[Memphis Minnie]], Page, and Plant | length8 = 7:07 }} ==Положба на топ листите== ;Album {| class="wikitable sortable" |- !Chart (1971–1972) ! style="text-align:center;"|Peak Position |- | Japanese Albums Chart<ref name="Japanese albums chart">{{Наведена мрежна страница | url = http://www.oricon.co.jp/ | title = Top 100 Albums&nbsp;– 8 November 1971 | publisher = Oricon | accessdate =19 January 2009}}</ref> | style="text-align:center;"|2 |- | Norwegian Albums Chart<ref name="Norwegian albums chart">{{Наведена мрежна страница | url = http://norwegiancharts.com/showitem.asp?interpret=Led+Zeppelin&titel=Led+Zeppelin+IV&cat=a | title = Top 20 Albums&nbsp;– 28 November 1971 | publisher = norwegiancharts.com | accessdate =19 January 2009}}</ref> | style="text-align:center;"|3 |- | UK Albums Chart<ref name="UK albums chart">{{Наведена мрежна страница | url = http://www.chartstats.com/albuminfo.php?id=474 | title = Top 100 Albums&nbsp;– 4 December 1971 | publisher = chartstats.com | accessdate = 19 January 2009 | archiveurl = https://archive.today/20121209064553/http://www.chartstats.com/albuminfo.php?id=474 | archivedate = 2012-12-09 | url-status = live }}</ref> | style="text-align:center;"|1 |- | US [[билборд 200|''Billboard'' 200]]<ref name="US billboard 200 chart">{{Наведена мрежна страница | url = http://www.billboard.com/bbcom/esearch/chart_display.jsp?cfi=305&cfgn=Albums&cfn=The+Billboard+200&ci=3069015&cdi=8736212&cid=12%2F18%2F1971 | title = The Billboard 200&nbsp;– 18 December 1971 |work=Billboard | accessdate =19 January 2009}} {{Dead link|date=September 2010|bot=H3llBot}}</ref> | style="text-align:center;"|2 |- | German Albums Chart<ref name="German albums chart">{{Наведена мрежна страница | url = http://www.charts-surfer.de/musiksearch.php | title = Top 100 Albums&nbsp;— December 1971 | publisher = charts-surfer.de | accessdate = 19 January 2009 | archive-date = 2007-10-29 | archive-url = https://web.archive.org/web/20071029144156/http://charts-surfer.de/musiksearch.php | url-status = dead }}</ref> | style="text-align:center;"|9 |- | French Albums Chart<ref name="French albums chart">{{Наведена мрежна страница | url = http://www.infodisc.fr/B-CD_1971.php | title = Top 100 Albums&nbsp;– 1971 | publisher = infodisc.fr | accessdate = 19 January 2009 | archive-date = 2009-01-06 | archive-url = https://web.archive.org/web/20090106134323/http://www.infodisc.fr/B-CD_1971.php | url-status = dead }}</ref> | style="text-align:center;"|2 |- | US ''Cash Box'' Top 100 Albums Chart<ref name="US cash box chart">{{Наведена мрежна страница | url = http://msdb.hp.infoseek.co.jp/cb&bb/album%20no1/1971.htm | title = Top 100 Albums&nbsp;– 25 December 1971 | work = Cash Box | accessdate = 19 January 2009 | archive-date = 2012-02-20 | archive-url = https://web.archive.org/web/20120220114857/http://msdb.hp.infoseek.co.jp/cb%26bb/album%20no1/1971.htm | url-status = dead }}</ref> | style="text-align:center;"|1 |- | US ''Record World'' Top Pop Albums Chart<ref name="US record world chart">{{Наведена мрежна страница | url = [http://www.geocities.com/muggy59/RWPOPLPS1970THRU1974.html http://www.geocities.com/muggy59/RWPOPLPS1970THRU1974.html]{{dead link|date=October 2011|bot=AnomieBOT}} | title = Top Pop Albums&nbsp;– 25 December 1971 |work=Record World | accessdate =19 January 2009}}{{dead link|date=November 2010|bot=AnomieBOT}}</ref> | style="text-align:center;"|1 |- | Canadian ''RPM'' 100 Albums<ref name="Canadian rpm chart">{{Наведена мрежна страница | url = http://www.collectionscanada.gc.ca/rpm/028020-119.01-e.php?&file_num=nlc008388.7533&volume=16&issue=20&issue_dt=January%2008%201972&type=1&interval=24&PHPSESSID=hrg50o22lgammqcogv27ve6d95 | title = RPM Albums Chart&nbsp;– 8 January 1972 | work = RPM | accessdate = 19 January 2009 | archive-date = 2012-10-11 | archive-url = https://web.archive.org/web/20121011214217/http://www.collectionscanada.gc.ca/rpm/028020-119.01-e.php?&file_num=nlc008388.7533&volume=16&issue=20&issue_dt=January%2008%201972&type=1&interval=24&PHPSESSID=hrg50o22lgammqcogv27ve6d95 | url-status = dead }}</ref> | style="text-align:center;"|1 |- | Spanish Albums Chart<ref name="Spanish albums chart">{{Наведена мрежна страница | url = http://www.promusicae.es/english.html | title = Top 100 Albums&nbsp;– 5 February 1972 | publisher = PROMUSICAE | accessdate =19 January 2009}}</ref> | style="text-align:center;"|8 |- | Australian ''Go-Set'' Top 20 Albums Chart<ref name="Australian album chart">{{Наведена мрежна страница | url = http://www.poparchives.com.au/gosetcharts/1972/19720311.html#albums | title = Top 20 Albums&nbsp;– 11 March 1972 | work = Go Set | accessdate = 19 January 2009 | archive-date = 2008-10-11 | archive-url = https://web.archive.org/web/20081011181346/http://www.poparchives.com.au/gosetcharts/1972/19720311.html#albums | url-status = dead }}</ref> | style="text-align:center;"|2 |} ;Singles {| class="wikitable" |- ! Year ! Single ! Chart ! Position |- | 1971 | "Black Dog" | US [[билборд Хот 100|''Billboard'' Hot 100]]<ref>{{Наведена мрежна страница | url = http://www.billboard.com/bbcom/esearch/chart_display.jsp?cfi=379&cfgn=Singles&cfn=The+Billboard+Hot+100&ci=3070665&cdi=8848487&cid=02%2F12%2F1972 | title = Hot 100 Singles&nbsp;– 12 February 1972 |work=Billboard | accessdate =17 January 2009}} {{Dead link|date=September 2010|bot=H3llBot}}</ref> | 15 |- | 1972 | "Rock and Roll" | US Billboard Hot 100|''Billboard'' Hot 100<ref>{{Наведена мрежна страница | url = http://www.billboard.com/bbcom/esearch/chart_display.jsp?cfi=379&cfgn=Singles&cfn=The+Billboard+Hot+100&ci=3070674&cdi=8849424&cid=04%2F15%2F1972 | title = Hot 100 Singles&nbsp;– 15 April 1972 | work = Billboard | accessdate = 17 January 2009 | archiveurl = https://web.archive.org/web/20090404004844/http://www.billboard.com/bbcom/esearch/chart_display.jsp?cfi=379&cfgn=Singles&cfn=The+Billboard+Hot+100&ci=3070674&cdi=8849424&cid=04%2F15%2F1972 | archivedate = 2009-04-04 | url-status = dead }}</ref> | 47 |} ==Екипа== {{превод}} ;Led Zeppelin * [[Џон Бонам]]&nbsp;– [[тапани]] * [[Џон Пол Џонс]]&nbsp;– [[бас гитара]], [[електрично пијано]], [[мандолина]], [[акустична гитара]] на "The Battle of Evermore" * [[Џими Пејџ]]&nbsp;– акустична и [[електрична гитара]], мандолина [[музички продуцент]] * [[Роберт Плент]]&nbsp;– [[водечки вокал]], [[хармоника]], [[дајре]] ;Дополнителни музичари * [[Сенди Дени]]&nbsp;– вокал на "The Battle of Evermore" * [[Јан Стеварт]]&nbsp;– пијано на "Rock and Roll" ;Продукција * Barrington Colby MOM&nbsp;– ''The Hermit'' илустрација * [[Џорџ Чкиантз]]&nbsp;– [[Audio mixing (recorded music)|mixing]] * [[Питер Грант]]&nbsp;– [[извршен продуцент]] * Графрикс&nbsp;– design coordination * [[Енди Џонс]]&nbsp;– [[аудиоинженерство]], mixing * Џорџ Марино&nbsp;– remastering (1990 Compact Disc re-release) * Џо Сидор&nbsp;– mastering (original Compact Disc release) ==Исто така== * [[Список на најпродавани албуми ширум светот]] ==Наводи== {{Reflist|30em}} == Надворешни врски == * {{MusicBrainz release|id=71eafe5d-33b0-4e41-9b51-754b8450302e|name=Led Zeppelin IV}} {{S-start}} {{S-bef|before = ''[[Top of the Pops, Volume 20]]'' by Various artists}} {{s-ttl|title = [[UK Albums Chart]] [[List of number-one albums from the 1970s (UK)|number-one album]]| years = 4–18 December 1971}} {{S-aft|after = ''[[Electric Warrior]]'' by [[T. Rex (band)|T. Rex]]}} {{S-end}} {{Led Zeppelin}} {{ОСНОВНОПОДРЕДУВАЊЕ:Led Zeppelin, 4}} [[Категорија:Албуми на Led Zeppelin]] [[Категорија:Албуми од 1971]] [[Категорија:Избрани статии на bg.вики]] s7mbtojgyns2rdqkpx9ca0r9zqkpmd9 0 1065413 5387884 5149569 2025-07-06T12:31:47Z InternetArchiveBot 92312 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 5387884 wikitext text/x-wiki {{Infobox musical artist |image= | name = Дивље јагоде | image = Divlje_jagode.JPG | image_size = 250 | caption = Бендот на „Гитаријада“ во 2006 г. | background = group_or_band | origin = [[Бихаќ]], [[БиХ]] | genre = [[хард рок]]<br>[[хеви метал]] | years_active = 1977 - сè уште | label = [[Југотон]], [[Дискотон]], [[Лого Рекордс]], Нимфа, [[Croatia Рекордс]], [[One Рекордс]] | associated_acts = [[Бијело дугме]], [[Ален Исламовиќ]], [[Младен Војичиќ]], Џибони | website = [http://www.divljejagode.com/ www.divljejagode.com] | current_members = [[Зеле Липовача]]<br />[[Наско Будимлич]]<br />Дамјан Деурич<br />Андраш Ишпан | past_members = Златан Чехиќ<br />Анте Јанковиќ<br />Нихад Јусуфходзиќ<br />[[Мустафа Исмаиловски]]<br />Адонис Дожуловиќ<br />[[Ален Исмаловиќ]]<br />[[Младен Војичиќ - Тифа]]<br />Владимир Подани<br />Един Шеховиќ<br />[[Златан Шипишиќ]]<br />Жанли Татај<br />Санин Кариќ<br />Дејан Орешковиќ<br />Перо Галиќ<br />Томас Балаж }} '''Дивље јагоде''' — [[Босна и Херцеговина|босански]] [[Хеви метал музика|хеви-метал]] и [[Хард-рок|хард рок]] состав кој е основан во [[1977]] во [[Загреб]].<ref>http://www.discogs.com/artist/Divlje+Jagode</ref> Тие се многу популарен бенд на територијата на поранешна [[Југославија]] и се сметаат за почетници на [[Хеви метал музика|хеви метал]] стилот на овие простори. Во [[1977]] година во [[мај]], [[Сеад Липовача]] заедно со [[Антон Јанковиќ]], [[Нихад Јусуфходзич]], [[Мустафа Исмаиловски]] и [[Адонис Докузовиќ]] кој го познавал уште од Нови акорди, го основаат Дивље јагоде. Со текот на годините објавиле неколку [[сингл]]ови и дванаесет [[студиски албум]]и, а во [[2006]] година издаваат „box set“ на кој се наоѓаат десет албуми и еден сингл.<ref>{{Наведена мрежна страница |url=http://www.divljejagode.net/index.php?option=com_content&view=article&id=59&Itemid=68 |title=архивска копија |accessdate=2013-02-02 |archive-date=2011-07-23 |archive-url=https://web.archive.org/web/20110723103723/http://www.divljejagode.net/index.php?option=com_content&view=article&id=59&Itemid=68 |url-status=dead }}</ref> == Биографија на групата == === Зенит === [[Сеад Липовача]] (роден во [[Бихаќ]], [[13 март]], [[1955]] година) откако завршил средно училиште во [[Бихаќ]], доаѓа да студира надворешна трговија во [[Загреб]]. Негови музички идоли му биле рок бендовите како [[The Whoa]], [[Deep Purple]], [[Led Zeppelin]], [[Black Sabbath]] и други. И самиот тој сакал да има свој бенд, а првите музички почетоци го врзуваат со бендот „Нови акорди“ (од кој подоцна ќе стане Друг начин). Подоцна уште свири со бендовите „Бисери“ и „Селекција“, за во [[1976]] да ја создаде групата „Зенит“. Денешната постава на бендот ја сочинуваат [[музичари]]те [[Сеад Липовача]] (прва гитара), [[Анте Тони Јанковиќ]] ([[вокал]]), [[Нихад Јусуфхожич]] ([[бас гитара]]) и [[Адонис Докузовиќ]] ([[тапани]]). Во тоа време „Зенит“ свири по разни рок фестивали, а во почетокот на [[1977]] година ја донесуваат одлуката за промена на името. === Дивље јагоде === [[Податотека:Jugoton logo price sticker.jpg|thumb|left|250px|Дивље јагоде првиот албум го снимаат за дискографската куќа [[Југотон]].]] Во [[мај]] [[1977]] година после долго размислување, ја донесуваат одлуката за промена на името во „Дивље јагоде“. Истата година есента го снимаат својот прв сингл, за водечката дискографска куќа тогаш во земјата [[Југотон]], на којшто се наоѓаат две композиции, баладата „Једина моја“ (која остварила голем успех) и „Rock 'n' Roll“. Текстот за композицијата „Jedina moja“ ја пишува [[Анте Јанковиќ]], а музиката [[Сеад Липовача]]. Вториот [[сингл]] го објавуваат на почетокот на [[1978]] година на кој се наоѓаат преработки на стара босанска песна „Moj dilbere“ и емотивната балада „Prijatelj“. Истата година излегува нивниот трет сингл на кој добиваат голема популарност кај публиката и голем број свои обожаватели. На синглот се наоѓаат композициите, „Patkica“ и „Kad bi vi, gospođo“. После излегувањето на синглот „Jagode“ одат на мини турнеја по [[Бихаќ]] и околината. На крајот на годината одат во студио како би го снимиле својот прв [[албум]]. Албумот на Дивље јагоде излегува во [[1979]] година, а го објавува дискографската куќа [[Југотон]].<ref>http://www.discogs.com/release/1350550</ref> Материјалот на албумот се состои од девет композиции, а помеѓу останатото тоа се веќе познати балади „Krivo je more“ и нова верзија на композицијата „Jedina moja“. Поголемиот број на другите композиции е на тема хард рок и на патеката на [[Deep Purple]] и [[Black Sabbath]]. Текстовите ги напишал [[Анте Јанковиќ]], музиката [[Сеад Липовача]], додека продукцијата ја правел [[Владимир Делач]]. Откако е издаден албумот бендот некое време паузирал, поради тоа што дел од бендот отишол на служење воен рок. Во тоа време ги напушта [[Мустафа Исмаиловски]] и подоцна го основа поп бендот „Srebrna krila“ а [[Сеад Липовача]] остварува соработка со [[Марин Туцаковиќ]], кој му пишува песни за сингловите „Hoćeš li me voljet sutra“ и „Nemam ništa protiv bit će bolje“. === 1980 === Во почетокот на [[1980]] година „Дивље јагоде“ се повторно активни, а на концертите пред нив настапува групата „БАГ“ од [[Бихаќ]]. [[Сеад Липовача]] го забележува нивниот басист [[Ален Исламовиќ]] и го вика да им се придружи на „Дивље јагоде“. Меѓутоа настануваат проблеми кога Липовач му ги кажува плановите за заминување на целиот бенд во [[Сараево]], сепак Исламовиќ успеал да ги реши проблемите со родителите и заминува да ја создава својата музичка кариера со „Дивље јагоде“. Откако го објавиле својот прв албум „Дивље јагоде“, доаѓа до недоразбирања од страна на издавачот [[Југотон]] и незадоволен со промоција на албумот, Липовача се сели во Сараево каде што ќе потпише договор со дискографската куќа [[Дискотон]]<ref name=a>http://www.crorec.hr/crorec.hr/izvodjac.php?OBJECT_ID=101038&x=13&y=10</ref>. Во почетокот на [[1981]] година, „Дивље јагоде“ се во постава [[Сеад Липовача]] (гитара), [[Анте Јанковиќ]] (вокал), [[Ален Исламовиќ]] (бас гитара) и [[Наско Будимлич]] (тапани). [[Податотека:Iron Maiden - bass and guitars 30nov2006.jpg|thumb|rigjt|250px|[[Iron Maiden]] [[1986]] година, гости на [[Iron Maiden]] му биле бендовите [[Биело Дугме]] и „Дивље јагоде“.]] Во почетокот на [[1981]] година заминуваат во [[Белград]] и во студиото „Друга мача“ го снимаат својот втор албум „[[Стаклен хотел]]“, на кој во потполност се наоѓа хеви метал звук. Албумот ја најавува композицијата „Аутостоп“, која била многу популарна (како заради музиката така и заради текстот<ref>{{Наведена мрежна страница |url=http://lyrics.diskografije.com/divlje-jagode/divlje-jagode-autostop/ |title=архивски примерок |accessdate=2013-02-02 |archive-date=2008-04-10 |archive-url=https://web.archive.org/web/20080410222649/http://lyrics.diskografije.com/divlje-jagode/divlje-jagode-autostop/ |url-status=dead }}</ref>) и во тоа време се пуштала на сите телевизиски канали. Албумот излегува во средината на [[1981]] година<ref>http://www.discogs.com/release/1377225</ref>, а го објавува дискографската куќа [[Дискотон]] од [[Сараево]]. Продуценти на материјалот биле Липовача и Едно Лешич, додека текстовите биле напишани од страна на [[Горан Петрановиќ]] (вокал во бендот „Elvis J. Kurtovic“), [[Марина Туцаковиќ]] и [[Ален Исламовиќ]]. Воведната тема на албумот била композицијата „Аутостоп“, која ја напишал Петрановиќ, а песната „Како си топла и мила“ станала најголем хит на тој албум. Баладите „Dodirni me, skloni bol“ и „Potraži put“ исто така постигнале голем успех. Како што се воделе по хеви метал стилот, Липовиќ на концертите го презел на однесувањето [[Ангус Јанг]] од [[AC/DC]], па се појавувал во кратки панталони и изведувал разни скокови и трчања по сцнета. Во текот на [[1981]] година „Дивље јагоде“ настапувале на бројни концертим, а некои од нив биле концерт за жртвите во [[Босанска Краина]], рок фестивали и Бихаќ (БРОФ) и во септември на белградскиот хиподром, заедно со [[Бијело дугме]] којшто им биле гости на [[Iron Maiden]] кои тогаш за првпат доаѓале на просторот на поранешна [[Југославија]]<ref>{{Наведена мрежна страница |url=http://www.maidencroatia.com/firma-novosti01.htm |title=архивски примерок |accessdate=2013-02-02 |archive-date=2008-09-27 |archive-url=https://web.archive.org/web/20080927183556/http://www.maidencroatia.com/firma-novosti01.htm |url-status=dead }}</ref>. Откако ги завршиле турнеите и неколкуте концерти во [[1982]] почнуваат со работа на материјал за нов албум, меѓутоа бендот го напушта дотогашниот прв вокал [[Анте Јанковиќ]] и се посветува на својата соло кариера. Пред да замине, Јанковиќ ја напишал композицијата „Ne želiš kraj“, која подоцна ќе стане една од најголемите нивни балади. Критичарите различно ја толкуваа оваа композиција, некои ја опишувале како љубовна балада, додека други зборувале дека најавува разделба помеѓу два пријатели (Липовача и Јанковиќ). По заминувањето на Јанковиќ, улогата на прв вокал ја презема дотогашниот басист [[Ален Исламовиќ]]. Тројката Липовача, Исламовиќ и [[Нашко Будимлич]] заедно со продуцентот [[Тео Вердин]], одат во [[Германија]] во градот [[Бад Хомбург]] каде во студиото „Music Park Studios“ го спремаат и снимаат следниот нивни албум. Албумот Мотори<ref>http://www.discogs.com/release/1141150</ref>, го објавува дискографската куќа [[Дискотон]] во [[1983]] година, и е права пресвртница на нивната музичка кариера<ref name=a/>. Со насловната композиција која станала голем хит и се слуша ден денес, тука се уште и љубовната балада „Šejla“ (која Исмаловиќ ја напишал на својата бивша девојка), „Ne želiš kraj“, Nasmiješi se“, „Zagrizi rock and roll“ и други композиции кои одлично поминуваат кај публиката и „Дивље јагоде“ донесуваат голем број обожаватели. Почетната продажба на албумот била 50.000, но меѓутоа многу брзо стигнува до бројката 400.000 продадени примероци и ја добива етикетата „Најдобар албум на годината“. Во тоа време „Јагоде“ гласат како најдобар бенд на тие простори<ref name=a/>. На турнејата им се придружил и Јанковиќ. Добиваат бројни награди и се појавуваат во популарни музички магазини како „Џубокс“. Откако ја завршиле големата турнеја, одат во студио и го спремаат материјалот за нов албум. Повторно одат во [[Германија]] каде во истото студио „Musik Park Studios“ го снимаат и следниот албум<ref>http://www.discogs.com/release/926653</ref>. Вториот албум [[ноември]] [[1983]] година го објавува дискографската куќа [[Дискотон]], а продукцијата и аранжманите ги прави [[Сеад Липовача]]. Текстовите за повеќето композиции ги напишал [[Ален Исламовиќ]], додека композициите „Nazovi me“, „Đavolji grad“ i „Metalni radnici“ ги напишал Липовача. „Čarobnjaci“ не ја забележал популарноста на претходниот албум, а едниствена композиција која долго време го задржувала успехот била „Metalni radnici“. Откако е издаден албумот подоцна ќе добие повик од менаџерот на компанијата „Trans Atlantic Records“ да дојдат во [[Лондон]] на пробно снимање<ref>http://www.dzuboks.de/page.php?84.</ref>. Во почетокот на [[1984]] година заминуваат на турнеја, а на средината на турнејата Исламовиќ добива понуда од [[Горан Бреговиќ]] за да премине во [[Биело дугме]]. Тогаш настануваат проблеми помеѓу членовите на „Дивље јагоде“ но ги смирува Исламовиќ со тоа што ја одбива понудата и останува во бендот. Тој не бил сигурен во понудата на Бреговиќ исто колку и заминувањето на Бебеков, а „Дивље јагоде“ добиле преддоговор за снимање на албум на [[англиски јазик]] во [[Лондон]]. На крајот на годината во бендот доаѓа нов басист, [[Златан Чехиќ]] (поранешен член на бендот „Топ“), а првиот вокал го презема [[Ален Исламовиќ]] и во [[ноември]] почнуваат со работа за новиот албум. === Средината на 1980 === Материјалот го миксаат во студиото [[Студио РТВ|РТВ]] во [[Сараево]], во текот на месеците [[ноември]] и [[декември]], [[1985]] година по третпат патуваат во [[Германија]] и снимаат албум во студиото „Music Park Studios“ во текот на месец [[февруари]]. Албумот „Vatra (оган)“ излегува во [[март]] истата година, а го објавува дискографската куќа [[Дискотон]]<ref>http://www.discogs.com/release/1377232.</ref>. Музиката и аранжманот го пишува [[Сеад Липовача]], додека текстовите ги пишува [[Ален Исламовиќ]] и [[Слободан Џурашовиќ]]. На Б-страната се наоѓа композицијата „Touch Me Little Girl“, која е отпеана на [[англиски јазик]], а специјално за овој албум ја напишал [[Тео Вердин]]. Албумот солидно проаѓа кај публиката но не бележи некој поголем комерцијален успех. Двете хит композиции, „Ciganka“ и „Let na drugi svijet“ подоцна редовно се изведуваат во текот на турнеите и концеритет. Откако ги завршиле турнеите и промоцијата на албумот „Ватра“, на крајот на годината заминуваат во [[Лондон]] на пробно снимање албум. По враќането од [[Лондон]] свираат на неколку поглеми концерти како онај во домот „OTV“ во Загреб. На концертот бил и [[Ксавиер Расел]], новинар на хеви метал магазинот „Kerrang!“ (син на филмскиот режисерот Кен Расел), а за концерот напишал „Дивље јагоде музички сè уште се во седумдесеттите години. Влијанието на бендовите [[Y&T]], [[Black Sabbath]] и [[Saxon]] се очигледни. Нивните стари балади наидоа на најповолна реакција, што сведочи дека публиката сака да пее со својот бенд...“<ref>{{Наведена мрежна страница |url=http://hem.passagen.se/bosrock/jagode/o_izvodjacu.html |title=архивски примерок |accessdate=2013-02-02 |archive-date=2009-11-24 |archive-url=https://web.archive.org/web/20091124074827/http://hem.passagen.se/bosrock/jagode/o_izvodjacu.html |url-status=dead }}</ref>. После одржаниот концерт во домот „OTV“, Липовача и останатите членови го оствариле својот долгогодишен сон и потпишуваат договор со [[Геф Ханингтон]], кој е сопственик на дискографската компанија [[Лого Рекордс]]<ref>http://www.bazaar.com.hr/index.php?module=item&id=3498{{Мртва_врска|date=August 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref>. Ханингтон бил многу јака и позната личност, кој меѓуостанатото го „лансирал“ популарниот бенд „[[Eurythmics]]“ и до тогаш никој на тие простори немал таков договор. Во почетокот на [[1986]] година заминуваат во [[Лондон]] како би го започнале снимањето на новиот албум на [[англиски јазик]]. Во студиото ја снимаат својата осма стара компзоција и две нови „Wild Boys“ и „Fire on the water“. Продуцентот на материјалот бил [[Кеит Вулвин]], текстовите ги напишал [[Александар Межек]], додека како гостин на клавијатура бил [[Дон Аиреј]]. На англискиот пазар го издаваат синглот „Shayla“ и на [[19 февруари]] настапуваат во клубот „Marquee“, и после тоа започнува серијата концерти по англиските клубови<ref name=a/>. Излегувањето на албумто задоцнило, а Исламовиќ, незадоволен од заработката од турнеите и проблемите околу излегувањето на албумот, си оди од [[Лондон]] и се враќа во [[Сараево]]. Брзо после то повторно добил понуда од [[Горан Бреговиќ]] за да им се приклучи на [[Бијело дугме]], Исламовиќ прифатил. Истата година [[Наско Будимлич]] отишол во привремено мирување. Проблемите исто така настануваат кога еден локален бенд крадат и свират една композиција која во тоа време Липовача не ја заштитил со авторски права. Липовача останал сам во [[Лондон]] и добива понуда да свири со британски [[музичар]]и, тој одбива и на крајот се враќа во [[Сараево]]. По враќането дознава дека Исламовиќ ја прифатил втората понуда и преминал во [[Бијело дугме]]. [[Дискотон]] на крајот на годината објавуваат компилација под името „Najbolje (Најдобро)“, додека Липовача ја завршува годината без бенд. [[Податотека:Gibonni Main.jpg|thumb|right|250px|[[Златан Штипишиќ|Златан Штипишиќ - „Џибони“]] бил член на „Дивље јагоде“ ) [[1990]] година.]] Во почетокот на [[1987]] година, Липовача работи на собирање на бендот, а поддршка во тоа има и од [[Златан Чехиќ]]. Чехиќ му предлага да најдат нов пејач, додека во [[март]] во бендот се враќа [[Самир Сештан]]. Во [[мај]] конечно излегува албумот „[[Wild Strawberries (албум)]]“<ref>http://www.crorec.hr/crorec.hr/izdanje.php?OBJECT_ID=192030</ref>, кој е сниман во студиото „Easy Hire“ во [[Лондон]], а го објавила дискографската куќа [[Лого Рекордс]]. Албумто излегува и во [[Шведска]], [[Германија]] и [[Холандија]], без поголем успех. Летото [[1987]] година во „Дивље јагоде“ на местото на вокалот доаѓа [[Младен Војичиќ|Младен „Тифа“ Војичиќ]] (роден во [[Сараево]] [[17 октомври]], [[1960]] година)<ref>http://public.carnet.hr/~bfolding/My%20Web%20Sites/tifa.htm</ref>, новиот тапанар на бендот е [[Един Шеховиќ]], додека клавијатурата ја презема [[Владимир Владо Подани]]. На крајот на годината заминуваат во студио и почнуваат да работат на материјалот за седмиот студиски албум на „Дивље јагоде“. Продукцијата ќе ја работи продуцент од [[Лондон]], [[Петер Хинтон]], кој работел со составот „[[Saxon]]“. Новиот албум „Konji“<ref>http://www.diskografija.com/album/konji-1471.htm</ref>, излегува на почетокот на [[1988]] година, а го најавил синглот „Turski marš“. На материјалот се наоѓа обновената верзија на композицијата „Дивље јагоде“, и инструментал „Turski marš“, додека најголем хит на албумот е песната „Zauvijek tvoj“, која се слуша и до ден денес. На листата се наоѓа и композицијата „London“ која е посветена на градот и времето кое го поминале во него. Ниту оваа постава на „Дивље јагоде“ не потраала долго. Во доцната пролет тргнуваат на промотивна турнеја но не ја завршуваат, затоа што во летото Тифа, Подани и Шеховиќ заминуваат од бендот. Липовача и Чехиќ остануваат сами и го повикуваат тапанарот [[Драган Јанкелича]] (кој порано свирел во [[Биjело дугме]]). Чехиќ го превздема вокалот, а во [[Сараево]] на концертот им се придружува [[Тони Јанковиќ]], кој ги пее нивните стари хитови и добива големи овации од публиката. Во текот на [[1989]] година, „Дивље јагоде“ свират по концерти, а крајот на годината Липовача во бендот го повикуваат младиот сплитски пејач [[Златан Штипишиќ|Златан „Џибони“ Штипишиќ]] (член на поранешната група [[Осми путник]])<ref>{{Наведена мрежна страница |url=http://www.dayline.info/index.php?option=com_content&task=view&id=14030&Itemid=195 |title=архивски примерок |accessdate=2013-02-02 |archive-date=2014-11-29 |archive-url=https://web.archive.org/web/20141129102628/http://www.dayline.info/index.php?option=com_content&task=view&id=14030&Itemid=195 |url-status=dead }}</ref>. Џибони ја презема улогата на главен [[вокал]], таа постава снимила демо снимка која му помогнале да потпише договор со [[САД]], но тој проект никогаш не бил остварен. Џибони го менува мислењето и се враќа во [[Сплит]], каде се посветува на својата соло кариера. После тоа „Дивље јагоде“ престануваат со работа. === 1990 === Почетокот на војната во [[Хрватска]], Липовача доаѓа во [[Загреб]] и снима хуманитарни концерти. Во [[1992]] година почнува босната во [[Босна и Херцеговина]], а Липовача ништо за своето семејство во [[Бихаќ]]. Се наоѓаат во тешка психолошка состојба и едно време не се занимаваат со музика. Во [[1993]] година, „Дивље јагоде“ во состав на Липовача, Чехиќ и Будимлич, заминуваат во [[Германија]] и прават разни хуманитарни концерти. Албумот „Magic love“<ref>{{Наведена мрежна страница |url=http://www.divljejagode.net/index.php?option=com_content&view=article&id=54&Itemid=63 |title=архивска копија |accessdate=2013-02-02 |archive-date=2010-02-28 |archive-url=https://web.archive.org/web/20100228194753/http://www.divljejagode.net/index.php?option=com_content&view=article&id=54&Itemid=63 |url-status=dead }}</ref>, кој бил снимен во [[1991]] година во студиото „Рококо“ во [[Загреб]], објавен е во [[1993]] година од дискографската куќа „Croatia Records“ и поради разни причини го потпишува [[Сеад Липовача]], а не „Дивље јагоде“ (но се наоѓа во дикосграфијата на „Дивље јагоде“). Изведувачи на мтеријалот се Липовача ([[електрична гитара|прва гитара]]), [[Наско Будимлич]] ([[тапани]]), [[Златан Чехиќ]] ([[бас гитара]]) и [[Жанил Татај]] ([[вокал]]и). [[Никша Братош]] е продуцент и во студиото одбработува [[клавијатура]] и придружни гласови. Композицијата „She's gone“, ја пее [[Емир Черич]], а „Cant stop“ ја пее тогаш малку познатата [[Тина Рупчич]]. Музиката ја створил Липовача, додека текстовите Татај и Џибони. После тоа [[Жанил Татај]] го напушта бендот. Нивниот следен студиски албум „Labude kad rata ne bude“<ref>{{Наведена мрежна страница |url=http://www.divljejagode.net/index.php?option=com_content&view=article&id=55&Itemid=64 |title=архивска копија |accessdate=2013-02-02 |archive-date=2009-12-15 |archive-url=https://web.archive.org/web/20091215144154/http://www.divljejagode.net/index.php?option=com_content&view=article&id=55&Itemid=64 |url-status=dead }}</ref>, излегува на почетокот на [[1994]] година. Вокал на албумот бил [[Златан Чехиќ]]. Материјалот од [[1993]] година е спремен и сниман во германскиот град [[Гелшенкирчену]], а го објавува дискографската куќа „Croatiaton“ од [[Загреб]]. Продукцијата ја работи Липовача и Деникен, додека поголемиот број текстови [[Фикрет Куртовиќ]] и [[Фахрудин Пецикоза]]. После објавувањето „Дивље јагоде“ свират по [[Германија]] и [[Хрватска]], а после тоа, Липовача му помага на Анте Јанковиќ на неговиот соло албум. Во [[1995]] година после серијата концерти по европските градови од бендот заминува долгогодинешниот член [[Златан Чехиќ]], како би го снимил својот соло албум, а наместо него во „Дивље јагоде“ доаѓа новиот басист [[Сањин Кариќ]]. Бендот продолжува да свири по европските градови и спрема материјал за нов албум. === Средината на 1990 година === Новиот албум на „Дивље јагоде“ „Sto vjekova“<ref>{{Наведена мрежна страница |url=http://www.divljejagode.net/index.php?option=com_content&view=article&id=56&Itemid=65 |title=архивска копија |accessdate=2013-02-02 |archive-date=2010-02-28 |archive-url=https://web.archive.org/web/20100228194624/http://www.divljejagode.net/index.php?option=com_content&view=article&id=56&Itemid=65 |url-status=dead }}</ref>, излегува во средината на [[1996]] година. Албумот е снимен во [[Штутгарт]], [[Германска]] во студиото „Бостон“, а го објавува издавачката куќа „Нимфасаунд“ од [[Германија]]. Материјалот се состои од десет композиции, од кои четири ги испеал [[Жанил Татај]], четири [[Емир Черич]], а композицијата „Lejla“ ја отпеале заедно. „Бихаќ 95“, била инструментална композиција и работното име и било „On the way“. Композицијата на [[англиски јазик]] „On the road again“ ја напишал хрватскиот музилар [[Златан Штипишиќ]], додека насловната композиција ја напишала [[Санја Гргич]]. Продукцијата ја реализираат Липовача и Деникен, а клавијатурата ја свират [[Тони Ласин]] и [[Дарио Гргич]]. Откако го објавиле албумот од бендот заминува басистот [[Сањин Кариќ]], а на негово место доаѓа [[Дејан Орешковиќ]] од [[Славонски брод]] и нов тапанар од [[Загреб]] [[Томас Балаж]], кој повремено го менува [[Наско Будимлич]]. После серијата концерти која се одржува во [[Словенија]], [[Хрватска]] и [[Босна и Херцеговина]], „Дивље јагоде“ едно време заминуваат на одмор. До крајот на деведесеттите години „Дивље јагоде“ свират по разни концерти низ [[Европа]], а во [[1999]] година бендот го напушта [[Жанил Татај]]. === 2000 година === Во [[2002]] година „Дивље јагоде“ по првпат во јавноста се појавуваат со нов пејач [[Перо Галиќ]] (поранешен член на бендот „Opća opasnost“), а заедно со нив од [[2000]] година почнале со работа на материјал за нов албум. После паузата од седум години „Дивље јагоде “ [[2003]] година го објавуваат новиот албум „Od neba do neba“<ref>{{Наведена мрежна страница |url=http://www.divljejagode.net/index.php?option=com_content&view=article&id=57&Itemid=66 |title=архивска копија |accessdate=2013-02-02 |archive-date=2010-02-28 |archive-url=https://web.archive.org/web/20100228194629/http://www.divljejagode.net/index.php?option=com_content&view=article&id=57&Itemid=66 |url-status=dead }}</ref>. Албумот е сниман од зимата [[2000]] до зимата [[2003]] година, во студијата „Z“ [[Загреб]], „Matelj“ [[Ново Место]], „Promaster“ [[Загреб]], „Šišmiš“ [[Голема Горица]], „Matrix“ [[Минхен]], „Vrbnico“ [[Врбник]], а го објавува дискографската куќа „Croatia Records“. На албумот се наоѓаат единаесет композиции од кои најмногу се издвојува песната „Marija“, која станала голем хит, а како гостин на материјалот се појавува [[Анто Јанковиќ]], кој ја пее песната „Ne krivi me“. Во [[2004]] година „Croatia Records“ ја објавува компилацијата на двојното [[ЦД]] под името „The very best of“<ref>{{Наведена мрежна страница |url=http://www.divljejagode.net/index.php?option=com_content&view=article&id=58&Itemid=67 |title=архивска копија |accessdate=2013-02-02 |archive-date=2010-02-28 |archive-url=https://web.archive.org/web/20100228194758/http://www.divljejagode.net/index.php?option=com_content&view=article&id=58&Itemid=67 |url-status=dead }}</ref>. На првото [[ЦД]] се наоѓаат нивните најголеми хитови со бонус од три композици кои се снимени на нивниот прв англиски [[албум]], а на другиот се наоѓаат баладите со новата верзија на композициите „Krivo je more“. Бендот заминува во [[САД]] и [[Канада]], каде одржуваат бројни концерти, откако ќе се вратат одржуваат концерти по поголемите градови во поранешна [[Југославија]]. Во [[2005]] година повторно заминуваат во [[САД]] но без пејачот [[Перо Галиќ]], кој заминал од бендот, а на негово место дошол стариот член [[Анто Јанковиќ]]. Во [[Чикаго]] се среќаваат со хрватскиот рок бенд [[Парни ваљак]] и заедно настапуваат на концерти. После тоа се враќаат од [[САД]] и во бендот повторно се враќа басистот [[Сањин Кариќ]]. Заминуваат на турнеја по [[Австралија]], а после тоа одржуваат неколку концерти по [[Швајцарија]]. Во [[2006]] година [[Перо Галиќ]] и [[Златан Чехиќ]] повторно се враќаат во бендот. Во [[април]] го објавуваат синглот „Piramida“, кој заедно го пејат Чахич и Галиќ, а го напишал Липовача по повод на откривањето на босанските пирамиди во Високом. Во есента истата година излегува „box set“ со сите свои објавени албуми до сега, со бонус додатоци кои се состојат од албумот „Magic love“ и синглот „Piramida“. Во [[2007]] година излегува видео клипот за синглот „Piramida“, а членовите на „Дивље јагоде“ најавуваат материјал за нов албум. На [[10 јули]] во [[Осиек]] свират заедно со бендот „Opća opasnost“, пред настапот на британскиот хард рок бенд [[Whitesnake]]. Во [[2008]] година [[Перо Галиќ]] го напушта бендот а пејачот е повторно [[Тони Јанковиќ]]. == Членови на бендот == === Вокали === *[[Марко Османовиќ]] - (2008-2013) <ref>https://www.facebook.com/marko.osmanovic.33/posts/4576018202158</ref><ref>{{Наведена мрежна страница |url=http://www.metalserbia.com/najave/divlje-jagode-ostale-bez-pevaca |title=архивска копија |accessdate=2013-02-02 |archive-date=2013-02-03 |archive-url=https://web.archive.org/web/20130203003303/http://www.metalserbia.com/najave/divlje-jagode-ostale-bez-pevaca |url-status=dead }}</ref> *[[Перо Галиќ]]- „Гале“ – (2000-2005), (2006-2007), (2007) *[[Жанил Татај]] - „Жак“ – (1991-1992), (1994-2002),(2007-2008) *[[Анте Јанковиќ]] - „Тони“ – (1977-1982), (2005), (2007) *[[Ален Исламовиќ]] – [[вокал]], [[бас гитара]] (1980-1986) *[[Златан Чехиќ]] - „Чеха“ – бас гитара, вокал (1984-1995), (2006-) *[[Младен Војичиќ]] - „Тифа“ – вокал (1987-1988) *[[Емир Черич]] - „Чера“ – вокал (1996) Како гостин на албумот „100 vjekova“ *[[Златан Штипишиќ]] - „Џибони“ - вокал (1989-1990) *[[Тина Рупчич]] - (како гостин на албумот „[[Magic love (албум)|Magic love]]“ од [[1992]] година) - вокал === Гитаристи === *[[Сеад Липовача]] „Зеле“ – [[електрична гитара|гитара]] (1977-) *[[Саша Чабрич]] – бас гитара (1977) *[[Дејан Орешковиќ]] „Кло“ – бас гитара (1997-2004),(2006), Во живо (2012-) *[[Нихад Јусуфходжич]] – бас гитара (1977-1979) *[[Ален Исламовиќ]] - бас гитара (1980-1984) *[[Сањињ Кариќ]] – бас гитара (1995-1997),(2005-2005) *[[Златан Чехиќ]] - бас гитара (1984-1995), (2006-2012) === Клавијатура === *[[Мустафа Исмаиловски]] „Муц“ – [[клавијатура]] (1979) *[[Владо Подани]] – клавијатура (1988) *[[Дон Аиреј]] – клавијатура (1986) *[[Тони Ласан]] – клавијатура (1997-1997) *[[Младен Крајник]] – клавијатура (1977) *[[Самир Шестан]] – клавијатура (1985),-(1987) *[[Дамјан Деурич]] – клавијатура (2011) === Тапани === *[[Наско Будимлич]] – тапани (1980-1986, 1991-1997, 1998-2002, 2011-) *[[Томас Балаж]] – [[тапани]] (1997-2011) *[[Адонис Докузовиќ]] – тапани (1977-1979) *[[Един Шеховиќ]] „Шеха“ – тапани (1987-1988) *[[Драган Јанкелич]] – тапани (1988-1989) == Дискографија == === Студиски албуми === *„[[Divlje Jagode (албум)|Divlje Jagode]]“ (1979) *„[[Stakleni hotel (албум)]]“ (1981) *„[[Motori (албум)]]“ (1982) *„[[Čarobnjaci (албум)]]“ (1984) *„[[Vatra (албум)]]“ (1985) *„[[Wild Strawberries (албум)]]“ (1987) *„[[Konji (албум)]]“ (1988) *„[[Labude, kad rata ne bude (албум)]]“ (1994) *„[[Sto vjekova (албум)]]“ (1997) *„[[Od neba do neba (албум)]]“ (2003) === Компилации === *„[[The Very Best Of (Divlje jagode)|The Very Best Of]]“ (2004) === Синглови === *„Jedina moja“ / „Rock 'n' Roll“ (1977) *„Moj dilbere“ / „Prijatelj“ (1978) *„Patkica“ / „Kad bi vi, gospođo“ (1978) *„Nemam ništa protiv“ / „Bit će bolje“ (1996) == Наводи == {{наводи|2}} == Надворешни врски == * [http://www.divljejagode.com/ Официјално мрежно место] {{Нормативна контрола}} [[Категорија:Хеви метал музички групи]] a63co5u3idw8sj82w73euiouieap76b 0 1077909 5388126 5038451 2025-07-07T05:17:26Z Gliwi 66636 ([[c:GR|GR]]) [[File:Wappen Heilbad Heiligenstadt.png]] → [[File:DEU Heilbad Heiligenstadt COA.svg]] PNG → SVG 5388126 wikitext text/x-wiki {{About|германскиот бањски град|други места именувани Хајлигенштат|Хајлигенштат (појаснување)}} {{Инфокутија Место во Германија |Art = Stadt |image_photo = St Marien Heiligenstadt 2.jpg |image_caption = Црква Света Богородица |Wappen = DEU Heilbad Heiligenstadt COA.svg |lat_deg = 51 |lat_min = 22 |lat_sec = 44 |lon_deg = 10 |lon_min = 08 |lon_sec = 19 |Lageplan = Heiligenstadt in EIC.svg |Bundesland = Thuringia |Landkreis = Ајхсфелд |Höhe = 255 |Fläche = 61.57 |Einwohner = 16765 |Stand = 2009-12-31 |PLZ = 37308 |Vorwahl = 03606 |Kfz = EIC |Gemeindeschlüssel = 16 0 61 045 |Straße = Aegidienstraße 20 |Website = [http://www.heilbad-heiligenstadt.de/ www.heilbad-heiligenstadt.de] |Bürgermeister = Томас Шпилман |Partei = BI Menschen für Heiligenstadt }} '''Хајлбад Хајлигенштат''' ({{lang-de|Heilbad Heiligenstadt}}) — бањски град во [[Тирингија]], [[Германија]]. Претставува административно седиште на округот [[Ајхсфелд (округ)|Ајхсфелд]]. == Географија == Хајлигенштат се наоѓа околу 14 километри источно од тромеѓето каде се сретнуваат покраините Тирингија, [[Хесен]] и [[Долна Саксонија]]. Горниот тек на реката [[Лајне]], притока на [[Алер]], тече низ градот од исток кон запад, а близу центарот на градот во неа се влева и реката Гајследе. Јужно од градот е Иберг (453,2 м) сместен во Градската шума на Хајлигенштат, дел од Природниот парк Ајхсфелд-Хајних-Вератал. === Градски единици === * Калтенебер * Ренгелроде * Гинтероде * Флинсберг == Историја == * Хајлигенштат бил првпат споменат во 973. * Во 1227 ги добил правата на град од надбискупот на Мајнц. * Во 1540 станал главен град на [[Ајхсфелд]]. * Во [[Триесетгодишна војна|Триесетгодишната војна]] градот бил уништуван неколкупати. * Во 1929 биле изградени првите хидропатски солени бањи, а во 1950 градот бил означен како бања. * На 9 ноември 1938 била осквернавена градската синагога. За настанот е поставена плоча на градбата, кога сега е резиденција. * Во октомври 1989 започнале демонстрации во градот како дел од Мирната револуција во [[Источна Германија]]. * Во 1994, Хајлигенштат станал главен град на новиот округ Ајхсфелд, создаден преку спојување на округот Хајлигенштат и Ворбис. === Име на градот === И покрај официјалното означување на градот како бања во 1929, а во 1950 со одлука на градскиот совет бил додаден зборот „Золехајлбад“ (''Soleheilbad'') на неговото име, сепак останало неговото едноставно име Хајлигенштат за време на Источна Германија. Во 1990, градскиот совет сè уште го користел само Хајлигенштат. Меѓутоа, поштата го користела Хајлбад Хајлигенштат, како и поштенските компании и локалните поштенски банки. Всушност, помеѓу 1950 и 1990, градот бил именуван на три различни начина: како Хајлигенштат, Хајлбад Хајлигенштат или Хајлигенштат (Ајхсф.), поради Ајхсфелд. Во 1990, градскиот совет и особен градоначалникот започнале да се залагаат за проширување на бањите и да им се зголеми нивната важност. По повторното обединување на Германија постоеле неколку градови со името Хајлигенштат во Германија. Првично, владата одбила да го преименува градот Хајлбад Хајлигенштат поради недостиг на докази дека била бања, но градот вложил жалба и тоа било одобрено. [[Податотека:Südharzreise 28 – Theodor Storm in Heiligenstadt.jpg|мини|Статуа на [[Теодор Шторм]] пред влезот на музејот Шторм]] == Култура и знаменитости == === Театар === * Културен дом Ајхсфелд („Eichsfeld Kulturhaus“) === Музеи === * Музеј за книжевност [[Теодор Шторм]] * Локален историски музеј („Eichsfeld Heimatmuseum“) * Музеј на источната железничка станица === Згради и споменици === * Замок Мајнц, седиште на управникот за Ајхсфелд, кога бил во посед на надбискупот од Мајнц. * ''Klausmühle'' * Споменик за обединувањето (''Einheitsdenkmal'') пред влезот на Градското собрание 2009. ==== Цркви и капели ==== * Св. Егидиј, исто така позната како ''Neustädter Kirche''; започната во 13 век. * Св. Богородица, исто така позната како ''Altstädter Kirche'', ''Liebfrauenkirche'' и ''Propsteikirche''; градба од 14 век, а изградена на темели на [[романска архитектура|романска]] градба од 13 век. * Капела Св. Ана, најверојатно првично служела како костурница. * Св. Мартин, исто така позната како ''Bergkirche''<ref>Thomas T. Müller, ed., ''Die St.-Martins-Kirche zu Heiligenstadt'', Heiligenstädter Schriften 2, Heiligenstadt 2003 {{de}}</ref> * Манастир на Редемптористи и Св. Герхард, исто така познат како ''Paterkloster''. * Св. Никола, исто така позната како ''Klausbergkirche''. * Опатија == Познати луѓе == * [[Тилман Рименшнајдер]] (''околу'' 1460–1531), вајар * [[Волфганг Тине]] (роден 1949), олимписки медалист во гимнастика * [[Бернхард Гермесхаузен]] (роден 1951), олимписки медалист во боб * [[Дитер Алтхаус]] (роден 1958), политичар * [[Себастијан Хаупт]] (роден 1985), санкач <gallery> Heilbad Heiligenstadt, die Wilhelmstraße.jpg|Улица во Хајлбад Хајлигенштат Mainzer Schloss Heiligenstadt.JPG|Училиште во Хајлбад Хајлигенштат Heiligenstadt Fußgängerzone.JPG|Улица во Хајлбад Хајлигенштат Heilbad Heiligenstadt, das Central-Café.jpg|Архитектонски објект кој претставува дел од културното наследство на Хајлбад Хајлигенштат Rathaus Heiligenstadt.JPG|Архитектонски објект кој претставува дел од културното наследство на Хајлбад Хајлигенштат Hig Stadtverwaltung1.jpg|Архитектонски објект кој претставува дел од културното наследство на Хајлбад Хајлигенштат </gallery> == Наводи == {{наводи}} == Надворешни врски == {{Ризница-врска|Heilbad Heiligenstadt}} * [http://www.heilbad-heiligenstadt.de/ Официјална страница на градот] {{Градови во Ајхсфелд}} {{Нормативна контрола}} [[Категорија:Ајхсфелд (округ)]] [[Категорија:Саксонија (пруска покраина)]] [[Категорија:Бањски градови во Германија]] j0brbmz2kouxqc3r3ifossiz33b1zzk 0 1084660 5388268 5299211 2025-07-07T10:56:48Z Velkovski.b 101490 5388268 wikitext text/x-wiki [[Податотека:Systema_Naturae_cover.jpg|мини|десно|Насловна страница на X издание на „Систем на природата“ (1758)]] '''„Систем на природата“''' ({{lang-la|Systema Naturæ}}) — најважното дело на [[Шведска|шведскиот]] [[ботаничар]], [[зоолог]] и лекар [[Карл Линеј]], кое ја изложува влијателната „линеевска таксономија“. Иако системот на [[биномна номенклатура]] е делумно осмислен пред два века од браќата [[Гаспар Баухин|Гаспар]] и [[Јохан Баухин]],<ref>[[#Windelspecht|Windelspecht (2002)]], стр. 28.</ref> значајно е тоа што Линеј бил првиот што доследно го применувал во целиот труд. Првото издание излегло во 1735 г. За најважно се смета десеттото издание, чиј полн наслов гласи ''{{јаз|la|Systema naturæ per regna tria naturæ, secundum classes, ordines, genera, species, cum characteribus, differentiis, synonymis, locis}}'' („Систем на природата со трите природни царства, според класи, редови и родови, со особености, разлики, синоними, места“). Десеттото издание на книгата има особено особено значење како зачеток на зоолошката номенклатура.<ref>{{наведена книга |first1=T. S.|last1= Bellows|first2= T. W. |last2=Fisher |year=1999 |title=Handbook of Biological Control: Principles and Applications of Biological Control |publisher=Academic Press |isbn=978-0-12-257305-7 |chapter=Taxonomy and biological control |author=Gordon Gordh & John W. Beardsley |pages=45–55 |chapter-url=https://books.google.com/books?id=u2X-rfgU0ewC&pg=PA46}}</ref> Во 1766–1768 г. Линеј го објавил доста преработеното и дополнето XII издание, кое е последното чијшто автор е самиот тој. Помеѓу 1788 и 1793 г. излегло уште едно, повторно преработено дело со истиот наслов, овој пат во уредништво на германскиот природонаучник [[Јохан Фридрих Гмелин]]. Оваа преработка на Гмелин се смета за составен дел од серијата на истото дело.<ref>''Opinions and Declarations rendered by the International Commission on Zoological Nomenclature'' 8: 167–178, also p. 318 in [http://www.nhm.ac.uk/hosted_sites/iczn/Official_Lists_Indexes_pdfs.htm ICZN 1987.] Official lists and indexes of names and works in zoology. – стр. 1–366. London. (The International Commission of Zoological Nomenclature).</ref> == Преглед == Линеј го објавил првото издание на делото во 1735 г. за време на неговиот престој во [[Холандија]]. Напишано е на [[латински јазик]], што било вообичаено за [[научна литература|научната литература]] во тоа време. Во него, Линеј ги изложува своите поимувања за научната класификација на природата, поделувајќи ја на [[животни|животинско царство]] (''{{јаз|la|Regnum animale}}''), [[растенија|растително царство]] (''{{јаз|la|Regnum vegetabile}}'') и [[минерал|минерално царство]] (''{{јаз|la|Regnum lapideum}}''). Во времето на Лине, науката признавала само околу 10.000 [[вид (биологија)|видови]] на организми: 6.000 растенија и 4.236 животни. Дури и во 1753 г, Линеј сметал дека целата природа не може да има ни 10.000 видови; во текот на неговиот работен живот, Линеј утврдил вкупно 7.700 видови на [[цветни растенија]].<ref>{{наведено списание |first=William T. |last=Stearn |year=1959 |title=The background of Linnaeus's contributions to the nomenclature and methods of systematic biology |journal=Systematic Zoology |volume=8 |issue=1 |pages=4–22 |doi=10.2307/2411603 |jstor=2411603 |url=http://cordyceps.us/files/stearn_1959_.pdf |access-date=2013-06-08 |archive-date=2014-10-28 |archive-url=https://web.archive.org/web/20141028133630/http://cordyceps.us/files/stearn_1959_.pdf |url-status=dead }}</ref> Линеј не претполагал дека неговата класификација е природна, бидејќи сметал дека [[Бог|Господ]] ги создава нештата неочекувано.<ref name=NG>{{нмс | url=http://ngm.nationalgeographic.com/print/2007/06/linnaeus-name-giver/david-quammen-text | title=A Passion for Order | publisher=National Geographic Magazine | date=јуни 2007 | accessdate=27 април 2013 | author=Quammen, David | archive-date=2008-08-27 | archive-url=https://web.archive.org/web/20080827105848/http://ngm.nationalgeographic.com/print/2007/06/linnaeus-name-giver/david-quammen-text | url-status=dead }}</ref> Растенијата ги ставал во групи зависно од бројот на [[прашник|прашници]], но сметал дека овој приод е вештачки и служи само како згоден начин на подредување.<ref name=NG /> Како верник, Линеј сметал дека вистинската позадина на односите помеѓу нештата во природата е Божја работа и дека самиот тој не може да изрази некаква подлабока суштина со ваквото подредување. Животните ги класификувал на поприроден начин: на пример, [[човек]]от со другите [[примати]], во групата „човеколики“ (''Anthropomorpha''). Поттикнат од популарноста на делото, Линеј продолжил да објавува нови проширени и преработени изданија. За споредба, првото издание од (1735) имало дузина (макар многу големи) страници, а дванаесеттото (1766–1768) пораснало во обем на вкупно 2.400 страници.<ref>{{наведено списание |first=Londa |last=Schiebinger |year=1993 |title=Why mammals are called mammals: gender politics in eighteenth-century natural history |journal=The American Historical Review |volume=98 |issue=2 |pages=382–411 |doi=10.2307/2166840 |jstor=2166840 |pmid=11623150 |url=http://courses.csusm.edu/hist460ae/whymamallsarecalled%20mammals.pdf |access-date=2013-06-08 |archive-date=2011-10-02 |archive-url=https://web.archive.org/web/20111002172030/http://courses.csusm.edu/hist460ae/whymamallsarecalled%20mammals.pdf |url-status=dead }}</ref> Во новите изданија се објавувале и важните промени во научните поимувања: во првото издание, [[кит]]овите се водат како [[риби]] (согласно неговиот пријател Петер Артеди, наречен „татко на ихтиолохијата“); во десеттото издание (1758) китовите биле преместени во класата на цицачи. Во истото издание, Линеј ги воведува дводелните називи за животните ([[биномно име|биноми]]), по урнек на истиот начин на именување на растенијата што претходно го вовел со делото „[[Видови растенија (книга)|Видови растенија]]“ (''{{јаз|la|Species Plantarum}}'', 1753). Овој систем на дводелни називи се користи до денес. == Таксономија == Во делото, Линеј хиерархиски ја дели природата на пет степени: [[царство (биологија)|царство]], [[класа (биологија)|класа]], [[ред (биологија)|ред]], [[род (биологија)|род]] и [[вид (биологија)|вид]]. Видот и родот ги сметал за дадени од Бога (природни), а сите повисоки степени сметал дека се сосем вештачки осмислени. Овој систем важи и денес, и е од големо значење поради олеснувањето на систематиката. Делото извршило огромно влијание на науката како суштинско за биолошката номенклатура, која денес се води според номенклатурни правилници. Две негови дела, „Видови растенија“ (''{{јаз|la|Species Plantarum}}'', 1753) за растенијата и X издание на „Систем на природата“ (1758) се сметаат за почеток на номенклатурата: највеќето негови називи на таксоните важат до денес бидејќи имаат предност над поновите како постари. Во зоологијата, исклучок е делото „Шведски пајаци“ (''{{јаз|sv|Svenska Spindlar}}'')<ref>{{наведена книга |author=[[Карл Александар Клерк|Clerck, C.]] |year=1757 |title=Svenska Spindlar / Aranei Svecici |pages=[1–8], 1–154, pl. 1–6 |location=Stockholm |publisher=Laurentius Salvius |url=http://resolver.sub.uni-goettingen.de/purl?PPN367246287}}</ref> на [[Карл Александар Клерк]], кое е објавено во 1757 г. и затоа има предност над Линеевите имиња.<ref>[http://www.nhm.ac.uk/hosted-sites/iczn/code/index.jsp Правилник на ICZN], Член. 3.1 {{en}}</ref> Меѓутоа, најголемата вжансот на Линеј не се состои во неговата таксономија, туку во дарбата да привлече надежни млади студенти, што потоа ги испраќал во странство да собираат примероци од организми. Во ова, Линеј ги надминувал сите негови современици.<ref>{{наведена книга |first1=Sverker |last1=Sörlin |first2= Otto|last2= Fagerstedt |year=2004 |DUPLICATE_title=Linné och hans apostlar |title=Linnaeus and his apostles |language=sv |publisher=Natur och Kultur/Fakta |location=Örebro, Sweden |isbn=978-91-27-35590-3}}</ref> Кон крајот на XVIIИ век, Линеевиот систем насекаде станал стандарден начин на биолошка класификација. === Животинско царство === [[Податотека:Linnaeus - Regnum Animale (1735).png|мини|Класифијација на животните во првото издание на делото]] Линеевиот начин на поделба е препознатлив денес само кај животните, но дури и тука има значајни измени. Во X издание (1758), Линеј го дели животинското царство на шест класи: #'''''[[Mammalia]]''''' — [[цицачи]]. Во првото издание, [[китови]]те и карипската морска крава се водат под „риби“. #'''''[[Aves]]''''' — [[птици]]. Линеј бил првиот што ги отстранил [[лилјак|лилјаците]] од птици и ги префрлил во цицачи. #'''''[[Amphibia]]''''' — [[водоземци]], [[влекачи]] разни риби што не влегуваат во [[коскени риби]]. #'''''[[Pisces]]''''' — [[коскени риби]]. Тука се сметени и боцкоперните риби ([[кострешовидни]]) како посебен ред. #'''''[[Insecta]]''''' — сите [[членконоги]]. [[Ракови]]те, [[пајаковидни]]те и [[многуноги]]те се воделе како ред „Aptera“. #'''''[[:en:Vermes|Vermes]]''''' — останатите [[безрбетници]], грубо поделени на „црви“, [[мекотели]] и организми цо тврда лушпа како [[иглокожи]]те. === Растително царство === Редовите и класите на растенија, согласно делот „Полов систем“ (''{{јаз|la|Systema Sexuale}}'') не се осмислени со намера да го покажат нивото природно групирање, туку само како начин на нивно распознавање. Класификацијата се користела вака сè до средината на XIX век. Растителното цартство е поделено на два дела : бессемени и семени растенија . Бессемени растенија се наречени поради тоашто не се размножуваат со семка , туку се размножуваат со спори . Мовот го има на влажни места , на планиски предели и го има на каменливи почви . Мовот се размножува со спори коишто ги има во торбичката на листот . Папратот го има на влажни и планиски места , но не е застапен на каменливи почви . Папратот се размножува со спори коишто ги има на опачината на листот . Семените растенија се поделени на голосемени и скриеносемени .Голосемени растенија се наречени поради тоашто нивните листови се во вид на игличка за да можат да се заштитат од преголемото оддавање на водената пареа , а тоа е транспирација (латински : transpiriro - испуштам , издишувам ). Исто така , голосемените растенија потекнуваат од листовите зоќто . Претставници на царството на голосемени растенија се : бор ( латински : pinus ), а познати врсти на борови се : pinus coulteri _ култеров бор којшто го има во областите на Северна Калифорнија и просечно расте од 20 до 30 метри , pinus halepensis _ алепски бор којшто го има во областите на медитеранот , во Барселона и деловите на Блискиот Исток , pinus mugo _ планински бор , pinus nigra _ црн бор , pinus sylvestris _ бел бор , а исто така постојат околу 115 вида на борови : _ juniperus _ смрека , larix _ ариш , cupressus _ чемпрес , cupressus arizonica _ Аризонски чемпрес , cedrus _ ќедар којшто расте од 20 до 30 метри , а некои вртсти на ќедар растат и до 60 метри , ќедарот како иглолисно растение бавно расте и со помош на ќедарот е била направена арката на Дедо Ное и познати врсти на ќедар се : cedrus deodara _ Сибирски ќедар,cedrus atlantica _ Атлантски ќедар и слично . Голосемените растенија се размножуваат со машка и женска шишарка и семка каде што семката се наоѓа во внатрешните делови кај женската шишарка којaшто е заштитена со нежно , тенко , привидно крилце за да може да се заштити при процесот на расејување. .:Расејувањето кај голосемените растенија се врши со помош на ветрот , а опрашувањето кај голосемените растенија се врши кога машката полова клетка ( полен ) ќе стигне до женската шишарка . Џиновска секвоја или Црвено дрво е највисокиот жив организам на планетата којашто живее околу 4900 години , расте просечно 120 метри и е широка 11 метри . Овој вид на голосемено растение се наоѓа во областите на Северна Калифорнија . Секвојата припаѓа во групата на четиринари , во семејството на чемпреси . Во времето на периодот Јура кога живееле и диносаурите бил и формиран Континентот Пангеја , но и во тој период имало разни врсти на Џиновска Секвоја . Со тек на времето следела голема катаклизма каде што изумреле диносаурусите . По смртта на диносаурусите пред 65 милиони години успеале да се спасат и да опстанат да живеат вечно и долго да живеат само две врсти на Џиновска Секвоја коишто денеска ги има областите на Калифорнија и Кина . Во Република Македонија редоквик е Панчиќевата Оморика или Молика којашто ја има во деловите на Пелистер и е строго заштитена со закон. Скриеносемени растенија се наречени поради тоашто семката е скриена во плодот . Скриеносемените растенија се поделени на : монокотиледони и дикотиледони . Монокотиледоните растенија се наречени поради тоашто имаат еден котиледон или едно семено ливче . Одлики на монокотиледоните се : жилест корен , еден котиледон ( едно семено ливче ) , расфрлани спроводни снопчиња , трочлен цвет и мрежести жили на лист . .Житните растенија , кокоот , урмата , бананата и слично припаѓаат во групата на монокотиледони растенија . Дикотиледоните растенија се наречени поради тоашто имаат два котиледона или две семени ливчиња . Одлики на дикотиледоните растенија се : два котиледона ( две семени ливчиња ) , осков корен , мрежести жили на лист , спроводни снопчиња во вид на прстен и петточлен цвет . Претставници на дикотиледони растенија се : гравот , леќата , доматот , краставицата , грашокот и слично . Тие се[[Податотека:SN-p837.jpg|мини|исправено|Легенда за половиот систем во X издание (1758) на „Систем на природата“]] {{div col|colwidth=18em}} * Класа 1. Monandria * Класа 2. Diandria * Класа 3. Triandria * Класа 4. Tetrandria * Класа 5. Pentandria * Класа 6. Hexandria * Класа 7. Heptandria * Класа 8. Octandria * Класа 9. Enneandria * Класа 10. Decandria * Класа 11. Dodecandria * Класа 12. Icosandria * Класа 13. Polyandra * Класа 14. Didynamia * Класа 15. Tetradynamia * Класа 16. Monadelphia * Класа 17. Diadelphia * Класа 18. Polyadelphia * Класа 19. Syngenesia * Класа 20. Gynandria * Класа 21. Monoecia * Класа 22. Dioecia * Класа 23. Polygamia * Класа 24. Cryptogamia {{div col end}} === Минерално царство === Линеевата таксономија на [[минерал]]те е само од историско значење и е одамна заменета со поисправни класификации. Во X издание на „Систем на природата“, наведени се следниве минерални класи: * класа 1. Petræ ([[карпа|карпи]]) * класа 2. Mineræ ([[минерал]]и и [[руда|руди]]) * класа 3. Fossilia ([[фосил]]и и [[нанос|талози]])<ref>{{нмс|url=http://www.linnaeus.uu.se/online/history/mineralog.html |title=Linnaeus as a mineralogist |work=Linné on line |publisher=Uppsala University |year=2008 }}</ref> == Изданија == {| class="wikitable" |- ! Издание, томови/делови !! Место !! Година !! Библиографски навод !! Електр. верзии |- | 1 || Лајден|| 1735 || Linnæus, C. 1735. Systema naturæ, sive regna tria naturæ systematice proposita per classes, ordines, genera, & species. – стр. [1–12]. Lugduni Batavorum. (Haak) || [http://www.biodiversitylibrary.org/item/15373 Ботаничка градина на Мисури] |- | 2 || Стокхолм || 1740 || Linnæus, C. 1740. Systema naturæ in quo naturæ regna tria, secundum classes, ordines, genera, species, systematice proponuntur. Editio secunda, auctior. – стр. [1–2], 1–80. Stockholmiæ. (Kiesewetter) || [http://books.google.com/books?id=oXsZAAAAYAAJ Google Книги] |- | 3 || Хале || 1740 || Lange, J. J. 1740. Caroli Linnaei systema natvrae, sive Regna tria natvrae systematice proposita per classes, ordines, genera et species. Caroli Linnaei Natur-Systema, oder die in ordentlichem Zusammenhange vorgetragene drey Reiche der Natur nach ihren Classen, Ordnungen, Geschlechtern und Arten, in die deutsche Sprache übersetzet und mit einer Vorrede herausgegeben von Johann Joachim Langen. – стр. [1–8], 1–70, [1]. Halle. (Gebauer) || [http://www.mdz-nbn-resolving.de/urn/resolver.pl?urn=urn:nbn:de:bvb:12-bsb10051189-9 Државна библиотека на Баварија - Минхен] |- | 4 || Париз || 1744 || Linnæus, C. 1744. Systema naturæ in quo proponuntur naturæ regna tria secundum classes, ordines, genera & species. Editio quarta ab auctore emendata & aucta. Accesserunt nomina Gallica. – стр. i–xxvi, [1], 1–108. Parisiis. (David.) || [http://books.google.ca/books?id=2nsZAAAAYAAJ Google Книги] – [http://www3.bibdigital.rjb.csic.es/ing/FichaLibro.php?Libro=2323 CSIC Мадрид] |- | 5 || Хале || 1747 || Agnethler, M. G. 1747. Caroli Linnæi systema natvræ in qvo natvræ regna tria, secvndvm classes, ordines, genera, species, systematice proponvntvr. Recvsvm et societatis, qvæ impensas contvlit, vsvi accomodatvm. Editio altera avctior et emendatior. – стр.&nbsp;1–88. Halæ Magdebvrgicæ. || [http://www.mdz-nbn-resolving.de/urn/resolver.pl?urn=urn:nbn:de:bvb:12-bsb10076011-4 Државна библиотека на Баварија - Минхен] |- | 6 || Стокхолм || 1748 || Linnæus, C. 1748. Systema naturæ sistens regna tria naturæ, in classes et ordines, genera et species redacta tabulisque æneis illustrata. Editio sexta, emendata et aucta. – стр. [1–3], 1–224, [1–18], Tab. I–VIII. Stockholmiæ. (Kiesewetter) || [http://resolver.sub.uni-goettingen.de/purl?PPN371257700 ЦУБ Гетинген] |- | 7 || Лајпциг || 1748 || Linnæus, C. 1748. Systema naturæ sistens regna tria naturæ, in classes et ordines, genera et species redacta tabulisque æneis illustrata. Secundum sextam Stockholmiensem emendatam & auctam editionem. – стр. [A], [1–5], 1–224, [1–22], Tab. I–VIII. Lipsiae. (Kiesewetter) || [http://www.mdz-nbn-resolving.de/urn/resolver.pl?urn=urn:nbn:de:bvb:12-bsb10076012-0 Државна библиотека на Баварија - Минхен] |- | 8 || Стокхолм || 1753 || Haartman, J. J. 1753. Caroli Linnæi Indelning i Ö̈rt-Riket, efter Systema Naturae, på Swenska öfwersatt af Johan J. Haartman. – стр. [1–12], 1–136, [1–8]. Stockholm. (Salvius) || [http://rara.ub.umu.se/bookview/BookViewServlet/ipac/admin/BookViewLoader.jsp?method=getIpacBook&BookId=55 УБ Умео] {{Семарх|url=https://web.archive.org/web/20170426060624/http://rara.ub.umu.se/bookview/BookViewServlet/ipac/admin/BookViewLoader.jsp?method=getIpacBook&BookId=55 |date=2017-04-26 }} |- | 9 || Лајден || 1756 || Linnæus, C. 1756. Systema naturæ sistens regna tria naturæ in classes et ordines, genera et species redacta, tabulisque æneis illustrata. Accedunt vocabula gallica. Editio multo auctior & emendatior. – стр. [1–7], 1–227, [1–19], Tab. I–VIII. Lugduni Batavorum. (Haak) || [http://www.biodiversitylibrary.org/item/31214 Њујоршка ботаничка градина], [http://www.mdz-nbn-resolving.de/urn/resolver.pl?urn=urn:nbn:de:bvb:12-bsb10076013-5 Државна библиотека на Баварија - Минхен] |- | 10, Том 1 || Стокхолм || 1758 || Linnæus, C. 1758. Systema naturæ per regna tria naturæ, secundum classes, ordines, genera, species, cum characteribus, differentiis, synonymis, locis. Tomus I. Editio decima, reformata. – стр. [1–4], 1–824. Holmiæ. (Salvius) || [http://www.mdz-nbn-resolving.de/urn/resolver.pl?urn=urn:nbn:de:bvb:12-bsb10076014-0 Државна библиотека на Баварија - Минхен], [http://resolver.sub.uni-goettingen.de/purl?PPN362053006 ЦУБ Гетинген], [http://www.biodiversitylibrary.org/item/10277 Ботаничка градина на Мисури] |- | 10, Том 2 || Стокхолм || 1759 || Linnæus, C. 1759. Systema naturæ per regna tria naturæ, secundum classes, ordines, genera, species, cum characteribus, differentiis, synonymis, locis. Tomus II. Editio decima, reformata. – стр. [1–4], 825–1384. Holmiæ. (Salvius) || [http://www.biodiversitylibrary.org/item/10278 Ботаничка градина на Мисури] |- | 11, Том 1 || Хале || 1760 || Linnaeus, C. 1760. Systema natvrae per regna tria natvrae, secvndvm classes, ordines, genera, species, cvm characteribvs, differentiis, synonymis, locis. Tomvs I. Praefactvs est Ioannes Ioachimvs Langivs. Ad editionem decimam reformatam Holmiensem. – стр. [1–8], 1–824. Halae Magdebvrgicae. (Curt). (Linnæus 1758: p.&nbsp;5 recorded probably this edition as from Leipzig 1762, "nil additum" = nothing added) || [http://www.biodiversitylibrary.org/item/31224 Њујоршка ботаничка градина] (стр. [1–8], 1–338), [http://www.biodiversitylibrary.org/item/31242 Њујоршка ботаничка градина] (стр.&nbsp;339–824) |- | 12, Том 1, дел 1 || Стокхолм || 1766 || Linné, C. a 1766. Systema naturæ per regna tria naturæ, secundum classes, ordines, genera, species, cum characteribus, differentiis, synonymis, locis. Tomus I. Editio duodecima, reformata. – стр.&nbsp;1–532. Holmiæ. (Salvius) || [http://resolver.sub.uni-goettingen.de/purl?PPN362053367 ЦУБ Гетинген], [http://www.mdz-nbn-resolving.de/urn/resolver.pl?urn=urn:nbn:de:bvb:12-bsb10076019-2 Државна библиотека на Баварија - Минхен] |- | 12, Том 1, дел 2 || Стокхолм || 1767 || Linné, C. a 1767. Systema naturæ, Tom. I. Pars II. Editio duodecima reformata. – стр.&nbsp;533–1327, [1–37]. Holmiæ. (Salvius) || [http://resolver.sub.uni-goettingen.de/purl?PPN362053723 ЦУБ Гетинген], [http://www.mdz-nbn-resolving.de/urn/resolver.pl?urn=urn:nbn:de:bvb:12-bsb10076019-2 Државна библиотека на Баварија - Минхен] |- | 12, Том 2 || Стокхолм || 1767 || Linné, C. a 1767. Systema naturæ per regna tria naturæ, secundum classes, ordines, genera, species, cum characteribus & differentiis. Tomus II. – стр.&nbsp;1–735, [1–16], 1–142, [1–2]. Holmiæ. (Salvius) || |- | 12, Том 3 || Стокхолм || 1768 || Linné, C. a 1768. Systema naturæ per regna tria naturæ, secundum classes, ordines, genera, species, cum characteribus & differentiis. Tomus III. – стр.&nbsp;1–236, [1–20], Tab. I–III. Holmiæ. (Salvius) || [http://resolver.sub.uni-goettingen.de/purl?PPN362053855 ЦУБ Гетинген] |- | 12a ("13"), Том 1, дел 1 || Виена || 1767 || Linné, C. a 1767. Systema naturæ per regna tria naturae, secundum classes, ordines, genera, species cum characteribus, differentiis, synonymis, locis. Tomus I. Editio decima tertia, ad editionem duodecimam reformatam Holmiensem. – стр.&nbsp;1–532. Vindobonae. (Trattnern) || [http://www.biodiversitylibrary.org/item/83652 Библиотеки на NCSU] – [http://www.biodiversitylibrary.org/item/10325 Ботаничка градина на Мисури], [http://books.google.com/books?id=Ix0AAAAAQAAJ Google Книги] |- | 12a ("13"), Том 1, дел 2 || Виена || 1767 || Linné, C. a [1767]. Systema naturæ. Tom. I. Pars II. – стр. [1–2], 1–1327, [1–37]. Vindobonae. (Trattnern) || [http://www.biodiversitylibrary.org/item/83650 Библиотеки на NCSU], [http://www.biodiversitylibrary.org/item/10326 Ботаничка градина на Мисури], [http://books.google.com/books?id=Ix0AAAAAQAAJ Google Книги] |- | 12a ("13"), Том 2 || Виена || 1770 || Linné, C. a 1770. Systema natvrae per regna tria natvrae, secvndvm classes, ordines, genera, species cvm characteribvs, et differentiis. Tomvs II. Editio decima tertia, ad editionem duodecimam reformatam Holmiensem. – 1–736, [1–6]. Vindobonae. (Trattnern) || [http://www.biodiversitylibrary.org/item/83651 Библиотеки на NCSU], [http://www.biodiversitylibrary.org/item/10327 Ботаничка градина на Мисури], [http://www.biodiversitylibrary.org/item/31231 Њујоршка ботаничка градина], [http://books.google.com/books?id=1BQAAAAAQAAJ Google Книги] |- | 12a ("13"), Том 3 || Виена || 1770 || Linnaeus, C. 1770. Systema natvrae per regna tria natvrae, secvndvm classes, ordines, genera, species cvm characteribvs, et differentiis. Tomvs III. – 1–236, [1–19]. Vindobonae. (Trattnern) || [http://www.biodiversitylibrary.org/item/83653 Библиотеки на NCSU], [http://www.biodiversitylibrary.org/item/10328 Ботаничка градина на Мисури], [http://books.google.com/books?id=K9NKdZvw64cC Google Книги] |- | 12b, Том 1 || Гетинген || 1772 || Beckmann, J. 1772. Caroli a Linné systema naturae ex editione duodecima in epitomen redactum et praelectionibus academicis accommodatum a Iohanne Beckmanno. Tomus I. Regnum Animale. – стр. [1–5], 1–240, [1–10]. Gottingae. (Vandenhoeck) || [http://www.biodiversitylibrary.org/item/82423 Библиотеки на NCSU] |- | 12b, Том 2 || Гетинген || 1772 || Beckmann, J. 1772. Caroli a Linné systema naturae ex editione duodecima in epitomen redactum et praelectionibus academicis accommodatum a Iohanne Beckmanno. Tomus II. Regnum Vegetabile. – стр.&nbsp;1–356, [1–32]. Gottingae. (Vandenhoeck) || [http://www.biodiversitylibrary.org/item/82423 Библиотеки на NCSU] |- | 13, Том 1, дел 1 || Лајпциг || 1788 || Gmelin, J. F. 1788. Caroli a Linné systema naturae per regna tria naturae, secundum classes, ordines, genera, species, cum characteribus, differentiis, synonymis, locis. Tomus I. Editio decima tertia, aucta, reformata. – стр. [1–12], 1–500. Lipsiae. (Beer) || [http://www.biodiversitylibrary.org/item/10285 Ботаничка градина на Мисури], [http://www.biodiversitylibrary.org/item/83109 Библиотеки на NCSU] |- | 13, Том 1, дел 2 || Лајпциг || [1789] || Gmelin, J. F. [1789]. Caroli a Linné, systema naturae. Tom. I. Pars II. – стр.&nbsp;501–1032. Lipsiae. (Beer) || [http://www.biodiversitylibrary.org/item/10286 Ботаничка градина на Мисури], [http://www.biodiversitylibrary.org/item/83107 Библиотеки на NCSU] |- | 13, Том 1, дел 3 || Лајпциг || [1789] || Gmelin, J. F. [1789]. Caroli a Linné, systema naturae. Tom. I. Pars III. – стр.&nbsp;1033–1516. Lipsiae. (Beer) || [http://www.biodiversitylibrary.org/item/10287 Ботаничка градина на Мисури], [http://www.biodiversitylibrary.org/item/83106 Библиотеки на NCSU] |- | 13, Том 1, дел 4 || Лајпциг || [1790] || Gmelin, J. F. [1790]. Caroli a Linné, systema naturae. Tom. I. Pars IV. – стр.&nbsp;1517–2224. Lipsiae. (Beer) || [http://www.biodiversitylibrary.org/item/10288 Ботаничка градина на Мисури], [http://www.biodiversitylibrary.org/item/83100 Библиотеки на NCSU] |- | 13, Том 1, дел 5 || Лајпциг || [1790] || Gmelin, J. F. [1790]. Caroli a Linné, systema naturae. Tom. I. Pars V. – стр.&nbsp;2225–3020. Lipsiae. (Beer) || [http://www.biodiversitylibrary.org/item/10289 Ботаничка градина на Мисури], [http://www.biodiversitylibrary.org/item/83099 Библиотеки на NCSU] |- | 13, Том 1, дел 6 || Лајпциг || [1791] || Gmelin, J. F. [1791]. Caroli a Linné, systema naturae. Tom. I. Pars VI. – стр.&nbsp;3021–3910. Lipsiae. (Beer) || [http://www.biodiversitylibrary.org/item/10290 Ботаничка градина на Мисури], [http://www.biodiversitylibrary.org/item/83098 Библиотеки на NCSU] |- | 13, Том 1, дел 7 || Лајпциг || [1792] || Gmelin, J. F. [1792]. Caroli a Linné, systema naturae. Tom. I. Pars VII. – стр. [1], 3911–4120. Lipsiae. (Beer) || [http://www.biodiversitylibrary.org/item/10291 Ботаничка градина на Мисури] |- | 13, Том 2, дел 1 || Лајпциг || 1791 || Gmelin, J. F. 1791. Caroli a Linné systema naturae per regna tria naturae, secundum classes, ordines, genera, species, cum characteribus et differentiis. Tomus II. Editio decima tertia, aucta, reformata. – стр. [1], I–XL, 1–884. Lipsiae. (Beer) || [http://www.biodiversitylibrary.org/item/10292 Ботаничка градина на Мисури], [http://www.biodiversitylibrary.org/item/83110 Библиотеки на NCSU], [http://www.mdz-nbn-resolving.de/urn/resolver.pl?urn=urn:nbn:de:bvb:12-bsb10076026-6 Државна библиотека на Баварија - Минхен] |- | 13, Том 2, дел 2 || Лајпциг || [1791]? || Caroli a Linné, systema naturae. Tom. II. Pars II. – стр. [1], 885–1661, [1]. Lipsiae. (Beer) || [http://www.biodiversitylibrary.org/item/10293 Ботаничка градина на Мисури], [http://www.mdz-nbn-resolving.de/urn/resolver.pl?urn=urn:nbn:de:bvb:12-bsb10076027-1 Државна библиотека на Баварија - Минхен] |- | 13, Том 3 || Лајпциг || 1793 || Gmelin, J. F. 1793. Caroli a Linné (...) systema naturae per regna tria naturae, secundum classes, ordines, genera, species, cum characteribus et differentiis. Tomus III. Editio decima tertia, aucta, reformata. – стр.&nbsp;1–476. Lipsiae. (Beer) || [http://www.biodiversitylibrary.org/item/10294 Ботаничка градина на Мисури], [http://www.biodiversitylibrary.org/item/83111 Библиотеки на NCSU], [http://www.mdz-nbn-resolving.de/urn/resolver.pl?urn=urn:nbn:de:bvb:12-bsb10076028-7 Државна библиотека на Баварија - Минхен] |} Гмелиновото издание е објавено во продолжетоци, на следниве датуми:<ref>{{наведено списание |first=John|last= Hopkinson |year=1907 |title=Dates of Publication of the Separate Parts of Gmelin's Edition (13th) of the 'Systema Naturae' of Linnæus |journal=[[Proceedings of the Zoological Society of London]] |volume=77 |issue=4 |pages=1035–1037 |doi=10.1111/j.1469-7998.1907.tb06965.x |url=http://biostor.org/reference/58091}}</ref> *Дел 1: стр. [1–12], 1–500 (25 јули 1788) *Дел 2: стр.&nbsp;501–1032 (20 април 1789) *Дел 3: стр.&nbsp;1033–1516 (20 ноември 1789) *Дел 4: стр.&nbsp;1517–2224 (21 мај 1790) *Дел 5: стр.&nbsp;2225–3020 (6 декември 1790) *Дел 6: стр.&nbsp;3021–3910 (14 мај 1791) *Дел 7: стр.&nbsp;3911–4120 (2 јули 1792) == Поврзано == * „[[Видови растенија (книга)|Видови растенија]]“ * „[[Природознание (Плиниј)|Природознание]]“ ==Наводи== {{наводи|32em}} == Надворешни врски == {{рв|Systema Naturae}} * [http://www.linnaeus.uu.se/online/animal/1_1.html Портал на Карл Лине] {{en}} {{Нормативна контрола}} [[Категорија:Научна класификација]] [[Категорија:Зоолошка номенклатура]] [[Категорија:Биолошка литература]] [[Категорија:Ботаничка литература]] [[Категорија:Зоолошка литература]] [[Категорија:Карл Линеј]] [[Категорија:Книги од 1735 година]] [[Категорија:Науката во 1735 година]] bgvqav2867y8w43i13uq0fc4cao2x4c 0 1086477 5387995 5364996 2025-07-06T17:47:47Z ГП 23995 /* Галерија */ илустрирање 5387995 wikitext text/x-wiki [[Податотека:Hotel Llao Llao, Bariloche, Argentina.jpg|мини|200п|десно|Хотел Llao Llao во Барилоче, [[Аргентина]].]] [[Податотека:Burj Al Arab, Dubai, by Joi Ito Dec2007.jpg|мини|200п|десно|Хотелот „[[Бурж Ал Араб]]“ во [[Дубаи]]]] '''Хотел''' е објект кој нуди платено сместување за релативно краток временски период. Порано, под поимот „сместување“ се подразбирало само сопствена соба со најнужните работи како [[кревет]], маса, плакар и др. Денес, како најелементарни услови во една хотелска соба се сметаат имањето клима-уред, [[телефон]], [[ТВ]], како и мини-бар со пијалак и закуска. Поголемите хотели нудат дополнителни услуги како базен, [[џакузи]], сала за вежбање, па сѐ до сала за прес-конференции. Хотелските соби вообичаено се нумерирани за гостите да можат полесно да го пронајдат својот апартман. Голем дел од хотелите нудат барем еден оброк како дел од платениот престој. Во [[Велика Британија]] постои законска одредба со која на хотелите им е наложено да послужуваат оброк во договорено време. Во [[Јапонија]] постојат [[хотели-капсули]], кои се објекти со минимален простор за спиење. Зборот „хотел“ настанал од францускиот збор ''hôtel'' (од [[фр.]] „hôte“ што значи ''гостин'') кој означувал секаков вид на градба која на посетителите им нудела сместување. Во современиот француски речник, овој збор има исто значење како и во македонскиот. Хотелските објекти може да се поделат според големината, функционалноста и цената. Според овие критериуми, постојат неколку категории на хотели, почнувајќи од стандардите хотели со повеќе ѕвездички сѐ до [[ботел]]от. Постојат и повеќе хотелски синџири кои имаат свои објекти ширум светот. Од нив се издвојуваат: [[Хилтон (хотелски синџир)|„Хилтон“]], [[Мариот (хотелски синџир)|„Мериот“]], „[[Хајат]]“ и „[[Холидеј Ин]]“. За најстар хотел во светот се смета „Нисијама Онсен“ од префектурата Јаманаши, [[Јапонија]]. Тој почнал со работа уште во 707. година од нашата ера и бил управуван од истото [[семејство]] цели 46 генерации. Според [[Гинисовата книга на рекорди]], хотелот близу селото Измајлово, [[Москва]], се смета за хотелот со најмногу соби (7.500). Исто така, недалеку од германскиот остров на [[Балтичко Море|Балтичкото Море]], Руеген, се наоѓа хотелот „Прора“, кој е најголемиот хотел на светот, со 10.000 соби, но веќе неколку децении тој не се користи како хотел. Тој бил изграден меѓу [[1936]] и [[1939]] година, а по [[Втора светска војна|Втората светска војна]] служел како воен комплекс.<ref>„Хотел без гости“, ''Дневник'', година XIX, број 5794, петок, 19 јуни 2015, стр. 24.</ref> Од друга страна, пак, највисокиот хотел е сместен во [[Хонгконг]]. Се вика „Риц-Карлтон“, а неговата височина е 484 [[Метар|метри]], со 312 соби за издавање. На [[28 февруари]] [[2016]] година, на околу 70 [[Километар|км]] од градот Петропавловск-Камчатски, на [[полуостров]]от [[Камчатка]] бил отворен првиот хотел изграден од [[мраз]].<ref>„Се отвора првиот хотел од мраз на полуостровот Камчатка“, ''Дневник'', година XX, број 5995, понеделник, 22 февруари 2016, стр. 24.</ref> ==Хотелот како тема во уметноста и во популарната култура== ===Хотелот како мотив во книжевноста=== * „Откритие“ — кус расказ на австрискиот писател [[Томас Берхнард]] од 1978 година.<ref>Томас Бернхард, ''Имитатор на гласови''. Скопје: Темплум, 2008, стр. 65-66.</ref> * „Хотел“ - песна на полскиот поет [[Адам Важик]].<ref>''Savremena poljska poezija''. Beograd: Nolit, 1964, стр. 84.</ref> * „Хотелско сапунче“ — кус расказ на македонската писателка [[Сања Михајловиќ-Костадиновска]] од 2018 година.<ref>Сања Михајловиќ-Костадиновска, ''(Бес)конечни модели на расказот''. Скопје: Бегемот, 2018, стр. 64-65.</ref> * „Хотел Загорје“ - книга на писателката [[Ивана Симиќ Бодрожиќ]].<ref>Магор, ''Каталог 2015''. Скопје, 2015, стр. 18.</ref> * „Хотелите што ги нема“ — краток расказ на [[Оливера Ќорвезироска]] од 2021 година.<ref>Оливера Ќорвезироска, ''Престапни години (прозен календар)''. Скопје: Бегемот, 2021, стр. 417-419.</ref> ===Хотелот како мотив во музиката=== * „Хотелот Јорба“ (англиски: ''Hotel Yorba'') — песна на американската рок-група [[Вајт страјпс]] (''The White Stripes'') од 2001 година.<ref>[https://www.discogs.com/master/10332-The-White-Stripes-White-Blood-Cells Discogs, The White Stripes ‎– White Blood Cells (пристапено на 9.10.2021)]</ref> * „[[Хотелот Морисон]]“ (англиски: ''Morrison Hotel'') — музички албум на американската [[Рок-музика|рок]]-група [[Дорс]] (''The Doors'') од 1970 година.<ref>[https://www.discogs.com/The-Doors-Morrison-Hotel/master/45415 Discogs, The Doors ‎– Morrison Hotel (пристапено на 9.8.2020)]</ref> * „Хотел Калифорнија“ (англиски: ''Hotel California'') — песна на американската рок-рупа [[Иглс]] (''Eagles'').<ref>[https://www.youtube.com/watch?v=lrfhf1Gv4Tw YouTube, hotel california video oficial (пристапено на 8.1.2017)]</ref> * „Хотел“ (француски: ''L'Hôtel'') — песна на швајцарската [[Синтисајзерски поп|електро-поп]] група [[Јело]] (''Yello'') од 1987 година.<ref>[https://www.discogs.com/release/50503-Yello-One-Second Yello – One Second (пристапено на 9.4.2024)]</ref> * „Ѕвезден хотел“ (англиски: ''Star Hotel'') — песна на австралиската поп-рок група [[Колд Чизел]] (''Cold Chisel'') од 1980 година.<ref>[https://www.youtube.com/watch?v=YxfLLf4pXfU YouTube, Cold Chisel - ''East'' (1980) Full Album (пристапено на 29.9.2017)]</ref> * „Изгорен хотел“ (англиски: ''Burnt-Out Hotel'') — песна на израелската рок-група [[Минимал компакт]] (''Minimal Compact'') од 1984 година.<ref>[https://www.discogs.com/release/211980-Minimal-Compact-Deadly-Weapons Minimal Compact – Deadly Weapons (пристапено на 17.12.2023)]</ref> * Хотел Неутрално млеко (англиски: ''Neutral Milk Hotel'') — американска [[Рок-музика|рок-група]].<ref>[http://walkingwallofwords.com/ Neutral Milk Hotel - Официјално мрежно место (пристапено на 3.5.2017)]</ref> * „Најди хотел“ (англиски: ''Get A Hotel'') — песна на британската [[Рок музика|рок]]-група [[Фол (рок-група)|Фол]] (''The Fall'') од 1988 година.<ref>[https://www.discogs.com/The-Fall-The-Frenz-Experiment/master/39027 Discogs, The Fall ‎– The Frenz Experiment (пристапено на 22.10.2020)]</ref> * „Хотел Бледел“ ([[англиски]]: ''Hotel Blöedel'') — песна на британската рок-група Фол од 1983 година.<ref>[https://www.discogs.com/master/39008-The-Fall-Perverted-By-Language Discogs, The Fall – Perverted By Language (пристапено на 7.1.2025)]</ref> ===Хотелот како мотив во филмот=== * „[[Хотел Трансилванија]]“ ([[англиски]]: ''Hotel Transylvania'') - американски [[анимиран филм]] од 2012 година, во [[режија]] на [[Генди Тартаковски]].<ref name="imdb.com">[http://www.imdb.com/title/tt0837562/ IMDb, Hotel Transylvania (2012) (пристапено на 2.4.2017)]</ref>“ * „[[Хотел Трансилванија 2]]“ ([[англиски]]: ''Hotel Transylvania 2'') - американски [[анимиран филм]] од 2015 година, во [[режија]] на [[Генди Тартаковски]].<ref name="imdb.com"/> * „[[Гранд хотел Будимпешта]]“ ([[англиски]]: ''The Grand Budapest Hotel'') - [[филм]] во британско-германско-американска копродукција од [[2014]] година, во режија на [[Вес Андерсон]].<ref>[http://www.imdb.com/title/tt2278388/fullcredits?ref_=tt_cl_sm#cast IMDb, The Grand Hotel Budapest (2014) (пристапено на 19.2.2015)]</ref> * „[[Хотел од милион долари (филм)|Хотел од милион долари]]“ ([[англиски]]: ''The Million Dollar Hotel'') - [[филм]] во [[режија]] на [[Вим Вендерс]] од 2000 година.<ref>''Антена'', број 747, 19.10.2012, стр. 3.</ref> == Наводи == {{наводи}} == Поврзано == {{commons|Hotel}} * [[Список на најголемите хотели во светот]] * [[Категоризирање на хотелите]] * [[Хотелски менаџмент]] * [[Туризам]] * [[Мотел]] ==Галерија== <gallery> Податотека:Grandhotel Pupp3.jpg|мини|Гранд хотел Пуп (Grandhotel Pupp) во [[Карлови Вари]], [[Чешка]] Податотека:Grandhotel Pupp1.jpg|мини|Гранд хотел Пуп (детаљ) Податотека:Hotel Fairmont.jpg|мини|Хотелот „Fairmont Golden“ во [[Прага]], Чешка Податотека:Hotel President-Прага.jpg|мини|Хотелот „President“ во Прага Податотека:Sternhotel.jpg|мини|Хотелот „Ѕвезда“ (Sternhotel) во [[Бон]], [[Германија]] Податотека:Hotel-am-Rathaus.jpg|мини|„Hotel am Rathaus“ во [[Касел]], Германија Податотека:Gebhards hotel-Goettingen.jpg|мини|„Gebhards Hotel“ во [[Гетинген]], Германија Податотека:Altstadt hotel Koln.jpg|мини|„Altstadt Hotel“ во [[Келн]], Германија Податотека:Hilton-koeln.jpg|мини|Хотел „Хилтон“ во Келн, Германија Податотека:Vo keln.jpg|мини|Хотелот „Stern am Rathaus“ во Келн, Германија Податотека:Hotel keln.jpg|мини|„Koncepthotels“ во Келн, Германија Податотека:Hotel-excelsior-keln.jpg|мини|„Excelsior Hotel Ernst“ во Келн, Германија Податотека:Hotel-excelsior-koeln.jpg|мини|„Excelsior Hotel Ernst“ во Келн, Германија Податотека:Hotel-keln.jpg|мини|„Kommerz Hotel“ во Келн, Германија Податотека:Hotel an der Philpharmonie.jpg|мини|„Hotel an der Philpharmonie“ во Келн, Германија Податотека:Hotel Mondial am Dom.jpg|мини|„Hotel Mondial am Dom“ во Келн, Германија Податотека:Cityclass-Koln.jpg|мини|„Cityclass Hotel“ во Келн, Германија Податотека:Koln2-hotel.jpg|мини|„Hotel Sion“ во Келн, Германија Податотека:Keln-XII-apostel-hotel.jpg|мини|„XII Apostel Hotel“ во Келн, Германија Податотека:Hotel Weinhaus Koeln.jpg|мини|Хотел „Weinhaus“ во Келн Податотека:Hotel City Palace.jpg|мини|Хотел „Сити палас“ во [[Охрид]] Податотека:Хотел Гарден.jpg|мини|Хотел „Гарден“ во Охрид Податотека:Хотел СУ.jpg|мини|Хотел „СУ“ во Охрид Податотека:Хотел Тино.jpg|мини|Хотел „Тино“ во Охрид Податотека:Нова Ривиера.jpg|мини|Хотел „Нова Ривиера“ во Охрид Податотека:Милениум Палас.jpg|мини|Хотел „Милениум Палас“ во Охрид </gallery> {{Нормативна контрола}} [[Категорија:Хотели]] [[Категорија:Туризам]] [[Категорија:Угостителство]] [[Категорија:Туристичко сместување]] [[Категорија:Галицизми]] blpp1ltpwroavoc0cujevcer3oufir5 0 1090854 5388082 4890232 2025-07-06T20:10:23Z Droidsheep 81200 ажурирана биографија 5388082 wikitext text/x-wiki '''Ненад Јолдески''' (р. {{роден|26|ноември|1986}} во {{роден во|Струга}}) — [[Македонија|македонски]] [[писател]]. == Животопис == Ненад Јолдески е роден на [[26 ноември]] [[1986]] година, во [[Струга]]. Дипломирал на Економскиот факултет при [[Универзитет Св. Кирил и Методиј|„Универзитетот Св. Кирил и Методиј“]] во [[Скопје]]. Магистрирал на катедрата за Општа и компаративна книжевност на државниот Филолошки факултет на тема „Интертекстуална иронија во модерниот и постмодерниот расказ“. == Творештво == Ненад Јолдески е автор на книгата: „[[Штамата на Енхалон (мемоари)|Штамата на Енхалон]]“<ref>Ненад Јолдески Wezdensky, ''Штамата на Ехалон (Мемоари)'', Скопје: Темплум, 2009.</ref> („[[Темплум]]“, [[2009]]), збирка раскази напишани на [[Струшки дијалект|струшки дијалект]] и сленг, со која ја освоил наградата „[[Новите!]]“ за најдобро дебитантско дело на конкурсот распишан издавачката куќа [[Темплум]] во 2009 година. Во 2012 година ја објавил својата втора збирка раскази, „[[Секој со своето езеро]]“<ref>Ненад Јолдески, Секој со своето езеро, Скопје: Темплум, 2012</ref> <ref>Ненад Јолдески, Секој со своето езеро (раскази од вода), Скопје: Или-Или, 2016, второ издание</ref> („Темплум“, [[2012]] / „[[Или-или|Или-Или]]“, 2016 - второ издание) за која во 2016 година ја добила „[[Наградата за литература на Европска Унија]]“. <ref>Никола Гелевски и Владимир Мартиновски (приредувачи), ''Џинџуџе во земјата на афионите: антологија на македонскиот краток расказ''. Скопје: Темплум, 2022, стр. 366.</ref> Неговиот прв кус роман „[[Пливање спротоводно|Пливање спротиводно]]“ (2018) ја следи приказната за враќањето на Артемида, од Њујорк во Струга. Патување кое е епизодна, но клучна потрага по идентитетот, оној биолошкиот, запоставениот, заборавениот. Романот е поделен на два дела: „Зараснато навнатре (Њујорк)“ и „Над површина (Струга)“. Уредник е на збирката раскази „[[Николај (фикција. вода. вистина)]]“ која содржи шест раскази од шест македонски автори, инспирирани од животот на руските емигранти доктор [[Никола Незлобински]] и неговата жена Софија Незлобинска. За потребите на уметничката група „[[Везденски]]“, од која и самиот бил дел, Јолдески адаптирал неколку [[Сценарио|сценарија]] за различни аматерски [[Драмска уметност|театарски]] претстави. Тој е еден од основачите на ИНКА (Иницијатива за независен културен активизам) и на фестивалот ДРИМON кој секоја година се одржува во [[Струга]]. Неговите раскази се преведени на неколку јазици во најразлични антологии, магазини и онлајн списанија. Три негови кратки раскази се застапени во антологијата на македонскиот краток расказ, „[[Џинџуџе во земјата на афионите]]“ ([[Темплум]], 2022).<ref>Никола Гелевски и Владимир Мартиновски (приредувачи), ''Џинџуџе во земјата на афионите: антологија на македонскиот краток расказ''. Скопје: Темплум, 2022, стр. 309-313.</ref> == Наводи == {{наводи}} {{ОСНОВНОПОДРЕДУВАЊЕ:Јолдески, Ненад}} [[Категорија:Македонски писатели]] [[Категорија:Живи луѓе]] [[Категорија:Родени во 1986 година]] [[Категорија:Луѓе од Струга]] 0wvmturlw30uhussm4b35louskhii23 0 1116117 5388067 5386566 2025-07-06T19:08:03Z Marco Mitrovich 114460 5388067 wikitext text/x-wiki {{Инфокутија Населено место |official_name =Извор |other_name = |native_name = |nickname = |settlement_type =село |motto = |image_skyline = Извор Пирот Миомир Станковић 31 08 2021.jpg |imagesize = |image_caption = Панорамата на Извор |image_flag = |flag_size = |image_seal = |seal_size = |image_map = |mapsize = |map_caption = |pushpin_map = Србија |pushpin_label_position =bottom |pushpin_mapsize= |pushpin_map_caption = |subdivision_type = Земја |subdivision_name ={{знаме|Србија}} |subdivision_type1 = [[Окрузи во Србија|Округ]] |subdivision_name1 =[[Пиротски округ|Пиротски]] |subdivision_type2 =[[Општини во Србија|Општина]] |subdivision_name2 =[[Пирот]] |subdivision_type3 = |subdivision_name3 = |government_footnotes = |government_type = |leader_title = |leader_name = |established_title = |established_date = |area_magnitude = |unit_pref =Metric |area_footnotes = |area_total_km2 = |area_land_km2 = |population_as_of =2002 |population_footnotes = |population_note = |population_total =781 |population_density_km2 = |timezone =[[средноевропско време|CET]] |utc_offset = +1 |timezone_DST = [[средноевропско летно време|CEST]] |utc_offset_DST = +2 |latd= 43|latm= 08|lats= 51|latNS= N |longd= 22|longm= 37|longs=58 |longEW= E |elevation_footnotes = |elevation_m = |elevation_ft = |postal_code_type = |postal_code = |area_code = |blank_name = |blank_info = |website = |footnotes = }} '''Извор''' ({{lang-sr|Извор}}) — [[село]] во [[Град Пирот|град]] [[Пирот]] во [[Пиротски округ|Пиротскиот округ]], југоисточна [[Србија]]. Според пописот од 2002 г., селото има 781 жители, додека пак во 1990 г. населението броело 905 жители. == Демографија == Во Извор живеат 657 полонолетни лица, со просечна старост од 43,3 години (41,9 код за жени и 44,8 за мажи). Селото опфаќа 252 домаќинства, со просечно 3,10 луѓе по домаќинство. Населението во селото е мошне нехомогено. {{Попис-Србија |извор=<ref>{{Стат Књига 9}}</ref> |п1948=1217 |п1953=1163 |п1961=1069 |п1971=1103 |п1981=1007 |п1991=905 |п1991н=905 |п2002с=782 |п2002=781 }} == Наводи == {{наводи}} {{Србија-гео-никулец}} {{coord|43|08|51|N|22|37|58|E|type:city_source:kolossus-frwiki|display=title}} [[Категорија:Пирот]] [[Категорија:Населени места во Јужна Србија]] hxt5wmft0rvzp9fc0x81kish38mb97n 0 1120116 5388069 4700507 2025-07-06T19:14:27Z Ehrlich91 24281 5388069 wikitext text/x-wiki {{Инфокутија Македонска црква |име = Свети Илија |слика = Црква „Св. Илија“ - Патрик.jpg |големина на слика = 250п |опис = Поглед на црквата |епархија = Брегалничка |намесништво = Штипско |парохија = Осма приградска |координати = {{coord|41|35|53.3|N|22|12|42.2|E|display=inline,title|type:landmark_region:MK}} |место = Патрик (Штипско){{!}}Патрик |општина = Штип |држава = Македонија |патрон = [[Свети Илија]] |изградба = 1988 (обнова) |завршено = |осветување = |живопис = |ктитор = |зограф = |рушење = 1913 |запалена = |водство = |мрежно место = |архитектонски тип = |архитектонски стил= |површина = }} '''Свети Илија''' — главна селска [[Црква (градба)|црква]] историското [[штип]]ско село [[Патрик (Штипско)|Патрик]], [[Македонија]].<ref>{{наведена книга|last=Јелена Павловска, Наташа Ниќифоровиќ и Огнен Коцевски|title=Карта на верски објекти во Македонија|editor=Валентина Божиновска|publisher=Комисија за односи во верските заедници и религиозните групи|location=Менора - Скопје|date=2011|isbn=978-608-65143-2-7|page=27}}</ref> == Местоположба == Црквата се наоѓа на местото на некогашното село [[Патрик (Штипско)|Патрик]] и е единствен остаток од него. До нејзе може да се стигне преку земјен пат кој започнува од превојот помеѓу Неготино и Штип на [[Регионален пат 1103|регионалниот пат 1103]]. Бидејќи црквата се наоѓа во рамки на самото ловиште „Конечко“, пристапот до црквата е ограничен. Во 2020 година била издадена „Процена на загрозеноста од елементарни непогоди кај православните верски храмови во општина Штип“ од страна на [[Центар за управување на кризи|Центарот за управување на кризи]] и [[Универзитет „Гоце Делчев“|Универзитетот „Гоце Делчев“]] во која се вели дека црквата врз основа на својата градба, местоположба и околина е загрозена од појава на пожари.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://eprints.ugd.edu.mk/27525/1/Tekst....pdf|title=Процена на загрозеноста од елементарни непогоди кај православните верски храмови во општина Штип|last=Веселинов|first=Драган|last2=Нацев|first2=Трајче|date=2020|work=[[Универзитет „Гоце Делчев“]]|accessdate=6 јули 2025}}</ref> == Историја == Првобитниот храм бил разрушен за време на [[Втора балканска војна|Втората балканска војна]], кога било разорано и самото село. Но, видливите остатоци од објектот и од фрескоживописот, довело до повторна обнова. Со благослов на [[Брегалничка епархија|Митрополитот Брегалнички]] [[Архиепископ Охридски и Македонски г.г. Стефан|г. Стефан]], реставрацијата била отпочната во 1988 година. == Архитектура == === Фрескоживопис === Црквата поседува живопис. === Икони и иконостас === Во нејзе се наоѓа мал иконостас. == Галерија == <gallery mode="packed" heights="120px"> Податотека:Црква „Св. Илија“ - Патрик 10.jpg|Куполата Податотека:Црква „Св. Илија“ - Патрик 2.jpg|Главниот влез Податотека:Црква „Св. Илија“ - Патрик 3.jpg|Икона над главниот влез Податотека:Црква „Св. Илија“ - Патрик 4.jpg|Споредниот влез Податотека:Црква „Св. Илија“ - Патрик 5.jpg|Споредниот влез Податотека:Црква „Св. Илија“ - Патрик 6.jpg|Поглед на црквата Податотека:Црква „Св. Илија“ - Патрик 7.jpg|Внатрешноста Податотека:Црква „Св. Илија“ - Патрик 8.jpg|Иконостасот Податотека:Црква „Св. Илија“ - Патрик 9.jpg|Дел од фрескоживописот </gallery> == Поврзано == * [[Штипско архијерејско намесништво]] * [[Осма приградска парохија]] * [[Патрик (Штипско)]] == Наводи == {{наводи}} == Надворешни врски == {{Ризница-ред|St. Elijah Church (Patrik)}} {{ОСНОВНОПОДРЕДУВАЊЕ:Илија, Патрик}} [[Категорија:Храмови посветени на Свети Илија во Македонија|Патрик]] 6okzoa3rg9cwhkjdnxpyt4mpxgeg9ep 5388075 5388069 2025-07-06T19:29:36Z Ehrlich91 24281 5388075 wikitext text/x-wiki {{Инфокутија Македонска црква |име = Свети Илија |слика = Црква „Св. Илија“ - Патрик.jpg |големина на слика = 250п |опис = Поглед на црквата |епархија = Брегалничка |намесништво = Штипско |парохија = Осма приградска |координати = {{coord|41|35|53.3|N|22|12|42.2|E|display=inline,title|type:landmark_region:MK}} |место = Патрик (Штипско){{!}}Патрик |општина = Штип |држава = Македонија |патрон = [[Свети Илија]] |изградба = 1988 (обнова) |завршено = |осветување = |живопис = |ктитор = |зограф = |рушење = 1913 |запалена = |водство = |мрежно место = |архитектонски тип = |архитектонски стил= |површина = }} '''Свети Илија''' — главна селска [[Црква (градба)|црква]] историското [[штип]]ско село [[Патрик (Штипско)|Патрик]], [[Македонија]].<ref>{{наведена книга|last=Јелена Павловска, Наташа Ниќифоровиќ и Огнен Коцевски|title=Карта на верски објекти во Македонија|editor=Валентина Божиновска|publisher=Комисија за односи во верските заедници и религиозните групи|location=Менора - Скопје|date=2011|isbn=978-608-65143-2-7|page=27}}</ref> == Местоположба == Црквата се наоѓа на местото на некогашното село [[Патрик (Штипско)|Патрик]] и е единствен остаток од него. До нејзе може да се стигне преку земјен пат кој започнува од превојот помеѓу Неготино и Штип на [[Регионален пат 1103|регионалниот пат 1103]]. Бидејќи црквата се наоѓа во рамки на самото ловиште „Конечко“, пристапот до црквата е ограничен. Во 2020 година била издадена „Процена на загрозеноста од елементарни непогоди кај православните верски храмови во општина Штип“ од страна на [[Центар за управување на кризи|Центарот за управување на кризи]] и [[Универзитет „Гоце Делчев“|Универзитетот „Гоце Делчев“]] во која се вели дека црквата врз основа на својата градба, местоположба и околина е загрозена од појава на пожари.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://eprints.ugd.edu.mk/27525/1/Tekst....pdf|title=Процена на загрозеноста од елементарни непогоди кај православните верски храмови во општина Штип|last=Веселинов|first=Драган|last2=Нацев|first2=Трајче|date=2020|work=[[Универзитет „Гоце Делчев“]]|accessdate=6 јули 2025}}</ref> == Историја == Првобитниот храм бил разрушен за време на [[Втора балканска војна|Втората балканска војна]], кога било разорано и самото село. Но, видливите остатоци од објектот и од фрескоживописот, довело до повторна обнова. Со благослов на [[Брегалничка епархија|Митрополитот Брегалнички]] [[Архиепископ Охридски и Македонски г.г. Стефан|г. Стефан]], реставрацијата била отпочната во 1988 година.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://bregalnickaeparhija.org.mk/osma-prig-parohija.html|title=Брегалничка епархија|work=[[Брегалничка епархија]]|accessdate=2025-07-06}}</ref> == Архитектура == === Фрескоживопис === Црквата поседува живопис. === Икони и иконостас === Во нејзе се наоѓа мал иконостас. == Галерија == <gallery mode="packed" heights="120px"> Податотека:Црква „Св. Илија“ - Патрик 10.jpg|Куполата Податотека:Црква „Св. Илија“ - Патрик 2.jpg|Главниот влез Податотека:Црква „Св. Илија“ - Патрик 3.jpg|Икона над главниот влез Податотека:Црква „Св. Илија“ - Патрик 4.jpg|Споредниот влез Податотека:Црква „Св. Илија“ - Патрик 5.jpg|Споредниот влез Податотека:Црква „Св. Илија“ - Патрик 6.jpg|Поглед на црквата Податотека:Црква „Св. Илија“ - Патрик 7.jpg|Внатрешноста Податотека:Црква „Св. Илија“ - Патрик 8.jpg|Иконостасот Податотека:Црква „Св. Илија“ - Патрик 9.jpg|Дел од фрескоживописот </gallery> == Поврзано == * [[Штипско архијерејско намесништво]] * [[Осма приградска парохија]] * [[Патрик (Штипско)]] == Наводи == {{наводи}} == Надворешни врски == {{Ризница-ред|St. Elijah Church (Patrik)}} {{ОСНОВНОПОДРЕДУВАЊЕ:Илија, Патрик}} [[Категорија:Храмови посветени на Свети Илија во Македонија|Патрик]] pdr5ye3m7z7wtnonq6r1zldyrtd98ih 0 1121695 5387873 4595279 2025-07-06T12:19:03Z Marco Mitrovich 114460 5387873 wikitext text/x-wiki [[File:Drenica region.png|thumb|Општините Глоговац и Србица во регионот Дреница]] '''Дреница''' ([[албански]]: ''Drenica'' или ''Drenicë''), исто така познатa како '''долината Дреницa''', е планински регион во централно [[Косово]], што опфаќа 1.200 квадратни километри. Се наоѓа западно од главниот град [[Приштина]], нејзиното население изнесува 120.000 од кои мнозинството се [[Албанци]]. Регионот се состои од општините [[Глоговац]] и [[Србица]] и неколку села во [[Зубин Поток]], [[Клина]], [[Косовска Митровица]] и [[Вучитрн]]. Овие градови се во исто време главни градови на соодветните општини и поголемиот дел од населението во општините живее тука. А популарна атракција се планините Чичавице, кои се наоѓаат североисточно од Глоговац. ==Историја== Дреница првпат се споменува во [[1413]] година, кога Ѓураѓ Бранковиќ, неговата мајка Мара, и браќата Ѓорѓе и Лазар го подарија селото Доброшевце на манастирот Свети Павле од [[Света Гора]]. Деспот Ѓураѓ Бранковиќ ([[1427]] - [[1456]]) го основал манастирот Девич во регионот. Селата околу градовите Глоговац и Србица се родното место на [[Ослободителна војска на Косово|Ослободителната војска на Косово]] и упориште на албанскиот национализам, кој започна со вооружени операции во Дреница во [[1996]] година. Како упориште на ОВК за време на [[Косовска војна|војната во Косово 1998-1999]], регионот преживеа многу вооружени конфликти со безбедносните сили на [[СР Југославија]], тогаш земјата под чија контрола беше регионот. Ридското село Ликовац служи како регионален штаб на ОВК, сè додека [[Срби]]те не го заземат повторно во офанзива во [[септември]] [[1998]] година. Областа околу планините Чичавице, исто така, претрпе воени активности меѓу српските сили и 114-та бригада на ОВК. Југословенската армија и парамилитарните единици ја користат фабриката "Feronikel" во близина на Глоговац како база за операции од 1998 до 1999 година. Пред војната, фабриката произведуваше [[никел]] и [[руда]]. Албанските работници биле отпуштени и протерани, а исто така се користи како касарна и база, од каде се испукувале топови и ракети против позициите на ОВК. Фабриката била бомбардирана од страна на силите на [[НАТО]] на [[29 април]] [[1999]] година, предизвикувајќи непознат број жртви и значителна штета. ==Значајни личности== *[[Хасан Приштина]] *[[Адем Јашари]] *[[Авни Спахиу]] *[[Шабан Полужа]] *[[Хашим Тачи]] *[[Љуљзим Баша]] *[[Фатмир Љимај]] *[[Сулејман Селими]] *[[Јакуп Красниќи]] *[[Азем Галица]] *[[Шота Галица]] *[[Рифат Кукај]] *[[Леонора Јакупи]] ==Надворешни врски== *[http://www.mnemosyne.org.rs/index.php/en/drenica.html Дреница-Втората света планина на Србија] {{Семарх|url=https://web.archive.org/web/20140730050630/http://www.mnemosyne.org.rs/index.php/en/drenica.html |date=2014-07-30 }} [[Категорија:Области во Косово]] 74ux50fg95yjf657a00z4n4l2jvvsr4 5387881 5387873 2025-07-06T12:29:24Z Marco Mitrovich 114460 #WPWPMK and #WPWP 5387881 wikitext text/x-wiki [[File:Drenica region.png|thumb|Општините Глоговац и Србица во регионот Дреница]] '''Дреница''' ([[албански]]: ''Drenica'' или ''Drenicë''), исто така познатa како '''долината Дреницa''', е планински регион во централно [[Косово]], што опфаќа 1.200 квадратни километри. Се наоѓа западно од главниот град [[Приштина]], нејзиното население изнесува 120.000 од кои мнозинството се [[Албанци]]. Регионот се состои од општините [[Глоговац]] и [[Србица]] и неколку села во [[Зубин Поток]], [[Клина]], [[Косовска Митровица]] и [[Вучитрн]]. Овие градови се во исто време главни градови на соодветните општини и поголемиот дел од населението во општините живее тука. А популарна атракција се планините Чичавице, кои се наоѓаат североисточно од Глоговац. ==Историја== [[Податотека:12-Devic.jpg|мини|лево|250п|Манастир Девич во Дреница]] Дреница првпат се споменува во [[1413]] година, кога Ѓураѓ Бранковиќ, неговата мајка Мара, и браќата Ѓорѓе и Лазар го подарија селото Доброшевце на манастирот Свети Павле од [[Света Гора]]. Деспот Ѓураѓ Бранковиќ ([[1427]] - [[1456]]) го основал манастирот Девич во регионот. Селата околу градовите Глоговац и Србица се родното место на [[Ослободителна војска на Косово|Ослободителната војска на Косово]] и упориште на албанскиот национализам, кој започна со вооружени операции во Дреница во [[1996]] година. Како упориште на ОВК за време на [[Косовска војна|војната во Косово 1998-1999]], регионот преживеа многу вооружени конфликти со безбедносните сили на [[СР Југославија]], тогаш земјата под чија контрола беше регионот. Ридското село Ликовац служи како регионален штаб на ОВК, сè додека [[Срби]]те не го заземат повторно во офанзива во [[септември]] [[1998]] година. Областа околу планините Чичавице, исто така, претрпе воени активности меѓу српските сили и 114-та бригада на ОВК. Југословенската армија и парамилитарните единици ја користат фабриката "Feronikel" во близина на Глоговац како база за операции од 1998 до 1999 година. Пред војната, фабриката произведуваше [[никел]] и [[руда]]. Албанските работници биле отпуштени и протерани, а исто така се користи како касарна и база, од каде се испукувале топови и ракети против позициите на ОВК. Фабриката била бомбардирана од страна на силите на [[НАТО]] на [[29 април]] [[1999]] година, предизвикувајќи непознат број жртви и значителна штета. ==Значајни личности== *[[Хасан Приштина]] *[[Адем Јашари]] *[[Авни Спахиу]] *[[Шабан Полужа]] *[[Хашим Тачи]] *[[Љуљзим Баша]] *[[Фатмир Љимај]] *[[Сулејман Селими]] *[[Јакуп Красниќи]] *[[Азем Галица]] *[[Шота Галица]] *[[Рифат Кукај]] *[[Леонора Јакупи]] ==Надворешни врски== *[http://www.mnemosyne.org.rs/index.php/en/drenica.html Дреница-Втората света планина на Србија] {{Семарх|url=https://web.archive.org/web/20140730050630/http://www.mnemosyne.org.rs/index.php/en/drenica.html |date=2014-07-30 }} [[Категорија:Области во Косово]] e8agiknmei4jrojl5eo10rwikc5brrz 0 1140793 5388113 5250226 2025-07-06T23:09:02Z Buli 2648 5388113 wikitext text/x-wiki {{Инфокутија за писател | name = Ги де Мопасан<br />''Guy de Maupassant'' | image = Maupassant par Nadar.jpg | caption = Ги де Мопасан | birth_date = {{birth date|1850|8|5|df=y}} | birth_place = [[Турвил-сир-Арк]], Франција | death_date = {{Починат на и возраст|1893|7|6|1850|8|5|df=y}} | death_place = Париз, Франција | occupation = [[писател]] | spouse = | genre = [[роман]], [[расказ]] | movement = [[реализам]], [[натурализам]], [[фантастика]] | notableworks = | influences = | influenced = | signature = }} '''Анри Рене Албер Ги де Мопасан''' ({{lang-fr|Henry René Albert Guy de Maupassant}}; [[Турвил-сир-Арк]], [[5 август]] [[1850]] – [[Париз]], [[6 јули]] [[1893]]) — француски [[писател]], претставник на [[реализам|реализмот]] и [[Натурализам|натурализмот]]. == Животопис == [[File:Maupassant 7 ans.jpg|thumb|лево|Мопасан на 7 години]] Мопасан е роден во замокот [[Мироменил]] во [[Турвил-сир-Арк]] (''Château de Miromesnil'') кај [[Дјеп]] во [[Франција]]. Мопасонови биле стара [[Лорена|лоренска]] семејство кое се доселило во [[Нормандија]] во средината на [[XVIII век]]. Неговиот татко се оженил со Лора ле Поатевен (''Laure le Poittevin''), девојка од богато граѓанско семејство. Лора и нејзиниот брат Алфред во детството често си играле со синот на [[руан]]скиот [[Хирургија|хирург]], [[Гистав Флобер]], кој подоцна силно влијаел на животот на нејзиниот син. Таа била жена со невообичаен литературен вкус за тоа време и многу добро ги познавала класиците, особено [[Вилијам Шекспир|Шекспир]]. Бидејќи била разделена од мажот, своите два сина, Ги и Ерве, ги растела сама. Сè до својата тринаесетта година Ги со својата мајка живеел во [[Етрета]], каде растел уживајќи во благодатите на приморското село. Честопати со рибарите одел на [[риболов]] или разговарал со локалните селани на нивниот дијалект. Тој бил толку приврзан кон мајка си што откога бил запишан на [[богословија]] во [[Ивето]] (''Yvetot''), многу брзо успеал да биде исфрлен од училиштето и да се врати кај неа. Од таа фаза на неговиот живот потекнува и неговата изразена одбојност кон [[религија]]та. Потоа го испратиле во руанскиот лицеј каде почнал да се интересира за [[поезија]]та и успешно се пробал во глумата. Кога Ги го завршил колеџот, во 1870 година избувнала [[Француско-пруска војна|Француско-пруската војна]], а тој веднаш се пријавил како доброволец и се борел на фронтот. По завршувањето на војната, во 1871 година тој ја напуштил Нормандија и дошол во Париз каде следните седум години работел како службеник во Министерството за поморство. Во тие седум години единствената разонода му била [[веслање]]то по [[Сена]] во неделите и на празниците. Во тоа време, [[Гистав Флобер]] му станал своевиден литературен водич во неговите книжевни и новинарски почетоци. Во домот на Флобер ги среќавал [[Иван Тургењев]], [[Емил Зола]], како и многу други претставници на [[реализам|реализмот]] и [[натурализам|натурализмот]]. Во тоа време, Мопасан пишувал песни и кратки драми. Во 1878 година преминал во Министерството за образование, а истовремено станал надворешен соработник на неколку водечки новини, како: „[[Фигаро (весник)|Фигаро]]“, „Жил Бла“, „Голоаз“ и „Л’еко де Пари“. Мопасан од раѓање бил повлечен, ја сакал самотијата и медитацијата. Често патувал во [[Алжир]], [[Италија]], [[Англија]], [[Велика Британија|Британија]], [[Сицилија]], [[Оверњ]], и од секое патување се враќал со нова книга. Крстарел на својата јахта „Бел-Ами“, наречена по неговиот роман. Ваквиот бурен живот не го спречувал да се спријатели со најславните книжевници на тоа време. [[Александар Дима Синот]] му бил како втор татко, а во [[Екс ле Бен]] (''Aix-les-Bains'') се дружел со [[Иполит Тен]] (''Hippolyte Taine'') од кого бил воодушевен. <br /> Иако е општопознато дека Мопасан бил нервно болен, не е целосно познат карактерот на неговата болест. Во тој поглед, уште во периодот меѓу двете светски војни се развила богата дебата и биле напишани голем број студии на таа тема. Притоа бил објавен богат материјал: од сеќавањата на неговите соработници и пријатели (на пример, неговиот собар Франсоа) сè до болничките записи во болницата на д-р Бланш каде Мопасан ги поминал последните 16 месеци од животот и каде што починал. Како резултат на тие обемни истражувања, познато е дека уште на возраст од 26 години Мопасан се заразил од сифилис при што како прва последица се појавила [[неврастенија]], а потоа и заболување на [[очи]]те; дека уште од првите години на својата писателска кариера се плашел од лудилото и од смртта, а паралелно со книжевната слава кај него се развила [[манија]] на следење поради што постојнао се криел од јавноста; дека страдал од халуцинации (за што најдобро сведочи новелата „Тој?“), а во текот на 1884 и 1885 година се појавиле и други параноидни симптоми. На крајот, Мопасан умрел од прогресивна [[парализа]] од која умрел и неговиот брат ''Hervé'' (иако семејството лажело дека умрел од сончаница). Исто така, Мопасан бил психопат, иако се одликувал со добра волја и навидум весел карактер. Понатаму, тој бил голем [[Хипохондрија|хипохондрик]], вечно загрижен за здравјето, недоверлив, повлечен и плашлив, но и арогантен, така што во последните години страдал од мегаломанија. Најпосле, бидејќи страдал од [[мигрена]] и постојани [[Артритис|артритични]] болки, Мопасан често употребувал разни [[Дрога|дроги]], како: [[етер]], [[морфиум]], [[кокаин]] и [[хашиш]]. Со еден збор, тој бил шизоид, а таква била и мајка му, така што се мисли дека неговата болест има наследна природа. Многумина книжевни критичари и историчари сметаат дека неговите фантастични раскази се непосредна последица на постепеното влошување на неговата психичка болест. Борејќи се со болеста, како сведок на своето постепено изумирање, Мопасан двапати се обидел да изврши [[самоубиство]], посакувајќи ја својата брза смрт. Така, во 1891 година, простувајќи се од еден пријател, Мопасан изјавил: „Збогум, а не до гледање, збогум! Мојата одлука е донесена...“<ref>Ivo Hergešić, „Maupassant i pozadina jedne njegove novele“, во: Guy de Maupassant, ''Yvette''. Split: Logos, 1984, стр. 89-93.</ref> <br /> Во 1891 година, Мопасан потполно го загубил [[разум]]от, а умрел две години подоцна, во јули 1893 година, еден месец пред својот 43. роденден. Ги де Мопасан е погребан на гробиштата [[Монпарнас]] во Париз. ==Творештво== Мопасан за првпат го привлекува вниманието на книжевната публика и критика во 1880 година, кога го објавил своето прво ремек-дело, новелата „[[Топка маст]]“ (''Boule de suif''), која била објавена како дел од зборникот „Вечери во Медан“ и која била многу далеку од останатите автори застапени во него.<ref>Ivo Hergešić, „Maupassant i pozadina jedne njegove novele“, во: Guy de Maupassant, ''Yvette''. Split: Logos, 1984, стр. 89.</ref> Таа веднаш постигнала голем успех, а Флобер ја опишал како „ремек-дело за сите времиња“. Најплодниот период на Мопасан бил од 1880 до 1891 година. Станувајќи славен со својот прв расказ, тој вредно пишувал и творел две, а понекогаш и четири дела годишно. Среќниот спој на книжевниот талент и смислата за бизнис му донеле големо богатство. Во 1881 година ја објавил првата книга раскази под наслов „[[Домот на Тељеови]]“ (''La maison Tellier''), која во само две години достигнала 12 изданија. Во 1883 година го завршил својот прв [[роман]] „[[Живот (роман на Мопасан)|Живот]]“ (''Une vie''), кој за помалку од година дена се продал во 25.000 примероци. Во своите романи, Мопасан подетаљно ги разработува заплетите од своите раскази. Неговиот втор роман, „[[Бел-Ами]]“ (''Bel-Ami''), издаден во 1885 година, достигнал 37 изданија за само четири месеци. Неговиот тогашен издавач добро го плаќал секое негово ново ремек-дело, а перото на Мопасан без најмал напор творело стилски дотерани, оригинални и длабокоумни дела. Во тој период го напишал и романот „[[Пјер и Жан]]“ (''Pierre et Jean'') кој многумина го сметаат за негов најдобар роман. [[File:Couverture de Bel-ami, éditions Flammarion.jpg|thumb|лево|Бел-Ами]] [[File:Maupassant Tomb.jpg|thumb|Гробот на Мопасан на [[Монпарнас]]]] Во 1887 година се појавил романот „[[Мон-Ориол]]“ (''Mont-Oriol''), кој денес се смета за најслабиот роман на Мопасан, иако по повод неговото излегување од печат, издавачот на Мопасановите дела ''Havard'' му напишал писмо на авторот полно со комплименти, наведувајќи дека во него насетува една нова нота.<ref>Ivo Hergešić, „Maupassant i pozadina jedne njegove novele“, во: Guy de Maupassant, ''Yvette''. Split: Logos, 1984, стр. 88.</ref> ===Критички осврт кон творештвото на Мопасан=== Набљудувано временски, творештвото на Мопасан е многу кратко и опфаќа само десет години: од 1880 година, кога ја објавил новелата „Топка маст“ до 1890 година, кога ја објавил последната збирка раскази. Краткиот временски период не дозволувал долготрајна еволуција во неговото творештво, кое поради тоа има единствено обележје. Интересно е да се спомене дека самиот Мопасан ја предвидел својата краткотрајна книжевна кариера, со зборовите: „Влегувам во книжевниот живот како [[метеор]]; од него ќе излезам како [[молња]].“ (''Je suis entré dans la vie litéraire comme un météore; j'en sortirai en coup de foundre''). <br /> Традиционално, во француските учебници, почнувајќи од Лансон, Мопасан најчесто се опишува како безличен и имперсонален, која како фотографска плоча, прецизно ги прима сите впечатоци од надворешниот свет. Спек, поновите критичари и историчари на книжевноста сметаат дека тој е многу субјективен писател, а некои дури тврдат дека неговото книжевно дело не може да се објасни без детаљно познавање на неговиот живот и болеста. Во своите книги, Мопасан не измислува ништо, но одлично забележува и лесно се изразува. Неговите дела може да се групираат во неколку циклуси, во зависност од периодите од неговиот живот. Така, најбројни се т.н. „нормандиски“ раскази во кои пишува на теми поврзани со селаните, рибарите и ловците од своето детство; потоа, како учесник во војната од 1870-1871 година, тој напишал многу воени раскази; како резултат на неговата работа како државен службеник настанале бројни раскази во кои го опишува животот на бирократите; а некои дела, како на пример новелата „[[Ивет (Мопасан)|Ивет]]“, се одраз на неговиот влез во монденските кругови.<ref>Ivo Hergešić, „Maupassant i pozadina jedne njegove novele“, во: Guy de Maupassant, ''Yvette''. Split: Logos, 1984, стр. 88-89.</ref> ===Значење и влијание=== Германскиот филозоф [[Фридрих Ниче]] особено го истакнува Мопасан како еден од омилените современи автори, нарекувајќи го „еден од силна раса“ и „вистински Латин“.<ref>Фридрих Ниче, ''Ecce Homo (Ево човека) – Како постајеш, шта си''. Сарајево: Издање И. Ђ. Ђурђевића, 1918, стр. 52.</ref> == Најважни дела == * „[[Топка маст]]“ (''Boule de suif''), [[расказ]] (1880) * „Домот на Тељеови“ (''La Maison Tellier''), збирка раскази (1881) * „Живот (''Une Vie''), [[роман]] (1883) * „[[Ивет (Мопасан)|Ивет]]“ (''Yvette''), [[новела]] (1884) * „Бел-Ами“ (''Bel-Ami''), роман (1885) * „Пјер и Жан“ (''Pierre et Jean''), роман == Надворешни врски == {{портал|Биографија}} {{Ризница-врска|Guy de Maupassant}} * [[Проект Гутенберг]]: [http://www.gutenberg.net/author/Guy+de+Maupassant електронски текстови на некои Мопасанови дела] {{Семарх|url=https://web.archive.org/web/20200906154237/http://www.gutenberg.net/author/Guy+de+Maupassant |date=2020-09-06 }} {{Нормативна контрола}} {{ОСНОВНОПОДРЕДУВАЊЕ:Мопасан, Ги де}} [[Категорија:Родени во 1850 година]] [[Категорија:Починати во 1893 година]] [[Категорија:Француски писатели]] [[Категорија:Натурализам]] [[Категорија:Починати во Париз]] [[Категорија:Погребани на гробиштата „Монпарнас“]] b5d9iyqar9oq087jz3ouml13ta4eotx 5388114 5388113 2025-07-06T23:09:34Z Buli 2648 /* Најважни дела */ 5388114 wikitext text/x-wiki {{Инфокутија за писател | name = Ги де Мопасан<br />''Guy de Maupassant'' | image = Maupassant par Nadar.jpg | caption = Ги де Мопасан | birth_date = {{birth date|1850|8|5|df=y}} | birth_place = [[Турвил-сир-Арк]], Франција | death_date = {{Починат на и возраст|1893|7|6|1850|8|5|df=y}} | death_place = Париз, Франција | occupation = [[писател]] | spouse = | genre = [[роман]], [[расказ]] | movement = [[реализам]], [[натурализам]], [[фантастика]] | notableworks = | influences = | influenced = | signature = }} '''Анри Рене Албер Ги де Мопасан''' ({{lang-fr|Henry René Albert Guy de Maupassant}}; [[Турвил-сир-Арк]], [[5 август]] [[1850]] – [[Париз]], [[6 јули]] [[1893]]) — француски [[писател]], претставник на [[реализам|реализмот]] и [[Натурализам|натурализмот]]. == Животопис == [[File:Maupassant 7 ans.jpg|thumb|лево|Мопасан на 7 години]] Мопасан е роден во замокот [[Мироменил]] во [[Турвил-сир-Арк]] (''Château de Miromesnil'') кај [[Дјеп]] во [[Франција]]. Мопасонови биле стара [[Лорена|лоренска]] семејство кое се доселило во [[Нормандија]] во средината на [[XVIII век]]. Неговиот татко се оженил со Лора ле Поатевен (''Laure le Poittevin''), девојка од богато граѓанско семејство. Лора и нејзиниот брат Алфред во детството често си играле со синот на [[руан]]скиот [[Хирургија|хирург]], [[Гистав Флобер]], кој подоцна силно влијаел на животот на нејзиниот син. Таа била жена со невообичаен литературен вкус за тоа време и многу добро ги познавала класиците, особено [[Вилијам Шекспир|Шекспир]]. Бидејќи била разделена од мажот, своите два сина, Ги и Ерве, ги растела сама. Сè до својата тринаесетта година Ги со својата мајка живеел во [[Етрета]], каде растел уживајќи во благодатите на приморското село. Честопати со рибарите одел на [[риболов]] или разговарал со локалните селани на нивниот дијалект. Тој бил толку приврзан кон мајка си што откога бил запишан на [[богословија]] во [[Ивето]] (''Yvetot''), многу брзо успеал да биде исфрлен од училиштето и да се врати кај неа. Од таа фаза на неговиот живот потекнува и неговата изразена одбојност кон [[религија]]та. Потоа го испратиле во руанскиот лицеј каде почнал да се интересира за [[поезија]]та и успешно се пробал во глумата. Кога Ги го завршил колеџот, во 1870 година избувнала [[Француско-пруска војна|Француско-пруската војна]], а тој веднаш се пријавил како доброволец и се борел на фронтот. По завршувањето на војната, во 1871 година тој ја напуштил Нормандија и дошол во Париз каде следните седум години работел како службеник во Министерството за поморство. Во тие седум години единствената разонода му била [[веслање]]то по [[Сена]] во неделите и на празниците. Во тоа време, [[Гистав Флобер]] му станал своевиден литературен водич во неговите книжевни и новинарски почетоци. Во домот на Флобер ги среќавал [[Иван Тургењев]], [[Емил Зола]], како и многу други претставници на [[реализам|реализмот]] и [[натурализам|натурализмот]]. Во тоа време, Мопасан пишувал песни и кратки драми. Во 1878 година преминал во Министерството за образование, а истовремено станал надворешен соработник на неколку водечки новини, како: „[[Фигаро (весник)|Фигаро]]“, „Жил Бла“, „Голоаз“ и „Л’еко де Пари“. Мопасан од раѓање бил повлечен, ја сакал самотијата и медитацијата. Често патувал во [[Алжир]], [[Италија]], [[Англија]], [[Велика Британија|Британија]], [[Сицилија]], [[Оверњ]], и од секое патување се враќал со нова книга. Крстарел на својата јахта „Бел-Ами“, наречена по неговиот роман. Ваквиот бурен живот не го спречувал да се спријатели со најславните книжевници на тоа време. [[Александар Дима Синот]] му бил како втор татко, а во [[Екс ле Бен]] (''Aix-les-Bains'') се дружел со [[Иполит Тен]] (''Hippolyte Taine'') од кого бил воодушевен. <br /> Иако е општопознато дека Мопасан бил нервно болен, не е целосно познат карактерот на неговата болест. Во тој поглед, уште во периодот меѓу двете светски војни се развила богата дебата и биле напишани голем број студии на таа тема. Притоа бил објавен богат материјал: од сеќавањата на неговите соработници и пријатели (на пример, неговиот собар Франсоа) сè до болничките записи во болницата на д-р Бланш каде Мопасан ги поминал последните 16 месеци од животот и каде што починал. Како резултат на тие обемни истражувања, познато е дека уште на возраст од 26 години Мопасан се заразил од сифилис при што како прва последица се појавила [[неврастенија]], а потоа и заболување на [[очи]]те; дека уште од првите години на својата писателска кариера се плашел од лудилото и од смртта, а паралелно со книжевната слава кај него се развила [[манија]] на следење поради што постојнао се криел од јавноста; дека страдал од халуцинации (за што најдобро сведочи новелата „Тој?“), а во текот на 1884 и 1885 година се појавиле и други параноидни симптоми. На крајот, Мопасан умрел од прогресивна [[парализа]] од која умрел и неговиот брат ''Hervé'' (иако семејството лажело дека умрел од сончаница). Исто така, Мопасан бил психопат, иако се одликувал со добра волја и навидум весел карактер. Понатаму, тој бил голем [[Хипохондрија|хипохондрик]], вечно загрижен за здравјето, недоверлив, повлечен и плашлив, но и арогантен, така што во последните години страдал од мегаломанија. Најпосле, бидејќи страдал од [[мигрена]] и постојани [[Артритис|артритични]] болки, Мопасан често употребувал разни [[Дрога|дроги]], како: [[етер]], [[морфиум]], [[кокаин]] и [[хашиш]]. Со еден збор, тој бил шизоид, а таква била и мајка му, така што се мисли дека неговата болест има наследна природа. Многумина книжевни критичари и историчари сметаат дека неговите фантастични раскази се непосредна последица на постепеното влошување на неговата психичка болест. Борејќи се со болеста, како сведок на своето постепено изумирање, Мопасан двапати се обидел да изврши [[самоубиство]], посакувајќи ја својата брза смрт. Така, во 1891 година, простувајќи се од еден пријател, Мопасан изјавил: „Збогум, а не до гледање, збогум! Мојата одлука е донесена...“<ref>Ivo Hergešić, „Maupassant i pozadina jedne njegove novele“, во: Guy de Maupassant, ''Yvette''. Split: Logos, 1984, стр. 89-93.</ref> <br /> Во 1891 година, Мопасан потполно го загубил [[разум]]от, а умрел две години подоцна, во јули 1893 година, еден месец пред својот 43. роденден. Ги де Мопасан е погребан на гробиштата [[Монпарнас]] во Париз. ==Творештво== Мопасан за првпат го привлекува вниманието на книжевната публика и критика во 1880 година, кога го објавил своето прво ремек-дело, новелата „[[Топка маст]]“ (''Boule de suif''), која била објавена како дел од зборникот „Вечери во Медан“ и која била многу далеку од останатите автори застапени во него.<ref>Ivo Hergešić, „Maupassant i pozadina jedne njegove novele“, во: Guy de Maupassant, ''Yvette''. Split: Logos, 1984, стр. 89.</ref> Таа веднаш постигнала голем успех, а Флобер ја опишал како „ремек-дело за сите времиња“. Најплодниот период на Мопасан бил од 1880 до 1891 година. Станувајќи славен со својот прв расказ, тој вредно пишувал и творел две, а понекогаш и четири дела годишно. Среќниот спој на книжевниот талент и смислата за бизнис му донеле големо богатство. Во 1881 година ја објавил првата книга раскази под наслов „[[Домот на Тељеови]]“ (''La maison Tellier''), која во само две години достигнала 12 изданија. Во 1883 година го завршил својот прв [[роман]] „[[Живот (роман на Мопасан)|Живот]]“ (''Une vie''), кој за помалку од година дена се продал во 25.000 примероци. Во своите романи, Мопасан подетаљно ги разработува заплетите од своите раскази. Неговиот втор роман, „[[Бел-Ами]]“ (''Bel-Ami''), издаден во 1885 година, достигнал 37 изданија за само четири месеци. Неговиот тогашен издавач добро го плаќал секое негово ново ремек-дело, а перото на Мопасан без најмал напор творело стилски дотерани, оригинални и длабокоумни дела. Во тој период го напишал и романот „[[Пјер и Жан]]“ (''Pierre et Jean'') кој многумина го сметаат за негов најдобар роман. [[File:Couverture de Bel-ami, éditions Flammarion.jpg|thumb|лево|Бел-Ами]] [[File:Maupassant Tomb.jpg|thumb|Гробот на Мопасан на [[Монпарнас]]]] Во 1887 година се појавил романот „[[Мон-Ориол]]“ (''Mont-Oriol''), кој денес се смета за најслабиот роман на Мопасан, иако по повод неговото излегување од печат, издавачот на Мопасановите дела ''Havard'' му напишал писмо на авторот полно со комплименти, наведувајќи дека во него насетува една нова нота.<ref>Ivo Hergešić, „Maupassant i pozadina jedne njegove novele“, во: Guy de Maupassant, ''Yvette''. Split: Logos, 1984, стр. 88.</ref> ===Критички осврт кон творештвото на Мопасан=== Набљудувано временски, творештвото на Мопасан е многу кратко и опфаќа само десет години: од 1880 година, кога ја објавил новелата „Топка маст“ до 1890 година, кога ја објавил последната збирка раскази. Краткиот временски период не дозволувал долготрајна еволуција во неговото творештво, кое поради тоа има единствено обележје. Интересно е да се спомене дека самиот Мопасан ја предвидел својата краткотрајна книжевна кариера, со зборовите: „Влегувам во книжевниот живот како [[метеор]]; од него ќе излезам како [[молња]].“ (''Je suis entré dans la vie litéraire comme un météore; j'en sortirai en coup de foundre''). <br /> Традиционално, во француските учебници, почнувајќи од Лансон, Мопасан најчесто се опишува како безличен и имперсонален, која како фотографска плоча, прецизно ги прима сите впечатоци од надворешниот свет. Спек, поновите критичари и историчари на книжевноста сметаат дека тој е многу субјективен писател, а некои дури тврдат дека неговото книжевно дело не може да се објасни без детаљно познавање на неговиот живот и болеста. Во своите книги, Мопасан не измислува ништо, но одлично забележува и лесно се изразува. Неговите дела може да се групираат во неколку циклуси, во зависност од периодите од неговиот живот. Така, најбројни се т.н. „нормандиски“ раскази во кои пишува на теми поврзани со селаните, рибарите и ловците од своето детство; потоа, како учесник во војната од 1870-1871 година, тој напишал многу воени раскази; како резултат на неговата работа како државен службеник настанале бројни раскази во кои го опишува животот на бирократите; а некои дела, како на пример новелата „[[Ивет (Мопасан)|Ивет]]“, се одраз на неговиот влез во монденските кругови.<ref>Ivo Hergešić, „Maupassant i pozadina jedne njegove novele“, во: Guy de Maupassant, ''Yvette''. Split: Logos, 1984, стр. 88-89.</ref> ===Значење и влијание=== Германскиот филозоф [[Фридрих Ниче]] особено го истакнува Мопасан како еден од омилените современи автори, нарекувајќи го „еден од силна раса“ и „вистински Латин“.<ref>Фридрих Ниче, ''Ecce Homo (Ево човека) – Како постајеш, шта си''. Сарајево: Издање И. Ђ. Ђурђевића, 1918, стр. 52.</ref> == Најважни дела == * „[[Топка маст]]“ (''Boule de suif''), [[расказ]] (1880) * „Домот на Тељеови“ (''La Maison Tellier''), збирка раскази (1881) * „Живот (''Une Vie''), [[роман]] (1883) * „[[Ивет (Мопасан)|Ивет]]“ (''Yvette''), [[новела]] (1884) * „Бел-Ами“ (''Bel-Ami''), роман (1885) * „Пјер и Жан“ (''Pierre et Jean''), роман == Наводи == {{наводи}} == Надворешни врски == {{портал|Биографија}} {{Ризница-врска|Guy de Maupassant}} * [[Проект Гутенберг]]: [http://www.gutenberg.net/author/Guy+de+Maupassant електронски текстови на некои Мопасанови дела] {{Семарх|url=https://web.archive.org/web/20200906154237/http://www.gutenberg.net/author/Guy+de+Maupassant |date=2020-09-06 }} {{Нормативна контрола}} {{ОСНОВНОПОДРЕДУВАЊЕ:Мопасан, Ги де}} [[Категорија:Родени во 1850 година]] [[Категорија:Починати во 1893 година]] [[Категорија:Француски писатели]] [[Категорија:Натурализам]] [[Категорија:Починати во Париз]] [[Категорија:Погребани на гробиштата „Монпарнас“]] reduqiaks36b5tnne884dmxko5f1ial 0 1151931 5387911 5221329 2025-07-06T13:36:26Z Marco Mitrovich 114460 #WPWPMK and #WPWP 5387911 wikitext text/x-wiki {{ПолКарта | Грција | ширина = 300 | граничник = | опис = Местоположба на Зихна во Грција | релјефна = да | натпис = Зихна | натпис_гол = | врска = | ГШ_степ = 40 | ГШ_мин = 57 | ГШ_сек = 10 | ГШ_прав = N | ГД_степ = 23 | ГД_мин = 53 | ГД_сек = 29 | ГД_прав = E }} [[Податотека:Nea Zichni countryside.JPG|мини|250п|Предел во Зихна]] '''Зихна''' или '''З’хна''', '''Зихненско''' или '''З’хненско''' ({{lang-el|Ζίχνη}}, ''Зихни'') — историско-географска област во источна [[Егејска Македонија]], денес во состав на општините [[Зелјахово (општина)|Зелјахово]] (Неја Зихни) и [[Ениќој (општина)|Ениќој]] (Амфиполи) во [[Сер (округ)|Серскиот округ]]. Го опфаќа југоисточниот дел на [[Серско Поле|Серското Поле]], меѓу планините [[Кушница]] и [[Сминица]] (Серски Боздаг). Низ неа тече реката [[Драматица]] (Ангиста). Огромен дел од „грчкото“ население споменато во статистиките за областа се впрочем грцизирани [[Македонци]]. ==Историја== Областа го носи името на гратчето Зихна, кој во [[средновековие]]то бил административен и [[епископија|епископски]] центар на регионот. Во изворите се споменува за зихненски епископи. Ктитор и основач на манастирот „[[Серски манастир|Свети Јован Претеча]]“ кај [[Сер]] е зихненскиот епископ Јоаким. Со [[Османлиско Царство|османлиското]] освојување на крајот на [[XIV век]], градот е разрушен и се претвора во мало селце. Како регионално средиште се издига соседното [[Зелјахово]], кое во [[XIX век]] е центар на каза во [[Серски Санџак|Серскиот санџак]]. До почетокот на [[XX век]] Зелјаховската каза се именува со Зихна. Во „[[Етнографија на Адријанопол, Монастир и Салоника]]“ се вели дека во [[1873]] г. во Зихненската каза (Caza de Zihna) има вкупно 5.732 домаќинства со 2.551 жител [[муслимани]], 7.241 [[Македонец]], 6.118 [[Грци]] и 577 [[Власи]], а истоименото селце Зихна има 38 домаќинства со 56 жители муслимани и 65 Грци.<ref>„Македония и Одринско. Статистика на населението от 1873 г.“ Македонски научен институт, София, 1995, стр. 144-147.</ref> Во [[1889]] г. [[Стефан Верковиќ]] („Топографическо-этнографическій очеркъ Македоніи“) во казата бележи 1.606 [[Македонци|македонски]], 2.041 „грчки“, 514 [[Гагаузи|гагауски]] и 1.116 турски куќи, а во селото ''Зихна'' бележи 33 гагауски и 55 турски куќи.<ref name="БИМ">{{БИМ}}</ref><ref>Верковичъ, С.И. „Топографическо-этнографическій очеркъ Македоніи“. СПб, 1889, стр. 240-241.</ref> Во 1891 г. [[Георги Стрезов]] пишува: {{цитатник|Малку понатаму од [[Зелјахово]] се гледаат рушевините на Зихна, некогаш процутен град. Сега меѓу рушевините стојат 39 куќи. Во 48-те села има 6.148 куќи и 35.610 жители. Од тие села, 4 се гагауски, 18 македонски, 14 „грчки“ и 12 турски.<ref name="БИМ" /><ref>[http://www.scribd.com/doc/80796428/1889-%D0%98%D0%B7%D1%82%D0%9C%D0%B0%D0%BA%D0%B5%D0%B4 Стрезов, Г. Два санджака от Източна Македония. Периодично списание на Българското книжовно дружество в Средец, кн. XXXVII и XXXVIII, 1891, стр. 1.]</ref>}} Жителите на малото село Зихна според Стрезов се Грци.<ref>[http://www.scribd.com/doc/80796428/1889-%D0%98%D0%B7%D1%82%D0%9C%D0%B0%D0%BA%D0%B5%D0%B4 Стрезов, Г. Два санджака от Източна Македония. Периодично списание на Българското книжовно дружество в Средец, кн. XXXVII и XXXVIII, 1891, стр. 3.]</ref> Според статистиката на [[Васил К’нчов]], кон [[1900]] г. казата има вкупно 42.407 жители од кои 16.290 се Македонци-[[христијани]], 6.260 [[Турци]], 14.005 Грци, 37 [[Арнаути]]-христијани, 710 [[Власи]], 1.205 [[Роми]] и 3.900 [[Гагаузи]], а селцето Зихна има 150 жители Турци и 260 жители Турци христијани.<ref name="БИМ" /><ref>[http://www.promacedonia.org/vk/vk_2_15.htm Васил Кънчов. „Македония. Етнография и статистика“, София, 1900, стр. 181-182]</ref> Според податоците на егзархискиот секретар [[Димитар Мишев]], во [[1905]] г. во Зелјаховската каза живеат 21.232 Македонци, од кои 12.920 под [[Цариградска патријаршија|Цариградската патријаршија]] и 8.312 [[Бугарска егзархија|Бугарската егзархија]], 17.480 Грци, 432 Власи и 3.048 Гагаузи. Во казата работат 3 основни [[бугарска пропаганда во Македонија|бугарски училишта]] со 4 учители и 223 ученици, како и 39 основни грчки улилишта со 49 учители и 1.850 ученици.<ref>Brancoff, D.M. "La Macedoine et sa Population Chretienne". Paris, 1905, стр. 202-203.</ref> Согласно статистичките истражувања на [[Јордан Иванов]] во 1912 г. Зихненската каза има вкупно 36.090 жители од кои 9.000 Македонци, 6.500 Турци, 16.400 Грци, 375 Власи, 35 Албанци, 420 Роми и 3.360 Гагаузи.<ref>Иванов, Йордан. "Българите в Македония". София, 1986, стр. 103.</ref> Сè до [[1912]] г. од вкупно 48 села во Зихненската каза, 4 биле гагауски, 18 македонски, 6 „грчки“ (по потекло македонски), 8 со мешано население (Македонци, „Грци“, Турци, Гагаузи) и 12 турски. Помалку Македонци имало во големите села отаде реката Драматица, како [[Витачишта]], [[Ангиста (село)|Ангиста]], [[Радулево]], [[Ќупќој]], [[Кормишта]] и други. Во средниот век населението на овие села било исклучиво македонско, но подоцна почнало брзо да се погрчува.<ref name="БИМ" /><ref>Йордан Н. Иванов. "Местните имена между Долна Струма и Долна Места". София, 1982, стр. 17.</ref> Во [[1927]] г. Зелјахово е преименувано во Неја Зихни, што во превод значи ''Нова Зихна''.<ref>{{Наведена мрежна страница |url=http://www.freewebs.com/onoma/met.htm |title=Δημήτρης Λιθοξόου. Μετονομασίες των οικισμών της Μακεδονίας 1919 - 1971 |accessdate=20 јуни 2012 |archive-date=20 јуни 2012 |archive-url=https://archive.today/20120630054156/www.freewebs.com/onoma/met.htm |url-status=live }}</ref> Веќе непостоечкото село Зихна и рушевините на средновековната тврдина се познати како Стара Зихна (Παλαιά Ζίχνη, Палеја Зихни). == Потекло на поимот == Според Јордан Иванов, името Зихна можеби произлегува од ''ж’г''-, ''жег''- и дијалектното ''жег'' - жега, на [[старословенски јазик|старословенски]] ''жьг{{уникод|ѫ}}'', ''жег{{уникод|ѫ}}'' и завршеток како оној на зихненското село [[Клепушна]] (Агрјани). Промената на почетното ''ж'' во ''з'' можеби се случила под грчко влијание.<ref>Йордан Н. Иванов. "Местните имена между Долна Струма и Долна Места". София, 1982, стр. 127 </ref> ==Литература== * [http://www.promacedonia.org/vk_1/vk1_a_3.html Васил Кънчов. "Зъхна", во "Избрани произведения", Том I, София, 1970, стр. 85-97] == Поврзано == * [[Список на села во Зихна]] * [[Серско Поле]] == Наводи == {{наводи}} {{Зелјахово}} {{Coord|40|57|10|N|23|52|29|E|region:GR|display=title}} [[Категорија:Историско-географски области во Македонија]] [[Категорија:Историско-географски области во Грција]] [[Категорија:Историски села во Зелјахово]] [[Категорија:Зелјахово]] [[Категорија:Тврдини во Егејска Македонија]] c6522z3c4evy0bxvah6ymi987zfsoip 0 1184739 5387998 4315634 2025-07-06T17:56:55Z Ehrlich91 24281 5387998 wikitext text/x-wiki {{Инфокутија Планина | name = Пилав Тепе | other_name = | photo = Пилав Тепе.jpg | photo_size = | photo_caption = Поглед на Пилав Тепе | elevation_m = 566 | elevation_ref = <ref name="Геодив" /> | prominence_m = 100-200 | prominence_ref = | range = | area = | map_size = 240 | parent_peak = | label = Пилав Тепе | label_position = left | listing = | map = Македонија | lat = 41.6269 | long = 22.3102 | location = [[Општина Штип]], {{МКД}} | coordinates = {{Coord|41|37|37|N|22|18|37|E|type:mountain_region:MK|display=inline,title}} | region_type = | region = | coordinates_ref = | volcanic_field = | first_ascent = | easiest_route = }} '''Пилав Тепе''' — [[вулканска купа]] во клисурата на [[Маденска Река]], десна притока на [[Крива Лакавица]], на околу 12 километри западно од [[Радовиш]]. Купата е во склоп на Дамјанско-бучимската палеовулканска област, која зафаќа површина од {{км2|26}}.<ref name="Геодив">{{ГеодивГеонас|глава= Вулкански купи Пилав Тепе и Плоча кај Шопур |страница= 143-144}}</ref> На падините на овој вулкански рид е сместено [[Пилав Тепе (Шопур)|истоименото археолошко наоѓалиште]], каде е откриена [[неолитот во Македонија|неолитска]] населба, како и градиште од [[Римска Македонија|римско време]]. == Особености == Пилав Тепе е од десната страна на [[Маденска Река]] и има типичен [[конус]]ест изглед, со [[топографска истакнатост|истакнатост]] од околу 100-120&nbsp;метри и [[надморска височина]] од 566&nbsp;метри. Составена е од мошне цврсти, компактни [[андезит]]и, што укажува на експлозивен вулканизам, кој е одреден како [[миоцен]]ски.<ref name="Геодив"/> Освен Пилав Тепе и соседната купа [[Плоча (вулканска купа)|Плоча]], на 1 километар источно од Пилав Тепе има уште едно конусно возвишение, кое најверојатно е паразитска купа на главниот вулкански центар. == Галерија == <gallery mode="packed" heights="150px"> Податотека:Пилав Тепе 3.jpg|Воздушен поглед на Пилав Тепе Податотека:Пилав Тепе 2.jpg|Поглед на Пилав Тепе Податотека:Пилав Тепе 4.jpg|Воздушен поглед на Пилав Тепе </gallery> == Поврзано == * [[Пилав Тепе (Шопур)|Пилав Тепе]] — археолошкото наоѓалиште во месноста * [[Лакавичка Котлина]] * [[Вулканизам во Македонија]] == Наводи == {{наводи}} [[Категорија:Ридови во Македонија]] [[Категорија:Вулкански купи]] [[Категорија:Вулканизам во Македонија]] [[Категорија:Шопур]] [[Категорија:Дамјан]] rpj5bqcopx8segf6divwqu7qyhzxglk 0 1184746 5387997 3648760 2025-07-06T17:53:37Z Ehrlich91 24281 Отстрането пренасочување кон [[Пилав Тепе]] 5387997 wikitext text/x-wiki :''Оваа статија е за вулканската купа. За археолошкото наоѓалиште, видете [[Плоча (Брест)]]'' {{Инфокутија Планина | name = Плоча | other_name = | photo = Поглед на Плоча.jpg | photo_size = | photo_caption = Воздушен поглед на Плоча | elevation_m = 658 | elevation_ref = <ref name="Геодив" /> | prominence_m = 150-200 | prominence_ref = | range = | area = | map_size = 240 | parent_peak = | label = Плоча | label_position = left | listing = | map = Македонија | lat = 41.6269 | long = 22.3102 | location = [[Општина Штип]], {{МКД}} | coordinates = {{Coord|41|37|4|N|22|18|39|E|type:mountain_region:MK|display=inline,title}} | region_type = | region = | coordinates_ref = | volcanic_field = | first_ascent = | easiest_route = }} '''Плоча''' — [[вулканска купа]] во клисурата на [[Маденска Река]], десна притока на [[Крива Лакавица]], на околу 12 километри западно од [[Радовиш]]. Купата е во склоп на Дамјанско-бучимската палеовулканска област, која зафаќа површина од {{км2|26}}. Се наоѓа на 1 километар јужно од [[Пилав Тепе]] и има облик на нек.<ref name="Геодив">{{ГеодивГеонас|глава= Вулкански купи Пилав Тепе и Плоча кај Шопур |страница= 143-144}}</ref> Во близина на овој рид се наоѓа [[Плоча (Брест)|истоименото археолошко наоѓалиште]], каде е откриено градиште од средниот век. == Особености == [[Топографска истакнатост|Истакнатоста]] ѝ е околу 150-200&nbsp;м, а надморската височина изнесува 658&nbsp;метри<ref name="Геодив" /> По состав е иста како [[Пилав Тепе]], односно од компактни андезитски лави. Речиси од сите страни околу Плоча се наоѓаат напласти од [[пирокластичен тек|пирокластичен материјал]] во облик на [[бреча|бречи]] и [[туф]]ови, посебно на југоисточната страна кон селото [[Дамјан]]. Двете купи се пресечени со долината — клисурата на [[Маденска Река]], поради што нивната истакнатост и релативна височина во [[квартер]]ниот период е зголемена. Поради селективната [[ерозија]], на Плоча има речиси вертикални карпести отсеци, кои во поново време се користат за [[алпинизам]]. Врвот на Плоча е мошне зарамнет, поради што го добила името.<ref name="Геодив" /> == Поврзано == * [[Лакавичка Котлина]] * [[Вулканизам во Македонија]] == Наводи == {{наводи}} [[Категорија:Ридови во Македонија]] [[Категорија:Вулкански купи]] [[Категорија:Вулканизам во Македонија]] [[Категорија:Брест (Штипско)]] [[Категорија:Ново Село (штипско село)]] g1roux77ggdnu38030dcpp1t3v2bzay 5388000 5387997 2025-07-06T18:04:35Z Ehrlich91 24281 5388000 wikitext text/x-wiki :''Оваа статија е за вулканската купа. За археолошкото наоѓалиште, видете [[Плоча (Брест)]]'' {{Инфокутија Планина | name = Плоча | other_name = | photo = Поглед на Плоча.jpg | photo_size = | photo_caption = Воздушен поглед на Плоча | elevation_m = 658 | elevation_ref = <ref name="Геодив" /> | prominence_m = 150-200 | prominence_ref = | range = | area = | map_size = 240 | parent_peak = | label = Плоча | label_position = left | listing = | map = Македонија | lat = 41.618611 | long = 22.311667 | location = [[Општина Штип]], {{МКД}} | coordinates = {{Coord|41|37|4|N|22|18|39|E|type:mountain_region:MK|display=inline,title}} | region_type = | region = | coordinates_ref = | volcanic_field = | first_ascent = | easiest_route = }} '''Плоча''' — [[вулканска купа]] во клисурата на [[Маденска Река]], десна притока на [[Крива Лакавица]], на околу 12 километри западно од [[Радовиш]]. Купата е во склоп на Дамјанско-бучимската палеовулканска област, која зафаќа површина од {{км2|26}}. Се наоѓа на 1 километар јужно од [[Пилав Тепе]] и има облик на нек.<ref name="Геодив">{{ГеодивГеонас|глава= Вулкански купи Пилав Тепе и Плоча кај Шопур |страница= 143-144}}</ref> Во близина на овој рид се наоѓа [[Плоча (Брест)|истоименото археолошко наоѓалиште]], каде е откриено градиште од средниот век. == Особености == [[Топографска истакнатост|Истакнатоста]] ѝ е околу 150-200&nbsp;м, а надморската височина изнесува 658&nbsp;метри<ref name="Геодив" /> По состав е иста како [[Пилав Тепе]], односно од компактни андезитски лави. Речиси од сите страни околу Плоча се наоѓаат напласти од [[пирокластичен тек|пирокластичен материјал]] во облик на [[бреча|бречи]] и [[туф]]ови, посебно на југоисточната страна кон селото [[Дамјан]]. Двете купи се пресечени со долината — клисурата на [[Маденска Река]], поради што нивната истакнатост и релативна височина во [[квартер]]ниот период е зголемена. Поради селективната [[ерозија]], на Плоча има речиси вертикални карпести отсеци, кои во поново време се користат за [[алпинизам]]. Врвот на Плоча е мошне зарамнет, поради што го добила името.<ref name="Геодив" /> == Поврзано == * [[Лакавичка Котлина]] * [[Вулканизам во Македонија]] == Наводи == {{наводи}} [[Категорија:Ридови во Македонија]] [[Категорија:Вулкански купи]] [[Категорија:Вулканизам во Македонија]] [[Категорија:Брест (Штипско)]] [[Категорија:Ново Село (штипско село)]] cqeklyj8rd04fbdvu40mtqaci0qpvk1 0 1185339 5388074 4919883 2025-07-06T19:28:09Z Ehrlich91 24281 5388074 wikitext text/x-wiki {{другизначења4|поранешно село во Штипско|селото во Егејска Македонија|Патрик (Нигритско)}} {{Инфокутија за село во Република Македонија | име = Патрик | слика = Црква „Св. Илија“ - Патрик 6.jpg | големина на слика = 300п | опис = Поглед на црквата „Св. Илија“, единствен остаток на местото на некогашното село | регион = {{грб|Источен Регион}} | општина = {{општинскигрб|Општина Штип}} | област = | население = 0 | година = 2021 | поштенски број = | повикувачки број = 032 | надморска височина = 635 | lat_dir=N | lat_deg=41 | lat_min=35 | lat_sec=53 | lon_dir=E | lon_deg=22 | lon_min=12 | lon_sec=31 | слава = | мрежно место = | карта = Патрик во Општина Штип.svg }} '''Патрик''' — историско село во [[Штипско]], во атарот на денешното село [[Лесковица]], [[Општина Штип]]. Селото постоело сѐ до 1913 година. Денес, на местото на некогашното село се наоѓа ловиштето „Конечко“. == Географија и местоположба == Патрик се наоѓал на неколку километри јужно од селото [[Степанци (Штипско)|Степанци]], на билото на [[Конечка Планина]] (Серта). Денес, местото се наоѓа во атарот на селото [[Лесковица]]. До местото на селото може да се дојде преку земјен пат кој започнува од превојот помеѓу Неготино и Штип на [[Регионален пат 1103|регионалниот пат 1103]]. Бидејќи селото се наоѓа во рамки на самото ловиште „Конечко“, пристапот до него е ограничен. <!--== Историја == == Стопанство ==--> == Население == Според статистиката на [[Васил К’нчов]] („[[Македонија. Етнографија и статистика|Македонија, Етнографија и статистика]]“) од 1900 година, во Патрик живееле 80 жители, сите [[Македонци]].<ref name=":2">[http://www.promacedonia.org/vk/vk_2_36.htm Кънчов, Васил. „Македония. Етнография и статистика“. София, 1900, стр. 231.]</ref> Според егзархискиот секретар [[Димитар Мишев]], („[[La Macédoine et sa Population Chrétienne]]“) во 1905 година во Патрик имало 112 (или 120) жители, сите [[Македонци]] под врховенството на [[Бугарска егзархија|Бугарската егзархија]].<ref name="brankcoff">Brancoff, D.M. "La Macédoine et sa Population Chrétienne". Paris, 1905, pp. 134-135.</ref> За време на [[Втора балканска војна|Втората балканска војна]] во 1913 година, селото е изгорено од српската војска. Во 1988 година е обновена црквата „[[Црква „Св. Илија“ - Патрик|Св. Илија]]“.<ref name="Брегалничка епархија">{{нмс | url = http://www.bregalnickaeparhija.org.mk/index.php?option=com_content&view=article&id=51:2009-12-18-17-12-28&catid=35:2010-01-15-21-58&Itemid=55 | title = Осма приградска парохија | access-date = 1 април 2014 г | publisher = Брегалничка епархија | archive-date = 2021-08-05 | archive-url = https://web.archive.org/web/20210805011006/https://www.bregalnickaeparhija.org.mk/index.php?option=com_content&view=article&id=51:2009-12-18-17-12-28&catid=35:2010-01-15-21-58&Itemid=55 | url-status = dead }}</ref> <!--=== Родови === === Иселеништво === == Општествени установи ==--> == Самоуправа и политика == Во {{римски|19}} век, Патрик било село во [[Штипска Каза|Штипската Каза]] на [[Отоманско Царство|Отоманското Царство]]. <!--== Културни и природни знаменитости == == Редовни настани == == Личности == == Култура и спорт ==--> == Поврзано == * [[Конечка Планина]] * [[Лакавичка Котлина]] == Наводи == {{наводи|2}} == Надворешни врски == {{Ризница-ред|Patrik (North Macedonia)|Патрик}} {{Општина Штип}} [[Категорија:Патрик (Штипско)| ]] [[Категорија:Историски села во Македонија]] [[Категорија:Села во Македонија|†]] [[Категорија:Штипски села|†]] [[Категорија:Села во Општина Штип|†]] j0p4rfb0cxopusv9pb4jouhqs7znbsd 14 1185441 5387870 4667672 2025-07-06T12:16:43Z Marco Mitrovich 114460 5387870 wikitext text/x-wiki {{Катпов|Гора (област)}} {{рв|Gora (region)}} [[Категорија:Вардарска Македонија]] [[Категорија:Области на Косово]] [[Категорија:Историско-географски области во Македонија]] [[Категорија:Историски области во Албанија]] [[Категорија:Призренски округ]] t3ychqcsh6mgfm82xntepoewimed9d9 5387871 5387870 2025-07-06T12:17:05Z Marco Mitrovich 114460 5387871 wikitext text/x-wiki {{Катпов|Гора (област)}} {{рв|Gora (region)}} [[Категорија:Вардарска Македонија]] [[Категорија:Области во Косово]] [[Категорија:Историско-географски области во Македонија]] [[Категорија:Историски области во Албанија]] [[Категорија:Призренски округ]] f3a77e5m6xptfke8tras9dqy1us9eow 0 1185997 5388030 4403138 2025-07-06T18:33:04Z Ehrlich91 24281 5388030 wikitext text/x-wiki {{Инфокутија за село во Република Македонија | име = Крњевци | име2 = Крневци | слика = Поглед на Крневци.jpg | големина на слика = 300п | опис = Воздушен поглед на местоположбата на историското село Крњевци | регион = {{грб|Источен Регион}} | општина = {{општинскигрб|Општина Штип}} | област = | население = 0 | година = 2021 | поштенски број = | повикувачки број = 032 | надморска височина = 427 | lat_dir=N | lat_deg=41 | lat_min=52 | lat_sec=44 | lon_dir=E | lon_deg=22 | lon_min=8 | lon_sec=2 | слава = | мрежно место = | карта = Крневци во Општина Штип.svg }} '''Крњевци''' или '''Крневци''' — историско село во [[Штипско]], во атарот на денешното село [[Судик]], [[Општина Штип]]. Денес, на селото се наоѓаат пасишта. == Географија и местоположба == Селото било сместено на 3 километри североисточно од селото [[Судик]], во јужното подножје на планината [[Манговица]]. Денес, местото се допира со атарот на [[Трооло]], [[Општина Пробиштип]]. До местото на селото може да се дојде преку земјен пат кој води од селото [[Горно Трогерци]]. <!--== Историја == == Стопанство ==--> == Население == Според статистиката на [[Васил К’нчов]] („[[Македонија. Етнографија и статистика|Македонија, Етнографија и статистика]]“) од 1900 година, во Крњевци живееле 54 жители, сите [[Македонци]].<ref name=":2">[http://www.promacedonia.org/vk/vk_2_36.htm Кънчов, Васил. „Македония. Етнография и статистика“. София, 1900, стр. 230.]</ref> Според егзархискиот секретар [[Димитар Мишев]], („[[La Macédoine et sa Population Chrétienne]]“) во 1905 година во Крњевци имало 64 жители, сите [[Македонци]] под врховенството на [[Бугарска егзархија|Бугарската егзархија]].<ref name="brankcoff">Brancoff, D.M. "La Macédoine et sa Population Chrétienne". Paris, 1905, pp. 134-135.</ref> На етничката карта од 1927 година, [[Леонард Шулце Јена]] го наведува Крњевци (Krnevci) како село со нејасен етнички состав.<ref>[http://www.kroraina.com/knigi/gall/ls/title.html Leonhard Schultze Jena. "Makedonien, Landschafts- und Kulturbilder", Jena, G. Fischer, 1927]</ref> <!--=== Родови === === Иселеништво === == Општествени установи ==--> == Самоуправа и политика == Во {{римски|19}} век, Крњевци било село во [[Штипска Каза|Штипската Каза]] на [[Отоманско Царство|Отоманското Царство]]. <!--== Културни и природни знаменитости == == Редовни настани == == Личности == == Култура и спорт ==--> == Поврзано == * [[Манговица]] * [[Раздолци]] == Наводи == {{наводи|2}} == Надворешни врски == {{Ризница-ред|Krnevci}} {{Општина Штип}} [[Категорија:Крњевци| ]] [[Категорија:Историски села во Македонија]] [[Категорија:Села во Македонија|†]] [[Категорија:Штипски села|†]] [[Категорија:Села во Општина Штип|†]] 20h45kevx291p3p58xh5ic7lknr3sqh 0 1195708 5388098 5318407 2025-07-06T21:53:05Z Buli 2648 5388098 wikitext text/x-wiki {{Infobox royalty | name = Франц Јосиф I | image = Franz Joseph I of Austria.1910 (cropped).jpg | caption = Франц Јосиф во 1910 година | succession = [[Цар на Австрија]],<br /> [[Крал на Унгарија]], [[Крал на Бохемија|Бохемија]],<br />[[Крал на Далмација|Далмација]], и [[Крал на Хрватска|Хрватска]] | birth_date = 18 08 1830 | birth_place = Виена | death_date = 21 11 1916 | death_place = Виена | house = [[Хазбург - Лорен]] | father = [[Франц Карл од Австрија]] | mother = [[Принцеза Софија од Баварија]] | signature = Franz joseph signature.png }} '''Франц Јосиф''' — цар на [[Австриско Царство|Австрија]] и крал на [[Кралство Унгарија|Унгарија]], [[Бохемија]], [[Далмација]] и [[Хрватка]], владеел од 2 декември 1848 година сè до својата смрт на 21 ноември 1916 година. == Животопис == Роден е на 18 август 1830 година во [[Виена]]. На престо л дошол како осамнаестогодишник во тек на револуцијата во [[1848]] година, кога неговиот претходник [[Фердинанд I од Австрија|Фердинанд -{I}- Добриот]] бил принуден да абдицира, а Франц Јосиф (кој тогаш немал право на круна) станал крак дури откако под притисок царската круната ја одбил и неговиот татко надвојводата [[Франц Карл]] . [[Податотека:Sophiebayern franzjoseph.jpg|мини|Портрет на царицата Софија и царот Франц Јосиф]] Со помош на [[император серуски|рускиот цар]] успеал да [[1849]] година да ја задуши [[Унгарската револуција 1848.|унгарската револуцију]], а потоа вовел [[централизам|централистичко]]-[[апсолутизам|апсолутистички]] режим. За да ја надмине внатрешната криза во [[Монархија]]та царот Франц попуштил под притисок на Унгарија и се приклонил кон создавање на двојна [[Австро-Угарска|Австроунгарска монархија]]. Со тоа ја обезбедил лојалноста на [[Германците]] и [[Унгарците]] кон својата династија, но со наметнување на неговата доминација врз негерманските и неунгарските народи, воглавно население со натоди со [[Словенски народи|словенскто]] потекло, ги заострил националните прашања што станале извор на нови судири и кризи. [[Податотека:Franz Joseph of Bohemia 1861.jpg|мини|Франц Јосиф од Бохемија (1961 година)]] === Унгарска револуција и останати кризи === Унгарската побуна била задушена дури со помош на руските трупи 1849 година, само за царот во својата неразбирлива политика во тек на [[Кримската војна]] да ја сврти [[Руска Империја|Русија]] засекогаш против себе и така да го намали нејзиниот притисок врз [[Пруско кралство|Прусија]]. Со тој потег тој останува без една пријателска голема сила подготвена да војува на страна на Австрија. Од друга страна тој продолжува да најавува војна, заедно со Прусија на [[Данскај]] чии членовина кралската фамилија се во роднински врски со британското кралско семејство, за само неколку години подоцна да влезе во војна со ''„пријателска“'' Прусија. На почетак на [[ХХ века]] австроунгарската држава се наоѓа во сојуз со [[Италија]] и со [[Германското Царство|Германија]]. И тој сојуз бил толку пријателски што Австро-Угарска според своите воени планови постојано држела една армија во резерва поради можна војна со Италија, додека во исто време Германија ја потресуваат идеи за анексија на Австрија и препуштање на остаток на државата на независна Унгарија. == Прва светска војна и крај на царството == Убиство на престолонаследника [[Франц Фердинанд]] во атентат во [[Сараево]] ја затекнува целата Австроунгарија во воен занес на кој убиството му е идеална цел за остворување на тој воен сон.<ref>Радојевиќ Мира; Димиќ Љубодраг, Србија во Големата војна 1914-1918, Слово љибве - Буквибукс, 2017, Скопје:</ref> Престолонаследник и царот не биле блиски, ниту меѓу нив владеело почитување, но сите услови за остварување на толку барана војна, за која министрите, бирократите и останатите заговорници верувале дека ќе донесе мир во самаото царство, стивнување на незадоволството и дека ќе заврши за неколку дена, биле исполнети. Најавата на [[Прва светска војна|војната]] создава еуфорија кај сите кои верувале дека тоа ќе биде мошне успешен локален судир со непријателот кој нема сили и моќ да се одбрани<ref>Стојанчевић, Владимир (1988). Србија и српски народ за време рата и окупације [[1914]].1918 године. Лесковац: Народни музе</ref>, но искусниот цар Франц Јосиф сфаќал дека тоа е вовед во голем судир, оттаму и неговата изјава: ''„Сега викаат, бараат војна, а утре ќе плачат“''.<ref>Митровић, Андреј (1984). Србија у Првом светском рату. Београд: Српска књижевна задруга.</ref> Во доцни години на животот тој доживува повеќе семејни трагедии: во замокот[[Замок Мајерлинг|Мајерлинг]] [[1889]] година е пронајдени мртви неговиот син и престолонаследник [[Рудолф од Австрија|Рудолф]] и грофицата [[Марија Вечера]], а нивната смрт до денес не е расветлена, потоа атентат на царицата [[Елизабета Баварска|Елизабета]] (Сиси), потоа убиство на престолонасленик Франц Фердинанд. Наспроти тие лични трагедии, политички драми и неизвесна воена судбина на војната, стариот цар заминал од овој свет со полно достоинство.Неговиот погреб на некој начин бил погреб на старото царства. Го наследил роднината [[Карл I од Аустрије|Карл]], кој станал последен австриски монарх. ==Наводи== {{наводи}} == Надворешни врски == {{S-start}} {{S-reg}} {{S-bef|before=[[Фердинанд I (Австрија)|Фердинанд I & V]]}} {{S-ttl|title=[[Император на Австрија]]<br />[[Крал на Бохемија]]<br />[[Крал на Галиција и Лодомерија]]<br />[[Крал на Унгарија]]<br />[[Крал на Хрватска, Славонија и Далмација]]|years=1848–1916}} {{S-aft|after=[[Карл I|Карл I & IV]]}} {{S-bef|before=[[Фердинанд I (Австрија)|Фердинанд I]]}} {{S-ttl|title=[[Крал на Ломбардија-Венеција]]|years=1848–1866}} {{S-non|reason=[[Обединување на Италија]]}} {{S-end}} {{Владетели на Чешка}} {{ОСНОВНОПОДРЕДУВАЊЕ:Јосиф, Франц}} [[Категорија:Луѓе од Виена]] [[Категорија:Европски монарси од 19 век]] [[Категорија:Австриски фелдмаршали]] [[Категорија:Хабсбуршко-лотариншка династија]] [[Категорија:Римокатолички монарси]] [[Категорија:Витези на Златното Руно]] [[Категорија:Носители на прускиот Орден за заслуги (воен)]] [[Категорија:Австроунгарци од Првата светска војна]] [[Категорија:Носители на Големиот крст на Легијата на честа]] [[Категорија:Родени во 1830 година]] [[Категорија:Починати во 1916 година]] [[Категорија:Кралеви на Унгарија]] 3leh95le1l94s8kfh6lpzsismi60lmf 0 1209326 5388066 5357763 2025-07-06T19:06:47Z Marco Mitrovich 114460 5388066 wikitext text/x-wiki '''Грејач е''' населба во [[Србија]] во општината [[Алексинац]] во Нишавскиот Управен Округ. Според пописот од 2022 година имало 511 жители (според пописот од 1991 година имало 754 жители). Тука се наоѓа железничката станица Грејач и ФК Единство ГВД Грејач. == Демографијата == Во областа на Грејач живеат 581 полнолетни жители, а просечна возраст на населението изнесува 44,8 години (43,4 за мажи и 46,3 за жени). Во селото постојат 223 семејства, а просечниот број на членови на семејството е 3,12. Оваа населба е речиси целосно населена со [[Срби]] (според пописот од 2002 година), а во последните три пописи, имало намалување на населението. == Познати личности родени во Грејач == Во областа на Грејач е родена популарната пејачка [[Билјана Јевтиќ]]. == Надворешни врски == * [http://www.fallingrain.com/world/RI/00/Grejac.html Мапи, аеродроми, и прогноза на состојбата на сместување] * [http://www.maplandia.com/serbia-and-montenegro/srbija/grejac/ Google сателитска мапа] * [http://www.mapquest.com/maps/map.adp?latlongtype=decimal&latitude=43.418&longitude=21.726166&zoom=8 Планот на селото на мапата] [[Категорија:Алексинац]] [[Категорија:Населени места во Јужна Србија]] hkdwc1sjgjn2dy1cx17wdtguk1iikrc 828 1214730 5388096 5320929 2025-07-06T21:31:21Z Lopezsuarez 97163 5388096 Scribunto text/plain return { name = 'Шпанија', top = 44.4, bottom = 34.7, left = -9.9, right = 4.8, image = 'Spain location map with provinces (including Canary Islands).svg', image1 = 'Spain rel location map.svg' } 3d3ip5hok4k8jamzw50cqysrd0ek2cb 3 1220701 5388297 5385501 2025-07-07T11:12:55Z Jtasevski123 69538 /* Статии без илустација */ ново заглавие 5388297 wikitext text/x-wiki {{добредојде}} == Награда од Уредувачки натпревар „СИЕ Пролет 2019“ == Почитуван корисник Chnitke, би сакал да ве известам дека сте добитник на награда од Уредувачки натпревар „СИЕ Пролет 2019“ (Најдобар постоечки корисник), за повеќе информации можете да ме контактирате на : vanderzilson@gmail.com или пак вие оставете ми ваша мејл адреса. ([[User:Иван Ж|Иван Ж]] <small>([[User talk:Иван Ж|разговор]])</small> 19:48, 26 мај 2019 (CEST)) == Нов уредувачки натпревар == Здраво, те повикувам да се приклучиш на натпреварот „Автомобили“ и да создадеме повеќе статии за автомобилските модели во периодот од 20 септември до 19 октомври, со кој сакаме да создадеме нови содржини за оваа тема на нашата Википедија. Обезбедени се награди за најдобрите тројца, како и за други категории. Прочитајте ја [[Википедија:Уредувачки натпревар/Автомобили|проектната страница за натпреварот]] и земете учество. Вклучи се и заедно да ја подобриме македонската Википедија.--[[User:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] <small>([[User talk:MediaWiki message delivery|разговор]])</small> 22:35, 17 септември 2019 (CEST) <!-- Пораката ја испрати Корисник:Ehrlich91@mkwiki преку списокот на https://mk.wikipedia.org/w/index.php?title=%D0%9D%D0%B0%D1%82%D0%BF%D1%80%D0%B5%D0%B2%D0%B0%D1%80_%D0%B7%D0%B0_%D0%B2%D1%80%D0%B5%D0%BC%D0%B5%D0%BD%D1%81%D0%BA%D0%B8_%D0%BF%D0%B5%D1%80%D0%B8%D0%BE%D0%B4%D0%B8&oldid=3878916 --> == Ракомет == Здраво, како што во Македонија е особено популарен ракометот, а темата на Википедија е доста слабо покриено, дојдовме до идеја да организираме уредувачки натпревар на тема „Ракомет“, со цел да ги подобриме постоечките статии, но и да создадеме нови. Натпреварот ќе се одржува цел декември. Има обезбедено награди за учество во натпреварот. Прочитајте ја [[Википедија:Уредувачки натпревар/Ракомет|проектната страница за натпреварот]] и земи учество. Вклучи се и заедно да ја подобриме македонската Википедија.--[[User:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] <small>([[User talk:MediaWiki message delivery|разговор]])</small> 12:23, 30 ноември 2019 (CET) <!-- Пораката ја испрати Корисник:Ehrlich91@mkwiki преку списокот на https://mk.wikipedia.org/w/index.php?title=%D0%9D%D0%B0%D1%82%D0%BF%D1%80%D0%B5%D0%B2%D0%B0%D1%80_%D0%B7%D0%B0_%D0%B2%D1%80%D0%B5%D0%BC%D0%B5%D0%BD%D1%81%D0%BA%D0%B8_%D0%BF%D0%B5%D1%80%D0%B8%D0%BE%D0%B4%D0%B8&oldid=3898255 --> == СИЕ Пролет 2020 == Здраво, мило ми е што си доста активен за време на натпреварот. Само те потсетувам дека согласно правилата на натпреварот „<nowiki>Секоја од создадените или дополнетите статии означувајте ги со шаблонот {{</nowiki>[[Предлошка:СИЕ Пролет 2020|СИЕ Пролет 2020]]<nowiki>}} на страниците од разговор.</nowiki>“. Доколку имаш проблем да се снајдеш, слободно прашај ме. Пример за вакво означување можеш да видиш [[Разговор:Туризам во Босна и Херцеговина|тука]]. Поздрав --[[User:Ehrlich91|Ehrlich91]] <small>([[User talk:Ehrlich91|разговор]])</small> 15:31, 13 април 2020 (CEST) == Кампања на меѓународно ниво за вметнување на фотографии/слики во статиите на кои им недостигаат == Почитуван Chnitke. Сакам да ве известам за кампањата на меѓународно ниво за вметнување на илустрации во википедиските статии на кои им недостигаат наречена „Статии без илустрација“ или на англиски јазик: Wikipedia Pages Wanting Photos (WPWP). Идејата е да се искористат фотографиите и останатите илустрации, кои веќе постојат на [https://commons.wikimedia.org/wiki/Main_Page Ризницата], и да се вметнат во соодветните статии на Википедија. На Википедија на македонски јазик, организатори на оваа кампања се здруженијата на граѓани „ГЛАМ Македонија“ и „Споделено знаење“. Кампањата трае од 1 јули од 31 август 2020 година и има награден фонд од 1.000 евра (1 награда – ваучер од вредност од 12 илјади денари и 8 награди – ваучери од вредност од 6 илјади денари). Дополнително, може да се освои и една од меѓународните награди бидејќи учесникот паралелно учествува на домашната и меѓународната кампања. Наградниот фонд на меѓународната кампања е: прва награда ваучер од 500 долари (САД); втора награда 400 долари; трета награда 300 долари. Како дополнителни награди се: награда за учесник кој поставил најголем број звучни илустрации во статии 200 долари; награда за учесник кој поставил најголем број на видео илустрации во стати 200 долари; награда за учесник кој е нов на Википедија и поставил најголем број на илустрации во статии 200 долари. Учесникот за да влезе во кругот на добитниците треба да закачи илустрации на најмалку 100 статии. [[Википедија:Статии без илустрација|Страница за кампањата]] која претставува и прирачник како се учествува. Доколку учествувате, среќно! [[User:Dandarmkd|Dandarmkd]] <small>([[User talk:Dandarmkd|разговор]])</small> 13:28, 30 јуни 2020 (CEST) Здраво, ви пишувам во врска со вметнувањето на кодовите. Треба да пишете #WPWPMK и #WPWP. [[User:Dandarmkd|Dandarmkd]] <small>([[User talk:Dandarmkd|разговор]])</small> 19:19, 1 јули 2020 (CEST) == [[Рембрант ван Рејн]] == Здраво, убаво што учествувате на наградното уредување: вметнување слики во статиите, ама ќе ве замолам да ги средите 28-те слики ставени во статијата за [[Рембрант ван Рејн]]. Или поставете ги во наслов „Галерија“, или отстранете некои од нив. Статијата не личи на ништо сега, сликите одат надвор од текстот. Да нагласам дека се бара вметнување на илустрација во различни статии, а не 28 илустрации во иста статија. Поздрав и пријатно уредување - [[User:Виолетова|Виолетова]] <small>([[User talk:Виолетова|разговор]])</small> 21:19, 9 јули 2020 (CEST) ::Мојата идеја со пораката беше да ги разјаснам правилата на кампањата (за која има предвидено награди, па оттаму ја нареков наградно уредување, јас не пишав натпревар), а не да ви го одземам еланот и идеализмот. Се извинувам ако не сум се изразила правилно. Што се однесува до „нашиот очаен цивилизациски минимализам, особено во скоро сите области пред се од планетарното творештво“, ќе се согласиме сите дека е така, и дека на Википедија се добредојдени сите што сакаат да придонесат во намалување на истиот. Поздрав и сè најдобро. - [[User:Виолетова|Виолетова]] <small>([[User talk:Виолетова|разговор]])</small> 16:19, 10 јули 2020 (CEST) == Правопис == Здраво, Ве замолувам кога ќе уредувате да запазувате на правописот. Википедија се цели, освен на квантитет на статии, туку и на квалитет односно правилно напишани статии. Поздрав [[User:Dandarmkd|Dandarmkd]] <small>([[User talk:Dandarmkd|разговор]])</small> 21:10, 16 јули 2020 (CEST) Здраво, Ви благодарам за укажувањето. Почнав со прегледување, лекторирање и корегирање на собраниот и поставен материјал . Поздрав [[User:Chnitke|Chnitke]] <small>([[User talk:Chnitke|разговор]])</small> 7.36, 17 јули 2020 (CEST) == Археолошки наоѓалишта во Охридско == Здраво, забележувам дека доста активно создавате статии за археолошките наоѓалиште во Охридско, но уредувачкиот ден на оваа тема е закажан за 18 август, односно утре. Поздрав и пријатно уредување.--[[User:Kiril Simeonovski|Kiril Simeonovski]] <small>([[User talk:Kiril Simeonovski|разговор]])</small> 13:41, 17 август 2020 (CEST) Многу се извинувам, ги побркав датумите. Како можам да ја исправам оваа непријатна грешка. Утре воопшто нема да објавувам - ако е тоа доволно. како можев вака да пропуштам? :Здраво, може да земете да ги подобрите веќе создадените статии или да уредите нови. Не е никаква непријатна грешка и може слободно да си продолжите со уредување. Поздрав.--[[User:Kiril Simeonovski|Kiril Simeonovski]] <small>([[User talk:Kiril Simeonovski|разговор]])</small> 19:48, 18 август 2020 (CEST) == Наградени сте! == {| style="background-color: #fdffe7; border: 1px solid #fceb92;" |rowspan="2" style="vertical-align: middle; padding: 5px;" | [[Податотека:Barnstar of Diligence Hires.png|100px]] |style="font-size: x-large; padding: 3px 3px 0 3px; height: 1.5em;" | '''Награда за трудољубивост''' |- |style="vertical-align: middle; padding: 3px;" | Оваа награда ја доделувам за големата трудољубивост во создавањето нови содржини во последно време. [[User:Kiril Simeonovski|Kiril Simeonovski]] <small>([[User talk:Kiril Simeonovski|разговор]])</small> 10:04, 26 август 2020 (CEST) |} Ви благодарам од срце...Поздрав, имајте успеси == Покана за учество во иницијативата „Цели за одржлив развој“ == '''[[Википедија:Цели за одржлив развој|Цели за одржлив развој]]''' претставува меѓународна иницијатива за збогатување на Википедија со содржини поврзани со [[Цели за одржлив развој|Целите за одржлив развој]] (ЦОР). Преку поврзување на заедница од стотици доброволни уредници од една страна и стручњаци за ЦОР од друга страна, иницијативата се стреми кон зголемување на свеста за целите, зајакнување на целокупното движење за нив и поставување основи за позадлабочено содржинско покривање на темите поврзани со целите во иднина. Во насока на поголема застапеност на темите поврзани со Целите за одржлив развој на македонски јазик, заедницата на Википедија на македонски јазик зема учество преку организирање уредувачка седмица во којашто ги повикува да се вклучат сите заинтересирани уредници и страни со стручни познавања на темата. Иницијативата временски се поклопува со Глобалната седмица на целите и е во времетраење од '''19-26 септември 2020''' година и со доделување на награди за најдобрите учесници. [[User:Dandarmkd|Dandarmkd]] <small>([[User talk:Dandarmkd|разговор]])</small> 15:14, 18 септември 2020 (CEST) == Слики од Сандро Ботичели == Здраво. Гледам дека се распишувавте статии за сликите од Ботичели, но уредувачкиот ден е на 5 ноември, поточно утре. Може да чувате простор за уредување и во текот на утрешниот ден. Поздрав.--[[User:Kiril Simeonovski|Kiril Simeonovski]] <small>([[User talk:Kiril Simeonovski|разговор]])</small> 19:56, 4 ноември 2020 (CET) == Археолошки наоѓалишта во Охридско == Здраво. Би сакал да Ве известам дека уредувачкиот ден за археолошките наоѓалипта во Охридско е закажан за 4 март, односно утре.--[[User:Kiril Simeonovski|Kiril Simeonovski]] <small>([[User talk:Kiril Simeonovski|разговор]])</small> 17:23, 3 март 2021 (CET) Ви Благодарам, повторно го згрешив датумот == Земи учество во СИЕ Пролет 2021 == Здраво, во периодот од 1 до 30 април ќе се одржува регионалниот уредувачки натпревар „СИЕ Пролет 2021“, во кој учествуваат заедници од цела Средна и Источна Европа, со цел создавање и подобрување на статии од сите тие заедници по однапред предложени списоци. Се разбира, дозволено е и пишување статии надвор од предложените списоци на заедниците. Обезбедени се награди за најдобрите тројца, како и за други категории. Прочитајте ја проектната страница за натпреварот и земете учество. Вклучи се и заедно да ја подобриме македонската Википедија.[[User:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] <small>([[User talk:MediaWiki message delivery|разговор]])</small> 21:03, 3 април 2021 (CEST) <!-- Пораката ја испрати Корисник:Ehrlich91@mkwiki преку списокот на https://mk.wikipedia.org/w/index.php?title=%D0%9D%D0%B0%D1%82%D0%BF%D1%80%D0%B5%D0%B2%D0%B0%D1%80_%D0%B7%D0%B0_%D0%B2%D1%80%D0%B5%D0%BC%D0%B5%D0%BD%D1%81%D0%BA%D0%B8_%D0%BF%D0%B5%D1%80%D0%B8%D0%BE%D0%B4%D0%B8&oldid=4491191 --> == Евиденција на статии во СИЕ Пролет 2021 == Здраво. Би сакал да Ви укажам дека на статиите коишто ги уредувате во уредувачкиот натпревар СИЕ Пролет 2021 е неопходно на страницата за разговор да ја додавате предлошката [[Предлошка:СИЕ Пролет 2021|СИЕ Пролет 2021]] и притоа ќе ја наведете темата и земјата за којашто се однесува (пр. [[Разговор:Истанбулска берза]]). На тој начин, статиите коишто ги имате уредувано автоматски ќе бидат вклучени во статистиката од натпреварот. Ви благодарам. Поздрав и пријатно уредување.--[[User:Kiril Simeonovski|Kiril Simeonovski]] <small>([[User talk:Kiril Simeonovski|разговор]])</small> 18:57, 21 април 2021 (CEST) == #WPWPMK == Здраво Chnitke, Добитник си на награда од предизвикот [[Википедија:Статии без илустрација 2023#Резултати|„Статии без илустрација“]]. За ваучерот што ти следува, ако не е проблем да ме побараш на мејл или на Фејсбук. Поздрав - [[User:Виолетова|Виолетова]] <small>([[User talk:Виолетова|разговор]])</small> 11:57, 28 септември 2023 (CEST) [[Image:Tireless Contributor Barnstar.gif|30px|'''Награда за неуморниот уредувач''', [[Корисник:Виолетова|Виолетова]] ]] - ѕвезда за неуморниот уредувач - [[User:Виолетова|Виолетова]] <small>([[User talk:Виолетова|разговор]])</small> 17:14, 28 септември 2023 (CEST) == <span lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr">Reminder to vote now to select members of the first U4C</span> == <div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr"> <section begin="announcement-content" /> :''[[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Coordinating Committee/Election/2024/Announcement – vote reminder|You can find this message translated into additional languages on Meta-wiki.]] [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&group=page-{{urlencode:Universal Code of Conduct/Coordinating Committee/Election/2024/Announcement – vote reminder}}&language=&action=page&filter= {{int:please-translate}}]'' Dear Wikimedian, You are receiving this message because you previously participated in the UCoC process. This is a reminder that the voting period for the Universal Code of Conduct Coordinating Committee (U4C) ends on May 9, 2024. Read the information on the [[Universal Code of Conduct/Coordinating Committee/Election/2024|voting page on Meta-wiki]] to learn more about voting and voter eligibility. The Universal Code of Conduct Coordinating Committee (U4C) is a global group dedicated to providing an equitable and consistent implementation of the UCoC. Community members were invited to submit their applications for the U4C. For more information and the responsibilities of the U4C, please [[Universal Code of Conduct/Coordinating Committee/Charter|review the U4C Charter]]. Please share this message with members of your community so they can participate as well. On behalf of the UCoC project team,<section end="announcement-content" /> </div> [[m:User:RamzyM (WMF)|RamzyM (WMF)]] 00:53, 3 мај 2024 (CEST) <!-- Пораката ја испрати Корисник:RamzyM (WMF)@metawiki преку списокот на https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Universal_Code_of_Conduct/Coordinating_Committee/Election/2024/Previous_voters_list_3&oldid=26721208 --> == Земете учество во уредувачкиот натпревар на тема „Хемиски елементи и изотопи“ == Здраво Chnitke, те повикувам да се приклучиш на натпреварот „Хемиски елементи и изотопи“ и да создадеме повеќе статии за хемиските елементи и изотопи во периодот од 10 февруари до 9 март, со кој сакаме да создадеме нови содржини за оваа тема на нашата Википедија. Обезбедени се награди за најдобрите тројца, како и за други категории. Прочитајте ја [[Википедија:Уредувачки натпревари/Хемиски елементи и изотопи|проектната страница]] за натпреварот и земете учество. Вклучи се и заедно да ја подобриме македонската Википедија! [[User:Jtasevski123|Jtasevski123]] <small>([[User talk:Jtasevski123|разговор]])</small> 11:04, 18 февруари 2025 (CET) == Земете учество во СИЕ Пролет 2025 == Здраво Chnitke, те повикувам да се приклучиш на регионалниот уредувачки натпревар „СИЕ Пролет 2025“, во кој учествуваат заедници од цела Средна и Источна Европа, со цел создавање и подобрување на статии од сите тие заедници. Прочитајте ја [[Википедија:Уредувачки натпревари/СИЕ Пролет 2025|проектната страница]] за натпреварот и земете учество. Вклучи се и заедно да ја подобриме македонската Википедија. [[User:Jtasevski123|Jtasevski123]] <small>([[User talk:Jtasevski123|разговор]])</small> 08:46, 1 април 2025 (CEST) == Викисредба (29 мај 2025) == Добар ден Chnitke, ве поканувам на третата викисредба од оваа тековна година што ќе се одржи на 29 мај во „Daily Food & Wine“ во Скопје. Повеќе информации околу викисредбата имате на следната [[Википедија:Викисредба (29 мај 2025)|врска]] (исто така и местоположба на угостителскиот објект на Google Maps). Се надевам ќе ни ја збогатите средбата со вашето присуство. Убав ден! [[User:Jtasevski123|Jtasevski123]] <small>([[User talk:Jtasevski123|разговор]])</small> 12:02, 27 мај 2025 (CEST) == Земете учество во уредувачката седмица „Управување со отпад“ == Здраво Chnitke, те повикувам да се приклучиш на уредувачката седмица на тема „[[Википедија:Управување со отпад|Управување со отпад]]“, која ќе трае од 2 до 8 јуни 2025. Прочитајте ја [[Википедија:Управување со отпад|проектната страница]] за натпреварот и земете учество. Вклучи се и заедно да ја подобриме македонската Википедија. Убав ден! [[User:Jtasevski123|Jtasevski123]] <small>([[User talk:Jtasevski123|разговор]])</small> 09:48, 3 јуни 2025 (CEST) == Палигора 2018 == Hi, sorry for speaking in English. You wrote an article for Коста Шкодреану and used the work by Ристо Палигора about the Црква „Св. Константин и Елена“ - Битола. I am interested in writing an article for this church in English Wikipedia and this source would be very useful. Do you still have access to this source and would it be possible for you to facilitate access to me? Thanks, [[User:Super Dromaeosaurus|Super Dromaeosaurus]] <small>([[User talk:Super Dromaeosaurus|разговор]])</small> 12:24, 15 јуни 2025 (CEST) :Hello. :I appreciate your interest. :If you can wait for me for two or three days, I will send you some material. :I hope you don't mind. :Have success and creative joy. :Best regards :Chnitke [[User:Chnitke|Chnitke]] <small>([[User talk:Chnitke|разговор]])</small> 01:19, 21 јуни 2025 (CEST) ::https://marh.mk/sv-konstantin-i-elena-bitola/ ::https://babambitola.mk/crkvata-sveti-konstantin-i-elena-go-ima-nekogashniot-izgled-kako-istoimenata-crkva-kaj-epinal/ ::https://babambitola.mk/%D1%81%D1%82%D0%B0%D1%80%D0%B0%D1%82%D0%B0-%D0%B2%D0%BB%D0%B0%D1%88%D0%BA%D0%B0-%D1%86%D1%80%D0%BA%D0%B2%D0%B0-%D1%81%D0%B2-%D0%BA%D0%BE%D0%BD%D1%81%D1%82%D0%B0%D0%BD%D1%82%D0%B8%D0%BD-%D0%B8-%D0%B5/ ::https://apla.mk/direktno/item/2387-umetnikot-koj-firenca-ja-donese-vo-bitola ::https://www.facebook.com/vlashkacrkva/?locale=mk_MK ::https://eprints.ugd.edu.mk/23295/1/Spisanie%20%20%202019.pdf ::https://ceipa.pmf.ukim.mk/mk/node/282 ::https://ceipa.pmf.ukim.mk/mk/node/165 ::https://www.academia.edu/36196921/_%CE%97_%CE%BA%CE%BF%CE%B9%CE%BD%CF%89%CE%BD%CE%B9%CE%BA%CE%AE_%CE%B5%CE%BA%CF%80%CE%B1%CE%B9%CE%B4%CE%B5%CF%85%CF%84%CE%B9%CE%BA%CE%AE_%CE%BA%CE%B1%CE%B9_%CF%80%CE%BF%CE%BB%CE%B9%CF%84%CE%B9%CE%BA%CE%AE_%CF%80%CF%81%CE%B1%CE%B3%CE%BC%CE%B1%CF%84%CE%B9%CE%BA%CF%8C%CF%84%CE%B7%CF%84%CE%B1_%CF%83%CF%84%CE%BF%CE%BD_%CE%BC%CE%B1%CE%BA%CE%B5%CE%B4%CE%BF%CE%BD%CE%B9%CE%BA%CF%8C_%CF%87%CF%8E%CF%81%CE%BF_%CE%9C%CE%B1%CF%81%CF%84%CF%85%CF%81%CE%AF%CE%B5%CF%82_%CE%B1%CF%80%CF%8C_%CE%AD%CE%BD%CE%B1_%CE%B1%CE%BD%CE%AD%CE%BA%CE%B4%CE%BF%CF%84%CE%BF_%CE%BF%CE%B4%CE%BF%CE%B9%CF%80%CE%BF%CF%81%CE%B9%CE%BA%CF%8C_%CF%84%CE%BF%CF%85_%CF%80%CE%B1%CE%B9%CE%B4%CE%B1%CE%B3%CF%89%CE%B3%CE%BF%CF%8D_%CE%A7%CE%B1%CF%81%CE%AF%CF%83%CE%B9%CE%BF%CF%85_%CE%A0%CE%B1%CF%80%CE%B1%CE%BC%CE%AC%CF%81%CE%BA%CE%BF%CF%85_%CF%84%CE%BF_%CF%86%CE%B8%CE%B9%CE%BD%CF%8C%CF%80%CF%89%CF%81%CE%BF_%CF%84%CE%BF%CF%85_1875_%CF%83%CF%84%CE%BF_%CE%A0%CE%B1%CF%84%CF%81%CE%AF%CE%B4%CE%B5%CF%82_%CF%84%CE%B7%CF%82_%CE%A1%CF%89%CE%BC%CE%B7%CF%89%CF%83%CF%8D%CE%BD%CE%B7%CF%82_%CE%91%CF%86%CE%B9%CE%AD%CF%81%CF%89%CE%BC%CE%B1_%CF%83%CF%84%CE%BF%CE%BD_%CE%BA%CE%B1%CE%B8%CE%B7%CE%B3%CE%B7%CF%84%CE%AE_%CE%91%CE%B8%CE%B1%CE%BD%CE%AC%CF%83%CE%B9%CE%BF_%CE%95_%CE%9A%CE%B1%CF%81%CE%B1%CE%B8%CE%B1%CE%BD%CE%AC%CF%83%CE%B7_%CE%B5%CE%BA%CE%B4_%CE%A3%CF%84%CE%B1%CE%BC%CE%BF%CF%8D%CE%BB%CE%B7_%CE%98%CE%B5%CF%83%CF%83%CE%B1%CE%BB%CE%BF%CE%BD%CE%AF%CE%BA%CE%B7_2018_139_170 ::https://plus.cobiss.net/cobiss/mk/mk/bib/108531722 [[User:Chnitke|Chnitke]] <small>([[User talk:Chnitke|разговор]])</small> 11:45, 22 јуни 2025 (CEST) :https://marh.mk/sv-konstantin-i-elena-bitola/ :https://babambitola.mk/crkvata-sveti-konstantin-i-elena-go-ima-nekogashniot-izgled-kako-istoimenata-crkva-kaj-epinal/ :https://babambitola.mk/%D1%81%D1%82%D0%B0%D1%80%D0%B0%D1%82%D0%B0-%D0%B2%D0%BB%D0%B0%D1%88%D0%BA%D0%B0-%D1%86%D1%80%D0%BA%D0%B2%D0%B0-%D1%81%D0%B2-%D0%BA%D0%BE%D0%BD%D1%81%D1%82%D0%B0%D0%BD%D1%82%D0%B8%D0%BD-%D0%B8-%D0%B5/ :https://apla.mk/direktno/item/2387-umetnikot-koj-firenca-ja-donese-vo-bitola :https://www.facebook.com/vlashkacrkva/?locale=mk_MK :https://eprints.ugd.edu.mk/23295/1/Spisanie%20%20%202019.pdf :https://ceipa.pmf.ukim.mk/mk/node/282 :https://ceipa.pmf.ukim.mk/mk/node/165 :https://www.academia.edu/36196921/_%CE%97_%CE%BA%CE%BF%CE%B9%CE%BD%CF%89%CE%BD%CE%B9%CE%BA%CE%AE_%CE%B5%CE%BA%CF%80%CE%B1%CE%B9%CE%B4%CE%B5%CF%85%CF%84%CE%B9%CE%BA%CE%AE_%CE%BA%CE%B1%CE%B9_%CF%80%CE%BF%CE%BB%CE%B9%CF%84%CE%B9%CE%BA%CE%AE_%CF%80%CF%81%CE%B1%CE%B3%CE%BC%CE%B1%CF%84%CE%B9%CE%BA%CF%8C%CF%84%CE%B7%CF%84%CE%B1_%CF%83%CF%84%CE%BF%CE%BD_%CE%BC%CE%B1%CE%BA%CE%B5%CE%B4%CE%BF%CE%BD%CE%B9%CE%BA%CF%8C_%CF%87%CF%8E%CF%81%CE%BF_%CE%9C%CE%B1%CF%81%CF%84%CF%85%CF%81%CE%AF%CE%B5%CF%82_%CE%B1%CF%80%CF%8C_%CE%AD%CE%BD%CE%B1_%CE%B1%CE%BD%CE%AD%CE%BA%CE%B4%CE%BF%CF%84%CE%BF_%CE%BF%CE%B4%CE%BF%CE%B9%CF%80%CE%BF%CF%81%CE%B9%CE%BA%CF%8C_%CF%84%CE%BF%CF%85_%CF%80%CE%B1%CE%B9%CE%B4%CE%B1%CE%B3%CF%89%CE%B3%CE%BF%CF%8D_%CE%A7%CE%B1%CF%81%CE%AF%CF%83%CE%B9%CE%BF%CF%85_%CE%A0%CE%B1%CF%80%CE%B1%CE%BC%CE%AC%CF%81%CE%BA%CE%BF%CF%85_%CF%84%CE%BF_%CF%86%CE%B8%CE%B9%CE%BD%CF%8C%CF%80%CF%89%CF%81%CE%BF_%CF%84%CE%BF%CF%85_1875_%CF%83%CF%84%CE%BF_%CE%A0%CE%B1%CF%84%CF%81%CE%AF%CE%B4%CE%B5%CF%82_%CF%84%CE%B7%CF%82_%CE%A1%CF%89%CE%BC%CE%B7%CF%89%CF%83%CF%8D%CE%BD%CE%B7%CF%82_%CE%91%CF%86%CE%B9%CE%AD%CF%81%CF%89%CE%BC%CE%B1_%CF%83%CF%84%CE%BF%CE%BD_%CE%BA%CE%B1%CE%B8%CE%B7%CE%B3%CE%B7%CF%84%CE%AE_%CE%91%CE%B8%CE%B1%CE%BD%CE%AC%CF%83%CE%B9%CE%BF_%CE%95_%CE%9A%CE%B1%CF%81%CE%B1%CE%B8%CE%B1%CE%BD%CE%AC%CF%83%CE%B7_%CE%B5%CE%BA%CE%B4_%CE%A3%CF%84%CE%B1%CE%BC%CE%BF%CF%8D%CE%BB%CE%B7_%CE%98%CE%B5%CF%83%CF%83%CE%B1%CE%BB%CE%BF%CE%BD%CE%AF%CE%BA%CE%B7_2018_139_170 :https://plus.cobiss.net/cobiss/mk/mk/bib/108531722 Chnitke (разговор) 11:45, 22 јуни 2025 (CEST)Одговори :Последната промена на страницава е извршена на 21 јуни 2025 г. во 01:19 ч. [[User:Chnitke|Chnitke]] <small>([[User talk:Chnitke|разговор]])</small> 11:46, 22 јуни 2025 (CEST) == Викисредба (30 јуни 2025) == Добар ден Chnitke, ве поканувам на четвртата викисредба од оваа тековна година што ќе се одржи на 30 јуни во „Daily Food & Wine“ во Скопје. Повеќе информации околу викисредбата имате на следната [[Википедија:Викисредба (30 јуни 2025)|врска]] (исто така и местоположба на угостителскиот објект на Google Maps). Се надевам ќе ни ја збогатите средбата со вашето присуство. Убав ден! [[User:Jtasevski123|Jtasevski123]] <small>([[User talk:Jtasevski123|разговор]])</small> 13:52, 27 јуни 2025 (CEST) == Статии без илустрација 2025 == Добар ден Chnitke, ве повикувам да се приклучите на меѓународниот натпревар [[Википедија:Статии без илустрација 2025|Статии без илустрација 2025]], за вметнување на илустрации во статиите на кои им недостигаат. Натпреварот ќе трае од 1 јули сѐ до 31 август. Ако имате какви било прашања околу натпреварот можете да ме исконтактирате на мојата [[Разговор со корисник:Jtasevski123|разговорна страница]] или пак на [[Википедија:Статии без илустрација 2025|проектната страница]] за натпреварот. Убав ден! [[User:Jtasevski123|Jtasevski123]] <small>([[User talk:Jtasevski123|разговор]])</small> 15:02, 1 јули 2025 (CEST) == Статии без илустација == Добар ден Chnitke, да ти напоменам дека треба да се илустрираат статии што немаат тековно никаква илустрација. На пример во статијата [[Холокауст]] си додал илустрација но веќе има подоле кај поднасловот '''[[Холокауст#Депортирањето на македонските Евреи во логорот Треблинка|Депортирањето на македонските Евреи во логорот Треблинка]]'''. Убав ден [[User:Jtasevski123|Jtasevski123]] <small>([[User talk:Jtasevski123|разговор]])</small> 13:12, 7 јули 2025 (CEST) mdn69x1oe6rufmqsl9p4s960qac6d3p 0 1221609 5387914 5162369 2025-07-06T13:49:16Z Marco Mitrovich 114460 #WPWPMK and #WPWP 5387914 wikitext text/x-wiki [[Податотека:Bistritsa from Nestram.jpg|мини|250п|Нестрамкол (реката Бистрица од Нестрам)]] '''Нестрамкол''' или '''Нестрамско''' — [[историско-географска област]] во [[Егејска Македонија]], денес во Грција. На југ се граничи со областа [[Костенарија]] на запад преку реката [[Бистрица (Егејска Македонија)|Бистрица]] со областа [[Пополе]] а на север со областа [[Корешта]]. Нестрамкол ги опфаќа следниве села: ;[[Нестрам (општина)|Општина Нестрам]] Сите села. ;[[Костур (општина)|Општина Костур]] [[Брештени]], [[Галишта]], [[Желегоже]], [[Желин]], [[Изглибе]], [[Псоре]], [[Цакони (Костурско)|Цакони]], [[Четирок]], [[Горно Папратско]], [[Долно Папратско]], [[Добролишта]], [[Ошени]], [[Света Недела (село)|Света Недела]] и [[Тиквени]]. == Наводи == {{наводи}} [[Категорија:Историско-географски области во Македонија]] [[Категорија:Географија на Егејска Македонија]] [[Категорија:Нестрам]] [[Категорија:Костур (општина)]] n88aaoijxg52lrbxdoiud4ixi08kpw2 0 1233063 5387990 5226855 2025-07-06T17:37:32Z Amherst99 14303 5387990 wikitext text/x-wiki {{Инфокутија Јадење | име = Гвакамоле | слика = [[Податотека: Guacamole IMGP1289.jpg|250px]] | опис = Гвакамоле | друго_име = | земја = [[Мексико]] | регион = | творец = | дел_од_оброкот = | вид = [[Мексиканска храна]] | температура = | главни_состојки = [[авокадо]], [[морска сол]] и [[лимета|сок од лимета]] | варијанти = | калоричност = | друго = }} '''Гвакамоле''' ({{lang-es|guacamole}}) – [[макало]], [[намаз]] или [[салата]] на основа на [[авокадо]], првично воведено од [[Ацтеки]]те во денешно [[Мексико]].<ref name="zeldes">{{Наведена мрежна страница |last=Zeldes |first=Leah A. |title=Eat this! Guacamole, a singing sauce, on its day |website=Dining Chicago |publisher=Chicago's Restaurant & Entertainment Guide, Inc. |date=November 4, 2009 |url=http://blog.diningchicago.com/2009/11/04/eat-this-guacamole-a-singing-sauce-on-its-day/ |access-date=November 5, 2009 |archive-date=23 март 2010 |archive-url=https://web.archive.org/web/20100323081500/http://blog.diningchicago.com/2009/11/04/eat-this-guacamole-a-singing-sauce-on-its-day/ |url-status=dead }}</ref> Покрај употребата во мексиканска кујнамексиканската кујна, тоа станало дел од меѓународната и американската кујна како макало, намаз или состојка за салати.<ref name="beard">{{Наведена книга |last1=Beard |first1=James |authorlink1=James Beard |last2=Bittman |first2=Mark |title=Beard on Food: The Best Recipes and Kitchen Wisdom from the Dean of American Cooking |url=https://books.google.com/books?id=s9Q7PTP-GdgC&pg=PA86 |access-date=March 14, 2012 |date=September 4, 2007 |publisher=Bloomsbury Publishing USA |isbn=978-1-59691-446-9 |pages=86–87}}</ref><ref>{{Наведена книга |last=Smith |first=Andrew F. |title=The Oxford companion to American food and drink |url=https://books.google.com/books?id=AoWlCmNDA3QC&pg=PT171 |access-date=March 14, 2012 |date=May 1, 2007 |publisher=Oxford University Press |isbn=978-0-19-530796-2 |pages=144–146}}</ref> == Потекло на поимот == [[File:Guacomole.jpg|thumb|Гвакамоле со чипс од тортилји]] Името доаѓа од ацтечкиот дијалект преку јазикот нахуатл {{јаз|nah|āhuacamolli}}, што буквално значи "авокадов сос" од ''āhuacatl''<ref>{{наведени вести |url=https://www.thoughtco.com/is-the-g-in-guacamole-silent-3079533 |title=How to Pronounce "Guacamole" in Spanish |work=ThoughtCo |access-date=August 20, 2018}}</ref> ("avocado") + ''molli'' ("сос").<ref name="zeldes" /> == Историја == Авокадото прво било одгледувано во Јужно Централно Мексико, пред околу 10.000 години.<ref>{{Наведена мрежна страница |url=http://ucavo.ucr.edu/General/HistoryName.html |title=What's in a name? |publisher=University of California |accessdate=March 27, 2016}}</ref><ref>{{Наведено списание |title=Tracing the Geographic Origins of Major Avocado Cultivars |journal=Journal of Heredity |volume=100 |issue=1 |pages=56–65 |doi=10.1093/jhered/esn068 |pmid=18779226 |year=2008 |last1=Chen |first1=H. |last2=Morrell |first2=P. L. |last3=Ashworth |first3=V. E. T. M. |last4=de la Cruz |first4=M. |last5=Clegg |first5=M. T. }}</ref><ref name="Harvard">{{Наведено списание |author1=Galindo-Tovar, María Elena |author2=Arzate-Fernández, Amaury M. |author3=Ogata-Aguilar, Nisao |author4=Landero-Torres, Ivonne |last-author-amp=yes |year=2007 |title=The avocado (''Persea americana'', Lauraceae) crop in Mesoamerica: 10,000 years of history |journal=Harvard Papers in Botany |volume=12 |issue=2 |pages=325–334, page 325 |url=http://www.uv.mx/personal/megalindo/files/2010/07/GalindoTovar_325_334_V21.pdf |archiveurl=https://web.archive.org/web/20151010145152/http://www.uv.mx/personal/megalindo/files/2010/07/GalindoTovar_325_334_V21.pdf |archivedate=October 10, 2015 |url-status=live |doi=10.3100/1043-4534(2007)12[325:TAPALC]2.0.CO;2 |jstor=41761865}}</ref> На почетокот на 1900-тите години, за авокадото често се користело името ''алигаторска круша''.<ref name="morton">{{Наведена книга|url=https://hort.purdue.edu/newcrop/morton/avocado_ars.html |title=Avocado; In: Fruits of Warm Climates |author=Morton JF |pages=91–102 |publisher=Creative Resource Systems, Inc., Winterville, NC and Center for New Crops & Plant Products, Department of Horticulture and Landscape Architecture, Purdue University, West Lafayette, IN |year=1987 |isbn=978-0-9610184-1-2}}</ref> Гвакамолето ја зголемило продажбата на авокадо во САД, особено на денот на супербоул и Синко де мајо.<ref>{{Наведена книга |last=Charles |first=Jeffrey |editor1-last=Belasco |editor1-first=Warren |editor2-last=Scranton |editor2-first=Philip |title=Food nations: selling taste in consumer societies |chapter-url=https://books.google.com/books?id=p9wPoDHQR-IC |accessdate=September 20, 2011 |year=2002 |publisher=Routledge |isbn=978-0-415-93077-2 |pages=131–154 |chapter=8. Searching for gold in Guacamole: California growers market the avocado, 1910–1994}}</ref> Зголемената потрошувачка на гвакамоле најверојатно се должи на укинувањето на забраната за увоз на авокадо во 1990-тите години и растот на латино популацијата во САД.<ref>{{Наведена мрежна страница |url=https://www.theatlantic.com/health/archive/2015/01/the-selling-of-the-avocado/385047/ |title=The Selling of the Avocado |last=Khazan |first=Olga |access-date=September 28, 2016|date=2015-01-31 |magazine=The Atlantic}}</ref> == Состојки == Макалото гвакамоле традиционално се прави со толчење зрели [[авокадо|авокада]] и [[морска сол]] со ''molcajete y tejolote'' ([[аван и толчник]]).<ref>{{Наведена мрежна страница |title=The best guacamole recipe |url=https://www.businessinsider.com/best-guacamole-recipe-2017-5 |website=Business Insider |accessdate=21 August 2018}}</ref><ref>{{Наведена мрежна страница |last1=Eats |first1=Serious |title=The Best Guacamole (and the Science of Avocados) {{!}} The Food Lab |url=https://www.seriouseats.com/2012/01/the-food-lab-the-best-guacamole-avocados-science-browning-ripening.html |website=www.seriouseats.com |accessdate=21 August 2018 |language=en}}</ref> Во рецептите често се вклучени [[лимета|сок од лимета]], [[коријандер]] и [[халапењо]]. Во некои нетрадиционални рецепти вклучени се [[кисела павлака]], [[домат]]и, [[босилек]], или [[грашок]].<ref>{{Наведена мрежна страница |url=http://cooking.nytimes.com/recipes/1015047-green-pea-guacamole?smid=tw-nytimes |title=Green Pea Guacamole |website=The New York Times |access-date=October 16, 2016}}</ref> Поради присуството на [[полифенол оксидаза]] во клетките на авокадото, изложеноста на кислород во воздухот предизвикува [[ензимска реакција]] и развива [[меланоидин]]ски пигмент, правејќи го сосот кафеав.<ref name=hartel1>Hartel, 2009, p. 43</ref> Овој резултат генерално се смета за лош (ја намалува привлечноста), па има неколку методи (некои анегдотски) кои се користат за да се намали овој ефект, како што е складирање на гвакамолето во сад што не пропушта воздух или цврсто да се завитка во пластика за да се ограничи површината изложена на воздух.<ref name="avocadocentral.com">{{Наведена мрежна страница |url=https://www.avocadocentral.com/avocado-recipes/avocado-party-tips-decor/national-guacamole-day-recipes-entertaining |title=National Guacamole Day :: Fresh Avocado |website=avocadocentral.com |access-date= |archive-date=2017-05-17 |archive-url=https://web.archive.org/web/20170517130417/https://www.avocadocentral.com/avocado-recipes/avocado-party-tips-decor/national-guacamole-day-recipes-entertaining |url-status=dead }}</ref> == Состав и хранлива вредност == {{Infobox nutritional value | name = Авокадо, сурово | image = <!-- Filename is enough --> | image_size = <!-- Defaults to 235px --> | image_alt = | caption = | serving_size = 100 g | kJ = 670 | carbs = 8.53 g | starch = 0.11 g | sugars = 0.66 g | lactose = 0 | fiber = 6.7 g | fat = 14.66 g | satfat = 2.126 g | transfat = 0 | monofat = 9.8 g | polyfat = 1.816 g | omega3fat = | omega6fat = | protein = 2.00 g | water =73.23 | vitA_ug = 7 | vitA_iu = 146 | betacarotene_ug = 62 | lutein_ug = 271 | thiamin_mg = 0.067 | riboflavin_mg = 0.130 | niacin_mg = 1.738 | pantothenic_mg = 1.389 | vitB6_mg = 0.257 | folate_ug = 81 | vitB12_ug = | choline_mg = 14.2 | vitC_mg = 10.0 | vitD_ug = | vitD_iu = | vitE_mg = 2.07 | vitK_ug = 21 | calcium_mg = 12 | iron_mg = 0.55 | magnesium_mg = 29 | manganese_mg = | phosphorus_mg = 52 | potassium_mg = 485 | sodium_mg = 7 | zinc_mg = 0.64 | opt1n = | opt1v = | opt2n = | opt2v = | opt3n = | opt3v = | opt4n = | opt4v = | note = | source = | source_usda = http://ndb.nal.usda.gov/ndb/foods/show/2156?fg=&man=&lfacet=&count=&max=35&sort=&qlookup=avocado&offset=&format=Full&new=&measureby= | noRDA = | float =right }} Бидејќи главната состојка на гвакамолето е суровото авокадо, [[хранливата вредност]] на јадењето произлегува од витамините, минералите и мастите на авокадото, обезбедувајќи прехранбени влакна, неколку [[Б витамин]]и, [[витамин К]], [[витамин Е]] и [[калиум]] во значителна количина. Авокадото е извор на [[заситени масти]], [[мононезаситени масти]] и [[фитостероли]], како што е [[бета-ситостерол]].<ref name=ND>{{Наведена мрежна страница |url=http://nutritiondata.self.com/facts/fruits-and-fruit-juices/1843/2 |title=Avocados, raw, all commercial varieties, per 100 grams |publisher=NutritionData.com |accessdate=April 17, 2013 |year=2013}}</ref><ref name=mnt>{{Наведена мрежна страница |title=Avocados: Health Benefits, Nutritional Information |url=http://www.medicalnewstoday.com/articles/270406.php |website=MNT |accessdate=January 12, 2016}}</ref> Тие исто така содржат [[каротиноиди]], како што се [[бета-каротин]], [[зеаксантин]] и [[лутеин]].<ref>{{Наведено списание |journal=Crit Rev Food Sci Nutr |year=2013 |volume=53 |issue=7 |pages=738–50 |doi=10.1080/10408398.2011.556759 |pmid=23638933 |title=Hass avocado composition and potential health effects |author1=Dreher ML |author2=Davenport AJ |pmc=3664913}}</ref> == Наводи == {{Reflist | 2}} == Надворешни врски == * {{Ризница-ред}} [[Категорија:Мексиканска кујна]] [[Категорија:Текс-мекс кујна]] [[Категорија:Веганска кујна]] [[Категорија:Зборови што ги нема во ТРМЈ]] r80ewgm6wewskjgcjxqntvyhwz2f9n8 0 1246229 5387982 4408433 2025-07-06T16:18:30Z Andrew012p 85224 5387982 wikitext text/x-wiki [[Податотека:Beden.jpg|мини]] '''Беден''', '''бадан,''' или според алтернативните имиња '''Беден-сејед''' и '''Беден-сафар,''' е брзо, древен [[Сомалијци|сомалиски]] еднокорабен или двокорабен брод, карактеристичен со неговиот висок [[јарбол]] и моќно кормило. Исто така, тој е најдолгиот преживеан плетен брод во [[Африкански Рог|Африканскиот Рог]] и [[Арапски Полуостров|Арапскиот Полуостров]]. Неговите бродоградилишта претежно се наоѓале во североисточниот регион Хафун во [[Сомалија]] (особено Бајла), како и [[Маскат|Мускат]]. Постојат 2 вида на бродски бродови, од кои едниот вид е насочен кон риболов (Беден-сејед) и другиот, трговија (Беден-сафар). Просечниот трговски беден-сафар брод бил повеќе од 15 м во должина, и биле значително поголеми од риболовните Беден-сејед бродови, со мерка 6–15 м во просек, но и двајцата се мали од многу поголемата варијанта за тргување наречена „увасије“. Овој брод е најчестиот трговски и патувачки брод, со некои со должина до 77 м. Бродот е забележлив и единствен во својата зајакната и издржлива палуба, кој е споен со деланки. Првично, сите беденски бродови биле плетени со намотано кокосово влакно, држејќи го трупот на трупот, стеблото и строгиот пост. Но оманските варијанти, со почеток во 20 век, почнале да коваат наместо да ги плетат штиците. == Поврзано == * [[ Поморска историја на Сомалија |Поморска историја на Сомалија]] == Наводи == * {{Наведена книга|title=An Archaeological Reconnaissance in the Horn: The British-Somali Expedition, 1975|last=Chittick|first=Neville|year=1975|pages=127}} * {{Наведена книга|url=https://books.google.com/books?id=n2vB2SXBHNEC&pg=PA180#v=onepage&q&f=false|title=The Sea-Craft of Prehistory|last=Johnstone|first=Paul|publisher=Routledge|year=1989|isbn=978-0415026352|pages=180–181}} * {{Наведено списание|last=Chittick|first=Neville|year=1980|title=Sewn boats in the western Indian Ocean, and a survival in Somalia|journal=International Journal of Nautical Archaeology|volume=9|issue=4|pages=297–309|doi=10.1111/j.1095-9270.1980.tb01149.x}} [[Категорија:Видови бродови]] 12g4faybz47vn85p8ym58u1xqxn771h 0 1252335 5387920 5223186 2025-07-06T15:27:53Z Gurther 105215 додадена [[Категорија:Избрани статии на af.вики]] користејќи го [[:en:Wikipedia:HotCat|HotCat]] 5387920 wikitext text/x-wiki {{Infobox weapon | name = ''Panzerkampfwagen VI Tiger Ausf. E'' | image = [[Податотека:Bundesarchiv Bild 101I-299-1805-16, Nordfrankreich, Panzer VI (Tiger I).2.jpg|300п]] | image_size = 300 | alt = | caption = Тигар I во северна Франција, март 1944 | type = [[тежок тенк]] | origin = [[Нацистичка Германија|Германија]] <!-- Type selection --> | is_ranged = | is_bladed = | is_explosive = | is_artillery = | is_vehicle = Yes | is_missile = | is_UK = yes<!-- for variety of English used in article, not national origin of vehicle --> <!-- Service history --> | service = 1942–1945 | used_by = | wars = [[Втора светска војна]] <!-- Production history --> | designer = [[Ервин Адерс]]<br />[[Henschel-Werke]] | design_date = 1938–1941 | manufacturer = [[Henschel]] | unit_cost = 250,700 [[германска марка|ГМ]]{{sfn|Zetterling|2000|p=61}}{{efn|Without weapons, optics, or radio. 399,800 combat ready.}} | production_date = 1942–1944 | number = 1,347{{efn|Although 1,350 is a common figure, ''World War II'' magazine reported the figure of 1,355 in their January 1994 edition (p.16). Jentz gives a revised number of 1,347, including the prototype, the result of the most detailed investigation of the primary sources ever undertaken.{{sfn|Jentz|Doyle|1993|pp=11–13}}}} | variants = <!-- General specifications --> | spec_label = RfRuK VK 4501H Ausf.E, Blatt: G-330 | weight = {{convert|54|t|ST}}{{sfn|Jentz|Doyle|2000|p=177}}<br />{{convert|57|t|ST}} (Ausf. E){{sfn|Jentz|Doyle|2000|p=179}}<ref name="Tiger Tanks at War Pg20">{{cite web |last1=Green |first1=Michael |last2=Brown |first2=James D. |title=Tiger Tanks at War |url=https://books.google.com/books?id=S1gbrYELbT4C&pg=PA88&lpg=PA88&dq=pistol+port+tanks&source=bl&ots=189uETVgc5&sig=jSOFCPmR5ulmNOA41CNqG7KrAR4&hl=en&sa=X&ved=2ahUKEwjKhdPnlcvfAhWQJDQIHcb6Ans4ChDoATABegQICBAB#v=onepage&q=bridges&f=false |publisher=Voyageur Press |pages=20 |language=en |date=15 February 2008}}</ref> | length = {{convert|6.316|m|ftin|abbr= on}}<br />{{convert|8.45|m|ftin|abbr=on}} gun forward | part_length = | width = {{convert|3.56|m|ftin|abbr=on}} | height = {{convert|3.0|m|ftin|abbr=on}} | diameter = | crew = 5 | passengers = <!-- Ranged weapon specifications --> | cartridge = | cartridge_weight = | caliber = | barrels = | action = | rate = | velocity = | range = | max_range = | feed = | sights = <!-- Artillery specifications --> | breech = | recoil = | carriage = | elevation = | traverse = <!-- Bladed weapon specifications --> | blade_type = | hilt_type = | sheath_type = | head_type = | haft_type = <!-- Explosive specifications --> | filling = | filling_weight = | detonation = | yield = <!-- Vehicle/missile specifications --> | armour = {{convert|25|–|120|mm|abbr= on}}{{sfn|Jentz|Doyle|1993|pp=8, 16}}{{sfn|Hart|2007|p=17}} | primary_armament = 1× [[8.8 cm KwK 36|8.8 cm KwK 36 L/56]]<br />92 [[Armor-piercing shell|AP]] and [[Explosive material#High explosives|HE]] rounds | secondary_armament = 2× [[7,92x57 mm|7.92&nbsp;mm]] [[MG34|MG 34]]<br />4,500 rounds<br />4,800 rounds (Ausf. E){{sfn|Jentz|Doyle|2000|p=182}} | engine = [[Мајбах]] | engine_power = 700 PS (690 hp, 515 kW) | pw_ratio = 13 PS (9.5 kW) / тон | payload_capacity = | transmission = | suspension = [[Torsion bar]] | clearance = 0,47 м | fuel_capacity = 540 литри | vehicle_range = Патно: 195 км {{sfn|Jentz|Doyle|2000|p= 179}}<br />Cross country: {{convert|110|km|mi|abbr= on}}{{sfn|Jentz|Doyle|2000|p= 179}} | speed = Максимално: 45, 4 км/ч{{sfn|Jentz|Doyle|2000|p= 181}}<br />Sustained, road: {{convert|40|км/ч|mph|abbr= on}}{{sfn|Jentz|Doyle|2000|p= 179}}<br />Cross country: {{convert|20|–|25|км/ч|mph|abbr= on}}{{sfn|Jentz|Doyle|2000|p= 179}} | guidance = | steering = <!-- Missiles only --> | wingspan = | propellant = | ceiling = | altitude = | boost = | depth = | accuracy = | launch_platform = | transport = <!-- For all --> }} '''Тигар I''' ([[германски]]: ''Panzerkampfwagen VI Tiger'' или ''Panzer VI'') — германски [[тежок тенк]] од [[Втората светска војна]], еден од најдобрите оклопни возила во воената историја{{sfn|Bishop|2002|p=9}}. Тенкот делувал во Африка и Европа. За време на развојот бил означен како ''Panzerkampfwagen VI Ausf H,'' но за време на производството бил променет во ''Panzerkampfwagen VI Ausf E.''. Вкупно 1.347 тенкови биле произведени помеѓу август 1942 и август 1944 година.<ref>{{наведена книга|last1=Trewhitt|first1=Philip A.|title=Armored Fighting Vehicles|date=1999|publisher=Barnes & Noble|isbn=0760712603|pages=26}}</ref>. По август [[1944]] година, производството на Тигар I било укинато во корист на [[Тигар II]]. Предлогот за формирање тешки тенкови во германската армија бил воведен уште во [[1937]] година, но првиот [[тенк T-VI]], наречен Тигар, излезел од фабриката во јули [[1942]] година. Целта била да се создаде тенк со силен оклоп и моќен топ за да се надмине Советскиот [[КВ-1]] и [[КВ-2]]. За оружје, било избрано 88-мм оружје KwK 36 L / 56, кое имало голема моќ и прецизност. Дури и во раните фази на војната, [[Нацисти|Германците]] го користеле како противтенковско оружје, способно да го уништи советскиот, англискиот или американскиот тенк од далеку. До [[1942]] година, таков голем топ не бил монтиран на германски тенк, а веќе постоечките [[Панцер-3]] и [[Панцер-4]] не биле во можност да се прилагодат на 88мм-оружје. Затоа морало да се развие сосема нов тенк. Првично, два прототипа биле подготвени од Hencel и [[Porsche]], а главните разлики биле во суспензијата и шасијата. Првото учество на Тигар било во [[Битка за Ленинград|Битката за Ленинград]] на [[22 септември]] [[1942]] година, кога еден од тенковите бил заробен од советските трупи. Помасовно во борба се користеле во [[операција „Зимска бура“|операцијата „Зимска бура“]] (за време на [[Сталинградска битка|Битката кај Сталинград]]) во декември 1942 година и кај [[Битка кај Курск|Курск]] во јули [[1943]] година, каде претставувањето на овие тенкови се покажало мнугу добро, иако Германците биле поразени во битката. 88-милиметарските топови на германската машина работеле на 1.000 метри со пробивање на браник од 100мм, нанесувајќи тешки штети на непријателските машини. На руските екипи им било наредено да се борат против Тигарот во сооднос од 1 до 5 за Русите, а американските и англиските тенкисти воопшто избегнувале да го сретнат. Познат е случај кога германскиот капетан Вакер уништил руски тенк [[Т-34]]/85 на растојание од 3.900 метри. На [[7 јули]] [[1943]] година за време на Битката кај Курск [[Франц Штаудегер]] примил информации за движењето на група од 50 - 60 советски [[Т-34]]. Тој веднаш ги нападнал и уништил 17 од нив. Советските тенкови се повлекле за да се прегрупираат. Командантот на тенкот Тигар кој исто така е познат и успешен е капетанот [[Михаел Витман]]. Неговите најистакнати активности биле во близина на градот Вилур-Бокаж, на 13 јуни 1944 година, една недела по Денот Д (денот на [[Битка за Нормандија|слетувањето во Нормандија]]). Околу 8:00 часот наутро тој нападнал британска колона, дел од 22-рата Оклопна бригада од 7-та Вооружената дивизија (прочуените [[Пустински стаорци]]) и уништил 5 тенкови Кромвел, еден Шерман, три Стјуарт и уште многу лесни машини и противтенковски пушки. За овој свој успех тој добил лично од [[Хитлер]] на 25 јуни 1944 година Рицарски крст со дабови листови и ножеви, и е највисоко награден тенковски ac на [[Втората светска војна]]. == Наводи == {{наводи}} == Надворешни врски == * [http://www.tiger-tank.com Bovington Tank Museum Tiger and Restoration] * [http://www.alanhamby.com/tiger.html Tiger I Information Center] – Comprehensive website about the Tiger I * [http://www.lonesentry.com/tigerheavytank/ Article, "New German Heavy Tank" from U.S. Intelligence Bulletin, June 1943] * [http://www.popsci.com/archive-viewer?id=xiADAAAAMBAJ&pg=68&query=Volume+146 "Under The Tiger's Skin"] {{Семарх|url=https://web.archive.org/web/20121010021938/http://www.popsci.com/archive-viewer?id=xiADAAAAMBAJ&pg=68&query=Volume+146 |date=2012-10-10 }} – June 1945 ''Popular Science'' * [http://the.shadock.free.fr/Surviving_Tigers.pdf Tiger survivors] – PDF, Surviving Tiger Tanks * [http://www.lonesentry.com/tm_tigertank/index.html Tiger and Tiger II sections from Handbook on German Military Forces] [[Категорија:Германски тенкови од Втората светска војна]] [[Категорија:Избрани статии на af.вики]] 9web2p9f1tl2otah5euaks5qp2j3cps 0 1254024 5387885 4594738 2025-07-06T12:34:16Z InternetArchiveBot 92312 Rescuing 0 sources and tagging 1 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 5387885 wikitext text/x-wiki '''Дигитализацијата на весниците''' е постапка на претворање на старите весници од аналогна форма во дигитални слики. Најчестите аналогни форми за старите весници се хартија и микрофилм. Дигитализираните слики од страниците на весниците обично (иако не секогаш) се анализираат со специјален софтвер [[Оптичко препознавање на знаци|OCR]] со цел да се произведат текстуални податотеки со содржината на весникот. Весниците зачувуваат богат запис за минатото, а од појавата на дигиталните медиуми, многу институции ширум светот започнаа да ги дигитализираат и дигиталните податотеки да бидат јавно достапни. Сепак, над 90% од весниците останаа нескенирани во 2015 година.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.crl.edu/sites/default/files/d6/attachments/events/ICON_Report-State_of_Digitization_final.pdf|title=Center for Research Libraries, "The state of the art: a comparative analysis of newspaper digitization to date", 10 април 2015.}}</ref> Дигитализираните весници можат да бидат достапни бесплатно или за одреден надомест. Успешното скенирање весници е комплексна активност. Иако е можно скенирање од хартија, скенирањето на микрофилмот е поевтино и добриот микрофилм е наречен „единствениот најкритичен фактор за успехот на дигитализацијата на весникот“.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.library.illinois.edu/dcc/bestpractices/chapter_04_newspaperdigitization.html|title=Best Practices for Newspaper Digitization, chapter 4 in ''Best Practices for Creating Digital Collections'', University of Illinois at Urbana-Champaign}}</ref> Анализата на OCR на скенирани страници претставува голем број технички предизвици, а текстот на старите весници е често тежок за читање, што воведува грешки и го отежнува пребарувањето. Прикачувањето метаподатоци на сликите за да може полесно да се пронајдат е уште еден важен чекор. Конечно, мора да се развијат интерфејси за пребарување. Голем број на компании се специјализирани за скенирање весници, а некои произведуваат софтвер специјално дизајниран за процесот. Трошоците за чување на печатени весници и релативно малата побарувачка за оригинали по микрофилмирање и скенирање значи дека печатените весници, еднаш микрофилмирани или скенирани, често биле исфрлени. Некои луѓе сметаат дека ова е загуба за истражувачите или едноставно дека постои потрес кога ќе исчезне искуството со читање на хартија. Авторот [[Николсон Бејкер]] отиде дотаму што создаде архива на хартиени весници, која ја нарече [[Складиште на американски весници|американско складиште за весници]], со цел да зачува хартиени весници кои инаку би биле отфрлени. Последните весници можеби се „родени како дигитални“, што значи дека тие биле отпечатени од компјутерски податотеки отколку со буква или фототипови. Тие можат да се архивираат со зачувување на дигиталните податотеки на издавачот на секоја слика на страницата, наместо со скенирање на страниците. == Наоѓање на помагала и двигатели за метапребарување == * Светски [https://en.wikipedia.org/wiki/Wikipedia:List_of_online_newspaper_archives список на архиви на весници преку Интернет], воден на Википедија. * Светски [http://icon.crl.edu/digitization.php список на проекти за дигитализација на весници] во Центарот за истражувачки библиотеки, [[Меѓународна коалиција за весници]] . * [http://elephind.com Elephind.com], мрежна страница што обезбедува бесплатна услуга за мета-пребарување за неколку големи колекции (претежно австралиски и американски). == Поврзано == * [[Дигитално реформатирање]] == Наводи == {{Наводи}} == Надворешни врски == * Кенинг Арлич и Johnон Херберт, [http://digitalnewspapers.org/public/pdf/MicroFilmArticle.pdf "Микрофилм, хартија и ОЦЦ: прашања во дигитализацијата на весниците"] {{Семарх|url=https://web.archive.org/web/20200925022508/https://digitalnewspapers.org/public/pdf/MicroFilmArticle.pdf |date=2020-09-25 }} ''Микроформ и преглед на слики'', 33, 2 (2003): 59-67. (Ран преглед на дигитализацијата на весникот. ) * Едвин Клијн, [http://mirror.dlib.org/dlib/january08/klijn/01klijn.html „Актуелна состојба во дигитализацијата на весниците: перспектива на пазарот“]{{Мртва_врска|date=July 2025 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }} ''Списание Д-Либ'', 14, 1-2 (јануари – февруари 2008 година). * Центар за истражувачки библиотеки, [https://www.crl.edu/sites/default/files/d6/attachments/events/ICON_Report-State_of_Digitization_final.pdf „Состојбата на уметноста: компаративна анализа на дигитализацијата на весниците до денес“], 10 април 2015 година. godeqdj8q0nrpbzhj5znn3dj48shmnu 0 1254719 5387981 4561689 2025-07-06T16:18:07Z Andrew012p 85224 5387981 wikitext text/x-wiki [[Податотека:Portuguese_Carracks_off_a_Rocky_Coast.jpg|десно|мини|300x300пкс| Големата карака, за која се претпоставува дека била ''Санта Катарина до Монте Синај'' во 1521 година.]] [[Податотека:Medieval_carrack_-_detail_by_Pieter_Bruegel_the_Elder.jpg|мини| Околу 1558, слика на голема карака која често се припишува на [[Питер Бројгел Постариот]] .]] '''Карака''' - брод со три или четири јарболи кој бил направен и користен во 14-15 век во Европа, особено во [[Португалија]]. Овие бродови биле развиени од бродот „кога“ со еден [[јарбол]], и најпрво се користеле за европска трговија од Медитеранот до Балтикот и брзо се нашле во употреба и во трансатлантската трговија меѓу Европа и Африка и потоа Америка. Во повеќето напредни форми, тие биле користени од [[Португалија|Португалците]] за трговија помеѓу Европа и Азија, почнувајќи од крајот на 15 век, сè додека конечно да биле заменети во 17 век со [[галеон]]от, кој пак бил воведен во 16 век. Во својата најразвиена форма, караката била брод кој бил доволно голем за да може да биде стабилен дури и во немирните мориња, и за голем товар и потребните средства за многу долги патувања. Подоцнежните караки користеле јадра во коцкеста форма на предните и средните јарболи и јадра во форма на триагонлици на задните јарболи. Тие имале висок заоблен заден дел и преден дел на бродот и бушприт. Како претходник на [[галеон]]от, караката била една од највлијателните дизајни на бродови во историјата; додека бродовите стануваа поспецијализирани во следните векови, основниот дизајн остана непроменет во целиот овој период.<ref>{{Наведена книга|title=The History of Shipwrecks|last=Konstam|first=A.|publisher=Lyons Press|year=2002|isbn=1-58574-620-7|location=New York|pages=77–79}}</ref> == Наводи == {{Наводи}} == Надворешни врски == * {{Commons category-inline|Carracks}} * [https://web.archive.org/web/20120117054510/http://in-arch.net/Sqrigg/squrig.html Развојот на коцкестите јадра кај бродот] * [http://repository.tamu.edu/bitstream/handle/1969.1/86071/Wells.pdf Компјутерско моделирање на португалска карака] [[Категорија:Бродови]] 3nlbyu1mwco4mqaop6iqhzii5s0i54o 0 1254857 5388094 4578041 2025-07-06T20:27:24Z Dandarmkd 31127 5388094 wikitext text/x-wiki {{Инфокутија за личност|име=Димче Анчевски|image_name=Dimce Najdov Ancevski.jpg|роден-дата=[[1921]] година|роден-место=село [[Долно Соње]], [[Кралство СХС]]|починал-место=[[Илинце]], [[СР Србија|ДФ Србија]], [[Демократска Федеративна Југославија|ДФЈ]]|починал-дата=[[12 април]] [[1945]] година}} '''Димче Најдов Анчевски''' ({{роден|||1921}} во {{роден во|Долно Соње}} — {{починат|12|април|1945}} во [[Илинце]], [[СР Србија|ДФ Србија]]) — [[ДФ Македонија|Македонски]] партизан, учесник во [[Македонија во Втората светска војна|НОВ]].<ref>{{Наведена книга|title=Беа, загинаа, останаа|first=Боро Кралевски и други|publisher=Историски Архив|year=1969|isbn=|location=Скопје|pages=27}}</ref>. == Животопис == Израснал во сиромашно семејство. Завршил основно училиште и потоа се занимавал со земјоделство. Есента [[1944]] година, кога во близина на неговото село, во Скопско, единиците на НОВ и ПОЈ воделе жестоки борби против [[балисти]]те, тој логистички ги помагал. На [[10 октомври]] [[1944]] година стапил во 3^та македонска ударна бригада, со која учествувал во борбите против [[балисти]]те на [[Треска|реката Треска]]. Бил учесник и во големата борба на [[13 ноември]] за [[ослободување на Скопје]], како и во наредните акции за ликвидирање на [[Балисти|балистичките банди]]. На [[12 април]] [[1945]] година и тој како и многу други македонски партизани, заедно со својата Бригада, бил испратен на позициите во [[Срем]]. Во тие борби храбро загинал кај [[Илинце]], каде и денес се наоѓа неговото гробно место. == Наводи == <references /> {{ОСНОВНОПОДРЕДУВАЊЕ:Анчевски, Димче}} [[Категорија:Учесници во НОБ]] [[Категорија:Починати во Илинце]] jvjmgux6b1x00mn51r9dgqonr2h76xp 0 1258110 5387996 5333284 2025-07-06T17:51:01Z Ehrlich91 24281 5387996 wikitext text/x-wiki :''Оваа статија е за археолошкото наоѓалиште. За ридот и вулканската купа, видете [[Плоча (вулканска купа)]]'' {{Инфокутија Археолошко наоѓалиште во Македонија |име=Плоча |слика=Плоча - Брест 2.jpg |опис=Воздушен поглед на наоѓалиштето | lat_dir=N | lat_deg=41 | lat_min=36| lat_sec=49 | lon_dir=E | lon_deg=22 | lon_min=18| lon_sec=26.3 |место=Брест (Штипско){{!}}Брест |општина=Штип |тип=градиште |тип1= |период= среден век |период1= |период2= }} '''Плоча''' — [[археолошко наоѓалиште]] во [[штипско]]то село [[Брест (Штипско)|Брест]]. Претставува градиште од средниот век.<ref name="Коцо2">{{наведена книга|title=Археолошка карта на Република Македонија|last=Коцо|first=Димче|date=1996|publisher=Македонска академиjа на науките и уметностите|year=|isbn=9989649286|volume=II|location=Скопје|page=429|pages=}}</ref> Претставува висок рид што се издига на патот Штип-Радовиш, од десната страна. Има зарамнето плато на кое се забележуваат остатоци од темели на бедем и фрагменти од керамички садови. Т. Томоски на ова место го лоцира средновековниот град Добрун. == Галерија == <gallery mode="packed" heights="150px"> Податотека:Плоча - Брест.jpg|Поглед на месноста Податотека:Поглед на Плоча.jpg|Поглед на ридот Плоча </gallery> == Поврзано == * [[Брест (Штипско)|Брест]]; * [[Список на археолошки наоѓалишта во Штипско]]. == Наводи == {{наводи}} {{Макархео-никулец}} {{Архео-Штип}} 1guy1sutyda4fr4vq8efsbyn1dh4deh 14 1264716 5387893 4521327 2025-07-06T12:55:46Z Dandarmkd 31127 5387893 wikitext text/x-wiki [[Категорија:Бразда]] [[Категорија:Луѓе од Скопско|Бразда]] [[Категорија:Луѓе од Општина Чучер-Сандево|Бразда]] [[Категорија:Луѓе по села во Македонија|Бразда]] 76uca89egw37pipyde5olfcwon9hfly 14 1264719 5387889 4521330 2025-07-06T12:49:11Z Dandarmkd 31127 5387889 wikitext text/x-wiki [[Категорија:Раштак]] [[Категорија:Луѓе од Скопско|Раштак]] [[Категорија:Луѓе од Општина Гази Баба|Раштак]] [[Категорија:Луѓе по села во Македонија|Раштак]] c782yrzfydydj24stwb0xq9nftkfx0l 0 1266485 5387892 4780322 2025-07-06T12:54:51Z Dandarmkd 31127 5387892 wikitext text/x-wiki {{Инфокутија за личност|image_name=Boshko Pejkovski.jpg|име=Бошко Пејковски|роден-место=[[Бразда]], [[Кралство СХС]]|роден-дата=[[1922]] година|починал-дата=април [[1945]] година|починал-место=[[Банова Јаруга]], [[Независна Држава Хрватска]]|народност=[[Македонец]]}} '''Бошко Пејковски''' ({{Роден|||1922}} {{Роден во|Бразда}} ― {{Починат||април|1945}} во {{Починат во|Банова Јаруга}}) — [[ДФ Македонија|македонски]] партизан, [[револуционер]], борец за слобода на [[Македонија]] и учесник во [[Македонија во Втората светска војна|НОВ]].<ref name=":0">{{Наведена книга|title=Беа, загинаа, останаа|first=Боро Кралевски и други|publisher=Историски Архив|year=1969|isbn=|location=Скопје|pages=111}}</ref> [[Податотека:Плоча на чешмата во Бразда.jpg|лево|мини|Спомен-плоча за загинатите во НОБ во селото Бразда, на која се наоѓа ѝ името на Бошко Пејковски]] == Животопис == Израснал во сиромашно семејство. Завршил основно училиште, а потоа се занимавал со [[земјоделство]]. На 10 септември [[1944]] година стапил во [[Шеснаесетта македонска ударна бригада|Шеснаесеттата македонска ударна бригада]], со која учествувал во сите борби против Германците и [[Балисти|балистите]] на падините на [[Скопска Црна Гора]]. По [[Ослободување на Македонија во Втората светска војна|ослободувањето на Македонија]], неговата Бригада ја продолжила борбата, за дефинитивното ликвидирање на [[Балисти|балистичките]] банди на [[Косово и Метохија|Косово]]. Потоа со [[Петнаесетти македонски корпус|Петнаесеттиот македонски корпус]] заминал за [[Срем]],<ref>{{Наведена книга|title=Скопско црногорие: од Бразда до Брњарци - III Книга|last=Стојановски - Цоњче|first=Бојко|publisher="Гоце Делчев"|year=1999|isbn=9989-35-022-1|location=Скопје|pages=24}}</ref> каде посетувал тримесечна воено-политичка настава. По пробивот на фронтот и разбивањето на германските сили, со својата единица ја продолжил борбата за конечното уништување на непријателот. Во една битка за ослободувањето на [[Банова Јаруга]], храбро загинал во април [[1945]] година. Бил закопан на борбената позиција.<ref name=":0" /> == Поврзано == *[[Пеце Пејковски]] *[[Јован Пејковски]] *[[Александар Пејковски|Александар П. Пејковски]] *[[Стојко Пејковски|Стојко С. Пејковски]] *[[Блаже Пејковски|Блаже В. Пејковски]] *[[Неделко Пејковски|Неделко С. Пејковски]] == Наводи == <references /> {{ОСНОВНОПОДРЕДУВАЊЕ:Пејковски, Бошко}} [[Категорија:Учесници во НОБ]] hq30hjei4ph8emustzr2ctzk02zjszl 0 1268005 5387899 5284919 2025-07-06T13:08:49Z Dandarmkd 31127 5387899 wikitext text/x-wiki {{Инфокутија за личност|image_name=Dusan Boskovic.jpg|име=Душан Бошковиќ|роден-дата=[[1923]] година|роден-место=[[Бањане]], [[Кралство СХС]]|починал-дата=ноември, [[1944]] година|починал-место=[[Качаничка Клисура]], [[Демократска Федеративна Југославија|ДФЈ]]|починал-причина=Нагазил на мина|народност=[[Македонец]]}} '''Душан Никола Бошковиќ''' ({{роден|||1923}} во {{Роден во|Бањане}} — {{починат||ноември|1944}} во {{Починат во|Качаничка Клисура}}) — [[ДФ Македонија|македонски]] партизан, борец за слобода на [[Македонија]] и учесник во [[Македонија во Втората светска војна|НОВ]].<ref name=":12">{{Наведена книга|title=Беа, загинаа, останаа|first=Боро Кралевски и други|publisher=Историски Архив|year=1969|isbn=|location=Скопје|pages=177}}</ref> [[Податотека:Спомен-плоча_во_Бањани.jpg|лево|мини|Спомен-плоча од НОБ во Бањани, на која се наоѓа името на Душан Бошковиќ]] == Животопис == Израснал во селско семејство. Се занимавал со [[земјоделство]] и [[сточарство]]. Кога во [[Бањане|Бањани]], во есента [[1944]] година пристигнале поголем број партизански единици, и се приклучи на [[Шеснаесетта македонска ударна бригада|Шеснаесеттата македонска ударна бригада]]. Во состав на истата учествувал во борбите против [[Балисти|балистите]] и Германците. Особено се истакнал во нападите на германските камиони во [[Качаничка Клисура|Качаничката Клисура]]. Во една од овие борби нагазил на мина и трагично го изгубил својот живот. Бил закопан на селските гробишта во [[Бањане|Бањани]].<ref name=":12" /> == Наводи == <references /> {{ОСНОВНОПОДРЕДУВАЊЕ:Бошковиќ, Душан}} [[Категорија:Учесници во НОБ]] i7ohqbors2vzmdixl5awehc2udm2xp1 0 1268067 5388081 5284920 2025-07-06T20:09:59Z Dandarmkd 31127 5388081 wikitext text/x-wiki '''Душан Панков Велковски''' ({{роден|||1923}} во {{Роден во|Глуво}} — {{починат|||1944}} во {{Починат во|Скопје||}}) — [[ДФ Македонија|македонски]] партизан, борец за слобода на [[Македонија]] и учесник во [[Македонија во Втората светска војна|НОВ]].<ref name=":12">{{Наведена книга|title=Беа, загинаа, останаа|first=Боро Кралевски и други|publisher=Историски Архив|year=1969|isbn=|location=Скопје|pages=182}}</ref><ref name=":1">{{Наведена книга|title=Скопско црногорие: од Бразда до Брњарци - III Книга|last=Стојановски - Цоњче|first=Бојко|publisher="Гоце Делчев"|year=1999|isbn=9989-35-022-1|location=Скопје|pages=48}}</ref> == Животопис == Израснал во сиромашно селско семејство. По завршувањето на основното училиште се занимавал со земјоделство и чување на добиток. Во периодот, кога [[Балисти|балистичките]] банди навлегле во [[Скопска Црна Гора]] и кога над [[Глуво]] се нависнала опасноста да биде опустошено<ref name=":12" /> и се приклучил на [[Шеснаесетта македонска ударна бригада|Шеснаесеттата македонска ударна бригада]]. Во состав на истата учествувал во голем број борби против балистите и Германците. Иако се борел во голем број борби, непријателскиот куршум не го погодил. Душан загинал несреќно, од куршумот на својот соборец при чистење на [[оружје]]то. Бил закопан на селските гробишта во Глуво.<ref name=":12" /><ref name=":1" /> == Наводи == <references /> {{ОСНОВНОПОДРЕДУВАЊЕ:Велковски, Душан}} [[Категорија:Учесници во НОБ]] boncghtsbeyqnnxkxptdbb05oxx2ooj 0 1268266 5388093 5321899 2025-07-06T20:23:53Z Dandarmkd 31127 5388093 wikitext text/x-wiki '''Митре Крстов Димовски''' ({{роден|||1901}} во {{Роден во|Кучково}} — {{починат||октомври|1944}} во {{Починат во|Чучер-Сандево{{!}}Чучер}}) — [[ДФ Македонија|македонски]] партизан, борец за слобода на [[Македонија]] и учесник во [[Македонија во Втората светска војна|НОВ]].<ref name=":12">{{Наведена книга|title=Беа, загинаа, останаа|first=Боро Кралевски и други|publisher=Историски Архив|year=1969|isbn=|location=Скопје|pages=187-188}}</ref> == Животопис == Произлегува од сиромашно семејство. По завршувањето на основното училиште се занимавал со [[земјоделство]]. Поради пројавената активност против окупаторот, во [[1942]] година бил интерниран во концентрационен логор во [[Бугарија]], во [[Сливен]]. Пред капитулацијата на [[Бугарија]] се вратил во [[Македонија]] и во почетокот на септември стапил во [[Шеснаесетта македонска ударна бригада|Шеснаесеттата македонска ударна бригада]]. Бил учесник во сите борби на Бригадата против [[балисти]]те и германските моторизирани колони во [[Качаничка Клисура|Качаничката Клисура]]. Храбро загинал во борбите против непријателските сили, во октомври [[1944]] година, кај селото [[Чучер-Сандево|Чучер]]. Подоцна неговите посмртни останки биле пренесени и закопани во неговото родно село [[Кучково]].<ref name=":12" /> == Наводи == <references /> {{ОСНОВНОПОДРЕДУВАЊЕ:Димовски, Митре}} [[Категорија:Учесници во НОБ]] 11dgraudyjpggi04b4k3lmjfojfcfww 0 1268424 5387904 4535321 2025-07-06T13:16:07Z Dandarmkd 31127 5387904 wikitext text/x-wiki '''Васил Тодоров Иванов''' ({{роден|||1924}} во {{Роден во|Долно Нерези}} — {{починат|12|ноември|1944}} во {{Починат во|Долно Нерези}}) — [[ДФ Македонија|македонски]] партизан, борец за слобода на [[Македонија]] и учесник во [[Македонија во Втората светска војна|НОВ]].<ref name=":12">{{Наведена книга|title=Беа, загинаа, останаа|first=Боро Кралевски и други|publisher=Историски Архив|year=1969|isbn=|location=Скопје|pages=192}}</ref> == Животопис == Израснал во бедно семејство. Завршил основно училиште, а потоа се занимавал со [[земјоделство]]. Во [[Скопје]] се доселил непосредно пред [[Окупација на Македонија во Втората светска војна|окупацијата на Македонија]] и работел како општ работник. Во септември [[1944]] година стапил во борбените редови на [[Дванаесетта македонска ударна бригада|Дванаесеттата македонска ударна бригада]]. Набргу се истакнал како искусен и бестрашен борец во својата единица. Во бригадата бил назначен за политички комесар на третата чета во четвртиот баталјон. На оваа должност се покажал како способен раководител. Посебно внимание посветувал на борбеното обучување на своите борци. Под неговото раководство, единицата која му била доверена нему, секогаш со успех ги извршувала поставените борбени задачи. Со својата чета учествувал во борбите против [[Балисти|балистите]], на јужните приоди кон [[Скопје]]. На [[12 ноември]] во борбата за ослободување на [[Скопје]], во близина на [[Долно Нерези]], тој храбро загинал.<ref name=":12" /> == Наводи == <references /> {{ОСНОВНОПОДРЕДУВАЊЕ:Иванов, Васил}} [[Категорија:Учесници во НОБ]] [[Категорија:Жртви во битките за слобода на Скопје]] dsom61q315g9xgbhqjd4rzp64foq945 14 1268425 5387905 4535322 2025-07-06T13:16:51Z Dandarmkd 31127 5387905 wikitext text/x-wiki [[Категорија:Долно Нерези]] [[Категорија:Луѓе од Скопје|Долно Нерези]] [[Категорија:Луѓе од Општина Карпош|Долно Нерези]] cfopibca5bel5u76apqgdc9rx41dogq 14 1268426 5387910 4535323 2025-07-06T13:23:00Z Dandarmkd 31127 5387910 wikitext text/x-wiki [[Категорија:Долно Нерези]] [[Категорија:Починати во Скопје|Долно Нерези]] [[Категорија:Починати во Општина Карпош|Долно Нерези]] djw2k1bjw5ch4cnb6z595k0z5f7ywa7 14 1268597 5387903 4536570 2025-07-06T13:14:31Z Dandarmkd 31127 5387903 wikitext text/x-wiki [[Категорија:Говрлево]] [[Категорија:Починати во Скопско|Говрлево]] [[Категорија:Починати во Општина Сопиште|Говрлево]] [[Категорија:Починати по село во Македонија|Говрлево]] phzmgtz42nalhhslapq5f3nfytul8e3 0 1268732 5388085 4579521 2025-07-06T20:13:07Z Dandarmkd 31127 5388085 wikitext text/x-wiki [[Податотека:Спомен-плоча_во_Бањани.jpg|мини|Спомен-плоча од НОБ во Бањани, на која се наоѓа името на Војчо Коларовски]] '''Војчо Ј. Коларовски''' ( ? во {{Роден во|Бањане}} — {{починат||октомври|1944}} во {{Починат во|Чучер-Сандево{{!}}Чучер}}) — [[ДФ Македонија|македонски]] партизан, борец за слобода на [[Македонија]] и учесник во [[Македонија во Втората светска војна|НОВ]].<ref name=":12">{{Наведена книга|title=Беа, загинаа, останаа|first=Боро Кралевски и други|publisher=Историски Архив|year=1969|isbn=|location=Скопје|pages=204}}</ref> == Животопис == Произлегува од сиромашно селско семејство. Завршил основно училиште. Во [[1941]] и [[1942]] година селаните од [[Бањане|Бањани]] активно го помагале [[Прв скопски партизански одред|Првиот]] и [[Втор скопски партизански одред|Вториот скопски партизански одред]]. Доаѓањето на [[Шеснаесетта македонска ударна бригада|Шеснаесеттата македонска ударна бригада]] на овој терен, есента [[1944]] година, ја пречекале со радост. Во септември [[1944]] година стапил во бригадата и се борел против [[Балисти|балистите]]. Во една од борбите против [[Балисти|балистичките]] банди во октомври [[1944]] година, храбро загинал кај соседното село [[Чучер-Сандево|Чучер]]. Бил закопан на селските гробишта.<ref name=":12" /> == Наводи == <references /> {{ОСНОВНОПОДРЕДУВАЊЕ:Коларовски, Војчо}} [[Категорија:Учесници во НОБ]] [[Категорија:Жртви во битките за слобода на Скопје]] ayy5gz9u7ucgf7gmd47fzzjrqivnu86 14 1269458 5388080 4542615 2025-07-06T20:07:31Z Dandarmkd 31127 5388080 wikitext text/x-wiki [[Категорија:Добри Дол (Скопско)]] [[Категорија:Починати во Скопско|Добри Дол]] [[Категорија:Починати во Општина Сопиште|Добри Дол]] [[Категорија:Починати по село во Македонија|Добри Дол]] plp1aot86zhk95f140rm4806ro5uf1m 0 1269568 5388086 4543273 2025-07-06T20:15:47Z Dandarmkd 31127 5388086 wikitext text/x-wiki '''Диме Тодоров Пигулов''' ({{роден|||1905}} во {{Роден во|Кучевиште}} — {{починат||октомври|1944}} во {{Починат во|Чучер-Сандево{{!}}Чучер}}) — [[ДФ Македонија|македонски]] партизан, борец за слобода на [[Македонија]] и учесник во [[Македонија во Втората светска војна|НОВ]].<ref name=":12">{{Наведена книга|title=Беа, загинаа, останаа|first=Боро Кралевски и други|publisher=Историски Архив|year=1969|isbn=|location=Скопје|pages=235}}</ref> == Животопис == Израснал во селско семејство. Завршил основно училиште, а потоа се занимавал со [[земјоделство]]. Во [[1944]] година во неговото село пристигнале две народноослободителни бригади од [[Србија]]. Тој како и многу други соселани и младинци од соседните села, им се придружиле во моментот кога од сите нив во [[Кучевиште]] бил формирана [[Шеснаесетта македонска ударна бригада|Шеснаесеттата македонска ударна бригада]]. Потем во состав на истата учествувал во секојдневните борби против [[Балисти|балистите]], кои доаѓале од [[Косово и Метохија|Косово]] и ги напаѓале нивните села. Во една таква борба кај Чучерски Рид - Горни Забел, го изгубил својот живот. Бил закопан на селските гробишта.<ref name=":12" /> == Наводи == <references /> {{ОСНОВНОПОДРЕДУВАЊЕ:Пигулов, Диме}} [[Категорија:Учесници во НОБ]] mvq1md3703b76c86wzbjkj1eaoz5vis 0 1270863 5387887 4552706 2025-07-06T12:46:51Z Dandarmkd 31127 5387887 wikitext text/x-wiki '''Борис Спасев Танковски''' ({{роден|||1922}} во {{Роден во|Арачиново}} — {{починат||ноември|1944}} во {{Починат во|Водно}}) — [[ДФ Македонија|македонски]] партизан, борец за слобода на [[Македонија]] и учесник во [[Македонија во Втората светска војна|НОВ]].<ref name=":12">{{Наведена книга|title=Беа, загинаа, останаа|first=Боро Кралевски и други|publisher=Историски Архив|year=1969|isbn=|location=Скопје|pages=267}}</ref> == Животопис == Израснал во сиромашно селско семејство. Основното училиште завршил во родното село, а потоа се занимавал со [[земјоделство]]. Во октомври [[1944]] година, стапил во борбените редови на [[Дванаесетта македонска ударна бригада|Дванаесеттата македонска ударна бригада]]. Учествувал во сите нејзини борби против [[Балисти|балистите]] на [[Китка]] и [[Водно]]. По успешните акции и борби против непријателот на овој терен, учествувал во Битката кај [[Треска]]. Во почетокот на ноември [[1944]] година, храбро загинал во една битка на падините на [[Водно]].<ref name=":12" /> == Наводи == <references /> {{ОСНОВНОПОДРЕДУВАЊЕ:Танковски, Борис}} [[Категорија:Учесници во НОБ]] [[Категорија:Жртви во битките за слобода на Скопје]] kid6f82b16gctefc5u8chyqvtkp92yb 0 1270957 5388078 4553434 2025-07-06T20:01:05Z Dandarmkd 31127 5388078 wikitext text/x-wiki {{Инфокутија за личност|image_name=Velimir Hristov.jpg|име=Велимир Христов|роден-место=[[Побожје]]|починал-место=[[Добри Дол (Скопско)|Добри Дол]], [[ДФ Македонија]], [[Демократска Федеративна Југославија|ДФЈ]]|починал-дата=[[8 октомври]] [[1944]] година}} '''Велимир Алчев Христов''' ( во {{Роден во|Побожје}} — {{починат|8|октомври|1944}} во {{Починат во|Добри Дол (Скопско){{!}}Добри Дол}}) — [[ДФ Македонија|македонски]] партизан, борец за слобода на [[Македонија]] и учесник во [[Македонија во Втората светска војна|НОВ]].<ref name=":12">{{Наведена книга|title=Беа, загинаа, останаа|first=Боро Кралевски и други|publisher=Историски Архив|year=1969|isbn=|location=Скопје|pages=278}}</ref> == Животопис == Потекнувал од сиромашно семејство. Се доселил во Cкопје, каде завршил основно училиште, а потоа се оспособил и работел како леар во скопската ложилница. Како симпатизер на народноослободителното движење уште од [[1942]] година активно ја помагал борбата против окупаторот. Извршувал разни задачи за [[Македонија во Втората светска војна|ОВ]]. Во почетокот на септември [[1944]] година, стапил во борбените редови на [[Шеснаесетта македонска ударна бригада|Шеснаесеттата македонска ударна бригада]], со чиј состав водел тешки борби против [[Балисти|балистите]] и Германците на [[Скопска Црна Гора]]. На [[8 октомври]] [[1944]] година, загинал во една од секојдневните борби против [[Балисти|балистите]], кај месноста Горни Забел, западно од [[Добри Дол (Скопско)|Добри Дол]].<ref name=":12" /> == Наводи == <references /> [[Категорија:Учесници во НОБ]] [[Категорија:Жртви во битките за слобода на Скопје]] c2m0lymt1si4bmdfm5nn6z65oi63jsn 5388079 5388078 2025-07-06T20:06:39Z Dandarmkd 31127 5388079 wikitext text/x-wiki {{Инфокутија за личност|image_name=Velimir Hristov.jpg|име=Велимир Христов|роден-место=[[Побожје]]|починал-место=[[Добри Дол (Скопско)|Добри Дол]], [[ДФ Македонија]], [[Демократска Федеративна Југославија|ДФЈ]]|починал-дата=[[8 октомври]] [[1944]] година}} '''Велимир Алчев Христов''' ( во {{Роден во|Побожје}} — {{починат|8|октомври|1944}} во {{Починат во|Добри Дол (Скопско){{!}}Добри Дол}}) — [[ДФ Македонија|македонски]] партизан, борец за слобода на [[Македонија]] и учесник во [[Македонија во Втората светска војна|НОВ]].<ref name=":12">{{Наведена книга|title=Беа, загинаа, останаа|first=Боро Кралевски и други|publisher=Историски Архив|year=1969|isbn=|location=Скопје|pages=278}}</ref> == Животопис == Потекнувал од сиромашно семејство. Се доселил во Cкопје, каде завршил основно училиште, а потоа се оспособил и работел како леар во скопската ложилница. Како симпатизер на народноослободителното движење уште од [[1942]] година активно ја помагал борбата против окупаторот. Извршувал разни задачи за [[Македонија во Втората светска војна|ОВ]]. Во почетокот на септември [[1944]] година, стапил во борбените редови на [[Шеснаесетта македонска ударна бригада|Шеснаесеттата македонска ударна бригада]], со чиј состав водел тешки борби против [[Балисти|балистите]] и Германците на [[Скопска Црна Гора]]. На [[8 октомври]] [[1944]] година, загинал во една од секојдневните борби против [[Балисти|балистите]], кај месноста Горни Забел, западно од [[Добри Дол (Скопско)|Добри Дол]].<ref name=":12" /> == Наводи == <references /> {{ОСНОВНОПОДРЕДУВАЊЕ:Христов, Велимир}} [[Категорија:Учесници во НОБ]] dv6bylxi3ypofkc3864gxc949kplt36 0 1271059 5387896 4579518 2025-07-06T13:03:11Z Dandarmkd 31127 5387896 wikitext text/x-wiki {{Инфокутија за личност|image_name=Bosko Cakalov.jpg|име=Бошко Чакалов|роден-место=[[Бањани]], [[Кралство СХС]]|роден-дата=[[1925]] година|починал-дата=[[14 ноември]] [[1944]] година|починал-место=[[Сарај]], [[ДФ Македонија]], [[Демократска Федеративна Југославија|ДФЈ]]}} '''Бошко Петров Чакалов''' ({{роден|||1925}} во {{Роден во|Бањане}} — {{починат|14|ноември|1944}} во {{Починат во|Сарај (населба){{!}}Сарај}}) — [[ДФ Македонија|македонски]] партизан, борец за слобода на [[Македонија]] и учесник во [[Македонија во Втората светска војна|НОВ]].<ref name=":12">{{Наведена книга|title=Беа, загинаа, останаа|first=Боро Кралевски и други|publisher=Историски Архив|year=1969|isbn=|location=Скопје|pages=281-282}}</ref> [[Податотека:Спомен-плоча_во_Бањани.jpg|лево|мини|Спомен-плоча од НОБ во Бањани, на која се наоѓа името на Бошко Чакалов]] == Животопис == Израснал сиромашно семејство. Завршил основно образование, а потоа изучил занает. Работел како автомеханичар во [[Скопје]]. Рано станал симпатизер на народноослободителното движење ѝ активно го помагал. На [[7 септември]] [[1944]] година, тој стапил во редовите на [[Дванаесетта македонска ударна бригада|Дванаесеттата македонска ударна бригада]]. Учествувал во сите борби на бригадата вклучувајќи ја и борбата за [[Ослободување на Скопје|ослободување на Скопје]]. На [[14 ноември]] [[1944]] година, ден по ослободувањето на Скопје, заминал кон тоа што е денес наречено [[Ѓорче Петров (населба)|Ѓорче Петров]], каде во непосредна близина биле концентрирани бројни [[Балисти|балистички]] банди, со цел да извршат напад на [[Скопје]]. Во оваа борба против албанските [[балисти]], храбро загинал кај селото [[Сарај (населба)|Сарај]]. Неговите останки биле закопани на скопските гробишта.<ref name=":12" /> == Наводи == <references /> {{ОСНОВНОПОДРЕДУВАЊЕ:Чакалов, Бошко}} [[Категорија:Учесници во НОБ]] jui6gi51dcqxpyxdvgnmubbv5mve63t 14 1271060 5387894 4555340 2025-07-06T13:01:33Z Dandarmkd 31127 Dandarmkd ја премести страницата [[Категорија:Починати во Сарај (село)]] на [[Категорија:Починати во Сарај (населба)]]: Сарај не е село почнувајќи од 2004 година. 4555340 wikitext text/x-wiki [[Категорија:Сарај (село)]] t8pv07vswfct4x5lbr2uzzucy86mhsw 5387897 5387894 2025-07-06T13:04:15Z Dandarmkd 31127 5387897 wikitext text/x-wiki [[Категорија:Сарај]] [[Категорија:Починати во Скопје|Сарај]] [[Категорија:Починати во Општина Сарај|Сарај]] 95v6ctfw9g0vc0tted3y9ey8n9sj13f 0 1271086 5387898 4579519 2025-07-06T13:06:36Z Dandarmkd 31127 5387898 wikitext text/x-wiki {{Инфокутија за личност|image_name=Bosko Sagovik.jpg|име=Бошко Шаговиќ|роден-место=[[Бањане]], [[Косовски Вилает]], [[Османлиско Царство]]|роден-дата=1909 година|починал-дата=декември [[1944]]|починал-место=[[Скопје]], [[ДФ Македонија]], [[Демократска Федеративна Југославија|ДФЈ]]}} '''Бошко Тошов Шаговиќ''' ({{роден|||1909}} во {{Роден во|Бањане}} — {{починат||декември|1944}} во {{Починат во|Скопје||}}) — [[ДФ Македонија|македонски]] партизан, борец за слобода на [[Македонија]] и учесник во [[Македонија во Втората светска војна|НОВ]].<ref name=":12">{{Наведена книга|title=Беа, загинаа, останаа|first=Боро Кралевски и други|publisher=Историски Архив|year=1969|isbn=|location=Скопје|pages=284-285}}</ref> [[Податотека:Спомен-плоча_во_Бањани.jpg|лево|мини|Спомен-плоча од НОБ во Бањани, на која се наоѓа името на Бошко Шаговиќ]] == Животопис == Потекнувал од [[Земјоделство|земјоделско]] семејство. Завршил основно училиште, а потоа се занимавал со [[земјоделство]]. Во [[Шеснаесетта македонска ударна бригада|Шеснаесеттата македонска ударна бригада]] стапил од денот на нејзиното формирање. Учествувал во сите борби на бригадата против [[балисти]]те и Германците, на падините на [[Скопска Црна Гора]]. По [[Ослободување на Скопје|ослободувањето на Скопје]], бил распореден во единиците на КНОЈ во [[Скопје]], што ги расчистувале минираните објекти во градот. При деминирање на една заостаната мина во зградата на Народната банка бил тешко ранет и пренесен во болница, а подоцна пуштен на домашно лекување. Кон крајот на [[1944]] година, починал од последиците на раните.<ref name=":12" /> == Поврзано == * [[Ратко Шагов]] == Наводи == <references /> {{ОСНОВНОПОДРЕДУВАЊЕ:Шаговиќ, Бошко}} [[Категорија:Учесници во НОБ]] m1cpoposzzh3tdtb2rw4u5kb7myz8e9 0 1271437 5388088 4558286 2025-07-06T20:18:22Z Dandarmkd 31127 5388088 wikitext text/x-wiki '''Димитрие Спасов Јандровски''' ({{роден|||1926}} во {{Роден во|Ракотинци}} — {{починат|16|април|1945}} во {{Починат во|Будровци}}) — [[ДФ Македонија|македонски]] партизан, борец за слобода на [[Македонија]] и учесник во [[Македонија во Втората светска војна|НОВ]].<ref name=":0">{{Наведена книга|title=Беа, загинаа, останаа|first=Боро Кралевски и други|publisher=Историски Архив - Скопје|year=1969|isbn=|location=Скопје|pages=70}}</ref> == Животопис == Потекнувал од сиромашно селско семејство. Основно училиште завршил во [[Ракотинци|селото]]. Кога навлегле ослободителните бригади на терените околу [[Ракотинци]], материјално ги помагал. Особено бил активен во младинската организација. На [[15 септември]] [[1944]] година стапил во Дополнителната бригада, а подоцна се префрлил во [[Шеснаесетта македонска ударна бригада|Шеснаесеттата македонска ударна бригада]], со која заминал на [[Косово и Метохија|Косово]]. Таму учествувал во бројни акции за разоружување и ликвидирање на заостанатите [[Балисти|балистички]] банди. По успешното извршување на овие задачи, со Бригадата заминал за [[Срем]], каде се истакнал во завршните операции. Загинал на [[16 април]] [[1945]] година при ослободувањето на [[Будровци]]. Бил закопан на борбената позиција.<ref name=":0" /> == Наводи == <references /> {{ОСНОВНОПОДРЕДУВАЊЕ:Јандровски, Димитрие}} [[Категорија:Учесници во НОБ]] tg7mci3yjhx4yg9mrwm7x402gxjof9y 14 1271438 5388089 4558287 2025-07-06T20:19:02Z Dandarmkd 31127 5388089 wikitext text/x-wiki [[Категорија:Ракотинци]] [[Категорија:Луѓе од Скопско|Ракотинци]] [[Категорија:Луѓе од Општина Сопиште|Ракотинци]] [[Категорија:Луѓе по села во Македонија|Ракотинци]] 3uq9b3d1m724sojxs3dtq9y6nnzdvsf 14 1271470 5387891 4560965 2025-07-06T12:52:25Z Dandarmkd 31127 5387891 wikitext text/x-wiki [[Категорија:Волково]] [[Категорија:Луѓе од Скопско|Волково]] [[Категорија:Луѓе од Општина Ѓорче Петров|Волково]] [[Категорија:Луѓе по села во Македонија|Волково]] c9s8dd42g1n7ejnysr767daxo3avd8h 0 1271774 5387890 4562989 2025-07-06T12:50:33Z Dandarmkd 31127 5387890 wikitext text/x-wiki '''Бошко Лаврентиев Маневски''' ({{роден|||1921}} во {{Роден во|Волково}} — {{починат|||1945}} во {{Починат во|Антуновац}}) — [[ДФ Македонија|македонски]] партизан, борец за слобода на [[Македонија]] и учесник во [[Македонија во Втората светска војна|НОВ]].<ref name=":0">{{Наведена книга|title=Беа, загинаа, останаа|first=Боро Кралевски и други|publisher=Историски Архив - Скопје|year=1969|isbn=|location=Скопје|pages=87}}</ref> == Животопис == Израснал во сиромашно семејство. Завршил основно училиште, а потоа се занимавал со [[земјоделство]]. По [[Ослободување на Македонија во Втората светска војна|ослободувањето на Македонија]] стапил во [[Шеснаесетта македонска ударна бригада|Шеснаесеттата македонска ударна бригада]], со која заминал по планинските терени на [[Косово и Метохија|Косово]] во борба против [[Балисти|балистичките]] банди. По успешното извршување на овие борбени задачи заминал за [[Срем]], каде со успех завршил воено-политичка настава. Бил учесник во големиот пробив на [[Сремски фронт|Сремскиот фронт]], а потем во борбите за ослободување на [[Хрватска]]. При ослободувањето на [[Антуновац]], храбро загинал, во пролетта [[1945]] година.<ref name=":0" /> == Наводи == <references /> {{ОСНОВНОПОДРЕДУВАЊЕ:Маневски, Бошко}} [[Категорија:Учесници во НОБ]] 1fw5xf6atb9l8bk4adlvz5ll9h3sxrf 0 1271782 5387901 4572704 2025-07-06T13:12:13Z Dandarmkd 31127 5387901 wikitext text/x-wiki '''Ване Димов Мирчевски''' ({{роден|||1922}} во {{Роден во|Говрлево}} — {{починат|24|февруари|1946}} во {{Починат во|Говрлево}}) — [[ДФ Македонија|македонски]] партизан, борец за слобода на [[Македонија]] и учесник во [[Македонија во Втората светска војна|НОВ]].<ref name=":0">{{Наведена книга|title=Беа, загинаа, останаа|first=Боро Кралевски и други|publisher=Историски Архив - Скопје|year=1969|isbn=|location=Скопје|pages=94}}</ref> == Животопис == Израснал во сиромашно семејство. На [[11 септември]] [[1944]] година, тој стапил во Дополнителната бригада, а подоцна во [[Шеснаесетта македонска ударна бригада|Шеснаесеттата македонска ударна бригада]], во чиј состав заминал на [[Косово и Метохија|Косово]]. Таму учествувал во борбите против одметнатите [[балисти]]чки банди. По ликвидирањето на истите, тој заминал за [[Срем]], каде завршил тримесечна воена настава. Бил учесник во пробивот на [[Сремски фронт|Сремскиот фронт]]. Во борбите кај [[Банова Јаруга]] бил ранет. Го лечеле во болница, а подоцна го отпуштиле од војската. Се вратил во [[Говрлево|родното место]], каде на [[24 февруари]] [[1946]] година подлегнал на раните.<ref name=":0" /> == Наводи == <references /> {{ОСНОВНОПОДРЕДУВАЊЕ:Мирчевски, Ване}} [[Категорија:Учесници во НОБ]] cden447jw64q9nxhg7tpof830hg5aj7 14 1271783 5387902 4563025 2025-07-06T13:13:18Z Dandarmkd 31127 5387902 wikitext text/x-wiki [[Категорија:Говрлево]] [[Категорија:Луѓе од Скопско|Говрлево]] [[Категорија:Луѓе од Општина Сопиште|Говрлево]] [[Категорија:Луѓе по села во Македонија|Говрлево]] e2bl37okuol7icm2yhilpislw2kb7uc 0 1271927 5388083 4564802 2025-07-06T20:11:06Z Dandarmkd 31127 5388083 wikitext text/x-wiki '''Велче Петков Нацев''' ({{роден|||1920}} во {{Роден во|Мралино}} — {{починат|16|април|1945}} во {{Починат во|Врпоље}}) — [[ДФ Македонија|македонски]] партизан, борец за слобода на [[Македонија]] и учесник во [[Македонија во Втората светска војна|НОВ]].<ref name=":0">{{Наведена книга|title=Беа, загинаа, останаа|first=Боро Кралевски и други|publisher=Историски Архив - Скопје|year=1969|isbn=|location=Скопје|pages=100}}</ref> == Животопис == Завршил основно училиште. Бидејќи потекнувал од сиромашно семејство, работел како селски момок. Освен тоа чувал [[добиток]] кај побогати селани. Во декември [[1944]] година по [[Ослободување на Македонија во Втората светска војна|ослободувањето на Македонија]], стапил во [[Трета македонска ударна бригада|Треттата македонска ударна бригада]]. Со неа учествувал во борбите против [[Балисти|балистичките]] банди кај [[Бујановац]]. Потоа заминал за [[Земун]] каде посетувал тримесечна воено-политичка настава. Учествувал во големиот пробив на [[Сремски фронт|Сремскиот фронт]]. Во една од големите битки, на [[16 април]] [[1945]] година, работејќи како болничар му укажувал прва помош на ранетите другари близу [[Врпоље]]. Тогаш бил смртоносно погоден од непријателски куршум. Бил закопан од неговите соборци на местото каде што загинал.<ref name=":0" /> == Наводи == <references /> {{ОСНОВНОПОДРЕДУВАЊЕ:Нацев, Велче}} [[Категорија:Учесници во НОБ]] 1aoq71xemprpabtpk43f3rul7onzjoz 14 1271928 5388084 4564803 2025-07-06T20:11:38Z Dandarmkd 31127 5388084 wikitext text/x-wiki [[Категорија:Мралино]] [[Категорија:Луѓе од Скопско|Мралино]] [[Категорија:Луѓе од Општина Илинден|Мралино]] [[Категорија:Луѓе по села во Македонија|Мралино]] hxw4gfcyyefnaczzm1k7y39r5y4qy0q 14 1272154 5387908 4571295 2025-07-06T13:20:11Z Dandarmkd 31127 5387908 wikitext text/x-wiki [[Категорија:Сарај]] [[Категорија:Луѓе од Скопје|Сарај]] [[Категорија:Луѓе од Општина Сарај|Сарај]] pz7jmvmt4gv77fx4ky8g1pbmhixilv3 14 1272312 5387909 5003887 2025-07-06T13:21:19Z Dandarmkd 31127 5387909 wikitext text/x-wiki [[Категорија:Горно Лисиче]] [[Категорија:Луѓе од Скопје|Горно Лисиче]] [[Категорија:Луѓе од Општина Аеродром|Горно Лисиче]] ixb6t9pnyp02acqs646hn5mt0bl2oqc 0 1272580 5388090 4577383 2025-07-06T20:20:28Z Dandarmkd 31127 5388090 wikitext text/x-wiki '''Димитрија Ацев Трајковски''' ({{роден|||1920}} во {{Роден во|Бадар}} — {{починат||јуни|1945}} во {{Починат во|Бихаќ}}) — [[ДФ Македонија|македонски]] партизан, борец за слобода на [[Македонија]] и учесник во [[Македонија во Втората светска војна|НОВ]].<ref name=":0">{{Наведена книга|title=Беа, загинаа, останаа|first=Боро Кралевски и други|publisher=Историски Архив - Скопје|year=1969|isbn=|location=Скопје|pages=148}}</ref> == Животопис == Потекнувал од сиромашно семејство. Завршил основно училиште. Пред да стапи во армијата, тој се занимавал со [[земјоделство]]. На [[22 ноември]] [[1944]] година, со [[Четириесет и втора дивизија на НОВЈ|Четириесет и втората дивизија]] заминал на [[Сремски фронт|Сремскиот фронт]] каде учествувал во ослободувањето на [[Војводина]] и другите краишта на [[Социјалистичка Федеративна Република Југославија|Југославија]]. Подоцна бил распореден во дивизискиот инжинерски баталјон. Од недоволно писмено селско дете, со помошта на старешините, израснал во одличен миночистач. Своето знаење несебично го ставил на располагање на одговорната служба. Многубројни мински полиња, на [[Сремски фронт|Сремскиот фронт]] со неговата умешност биле исчистени. Во јуни [[1945]] година вршејки ја својата должност при чистење на минско поле во околината на [[Бихаќ]], загинал со двајца другари. Посмртните останки му биле пренесени и закопани во неговото [[Бадар|родно село]].<ref name=":0" /> == Наводи == <references /> {{ОСНОВНОПОДРЕДУВАЊЕ:Трајковски, Димитрија}} [[Категорија:Учесници во НОБ]] 74tvuezvu72pomgmpk37jz0t8g0cx4y 14 1272581 5388091 4577384 2025-07-06T20:21:29Z Dandarmkd 31127 5388091 wikitext text/x-wiki [[Категорија:Бадар]] [[Категорија:Луѓе од Скопско|Бадар]] [[Категорија:Луѓе од Општина Зелениково|Бадар]] [[Категорија:Луѓе по села во Македонија|Бадар]] d8scrnxa66vlephvzb878up02idxyde 0 1272609 5387888 4577552 2025-07-06T12:48:16Z Dandarmkd 31127 5387888 wikitext text/x-wiki '''Борис Нешов Цветановски''' ({{роден|||1924}} во {{Роден во|Раштак}} — {{починат|13|мај|1945}} во {{Починат во|Загреб}}) — [[ДФ Македонија|македонски]] партизан, борец за слобода на [[Македонија]] и учесник во [[Македонија во Втората светска војна|НОВ]].<ref name=":0">{{Наведена книга|title=Беа, загинаа, останаа|first=Боро Кралевски и други|publisher=Историски Архив - Скопје|year=1969|isbn=|location=Скопје|pages=159}}</ref> == Животопис == Израснал во сиромашно семејство. Основно училиште завршил во [[Раштак|селото]]. Се занимавал со [[земјоделство]] и чување на [[добиток]]. На [[1 септември]] [[1944]] година стапил во [[Шеснаесетта македонска ударна бригада|Шеснаесеттата македонска ударна бригада]] ѝ со неа учествувал во завршните операции за [[Ослободување на Македонија во Втората светска војна|ослободувањето на Македонија]], како ѝ во борбите против [[Трет Рајх|Германците]] во [[Качаничка Клисура|Качаничката Клисура]]. Потоа со Бригадата заминал на [[Косово и Метохија|Косово]], каде биле разоружани заостанатите [[Балисти|балистички]] банди. Оттаму заминал за [[Земун]], каде успешно ја завршил обуката во ракувањето со новото оружје. На [[12 април]] [[1945]] година бил на позициите кај [[Шид]], во општата офанзива на Првата југословенскатга армија. Учествувал во ослободувањето на [[Војводина]], [[Хрватска]] и [[Словенија]]. На [[13 мај]] [[1945]] година кај [[Подсреда]] во [[Словенија]], во една борба против Германците, пред време му експлодирала бомба в раце ѝ тешко бил ранет. Во [[Загреб|Загрепската]] болница, подлегнал на раните добиени од експлозијата. Посмртните останки му биле пренесени и закопани во неговото [[Раштак|родно село]].<ref name=":0" /> == Наводи == <references /> {{ОСНОВНОПОДРЕДУВАЊЕ:Цветановски, Борис}} [[Категорија:Учесници во НОБ]] hbf4gjk8spvtfrbuqo3lny8f4vgrxy5 0 1272618 5388076 4671961 2025-07-06T19:51:57Z Dandarmkd 31127 5388076 wikitext text/x-wiki '''Васил Тодоров Цветковски''' ({{роден|||1926}} во {{Роден во|Миладиновци{{!}}Аџалари}} — {{починат|12|април|1945}} во {{Починат во|Шид}}) — [[ДФ Македонија|македонски]] партизан, борец за слобода на [[Македонија]] и учесник во [[Македонија во Втората светска војна|НОВ]].<ref name=":0">{{Наведена книга|title=Беа, загинаа, останаа|first=Боро Кралевски и други|publisher=Историски Архив - Скопје|year=1969|isbn=|location=Скопје|pages=161}}</ref> Потекнувал од земјоделско сиромашно семејство. Завршил основно училиште, а потоа се занимавал со [[земјоделство]] и [[сточарство]]. По [[Ослободување на Скопје|ослободувањето на Скопје]], на [[22 ноември]] [[1944]] година, стапил во [[Трета македонска ударна бригада|Треттата македонска ударна бригада]]. Со неа заминал на [[Сремски фронт|Сремскиот фронт]] и учествувал во завршните операции за ослободувањето на [[Социјалистичка Федеративна Република Југославија|Југославија]]. Претходно со успех ја совладал тримесечната воено - стручна обука. На [[12 април]] [[1945]] година во битката на регионот на [[Шид]] - [[Товарник]], храбро загинал. Бил закопан некаде меѓу [[Шид]] и [[Товарник]], а подоцна неговите посмртни останки биле пренесени во неговото родно село, [[Миладиновци]].<ref name=":0" /> == Наводи == <references /> {{ОСНОВНОПОДРЕДУВАЊЕ:Цветковски, Васил}} [[Категорија:Учесници во НОБ]] ksvtrp8tuqrdl7fs1uhkpyj30jfnroz 0 1272631 5388092 4577634 2025-07-06T20:22:48Z Dandarmkd 31127 5388092 wikitext text/x-wiki '''Димо Павлев Шилков''' ({{роден|||1926}} во {{Роден во|Љубанци}} — {{починат||април|1945}} во {{Починат во|Хрватска|}}) — [[ДФ Македонија|македонски]] партизан, борец за слобода на [[Македонија]] и учесник во [[Македонија во Втората светска војна|НОВ]].<ref name=":0">{{Наведена книга|title=Беа, загинаа, останаа|first=Боро Кралевски и други|publisher=Историски Архив - Скопје|year=1969|isbn=|location=Скопје|pages=163-164}}</ref> == Животопис == Потекнувал од изразито сиромашно семејство. Завршил основно училиште во [[Љубанци|селото]], а подоцна се занимавал со [[земјоделство]]. На [[12 септември]] [[1944]] година стапил во [[Шеснаесетта македонска ударна бригада|Шеснаесеттата македонска ударна бригада]], со која учествувал во сите борби против [[Балисти|балистите]] кои вршеле притисок на [[Скопска Црна Гора]]. Учествувал и во уништувањето на [[Балисти|балистичките]] банди и нивното разоружување на [[Косово и Метохија|Косово]]. По [[Ослободување на Македонија во Втората светска војна|ослободувањето на Македонија]] со [[Петнаесетти македонски корпус|XV македонски корпус]] учествувал во завршните борби за ослободување на [[Социјалистичка Федеративна Република Југославија|земјата]]. При пробивот на [[Сремски фронт|Сремскиот фронт]], во април [[1945]] година, бил ранет кај [[Врпоље]]. Бил пренесен во болница, која подоцна бил заробена од силни [[Трет Рајх|германски]] и [[Усташи|усташки]] сили. Заедно со другите ранети борци бил ѕверски убиен. Бил закопан на местото каде што загинал.<ref name=":0" /> == Наводи == <references /> {{ОСНОВНОПОДРЕДУВАЊЕ:Шилков, Димо}} [[Категорија:Учесници во НОБ]] pbxduknmgjd1g47rd6tlqapyo6gwiwr 14 1272748 5387906 4579514 2025-07-06T13:19:31Z Dandarmkd 31127 Пренасочување кон [[Категорија:Луѓе од Сарај]] 5387906 wikitext text/x-wiki #ПРЕНАСОЧУВАЊЕ [[Категорија:Луѓе од Сарај]] 77bvfsqjqlqbhf9q7mrhpr2thn23ubs 0 1278443 5387912 5328244 2025-07-06T13:37:53Z InternetArchiveBot 92312 Rescuing 0 sources and tagging 1 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 5387912 wikitext text/x-wiki {{Инфокутија за личност | име = Диме Коцевски | портрет = | рх = | опис = | роден-дата = {{роден на и возраст|df=yes|1976|12|31}} | роден-место = [[Кавадарци]], [[СР Македонија]], [[СФРЈ]] | националност = [[Македонија|Македонец]] | народност = [[Македонци|Македонец]] | познат = по улогите во: [[Македонски народни приказни]]<br>[[Комшиски приказни (серија)|Комшиски приказни]] | занимање = [[глумец]], [[режисер]] }} '''Диме Коцевски''' (р. {{роден на|31| декември|1976}} во {{роден во|Кавадарци}}) — [[Македонија|македонски]] театарски, филмски и телевизиски [[глумец]] и [[режисер]].<ref name=":0">{{Наведена книга|title=Ваташа|last=Камчевски|first=Петре|publisher=Музеј-Галерија Кавадарци|year=2012|isbn=978-608-4621-04-1|location=Кавадарци|pages=418}}</ref> == Животопис == Завршил основно образование во своето родно место, а гимназиско образование во [[Кавадарци]]. Својата актерска кариера ја започнал уште во [[1988]] година на 11 годишна возраст, како актер во претставата „''Две ведра вода”'' во театарот во Ваташа. Во својата актерска кариера реализирал повеќе од 30 улоги, од кои неколку главни.<ref name=":0" /> Во поново време се занимава и со режија и до сега режирал 6 театарски претстави. Значајно е да се истакне дека Коцевски има два меѓународни сертификати од областа на театарот на имnровизацијата и clapstik театарот.<ref name=":0" /> == Филмографија == Коцевски ги остварил филмските улоги:<ref>{{нмс| title=Dime Kocevski | url=https://www.imdb.com/name/nm5104735/ | work= | publisher=IMDb | date= | accessdate=25 јануари 2023}}</ref> {| border=1 cellspacing=0 cellpadding=3 | '''Година''' | '''Филм''' | '''Улога''' |- | 1999 || [[Каца (филм) |Каца]] ТВ-филм || Келнер |- | 2010 || [[Македонски народни приказни]] ТВ-серија || |- | 2011-2012 || [[Македонски стари приказни|Македонски стари приказни]] ТВ-серија || |- | 2013 || [[Тиквешко востание (серија)|Тиквешко востание]] ТВ-серија || |- | 2014 || [[Женски итроштини]] ТВ-филм || |- | 2015-2017 || [[Кавадаречки народни приказни (ТВ-серија) |Кавадаречки народни приказни]] ТВ-серија || |- | 2016-2017 || [[Комшиски приказни (серија) |Комшиски приказни]] ТВ-серија || |- | 2017-2019 || [[Лакардиите на Паја]] ТВ-серија || Нацо |- | 2020-2024 || [[Кавадаречки народни приказни (ТВ-серија) |Кавадаречки народни приказни]] ТВ-серија || |- | 2021-2024 || [[Кавадаречки лакрдии]] ТВ-серија || |- | 2023 || [[Фениксот од Кавадарци]] ТВ-филм || |} == Театарски претстави == * Госпоѓа Министерка, р. [[Душко Наумовски]] * Дупло дно, р. [[Александар Малинков]] * Седумка, љубов или смрт, р. [[Александар Малинков]] * Хамлет, р. [[Александар Малинков]] * Бегалка, р. [[Александар Малинков]] * Сомнително лице, р. Диме Коцевски * Женидба, р. [[Драган Велјановски]] * Лазо, р. Диме Коцевски * Ленче Кумановче, р. [[Александар Малинков]] * Викенд на мртовци, р. Милица Гочевска * Од кол на кол, р. Диме Коцевски * Стујардеси, р. Диме Коцевски * Професионалец * Пасивно пушење, р. [[Јордан Витанов]] * Кец на десетка, * Не се клади на енглези, р. Диме Коцевски * Тетовирани души, р. [[Александар Малинков]] * Не сега драга, р. Диме Боцев * Како да (НЕ) снимиш мрсен филм, р. Диме Коцевски * Кавадаречки пастуви, р. Диме Коцевски == Награди == Добитник е на значајни награди и признанија, меѓу кои: * Наградата за најуспешен млад актер (Највисоко општинско [[7 септември|признание 7 Септември]])<ref name=":0" /> * Награда за најдобра главна улога во претставата „''Хамлет од Долна Бошава''” на фестивалот во [[Кочани]].<ref name=":0" /> * Награда за најдобар актер за улогата на ликот Атанас во претставата „''Пасивно пушење''“ на 11. фестивал „Репасаж“ во Уб, [[Србија]] (2018).<ref>{{нмс|url=https://a1on.mk/culture/priznanie-za-najdobar-akter-na-festival-vo-srbija-za-kavadarchanecot-dime-kocevski/|title=Признание за најдобар актер на фестивал во Србија за кавадарчанецот Диме Коцевски|date=20 ноември 2018|work=|publisher=|accessdate=29 јули 2023}}{{Мртва_врска|date=July 2025 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> * Награда на фестивалот „ДАФ“ во [[Кочани]], за најдобра режија за претставата „''Не се клади на Енглези''“ (2021) == Наводи == {{наводи}} {{ОСНОВНОПОДРЕДУВАЊЕ:Коцевски, Диме}} [[Категорија:Глумци од Кавадарци]] [[Категорија:Македонски театарски глумци]] [[Категорија:Македонски телевизиски глумци]] [[Категорија:Македонски филмски глумци]] [[Категорија:Македонски режисери]] qe6g2gd1wrd4qrv2rgwd0if093k7vgu 0 1285724 5387989 5303959 2025-07-06T17:20:33Z 185.100.245.101 5387989 wikitext text/x-wiki {{Infobox officeholder |name = Орце Ѓорѓиевски |image = |honorific-prefix = |honorific-suffix = |office = [[Општина Кисела Вода|Градоначалник на Кисела Вода]] |president =[[Стево Пендаровски]]<br>[[Гордана Сиљановска-Давкова]] |primeminister =[[Зоран Заев]]<br>[[Димитар Ковачевски]]<br>[[Христијан Мицкоски]] |term_start = 2021 |predecessor =[[Филип Темелковски]]<ref>{{нмс | author= | title=Градоначалник | url=http://www.kiselavoda.gov.mk/index.php/2012-11-08-08-19-36/2012-11-08-08-20-05 | archiveurl=https://web.archive.org/web/20210925211359/http://www.kiselavoda.gov.mk/index.php/2012-11-08-08-19-36/2012-11-08-08-20-05 | work= | publisher=[[Општина Кисела Вода]] | archivedate=25 септември 2021 | date= | accessdate=11 декември 2021}}</ref> |successor = |office1 = [[Општина Кисела Вода|Член на Советот на Општина Кисела Вода]] |order1 = |president1 = [[Стево Пендаровски]] |primeminister1 = [[Зоран Заев]] |term_start1 = 2017 |term_end1 =2021 |predecessor1 = |successor1 = |order2 = |office2 = |predecessor2 = |successor2 = |office3 = |order3 = |primeminister3 = |term_start3 = |term_end3 = |predecessor3 = |successor3 = |office4 = |order4 = |term_start4 = |term_end4 = |predecessor4 = |successor4 = |birth_name = |birth_date = {{birth date and age|df=yes|1987|8|5}} |birth_place = [[СР Македонија]], [[СФРЈ]] |blank1 = |nationality = [[Македонија|Македонец]] |ethnicity = [[Македонци|Македонец]] |religion =[[Македонска православна црква|Православен Христијанин]] |death_date = |death_place = |restingplace = |restingplacecoordinates = |spouse = |partner = |children = |occupation = [[Политичар]] |party = [[ВМРО - ДПМНЕ]] |allegiance = |branch = |serviceyears = |rank = |commands = |battles = |awards = |signature = }} '''Орце Ѓорѓиевски''' (р. {{роден на|5|август|1987}}) — [[Македонија|македонски]] политичар кој е припадник на [[ВМРО-ДПМНЕ]]. Тој моментално е градоначалник на [[Општина Кисела Вода]]. == Животопис == === Образование === Ѓoрѓиевски е дипломиран [[Политикологија|политиколог]].<ref name="дпмне.орг">{{нмс | author= | title=Орце Ѓорѓиевски | url=https://www.vmro-dpmne.org.mk/index.php/orce-gjorgievski | archiveurl=https://web.archive.org/web/20211211011550/https://www.vmro-dpmne.org.mk/index.php/orce-gjorgievski | work= | publisher=[[ВМРО-ДПМНЕ]] | archivedate=11 декември 2021 | date= | accessdate=11 декември 2021}}</ref> === Политика === Ѓорѓиевски станал член на [[ВМРО-ДПМНЕ]] во 2005 година. Ѓорѓиевски својата партиска кариера ја започнал како претседател на МК на УМС. Подоцна станал член на ОК на УМС Кисела Вода, од каде што во 2008 година станала претседател на УМС ОК Кисела Вода и член на ЦК на ВМРО-ДПМНЕ.<ref name="дпмне.орг">{{нмс | author= | title=Орце Ѓорѓиевски | url=https://www.vmro-dpmne.org.mk/index.php/orce-gjorgievski | archiveurl=https://web.archive.org/web/20211211011550/https://www.vmro-dpmne.org.mk/index.php/orce-gjorgievski | work= | publisher=[[ВМРО-ДПМНЕ]] | archivedate=11 декември 2021 | date= | accessdate=11 декември 2021}}</ref> Во периодот 2013-2016 година бил член на ИК на УМС ВМРО-ДПМНЕ. Во 2015 година бил назначен и за потпретседател на УМС. 2016 година станал претседател на ОК Кисела Вода. Во 2018 година станал член на ИК на ВМРО-ДПМНЕ. На [[Локални избори во Македонија (2017)|локалните избори 2017]] бил избран за член на Советот на [[Општина Кисела Вода]]. За време на [[Македонски парламентарни избори (2020)|парламентарните избори 2020 година]], бил назначен за претседател на РИШ за Изборна единица 4.<ref name="дпмне.орг">{{нмс | author= | title=Орце Ѓорѓиевски | url=https://www.vmro-dpmne.org.mk/index.php/orce-gjorgievski | archiveurl=https://web.archive.org/web/20211211011550/https://www.vmro-dpmne.org.mk/index.php/orce-gjorgievski | work= | publisher=[[ВМРО-ДПМНЕ]] | archivedate=11 декември 2021 | date= | accessdate=11 декември 2021}}</ref> На 17 октомври 2021 година, за време на [[Локални избори во Македонија (2021)|локалните избри]], Орце Ѓорѓиевски победил во првиот круг и станал градоначалник на [[Општина Кисела Вода]]. Тој ја претставувал коалицијата „Обнова на Македонија“ предводена од ВМРО-ДПМНЕ. Орце Ѓорѓиевски е претпоставен кандидатски клошар за градоначалник на [[Град Скопје]] од редовите на [[ВМРО-ДПМНЕ]] за 2025 година.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://lider.mk/orce-gjorgjievski-podgotven-za-kandidatura-za-gradonachalnik-na-skopje-ako-go-poddrzat-partijata-i-gragjanite/|title=Орце Ѓорѓиевски подготвен за кандидатура за градоначалник на Скопје ако го поддржат партијата и граѓаните|work=Радио Лидер|language=mk-MK|accessdate=2024-10-10}}</ref> == Наводи == {{наводи}} {{ОСНОВНОПОДРЕДУВАЊЕ:Ѓорѓиевски, Орце}} [[Категорија:Македонски политичари]] [[Категорија:Македонски политиколози]] [[Категорија:Политичари од ВМРО-ДПМНЕ]] [[Категорија:Градоначалници на Општина Кисела Вода]] 8s762gdzi9p3mnccsg0jtkbh1a6kpgc 5388071 5387989 2025-07-06T19:22:15Z Gurther 105215 Одбиена последната промена (од [[Специјална:Придонеси/185.100.245.101|185.100.245.101]]) и ја поврати преработката 5303959 на CommonsDelinker 5388071 wikitext text/x-wiki {{Infobox officeholder |name = Орце Ѓорѓиевски |image = |honorific-prefix = |honorific-suffix = |office = [[Општина Кисела Вода|Градоначалник на Кисела Вода]] |president =[[Стево Пендаровски]]<br>[[Гордана Сиљановска-Давкова]] |primeminister =[[Зоран Заев]]<br>[[Димитар Ковачевски]]<br>[[Христијан Мицкоски]] |term_start = 2021 |predecessor =[[Филип Темелковски]]<ref>{{нмс | author= | title=Градоначалник | url=http://www.kiselavoda.gov.mk/index.php/2012-11-08-08-19-36/2012-11-08-08-20-05 | archiveurl=https://web.archive.org/web/20210925211359/http://www.kiselavoda.gov.mk/index.php/2012-11-08-08-19-36/2012-11-08-08-20-05 | work= | publisher=[[Општина Кисела Вода]] | archivedate=25 септември 2021 | date= | accessdate=11 декември 2021}}</ref> |successor = |office1 = [[Општина Кисела Вода|Член на Советот на Општина Кисела Вода]] |order1 = |president1 = [[Стево Пендаровски]] |primeminister1 = [[Зоран Заев]] |term_start1 = 2017 |term_end1 =2021 |predecessor1 = |successor1 = |order2 = |office2 = |predecessor2 = |successor2 = |office3 = |order3 = |primeminister3 = |term_start3 = |term_end3 = |predecessor3 = |successor3 = |office4 = |order4 = |term_start4 = |term_end4 = |predecessor4 = |successor4 = |birth_name = |birth_date = {{birth date and age|df=yes|1987|8|5}} |birth_place = [[СР Македонија]], [[СФРЈ]] |blank1 = |nationality = [[Македонија|Македонец]] |ethnicity = [[Македонци|Македонец]] |religion =[[Македонска православна црква|Православен Христијанин]] |death_date = |death_place = |restingplace = |restingplacecoordinates = |spouse = |partner = |children = |occupation = [[Политичар]] |party = [[ВМРО - ДПМНЕ]] |allegiance = |branch = |serviceyears = |rank = |commands = |battles = |awards = |signature = }} '''Орце Ѓорѓиевски''' (р. {{роден на|5|август|1987}}) — [[Македонија|македонски]] политичар кој е припадник на [[ВМРО-ДПМНЕ]]. Тој моментално е градоначалник на [[Општина Кисела Вода]]. == Животопис == === Образование === Ѓoрѓиевски е дипломиран [[Политикологија|политиколог]].<ref name="дпмне.орг">{{нмс | author= | title=Орце Ѓорѓиевски | url=https://www.vmro-dpmne.org.mk/index.php/orce-gjorgievski | archiveurl=https://web.archive.org/web/20211211011550/https://www.vmro-dpmne.org.mk/index.php/orce-gjorgievski | work= | publisher=[[ВМРО-ДПМНЕ]] | archivedate=11 декември 2021 | date= | accessdate=11 декември 2021}}</ref> === Политика === Ѓорѓиевски станал член на [[ВМРО-ДПМНЕ]] во 2005 година. Ѓорѓиевски својата партиска кариера ја започнал како претседател на МК на УМС. Подоцна станал член на ОК на УМС Кисела Вода, од каде што во 2008 година станала претседател на УМС ОК Кисела Вода и член на ЦК на ВМРО-ДПМНЕ.<ref name="дпмне.орг">{{нмс | author= | title=Орце Ѓорѓиевски | url=https://www.vmro-dpmne.org.mk/index.php/orce-gjorgievski | archiveurl=https://web.archive.org/web/20211211011550/https://www.vmro-dpmne.org.mk/index.php/orce-gjorgievski | work= | publisher=[[ВМРО-ДПМНЕ]] | archivedate=11 декември 2021 | date= | accessdate=11 декември 2021}}</ref> Во периодот 2013-2016 година бил член на ИК на УМС ВМРО-ДПМНЕ. Во 2015 година бил назначен и за потпретседател на УМС. 2016 година станал претседател на ОК Кисела Вода. Во 2018 година станал член на ИК на ВМРО-ДПМНЕ. На [[Локални избори во Македонија (2017)|локалните избори 2017]] бил избран за член на Советот на [[Општина Кисела Вода]]. За време на [[Македонски парламентарни избори (2020)|парламентарните избори 2020 година]], бил назначен за претседател на РИШ за Изборна единица 4.<ref name="дпмне.орг">{{нмс | author= | title=Орце Ѓорѓиевски | url=https://www.vmro-dpmne.org.mk/index.php/orce-gjorgievski | archiveurl=https://web.archive.org/web/20211211011550/https://www.vmro-dpmne.org.mk/index.php/orce-gjorgievski | work= | publisher=[[ВМРО-ДПМНЕ]] | archivedate=11 декември 2021 | date= | accessdate=11 декември 2021}}</ref> На 17 октомври 2021 година, за време на [[Локални избори во Македонија (2021)|локалните избри]], Орце Ѓорѓиевски победил во првиот круг и станал градоначалник на [[Општина Кисела Вода]]. Тој ја претставувал коалицијата „Обнова на Македонија“ предводена од ВМРО-ДПМНЕ. Орце Ѓорѓиевски е претпоставен кандидат за градоначалник на [[Град Скопје]] од редовите на [[ВМРО-ДПМНЕ]] за 2025 година.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://lider.mk/orce-gjorgjievski-podgotven-za-kandidatura-za-gradonachalnik-na-skopje-ako-go-poddrzat-partijata-i-gragjanite/|title=Орце Ѓорѓиевски подготвен за кандидатура за градоначалник на Скопје ако го поддржат партијата и граѓаните|work=Радио Лидер|language=mk-MK|accessdate=2024-10-10}}</ref> == Наводи == {{наводи}} {{ОСНОВНОПОДРЕДУВАЊЕ:Ѓорѓиевски, Орце}} [[Категорија:Македонски политичари]] [[Категорија:Македонски политиколози]] [[Категорија:Политичари од ВМРО-ДПМНЕ]] [[Категорија:Градоначалници на Општина Кисела Вода]] sg6y2uvz1x0ub0f75dbldteshx2caf2 5388072 5388071 2025-07-06T19:23:05Z Gurther 105215 Потврдено 5388072 wikitext text/x-wiki {{Infobox officeholder |name = Орце Ѓорѓиевски |image = |honorific-prefix = |honorific-suffix = |office = [[Општина Кисела Вода|Градоначалник на Кисела Вода]] |president =[[Стево Пендаровски]]<br>[[Гордана Сиљановска-Давкова]] |primeminister =[[Зоран Заев]]<br>[[Димитар Ковачевски]]<br>[[Христијан Мицкоски]] |term_start = 2021 |predecessor =[[Филип Темелковски]]<ref>{{нмс | author= | title=Градоначалник | url=http://www.kiselavoda.gov.mk/index.php/2012-11-08-08-19-36/2012-11-08-08-20-05 | archiveurl=https://web.archive.org/web/20210925211359/http://www.kiselavoda.gov.mk/index.php/2012-11-08-08-19-36/2012-11-08-08-20-05 | work= | publisher=[[Општина Кисела Вода]] | archivedate=25 септември 2021 | date= | accessdate=11 декември 2021}}</ref> |successor = |office1 = [[Општина Кисела Вода|Член на Советот на Општина Кисела Вода]] |order1 = |president1 = [[Стево Пендаровски]] |primeminister1 = [[Зоран Заев]] |term_start1 = 2017 |term_end1 =2021 |predecessor1 = |successor1 = |order2 = |office2 = |predecessor2 = |successor2 = |office3 = |order3 = |primeminister3 = |term_start3 = |term_end3 = |predecessor3 = |successor3 = |office4 = |order4 = |term_start4 = |term_end4 = |predecessor4 = |successor4 = |birth_name = |birth_date = {{birth date and age|df=yes|1987|8|5}} |birth_place = [[СР Македонија]], [[СФРЈ]] |blank1 = |nationality = [[Македонија|Македонец]] |ethnicity = [[Македонци|Македонец]] |religion =[[Македонска православна црква|Православен Христијанин]] |death_date = |death_place = |restingplace = |restingplacecoordinates = |spouse = |partner = |children = |occupation = [[Политичар]] |party = [[ВМРО - ДПМНЕ]] |allegiance = |branch = |serviceyears = |rank = |commands = |battles = |awards = |signature = }} '''Орце Ѓорѓиевски''' (р. {{роден на|5|август|1987}}) — [[Македонија|македонски]] политичар кој е припадник на [[ВМРО-ДПМНЕ]]. Тој моментално е градоначалник на [[Општина Кисела Вода]]. == Животопис == === Образование === Ѓoрѓиевски е дипломиран [[Политикологија|политиколог]].<ref name="дпмне.орг">{{нмс | author= | title=Орце Ѓорѓиевски | url=https://www.vmro-dpmne.org.mk/index.php/orce-gjorgievski | archiveurl=https://web.archive.org/web/20211211011550/https://www.vmro-dpmne.org.mk/index.php/orce-gjorgievski | work= | publisher=[[ВМРО-ДПМНЕ]] | archivedate=11 декември 2021 | date= | accessdate=11 декември 2021}}</ref> === Политика === Ѓорѓиевски станал член на [[ВМРО-ДПМНЕ]] во 2005 година. Ѓорѓиевски својата партиска кариера ја започнал како претседател на МК на УМС. Подоцна станал член на ОК на УМС Кисела Вода, од каде што во 2008 година станала претседател на УМС ОК Кисела Вода и член на ЦК на ВМРО-ДПМНЕ.<ref name="дпмне.орг">{{нмс | author= | title=Орце Ѓорѓиевски | url=https://www.vmro-dpmne.org.mk/index.php/orce-gjorgievski | archiveurl=https://web.archive.org/web/20211211011550/https://www.vmro-dpmne.org.mk/index.php/orce-gjorgievski | work= | publisher=[[ВМРО-ДПМНЕ]] | archivedate=11 декември 2021 | date= | accessdate=11 декември 2021}}</ref> Во периодот 2013-2016 година бил член на ИК на УМС ВМРО-ДПМНЕ. Во 2015 година бил назначен и за потпретседател на УМС. 2016 година станал претседател на ОК Кисела Вода. Во 2018 година станал член на ИК на ВМРО-ДПМНЕ. На [[Локални избори во Македонија (2017)|локалните избори 2017]] бил избран за член на Советот на [[Општина Кисела Вода]]. За време на [[Македонски парламентарни избори (2020)|парламентарните избори 2020 година]], бил назначен за претседател на РИШ за Изборна единица 4.<ref name="дпмне.орг">{{нмс | author= | title=Орце Ѓорѓиевски | url=https://www.vmro-dpmne.org.mk/index.php/orce-gjorgievski | archiveurl=https://web.archive.org/web/20211211011550/https://www.vmro-dpmne.org.mk/index.php/orce-gjorgievski | work= | publisher=[[ВМРО-ДПМНЕ]] | archivedate=11 декември 2021 | date= | accessdate=11 декември 2021}}</ref> На 17 октомври 2021 година, за време на [[Локални избори во Македонија (2021)|локалните избри]], Орце Ѓорѓиевски победил во првиот круг и станал градоначалник на [[Општина Кисела Вода]]. Тој ја претставувал коалицијата „Обнова на Македонија“ предводена од ВМРО-ДПМНЕ. Орце Ѓорѓиевски е кандидат за [[градоначалник на Град Скопје]] од редовите на [[ВМРО-ДПМНЕ]] за 2025 година.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://lider.mk/orce-gjorgjievski-podgotven-za-kandidatura-za-gradonachalnik-na-skopje-ako-go-poddrzat-partijata-i-gragjanite/|title=Орце Ѓорѓиевски подготвен за кандидатура за градоначалник на Скопје ако го поддржат партијата и граѓаните|work=Радио Лидер|language=mk-MK|accessdate=2024-10-10}}</ref> == Наводи == {{наводи}} {{ОСНОВНОПОДРЕДУВАЊЕ:Ѓорѓиевски, Орце}} [[Категорија:Македонски политичари]] [[Категорија:Македонски политиколози]] [[Категорија:Политичари од ВМРО-ДПМНЕ]] [[Категорија:Градоначалници на Општина Кисела Вода]] 1z5cfykzni7ejbqjwbwtp7tczmxqvbr 0 1289863 5387953 5357576 2025-07-06T15:38:55Z Marco Mitrovich 114460 5387953 wikitext text/x-wiki [[Податотека:Brza, Leskovac, a10.JPG|алт=Brza, Leskovac, a10.JPG|мини|Брза]] '''Брза''' е населено место во градот [[Лесковац]], [[Јабланички Управен Округ]], [[Србија]]. Според пописот од 2022 година, имало 814 жители. == Етимологија == Многу е веројатно дека реката Брзанка, која го добила името по тоа што се планински брзаци, го добила името селото Брза, кое се населило на бреговите на Голема и Мала река или Голема и Мала Брзанка.<ref name="porecje">Ј. В. Јовановић, Лесковачко поречје (други-посебан део), Лесковачки зборник 13, 21-23 страна, Лесковац, 1968</ref> == Географија == === Позиција === Брза е подпланинско село населено на последните ридови на [[Кукавица]], под Шиљегарник, највисоката тераса на Лесковачко Море, над две реки: Голема и Мала река, од кои, по нивното соединување, се формира реката Брзанка. Под селото на север и запад се формира алувијалната рамнина на реката Ветерница. Од Вучје е оддалечено околу три километри, а од [[Лесковац]] околу 20 километри. === Хидрографија === Низ Брза течат две реки: Мала Брзанка и Голема Брзанка. Мала Брзанка извира на локалитетот Мечкин камен под Шиљегарник. Голема има свое потекло во месноста Смрдан, исто така под Шиљегарник. Овие две реки се нарекуваат Мала и Голема Брзанка или Брза и се типичен пример на реки што се појавиле по повлекувањето на водата од Лесковачкото езеро од највисоката тераса. Кога овие две реки излегуваат од селото Брза, се среќаваат и ја формираат реката Брзанка. И по должината и по количината на вода, Брзанка е најмалата десна притока на реката Ветерница, која се влева во неа во Поречје. Горинка и Буковорлавка, како и Вучјанка и Накривањска река се подолги и побогати со вода од неа. Во атарот на селото Брза има неколку бунари: Збешко кладенче, Костино кладенче кај Мала река и кладенче на Марија покрај истата река, Петрово кладенче и Стублине во полето. Покрај проточната вода во реките Мала Брзанка и Голема Брзанка, како и во близина на бунари, секоја втора или трета куќа има свој бунар, а покрај тоа, во селото има и три селски бунари. Само населбата Ораница нема бунари, бидејќи „нема вода“. === Земја === Атарот на селото Брза е прилично простран и го опфаќа и планинскиот и рамниот дел на Поречје. Зафаќа површина од 1.148 хектари, од кои 391 хектари обработливо земјиште, 34 хектари овошни насади и 483 хектари шума. Во Поречје има многу села со повеќе обработливо земјиште. Брзе, сепак, има најмногу земја под овошки од сите села во овој регион. Само Горина во тој поглед може да се спореди со Брза. Земјата ги носи овие имиња: нива: Селиште (од правец на Вучје), Шиљковица под Селиште, Брестине, Бостаниште, Параспурке, Росуље, Кршена топола, Големи ниве, Ограѓе, Куње, Вада, Пупињке, Гарине, кон Манастири Тодоровац, Врачарке , Липе, Водене ливаде, Јајне ливаде, Дубичко, Шегавче (имаат извор), Пешекљивице-Пешиште, Конопиште; ливади: Јасике, Дикаве (влажни, „мочурливи“, „зукар“ - голема трева), Стублине, Шегове, турски ливади, Липе, Вучанке - кон село Горини; забрани: Бандина чука, Сипут, Јармиште, Церак, Ковачко, Дибока долина, Плоче, Сеновити рид, Острела (***), Дрењар, Горуњак, Одишало - Дугачко падине, Петрово кладенче, Базјак, Пландиште и Новакови бавчи.<ref name="porecje">Ј. В. Јовановић, Лесковачко поречје (други-посебан део), Лесковачки зборник 13, 21-23 страна, Лесковац, 1968</ref> == Историја == Брза е старо село. Запишано е во турски дефтери од првата половина на XV век, од кои се гледа дека пред 1450 година бил столар извесен Хамза Трновљанин, па таа година му бил одземен и даден на извесен Лаза Хамза. Брза го спомнува и Хан, а според него во 1858 година имало 60 куќи, значи тоа било доста големо село, но и село кое брзо се развивало, бидејќи по 20 години, односно еден век од истата генерација, пораснал на 92 даночни глави, како што забележал [[Милан Ѓ. Милиќевиќ]] веднаш по ослободувањето од Турците. Како големо село Брза го привлекло вниманието на Турците и веројатно на муслиманите Арбанаси, кои едноставно го поделиле меѓу себе. Пред заминувањето на Турците,имало пет читлук сахиби: Абас, Хусеин, Садик, Асан-ага и Суљо. Во топонимијата на селото се зачувани траги од овие брзански господари или како што некаде ги нарекуваат агалари. Така и сега има локалитети: Суљин караманац, Суљини бавчи, Турски ливади, Садикови бавчи. Како економско село, Брза го плаќал аграрниот долг. За некои Брзанци тој долг бил неподнослив, па западнале во големи финансиски проблеми, кои во неколку случаи завршувале со присилна продажба на целиот имот на должникот. Така е продаден имотот на овие Брзанци: Стојан Радисављевиќ, Младен Величковиќ и Јован Величковиќ. Како купувач на јавното наддавање се појавил и Антоније Поповиќ-Тонкиќ од Лесковац, па од купениот имот направил голем имот, кој останал во сопственост на неговите синови до аграрната реформа спроведена по [[Втора светска војна|Втората светска војна]]. Кога Влајко Стојановиќ, водник на српската војска што го опседнал Ниш на крајот на декември 1877 г. година, организирал чета српски востаници во Порече, со таа чета тргнал од Вучје кон Мирошевци по планински пат. Одредот стигнал до Мала Брза и се засолниле на локалитетот Кочкин бунар - Садикова бавча. Оттаму во центарот се забележани голем број вооружени Арбанаси кои се движеле кон Вучје. Од својата окупирана позиција, Влајко им наредил на војниците да го испукаат плутонот од пушките и да викаат „Ура!“. Востаниците ја извршиле наредбата на својот командант, при што ги запалиле ѕидовите на куќата на Прокоп Михајловиќ, кој гледајќи го тоа почнал да плаче: „Па, да ја чекавме слободата, и дочекавме: Не потепавте!“ По отворениот оган од страна на востаниците, и Арбанасиите почнале да пукаат и се упатиле кон позициите на востаниците. Според многубројната ситуација на Арбанаси и нивното оружје, Влајко видел дека не може успешно да им се спротивстави со своите доброволци на ова место, па издал наредба да се повлечат востаниците во правец на Вучје, од каде што дошле, а Арбанасите ги следеле нив. Така започнала битката на српските востаници во Поречје со четата Арбанаси Бошибозук, која истиот ден продолжила во Вучје.<ref name="porecje">Ј. В. Јовановић, Лесковачко поречје (други-посебан део), Лесковачки зборник 13, 21-23 страна, Лесковац, 1968</ref> == Демографија == Во Брзе живеат 967 возрасни лица, а просечната возраст на населението е 41,2 години (39,5 за мажи и 42,9 за жени). Во населбата има 299 домаќинства, а просечниот број на членови по домаќинство е 4,05. Оваа населба е претежно населена со [[Срби]] (според пописот од 2002 година). == Сообраќај == Патот што води од Вучје од денешниот пазар, мостот каде што била кулата на Дилавер-бег и воденицата на неговиот татко Исмаил-паша, води до Брза, поминувајки покрај зградата на основното училиште и низ ридски предел оди во подножјето на планината Кукавица. земјиште под овоштарници и шума. Тој пат поминува низ селото Брза по неговата должина и оди до селото Горина и понатаму до Мирошевци. Освен по овој пат, до Брзе се стигнува и по друг пат преку селото Влашко Поле, кое лежи на брегот на реката Ветерница, веднаш до Бунушкор Чифлик. Така, Брза е поврзано со другите населени места во Поречје и се стигнува од три правци: од правец на Вучје, од правец на Бунушки Чифлик преку Влашко Поле и од правец на Мирошевац преку селото Горине.<ref name="porecje">Ј. В. Јовановић, Лесковачко поречје (други-посебан део), Лесковачки зборник 13, 21-23 страна, Лесковац, 1968</ref> == Спорт == ОФК Брзе се наоѓа во селото. == Галерија == <gallery mode="packed" heights="170"> Brza, Leskovac, a01.JPG| Brza, Leskovac, a09.JPG| Brza, Leskovac, a11.JPG| Brza, Leskovac, a14.JPG| OŠ "Bora Stanković" Brza, Leskovac, a04.JPG| OŠ "Bora Stanković" Brza, Leskovac, a05.JPG| Stara škola, Brza, Leskovac, a08.JPG| OŠ "Bora Stanković" Brza, Leskovac, a03.JPG| </gallery> == Наводи == {{Наводи}} == Надворешни врски == {{Портал|Србија}} * [http://www.fallingrain.com/world/RI/00/Brza.html Карти, аеродроми и локација на временската ситуација ()] * [http://wikimapia.org/#lat=42.853666&lon=21.8755&z=12&l=32&m=b Сателитска карта ()] * [http://www.maplandia.com/serbia-and-montenegro/srbija/brza/ Сателитска карта на Google ()] * [http://www.mapquest.com/maps/map.adp?latlongtype=decimal&latitude=42.853666&longitude=21.8755&zoom=8 Карта на населбата на карта ()] [[Категорија:Населени места во Лесковац]] [[Категорија:Населени места во Јужна Србија]] i03djo0g92mbsnpj9uiaagci6eozmmj 0 1298230 5387975 5236539 2025-07-06T16:10:55Z Velkovski.b 101490 5387975 wikitext text/x-wiki {{Infobox event | Image_Name = File:Yalta Conference (Churchill, Roosevelt, Stalin) (B&W).jpg | Imagesize = 300 | Image_Alt = | Image_Caption = „[[Четворица полицајци|Големата тројка]]“ ([[Јосиф Сталин|Сталин]], [[Франклин Д. Рузвелт|Рузвелт]] и [[Винстон Черчил|Черчил]])<br>на конференцијата во Јалта. | Location = [[Јалта]], | Thumb_Time = | Participants = {{знамеикона|Soviet Union|1936}} '''[[Советски Сојуз|СССР]]''': [[Јосиф Сталин]]<br/>{{знамеикона|United Kingdom}} '''[[Обединето Кралство|ОК]]''': [[Винстон Черчил]]<br/>{{знамеикона|United States|1912}} '''[[САД]]''': [[Франклин Рузвелт]] | venue = [[Палата Ливадија|Ливадија]] | Date = {{nowrap|4–11 февруари 1945 година}} | Result = }} '''Кримската конференција''', позната и како '''Конференција во Јалта''' и под [[кодно име|кодното име]] '''Аргонаут''', се одржала од 4 до 11 февруари 1945 година, и бил втор мултилатерален состанок на лидерите од [[Сојузници во Втората светска војна|сојузничките сили]] од [[Втора светска војна|Втората светска војна]]: [[Соединети Американски Држави|Соединетите држави]], [[Обединето Кралство|Обединетото Кралство]] и [[Советски Сојуз|Советскиот Сојуз]]. На неа се разговарало за повоената реорганизација на [[Германија]] и Европа. Tрите држави биле претставени од [[Претседател на Соединетите Американски Држави|претседателот]][[Франклин Д. Рузвелт|Френклин Рузвелт]], [[премиер на Обединетото Кралство|премиерот]] [[Винстон Черчил]] и [[Генерален секретар на ЦК на КПСС|генералниот секретар]] [[Јосиф Сталин]], соодветно. Конференцијата се одржала во близина на [[Јалта]] на [[Крим (полуостров)|Крим]] во [[Советски Сојуз|Советскиот Сојуз]], во палатите [[Палаta Ливадија|Ливадија]], [[Палата Јусупов (Крим)|Јусупов]] и [[Палата Воронцов (Алупка)|Воронцов]]. Јалта била втората од трите големи воени конференции меѓу [[Сојузници во Втората светска војна|сојузничките сили]]. На неа и претходела [[Техеранска конференција|Конференцијата во Техеран]] во ноември 1943 година, а по неа во јули 1945 година се одржала [[Потсдамска конференција|Потсдамската конференција]]. == Конференција == [[Податотека:Советские,_американские_и_британские_дипломаты_во_время_Ялтинской_конференции.jpg|мини|Советски, американски и британски дипломати за време на Конференцијата во Јалта]] За време на конференцијата во Јалта, Сојузничките сили веќе ја ослободиле цела Франција и Белгија и се воделе борби на западната граница од Германија. На исток, советските сили биле 65 км од Берлин, откако веќе ги истиснале Германците од Полска, [[Кралство Романија|Романија]] и [[Царство Бугарија|Бугарија]]. Поразот на Германија веќе не бил доведуван во прашање. Прашањето било како да се обликува повоена Европа.<ref>Diana Preston, ''Eight Days at Yalta: How Churchill, Roosevelt and Stalin Shaped the Post-War World'' (2019) pp 1–23.</ref><ref>David G. Haglund, "Yalta: The Price of Peace." ''Presidential Studies Quarterly'' 42#2 (2012), p. 419+. [https://link.gale.com/apps/doc/A288290572/GPS?u=wikipedia&sid=GPS&xid=fea65113 online]</ref><ref>Donald Cameron Watt, "Britain and the Historiography of the Yalta Conference and the Cold War." ''Diplomatic History'' 13.1 (1989): 67–98. [https://www.jstor.org/stable/24911839 online]</ref> Секој од тројцата водачи си имал своја агенда за повоена Германија и за ослободената Европа. Рузвелт сакал Советите да го поддржат во [[Тихоокеанска војна|Тихоокеанската војна]] против [[Јапонско Царство|Јапонија]], односно за планираната инвазија на Јапонија ([[Советска инвазија на Манџурија|Операција августовска бура]]), како и да учествуваат во [[Обединети нации|Обединетите нации]]. Черчил се залагал за слободни избори и демократски влади во [[Средна и Источна Европа]], особено во Полска. Сталин барал советска [[Сфера на влијание|сфера на политичко влијание]] во Источна и Средна Европа како суштински аспект од стратегијата за национална безбедност на Советите, а неговата позиција на конференцијата ја сметал за силна до мера да може да диктира услови. Според членот од американската делегација и иден државен секретар на САД, [[Џејмс Ф. Бирнс]], „не беше прашање што ќе им дозволиме на Русите да прават, туку што можеме да ги натераме Русите да направат“.<ref name="black61">{{Harvnb|Black|English|Helmreich|McAdams|2000}}</ref> Полска била првата точка на советската агенда. Сталин изјавил: „За советската влада, прашањето за Полска беше прашање на чест“ и безбедност, бидејќи Полска историски служела како коридор за силите кои се обидувале да ја нападнат Русија.<ref name="berthon285">{{Harvnb|Berthon|Potts|2007}}</ref> Сталин заклучил дека „Полска мора да биде силна“ и дека „Советскиот Сојуз е заинтересиран за создавање на моќна, слободна и независна Полска“. Според тоа, Сталин навел дека за барањата на [[полската влада во егзил]] не може да се преговара, а Советите ќе ја задржат територијата на [[Креси|источна Полска]] што ја [[Териториите на Полска припоени од Советскиот Сојуз|анектирале во 1939 година]], а на Полска ќе ѝ се надомести со проширување на нејзините западни граници на сметка на Германија. Сталин ветил слободни избори во Полска и покрај тоа што таму веќе имало [[Полски комитет за национално ослободување|привремена влада под закрила на Советскиот Сојуз,]] која неодамна била поставена на полските територии окупирани од [[Црвена армија|Црвената армија]] . Рузвелт сакал Советите да се приклучат на сојузниците во Тихоокеанската војна против Јапонија, затоа што тој се надевал дека војната ќе заврши побрзо и со помали американските жртви. Еден од предусловите за Советите да ѝ објават војна на Јапонија бил Америка да ја признае монголската независност од Кина ([[Монголска Народна Република|Монголската Народна Република]] била советска сателитска држава од 1924 година до Втората светска војна). Советите, исто така, барале признавање на советските интереси во [[Кинеска источна железница|Кинеската источна железница]] и [[Лушунку|Порт Артур]]. Советите барале да им се врати [[Префектурата Карафуто|Јужен Сахалин]], кој Јапонија го одзел од Русија во [[Руско-јапонска војна|Руско-јапонската војна]] од 1905 година, и предавање на [[Курилски Острови|Курилските острови]] од Јапонија. Двете барања биле одобрени од Труман. За возврат, Сталин ветил дека Советскиот Сојуз ќе [[Советска инвазија на Манџурија|се приклучи во Тихоокеанската војна]] три месеци по поразот на Германија. Подоцна, во Потсдам, Сталин му ветил на Труман дека ќе го почитува националното единство на [[Кореја]], која делумно ќе биде окупирана од советските трупи. [[Податотека:Livadiya_Conference.JPG|мини|Собата за состаноци на големата тројка]] Исто така, Советите се согласиле да се приклучат на [[Обединети нации|Обединетите нации]] поради тоа што дознале дека [[постојана членка на Советот за безбедност на ООН|постојаните членки]] на [[Совет за безбедност на ООН|Советот]] за безбедност ќе има право на [[Право на вето во Советот за безбедност на Обединетите нации|вето]], што гарантирало дека секоја земја може да ги блокира несаканите одлуки.<ref>{{Наведено списание|last=Couzigou|first=Irène|date=October 2015|title=Yalta Conference (1945)|url=https://opil.ouplaw.com/view/10.1093/law:epil/9780199231690/law-9780199231690-e449?rskey=IlUoyl&result=1&prd=MPIL|journal=Max Planck Encyclopedia of Public International Law [MPEPIL]|pages=Rn. 13|via=Oxford Public International Law}}</ref> Тројцата лидери го ратификувале договорот на [[Европската советодавна комисија]] за одредување на границите на [[Сојузничка окупација на Германија|повоените окупациски зони во Германија]], по една зона за секој од трите главни сојузници. Тие, исто така, се согласиле да ѝ дадат окупациона зона и на Франција за сметка на зоните од САД и ОК, но Де Гол не прифатил француската зона да биде дефинирана со граници утврдени во негово отсуство. Така, тој им наредил на француските сили да го окупираат [[Штутгарт]], како дополнение на зоната која претходно било договорено да ѝ припадне на Франција. Тој се повлекол оттаму откако Американците му се заканиле дека ќе ја прекинат економската поддршка.<ref>{{Наведена книга|title=The General; Charles de Gaulle and the France he saved|last=Fenby|first=Jonathan|date=2012|publisher=Skyhorse|page=282}}</ref> Исто така, Големата тројка се согласила дека сите влади ќе бидат вратени во окупираните земји, со исклучок на Романија и Бугарија и Полска и дека сите нивни цивили ќе бидат вратени во татковината. . === Декларација за ослободена Европа === [[Податотека:Лидеры_«Большой_тройки»_за_столом_переговоров_на_ялтинской_конференции.jpg|мини|Лидерите на големата тројка на преговарачка маса на конференцијата во Јалта]] Декларацијата за ослободена Европа била создадена од Винстон Черчил, Френклин Рузвелт и Јосиф Сталин за време на Конференцијата во Јалта. Во неа им се ветувало на луѓето во Европа дека ќе „создадат демократски институции по сопствен избор“. Во декларацијата се ветувало „што е можно побрзо воспоставување на влади преку слободни избори, кои ќе одговорат на волјата на народот“. Тоа е слично на одредбите од [[Атлантска повелба|Атлантската повелба]] за „правото на сите луѓе да избираат форма на влада под која ќе живеат“.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://schoolshistory.org.uk/topics/world-history/cold-war-1945-1972/soviet-satellite-states/|title=Soviet Satellite States|work=schoolshistory.org.uk|archive-url=https://web.archive.org/web/20190302224016/http://schoolshistory.org.uk/topics/world-history/cold-war-1945-1972/soviet-satellite-states/|archive-date=March 2, 2019|accessdate=March 1, 2019}}</ref> === Клучни точки === Клучните точки на состанокот биле: * Договор да се стави приоритет на [[Безусловно предавање|безусловното предавање]] на [[Трет Рајх|нацистичка Германија]]. По војната, Германија и Берлин ќе бидат поделени на четири окупирани зони. * Сталин се согласил Франција да има [[Француска окупациска зона во Германија|четврта окупациска зона]] во Германија доколку се формира за сметка на американската и британската зона. * Германија ќе биде [[демилитаризација]] и [[денацификација]]. На Конференцијата во Јалта, сојузниците одлучиле да преземат заштитни мерки против потенцијалното воено заживување на Германија, да се искорени германскиот милитаризам и [[Оберкомандо дер Вермахт|нацистичкиот генералштаб]], да се изврши денацификација на Германија, да ги казнат воените злосторници и да ја разоружаат и демилитаризираат Германија.<ref>{{Наведена книга|title=The German Question and the Origins of the Cold War|last=Lewkowicz|first=Nicolas|publisher=IPOC|year=2008|isbn=978-88-95145-27-3|location=Milan|pages=73}}</ref> * Германските [[воени репарации]] делумно требало да бидат во форма на [[принудна работа]] . Присилната работа требало да се искористи за да се исправи штетата што Германија им ја нанела на своите жртви.<ref>Pavel Polian. ''Against Their Will: The History and Geography of Forced Migrations in the USSR''. Central European University Press 2003 {{ISBN|963-9241-68-7}} pp. 244–49</ref> * Создавање совет за репарација со седиште во Советскиот Сојуз. * Се разговарало за статусот на Полска. Било договорено признавањето на комунистичката [[Привремена влада на Република Полска]], која била инсталирана од Советскиот Сојуз „на поширока демократска основа“.<ref>{{Наведена книга|title=Encyclopedia of the United Nations and International Agreements: T to Z|last=Osmańczyk|first=Edmund|year=2003|isbn=978-0-415-93924-9|page=2773}}</ref> * [[Германско-полска граница|Полската источна граница]] ќе биде по линијата [[Керзонова линија|Керзон]], а на Полска ќе ѝ се надомести со територии на запад за сметка на Германија. * Сталин ветил дека ќе дозволи слободни избори во Полска. * Сталин се обврзал да учествува во [[Обединети нации|Обединетите нации]]. * Сталин побарал на сите 16 [[Републики на Сојузот на Советските Социјалистички Републики|советски социјалистички републики]] да им биде одобрено [[земја-членка на Обединетите нации|членство во ОН]]. Тоа било разгледувано, но 14 републики биле одбиени. Труман се согласил за членство на [[Украинска Советска Социјалистичка Република|Украина]] и [[Белоруска Советска Социјалистичка Република|Белорусија]], а го задржал правото, кое никогаш не било искористено, да бара уште два гласа за Соединетите држави.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://2001-2009.state.gov/r/pa/ho/time/wwii/17604.htm|title=United Nations|publisher=U.S. Department of State|accessdate=2014-09-22|quote=Voting procedures and the veto power of permanent members of the Security Council were finalized at the Yalta Conference in 1945 when Roosevelt and Stalin agreed that the veto would not prevent discussions by the Security Council. In April 1945, new U.S. President Truman agreed to General Assembly membership for Ukraine and Byelorussia while reserving the right, which was never exercised, to seek two more votes for the United States.}}</ref> * Сталин се согласил да се приклучи во борбата против [[Јапонско Царство|Јапонија]] „за два или три месеци откако Германија ќе капитулира и ќе заврши војната во Европа“. Поради тоа, Советите ќе ги добијат јужниот дел на Сахалин и Курилските острови, пристаништето [[Даљен|Далијан]] требало да биде интернационализирано, а советскиот закуп на Порт Артур ќе биде обновен.<ref>"Agreement Regarding Japan," Protocol Proceedings of the Crimea Conference (February 11, 1945). [http://avalon.law.yale.edu/wwii/yalta.asp Online].</ref> * За [[Воздушни напади на Јапонија|бомбардирање на Јапонија]], бил постигнат договор [[Воздухопловните сили на Соединетите Американски Држави|воздухопловните сили на американската армија]] Б-29 да ја користат базата во близина на устието на реката [[Амур]] во областа [[Комсомолск-на-Амур|Комсомолск]] - [[Николаевск-на-Амур|Николаевск]] (а не во близина на [[Владивосток]], како што било претходно предложено). Ова не се реализирало. Генералот [[Алексеј Антонов]] навел дека една од првите цели на Црвената армија ќе биде заземање на јужната половина од [[Сахалин|островот Сахалин]] и дека би била пожелна американска помош за одбрана на [[Камчатка]].{{Sfn|Ehrman|1956}} * [[Германски воени злосторства|Нацистичките воени злосторници]] требало да се пронајдат и да им се суди на териториите на кои ги извршиле злосторствата. Нацистичките лидери требало да бидат погубени. * Требало да се формира „Комитет за расчленување на Германија“. Негова цел била да одлучи дали Германија ќе се подели на неколку нации. Следуваат примери на планови за поделба: <gallery widths="220px" heights="200px"> Податотека:Map-Germany-1945.svg |Евентуалната поделба на Германија во [[Allied Occupation Zones in Germany|сојузничките окупациски зони]] : Податотека:Duitslandchurchill_eng.png |План за поделба од Винстон Черчил: Податотека:Morgenthau Plan map.svg |[[Morgenthau Plan|План Моргентау]] : </gallery> == Последици == [[Податотека:1945-02-15GerWW2BattlefrontAtlas_reworked.jpg|мини|Териториите окупирани од сојузниците (црвено) на 15 февруари 1945 година, четири дена по завршувањето на конференцијата]] [[Податотека:Map_of_Poland_(1945)_corr.png|мини| Старите и новите граници на Полска, 1945 година – ''[[Креси]]'' со светло црвено]] [[Рамнотежа на моќта|Биполарниот свет]] создаден во Јалта со поделбата на Европа на ''источен'' и ''западен блок'' опстојувал повеќе од 40 години - од говорот на Черчил во Фултон на 5 март 1946 година до распадот на СССР во декември 1991 година. Системот од Јалта почнал да пропаѓа уште во 1980-тите со почетокот на [[перестројка]]та во СССР во март 1985 година. Земјите од Средна и Источна Европа во 1989 година почнале да го отфрлаат комунистичкиот систем. На 3 октомври 1990 година Германија била обединета. == Поврзано == * [[Источен блок]] * [[Список на конференции од Втората светска војна]] * [[Список на самити на Советскиот Сојуз и Соединетите Држави]] * [[Историја на Обединетите нации]] == Наводи == {{Наводи}} == Извори == {{Refbegin}} *{{Citation|last1=Berthon|first1=Simon|last2=Potts|first2=Joanna|title=Warlords: An Extraordinary Re-creation of World War&nbsp;II Through the Eyes and Minds of Hitler, Churchill, Roosevelt, and Stalin|publisher=Da Capo Press|year=2007|isbn=978-0-306-81538-6}} *{{Citation|last1=Black|first1=Cyril E.|last2=English|first2=Robert D.|last3=Helmreich|first3=Jonathan E.|last4=McAdams|first4=James A.|title=Rebirth: A Political History of Europe since World War II|publisher=Westview Press|year=2000|isbn=978-0-8133-3664-0}} *{{Citation|last=Cook|first=Bernard A.|title=Europe Since 1945: An Encyclopedia|publisher=Taylor & Francis|year=2001|isbn=0-8153-4057-5}} *{{cite book |last= Ehrman |first= John |title= Grand Strategy Volume VI, October 1944 – August 1945 |year= 1956 |publisher= HMSO (British official history) |location= London |pages=96–111}} *{{Citation|last=Grenville|first=John Ashley Soames|title=A History of the World from the 20th to the 21st Century|publisher=Routledge|year=2005|isbn=978-0-415-28954-2}} *{{Citation|last=LaFeber|first=Walter|title=America, Russia, and the Cold War|publisher=John Wiley and Sons|year=1972|isbn=978-0-471-51137-3|url=https://archive.org/details/americarussia00walt}} *{{Citation|last=Miscamble|first=Wilson D.|title=From Roosevelt to Truman: Potsdam, Hiroshima, and the Cold War|publisher=Cambridge University Press|year=2007|isbn=978-0-521-86244-8}} *{{Citation|last=Roberts|first=Geoffrey |title=Stalin's Wars: From World War to Cold War, 1939–1953 |publisher=Yale University Press |year=2006 |isbn=978-0-300-11204-7}} *{{Citation|last=Truman|first=Margaret |title= Harry S. Truman | publisher=William Morrow & Co.|year=1973 |isbn=978-0-688-00005-9}} *{{Citation|last=Wettig|first=Gerhard|title=Stalin and the Cold War in Europe|publisher=Rowman & Littlefield|year=2008|isbn=978-0-7425-5542-6}} *{{Citation|last1=Kennedy|first1=David M.|title=The American People in World War II Freedom from Fear, Part Two|publisher=Oxford University Press|year=2003|isbn=978-0-19-516893-8}} {{Refend}} == Дополнително читање == {{Refbegin}} * [[Susan Butler (American writer)|Susan Butler]], ''Roosevelt and Stalin'' (Knopf, 2015) * Clemens, Diane Shaver. ''Yalta'' (Oxford University Press). 1971 * Gardner, Lloyd C. ''Spheres of influence : the great powers partition Europe, from Munich to Yalta'' (1993) [https://archive.org/details/spheresofinfluen00lloy online free to borrow] * Harbutt, Fraser J. ''Yalta 1945: Europe and America at the Crossroads'' (Cambridge: Cambridge University Press, 2010). * Haglund, David G. "Yalta: The Price of Peace." ''Presidential Studies Quarterly'' 42#2 (2012), p.&nbsp;419+. [https://link.gale.com/apps/doc/A288290572/GPS?u=wikipedia&sid=GPS&xid=fea65113 online] * {{Cite book |last= Plokhii <!-- The book does say Plokhy, though I've no idea why the publisher decided to incorrectly transliterate his name --> |first= Serhii |author-link= Serhii Plokhii |year= 2010 |title= Yalta: The Price of Peace |location= New York |publisher= Viking Press |isbn= 978-0-670-02141-3 |url-access= registration |url= https://archive.org/details/yaltapriceofpeac0000plok }} * Preston, Diana., ''Eight Days at Yalta: How Churchill, Roosevelt and Stalin Shaped the Post-War World'' (2019) * Roberts, Geoffrey. "Stalin at the Tehran, Yalta, and Potsdam conferences." ''Journal of Cold War Studies'' 9.4 (2007): 6–40. *[https://web.archive.org/web/20131215212223/http://krim-konference.at.ua/load/teksty/stati_tezisy_zametki/shevchenko_o_yalta_45_ukrainian_science_historiographic_realia_in_globalization_and_universalism_era/10-1-0-37 Shevchenko O. ''Yalta-45: Ukrainian science historiographic realia in globalization and universalism era''] * Watt, Donald Cameron. "Britain and the Historiography of the Yalta Conference and the Cold War." ''Diplomatic History'' 13.1 (1989): 67–98. [https://www.jstor.org/stable/24911839 online] {{Refend}} == Надворешни врски == * [http://cgsc.contentdm.oclc.org/cdm/singleitem/collection/p4013coll8/id/3687 Записник од конференцијата] Библиотека за истражување на комбинирано оружје * ''[[iarchive:tehranyaltapotsdamconferences|Конференциите во Техеран, Јалта и Потсдам.]]'' ''[[iarchive:tehranyaltapotsdamconferences|Документи]]'' . Москва: Издавачи на напредок . 1969 година. * [http://digital.library.wisc.edu/1711.dl/FRUS.FRUS1945 Надворешни односи на Соединетите Американски Држави.] [http://digital.library.wisc.edu/1711.dl/FRUS.FRUS1945 Конференции во Малта и Јалта, 1945 година] * [http://www.taiwandocuments.org/yalta.htm Протокол на постапките на Конференцијата за Крим] * [http://www.militaryhistoryonline.com/wwii/articles/yalta.aspx Конференција на Јалта воена историја на Интернет] {{Семарх|url=https://web.archive.org/web/20190202055923/http://www.militaryhistoryonline.com/wwii/articles/yalta.aspx |date=2019-02-02 }} * [http://news.bbc.co.uk/2/hi/europe/4241863.stm Јалта ја фрла својата сенка 60 години], [[Би-би-си|БиБиСи]], 7 февруари 2005 година * Научни конференции посветени на Јалта [https://web.archive.org/web/20130522133112/http://www.livadia-palace.crimea.com/publishing.htm 2004–2010] година; [http://krim-konference.at.ua/index/conference_yalta_45_13/0-5 Јалта-45|13] [https://web.archive.org/web/20141229122946/http://yalta-1945.wix.com/yalta-45/ Јалта-45/15] * [https://web.archive.org/web/20141205065250/http://edsitement.neh.gov/lesson-plan/sources-discord-1945-1946 EDSITEment план за лекција Извори на раздор, 1945–1946 година] {{Coord|44|28|04|N|34|08|36|E|type:landmark}}<templatestyles src="Module:Coordinates/styles.css"></templatestyles>{{Coord|44|28|04|N|34|08|36|E|type:landmark}} [[Категорија:Договори на Советскиот Сојуз]] [[Категорија:Јалта]] [[Категорија:Винстон Черчил]] [[Категорија:Јосиф Сталин]] [[Категорија:Обединето Кралство во Втората светска војна]] [[Категорија:Сојузничка окупација на Европа]] [[Категорија:Конференции во Втората светска војна]] [[Категорија:Настани во февруари 1945]] [[Категорија:1945 во Русија]] [[Категорија:1945 во меѓународните односи]] [[Категорија:Мултилатерални односи на Русија]] [[Категорија:Конференции во 1945]] [[Категорија:Дипломатски конференции во Советскиот Сојуз]] [[Категорија:Крим во Втората светска војна]] 5xmkcooscdwfawe6ohio83w8sbfh2gk 0 1298552 5388033 5360109 2025-07-06T18:38:23Z SpectralWiz 106165 5388033 wikitext text/x-wiki {{Инфокутија Црква | icon = | icon_width = | icon_alt = | name = Свети Никола | fullname = | other name = | native_name = Aγίου Νικολάου | native_name_lang = el | image = Trivouno Church.jpg | image_size = | alt = | caption = Поглед на црквата | pushpin map = | pushpin label position = | pushpin map alt = | pushpin mapsize = | relief = | map caption = | coordinates = {{coord|40|44|25.5|N|21|17|56.3|E|type:landmark_region:GR|display=inline,title}} | osgraw = <!-- TEXT --> | osgridref = <!-- {{gbmappingsmall| TEXT}} --> | location = [[Трсје]], [[Леринско]] | country = [[Егејска Македонија]], [[Грција]] | denomination = [[Цариградска патријаршија]] | previous denomination = | tradition = | religious institute = <!-- Can be substituted with 'religious order'--> | churchmanship = | membership = | attendance = | website = <!-- {{URL| example.com}} --> | former name = | bull date = | founded date = <!-- {{start date|YYYY|MM|DD|df=y}} - but see note below --> | founder = | dedication = | dedicated date = | consecrated date = | cult = | relics = | events = | past bishop = | people = | status = | functional status = | heritage designation = споменик на културата | designated date = | architect = Константин Белкаменски | architectural type = трикорабна базилика | style = западномакедонски | years built = 1864 | groundbreaking = | completed date = | construction cost = | closed date = | demolished date = | capacity = | length = <!-- {{convert| }} --> | width = <!-- {{convert| }} --> | width nave = <!-- {{convert| }} --> | height = <!-- {{convert| }} --> | diameter = <!-- {{convert| }} --> | other dimensions = | floor count = | floor area = <!-- {{convert| }} --> | dome quantity = | dome height outer = <!-- {{convert| }} --> | dome height inner = <!-- {{convert| }} --> | dome dia outer = <!-- {{convert| }} --> | dome dia inner = <!-- {{convert| }} --> | spire quantity = | spire height = <!-- {{convert| }} --> | materials = | bells = | bells hung = | bell weight = <!-- {{long ton|0| }} --> | parish = | benefice = | deanery = | archdeaconry = | episcopalarea = Леринско | archdiocese = | metropolis = | diocese = [[Леринско-преспанско-еордејска епархија|Леринско-преспанско-еордејска]] | province = | presbytery = | synod = | circuit = | district = | division = | subdivision = | archbishop = | bishop = | auxiliary bishop = | cardinal protector = | abbot = | prior = | subprior = | exarch = | provost-rector = | provost = | viceprovost = | rector = | vicar = | dean = | subdean = | archpriest = | precentor = | succentor = | chancellor = | canonchancellor = | canon = | canonpastor = | canonmissioner = | canontreasurer = | prebendary = | priestincharge = | priest = | asstpriest = | honpriest = | curate = | asstcurate = | nonstipendiaryminister = | minister = | assistant = | seniorpastor = | pastor = | chaplain = | archdeacon = | deacon = | deaconess = | reader = | student intern = | organistdom = | director = | organist = | organscholar = | chapterclerk = | laychapter = | warden = | verger = | businessmgr = | liturgycoord = | reledu = | rcia = | youthmin = | flowerguild = | musicgroup = | parishadmin = | serversguild = | sacristan = | logo = | logosize = | logolink = | logoalt = | embedded = }} '''Свети Никола''' ({{lang-el|Aγίου Νικολάου}}) — [[црква (градба)|црква]] во селото [[Трсје]], [[Леринско]], [[Егејска Македонија]]. Влегува во состав на [[Леринско-преспанско-еордејска епархија|Леринско-преспанско-еордејската епархија]] на [[Цариградска патријаршија|Цариградската патријаршија]].<ref name="Florina History">{{нмс| url=http://florina-history.blogspot.bg/2010/03/blog-post_19.html | title= Τρίβουνο (Τίρσιε Τύρσια) Φλώρινας |access-date =1 јануари 2016 |publisher=Florina History }}</ref><ref name="Αρχαιολογικόν Δελτίον 576">{{наведено списание | last = | first = | authorlink = | coauthors = | year =1999 | month = | title =11η Εφορεία Βυζαντινών Αρχαιοτήτων | journal =Αρχαιολογικόν Δελτίον | volume =Τόμος 49 (1994), Χρονικά Β'2 | issue = | location =Αθήνα | pages =576 | publisher =Υπουργείο Πολιτισμού | doi = | id ={{ISSN|0570-622Χ}} | url =http://dspace.museumshops.gr/jspui/retrieve/43154/638567.pdf | format = | accessdate = |archivedate =2018-05-10 | archive-url =https://web.archive.org/web/20180510051226/http://dspace.museumshops.gr/jspui/retrieve/43154/638567.pdf }}</ref><ref name="Μπαλασάς 228">{{наведено списание | last = Μπαλασάς | first = Αθανάσιος Κ | authorlink = | coauthors = | year = 2015 | month = | title = Ιστορικά Στοιχεία, αρχιτεκτονικός πλούτος και μια πρόταση αναβίωσης της περιοχής των Κορεστείων Καστοριάς | journal = Βαλκανικά σύμμεικτα | publisher = | location = | volume = | issue = 17 | pages = 228 | doi = | id = | url = https://www.imxa.gr/files/Simmeikta_17/balasas.pdf?fbclid=IwAR3dW3BmWDZ5tKnvOhPwObAowBsUIpCPTVn6bySAQtlSuk3-uxZljRBxunU | format = | accessdate = | lang-hide = | lang = el | archive-date = 2023-01-23 | archive-url = https://web.archive.org/web/20230123111226/https://www.imxa.gr/files/Simmeikta_17/balasas.pdf?fbclid=IwAR3dW3BmWDZ5tKnvOhPwObAowBsUIpCPTVn6bySAQtlSuk3-uxZljRBxunU | url-status = dead }}</ref> [[Податотека:Icon of St. Naum in Trsye, Lerin.jpg|мини|лево|180п|Икона на [[Свети Наум Охридски]].]] Изградбата на храмот ја покренал учителот [[Герасим Калуѓерот|Отец Герасим]] од Трсје, кој се вратил од [[Света Гора]] и ги организирал соселаните да изградат нова црква.<ref name="Florina History"/><ref>{{наведена книга |title= Македонски дневник. Спомени на отец Търпо Поповски |last= |first= |authorlink= |coauthors= |year=2006 |publisher= ФАМА|location=София |isbn=954-597-245-9 |pages=25 |url= |accessdate=}}</ref><ref name="Биографични бележки">Биогафски белешки за Отец Герасим Келуѓерот по спомените на Васил Јанков, Димитър Стојанов, Паско Атанасов и Светко Николов од с. Трсје, Леринско, во: Борбите в Македония - Спомени на отец Герасим, Георги Райков, Дельо Марковски, Илия Докторов, Васил Драгомиров“, Звезди, София, 2005, стр. 10.</ref> Изградена е од мајсори од [[Бел Камен (Леринско)|Бел Камен]]. На плоча е напишан датумот [[15 јули]] [[1864]] и името на главниот мајстор Константин Белкаменски.<ref name="Florina History"/> Во архитектонски поглед градбата е [[Кораб (архитектура)|трикорабна]] [[базилика]] во западномакедонски стил со дрвен покрив, [[трем]] од југ и [[нартекс]] и [[женска цркваж|женска црква]] над него. Забележителен е разбаниот и насликан [[иконостас]] со 61 икона изработени од [[Адамче Најдов]] во XIX век, разбаниот [[амвон]] и двата резбани владички престола.<ref name="Διαρκής κατάλογος">{{нмс | url = http://listedmonuments.culture.gr/fek.php?ID_FEKYA=17297&v17= | title = ΥΑ ΥΠΠΟ/ΑΡΧ/Β1/Φ32/7196/107/30-3-1994 - ΦΕΚ 297/Β/21-4-1994 | access-date = 15 мај 2015 | publisher = Διαρκής κατάλογος κηρυγμένων αρχαιολογικών τόπων και μνημείων | archive-date = 2022-04-15 | archive-url = https://web.archive.org/web/20220415001649/http://listedmonuments.culture.gr/fek.php?ID_FEKYA=17297&v17= | url-status = dead }}</ref> Десната страна на иконостасот со иконата на Архангел Махаил е платена од семејството Манговци-Поп Јованови.<ref name="Florina History"/> Во храмот има зачувани [[икона|икони]] од пред 1800 г.<ref name="Florina History"/> Натписите во него се словенски, а Отец Герасим пеел на [[црковнословенски јазик|црковнословенски]]. По неговата смрт во 1889 г. отецот е погребан во храмот, до проскомидијата.<ref name="Биографични бележки"/> Внатре во црквата се зачувани седум царски икони од XIX век, 54 икони вградени во дрвениот иконостас и една икона од 1801 г. поставена на амвонот.<ref name="Αρχαιολογικόν Δελτίον 576"/> Храмот имал убава камбанарија висока 15&nbsp;м со два врежани портрета. Срушена е од леринскиот управник Цакцирас.<ref name="Florina History"/> Црквата е прогласена за споменик на културата во 1994 г.<ref name="Διαρκής κατάλογος"/> == Поврзано == * [[Леринско-преспанско-еордејска епархија]] == Наводи == {{наводи}} [[Категорија:Цркви во Лерин (општина)|Никола, Трсје]] [[Категорија:Цркви во Леринско-преспанско-еордејската епархија|Никола, Трсје]] [[Категорија:Споменици на културата во Лерин (општина)]] [[Категорија:Појавено во 1864 година]] lqgp4mzl4gslnpehawtb3mtnedkrbjn 2 1300155 5388301 5383722 2025-07-07T11:15:36Z ListeriaBot 65467 Wikidata list updated [V2] 5388301 wikitext text/x-wiki {{Wikidata list |sparql=SELECT ?item ?linkcount WHERE { ?item wdt:P21 wd:Q6581072 . ?item wdt:P27 wd:Q221 . FILTER NOT EXISTS { ?wfr schema:about ?item . ?wfr schema:isPartOf <https://mk.wikipedia.org/>.} OPTIONAL {?item wikibase:sitelinks ?linkcount .} # count of sitelinks } limit 1000 |sort=label |columns=number:#,label:Article,description,p569,p570,p18,item,?linkcount:site links |thumb=100 |links=red }} {| class='wikitable sortable' ! # ! Article ! description ! датум на раѓање ! датум на смрт ! фотографија ! item ! site links |- | style='text-align:right'| 1 | [[Ajna Isejni]] | | 2004-11-11 | | | [[:d:Q98091703|Q98091703]] | 0 |- | style='text-align:right'| 2 | [[Aleksandra Kolovska]] | | 2004-02-23 | | | [[:d:Q116690280|Q116690280]] | 1 |- | style='text-align:right'| 3 | [[Ana Mickoska]] | | 1996-12-26 | | | [[:d:Q97738332|Q97738332]] | 0 |- | style='text-align:right'| 4 | [[Andrea Sedloska]] | | | | | [[:d:Q115003412|Q115003412]] | 1 |- | style='text-align:right'| 5 | [[Andrijana Boškoska]] | | 1979-09-07 | | | [[:d:Q130760296|Q130760296]] | 1 |- | style='text-align:right'| 6 | [[Angela Melnic]] | | 1976-03-30 | | | [[:d:Q97673150|Q97673150]] | 0 |- | style='text-align:right'| 7 | [[Angjela Petkovska]] | | 2001-12-18 | | | [[:d:Q98088319|Q98088319]] | 0 |- | style='text-align:right'| 8 | [[Anida Jahji]] | | 2003-11-01 | | | [[:d:Q98090249|Q98090249]] | 0 |- | style='text-align:right'| 9 | [[Arbe Ademi]] | | 1988-03-06 | | | [[:d:Q111240944|Q111240944]] | 0 |- | style='text-align:right'| 10 | [[Ashley Paris]] | | 1987-09-21 | | [[Податотека:Ashley Paris 55.jpg|center|100px]] | [[:d:Q4805546|Q4805546]] | 7 |- | style='text-align:right'| 11 | [[Bisera Paskal]] | | | | | [[:d:Q130172645|Q130172645]] | 1 |- | style='text-align:right'| 12 | [[Blagoj Kushovska]] | | | | | [[:d:Q64624713|Q64624713]] | 0 |- | style='text-align:right'| 13 | [[Dunja Ivanova]] | | | | | [[:d:Q120061730|Q120061730]] | 0 |- | style='text-align:right'| 14 | [[Dzeneta Sabani]] | | 1995-07-14 | | | [[:d:Q97735592|Q97735592]] | 0 |- | style='text-align:right'| 15 | [[Dzina Stevkovska]] | | | | | [[:d:Q126871949|Q126871949]] | 0 |- | style='text-align:right'| 16 | [[Edina Sulejmani]] | | 2004-11-30 | | | [[:d:Q98090309|Q98090309]] | 0 |- | style='text-align:right'| 17 | [[Egzona Jashara]] | | 1994-04-18 | | | [[:d:Q98069002|Q98069002]] | 0 |- | style='text-align:right'| 18 | [[Elena Petrova]] | | 1993-10-15 | | | [[:d:Q120061570|Q120061570]] | 0 |- | style='text-align:right'| 19 | [[Eleonora Veninova]] | | | | | [[:d:Q122975366|Q122975366]] | 0 |- | style='text-align:right'| 20 | [[Eli Isely]] | | 1957-01-14 | | | [[:d:Q118323918|Q118323918]] | 0 |- | style='text-align:right'| 21 | [[Elisa Hani]] | | 2003-10-04 | | | [[:d:Q98090248|Q98090248]] | 0 |- | style='text-align:right'| 22 | [[Emilijana Rizoska]] | | 2005-05-21 | | | [[:d:Q116690278|Q116690278]] | 1 |- | style='text-align:right'| 23 | [[Ena Medina]] | | | | | [[:d:Q64625016|Q64625016]] | 0 |- | style='text-align:right'| 24 | [[Enisa Amiti]] | | 2001-01-24 | | | [[:d:Q98088299|Q98088299]] | 0 |- | style='text-align:right'| 25 | [[Era Emurli]] | | 2004-03-14 | | | [[:d:Q98090243|Q98090243]] | 0 |- | style='text-align:right'| 26 | [[Era Stableva]] | | 2004-01-07 | | | [[:d:Q98090307|Q98090307]] | 0 |- | style='text-align:right'| 27 | [[Evgenija Teodosievska]] | | | | | [[:d:Q122189876|Q122189876]] | 0 |- | style='text-align:right'| 28 | [[Gabriela Galevska]] | | 2002-02-03 | | | [[:d:Q98088307|Q98088307]] | 0 |- | style='text-align:right'| 29 | [[Glorija Karovski]] | | 1997-09-15 | | | [[:d:Q97727281|Q97727281]] | 0 |- | style='text-align:right'| 30 | [[Gordana Dimitrieska-Kočoska]] | | | | [[Податотека:Gordana Dimitrieska-Kočoska official portrait 2024.jpg|center|100px]] | [[:d:Q134462169|Q134462169]] | 1 |- | style='text-align:right'| 31 | [[Gordana Stojkovska]] | | 1996-06-05 | | | [[:d:Q97727462|Q97727462]] | 0 |- | style='text-align:right'| 32 | [[Hristina Adjuleska]] | | 1995-04-23 | | | [[:d:Q97735588|Q97735588]] | 0 |- | style='text-align:right'| 33 | [[Ikmete Limani]] | | 2003-10-28 | | | [[:d:Q98090267|Q98090267]] | 0 |- | style='text-align:right'| 34 | [[Ilinka Iljoska]] | | | | | [[:d:Q124325151|Q124325151]] | 0 |- | style='text-align:right'| 35 | [[Ilinka Janeva]] | | | | | [[:d:Q113836856|Q113836856]] | 0 |- | style='text-align:right'| 36 | [[Ivana Avramoska]] | | 1993-12-06 | | | [[:d:Q97694341|Q97694341]] | 0 |- | style='text-align:right'| 37 | [[Ivana Nikolova]] | | 2001-06-19 | | | [[:d:Q98085939|Q98085939]] | 0 |- | style='text-align:right'| 38 | [[Ivana Zdravkova]] | | | | | [[:d:Q124171054|Q124171054]] | 0 |- | style='text-align:right'| 39 | [[Jana Ackovska]] | | 2000-03-17 | | | [[:d:Q97750999|Q97750999]] | 0 |- | style='text-align:right'| 40 | [[Jasmina Jovanovska]] | | 2001-01-25 | | | [[:d:Q98088310|Q98088310]] | 0 |- | style='text-align:right'| 41 | [[Joan Harmosin-Ohridski]] | | 1829 | 1890 | | [[:d:Q113717238|Q113717238]] | 0 |- | style='text-align:right'| 42 | [[Julija Tričkovska]] | | | | | [[:d:Q125209557|Q125209557]] | 0 |- | style='text-align:right'| 43 | [[Kalina Trpeska]] | | 1993-10-13 | | | [[:d:Q97727493|Q97727493]] | 0 |- | style='text-align:right'| 44 | [[Katerina Milevska]] | | 2003-02-02 | | | [[:d:Q98069003|Q98069003]] | 0 |- | style='text-align:right'| 45 | [[Katerina Nikolovska]] | | 1999-04-08 | | | [[:d:Q64624691|Q64624691]] | 0 |- | style='text-align:right'| 46 | [[Katerina Stojanovska]] | | 1996-08-16 | | | [[:d:Q97719365|Q97719365]] | 0 |- | style='text-align:right'| 47 | [[Kristina Naumoska]] | | 1994-07-08 | | | [[:d:Q97748648|Q97748648]] | 0 |- | style='text-align:right'| 48 | [[Leonita Lenjani]] | | 2001-05-07 | | | [[:d:Q97750332|Q97750332]] | 0 |- | style='text-align:right'| 49 | [[Lidija Georgievska]] | | 1995-01-25 | | | [[:d:Q97693419|Q97693419]] | 0 |- | style='text-align:right'| 50 | [[Lidija Milkova]] | | 1970-12-26 | | | [[:d:Q3832051|Q3832051]] | 3 |- | style='text-align:right'| 51 | [[Lidiǰa Kapuševska-Drakulevska]] | | 1962 | | | [[:d:Q112541749|Q112541749]] | 0 |- | style='text-align:right'| 52 | [[Liljana Nedelkovska Dimitrovska]] | | | | | [[:d:Q125303261|Q125303261]] | 0 |- | style='text-align:right'| 53 | [[Maja Angelovska-Panova]] | | | | | [[:d:Q113842377|Q113842377]] | 0 |- | style='text-align:right'| 54 | [[Maja Angelskova]] | | 1994-02-12 | | | [[:d:Q97751166|Q97751166]] | 0 |- | style='text-align:right'| 55 | [[Maja Jakimovska-Tošiḱ]] | | 1964 | | | [[:d:Q113823223|Q113823223]] | 0 |- | style='text-align:right'| 56 | [[Maja Pop Trajkova]] | | 1981 | | | [[:d:Q124539416|Q124539416]] | 0 |- | style='text-align:right'| 57 | [[Marija Belistojanoska]] | | 2000-01-17 | | | [[:d:Q97738197|Q97738197]] | 0 |- | style='text-align:right'| 58 | [[Marija Guguljanova]] | | 1999-11-11 | | | [[:d:Q116690276|Q116690276]] | 1 |- | style='text-align:right'| 59 | [[Marija Nichevska]] | | 2002-08-29 | | | [[:d:Q98088316|Q98088316]] | 0 |- | style='text-align:right'| 60 | [[Marijana Avramovska]] | | 1997-11-10 | | | [[:d:Q97727221|Q97727221]] | 0 |- | style='text-align:right'| 61 | [[Marika Bočvarova Plavevska]] | | | | | [[:d:Q125300501|Q125300501]] | 0 |- | style='text-align:right'| 62 | [[Marina Colesnicova]] | | 1986-12-12 | | | [[:d:Q97673124|Q97673124]] | 0 |- | style='text-align:right'| 63 | [[Marina Neskoska]] | | 1991-03-11 | | | [[:d:Q97723293|Q97723293]] | 0 |- | style='text-align:right'| 64 | [[Marinela Angelovska]] | | 2002-05-22 | | | [[:d:Q105719052|Q105719052]] | 0 |- | style='text-align:right'| 65 | [[Marinela Josifoska]] | | 1994-06-23 | | | [[:d:Q97748631|Q97748631]] | 0 |- | style='text-align:right'| 66 | [[Martina Angjelkovska]] | | 2000-01-11 | | | [[:d:Q97751001|Q97751001]] | 0 |- | style='text-align:right'| 67 | [[Martina Dimkoska]] | | 1992-09-18 | | | [[:d:Q97713896|Q97713896]] | 0 |- | style='text-align:right'| 68 | [[Martina Micevska]] | | 1990 | | | [[:d:Q64624679|Q64624679]] | 0 |- | style='text-align:right'| 69 | [[Matea Nikolic]] | | 2002-08-01 | | | [[:d:Q119555659|Q119555659]] | 1 |- | style='text-align:right'| 70 | [[Melani Vitanova]] | | 2001-02-13 | | | [[:d:Q97738466|Q97738466]] | 0 |- | style='text-align:right'| 71 | [[Michaela Velitskovska]] | | | | | [[:d:Q64624730|Q64624730]] | 0 |- | style='text-align:right'| 72 | [[Mihaela Popeska]] | | 2001-04-24 | | | [[:d:Q98088323|Q98088323]] | 0 |- | style='text-align:right'| 73 | [[Mila Talevska]] | | 1994-02-08 | | | [[:d:Q105719069|Q105719069]] | 0 |- | style='text-align:right'| 74 | [[Milena Stefanovska]] | | 1998-04-18 | | | [[:d:Q97727435|Q97727435]] | 0 |- | style='text-align:right'| 75 | [[Milka Golubovikj]] | | 1994-07-22 | | | [[:d:Q97748622|Q97748622]] | 0 |- | style='text-align:right'| 76 | [[Nadica Kosteska]] | | 2000-06-29 | | | [[:d:Q97738296|Q97738296]] | 0 |- | style='text-align:right'| 77 | [[Natasha Nedelkova]] | | 1993 | | | [[:d:Q131145217|Q131145217]] | 0 |- | style='text-align:right'| 78 | [[Nataša Levkova]] | | 1997-08-23 | | | [[:d:Q97761751|Q97761751]] | 0 |- | style='text-align:right'| 79 | [[Nikolija Stojanovska]] | | 2003-12-16 | | | [[:d:Q105719054|Q105719054]] | 0 |- | style='text-align:right'| 80 | [[Nikolina Trajkovska]] | | 1998-02-11 | | | [[:d:Q97732547|Q97732547]] | 0 |- | style='text-align:right'| 81 | [[Olivera Cokleska]] | | 2003-07-31 | | | [[:d:Q98090241|Q98090241]] | 0 |- | style='text-align:right'| 82 | [[Pandora Hadzi]] | | | | | [[:d:Q110846512|Q110846512]] | 0 |- | style='text-align:right'| 83 | [[Petrula Kostovska]] | | | | | [[:d:Q113807173|Q113807173]] | 0 |- | style='text-align:right'| 84 | [[Radica Kuzeva]] | | 1988-09-10 | | | [[:d:Q97735590|Q97735590]] | 0 |- | style='text-align:right'| 85 | [[Radmila Nerkova]] | | 1993-03-14 | | | [[:d:Q97669311|Q97669311]] | 0 |- | style='text-align:right'| 86 | [[Radmila Solakoska]] | | 1988-01-05 | | | [[:d:Q97748670|Q97748670]] | 0 |- | style='text-align:right'| 87 | [[Sanja Ivanovska Velkoska]] | | | | | [[:d:Q113824671|Q113824671]] | 0 |- | style='text-align:right'| 88 | [[Sara Duchkova]] | | 1994-04-14 | | | [[:d:Q97669307|Q97669307]] | 0 |- | style='text-align:right'| 89 | [[Sara Evtinxhioska]] | | 2004-05-22 | | | [[:d:Q98090395|Q98090395]] | 0 |- | style='text-align:right'| 90 | [[Saška Bogevska-Capuano]] | | 1979 | | | [[:d:Q113829756|Q113829756]] | 0 |- | style='text-align:right'| 91 | [[Slobodanka Parlić Barišić]] | | | | | [[:d:Q125209542|Q125209542]] | 0 |- | style='text-align:right'| 92 | [[Tea Bozhinoska]] | | 2003-09-25 | | | [[:d:Q98090239|Q98090239]] | 0 |- | style='text-align:right'| 93 | [[Teodora Gulicoska]] | | | | | [[:d:Q130172852|Q130172852]] | 1 |- | style='text-align:right'| 94 | [[Valbona Ismaili]] | | 2003-02-24 | | [[Податотека:2019-11-13 Volleyball, 1. Bundesliga Frauen, Schwarz-Weiss Erfurt - Nawaro Straubing 1DX 5028 by Stepro.jpg|center|100px]] | [[:d:Q68313478|Q68313478]] | 2 |- | style='text-align:right'| 95 | [[Vaska Altiparmak]] | | | | | [[:d:Q110837730|Q110837730]] | 0 |- | style='text-align:right'| 96 | [[Veselinka Labroska]] | | 1966<br/>1966-09-08 | | | [[:d:Q113376444|Q113376444]] | 0 |- | style='text-align:right'| 97 | [[Vidanka Stajic]] | | 1991-05-01 | | | [[:d:Q97669331|Q97669331]] | 0 |- | style='text-align:right'| 98 | [[Viktorija Vaseva Dimeska]] | | | | | [[:d:Q125304841|Q125304841]] | 0 |- | style='text-align:right'| 99 | [[Zaharinka Aleksoska Bačeva]] | | 1954 | | | [[:d:Q125299755|Q125299755]] | 0 |- | style='text-align:right'| 100 | [[Zaneta Vangeli]] | | 1963 | | | [[:d:Q115796116|Q115796116]] | 0 |- | style='text-align:right'| 101 | [[Јана Манева-Чупоска]] | | 1970 | | | [[:d:Q116142427|Q116142427]] | 0 |- | style='text-align:right'| 102 | [[Јована Мицевска]] | македонска ракометарка | 2000-07-26 | | | [[:d:Q115104246|Q115104246]] | 1 |- | style='text-align:right'| 103 | [[Љиљана Меѓеши]] | македонска глумица | 1956-04-20 | | | [[:d:Q31185200|Q31185200]] | 2 |- | style='text-align:right'| 104 | [[Џансевер]] | турско-македонска пејачка | 1967-07-08 | | | [[:d:Q101064387|Q101064387]] | 3 |- | style='text-align:right'| 105 | [[Адриана Анастасоска]] | македонска велосипедистка | 1991-08-19 | | | [[:d:Q98083925|Q98083925]] | 0 |- | style='text-align:right'| 106 | [[Александра Јовановска]] | македонска фудбалерка | 2003-10-12 | | | [[:d:Q98090254|Q98090254]] | 0 |- | style='text-align:right'| 107 | [[Александра Боканча]] | македонско-молдавска фудбалерка | 1989-10-22 | | | [[:d:Q93769838|Q93769838]] | 3 |- | style='text-align:right'| 108 | [[Александра Рубаноска]] | македонска фудбалерка | 2001-05-12 | | | [[:d:Q98088336|Q98088336]] | 0 |- | style='text-align:right'| 109 | [[Амелија Уце-Николов]] | македонска пингпонгарка | | | [[Податотека:20220814 ECM22 Table Tennis 9053.jpg|center|100px]] | [[:d:Q113638918|Q113638918]] | 1 |- | style='text-align:right'| 110 | [[Ана Јавашева]] | македонска фудбалерка | 2002-04-15 | | | [[:d:Q98088334|Q98088334]] | 0 |- | style='text-align:right'| 111 | [[Ана Апостолова]] | македонска фудбалерка | 2002-05-23 | | | [[:d:Q98088302|Q98088302]] | 0 |- | style='text-align:right'| 112 | [[Ана Димитровска]] | македонска фудбалерка | 1994-06-29 | | | [[:d:Q105719066|Q105719066]] | 0 |- | style='text-align:right'| 113 | [[Ана Марија Зафировска]] | македонска спортистка | 2002-05-11 | | [[Податотека:2020-01-12 Biathlon Single Mixed Relay (2020 Winter Youth Olympics) by Sandro Halank–033.jpg|center|100px]] | [[:d:Q81908280|Q81908280]] | 1 |- | style='text-align:right'| 114 | [[Ана Ристовска]] | македонска фудбалерка | 2003-05-15 | | | [[:d:Q105719060|Q105719060]] | 0 |- | style='text-align:right'| 115 | [[Ана Цветановска]] | македонска скијачка | 2000<br/>2000-12-06 | | [[Податотека:46 Ana Cvetanovska 7723.jpg|center|100px]] | [[:d:Q28870411|Q28870411]] | 2 |- | style='text-align:right'| 116 | [[Анастасија Маринковска]] | македонска фудбалерка | 2002-06-19 | | | [[:d:Q105719058|Q105719058]] | 0 |- | style='text-align:right'| 117 | [[Анастасија Овнарска]] | македонска одбојкарка | 2005-06-24 | | | [[:d:Q125416835|Q125416835]] | 1 |- | style='text-align:right'| 118 | [[Анастасија Спасевска]] | музичар | 2005-07-21 | | | [[:d:Q130259088|Q130259088]] | 1 |- | style='text-align:right'| 119 | [[Ангела Зафировска]] | македонска фудбалерка | 2004-10-24 | | | [[:d:Q98090313|Q98090313]] | 0 |- | style='text-align:right'| 120 | [[Ангела Стојанова]] | македонска фудбалерка | 1994-01-02 | | | [[:d:Q97669335|Q97669335]] | 0 |- | style='text-align:right'| 121 | [[Ангела Стојковска]] | македонска фудбалерка | 1997-09-03 | | | [[:d:Q97732545|Q97732545]] | 0 |- | style='text-align:right'| 122 | [[Андреа Будимировска]] | македонска велосипедистка | | | | [[:d:Q64624708|Q64624708]] | 0 |- | style='text-align:right'| 123 | [[Андријана Цветковиќ]] | македонска режисерка, амбасадор | 1981-04-05 | | [[Податотека:Ambassador Cvetkovik.jpg|center|100px]] | [[:d:Q55085022|Q55085022]] | 3 |- | style='text-align:right'| 124 | [[Анета Антовска]] | македонска велосипедистка | 1979-03-05 | | | [[:d:Q64624682|Q64624682]] | 0 |- | style='text-align:right'| 125 | [[Анита Величковска]] | македонска велосипедистка | 1988-12-28 | | | [[:d:Q64624697|Q64624697]] | 0 |- | style='text-align:right'| 126 | [[Антониела Стоименовска]] | македонска фудбалерка | 2002-01-30 | | | [[:d:Q105719056|Q105719056]] | 0 |- | style='text-align:right'| 127 | [[Анџелика Митрашиновиќ (Q109453977)|Анџелика Митрашиновиќ]] | македонска кошаркарка | 1993-08-14<br/>1993-08-25 | | | [[:d:Q109453977|Q109453977]] | 1 |- | style='text-align:right'| 128 | [[Арзана Шабани]] | македонска велосипедистка | | | | [[:d:Q64624680|Q64624680]] | 0 |- | style='text-align:right'| 129 | [[Арта Биљали-Зендели]] | македонска политичарка | 1981-04-11 | | | [[:d:Q106645258|Q106645258]] | 3 |- | style='text-align:right'| 130 | [[Артина Ќазими]] | политичарка | 1997-04-13 | | | [[:d:Q106645209|Q106645209]] | 3 |- | style='text-align:right'| 131 | [[Афродита Салихи (Q97706819)|Афродита Салихи]] | македонска фудбалерка | 1989-04-11 | | | [[:d:Q97706819|Q97706819]] | 0 |- | style='text-align:right'| 132 | [[Белма Бејтовиќ]] | македонска фудбалерка | 2002-05-29 | | | [[:d:Q97752766|Q97752766]] | 0 |- | style='text-align:right'| 133 | [[Биг Мама]] | албанско-македонска пејачка | 1986-02-28 | | | [[:d:Q539335|Q539335]] | 3 |- | style='text-align:right'| 134 | [[Билјана Ангеловска]] | македонски поет | 1962 | 2007 | | [[:d:Q113669532|Q113669532]] | 0 |- | style='text-align:right'| 135 | [[Билјана Петковска]] | | 1968 | | | [[:d:Q113846452|Q113846452]] | 0 |- | style='text-align:right'| 136 | [[Блага Тодоров]] | | | | | [[:d:Q110850267|Q110850267]] | 0 |- | style='text-align:right'| 137 | [[Бојана Бејатовиќ]] | македонска шахистка | 1994 | | | [[:d:Q104844067|Q104844067]] | 0 |- | style='text-align:right'| 138 | [[Бојана Петкова]] | македонска фудбалерка | 2003-12-23 | | | [[:d:Q98090302|Q98090302]] | 0 |- | style='text-align:right'| 139 | [[Брикена Шакири]] | македонска фудбалерка | 2004-02-29 | | | [[:d:Q98090305|Q98090305]] | 0 |- | style='text-align:right'| 140 | [[Валентина Далчевска]] | македонска фудбалерка | 2001-06-23 | | | [[:d:Q98088333|Q98088333]] | 0 |- | style='text-align:right'| 141 | [[Вангелина Маркудова]] | македонска судијка | 1956 | | | [[:d:Q64005921|Q64005921]] | 1 |- | style='text-align:right'| 142 | [[Вера Јанковиќ]] | македонска писателка | 1922-12-16 | 2003-01-21 | | [[:d:Q25461428|Q25461428]] | 1 |- | style='text-align:right'| 143 | [[Вера Маркова (Q64007076)|Вера Маркова]] | македонска судијка | 1947-11-21 | | | [[:d:Q64007076|Q64007076]] | 1 |- | style='text-align:right'| 144 | [[Верица Ѓеорѓиева]] | македонска фудбалерка | 1994-03-04 | | | [[:d:Q97713945|Q97713945]] | 0 |- | style='text-align:right'| 145 | [[Верица Јосимовска]] | историчар | 1969 | | | [[:d:Q131177207|Q131177207]] | 0 |- | style='text-align:right'| 146 | [[Верица Колевска]] | македонска фудбалерка | 2003-07-09 | | | [[:d:Q98090261|Q98090261]] | 0 |- | style='text-align:right'| 147 | [[Вероника Николовска]] | македонска фудбалерка | 2004-12-15 | | | [[:d:Q98090300|Q98090300]] | 0 |- | style='text-align:right'| 148 | [[Весна Стојаноска]] | македонска математичарка | | | | [[:d:Q102382710|Q102382710]] | 0 |- | style='text-align:right'| 149 | [[Викторија Јовановска (Q28867693)|Викторија Јовановска]] | македонска скијачка | 2000-07-11 | | | [[:d:Q28867693|Q28867693]] | 1 |- | style='text-align:right'| 150 | [[Викторија Игнатовска]] | македонска фудбалерка | 1999-10-21 | | | [[:d:Q97751005|Q97751005]] | 0 |- | style='text-align:right'| 151 | [[Викторија Недева]] | македонска фудбалерка | 2003-06-20 | | | [[:d:Q98090292|Q98090292]] | 1 |- | style='text-align:right'| 152 | [[Габриела Коскоска]] | македонска шахистка | 1969 | | | [[:d:Q9265219|Q9265219]] | 1 |- | style='text-align:right'| 153 | [[Габриела Петрушевска (Q79460966)|Габриела Петрушевска]] | македонска глумица | 1975-09-11 | | | [[:d:Q79460966|Q79460966]] | 0 |- | style='text-align:right'| 154 | [[Даниела Ристевска]] | македонска фудбалерка | 1994-09-12 | | | [[:d:Q97694519|Q97694519]] | 0 |- | style='text-align:right'| 155 | [[Даница Георгиевска (Q79461531)|Даница Георгиевска]] | македонска глумица | 1967-04-13 | | | [[:d:Q79461531|Q79461531]] | 0 |- | style='text-align:right'| 156 | [[Дарија Андовска (Q102035976)|Дарија Андовска]] | македонски композитор | 1979 | | | [[:d:Q102035976|Q102035976]] | 0 |- | style='text-align:right'| 157 | [[Дарја Ризова (Q79461539)|Дарја Ризова]] | македонска глумица | 1987-02-13 | | | [[:d:Q79461539|Q79461539]] | 0 |- | style='text-align:right'| 158 | [[Дајана Ристовска]] | македонска фудбалерка | 2004-07-23 | | | [[:d:Q105719063|Q105719063]] | 0 |- | style='text-align:right'| 159 | [[Девона Бонер]] | американско-македонска кошаркарка | 1987-08-21 | | [[Податотека:Bonner9-20180601.jpg|center|100px]] | [[:d:Q866093|Q866093]] | 13 |- | style='text-align:right'| 160 | [[Деспина Пауновиќ]] | македонска фудбалерка | 2002-06-24 | | | [[:d:Q98088317|Q98088317]] | 0 |- | style='text-align:right'| 161 | [[Дијана Христовска]] | македонска фудбалерка | 1997-09-18 | | | [[:d:Q97731158|Q97731158]] | 0 |- | style='text-align:right'| 162 | [[Драгана Волкановска]] | македонска спортистка | 1993-06-06 | | | [[:d:Q1254659|Q1254659]] | 1 |- | style='text-align:right'| 163 | [[Драгана Зафировска]] | македонска велосипедистка | 1983-10-25 | | | [[:d:Q64624676|Q64624676]] | 0 |- | style='text-align:right'| 164 | [[Драгана Колевска]] | македонска фудбалерка | 1995-06-09 | | | [[:d:Q97727305|Q97727305]] | 0 |- | style='text-align:right'| 165 | [[Драгана Костадиновска (Q79466747)|Драгана Костадиновска]] | македонска глумица | 1983-12-10 | | | [[:d:Q79466747|Q79466747]] | 0 |- | style='text-align:right'| 166 | [[Драгана Салтирова]] | македонска фудбалерка | 1995-01-26 | | | [[:d:Q97694526|Q97694526]] | 0 |- | style='text-align:right'| 167 | [[Драгица Рибарев]] | | | | | [[:d:Q110848828|Q110848828]] | 0 |- | style='text-align:right'| 168 | [[Душанка Пејкова]] | македонска фудбалерка | 1993-10-11 | | | [[:d:Q97731180|Q97731180]] | 0 |- | style='text-align:right'| 169 | [[Евгенија Крстевска]] | македонска фудбалерка | 1999-03-22 | | | [[:d:Q97738307|Q97738307]] | 0 |- | style='text-align:right'| 170 | [[Елена Бошковска (Q98088305)|Елена Бошковска]] | македонска фудбалерка | 2002-06-01 | | | [[:d:Q98088305|Q98088305]] | 0 |- | style='text-align:right'| 171 | [[Елена Гошева]] | македонска судијка | 1948-03-02 | | | [[:d:Q64005776|Q64005776]] | 1 |- | style='text-align:right'| 172 | [[Елена Димитријевиќ]] | македонска велосипедистка | | | | [[:d:Q64624728|Q64624728]] | 0 |- | style='text-align:right'| 173 | [[Елена Панеска]] | македонска фудбалерка | 2002-07-10 | | | [[:d:Q98069004|Q98069004]] | 1 |- | style='text-align:right'| 174 | [[Елеонора Петрова Митевска]] | | 1952-08-12 | | | [[:d:Q65498050|Q65498050]] | 0 |- | style='text-align:right'| 175 | [[Елизабета Шелева (Q16633882)|Елизабета Шелева]] | македонска писателка | | | | [[:d:Q16633882|Q16633882]] | 1 |- | style='text-align:right'| 176 | [[Елита Речи]] | македонска пејачка | 1981-02-04 | | | [[:d:Q13038573|Q13038573]] | 1 |- | style='text-align:right'| 177 | [[Елица Радевска]] | македонска фудбалерка | 1992-02-07 | | | [[:d:Q97669320|Q97669320]] | 0 |- | style='text-align:right'| 178 | [[Еми Симоновска]] | македонска фудбалерка | 1994-06-07 | | | [[:d:Q97732543|Q97732543]] | 0 |- | style='text-align:right'| 179 | [[Емилија Андреева (Q79467026)|Емилија Андреева]] | македонска глумица | 1955-07-18 | | | [[:d:Q79467026|Q79467026]] | 0 |- | style='text-align:right'| 180 | [[Емилија Миленкова]] | македонска фудбалерка | 1995-08-09 | | | [[:d:Q97719350|Q97719350]] | 0 |- | style='text-align:right'| 181 | [[Ермира Мехмети]] | политичарка | 1979-10-06 | | | [[:d:Q13038677|Q13038677]] | 3 |- | style='text-align:right'| 182 | [[Жанина Мирчевска]] | македонска писателка | 1967-10-20 | | | [[:d:Q18643152|Q18643152]] | 2 |- | style='text-align:right'| 183 | [[Ивана Арсениевска]] | македонска ракометарка | 2003-12-08 | | | [[:d:Q116690274|Q116690274]] | 1 |- | style='text-align:right'| 184 | [[Ивана Гакидова]] | македонска ракометарка | 1995-02-27 | | | [[:d:Q85981516|Q85981516]] | 2 |- | style='text-align:right'| 185 | [[Иванка Апостолова (Q106515242)|Иванка Апостолова]] | македонска универзитетска професорка | | | [[Податотека:Ivanka Apostolova.jpg|center|100px]] | [[:d:Q106515242|Q106515242]] | 0 |- | style='text-align:right'| 186 | [[Илза Бафтиари]] | македонска виолончелистка | | | | [[:d:Q44509407|Q44509407]] | 1 |- | style='text-align:right'| 187 | [[Илина Попова]] | македонска велосипедистка | | | | [[:d:Q64624712|Q64624712]] | 0 |- | style='text-align:right'| 188 | [[Ирена Паскали]] | македонска уметница | 1969 | | | [[:d:Q1672469|Q1672469]] | 0 |- | style='text-align:right'| 189 | [[Катерина Кузмановска]] | македонска политичарка | 1968-06-15 | | | [[:d:Q31155330|Q31155330]] | 2 |- | style='text-align:right'| 190 | [[Кети Смилеска]] | македонска политичарка | 1974-12-13 | | | [[:d:Q31207147|Q31207147]] | 2 |- | style='text-align:right'| 191 | [[Криси Гивенс]] | американско-македонска кошаркарка | 1985-07-26 | | | [[:d:Q40451177|Q40451177]] | 2 |- | style='text-align:right'| 192 | [[Кристина Мојсоска]] | македонска фудбалерка | 2004-06-06 | | | [[:d:Q98090279|Q98090279]] | 0 |- | style='text-align:right'| 193 | [[Лариса Кисељова]] | руско-македонска ракометарка | 1970-03-11 | | | [[:d:Q2679524|Q2679524]] | 7 |- | style='text-align:right'| 194 | [[Лилјана Ѓузелова-Хаџи Бошкова]] | македонска уметница | 1935 | 2018-07-17 | | [[:d:Q111715706|Q111715706]] | 1 |- | style='text-align:right'| 195 | [[Лилјана Кузмановска]] | македонска политичарка | 1962-07-15 | | | [[:d:Q31030756|Q31030756]] | 2 |- | style='text-align:right'| 196 | [[Линдита Алиу - Тахири]] | македонска новинарка | 1962 | | | [[:d:Q13041633|Q13041633]] | 2 |- | style='text-align:right'| 197 | [[Магдалена Манаскова]] | македонска политичарка | 1981-06-22 | | | [[:d:Q31030803|Q31030803]] | 2 |- | style='text-align:right'| 198 | [[Марина Арсовска]] | македонска фудбалерка | 1986-07-16 | | | [[:d:Q97694331|Q97694331]] | 0 |- | style='text-align:right'| 199 | [[Марија Јовановска (Q115104251)|Марија Јовановска]] | македонска фудбалерка | 2004-08-30 | | | [[:d:Q115104251|Q115104251]] | 1 |- | style='text-align:right'| 200 | [[Марија Петровиќ]] | македонска одбојкарка | 1987-04-15 | | | [[:d:Q15262810|Q15262810]] | 2 |- | style='text-align:right'| 201 | [[Маја Бојаџиевска]] | македонска писателка | 1962 | | | [[:d:Q12286337|Q12286337]] | 1 |- | style='text-align:right'| 202 | [[Мери Лазарова]] | македонска политичарка | 1984-09-17 | | | [[:d:Q31207150|Q31207150]] | 2 |- | style='text-align:right'| 203 | [[Милева Горгиева]] | македонска политичарка | 1963-03-17 | | | [[:d:Q31207158|Q31207158]] | 2 |- | style='text-align:right'| 204 | [[Мимоза Несторова-Томиќ]] | македонска архитектка | 1929-06-21 | 2024-05-22 | | [[:d:Q19594838|Q19594838]] | 4 |- | style='text-align:right'| 205 | [[Мира Крајачиќ]] | македонски дипломат | | | | [[:d:Q63239419|Q63239419]] | 0 |- | style='text-align:right'| 206 | [[Мира Стојчевска]] | македонска политичарка | 1966-07-19 | | | [[:d:Q31207162|Q31207162]] | 2 |- | style='text-align:right'| 207 | [[Михаела Даноска]] | македонска скијачка | 2004-04-22 | | | [[:d:Q81902504|Q81902504]] | 0 |- | style='text-align:right'| 208 | [[Моника Ангелова]] | македонска фудбалерка | 1993-10-08 | | | [[:d:Q97669304|Q97669304]] | 0 |- | style='text-align:right'| 209 | [[Моника Георгиева]] | македонска фудбалерка | 1994-11-06 | | | [[:d:Q105719057|Q105719057]] | 0 |- | style='text-align:right'| 210 | [[Мојца Седеу]] | македонски перкусионист | 1970 | | | [[:d:Q1943115|Q1943115]] | 1 |- | style='text-align:right'| 211 | [[Нада Ципушева]] | македонска политичарка | 1958-01-22 | | | [[:d:Q31030839|Q31030839]] | 2 |- | style='text-align:right'| 212 | [[Наталија Марковиќ Димова]] | | 1966-12-08 | | | [[:d:Q65497739|Q65497739]] | 0 |- | style='text-align:right'| 213 | [[Наташа Илиевска]] | македонска каратистка | 1983-04-04 | | | [[:d:Q24237389|Q24237389]] | 1 |- | style='text-align:right'| 214 | [[Наташа Коцевска]] | македонска ракометарка | 1984-04-07 | | | [[:d:Q1966367|Q1966367]] | 1 |- | style='text-align:right'| 215 | [[Нетка Спасова]] | македонска фудбалерка | 1984-08-09 | | | [[:d:Q97706825|Q97706825]] | 0 |- | style='text-align:right'| 216 | [[Никица Корубин]] | македонска политичарка | 1976-05-22 | | | [[:d:Q31207202|Q31207202]] | 2 |- | style='text-align:right'| 217 | [[Николина Радевска]] | македонска фудбалерка | 1988-01-11 | | | [[:d:Q97694515|Q97694515]] | 0 |- | style='text-align:right'| 218 | [[Нина Деан]] | македонска глумица | 1987-07-31 | | | [[:d:Q79470617|Q79470617]] | 0 |- | style='text-align:right'| 219 | [[Нора Бектеши]] | македонска пејачка | 1992 | | | [[:d:Q51856376|Q51856376]] | 1 |- | style='text-align:right'| 220 | [[Павлинче Честојнова]] | македонска политичарка | 1974-03-15 | | | [[:d:Q31030855|Q31030855]] | 2 |- | style='text-align:right'| 221 | [[Радица Велкова]] | македонска фудбалерка | 2004-12-17 | | | [[:d:Q98090311|Q98090311]] | 0 |- | style='text-align:right'| 222 | [[Радица Чонева]] | македонска фудбалерка | 2001-11-08 | | | [[:d:Q97738214|Q97738214]] | 1 |- | style='text-align:right'| 223 | [[Редина Бектеши]] | албанска флејтистка од Македонија | | | | [[:d:Q54861044|Q54861044]] | 0 |- | style='text-align:right'| 224 | [[Росица Костова]] | македонска велосипедистка | 1981-01-14 | | | [[:d:Q64624686|Q64624686]] | 0 |- | style='text-align:right'| 225 | [[Рудина Бектеши]] | албанска пијанистка од Македонија | | | | [[:d:Q54861130|Q54861130]] | 0 |- | style='text-align:right'| 226 | [[Сара Петковска]] | македонска фудбалерка | 2003-07-21 | | | [[:d:Q98069005|Q98069005]] | 0 |- | style='text-align:right'| 227 | [[Сара Стојчевска]] | македонска фудбалерка | 1997-06-16 | | | [[:d:Q97738451|Q97738451]] | 0 |- | style='text-align:right'| 228 | [[Сашка Димитровска (Q79472098)|Сашка Димитровска]] | македонска глумица | 1978-07-09 | | | [[:d:Q79472098|Q79472098]] | 0 |- | style='text-align:right'| 229 | [[Светлана Карапетрова]] | македонска политичарка | 1965-03-31 | | | [[:d:Q30306429|Q30306429]] | 2 |- | style='text-align:right'| 230 | [[Селвие Салиу]] | македонска политичарка | 1970-08-20 | | | [[:d:Q39250871|Q39250871]] | 3 |- | style='text-align:right'| 231 | [[Симона Јанкуловска]] | македонска фудбалерка | 1998-03-27 | | | [[:d:Q97727269|Q97727269]] | 0 |- | style='text-align:right'| 232 | [[Симона Маџовска]] | македонска ракометарка | 1993-11-02 | | | [[:d:Q116202543|Q116202543]] | 2 |- | style='text-align:right'| 233 | [[Симона Николовска]] | македонска ракометарка | 1991-02-23 | | | [[:d:Q96315060|Q96315060]] | 0 |- | style='text-align:right'| 234 | [[Симона Николовска]] | македонска фудбалерка | 1993-12-14 | | | [[:d:Q97694492|Q97694492]] | 0 |- | style='text-align:right'| 235 | [[Славица Бабамова]] | | 1971 | | [[Податотека:Slavica Babamova 2024 (cropped).jpg|center|100px]] | [[:d:Q113813072|Q113813072]] | 1 |- | style='text-align:right'| 236 | [[Славица Грковска-Лошкова]] | македонска политичарка | 1970-07-27 | | [[Податотека:Slavica Grkovska official portrait 2022.jpg|center|100px]] | [[:d:Q110628915|Q110628915]] | 1 |- | style='text-align:right'| 237 | [[Славица Шуманска-Mитева]] | македонска политичарка | 1980-10-20 | | | [[:d:Q31207167|Q31207167]] | 2 |- | style='text-align:right'| 238 | [[Слаѓана Вујошевиќ]] | | 1988 | | | [[:d:Q116994436|Q116994436]] | 0 |- | style='text-align:right'| 239 | [[Софија Насевска-Трифуновска]] | македонска глумица | 1985-04-25 | | | [[:d:Q79474406|Q79474406]] | 0 |- | style='text-align:right'| 240 | [[Стефани Петревска]] | македонска фудбалерка | | | | [[:d:Q98069006|Q98069006]] | 0 |- | style='text-align:right'| 241 | [[Тања Вујисиќ-Тодоровска]] | македонска актерка | 1961-08-28 | | | [[:d:Q44059834|Q44059834]] | 2 |- | style='text-align:right'| 242 | [[Теодора Ѓорѓевска]] | македонска фудбалерка | 2000-03-19 | | | [[:d:Q109993253|Q109993253]] | 1 |- | style='text-align:right'| 243 | [[Теодора Јанковска]] | македонска фудбалерка | 2002-01-16 | | | [[:d:Q98088309|Q98088309]] | 1 |- | style='text-align:right'| 244 | [[Теодора Керамичиева (Q47500045)|Теодора Керамичиева]] | македонска ракометарка | 1996-01-14 | | | [[:d:Q47500045|Q47500045]] | 1 |- | style='text-align:right'| 245 | [[Теодора Николовска]] | македонска фудбалерка | 2003-08-15 | | | [[:d:Q98090298|Q98090298]] | 0 |- | style='text-align:right'| 246 | [[Теодора Петровска]] | македонска фудбалерка | 2001-09-09 | | | [[:d:Q98088320|Q98088320]] | 0 |- | style='text-align:right'| 247 | [[Теута Биљали]] | Политичар од Македонија | 1980-05-25 | | | [[:d:Q30557491|Q30557491]] | 3 |- | style='text-align:right'| 248 | [[Тина Трпкоска]] | македонска глумица | 1988-05-20 | | | [[:d:Q79475836|Q79475836]] | 0 |- | style='text-align:right'| 249 | [[Фитнете Туда]] | македонска новинарка | | | | [[:d:Q13038964|Q13038964]] | 1 |- | style='text-align:right'| 250 | [[Флора Кадриу]] | | 1966-06-30 | | | [[:d:Q65499117|Q65499117]] | 0 |- | style='text-align:right'| 251 | [[Фроса Пејоска-Бушро]] | филолог кој предава македонски јазик во Франција | 1960 | | | [[:d:Q55629678|Q55629678]] | 0 |- | style='text-align:right'| 252 | [[Фросина Стојковска]] | македонска писателка | 1986 | | | [[:d:Q106258742|Q106258742]] | 1 |- | style='text-align:right'| 253 | [[Христина Ивановска]] | македонска уметница | 1974 | | | [[:d:Q107421816|Q107421816]] | 0 |- | style='text-align:right'| 254 | [[Цвета Дафева]] | македонска велосипедистка | | | | [[:d:Q98083972|Q98083972]] | 0 |- | style='text-align:right'| 255 | [[Цветанка Костадинова]] | македонска фудбалерка | 2001-03-16 | | | [[:d:Q97751008|Q97751008]] | 0 |- | style='text-align:right'| 256 | [[Ширет Елези]] | македонска политичарка | 1981-03-20 | | | [[:d:Q24470416|Q24470416]] | 3 |- | style='text-align:right'| 257 | [[Шпреса Хадри]] | Политичар од Македонија | 1964-03-06 | | | [[:d:Q30528658|Q30528658]] | 3 |} {{Wikidata list end}} en3vixigl8sxeahlkcforjfhuu562ds 0 1304106 5388087 4790414 2025-07-06T20:17:37Z Dandarmkd 31127 5388087 wikitext text/x-wiki {{Инфокутија за личност|image_name=Dime Trajkovski.jpg|име=Диме Јорданов|роден-место=[[Црешево]], [[Кралство СХС]]|роден-дата=[[1924]] година|починал-дата=[[16 април]] [[1945]] година|починал-место=[[Срем]]|народност=[[Македонец]]}} '''Диме Јорданов Трајковски''' ({{роден|||1924}} во {{Роден во|Црешево}} — {{починат||април|1945}} во {{Починат во|Срем||}}) — [[ДФ Македонија|македонски]] партизан, борец за слобода на [[Македонија]] и учесник во [[Македонија во Втората светска војна|НОВ]].<ref name=":12">{{Наведена книга|title=Беа, загинаа, останаа|first=Боро Кралевски и други|publisher=Историски Архив|year=1969|isbn=|location=Скопје|pages=149}}</ref> == Животопис == Израснал во сиромашно семејство. Основно училиште завршил во селото. Се занимавал со [[земјоделство]] и чување на [[добиток]]. Во септември [[1944]] година стапил во [[Шеснаесетта македонска ударна бригада|Шеснаесеттата македонска ударна бригада]] со која учествувал во сите борби на Бригадата против [[Балисти|балистите]] и [[Трет Рајх|Германците]] на падините на [[Скопска Црна Гора]]. По борбите за [[ослободување на Скопје]], учествувал во ликвидирањето на одметнатите балистички банди на [[Косово и Метохија|Косово]], а подоцна со Бригадата заминал во [[Срем]]. Бил учесник во големата офанзива на [[Прва југословенска армија|Првата југословенска армија]]. Во борбите за ослободување на Срем, во првата половина на април [[1945]] година, храбро загинал во еден судир против германските вооружени сили.<ref name=":12" /> == Наводи == <references /> {{ОСНОВНОПОДРЕДУВАЊЕ:Трајковски, Диме}} [[Категорија:Учесници во НОБ]] 6w5s4lkflsxcz1wuc6raxg9hvbaxnav 0 1310532 5388124 5386397 2025-07-07T03:19:08Z Rojiblancos 124373 https://www.laliga.com/laligavs 5388124 wikitext text/x-wiki {{Infobox football club|clubname=Атлетик Билбао|image= |fullname=Атлетик Клуб Билбао<br/>''Athletic Club de Bilbao''|nickname=Лавовите (''Los Leones'')<br/>Црвено-белите (''Los Rojiblancos'')|founded={{Start date and years ago|df=yes|1898.07.18}}|ground=[[Сан Мамес (2013)|Сан Мамес]]|capacity=53,289|chrtitle=Претседател|chairman=Џон Уриарте|manager=[[Ернесто Валверде]] |league=[[Ла лига]]|season=2024/25|position=4-ми|current= |website=https://www.athletic-club.eus/en |pattern_la1=_athletic2223h|pattern_b1=_athletic2223h|pattern_ra1=_athletic2223h|pattern_sh1=_redsides|pattern_so1=_athletic2223hl|leftarm1=FF0000|body1=FF0000|rightarm1=FF0000|shorts1=000000|socks1=000000|pattern_la2=_athletic2223a|pattern_b2=_athletic2223a|pattern_ra2=_athletic2223a|pattern_sh2=_blacksides|pattern_so2=_athletic2223al|leftarm2=000000|body2=000000|rightarm2=000000|shorts2=FF0000|socks2=FF0000|pattern_la3=_athletic2122a|pattern_b3=_athletic2122a|pattern_ra3=_athletic2122a|pattern_sh3=_athletic2122a|pattern_so3=_athletic2122a|leftarm3=8ef698|body3=8ef698|rightarm3=8ef698|shorts3=8ef698|socks3=8ef698}}'''Атлетик Билбао''' ([[Баскиски јазик|баскиски]]: ''Bilboko Athletic Kluba''; [[Шпански јазик|шпански]]: ''Athletic Club de Bilbao''), познат и како '''Атлетик Клуб''' или едноставно '''Атлетик''' — професионален фудбалски клуб, со седиште во [[Билбао]], [[Баскија (автономна заедница)|Баскија]], [[Шпанија]]. Се натпреварува во [[Примера Дивисион (Шпанија)|Ла Лига]], највисокото ниво на шпанскиот фудбал. Тие се познати како ''Лос Леонес'' (Лавовите) бидејќи нивниот стадион бил изграден во близина на црквата наречена Сан Мамес, која го добила името по Свети Мамес, ран христијанин фрлен на лавовите од [[Римско Царство|Римјаните]]. Мамес ги смирил лавовите и подоцна бил прогласен за светец. Екипата своите домашни натпревари ги игра на стадионот [[Сан Мамес (2013)|Сан Мамес]]. Нејзините домашни дресови се маица со црвени и бели риги и црни шорцеви. Атлетик е четвртиот најуспешен клуб во [[Примера Дивисион (Шпанија)|''Ла Лига'']] со осум титули зад своето име. На табелата со титули во Копа дел Реј, Атлетик е втор по [[ФК Барселона|Барселона]], со освоени 24 титули. Клубот го има и еден од најуспешните женски тимови во Шпанија, кој има освоено пет шампионски титули во женската Прва лига на Шпанија. Клубот е еден од трите основачки членови на ''Примера дивизион'' кои никогаш не испаднале од првата дивизија од нејзиното основање во 1929 година, а другите се [[ФК Реал Мадрид|Реал Мадрид]] и Барселона. Овие три клуба, заедно со [[ФК Осасуна|Осасуна]], се единствените четири професионални клубови во Шпанија кои не се спортски корпорации; наместо тоа, тие се во сопственост и управувани од членови на клубот. Главни ривали на Атлетик Билбао се [[ФК Реал Сосиедад|Реал Сосиедад]], против кого го игра [[Баскиско дерби|Баскиското дерби]], и Реал Мадрид, поради спортски и политички идентитет; мало ривалство постои и со Барселона поради историско значење. Во различни моменти од клупската историја, баскиското дерби се играло и против [[ФК Алавес|Алавес]], [[ФК Еибар|Еибар]] и [[ФК Осасуна|Осасуна]]. Клубот е познат по својата политика на доведување млади [[Баскијци|баскиски]] играчи низ редовите, како и регрутирање играчи од други баскиски клубови. Официјалната политика на Атлетик е да потпишува играчи кои потекнуваат од или тренирале фудбал во [[Баскиска земја|поголемата Баскија]], која ги вклучува [[Бискаја]], [[Гипускоа]], [[Алава]] и [[Навара]] (во Шпанија), како и [[Лабур]], [[Соул]] и [[Долна Навара]] (во Франција).<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.athletic-club.eus/en/philosophy/what-is-it|title=Our philosophy {{!}} Athletic Club’s Official Website|work=www.athletic-club.eus|accessdate=2022-11-30}}</ref> Од 1911 година, Атлетик игра исклучиво со играчи кои ги исполнуваат сопствените критериуми за да се сметаат за Баскијци. Ова може да се гледа како уникатен случај во европскиот фудбал.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.athletic-club.eus/en/news/2018/06/28/virtues-and-consequences-of-being-a-club-fielding-only-homegrown-talent|title=Virtues and consequences of being a club fielding only homegrown talent|work=www.athletic-club.eus|accessdate=2022-11-30}}</ref> Клубот е фален за промовирањето на домашните играчи и лојалноста на клубот и земјата. Правилото не важи за стручниот штаб, со неколку примери на небаскијци и од Шпанија и од странство кои биле тренер на првиот тим. И покрај импликациите на името „Атлетски клуб“, и за разлика од некои други големи шпански тимови кои имаат неколку оддели, тој не е повеќеспортски клуб, туку учествува само во фудбал, иако претходно постоеле секции за велосипедизам и други спортови пред [[Шпанска граѓанска војна|Шпанската граѓанска војна]] во 1930-тите. == Историја == === ФК Билбао, Атлетик клуб и Клуб Вискаја === [[Податотека:Athletic Club 1903.jpg|мини|Атлетски клуб со првиот Копа дел Реј, во 1903 година, со Хуан де Асторкија во центарот|лево]] Фудбалот бил донесен во [[Билбао]] од две различни групи со британски врски: британски работници и баскиски студенти кои се враќале од училиштата во Британија. Кон крајот на 19 век, Билбао бил водечки индустриски град и привлекол многу работници мигранти, вклучувајќи рудари од североисточниот дел на Англија и работници од бродоградилиштата од [[Саутхемптон]], [[Портсмут]] и [[Сандерленд]]. Тие со себе ја донеле фудбалската игра и го формирале фудбалскиот клуб Билбао. Во меѓувреме, синовите од баскиските образовани класи, како Хуан Асторкија, заминале во Британија за да ги завршат студиите и развиле интерес за фудбалот, па кога се вратиле почнале да организираат натпревари со британски работници.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.independent.co.uk/sport/football/european/welcome-to-spain-s-old-english-outpost-7569163.html|title=Welcome to Spain's old English outpost|date=2012-03-15|work=The Independent|language=en|accessdate=2022-12-02}}</ref> Во 1898 година, Хуан Асторкија и 6 други ученици од Гимназијата Замакоис го основале Атлетскиот клуб, користејќи го англискиот правопис. Луис Маркез станал првиот претседател на клубот во 1900 година. Во 1901 година, на состанокот одржан во Кафе Гарсија биле воспоставени поформални правила и прописи. Во 1902 година, основачкиот член Хуан Асторкија бил избран за претседател, од 1902 до 1903 година. Под неговото претседателство, Билбао ФК и Атлетик формирале комбиниран тим познат како ''Клуб Бискаја'', кој бил создаден за да се натпреварува во Копа де ла Коронасион (предвесник на Копа дел Реј кој официјално започнал една година подоцна), а тие се вратиле со трофејот откако во финалето ја победиле [[ФК Барселона|Барселона]] на Жоан Гампер со 2-1. На 24 март 1903 година, под претседателство на Хуан Асторкија, ФК Билбао и неговите соработници биле официјално и дефинитивно апсорбирани од Атлетскиот клуб. Истата година, баскиските студенти формирале и поврзан тим, ''Атлетик Клуб Мадрид'', кој подоцна еволуирал во [[ФК Атлетико Мадрид|Атлетико Мадрид]], откако го гледале епскиот триумф на Атлетик во финалето на Копа дел Реј во 1903 година. Самиот клуб ја прогласува 1898 година како датум на основање. === Копа дел Реј === [[Податотека:Ath 1911.JPG|мини|Тимот кој го освоил Копа дел Реј во 1911 година]] Клубот се истакнал на почетокот на Купот на кралот. По нивниот триумф на Копа де ла Коронасион од страна на ''Клуб Бискаја'', новоформираниот Атлетик Билбао го освоил првиот Куп на Кралот во 1903 година, и двата пати под водство на Хуан Асторкија, кој бил претседател и капитен. Во 1904 година, тие биле прогласени за победници откако нивните противници не се појавиле. Во 1907 година, тие го оживеале името ''Клуб Вискаја'' откако влегле во комбиниран тим со ''Унион Вискаино''. По кратко затишје, тие повторно победиле во 1910 година, со Луис Асторкија како нов капитен и голман. Во 1911 година, поранешниот капитен на тимот, Алехандро де ла Сота, бил избран за седми претседател на клубот и тој бил движечката сила зад изградбата на стадионот [[Сан Мамес (1913)|Сан Мамес]], кој бил отворен во 1913 година и набрзо станал еден од симболите на доминацијата на Атлетик во 1910-тите, освојувајќи го Копа дел Реј трипати по ред помеѓу 1914 и 1916 година. Ѕвездата на овој тим бил Пичичи, плоден стрелец кој го постигнал првиот гол на Сан Мамес на 21 август 1913 година<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.elmundo.es/elmundo/2013/08/21/paisvasco/1377102106.html|title=El viejo San Mamés cumpliría hoy cien años|last=Internet|first=Unidad Editorial|date=2013-08-21|work=www.elmundo.es|language=es|accessdate=2022-12-02}}</ref> и хет-трик во финалето во 1915 година, пред да умре на само 29 години во 1922 година. Денес, најдобриот стрелец во Ла Лига е прогласен ''Пичичи'' во негова чест. === Првата Ла Лига === [[Податотека:Athletic Bilbao League Performance.svg|мини|340x340px|Завршни позиции на Атлетик Клуб од 1929 година. Тие се еден од трите клуба кои биле присутни во секоја сезона од првата лига]] Заедно со другите баскиски клубови како што се [[ФК Реал Унион|Реал Унион]], [[ФК Аренас Клуб де Гексо|Аренас Клуб де Гексо]] и [[ФК Реал Сосиедад|Реал Сосиедад]], Атлетик биле основач на [[Примера Дивисион (Шпанија)|Ла Лига]] во 1928 година, а до 1930 година им се придружил [[ФК Алавес|Алавес]]; пет од десетте клубови во ''Примера дивизион'' биле од [[Баскија (автономна заедница)|Баскија]]. === Ерата на Фред Пентланд === [[Податотека:Athletic 1931.jpg|мини|1930–31 победничкиот тим во Ла Лига|340x340пкс]] Во 1921 година, пристигнал нов англиски тренер, [[Фред Пентланд]]; во 1923 година, тој го предводел клубот до победата во Копа дел Реј. Тој направил револуција во начинот на кој играл Атлетик, фаворизирајќи ја играта со кратки додавања. Во 1927 година, Пентланд го напуштил Атлетик, но се вратил во 1929 година и го предводел клубот до двојна круна, Ла Лига/Копа дел Реј, во 1930 и 1931 година. Клубот го освоил Купот на кралот четири пати по ред помеѓу 1930 и 1933 година, а тие биле и вицешампиони во Ла Лига во 1932 и 1933 година. === Титулата во лигата под Гарбут === Успехот на Атлетик под англиски тренери продолжил со [[Вилијам Гарбут]]. Неговата прва сезона во Шпанија била со огромен успех бидејќи успеал да ја освои Лигата таа година. Тој наследил талентиран тим во кој биле напаѓачите Гиљермо Горостиза и Бата. Гарбут го промовирал младиот Анхел Зубиета во првиот тим, играч кој на 17-годишна возраст станал најмладиот што некогаш играл за шпанската репрезентација во тоа време. Во последниот натпревар од сезоната, титулата била решена кога Атлетик го совладал Овиедо со 2–0 на домашен терен на 19 април 1936 година, освојувајќи ја титулата со само два бода повеќе од [[ФК Реал Мадрид|Реал Мадрид]]. Во јули 1936 година, фудбалот запрел поради избувнувањето на [[Шпанска граѓанска војна|Шпанската граѓанска војна]]. Лигата не продолжила до сезоната 1939-1940. Атлетик не ја освоил титулата повторно до 1943 година и до тоа време Гарбут бил прогонет. === Атлетик Билбао === [[Податотека:Partido de fútbol entre la Real Sociedad y el Atlético de Bilbao en el campo de Atotxa (1 de 5) - Fondo Car-Kutxa Fototeka.jpg|лево|мини|300x300пкс|Баскиско дерби од 1944 година, Реал Сосиедад против Атлетико Билбао на стадионот Атокса]] Во 1941 година, клубот го промени своето име во Атлетико Билбао, по декрет издаден од [[Франциско Франко|Франко]]. Истата година Телмо Зара го имал своето деби. Тој постигнал 294 гола во сите натпреварувања за Атлетик. Неговите 38 гола во сезоната 1950-1951 стоеле како рекорд за 60 години. Во 1943 година, клубот ја освоил двојната круна и го освоил купот во 1944 и 1945 година. Во текот на раните 1950-ти, клубот ја имал легендарната напаѓачка линија на Зара, Панизо, Рафа Ириондо, Венансио и Агустин Гаинза. Тие му помогнале на клубот да освои уште еден куп во 1950 година. Тренерот Фердинанд Даучик го предводел тимот до уште една двојна круна во 1956 година и до победи во купот во 1955 и 1958 година. Во 1956 година клубот исто така дебитирал во Европскиот куп. [[Податотека:Aankomst Atletico Bilbao op Schiphol vlnr Dani, trainer Aguirre en doelman , Bestanddeelnr 929-9172.jpg|мини|Важни играчи од ерата на 1970-тите Дани (лево) и Ирибар (десно) заедно со тренерот Агире (средина)]] Во 1960-тите доминирал [[ФК Реал Мадрид|Реал Мадрид]], а Атлетико имал само една победа во Копа дел Реј во 1969 година, иако во деценијата се појавила клупската легенда, Хосе Анхел Ирибар. 1970-тите не биле многу подобри, со само уште една победа во Копа дел Реј во 1973 година. Во декември 1976 година, пред натпреварот против Реал Сосиедад, Ирибар и капитенот на Сосиедад, Инаксио Кортабарија, ја извеле Икуриња, баскиското знаме, и го поставиле церемонијално на централниот круг - ова било прво јавно истакнување на знамето по смртта на [[Франциско Франко]]. Во 1977 година, клубот стигнал до финалето на Купот на УЕФА, губејќи само на гостински голови од [[ФК Јувентус|Јувентус]]. === Клементе === Во 1981 година, Хавиер Клементе станал менаџер. Тој го составил еден од најуспешните тимови во историјата на клубот. Во 1983 година клубот ја освоил Ла Лига, а во 1984 година освоил двојна круна. Во 1985 и 1986 година, Атлетик завршил на третото и четвртото место, соодветно. Атлетик на Клементе бил познат по својот агресивен стил на игра. Клубот не успеал да освои нов голем трофеј. Редоследот на тренери во кои биле вклучени Хосе Анхел Ирибар, Хауард Кендал, Јуп Хејнкес и Хавиер Ирурета, па дури и Клементе кој се вратил, не успеале да го репродуцираат неговиот успех. === Ерата на Фернандес === Во 1998 година, тренерот Луис Фернандес го предводел клубот до второто место во Ла Лига и се квалификувале во УЕФА Лигата на шампионите. Фернандес имал корист од тоа што клубот усвоил пофлексибилен пристап кон ''кантерата''. Во 1995 година, Атлетик го потпишал [[Хосеба Етксеберија]] од регионалните ривали [[ФК Реал Сосиедад|Реал Сосиедад]], предизвикувајќи значително лошо чувство меѓу двата клуба.<ref>{{Наведена книга|url=http://archive.org/details/morbostoryofspan0000ball|title=Morbo : the story of Spanish football|last=Internet Archive|first=Phil|date=2003|publisher=London : WSC Books|isbn=978-0-9540134-6-2}}</ref> Етксеберија бил истакнат член на тимот 1997-98, заедно со [[Рафаел Алкорта]] и [[Хулен Гереро]]. === 21 век === Клубот за малку избегнал испаѓање во текот на сезоните 2005–06 и 2006–07,<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.theguardian.com/football/2006/dec/04/europeanfootball.sport1|title=Athletic Bilbao escaped relegation last term but the trick will be harder this season|date=2006-12-04|work=the Guardian|language=en|accessdate=2022-12-02}}</ref> вторава била најлошата во историјата на клубот.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://archivo.marca.com/edicion/marca/futbol/2a_division/levante/es/desarrollo/1189444.html|title=Presunto amaño en el Athletic-Levante de hace dos temporadas - Marca.com|work=archivo.marca.com|accessdate=2022-12-02}}</ref> Во Копа дел Реј, тие стигнале до своето прво финале по 24 години, губејќи со 4-1 од [[ФК Барселона|Барселона]]. [[Податотека:Bilbao fans.JPG|лево|мини|280x280пкс|Навивачите на Атлетик Билбао во Букурешт пред финалето на Лига Европа]] Пред сезоната 2011-12, новиот претседател на Атлетик, поранешниот играч [[Жосу Урутија]], го донел тренерот [[Марсело Биелса]];<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://cadenaser.com/ser/2011/06/30/deportes/1309390100_850215.html|title=Josu Urrutia confirma a Marcelo Bielsa como su entrenador si es presidente|last=EP|date=2011-06-30|work=Cadena SER|language=es|accessdate=2022-12-02}}</ref> Атлетик се пласирал во своето прво европско финале од 1977 година, губејќи со 3–0 од шпанскиот ривал Атлетико Мадрид на 9 мај во финалето на Лигата на Европа на УЕФА 2012 во Националната Арена во [[Букурешт]]. Тие стигнале и до финалето на Копа дел Реј во 2012 година, губејќи повторно од Барселона.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.theguardian.com/football/2012/may/25/barcelona-athletic-copa-del-rey|title=Athletic Bilbao 0-3 Barcelona {{!}} Copa del Rey final match report|date=2012-05-25|work=the Guardian|language=en|accessdate=2022-12-02}}</ref> Откако ѕвездата од средниот ред [[Хави Мартинес]] се преселил во [[Бајерн Минхен]], Атлетик бил елиминиран од групната фаза на Лига Европа 2012-13 и бил исфрлен од Купот на Кралот од баскискиот клуб [[ФК Еибар|Еибар]] во третото ниво. Испаѓањето било закана до крајот на сезоната, а последниот лигашки натпревар на „стариот“ Сан Мамеш завршил со пораз. Биелса го промовирал младиот дефанзивец [[Ајмерик Лапорте]] во првиот тим, додека напаѓачот [[Фернандо Љоренте]] го комплетирал слободниот трансфер во [[ФК Јувентус|Јувентус]]. [[Податотека:Estadio San Mamés.PNG|мини|„Стариот“ Сан Мамес во 2007 година]] [[Податотека:San Mames 00, Euskal Herria.jpg|мини|„Новиот“ Сан Мамес во делумно завршена состојба во 2013 година]] По Биелса, [[Ернесто Валверде]] се вратил во втор период како менаџер, а тој потпишал и донел неколку нови играчи бидејќи Атлетик бил четврти во лигата, што значело пласман во Лигата на шампионите на УЕФА. [[Андер Ерера]] преминал во Манчестер Јунајтед за договор од 36 милиони евра на крајот од сезоната.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.athletic-club.net/web/main.asp?a=0&b=1&c=1&d=1000&berria=14335&idi=2|title=Herrera pays release clause|date=2014-06-30|work=web.archive.org|accessdate=2022-12-02|archive-date=2014-06-30|archive-url=https://web.archive.org/web/20140630011007/http://www.athletic-club.net/web/main.asp?a=0&b=1&c=1&d=1000&berria=14335&idi=2|url-status=bot: unknown}}</ref><ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.manutd.com/en/news|title=Man Utd News {{!}} Team news, injury updates, transfers, new signings|work=www.manutd.com|language=en|accessdate=2022-12-02}}</ref> Атлетик имал триумфален прв натпревар со полн капацитет во новиот [[Сан Мамес (2013)|Сан Мамес]] бидејќи го поразил [[ФК Наполи|Наполи]] за да се квалификува за групната фаза на Лигата на шампионите,<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.uefa.com/uefachampionsleague/match/2014216--athletic-club-vs-napoli/|title=Athletic Club-Napoli {{!}} UEFA Champions League 2014/15|last=UEFA.com|work=UEFA.com|language=en|accessdate=2022-12-02}}</ref> но на крајот завршиле само на третото место во групата.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.uefa.com/uefachampionsleague/news/025a-0ea70df0c8a0-eda45b179afd-1000--san-jose-shows-way-for-athletic-at-shakhtar/|title=San José shows way for Athletic at Shakhtar|last=UEFA.com|date=2014-11-25|work=UEFA.com|language=en|accessdate=2022-12-02}}</ref> Атлетик стигнал до финалето на Копа дел Реј во 2015 година, но уште еднаш загубил од Барселона со 3–1.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.eurosport.com/football/copa-del-rey/2014-2015/barcelona-v-athletic-bilbao-live_sto4760579/story.shtml|title=Lionel Messi stars as Barcelona win Copa Del Rey final against Athletic Bilbao|date=2015-05-30|work=Eurosport|language=en|accessdate=2022-12-02}}</ref> Во првиот натпревар од Суперкупот на Шпанија 2015 година на Сан Мамес, Атлетик ја совладал Барселона со 4-0, а [[Ариц Адуриз]] постигнал хет-трик. Во реваншот на [[Камп Ноу]], Атлетик изнудил реми од 1-1 за да го освои својот прв трофеј од 1984 година.<ref>{{Наведени вести|url=https://www.bbc.com/sport/football/33939433|title=Barcelona thrashed 4-0 by Bilbao|work=BBC Sport|access-date=2022-12-02|language=en-GB}}</ref> Адуриз завршил со 36 гола во сите натпреварувања. Атлетик се пласирал во четврт-финалето во Лига Европа каде што биле поразени на пенали од носителот и евентуалниот повторен победник [[ФК Севиља|Севиља]]. Валверде ја напуштил својата позиција на крајот од сезоната 2016-17 по четири години.<ref name="athletic-club.eus">{{Наведена мрежна страница|url=https://www.athletic-club.eus/en|title=Official Athletic Club Website|work=www.athletic-club.eus|accessdate=2022-12-02}}</ref> Било потврдено дека негов наследник ќе биде поранешниот играч [[Хосе Анхел Зиганда]], кој се преселил од [[ФК Атлетик Билбао Б|Билбао Атлетик]].<ref name="athletic-club.eus"/> На 29 ноември клубот претрпел шокантен пораз од [[ФК Фурмантера|Фурмантера]] во домашниот куп.<ref name="athletic-club.eus"/> По завршувањето на лошата сезона во целина, Зиганда бил разрешен и бил назначен [[Едуардо Берицо]]. Сепак, неговата магија била уште помалку плодна и во декември 2018 година, откако победил само на два од неговите петнаесет натпревари на кормилото и со тимот во зоната за испаѓање, Берицо бил отпуштен. Тренерот на Б-тимот [[Гаизка Гаритано]] го превзел и го надгледувал подобрувањето на резултатите, при што клубот бил надвор од опасност и за малку пропуштил место во [[УЕФА Лига Европа|Лига Европа]] на последниот ден.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://insideathletic.com/|title=Inside Athletic|work=Inside Athletic|language=en-US|accessdate=2022-12-02}}</ref> Почетокот на сезоната 2019-2020 забележала поконстантни резултати. По првите пет натпревари од сезоната, ''Лавовите'' се наоѓале на врвот на табелата, нивниот најдобар старт во последните 26 години. Таа форма не можела да се одржи, а на половина пат тие се лизнале на средината на табелата по неколку реми натпревари. Меѓутоа, во Купот на кралот, тие преживеале два пенал рулети против второлигашки противници, а потоа ја совладале Барселона и стигнале до полуфиналето.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.theguardian.com/football/2020/feb/06/barcelona-crisis-grows-athletic-bilbao-copa-del-rey|title=Barcelona crisis grows as Athletic Bilbao knock them out of Copa del Rey|date=2020-02-06|work=the Guardian|language=en|accessdate=2022-12-03}}</ref> Клубот потоа ја поразил [[ФК Гранада|Гранада]] во полуфиналето на гостински голови за да се сретне со локалните ривали [[ФК Реал Сосиедад|Реал Сосиедад]] во финалето - што потоа било одложено поради пандемијата [[КОВИД-19]] во Шпанија, и двата клуба биле среќни да го одложат натпреварот, со надеж дека симпатизерите би можеле да присуствуваат на историското дерби на Баскија. Ова не се остварило, а финалето на крајот се одиграло на празен стадион на 3 април 2021 година, каде Реал Сосиедад излегол како победник со резултат 1-0.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.theguardian.com/football/2021/apr/03/athletic-bilbao-real-sociedad-copa-del-rey-2020-final-match-report|title=Real Sociedad beat Athletic to claim Copa del Rey and Basque glory|date=2021-04-03|work=the Guardian|language=en|accessdate=2022-12-03}}</ref> Во тоа време, Адурис конечно се повлекол од играње, Гаритано бил заменет како тренер од [[Марселино Гарсија Торал|Марселино]], а во Суперкупот на Шпанија 2020-21, Атлетик го победил Реал Мадрид, а потоа Барселона за да го освои трофејот.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.marca.com/en/football/barcelona/barcelona-vs-athletic/cronica/2021/01/17/6004bcd422601d7c438b4632.html|title=Williams sinks Barcelona and Athletic claim the Supercopa|date=2021-01-17|work=MARCA|language=en|accessdate=2022-12-03}}</ref> Тие, исто така, го поразиле [[ФК Леванте|Леванте]] во полуфиналето на Купот на кралот 2020-21 за да стигнат до финалето на 17 април 2021 година, со што тие станале единствениот тим што учествувал во ревијалниот настан двапати во повеќе недели; сепак, Атлетик загубил и во тоа финале од Барселона со резултат 4-0.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.theguardian.com/football/2021/apr/17/messi-stars-as-barcelona-thrash-athletic-bilbao-to-lift-copa-del-rey|title=Messi stars as Barcelona thrash Athletic Bilbao to lift Copa del Rey|date=2021-04-17|work=the Guardian|language=en|accessdate=2022-12-03}}</ref> Во октомври 2021 година, извештајот на Меѓународниот центар за спортски студии покажало дека Атлетик Билбао и [[ФК Десна Чернихив|Десна Чернихив]] (Украина) се единствените тимови на европските континентални натпреварувања без странски играчи.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.telecomasia.net/blog/desna-ukraine-and-atletic-bilbao-spain-the-only-teams-in-europe-without-foreigners/|title=Desna (Ukraine) and Atletic Bilbao (Spain) the only teams in Europe without foreigners|date=2021-10-18|work=www.telecomasia.net|language=en|accessdate=2022-12-03}}</ref> == Клубски бои == [[Податотека:Ath 1921.JPG|мини|250x250пкс|Тимот на Атлетик во Копа дел Реј од 1921 година]] Атлетик започнал да игра во импровизиран бел дрес, но во сезоната 1902-03, првата официјална опрема на клубот станала полу-сини, полубели кошули слични на оние што ги носеле [[ФК Блекбурн Роверс|Блекбурн Роверс]], кои биле донирани од Хуан Мозер. Подоцна, еден млад студент од Билбао по име Хуан Елордуј, кој го поминувал Божиќ 1909 година во [[Лондон]], бил задолжен од клубот да купи 25 нови дресови, но не можел да најде доволно. Чекајќи го бродот назад во Билбао и со празни раце, Елордуј сфатил дека боите на локалниот тим [[ФК Саутхемптон|Саутхемптон]]<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.historicalkits.co.uk/Southampton/Southampton.htm|title=Southampton - Historical Football Kits|work=www.historicalkits.co.uk|accessdate=2022-12-03}}</ref> се совпаѓаат со боите на градот Билбао и купил 50 дресови за да ги земе со себе. По пристигнувањето во Билбао, директорите на клубот речиси веднаш решиле да ја променат лентата на тимот во новите бои, а од 1910 година, Атлетик Клуб игра во црвено-бели риги. Од 50-те дресови купени од Елордуј, половината потоа биле испратени во [[ФК Атлетико Мадрид|Атлетико Мадрид]], каде што Елордуј бил член на комисијата и поранешен играч; првично започнал како младински огранок на Атлетик Билбао.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://memoriasdelfutbolvasco.wordpress.com/2014/03/30/manuel-garnica/|title=Manuel Garnica, el «Santo» que metió un gol con el Athletic|last=BKB|first=Borja|date=2014-03-30|work=Memorias del Fútbol Vasco|language=es|accessdate=2022-12-03}}</ref> Пред префрлањето од сино-бело во црвено-бело, само уште еден тим носел црвено-бело, [[ФК Спортинг де Хихон|Спортинг де Хихон]], од 1905 година. Атлетик бил еден од последните големи клубови кои немале лого на официјален спонзор исцртано на нивниот дрес. Во Купот на УЕФА и Купот на кралот 2004–05, на дресот бил испишан зборот „''[[Баскија (автономна заедница)|Еускади]]''“ во зелена боја во замена за стотици илјади евра од баскиската влада (Црвената, белата и зелената се баскиските бои). Оваа политика била променета во 2008 година, кога Атлетик склучил договор со нафтената компанија Петронор со седиште во [[Бискаја]], да го носи нивното лого во замена за над 2 милиони евра.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.europapress.es/nacional/noticia-athletic-firma-petronor-acuerdo-lucir-publicidad-camiseta-millones-euros-20080729171622.html|title=El Athletic firma con Petronor un acuerdo para lucir publicidad en su camiseta por 2 millones de euros|last=Press|first=Europa|date=2008-07-29|work=www.europapress.es|accessdate=2022-12-03}}</ref> Во 2011 година, Атлетик претставил нов гостински дрес, кој бил инспириран од баскиското знаме. Помеѓу 2001 и 2009 година, Атлетик произведувал сопствена гарнитура за играње, под брендот 100% Атлетик и користејќи го малиот дизајн од нивните прослави на стогодишнината како лого на производителот. === Домашниот дрес низ годините === {| border="1" cellpadding="2" cellspacing="0" style="background:#f9f9f9; border:1px #aaa solid; border-collapse:collapse; font-size:90%; text-align:center;" ! style="width:100px;" |'''1903''' ! style="width:100px;" |'''1910''' ! style="width:100px;" |'''1913''' ! style="width:100px;" |'''1950''' ! style="width:100px;" |'''1970''' ! style="width:100px;" |'''1982''' ! style="width:100px;" |'''1996''' ! style="width:100px;" |'''2004''' ! style="width:100px;" |'''2015''' |- align="center" |[[Податотека:Athletic_kit1903.png]] |[[Податотека:Athletic_kit1910.png]] |[[Податотека:Athletic_kit1913.png]] |[[Податотека:Athletic_kit1950.png]] |[[Податотека:Athletic_kit1975.png]] |[[Податотека:Athletic_kit1980.png]] |[[Податотека:Athletic_kit1990s.png]] |[[Податотека:Athletic_kit2000s.png]] |{{Football kit|pattern_la=_athletic1516h|pattern_b=_athletic1516h|pattern_ra=_athletic1516h|pattern_sh=_white_stripes|pattern_so=_redtop|leftarm=F42122|body=F42122|rightarm=F42122|shorts=000000|socks=000000}} |} === Добавувачи на комплети и спонзори === {| class="wikitable" !Период !Производител !Спонзор |- |1982–1990 |[[Адидас]] | rowspan="4" |<small>''Нема''</small> |- |1990–1999 |[[Каппа]] |- |1999–2001 |[[Адидас]] |- |2001–2008 | rowspan="2" |100% Атлетик |- |2008–2009 | rowspan="3" |Петронор |- |2009–2013 |[[Умбро]] |- |2013–2015 | rowspan="2" |[[Nike, Inc.|Најк]] |- |2015–2017 | rowspan="3" |Кутксабанк |- |2017–2023 |[[New Balance]] |} == Штит == Штитот на Атлетик ги има вградено ескутеите на Билбао и Бискеј. Од штитот на Билбао ги зема [[Мост Сан Антон|мостот]] и [[Црква Сан Антон|црквата Сан Антон]], како и волците од моќното семејство Харо, кои биле господари на Бискеј и основачи на Билбао во 1300 година. Од штитот на Бискеј, го зема Герникако Арбола (Дрвото Герника) и крстот на Свети Андреј (салтире). Неговата прва документирана употреба датира од 1922 година. Првиот официјален клупски грб бил син круг опкружен со појас со буквите A и C во центарот во бело (како што биле клупските бои во тој момент).<ref name=":0">{{Наведена мрежна страница|url=https://www.athletic-club.eus/en/news/2021/06/10/a-crest-with-history|title=A crest with history|work=www.athletic-club.eus|accessdate=2022-12-03}}</ref> Вториот бил од 1910 година, составен од црвено-бело знаме (усвоено според новите бои на дресовите) со црвен квадрат во горниот лев агол, со иницијалите на клубот во бело. Третото, од 1913 година, го вклучувало истото знаме, но во овој случај прикажано на столб обвиткан околу фудбалска топка (ова е многу слично на грбот на [[ФК Реал Сосиедад|Реал Сосиедад]] кој сè уште се користи денес, игнорирајќи ја круната на кралското покровителство).<ref name=":0" /> Првата верзија на сегашниот штит, приближно превртена триаголна форма на штит со дел од црвено-бели ленти и дел од локални мотиви, е од 1922 година; ова било навистина едноставна верзија која била адаптирана неколку пати, од кои некои многу наликувале на грбот на Атлетико Мадрид, првично филијала на клубот од Билбао.<ref name=":0" /> Конечно, во 1941 година била создадена првата верзија на сегашниот штит, но името „Атлетико Билбао“ било користено кога генералот Франциско Франко ги забранил сите нешпански имиња за време на неговото фашистичко владеење. Во 1972 година, клубот додал целосна боја на дизајнот и го вратил оригиналното англиско име „''Атлетски клуб''“.<ref name=":0" /> Во 2008 година, обликот на штитот бил малку изменет и бил воведен нов фонт.<gallery mode="packed"> Податотека:Athletic Club crest 1901.png|Штитот од 1901 Податотека:Athletic Club crest 1903.png|Штитот од 1903 Податотека:Club Vizcaya 1907.png|Штитот од 1907 Податотека:Athletic Club crest 1910.png|Штитот од 1910 Податотека:Athletic Club crest 1913.png|Штитот од 1913 Податотека:Athletic Club crest 1922.png|Штитот од 1922 </gallery> == Играчи == === Прва екипа === : ''Обновено на 26 август 2022''.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.athletic-club.eus/en/teams/athletic-club/2022-23|title=Athletic Club: team's players {{!}} Season 2022-23 {{!}} Athletic Club’s Official Website|work=www.athletic-club.eus|accessdate=2022-12-03}}</ref> {{Fs start}} {{Fs player|no=1|nat=ESP|pos=GK|name=[[Унаи Симон]]}} {{Fs player|no=2|nat=ESP|pos=FW|name=[[Џон Морчило]]}} {{Fs player|no=3|nat=ESP|pos=DF|name=[[Даниел Вивијан]]}} {{Fs player|no=4|nat=ESP|pos=DF|name=[[Ињиго Мартинес]]}} {{Fs player|no=5|nat=ESP|pos=DF|name=[[Јерај Алварез]]}} {{Fs player|no=6|nat=ESP|pos=MF|name=[[Микел Весга]]}} {{Fs player|no=7|nat=ESP|pos=FW|name=[[Алекс Беренгер]]}} {{Fs player|no=8|nat=ESP|pos=MF|name=[[Оихан Санцет]]}} {{Fs player|no=9|nat=GHA|pos=FW|name=[[Ињаки Вилијамс]]}} {{Fs player|no=10|nat=ESP|pos=FW|name=[[Икер Муниаин]]|other=[[Капитен (фудбал)|капитен]]}} {{Fs player|no=11|nat=ESP|pos=FW|name=[[Нико Вилијамс]]}} {{Fs player|no=12|nat=ESP|pos=FW|name=[[Горка Гурузета]]}} {{Fs player|no=13|nat=ESP|pos=GK|name=[[Јулен Агирезабала]]}} {{Fs player|no=14|nat=ESP|pos=MF|name=[[Дани Гарсија]]}} {{Fs player|no=15|nat=ESP|pos=DF|name=[[Ињиго Лекуе]]}} {{Fs mid}} {{Fs player|no=16|nat=ESP|pos=MF|name=[[Унаи Венчедор]]}} {{Fs player|no=17|nat=ESP|pos=DF|name=[[Јуриј Берчиче]]}} {{Fs player|no=18|nat=ESP|pos=DF|name=[[Оскар де Маркос]]|other=[[Капитен (фудбал)|заменик-капитен]]}} {{Fs player|no=19|nat=ESP|pos=MF|name=[[Оиер Зарага]]}} {{Fs player|no=20|nat=ESP|pos=FW|name=[[Асиер Вилалибре]]}} {{Fs player|no=21|nat=ESP|pos=DF|name=[[Андер Капа]]}} {{Fs player|no=22|nat=ESP|pos=FW|name=[[Раул Гарсија]]|other=[[Капитен (фудбал)|заменик-капитен]]}} {{Fs player|no=23|nat=ESP|pos=MF|name=[[Андер Ерера]]|other=на позајмица од [[ФК Париз Сен Жермен|Париз Сен Жермен]]}} {{Fs player|no=24|nat=ESP|pos=DF|name=[[Микел Балензијага]]}} {{Fs player|no=27|nat=ESP|pos=GK|name=[[Алекс Падила]]}} {{Fs player|no=28|nat=ESP|pos=FW|name=[[Луис Билбао]]}} {{Fs player|no=29|nat=ESP|pos=FW|name=[[Малком Аду Арес]]}} {{Fs player|no=31|nat=ESP|pos=DF|name=[[Ајтор Паредес]]}} {{Fs player|no=35|nat=ESP|pos=GK|name=[[Андер Ируаризага Диез]]}} {{Fs end}} === На позајмица === {{Fs start}} {{Fs player|no=|nat=ESP|pos=DF|name=[[Алекс Петксароман]]|other=на [[ФК Андора|Андора]] до 30 јуни 2023}} {{Fs player|no=|nat=ESP|pos=DF|name=[[Иманол Гарсија де Албениз]]|other=на [[ФК Еибар|Еибар]] до 30 јуни 2023}} {{Fs player|no=|nat=ESP|pos=DF|name=[[Унаи Нуњес]]|other=на [[ФК Селта Виго|Селта Виго]] до 30 јуни 2023}} {{Fs player|no=|nat=ESP|pos=MF|name=[[Бенат Прадос]]|other=на [[ФК Мирандес|Мирандес]] до 30 јуни 2023}} {{Fs mid}} {{Fs player|no=|nat=ESP|pos=MF|name=[[Перу Ноласкоаин]]|other=на [[ФК Еибар|Еибар]] до 30 јуни 2023}} {{Fs player|no=|nat=ESP|pos=FW|name=[[Хуан Артола]]|other=на [[ФК Бургос|Бургос]] до 30 јуни 2023}} {{Fs player|no=|nat=ESP|pos=FW|name=[[Нико Серано]]|other=на [[ФК Мирандес|Мирандес]] до 30 јуни 2023}} {{Fs end}} == Тренерски персонал == {| class="wikitable" !'''Позиција''' !'''Име''' |- |Главен тренер |{{flagicon|ESP}} [[Ернесто Валверде]] |- |Помошник тренер |{{flagicon|ESP}} Џон Аспијазу |- |Технички тренер |{{flagicon|ESP}} Алберто Иглесијас |- |Кондиционен тренер |{{flagicon|ESP}} Хосе Антонио Позанко |- |Тренер на голмани |{{flagicon|ESP}} Аитор Иру |- |Претставник |{{flagicon|ESP}} Андони Имаз |- |Раководител на медицинска служба |{{flagicon|ESP}} Хосеан Лекуе |- |Доктор |{{flagicon|ESP}} Пако Ангуло |- |Медицински работник |{{flagicon|ESP}} Хуанма Ипиња, Алваро Кампа |- |Физиотерапевти |{{flagicon|ESP}} Бењат Азула, Исуско Ортузар |- |Регенеративен терапевт |{{flagicon|ESP}} Ксавиер Климент |- |Менаџери за материјали |{{flagicon|ESP}} Џон Ескалза, Икер Лопес |} == Почести == === Лига === * '''[[Примера Дивисион (Шпанија)|Ла Лига]] (8):''' 1929–30, 1930–31, 1933–34, 1935–36, 1942–43, 1955–56, 1982–83, 1983–84 === Куп === * '''[[Копа дел Реј]] (23):''' 1903, 1904, 1910, 1911, 1914, 1915, 1916, 1921, 1923, 1930, 1931, 1932, 1933, 1943, 1944, 1944–45, 1949–50, 1955, 1956, 1958, 1969, 1972–73, 1983–84 * '''[[Суперкуп на Шпанија]] (3):''' 1984, 2015, 2020–21 * '''Копа Ева Дуарте:''' 1950 * '''Копа де ла Коронасион:''' 1902 == Резултати == {| class="wikitable" style="text-align:center" ! rowspan="2" style="width:60px;" |Сезона ! colspan="9" |Лига ! rowspan="2" style="width:60px; text-align:center;" |[[Копа дел Реј|Куп]]<ref>{{cite web|url=http://www.rsssf.com/tabless/spancuphist.html|title=Spanish Cup Winners|publisher=Rsssf.com|archive-url=https://web.archive.org/web/20100102110300/http://rsssf.com/tabless/spancuphist.html|archive-date=2 January 2010|access-date=3 December 2009|url-status=dead}}</ref> ! colspan="2" rowspan="2" |[[УЕФА|Европа]] ! colspan="2" rowspan="2" |Други натпреварувања |- !Д !Поз. !О !Поб. !Н !Пор. !ДГ !ПГ !Б |- ![[ФК Атлетик Билбао сезона 2013-2014|2013–14]] |[[Примера Дивисион (Шпанија)|1Д]] | bgcolor="D0F0C0" |[[Примера Дивисион (Шпанија) 2013-2014|4ти]] |38 |20 |10 |8 |66 |39 |'''70''' |[[Копа дел Реј сезона 2013-2014|Четвртфинале]] | | | | |- ![[ФК Атлетик Билбао сезона 2014-2015|2014–15]] |[[Примера Дивисион (Шпанија)|1Д]] | bgcolor="BBEBFF" |[[Примера Дивисион (Шпанија) 2014-2015|7ми]] |38 |15 |10 |13 |42 |41 |'''55''' | style="background:silver;" |[[Копа дел Реј сезона 2014-2015|Второ место]] |[[Лига на шампиони во фудбал|Лига на шампиони]] ----[[УЕФА Лига Европа|Лига Европа]] |[[УЕФА Лига на шампиони 2014/15|Групна фаза]] ----[[УЕФА Лига на Европа 2014/15|Шеснаесетфинале]] | | |- ![[ФК Атлетик Билбао сезона 2015-2016|2015–16]] |[[Примера Дивисион (Шпанија)|1Д]] | bgcolor="BBEBFF" |[[Примера Дивисион (Шпанија) 2015-2016|5ти]] |38 |18 |8 |12 |58 |45 |'''62''' |[[Копа дел Реј сезона 2015-2016|Четвртфинале]] |[[УЕФА Лига Европа|Лига Европа]] |[[УЕФА Лига на Европа 2015/16|Четвртфинале]] |[[Суперкуп на Шпанија]] | bgcolor="gold" |'''[[Суперкуп на Шпанија 2015|Победник]]''' |- ![[ФК Атлетик Билбао сезона 2016-2017|2016–17]] |[[Примера Дивисион (Шпанија)|1Д]] | bgcolor="BBEBFF" |[[Примера Дивисион (Шпанија) 2016-2017|7ми]] |38 |19 |6 |13 |53 |43 |'''63''' |[[Копа дел Реј сезона 2016-2017|Осминафинале]] |[[УЕФА Лига Европа|Лига Европа]] |[[УЕФА Лига на Европа 2016/17|Шеснаесетфинале]] | | |- ![[ФК Атлетик Билбао сезона 2017-2018|2017–18]] |[[Примера Дивисион (Шпанија)|1Д]] |[[Примера Дивисион (Шпанија) 2017-2018|16ти]] |38 |10 |13 |15 |41 |49 |'''43''' |[[Копа дел Реј сезона 2017-2018|Шеснаесетфинале]] |[[УЕФА Лига Европа|Лига Европа]] |[[УЕФА Лига на Европа 2017/18|Осминафинале]] | | |- ![[ФК Атлетик Билбао сезона 2018-2019|2018–19]] |[[Примера Дивисион (Шпанија)|1Д]] |[[Примера Дивисион (Шпанија) 2018-2019|8ми]] |38 |13 |14 |11 |41 |45 |'''53''' |[[Копа дел Реј сезона 2018-2019|Осминафинале]] | | | | |- ![[ФК Атлетик Билбао сезона 2019-2020|2019–20]] |[[Примера Дивисион (Шпанија)|1Д]] |[[Примера Дивисион (Шпанија) 2019-2020|11ти]] |38 |13 |12 |13 |41 |38 |'''51''' | style="background:silver;" |[[Копа дел Реј сезона 2019-2020|Второ место]] | | | | |- ![[ФК Атлетик Билбао сезона 2020-2021|2020–21]] |[[Примера Дивисион (Шпанија)|1Д]] |[[Примера Дивисион (Шпанија) 2020-2021|10ти]] |38 |11 |13 |14 |46 |42 |'''46''' | style="background:silver;" |[[Копа дел Реј сезона 2020-2021|Второ место]] | | |[[Суперкуп на Шпанија]] | bgcolor="gold" |'''[[Суперкуп на Шпанија 2020-2021|Победник]]''' |- ![[ФК Атлетик Билбао сезона 2021-2022|2021–22]] |[[Примера Дивисион (Шпанија)|1Д]] |[[Примера Дивисион (Шпанија) 2021-2022|8ми]] |38 |14 |13 |11 |43 |36 |'''55''' |[[Копа дел Реј сезона 2021-2022|Полуфинале]] | | |[[Суперкуп на Шпанија]] | style="background:silver;" |[[Суперкуп на Шпанија 2021-2022|Второ место]] |} <small> '''Поз.''' = Позиција; '''О''' = Одиграни натпревари; '''Поб.''' = Победи; '''Н''' = Нерешени; '''Пор.''' = Порази; '''ДГ''' = Дадени голови; '''ПГ''' = Примени голови; '''Б''' = Бодови</small> {| class="wikitable" | bgcolor="gold" |'''Победник''' | bgcolor="silver" |Второ место | bgcolor="D0F0C0" |Квалификации во Лига на шампиони | bgcolor="BBEBFF" |Квалификации во Лига Европа |} == Наводи == {{наводи}} [[Категорија:ФК Атлетик Билбао]] [[Категорија:Фудбалски клубови од Шпанија]] gif3wcvj97fide5mkksyfi9w5vshho1 5388125 5388124 2025-07-07T03:20:21Z Rojiblancos 124373 https://www.athletic-club.eus/ 5388125 wikitext text/x-wiki {{Infobox football club|clubname=Атлетик Билбао|image= |fullname=Атлетик Клуб Билбао<br/>''Athletic Club de Bilbao''|nickname=Лавовите (''Los Leones'')<br/>Црвено-белите (''Los Rojiblancos'')|founded={{Start date and years ago|df=yes|1898.07.18}}|ground=[[Сан Мамес (2013)|Сан Мамес]]|capacity=53,289|chrtitle=Претседател|chairman=Џон Уриарте|manager=[[Ернесто Валверде]] |league=[[Ла лига]]|season=2024/25|position=4-ми|current= |website=https://www.athletic-club.eus/en |pattern_la1=_athletic2223h|pattern_b1=_athletic2223h|pattern_ra1=_athletic2223h|pattern_sh1=_redsides|pattern_so1=_athletic2223hl|leftarm1=FF0000|body1=FF0000|rightarm1=FF0000|shorts1=000000|socks1=000000|pattern_la2=_athletic2223a|pattern_b2=_athletic2223a|pattern_ra2=_athletic2223a|pattern_sh2=_blacksides|pattern_so2=_athletic2223al|leftarm2=000000|body2=000000|rightarm2=000000|shorts2=FF0000|socks2=FF0000|pattern_la3=_athletic2122a|pattern_b3=_athletic2122a|pattern_ra3=_athletic2122a|pattern_sh3=_athletic2122a|pattern_so3=_athletic2122a|leftarm3=8ef698|body3=8ef698|rightarm3=8ef698|shorts3=8ef698|socks3=8ef698}}'''Атлетик Билбао''' ([[Баскиски јазик|баскиски]]: ''Bilboko Athletic Kluba''; [[Шпански јазик|шпански]]: ''Athletic Club de Bilbao''), познат и како '''Атлетик Клуб''' или едноставно '''Атлетик''' — професионален фудбалски клуб, со седиште во [[Билбао]], [[Баскија (автономна заедница)|Баскија]], [[Шпанија]]. Се натпреварува во [[Примера Дивисион (Шпанија)|Ла Лига]], највисокото ниво на шпанскиот фудбал. Тие се познати како ''Лос Леонес'' (Лавовите) бидејќи нивниот стадион бил изграден во близина на црквата наречена Сан Мамес, која го добила името по Свети Мамес, ран христијанин фрлен на лавовите од [[Римско Царство|Римјаните]]. Мамес ги смирил лавовите и подоцна бил прогласен за светец. Екипата своите домашни натпревари ги игра на стадионот [[Сан Мамес (2013)|Сан Мамес]]. Нејзините домашни дресови се маица со црвени и бели риги и црни шорцеви. Атлетик е четвртиот најуспешен клуб во [[Примера Дивисион (Шпанија)|''Ла Лига'']] со осум титули зад своето име. На табелата со титули во Копа дел Реј, Атлетик е втор по [[ФК Барселона|Барселона]], со освоени 24 титули. Клубот го има и еден од најуспешните женски тимови во Шпанија, кој има освоено пет шампионски титули во женската Прва лига на Шпанија. Клубот е еден од трите основачки членови на ''Примера дивизион'' кои никогаш не испаднале од првата дивизија од нејзиното основање во 1929 година, а другите се [[ФК Реал Мадрид|Реал Мадрид]] и Барселона. Овие три клуба, заедно со [[ФК Осасуна|Осасуна]], се единствените четири професионални клубови во Шпанија кои не се спортски корпорации; наместо тоа, тие се во сопственост и управувани од членови на клубот. Главни ривали на Атлетик Билбао се [[ФК Реал Сосиедад|Реал Сосиедад]], против кого го игра [[Баскиско дерби|Баскиското дерби]], и Реал Мадрид, поради спортски и политички идентитет; мало ривалство постои и со Барселона поради историско значење. Во различни моменти од клупската историја, баскиското дерби се играло и против [[ФК Алавес|Алавес]], [[ФК Еибар|Еибар]] и [[ФК Осасуна|Осасуна]]. Клубот е познат по својата политика на доведување млади [[Баскијци|баскиски]] играчи низ редовите, како и регрутирање играчи од други баскиски клубови. Официјалната политика на Атлетик е да потпишува играчи кои потекнуваат од или тренирале фудбал во [[Баскиска земја|поголемата Баскија]], која ги вклучува [[Бискаја]], [[Гипускоа]], [[Алава]] и [[Навара]] (во Шпанија), како и [[Лабур]], [[Соул]] и [[Долна Навара]] (во Франција).<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.athletic-club.eus/en/philosophy/what-is-it|title=Our philosophy {{!}} Athletic Club’s Official Website|work=www.athletic-club.eus|accessdate=2022-11-30}}</ref> Од 1911 година, Атлетик игра исклучиво со играчи кои ги исполнуваат сопствените критериуми за да се сметаат за Баскијци. Ова може да се гледа како уникатен случај во европскиот фудбал.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.athletic-club.eus/en/news/2018/06/28/virtues-and-consequences-of-being-a-club-fielding-only-homegrown-talent|title=Virtues and consequences of being a club fielding only homegrown talent|work=www.athletic-club.eus|accessdate=2022-11-30}}</ref> Клубот е фален за промовирањето на домашните играчи и лојалноста на клубот и земјата. Правилото не важи за стручниот штаб, со неколку примери на небаскијци и од Шпанија и од странство кои биле тренер на првиот тим. И покрај импликациите на името „Атлетски клуб“, и за разлика од некои други големи шпански тимови кои имаат неколку оддели, тој не е повеќеспортски клуб, туку учествува само во фудбал, иако претходно постоеле секции за велосипедизам и други спортови пред [[Шпанска граѓанска војна|Шпанската граѓанска војна]] во 1930-тите. == Историја == === ФК Билбао, Атлетик клуб и Клуб Вискаја === [[Податотека:Athletic Club 1903.jpg|мини|Атлетски клуб со првиот Копа дел Реј, во 1903 година, со Хуан де Асторкија во центарот|лево]] Фудбалот бил донесен во [[Билбао]] од две различни групи со британски врски: британски работници и баскиски студенти кои се враќале од училиштата во Британија. Кон крајот на 19 век, Билбао бил водечки индустриски град и привлекол многу работници мигранти, вклучувајќи рудари од североисточниот дел на Англија и работници од бродоградилиштата од [[Саутхемптон]], [[Портсмут]] и [[Сандерленд]]. Тие со себе ја донеле фудбалската игра и го формирале фудбалскиот клуб Билбао. Во меѓувреме, синовите од баскиските образовани класи, како Хуан Асторкија, заминале во Британија за да ги завршат студиите и развиле интерес за фудбалот, па кога се вратиле почнале да организираат натпревари со британски работници.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.independent.co.uk/sport/football/european/welcome-to-spain-s-old-english-outpost-7569163.html|title=Welcome to Spain's old English outpost|date=2012-03-15|work=The Independent|language=en|accessdate=2022-12-02}}</ref> Во 1898 година, Хуан Асторкија и 6 други ученици од Гимназијата Замакоис го основале Атлетскиот клуб, користејќи го англискиот правопис. Луис Маркез станал првиот претседател на клубот во 1900 година. Во 1901 година, на состанокот одржан во Кафе Гарсија биле воспоставени поформални правила и прописи. Во 1902 година, основачкиот член Хуан Асторкија бил избран за претседател, од 1902 до 1903 година. Под неговото претседателство, Билбао ФК и Атлетик формирале комбиниран тим познат како ''Клуб Бискаја'', кој бил создаден за да се натпреварува во Копа де ла Коронасион (предвесник на Копа дел Реј кој официјално започнал една година подоцна), а тие се вратиле со трофејот откако во финалето ја победиле [[ФК Барселона|Барселона]] на Жоан Гампер со 2-1. На 24 март 1903 година, под претседателство на Хуан Асторкија, ФК Билбао и неговите соработници биле официјално и дефинитивно апсорбирани од Атлетскиот клуб. Истата година, баскиските студенти формирале и поврзан тим, ''Атлетик Клуб Мадрид'', кој подоцна еволуирал во [[ФК Атлетико Мадрид|Атлетико Мадрид]], откако го гледале епскиот триумф на Атлетик во финалето на Копа дел Реј во 1903 година. Самиот клуб ја прогласува 1898 година како датум на основање. === Копа дел Реј === [[Податотека:Ath 1911.JPG|мини|Тимот кој го освоил Копа дел Реј во 1911 година]] Клубот се истакнал на почетокот на Купот на кралот. По нивниот триумф на Копа де ла Коронасион од страна на ''Клуб Бискаја'', новоформираниот Атлетик Билбао го освоил првиот Куп на Кралот во 1903 година, и двата пати под водство на Хуан Асторкија, кој бил претседател и капитен. Во 1904 година, тие биле прогласени за победници откако нивните противници не се појавиле. Во 1907 година, тие го оживеале името ''Клуб Вискаја'' откако влегле во комбиниран тим со ''Унион Вискаино''. По кратко затишје, тие повторно победиле во 1910 година, со Луис Асторкија како нов капитен и голман. Во 1911 година, поранешниот капитен на тимот, Алехандро де ла Сота, бил избран за седми претседател на клубот и тој бил движечката сила зад изградбата на стадионот [[Сан Мамес (1913)|Сан Мамес]], кој бил отворен во 1913 година и набрзо станал еден од симболите на доминацијата на Атлетик во 1910-тите, освојувајќи го Копа дел Реј трипати по ред помеѓу 1914 и 1916 година. Ѕвездата на овој тим бил Пичичи, плоден стрелец кој го постигнал првиот гол на Сан Мамес на 21 август 1913 година<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.elmundo.es/elmundo/2013/08/21/paisvasco/1377102106.html|title=El viejo San Mamés cumpliría hoy cien años|last=Internet|first=Unidad Editorial|date=2013-08-21|work=www.elmundo.es|language=es|accessdate=2022-12-02}}</ref> и хет-трик во финалето во 1915 година, пред да умре на само 29 години во 1922 година. Денес, најдобриот стрелец во Ла Лига е прогласен ''Пичичи'' во негова чест. === Првата Ла Лига === [[Податотека:Athletic Bilbao League Performance.svg|мини|340x340px|Завршни позиции на Атлетик Клуб од 1929 година. Тие се еден од трите клуба кои биле присутни во секоја сезона од првата лига]] Заедно со другите баскиски клубови како што се [[ФК Реал Унион|Реал Унион]], [[ФК Аренас Клуб де Гексо|Аренас Клуб де Гексо]] и [[ФК Реал Сосиедад|Реал Сосиедад]], Атлетик биле основач на [[Примера Дивисион (Шпанија)|Ла Лига]] во 1928 година, а до 1930 година им се придружил [[ФК Алавес|Алавес]]; пет од десетте клубови во ''Примера дивизион'' биле од [[Баскија (автономна заедница)|Баскија]]. === Ерата на Фред Пентланд === [[Податотека:Athletic 1931.jpg|мини|1930–31 победничкиот тим во Ла Лига|340x340пкс]] Во 1921 година, пристигнал нов англиски тренер, [[Фред Пентланд]]; во 1923 година, тој го предводел клубот до победата во Копа дел Реј. Тој направил револуција во начинот на кој играл Атлетик, фаворизирајќи ја играта со кратки додавања. Во 1927 година, Пентланд го напуштил Атлетик, но се вратил во 1929 година и го предводел клубот до двојна круна, Ла Лига/Копа дел Реј, во 1930 и 1931 година. Клубот го освоил Купот на кралот четири пати по ред помеѓу 1930 и 1933 година, а тие биле и вицешампиони во Ла Лига во 1932 и 1933 година. === Титулата во лигата под Гарбут === Успехот на Атлетик под англиски тренери продолжил со [[Вилијам Гарбут]]. Неговата прва сезона во Шпанија била со огромен успех бидејќи успеал да ја освои Лигата таа година. Тој наследил талентиран тим во кој биле напаѓачите Гиљермо Горостиза и Бата. Гарбут го промовирал младиот Анхел Зубиета во првиот тим, играч кој на 17-годишна возраст станал најмладиот што некогаш играл за шпанската репрезентација во тоа време. Во последниот натпревар од сезоната, титулата била решена кога Атлетик го совладал Овиедо со 2–0 на домашен терен на 19 април 1936 година, освојувајќи ја титулата со само два бода повеќе од [[ФК Реал Мадрид|Реал Мадрид]]. Во јули 1936 година, фудбалот запрел поради избувнувањето на [[Шпанска граѓанска војна|Шпанската граѓанска војна]]. Лигата не продолжила до сезоната 1939-1940. Атлетик не ја освоил титулата повторно до 1943 година и до тоа време Гарбут бил прогонет. === Атлетик Билбао === [[Податотека:Partido de fútbol entre la Real Sociedad y el Atlético de Bilbao en el campo de Atotxa (1 de 5) - Fondo Car-Kutxa Fototeka.jpg|лево|мини|300x300пкс|Баскиско дерби од 1944 година, Реал Сосиедад против Атлетико Билбао на стадионот Атокса]] Во 1941 година, клубот го промени своето име во Атлетико Билбао, по декрет издаден од [[Франциско Франко|Франко]]. Истата година Телмо Зара го имал своето деби. Тој постигнал 294 гола во сите натпреварувања за Атлетик. Неговите 38 гола во сезоната 1950-1951 стоеле како рекорд за 60 години. Во 1943 година, клубот ја освоил двојната круна и го освоил купот во 1944 и 1945 година. Во текот на раните 1950-ти, клубот ја имал легендарната напаѓачка линија на Зара, Панизо, Рафа Ириондо, Венансио и Агустин Гаинза. Тие му помогнале на клубот да освои уште еден куп во 1950 година. Тренерот Фердинанд Даучик го предводел тимот до уште една двојна круна во 1956 година и до победи во купот во 1955 и 1958 година. Во 1956 година клубот исто така дебитирал во Европскиот куп. [[Податотека:Aankomst Atletico Bilbao op Schiphol vlnr Dani, trainer Aguirre en doelman , Bestanddeelnr 929-9172.jpg|мини|Важни играчи од ерата на 1970-тите Дани (лево) и Ирибар (десно) заедно со тренерот Агире (средина)]] Во 1960-тите доминирал [[ФК Реал Мадрид|Реал Мадрид]], а Атлетико имал само една победа во Копа дел Реј во 1969 година, иако во деценијата се појавила клупската легенда, Хосе Анхел Ирибар. 1970-тите не биле многу подобри, со само уште една победа во Копа дел Реј во 1973 година. Во декември 1976 година, пред натпреварот против Реал Сосиедад, Ирибар и капитенот на Сосиедад, Инаксио Кортабарија, ја извеле Икуриња, баскиското знаме, и го поставиле церемонијално на централниот круг - ова било прво јавно истакнување на знамето по смртта на [[Франциско Франко]]. Во 1977 година, клубот стигнал до финалето на Купот на УЕФА, губејќи само на гостински голови од [[ФК Јувентус|Јувентус]]. === Клементе === Во 1981 година, Хавиер Клементе станал менаџер. Тој го составил еден од најуспешните тимови во историјата на клубот. Во 1983 година клубот ја освоил Ла Лига, а во 1984 година освоил двојна круна. Во 1985 и 1986 година, Атлетик завршил на третото и четвртото место, соодветно. Атлетик на Клементе бил познат по својот агресивен стил на игра. Клубот не успеал да освои нов голем трофеј. Редоследот на тренери во кои биле вклучени Хосе Анхел Ирибар, Хауард Кендал, Јуп Хејнкес и Хавиер Ирурета, па дури и Клементе кој се вратил, не успеале да го репродуцираат неговиот успех. === Ерата на Фернандес === Во 1998 година, тренерот Луис Фернандес го предводел клубот до второто место во Ла Лига и се квалификувале во УЕФА Лигата на шампионите. Фернандес имал корист од тоа што клубот усвоил пофлексибилен пристап кон ''кантерата''. Во 1995 година, Атлетик го потпишал [[Хосеба Етксеберија]] од регионалните ривали [[ФК Реал Сосиедад|Реал Сосиедад]], предизвикувајќи значително лошо чувство меѓу двата клуба.<ref>{{Наведена книга|url=http://archive.org/details/morbostoryofspan0000ball|title=Morbo : the story of Spanish football|last=Internet Archive|first=Phil|date=2003|publisher=London : WSC Books|isbn=978-0-9540134-6-2}}</ref> Етксеберија бил истакнат член на тимот 1997-98, заедно со [[Рафаел Алкорта]] и [[Хулен Гереро]]. === 21 век === Клубот за малку избегнал испаѓање во текот на сезоните 2005–06 и 2006–07,<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.theguardian.com/football/2006/dec/04/europeanfootball.sport1|title=Athletic Bilbao escaped relegation last term but the trick will be harder this season|date=2006-12-04|work=the Guardian|language=en|accessdate=2022-12-02}}</ref> вторава била најлошата во историјата на клубот.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://archivo.marca.com/edicion/marca/futbol/2a_division/levante/es/desarrollo/1189444.html|title=Presunto amaño en el Athletic-Levante de hace dos temporadas - Marca.com|work=archivo.marca.com|accessdate=2022-12-02}}</ref> Во Копа дел Реј, тие стигнале до своето прво финале по 24 години, губејќи со 4-1 од [[ФК Барселона|Барселона]]. [[Податотека:Bilbao fans.JPG|лево|мини|280x280пкс|Навивачите на Атлетик Билбао во Букурешт пред финалето на Лига Европа]] Пред сезоната 2011-12, новиот претседател на Атлетик, поранешниот играч [[Жосу Урутија]], го донел тренерот [[Марсело Биелса]];<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://cadenaser.com/ser/2011/06/30/deportes/1309390100_850215.html|title=Josu Urrutia confirma a Marcelo Bielsa como su entrenador si es presidente|last=EP|date=2011-06-30|work=Cadena SER|language=es|accessdate=2022-12-02}}</ref> Атлетик се пласирал во своето прво европско финале од 1977 година, губејќи со 3–0 од шпанскиот ривал Атлетико Мадрид на 9 мај во финалето на Лигата на Европа на УЕФА 2012 во Националната Арена во [[Букурешт]]. Тие стигнале и до финалето на Копа дел Реј во 2012 година, губејќи повторно од Барселона.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.theguardian.com/football/2012/may/25/barcelona-athletic-copa-del-rey|title=Athletic Bilbao 0-3 Barcelona {{!}} Copa del Rey final match report|date=2012-05-25|work=the Guardian|language=en|accessdate=2022-12-02}}</ref> Откако ѕвездата од средниот ред [[Хави Мартинес]] се преселил во [[Бајерн Минхен]], Атлетик бил елиминиран од групната фаза на Лига Европа 2012-13 и бил исфрлен од Купот на Кралот од баскискиот клуб [[ФК Еибар|Еибар]] во третото ниво. Испаѓањето било закана до крајот на сезоната, а последниот лигашки натпревар на „стариот“ Сан Мамеш завршил со пораз. Биелса го промовирал младиот дефанзивец [[Ајмерик Лапорте]] во првиот тим, додека напаѓачот [[Фернандо Љоренте]] го комплетирал слободниот трансфер во [[ФК Јувентус|Јувентус]]. [[Податотека:Estadio San Mamés.PNG|мини|„Стариот“ Сан Мамес во 2007 година]] [[Податотека:San Mames 00, Euskal Herria.jpg|мини|„Новиот“ Сан Мамес во делумно завршена состојба во 2013 година]] По Биелса, [[Ернесто Валверде]] се вратил во втор период како менаџер, а тој потпишал и донел неколку нови играчи бидејќи Атлетик бил четврти во лигата, што значело пласман во Лигата на шампионите на УЕФА. [[Андер Ерера]] преминал во Манчестер Јунајтед за договор од 36 милиони евра на крајот од сезоната.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.athletic-club.net/web/main.asp?a=0&b=1&c=1&d=1000&berria=14335&idi=2|title=Herrera pays release clause|date=2014-06-30|work=web.archive.org|accessdate=2022-12-02|archive-date=2014-06-30|archive-url=https://web.archive.org/web/20140630011007/http://www.athletic-club.net/web/main.asp?a=0&b=1&c=1&d=1000&berria=14335&idi=2|url-status=bot: unknown}}</ref><ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.manutd.com/en/news|title=Man Utd News {{!}} Team news, injury updates, transfers, new signings|work=www.manutd.com|language=en|accessdate=2022-12-02}}</ref> Атлетик имал триумфален прв натпревар со полн капацитет во новиот [[Сан Мамес (2013)|Сан Мамес]] бидејќи го поразил [[ФК Наполи|Наполи]] за да се квалификува за групната фаза на Лигата на шампионите,<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.uefa.com/uefachampionsleague/match/2014216--athletic-club-vs-napoli/|title=Athletic Club-Napoli {{!}} UEFA Champions League 2014/15|last=UEFA.com|work=UEFA.com|language=en|accessdate=2022-12-02}}</ref> но на крајот завршиле само на третото место во групата.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.uefa.com/uefachampionsleague/news/025a-0ea70df0c8a0-eda45b179afd-1000--san-jose-shows-way-for-athletic-at-shakhtar/|title=San José shows way for Athletic at Shakhtar|last=UEFA.com|date=2014-11-25|work=UEFA.com|language=en|accessdate=2022-12-02}}</ref> Атлетик стигнал до финалето на Копа дел Реј во 2015 година, но уште еднаш загубил од Барселона со 3–1.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.eurosport.com/football/copa-del-rey/2014-2015/barcelona-v-athletic-bilbao-live_sto4760579/story.shtml|title=Lionel Messi stars as Barcelona win Copa Del Rey final against Athletic Bilbao|date=2015-05-30|work=Eurosport|language=en|accessdate=2022-12-02}}</ref> Во првиот натпревар од Суперкупот на Шпанија 2015 година на Сан Мамес, Атлетик ја совладал Барселона со 4-0, а [[Ариц Адуриз]] постигнал хет-трик. Во реваншот на [[Камп Ноу]], Атлетик изнудил реми од 1-1 за да го освои својот прв трофеј од 1984 година.<ref>{{Наведени вести|url=https://www.bbc.com/sport/football/33939433|title=Barcelona thrashed 4-0 by Bilbao|work=BBC Sport|access-date=2022-12-02|language=en-GB}}</ref> Адуриз завршил со 36 гола во сите натпреварувања. Атлетик се пласирал во четврт-финалето во Лига Европа каде што биле поразени на пенали од носителот и евентуалниот повторен победник [[ФК Севиља|Севиља]]. Валверде ја напуштил својата позиција на крајот од сезоната 2016-17 по четири години.<ref name="athletic-club.eus">{{Наведена мрежна страница|url=https://www.athletic-club.eus/en|title=Official Athletic Club Website|work=www.athletic-club.eus|accessdate=2022-12-02}}</ref> Било потврдено дека негов наследник ќе биде поранешниот играч [[Хосе Анхел Зиганда]], кој се преселил од [[ФК Атлетик Билбао Б|Билбао Атлетик]].<ref name="athletic-club.eus"/> На 29 ноември клубот претрпел шокантен пораз од [[ФК Фурмантера|Фурмантера]] во домашниот куп.<ref name="athletic-club.eus"/> По завршувањето на лошата сезона во целина, Зиганда бил разрешен и бил назначен [[Едуардо Берицо]]. Сепак, неговата магија била уште помалку плодна и во декември 2018 година, откако победил само на два од неговите петнаесет натпревари на кормилото и со тимот во зоната за испаѓање, Берицо бил отпуштен. Тренерот на Б-тимот [[Гаизка Гаритано]] го превзел и го надгледувал подобрувањето на резултатите, при што клубот бил надвор од опасност и за малку пропуштил место во [[УЕФА Лига Европа|Лига Европа]] на последниот ден.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://insideathletic.com/|title=Inside Athletic|work=Inside Athletic|language=en-US|accessdate=2022-12-02}}</ref> Почетокот на сезоната 2019-2020 забележала поконстантни резултати. По првите пет натпревари од сезоната, ''Лавовите'' се наоѓале на врвот на табелата, нивниот најдобар старт во последните 26 години. Таа форма не можела да се одржи, а на половина пат тие се лизнале на средината на табелата по неколку реми натпревари. Меѓутоа, во Купот на кралот, тие преживеале два пенал рулети против второлигашки противници, а потоа ја совладале Барселона и стигнале до полуфиналето.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.theguardian.com/football/2020/feb/06/barcelona-crisis-grows-athletic-bilbao-copa-del-rey|title=Barcelona crisis grows as Athletic Bilbao knock them out of Copa del Rey|date=2020-02-06|work=the Guardian|language=en|accessdate=2022-12-03}}</ref> Клубот потоа ја поразил [[ФК Гранада|Гранада]] во полуфиналето на гостински голови за да се сретне со локалните ривали [[ФК Реал Сосиедад|Реал Сосиедад]] во финалето - што потоа било одложено поради пандемијата [[КОВИД-19]] во Шпанија, и двата клуба биле среќни да го одложат натпреварот, со надеж дека симпатизерите би можеле да присуствуваат на историското дерби на Баскија. Ова не се остварило, а финалето на крајот се одиграло на празен стадион на 3 април 2021 година, каде Реал Сосиедад излегол како победник со резултат 1-0.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.theguardian.com/football/2021/apr/03/athletic-bilbao-real-sociedad-copa-del-rey-2020-final-match-report|title=Real Sociedad beat Athletic to claim Copa del Rey and Basque glory|date=2021-04-03|work=the Guardian|language=en|accessdate=2022-12-03}}</ref> Во тоа време, Адурис конечно се повлекол од играње, Гаритано бил заменет како тренер од [[Марселино Гарсија Торал|Марселино]], а во Суперкупот на Шпанија 2020-21, Атлетик го победил Реал Мадрид, а потоа Барселона за да го освои трофејот.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.marca.com/en/football/barcelona/barcelona-vs-athletic/cronica/2021/01/17/6004bcd422601d7c438b4632.html|title=Williams sinks Barcelona and Athletic claim the Supercopa|date=2021-01-17|work=MARCA|language=en|accessdate=2022-12-03}}</ref> Тие, исто така, го поразиле [[ФК Леванте|Леванте]] во полуфиналето на Купот на кралот 2020-21 за да стигнат до финалето на 17 април 2021 година, со што тие станале единствениот тим што учествувал во ревијалниот настан двапати во повеќе недели; сепак, Атлетик загубил и во тоа финале од Барселона со резултат 4-0.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.theguardian.com/football/2021/apr/17/messi-stars-as-barcelona-thrash-athletic-bilbao-to-lift-copa-del-rey|title=Messi stars as Barcelona thrash Athletic Bilbao to lift Copa del Rey|date=2021-04-17|work=the Guardian|language=en|accessdate=2022-12-03}}</ref> Во октомври 2021 година, извештајот на Меѓународниот центар за спортски студии покажало дека Атлетик Билбао и [[ФК Десна Чернихив|Десна Чернихив]] (Украина) се единствените тимови на европските континентални натпреварувања без странски играчи.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.telecomasia.net/blog/desna-ukraine-and-atletic-bilbao-spain-the-only-teams-in-europe-without-foreigners/|title=Desna (Ukraine) and Atletic Bilbao (Spain) the only teams in Europe without foreigners|date=2021-10-18|work=www.telecomasia.net|language=en|accessdate=2022-12-03}}</ref> == Клубски бои == [[Податотека:Ath 1921.JPG|мини|250x250пкс|Тимот на Атлетик во Копа дел Реј од 1921 година]] Атлетик започнал да игра во импровизиран бел дрес, но во сезоната 1902-03, првата официјална опрема на клубот станала полу-сини, полубели кошули слични на оние што ги носеле [[ФК Блекбурн Роверс|Блекбурн Роверс]], кои биле донирани од Хуан Мозер. Подоцна, еден млад студент од Билбао по име Хуан Елордуј, кој го поминувал Божиќ 1909 година во [[Лондон]], бил задолжен од клубот да купи 25 нови дресови, но не можел да најде доволно. Чекајќи го бродот назад во Билбао и со празни раце, Елордуј сфатил дека боите на локалниот тим [[ФК Саутхемптон|Саутхемптон]]<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.historicalkits.co.uk/Southampton/Southampton.htm|title=Southampton - Historical Football Kits|work=www.historicalkits.co.uk|accessdate=2022-12-03}}</ref> се совпаѓаат со боите на градот Билбао и купил 50 дресови за да ги земе со себе. По пристигнувањето во Билбао, директорите на клубот речиси веднаш решиле да ја променат лентата на тимот во новите бои, а од 1910 година, Атлетик Клуб игра во црвено-бели риги. Од 50-те дресови купени од Елордуј, половината потоа биле испратени во [[ФК Атлетико Мадрид|Атлетико Мадрид]], каде што Елордуј бил член на комисијата и поранешен играч; првично започнал како младински огранок на Атлетик Билбао.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://memoriasdelfutbolvasco.wordpress.com/2014/03/30/manuel-garnica/|title=Manuel Garnica, el «Santo» que metió un gol con el Athletic|last=BKB|first=Borja|date=2014-03-30|work=Memorias del Fútbol Vasco|language=es|accessdate=2022-12-03}}</ref> Пред префрлањето од сино-бело во црвено-бело, само уште еден тим носел црвено-бело, [[ФК Спортинг де Хихон|Спортинг де Хихон]], од 1905 година. Атлетик бил еден од последните големи клубови кои немале лого на официјален спонзор исцртано на нивниот дрес. Во Купот на УЕФА и Купот на кралот 2004–05, на дресот бил испишан зборот „''[[Баскија (автономна заедница)|Еускади]]''“ во зелена боја во замена за стотици илјади евра од баскиската влада (Црвената, белата и зелената се баскиските бои). Оваа политика била променета во 2008 година, кога Атлетик склучил договор со нафтената компанија Петронор со седиште во [[Бискаја]], да го носи нивното лого во замена за над 2 милиони евра.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.europapress.es/nacional/noticia-athletic-firma-petronor-acuerdo-lucir-publicidad-camiseta-millones-euros-20080729171622.html|title=El Athletic firma con Petronor un acuerdo para lucir publicidad en su camiseta por 2 millones de euros|last=Press|first=Europa|date=2008-07-29|work=www.europapress.es|accessdate=2022-12-03}}</ref> Во 2011 година, Атлетик претставил нов гостински дрес, кој бил инспириран од баскиското знаме. Помеѓу 2001 и 2009 година, Атлетик произведувал сопствена гарнитура за играње, под брендот 100% Атлетик и користејќи го малиот дизајн од нивните прослави на стогодишнината како лого на производителот. === Домашниот дрес низ годините === {| border="1" cellpadding="2" cellspacing="0" style="background:#f9f9f9; border:1px #aaa solid; border-collapse:collapse; font-size:90%; text-align:center;" ! style="width:100px;" |'''1903''' ! style="width:100px;" |'''1910''' ! style="width:100px;" |'''1913''' ! style="width:100px;" |'''1950''' ! style="width:100px;" |'''1970''' ! style="width:100px;" |'''1982''' ! style="width:100px;" |'''1996''' ! style="width:100px;" |'''2004''' ! style="width:100px;" |'''2015''' |- align="center" |[[Податотека:Athletic_kit1903.png]] |[[Податотека:Athletic_kit1910.png]] |[[Податотека:Athletic_kit1913.png]] |[[Податотека:Athletic_kit1950.png]] |[[Податотека:Athletic_kit1975.png]] |[[Податотека:Athletic_kit1980.png]] |[[Податотека:Athletic_kit1990s.png]] |[[Податотека:Athletic_kit2000s.png]] |{{Football kit|pattern_la=_athletic1516h|pattern_b=_athletic1516h|pattern_ra=_athletic1516h|pattern_sh=_white_stripes|pattern_so=_redtop|leftarm=F42122|body=F42122|rightarm=F42122|shorts=000000|socks=000000}} |} === Добавувачи на комплети и спонзори === {| class="wikitable" !Период !Производител !Спонзор |- |1982–1990 |[[Адидас]] | rowspan="4" |<small>''Нема''</small> |- |1990–1999 |[[Каппа]] |- |1999–2001 |[[Адидас]] |- |2001–2008 | rowspan="2" |100% Атлетик |- |2008–2009 | rowspan="3" |Петронор |- |2009–2013 |[[Умбро]] |- |2013–2015 | rowspan="2" |[[Nike, Inc.|Најк]] |- |2015–2017 | rowspan="3" |Кутксабанк |- |2017–2023 |[[New Balance]] |} == Штит == Штитот на Атлетик ги има вградено ескутеите на Билбао и Бискеј. Од штитот на Билбао ги зема [[Мост Сан Антон|мостот]] и [[Црква Сан Антон|црквата Сан Антон]], како и волците од моќното семејство Харо, кои биле господари на Бискеј и основачи на Билбао во 1300 година. Од штитот на Бискеј, го зема Герникако Арбола (Дрвото Герника) и крстот на Свети Андреј (салтире). Неговата прва документирана употреба датира од 1922 година. Првиот официјален клупски грб бил син круг опкружен со појас со буквите A и C во центарот во бело (како што биле клупските бои во тој момент).<ref name=":0">{{Наведена мрежна страница|url=https://www.athletic-club.eus/en/news/2021/06/10/a-crest-with-history|title=A crest with history|work=www.athletic-club.eus|accessdate=2022-12-03}}</ref> Вториот бил од 1910 година, составен од црвено-бело знаме (усвоено според новите бои на дресовите) со црвен квадрат во горниот лев агол, со иницијалите на клубот во бело. Третото, од 1913 година, го вклучувало истото знаме, но во овој случај прикажано на столб обвиткан околу фудбалска топка (ова е многу слично на грбот на [[ФК Реал Сосиедад|Реал Сосиедад]] кој сè уште се користи денес, игнорирајќи ја круната на кралското покровителство).<ref name=":0" /> Првата верзија на сегашниот штит, приближно превртена триаголна форма на штит со дел од црвено-бели ленти и дел од локални мотиви, е од 1922 година; ова било навистина едноставна верзија која била адаптирана неколку пати, од кои некои многу наликувале на грбот на Атлетико Мадрид, првично филијала на клубот од Билбао.<ref name=":0" /> Конечно, во 1941 година била создадена првата верзија на сегашниот штит, но името „Атлетико Билбао“ било користено кога генералот Франциско Франко ги забранил сите нешпански имиња за време на неговото фашистичко владеење. Во 1972 година, клубот додал целосна боја на дизајнот и го вратил оригиналното англиско име „''Атлетски клуб''“.<ref name=":0" /> Во 2008 година, обликот на штитот бил малку изменет и бил воведен нов фонт.<gallery mode="packed"> Податотека:Athletic Club crest 1901.png|Штитот од 1901 Податотека:Athletic Club crest 1903.png|Штитот од 1903 Податотека:Club Vizcaya 1907.png|Штитот од 1907 Податотека:Athletic Club crest 1910.png|Штитот од 1910 Податотека:Athletic Club crest 1913.png|Штитот од 1913 Податотека:Athletic Club crest 1922.png|Штитот од 1922 </gallery> == Играчи == === Прва екипа === : ''Обновено на 26 август 2022''.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.athletic-club.eus/en/teams/athletic-club/2022-23|title=Athletic Club: team's players {{!}} Season 2022-23 {{!}} Athletic Club’s Official Website|work=www.athletic-club.eus|accessdate=2022-12-03}}</ref> {{Fs start}} {{Fs player|no=1|nat=ESP|pos=GK|name=[[Унаи Симон]]}} {{Fs player|no=2|nat=ESP|pos=FW|name=[[Џон Морчило]]}} {{Fs player|no=3|nat=ESP|pos=DF|name=[[Даниел Вивијан]]}} {{Fs player|no=4|nat=ESP|pos=DF|name=[[Ињиго Мартинес]]}} {{Fs player|no=5|nat=ESP|pos=DF|name=[[Јерај Алварез]]}} {{Fs player|no=6|nat=ESP|pos=MF|name=[[Микел Весга]]}} {{Fs player|no=7|nat=ESP|pos=FW|name=[[Алекс Беренгер]]}} {{Fs player|no=8|nat=ESP|pos=MF|name=[[Оихан Санцет]]}} {{Fs player|no=9|nat=GHA|pos=FW|name=[[Ињаки Вилијамс]]}} {{Fs player|no=10|nat=ESP|pos=FW|name=[[Икер Муниаин]]|other=[[Капитен (фудбал)|капитен]]}} {{Fs player|no=11|nat=ESP|pos=FW|name=[[Нико Вилијамс]]}} {{Fs player|no=12|nat=ESP|pos=FW|name=[[Горка Гурузета]]}} {{Fs player|no=13|nat=ESP|pos=GK|name=[[Јулен Агирезабала]]}} {{Fs player|no=14|nat=ESP|pos=MF|name=[[Дани Гарсија]]}} {{Fs player|no=15|nat=ESP|pos=DF|name=[[Ињиго Лекуе]]}} {{Fs mid}} {{Fs player|no=16|nat=ESP|pos=MF|name=[[Унаи Венчедор]]}} {{Fs player|no=17|nat=ESP|pos=DF|name=[[Јуриј Берчиче]]}} {{Fs player|no=18|nat=ESP|pos=DF|name=[[Оскар де Маркос]]|other=[[Капитен (фудбал)|заменик-капитен]]}} {{Fs player|no=19|nat=ESP|pos=MF|name=[[Оиер Зарага]]}} {{Fs player|no=20|nat=ESP|pos=FW|name=[[Асиер Вилалибре]]}} {{Fs player|no=21|nat=ESP|pos=DF|name=[[Андер Капа]]}} {{Fs player|no=22|nat=ESP|pos=FW|name=[[Раул Гарсија]]|other=[[Капитен (фудбал)|заменик-капитен]]}} {{Fs player|no=23|nat=ESP|pos=MF|name=[[Андер Ерера]]|other=на позајмица од [[ФК Париз Сен Жермен|Париз Сен Жермен]]}} {{Fs player|no=24|nat=ESP|pos=DF|name=[[Микел Балензијага]]}} {{Fs player|no=27|nat=ESP|pos=GK|name=[[Алекс Падила]]}} {{Fs player|no=28|nat=ESP|pos=FW|name=[[Луис Билбао]]}} {{Fs player|no=29|nat=ESP|pos=FW|name=[[Малком Аду Арес]]}} {{Fs player|no=31|nat=ESP|pos=DF|name=[[Ајтор Паредес]]}} {{Fs player|no=35|nat=ESP|pos=GK|name=[[Андер Ируаризага Диез]]}} {{Fs end}} === На позајмица === {{Fs start}} {{Fs player|no=|nat=ESP|pos=DF|name=[[Алекс Петксароман]]|other=на [[ФК Андора|Андора]] до 30 јуни 2023}} {{Fs player|no=|nat=ESP|pos=DF|name=[[Иманол Гарсија де Албениз]]|other=на [[ФК Еибар|Еибар]] до 30 јуни 2023}} {{Fs player|no=|nat=ESP|pos=DF|name=[[Унаи Нуњес]]|other=на [[ФК Селта Виго|Селта Виго]] до 30 јуни 2023}} {{Fs player|no=|nat=ESP|pos=MF|name=[[Бенат Прадос]]|other=на [[ФК Мирандес|Мирандес]] до 30 јуни 2023}} {{Fs mid}} {{Fs player|no=|nat=ESP|pos=MF|name=[[Перу Ноласкоаин]]|other=на [[ФК Еибар|Еибар]] до 30 јуни 2023}} {{Fs player|no=|nat=ESP|pos=FW|name=[[Хуан Артола]]|other=на [[ФК Бургос|Бургос]] до 30 јуни 2023}} {{Fs player|no=|nat=ESP|pos=FW|name=[[Нико Серано]]|other=на [[ФК Мирандес|Мирандес]] до 30 јуни 2023}} {{Fs end}} == Тренерски персонал == {| class="wikitable" !'''Позиција''' !'''Име''' |- |Главен тренер |{{flagicon|ESP}} [[Ернесто Валверде]] |- |Помошник тренер |{{flagicon|ESP}} Џон Аспијазу |- |Технички тренер |{{flagicon|ESP}} Алберто Иглесијас |- |Кондиционен тренер |{{flagicon|ESP}} Хосе Антонио Позанко |- |Тренер на голмани |{{flagicon|ESP}} Аитор Иру |- |Претставник |{{flagicon|ESP}} Андони Имаз |- |Раководител на медицинска служба |{{flagicon|ESP}} Хосеан Лекуе |- |Доктор |{{flagicon|ESP}} Пако Ангуло |- |Медицински работник |{{flagicon|ESP}} Хуанма Ипиња, Алваро Кампа |- |Физиотерапевти |{{flagicon|ESP}} Бењат Азула, Исуско Ортузар |- |Регенеративен терапевт |{{flagicon|ESP}} Ксавиер Климент |- |Менаџери за материјали |{{flagicon|ESP}} Џон Ескалза, Икер Лопес |} == Почести == === Лига === * '''[[Примера Дивисион (Шпанија)|Ла Лига]] (8):''' 1929–30, 1930–31, 1933–34, 1935–36, 1942–43, 1955–56, 1982–83, 1983–84 === Куп === * '''[[Копа дел Реј]] (24):''' 1903, 1904, 1910, 1911, 1914, 1915, 1916, 1921, 1923, 1930, 1931, 1932, 1933, 1943, 1944, 1944–45, 1949–50, 1955, 1956, 1958, 1969, 1972–73, 1983–84, 2023-24 * '''[[Суперкуп на Шпанија]] (3):''' 1984, 2015, 2020–21 * '''Копа Ева Дуарте:''' 1950 * '''Копа де ла Коронасион:''' 1902 == Резултати == {| class="wikitable" style="text-align:center" ! rowspan="2" style="width:60px;" |Сезона ! colspan="9" |Лига ! rowspan="2" style="width:60px; text-align:center;" |[[Копа дел Реј|Куп]]<ref>{{cite web|url=http://www.rsssf.com/tabless/spancuphist.html|title=Spanish Cup Winners|publisher=Rsssf.com|archive-url=https://web.archive.org/web/20100102110300/http://rsssf.com/tabless/spancuphist.html|archive-date=2 January 2010|access-date=3 December 2009|url-status=dead}}</ref> ! colspan="2" rowspan="2" |[[УЕФА|Европа]] ! colspan="2" rowspan="2" |Други натпреварувања |- !Д !Поз. !О !Поб. !Н !Пор. !ДГ !ПГ !Б |- ![[ФК Атлетик Билбао сезона 2013-2014|2013–14]] |[[Примера Дивисион (Шпанија)|1Д]] | bgcolor="D0F0C0" |[[Примера Дивисион (Шпанија) 2013-2014|4ти]] |38 |20 |10 |8 |66 |39 |'''70''' |[[Копа дел Реј сезона 2013-2014|Четвртфинале]] | | | | |- ![[ФК Атлетик Билбао сезона 2014-2015|2014–15]] |[[Примера Дивисион (Шпанија)|1Д]] | bgcolor="BBEBFF" |[[Примера Дивисион (Шпанија) 2014-2015|7ми]] |38 |15 |10 |13 |42 |41 |'''55''' | style="background:silver;" |[[Копа дел Реј сезона 2014-2015|Второ место]] |[[Лига на шампиони во фудбал|Лига на шампиони]] ----[[УЕФА Лига Европа|Лига Европа]] |[[УЕФА Лига на шампиони 2014/15|Групна фаза]] ----[[УЕФА Лига на Европа 2014/15|Шеснаесетфинале]] | | |- ![[ФК Атлетик Билбао сезона 2015-2016|2015–16]] |[[Примера Дивисион (Шпанија)|1Д]] | bgcolor="BBEBFF" |[[Примера Дивисион (Шпанија) 2015-2016|5ти]] |38 |18 |8 |12 |58 |45 |'''62''' |[[Копа дел Реј сезона 2015-2016|Четвртфинале]] |[[УЕФА Лига Европа|Лига Европа]] |[[УЕФА Лига на Европа 2015/16|Четвртфинале]] |[[Суперкуп на Шпанија]] | bgcolor="gold" |'''[[Суперкуп на Шпанија 2015|Победник]]''' |- ![[ФК Атлетик Билбао сезона 2016-2017|2016–17]] |[[Примера Дивисион (Шпанија)|1Д]] | bgcolor="BBEBFF" |[[Примера Дивисион (Шпанија) 2016-2017|7ми]] |38 |19 |6 |13 |53 |43 |'''63''' |[[Копа дел Реј сезона 2016-2017|Осминафинале]] |[[УЕФА Лига Европа|Лига Европа]] |[[УЕФА Лига на Европа 2016/17|Шеснаесетфинале]] | | |- ![[ФК Атлетик Билбао сезона 2017-2018|2017–18]] |[[Примера Дивисион (Шпанија)|1Д]] |[[Примера Дивисион (Шпанија) 2017-2018|16ти]] |38 |10 |13 |15 |41 |49 |'''43''' |[[Копа дел Реј сезона 2017-2018|Шеснаесетфинале]] |[[УЕФА Лига Европа|Лига Европа]] |[[УЕФА Лига на Европа 2017/18|Осминафинале]] | | |- ![[ФК Атлетик Билбао сезона 2018-2019|2018–19]] |[[Примера Дивисион (Шпанија)|1Д]] |[[Примера Дивисион (Шпанија) 2018-2019|8ми]] |38 |13 |14 |11 |41 |45 |'''53''' |[[Копа дел Реј сезона 2018-2019|Осминафинале]] | | | | |- ![[ФК Атлетик Билбао сезона 2019-2020|2019–20]] |[[Примера Дивисион (Шпанија)|1Д]] |[[Примера Дивисион (Шпанија) 2019-2020|11ти]] |38 |13 |12 |13 |41 |38 |'''51''' | style="background:silver;" |[[Копа дел Реј сезона 2019-2020|Второ место]] | | | | |- ![[ФК Атлетик Билбао сезона 2020-2021|2020–21]] |[[Примера Дивисион (Шпанија)|1Д]] |[[Примера Дивисион (Шпанија) 2020-2021|10ти]] |38 |11 |13 |14 |46 |42 |'''46''' | style="background:silver;" |[[Копа дел Реј сезона 2020-2021|Второ место]] | | |[[Суперкуп на Шпанија]] | bgcolor="gold" |'''[[Суперкуп на Шпанија 2020-2021|Победник]]''' |- ![[ФК Атлетик Билбао сезона 2021-2022|2021–22]] |[[Примера Дивисион (Шпанија)|1Д]] |[[Примера Дивисион (Шпанија) 2021-2022|8ми]] |38 |14 |13 |11 |43 |36 |'''55''' |[[Копа дел Реј сезона 2021-2022|Полуфинале]] | | |[[Суперкуп на Шпанија]] | style="background:silver;" |[[Суперкуп на Шпанија 2021-2022|Второ место]] |} <small> '''Поз.''' = Позиција; '''О''' = Одиграни натпревари; '''Поб.''' = Победи; '''Н''' = Нерешени; '''Пор.''' = Порази; '''ДГ''' = Дадени голови; '''ПГ''' = Примени голови; '''Б''' = Бодови</small> {| class="wikitable" | bgcolor="gold" |'''Победник''' | bgcolor="silver" |Второ место | bgcolor="D0F0C0" |Квалификации во Лига на шампиони | bgcolor="BBEBFF" |Квалификации во Лига Европа |} == Наводи == {{наводи}} [[Категорија:ФК Атлетик Билбао]] [[Категорија:Фудбалски клубови од Шпанија]] 1nadm7g6fatutms3jtf0r87xkgixlpm 0 1314051 5388309 4927073 2025-07-07T11:45:07Z BosaFi 115936 5388309 wikitext text/x-wiki [[Податотека:Koenigsmark_(1923).jpg|мини| Дуфло во ''[[Коенигсмарк (филм од 1923 година)|Коенигсмарк]]'' (1923).]] '''Угет Дуфло''' (24 август 1887, [[Лимож]] &#x2013; 12 април 1982 година, [[Париз]]) била француска сценска и филмска глумица. == Живот == Во 1910 година, се омажила за глумецот Рафаел Дуфло, а се развеле околу 1928 година. Првично била театарски изведувач на Комеди Франсе, а потоа Дуфло продолжила со филмска кариера. Во 1931 година, Дуфло била нападната од Французинката Маргерит Пантен пред театарот Сент Жорж во Париз. Подоцна Пантен бил третирана од [[Жак Лакан]] и станала предмет на неговата [[Случај Ејме|докторска теза]]. == Избрана филмографија == * ''Атентатот на војводата од Гиз'' (1908) * ''Во Стариот Алзас'' (1920) * ''Цветот на Индија'' (1921) * ''[[Коенигсмарк (филм од 1923 година)|Коенигсмарк]]'' (1923) * ''[[Мистериите на Париз (филм од 1922 година)|Мистериите на Париз]]'' (1924) * ''[[Принцезата и кловнот]]'' (1924) * ''[[Човекот со Хиспано (филм од 1926 година)|Човекот со Хиспано]]'' (1926) * ''[[Јасмина (филм)|Јасмина]]'' (1927) * ''[[Палати (филм)|Палати]]'' (1927) * ''Процесот на Мери Дуган'' (1930) * ''[[Мистеријата на жолтата соба (филм од 1930 година)|Мистеријата на жолтата соба]]'' (1930) * ''[[Парфемот на дамата во црно (филм од 1931 година)|Парфемот на дамата во црно]]'' (1931) * ''Марта'' (1935) * ''Мама Колибри'' (1937) * ''[[Возот за Венеција]]'' (1938) * ''[[Капетан (филм од 1946 година)|Капетанот]]'' (1946) * ''Јупитер'' (1952) * ''[[Девојка на пат]]'' (1962) == Библиографија == * Јунг, Ули и Шацберг, Валтер. ''Надвор од Калигари: Филмовите на Роберт Вине'' . Бергански книги, 1999 година.<sup class="noprint Inline-Template" style="white-space:nowrap;">&#x5B;''[[Википедија:Наведување на извори|<span title="Please supply an ISBN for this book.">ISBN&nbsp;недостасува</span>]]''&#x5D;</sup> == Надворешни врски == * {{Imdb име|0240646}} {{Нормативна контрола}}{{ОСНОВНОПОДРЕДУВАЊЕ:Дуфло, Угет}} [[Категорија:Луѓе од Лимож]] [[Категорија:Починати во 1982 година]] [[Категорија:Родени во 1887 година]] [[Категорија:Француски глумици]] 42t2bv215vwgf764iyuf9gsgkuh9fzi 5388310 5388309 2025-07-07T11:45:26Z BosaFi 115936 BosaFi ја премести страницата [[Хјугет Дуфлос]] на [[Угет Дуфло]]: Погрешно напишан наслов 5388309 wikitext text/x-wiki [[Податотека:Koenigsmark_(1923).jpg|мини| Дуфло во ''[[Коенигсмарк (филм од 1923 година)|Коенигсмарк]]'' (1923).]] '''Угет Дуфло''' (24 август 1887, [[Лимож]] &#x2013; 12 април 1982 година, [[Париз]]) била француска сценска и филмска глумица. == Живот == Во 1910 година, се омажила за глумецот Рафаел Дуфло, а се развеле околу 1928 година. Првично била театарски изведувач на Комеди Франсе, а потоа Дуфло продолжила со филмска кариера. Во 1931 година, Дуфло била нападната од Французинката Маргерит Пантен пред театарот Сент Жорж во Париз. Подоцна Пантен бил третирана од [[Жак Лакан]] и станала предмет на неговата [[Случај Ејме|докторска теза]]. == Избрана филмографија == * ''Атентатот на војводата од Гиз'' (1908) * ''Во Стариот Алзас'' (1920) * ''Цветот на Индија'' (1921) * ''[[Коенигсмарк (филм од 1923 година)|Коенигсмарк]]'' (1923) * ''[[Мистериите на Париз (филм од 1922 година)|Мистериите на Париз]]'' (1924) * ''[[Принцезата и кловнот]]'' (1924) * ''[[Човекот со Хиспано (филм од 1926 година)|Човекот со Хиспано]]'' (1926) * ''[[Јасмина (филм)|Јасмина]]'' (1927) * ''[[Палати (филм)|Палати]]'' (1927) * ''Процесот на Мери Дуган'' (1930) * ''[[Мистеријата на жолтата соба (филм од 1930 година)|Мистеријата на жолтата соба]]'' (1930) * ''[[Парфемот на дамата во црно (филм од 1931 година)|Парфемот на дамата во црно]]'' (1931) * ''Марта'' (1935) * ''Мама Колибри'' (1937) * ''[[Возот за Венеција]]'' (1938) * ''[[Капетан (филм од 1946 година)|Капетанот]]'' (1946) * ''Јупитер'' (1952) * ''[[Девојка на пат]]'' (1962) == Библиографија == * Јунг, Ули и Шацберг, Валтер. ''Надвор од Калигари: Филмовите на Роберт Вине'' . Бергански книги, 1999 година.<sup class="noprint Inline-Template" style="white-space:nowrap;">&#x5B;''[[Википедија:Наведување на извори|<span title="Please supply an ISBN for this book.">ISBN&nbsp;недостасува</span>]]''&#x5D;</sup> == Надворешни врски == * {{Imdb име|0240646}} {{Нормативна контрола}}{{ОСНОВНОПОДРЕДУВАЊЕ:Дуфло, Угет}} [[Категорија:Луѓе од Лимож]] [[Категорија:Починати во 1982 година]] [[Категорија:Родени во 1887 година]] [[Категорија:Француски глумици]] 42t2bv215vwgf764iyuf9gsgkuh9fzi 0 1314058 5388318 5013808 2025-07-07T11:57:15Z BosaFi 115936 5388318 wikitext text/x-wiki '''Кармен Кит Конерс''' (20 март, 1933 - 5 јули, 2017 година) бил американски психолог, најпознат по воспоставувањето на првите стандарди за дијагноза на [[АДХД|нарушувањето на хиперактивноста со дефицит на внимание]] (АДХД). Конерс е роден на 20 март 1933 година, во [[кањонот Бингам, Јута]], еден од трите деца на Мајкл Конерс, машински работник, и Мерл Конерс, работничка во маркет.<ref name="nytimes1">{{Наведена мрежна страница|url=https://www.nytimes.com/2017/07/13/health/keith-conners-dead-psychologist-adhd-diagnosing.html?mcubz=0|title=Keith Conners, Psychologist Who Set Standard for Diagnosing A.D.H.D., Dies at 84 - The New York Times|last=BENEDICT CAREY|date=July 13, 2017|publisher=Nytimes.com|accessdate=July 17, 2017}}</ref> Конерс е заслужен од многумина со тоа што го популаризирал АДХД во САД. Во подоцнежните години, тој изразил загриженост за високите стапки на дијагноза на АДХД во САД во споредба со Европа, и сугерирал дека АДХД можеби се дијагностицира премногу често во САД.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.huffingtonpost.com/allen-frances/keith-conners-father-of-adhd_b_9558252.html|title=Keith Conners, Father of ADHD, Regrets Its Current Misuse|last=Frances|first=Allen|date=March 28, 2016|publisher=}}</ref> Тој верувал дека вистинската стапка на АДХД во детството е 2-3%.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://medium.com/@IAmJeffEmmerson/a-founding-father-of-the-adhd-diagnosis-wrote-his-own-obituary-to-warn-against-current-c54d2459e620|title=A founding father of the ADHD diagnosis wrote his own obituary to warn against current…|last=Emmerson|first=Jeff|date=July 8, 2017|publisher=|accessdate=2023-01-20|archive-date=2018-06-27|archive-url=https://web.archive.org/web/20180627230806/https://medium.com/@IAmJeffEmmerson/a-founding-father-of-the-adhd-diagnosis-wrote-his-own-obituary-to-warn-against-current-c54d2459e620|url-status=dead}}</ref> Конерс починал на 5 јули 2017 година во [[Дурам, Северна Каролина]], на 84-годишна возраст.<ref name="nytimes1"/> == Наводи == {{Наводи}}{{Нормативна контрола}} [[Категорија:Починати во 2017 година]] [[Категорија:Родени во 1933 година]] [[Категорија:Апсолвенти на Оксфордскиот универзитет]] 75eiskm25ns0sh4p7wx2g1iilzgoko5 0 1314292 5388308 4930475 2025-07-07T11:40:29Z BosaFi 115936 5388308 wikitext text/x-wiki {{Infobox ice hockey player|image=Vrana 031111.jpeg|image_size=260px|caption=Врана во 2011 г.|birth_date={{Birth date and age|1985|3|29|mf=y}}|birth_place=[[Штернберк]], [[Чехословачка]]|height_ft=5|height_in=10|weight_lb=184|position=[[Центар]]|shoots=Лево|league=[[Чешка Екстралига]]|team=[[ХК Оцелари Тринец]]|draft=42nd overall|draft_year=2003|draft_team=[[Њу Џерси Девилс]]|career_start=2005|career_end=}} '''Петр Врана''' (роден на 29 март 1985 година) е чешки професионален центар [[Хокеј на мраз|во хокеј на мраз]] кој моментално игра за РК Оцелари Тринец од чешката Екстралига. Избран од Њу Џерси Девилс во драфтот за влез во НХЛ во 2003 година, тој одиграл 16 натпревари во [[Национална хокеарска лига|Националната хокеарска лига]] со Девилс во текот на сезоната 2008-09. Врана исто така поминал четири сезони во Континенталната хокеарска лига. На меѓународно ниво, Врана играл за чешката репрезентација на јуниорско и сениорско ниво, вклучително и на две светски првенства. == Кариера == Врана е роден во Штернберк и ги запишал своите први минути во Чешката Екстралига со ХК Хавиров за време на сезоната 2001-02. Се преселил во Канада следната година, приклучувајќи им се на Халифакс Мусхедс во Големата јуниорска хокеарска лига во Квебек. Бил драфтуван во второто коло, вкупно 42-то, од Њу Џерси Девилс на драфтот за влез во НХЛ во 2003 година и потпишал со Девилс во мај 2004 година. Тој останал во Мусхедс до крајот на кампањата 2004-05, а потоа стекнал тригодишно искуство во АХЛ со Албани Ривер Ратс и Ловел Девилс.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://theahl.com/stats/player.php?lang_code=en&id=456|title=TheAHL.com {{!}} The American Hockey League|work=theahl.com|accessdate=2016-05-04}}</ref> Своето деби во НХЛ го имал со Њу Џерси Девилс на 18 октомври 2008 година против Вашингтон Капиталс, со што станал 13-ти играч во историјата на Девилс кој постигнал гол во неговиот прв натпревар во НХЛ: Тој постигнал гол против Брент Џонсон со асистенции на Патрик Елијаш и Џони Одуја.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.nj.com/devils/index.ssf/2008/10/vrana_scores_first_nhl_goal_in_1.html|title=Vrana scores first NHL goal in New Jersey Devils' shootout victory|date=19 October 2008|work=NJ.com|accessdate=2016-05-04}}</ref> Врана се вратил во Чешка во 2009 година, потпишувајќи со ХК Витковице каде што ќе играл се до 2011 година, кога се согласил со Амур Хабаровск од Континенталната хокеарска лига (KHL). Откако ја поминал сезоната 2011-12 со Амур, тој се преселил со колегата од КХЛ, Лев Праха во 2012 година. На 2 јули 2014 година, Врана го напуштил HC Лев, откако тој прогласил банкрот и се распаднал, како слободен агент сакал да потпише со колегата од КХЛ, Атлант Московска област.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.levpraha.com/clanek.asp?id=Nemec-Vrana-Engren-move-to-Atlant-886|title=Nemen, Vrana and Engren move to Atlant|date=2014-07-02|work=[[HC Lev Praha]]|archive-url=https://web.archive.org/web/20140714162423/http://www.levpraha.com/clanek.asp?id=Nemec-Vrana-Engren-move-to-Atlant-886|archive-date=2014-07-14|accessdate=2014-07-02}}</ref> Подоцна во текот на сезоната 2014-15, се префрлил во друг тим на КХЛ, Ак Барс Казан.{{МедалТабелаНајгоре|}} {{МедалЗемја|{{flagicon|Czech Republic}} Чешка република}} {{МедалСпорт|Машки [[хокеј на мраз]]}} {{МедалНатпревар|[[IIHF Светско првенство U20|Светско јуниорско првенство]]}} {{МедалБронза|[[2005 Светско јуниорско првенство во хокеј на мраз|2005 САД]]|}} {{МедалНајдолу}}Врана потпишал со [[ХК Бринес]] од Шведската хокеарска лига (SHL) за кампањата 2015-16 и потоа ја напуштил Шведска по сезоната за да се приклучи на ХК Спарта Праха од чешката Екстралига за 2016-17. == Личен живот == Во 2021 година, сопругата на Врана се удавила откако паднала низ мразот на езеро обидувајќи се да го спаси нивното куче.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.thechronicleherald.ca/sports/local-sports/wife-of-ex-mooseheads-captain-petr-vrana-drowns-in-czech-republic-while-trying-to-save-puppy-559042/|title=Wife of ex-Mooseheads captain Petr Vrana drowns in Czech Republic while trying to save puppy|work=thechronicleherald.ca.com|accessdate=2021-03-10}}</ref> == Навод == {{Наводи}} * {{Почетна кутија}} {{succession box|before=[[Беноит Монду]]|title=Добитник на [[Трофеј Мишел Бержерон]]|years=[[2002–03 QMJHL сезона|2003]]|after=[[Сидни Крозби]]}} {{succession box|before=[[Беноит Монду]]|title=Победник на [[РДС куп]]|years=[[2002–03 QMJHL сезона|2003]]|after=[[Сидни Крозби]]}} {{s-end}}{{ОСНОВНОПОДРЕДУВАЊЕ:Врана, Петр}} [[Категорија:Родени во 1985 година]] [[Категорија:Хокеари од Чешка]] dx64u5wyn6ry3xjv37lmuamk1po0kcb 0 1317385 5388300 4963564 2025-07-07T11:15:01Z BosaFi 115936 5388300 wikitext text/x-wiki {{Infobox person | image = | imagesize = | caption = | name = Еван Родерик | birth_name = Еван Родерик Андерсон | birth_date = {{Birth date and age|df=yes|1995|06|29}} | birth_place = [[Ванкувер]], [[Канада]] | residence = | nationality = Канаѓанец | occupation = глумец | years_active = 2015–сè уште | partner = | children = }} '''Еван Родерик Андерсон''' ({{lang-en|Evan Roderick Anderson}}; [[29 јуни]] [[1995]]) e [[Канада|канадски]] глумец.<ref>{{Cite journal|url=https://www.photobookmagazine.com/features/2020/2/19/up-close-with-evan-roderick|title=Up Close With Evan Roderick|journal=Photo Book|date=21 February 2020|accessdate=20 March 2020|archive-date=2020-03-20|archive-url=https://web.archive.org/web/20200320220420/https://www.photobookmagazine.com/features/2020/2/19/up-close-with-evan-roderick|url-status=dead}}</ref> Тој има постар брат, Стјуарт. Еван првпат се заинтересирал за изведувачки уметности кога го видел концертот на [[Ролинг стоунс]] на 10-годишна возраст и решил да се занимава со тоа како тинејџер.<ref>{{Cite journal|url=https://www.naludamagazine.com/interview-with-netflixs-spinning-out-actor-evan-roderick/|title=Interview with Netflix's "Spinning Out" actor Evan Roderick|journal=Naluda Magazine|date=28 December 2019|accessdate=20 March 2020}}</ref> == Наводи == {{reflist|30em}} == Надворешни врски == *{{IMDb name|nm7754841}} {{ОСНОВНОПОДРЕДУВАЊЕ:Родерик, Еван}} [[Категорија:Живи луѓе]] [[Категорија:Родени во 1995 година]] [[Категорија:Канадски глумци]] qhjupqltuces5beu8c4i53apip9sdri 0 1317992 5388303 5114676 2025-07-07T11:23:36Z BosaFi 115936 5388303 wikitext text/x-wiki {{Инфокутија Музеј|name=Фрик Питсбург|native_name=|native_name_lang=|image=TheFrickArtMuseumatClayton.jpg|image_upright=|alt=|caption=Фрик музеј за уметност|map_type=Питсбург|map_relief=|map_size=|map_caption=|coordinates={{Coord|40.446350|-79.902512|region:US-PA_type:landmark|display=inline,title}}|established={{Start date|1990}}|dissolved=|location=7227 Улица Рејнолдс<br />[[Питсбург]], [[Пенсилвнија]] 15208|type=|accreditation=|key_holdings=|collections=|collection_size=|visitors=|founder=[[Хелен Клеј Фрик]]|director=|president=|chairperson=|curator=Сара Џ. Хол|historian=|owner=|publictransit=|car_park=|network=|website={{URL|thefrickpittsburgh.org}}|embedded=}} '''Фрик Питсбург''' било здружение на музеи и историски градби сместени во [[Питсбург]], Пенсилванија, [[Соединети Американски Држави|Соединетите Американски Држави]], создадно околу резиденцијата на семејството Фрик од деветнаесеттиот век, познато како „Клејтон“. Се фокусирало на толкувањето на животот и времето на Хенри Клеј Фрик (1849 &ndash; 1919), кој бил индустријалец и колекционер на уметнички дела. Комплексот кој се наоѓал на 22,000м2<ref name="post-gazette.com">{{Наведена мрежна страница|url=http://www.post-gazette.com/stories/local/neighborhoods-city/frick-art-historical-center-to-get-15-million-makeover-689348/|title=Frick Art & Historical Center to get makeover - Pittsburgh Post-Gazette|archive-url=https://web.archive.org/web/20130619125035/http://www.post-gazette.com/stories/local/neighborhoods-city/frick-art-historical-center-to-get-15-million-makeover-689348|archive-date=June 19, 2013}}</ref> од тревникот и градините во градската населба Поинт Бриз, во кој биле вклучени: Клејтон, обновената палата на Фрик; Музејот на уметноста Фрик; Музејот на автомобили и кочии; стаклената градина; детската игротека Фрик и кафуле. Веб-страницата ја следеле над 100.000 посетители годишно. Влезот бил бесплатен. Хелен Клеј Фрик (1888 &mdash; 1984) била двигател за зачувување на имотот на Фрик и дозволила да се отвори за јавноста по нејзината смрт. == Историја == [[Податотека:FrickMansionClayton.jpg|лево|мини|200x200пкс| Дворецот Фрик „Клејтон“]] Денешниот музејот е зачуван како куќа со единаесет соби, во италијански стил, купена од Фрик кратко по нивниот брак во 1881 година. Куќата била изградена во 1860-тите од непознат оригинален архитект. По модификациите на архитектот од Питсбург, Ендрју Пиблс, таа била преименувана во „Клејтон“. Понатамошното ремоделирање на куќата било направено во 1892 година од страна на архитектот од Питсбург Фредерик Ј. Остерлинг. Салата за танцување била изградена во 1897 година по дизајни на архитектите Алден и Харлоу. Куќата служела како примарна резиденција на смејството од 1883 до 1905 година. Семејството Фрик се преселило во Њујорк во 1905 година, каде што на крајот ја основале колекцијата Фрик, но во 1981 година ќерката Хелен Клеј Фрик се вратила во Клејтон, каде претходно поминувала дел од секоја година и останала таму до нејзината смрт во 1984 година. Клејтон бил отворен за јавноста во 1990 година, а во 1997 година куќата за кочии од 1950-тите била проширена за да се создаде Музејот на автомобили и кочии. Во мај 2013 година, центарот објавил реновирање во вредност од 15 милиони долари кое започнало на 6 јуни 2013 година<ref name="post-gazette.com"/> == Колекции == [[Податотека:Frick_Car_and_Carriage_Collection.jpg|лево|мини| Автомобили во Музејот за автомобили и кочии на Фрик.]] Колекцијата на музејот за уметност Фрик вклучувала поголема група дела на хартија од Жан-Франсоа Милет, [[Ренесанса|ренесансни]] и [[барок]]ни бронзи и европски слики од деветнаесеттиот век. Имала и доцносредновековни и ренесансни слики со побожна природа од: Бернардо Дади, Липо Меми, Џовани ди Паоло, Франческо ди Ванучио („Света Катерина“), Раиналдо ди Раинучио да Сполето, Сасета, Матео ди Џовани, Франческо Мел Жан Белегамб. Во Музејот на уметноста „Фрик“ имало ренесансни и барокни слики со секуларни теми од: Аполонио Ди Џовани („Сцени од [[Одисеја|Хомеровата одисеја]]“), Жан-Луј де Марн („Сена кај Свети Облак“), Карл Ван Лу, [[Морис Кантен де Ла Тур|Морис Квентин де ла Tур]], [[Петер Паул Рубенс|Питер Пол Рубенс]], [[Јан Стен]], Јан ван Ос и [[Артур Девис]]. Во Клејтон, во замокот во кој живеел Фрик се наоѓале слики од 19 век на Жил Казин, Жан-Франсоа Рафаели и Антон Мов. Изложените автомобили во колекцијата вклучувале: од 1881 година Брогам, 1898 година Панхард и Левасон Тонео, 1903 Бејкер Електрик, 1906 година Вагон, 1909 Бејли Електрик Фаетон, 1909 Кејстон Шеесет и Шестојач, 1911 Пен 30 турнеја автомобил, 1912 Дамлер Ландлет, 1914 Форд Модел Т турнеја ЦАР, 1914 Ролс-Ројс Силвер Гоуст Туринг, Калифорнијаr, 1917 Стандарден модел Е туристички автомобил, 1924 Ауто ред баг флајер, 1931 Линколн Модел К Спорт Фетон и американско Бантам кабрио купе од 1940 година. Музејот бил домаќин на визитинг изложбата, Килер Хијлс (изложба на чевли со потпетици)<ref name="Narrop">{{Наведени вести|url=http://triblive.com/aande/museums/9076315-74/fashion-heels-killer#axzz3oZtB4rkt|title=Frick Art & Historical Center to host 'Killer Heels' exhibit|last=Harrop|first=JoAnne Klimovich|date=September 21, 2015|access-date=October 14, 2015|publisher=Tribune}}</ref> почнувајќи од јуни 2016 година. == Поврзано == [[Податотека:FrickGreenhouse.jpg|мини|280x280пкс| Стаклена градина во уметничкиот и историскиот центар Фрик]] * [[Фрик колекција]] * [[Култура на Питсбург]] == Наводи == {{Наводи}} == Надворешни врски == * {{Матична|thefrickpittsburgh.org}} * [https://www.google.com/culturalinstitute/beta/partner/the-frick-pittsburgh The Frick Pittsburgh at Google Cultural Institute] * [https://web.archive.org/web/20100102065638/http://postgazette.com/pg/09068/953457-429.stm 360° panorama of the Clayton's parlor] * [https://web.archive.org/web/20110928020849/http://postgazette.com/pg/09103/962016-429.stm 360° panorama of the Clayton's library and sitting room] [[Категорија:Координати на Википодатоците]] nr2m6mibqmq3uzvb52rzdk9v9iatyie 5388304 5388303 2025-07-07T11:24:14Z BosaFi 115936 5388304 wikitext text/x-wiki {{Инфокутија Музеј|name=Фрик Питсбург|native_name=|native_name_lang=|image=TheFrickArtMuseumatClayton.jpg|image_upright=|alt=|caption=Фрик музеј за уметност|map_type=Питсбург|map_relief=|map_size=|map_caption=|coordinates={{Coord|40.446350|-79.902512|region:US-PA_type:landmark|display=inline,title}}|established={{Start date|1990}}|dissolved=|location=7227 Улица Рејнолдс<br />[[Питсбург]], [[Пенсилвнија]] 15208|type=|accreditation=|key_holdings=|collections=|collection_size=|visitors=|founder=[[Хелен Клеј Фрик]]|director=|president=|chairperson=|curator=Сара Џ. Хол|historian=|owner=|publictransit=|car_park=|network=|website={{URL|thefrickpittsburgh.org}}|embedded=}} '''Фрик Питсбург''' било здружение на музеи и историски градби сместени во [[Питсбург]], Пенсилванија, [[Соединети Американски Држави|Соединетите Американски Држави]], создадно околу резиденцијата на семејството Фрик од деветнаесеттиот век, познато како „Клејтон“. Се фокусирало на толкувањето на животот и времето на Хенри Клеј Фрик (1849 &ndash; 1919), кој бил индустријалец и колекционер на уметнички дела. Комплексот кој се наоѓал на 22,000м2<ref name="post-gazette.com">{{Наведена мрежна страница|url=http://www.post-gazette.com/stories/local/neighborhoods-city/frick-art-historical-center-to-get-15-million-makeover-689348/|title=Frick Art & Historical Center to get makeover - Pittsburgh Post-Gazette|archive-url=https://web.archive.org/web/20130619125035/http://www.post-gazette.com/stories/local/neighborhoods-city/frick-art-historical-center-to-get-15-million-makeover-689348|archive-date=June 19, 2013}}</ref> од тревникот и градините во градската населба Поинт Бриз, во кој биле вклучени: Клејтон, обновената палата на Фрик; Музејот на уметноста Фрик; Музејот на автомобили и кочии; стаклената градина; детската игротека Фрик и кафуле. Веб-страницата ја следеле над 100.000 посетители годишно. Влезот бил бесплатен. Хелен Клеј Фрик (1888 &mdash; 1984) била двигател за зачувување на имотот на Фрик и дозволила да се отвори за јавноста по нејзината смрт. == Историја == [[Податотека:FrickMansionClayton.jpg|лево|мини|200x200пкс| Дворецот Фрик „Клејтон“]] Денешниот музејот е зачуван како куќа со единаесет соби, во италијански стил, купена од Фрик кратко по нивниот брак во 1881 година. Куќата била изградена во 1860-тите од непознат оригинален архитект. По модификациите на архитектот од Питсбург, Ендрју Пиблс, таа била преименувана во „Клејтон“. Понатамошното ремоделирање на куќата било направено во 1892 година од страна на архитектот од Питсбург Фредерик Ј. Остерлинг. Салата за танцување била изградена во 1897 година по дизајни на архитектите Алден и Харлоу. Куќата служела како примарна резиденција на смејството од 1883 до 1905 година. Семејството Фрик се преселило во Њујорк во 1905 година, каде што на крајот ја основале колекцијата Фрик, но во 1981 година ќерката Хелен Клеј Фрик се вратила во Клејтон, каде претходно поминувала дел од секоја година и останала таму до нејзината смрт во 1984 година. Клејтон бил отворен за јавноста во 1990 година, а во 1997 година куќата за кочии од 1950-тите била проширена за да се создаде Музејот на автомобили и кочии. Во мај 2013 година, центарот објавил реновирање во вредност од 15 милиони долари кое започнало на 6 јуни 2013 година<ref name="post-gazette.com"/> == Колекции == [[Податотека:Frick_Car_and_Carriage_Collection.jpg|лево|мини| Автомобили во Музејот за автомобили и кочии на Фрик.]] Колекцијата на музејот за уметност Фрик вклучувала поголема група дела на хартија од Жан-Франсоа Милет, [[Ренесанса|ренесансни]] и [[барок]]ни бронзи и европски слики од деветнаесеттиот век. Имала и доцносредновековни и ренесансни слики со побожна природа од: Бернардо Дади, Липо Меми, Џовани ди Паоло, Франческо ди Ванучио („Света Катерина“), Раиналдо ди Раинучио да Сполето, Сасета, Матео ди Џовани, Франческо Мел Жан Белегамб. Во Музејот на уметноста „Фрик“ имало ренесансни и барокни слики со секуларни теми од: Аполонио Ди Џовани („Сцени од [[Одисеја|Хомеровата одисеја]]“), Жан-Луј де Марн („Сена кај Свети Облак“), Карл Ван Лу, [[Морис Кантен де Ла Тур|Морис Квентин де ла Tур]], [[Петер Паул Рубенс|Питер Пол Рубенс]], [[Јан Стен]], Јан ван Ос и [[Артур Девис]]. Во Клејтон, во замокот во кој живеел Фрик се наоѓале слики од 19 век на Жил Казин, Жан-Франсоа Рафаели и Антон Мов. Изложените автомобили во колекцијата вклучувале: од 1881 година Брогам, 1898 година Панхард и Левасон Тонео, 1903 Бејкер Електрик, 1906 година Вагон, 1909 Бејли Електрик Фаетон, 1909 Кејстон Шеесет и Шестојач, 1911 Пен 30 турнеја автомобил, 1912 Дамлер Ландлет, 1914 Форд Модел Т турнеја ЦАР, 1914 Ролс-Ројс Силвер Гоуст Туринг, Калифорнијаr, 1917 Стандарден модел Е туристички автомобил, 1924 Ауто ред баг флајер, 1931 Линколн Модел К Спорт Фетон и американско Бантам кабрио купе од 1940 година. Музејот бил домаќин на визитинг изложбата, Килер Хијлс (изложба на чевли со потпетици)<ref name="Narrop">{{Наведени вести|url=http://triblive.com/aande/museums/9076315-74/fashion-heels-killer#axzz3oZtB4rkt|title=Frick Art & Historical Center to host 'Killer Heels' exhibit|last=Harrop|first=JoAnne Klimovich|date=September 21, 2015|access-date=October 14, 2015|publisher=Tribune}}</ref> почнувајќи од јуни 2016 година. == Поврзано == [[Податотека:FrickGreenhouse.jpg|мини|280x280пкс| Стаклена градина во уметничкиот и историскиот центар Фрик]] * [[Фрик колекција]] * [[Култура на Питсбург]] == Наводи == {{Наводи}} == Надворешни врски == * {{Матична|thefrickpittsburgh.org}} * [https://www.google.com/culturalinstitute/beta/partner/the-frick-pittsburgh The Frick Pittsburgh at Google Cultural Institute] * [https://web.archive.org/web/20100102065638/http://postgazette.com/pg/09068/953457-429.stm 360° panorama of the Clayton's parlor] * [https://web.archive.org/web/20110928020849/http://postgazette.com/pg/09103/962016-429.stm 360° panorama of the Clayton's library and sitting room] [[Категорија:Координати на Википодатоците]] [[Категорија:Музеи во САД]] 3wgj24op92cwka19frj9idtydmlc10p 0 1318749 5388062 5384927 2025-07-06T19:01:28Z 79.125.171.196 5388062 wikitext text/x-wiki {{Инфокутија за личност | име=Адил Газафер | портрет= | опис= | наставка= | роден-дата= {{роден на|5|декември|1947}} | роден-место=[[Струга]] | починал-дата= | починал-место= |занимање = генерал-потполковник }} '''Адил Газафер''' ({{lang-sq|Adil Gazafer}}), ({{роден во|Струга}}, {{роден на|5|декември|1947}}) — офицер, македонски [[генерал-потполковник]] од турско потекло. == Животопис == Роден е на 5 декември 1947 година во [[Струга]] од татко Беџет и и мајка Фатиме. Основно и средно образование (гимназија) завршил во родниот град. Во периодот 1968-1972 година студирал на Воената академија на копнените сили на ЈНА. Од 1972 до 1974 година бил командир на [[Вод (војска)|вод]] во [[Ниш]]. После тоа до 1980 година бил командант на [[Чета (војска)|чета]] во истиот град. Помеѓу 1980 и 1981 година бил заменик командант и помошник командант за планирање во [[Ниш]]. Од 1981 до 1984 година бил предавач во Центарот за обука за територијална одбрана на Автономната Социјалистичка Покраина Косово. Помеѓу 1984 и 1986 година бил командант на [[баталјон]] во [[Приштина]]. Од 1986 до 1989 година бил командант на [[полк]]. Во периодот 1989 - 1992 година бил инспектор за одбранбена обука за Народната одбрана на Автономната Социјалистичка Покраина Косово. Во 1992 година влегува во новосоздадената армија на Република Македонија како командант на 16-та пешадиска бригада од Третиот армиски корпус. Од 1994 до 1996 година бил заменик командант задолжен за гарнизони и сместување во Скопје. Во 1996 година дипломирал на Школата за национална одбрана во Турција. Во периодот 1996-2000 година бил командир на Центарот за обука на граничната полиција во Велес. Од 2000 до 2001 година бил командант на 16. пешадиска бригада во Штип. Помеѓу 2001 и 2002 година бил заменик командант на командата за обука, а од 2002 до 2003 година бил нејзин командант. Во периодот 2003-2008 година бил заменик на началникот на Генералштабот на Армијата на Република Македонија. Се пензионирал во септември 2008 година<ref>{{Наведена мрежна страница |url=http://www.arm.mil.mk/wp-content/uploads/2019/01/monografija-generali.pdf |title=Стојановски, М. и Стојаноски, Б. Воени генерали во Македонија (1943 – 2017). 2-ро издание. Печатница „ЕВРОПА 92“ – Кочани, 2017, с.90 |accessdate=2023-03-27 |archive-date=2021-08-03 |archive-url=https://web.archive.org/web/20210803185103/http://www.arm.mil.mk/wp-content/uploads/2019/01/monografija-generali.pdf |url-status=dead }}</ref>. == Воени чинови == * [[Потпоручник]] (1972) * [[Поручник]] (1974) * [[Капетан]] (1977) * [[Капетан 1 класа]] (1979) * [[Мајор]] (1983) * [[Потполковник]] (1988) * [[Полковник]] (1994) * [[Бригаден генерал]] (18 август 2000 година) (Уредба бр. 14) <ref>[http://www.slvesnik.com.mk/Issues/3FE586A2E31948F69DE489594DE24274.pdf Службен весник на Република Македониjа, бр. 68, с. 4439]</ref> * [[Генерал-мајор]] (2003) * [[Генерал-полковник]] (2007) == Награди == * Орден за воени заслуги со сребрени мечеви 1975 година; * Орден на Народната армија со сребрена ѕвезда 1981 година; * Орден за воени заслуги со златни мечеви 1986 година; == Трудови == * „Тактиката како оперативна вештина, тактички знаци и симболи“. * „Зајакната пешадиска бригада во напад“, (дипломски труд за Командноштабна академија) * „Македонија во рамките на Балканот, 1. Актуелна политичко-економска состојба и армиска состојба, 2. Во контекст на геостратешката положба и опкружување, во која насока ќе се развива државата и каква организациона структура ќе има армијата во иднина“ (Теза за Школата за национална одбрана). == Наводи == {{наводи}} {{ОСНОВНОПОДРЕДУВАЊЕ:Газафер, Адил}} [[Категорија:Македонски генерали]] [[Категорија:Македонски Албанци]] 65dof50ymolicovp9b2o6rdo9ch8vbz 5388073 5388062 2025-07-06T19:23:42Z Gurther 105215 Одбиена последната промена (од [[Специјална:Придонеси/79.125.171.196|79.125.171.196]]) и ја поврати преработката 5384927 на Gurther 5388073 wikitext text/x-wiki {{Инфокутија за личност | име=Адил Газафер | портрет= | опис= | наставка= | роден-дата= {{роден на|5|декември|1947}} | роден-место=[[Струга]] | починал-дата= | починал-место= |занимање = генерал-потполковник }} '''Адил Газафер''' ({{lang-sq|Adil Gazafer}}), ({{роден во|Струга}}, {{роден на|5|декември|1947}}) — офицер, македонски [[генерал-потполковник]] од албанско потекло. == Животопис == Роден е на 5 декември 1947 година во [[Струга]] од татко Беџет и и мајка Фатиме. Основно и средно образование (гимназија) завршил во родниот град. Во периодот 1968-1972 година студирал на Воената академија на копнените сили на ЈНА. Од 1972 до 1974 година бил командир на [[Вод (војска)|вод]] во [[Ниш]]. После тоа до 1980 година бил командант на [[Чета (војска)|чета]] во истиот град. Помеѓу 1980 и 1981 година бил заменик командант и помошник командант за планирање во [[Ниш]]. Од 1981 до 1984 година бил предавач во Центарот за обука за територијална одбрана на Автономната Социјалистичка Покраина Косово. Помеѓу 1984 и 1986 година бил командант на [[баталјон]] во [[Приштина]]. Од 1986 до 1989 година бил командант на [[полк]]. Во периодот 1989 - 1992 година бил инспектор за одбранбена обука за Народната одбрана на Автономната Социјалистичка Покраина Косово. Во 1992 година влегува во новосоздадената армија на Република Македонија како командант на 16-та пешадиска бригада од Третиот армиски корпус. Од 1994 до 1996 година бил заменик командант задолжен за гарнизони и сместување во Скопје. Во 1996 година дипломирал на Школата за национална одбрана во Турција. Во периодот 1996-2000 година бил командир на Центарот за обука на граничната полиција во Велес. Од 2000 до 2001 година бил командант на 16. пешадиска бригада во Штип. Помеѓу 2001 и 2002 година бил заменик командант на командата за обука, а од 2002 до 2003 година бил нејзин командант. Во периодот 2003-2008 година бил заменик на началникот на Генералштабот на Армијата на Република Македонија. Се пензионирал во септември 2008 година<ref>{{Наведена мрежна страница |url=http://www.arm.mil.mk/wp-content/uploads/2019/01/monografija-generali.pdf |title=Стојановски, М. и Стојаноски, Б. Воени генерали во Македонија (1943 – 2017). 2-ро издание. Печатница „ЕВРОПА 92“ – Кочани, 2017, с.90 |accessdate=2023-03-27 |archive-date=2021-08-03 |archive-url=https://web.archive.org/web/20210803185103/http://www.arm.mil.mk/wp-content/uploads/2019/01/monografija-generali.pdf |url-status=dead }}</ref>. == Воени чинови == * [[Потпоручник]] (1972) * [[Поручник]] (1974) * [[Капетан]] (1977) * [[Капетан 1 класа]] (1979) * [[Мајор]] (1983) * [[Потполковник]] (1988) * [[Полковник]] (1994) * [[Бригаден генерал]] (18 август 2000 година) (Уредба бр. 14) <ref>[http://www.slvesnik.com.mk/Issues/3FE586A2E31948F69DE489594DE24274.pdf Службен весник на Република Македониjа, бр. 68, с. 4439]</ref> * [[Генерал-мајор]] (2003) * [[Генерал-полковник]] (2007) == Награди == * Орден за воени заслуги со сребрени мечеви 1975 година; * Орден на Народната армија со сребрена ѕвезда 1981 година; * Орден за воени заслуги со златни мечеви 1986 година; == Трудови == * „Тактиката како оперативна вештина, тактички знаци и симболи“. * „Зајакната пешадиска бригада во напад“, (дипломски труд за Командноштабна академија) * „Македонија во рамките на Балканот, 1. Актуелна политичко-економска состојба и армиска состојба, 2. Во контекст на геостратешката положба и опкружување, во која насока ќе се развива државата и каква организациона структура ќе има армијата во иднина“ (Теза за Школата за национална одбрана). == Наводи == {{наводи}} {{ОСНОВНОПОДРЕДУВАЊЕ:Газафер, Адил}} [[Категорија:Македонски генерали]] [[Категорија:Македонски Албанци]] e8343azd7c57vi0tx38x6l2br0iagu4 0 1318801 5388116 5374799 2025-07-06T23:18:09Z 151.18.141.181 5388116 wikitext text/x-wiki [[Податотека:Vecelli,_Tiziano_-_Judith_-_c._1515.jpg|мини|427x427пкс| [[Тицијан.|Тицијан]], ''Салома со главата на Јован Крстител'' в. 1515 година; ова религиозно дело функционирало и како идеализиран портрет на убавица, венецијански жанр развиен од Тицијан, наводно често користејќи венецијански [[Куртизана|куртизани]] како модели.]] '''Венецијанското сликарство''' било главна сила во италијанското ренесансно сликарство и пошироко. Почнувајќи со работата на [[Џовани Белини]] (околу 1430–1516) и неговиот брат [[Џентиле Белини|Џентил Белини]] (околу 1429–1507) и нивните работилници, главните уметници на '''венецијанската школа''' ги вклучиле Џорџоне (околу 1477–1510), [[Тицијан.|Тицијан]] (в. 1489–1576), [[Тинторето]] (1518–1594), [[Паоло Веронезе]] (1528–1588) и [[Јакопо Басано]] (1510–1592) и неговите синови. Се сметало дека и давал примат на бојата над линијата,<ref>Steer, 7–10; Martineau, 38–39, 41–43</ref> традицијата на венецијанското училиште се спротивставувала на маниризмот распространет во остатокот од Италија. Венецијанскиот стил извршил големо влијание врз подоцнежниот развој на западното сликарство.<ref name="Gardner">Gardner, p. 679.</ref> [[Податотека:Canaletto_-_The_Entrance_to_the_Grand_Canal,_Venice_-_Google_Art_Project.jpg|мини|350x350пкс| [[Каналето]], ''Влезот во Големиот канал'', в. 1730 година, типична ведута]] Случајно, главните фази на венецијанското сликарство прилично уредно се вклопувале во вековите. По славата на 16 век следел голем пад во 17, но неочекувано заживување во 18ти,<ref>Steer, 175 describes the cause of the revival as "something of a mystery"; it is also a "mystery" to Wittkower, 479.</ref> кога венецијанските сликари уживале голем успех низ Европа, бидејќи [[Барокна уметност|барокното сликарство]] се свртело кон [[рококо]]. Ова било целосно завршено со изумирањето на [[Венецијанска Република|Република Венеција]] во 1797 година и оттогаш, иако многу насликани од други, Венеција немала свој постојан стил или традиција.<ref name="Steer, 208">Steer, 208</ref> Иако долгиот пад на политичката и економската моќ на Републиката започнал пред 1500 година, Венеција на тој датум останала „најбогат, најмоќен и најнаселен италијански град“<ref name="Freedberg, 123">Freedberg, 123</ref> и контролирал значајни територии на копното, познати како тераферма., кој вклучувал неколку мали градови кои придонеле уметници во венецијанското училиште, особено [[Падова]], [[Бреша]] и [[Верона]]. Териториите на Републиката, исто така, ги опфаќале [[Истра]], [[Далмација]] и островите кои сега се наоѓале во близина на [[Хрватска|хрватскиот]] брег, кои исто така придонеле. Навистина, „главните венецијански сликари од шеснаесеттиот век ретко биле домородци на самиот град“,<ref name="Freedberg, 123"/> а некои главно работеле на другите територии на Републиката или подалеку.<ref>In the 16th century, Lorenzo Lotto, Carlo Crivelli and others; in the 18th century most major Venetian painters spent long periods abroad (see below).</ref> [[Податотека:Pala_di_San_Zaccaria_(Venezia).jpg|мини| [[Џовани Белини]], ''олтар на Сан Закарија'', 1505 година, доцна работа, Сан Закарија, Венеција]] Остатокот од Италија имал тенденција да го игнорирал или потценувал венецијанското сликарство; Запоставувањето на училиштето од страна на [[Џорџо Вазари]] во првото издание на неговиот ''[[Животите на најизвонредните сликари, вајари и архитекти|живот на најистакнатите сликари, скулптори и архитекти]]'' во 1550 година било толку видливо што сфатил дека требало да ја посети Венеција за дополнителен материјал во неговото второ издание од 1568 година.<ref>Martineau, 38–39</ref> Спротивно на тоа, странците, за кои Венеција честопати бил првиот поголем италијански град посетен, отсекогаш имал големо ценење за него и, по самата Венеција, најдобрите колекции сега се наоѓале во големите европски музеи, а не во другите италијански градови. На највисоко, кнежевско ниво, венецијанските уметници тежнееле да бидат најбарани за нарачки во странство, од Тицијан па наваму, а во 18 век повеќето од најдобрите сликари поминале значајни периоди во странство, генерално со голем успех.<ref>Martineau, 47–48</ref> == Медиуми и техники == Венецијанските сликари биле меѓу првите Италијанци кои користеле [[Маслено сликарство|сликарство во масло]]<ref>Steer, 58–59</ref> и исто така сликале на платно наместо дрвени панели. Како поморска моќ, платно со добар квалитет било секогаш достапно во Венеција, која исто така почнала да има прилично недостиг од дрво. Големата големина на многу венецијански жртвеници (на пример ''олтарниот дел на Белини во Сан Закарија'' од 1505 година, првично на панелот) и други слики го поттикнале ова, бидејќи големите површини на панелите биле скапи и тешки за изградба. Венецијанците не развиле „мајчинско училиште“ за [[Фрескопис|фреско]] сликарство, честопати потпирајќи се на [[Падова]] и [[Верона]], венецијански од 1405 година, за да ги снабдувале сликарите (особено [[Паоло Веронезе]] ). Тие продолжиле да додаваат златни мелени [[Мозаик|мозаици]] на [[Базилика Свети Марко (Венеција)|Сан Марко]] долго откако остатокот од Европа го напуштил медиумот. Нешто перверзно, тие биле среќни да додадат фрески на надворешната страна на ''палаците'', каде што се влошиле уште побрзо отколку на друго место во Италија, и оставиле само неколку матни траги, но освен во [[Дуждова палата|Дуждовата палата]], малку ги користеле во другите внатрешни поставки. Брзото влошување на надворешните фрески често се припишувало на приморската венецијанска клима, можеби погрешно.<ref>Steer, 28 quoted; Penny, xiii</ref> Веројатно делумно поради оваа причина, до 18 век (со ретки исклучоци) на венецијанските цркви никогаш не им била дадена кохерентна шема на декорација, но се одликувале со „богата изобилство на различни предмети во живописна конфузија“, често со голем простор на ѕидот зафатен од грандиозни ѕид-гробници.<ref>Steer, 16</ref> Во споредба со [[Фирентиско сликарство|фирентинското сликарство]], венецијанските сликари најчесто користеле и оставиле помалку цртежи.<ref>Martineau, 243–244</ref> Можеби поради оваа причина, и покрај тоа што Венеција била најголемиот италијански центар за [[печатење]] и издаваштво во текот на италијанската ренесанса и долго време потоа, венецијанскиот придонес во [[Графички техники и технологии|печатењето]] бил помал отколку што можело да се очекува. Како [[Рафаело Санти|Рафаел]], Тицијан експериментирал со принтови, користејќи специјалисти соработници, но во помала мера. Граверот Агостино Венециано се преселил во Рим во неговите дваесетти години, а Џулио Кампањола и неговиот посвоен син Доменико Кампањола биле главните уметници од 16 век кои се концентрирале на графиката и останале во [[Венецијанска Република|Република Венеција]], очигледно главно во Падова.<ref>Martineau, 303–305</ref> Ситуацијата била поинаква во 18 век, кога и [[Каналето]] и двајцата [[Џовани Батиста Тјеполо|Типоло]] биле значајни [[Бакропис|опишувачи]], а Џовани Батиста Пиранези, иако познат по своите погледи за Рим, продолжил да се опишувал себеси како Венецијанец со децении откако се преселил во Рим.<ref>RA, 21</ref> == Ран развој, до 1500 г == === 14 век === [[Податотека:Paolo_Veneziano_-_Polyptych_-_WGA17007.jpg|лево|мини| Паоло Венециано, полиптих жртвеник со крунисување на Богородица, в. 1350 година]] Паоло Венециано, веројатно активен помеѓу околу 1320 и 1360 година, била првата голема фигура што можело да ја именуваме и „основач на венецијанското училиште“. Се чинело дека тој го вовел „композитниот жртвеник“ на многу мали сцени во елаборирана позлатена дрвена рамка, која останала доминантна во црквите два века. Тие се префрлиле на сликање во форма на огромната, обложена со скапоцени камења и многу позната Пала д'Оро зад главниот олтар во [[Базилика Свети Марко (Венеција)|Сан Марко]], емајлираните панели за кои биле направени во, а подоцна и ограбени од, [[Цариград|Константинопол]] за последователни кучиња.<ref>Steer, 11, 15–22 (15 quoted)</ref> Всушност, една од налозите на Венецијано била да наслика панели „делнични“ за да се вклопеле над Палата, која се откривала само за празнични денови. Неговиот стил не покажувал влијание од Џото, активен една генерација порано.<ref>Steer, 22</ref> Најраната форма на италијанско ренесансно сликарство за прв пат била видена во Венеција кога Гуариенто ди Арпо од [[Падова]] бил нарачан да слика [[Фрескопис|фрески]] во [[Дуждова палата|Дуждовата палата]] во 1365 година. === 15ти век === {{Повеќе|Венецијанска ренесанса}} Традиционалниот итало-византиски стил опстојувал до околу 1400 година, кога доминантниот стил почнал да се менува кон меѓународна готика, со Јакобело дел Фиоре како преодна фигура и тренд, кој продолжил во прилично шармантното дело на Микеле Џамбоно (околу 1400 - околу 1462 г. ), кој дизајнирал и мозаици за Сан Марко. Џентил да Фабриано и Писанело биле и во Венеција во поголемиот дел од годините 1405–1409 година, сликајќи фрески (сега изгубени) во Дуждовата палата и на други места.<ref>Steer, 28–33</ref> До средината на векот, кога фирентинскиот кватроченто бил целосно зрел, Венеција сè уште заостанувала многу зад себе. Можеби највидливото дело во Венеција во тоскански стил бил мозаикот ''Смртта на Богородица'', во Капела Масколи во Сан Марко, покрај дизајнот на Гамбоно, иако другите дела во градот вклучувале фрески од Андреа Кастањо.<ref>Steer, 35–36</ref> Семејствата Виварини и Белини биле двете главни династии на сликарите од 15 век во градот, а Виварини, иако на крајот поконзервативни, првично биле првите што прифатија стилови од југ.<ref>Steer, 36–43</ref> Карло Кривели (околу 1430–1495) бил роден во градот, но својата зрела кариера ја поминал надвор од териториите на Републиката. Неговиот стил - многу индивидуален, прилично линеарен и донекаде невротичен - немал влијание врз подоцнежното венецијанско сликарство.<ref>Steer, 43–44</ref> [[Податотека:Accademia_-_Miracle_of_the_Holy_Cross_at_Rialto_by_Vittore_Carpaccio.jpg|мини|Виторе Карпачо, ''Чудо од моштите на крстот во Понте ди Риалто'', в. 1496 година]] Од крајот на 15 век, венецијанското сликарство се развило преку врските со [[Андреа Мантења]] (1431–1506) (од блиската [[Падова]] ) и со посетата на Антонело да Месина (околу 1430–1479), кој ја вовел техниката [[Маслено сликарство|на сликање во масло]] на [[Ранофламанско сликарство|раниот холандски јазик сликарство]], веројатно стекнато преку неговата обука во [[Неапол]].<ref>Prado Guide, p. 223.</ref> Друг надворешен фактор била посетата на [[Леонардо да Винчи]], кој бил особено влијателен врз Џорџоне.<ref name="PradoGuide">Prado Guide, p. 248.</ref> За време на неговата долга кариера, [[Џовани Белини]] бил заслужен за создавањето на венецијанскиот стил.<ref name="Gardner">Gardner, p. 679.</ref> По претходните дела, како што била неговата ''Мадона на малите дрвја'' (околу 1487), кои во голема мера го одразувале линеарниот пристап на Мантења, тој подоцна развил помек стил, каде што светлечките бои се користеле за да ја претставувале формата и да сугерирале атмосферска магла. Применувајќи го овој пристап во неговиот ''олтар на Сан Закарија'' (1505), високата гледна точка, ненатрупаните и меѓусебно поврзани фигури распоредени во просторот и суптилните гестови, сите се комбинирале за да формирале мирна, но величествена слика.<ref name="Gardner_a">Gardner, p. 681.</ref> Со ваквите дела тој бил опишан како достигнувајќи ги [[Висока ренесанса|високите ренесансни]]<ref name="Gardner_a" /> идеали, и секако ги изразувал клучните карактеристични фактори на венецијанската школа. Виторе Карпачо (околу 1465–1525/1526) бил ученик на Белини, со посебен стил. Тој бил прилично конзервативен и го игнорирал стилот на високата ренесанса што се развивала во подоцнежниот дел од неговата кариера, навистина задржувајќи ја доцноготската поезија во многу дела. Со Џентил Белини, многу од големите дела на Карпачо ни давале познати сцени од современиот живот во градот; во овој период ваквите погледи биле невообичаени. Тој бил еден од првите сликари кој најмногу користеле платно наместо панели. Имало голем број други сликари кои продолжиле суштински кватроченто стилови во двете децении по 1500 година; Cima da Conegliano (околу 1459-околу 1517) била најзначајна.<ref>Steer, 66–68, 90; Freedberg, 166; Martineau, 66</ref> == 16ти век == === Џорџоне и Тицијан === [[Податотека:Frari_(Venice)_nave_left_-_Altar_of_Madona_di_Ca'Pesaro.jpg|мини|Тицијановата рана и драматично компонирана ''Пезаро Мадона'' (1526), со богата венецијанска боја]] Џорџоне и [[Тицијан.|Тицијан]] и двајцата биле чирак во работилницата на Белини. Тие соработувале на бројни слики, а нивните стилови би можеле да бидат толку слични што било тешко со сигурност да се доделело авторството. Специјалност на Џорџоне биле идиличните аркадиски сцени, со пример за неговите ''Тројца филозофи'', а овој елемент бил усвоен од неговиот господар Белини, кој го зголемил пејзажот во неговите многубројни Мадони,<ref>Gardner, pg. 680</ref> и од Тицијан во дела како ''Пасторален концерт'' (1508) и ''Света и профана љубов'' (1515). Овој акцент на природата како амбиент бил голем придонес на Венецијанската школа. Тицијан, низ својот долг и продуктивен живот, со широк спектар на теми и теми бил највлијателниот и најголем од сите венецијански сликари.<ref>Gardner, p. 684</ref><ref>Prado Guide, p. 248</ref> Неговата рана ''Пезаро Мадона'' (1519–1528) покажувала смела нова композиција за таква традиционална религиозна тема,<ref>Gardner, p. 685</ref> ставајќи ја фокусната точка на Мадона од центарот и на стрмна дијагонала. Боите се користеле за оживување на сликата, но и за обединување на композицијата, како на пример со големото црвено знаме на левата страна, противтежа на црвеното во Мадона<ref>Gombrich, p. 254</ref> и таквата вешто и раскошна употреба на бојата станала белег на венецијанскиот стил. [[Податотека:Tizian - Venus von Urbino.jpg|лево|мини| [[Тицијан.|Тицијановата]] лежечка ''Венера од Урбино'' (1538), со кученце на десната страна, балансирање на лицето од левата страна, било еротско дело.]] Иако претходно фигуриран од ''Заспаната Венера'' (завршена од Тицијан по смртта на Џорџоне во 1510 година), Тицијан бил заслужен за воспоставувањето на лежечкиот женски акт како важен поджанр во уметноста. Користејќи митолошки теми, делата како што била ''Венера од Урбино'' (1538) богато ги прикажувале ткаенините и другите текстури и користеле композиција што внимателно се контролирала со организирање на боите. Како пример, во оваа слика, дијагоналата на актот била усогласена со спротивната дијагонала помеѓу црвеното на перничињата напред со црвените здолништа на жената во позадина.<ref>Gardner, p. 686</ref> Со други венецијански сликари, како што била Палма Векио, Тицијан го воспоставил жанрот на портрети со половина должина на имагинарни убави жени, често добивани прилично нејасни митолошки или алегориски наслови, со атрибути што одговарале. Уметниците очигледно не направиле ништо за да го обесхрабреле верувањето дека тие биле моделирани од најславните венецијански куртизани, а понекогаш можеби и било така. Тицијан продолжил да сликал религиозни теми со растечки интензитет, и митолошки теми, кои создале многу од неговите најпознати подоцнежни дела, пред сè <nowiki><i id="mwAQQ">поезијата</i></nowiki> за [[Филип II (Шпанија)|Филип II]] од Шпанија. Со такви слики, лесно транспортирани поради тоа што биле масла на платно, Тицијан станал познат и помогнал да се воспоставила репутација за венецијанската уметност. Поседувањето на такви слики симболизирало луксузно богатство,<ref>Prado Guide, p. 244</ref> и поради неговите вештини во портретирањето бил баран од моќни, богати поединци, како на пример во неговата долга врска работејќи за императорот [[Карло V (Свето Римско Царство)|Чарлс V]] и Филип II од Шпанија.<ref>Prado Guide, p. 254</ref><ref>Gardner, p. 687</ref>{{Среди}} === По Џорџоне === [[Податотека:Tintoretto - Miracle of the Slave.jpg|мини| ''[[Чудото на робот (Тинторето)|Чудото на робот]]'' (1548), еден од триото Тинторето работел на Свети Марко, заштитникот на Венеција]] Долгата доминација на Тицијан во венецијанската сликарска сцена можело да биде проблем за другите амбициозни венецијански сликари. Палма Векио (о. многу слики од триножје кои долго време му се припишувале на Тицијан можеби биле од него.<ref>Steer, 101–102</ref> Неговиот правнук, Палма ил Џоване (1548/50–1628), ученик на Тицијан, многу подоцна одиграл слична улога, користејќи ги стиловите на [[Тинторето]] и Веронезе.<ref>Steer, 131, 144, 169</ref> [[Лоренцо Лото]] (околу 1480–1556/57) бил роден во градот, но поголемиот дел од својата зрела кариера ја поминал во тераферма, особено [[Бергамо|во Бергамо]]. Тој насликал религиозни теми и портрети во мошне индивидуален, а понекогаш и ексцентричен стил, кои и покрај нивната богата боја имале немир што бил во спротивност со венецијанскиот мејнстрим.<ref>Steer, 103–106; Martineau, 33, 175–182</ref> Себастиано дел Пиомбо (околу 1485–1547) прифатил добра провизија во Рим во 1511 година и никогаш повеќе не работел во Венеција. Но, во Рим набрзо открил дека [[Микеланџело Буонароти|Микеланџело]] бил подеднакво доминантен и започнал долга и комплицирана врска со него; на крајот испаднале. Неговиот стил ги комбинирал венецијанската боја и римската класична величественост и направил нешто за да го проширил венецијанскиот стил во новиот центар на италијанското сликарство.<ref>Steer, 92–94</ref> [[Паоло Веронезе]] (1528–1588), од [[Верона]] во венецијанската тераферма, дошол во Венеција во 1553 година, откако бил основан, нарачал да слика огромни фрески шеми за [[Дуждова палата|Дуждовата палата]] и останал до крајот на својата кариера. Иако Тинторето понекогаш бил класифициран како маниристички уметник,<ref>Gombrich, p. 283</ref> тој исто така вклучувал венецијански и индивидуалистички аспекти. Во неговото ''[[Чудото на робот (Тинторето)|чудо на робот]]'' (1548), маниристичките одлики ја вклучувале преполната сцена, извртуваното поврзување на фигурите (како во централните фигури, од скратениот роб на земјата до чудесната фигура на Свети Марко на небото, преку фигурата со турбан, сивооблечена), и драмата во гестовите и позите. Но, боењето ги одржувало топлите црвени, златни и зелени на венецијанското училиште, а фигурите биле распоредени во вистински тродимензионален простор, за разлика од покомпресираните композиции на многу маниристички дела и со својот интензивно театарски, сценски приказ. неговото сликарство било претходник на [[Барокна уметност|барокот]].<ref>Gardner, p. 688</ref> Јакопо Басано (околу 1510-1592), следен од четворицата сина во неговата работилница, развил еклектичен стил, со влијанија не само од Тицијан, туку и низа други сликари, кои потоа ги користел со децении од неговиот мал роден град Басано дел. [[Басано дел Грапа|Грапа]], на околу 65 километри од [[Венеција]]. Неговите синови продолжиле да работеле во неа долго по неговата смрт; [[Барокна уметност|Барокното сликарство]] многу бавно го привлекувал венецијанскиот пазар.<ref>Steer, 146–148, 169</ref> Ова биле неколку од најистакнатите во големиот број уметници во венецијанската традиција, многумина по потекло од надвор од територијата на Републиката.<gallery widths="200px" heights="200px"> Податотека:Tiziano, i bravi.jpg|''[[The Bravo (Titian)|Браво]]'', пример за слика која често се припишува на Тицијан или Џорџоне, но и на [[Palma Vecchio|Палма Векио]] Податотека:La Bella by Palma il Vecchio.png|''Ла Бела'', [[Palma Vecchio|Палма Векио]], 1518-20 Податотека:Piombo, Sebastiano del - The Visitation - 1518-19.jpg|[[Sebastiano del Piombo|Себастиано дел Пиомбо]], ''Посета'', 1518–1919 Податотека:Lorenzo Lotto - Andrea Odoni (1488-1545) - Google Art Project.jpg|[[Lorenzo Lotto|Лоренцо Лото]], ''[[Portrait of Andrea Odoni|Портрет на Андреа Одони]]'', 1527 година Податотека:Paolo Veronese, The Conversion of Mary Magdalene.jpg|[[Paolo Veronese|Паоло Веронезе]], ''[[The Conversion of Mary Magdalene|Преобраќањето на Марија Магдалена]]'', в. 1548 година Податотека:255227-1330620655 Schiavone Midas.jpg|[[Andrea Schiavone|Андреа Скијавоне]], ''Пресуда на Мида'', в. 1548–50 Податотека:Jacopo Bassano - The Way to Calvary - Google Art Project.jpg|[[Jacopo Bassano|Јакопо Басано]], ''Патот до Голгота'', в. 1540 година </gallery> == 17ти век == [[Податотека:Bernardo_Strozzi_-_A_Personification_of_Fame_-_WGA21920.jpg|лево|мини| Бернардо Строци, ''[[Персонификација|Личност]] на славните'', веројатно 1635–66]] 17ти век бил ниска точка во венецијанското сликарство, особено во првите децении кога Палма Џоване, Доменико Тинторето (синот), синовите Басани, Падованино и други продолжиле да создавале дела суштински во стиловите на претходниот век. Најзначајните уметници кои работеле во градот биле сите имигранти: Доменико Фети (околу 1589–1623) од Рим, Бернардо Строци (околу 1581–1644) од Џенова и северногерманецот Јохан Лис (околу 1590? – в. 1630). Сите биле свесни за барокното сликарство на Рим или Џенова и на различни начини развиле стилови што ги рефлектирале и обединувале овие и традиционалното венецијанско ракување со бојата и бојата.<ref>Steer, 169–174; Wittkower, 106–108</ref> Нови насоки биле преземени од двајца поединечни сликари, Франческо Мафеи од Виченца (околу 1600–60) и Себастиано Мацони од Фиренца (1611–78), кои обајцата работеле главно во Венеција или тераферма во неортодоксни и слободни барокни стилови, обајцата обележани со венецијанската одлика на бравурозната четка.<ref>Wittkower, 348; Steer, 173–174. They differ markedly in their evaluation of Maffei.</ref> Посетите на Венеција на водечкиот [[неапол]]ски сликар Лука Џордано во 1653 и 1685 година оставиле дел од најновиот барокен стил и имале енергично влијание врз помладите уметници како Џован Батиста Лангети, Пјетро Либери, Антонио Молинари и Германецот Јохан Карл. Лот.<ref>Wittkower, 347–349; Steer, 174</ref><gallery widths="200px" heights="200px"> Податотека:Domenico Fetti - Davide con la testa di Golia (Royal Collection).jpg|[[Domenico Fetti|Доменико Фети]], ''Давид со главата на [[Goliath|Голијат]]'', в. 1620 (верзија [[Royal Collection|на кралската колекција]] ) Податотека:Rinaldo's Conquest of the Enchanted Forest by Francesco Maffei, Getty Center.jpg|[[Francesco Maffei|Франческо Мафеи]], ''Освојувањето на [[Renaud de Montauban#Rinaldo of Jerusalem Delivered|Риналдо]] на маѓепсаната шума'', 1650–55 Податотека:(Venice) Annunciation by Sebastiano Mazzoni - Gallerie Accademia.jpg|[[Sebastiano Mazzoni|Себастиано Мацони]], ''Благовештение'', в. 1650 година </gallery> == 18ти век == [[Податотека:Sebastiano_Ricci_(Italian_-_Triumph_of_the_Marine_Venus_-_Google_Art_Project.jpg|мини|Себастиано Ричи, ''Триумф на морската Венера'', в. 1713 година]] [[Податотека:Giambattista_Tiepolo_-_The_Banquet_of_Cleopatra_-_Google_Art_Project.jpg|мини| [[Џовани Батиста Тјеполо]], ''Банкетот на Клеопатра'', 1743-44]] На крајот на 17 век работите почнале драматично да се менувале и во поголемиот дел од 18 век венецијанските сликари биле во извонредна побарувачка низ цела Европа, дури и кога самиот град опаѓал и бил многу намален пазар, особено за големи дела;<ref>Steer, 175–177</ref> „Венецијанската уметност станала, до средината на XVIII век, стока првенствено за извоз“.<ref>Steer, 201</ref> Првиот значаен уметник во новиот стил бил Себастиано Ричи (1659–1734), од Белуно во тераферма, кој тренирал во Венеција пред да замине под облак. Се вратил една деценија во 1698 година, а потоа повторно на крајот од својот живот, по некое време во Англија, Франција и на други места. Цртеж особено на Веронезе, тој развил лесен, воздушен, барокен стил кој го навестувало сликарството на поголемиот дел од остатокот од векот и имало големо влијание врз младите венецијански сликари.<ref>Steer, 176–177; Wittkower, 479–481</ref> Џовани Антонио Пелегрини бил под влијание на Ричи и работел со неговиот внук Марко Ричи, но и од подоцнежниот римски барок. Неговата кариера главно ја поминал далеку од градот, работејќи во неколку земји северно од Алпите, каде што новиот венецијански стил бил многу баран за украсување куќи. Всушност било побавно да се прифатело во самата Венеција. Јакопо Амигони (a. 1685–1752) бил уште еден патувачки венецијански декоратор на палати, кој исто така бил популарен по [[Рококо|проторококо]] портрети. Завршил како дворски сликар во [[Мадрид]].<ref>Steer, 179–180</ref> Розалба Кариера (1675–1757), најзначајната венецијанска уметничка, бил чисто портретист, главно во пастел, каде што бил важен технички иноватор, подготвувајќи го патот за оваа важна форма од 18 век. Таа постигнала голем меѓународен успех, особено во [[Лондон]], [[Париз]] и [[Виена]].<ref>Steer, 132</ref> [[Џовани Батиста Тјеполо]] (1696-1770) бил последниот голем венецијански сликар, кој исто така бил баран низ цела Европа и насликал две од неговите најголеми фрески шеми во [[Вирцбуршки дворец|резиденцијата Вирцбург]] во северна [[Баварија]] (1750-1753) и [[Кралската палата Мадрид|Кралската палата во Мадрид.]], каде што починал во 1770 година.<ref>Steer, 186–195</ref> Конечното цветање ги вклучил и различните таленти на Џамбатиста Питони, [[Каналето]], [[Џовани Батиста Пјацета|Џован Батиста Пјацета]] и Франческо Гварди, како и Џовани Доменико Тјеполо, најистакнатиот од неколкуте членови на семејството кој тренирал и му помагал на Џовани Батиста Тјеполо.<ref>Steer, 180–186; Wittkower, 481–484</ref> Каналето, неговиот ученик и внук Бернардо Белото, Микеле Мариески и Гварди се специјализирале за [[Пределно сликарство|пејзажно сликарство]], сликајќи два различни типа: прво ''заверени'' или детални и претежно точни панорамски погледи, обично на самиот град, многу купени од богатите северни жители кои ја правеле Гранд Тур. Неколку канали останале во Венеција. Другиот тип бил ''капричо'', фантастична имагинарна сцена, често со класични урнатини, со фигури на персоналот. Марко Ричи бил првиот венецијански сликар на ''капричи'', а формата добила конечен развој од Гарди, кој создал многу слободно насликани сцени сместени во лагуната, со вода, чамци и земја во „слики со голема тонска деликатес, чие поетско расположение било обоено со носталгија“.<ref>Steer, 198–208; Wittkower, 491–505</ref> Пјетро Лонги (околу 1702–1785) бил најзначајниот жанр сликар во венецијанското сликарство, кој на почетокот на својата кариера се свртел кон специјализиран за мали сцени од современиот венецијански живот, главно со елемент на нежна сатира. Тој бил еден од првите италијански сликари што ја откопал оваа вена, а исто така бил и ран сликар на портрети од разговори. За разлика од повеќето венецијански уметници, преживеале голем број живи скици од него.<ref>RA, 277–278; Steer, 198; Wittkower, 496–497</ref> Смртта на Гарди во 1793 година, набрзо проследена со изумирање на Републиката од страна на француските револуционерни војски во 1797 година, ефективно му ставила крај на препознатливиот венецијански стил; барем во тој поглед го надминал својот ривал [[Фиренца]].<ref name="Steer, 208"/><gallery widths="200px" heights="200px"> Giovanni Antonio Pellegrini - Alexander at the Corpse of the Dead Darius - Google Art Project.jpg|[[Giovanni Antonio Pellegrini|Џовани Антонио Пелегрини]], ''Александар со трупот на Дариј'', 1708 година Giovanni Battista Pittoni - The Sacrifice of Polyxena - Google Art Project.jpg|[[Giovanni Battista Pittoni|Џовани Батиста Питони]], ''Жртвата на [[Polyxena|Поликсена]]'', 1733-34 (Treviso) The painter Antoine Watteau by Rosalba Carriera - Museo civico di Santa Caterina.jpg|Розалба Кариера, пастелен портрет на [[Antoine Watteau|Антоан Вато]], 1721 година Ca' Rezzonico - Il rinoceronte 1751 - Pietro Longhi .jpg|''[[Clara the rhinoceros|Клара носорогот]]'' од Пјетро Лонги, 1751 година </gallery> == 19 век == [[Антонио Рота]] (1828–1903) бил еден од најзначајните претставници на [[жанровско сликарство]] во Европа во текот на 19 век. Тој оставил зад себе богат уметнички опус кој спојува извонредна техничка умешност, морална длабочина и остро согледување на социјалната динамика на своето време. За време на својот живот бил нарекуван „филозофот сликар“<ref>Raffaello Barbiera, ''Venezia nell’arte e nella storia'', Милано, Treves, 1892, стр. 211.</ref>. Рота бил еден од првите италијански сликари кои стекнале трајно меѓународно признание; неговите дела се наоѓаат во збирките на [[собирачи на уметност]] и [[музејски институции]] во [[Виена]], [[Париз]], [[Минхен]] и [[Њујорк]]. Неговите слики, кои често ги обработуваат темите на [[детството]], [[домашна побожност]] и тивкото страдање на пониските општествени слоеви, се карактеризираат со етички наратив што претходи на [[веризам|веризмот]] и на модерната хуманистичка емпатија. Тој учествувал на [[Светската изложба во Виена (1873)]] и [[Светската изложба во Париз (1878)]], а негови дела се вклучени во збирката на [[Галеријата за модерна уметност во Венеција]]. Големиот интерес од страна на европската аристократија ја зацврстил неговата позиција како централна фигура во [[италијанска сликарска традиција|италијанската сликарска традиција]] од 19 век. Едно од неговите најпознати дела, ''Венецијанска прослава'' (1863), било продадено на аукцијата на [[Sotheby’s]] во Лондон за повеќе од 150.000 евра<ref>Каталог на Sotheby’s, ''19th Century European Paintings'', Лондон, јуни 2001, лот 48.</ref>. Според најновите анализи на пазарот на уметноста, делата на Антонио Рота покажуваат стабилен тренд на раст. Некои меѓународни собирачи го сметаат за еден од најперспективните уметници во рамките на италијанското сликарство од XIX век. Неговите најкомплексни дела, со историска и морална тематика, се очекува да достигнат шестцифрени суми на специјализираните уметнички пазари во наредните години<ref>Artprice, ''Antonio Rotta – Market overview'', 2024.</ref><ref>''Antonio Rotta. Поетиката на реализмот во венецијанското сликарство од 19 век'', каталог на изложба, Галерија за модерна уметност во Венеција, 2022.</ref>. == Наследство == [[Податотека:Francesco_Guardi_005.jpg|мини|Франческо Гварди, ''Поглед на венецијанската лагуна со кулата Магера'', 1770-ти, 21,3 cm (8,3 ″) x 41,3 cm (16,2 ″)]] Венецијанската школа имала големо влијание врз подоцнежното сликарство, а историјата на подоцнежната западна уметност била опишана како дијалог помеѓу поинтелектуалниот и скулптуралниот линеарниот пристап на [[Фирентиско сликарство|фирентинската]] и римската традиција, и посензуалниот, поетскиот и позадоволството- барајќи го шареното венецијанско училиште.<ref>Gardner, pp. 682–683.</ref> Специфично преку присуството на Тицијан во Шпанија (тој внимавал да избегнел лично да оди таму), венецијанскиот стил влијаел на подоцнежната шпанска уметност, особено во портретите, вклучувајќи го и оној на [[Диего Веласкес|Веласкес]], а преку [[Петер Паул Рубенс|Рубенс]] пошироко бил пренесен низ остатокот од Европа.<ref>Martineau, 47–48; Prado Guide, p. 118.</ref> Венеција како тема за посетување уметници била исклучително популарна, особено од кратко време откако венецијанските уметници престанале да бидат значајни. Меѓу најпознатите кои често го прикажувале градот биле Џ.М.В. Тарнер, Џејмс Абот Мекнил Вистлер и [[Клод Моне]]. == Поврзано == * Список на сликари и архитекти на Венеција == Белешки == <references group="" responsive="0"></references> == Наводи == * Фридберг, Сиднеј Ј. ''Сликарство во Италија, 1500–1600'', 3. изд. 1993 година, Јеил,{{ISBN|0300055870}} * Gardner's: ''Art Through the Ages-International Edition'', Brace Harcourt Jovanovich, 9-то издание, 1991 година. * „РА“: Мартино, Џејн (ед), ''Генијот од Венеција, 1500–1600'', 1983 година, Кралската академија на уметностите, Лондон. * Мартино, Џејн и Робисон, Ендрју, изд., ''Славата на Венеција: уметноста во осумнаесеттиот век'', 1994 година, печат на Универзитетот Јеил/ Кралската академија на уметностите ,{{ISBN|0300061862}} (каталог за изложба во Лондон и Вашингтон). * Пени, Николас, Каталози на Националната галерија (нова серија): ''Италијански слики од шеснаесеттиот век, том II, Венеција 1540–1600'', 2008 година, Национална галерија Publications Ltd.{{ISBN|1857099133}} * ''Водич Прадо'', Ед. Марија Долорес Хименес-Бланко, Национален музеј дел Прадо, англиско второ ревидирано издание, 2009 година. * Стир, Џон, ''венецијанско сликарство: Концизна историја'', 1970 година, Лондон: Темза и Хадсон (Светот на уметноста),{{ISBN|0500201013}} * Витковер, Рудолф, ''Уметност и архитектура во Италија, 1600–1750 година'', Историја на уметноста на пингвин/Јејл, трето издание, 1973 година,{{ISBN|0-14-056116-1}} == Дополнителна литература == * Росанд, Дејвид, ''Сликарство во Венеција од шеснаесеттиот век: Тицијан, Веронезе, Тинторето'', второ издание 1997 година, Кембриџ УП{{ISBN|0521565685}} * Федерико Зери, Елизабет Е. Гарднер: ''Италијански слики: Венецијанско училиште: Каталог на колекцијата на Метрополитен музејот на уметноста'', (Њујорк, Њујорк) [https://books.google.com/books?id=OGghIMXTypsC&pg=PA0 (онлајн)] == Надворешни врски == {{Ризница-врска}}{{Западни уметнички движења}} [[Категорија:Култура на Венеција]] [[Категорија:Италија]] [[Категорија:Венеција]] mjr5ull4rquqlzgrdlo6wfwb1kxt84f 0 1319989 5388158 5387335 2025-07-07T08:28:41Z 1926Bubi57 124125 /* Животопис */ 5388158 wikitext text/x-wiki {{Infobox person | name = Хенриета Тодорова | image = Prof_Henrieta_Todorova.jpg | caption = Хенриета Тодорова во 2011 г. | birth_name = Хенриета Теодор Бланк | birth_date = 25 февруари 1933 | birth_place = [[Софија]], [[Царство Бугарија]] | death_date = {{Death date and age|df=yes|2015|04|12|1933|02|25}} | death_place = Софија, Бугарија | other_names = Хенриета Вајсова, Хенриета Тодорова-Симеонова | occupation = [[Археологија]] | years_active = 1967—2012 |nationality = {{flagcountry|Бугарија}} | known_for = Неолит и енеолит во Бугарија }} '''Хенриета Тодорова''' е археолог од [[Бугарија]], специјалист по [[праисторија]], [[професор]], дописен член на Бугарската академија на науките, дописен член на Германскиот археолошки институт во Берлин, членка во странство на Академијата Лајбниц во Берлин.<ref name="leibnizsozietaet.de">[https://leibnizsozietaet.de/?s=Henrieta+Todorova Nekrolog auf unser Mitglied Prof. Dr. Henrieta Todorova Vaisova]</ref><ref>{{Наведена мрежна страница |url=https://www.academia.edu/12101464/PRAE_In_Honorem_Henrieta_Todorova_ISBN_978_954_91587_8_6_Complete_book |title=''Mark Stefanovich, Christina Angelova (eds.). PRAE – In Honorem Henrieta Todorova, Sofia: National Archaeological Institute with Museum, 2007, pp. IX—XLII'' |accessdate=2023-04-10 |archive-date=2021-07-13 |archive-url=https://web.archive.org/web/20210713110431/https://www.academia.edu/12101464/PRAE_In_Honorem_Henrieta_Todorova_ISBN_978_954_91587_8_6_Complete_book |url-status=dead }}</ref> == Животопис == Хенриета Тодорова е родена како '''Хенриета Теодор Бланк''', на 25 февруари 1933 година во градот [[Софија]], [[Царство Бугарија]], во германско-бугарско семејство на Теодор Бланк и Марија Статкова. Хенриета Тодорова има помлада сестра, Елза. По државниот удар на 9 септември 1944 г. го сменила Теодор во Тодорова. На почетокот на 1950-тите се омажила за Аугустин Вајс од Словачка, со кого го добила синот Иван. Таи е исто така археолог.<ref>[https://naim.academia.edu/IvanVajsov Иван Вайсов Библиографиjа]</ref> Подоцна нивниот брак се растурил. Таа има втор брак со Јордан Симеонов, со кој ја имаат ќерката - Ивета. И овој брак е распуштен. Хенриета Тодорова студиите ги започнала на [[Софиски универзитет „Св. Климент Охридски“ |Софскиот универзитет]], а ги завршила во 1954 година на Универзитет Коменски - Братислава (Словачка), насока историја и филозофија. Во 1964 година ја одбранила тезата на Археолошкиот институт на Словачката академија на науките во градот Нитра на тема „''Енеолитска керамика од Тракија и север - Источна Бугарија''“. Нејзин претпоставен е Антонин Точик. Истата година докторирала на Универзитет Коменски - Братислава. Во 1967 година, откако победила на конкурс, работела во Археолошкиот институт при Бугарската академија на науките (денес Национален археолошки институт со музеј при Бугарската академија на науките). Токму со овој институт нејзината научна дејност е нераскинливо поврзана. Во 1978 година ја одбранила својата дисертација на тема „''Каменото и бакарното доба во Бугарија''“ и ја добила титулата „Доктор по историски науки“. Станала виш научен соработник, прв степен, на Археолошкиот институт. Во периодот 1977-1979 година била научен секретар на Историскиот центар при Бугарската академија на науките. Од 1978 година била дописен член на Германскиот археолошки институт во Берлин. Таа била основач на Проблематичната група за интердисциплинарни истражувања на Археолошкиот институт, подоцна Секција за интердисциплинарни истражувања на НАИМ-БАН. Во периодот 1978-1990 година била нејзин раководител. Од 1989 до 1993 година бил заменик директор на Археолошкиот институт во тимот на професор Велизар Велков. Од 1982 до 1994 година била член на Научниот совет на Археолошкиот институт. Во периодот 1982 - 2000 и 2004 - 2010 година била член на Специјализираниот совет за античка историја, археологија и етнографија при Вишата атестирана комисија во Софиjа. Од 1984 до 1994 година била член на Историската комисија на Вишата атестирана комисија. Во 2004 година била избрана за дописен член на Бугарската академија на науките, а во 2007 година била избрана за членка во странство на престижната германска академија Лајбниц сасајати во Берлин.<ref name="leibnizsozietaet.de"/> Хенриета Тодорова починала на 12 април 2015 година, на 82-годишна возраст, во градот Софија.<ref>[https://be-ja.org/index.php/journal/article/view/be-ja-5-1-2015-97-98 Хенриета Тодорова 25.02.1933–12.04.2015 г.]</ref> Според нејзината желба, нејзиното тело било кремирано, а дел од нејзината пепел била расфрлана во езерото Дуранкулак. == Научна дејност == Хенриета Тодорова е автор на 18 монографии, над 150 студии, статии, извештаи и критики, објавени во Бугарија и во странство. Објавува на бугарски, англиски, француски, германски, италијански, руски и словачки јазик. Објавено под имињата: Хенриета Ваjсова ('''Henrieta Vajsová'''), Хенриета Тодорова-Симеонова ('''Henrieta Todorova-Simeonova''') и Хенриета Тодорова ('''Henrieta Todorova'''). Нејзините дела се рецензирани во најреномираните специјализирани публикации. Нејзините истражувачки интереси вклучуваат: ново камено доба (неолит), камено и бакарно време (енеолит), бронзено време, антиката, раниот среден век, раната металургија, климатските промени и нејзиното влијание врз човечкиот живот<ref>[https://www.academia.edu/29682549/Klimawandel_und_Kulturkollaps Henrieta Todorova 2016. Klimawandel und Kulturkollaps]</ref>, праисториските општества и нивната последователна трансформација од културните односи и многу повеќе. Таа е откривач на многу од праисториските култури во Бугарија, како што се културите на Усое, Сава, Овчарово, Пољаница, Варна, културниот комплекс Којадермен-Гумелница-Караново VI (КГК VI) и други. Таа е откривач на најраниот монохроматски неолит во Северна Бугарија и на преодниот период од енеолитот до бронзеното доба.<ref>{{Наведена мрежна страница |url=https://www.academia.edu/12101464/PRAE_In_Honorem_Henrieta_Todorova_ISBN_978_954_91587_8_6_Complete_book |title=''Mark Stefanovich, Christina Angelova (eds.). PRAE – In Honorem Henrieta Todorova, Sofia: National Archaeological Institute with Museum, 2007, pp. IX—XLII'' |accessdate=2023-04-10 |archive-date=2021-07-13 |archive-url=https://web.archive.org/web/20210713110431/https://www.academia.edu/12101464/PRAE_In_Honorem_Henrieta_Todorova_ISBN_978_954_91587_8_6_Complete_book |url-status=dead }}</ref> Ги раководел истражувањата на повеќе праисториски наоѓалишта. Најпознати од нив се: Гољамо Делчево, Овчарово, Пољаница, Тополница и Дуранкулак. Ја истражува и ја става на располагање на науката праисторијата на североисточна Бугарија и западниот брег на Црното Море. Карактеристично за научната работа на Хериета Тодорова е испитувањето на археолошките податоци во поширок наднарегионален аспект, претворајќи ги во значајни историски извори. Значаен е и нејзиниот придонес во проучувањето на најраната металургија на Балканот. За време на неговиот живот, резултатите од проучувањето на Археолошкиот комплекс кај селото Дуранкулак ги прифатил како едно од неговите најзначајни достигнувања. Прочитајте курсеви за предавања на Софски универзитет „Св. Климент Охридски“, Нов бугарски универзитет и Великотарновски универзитет „Св. Свети Кирил и Методиј“. Тој одржа десетина јавни предавања за популаризација на достигнувањата на бугарската праисторија во Берлин, Франкфурт, Келн, Хајделберг и други градови во Германија. Била визитинг професор на повеќе универзитети: во 1988 година – во Бон (Германија); во 1990 година – во Хаџетепе во Анкара (Турција); во 1999 - 2000 година - во Фрајберг (Германија) и во 2007 - 2008 година - во Хајделберг (Германија). Хенриета Тодорова е учесник на бројни меѓународни научни конгреси, симпозиуми и конференции. Од 1979 до 1996 година е член на раководството на Меѓународниот научен форум „Проблеми на праисторијата на регионот на Долна Дунав“. Учествувал на 14 негови меѓународни симпозиуми: 2 во Словачка, 2 во Чешка, 2 во Унгарија, 2 во Италија, 2 во Грузија, 2 во поранешна Југославија и 2 во Грција. Организатор е на три меѓународни симпозиуми за праисторија во Бугарија: во 1978 година - "Pulpudaeva Praehistoricus" - во Пловдив, во 1988 - "Pontus Praehistoricus" - во Добрич и во 2004 година - "Strymon Praehistoricus" - Кустендил–Благоевград–Серес–Амфиполис. Во периодот 1984-1986 година учествува во бугарско-германскиот проект „Садовец“ (проект на Баварската академија на науките). Во 1993-1998 година, тој учествуваше во проектот на институтите Макс Планк во Мајнц и Хајделберг за проучување на најраната металургија во Бугарија. Во периодот 1993-2007 година била на чело на бугарскиот тим во бугарско-грчкиот проект „Промахон-Тополница“. Хенриета Тодорова е главен уредник на повеќетомната научна серија „Durankulak“ - публикација на Германскиот археолошки институт во Берлин; член на редакцијата на „Сборник Добруџа“ од основањето до 2002 година; ко-уредник на серијата ''In the Steps of J.H. Gaul''. Извесно време бил и главен уредник на списанието ''Studia Praehistorica''. == Благодарност == * Во 2003 година, Хенриета Тодорова беше прогласена за почесен граѓанин на градот Добрич. * Во 2003 година е објавен зборник во нејзина чест (број 21 на списанието „Сборник Добруџа“, 2003 година). * Во 2007 година, Националниот археолошки институт со музеј при БАН издаде уште една збирка во нејзина чест - „PRAE: In honorem Хенриета Тодорова“.<ref>{{Наведена мрежна страница |url=https://www.academia.edu/12101464/PRAE_In_Honorem_Henrieta_Todorova_ISBN_978_954_91587_8_6_Complete_book |title=PRAE: In honorem Henrieta Todorova |accessdate=2023-04-10 |archive-date=2021-07-13 |archive-url=https://web.archive.org/web/20210713110431/https://www.academia.edu/12101464/PRAE_In_Honorem_Henrieta_Todorova_ISBN_978_954_91587_8_6_Complete_book |url-status=dead }}</ref> * Во 2016 година, колеги и пријатели од Романија ѝ ја посветија збирката („Во спомен на Хенриета Тодорова“) научни статии на тема „Помеѓу Земјата и небото, симболите и знаците“ ''Between Earth And Heaven Symbols And Sygns''. ISBN 978-606-8698-10-6.<ref>[https://www.academia.edu/32139805/Constantin_Emil_Ursu_Magda_Lazarovici_Adrian_Poruciuc_eds_BETWEEN_EARTH_AND_HEAVEN_SYMBOLS_AND_SIGNS_Papers_presented_at_the_international_symposium_FROM_SYMBOLS_TO_SIGNS_SIGNS_SYMBOLS_RITUALS_IN_SANCTUARIES_Suceava_Romania_11_13_September_2015_Suceava_Ed_Karl_A_Romstorfer_2016 Urdu C-E., Poruciuc, A., Lazarovici, C-M. (eds.). Between Earth And Heaven Symbols And Sygns. Papers presented at the international symposium „FROM SYMBOLS TO SIGNS. SIGNS, SYMBOLS, RITUALS IN SANCTUARIES“ Suceava, Romania, 11 – 13 септември 2015. Muzeul Bucovinei Suceava, Academia Română-Filiala Iaşi, Institutul de Arheologie Iaşi (Editura Karl. A. Romstorfer 2016)]</ref> == Публикации за проф. Хенриета Тодорова == * Vajsova-Simeonova, Henrieta. — In: Jan Filip (Ed.). Encyclopedic Manual for Prehistoric and Early Historic Europe II, Prag 1968, стр. 1562. * Todorova, Henrieta (Simeonova) — In: J. Filip and J. Harlan (Ed’s.). Encyclopedic Manual for Prehistoric and Early Historic Europe III — adenda, Prag 1998, стр. 386. * Тодорова-Вайсова, Хенриета. — In: Петър Чолов (Ed.). Български историци: Биографично-библиографски справочник. София 1981, стр. 386. * [http://naim.bg/contentFiles/ARH-1-2003-pregled.pdf Васил Николов. Юбилей на проф. д.и.н. Хенриета Тодорова. — Археология 44/1, 2003, стр. 67—68.] * [https://www.academia.edu/25768260/R._Krauß_Henrieta_Todorova_1933-2015._Über_die_Liebe_zur_deutschen_Sprache_und_zur_Archäologie._Praehistorische_Zeitschrift_91_2016_220-224 R. Krauß, Henrieta Todorova 1933-2015. Über die Liebe zur deutschen Sprache und zur Archäologie. Praehistorische Zeitschrift 91, 2016, 220-224.] == Надворешни референци == * [https://independent.academia.edu/HenrietaTodorva Библиографија] == Наводи == {{наводи}} [[Категорија:Археолози по националност]] [[Категорија:Родени во 1933 година]] [[Категорија:Починати во 2015 година]] kixzm4ijv3r3x3twk6sb092gexuotjw 5388159 5388158 2025-07-07T08:31:22Z 1926Bubi57 124125 5388159 wikitext text/x-wiki {{Infobox person | name = Хенриета Тодорова | image = Prof_Henrieta_Todorova.jpg | caption = Хенриета Тодорова во 2011 г. | birth_name = Хенриета Теодор Бланк | birth_date = 25 февруари 1933 | birth_place = [[Софија]], [[Царство Бугарија]] | death_date = {{Death date and age|df=yes|2015|04|12|1933|02|25}} | death_place = Софија, Бугарија | other_names = Хенриета Вајсова, Хенриета Тодорова-Симеонова | occupation = [[Археологија]] | years_active = 1967—2012 |nationality = {{flagcountry|Бугарија}} | known_for = Неолит и енеолит во Бугарија }} '''Хенриета Тодорова''' е археолог од [[Бугарија]], специјалист по [[праисторија]], [[професор]], дописен член на [[Бугарската академија на науките]], дописен член на Германскиот археолошки институт во Берлин, членка во странство на Академијата Лајбниц во Берлин.<ref name="leibnizsozietaet.de">[https://leibnizsozietaet.de/?s=Henrieta+Todorova Nekrolog auf unser Mitglied Prof. Dr. Henrieta Todorova Vaisova]</ref><ref>{{Наведена мрежна страница |url=https://www.academia.edu/12101464/PRAE_In_Honorem_Henrieta_Todorova_ISBN_978_954_91587_8_6_Complete_book |title=''Mark Stefanovich, Christina Angelova (eds.). PRAE – In Honorem Henrieta Todorova, Sofia: National Archaeological Institute with Museum, 2007, pp. IX—XLII'' |accessdate=2023-04-10 |archive-date=2021-07-13 |archive-url=https://web.archive.org/web/20210713110431/https://www.academia.edu/12101464/PRAE_In_Honorem_Henrieta_Todorova_ISBN_978_954_91587_8_6_Complete_book |url-status=dead }}</ref> == Животопис == Хенриета Тодорова е родена како '''Хенриета Теодор Бланк''', на 25 февруари 1933 година во градот [[Софија]], [[Царство Бугарија]], во германско-бугарско семејство на Теодор Бланк и Марија Статкова. Хенриета Тодорова има помлада сестра, Елза. По државниот удар на 9 септември 1944 г. го сменила Теодор во Тодорова. На почетокот на 1950-тите се омажила за Аугустин Вајс од Словачка, со кого го добила синот Иван. Таи е исто така археолог.<ref>[https://naim.academia.edu/IvanVajsov Иван Вайсов Библиографиjа]</ref> Подоцна нивниот брак се растурил. Таа има втор брак со Јордан Симеонов, со кој ја имаат ќерката - Ивета. И овој брак е распуштен. Хенриета Тодорова студиите ги започнала на [[Софиски универзитет „Св. Климент Охридски“ |Софскиот универзитет]], а ги завршила во 1954 година на Универзитет Коменски - Братислава (Словачка), насока историја и филозофија. Во 1964 година ја одбранила тезата на Археолошкиот институт на Словачката академија на науките во градот Нитра на тема „''Енеолитска керамика од Тракија и север - Источна Бугарија''“. Нејзин претпоставен е Антонин Точик. Истата година докторирала на Универзитет Коменски - Братислава. Во 1967 година, откако победила на конкурс, работела во Археолошкиот институт при Бугарската академија на науките (денес Национален археолошки институт со музеј при Бугарската академија на науките). Токму со овој институт нејзината научна дејност е нераскинливо поврзана. Во 1978 година ја одбранила својата дисертација на тема „''Каменото и бакарното доба во Бугарија''“ и ја добила титулата „Доктор по историски науки“. Станала виш научен соработник, прв степен, на Археолошкиот институт. Во периодот 1977-1979 година била научен секретар на Историскиот центар при Бугарската академија на науките. Од 1978 година била дописен член на Германскиот археолошки институт во Берлин. Таа била основач на Проблематичната група за интердисциплинарни истражувања на Археолошкиот институт, подоцна Секција за интердисциплинарни истражувања на НАИМ-БАН. Во периодот 1978-1990 година била нејзин раководител. Од 1989 до 1993 година бил заменик директор на Археолошкиот институт во тимот на професор Велизар Велков. Од 1982 до 1994 година била член на Научниот совет на Археолошкиот институт. Во периодот 1982 - 2000 и 2004 - 2010 година била член на Специјализираниот совет за античка историја, археологија и етнографија при Вишата атестирана комисија во Софиjа. Од 1984 до 1994 година била член на Историската комисија на Вишата атестирана комисија. Во 2004 година била избрана за дописен член на Бугарската академија на науките, а во 2007 година била избрана за членка во странство на престижната германска академија Лајбниц сасајати во Берлин.<ref name="leibnizsozietaet.de"/> Хенриета Тодорова починала на 12 април 2015 година, на 82-годишна возраст, во градот Софија.<ref>[https://be-ja.org/index.php/journal/article/view/be-ja-5-1-2015-97-98 Хенриета Тодорова 25.02.1933–12.04.2015 г.]</ref> Според нејзината желба, нејзиното тело било кремирано, а дел од нејзината пепел била расфрлана во езерото Дуранкулак. == Научна дејност == Хенриета Тодорова е автор на 18 монографии, над 150 студии, статии, извештаи и критики, објавени во Бугарија и во странство. Објавува на бугарски, англиски, француски, германски, италијански, руски и словачки јазик. Објавено под имињата: Хенриета Ваjсова ('''Henrieta Vajsová'''), Хенриета Тодорова-Симеонова ('''Henrieta Todorova-Simeonova''') и Хенриета Тодорова ('''Henrieta Todorova'''). Нејзините дела се рецензирани во најреномираните специјализирани публикации. Нејзините истражувачки интереси вклучуваат: ново камено доба (неолит), камено и бакарно време (енеолит), бронзено време, антиката, раниот среден век, раната металургија, климатските промени и нејзиното влијание врз човечкиот живот<ref>[https://www.academia.edu/29682549/Klimawandel_und_Kulturkollaps Henrieta Todorova 2016. Klimawandel und Kulturkollaps]</ref>, праисториските општества и нивната последователна трансформација од културните односи и многу повеќе. Таа е откривач на многу од праисториските култури во Бугарија, како што се културите на Усое, Сава, Овчарово, Пољаница, Варна, културниот комплекс Којадермен-Гумелница-Караново VI (КГК VI) и други. Таа е откривач на најраниот монохроматски неолит во Северна Бугарија и на преодниот период од енеолитот до бронзеното доба.<ref>{{Наведена мрежна страница |url=https://www.academia.edu/12101464/PRAE_In_Honorem_Henrieta_Todorova_ISBN_978_954_91587_8_6_Complete_book |title=''Mark Stefanovich, Christina Angelova (eds.). PRAE – In Honorem Henrieta Todorova, Sofia: National Archaeological Institute with Museum, 2007, pp. IX—XLII'' |accessdate=2023-04-10 |archive-date=2021-07-13 |archive-url=https://web.archive.org/web/20210713110431/https://www.academia.edu/12101464/PRAE_In_Honorem_Henrieta_Todorova_ISBN_978_954_91587_8_6_Complete_book |url-status=dead }}</ref> Ги раководел истражувањата на повеќе праисториски наоѓалишта. Најпознати од нив се: Гољамо Делчево, Овчарово, Пољаница, Тополница и Дуранкулак. Ја истражува и ја става на располагање на науката праисторијата на североисточна Бугарија и западниот брег на Црното Море. Карактеристично за научната работа на Хериета Тодорова е испитувањето на археолошките податоци во поширок наднарегионален аспект, претворајќи ги во значајни историски извори. Значаен е и нејзиниот придонес во проучувањето на најраната металургија на Балканот. За време на неговиот живот, резултатите од проучувањето на Археолошкиот комплекс кај селото Дуранкулак ги прифатил како едно од неговите најзначајни достигнувања. Прочитајте курсеви за предавања на Софски универзитет „Св. Климент Охридски“, Нов бугарски универзитет и Великотарновски универзитет „Св. Свети Кирил и Методиј“. Тој одржа десетина јавни предавања за популаризација на достигнувањата на бугарската праисторија во Берлин, Франкфурт, Келн, Хајделберг и други градови во Германија. Била визитинг професор на повеќе универзитети: во 1988 година – во Бон (Германија); во 1990 година – во Хаџетепе во Анкара (Турција); во 1999 - 2000 година - во Фрајберг (Германија) и во 2007 - 2008 година - во Хајделберг (Германија). Хенриета Тодорова е учесник на бројни меѓународни научни конгреси, симпозиуми и конференции. Од 1979 до 1996 година е член на раководството на Меѓународниот научен форум „Проблеми на праисторијата на регионот на Долна Дунав“. Учествувал на 14 негови меѓународни симпозиуми: 2 во Словачка, 2 во Чешка, 2 во Унгарија, 2 во Италија, 2 во Грузија, 2 во поранешна Југославија и 2 во Грција. Организатор е на три меѓународни симпозиуми за праисторија во Бугарија: во 1978 година - "Pulpudaeva Praehistoricus" - во Пловдив, во 1988 - "Pontus Praehistoricus" - во Добрич и во 2004 година - "Strymon Praehistoricus" - Кустендил–Благоевград–Серес–Амфиполис. Во периодот 1984-1986 година учествува во бугарско-германскиот проект „Садовец“ (проект на Баварската академија на науките). Во 1993-1998 година, тој учествуваше во проектот на институтите Макс Планк во Мајнц и Хајделберг за проучување на најраната металургија во Бугарија. Во периодот 1993-2007 година била на чело на бугарскиот тим во бугарско-грчкиот проект „Промахон-Тополница“. Хенриета Тодорова е главен уредник на повеќетомната научна серија „Durankulak“ - публикација на Германскиот археолошки институт во Берлин; член на редакцијата на „Сборник Добруџа“ од основањето до 2002 година; ко-уредник на серијата ''In the Steps of J.H. Gaul''. Извесно време бил и главен уредник на списанието ''Studia Praehistorica''. == Благодарност == * Во 2003 година, Хенриета Тодорова беше прогласена за почесен граѓанин на градот Добрич. * Во 2003 година е објавен зборник во нејзина чест (број 21 на списанието „Сборник Добруџа“, 2003 година). * Во 2007 година, Националниот археолошки институт со музеј при БАН издаде уште една збирка во нејзина чест - „PRAE: In honorem Хенриета Тодорова“.<ref>{{Наведена мрежна страница |url=https://www.academia.edu/12101464/PRAE_In_Honorem_Henrieta_Todorova_ISBN_978_954_91587_8_6_Complete_book |title=PRAE: In honorem Henrieta Todorova |accessdate=2023-04-10 |archive-date=2021-07-13 |archive-url=https://web.archive.org/web/20210713110431/https://www.academia.edu/12101464/PRAE_In_Honorem_Henrieta_Todorova_ISBN_978_954_91587_8_6_Complete_book |url-status=dead }}</ref> * Во 2016 година, колеги и пријатели од Романија ѝ ја посветија збирката („Во спомен на Хенриета Тодорова“) научни статии на тема „Помеѓу Земјата и небото, симболите и знаците“ ''Between Earth And Heaven Symbols And Sygns''. ISBN 978-606-8698-10-6.<ref>[https://www.academia.edu/32139805/Constantin_Emil_Ursu_Magda_Lazarovici_Adrian_Poruciuc_eds_BETWEEN_EARTH_AND_HEAVEN_SYMBOLS_AND_SIGNS_Papers_presented_at_the_international_symposium_FROM_SYMBOLS_TO_SIGNS_SIGNS_SYMBOLS_RITUALS_IN_SANCTUARIES_Suceava_Romania_11_13_September_2015_Suceava_Ed_Karl_A_Romstorfer_2016 Urdu C-E., Poruciuc, A., Lazarovici, C-M. (eds.). Between Earth And Heaven Symbols And Sygns. Papers presented at the international symposium „FROM SYMBOLS TO SIGNS. SIGNS, SYMBOLS, RITUALS IN SANCTUARIES“ Suceava, Romania, 11 – 13 септември 2015. Muzeul Bucovinei Suceava, Academia Română-Filiala Iaşi, Institutul de Arheologie Iaşi (Editura Karl. A. Romstorfer 2016)]</ref> == Публикации за проф. Хенриета Тодорова == * Vajsova-Simeonova, Henrieta. — In: Jan Filip (Ed.). Encyclopedic Manual for Prehistoric and Early Historic Europe II, Prag 1968, стр. 1562. * Todorova, Henrieta (Simeonova) — In: J. Filip and J. Harlan (Ed’s.). Encyclopedic Manual for Prehistoric and Early Historic Europe III — adenda, Prag 1998, стр. 386. * Тодорова-Вайсова, Хенриета. — In: Петър Чолов (Ed.). Български историци: Биографично-библиографски справочник. София 1981, стр. 386. * [http://naim.bg/contentFiles/ARH-1-2003-pregled.pdf Васил Николов. Юбилей на проф. д.и.н. Хенриета Тодорова. — Археология 44/1, 2003, стр. 67—68.] * [https://www.academia.edu/25768260/R._Krauß_Henrieta_Todorova_1933-2015._Über_die_Liebe_zur_deutschen_Sprache_und_zur_Archäologie._Praehistorische_Zeitschrift_91_2016_220-224 R. Krauß, Henrieta Todorova 1933-2015. Über die Liebe zur deutschen Sprache und zur Archäologie. Praehistorische Zeitschrift 91, 2016, 220-224.] == Надворешни референци == * [https://independent.academia.edu/HenrietaTodorva Библиографија] == Наводи == {{наводи}} [[Категорија:Археолози по националност]] [[Категорија:Родени во 1933 година]] [[Категорија:Починати во 2015 година]] h2ocitzi7fpbdifof4bf3q1oer3o52a 0 1322483 5388271 5339851 2025-07-07T11:02:26Z BosaFi 115936 5388271 wikitext text/x-wiki {{Infobox economist|name=Дениз Кандијоти|native_name=|native_name_lang=|school_tradition=|image=|image_size=|caption=|birth_date={{Birth date and age|df=yes|1944|03|15}}|birth_place=Истанбул, Турција|death_date=|death_place=|resting_place=|resting_place_coordinates=|nationality=Двојно [[Турција|турски]] и [[Обединето Кралство|Британска]]|institution=[[Училиште за ориентални и африкански студии|Училиште за ориентални и африкански студии, Универзитетот во Лондон]]|field=[[родови студии|Родови на полови]] и [[Ислам]]|alma_mater=[[Лондонска школа за економија]]|influences=|influenced=|contributions=|awards=|memorials=|spouse=|signature=<!--(filename only)-->|module=|repec_prefix=|repec_id=}}'''Дениз Кандијоти''' (родена на 15 март 1944 година)<ref name="Congress">{{Наведена мрежна страница|url=http://id.loc.gov/authorities/names/n79038338.html|title=Kandiyoti, Deniz|publisher=Library of Congress|accessdate=4 November 2014|quote=data sheet (b. 3/15/44)}}</ref> е авторка и академик на истражување во областа на [[Родови студии|родовите односи]] и развојната политика на Блискиот Исток, особено Турција. Докторирала на Лондонската школа за економија. Нејзината работа за [[Исламски феминизам|родот и исламот]], особено во постколонијалните области и областите за рурален развој, била влијателна на целото поле. Таа била пионер во новите истражувања за разбирање на импликациите на исламот и државната политика врз жените, и како резултат на тоа привлекла поголемо внимание на оваа област. Од 2010 година, Кандијоти станала почесен професор по развојни студии на Факултетот за ориентални и африкански студии,<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.soas.ac.uk/staff/staff31216.php|title=Professor Deniz Kandiyoti, SOAS Department of Development Studies|accessdate=3 November 2013}}</ref> дел од Универзитетот во Лондон, каде што почнала да работи во 1992 година. Таа има работено консултантска работа за [[УНДП|Програмата за развој на Обединетите нации]] (УНДП), [[Меѓународна организација на трудот|Меѓународната организација на трудот]] (МОТ), [[УНЕСКО|Организацијата за образование, наука и култура на Обединетите нации]] (УНЕСКО) [[Организација за безбедност и соработка на Европа|Организацијата за безбедност и соработка во Европа]] (ОБСЕ), Одделот за меѓународна на ОК на ОК Развој (ДФИД) и Фондот за развој на Обединетите нации за жени (УНИФЕМ). == Ран живот и образование == Роден во Истанбул, Турција, Кандијоти има двојно британско и турско државјанство. Таа добила диплома за уметности на [[Сорбона (универзитет)|Сорбона]] во 1966 година и магистер на науки по социјална психологија од Лондонската школа за економија, пред и таму да докторира. == Кариера и истражување == Раната работа на Кандијоти се фокусирала на [[Политичка економија|политичката економија]] и руралната трансформација, но потоа се придвижила кон родот, национализмот и [[ислам]]от.<ref name="Hammami, Rema 1354">{{Наведено списание|last=Hammami|first=Rema|date=November 2006|title=Deniz Kandiyoti|journal=Development and Change, FORUM 2006|volume=37|issue=6|pages=1347–1354|doi=10.1111/j.1467-7660.2006.00530.x|doi-access=free}}</ref> Неодамна, нејзиното истражување „се врати на истражување на родовата политика во општествата со мнозинско муслиманско население, но од уште поширока компаративна перспектива“, која ги вклучува Авганистан и Узбекистан, како и Турција.<ref name="Hammami, Rema 1354" /> Академскиот живот на Кандијоти се засновал на теоретски, како и на теренски студии. Нејзиниот првичен интерес за [[Род (социологија)|родот]] произлегол додека работела на терен за нејзиниот докторат во [[Средна Анадолија]].<ref name="Hammami, Rema 1354"/> Од 1969 до 1980 година, Кандијоти работела на [[Технички универзитет (Истанбул)|Техничкиот универзитет во Истанбул]] и [[Универзитет Богазичи|Универзитетот Богазичи]] во Турција, но потоа се преселила во Англија за да предава на колеџот Ричмонд во Сари, Англија. Кандијоти била соработник на Универзитетот во Манчестер и Универзитетот во Сасекс од 1987 до 1988 година. Во 1988 година, таа го измислила терминот патријархална зделка, опишувајќи тактика во која жената избира да ги прифати родовите улоги кои ги обесправуваат жените во целина, но ја максимизираат нејзината поединечна моќ и можности. Од 2000 до 2005 година, Кандијоти била дел од истражувачките напори спонзорирани од [[Институт за социјален развој на Обединетите нации|Истражувачкиот институт за социјален развој на Обединетите нации]] (УНРИСД). Главните области на истражување во тоа време за УНРИСД биле [[Сиромаштија|искоренување на сиромаштијата]], промоција на [[демократија]]та и [[Човекови права|човековите права]], [[Родова еднаквост|родовата еднаквост]], [[Одржливост|одржливоста на животната средина]] и ефектите од [[глобализација]]та .<ref>United Nations Research Institute for Social Development. [http://www.unrisd.org/80256B3C005BB128/(httpProgrammeAreasForResearchHomeOther)/61EF570799AA5AC780256B480035B31C?OpenDocument 2000-2005 Research areas.] {{Семарх|url=https://web.archive.org/web/20210504185757/https://www.unrisd.org/80256B3C005BB128/(httpProgrammeAreasForResearchHomeOther)/61EF570799AA5AC780256B480035B31C?OpenDocument |date=2021-05-04 }}</ref> Таа, исто така, е уредник на списанието ''Сентрал Ејжан Сурвеј'', „единственото етаблирано, мултидисциплинарно списание во светот кое се занимава со историјата, политиката, културите, религиите и економиите на централноазиските и кавкаските региони“.<ref>Taylor and Francis Group. 2007. [http://www.tandf.co.uk/journals/ccas Journal details for Central Asian Survey.]</ref> Тековниот проект на Кандијоти е насловен „Исламот и родовата политика“.<ref name="Hammami, Rema 1354"/> == Поврзано == * [[Феминистичка економија]] * [[Жените во исламот]] == Наводи == <references /> == Надворешни врски == * [http://www.iaffe.org Почетна страница] Меѓународна асоцијација за феминистичка економија (IAFFE) * [http://www.feministeconomics.org Главна страница] списание ''за феминистичка економија'' {{ОСНОВНОПОДРЕДУВАЊЕ:Кандијоти, Дениз}} [[Категорија:Апсолвенти на Парискиот универзитет]] [[Категорија:Родени во 1944 година]] [[Категорија:Академици од Турција]] fnebqrbh2bb8pksjxhf0cl1qoveomjn 0 1322484 5388252 5288125 2025-07-07T10:26:31Z BosaFi 115936 5388252 wikitext text/x-wiki '''Лина Брокдорф''' (родена 1930 година) е малтешка авторка, драматург и радио водител. == Ран живот == Брокдорф е родена во Сенглеа во семејството на Патрик и Мери Махони во 1930 година.<ref name=":1">{{Наведена мрежна страница|url=https://timesofmalta.com/articles/view/a-first-hand-account-of-daily-life-in-wartime-malta.97473|title=A first hand account of daily life in wartime Malta|work=Times of Malta|language=en-gb|accessdate=2022-03-05}}</ref> Нејзиниот ран живот бил обележан со избувнувањето на [[Втора светска војна|Втората светска војна]] кога Брокдорф имал девет години.<ref name=":0">{{Наведена мрежна страница|url=https://timesofmalta.com/articles/view/-It-is-never-too-late-to-study-.422632|title=82-year-old insists: ‘It is never too late to study’|work=Times of Malta|language=en-gb|accessdate=2022-03-05}}</ref> Нејзиното семејство кое се селело повеќе пати во текот на војната, живеејќи во различни локалитети како што се [[Биргу]], Слиема, Дингли и Рабат.<ref name=":1" /> == Образование == Раното образование на Брокдорф било прекинато со избувнувањето на војната, но кога војната завршила таа се вратила на училиште на инсистирање на нејзиниот татко.<ref name=":0">{{Наведена мрежна страница|url=https://timesofmalta.com/articles/view/-It-is-never-too-late-to-study-.422632|title=82-year-old insists: ‘It is never too late to study’|work=Times of Malta|language=en-gb|accessdate=2022-03-05}}</ref> Сакала да продолжи со медицинска кариера, но нејзиното семејство не можело да си дозволи да ја испрати на Универзитетот и ја запишале на курс за обука за наставници без да ја информираат. Образованието го продолжила подоцна во животот, кога во 1991 година се запишала на едногодишен воведен курс по теологија, по што следела петгодишна диплома. Таа на крајот магистрирала по теологија и хуманистички науки во 2002 година на 72-годишна возраст <ref name=":0" /> == Кариера == Професорската кариера на Брокдорф започнала во државното основно училиште, но таа престана да предава за да ги одгледа своите четири деца. Во тоа време, се фокусирала на нејзиното пишување. Подоцна ја продолжила својата кариера на колеџот Сент Алојсиус како професор по англиски јазик.<ref name=":0"/> Служела како член на советот на Л-Академја тал-Малти помеѓу 2004 и 2005 година и останала член на академијата.<ref name=":2">{{Наведена мрежна страница|url=https://timesofmalta.com/articles/view/lina-brockdorff-honoured-for-contribution-to-maltese-literature.836807|title=Lina Brockdorff honoured for contribution to Maltese literature|work=Times of Malta|language=en-gb|accessdate=2022-03-05}}</ref> Таа исто така била претседател на ''Малтешко книжевно друштво'' осум години и е член на ''Здружение на Малтешки поети.'' <ref name=":3">{{Наведена мрежна страница|url=https://tvmnews.mt/en/news/lina-brockdorff-awardeupdated-lina-brockdorff-awarded-gieh-l-akkademja-tal-malti-gold-medal-2020d-gieh-l-akkademja-tal-malti-2020/|title=UPDATED: Lina Brockdorff awarded Ġieħ L-Akkademja tal-Malti Gold Medal 2020|work=TVMnews.mt|language=en-GB|accessdate=2022-03-05}}</ref> Лина Брокдорф била наградена со златен медал на годишна церемонија на која им се оддава почест на луѓето кои ја збогатиле малтешката литература и познавањето на малтешкиот јазик. == Списи == Брокдорф почнала да пишува на 17-годишна возраст додека учела на колеџот за обука на наставници, каде што професорот Џозеф Аквилина ги поттикнувал своите ученици да пишуваат раскази или есеи за емитување на радио.<ref name=":1"/> Таа била многу плодна во текот на следните децении, пишувајќи и продуцирајќи неколку програми што биле емитувани на Редифузија во текот на 1950-тите и 1960-тите, вклучувајќи ги и ''Создавање меѓу нас, Пред огледало, Половина час заедно и Магија во кујната''.<ref name=":2"/><ref name=":3"/> Брокдорф напишала неколку радио драми, вклучувајќи го и ''Ил-Фкајар т'Асиси'' . Некои од нејзините дела биле емитувани и на австралиското радио.<ref name=":3"/> Во текот на нејзината кариера напишала дури шест антологии, дванаесет романи и над 340 новели.<ref name=":2"/> Таа, исто така, напишала автобиографија за нејзиното искуство од Втората светска војна наречена ''Серенади среде сирените'',<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://timesofmalta.com/articles/view/the-war-years-in-malta-as-seen-by-a-woman-writer.110805|title=The war years in Malta, as seen by a woman writer|work=Times of Malta|language=en-gb|accessdate=2022-03-05}}</ref> која била наградена како ''најдобар роман - Не фикција'' од [[National Book Council|Националниот совет за книги]] на Малта во 2004 година. Исто така, подоцна бил серијализиран и емитуван на различни радио станици.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.independent.com.mt/articles/2016-05-23/books/Lina-Brockdorff-s-WW2-autobiography-now-in-English-6736158267|title=Lina Brockdorff's WW2 autobiography now in English|date=23 May 2016|work=The Malta Independent|accessdate=5 March 2022}}</ref> Била наградена со златен медал на ''Малтешко книжевно друштво''.<ref name=":2" /><ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.independent.com.mt/articles/2020-12-05/local-news/President-reiterates-importance-of-correct-use-of-Maltese-language-6736229199|title=President reiterates importance of correct use of Maltese language|date=5 December 2020|work=The Malta Independent|accessdate=5 March 2022}}</ref> == Наводи == {{Наводи}} {{Нормативна контрола}} ==Надворешни врски== https://timesofmalta.com/articles/view/lina-brockdorff-honoured-for-contribution-to-maltese-literature.836807 {{ОСНОВНОПОДРЕДУВАЊЕ:Брокдорф, Лина}} [[Категорија:Родени во 1930 година]] [[Категорија:Писатели од Малта]] mcphb1qtd1vj9n1grfyumtxzjmrom23 0 1322491 5388248 5276310 2025-07-07T10:21:22Z BosaFi 115936 5388248 wikitext text/x-wiki {{МедалТабелаНајгоре}} {{МедалЗемја|{{KAZ}}}} {{МедалСпорт|[[Џудо]] жени}} {{МедалНатпревар|[[Азиски Игри]]}} {{МедалБронза|[[2006 Доха]]|[[48 кг]]}} {{МедалНајдолу}}'''Келбет Нургазина''' (родена на 8 јули 1986 година) е [[Џудо|џудистка]] [[Казахстан|од Казахстан]]. Таа освоила бронзен медал во екстра-лесна категорија (48 кг) категорија на Азиските игри 2006 година, откако ја победила [[Герелтуја Ерднечимег]] од Монголија во мечот за бронзениот медал. Таа моментално живее во [[Караганда]]. == Надворешни врски == * [http://www.doha-2006.com/gis/SPORTS/CO/IGCOParticipantInfo.aspx-Register=5813211.html Профил на Азиските игри 2006 година] [[Категорија:Живи луѓе]] [[Категорија:Родени во 1986 година]] [[Категорија:Казахстански спортисти]] qyu6fkj9gjq5c3szwv91h6mkkh0m1r4 0 1322492 5388245 5241182 2025-07-07T10:19:01Z BosaFi 115936 5388245 wikitext text/x-wiki '''Џејда Сунгур''', позната и како '''Кирмизли Кадин,''' е [[Турски јазик|турски]] [[академик]] и [[Активизам|активист]].<ref>{{Наведени вести|url=https://www.huffingtonpost.co.uk/2013/06/05/turkey-uprising-ceyda-sungur_n_3388712.html|title=Turkey Uprising: Ceyda Sungur, 'Woman In Red', Becomes Iconic Image For Activists|last=Vale|first=Paul|date=5 June 2013|access-date=22 April 2022|agency=[[The Huffington Post UK]]|language=en}}</ref> == Живот == Сунгур била родена во 1986 година. По завршувањето на нејзиното дипломирање за [[Урбанизам|урбанистичко планирање]], таа започнала да работи како истражувачки асистент на [[Технички универзитет (Истанбул)|Техничкиот универзитет во Истанбул]].<ref>{{Наведени вести|url=https://www.milliyet.com.tr/gundem/kirmizili-kadin-konustu-1720740|title=Kırmızılı Kadın konuştu|date=10 June 2013|access-date=22 April 2022|publisher=[[Milliyet]]|language=tr}}</ref> === Случај на полициска бруталност === Во мај 2013 година, учествувала на [[Протести во Турција (2013)|протестите во паркот Гези]] во [[Истанбул]] како бунтовник и волонтер за прва помош.<ref>{{Наведени вести|url=https://www.telegraph.co.uk/news/worldnews/europe/turkey/10108014/Lady-in-the-Red-Dress-and-her-dream-of-a-Turkish-rebirth.html|title=Lady in the Red Dress and her dream of a Turkish rebirth|last=Sherlock|first=Ruth|date=8 June 2013|access-date=22 April 2022|publisher=[[The Daily Telegraph]]|language=en}}</ref> За време на демонстрациите, била нападната од полицаец по име Фатих Зенгин. Кога фото-новинарот од [[Ројтерс]] - Осман Орсал - го фотографирал моментот кога Сунгур била предмет на полициска бруталност, предизвикало огромна реакција и во турската и во меѓународната јавност. Потоа станала симбол на протестите.<ref>{{Наведено списание|last=Korkmaz|first=Emre Eren|date=2013|title=The June uprising in Turkey|url=https://www.jstor.org/stable/43293531|journal=SEER: Journal for Labour and Social Affairs in Eastern Europe|volume=16|issue=3|pages=326|doi=10.5771/1435-2869-2013-3-325|issn=1435-2869|jstor=43293531}}</ref> Зенгин бил тужен од обвинителите кои намерно извршиле притисок за тригодишна затворска казна за употреба на непропорционална сила против цивили.<ref>{{Наведени вести|url=https://www.bbc.com/news/world-europe-25754437|title=Turkey: Jail sought over 'woman in red' police case|date=2014-01-16|work=BBC News|access-date=2022-07-21|language=en-GB}}</ref> Сунгур пред судот се изјаснила дека „доколку обвинетиот имаше оружје, ќе ме убиеше како што друг полицаец го уби Етем Сарисулук “.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://politeknik.org.tr/sehir-plancisi-ceyda-sungur-polis-siddetinin-pesini-birakmiyor/|title=Şehir Plancısı Ceyda Sungur Polis Şiddetinin Peşini Bırakmıyor|date=12 December 2014|work=Politeknik|language=tr|accessdate=22 April 2022}}</ref> По една година, судењето било завршено и Зенгни бил осуден да засади 600 садници поради тоа што испрскал солзавец од непосредна близина и ја злоупотребил својата моќ.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.theguardian.com/world/2015/jun/10/turkish-policeman-sentenced-plant-trees-teargas-attack-woman-in-red-ceyda-sungur|title=Turkish policeman sentenced to plant trees for teargas attack on woman in red|last=|first=|date=2015-06-10|work=the Guardian|language=en|accessdate=2022-07-21}}</ref> Исто така, била отфрлена уште една тужба поднесена против Сунгур под обвинение за „поттикнување на јавноста да не го почитува законот“.<ref>{{Наведени вести|url=https://www.milliyet.com.tr/yerel-haberler/istanbul/kirmizili-kadin-ceyda-sungur-ifade-verdi-10194913|title="Kırmızılı Kadın" Ceyda Sungur İfade Verdi|date=13 May 2014|access-date=22 April 2022|publisher=[[Milliyet]]|language=tr}}</ref> == Во популарната култура == === Книги === * Турско-италијанскиот филмски режисер Ферзан Озпетек напиша книга инспирирајќи се од дискурсите и сликата на „Жената во црвено“.<ref>{{Наведени вести|url=http://www.radikal.com.tr/hayat/ozpetekin-istanbul-kirmizisi-raflarda-1159165/|title=Özpetek'in 'İstanbul Kırmızısı' raflarda|date=5 November 2013|access-date=22 April 2022|publisher=[[Radikal]]|language=tr}}</ref> * Ѓурсел Ончу, кој бил актуелен уредник на списанието „Тарих“ затворено за време на протестите во Гези, ја напишал книгата „Јашаркен Јазилан Тарих“, а како насловна слика била искористена слика на Џејда Сунгур и полицаецот.<ref>{{Наведени вести|url=https://www.sozcu.com.tr/2015/kultur-sanat/tarih-dergisi-kapandi-1003912/|title=#tarih dergisi kapandı|date=8 December 2015|access-date=22 April 2022|publisher=[[Sözcü]]|language=tr}}</ref> === Списанија === * Културното списание „ Пијауи “ во центарот на [[Бразил]] дало илустрација во која се опишува „Жената во црвено“ која го држи знамето на Бразил како насловна слика на изданието од јули 2013 година како одговор на јавните бунтови во Бразил во исто време со протестите на Гези. Исто така, хаштагот „#direngezi“ на дното на корицата.<ref>{{Наведени вести|url=https://t24.com.tr/haber/kirmizili-kadin-brezilya-dergilerinde,234207|title=Kırmızılı Kadın Brezilya dergilerinde|date=12 July 2013|access-date=22 April 2022|agency=[[T24 (newspaper)|T24]]|language=tr}}</ref> * [[Турција|Турскиот]] хумористичен магазин „Пинген“ ја прикажало „Жената во црвено“ како прска со солзавец кон полицаец како насловна слика на изданието од јули 2013 година и објавило натпис дека „Демонстрантите ја нападнаа полицијата!“ . Ова дело било прикажано меѓу „најкреативните насловни страници на списанијата за хумор во 2013 година“.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://mediacat.com/2013un-en-komik-en-yaratici-mizah-dergisi-kapaklari/7/|title=2013'ün en komik, en yaratıcı mizah dergisi kapakları|last=Özkan|first=Pelin|date=10 January 2014|work=MediaCat|language=tr|accessdate=22 April 2022}}</ref> == Наводи == {{Наводи|3}} [[Категорија:Полициска бруталност во Турција]] [[Категорија:Родени во 1986 година]] [[Категорија:Живи луѓе]] dhv06ejf4f1873qswz56y1j9fkkjznr 0 1322493 5388241 5082855 2025-07-07T10:13:38Z BosaFi 115936 5388241 wikitext text/x-wiki {{Infobox scientist|name=Асуман Оздаглар|image=|image_size=|alt=|caption=|birth_date={{birth date and age|1974|12|16}}<ref name=CV>[https://asu.mit.edu/sites/default/files/documents/CV-Ozdaglar.pdf Asu Ozdaglar CV]</ref>|birth_place=|resting_place_coordinates=|residence=|citizenship=|nationality=турски, американски<ref name=CV/>|spouse=[[Дарон Ачемоглу]]|children=|fields=Инженер по електроника|workplaces=[[Институт за технологија во Масачусетс]]|alma_mater=[[Технички универзитет на Блискиот Исток]] (БА) <br>[[Технолошки институт во Масачусетс]] (Д-р)|thesis_title=|thesis_url=|thesis_year=|doctoral_advisor=|academic_advisors=|doctoral_students=|notable_students=|known_for=EECS Department head at MIT|author_abbrev_bot=|author_abbrev_zoo=|influences=|influenced=|awards=|signature=|signature_alt=|website={{URL|https://asu.mit.edu}}|footnotes=}} '''Асуман „Асу“ Оздаглар''' (родена на 16 декември 1974 година) е турски академик .<ref name="IDSSWebsite">[http://web.mit.edu/asuman/Desktop/asuman/www/ IDSS Webpage for Asu]</ref><ref name="OfficialWebsite">[https://asu.mit.edu/ Asuman's Official Webpage]</ref> == Ран живот == Таа е родена во семејството на Исмаил Оздаглар и Захиде Оздаглар на 16 декември 1974 година.<ref>[https://www.herkesebilimteknoloji.com/haberler/toplum/asuman-ozdaglar-mitte-bolum-baskani-oldu Science and technology page {{In lang|tr}}]</ref> Нејзиниот татко Исмаил Оздаглар бил поранешен државен министер, помеѓу 13 декември 1983 и 15 јануари 1985 година во 45-та влада на Турција,<ref>[http://www.tbmm.gov.tr/hukumetler/HB45.htm Official page of the parliament]</ref> каде бил осуден и затворен за злоупотреба на министерските овластувања.<ref>[https://www.anayasa.gov.tr/files/pdf/ydivane1985-1.pdf Yuce Divan Karari-Official decision of the Turkish parliament (Feb. 14, 1986)]</ref> == Кариера == Оздаглар студирала на отсекот за електротехника на[[Блискоисточен технички универзитет]] во [[Анкара]] и дипломирала во 1996 година. Потоа ги продолжила студиите на Технолошкиот институт во Масачусетс (МИТ) во САД и [[Доктор на науки|докторирала]] во 2003 година.<ref name="MIT">[https://asu.mit.edu MIT staff page]</ref> Работела како доцент (2003), вонреден професор (2008) и професор (2012) на истиот универзитет. Нејзините истражувачки области вклучувале нелинеарна и конвексна оптимизација, [[теорија на игри]], социјални и економски мрежи, методи за дистрибуирана оптимизација и оптимизација и контрола на мрежата.<ref name="MIT" /> Во 2017 година, била именувана за нов шеф на Одделот за електротехника и компјутерски науки на МИТ. Нејзината претходничка Ананта Чандракасан за нејзе кажала: ''„Професорката Оздаглар е инспиративен истражувач и се појави како вистински лидер во областа на теоријата и алгоритмите за оптимизација, теоријата на игри и мрежите“.'' <ref>[https://news.mit.edu/2017/asu-ozdaglar-named-head-department-electrical-engineering-computer-science-1208 MIT news]</ref> Нејзината работа, исто така, придонела за проучување на адаптивната динамика на теоријата на игри и вовела алтернативни пристапи кон мрежните игри. == Личен живот == Асуман Оздаглар е во брак со економистот Дарон Ачемоглу. == Наводи == {{Наводи}} == Надворешни врски == * https://asu.mit.edu/ {{ОСНОВНОПОДРЕДУВАЊЕ:Оздаглар, Асуман}} [[Категорија:Родени во 1974 година]] [[Категорија:Академици од Турција]] l1kx4va0ofq3nryq02jnvxunow4e3i3 0 1322494 5388240 5290013 2025-07-07T10:09:18Z BosaFi 115936 5388240 wikitext text/x-wiki '''Хенриета Чета Шевалиер''' МБИ (2 април 1901 &ndash; 9 јули 1973 година), Малтежанка од британско националност, жител во Рим, била критичен дел во мрежата „Линија за бегство од Рим “ на монсињор Хју О'Флаерти која дејствувала во [[Ватикан]] за време на [[Втора светска војна|Втората светска војна]]. Нејзиниот стан на третиот кат на Виа Империја бил користен како складиште за намирници и за сместување на бегалците кои бегале од фашистичките режими во Европа. Таа во организацијата била позната како „Госпоѓа. М." Потеклото на нејзиниот ''[[псевдоним]]'' -&nbsp;дали ова било референца за нејзиниот роден остров [[Малта]], моминското презиме на нејзината мајка или друг фактор - не е познато. == Живот == Шевалие е родена како '''Хенриета Скери''' од Емануел Скери и неговата сопруга Марија, моминско Мамо во Слиема, Малта. Таа се омажила за Томас Шевалие на 15 мај 1920 година во црквата Пресвета Богородица во Слиема. Двојката живеела во [[Рим]], каде што г-дин Шевалие работел како агент за британската туристичка компанија Томас Кук и Санс, и имале неколку деца. По смртта на нејзиниот сопруг и затворањето на еден од нејзините синови во 1939 година, британската вдовица се нашла заглавена во фашистичката држава на Мусолини и одговорна за благосостојбата на нејзините деца и постарата мајка. Регрутирана во мрежата на О'Флаерти, Шевалие во суштина му дала на О'Флаерти ''карт бланш'' да го користи нејзиниот стан како магацин и безбедна куќа за луѓето кои бегаат од фашизмот. И покрај неколкуте проблеми и фактот дека биле под постојан надзор од страна на Хитлеровите ''Служба за безбедност'', Шевалие и нејзиното семејство ги продолжиле своите тајни активности под постојан ризик од смрт додека не биле евакуирани од мрежата на О'Флаерти еден по еден до фармата на периферијата на градот каде што го живееле остатокот од војната криејќи се.<ref name="Debono 2014">{{Наведена мрежна страница|url=https://timesofmalta.com/articles/view/Maltese-escape-committees-and-the-Dodecanese-setback.506392|title=Maltese escape committees and the Dodecanese setback|last=Debono|first=Charles|date=2014-02-09|work=Times of Malta|accessdate=2019-10-18}}</ref><ref name="WW2Talk 2018">{{Наведена мрежна страница|url=http://ww2talk.com/index.php?threads/henrietta-chetta-chevalier-b-e-m-spy-nurse-housewife-a-tribute.74784/|title=Henrietta ''Chetta'' Chevalier B.E.M. - Spy, Nurse, Housewife - A Tribute|date=2018-10-08|work=WW2Talk|accessdate=2019-10-18}}</ref><ref name="Goldstein 2019">{{Наведена мрежна страница|url=https://www.historynet.com/vatican-intrique-priest-outwits-nazies.htm|title=Vatican Intrigue: Priest Outwits Nazis|last=Goldstein|first=Norm|date=2019-07-26|work=HistoryNet|accessdate=2019-10-18}}</ref><ref name="Dalmas 2012">{{Наведена мрежна страница|url=https://timesofmalta.com/articles/view/An-unsung-hero-of-wartime.423904|title=An unsung hero of wartime|last=Dalmas|first=Maria Rossella|date=2012-06-12|work=Times of Malta|accessdate=2019-10-18}}</ref> Во 1945 година, Шевалие била наградена со медал на Британската империја (БЕМ) за нејзините извонредни напори да им понуди засолниште на оние на кои им е потребно. Нејзините напори се заслужни за директно помагање на 4.000 луѓе за време на војната.<ref>[http://www.independent.com.mt/articles/2013-02-03/arts-and-culture/henrietta-chevalier-the-unsung-maltese-heroine-786628611/ Malta Independent 3 Feb 2013]</ref><ref name="Debono 2014"/><ref name="Dalmas 2012"/> Шевалие починала во родната Малта на 9 јули 1973 година и е погребана на гробиштата Санта Марија Адолората. Спомен-градина е засадена во нејзина чест во Музејот за воздухопловство на Малта и била отворена на 24 ноември 2012 година.<ref>[http://www.maltaaviationmuseum.com/henrietta-chevalier-memorial-garden Malta Aviation Museum: Henrietta Chevalier Memorial Garden]</ref><ref name="Debono 2014"/><ref name="WW2Talk 2018"/><ref name="Dalmas 2012"/> == Наводи == {{Наводи}} == Надворешни врски == * {{Find a Grave|91898096|Henrietta "Chetta" Chevalier}} – includes a photograph of her grave and headstone {{ОСНОВНОПОДРЕДУВАЊЕ:Шевалие, Чета}} [[Категорија:Римокатолички христијани од Велика Британија]] [[Категорија:Починати во 1973 година]] [[Категорија:Родени во 1901 година]] [[Категорија:Луѓе од Малта]] pwgfdus0w3yqdnvsfk8tvhhpo8bx02s 0 1322496 5388232 5296982 2025-07-07T09:50:50Z BosaFi 115936 5388232 wikitext text/x-wiki [[Податотека:Jean Busuttil Zaleski caption from 2019 exhibit--"Art from the Fondazzjoni Kreattività Collection- Art+Feminism”.jpg|мини|Фотографија од изложбата во 2019 година во Валета, Малта на жени уметници од Малта или поврзаности со Малта. Оваа слика е приказ на монитор (музејски плакат) кој ги опишува уметникот и уметничкото дело -- „Ненасловена (од Малта: Спомени и истражувања 1989-2001)“ 2002 година, мешана техника на дрво.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.kreattivita.org/en/event/wiki-loves-art-2019/|title=Wiki Loves Art 2019|work=Fondazzjoni Kreattività|language=en-US|accessdate=2020-02-08}}</ref>]] '''Жан Залески''' (роденa '''Жан Бусутил''', исто така познатa како '''Жан Бусутил Залески''' ; Биркиркара, [[Малта]] (11 април 1920 година - 2 мај 2010 година) била уметник од Малта која го поминала најголемиот дел од својот возрасен живот во [[Соединети Американски Држави|Соединетите држави]]. Нејзините дела се појавиле на неколку изложби во САД и Малта.<ref name=":0">{{Наведени вести|url=https://www.timesofmalta.com/articles/view/20020419/news/exhibition-by-maltese-american-artist.177373|title=Exhibition by Maltese-American artist|date=19 April 2002|work=Times of Malta|access-date=2023-05-23|archive-date=2024-05-31|archive-url=https://web.archive.org/web/20240531070721/https://www.timesofmalta.com/article/exhibition-by-maltese-american-artist.177373|url-status=dead}}</ref> == Биографија == Жан Бусутил е родена во Биркиркара,<ref>{{Наведена книга|url=https://books.google.com/books?id=6J8xDWDqOkEC&dq=Jean+Zaleski+Parsons%2C+New+York&pg=PA644|title=The International Who's Who of Women 2002|last=Sleeman|first=Elizabeth|date=2001|publisher=Psychology Press|isbn=978-1-85743-122-3|pages=644|language=en}}</ref> на 11 април 1920 година) најмладата од 11-те деца. На 8-годишна возраст заедно со семејството емигрирала во САД.<ref>{{Наведени вести|title=Malta musings and mnemonics|last=Fiorentino|first=E.|date=9 June 2002|agency=The Sunday [[Times of Malta]]}}</ref> == Образование и награди == Залески студирала како уметник во Соединетите Американски Држави на Мур колеџот за уметност и дизајн во Филаделфија, а во Њујорк на Институтот Прат, Факултетот за дизајн Парсонс и Лигата на студенти по уметност. Во 1986 година ја добила наградата Сузан Б. Ентони во областа на сликарството од Националната организација за жени<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://nownyc.org/susan-b-anthony-award-alum/|title=Susan B. Anthony Awards Alumni - NOW-NYC {{!}}NOW-NYC {{!}}|date=2018-10-17|archive-url=https://web.archive.org/web/20181017092125/http://nownyc.org/susan-b-anthony-award-alum/|archive-date=2018-10-17|accessdate=2019-02-23}}</ref> и била поканета од претседателот [[Џими Картер]] во [[Белата куќа]]<ref name=":0"/> како дел од делегација од пет жени уметници во 1975 година.<ref name="zaleski2002">{{Наведена книга|title=Memories and Explorations|last=Zaleski|first=Jean|date=2002|publisher=St James Cavalier Centre for Creativity|isbn=99932-34-03-6|location=Malta|page=47}}</ref>  == Дела == Слики од Залески биле претставени на изложби за време на нејзиниот живот и по нејзината смрт. Освен уметнички изложби, нејзините дела се појавувале и во книги. Овие публикации спаѓаат во две категории: илустрации и книги за уметници, честопати комбинирајќи ги обете. Тие вклучуваат „Кова/линии“. 1982. <nowiki>ISBN 9780914278375</nowiki>. со песни од Едвин Хониг, која се состои од лента формирана од 2 споени листови, превиткана во стилот на хармоника за да формира 22 страници од секоја страна. Оваа уметничка книга е дизајнирана на таков начин што може да се гледа или како обичен распослан лист од две страници или како расклопена целина. Крилести духови: 24 современи американски поети. 1995. <nowiki>ISBN 9781896209203</nowiki>., уредена од Ф. Д. Рив, е илустрирана со колажни слики од Залески. == Наводи == {{Наводи}} == Надворешни врски == https://www.macdowell.org/artists/jean-zaleski {{ОСНОВНОПОДРЕДУВАЊЕ:Залески, Жан}} [[Категорија:Починати во 2010 година]] [[Категорија:Родени во 1920 година]] [[Категорија:Уметници од Малта]] [[Категорија:Американски уметници]] mwb0a313mbsphbk8803t4wkkxesuf9q 0 1322498 5388184 4991473 2025-07-07T09:30:28Z BosaFi 115936 5388184 wikitext text/x-wiki {{Infobox sportsperson|name=Адина Тутулан- Сотропа|full_name=|image=|caption=|nationality=романски|sport=[[Биатлон]]|event=|club=|collegeteam=|birth_date={{birth date and age|1969|8|19|df=yes}}|birth_place=|death_date=|death_place=|height=|weight=}} '''Адина Тутутлан-Сотропа''' (родена на 19 август 1969 година во Сибиу) е романска [[биатлон]]ка. Таа се натпреварувала на [[Зимски олимписки игри 1992|Зимските олимписки игри 1992]] и [[Зимски олимписки игри 1994|Зимските олимписки игри 1994 година]]. Исто така, се натпреварувала во три скијачки настани на [[Зимски олимписки игри 1988|Зимските олимписки игри 1988 година]].<ref name="SportsRef" /> == Наводи == <references responsive="1"></references>{{ОСНОВНОПОДРЕДУВАЊЕ:Тутулан-Сотропа, Адина}} [[Категорија:Живи луѓе]] [[Категорија:Родени во 1969 година]] [[Категорија:Романски спортисти]] 74mtoea5i8lxy0gehf19f8wk7ogg4yk 5388185 5388184 2025-07-07T09:30:41Z BosaFi 115936 5388185 wikitext text/x-wiki {{Infobox sportsperson|name=Адина Тутулан- Сотропа|full_name=|image=|caption=|nationality=романски|sport=[[Биатлон]]|event=|club=|collegeteam=|birth_date={{birth date and age|1969|8|19|df=yes}}|birth_place=|death_date=|death_place=|height=|weight=}} '''Адина Тутутлан-Сотропа''' (родена на 19 август 1969 година во Сибиу) е романска [[биатлон]]ка. Таа се натпреварувала на [[Зимски олимписки игри 1992|Зимските олимписки игри 1992]] и [[Зимски олимписки игри 1994|Зимските олимписки игри 1994 година]]. Исто така, се натпреварувала во три скијачки настани на [[Зимски олимписки игри 1988|Зимските олимписки игри 1988 година]].{{ОСНОВНОПОДРЕДУВАЊЕ:Тутулан-Сотропа, Адина}} [[Категорија:Живи луѓе]] [[Категорија:Родени во 1969 година]] [[Категорија:Романски спортисти]] glg0usw4r9p99czklx9yknh8uuhtckd 0 1322555 5388181 5355551 2025-07-07T09:28:48Z BosaFi 115936 5388181 wikitext text/x-wiki [[Податотека:Mirga_Gra-inyt--Tyla_conducts_the_CBSO,_Aldeburgh_Voices_and_Aldeburgh_Music_Club_at_Aldeburgh_Festival-crop.jpg|мини|Диригирање на Симфонискиот оркестар на Град Бирмингем на фестивалот Алдебург во 2017 година]] '''Мирга Гражините-Тила''' (2 април 1986 година во [[Вилнус]] )<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.allmusic.com/artist/mirga-gra%C5%BEinyt-tyla-mn0003479651/biography|title=Mirga Gražinytė-Tyla Biography, Songs, & Albums|work=[[AllMusic]]}}</ref> е [[Литванци|литвански]] диригент. Таа моментално е музички директор на Симфонискиот оркестар на Град Бирмингем (СОБГ).<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.mic.lt/en/discourses/lithuanian-music-link/no-19-january-december-2016/paulina-nalivaikaite-mirga-grazinyte/|title=Mirga Gražinytė: Flying the Flag for Lithuanian Music|last=Nalivaikaitė|first=Paulina|last2=Kinka|first2=Romas|work=mic.lt|accessdate=2 November 2019}}</ref> == Биографија == === Рани години и образование === Гражините-Тила е родена во [[Вилнус]], Литванија. Нејзиниот татко, Ромуалдас Гражинис, е хорски диригент поврзан со камерниот хор Аидија во Вилнус.<ref>{{Наведени вести|url=https://www.gramophone.co.uk/feature/mirga-grazinyte-tyla-interview|title=Mirga Gražinytė-Tyla interview: 'When I think about recording, I feel a sense of responsibility about the fact that what we do stays there forever'|last=Richard Bratby|date=2019-05-24|work=Gramophone|access-date=2019-05-30}}</ref> Нејзината мајка Сигуте Гражиније е пијанистка и пејачка.<ref name="Chute">{{Наведени вести|url=http://www.sandiegouniontribune.com/news/2015/nov/28/san-diego-symphony-mirga-profile/|title=Mirga Gražinytė-Tyla on the art of collaboration|last=James Chute|date=28 November 2015|work=San Diego Union-Tribune|access-date=9 January 2016|archive-date=2016-01-27|archive-url=https://web.archive.org/web/20160127001708/http://www.sandiegouniontribune.com/news/2015/nov/28/san-diego-symphony-mirga-profile/|url-status=dead}}</ref> Нејзината баба Беата Василиаускаите-Шмидтиена била виолинистка.<ref name="Augulyte">{{Наведени вести|url=http://kultura.lrytas.lt/scena/m-grazinyte-tyla-batutos-judesius-apskaiciavo-milimetro-tikslumu.htm|title=M.Gražinytė-Tyla batutos judesius apskaičiavo milimetro tikslumu|last=Milda Augulytė|date=29 March 2014|work=Lietuvos Rytas|access-date=9 January 2016}}</ref> Нејзиниот пра вујко бил оргулар, а пратетка и била композитор.<ref name="Hewett">{{Наведени вести|url=https://www.telegraph.co.uk/music/classical-music/meet-conductings-next-superstar-mirga-grainyt-tyla/|title=Meet conducting's next superstar: Mirga Gražinytė-Tyla|last=Ivan Hewett|date=16 August 2016|work=Telegraph|access-date=18 August 2016}}</ref> Најстарата од трите браќа и сестри,<ref>{{Наведени вести|url=https://www.theguardian.com/music/2016/apr/14/mirga-grazinyte-tyla-takes-baton-cbso-music-director-new-job|title=Mirga takes the baton: the CBSO music director on her new job|last=Fiona Maddocks|date=14 April 2016|work=The Guardian|access-date=23 April 2016|author-link=Fiona Maddocks}}</ref> нејзината сестра Онуте Гражините е пијанист и има помлад брат, Адомас Гражинис. Како дете, Гражините-Тила го добила своето почетно образование за [[Француски јазик|француски]] и сликарство,<ref name="Chute"/> и студирала на Националното училиште за уметност МК Чиурлионис во Вилнус. На 11-годишна возраст, одлучила дека сака да студира музика, а единствената опција за музичка програма било хорско диригирање. Таа потоа добила музичка обука и образование без воопшто да свири на музички инструмент.<ref>{{Наведени вести|url=http://www.deutschlandradiokultur.de/dirigentin-mirga-grazinyte-tyla-das-allerwichtigste-ist-das.2177.de.html?dram:article_id=345411|title=Das Allerwichtigste ist das innere Wachstum|last=Ulrike Henningsen|date=12 February 2016|work=Deutschlandradio Kultur|access-date=15 February 2016}}</ref> Прв пат диригирала хор на 13-годишна возраст.<ref name="Meier">{{Наведени вести|url=http://www.bernerzeitung.ch/kultur/klassik/Jetzt-beginnt-die-Aera-der-Dirigentinnen/story/31545087|title=Jetzt beginnt die Ära der Dirigentinnen|last=Oliver Meier|date=30 November 2013|work=Berner Zeitung|access-date=9 January 2016}}</ref> Последователно ги продолжила музичките студии на Универзитетот за музика и изведувачки уметности во Грац,<ref>{{Наведени вести|url=http://www.latimes.com/entertainment/arts/classical/la-et-cm-ca-music-person-20141228-story.html|title=L.A. Phil's Mirga Gražinyte-Tyla conducts herself with aplomb|last=David Ng|date=26 December 2014|work=Los Angeles Times|access-date=23 April 2016}}</ref> каде што нејзините инструктори го вклучиле Јоханес Принц,<ref name="Hewett"/> и ја завршила својата диплома во 2007 година. Потоа студирала диригирање на Музичкиот конзерваториум Феликс Менделсон-Бартолди во Лајпциг со Улрих Виндфур и Музичкиот конзерваториум во Цирих (каде што нејзините ментори го вклучиле Јоханес Шлафли ).<ref name="Meier" /> Гражините-Тила избрала да го додаде зборот „Тила“, литвански за „тишина“, за да го формира своето професионално име.<ref>{{Наведени вести|url=https://www.irishtimes.com/culture/music/the-conductor-who-prefers-to-work-with-silence-1.3197114|title=The conductor who prefers to work with silence|last=Seamas O'Reilly|date=2017-08-30|work=The Irish Times|access-date=2018-12-20}}</ref><ref>{{Наведени вести|url=https://www.ft.com/content/3346d3b8-68a3-11e7-9a66-93fb352ba1fe|title=Conductor Mirga Gražinytė-Tyla — a combination of flamboyance and steely poise|last=Hannah Nepil|date=2017-07-28|work=Financial Times|access-date=2018-12-20}}</ref> === Кариера === [[Податотека:Mirga_and_the_CBSO_at_Symphony_Hall_29-01-2017.jpg|мини|Гражините-Тила и СОБГ по настапот во Симфониската сала, Бирмингем во јануари 2017 година]] Гражините-Тила стана ''Втор капелмајстер'' во театарот Хајделберг во сезоната 2011–2012.<ref>{{Наведени вести|url=http://www.morgenweb.de/nachrichten/kultur/brauche-ewigkeiten-von-einsamkeit-1.644519|title=Brauche Ewigkeiten von Einsamkeit|last=Anna Schweingel|date=12 July 2012|work=Mannheimer Morgen|access-date=9 January 2016}}</ref> Во 2012 година, таа победила на натпреварот за млади диригенти на Нестле и Салцбург. Со сезоната 2013–2014, станала ''Прв Капелмајстер'' во операта во Берн.<ref name="Augulyte"/> Гражините-Тила станала музички директор на Салцбургер Ландестеатарот во сезоната 2015–2016, со почетен договор од 2 сезони.<ref>{{Наведени вести|url=http://www.salzburg.com/nachrichten/salzburg/kultur/sn/artikel/neue-direktorinnen-fuer-salzburger-landestheater-92183/|title=Neue Direktorinnen für Salzburger Landestheater|date=28 January 2014|work=Salzburger Nachrichten|access-date=15 February 2016}}</ref> Таа го завршила своето музичко раководство на Салцбургер Ландестеатарот по сезоната 2016-2017.<ref name="Morley201605">{{Наведени вести|url=http://www.birminghampost.co.uk/whats-on/arts-culture-news/dates-set-mirga-pick-up-11322601|title=Dates set for Mirga to pick up the baton in Birmingham|last=Christopher Morley|date=12 May 2016|work=Birmingham Post|access-date=15 May 2016}}</ref> Во САД, Гражините-Тила била член на Густаво Дудамел на Филхармонијата во Лос Анџелес за сезоната 2012-2013. Во јули 2014 година, таа била именувана за помошник-диригент на оркестарот, со 2-годишен договор. Во август 2015 година, оркестарот ја именувал за свој нов соработник-диригент, ефективно со крајот на сезоната 2015-2016, склучен договор до 2017 година.<ref>{{Наведени вести|url=http://www.latimes.com/entertainment/arts/museums/la-et-cm-la-phil-mirga-promoted-20150810-story.html|title=L.A. Phil's Mirga Grazinyte-Tyla is promoted to associate conductor|last=Tre'vell Anderson|date=10 August 2015|work=Los Angeles Times|access-date=9 January 2016}}</ref> Во јули 2015 година, Гражините-Тила прва го диригирала Симфонискиот оркестар на Град Бирмингем (СОБГ).<ref>{{Наведени вести|url=http://www.birminghampost.co.uk/whats-on/arts-culture-news/review-summer-concert-cbso-symphony-9734334|title=Review: Summer Concert, CBSO at Symphony Hall|last=Christopher Morley|date=27 July 2015|work=Birmingham Post|access-date=5 February 2016}}</ref> Таа потоа била ангажирана за дополнителен концерт со СОБГ во јануари 2016 година.<ref>{{Наведени вести|url=https://www.theguardian.com/music/2016/jan/12/cbso-grazinyte-tyla-review-symphony-hall-birmingham|title=CBSO/Gražinyte-Tyla review – attention to every morsel of detail|last=Andrew Clements|date=12 January 2016|work=The Guardian|access-date=5 February 2016}}</ref> Во февруари 2016 година, СОБГ ја именувале за свој следен музички директор, од септември 2016 година, со првичен договор од 3 години.<ref>{{Наведени вести|url=http://www.birminghampost.co.uk/whats-on/arts-culture-news/cbso-announces-mirga-grazinyte-tyla-10834929|title=CBSO announces Mirga Grazinyte-Tyla will be next Music Director|last=Christopher Morley and Sarah Probert|date=4 February 2016|work=Birmingham Post|access-date=15 May 2016}}</ref> Таа го водела својот прв концерт како музички директор на СОБГ на 26 август 2016 година во Бирмингем,<ref>{{Наведени вести|url=http://www.birminghammail.co.uk/whats-on/music-nightlife-news/review-welcoming-mirga-grainyt-tyla-11807668|title=Review: Welcoming Mirga Gražinytė-Tyla, CBSO at Symphony Hall|last=David Hart|date=2016-08-27|work=Birmingham Post|access-date=2016-09-01}}</ref> и го имала своето прво појавување на Промс следната вечер, на 27 август 2016 година. Гражините-Тила е првата жена-диригент што е именувана за музички директор на СОБГ.<ref>{{Наведени вести|url=https://www.theguardian.com/music/2016/feb/04/cbso-appoints-mirga-grazinyte-tyla-music-director-birmingham-symphony|title=CBSO appoints 29-year-old Mirga Gražinytė-Tyla as music director|last=Imogen Tilden|date=4 February 2016|work=The Guardian|access-date=5 February 2016}}</ref> Во мај 2018 година, СОБГ го објавила продолжувањето на договорот на Гражините-Тила како нејзин музички директор до сезоната 2020-2021. Во јануари 2021 година, СОБГ објавиле дека Гражините-Тила ќе го завршила својот мандат како музички директор на СОБГ по сезоната 2021-2022, а потоа ќе ја преземела функцијата главен гостин-диригент на СОБГ. Со Филхармонијата во Лос Анџелес, Гражините-Тила била соработник на Дудамел во сезоната 2012-13, помошник-диригент (2014-16) и вонреден диригент (2016-17). Таа била музички директор на Ландестеатарот во Салцбург од 2015 до 2017 година. Во февруари 2019 година, Гражините-Тила потпишала ексклузивен долгорочен договор за снимање со [[Дојче Грамофон]] (ДГ). Таа е првата жена-диригент што потпишала ексклузивен договор за снимање со ДГ.<ref>{{Наведени вести|url=https://www.gramophone.co.uk/classical-music-news/mirga-gražinytė-tyla-signs-to-deutsche-grammophon|title=Mirga Gražinytė-Tyla signs to Deutsche Grammophon|date=1 February 2019|work=Gramophone|access-date=2 February 2019}}</ref> Нејзината прва снимка, издадена во 2019 година, била од симфониите на Миечислав Вајнберг, со СОБГ.<ref>{{Наведени вести|url=https://www.gramophone.co.uk/review/weinberg-symphonies-%E2%80%93-nos-2-21%E2%80%98kaddish%E2%80%99-gra%C5%BEinyt%C4%97-tyla|title=Weinberg: Symphonies – Nos 2 & 21,'Kaddish' (Gražinytė-Tyla)|last=David Fanning|date=June 2019|work=Gramophone|access-date=2019-05-30}}</ref> Во октомври 2020 година, ја освоила наградата „Албум на годината“ на годишните награди ''Грамофон''. Нејзините следни албуми на ДГ вклучуваат дела од Раминта Шеркшните, [[Бенџамин Бритен]],<ref>{{Наведени вести|url=https://www.gramophone.co.uk/blogs/article/the-listening-room-episode-101-october-16-2020|title=The Listening Room; Episode 101 (October 16, 2020)|last=|date=2020-10-16|work=Gramophone|access-date=2021-04-16}}</ref> Ралф Вон Вилијамс и Вилијам Волтон.<ref>{{Наведени вести|url=https://www.nytimes.com/2021/04/01/arts/music/classical-music-albums.html|title=5 Classical Albums to Hear Right Now|last=David Allen|date=2021-04-01|work=The New York Times|access-date=2021-04-16}}</ref> === Личен живот === Партнерот на Гражините-Тила е главен перкусионист во Симфонискиот оркестар на Хајделберг.<ref name="Morley201605"/> Двојката има два сина (еден роден на 26 август 2018 година, а другиот роден во август 2020 година).<ref>{{Наведени вести|url=https://www.zmones.lt/naujiena/mirga-grazinyte-tyla-susilauke-kudikio.fff3a890-aa0c-11e8-86a7-aa000054c883|title=Dirigentė Mirga Gražinytė-Tyla susilaukė kūdikio|date=2018-08-27|work=Žmonės|access-date=2018-12-20}}</ref><ref>{{Наведени вести|url=https://www.delfi.lt/veidai/zmones/tarptautine-slove-pelniusi-mirga-grazinyte-tyla-susilauke-pirmagimio.d?id=78911483|title=Tarptautinę šlovę pelniusi Mirga Gražinytė-Tyla susilaukė pirmagimio|date=2018-08-27|work=Delfi|access-date=2018-12-20}}</ref><ref>{{Наведени вести|url=https://www.thetimes.co.uk/article/mirga-grazinyte-tyla-i-gave-covid-to-our-principal-cellist-snz6d6l9q|title=Mirga Grazinyte-Tyla: 'I gave Covid to our principal cellist'|last=Fisher|first=Neil|work=[[The Times]]|access-date=2021-04-30|language=en|issn=0140-0460}}</ref> Семејството живее во [[Салцбург]].<ref>{{Наведени вести|url=https://www.theguardian.com/music/2019/mar/23/mirga-grazinyte-tyla-conductor-cbso-interview-birmingham|title=Mirga Gražinytė-Tyla: 'British orchestras don't have an easy life'|last=Fiona Maddocks|date=2019-03-23|work=The Observer|access-date=2019-05-30|author-link=Fiona Maddocks}}</ref> == Наводи == {{Наводи|30em}} == Надворешни врски == * [http://mirgagrazinytetyla.com/ Официјална веб-страница на Мирга Гражините-Тила] * [http://www.rbartists.at/en/dirigenten_dtl.php?id=997 Künstleragentur д-р Рааб и д-р Бом агенција биографија на Мирга Гражините-Тила] * [http://www.cami.com/?webid=2551 Страница на агенцијата Columbia Artists Management Inc на Мирга Гражините-Тила] * [https://web.archive.org/web/20160310105654/http://www.polyphonic.org/article/an-interview-with-mirga-grazinyte-tyla-los-angeles-new-assistant-conductor/ Ен Дринан и Александра Кудукис, „Интервју со Мирга Гражините-Тила, новиот асистент-диригент на Лос Анџелес“.] [https://web.archive.org/web/20160310105654/http://www.polyphonic.org/article/an-interview-with-mirga-grazinyte-tyla-los-angeles-new-assistant-conductor/ Веб-страница на Polyphonic.org, 20 јули 2015 година] * https://mirgagrazinytetyla.com/biography.htm {{Почетна кутија}} {{s-culture}} {{succession box|title=[[Државен театар Салцбург|Музички директор, Државен театар Салцбург]]|before=Лео Хусеин|years=2015&ndash;2017|after=Адријан Кели}} {{s-end}}{{ОСНОВНОПОДРЕДУВАЊЕ:Гражиње-Тила, Мирга}} [[Категорија:Родени во 1986 година]] [[Категорија:Диригенти]] [[Категорија:Литвански диригенти]] djxa6edwkyyhl4htu1ny49lznc4j8t1 0 1322746 5388169 5381721 2025-07-07T09:13:53Z BosaFi 115936 5388169 wikitext text/x-wiki {{Infobox person|name=Howard Finnell|image=|alt=|caption=|birth_name=|birth_date={{Birth date|1894|10|27}}|birth_place=[[Oakley Youth Development Center|Oakley]], Mississippi|death_date={{Death date and age|1960|09|07|1894|10|27}}|death_place=California|nationality=American|other_names=|occupation=Agronomist and erosion specialist|years_active=|known_for=Pioneered methods to combat soil erosion during the Dust Bowl|notable_works=}} '''Хенри Хауард Финел''' (27 октомври 1894 &ndash; 7 септември 1960 година) бил [[Агрономија|агроном]] и специјалист за ерозија кој бил пионер во методите за борба против [[ерозија]]та на почвата за време на песочните олуи што ја погодиле Северна Америка во 1930-тите. Роден е во Оукли, округот Хиндс, Мисисипи, син на Џеси и Џеруша Финел.<ref name="Lloyd">{{Наведена книга|url=https://books.google.com/books?id=RfXGJBB1HvoC&q=%22Howard+Finnell%22&pg=PA170|title=Lives of Mississippi Authors, 1817-1967|last=Lloyd|first=James B.|publisher=Univ. Press of Mississippi|year=2009|isbn=978-1604734119|location=|page=170|access-date=November 19, 2012}}</ref> Кога бил дете, неговото семејство се преселило на [[Индијанска Територија|Индијанската територија]].<ref name="PBS">{{Наведена мрежна страница|url=https://www.pbs.org/kenburns/dustbowl/bios/henry-howard-finnell/|title=Henry Howard Finnell|publisher=[[PBS]]|accessdate=November 19, 2012|archive-date=2020-08-08|archive-url=https://web.archive.org/web/20200808002635/http://www.pbs.org/kenburns/dustbowl/bios/henry-howard-finnell/|url-status=dead}}</ref> Дипломирал на земјоделскиот и механички колеџ во Оклахома (OAMC) во 1917 година.<ref name="OSU">{{Наведена мрежна страница|url=https://www.library.okstate.edu/oralhistory/digital/dustbowl/bibliography|title=H. H. Finnell Collection: Papers, 1928-1954|publisher=[[Oklahoma State University]] Library|accessdate=June 22, 2017}}</ref><ref name="Lloyd" /> Тој бил надзорник на Истражувачката станица OAMC од 1917 до 1920 година и директор на Експериментската станица Пенхендл A&M од 1923 до 1934 година.<ref name="OSU"/> Направил серија студии и објавил извештаи во кои се наведени поефикасни методи за искористување на водата во полусушниот јужен регион Големите Рамнини, како што се терасирање и контурно орање.<ref name="PBS"/> Неговите наоди главно биле игнорирани додека продолжената суша од 1930-тите не довела до песочните олуји. Во 1934 година, федералната служба за ерозија на почвата го основале Проектот за контрола на ерозијата на ветерот Далхарт и го поставиле Финел на чело.<ref name="TXHistSoc">{{Наведена мрежна страница|url=http://www.tshaonline.org/handbook/online/articles/ydd01|title=Dust Bowl|date=2010-06-12|publisher=[[Texas State Historical Association]]|accessdate=November 19, 2012}}</ref> Следната година, бил испратен да раководи со канцеларијата на Регион 6 на Службата за зачувување на почвата (наследник на службата за ерозија на почвата) или во Амарило<ref name="TXHistSoc"/> или во Далхарт, Тексас.<ref name="PBS"/> Бил одговорен за напорите за зачувување на целиот регион кој бил погоден од песочните олуји во 1930-тите.<ref name="TXHistSoc" /> Неговите идеи биле ставени на тест и се покажале исклучително успешни. До мај 1936 година, речиси 40.000 земјоделци ги прифатиле неговите методи, „и 5,5 милиони хектари биле под ново терасовидно и контурирано одгледување. На крајот на 1937 година, и покрај постојаните бури од прашина, количината на опасно еродирана земја била намалена за повеќе од половина.“<ref name="PBS" /> Тој останал регионален директор до 1942 година. Финел продолжил да ја проучува ерозијата на ветерот и користењето на земјиштето за владата до неговото пензионирање во 1959 година.<ref name="PBS"/> Починал следната година во својот дом во Калифорнија. == Наводи == {{Наводи}} == Надворешни врски == * {{Find a Grave|94520593|Henry Howard Finnell}} [[Категорија:Луѓе од Тексас]] [[Категорија:Американски агрономи]] [[Категорија:Починати во 1960 година]] [[Категорија:Родени во 1894 година]] 3vxzoj8vbdueb8q456uto0jj5yi7q3p 5388172 5388169 2025-07-07T09:17:25Z BosaFi 115936 5388172 wikitext text/x-wiki {{Infobox person|name=Хауард Финел|image=|alt=|caption=|birth_name=|birth_date={{Birth date|1894|10|27}}|birth_place=[[Оукли]], Мисисипи|death_date={{Death date and age|1960|09|07|1894|10|27}}|death_place=Калифорнија|nationality=американско|other_names=|occupation=Агроном и специјалист за ерозија|years_active=|known_for=Пронашол методи за зачувување на почвата од ерозија за време на песочните бури во 1930-тите|notable_works=}} '''Хенри Хауард Финел''' (27 октомври 1894 &ndash; 7 септември 1960 година) бил [[Агрономија|агроном]] и специјалист за ерозија кој бил пионер во методите за борба против [[ерозија]]та на почвата за време на песочните бури што ја погодиле Северна Америка во 1930-тите. Роден е во Оукли, округот Хиндс, Мисисипи, син на Џеси и Џеруша Финел.<ref name="Lloyd">{{Наведена книга|url=https://books.google.com/books?id=RfXGJBB1HvoC&q=%22Howard+Finnell%22&pg=PA170|title=Lives of Mississippi Authors, 1817-1967|last=Lloyd|first=James B.|publisher=Univ. Press of Mississippi|year=2009|isbn=978-1604734119|location=|page=170|access-date=November 19, 2012}}</ref> Кога бил дете, неговото семејство се преселило на [[Индијанска Територија|Индијанската територија]].<ref name="PBS">{{Наведена мрежна страница|url=https://www.pbs.org/kenburns/dustbowl/bios/henry-howard-finnell/|title=Henry Howard Finnell|publisher=[[PBS]]|accessdate=November 19, 2012|archive-date=2020-08-08|archive-url=https://web.archive.org/web/20200808002635/http://www.pbs.org/kenburns/dustbowl/bios/henry-howard-finnell/|url-status=dead}}</ref> Дипломирал на земјоделскиот и механички колеџ во Оклахома (OAMC) во 1917 година.<ref name="OSU">{{Наведена мрежна страница|url=https://www.library.okstate.edu/oralhistory/digital/dustbowl/bibliography|title=H. H. Finnell Collection: Papers, 1928-1954|publisher=[[Oklahoma State University]] Library|accessdate=June 22, 2017}}</ref><ref name="Lloyd" /> Тој бил надзорник на Истражувачката станица OAMC од 1917 до 1920 година и директор на Експериментската станица Пенхендл A&M од 1923 до 1934 година.<ref name="OSU"/> Направил серија студии и објавил извештаи во кои се наведени поефикасни методи за искористување на водата во полусушниот јужен регион Големите Рамнини, како што се терасирање и контурно орање.<ref name="PBS"/> Неговите наоди главно биле игнорирани додека продолжената суша од 1930-тите не довела до песочните олуји. Во 1934 година, федералната служба за ерозија на почвата го основале Проектот за контрола на ерозијата на ветерот Далхарт и го поставиле Финел на чело.<ref name="TXHistSoc">{{Наведена мрежна страница|url=http://www.tshaonline.org/handbook/online/articles/ydd01|title=Dust Bowl|date=2010-06-12|publisher=[[Texas State Historical Association]]|accessdate=November 19, 2012}}</ref> Следната година, бил испратен да раководи со канцеларијата на Регион 6 на Службата за зачувување на почвата (наследник на службата за ерозија на почвата) или во Амарило<ref name="TXHistSoc"/> или во Далхарт, Тексас.<ref name="PBS"/> Бил одговорен за напорите за зачувување на целиот регион кој бил погоден од песочните бури во 1930-тите.<ref name="TXHistSoc" /> Неговите идеи биле ставени на тест и се покажале исклучително успешни. До мај 1936 година, речиси 40.000 земјоделци ги прифатиле неговите методи, „и 5,5 милиони хектари биле под ново терасовидно и контурирано одгледување. На крајот на 1937 година, и покрај постојаните бури од прашина, количината на опасно еродирана земја била намалена за повеќе од половина.“<ref name="PBS" /> Тој останал регионален директор до 1942 година. Финел продолжил да ја проучува ерозијата на ветерот и користењето на земјиштето за владата до неговото пензионирање во 1959 година.<ref name="PBS"/> Починал следната година во својот дом во Калифорнија. == Наводи == {{Наводи}} == Надворешни врски == * {{Find a Grave|94520593|Henry Howard Finnell}} [[Категорија:Луѓе од Тексас]] [[Категорија:Американски агрономи]] [[Категорија:Починати во 1960 година]] [[Категорија:Родени во 1894 година]] c9umusp7lgkjidgvqvaeyy1k0h0ll4r 0 1322747 5388168 5370025 2025-07-07T09:08:25Z BosaFi 115936 5388168 wikitext text/x-wiki {{Infobox person|name=Ворен Андерсон|image=Warren Anderson.jpg|birth_name=Warren Martin Anderson|birth_date={{Birth date|1921|11|29}}|birth_place=[[Њујорк Сити]], САД|death_date={{Death date and age|2014|9|29|1921|11|29}}|death_place=[[Плажата Веро]], Флорида|occupation=Бизнисмен|known_for=Претседател и извршен директор на Union Carbide Corporation за време на катастрофата во Бопал|alma mater=[[Универзитет Колгејт]]|spouse=Лилијан Андерсон}} '''Ворен Мартин Андерсон''' (29 ноември 1921 - 29 септември 2014 година) бил американски бизнисмен кој бил претседател и извршен директор на Унион карбид корпорацијата (UCC) во времето на [[Бопалска катастрофа|Бопалската катастрофа]] во 1984 година. Тој бил обвинет за убиство од небрежност од индиските власти.<ref>{{Наведени вести|url=http://economictimes.indiatimes.com/news/politics-and-nation/former-union-carbide-ceo-warren-anderson-dead/articleshow/44992323.cms|title=Former Union Carbide CEO Warren Anderson dead|date=October 31, 2014|work=[[The Economic Times]]|access-date=October 31, 2014}}</ref><ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.nytimes.com/2014/10/31/business/w-m-anderson-92-dies-led-union-carbide-in-80s-.html|title=W. M. Anderson, 92, Dies; Faced India Plant Disaster|last=Martin|first=Douglas|date=October 30, 2014|work=New York Times|accessdate=October 31, 2014}}</ref> == Личен живот == Андерсон е роден во 1921 година<ref>{{Наведена книга|title=The New York Times Biographical Service – Volume 15|publisher=New York Times & Arno Press|year=1984|page=1565}}</ref> во делот Беј Риџ во [[Бруклин]], Њујорк, од [[Швеѓани|шведски]] имигранти. Името го добил по американскиот претседател Ворен Хардинг. Подоцна посетувал поморско училиште во Чапел Хил, Северна Каролина. Се оженил со Лилијан Андерсон.<ref name="cbsnews.com">{{Наведени вести|url=https://www.cbsnews.com/news/wife-ex-exec-haunted-by-bhopal-gas-leak/|title=Wife: Ex-Exec 'Haunted' by Bhopal Gas Leak|date=August 1, 2009|work=CBS News|access-date=November 29, 2021}}</ref> Тие живееле во Бриџхемптон, Лонг Ајленд, Њујорк и поседувале куќи во Веро Бич, Флорида и Гринич, Конектикат.<ref name="cbsnews.com" /> Починал во старечки дом во Веро Бич, Флорида, на 29 септември 2014 година <ref>{{Наведени вести|url=https://www.nytimes.com/2014/10/31/business/w-m-anderson-92-dies-led-union-carbide-in-80s-.html|title=Warren Anderson, 92, Dies; Faced India Plant Disaster|last=Martin|first=Douglas|date=October 30, 2014|work=The New York Times|access-date=September 5, 2019|issn=0362-4331}}</ref> == Бопалска катастрофа == Катастрофата во Бопал се случила во фабрика која припаѓа на индиската подружница на Јунион Карбад, во градот Бопал, [[Мадја Прадеш]], Индија, ноќта меѓу 2 и 3 декември 1984 година.<ref>{{Наведен нестручен часопис|access-date=10 July 2018}}</ref> Илјадници луѓе загинале, а стотици илјади други биле повредени во катастрофата.<ref>{{Наведени вести|url=http://www.first14.com/bhopal-gas-tragedy-92-injuries-termed-minor-822.html|title=Bhopal Gas Tragedy: 92% injuries termed "minor"|last=AK Dubey|date=21 June 2010|work=First14 News|access-date=3 September 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20100624104141/http://www.first14.com/bhopal-gas-tragedy-92-injuries-termed-minor-822.html|archive-date=24 June 2010}}</ref><ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://docs.google.com/file/d/0B0FqO8XKy9NRZDNzTkZQeVJQbE0/edit?pli=1&resourcekey=0-AQV8IQqhWZocx_FV5bq11w&usp=embed_facebook|title=The Bhopal Saga Ingrid Eckerman 2004.pdf|work=Google Docs|accessdate=2021-09-08}}</ref> Како извршен директор на УКК, Андерсон бил обвинет за убиство од [[Убиство без умисла|небрежност]] од индиските власти. Тој полетал за Индија и веднаш бил ставен во притвор од индиските власти, но му било дозволено да се врати во Соединетите држави. Во 1989 година, компанијата платила 470 милиони долари на индиската влада за да ги реши судските спорови што произлегуваат од катастрофата. Но, индиската јавност, воодушевена од политичарите и медиумите, не престанала да бара гонење на г-дин Андерсон и периодично се издавале налози за апсење. Тој бил прогласен за бегалец од страна на главниот судски судија, Гулаб Шарма, од Бопал на 1 февруари 1992 година, поради тоа што не се појавил на судските сослушувања во случајот. Формалното барање за екстрадиција било издадено во 2003 година <ref name="knowmore">{{Наведена мрежна страница|url=http://knowmore.org/wiki/index.php?title=The_Dow_Chemical_Company#Bhopal_Disaster|title=The Dow Chemical Company: Bhopal Disaster|publisher=Knowmore.org|accessdate=December 3, 2008|archive-date=2009-03-03|archive-url=https://web.archive.org/web/20090303171248/http://knowmore.org/wiki/index.php?title=The_Dow_Chemical_Company#Bhopal_Disaster|url-status=dead}}</ref><ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://indianexpress.com/article/india/india-others/warren-anderson-30-year-old-road-to-nowhere/|title=Warren Anderson: 30-Year old road to nowhere|date=November 1, 2014|work=The Indian Express|accessdate=November 1, 2014}}</ref> Соединетите Американски Држави одбиле да го екстрадираат наведувајќи го недостатокот на докази.<ref>[https://web.archive.org/web/20110811072653/http://articles.timesofindia.indiatimes.com/2010-06-10/india/28273885_1_extradition-treaty-warren-anderson-evidentiary-links Lack of Evidence Held up Anderson Extradition: MEA] ''The Times of India'', June 10, 2010</ref> Главниот судски магистрат на Бопал издал налог за апсење на Андерсон на 31 јули 2009 година.<ref name="guardian uk">{{Наведени вести|url=https://www.theguardian.com/world/2009/jul/31/warren-anderson-arrest-warrant|title=Court issues arrest warrant for former CEO of Union Carbide in gas leak case|date=July 31, 2009|work=The Guardian|access-date=July 31, 2009|location=London}}</ref> Во август 2009 година, портпаролот на УКК изјавил дека Унион карбид немал никаква улога во работењето на фабриката во тоа време бидејќи фабриката била во сопственост, управувана од вработени во Унион карбид Индија Лимитед.<ref>[https://www.nytimes.com/2009/08/03/business/global/03bhopal.html?_r=1&html Company Defends Chief in Bhopal Disaster] ''The New York Times'', August 3, 2009</ref> Осуммина поранешни вработени на висока позиција во подружницата бил прогласени за виновни на 7 јуни 2010 година. По овие пресуди, портпаролот на УКК изјавил: „Сите луѓе од УКИЛ - службеници и оние кои всушност ја воделе фабриката на дневна основа - се чини дека се соочуваат со обвиненија“.<ref>{{Наведена книга|title=Public relations in India : new tasks and responsibilities|last=Vilanilam, John V.|date=2011|publisher=SAGE|isbn=9788132107736|location=Thousand Oaks, Calif.|oclc=750174249}}</ref> == Наводи == {{Наводи}} == Надворешни врски == * [http://www.thebhopalpost.com/index.php/2010/06/bhopal-gas-tragedy-chronology-of-events/ Приказната за Бопал] {{Семарх|url=https://web.archive.org/web/20230529114101/http://www.thebhopalpost.com/index.php/2010/06/bhopal-gas-tragedy-chronology-of-events/ |date=2023-05-29 }} * [https://www.deutschlandfunk.de/vor-30-jahren-das-urteil-zur-bhopal-katastrophe.871.de.html?dram:article_id=440929 Vor 30 Jahren Das Urteil zur Bhopal-Katastrophe] * https://www.nytimes.com/2014/10/31/business/w-m-anderson-92-dies-led-union-carbide-in-80s-.html {{ОСНОВНОПОДРЕДУВАЊЕ:Андерсон, Ворен}} [[Категорија:Починати во 2014 година]] [[Категорија:Родени во 1921 година]] [[Категорија:Американски претприемачи]] kdhbbyglfhxeuo53pxohzqqw0wd536x 0 1322782 5388162 5128572 2025-07-07T08:49:18Z BosaFi 115936 5388162 wikitext text/x-wiki [[Податотека:Çiler_İlhan_8411.jpg|мини|Илхан во 2018 година]] '''Чилер Илхан''' е турско-холандска писателка. Студирала меѓународни односи и политички науки на [[Универзитет Богазичи|Универзитетот Богазичи]] и хотелски менаџмент во хотелското училиште Глион во [[Швајцарија]]. Работела на различни начини како хотелиер, писател и уредник. Чилер Илхан студиралa меѓународни односи и политички науки на Универзитетот Богазичи; а потоа и хотелски менаџмент во училиштето за хотели Гилон во Швајцарија. Работела во областите на хотелски менаџмент, маркетинг/комуникации и издаваштво (како уредник/писател). Таа е член на турскиот и холандскиот ПЕН. Илхан била активна писателка уште од нејзината најрана младост. Во 1993 година, таа ја освоила наградата за младински награди Јашар Наби Најир за еден од нејзините раскази. Редовно објавувала раскази, есеи, рецензии на книги, патувања и преводи во весници и списанија. Нејзината прва книга ''Комора на трговци од соништата'', Артемида, април 2006 година, е збирка раскази кои алудираат еден на друг. Нејзината втора книга со наслов ''Прогонство'', Еверест, март 2010 година, ја добила наградата за литература на ЕУ за 2011 година,<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.euprizeliterature.eu/authors/%C3%A7iler-ilhan|title=EU Prize for Literature - Çiler İlhan|accessdate=2023-05-30|archive-date=2021-11-07|archive-url=https://web.archive.org/web/20211107164528/http://www.euprizeliterature.eu/authors/%C3%A7iler-ilhan|url-status=dead}}</ref> и била преведен и објавен на англиски во 2016 година.<ref>{{Наведена мрежна страница |url=https://www.euprizeliterature.eu/authors/%C3%A7iler-ilhan |title=Profile |accessdate=2023-05-30 |archive-date=2021-05-15 |archive-url=https://web.archive.org/web/20210515153044/https://euprizeliterature.eu/authors/%C3%A7iler-ilhan |url-status=dead }}</ref> Книгата исто така била во потесниот избор и за Награда за книга „Лориенталес“ во 2017 година и досега била објавена во над 20 земји. ''Верба'', Еверест, 2021 е впечатлива новела, раскажана со уникатен глас, заснована на вистинска приказна за масовно убиство што се случило во мај 2009 година, во југоисточна Турција. Нејзиното издание на англиски јазик (од „Истрос Букс“, 2024) било номинирано за наградата за литература на ЕБОР. ''Откако сме живи'' („Еверест Публикации“, 2023; финалист за наградата за роман „Дујгу Асена“ за 2024 година) е нејзиниот последен роман што опфаќа период од 1943 до 2018 година, од Амстердам до Аушвиц и од Алепо до Истанбул, каде што татко и неговите ќерки среќаваат сириски бегалец во нивното соседство Тешвикие во Истанбул. Расказите и статиите на Илхан биле избрани за над 20 истакнати национални и меѓународни антологии. Таа е членка на Турскиот и Холандскиот ПЕН. == Наводи == <references responsive="1"></references> == Надворешни врски == https://www.cilerilhan.com/en-US/ {{Семарх|url=https://web.archive.org/web/20230530073200/https://www.cilerilhan.com/en-US/ |date=2023-05-30 }} {{Нормативна контрола}}{{ОСНОВНОПОДРЕДУВАЊЕ:Илхан, Чилер}} [[Категорија:Апсолвенти на Универзитетот Богазичи]] [[Категорија:Родени во 1972 година]] [[Категорија:Турски писателки]] 8xi3v1krdmsp8iw7ynaaa4rbr59zwat 0 1322784 5388160 5210887 2025-07-07T08:39:58Z BosaFi 115936 5388160 wikitext text/x-wiki {{Infobox writer <!-- for more information see [[:Template:Infobox writer/doc]] -->|image=|imagesize=|caption=|pseudonym=Емине Вахиде|birth_date={{Birth date|1864|3|28|df=y}}|birth_place=[[Истанбул]], [[Отоманска империја]]|death_date={{death year and age|1944|1864}}|death_place=Истанбул, Турција|occupation=Романописец, колумнист, есеист|nationality=[[Турски народ|Турски]]|period=|genre=|subject=Правата на жените|movement=Феминизам|notableworks=|relatives={{ubl| [[Ахмед Џевдет Паша]] (татко) | [[Фатма Алије Топуз]] (сстра)}}|influences=|influenced=|signature=}}'''Емине Семије Онасија''' (28 март 1864 - 1944), претежно позната како '''Емине Семије''' и '''Емине Вахиде''', била турска писателка, учителка, активистка и рана феминистка. Таа сметала дека образованието игра важна улога во еманципацијата на жената.<ref>{{Наведено списание|last=Nükhet Sirman|author-link=Nükhet Sirman|year=1989|title=Feminism in Turkey: A Short History|journal=New Perspectives on Turkey|volume=3|page=5|doi=10.15184/S0896634600000704}}</ref> == Ран живот и образование == Емине Семије била родена во [[Истанбул]] на 28 март 1866 година.<ref name="esem">{{Наведена мрежна страница|url=http://www.kultur.gov.tr/EN,37771/emine-semiye.html|title=Emine Semiye|work=Ministry of Culture|accessdate=28 August 2012}}</ref> Таа била втора ќерка на Ахмед Џевдет-паша и сестра на Фатма Алије.<ref name="bookland">{{Наведена мрежна страница|url=http://www.kitapyurdu.com/kitap/default.asp?id=441370|title=Emine Semiye|work=Kitap Yurdu|language=tr|accessdate=28 August 2012}}</ref><ref name="bilig">{{Наведено списание|last=Şahika Karaca|year=2011|title=Modernleşme Döneminde Bir Kadın Yazarın Portresi: Emine Semiye Hanım (A portrait of a woman author in modernisation period: Emine Semiye)|url=http://turkoloji.cu.edu.tr/YENI%20TURK%20EDEBIYATI/sk_modernlesme/sk_modernlesme.htm|journal=Bilig|language=tr|volume=57|pages=115–134}}</ref> Нејзината мајка била Адвије Рабија Ханим.<ref>{{Наведена книга|title=Biographical Dictionary of Women's Movements and Feminisms: Central, Eastern, and South Eastern Europe, 19th and 20th Centuries|last=Serpil Çakır|publisher=Central European University Press|year=2006|isbn=978-963-7326-39-4|editor-last=Francisca DeHaan|location=Budapest; New York|chapter=Aliye, Fatma (1862–1936)|editor-last2=Anna Loutfi|editor-last3=Krassimira Daskalova|chapter-url=http://www.muse.jhu.edu/book/21672}}</ref> Емине Семије студирала психологија и социологија во Франција и Швајцарија седум години.<ref name="esem" /><ref name="bilig" /> Таа била една од првите османлиски муслиманки образовани во Европа.<ref name="bilig" /> == Кариера и активности == Од 1882 година, Емине Семије работела како наставник по турски и литература во Истанбул и во други провинции.<ref name="bilig"/> Служела како инспектор во училиштата за девојки и асистент медицинска сестра во болницата Шишли Етфал.<ref name="esem"/> Нејзините пишувања за политиката и образованието биле објавени во различни публикации, вклучувајќи ги и ''Мутала'' (во [[Солун]] ), ''Мехасин''<ref>{{Наведен нестручен часопис|access-date=27 April 2023}}</ref> и ''Ханимлара Махсус Газете'' по прогласувањето на [[Втора уставна ера (Отоманско Царство)|уставната монархија]] во 1908 г.<ref name="esem" /> Таа, исто така, напишала учебник по математика во 1893 година <ref>{{Наведена книга|title=Women and gender in Central and Eastern Europe, Russia, and Eurasia (Volume 1)|publisher=AWSS|year=2007|isbn=9780765624444|editor-last=Irina Livezeanu|location=New York|page=226|chapter=Ottoman Turkey|editor-last2=June Pachuta Farris|chapter-url=https://books.google.com/books?id=Vq5Rvpzo_UsC&pg=PA226}}</ref> Во ''весникот Ханимлара Махсус'' прво користела неколку [[псевдоним]]и, но подоцна го користела нејзиното име и објавувала разни приказни и [[патопис]]и. Нејзини најпознати романи се С''иромаштија'' (1908) и ''Јамата на пеколот''.<ref name="esem" /> Емине Семије основала неколку добротворни организации за да им помогне на жените.<ref name="bookland"/> Еден од нив бил ''Женско сочувство'' кој бил основан во Солун во 1898 година. Друга добротворна организација основана од неа била ''Здружение за служба на жените''.<ref name="aze12" /> Кон крајот на 1890-тите, Емине Семије била шеф на Револуционерниот комитет на жените на Унијата и напредокот во Солун. Таа станала член на прогресивниот комитет на Унијата и напредокот (КУП), а подоцна и на Отоманската демократска партија.<ref name="esem"/> На почетокот на [[Младотурска револуција|револуцијата од 1908 година]] иницирала демонстрации на Плоштадот на слободата во Солун, држејќи знаме.<ref name="sah10" /> Набргу потоа и се придружиле многу мажи и жени. Во 1920 година, била именувана за член на управниот одбор на Здружението на турските новинари, кое до таа година се нарекувала Отоманско здружение за печат.<ref>{{Наведена книга|url=https://brill.com/view/title/6593|title=Istanbul under Allied Occupation, 1918-1923|last=Nur Bilge Criss|publisher=[[Brill Publishers|Brill]]|year=1999|isbn=978-90-04-11259-9|location=Boston, MA|page=24}}</ref> Отишла во егзил во Париз за да избегне апсење од страна на османлиските власти поради нејзиното членство во КУП.<ref name="posta">{{Наведени вести|url=https://www.posta.com.tr/yasam/ittihat-terakkinin-yeminsiz-kadinlari-116426|title=İttihat Terakki'nin 'yeminsiz' kadınları|date=8 April 2012|work=[[Posta (newspaper)|Posta]]|access-date=26 April 2023|language=tr}}</ref> Подоцна се вратила во Турција и работела како учителка.<ref name="posta" /> === Прегледи === Емине Семије, заедно со нејзината постара сестра Фатма Алије, била значајна фигура за движењето на Отоманската жена. Емине Семије била многу попрогресивна и помалку ортодоксна од нејзината сестра. Таа го поддржувала имиџот на жени, образовани мајки и сопруги, наметнати од официјалниот дискурс за време на владеењето на [[Список на султани на Османлиското Царство|султанот]] [[Абдул Хамид II]].<ref name="baha">{{Наведено списание|last=Barış Büyükokutan|last2=Hale Şaşmaz|date=December 2018|title=More than Subversion: Four Strategies for the Dominated|journal=[[Qualitative Sociology]]|volume=41|issue=2|pages=602,607|doi=10.1007/s11133-018-9396-9}}</ref> Во истиот период тврдела во една статија објавена во ''весникот Ханимлара Махус'' дека причината за нејзината писателска кариера е да придонесе за општествениот развој, а не за развојот на жените.<ref name="baha" /> Иако Емине Семије активно се вклучила во активностите на КУП, нејзината поврзаност со групата ослабнала кога сфатила дека КУП не е многу ентузијастички настроен во подобрувањето на правата на жените.<ref name="baha"/> Емине Семије работела како медицинска сестра за време на Балканската војна и војната во Дарданелите. Од годините во Солун, таа од една страна работела на политика и новинарство, а од друга страна на едукација на девојки. Таа сметала дека за жените да го заземат местото што го заслужуваат во општеството, прво мора да добијат добро образование. == Личен живот и смрт == Емине Семије се омажила двапати.<ref name="bilig"/> Нејзиниот прв сопруг бил Мустафа бег кој бил воен судија.<ref name="posta"/> Вториот бил Решид-паша.<ref name="posta" /> Тие се развеле подоцна.<ref name="bilig" /> Имала два сина; по еден од секој сопруг. Нивните имиња биле Хасан Риза, син на Мустафа бег и Џевдет Лагаш, син на Решид-паша.<ref name="bilig" /> Починала во Истанбул во 1944 година.<ref name="bilig" /><ref name="posta" /> == Наводи == <references responsive="0"></references> == Надворешни врски == https://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/emine-semiye {{ОСНОВНОПОДРЕДУВАЊЕ:Онасија, Емине Семије}} [[Категорија:Починати во 1944 година]] [[Категорија:Родени во 1864 година]] [[Категорија:Турски писателки]] [[Категорија:Турски политичарки]] o2zjmkzlqaw552k0ejmr9sd10ude969 5388161 5388160 2025-07-07T08:40:49Z BosaFi 115936 /* Кариера и активности */ 5388161 wikitext text/x-wiki {{Infobox writer <!-- for more information see [[:Template:Infobox writer/doc]] -->|image=|imagesize=|caption=|pseudonym=Емине Вахиде|birth_date={{Birth date|1864|3|28|df=y}}|birth_place=[[Истанбул]], [[Отоманска империја]]|death_date={{death year and age|1944|1864}}|death_place=Истанбул, Турција|occupation=Романописец, колумнист, есеист|nationality=[[Турски народ|Турски]]|period=|genre=|subject=Правата на жените|movement=Феминизам|notableworks=|relatives={{ubl| [[Ахмед Џевдет Паша]] (татко) | [[Фатма Алије Топуз]] (сстра)}}|influences=|influenced=|signature=}}'''Емине Семије Онасија''' (28 март 1864 - 1944), претежно позната како '''Емине Семије''' и '''Емине Вахиде''', била турска писателка, учителка, активистка и рана феминистка. Таа сметала дека образованието игра важна улога во еманципацијата на жената.<ref>{{Наведено списание|last=Nükhet Sirman|author-link=Nükhet Sirman|year=1989|title=Feminism in Turkey: A Short History|journal=New Perspectives on Turkey|volume=3|page=5|doi=10.15184/S0896634600000704}}</ref> == Ран живот и образование == Емине Семије била родена во [[Истанбул]] на 28 март 1866 година.<ref name="esem">{{Наведена мрежна страница|url=http://www.kultur.gov.tr/EN,37771/emine-semiye.html|title=Emine Semiye|work=Ministry of Culture|accessdate=28 August 2012}}</ref> Таа била втора ќерка на Ахмед Џевдет-паша и сестра на Фатма Алије.<ref name="bookland">{{Наведена мрежна страница|url=http://www.kitapyurdu.com/kitap/default.asp?id=441370|title=Emine Semiye|work=Kitap Yurdu|language=tr|accessdate=28 August 2012}}</ref><ref name="bilig">{{Наведено списание|last=Şahika Karaca|year=2011|title=Modernleşme Döneminde Bir Kadın Yazarın Portresi: Emine Semiye Hanım (A portrait of a woman author in modernisation period: Emine Semiye)|url=http://turkoloji.cu.edu.tr/YENI%20TURK%20EDEBIYATI/sk_modernlesme/sk_modernlesme.htm|journal=Bilig|language=tr|volume=57|pages=115–134}}</ref> Нејзината мајка била Адвије Рабија Ханим.<ref>{{Наведена книга|title=Biographical Dictionary of Women's Movements and Feminisms: Central, Eastern, and South Eastern Europe, 19th and 20th Centuries|last=Serpil Çakır|publisher=Central European University Press|year=2006|isbn=978-963-7326-39-4|editor-last=Francisca DeHaan|location=Budapest; New York|chapter=Aliye, Fatma (1862–1936)|editor-last2=Anna Loutfi|editor-last3=Krassimira Daskalova|chapter-url=http://www.muse.jhu.edu/book/21672}}</ref> Емине Семије студирала психологија и социологија во Франција и Швајцарија седум години.<ref name="esem" /><ref name="bilig" /> Таа била една од првите османлиски муслиманки образовани во Европа.<ref name="bilig" /> == Кариера и активности == Од 1882 година, Емине Семије работела како наставник по турски и литература во Истанбул и во други провинции.<ref name="bilig"/> Служела како инспектор во училиштата за девојки и асистент медицинска сестра во болницата Шишли Етфал.<ref name="esem"/> Нејзините пишувања за политиката и образованието биле објавени во различни публикации, вклучувајќи ги и ''Мутала'' (во [[Солун]] ), ''Мехасин''<ref>{{Наведен нестручен часопис|access-date=27 April 2023}}</ref> и ''Ханимлара Махсус Газете'' по прогласувањето на [[Втора уставна ера (Отоманско Царство)|уставната монархија]] во 1908 г.<ref name="esem" /> Таа, исто така, напишала учебник по математика во 1893 година <ref>{{Наведена книга|title=Women and gender in Central and Eastern Europe, Russia, and Eurasia (Volume 1)|publisher=AWSS|year=2007|isbn=9780765624444|editor-last=Irina Livezeanu|location=New York|page=226|chapter=Ottoman Turkey|editor-last2=June Pachuta Farris|chapter-url=https://books.google.com/books?id=Vq5Rvpzo_UsC&pg=PA226}}</ref> Во ''весникот Ханимлара Махсус'' прво користела неколку [[псевдоним]]и, но подоцна го користела нејзиното име и објавувала разни приказни и [[патопис]]и. Нејзини најпознати романи се С''иромаштија'' (1908) и ''Јамата на пеколот''.<ref name="esem" /> Емине Семије основала неколку добротворни организации за да им помогне на жените.<ref name="bookland"/> Еден од нив бил ''Женско сочувство'' кој бил основан во Солун во 1898 година. Друга добротворна организација основана од неа била ''Здружение за служба на жените''. Кон крајот на 1890-тите, Емине Семије била шеф на Револуционерниот комитет на жените на Унијата и напредокот во Солун. Таа станала член на прогресивниот комитет на Унијата и напредокот (КУП), а подоцна и на Отоманската демократска партија.<ref name="esem"/> На почетокот на [[Младотурска револуција|револуцијата од 1908 година]] иницирала демонстрации на Плоштадот на слободата во Солун, држејќи знаме. Набргу потоа и се придружиле многу мажи и жени. Во 1920 година, била именувана за член на управниот одбор на Здружението на турските новинари, кое до таа година се нарекувала Отоманско здружение за печат.<ref>{{Наведена книга|url=https://brill.com/view/title/6593|title=Istanbul under Allied Occupation, 1918-1923|last=Nur Bilge Criss|publisher=[[Brill Publishers|Brill]]|year=1999|isbn=978-90-04-11259-9|location=Boston, MA|page=24}}</ref> Отишла во егзил во Париз за да избегне апсење од страна на османлиските власти поради нејзиното членство во КУП.<ref name="posta">{{Наведени вести|url=https://www.posta.com.tr/yasam/ittihat-terakkinin-yeminsiz-kadinlari-116426|title=İttihat Terakki'nin 'yeminsiz' kadınları|date=8 April 2012|work=[[Posta (newspaper)|Posta]]|access-date=26 April 2023|language=tr}}</ref> Подоцна се вратила во Турција и работела како учителка.<ref name="posta" /> === Прегледи === Емине Семије, заедно со нејзината постара сестра Фатма Алије, била значајна фигура за движењето на Отоманската жена. Емине Семије била многу попрогресивна и помалку ортодоксна од нејзината сестра. Таа го поддржувала имиџот на жени, образовани мајки и сопруги, наметнати од официјалниот дискурс за време на владеењето на [[Список на султани на Османлиското Царство|султанот]] [[Абдул Хамид II]].<ref name="baha">{{Наведено списание|last=Barış Büyükokutan|last2=Hale Şaşmaz|date=December 2018|title=More than Subversion: Four Strategies for the Dominated|journal=[[Qualitative Sociology]]|volume=41|issue=2|pages=602,607|doi=10.1007/s11133-018-9396-9}}</ref> Во истиот период тврдела во една статија објавена во ''весникот Ханимлара Махус'' дека причината за нејзината писателска кариера е да придонесе за општествениот развој, а не за развојот на жените.<ref name="baha" /> Иако Емине Семије активно се вклучила во активностите на КУП, нејзината поврзаност со групата ослабнала кога сфатила дека КУП не е многу ентузијастички настроен во подобрувањето на правата на жените.<ref name="baha"/> Емине Семије работела како медицинска сестра за време на Балканската војна и војната во Дарданелите. Од годините во Солун, таа од една страна работела на политика и новинарство, а од друга страна на едукација на девојки. Таа сметала дека за жените да го заземат местото што го заслужуваат во општеството, прво мора да добијат добро образование. == Личен живот и смрт == Емине Семије се омажила двапати.<ref name="bilig"/> Нејзиниот прв сопруг бил Мустафа бег кој бил воен судија.<ref name="posta"/> Вториот бил Решид-паша.<ref name="posta" /> Тие се развеле подоцна.<ref name="bilig" /> Имала два сина; по еден од секој сопруг. Нивните имиња биле Хасан Риза, син на Мустафа бег и Џевдет Лагаш, син на Решид-паша.<ref name="bilig" /> Починала во Истанбул во 1944 година.<ref name="bilig" /><ref name="posta" /> == Наводи == <references responsive="0"></references> == Надворешни врски == https://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/emine-semiye {{ОСНОВНОПОДРЕДУВАЊЕ:Онасија, Емине Семије}} [[Категорија:Починати во 1944 година]] [[Категорија:Родени во 1864 година]] [[Категорија:Турски писателки]] [[Категорија:Турски политичарки]] en18wic4pl2m7k2hxwzgpfmdv6xk8s5 0 1323958 5388289 5158898 2025-07-07T11:11:19Z BosaFi 115936 5388289 wikitext text/x-wiki {| class="infobox biography vcard" ! colspan="2" class="infobox-above" style="font-size:125%;" |<div class="fn" style="display:inline">Хамиш Хардинг</div> |- | colspan="2" class="infobox-image" |[[File:Hamish_Harding.webp|безрамка]]<div class="infobox-caption">Официјален [[Blue Origin]] портрет, 2022</div> |- ! class="infobox-label" scope="row" |Роден | class="infobox-data" |<div class="nickname" style="display:inline">Џорџ Хамиш Ливингстон Хардинг</div><br /><span style="display:none">(<span class="bday">1964-06-24</span>)</span>24 јуни 1964<br /><div class="birthplace" style="display:inline">Лондон, Англија</div> |- ! class="infobox-label" scope="row" |Починал | class="infobox-data" |<abbr title="circa">о.</abbr> 18 јуни 2023<span style="display:none">(2023-06-18)</span> (возр.&nbsp;58 г.)<br /><div class="deathplace" style="display:inline">Северен Атлантик</div> |- ! class="infobox-label" scope="row" |Причина за смрт | class="infobox-data" |[[2023 Titan submersible incident|Имплозија на подморница Титан]] |- ! class="infobox-label" scope="row" |Образование | class="infobox-data" |[[Pembroke College, Cambridge|Пемброук Колеџ, Кембриџ]] ([[B. A.|BA]], [[MA (Oxon)|MA]])<ref><cite class="citation web cs1"><span class="cx-segment" data-segmentid="146">[https://www.nasaspaceflight.com/2022/06/ns-21-launch/ "Blue Origin launches NS-21 suborbital flight with six passengers"]. 4 June 2022. </span><span class="cx-segment" data-segmentid="147">[https://web.archive.org/web/20220928220458/https://www.nasaspaceflight.com/2022/06/ns-21-launch/ Archived] from the original on 28 September 2022<span class="reference-accessdate">. </span></span><span class="cx-segment" data-segmentid="148"><span class="reference-accessdate">Retrieved <span class="nowrap">12 July</span> 2022</span>.</span></cite></ref> |- ! class="infobox-label" scope="row" |Занимање | class="infobox-data role" |<templatestyles src="Hlist/styles.css"></templatestyles><div class="hlist"> * Стопанственик * воздухопловец * истражувач </div> |- ! class="infobox-label" scope="row" |Сопруга | class="infobox-data" |Линда Хардинг |- ! class="infobox-label" scope="row" |Деца | class="infobox-data" |2<ref name="independent" /> |} '''Џорџ Хамиш Ливингстон Хардинг''' (24 јуни 1964 – о. 18 јуни 2023 година) бил британски стопанственик, пилот, истражувач и вселенски турист со седиште во [[Обединети Арапски Емирати|Обединетите Арапски Емирати]]. Тој бил основач на Екшн Груп и претседател на Екшн Евијејшн, меѓународна брокерска компанија за авиони со седиште во [[Дубаи]], Обединетите Арапски Емирати.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.theweek.in/theweek/leisure/2021/07/15/british-explorer-hamish-harding-on-his-journey-to-the-deepest-point-on-earth.html|title=British explorer Hamish Harding on his journey to the deepest point on earth|work=The Week|archive-url=https://web.archive.org/web/20220505091237/https://www.theweek.in/theweek/leisure/2021/07/15/british-explorer-hamish-harding-on-his-journey-to-the-deepest-point-on-earth.html|archive-date=5 May 2022|accessdate=5 May 2022}}</ref><ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.guinnessworldrecords.com/world-records/655646-longest-duration-at-full-ocean-depth-by-a-crewed-vessel|title=Longest duration at full ocean depth by a crewed vessel|date=5 March 2021|work=Guinness World Records|archive-url=https://web.archive.org/web/20220505092739/https://www.guinnessworldrecords.com/world-records/655646-longest-duration-at-full-ocean-depth-by-a-crewed-vessel|archive-date=5 May 2022|accessdate=5 May 2022}}</ref><ref name="auto3">{{Наведена мрежна страница|url=https://www.khaleejtimes.com/interviews/hamish-harding-on-his-journey-to-the-earths-deepest-point-and-back|title=Hamish Harding on his journey to the Earth's deepest point and back|last=Haziq|first=Saman|work=Khaleej Times|archive-url=https://web.archive.org/web/20220525162001/https://www.khaleejtimes.com/interviews/hamish-harding-on-his-journey-to-the-earths-deepest-point-and-back|archive-date=25 May 2022|accessdate=5 May 2022}}</ref><ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.cnn.com/americas/live-news/titanic-missing-sub-oceangate-06-22-23/h_fb2ac2f64193e7f88e0e6f55247626f5|title=OceanGate says it believes individuals on missing sub "have sadly been lost"|date=22 June 2023|publisher=[[CNN]]|accessdate=22 June 2023}}</ref> Како активен авантурист, Хардинг го посетил Јужниот пол неколкупати, се спуштил до Маријанскиот ров, го соборил [[Гинисови рекорди|Гинисовиот светски рекорд]] за обиколување на Земјата и полетал во вселената . На 9-11 јули 2019 година, Хардинг бил директор на мисијата и пилот на екипажот за летачката мисија Уан Мор Орбит, која поставила светски брзински рекорд за најбрзо обиколување на Земјата со авион преку двата географски пола.<ref name="auto3">{{Наведена мрежна страница|url=https://www.khaleejtimes.com/interviews/hamish-harding-on-his-journey-to-the-earths-deepest-point-and-back|title=Hamish Harding on his journey to the Earth's deepest point and back|last=Haziq|first=Saman|work=Khaleej Times|archive-url=https://web.archive.org/web/20220525162001/https://www.khaleejtimes.com/interviews/hamish-harding-on-his-journey-to-the-earths-deepest-point-and-back|archive-date=25 May 2022|accessdate=5 May 2022}}<cite class="citation web cs1" data-ve-ignore="true" id="CITEREFHaziq">Haziq, Saman. </cite></ref><ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.ainonline.com/aviation-news/business-aviation/2021-11-15/tight-bizjet-inventory-creating-need-urgency-caution|title=Tight Bizjet Inventory Creating Need for Urgency, Caution|last=Lynch|first=Kerry|work=Aviation International News|archive-url=https://web.archive.org/web/20220413210114/https://www.ainonline.com/aviation-news/business-aviation/2021-11-15/tight-bizjet-inventory-creating-need-urgency-caution|archive-date=13 April 2022|accessdate=5 May 2022}}</ref><ref name="auto4">{{Наведена мрежна страница|url=https://www.aviationpros.com/aircraft/business-general-aviation/press-release/21088449/hamish-harding-terry-virts-and-qatar-executive-smash-world-circumnavigation-speed-record|title=StackPath|date=15 July 2019|work=www.aviationpros.com|archive-url=https://web.archive.org/web/20220529015829/https://www.aviationpros.com/aircraft/business-general-aviation/press-release/21088449/hamish-harding-terry-virts-and-qatar-executive-smash-world-circumnavigation-speed-record|archive-date=29 May 2022|accessdate=5 May 2022}}</ref> Хардинг починал со уште четири члена во подморница по имплозија во Северниот Атлантик додека бил на пат да ги види остатоците од потонатиот брод Титаник на 18 јуни 2023 година.<ref>[https://www.bbc.co.uk/news/uk-65955554 Hamish Harding, Shahzada Dawood and son Suleman: Who is on board Titanic sub?]</ref> == Наводи == {{ОСНОВНОПОДРЕДУВАЊЕ:Хардинг, Хамиш}} [[Категорија:Починати во 2023 година]] [[Категорија:Родени во 1964 година]] <references /> [[Категорија:Британски бизнисмени]] 7cyxkvl1tq5zm7ro21t0y2wq6b5di32 5388293 5388289 2025-07-07T11:12:02Z BosaFi 115936 5388293 wikitext text/x-wiki {| class="infobox biography vcard" ! colspan="2" class="infobox-above" style="font-size:125%;" |<div class="fn" style="display:inline">Хамиш Хардинг</div> |- ! class="infobox-label" scope="row" |Роден | class="infobox-data" |<div class="nickname" style="display:inline">Џорџ Хамиш Ливингстон Хардинг</div><br /><span style="display:none">(<span class="bday">1964-06-24</span>)</span>24 јуни 1964<br /><div class="birthplace" style="display:inline">Лондон, Англија</div> |- ! class="infobox-label" scope="row" |Починал | class="infobox-data" |<abbr title="circa">о.</abbr> 18 јуни 2023<span style="display:none">(2023-06-18)</span> (возр.&nbsp;58 г.)<br /><div class="deathplace" style="display:inline">Северен Атлантик</div> |- ! class="infobox-label" scope="row" |Причина за смрт | class="infobox-data" |[[2023 Titan submersible incident|Имплозија на подморница Титан]] |- ! class="infobox-label" scope="row" |Образование | class="infobox-data" |[[Pembroke College, Cambridge|Пемброук Колеџ, Кембриџ]] ([[B. A.|BA]], [[MA (Oxon)|MA]])<ref><cite class="citation web cs1"><span class="cx-segment" data-segmentid="146">[https://www.nasaspaceflight.com/2022/06/ns-21-launch/ "Blue Origin launches NS-21 suborbital flight with six passengers"]. 4 June 2022. </span><span class="cx-segment" data-segmentid="147">[https://web.archive.org/web/20220928220458/https://www.nasaspaceflight.com/2022/06/ns-21-launch/ Archived] from the original on 28 September 2022<span class="reference-accessdate">. </span></span><span class="cx-segment" data-segmentid="148"><span class="reference-accessdate">Retrieved <span class="nowrap">12 July</span> 2022</span>.</span></cite></ref> |- ! class="infobox-label" scope="row" |Занимање | class="infobox-data role" |<div class="hlist"> * Стопанственик * воздухопловец * истражувач </div> |- ! class="infobox-label" scope="row" |Сопруга | class="infobox-data" |Линда Хардинг |- ! class="infobox-label" scope="row" |Деца | class="infobox-data" |2<ref name="independent" /> |} '''Џорџ Хамиш Ливингстон Хардинг''' (24 јуни 1964 – о. 18 јуни 2023 година) бил британски стопанственик, пилот, истражувач и вселенски турист со седиште во [[Обединети Арапски Емирати|Обединетите Арапски Емирати]]. Тој бил основач на Екшн Груп и претседател на Екшн Евијејшн, меѓународна брокерска компанија за авиони со седиште во [[Дубаи]], Обединетите Арапски Емирати.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.theweek.in/theweek/leisure/2021/07/15/british-explorer-hamish-harding-on-his-journey-to-the-deepest-point-on-earth.html|title=British explorer Hamish Harding on his journey to the deepest point on earth|work=The Week|archive-url=https://web.archive.org/web/20220505091237/https://www.theweek.in/theweek/leisure/2021/07/15/british-explorer-hamish-harding-on-his-journey-to-the-deepest-point-on-earth.html|archive-date=5 May 2022|accessdate=5 May 2022}}</ref><ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.guinnessworldrecords.com/world-records/655646-longest-duration-at-full-ocean-depth-by-a-crewed-vessel|title=Longest duration at full ocean depth by a crewed vessel|date=5 March 2021|work=Guinness World Records|archive-url=https://web.archive.org/web/20220505092739/https://www.guinnessworldrecords.com/world-records/655646-longest-duration-at-full-ocean-depth-by-a-crewed-vessel|archive-date=5 May 2022|accessdate=5 May 2022}}</ref><ref name="auto3">{{Наведена мрежна страница|url=https://www.khaleejtimes.com/interviews/hamish-harding-on-his-journey-to-the-earths-deepest-point-and-back|title=Hamish Harding on his journey to the Earth's deepest point and back|last=Haziq|first=Saman|work=Khaleej Times|archive-url=https://web.archive.org/web/20220525162001/https://www.khaleejtimes.com/interviews/hamish-harding-on-his-journey-to-the-earths-deepest-point-and-back|archive-date=25 May 2022|accessdate=5 May 2022}}</ref><ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.cnn.com/americas/live-news/titanic-missing-sub-oceangate-06-22-23/h_fb2ac2f64193e7f88e0e6f55247626f5|title=OceanGate says it believes individuals on missing sub "have sadly been lost"|date=22 June 2023|publisher=[[CNN]]|accessdate=22 June 2023}}</ref> Како активен авантурист, Хардинг го посетил Јужниот пол неколкупати, се спуштил до Маријанскиот ров, го соборил [[Гинисови рекорди|Гинисовиот светски рекорд]] за обиколување на Земјата и полетал во вселената . На 9-11 јули 2019 година, Хардинг бил директор на мисијата и пилот на екипажот за летачката мисија Уан Мор Орбит, која поставила светски брзински рекорд за најбрзо обиколување на Земјата со авион преку двата географски пола.<ref name="auto3">{{Наведена мрежна страница|url=https://www.khaleejtimes.com/interviews/hamish-harding-on-his-journey-to-the-earths-deepest-point-and-back|title=Hamish Harding on his journey to the Earth's deepest point and back|last=Haziq|first=Saman|work=Khaleej Times|archive-url=https://web.archive.org/web/20220525162001/https://www.khaleejtimes.com/interviews/hamish-harding-on-his-journey-to-the-earths-deepest-point-and-back|archive-date=25 May 2022|accessdate=5 May 2022}}<cite class="citation web cs1" data-ve-ignore="true" id="CITEREFHaziq">Haziq, Saman. </cite></ref><ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.ainonline.com/aviation-news/business-aviation/2021-11-15/tight-bizjet-inventory-creating-need-urgency-caution|title=Tight Bizjet Inventory Creating Need for Urgency, Caution|last=Lynch|first=Kerry|work=Aviation International News|archive-url=https://web.archive.org/web/20220413210114/https://www.ainonline.com/aviation-news/business-aviation/2021-11-15/tight-bizjet-inventory-creating-need-urgency-caution|archive-date=13 April 2022|accessdate=5 May 2022}}</ref><ref name="auto4">{{Наведена мрежна страница|url=https://www.aviationpros.com/aircraft/business-general-aviation/press-release/21088449/hamish-harding-terry-virts-and-qatar-executive-smash-world-circumnavigation-speed-record|title=StackPath|date=15 July 2019|work=www.aviationpros.com|archive-url=https://web.archive.org/web/20220529015829/https://www.aviationpros.com/aircraft/business-general-aviation/press-release/21088449/hamish-harding-terry-virts-and-qatar-executive-smash-world-circumnavigation-speed-record|archive-date=29 May 2022|accessdate=5 May 2022}}</ref> Хардинг починал со уште четири члена во подморница по имплозија во Северниот Атлантик додека бил на пат да ги види остатоците од потонатиот брод Титаник на 18 јуни 2023 година.<ref>[https://www.bbc.co.uk/news/uk-65955554 Hamish Harding, Shahzada Dawood and son Suleman: Who is on board Titanic sub?]</ref> == Наводи == {{ОСНОВНОПОДРЕДУВАЊЕ:Хардинг, Хамиш}} [[Категорија:Починати во 2023 година]] [[Категорија:Родени во 1964 година]] <references /> [[Категорија:Британски бизнисмени]] rmtg78yhg6m0wkz52cqtnishqbxr22v 5388298 5388293 2025-07-07T11:12:57Z BosaFi 115936 5388298 wikitext text/x-wiki {| class="infobox biography vcard" ! colspan="2" class="infobox-above" style="font-size:125%;" |<div class="fn" style="display:inline">Хамиш Хардинг</div> |- ! class="infobox-label" scope="row" |Роден | class="infobox-data" |<div class="nickname" style="display:inline">Џорџ Хамиш Ливингстон Хардинг</div><br /><span style="display:none">(<span class="bday">1964-06-24</span>)</span>24 јуни 1964<br /><div class="birthplace" style="display:inline">Лондон, Англија</div> |- ! class="infobox-label" scope="row" |Починал | class="infobox-data" |<abbr title="circa">о.</abbr> 18 јуни 2023<span style="display:none">(2023-06-18)</span> (возр.&nbsp;58 г.)<br /><div class="deathplace" style="display:inline">Северен Атлантик</div> |- ! class="infobox-label" scope="row" |Причина за смрт | class="infobox-data" |[[2023 Titan submersible incident|Имплозија на подморница Титан]] |- ! class="infobox-label" scope="row" |Образование | class="infobox-data" |[[Pembroke College, Cambridge|Пемброук Колеџ, Кембриџ]] ([[B. A.|BA]], [[MA (Oxon)|MA]])<ref><cite class="citation web cs1"><span class="cx-segment" data-segmentid="146">[https://www.nasaspaceflight.com/2022/06/ns-21-launch/ "Blue Origin launches NS-21 suborbital flight with six passengers"]. 4 June 2022. </span><span class="cx-segment" data-segmentid="147">[https://web.archive.org/web/20220928220458/https://www.nasaspaceflight.com/2022/06/ns-21-launch/ Archived] from the original on 28 September 2022<span class="reference-accessdate">. </span></span><span class="cx-segment" data-segmentid="148"><span class="reference-accessdate">Retrieved <span class="nowrap">12 July</span> 2022</span>.</span></cite></ref> |- ! class="infobox-label" scope="row" |Занимање | class="infobox-data role" |<div class="hlist"> * Стопанственик * воздухопловец * истражувач </div> |- ! class="infobox-label" scope="row" |Сопруга | class="infobox-data" |Линда Хардинг |- ! class="infobox-label" scope="row" |Деца | class="infobox-data" |2 |} '''Џорџ Хамиш Ливингстон Хардинг''' (24 јуни 1964 – о. 18 јуни 2023 година) бил британски стопанственик, пилот, истражувач и вселенски турист со седиште во [[Обединети Арапски Емирати|Обединетите Арапски Емирати]]. Тој бил основач на Екшн Груп и претседател на Екшн Евијејшн, меѓународна брокерска компанија за авиони со седиште во [[Дубаи]], Обединетите Арапски Емирати.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.theweek.in/theweek/leisure/2021/07/15/british-explorer-hamish-harding-on-his-journey-to-the-deepest-point-on-earth.html|title=British explorer Hamish Harding on his journey to the deepest point on earth|work=The Week|archive-url=https://web.archive.org/web/20220505091237/https://www.theweek.in/theweek/leisure/2021/07/15/british-explorer-hamish-harding-on-his-journey-to-the-deepest-point-on-earth.html|archive-date=5 May 2022|accessdate=5 May 2022}}</ref><ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.guinnessworldrecords.com/world-records/655646-longest-duration-at-full-ocean-depth-by-a-crewed-vessel|title=Longest duration at full ocean depth by a crewed vessel|date=5 March 2021|work=Guinness World Records|archive-url=https://web.archive.org/web/20220505092739/https://www.guinnessworldrecords.com/world-records/655646-longest-duration-at-full-ocean-depth-by-a-crewed-vessel|archive-date=5 May 2022|accessdate=5 May 2022}}</ref><ref name="auto3">{{Наведена мрежна страница|url=https://www.khaleejtimes.com/interviews/hamish-harding-on-his-journey-to-the-earths-deepest-point-and-back|title=Hamish Harding on his journey to the Earth's deepest point and back|last=Haziq|first=Saman|work=Khaleej Times|archive-url=https://web.archive.org/web/20220525162001/https://www.khaleejtimes.com/interviews/hamish-harding-on-his-journey-to-the-earths-deepest-point-and-back|archive-date=25 May 2022|accessdate=5 May 2022}}</ref><ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.cnn.com/americas/live-news/titanic-missing-sub-oceangate-06-22-23/h_fb2ac2f64193e7f88e0e6f55247626f5|title=OceanGate says it believes individuals on missing sub "have sadly been lost"|date=22 June 2023|publisher=[[CNN]]|accessdate=22 June 2023}}</ref> Како активен авантурист, Хардинг го посетил Јужниот пол неколкупати, се спуштил до Маријанскиот ров, го соборил [[Гинисови рекорди|Гинисовиот светски рекорд]] за обиколување на Земјата и полетал во вселената . На 9-11 јули 2019 година, Хардинг бил директор на мисијата и пилот на екипажот за летачката мисија Уан Мор Орбит, која поставила светски брзински рекорд за најбрзо обиколување на Земјата со авион преку двата географски пола.<ref name="auto3"/><ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.ainonline.com/aviation-news/business-aviation/2021-11-15/tight-bizjet-inventory-creating-need-urgency-caution|title=Tight Bizjet Inventory Creating Need for Urgency, Caution|last=Lynch|first=Kerry|work=Aviation International News|archive-url=https://web.archive.org/web/20220413210114/https://www.ainonline.com/aviation-news/business-aviation/2021-11-15/tight-bizjet-inventory-creating-need-urgency-caution|archive-date=13 April 2022|accessdate=5 May 2022}}</ref><ref name="auto4">{{Наведена мрежна страница|url=https://www.aviationpros.com/aircraft/business-general-aviation/press-release/21088449/hamish-harding-terry-virts-and-qatar-executive-smash-world-circumnavigation-speed-record|title=StackPath|date=15 July 2019|work=www.aviationpros.com|archive-url=https://web.archive.org/web/20220529015829/https://www.aviationpros.com/aircraft/business-general-aviation/press-release/21088449/hamish-harding-terry-virts-and-qatar-executive-smash-world-circumnavigation-speed-record|archive-date=29 May 2022|accessdate=5 May 2022}}</ref> Хардинг починал со уште четири члена во подморница по имплозија во Северниот Атлантик додека бил на пат да ги види остатоците од потонатиот брод Титаник на 18 јуни 2023 година.<ref>[https://www.bbc.co.uk/news/uk-65955554 Hamish Harding, Shahzada Dawood and son Suleman: Who is on board Titanic sub?]</ref> == Наводи == {{ОСНОВНОПОДРЕДУВАЊЕ:Хардинг, Хамиш}} [[Категорија:Починати во 2023 година]] [[Категорија:Родени во 1964 година]] <references /> [[Категорија:Британски бизнисмени]] 1gz2fhiwfzf0kvnbu60hz2dhbr9dmlp 0 1324775 5387950 5234714 2025-07-06T15:37:50Z Gurther 105215 додадена [[Категорија:Избрани статии на bg.вики]] користејќи го [[:en:Wikipedia:HotCat|HotCat]] 5387950 wikitext text/x-wiki [[Податотека:Manwithrabies4.png|мини|277x277пкс|Човек со беснило]] '''Беснило''' ({{Lang-la|Rabies, Lyssa}}) — тешка особено опасна смртоносна заразна болест предизвикана од вирусот на беснило (Rabies virus), вклучен во родот Lyssavirus од семејството Rhabdoviridae. Беснилото спаѓа во групата на таканаречени запоставени болести поради неговата мала распространетост и зачестеност во развиените земји. Се пренесува со [[плунка]] при каснување од болни [[животни]].<ref>{{ДРМЈ|беснило}}</ref> Потоа, ширејќи се по нервните патишта, вирусот стигнува до плунковните жлезди, нервните клетки на [[Мозочна кора|мозочната кора]], хипокампусот, булбарните центри и, удирајќи ги, предизвикува тешки нарушувања, што доведува до смрт на заразеното лице во речиси 100 % од случаите. Името на болеста доаѓа од зборот „[[Бес (словенска митологија)|бес]]“, бидејќи во древноста се верувало дека причината за [[болест]]а е присутноста на зли [[Дух (призрак)|духови]].<ref name="WHO2013">{{cite web|url=https://www.who.int/mediacentre/factsheets/fs099/en/|title=Rabies Fact Sheet N°99|date=July 2013|work=World Health Organization|archive-url=https://web.archive.org/web/20140401075427/http://www.who.int/mediacentre/factsheets/fs099/en/|archive-date=1 April 2014|access-date=28 February 2014|url-status=live}}</ref><ref>{{cite web|url=https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/rabies/symptoms-causes/syc-20351821|title=Rabies, Symptoms and causes|work=Mayo Clinic}}</ref><ref>{{cite web|url=https://www.hopkinsmedicine.org/health/conditions-and-diseases/animal-bites-and-rabies|title=Animal bites and rabies|date=27 February 2020|work=Johns Hopkins Medicine}}</ref> == Наводи == {{наводи}} == Надворешни врски == {{Commons category|Rabies}} * {{cite web|url=https://www.cdc.gov/rabies/index.html|title=Rabies|publisher=Centers for Disease Control and Prevention|access-date=12 August 2012}} * {{Curlie|Health/Conditions_and_Diseases/Infectious_Diseases/Viral/Rabies/}} {{Medical condition classification and resources|DiseasesDB=11148|ICD10={{ICD10|A|82||a|82}}|ICD9={{ICD9|071}}|ICDO=|OMIM=|MedlinePlus=001334|eMedicineSubj=med|eMedicineTopic=1374|eMedicine_mult={{eMedicine2|eerg|493}} {{eMedicine2|ped|1974}}|MeshID=D011818|Orphanet=770}} __СОСОДРЖИНА__ __ИНДЕКС__ [[Категорија:Беснило]] [[Категорија:Болести]] [[Категорија:Вируси]] [[Категорија:Вирусни болести]] [[Категорија:Тропски болести]] [[Категорија:Избрани статии на bg.вики]] 6fg7dyza5cvd1qrrj55acejuxwu1v64 0 1329825 5388031 5155848 2025-07-06T18:36:15Z SpectralWiz 106165 5388031 wikitext text/x-wiki {{Инфокутија Црква|icon=|icon_width=|icon_alt=|name=Свето Преображение|fullname=|other name=|native_name=Μεταμορφώσεως του Σωτήρος|native_name_lang=el|image=|image_size=|alt=|caption=|pushpin map=|pushpin label position=|pushpin map alt=|pushpin mapsize=|relief=|map caption=|coordinates={{coord|40|31|30|N|21|16|33|E|type:landmark_region:GR|display=inline,title}}|osgraw=<!-- TEXT -->|osgridref=<!-- {{gbmappingsmall| TEXT}} -->|location=[[Костур (град)|Костур]], [[Костурско]]|country=[[Егејска Македонија]], [[Грција]]|denomination=[[Цариградска патријаршија]]|previous denomination=|tradition=|religious institute=<!-- Can be substituted with 'religious order'-->|churchmanship=|membership=|attendance=|website=|former name=|bull date=|founded date=<!-- {{start date|YYYY|MM|DD|df=y}} - but see note below -->|founder=|dedication=|dedicated date=|consecrated date=|cult=|relics=|events=|past bishop=|people=|status=|functional status=|heritage designation=|designated date=|architect=|architectural type=|style=|years built=|groundbreaking=|completed date=1916|construction cost=|closed date=|demolished date=|capacity=|length=<!-- {{convert| }} -->|width=<!-- {{convert| }} -->|width nave=<!-- {{convert| }} -->|height=<!-- {{convert| }} -->|diameter=<!-- {{convert| }} -->|other dimensions=|floor count=|floor area=<!-- {{convert| }} -->|dome quantity=|dome height outer=<!-- {{convert| }} -->|dome height inner=<!-- {{convert| }} -->|dome dia outer=<!-- {{convert| }} -->|dome dia inner=<!-- {{convert| }} -->|spire quantity=|spire height=<!-- {{convert| }} -->|materials=|bells=|bells hung=|bell weight=<!-- {{long ton|0| }} -->|parish=|benefice=|deanery=|archdeaconry=|episcopalarea=Костурско|archdiocese=|metropolis=|diocese=[[Костурска епархија|Костурска]]|province=|presbytery=|synod=|circuit=|district=|division=|subdivision=|archbishop=|bishop=|auxiliary bishop=|cardinal protector=|abbot=|prior=|subprior=|exarch=|provost-rector=|provost=|viceprovost=|rector=|vicar=|dean=|subdean=|archpriest=|precentor=|succentor=|chancellor=|canonchancellor=|canon=|canonpastor=|canonmissioner=|canontreasurer=|prebendary=|priestincharge=|priest=|asstpriest=|honpriest=|curate=|asstcurate=|nonstipendiaryminister=|minister=|assistant=|seniorpastor=|pastor=|chaplain=|archdeacon=|deacon=|deaconess=|reader=|student intern=|organistdom=|director=|organist=|organscholar=|chapterclerk=|laychapter=|warden=|verger=|businessmgr=|liturgycoord=|reledu=|rcia=|youthmin=|flowerguild=|musicgroup=|parishadmin=|serversguild=|sacristan=|logo=|logosize=|logolink=|logoalt=|embedded=}} '''Свето Преображение''' или '''Свети Сотир''' ({{Lang-el|Μεταμορφώσεως του Σωτήρος}}, ''Αη-Σωτηρας'') — [[Црква (градба)|црква]] во градот [[Костур (град)|Костур]], [[Костурско]], [[Егејска Македонија]]. Влегува во состав на [[Костурска епархија|Костурската епархија]] на [[Цариградска патријаршија|Цариградската патријаршија]]. Црквата е изградена во [[1916]] година, далеку од градот на северниот дел на ридот врз темелите на постар храм. Од старата црква се зачувани вредни икони.<ref>{{Цамисис|147}}</ref> == Наводи == {{Наводи}} [[Категорија:Цркви во Костурската епархија|Преображение, Костур]] [[Категорија:Цркви во Костур|Преображение, Костур]] [[Категорија:Појавено во 1916 година|Преображение, Костур]] p09e9dy3tjmoo3rei4clzhfrsg60jlj 5388032 5388031 2025-07-06T18:36:36Z SpectralWiz 106165 5388032 wikitext text/x-wiki {{Инфокутија Црква|icon=|icon_width=|icon_alt=|name=Свето Преображение|fullname=|other name=|native_name=Μεταμορφώσεως του Σωτήρος|native_name_lang=el|image=|image_size=|alt=|caption=|pushpin map=|pushpin label position=|pushpin map alt=|pushpin mapsize=|relief=|map caption=|coordinates={{coord|40|31|30|N|21|16|33|E|type:landmark_region:GR|display=inline,title}}|osgraw=<!-- TEXT -->|osgridref=<!-- {{gbmappingsmall| TEXT}} -->|location=[[Костур (град)|Костур]], [[Костурско]]|country=[[Егејска Македонија]], [[Грција]]|denomination=[[Цариградска патријаршија]]|previous denomination=|tradition=|religious institute=<!-- Can be substituted with 'religious order'-->|churchmanship=|membership=|attendance=|website=|former name=|bull date=|founded date=<!-- {{start date|YYYY|MM|DD|df=y}} - but see note below -->|founder=|dedication=|dedicated date=|consecrated date=|cult=|relics=|events=|past bishop=|people=|status=|functional status=|heritage designation=|designated date=|architect=|architectural type=|style=|years built=|groundbreaking=|completed date=1916|construction cost=|closed date=|demolished date=|capacity=|length=<!-- {{convert| }} -->|width=<!-- {{convert| }} -->|width nave=<!-- {{convert| }} -->|height=<!-- {{convert| }} -->|diameter=<!-- {{convert| }} -->|other dimensions=|floor count=|floor area=<!-- {{convert| }} -->|dome quantity=|dome height outer=<!-- {{convert| }} -->|dome height inner=<!-- {{convert| }} -->|dome dia outer=<!-- {{convert| }} -->|dome dia inner=<!-- {{convert| }} -->|spire quantity=|spire height=<!-- {{convert| }} -->|materials=|bells=|bells hung=|bell weight=<!-- {{long ton|0| }} -->|parish=|benefice=|deanery=|archdeaconry=|episcopalarea=Костурско|archdiocese=|metropolis=|diocese=[[Костурска епархија|Костурска]]|province=|presbytery=|synod=|circuit=|district=|division=|subdivision=|archbishop=|bishop=|auxiliary bishop=|cardinal protector=|abbot=|prior=|subprior=|exarch=|provost-rector=|provost=|viceprovost=|rector=|vicar=|dean=|subdean=|archpriest=|precentor=|succentor=|chancellor=|canonchancellor=|canon=|canonpastor=|canonmissioner=|canontreasurer=|prebendary=|priestincharge=|priest=|asstpriest=|honpriest=|curate=|asstcurate=|nonstipendiaryminister=|minister=|assistant=|seniorpastor=|pastor=|chaplain=|archdeacon=|deacon=|deaconess=|reader=|student intern=|organistdom=|director=|organist=|organscholar=|chapterclerk=|laychapter=|warden=|verger=|businessmgr=|liturgycoord=|reledu=|rcia=|youthmin=|flowerguild=|musicgroup=|parishadmin=|serversguild=|sacristan=|logo=|logosize=|logolink=|logoalt=|embedded=}} '''Свето Преображение''' или '''Свети Сотир''' ({{Lang-el|Μεταμορφώσεως του Σωτήρος}}, ''Αη-Σωτηρας'') — [[Црква (градба)|црква]] во градот [[Костур (град)|Костур]], [[Костурско]], [[Егејска Македонија]]. Влегува во состав на [[Костурска епархија|Костурската епархија]] на [[Цариградска патријаршија|Цариградската патријаршија]]. Црквата е изградена во [[1916]] година, далеку од градот на северниот дел на ридот врз темелите на постар храм. Од старата црква се зачувани вредни икони.<ref>{{Цамисис|147}}</ref> == Наводи == {{Наводи}} {{Цркви во Костур}} [[Категорија:Цркви во Костурската епархија|Преображение, Костур]] [[Категорија:Цркви во Костур|Преображение, Костур]] [[Категорија:Појавено во 1916 година|Преображение, Костур]] s2f1mju23hb0ugflm24mu9dblala7b6 0 1335143 5388115 5110177 2025-07-06T23:16:46Z Buli 2648 /* Историја */ 5388115 wikitext text/x-wiki {{Infobox country | native_name = {{lang|ar|سلطنة المصرية}}<br />''{{transliteration|ar|Salṭanat al-Miṣrīyya}}'' | conventional_long_name = Египетски Султанат | common_name = Египет | era = Прва светска војна | status = [[British Protectorate|Protectorate]] of the [[United Kingdom of Great Britain and Ireland|United Kingdom]] | government_type = [[Уставна монархија]] <!--- Rise and fall, events, years and dates --->| year_start = 1914 | year_end = 1922 | date_start = 19 декември | date_end = 15 март | event_end = Крунисување на Фуад I | event1 = [[Egyptian Revolution of 1919|Revolution]] | date_event1 = 1919–1922 | event2 = [[Unilateral Declaration of Egyptian Independence|Independence]] | date_event2 = 28 февруари 1922 <!--- Flag navigation: Preceding and succeeding entities p1 to p5 and s1 to s5 --->| p1 = Khedivate of Egypt | flag_p1 = Flag of Muhammad Ali.svg | s1 = Египетско Кралство | flag_s1 = Flag of Egypt 1922.svg | image_flag = Egypt flag 1882.svg | flag_alt = Red flag with three white crescents, each containing a five-pointed white star. | image_coat = Coat of Arms of the Sultan of Egypt.svg | coat_alt = | image_map = Egypt in 1923.svg | image_map_alt = | image_map_caption = '''Green''': Sultanate of Egypt<br />'''Light green''': [[Anglo-Egyptian Sudan]] [[Condominium (international law)|condominium]]<br />'''Lightest green''': Ceded from [[Anglo-Egyptian Sudan]] to [[Italian Libya]] in 1919 | capital = [[Каиро]] | national_motto = | national_anthem = [[Салам Афандина]]<br><br>{{center| }} | official_languages = [[Арапски јазик|Арапски]] | religion = [[Sunni Islam]]<br>[[Coptic Orthodox Church of Alexandria|Coptic Orthodox Church]]<br>[[Judaism]] | currency = [[Египетска фунта]] <!--- Titles and names of the first and last leaders and their deputies --->| leader1 = [[Hussein Kamel of Egypt|Hussein Kamel]] | leader2 = [[Fuad I of Egypt|Fuad I]] | year_leader1 = 1914–1917 | year_leader2 = 1917–1922 | title_leader = [[Sultan of Egypt|Sultan]] | representative1 = [[Henry McMahon (diplomat)|Henry McMahon]] | representative2 = [[Reginald Wingate]] | representative3 = [[Edmund Allenby, 1st Viscount Allenby|Edmund Allenby]] | year_representative1 = 1914–1916 | year_representative2 = 1916–1919 | year_representative3 = 1919–1925 | title_representative = [[List of diplomats from the United Kingdom to Egypt|British High Commissioner]] | title_deputy = [[Prime Minister of Egypt|Prime Minister]] | deputy1 = [[Hussein Rushdi Pasha|Hussein Rushdi]] | deputy2 = [[Adli Yakan Pasha|Adli Yakan]] | year_deputy1 = 1914–1919 <small>(first)</small> | year_deputy2 = 1921 <small>(last)</small> <!--- Legislature --->| legislature = <!--- Name of legislature ---> | house1 = <!--- Name of first chamber ---> | type_house1 = <!--- Default: "Upper house"---> | house2 = <!--- Name of second chamber ---> | type_house2 = <!--- Default: "Lower house"---> <!--- Area and population of a given year --->| stat_year1 = 1917 | stat_pop1 = 12,751,000 | ref_pop1 = <ref>{{cite book |last=Bonné |first=Alfred |title=The Economic Development of the Middle East: An Outline of Planned Reconstruction after the War |url=https://books.google.com/books?id=hMFlGd1kbZQC&pg=PA24 |access-date=9 July 2010 |series=The International Library of Sociology |year=2003 |orig-year=First published 1945 |publisher=Routledge |location=London |isbn=978-0-415-17525-8 |oclc=39915162 |page=24}}</ref> }} {{Историја на Египет}} '''Египетски Султанат''' ({{ArB|السلطنة المصرية}}) — краткорочен протекторат на [[Обединето Кралство|Обединетото Кралство]] над Египет од [[1914]] до [[1922|1922 година]]. Произлегол од [[Египетски Кедиват|Египетскиот Кедиват]], [[Отоманско Царство|отоманска]] [[трибутарна држава]]. Престанал да постои во 1922 година со потпишување на декларацијата за независност на [[Египет]], со која е создадено [[Египетско Кралство|Египетското Кралство]]. == Историја == [[Податотека:Ch. Chusseau-Flaviens - George Eastman House - Egypt-Prince Hussein Pacha (Khedive ) (pd).jpg|мини|лево|Хусеин Камил]] [[Прва светска војна|Првата светска војна]] избувнала на крајот на јули 1914 година. Веќе на 5 август, египетската влада објавила документ кој во суштина претставувал објава на војна против [[Сили на Оската|Силите на Оската]]. Бидејќи [[Отоманско Царство|Отоманското Царство]] застанало на страната на [[Германија]] и [[Австроунгарија]], Британците официјално го прогласиле крајот на турскиот суверенитет и вовеле свој протекторат во Египет. Британскиот кандидат [[Хусајн Камил|Хусеин Камил]] го заменил туркофилот кедив [[Абас Хилми-паша]] на султанскиот престол. Прогласен бил Египетскиот Султанат кој станал воена база на Велика Британија. Незначителен број Египќани учествувале во воените дејности. Значително поголем број служеле во работни и превозни единици под команда на британската армија. Националистичкото движење во Египет мирувало за време на Првата светска војна, очекувајќи дека Британија ќе ја признае независноста на Египет по завршувањето на судирот. Пред почетокот на мировните преговори во Париз, националистичката „делегација“ на [[Вафд]] извршила притисок врз Лондон да ја признае независноста на Египет. Британците одговориле со апсење на [[Саад Заглул Паша|Саад Заглул-паша]], водачот на движењето. Во 1919 година во Египет избувнало [[Египатско востание (1919)|востание]]. На Британците им било тешко да контролираат востание од вакви размери што се проширило низ сите слоеви на египетското општество. Револуцијата била задушена во крв. Сепак, немирите продолжиле. Од страв од целосно губење на контролата, [[Велика Британија]] била принудена на 28 февруари 1922 година формално да ја признае независноста на Египет. == Извори == * Историја на Блискиот Исток - Масимо Кампанини   [[Категорија:Британска Империја]] [[Категорија:Поранешни монархии]] [[Категорија:Поранешни држави во Африка]] [[Категорија:Историја на Египет]] kg1ch7q19qg3nfqhwqj2i2uv495jjzh 0 1338866 5388123 5385196 2025-07-07T02:13:45Z Stephan1000000 82108 5388123 wikitext text/x-wiki {{Infobox television|image=Рик и Морти плакат.png|caption=|genre={{Plainlist| * [[научна фантастика]] * [[авантура]] * [[комедија]] * [[сатира]]<ref name="Chand">{{Cite news| url= https://movieweb.com/rick-and-morty-cancelled-end-changes/| title= Why Rick and Morty Needs to Either End or Have Major Changes| first= Neeraj| last= Chand| date= January 27, 2023| website= movieweb.com| access-date= March 23, 2023| archive-date= September 27, 2023| archive-url= https://web.archive.org/web/20230927140512/https://movieweb.com/rick-and-morty-cancelled-end-changes/| url-status= live}}</ref> }}|creator={{Plainlist| * [[Џастин Ројланд]] * [[Ден Хармон]] }}|developer=|voices=|composer=Рајан Елдер|country={{САД}}|language=[[англиски]]|num_seasons=8|num_episodes=78|list_episodes=Список на епизоди на „Рик и Морти“|executive_producer=|producer=|runtime=22 минути|company={{plainlist| * [[Williams Street]] * Harmonious Claptrap * Starburns Industries <small>(сезони 1–2)</small> * [[Justin Roiland's Solo Vanity Card Productions]] <small>(сезони 1–7)</small> * Rick and Morty, LLC. <small>(сезони 2–3)</small><ref>{{cite web|url=https://www.cartoonbrew.com/artist-rights/rick-and-morty-co-creator-justin-roiland-fuck-the-union-103723.html|title=Rick and Morty co-creator Justin Roiland: "F*** the union"|website=CartoonBrew.com|date=2014-09-15|access-date=March 24, 2018|archive-date=March 24, 2018|archive-url=https://web.archive.org/web/20180324102500/https://www.cartoonbrew.com/artist-rights/rick-and-morty-co-creator-justin-roiland-fuck-the-union-103723.html|url-status=live}}</ref> * Green Portal Productions <small>(сезони 4–5)</small> }}|network=[[Adult Swim]]|first_aired=2 декември 2013|last_aired=сѐ уште|related=}} {{Закосен наслов}}'''Рик и Морти''' ({{lang-en|Rick and Morty}}) — американска [[Комедија|комична]] [[Научна фантастика|научнофантастична]] [[Анимација|анимирана серија]] за возрасни создадена од Ден Хармон и Џастин Ројланд. Премиерата била на [[2 декември]] [[2013]] г. во [[Соединети Американски Држави|САД]] како дел од ноќниот блок [[Adult Swim]] на [[Cartoon Network]], а подоцна била додадена и на [[Netflix|Нетфликс]]. Серијата ја има и на сервисот HBO Max со [[Македонски јазик|македонски]] превод.<ref>{{Cite tweet|number=772269394084802560|user=JustinRoiland|title=Washington state- outside of Seattle|first=Justin|last=Roiland|date=September 4, 2016|access-date=September 30, 2017}}</ref> Серијата е посветена на несреќите на циничниот луд научник Рик Санчес и неговиот наивен, непостојан и тромав внук Морти. Серијата, која произлегла од бурна анимирана пародија на франшизата „[[Враќање во иднината (филм од 1985)|Враќање во иднината]]“, добила исклучително високи оценки од критичарите, кои особено ја пофалиле нејзината посебност, творечки пристап и смисла за [[хумор]]. == Наводи == {{наводи}} == Надворешни врски == {{Commons category}} * [https://www.adultswim.com/videos/rick-and-morty/ Матична страница] * {{Metacritic television}} * {{Rotten Tomatoes|tv/rick_and_morty}} {{IMDb title|tt2861424}} [[Категорија:Цртани филмови]] [[Категорија:Анимирани серии]] [[Категорија:Рик и Морти]] [[Категорија:Американски анимирани телевизиски серии]] [[Категорија:Американски научнофантастични серии]] __СОСОДРЖИНА__ __ИНДЕКС__ b6w74pf43iab168vrapzanu6klozyfs 0 1344393 5388108 5189899 2025-07-06T22:58:00Z Любитель свежего воздуха 110355 Инфокутија за книга 5388108 wikitext text/x-wiki {{Инфокутија за книга | name = Обломов | title_orig = Обломов | translator = | image = Oblomov-russ1859.jpg | image_caption = | author = Иван Гончаров | illustrator = | cover_artist = | country = [[Русија]] | language = [[руски јазик|руски]] | series = | genre = [[роман]] | publisher = | release_date = 1847-1859 | media_type = | pages = | preceded_by = | followed_by = }} '''„Обломов“''' — [[Роман|роман]] на рускиот писател [[Иван Гончаров]], пишуван од 1847 до 1859 година, а објавен во 1859 година. ==Содржина== * ''Прв дел'': Иља Иљич Обломов е самец на возраст од околу 30 години, потомок на старо [[Спахија|спахиско]] семејство, а кој веќе 12 години живее во [[Санкт Петербург|Петроград]]. Тој го завршил училиштето без никаков посебен интерес за науката, а по доаѓањето во градот, во текот на две години работел како службеник, но дал отказ од работата. Потоа, Обломов постепено се отуѓува од светот така што времето го минува не излегувајќи од дома, без никакви активности, лежејќи во постелата и фантазирајќи за разни нешта. Тој живее во изнајмен стан со својот слуга Захар — лукав, своеглав и мрзелив старец кој му е потполно верен на својот господар. Обломов е оптоварен од две грижи: мора веднаш да се исели од станот, а од настојникот на неговиот имот во Обломовка добива писмо дека ќе добие помал паричен приход. Истоштен од грижите, тој слатко заспива и сонува слики од животот во родната куќа. Захар едвај успева да го разбуди пред ручекот, а во тој миг во станот влегува Штолц, најдобриот другар на Обломов.<ref>Иван А. Гончаров, ''Обломов'' (роман у четири дела). Нови Сад: Матица српска, 1949, стр. 1-170.</ref> * ''Втор дел'': Андреј Штолц, син на [[Германци|Германец]] и [[Руси|Русинка]], израснал во едно село во близината на родната куќа на Обломов. По завршувањето на универзитетот заминал во Петроград, каде некое време работел како службеник, но набргу дал отказ, а потоа станал успешен деловен човек. Тој е вреден, паметен и практичен човек кој е [[Морал|морално]] цврст и не им робува на страстите, односно претставува спротивност на Обломов. Штолц успева да го иѕведе Обломов надвор од станот, ветувајќи му дека ќе му го преобрази животот. Наскоро, Штолц заминува во странство, Обломов се сели во изнајмена вила надвор од градот, а слугата Захар се оженува со готвачката Аниса. Пред д азамине, Штолц го запознава Обломов со младата Олга Илинска и набргу, Обломов се вљубува во неа, а таа, исто така, покажува интерес за него. Во една прилика, Обломов не може да ги задржи чувствата и ѝ ја искажува својата љубов. Подоцна, при една случајна средба во паркот, тој ѝ се извинува за непромислената постапка и тогаш сфаќа дека и таа го сака него. Под дејство на [[Љубов|љубовта]], кај двајцата настапуваат големи промени: Олга наеднаш созрева, додека Обломов живнува и го напушта стариот начин на живеење. Меѓутоа, плашејќи се Олга да не го остави во иднина, тој ѝ пишува писмо за разделба. Олга е потресена од писмото, а тие се среќаваат во паркот каде се помируваат и повторно си изјавуваат љубов. Откако целото лето го минуваат во среќа и љубовен занос, најпосле, Обломов ја бара Олга за жена, а таа веднаш прифаќа.<ref>Иван А. Гончаров, ''Обломов'' (роман у четири дела). Нови Сад: Матица српска, 1949, стр. 171-328.</ref> * ''Трет дел'': Кон крајот на август, Олга и нејзината тетка на напуштаат вилата и се враќаат во градот. Обломов се сели во друг стан што му го наоѓа неговиот пријател Тарантјев. Станот се наоѓа на периферијата на градот и тој сака да го откаже, но не може да го направи тоа, зашто мора да плати голема отштета во согласност со договорот што го потпишал без воопшто да го прочита. Оттука, Обломов е растревожен од помислата на големите трошоци за свадбата, зашто тој нема ниту куќа ниту пари. Задлабочен од грижите, тој подолго време се крие од Олга, лажејќи дека е болен, но еден ден, таа ненадејно се појавува кај него. Истовремено, тој добива писмо од соседот во Обломовка, кој му соопштува дека имотот му е потполно запустен. Притеснет од потребата да дојде до пари, а немајќи желба самиот да замине во своето село, Обломов го замолува братот на сопственичката на куќата во која живее (Агафја Матвеевна Пченицина), кој му нуди еден свој пријател за управник на имотот во Обломовка. Всушност, Обломов воопшто не е свесен дека Тарантјев и братот на Агафја Матвеевна се измамници кои сакаат да ја искористат неговата неспособност и мрзеливост за да извлечат пари од него. Тој ѝ го соопштува својот план на Олга, а таа сфаќа дека Обломов не може да обезбеди услови за нивниот заеднички живот и бара од него да се разделат. Очаен од раскинувањето на врската, Обломов скита низ градот, а вечерта се прибира во својот стан духовно скршен.<ref>Иван А. Гончаров, ''Обломов'' (роман у четири дела). Нови Сад: Матица српска, 1949, стр. 329-428.</ref> * ''Четврти дел'': По разделбата, некое време Обломов е болен, но постепено ја надминува болката. Една година подоцна, тој сè уште живее во куќата на Агафја Матвеевна, враќајќи се на својата поранешна летаргија. Додека го негува за време на неговата болест, Агафја несвесно се заљубува во Обломов, а тој се зближува со неа само поради тоа што таа е добра домаќинка која беспрекорно ги извршува сите секојдневни работи. Во меѓувреме, тој назначува управник на имотот во Обломовка, кој го известува за малиот приход од селаните и за потребните вложувања. На [[Илинден]], за време на прославата на именденот на Обломов, во куќата на Агафја ненадејно се појавува Штолц. Тој му кажува на Обломов дека Олга е во странство и истовремено го зема под закуп неговиот имот во Обломовка. Брат ѝ на Агафја и Тарантјев се загрижени да не биде откриена нивната измама, но исто така коваат план како да извлечат уште повеќе пари од Обломов. По кратката средба, Штолц си заминува, но не му кажува на Обломов за средбата со Олга во [[Париз]] и за секојдневното дружење со неа во текот на неколку месеци. Притоа, забележувајќи дека таа во меѓувреме се променила и созреала, Штолц се заљубува во неа, а Олга ја забележува неговата љубов и ги преиспитува своите чувства кон него. Најпосле, таа му кажува на Штолц за својата романса со Обломов и веднаш потоа ја прифаќа неговата понуда за брак. Во меѓувреме, Обломов и Агафја потпишуваат меници во корист на нејзиниот брат кој така ги присвојува сите пари кои Штолц му ги испраќа на Обломов од имотот во Обломовка. Еден ден, Штолц ненадејно го посетува Обломов и му кажува дека е оженет со Олга. Притоа, согледувајќи ја сиромаштијата на Обломов, Штолц ја разоткрива измамата со мениците и издејствува братот на Агафја да биде избркан од работното место. Веднаш по заминувањето на Штолц, во домот на Обломов доаѓа Тарантјев кого тој грубо го брка од куќата и така засекогаш се ослободува од неговите сплетки. Така минуваат неколку години во кои Штолц и Олга живеат во [[Одеса]]. Нивниот брак е среќен и хармоничен, исполнет со заедничка работа и љубов. Во бракот, Олга се развива духовно, но по неколку години ја зафаќа тага и таа бара од Штолц да го спасат Обломов од бедниот живот. Во меѓувреме, во домот на Агафја се враќа среќниот и удобен живот при што сите се трудат да му угодат на Обломов кому повеќе не му додеваат двајцата измамници. Меѓутоа, како последица на лошиот начин на живеење, тој доживува [[Срцев удар|срцев удар]]. По пет години, него го посетува Штолц, кој го кани кај себе во селото, но Обломов ја одбива понудата. Така, тие се разделуваат засекогаш, а Обломов го замолува Штолц да се грижи за малиот Андреј — неговиот тригодишен син од бракот со Агафја. Минуваат уште пет години во кои се случуваат големи промени: Обломов е веќе три години мртов, откако во меѓувреме повторно претрпува срцев удар; куќата пропаѓа и во неа се вселува братот на Агафја; нејзиниет две деца од првиот брак се веќе самостојни и не живеат со неа; малиот Андреј живее со Штолц и со Олга, кои го воспитуваат; Агафја жали долго време за Обломов и постепено пропаѓа и живее повлечена во себе, задоволна од својата љубов кон Обломов. Еден ден, Штолц и еден негов пријател-писател го посетуваат Виборскиот крај во кој живеел Обломов и случајно среќаваат стар просјак, а тоа е Захар кого по смртта на Анисина бил избркан од куќата. Штолц му нуди да го земе со себе во селото, но Захар не сака да се раздели од гробот на Обломов. Откако му дава пари, Штолц си заминува, а на писателот му раскажува за животот на обломов.<ref>Иван А. Гончаров, ''Обломов'' (роман у четири дела). Нови Сад: Матица српска, 1949, стр. 429-568.</ref> == Наводи == {{наводи}} [[Категорија:Руски романи]] [[Категорија:Романи на руски јазик]] [[Категорија:Дела на Иван Гончаров]] [[Категорија:Книги од 1859 година]] 7h8ag8jyat9uol1t6c5jxgqj0fafzd4 0 1346795 5387978 5383424 2025-07-06T16:16:45Z Gurther 105215 Правопис 5387978 wikitext text/x-wiki {{Инфокутија Организација|name=Комитет на дезертери</br><small>Asker Kaçakları Komitesi</small>|image=Велес 1910г.jpg|caption=Стара панарама на градот Велес|formation=[[август]], [[1914]]|extinction=[[јануари]], [[1915]]|status=Укината|purpose=Префрлување на дезертери од српската армија во Бугарија|headquarters=[[Велес]], [[Кралство Србија]]|leader_title=Основачи|leader_name=[[Алексо Мартулков]]</br>[[Јордан Шурков]]|leader_title2=Број на префрлани дезертери|leader_name2=+4.500 дезертери}} '''Комитет на дезертери''' ({{Lang-tr|Asker Kaçakları Komitesi}}) — комитет формиран од велешките [[Социјализам|социјалисти]] [[Алексо Мартулков]] и [[Јордан Шурков]] за време на [[Прва светска војна|првата светска војна]]. Комитетот бил формиран со цел да им помогне на ранетите [[Македонци|Македонците]], кои дезертирале од српската војска, да се префрлат во [[Царство Бугарија|Царството Бугарија]] за безбедност. Според спомените на Алексо Мартулков, комитетот успеал да обезбеди превоз за над 2.500 дезертери, други проценки сметаат дека околу 4.500 дезертери биле префрлани. Заради успехот, втора подгрупа била формирана, позната по прекарот „''Турскиот комитет“''. Турскиот комитет ја имал обврската да префрлa [[Македонски Турци]] од српската армија во Бугарија. Групата отворила станици во различни градови низ [[Западна Македонија|Западна]] и [[Источна Македонија]] но најголемите биле во [[Велес]], [[Пехчево]], [[Штип]] и [[Охрид]]. Комитетот станал познат меѓу народот брзо откога бил формиран, како резултат од тоа тогашната српска власт вложила строги мерки да ги уапсиле главните водачи на префрлувањето. После неколку месеци во [[декември]] [[1914|1914 година]] Алексо Мартулков, Јордан Шурков и други високи членови биле уапсани, но тие продолжиле со префрлувањето на војници со помош од турскиот комитет кои не бил укинат. Во [[јануари]] [[1915|1915 година]] последните канали на комитетот биле затворени и некои учесници и организатори во комитетот биле мачени или убиени. Комитетот успеал со нејзината цел но дел од нејзиниот успех бил уништен со [[Бугарска окупација на Србија (Прва светска војна)|вклучувањето на Бугарија во првата светска војна и нивната окупација на Србија]]. Комитетот имало големо влијание врз регионот и за време на идни војни слични комитети биле формирани. Според Димитар Галев, историчар од [[Струмица]], комитетот го заслужил епитетот на најорганизирано тело од ваков вид на просторот на целата област. == Потекло == [[Податотека:Алексо Мартулков.jpg|мини|217x217пкс|[[Алексо Мартулков]], еден од основачите на дезертниот комитет.]] {{Quote|text=''Мобилизираните Македонци, без потребна припрема, беа фрлани да се борат во прва борбена линија. За кого?! Може војната да беше популарна и оправдана за српскиот народ. но за нашиот народ таа беше тежест. За туѓи интереси ние станувавме месо на австриските топови. ''|sign='''Алексо Мартулков, Спомени'''}} Во 28 јуни 1914 година австрискиот принц [[Франц Фердинанд]] го посетувал градот [[Сараево]], дел од тогашната [[Австроунгарија|Австроунгарска држава]]. При неговата посета некои српските активисти од националистичката организација [[Млада Босна]] како [[Трифко Грабеж]], [[Гаврило Принцип]], [[Недељко Чабриновиќ]] и [[Мухамед Мехмедбашиќ]] го организирале [[Атентат врз Франц Фердинанд|атентатот врз австроунгарскиот принц]]. Смртта на Фердинанд имало големи последици меѓу односот на тогашното [[Кралство Србија]] и Австроунгарија. Во 23 јули владата на Австроунгарија пратила ултиматум за српската влада, тие во 25 јули го одбиле. Заради одбивањето на ултиматумот во 28 јули 1914 година почна првата светска војна кога воздушната сила на Австрија го бомбардирале градот [[Белград]]. Во мемоарите на Алексо Мартулков, тој спомнал како ултиматумот на Австроунгарија била невозможна за исполнување, и ако го прифатила Србија би ја претворила државата во австриски вазал. Во тој период Алексо Мартулков бил назначен како професор во селото Америќ, Белградски област. Но селото брзо се претворило како дел од ужасниот воен фронт и заради тоа Мартулков одлучил да престојува во [[Велес]]. За тоа време тој истакнал како двајца доброволци се пријавиле во српската армија за воено учество. После неколку недели српската армија почнала да регрутира велешани за воено учество, според Мартулков, тие од прво регрутирале луѓе меѓу 18 и 20 годишна возраст но брзо го прошириле до 30 и 40 годиншна возраст. Алексо Мартулков бил против мобилизацијата на македонското население поради тоа што во тогашните српски весници нивното пожртвување било злоупотребно за ширење [[српска пропаганда во Македонија]]. Тие кои загинале во борбите биле претставени како „храбри јужносрбјанци“. Покрај крајот на јули Мартулков добил телеграм порака од неговиот другар, исто така [[Социјализам|социјалист]], [[Јордан Шурков]] да го посетил градот [[Скопје]] за да ја виде ужасната ситуација.<ref name=":0">{{Мартулков|Поглавје=41}}</ref> Во тоа време состојбата на Скопје била полоша заради бомбардирањето на австриските воздушни сили. Во Скопје забележил Мартулков како имало протести од Македонците во градот против војната. Заради тоа што Скопје бил голем град со повеќе мобилизирани Македонци, тие биле првите градови во [[Македонија]] кои добиле новости за смртта и заробувањето на македонските војници. Кога пристигнал кај станот на Јордан Шурков тој ја открил конкретната причина зошто Шурков побарал да го посети Мартулков. Во дневната соба на Шурков биле двајца ранети војници — другари на Мартулков кои биле дел од мобилизацијата на српската армија, тие биле Кочо Бандиков и Петре Хаџи Ничов родум од Велес. Тие биле донесени за лекување во Скопје со наредби да се вратат во фронтот откако оздравиле, но тие нејќеле да си го ризикуваат животот за странски држави. Двајцата го помолеле Мартулков за како да постапиле во ваква ситуација.<ref name=":0" /> После долг ноќовен разговор со неговите другари и Јордан Шурков, Мартулков одлучил да им помогне да се префрлат во Бугарија за да ја избегнеле српската мобилизација. Тие се договориле со следниот план: откако биле испишани од болницата и дадени наредбата да се вратат кон фронтот, тие би патувале кон Велес каде Мартулков би организирал превоз кон Бугарија. Неколку дена после средбата неговите другари го посетиле Мартулков во неговиот стан во [[Велес]], и тој со помош од [[Македонски Турци|Македонски Турчин]] од [[Тетово]] им дадол лажни турски пасоши за неговите другари за преминувањето на македонската-бугарска граница. Мартулков во неговата автобиографија истакнал како случајот помогнал со поставувањето на основните темели на комитетот. Во почетокот на август 1914 година Мартулков заедно со [[Јордан Шурков]], Никола Војницалев, [[Михаил Николов|Мишо Николов]], Никола Јанчев, [[Георги Богданов]] и Лазар Белештев организирале конференција во Велес со цел да се договориле за иднината на македонскиот народ како дел од првата светска војна.<ref name=":0" /> === Основачка конференција === {{Quote|text=''Застапував гледиште да се создаде едно „експедиторско друштво“ за организирање на масовно дезертирање од српската армија и префрлување на дезертерите во Бугарија.''|sign='''Алексо Мартулков, Спомени'''}} Во конференцијата дискутирале различни теми, како бројот на мобилизирани се зголемувало додека бројот на Македонци кои нејќеле да учествуваат во војната и фронтот се зголемувало. За судбините на македонските војници кои си го пожртвувале животот за странски држави. Тие неможеле да продолжат со нивното набљудување — требало некакви мерки да превземале. Во конференцијата главната тема на дискусија била формирањето на комитетот, Јордан Шурков заедно со неговите другари сметале дека најсоодветниот начин на организирање отпор против мобилизацијата би било обновувањето на [[Македонска револуционерна организација|Македонската револуционерна организација]] и да се формирало вооржени чети. Четата ќе биле составени од војводи и дезертери, после неколку дена во четата дезертерот ќе бил префрлан во Бугарија. Со четите Шурков планирал истовремено да ја саботажира српската окупација на Македонија, планот бил популарен меѓу претставници во конференцијата но главниот отпорник на планот бил стариот македонски социјалист Алексо Мартулков.<ref name=":0" /> Алексо Мартулков сметал дека условите за обновувањето на Македонската револуционерна организација и материјалите за формирање на чети биле неопходни. Тој се грижел за можноста дека ако формирале таква институција тогаш српската влада би користела посурови мерки за да ја спречи организација, како индиректен резултат од тоа со посурови мерки македонското население би страдало повеќе. Мартулков исто така сметал дека после неколку месеци организацијата би се проширила во толкаво ниво што би било тешко да се подржи со материјални средства. Заради тоа Мартулков предложил формирање на таканаречено „експедиторско друштво“ кое би организирало превозни канали за префрлување на македонски дезертери од српската армија во Бугарија. Мартулков го користил случајот со неговите другари Кочо Бандиков и Петре Хаџи Ничов како пример. После неколку часа дебатирајќи, идеата на Мартулков била прифатена и комитетот бил формиран. Првиот канал на организацијата била од [[Велес]] до [[Штип]], го формирале каналот со помош од македонски револуционери како Марко Чакар, Петре Оризарчето и Трајко Ракот.<ref name=":0" /> == Дејство == [[Податотека:Radovis-old.jpg|мини|[[Радовиш]] за време на [[првата светска војна]].]] Комитетот бил многу успешен во своите мисии и повеќе луѓе биле преместени во [[Бугарија]] безбедно, тие главно биле преместени во [[Струмица|градот Струмица]], бидејќи градот во тоа време било дел од Бугарија како резултат од поделбата на Македонија во 1913 година. Поради тоа таа била најблиската бугарска територија до [[Велес]], нивниот главен пат поминал низ [[Штип]], а потоа се подели на повеќе правци. Некои патеки биле од Штип до [[Радовиш]], некои патувале до [[Кратово]] или [[Крива Паланка]]. Тоа зависило од колку слободен бил патот. Според Мартулков во првите денови успеале да евакуираат повеќе групи со околу 50, 100 и 150 лица редовно испратени во Струмица. Поради овој огромен број луѓе, српската влада брзо дознала за активностите на Мартулков и Шурков, но не знаеле кои патишта ги користеле или кои биле главните организатори на дезертирањето. Еден од најстарите подгрупи на комитетот бил Радовишката околија, околијата ја зафаќала денешна [[Општина Радовиш]] и [[Општина Струмица]]. Најкористениот патен превоз кога ги префрлувале дезертерите било преку [[Велес]]-[[Штип]]-[[Радовиш]]-[[Струмица]]-[[Петрич]]. Претставувала еден од поорганизираните околии но била првата откриена и уништена од српската власт, во октомври 1914 година српската власт ја открива операцијата во Радовиш и го уништува подгрупскиот комитет и нејзините членови биле уапсани, меѓу нив се Коце Пецин, Туше Теохаров, Таше Дацев — стар револуционер и поранешен член на [[Македонска револуционерна организација|МРО]], при револуционерното движење [[Гоце Делчев]] престојувал во неговиот дом, Петар Газепов, Илија Зафиров, Андон Мазев, Глигор Бујуклиев, Тодор Калајџиев, Туше Бораниев, Глигор Кршков и многумина други. По уништувањето на подгрупниот комитет бил известен Христо Симеонов — војвода и поранашен деец во МРО со потекло од [[Струмичко]]. Тој со неговата чета влегле во базата на комитетот во Радовиш и ги префрлиле останатите членови преку границата со Бугарија во Петрич, голем дел од префрлените биле жени.<ref name=":1">{{Наведена книга|url=https://www.strumski.com/books/beliot_teror_vo_jugoiztocna_makedonija_1912_1941.pdf|title=Белиот терор, во југоисточна Македонија 1912-1941 год., книга прва|last=Галев|first=Димитар|publisher=Друштво за наука и уметност|year=1991|location=[[Штип]]}}</ref>{{Rp|537}} На тие водачи кои биле уапсани и затворени, нивните услови биле ужасни. Српската власт вршела сурова тортура врз преставниците на комитетот со цел да добиле признанија и информации. Петре Газепов бил закачен на чингели и така бил лулан со ортома прикачена на таванот на турското турбе. Друг документиран случај е со Глигор Кршков, тој бил измачен и заради големата болка неможел да ја издржил и одлучи да се самоубие. Жандармите негово мртво тело го парчосале со ножеви. Други затвореници исто така се самоубиле како резултат од суровото мачење. По оваа провала, во Радовиш, околинските власти затвориле од градот и од селата вкупно 59 души. Додека бројот на тепани и осакатените било многу поголем. Иако каналот бил уништен прво, тие уште сепак успеале да организираат превоз за многумина Македонци од српската армија. Според проценките на Димитар Галев тие префрлиле над 600 војници со потекло од Радовишкиот реон од српската армија во Бугарија.<ref name=":1" />{{Rp|537-538}} Кратовската околија била составена од денешна [[Општина Кратово]], [[Општина Пробиштип]] и дел од [[Овче Поле]] и [[Општина Делчево]]. Комитетот имало големи успеси заради нивната близина до бугарската граница. Според некои проценка над 1.000 жители од Кратовската околија ја дезертирале српската армија и се преселиле во [[Струмица]], тогаш дел од [[Царство Бугарија|Царството Бугарија]]. Во некои села целосно се преселило машкото население, кога српспката власт откриле за кратовската околија тие превземале строги мерки. Според некои сведоци во селата без присуство на машко население тие ги тепале и мачеле жените и децата. Српската власт сметале дека тие се криеле во селата или градови и дека уште биле во Србија. Бројот на дезертери преку Кратовската околија се зголемило за време на Овчеполскиот пунт. Бунтот успеал да ја прикаже неспособноста на српската власт со мобилизирањето на македонското население. Пред формирањето на комитетот на дезертери сличен бунт се појавил во [[Крагуевац]] исто така организиран од мобилизирани Македонци кои нејќеле да се бореле за странски сили.<ref>{{Наведени вести|url=https://www.mn.mk/feljton/3028|title=Теророт во Пробиштипска (Злетовска) и Царевоселска околија (5)|last=Галев|first=Димитар|date=24 ноември 2010|work=Македонска нација}}</ref> Само во првите неколку месеци Мартулков и неговата група успеале да евакуираат околу 1.500 дезертери од градот Велес, но голем дел од дезертери не постигнале успех во нивниот нов живот во Бугарија. Според магистарот Кирил Цацков во неговото дело „''Штипскиот регион меѓу двете светски војни 1918 -1941''“ тој забележал како повеќето од Штипјаните кои учествувале во евакуациите и успешно се преселиле во Струмица или во други делови во Бугарија ретко имале среќа со успех и често страдале од дискриминација на новата бугарска територија која ги негирала нивните етнички идентитет и биле претставени како [[Бугарска пропаганда|бугарски емигранти од Српска Македонија]] во бугарските медиуми.<ref>{{Наведена книга|url=https://repository.ukim.mk/bitstream/20.500.12188/2770/1/kcackov1998.pdf|title=Штипскиот регион меѓу двете светски војни 1918 -1941|last=Цацков|first=Кирил|publisher=[[УКИМ]]|year=1998|pages=27}}</ref> Во тоа време, Мартулков и другите водечки членови на комитетот почнаа да се сомневаат за можни закани. Поради ова, тие планирале да се преселат во Бугарија веднаш штом ќе бидат фатени со помош од една чета која ќе им помогнала на безбедувањето на патот за да не бидат убиени од српската војска, но овој план никогаш не бил исполнет.<ref name=":0" /> === Уништувањето на комитетот === [[Податотека:Извештај за дезертскиот комитет на Мартулков.png|мини|355x355пкс|Извештај од српскиот министер за надворешни работи за дејностите од комитетот на дезертери. Во документот се именувани главните организатори, Шурков и Мартулков. [[4 декември]] [[1914|1914 година]]. ]] Но, комитетот конечно бил откриен од тогашната српска администрација поради една грешка од Мартулков. Еден ден додека работел, во неговата куќа влегле 5-6 посетители од [[Кавадарци]] и тие побарале да бидат префрлани во Бугарија. Но во тоа време Мартулков не знаел дека меѓу групата бил и неговиот зет кој соработувал со српската администрација како шпион. Откако Мартулков го открил тој бил сомнителен кон него и затоа ги испратил кавардарчаните дома, но неговиот зет веќе открил за комитетот и во истата вечер го пријавил во српската влада. Следниот ден додека Мартулков бил заедно со [[Јордан Шурков|Шурков]] во велешкиот кафич „Адата“ ги посетил српскиот полицаец Драгомир кој набргу потоа го уапсил Мартулков. Но, полицаецот истакнал дека бил уапсан поради тоа што не ги пријавил 5-6 гости претходниот ден со цел да го убедил дека неговиот комитет не е откриен. Но, Мартулков брго сфатил за ситуацијата и за судбината на комитетот, но не можел на никому да каже бидејќи бил затворен за 30 дена.<ref name=":0" /> Со уапсувањето на главниот водач на комитетот, не поминало долго време пред да бидат уапсени и останатите водечки членови. Според Мартулков за помалку од една недела биле уапсен секој виден член, меѓу кои биле [[Јордан Шурков]], [[Никола Војницалиев]], [[Никола Јанчев]], [[Георги Богданов|Ѓорѓи Богданов]], [[Петре Кучукот]], [[Никола Панов (револуционер)|Никола Панов]], [[Михаил Николов|Мишо Николов]], [[Лазо Белештевецот]] и многу други. Никој од нив не признале дека се дел од организацијата и покрај тоа што биле измачени и тепани од српските полицајци. Единствениот кој признал е Мишо Николов, но тоа не било доволен доказ за да ги затворат останатите уапсени членови. Според Мартулков, тие собирале докази од сведоци особено од [[Врховизам|врховистот]] Кочо. Но нивните сведоци не биле доволен доказ поради тоа што сведоците само го потврдиле постоењето на комитетот, а не нејзините водачи. И покрај тоа што биле затворени, тие сè уште имаа надворешен контакт и продолжија да организираат префрлувања на повеќе дезертери. Ограничениот контакт го искористија за да го предупредат турскиот комитет за уапсувањата на српската влада.<ref name=":0" /> Покрај нивните предупредувања, водечките членови на турскиот комитет исто така биле уапсени, но поради тоа што имале добри сведочни докази дека не биле дел од комитет, тие биле ослободени после две недели. Мартулков и Шурков почнале тајно да ги контактираат водачите на турскиот комитет и им побарале да го исполнат преместувањето на македонските дезертери. Поради тоа, во последниот месец на комитетот, таа ефективно била управувана од [[Македонски Турци|Македонските Турци]]. Тие користеле некои од нивните тајни патишта од турските села во [[Источна Македонија]] за да помогнат во префрлањето на [[Македонците]] во [[Струмица]]. Последната група на македонски дезертери била испратена во [[јануари]] [[1915|1915 година]], околу [[Божиќ]] со вкупно 1.000 македонски и турски дезертери во истата група. Но, за време на нивното патување до Струмица и бугарската граница, тие биле откриени од српската војска и повеќето од нив биле убиени, мал број од дезертерите успеале успешно да ја преминат бугарската граница, а повеќето биле насилно вратени во српската војска. По тој случај комитетот бил укинат поради тоа што сите негови главни патишта биле уништени од српската војска.<ref name=":0" /> == Список на дел од бегалците == === Радовишка и Неготинска околија === {| class="wikitable" !Број !Име и презиме !Белешки !Родно место |- |1 |Тодор Грбулов | | rowspan="2" |[[Радовиш]] |- |2 |Коло Гудин |Го користел каналот [[Штип]]-[[Радовиш]] |- |3 |Иван Нацев |Убиен при дезертирање | rowspan="2" |[[Покрајчево]] |- |4 |Танчо Илиев |Избегнал но повторно бил мобилизран втор пат |- |5 |Тушо Лазаров |Емигрирал во [[Струмица]] |[[Подареш]] |- |6 |Спасо Коцев | | rowspan="5" |[[Сулдурци]] |- |7 |Јован Трајков |Зврзан и чуван под стража во с. [[Ињево]], откако бил одврзан побегнал во шумата |- |8 |Трајан Коцев |Убиен при дезертирање |- |9 |Зафир Ефтимов |Емигрирал во [[Струмица]] |- |10 |Андон Митев |Емигрирал во [[Бугарија]] |- |11 |Каце Анев | rowspan="7" |Емигрирал во [[Струмица]] | rowspan="7" |[[Воиславци]] |- |12 |Ристоман Анев |- |13 |Глигор Илиев |- |14 |Тодор Димов |- |15 |Илија Ефтимов |- |16 |Анастас Христов |- |17 |Камче Штрбев |- |18 |Стојан Јованов | |[[Радичево]] |- |19 |Тане Ефтихмов | | rowspan="9" |[[Дукатино]] |- |20 |Туше Ефтимов | |- |21 |Трендо Малинов | |- |22 |Мичо Петров | |- |23 |Мило Поцков | |- |24 |Нојко Карамнов | |- |25 |Глигор Стојанов | |- |26 |Васил Стојанов | |- |27 |Лазаринка Подарешка | |- |28 |Милчо Јакимов | | rowspan="2" |[[Ново Село (Радовишко)|Ново Село]] |- |29 |Атанас Јованов | |- |30 |Стамен Донев | |[[Ораовица]] |- |31 |Темелко Арсов |Емигрирал во [[Струмица]] | rowspan="3" |[[Шаинташ]] |- |32 |Андон Ристоманов | rowspan="3" |Убиен при дезертирање |- |33 |Гаврил Ристов |- |34 |Веселин Тасев | rowspan="2" |[[Лубница]] |- |35 |Марко Аџиев |Емигрирал во [[Струмица]] |- |36 |Георги Георгиев |дезертирал но бил фатен |[[Погулево]] |- |37 |Петруш Зафиров |Убиен при дезертирање |[[Раклиш]] |- | colspan="4" |'''Навод<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://belteror.wordpress.com/2007/02/25/%D0%9C%D0%9E%D0%91%D0%98%D0%9B%D0%98%D0%97%D0%98%D0%A0%D0%90%D0%9D%D0%98-%D0%9E%D0%94-%D0%A0%D0%90%D0%94%D0%9E%D0%92%D0%98%D0%A8%D0%9A%D0%90-%D0%98-%D0%9E%D0%94-%D0%9D%D0%95%D0%93%D0%9E%D0%A2%D0%98/|title=МОБИЛИЗИРАНИ ОД РАДОВИШКА И ОД НЕГОТИНСКА ОКОЛИЈА|date=25 февруари 2007|work=Македонија под српска окупација|language=mk-MK|accessdate=}}</ref>''' |} === Малешевска и Делчевска околија === {| class="wikitable" !Број !Име и презиме !Белешки !Родно место |- |1 |Никола Фиданов |Убиен при дезертирање | rowspan="3" |[[Берово]] |- |2 |Глигор Прдлев |Убиен при дезертирање блиску до бугарската граница |- |3 |Илија Кофчегарски |Убиен при дезертирање во [[Мачево|с. Мачево]] |- |4 |Ефтим Сасански | | rowspan="7" |[[Пехчево]] |- |5 |Никола Цеков | |- |6 |Ефтим Петрушов | |- |7 |Димитруш Секулов | |- |8 |Глигор Мираншчиев | |- |9 |Јангел Копушев | |- |10 |Јован Димов | |- |11 |Димитар Самарџиев | | rowspan="3" |[[Смојмирово]] |- |12 |Коло Тагарски | |- |13 |Гаврил Трошански | |- |14 |Димо Попов | | rowspan="5" |[[Умлена]] |- |15 |Георги Вазлиев | rowspan="4" |Убиен при дезертирање |- |16 |Трендафил Постолов |- |17 |Јован Шатев |- |18 |Гаве Манин |- |19 |Милуш Попов |При дезертирање наместо да оди во Бугарија, се врати дома и бил убиен |[[Негрево]] |- |20 |Анастас Џефов | |[[Нов Истевник]] |- |21 |Костадин Петков | rowspan="3" |Запленет на Австроунгарскиот фронт при дезертирање | rowspan="4" |[[Стар Истевник]] |- |22 |Велин Ангелов |- |23 |Христо Чукаров |- |24 |Заро Орлов | rowspan="2" |Убиен при дезертирање |- |25 |Величко Попов |[[Нов Истевник]] |- |26 |Васил Магарештаров | | rowspan="3" |[[Будинарци]] |- |27 |Геро Кантуров | |- |28 |Мите Спасин | |- |29 |Миле Кушов | | rowspan="11" |[[Владимирово|Впадимирово]] |- |30 |Митко Икин | |- |31 |Трајчо Кушов | |- |32 |Коле Зрлев | |- |33 |Тимо Бошначки | |- |34 |Коле Мирчев | |- |35 |Серафим Гуров | |- |36 |Сава Фичорски | |- |37 |Фроса Раопашкова | |- |38 |Владимир Едровски | |- |39 |Пано Шуперлиев | |- |40 |Стоил Стојанов |Неговата жена била уапсена и мачена од српската армија со цел да го убедиле да се врати назад |[[Македонска Каменица]] |- | colspan="4" |'''Навод'''<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://belteror.wordpress.com/2007/02/23/%d0%9c%d0%9e%d0%91%d0%98%d0%9b%d0%98%d0%97%d0%98%d0%a0%d0%90%d0%9d%d0%98-%d0%9e%d0%94-%d0%9c%d0%90%d0%9b%d0%95%d0%a8%d0%95%d0%92%d0%a1%d0%9a%d0%90-%d0%98-%d0%a6%d0%90%d0%a0%d0%95%d0%92%d0%9e%d0%a1/|title=МОБИЛИЗИРАНИ ОД МАЛЕШЕВСКА И ЦАРЕВОСЕЛСКА ОКОЛИЈА|last=|date=23 февруари 2007|work=Македонија под српска окупација}}</ref> |} === Гевгелиска, Дојранска и Валандовска околија === {| class="wikitable" !Број !Име и презиме !Белешки !Родно место |- |1 |Кирил Панов |Убиен при дезертирање | rowspan="2" |[[Дојран]] |- |2 |Димчо Кадиев | |- |3 |Коста Тунев | | rowspan="5" |[[Николиќ]] |- |4 |Коло Кицев | |- |5 |Коло Тошев | |- |6 |Мито Танев | |- |7 |Христо Гајдаџиев | |- |8 |Андон Галов |Неговата жена била уапсена и мачена од српската армија со цел да го убедиле да се врати назад | rowspan="5" |[[Фурка]] |- |9 |Атанас Танев | |- |10 |Петруш Сапунџиев | |- |11 |Филип Прошев | |- |12 |Вашил Џоков | |- |13 |Христо Колев | | rowspan="5" |[[Собри]] |- |14 |Ефтим Колев | |- |15 |Јане Калојанов | |- |16 |Гоне Донев | |- |17 |Пано Томов | |- |18 |Атанас Абдулев | rowspan="5" |Убиен при дезертирање во [[Костурино|с. Костурино]] | rowspan="5" |[[Богданци]] |- |19 |Христо Каракалашов |- |20 |Таше Ресов |- |21 |Јордан Каракалашов |- |22 |Теохар Гошев |- |23 |Дино Аврамчев | | rowspan="25" |[[Стојаково]] |- |24 |Ристоман Узунов | |- |25 |Кирил Влаов | |- |26 |Мито Кировче | |- |27 |Христо Капсаров | |- |28 |Мито Сапламаов | |- |29 |Христо Салламаов | |- |30 |Динко Карагошев | |- |31 |Мито Каракошев | |- |32 |Коло Арнаутов | |- |33 |Гончо Арнаутов | |- |34 |Анго Пејов | |- |35 |Христо Брламов | |- |36 |Гончо Брламов | |- |37 |Иван Брламов | |- |38 |Мито Гурето | |- |39 |Гоне Челов | |- |40 |Мило Гошев | |- |41 |Алекса Бајалцелиев | |- |42 |Араштир Брзанов | |- |43 |Петре Брзанов | |- |44 |Дино Арвулов | |- |45 |Христо Узунов | |- |46 |Кирил Алаов | |- |47 |Анго Арнаудов | |- |48 |Филип Зајков | | rowspan="2" |Трчитсе (?) |- |49 |Кара Томе | |- |50 |Вашил Алацајков | | rowspan="2" |[[Смоквица]] |- |51 |Петра Калкатронова | |- |52 |Христо Оџов | |[[Прдејци]] |- |53 |Тимчо Станков | |[[Кованец]] |- |54 |Георги Кирилов | rowspan="2" |Убиен при дезертирање | rowspan="2" |[[Ѓавато (Гевгелиско)|Ѓавото]] |- |55 |Андон Попов |- |56 |Мици Мицоров | | rowspan="7" |[[Серменин]] |- |57 |Илија Решов | |- |58 |Стојче Чочков | |- |59 |Попето Смоквички | |- |60 |Јанко Уоков | |- |61 |Соас Мечев | |- |62 |Динка Ичев | |- |63 |Божин Јованов | | rowspan="5" |[[Ума]] |- |64 |Коте Трајков | |- |65 |Ризо Прошев | |- |66 |Јован Прошев | |- |67 |Аврам Димитров | |- |68 |Коце Кукушев | |[[Чардаклија]] |- |69 |Димче Стефанов | |[[Ново Село (штипско село)|Ново Село]] |- |70 |Ванчо Гогушков | | rowspan="2" |[[Долно Трогерци]] |- |71 |Гошо Оцедаров | |- |72 |Тоде Јованов | | rowspan="3" |[[Таринци]] |- |73 |Ѓошо Кавалски | |- |74 |Трајан Тарински | |- |75 |Моне Василев | |[[Љуботен (Штипско)|Љуботен]] |- |76 |Огнан Тренчев | | rowspan="8" |[[Кошево]] |- |77 |Јорде Каров | |- |78 |Дадил Георгиев | |- |79 |Салтир Георгиев | |- |80 |Христо Томов | |- |81 |Никола Карадинов | |- |82 |Иван Варадинов | |- |83 |Стојан Ласков | |- | colspan="4" |'''Навод'''<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://belteror.wordpress.com/2007/02/21/%d0%9c%d0%9e%d0%91%d0%98%d0%9b%d0%98%d0%97%d0%98%d0%a0%d0%90%d0%9d%d0%98-%d0%9e%d0%94-%d0%93%d0%95%d0%92%d0%93%d0%95%d0%9b%d0%98%d0%a1%d0%9a%d0%9e-%d0%94%d0%9e%d0%88%d0%a0%d0%90%d0%9d%d0%a1%d0%9a/|title=МОБИЛИЗИРАНИ ОД ГЕВГЕЛИСКО-ДОЈРАНСКА И ОД ВАЛАНДОВСКА ОКОЛИЈА|date=21 февруари 2007|work=Македонија под српска окупација}}</ref> |} === Кочанска и Виничка околија === {| class="wikitable" !Број !Име и презиме !Белешки !Родно место |- |1 |Горо Донев | | rowspan="2" |[[Полаки]] |- |2 |Христо Велков | |- |3 |Стојан Гаурски | | rowspan="2" |[[Тркање (село)|Тркање]] |- |4 |Коцо Крцков | |- |5 |Мите Донев | | rowspan="4" |[[Грдовци]] |- |6 |Лазар Христов | |- |7 |Спиро Симеонов | |- |8 |Исаија Митев | |- |9 |Стојан Атанасов | | rowspan="3" |[[Ново Село (Кочанско)|Ново Село]] |- |10 |Мите Атанасов | |- |11 |Коце Митев | |- |12 |Павле Арсов |Убиен при дезертирање |[[Уларци]] |- | colspan="4" |'''Навод'''<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://belteror.wordpress.com/2007/02/19/%d0%9c%d0%9e%d0%91%d0%98%d0%9b%d0%98%d0%97%d0%98%d0%a0%d0%90%d0%9d%d0%98-%d0%9e%d0%94-%d0%9a%d0%9e%d0%a7%d0%90%d0%9d%d0%a1%d0%9a%d0%90-%d0%98-%d0%92%d0%98%d0%9d%d0%98%d0%a7%d0%9a%d0%90-%d0%9e%d0%9a/|title=МОБИЛИЗИРАНИ ОД КОЧАНСКА И ВИНИЧКА ОКОЛИЈА|date=19 февруари 2007|work=Македонија под српска окупација}}</ref> |} == Наводи == <references /> [[Категорија:Алексо Мартулков]] [[Категорија:Историја на Велес]] [[Категорија:Македонија под српска власт]] [[Категорија:Србија во Првата светска војна]] [[Категорија:Појавено во 1914 година во Македонија]] [[Категорија:Престаноци во 1915 година во Македонија]] [[Категорија:Македонија во Првата светска војна]] 4kel7dceca8b2c67ube1gnty4oteb7z 0 1350558 5388272 5368962 2025-07-07T11:03:18Z 77.28.68.224 /* Животопис */ 5388272 wikitext text/x-wiki {{без извори|јуни 2024}} {{Инфокутија Функционер | name = Александар Николоски | image =Aleksandar Nikolovski official portrait 2024 (cropped).jpg | caption = | office = [[Министер за транспорт и врски на Македонија|Министер за транспорт и врски на Македонија]] | term_start = [[23 јуни]] [[2024]] | term_end = | primeminister = [[Христијан Мицкоски]] | president = [[Гордана Силјановска-Давкова]] | predecessor = [[Благој Бочварски]] | office2 = Пратеник во [[Собрание на Република Македонија]] | term_start2 = [[21 јуни]] [[2008]] | term_end2 = [[23 јуни]] [[2024]] | primeminister2 = [[Никола Груевски]]<br>[[Зоран Заев]]<br>[[Христијан Мицкоски]] | president2 = [[Ѓорге Иванов]]<br>[[Стево Пендаровски]]<br>[[Гордана Сиљановска-Давкова]] | prior_term = | birth_name = Александар Николоски | birth_date = {{роден на и возраст|1984|03|24|df=yes}} | birth_place = [[Охрид]], [[СР Македонија]], [[СФРЈ]] | death_date = <!-- {{Death date and age|YYYY|MM|DD|YYYY|MM|DD}} --> | death_place = | death_cause = | resting_place = | resting_place_coordinates = | party = [[ВМРО-ДПМНЕ]] | otherparty = | height = | spouse =Александра Николоска | relations = | children = 1 | parents = | mother = | father = | relatives = | residence = | education = | alma_mater = | occupation = | profession = | known_for = | salary = | signature = | signature_alt = | website = | footnotes = |ethnicity=[[Македонци|Македонец]]|religion=[[Православие]]}} '''Александар Николоски''' (р. {{роден на|24|март|1984}} во [[Охрид]]) — [[Македонија|македонски]] [[политичар]] и тековен [[министер за транспорт и врски на Македонија|министер за транспорт и врски]] од редовите на [[ВМРО-ДПМНЕ]], тој исто така е потпретседател на истата партија. ==Животопис== Александар Николоски е истакнат македонски политичар и дипломиран политиколог. Тој е роден на 24 март 1984 година. Николоски заврпшува високо образование на Правниот факултет „Јустинијан Први“ при Универзитетот „Св. Кирил и Методиј“ во Скопје, каде што се стекнува со титулата дипломиран политиколог. Потоа го продолжува своето образование на истиот факултет, каде што е кандидат за магистер по политички науки и меѓународни односи. Неговата професионална кариера започнува во 2000 година, кога станува претседател на Средношколската унија на Македонија, позиција која ја врши до 2002 година. Од 2002 до 2004 година, Николоски е секретар на ФРЕСТА - програмата за невладини организации и меѓуетнички дијалог на југо-источна Европа, поддржана од Министерството за надворешни работи на Кралство Данска. Во 2006 година, Николоски е избран за пратеник во Собранието на Република Македонија, каде што остранува сé до 2016 година, а потоа повторно е избран во 2020 година каде останува до 2024 година. Во Собранието тој е член и претседател на бројни комисии, вклучувајќи ги Комисијата за деловнички и мандатно-имунитетни прашања, Комисијата за надворешна политика, Комисијата за уставни прашања, и Комисијата за политички систем и односи меѓу заедниците. Николоски исто така активно учествува во Парламентарното собрание на Советот на Европа, каде што беше потпретседател од 2015 до 2017 година. Тој е и прв потпретседател на Комитетот за политички работи и демократија и прв потпретседател на Комитетот за спроведување на обврските и заложбите на земјите членки на Советот на Европа (Мониторинг комитет). Во својата кариера, Николоски има добиено бројни признанија и награди. Тој е избран за Европски млад лидер 40 под 40 највлијателни личности во Европа за 2022 година од страна на организацијата „Пријатели на Европа“, официјален избор на Европската Унија. Александар Николоски течно говори англиски и француски јазик ==Поврзано== ==Наводи== ==Надворешни врски== {{ОСНОВНОПОДРЕДУВАЊЕ:Николоски, Александар}} [[Категорија:Политичари од Охрид]] [[Категорија:Политичари од ВМРО-ДПМНЕ]] [[Категорија:Министри за транспорт и врски на Република Македонија]] e1izbcum8dqr9343uh9e7n3149ov2nl 2 1355595 5388029 5386724 2025-07-06T18:32:34Z SpectralWiz 106165 5388029 wikitext text/x-wiki {{Инфокутија Црква | icon = | icon_width = | icon_alt = | name = Свети Алипиј Икономски | fullname = | other name = | native_name = Άγιος Αλύπιος Οικονόμου | native_name_lang = el | image = Saint Alypius Church, Kastoria in August 2020 03.jpg | image_size = | alt = | caption = Поглед на црквата | pushpin map = | pushpin label position = | pushpin map alt = | pushpin mapsize = | relief = | map caption = | coordinates = {{coord|40.5189|21.2657|type:landmark_region:GR|display=inline,title}} | osgraw = <!-- TEXT --> | osgridref = <!-- {{gbmappingsmall| TEXT}} --> | location = [[Костур (град)|Костур]] | country = [[Егејска Македонија]], [[Грција]] | denomination = [[Цариградска патријаршија]] | previous denomination = | tradition = | religious institute = <!-- Can be substituted with 'religious order'--> | churchmanship = | membership = | attendance = | website = <!-- {{URL| example.com}} --> | former name = | bull date = | founded date = <!-- {{start date|YYYY|MM|DD|df=y}} - but see note below --> | founder = | dedication = | dedicated date = | consecrated date = | cult = | relics = | events = | past bishop = | people = | status =споменик на културата | functional status = | heritage designation = | designated date = | architect = | architectural type = еднокорабна базилика | style = | years built = 1420 | groundbreaking = | completed date = | construction cost = | closed date = | demolished date = | capacity = | length = <!-- {{convert| }} --> | width = <!-- {{convert| }} --> | width nave = <!-- {{convert| }} --> | height = <!-- {{convert| }} --> | diameter = <!-- {{convert| }} --> | other dimensions = | floor count = | floor area = <!-- {{convert| }} --> | dome quantity = | dome height outer = <!-- {{convert| }} --> | dome height inner = <!-- {{convert| }} --> | dome dia outer = <!-- {{convert| }} --> | dome dia inner = <!-- {{convert| }} --> | spire quantity = | spire height = <!-- {{convert| }} --> | materials = | bells = | bells hung = | bell weight = <!-- {{long ton|0| }} --> | parish = | benefice = | deanery = | archdeaconry = | episcopalarea = Костурско | archdiocese = | metropolis = | diocese = [[Костурска епархија|Костурска]] | province = | presbytery = | synod = | circuit = | district = | division = | subdivision = | archbishop = | bishop = | auxiliary bishop = | cardinal protector = | abbot = | prior = | subprior = | exarch = | provost-rector = | provost = | viceprovost = | rector = | vicar = | dean = | subdean = | archpriest = | precentor = | succentor = | chancellor = | canonchancellor = | canon = | canonpastor = | canonmissioner = | canontreasurer = | prebendary = | priestincharge = | priest = | asstpriest = | honpriest = | curate = | asstcurate = | nonstipendiaryminister = | minister = | assistant = | seniorpastor = | pastor = | chaplain = | archdeacon = | deacon = | deaconess = | reader = | student intern = | organistdom = | director = | organist = | organscholar = | chapterclerk = | laychapter = | warden = | verger = | businessmgr = | liturgycoord = | reledu = | rcia = | youthmin = | flowerguild = | musicgroup = | parishadmin = | serversguild = | sacristan = | logo = | logosize = | logolink = | logoalt = | embedded = }} '''Свети Алипиј и Свети Стилијан''' ({{Lang-el|Άγιος Αλύπιος Οικονόμου}}) — [[средновековна]] [[црква]] во градот [[Костур (град)|Костур]], [[Егејска Македонија]]. Влегува во состав на [[Костурска епархија|Костурската епархија]] на [[Цариградска патријаршија|Цариградската патријаршија]]. Храмот е дел од парохијата на „[[Црква „Св. Петка Икономска“|Св.]] [[Црква „Св. Петка Икономска“|Петка Икономска]]“. Изворно ѝ припаѓал на [[Охридска архиепископија|Охридската архиепископија]]. == Историја == [[Податотека:Αμφιπρόσωπη εικόνα, ο άγιος Αλύπιος και άγιος Γεώργιο Ιερός Ναός Αγίου Αλυπίου, Ενορία Οικονόμου, Καστοριά.jpg|лево|мини|361x361пкс|Икона на Св. Ѓорѓи од храмот, втора половина на XIV век, [[Костурски византиски музеј]]]] Храмот првично бил посветен на Света Богородица, кое се гледа на претставата на Богородица Слаткољубива во слепата ниша на јужниот ѕид до иконостасот – место кое во византиските цркви било одредено за почитуваниот светец. Црквата првично имала два натписа, од кои се зачувани само мали делови. Од ктиторскиот натпис над надвратникот на западната врата на храмот е зачуван само фрагментот ΑΝΗΓΕΡΘΗ. Во нартексот, под слепата ниша и над надвратникот на вратата што води во наосот, има втор натпис. Овој натпис бил забележан од [[Анастасиос Орландос]] („Βυζαντινά μνημεία της Καστορίας“) во 1938 г. и подоцна бил покриен со гипс. При конзерваторски работи на храмот е повторно отркиен, но во многу лоша, фрагментирана состојба. Според Орландос, натписот гласал: {{Цитатник|δουλου του θεου θεοσεβεστατου ἐν ιε[ρεῦσι] Παπασταματίου …αγιωτάτου επισκοπου Καστω(ρίας)… [γαμ]μβρός τοῦ οσιω[τάτου] ἐν ιερομον[άχοις]…σιάνου και κτιτορος τοῦ μεγάλου του… εν μηνι Μαρτιῳ …έτους Ϛ΄ϡΚΗ΄ ἰνδ. ΙΓ… …ημερων έ εκοιμηθη… πρεσβυτερα και συνευνος του αυτου… [μεγ]άλου πρωτοπαπα κιριου… αχθεντος Γαλακτιονος του αρχιμανδριτου… σας της τρυ… ιδημε το δέ ετος ως προεγραφι …παραδεισος νοε[ρός]…ξεν τας πυλας υπανοιξον Χ(ριστ)έ κα …σε κωλιας.}} Содржината на натпис води до заклучок дека, по смртта на сопругата на костурскиот свештеник Стамат, која била сестра на [[архимандрит]] Галакт, биле дадени средства за црквата, поточно на 3 март 1420 година од XIII индикт. Во 1962 г. црквата е прогласена за заштитен споменик на културата. Во 1996 г. Шеснаесеттата ефорија за византиски старини започнала целосна реставрација на црквата. == Архитектура == Градбата претставува мала [[еднокорабна]] [[базилика]] со дрвен покрив и доградена [[припрата]] на запад. Размерите ѝ се мали и се одликуваат со тристраната [[апсида]] на светилиштето во источниот ѕид. Архитектурата на црквата е иста како и останатите цркви во Костур од [[Отоманско Царство|отоманско време]]. Овој тип на градба често се среќава во цела Македонија, бидејќи најдобро одговарал на економските потреби од тој период. Планот на катовите на црквата е неправилен. Ѕидовите се воглавно од кршен камен и [[тула]], користејќи [[кал]] во дрвени рамки како врзивен материјал. Внатрешните украси се ограничени, типично за црковната архитектура од времето. Обликот на наосот не е точен правоаголник. Северната страна однадвор е долга 7,70 м, јужната 8,15 м, источната без [[Конха|конхата]] 5,57 м и западната 4,95 м. Храмот има два влеза што водат во наосот. Главниот е на западната страна од црквата, каде што е доградена припратата. Влезниот отвор има една врата со полукружен лак над неа. Во [[Барабан (архитектура)|барабанот]], образуван помеѓу лакот и правата преграда на портата има слепа ниша, која сега не е видлива поради изградбата на понизок таван. На југ има втор, понов влез. Пониската првична влезна врата на јужниот ѕид е западно од постојната врата. Таа била ѕидана во одреден момент во минатото, а подоцна е повторно откриена при конзерваторски работи на фреските. Внатрешноста на наосот е осветлена со два прозорци на северниот ѕид, најверојатно од друг период, бидејќи по отстранувањето на слоевите варов малтер не се откриени траги од фрески. На горното ниво од надворешната страна на западниот ѕид има слеп, дводелен прозорец со полукружна [[греда]]. Олтарскиот простор е одделен од наосот со нов резбан иконостас. Нивото на подот на олтарот е за еден степен повисоко од нивото на подот на наосот. Светилиштето е осветлено со мал отвор во централниот свод, и има две ниши со средна апсида, во која е поставена светата трпеза и конхата за [[Жртвеник|жртвеникот]]. Полукружната централна конха има испакнат тристран облик од надворешната страна на црквата, додека жртвеничката конха е вградена во дебелината на ѕидот и не достига до нивото на земјата. Наосот нема таван, па затоа е видлива дрвената конструкција на двоводниот покрив, покриен со византиски тули. Подоцнежната припрата на запад е одделена од наосот со изразит спој. Неговите надворешни димензии се 6,50 м x 5,85 м. Влезот сместен на западниот ѕид овозможува пристап до внатрешноста на припратата, додека постојниот втор влез на јужниот ѕид е заѕидан. Прозорец, сместен над влезната порта овозможува, прирдона светлина да навлезе во внатрешноста. Припратата е покриен со нов дрвен покрив, сместен на пониско ниво, криејќи го слепиот свод на источниот ѕид. Кровот е двоводно дрвен, покриен со [[ќерамиди]]. Низ вековите, црквата е повеќепати обновена. Изградбата на нов покрив на пониско ниво од оригиналниот довела до покривање на дел од фреските во горниот дел од источниот и западниот ѕид. Реставрацијата на покривот во 2003 г. повторно ги открила фреските. == Фрескоживопис == === Пресвета Богородица Поширока од небесата === [[Податотека:Saint_Alypius_Church_Fresco_Platytera_Fresco.jpg|мини|Фреска со претставата на Света Богородица Поширока од небесата, во апсидата на храмот, втора половина на XIV век]] Во полукуполниот среден свод на апсидата е претставена Пресвета Богородица Поширока од небесата (Оранта, Деомени) со Христос на градите. Нејзиниот натпис Η ΑΧΕΙΡΟΠΟΙΗΤΟΣ („Неракотворна“) бил покриен со саѓи, подоцна откриен при реставрација. Претставата е исклучително фина, а името Неракотворна е поврзано со солунската иконографска традиција. Слични претстави има во црквите „[[Црква „Св. Никола Сирак“|Св. Никола Сирак]]“ (1310–1320) во Солун, „[[Црква „Мали Свети Врачи“|Мали Свети Врачи]]“ (1340), „[[Црква „Св. Богородица“ - Заум|Пресв. Богородица Заум]]“ кај Охрид (1361), „[[Сопоќани|Св. Стефан]]“ во Сопоќани (1272–1276), „[[Полошки манастир|Св. Ѓорѓи]]“ во Полошко (1343–1345), „[[Црква „Св. Архангели Митрополитски“|Св. Архангели Митрополитски]]“ (1359–1360) и „[[Црква „Св. Никола Кирички“|Св. Никола Кирички]]“ во Костур (последна четвртина на XIV век). === Пресвета Богородица Милостива === === Успение на Пресвета Богородица === === Датирање и стил === Фреските во црквата „[[Црква „Св. Никола Кирички“|Св. Никола Кирички]]“ (последна четвртина на XIV век) имаат тесна уметничка и стилска врска со тие во црквата „Св. Алипиј“. Заедничко за обете цркви е естетската расположивост во претставата на лицата, атрибуцијата на телата на претставените фигури, морфолошките и декоративните детали, како и иконографските модели. Има многу уметнички и стилски сличности со фреските во црквите „[[Црква „Св. Ѓорѓи на Ридот“|Св. Ѓорѓи на Ридот]]“ (1371–1385) во Костур, „[[Црква „Рождество на Пресвета Богородица“ - Мал Град|Рождество на Пресвета Богородица]]“ на Мал Град (1368/9), „[[Црква „Исус Христос Животодавец“ - Борје|Исус Христос Животодавец]]“ во Борје (1389/90) и „[[Црква „Св. Димитриј“ - Бобоштица|Св. Димитриј]]“ во Бобоштица (последна четвртина од 14 век), Горичко. == Царски двери == Царските двери се дело на [[Атанасиос Панајоту]]. == Наводи == {{Наводи}} == Надворешни врски == {{Цркви во Костур}} qr2vnxhnp3y2y41og1bv4xqjv60o6dn 4 1360728 5388163 5386662 2025-07-07T08:55:34Z Jtasevski123 69538 /* Список на учесници */ 5388163 wikitext text/x-wiki {| style="float:right; width:200px; border:solid #ccc 1px; margin:5px;" |- style="text-align:center;" |[[Податотека:Wikimedia MKD mk.svg|150п]] |- style="text-align:center;" |[[Податотека:Уредувачки денови.svg|150п]] |} {{Кратенка|ВП:УД}} Во текот на 2025 година е планирано да се одржуваат '''[[Википедија:Уредувачки денови|уредувачки денови]]'''. Уредувачките денови се изведуваат во текот на еден ден од 24 часа, со почеток во 00:00&nbsp;ч. и крај во 23:59&nbsp;ч. истиот ден. Предвид се земаат сите создадени или подобрени статии и предлошки на зададената тема од корисници на Википедија на македонски јазик кои ги пријавиле во уредувачкиот ден. '''Напомена:''' Заради избегнување на спротивставени уредувања и пишување на иста статија од двајца или повеќе корисници на Википедија на македонски јазик, секој заинтересиран учесник е пожелно да го пријави своето учество и да избере кои статии ќе ги уредува! == Признанија == Награди ќе им бидат доделени на тројцата најплодотворни учесници кои ќе имаат највисок успех при заедничкото и споено бодување од Уредувачките денови и [[Википедија:Уредувачки викенди 2025|Уредувачките викенди]]. Наградите се во облик на вредносни купони, и тоа: * Прва награда: купон во вредност од 15.000 денари. * Втора награда: купон во вредност од 9.000 денари. * Трета награда: купон во вредност од 6.000 денари. '''Важно''': За да се освои која било награда, потребно е да се исполнат следните критериуми: * да се учествува во најмалку 100 изданија на уредувачките денови и/или викенди; * да се учествува во барем 10 од 12-те календарски месеци; и * да се создадат или подобрат најмалку 150 статии, предлошки или модули. == Одржани денови == === Планини во Црна Гора === [[Податотека:Emoji u1f3d4.svg|десно|240п|Уредувачки ден „Планини во Црна Гора“]] На 2 јануари 2025 година е одржан уредувачки ден на тема „Планини во Црна Гора“. ==== Материјали ==== За создавање или подобрување на статиите за планините во Црна Гора можело да се користат другите јазични изданија на Википедија, дигитализирани и други материјали. * од Википедија на англиски јазик: ** [[:en:Category:Mountains of Montenegro]] ==== Список на учесници ==== {| class="wikitable" |- ! Бр. !! Корисник !! Придонеси |- | 1 | [[Корисник:Jtasevski123|Jtasevski123]] | {{подреден список|[[Тројан (планина)]] (Н)|[[Виситор (планина)]] (Н)|[[Јабука (планина)]] (Н)|[[Биоч]] (Н)|[[Хум (планина)]] (Н)|[[Камена Гора (планина)]] (Н)|[[Каменик (планина)]] (Н)|[[Белег (планина)]] (Н)|[[Стожина]] (Н)|[[Жилиндар]] (Н)}} |- | 2 | [[Корисник:P.Nedelkovski|П.Неделковски]] | {{подреден список|[[Градина (планина)]] (Н)|[[Бјеласица]] (Н)|[[Гарач]] (Н)}} |- | 3 | [[Корисник:BosaFi|BosaFi]] | {{подреден список|[[Његош]] (Н)|[[Врмац]] (Н)|[[Орлов Крш]] (Н)}} |} * (Н) — новосоздадена статија * (П) — подобрена статија === Цркви во Русија === [[Податотека:Ансамбль Успенского собора.jpg|десно|240п|Уредувачки ден „Цркви во Русија“]] На 7 јануари 2025 година е одржан уредувачки ден на тема „Цркви во Русија“. ==== Материјали ==== За создавање или подобрување на статиите за црквите во Русија можело да се користат другите јазични изданија на Википедија, дигитализирани и други материјали. * од Википедија на англиски јазик: ** [[:en:Category:Churches in Russia]] * од Википедија на руски јазик: ** [[:ru:Категория:Церкви России]] ==== Список на учесници ==== {| class="wikitable" |- ! Бр. !! Корисник !! Придонеси |- | 1 | [[Корисник:P.Nedelkovski|П.Неделковски]] | {{подреден список|[[Јужен зеленчукски храм]] (Н)}} |} * (Н) — новосоздадена статија * (П) — подобрена статија === Меѓународни денови на Обединетите нации === [[Податотека:UN emblem blue.svg|десно|240п|Уредувачки ден „Меѓународни денови на Обединетите нации“]] На 9 јануари 2025 година е одржан уредувачки ден на тема „Меѓународни денови на Обединетите нации“. ==== Материјали ==== За создавање или подобрување на статиите за Меѓународните денови на Обединетите нации можело да се користат другите јазични изданија на Википедија, дигитализирани и други материјали. * од Википедија на англиски јазик: ** [[:en:Category:United Nations days]] ==== Список на учесници ==== {| class="wikitable" |- ! Бр. !! Корисник !! Придонеси |- | 1 | [[Корисник:P.Nedelkovski|П.Неделковски]] | {{подреден список|[[Меѓународен ден на семејството]] (Н)}} |- | 2 | [[Корисник:Виолетова|Виолетова]] | {{подреден список|[[Меѓународен ден на џезот]] (Н) |[[Меѓународен ден на толеранцијата]] (Н)}} |- | 3 | [[Корисник:Jashko002|Jashko002]] | {{подреден список|[[Светски ден на книгата и авторското право]] (Н)}} |- | 4 | [[Корисник:Lili Arsova|Lili Arsova]] | {{подреден список|[[Светска акција „Исчисти го светот”]] (Н)|[[Меѓународен ден на девојчето]] (Н)|[[Меѓународен ден на танцот]] (Н)|[[Светски ден на лебот]] (Н)|[[Светски ден на млекото]] (Н)}} |} * (Н) — новосоздадена статија * (П) — подобрена статија === Кубански стилови на музика === [[Податотека:Negro Curro Juan Cocuyo, grabado cubano del Siglo XIX.jpg|десно|240п|Уредувачки ден „Кубански стилови на музика“]] На 14 јануари 2025 година е одржан уредувачки ден на тема „Кубански стилови на музика“. ==== Материјали ==== За создавање или подобрување на статиите поврзани со кубанските стилови на музика можело да се користат другите јазични изданија на Википедија, дигитализирани и други материјали. * од Википедија на англиски јазик: ** [[:en:Category:Cuban styles of music]] ==== Список на учесници ==== {| class="wikitable" |- ! Бр. !! Корисник !! Придонеси |- | 1 | [[Корисник:BosaFi|BosaFi]] | {{подреден список|[[Мамбо (музика)]] (Н)}} |- | 2 | [[Корисник:Jtasevski123|Jtasevski123]] | {{подреден список|[[Кубански рок]] (Н)}} |- | 3 | [[Корисник:Виолетова|Виолетова]] | {{подреден список|[[Алберто Сокарас]] (Н)}} |- | 4 | [[Корисник:Lili Arsova|Lili Arsova]] | {{подреден список|[[Два крста]] (Н)|[[Мој (песна на Армандо Манзанеро)]] (Н)|[[Обожавам (песна)]] (Н)|[[Се и ништо]] (Н)|[[Црни цвеќиња]] (Н)}} |- | 5 | [[Корисник:P.Nedelkovski|П.Неделковски]] | {{подреден список|[[Болеро]] (Н)}} |} * (Н) — новосоздадена статија * (П) — подобрена статија === Древна технологија === [[Податотека:Antikythera mechanism.svg|десно|240п|Уредувачки ден „Древна технологија“]] На 16 јануари 2025 година е одржан уредувачки ден на тема „Древна технологија“. ==== Материјали ==== За создавање или подобрување на статиите поврзани со древната технологија можело да се користат другите јазични изданија на Википедија, дигитализирани и други материјали. * од Википедија на англиски јазик: ** [[:en:Category:Ancient technology]] ==== Список на учесници ==== {| class="wikitable" |- ! Бр. !! Корисник !! Придонеси |- | 1 | [[Корисник:Katerina1010|Katerina1010]] | {{подреден список|[[Шенус]] (Н)}} |- | 2 | [[Корисник:Jashko002|Jashko002]] | {{подреден список|[[Мамантео]] (Н)}} |- | 3 | [[Корисник:Bojan9Spasovski|Bojan9Spasovski]] | {{подреден список|[[Фрикторија]] (Н)}} |- | 4 | [[Корисник:Lili Arsova|Lili Arsova]] | {{подреден список|[[Џерван]] (Н)}} |- | 5 | [[Корисник:Jtasevski123|Jtasevski123]] | {{подреден список|[[Архимедова канџа]] (Н)}} |- | 6 | [[Корисник:P.Nedelkovski|П.Неделковски]] | {{подреден список|[[Рударење на сол]] (Н)}} |} * (Н) — новосоздадена статија * (П) — подобрена статија === Советски пронајдоци === [[Податотека:Fialka,_Russian_rotary_cypher_machine,_detail.jpg|десно|240п|Уредувачки ден „Советски пронајдоци“]] На 21 јануари 2025 година е одржан уредувачки ден на тема „Советски пронајдоци“. ==== Материјали ==== За создавање или подобрување на статиите поврзани со советските пронајдоци можело да се користат другите јазични изданија на Википедија, дигитализирани и други материјали. * од Википедија на англиски јазик: ** [[:en:Category:Soviet inventions]] * од Википедија на руски јазик: ** [[:ru:Категория:Изобретения СССР]] ==== Список на учесници ==== {| class="wikitable" |- ! Бр. !! Корисник !! Придонеси |- | 1 | [[Корисник:Lili Arsova|Lili Arsova]] | {{подреден список|[[Вселенски костум]] (Н)|[[Победит]] (Н)}} |- | 2 | [[Корисник:Jtasevski123|Jtasevski123]] | {{подреден список|[[Кислороден коктел]] (Н)}} |- | 3 | [[Корисник:P.Nedelkovski|П.Неделковски]] | {{подреден список|[[Аеросанка]] (Н)}} |} * (Н) — новосоздадена статија * (П) — подобрена статија === Викиншка уметност === [[Податотека:Viking - Whale-Bone Plaque - Walters 711169.jpg|десно|240п|Уредувачки ден „Викиншка уметност“]] На 23 јануари 2025 година е одржан уредувачки ден на тема „Викиншка уметност“. ==== Материјали ==== За создавање или подобрување на статиите поврзани со викиншката уметност можело да се користат другите јазични изданија на Википедија, дигитализирани и други материјали. * од Википедија на англиски јазик: ** [[:en:Category:Viking art]] ==== Список на учесници ==== {| class="wikitable" |- ! Бр. !! Корисник !! Придонеси |- | 1 | [[Корисник:Jtasevski123|Jtasevski123]] | {{подреден список|[[Шиенско животно]] (Н)}} |- | 2 | [[Корисник:19user99|19user99]] | {{подреден список|[[Один од Лејре]] (Н)}} |- | 3 | [[Корисник:P.Nedelkovski|П.Неделковски]] | {{подреден список|[[Средновековна скандинавска архитектура]] (Н)}} |} * (Н) — новосоздадена статија * (П) — подобрена статија === Министерства на Литванија === [[Податотека:Flag_of_Lithuania.svg|десно|240п|Уредувачки ден „Министерства на Литванија“]] На 28 јануари 2025 година е одржан уредувачки ден на тема „Министерства на Литванија“. ==== Материјали ==== За создавање или подобрување на статиите за министерствата на Литванија можело да се користат другите јазични изданија на Википедија, дигитализирани и други материјали. * од Википедија на англиски јазик: ** [[:en:Category:Government ministries of Lithuania]] ==== Список на учесници ==== {| class="wikitable" |- ! Бр. !! Корисник !! Придонеси |- | 1 | [[Корисник:19user99|19user99]] | {{подреден список|[[Министерство за правда (Литванија)]] (Н)|[[Министерство за здравство (Литванија)]] (Н)}} |- | 2 | [[Корисник:Lili Arsova|Lili Arsova]] | {{подреден список|[[Министерство за култура на Литванија]] (Н)}} |- | 3 | [[Корисник:Jtasevski123|Jtasevski123]] | {{подреден список|[[Министерство за енергетика (Литванија)]] (Н)|[[Министерство за животна средина (Литванија)]] (Н)|[[Предлошка:Влада на Литванија]] (Н)}} |- | 4 | [[Корисник:P.Nedelkovski|П.Неделковски]] | {{подреден список|[[Министерство за земјоделство (Литванија)]] (Н)}} |} * (Н) — новосоздадена статија * (П) — подобрена статија === Веганство === [[Податотека:Vegan friendly icon.svg|десно|220п|Уредувачки ден „Веганство“]] На 30 јануари 2025 година е одржан уредувачки ден на тема „Веганство“. ==== Материјали ==== За создавање или подобрување на статиите поврзани со веганството можело да се користат другите јазични изданија на Википедија, дигитализирани и други материјали. * од Википедија на англиски јазик: ** [[:en:Category:Veganism]] ==== Список на учесници ==== {| class="wikitable" |- ! Бр. !! Корисник !! Придонеси |- | 1 | [[Корисник:Natasa Stardelova|Natasa Stardelova]] | {{подреден список|[[Пост со сок]] (Н)}} |- | 2 | [[Корисник:19user99|19user99]] | {{подреден список|[[Веганманија]] (Н)|[[Вегански дизајн]] (Н)|[[Вегански сапун]] (Н)|[[Abillion]] (Н)|[[Post Punk Kitchen]] (Н)}} |- | 3 | [[Корисник:Jtasevski123|Jtasevski123]] | {{подреден список|[[Марш за да се затворат сите кланици]] (Н)}} |} * (Н) — новосоздадена статија * (П) — подобрена статија === Змејови === [[Податотека:Vietnamese Dragon green.svg|десно|240п|Уредувачки ден „Змејови“]] На 4 февруари 2025 година е одржан уредувачки ден на тема „Змејови“. ==== Материјали ==== За создавање или подобрување на статиите поврзани со змејовите можело да се користат другите јазични изданија на Википедија, дигитализирани и други материјали. * од Википедија на англиски јазик: ** [[:en:Category:Dragons]] ==== Список на учесници ==== {| class="wikitable" |- ! Бр. !! Корисник !! Придонеси |- | 1 | [[Корисник:Lili Arsova|Lili Arsova]] | {{подреден список|[[Лотан]] (Н)}} |- | 2 | [[Корисник:19user99|19user99]] | {{подреден список|[[Ушумгалу]] (Н)|[[Башму]] (Н)|[[Мушмаху]] (Н)|[[Тели (змеј)]] (Н)}} |- | 3 | [[Корисник:P.Nedelkovski|П.Неделковски]] | {{подреден список|[[Ладон (митологија)]] (Н)}} |- | 4 | [[Корисник:Orce Wiki|Orce Wiki]] | {{подреден список|[[Чума (слика)]] (Н)|[[Големиот црвен змеј (слики)]] (Н)}} |} * (Н) — новосоздадена статија * (П) — подобрена статија === Цркви во Швајцарија === [[Податотека:Église orthodoxe russe, Genève 2.jpg|десно|240п|Уредувачки ден „Цркви во Швајцарија“]] На 6 февруари 2025 година е одржан уредувачки ден на тема „Цркви во Швајцарија“. ==== Материјали ==== За создавање или подобрување на статиите за црквите во Швајцарија можело да се користат другите јазични изданија на Википедија, дигитализирани и други материјали. * од Википедија на англиски јазик: ** [[:en:Category:Churches in Switzerland]] ==== Список на учесници ==== {| class="wikitable" |- ! Бр. !! Корисник !! Придонеси |- | 1 | [[Корисник:Lili Arsova|Lili Arsova]] | {{подреден список|[[Исусовска црква, Луцерн]] (Н)|[[Џовани Антонио Пелегрини]] (Н)}} |- | 2 | [[Корисник:19user99|19user99]] | {{подреден список|[[Опатија Филе-Дие]] (Н)}} |- | 3 | [[Корисник:SirGoldenBlade|SirGoldenBlade]] | {{подреден список|[[Црква на Светиот дух (Берн)]] (Н)}} |- | 4 | [[Корисник:P.Nedelkovski|П.Неделковски]] | {{подреден список|[[Црква „Свети Никола“ (Ереманс)]] (Н)}} |- | 5 | [[Корисник:Orce Wiki|Orce Wiki]] | {{подреден список|[[Капела Свети Гал (Санкт Гален)]] (Н)}} |} * (Н) — новосоздадена статија * (П) — подобрена статија === Капиталистички системи === [[Податотека:Anti-capitalism_color—_Restored.png|десно|240п|Уредувачки ден „Капиталистички системи“]] На 11 февруари 2025 година е одржан уредувачки ден на тема „Капиталистички системи“. ==== Материјали ==== За создавање или подобрување на статиите поврзани со капиталистичките системи можело да се користат другите јазични изданија на Википедија, дигитализирани и други материјали. * од Википедија на англиски јазик: ** [[:en:Category:Capitalist systems]] ==== Список на учесници ==== {| class="wikitable" |- ! Бр. !! Корисник !! Придонеси |- | 1 | [[Корисник:Orce Wiki|Orce Wiki]] | {{подреден список|[[Грофот (филм)]] (Н)|[[Општа идеја за револуцијата во деветнаесеттиот век]] (Н)}} |- | 2 | [[Корисник:19user99|19user99]] | {{подреден список|[[Надзорен капитализам]] (Н)|[[Корпоративен капитализам]] (Н)}} |- | 3 | [[Корисник:P.Nedelkovski|П.Неделковски]] | {{подреден список|[[Технокапитализам]] (Н)}} |} * (Н) — новосоздадена статија * (П) — подобрена статија === Дакијци === [[Податотека:Dacian symbols.png|десно|240п|Уредувачки ден „Дакијци“]] На 13 февруари 2025 година е одржан уредувачки ден на тема „Дакијци“. ==== Материјали ==== За создавање или подобрување на статиите поврзани со Дакијците можело да се користат другите јазични изданија на Википедија, дигитализирани и други материјали. * од Википедија на англиски јазик: ** [[:en:Category:Dacians]] ==== Список на учесници ==== {| class="wikitable" |- ! Бр. !! Корисник !! Придонеси |- | 1 | [[Корисник:Orce Wiki|Orce WIki]] | {{подреден список|[[Гебелеизис]] (Н)|[[Дерзелас]] (Н)}} |- | 2 | [[Корисник:Jtasevski123|Jtasevski123]] | {{подреден список|[[Слободни Дакијци]] (Н)}} |- | 3 | [[Корисник:SirGoldenBlade|SirGoldenBlade]] | {{подреден список|[[Буребиста]] (Н)| [[Москон]] (Н)| [[Ремакс]] (Н)| [[Скорило]] (Н)}} |- | 4 | [[Корисник:19user99|19user99]] | {{подреден список|[[Меда од Одесос]] (Н)}} |- | 5 | [[Корисник:P.Nedelkovski|П.Неделковски]] | {{подреден список|[[Шлем од Перету]] (Н)|[[Шлем од Аџигиол]] (Н)}} |} * (Н) — новосоздадена статија * (П) — подобрена статија === Злосторнички организации === [[Податотека:Handcuffs_icon.svg|десно|240п|Уредувачки ден „Злосторнички организации“]] На 18 февруари 2025 година ќе се одржи уредувачки ден на тема „Злосторнички организации“. ==== Материјали ==== За создавање или подобрување на статиите поврзани со злосторничките организации може да се користат другите јазични изданија на Википедија, дигитализирани и други материјали. * од Википедија на англиски јазик: ** [[:en:Category:Criminal groups and organizations]] ==== Список на учесници ==== {| class="wikitable" |- ! Бр. !! Корисник !! Придонеси |- | 1 | [[Корисник:19user99|19user99]] | {{подреден список|[[Криминално семејство Ал-Зеин]] (Н)|[[Франкфуртска мафија]] (Н)}} |- | 2 | [[Корисник:Jtasevski123|Jtasevski123]] | {{подреден список|[[Хакерска група]] (Н)|[[Акира (уценувачки софтвер)]] (Н)|[[Зоран Манасков]] (Н)|[[Бајруш Сејдиу]] (Н)|[[Ромео Живиќ]] (Н)}} |- | 3 | [[Корисник:P.Nedelkovski|П.Неделковски]] | {{подреден список|[[Фалсификување]] (Н)}} |} * (Н) — новосоздадена статија * (П) — подобрена статија === Револуционерни движења === [[Податотека:Sloboda ili smrt logo.svg|десно|240п|Уредувачки ден „Револуционерни движења“]] На 20 февруари 2025 година е одржан уредувачки ден на тема „Револуционерни движења“. ==== Материјали ==== За создавање или подобрување на статиите поврзани со револуционерните движења можело да се користат другите јазични изданија на Википедија, дигитализирани и други материјали. * од Википедија на англиски јазик: ** [[:en:Category:Revolutionary movements]] ==== Список на учесници ==== {| class="wikitable" |- ! Бр. !! Корисник !! Придонеси |- | 1 | [[Корисник:Lili Arsova|Lili Arsova]] | {{подреден список|[[Хозе Дејвид Кабело]] (Н)|[[Глена Кабело]] (Н)}} |- | 2 | [[Корисник:Jtasevski123|Jtasevski123]] | {{подреден список|[[Револуционерно движење]] (Н)|[[Револуционерен фронт (Шведска)]] (Н)}} |- | 3 | [[Корисник:P.Nedelkovski|П.Неделковски]] | {{подреден список|[[Народноослободителен фонд]] (Н)}} |- | 4 | [[Корисник:19user99|19user99]] | {{подреден список|[[КелКел]] (Н)|[[Движење на револуционерите од 25 јануари]] (Н)}} |} * (Н) — новосоздадена статија * (П) — подобрена статија === Дијаманти === [[Податотека:Diamond-dimd15a.jpg|десно|240п|Уредувачки ден „Дијаманти“]] На 25 февруари 2025 година е одржан уредувачки ден на тема „Дијаманти“. ==== Материјали ==== За создавање или подобрување на статиите поврзани со дијамантите можело да се користат другите јазични изданија на Википедија, дигитализирани и други материјали. * од Википедија на англиски јазик: ** [[:en:Category:Diamond]] ==== Список на учесници ==== {| class="wikitable" |- ! Бр. !! Корисник !! Придонеси |- | 1 | [[Корисник:19user99|19user99]] | {{подреден список|[[Меморијален дијамант]] (Н)|[[Груб дијамант]] (Н)|[[Дијамантски нож]] (Н)}} |- | 2 | [[Корисник: Lili Arsova|Lili Arsova]] | {{подреден список|[[Дијамантски фонд]] (Н)}} |- | 3 | [[Корисник:P.Nedelkovski|П.Неделковски]] | {{подреден список|[[Борт]] (Н)|[[Опенхајмер (дијамант)]] (Н)}} |} * (Н) — новосоздадена статија * (П) — подобрена статија === Старогрчки женски филозофи === [[Податотека:Aspasie Pio-Clementino Inv272.jpg|десно|240п|Уредувачки ден „Старогрчки женски филозофи“]] На 27 февруари 2025 година е одржан уредувачки ден на тема „Старогрчки женски филозофи“. ==== Материјали ==== За создавање или подобрување на статиите за старогрчките женски филозофи можело да се користат другите јазични изданија на Википедија, дигитализирани и други материјали. * од Википедија на англиски јазик: ** [[:en:Category:Ancient Greek women philosophers]] ==== Список на учесници ==== {| class="wikitable" |- ! Бр. !! Корисник !! Придонеси |- | 1 | [[Корисник:P.Nedelkovski|П.Неделковски]] | {{подреден список|[[Клеопатра (алхемичарка)]] (Н)}} |- | 2 | [[Корисник:SirGoldenBlade|SirGoldenBlade]] | {{подреден список|[[Аригнота]] (Н)}} |- | 3 | [[Корисник:19user99|19user99]] | {{подреден список|[[Темистоклеја]] (Н)|[[Темиста од Лампсак]] (Н)|[[Леонтион]] (Н)|[[Аксиотеја Флиуска]] (Н)|[[Ластенеја Мантинејска]] (Н)|[[Миро Родоска]] (Н)|[[Арета Киренска]] (Н)|[[Птолемаида Киренска]] (Н)}} |} * (Н) — новосоздадена статија * (П) — подобрена статија === Министерства на Ерменија === [[Податотека:Flag of Armenia.svg|десно|240п|Уредувачки ден „Министерства на Ерменија“]] На 4 март 2025 година е одржан уредувачки ден на тема „Министерства на Ерменија“. ==== Материјали ==== За создавање или подобрување на статиите за министерствата на Ерменија можело да се користат другите јазични изданија на Википедија, дигитализирани и други материјали. * од Википедија на англиски јазик: ** [[:en:Category:Government ministries of Armenia]] ==== Список на учесници ==== {| class="wikitable" |- ! Бр. !! Корисник !! Придонеси |- | 1 | [[Корисник:Jtasevski123|Jtasevski123]] | {{подреден список|[[Министерство за животна средина (Ерменија)]] (Н)|[[Министерство за транспорт и врски (Ерменија)]] (Н)}} |- | 2 | [[Корисник:P.Nedelkovski|П.Неделковски]] | {{подреден список|[[Министерство за здравство (Ерменија)]] (Н)}} |} * (Н) — новосоздадена статија * (П) — подобрена статија === Пештерски слики === [[Податотека:SantaCruz-CuevaManos-P2210651b.jpg|десно|240п|Уредувачки ден „Пештерски слики“]] На 6 март 2025 година е одржан уредувачки ден на тема „Пештерски слики“. ==== Материјали ==== За создавање или подобрување на статиите за пештерските слики можело да се користат другите јазични изданија на Википедија, дигитализирани и други материјали. * од Википедија на англиски јазик: ** [[:en:Category:Cave paintings]] ==== Список на учесници ==== {| class="wikitable" |- ! Бр. !! Корисник !! Придонеси |- | 1 | [[Корисник:19user99|19user99]] | {{подреден список|[[Тамбунска карпеста уметност]] (Н)}} |- | 2 | [[Корисник:P.Nedelkovski|П.Неделковски]] | {{подреден список|[[Шабо (пештера)]] (Н)}} |} * (Н) — новосоздадена статија * (П) — подобрена статија === Цркви во Австралија === [[Податотека:GoulburnStSaviour'sCathedral.jpg|десно|240п|Уредувачки ден „Цркви во Австралија“]] На 11 март 2025 година ќе се одржи уредувачки ден на тема „Цркви во Австралија“. ==== Материјали ==== За создавање или подобрување на статиите за црквите во Австралија може да се користат другите јазични изданија на Википедија, дигитализирани и други материјали. * од Википедија на англиски јазик: ** [[:en:Category:Churches in Australia]] ==== Список на учесници ==== {| class="wikitable" |- ! Бр. !! Корисник !! Придонеси |- | 1 | [[Корисник:P.Nedelkovski|П.Неделковски]] | {{подреден список|[[Македонска православна црква „Св. Јован Крстител“ - Џилонг]] (Н)}} |- | 2 | [[Корисник:Jtasevski123|Jtasevski123]] | {{подреден список|[[Македонска православна црква „Св. Никола“ - Престон]] (Н)|[[Македонска православна црква „Св. Петка“ - Мил Парк]] (Н)}} |- | 3 | [[Корисник:Lili Arsova|Lili Arsova]] | {{подреден список|[[Црква Пресвета Богородица на Светото срце, Рендвик]] (Н)}} |- | 4 | [[Корисник:19user99|19user99]] | {{подреден список|[[Македонска православна црква „Св. Димитрија Солунски“, Спрингвејл]] (Н)|[[Македонска православна катедрала „Успение на Пресвета Богородица“, Сиденхам]] (Н)}} |- | 5 | [[Корисник:XavieraMars|XavieraMars]] | {{подреден список|[[Македонска православна црква Св. Пророк Илија, Футскреј]] (Н)}} |} * (Н) — новосоздадена статија * (П) — подобрена статија === Волфова награда === [[Податотека:Wolf Foundation Logo.svg|десно|240п|Уредувачки ден „Волфова награда“]] На 13 март 2025 година е одржан уредувачки ден на тема „Волфова награда“. ==== Материјали ==== За создавање или подобрување на статиите поврзани со Волфовата награда можело да се користат другите јазични изданија на Википедија, дигитализирани и други материјали. * од Википедија на англиски јазик: ** [[:en:Category:Wolf Prizes]] <b>Забелешка:</b> Препорачано било изборот на статии да се врши од следната предлошка на Википедија на македонски јазик: * [[Предлошка:Волфова награда]] ==== Список на учесници ==== {| class="wikitable" |- ! Бр. !! Корисник !! Придонеси |- | 1 | [[Корисник:Vesnasocijal|Vesnasocijal]] | {{подреден список|[[Рикардо Волф]] (Н)}} |- | 2 | [[Корисник:Lili Arsova|Lili Arsova]] | {{подреден список|[[Волфова награда за хемија]] (Н)}} |- | 3 | [[Корисник:P.Nedelkovski|П.Неделковски]] | {{подреден список|[[Андре Веј]] (Н)}} |} * (Н) — новосоздадена статија * (П) — подобрена статија === Културно наследство на Србија === [[Податотека:Coat_of_arms_of_Serbia.svg|десно|220п|Уредувачки ден „Културно наследство на Србија“]] На 18 март 2025 година е одржан уредувачки ден на тема „Културно наследство на Србија“. ==== Материјали ==== За создавање или подобрување на статиите поврзани со културното наследство на Србија можело да се користат другите јазични изданија на Википедија, дигитализирани и други материјали. * од Википедија на англиски јазик: ** [[:en:Category:Cultural heritage of Serbia]] * од Википедија на српски јазик: ** [[:sr:Категорија:Непокретна културна добра у Србији]] ==== Список на учесници ==== {| class="wikitable" |- ! Бр. !! Корисник !! Придонеси |- | 1 | [[Корисник:P.Nedelkovski|П.Неделковски]] | {{подреден список|[[Спомен-куќа на Вук Стефановиќ Караџиќ во Тршиќ]] (Н)}} |- | 2 | [[Корисник:19user99|19user99]] | {{подреден список|[[Рудна Глава]] (Н)}} |} * (Н) — новосоздадена статија * (П) — подобрена статија === Праисториска уметност === [[Податотека:Ankara_Muzeum_B19-36.jpg|десно|220п|Уредувачки ден „Праисториска уметност“]] На 20 март 2025 година е одржан уредувачки ден на тема „Праисториска уметноста“. ==== Материјали ==== За создавање или подобрување на статиите поврзани со праисториската уметност можело да се користат другите јазични изданија на Википедија, дигитализирани и други материјали. * од Википедија на англиски јазик: ** [[:en:Category:Prehistoric art]] ==== Список на учесници ==== {| class="wikitable" |- ! Бр. !! Корисник !! Придонеси |- | 1 | [[Корисник:19user99|19user99]] | {{подреден список|[[Видовданка]] (Н)}} |- | 2 | [[Корисник:Jtasevski123|Jtasevski123]] | {{подреден список|[[Рендгенски стил на уметност]] (Н)}} |- | 3 | [[Корисник:P.Nedelkovski|П.Неделковски]] | {{подреден список|[[Петроглиф]] (Н)|[[Пештерско сликарство]] (Н)}} |} * (Н) — новосоздадена статија * (П) — подобрена статија === Урбани легенди === [[Податотека:Shadowman-3.jpg|десно|220п|Уредувачки ден „Урбани легенди“]] На 25 март 2025 година е одржан уредувачки ден на тема „Урбани легенди“. ==== Материјали ==== За создавање или подобрување на статиите за урбаните легенди можело да се користат другите јазични изданија на Википедија, дигитализирани и други материјали. * од Википедија на англиски јазик: ** [[:en:Category:Urban legends]] ==== Список на учесници ==== {| class="wikitable" |- ! Бр. !! Корисник !! Придонеси |- | 1 | [[Корисник:Jtasevski123|Jtasevski123]] | {{подреден список|[[Ѓаволско дрво]] (Н)|[[Слонови гробишта]] (Н)}} |- | 2 | [[Корисник:BosaFi|BosaFi]] | {{подреден список|[[Проклетство на Тамерлан]] (Н)}} |- | 3 | [[Корисник:P.Nedelkovski|П.Неделковски]] | {{подреден список|[[Сепак се врти]] (Н)|[[Мит за нецелосно користење на мозокот]] (Н)}} |} * (Н) — новосоздадена статија * (П) — подобрена статија === Светолуцијци === [[Податотека:Flag_of_Saint_Lucia.svg|десно|220п|Уредувачки ден „Светолуцијци“]] На 27 март 2025 година ќе е одржан уредувачки ден на тема „Светолуцијци“. ==== Материјали ==== За создавање или подобрување на статиите за Светолуцијците можело да се користат другите јазични изданија на Википедија, дигитализирани и други материјали. * од Википедија на англиски јазик: ** [[:en:Category:Saint Lucian people]] ==== Список на учесници ==== {| class="wikitable" |- ! Бр. !! Корисник !! Придонеси |- | 1 | [[Корисник:Jtasevski123|Jtasevski123]] | {{подреден список|[[Џозеф Соломон (убиец)]] (Н)|[[Предлошка:Селектори на светолуциската фудбалска репрезентација]] (Н)|[[Кингсли Армстронг]] (Н)|[[Касим Луис]] (Н)|[[Карсон Милар]] (Н)|[[Теренс Каро]] (Н)|[[Ален Провиденс]] (Н)|[[Френсис Мекдоналд (фудбалер)]] (Н)|}} |- | 2 | [[Корисник:P.Nedelkovski|П.Неделковски]] | {{подреден список|[[Родерик Волкот]] (Н)}} |- | 3 | [[Корисник:XavieraMars|XavieraMars]] | {{подреден список|[[Џон Одлум]] (Н)}} |} * (Н) — новосоздадена статија * (П) — подобрена статија === Британска мода === [[Податотека:Queen_Elizabeth_II_on_her_Coronation_Day_(cropped).jpg|десно|210п|Уредувачки ден „Британска мода“]] На 1 април 2025 година е одржан уредувачки ден на тема „Британска мода“. ==== Материјали ==== За создавање или подобрување на статиите поврзани со британската мода можело да се користат другите јазични изданија на Википедија, дигитализирани и други материјали. * од Википедија на англиски јазик: ** [[:en:Category:British fashion]] ==== Список на учесници ==== {| class="wikitable" |- ! Бр. !! Корисник !! Придонеси |- | 1 | [[Корисник:BosaFi|BosaFi]] | {{подреден список|[[Џими Чу]] (Н)}} |- | 2 | [[Корисник:P.Nedelkovski|П.Неделковски]] | {{подреден список|[[Амброу]] (Н)}} |- | 3 | [[Корисник:Виолетова|Виолетова]] | {{подреден список|[[Фустан од остриги]] (Н)}} |- | 4 | [[Корисник:19user99|19user99]] | {{подреден список|[[Фантомска нишка]] (Н)|[[Синоќа во Сохо]] (Н)}} |} * (Н) — новосоздадена статија * (П) — подобрена статија === Саат-кули === [[Податотека:Clock_Tower_of_Bitola.jpg|десно|200п|Уредувачки ден „Саат-кули“]] На 3 април 2025 година е одржан уредувачки ден на тема „Саат-кули“. ==== Материјали ==== За создавање или подобрување на статиите поврзани со саат-кулите можело да се користат другите јазични изданија на Википедија, дигитализирани и други материјали. * од Википедија на англиски јазик: ** [[:en:Category:Clock towers]] ==== Список на учесници ==== {| class="wikitable" |- ! Бр. !! Корисник !! Придонеси |- | 1 | [[Корисник:Jtasevski123|Jtasevski123]] | {{подреден список|[[Талбургтор]] (Н)|[[Дубровничка камбанарија]] (Н)|[[Саат-кула (Приштина)]] (Н)|[[Сараевска саат-кула]] (Н)}} |- | 2 | [[Корисник:Виолетова|Виолетова]] |{{подреден список|[[Саат-кула Манара]] (Н)}} |- | 3 | [[Корисник:P.Nedelkovski|П.Неделковски]] | {{подреден список|[[Царинарница (Шангај)]] (Н)|[[Железничка станица Сержи-Сен-Кристоф]] (Н)}} |- | 4 | [[Корисник:SirGoldenBlade|SirGoldenBlade]] | {{подреден список|[[Саат-кула (Хонгконг)]] (Н)}} |} * (Н) — новосоздадена статија * (П) — подобрена статија === Роми === [[Податотека:Flag_of_the_Romani_people.svg|десно|210п|Уредувачки ден „Роми“]] На 8 април 2025 година ќе се одржи уредувачки ден на тема „Роми“. Потфатот е дел од иницијативата за одбележување на Меѓународниот ден на Ромите во 2025 година во повеќе земји во светот, поттикната од страна на Викимедија Србија, којашто има за цел создавање содржини за поголема покриеност на темите поврзани со Ромите и ромската култура на Википедија. ==== Материјали ==== За создавање или подобрување на статиите за и во врска со Ромите е препорачано да се користи [[meta:International Roma Day Edit-a-thon 2025/Article lists#People|потсписокот на предложени личности]] во рамки на глобалната иницијатива „Меѓународен ден на Ромите 2025“. ==== Список на учесници ==== {| class="wikitable" |- ! Бр. !! Корисник !! Придонеси |- | 1 | [[Корисник:Jtasevski123|Jtasevski123]] | {{подреден список|[[Сара Хименес Хименес]] (Н)|[[Сретен Мирковиќ]] (Н)}} |- | 2 | [[Корисник:BosaFi|BosaFi]] | {{подреден список|[[Гина Рањичиќ]] (Н)}} |- | 3 | [[Корисник:Виолетова|Виолетова]] | {{подреден список|[[Калеи (велшки Роми)]] (Н)}} |- | 4 | [[Корисник:Velkovski.b |Velkovski.b]] | {{подреден список|[[Марио Маја]] (Н)}} |- | 5 | [[Корисник:Stojnaa|Stojnaa]] | {{подреден список|[[Рoм барo]] (Н)}} |- | 6 | [[Корисник:Doni12345|Doni12345]] | {{подреден список|[[Гаѓо (термин)]] (Н)}} |- | 7 | [[Корисник:Baek147|Baek147]] | {{подреден список|[[Ромска книжевност]] (Н)}} |- | 8 | [[Корисник:Banja147|Banja147]] | {{подреден список|[[Емил Абаз]] (Н)}} |- | 9 | [[Корисник:SirGoldenBlade|SirGoldenBlade]] | {{подреден список|[[Оѓила]] (Н)}} |- | 10 | [[Корисник:Gorandonevski|Gorandonevski]] | {{подреден список|[[Лекша Мануш]] (Н)}} |- | 11 | [[Корисник:Lili Arsova|Lili Arsova]] | {{подреден список|[[Анжелика Биелова]] (Н)}} |} * (Н) — новосоздадена статија * (П) — подобрена статија === Огледала во уметноста === [[Податотека:C_W_Eckersberg_1841_-_Kvinde_foran_et_spejl.jpg|десно|210п|Уредувачки ден „Огледала во уметноста“]] На 10 април 2025 година е одржан уредувачки ден на тема „Огледала во уметноста“. ==== Материјали ==== За создавање или подобрување на статиите за oгледалата во уметноста можело да се користат другите јазични изданија на Википедија, дигитализирани и други материјали. * од Википедија на англиски јазик: ** [[:en:Category:Mirrors in art]] ==== Список на учесници ==== {| class="wikitable" |- ! Бр. !! Корисник !! Придонеси |- | 1 | [[Корисник:P.Nedelkovski|П.Неделковски]] | {{подреден список|[[Венера пред огледало]] (Н)|[[Жена пред огледало]] (Н)}} |} * (Н) — новосоздадена статија * (П) — подобрена статија === Вештини за опстанок === [[Податотека:Campfire_Pinecone.png|десно|210п|Уредувачки ден „Вештини за опстанок“]] На 15 април 2025 година е одржан уредувачки ден на тема „Вештини за опстанок“. ==== Материјали ==== За создавање или подобрување на статиите поврзани со вештините за опстанок можело да се користат другите јазични изданија на Википедија, дигитализирани и други материјали. * од Википедија на англиски јазик: ** [[:en:Category:Survival skills]] ==== Список на учесници ==== {| class="wikitable" |- ! Бр. !! Корисник !! Придонеси |- | 1 | [[Корисник:P.Nedelkovski|П.Неделковски]] | {{подреден список|[[Маскирање]] (Н)}} |} * (Н) — новосоздадена статија * (П) — подобрена статија === Болка === [[Податотека:Wrist_pain.jpg|десно|210п|Уредувачки ден „Болка“]] На 17 април 2025 година е одржан уредувачки ден на тема „Болка“. ==== Материјали ==== За создавање или подобрување на статиите поврзани со болката можело да се користат другите јазични изданија на Википедија, дигитализирани и други материјали. * од Википедија на англиски јазик: ** [[:en:Category:Pain]] ==== Список на учесници ==== {| class="wikitable" |- ! Бр. !! Корисник !! Придонеси |- | 1 | [[Корисник:P.Nedelkovski|П.Неделковски]] | {{подреден список|[[Грлобол]] (Н)|[[Грбобол]] (Н)}} |} * (Н) — новосоздадена статија * (П) — подобрена статија === Неоромантизам === [[Податотека:Pena-medio-cut.JPG|десно|210п|Уредувачки ден „Неоромантизам“]] На 22 април 2025 година е одржан уредувачки ден на тема „Неоромантизам“. ==== Материјали ==== За создавање или подобрување на статиите поврзани со неоромантизмот можело да се користат другите јазични изданија на Википедија, дигитализирани и други материјали. * од Википедија на англиски јазик: ** [[:en:Category:Neo-romanticism]] ==== Список на учесници ==== {| class="wikitable" |- ! Бр. !! Корисник !! Придонеси |- | 1 | [[Корисник:Jtasevski123|Jtasevski123]] | {{подреден список|[[Џорџ Ворнер Ален]] (Н)|[[Млада Естонија]] (Н)}} |- | 2 | [[Корисник:P.Nedelkovski|П.Неделковски]] | {{подреден список|[[Александар Ѓокиќ (архитект)]] (Н)|[[Неоромантизам (музика)]] (Н)}} |} * (Н) — новосоздадена статија * (П) — подобрена статија === Молња === [[Податотека:Lightning--.svg|десно|190п|Уредувачки ден „Молња“]] На 24 април 2025 година е одржан уредувачки ден на тема „Молња“. ==== Материјали ==== За создавање или подобрување на статиите поврзани со молњата можело да се користат другите јазични изданија на Википедија, дигитализирани и други материјали. * од Википедија на англиски јазик: ** [[:en:Category:Lightning]] ==== Список на учесници ==== {| class="wikitable" |- ! Бр. !! Корисник !! Придонеси |- | 1 | [[Корисник:P.Nedelkovski|П.Неделковски]] | {{подреден список|[[Црвен виленик]] (Н)|[[Грмежлива бура]] (Н)}} |- | 2 | [[Корисник:19user99|19user99]] | {{подреден список|[[Астрафобија]] (Н)}} |} * (Н) — новосоздадена статија * (П) — подобрена статија === Канибализам === [[Податотека:Theodore_de_Bry_-_America_tertia_pars_4.jpg|десно|210п|Уредувачки ден „Канибализам“]] На 29 април 2025 година е одржан уредувачки ден на тема „Канибализам“. ==== Материјали ==== За создавање или подобрување на статиите поврзани со канибализамот можело да се користат другите јазични изданија на Википедија, дигитализирани и други материјали. * од Википедија на англиски јазик: ** [[:en:Category:Cannibalism]] ==== Список на учесници ==== {| class="wikitable" |- ! Бр. !! Корисник !! Придонеси |- | 1 | [[Корисник:P.Nedelkovski|П.Неделковски]] | {{подреден список|[[Куру (болест)]] (Н)}} |- | 2 | [[Корисник:19user99|19user99]] | {{подреден список|[[Егзоканибализам]] (Н)}} |- | 3 | [[Корисник:Jtasevski123|Jtasevski123]] | {{подреден список|[[Автоканибализам]] (Н)|[[Ендоканибализам]] (Н)}} |} * (Н) — новосоздадена статија * (П) — подобрена статија === Тајни здруженија === [[Податотека:Secret_Society_Buildings_New_Haven.jpg|десно|210п|Уредувачки ден „Тајни здруженија“]] На 1 мај 2025 година е одржан уредувачки ден на тема „Тајни здруженија“. ==== Материјали ==== За создавање или подобрување на статиите поврзани со тајните здруженија можело да се користат другите јазични изданија на Википедија, дигитализирани и други материјали. * од Википедија на англиски јазик: ** [[:en:Category:Secret societies]] ==== Список на учесници ==== {| class="wikitable" |- ! Бр. !! Корисник !! Придонеси |- | 1 | [[Корисник:19user99|19user99]] | {{подреден список|[[Алумбрадоси]] (Н)}} |- | 2 | [[Корисник:P.Nedelkovski|П.Неделковски]] | {{подреден список|[[Секта]] (Н)}} |} * (Н) — новосоздадена статија * (П) — подобрена статија === Барокно вајарство === [[Податотека:Rom,_Santa_Maria_della_Vittoria,_Die_Verzückung_der_Heiligen_Theresa_(Bernini).jpg|десно|210п|Уредувачки ден „Барокно вајарство“]] На 6 мај 2025 година е одржан уредувачки ден на тема „Барокно вајарство“. ==== Материјали ==== За создавање или подобрување на статиите поврзани со барокното вајарство можело да се користат другите јазични изданија на Википедија, дигитализирани и други материјали. * од Википедија на англиски јазик: ** [[:en:Category:Baroque sculpture]] ==== Список на учесници ==== {| class="wikitable" |- ! Бр. !! Корисник !! Придонеси |- | 1 | [[Корисник:19user99|19user99]] | {{подреден список|[[Давид (Бернини)]] (Н)|[[Џулијано Финели]] (Н)|[[Доменико Гвиди]] (Н)|[[Аполон и Дафне (Бернини)]] (Н)}} |- | 2 | [[Корисник: Chnitke| Chnitke]] | {{подреден список|[[Иноченцо Спинаци]] (Н)|[[Франц Ксавер Месершмит]] (Н)}} |- | 3 | [[Корисник:Jtasevski123|Jtasevski123]] | {{подреден список|[[Педро Ернандес (вајар)]] (Н)}} |- | 4 | [[Корисник:XavieraMars|XavieraMars]] | {{подреден список|[[Момче со змеј]] (Н)}} |- | 5 | [[Корисник:P.Nedelkovski|П.Неделковски]] | {{подреден список|[[Столб на чумата (Марибор)]] (Н)}} |} * (Н) — новосоздадена статија * (П) — подобрена статија === Каросериски делови на автомобили === [[Податотека:Car.svg|десно|210п|Уредувачки ден „Каросериски делови на автомобили“]] На 8 мај 2025 година е одржан уредувачки ден на тема „Каросериски делови на автомобили“. ==== Материјали ==== За создавање или подобрување на статиите поврзани со каросериските делови на автомобилите можело да се користат другите јазични изданија на Википедија, дигитализирани и други материјали. * од Википедија на англиски јазик: ** [[:en:Category:Automotive body parts]] ==== Список на учесници ==== {| class="wikitable" |- ! Бр. !! Корисник !! Придонеси |- | 1 | [[Корисник:Jtasevski123|Jtasevski123]] | {{подреден список|[[Наслон за раце]] (Н)}} |- | 2 | [[Корисник:P.Nedelkovski|П.Неделковски]] | {{подреден список|[[Одбојник]] (Н)}} |} * (Н) — новосоздадена статија * (П) — подобрена статија === Грбови со рози === [[Податотека:Coat_of_arms_of_Montreal.svg|десно|210п|Уредувачки ден „Грбови со рози“]] На 13 мај 2025 година е одржан уредувачки ден на тема „Грбови со рози“. ==== Материјали ==== За создавање или подобрување на статиите поврзани со грбовите со рози можело да се користат другите јазични изданија на Википедија, дигитализирани и други материјали. * од Википедија на англиски јазик: ** [[:en:Category:Coats of arms with roses]] ==== Список на учесници ==== {| class="wikitable" |- ! Бр. !! Корисник !! Придонеси |- | 1 | [[Корисник:P.Nedelkovski|П.Неделковски]] | {{подреден список|[[Грб на Урсинов]] (Н)}} |- | 2 | [[Корисник:19user99|19user99]] | {{подреден список|[[Грб на Монтреал]] (Н)|[[Грб на Шефилдски универзитет]] (Н)}} |- | 3 | [[Корисник:SirGoldenBlade|SirGoldenBlade]] | {{подреден список|[[Грб на Виган]] (Н)|[[Грб на Брадфорд]] (Н)|[[Грб на Универзитетот Ланкастер]] (Н)|[[Грб на Западен Јоркшир]] (Н)}} |- | 4 | [[Корисник:Jtasevski123|Jtasevski123]] | {{подреден список|[[Грб на Алберта]] (Н)}} |} * (Н) — новосоздадена статија * (П) — подобрена статија === Пчеларство === [[Податотека:Abelhas em favo de mel.svg|десно|210п|Уредувачки ден „Пчеларство“]] На 15 мај 2025 година е одржан уредувачки ден на тема „Пчеларство“. ==== Материјали ==== За создавање или подобрување на статиите од областа на пчеларството можело да се користат другите јазични изданија на Википедија, дигитализирани и други материјали. * од Википедија на англиски јазик: ** [[:en:Category:Beekeeping]] ==== Список на учесници ==== {| class="wikitable" |- ! Бр. !! Корисник !! Придонеси |- | 1 | [[Корисник:19user99|19user99]] | {{подреден список|[[Пчелар]] (Н)}} |- | 2 | [[Корисник:Lili Arsova|Lili Arsova]] | {{подреден список|[[Руска медоносна пчела]] (Н)}} |- | 3 | [[Корисник:P.Nedelkovski|П.Неделковски]] | {{подреден список|[[Медарка]] (Н)|[[Apinae]] (Н)}} |} * (Н) — новосоздадена статија * (П) — подобрена статија === Митолошки книги === [[Податотека:J. Howe & Co. books, 1830.svg|десно|210п|Уредувачки ден „Митолошки книги“]] На 20 мај 2025 година е одржан уредувачки ден на тема „Митолошки книги“. ==== Материјали ==== За создавање или подобрување на статиите за митолошките книги можело да се користат другите јазични изданија на Википедија, дигитализирани и други материјали. * од Википедија на англиски јазик: ** [[:en:Category:Mythology books]] ==== Список на учесници ==== {| class="wikitable" |- ! Бр. !! Корисник !! Придонеси |- | 1 | [[Корисник:BosaFi|BosaFi]] | {{подреден список|[[Митос]] (Н)}} |- | 2 | [[Корисник:19user99|19user99]] | {{подреден список|[[Теогонија]] (Н)|[[Митологија (книга)]] (Н)|[[Митологии (книга)]] (Н)|[[Човекот и неговите симболи]] (Н)|[[Херојот со илјада лица]] (Н)}} |- | 3 | [[Корисник:P.Nedelkovski|П.Неделковски]] | {{подреден список|[[Сказни од браќата Грим]] (Н)}} |- | 4 | [[Корисник:SirGoldenBlade|SirGoldenBlade]] | {{подреден список|[[Од Атлантида до сфингата]] (Н)|[[Рагнарок: Добата на оган и чакал]] (Н)}} |} * (Н) — новосоздадена статија * (П) — подобрена статија === Антикорупциски мерки === [[Податотека:9_-_euro_bank_notes_hidden_in_sleeve_-_white_background_-_royalty_free,_without_copyright,_public_domain_photo_image.JPG|десно|210п|Уредувачки ден „Антикорупциски мерки“]] На 22 мај 2025 година е одржан уредувачки ден на тема „Антикорупциски мерки“. ==== Материјали ==== За создавање или подобрување на статиите поврзани со антикорупциските мерки можело да се користат другите јазични изданија на Википедија, дигитализирани и други материјали. * од Википедија на англиски јазик: ** [[:en:Category:Anti-corruption measures]] ==== Список на учесници ==== {| class="wikitable" |- ! Бр. !! Корисник !! Придонеси |- | 1 | [[Корисник:19user99|19user99]] | {{подреден список|[[Антикорупција]] (Н)|[[Економска транспарентност]] (Н)|[[Пакт за интегритет]] (Н)|[[Условеност]] (Н)|[[Врзана меѓународна помош]] (Н)}} |- | 2 | [[Корисник:BosaFi|BosaFi]] | {{подреден список|[[Буџетска одговорност во Европската Унија]] (Н)}} |} * (Н) — новосоздадена статија * (П) — подобрена статија === Министерства на Руската Империја === [[Податотека:Flag_of_Russia.svg|десно|210п|Уредувачки ден „Министерства на Руската Империја“]] На 27 мај 2025 година е одржан уредувачки ден на тема „Министерства на Руската Империја“. ==== Материјали ==== За создавање или подобрување на статиите за министерствата на Руската Империја можело да се користат другите јазични изданија на Википедија, дигитализирани и други материјали. * од Википедија на англиски јазик: ** [[:en:Category:Government ministries of the Russian Empire]] ==== Список на учесници ==== {| class="wikitable" |- ! Бр. !! Корисник !! Придонеси |- | 1 | [[Корисник:P.Nedelkovski|П.Неделковски]] | {{подреден список|[[Министерство за надворешни работи на Руското Царство]] (Н)}} |- | 2 | [[Корисник:Jtasevski123|Jtasevski123]] | {{подреден список|[[Министерство за верски работи и јавно образование (Руска Империја)]] (Н)}} |} * (Н) — новосоздадена статија * (П) — подобрена статија === Биолошки рекорди === [[Податотека:Robert_Wadlow_postcard.jpg|десно|210п|Уредувачки ден „Биолошки рекорди“]] На 29 мај 2025 година е одржан уредувачки ден на тема „Биолошки рекорди“. ==== Материјали ==== За создавање или подобрување на статиите поврзани со биолошките рекорди можело да се користат другите јазични изданија на Википедија, дигитализирани и други материјали. * од Википедија на англиски јазик: ** [[:en:Category:Biological records]] ==== Список на учесници ==== {| class="wikitable" |- ! Бр. !! Корисник !! Придонеси |- | 1 | [[Корисник:Jtasevski123|Jtasevski123]] | {{подреден список|[[Ајана Вилијамс]] (Н)}} |- | 2 | [[Корисник:BosaFi|BosaFi]] | {{подреден список|[[Биг Џејк (коњ)]] (Н)}} |- | 3 | [[Корисник:Lili Arsova|Lili Arsova]] | {{подреден список|[[Самсон (коњ)]] (Н)}} |- | 4 | [[Корисник:Виолетова|Виолетова]] | {{подреден список|[[Маријам Набатанзи]] (Н)}} |} * (Н) — новосоздадена статија * (П) — подобрена статија === Игри со карти === [[Податотека:Cards-J-Diamond.svg|десно|210п|Уредувачки ден „Игри со карти“]] На 3 јуни 2025 година е одржан уредувачки ден на тема „Игри со карти“. ==== Материјали ==== За создавање или подобрување на статиите поврзани со игрите со карти можело да се користат другите јазични изданија на Википедија, дигитализирани и други материјали. * од Википедија на англиски јазик: ** [[:en:Category:Card games]] ==== Список на учесници ==== {| class="wikitable" |- ! Бр. !! Корисник !! Придонеси |- | 1 | [[Корисник:P.Nedelkovski|П.Неделковски]] | {{подреден список|[[Реми]] (Н)|[[Адут (карташки игри)]] (Н)}} |} * (Н) — новосоздадена статија * (П) — подобрена статија === Африкански фудбалски репрезентации === [[Податотека:Soccer_ball.svg|десно|210п|Уредувачки ден „Африкански фудбалски репрезентации“]] На 5 јуни 2025 година е одржан уредувачки ден на тема „Африкански фудбалски репрезентации“. ==== Материјали ==== За создавање или подобрување на статиите за Африканските фудбалски репрезентации можело да се користат другите јазични изданија на Википедија, дигитализирани и други материјали. <b>Забелешка</b>: Препорачано e изборот на статии да се врши од следната предлошка на Википедија на македонски јазик: * [[Предлошка:Африкански фудбалски репрезентации]] ==== Список на учесници ==== {| class="wikitable" |- ! Бр. !! Корисник !! Придонеси |- | 1 | [[Корисник:P.Nedelkovski|П.Неделковски]] | {{подреден список|[[Фудбалска репрезентација на Либија]] (Н)}} |} * (Н) — новосоздадена статија * (П) — подобрена статија === Месечеви мориња === [[Податотека:Astronomy_for_the_use_of_schools_and_academies_(1882)_(14577550018).jpg|десно|210п|Уредувачки ден „Месечеви мориња“]] На 10 јуни 2025 година е одржан уредувачки ден на тема „Месечеви мориња“. ==== Материјали ==== За создавање или подобрување на статиите поврзани со месечевите мориња можело да се користат другите јазични изданија на Википедија, дигитализирани и други материјали. * од Википедија на англиски јазик: ** [[:en:Category:Maria on the Moon]] ==== Список на учесници ==== {| class="wikitable" |- ! Бр. !! Корисник !! Придонеси |- | 1 | [[Корисник:Виолетова|Виолетова]] | {{подреден список|[[Mесечево море]] (Н)}} |- | 2 | [[Корисник:P.Nedelkovski|П.Неделковски]] | {{подреден список|[[Море на Дождовите]] (Н)}} |} * (Н) — новосоздадена статија * (П) — подобрена статија === Картагинци === [[Податотека:CarthageMap.png|десно|230п|Уредувачки ден „Картагинци“]] На 12 јуни 2025 година е одржан уредувачки ден на тема „Картагинци“. ==== Материјали ==== За создавање или подобрување на статиите поврзани со Картагинците можело да се користат другите јазични изданија на Википедија, дигитализирани и други материјали. * од Википедија на англиски јазик: ** [[:en:Category:Carthaginians]] ==== Список на учесници ==== {| class="wikitable" |- ! Бр. !! Корисник !! Придонеси |- | 1 | [[Корисник:19user99|19user99]] | {{подреден список|[[Дидона]] (Н)|[[Список на монарси на Картагина]] (Н)}} |- | 2 | [[Корисник:P.Nedelkovski|П.Неделковски]] | {{подреден список|[[Предлошка:Значајни Картагинци]] (Н)|[[Ханибал Гискон]] (Н)}} |} * (Н) — новосоздадена статија * (П) — подобрена статија === Византиски принцези === [[Податотека:Eudokia.png|десно|210п|Уредувачки ден „Византиски принцези“]] На 17 јуни 2025 година е одржан уредувачки ден на тема „Византиски принцези“. ==== Материјали ==== За создавање или подобрување на статиите поврзани со византиските принцези можело да се користат другите јазични изданија на Википедија, дигитализирани и други материјали. * од Википедија на англиски јазик: ** [[:en:Category:Daughters of Byzantine emperors]] ==== Список на учесници ==== {| class="wikitable" |- ! Бр. !! Корисник !! Придонеси |- | 1 | [[Корисник:19user99|19user99]] | {{подреден список|[[Марија Палеологина]] (Н)|[[Ирина Палеологина]] (Н)|[[Теодора Кантакузина]] (Н)}} |- | 2 | [[Корисник:Jtasevski123|Jtasevski123]] | {{подреден список|[[Ана Палеологина (ќерка на Михаил IX)]] (Н)|[[Евдокија Палеологина]] (Н)}} |- | 3 | [[Корисник:BosaFi|BosaFi]] | {{подреден список|[[Текла (ќерка на Теофил)]] (Н)|[[Леонтија Порфирогенита]] (Н)|[[Ана-Ефросина]] (Н)|}} |- | 4 | [[Корисник:P.Nedelkovski|П.Неделковски]] | {{подреден список|[[Ана Ангелина Комнина Дукина]] (Н)}} |} * (Н) — новосоздадена статија * (П) — подобрена статија === Вулкански зими === [[Податотека:Volcanic_injection.svg|десно|230п|Уредувачки ден „Вулканска зими“]] На 19 јуни 2025 година е одржан уредувачки ден на тема „Вулканска зими“. ==== Материјали ==== За создавање или подобрување на статиите поврзани со вулканските зими можело да се користат другите јазични изданија на Википедија, дигитализирани и други материјали. * од Википедија на англиски јазик: ** [[:en:Category:Volcanic winters]] ==== Список на учесници ==== {| class="wikitable" |- ! Бр. !! Корисник !! Придонеси |- | 1 | [[Корисник:P.Nedelkovski|П.Неделковски]] | {{подреден список|[[Руски глад (1601–1603)]] (Н)}} |- | 2 | [[Корисник:19user99|19user99]] | {{подреден список|[[Година без лето]] (Н)|[[Мало ледено доба на доцната антика]] (Н)|[[Колапс во бронзено време]] (Н)}} |} * (Н) — новосоздадена статија * (П) — подобрена статија === Дела на Лав Толстој === [[Податотека:L.N.Tolstoy_Prokudin-Gorsky.jpg|десно|230п|Уредувачки ден „Дела на Лав Толстој“]] На 24 јуни 2025 година е одржан уредувачки ден на тема „Дела на Лав Толстој“. ==== Материјали ==== За создавање или подобрување на статиите за делата на Лав Толстој можело да се користат другите јазични изданија на Википедија, дигитализирани и други материјали. * Забелешка: Препорачано било изборот на статии да се врши од следната предлошка на Википедија на македонски јазик: ** [[Предлошка:Лав Толстој]] * од Википедија на англиски јазик: ** [[:en:Category:Works by Leo Tolstoy]] ==== Список на учесници ==== {| class="wikitable" |- ! Бр. !! Корисник !! Придонеси |- | 1 | [[Корисник:19user99|19user99]] | {{подреден список|[[Не убивај (есеј)]] (Н)}} |- | 2 | [[Корисник:P.Nedelkovski|П.Неделковски]] | {{подреден список|[[Моќта на темнината]] (Н)|[[Светлината зрачи и во мракот]] (Н)|[[Плодовите на просветителството]] (Н)}} |- | 3 | [[Корисник:BosaFi|BosaFi]] | {{подреден список|[[Ѓаволот (новела)]] (Н)|[[Писмо до либералите]] (Н)}} |} * (Н) — новосоздадена статија * (П) — подобрена статија === Астрономски часовници === [[Податотека:Prague Astronomical Clock.svg|десно|230п|Уредувачки ден „Астрономски часовници“]] На 26 јуни 2025 година е одржан уредувачки ден на тема „Астрономски часовници“. ==== Материјали ==== За создавање или подобрување на статиите за астрономските часовници можело да се користат другите јазични изданија на Википедија, дигитализирани и други материјали. * од Википедија на англиски јазик: ** [[:en:Category:Astronomical clocks]] ==== Список на учесници ==== {| class="wikitable" |- ! Бр. !! Корисник !! Придонеси |- | 1 | [[Корисник:19user99|19user99]] | {{подреден список|[[Астрономски часовник]] (Н)|[[Телуриј]] (Н)}} |- | 2 | [[Корисник:Jtasevski123|Jtasevski123]] | {{подреден список|[[Микрокосм (часовник)]] (Н)}} |- | 3 | [[Корисник:P.Nedelkovski|П.Неделковски]] | {{подреден список|[[Стразбуршки астрономски часовник]] (Н)}} |- | 4 | [[Корисник:BosaFi|Bosafi]] | {{подреден список|[[Астрономски часовник на Фанзаго]] (Н)}} |} * (Н) — новосоздадена статија * (П) — подобрена статија == Претстојни денови == === Плажи === [[Податотека:Eucalyp-Deus_Seaside.png|десно|230п|Уредувачки ден „Плажи“]] На 1 јули 2025 година ќе се одржи уредувачки ден на тема „Плажи“. ==== Материјали ==== За создавање или подобрување на статиите поврзани со плажите може да се користат другите јазични изданија на Википедија, дигитализирани и други материјали. * од Википедија на англиски јазик: ** [[:en:Category:Beaches]] ==== Список на учесници ==== {| class="wikitable" |- ! Бр. !! Корисник !! Придонеси |- | 1 | [[Корисник:19user99|19user99]] | {{подреден список|[[Паметна плажа]] (Н)}} |- | 2 | [[Корисник:P.Nedelkovski|П.Неделковски]] | {{подреден список|[[Канео (плажа)]] (Н)|[[Потпеш]] (Н)}} |- | 3 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 4 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 5 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 6 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 7 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 8 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 9 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 10 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |} * (Н) — новосоздадена статија * (П) — подобрена статија === Историски европски боречки вештини === [[Податотека:Boxing_Thomas_Hoyer_Monstery.svg|десно|230п|Уредувачки ден „Историски европски боречки вештини“]] На 3 јули 2025 година ќе се одржи уредувачки ден на тема „Историски европски боречки вештини“. ==== Материјали ==== За создавање или подобрување на статиите поврзани со историските европски боречки вештини може да се користат другите јазични изданија на Википедија, дигитализирани и други материјали. * од Википедија на англиски јазик: ** [[:en:Category:Historical European martial arts]] ==== Список на учесници ==== {| class="wikitable" |- ! Бр. !! Корисник !! Придонеси |- | 1 | [[Корисник:P.Nedelkovski|П.Неделковски]] | {{подреден список|[[Панкратион]] (Н)}} |- | 2 | [[Корисник:19user99|19user99]] | {{подреден список|[[Ринген]] (Н)}} |- | 3 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 4 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 5 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 6 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 7 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 8 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 9 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 10 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |} * (Н) — новосоздадена статија * (П) — подобрена статија === Поранешни острови === [[Податотека:AR(1893) p318 TIFLIS.jpg|десно|230п|Уредувачки ден „Поранешни острови“]] На 8 јули 2025 година ќе се одржи уредувачки ден на тема „Поранешни острови“. ==== Материјали ==== За создавање или подобрување на статиите поврзани со поранешните острови може да се користат другите јазични изданија на Википедија, дигитализирани и други материјали. * од Википедија на англиски јазик: ** [[:en:Category:Former islands]] ==== Список на учесници ==== {| class="wikitable" |- ! Бр. !! Корисник !! Придонеси |- | 1 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 2 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 3 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 4 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 5 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 6 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 7 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 8 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 9 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 10 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |} * (Н) — новосоздадена статија * (П) — подобрена статија === Министерства на Босна и Херцеговина === [[Податотека:Flag_of_Bosnia_and_Herzegovina.svg|десно|230п|Уредувачки ден „Министерства на Босна и Херцеговина“]] На 10 јули 2025 година ќе се одржи уредувачки ден на тема „Министерства на Босна и Херцеговина“. ==== Материјали ==== За создавање или подобрување на статиите поврзани со министерствата на Босна и Херцеговина може да се користат другите јазични изданија на Википедија, дигитализирани и други материјали. * од Википедија на англиски јазик: ** [[:en:Category:Government ministries of Bosnia and Herzegovina]] ==== Список на учесници ==== {| class="wikitable" |- ! Бр. !! Корисник !! Придонеси |- | 1 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 2 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 3 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 4 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 5 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 6 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 7 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 8 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 9 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 10 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |} * (Н) — новосоздадена статија * (П) — подобрена статија === Куглање === [[Податотека:Bowling_ball_and_pins_for_strike_-_front_view.jpg|десно|230п|Уредувачки ден „Куглање“]] На 15 јули 2025 година ќе се одржи уредувачки ден на тема „Куглање“. ==== Материјали ==== За создавање или подобрување на статиите за куглањето може да се користат другите јазични изданија на Википедија, дигитализирани и други материјали. * од Википедија на англиски јазик: ** [[:en:Category:Bowling]] ==== Список на учесници ==== {| class="wikitable" |- ! Бр. !! Корисник !! Придонеси |- | 1 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 2 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 3 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 4 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 5 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 6 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 7 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 8 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 9 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 10 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |} * (Н) — новосоздадена статија * (П) — подобрена статија === Албанска кујна === [[Податотека:Traditional_Albanian_food.jpg|десно|230п|Уредувачки ден „Албанска кујна“]] На 17 јули 2025 година ќе се одржи уредувачки ден на тема „Албанска кујна“. ==== Материјали ==== За создавање или подобрување на статиите поврзани со албанската кујна може да се користат другите јазични изданија на Википедија, дигитализирани и други материјали. * од Википедија на англиски јазик: ** [[:en:Category:Albanian cuisine]] ==== Список на учесници ==== {| class="wikitable" |- ! Бр. !! Корисник !! Придонеси |- | 1 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 2 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 3 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 4 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 5 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 6 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 7 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 8 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 9 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 10 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |} * (Н) — новосоздадена статија * (П) — подобрена статија === Потешкотии во учењето === [[Податотека:Icon-Beachten.svg|десно|210п|Уредувачки ден „Потешкотии во учењето“]] На 22 јули 2025 година ќе се одржи уредувачки ден на тема „Потешкотии во учењето“. ==== Материјали ==== За создавање или подобрување на статиите поврзани со потешкотиите во учењето може да се користат другите јазични изданија на Википедија, дигитализирани и други материјали. * од Википедија на англиски јазик: ** [[:en:Category:Learning disabilities]] ==== Список на учесници ==== {| class="wikitable" |- ! Бр. !! Корисник !! Придонеси |- | 1 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 2 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 3 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 4 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 5 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 6 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 7 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 8 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 9 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 10 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |} * (Н) — новосоздадена статија * (П) — подобрена статија === Воена поезија === [[Податотека:Siege_of_Szigetvár_1566_B.jpg|десно|230п|Уредувачки ден „Воена поезија“]] На 24 јули 2025 година ќе се одржи уредувачки ден на тема „Воена поезија“. ==== Материјали ==== За создавање или подобрување на статиите поврзани со воената поезија може да се користат другите јазични изданија на Википедија, дигитализирани и други материјали. * од Википедија на англиски јазик: ** [[:en:Category:War poetry]] ==== Список на учесници ==== {| class="wikitable" |- ! Бр. !! Корисник !! Придонеси |- | 1 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 2 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 3 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 4 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 5 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 6 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 7 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 8 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 9 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 10 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |} * (Н) — новосоздадена статија * (П) — подобрена статија === Цркви во Кипар === [[Податотека:Font_Awesome_5_solid_church.svg|десно|230п|Уредувачки ден „Цркви во Кипар“]] На 29 јули 2025 година ќе се одржи уредувачки ден на тема „Цркви во Кипар“. ==== Материјали ==== За создавање или подобрување на статиите за црквите во Кипар може да се користат другите јазични изданија на Википедија, дигитализирани и други материјали. * од Википедија на англиски јазик: ** [[:en:Category:Churches in Cyprus]] ==== Список на учесници ==== {| class="wikitable" |- ! Бр. !! Корисник !! Придонеси |- | 1 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 2 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 3 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 4 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 5 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 6 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 7 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 8 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 9 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 10 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |} * (Н) — новосоздадена статија * (П) — подобрена статија === Фантастични книги === [[Податотека:Books_Flat_Icon_Vector.svg|десно|230п|Уредувачки ден „Фантастични книги“]] На 31 јули 2025 година ќе се одржи уредувачки ден на тема „Фантастични книги“. ==== Материјали ==== За создавање или подобрување на статиите за фантастичните книги може да се користат другите јазични изданија на Википедија, дигитализирани и други материјали. * од Википедија на англиски јазик: ** [[:en:Category:Fantasy books]] ==== Список на учесници ==== {| class="wikitable" |- ! Бр. !! Корисник !! Придонеси |- | 1 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 2 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 3 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 4 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 5 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 6 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 7 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 8 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 9 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 10 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |} * (Н) — новосоздадена статија * (П) — подобрена статија === Насилство врз жените === [[Податотека:Venus_symbol_(heavy_pink).svg|десно|230п|Уредувачки ден „Насилство врз жените“]] На 5 август 2025 година ќе се одржи уредувачки ден на тема „Насилство врз жените“. ==== Материјали ==== За создавање или подобрување на статиите поврзани со насилството врз жените може да се користат другите јазични изданија на Википедија, дигитализирани и други материјали. * од Википедија на англиски јазик: ** [[:en:Category:Violence against women]] ==== Список на учесници ==== {| class="wikitable" |- ! Бр. !! Корисник !! Придонеси |- | 1 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 2 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 3 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 4 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 5 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 6 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 7 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 8 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 9 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 10 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |} * (Н) — новосоздадена статија * (П) — подобрена статија === Културен туризам === [[Податотека:Touristen_in_Egypte_-_Tourists_in_Egypt.jpg|десно|230п|Уредувачки ден „Културен туризам“]] На 7 август 2025 година ќе се одржи уредувачки ден на тема „Културен туризам“. ==== Материјали ==== За создавање или подобрување на статиите поврзани со културниот туризам може да се користат другите јазични изданија на Википедија, дигитализирани и други материјали. * од Википедија на англиски јазик: ** [[:en:Category:Cultural tourism]] ==== Список на учесници ==== {| class="wikitable" |- ! Бр. !! Корисник !! Придонеси |- | 1 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 2 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 3 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 4 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 5 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 6 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 7 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 8 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 9 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 10 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |} * (Н) — новосоздадена статија * (П) — подобрена статија === Затвори во САД === [[Податотека:Jail icon.svg|десно|210п|Уредувачки ден „Затвори во САД“]] На 12 август 2025 година ќе се одржи уредувачки ден на тема „Затвори во САД“. ==== Материјали ==== За создавање или подобрување на статиите за затворите во САД може да се користат другите јазични изданија на Википедија, дигитализирани и други материјали. * од Википедија на англиски јазик: ** [[:en:Category:Prisons in the United States]] ==== Список на учесници ==== {| class="wikitable" |- ! Бр. !! Корисник !! Придонеси |- | 1 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 2 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 3 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 4 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 5 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 6 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 7 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 8 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 9 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 10 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |} * (Н) — новосоздадена статија * (П) — подобрена статија === Италијански глумци === [[Податотека:Cinema of Italy.png|десно|210п|Уредувачки ден „Италијански глумци“]] На 14 август 2025 година ќе се одржи уредувачки ден на тема „Италијански глумци“. ==== Материјали ==== За создавање или подобрување на статиите за италијанските глумци може да се користат другите јазични изданија на Википедија, дигитализирани и други материјали. * од Википедија на англиски јазик: ** [[:en:Category:Italian actors]] ==== Список на учесници ==== {| class="wikitable" |- ! Бр. !! Корисник !! Придонеси |- | 1 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 2 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 3 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 4 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 5 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 6 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 7 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 8 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 9 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 10 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |} * (Н) — новосоздадена статија * (П) — подобрена статија == Поврзано == * [[Википедија:Уредувачки денови 2025/Статистика]] * [[Википедија:Уредувачки денови 2025/Известувања]] [[Категорија:Википедија:Уредувачки денови 2025| ]] [[Категорија:Википедија:Викимедија МКД во 2025 година|Уредувачки денови]] bo2jizjqao1aprn7z05xxjwil7i5qqj 5388164 5388163 2025-07-07T08:56:25Z Jtasevski123 69538 /* Претстојни денови */ 5388164 wikitext text/x-wiki {| style="float:right; width:200px; border:solid #ccc 1px; margin:5px;" |- style="text-align:center;" |[[Податотека:Wikimedia MKD mk.svg|150п]] |- style="text-align:center;" |[[Податотека:Уредувачки денови.svg|150п]] |} {{Кратенка|ВП:УД}} Во текот на 2025 година е планирано да се одржуваат '''[[Википедија:Уредувачки денови|уредувачки денови]]'''. Уредувачките денови се изведуваат во текот на еден ден од 24 часа, со почеток во 00:00&nbsp;ч. и крај во 23:59&nbsp;ч. истиот ден. Предвид се земаат сите создадени или подобрени статии и предлошки на зададената тема од корисници на Википедија на македонски јазик кои ги пријавиле во уредувачкиот ден. '''Напомена:''' Заради избегнување на спротивставени уредувања и пишување на иста статија од двајца или повеќе корисници на Википедија на македонски јазик, секој заинтересиран учесник е пожелно да го пријави своето учество и да избере кои статии ќе ги уредува! == Признанија == Награди ќе им бидат доделени на тројцата најплодотворни учесници кои ќе имаат највисок успех при заедничкото и споено бодување од Уредувачките денови и [[Википедија:Уредувачки викенди 2025|Уредувачките викенди]]. Наградите се во облик на вредносни купони, и тоа: * Прва награда: купон во вредност од 15.000 денари. * Втора награда: купон во вредност од 9.000 денари. * Трета награда: купон во вредност од 6.000 денари. '''Важно''': За да се освои која било награда, потребно е да се исполнат следните критериуми: * да се учествува во најмалку 100 изданија на уредувачките денови и/или викенди; * да се учествува во барем 10 од 12-те календарски месеци; и * да се создадат или подобрат најмалку 150 статии, предлошки или модули. == Одржани денови == === Планини во Црна Гора === [[Податотека:Emoji u1f3d4.svg|десно|240п|Уредувачки ден „Планини во Црна Гора“]] На 2 јануари 2025 година е одржан уредувачки ден на тема „Планини во Црна Гора“. ==== Материјали ==== За создавање или подобрување на статиите за планините во Црна Гора можело да се користат другите јазични изданија на Википедија, дигитализирани и други материјали. * од Википедија на англиски јазик: ** [[:en:Category:Mountains of Montenegro]] ==== Список на учесници ==== {| class="wikitable" |- ! Бр. !! Корисник !! Придонеси |- | 1 | [[Корисник:Jtasevski123|Jtasevski123]] | {{подреден список|[[Тројан (планина)]] (Н)|[[Виситор (планина)]] (Н)|[[Јабука (планина)]] (Н)|[[Биоч]] (Н)|[[Хум (планина)]] (Н)|[[Камена Гора (планина)]] (Н)|[[Каменик (планина)]] (Н)|[[Белег (планина)]] (Н)|[[Стожина]] (Н)|[[Жилиндар]] (Н)}} |- | 2 | [[Корисник:P.Nedelkovski|П.Неделковски]] | {{подреден список|[[Градина (планина)]] (Н)|[[Бјеласица]] (Н)|[[Гарач]] (Н)}} |- | 3 | [[Корисник:BosaFi|BosaFi]] | {{подреден список|[[Његош]] (Н)|[[Врмац]] (Н)|[[Орлов Крш]] (Н)}} |} * (Н) — новосоздадена статија * (П) — подобрена статија === Цркви во Русија === [[Податотека:Ансамбль Успенского собора.jpg|десно|240п|Уредувачки ден „Цркви во Русија“]] На 7 јануари 2025 година е одржан уредувачки ден на тема „Цркви во Русија“. ==== Материјали ==== За создавање или подобрување на статиите за црквите во Русија можело да се користат другите јазични изданија на Википедија, дигитализирани и други материјали. * од Википедија на англиски јазик: ** [[:en:Category:Churches in Russia]] * од Википедија на руски јазик: ** [[:ru:Категория:Церкви России]] ==== Список на учесници ==== {| class="wikitable" |- ! Бр. !! Корисник !! Придонеси |- | 1 | [[Корисник:P.Nedelkovski|П.Неделковски]] | {{подреден список|[[Јужен зеленчукски храм]] (Н)}} |} * (Н) — новосоздадена статија * (П) — подобрена статија === Меѓународни денови на Обединетите нации === [[Податотека:UN emblem blue.svg|десно|240п|Уредувачки ден „Меѓународни денови на Обединетите нации“]] На 9 јануари 2025 година е одржан уредувачки ден на тема „Меѓународни денови на Обединетите нации“. ==== Материјали ==== За создавање или подобрување на статиите за Меѓународните денови на Обединетите нации можело да се користат другите јазични изданија на Википедија, дигитализирани и други материјали. * од Википедија на англиски јазик: ** [[:en:Category:United Nations days]] ==== Список на учесници ==== {| class="wikitable" |- ! Бр. !! Корисник !! Придонеси |- | 1 | [[Корисник:P.Nedelkovski|П.Неделковски]] | {{подреден список|[[Меѓународен ден на семејството]] (Н)}} |- | 2 | [[Корисник:Виолетова|Виолетова]] | {{подреден список|[[Меѓународен ден на џезот]] (Н) |[[Меѓународен ден на толеранцијата]] (Н)}} |- | 3 | [[Корисник:Jashko002|Jashko002]] | {{подреден список|[[Светски ден на книгата и авторското право]] (Н)}} |- | 4 | [[Корисник:Lili Arsova|Lili Arsova]] | {{подреден список|[[Светска акција „Исчисти го светот”]] (Н)|[[Меѓународен ден на девојчето]] (Н)|[[Меѓународен ден на танцот]] (Н)|[[Светски ден на лебот]] (Н)|[[Светски ден на млекото]] (Н)}} |} * (Н) — новосоздадена статија * (П) — подобрена статија === Кубански стилови на музика === [[Податотека:Negro Curro Juan Cocuyo, grabado cubano del Siglo XIX.jpg|десно|240п|Уредувачки ден „Кубански стилови на музика“]] На 14 јануари 2025 година е одржан уредувачки ден на тема „Кубански стилови на музика“. ==== Материјали ==== За создавање или подобрување на статиите поврзани со кубанските стилови на музика можело да се користат другите јазични изданија на Википедија, дигитализирани и други материјали. * од Википедија на англиски јазик: ** [[:en:Category:Cuban styles of music]] ==== Список на учесници ==== {| class="wikitable" |- ! Бр. !! Корисник !! Придонеси |- | 1 | [[Корисник:BosaFi|BosaFi]] | {{подреден список|[[Мамбо (музика)]] (Н)}} |- | 2 | [[Корисник:Jtasevski123|Jtasevski123]] | {{подреден список|[[Кубански рок]] (Н)}} |- | 3 | [[Корисник:Виолетова|Виолетова]] | {{подреден список|[[Алберто Сокарас]] (Н)}} |- | 4 | [[Корисник:Lili Arsova|Lili Arsova]] | {{подреден список|[[Два крста]] (Н)|[[Мој (песна на Армандо Манзанеро)]] (Н)|[[Обожавам (песна)]] (Н)|[[Се и ништо]] (Н)|[[Црни цвеќиња]] (Н)}} |- | 5 | [[Корисник:P.Nedelkovski|П.Неделковски]] | {{подреден список|[[Болеро]] (Н)}} |} * (Н) — новосоздадена статија * (П) — подобрена статија === Древна технологија === [[Податотека:Antikythera mechanism.svg|десно|240п|Уредувачки ден „Древна технологија“]] На 16 јануари 2025 година е одржан уредувачки ден на тема „Древна технологија“. ==== Материјали ==== За создавање или подобрување на статиите поврзани со древната технологија можело да се користат другите јазични изданија на Википедија, дигитализирани и други материјали. * од Википедија на англиски јазик: ** [[:en:Category:Ancient technology]] ==== Список на учесници ==== {| class="wikitable" |- ! Бр. !! Корисник !! Придонеси |- | 1 | [[Корисник:Katerina1010|Katerina1010]] | {{подреден список|[[Шенус]] (Н)}} |- | 2 | [[Корисник:Jashko002|Jashko002]] | {{подреден список|[[Мамантео]] (Н)}} |- | 3 | [[Корисник:Bojan9Spasovski|Bojan9Spasovski]] | {{подреден список|[[Фрикторија]] (Н)}} |- | 4 | [[Корисник:Lili Arsova|Lili Arsova]] | {{подреден список|[[Џерван]] (Н)}} |- | 5 | [[Корисник:Jtasevski123|Jtasevski123]] | {{подреден список|[[Архимедова канџа]] (Н)}} |- | 6 | [[Корисник:P.Nedelkovski|П.Неделковски]] | {{подреден список|[[Рударење на сол]] (Н)}} |} * (Н) — новосоздадена статија * (П) — подобрена статија === Советски пронајдоци === [[Податотека:Fialka,_Russian_rotary_cypher_machine,_detail.jpg|десно|240п|Уредувачки ден „Советски пронајдоци“]] На 21 јануари 2025 година е одржан уредувачки ден на тема „Советски пронајдоци“. ==== Материјали ==== За создавање или подобрување на статиите поврзани со советските пронајдоци можело да се користат другите јазични изданија на Википедија, дигитализирани и други материјали. * од Википедија на англиски јазик: ** [[:en:Category:Soviet inventions]] * од Википедија на руски јазик: ** [[:ru:Категория:Изобретения СССР]] ==== Список на учесници ==== {| class="wikitable" |- ! Бр. !! Корисник !! Придонеси |- | 1 | [[Корисник:Lili Arsova|Lili Arsova]] | {{подреден список|[[Вселенски костум]] (Н)|[[Победит]] (Н)}} |- | 2 | [[Корисник:Jtasevski123|Jtasevski123]] | {{подреден список|[[Кислороден коктел]] (Н)}} |- | 3 | [[Корисник:P.Nedelkovski|П.Неделковски]] | {{подреден список|[[Аеросанка]] (Н)}} |} * (Н) — новосоздадена статија * (П) — подобрена статија === Викиншка уметност === [[Податотека:Viking - Whale-Bone Plaque - Walters 711169.jpg|десно|240п|Уредувачки ден „Викиншка уметност“]] На 23 јануари 2025 година е одржан уредувачки ден на тема „Викиншка уметност“. ==== Материјали ==== За создавање или подобрување на статиите поврзани со викиншката уметност можело да се користат другите јазични изданија на Википедија, дигитализирани и други материјали. * од Википедија на англиски јазик: ** [[:en:Category:Viking art]] ==== Список на учесници ==== {| class="wikitable" |- ! Бр. !! Корисник !! Придонеси |- | 1 | [[Корисник:Jtasevski123|Jtasevski123]] | {{подреден список|[[Шиенско животно]] (Н)}} |- | 2 | [[Корисник:19user99|19user99]] | {{подреден список|[[Один од Лејре]] (Н)}} |- | 3 | [[Корисник:P.Nedelkovski|П.Неделковски]] | {{подреден список|[[Средновековна скандинавска архитектура]] (Н)}} |} * (Н) — новосоздадена статија * (П) — подобрена статија === Министерства на Литванија === [[Податотека:Flag_of_Lithuania.svg|десно|240п|Уредувачки ден „Министерства на Литванија“]] На 28 јануари 2025 година е одржан уредувачки ден на тема „Министерства на Литванија“. ==== Материјали ==== За создавање или подобрување на статиите за министерствата на Литванија можело да се користат другите јазични изданија на Википедија, дигитализирани и други материјали. * од Википедија на англиски јазик: ** [[:en:Category:Government ministries of Lithuania]] ==== Список на учесници ==== {| class="wikitable" |- ! Бр. !! Корисник !! Придонеси |- | 1 | [[Корисник:19user99|19user99]] | {{подреден список|[[Министерство за правда (Литванија)]] (Н)|[[Министерство за здравство (Литванија)]] (Н)}} |- | 2 | [[Корисник:Lili Arsova|Lili Arsova]] | {{подреден список|[[Министерство за култура на Литванија]] (Н)}} |- | 3 | [[Корисник:Jtasevski123|Jtasevski123]] | {{подреден список|[[Министерство за енергетика (Литванија)]] (Н)|[[Министерство за животна средина (Литванија)]] (Н)|[[Предлошка:Влада на Литванија]] (Н)}} |- | 4 | [[Корисник:P.Nedelkovski|П.Неделковски]] | {{подреден список|[[Министерство за земјоделство (Литванија)]] (Н)}} |} * (Н) — новосоздадена статија * (П) — подобрена статија === Веганство === [[Податотека:Vegan friendly icon.svg|десно|220п|Уредувачки ден „Веганство“]] На 30 јануари 2025 година е одржан уредувачки ден на тема „Веганство“. ==== Материјали ==== За создавање или подобрување на статиите поврзани со веганството можело да се користат другите јазични изданија на Википедија, дигитализирани и други материјали. * од Википедија на англиски јазик: ** [[:en:Category:Veganism]] ==== Список на учесници ==== {| class="wikitable" |- ! Бр. !! Корисник !! Придонеси |- | 1 | [[Корисник:Natasa Stardelova|Natasa Stardelova]] | {{подреден список|[[Пост со сок]] (Н)}} |- | 2 | [[Корисник:19user99|19user99]] | {{подреден список|[[Веганманија]] (Н)|[[Вегански дизајн]] (Н)|[[Вегански сапун]] (Н)|[[Abillion]] (Н)|[[Post Punk Kitchen]] (Н)}} |- | 3 | [[Корисник:Jtasevski123|Jtasevski123]] | {{подреден список|[[Марш за да се затворат сите кланици]] (Н)}} |} * (Н) — новосоздадена статија * (П) — подобрена статија === Змејови === [[Податотека:Vietnamese Dragon green.svg|десно|240п|Уредувачки ден „Змејови“]] На 4 февруари 2025 година е одржан уредувачки ден на тема „Змејови“. ==== Материјали ==== За создавање или подобрување на статиите поврзани со змејовите можело да се користат другите јазични изданија на Википедија, дигитализирани и други материјали. * од Википедија на англиски јазик: ** [[:en:Category:Dragons]] ==== Список на учесници ==== {| class="wikitable" |- ! Бр. !! Корисник !! Придонеси |- | 1 | [[Корисник:Lili Arsova|Lili Arsova]] | {{подреден список|[[Лотан]] (Н)}} |- | 2 | [[Корисник:19user99|19user99]] | {{подреден список|[[Ушумгалу]] (Н)|[[Башму]] (Н)|[[Мушмаху]] (Н)|[[Тели (змеј)]] (Н)}} |- | 3 | [[Корисник:P.Nedelkovski|П.Неделковски]] | {{подреден список|[[Ладон (митологија)]] (Н)}} |- | 4 | [[Корисник:Orce Wiki|Orce Wiki]] | {{подреден список|[[Чума (слика)]] (Н)|[[Големиот црвен змеј (слики)]] (Н)}} |} * (Н) — новосоздадена статија * (П) — подобрена статија === Цркви во Швајцарија === [[Податотека:Église orthodoxe russe, Genève 2.jpg|десно|240п|Уредувачки ден „Цркви во Швајцарија“]] На 6 февруари 2025 година е одржан уредувачки ден на тема „Цркви во Швајцарија“. ==== Материјали ==== За создавање или подобрување на статиите за црквите во Швајцарија можело да се користат другите јазични изданија на Википедија, дигитализирани и други материјали. * од Википедија на англиски јазик: ** [[:en:Category:Churches in Switzerland]] ==== Список на учесници ==== {| class="wikitable" |- ! Бр. !! Корисник !! Придонеси |- | 1 | [[Корисник:Lili Arsova|Lili Arsova]] | {{подреден список|[[Исусовска црква, Луцерн]] (Н)|[[Џовани Антонио Пелегрини]] (Н)}} |- | 2 | [[Корисник:19user99|19user99]] | {{подреден список|[[Опатија Филе-Дие]] (Н)}} |- | 3 | [[Корисник:SirGoldenBlade|SirGoldenBlade]] | {{подреден список|[[Црква на Светиот дух (Берн)]] (Н)}} |- | 4 | [[Корисник:P.Nedelkovski|П.Неделковски]] | {{подреден список|[[Црква „Свети Никола“ (Ереманс)]] (Н)}} |- | 5 | [[Корисник:Orce Wiki|Orce Wiki]] | {{подреден список|[[Капела Свети Гал (Санкт Гален)]] (Н)}} |} * (Н) — новосоздадена статија * (П) — подобрена статија === Капиталистички системи === [[Податотека:Anti-capitalism_color—_Restored.png|десно|240п|Уредувачки ден „Капиталистички системи“]] На 11 февруари 2025 година е одржан уредувачки ден на тема „Капиталистички системи“. ==== Материјали ==== За создавање или подобрување на статиите поврзани со капиталистичките системи можело да се користат другите јазични изданија на Википедија, дигитализирани и други материјали. * од Википедија на англиски јазик: ** [[:en:Category:Capitalist systems]] ==== Список на учесници ==== {| class="wikitable" |- ! Бр. !! Корисник !! Придонеси |- | 1 | [[Корисник:Orce Wiki|Orce Wiki]] | {{подреден список|[[Грофот (филм)]] (Н)|[[Општа идеја за револуцијата во деветнаесеттиот век]] (Н)}} |- | 2 | [[Корисник:19user99|19user99]] | {{подреден список|[[Надзорен капитализам]] (Н)|[[Корпоративен капитализам]] (Н)}} |- | 3 | [[Корисник:P.Nedelkovski|П.Неделковски]] | {{подреден список|[[Технокапитализам]] (Н)}} |} * (Н) — новосоздадена статија * (П) — подобрена статија === Дакијци === [[Податотека:Dacian symbols.png|десно|240п|Уредувачки ден „Дакијци“]] На 13 февруари 2025 година е одржан уредувачки ден на тема „Дакијци“. ==== Материјали ==== За создавање или подобрување на статиите поврзани со Дакијците можело да се користат другите јазични изданија на Википедија, дигитализирани и други материјали. * од Википедија на англиски јазик: ** [[:en:Category:Dacians]] ==== Список на учесници ==== {| class="wikitable" |- ! Бр. !! Корисник !! Придонеси |- | 1 | [[Корисник:Orce Wiki|Orce WIki]] | {{подреден список|[[Гебелеизис]] (Н)|[[Дерзелас]] (Н)}} |- | 2 | [[Корисник:Jtasevski123|Jtasevski123]] | {{подреден список|[[Слободни Дакијци]] (Н)}} |- | 3 | [[Корисник:SirGoldenBlade|SirGoldenBlade]] | {{подреден список|[[Буребиста]] (Н)| [[Москон]] (Н)| [[Ремакс]] (Н)| [[Скорило]] (Н)}} |- | 4 | [[Корисник:19user99|19user99]] | {{подреден список|[[Меда од Одесос]] (Н)}} |- | 5 | [[Корисник:P.Nedelkovski|П.Неделковски]] | {{подреден список|[[Шлем од Перету]] (Н)|[[Шлем од Аџигиол]] (Н)}} |} * (Н) — новосоздадена статија * (П) — подобрена статија === Злосторнички организации === [[Податотека:Handcuffs_icon.svg|десно|240п|Уредувачки ден „Злосторнички организации“]] На 18 февруари 2025 година ќе се одржи уредувачки ден на тема „Злосторнички организации“. ==== Материјали ==== За создавање или подобрување на статиите поврзани со злосторничките организации може да се користат другите јазични изданија на Википедија, дигитализирани и други материјали. * од Википедија на англиски јазик: ** [[:en:Category:Criminal groups and organizations]] ==== Список на учесници ==== {| class="wikitable" |- ! Бр. !! Корисник !! Придонеси |- | 1 | [[Корисник:19user99|19user99]] | {{подреден список|[[Криминално семејство Ал-Зеин]] (Н)|[[Франкфуртска мафија]] (Н)}} |- | 2 | [[Корисник:Jtasevski123|Jtasevski123]] | {{подреден список|[[Хакерска група]] (Н)|[[Акира (уценувачки софтвер)]] (Н)|[[Зоран Манасков]] (Н)|[[Бајруш Сејдиу]] (Н)|[[Ромео Живиќ]] (Н)}} |- | 3 | [[Корисник:P.Nedelkovski|П.Неделковски]] | {{подреден список|[[Фалсификување]] (Н)}} |} * (Н) — новосоздадена статија * (П) — подобрена статија === Револуционерни движења === [[Податотека:Sloboda ili smrt logo.svg|десно|240п|Уредувачки ден „Револуционерни движења“]] На 20 февруари 2025 година е одржан уредувачки ден на тема „Револуционерни движења“. ==== Материјали ==== За создавање или подобрување на статиите поврзани со револуционерните движења можело да се користат другите јазични изданија на Википедија, дигитализирани и други материјали. * од Википедија на англиски јазик: ** [[:en:Category:Revolutionary movements]] ==== Список на учесници ==== {| class="wikitable" |- ! Бр. !! Корисник !! Придонеси |- | 1 | [[Корисник:Lili Arsova|Lili Arsova]] | {{подреден список|[[Хозе Дејвид Кабело]] (Н)|[[Глена Кабело]] (Н)}} |- | 2 | [[Корисник:Jtasevski123|Jtasevski123]] | {{подреден список|[[Револуционерно движење]] (Н)|[[Револуционерен фронт (Шведска)]] (Н)}} |- | 3 | [[Корисник:P.Nedelkovski|П.Неделковски]] | {{подреден список|[[Народноослободителен фонд]] (Н)}} |- | 4 | [[Корисник:19user99|19user99]] | {{подреден список|[[КелКел]] (Н)|[[Движење на револуционерите од 25 јануари]] (Н)}} |} * (Н) — новосоздадена статија * (П) — подобрена статија === Дијаманти === [[Податотека:Diamond-dimd15a.jpg|десно|240п|Уредувачки ден „Дијаманти“]] На 25 февруари 2025 година е одржан уредувачки ден на тема „Дијаманти“. ==== Материјали ==== За создавање или подобрување на статиите поврзани со дијамантите можело да се користат другите јазични изданија на Википедија, дигитализирани и други материјали. * од Википедија на англиски јазик: ** [[:en:Category:Diamond]] ==== Список на учесници ==== {| class="wikitable" |- ! Бр. !! Корисник !! Придонеси |- | 1 | [[Корисник:19user99|19user99]] | {{подреден список|[[Меморијален дијамант]] (Н)|[[Груб дијамант]] (Н)|[[Дијамантски нож]] (Н)}} |- | 2 | [[Корисник: Lili Arsova|Lili Arsova]] | {{подреден список|[[Дијамантски фонд]] (Н)}} |- | 3 | [[Корисник:P.Nedelkovski|П.Неделковски]] | {{подреден список|[[Борт]] (Н)|[[Опенхајмер (дијамант)]] (Н)}} |} * (Н) — новосоздадена статија * (П) — подобрена статија === Старогрчки женски филозофи === [[Податотека:Aspasie Pio-Clementino Inv272.jpg|десно|240п|Уредувачки ден „Старогрчки женски филозофи“]] На 27 февруари 2025 година е одржан уредувачки ден на тема „Старогрчки женски филозофи“. ==== Материјали ==== За создавање или подобрување на статиите за старогрчките женски филозофи можело да се користат другите јазични изданија на Википедија, дигитализирани и други материјали. * од Википедија на англиски јазик: ** [[:en:Category:Ancient Greek women philosophers]] ==== Список на учесници ==== {| class="wikitable" |- ! Бр. !! Корисник !! Придонеси |- | 1 | [[Корисник:P.Nedelkovski|П.Неделковски]] | {{подреден список|[[Клеопатра (алхемичарка)]] (Н)}} |- | 2 | [[Корисник:SirGoldenBlade|SirGoldenBlade]] | {{подреден список|[[Аригнота]] (Н)}} |- | 3 | [[Корисник:19user99|19user99]] | {{подреден список|[[Темистоклеја]] (Н)|[[Темиста од Лампсак]] (Н)|[[Леонтион]] (Н)|[[Аксиотеја Флиуска]] (Н)|[[Ластенеја Мантинејска]] (Н)|[[Миро Родоска]] (Н)|[[Арета Киренска]] (Н)|[[Птолемаида Киренска]] (Н)}} |} * (Н) — новосоздадена статија * (П) — подобрена статија === Министерства на Ерменија === [[Податотека:Flag of Armenia.svg|десно|240п|Уредувачки ден „Министерства на Ерменија“]] На 4 март 2025 година е одржан уредувачки ден на тема „Министерства на Ерменија“. ==== Материјали ==== За создавање или подобрување на статиите за министерствата на Ерменија можело да се користат другите јазични изданија на Википедија, дигитализирани и други материјали. * од Википедија на англиски јазик: ** [[:en:Category:Government ministries of Armenia]] ==== Список на учесници ==== {| class="wikitable" |- ! Бр. !! Корисник !! Придонеси |- | 1 | [[Корисник:Jtasevski123|Jtasevski123]] | {{подреден список|[[Министерство за животна средина (Ерменија)]] (Н)|[[Министерство за транспорт и врски (Ерменија)]] (Н)}} |- | 2 | [[Корисник:P.Nedelkovski|П.Неделковски]] | {{подреден список|[[Министерство за здравство (Ерменија)]] (Н)}} |} * (Н) — новосоздадена статија * (П) — подобрена статија === Пештерски слики === [[Податотека:SantaCruz-CuevaManos-P2210651b.jpg|десно|240п|Уредувачки ден „Пештерски слики“]] На 6 март 2025 година е одржан уредувачки ден на тема „Пештерски слики“. ==== Материјали ==== За создавање или подобрување на статиите за пештерските слики можело да се користат другите јазични изданија на Википедија, дигитализирани и други материјали. * од Википедија на англиски јазик: ** [[:en:Category:Cave paintings]] ==== Список на учесници ==== {| class="wikitable" |- ! Бр. !! Корисник !! Придонеси |- | 1 | [[Корисник:19user99|19user99]] | {{подреден список|[[Тамбунска карпеста уметност]] (Н)}} |- | 2 | [[Корисник:P.Nedelkovski|П.Неделковски]] | {{подреден список|[[Шабо (пештера)]] (Н)}} |} * (Н) — новосоздадена статија * (П) — подобрена статија === Цркви во Австралија === [[Податотека:GoulburnStSaviour'sCathedral.jpg|десно|240п|Уредувачки ден „Цркви во Австралија“]] На 11 март 2025 година ќе се одржи уредувачки ден на тема „Цркви во Австралија“. ==== Материјали ==== За создавање или подобрување на статиите за црквите во Австралија може да се користат другите јазични изданија на Википедија, дигитализирани и други материјали. * од Википедија на англиски јазик: ** [[:en:Category:Churches in Australia]] ==== Список на учесници ==== {| class="wikitable" |- ! Бр. !! Корисник !! Придонеси |- | 1 | [[Корисник:P.Nedelkovski|П.Неделковски]] | {{подреден список|[[Македонска православна црква „Св. Јован Крстител“ - Џилонг]] (Н)}} |- | 2 | [[Корисник:Jtasevski123|Jtasevski123]] | {{подреден список|[[Македонска православна црква „Св. Никола“ - Престон]] (Н)|[[Македонска православна црква „Св. Петка“ - Мил Парк]] (Н)}} |- | 3 | [[Корисник:Lili Arsova|Lili Arsova]] | {{подреден список|[[Црква Пресвета Богородица на Светото срце, Рендвик]] (Н)}} |- | 4 | [[Корисник:19user99|19user99]] | {{подреден список|[[Македонска православна црква „Св. Димитрија Солунски“, Спрингвејл]] (Н)|[[Македонска православна катедрала „Успение на Пресвета Богородица“, Сиденхам]] (Н)}} |- | 5 | [[Корисник:XavieraMars|XavieraMars]] | {{подреден список|[[Македонска православна црква Св. Пророк Илија, Футскреј]] (Н)}} |} * (Н) — новосоздадена статија * (П) — подобрена статија === Волфова награда === [[Податотека:Wolf Foundation Logo.svg|десно|240п|Уредувачки ден „Волфова награда“]] На 13 март 2025 година е одржан уредувачки ден на тема „Волфова награда“. ==== Материјали ==== За создавање или подобрување на статиите поврзани со Волфовата награда можело да се користат другите јазични изданија на Википедија, дигитализирани и други материјали. * од Википедија на англиски јазик: ** [[:en:Category:Wolf Prizes]] <b>Забелешка:</b> Препорачано било изборот на статии да се врши од следната предлошка на Википедија на македонски јазик: * [[Предлошка:Волфова награда]] ==== Список на учесници ==== {| class="wikitable" |- ! Бр. !! Корисник !! Придонеси |- | 1 | [[Корисник:Vesnasocijal|Vesnasocijal]] | {{подреден список|[[Рикардо Волф]] (Н)}} |- | 2 | [[Корисник:Lili Arsova|Lili Arsova]] | {{подреден список|[[Волфова награда за хемија]] (Н)}} |- | 3 | [[Корисник:P.Nedelkovski|П.Неделковски]] | {{подреден список|[[Андре Веј]] (Н)}} |} * (Н) — новосоздадена статија * (П) — подобрена статија === Културно наследство на Србија === [[Податотека:Coat_of_arms_of_Serbia.svg|десно|220п|Уредувачки ден „Културно наследство на Србија“]] На 18 март 2025 година е одржан уредувачки ден на тема „Културно наследство на Србија“. ==== Материјали ==== За создавање или подобрување на статиите поврзани со културното наследство на Србија можело да се користат другите јазични изданија на Википедија, дигитализирани и други материјали. * од Википедија на англиски јазик: ** [[:en:Category:Cultural heritage of Serbia]] * од Википедија на српски јазик: ** [[:sr:Категорија:Непокретна културна добра у Србији]] ==== Список на учесници ==== {| class="wikitable" |- ! Бр. !! Корисник !! Придонеси |- | 1 | [[Корисник:P.Nedelkovski|П.Неделковски]] | {{подреден список|[[Спомен-куќа на Вук Стефановиќ Караџиќ во Тршиќ]] (Н)}} |- | 2 | [[Корисник:19user99|19user99]] | {{подреден список|[[Рудна Глава]] (Н)}} |} * (Н) — новосоздадена статија * (П) — подобрена статија === Праисториска уметност === [[Податотека:Ankara_Muzeum_B19-36.jpg|десно|220п|Уредувачки ден „Праисториска уметност“]] На 20 март 2025 година е одржан уредувачки ден на тема „Праисториска уметноста“. ==== Материјали ==== За создавање или подобрување на статиите поврзани со праисториската уметност можело да се користат другите јазични изданија на Википедија, дигитализирани и други материјали. * од Википедија на англиски јазик: ** [[:en:Category:Prehistoric art]] ==== Список на учесници ==== {| class="wikitable" |- ! Бр. !! Корисник !! Придонеси |- | 1 | [[Корисник:19user99|19user99]] | {{подреден список|[[Видовданка]] (Н)}} |- | 2 | [[Корисник:Jtasevski123|Jtasevski123]] | {{подреден список|[[Рендгенски стил на уметност]] (Н)}} |- | 3 | [[Корисник:P.Nedelkovski|П.Неделковски]] | {{подреден список|[[Петроглиф]] (Н)|[[Пештерско сликарство]] (Н)}} |} * (Н) — новосоздадена статија * (П) — подобрена статија === Урбани легенди === [[Податотека:Shadowman-3.jpg|десно|220п|Уредувачки ден „Урбани легенди“]] На 25 март 2025 година е одржан уредувачки ден на тема „Урбани легенди“. ==== Материјали ==== За создавање или подобрување на статиите за урбаните легенди можело да се користат другите јазични изданија на Википедија, дигитализирани и други материјали. * од Википедија на англиски јазик: ** [[:en:Category:Urban legends]] ==== Список на учесници ==== {| class="wikitable" |- ! Бр. !! Корисник !! Придонеси |- | 1 | [[Корисник:Jtasevski123|Jtasevski123]] | {{подреден список|[[Ѓаволско дрво]] (Н)|[[Слонови гробишта]] (Н)}} |- | 2 | [[Корисник:BosaFi|BosaFi]] | {{подреден список|[[Проклетство на Тамерлан]] (Н)}} |- | 3 | [[Корисник:P.Nedelkovski|П.Неделковски]] | {{подреден список|[[Сепак се врти]] (Н)|[[Мит за нецелосно користење на мозокот]] (Н)}} |} * (Н) — новосоздадена статија * (П) — подобрена статија === Светолуцијци === [[Податотека:Flag_of_Saint_Lucia.svg|десно|220п|Уредувачки ден „Светолуцијци“]] На 27 март 2025 година ќе е одржан уредувачки ден на тема „Светолуцијци“. ==== Материјали ==== За создавање или подобрување на статиите за Светолуцијците можело да се користат другите јазични изданија на Википедија, дигитализирани и други материјали. * од Википедија на англиски јазик: ** [[:en:Category:Saint Lucian people]] ==== Список на учесници ==== {| class="wikitable" |- ! Бр. !! Корисник !! Придонеси |- | 1 | [[Корисник:Jtasevski123|Jtasevski123]] | {{подреден список|[[Џозеф Соломон (убиец)]] (Н)|[[Предлошка:Селектори на светолуциската фудбалска репрезентација]] (Н)|[[Кингсли Армстронг]] (Н)|[[Касим Луис]] (Н)|[[Карсон Милар]] (Н)|[[Теренс Каро]] (Н)|[[Ален Провиденс]] (Н)|[[Френсис Мекдоналд (фудбалер)]] (Н)|}} |- | 2 | [[Корисник:P.Nedelkovski|П.Неделковски]] | {{подреден список|[[Родерик Волкот]] (Н)}} |- | 3 | [[Корисник:XavieraMars|XavieraMars]] | {{подреден список|[[Џон Одлум]] (Н)}} |} * (Н) — новосоздадена статија * (П) — подобрена статија === Британска мода === [[Податотека:Queen_Elizabeth_II_on_her_Coronation_Day_(cropped).jpg|десно|210п|Уредувачки ден „Британска мода“]] На 1 април 2025 година е одржан уредувачки ден на тема „Британска мода“. ==== Материјали ==== За создавање или подобрување на статиите поврзани со британската мода можело да се користат другите јазични изданија на Википедија, дигитализирани и други материјали. * од Википедија на англиски јазик: ** [[:en:Category:British fashion]] ==== Список на учесници ==== {| class="wikitable" |- ! Бр. !! Корисник !! Придонеси |- | 1 | [[Корисник:BosaFi|BosaFi]] | {{подреден список|[[Џими Чу]] (Н)}} |- | 2 | [[Корисник:P.Nedelkovski|П.Неделковски]] | {{подреден список|[[Амброу]] (Н)}} |- | 3 | [[Корисник:Виолетова|Виолетова]] | {{подреден список|[[Фустан од остриги]] (Н)}} |- | 4 | [[Корисник:19user99|19user99]] | {{подреден список|[[Фантомска нишка]] (Н)|[[Синоќа во Сохо]] (Н)}} |} * (Н) — новосоздадена статија * (П) — подобрена статија === Саат-кули === [[Податотека:Clock_Tower_of_Bitola.jpg|десно|200п|Уредувачки ден „Саат-кули“]] На 3 април 2025 година е одржан уредувачки ден на тема „Саат-кули“. ==== Материјали ==== За создавање или подобрување на статиите поврзани со саат-кулите можело да се користат другите јазични изданија на Википедија, дигитализирани и други материјали. * од Википедија на англиски јазик: ** [[:en:Category:Clock towers]] ==== Список на учесници ==== {| class="wikitable" |- ! Бр. !! Корисник !! Придонеси |- | 1 | [[Корисник:Jtasevski123|Jtasevski123]] | {{подреден список|[[Талбургтор]] (Н)|[[Дубровничка камбанарија]] (Н)|[[Саат-кула (Приштина)]] (Н)|[[Сараевска саат-кула]] (Н)}} |- | 2 | [[Корисник:Виолетова|Виолетова]] |{{подреден список|[[Саат-кула Манара]] (Н)}} |- | 3 | [[Корисник:P.Nedelkovski|П.Неделковски]] | {{подреден список|[[Царинарница (Шангај)]] (Н)|[[Железничка станица Сержи-Сен-Кристоф]] (Н)}} |- | 4 | [[Корисник:SirGoldenBlade|SirGoldenBlade]] | {{подреден список|[[Саат-кула (Хонгконг)]] (Н)}} |} * (Н) — новосоздадена статија * (П) — подобрена статија === Роми === [[Податотека:Flag_of_the_Romani_people.svg|десно|210п|Уредувачки ден „Роми“]] На 8 април 2025 година ќе се одржи уредувачки ден на тема „Роми“. Потфатот е дел од иницијативата за одбележување на Меѓународниот ден на Ромите во 2025 година во повеќе земји во светот, поттикната од страна на Викимедија Србија, којашто има за цел создавање содржини за поголема покриеност на темите поврзани со Ромите и ромската култура на Википедија. ==== Материјали ==== За создавање или подобрување на статиите за и во врска со Ромите е препорачано да се користи [[meta:International Roma Day Edit-a-thon 2025/Article lists#People|потсписокот на предложени личности]] во рамки на глобалната иницијатива „Меѓународен ден на Ромите 2025“. ==== Список на учесници ==== {| class="wikitable" |- ! Бр. !! Корисник !! Придонеси |- | 1 | [[Корисник:Jtasevski123|Jtasevski123]] | {{подреден список|[[Сара Хименес Хименес]] (Н)|[[Сретен Мирковиќ]] (Н)}} |- | 2 | [[Корисник:BosaFi|BosaFi]] | {{подреден список|[[Гина Рањичиќ]] (Н)}} |- | 3 | [[Корисник:Виолетова|Виолетова]] | {{подреден список|[[Калеи (велшки Роми)]] (Н)}} |- | 4 | [[Корисник:Velkovski.b |Velkovski.b]] | {{подреден список|[[Марио Маја]] (Н)}} |- | 5 | [[Корисник:Stojnaa|Stojnaa]] | {{подреден список|[[Рoм барo]] (Н)}} |- | 6 | [[Корисник:Doni12345|Doni12345]] | {{подреден список|[[Гаѓо (термин)]] (Н)}} |- | 7 | [[Корисник:Baek147|Baek147]] | {{подреден список|[[Ромска книжевност]] (Н)}} |- | 8 | [[Корисник:Banja147|Banja147]] | {{подреден список|[[Емил Абаз]] (Н)}} |- | 9 | [[Корисник:SirGoldenBlade|SirGoldenBlade]] | {{подреден список|[[Оѓила]] (Н)}} |- | 10 | [[Корисник:Gorandonevski|Gorandonevski]] | {{подреден список|[[Лекша Мануш]] (Н)}} |- | 11 | [[Корисник:Lili Arsova|Lili Arsova]] | {{подреден список|[[Анжелика Биелова]] (Н)}} |} * (Н) — новосоздадена статија * (П) — подобрена статија === Огледала во уметноста === [[Податотека:C_W_Eckersberg_1841_-_Kvinde_foran_et_spejl.jpg|десно|210п|Уредувачки ден „Огледала во уметноста“]] На 10 април 2025 година е одржан уредувачки ден на тема „Огледала во уметноста“. ==== Материјали ==== За создавање или подобрување на статиите за oгледалата во уметноста можело да се користат другите јазични изданија на Википедија, дигитализирани и други материјали. * од Википедија на англиски јазик: ** [[:en:Category:Mirrors in art]] ==== Список на учесници ==== {| class="wikitable" |- ! Бр. !! Корисник !! Придонеси |- | 1 | [[Корисник:P.Nedelkovski|П.Неделковски]] | {{подреден список|[[Венера пред огледало]] (Н)|[[Жена пред огледало]] (Н)}} |} * (Н) — новосоздадена статија * (П) — подобрена статија === Вештини за опстанок === [[Податотека:Campfire_Pinecone.png|десно|210п|Уредувачки ден „Вештини за опстанок“]] На 15 април 2025 година е одржан уредувачки ден на тема „Вештини за опстанок“. ==== Материјали ==== За создавање или подобрување на статиите поврзани со вештините за опстанок можело да се користат другите јазични изданија на Википедија, дигитализирани и други материјали. * од Википедија на англиски јазик: ** [[:en:Category:Survival skills]] ==== Список на учесници ==== {| class="wikitable" |- ! Бр. !! Корисник !! Придонеси |- | 1 | [[Корисник:P.Nedelkovski|П.Неделковски]] | {{подреден список|[[Маскирање]] (Н)}} |} * (Н) — новосоздадена статија * (П) — подобрена статија === Болка === [[Податотека:Wrist_pain.jpg|десно|210п|Уредувачки ден „Болка“]] На 17 април 2025 година е одржан уредувачки ден на тема „Болка“. ==== Материјали ==== За создавање или подобрување на статиите поврзани со болката можело да се користат другите јазични изданија на Википедија, дигитализирани и други материјали. * од Википедија на англиски јазик: ** [[:en:Category:Pain]] ==== Список на учесници ==== {| class="wikitable" |- ! Бр. !! Корисник !! Придонеси |- | 1 | [[Корисник:P.Nedelkovski|П.Неделковски]] | {{подреден список|[[Грлобол]] (Н)|[[Грбобол]] (Н)}} |} * (Н) — новосоздадена статија * (П) — подобрена статија === Неоромантизам === [[Податотека:Pena-medio-cut.JPG|десно|210п|Уредувачки ден „Неоромантизам“]] На 22 април 2025 година е одржан уредувачки ден на тема „Неоромантизам“. ==== Материјали ==== За создавање или подобрување на статиите поврзани со неоромантизмот можело да се користат другите јазични изданија на Википедија, дигитализирани и други материјали. * од Википедија на англиски јазик: ** [[:en:Category:Neo-romanticism]] ==== Список на учесници ==== {| class="wikitable" |- ! Бр. !! Корисник !! Придонеси |- | 1 | [[Корисник:Jtasevski123|Jtasevski123]] | {{подреден список|[[Џорџ Ворнер Ален]] (Н)|[[Млада Естонија]] (Н)}} |- | 2 | [[Корисник:P.Nedelkovski|П.Неделковски]] | {{подреден список|[[Александар Ѓокиќ (архитект)]] (Н)|[[Неоромантизам (музика)]] (Н)}} |} * (Н) — новосоздадена статија * (П) — подобрена статија === Молња === [[Податотека:Lightning--.svg|десно|190п|Уредувачки ден „Молња“]] На 24 април 2025 година е одржан уредувачки ден на тема „Молња“. ==== Материјали ==== За создавање или подобрување на статиите поврзани со молњата можело да се користат другите јазични изданија на Википедија, дигитализирани и други материјали. * од Википедија на англиски јазик: ** [[:en:Category:Lightning]] ==== Список на учесници ==== {| class="wikitable" |- ! Бр. !! Корисник !! Придонеси |- | 1 | [[Корисник:P.Nedelkovski|П.Неделковски]] | {{подреден список|[[Црвен виленик]] (Н)|[[Грмежлива бура]] (Н)}} |- | 2 | [[Корисник:19user99|19user99]] | {{подреден список|[[Астрафобија]] (Н)}} |} * (Н) — новосоздадена статија * (П) — подобрена статија === Канибализам === [[Податотека:Theodore_de_Bry_-_America_tertia_pars_4.jpg|десно|210п|Уредувачки ден „Канибализам“]] На 29 април 2025 година е одржан уредувачки ден на тема „Канибализам“. ==== Материјали ==== За создавање или подобрување на статиите поврзани со канибализамот можело да се користат другите јазични изданија на Википедија, дигитализирани и други материјали. * од Википедија на англиски јазик: ** [[:en:Category:Cannibalism]] ==== Список на учесници ==== {| class="wikitable" |- ! Бр. !! Корисник !! Придонеси |- | 1 | [[Корисник:P.Nedelkovski|П.Неделковски]] | {{подреден список|[[Куру (болест)]] (Н)}} |- | 2 | [[Корисник:19user99|19user99]] | {{подреден список|[[Егзоканибализам]] (Н)}} |- | 3 | [[Корисник:Jtasevski123|Jtasevski123]] | {{подреден список|[[Автоканибализам]] (Н)|[[Ендоканибализам]] (Н)}} |} * (Н) — новосоздадена статија * (П) — подобрена статија === Тајни здруженија === [[Податотека:Secret_Society_Buildings_New_Haven.jpg|десно|210п|Уредувачки ден „Тајни здруженија“]] На 1 мај 2025 година е одржан уредувачки ден на тема „Тајни здруженија“. ==== Материјали ==== За создавање или подобрување на статиите поврзани со тајните здруженија можело да се користат другите јазични изданија на Википедија, дигитализирани и други материјали. * од Википедија на англиски јазик: ** [[:en:Category:Secret societies]] ==== Список на учесници ==== {| class="wikitable" |- ! Бр. !! Корисник !! Придонеси |- | 1 | [[Корисник:19user99|19user99]] | {{подреден список|[[Алумбрадоси]] (Н)}} |- | 2 | [[Корисник:P.Nedelkovski|П.Неделковски]] | {{подреден список|[[Секта]] (Н)}} |} * (Н) — новосоздадена статија * (П) — подобрена статија === Барокно вајарство === [[Податотека:Rom,_Santa_Maria_della_Vittoria,_Die_Verzückung_der_Heiligen_Theresa_(Bernini).jpg|десно|210п|Уредувачки ден „Барокно вајарство“]] На 6 мај 2025 година е одржан уредувачки ден на тема „Барокно вајарство“. ==== Материјали ==== За создавање или подобрување на статиите поврзани со барокното вајарство можело да се користат другите јазични изданија на Википедија, дигитализирани и други материјали. * од Википедија на англиски јазик: ** [[:en:Category:Baroque sculpture]] ==== Список на учесници ==== {| class="wikitable" |- ! Бр. !! Корисник !! Придонеси |- | 1 | [[Корисник:19user99|19user99]] | {{подреден список|[[Давид (Бернини)]] (Н)|[[Џулијано Финели]] (Н)|[[Доменико Гвиди]] (Н)|[[Аполон и Дафне (Бернини)]] (Н)}} |- | 2 | [[Корисник: Chnitke| Chnitke]] | {{подреден список|[[Иноченцо Спинаци]] (Н)|[[Франц Ксавер Месершмит]] (Н)}} |- | 3 | [[Корисник:Jtasevski123|Jtasevski123]] | {{подреден список|[[Педро Ернандес (вајар)]] (Н)}} |- | 4 | [[Корисник:XavieraMars|XavieraMars]] | {{подреден список|[[Момче со змеј]] (Н)}} |- | 5 | [[Корисник:P.Nedelkovski|П.Неделковски]] | {{подреден список|[[Столб на чумата (Марибор)]] (Н)}} |} * (Н) — новосоздадена статија * (П) — подобрена статија === Каросериски делови на автомобили === [[Податотека:Car.svg|десно|210п|Уредувачки ден „Каросериски делови на автомобили“]] На 8 мај 2025 година е одржан уредувачки ден на тема „Каросериски делови на автомобили“. ==== Материјали ==== За создавање или подобрување на статиите поврзани со каросериските делови на автомобилите можело да се користат другите јазични изданија на Википедија, дигитализирани и други материјали. * од Википедија на англиски јазик: ** [[:en:Category:Automotive body parts]] ==== Список на учесници ==== {| class="wikitable" |- ! Бр. !! Корисник !! Придонеси |- | 1 | [[Корисник:Jtasevski123|Jtasevski123]] | {{подреден список|[[Наслон за раце]] (Н)}} |- | 2 | [[Корисник:P.Nedelkovski|П.Неделковски]] | {{подреден список|[[Одбојник]] (Н)}} |} * (Н) — новосоздадена статија * (П) — подобрена статија === Грбови со рози === [[Податотека:Coat_of_arms_of_Montreal.svg|десно|210п|Уредувачки ден „Грбови со рози“]] На 13 мај 2025 година е одржан уредувачки ден на тема „Грбови со рози“. ==== Материјали ==== За создавање или подобрување на статиите поврзани со грбовите со рози можело да се користат другите јазични изданија на Википедија, дигитализирани и други материјали. * од Википедија на англиски јазик: ** [[:en:Category:Coats of arms with roses]] ==== Список на учесници ==== {| class="wikitable" |- ! Бр. !! Корисник !! Придонеси |- | 1 | [[Корисник:P.Nedelkovski|П.Неделковски]] | {{подреден список|[[Грб на Урсинов]] (Н)}} |- | 2 | [[Корисник:19user99|19user99]] | {{подреден список|[[Грб на Монтреал]] (Н)|[[Грб на Шефилдски универзитет]] (Н)}} |- | 3 | [[Корисник:SirGoldenBlade|SirGoldenBlade]] | {{подреден список|[[Грб на Виган]] (Н)|[[Грб на Брадфорд]] (Н)|[[Грб на Универзитетот Ланкастер]] (Н)|[[Грб на Западен Јоркшир]] (Н)}} |- | 4 | [[Корисник:Jtasevski123|Jtasevski123]] | {{подреден список|[[Грб на Алберта]] (Н)}} |} * (Н) — новосоздадена статија * (П) — подобрена статија === Пчеларство === [[Податотека:Abelhas em favo de mel.svg|десно|210п|Уредувачки ден „Пчеларство“]] На 15 мај 2025 година е одржан уредувачки ден на тема „Пчеларство“. ==== Материјали ==== За создавање или подобрување на статиите од областа на пчеларството можело да се користат другите јазични изданија на Википедија, дигитализирани и други материјали. * од Википедија на англиски јазик: ** [[:en:Category:Beekeeping]] ==== Список на учесници ==== {| class="wikitable" |- ! Бр. !! Корисник !! Придонеси |- | 1 | [[Корисник:19user99|19user99]] | {{подреден список|[[Пчелар]] (Н)}} |- | 2 | [[Корисник:Lili Arsova|Lili Arsova]] | {{подреден список|[[Руска медоносна пчела]] (Н)}} |- | 3 | [[Корисник:P.Nedelkovski|П.Неделковски]] | {{подреден список|[[Медарка]] (Н)|[[Apinae]] (Н)}} |} * (Н) — новосоздадена статија * (П) — подобрена статија === Митолошки книги === [[Податотека:J. Howe & Co. books, 1830.svg|десно|210п|Уредувачки ден „Митолошки книги“]] На 20 мај 2025 година е одржан уредувачки ден на тема „Митолошки книги“. ==== Материјали ==== За создавање или подобрување на статиите за митолошките книги можело да се користат другите јазични изданија на Википедија, дигитализирани и други материјали. * од Википедија на англиски јазик: ** [[:en:Category:Mythology books]] ==== Список на учесници ==== {| class="wikitable" |- ! Бр. !! Корисник !! Придонеси |- | 1 | [[Корисник:BosaFi|BosaFi]] | {{подреден список|[[Митос]] (Н)}} |- | 2 | [[Корисник:19user99|19user99]] | {{подреден список|[[Теогонија]] (Н)|[[Митологија (книга)]] (Н)|[[Митологии (книга)]] (Н)|[[Човекот и неговите симболи]] (Н)|[[Херојот со илјада лица]] (Н)}} |- | 3 | [[Корисник:P.Nedelkovski|П.Неделковски]] | {{подреден список|[[Сказни од браќата Грим]] (Н)}} |- | 4 | [[Корисник:SirGoldenBlade|SirGoldenBlade]] | {{подреден список|[[Од Атлантида до сфингата]] (Н)|[[Рагнарок: Добата на оган и чакал]] (Н)}} |} * (Н) — новосоздадена статија * (П) — подобрена статија === Антикорупциски мерки === [[Податотека:9_-_euro_bank_notes_hidden_in_sleeve_-_white_background_-_royalty_free,_without_copyright,_public_domain_photo_image.JPG|десно|210п|Уредувачки ден „Антикорупциски мерки“]] На 22 мај 2025 година е одржан уредувачки ден на тема „Антикорупциски мерки“. ==== Материјали ==== За создавање или подобрување на статиите поврзани со антикорупциските мерки можело да се користат другите јазични изданија на Википедија, дигитализирани и други материјали. * од Википедија на англиски јазик: ** [[:en:Category:Anti-corruption measures]] ==== Список на учесници ==== {| class="wikitable" |- ! Бр. !! Корисник !! Придонеси |- | 1 | [[Корисник:19user99|19user99]] | {{подреден список|[[Антикорупција]] (Н)|[[Економска транспарентност]] (Н)|[[Пакт за интегритет]] (Н)|[[Условеност]] (Н)|[[Врзана меѓународна помош]] (Н)}} |- | 2 | [[Корисник:BosaFi|BosaFi]] | {{подреден список|[[Буџетска одговорност во Европската Унија]] (Н)}} |} * (Н) — новосоздадена статија * (П) — подобрена статија === Министерства на Руската Империја === [[Податотека:Flag_of_Russia.svg|десно|210п|Уредувачки ден „Министерства на Руската Империја“]] На 27 мај 2025 година е одржан уредувачки ден на тема „Министерства на Руската Империја“. ==== Материјали ==== За создавање или подобрување на статиите за министерствата на Руската Империја можело да се користат другите јазични изданија на Википедија, дигитализирани и други материјали. * од Википедија на англиски јазик: ** [[:en:Category:Government ministries of the Russian Empire]] ==== Список на учесници ==== {| class="wikitable" |- ! Бр. !! Корисник !! Придонеси |- | 1 | [[Корисник:P.Nedelkovski|П.Неделковски]] | {{подреден список|[[Министерство за надворешни работи на Руското Царство]] (Н)}} |- | 2 | [[Корисник:Jtasevski123|Jtasevski123]] | {{подреден список|[[Министерство за верски работи и јавно образование (Руска Империја)]] (Н)}} |} * (Н) — новосоздадена статија * (П) — подобрена статија === Биолошки рекорди === [[Податотека:Robert_Wadlow_postcard.jpg|десно|210п|Уредувачки ден „Биолошки рекорди“]] На 29 мај 2025 година е одржан уредувачки ден на тема „Биолошки рекорди“. ==== Материјали ==== За создавање или подобрување на статиите поврзани со биолошките рекорди можело да се користат другите јазични изданија на Википедија, дигитализирани и други материјали. * од Википедија на англиски јазик: ** [[:en:Category:Biological records]] ==== Список на учесници ==== {| class="wikitable" |- ! Бр. !! Корисник !! Придонеси |- | 1 | [[Корисник:Jtasevski123|Jtasevski123]] | {{подреден список|[[Ајана Вилијамс]] (Н)}} |- | 2 | [[Корисник:BosaFi|BosaFi]] | {{подреден список|[[Биг Џејк (коњ)]] (Н)}} |- | 3 | [[Корисник:Lili Arsova|Lili Arsova]] | {{подреден список|[[Самсон (коњ)]] (Н)}} |- | 4 | [[Корисник:Виолетова|Виолетова]] | {{подреден список|[[Маријам Набатанзи]] (Н)}} |} * (Н) — новосоздадена статија * (П) — подобрена статија === Игри со карти === [[Податотека:Cards-J-Diamond.svg|десно|210п|Уредувачки ден „Игри со карти“]] На 3 јуни 2025 година е одржан уредувачки ден на тема „Игри со карти“. ==== Материјали ==== За создавање или подобрување на статиите поврзани со игрите со карти можело да се користат другите јазични изданија на Википедија, дигитализирани и други материјали. * од Википедија на англиски јазик: ** [[:en:Category:Card games]] ==== Список на учесници ==== {| class="wikitable" |- ! Бр. !! Корисник !! Придонеси |- | 1 | [[Корисник:P.Nedelkovski|П.Неделковски]] | {{подреден список|[[Реми]] (Н)|[[Адут (карташки игри)]] (Н)}} |} * (Н) — новосоздадена статија * (П) — подобрена статија === Африкански фудбалски репрезентации === [[Податотека:Soccer_ball.svg|десно|210п|Уредувачки ден „Африкански фудбалски репрезентации“]] На 5 јуни 2025 година е одржан уредувачки ден на тема „Африкански фудбалски репрезентации“. ==== Материјали ==== За создавање или подобрување на статиите за Африканските фудбалски репрезентации можело да се користат другите јазични изданија на Википедија, дигитализирани и други материјали. <b>Забелешка</b>: Препорачано e изборот на статии да се врши од следната предлошка на Википедија на македонски јазик: * [[Предлошка:Африкански фудбалски репрезентации]] ==== Список на учесници ==== {| class="wikitable" |- ! Бр. !! Корисник !! Придонеси |- | 1 | [[Корисник:P.Nedelkovski|П.Неделковски]] | {{подреден список|[[Фудбалска репрезентација на Либија]] (Н)}} |} * (Н) — новосоздадена статија * (П) — подобрена статија === Месечеви мориња === [[Податотека:Astronomy_for_the_use_of_schools_and_academies_(1882)_(14577550018).jpg|десно|210п|Уредувачки ден „Месечеви мориња“]] На 10 јуни 2025 година е одржан уредувачки ден на тема „Месечеви мориња“. ==== Материјали ==== За создавање или подобрување на статиите поврзани со месечевите мориња можело да се користат другите јазични изданија на Википедија, дигитализирани и други материјали. * од Википедија на англиски јазик: ** [[:en:Category:Maria on the Moon]] ==== Список на учесници ==== {| class="wikitable" |- ! Бр. !! Корисник !! Придонеси |- | 1 | [[Корисник:Виолетова|Виолетова]] | {{подреден список|[[Mесечево море]] (Н)}} |- | 2 | [[Корисник:P.Nedelkovski|П.Неделковски]] | {{подреден список|[[Море на Дождовите]] (Н)}} |} * (Н) — новосоздадена статија * (П) — подобрена статија === Картагинци === [[Податотека:CarthageMap.png|десно|230п|Уредувачки ден „Картагинци“]] На 12 јуни 2025 година е одржан уредувачки ден на тема „Картагинци“. ==== Материјали ==== За создавање или подобрување на статиите поврзани со Картагинците можело да се користат другите јазични изданија на Википедија, дигитализирани и други материјали. * од Википедија на англиски јазик: ** [[:en:Category:Carthaginians]] ==== Список на учесници ==== {| class="wikitable" |- ! Бр. !! Корисник !! Придонеси |- | 1 | [[Корисник:19user99|19user99]] | {{подреден список|[[Дидона]] (Н)|[[Список на монарси на Картагина]] (Н)}} |- | 2 | [[Корисник:P.Nedelkovski|П.Неделковски]] | {{подреден список|[[Предлошка:Значајни Картагинци]] (Н)|[[Ханибал Гискон]] (Н)}} |} * (Н) — новосоздадена статија * (П) — подобрена статија === Византиски принцези === [[Податотека:Eudokia.png|десно|210п|Уредувачки ден „Византиски принцези“]] На 17 јуни 2025 година е одржан уредувачки ден на тема „Византиски принцези“. ==== Материјали ==== За создавање или подобрување на статиите поврзани со византиските принцези можело да се користат другите јазични изданија на Википедија, дигитализирани и други материјали. * од Википедија на англиски јазик: ** [[:en:Category:Daughters of Byzantine emperors]] ==== Список на учесници ==== {| class="wikitable" |- ! Бр. !! Корисник !! Придонеси |- | 1 | [[Корисник:19user99|19user99]] | {{подреден список|[[Марија Палеологина]] (Н)|[[Ирина Палеологина]] (Н)|[[Теодора Кантакузина]] (Н)}} |- | 2 | [[Корисник:Jtasevski123|Jtasevski123]] | {{подреден список|[[Ана Палеологина (ќерка на Михаил IX)]] (Н)|[[Евдокија Палеологина]] (Н)}} |- | 3 | [[Корисник:BosaFi|BosaFi]] | {{подреден список|[[Текла (ќерка на Теофил)]] (Н)|[[Леонтија Порфирогенита]] (Н)|[[Ана-Ефросина]] (Н)|}} |- | 4 | [[Корисник:P.Nedelkovski|П.Неделковски]] | {{подреден список|[[Ана Ангелина Комнина Дукина]] (Н)}} |} * (Н) — новосоздадена статија * (П) — подобрена статија === Вулкански зими === [[Податотека:Volcanic_injection.svg|десно|230п|Уредувачки ден „Вулканска зими“]] На 19 јуни 2025 година е одржан уредувачки ден на тема „Вулканска зими“. ==== Материјали ==== За создавање или подобрување на статиите поврзани со вулканските зими можело да се користат другите јазични изданија на Википедија, дигитализирани и други материјали. * од Википедија на англиски јазик: ** [[:en:Category:Volcanic winters]] ==== Список на учесници ==== {| class="wikitable" |- ! Бр. !! Корисник !! Придонеси |- | 1 | [[Корисник:P.Nedelkovski|П.Неделковски]] | {{подреден список|[[Руски глад (1601–1603)]] (Н)}} |- | 2 | [[Корисник:19user99|19user99]] | {{подреден список|[[Година без лето]] (Н)|[[Мало ледено доба на доцната антика]] (Н)|[[Колапс во бронзено време]] (Н)}} |} * (Н) — новосоздадена статија * (П) — подобрена статија === Дела на Лав Толстој === [[Податотека:L.N.Tolstoy_Prokudin-Gorsky.jpg|десно|230п|Уредувачки ден „Дела на Лав Толстој“]] На 24 јуни 2025 година е одржан уредувачки ден на тема „Дела на Лав Толстој“. ==== Материјали ==== За создавање или подобрување на статиите за делата на Лав Толстој можело да се користат другите јазични изданија на Википедија, дигитализирани и други материјали. * Забелешка: Препорачано било изборот на статии да се врши од следната предлошка на Википедија на македонски јазик: ** [[Предлошка:Лав Толстој]] * од Википедија на англиски јазик: ** [[:en:Category:Works by Leo Tolstoy]] ==== Список на учесници ==== {| class="wikitable" |- ! Бр. !! Корисник !! Придонеси |- | 1 | [[Корисник:19user99|19user99]] | {{подреден список|[[Не убивај (есеј)]] (Н)}} |- | 2 | [[Корисник:P.Nedelkovski|П.Неделковски]] | {{подреден список|[[Моќта на темнината]] (Н)|[[Светлината зрачи и во мракот]] (Н)|[[Плодовите на просветителството]] (Н)}} |- | 3 | [[Корисник:BosaFi|BosaFi]] | {{подреден список|[[Ѓаволот (новела)]] (Н)|[[Писмо до либералите]] (Н)}} |} * (Н) — новосоздадена статија * (П) — подобрена статија === Астрономски часовници === [[Податотека:Prague Astronomical Clock.svg|десно|230п|Уредувачки ден „Астрономски часовници“]] На 26 јуни 2025 година е одржан уредувачки ден на тема „Астрономски часовници“. ==== Материјали ==== За создавање или подобрување на статиите за астрономските часовници можело да се користат другите јазични изданија на Википедија, дигитализирани и други материјали. * од Википедија на англиски јазик: ** [[:en:Category:Astronomical clocks]] ==== Список на учесници ==== {| class="wikitable" |- ! Бр. !! Корисник !! Придонеси |- | 1 | [[Корисник:19user99|19user99]] | {{подреден список|[[Астрономски часовник]] (Н)|[[Телуриј]] (Н)}} |- | 2 | [[Корисник:Jtasevski123|Jtasevski123]] | {{подреден список|[[Микрокосм (часовник)]] (Н)}} |- | 3 | [[Корисник:P.Nedelkovski|П.Неделковски]] | {{подреден список|[[Стразбуршки астрономски часовник]] (Н)}} |- | 4 | [[Корисник:BosaFi|Bosafi]] | {{подреден список|[[Астрономски часовник на Фанзаго]] (Н)}} |} * (Н) — новосоздадена статија * (П) — подобрена статија === Плажи === [[Податотека:Eucalyp-Deus_Seaside.png|десно|230п|Уредувачки ден „Плажи“]] На 1 јули 2025 година е одржан уредувачки ден на тема „Плажи“. ==== Материјали ==== За создавање или подобрување на статиите поврзани со плажите можело да се користат другите јазични изданија на Википедија, дигитализирани и други материјали. * од Википедија на англиски јазик: ** [[:en:Category:Beaches]] ==== Список на учесници ==== {| class="wikitable" |- ! Бр. !! Корисник !! Придонеси |- | 1 | [[Корисник:19user99|19user99]] | {{подреден список|[[Паметна плажа]] (Н)}} |- | 2 | [[Корисник:P.Nedelkovski|П.Неделковски]] | {{подреден список|[[Канео (плажа)]] (Н)|[[Потпеш]] (Н)}} |} * (Н) — новосоздадена статија * (П) — подобрена статија === Историски европски боречки вештини === [[Податотека:Boxing_Thomas_Hoyer_Monstery.svg|десно|230п|Уредувачки ден „Историски европски боречки вештини“]] На 3 јули 2025 година е одржан уредувачки ден на тема „Историски европски боречки вештини“. ==== Материјали ==== За создавање или подобрување на статиите поврзани со историските европски боречки вештини можело да се користат другите јазични изданија на Википедија, дигитализирани и други материјали. * од Википедија на англиски јазик: ** [[:en:Category:Historical European martial arts]] ==== Список на учесници ==== {| class="wikitable" |- ! Бр. !! Корисник !! Придонеси |- | 1 | [[Корисник:P.Nedelkovski|П.Неделковски]] | {{подреден список|[[Панкратион]] (Н)}} |- | 2 | [[Корисник:19user99|19user99]] | {{подреден список|[[Ринген]] (Н)}} |} * (Н) — новосоздадена статија * (П) — подобрена статија == Претстојни денови == === Поранешни острови === [[Податотека:AR(1893) p318 TIFLIS.jpg|десно|230п|Уредувачки ден „Поранешни острови“]] На 8 јули 2025 година ќе се одржи уредувачки ден на тема „Поранешни острови“. ==== Материјали ==== За создавање или подобрување на статиите поврзани со поранешните острови може да се користат другите јазични изданија на Википедија, дигитализирани и други материјали. * од Википедија на англиски јазик: ** [[:en:Category:Former islands]] ==== Список на учесници ==== {| class="wikitable" |- ! Бр. !! Корисник !! Придонеси |- | 1 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 2 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 3 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 4 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 5 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 6 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 7 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 8 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 9 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 10 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |} * (Н) — новосоздадена статија * (П) — подобрена статија === Министерства на Босна и Херцеговина === [[Податотека:Flag_of_Bosnia_and_Herzegovina.svg|десно|230п|Уредувачки ден „Министерства на Босна и Херцеговина“]] На 10 јули 2025 година ќе се одржи уредувачки ден на тема „Министерства на Босна и Херцеговина“. ==== Материјали ==== За создавање или подобрување на статиите поврзани со министерствата на Босна и Херцеговина може да се користат другите јазични изданија на Википедија, дигитализирани и други материјали. * од Википедија на англиски јазик: ** [[:en:Category:Government ministries of Bosnia and Herzegovina]] ==== Список на учесници ==== {| class="wikitable" |- ! Бр. !! Корисник !! Придонеси |- | 1 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 2 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 3 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 4 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 5 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 6 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 7 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 8 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 9 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 10 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |} * (Н) — новосоздадена статија * (П) — подобрена статија === Куглање === [[Податотека:Bowling_ball_and_pins_for_strike_-_front_view.jpg|десно|230п|Уредувачки ден „Куглање“]] На 15 јули 2025 година ќе се одржи уредувачки ден на тема „Куглање“. ==== Материјали ==== За создавање или подобрување на статиите за куглањето може да се користат другите јазични изданија на Википедија, дигитализирани и други материјали. * од Википедија на англиски јазик: ** [[:en:Category:Bowling]] ==== Список на учесници ==== {| class="wikitable" |- ! Бр. !! Корисник !! Придонеси |- | 1 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 2 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 3 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 4 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 5 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 6 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 7 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 8 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 9 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 10 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |} * (Н) — новосоздадена статија * (П) — подобрена статија === Албанска кујна === [[Податотека:Traditional_Albanian_food.jpg|десно|230п|Уредувачки ден „Албанска кујна“]] На 17 јули 2025 година ќе се одржи уредувачки ден на тема „Албанска кујна“. ==== Материјали ==== За создавање или подобрување на статиите поврзани со албанската кујна може да се користат другите јазични изданија на Википедија, дигитализирани и други материјали. * од Википедија на англиски јазик: ** [[:en:Category:Albanian cuisine]] ==== Список на учесници ==== {| class="wikitable" |- ! Бр. !! Корисник !! Придонеси |- | 1 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 2 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 3 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 4 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 5 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 6 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 7 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 8 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 9 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 10 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |} * (Н) — новосоздадена статија * (П) — подобрена статија === Потешкотии во учењето === [[Податотека:Icon-Beachten.svg|десно|210п|Уредувачки ден „Потешкотии во учењето“]] На 22 јули 2025 година ќе се одржи уредувачки ден на тема „Потешкотии во учењето“. ==== Материјали ==== За создавање или подобрување на статиите поврзани со потешкотиите во учењето може да се користат другите јазични изданија на Википедија, дигитализирани и други материјали. * од Википедија на англиски јазик: ** [[:en:Category:Learning disabilities]] ==== Список на учесници ==== {| class="wikitable" |- ! Бр. !! Корисник !! Придонеси |- | 1 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 2 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 3 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 4 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 5 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 6 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 7 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 8 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 9 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 10 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |} * (Н) — новосоздадена статија * (П) — подобрена статија === Воена поезија === [[Податотека:Siege_of_Szigetvár_1566_B.jpg|десно|230п|Уредувачки ден „Воена поезија“]] На 24 јули 2025 година ќе се одржи уредувачки ден на тема „Воена поезија“. ==== Материјали ==== За создавање или подобрување на статиите поврзани со воената поезија може да се користат другите јазични изданија на Википедија, дигитализирани и други материјали. * од Википедија на англиски јазик: ** [[:en:Category:War poetry]] ==== Список на учесници ==== {| class="wikitable" |- ! Бр. !! Корисник !! Придонеси |- | 1 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 2 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 3 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 4 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 5 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 6 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 7 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 8 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 9 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 10 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |} * (Н) — новосоздадена статија * (П) — подобрена статија === Цркви во Кипар === [[Податотека:Font_Awesome_5_solid_church.svg|десно|230п|Уредувачки ден „Цркви во Кипар“]] На 29 јули 2025 година ќе се одржи уредувачки ден на тема „Цркви во Кипар“. ==== Материјали ==== За создавање или подобрување на статиите за црквите во Кипар може да се користат другите јазични изданија на Википедија, дигитализирани и други материјали. * од Википедија на англиски јазик: ** [[:en:Category:Churches in Cyprus]] ==== Список на учесници ==== {| class="wikitable" |- ! Бр. !! Корисник !! Придонеси |- | 1 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 2 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 3 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 4 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 5 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 6 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 7 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 8 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 9 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 10 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |} * (Н) — новосоздадена статија * (П) — подобрена статија === Фантастични книги === [[Податотека:Books_Flat_Icon_Vector.svg|десно|230п|Уредувачки ден „Фантастични книги“]] На 31 јули 2025 година ќе се одржи уредувачки ден на тема „Фантастични книги“. ==== Материјали ==== За создавање или подобрување на статиите за фантастичните книги може да се користат другите јазични изданија на Википедија, дигитализирани и други материјали. * од Википедија на англиски јазик: ** [[:en:Category:Fantasy books]] ==== Список на учесници ==== {| class="wikitable" |- ! Бр. !! Корисник !! Придонеси |- | 1 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 2 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 3 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 4 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 5 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 6 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 7 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 8 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 9 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 10 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |} * (Н) — новосоздадена статија * (П) — подобрена статија === Насилство врз жените === [[Податотека:Venus_symbol_(heavy_pink).svg|десно|230п|Уредувачки ден „Насилство врз жените“]] На 5 август 2025 година ќе се одржи уредувачки ден на тема „Насилство врз жените“. ==== Материјали ==== За создавање или подобрување на статиите поврзани со насилството врз жените може да се користат другите јазични изданија на Википедија, дигитализирани и други материјали. * од Википедија на англиски јазик: ** [[:en:Category:Violence against women]] ==== Список на учесници ==== {| class="wikitable" |- ! Бр. !! Корисник !! Придонеси |- | 1 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 2 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 3 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 4 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 5 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 6 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 7 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 8 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 9 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 10 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |} * (Н) — новосоздадена статија * (П) — подобрена статија === Културен туризам === [[Податотека:Touristen_in_Egypte_-_Tourists_in_Egypt.jpg|десно|230п|Уредувачки ден „Културен туризам“]] На 7 август 2025 година ќе се одржи уредувачки ден на тема „Културен туризам“. ==== Материјали ==== За создавање или подобрување на статиите поврзани со културниот туризам може да се користат другите јазични изданија на Википедија, дигитализирани и други материјали. * од Википедија на англиски јазик: ** [[:en:Category:Cultural tourism]] ==== Список на учесници ==== {| class="wikitable" |- ! Бр. !! Корисник !! Придонеси |- | 1 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 2 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 3 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 4 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 5 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 6 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 7 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 8 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 9 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 10 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |} * (Н) — новосоздадена статија * (П) — подобрена статија === Затвори во САД === [[Податотека:Jail icon.svg|десно|210п|Уредувачки ден „Затвори во САД“]] На 12 август 2025 година ќе се одржи уредувачки ден на тема „Затвори во САД“. ==== Материјали ==== За создавање или подобрување на статиите за затворите во САД може да се користат другите јазични изданија на Википедија, дигитализирани и други материјали. * од Википедија на англиски јазик: ** [[:en:Category:Prisons in the United States]] ==== Список на учесници ==== {| class="wikitable" |- ! Бр. !! Корисник !! Придонеси |- | 1 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 2 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 3 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 4 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 5 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 6 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 7 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 8 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 9 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 10 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |} * (Н) — новосоздадена статија * (П) — подобрена статија === Италијански глумци === [[Податотека:Cinema of Italy.png|десно|210п|Уредувачки ден „Италијански глумци“]] На 14 август 2025 година ќе се одржи уредувачки ден на тема „Италијански глумци“. ==== Материјали ==== За создавање или подобрување на статиите за италијанските глумци може да се користат другите јазични изданија на Википедија, дигитализирани и други материјали. * од Википедија на англиски јазик: ** [[:en:Category:Italian actors]] ==== Список на учесници ==== {| class="wikitable" |- ! Бр. !! Корисник !! Придонеси |- | 1 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 2 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 3 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 4 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 5 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 6 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 7 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 8 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 9 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 10 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |} * (Н) — новосоздадена статија * (П) — подобрена статија == Поврзано == * [[Википедија:Уредувачки денови 2025/Статистика]] * [[Википедија:Уредувачки денови 2025/Известувања]] [[Категорија:Википедија:Уредувачки денови 2025| ]] [[Категорија:Википедија:Викимедија МКД во 2025 година|Уредувачки денови]] nqien329p5eypg9widtigzgmkb8r34s 4 1360730 5388165 5383099 2025-07-07T08:59:06Z Jtasevski123 69538 5388165 wikitext text/x-wiki Во текот на 2025 година се одредени уредувачки денови на следните теми: # [[Википедија:Уредувачки денови 2025#Планини во Црна Гора|Планини во Црна Гора]]; # [[Википедија:Уредувачки денови 2025#Цркви во Русија|Цркви во Русија]]; # [[Википедија:Уредувачки денови 2025#Меѓународни денови на Обединетите нации|Меѓународни денови на Обединетите нации]]; # [[Википедија:Уредувачки денови 2025#Кубански стилови на музика|Кубански стилови на музика]]; # [[Википедија:Уредувачки денови 2025#Древна технологија|Древна технологија]]; # [[Википедија:Уредувачки денови 2025#Советски пронајдоци|Советски пронајдоци]]; # [[Википедија:Уредувачки денови 2025#Викиншка уметност|Викиншка уметност]]; # [[Википедија:Уредувачки денови 2025#Министерства на Литванија|Министерства на Литванија]]; # [[Википедија:Уредувачки денови 2025#Веганство|Веганство]]; # [[Википедија:Уредувачки денови 2025#Змејови|Змејови]]; # [[Википедија:Уредувачки денови 2025#Цркви во Швајцарија|Цркви во Швајцарија]]; # [[Википедија:Уредувачки денови 2025#Капиталистички системи|Капиталистички системи]]; # [[Википедија:Уредувачки денови 2025#Дакијци|Дакијци]]; # [[Википедија:Уредувачки денови 2025#Злосторнички организации|Злосторнички организации]]; # [[Википедија:Уредувачки денови 2025#Револуционерни движења|Револуционерни движења]]; # [[Википедија:Уредувачки денови 2025#Дијаманти|Дијаманти]]; # [[Википедија:Уредувачки денови 2025#Старогрчки женски филозофи|Старогрчки женски филозофи]]; # [[Википедија:Уредувачки денови 2025#Министерства на Арменија|Министерства на Арменија]]; # [[Википедија:Уредувачки денови 2025#Пештерски слики|Пештерски слики]]; # [[Википедија:Уредувачки денови 2025#Цркви во Австралија|Цркви во Австралија]]; # [[Википедија:Уредувачки денови 2025#Волфова награда|Волфова награда]]; # [[Википедија:Уредувачки денови 2025#Културно наследство на Србија|Културно наследство на Србија]]; # [[Википедија:Уредувачки денови 2025#Праисториска уметност|Праисториска уметност]]; # [[Википедија:Уредувачки денови 2025#Урбани легенди|Урбани легенди]]; # [[Википедија:Уредувачки денови 2025#Светолуцијци|Светолуцијци]]; # [[Википедија:Уредувачки денови 2025#Британска мода|Британска мода]]; # [[Википедија:Уредувачки денови 2025#Саат-кули|Саат-кули]]; # [[Википедија:Уредувачки денови 2025#Роми|Роми]]; # [[Википедија:Уредувачки денови 2025#Огледала во уметноста|Огледала во уметноста]]; # [[Википедија:Уредувачки денови 2025#Вештини за опстанок|Вештини за опстанок]]; # [[Википедија:Уредувачки денови 2025#Болка|Болка]]; # [[Википедија:Уредувачки денови 2025#Неоромантизам|Неоромантизам]]; # [[Википедија:Уредувачки денови 2025#Молња|Молња]]; # [[Википедија:Уредувачки денови 2025#Канибализам|Канибализам]]; # [[Википедија:Уредувачки денови 2025#Тајни здруженија|Тајни здруженија]]; # [[Википедија:Уредувачки денови 2025#Барокно вајарство|Барокно вајарство]]; # [[Википедија:Уредувачки денови 2025#Каросериски делови на автомобили|Каросериски делови на автомобили]]; # [[Википедија:Уредувачки денови 2025#Грбови со рози|Грбови со рози]]; # [[Википедија:Уредувачки денови 2025#Пчеларство|Пчеларство]]; # [[Википедија:Уредувачки денови 2025#Митолошки книги|Митолошки книги]]; # [[Википедија:Уредувачки денови 2025#Антикорупциски мерки|Антикорупциски мерки]]; # [[Википедија:Уредувачки денови 2025#Министерства на Руската Империја|Министерства на Руската Империја]]; # [[Википедија:Уредувачки денови 2025#Биолошки рекорди|Биолошки рекорди]]; # [[Википедија:Уредувачки денови 2025#Игри со карти|Игри со карти]]; # [[Википедија:Уредувачки денови 2025#Африкански фудбалски репрезентации|Африкански фудбалски репрезентации]]; # [[Википедија:Уредувачки денови 2025#Месечеви мориња|Месечеви мориња]]; # [[Википедија:Уредувачки денови 2025#Картагинци|Картагинци]]; # [[Википедија:Уредувачки денови 2025#Византиски принцези|Византиски принцези]]; # [[Википедија:Уредувачки денови 2025#Вулкански зими|Вулкански зими]]; # [[Википедија:Уредувачки денови 2025#Дела на Лав Толстој|Дела на Лав Толстој]]; # [[Википедија:Уредувачки денови 2025#Астрономски часовници|Астрономски часовници]]; # [[Википедија:Уредувачки денови 2025#Плажи|Плажи]]; # [[Википедија:Уредувачки денови 2025#Историски европски боречки вештини|Историски европски боречки вештини]]; # [[Википедија:Уредувачки денови 2025#Поранешни острови|Поранешни острови]]; # [[Википедија:Уредувачки денови 2025#Министерства на Босна и Херцеговина|Министерства на Босна и Херцеговина]]; # [[Википедија:Уредувачки денови 2025#Куглање|Куглање]]; # [[Википедија:Уредувачки денови 2025#Албанска кујна|Албанска кујна]]; # [[Википедија:Уредувачки денови 2025#Потешкотии во учењето|Потешкотии во учењето]]; # [[Википедија:Уредувачки денови 2025#Воена поезија|Воена поезија]]; # [[Википедија:Уредувачки денови 2025#Цркви во Кипар|Цркви во Кипар]]; # [[Википедија:Уредувачки денови 2025#Фантастични книги|Фантастични книги]]; # [[Википедија:Уредувачки денови 2025#Насилство врз жените|Насилство врз жените]]; # [[Википедија:Уредувачки денови 2025#Културен туризам|Културен туризам]]; # [[Википедија:Уредувачки денови 2025#Затвори во САД|Затвори во САД]]; и # [[Википедија:Уредувачки денови 2025#Италијански глумци|Италијански глумци]]; ;Учесници {| class=wikitable |- ! Број !! Ден !! Учесници |- | 1. || Планини во Црна Гора || [[Корисник:Jtasevski123|Jtasevski123]], [[Корисник:P.Nedelkovski|П.Неделковски]], [[Корисник:BosaFi|BosaFi]] (3) |- | 2. || Цркви во Русија || [[Корисник:P.Nedelkovski|П.Неделковски]] (1) |- | 3. || Меѓународни денови на Обединетите нации || [[Корисник:P.Nedelkovski|П.Неделковски]], [[Корисник:Виолетова|Виолетова]], [[Корисник:Jashko002|Jashko002]], [[Корисник:Lili Arsova|Lili Arsova]] (4) |- | 4. || Кубански стилови на музика || [[Корисник:BosaFi|BosaFi]], [[Корисник:Jtasevski123|Jtasevski123]], [[Корисник:Виолетова|Виолетова]], [[Корисник:Lili Arsova|Lili Arsova]], [[Корисник:P.Nedelkovski|П.Неделковски]] (5) |- | 5. || Древна технологија || [[Корисник:Katerina1010|Katerina1010]], [[Корисник:Jashko002|Jashko002]], [[Корисник:Bojan9Spasovski|Bojan9Spasovski]], [[Корисник:Lili Arsova|Lili Arsova]], [[Корисник:Jtasevski123|Jtasevski123]], [[Корисник:P.Nedelkovski|П.Неделковски]] (6) |- | 6. || Советски пронајдоци || [[Корисник:Lili Arsova|Lili Arsova]], [[Корисник:Jtasevski123|Jtasevski123]], [[Корисник:P.Nedelkovski|П.Неделковски]] (3) |- | 7. || Викиншка уметност || [[Корисник:Jtasevski123|Jtasevski123]], [[Корисник:19user99|19user99]], [[Корисник:P.Nedelkovski|П.Неделковски]] (3) |- | 8. || Министерства на Литванија || [[Корисник:19user99|19user99]], [[Корисник:Lili Arsova|Lili Arsova]], [[Корисник:Jtasevski123|Jtasevski123]], [[Корисник:P.Nedelkovski|П.Неделковски]] (4) |- | 9. || Веганство || [[Корисник:Natasa Stardelova|Natasa Stardelova]], [[Корисник:19user99|19user99]], [[Корисник:Jtasevski123|Jtasevski123]] (3) |- | 10. || Змејови || [[Корисник:Lili Arsova|Lili Arsova]], [[Корисник:19user99|19user99]], [[Корисник:P.Nedelkovski|П.Неделковски]], [[Корисник:Orce Wiki|Orce Wiki]] (4) |- | 11. || Цркви во Швајцарија || [[Корисник:Lili Arsova|Lili Arsova]], [[Корисник:19user99|19user99]], [[Корисник:SirGoldenBlade|SirGoldenBlade]], [[Корисник:P.Nedelkovski|П.Неделковски]], [[Корисник:Orce Wiki|Orce Wiki]] (5) |- | 12. || Капиталистички системи || [[Корисник:Orce Wiki|Orce Wiki]], [[Корисник:19user99|19user99]], [[Корисник:P.Nedelkovski|П.Неделковски]] (3) |- | 13. || Дакијци || [[Корисник:Orce Wiki|Orce Wiki]], [[Корисник:Jtasevski123|Jtasevski123]], [[Корисник:SirGoldenBlade|SirGoldenBlade]], [[Корисник:19user99|19user99]], [[Корисник:P.Nedelkovski|П.Неделковски]] (5) |- | 14. || Злосторнички организации || [[Корисник:19user99|19user99]], [[Корисник:Jtasevski123|Jtasevski123]], [[Корисник:P.Nedelkovski|П.Неделковски]] (3) |- | 15. || Револуционерни движења || [[Корисник:Lili Arsova|Lili Arsova]], [[Корисник:Jtasevski123|Jtasevski123]], [[Корисник:P.Nedelkovski|П.Неделковски]], [[Корисник:19user99|19user99]] (4) |- | 16. || Дијаманти || [[Корисник:19user99|19user99]], [[Корисник:Lili Arsova|Lili Arsova]], [[Корисник:P.Nedelkovski|П.Неделковски]], (3) |- | 17. || Старогрчки женски филозофи || [[Корисник:P.Nedelkovski|П.Неделковски]],[[Корисник:SirGoldenBlade|SirGoldenBlade]], [[Корисник:19user99|19user99]] (3) |- | 18. || Министерства на Eрменија || [[Корисник:Jtasevski123|Jtasevski123]], [[Корисник:P.Nedelkovski|П.Неделковски]] (2) |- | 19. || Пештерски слики || [[Корисник:19user99|19user99]], [[Корисник:P.Nedelkovski|П.Неделковски]] (2) |- | 20. || Цркви во Австралија || [[Корисник:P.Nedelkovski|П.Неделковски]], [[Корисник:Jtasevski123|Jtasevski123]], [[Корисник:Lili Arsova|Lili Arsova]], [[Корисник:19user99|19user99]], [[Корисник:XavieraMars|XavieraMars]] (5) |- | 21. || Волфова награда || [[Корисник:Vesnasocijal|Vesnasocijal]], [[Корисник:Lili Arsova|Lili Arsova]], [[Корисник:P.Nedelkovski|П.Неделковски]] (3) |- | 22. || Културно наследство на Србија || [[Корисник:P.Nedelkovski|П.Неделковски]], [[Корисник:19user99|19user99]] (2) |- | 23. || Праисториска уметност || [[Корисник:19user99|19user99]], [[Корисник:Jtasevski123|Jtasevski123]], [[Корисник:P.Nedelkovski|П.Неделковски]] (3) |- | 24. || Урбани легенди || [[Корисник:Jtasevski123|Jtasevski123]], [[Корисник:BosaFi|BosaFi]], [[Корисник:P.Nedelkovski|П.Неделковски]] (3) |- | 25. || Светолуцијци || [[Корисник:Jtasevski123|Jtasevski123]], [[Корисник:P.Nedelkovski|П.Неделковски]], [[Корисник:XavieraMars|XavieraMars]] (3) |- | 26. || Британска мода || [[Корисник:BosaFi|BosaFi]], [[Корисник:P.Nedelkovski|П.Неделковски]], [[Корисник:Виолетова|Виолетова]], [[Корисник:19user99|19user99]] (4) |- | 27. || Саат-кули || [[Корисник:Jtasevski123|Jtasevski123]], [[Корисник:Виолетова|Виолетова]], [[Корисник:P.Nedelkovski|П.Неделковски]], [[Корисник:SirGoldenBlade|SirGoldenBlade]] (4) |- | 28. || Роми || [[Корисник:Jtasevski123|Jtasevski123]], [[Корисник:BosaFi|BosaFi]], [[Корисник:Виолетова|Виолетова]], [[Корисник:Velkovski.b|Velkovski.b]], [[Корисник:Stojnaa|Stojnaa]], [[Корисник:Doni12345|Doni12345]], [[Корисник:Baek147|Baek147]], [[Корисник:Banja147|Banja147]], [[Корисник:SirGoldenBlade|SirGoldenBlade]], [[Корисник:Gorandonevski|Gorandonevski]], [[Корисник:Lili Arsova|Lili Arsova]] (11) |- | 29. || Огледала во уметноста || [[Корисник:P.Nedelkovski|П.Неделковски]] (1) |- | 30. || Вештини за опстанок || [[Корисник:P.Nedelkovski|П.Неделковски]] (1) |- | 31. || Болка || [[Корисник:P.Nedelkovski|П.Неделковски]] (1) |- | 32. || Неоромантизам || [[Корисник:Jtasevski123|Jtasevski123]], [[Корисник:P.Nedelkovski|П.Неделковски]] (2) |- | 33. || Молња || [[Корисник:P.Nedelkovski|П.Неделковски]], [[Корисник:19user99|19user99]] (2) |- | 34. || Канибализам || [[Корисник:P.Nedelkovski|П.Неделковски]], [[Корисник:19user99|19user99]], [[Корисник:Jtasevski123|Jtasevski123]] (3) |- | 35. || Тајни здруженија || [[Корисник:19user99|19user99]], [[Корисник:P.Nedelkovski|П.Неделковски]] (2) |- | 36. || Барокно вајарство || [[Корисник:19user99|19user99]], [[Корисник:Chnitke|Chnitke]], [[Корисник:Jtasevski123|Jtasevski123]], [[Корисник:XavieraMars|XavieraMars]], [[Корисник:P.Nedelkovski|П.Неделковски]] (5) |- | 37. || Каросериски делови на автомобили || [[Корисник:Jtasevski123|Jtasevski123]], [[Корисник:P.Nedelkovski|П.Неделковски]] (2) |- | 38. || Грбови со рози || [[Корисник:P.Nedelkovski|П.Неделковски]], [[Корисник:19user99|19user99]], [[Корисник:SirGoldenBlade|SirGoldenBlade]], [[Корисник:Jtasevski123|Jtasevski123]] (4) |- | 39. || Пчеларство || [[Корисник:19user99|19user99]], [[Корисник:Lili Arsova|Lili Arsova]], [[Корисник:P.Nedelkovski|П.Неделковски]] (3) |- | 40. || Митолошки книги || [[Корисник:BosaFi|BosaFi]], [[Корисник:19user99|19user99]], [[Корисник:P.Nedelkovski|П.Неделковски]], [[Корисник:SirGoldenBlade|SirGoldenBlade]] (4) |- | 41. || Антикорупциски мерки || [[Корисник:19user99|19user99]], [[Корисник:BosaFi|BosaFi]] (2) |- | 42. || Министерства на Руската Империја || [[Корисник:Jtasevski123|Jtasevski123]], [[Корисник:P.Nedelkovski|П.Неделковски]] (2) |- | 43. || Биолошки рекорди || [[Корисник:Jtasevski123|Jtasevski123]], [[Корисник:BosaFi|BosaFi]], [[Корисник:Lili Arsova|Lili Arsova]], [[Корисник:Виолетова|Виолетова]] (4) |- | 44. || Игри со карти || [[Корисник:P.Nedelkovski|П.Неделковски]] (1) |- | 45. || Африкански фудбалски репрезентации || [[Корисник:P.Nedelkovski|П.Неделковски]] (1) |- | 46. || Месечеви мориња || [[Корисник:Виолетова|Виолетова]], [[Корисник:P.Nedelkovski|П.Неделковски]] (2) |- | 47. || Картагинци || [[Корисник:19user99|19user99]], [[Корисник:P.Nedelkovski|П.Неделковски]] (2) |- | 48. || Византиски принцези || [[Корисник:19user99|19user99]], [[Корисник:Jtasevski123|Jtasevski123]], [[Корисник:BosaFi|BosaFi]], [[Корисник:P.Nedelkovski|П.Неделковски]] (4) |- | 49. || Вулкански зими || [[Корисник:P.Nedelkovski|П.Неделковски]], [[Корисник:19user99|19user99]] (2) |- | 50. || Дела на Лав Толстој || [[Корисник:19user99|19user99]], [[Корисник:P.Nedelkovski|П.Неделковски]], [[Корисник:BosaFi|BosaFi]] (3) |- | 51. || Астрономски часовници || [[Корисник:19user99|19user99]], [[Корисник:Jtasevski123|Jtasevski123]], [[Корисник:P.Nedelkovski|П.Неделковски]], [[Корисник:BosaFi|BosaFi]] (4) |- | 52. || Плажи || [[Корисник:19user99|19user99]], [[Корисник:P.Nedelkovski|П.Неделковски]] (2) |- | 53. || Историски европски боречки вештини || [[Корисник:P.Nedelkovski|П.Неделковски]], [[Корисник:19user99|19user99]] (2) |- | 54. || Поранешни острови || |- | 55. || Министерства на Босна и Херцеговина || |- | 56. || Куглање || |- | 57. || Албанска кујна || |- | 58. || Потешкотии во учењето || |- | 59. || Воена поезија || |- | 60. || Цркви во Кипар || |- | 61. || Фантастични книги || |- | 62. || Насилство врз жените || |- | 63. || Културен туризам || |- | 64. || Затвори во САД || |- | 65. || Италијански глумци || |- |} ;Статистика {| class="wikitable" |- ! Мерка !! Опис !! Ден !! Резултат |- |rowspan="66"| '''Создадени статии''' ||rowspan="66"| вкупен број на создадени статии на Википедија || Планини во Црна Гора || 16 |- | Цркви во Русија || 1 |- | Меѓународни денови на Обединетите нации || 9 |- | Кубански стилови на музика || 9 |- | Древна технологија || 6 |- | Советски пронајдоци || 4 |- | Викиншка уметност || 3 |- | Министерства на Литванија || 6 |- | Веганство || 7 |- | Змејови || 8 |- | Цркви во Швајцарија || 6 |- | Капиталистички системи || 5 |- | Дакијци || 10 |- | Злосторнички организации || 8 |- | Револуционерни движења || 7 |- | Дијаманти || 6 |- | Старогрчки женски филозофи || 10 |- | Министерства на Арменија || 3 |- | Пештерски слики || 2 |- | Цркви во Австралија || 7 |- | Волфова награда || 3 |- | Културно наследство на Србија || 2 |- | Праисториска уметност || 4 |- | Урбани легенди || 5 |- | Светолуцијци || 9 |- | Британска мода || 5 |- | Саат-кули || 8 |- | Роми || 12 |- | Огледала во уметноста || 2 |- | Вештини за опстанок || 1 |- | Болка || 2 |- | Неоромантизам || 4 |- | Молња || 3 |- | Канибализам || 4 |- | Тајни здруженија || 2 |- | Барокно вајарство || 9 |- | Каросериски делови на автомобили || 2 |- | Грбови со рози || 8 |- | Пчеларство || 4 |- | Митолошки книги || 9 |- | Антикорупциски мерки || 6 |- | Министерства на Руската Империја || 2 |- | Биолошки рекорди || 4 |- | Игри со карти || 2 |- | Африкански фудбалски репрезентации || 1 |- | Месечеви мориња || 2 |- | Картагинци || 3 |- | Византиски принцези || 9 |- | Вулкански зими || 4 |- | Дела на Лав Толстој || 6 |- | Астрономски часовници || 5 |- | Плажи || 3 |- | Историски европски боречки вештини || 2 |- | Поранешни острови || |- | Министерства на Босна и Херцеговина || |- | Куглање || |- | Албанска кујна || |- | Потешкотии во учењето || |- | Воена поезија || |- | Цркви во Кипар || |- | Фантастични книги || |- | Насилство врз жените || |- | Културен туризам || |- | Затвори во САД || |- | Италијански глумци|| |- | '''Вкупно''' || '''280''' |- |rowspan="66"| '''Подобрени статии''' ||rowspan="66"| вкупен број на подобрени статии на Википедија || Планини во Црна Гора || 0 |- | Цркви во Русија || 0 |- | Меѓународни денови на Обединетите нации || 0 |- | Кубански стилови на музика || 0 |- | Древна технологија || 0 |- | Советски пронајдоци || 0 |- | Викиншка уметност || 0 |- | Министерства на Литванија || 0 |- | Веганство || 0 |- | Змејови || 0 |- | Цркви во Швајцарија || 0 |- | Капиталистички системи || 0 |- | Дакијци || 0 |- | Злосторнички организации || 0 |- | Револуционерни движења || 0 |- | Дијаманти || 0 |- | Старогрчки женски филозофи || 0 |- | Министерства на Арменија || 0 |- | Пештерски слики || 0 |- | Цркви во Австралија || 0 |- | Волфова награда || 0 |- | Културно наследство на Србија || 0 |- | Праисториска уметност || 0 |- | Урбани легенди || 0 |- | Светолуцијци || 0 |- | Британска мода || 0 |- | Саат-кули || 0 |- | Роми || 0 |- | Огледала во уметноста || 0 |- | Вештини за опстанок || 0 |- | Болка || 0 |- | Неоромантизам || 0 |- | Молња || 0 |- | Канибализам || 0 |- | Тајни здруженија || 0 |- | Барокно вајарство || 0 |- | Каросериски делови на автомобили || 0 |- | Грбови со рози || 0 |- | Пчеларство || 0 |- | Митолошки книги || 0 |- | Антикорупциски мерки || 0 |- | Министерства на Руската Империја || 0 |- | Биолошки рекорди || 0 |- | Игри со карти || 0 |- | Африкански фудбалски репрезентации || 0 |- | Месечеви мориња || 0 |- | Картагинци || 0 |- | Византиски принцези || 0 |- | Вулкански зими || 0 |- | Дела на Лав Толстој || 0 |- | Астрономски часовници || 0 |- | Плажи || 0 |- | Историски европски боречки вештини || 0 |- | Поранешни острови || |- | Министерства на Босна и Херцеговина || |- | Куглање || |- | Албанска кујна || |- | Потешкотии во учењето || |- | Воена поезија || |- | Цркви во Кипар || |- | Фантастични книги || |- | Насилство врз жените || |- | Културен туризам || |- | Затвори во САД || |- | Италијански глумци|| |- | '''Вкупно''' || '''0''' |- |rowspan="66"| '''Создадени предлошки''' ||rowspan="66"| вкупен број на создадени предлошки на Википедија || Планини во Црна Гора || 0 |- | Цркви во Русија || 0 |- | Меѓународни денови на Обединетите нации || 0 |- | Кубански стилови на музика || 0 |- | Древна технологија || 0 |- | Советски пронајдоци || 0 |- | Викиншка уметност || 0 |- | Министерства на Литванија || 1 |- | Веганство || 0 |- | Змејови || 0 |- | Цркви во Швајцарија || 0 |- | Капиталистички системи || 0 |- | Дакијци || 0 |- | Злосторнички организации || 0 |- | Револуционерни движења || 0 |- | Дијаманти || 0 |- | Старогрчки женски филозофи || 0 |- | Министерства на Арменија || 0 |- | Пештерски слики || 0 |- | Цркви во Австралија || 0 |- | Волфова награда || 0 |- | Културно наследство на Србија || 0 |- | Праисториска уметност || 0 |- | Урбани легенди || 0 |- | Светолуцијци || 1 |- | Британска мода || 0 |- | Саат-кули || 0 |- | Роми || 0 |- | Огледала во уметноста || 0 |- | Вештини за опстанок || 0 |- | Болка || 0 |- | Неоромантизам || 0 |- | Молња || 0 |- | Канибализам || 0 |- | Тајни здруженија || 0 |- | Барокно вајарство || 0 |- | Каросериски делови на автомобили || 0 |- | Грбови со рози || 0 |- | Пчеларство || 0 |- | Митолошки книги || 0 |- | Антикорупциски мерки || 0 |- | Министерства на Руската Империја || 0 |- | Биолошки рекорди || 0 |- | Игри со карти || 0 |- | Африкански фудбалски репрезентации || 0 |- | Месечеви мориња || 0 |- | Картагинци || 1 |- | Византиски принцези || 0 |- | Вулкански зими || 0 |- | Дела на Лав Толстој || 0 |- | Астрономски часовници || 0 |- | Плажи || 0 |- | Историски европски боречки вештини || 0 |- | Поранешни острови || |- | Министерства на Босна и Херцеговина || |- | Куглање || |- | Албанска кујна || |- | Потешкотии во учењето || |- | Воена поезија || |- | Цркви во Кипар || |- | Фантастични книги || |- | Насилство врз жените || |- | Културен туризам || |- | Затвори во САД || |- | Италијански глумци|| |- | '''Вкупно''' || '''3''' |- | '''Вклученост на заедницата''' || вкупен број на различни учесници во деновите || '''Вкупно''' || '''21''' |} == Поврзано == * [[Википедија:Уредувачки денови 2025]] [[Категорија:Википедија:Уредувачки денови 2025|Статистика 2025]] ov6gxjkvjlnw6vsixuswuldgk0gzjbp 4 1360742 5388166 5387611 2025-07-07T09:00:03Z Jtasevski123 69538 /* Претстојни викенди */ 5388166 wikitext text/x-wiki {| style="float:right; width:200px; border:solid #ccc 1px; margin:5px;" |- style="text-align:center;" |[[Податотека:Wikimedia MKD mk.svg|150п]] |- style="text-align:center;" |[[Податотека:Уредувачки денови.svg|150п]] |} {{Кратенка|ВП:УВ}} Во текот на 2025 година е планирано да се одржуваат '''[[Википедија:Уредувачки викенди|уредувачки викенди]]'''. Уредувачките викенди се изведуваат во текот на еден викенд, со почеток во 00:00 ч. во сабота и крај во 23:59 ч. во недела. Предвид се земаат сите создадени или подобрени статии и предлошки на зададената тема од корисници на Википедија на македонски јазик кои ги пријавиле во уредувачкиот викенд. == Признанија == Награди ќе им бидат доделени на тројцата најплодотворни учесници што ќе имаат највисок успех при заедничкото и споено бодување од Уредувачките викенди и [[Википедија:Уредувачки денови 2025|Уредувачките денови]]. Наградите се во облик на вредносни купони за книги или техничка опрема, и тоа: * Прва награда: купон во вредност од 15.000 денари. * Втора награда: купон во вредност од 9.000 денари. * Трета награда: купон во вредност од 6.000 денари. '''Важно''': За да се освои која било награда, потребно е да се исполнат следните критериуми: * да се учествува во најмалку 100 изданија на уредувачките денови и/или викенди; * да се учествува во барем 10 од 12-те календарски месеци; и * да се создадат или подобрат најмалку 150 статии, предлошки или модули. == Одржани викенди == === Меѓународни реки во Европа === [[Податотека:SADC road sign GLS-1.svg|десно|240п|Уредувачки ден „Меѓународни реки во Европа“]] Во периодот 4-5 јануари 2025 година е одржан уредувачки викенд на тема „Меѓународни реки во Европа“. ==== Материјали ==== За создавање или подобрување на статиите поврзани со Меѓународните реки во Европа можело да се користат другите јазични изданија на Википедија, дигитализирани и други материјали. * од Википедија на англиски јазик: ** [[:en:Category:International rivers of Europe]] ==== Список на учесници ==== {| class="wikitable" |- ! Бр. !! Корисник !! Придонеси |- | 1 | [[Корисник:P.Nedelkovski|П.Неделковски]] | {{подреден список|[[Канал Морава-Вардар]] (Н)|[[Бегеј]] (Н)}} |- | 2 | [[Корисник:Jtasevski123|Jtasevski123]] | {{подреден список|[[Ардила]] (Н)|[[Бахра (река)]] (Н)}} |} * (Н) — новосоздадена статија * (П) — подобрена статија === Фудбалски клубови од Англија === [[Податотека:Premier League Logo.svg|десно|240п|Уредувачки ден „Фудбалски клубови од Англија“]] Во периодот 11-12 јануари 2025 година е одржан уредувачки викенд на тема „Фудбалски клубови од Англија“. ==== Материјали ==== За создавање или подобрување на статиите за фудбалските клубови од Англија можело да се користат другите јазични изданија на Википедија, дигитализирани и други материјали. * од Википедија на англиски јазик: ** [[:en:Category:Football clubs in England]] ==== Список на учесници ==== {| class="wikitable" |- ! Бр. !! Корисник !! Придонеси |- | 1 | [[Корисник:Lili Arsova|Lili Arsova]] | {{подреден список|[[ФК Бартон Роверс]] (Н)}} |- | 2 | [[Корисник:P.Nedelkovski|П.Неделковски]] | {{подреден список|[[ФК Барнсли]] (Н)}} |- | 3 | [[Корисник:Carshalton|Carshalton]] | {{подреден список|[[ФК Ипсвич Таун]] (П)|[[ФК Лутон Таун]] (Н)|[[ФК Нотс Каунти]] (Н)|[[ФК Челтенам Таун]] (Н)}} |- | 4 | [[Корисник:Jtasevski123|Jtasevski123]] | {{подреден список|[[ФК Мансфилд]] (Н)}} |} * (Н) — новосоздадена статија * (П) — подобрена статија === Музички фестивали === [[Податотека:Pori Jazz 2012 2.jpg|десно|240п|Уредувачки ден „Музички фестивали“]] Во периодот 18-19 јануари 2025 година е одржан уредувачки викенд на тема „Музички фестивали“. ==== Материјали ==== За создавање или подобрување на статиите поврзани со музичките фестивали можело да се користат другите јазични изданија на Википедија, дигитализирани и други материјали. * од Википедија на англиски јазик: ** [[:en:Category:Music festivals]] ==== Список на учесници ==== {| class="wikitable" |- ! Бр. !! Корисник !! Придонеси |- | 1 | [[Корисник:Lili Arsova|Lili Arsova]] | {{подреден список|[[Башчарски ноќи]] (Н)}} |- | 2 | [[Корисник:P.Nedelkovski|П.Неделковски]] | {{подреден список|[[Дојрански ракувања]] (Н)|[[Голачки фолклорни средби]] (Н)}} |- | 3 | [[Корисник:Jashko002|Jashko002]] | {{подреден список|[[Американски фолк блуз фестивал]] (Н)}} |- | 4 | [[Корисник:19user99|19user99]] | {{подреден список|[[Блокфест]] (Н)}} |- | 5 | [[Корисник:Jtasevski123|Jtasevski123]] | {{подреден список|[[Априлски џез]] (Н)}} |} * (Н) — новосоздадена статија * (П) — подобрена статија === Изгубени уметнички дела === [[Податотека:Alexander Egg.jpg|десно|240п|Уредувачки ден „Изгубени уметнички дела“]] Во периодот 25-26 јануари 2025 година е одржан уредувачки викенд на тема „Изгубени уметнички дела“. ==== Материјали ==== За создавање или подобрување на статиите поврзани со изгубените уметнички дела можело да се користат другите јазични изданија на Википедија, дигитализирани и други материјали. * од Википедија на англиски јазик: ** [[:en:Category:Lost works of art]] ==== Список на учесници ==== {| class="wikitable" |- ! Бр. !! Корисник !! Придонеси |- | 1 | [[Корисник:Lili Arsova|Lili Arsova]] | {{подреден список|[[Портрет на Џорџ Даер и Лусијан Фројд]] (Н)|[[Портрет на Филис Витли]] (Н)}} |- | 2 | [[Корисник:19user99|19user99]] | {{подреден список|[[Круна на Големото Војводство Тоскана]] (Н)|[[Свети Себастијан (Рибера, Берлин)]] (Н)|[[Данаја (Анибале Карачи)]] (Н)}} |- | 3 | [[Корисник:SirGoldenBlade|SirGoldenBlade]] | {{подреден список|[[Портрет на млад маж (Рафаело)]] (Н)}} |- | 4 | [[Корисник:P.Nedelkovski|П.Неделковски]] | {{подреден список|[[Леда и лебедот (Микеланџело)]] (Н)|[[Леда и лебедот (Леонардо да Винчи)]] (Н)}} |} * (Н) — новосоздадена статија * (П) — подобрена статија === Астролози === [[Податотека:Clock of San Marco clockface.png|десно|240п|Уредувачки ден „Астролози“]] Во периодот 1-2 февруари 2025 година е одржан уредувачки викенд на тема „Астролози“. ==== Материјали ==== За создавање или подобрување на статиите за астролозите можело да се користат другите јазични изданија на Википедија, дигитализирани и други материјали. * од Википедија на англиски јазик: ** [[:en:Category:Astrologers]] ==== Список на учесници ==== {| class="wikitable" |- ! Бр. !! Корисник !! Придонеси |- | 1 | [[Корисник:Lili Arsova|Lili Arsova]] | {{подреден список|[[Еда и Едуард Пауксон]] (Н)|[[Абијатар Крескас]] (Н)|[[Павсекакиј Богданов]] (Н)}} |- | 2 | [[Корисник:P.Nedelkovski|П.Неделковски]] | {{подреден список|[[Сема Тан]] (Н)|[[Ши Шен]] (Н)|[[Ган Де]] (Н)|[[Иван Витез од Средна]] (Н)}} |- | 3 | [[Корисник:LILI RKIM|LILI RKIM]] | {{подреден список|[[Оскар Адлер]] (Н)}} |- | 4 | [[Корисник:Виолетова|Виолетова]] | {{подреден список|[[Машала ибн Атари]] (Н)}} |- | 5 | [[Корисник:19user99|19user99]] | {{подреден список|[[Освалд Вирт]] (Н)|[[Федерико Грисогоно]] (Н)|[[Тифен Рагенел]] (Н)}} |} * (Н) — новосоздадена статија * (П) — подобрена статија === Јога === [[Податотека:Yoga pose image.png|десно|240п|Уредувачки ден „Јога“]] Во периодот 8-9 февруари 2025 година е одржан уредувачки викенд на тема „Јога“. ==== Материјали ==== За создавање или подобрување на статиите поврзани со јогата можело да се користат другите јазични изданија на Википедија, дигитализирани и други материјали. * од Википедија на англиски јазик: ** [[:en:Category:Yoga]] ==== Список на учесници ==== {| class="wikitable" |- ! Бр. !! Корисник !! Придонеси |- | 1 | [[Корисник:Lili Arsova|Lili Arsova]] | {{подреден список|[[Јога во Русија]] (Н)|[[Саду Харидас]] (Н)}} |- | 2 | [[Корисник:SirGoldenBlade|SirGoldenBlade]] | {{подреден список|[[Раџа јога]] (Н)}} |- | 3 | [[Корисник:19user99|19user99]] | {{подреден список|[[Сама врити]] (Н)}} |- | 4 | [[Корисник:P.Nedelkovski|П.Неделковски]] | {{подреден список|[[Анахата]] (Н)}} |- | 5 | [[Корисник:Orce Wiki|Orce Wiki]] | {{подреден список|[[Тришула]] (Н)|[[Баласана]] (Н)}} |} * (Н) — новосоздадена статија * (П) — подобрена статија === Мировни договори=== [[Податотека:Treaty of Versailles, English version.jpg|десно|240п|Уредувачки ден „Мировни договори“]] Во периодот 15-16 февруари 2025 година е одржан уредувачки викенд на тема „Мировни договори“. ==== Материјали ==== За создавање или подобрување на статиите поврзани со мировните договори можело да се користат другите јазични изданија на Википедија, дигитализирани и други материјали. * од Википедија на англиски јазик: ** [[:en:Category:Peace treaties]] ==== Список на учесници ==== {| class="wikitable" |- ! Бр. !! Корисник !! Придонеси |- | 1 | [[Корисник:P.Nedelkovski|П.Неделковски]] | {{подреден список|[[Букурешки мировен договор (1886)]] (Н)|[[Париски мировен договор (1947)]] (Н)}} |- | 2 | [[Корисник:19user99|19user99]] | {{подреден список|[[Акилисенски мир]] (Н)|[[Никиски мир]] (Н)|[[Феникиски договор]] (Н)|[[Париски мировни договори (1991)]] (Н)|[[Росточки мировен договор]] (Н)|[[Торуњски компромис]] (Н)|[[Договор за воспоставување мир низ целиот христијански свет]] (Н)|[[Фердинандска декларација]] (Н)|[[Улмско примирје (1647)]] (Н)||[[Камбрески договор]] (Н)}} |- | 3 | [[Корисник:SirGoldenBlade|SirGoldenBlade]] | {{подреден список|[[Нимфејски договор (1214)]] (Н)}} |- | 4 | [[Корисник:Lili Arsova|Lili Arsova]] | {{подреден список|[[Мир во Або]] (Н)|[[Договор од Ахал]] (Н)}} |} * (Н) — новосоздадена статија * (П) — подобрена статија === Видеоигри === [[Податотека:Gaming.png|десно|230п|Уредувачки ден „Видеоигри“]] Во периодот 22-23 февруари 2025 година е одржан уредувачки викенд на тема „Видеоигри“. ==== Материјали ==== За создавање или подобрување на статиите поврзани со видеоигрите можело да се користат другите јазични изданија на Википедија, дигитализирани и други материјали. * од Википедија на англиски јазик: ** [[:en:Category:Video games]] ==== Список на учесници ==== {| class="wikitable" |- ! Бр. !! Корисник !! Придонеси |- | 1 | [[Корисник:Lili Arsova|Lili Arsova]] | {{подреден список|[[Училиште Емил-Кол]] (Н)|[[Снајперски бес]] (Н)|[[Базен со 8 топки]] (Н)|[[KidsCom]] (Н)|[[Декодоку]] (Н)|[[GameLab Лондон]] (Н)|[[Училиште за дизајн на медиуми]] (Н)}} |- | 2 | [[Корисник:19user99|19user99]] | {{подреден список|[[Black Closet]] (Н)|[[Канон на видео игри]] (Н)|[[Музеј на Нинтендо]] (Н)|[[Star Worlds Arcade ]] (Н)}} |- | 3 | [[Корисник:P.Nedelkovski|П.Неделковски]] | {{подреден список|[[Жанрови на видеоигри]] (Н)}} |- | 4 | [[Корисник:Марко09|Марко09]] | {{подреден список|[[Ангела што зборува]] (Н)|[[Мојот Том што зборува]] (Н)}} |} * (Н) — новосоздадена статија * (П) — подобрена статија === Музичко образование === [[Податотека:Suzuki violin recital.jpg|десно|280п|Уредувачки ден „Музичко образование“]] Во периодот 1-2 март 2025 година е одржан уредувачки викенд на тема „Музичко образование“. ==== Материјали ==== За создавање или подобрување на статиите поврзани со музичкото образование можело да се користат другите јазични изданија на Википедија, дигитализирани и други материјали. * од Википедија на англиски јазик: ** [[:en:Category:Music education]] ==== Список на учесници ==== {| class="wikitable" |- ! Бр. !! Корисник !! Придонеси |- | 1 | [[Корисник:P.Nedelkovski|П.Неделковски]] | {{подреден список|[[Музеј на Клод Дебиси]] (Н)|[[Музеј на Хектор Берлиоз]] (Н)}} |- | 2 | [[Корисник:Lili Arsova|Lili Arsova]] | {{подреден список|[[Музичко училиште „Станковиќ“ Белград]] (Н)}} |- | 3 | [[Корисник:19user99|19user99]] | {{подреден список|[[Псалмистичко движење]] (Н)|[[Тонкунст]] (Н)}} |} * (Н) — новосоздадена статија * (П) — подобрена статија === Телевизиски серии === [[Податотека:Македонски народни приказни плакат.jpg|десно|240п|Уредувачки ден „Телевизиски серии“]] Во периодот 8-9 март 2025 година е одржан уредувачки викенд на тема „Телевизиски серии“. ==== Материјали ==== За создавање или подобрување на статиите поврзани со телевизиските серии можело да се користат другите јазични изданија на Википедија, дигитализирани и други материјали. * од Википедија на англиски јазик: ** [[:en:Category:Television series]] ==== Список на учесници ==== {| class="wikitable" |- ! Бр. !! Корисник !! Придонеси |- | 1 | [[Корисник:19user99|19user99]] | {{подреден список|[[Наследници (ТВ серија)]] (Н)|[[Ханибал (ТВ серија)]] (Н)|[[Црни едра (ТВ серија)]] (Н)|[[Утопија (британска ТВ серија)]] (Н)|[[Бери (ТВ серија)]] (Н)|[[Нарко-мрежа (ТВ серија)]] (Н)|[[Ловец на умови (ТВ серија)]] (Н)|[[Срам (ТВ серија)]] (Н)}} |- | 2 | [[Корисник:Виолетова|Виолетова]] | {{подреден список|[[Академијата чадор (ТВ серија)]] (Н)}} |- | 3 | [[Корисник:XavieraMars|XavieraMars]] | {{подреден список|[[Моќ (ТВ серија)]] (Н)}} |} * (Н) — новосоздадена статија * (П) — подобрена статија === Чоколадо === [[Податотека:Emoji u1f36b.svg|десно|240п|Уредувачки ден „Чоколадо“]] Во периодот 15-16 март 2025 година е одржан уредувачки викенд на тема „Чоколадо“. ==== Материјали ==== За создавање или подобрување на статиите за чоколадото можело да се користат другите јазични изданија на Википедија, дигитализирани и други материјали. * од Википедија на англиски јазик: ** [[:en:Category:Chocolate]] ==== Список на учесници ==== {| class="wikitable" |- ! Бр. !! Корисник !! Придонеси |- | 1 | [[Корисник:P.Nedelkovski|П.Неделковски]] | {{подреден список|[[Дубајско чоколадо]] (Н)}} |- | 2 | [[Корисник:19user99|19user99]] | {{подреден список|[[Еурокрем]] (Н)}} |- | 3 | [[Корисник:Lili Arsova|Lili Arsova]] | {{подреден список|[[Француско чоколадо]] (Н)}} |- | 4 | [[Корисник:Jtasevski123|Jtasevski123]] | {{подреден список|[[Звечево]] (Н)}} |} * (Н) — новосоздадена статија * (П) — подобрена статија === Протести === [[Податотека:Граѓаните_на_протест.jpg|десно|260п|Уредувачки ден „Протести“]] Во периодот 22-23 март 2025 година е одржан уредувачки викенд на тема „Протести“. ==== Материјали ==== За создавање или подобрување на статиите поврзани со протестите можело да се користат другите јазични изданија на Википедија, дигитализирани и други материјали. * од Википедија на англиски јазик: ** [[:en:Category:Protests]] ==== Список на учесници ==== {| class="wikitable" |- ! Бр. !! Корисник !! Придонеси |- | 1 | [[Корисник:P.Nedelkovski|П.Неделковски]] | {{подреден список|[[Немири]] (Н)|[[Штрајк]] (Н)}} |- | 2 | [[Корисник:19user99|19user99]] | {{подреден список|[[Балкански бојкот на маркетите]] (Н)|[[Стоунволски немири]] (Н)|[[Правен набљудувач]] (Н)}} |} * (Н) — новосоздадена статија * (П) — подобрена статија === Загадување на водата === [[Податотека:Water pollution.svg|десно|240п|Уредувачки ден „Загадување на водата“]] Во периодот 29-30 март 2025 година е одржан уредувачки викенд на тема „Загадување на водата“. ==== Материјали ==== За создавање или подобрување на статиите поврзани со загадувањето на водата можело да се користат другите јазични изданија на Википедија, дигитализирани и други материјали. * од Википедија на англиски јазик: ** [[:en:Category:Water pollution]] ==== Список на учесници ==== {| class="wikitable" |- ! Бр. !! Корисник !! Придонеси |- | 1 | [[Корисник:P.Nedelkovski|П.Неделковски]] | {{подреден список|[[Биопоказател]] (Н)}} |- | 2 | [[Корисник:SirGoldenBlade|SirGoldenBlade]] | {{подреден список|[[Големо тихоокеанско ѓубре]] (Н)| [[Напуштена мрежа]] (Н)|[[Северноатлантско ѓубре]] (Н)}} |- | 3 | [[Корисник:19user99|19user99]] | {{подреден список|[[Еколошки протести во Србија (2024)]] (Н)}} |} * (Н) — новосоздадена статија * (П) — подобрена статија === Мадагаскар === [[Податотека:Madagascar_(centered_orthographic_projection).svg|десно|220п|Уредувачки ден „Мадагаскар“]] Во периодот 5-6 април 2025 година е одржан уредувачки викенд на тема „Мадагаскар“. ==== Материјали ==== За создавање или подобрување на статиите поврзани со Мадагаскар можело да се користат другите јазични изданија на Википедија, дигитализирани и други материјали. * од Википедија на англиски јазик: ** [[:en:Category:Madagascar]] ==== Список на учесници ==== {| class="wikitable" |- ! Бр. !! Корисник !! Придонеси |- | 1 | [[Корисник:P.Nedelkovski|П.Неделковски]] | {{подреден список|[[Рова (Мадагаскар)]] (Н)}} |} * (Н) — новосоздадена статија * (П) — подобрена статија ===Настава=== [[Податотека:Teaching icon.png|десно|240п|Уредувачки ден „Настава“]] Во периодот 12-13 април 2025 година е одржан уредувачки викенд на тема „Настава“. ==== Материјали ==== За создавање или подобрување на статиите поврзани со наставата можело да се користат другите јазични изданија на Википедија, дигитализирани и други материјали. * од Википедија на англиски јазик: ** [[:en:Category:Teaching]] ==== Список на учесници ==== {| class="wikitable" |- ! Бр. !! Корисник !! Придонеси |- | 1 | [[Корисник:19user99|19user99]] | {{подреден список|[[Автодидактицизам]] (Н)}} |- | 2 | [[Корисник:P.Nedelkovski|П.Неделковски]] | {{подреден список|[[Буквар]] (Н)}} |} * (Н) — новосоздадена статија * (П) — подобрена статија ===Излезни уреди=== [[Податотека:Computer_Display.svg|десно|200п|Уредувачки ден „Излезни уреди“]] Во периодот 19-20 април 2025 година е одржан уредувачки викенд на тема „Излезни уреди“. ==== Материјали ==== За создавање или подобрување на статиите поврзани со излезните уреди можело да се користат другите јазични изданија на Википедија, дигитализирани и други материјали. * од Википедија на англиски јазик: ** [[:en:Category:Computer output devices]] ==== Список на учесници ==== {| class="wikitable" |- ! Бр. !! Корисник !! Придонеси |- | 1 | [[Корисник:19user99|19user99]] | {{подреден список|[[Хаптичка технологија]] (Н)|[[Афективна хаптика]] (Н)}} |- | 2 | [[Корисник:P.Nedelkovski|П.Неделковски]] | {{подреден список|[[Игличен печатач]] (Н)|[[Ласерски печатач]] (Н)}} |} * (Н) — новосоздадена статија * (П) — подобрена статија ===Џез=== [[Податотека:P_jazz_red.svg|десно|240п|Уредувачки ден „Џез“]] Во периодот 26-27 април 2025 година е одржан уредувачки викенд на тема „Џез“. ==== Материјали ==== За создавање или подобрување на статиите поврзани со џезот можело да се користат другите јазични изданија на Википедија, дигитализирани и други материјали. * од Википедија на англиски јазик: ** [[:en:Category:Jazz]] ==== Список на учесници ==== {| class="wikitable" |- ! Бр. !! Корисник !! Придонеси |- | 1 | [[Корисник:19user99|19user99]] | {{подреден список|[[Американски џез музеј]] (Н)}} |- | 2 | [[Корисник:Виолетова|Виолетова]] | {{подреден список|[[Херби Хенкок]] (Н)}} |- | 3 | [[Корисник:P.Nedelkovski|П.Неделковски]] | {{подреден список|[[Владимир Четкар]] (Н)}} |- | 4 | [[Корисник:SirGoldenBlade|SirGoldenBlade]] | {{подреден список|[[Рави Колтрејн]] (Н)|[[Грегори Портер]] (Н)}} |} * (Н) — новосоздадена статија * (П) — подобрена статија ===Трговски центри=== [[Податотека:Skopje_East_Gate_image_render.jpg|десно|240п|Уредувачки ден „Трговски центри“]] Во периодот 3-4 мај 2025 година е одржан уредувачки викенд на тема „Трговски центри“. ==== Материјали ==== За создавање или подобрување на статиите за трговските центри можело да се користат другите јазични изданија на Википедија, дигитализирани и други материјали. * од Википедија на англиски јазик: ** [[:en:Category:Shopping malls]] ==== Список на учесници ==== {| class="wikitable" |- ! Бр. !! Корисник !! Придонеси |- | 1 | [[Корисник:19user99|19user99]] | {{подреден список|[[Мртов трговски центар]] (Н)}} |- | 2 | [[Корисник:P.Nedelkovski|П.Неделковски]] | {{подреден список|[[Сараево сити центар]] (Н)}} |- | 3 | [[Корисник:Jtasevski123|Jtasevski123]] | {{подреден список|[[Тулинтори]] (Н)|[[Портанова]] (Н)|[[Медитерански Космос]] (Н)}} |} * (Н) — новосоздадена статија * (П) — подобрена статија === Ридови === [[Податотека:Зајчев_Рид.jpg|десно|220п|Уредувачки ден „Ридови“]] Во периодот 10-11 мај 2025 година е одржан уредувачки викенд на тема „Ридови“. ==== Материјали ==== За создавање или подобрување на статиите за ридовите можело да се користат другите јазични изданија на Википедија, дигитализирани и други материјали. * од Википедија на англиски јазик: ** [[:en:Category:Hills]] ==== Список на учесници ==== {| class="wikitable" |- ! Бр. !! Корисник !! Придонеси |- | 1 | [[Корисник:19user99|19user99]] | {{подреден список|[[Ридски град]] (Н)|[[Сопка (рид)]] (Н)|[[Николскаја Сопка]] (Н)}} |- | 2 | [[Корисник:P.Nedelkovski|П.Неделковски]] | {{подреден список|[[Баново Брдо]] (Н)}} |- | 3 | [[Корисник:Jtasevski123|Jtasevski123]] | {{подреден список|[[Света Гора (рид)]] (Н)}} |- | 4 | [[Корисник:Chnitke|Chnitke]] | {{подреден список|[[Рожник]] (Н)|[[Планината Света Марија (Шмарна гора)]] (Н)}} |- | 5 | [[Корисник:XavieraMars|Михаил Милевски]] | {{подреден список|[[Рид Бримонд]] (Н)|[[Били Гоут Рид (Алис Спрингс)]] (Н)}} |} * (Н) — новосоздадена статија * (П) — подобрена статија === Вино === [[Податотека:A bottle and glass of wine.svg|десно|200п|Уредувачки ден „Вино“]] Во периодот 17-18 мај 2025 година е одржан уредувачки викенд на тема „Вино“. ==== Материјали ==== За создавање или подобрување на статиите поврзани со виното можело да се користат другите јазични изданија на Википедија, дигитализирани и други материјали. * од Википедија на англиски јазик: ** [[:en:Category:Wine]] ==== Список на учесници ==== {| class="wikitable" |- ! Бр. !! Корисник !! Придонеси |- | 1 | [[Корисник:19user99|19user99]] | {{подреден список|[[Кока вино]] (Н)|[[Органско вино]] (Н)|[[Здравствени ефекти на вино]] (Н)}} |- | 2 | [[Корисник:Lili Arsova|Lili Arsova]] | {{подреден список|[[Крстач]] (Н)}} |- | 3 | [[Корисник:Visem|Visem]] | {{подреден список|[[Аскони]] (Н)}} |- | 4 | [[Корисник:P.Nedelkovski|П.Неделковски]] | {{подреден список|[[Ризлинг]] (Н)}} |} * (Н) — новосоздадена статија * (П) — подобрена статија === Криминалистички романи === [[Податотека:The_Adventure_of_the_Empty_House_-_The_Arrest_of_Colonel_Moran.jpg|десно|200п|Уредувачки ден „Криминалистички романи“]] Во периодот 24-25 мај 2025 година е одржан уредувачки викенд на тема „Криминалистички романи“. ==== Материјали ==== За создавање или подобрување на статиите поврзани со криминалистичките романи можело да се користат другите јазични изданија на Википедија, дигитализирани и други материјали. * од Википедија на англиски јазик: ** [[:en:Category:Crime novels]] ==== Список на учесници ==== {| class="wikitable" |- ! Бр. !! Корисник !! Придонеси |- | 1 | [[Корисник:19user99|19user99]] | {{подреден список|[[Карипска мистерија]] (Н)|[[Тигарот во чадот]] (Н)|[[Корморан Страјк]] (Н)}} |- | 2 | [[Корисник:Lili Arsova|Lili Arsova]] | {{подреден список|[[Обични херои (роман)]] (Н)|[[Атомски јастог]] (Н)}} |- | 3 | [[Корисник:P.Nedelkovski|П.Неделковски]] | {{подреден список|[[Крвава месечина (роман)]] (Н)|[[И не биди млад мајмун]] (Н)}} |} * (Н) — новосоздадена статија * (П) — подобрена статија === Природни катастрофи === [[Податотека:Earthquake_-_The_Noun_Project.svg|десно|210п|Уредувачки ден „Природни катастрофи“]] Во периодот 31 мај - 1 јуни 2025 година е одржан уредувачки викенд на тема „Природни катастрофи“. ==== Материјали ==== За создавање или подобрување на статиите за природните катастрофи можело да се користат другите јазични изданија на Википедија, дигитализирани и други материјали. * од Википедија на англиски јазик: ** [[:en:Category:Natural disasters]] ==== Список на учесници ==== {| class="wikitable" |- ! Бр. !! Корисник !! Придонеси |- | 1 | [[Корисник:P.Nedelkovski|П.Неделковски]] | {{подреден список|[[Пехчевски земјотрес]] (Н)|[[Скопски земјотрес (1555)]] (Н)|[[Тангшански земјотрес (1976)]] (Н)}} |} * (Н) — новосоздадена статија * (П) — подобрена статија === Кошаркарски клубови === [[Податотека:Basketball Clipart.svg|десно|210п|Уредувачки ден „Кошаркарски клубови “]] Во периодот 7-8 јуни 2025 година е одржан уредувачки викенд на тема „Кошаркарски клубови “. ==== Материјали ==== За создавање или подобрување на статиите поврзани со кошаркарските клубови можело да се користат другите јазични изданија на Википедија, дигитализирани и други материјали. * од Википедија на англиски јазик: ** [[:en:Category:Basketball teams]] ==== Список на учесници ==== {| class="wikitable" |- ! Бр. !! Корисник !! Придонеси |- | 1 | [[Корисник:P.Nedelkovski|П.Неделковски]] | {{подреден список|[[КК Задар]] (Н)}} |} * (Н) — новосоздадена статија * (П) — подобрена статија === Вулкани во Европа === [[Податотека:Volcano Emoji.png|десно|210п|Уредувачки ден „Вулкани во Европа“]] Во периодот 14-15 јуни 2025 година е одржан уредувачки викенд на тема „Вулкани во Европа“. ==== Материјали ==== За создавање или подобрување на статиите за вулканите во Европа можело да се користат другите јазични изданија на Википедија, дигитализирани и други материјали. * од Википедија на англиски јазик: ** [[:en:Category:Volcanoes of Europe]] ==== Список на учесници ==== {| class="wikitable" |- ! Бр. !! Корисник !! Придонеси |- | 1 | [[Корисник:19user99|19user99]] | {{подреден список|[[Јали]] (Н)|[[Милос]] (Н)}} |- | 2 | [[Корисник:P.Nedelkovski|П.Неделковски]] | {{подреден список|[[Кампаниски Вулкански Лак]] (Н)}} |} * (Н) — новосоздадена статија * (П) — подобрена статија === Религиозни верувања, традиции и движења === [[Податотека:Latin_cross_(bold).svg|десно|210п|Уредувачки ден „Религиозни верувања, традиции и движења “]] Во периодот 21-22 јуни 2025 година е одржан уредувачки викенд на тема „Религиозни верувања, традиции и движења “. ==== Материјали ==== За создавање или подобрување на статиите за религиозните верувања, традиции и движења можело да се користат другите јазични изданија на Википедија, дигитализирани и други материјали. * од Википедија на англиски јазик: ** [[:en:Category:Religious faiths, traditions, and movements ]] ==== Список на учесници ==== {| class="wikitable" |- ! Бр. !! Корисник !! Придонеси |- | 1 | [[Корисник:19user99|19user99]] | {{подреден список|[[Панентеизам]] (Н)|[[Елитна религија]] (Н)|[[Хетеродоксија]] (Н)|[[Ортодоксија]] (Н)|[[Народна религија]] (Н)|[[Организирана религија]] (Н)|[[Христијански мистицизам]] (Н)|[[Етничка религија]] (Н)|[[Светски религии]] (Н)|[[Споредбена веронаука]] (Н)|[[Етнорелигиска група]] (Н)|[[Хипер-реална религија]] (Н)}} |- | 2 | [[Корисник:P.Nedelkovski|П.Неделковски]] | {{подреден список|[[Перунова секира]] (Н)}} |} * (Н) — новосоздадена статија * (П) — подобрена статија === Машки ракометни репрезентации === [[Податотека:MacedonianHandballFederation_logo.png|десно|210п|Уредувачки ден „Машки ракометни репрезентации“]] Во периодот 28-29 јуни 2025 година е одржан уредувачки викенд на тема „Машки ракометни репрезентации“. ==== Материјали ==== За создавање или подобрување на статиите за машките ракометни репрезентации можело да се користат другите јазични изданија на Википедија, дигитализирани и други материјали. * од Википедија на англиски јазик: ** [[:en:Category:Men's national handball teams]] ==== Список на учесници ==== {| class="wikitable" |- ! Бр. !! Корисник !! Придонеси |- | 1 | [[Корисник:TheGreatMKD|TheGreatMKD]] | {{подреден список|[[Машка ракометна репрезентација на Фарските Острови]] (Н)|[[Машка ракометна репрезентација на Црна Гора]] (Н)}} |- | 2 | [[Корисник:P.Nedelkovski|П.Неделковски]] | {{подреден список|[[Машка ракометна репрезентација на Романија]] (Н)}} |} * (Н) — новосоздадена статија * (П) — подобрена статија === Нафта === [[Податотека:Oil well scheme.svg|десно|210п|Уредувачки ден „Нафта“]] Во периодот 5-6 јули 2025 година е одржан уредувачки викенд на тема „Нафта“. ==== Материјали ==== За создавање или подобрување на статиите поврзани со нафтата можело да се користат другите јазични изданија на Википедија, дигитализирани и други материјали. * од Википедија на англиски јазик: ** [[:en:Category:Petroleum]] ==== Список на учесници ==== {| class="wikitable" |- ! Бр. !! Корисник !! Придонеси |- | 1 | [[Корисник:19user99|19user99]] | {{подреден список|[[Нафтена војна]] (Н)}} |} * (Н) — новосоздадена статија * (П) — подобрена статија == Претстојни викенди == === Паркови === [[Податотека:Na_Golem_Krchin.jpg|десно|230п|Уредувачки ден „Паркови“]] Во периодот 12-13 јули 2025 година ќе се одржи уредувачки викенд на тема „Паркови“. ==== Материјали ==== За создавање или подобрување на статиите поврзани со парковите може да се користат другите јазични изданија на Википедија, дигитализирани и други материјали. * од Википедија на англиски јазик: ** [[:en:Category:Parks]] ==== Список на учесници ==== {| class="wikitable" |- ! Бр. !! Корисник !! Придонеси |- | 1 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 2 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 3 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 4 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 5 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 6 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 7 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 8 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 9 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 10 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |} * (Н) — новосоздадена статија * (П) — подобрена статија === Бермуда === [[Податотека:Flag_of_Bermuda.svg|десно|230п|Уредувачки ден „Бермуда“]] Во периодот 19-20 јули 2025 година ќе се одржи уредувачки викенд на тема „Бермуда“. ==== Материјали ==== За создавање или подобрување на статиите поврзани со Бермуда може да се користат другите јазични изданија на Википедија, дигитализирани и други материјали. * од Википедија на англиски јазик: ** [[:en:Category:Bermuda]] ==== Список на учесници ==== {| class="wikitable" |- ! Бр. !! Корисник !! Придонеси |- | 1 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 2 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 3 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 4 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 5 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 6 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 7 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 8 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 9 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 10 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |} * (Н) — новосоздадена статија * (П) — подобрена статија === Мачешки раси === [[Податотека:Cat silhouette.svg|десно|230п|Уредувачки ден „Мачешки раси“]] Во периодот 26-27 јули 2025 година ќе се одржи уредувачки викенд на тема „Мачешки раси“. ==== Материјали ==== За создавање или подобрување на статиите поврзани со мачешките раси може да се користат другите јазични изданија на Википедија, дигитализирани и други материјали. * од Википедија на англиски јазик: ** [[:en:Category:Cat breeds]] ==== Список на учесници ==== {| class="wikitable" |- ! Бр. !! Корисник !! Придонеси |- | 1 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 2 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 3 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 4 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 5 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 6 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 7 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 8 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 9 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 10 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |} * (Н) — новосоздадена статија * (П) — подобрена статија === Градови во САД по држава === [[Податотека:Flag_of_the_United_States.svg|десно|230п|Уредувачки ден „Градови во САД по држава“]] Во периодот 2-3 август 2025 година ќе се одржи уредувачки викенд на тема „Градови во САД по држава“. ==== Материјали ==== За создавање или подобрување на статиите поврзани со градовите во САД по држава може да се користат другите јазични изданија на Википедија, дигитализирани и други материјали. * од Википедија на англиски јазик: ** [[:en:Category:Cities in the United States by state]] ==== Список на учесници ==== {| class="wikitable" |- ! Бр. !! Корисник !! Придонеси |- | 1 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 2 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 3 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 4 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 5 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 6 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 7 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 8 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 9 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 10 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |} * (Н) — новосоздадена статија * (П) — подобрена статија === Рудници === [[Податотека:Mining symbol.svg|десно|230п|Уредувачки ден „Рудници“]] Во периодот 9-10 август 2025 година ќе се одржи уредувачки викенд на тема „Рудници“. ==== Материјали ==== За создавање или подобрување на статиите поврзани со рудниците може да се користат другите јазични изданија на Википедија, дигитализирани и други материјали. * од Википедија на англиски јазик: ** [[:en:Category:Mines]] ==== Список на учесници ==== {| class="wikitable" |- ! Бр. !! Корисник !! Придонеси |- | 1 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 2 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 3 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 4 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 5 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 6 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 7 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 8 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 9 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 10 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |} * (Н) — новосоздадена статија * (П) — подобрена статија === Македонски иселенички фудбалери === [[Податотека:Footballer Silhouette.svg|десно|230п|Уредувачки ден „Македонски иселенички фудбалери“]] Во периодот 16-17 август 2025 година ќе се одржи уредувачки викенд на тема „Македонски иселенички фудбалери“. ==== Материјали ==== За создавање или подобрување на статиите за македонските иселенички фудбалери да се користат другите јазични изданија на Википедија, дигитализирани и други материјали. * од Википедија на англиски јазик: ** [[:en:Category:Macedonian expatriate men's footballers]] ==== Список на учесници ==== {| class="wikitable" |- ! Бр. !! Корисник !! Придонеси |- | 1 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 2 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 3 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 4 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 5 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 6 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 7 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 8 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 9 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 10 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |} * (Н) — новосоздадена статија * (П) — подобрена статија == Поврзано == * [[Википедија:Уредувачки викенди 2025/Известувања]] * [[Википедија:Уредувачки викенди 2025/Статистика]] [[Категорија:Википедија:Уредувачки викенди 2025| ]] [[Категорија:Википедија:Викимедија МКД во 2025 година|Уредувачки викенди]] ki9r4hjy3uy6ymuuq209m94oite9ozu 4 1360748 5388167 5383563 2025-07-07T09:01:17Z Jtasevski123 69538 5388167 wikitext text/x-wiki Во текот на 2025 година се одредени уредувачки викенди на следните теми: # [[Википедија:Уредувачки викенди 2025#Меѓународни реки во Европа|Меѓународни реки во Европа]]; # [[Википедија:Уредувачки викенди 2025#Фудбалски клубови од Англија|Фудбалски клубови од Англија]]; # [[Википедија:Уредувачки викенди 2025#Музички фестивали|Музички фестивали]]; # [[Википедија:Уредувачки викенди 2025#Изгубени уметнички дела|Изгубени уметнички дела]]; # [[Википедија:Уредувачки викенди 2025#Астролози|Астролози]]; # [[Википедија:Уредувачки викенди 2025#Јога|Јога]]; # [[Википедија:Уредувачки викенди 2025#Мировни договори|Мировни договори]]; # [[Википедија:Уредувачки викенди 2025#Видеоигри|Видеоигри]]; # [[Википедија:Уредувачки викенди 2025#Музичко образование|Музичко образование]]; # [[Википедија:Уредувачки викенди 2025#Телевизиски серии|Телевизиски серии]]; # [[Википедија:Уредувачки викенди 2025#Чоколадо|Чоколадо]]; # [[Википедија:Уредувачки викенди 2025#Протести|Протести]]; # [[Википедија:Уредувачки викенди 2025#Загадување на водата|Загадување на водата]]; # [[Википедија:Уредувачки викенди 2025#Мадагаскар|Мадагаскар]]; # [[Википедија:Уредувачки викенди 2025#Настава|Настава]]; # [[Википедија:Уредувачки викенди 2025#Излезни уреди|Излезни уреди]]; # [[Википедија:Уредувачки викенди 2025#Џез|Џез]]; # [[Википедија:Уредувачки викенди 2025#Трговски центри|Трговски центри]]; # [[Википедија:Уредувачки викенди 2025#Ридови|Ридови]]; # [[Википедија:Уредувачки викенди 2025#Вино|Вино]]; # [[Википедија:Уредувачки викенди 2025#Криминалистички романи|Криминалистички романи]]; # [[Википедија:Уредувачки викенди 2025#Природни катастрофи|Природни катастрофи]]; # [[Википедија:Уредувачки викенди 2025#Кошаркарски клубови|Кошаркарски клубови]]; # [[Википедија:Уредувачки викенди 2025#Вулкани во Европа|Вулкани во Европа]]; # [[Википедија:Уредувачки викенди 2025#Религиозни верувања, традиции и движења|Религиозни верувања, традиции и движења]]; # [[Википедија:Уредувачки викенди 2025#Машки ракометни репрезентации|Машки ракометни репрезентации]]; # [[Википедија:Уредувачки викенди 2025#Нафта|Нафта]]; # [[Википедија:Уредувачки викенди 2025#Паркови|Паркови]]; # [[Википедија:Уредувачки викенди 2025#Бермуда|Бермуда]]; # [[Википедија:Уредувачки викенди 2025#Мачешки раси|Мачешки раси]]; # [[Википедија:Уредувачки викенди 2025#Градови во САД по држава|Градови во САД по држава]]; # [[Википедија:Уредувачки викенди 2025#Рудници|Рудници]]; и # [[Википедија:Уредувачки викенди 2025#Македонски иселенички фудбалери|Македонски иселенички фудбалери]]; ;Учесници {| class=wikitable |- ! Број !! Викенд !! Учесници |- | 1. || Меѓународни реки во Европа || [[Корисник:P.Nedelkovski|П.Неделковски]], [[Корисник:Jtasevski123|Jtasevski123]] (2) |- | 2. || Фудбалски клубови од Англија|| [[Корисник:Lili Arsova|Lili Arsova]], [[Корисник:P.Nedelkovski|П.Неделковски]], [[Корисник:Carshalton|Carshalton]], [[Корисник:Jtasevski123|Jtasevski123]] (4) |- | 3. || Музички фестивали || [[Корисник:Lili Arsova|Lili Arsova]], [[Корисник:P.Nedelkovski|П.Неделковски]],[[Корисник:Jashko002|Jashko002]], [[Корисник:19user99|19user99]], [[Корисник:Jtasevski123|Jtasevski123]] (5) |- | 4. || Изгубени уметнички дела || [[Корисник:Lili Arsova|Lili Arsova]], [[Корисник:19user99|19user99]], [[Корисник:SirGoldenBlade|SirGoldenBlade]], [[Корисник:P.Nedelkovski|П.Неделковски]] (4) |- | 5. || Астролози || [[Корисник:Lili Arsova|Lili Arsova]], [[Корисник:P.Nedelkovski|П.Неделковски]], [[Корисник:LILI RKIM|LILI RKIM]], [[Корисник:Violetova|Виолетова]], [[Корисник:19user99|19user99]] (5) |- | 6. || Јога || [[Корисник:Lili Arsova|Lili Arsova]], [[Корисник:SirGoldenBlade|SirGoldenBlade]], [[Корисник:19user99|19user99]], [[Корисник:P.Nedelkovski|П.Неделковски]], [[Корисник:Orce Wiki|Orce Wiki]] (5) |- | 7. || Мировни договори || [[Корисник:P.Nedelkovski|П.Неделковски]], [[Корисник:19user99|19user99]], [[Корисник:SirGoldenBlade|SirGoldenBlade]], [[Корисник:Lili Arsova|Lili Arsova]] (4) |- | 8. || Видеоигри || [[Корисник:Lili Arsova|Lili Arsova]], [[Корисник:19user99|19user99]], [[Корисник:P.Nedelkovski|П.Неделковски]], [[Корисник:Марко09|Марко09]] (4) |- | 9. || Музичко образование || [[Корисник:P.Nedelkovski|П.Неделковски]], [[Корисник:Lili Arsova|Lili Arsova]], [[Корисник:19user99|19user99]] (3) |- | 10. || Телевизиски серии || [[Корисник:19user99|19user99]], [[Корисник:Violetova|Виолетова]], [[Корисник:XavieraMars|XavieraMars]] (3) |- | 11. || Чоколадо || [[Корисник:P.Nedelkovski|П.Неделковски]], [[Корисник:19user99|19user99]], [[Корисник:Lili Arsova|Lili Arsova]], [[Корисник:Jtasevski123|Jtasevski123]] (4) |- | 12. || Протести|| [[Корисник:P.Nedelkovski|П.Неделковски]], [[Корисник:19user99|19user99]] (2) |- | 13. || Загадување на водата || [[Корисник:P.Nedelkovski|П.Неделковски]], [[Корисник:SirGoldenBlade|SirGoldenBlade]], [[Корисник:19user99|19user99]] (3) |- | 14. || Мадагаскар || [[Корисник:P.Nedelkovski|П.Неделковски]] (1) |- | 15. || Настава || [[Корисник:19user99|19user99]], [[Корисник:P.Nedelkovski|П.Неделковски]] (2) |- | 16. || Излезни уреди || [[Корисник:19user99|19user99]], [[Корисник:P.Nedelkovski|П.Неделковски]] (2) |- | 17. || Џез || [[Корисник:19user99|19user99]], [[Корисник:Виолетова|Виолетова]], [[Корисник:P.Nedelkovski|П.Неделковски]], [[Корисник:SirGoldenBlade|SirGoldenBlade]] (4) |- | 18. || Трговски центри || [[Корисник:19user99|19user99]], [[Корисник:P.Nedelkovski|П.Неделковски]], [[Корисник:Jtasevski123|Jtasevski123]] (3) |- | 19. || Ридови || [[Корисник:19user99|19user99]], [[Корисник:P.Nedelkovski|П.Неделковски]], [[Корисник:Jtasevski123|Jtasevski123]], [[Корисник:Chnitke|Chnitke]], [[Корисник:XavieraMars|Михаил Милевски]] (5) |- | 20. || Вино || [[Корисник:19user99|19user99]], [[Корисник:Lili Arsova|Lili Arsova]], [[Корисник:Visem|Visem]], [[Корисник:P.Nedelkovski|П.Неделковски]] (4) |- | 21. || Криминалистички романи || [[Корисник:19user99|19user99]], [[Корисник:Lili Arsova|Lili Arsova]], [[Корисник:P.Nedelkovski|П.Неделковски]] (3) |- | 22. || Природни катастрофи || [[Корисник:P.Nedelkovski|П.Неделковски]] (1) |- | 23. || Кошаркарски клубови || [[Корисник:P.Nedelkovski|П.Неделковски]] (1) |- | 24. || Вулкани во Европа || [[Корисник:19user99|19user99]], [[Корисник:P.Nedelkovski|П.Неделковски]] (2) |- | 25. || Религиозни верувања, традиции и движења || [[Корисник:19user99|19user99]], [[Корисник:P.Nedelkovski|П.Неделковски]] (2) |- | 26. || Машки ракометни репрезентации || [[Корисник:TheGreatMKD|TheGreatMKD]], [[Корисник:P.Nedelkovski|П.Неделковски]] (2) |- | 27. || Нафта || [[Корисник:19user99|19user99]] (1) |- | 28. || Паркови || |- | 29. || Бермуда || |- | 30. || Мачешки раси || |- | 31. || Градови во САД по држава || |- | 32. || Рудници || |- | 33. || Македонски иселенички фудбалери || |- |} ;Статистика {| class="wikitable" |- ! Мерка !! Опис !! Викенд !! Резултат |- |rowspan="34"| '''Создадени статии''' ||rowspan="34"| вкупен број на создадени статии на Википедија || Меѓународни реки во Европа || 4 |- | Фудбалски клубови од Англија || 6 |- | Музички фестивали || 6 |- | Изгубени уметнички дела|| 8 |- | Астролози || 12 |- | Јога || 7 |- | Мировни договори || 15 |- | Видеоигри || 14 |- | Музичко образование || 5 |- | Телевизиски серии || 10 |- | Чоколадо || 4 |- | Протести || 5 |- | Загадување на водата || 5 |- | Мадагаскар || 1 |- | Настава || 2 |- | Излезни уреди || 4 |- | Џез || 5 |- | Трговски центри || 5 |- | Ридови || 9 |- | Вино || 6 |- | Криминалистички романи || 7 |- | Природни катастрофи || 3 |- | Кошаркарски клубови || 1 |- | Вулкани во Европа || 3 |- | Религиозни верувања, традиции и движења || 13 |- | Машки ракометни репрезентации || 3 |- | Нафта || 1 |- | Паркови || |- | Бермуда || |- | Мачешки раси || |- | Градови во САД по држава || |- | Рудници || |- | Македонски иселенички фудбалери || |- | '''Вкупно''' || '''164''' |- |rowspan="34"| '''Подобрени статии''' ||rowspan="34"| вкупен број на подобрени статии на Википедија || Меѓународни реки во Европа || 0 |- | Фудбалски клубови од Англија || 1 |- | Музички фестивали || 0 |- | Изгубени уметнички дела|| 0 |- | Астролози || 0 |- | Јога || 0 |- | Мировни договори || 0 |- | Видеоигри || 0 |- | Музичко образование || 0 |- | Телевизиски серии || 0 |- | Чоколадо || 0 |- | Протести || 0 |- | Загадување на водата || 0 |- | Мадагаскар || 0 |- | Настава || 0 |- | Излезни уреди || 0 |- | Џез || 0 |- | Трговски центри || 0 |- | Ридови || 0 |- | Вино || 0 |- | Криминалистички романи || 0 |- | Природни катастрофи || 0 |- | Кошаркарски клубови || 0 |- | Вулкани во Европа || 0 |- | Религиозни верувања, традиции и движења || 0 |- | Машки ракометни репрезентации || 0 |- | Нафта || 0 |- | Паркови || |- | Бермуда || |- | Мачешки раси || |- | Градови во САД по држава || |- | Рудници || |- | Македонски иселенички фудбалери || |- | '''Вкупно''' || '''1''' |- | '''Вклученост на заедницата''' || вкупен број на различни учесници во викендите|| '''Вкупно''' || '''15''' |} == Поврзано == * [[Википедија:Уредувачки викенди 2025]] [[Категорија:Википедија:Уредувачки викенди 2025|Статистика 2025]] 23k9o01s9wj87jenfbzmuh5nmfq3tn3 2 1361645 5388302 5383048 2025-07-07T11:19:20Z Gurther 105215 Ја заменувам страницата со '{{Infobox Officeholder|name=Алексо Мартулков|image=Alekso Martulkov.jpg|caption=Алексо Мартулков во 1954 г., носејќи ја [[Илинденска споменица|Илинденската споменица]].|order1=Водач на [[Комитет на дезертери|Комитетот на дезертери]]|term_start1=[[август]], [[1914]]|term_end1=[[декември]], [[1914]]|mon...' 5388302 wikitext text/x-wiki {{Infobox Officeholder|name=Алексо Мартулков|image=Alekso Martulkov.jpg|caption=Алексо Мартулков во 1954 г., носејќи ја [[Илинденска споменица|Илинденската споменица]].|order1=Водач на [[Комитет на дезертери|Комитетот на дезертери]]|term_start1=[[август]], [[1914]]|term_end1=[[декември]], [[1914]]|monarch1=[[Петар I Караѓорѓевиќ]]|premier1=[[Никола Пашиќ]]|order2=Пратеник во [[Народно собрание на Бугарија|Народното собрание на Бугарија]]|term_start2=[[20 август]], [[1931]]|term_end2=[[12 април]], [[1933]]|monarch2=[[Борис III]]|premier2=[[Александар Малинов]]</br>[[Никола Мушанов]]|order3=Пратеник во [[Президиумот на АСНОМ]]|term_start3=[[28 декември]], [[1944]]|term_end3=[[14 април]], [[1945]]|president3=[[Методија Андонов - Ченто]]|vicepresident3=[[Лазар Колишевски]]</br>[[Димитар Несторов]]|order4=Пратеник во [[Влада на Македонија од 1945|Президиумот на Народното Собрание на Македонија]]|term_end4=[[26 јуни]], [[1946]]|term_start4=[[15 април]], [[1945]]|president4=[[Методија Андонов - Ченто]]|premier4=[[Лазар Колишевски]]|order6=Член на [[Уставотворно собрание на Народна Република Македонија|Уставотворното собрание на НРМ]]|term_start6=[[27 јуни]], [[1946]]|term_end6=[[31 декември]], [[1946]]|president6=[[Димитар Несторов]]|premier6=[[Лазар Колишевски]]|term_start5=[[1 јануари]], [[1947]]|term_end5=[[1948]]|president5=[[Благоја Фотев]]|premier5=[[Лазар Колишевски]]|nickname=[[Ото фон Бизмарк|Бизмарк]]|birth_name=Александар Ончев Мартулков|birth_date=[[23 октомври]], [[1878]]|birth_place=[[Велес]], [[Отоманска Македонија]]|death_date=[[19 декември]], [[1962]]|death_place=[[Софија]], [[Народна Република Бугарија|Народна Бугарија]]|ethnicity=[[Македонец]]|parents=[[Пано Мартулков]] и Сава Мартулкова|alma_mater=[[Скопско педагошко училиште]]|blank1=Идеалогија|data1=[[Социјализам]]|awards=[[Податотека:Flag of Macedonia (1944–1946).svg|22x20px]] [[Илинденска споменица|Орден „Илинденска споменица“]]</br>[[Податотека:Flag of Yugoslavia (1946-1992).svg|22x20px]] [[Орден на заслуги за народот]]</br>[[Податотека:Flag of Bulgaria (1878-1944).svg|22x20px]] [[Орден „За заслуга“ (Бугарија)|Орден „За заслуга“]]|blank2=Дела|data2=''„[[Моето учество во револуционерните борби на Македонија]]“'' </br> ''„[[Врховизмот и борбата на Внатрешната револуционерна организација против него]]“'' </br> ''„[[Развитокот на социјалистичката мисла пред Илинденското востание]]“'', </br> <small>([[Список на литературни дела од Алексо Мартулков|други]])</small>|signature=Потпис на Мартулков.jpg|blank3=Роднини|data3=[[Петар Мартулков]] <small>(брат)</small>|predecessor1=''нема''|successor1=''нема''}} lkeg7j9rsfx8av7m4uaehlgfg3dhnzc 5388307 5388302 2025-07-07T11:30:31Z Gurther 105215 5388307 wikitext text/x-wiki {{Infobox Officeholder|name=Алексо Мартулков|image=Alekso Martulkov.jpg|caption=Алексо Мартулков во 1954 г., носејќи ја [[Илинденска споменица|Илинденската споменица]].|order1=Водач на [[Комитет на дезертери|Комитетот на дезертери]]|term_start1=[[август]], [[1914]]|term_end1=[[декември]], [[1914]]|monarch1=[[Петар I Караѓорѓевиќ]]|premier1=[[Никола Пашиќ]]|order2=Пратеник во [[Народно собрание на Бугарија|Народното собрание на Бугарија]]|term_start2=[[20 август]], [[1931]]|term_end2=[[12 април]], [[1933]]|monarch2=[[Борис III]]|premier2=[[Александар Малинов]]</br>[[Никола Мушанов]]|order3=Пратеник во [[Президиумот на АСНОМ]]|term_start3=[[28 декември]], [[1944]]|term_end3=[[14 април]], [[1945]]|president3=[[Методија Андонов - Ченто]]|vicepresident3=[[Лазар Колишевски]]</br>[[Димитар Несторов]]|order4=Пратеник во [[Влада на Македонија од 1945|Президиумот на Народното Собрание на Македонија]]|term_end4=[[26 јуни]], [[1946]]|term_start4=[[15 април]], [[1945]]|president4=[[Методија Андонов - Ченто]]|premier4=[[Лазар Колишевски]]|order6=Член на [[Уставотворно собрание на Народна Република Македонија|Уставотворното собрание на НРМ]]|term_start6=[[27 јуни]], [[1946]]|term_end6=[[31 декември]], [[1946]]|president6=[[Димитар Несторов]]|premier6=[[Лазар Колишевски]]|term_start5=[[1 јануари]], [[1947]]|term_end5=[[1948]]|president5=[[Благоја Фотев]]|premier5=[[Лазар Колишевски]]|nickname=[[Ото фон Бизмарк|Бизмарк]]|birth_name=Александар Ончев Мартулков|birth_date=[[23 октомври]], [[1878]]|birth_place=[[Велес]], [[Отоманска Македонија]]|death_date=[[19 декември]], [[1962]]|death_place=[[Софија]], [[Народна Република Бугарија|Народна Бугарија]]|ethnicity=[[Македонец]]|parents=[[Пано Мартулков]] и Сава Мартулкова|alma_mater=[[Скопско педагошко училиште]]|blank1=Идеалогија|data1=[[Социјализам]]|awards=[[Податотека:Flag of Macedonia (1944–1946).svg|22x20px]] [[Илинденска споменица|Орден „Илинденска споменица“]]</br>[[Податотека:Flag of Yugoslavia (1946-1992).svg|22x20px]] [[Орден на заслуги за народот]]</br>[[Податотека:Flag of Bulgaria (1878-1944).svg|22x20px]] [[Орден „За заслуга“ (Бугарија)|Орден „За заслуга“]]|blank2=Дела|data2=''„[[Моето учество во револуционерните борби на Македонија]]“'' </br> ''„[[Врховизмот и борбата на Внатрешната револуционерна организација против него]]“'' </br> ''„[[Развитокот на социјалистичката мисла пред Илинденското востание]]“'', </br> <small>([[Список на литературни дела од Алексо Мартулков|други]])</small>|signature=Потпис на Мартулков.jpg|blank3=Роднини|data3=[[Петар Мартулков]] <small>(брат)</small>|predecessor1=''нема''|successor1=''нема''}} == Животопис == === Потекло и рани години (1894 – 1896) === === Рани револуционерни дејности (1896 – 1901) === === Организирање и учество во Илинденско востание (1902 – 1903) === === Повостанички период (1904 – 1907) === === Младотурска револуција и новиот режим (1908 – 1912) === === Балканските војни (1912 – 1914) === === Прва светска војна (1914 – 1918) === === Ран меѓувоен период (1919 – 1931) === === Доцен меѓувоен период (1932 – 1940) === === Втора светска војна (1941 – 1944) === === Повоен период (1945 – 1954) === === Последни години (1955 – 1962) === == Литература == == Историско значење == == Наводи == == Забелешки == == Дополнителна литература == 98lq0x2s7z6uykv7ia6qdgc1effg2nb 0 1361736 5388120 5326802 2025-07-06T23:54:09Z Buli 2648 /* Наводи */ 5388120 wikitext text/x-wiki [[Податотека:Alaska Purchase (hi-res).jpg|мини|381x381пкс|Чекот од 7,2 милиони долари со кој САД ја купиле Алјаска од Руската Империја.]] '''Продажбата на Алјаска''' ({{Lang-ru|продажа Аляски}}, {{Lang-en|Alaska Purchase}}) било американско купување на [[Алјаска]] од [[Руска Империја|Руската империја]] . Алјаска била официјално префрлена на САД на 18-ти октомври 1867 година, со договор ратификуван од [[Сенат на Соединетите Американски Држави|Сенатот на Соединетите Американски Држави]]. Русија го воспоставила своето присуство во [[Северна Америка]] во првата половина на 18 век, но малкумина Руси се населиле на Алјаска. По [[Кримска војна|Кримската војна]], рускиот император [[Александар II (Русија)|Александар II]] почнал да ја истражува можноста за продажба на Алјаска, поради потешкотии во одбрана во случај на идна војна со нивниот главен ривал [[Обединето Кралство|Велика Британија]]. По завршувањето на [[Американска граѓанска војна|американската граѓанска војна]], американскиот државен секретар [[Вилијам Сјуард]] започнал преговори со рускиот министер [[Едуард де Стекл]] за купување на Алјаска. Сјуард и Стекел постигнале договор на 30 март 1867 година и Сенатот на САД го ратификувал договорот со големо мнозинство. Со купувањето се додадени нови територии на САД со површина од 1.518.800 км² за цена од 7,2 милиони долари. Имајќи ја предвид инфлацијата, цената во {{Inflation/year|US}} година би била 129 милиони долари или 0,9 долари по хектар.{{Inflation-fn|US}} Реакциите на купувањето во Соединетите држави биле главно позитивни, бидејќи многумина верувале дека поседувањето на Алјаска ќе послужи како основа за проширување на американската трговија во [[Азија]]. Некои противници го означиле купувањето како „ ''глупоста на Сјуард'' “({{Lang-en|Seward's Folly}}), или „ ''Ладилникот на Сјуард'' “ ({{Lang-en|Seward's Icebox}}), затоа што тие тврделе дека Соединетите Држави купиле бескорисно земјиште. Речиси сите руски доселеници ја напуштиле Алјаска по купувањето; Алјаска останала ретко населена сé до златната треска во Клондајк во 1896 година. Првично организирана како ''Департман на Алјаска'' ({{Lang-en|Department of Alaska}}), областа била преименувана во 1884 година во ''Дистрикт на Алјаска'' ({{Lang-en|District of Alaska}}), а во 1912 година во ''Територија на Алјаска'' ({{Lang-en|Territory of Alaska}}), пред да стане модерна [[Алјаска|држава Алјаска]] во 1959 година. == Историја == [[Податотека:Russian Empire-US relations map.png|мини|378x378пкс|Териториите на САД и Руската Империја во 1866 година.]] Руска Америка ја населиле [[промишленики]], трговци и ловци на крзно кои се ширеле од [[Сибир]]. Тие пристигнале на Алјаска во 1732 година, а во 1799 година руско-американската компанија (RAC) добила повелба за лов на крзно. Колонијата не била основана, но [[Руска православна црква|Руската православна црква]] испратила мисионери кај домородците и изградила цркви. Околу 700 Руси спроведувале суверенитет над територија двојно поголема од [[Тексас]]. <ref name="montaigne20160707">{{Наведен нестручен часопис|url=https://www.smithsonianmag.com/travel/alaska-russian-heritage-smithsonian-journeys-travel-quarterly-180959449/|language=en|access-date=2018-01-20}}</ref> Во 1821 година, царот [[Александар I (Русија)|Александар I]] издал указ со кој се прогласува рускиот суверенитет над северноамериканскиот брег на Пацификот северно од 51-та северна паралела. Указот, исто така, им забранувал на странските бродови да доаѓаат на 185км од руските утврдувања. Американскиот државен секретар [[Џон Квинси Адамс]] силно протестирал против указот, кој потенцијално ја загрозувал трговијата и експанзионистичките амбиции на Соединетите Држави. Барајќи поволни односи со САД, Александар се сложил со Руско-американскиот договор од 1824 година. Во договорот, Русија ги ограничила своите претензии на земјиште северно од 54°40′ паралелата, и се согласила да ги отвори руските пристаништа за американски бродови. {{Sfn|Herring}} До 1850-тите, популацијата од некогаш 300.000 морски видри била речиси истребена, а на Русија и биле потребни пари по поразот од Франција и Велика Британија во [[Кримска војна|Кримската војна]]. Калифорниската златна треска покажала дека ако се открие злато на Алјаска, Американците и канадските Британци би го совладале руското присуство во она што еден научник подоцна го опиша како „Сибирски Сибир“. {{R|montaigne20160707}} Сепак, главната причина за продажбата била тоа што британските сили со седиште во соседна Канада лесно би ја освоиле тешко одбранливата колонија во можен иден конфликт, а Русија не сакала да го види својот главен ривал, Британија, веднаш преку [[Берингово Море|Беринговото Море.]] Затоа, царот [[Александар II (Русија)|Александар II]] решил да ја продаде територијата. Руската влада расправала за предлогот во 1857 година и во 1858 година и понудила да ја продаде територијата на САД, надевајќи се дека нејзиното присуство во регионот ќе ги наруши плановите на Британија. Сепак, не бил постигнат договор, бидејќи ризикот од [[американска граѓанска војна]] бил горлив проблем во Вашингтон. <ref>{{Наведена книга|url=https://books.google.com/books?id=-xhQl1WDWa0C&pg=PA330|title=Alaska: A History of the 49th State|last=Claus-M Naske|last2=Herman E. Slotnick|date=15 March 1994|publisher=University of Oklahoma Press|isbn=978-0-8061-2573-2|page=330}}</ref> Големиот војвода Константин, помладиот брат на императорот, почнал да врши притисок за продавање на Руска Америка на Соединетите Држави во 1857 година. Ова го изјавил во меморандум до министерот за надворешни работи [[Александар Горчаков]]: {{Цитат|Не смееме да се залажуваме и мора да предвидиме дека Соединетите Американски Држави, стремејќи постојано да ги заокружат своите поседи и сакајќи да доминираат неразделено со цела Северна Америка, ќе ни ги одземат гореспоменатите колонии и нема да можеме да ги вратиме.<ref name=Cession>''Russian Opinion on the Cession of Alaska.'' The American Historical Review 48, No. 3 (1943), pp. 521–531.</ref>}} Писмото на Константин му било покажано на неговиот брат, императорот Александар II, кој на насловната страница напишал „оваа идеја вреди да се разгледа“. <ref name="Bolkhovitinov">{{Наведено списание|last=Bolkhovitinov|first=Nikolay N.|year=1990|title=The Crimean War and the Emergence of Proposals for the Sale of Russian America, 1853–1861|journal=[[Pacific Historical Review]]|volume=59|issue=1|pages=15–49|doi=10.2307/3640094|jstor=3640094}}</ref> Меѓу поддржувачите на предлогот на Константин веднаш да се повлече од Северна Америка биле адмиралот Евфимиј Путјатин и рускиот министер во САД, Едуард де Стекл. Горчаков се согласил со неопходноста од напуштање на Руска Америка, но се залагал за постепен процес кој би водел до нејзина продажба. Тој нашол поддржувач во министерот за морнарица и поранешен извршен директор на руско-американската компанија, [[Фердинанд Врангел|Фердинанд фон Врангел]]. Врангел побарал некои приходи да се инвестираат во економскиот развој на [[Камчатка]] и на басенот [[Амур]].<ref name="Bolkhovitinov" /> Царот на крај застанал на страната на Горчаков, решавајќи да ги одложи преговорите додека не истече лиценцата на Руско-американската компанија, која истекла во 1861 година. Во текот на зимата 1859-1860 година, Стекл одржал состаноци со официјални претставници на Соединетите Држави, иако му било наложено да не иницира дискусии за продажба на имотот на Руско-американската компанија. Комуницирајќи првенствено со помошникот државен секретар Џон Еплтон и сенаторот од [[Калифорнија]] Вилијам М. Гвин, Стекл известил за интересот на Американците за преземање на Руска Америка. Додека претседателот [[Џејмс Бјукенен]] ги одржувал овие сослушувања неформални, биле направени подготовки за понатамошни преговори.<ref name="Bolkhovitinov"/> Стекл известил за разговорот во кој тој прашал „попатно“ која цена би можела да ја плати американската влада за руската колонија, а сенаторот Гвин одговорил дека „тие би можеле да одат и до 5.000.000 долари“, што Горчаков го сметал за премногу ниско. Стекл ги информирал Еплтон и Гвин, кои рекле дека неговите колеги од конгресот во [[Орегон]] и Калифорнија ќе поддржат поголема сума. Сè понепопуларното претседателство на Бјукенен го принудило прашањето да се одложи до новите претседателски избори. Со оглед на тоа што се наѕирала Американската граѓанска војна, Стекл предложил обновување на повелбата на руско-американската компанија. Две нејзини пристаништа требало да бидат отворени за странски трговци, а требало да се потпишат комерцијални договори со [[Перу]] и [[Чиле]] за да и се даде на компанијата „свеж потрес“.<ref name="Bolkhovitinov" /> [[Податотека:Czar's_Ratification_of_the_Alaska_Purchase_Treaty_-_NARA_-_299810.pdf|десно|мини| Првата страница од ратификацијата на договорот од страна на императорот [[Александар II (Русија)|Александар II]] .]] Русија продолжила да гледа можност за ослабнување на британската моќ така што ќе ја опколи или припои Британска Колумбија, и базата на Кралската морнарица во Есквималт, на американската територија. <ref name="jstor40491056">{{Наведено списание|last=Neunherz|first=R. E.|year=1989|title="Hemmed In": Reactions in British Columbia to the Purchase of Russian America|journal=The Pacific Northwest Quarterly|volume=80|issue=3|pages=101–111|jstor=40491056}}</ref> По победата на Унијата во [[Американска граѓанска војна|Граѓанската војна]] во 1865 година, царот му наложил на Стекл повторно да влезе во преговори со Вилијам Х. Сјуард со почеток на март 1867 година. Претседателот [[Ендру Џонсон]] бил зафатен со преговорите за реконструкција на САД, а Сјуард се одалечил од бројни републиканци, па и двајцата верувале дека купувањето ќе помогне да се одвлече вниманието од домашните прашања.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://harpweek.com/09Cartoon/BrowseByDateCartoon.asp?Month=April&Date=20|title=The Big Thing|last=Kennedy|first=Robert C.|publisher=Harp Week|archive-url=https://web.archive.org/web/20130326051521/http://www.harpweek.com/09Cartoon/BrowseByDateCartoon.asp?Month=April&Date=20|archive-date=March 26, 2013|accessdate=31 August 2015}}</ref> Преговорите завршиле по целоноќна седница со потпишување на договорот во 04:00 часот на 30 март 1867 година со куповна цена од 7,2 милиони долари, или околу 2 центи по акар. {{Inflation-fn|US}} <ref name="loctreaty">{{Наведена мрежна страница|url=https://www.loc.gov/rr/program/bib/ourdocs/Alaska.html|title=Treaty with Russia for the Purchase of Alaska|work=Library of Congress|archive-url=https://web.archive.org/web/20150329025653/http://www.loc.gov/rr/program/bib/ourdocs/Alaska.html|archive-date=29 March 2015|accessdate=30 August 2015}}</ref> == Американски имот == Името „Алјаска“ го избрале Американците, од [[Алеутски јазик|алеутскиот]] збор, ''алашка'' или ''alaesksu'', што значи „голема земја“ <ref>{{Наведена книга|url=https://archive.org/details/indianplacenames0001nest|title=Indian Placenames in America|last=Sandy Nestor|publisher=|year=2003|isbn=|location=}}, Vol. 1 (2015), p. 11</ref> или „копно“. <ref>{{Наведена книга|title=The Exxon Valdez Oil Spill|last=Elspeth Leacock,|publisher=|year=2009|location=}}, p. 14</ref> Во руско време, името се користело за полуостровот Алјаска. Сјуард и многу други Американци верувале дека Азија ќе стане важен пазар за производите на нивната земја и очекувале Алјаска да служи како основа за американската трговија со Азија на глобално ниво и за американската моќ во Пацификот. Додека се согласил со Сјуард за придобивките од трговијата, сенаторот Чарлс Самнер бил уверен дека територијата била вредна сама по себе; откако ги проучувал записите на истражувачите, тој верувал дека содржи вредни животни и шуми. Тој ја споредил аквизицијата со модерниот европски колонијализам, како на пример француското освојување на [[Алжир]]. {{R|haycox1990}} {{R|cook2011}} Како претседател на Комитетот за надворешни работи, тој го спонзорирал нацрт-законот за преземање на територијата. Сјуард во обраќањето до нацијата рекол дека Русите проценуваат дека има околу 2.500 Руси и оние со мешано потекло кои живеат на Алјаска (т. е. руски татко и мајка домородец) и 8.000 домородци, вкупно околу 10.000 луѓе под директно управување на руската компанија за крзно, и веројатно 50.000 [[Ескими|Инуити]] и Алјаскини домородци кои живеат надвор од нивната јурисдикција. Русите биле населени во 23 трговски места, лоцирани на достапни острови и крајбрежни локации. На помалите станици, само четворица или пет Руси биле стационирани да земат крзно од домородците за складирање и испраќање кога чамците на компанијата пристигале да го однесат. Имало два поголеми градови Нов Архангелск, сега наречен Ситка бил основан во 1804 година за вклучување во вредната трговија со кожи од морска видра и 1867 година вклучувал 116 мали дрвени колиби со 968 жители. Свети Павле на Прибилофските Острови имал 100 домови и 283 луѓе и бил центар на индустријата за крзно од лисици. Договорот го усвоил Сенатот на САД со 37 гласови за и 2 гласа против. <ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://memory.loc.gov/cgi-bin/ampage?collId=llej&fileName=017/llej017.db&recNum=248|title=A Century of Lawmaking for a New Nation: U.S. Congressional Documents and Debates, 1774–1875|work=loc.gov}}</ref> === Јавното мислење го фаворизира купувањето === Многу Американци во 1867 година верувале дека процесот на купување бил корумпиран, <ref name="cook2011">{{Наведено списание|last=Cook|first=Mary Alice|date=Spring 2011|title=Manifest Opportunity: The Alaska Purchase as a Bridge Between United States Expansion and Imperialism|url=http://alaskahistoricalsociety.org/wp-content/uploads/2016/12/Article-on-purchase.pdf|journal=Alaska History|volume=26|issue=1|pages=1–10}}</ref> но В. Х. Дал во 1872 година напишал дека „нема сомнеж дека чувствата на мнозинството граѓани на САД се во нејзина корист“. <ref name="dallharpers">{{Наведено списание|last=Dall|first=W. H.|date=1872|title=Is Alaska a Paying Investment|journal=Harper's New Monthly Magazine|publisher=NY: Harper & Brothers|volume=XLIV|page=252}}</ref> Идејата дека купувањето било непопуларно меѓу Американците, еден научник 120 години подоцна образложил дека: „тоа е еден од најсилните историски митови во американската историја кој опстојува и покрај огромните докази за спротивното и напорите на најдобрите историчари да го отфрлат“, веројатно делумно затоа што му одговарал на ставот на американските и алјаските писатели за оддалечена територија и исполнета со самодоволни пионери. {{R|haycox1990}} [[Податотека:Portrait_of_William_H._Seward.jpg|мини| Портрет на Вилијам Х. Сјуард, 24. државниот секретар на САД под претседателите [[Абрахам Линколн]] и Ендрју Џонсон .]] Повеќето весници го поддржувале купувањето или биле неутрални. {{R|cook2011}} Истражувањето на десетици современи весници откриле општа поддршка за купувањето, особено во Калифорнија; повеќето од 48-те главни весници го поддржувале купувањето. <ref name="haycox1990">{{Наведено списание|last=Haycox|first=Stephen|date=1990|title=Truth and Expectation: Myth in Alaska History|url=https://thenorthernreview.ca/index.php/nr/article/view/397|journal=Northern Review|volume=6|pages=59–82|access-date=31 August 2015}}</ref> <ref name="jonesalaskans">{{Наведена книга|url=https://books.google.com/books?id=W5sXAgAAQBAJ&pg=PA21|title=The fires of patriotism : Alaskans in the days of the First World War 1910–1920|last=photographs|first=Preston Jones|last2=Holland|first2=illustrations edited by Neal|date=2013|isbn=978-1-60223-205-1|page=21|access-date=30 August 2015}}</ref> Јавното мислење не било универзално позитивно; за некои, купувањето било познато како „лудоста на Сјуард“, „Валрусија“ {{R|montaigne20160707}} или „ладилникот на Сјуард“. Уредниците тврделе дека парите на даночните обврзници биле залудно потрошени на „градина на поларни мечки“. Сепак, повеќето уредници на весници тврделе дека САД најверојатно ќе има голема економска корист од купувањето; пријателството со Русија било важно; и тоа би го олеснило стекнувањето на Британска Колумбија. <ref name="Welch1958">{{Наведено списание|last=Welch|first=Richard E. Jr.|year=1958|title=American Public Opinion and the Purchase of Russian America|journal=[[American Slavic and East European Review]]|volume=17|issue=4|pages=481–494|doi=10.2307/3001132|jstor=3001132}}</ref> <ref>{{Наведено списание|last=Kushner|first=Howard I.|date=1975|title='Seward's Folly'?: American Commerce in Russian America and the Alaska Purchase|journal=California Historical Quarterly|volume=54|issue=1|pages=4–26|doi=10.2307/25157541|jstor=25157541}}</ref> <ref name="log">{{Наведени вести|url=http://www.thesewardphoenixlog.com/story/2014/04/03/features/biographer-calls-sewards-folly-a-myth/2492.html|title=Biographer calls Seward's Folly a myth|date=3 April 2014|access-date=31 August 2015|archive-url=https://web.archive.org/web/20170622084130/http://www.thesewardphoenixlog.com/story/2014/04/03/features/biographer-calls-sewards-folly-a-myth/2492.html|archive-date=June 22, 2017|agency=The Seward Phoenix LOG}}</ref> Четириесет и пет проценти од весниците поддршката ја објаснувале со зголемениот потенцијал за анексија на Британска Колумбија, {{R|jstor40491056}} а ''Њујорк Тајмс'' изјавил дека, во согласност со образложението на Сјуард, Алјаска ќе ја зголеми американската трговија со Источна Азија. {{R|cook2011}} Главниот урбан весник што се спротивставил на купувањето бил ''New York Tribune'', издаван од Хорас Грилеј, противникот на Сјуард. Контроверзност за Реконструкција која била во тек, се проширила и на други акти, како што било купувањето на Алјаска. Некои се спротивставиле да Соединетите Американски Држави добијат своја прва не соседна територија, гледајќи ја како колонија; други не гледале потреба да платат за земјата што очекувале да ја добијат преку [[Манифест на судбината|Манифестот на судбината]]. {{R|haycox1990}} Историчарот Елис Паксон Оберхолцер го сумирал мислењето на малцинството на уредници на американските весници кои се спротивставиле на купувањето: <ref>{{Наведена книга|url=https://archive.org/details/ahistoryuniteds01obergoog|title=A History of the United States since the Civil War|last=Ellis Paxson Oberholtzer,|publisher=|year=1917|location=}}1:541.</ref> {{Цитат|Веќе, како што беше кажано, бевме оптоварени со територија која немавме население да ја пополни. Индијанците во рамките на сегашните граници на републиката ја оптоваруваа нашата моќ да владееме со домородните народи. Дали е можно сега, со отворени очи, да бараме да ги зголемиме нашите тешкотии со зголемување на бројот на такви народи под наша национална грижа? Откупната цена беше мала; годишните трошоци за администрација, цивилна и воена, ќе бидат уште поголеми и континуирани. Територијата вклучена во предложената отстапка не беше соседна на националниот домен. Се наоѓаше на непријатна и опасна далечина. Договорот беше тајно подготвен, потпишан и наметнат на земјата во еден часот по полноќ. Тоа беше мрачно дело сторено во ноќта… „Њујорк Ворлд“ рече дека тоа е „исцеден портокал“. Не содржеше ништо вредно освен крзнени животни, а тие беа ловени додека речиси не изумреа. Освен Алеутските Острови и тесен појас на земја што се протега по јужниот брег, земјата не би вредела да се земе ниту на подарок… Освен ако не се најде злато во земјата, ќе помине многу време пред да биде благословена со печатарски преси „Хоу“, методистички капели и метрополициска полиција. Тоа беше „замрзната пустина“.}} [[Податотека:Alaska_purchase.jpg|мини|300x300пкс| Потпишување на Договорот за отцепување на Алјаска од Русија на 30 март 1867 година. Од лево кон десно: Роберт С. Чу, Вилијам Х. Сјуард, Вилијам Хантер, г-дин Бодисго, Едуард де Стекл, Чарлс Самнер и Фредерик В. Сјуард.]] Церемонијата на трансфер се одржала во Ситка на 18. Октомври 1867 година. Руски и американски војници парадирале пред куќата на гувернерот; [[Знаме на Русија|руското знаме]] било спуштено, а [[Знаме на Соединетите Американски Држави|американското знаме]] било подигнато, придружено со плотун од артилерија. Опис на настанот бил објавен во [[Финска]] шест години подоцна. Го напишал ковач по име Томас Алунд, кој бил ангажиран да работи во Ситка: {{Цитат|Не поминаа многу недели откако бевме во Ситка кога пристигнаа два големи парни брода, носејќи работи што припаѓаа на американската круна, а неколку дена подоцна пристигна и новиот гувернер со брод заедно со своите војници. Дрвената двокатна палата на рускиот гувернер стоеше на висок рид, а пред неа во дворот на крајот од висока јарбола се вееше руското знаме со двоглавиот орел на средината. Се разбира, ова знаме сега мораше да му отстапи место на знамето на Соединетите Држави, кое е полно со ленти и ѕвезди. На однапред одреден ден попладне, група војници дојдоа од американските бродови, предводени од еден што го носеше знамето. Марширајќи свечено, но без придружба, тие дојдоа до гувернерската палата, каде што руските трупи веќе беа наредени и ги чекаа Американците. Сега почнаа да го спуштаат [рускиот двоглав] орел, но – што и да му влегло во главата – тој се спушти само малку, а потоа ги заплетка канџите околу јарболот, така што не можеше да се спушти понатаму. Затоа на еден руски војник му беше наредено да се искачи на јарболот и да го одврзе, но се чини дека орелот му фрлил магија и на неговите раце – бидејќи тој не успеа да стигне до местото каде што беше знамето, туку наместо тоа се лизна надолу без него. Следниот што се обиде не успеа ништо подобро; само третиот војник успеа да го симне непослушниот орел на земја. Додека знамето се спушташе, се свиреше музика и се пукаше од топови од брегот, а потоа, додека другото знаме се подигаше, Американците пукаа од своите топови од бродовите исто толку пати. После тоа американски војници ги заменија руските на портите од оградата што го опкружуваше селото Колош [т.е.Тлингит].}} По завршувањето на транзицијата на знамето, капетан од 2. ранг Алексеј Алексејевич Пешуров рекол: „Генерал Русо, по овластување на неговото височество, императорот на Русија, ја префрлам на Соединетите Држави територијата на Алјаска. Генералот Лоуел Русо ја прифатил територијата. (Пешчуров бил испратен во Ситка како комесар на руската влада за пренос на Алјаска.) На Американците им биле предадени голем број тврдини, блокови и дрвени згради. Војниците ја зазеле касарната; генералот Џеферсон Ц. Дејвис ја поставил својата резиденција во куќата на гувернерот, а повеќето руски граѓани отишле дома, оставајќи неколку трговци и свештеници кои одлучиле да останат. == Последици == По трансферот на власта, дел од руски државјани останале во Ситка, но речиси сите многу брзо решиле да се вратат во Русија, што било можно на сметка на руско-американската компанија. Приказната на Алунд „потврдува сосема други извештаи за церемонијата на префрлање, во кои се гледа вознемиреност што ја чувствувале многу Руси и [[Креолци]], безработници и сиромашни од бунтовничките трупи и вооружените цивили кои ја гледале Ситка како само уште една населба на западната граница. Алунд дал живописен приказ за тоа како изгледал животот на цивилите во Ситка под американска власт и помагал да се објасни зошто ретко кој руски поданик сакал да остане таму. Покрај тоа, написот на Алунд е единствениот познат опис на повратното патување на ''Крилестата'' стрела, брод специјално купен за транспорт на Русите назад во нивната родна земја. „Преполниот брод, со членови на екипажот кои се опиваа на секое пристаниште, сигурно го направија патувањето незаборавно. Алунд споменува застанувања на Сендвичките (Хавајски) Острови, Тахити, Бразил, Лондон и на крајот Кронштат, во пристаништето Санкт Петербург, каде што пристигнале на 28. август 1869 година Американските доселеници кои го делеле верувањето на Самнер во богатството на Алјаска побрзале таму, но откриле дека е потребен голем капитал за да се искористат нејзините ресурси, од кои многу биле поблиску до пазарите во непрекинатите Соединети Американски Држави. Повеќето од нив набрзо си заминале, а до 1873 година, населението на Ситка се намалило од околу 2.500 на неколку стотици. {{R|haycox1990}} Соединетите Држави стекнале површина двојно поголема од Тексас, но само по [[Голема златна треска|Големата златна треска]] во Клондајк во 1896 година, Алјаска генерално почнала да се смета за вреден додаток на американската територија. Ловот на фоки бил една од главните причини што ги поттикна САД да ја купат Алјаска. Тој обезбедувал значителен приход од закупот на привилегијата за лов на фоки, износ што всушност ја надминувала цената платена за Алјаска. Од 1870 до 1890 година, ловот на фоки давал 100.000 кожи годишно. Компанијата на која и било доверено управувањето со рибарството со закуп од владата на Соединетите Американски Држави плаќала кирија од 50.000 долари годишно и дополнително 2,62½ долари по кожа за вкупниот број уловени фоки. Кожите биле транспортирани во Лондон за да се обработат и да се подготват за светските пазари. Бизнисот пораснал толку многу што заработувачката на англиските работници по припојување на Алјаска од страна на Соединетите Држави до 1890 година изнесувала 12.000.000 долари. Сепак, ексклузивната американска контрола врз овој ресурс на крајот била предизвикана, а „[[Контроверзност на Беринговото Море|контроверзноста на Беринговото Море]]“ резултирала кога Соединетите Држави заплениле над 150 бродови за лов на фоки под британско знаме со седиште во близина на брегот на Британска Колумбија. Конфликтот меѓу Соединетите Држави и Велика Британија бил решен од арбитражен суд во 1893 година. Водите на Беринговото Море се сметале за меѓународни води, спротивно на тврдењето на САД дека се нејзини внатрешни мориња. Од САД се барало да ѝ исплатат на Британија, а двете нации морале да се усогласат со прописите направени за зачувување на фоките. == Финансиски повраток == Набавката на Алјаска била означена како „подрумска зделка со поволна цена“ <ref>[https://historydaily.org/sewards-folly-whos-laughing-now "Seward’s Folly: Who’s Laughing Now?", by Karen Harris, ''History Daily'', January 2, 2019. ]{{Мртва_врска|date=February 2025 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{Мртва врска}}</ref> и како големо позитивно достигнување на претседателствувањето на Ендрју Џонсон. Економистот Дејвид Р. Баркер тврдел дека американската федерална влада не заработила позитивен финансиски принос од купувањето на Алјаска. Според Баркер, приходите од даноците од минерали и енергија и хонорарите за федералната влада биле помали од федералните трошоци за водење на Алјаска плус каматата на позајмените средства користени за купувањето. <ref>{{Наведени вести|url=https://economix.blogs.nytimes.com/2010/08/18/how-alaska-became-a-federal-aid-magnet/|title=How Alaska Became a Federal Aid Magnet|last=Powell|first=Michael|date=18 August 2010|work=The New York Times|access-date=27 April 2014}}</ref> Џон М. Милер го продолжил овој аргумент тврдејќи дека американските нафтени компании кои развиле нафтени ресурси во Алјаска не заработиле доволно профит за да ги компензираат ризиците што ги направиле. <ref>{{Наведена книга|title=The Last Alaskan Barrel: An Arctic Oil Bonanza that Never Was|last=Miller|first=John|publisher=Caseman Publishing|year=2010|isbn=978-0-9828780-0-2}}</ref> Други економисти и историчари, вклучувајќи ги Скот Голдсмит и Теренс Кол, ги критикувале метриките што се користат за да се дојде до тие заклучоци, истакнувајќи дека повеќето соседни западни земји нема да успеат да го исполнат прагот за „позитивен финансиски принос“ користејќи ги истите критериуми и тврдејќи дека гледајќи го зголемувањето во нето национален доход, наместо само од приходите на американското Министерство за финансии, ќе даде многу попрецизна слика за финансискиот принос на Алјаска како инвестиција. <ref>{{Наведени вести|url=https://economix.blogs.nytimes.com/2010/08/20/was-the-alaska-purchase-a-good-deal/|title=Was the Alaska Purchase a Good Deal?|last=Powell|first=Michael|date=20 August 2010|work=The New York Times|access-date=24 September 2014}}</ref> == Денот на Алјаска == Денот на Алјаска ја одбележува годишнината од формалното предавање на Алјаска на Соединетите држави, кое се случило на 18. октомври 1867 година, според [[Грегоријански календар|Грегоријанскиот календар]] (6 октомври според [[Јулијански календар|јулијанскиот календар]]). Следниот ден, Алјаска се префрлила од Јулијанскиот на Грегоријанскиот календар, а локалната [[Часовен појас|временска зона]] се променила, од 14:58:40 пред [[Средно време по Гринич|Гринич]] до 9:01:20 зад Гринич. Денот на Алјаска е празник за сите работници во државните институции. <ref>{{Наведување|title=State of Alaska 2014 Holiday Calendar|url=http://doa.alaska.gov/pdfs/calendar14-holiday.pdf|access-date=18 December 2014|archiveurl=https://web.archive.org/web/20140820201051/http://doa.alaska.gov/pdfs/calendar14-holiday.pdf|archivedate=20 August 2014}}</ref> == Поврзано == * [[Набавка на Флорида|Набавката на Флорида]] * [[Набавка Гадсден|Набавката Гадсден]] * [[Купувањето на Луизијана|Набавката на Луизијана]] == Наводи == {{Наводи|30em}} [[Категорија:Историја на САД]] [[Категорија:Алјаска]] [[Категорија:Руска Империја]] [[Категорија:Страници со непрегледан превод]] 6v97v0gqzz37zcssyx2tabc9k9cpuit 0 1361739 5388213 5379820 2025-07-07T09:44:47Z MavrovoNovo 123880 /* Дела */ Проширена е биографијата со дополнителни информации за неговите објавени дела. 5388213 wikitext text/x-wiki {{внимание}} '''Селмин Сакири (Selmin Sakiri)''' (роден на 17 ноември 1995 година во [[Нојнкирхен (Долна Австрија)|Нојнкирхен]], [[Австрија]]) е австриско-македонски [[рударски инженер]] (маркшејдер), истражувач и автор. == Животопис == Селмин Сакири е роден и израснат во [[Австрија]], додека неговите родители потекнуваат од селото [[Жировница]] во [[Македонија]].<ref name="Sakiri">{{Cite book |last=Sakiri |first=Selmin |title=Eine kurze Geschichte der Zarnovci |publisher=epubli |date=2019-06-25 |isbn=978-3748556848 |url=https://www.morawa.at/detail/ISBN 9783748556848/Sakiri-Selmin/Eine-kurze-Geschichte-der-Zarnovci }}{{Мртва_врска|date=March 2025 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> Средното образование го завршил во [[Висока техничка школа]] во [[Винер Нојштат]], во насока машинство. Високото образование го продолжил на [[Рударски универзитет Леобен|Рударскиот универзитет во Леобен]], каде што дипломирал на студиите по ресурно инженерство. Магистратурата ја завршил во областа на тунелско и рударско инженерство, исто така во Леобен. Понатаму, магистерски студии по геоматика и геодетски мерења завршил на [[Технички универзитет Бергакaдемија Фрајберг|Техничкиот универзитет во Фрајберг]] во [[Саксонија]].<ref>{{Cite web |url=https://www.markscheidewesen-freiberg.de/wp-content/uploads/2024/02/Newsletter_2_2023_Final.pdf |title=Newsletter 2/2023, TU Freiberg |date=2023 |publisher=TU Freiberg }}</ref> По завршувањето на студиите, Сакири професионално работи како рударски инженер во подземни и површински рудници. Покрај професионалната дејност, тој објавува значајни трудови во областа на [[рударска штета]].<ref>{{Cite web |url=https://e-docs.geo-leo.de/entities/publication/8662adfc-121d-4bb8-a6c4-fa465c487eff |title=New Approaches to Mining Damage Assessment |publisher=Geo-Leo |date=2023 }}</ref> Во 2023 година е избран за член на стручниот комитет за маркшејдерство во состав на [[Рударска асоцијација на Австрија|Рударската асоцијација на Австрија]]. Во 2025 година, Сакири одржал предавање на меѓународната конференција „Геотехнички предизвици во рударството“ во [[Вајдхофен ан дер Ибс|Вајдхофен ан дер Ибс]], каде ја презентирал својата студија за употребата на [[LIDAR]]-технологијата во проценката на рударски штети.<ref>{{Cite web |url=https://www.bvo.at/fileadmin/shares/bvo/bergbautag_2024/pdf/BVOE_Oesterreichischer_Bergbautag_Programm_2024.pdf |title=Österreichischer Bergbautag 2024 – Programm |date=2024 |publisher=BVO Österreichischer Bergbautag}}</ref> == Лични ставови == Селмин Сакири во своите дела ја објаснува својата македонска етничка припадност, истакнувајќи дека, и покрај носењето албанско презиме, неговото потекло е исклучиво македонско. Тој потекнува од род Корачевци (Korač) од Жировница, чие присуство е документирано уште во османлиските дефтери од 1467 година како еден од најстарите родови во селото.<ref name="Sakiri"/><ref>{{Cite book |last=Стојановски |first=Александар |title=Исламизацијата на Торбешите и формирањето на торбешката субгрупа |date=2018 |publisher=Институт за национална историја |location=Скопје |isbn=978-9989-624-87-4 |page=147}}</ref> Историскиот контекст на промената на презимето го поврзува со периодот на Втората светска војна, кога албанските окупаторски сили привремено го зазеле селото [[Жировница]] и ги промениле словенските презимиња во албански. Сепак, тој нагласува дека овие обиди за асимилација не биле успешни и дека македонскиот идентитет на неговото семејство и на селото останал непроменет.<ref name="Sakiri"/> Селмин Сакири е роднина со борецот на антифашистичката фронт на Македонија (НОБ) Реџеп Беадин Алуши, кој исто така потекнува од родот Корач.<ref>{{Cite web |title=Попис на жртвите од војната 1941-1945, СР Македонија |url=https://www.muzejgenocida.rs/images/ZrtvePub/Mak.pdf |publisher=Музеј на геноцидот Србија |access-date=}}</ref> == Политичка активност == Покрај академските и професионалните активности, Сакири бил политички активен. Служел како претседател на [[Младинска австриска народна партија|младинската народна партија]] (ÖVP) во округот Нојкирхен и бил член на покраинското раководство на младинската организација на [[Долна Австрија]].<ref>{{Cite web |url=https://www.noen.at/neunkirchen/jvp-neuwahl-benjamin-seiser-als-neues-bezirks-sprachrohr-fuer-junge-anliegen-387624488 |title=JVP Neunkirchen: Neuwahl |date=2017 |publisher=NÖN }}</ref><ref>{{Cite web |url=https://www.meinbezirk.at/neunkirchen/c-politik/junge-oevp-sammelt-jugendideen_a1938819 |title=Junge ÖVP sammelt Jugendideen |date=2016 |publisher=MeinBezirk }}</ref><ref>{{Cite web |url=https://www.noen.at/neunkirchen/neunkirchen-elvira-junuzi-als-jvp-obfrau-bestaetigt-neunkirchen-redaktionsfeed-elvira-junuzi-jvp-neunkirchen-selmin-sakiri-redaktion-279158113 |title=Elvira Junuzi als JVP-Obfrau bestätigt |date=2016 |publisher=NÖN }}</ref> == Дела == Селмин Сакири е автор на неколку книги и есеи кои ја истражуваат историјата, културата и идентитетот на регионот [[Река (Македонија)|Река]] и пошироко: * '''„Кратка историја на Жарновци“''' Во оваа книга, Сакири ја прикажува хронолошката историја на селото Жировница и неговите жители, следејќи современи историски истражувања.<ref name="Sakiri"/> * '''„Есеј за неопходната разлика помеѓу поимите Торбеш и муслимански Македонци“''' Во овој есеј, Сакири ја нагласува важноста на правото на самоидентификација. Тој објаснува дека, иако етнички и културно нема значајни разлики помеѓу муслиманските Македонци и Торбешите, постоењето на различни термини создава две посебни категории кои бараат детално разграничување. Сакири ја почитува торбешката идентичност, но ја гледа како локално-религиозна подгрупа на македонскиот етнички континуум.<ref>{{Cite book |last=Sakiri |first=Selmin |title=Die notwendige Differenzierung zwischen den Begriffen Torbeschen und Mazedoniern muslimischen Glaubensbekenntnisses |publisher=Independently published |date=2022-07-16 |isbn=979-8840969311 }}</ref> * '''„Мие од Жировница оваке си збореме: Жарновскиот говор – мала монографија и речник“''' Во мај 2025 година, Сакири објавува дигитална монографија за жарновскиот дијалект, кој се зборува во село Жировница. Делото е достапно бесплатно преку социјалните мрежи и претставува прв обид систематски да се соберат и документираат лексичките, фонетските и морфолошките карактеристики на овој микродијалект, кој припаѓа на дебарско-реканската група. Монографијата содржи повеќе од 150 зборови од секојдневниот говор и кус вовед во фонетските и морфолошките специфики на дијалектот. Таа е наменета пред сè за членовите на дијаспората од Жировница, со цел да го зачуваат контактот со мајчиниот говор. Во предговорот, авторот ја оправдува употребата на латиница (во хрватска форма), со цел да биде пристапен за младите генерации во странство кои имаат потешкотии со читање кирилица. Покрај тоа, тој нагласува дека дијалектот не треба да се смета за „селски“ јазик во пејоративна смисла, туку како богат културен израз со сопствено име, историја и вредност.<ref>{{Cite book |last=Sakiri |first=Selmin |title=Mie od Žirovnica ovake si zboreme: Žarnoskiot govor – mala monografija i rečnik |date=2025-05 |publisher=Self-published |url=https://example.com (линк за превземање ако постои)}}</ref> == Важност == Селмин Сакири се смета за еден од пионерите кои ја направија историјата и културата на регионот [[Река (Македонија)|Река]] достапна за пошироката јавност, особено преку дела напишани на германски јазик. Неговите придонеси во рударската наука и зачувувањето на македонското културно наследство во дијаспората се признаени и на меѓународно ниво. == Поврзано == * [[Жировница]] * [[Македонци-муслимани]] * [[Торбеши]] * [[Река (Македонија)]] * [[Маркшејдерство]] == Наводи == <references />{{Македонија-био-никулец}} c7gcyf6hc2cpvjthasw9rf2cs4m0kel 0 1361976 5387917 5347893 2025-07-06T15:17:06Z Andrew012p 85224 5387917 wikitext text/x-wiki {{Инфокутија за телевизија|writer=|starring={{plainlist| *[[Доминик Персел]] *[[Вентворт Милер]] *[[Робин Тани]] *[[Петер Стормаре]] *[[Амари Ноласко]] *[[Маршал Олман]] *[[Вејд Вилијамс]] *[[Пол Ејделстајн]] *[[Роберт Непер]] *[[Рокмонд Данбар]] *[[Сара Вејн Келис]] *[[Вилијам Фикнер]] *[[Крис Венс (глумец)|Крис Венс]] *[[Роберт Виздом]] *[[Данај Гарсија]] *[[Џоди Лин О'Киф]] *[[Мајкл Рапапорт]] *[[Марк Фојерштајн]] *[[Инбар Лави]] *[[Август Пру]] }}|composer=[[Рамин Џавади]]|country={{САД}}|num_seasons=5|num_episodes=90|runtime=42 — 44 минути|company={{plainlist| *[[Ratpac-Dune Entertainment|Rat Entertainment]] {{small|(пилотна епизода)}} *[[Original Film]] *Adelstein/Parouse Productions {{small|(сезони 1–4)}} *Dawn Olmstead Productions {{small|(сезона 5)}} *Adelstein Productions {{small|(сезона 5)}} *One Light Road Productions {{small|(сезона 5)}} *[[20th Television|20th Century Fox Television]] }}|network=[[Fox Broadcasting Company|Fox]]|last_aired=30 мај 2017|creator=[[Пол Шеринг]]|genre=[[детектив]]<br>[[драма]]<br>акција<br>[[трилер]]|language={{plainlist| *англиски *шпански *арапски *+ македонски {{small|(титла)}}}}|executive_producer={{plainlist| *Пол Шеринг *Мет Олмстед *Кевин Хукс *Марти Ејделстајн *Дон Пароуз *Нил Х. Мориц *[[Брет Ратнер]] }}|first_aired=29 август 2005|image=Бегство од затвор плакат (МКД).jpg}} {{Закосен наслов}}'''Бегство од затвор''' ({{lang-en|Prison Break}}) — американска криминалистичка драмска [[телевизиска серија]] создадена од Пол Шеринг за [[Fox Broadcasting Company|Fox]]. Приказната следи двајца браќа, Линколн Бароуз (го игра [[Доминик Персел]]) и Мајкл Скофилд (го игра [[Вентворт Милер]]). Линколн е осуден на смрт за злосторство што не го извршил, а Мајкл прави подробен план да му помогне на својот брат да избега од затворот и да ја докаже својата невиност. Извршни продуценти на серијата биле Пол Шеринг, Мет Олмстед, Кевин Хукс, Марти Ејделстајн, Дон Пароуз, Нил Х. Мориц и Брет Ратнер, кој исто така ја режирал пилотната епизода. Тематската музика, компонирана од [[Рамин Џавади]], била предложена за наградата „[[Еми (награда)|Еми]]“ во 2006 г. ''Бегство од затвор'' е заедничко производство на Original Film, Adelstein/Parouse Productions (сезони 1–4), Dawn Olmstead Productions (сезона 5), Adelstein Productions (сезона 5), One Light Road Productions (сезона 5) и 20th Century Fox Television. Распределена била од 20th Television.<ref>{{cite web|url=http://www.theage.com.au/news/tv--radio/into-the-heart-of-darkness/2006/01/24/1138066797049.html|title=Into the heart of darkness|date=January 26, 2006|work=[[The Age]]|archive-url=https://web.archive.org/web/20090720100454/http://www.theage.com.au/news/tv--radio/into-the-heart-of-darkness/2006/01/24/1138066797049.html|archive-date=July 20, 2009|access-date=July 19, 2009|url-status=live}}</ref><ref name="IGN-2007mar13">{{cite news|url=http://tv.ign.com/articles/772/772555p1.html|title=Paley Fest: Prison Break|last=Goldman|first=Eric|date=March 13, 2007|work=IGN|access-date=March 23, 2007|archive-url=https://web.archive.org/web/20070317015955/http://tv.ign.com/articles/772/772555p1.html|archive-date=March 17, 2007|url-status=live}}</ref> Серијата се прикажувала и во [[Македонија]], на телевизија „[[Сител]]“. == Содржина == Линколн Бароуз е осуден за [[убиство]] што не го извршил, и сега го чека неговото погубување во затворот „Фокс ривер“. Мајкл Скофилд, неговиот единствен брат, ќе направи сѐ за да го извлече. Со умислено предизвикување злосторство што ќе го доведе Мајкл да биде ставен во истиот затвор како и неговиот брат, тој наумува да ги извлече и двајцата. Однатре. == Улоги == {| class="wikitable" !Глумец !Улога |- |[[Доминик Персел]] |Линколн Бароуз |- |[[Вентворт Милер]] |Мајкл Скофилд |- |[[Робин Тани]] |Вероника Донован |- |[[Петер Стормаре]] |Џон Абруци |- |[[Амори Ноласко]] |Фернандо Сукре |- |[[Маршал Олман]] |Ел-Џеј Бароуз |- |[[Вејд Вилијамс]] |Бред Белик |- |[[Стејси Кич]] |Хенри Поуп |- |[[Сара Вејн Калис]] |Сара Танкреди |- |[[Пол Ејделстајн]] |Пол Келерман |- |[[Роберт Непер]] |Теодор „Ти-Бег” Бегвел |- |[[Рокмонд Данбар]] |Бенџамин Мајлс „Стотката” Френклин |- |[[Вилијам Фикнер]] |Александар Махон |- |[[Крис Венс (глумец)|Крис Венс]] |Џејмс Вислер |- |[[Роберт Виздом]] |Норман „Лечеро” Сент Џон |- |[[Данај Гарсија]] |Софија Луго |- |[[Џоди Лин О'Киф]] |Гречен Морган |- |[[Мајкл Рапапорт]] |Доналд „Дон” Селф |- |[[Марк Фојерстин]] |Џејкоб „Посејдон“ Антон Нес |- |[[Инбар Лави]] |Шиба |- |[[Август Пру]] |Дејвид „Вип” Мартин |} == Наводи == {{наводи}} == Надворешни врски == {{Commons}} {{IMDb title|0455275}} [[Категорија:Американски телевизиски серии]] [[Категорија:Телевизиски серии на англиски јазик]] [[Категорија:Американски криминалистички серии]] [[Категорија:Американски телевизиски трилери]] __СОСОДРЖИНА__ __ИНДЕКС__ oru3s75f50gfhjivs61fdmxtfoxiwlo 0 1368221 5388060 5357824 2025-07-06T19:00:14Z Marco Mitrovich 114460 5388060 wikitext text/x-wiki {{Инфокутија Населено место | name = Игриште | native_name = Игриште | settlement_type = Населба | image_skyline = | image_alt = | image_caption = | nickname = | pushpin_map = Serbia | pushpin_label_position = | pushpin_map_alt = | pushpin_map_caption = | latd =42 |latm = 52 |lats = 16.8 |latNS = N | longd = 21 |longm = 48 |longs = 13.8 |longEW = E | coor_pinpoint = | coordinates_type = | coordinates_display = inline,title | coordinates_footnotes = | subdivision_type = Држава | subdivision_name = [[Србија]] | subdivision_type1 = Управен Округ | subdivision_name1 = [[Јабланички Округ|Јабланички]] | subdivision_type2 = Град | subdivision_name2 = [[Лесковац]] | dimensions_footnotes = | elevation_footnotes = | elevation_m = 508 | population_footnotes = | population_total = 241 | population_as_of = 2022 | population_density_km2 = auto | population_demonym = | population_note = | timezone1 = [[Central European Time|CET]] |utc_offset = +1 | utc_offset1 = | timezone1_DST = [[Central European Summer Time|CEST]] |utc_offset_DST = +2 | utc_offset1_DST = | postal_code_type = Пошт. бр. | postal_code = 16204 | area_code_type = | area_code = 016 | registration_plate = LE }} '''Игриште''' е населено место во градот [[Лесковац]], [[Јабланички Управен Округ]], [[Србија]]. Според пописот од 2022 година имало 241 жител.<ref>[http://pop-stat.mashke.org/serbia-census.htm All places: 1948, 1953, 1961, 1971, 1981, 1991, 2002, 2011, 2022 censuses] pop-stat.mashke.org </ref> == Поврзано == * [[Лесковац]] * [[Јабланички Управен Округ]] * [[Јужна Србија]] == Наводи == {{наводи}} [[Категорија:Населени места во Лесковац]] [[Категорија:Населени места во Јужна Србија]] tr5zrblpxsy0324e8n028fs3gr3r59k 0 1368239 5387921 5359201 2025-07-06T15:28:36Z Marco Mitrovich 114460 5387921 wikitext text/x-wiki {{Инфокутија Населено место | name = Бабичко | native_name = Бабичко | settlement_type = Населба | image_skyline = Babicka gora 02.jpg | image_alt = | image_caption = Бабичко | nickname = | pushpin_map = Serbia | pushpin_label_position = | pushpin_map_alt = | pushpin_map_caption = | latd = 43 |latm = 8 |lats = 9.6 |latNS = N | longd = 22 |longm = 0 |longs = 1.8 |longEW = E | coor_pinpoint = | coordinates_type = | coordinates_display = inline,title | coordinates_footnotes = | subdivision_type = Држава | subdivision_name = [[Србија]] | subdivision_type1 = Управен Округ | subdivision_name1 = [[Јабланички Управен Округ|Јабланички]] | subdivision_type2 = Град | subdivision_name2 = [[Лесковац]] | dimensions_footnotes = | elevation_footnotes = | elevation_m = 656 | population_footnotes = | population_total = 176 | population_as_of = 2022 | population_density_km2 = auto | population_demonym = | population_note = | timezone1 = [[Central European Time|CET]] |utc_offset = +1 | utc_offset1 = | timezone1_DST = [[Central European Summer Time|CEST]] |utc_offset_DST = +2 | utc_offset1_DST = | postal_code_type = Пошт. бр. | postal_code = 16252 | area_code_type = | area_code = 016 | registration_plate = LE }} '''Бабичко''' е населено место во градот [[Лесковац]], [[Јабланички Управен Округ]], [[Србија]]. Според пописот од 2022 година имало 176 житела.<ref>[http://pop-stat.mashke.org/serbia-census.htm All places: 1948, 1953, 1961, 1971, 1981, 1991, 2002, 2011, 2022 censuses] pop-stat.mashke.org </ref> Селото се наоѓа на планината Бабичка Гора. Во близината е [[Манастир Бабичко|средновековниот манастир Бабичко]]. [[Податотека:Манастир света Тројица и спомен чесма, Бабичко.jpg|мини|центар|250п|Манастир Бабичко]] == Поврзано == * [[Манастир Бабичко]] * [[Лесковац]] * [[Јабланички Управен Округ]] * [[Јужна Србија]] == Наводи == {{наводи}} [[Категорија:Населени места во Лесковац]] [[Категорија:Населени места во Јужна Србија]] pna8nwy58x1f04b9l72ocn3qotjxmr0 0 1368242 5387922 5357223 2025-07-06T15:29:21Z Marco Mitrovich 114460 5387922 wikitext text/x-wiki {{Инфокутија Населено место | name = Бадинце | native_name = Бадинце | settlement_type = Населба | image_skyline = | image_alt = | image_caption = | nickname = | pushpin_map = Serbia | pushpin_label_position = | pushpin_map_alt = | pushpin_map_caption = | latd = 42 |latm = 58 |lats = 15.6 |latNS = N | longd = 22 |longm = 0 |longs = 21.6 |longEW = E | coor_pinpoint = | coordinates_type = | coordinates_display = inline,title | coordinates_footnotes = | subdivision_type = Држава | subdivision_name = [[Србија]] | subdivision_type1 = Управен Округ | subdivision_name1 = [[Јабланички Управен Округ|Јабланички]] | subdivision_type2 = Град | subdivision_name2 = [[Лесковац]] | dimensions_footnotes = | elevation_footnotes = | elevation_m = 228 | population_footnotes = | population_total = 533 | population_as_of = 2022 | population_density_km2 = auto | population_demonym = | population_note = | timezone1 = [[Central European Time|CET]] |utc_offset = +1 | utc_offset1 = | timezone1_DST = [[Central European Summer Time|CEST]] |utc_offset_DST = +2 | utc_offset1_DST = | postal_code_type = Пошт. бр. | postal_code = 16000 | area_code_type = | area_code = 016 | registration_plate = LE }} '''Бадинце''' е населено место во градот [[Лесковац]], [[Јабланички Управен Округ]], [[Србија]]. Според пописот од 2022 година имало 533 жители.<ref>[http://pop-stat.mashke.org/serbia-census.htm All places: 1948, 1953, 1961, 1971, 1981, 1991, 2002, 2011, 2022 censuses] pop-stat.mashke.org </ref> == Поврзано == * [[Лесковац]] * [[Јабланички Управен Округ]] * [[Јужна Србија]] == Наводи == {{наводи}} [[Категорија:Населени места во Лесковац]] [[Категорија:Населени места во Јужна Србија]] ocvhw6iarqp538w5wk8halk91mwe7ty 0 1368243 5387923 5357224 2025-07-06T15:30:30Z Marco Mitrovich 114460 5387923 wikitext text/x-wiki {{Инфокутија Населено место | name = Барје | native_name = Барје | settlement_type = Населба | image_skyline = Goljak mountain 01.jpg | image_alt = | image_caption = Стара куќа во Барје | nickname = | pushpin_map = Serbia | pushpin_label_position = | pushpin_map_alt = | pushpin_map_caption = | latd = 42 |latm = 49 |lats = 33 |latNS = N | longd = 21 |longm = 47 |longs =6.6 |longEW = E | coor_pinpoint = | coordinates_type = | coordinates_display = inline,title | coordinates_footnotes = | subdivision_type = Држава | subdivision_name = [[Србија]] | subdivision_type1 = Управен Округ | subdivision_name1 = [[Јабланички Управен Округ|Јабланички]] | subdivision_type2 = Град | subdivision_name2 = [[Лесковац]] | dimensions_footnotes = | elevation_footnotes = | elevation_m = 435 | population_footnotes = | population_total = 157 | population_as_of = 2022 | population_density_km2 = auto | population_demonym = | population_note = | timezone1 = [[Central European Time|CET]] |utc_offset = +1 | utc_offset1 = | timezone1_DST = [[Central European Summer Time|CEST]] |utc_offset_DST = +2 | utc_offset1_DST = | postal_code_type = Пошт. бр. | postal_code = 16204 | area_code_type = | area_code = 016 | registration_plate = LE }} '''Барје''' е населено место во градот [[Лесковац]], [[Јабланички Управен Округ]], [[Србија]]. Според пописот од 2022 година имало 157 жители.<ref>[http://pop-stat.mashke.org/serbia-census.htm All places: 1948, 1953, 1961, 1971, 1981, 1991, 2002, 2011, 2022 censuses] pop-stat.mashke.org </ref> Селото се наоѓа кај брегот на [[Барје (езеро)|езерото Барје]]. == Поврзано == * [[Барје (езеро)]] * [[Лесковац]] * [[Јабланички Управен Округ]] * [[Јужна Србија]] == Наводи == {{наводи}} [[Категорија:Населени места во Лесковац]] [[Категорија:Населени места во Јужна Србија]] augeoheqqofpuh0ehcr8mhboip2p0l8 0 1368244 5387924 5357225 2025-07-06T15:31:16Z Marco Mitrovich 114460 5387924 wikitext text/x-wiki {{Инфокутија Населено место | name = Белановце | native_name = Белановце | settlement_type = Населба | image_skyline = Belanovce, Leskovac 03.JPG | image_alt = | image_caption = Белановце | nickname = | pushpin_map = Serbia | pushpin_label_position = | pushpin_map_alt = | pushpin_map_caption = | latd = 43 |latm = 1 |lats = 9.6 |latNS = N | longd = 21 |longm = 50 |longs = 24 |longEW = E | coor_pinpoint = | coordinates_type = | coordinates_display = inline,title | coordinates_footnotes = | subdivision_type = Држава | subdivision_name = [[Србија]] | subdivision_type1 = Управен Округ | subdivision_name1 = [[Јабланички Управен Округ|Јабланички]] | subdivision_type2 = Град | subdivision_name2 = [[Лесковац]] | dimensions_footnotes = | elevation_footnotes = | elevation_m = 265 | population_footnotes = | population_total = 443 | population_as_of = 2022 | population_density_km2 = auto | population_demonym = | population_note = | timezone1 = [[Central European Time|CET]] |utc_offset = +1 | utc_offset1 = | timezone1_DST = [[Central European Summer Time|CEST]] |utc_offset_DST = +2 | utc_offset1_DST = | postal_code_type = Пошт. бр. | postal_code = 16000 | area_code_type = | area_code = 016 | registration_plate = LE }} '''Белановце''' е населено место во градот [[Лесковац]], [[Јабланички Управен Округ]], [[Србија]]. Според пописот од 2022 година имало 443 жители.<ref>[http://pop-stat.mashke.org/serbia-census.htm All places: 1948, 1953, 1961, 1971, 1981, 1991, 2002, 2011, 2022 censuses] pop-stat.mashke.org </ref> == Поврзано == * [[Лесковац]] * [[Јабланички Управен Округ]] * [[Јужна Србија]] == Наводи == {{наводи}} [[Категорија:Населени места во Лесковац]] [[Категорија:Населени места во Јужна Србија]] 67wrjaqm6pdh0m8k26s2j9m93wdobum 0 1368245 5387925 5357226 2025-07-06T15:31:59Z Marco Mitrovich 114460 5387925 wikitext text/x-wiki {{Инфокутија Населено место | name = Бели Поток | native_name = Бели Поток | settlement_type = Населба | image_skyline = Beli Potok, Leskovac 01.jpg | image_alt = | image_caption = Бели Поток | nickname = | pushpin_map = Serbia | pushpin_label_position = | pushpin_map_alt = | pushpin_map_caption = | latd = 42 |latm = 53 |lats = 6.6 |latNS = N | longd = 21 |longm = 55 |longs = 0.6 |longEW = E | coor_pinpoint = | coordinates_type = | coordinates_display = inline,title | coordinates_footnotes = | subdivision_type = Држава | subdivision_name = [[Србија]] | subdivision_type1 = Управен Округ | subdivision_name1 = [[Јабланички Управен Округ|Јабланички]] | subdivision_type2 = Град | subdivision_name2 = [[Лесковац]] | dimensions_footnotes = | elevation_footnotes = | elevation_m = 306 | population_footnotes = | population_total = 488 | population_as_of = 2022 | population_density_km2 = auto | population_demonym = | population_note = | timezone1 = [[Central European Time|CET]] |utc_offset = +1 | utc_offset1 = | timezone1_DST = [[Central European Summer Time|CEST]] |utc_offset_DST = +2 | utc_offset1_DST = | postal_code_type = Пошт. бр. | postal_code = 16203 | area_code_type = | area_code = 016 | registration_plate = LE }} '''Бели Поток''' е населено место во градот [[Лесковац]], [[Јабланички Управен Округ]], [[Србија]]. Според пописот од 2022 година имало 488 жители.<ref>[http://pop-stat.mashke.org/serbia-census.htm All places: 1948, 1953, 1961, 1971, 1981, 1991, 2002, 2011, 2022 censuses] pop-stat.mashke.org </ref> == Поврзано == * [[Лесковац]] * [[Јабланички Управен Округ]] * [[Јужна Србија]] == Наводи == {{наводи}} [[Категорија:Населени места во Лесковац]] [[Категорија:Населени места во Јужна Србија]] lxvyf837vmvgpjmma9ianioqva87o10 0 1368246 5387928 5357228 2025-07-06T15:32:43Z Marco Mitrovich 114460 5387928 wikitext text/x-wiki {{Инфокутија Населено место | name = Бистрица | native_name = Бистрица | settlement_type = Населба | image_skyline = | image_alt = | image_caption = | nickname = | pushpin_map = Serbia | pushpin_label_position = | pushpin_map_alt = | pushpin_map_caption = | latd = 42 |latm = 50 |lats = 18.6 |latNS = N | longd = 22 |longm = 4 |longs = 12 |longEW = E | coor_pinpoint = | coordinates_type = | coordinates_display = inline,title | coordinates_footnotes = | subdivision_type = Држава | subdivision_name = [[Србија]] | subdivision_type1 = Управен Округ | subdivision_name1 = [[Јабланички Управен Округ|Јабланички]] | subdivision_type2 = Град | subdivision_name2 = [[Лесковац]] | dimensions_footnotes = | elevation_footnotes = | elevation_m = 631 | population_footnotes = | population_total = 27 | population_as_of = 2022 | population_density_km2 = auto | population_demonym = | population_note = | timezone1 = [[Central European Time|CET]] |utc_offset = +1 | utc_offset1 = | timezone1_DST = [[Central European Summer Time|CEST]] |utc_offset_DST = +2 | utc_offset1_DST = | postal_code_type = Пошт. бр. | postal_code = 16220 | area_code_type = | area_code = 016 | registration_plate = LE }} '''Бистрица''' е населено место во градот [[Лесковац]], [[Јабланички Управен Округ]], [[Србија]]. Според пописот од 2022 година имало 27 жители.<ref>[http://pop-stat.mashke.org/serbia-census.htm All places: 1948, 1953, 1961, 1971, 1981, 1991, 2002, 2011, 2022 censuses] pop-stat.mashke.org </ref> == Поврзано == * [[Лесковац]] * [[Јабланички Управен Округ]] * [[Јужна Србија]] == Наводи == {{наводи}} [[Категорија:Населени места во Лесковац]] [[Категорија:Населени места во Јужна Србија]] cval1du58sbxbekll4xffhtt72pln80 0 1368247 5387932 5357229 2025-07-06T15:33:31Z Marco Mitrovich 114460 5387932 wikitext text/x-wiki {{Инфокутија Населено место | name = Бобиште | native_name = Бобиште | settlement_type = Населба | image_skyline = Bobište, Opština Leskovac, 01.jpg | image_alt = | image_caption = Бобиште | nickname = | pushpin_map = Serbia | pushpin_label_position = | pushpin_map_alt = | pushpin_map_caption = | latd = 43 |latm = 0 |lats = 29.4 |latNS = N | longd = 21 |longm = 58 |longs = 28.8 |longEW = E | coor_pinpoint = | coordinates_type = | coordinates_display = inline,title | coordinates_footnotes = | subdivision_type = Држава | subdivision_name = [[Србија]] | subdivision_type1 = Управен Округ | subdivision_name1 = [[Јабланички Управен Округ|Јабланички]] | subdivision_type2 = Град | subdivision_name2 = [[Лесковац]] | dimensions_footnotes = | elevation_footnotes = | elevation_m = 219 | population_footnotes = | population_total = 2.371 | population_as_of = 2022 | population_density_km2 = auto | population_demonym = | population_note = | timezone1 = [[Central European Time|CET]] |utc_offset = +1 | utc_offset1 = | timezone1_DST = [[Central European Summer Time|CEST]] |utc_offset_DST = +2 | utc_offset1_DST = | postal_code_type = Пошт. бр. | postal_code = 16000 | area_code_type = | area_code = 016 | registration_plate = LE }} '''Бобиште''' е населено место во градот [[Лесковац]], [[Јабланички Управен Округ]], [[Србија]]. Според пописот од 2022 година имало 2.371 жител.<ref>[http://pop-stat.mashke.org/serbia-census.htm All places: 1948, 1953, 1961, 1971, 1981, 1991, 2002, 2011, 2022 censuses] pop-stat.mashke.org </ref> == Поврзано == * [[Лесковац]] * [[Јабланички Управен Округ]] * [[Јужна Србија]] == Наводи == {{наводи}} [[Категорија:Населени места во Лесковац]] [[Категорија:Населени места во Јужна Србија]] dbkkxpsmo2kuxl93bs5mn4e71usjron 0 1368248 5387935 5357230 2025-07-06T15:34:14Z Marco Mitrovich 114460 5387935 wikitext text/x-wiki {{Инфокутија Населено место | name = Богојевце | native_name = Богојевце | settlement_type = Населба | image_skyline = Bogojevce.JPG | image_alt = | image_caption = Богојевце | nickname = | pushpin_map = Serbia | pushpin_label_position = | pushpin_map_alt = | pushpin_map_caption = | latd = 43 |latm = 2 |lats = 35.4 |latNS = N | longd = 21 |longm = 58 |longs = 4.8 |longEW = E | coor_pinpoint = | coordinates_type = | coordinates_display = inline,title | coordinates_footnotes = | subdivision_type = Држава | subdivision_name = [[Србија]] | subdivision_type1 = Управен Округ | subdivision_name1 = [[Јабланички Управен Округ|Јабланички]] | subdivision_type2 = Град | subdivision_name2 = [[Лесковац]] | dimensions_footnotes = | elevation_footnotes = | elevation_m = 208 | population_footnotes = | population_total = 1.183 | population_as_of = 2022 | population_density_km2 = auto | population_demonym = | population_note = | timezone1 = [[Средноевропско време|CET]] |utc_offset = +1 | utc_offset1 = | timezone1_DST = [[Средноевропско летно време|CEST]] |utc_offset_DST = +2 | utc_offset1_DST = | postal_code_type = Пошт. бр. | postal_code = 16254 | area_code_type = | area_code = 016 | registration_plate = LE }} '''Богојевце''' е населено место во градот [[Лесковац]], [[Јабланички Управен Округ]], [[Србија]]. Според пописот од 2022 година имало 1.183 жители.<ref>[http://pop-stat.mashke.org/serbia-census.htm All places: 1948, 1953, 1961, 1971, 1981, 1991, 2002, 2011, 2022 censuses] pop-stat.mashke.org </ref> == Поврзано == * [[Лесковац]] * [[Јабланички Управен Округ]] * [[Јужна Србија]] == Наводи == {{наводи}} [[Категорија:Населени места во Лесковац]] [[Категорија:Населени места во Јужна Србија]] r6568re90apzmvsigwr60fq5bhoetx1 0 1368249 5387937 5357231 2025-07-06T15:34:58Z Marco Mitrovich 114460 5387937 wikitext text/x-wiki {{Инфокутија Населено место | name = Бојишина | native_name = Бојишина | settlement_type = Населба | image_skyline = | image_alt = | image_caption = | nickname = | pushpin_map = Serbia | pushpin_label_position = | pushpin_map_alt = | pushpin_map_caption = | latd = 42 |latm = 53 |lats = 3.6 |latNS = N | longd = 22 |longm = 6 |longs = 3 |longEW = E | coor_pinpoint = | coordinates_type = | coordinates_display = inline,title | coordinates_footnotes = | subdivision_type = Држава | subdivision_name = [[Србија]] | subdivision_type1 = Управен Округ | subdivision_name1 = [[Јабланички Управен Округ|Јабланички]] | subdivision_type2 = Град | subdivision_name2 = [[Лесковац]] | dimensions_footnotes = | elevation_footnotes = | elevation_m = 486 | population_footnotes = | population_total = 109 | population_as_of = 2022 | population_density_km2 = auto | population_demonym = | population_note = | timezone1 = [[Средноевропско време|CET]] |utc_offset = +1 | utc_offset1 = | timezone1_DST = [[Средноевропско летно време|CEST]] |utc_offset_DST = +2 | utc_offset1_DST = | postal_code_type = Пошт. бр. | postal_code = 16220 | area_code_type = | area_code = 016 | registration_plate = LE }} '''Бојишина''' е населено место во градот [[Лесковац]], [[Јабланички Управен Округ]], [[Србија]]. Според пописот од 2022 година имало 109 жители.<ref>[http://pop-stat.mashke.org/serbia-census.htm All places: 1948, 1953, 1961, 1971, 1981, 1991, 2002, 2011, 2022 censuses] pop-stat.mashke.org </ref> . == Поврзано == * [[Лесковац]] * [[Јабланички Управен Округ]] * [[Јужна Србија]] == Наводи == {{наводи}} [[Категорија:Населени места во Лесковац]] [[Категорија:Населени места во Јужна Србија]] 06xtektkc85op1snuux1x4nnvchp4p3 0 1368250 5387940 5357232 2025-07-06T15:35:43Z Marco Mitrovich 114460 5387940 wikitext text/x-wiki {{Инфокутија Населено место | name = Боќевица | native_name = Боћевица | settlement_type = Населба | image_skyline = | image_alt = | image_caption = | nickname = | pushpin_map = Serbia | pushpin_label_position = | pushpin_map_alt = | pushpin_map_caption = | latd = 42 |latm = 52 |lats = 23.4 |latNS = N | longd = 22 |longm = 7 |longs = 9 |longEW = E | coor_pinpoint = | coordinates_type = | coordinates_display = inline,title | coordinates_footnotes = | subdivision_type = Држава | subdivision_name = [[Србија]] | subdivision_type1 = Управен Округ | subdivision_name1 = [[Јабланички Управен Округ|Јабланички]] | subdivision_type2 = Град | subdivision_name2 = [[Лесковац]] | dimensions_footnotes = | elevation_footnotes = | elevation_m = 488 | population_footnotes = | population_total = 85 | population_as_of = 2022 | population_density_km2 = auto | population_demonym = | population_note = | timezone1 = [[Средноевропско време|CET]] |utc_offset = +1 | utc_offset1 = | timezone1_DST = [[Средноевропско летно време|CEST]] |utc_offset_DST = +2 | utc_offset1_DST = | postal_code_type = Пошт. бр. | postal_code = 16220 | area_code_type = | area_code = 016 | registration_plate = LE }} '''Боќевица''' ({{lang-sr|Боћевица}}) е населено место во градот [[Лесковац]], [[Јабланички Управен Округ]], [[Србија]]. Според пописот од 2022 година имало 85 жители.<ref>[http://pop-stat.mashke.org/serbia-census.htm All places: 1948, 1953, 1961, 1971, 1981, 1991, 2002, 2011, 2022 censuses] pop-stat.mashke.org </ref> . == Поврзано == * [[Лесковац]] * [[Јабланички Управен Округ]] * [[Јужна Србија]] == Наводи == {{наводи}} [[Категорија:Населени места во Лесковац]] [[Категорија:Населени места во Јужна Србија]] 1190qdynibuaqnlm8qqkzfm44aarc2d 0 1368282 5387942 5357234 2025-07-06T15:36:29Z Marco Mitrovich 114460 5387942 wikitext text/x-wiki {{Инфокутија Населено место | name = Братмиловце | native_name = Братмиловце | settlement_type = Населба | image_skyline = Bratmilovce, Leskovac, b13.JPG | image_alt = | image_caption = Братмиловце | nickname = | pushpin_map = Serbia | pushpin_label_position = | pushpin_map_alt = | pushpin_map_caption = | latd = 43 |latm = 0 |lats = 13.2 |latNS = N | longd = 21 |longm = 59 |longs = 9.6 |longEW = E | coor_pinpoint = | coordinates_type = | coordinates_display = inline,title | coordinates_footnotes = | subdivision_type = Држава | subdivision_name = [[Србија]] | subdivision_type1 = Управен Округ | subdivision_name1 = [[Јабланички Управен Округ|Јабланички]] | subdivision_type2 = Град | subdivision_name2 = [[Лесковац]] | dimensions_footnotes = | elevation_footnotes = | elevation_m = 281 | population_footnotes = | population_total = 3.361 | population_as_of = 2022 | population_density_km2 = auto | population_demonym = | population_note = | timezone1 = [[Средноевропско време|CET]] |utc_offset = +1 | utc_offset1 = | timezone1_DST = [[Средноевропско летно време|CEST]] |utc_offset_DST = +2 | utc_offset1_DST = | postal_code_type = Пошт. бр. | postal_code = 16000 | area_code_type = | area_code = 016 | registration_plate = LE }} '''Братмиловце''' е населено место во градот [[Лесковац]], [[Јабланички Управен Округ]], [[Србија]]. Според пописот од 2022 година имало 3.361 жител.<ref>[http://pop-stat.mashke.org/serbia-census.htm All places: 1948, 1953, 1961, 1971, 1981, 1991, 2002, 2011, 2022 censuses] pop-stat.mashke.org </ref> . == Поврзано == * [[Лесковац]] * [[Јабланички Управен Округ]] * [[Јужна Србија]] == Наводи == {{наводи}} [[Категорија:Населени места во Лесковац]] [[Категорија:Населени места во Јужна Србија]] j5tfunpisl3hmelpbwd0te8tva4oxo9 0 1368284 5387948 5357236 2025-07-06T15:37:20Z Marco Mitrovich 114460 5387948 wikitext text/x-wiki {{Инфокутија Населено место | name = Брејановце | native_name = Брејановце | settlement_type = Населба | image_skyline = Brejanovce, Leskovac 01.JPG | image_alt = | image_caption = Брејановце | nickname = | pushpin_map = Serbia | pushpin_label_position = | pushpin_map_alt = | pushpin_map_caption = | latd = 43 |latm = 6 |lats = 7.2 |latNS = N | longd = 21 |longm = 56 |longs = 19.8 |longEW = E | coor_pinpoint = | coordinates_type = | coordinates_display = inline,title | coordinates_footnotes = | subdivision_type = Држава | subdivision_name = [[Србија]] | subdivision_type1 = Управен Округ | subdivision_name1 = [[Јабланички Управен Округ|Јабланички]] | subdivision_type2 = Град | subdivision_name2 = [[Лесковац]] | dimensions_footnotes = | elevation_footnotes = | elevation_m = 215 | population_footnotes = | population_total = 252 | population_as_of = 2022 | population_density_km2 = auto | population_demonym = | population_note = | timezone1 = [[Средноевропско време|CET]] |utc_offset = +1 | utc_offset1 = | timezone1_DST = [[Средноевропско летно време|CEST]] |utc_offset_DST = +2 | utc_offset1_DST = | postal_code_type = Пошт. бр. | postal_code = 16251 | area_code_type = | area_code = 016 | registration_plate = LE }} '''Брејановце''' е населено место во градот [[Лесковац]], [[Јабланички Управен Округ]], [[Србија]]. Според пописот од 2022 година имало 252 жители.<ref>[http://pop-stat.mashke.org/serbia-census.htm All places: 1948, 1953, 1961, 1971, 1981, 1991, 2002, 2011, 2022 censuses] pop-stat.mashke.org </ref> . == Поврзано == * [[Лесковац]] * [[Јабланички Управен Округ]] * [[Јужна Србија]] == Наводи == {{наводи}} [[Категорија:Населени места во Лесковац]] [[Категорија:Населени места во Јужна Србија]] tnuyfmlel2xikax0p992urybuetbzg7 0 1368287 5387951 5357237 2025-07-06T15:38:04Z Marco Mitrovich 114460 5387951 wikitext text/x-wiki {{Инфокутија Населено место | name = Брестовац | native_name = Брестовац | settlement_type = Населба | image_skyline = Wiki.Južnije III Brestovac (Leskovac) 102.jpg | image_alt = | image_caption = Дом на култура во Брестовац | nickname = | pushpin_map = Serbia | pushpin_label_position = | pushpin_map_alt = | pushpin_map_caption = | latd = 43 |latm = 9 |lats = 13.8 |latNS = N | longd = 21 |longm = 52 |longs = 27.6 |longEW = E | coor_pinpoint = | coordinates_type = | coordinates_display = inline,title | coordinates_footnotes = | subdivision_type = Држава | subdivision_name = [[Србија]] | subdivision_type1 = Управен Округ | subdivision_name1 = [[Јабланички Управен Округ|Јабланички]] | subdivision_type2 = Град | subdivision_name2 = [[Лесковац]] | dimensions_footnotes = | elevation_footnotes = | elevation_m = 199 | population_footnotes = | population_total = 1.713 | population_as_of = 2022 | population_density_km2 = auto | population_demonym = | population_note = | timezone1 = [[Средноевропско време|CET]] |utc_offset = +1 | utc_offset1 = | timezone1_DST = [[Средноевропско летно време|CEST]] |utc_offset_DST = +2 | utc_offset1_DST = | postal_code_type = Пошт. бр. | postal_code = 16253 | area_code_type = | area_code = 016 | registration_plate = LE }} '''Брестовац''' е населено место во градот [[Лесковац]], [[Јабланички Управен Округ]], [[Србија]]. Според пописот од 2022 година имало 1.713 жители.<ref>[http://pop-stat.mashke.org/serbia-census.htm All places: 1948, 1953, 1961, 1971, 1981, 1991, 2002, 2011, 2022 censuses] pop-stat.mashke.org </ref> == Поврзано == * [[Лесковац]] * [[Јабланички Управен Округ]] * [[Јужна Србија]] == Наводи == {{наводи}} [[Категорија:Населени места во Лесковац]] [[Категорија:Населени места во Јужна Србија]] p7l96iqaiztsyh1shxgxe64x5pyuw00 0 1368314 5387956 5357239 2025-07-06T15:39:40Z Marco Mitrovich 114460 5387956 wikitext text/x-wiki {{Инфокутија Населено место | name = Бричевље | native_name = Бричевље | settlement_type = Населба | image_skyline = | image_alt = | image_caption = | nickname = | pushpin_map = Serbia | pushpin_label_position = | pushpin_map_alt = | pushpin_map_caption = | latd = 42 |latm = 49 |lats = 7.2 |latNS = N | longd = 22 |longm = 7 |longs = 28.8 |longEW = E | coor_pinpoint = | coordinates_type = | coordinates_display = inline,title | coordinates_footnotes = | subdivision_type = Држава | subdivision_name = [[Србија]] | subdivision_type1 = Управен Округ | subdivision_name1 = [[Јабланички Управен Округ|Јабланички]] | subdivision_type2 = Град | subdivision_name2 = [[Лесковац]] | dimensions_footnotes = | elevation_footnotes = | elevation_m = 661 | population_footnotes = | population_total = 153 | population_as_of = 2022 | population_density_km2 = auto | population_demonym = | population_note = | timezone1 = [[Средноевропско време|CET]] |utc_offset = +1 | utc_offset1 = | timezone1_DST = [[Средноевропско летно време|CEST]] |utc_offset_DST = +2 | utc_offset1_DST = | postal_code_type = Пошт. бр. | postal_code = 16222 | area_code_type = | area_code = 016 | registration_plate = LE }} '''Бричевље''' (поранешно име ''Бричевје'') е населено место во градот [[Лесковац]], [[Јабланички Управен Округ]], [[Србија]]. Според пописот од 2022 година имало 153 жители.<ref>[http://pop-stat.mashke.org/serbia-census.htm All places: 1948, 1953, 1961, 1971, 1981, 1991, 2002, 2011, 2022 censuses] pop-stat.mashke.org </ref> == Поврзано == * [[Лесковац]] * [[Јабланички Управен Округ]] * [[Јужна Србија]] == Наводи == {{наводи}} [[Категорија:Населени места во Лесковац]] [[Категорија:Населени места во Јужна Србија]] hx1mbfkef3ngpzctirry0wkthasszhi 0 1368318 5387958 5357240 2025-07-06T15:40:27Z Marco Mitrovich 114460 5387958 wikitext text/x-wiki {{Инфокутија Населено место | name = Букова Глава | native_name = Букова Глава | settlement_type = Населба | image_skyline = Bukova Glava, Leskovac, a04.JPG | image_alt = | image_caption = Букова Глва | nickname = | pushpin_map = Serbia | pushpin_label_position = | pushpin_map_alt = | pushpin_map_caption = | latd = 42 |latm = 50 |lats = 27 |latNS = N | longd = 21 |longm = 50 |longs = 15.6 |longEW = E | coor_pinpoint = | coordinates_type = | coordinates_display = inline,title | coordinates_footnotes = | subdivision_type = Држава | subdivision_name = [[Србија]] | subdivision_type1 = Управен Округ | subdivision_name1 = [[Јабланички Управен Округ|Јабланички]] | subdivision_type2 = Град | subdivision_name2 = [[Лесковац]] | dimensions_footnotes = | elevation_footnotes = | elevation_m = 468 | population_footnotes = | population_total = 210 | population_as_of = 2022 | population_density_km2 = auto | population_demonym = | population_note = | timezone1 = [[Средноевропско време|CET]] |utc_offset = +1 | utc_offset1 = | timezone1_DST = [[Средноевропско летно време|CEST]] |utc_offset_DST = +2 | utc_offset1_DST = | postal_code_type = Пошт. бр. | postal_code = 16204 | area_code_type = | area_code = 016 | registration_plate = LE }} '''Буков Глава''' е населено место во градот [[Лесковац]], [[Јабланички Управен Округ]], [[Србија]]. Според пописот од 2022 година имало 210 жители.<ref>[http://pop-stat.mashke.org/serbia-census.htm All places: 1948, 1953, 1961, 1971, 1981, 1991, 2002, 2011, 2022 censuses] pop-stat.mashke.org </ref> == Поврзано == * [[Лесковац]] * [[Јабланички Управен Округ]] * [[Јужна Србија]] == Наводи == {{наводи}} [[Категорија:Населени места во Лесковац]] [[Категорија:Населени места во Јужна Србија]] 0g29h0qbyok6ylgkmbllxsg5nrex6m6 0 1368319 5387962 5357241 2025-07-06T15:41:11Z Marco Mitrovich 114460 5387962 wikitext text/x-wiki {{Инфокутија Населено место | name = Бунушки Чифлук | native_name = Бунушки Чифлук | settlement_type = Населба | image_skyline = | image_alt = | image_caption = | nickname = | pushpin_map = Serbia | pushpin_label_position = | pushpin_map_alt = | pushpin_map_caption = | latd = 42 |latm = 53 |lats = 0.6 |latNS = N | longd = 21 |longm = 52 |longs = 30.6 |longEW = E | coor_pinpoint = | coordinates_type = | coordinates_display = inline,title | coordinates_footnotes = | subdivision_type = Држава | subdivision_name = [[Србија]] | subdivision_type1 = Управен Округ | subdivision_name1 = [[Јабланички Управен Округ|Јабланички]] | subdivision_type2 = Град | subdivision_name2 = [[Лесковац]] | dimensions_footnotes = | elevation_footnotes = | elevation_m = 269 | population_footnotes = | population_total = 483 | population_as_of = 2022 | population_density_km2 = auto | population_demonym = | population_note = | timezone1 = [[Средноевропско време|CET]] |utc_offset = +1 | utc_offset1 = | timezone1_DST = [[Средноевропско летно време|CEST]] |utc_offset_DST = +2 | utc_offset1_DST = | postal_code_type = Пошт. бр. | postal_code = 16203 | area_code_type = | area_code = 016 | registration_plate = LE }} '''Бунушки Чифлук''' е населено место во градот [[Лесковац]], [[Јабланички Управен Округ]], [[Србија]]. Според пописот од 2022 година имало 483 жители.<ref>[http://pop-stat.mashke.org/serbia-census.htm All places: 1948, 1953, 1961, 1971, 1981, 1991, 2002, 2011, 2022 censuses] pop-stat.mashke.org </ref> == Поврзано == * [[Лесковац]] * [[Јабланички Управен Округ]] * [[Јужна Србија]] == Наводи == {{наводи}} [[Категорија:Населени места во Лесковац]] [[Категорија:Населени места во Јужна Србија]] 09ytnzuqesctuysljlfqd0nqq5lycwy 0 1368320 5388001 5357242 2025-07-06T18:05:57Z Marco Mitrovich 114460 5388001 wikitext text/x-wiki {{Инфокутија Населено место | name = Велика Биљаница | native_name = Велика Биљаница | settlement_type = Населба | image_skyline = Velika Biljanica, Leskovac, b14.JPG | image_alt = | image_caption = Велика Биљаница и реката Јужна Морава | nickname = | pushpin_map = Serbia | pushpin_label_position = | pushpin_map_alt = | pushpin_map_caption = | latd = 43 |latm = 2 |lats = 0 |latNS = N | longd = 22 |longm = 1 |longs = 0 |longEW = E | coor_pinpoint = | coordinates_type = | coordinates_display = | coordinates_footnotes = | subdivision_type = Држава | subdivision_name = [[Србија]] | subdivision_type1 = Управен Округ | subdivision_name1 = [[Јабланички Управен Округ|Јабланички]] | subdivision_type2 = Град | subdivision_name2 = [[Лесковац]] | dimensions_footnotes = | elevation_footnotes = | elevation_m = 261 | population_footnotes = | population_total = 428 | population_as_of = 2022 | population_density_km2 = auto | population_demonym = | population_note = | timezone1 = [[Средноевропско време|CET]] |utc_offset = +1 | utc_offset1 = | timezone1_DST = [[Средноевропско летно време|CEST]] |utc_offset_DST = +2 | utc_offset1_DST = | postal_code_type = Пошт. бр. | postal_code = 16201 | area_code_type = | area_code = 016 | registration_plate = LE }} '''Велика Биљаница''' е населено место во градот [[Лесковац]], [[Јабланички Управен Округ]], [[Србија]]. Според пописот од 2022 година имало 428 жители.<ref>[http://pop-stat.mashke.org/serbia-census.htm All places: 1948, 1953, 1961, 1971, 1981, 1991, 2002, 2011, 2022 censuses] pop-stat.mashke.org </ref> == Поврзано == * [[Лесковац]] * [[Јабланички Управен Округ]] * [[Јужна Србија]] == Наводи == {{наводи}} [[Категорија:Населени места во Лесковац]] [[Категорија:Населени места во Јужна Србија]] 3b4fza1r0ho2p83burjm56eoazki0nx 0 1368323 5388002 5357243 2025-07-06T18:06:42Z Marco Mitrovich 114460 5388002 wikitext text/x-wiki {{Инфокутија Населено место | name = Велика Грабовница | native_name = Велика Грабивница | settlement_type = Населба | image_skyline = Velika Grabovnica.jpg | image_alt = | image_caption = Велика Грабовница | nickname = | pushpin_map = Serbia | pushpin_label_position = | pushpin_map_alt = | pushpin_map_caption = | latd = 42 |latm = 55 |lats = 19.8 |latNS = N | longd = 22 |longm = 0 |longs = 25.2 |longEW = E | coor_pinpoint = | coordinates_type = | coordinates_display = | coordinates_footnotes = | subdivision_type = Држава | subdivision_name = [[Србија]] | subdivision_type1 = Управен Округ | subdivision_name1 = [[Јабланички Управен Округ|Јабланички]] | subdivision_type2 = Град | subdivision_name2 = [[Лесковац]] | dimensions_footnotes = | elevation_footnotes = | elevation_m = 242 | population_footnotes = | population_total = 1.086 | population_as_of = 2022 | population_density_km2 = auto | population_demonym = | population_note = | timezone1 = [[Средноевропско време|CET]] |utc_offset = +1 | utc_offset1 = | timezone1_DST = [[Средноевропско летно време|CEST]] |utc_offset_DST = +2 | utc_offset1_DST = | postal_code_type = Пошт. бр. | postal_code = 16221 | area_code_type = | area_code = 016 | registration_plate = LE }} '''Велика Грабовница''' е населено место во градот [[Лесковац]], [[Јабланички Управен Округ]], [[Србија]]. Според пописот од 2022 година имало 1.086 жители.<ref>[http://pop-stat.mashke.org/serbia-census.htm All places: 1948, 1953, 1961, 1971, 1981, 1991, 2002, 2011, 2022 censuses] pop-stat.mashke.org </ref> == Поврзано == * [[Лесковац]] * [[Јабланички Управен Округ]] * [[Јужна Србија]] == Наводи == {{наводи}} [[Категорија:Населени места во Лесковац]] [[Категорија:Населени места во Јужна Србија]] a72476w2jdvboy298updgprxt8r76gw 0 1368324 5388003 5357245 2025-07-06T18:07:26Z Marco Mitrovich 114460 5388003 wikitext text/x-wiki {{Инфокутија Населено место | name = Велика Копашница | native_name = Велика Копашница | settlement_type = Населба | image_skyline = | image_alt = | image_caption = | nickname = | pushpin_map = Serbia | pushpin_label_position = | pushpin_map_alt = | pushpin_map_caption = | latd = 42 |latm = 53 |lats = 18.58 |latNS = N | longd = 22 |longm = 1 |longs = 33.71 |longEW = E | coor_pinpoint = | coordinates_type = | coordinates_display = | coordinates_footnotes = | subdivision_type = Држава | subdivision_name = [[Србија]] | subdivision_type1 = Управен Округ | subdivision_name1 = [[Јабланички Управен Округ|Јабланички]] | subdivision_type2 = Град | subdivision_name2 = [[Лесковац]] | dimensions_footnotes = | elevation_footnotes = | elevation_m = 392 | population_footnotes = | population_total = 431 | population_as_of = 2022 | population_density_km2 = auto | population_demonym = | population_note = | timezone1 = [[Средноевропско време|CET]] |utc_offset = +1 | utc_offset1 = | timezone1_DST = [[Средноевропско летно време|CEST]] |utc_offset_DST = +2 | utc_offset1_DST = | postal_code_type = Пошт. бр. | postal_code = 16221 | area_code_type = | area_code = 016 | registration_plate = LE }} '''Велика Копашница''' е населено место во градот [[Лесковац]], [[Јабланички Управен Округ]], [[Србија]]. Според пописот од 2022 година имало 431 жител.<ref>[http://pop-stat.mashke.org/serbia-census.htm All places: 1948, 1953, 1961, 1971, 1981, 1991, 2002, 2011, 2022 censuses] pop-stat.mashke.org </ref> == Поврзано == * [[Лесковац]] * [[Јабланички Управен Округ]] * [[Јужна Србија]] == Наводи == {{наводи}} [[Категорија:Населени места во Лесковац]] [[Категорија:Населени места во Јужна Србија]] d66dq0azx8aw8995ff509s697umg0fw 0 1368343 5388004 5357246 2025-07-06T18:08:10Z Marco Mitrovich 114460 5388004 wikitext text/x-wiki {{Инфокутија Населено место | name = Велика Сејаница | native_name = Велика Сејаница | settlement_type = Населба | image_skyline = Velika Sejanica 15.jpg | image_alt = | image_caption = Велика Сејаница во зима | nickname = | pushpin_map = Serbia | pushpin_label_position = | pushpin_map_alt = | pushpin_map_caption = | latd = 42 |latm = 54 |lats = 17.4 |latNS = N | longd = 22 |longm = 6 |longs = 15.6 |longEW = E | coor_pinpoint = | coordinates_type = | coordinates_display = | coordinates_footnotes = | subdivision_type = Држава | subdivision_name = [[Србија]] | subdivision_type1 = Управен Округ | subdivision_name1 = [[Јабланички Управен Округ|Јабланички]] | subdivision_type2 = Град | subdivision_name2 = [[Лесковац]] | dimensions_footnotes = | elevation_footnotes = | elevation_m = 626 | population_footnotes = | population_total = 552 | population_as_of = 2022 | population_density_km2 = auto | population_demonym = | population_note = | timezone1 = [[Средноевропско време|CET]] |utc_offset = +1 | utc_offset1 = | timezone1_DST = [[Средноевропско летно време|CEST]] |utc_offset_DST = +2 | utc_offset1_DST = | postal_code_type = Пошт. бр. | postal_code = 16220 | area_code_type = | area_code = 016 | registration_plate = LE }} '''Велика Сејаница''' е населено место во градот [[Лесковац]], [[Јабланички Управен Округ]], [[Србија]]. Според пописот од 2022 година имало 552 жители.<ref>[http://pop-stat.mashke.org/serbia-census.htm All places: 1948, 1953, 1961, 1971, 1981, 1991, 2002, 2011, 2022 censuses] pop-stat.mashke.org </ref> == Поврзано == * [[Лесковац]] * [[Јабланички Управен Округ]] * [[Јужна Србија]] == Наводи == {{наводи}} [[Категорија:Населени места во Лесковац]] [[Категорија:Населени места во Јужна Србија]] qqt0jcw6jr88g7bogs5nbnx2yjgdh8z 0 1368344 5388005 5357247 2025-07-06T18:08:56Z Marco Mitrovich 114460 5388005 wikitext text/x-wiki {{Инфокутија Населено место | name = Велико Трњане | native_name = Велико Трњане | settlement_type = Населба | image_skyline = Veliko Trnjane, Leskovac, Pogled na selo, a06.JPG | image_alt = | image_caption = Велико Трњане | nickname = | pushpin_map = Serbia | pushpin_label_position = | pushpin_map_alt = | pushpin_map_caption = | latd = 42 |latm = 55 |lats = 24 |latNS = N | longd = 21 |longm = 57 |longs = 0.6 |longEW = E | coor_pinpoint = | coordinates_type = | coordinates_display = | coordinates_footnotes = | subdivision_type = Држава | subdivision_name = [[Србија]] | subdivision_type1 = Управен Округ | subdivision_name1 = [[Јабланички Управен Округ|Јабланички]] | subdivision_type2 = Град | subdivision_name2 = [[Лесковац]] | dimensions_footnotes = | elevation_footnotes = | elevation_m = 307 | population_footnotes = | population_total = 755 | population_as_of = 2022 | population_density_km2 = auto | population_demonym = | population_note = | timezone1 = [[Средноевропско време|CET]] |utc_offset = +1 | utc_offset1 = | timezone1_DST = [[Средноевропско летно време|CEST]] |utc_offset_DST = +2 | utc_offset1_DST = | postal_code_type = Пошт. бр. | postal_code = 16000 | area_code_type = | area_code = 016 | registration_plate = LE }} '''Велико Трњане''' е населено место во градот [[Лесковац]], [[Јабланички Управен Округ]], [[Србија]]. Според пописот од 2022 година имало 755 жители.<ref>[http://pop-stat.mashke.org/serbia-census.htm All places: 1948, 1953, 1961, 1971, 1981, 1991, 2002, 2011, 2022 censuses] pop-stat.mashke.org </ref> == Поврзано == * [[Лесковац]] * [[Јабланички Управен Округ]] * [[Јужна Србија]] == Наводи == {{наводи}} [[Категорија:Населени места во Лесковац]] [[Категорија:Населени места во Јужна Србија]] 3d3p4viq78v8ucorh8ss5a4e25yhkfs 0 1368346 5388006 5357251 2025-07-06T18:09:52Z Marco Mitrovich 114460 5388006 wikitext text/x-wiki {{Инфокутија Населено место | name = Вина | native_name = Вина | settlement_type = Населба | image_skyline = Vina, Leskovac, Crkva, a06.JPG | image_alt = | image_caption = Стара црква во селото | nickname = | pushpin_map = Serbia | pushpin_label_position = | pushpin_map_alt = | pushpin_map_caption = | latd = 42 |latm = 50 |lats = 31.8 |latNS = N | longd = 21 |longm = 49 |longs = 0 |longEW = E | coor_pinpoint = | coordinates_type = | coordinates_display = | coordinates_footnotes = | subdivision_type = Држава | subdivision_name = [[Србија]] | subdivision_type1 = Управен Округ | subdivision_name1 = [[Јабланички Управен Округ|Јабланички]] | subdivision_type2 = Град | subdivision_name2 = [[Лесковац]] | dimensions_footnotes = | elevation_footnotes = | elevation_m = 343 | population_footnotes = | population_total = 117 | population_as_of = 2022 | population_density_km2 = auto | population_demonym = | population_note = | timezone1 = [[Средноевропско време|CET]] |utc_offset = +1 | utc_offset1 = | timezone1_DST = [[Средноевропско летно време|CEST]] |utc_offset_DST = +2 | utc_offset1_DST = | postal_code_type = Пошт. бр. | postal_code = 16204 | area_code_type = | area_code = 016 | registration_plate = LE }} '''Вина''' е населено место во градот [[Лесковац]], [[Јабланички Управен Округ]], [[Србија]]. Според пописот од 2022 година имало 117 жители.<ref>[http://pop-stat.mashke.org/serbia-census.htm All places: 1948, 1953, 1961, 1971, 1981, 1991, 2002, 2011, 2022 censuses] pop-stat.mashke.org </ref> == Поврзано == * [[Лесковац]] * [[Јабланички Управен Округ]] * [[Јужна Србија]] == Наводи == {{наводи}} [[Категорија:Населени места во Лесковац]] [[Категорија:Населени места во Јужна Србија]] 6bnp2t9qgmcdcxvkyttcmnea5v2de4i 0 1368347 5388007 5357252 2025-07-06T18:10:34Z Marco Mitrovich 114460 5388007 wikitext text/x-wiki {{Инфокутија Населено место | name = Винарце | native_name = Винарце | settlement_type = Населба | image_skyline = Selo Vinarce 18.jpg | image_alt = | image_caption = Винарце | nickname = | pushpin_map = Serbia | pushpin_label_position = | pushpin_map_alt = | pushpin_map_caption = | latd = 43 |latm = 1 |lats = 22.2 |latNS = N | longd = 21 |longm = 55 |longs = 19.8 |longEW = E | coor_pinpoint = | coordinates_type = | coordinates_display = | coordinates_footnotes = | subdivision_type = Држава | subdivision_name = [[Србија]] | subdivision_type1 = Управен Округ | subdivision_name1 = [[Јабланички Управен Округ|Јабланички]] | subdivision_type2 = Град | subdivision_name2 = [[Лесковац]] | dimensions_footnotes = | elevation_footnotes = | elevation_m = 212 | population_footnotes = | population_total = 2.327 | population_as_of = 2022 | population_density_km2 = auto | population_demonym = | population_note = | timezone1 = [[Средноевропско време|CET]] |utc_offset = +1 | utc_offset1 = | timezone1_DST = [[Средноевропско летно време|CEST]] |utc_offset_DST = +2 | utc_offset1_DST = | postal_code_type = Пошт. бр. | postal_code = 16000 | area_code_type = | area_code = 016 | registration_plate = LE }} '''Винарце''' е населено место во градот [[Лесковац]], [[Јабланички Управен Округ]], [[Србија]]. Според пописот од 2022 година имало 2.327 жители.<ref>[http://pop-stat.mashke.org/serbia-census.htm All places: 1948, 1953, 1961, 1971, 1981, 1991, 2002, 2011, 2022 censuses] pop-stat.mashke.org </ref> == Поврзано == * [[Лесковац]] * [[Јабланички Управен Округ]] * [[Јужна Србија]] == Наводи == {{наводи}} [[Категорија:Населени места во Лесковац]] [[Категорија:Населени места во Јужна Србија]] o689eobkze363u00u02j1yboe7e45vv 0 1368348 5388008 5357250 2025-07-06T18:11:18Z Marco Mitrovich 114460 5388008 wikitext text/x-wiki {{Инфокутија Населено место | name = Власе | native_name = Власе | settlement_type = Населба | image_skyline = | image_alt = | image_caption = | nickname = | pushpin_map = Serbia | pushpin_label_position = | pushpin_map_alt = | pushpin_map_caption = | latd = 42 |latm = 57 |lats = 20.16 |latNS = N | longd = 21 |longm = 52 |longs = 36.84 |longEW = E | coor_pinpoint = | coordinates_type = | coordinates_display = | coordinates_footnotes = | subdivision_type = Држава | subdivision_name = [[Србија]] | subdivision_type1 = Управен Округ | subdivision_name1 = [[Јабланички Управен Округ|Јабланички]] | subdivision_type2 = Град | subdivision_name2 = [[Лесковац]] | dimensions_footnotes = | elevation_footnotes = | elevation_m = 546 | population_footnotes = | population_total = 409 | population_as_of = 2022 | population_density_km2 = auto | population_demonym = | population_note = | timezone1 = [[Средноевропско време|CET]] |utc_offset = +1 | utc_offset1 = | timezone1_DST = [[Средноевропско летно време|CEST]] |utc_offset_DST = +2 | utc_offset1_DST = | postal_code_type = Пошт. бр. | postal_code = 16000 | area_code_type = | area_code = 016 | registration_plate = LE }} '''Власе''' е населено место во градот [[Лесковац]], [[Јабланички Управен Округ]], [[Србија]]. Според пописот од 2022 година имало 409 жители.<ref>[http://pop-stat.mashke.org/serbia-census.htm All places: 1948, 1953, 1961, 1971, 1981, 1991, 2002, 2011, 2022 censuses] pop-stat.mashke.org </ref> == Поврзано == * [[Лесковац]] * [[Јабланички Управен Округ]] * [[Јужна Србија]] == Наводи == {{наводи}} [[Категорија:Населени места во Лесковац]] [[Категорија:Населени места во Јужна Србија]] 4b9z9ebzalgrnemjqbs567u1fv61blv 0 1368416 5388009 5357253 2025-07-06T18:12:05Z Marco Mitrovich 114460 5388009 wikitext text/x-wiki {{Инфокутија Населено место | name = Гагинце | native_name = Гагинце | settlement_type = Населба | image_skyline = | image_alt = | image_caption = | nickname = | pushpin_map = Serbia | pushpin_label_position = | pushpin_map_alt = | pushpin_map_caption = | latd = 42 |latm = 47 |lats = 00 |latNS = N | longd = 21 |longm = 49 |longs = 00 |longEW = E | coor_pinpoint = | coordinates_type = | coordinates_display = | coordinates_footnotes = | subdivision_type = Држава | subdivision_name = [[Србија]] | subdivision_type1 = Управен Округ | subdivision_name1 = [[Јабланички Управен Округ|Јабланички]] | subdivision_type2 = Град | subdivision_name2 = [[Лесковац]] | dimensions_footnotes = | elevation_footnotes = | elevation_m = 654 | population_footnotes = | population_total = 39 | population_as_of = 2022 | population_density_km2 = auto | population_demonym = | population_note = | timezone1 = [[Средноевропско време|CET]] |utc_offset = +1 | utc_offset1 = | timezone1_DST = [[Средноевропско летно време|CEST]] |utc_offset_DST = +2 | utc_offset1_DST = | postal_code_type = Пошт. бр. | postal_code = 16204 | area_code_type = | area_code = 016 | registration_plate = LE }} '''Гагинце''' е населено место во градот [[Лесковац]], [[Јабланички Управен Округ]], [[Србија]]. Според пописот од 2022 година имало 39 жители.<ref>[http://pop-stat.mashke.org/serbia-census.htm All places: 1948, 1953, 1961, 1971, 1981, 1991, 2002, 2011, 2022 censuses] pop-stat.mashke.org </ref> == Поврзано == * [[Лесковац]] * [[Јабланички Управен Округ]] * [[Јужна Србија]] == Наводи == {{наводи}} [[Категорија:Населени места во Лесковац]] [[Категорија:Населени места во Јужна Србија]] 4yx3ekb60ytycfblcgewqgwysc0zxlv 0 1368417 5388011 5357254 2025-07-06T18:12:51Z Marco Mitrovich 114460 5388011 wikitext text/x-wiki {{Инфокутија Населено место | name = Голема Њива | native_name = Голема Њива | settlement_type = Населба | image_skyline = | image_alt = | image_caption = | nickname = | pushpin_map = Serbia | pushpin_label_position = | pushpin_map_alt = | pushpin_map_caption = | latd = 43 |latm = 6 |lats = 19.2 |latNS = N | longd = 22 |longm = 2 |longs = 4.2 |longEW = E | coor_pinpoint = | coordinates_type = | coordinates_display = | coordinates_footnotes = | subdivision_type = Држава | subdivision_name = [[Србија]] | subdivision_type1 = Управен Округ | subdivision_name1 = [[Јабланички Управен Округ|Јабланички]] | subdivision_type2 = Град | subdivision_name2 = [[Лесковац]] | dimensions_footnotes = | elevation_footnotes = | elevation_m = 597 | population_footnotes = | population_total = 34 | population_as_of = 2022 | population_density_km2 = auto | population_demonym = | population_note = | timezone1 = [[Средноевропско време|CET]] |utc_offset = +1 | utc_offset1 = | timezone1_DST = [[Средноевропско летно време|CEST]] |utc_offset_DST = +2 | utc_offset1_DST = | postal_code_type = Пошт. бр. | postal_code = 16254 | area_code_type = | area_code = 016 | registration_plate = LE }} '''Голема Њива''' е населено место во градот [[Лесковац]], [[Јабланички Управен Округ]], [[Србија]]. Според пописот од 2022 година имало 34 жители.<ref>[http://pop-stat.mashke.org/serbia-census.htm All places: 1948, 1953, 1961, 1971, 1981, 1991, 2002, 2011, 2022 censuses] pop-stat.mashke.org </ref> Во близина на селото се наоѓаат [[Јашуњски манастири]]. == Поврзано == * [[Јашуњски манастири]] * [[Лесковац]] * [[Јабланички Управен Округ]] * [[Јужна Србија]] == Наводи == {{наводи}} [[Категорија:Населени места во Лесковац]] [[Категорија:Населени места во Јужна Србија]] 9wiah8xscjmbc4fli8k8d31tbzxxs0w 0 1368418 5388012 5357255 2025-07-06T18:13:43Z Marco Mitrovich 114460 5388012 wikitext text/x-wiki {{Инфокутија Населено место | name = Горина | native_name = Горина | settlement_type = Населба | image_skyline = Gorina, Leskovac, a24.JPG | image_alt = | image_caption = Горина | nickname = | pushpin_map = Serbia | pushpin_label_position = | pushpin_map_alt = | pushpin_map_caption = | latd = 42 |latm = 50 |lats = 33.6 |latNS = N | longd = 21 |longm = 51 |longs = 7.8 |longEW = E | coor_pinpoint = | coordinates_type = | coordinates_display = | coordinates_footnotes = | subdivision_type = Држава | subdivision_name = [[Србија]] | subdivision_type1 = Управен Округ | subdivision_name1 = [[Јабланички Управен Округ|Јабланички]] | subdivision_type2 = Град | subdivision_name2 = [[Лесковац]] | dimensions_footnotes = | elevation_footnotes = | elevation_m = 360 | population_footnotes = | population_total = 553 | population_as_of = 2022 | population_density_km2 = auto | population_demonym = | population_note = | timezone1 = [[Средноевропско време|CET]] |utc_offset = +1 | utc_offset1 = | timezone1_DST = [[Средноевропско летно време|CEST]] |utc_offset_DST = +2 | utc_offset1_DST = | postal_code_type = Пошт. бр. | postal_code = 16203 | area_code_type = | area_code = 016 | registration_plate = LE }} '''Горина''' е населено место во градот [[Лесковац]], [[Јабланички Управен Округ]], [[Србија]]. Според пописот од 2022 година имало 553 жители.<ref>[http://pop-stat.mashke.org/serbia-census.htm All places: 1948, 1953, 1961, 1971, 1981, 1991, 2002, 2011, 2022 censuses] pop-stat.mashke.org </ref> == Поврзано == * [[Лесковац]] * [[Јабланички Управен Округ]] * [[Јужна Србија]] == Наводи == {{наводи}} [[Категорија:Населени места во Лесковац]] [[Категорија:Населени места во Јужна Србија]] cbt793a6idppwojc09q4t4zjwmr6uol 0 1368419 5388013 5357256 2025-07-06T18:14:29Z Marco Mitrovich 114460 5388013 wikitext text/x-wiki {{Инфокутија Населено место | name = Горна Бунуша | native_name = Горња Бунуша | settlement_type = Населба | image_skyline = Горња Бунуша.jpeg | image_alt = | image_caption = Горна Бунуша | nickname = | pushpin_map = Serbia | pushpin_label_position = | pushpin_map_alt = | pushpin_map_caption = | latd = 42 |latm = 53 |lats = 17.4 |latNS = N | longd = 21 |longm = 52 |longs = 8.4 |longEW = E | coor_pinpoint = | coordinates_type = | coordinates_display = | coordinates_footnotes = | subdivision_type = Држава | subdivision_name = [[Србија]] | subdivision_type1 = Управен Округ | subdivision_name1 = [[Јабланички Управен Округ|Јабланички]] | subdivision_type2 = Град | subdivision_name2 = [[Лесковац]] | dimensions_footnotes = | elevation_footnotes = | elevation_m = 267 | population_footnotes = | population_total = 406 | population_as_of = 2022 | population_density_km2 = auto | population_demonym = | population_note = | timezone1 = [[Средноевропско време|CET]] |utc_offset = +1 | utc_offset1 = | timezone1_DST = [[Средноевропско летно време|CEST]] |utc_offset_DST = +2 | utc_offset1_DST = | postal_code_type = Пошт. бр. | postal_code = 16203 | area_code_type = | area_code = 016 | registration_plate = LE }} '''Горна Бунуша''' ({{lang-sr|Горња Бунуша}}) е населено место во градот [[Лесковац]], [[Јабланички Управен Округ]], [[Србија]]. Според пописот од 2022 година имало 406 жители.<ref>[http://pop-stat.mashke.org/serbia-census.htm All places: 1948, 1953, 1961, 1971, 1981, 1991, 2002, 2011, 2022 censuses] pop-stat.mashke.org </ref> == Поврзано == * [[Лесковац]] * [[Јабланички Управен Округ]] * [[Јужна Србија]] == Наводи == {{наводи}} [[Категорија:Населени места во Лесковац]] [[Категорија:Населени места во Јужна Србија]] n6zby3k85ul3tmy5f5uvdka7t39kitn 0 1368423 5388014 5357257 2025-07-06T18:15:12Z Marco Mitrovich 114460 5388014 wikitext text/x-wiki {{Инфокутија Населено место | name = Горна Јајина | native_name = Горња Јајина | settlement_type = Населба | image_skyline = Selo Gornja Jajina.jpg | image_alt = | image_caption = Горна Јајина | nickname = | pushpin_map = Serbia | pushpin_label_position = | pushpin_map_alt = | pushpin_map_caption = | latd = 42 |latm = 56 |lats = 10.2 |latNS = N | longd = 21 |longm = 55 |longs = 24 |longEW = E | coor_pinpoint = | coordinates_type = | coordinates_display = | coordinates_footnotes = | subdivision_type = Држава | subdivision_name = [[Србија]] | subdivision_type1 = Управен Округ | subdivision_name1 = [[Јабланички Управен Округ|Јабланички]] | subdivision_type2 = Град | subdivision_name2 = [[Лесковац]] | dimensions_footnotes = | elevation_footnotes = | elevation_m = 236 | population_footnotes = | population_total = 442 | population_as_of = 2022 | population_density_km2 = auto | population_demonym = | population_note = | timezone1 = [[Средноевропско време|CET]] |utc_offset = +1 | utc_offset1 = | timezone1_DST = [[Средноевропско летно време|CEST]] |utc_offset_DST = +2 | utc_offset1_DST = | postal_code_type = Пошт. бр. | postal_code = 16000 | area_code_type = | area_code = 016 | registration_plate = LE }} '''Горна Јајина''' ({{lang-sr|Горња Јајина}}) е населено место во градот [[Лесковац]], [[Јабланички Управен Округ]], [[Србија]]. Според пописот од 2022 година имало 442 жители.<ref>[http://pop-stat.mashke.org/serbia-census.htm All places: 1948, 1953, 1961, 1971, 1981, 1991, 2002, 2011, 2022 censuses] pop-stat.mashke.org </ref> == Поврзано == * [[Лесковац]] * [[Јабланички Управен Округ]] * [[Јужна Србија]] == Наводи == {{наводи}} [[Категорија:Населени места во Лесковац]] [[Категорија:Населени места во Јужна Србија]] 2ggaf6u92ne1k22nhluw5ays8hdlnq6 0 1368424 5388015 5357259 2025-07-06T18:15:57Z Marco Mitrovich 114460 5388015 wikitext text/x-wiki {{Инфокутија Населено место | name = Горна Купиновица | native_name = Горња Купиновица | settlement_type = Населба | image_skyline = | image_alt = | image_caption = | nickname = | pushpin_map = Serbia | pushpin_label_position = | pushpin_map_alt = | pushpin_map_caption = | latd = 43 |latm = 5 |lats = 10.2 |latNS = N | longd = 22 |longm = 3 |longs = 26.4 |longEW = E | coor_pinpoint = | coordinates_type = | coordinates_display = | coordinates_footnotes = | subdivision_type = Држава | subdivision_name = [[Србија]] | subdivision_type1 = Управен Округ | subdivision_name1 = [[Јабланички Управен Округ|Јабланички]] | subdivision_type2 = Град | subdivision_name2 = [[Лесковац]] | dimensions_footnotes = | elevation_footnotes = | elevation_m = 538 | population_footnotes = | population_total = 76 | population_as_of = 2022 | population_density_km2 = auto | population_demonym = | population_note = | timezone1 = [[Средноевропско време|CET]] |utc_offset = +1 | utc_offset1 = | timezone1_DST = [[Средноевропско летно време|CEST]] |utc_offset_DST = +2 | utc_offset1_DST = | postal_code_type = Пошт. бр. | postal_code = 16201 | area_code_type = | area_code = 016 | registration_plate = LE }} '''Горна Купиновица''' ({{lang-sr|Горња Купиновица}}) е населено место во градот [[Лесковац]], [[Јабланички Управен Округ]], [[Србија]]. Според пописот од 2022 година имало 76 жители.<ref>[http://pop-stat.mashke.org/serbia-census.htm All places: 1948, 1953, 1961, 1971, 1981, 1991, 2002, 2011, 2022 censuses] pop-stat.mashke.org </ref> == Поврзано == * [[Лесковац]] * [[Јабланички Управен Округ]] * [[Јужна Србија]] == Наводи == {{наводи}} [[Категорија:Населени места во Лесковац]] [[Категорија:Населени места во Јужна Србија]] dyia84gkbatpnmtxyyknaa6czrllldc 0 1368426 5388016 5357260 2025-07-06T18:16:42Z Marco Mitrovich 114460 5388016 wikitext text/x-wiki {{Инфокутија Населено место | name = Горна Локошница | native_name = Горња Локошница | settlement_type = Населба | image_skyline = | image_alt = | image_caption = | nickname = | pushpin_map = Serbia | pushpin_label_position = | pushpin_map_alt = | pushpin_map_caption = | latd = 43 |latm = 6 |lats = 19.2 |latNS = N | longd = 21 |longm = 59 |longs = 10.2 |longEW = E | coor_pinpoint = | coordinates_type = | coordinates_display = | coordinates_footnotes = | subdivision_type = Држава | subdivision_name = [[Србија]] | subdivision_type1 = Управен Округ | subdivision_name1 = [[Јабланички Управен Округ|Јабланички]] | subdivision_type2 = Град | subdivision_name2 = [[Лесковац]] | dimensions_footnotes = | elevation_footnotes = | elevation_m = 387 | population_footnotes = | population_total = 69 | population_as_of = 2022 | population_density_km2 = auto | population_demonym = | population_note = | timezone1 = [[Средноевропско време|CET]] |utc_offset = +1 | utc_offset1 = | timezone1_DST = [[Средноевропско летно време|CEST]] |utc_offset_DST = +2 | utc_offset1_DST = | postal_code_type = Пошт. бр. | postal_code = 16252 | area_code_type = | area_code = 016 | registration_plate = LE }} '''Горна Локошница''' ({{lang-sr|Горња Локошница}}) е населено место во градот [[Лесковац]], [[Јабланички Управен Округ]], [[Србија]]. Според пописот од 2022 година имало 69 жители.<ref>[http://pop-stat.mashke.org/serbia-census.htm All places: 1948, 1953, 1961, 1971, 1981, 1991, 2002, 2011, 2022 censuses] pop-stat.mashke.org </ref> == Поврзано == * [[Лесковац]] * [[Јабланички Управен Округ]] * [[Јужна Србија]] == Наводи == {{наводи}} [[Категорија:Населени места во Лесковац]] [[Категорија:Населени места во Јужна Србија]] krnglharjx3f5iuzsrpl0yvacf27urj 0 1368427 5388017 5357261 2025-07-06T18:17:26Z Marco Mitrovich 114460 5388017 wikitext text/x-wiki {{Инфокутија Населено место | name = Горна Слатина | native_name = Горња Слатина | settlement_type = Населба | image_skyline = Gornja Slatina, Leskovac, b03.JPG | image_alt = | image_caption = Горна Слатина | nickname = | pushpin_map = Serbia | pushpin_label_position = | pushpin_map_alt = | pushpin_map_caption = | latd = 43 |latm = 1 |lats = 55.13 |latNS = N | longd = 22 |longm = 2 |longs = 8.88 |longEW = E | coor_pinpoint = | coordinates_type = | coordinates_display = | coordinates_footnotes = | subdivision_type = Држава | subdivision_name = [[Србија]] | subdivision_type1 = Управен Округ | subdivision_name1 = [[Јабланички Управен Округ|Јабланички]] | subdivision_type2 = Град | subdivision_name2 = [[Лесковац]] | dimensions_footnotes = | elevation_footnotes = | elevation_m = 296 | population_footnotes = | population_total = 147 | population_as_of = 2022 | population_density_km2 = auto | population_demonym = | population_note = | timezone1 = [[Средноевропско време|CET]] |utc_offset = +1 | utc_offset1 = | timezone1_DST = [[Средноевропско летно време|CEST]] |utc_offset_DST = +2 | utc_offset1_DST = | postal_code_type = Пошт. бр. | postal_code = 16201 | area_code_type = | area_code = 016 | registration_plate = LE }} '''Горна Слатина''' ({{lang-sr|Горња Слатина}}) е населено место во градот [[Лесковац]], [[Јабланички Управен Округ]], [[Србија]]. Според пописот од 2022 година имало 147 жители.<ref>[http://pop-stat.mashke.org/serbia-census.htm All places: 1948, 1953, 1961, 1971, 1981, 1991, 2002, 2011, 2022 censuses] pop-stat.mashke.org </ref> == Поврзано == * [[Лесковац]] * [[Јабланички Управен Округ]] * [[Јужна Србија]] == Наводи == {{наводи}} [[Категорија:Населени места во Лесковац]] [[Категорија:Населени места во Јужна Србија]] 3rnespqlxs0aamygdh3rx1e910eq665 0 1368486 5388019 5357263 2025-07-06T18:19:00Z Marco Mitrovich 114460 5388019 wikitext text/x-wiki {{Инфокутија Населено место | name = Горно Крајинце | native_name = Горње Крајинце | settlement_type = Населба | image_skyline = | image_alt = | image_caption = | nickname = | pushpin_map = Serbia | pushpin_label_position = | pushpin_map_alt = | pushpin_map_caption = | latd = 42 |latm = 59 |lats = 11.4 |latNS = N | longd = 22 |longm = 1 |longs = 18.6 |longEW = E | coor_pinpoint = | coordinates_type = | coordinates_display = | coordinates_footnotes = | subdivision_type = Држава | subdivision_name = [[Србија]] | subdivision_type1 = Управен Округ | subdivision_name1 = [[Јабланички Управен Округ|Јабланички]] | subdivision_type2 = Град | subdivision_name2 = [[Лесковац]] | dimensions_footnotes = | elevation_footnotes = | elevation_m = 226 | population_footnotes = | population_total = 604 | population_as_of = 2022 | population_density_km2 = auto | population_demonym = | population_note = | timezone1 = [[Средноевропско време|CET]] |utc_offset = +1 | utc_offset1 = | timezone1_DST = [[Средноевропско летно време|CEST]] |utc_offset_DST = +2 | utc_offset1_DST = | postal_code_type = Пошт. бр. | postal_code = 16000 | area_code_type = | area_code = 016 | registration_plate = LE }} '''Горно Крајинце''' ({{lang-sr|Горње Крајинце}}) е населено место во градот [[Лесковац]], [[Јабланички Управен Округ]], [[Србија]]. Според пописот од 2022 година имало 604 жители.<ref>[http://pop-stat.mashke.org/serbia-census.htm All places: 1948, 1953, 1961, 1971, 1981, 1991, 2002, 2011, 2022 censuses] pop-stat.mashke.org </ref> == Поврзано == * [[Лесковац]] * [[Јабланички Управен Округ]] * [[Јужна Србија]] == Наводи == {{наводи}} [[Категорија:Населени места во Лесковац]] [[Категорија:Населени места во Јужна Србија]] ar37cq5amy9ekgx5m28gb1ihfux1g78 0 1368487 5388020 5357264 2025-07-06T18:19:43Z Marco Mitrovich 114460 5388020 wikitext text/x-wiki {{Инфокутија Населено место | name = Горно Синковце | native_name = Горње Синковце | settlement_type = Населба | image_skyline = Gornje sinkovce.jpg | image_alt = | image_caption = Горно Синковце во зима | nickname = | pushpin_map = Serbia | pushpin_label_position = | pushpin_map_alt = | pushpin_map_caption = | latd = 42 |latm = 58 |lats = 3 |latNS = N | longd = 21 |longm = 53 |longs = 30.6 |longEW = E | coor_pinpoint = | coordinates_type = | coordinates_display = | coordinates_footnotes = | subdivision_type = Држава | subdivision_name = [[Србија]] | subdivision_type1 = Управен Округ | subdivision_name1 = [[Јабланички Управен Округ|Јабланички]] | subdivision_type2 = Град | subdivision_name2 = [[Лесковац]] | dimensions_footnotes = | elevation_footnotes = | elevation_m = 270 | population_footnotes = | population_total = 401 | population_as_of = 2022 | population_density_km2 = auto | population_demonym = | population_note = | timezone1 = [[Средноевропско време|CET]] |utc_offset = +1 | utc_offset1 = | timezone1_DST = [[Средноевропско летно време|CEST]] |utc_offset_DST = +2 | utc_offset1_DST = | postal_code_type = Пошт. бр. | postal_code = 16000 | area_code_type = | area_code = 016 | registration_plate = LE }} '''Горно Синковце''' ({{lang-sr|Горње Синковце}}) е населено место во градот [[Лесковац]], [[Јабланички Управен Округ]], [[Србија]]. Според пописот од 2022 година имало 401 жител.<ref>[http://pop-stat.mashke.org/serbia-census.htm All places: 1948, 1953, 1961, 1971, 1981, 1991, 2002, 2011, 2022 censuses] pop-stat.mashke.org </ref> == Поврзано == * [[Лесковац]] * [[Јабланички Управен Округ]] * [[Јужна Србија]] == Наводи == {{наводи}} [[Категорија:Населени места во Лесковац]] [[Категорија:Населени места во Јужна Србија]] smnfs2i7y0leanivnwbe1wdqvekbjmf 0 1368488 5388021 5357265 2025-07-06T18:20:28Z Marco Mitrovich 114460 5388021 wikitext text/x-wiki {{Инфокутија Населено место | name = Горно Стопање | native_name = Горње Стопање | settlement_type = Населба | image_skyline = | image_alt = | image_caption = | nickname = | pushpin_map = Serbia | pushpin_label_position = | pushpin_map_alt = | pushpin_map_caption = | latd = 42 |latm = 59 |lats = 28.8 |latNS = N | longd = 21 |longm = 54 |longs = 16.2 |longEW = E | coor_pinpoint = | coordinates_type = | coordinates_display = | coordinates_footnotes = | subdivision_type = Држава | subdivision_name = [[Србија]] | subdivision_type1 = Управен Округ | subdivision_name1 = [[Јабланички Управен Округ|Јабланички]] | subdivision_type2 = Град | subdivision_name2 = [[Лесковац]] | dimensions_footnotes = | elevation_footnotes = | elevation_m = 232 | population_footnotes = | population_total = 1.685 | population_as_of = 2022 | population_density_km2 = auto | population_demonym = | population_note = | timezone1 = [[Средноевропско време|CET]] |utc_offset = +1 | utc_offset1 = | timezone1_DST = [[Средноевропско летно време|CEST]] |utc_offset_DST = +2 | utc_offset1_DST = | postal_code_type = Пошт. бр. | postal_code = 16000 | area_code_type = | area_code = 016 | registration_plate = LE }} '''Горно Стопање''' ({{lang-sr|Горње Стопање}}) — населено место во градот [[Лесковац]], [[Јабланички Управен Округ]], [[Србија]]. Според пописот од 2022 година имало 1.685 жители.<ref>[http://pop-stat.mashke.org/serbia-census.htm All places: 1948, 1953, 1961, 1971, 1981, 1991, 2002, 2011, 2022 censuses] pop-stat.mashke.org </ref> == Поврзано == * [[Лесковац]] * [[Јабланички Управен Округ]] * [[Јужна Србија]] == Наводи == {{наводи}} [[Категорија:Населени места во Лесковац]] [[Категорија:Населени места во Јужна Србија]] hwzs2ac6t9gul3abobu4i8vuqqbg8wq 0 1368489 5388022 5357266 2025-07-06T18:21:09Z Marco Mitrovich 114460 5388022 wikitext text/x-wiki {{Инфокутија Населено место | name = Горно Трњане | native_name = Горње Трњане | settlement_type = Населба | image_skyline = | image_alt = | image_caption = | nickname = | pushpin_map = Serbia | pushpin_label_position = | pushpin_map_alt = | pushpin_map_caption = | latd = 42 |latm = 57 |lats = 21 |latNS = N | longd = 21 |longm = 53 |longs = 12.6 |longEW = E | coor_pinpoint = | coordinates_type = | coordinates_display = | coordinates_footnotes = | subdivision_type = Држава | subdivision_name = [[Србија]] | subdivision_type1 = Управен Округ | subdivision_name1 = [[Јабланички Управен Округ|Јабланички]] | subdivision_type2 = Град | subdivision_name2 = [[Лесковац]] | dimensions_footnotes = | elevation_footnotes = | elevation_m = 275 | population_footnotes = | population_total = 200 | population_as_of = 2022 | population_density_km2 = auto | population_demonym = | population_note = | timezone1 = [[Средноевропско време|CET]] |utc_offset = +1 | utc_offset1 = | timezone1_DST = [[Средноевропско летно време|CEST]] |utc_offset_DST = +2 | utc_offset1_DST = | postal_code_type = Пошт. бр. | postal_code = 16231 | area_code_type = | area_code = 016 | registration_plate = LE }} '''Горно Трњане''' ({{lang-sr|Горње Трњане}}) е населено место во градот [[Лесковац]], [[Јабланички Управен Округ]], [[Србија]]. Според пописот од 2022 година имало 200 жители.<ref>[http://pop-stat.mashke.org/serbia-census.htm All places: 1948, 1953, 1961, 1971, 1981, 1991, 2002, 2011, 2022 censuses] pop-stat.mashke.org </ref> == Поврзано == * [[Лесковац]] * [[Јабланички Управен Округ]] * [[Јужна Србија]] == Наводи == {{наводи}} [[Категорија:Населени места во Лесковац]] [[Категорија:Населени места во Јужна Србија]] 630547bcsjanvxrn9u6a3dogiudm7g4 0 1368490 5388018 5357262 2025-07-06T18:18:10Z Marco Mitrovich 114460 5388018 wikitext text/x-wiki {{Инфокутија Населено место | name = Горни Буниброд | native_name = Горњи Буниброд | settlement_type = Населба | image_skyline = | image_alt = | image_caption = | nickname = | pushpin_map = Serbia | pushpin_label_position = | pushpin_map_alt = | pushpin_map_caption = | latd = 42 |latm = 57 |lats = 21.6 |latNS = N | longd = 22 |longm = 1 |longs = 1.2 |longEW = E | coor_pinpoint = | coordinates_type = | coordinates_display = | coordinates_footnotes = | subdivision_type = Држава | subdivision_name = [[Србија]] | subdivision_type1 = Управен Округ | subdivision_name1 = [[Јабланички Управен Округ|Јабланички]] | subdivision_type2 = Град | subdivision_name2 = [[Лесковац]] | dimensions_footnotes = | elevation_footnotes = | elevation_m = 231 | population_footnotes = | population_total = 646 | population_as_of = 2022 | population_density_km2 = auto | population_demonym = | population_note = | timezone1 = [[Средноевропско време|CET]] |utc_offset = +1 | utc_offset1 = | timezone1_DST = [[Средноевропско летно време|CEST]] |utc_offset_DST = +2 | utc_offset1_DST = | postal_code_type = Пошт. бр. | postal_code = 16211 | area_code_type = | area_code = 016 | registration_plate = LE }} '''Горни Буниброд''' ({{lang-sr|Горњи Буниброд}}) е населено место во градот [[Лесковац]], [[Јабланички Управен Округ]], [[Србија]]. Според пописот од 2022 година имало 646 жители.<ref>[http://pop-stat.mashke.org/serbia-census.htm All places: 1948, 1953, 1961, 1971, 1981, 1991, 2002, 2011, 2022 censuses] pop-stat.mashke.org </ref> == Познати личности == * [[Милица Павловиќ]], српска поп-фолк пејачка == Поврзано == * [[Лесковац]] * [[Јабланички Управен Округ]] * [[Јужна Србија]] == Наводи == {{наводи}} [[Категорија:Населени места во Лесковац]] [[Категорија:Населени места во Јужна Србија]] tjq66kc9hxyoac1alqb0yi8ogywvbw6 0 1368491 5388023 5357267 2025-07-06T18:21:57Z Marco Mitrovich 114460 5388023 wikitext text/x-wiki {{Инфокутија Населено место | name = Градашница | native_name = Градашница | settlement_type = Населба | image_skyline = Gradašnica, Leskovac, Ulica, a01.JPG | image_alt = | image_caption = Градашница | nickname = | pushpin_map = Serbia | pushpin_label_position = | pushpin_map_alt = | pushpin_map_caption = | latd = 43 |latm = 2 |lats = 20.4 |latNS = N | longd = 22 |longm = 4 |longs = 15.6 |longEW = E | coor_pinpoint = | coordinates_type = | coordinates_display = | coordinates_footnotes = | subdivision_type = Држава | subdivision_name = [[Србија]] | subdivision_type1 = Управен Округ | subdivision_name1 = [[Јабланички Управен Округ|Јабланички]] | subdivision_type2 = Град | subdivision_name2 = [[Лесковац]] | dimensions_footnotes = | elevation_footnotes = | elevation_m = 483 | population_footnotes = | population_total = 256 | population_as_of = 2022 | population_density_km2 = auto | population_demonym = | population_note = | timezone1 = [[Средноевропско време|CET]] |utc_offset = +1 | utc_offset1 = | timezone1_DST = [[Средноевропско летно време|CEST]] |utc_offset_DST = +2 | utc_offset1_DST = | postal_code_type = Пошт. бр. | postal_code = 16201 | area_code_type = | area_code = 016 | registration_plate = LE }} '''Градашница''' е населено место во градот [[Лесковац]], [[Јабланички Управен Округ]], [[Србија]]. Според пописот од 2022 година имало 256 жители.<ref>[http://pop-stat.mashke.org/serbia-census.htm All places: 1948, 1953, 1961, 1971, 1981, 1991, 2002, 2011, 2022 censuses] pop-stat.mashke.org </ref> == Поврзано == * [[Лесковац]] * [[Јабланички Управен Округ]] * [[Јужна Србија]] == Наводи == {{наводи}} [[Категорија:Населени места во Лесковац]] [[Категорија:Населени места во Јужна Србија]] rlrx2nvb1tabkz4exruypgc9wipmb7f 0 1368495 5388024 5357268 2025-07-06T18:22:38Z Marco Mitrovich 114460 5388024 wikitext text/x-wiki {{Инфокутија Населено место | name = Грајевце | native_name = Грајевце | settlement_type = Населба | image_skyline = Grajevce, Leskovac 08.jpg | image_alt = | image_caption = Грајевце | nickname = | pushpin_map = Serbia | pushpin_label_position = | pushpin_map_alt = | pushpin_map_caption = | latd = 43 |latm = 2 |lats = 28.8 |latNS = N | longd = 21 |longm = 59 |longs = 25.2 |longEW = E | coor_pinpoint = | coordinates_type = | coordinates_display = | coordinates_footnotes = | subdivision_type = Држава | subdivision_name = [[Србија]] | subdivision_type1 = Управен Округ | subdivision_name1 = [[Јабланички Управен Округ|Јабланички]] | subdivision_type2 = Град | subdivision_name2 = [[Лесковац]] | dimensions_footnotes = | elevation_footnotes = | elevation_m = 254 | population_footnotes = | population_total = 264 | population_as_of = 2022 | population_density_km2 = auto | population_demonym = | population_note = | timezone1 = [[Средноевропско време|CET]] |utc_offset = +1 | utc_offset1 = | timezone1_DST = [[Средноевропско летно време|CEST]] |utc_offset_DST = +2 | utc_offset1_DST = | postal_code_type = Пошт. бр. | postal_code = 16201 | area_code_type = | area_code = 016 | registration_plate = LE }} '''Грајевце''' е населено место во градот [[Лесковац]], [[Јабланички Управен Округ]], [[Србија]]. Според пописот од 2022 година имало 264 жители.<ref>[http://pop-stat.mashke.org/serbia-census.htm All places: 1948, 1953, 1961, 1971, 1981, 1991, 2002, 2011, 2022 censuses] pop-stat.mashke.org </ref> == Поврзано == * [[Лесковац]] * [[Јабланички Управен Округ]] * [[Јужна Србија]] == Наводи == {{наводи}} [[Категорија:Населени места во Лесковац]] [[Категорија:Населени места во Јужна Србија]] 79sq38r6wvxoi6y09bwekml4zxwubki 0 1368497 5388025 5357269 2025-07-06T18:23:12Z Marco Mitrovich 114460 5388025 wikitext text/x-wiki {{Инфокутија Населено место | name = Граово | native_name = Граово | settlement_type = Населба | image_skyline = | image_alt = | image_caption = | nickname = | pushpin_map = Serbia | pushpin_label_position = | pushpin_map_alt = | pushpin_map_caption = | latd = 42 |latm = 51 |lats = 7.92 |latNS = N | longd = 22 |longm = 5 |longs = 51 |longEW = E | coor_pinpoint = | coordinates_type = | coordinates_display = | coordinates_footnotes = | subdivision_type = Држава | subdivision_name = [[Србија]] | subdivision_type1 = Управен Округ | subdivision_name1 = [[Јабланички Управен Округ|Јабланички]] | subdivision_type2 = Град | subdivision_name2 = [[Лесковац]] | dimensions_footnotes = | elevation_footnotes = | elevation_m = 610 | population_footnotes = | population_total = 108 | population_as_of = 2022 | population_density_km2 = auto | population_demonym = | population_note = | timezone1 = [[Средноевропско време|CET]] |utc_offset = +1 | utc_offset1 = | timezone1_DST = [[Средноевропско летно време|CEST]] |utc_offset_DST = +2 | utc_offset1_DST = | postal_code_type = Пошт. бр. | postal_code = 16222 | area_code_type = | area_code = 016 | registration_plate = LE }} '''Граово''' е населено место во градот [[Лесковац]], [[Јабланички Управен Округ]], [[Србија]]. Според пописот од 2022 година имало 108 жители.<ref>[http://pop-stat.mashke.org/serbia-census.htm All places: 1948, 1953, 1961, 1971, 1981, 1991, 2002, 2011, 2022 censuses] pop-stat.mashke.org </ref> == Поврзано == * [[Лесковац]] * [[Јабланички Управен Округ]] * [[Јужна Србија]] == Наводи == {{наводи}} [[Категорија:Населени места во Лесковац]] [[Категорија:Населени места во Јужна Србија]] t38dvozm719kog7htmb9ga7as72suhn 0 1368501 5388026 5357270 2025-07-06T18:23:55Z Marco Mitrovich 114460 5388026 wikitext text/x-wiki {{Инфокутија Населено место | name = Грданица | native_name = Грданица | settlement_type = Населба | image_skyline = Grdanica, Leskovac 02.JPG | image_alt = | image_caption = Грданица | nickname = | pushpin_map = Serbia | pushpin_label_position = | pushpin_map_alt = | pushpin_map_caption = | latd = 43 |latm = 7 |lats = 28.2 |latNS = N | longd = 21 |longm = 56 |longs = 16.2 |longEW = E | coor_pinpoint = | coordinates_type = | coordinates_display = | coordinates_footnotes = | subdivision_type = Држава | subdivision_name = [[Србија]] | subdivision_type1 = Управен Округ | subdivision_name1 = [[Јабланички Управен Округ|Јабланички]] | subdivision_type2 = Град | subdivision_name2 = [[Лесковац]] | dimensions_footnotes = | elevation_footnotes = | elevation_m = 292 | population_footnotes = | population_total = 411 | population_as_of = 2022 | population_density_km2 = auto | population_demonym = | population_note = | timezone1 = [[Средноевропско време|CET]] |utc_offset = +1 | utc_offset1 = | timezone1_DST = [[Средноевропско летно време|CEST]] |utc_offset_DST = +2 | utc_offset1_DST = | postal_code_type = Пошт. бр. | postal_code = 16252 | area_code_type = | area_code = 016 | registration_plate = LE }} '''Грданица''' е населено место во градот [[Лесковац]], [[Јабланички Управен Округ]], [[Србија]]. Според пописот од 2022 година имало 411 жители.<ref>[http://pop-stat.mashke.org/serbia-census.htm All places: 1948, 1953, 1961, 1971, 1981, 1991, 2002, 2011, 2022 censuses] pop-stat.mashke.org </ref> == Поврзано == * [[Лесковац]] * [[Јабланички Управен Округ]] * [[Јужна Србија]] == Наводи == {{наводи}} [[Категорија:Населени места во Лесковац]] [[Категорија:Населени места во Јужна Србија]] gb5c3zdhzdh21jjpcj367z5zxh4xaid 0 1368505 5388027 5357271 2025-07-06T18:24:37Z Marco Mitrovich 114460 5388027 wikitext text/x-wiki {{Инфокутија Населено место | name = Грделица | native_name = Грделица | settlement_type = Населба | image_skyline = | image_alt = | image_caption = | nickname = | pushpin_map = Serbia | pushpin_label_position = | pushpin_map_alt = | pushpin_map_caption = | latd = 42 |latm = 54 |lats = 6.12 |latNS = N | longd = 22 |longm = 4 |longs = 12 |longEW = E | coor_pinpoint = | coordinates_type = | coordinates_display = | coordinates_footnotes = | subdivision_type = Држава | subdivision_name = [[Србија]] | subdivision_type1 = Управен Округ | subdivision_name1 = [[Јабланички Управен Округ|Јабланички]] | subdivision_type2 = Град | subdivision_name2 = [[Лесковац]] | dimensions_footnotes = | elevation_footnotes = | elevation_m = 415 | population_footnotes = | population_total = 871 | population_as_of = 2022 | population_density_km2 = auto | population_demonym = | population_note = | timezone1 = [[Средноевропско време|CET]] |utc_offset = +1 | utc_offset1 = | timezone1_DST = [[Средноевропско летно време|CEST]] |utc_offset_DST = +2 | utc_offset1_DST = | postal_code_type = Пошт. бр. | postal_code = 16220 | area_code_type = | area_code = 016 | registration_plate = LE }} '''Грданица''' е населено место во градот [[Лесковац]], [[Јабланички Управен Округ]], [[Србија]]. Според пописот од 2022 година имало 871 жител.<ref>[http://pop-stat.mashke.org/serbia-census.htm All places: 1948, 1953, 1961, 1971, 1981, 1991, 2002, 2011, 2022 censuses] pop-stat.mashke.org </ref> == Поврзано == * [[Лесковац]] * [[Јабланички Управен Округ]] * [[Јужна Србија]] == Наводи == {{наводи}} [[Категорија:Населени места во Лесковац]] [[Категорија:Населени места во Јужна Србија]] 12ukrdmu6i9groocij8bwgqc7we1ziz 0 1368507 5388028 5357272 2025-07-06T18:25:17Z Marco Mitrovich 114460 5388028 wikitext text/x-wiki {{Инфокутија Населено место | name = Губеревац | native_name = Губеревац | settlement_type = Населба | image_skyline = Guberevac, Leskovac 09.JPG | image_alt = | image_caption = Губеревац | nickname = | pushpin_map = Serbia | pushpin_label_position = | pushpin_map_alt = | pushpin_map_caption = | latd = 42 |latm = 57 |lats = 7.2 |latNS = N | longd = 22 |longm = 1 |longs = 23.4 |longEW = E | coor_pinpoint = | coordinates_type = | coordinates_display = | coordinates_footnotes = | subdivision_type = Држава | subdivision_name = [[Србија]] | subdivision_type1 = Управен Округ | subdivision_name1 = [[Јабланички Управен Округ|Јабланички]] | subdivision_type2 = Град | subdivision_name2 = [[Лесковац]] | dimensions_footnotes = | elevation_footnotes = | elevation_m = 233 | population_footnotes = | population_total = 1.424 | population_as_of = 2022 | population_density_km2 = auto | population_demonym = | population_note = | timezone1 = [[Средноевропско време|CET]] |utc_offset = +1 | utc_offset1 = | timezone1_DST = [[Средноевропско летно време|CEST]] |utc_offset_DST = +2 | utc_offset1_DST = | postal_code_type = Пошт. бр. | postal_code = 16211 | area_code_type = | area_code = 016 | registration_plate = LE }} '''Губеревац''' е населено место во градот [[Лесковац]], [[Јабланички Управен Округ]], [[Србија]]. Според пописот од 2022 година имало 1.424 жители.<ref>[http://pop-stat.mashke.org/serbia-census.htm All places: 1948, 1953, 1961, 1971, 1981, 1991, 2002, 2011, 2022 censuses] pop-stat.mashke.org </ref> == Поврзано == * [[Лесковац]] * [[Јабланички Управен Округ]] * [[Јужна Србија]] == Наводи == {{наводи}} [[Категорија:Населени места во Лесковац]] [[Категорија:Населени места во Јужна Србија]] neft6f98haw50s76b8xkggogattwf1g 0 1368678 5388034 5357273 2025-07-06T18:42:18Z Marco Mitrovich 114460 5388034 wikitext text/x-wiki {{Инфокутија Населено место | name = Дедина Бара | native_name = Дедина Бара | settlement_type = Населба | image_skyline = Dedina bara 03.jpg | image_alt = | image_caption = Стара куќа во Дедина Бара | nickname = | pushpin_map = Serbia | pushpin_label_position = | pushpin_map_alt = | pushpin_map_caption = | latd = 42 |latm = 53 |lats = 40.92 |latNS = N | longd = 22 |longm = 5 |longs = 44.16 |longEW = E | coor_pinpoint = | coordinates_type = | coordinates_display = | coordinates_footnotes = | subdivision_type = Држава | subdivision_name = [[Србија]] | subdivision_type1 = Управен Округ | subdivision_name1 = [[Јабланички Управен Округ|Јабланички]] | subdivision_type2 = Град | subdivision_name2 = [[Лесковац]] | dimensions_footnotes = | elevation_footnotes = | elevation_m = 639 | population_footnotes = | population_total = 652 | population_as_of = 2022 | population_density_km2 = auto | population_demonym = | population_note = | timezone1 = [[Средноевропско време|CET]] |utc_offset = +1 | utc_offset1 = | timezone1_DST = [[Средноевропско летно време|CEST]] |utc_offset_DST = +2 | utc_offset1_DST = | postal_code_type = Пошт. бр. | postal_code = 16220 | area_code_type = | area_code = 016 | registration_plate = LE }} '''Дедина Бара''' е населено место во градот [[Лесковац]], [[Јабланички Управен Округ]], [[Србија]]. Според пописот од 2022 година имало 652 жители.<ref>[http://pop-stat.mashke.org/serbia-census.htm All places: 1948, 1953, 1961, 1971, 1981, 1991, 2002, 2011, 2022 censuses] pop-stat.mashke.org </ref> == Поврзано == * [[Лесковац]] * [[Јабланички Управен Округ]] * [[Јужна Србија]] == Наводи == {{наводи}} [[Категорија:Населени места во Лесковац]] [[Категорија:Населени места во Јужна Србија]] 5qjynh05ixnfbopqxz13iflqk1ct7dc 0 1368679 5388035 5357274 2025-07-06T18:43:02Z Marco Mitrovich 114460 5388035 wikitext text/x-wiki {{Инфокутија Населено место | name = Добротин | native_name = Добротин | settlement_type = Населба | image_skyline = Dobrotin, Leskovac 12.JPG | image_alt = | image_caption = Добротин | nickname = | pushpin_map = Serbia | pushpin_label_position = | pushpin_map_alt = | pushpin_map_caption = | latd = 42 |latm = 55 |lats = 18.6 |latNS = N | longd = 22 |longm = 2 |longs = 4.8 |longEW = E | coor_pinpoint = | coordinates_type = | coordinates_display = | coordinates_footnotes = | subdivision_type = Држава | subdivision_name = [[Србија]] | subdivision_type1 = Управен Округ | subdivision_name1 = [[Јабланички Управен Округ|Јабланички]] | subdivision_type2 = Град | subdivision_name2 = [[Лесковац]] | dimensions_footnotes = | elevation_footnotes = | elevation_m = 321 | population_footnotes = | population_total = 262 | population_as_of = 2022 | population_density_km2 = auto | population_demonym = | population_note = | timezone1 = [[Средноевропско време|CET]] |utc_offset = +1 | utc_offset1 = | timezone1_DST = [[Средноевропско летно време|CEST]] |utc_offset_DST = +2 | utc_offset1_DST = | postal_code_type = Пошт. бр. | postal_code = 16221 | area_code_type = | area_code = 016 | registration_plate = LE }} '''Добротин''' е населено место во градот [[Лесковац]], [[Јабланички Управен Округ]], [[Србија]]. Според пописот од 2022 година имало 262 жители.<ref>[http://pop-stat.mashke.org/serbia-census.htm All places: 1948, 1953, 1961, 1971, 1981, 1991, 2002, 2011, 2022 censuses] pop-stat.mashke.org </ref> == Поврзано == * [[Лесковац]] * [[Јабланички Управен Округ]] * [[Јужна Србија]] == Наводи == {{наводи}} [[Категорија:Населени места во Лесковац]] [[Категорија:Населени места во Јужна Србија]] dod8i7hbxxw0u4dgku7lwmpfang50xk 0 1368680 5388037 5357275 2025-07-06T18:43:47Z Marco Mitrovich 114460 5388037 wikitext text/x-wiki {{Инфокутија Населено место | name = Долна Бунуша | native_name = Доња Бунуша | settlement_type = Населба | image_skyline = | image_alt = | image_caption = | nickname = | pushpin_map = Serbia | pushpin_label_position = | pushpin_map_alt = | pushpin_map_caption = | latd = 42 |latm = 53 |lats = 46 |latNS = N | longd = 21 |longm = 52 |longs = 51 |longEW = E | coor_pinpoint = | coordinates_type = | coordinates_display = | coordinates_footnotes = | subdivision_type = Држава | subdivision_name = [[Србија]] | subdivision_type1 = Управен Округ | subdivision_name1 = [[Јабланички Управен Округ|Јабланички]] | subdivision_type2 = Град | subdivision_name2 = [[Лесковац]] | dimensions_footnotes = | elevation_footnotes = | elevation_m = 275 | population_footnotes = | population_total = 275 | population_as_of = 2022 | population_density_km2 = auto | population_demonym = | population_note = | timezone1 = [[Средноевропско време|CET]] |utc_offset = +1 | utc_offset1 = | timezone1_DST = [[Средноевропско летно време|CEST]] |utc_offset_DST = +2 | utc_offset1_DST = | postal_code_type = Пошт. бр. | postal_code = 16203 | area_code_type = | area_code = 016 | registration_plate = LE }} '''Долна Бунуша''' ({{lang-sr|Доња Бунуша}}) е населено место во градот [[Лесковац]], [[Јабланички Управен Округ]], [[Србија]]. Според пописот од 2022 година имало 275 жители.<ref>[http://pop-stat.mashke.org/serbia-census.htm All places: 1948, 1953, 1961, 1971, 1981, 1991, 2002, 2011, 2022 censuses] pop-stat.mashke.org </ref> == Поврзано == * [[Лесковац]] * [[Јабланички Управен Округ]] * [[Јужна Србија]] == Наводи == {{наводи}} [[Категорија:Населени места во Лесковац]] [[Категорија:Населени места во Јужна Србија]] 6b435x0e3u29w5sjpwxs62qekerba5z 0 1368681 5388038 5357276 2025-07-06T18:44:31Z Marco Mitrovich 114460 5388038 wikitext text/x-wiki {{Инфокутија Населено место | name = Долна Јајина | native_name = Доња Јајина | settlement_type = Населба | image_skyline = | image_alt = | image_caption = | nickname = | pushpin_map = Serbia | pushpin_label_position = | pushpin_map_alt = | pushpin_map_caption = | latd = 42 |latm = 58 |lats = 07 |latNS = N | longd = 21 |longm = 56 |longs = 19 |longEW = E | coor_pinpoint = | coordinates_type = | coordinates_display = | coordinates_footnotes = | subdivision_type = Држава | subdivision_name = [[Србија]] | subdivision_type1 = Управен Округ | subdivision_name1 = [[Јабланички Управен Округ|Јабланички]] | subdivision_type2 = Град | subdivision_name2 = [[Лесковац]] | dimensions_footnotes = | elevation_footnotes = | elevation_m = 233 | population_footnotes = | population_total = 1.072 | population_as_of = 2022 | population_density_km2 = auto | population_demonym = | population_note = | timezone1 = [[Средноевропско време|CET]] |utc_offset = +1 | utc_offset1 = | timezone1_DST = [[Средноевропско летно време|CEST]] |utc_offset_DST = +2 | utc_offset1_DST = | postal_code_type = Пошт. бр. | postal_code = 16000 | area_code_type = | area_code = 016 | registration_plate = LE }} '''Долна Јајина''' ({{lang-sr|Доња Јајина}}) е населено место во градот [[Лесковац]], [[Јабланички Управен Округ]], [[Србија]]. Според пописот од 2022 година имало 1.072 жители.<ref>[http://pop-stat.mashke.org/serbia-census.htm All places: 1948, 1953, 1961, 1971, 1981, 1991, 2002, 2011, 2022 censuses] pop-stat.mashke.org </ref> == Поврзано == * [[Лесковац]] * [[Јабланички Управен Округ]] * [[Јужна Србија]] == Наводи == {{наводи}} [[Категорија:Населени места во Лесковац]] [[Категорија:Населени места во Јужна Србија]] f14hv7wr1cobutpn84l9dxdh5jxurc7 0 1368685 5388039 5357277 2025-07-06T18:45:13Z Marco Mitrovich 114460 5388039 wikitext text/x-wiki {{Инфокутија Населено место | name = Долна Купиновица | native_name = Доња Купиновица | settlement_type = Населба | image_skyline = Donja Kupinovica, Leskovac, b02.JPG | image_alt = | image_caption = Долна Купиновица | nickname = | pushpin_map = Serbia | pushpin_label_position = | pushpin_map_alt = | pushpin_map_caption = | latd = 43 |latm = 03 |lats = 14 |latNS = N | longd = 22 |longm = 02 |longs = 16 |longEW = E | coor_pinpoint = | coordinates_type = | coordinates_display = | coordinates_footnotes = | subdivision_type = Држава | subdivision_name = [[Србија]] | subdivision_type1 = Управен Округ | subdivision_name1 = [[Јабланички Управен Округ|Јабланички]] | subdivision_type2 = Град | subdivision_name2 = [[Лесковац]] | dimensions_footnotes = | elevation_footnotes = | elevation_m = 306 | population_footnotes = | population_total = 33 | population_as_of = 2022 | population_density_km2 = auto | population_demonym = | population_note = | timezone1 = [[Средноевропско време|CET]] |utc_offset = +1 | utc_offset1 = | timezone1_DST = [[Средноевропско летно време|CEST]] |utc_offset_DST = +2 | utc_offset1_DST = | postal_code_type = Пошт. бр. | postal_code = 16201 | area_code_type = | area_code = 016 | registration_plate = LE }} '''Долна Купиновица''' ({{lang-sr|Доња Купиновица}}) е населено место во градот [[Лесковац]], [[Јабланички Управен Округ]], [[Србија]]. Според пописот од 2022 година имало 33 жители.<ref>[http://pop-stat.mashke.org/serbia-census.htm All places: 1948, 1953, 1961, 1971, 1981, 1991, 2002, 2011, 2022 censuses] pop-stat.mashke.org </ref> == Поврзано == * [[Лесковац]] * [[Јабланички Управен Округ]] * [[Јужна Србија]] == Наводи == {{наводи}} [[Категорија:Населени места во Лесковац]] [[Категорија:Населени места во Јужна Србија]] 32bbd5oz21qs1e0413d2kvkpiy46ere 0 1368700 5388040 5357279 2025-07-06T18:45:59Z Marco Mitrovich 114460 5388040 wikitext text/x-wiki {{Инфокутија Населено место | name = Долна Локошница | native_name = Доња Локошница | settlement_type = Населба | image_skyline = Кућа окићена паприком.jpg | image_alt = | image_caption = Заштитен бренд на селото | nickname = | pushpin_map = Serbia | pushpin_label_position = | pushpin_map_alt = | pushpin_map_caption = | latd = 43 |latm = 5 |lats = 28.8 |latNS = N | longd = 21 |longm = 58 |longs = 28.2 |longEW = E | coor_pinpoint = | coordinates_type = | coordinates_display = | coordinates_footnotes = | subdivision_type = Држава | subdivision_name = [[Србија]] | subdivision_type1 = Управен Округ | subdivision_name1 = [[Јабланички Управен Округ|Јабланички]] | subdivision_type2 = Град | subdivision_name2 = [[Лесковац]] | dimensions_footnotes = | elevation_footnotes = | elevation_m = 341 | population_footnotes = | population_total = 696 | population_as_of = 2022 | population_density_km2 = auto | population_demonym = | population_note = | timezone1 = [[Средноевропско време|CET]] |utc_offset = +1 | utc_offset1 = | timezone1_DST = [[Средноевропско летно време|CEST]] |utc_offset_DST = +2 | utc_offset1_DST = | postal_code_type = Пошт. бр. | postal_code = 16252 | area_code_type = | area_code = 016 | registration_plate = LE }} '''Долна Локошница''' ({{lang-sr|Доња Локошница}}) е населено место во градот [[Лесковац]], [[Јабланички Управен Округ]], [[Србија]]. Според пописот од 2022 година имало 696 жители.<ref>[http://pop-stat.mashke.org/serbia-census.htm All places: 1948, 1953, 1961, 1971, 1981, 1991, 2002, 2011, 2022 censuses] pop-stat.mashke.org </ref> Селото е познато по посебен вид на пиперка, која се вика ''низача''. == Поврзано == * [[Лесковац]] * [[Јабланички Управен Округ]] * [[Јужна Србија]] == Наводи == {{наводи}} [[Категорија:Населени места во Лесковац]] [[Категорија:Населени места во Јужна Србија]] mvyjyew45w7juu0c7dwbnbe9ukgftkx 0 1368701 5388041 5357280 2025-07-06T18:46:42Z Marco Mitrovich 114460 5388041 wikitext text/x-wiki {{Инфокутија Населено место | name = Долна Слатина | native_name = Доња Слатина | settlement_type = Населба | image_skyline = Donja Slatina, Leskovac, panorama, a01.JPG | image_alt = | image_caption = Долна Слатина | nickname = | pushpin_map = Serbia | pushpin_label_position = | pushpin_map_alt = | pushpin_map_caption = | latd = 43 |latm = 01 |lats = 29 |latNS = N | longd = 22 |longm = 02 |longs = 0.2 |longEW = E | coor_pinpoint = | coordinates_type = | coordinates_display = | coordinates_footnotes = | subdivision_type = Држава | subdivision_name = [[Србија]] | subdivision_type1 = Управен Округ | subdivision_name1 = [[Јабланички Управен Округ|Јабланички]] | subdivision_type2 = Град | subdivision_name2 = [[Лесковац]] | dimensions_footnotes = | elevation_footnotes = | elevation_m = 266 | population_footnotes = | population_total = 196 | population_as_of = 2022 | population_density_km2 = auto | population_demonym = | population_note = | timezone1 = [[Средноевропско време|CET]] |utc_offset = +1 | utc_offset1 = | timezone1_DST = [[Средноевропско летно време|CEST]] |utc_offset_DST = +2 | utc_offset1_DST = | postal_code_type = Пошт. бр. | postal_code = 16201 | area_code_type = | area_code = 016 | registration_plate = LE }} '''Долна Слатина''' ({{lang-sr|Доња Слатина}}) е населено место во градот [[Лесковац]], [[Јабланички Управен Округ]], [[Србија]]. Според пописот од 2022 година имало 196 жители.<ref>[http://pop-stat.mashke.org/serbia-census.htm All places: 1948, 1953, 1961, 1971, 1981, 1991, 2002, 2011, 2022 censuses] pop-stat.mashke.org </ref> == Поврзано == * [[Лесковац]] * [[Јабланички Управен Округ]] * [[Јужна Србија]] == Наводи == {{наводи}} [[Категорија:Населени места во Лесковац]] [[Категорија:Населени места во Јужна Србија]] 67yvy5918mfu76o9kxf05gh5nafvskc 0 1368702 5388043 5357283 2025-07-06T18:48:05Z Marco Mitrovich 114460 5388043 wikitext text/x-wiki {{Инфокутија Населено место | name = Долно Бријање | native_name = Доње Бријање | settlement_type = Населба | image_skyline = | image_alt = | image_caption = | nickname = | pushpin_map = Serbia | pushpin_label_position = | pushpin_map_alt = | pushpin_map_caption = | latd = 43 |latm = 6 |lats = 1.8 |latNS = N | longd = 21 |longm = 49 |longs = 3.6 |longEW = E | coor_pinpoint = | coordinates_type = | coordinates_display = | coordinates_footnotes = | subdivision_type = Држава | subdivision_name = [[Србија]] | subdivision_type1 = Управен Округ | subdivision_name1 = [[Јабланички Управен Округ|Јабланички]] | subdivision_type2 = Град | subdivision_name2 = [[Лесковац]] | dimensions_footnotes = | elevation_footnotes = | elevation_m = 279 | population_footnotes = | population_total = 1.002 | population_as_of = 2022 | population_density_km2 = auto | population_demonym = | population_note = | timezone1 = [[Средноевропско време|CET]] |utc_offset = +1 | utc_offset1 = | timezone1_DST = [[Средноевропско летно време|CEST]] |utc_offset_DST = +2 | utc_offset1_DST = | postal_code_type = Пошт. бр. | postal_code = 16206 | area_code_type = | area_code = 016 | registration_plate = LE }} '''Долно Бријање''' ({{lang-sr|Доње Бријање}}) е населено место во градот [[Лесковац]], [[Јабланички Управен Округ]], [[Србија]]. Според пописот од 2022 година имало 1.002 жители.<ref>[http://pop-stat.mashke.org/serbia-census.htm All places: 1948, 1953, 1961, 1971, 1981, 1991, 2002, 2011, 2022 censuses] pop-stat.mashke.org </ref> == Поврзано == * [[Лесковац]] * [[Јабланички Управен Округ]] * [[Јужна Србија]] == Наводи == {{наводи}} [[Категорија:Населени места во Лесковац]] [[Категорија:Населени места во Јужна Србија]] 25nrtzgkmy4xppal52jowifr8tr5ae6 0 1368703 5388044 5357284 2025-07-06T18:48:50Z Marco Mitrovich 114460 5388044 wikitext text/x-wiki {{Инфокутија Населено место | name = Долно Крајинце | native_name = Доње Крајинце | settlement_type = Населба | image_skyline = Donje Krajince, Leskovac, a04.JPG | image_alt = | image_caption = Долно Крајинце | nickname = | pushpin_map = Serbia | pushpin_label_position = | pushpin_map_alt = | pushpin_map_caption = | latd = 42 |latm = 59 |lats = 35.76 |latNS = N | longd = 22 |longm = 1 |longs = 15 |longEW = E | coor_pinpoint = | coordinates_type = | coordinates_display = | coordinates_footnotes = | subdivision_type = Држава | subdivision_name = [[Србија]] | subdivision_type1 = Управен Округ | subdivision_name1 = [[Јабланички Управен Округ|Јабланички]] | subdivision_type2 = Град | subdivision_name2 = [[Лесковац]] | dimensions_footnotes = | elevation_footnotes = | elevation_m = 226 | population_footnotes = | population_total = 655 | population_as_of = 2022 | population_density_km2 = auto | population_demonym = | population_note = | timezone1 = [[Средноевропско време|CET]] |utc_offset = +1 | utc_offset1 = | timezone1_DST = [[Средноевропско летно време|CEST]] |utc_offset_DST = +2 | utc_offset1_DST = | postal_code_type = Пошт. бр. | postal_code = 16000 | area_code_type = | area_code = 016 | registration_plate = LE }} '''Долно Крајинце''' ({{lang-sr|Доње Крајинце}}) е населено место во градот [[Лесковац]], [[Јабланички Управен Округ]], [[Србија]]. Според пописот од 2022 година имало 655 жители.<ref>[http://pop-stat.mashke.org/serbia-census.htm All places: 1948, 1953, 1961, 1971, 1981, 1991, 2002, 2011, 2022 censuses] pop-stat.mashke.org </ref> == Поврзано == * [[Лесковац]] * [[Јабланички Управен Округ]] * [[Јужна Србија]] == Наводи == {{наводи}} [[Категорија:Населени места во Лесковац]] [[Категорија:Населени места во Јужна Србија]] iccywhsoxlxk6vitzog99956hno3c23 0 1368704 5388045 5357285 2025-07-06T18:49:42Z Marco Mitrovich 114460 5388045 wikitext text/x-wiki {{Инфокутија Населено место | name = Долно Синковце | native_name = Доње Синковце | settlement_type = Населба | image_skyline = | image_alt = | image_caption = | nickname = | pushpin_map = Serbia | pushpin_label_position = | pushpin_map_alt = | pushpin_map_caption = | latd = 42 |latm = 58 |lats = 29.4 |latNS = N | longd = 21 |longm = 54 |longs = 33.6 |longEW = E | coor_pinpoint = | coordinates_type = | coordinates_display = | coordinates_footnotes = | subdivision_type = Држава | subdivision_name = [[Србија]] | subdivision_type1 = Управен Округ | subdivision_name1 = [[Јабланички Управен Округ|Јабланички]] | subdivision_type2 = Град | subdivision_name2 = [[Лесковац]] | dimensions_footnotes = | elevation_footnotes = | elevation_m = 304 | population_footnotes = | population_total = 1.405 | population_as_of = 2022 | population_density_km2 = auto | population_demonym = | population_note = | timezone1 = [[Средноевропско време|CET]] |utc_offset = +1 | utc_offset1 = | timezone1_DST = [[Средноевропско летно време|CEST]] |utc_offset_DST = +2 | utc_offset1_DST = | postal_code_type = Пошт. бр. | postal_code = 16000 | area_code_type = | area_code = 016 | registration_plate = LE }} '''Долно Синковце''' ({{lang-sr|Доње Синковце}}) е населено место во градот [[Лесковац]], [[Јабланички Управен Округ]], [[Србија]]. Според пописот од 2022 година имало 1.405 жители.<ref>[http://pop-stat.mashke.org/serbia-census.htm All places: 1948, 1953, 1961, 1971, 1981, 1991, 2002, 2011, 2022 censuses] pop-stat.mashke.org </ref> == Поврзано == * [[Лесковац]] * [[Јабланички Управен Округ]] * [[Јужна Србија]] == Наводи == {{наводи}} [[Категорија:Населени места во Лесковац]] [[Категорија:Населени места во Јужна Србија]] 23sn3wc4a21503p48qbcatziuzhbbmz 0 1368706 5388046 5357286 2025-07-06T18:50:24Z Marco Mitrovich 114460 5388046 wikitext text/x-wiki {{Инфокутија Населено место | name = Долно Стопање | native_name = Доње Стпаоње | settlement_type = Населба | image_skyline = L'église Saint-Nicolas à Donje Stopanje.jpg | image_alt = | image_caption = Црква во селото | nickname = | pushpin_map = Serbia | pushpin_label_position = | pushpin_map_alt = | pushpin_map_caption = | latd = 43 |latm = 1 |lats = 4.2 |latNS = N | longd = 21 |longm = 54 |longs = 24.6 |longEW = E | coor_pinpoint = | coordinates_type = | coordinates_display = | coordinates_footnotes = | subdivision_type = Држава | subdivision_name = [[Србија]] | subdivision_type1 = Управен Округ | subdivision_name1 = [[Јабланички Управен Округ|Јабланички]] | subdivision_type2 = Град | subdivision_name2 = [[Лесковац]] | dimensions_footnotes = | elevation_footnotes = | elevation_m = 212 | population_footnotes = | population_total = 971 | population_as_of = 2022 | population_density_km2 = auto | population_demonym = | population_note = | timezone1 = [[Средноевропско време|CET]] |utc_offset = +1 | utc_offset1 = | timezone1_DST = [[Средноевропско летно време|CEST]] |utc_offset_DST = +2 | utc_offset1_DST = | postal_code_type = Пошт. бр. | postal_code = 16000 | area_code_type = | area_code = 016 | registration_plate = LE }} '''Долно Стопање''' ({{lang-sr|Доње Стопање}}) е населено место во градот [[Лесковац]], [[Јабланички Управен Округ]], [[Србија]]. Според пописот од 2022 година имало 971 жител.<ref>[http://pop-stat.mashke.org/serbia-census.htm All places: 1948, 1953, 1961, 1971, 1981, 1991, 2002, 2011, 2022 censuses] pop-stat.mashke.org </ref> Српски фудбалер [[Душко Тошиќ]], по мајчина линија, има потекло од Долно Стопање, сопруг на српска пејачка [[Јелена Карлеуша]].<ref>[https://svet-scandal.rs/jelena-karleusa-u-poseti-rodnom-gradu-duskove-rodbine/ Duško nikad nije bio dovoljno dobar: Karleuša se celog života stidela njegove rodbine] svet-scandal.rs</ref> == Поврзано == * [[Лесковац]] * [[Јабланички Управен Округ]] * [[Јужна Србија]] == Наводи == {{наводи}} [[Категорија:Населени места во Лесковац]] [[Категорија:Населени места во Јужна Србија]] py09ac5s3th0a0obib4q8uwmj1d3m70 0 1368707 5388047 5357287 2025-07-06T18:51:08Z Marco Mitrovich 114460 5388047 wikitext text/x-wiki {{Инфокутија Населено место | name = Долно Трњане | native_name = Доње Трњане | settlement_type = Населба | image_skyline = | image_alt = | image_caption = | nickname = | pushpin_map = Serbia | pushpin_label_position = | pushpin_map_alt = | pushpin_map_caption = | latd = 42 |latm = 58 |lats = 15 |latNS = N | longd = 21 |longm = 52 |longs = 20.4 |longEW = E | coor_pinpoint = | coordinates_type = | coordinates_display = | coordinates_footnotes = | subdivision_type = Држава | subdivision_name = [[Србија]] | subdivision_type1 = Управен Округ | subdivision_name1 = [[Јабланички Управен Округ|Јабланички]] | subdivision_type2 = Град | subdivision_name2 = [[Лесковац]] | dimensions_footnotes = | elevation_footnotes = | elevation_m = 236 | population_footnotes = | population_total = 223 | population_as_of = 2022 | population_density_km2 = auto | population_demonym = | population_note = | timezone1 = [[Средноевропско време|CET]] |utc_offset = +1 | utc_offset1 = | timezone1_DST = [[Средноевропско летно време|CEST]] |utc_offset_DST = +2 | utc_offset1_DST = | postal_code_type = Пошт. бр. | postal_code = 16231 | area_code_type = | area_code = 016 | registration_plate = LE }} '''Долно Трњане''' ({{lang-sr|Доње Трњане}}) е населено место во градот [[Лесковац]], [[Јабланички Управен Округ]], [[Србија]]. Според пописот од 2022 година имало 223 жители.<ref>[http://pop-stat.mashke.org/serbia-census.htm All places: 1948, 1953, 1961, 1971, 1981, 1991, 2002, 2011, 2022 censuses] pop-stat.mashke.org </ref> == Поврзано == * [[Лесковац]] * [[Јабланички Управен Округ]] * [[Јужна Србија]] == Наводи == {{наводи}} [[Категорија:Населени места во Лесковац]] [[Категорија:Населени места во Јужна Србија]] 6rwthoe5cws9td8gxurr22ld5pbawmm 0 1368708 5388042 5357282 2025-07-06T18:47:23Z Marco Mitrovich 114460 5388042 wikitext text/x-wiki {{Инфокутија Населено место | name = Долни Буниброд | native_name = Доњи Буниброд | settlement_type = Населба | image_skyline = | image_alt = | image_caption = | nickname = | pushpin_map = Serbia | pushpin_label_position = | pushpin_map_alt = | pushpin_map_caption = | latd = 42 |latm = 57 |lats = 56 |latNS = N | longd = 22 |longm = 01 |longs = 0.2 |longEW = E | coor_pinpoint = | coordinates_type = | coordinates_display = | coordinates_footnotes = | subdivision_type = Држава | subdivision_name = [[Србија]] | subdivision_type1 = Управен Округ | subdivision_name1 = [[Јабланички Управен Округ|Јабланички]] | subdivision_type2 = Град | subdivision_name2 = [[Лесковац]] | dimensions_footnotes = | elevation_footnotes = | elevation_m = 229 | population_footnotes = | population_total = 452 | population_as_of = 2022 | population_density_km2 = auto | population_demonym = | population_note = | timezone1 = [[Средноевропско време|CET]] |utc_offset = +1 | utc_offset1 = | timezone1_DST = [[Средноевропско летно време|CEST]] |utc_offset_DST = +2 | utc_offset1_DST = | postal_code_type = Пошт. бр. | postal_code = 16211 | area_code_type = | area_code = 016 | registration_plate = LE }} '''Долни Буниброд''' ({{lang-sr|Доњи Буниброд}}) е населено место во градот [[Лесковац]], [[Јабланички Управен Округ]], [[Србија]]. Според пописот од 2022 година имало 452 жители.<ref>[http://pop-stat.mashke.org/serbia-census.htm All places: 1948, 1953, 1961, 1971, 1981, 1991, 2002, 2011, 2022 censuses] pop-stat.mashke.org </ref> == Поврзано == * [[Лесковац]] * [[Јабланички Управен Округ]] * [[Јужна Србија]] == Наводи == {{наводи}} [[Категорија:Населени места во Лесковац]] [[Категорија:Населени места во Јужна Србија]] qn7e5o3hs0l59o1blgc5l9h8h9v7bnt 0 1368711 5388048 5357288 2025-07-06T18:51:55Z Marco Mitrovich 114460 5388048 wikitext text/x-wiki {{Инфокутија Населено место | name = Драшковац | native_name = Драшковац | settlement_type = Населба | image_skyline = | image_alt = | image_caption = | nickname = | pushpin_map = Serbia | pushpin_label_position = | pushpin_map_alt = | pushpin_map_caption = | latd = 43 |latm = 8 |lats = 10.8 |latNS = N | longd = 21 |longm = 50 |longs = 27.6 |longEW = E | coor_pinpoint = | coordinates_type = | coordinates_display = | coordinates_footnotes = | subdivision_type = Држава | subdivision_name = [[Србија]] | subdivision_type1 = Управен Округ | subdivision_name1 = [[Јабланички Управен Округ|Јабланички]] | subdivision_type2 = Град | subdivision_name2 = [[Лесковац]] | dimensions_footnotes = | elevation_footnotes = | elevation_m = 208 | population_footnotes = | population_total = 542 | population_as_of = 2022 | population_density_km2 = auto | population_demonym = | population_note = | timezone1 = [[Средноевропско време|CET]] |utc_offset = +1 | utc_offset1 = | timezone1_DST = [[Средноевропско летно време|CEST]] |utc_offset_DST = +2 | utc_offset1_DST = | postal_code_type = Пошт. бр. | postal_code = 16253 | area_code_type = | area_code = 016 | registration_plate = LE }} '''Драшковац''' е населено место во градот [[Лесковац]], [[Јабланички Управен Округ]], [[Србија]]. Според пописот од 2022 година имало 542 жители.<ref>[http://pop-stat.mashke.org/serbia-census.htm All places: 1948, 1953, 1961, 1971, 1981, 1991, 2002, 2011, 2022 censuses] pop-stat.mashke.org </ref> == Поврзано == * [[Лесковац]] * [[Јабланички Управен Округ]] * [[Јужна Србија]] == Наводи == {{наводи}} [[Категорија:Населени места во Лесковац]] [[Категорија:Населени места во Јужна Србија]] d2cpdtmhqw58rgefztsdo48fzy8q3aq 0 1368712 5388049 5357289 2025-07-06T18:52:36Z Marco Mitrovich 114460 5388049 wikitext text/x-wiki {{Инфокутија Населено место | name = Дрводеља | native_name = Дрводеља | settlement_type = Населба | image_skyline = | image_alt = | image_caption = | nickname = | pushpin_map = Serbia | pushpin_label_position = | pushpin_map_alt = | pushpin_map_caption = | latd = 42 |latm = 54 |lats = 6.6 |latNS = N | longd = 21 |longm = 50 |longs = 7.2 |longEW = E | coor_pinpoint = | coordinates_type = | coordinates_display = | coordinates_footnotes = | subdivision_type = Држава | subdivision_name = [[Србија]] | subdivision_type1 = Управен Округ | subdivision_name1 = [[Јабланички Управен Округ|Јабланички]] | subdivision_type2 = Град | subdivision_name2 = [[Лесковац]] | dimensions_footnotes = | elevation_footnotes = | elevation_m = 338 | population_footnotes = | population_total = 187 | population_as_of = 2022 | population_density_km2 = auto | population_demonym = | population_note = | timezone1 = [[Средноевропско време|CET]] |utc_offset = +1 | utc_offset1 = | timezone1_DST = [[Средноевропско летно време|CEST]] |utc_offset_DST = +2 | utc_offset1_DST = | postal_code_type = Пошт. бр. | postal_code = 16204 | area_code_type = | area_code = 016 | registration_plate = LE }} '''Дрводеља''' е населено место во градот [[Лесковац]], [[Јабланички Управен Округ]], [[Србија]]. Според пописот од 2022 година имало 187 жители.<ref>[http://pop-stat.mashke.org/serbia-census.htm All places: 1948, 1953, 1961, 1971, 1981, 1991, 2002, 2011, 2022 censuses] pop-stat.mashke.org </ref> == Поврзано == * [[Лесковац]] * [[Јабланички Управен Округ]] * [[Јужна Србија]] == Наводи == {{наводи}} [[Категорија:Населени места во Лесковац]] [[Категорија:Населени места во Јужна Србија]] 2mie33swv317sgo989wr0f5n8d1ji0h 0 1368713 5388050 5357290 2025-07-06T18:53:29Z Marco Mitrovich 114460 5388050 wikitext text/x-wiki {{Инфокутија Населено место | name = Дрќевац | native_name = Дрћевац | settlement_type = Населба | image_skyline = | image_alt = | image_caption = | nickname = | pushpin_map = Serbia | pushpin_label_position = | pushpin_map_alt = | pushpin_map_caption = | latd = 43 |latm = 5 |lats = 0 |latNS = N | longd = 22 |longm = 0 |longs = 5.4 |longEW = E | coor_pinpoint = | coordinates_type = | coordinates_display = | coordinates_footnotes = | subdivision_type = Држава | subdivision_name = [[Србија]] | subdivision_type1 = Управен Округ | subdivision_name1 = [[Јабланички Управен Округ|Јабланички]] | subdivision_type2 = Град | subdivision_name2 = [[Лесковац]] | dimensions_footnotes = | elevation_footnotes = | elevation_m = 380 | population_footnotes = | population_total = 226 | population_as_of = 2022 | population_density_km2 = auto | population_demonym = | population_note = | timezone1 = [[Средноевропско време|CET]] |utc_offset = +1 | utc_offset1 = | timezone1_DST = [[Средноевропско летно време|CEST]] |utc_offset_DST = +2 | utc_offset1_DST = | postal_code_type = Пошт. бр. | postal_code = 16254 | area_code_type = | area_code = 016 | registration_plate = LE }} '''Дрќевац''' ({{lang-sr|Дрћевац}}) е населено место во градот [[Лесковац]], [[Јабланички Управен Округ]], [[Србија]]. Според пописот од 2022 година имало 226 жители.<ref>[http://pop-stat.mashke.org/serbia-census.htm All places: 1948, 1953, 1961, 1971, 1981, 1991, 2002, 2011, 2022 censuses] pop-stat.mashke.org </ref> == Поврзано == * [[Лесковац]] * [[Јабланички Управен Округ]] * [[Јужна Србија]] == Наводи == {{наводи}} [[Категорија:Населени места во Лесковац]] [[Категорија:Населени места во Јужна Србија]] 541hf026kzj01924yevwcj5zf22szif 0 1368714 5388051 5357291 2025-07-06T18:54:11Z Marco Mitrovich 114460 5388051 wikitext text/x-wiki {{Инфокутија Населено место | name = Душаново | native_name = Душаново | settlement_type = Населба | image_skyline = | image_alt = | image_caption = | nickname = | pushpin_map = Serbia | pushpin_label_position = | pushpin_map_alt = | pushpin_map_caption = | latd = 43 |latm = 3 |lats = 4.2 |latNS = N | longd = 21 |longm = 50 |longs = 24.6 |longEW = E | coor_pinpoint = | coordinates_type = | coordinates_display = | coordinates_footnotes = | subdivision_type = Држава | subdivision_name = [[Србија]] | subdivision_type1 = Управен Округ | subdivision_name1 = [[Јабланички Управен Округ|Јабланички]] | subdivision_type2 = Град | subdivision_name2 = [[Лесковац]] | dimensions_footnotes = | elevation_footnotes = | elevation_m = 346 | population_footnotes = | population_total = 104 | population_as_of = 2022 | population_density_km2 = auto | population_demonym = | population_note = | timezone1 = [[Средноевропско време|CET]] |utc_offset = +1 | utc_offset1 = | timezone1_DST = [[Средноевропско летно време|CEST]] |utc_offset_DST = +2 | utc_offset1_DST = | postal_code_type = Пошт. бр. | postal_code = 16000 | area_code_type = | area_code = 016 | registration_plate = LE }} '''Душаново''' е населено место во градот [[Лесковац]], [[Јабланички Управен Округ]], [[Србија]]. Според пописот од 2022 година имало 104 жители.<ref>[http://pop-stat.mashke.org/serbia-census.htm All places: 1948, 1953, 1961, 1971, 1981, 1991, 2002, 2011, 2022 censuses] pop-stat.mashke.org </ref> == Поврзано == * [[Лесковац]] * [[Јабланички Управен Округ]] * [[Јужна Србија]] == Наводи == {{наводи}} [[Категорија:Населени места во Лесковац]] [[Категорија:Населени места во Јужна Србија]] f9mtc7krxeqx6212cgc4wjqeiy5be2y 0 1368869 5388052 5357292 2025-07-06T18:54:54Z Marco Mitrovich 114460 5388052 wikitext text/x-wiki {{Инфокутија Населено место | name = Жабљане | native_name = Жабљане | settlement_type = Населба | image_skyline = | image_alt = | image_caption = | nickname = | pushpin_map = Serbia | pushpin_label_position = | pushpin_map_alt = | pushpin_map_caption = | latd = 42 |latm = 52 |lats = 24 |latNS = N | longd = 21 |longm = 53 |longs = 25.8 |longEW = E | coor_pinpoint = | coordinates_type = | coordinates_display = | coordinates_footnotes = | subdivision_type = Држава | subdivision_name = [[Србија]] | subdivision_type1 = Управен Округ | subdivision_name1 = [[Јабланички Управен Округ|Јабланички]] | subdivision_type2 = Град | subdivision_name2 = [[Лесковац]] | dimensions_footnotes = | elevation_footnotes = | elevation_m = 277 | population_footnotes = | population_total = 503 | population_as_of = 2022 | population_density_km2 = auto | population_demonym = | population_note = | timezone1 = [[Средноевропско време|CET]] |utc_offset = +1 | utc_offset1 = | timezone1_DST = [[Средноевропско летно време|CEST]] |utc_offset_DST = +2 | utc_offset1_DST = | postal_code_type = Пошт. бр. | postal_code = 16203 | area_code_type = | area_code = 016 | registration_plate = LE }} '''Жабљане''' е населено место во градот [[Лесковац]], [[Јабланички Управен Округ]], [[Србија]]. Според пописот од 2022 година имало 503 жители.<ref>[http://pop-stat.mashke.org/serbia-census.htm All places: 1948, 1953, 1961, 1971, 1981, 1991, 2002, 2011, 2022 censuses] pop-stat.mashke.org </ref> == Поврзано == * [[Лесковац]] * [[Јабланички Управен Округ]] * [[Јужна Србија]] == Наводи == {{наводи}} [[Категорија:Населени места во Лесковац]] [[Категорија:Населени места во Јужна Србија]] 1uq9j36c6n4vhmq6hj0mdlfqwapzote 0 1368871 5388053 5357296 2025-07-06T18:55:35Z Marco Mitrovich 114460 5388053 wikitext text/x-wiki {{Инфокутија Населено место | name = Живково | native_name = Живково | settlement_type = Населба | image_skyline = Živkovo, Leskovac 01.JPG | image_alt = | image_caption = Живково | nickname = | pushpin_map = Serbia | pushpin_label_position = | pushpin_map_alt = | pushpin_map_caption = | latd = 43 |latm = 4 |lats = 16.2 |latNS = N | longd = 21 |longm = 55 |longs = 4.2 |longEW = E | coor_pinpoint = | coordinates_type = | coordinates_display = | coordinates_footnotes = | subdivision_type = Држава | subdivision_name = [[Србија]] | subdivision_type1 = Управен Округ | subdivision_name1 = [[Јабланички Управен Округ|Јабланички]] | subdivision_type2 = Град | subdivision_name2 = [[Лесковац]] | dimensions_footnotes = | elevation_footnotes = | elevation_m = 210 | population_footnotes = | population_total = 524 | population_as_of = 2022 | population_density_km2 = auto | population_demonym = | population_note = | timezone1 = [[Средноевропско време|CET]] |utc_offset = +1 | utc_offset1 = | timezone1_DST = [[Средноевропско летно време|CEST]] |utc_offset_DST = +2 | utc_offset1_DST = | postal_code_type = Пошт. бр. | postal_code = 16251 | area_code_type = | area_code = 016 | registration_plate = LE }} '''Живково''' (поранешно име ''Дупљане'') е населено место во градот [[Лесковац]], [[Јабланички Управен Округ]], [[Србија]]. Според пописот од 2022 година имало 524 жители.<ref>[http://pop-stat.mashke.org/serbia-census.htm All places: 1948, 1953, 1961, 1971, 1981, 1991, 2002, 2011, 2022 censuses] pop-stat.mashke.org </ref> == Поврзано == * [[Лесковац]] * [[Јабланички Управен Округ]] * [[Јужна Србија]] == Наводи == {{наводи}} [[Категорија:Населени места во Лесковац]] [[Категорија:Населени места во Јужна Србија]] 1w58gpxe5y8m2xqpwfqfsgmew8mhj1m 0 1368874 5388054 5357297 2025-07-06T18:56:15Z Marco Mitrovich 114460 5388054 wikitext text/x-wiki {{Инфокутија Населено место | name = Жижавица | native_name = Жижавица | settlement_type = Населба | image_skyline = Selo Žižavica 1.jpg | image_alt = | image_caption = Жижавица | nickname = | pushpin_map = Serbia | pushpin_label_position = | pushpin_map_alt = | pushpin_map_caption = | latd = 42 |latm = 58 |lats = 12 |latNS = N | longd = 22 |longm = 0 |longs = 18 |longEW = E | coor_pinpoint = | coordinates_type = | coordinates_display = | coordinates_footnotes = | subdivision_type = Држава | subdivision_name = [[Србија]] | subdivision_type1 = Управен Округ | subdivision_name1 = [[Јабланички Управен Округ|Јабланички]] | subdivision_type2 = Град | subdivision_name2 = [[Лесковац]] | dimensions_footnotes = | elevation_footnotes = | elevation_m = 288 | population_footnotes = | population_total = 117 | population_as_of = 2022 | population_density_km2 = auto | population_demonym = | population_note = | timezone1 = [[Средноевропско време|CET]] |utc_offset = +1 | utc_offset1 = | timezone1_DST = [[Средноевропско летно време|CEST]] |utc_offset_DST = +2 | utc_offset1_DST = | postal_code_type = Пошт. бр. | postal_code = 16211 | area_code_type = | area_code = 016 | registration_plate = LE }} '''Жижавица''' е населено место во градот [[Лесковац]], [[Јабланички Управен Округ]], [[Србија]]. Според пописот од 2022 година имало 117 жители.<ref>[http://pop-stat.mashke.org/serbia-census.htm All places: 1948, 1953, 1961, 1971, 1981, 1991, 2002, 2011, 2022 censuses] pop-stat.mashke.org </ref> == Поврзано == * [[Лесковац]] * [[Јабланички Управен Округ]] * [[Јужна Србија]] == Наводи == {{наводи}} [[Категорија:Населени места во Лесковац]] [[Категорија:Населени места во Јужна Србија]] e4e8uewb6whb3vtxppfs9i1qff94090 0 1368897 5388055 5357298 2025-07-06T18:56:54Z Marco Mitrovich 114460 5388055 wikitext text/x-wiki {{Инфокутија Населено место | name = Загужане | native_name = Загужане | settlement_type = Населба | image_skyline = Zagužane, Leskovac 04.JPG | image_alt = | image_caption = Загужане | nickname = | pushpin_map = Serbia | pushpin_label_position = | pushpin_map_alt = | pushpin_map_caption = | latd = 42 |latm = 55 |lats = 1.2 |latNS = N | longd = 21 |longm = 59 |longs = 15 |longEW = E | coor_pinpoint = | coordinates_type = | coordinates_display = | coordinates_footnotes = | subdivision_type = Држава | subdivision_name = [[Србија]] | subdivision_type1 = Управен Округ | subdivision_name1 = [[Јабланички Управен Округ|Јабланички]] | subdivision_type2 = Град | subdivision_name2 = [[Лесковац]] | dimensions_footnotes = | elevation_footnotes = | elevation_m = 277 | population_footnotes = | population_total = 266 | population_as_of = 2022 | population_density_km2 = auto | population_demonym = | population_note = | timezone1 = [[Средноевропско време|CET]] |utc_offset = +1 | utc_offset1 = | timezone1_DST = [[Средноевропско летно време|CEST]] |utc_offset_DST = +2 | utc_offset1_DST = | postal_code_type = Пошт. бр. | postal_code = 16221 | area_code_type = | area_code = 016 | registration_plate = LE }} '''Загужане''' е населено место во градот [[Лесковац]], [[Јабланички Управен Округ]], [[Србија]]. Според пописот од 2022 година имало 266 жители.<ref>[http://pop-stat.mashke.org/serbia-census.htm All places: 1948, 1953, 1961, 1971, 1981, 1991, 2002, 2011, 2022 censuses] pop-stat.mashke.org </ref> == Поврзано == * [[Лесковац]] * [[Јабланички Управен Округ]] * [[Јужна Србија]] == Наводи == {{наводи}} [[Категорија:Населени места во Лесковац]] [[Категорија:Населени места во Јужна Србија]] jc3blb0i8rwuf50c3wk73h94w9uf1o9 0 1368898 5388056 5357299 2025-07-06T18:57:33Z Marco Mitrovich 114460 5388056 wikitext text/x-wiki {{Инфокутија Населено место | name = Залужње | native_name = Залужње | settlement_type = Населба | image_skyline = Zalužnje, Leskovac 02.JPG | image_alt = | image_caption = Залужње | nickname = | pushpin_map = Serbia | pushpin_label_position = | pushpin_map_alt = | pushpin_map_caption = | latd = 43 |latm = 3 |lats = 13.8 |latNS = N | longd = 21 |longm = 55 |longs = 25.2 |longEW = E | coor_pinpoint = | coordinates_type = | coordinates_display = | coordinates_footnotes = | subdivision_type = Држава | subdivision_name = [[Србија]] | subdivision_type1 = Управен Округ | subdivision_name1 = [[Јабланички Управен Округ|Јабланички]] | subdivision_type2 = Град | subdivision_name2 = [[Лесковац]] | dimensions_footnotes = | elevation_footnotes = | elevation_m = 212 | population_footnotes = | population_total = 336 | population_as_of = 2022 | population_density_km2 = auto | population_demonym = | population_note = | timezone1 = [[Средноевропско време|CET]] |utc_offset = +1 | utc_offset1 = | timezone1_DST = [[Средноевропско летно време|CEST]] |utc_offset_DST = +2 | utc_offset1_DST = | postal_code_type = Пошт. бр. | postal_code = 16000 | area_code_type = | area_code = 016 | registration_plate = LE }} '''Залужње''' е населено место во градот [[Лесковац]], [[Јабланички Управен Округ]], [[Србија]]. Според пописот од 2022 година имало 336 жители.<ref>[http://pop-stat.mashke.org/serbia-census.htm All places: 1948, 1953, 1961, 1971, 1981, 1991, 2002, 2011, 2022 censuses] pop-stat.mashke.org </ref> == Поврзано == * [[Лесковац]] * [[Јабланички Управен Округ]] * [[Јужна Србија]] == Наводи == {{наводи}} [[Категорија:Населени места во Лесковац]] [[Категорија:Населени места во Јужна Србија]] tv4od77buvtr1ghf6rsuc9n83hwf1gt 0 1368900 5388057 5357300 2025-07-06T18:58:11Z Marco Mitrovich 114460 5388057 wikitext text/x-wiki {{Инфокутија Населено место | name = Злокуќане | native_name = Злокућане | settlement_type = Населба | image_skyline = Selo Zlokućane 1.jpg | image_alt = | image_caption = Злокуќане | nickname = | pushpin_map = Serbia | pushpin_label_position = | pushpin_map_alt = | pushpin_map_caption = | latd = 43 |latm = 3 |lats = 23.4 |latNS = N | longd = 21 |longm = 59 |longs = 13.8 |longEW = E | coor_pinpoint = | coordinates_type = | coordinates_display = | coordinates_footnotes = | subdivision_type = Држава | subdivision_name = [[Србија]] | subdivision_type1 = Управен Округ | subdivision_name1 = [[Јабланички Управен Округ|Јабланички]] | subdivision_type2 = Град | subdivision_name2 = [[Лесковац]] | dimensions_footnotes = | elevation_footnotes = | elevation_m = 281 | population_footnotes = | population_total = 151 | population_as_of = 2022 | population_density_km2 = auto | population_demonym = | population_note = | timezone1 = [[Средноевропско време|CET]] |utc_offset = +1 | utc_offset1 = | timezone1_DST = [[Средноевропско летно време|CEST]] |utc_offset_DST = +2 | utc_offset1_DST = | postal_code_type = Пошт. бр. | postal_code = 16254 | area_code_type = | area_code = 016 | registration_plate = LE }} '''Злокуќане''' е населено место во градот [[Лесковац]], [[Јабланички Управен Округ]], [[Србија]]. Според пописот од 2022 година имало 151 жител.<ref>[http://pop-stat.mashke.org/serbia-census.htm All places: 1948, 1953, 1961, 1971, 1981, 1991, 2002, 2011, 2022 censuses] pop-stat.mashke.org </ref> == Поврзано == * [[Лесковац]] * [[Јабланички Управен Округ]] * [[Јужна Србија]] == Наводи == {{наводи}} [[Категорија:Населени места во Лесковац]] [[Категорија:Населени места во Јужна Србија]] ccq29xdbyghaw4trmqcg5l712q1hp6h 0 1368902 5388058 5357301 2025-07-06T18:58:51Z Marco Mitrovich 114460 5388058 wikitext text/x-wiki {{Инфокутија Населено место | name = Злоќудово | native_name = Злоћудово | settlement_type = Населба | image_skyline = | image_alt = | image_caption = | nickname = | pushpin_map = Serbia | pushpin_label_position = | pushpin_map_alt = | pushpin_map_caption = | latd = 42 |latm = 59 |lats = 3.6 |latNS = N | longd = 22 |longm = 1 |longs = 16.2 |longEW = E | coor_pinpoint = | coordinates_type = | coordinates_display = | coordinates_footnotes = | subdivision_type = Држава | subdivision_name = [[Србија]] | subdivision_type1 = Управен Округ | subdivision_name1 = [[Јабланички Управен Округ|Јабланички]] | subdivision_type2 = Град | subdivision_name2 = [[Лесковац]] | dimensions_footnotes = | elevation_footnotes = | elevation_m = 225 | population_footnotes = | population_total = 240 | population_as_of = 2022 | population_density_km2 = auto | population_demonym = | population_note = | timezone1 = [[Средноевропско време|CET]] |utc_offset = +1 | utc_offset1 = | timezone1_DST = [[Средноевропско летно време|CEST]] |utc_offset_DST = +2 | utc_offset1_DST = | postal_code_type = Пошт. бр. | postal_code = 16000 | area_code_type = | area_code = 016 | registration_plate = LE }} '''Злоќудово''' е населено место во градот [[Лесковац]], [[Јабланички Управен Округ]], [[Србија]]. Според пописот од 2022 година имало 240 жители.<ref>[http://pop-stat.mashke.org/serbia-census.htm All places: 1948, 1953, 1961, 1971, 1981, 1991, 2002, 2011, 2022 censuses] pop-stat.mashke.org </ref> == Поврзано == * [[Лесковац]] * [[Јабланички Управен Округ]] * [[Јужна Србија]] == Наводи == {{наводи}} [[Категорија:Населени места во Лесковац]] [[Категорија:Населени места во Јужна Србија]] 4gipovcbxsrihgrwokdrs85jk7fgg2j 0 1368903 5388059 5357302 2025-07-06T18:59:32Z Marco Mitrovich 114460 5388059 wikitext text/x-wiki {{Инфокутија Населено место | name = Зољево | native_name = Зољево | settlement_type = Населба | image_skyline = Zoljevo, Leskovac 05.JPG | image_alt = | image_caption = Зољево | nickname = | pushpin_map = Serbia | pushpin_label_position = | pushpin_map_alt = | pushpin_map_caption = | latd = 42 |latm = 54 |lats = 21 |latNS = N | longd = 21 |longm = 59 |longs = 2.4 |longEW = E | coor_pinpoint = | coordinates_type = | coordinates_display = | coordinates_footnotes = | subdivision_type = Држава | subdivision_name = [[Србија]] | subdivision_type1 = Управен Округ | subdivision_name1 = [[Јабланички Управен Округ|Јабланички]] | subdivision_type2 = Град | subdivision_name2 = [[Лесковац]] | dimensions_footnotes = | elevation_footnotes = | elevation_m = 372 | population_footnotes = | population_total = 215 | population_as_of = 2022 | population_density_km2 = auto | population_demonym = | population_note = | timezone1 = [[Средноевропско време|CET]] |utc_offset = +1 | utc_offset1 = | timezone1_DST = [[Средноевропско летно време|CEST]] |utc_offset_DST = +2 | utc_offset1_DST = | postal_code_type = Пошт. бр. | postal_code = 16221 | area_code_type = | area_code = 016 | registration_plate = LE }} '''Зољево''' е населено место во градот [[Лесковац]], [[Јабланички Управен Округ]], [[Србија]]. Според пописот од 2022 година имало 215 жители.<ref>[http://pop-stat.mashke.org/serbia-census.htm All places: 1948, 1953, 1961, 1971, 1981, 1991, 2002, 2011, 2022 censuses] pop-stat.mashke.org </ref> == Поврзано == * [[Лесковац]] * [[Јабланички Управен Округ]] * [[Јужна Србија]] == Наводи == {{наводи}} [[Категорија:Населени места во Лесковац]] [[Категорија:Населени места во Јужна Србија]] 7s70wzbkhunhmnbfh7bwh2rlioyybh5 0 1368929 5388061 5357304 2025-07-06T19:00:53Z Marco Mitrovich 114460 5388061 wikitext text/x-wiki {{Инфокутија Населено место | name = Јарсеново | native_name = Јарсеново | settlement_type = Населба | image_skyline = Jarsenovo, Leskovac, Panorama a13.JPG | image_alt = | image_caption = Јарсеново | nickname = | pushpin_map = Serbia | pushpin_label_position = | pushpin_map_alt = | pushpin_map_caption = | latd = 43 |latm = 5 |lats = 4.2 |latNS = N | longd = 22 |longm = 5 |longs = 6 |longEW = E | coor_pinpoint = | coordinates_type = | coordinates_display = | coordinates_footnotes = | subdivision_type = Држава | subdivision_name = [[Србија]] | subdivision_type1 = Управен Округ | subdivision_name1 = [[Јабланички Управен Округ|Јабланички]] | subdivision_type2 = Град | subdivision_name2 = [[Лесковац]] | dimensions_footnotes = | elevation_footnotes = | elevation_m = 494 | population_footnotes = | population_total = 225 | population_as_of = 2022 | population_density_km2 = auto | population_demonym = | population_note = | timezone1 = [[Средноевропско време|CET]] |utc_offset = +1 | utc_offset1 = | timezone1_DST = [[Средноевропско летно време|CEST]] |utc_offset_DST = +2 | utc_offset1_DST = | postal_code_type = Пошт. бр. | postal_code = 16201 | area_code_type = | area_code = 016 | registration_plate = LE }} '''Јарсеново''' е населено место во градот [[Лесковац]], [[Јабланички Управен Округ]], [[Србија]]. Според пописот од 2022 година имало 225 жители.<ref>[http://pop-stat.mashke.org/serbia-census.htm All places: 1948, 1953, 1961, 1971, 1981, 1991, 2002, 2011, 2022 censuses] pop-stat.mashke.org </ref> == Поврзано == * [[Лесковац]] * [[Јабланички Управен Округ]] * [[Јужна Србија]] == Наводи == {{наводи}} [[Категорија:Населени места во Лесковац]] [[Категорија:Населени места во Јужна Србија]] n7jm2o1sw6x4doljvyyhfg6vd6xfwr8 0 1368930 5388063 5357305 2025-07-06T19:01:31Z Marco Mitrovich 114460 5388063 wikitext text/x-wiki {{Инфокутија Населено место | name = Јашуња | native_name = Јашуња | settlement_type = Населба | image_skyline = Selo Jašunja.jpg | image_alt = | image_caption = Јашуња | nickname = | pushpin_map = Serbia | pushpin_label_position = | pushpin_map_alt = | pushpin_map_caption = | latd = 43 |latm = 4 |lats = 0.6 |latNS = N | longd = 22 |longm = 1 |longs = 5.4 |longEW = E | coor_pinpoint = | coordinates_type = | coordinates_display = | coordinates_footnotes = | subdivision_type = Држава | subdivision_name = [[Србија]] | subdivision_type1 = Управен Округ | subdivision_name1 = [[Јабланички Управен Округ|Јабланички]] | subdivision_type2 = Град | subdivision_name2 = [[Лесковац]] | dimensions_footnotes = | elevation_footnotes = | elevation_m = 315 | population_footnotes = | population_total = 300 | population_as_of = 2022 | population_density_km2 = auto | population_demonym = | population_note = | timezone1 = [[Средноевропско време|CET]] |utc_offset = +1 | utc_offset1 = | timezone1_DST = [[Средноевропско летно време|CEST]] |utc_offset_DST = +2 | utc_offset1_DST = | postal_code_type = Пошт. бр. | postal_code = 16254 | area_code_type = | area_code = 016 | registration_plate = LE }} '''Јашуња''' е населено место во градот [[Лесковац]], [[Јабланички Управен Округ]], [[Србија]]. Според пописот од 2022 година имало 300 жители.<ref>[http://pop-stat.mashke.org/serbia-census.htm All places: 1948, 1953, 1961, 1971, 1981, 1991, 2002, 2011, 2022 censuses] pop-stat.mashke.org </ref> Во близина на селото се наоѓаат [[Јашуњски манастири]]. == Поврзано == * [[Јашуњски манастири]] * [[Лесковац]] * [[Јабланички Управен Округ]] * [[Јужна Србија]] == Наводи == {{наводи}} [[Категорија:Населени места во Лесковац]] [[Категорија:Населени места во Јужна Србија]] 0uaspww2en14hgpyhflnr0fk0qlbxm7 0 1368932 5388064 5357306 2025-07-06T19:02:10Z Marco Mitrovich 114460 5388064 wikitext text/x-wiki {{Инфокутија Населено место | name = Јелашница | native_name = Јелашница | settlement_type = Населба | image_skyline = Jelašnica, Leskovac, a06.JPG | image_alt = | image_caption = Јелашница | nickname = | pushpin_map = Serbia | pushpin_label_position = | pushpin_map_alt = | pushpin_map_caption = | latd = 43 |latm = 2 |lats = 23.4 |latNS = N | longd = 22 |longm = 0 |longs = 18.6 |longEW = E | coor_pinpoint = | coordinates_type = | coordinates_display = | coordinates_footnotes = | subdivision_type = Држава | subdivision_name = [[Србија]] | subdivision_type1 = Управен Округ | subdivision_name1 = [[Јабланички Управен Округ|Јабланички]] | subdivision_type2 = Град | subdivision_name2 = [[Лесковац]] | dimensions_footnotes = | elevation_footnotes = | elevation_m = 502 | population_footnotes = | population_total = 183 | population_as_of = 2022 | population_density_km2 = auto | population_demonym = | population_note = | timezone1 = [[Средноевропско време|CET]] |utc_offset = +1 | utc_offset1 = | timezone1_DST = [[Средноевропско летно време|CEST]] |utc_offset_DST = +2 | utc_offset1_DST = | postal_code_type = Пошт. бр. | postal_code = 16201 | area_code_type = | area_code = 016 | registration_plate = LE }} '''Јелашница''' е населено место во градот [[Лесковац]], [[Јабланички Управен Округ]], [[Србија]]. Според пописот од 2022 година имало 183 жители.<ref>[http://pop-stat.mashke.org/serbia-census.htm All places: 1948, 1953, 1961, 1971, 1981, 1991, 2002, 2011, 2022 censuses] pop-stat.mashke.org </ref> == Поврзано == * [[Лесковац]] * [[Јабланички Управен Округ]] * [[Јужна Србија]] == Наводи == {{наводи}} [[Категорија:Населени места во Лесковац]] [[Категорија:Населени места во Јужна Србија]] 60kchptk7etqmeosx6yesaq8rwouedt 0 1370265 5388065 5364482 2025-07-06T19:05:19Z Marco Mitrovich 114460 5388065 wikitext text/x-wiki {{Инфокутија Населено место | name = Врапча | native_name = Врабча | settlement_type = Населба | image_skyline = Vrabcha.jpg | image_alt = | image_caption = Врапча | image_shield = | nickname = | pushpin_map = Бугарија | pushpin_label_position = | pushpin_map_alt = | pushpin_map_caption = | latd = 42 |latm = 51 |lats = 57.37 |latNS = N | longd = 22 |longm = 42 |longs = 26.99 |longEW = E | coor_pinpoint = | coordinates_type = | coordinates_display = inline,title | coordinates_footnotes = | subdivision_type = Држава | subdivision_name = [[Бугарија]] / [[Србија]] | subdivision_type1 = Област / Округ | subdivision_name1 = [[Перник (област)|Перничка]] / [[Пиротски Управен Округ|Пиротски]] | subdivision_type2 = Општина | subdivision_name2 = Трн / [[Димитровград (Србија)|Димитровград]] | dimensions_footnotes = | elevation_footnotes = | elevation_m = 883 | population_footnotes = | population_total = 22 / 3 | population_as_of = 2021 / 2022 | population_density_km2 = auto | population_demonym = | population_note = | timezone1 = [[Источноевропско време|EET]] |utc_offset = +2 | utc_offset1 = | timezone1_DST = [[Источноевропско време|EEST]] |utc_offset_DST = +3 | utc_offset1_DST = | postal_code_type = Пошт. бр. | postal_code = 2495 / 18320 | area_code_type = | area_code = 07735 / 010 | registration_plate = PK / PI }} '''Врапча''' ({{lang-bg|Врабча}}) — поделено населено место помеѓу [[Бугарија]] и [[Србија]]. Во Бугарија се наоѓа во општината [[Трн (град)|Трн]], [[Перник (област)|Перничка Област]], а во Србија во општината [[Димитровград (Србија)|Димитровград]]. Според пописот од 2021 година имало 22 жители,<ref>[http://pop-stat.mashke.org/bulgaria-census.htm All places: 1992, 2002, 2011, 2021 censuses] pop-stat.mashke.org</ref> во српскиот попис од 2022 година имало 3 жители. Населението во селото зборува [[Торлачки дијалект|торлачки]]. == Поврзано == * [[Трн (град)]] * [[Перник (област)]] * [[Димитровград (Србија)]] * [[Јужна Србија]] == Наводи == {{наводи}} [[Категорија:Трн]] [[Категорија:Населени места во областа Перник]] [[Категорија: Димитровград (Србија)]] [[Категорија:Населени места во Јужна Србија]] 0hrd667dec2icl5l0wwctwgs4way92q 0 1372604 5388270 5387808 2025-07-07T11:02:02Z 89.205.10.113 5388270 wikitext text/x-wiki {{Инфокутија за ТВ канал | name = Платформа | logofile = Платформа.мк.jpg | country = {{МКД}} | language = [[македонски]] | owner = | launch = [[13 февруари]] [[2024]] | headquarters = [[Кавадарци]] | sister names = [[Весник (портал)|Весник]] | web = {{URL|www.vesnik.com}} }} '''Платформа''' — [[Македонија|македонски]] портал формиран во 2024 година. Платформа е портал што секојдневно емитува вести, стории и интервјуа, како и вести од светот, спорт, култура и музика. == Историја == Платформа е македонски портал од 13 февруари 2024 година. Платформа е портал што секојдневно емитува вести, стории, анализи и интервјуа, како и вести од светот, спортот, култура и музика. == Редакција == '''Редакција''' * Александра Тимковска * Ангел Димов * [[Викторија Петровска]] '''Колумнисти''' * [[Драган Павловиќ Латас]] * [[Зоран Иванов]] * [[Биљана Секуловска]] * [[Бранко Тричковски]] * [[Ристо Никовски]] == Надворешни врски == * [https://www.facebook.com/share/1B7168UgRY/?mibextid=qi2Omg Platforma.mk] * [http://www.youtube.com/@platforma.mk2575 Платформа - официјален Јутјуб канал] [[Категорија:Македонски медиуми]] [[Категорија:Телевизиски канали во Македонија]] l2kq00c68ibb27a1hdp4fmyw8fw14ro 12 1372953 5388216 5385242 2025-07-07T09:45:38Z Jtasevski123 69538 /* Уредување предлошки */ доп 5388216 wikitext text/x-wiki {{во изработка}} == Отворање на Нагледен уредник == {| cellpadding="15" |За да уредите страница со Нагледен уредник, стиснете на „Уреди“ најгоре во страницата.<br><br> Отворањето на страницата за уредување може да потрае неколку секунди. На големите страници им треба доста подолго.<br><br> Ако кликнете на „Уреди извор“ ќе ви се отвори класичниот уредник со изворен [[викитекст]]. |[[File:VisualEditor edit tab-mk.png|граничник|десно|безрамка|280x280пкс]] |} <hr> {| cellpadding="15" |Можете да го отворите Нагледниот уредник и преку врските „уреди“ до секое заглавие (наслов). |[[Податотека:Помош за нагледен уредник.png|десно|безрамка|219x219px|граничник]] |} == Први чекори: алатникот на Нагледен уредник == [[Податотека:VisualEditor toolbar-mk.png|центар|безрамка|973x973пкс|граничник]] Алатникот за нагледно уредување се појавува најгоре на екранот кога ќе почнете да уредувате. Во него ќе најдете добро познати икони:<hr> {| cellpadding="15" |[[Податотека:VisualEditor - Toolbar - Undo-redo.png|лево|безрамка|80x80пкс|граничник]] |'''Откажи''' и '''Повтори''' — за направените промени. |} <hr> {| cellpadding="15" |[[Податотека:VisualEditor Toolbar Headings-mk.png|лево|безрамка|350x350px|граничник]] |Паѓачко мени за '''наслови''': ви овозможува да го промените форматирањето на пасусот. За да го промените стилот на пасусот, поставете го показникот во пасусот и изберете ставка во ова мени (не мора да означувате текст).<br><br> Поднасловите се форматирани „Заглавие“, а подсекциите се „Подзаглавие 1“, „Подзаглавие 2“ и така натаму. Нормалниот формат за текстот е „Пасус“. |} <hr> {| cellpadding="15" |'''Форматирање:''' Ако стиснете на „'''''A'''''“ ќе ви се отвори паѓачко мени. * Иконата „Задебелено“ ('''A''') го задебелува избраниот текст. * Иконата „Закосено“ (''A'') го закосува избраниот текст. * Иконата „Горен индекс“ (x²) го смалува и малку поткренува избраниот текст во однос на околината. * Иконата „Долен индекс“ (x₂) го смалува и малку потспушта избраниот текст во однос на околината. * Иконата „Сметачки код“ (збир од големи загради: {}) го менува фонтот на избраниот текст во фонт со моноразмер, што го издвојува од околниот (пропорционално разместен) текст. * Иконата „Прецртано“ (<s>А</s>) го прецртува избраниот текст. * Иконата „Потцртано“ (<u>А</u>) го потцртува избраниот текст. * Иконата „Јазик“ (文A) ви омозможува да го изначите јазикот (на пример јапонски) и насоката (на пример од десно кон лево) на избраниот текст. * Последната икона ([[Податотека:VisualEditor MediaWiki theme clear icon bitmap.png|граничник|безрамка]]) ги отстранува сите форматирања на знаци од избраниот текст, вклучувајќи ги и врските. Ако не сте избрале текст, тогаш кога ќе притиснете „'''''<u>A</u>'''''“ за да го отворите менито, а потоа ќе изберете ставка, тоа форматирање ќе се примени на текстот што ќе почнете да го пишувате, од каде и да се наоѓа показникот. |[[Податотека:Помош за нагледен уредник1.png|граничник|десно|безрамка|450x350пкс]] |} <hr> {| cellpadding="15" |[[Податотека:VisualEditor - Toolbar - Linking.png|лево|безрамка|76x76пкс]] |Иконата за врска е алатката за поврзување. Притискањето на неа (обично по избирање на текст) го отвора дијалогот за поврзување. |} <hr> {| cellpadding="15" |[[Податотека:VisualEditor citoid Cite button-mk.png|граничник|лево|безрамка|136x136пкс]] |Иконата '''„Наведи“''' се користи за додавање вградени наводи (исто така наречени „фусноти“ или „референци“). Сите проекти имаат пристап до основно форматирање на наводи и можност за повторна употреба на наводи со користење на ова мени. |} <hr> {| cellpadding="15" |[[Податотека:VisualEditor Toolbar Lists and indentation-mk.png|граничник|лево|безрамка|143x143px]] |'''Списоци и вовлекување:''' Со првите две икони можете да го форматирате текстот како „Список со потточки“ или „Список со редни броеви“. Со последните две ја зголемувате или намалувате вовлеченоста на ставките во списокот. |} <hr> {| cellpadding="15" |[[Податотека:Помош за нагледен уредник2.png|граничник|десно|безрамка|393x393пкс]] |Менито '''Вметни''' ги содржи следните опции: * Иконата '''Слики, снимки и друго''' ја отвара поставката за слики и снимки. * Иконата '''Предлошка''' дозволува да се вметне веќе постоечка [[предлошка]]. * Иконата '''Табела''' дозволува да се вметне табела. * Иконата '''Коментар''' ви овозможува да вметнете коментари што не се видливи за читателите; овие коментари можат да се видат само во режим на уредување, каде што се означени со икона со извичник. Во режим на уредување, притискањето на иконата со извичник ви овозможува да го уредувате или бришете коментарот. * Иконата '''Хиероглифи''' ви овозможува да вметнете хиероглифи. * Иконата '''Коден блок''' ви овоможува да вметнете сметачки код. * Иконата '''Музичка нотација''' ви овозможува да вметнете музичка нотација. * Иконата '''Галерија''' ви овоможува да вметнете галерија со слики во статијата. * Иконата '''Хемиска формула''' ви отвара поставка која ви овоможува да вметнете хемиска формула. * Иконата '''Математичка формула''' (Σ) ви отвара поставка која ви овоможува да вметнете математичка формула. * Иконата '''Карта''' ви отвара поставка која ви овоможува да вметнете географска карта. * Иконата '''Графикон''' ви отвара поставка преку која можете да вметнете графикон. * Иконата „'''Список на''' '''наводи'''“ отвора поставка во кој можете да одредите каде ќе бидат прикажани наводите. Ова треба да се направи само еднаш на страницата. |} <hr> {| cellpadding="15" |Кога ќе се кликне оваа икона (Ω), се прикажува поставка што прикажува многу специјални знаци. Со кликање на одреден знак, го ставате во текстот. Овие специјални знаци вклучуваат некои стандардни симболи, дијакритички знаци и математички симболи. |[[Податотека:Помош за нагледен уредник3.png|граничник|центар|безрамка|886x886пкс]] |} <hr> {| cellpadding="15" |[[Податотека:VisualEditor More Settings-mk.png|граничник|десно|безрамка|285x285пкс]] |Во менито '''Поставки за страницата''' ќе ги најдете следните опции: * Иконата '''Категории''' ви дозволува да додадете категории на страницата и ви овоможува да го прилагодите начинот на сортирање на страницата во одредена категорија. * / * / * Иконата '''Јазици''' покажува список на истата страници на други јазици. * Иконата '''Користени предлошки''' е список на сите употребени предлошки во таа страница. * Иконата '''Испиши од лево кон десно''' се употребува //// * Иконата '''Најди и замени''' отвара пребарувач каде што можете да вметнете збор или реченица кои ги барате во текстот и да ги замените со други. Пребарувачот има и други икони со различни опции, кои ќе ви помогнат да ја извршите оваа функција. |} <hr> {| cellpadding="15" |[[Податотека:OOjs UI icon edit-ltr.svg|граничник|лево|безрамка|75x75пкс]] |Иконата „'''Смени уредник'''“ се наоѓа веднаш до копчето „'''Објави промени'''“. Ви овозможува да се префрлите од нагледно уредување на изворно уредување. |} == Зачувување на промените == {| cellpadding="15" |[[Податотека:Помош за нагледен уредник4.png|граничник|десно|безрамка|271x271пкс]] |Кога ќе завршите со уредување, кликнете на копчето „'''Објави промен'''и“ во алатникот. Синото копче нема да може да се кликне ако не сте направиле никакви промени. Да ги откажете промените што сте ги направиле, кликнете на иконата Читај или исклучете го прелистувачот. |} <hr> {| cellpadding="15" |[[Податотека:Помош за нагледен уредник5.png|граничник|десно|безрамка|186x186пкс]] |Со кликнување на иконата „'''Објави промени…'''“ ќе ви се отвори поставка. Тука можете да внесете краток опис на тоа што сте го направиле, да го означите уредувањето како ситно, и/или да ја ставите страницата во вашиот список за набљудување. Квадратот за опис е истоветен на полето Опис: во изворниот уредник. Пред да ги зачувате вашите измени, можете да ги прегледате за да се осигурате дека се како што сакате. Ова е слично на иконата „'''Прикажи промени'''“ во изворниот уредник. Иконата "'''Продолжи со уредување'''" ве враќа на страницата што ја уредувате. |} == Уредување на врски == {| cellpadding="15" |[[Податотека:VisualEditor - Toolbar - Linking.png|граничник|лево|безрамка|144x144пкс]] |Врските се вметнуваат преку иконата „Врска“ (ланец) во алатникот, или пак преку функцијата на тастатурата '''CTRL+K''' (или '''<kbd>⌘Command</kbd>+<kbd>K</kbd>''' <kbd>на [[Macintosh|Mac]])</kbd> Ако означите текст, а потоа го притиснете копчето „Врска“, тој текст ќе се користи при креирање на врската. За врска што содржи само еден збор, можете или да го означите тој збор или само да го поставите курсорот во тој збор. |} <hr> {| cellpadding="15" |[[Податотека:Помош за нагледен уредник6.png|граничник|лево|безрамка|136x136px]] |Кога го употребувате копчето или кратенката, ќе се отвори дијалог прозорец во кој можете да ја напишете врската. Алатката за врски ќе се обиде да ви помогне со '''внатрешните врски''' со пребарување на веројатни совпаѓања. Откако ќе ја внесете или изберете врската, го завршувате процесот на поврзување со притискање на '''↵ Enter''' или со притискање на копчето „'''Готово'''“. Вашата врска веднаш ќе се појави на страницата, но како и со другите промени на страницата, таа нема да биде објавена сè додека не ја објавите целата страница. |} <hr> {| cellpadding="15" |[[Податотека:Помош за нагледно уредување7.png|граничник|лево|безрамка|308x308пкс]] |За да се поврзете со страница на друго мрежно место, постапката е слична: кликнете ја иконата „Надворешно мреж. место“ и внесете URL во полето. Надворешните врски без етикети изгледаат вака: [https://example.org/]. Можете да ги додадете со поставување на курсорот подалеку од кој било збор (на пр., по празно место). Отворете ја алатката за врски со притискање на копчето или со притискање на кратенките на тастатурата. Внесете ја URL-адресата во полето и притиснете го копчето „Готово“ за да ја вметнете врската. |} <hr> {| cellpadding="15" |За да промените или отстраните постоечка врска, кликнете на врската, а потоа притиснете ја иконата „Врска“ што се појавува во близина на неа. Ќе се појави дијалогот за уредување. Можете да стигнете до дијалогот и со кратенката на тастатурата Ctrl+K. Кога ќе се избере врска, таа се појавува во сина рамка. Можете исто така да ја отворите врската во друг прозорец со притискање на самата врската во дијалог прозорецот. (Ова треба да го направите за да проверите дали надворешната врска е валидна.) |[[Податотека:Помош за нагледен уредник8.png|граничник|лево|безрамка|245x245пкс]] |} If you want to exit the link label (the text displayed as a link) or continue to write after this link, you can press <kbd>→</kbd>: * Pressing it once will escape the link editing dialog and put your cursor at the end of the element linked (blue framed, to edit this element) * Pressing it twice will put the cursor after the element linked, ready to type the rest of your text. To edit the link label of an existing link, press within the link label and type the new one. But if you want to replace the entire label, please note: * If you have selected (highlighted) the entire link label, the link will be deleted by typing any key. * To edit the link label directly without deleting it, put the cursor within that link label, use the backspace and delete keys (no more than necessary), and a narrow blue link area will remain there. Now you may type in the new label for the kept link. * You can also link to categories, files and more. /// == Уредување на наводи == {| cellpadding="15" |[[Податотека:Помош за нагледен уредник9.png|граничник|десно|безрамка|151x151px]] |Започнете со притискање на копчето '''Наведи'''. Потоа се отвора дијалог-кутија, која вклучува автоматски процес на наведување каде одбирате помеѓу следните опции: '''Автоматски, Рачно''' и '''Повторна употреба.''' |} <hr> {| cellpadding="15" |[[Податотека:Помош за нагледен уредник11.png|граничник|десно|безрамка|236x236пкс]] |Во полето '''Автоматски''' можете да внесете информации за книга или друг извор што сакате да го цитирате, а автоматски ќе се генерира образец за навод. Можете да внесете URL (адреса на веб-страница), уникатен идентификатор како ISBN за книги, DOI (дигитален идентификатор на објект), PubMed ID, PMCID (вклучувајќи го префиксот PMC) или QID (од [[Википодатоци]]).<br><br>Можете исто така да внесете цитат или наслов на делото. Треба да бидете што е можно попрецизни, бидејќи функцијата за пребарување на услугата Наводи го враќа само првиот резултат и од WorldCat (кој претежно содржи книги) и од Crossref (кој претежно содржи академски трудови), по случаен редослед. |} <hr> {| cellpadding="15" |[[Податотека:Помош за нагледен уредник12.png|граничник|десно|безрамка|250x250пкс]] |Доколку одберете на полето '''Рачно''' ќе ви се отвори дијалог-кутија со следните опции: * '''Мрежно место''' * '''Книга''' * '''Новости''' * '''Списание''' Со притискање на некоја од наведените опции од шаблонот, уредникот на шаблони ќе ве однесе на потребниот шаблон за тој вид на наводи. Потребните полиња за информации ќе бидат означени со ѕвездичка. Иако ќе бидат прикажани и некои препорачани параметри, не сите се задолжителни. Можете да ги отстраните од главниот дијалог со отштиклирање на полето за избор во страничната лента. Ако полето за избор на параметар е сиво и не може да се кликне, тоа поле е задолжително и не може да се отстрани. За да додадете сосема ново поле, користете ја кратенката Ctrl+⇧ Shift+D, а потоа кликнете на „Додај недокументиран параметар“ на дното од уредникот Штом завршите со пополнување на образецот притиснете на копчето вметни. * '''Основен''' При притискање на „'''Основен'''“ ќе се отвори основниот уредник за наводи, каде што можете да го напишете вашиот навод, вклучувајќи го и форматирањето. Можете исто така да го користите основниот формулар за да вметнете шаблон за навод што не е на листата на често користени шаблони за наводи. Можете да направите наводот да припаѓа на дадена група, иако вообичаено ова е оставено празно. (Оваа опција се користи за посебно прикажување на различни групи на наводи со алатката „Список на наводи“.) |} <hr> === Повторна употреба на постоечки наводи === {| cellpadding="15" |[[Податотека:Помош за нагледен уредник13.png|граничник|десно|безрамка]] |Доколку страницата веќе содржи навод што се однесува на текстот што сакате да го наведете, тогаш можете да изберете повторно да го користите тој постоечки навод. За повторно да користите постоечки навод, поставете го курсорот во телото на текстот каде што сакате да го додадете истиот. Потоа притиснете ја иконата „'''Наведи'''“. Во табелата „Повторно користење“, погледнете ја листата за наводи и одберете го соодветниот постоечки навод. Ако има многу наводи, можете да го користите полето за пребарување (означено со „Пребарај по тековните наводи“) за да ги најдете само оние наводи што содржат одреден текст. |} <hr> === Уредување на постоечки навод === {| cellpadding="15" |[[Податотека:Помош за нагледен уредник14.png|граничник|десно|безрамка]] |За да уредите постоечки навод, притиснете на бројката каде што се појавува во текстот. Ќе видите икона (и име) за шаблонот што е користен за креирање на овој навод. Во двата случаи, со притискање на копчето „Уреди“ ќе се отвори дијалог каде што можете да го уредите. |} <hr> {| cellpadding="15" |[[Податотека:Помош за нагледен уредник20.png|граничник|десно|безрамка|141x141px]] |Во уредувачот на шаблони, можете да додавате или отстранувате информации или да ја менувате содржината. На почетокот ќе се прикажат само полињата (параметрите на шаблонот) што имаат содржина. За да додадете полиња, притиснете на „Додај“ на дното од уредувачот. |} <hr> {| cellpadding="15" |[[Податотека:Помош за нагледен уредник19.png|граничник|десно|безрамка|147x147px]] |Притиснете на „'''Спроведи измени“''' кога ќе завршите. |} == Уредување слики и други медиумски податотеки == === Уредување слики === {| cellpadding="15" |[[Податотека:VisualEditor Media Insert Menu-mk.png|граничник|десно|безрамка|152x152пкс]] |За да додадете нова слика (или друг вид медиумска податотека) на страницата, притиснете ја иконата „Слики, снимки и др.“ во менито „Вметни“. Сликата ќе биде додадена каде што е вашиот показател. |} <hr> {| cellpadding="15" |[[Податотека:Помош за нагледен уредник21.png|граничник|десно|безрамка|219x219px]] |При кликнување на иконата „Слики, снимки и др.“ ќе ви се отвори дијалог што самиот ја пребарува Ризницата за да најде содржини поврзани со насловот на страницата што ја уредувате. Кликнете на минијатура за да одберете слика/снимка. На овој начин ја вметнувате сликата на станицата која ја уредувате. |} <hr> {| cellpadding="15" |[[Податотека:Помош за нагледен уредник22.png|граничник|десно|безрамка|157x157px]] |Откако сликата што ја избравте ќе биде вметната на страницата, ќе се отвори друг дијалог. Овој дијалог ви овозможува да го додадете и уредите насловот на сликата. Насловот може да содржи форматирање и врски. |} <hr> {| cellpadding="15" |[[Податотека:Помош за нагледен уредник23.png|граничник|десно|безрамка]] |Дијалогот за медиуми ви овозможува и да додавате алтернативни текстуални наслови, за да им помогнете на корисниците кои користат читачи на екран или кои го имаат оневозможено прикажувањето слики. |} <hr> {| cellpadding="15" |[[Податотека:Помош за нагледен уредник24.png|граничник|десно|безрамка|190x190px]] |Исто така, можете да прилагодите различни параметри за сликата во поставката „Напредни нагодувања“. Тие ја вклучуваат положбата, типот и големина на сликата. |} <hr> {| cellpadding="15" |[[Податотека:VisualEditor Apply Changes-mk.png|граничник|десно|безрамка]] |Кога ќе завршите, кликнете на „'''Вметни'''“ (ако ја прикачувате фотографијата) или „'''Спроведи измени'''“ за веќе постоечка слика, за да го затворите дијалогот и да се вратите на уредникот. |} <hr> {| cellpadding="15" |[[Податотека:Помош за нагледен уредник27.png|граничник|десно|безрамка]] |За постоечка слика, можете да додадете или уредите опис или други поставки со кликнување на сликата, а потоа со притискање на иконата „Уреди“ што се појавува под сликата. Можете да ја промените големината на постоечка слика со притискање на неа, а потоа со поместување на иконата за промена на големината (стрелката со две глави на едниот или двата долни агли). Исто така, можете да ја влечете и сместите сликата повисоко или пониско на страницата. |} <hr> === Прикачување на слики === {| cellpadding="15" |[[Податотека:ПНУ2.png|граничник|безрамка|176x176пкс|лево]] |Можете да прикачувате слики на следниве начини: од прозорецот во дијалогот за медиуми, со влечење и спуштање податотека во уредувачот, или со копирање и вметнување на дадена слика. |} <hr> {| cellpadding="15" |[[Податотека:ПНУ4.png|граничник|десно|безрамка]] |Кликнете на иконата „'''Подигни'''“ во поставките за слики и скнимки и изберете слика од вашиот компјутер. Можете да го напишете името на податотеката или да ја повлечете сликата во полето. Ако сте влечеле и спуштиле слика директно во уредувачот или сте ја залепиле од вашата табла со исечоци, оваа поставка ќе се отвори автоматски. |} <hr> Треба да ја опишете сликата и да додадете категории на неа за да можат другите луѓе да ја пронајдат. <hr> Сликата ќе биде вметната на страницата кога ќе завршите. <hr> === Уредување на галерии === {| cellpadding="15" |[[Податотека:ПНУ5.png|граничник|десно|безрамка|288x288пкс]] |За да додадете нова галерија, притиснете ја иконата „'''Галерија'''“ (збир од фотографии) во менито „'''Вметни'''“. |} <hr> {| cellpadding="15" |За да уредите постоечка галерија во нагледниот уредувач, кликнете ја таа галерија. Потоа, близу до дното на галеријата, притиснете ја иконата на галеријата. Ова го отвора уредувачот на галеријата, со целосен список на слики вклучени во галеријата. |[[Податотека:ПНУ7.png|граничник|десно|безрамка]] |} <hr> {| cellpadding="15" |Уредувачот на галеријата е едноставно поле кое ви овозможува да уредувате постоечки галерии користејќи означување на викитекстот. За да додадете нова слика во постоечка галерија, внесете го името на поподатотеката, проследено со лента и насловот за таа слика. Мора да ја ставите секоја слика во галеријата во посебен ред. Можете исто така да ја уредувате оваа листа за да отстраните или преуредите слики или да ги промените насловите. Кога ќе го притиснете копчето „'''Вметни'''“, ќе излезете од уредувачот на галеријата. Потоа треба да ги видите направените промени, со галеријата каква што сега ќе им се појавува на читателите. Запомнете дека излегувањето од уредувачот на галеријата не ги објавува вашите промени. Како и со другите промени направени со нагледниот уредник, мора да ја објавите страницата за да се објави вашата работа. ||[[Податотека:ПНУ6.png|граничник|десно|безрамка]] |} == Уредување предлошки == {| cellpadding="15" |Системот на предлошки на МедијаВики ви овозможува да вметнете динамична содржина, текст од други страници и многу повеќе. Со '''Нагледниот уредник''' можете да пребарувате релевантна предлошка, да додадете повик или трансклузија (трансклузија е вклучување на содржината на еден документ во друг документ преку референца. Тоа е типично користење на функционалноста на шаблони на МедијаВики за вклучување на истата содржина во повеќе документи без потреба од посебно уредување на тие документи.) на страницата што ја уредувате и, доколку е потребно, да додадете прилагодена содржина користејќи параметри. |} === '''Вметни нова предлошка''' === {| cellpadding="15" |За да додадете предлошка на страница, поставете го курсорот на позицијата на страницата каде што сакате да се вметне предлошката. Потоа отворете го менито '''Вметни''' и изберете „[[Податотека:OOjs UI icon puzzle-ltr.svg|безрамка|19x19пкс]]'''Предлошка'''“. Или, внесете две големи загради '''<nowiki>{{</nowiki>''' за да го отворите истиот дијалог. |[[Податотека:ПНУ46.png|граничник|десно|безрамка]] |} {| cellpadding="15" |Пронајдете ја предлошката што сакате да ја вметнете со внесување на име или релевантен клучен збор. Резултатите што го содржат терминот за пребарување во името или описот ќе се прикажат во паѓачко мени. Ова треба да ви помогне да пронајдете соодветна предлошка, дури и ако не го знаете точното име. |[[Податотека:ПНУ47.png|граничник|десно|безрамка]] |} <hr> {| cellpadding="15" |Можете исто така да уредувате предлошка што веќе е на страницата. Кога ќе ја изберете предлошката што сакате да го уредувате, таа станува сина и се појавува поле со Предлошка. Потоа изберете ја врската Уреди или кликнете двапати на самата предлошка за да ја отворите. |[[Податотека:ПНУ48.png|граничник|десно|безрамка]] |} <hr> {| cellpadding="15" |Некои предлошки не се видливи кога се чита страница. Во нагледен уредник, таквите скриени предлошки сè уште се прикажуваат за да можете да кликнете и да ги уредувате или избришете. Името на предлошката ќе се прикаже веднаш до иконата и обете ќе бидат сиви. |[[Податотека:ПНУ49.png|граничник|десно|безрамка]] |} === Параметри на предлошка === == Уредување списоци == {| cellpadding="15" |[[Податотека:ПНУ8.png|граничник|десно|безрамка]] |Можете да го користите нагледниот уредник за создавање на списоци или за промена на форматот на постоечки список. Постојат два вида списоци: неподредени (со точки) и подредени (нумерирани). За да започнете нов список, само притиснете на една од двете ставки од менито прикажани овде. Или, ако веќе сте го внеле список (во одделни редови), изберете (означете) го списокот што сте го внеле, а потоа притиснете на една од ставките од менито. |} <hr> {| cellpadding="15" |Овде се прикажани примери за двата типа списоци: неподредени (со точки) и подредени (нумерирани). |[[Податотека:ПНУ9.png|граничник|десно|безрамка]] |[[Податотека:ПНУ10.png|граничник|десно|безрамка]] |} <hr> {| cellpadding="15" |Ако сакате да го промените нивото на вовлекување на дел од постоечки список, изберете го делот од списокот што сакате да го промените. |[[Податотека:ПНУ11.png|граничник|десно|безрамка]] |} <hr> {| cellpadding="15" |Потоа користете го менито или притиснете го копчето '''Tab'''. (Копчето '''Tab''' го зголемува вдлабнувањето; користете го копчето '''Shift''' '''+ копчето Tab''' за да го намалите вдлабнувањето) |[[Податотека:ПНУ12.png|граничник|десно|безрамка]] |} <hr> {| cellpadding="15" |Во прилог резултатот од зголеменото вовлекување. |[[Податотека:ПНУ13.png|граничник|десно|безрамка]] |} <hr> {| cellpadding="15" |Можете дури и да мешате подредени (нумерирани) и неподредени (со точки) списоци, ако елементите на списоци имаат различни вовлекувања. |[[Податотека:ПНУ14.png|граничник|безрамка]] |} <hr> == Уредување табели == {| cellpadding="15" |[[Податотека:ПНУ15.png|граничник|десно|безрамка]] |Можете да го користите нагледниот уреник за вметнување и менување табели. Можете дури и да внесете табела со влечење на податотека со вредности одвоени со запирки (.csv) од вашиот компјутер во главниот прозорец за уредување. |} <hr> {| cellpadding="15" |Кога ќе притиснете на иконата „Табела“, во менито '''Вметни''', нагледниот уредник вметнува празна табела со димензии четири на четири. Сега е достапно менито „Табела“. Од тоа мени, можете да додадете наслов на врвот од табелата'''.''' |[[Податотека:ПНУ16.png|граничник|десно|безрамка]] |} <hr> {| cellpadding="15" |[[Податотека:ПНУ17.png|граничник|десно|безрамка]] |За да изберете ќелија, кликнете еднаш на неа. |} <hr> {| cellpadding="15" |[[Податотека:ПНУ18.png|граничник|десно|безрамка]] |За да ја уредите содржината на ќелијата (на пример, за да додадете содржина или за да исправите правописна грешка), кликнете двапати во ќелијата. Или можете да ја изберете ќелијата, а потоа само да куцате. За да го завршите уредувањето на ќелија, само притиснете на друго место. |} <hr> {| cellpadding="15" |Можете да додадете, преместите или избришете колона или ред. |[[Податотека:ПНУ19.png|граничник|десно|безрамка]] |} <hr> {| cellpadding="15" |Можете да споите ќелии: Изберете ги, а потоа од менито Табела, притиснете на „Спој ќелии“. |[[Податотека:ПНУ20.png|граничник|десно|безрамка]] |} <hr> {| cellpadding="15" |[[Податотека:ПНУ21.png|граничник|десно|безрамка]] |Ако споите ќелии, се задржува само текстот во една ќелија; секој текст во другите ќелии се брише кога ќе ги споите ќелиите. Ако одлучите дека сакате дел или целиот текст што е избришан, користете го копчето „'''Откажи'''“ ('''CTRL + Z'''), преместете го или копирајте го текстот што го сакате, а потоа повторно спојте ги ќелиите. |} <hr> {| cellpadding="15" |[[Податотека:ПНУ22.png|граничник|десно|безрамка]] |Исто така, можете да ги поделите ќелиите што претходно биле споени. Целата содржина што била во споената ќелија ќе остане во првата ќелија кога ќе ја направите поделбата. Потоа можете да додадете текст во другите ќелии. |} == Уредување категории == {| cellpadding="15" |За да ги уредувате категориите, во менито '''Поставки''', притиснете ја иконата '''Категории'''. |[[Податотека:ПНУ23.png|граничник|десно|безрамка]] |} <hr> {| cellpadding="15" |Со притискање на '''Категории''' се отвора дијалог што ги наведува постоечките категории и ви овозможува да додавате нови, како и да бришете. Исто така, имате можност да го поставите или промените општиот (стандарден) клуч за сортирање, кој одредува каде се појавува страницата кога е наведена со други страници во истата категорија. На пример, стандардниот клуч за подредување за статијата „Џорџ Вашингтон“ е „Вашингтон, Џорџ“. Во категоријата „Претседатели на Соединетите Американски Држави“, статијата е наведена под буквата „В“, а не под буквата „Џ“. |[[Податотека:ПНУ24.png|граничник|десно|безрамка]] |} <hr> {| cellpadding="15" |За да додадете категорија за страница, внесете го името на категоријата во полето '''Додај категорија'''. Додека пишувате, нагледниот уредник ќе пребарува можни соодветни, постоечки категории. Можете или да изберете постоечка категорија или можете да додадете категорија која сè уште нема своја страница со категории. (Додека не се создаде таа страница со категории, вашата нова категорија ќе се прикажува како црвена врска откако ќе ги објавите сите ваши промени во уредувањето.) |[[Податотека:ПНУ25.png|граничник|десно|безрамка]] |} <hr> {| cellpadding="15" |За да отстраните постоечка категорија, притиснете на неа и притиснете на иконата '''Отстрани''' (канта за отпадоци) во дијалогот што ќе се отвори. Притискањето на категорија ви овозможува и да наведете клуч за подредување за таа специфична категорија. Таквиот клуч за подредување го заменува подредувањето со клуч. |[[Податотека:ПНУ26.png|граничник|десно|безрамка]] |} <hr> {| cellpadding="15" |Притиснете '''Спроведи измени''' кога ќе завршите со уредување на категориите за да се вратите во уредувачот на страници. |[[Податотека:VisualEditor Apply Changes-mk.png|граничник|десно|безрамка]] |} == Уредување на поставки за страницата == {| cellpadding="15" |За да ги уредите поставките на страницата, притиснете го менито '''Поставки за страница''', во лентата со алатки и изберете го копчето '''Поставки за страница'''. |[[Податотека:ПНУ29.png|граничник|десно|безрамка]] |} <hr> {| cellpadding="15" |Копчето '''Поставки на страница''' отвора дијалог што прикажува неколку опции. |[[Податотека:ПНУ30.png|граничник|десно|безрамка]] |} <hr> {| cellpadding="15" |Можете да направите пренасошување на страницата кон друга страница со штиклирање на полето '''Пренасочи ја оваа страница кон''', а потоа да го внесете името на страницата на која сакате да го испратите читателот.<br> Под него е опцијата '''Спречи го подновувањето на пренасочувањево при преместување на целната страница''' кое многу ретко се користи, а служи за спречување на преименувањата на страниците да го ажурираат ова пренасочување. |[[Податотека:ПНУ31.png|граничник|десно|безрамка]] |} <hr> {| cellpadding="15" |Можете да промените дали страницата ќе ја прикажува Содржина со избирање на едно од овие три копчиња. Стандардната опција е '''Ако треба''', која прикажува Содржина ако има три или повеќе наслови. |[[Податотека:ПНУ32.png|граничник|десно|безрамка]] |} <hr> {| cellpadding="15" |Можете да направите страницата да не прикажува врските за уредување до секое заглавие на делот со штиклирање на полето '''Оневозможи ги врските за уредување до секое заглавие на страницава'''. |[[Податотека:ПНУ33.png|граничник|десно|безрамка]] |} <hr> {| cellpadding="15" |Притиснете '''Спроведи измени''' кога ќе завршите со уредување на опциите за страница за да се вратите во уредувачот на страници. |[[Податотека:Помош за нагледен уредник19.png|граничник|десно|безрамка]] |} == Уредување карти == {| cellpadding="15" |Можете да додавате и менувате '''Карти'''. Видете: [[Помош:Нагледен уредник/Карти|Нагледен уредник/Карти]] |[[Податотека:ПНУ28.png|граничник|десно|безрамка]] |} == Уредување математички формули == {| cellpadding="15" |За да додадете нова математичка формула на страницата, поставете го курсорот каде што сакате да биде вметната и притиснете на иконата „'''Математичка формула'''“ („'''Σ'''“) во менито '''Вметни''' на лентата со алатки. |[[Податотека:ПНУ34.png|граничник|десно|безрамка]] |} <hr> {| cellpadding="15" |Ќе се отвори прозорец во кој можете да ја напишете формулата, користејќи LaTeX синтакса. Нагледниот уредник ќе ја ажурира формулата додека ја пишувате, за да можете да видите како ќе изгледа додека правите промени. Откако ќе завршите, притиснете го копчето „Вметни“. ||[[Податотека:ПНУ35.png|граничник|десно|безрамка]] |} <hr> {| cellpadding="15" |За да уредите постоечка математичка формула на страницата, кликнете ја, а потоа притиснете на иконата „Σ“ што ќе се појави. Ова ќе го отвори прозорецот со формули, каде што ќе правите промени. |[[Податотека:ПНУ36.png|граничник|десно|безрамка]] |} <hr> {| cellpadding="15" |Математичките формули можат да бидат поставени во ред или центрирани како блок. ||[[Податотека:ПНУ37.png|граничник|десно|безрамка]] |} == Уредување на музичка нотација == {| cellpadding="15" |За да додадете нова музичка нотација на страница, поставете го курсорот каде што сакате да се вметне музичката нотација. Потоа, од менито '''„Вметни'''“ на лентата со алатки, притиснете ја иконата „'''Музичка нотација'''“. |[[Податотека:ПНУ39.png|граничник|десно|безрамка]] |} <hr> {| cellpadding="15" |Ова ќе го отвори дијалогот „'''Музичка нотација'''“. Тука нотацијата може да се уредува по скала, или во ABC или во Lilypond формат. Можете исто така да ја поврзете нотацијата со аудио или MIDI датотека. Откако ќе завршите, притиснете го копчето „'''Спроведи измени'''“ за да го затворите дијалогот и да ги објавите направените промени. |[[Податотека:ПНУ40.png|граничник|десно|безрамка]] |} == Уредување поеми и други посебни содржини == {| cellpadding="15" |Некои ставки, како што се списоците со асоцијации и песните, сè уште не се целосно поддржани од нагледниот уредник. |[[Податотека:ПНУ41.png|граничник|десно|безрамка]] |} <hr> {| cellpadding="15" |Во повеќето случаи, постојните елементи можат да се уредуваат, но нови не можат да се вметнуваат во нагледниот уредник. Додека не бидат целосно поддржани, можете да копирате постоечка од друга страница или директно да го уредувате изворниот викитекст. |[[Податотека:ПНУ42.png|граничник|десно|безрамка]] |} == Префрлување помеѓу нагледниот и изворниот уредник == {| cellpadding="15" |За да се префрлите од нагледно уредување на изворно уредување, притиснете го копчето '''Смени уредник''' на десната страна од лентата со алатки. И одберете '''изворно уредување'''. (Или можете да притиснете на '''Уреди извор''' веднаш над оваа алатка) |[[Податотека:ПНУ43.png|граничник|десно|безрамка]] |} <hr> {| cellpadding="15" |Ќе ја видите разликата направена во вашето уредување. (Листајте надолу и ќе ја видите областа за уредување на викитекст) |[[Податотека:ПНУ44.png|граничник|десно|безрамка]] |} == Кратенки на тастатурата == |Многу уредници се навикнати директно да внесуваат викитекст, особено задебелени, закосени букви и викилинкови. Кратенките на тастатурата овозможуваат брзо да се примени форматирање без да се користат елементи од лентата со алатки. Еве некои од најчестите кратенки во нагледниот уредник: [[Податотека:ПНУ45.png|граничник|центар|безрамка]] [[Категорија:Помош]] 3dz1paxojzwzroybnns9tb1rk66gst1 5388242 5388216 2025-07-07T10:14:00Z Jtasevski123 69538 доп 5388242 wikitext text/x-wiki {{во изработка}} == Отворање на Нагледен уредник == {| cellpadding="15" |За да уредите страница со Нагледен уредник, стиснете на „'''Уреди'''“ најгоре во страницата.<br><br> Отворањето на страницата за уредување може да потрае неколку секунди. На големите страници им треба доста подолго.<br><br> Ако кликнете на „'''Уреди извор'''“ ќе ви се отвори класичниот уредник со изворен [[викитекст]]. |[[File:VisualEditor edit tab-mk.png|граничник|десно|безрамка|280x280пкс]] |} <hr> {| cellpadding="15" |Можете да го отворите Нагледниот уредник и преку врските „'''уреди'''“ до секое заглавие (наслов). |[[Податотека:Помош за нагледен уредник.png|десно|безрамка|219x219px|граничник]] |} == Први чекори: алатникот на Нагледен уредник == [[Податотека:VisualEditor toolbar-mk.png|центар|безрамка|973x973пкс|граничник]] Алатникот за нагледно уредување се појавува најгоре на екранот кога ќе почнете да уредувате. Во него ќе најдете добро познати икони:<hr> {| cellpadding="15" |[[Податотека:VisualEditor - Toolbar - Undo-redo.png|лево|безрамка|80x80пкс|граничник]] |'''Откажи''' и '''Повтори''' — за направените промени. |} <hr> {| cellpadding="15" |[[Податотека:VisualEditor Toolbar Headings-mk.png|лево|безрамка|350x350px|граничник]] |Паѓачко мени за '''наслови''': ви овозможува да го промените форматирањето на пасусот. За да го промените стилот на пасусот, поставете го показникот во пасусот и изберете ставка во ова мени (не мора да означувате текст).<br><br> Поднасловите се форматирани „Заглавие“, а подсекциите се „Подзаглавие 1“, „Подзаглавие 2“ и така натаму. Нормалниот формат за текстот е „Пасус“. |} <hr> {| cellpadding="15" |'''Форматирање:''' Ако стиснете на „'''''A'''''“ ќе ви се отвори паѓачко мени. * Иконата „Задебелено“ ('''A''') го задебелува избраниот текст. * Иконата „Закосено“ (''A'') го закосува избраниот текст. * Иконата „Горен индекс“ (x²) го смалува и малку поткренува избраниот текст во однос на околината. * Иконата „Долен индекс“ (x₂) го смалува и малку потспушта избраниот текст во однос на околината. * Иконата „Сметачки код“ (збир од големи загради: {}) го менува фонтот на избраниот текст во фонт со моноразмер, што го издвојува од околниот (пропорционално разместен) текст. * Иконата „Прецртано“ (<s>А</s>) го прецртува избраниот текст. * Иконата „Потцртано“ (<u>А</u>) го потцртува избраниот текст. * Иконата „Јазик“ (文A) ви омозможува да го изначите јазикот (на пример јапонски) и насоката (на пример од десно кон лево) на избраниот текст. * Последната икона ([[Податотека:VisualEditor MediaWiki theme clear icon bitmap.png|граничник|безрамка]]) ги отстранува сите форматирања на знаци од избраниот текст, вклучувајќи ги и врските. Ако не сте избрале текст, тогаш кога ќе притиснете „'''''<u>A</u>'''''“ за да го отворите менито, а потоа ќе изберете ставка, тоа форматирање ќе се примени на текстот што ќе почнете да го пишувате, од каде и да се наоѓа показникот. |[[Податотека:Помош за нагледен уредник1.png|граничник|десно|безрамка|450x350пкс]] |} <hr> {| cellpadding="15" |[[Податотека:VisualEditor - Toolbar - Linking.png|лево|безрамка|76x76пкс]] |Иконата за '''врска''' е алатката за поврзување. Притискањето на неа (обично по избирање на текст) го отвора дијалогот за поврзување. |} <hr> {| cellpadding="15" |[[Податотека:VisualEditor citoid Cite button-mk.png|граничник|лево|безрамка|136x136пкс]] |Иконата '''„Наведи“''' се користи за додавање вградени наводи (исто така наречени „фусноти“ или „референци“). Сите проекти имаат пристап до основно форматирање на наводи и можност за повторна употреба на наводи со користење на ова мени. |} <hr> {| cellpadding="15" |[[Податотека:VisualEditor Toolbar Lists and indentation-mk.png|граничник|лево|безрамка|143x143px]] |'''Списоци и вовлекување:''' Со првите две икони можете да го форматирате текстот како „Список со потточки“ или „Список со редни броеви“. Со последните две ја зголемувате или намалувате вовлеченоста на ставките во списокот. |} <hr> {| cellpadding="15" |[[Податотека:Помош за нагледен уредник2.png|граничник|десно|безрамка|393x393пкс]] |Менито '''Вметни''' ги содржи следните опции: * Иконата '''Слики, снимки и друго''' ја отвара поставката за слики и снимки. * Иконата '''Предлошка''' дозволува да се вметне веќе постоечка [[предлошка]]. * Иконата '''Табела''' дозволува да се вметне табела. * Иконата '''Коментар''' ви овозможува да вметнете коментари што не се видливи за читателите; овие коментари можат да се видат само во режим на уредување, каде што се означени со икона со извичник. Во режим на уредување, притискањето на иконата со извичник ви овозможува да го уредувате или бришете коментарот. * Иконата '''Хиероглифи''' ви овозможува да вметнете хиероглифи. * Иконата '''Коден блок''' ви овоможува да вметнете сметачки код. * Иконата '''Музичка нотација''' ви овозможува да вметнете музичка нотација. * Иконата '''Галерија''' ви овоможува да вметнете галерија со слики во статијата. * Иконата '''Хемиска формула''' ви отвара поставка која ви овоможува да вметнете хемиска формула. * Иконата '''Математичка формула''' (Σ) ви отвара поставка која ви овоможува да вметнете математичка формула. * Иконата '''Карта''' ви отвара поставка која ви овоможува да вметнете географска карта. * Иконата '''Графикон''' ви отвара поставка преку која можете да вметнете графикон. * Иконата „'''Список на''' '''наводи'''“ отвора поставка во кој можете да одредите каде ќе бидат прикажани наводите. Ова треба да се направи само еднаш на страницата. |} <hr> {| cellpadding="15" |Кога ќе се кликне оваа икона (Ω), се прикажува поставка што прикажува многу специјални знаци. Со кликање на одреден знак, го ставате во текстот. Овие специјални знаци вклучуваат некои стандардни симболи, дијакритички знаци и математички симболи. |[[Податотека:Помош за нагледен уредник3.png|граничник|центар|безрамка|886x886пкс]] |} <hr> {| cellpadding="15" |[[Податотека:VisualEditor More Settings-mk.png|граничник|десно|безрамка|285x285пкс]] |Во менито '''Поставки за страницата''' ќе ги најдете следните опции: * Иконата '''Категории''' ви дозволува да додадете категории на страницата и ви овоможува да го прилагодите начинот на сортирање на страницата во одредена категорија. * Иконата '''Поставки за страницата''' отвора дијалог што прикажува неколку опции'''.''' '''('''видете: '''[[Помош:Нагледен уредник/Кориснички прирачник#Уредување на поставки за страницата|Уредување на поставки за страницата]])''' * Иконата '''Напредни нагодувања''' овозможува да ги прилагодите поставките во врска со индексирањето на страницата од страна на пребарувачите, прикажувањето јазиче за додавање нов дел во дадената страница и прикажаниот наслов. * Иконата '''Јазици''' покажува список на истата страници на други јазици. * Иконата '''Користени предлошки''' е список на сите употребени предлошки во таа страница. * Иконата '''Испиши од лево кон десно''' * Иконата '''Најди и замени''' отвара пребарувач каде што можете да вметнете збор или реченица кои ги барате во текстот и да ги замените со други. Пребарувачот има и други икони со различни опции, кои ќе ви помогнат да ја извршите оваа функција. |} <hr> {| cellpadding="15" |[[Податотека:OOjs UI icon edit-ltr.svg|граничник|лево|безрамка|75x75пкс]] |Иконата „'''Смени уредник'''“ се наоѓа веднаш до копчето „'''Објави промени'''“. Ви овозможува да се префрлите од нагледно уредување на изворно уредување. |} == Зачувување на промените == {| cellpadding="15" |[[Податотека:Помош за нагледен уредник4.png|граничник|десно|безрамка|271x271пкс]] |Кога ќе завршите со уредување, кликнете на копчето „'''Објави промен'''и“ во алатникот. Синото копче нема да може да се кликне ако не сте направиле никакви промени. Да ги откажете промените што сте ги направиле, кликнете на иконата Читај или исклучете го прелистувачот. |} <hr> {| cellpadding="15" |[[Податотека:Помош за нагледен уредник5.png|граничник|десно|безрамка|186x186пкс]] |Со кликнување на иконата „'''Објави промени…'''“ ќе ви се отвори поставка. Тука можете да внесете краток опис на тоа што сте го направиле, да го означите уредувањето како ситно, и/или да ја ставите страницата во вашиот список за набљудување. Квадратот за опис е истоветен на полето Опис: во изворниот уредник. Пред да ги зачувате вашите измени, можете да ги прегледате за да се осигурате дека се како што сакате. Ова е слично на иконата „'''Прикажи промени'''“ во изворниот уредник. Иконата "'''Продолжи со уредување'''" ве враќа на страницата што ја уредувате. |} == Уредување на врски == {| cellpadding="15" |[[Податотека:VisualEditor - Toolbar - Linking.png|граничник|лево|безрамка|144x144пкс]] |Врските се вметнуваат преку иконата „Врска“ (ланец) во алатникот, или пак преку функцијата на тастатурата '''CTRL+K''' (или '''<kbd>⌘Command</kbd>+<kbd>K</kbd>''' <kbd>на [[Macintosh|Mac]])</kbd> Ако означите текст, а потоа го притиснете копчето „Врска“, тој текст ќе се користи при креирање на врската. За врска што содржи само еден збор, можете или да го означите тој збор или само да го поставите курсорот во тој збор. |} <hr> {| cellpadding="15" |[[Податотека:Помош за нагледен уредник6.png|граничник|лево|безрамка|136x136px]] |Кога го употребувате копчето или кратенката, ќе се отвори дијалог прозорец во кој можете да ја напишете врската. Алатката за врски ќе се обиде да ви помогне со '''внатрешните врски''' со пребарување на веројатни совпаѓања. Откако ќе ја внесете или изберете врската, го завршувате процесот на поврзување со притискање на '''↵ Enter''' или со притискање на копчето „'''Готово'''“. Вашата врска веднаш ќе се појави на страницата, но како и со другите промени на страницата, таа нема да биде објавена сè додека не ја објавите целата страница. |} <hr> {| cellpadding="15" |[[Податотека:Помош за нагледно уредување7.png|граничник|лево|безрамка|308x308пкс]] |За да се поврзете со страница на друго мрежно место, постапката е слична: кликнете ја иконата „Надворешно мреж. место“ и внесете URL во полето. Надворешните врски без етикети изгледаат вака: [https://example.org/]. Можете да ги додадете со поставување на курсорот подалеку од кој било збор (на пр., по празно место). Отворете ја алатката за врски со притискање на копчето или со притискање на кратенките на тастатурата. Внесете ја URL-адресата во полето и притиснете го копчето „Готово“ за да ја вметнете врската. |} <hr> {| cellpadding="15" |За да промените или отстраните постоечка врска, кликнете на врската, а потоа притиснете ја иконата „Врска“ што се појавува во близина на неа. Ќе се појави дијалогот за уредување. Можете да стигнете до дијалогот и со кратенката на тастатурата Ctrl+K. Кога ќе се избере врска, таа се појавува во сина рамка. Можете исто така да ја отворите врската во друг прозорец со притискање на самата врската во дијалог прозорецот. (Ова треба да го направите за да проверите дали надворешната врска е валидна.) |[[Податотека:Помош за нагледен уредник8.png|граничник|лево|безрамка|245x245пкс]] |} If you want to exit the link label (the text displayed as a link) or continue to write after this link, you can press <kbd>→</kbd>: * Pressing it once will escape the link editing dialog and put your cursor at the end of the element linked (blue framed, to edit this element) * Pressing it twice will put the cursor after the element linked, ready to type the rest of your text. To edit the link label of an existing link, press within the link label and type the new one. But if you want to replace the entire label, please note: * If you have selected (highlighted) the entire link label, the link will be deleted by typing any key. * To edit the link label directly without deleting it, put the cursor within that link label, use the backspace and delete keys (no more than necessary), and a narrow blue link area will remain there. Now you may type in the new label for the kept link. * You can also link to categories, files and more. /// == Уредување на наводи == {| cellpadding="15" |[[Податотека:Помош за нагледен уредник9.png|граничник|десно|безрамка|151x151px]] |Започнете со притискање на копчето '''Наведи'''. Потоа се отвора дијалог-кутија, која вклучува автоматски процес на наведување каде одбирате помеѓу следните опции: '''Автоматски, Рачно''' и '''Повторна употреба.''' |} <hr> {| cellpadding="15" |[[Податотека:Помош за нагледен уредник11.png|граничник|десно|безрамка|236x236пкс]] |Во полето '''Автоматски''' можете да внесете информации за книга или друг извор што сакате да го цитирате, а автоматски ќе се генерира образец за навод. Можете да внесете URL (адреса на веб-страница), уникатен идентификатор како ISBN за книги, DOI (дигитален идентификатор на објект), PubMed ID, PMCID (вклучувајќи го префиксот PMC) или QID (од [[Википодатоци]]).<br><br>Можете исто така да внесете цитат или наслов на делото. Треба да бидете што е можно попрецизни, бидејќи функцијата за пребарување на услугата Наводи го враќа само првиот резултат и од WorldCat (кој претежно содржи книги) и од Crossref (кој претежно содржи академски трудови), по случаен редослед. |} <hr> {| cellpadding="15" |[[Податотека:Помош за нагледен уредник12.png|граничник|десно|безрамка|250x250пкс]] |Доколку одберете на полето '''Рачно''' ќе ви се отвори дијалог-кутија со следните опции: * '''Мрежно место''' * '''Книга''' * '''Новости''' * '''Списание''' Со притискање на некоја од наведените опции од шаблонот, уредникот на шаблони ќе ве однесе на потребниот шаблон за тој вид на наводи. Потребните полиња за информации ќе бидат означени со ѕвездичка. Иако ќе бидат прикажани и некои препорачани параметри, не сите се задолжителни. Можете да ги отстраните од главниот дијалог со отштиклирање на полето за избор во страничната лента. Ако полето за избор на параметар е сиво и не може да се кликне, тоа поле е задолжително и не може да се отстрани. За да додадете сосема ново поле, користете ја кратенката Ctrl+⇧ Shift+D, а потоа кликнете на „Додај недокументиран параметар“ на дното од уредникот Штом завршите со пополнување на образецот притиснете на копчето вметни. * '''Основен''' При притискање на „'''Основен'''“ ќе се отвори основниот уредник за наводи, каде што можете да го напишете вашиот навод, вклучувајќи го и форматирањето. Можете исто така да го користите основниот формулар за да вметнете шаблон за навод што не е на листата на често користени шаблони за наводи. Можете да направите наводот да припаѓа на дадена група, иако вообичаено ова е оставено празно. (Оваа опција се користи за посебно прикажување на различни групи на наводи со алатката „Список на наводи“.) |} <hr> === Повторна употреба на постоечки наводи === {| cellpadding="15" |[[Податотека:Помош за нагледен уредник13.png|граничник|десно|безрамка]] |Доколку страницата веќе содржи навод што се однесува на текстот што сакате да го наведете, тогаш можете да изберете повторно да го користите тој постоечки навод. За повторно да користите постоечки навод, поставете го курсорот во телото на текстот каде што сакате да го додадете истиот. Потоа притиснете ја иконата „'''Наведи'''“. Во табелата „Повторно користење“, погледнете ја листата за наводи и одберете го соодветниот постоечки навод. Ако има многу наводи, можете да го користите полето за пребарување (означено со „Пребарај по тековните наводи“) за да ги најдете само оние наводи што содржат одреден текст. |} <hr> === Уредување на постоечки навод === {| cellpadding="15" |[[Податотека:Помош за нагледен уредник14.png|граничник|десно|безрамка]] |За да уредите постоечки навод, притиснете на бројката каде што се појавува во текстот. Ќе видите икона (и име) за шаблонот што е користен за креирање на овој навод. Во двата случаи, со притискање на копчето „Уреди“ ќе се отвори дијалог каде што можете да го уредите. |} <hr> {| cellpadding="15" |[[Податотека:Помош за нагледен уредник20.png|граничник|десно|безрамка|141x141px]] |Во уредувачот на шаблони, можете да додавате или отстранувате информации или да ја менувате содржината. На почетокот ќе се прикажат само полињата (параметрите на шаблонот) што имаат содржина. За да додадете полиња, притиснете на „Додај“ на дното од уредувачот. |} <hr> {| cellpadding="15" |[[Податотека:Помош за нагледен уредник19.png|граничник|десно|безрамка|147x147px]] |Притиснете на „'''Спроведи измени“''' кога ќе завршите. |} == Уредување слики и други медиумски податотеки == === Уредување слики === {| cellpadding="15" |[[Податотека:VisualEditor Media Insert Menu-mk.png|граничник|десно|безрамка|152x152пкс]] |За да додадете нова слика (или друг вид медиумска податотека) на страницата, притиснете ја иконата „Слики, снимки и др.“ во менито „Вметни“. Сликата ќе биде додадена каде што е вашиот показател. |} <hr> {| cellpadding="15" |[[Податотека:Помош за нагледен уредник21.png|граничник|десно|безрамка|219x219px]] |При кликнување на иконата „Слики, снимки и др.“ ќе ви се отвори дијалог што самиот ја пребарува Ризницата за да најде содржини поврзани со насловот на страницата што ја уредувате. Кликнете на минијатура за да одберете слика/снимка. На овој начин ја вметнувате сликата на станицата која ја уредувате. |} <hr> {| cellpadding="15" |[[Податотека:Помош за нагледен уредник22.png|граничник|десно|безрамка|157x157px]] |Откако сликата што ја избравте ќе биде вметната на страницата, ќе се отвори друг дијалог. Овој дијалог ви овозможува да го додадете и уредите насловот на сликата. Насловот може да содржи форматирање и врски. |} <hr> {| cellpadding="15" |[[Податотека:Помош за нагледен уредник23.png|граничник|десно|безрамка]] |Дијалогот за медиуми ви овозможува и да додавате алтернативни текстуални наслови, за да им помогнете на корисниците кои користат читачи на екран или кои го имаат оневозможено прикажувањето слики. |} <hr> {| cellpadding="15" |[[Податотека:Помош за нагледен уредник24.png|граничник|десно|безрамка|190x190px]] |Исто така, можете да прилагодите различни параметри за сликата во поставката „Напредни нагодувања“. Тие ја вклучуваат положбата, типот и големина на сликата. |} <hr> {| cellpadding="15" |[[Податотека:VisualEditor Apply Changes-mk.png|граничник|десно|безрамка]] |Кога ќе завршите, кликнете на „'''Вметни'''“ (ако ја прикачувате фотографијата) или „'''Спроведи измени'''“ за веќе постоечка слика, за да го затворите дијалогот и да се вратите на уредникот. |} <hr> {| cellpadding="15" |[[Податотека:Помош за нагледен уредник27.png|граничник|десно|безрамка]] |За постоечка слика, можете да додадете или уредите опис или други поставки со кликнување на сликата, а потоа со притискање на иконата „Уреди“ што се појавува под сликата. Можете да ја промените големината на постоечка слика со притискање на неа, а потоа со поместување на иконата за промена на големината (стрелката со две глави на едниот или двата долни агли). Исто така, можете да ја влечете и сместите сликата повисоко или пониско на страницата. |} <hr> === Прикачување на слики === {| cellpadding="15" |[[Податотека:ПНУ2.png|граничник|безрамка|176x176пкс|лево]] |Можете да прикачувате слики на следниве начини: од прозорецот во дијалогот за медиуми, со влечење и спуштање податотека во уредувачот, или со копирање и вметнување на дадена слика. |} <hr> {| cellpadding="15" |[[Податотека:ПНУ4.png|граничник|десно|безрамка]] |Кликнете на иконата „'''Подигни'''“ во поставките за слики и скнимки и изберете слика од вашиот компјутер. Можете да го напишете името на податотеката или да ја повлечете сликата во полето. Ако сте влечеле и спуштиле слика директно во уредувачот или сте ја залепиле од вашата табла со исечоци, оваа поставка ќе се отвори автоматски. |} <hr> Треба да ја опишете сликата и да додадете категории на неа за да можат другите луѓе да ја пронајдат. <hr> Сликата ќе биде вметната на страницата кога ќе завршите. <hr> === Уредување на галерии === {| cellpadding="15" |[[Податотека:ПНУ5.png|граничник|десно|безрамка|288x288пкс]] |За да додадете нова галерија, притиснете ја иконата „'''Галерија'''“ (збир од фотографии) во менито „'''Вметни'''“. |} <hr> {| cellpadding="15" |За да уредите постоечка галерија во нагледниот уредувач, кликнете ја таа галерија. Потоа, близу до дното на галеријата, притиснете ја иконата на галеријата. Ова го отвора уредувачот на галеријата, со целосен список на слики вклучени во галеријата. |[[Податотека:ПНУ7.png|граничник|десно|безрамка]] |} <hr> {| cellpadding="15" |Уредувачот на галеријата е едноставно поле кое ви овозможува да уредувате постоечки галерии користејќи означување на викитекстот. За да додадете нова слика во постоечка галерија, внесете го името на поподатотеката, проследено со лента и насловот за таа слика. Мора да ја ставите секоја слика во галеријата во посебен ред. Можете исто така да ја уредувате оваа листа за да отстраните или преуредите слики или да ги промените насловите. Кога ќе го притиснете копчето „'''Вметни'''“, ќе излезете од уредувачот на галеријата. Потоа треба да ги видите направените промени, со галеријата каква што сега ќе им се појавува на читателите. Запомнете дека излегувањето од уредувачот на галеријата не ги објавува вашите промени. Како и со другите промени направени со нагледниот уредник, мора да ја објавите страницата за да се објави вашата работа. ||[[Податотека:ПНУ6.png|граничник|десно|безрамка]] |} == Уредување предлошки == {| cellpadding="15" |Системот на предлошки на МедијаВики ви овозможува да вметнете динамична содржина, текст од други страници и многу повеќе. Со '''Нагледниот уредник''' можете да пребарувате релевантна предлошка, да додадете повик или трансклузија (трансклузија е вклучување на содржината на еден документ во друг документ преку референца. Тоа е типично користење на функционалноста на шаблони на МедијаВики за вклучување на истата содржина во повеќе документи без потреба од посебно уредување на тие документи.) на страницата што ја уредувате и, доколку е потребно, да додадете прилагодена содржина користејќи параметри. |} === '''Вметни нова предлошка''' === {| cellpadding="15" |За да додадете предлошка на страница, поставете го курсорот на позицијата на страницата каде што сакате да се вметне предлошката. Потоа отворете го менито '''Вметни''' и изберете „[[Податотека:OOjs UI icon puzzle-ltr.svg|безрамка|19x19пкс]]'''Предлошка'''“. Или, внесете две големи загради '''<nowiki>{{</nowiki>''' за да го отворите истиот дијалог. |[[Податотека:ПНУ46.png|граничник|десно|безрамка]] |} {| cellpadding="15" |Пронајдете ја предлошката што сакате да ја вметнете со внесување на име или релевантен клучен збор. Резултатите што го содржат терминот за пребарување во името или описот ќе се прикажат во паѓачко мени. Ова треба да ви помогне да пронајдете соодветна предлошка, дури и ако не го знаете точното име. |[[Податотека:ПНУ47.png|граничник|десно|безрамка]] |} <hr> {| cellpadding="15" |Можете исто така да уредувате предлошка што веќе е на страницата. Кога ќе ја изберете предлошката што сакате да го уредувате, таа станува сина и се појавува поле со Предлошка. Потоа изберете ја врската Уреди или кликнете двапати на самата предлошка за да ја отворите. |[[Податотека:ПНУ48.png|граничник|десно|безрамка]] |} <hr> {| cellpadding="15" |Некои предлошки не се видливи кога се чита страница. Во нагледен уредник, таквите скриени предлошки сè уште се прикажуваат за да можете да кликнете и да ги уредувате или избришете. Името на предлошката ќе се прикаже веднаш до иконата и обете ќе бидат сиви. |[[Податотека:ПНУ49.png|граничник|десно|безрамка]] |} === Параметри на предлошка === == Уредување списоци == {| cellpadding="15" |[[Податотека:ПНУ8.png|граничник|десно|безрамка]] |Можете да го користите нагледниот уредник за создавање на списоци или за промена на форматот на постоечки список. Постојат два вида списоци: неподредени (со точки) и подредени (нумерирани). За да започнете нов список, само притиснете на една од двете ставки од менито прикажани овде. Или, ако веќе сте го внеле список (во одделни редови), изберете (означете) го списокот што сте го внеле, а потоа притиснете на една од ставките од менито. |} <hr> {| cellpadding="15" |Овде се прикажани примери за двата типа списоци: неподредени (со точки) и подредени (нумерирани). |[[Податотека:ПНУ9.png|граничник|десно|безрамка]] |[[Податотека:ПНУ10.png|граничник|десно|безрамка]] |} <hr> {| cellpadding="15" |Ако сакате да го промените нивото на вовлекување на дел од постоечки список, изберете го делот од списокот што сакате да го промените. |[[Податотека:ПНУ11.png|граничник|десно|безрамка]] |} <hr> {| cellpadding="15" |Потоа користете го менито или притиснете го копчето '''Tab'''. (Копчето '''Tab''' го зголемува вдлабнувањето; користете го копчето '''Shift''' '''+ копчето Tab''' за да го намалите вдлабнувањето) |[[Податотека:ПНУ12.png|граничник|десно|безрамка]] |} <hr> {| cellpadding="15" |Во прилог резултатот од зголеменото вовлекување. |[[Податотека:ПНУ13.png|граничник|десно|безрамка]] |} <hr> {| cellpadding="15" |Можете дури и да мешате подредени (нумерирани) и неподредени (со точки) списоци, ако елементите на списоци имаат различни вовлекувања. |[[Податотека:ПНУ14.png|граничник|безрамка]] |} <hr> == Уредување табели == {| cellpadding="15" |[[Податотека:ПНУ15.png|граничник|десно|безрамка]] |Можете да го користите нагледниот уреник за вметнување и менување табели. Можете дури и да внесете табела со влечење на податотека со вредности одвоени со запирки (.csv) од вашиот компјутер во главниот прозорец за уредување. |} <hr> {| cellpadding="15" |Кога ќе притиснете на иконата „Табела“, во менито '''Вметни''', нагледниот уредник вметнува празна табела со димензии четири на четири. Сега е достапно менито „Табела“. Од тоа мени, можете да додадете наслов на врвот од табелата'''.''' |[[Податотека:ПНУ16.png|граничник|десно|безрамка]] |} <hr> {| cellpadding="15" |[[Податотека:ПНУ17.png|граничник|десно|безрамка]] |За да изберете ќелија, кликнете еднаш на неа. |} <hr> {| cellpadding="15" |[[Податотека:ПНУ18.png|граничник|десно|безрамка]] |За да ја уредите содржината на ќелијата (на пример, за да додадете содржина или за да исправите правописна грешка), кликнете двапати во ќелијата. Или можете да ја изберете ќелијата, а потоа само да куцате. За да го завршите уредувањето на ќелија, само притиснете на друго место. |} <hr> {| cellpadding="15" |Можете да додадете, преместите или избришете колона или ред. |[[Податотека:ПНУ19.png|граничник|десно|безрамка]] |} <hr> {| cellpadding="15" |Можете да споите ќелии: Изберете ги, а потоа од менито Табела, притиснете на „Спој ќелии“. |[[Податотека:ПНУ20.png|граничник|десно|безрамка]] |} <hr> {| cellpadding="15" |[[Податотека:ПНУ21.png|граничник|десно|безрамка]] |Ако споите ќелии, се задржува само текстот во една ќелија; секој текст во другите ќелии се брише кога ќе ги споите ќелиите. Ако одлучите дека сакате дел или целиот текст што е избришан, користете го копчето „'''Откажи'''“ ('''CTRL + Z'''), преместете го или копирајте го текстот што го сакате, а потоа повторно спојте ги ќелиите. |} <hr> {| cellpadding="15" |[[Податотека:ПНУ22.png|граничник|десно|безрамка]] |Исто така, можете да ги поделите ќелиите што претходно биле споени. Целата содржина што била во споената ќелија ќе остане во првата ќелија кога ќе ја направите поделбата. Потоа можете да додадете текст во другите ќелии. |} == Уредување категории == {| cellpadding="15" |За да ги уредувате категориите, во менито '''Поставки''', притиснете ја иконата '''Категории'''. |[[Податотека:ПНУ23.png|граничник|десно|безрамка]] |} <hr> {| cellpadding="15" |Со притискање на '''Категории''' се отвора дијалог што ги наведува постоечките категории и ви овозможува да додавате нови, како и да бришете. Исто така, имате можност да го поставите или промените општиот (стандарден) клуч за сортирање, кој одредува каде се појавува страницата кога е наведена со други страници во истата категорија. На пример, стандардниот клуч за подредување за статијата „Џорџ Вашингтон“ е „Вашингтон, Џорџ“. Во категоријата „Претседатели на Соединетите Американски Држави“, статијата е наведена под буквата „В“, а не под буквата „Џ“. |[[Податотека:ПНУ24.png|граничник|десно|безрамка]] |} <hr> {| cellpadding="15" |За да додадете категорија за страница, внесете го името на категоријата во полето '''Додај категорија'''. Додека пишувате, нагледниот уредник ќе пребарува можни соодветни, постоечки категории. Можете или да изберете постоечка категорија или можете да додадете категорија која сè уште нема своја страница со категории. (Додека не се создаде таа страница со категории, вашата нова категорија ќе се прикажува како црвена врска откако ќе ги објавите сите ваши промени во уредувањето.) |[[Податотека:ПНУ25.png|граничник|десно|безрамка]] |} <hr> {| cellpadding="15" |За да отстраните постоечка категорија, притиснете на неа и притиснете на иконата '''Отстрани''' (канта за отпадоци) во дијалогот што ќе се отвори. Притискањето на категорија ви овозможува и да наведете клуч за подредување за таа специфична категорија. Таквиот клуч за подредување го заменува подредувањето со клуч. |[[Податотека:ПНУ26.png|граничник|десно|безрамка]] |} <hr> {| cellpadding="15" |Притиснете '''Спроведи измени''' кога ќе завршите со уредување на категориите за да се вратите во уредувачот на страници. |[[Податотека:VisualEditor Apply Changes-mk.png|граничник|десно|безрамка]] |} == Уредување на поставки за страницата == {| cellpadding="15" |За да ги уредите поставките на страницата, притиснете го менито '''Поставки за страница''', во лентата со алатки и изберете го копчето '''Поставки за страница'''. |[[Податотека:ПНУ29.png|граничник|десно|безрамка]] |} <hr> {| cellpadding="15" |Копчето '''Поставки на страница''' отвора дијалог што прикажува неколку опции. |[[Податотека:ПНУ30.png|граничник|десно|безрамка]] |} <hr> {| cellpadding="15" |Можете да направите пренасошување на страницата кон друга страница со штиклирање на полето '''Пренасочи ја оваа страница кон''', а потоа да го внесете името на страницата на која сакате да го испратите читателот.<br> Под него е опцијата '''Спречи го подновувањето на пренасочувањево при преместување на целната страница''' кое многу ретко се користи, а служи за спречување на преименувањата на страниците да го ажурираат ова пренасочување. |[[Податотека:ПНУ31.png|граничник|десно|безрамка]] |} <hr> {| cellpadding="15" |Можете да промените дали страницата ќе ја прикажува Содржина со избирање на едно од овие три копчиња. Стандардната опција е '''Ако треба''', која прикажува Содржина ако има три или повеќе наслови. |[[Податотека:ПНУ32.png|граничник|десно|безрамка]] |} <hr> {| cellpadding="15" |Можете да направите страницата да не прикажува врските за уредување до секое заглавие на делот со штиклирање на полето '''Оневозможи ги врските за уредување до секое заглавие на страницава'''. |[[Податотека:ПНУ33.png|граничник|десно|безрамка]] |} <hr> {| cellpadding="15" |Притиснете '''Спроведи измени''' кога ќе завршите со уредување на опциите за страница за да се вратите во уредувачот на страници. |[[Податотека:Помош за нагледен уредник19.png|граничник|десно|безрамка]] |} == Уредување карти == {| cellpadding="15" |Можете да додавате и менувате '''Карти'''. Видете: [[Помош:Нагледен уредник/Карти|Нагледен уредник/Карти]] |[[Податотека:ПНУ28.png|граничник|десно|безрамка]] |} == Уредување математички формули == {| cellpadding="15" |За да додадете нова математичка формула на страницата, поставете го курсорот каде што сакате да биде вметната и притиснете на иконата „'''Математичка формула'''“ („'''Σ'''“) во менито '''Вметни''' на лентата со алатки. |[[Податотека:ПНУ34.png|граничник|десно|безрамка]] |} <hr> {| cellpadding="15" |Ќе се отвори прозорец во кој можете да ја напишете формулата, користејќи LaTeX синтакса. Нагледниот уредник ќе ја ажурира формулата додека ја пишувате, за да можете да видите како ќе изгледа додека правите промени. Откако ќе завршите, притиснете го копчето „Вметни“. ||[[Податотека:ПНУ35.png|граничник|десно|безрамка]] |} <hr> {| cellpadding="15" |За да уредите постоечка математичка формула на страницата, кликнете ја, а потоа притиснете на иконата „Σ“ што ќе се појави. Ова ќе го отвори прозорецот со формули, каде што ќе правите промени. |[[Податотека:ПНУ36.png|граничник|десно|безрамка]] |} <hr> {| cellpadding="15" |Математичките формули можат да бидат поставени во ред или центрирани како блок. ||[[Податотека:ПНУ37.png|граничник|десно|безрамка]] |} == Уредување на музичка нотација == {| cellpadding="15" |За да додадете нова музичка нотација на страница, поставете го курсорот каде што сакате да се вметне музичката нотација. Потоа, од менито '''„Вметни'''“ на лентата со алатки, притиснете ја иконата „'''Музичка нотација'''“. |[[Податотека:ПНУ39.png|граничник|десно|безрамка]] |} <hr> {| cellpadding="15" |Ова ќе го отвори дијалогот „'''Музичка нотација'''“. Тука нотацијата може да се уредува по скала, или во ABC или во Lilypond формат. Можете исто така да ја поврзете нотацијата со аудио или MIDI датотека. Откако ќе завршите, притиснете го копчето „'''Спроведи измени'''“ за да го затворите дијалогот и да ги објавите направените промени. |[[Податотека:ПНУ40.png|граничник|десно|безрамка]] |} == Уредување поеми и други посебни содржини == {| cellpadding="15" |Некои ставки, како што се списоците со асоцијации и песните, сè уште не се целосно поддржани од нагледниот уредник. |[[Податотека:ПНУ41.png|граничник|десно|безрамка]] |} <hr> {| cellpadding="15" |Во повеќето случаи, постојните елементи можат да се уредуваат, но нови не можат да се вметнуваат во нагледниот уредник. Додека не бидат целосно поддржани, можете да копирате постоечка од друга страница или директно да го уредувате изворниот викитекст. |[[Податотека:ПНУ42.png|граничник|десно|безрамка]] |} == Префрлување помеѓу нагледниот и изворниот уредник == {| cellpadding="15" |За да се префрлите од нагледно уредување на изворно уредување, притиснете го копчето '''Смени уредник''' на десната страна од лентата со алатки. И одберете '''изворно уредување'''. (Или можете да притиснете на '''Уреди извор''' веднаш над оваа алатка) |[[Податотека:ПНУ43.png|граничник|десно|безрамка]] |} <hr> {| cellpadding="15" |Ќе ја видите разликата направена во вашето уредување. (Листајте надолу и ќе ја видите областа за уредување на викитекст) |[[Податотека:ПНУ44.png|граничник|десно|безрамка]] |} == Кратенки на тастатурата == |Многу уредници се навикнати директно да внесуваат викитекст, особено задебелени, закосени букви и викилинкови. Кратенките на тастатурата овозможуваат брзо да се примени форматирање без да се користат елементи од лентата со алатки. Еве некои од најчестите кратенки во нагледниот уредник: [[Податотека:ПНУ45.png|граничник|центар|безрамка]] [[Категорија:Помош]] hivxoq9g6ieqozfqkiwqptegx0dbeku 14 1373643 5387869 5384338 2025-07-06T12:15:48Z Marco Mitrovich 114460 5387869 wikitext text/x-wiki [[Категорија:Области во Косово]] 3ipsdkwenk9gvo8vgm0m158xj9q72pq 0 1373715 5388157 5387834 2025-07-07T08:20:13Z ГП 23995 /* Трет дел */ дополнување 5388157 wikitext text/x-wiki '''„Мртви јавки“''' ([[Српски јазик|српски]]: ''Мртве јавке'') — роман на српскиот писател [[Александар Вучо]] од 1957 година. Романот е добитник на [[НИН-ова награда|НИН-овата награда]]. ==Содржина== ===Прв дел=== Дејствието на романот се одвива во [[Белград]] за време на [[Втора светска војна|Втората светска војна]]. Воја, бегалец од затворот, се качува на покривот на една зграда, но набргу, [[Полиција|полицијата]] успева да го фати. Глетката ја набљудуваат повеќе луѓе, меѓу кои и Драган, поранешен затвореник во [[Бањички логор|Бањичкиот логор]], кој сега живее тајно во еден стан, заедно со повеќе други луѓе. Утредента, тој се среќава со девојката Олга на која ѝ кажува за својот страв од повторно затворање. Следниот ден, него го посетува Павле, кој избегал од Бањичкиот логор и се крие од полициската потера. Павле и Драган заминуваат во стариот стан на Драган. Павле го наговара да се префрлат на слободната територија, но Драган, иако ја прифаќа поканата, изутрината се враќа во своето сегашно живеалиште. Таму живее и старицата Разуменка Јовановиќ која, уживајќи во својот [[Накит|накит]], се сеќава на животот пред војната, на богатиот сопруг Крста на ќерката Цица, на ненадејната смрт на Крста во прегратките на неговата љубовница, како и на неостварената љубов со [[Генерал|генералот]] Мојкановиќ. Тогаш, станарите ја наоѓаат Разуменка мртва, а токму во тој миг пристига и Драган. Растревожен, тој пак излегува на улица, каде ја здогледува Олга при што одат во нејзиниот стан и таму водат љубов. Потиштениот Драган ја напушта Олга и пак се враќа во својот стан, а во меѓувреме, во собата на Разуменка се вселува Сретен Шљивиќ кого Драган го познава од почетокот на војната. Шљивиќ работи за специјалната полиција и за [[Гестапо]], а утредента го убива непознат млад човек. Гестапо и полицијата веднаш ја опседнуваат куќата и го апсат Драган.<ref>Александар Вучо, ''Мртве јавке''. Просвета, Београд, 1960, стр. 5-128.</ref> ==Втор дел== Седумнаесетгодишниот Драган, војник во српската војска, плови со брод од [[Албанија]] кон [[Франција]]. Бидејќи на бродот има заболени од [[Тифус|тифус]], патниците се сместени во [[карантин]] на еден остров, а по неколку недели, тројца негови роднини најпрвин го сместуваат во [[хотел]] во [[Марсеј]], а утредента му наоѓаат стан кај госпоѓата Прадел. Таму, Драган стапува во љубовна врска со роднината на Прадел, Антоанет. За време на престојот во Марсеј, тој се сеќава на својата служба во штабот на коњичката дивизија, на борбите на повеќе фонтови ширум [[Србија во Првата светска војна|Србија]], на мачното повлекување на српската војска низ [[Албанија]] под водство на генералот Мојкановиќ, на спасувањето на изнемоштените и повредените резервни војници, на својата болест и престојот во болницата во [[Драч]], како и на заминувањето со брод за Франција. Со отворањето на [[Македонски фронт|Солунскиот фронт]], стриковците на Драган го напуштаат Марсеј и заминуваат на [[Крф]], а тој се сели во [[Кан (Азурен Брег)|Кан]], каде се запишува на колеџ.<ref>Александар Вучо, ''Мртве јавке''. Просвета, Београд, 1960, стр. 129-258.</ref> ==Трет дел== Ово дел започнува со размислувањата на главниот иследник во специјалната полиција — човек со огромна омраза кон [[Комунизам|комунистите]], целосно посветен на нивното измачување, кој во последно време запаѓа во апатија и поради тоа се сожалува на Драган и го ослободува од [[Затвор|затворот]]. Кога излегува надвор, Драган е повторно незадоволен од себе и талка низ градот со желба да го сретне Павле со чија помош би се вклучил во движењето на отпорот. Сепак, тој не успева во својата намера и така доаѓа во куќата во која живее мајка му. Во следните четири дена не излегува од собата, а петтиот ден шета низ градот, чувствувајќи го доаѓањето на слободата, решен конечно да му се придружи на движењето на отпорот. Тогаш, случајно на улицата го среќава Павле, кој му ветува дека утредента ќе го префрли на ослободената територија. Рано изутрина, Драган оди на закажаното место, но малку задоцнува и таму го нема човекот со кого треба да се сретне. Сепак, Драган продолжува понатаму, решен да го напушти градот, но го запира германски војник кој го враќа назад.<ref>Александар Вучо, ''Мртве јавке''. Просвета, Београд, 1960, стр. 259-309.</ref> == Наводи == {{наводи}} [[Категорија:Дела на Александар Вучо]] [[Категорија:Српски романи]] [[Категорија:Југословенски романи]] [[Категорија:Изданија на Просвета]] [[Категорија:Книги од 1957 година]] [[Категорија:Романи наградени со НИН-овата награда]] [[Категорија:Романи кои се одвиваат во Србија]] ex45d95xecnhm732dswwb9y5skx3qzt 10 1374001 5387971 5387179 2025-07-06T15:46:16Z Andrew012p 85224 5387971 wikitext text/x-wiki <noinclude>{{esoteric}}</noinclude> {| class="infobox" style="width: 315px; border-spacing: 2px; text-align: left; font-size: 90%;" |- ! colspan="2" style="background: lightsteelblue; text-align: center; vertical-align: middle; font-size: 130%;" | {{{ship_name}}} |- {{#if: {{{ship_image|<noinclude>-</noinclude>}}} | {{!}} colspan="2" style="text-align: center; font-size: 90%; border-bottom: 1px solid #aaa; line-height: 1.25em;" {{!}} {{{ship_image}}}<br />{{#if: {{{image_caption|<noinclude>-</noinclude>}}} | {{{image_caption}}} | {{{ship_name}}} }} {{!}}- }} ! style="background: lightsteelblue; text-align: center; vertical-align: middle;" | Државна припадност: <br>{{{flag_state}}}  ! style="background: lightsteelblue; text-align: center; vertical-align: middle;" | {{{ship_flag|[[Податотека:Sin_bandera.svg|30px]]}}} |- {{#if:{{{ship_class|<noinclude>-</noinclude>}}}| ! Класа и тип {{!}} {{{ship_class}}} {{!}}- }} {{#if:{{{namesake|<noinclude>-</noinclude>}}}| ! Бродови имењаци {{!}} {{{namesake}}} {{!}}- }} {{#if:{{{ship_owner|<noinclude>-</noinclude>}}}| ! Нарачател {{!}} {{{ship_owner}}} {{!}}- }} {{#if:{{{builder|<noinclude>-</noinclude>}}}| ! [[Бродоградилиште]] {{!}} {{{builder}}} {{!}}- }} {{#if:{{{laid_down|<noinclude>-</noinclude>}}}| ! Положена [[кобилица]] {{!}} {{{laid_down}}} {{!}}- }} {{#if:{{{launched|<noinclude>-</noinclude>}}}| ! Пуштен {{!}} {{{launched}}} {{!}}- }} {{#if:{{{ship_sponsor|<noinclude>-</noinclude>}}}| ! Кум на брод {{!}} {{{ship_sponsor}}} {{!}}- }} {{#if:{{{acquired|<noinclude>-</noinclude>}}}| ! Набавен {{!}} {{{acquired}}} {{!}}- }} {{#if:{{{commissioned|<noinclude>-</noinclude>}}}| ! Ставен во служба {{!}} {{{commissioned}}} {{!}}- }} {{#if:{{{decommissioned|<noinclude>-</noinclude>}}}| ! Повлечен од служба {{!}} {{{decommissioned}}} {{!}}- }} {{#if:{{{recommissioned|<noinclude>-</noinclude>}}}| ! Повторно ставен во служба {{!}} {{{recommissioned}}} {{!}}- }} {{#if:{{{decommissioned_again|<noinclude>-</noinclude>}}}| ! Повторно повлечен од служба {{!}} {{{decommissioned_again}}} {{!}}- }} {{#if:{{{out_of_service|<noinclude>-</noinclude>}}}| ! Надвор од служба {{!}} {{{out_of_service}}} {{!}}- }} {{#if:{{{renamed|<noinclude>-</noinclude>}}}| ! Преименуван {{!}} {{{renamed}}} {{!}}- }} {{#if:{{{reclassified|<noinclude>-</noinclude>}}}| ! Прекласифициран {{!}} {{{reclassified}}} {{!}}- }} {{#if:{{{refit|<noinclude>-</noinclude>}}}| ! Подоцнежни преправки {{!}} {{{refit}}} {{!}}- }} {{#if:{{{captured|<noinclude>-</noinclude>}}}| ! Запленет {{!}} {{{captured}}} {{!}}- }} {{#if:{{{status|<noinclude>-</noinclude>}}}| ! Статус {{!}} {{{status}}} {{!}}- }} {{#if:{{{home_port|<noinclude>-</noinclude>}}}| ! Матично пристаниште {{!}} {{{home_port}}} {{!}}- }} {{#if:{{{port_of_registry|<noinclude>-</noinclude>}}}| ! Пристаниште на регистарот {{!}} {{{port_of_registry}}} {{!}}- }} ! colspan="2" style="background: lightsteelblue; text-align: center; vertical-align: middle;" | Главни одлики |- {{#if:{{{displacement|<noinclude>-</noinclude>}}}| ! Истиснување {{!}} {{{displacement}}} {{!}}- }} {{#if:{{{length|<noinclude>-</noinclude>}}}| ! Должина {{!}} {{{length}}} {{!}}- }} {{#if:{{{beam|<noinclude>-</noinclude>}}}| ! Ширина {{!}} {{{beam}}} {{!}}- }} {{#if:{{{height|<noinclude>-</noinclude>}}}| ! Висина {{!}} {{{height}}} {{!}}- }} {{#if:{{{draught|<noinclude>-</noinclude>}}}| ! Газ {{!}} {{{draught}}} {{!}}- }} {{#if:{{{propulsion|<noinclude>-</noinclude>}}}| ! Погон {{!}} {{{propulsion}}} {{!}}- }} {{#if:{{{speed|<noinclude>-</noinclude>}}}| ! Брзина {{!}} {{{speed}}} {{!}}- }} {{#if:{{{range|<noinclude>-</noinclude>}}}| ! Домет {{!}} {{{range}}} {{!}}- }} {{#if:{{{endurance|<noinclude>-</noinclude>}}}| ! Подводна автономија {{!}} {{{endurance}}} {{!}}- }} {{#if:{{{diving_depth|<noinclude>-</noinclude>}}}| ! Работна длабочина {{!}} {{{diving_depth}}} {{!}}- }} {{#if:{{{boats|<noinclude>-</noinclude>}}}| ! Бродски чамци {{!}} {{{boats}}} {{!}}- }} {{#if:{{{capacity|<noinclude>-</noinclude>}}}| ! Капацитет {{!}} {{{capacity}}} {{!}}- }} {{#if:{{{complement|<noinclude>-</noinclude>}}}| ! Екипаж {{!}} {{{complement|непознато}}} {{!}}- }} {{#if:{{{troops|<noinclude>-</noinclude>}}}| ! Број на воени сили {{!}} {{{troops}}} {{!}}- }} {{#if:{{{sensors|<noinclude>-</noinclude>}}}| ! Радари и сонари {{!}} {{{sensors}}} {{!}}- }} {{#if:{{{ew_systems|<noinclude>-</noinclude>}}}| ! Уреди за електронско војување {{!}} {{{ew_systems}}} {{!}}- }} {{#if:{{{armament|<noinclude>-</noinclude>}}}| ! Наоружување {{!}} {{{armament}}} {{!}}- }} {{#if:{{{ammunition|<noinclude>-</noinclude>}}}| ! Стреливо {{!}} {{{ammunition}}} {{!}}- }} {{#if:{{{armor|<noinclude>-</noinclude>}}}| ! Оклоп {{!}} {{{armor}}} {{!}}- }} {{#if:{{{aircraft|<noinclude>-</noinclude>}}}| ! Натоварени воздухоплови {{!}} {{{aircraft}}} {{!}}- }} {{#if:{{{aircraft_facilities|<noinclude>-</noinclude>}}}| ! Опрема за воздухоплови {{!}} {{{aircraft_facilities}}} {{!}}- }} {{#if:{{{motto|<noinclude>-</noinclude>}}}| ! Гесло {{!}} {{{motto}}} {{!}}- }} {{#if:{{{nickname|<noinclude>-</noinclude>}}}| ! Прекар {{!}} {{{nickname}}} {{!}}- }} {{#if:{{{honors|<noinclude>-</noinclude>}}}| ! Почести и награди {{!}} {{{honors}}} {{!}}- }} {{#if:{{{notes|<noinclude>-</noinclude>}}}| ! Забелешки {{!}} {{{notes}}} {{!}}- }} |}<noinclude> == Употреба == <pre> {{Брод |ship_name = |ship_image = |image_caption = |flag_state = |ship_flag = |namesake = |ship_class = |ship_owner = |builder = |laid_down = |launched = |ship_sponsor = |acquired = |commissioned = |decommissioned = |recommissioned = |decommissioned_again = |out_of_service = |renamed = |reclassified = |refit = |captured = |status = |home_port = |port_of_registry = |displacement = |length = |beam = |height = |draught = |propulsion = |speed = |range = <!--домет кај воздухопловот--> |endurance = |diving_depth = |boats = |capacity = |complement = <!--бр. на екипаж--> |troops = |sensors = <!--радари и сонари--> |ew_systems = |armament = |ammunition = |armor = |aircraft = |aircraft_facilities = |motto = |nickname = |honors = |notes = }} </pre> {{tl-sort}} [[Категорија: Инфокутии за сообраќај|Бродови]] </noinclude> 70o4zjhxn9mzfyv6felfwjx3ewowzmk 0 1374063 5387944 5387497 2025-07-06T15:36:49Z Andrew012p 85224 /* Надворешни врски */ 5387944 wikitext text/x-wiki [[Податотека:Bundesarchiv Bild 102-06403, Bremen, Stapellauf des Dampfers "Bremen".jpg|мини|Бродот „Бремен“ се гради во бродоградилиштето во [[Германија]]]] '''Бродоградба''' — [[индустрија]] за градење и одржување на [[Брод|бродови]] и други [[Пловило|пловила]].<ref>{{ДРМЈ|бродоградба}}</ref><ref>{{ОДРМЈ|бродоградба}}</ref> Пловилата најчесто се градат и поправаат во специјализирани претпријатија наречени [[Бродоградилиште|бродоградилишта]]. == Историја == Бродоградбата, како област на колективна човечка дејност, настанува во длабоката древност во врска со појавата на потреба од пловила со значителни размери. Развиена бродоградба постоела во [[Стар Египет]], во [[Феникија]] и во Стара Кина. Во [[средновековието]], значителни количества бродови биле градени во [[Византија]], во земјите од Средоземјето и [[Северна Европа]], како и во [[Киевски Рус|Стара Русија]]. Од [[7 век|VII век]] кај источните Словени, шемата на градба постепено се менувала: од скелетен (плетен) брод, обвиткан со дрвена кора или [[кожа]] (древен брод), кон издлабен чун и лаѓа, и, понатаму, кон брод направен од штици. Веќе во [[8 век|VIII век]] од навозите биле спуштани кобилички бродови со облога од штици, со симетрично заострени [[Нос (брод)|носни]] и крмни делови, како и садови со рамно дно и прави страни со споена облога од штици, со зашилен нос и отсечена [[Крма (брод)|крма]], а исто така, можно е, и со симетрично отсечени делови. Според мислењето на П. Е. Сорокин, „''во зависност од начинот на спојување на штиците, на облогата меѓусебно или со еднодрвна основа, можат да се определат неколку варијанти на спојување: А — преклопено, со железни нитни; А1 — преклопено, сошиени со помош на јажиња; Б — споени со плоча што ја притиска конопната заптивка, зацврстен со дрвени клинчиња; Б1 — споени со аналогна заптивка, зацврстено со железни спојки''“. Во голем број региони на [[Русија]] (ископините „Гњоздово“, „Илински Погост“, „Плакун“), во [[Закоп|погребувањата]] [[Кремација|кремации]] со лаѓи од [[10 век|X век]], биле пронајдени челични нитни во пловилата. На [[Устие|устието]] на [[Одра]] биле откриени остатоци од едреник изграден од штици од првата половина на [[9 век|IX век]], како и на бродот „Свјатовит“, при чија градба, во X век, биле користени железни нитни. == Современа бродоградба == Данската бродоградежна компанија Burmeister & Wain (B&W), именувана по нејзините основачи Карл Кристијан Бурмејстер и Вилијам Вејн, била водечка бродоградежна компанија во светот во 1950-тите (банкротирала во 1997 г.). Пазарниот удел на европските производители почнал да опаѓа уште во 1960-тите години, кога нивните нарачки се преселиле во [[Јапонија]]. [[Податотека:Shipbuilding.png|лево|мини|Бродоградба]] Јапонија била доминантна бродоградежна земја од 1960-тите до крајот на 1990-тите години, но била истисната од водечката положба од [[Јужна Кореја]] и [[Народна Република Кина|Кина]], кои имаат пониски плати, силна државна поддршка и поевтини валути. Заклучно со 2015 г., најголема бродоградежна земја во светот е Кина. Благодарение на ниската цена на изградба на бродови во нејзините [[Бродоградилиште|бродоградилишта]], таа ги зголемила обемот на производство и ја престигнала Јужна Кореја за време на светската [[Големата рецесија|економска криза]] од 2008-2010 г., освојувајќи ги договорите за изградба на мали и средни контејнерски бродови.<ref>{{Cite web|url=https://www.statista.com/statistics/263895/shipbuilding-nations-worldwide-by-cgt/|title=Largest shipbuilding nations based on gross tonnage 2015 {{!}} Ranking|publisher=Statista|archive-url=https://web.archive.org/web/20161026164837/https://www.statista.com/statistics/263895/shipbuilding-nations-worldwide-by-cgt/|archive-date=2016-10-26|accessdate=2016-11-27|deadlink=no}}</ref> Јужнокорејската „Голема тројка“ бродоградежни компании — Hyundai Heavy Industries, Samsung Heavy Industries и Daewoo Shipbuilding & Marine Engineering — доминираат во светската бродоградба. Најголемото бродоградилиште во светот се наоѓа во [[Улсан]] и припаѓа на Hyundai Heavy Industries. Поради тоа што побарувачката за товар, заклучно со 2016 г., продолжила да опаѓа, се намалувала и побарувачката за нови бродови. Како последица на намалувањето на нарачките и застојот на производствените капацитети, јужнокорејските бродоградители се нашле во тешка финансиска состојба. Значителен дел од пазарот преминал кон нивните кинески конкуренти.<ref>{{Cite web|url=https://www.ft.com/content/d74127ac-3140-11e6-8825-ef265530038e|title=Subscribe to read|publisher=www.ft.com|archive-url=https://web.archive.org/web/20161026171255/https://www.ft.com/content/d74127ac-3140-11e6-8825-ef265530038e|archive-date=2016-10-26|accessdate=2016-11-27|deadlink=no}}</ref> == Бродоградбата во Македонија == === Антички период === Во античко време, Македонија под [[Филип II Македонски|Филип II]] и [[Александар III Македонски|Александар Македонски]] развила значајна морнарица. Според историските извори, Филип II ја создал првата македонска флота што се користела во неговите воени кампањи. Оваа флота била клучна во борбите за контрола на [[Егејско Море|Егејското Море]] и стратешките точки како [[Лемнос]], [[Имброс]] и [[Скирос]]. Александар Македонски ја зел македонската морнарица кога влегол во [[Азија]] во 334 г. пр. н. е. Морнарицата била составен дел од неговите воени операции, со посебни бродови направени за префрлање на војската и опрема. === Османлиски период === За време на османлиското владеење, дрводелските занаети, вклучувајќи ги и бродоградбата, биле развиени во некои региони. Според турски документи, веќе во почетокот на [[19 век|XIX век]] се споменуваат дограмаџии (дрводелци) што изработувале дрвени конструкции, вклучувајќи и делови за бродови. Дрвените бродови биле изработувани од месни занаетчии, а дрвото се превезувало преку реките. Во периодот од 1914 до 1941 г., дрводелските занаети биле особено развиени во Охридско-струшкиот Регион и [[Кратово]]. === Денес === Во последните децении, бродоградбата во Македонија е ограничена на: * [[Охридско Езеро|Охридското Езеро]] — изработка на традиционални кајчиња за [[риболов]] и туризам. * Соработки — македонски компании соработуваат со меѓународни бродоградилишта, особено во [[Грција]]. == Наводи == {{наводи}} == Надворешни врски == * [http://forshipbuilding.com/ Shipbuilding Picture Dictionary] * [http://www.shipbuildinghistory.com/ U.S. Shipbuilding] * [http://arquivo.pt/wayback/20160522215824/http://www.marinelink.com/Story/Shipbuilding Shipbuilding News] * [http://www.bataviawerf.nl/ Bataviawerf – the Historic Dutch East Indiaman Ship Yard] * [http://www.bataviaphotos.com/ Photos of the reconstruction of the Dutch East Indiaman Batavia] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20201020033503/http://www.bataviaphotos.com/|date=2020-10-20}} * [[gutenberg:73651|Modern shipbuilding and the men engaged in it]], David Pollock (Лондон: E. & F. N. Spon, 1884). [[Категорија:Бродоградба| ]] __СОСОДРЖИНА__ __ИНДЕКС__ imdimpld9i4vp830azq0q65o1w3wqjt 0 1374084 5388122 5387654 2025-07-07T00:16:26Z Xqbot 10137 Бот: Исправка на двојни пренасочувања → [[Благоја Трајковски (Скопје)]] 5388122 wikitext text/x-wiki #пренасочување [[Благоја Трајковски (Скопје)]] cp416donppjxofaytxpvwl6dzsb9fzw 14 1374121 5387866 2025-07-06T12:11:50Z Marco Mitrovich 114460 Создадена страница со: {{рв|Regions of Kosovo}} [[Категорија:Географија на Косово]] [[Категорија:Области во Србија]] 5387866 wikitext text/x-wiki {{рв|Regions of Kosovo}} [[Категорија:Географија на Косово]] [[Категорија:Области во Србија]] 6ttr145bymflzxzdqblnrvwgjdg49ds 5387867 5387866 2025-07-06T12:14:16Z Marco Mitrovich 114460 5387867 wikitext text/x-wiki {{рв|Regions of Kosovo}} [[Категорија:Географија на Косово]] [[Категорија:Области во Србија]] [[Категорија:Региони по земја|Косово]] 3jd02t6o3t1ql55uv99mkor435rva50 0 1374122 5387874 2025-07-06T12:21:03Z MacedonianBoy 2538 Создадено преведувајќи ја страницата „[[:en:Special:Redirect/revision/1298351210|Southern Cone]]“ 5387874 wikitext text/x-wiki '''Јужниот конус''' ([[Шпански јазик|шпански]]: ''Cono Sur'', [[Португалски јазик|португалски]]: ''Cone Sul'') е географски и културен подрегион кој ги опфаќа најјужните области на [[Јужна Америка]], претежно јужно од [[Јужен Повратник|Јужниот повратник]] . Традиционално, ги опфаќа [[Аргентина]], [[Чиле]] и [[Уругвај]], на запад граничи со [[Тихи Океан|Тихиот Океан]], а на исток со [[Атлантски Океан|Атлантскиот Океан]] . Географски, Јужниот Конус ги опфаќа [[Аргентина]], [[Чиле]], [[Уругвај]] и [[Парагвај]], а понекогаш ги вклучува и четирите најјужни држави на [[Бразил]] ( [[Парана]], [[Рио Гранде ду Сул|Рио Гранде до Сул]], [[Санта Катарина]] и [[Саун Пауло (сојузна држава)|Сао Паоло]] ). Оваа област е вториот подрегион со највисок [[Индекс на човековиот развој|индекс на човечки развој]] и [[животен стандард]] во [[Америка]] . <ref name="bolperu">{{Наведено списание|last=Steves|first=F.|date=September 2001|title=Regional Integration and Democratic Consolidation in the Southern Cone of Latin America|journal=Democratization|volume=8|issue=3|pages=75–100|doi=10.1080/714000210}}</ref> <ref name="Environmental">{{Наведена книга|url={{google books |plainurl=y |id=Dmky95hwKr0C |page=1142 }}|title=Encyclopedia of World Environmental History|publisher=Routledge|year=2004|isbn=978-0-415-93735-1|editor-last=Krech III|editor-first=Shepard|volume=3: O–Z, Index|pages=1142–|editor-last2=Merchant|editor-first2=Carolyn|editor-last3=McNeill|editor-first3=John Robert}}</ref> == Географија и обем == [[Податотека:Köppen-Geiger_Southern_Cone_Map.png|мини|550x550пкс| Карта на класификација на климатските зони на Кепен на Јужниот Конус.]] === Земји === Најчесто, терминот „Јужен конус“ се однесува само на [[Чиле]], [[Аргентина]] и [[Уругвај]], поради нивните географски, културни, етнички и економски сличности. {| class="wikitable sortable" style="border:1px solid #aaa;" |- style="background:#ececec;" ![[Список на држави во светот|Земја]] ! [[Список на држави и територии по површина|Област]]<br /><br /><br /><br /> ( ^км2 ) ! [[Список на држави по население|Население]]<br /><br /><br /><br /> (2020) <ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.worldometers.info/world-population/population-by-country/|title=Population by Country (2021) - Worldometer|work=www.worldometers.info|language=en|accessdate=2021-01-29}}</ref> ! [[Список на земјите по густина на населеност|Густина на населението]]<br /><br /><br /><br /> (на ^км2 ) ! [[Список на земјите по ИЧР|HDI]] (2019) <ref name="HDI">{{Наведена мрежна страница|url=http://hdr.undp.org/sites/default/files/2018_human_development_statistical_update.pdf|title=2018 Human Development Report|year=2018|publisher=United Nations Development Programme|accessdate=14 September 2018}}</ref> ! [[Главен град]] |- |{{Знамеикона|Argentina}} [[Аргентина]] | style="text-align:right;" | {{Пб|2,780,092 (3,761,274)}} | style="text-align:right;" | 45.195.774 | style="text-align:right;" | 16.26 (12.02) | 0,845<br /><br /><br /><br /> ( <span style="color:#090">многу високо</span> ) | [[Буенос Аирес]] |- |{{Знамеикона|Chile}} [[Чиле]] | style="text-align:right;" | 756.102 ( ''2.006.360)'' | style="text-align:right;" | 19.116.201 | style="text-align:right;" | 25,28 (9,53) | 0,851<br /><br /><br /><br /> ( <span style="color:#090">многу високо</span> ) | [[Сантјаго|Сантијаго]] |- |{{Знамеикона|Uruguay}} [[Уругвај]] | style="text-align:right;" | {{Пб|176,215}} | style="text-align:right;" | 3.473.730 | style="text-align:right;" | 19,71 | 0,817<br /><br /><br /><br /> ( <span style="color:#090">многу високо</span> ) | [[Монтевидео]] |- class="sortbottom" style="font-weight:bold;" ! Вкупно | style="text-align:right;" | 3.712.409 (5.943.849) | style="text-align:right;" | 67.785.705 | style="text-align:right;" | 18.26 (11.40) | 0,845<br /><br /><br /><br /> ( <span style="color:#090">многу високо</span> ) | |} === Други региони === ==== Бразил ==== Четирите најјужни држави во Бразил ( [[Парана]], [[Рио Гранде ду Сул|Рио Гранде до Сул]], [[Санта Катарина]] и [[Саун Пауло (сојузна држава)|Сао Паоло]]) споделуваат карактеристики со Аргентина и Уругвај (слична локална клима, висок [[животен стандард]], високо ниво на [[индустријализација]] и поголем процент на европска етничка компонента поради [[Доселување|имиграцијата]]). Кога дефиницијата не зема предвид цели држави, тогаш се вклучени државите од [[Јужен Регион (Бразил)|Јужниот регион]] и државата [[Саун Пауло (сојузна држава)|Сао Паоло]] . {| class="wikitable sortable" style="border:1px solid #aaa;" |- style="background:#ececec;" ![[Сојузни држави во Бразил|Држава]] ! [[Список на држави и територии по површина|Област]]<br /><br /><br /><br /> ( ^км2 ) ! [[Список на држави по население|Население]]<br /><br /><br /><br /> (2019) <ref name="factbook2008" /> ! [[Список на земјите по густина на населеност|Густина на населението]]<br /><br /><br /><br /> (на ^км2 ) ! [[Список на земјите по ИЧР|HDI]] (2017) <ref name="HDI">{{Наведена мрежна страница|url=http://hdr.undp.org/sites/default/files/2018_human_development_statistical_update.pdf|title=2018 Human Development Report|year=2018|publisher=United Nations Development Programme|accessdate=14 September 2018}}<cite class="citation web cs1" data-ve-ignore="true">[http://hdr.undp.org/sites/default/files/2018_human_development_statistical_update.pdf "2018 Human Development Report"] <span class="cs1-format">(PDF)</span>. United Nations Development Programme. 2018<span class="reference-accessdate">. Retrieved <span class="nowrap">14 September</span> 2018</span>.</cite></ref> ! [[Главен град]] |- |{{Знамеикона|Paraná}} [[Парана]] | style="text-align:right;" | {{Пб|199,314}} | style="text-align:right;" | 11.434.000 | style="text-align:right;" | 59,80 | 0,796<br /><br /><br /><br /> ( <span style="color:#0c0">високо</span> ) | [[Куритиба]] |- |{{Знамеикона|Rio Grande do Sul}} [[Рио Гранде ду Сул|Рио Гранде до Сул]] | style="text-align:right;" | {{Пб|291,748}} | style="text-align:right;" | {{Пб|11.378.000}} | style="text-align:right;" | 39.10 | 0,792<br /><br /><br /><br /> ( <span style="color:#0c0">високо</span> ) | [[Порто Алегре]] |- |{{Знамеикона|Santa Catarina}} [[Санта Катарина]] | style="text-align:right;" | {{Пб|95,346}} | style="text-align:right;" | {{Пб|7.165.000}} | style="text-align:right;" | 71,18 | 0,808<br /><br /><br /><br /> ( <span style="color:#090">многу високо</span> ) | Флоријанополис |- |{{Знамеикона|São Paulo}} [[Саун Пауло (сојузна држава)|Сао Паоло]] | style="text-align:right;" | {{Пб|248,222}} | style="text-align:right;" | {{Пб|45,920,000}} | style="text-align:right;" | 95,83 | 0,826<br /><br /><br /><br /> ( <span style="color:#090">многу високо</span> ) | [[Саун Пауло|Сао Паоло]] |- class="sortbottom" style="font-weight:bold;" ! Вкупно | style="text-align:right;" | {{Пб|834,630}} | style="text-align:right;" | {{Пб|75.897.000}} | style="text-align:right;" | 90,35 | 0,806<br /><br /><br /><br /> ( <span style="color:#090">многу високо</span> ) | |} ==== Парагвај ==== Поради географската близина, заедничката историја, географија и политичките циклуси, [[Парагвај]] понекогаш е вклучен во она што се подразбира под Јужен Конус, географски гледано, но е исклучен поради разликите во климата, економијата и развојот, како и културниот идентитет. Додека Чиле, Аргентина, Уругвај и Јужен Бразил се наоѓаат во најјужниот дел од Јужна Америка, со умерена клима и доминантно европско потекло кое ја обликува нивната култура, Парагвај е земја без излез на море подалеку, со суптропска клима и уникатен културен идентитет вкоренет во нејзиното гваранско наследство. Економски, Парагвај има понизок индекс на човеков развој (ИЧР) во споредба со земјите од Јужниот конус, кои се рангираат меѓу највисоките во Латинска Америка. Парагвајската економија, фокусирана на земјоделството и хидроенергијата, е исто така помалку разновидна и глобално интегрирана. === Галерија со слики === <gallery widths="200" heights="200"> Податотека:Cono-sur-anual-sat.gif|алт=Satellite images of the Southern Cone month by month.| Сателитски слики од Јужниот конус месец по месец. Податотека:Ischigualasto_national_park.jpg|алт=Landforms in the Monte Desert at Ischigualasto, Argentina. Much of the southern cone is covered by the Arid Diagonal of which Monte Desert is part.| Релјефни форми во пустината Монте кај Ишигуаласто, Аргентина. Голем дел од јужниот конус е покриен со Аридната дијагонала, чиј дел е пустината Монте. Податотека:Cabanas_curarrehue.jpg|алт=Snow in the winter in Curarrehue, Chile.| Снег во [[зима]] во Курарехуе, [[Чиле]] . Податотека:L'_automne_rouge.JPG|алт=Autumn in Bariloche, Argentina.| [[Есен]] во Барилоче, [[Аргентина]] . Податотека:Aconcagua_(aerial).jpg|алт=Located in between Chile and Argentina, Aconcagua, almost 7000 meters high, is the highest mountain on Earth outside the Himalayas, and continues to rise.| Сместена помеѓу Чиле и Аргентина, [[Аконкагва]], со висина од речиси 7000 метри, е највисоката планина на Земјата надвор од Хималаите и продолжува да се издига. Податотека:Neve_na_SC-438_em_São_Joaquim.JPG|алт=Snow in the winter of the Planalto Serrano mountain range of the state of Santa Catarina, southern Brazil.| Снег во [[зима]] на планинскиот венец ''Планалто Серано'' во државата [[Санта Катарина]], јужен [[Бразил]] . Податотека:Jacarandas_at_Plaza_Miserere.jpg|алт=Jacarandas in bloom in Buenos Aires, Argentina during spring.| Јакарандите цветаат во [[Буенос Аирес]], [[Аргентина]] во текот на [[Пролет|пролетта]] . Податотека:Campo_Departamento_Conhelo.jpg|алт=The extensive temperate prairies of the Pampas in the center of Argentina.| Пространите умерени прерии на Пампасите во центарот на [[Аргентина]] . </gallery> == Култура == Освен споделувањето на јазиците и колонијалното наследство, во оваа област имало обемна европска имиграција во текот на 19-тиот и 20-тиот век, кои, заедно со своите потомци, силно влијае врз културата, општествениот живот и политиката на овие земји. Имиграцијата ги преобликувала современите општества на Аргентина, Чиле и Уругвај, земји каде што приливот на новодојденци бил огромен. Жителите на државите на Јужниот конус се страствени играчи и фанови на [[Фудбал|фудбалот]]. [[Фудбалска репрезентација на Аргентина|Аргентина]] го освоила [[Светско првенство во фудбал|Светското првенство на ФИФА]] три пати, додека [[Фудбалска репрезентација на Уругвај|Уругвај]] го освоил купот двапати. Аргентина, Чиле, Уругвај и Бразил биле домаќини на Светското првенство. Дополнително, националните тимови од регионот освоиле неколку [[Фудбал на Летните олимписки игри|олимписки медали]] во фудбал. Исто така, фудбалските клубови од земјите од Јужниот Конус имаат освоено голем број клупски натпреварувања во [[Копа Либертадорес|јужноамериканските]] натпреварувања, панамериканските натпреварувања и натпреварите на ниво на Светското клупско првенство на ФИФА . ''[[Гаучо|Гаучосите]]'' (Аргентина и Уругвај) и ''Уасосите'' (Чиле) се коњаници кои се сметаат за симболи на националниот идентитет. === Религија === Како и остатокот од Латинска Америка, повеќето жители на Јужниот Конус се припадници на [[Римокатоличка црква|Католичката црква]], <ref name="Global Christianity">{{Наведена мрежна страница|url=http://www.pewforum.org/Christian/Global-Christianity-exec.aspx|title=Global Christianity|last=Analysis|date=19 December 2011|publisher=Pew Research Center|accessdate=17 August 2012}}</ref> со малцинство протестанти, вклучувајќи значително [[Лутеранство|лутеранско]] население во Јужен Бразил и Јужно Чиле. Други религии присутни во јужниот конус се [[Ислам|исламот]], англиканството, [[Православие|источното православие]], [[Будизам|будизмот]], Црквата на Исус Христос на светците од подоцнежните дни и [[Тао|таоизмот]] . [[Евреи|Еврејските]] заедници напредувале во градовите на Аргентина и Уругвај. Иако Јужниот Конус бил конзервативен во некои аспекти на религијата, тој имал традиција на социјални реформи, а теологијата на ослободување ја следеле многумина во Католичката црква. [[Уругвај]], каде што [[Агностицизам|агностицизмот]] и [[Атеизам|атеизмот]] се вообичаени, има политика на силна одвоеност на црквата од државата и таа е една од најсекуларните земји во [[Америка]] . == Наводи == {{Наводи}} == Надворешни врски == * {{Ризница-ред}} [[Категорија:Јужна Америка]] pbgi6a7ipimny04a9c5p19263dmzsla 5387876 5387874 2025-07-06T12:23:08Z MacedonianBoy 2538 /* Земји */ 5387876 wikitext text/x-wiki '''Јужниот конус''' ([[Шпански јазик|шпански]]: ''Cono Sur'', [[Португалски јазик|португалски]]: ''Cone Sul'') е географски и културен подрегион кој ги опфаќа најјужните области на [[Јужна Америка]], претежно јужно од [[Јужен Повратник|Јужниот повратник]] . Традиционално, ги опфаќа [[Аргентина]], [[Чиле]] и [[Уругвај]], на запад граничи со [[Тихи Океан|Тихиот Океан]], а на исток со [[Атлантски Океан|Атлантскиот Океан]] . Географски, Јужниот Конус ги опфаќа [[Аргентина]], [[Чиле]], [[Уругвај]] и [[Парагвај]], а понекогаш ги вклучува и четирите најјужни држави на [[Бразил]] ( [[Парана]], [[Рио Гранде ду Сул|Рио Гранде до Сул]], [[Санта Катарина]] и [[Саун Пауло (сојузна држава)|Сао Паоло]] ). Оваа област е вториот подрегион со највисок [[Индекс на човековиот развој|индекс на човечки развој]] и [[животен стандард]] во [[Америка]] . <ref name="bolperu">{{Наведено списание|last=Steves|first=F.|date=September 2001|title=Regional Integration and Democratic Consolidation in the Southern Cone of Latin America|journal=Democratization|volume=8|issue=3|pages=75–100|doi=10.1080/714000210}}</ref> <ref name="Environmental">{{Наведена книга|url={{google books |plainurl=y |id=Dmky95hwKr0C |page=1142 }}|title=Encyclopedia of World Environmental History|publisher=Routledge|year=2004|isbn=978-0-415-93735-1|editor-last=Krech III|editor-first=Shepard|volume=3: O–Z, Index|pages=1142–|editor-last2=Merchant|editor-first2=Carolyn|editor-last3=McNeill|editor-first3=John Robert}}</ref> == Географија и обем == [[Податотека:Köppen-Geiger_Southern_Cone_Map.png|мини|550x550пкс| Карта на класификација на климатските зони на Кепен на Јужниот Конус.]] === Земји === Најчесто, терминот „Јужен конус“ се однесува само на [[Чиле]], [[Аргентина]] и [[Уругвај]], поради нивните географски, културни, етнички и економски сличности. {| class="wikitable sortable" style="border:1px solid #aaa;" |- style="background:#ececec;" ![[Список на држави во светот|Земја]] ! [[Список на држави и територии по површина|Област]]<br /><br /><br /><br /> ( ^км2 ) ! [[Список на држави по население|Население]]<br /><br /><br /><br /> (2020) <ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.worldometers.info/world-population/population-by-country/|title=Population by Country (2021) - Worldometer|work=www.worldometers.info|language=en|accessdate=2021-01-29}}</ref> ! [[Список на земјите по густина на населеност|Густина на населението]]<br /><br /><br /><br /> (на ^км2 ) ! [[Список на земјите по ИЧР|HDI]] (2019) <ref name="HDI">{{Наведена мрежна страница|url=http://hdr.undp.org/sites/default/files/2018_human_development_statistical_update.pdf|title=2018 Human Development Report|year=2018|publisher=United Nations Development Programme|accessdate=14 September 2018}}</ref> ! [[Главен град]] |- |{{Знамеикона|Argentina}} [[Аргентина]] | style="text-align:right;" | 2,80,092 | style="text-align:right;" | 45.195.774 | style="text-align:right;" | 16.26 (12.02) | 0,845<br /><br /><br /><br /> ( <span style="color:#090">многу високо</span> ) | [[Буенос Аирес]] |- |{{Знамеикона|Chile}} [[Чиле]] | style="text-align:right;" | 756.102 | style="text-align:right;" | 19.116.201 | style="text-align:right;" | 25,28 (9,53) | 0,851<br /><br /><br /><br /> ( <span style="color:#090">многу високо</span> ) | [[Сантјаго|Сантијаго]] |- |{{Знамеикона|Uruguay}} [[Уругвај]] | style="text-align:right;" | {{Пб|176,215}} | style="text-align:right;" | 3.473.730 | style="text-align:right;" | 19,71 | 0,817<br /><br /><br /><br /> ( <span style="color:#090">многу високо</span> ) | [[Монтевидео]] |- class="sortbottom" style="font-weight:bold;" ! Вкупно | style="text-align:right;" | 3.712.409 | style="text-align:right;" | 67.785.705 | style="text-align:right;" | 18.26 (11.40) | 0,845<br /><br /><br /><br /> ( <span style="color:#090">многу високо</span> ) | |} === Други региони === ==== Бразил ==== Четирите најјужни држави во Бразил ( [[Парана]], [[Рио Гранде ду Сул|Рио Гранде до Сул]], [[Санта Катарина]] и [[Саун Пауло (сојузна држава)|Сао Паоло]]) споделуваат карактеристики со Аргентина и Уругвај (слична локална клима, висок [[животен стандард]], високо ниво на [[индустријализација]] и поголем процент на европска етничка компонента поради [[Доселување|имиграцијата]]). Кога дефиницијата не зема предвид цели држави, тогаш се вклучени државите од [[Јужен Регион (Бразил)|Јужниот регион]] и државата [[Саун Пауло (сојузна држава)|Сао Паоло]] . {| class="wikitable sortable" style="border:1px solid #aaa;" |- style="background:#ececec;" ![[Сојузни држави во Бразил|Држава]] ! [[Список на држави и територии по површина|Област]]<br /><br /><br /><br /> ( ^км2 ) ! [[Список на држави по население|Население]]<br /><br /><br /><br /> (2019) <ref name="factbook2008" /> ! [[Список на земјите по густина на населеност|Густина на населението]]<br /><br /><br /><br /> (на ^км2 ) ! [[Список на земјите по ИЧР|HDI]] (2017) <ref name="HDI">{{Наведена мрежна страница|url=http://hdr.undp.org/sites/default/files/2018_human_development_statistical_update.pdf|title=2018 Human Development Report|year=2018|publisher=United Nations Development Programme|accessdate=14 September 2018}}<cite class="citation web cs1" data-ve-ignore="true">[http://hdr.undp.org/sites/default/files/2018_human_development_statistical_update.pdf "2018 Human Development Report"] <span class="cs1-format">(PDF)</span>. United Nations Development Programme. 2018<span class="reference-accessdate">. Retrieved <span class="nowrap">14 September</span> 2018</span>.</cite></ref> ! [[Главен град]] |- |{{Знамеикона|Paraná}} [[Парана]] | style="text-align:right;" | {{Пб|199,314}} | style="text-align:right;" | 11.434.000 | style="text-align:right;" | 59,80 | 0,796<br /><br /><br /><br /> ( <span style="color:#0c0">високо</span> ) | [[Куритиба]] |- |{{Знамеикона|Rio Grande do Sul}} [[Рио Гранде ду Сул|Рио Гранде до Сул]] | style="text-align:right;" | {{Пб|291,748}} | style="text-align:right;" | {{Пб|11.378.000}} | style="text-align:right;" | 39.10 | 0,792<br /><br /><br /><br /> ( <span style="color:#0c0">високо</span> ) | [[Порто Алегре]] |- |{{Знамеикона|Santa Catarina}} [[Санта Катарина]] | style="text-align:right;" | {{Пб|95,346}} | style="text-align:right;" | {{Пб|7.165.000}} | style="text-align:right;" | 71,18 | 0,808<br /><br /><br /><br /> ( <span style="color:#090">многу високо</span> ) | Флоријанополис |- |{{Знамеикона|São Paulo}} [[Саун Пауло (сојузна држава)|Сао Паоло]] | style="text-align:right;" | {{Пб|248,222}} | style="text-align:right;" | {{Пб|45,920,000}} | style="text-align:right;" | 95,83 | 0,826<br /><br /><br /><br /> ( <span style="color:#090">многу високо</span> ) | [[Саун Пауло|Сао Паоло]] |- class="sortbottom" style="font-weight:bold;" ! Вкупно | style="text-align:right;" | {{Пб|834,630}} | style="text-align:right;" | {{Пб|75.897.000}} | style="text-align:right;" | 90,35 | 0,806<br /><br /><br /><br /> ( <span style="color:#090">многу високо</span> ) | |} ==== Парагвај ==== Поради географската близина, заедничката историја, географија и политичките циклуси, [[Парагвај]] понекогаш е вклучен во она што се подразбира под Јужен Конус, географски гледано, но е исклучен поради разликите во климата, економијата и развојот, како и културниот идентитет. Додека Чиле, Аргентина, Уругвај и Јужен Бразил се наоѓаат во најјужниот дел од Јужна Америка, со умерена клима и доминантно европско потекло кое ја обликува нивната култура, Парагвај е земја без излез на море подалеку, со суптропска клима и уникатен културен идентитет вкоренет во нејзиното гваранско наследство. Економски, Парагвај има понизок индекс на човеков развој (ИЧР) во споредба со земјите од Јужниот конус, кои се рангираат меѓу највисоките во Латинска Америка. Парагвајската економија, фокусирана на земјоделството и хидроенергијата, е исто така помалку разновидна и глобално интегрирана. === Галерија со слики === <gallery widths="200" heights="200"> Податотека:Cono-sur-anual-sat.gif|алт=Satellite images of the Southern Cone month by month.| Сателитски слики од Јужниот конус месец по месец. Податотека:Ischigualasto_national_park.jpg|алт=Landforms in the Monte Desert at Ischigualasto, Argentina. Much of the southern cone is covered by the Arid Diagonal of which Monte Desert is part.| Релјефни форми во пустината Монте кај Ишигуаласто, Аргентина. Голем дел од јужниот конус е покриен со Аридната дијагонала, чиј дел е пустината Монте. Податотека:Cabanas_curarrehue.jpg|алт=Snow in the winter in Curarrehue, Chile.| Снег во [[зима]] во Курарехуе, [[Чиле]] . Податотека:L'_automne_rouge.JPG|алт=Autumn in Bariloche, Argentina.| [[Есен]] во Барилоче, [[Аргентина]] . Податотека:Aconcagua_(aerial).jpg|алт=Located in between Chile and Argentina, Aconcagua, almost 7000 meters high, is the highest mountain on Earth outside the Himalayas, and continues to rise.| Сместена помеѓу Чиле и Аргентина, [[Аконкагва]], со висина од речиси 7000 метри, е највисоката планина на Земјата надвор од Хималаите и продолжува да се издига. Податотека:Neve_na_SC-438_em_São_Joaquim.JPG|алт=Snow in the winter of the Planalto Serrano mountain range of the state of Santa Catarina, southern Brazil.| Снег во [[зима]] на планинскиот венец ''Планалто Серано'' во државата [[Санта Катарина]], јужен [[Бразил]] . Податотека:Jacarandas_at_Plaza_Miserere.jpg|алт=Jacarandas in bloom in Buenos Aires, Argentina during spring.| Јакарандите цветаат во [[Буенос Аирес]], [[Аргентина]] во текот на [[Пролет|пролетта]] . Податотека:Campo_Departamento_Conhelo.jpg|алт=The extensive temperate prairies of the Pampas in the center of Argentina.| Пространите умерени прерии на Пампасите во центарот на [[Аргентина]] . </gallery> == Култура == Освен споделувањето на јазиците и колонијалното наследство, во оваа област имало обемна европска имиграција во текот на 19-тиот и 20-тиот век, кои, заедно со своите потомци, силно влијае врз културата, општествениот живот и политиката на овие земји. Имиграцијата ги преобликувала современите општества на Аргентина, Чиле и Уругвај, земји каде што приливот на новодојденци бил огромен. Жителите на државите на Јужниот конус се страствени играчи и фанови на [[Фудбал|фудбалот]]. [[Фудбалска репрезентација на Аргентина|Аргентина]] го освоила [[Светско првенство во фудбал|Светското првенство на ФИФА]] три пати, додека [[Фудбалска репрезентација на Уругвај|Уругвај]] го освоил купот двапати. Аргентина, Чиле, Уругвај и Бразил биле домаќини на Светското првенство. Дополнително, националните тимови од регионот освоиле неколку [[Фудбал на Летните олимписки игри|олимписки медали]] во фудбал. Исто така, фудбалските клубови од земјите од Јужниот Конус имаат освоено голем број клупски натпреварувања во [[Копа Либертадорес|јужноамериканските]] натпреварувања, панамериканските натпреварувања и натпреварите на ниво на Светското клупско првенство на ФИФА . ''[[Гаучо|Гаучосите]]'' (Аргентина и Уругвај) и ''Уасосите'' (Чиле) се коњаници кои се сметаат за симболи на националниот идентитет. === Религија === Како и остатокот од Латинска Америка, повеќето жители на Јужниот Конус се припадници на [[Римокатоличка црква|Католичката црква]], <ref name="Global Christianity">{{Наведена мрежна страница|url=http://www.pewforum.org/Christian/Global-Christianity-exec.aspx|title=Global Christianity|last=Analysis|date=19 December 2011|publisher=Pew Research Center|accessdate=17 August 2012}}</ref> со малцинство протестанти, вклучувајќи значително [[Лутеранство|лутеранско]] население во Јужен Бразил и Јужно Чиле. Други религии присутни во јужниот конус се [[Ислам|исламот]], англиканството, [[Православие|источното православие]], [[Будизам|будизмот]], Црквата на Исус Христос на светците од подоцнежните дни и [[Тао|таоизмот]] . [[Евреи|Еврејските]] заедници напредувале во градовите на Аргентина и Уругвај. Иако Јужниот Конус бил конзервативен во некои аспекти на религијата, тој имал традиција на социјални реформи, а теологијата на ослободување ја следеле многумина во Католичката црква. [[Уругвај]], каде што [[Агностицизам|агностицизмот]] и [[Атеизам|атеизмот]] се вообичаени, има политика на силна одвоеност на црквата од државата и таа е една од најсекуларните земји во [[Америка]] . == Наводи == {{Наводи}} == Надворешни врски == * {{Ризница-ред}} [[Категорија:Јужна Америка]] ldik7aybmum4w33a43ynhnxnqharcoi 5387877 5387876 2025-07-06T12:24:07Z MacedonianBoy 2538 /* Други региони */ 5387877 wikitext text/x-wiki '''Јужниот конус''' ([[Шпански јазик|шпански]]: ''Cono Sur'', [[Португалски јазик|португалски]]: ''Cone Sul'') е географски и културен подрегион кој ги опфаќа најјужните области на [[Јужна Америка]], претежно јужно од [[Јужен Повратник|Јужниот повратник]] . Традиционално, ги опфаќа [[Аргентина]], [[Чиле]] и [[Уругвај]], на запад граничи со [[Тихи Океан|Тихиот Океан]], а на исток со [[Атлантски Океан|Атлантскиот Океан]] . Географски, Јужниот Конус ги опфаќа [[Аргентина]], [[Чиле]], [[Уругвај]] и [[Парагвај]], а понекогаш ги вклучува и четирите најјужни држави на [[Бразил]] ( [[Парана]], [[Рио Гранде ду Сул|Рио Гранде до Сул]], [[Санта Катарина]] и [[Саун Пауло (сојузна држава)|Сао Паоло]] ). Оваа област е вториот подрегион со највисок [[Индекс на човековиот развој|индекс на човечки развој]] и [[животен стандард]] во [[Америка]] . <ref name="bolperu">{{Наведено списание|last=Steves|first=F.|date=September 2001|title=Regional Integration and Democratic Consolidation in the Southern Cone of Latin America|journal=Democratization|volume=8|issue=3|pages=75–100|doi=10.1080/714000210}}</ref> <ref name="Environmental">{{Наведена книга|url={{google books |plainurl=y |id=Dmky95hwKr0C |page=1142 }}|title=Encyclopedia of World Environmental History|publisher=Routledge|year=2004|isbn=978-0-415-93735-1|editor-last=Krech III|editor-first=Shepard|volume=3: O–Z, Index|pages=1142–|editor-last2=Merchant|editor-first2=Carolyn|editor-last3=McNeill|editor-first3=John Robert}}</ref> == Географија и обем == [[Податотека:Köppen-Geiger_Southern_Cone_Map.png|мини|550x550пкс| Карта на класификација на климатските зони на Кепен на Јужниот Конус.]] === Земји === Најчесто, терминот „Јужен конус“ се однесува само на [[Чиле]], [[Аргентина]] и [[Уругвај]], поради нивните географски, културни, етнички и економски сличности. {| class="wikitable sortable" style="border:1px solid #aaa;" |- style="background:#ececec;" ![[Список на држави во светот|Земја]] ! [[Список на држави и територии по површина|Област]]<br /><br /><br /><br /> ( ^км2 ) ! [[Список на држави по население|Население]]<br /><br /><br /><br /> (2020) <ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.worldometers.info/world-population/population-by-country/|title=Population by Country (2021) - Worldometer|work=www.worldometers.info|language=en|accessdate=2021-01-29}}</ref> ! [[Список на земјите по густина на населеност|Густина на населението]]<br /><br /><br /><br /> (на ^км2 ) ! [[Список на земјите по ИЧР|HDI]] (2019) <ref name="HDI">{{Наведена мрежна страница|url=http://hdr.undp.org/sites/default/files/2018_human_development_statistical_update.pdf|title=2018 Human Development Report|year=2018|publisher=United Nations Development Programme|accessdate=14 September 2018}}</ref> ! [[Главен град]] |- |{{Знамеикона|Argentina}} [[Аргентина]] | style="text-align:right;" | 2,80,092 | style="text-align:right;" | 45.195.774 | style="text-align:right;" | 16.26 (12.02) | 0,845<br /><br /><br /><br /> ( <span style="color:#090">многу високо</span> ) | [[Буенос Аирес]] |- |{{Знамеикона|Chile}} [[Чиле]] | style="text-align:right;" | 756.102 | style="text-align:right;" | 19.116.201 | style="text-align:right;" | 25,28 (9,53) | 0,851<br /><br /><br /><br /> ( <span style="color:#090">многу високо</span> ) | [[Сантјаго|Сантијаго]] |- |{{Знамеикона|Uruguay}} [[Уругвај]] | style="text-align:right;" | {{Пб|176,215}} | style="text-align:right;" | 3.473.730 | style="text-align:right;" | 19,71 | 0,817<br /><br /><br /><br /> ( <span style="color:#090">многу високо</span> ) | [[Монтевидео]] |- class="sortbottom" style="font-weight:bold;" ! Вкупно | style="text-align:right;" | 3.712.409 | style="text-align:right;" | 67.785.705 | style="text-align:right;" | 18.26 (11.40) | 0,845<br /><br /><br /><br /> ( <span style="color:#090">многу високо</span> ) | |} === Други региони === ==== Бразил ==== Четирите најјужни држави во Бразил ( [[Парана]], [[Рио Гранде ду Сул|Рио Гранде до Сул]], [[Санта Катарина]] и [[Саун Пауло (сојузна држава)|Сао Паоло]]) споделуваат карактеристики со Аргентина и Уругвај (слична локална клима, висок [[животен стандард]], високо ниво на [[индустријализација]] и поголем процент на европска етничка компонента поради [[Доселување|имиграцијата]]). Кога дефиницијата не зема предвид цели држави, тогаш се вклучени државите од [[Јужен Регион (Бразил)|Јужниот регион]] и државата [[Саун Пауло (сојузна држава)|Сао Паоло]] . {| class="wikitable sortable" style="border:1px solid #aaa;" |- style="background:#ececec;" ![[Сојузни држави во Бразил|Држава]] ! [[Список на држави и територии по површина|Област]]<br /><br /><br /><br /> ( ^км2 ) ! [[Список на држави по население|Население]]<br /><br /><br /><br /> (2019) <ref name="factbook2008" /> ! [[Список на земјите по густина на населеност|Густина на населението]]<br /><br /><br /><br /> (на ^км2 ) ! [[Список на земјите по ИЧР|HDI]] (2017) <ref name="HDI">{{Наведена мрежна страница|url=http://hdr.undp.org/sites/default/files/2018_human_development_statistical_update.pdf|title=2018 Human Development Report|year=2018|publisher=United Nations Development Programme|accessdate=14 September 2018}}<cite class="citation web cs1" data-ve-ignore="true">[http://hdr.undp.org/sites/default/files/2018_human_development_statistical_update.pdf "2018 Human Development Report"] <span class="cs1-format">(PDF)</span>. United Nations Development Programme. 2018<span class="reference-accessdate">. Retrieved <span class="nowrap">14 September</span> 2018</span>.</cite></ref> ! [[Главен град]] |- | [[Парана]] | style="text-align:right;" | {{Пб|199,314}} | style="text-align:right;" | 11.434.000 | style="text-align:right;" | 59,80 | 0,796<br /><br /><br /><br /> ( <span style="color:#0c0">високо</span> ) | [[Куритиба]] |- | [[Рио Гранде ду Сул|Рио Гранде до Сул]] | style="text-align:right;" | {{Пб|291,748}} | style="text-align:right;" | {{Пб|11.378.000}} | style="text-align:right;" | 39.10 | 0,792<br /><br /><br /><br /> ( <span style="color:#0c0">високо</span> ) | [[Порто Алегре]] |- | [[Санта Катарина]] | style="text-align:right;" | {{Пб|95,346}} | style="text-align:right;" | {{Пб|7.165.000}} | style="text-align:right;" | 71,18 | 0,808<br /><br /><br /><br /> ( <span style="color:#090">многу високо</span> ) | Флоријанополис |- | [[Сао Пауло (сојузна држава)|Сао Паоло]] | style="text-align:right;" | {{Пб|248,222}} | style="text-align:right;" | {{Пб|45,920,000}} | style="text-align:right;" | 95,83 | 0,826<br /><br /><br /><br /> ( <span style="color:#090">многу високо</span> ) | [[Сау Пауло|Сао Паоло]] |- class="sortbottom" style="font-weight:bold;" ! Вкупно | style="text-align:right;" | {{Пб|834,630}} | style="text-align:right;" | {{Пб|75.897.000}} | style="text-align:right;" | 90,35 | 0,806<br /><br /><br /><br /> ( <span style="color:#090">многу високо</span> ) | |} ==== Парагвај ==== Поради географската близина, заедничката историја, географија и политичките циклуси, [[Парагвај]] понекогаш е вклучен во она што се подразбира под Јужен Конус, географски гледано, но е исклучен поради разликите во климата, економијата и развојот, како и културниот идентитет. Додека Чиле, Аргентина, Уругвај и Јужен Бразил се наоѓаат во најјужниот дел од Јужна Америка, со умерена клима и доминантно европско потекло кое ја обликува нивната култура, Парагвај е земја без излез на море подалеку, со суптропска клима и уникатен културен идентитет вкоренет во нејзиното гваранско наследство. Економски, Парагвај има понизок индекс на човеков развој (ИЧР) во споредба со земјите од Јужниот конус, кои се рангираат меѓу највисоките во Латинска Америка. Парагвајската економија, фокусирана на земјоделството и хидроенергијата, е исто така помалку разновидна и глобално интегрирана. === Галерија со слики === <gallery widths="200" heights="200"> Податотека:Cono-sur-anual-sat.gif|алт=Satellite images of the Southern Cone month by month.| Сателитски слики од Јужниот конус месец по месец. Податотека:Ischigualasto_national_park.jpg|алт=Landforms in the Monte Desert at Ischigualasto, Argentina. Much of the southern cone is covered by the Arid Diagonal of which Monte Desert is part.| Релјефни форми во пустината Монте кај Ишигуаласто, Аргентина. Голем дел од јужниот конус е покриен со Аридната дијагонала, чиј дел е пустината Монте. Податотека:Cabanas_curarrehue.jpg|алт=Snow in the winter in Curarrehue, Chile.| Снег во [[зима]] во Курарехуе, [[Чиле]] . Податотека:L'_automne_rouge.JPG|алт=Autumn in Bariloche, Argentina.| [[Есен]] во Барилоче, [[Аргентина]] . Податотека:Aconcagua_(aerial).jpg|алт=Located in between Chile and Argentina, Aconcagua, almost 7000 meters high, is the highest mountain on Earth outside the Himalayas, and continues to rise.| Сместена помеѓу Чиле и Аргентина, [[Аконкагва]], со висина од речиси 7000 метри, е највисоката планина на Земјата надвор од Хималаите и продолжува да се издига. Податотека:Neve_na_SC-438_em_São_Joaquim.JPG|алт=Snow in the winter of the Planalto Serrano mountain range of the state of Santa Catarina, southern Brazil.| Снег во [[зима]] на планинскиот венец ''Планалто Серано'' во државата [[Санта Катарина]], јужен [[Бразил]] . Податотека:Jacarandas_at_Plaza_Miserere.jpg|алт=Jacarandas in bloom in Buenos Aires, Argentina during spring.| Јакарандите цветаат во [[Буенос Аирес]], [[Аргентина]] во текот на [[Пролет|пролетта]] . Податотека:Campo_Departamento_Conhelo.jpg|алт=The extensive temperate prairies of the Pampas in the center of Argentina.| Пространите умерени прерии на Пампасите во центарот на [[Аргентина]] . </gallery> == Култура == Освен споделувањето на јазиците и колонијалното наследство, во оваа област имало обемна европска имиграција во текот на 19-тиот и 20-тиот век, кои, заедно со своите потомци, силно влијае врз културата, општествениот живот и политиката на овие земји. Имиграцијата ги преобликувала современите општества на Аргентина, Чиле и Уругвај, земји каде што приливот на новодојденци бил огромен. Жителите на државите на Јужниот конус се страствени играчи и фанови на [[Фудбал|фудбалот]]. [[Фудбалска репрезентација на Аргентина|Аргентина]] го освоила [[Светско првенство во фудбал|Светското првенство на ФИФА]] три пати, додека [[Фудбалска репрезентација на Уругвај|Уругвај]] го освоил купот двапати. Аргентина, Чиле, Уругвај и Бразил биле домаќини на Светското првенство. Дополнително, националните тимови од регионот освоиле неколку [[Фудбал на Летните олимписки игри|олимписки медали]] во фудбал. Исто така, фудбалските клубови од земјите од Јужниот Конус имаат освоено голем број клупски натпреварувања во [[Копа Либертадорес|јужноамериканските]] натпреварувања, панамериканските натпреварувања и натпреварите на ниво на Светското клупско првенство на ФИФА . ''[[Гаучо|Гаучосите]]'' (Аргентина и Уругвај) и ''Уасосите'' (Чиле) се коњаници кои се сметаат за симболи на националниот идентитет. === Религија === Како и остатокот од Латинска Америка, повеќето жители на Јужниот Конус се припадници на [[Римокатоличка црква|Католичката црква]], <ref name="Global Christianity">{{Наведена мрежна страница|url=http://www.pewforum.org/Christian/Global-Christianity-exec.aspx|title=Global Christianity|last=Analysis|date=19 December 2011|publisher=Pew Research Center|accessdate=17 August 2012}}</ref> со малцинство протестанти, вклучувајќи значително [[Лутеранство|лутеранско]] население во Јужен Бразил и Јужно Чиле. Други религии присутни во јужниот конус се [[Ислам|исламот]], англиканството, [[Православие|источното православие]], [[Будизам|будизмот]], Црквата на Исус Христос на светците од подоцнежните дни и [[Тао|таоизмот]] . [[Евреи|Еврејските]] заедници напредувале во градовите на Аргентина и Уругвај. Иако Јужниот Конус бил конзервативен во некои аспекти на религијата, тој имал традиција на социјални реформи, а теологијата на ослободување ја следеле многумина во Католичката црква. [[Уругвај]], каде што [[Агностицизам|агностицизмот]] и [[Атеизам|атеизмот]] се вообичаени, има политика на силна одвоеност на црквата од државата и таа е една од најсекуларните земји во [[Америка]] . == Наводи == {{Наводи}} == Надворешни врски == * {{Ризница-ред}} [[Категорија:Јужна Америка]] m04syqp1i5w370f2vsf9cmulygwn01n 5387879 5387877 2025-07-06T12:25:07Z MacedonianBoy 2538 5387879 wikitext text/x-wiki '''Јужниот конус''' ([[Шпански јазик|шпански]]: ''Cono Sur'', [[Португалски јазик|португалски]]: ''Cone Sul'') е географски и културен подрегион кој ги опфаќа најјужните области на [[Јужна Америка]], претежно јужно од [[Јужен Повратник|Јужниот повратник]] . Традиционално, ги опфаќа [[Аргентина]], [[Чиле]] и [[Уругвај]], на запад граничи со [[Тихи Океан|Тихиот Океан]], а на исток со [[Атлантски Океан|Атлантскиот Океан]] . Географски, Јужниот Конус ги опфаќа [[Аргентина]], [[Чиле]], [[Уругвај]] и [[Парагвај]], а понекогаш ги вклучува и четирите најјужни држави на [[Бразил]] ( [[Парана]], [[Рио Гранде ду Сул|Рио Гранде до Сул]], [[Санта Катарина]] и [[Саун Пауло (сојузна држава)|Сао Паоло]] ). Оваа област е вториот подрегион со највисок [[Индекс на човековиот развој|индекс на човечки развој]] и [[животен стандард]] во [[Америка]] . <ref name="bolperu">{{Наведено списание|last=Steves|first=F.|date=September 2001|title=Regional Integration and Democratic Consolidation in the Southern Cone of Latin America|journal=Democratization|volume=8|issue=3|pages=75–100|doi=10.1080/714000210}}</ref> <ref name="Environmental">{{Наведена книга|url={{google books |plainurl=y |id=Dmky95hwKr0C |page=1142 }}|title=Encyclopedia of World Environmental History|publisher=Routledge|year=2004|isbn=978-0-415-93735-1|editor-last=Krech III|editor-first=Shepard|volume=3: O–Z, Index|pages=1142–|editor-last2=Merchant|editor-first2=Carolyn|editor-last3=McNeill|editor-first3=John Robert}}</ref> == Географија и обем == [[Податотека:Köppen-Geiger_Southern_Cone_Map.png|мини|550x550пкс| Карта на класификација на климатските зони на Кепен на Јужниот Конус.]] === Земји === Најчесто, терминот „Јужен конус“ се однесува само на [[Чиле]], [[Аргентина]] и [[Уругвај]], поради нивните географски, културни, етнички и економски сличности. {| class="wikitable sortable" style="border:1px solid #aaa;" |- style="background:#ececec;" ![[Список на држави во светот|Земја]] ! [[Список на држави и територии по површина|Област]]<br /><br /><br /><br /> ( ^км2 ) ! [[Список на држави по население|Население]]<br /><br /><br /><br /> (2020) <ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.worldometers.info/world-population/population-by-country/|title=Population by Country (2021) - Worldometer|work=www.worldometers.info|language=en|accessdate=2021-01-29}}</ref> ! [[Список на земјите по густина на населеност|Густина на населението]]<br /><br /><br /><br /> (на ^км2 ) ! [[Список на земјите по ИЧР|HDI]] (2019) <ref name="HDI">{{Наведена мрежна страница|url=http://hdr.undp.org/sites/default/files/2018_human_development_statistical_update.pdf|title=2018 Human Development Report|year=2018|publisher=United Nations Development Programme|accessdate=14 September 2018}}</ref> ! [[Главен град]] |- |{{Знамеикона|Argentina}} [[Аргентина]] | style="text-align:right;" | 2,80,092 | style="text-align:right;" | 45.195.774 | style="text-align:right;" | 16.26 (12.02) | 0,845<br /><br /><br /><br /> ( <span style="color:#090">многу високо</span> ) | [[Буенос Аирес]] |- |{{Знамеикона|Chile}} [[Чиле]] | style="text-align:right;" | 756.102 | style="text-align:right;" | 19.116.201 | style="text-align:right;" | 25,28 (9,53) | 0,851<br /><br /><br /><br /> ( <span style="color:#090">многу високо</span> ) | [[Сантјаго|Сантијаго]] |- |{{Знамеикона|Uruguay}} [[Уругвај]] | style="text-align:right;" | {{Пб|176,215}} | style="text-align:right;" | 3.473.730 | style="text-align:right;" | 19,71 | 0,817<br /><br /><br /><br /> ( <span style="color:#090">многу високо</span> ) | [[Монтевидео]] |- class="sortbottom" style="font-weight:bold;" ! Вкупно | style="text-align:right;" | 3.712.409 | style="text-align:right;" | 67.785.705 | style="text-align:right;" | 18.26 (11.40) | 0,845<br /><br /><br /><br /> ( <span style="color:#090">многу високо</span> ) | |} === Други региони === ==== Бразил ==== Четирите најјужни држави во Бразил ( [[Парана]], [[Рио Гранде ду Сул|Рио Гранде до Сул]], [[Санта Катарина]] и [[Саун Пауло (сојузна држава)|Сао Паоло]]) споделуваат карактеристики со Аргентина и Уругвај (слична локална клима, висок [[животен стандард]], високо ниво на [[индустријализација]] и поголем процент на европска етничка компонента поради [[Доселување|имиграцијата]]). Кога дефиницијата не зема предвид цели држави, тогаш се вклучени државите од [[Јужен Регион (Бразил)|Јужниот регион]] и државата [[Саун Пауло (сојузна држава)|Сао Паоло]] . {| class="wikitable sortable" style="border:1px solid #aaa;" |- style="background:#ececec;" ![[Сојузни држави во Бразил|Држава]] ! [[Список на држави и територии по површина|Област]]<br /><br /><br /><br /> ( ^км2 ) ! [[Список на држави по население|Население]]<br /><br /><br /><br /> (2019) ! [[Список на земјите по густина на населеност|Густина на населението]]<br /><br /><br /><br /> (на ^км2 ) ! [[Список на земјите по ИЧР|HDI]] (2017) <ref name="HDI"/> ! [[Главен град]] |- | [[Парана]] | style="text-align:right;" | {{Пб|199,314}} | style="text-align:right;" | 11.434.000 | style="text-align:right;" | 59,80 | 0,796<br /><br /><br /><br /> ( <span style="color:#0c0">високо</span> ) | [[Куритиба]] |- | [[Рио Гранде ду Сул|Рио Гранде до Сул]] | style="text-align:right;" | {{Пб|291,748}} | style="text-align:right;" | {{Пб|11.378.000}} | style="text-align:right;" | 39.10 | 0,792<br /><br /><br /><br /> ( <span style="color:#0c0">високо</span> ) | [[Порто Алегре]] |- | [[Санта Катарина]] | style="text-align:right;" | {{Пб|95,346}} | style="text-align:right;" | {{Пб|7.165.000}} | style="text-align:right;" | 71,18 | 0,808<br /><br /><br /><br /> ( <span style="color:#090">многу високо</span> ) | Флоријанополис |- | [[Сао Пауло (сојузна држава)|Сао Паоло]] | style="text-align:right;" | {{Пб|248,222}} | style="text-align:right;" | {{Пб|45,920,000}} | style="text-align:right;" | 95,83 | 0,826<br /><br /><br /><br /> ( <span style="color:#090">многу високо</span> ) | [[Сау Пауло|Сао Паоло]] |- class="sortbottom" style="font-weight:bold;" ! Вкупно | style="text-align:right;" | {{Пб|834,630}} | style="text-align:right;" | {{Пб|75.897.000}} | style="text-align:right;" | 90,35 | 0,806<br /><br /><br /><br /> ( <span style="color:#090">многу високо</span> ) | |} ==== Парагвај ==== Поради географската близина, заедничката историја, географија и политичките циклуси, [[Парагвај]] понекогаш е вклучен во она што се подразбира под Јужен Конус, географски гледано, но е исклучен поради разликите во климата, економијата и развојот, како и културниот идентитет. Додека Чиле, Аргентина, Уругвај и Јужен Бразил се наоѓаат во најјужниот дел од Јужна Америка, со умерена клима и доминантно европско потекло кое ја обликува нивната култура, Парагвај е земја без излез на море подалеку, со суптропска клима и уникатен културен идентитет вкоренет во нејзиното гваранско наследство. Економски, Парагвај има понизок индекс на човеков развој (ИЧР) во споредба со земјите од Јужниот конус, кои се рангираат меѓу највисоките во Латинска Америка. Парагвајската економија, фокусирана на земјоделството и хидроенергијата, е исто така помалку разновидна и глобално интегрирана. === Галерија со слики === <gallery widths="200" heights="200"> Податотека:Cono-sur-anual-sat.gif|алт=Satellite images of the Southern Cone month by month.| Сателитски слики од Јужниот конус месец по месец. Податотека:Ischigualasto_national_park.jpg|алт=Landforms in the Monte Desert at Ischigualasto, Argentina. Much of the southern cone is covered by the Arid Diagonal of which Monte Desert is part.| Релјефни форми во пустината Монте кај Ишигуаласто, Аргентина. Голем дел од јужниот конус е покриен со Аридната дијагонала, чиј дел е пустината Монте. Податотека:Cabanas_curarrehue.jpg|алт=Snow in the winter in Curarrehue, Chile.| Снег во [[зима]] во Курарехуе, [[Чиле]] . Податотека:L'_automne_rouge.JPG|алт=Autumn in Bariloche, Argentina.| [[Есен]] во Барилоче, [[Аргентина]] . Податотека:Aconcagua_(aerial).jpg|алт=Located in between Chile and Argentina, Aconcagua, almost 7000 meters high, is the highest mountain on Earth outside the Himalayas, and continues to rise.| Сместена помеѓу Чиле и Аргентина, [[Аконкагва]], со висина од речиси 7000 метри, е највисоката планина на Земјата надвор од Хималаите и продолжува да се издига. Податотека:Neve_na_SC-438_em_São_Joaquim.JPG|алт=Snow in the winter of the Planalto Serrano mountain range of the state of Santa Catarina, southern Brazil.| Снег во [[зима]] на планинскиот венец ''Планалто Серано'' во државата [[Санта Катарина]], јужен [[Бразил]] . Податотека:Jacarandas_at_Plaza_Miserere.jpg|алт=Jacarandas in bloom in Buenos Aires, Argentina during spring.| Јакарандите цветаат во [[Буенос Аирес]], [[Аргентина]] во текот на [[Пролет|пролетта]] . Податотека:Campo_Departamento_Conhelo.jpg|алт=The extensive temperate prairies of the Pampas in the center of Argentina.| Пространите умерени прерии на Пампасите во центарот на [[Аргентина]] . </gallery> == Култура == Освен споделувањето на јазиците и колонијалното наследство, во оваа област имало обемна европска имиграција во текот на 19-тиот и 20-тиот век, кои, заедно со своите потомци, силно влијае врз културата, општествениот живот и политиката на овие земји. Имиграцијата ги преобликувала современите општества на Аргентина, Чиле и Уругвај, земји каде што приливот на новодојденци бил огромен. Жителите на државите на Јужниот конус се страствени играчи и фанови на [[Фудбал|фудбалот]]. [[Фудбалска репрезентација на Аргентина|Аргентина]] го освоила [[Светско првенство во фудбал|Светското првенство на ФИФА]] три пати, додека [[Фудбалска репрезентација на Уругвај|Уругвај]] го освоил купот двапати. Аргентина, Чиле, Уругвај и Бразил биле домаќини на Светското првенство. Дополнително, националните тимови од регионот освоиле неколку [[Фудбал на Летните олимписки игри|олимписки медали]] во фудбал. Исто така, фудбалските клубови од земјите од Јужниот Конус имаат освоено голем број клупски натпреварувања во [[Копа Либертадорес|јужноамериканските]] натпреварувања, панамериканските натпреварувања и натпреварите на ниво на Светското клупско првенство на ФИФА . ''[[Гаучо|Гаучосите]]'' (Аргентина и Уругвај) и ''Уасосите'' (Чиле) се коњаници кои се сметаат за симболи на националниот идентитет. === Религија === Како и остатокот од Латинска Америка, повеќето жители на Јужниот Конус се припадници на [[Римокатоличка црква|Католичката црква]], <ref name="Global Christianity">{{Наведена мрежна страница|url=http://www.pewforum.org/Christian/Global-Christianity-exec.aspx|title=Global Christianity|last=Analysis|date=19 December 2011|publisher=Pew Research Center|accessdate=17 August 2012}}</ref> со малцинство протестанти, вклучувајќи значително [[Лутеранство|лутеранско]] население во Јужен Бразил и Јужно Чиле. Други религии присутни во јужниот конус се [[Ислам|исламот]], англиканството, [[Православие|источното православие]], [[Будизам|будизмот]], Црквата на Исус Христос на светците од подоцнежните дни и [[Тао|таоизмот]] . [[Евреи|Еврејските]] заедници напредувале во градовите на Аргентина и Уругвај. Иако Јужниот Конус бил конзервативен во некои аспекти на религијата, тој имал традиција на социјални реформи, а теологијата на ослободување ја следеле многумина во Католичката црква. [[Уругвај]], каде што [[Агностицизам|агностицизмот]] и [[Атеизам|атеизмот]] се вообичаени, има политика на силна одвоеност на црквата од државата и таа е една од најсекуларните земји во [[Америка]] . == Наводи == {{Наводи}} == Надворешни врски == * {{Ризница-ред}} [[Категорија:Јужна Америка]] i5n7i81eqa0g18r0qawqfk223vhpmnu 5387882 5387879 2025-07-06T12:30:18Z MacedonianBoy 2538 5387882 wikitext text/x-wiki {{Infobox | bodyclass = geography | above = Јужен конус | image = [[Image:Cono Sur.svg|398x398px|]] {{legend|#228B22|Држави кои секогаш се вклучени во регионот}} {{legend|#49c846|Теритоирии кои понекогаш се вклучени}} {{legend|#98FB98|[[Федерални единици на Бразил]] кои не се вклучени}} | coordinates = {{Coord|39.1000|S|67.9000|W|source:wikidata_dim:8,000km|display=title}} | label1 = Површина | data1 = {{convert|5,712,034 |km2|abbr=on}} | label2 = Население | data2 = 135,707,204 (July 2010 est.) | label3 = Густина | data3 = {{convert|27.45|/km2|abbr=on}} | label4 =Држави | data4 = {{Collapsible list | titlestyle = background:transparent;text-align:left;font-weight:normal; | title = 3–4 | {{flag|Argentina}} | {{flag|Chile}} | {{flag|Paraguay}} | {{flag|Uruguay}} }} | label5 = Територии | data5 = {{Collapsible list | titlestyle = background:transparent;text-align:left;font-weight:normal; | title =Надворешни (2) | {{flag|Falkland Islands}} ([[Обединето Кралство]]) | {{flag|South Georgia and the South Sandwich Islands}} ([[Обединето Кралство]]) }} {{Collapsible list | titlestyle = background:transparent;text-align:left;font-weight:normal; | title =Внатрешно (4) | {{flag|Paraná}}{{NoteTag|name="Regions"}} ([[Бразил]]) | {{flag|Rio Grande do Sul}}{{NoteTag|name="Regions"}} ([[Бразил]]) | {{flag|Santa Catarina}}{{NoteTag|name="Regions"}} ([[Бразил]]) | {{flag|São Paulo}}{{NoteTag|name="Regions"}} ([[Бразил]]) }} | label6 = Јазици | data6 = гварански, ајмарски, кечуански, шпански, португалски, италијански, англиски, германски }} '''Јужниот конус''' ([[Шпански јазик|шпански]]: ''Cono Sur'', [[Португалски јазик|португалски]]: ''Cone Sul'') е географски и културен подрегион кој ги опфаќа најјужните области на [[Јужна Америка]], претежно јужно од [[Јужен Повратник|Јужниот повратник]] . Традиционално, ги опфаќа [[Аргентина]], [[Чиле]] и [[Уругвај]], на запад граничи со [[Тихи Океан|Тихиот Океан]], а на исток со [[Атлантски Океан|Атлантскиот Океан]] . Географски, Јужниот Конус ги опфаќа [[Аргентина]], [[Чиле]], [[Уругвај]] и [[Парагвај]], а понекогаш ги вклучува и четирите најјужни држави на [[Бразил]] ( [[Парана]], [[Рио Гранде ду Сул|Рио Гранде до Сул]], [[Санта Катарина]] и [[Саун Пауло (сојузна држава)|Сао Паоло]] ). Оваа област е вториот подрегион со највисок [[Индекс на човековиот развој|индекс на човечки развој]] и [[животен стандард]] во [[Америка]] . <ref name="bolperu">{{Наведено списание|last=Steves|first=F.|date=September 2001|title=Regional Integration and Democratic Consolidation in the Southern Cone of Latin America|journal=Democratization|volume=8|issue=3|pages=75–100|doi=10.1080/714000210}}</ref> <ref name="Environmental">{{Наведена книга|url={{google books |plainurl=y |id=Dmky95hwKr0C |page=1142 }}|title=Encyclopedia of World Environmental History|publisher=Routledge|year=2004|isbn=978-0-415-93735-1|editor-last=Krech III|editor-first=Shepard|volume=3: O–Z, Index|pages=1142–|editor-last2=Merchant|editor-first2=Carolyn|editor-last3=McNeill|editor-first3=John Robert}}</ref> == Географија и обем == [[Податотека:Köppen-Geiger_Southern_Cone_Map.png|мини|550x550пкс| Карта на класификација на климатските зони на Кепен на Јужниот Конус.]] === Земји === Најчесто, терминот „Јужен конус“ се однесува само на [[Чиле]], [[Аргентина]] и [[Уругвај]], поради нивните географски, културни, етнички и економски сличности. {| class="wikitable sortable" style="border:1px solid #aaa;" |- style="background:#ececec;" ![[Список на држави во светот|Земја]] ! [[Список на држави и територии по површина|Област]]<br /><br /><br /><br /> ( ^км2 ) ! [[Список на држави по население|Население]]<br /><br /><br /><br /> (2020) <ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.worldometers.info/world-population/population-by-country/|title=Population by Country (2021) - Worldometer|work=www.worldometers.info|language=en|accessdate=2021-01-29}}</ref> ! [[Список на земјите по густина на населеност|Густина на населението]]<br /><br /><br /><br /> (на ^км2 ) ! [[Список на земјите по ИЧР|HDI]] (2019) <ref name="HDI">{{Наведена мрежна страница|url=http://hdr.undp.org/sites/default/files/2018_human_development_statistical_update.pdf|title=2018 Human Development Report|year=2018|publisher=United Nations Development Programme|accessdate=14 September 2018}}</ref> ! [[Главен град]] |- |{{Знамеикона|Argentina}} [[Аргентина]] | style="text-align:right;" | 2,80,092 | style="text-align:right;" | 45.195.774 | style="text-align:right;" | 16.26 (12.02) | 0,845<br /><br /><br /><br /> ( <span style="color:#090">многу високо</span> ) | [[Буенос Аирес]] |- |{{Знамеикона|Chile}} [[Чиле]] | style="text-align:right;" | 756.102 | style="text-align:right;" | 19.116.201 | style="text-align:right;" | 25,28 (9,53) | 0,851<br /><br /><br /><br /> ( <span style="color:#090">многу високо</span> ) | [[Сантјаго|Сантијаго]] |- |{{Знамеикона|Uruguay}} [[Уругвај]] | style="text-align:right;" | {{Пб|176,215}} | style="text-align:right;" | 3.473.730 | style="text-align:right;" | 19,71 | 0,817<br /><br /><br /><br /> ( <span style="color:#090">многу високо</span> ) | [[Монтевидео]] |- class="sortbottom" style="font-weight:bold;" ! Вкупно | style="text-align:right;" | 3.712.409 | style="text-align:right;" | 67.785.705 | style="text-align:right;" | 18.26 (11.40) | 0,845<br /><br /><br /><br /> ( <span style="color:#090">многу високо</span> ) | |} === Други региони === ==== Бразил ==== Четирите најјужни држави во Бразил ( [[Парана]], [[Рио Гранде ду Сул|Рио Гранде до Сул]], [[Санта Катарина]] и [[Саун Пауло (сојузна држава)|Сао Паоло]]) споделуваат карактеристики со Аргентина и Уругвај (слична локална клима, висок [[животен стандард]], високо ниво на [[индустријализација]] и поголем процент на европска етничка компонента поради [[Доселување|имиграцијата]]). Кога дефиницијата не зема предвид цели држави, тогаш се вклучени државите од [[Јужен Регион (Бразил)|Јужниот регион]] и државата [[Саун Пауло (сојузна држава)|Сао Паоло]] . {| class="wikitable sortable" style="border:1px solid #aaa;" |- style="background:#ececec;" ![[Сојузни држави во Бразил|Држава]] ! [[Список на држави и територии по површина|Област]]<br /><br /><br /><br /> ( ^км2 ) ! [[Список на држави по население|Население]]<br /><br /><br /><br /> (2019) ! [[Список на земјите по густина на населеност|Густина на населението]]<br /><br /><br /><br /> (на ^км2 ) ! [[Список на земјите по ИЧР|HDI]] (2017) <ref name="HDI"/> ! [[Главен град]] |- | [[Парана]] | style="text-align:right;" | {{Пб|199,314}} | style="text-align:right;" | 11.434.000 | style="text-align:right;" | 59,80 | 0,796<br /><br /><br /><br /> ( <span style="color:#0c0">високо</span> ) | [[Куритиба]] |- | [[Рио Гранде ду Сул|Рио Гранде до Сул]] | style="text-align:right;" | {{Пб|291,748}} | style="text-align:right;" | {{Пб|11.378.000}} | style="text-align:right;" | 39.10 | 0,792<br /><br /><br /><br /> ( <span style="color:#0c0">високо</span> ) | [[Порто Алегре]] |- | [[Санта Катарина]] | style="text-align:right;" | {{Пб|95,346}} | style="text-align:right;" | {{Пб|7.165.000}} | style="text-align:right;" | 71,18 | 0,808<br /><br /><br /><br /> ( <span style="color:#090">многу високо</span> ) | Флоријанополис |- | [[Сао Пауло (сојузна држава)|Сао Паоло]] | style="text-align:right;" | {{Пб|248,222}} | style="text-align:right;" | {{Пб|45,920,000}} | style="text-align:right;" | 95,83 | 0,826<br /><br /><br /><br /> ( <span style="color:#090">многу високо</span> ) | [[Сау Пауло|Сао Паоло]] |- class="sortbottom" style="font-weight:bold;" ! Вкупно | style="text-align:right;" | {{Пб|834,630}} | style="text-align:right;" | {{Пб|75.897.000}} | style="text-align:right;" | 90,35 | 0,806<br /><br /><br /><br /> ( <span style="color:#090">многу високо</span> ) | |} ==== Парагвај ==== Поради географската близина, заедничката историја, географија и политичките циклуси, [[Парагвај]] понекогаш е вклучен во она што се подразбира под Јужен Конус, географски гледано, но е исклучен поради разликите во климата, економијата и развојот, како и културниот идентитет. Додека Чиле, Аргентина, Уругвај и Јужен Бразил се наоѓаат во најјужниот дел од Јужна Америка, со умерена клима и доминантно европско потекло кое ја обликува нивната култура, Парагвај е земја без излез на море подалеку, со суптропска клима и уникатен културен идентитет вкоренет во нејзиното гваранско наследство. Економски, Парагвај има понизок индекс на човеков развој (ИЧР) во споредба со земјите од Јужниот конус, кои се рангираат меѓу највисоките во Латинска Америка. Парагвајската економија, фокусирана на земјоделството и хидроенергијата, е исто така помалку разновидна и глобално интегрирана. === Галерија со слики === <gallery widths="200" heights="200"> Податотека:Cono-sur-anual-sat.gif|алт=Satellite images of the Southern Cone month by month.| Сателитски слики од Јужниот конус месец по месец. Податотека:Ischigualasto_national_park.jpg|алт=Landforms in the Monte Desert at Ischigualasto, Argentina. Much of the southern cone is covered by the Arid Diagonal of which Monte Desert is part.| Релјефни форми во пустината Монте кај Ишигуаласто, Аргентина. Голем дел од јужниот конус е покриен со Аридната дијагонала, чиј дел е пустината Монте. Податотека:Cabanas_curarrehue.jpg|алт=Snow in the winter in Curarrehue, Chile.| Снег во [[зима]] во Курарехуе, [[Чиле]] . Податотека:L'_automne_rouge.JPG|алт=Autumn in Bariloche, Argentina.| [[Есен]] во Барилоче, [[Аргентина]] . Податотека:Aconcagua_(aerial).jpg|алт=Located in between Chile and Argentina, Aconcagua, almost 7000 meters high, is the highest mountain on Earth outside the Himalayas, and continues to rise.| Сместена помеѓу Чиле и Аргентина, [[Аконкагва]], со висина од речиси 7000 метри, е највисоката планина на Земјата надвор од Хималаите и продолжува да се издига. Податотека:Neve_na_SC-438_em_São_Joaquim.JPG|алт=Snow in the winter of the Planalto Serrano mountain range of the state of Santa Catarina, southern Brazil.| Снег во [[зима]] на планинскиот венец ''Планалто Серано'' во државата [[Санта Катарина]], јужен [[Бразил]] . Податотека:Jacarandas_at_Plaza_Miserere.jpg|алт=Jacarandas in bloom in Buenos Aires, Argentina during spring.| Јакарандите цветаат во [[Буенос Аирес]], [[Аргентина]] во текот на [[Пролет|пролетта]] . Податотека:Campo_Departamento_Conhelo.jpg|алт=The extensive temperate prairies of the Pampas in the center of Argentina.| Пространите умерени прерии на Пампасите во центарот на [[Аргентина]] . </gallery> == Култура == Освен споделувањето на јазиците и колонијалното наследство, во оваа област имало обемна европска имиграција во текот на 19-тиот и 20-тиот век, кои, заедно со своите потомци, силно влијае врз културата, општествениот живот и политиката на овие земји. Имиграцијата ги преобликувала современите општества на Аргентина, Чиле и Уругвај, земји каде што приливот на новодојденци бил огромен. Жителите на државите на Јужниот конус се страствени играчи и фанови на [[Фудбал|фудбалот]]. [[Фудбалска репрезентација на Аргентина|Аргентина]] го освоила [[Светско првенство во фудбал|Светското првенство на ФИФА]] три пати, додека [[Фудбалска репрезентација на Уругвај|Уругвај]] го освоил купот двапати. Аргентина, Чиле, Уругвај и Бразил биле домаќини на Светското првенство. Дополнително, националните тимови од регионот освоиле неколку [[Фудбал на Летните олимписки игри|олимписки медали]] во фудбал. Исто така, фудбалските клубови од земјите од Јужниот Конус имаат освоено голем број клупски натпреварувања во [[Копа Либертадорес|јужноамериканските]] натпреварувања, панамериканските натпреварувања и натпреварите на ниво на Светското клупско првенство на ФИФА . ''[[Гаучо|Гаучосите]]'' (Аргентина и Уругвај) и ''Уасосите'' (Чиле) се коњаници кои се сметаат за симболи на националниот идентитет. === Религија === Како и остатокот од Латинска Америка, повеќето жители на Јужниот Конус се припадници на [[Римокатоличка црква|Католичката црква]], <ref name="Global Christianity">{{Наведена мрежна страница|url=http://www.pewforum.org/Christian/Global-Christianity-exec.aspx|title=Global Christianity|last=Analysis|date=19 December 2011|publisher=Pew Research Center|accessdate=17 August 2012}}</ref> со малцинство протестанти, вклучувајќи значително [[Лутеранство|лутеранско]] население во Јужен Бразил и Јужно Чиле. Други религии присутни во јужниот конус се [[Ислам|исламот]], англиканството, [[Православие|источното православие]], [[Будизам|будизмот]], Црквата на Исус Христос на светците од подоцнежните дни и [[Тао|таоизмот]] . [[Евреи|Еврејските]] заедници напредувале во градовите на Аргентина и Уругвај. Иако Јужниот Конус бил конзервативен во некои аспекти на религијата, тој имал традиција на социјални реформи, а теологијата на ослободување ја следеле многумина во Католичката црква. [[Уругвај]], каде што [[Агностицизам|агностицизмот]] и [[Атеизам|атеизмот]] се вообичаени, има политика на силна одвоеност на црквата од државата и таа е една од најсекуларните земји во [[Америка]] . == Наводи == {{Наводи}} == Надворешни врски == * {{Ризница-ред}} [[Категорија:Јужна Америка]] 6iirjjpgfapyrs726ew6uqa2dw2d0g5 5387883 5387882 2025-07-06T12:31:09Z MacedonianBoy 2538 5387883 wikitext text/x-wiki {{Infobox | bodyclass = geography | above = Јужен конус | image = [[Image:Cono Sur.svg|398x398px|]] {{legend|#228B22|Држави кои секогаш се вклучени во регионот}} {{legend|#49c846|Теритоирии кои понекогаш се вклучени}} {{legend|#98FB98|[[Федерални единици на Бразил]] кои не се вклучени}} | coordinates = {{Coord|39.1000|S|67.9000|W|source:wikidata_dim:8,000km|display=title}} | label1 = Површина | data1 = {{convert|5,712,034 |km2|abbr=on}} | label2 = Население | data2 = 135,707,204 (July 2010 est.) | label3 = Густина | data3 = {{convert|27.45|/km2|abbr=on}} | label4 =Држави | data4 = {{Collapsible list | titlestyle = background:transparent;text-align:left;font-weight:normal; | title = 3–4 | {{flag|Argentina}} | {{flag|Chile}} | {{flag|Paraguay}} | {{flag|Uruguay}} }} | label5 = Територии | data5 = {{Collapsible list | titlestyle = background:transparent;text-align:left;font-weight:normal; | title =Надворешни (2) | {{flag|Falkland Islands}} ([[Обединето Кралство]]) | {{flag|South Georgia and the South Sandwich Islands}} ([[Обединето Кралство]]) }} {{Collapsible list | titlestyle = background:transparent;text-align:left;font-weight:normal; | title =Внатрешно (4) | {{flag|Paraná}} ([[Бразил]]) | {{flag|Rio Grande do Sul}}([[Бразил]]) | {{flag|Santa Catarina}} ([[Бразил]]) | {{flag|São Paulo}} ([[Бразил]]) }} | label6 = Јазици | data6 = гварански, ајмарски, кечуански, шпански, португалски, италијански, англиски, германски }} '''Јужниот конус''' ([[Шпански јазик|шпански]]: ''Cono Sur'', [[Португалски јазик|португалски]]: ''Cone Sul'') е географски и културен подрегион кој ги опфаќа најјужните области на [[Јужна Америка]], претежно јужно од [[Јужен Повратник|Јужниот повратник]] . Традиционално, ги опфаќа [[Аргентина]], [[Чиле]] и [[Уругвај]], на запад граничи со [[Тихи Океан|Тихиот Океан]], а на исток со [[Атлантски Океан|Атлантскиот Океан]] . Географски, Јужниот Конус ги опфаќа [[Аргентина]], [[Чиле]], [[Уругвај]] и [[Парагвај]], а понекогаш ги вклучува и четирите најјужни држави на [[Бразил]] ( [[Парана]], [[Рио Гранде ду Сул|Рио Гранде до Сул]], [[Санта Катарина]] и [[Саун Пауло (сојузна држава)|Сао Паоло]] ). Оваа област е вториот подрегион со највисок [[Индекс на човековиот развој|индекс на човечки развој]] и [[животен стандард]] во [[Америка]] . <ref name="bolperu">{{Наведено списание|last=Steves|first=F.|date=September 2001|title=Regional Integration and Democratic Consolidation in the Southern Cone of Latin America|journal=Democratization|volume=8|issue=3|pages=75–100|doi=10.1080/714000210}}</ref> <ref name="Environmental">{{Наведена книга|url={{google books |plainurl=y |id=Dmky95hwKr0C |page=1142 }}|title=Encyclopedia of World Environmental History|publisher=Routledge|year=2004|isbn=978-0-415-93735-1|editor-last=Krech III|editor-first=Shepard|volume=3: O–Z, Index|pages=1142–|editor-last2=Merchant|editor-first2=Carolyn|editor-last3=McNeill|editor-first3=John Robert}}</ref> == Географија и обем == [[Податотека:Köppen-Geiger_Southern_Cone_Map.png|мини|550x550пкс| Карта на класификација на климатските зони на Кепен на Јужниот Конус.]] === Земји === Најчесто, терминот „Јужен конус“ се однесува само на [[Чиле]], [[Аргентина]] и [[Уругвај]], поради нивните географски, културни, етнички и економски сличности. {| class="wikitable sortable" style="border:1px solid #aaa;" |- style="background:#ececec;" ![[Список на држави во светот|Земја]] ! [[Список на држави и територии по површина|Област]]<br /><br /><br /><br /> ( ^км2 ) ! [[Список на држави по население|Население]]<br /><br /><br /><br /> (2020) <ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.worldometers.info/world-population/population-by-country/|title=Population by Country (2021) - Worldometer|work=www.worldometers.info|language=en|accessdate=2021-01-29}}</ref> ! [[Список на земјите по густина на населеност|Густина на населението]]<br /><br /><br /><br /> (на ^км2 ) ! [[Список на земјите по ИЧР|HDI]] (2019) <ref name="HDI">{{Наведена мрежна страница|url=http://hdr.undp.org/sites/default/files/2018_human_development_statistical_update.pdf|title=2018 Human Development Report|year=2018|publisher=United Nations Development Programme|accessdate=14 September 2018}}</ref> ! [[Главен град]] |- |{{Знамеикона|Argentina}} [[Аргентина]] | style="text-align:right;" | 2,80,092 | style="text-align:right;" | 45.195.774 | style="text-align:right;" | 16.26 (12.02) | 0,845<br /><br /><br /><br /> ( <span style="color:#090">многу високо</span> ) | [[Буенос Аирес]] |- |{{Знамеикона|Chile}} [[Чиле]] | style="text-align:right;" | 756.102 | style="text-align:right;" | 19.116.201 | style="text-align:right;" | 25,28 (9,53) | 0,851<br /><br /><br /><br /> ( <span style="color:#090">многу високо</span> ) | [[Сантјаго|Сантијаго]] |- |{{Знамеикона|Uruguay}} [[Уругвај]] | style="text-align:right;" | {{Пб|176,215}} | style="text-align:right;" | 3.473.730 | style="text-align:right;" | 19,71 | 0,817<br /><br /><br /><br /> ( <span style="color:#090">многу високо</span> ) | [[Монтевидео]] |- class="sortbottom" style="font-weight:bold;" ! Вкупно | style="text-align:right;" | 3.712.409 | style="text-align:right;" | 67.785.705 | style="text-align:right;" | 18.26 (11.40) | 0,845<br /><br /><br /><br /> ( <span style="color:#090">многу високо</span> ) | |} === Други региони === ==== Бразил ==== Четирите најјужни држави во Бразил ( [[Парана]], [[Рио Гранде ду Сул|Рио Гранде до Сул]], [[Санта Катарина]] и [[Саун Пауло (сојузна држава)|Сао Паоло]]) споделуваат карактеристики со Аргентина и Уругвај (слична локална клима, висок [[животен стандард]], високо ниво на [[индустријализација]] и поголем процент на европска етничка компонента поради [[Доселување|имиграцијата]]). Кога дефиницијата не зема предвид цели држави, тогаш се вклучени државите од [[Јужен Регион (Бразил)|Јужниот регион]] и државата [[Саун Пауло (сојузна држава)|Сао Паоло]] . {| class="wikitable sortable" style="border:1px solid #aaa;" |- style="background:#ececec;" ![[Сојузни држави во Бразил|Држава]] ! [[Список на држави и територии по површина|Област]]<br /><br /><br /><br /> ( ^км2 ) ! [[Список на држави по население|Население]]<br /><br /><br /><br /> (2019) ! [[Список на земјите по густина на населеност|Густина на населението]]<br /><br /><br /><br /> (на ^км2 ) ! [[Список на земјите по ИЧР|HDI]] (2017) <ref name="HDI"/> ! [[Главен град]] |- | [[Парана]] | style="text-align:right;" | {{Пб|199,314}} | style="text-align:right;" | 11.434.000 | style="text-align:right;" | 59,80 | 0,796<br /><br /><br /><br /> ( <span style="color:#0c0">високо</span> ) | [[Куритиба]] |- | [[Рио Гранде ду Сул|Рио Гранде до Сул]] | style="text-align:right;" | {{Пб|291,748}} | style="text-align:right;" | {{Пб|11.378.000}} | style="text-align:right;" | 39.10 | 0,792<br /><br /><br /><br /> ( <span style="color:#0c0">високо</span> ) | [[Порто Алегре]] |- | [[Санта Катарина]] | style="text-align:right;" | {{Пб|95,346}} | style="text-align:right;" | {{Пб|7.165.000}} | style="text-align:right;" | 71,18 | 0,808<br /><br /><br /><br /> ( <span style="color:#090">многу високо</span> ) | Флоријанополис |- | [[Сао Пауло (сојузна држава)|Сао Паоло]] | style="text-align:right;" | {{Пб|248,222}} | style="text-align:right;" | {{Пб|45,920,000}} | style="text-align:right;" | 95,83 | 0,826<br /><br /><br /><br /> ( <span style="color:#090">многу високо</span> ) | [[Сау Пауло|Сао Паоло]] |- class="sortbottom" style="font-weight:bold;" ! Вкупно | style="text-align:right;" | {{Пб|834,630}} | style="text-align:right;" | {{Пб|75.897.000}} | style="text-align:right;" | 90,35 | 0,806<br /><br /><br /><br /> ( <span style="color:#090">многу високо</span> ) | |} ==== Парагвај ==== Поради географската близина, заедничката историја, географија и политичките циклуси, [[Парагвај]] понекогаш е вклучен во она што се подразбира под Јужен Конус, географски гледано, но е исклучен поради разликите во климата, економијата и развојот, како и културниот идентитет. Додека Чиле, Аргентина, Уругвај и Јужен Бразил се наоѓаат во најјужниот дел од Јужна Америка, со умерена клима и доминантно европско потекло кое ја обликува нивната култура, Парагвај е земја без излез на море подалеку, со суптропска клима и уникатен културен идентитет вкоренет во нејзиното гваранско наследство. Економски, Парагвај има понизок индекс на човеков развој (ИЧР) во споредба со земјите од Јужниот конус, кои се рангираат меѓу највисоките во Латинска Америка. Парагвајската економија, фокусирана на земјоделството и хидроенергијата, е исто така помалку разновидна и глобално интегрирана. === Галерија со слики === <gallery widths="200" heights="200"> Податотека:Cono-sur-anual-sat.gif|алт=Satellite images of the Southern Cone month by month.| Сателитски слики од Јужниот конус месец по месец. Податотека:Ischigualasto_national_park.jpg|алт=Landforms in the Monte Desert at Ischigualasto, Argentina. Much of the southern cone is covered by the Arid Diagonal of which Monte Desert is part.| Релјефни форми во пустината Монте кај Ишигуаласто, Аргентина. Голем дел од јужниот конус е покриен со Аридната дијагонала, чиј дел е пустината Монте. Податотека:Cabanas_curarrehue.jpg|алт=Snow in the winter in Curarrehue, Chile.| Снег во [[зима]] во Курарехуе, [[Чиле]] . Податотека:L'_automne_rouge.JPG|алт=Autumn in Bariloche, Argentina.| [[Есен]] во Барилоче, [[Аргентина]] . Податотека:Aconcagua_(aerial).jpg|алт=Located in between Chile and Argentina, Aconcagua, almost 7000 meters high, is the highest mountain on Earth outside the Himalayas, and continues to rise.| Сместена помеѓу Чиле и Аргентина, [[Аконкагва]], со висина од речиси 7000 метри, е највисоката планина на Земјата надвор од Хималаите и продолжува да се издига. Податотека:Neve_na_SC-438_em_São_Joaquim.JPG|алт=Snow in the winter of the Planalto Serrano mountain range of the state of Santa Catarina, southern Brazil.| Снег во [[зима]] на планинскиот венец ''Планалто Серано'' во државата [[Санта Катарина]], јужен [[Бразил]] . Податотека:Jacarandas_at_Plaza_Miserere.jpg|алт=Jacarandas in bloom in Buenos Aires, Argentina during spring.| Јакарандите цветаат во [[Буенос Аирес]], [[Аргентина]] во текот на [[Пролет|пролетта]] . Податотека:Campo_Departamento_Conhelo.jpg|алт=The extensive temperate prairies of the Pampas in the center of Argentina.| Пространите умерени прерии на Пампасите во центарот на [[Аргентина]] . </gallery> == Култура == Освен споделувањето на јазиците и колонијалното наследство, во оваа област имало обемна европска имиграција во текот на 19-тиот и 20-тиот век, кои, заедно со своите потомци, силно влијае врз културата, општествениот живот и политиката на овие земји. Имиграцијата ги преобликувала современите општества на Аргентина, Чиле и Уругвај, земји каде што приливот на новодојденци бил огромен. Жителите на државите на Јужниот конус се страствени играчи и фанови на [[Фудбал|фудбалот]]. [[Фудбалска репрезентација на Аргентина|Аргентина]] го освоила [[Светско првенство во фудбал|Светското првенство на ФИФА]] три пати, додека [[Фудбалска репрезентација на Уругвај|Уругвај]] го освоил купот двапати. Аргентина, Чиле, Уругвај и Бразил биле домаќини на Светското првенство. Дополнително, националните тимови од регионот освоиле неколку [[Фудбал на Летните олимписки игри|олимписки медали]] во фудбал. Исто така, фудбалските клубови од земјите од Јужниот Конус имаат освоено голем број клупски натпреварувања во [[Копа Либертадорес|јужноамериканските]] натпреварувања, панамериканските натпреварувања и натпреварите на ниво на Светското клупско првенство на ФИФА . ''[[Гаучо|Гаучосите]]'' (Аргентина и Уругвај) и ''Уасосите'' (Чиле) се коњаници кои се сметаат за симболи на националниот идентитет. === Религија === Како и остатокот од Латинска Америка, повеќето жители на Јужниот Конус се припадници на [[Римокатоличка црква|Католичката црква]], <ref name="Global Christianity">{{Наведена мрежна страница|url=http://www.pewforum.org/Christian/Global-Christianity-exec.aspx|title=Global Christianity|last=Analysis|date=19 December 2011|publisher=Pew Research Center|accessdate=17 August 2012}}</ref> со малцинство протестанти, вклучувајќи значително [[Лутеранство|лутеранско]] население во Јужен Бразил и Јужно Чиле. Други религии присутни во јужниот конус се [[Ислам|исламот]], англиканството, [[Православие|источното православие]], [[Будизам|будизмот]], Црквата на Исус Христос на светците од подоцнежните дни и [[Тао|таоизмот]] . [[Евреи|Еврејските]] заедници напредувале во градовите на Аргентина и Уругвај. Иако Јужниот Конус бил конзервативен во некои аспекти на религијата, тој имал традиција на социјални реформи, а теологијата на ослободување ја следеле многумина во Католичката црква. [[Уругвај]], каде што [[Агностицизам|агностицизмот]] и [[Атеизам|атеизмот]] се вообичаени, има политика на силна одвоеност на црквата од државата и таа е една од најсекуларните земји во [[Америка]] . == Наводи == {{Наводи}} == Надворешни врски == * {{Ризница-ред}} [[Категорија:Јужна Америка]] 3qkq4pai48251nbgd4ix891e19wwkbi 5387886 5387883 2025-07-06T12:42:27Z MacedonianBoy 2538 5387886 wikitext text/x-wiki {{Infobox | bodyclass = geography | above = Јужен конус | image = [[Image:Cono Sur.svg|398x398px|]] {{legend|#228B22|Држави кои секогаш се вклучени во регионот}} {{legend|#49c846|Теритоирии кои понекогаш се вклучени}} {{legend|#98FB98|[[Федерални единици на Бразил]] кои не се вклучени}} | coordinates = {{Coord|39.1000|S|67.9000|W|source:wikidata_dim:8,000km|display=title}} | label1 = Површина | data1 = {{convert|5,712,034 |km2|abbr=on}} | label2 = Население | data2 = 135,707,204 (July 2010 est.) | label3 = Густина | data3 = {{convert|27.45|/km2|abbr=on}} | label4 =Држави | data4 = {{Collapsible list | titlestyle = background:transparent;text-align:left;font-weight:normal; | title = 3–4 | {{flag|Argentina}} | {{flag|Chile}} | {{flag|Paraguay}} | {{flag|Uruguay}} }} | label5 = Територии | data5 = {{Collapsible list | titlestyle = background:transparent;text-align:left;font-weight:normal; | title =Надворешни (2) | {{flag|Falkland Islands}} ([[Обединето Кралство]]) | {{flag|South Georgia and the South Sandwich Islands}} ([[Обединето Кралство]]) }} {{Collapsible list | titlestyle = background:transparent;text-align:left;font-weight:normal; | title =Внатрешно (4) | Парана ([[Бразил]]) | Рио Гранде до Сул ([[Бразил]]) | Санта Катарина ([[Бразил]]) | Сао Пауло ([[Бразил]]) }} | label6 = Јазици | data6 = гварански, ајмарски, кечуански, шпански, португалски, италијански, англиски, германски }} '''Јужниот конус''' ([[Шпански јазик|шпански]]: ''Cono Sur'', [[Португалски јазик|португалски]]: ''Cone Sul'') е географски и културен подрегион кој ги опфаќа најјужните области на [[Јужна Америка]], претежно јужно од [[Јужен Повратник|Јужниот повратник]] . Традиционално, ги опфаќа [[Аргентина]], [[Чиле]] и [[Уругвај]], на запад граничи со [[Тихи Океан|Тихиот Океан]], а на исток со [[Атлантски Океан|Атлантскиот Океан]] . Географски, Јужниот Конус ги опфаќа [[Аргентина]], [[Чиле]], [[Уругвај]] и [[Парагвај]], а понекогаш ги вклучува и четирите најјужни држави на [[Бразил]] ( [[Парана]], [[Рио Гранде ду Сул|Рио Гранде до Сул]], [[Санта Катарина]] и [[Саун Пауло (сојузна држава)|Сао Паоло]] ). Оваа област е вториот подрегион со највисок [[Индекс на човековиот развој|индекс на човечки развој]] и [[животен стандард]] во [[Америка]] . <ref name="bolperu">{{Наведено списание|last=Steves|first=F.|date=September 2001|title=Regional Integration and Democratic Consolidation in the Southern Cone of Latin America|journal=Democratization|volume=8|issue=3|pages=75–100|doi=10.1080/714000210}}</ref> <ref name="Environmental">{{Наведена книга|url={{google books |plainurl=y |id=Dmky95hwKr0C |page=1142 }}|title=Encyclopedia of World Environmental History|publisher=Routledge|year=2004|isbn=978-0-415-93735-1|editor-last=Krech III|editor-first=Shepard|volume=3: O–Z, Index|pages=1142–|editor-last2=Merchant|editor-first2=Carolyn|editor-last3=McNeill|editor-first3=John Robert}}</ref> == Географија и обем == [[Податотека:Köppen-Geiger_Southern_Cone_Map.png|мини|550x550пкс| Карта на класификација на климатските зони на Кепен на Јужниот Конус.]] === Земји === Најчесто, терминот „Јужен конус“ се однесува само на [[Чиле]], [[Аргентина]] и [[Уругвај]], поради нивните географски, културни, етнички и економски сличности. {| class="wikitable sortable" style="border:1px solid #aaa;" |- style="background:#ececec;" ![[Список на држави во светот|Земја]] ! [[Список на држави и територии по површина|Област]]<br /><br /><br /><br /> ( ^км2 ) ! [[Список на држави по население|Население]]<br /><br /><br /><br /> (2020) <ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.worldometers.info/world-population/population-by-country/|title=Population by Country (2021) - Worldometer|work=www.worldometers.info|language=en|accessdate=2021-01-29}}</ref> ! [[Список на земјите по густина на населеност|Густина на населението]]<br /><br /><br /><br /> (на ^км2 ) ! [[Список на земјите по ИЧР|HDI]] (2019) <ref name="HDI">{{Наведена мрежна страница|url=http://hdr.undp.org/sites/default/files/2018_human_development_statistical_update.pdf|title=2018 Human Development Report|year=2018|publisher=United Nations Development Programme|accessdate=14 September 2018}}</ref> ! [[Главен град]] |- |{{Знамеикона|Argentina}} [[Аргентина]] | style="text-align:right;" | 2,80,092 | style="text-align:right;" | 45.195.774 | style="text-align:right;" | 16.26 (12.02) | 0,845<br /><br /><br /><br /> ( <span style="color:#090">многу високо</span> ) | [[Буенос Аирес]] |- |{{Знамеикона|Chile}} [[Чиле]] | style="text-align:right;" | 756.102 | style="text-align:right;" | 19.116.201 | style="text-align:right;" | 25,28 (9,53) | 0,851<br /><br /><br /><br /> ( <span style="color:#090">многу високо</span> ) | [[Сантјаго|Сантијаго]] |- |{{Знамеикона|Uruguay}} [[Уругвај]] | style="text-align:right;" | {{Пб|176,215}} | style="text-align:right;" | 3.473.730 | style="text-align:right;" | 19,71 | 0,817<br /><br /><br /><br /> ( <span style="color:#090">многу високо</span> ) | [[Монтевидео]] |- class="sortbottom" style="font-weight:bold;" ! Вкупно | style="text-align:right;" | 3.712.409 | style="text-align:right;" | 67.785.705 | style="text-align:right;" | 18.26 (11.40) | 0,845<br /><br /><br /><br /> ( <span style="color:#090">многу високо</span> ) | |} === Други региони === ==== Бразил ==== Четирите најјужни држави во Бразил ( [[Парана]], [[Рио Гранде ду Сул|Рио Гранде до Сул]], [[Санта Катарина]] и [[Саун Пауло (сојузна држава)|Сао Паоло]]) споделуваат карактеристики со Аргентина и Уругвај (слична локална клима, висок [[животен стандард]], високо ниво на [[индустријализација]] и поголем процент на европска етничка компонента поради [[Доселување|имиграцијата]]). Кога дефиницијата не зема предвид цели држави, тогаш се вклучени државите од [[Јужен Регион (Бразил)|Јужниот регион]] и државата [[Саун Пауло (сојузна држава)|Сао Паоло]] . {| class="wikitable sortable" style="border:1px solid #aaa;" |- style="background:#ececec;" ![[Сојузни држави во Бразил|Држава]] ! [[Список на држави и територии по површина|Област]]<br /><br /><br /><br /> ( ^км2 ) ! [[Список на држави по население|Население]]<br /><br /><br /><br /> (2019) ! [[Список на земјите по густина на населеност|Густина на населението]]<br /><br /><br /><br /> (на ^км2 ) ! [[Список на земјите по ИЧР|HDI]] (2017) <ref name="HDI"/> ! [[Главен град]] |- | [[Парана]] | style="text-align:right;" | {{Пб|199,314}} | style="text-align:right;" | 11.434.000 | style="text-align:right;" | 59,80 | 0,796<br /><br /><br /><br /> ( <span style="color:#0c0">високо</span> ) | [[Куритиба]] |- | [[Рио Гранде ду Сул|Рио Гранде до Сул]] | style="text-align:right;" | {{Пб|291,748}} | style="text-align:right;" | {{Пб|11.378.000}} | style="text-align:right;" | 39.10 | 0,792<br /><br /><br /><br /> ( <span style="color:#0c0">високо</span> ) | [[Порто Алегре]] |- | [[Санта Катарина]] | style="text-align:right;" | {{Пб|95,346}} | style="text-align:right;" | {{Пб|7.165.000}} | style="text-align:right;" | 71,18 | 0,808<br /><br /><br /><br /> ( <span style="color:#090">многу високо</span> ) | Флоријанополис |- | [[Сао Пауло (сојузна држава)|Сао Паоло]] | style="text-align:right;" | {{Пб|248,222}} | style="text-align:right;" | {{Пб|45,920,000}} | style="text-align:right;" | 95,83 | 0,826<br /><br /><br /><br /> ( <span style="color:#090">многу високо</span> ) | [[Сау Пауло|Сао Паоло]] |- class="sortbottom" style="font-weight:bold;" ! Вкупно | style="text-align:right;" | {{Пб|834,630}} | style="text-align:right;" | {{Пб|75.897.000}} | style="text-align:right;" | 90,35 | 0,806<br /><br /><br /><br /> ( <span style="color:#090">многу високо</span> ) | |} ==== Парагвај ==== Поради географската близина, заедничката историја, географија и политичките циклуси, [[Парагвај]] понекогаш е вклучен во она што се подразбира под Јужен Конус, географски гледано, но е исклучен поради разликите во климата, економијата и развојот, како и културниот идентитет. Додека Чиле, Аргентина, Уругвај и Јужен Бразил се наоѓаат во најјужниот дел од Јужна Америка, со умерена клима и доминантно европско потекло кое ја обликува нивната култура, Парагвај е земја без излез на море подалеку, со суптропска клима и уникатен културен идентитет вкоренет во нејзиното гваранско наследство. Економски, Парагвај има понизок индекс на човеков развој (ИЧР) во споредба со земјите од Јужниот конус, кои се рангираат меѓу највисоките во Латинска Америка. Парагвајската економија, фокусирана на земјоделството и хидроенергијата, е исто така помалку разновидна и глобално интегрирана. === Галерија со слики === <gallery widths="200" heights="200"> Податотека:Cono-sur-anual-sat.gif|алт=Satellite images of the Southern Cone month by month.| Сателитски слики од Јужниот конус месец по месец. Податотека:Ischigualasto_national_park.jpg|алт=Landforms in the Monte Desert at Ischigualasto, Argentina. Much of the southern cone is covered by the Arid Diagonal of which Monte Desert is part.| Релјефни форми во пустината Монте кај Ишигуаласто, Аргентина. Голем дел од јужниот конус е покриен со Аридната дијагонала, чиј дел е пустината Монте. Податотека:Cabanas_curarrehue.jpg|алт=Snow in the winter in Curarrehue, Chile.| Снег во [[зима]] во Курарехуе, [[Чиле]] . Податотека:L'_automne_rouge.JPG|алт=Autumn in Bariloche, Argentina.| [[Есен]] во Барилоче, [[Аргентина]] . Податотека:Aconcagua_(aerial).jpg|алт=Located in between Chile and Argentina, Aconcagua, almost 7000 meters high, is the highest mountain on Earth outside the Himalayas, and continues to rise.| Сместена помеѓу Чиле и Аргентина, [[Аконкагва]], со висина од речиси 7000 метри, е највисоката планина на Земјата надвор од Хималаите и продолжува да се издига. Податотека:Neve_na_SC-438_em_São_Joaquim.JPG|алт=Snow in the winter of the Planalto Serrano mountain range of the state of Santa Catarina, southern Brazil.| Снег во [[зима]] на планинскиот венец ''Планалто Серано'' во државата [[Санта Катарина]], јужен [[Бразил]] . Податотека:Jacarandas_at_Plaza_Miserere.jpg|алт=Jacarandas in bloom in Buenos Aires, Argentina during spring.| Јакарандите цветаат во [[Буенос Аирес]], [[Аргентина]] во текот на [[Пролет|пролетта]] . Податотека:Campo_Departamento_Conhelo.jpg|алт=The extensive temperate prairies of the Pampas in the center of Argentina.| Пространите умерени прерии на Пампасите во центарот на [[Аргентина]] . </gallery> == Култура == Освен споделувањето на јазиците и колонијалното наследство, во оваа област имало обемна европска имиграција во текот на 19-тиот и 20-тиот век, кои, заедно со своите потомци, силно влијае врз културата, општествениот живот и политиката на овие земји. Имиграцијата ги преобликувала современите општества на Аргентина, Чиле и Уругвај, земји каде што приливот на новодојденци бил огромен. Жителите на државите на Јужниот конус се страствени играчи и фанови на [[Фудбал|фудбалот]]. [[Фудбалска репрезентација на Аргентина|Аргентина]] го освоила [[Светско првенство во фудбал|Светското првенство на ФИФА]] три пати, додека [[Фудбалска репрезентација на Уругвај|Уругвај]] го освоил купот двапати. Аргентина, Чиле, Уругвај и Бразил биле домаќини на Светското првенство. Дополнително, националните тимови од регионот освоиле неколку [[Фудбал на Летните олимписки игри|олимписки медали]] во фудбал. Исто така, фудбалските клубови од земјите од Јужниот Конус имаат освоено голем број клупски натпреварувања во [[Копа Либертадорес|јужноамериканските]] натпреварувања, панамериканските натпреварувања и натпреварите на ниво на Светското клупско првенство на ФИФА . ''[[Гаучо|Гаучосите]]'' (Аргентина и Уругвај) и ''Уасосите'' (Чиле) се коњаници кои се сметаат за симболи на националниот идентитет. === Религија === Како и остатокот од Латинска Америка, повеќето жители на Јужниот Конус се припадници на [[Римокатоличка црква|Католичката црква]], <ref name="Global Christianity">{{Наведена мрежна страница|url=http://www.pewforum.org/Christian/Global-Christianity-exec.aspx|title=Global Christianity|last=Analysis|date=19 December 2011|publisher=Pew Research Center|accessdate=17 August 2012}}</ref> со малцинство протестанти, вклучувајќи значително [[Лутеранство|лутеранско]] население во Јужен Бразил и Јужно Чиле. Други религии присутни во јужниот конус се [[Ислам|исламот]], англиканството, [[Православие|источното православие]], [[Будизам|будизмот]], Црквата на Исус Христос на светците од подоцнежните дни и [[Тао|таоизмот]] . [[Евреи|Еврејските]] заедници напредувале во градовите на Аргентина и Уругвај. Иако Јужниот Конус бил конзервативен во некои аспекти на религијата, тој имал традиција на социјални реформи, а теологијата на ослободување ја следеле многумина во Католичката црква. [[Уругвај]], каде што [[Агностицизам|агностицизмот]] и [[Атеизам|атеизмот]] се вообичаени, има политика на силна одвоеност на црквата од државата и таа е една од најсекуларните земји во [[Америка]] . == Наводи == {{Наводи}} == Надворешни врски == * {{Ризница-ред}} [[Категорија:Јужна Америка]] cbazy7uluh323zn1yc7n7k2avv1rh0g 1 1374123 5387880 2025-07-06T12:25:24Z MacedonianBoy 2538 Создадена страница со: {{СЗР}}{{ВПГ}} 5387880 wikitext text/x-wiki {{СЗР}}{{ВПГ}} 2x78yu1furk6kcblfqi7fz3c5mljbmr 14 1374124 5387895 2025-07-06T13:01:33Z Dandarmkd 31127 Dandarmkd ја премести страницата [[Категорија:Починати во Сарај (село)]] на [[Категорија:Починати во Сарај (населба)]]: Сарај не е село почнувајќи од 2004 година. 5387895 wikitext text/x-wiki #пренасочување [[:Категорија:Починати во Сарај (населба)]] 6sp3kuulvucc36hxm3rm58a3v64rw4l 0 1374126 5387946 2025-07-06T15:37:11Z Andrew012p 85224 Создадена страница со: [[Податотека:YorkBoatUnderConstruction FEP.jpg|мини|Кобилица на „Јоршката лаѓа“.]] '''Кобилица''' — главната греда околу која се гради трупот на еден [[Брод (пловило)|брод]].<ref>{{ДРМЈ|кобилица}}</ref> Таа минува низ средината на бродот, од [[Нос (брод)|носот]] до Крма (брод)|к... 5387946 wikitext text/x-wiki [[Податотека:YorkBoatUnderConstruction FEP.jpg|мини|Кобилица на „Јоршката лаѓа“.]] '''Кобилица''' — главната греда околу која се гради трупот на еден [[Брод (пловило)|брод]].<ref>{{ДРМЈ|кобилица}}</ref> Таа минува низ средината на бродот, од [[Нос (брод)|носот]] до [[Крма (брод)|крмата]], и служи како основа во изградбата на бродот. Кобилицата е многу важен дел за цврстината на трупот и стабилноста на пловилото, и може да се спореди со темелите на една зграда. Кобилицата е обично првиот дел од трупот на бродот што се гради. Поставувањето на кобилицата е значаен настан и често се одбележува со церемонија. Во некои јазици, изразот „ја поставувам кобилицата“ е идиоматски и значи започнување на некој важен потфат. Друг сликовит (идиоматски) израз е желбата „Седум стапки под кобилицата“, што значи да се избегнат подводни карпи.<ref>Man, Myth & Magic: The Illustrated Encyclopedia of Mythology, Religion and the Unknown. M. Cavendish. 1995. стр. 2364. <nowiki>ISBN 9781854357311</nowiki>.</ref> Освен носечка, кобилицата има и хидродинамична задача. Таа е дел од бродот наменета да го спречува одвејувањето – страничното поместување на бродот под влијание на ветрот. Служи и како противтежа, спротивставувајќи се на страничното навалување на бродот. При страничен или речиси наспротен [[ветар]], бродот се поместува во странична насока. Со помош на кобилицата, страничните сили се урамнотежуваат и се претвораат во движење напред. == Историја == Употребата на кобилица кај едрениците потекнува уште од древноста. Остатоците од античкиот грчки трговски брод познат како Кирениски брод го утврдуваат потеклото на кобилицата најмалку од 315 г. пр. н. е.<ref>{{cite book|url=https://www.oxbowbooks.com/9781785707520/the-kyrenia-ship-final-excavation-report/|title=The Kyrenia Ship Final Excavation Report: Volume I - History of the Excavation, Amphoras, Pottery and Coins as Evidence for Dating|last1=Katzev|first1=Susan Womer|last2=Swiny|first2=Helena Wylde|date=2022|publisher=Oxbow Books|isbn=9781785707520}}</ref> Бродоломот кај Улубурун (ок. 1325 г. пр. н. е.) имал рудиментирана кобилица, но таа можеби била повеќе подвижна кобилица отколку вистинска кобилица.<ref>{{cite journal|last1=Pulak|first1=Cemal|year=1998|title=The Uluburun Shipwreck: An Overview|journal=The International Journal of Nautical Archaeology|volume=27|issue=3|page=210|doi=10.1111/j.1095-9270.1998.tb00803.x}}</ref> == Библиографија == * Rousmaniere, John, ''The Annapolis Book of Seamanship'', Simon & Schuster, 1999 * ''Chapman Book of Piloting'' (various contributors), Hearst Corporation, 1999 * Herreshoff, Halsey (consulting editor), ''The Sailor's Handbook'', Little Brown and Company * Seidman, David, ''The Complete Sailor'', International Marine, 1995 * Jobson, Gary, ''Sailing Fundamentals'', Simon & Schuster, 1987 == Наводи == {{наводи}} == Надворешни врски == {{Commons category|Keels}} [[Категорија:Поморски поими]] [[Категорија:Бродоградба]] __СОСОДРЖИНА__ __ИНДЕКС__ 0cnr2xyta60y3jx6i6ej5re1j9a1tuk 5387967 5387946 2025-07-06T15:43:03Z Andrew012p 85224 5387967 wikitext text/x-wiki [[Податотека:YorkBoatUnderConstruction FEP.jpg|мини|Кобилица на „Јоршката лаѓа“.]] '''Кобилица''' — главната греда околу која се гради трупот на еден [[Брод (пловило)|брод]].<ref>{{ДРМЈ|кобилица}}</ref> Таа минува низ средината на бродот, од [[Нос (брод)|носот]] до [[Крма (брод)|крмата]], и служи како основа во изградбата на бродот. Кобилицата е многу важен дел за цврстината на трупот и стабилноста на пловилото, и може да се спореди со темелите на една зграда. Кобилицата е обично првиот дел од трупот на бродот што се гради. Поставувањето на кобилицата е значаен настан и често се одбележува со церемонија. Во некои јазици, изразот „ја поставувам кобилицата“ е идиоматски и значи започнување на некој важен потфат. Друг сликовит (идиоматски) израз е желбата „Седум стапки под кобилицата“, што значи да се избегнат подводни карпи.<ref>Man, Myth & Magic: The Illustrated Encyclopedia of Mythology, Religion and the Unknown. M. Cavendish. 1995. стр. 2364. <nowiki>ISBN 9781854357311</nowiki>.</ref> Освен носечка, кобилицата има и хидродинамична задача. Таа е дел од бродот наменета да го спречува одвејувањето – страничното поместување на бродот под влијание на ветрот. Служи и како противтежа, спротивставувајќи се на страничното навалување на бродот. При страничен или речиси наспротен [[ветар]], бродот се поместува во странична насока. Со помош на кобилицата, страничните сили се урамнотежуваат и се претвораат во движење напред. == Историја == Употребата на кобилица кај едрениците потекнува уште од древноста. Остатоците од античкиот грчки трговски брод познат како Кирениски брод го утврдуваат потеклото на кобилицата најмалку од 315 г. пр. н. е.<ref>{{cite book|url=https://www.oxbowbooks.com/9781785707520/the-kyrenia-ship-final-excavation-report/|title=The Kyrenia Ship Final Excavation Report: Volume I - History of the Excavation, Amphoras, Pottery and Coins as Evidence for Dating|last1=Katzev|first1=Susan Womer|last2=Swiny|first2=Helena Wylde|date=2022|publisher=Oxbow Books|isbn=9781785707520}}</ref> Бродоломот кај Улубурун (ок. 1325 г. пр. н. е.) имал примитивна кобилица, но таа можеби била повеќе подвижна кобилица отколку вистинска кобилица.<ref>{{cite journal|last1=Pulak|first1=Cemal|year=1998|title=The Uluburun Shipwreck: An Overview|journal=The International Journal of Nautical Archaeology|volume=27|issue=3|page=210|doi=10.1111/j.1095-9270.1998.tb00803.x}}</ref> == Библиографија == * Rousmaniere, John, ''The Annapolis Book of Seamanship'', Simon & Schuster, 1999 * ''Chapman Book of Piloting'' (various contributors), Hearst Corporation, 1999 * Herreshoff, Halsey (consulting editor), ''The Sailor's Handbook'', Little Brown and Company * Seidman, David, ''The Complete Sailor'', International Marine, 1995 * Jobson, Gary, ''Sailing Fundamentals'', Simon & Schuster, 1987 == Наводи == {{наводи}} == Надворешни врски == {{Commons category|Keels}} [[Категорија:Поморски поими]] [[Категорија:Бродоградба]] __СОСОДРЖИНА__ __ИНДЕКС__ ci1in9ugbpvcm8lxl6q811fzkz15lcd 5387968 5387967 2025-07-06T15:43:54Z Andrew012p 85224 5387968 wikitext text/x-wiki [[Податотека:YorkBoatUnderConstruction FEP.jpg|мини|Кобилица на „Јоршката лаѓа“.]] '''Кобилица''' — главната греда околу која се гради трупот на еден [[Брод (пловило)|брод]].<ref>{{ДРМЈ|кобилица}}</ref> Таа минува низ средината на бродот, од [[Нос (брод)|носот]] до [[Крма (брод)|крмата]], и служи како основа во изградбата на бродот. Кобилицата е многу важен дел за цврстината на трупот и стабилноста на пловилото, и може да се спореди со темелите на една зграда. Кобилицата е обично првиот дел од трупот на бродот што се гради. Поставувањето на кобилицата е значаен настан и често се одбележува со церемонија. Во некои јазици, изразот „ја поставувам кобилицата“ е идиоматски и значи започнување на некој важен потфат. Друг сликовит (идиоматски) израз е желбата „Седум стапки под кобилицата“, што значи да се избегнат подводни карпи.<ref>Man, Myth & Magic: The Illustrated Encyclopedia of Mythology, Religion and the Unknown. M. Cavendish. 1995. стр. 2364. <nowiki>ISBN 9781854357311</nowiki>.</ref> Освен носечка, кобилицата има и хидродинамична задача. Таа е дел од бродот наменета да го спречува одвејувањето – страничното поместување на бродот под влијание на ветрот. Служи и како противтежа, спротивставувајќи се на страничното навалување на бродот. При страничен или речиси наспротен [[ветар]], бродот се поместува во странична насока. Со помош на кобилицата, страничните сили се урамнотежуваат и се претвораат во движење напред. == Историја == Употребата на кобилица кај едрениците потекнува уште од древноста. Остатоците од античкиот грчки трговски брод познат како Кирениски брод го утврдуваат потеклото на кобилицата најмалку од 315 г. пр. н. е.<ref>{{cite book|url=https://www.oxbowbooks.com/9781785707520/the-kyrenia-ship-final-excavation-report/|title=The Kyrenia Ship Final Excavation Report: Volume I - History of the Excavation, Amphoras, Pottery and Coins as Evidence for Dating|last1=Katzev|first1=Susan Womer|last2=Swiny|first2=Helena Wylde|date=2022|publisher=Oxbow Books|isbn=9781785707520}}</ref> Бродоломот кај Улубурун (ок. 1325 г. пр. н. е.) имал примитивна кобилица, но таа можеби била повеќе средишна штица отколку вистинска кобилица.<ref>{{cite journal|last1=Pulak|first1=Cemal|year=1998|title=The Uluburun Shipwreck: An Overview|journal=The International Journal of Nautical Archaeology|volume=27|issue=3|page=210|doi=10.1111/j.1095-9270.1998.tb00803.x}}</ref> == Библиографија == * Rousmaniere, John, ''The Annapolis Book of Seamanship'', Simon & Schuster, 1999 * ''Chapman Book of Piloting'' (various contributors), Hearst Corporation, 1999 * Herreshoff, Halsey (consulting editor), ''The Sailor's Handbook'', Little Brown and Company * Seidman, David, ''The Complete Sailor'', International Marine, 1995 * Jobson, Gary, ''Sailing Fundamentals'', Simon & Schuster, 1987 == Наводи == {{наводи}} == Надворешни врски == {{Commons category|Keels}} [[Категорија:Поморски поими]] [[Категорија:Бродоградба]] __СОСОДРЖИНА__ __ИНДЕКС__ tj6uwatts8gekd0z45ziipy06n1qzf3 5387969 5387968 2025-07-06T15:45:22Z Andrew012p 85224 5387969 wikitext text/x-wiki [[Податотека:YorkBoatUnderConstruction FEP.jpg|мини|Кобилица на „Јоршката лаѓа“.]] '''Кобилица''' — главната греда околу која се гради трупот на еден [[Брод (пловило)|брод]].<ref>{{ДРМЈ|кобилица}}</ref> Таа минува низ средината на бродот, од [[Нос (брод)|носот]] до [[Крма (брод)|крмата]], и служи како основа во изградбата на бродот. Кобилицата е многу важен дел за цврстината на трупот и стабилноста на пловилото, и може да се спореди со темелите на една зграда. Кобилицата е обично првиот дел од трупот на бродот што се гради. Поставувањето на кобилицата е значаен настан и често се одбележува со церемонија. Во некои јазици, изразот „ја поставувам кобилицата“ е идиоматски и значи започнување на некој важен потфат. Друг сликовит (идиоматски) израз е желбата „Седум стапки под кобилицата“, што значи да се избегнат подводни карпи.<ref>Man, Myth & Magic: The Illustrated Encyclopedia of Mythology, Religion and the Unknown. M. Cavendish. 1995. стр. 2364. <nowiki>ISBN 9781854357311</nowiki>.</ref> Освен носечка, кобилицата има и хидродинамична задача. Таа е дел од бродот наменета да го спречува одвејувањето – страничното поместување на бродот под влијание на ветрот. Служи и како противтежа, спротивставувајќи се на страничното навалување на бродот. При страничен или речиси наспротен [[ветар]], бродот се поместува во странична насока. Со помош на кобилицата, страничните сили се урамнотежуваат и се претвораат во движење напред. == Историја == Употребата на кобилица кај едрениците потекнува уште од древноста. Остатоците од античкиот грчки трговски брод познат како Кирениски брод го утврдуваат потеклото на кобилицата најмалку од 315 г. пр. н. е.<ref>{{cite book|url=https://www.oxbowbooks.com/9781785707520/the-kyrenia-ship-final-excavation-report/|title=The Kyrenia Ship Final Excavation Report: Volume I - History of the Excavation, Amphoras, Pottery and Coins as Evidence for Dating|last1=Katzev|first1=Susan Womer|last2=Swiny|first2=Helena Wylde|date=2022|publisher=Oxbow Books|isbn=9781785707520}}</ref> Бродоломот кај Улубурун (ок. 1325 г. пр. н. е.) имал примитивна кобилица, но таа можеби била повеќе средишна штица отколку вистинска кобилица.<ref>{{cite journal|last1=Pulak|first1=Cemal|year=1998|title=The Uluburun Shipwreck: An Overview|journal=The International Journal of Nautical Archaeology|volume=27|issue=3|page=210|doi=10.1111/j.1095-9270.1998.tb00803.x}}</ref> == Литература == * Rousmaniere, John, ''The Annapolis Book of Seamanship'', Simon & Schuster, 1999 * ''Chapman Book of Piloting'' (various contributors), Hearst Corporation, 1999 * Herreshoff, Halsey (consulting editor), ''The Sailor's Handbook'', Little Brown and Company * Seidman, David, ''The Complete Sailor'', International Marine, 1995 * Jobson, Gary, ''Sailing Fundamentals'', Simon & Schuster, 1987 == Наводи == {{наводи}} == Надворешни врски == {{Commons category|Keels}} [[Категорија:Поморски поими]] [[Категорија:Бродоградба]] __СОСОДРЖИНА__ __ИНДЕКС__ 77hpw1itspcbbfiwydc86kw8os491u6 5387970 5387969 2025-07-06T15:45:41Z Andrew012p 85224 5387970 wikitext text/x-wiki [[Податотека:YorkBoatUnderConstruction FEP.jpg|мини|Кобилица на „Јоршката лаѓа“.]] '''Кобилица''' — главната греда околу која се гради трупот на еден [[Брод (пловило)|брод]].<ref>{{ДРМЈ|кобилица}}</ref> Таа минува низ средината на бродот, од [[Нос (брод)|носот]] до [[Крма (брод)|крмата]], и служи како основа во изградбата на бродот. Кобилицата е многу важен дел за цврстината на трупот и стабилноста на пловилото, и може да се спореди со темелите на една зграда. Кобилицата е обично првиот дел од трупот на бродот што се гради. Поставувањето на кобилицата е значаен настан и често се одбележува со церемонија. Во некои јазици, изразот „ја поставувам кобилицата“ е идиоматски и значи започнување на некој важен потфат. Друг сликовит (идиоматски) израз е желбата „Седум стапки под кобилицата“, што значи да се избегнат подводни карпи.<ref>Man, Myth & Magic: The Illustrated Encyclopedia of Mythology, Religion and the Unknown. M. Cavendish. 1995. стр. 2364. <nowiki>ISBN 9781854357311</nowiki>.</ref> Освен носечка, кобилицата има и хидродинамична задача. Таа е дел од бродот наменета да го спречува одвејувањето — страничното поместување на бродот под влијание на ветрот. Служи и како противтежа, спротивставувајќи се на страничното навалување на бродот. При страничен или речиси наспротен [[ветар]], бродот се поместува во странична насока. Со помош на кобилицата, страничните сили се урамнотежуваат и се претвораат во движење напред. == Историја == Употребата на кобилица кај едрениците потекнува уште од древноста. Остатоците од античкиот грчки трговски брод познат како Кирениски брод го утврдуваат потеклото на кобилицата најмалку од 315 г. пр. н. е.<ref>{{cite book|url=https://www.oxbowbooks.com/9781785707520/the-kyrenia-ship-final-excavation-report/|title=The Kyrenia Ship Final Excavation Report: Volume I - History of the Excavation, Amphoras, Pottery and Coins as Evidence for Dating|last1=Katzev|first1=Susan Womer|last2=Swiny|first2=Helena Wylde|date=2022|publisher=Oxbow Books|isbn=9781785707520}}</ref> Бродоломот кај Улубурун (ок. 1325 г. пр. н. е.) имал примитивна кобилица, но таа можеби била повеќе средишна штица отколку вистинска кобилица.<ref>{{cite journal|last1=Pulak|first1=Cemal|year=1998|title=The Uluburun Shipwreck: An Overview|journal=The International Journal of Nautical Archaeology|volume=27|issue=3|page=210|doi=10.1111/j.1095-9270.1998.tb00803.x}}</ref> == Литература == * Rousmaniere, John, ''The Annapolis Book of Seamanship'', Simon & Schuster, 1999 * ''Chapman Book of Piloting'' (various contributors), Hearst Corporation, 1999 * Herreshoff, Halsey (consulting editor), ''The Sailor's Handbook'', Little Brown and Company * Seidman, David, ''The Complete Sailor'', International Marine, 1995 * Jobson, Gary, ''Sailing Fundamentals'', Simon & Schuster, 1987 == Наводи == {{наводи}} == Надворешни врски == {{Commons category|Keels}} [[Категорија:Поморски поими]] [[Категорија:Бродоградба]] __СОСОДРЖИНА__ __ИНДЕКС__ 738m5nzazma8pidj9vgt7go6argbjjf 5387983 5387970 2025-07-06T16:24:18Z Andrew012p 85224 5387983 wikitext text/x-wiki [[Податотека:YorkBoatUnderConstruction FEP.jpg|мини|Кобилица на „Јоршката лаѓа“.]] '''Кобилица''' — главната греда околу која се гради трупот на еден [[Брод (пловило)|брод]].<ref>{{ДРМЈ|кобилица}}</ref> Таа минува низ средината на бродот, од [[Нос (брод)|носот]] до [[Крма (брод)|крмата]], и служи како основа во изградбата на бродот. Кобилицата е многу важен дел за цврстината на трупот и стабилноста на пловилото, и може да се спореди со темелите на една зграда. Кобилицата е обично првиот дел од трупот на бродот што се гради. Поставувањето на кобилицата е значаен настан и често се одбележува со церемонија. Во некои јазици, изразот „ја поставувам кобилицата“ е идиоматски и значи започнување на некој важен потфат. Друг сликовит (идиоматски) израз е желбата „Седум стапки под кобилицата“, што значи да се избегнат подводни карпи.<ref>Man, Myth & Magic: The Illustrated Encyclopedia of Mythology, Religion and the Unknown. M. Cavendish. 1995. стр. 2364. <nowiki>ISBN 9781854357311</nowiki>.</ref> Освен носечка, кобилицата има и хидродинамична задача. Таа е дел од бродот наменета да го спречува одвејувањето — страничното поместување на бродот под влијание на ветрот. Служи и како противтежа, спротивставувајќи се на страничното навалување на бродот. При страничен или речиси наспротен [[ветар]], бродот се поместува во странична насока. Со помош на кобилицата, страничните сили се урамнотежуваат и се претвораат во движење напред. == Историја == Употребата на кобилица кај едрениците потекнува уште од древноста. Остатоците од древниот грчки трговски брод познат како Кирениски брод го утврдуваат потеклото на кобилицата најмалку од 315 г. пр. н. е.<ref>{{cite book|url=https://www.oxbowbooks.com/9781785707520/the-kyrenia-ship-final-excavation-report/|title=The Kyrenia Ship Final Excavation Report: Volume I - History of the Excavation, Amphoras, Pottery and Coins as Evidence for Dating|last1=Katzev|first1=Susan Womer|last2=Swiny|first2=Helena Wylde|date=2022|publisher=Oxbow Books|isbn=9781785707520}}</ref> Бродоломот кај Улубурун (ок. 1325 г. пр. н. е.) имал примитивна кобилица, но таа можеби била повеќе средишна штица отколку вистинска кобилица.<ref>{{cite journal|last1=Pulak|first1=Cemal|year=1998|title=The Uluburun Shipwreck: An Overview|journal=The International Journal of Nautical Archaeology|volume=27|issue=3|page=210|doi=10.1111/j.1095-9270.1998.tb00803.x}}</ref> == Литература == * Rousmaniere, John, ''The Annapolis Book of Seamanship'', Simon & Schuster, 1999 * ''Chapman Book of Piloting'' (various contributors), Hearst Corporation, 1999 * Herreshoff, Halsey (consulting editor), ''The Sailor's Handbook'', Little Brown and Company * Seidman, David, ''The Complete Sailor'', International Marine, 1995 * Jobson, Gary, ''Sailing Fundamentals'', Simon & Schuster, 1987 == Наводи == {{наводи}} == Надворешни врски == {{Commons category|Keels}} [[Категорија:Поморски поими]] [[Категорија:Бродоградба]] __СОСОДРЖИНА__ __ИНДЕКС__ 8fno01kg4kqfyj8kds70akcnxgr44nn 1 1374127 5387955 2025-07-06T15:39:15Z Andrew012p 85224 Создадена страница со: {{СЗР}} 5387955 wikitext text/x-wiki {{СЗР}} 111pu1atb524tq4kzd5jua5n9t24clx 0 1374128 5387976 2025-07-06T16:15:29Z Andrew012p 85224 Создадена страница со: [[Податотека:Grand Turk(03).jpg|мини|Јарболите на фрегатата Гранд Турк]] '''Јарбол''' — висок столб, вертикална или накосена конструкција на [[едреник]] ([[Брод (пловило)|брод]]), обично поддржана со потпори.<ref>{{ДРМЈ|јарбол}}</ref> Првично бил наменет само за поставу... 5387976 wikitext text/x-wiki [[Податотека:Grand Turk(03).jpg|мини|Јарболите на фрегатата Гранд Турк]] '''Јарбол''' — висок столб, вертикална или накосена конструкција на [[едреник]] ([[Брод (пловило)|брод]]), обично поддржана со потпори.<ref>{{ДРМЈ|јарбол}}</ref> Првично бил наменет само за поставување [[Едро|едра]]; на современите бродови со машински погон, јарболите поддржуваат [[Антена|радиоантени]], светлосни уреди и набљудувачници.<ref>Harland, John. ''Seamanship in the Age of Sail'', стр. 22–5, Naval Institute Press, Annapolis, Maryland, 1992. {{ISBN|0-87021-955-3}}.</ref> == Видови == Во зависност од нивната намена, тие се: * Радарски јарбол — ако служи за монтирање на бродските радарски антени. * Товарен јарбол (или полујарбол) — кога на него е монтирана товарна дигалка. Товарни дигалки речиси и не се среќаваат кај современите бродови. * Вентилациски јарбол — во овој случај, јарболот претставува [[цевка]] ([[оџак]]) што служи за одведување гасови од товарни прегради (главно на танкери). == Наводи == {{наводи}} == Надворешни врски == * [https://www.britannica.com/technology/mast-ship-part Mast (Britannica)] [[Категорија:Поморски поими]] __СОСОДРЖИНА__ __ИНДЕКС__ 3n9vawhq2jpvroovo0pxkh815un90fi 5387979 5387976 2025-07-06T16:16:53Z Andrew012p 85224 5387979 wikitext text/x-wiki [[Податотека:Grand Turk(03).jpg|мини|Јарболите на фрегатата Гранд Турк]] '''Јарбол''' или '''катарка'''<ref>{{ДРМЈ|катарка}}</ref> — висок столб, вертикална или накосена конструкција на [[едреник]] ([[Брод (пловило)|брод]]), обично поддржана со потпори.<ref>{{ДРМЈ|јарбол}}</ref> Првично бил наменет само за поставување [[Едро|едра]]; на современите бродови со машински погон, јарболите поддржуваат [[Антена|радиоантени]], светлосни уреди и набљудувачници.<ref>Harland, John. ''Seamanship in the Age of Sail'', стр. 22–5, Naval Institute Press, Annapolis, Maryland, 1992. {{ISBN|0-87021-955-3}}.</ref> == Видови == Во зависност од нивната намена, тие се: * Радарски јарбол — ако служи за монтирање на бродските радарски антени. * Товарен јарбол (или полујарбол) — кога на него е монтирана товарна дигалка. Товарни дигалки речиси и не се среќаваат кај современите бродови. * Вентилациски јарбол — во овој случај, јарболот претставува [[цевка]] ([[оџак]]) што служи за одведување гасови од товарни прегради (главно на танкери). == Наводи == {{наводи}} == Надворешни врски == * [https://www.britannica.com/technology/mast-ship-part Mast (Britannica)] [[Категорија:Поморски поими]] __СОСОДРЖИНА__ __ИНДЕКС__ 1zqw7cgpklkmcd2y8zcwwauv4soc3b3 5387980 5387979 2025-07-06T16:17:23Z Andrew012p 85224 5387980 wikitext text/x-wiki [[Податотека:Grand Turk(03).jpg|мини|Јарболите на фрегатата Grand Turk]] '''Јарбол''' или '''катарка'''<ref>{{ДРМЈ|катарка}}</ref> — висок столб, вертикална или накосена конструкција на [[едреник]] ([[Брод (пловило)|брод]]), обично поддржана со потпори.<ref>{{ДРМЈ|јарбол}}</ref> Првично бил наменет само за поставување [[Едро|едра]]; на современите бродови со машински погон, јарболите поддржуваат [[Антена|радиоантени]], светлосни уреди и набљудувачници.<ref>Harland, John. ''Seamanship in the Age of Sail'', стр. 22–5, Naval Institute Press, Annapolis, Maryland, 1992. {{ISBN|0-87021-955-3}}.</ref> == Видови == Во зависност од нивната намена, тие се: * Радарски јарбол — ако служи за монтирање на бродските радарски антени. * Товарен јарбол (или полујарбол) — кога на него е монтирана товарна дигалка. Товарни дигалки речиси и не се среќаваат кај современите бродови. * Вентилациски јарбол — во овој случај, јарболот претставува [[цевка]] ([[оџак]]) што служи за одведување гасови од товарни прегради (главно на танкери). == Наводи == {{наводи}} == Надворешни врски == * [https://www.britannica.com/technology/mast-ship-part Mast (Britannica)] [[Категорија:Поморски поими]] __СОСОДРЖИНА__ __ИНДЕКС__ sb9hlc7d1vfrdxo1rywvzyacqmdf7gw 1 1374129 5387977 2025-07-06T16:15:46Z Andrew012p 85224 Создадена страница со: {{СЗР}} 5387977 wikitext text/x-wiki {{СЗР}} 111pu1atb524tq4kzd5jua5n9t24clx 0 1374130 5387991 2025-07-06T17:41:59Z SpectralWiz 106165 Создадена страница со: {{Инфокутија Црква | icon = | icon_width = | icon_alt = | name = Свети Јован Богослов | fullname = | other name = | native_name = Αγίου Ιωάννη του Θεολόγου | native_name_lang = el | image = Saint John the Theologian Church, Kastoria in August 2020.jpg | image_size... 5387991 wikitext text/x-wiki {{Инфокутија Црква | icon = | icon_width = | icon_alt = | name = Свети Јован Богослов | fullname = | other name = | native_name = Αγίου Ιωάννη του Θεολόγου | native_name_lang = el | image = Saint John the Theologian Church, Kastoria in August 2020.jpg | image_size = | alt = | caption = Поглед на црквата | pushpin map = | pushpin label position = | pushpin map alt = | pushpin mapsize = | relief = | map caption = | coordinates = {{coord|40.5157|21.2746|type:landmark_region:GR|display=inline,title}} | osgraw = <!-- TEXT --> | osgridref = <!-- {{gbmappingsmall| TEXT}} --> | location = [[Костур (град)|Костур]] | country = [[Егејска Македонија]], [[Грција]] | denomination = [[Цариградска патријаршија]] | previous denomination = | tradition = | religious institute = <!-- Can be substituted with 'religious order'--> | churchmanship = | membership = | attendance = | website = <!-- {{URL| example.com}} --> | former name = | bull date = | founded date = <!-- {{start date|YYYY|MM|DD|df=y}} - but see note below --> | founder = | dedication = | dedicated date = | consecrated date = | cult = | relics = | events = | past bishop = | people = | status =споменик на културата | functional status = | heritage designation = | designated date = | architect = | architectural type = трикорабна базилика | style = | years built = XIX век | groundbreaking = | completed date = | construction cost = | closed date = | demolished date = | capacity = | length = <!-- {{convert| }} --> | width = <!-- {{convert| }} --> | width nave = <!-- {{convert| }} --> | height = <!-- {{convert| }} --> | diameter = <!-- {{convert| }} --> | other dimensions = | floor count = | floor area = <!-- {{convert| }} --> | dome quantity = | dome height outer = <!-- {{convert| }} --> | dome height inner = <!-- {{convert| }} --> | dome dia outer = <!-- {{convert| }} --> | dome dia inner = <!-- {{convert| }} --> | spire quantity = | spire height = <!-- {{convert| }} --> | materials = | bells = | bells hung = | bell weight = <!-- {{long ton|0| }} --> | parish = | benefice = | deanery = | archdeaconry = | episcopalarea = Костурско | archdiocese = | metropolis = | diocese = [[Костурска епархија|Костурска]] | province = | presbytery = | synod = | circuit = | district = | division = | subdivision = | archbishop = | bishop = | auxiliary bishop = | cardinal protector = | abbot = | prior = | subprior = | exarch = | provost-rector = | provost = | viceprovost = | rector = | vicar = | dean = | subdean = | archpriest = | precentor = | succentor = | chancellor = | canonchancellor = | canon = | canonpastor = | canonmissioner = | canontreasurer = | prebendary = | priestincharge = | priest = | asstpriest = | honpriest = | curate = | asstcurate = | nonstipendiaryminister = | minister = | assistant = | seniorpastor = | pastor = | chaplain = | archdeacon = | deacon = | deaconess = | reader = | student intern = | organistdom = | director = | organist = | organscholar = | chapterclerk = | laychapter = | warden = | verger = | businessmgr = | liturgycoord = | reledu = | rcia = | youthmin = | flowerguild = | musicgroup = | parishadmin = | serversguild = | sacristan = | logo = | logosize = | logolink = | logoalt = | embedded = }} '''Свети Јован Богослов''' ({{Lang-el|Αγίου Ιωάννη του Θεολόγου}}) — [[црква]] во градот [[Костур (град)|Костур]], [[Егејска Македонија]]. Влегува во состав на [[Костурска епархија|Костурската епархија]] на [[Цариградска патријаршија|Цариградската патријаршија]]. Храмот е дел од парохијата на „[[Црква „Св. Апостоли Сервиотски“|Св. Апостоли Сервиотски]]“.<ref name=":0">{{Наведена мрежна страница|url=http://listedmonuments.culture.gr/fek.php?ID_FEKYA=10118&v17=|title=ΥΑ ΥΠΠΟ/ΑΡΧ/Β1/Φ36/10649/185/16-4-1991 - ΦΕΚ 848/Β/16-10-1991|publisher=Διαρκής κατάλογος κηρυγμένων αρχαιολογικών τόπων και μνημείων|archive-url=https://web.archive.org/web/20141231113105/http://listedmonuments.culture.gr/fek.php?ID_FEKYA=10118&v17=|archive-date=2014-12-31|accessdate=6 јули 2025}}</ref><ref name=":02">{{Наведена мрежна страница|url=http://kastoria.wifi-192.gr/catalog/poi_culture/10/91|title=Αγίου Ιωάννη Θεολόγου|publisher=Νομαρχιακή Αυτοδιοίκηση Καστοριάς|archive-url=https://web.archive.org/web/20161228032827/http://kastoria.wifi-192.gr/catalog/poi_culture/10/91|archive-date=2016-12-28|accessdate=6 јули 2025}}</ref><ref name="КММК 158">{{КММК|155}}</ref><ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.arxaiologikoktimatologio.gov.gr/el/monuments_info?id=149981&type=Monument|title=Ι Ναός Αγίου Ιωάννη Θεολόγου, οδός Ορεστιάδος, Ντολτσό, Καστοριά|publisher=Αρχαιολογικό Κτηματολόγιο|accessdate=6 јули 2025}}</ref> Црквата била подигната во XIX век врз темелите на постар храм, чиј архитектонски елементи се вградени во ѕидаријата.<ref name=":02" /> Градбата претставува [[трикорабна]] [[базилика]] со [[припрата]] и отворен [[трем]] на јужната страна.<ref name=":02" /> Во внатрешноста има вредни икони, како тие на светецот-заштитник<ref name=":02" /> и на [[Благовештение|Благовештението]]. Иконите се стари и преработени, веројатно пренесени од постарата црква.<ref name="КММК 158" /> Во храмот има и убава, насликана резба. На [[Амвон|амвонот]] порано имало словенски натписи, но подоцна биле избришани.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.serrelib.gr/pdf/simikta_1.pdf|title=Ο ναός του Αγίου Αθανασίου στο Άγκιστρο του Νομού Σερρών|last=Ζήκος|first=Θωμάς Ε.|publisher=Σερραϊκά Σύμμικτα|page=100|archive-url=https://web.archive.org/web/20221020151154/https://serrelib.gr/pdf/simikta_1.pdf|archive-date=2022-10-20|accessdate=6 јули 2025}}</ref> Во 1991 г. црквата е прогласена за заштитен споменик на културата.<ref name=":0" /> == Икони == <gallery mode="packed" heights="150"> Податотека:Η Υπαπαντή του Κυρίου Ιερός Ναός Αγίου Ιωάννη του Θεολόγου του Σερβιώτη, Καστοριά.jpg|[[Сретение Господово|Сретението Господово]] со кирилични потписи, XVIII–почеток на XIX век Податотека:Άγιος Δημήτριος Ιερός Ναός Αγίου Ιωάννη του Θεολόγου του Σερβιώτη, Καστοριά.jpg|[[Свети Димитриј]], денес во [[Костурски византиски музеј|Костурскиот византиски музеј]] Податотека:Η ανάβαση του προφήτη Ηλία Ιερός Ναός Αγίου Ιωάννη του Θεολόγου του Σερβιώτη, Καστοριά Before.jpg|Вознесение [[Свети Илија|Илиево]], 1898 г. Податотека:Η γέννηση της Θεοτόκου Ιερός Ναός Αγίου Ιωάννη του Θεολόγου του Σερβιώτη, Καστοριά.jpg|[[Рождество на Пресвета Богородица]], XVIII век Податотека:Η γέννηση του Χριστού Ιερός Ναός Αγίου Ιωάννη του Θεολόγου του Σερβιώτη, Καστοριά.jpg|[[Рождество Христово]], XVIII–почеток на XIX век </gallery> == Наводи == {{Наводи}} == Надворешни врски == {{Ризница-ред|Saint John the Theologian Church, Kastoria}} {{Цркви во Костур}} {{ОСНОВНОПОДРЕДУВАЊЕ:Јован Богослов - Костур}} [[Категорија:Цркви во Костур]] [[Категорија:Цркви во Костурската епархија]] [[Категорија:Споменици на културата во Костур]] [[Категорија:Појавено во 19 век]] spvakfjsj6utmwsp3lf1ul1yrk0tqnt 1 1374131 5387999 2025-07-06T17:57:38Z Ehrlich91 24281 Создадена страница со: {{СЗР}} {{ВПМ}} 5387999 wikitext text/x-wiki {{СЗР}} {{ВПМ}} gb6mllq152llz1mi7o5acnlbw8trody 0 1374132 5388099 2025-07-06T21:53:10Z Andrew012p 85224 Создадена страница со: {{Infobox film | name = Духови од Марс | image = John Carpenter's Ghosts of Mars.jpg | alt = | caption = Плакатот на македонски јазик | director = [[Џон Карпентер]] | producer = Сенди Кинг | writer = Џон Карпентер<br />Лари Сулкис | starring = {{Plainlist| * [[Ајс Кјуб]] * Наташа Хенстр... 5388099 wikitext text/x-wiki {{Infobox film | name = Духови од Марс | image = John Carpenter's Ghosts of Mars.jpg | alt = | caption = Плакатот на македонски јазик | director = [[Џон Карпентер]] | producer = Сенди Кинг | writer = Џон Карпентер<br />Лари Сулкис | starring = {{Plainlist| * [[Ајс Кјуб]] * [[Наташа Хенстриџ]] * [[Џејсон Стејтам]] * [[Пем Грир]] }} | music = Џон Карпентер | cinematography = Гари Б. Кибе | editing = Пол Варшилка | studio = [[Screen Gems]]<br />Storm King Productions | distributor = [[Sony Pictures Releasing]]<ref>{{cite web|title=John Carpenter's Ghosts of Mars (2001)|work=AFI Catalog of Feature Films|access-date=12 март 2021|url=http://catalog.afi.com/Film/62065-JOHN-CARPENTERSGHOSTSOFMARS?sid=69ec9ee4-c06a-4ec5-ae97-b40f849f3099&sr=15.194245&cp=1&pos=0}}</ref> | released = 24 август 2001 | runtime = 98 минути | country = {{САД}} | language = English | budget = 28&nbsp;милиони долари<ref name="BOM" >{{mojo title|ghostsofmars|John Carpenter's Ghosts of Mars}}</ref> | gross = 14 милиони долари }} {{Закосен наслов}}'''Духови од Марс''' е американски акционен филм на ужасите од 2001 г., напишан, режиран и со музика од [[Џон Карпентер]]. Произведен е од Screen Gems и распределен од Sony Pictures Releasing. Главните улоги ги толкуваат [[Наташа Хенстриџ]], [[Ајс Кјуб]], [[Џејсон Стејтам]], Пам Грир, Клија Дувал и Џоана Касиди. Дејството е сместено на колонизиран [[Марс (планета)|Марс]] во XXII век, а филмот следи екипа од полицајци и осуден злосторник што се борат против жителите на рударска колонија, кои се обземени од духовите на првобитните жители на планетата. == Содржина == 200 години во иднината, марсовска полициска единица е испратена да превезе опасен затвореник од една рударска станица назад пред лицето на правдата. Но кога екипата пристигнува, го наоѓаат градот напуштен, а некои од жителите се обземени од поранешните жители на планетата. == Улоги == {| class="wikitable" !Глумец !Улога |- |[[Наташа Хенстриџ]] |поручник Мелани Балард |- |[[Ајс Кјуб]] |Џејмс „Пустош“ Вилијамс |- |[[Џејсон Стејтам]] |наредник Џерико Батлер |- |[[Пем Грир]] |командантката Хелена Бредок |- |[[Клеа Дувал]] |Башира Кинкејд |} == Наводи == {{наводи}} == Надворешни врски == {{IMDb title|0228333}} [[Категорија:Американски филмови]] [[Категорија:Филмови од 2001 година]] [[Категорија:Филмови на англиски јазик]] [[Категорија:Американски хорор-филмови]] __СОСОДРЖИНА__ __ИНДЕКС__ [[Категорија:Американски научнофантастични акциони филмови]] h3bbig7bctgf0oeydgd9fj8v6qto9d3 5388102 5388099 2025-07-06T21:55:07Z Andrew012p 85224 5388102 wikitext text/x-wiki {{Infobox film | name = Духови од Марс | image = Духови од Марс плакат 2001 (МКД).jpg | alt = | caption = Плакатот на македонски јазик | director = [[Џон Карпентер]] | producer = Сенди Кинг | writer = Џон Карпентер<br />Лари Сулкис | starring = {{Plainlist| * [[Ајс Кјуб]] * [[Наташа Хенстриџ]] * [[Џејсон Стејтам]] * [[Пем Грир]] }} | music = Џон Карпентер | cinematography = Гари Б. Кибе | editing = Пол Варшилка | studio = [[Screen Gems]]<br />Storm King Productions | distributor = [[Sony Pictures Releasing]]<ref>{{cite web|title=John Carpenter's Ghosts of Mars (2001)|work=AFI Catalog of Feature Films|access-date=12 март 2021|url=http://catalog.afi.com/Film/62065-JOHN-CARPENTERSGHOSTSOFMARS?sid=69ec9ee4-c06a-4ec5-ae97-b40f849f3099&sr=15.194245&cp=1&pos=0}}</ref> | released = 24 август 2001 | runtime = 98 минути | country = {{САД}} | language = English | budget = 28&nbsp;милиони долари<ref name="BOM" >{{mojo title|ghostsofmars|John Carpenter's Ghosts of Mars}}</ref> | gross = 14 милиони долари }} {{Закосен наслов}}'''Духови од Марс''' ({{Lang-en|Ghosts of Mars}}) ― американски акционен филм на ужасите од 2001 г., напишан, режиран и со музика од [[Џон Карпентер]]. Произведен е од Screen Gems и распределен од Sony Pictures Releasing. Главните улоги ги толкуваат [[Наташа Хенстриџ]], [[Ајс Кјуб]], [[Џејсон Стејтам]], Пам Грир, Клија Дувал и Џоана Касиди. Дејството е сместено на колонизиран [[Марс (планета)|Марс]] во XXII век, а филмот следи екипа од полицајци и осуден злосторник што се борат против жителите на рударска колонија, кои се обземени од духовите на првобитните жители на планетата. == Содржина == 200 години во иднината, марсовска полициска единица е испратена да превезе опасен затвореник од една рударска станица назад пред лицето на правдата. Но кога екипата пристигнува, го наоѓаат градот напуштен, а некои од жителите се обземени од поранешните жители на планетата. == Улоги == {| class="wikitable" !Глумец !Улога |- |[[Наташа Хенстриџ]] |поручник Мелани Балард |- |[[Ајс Кјуб]] |Џејмс „Пустош“ Вилијамс |- |[[Џејсон Стејтам]] |наредник Џерико Батлер |- |[[Пем Грир]] |командантката Хелена Бредок |- |[[Клеа Дувал]] |Башира Кинкејд |} == Наводи == {{наводи}} == Надворешни врски == {{IMDb title|0228333}} [[Категорија:Американски филмови]] [[Категорија:Филмови од 2001 година]] [[Категорија:Филмови на англиски јазик]] [[Категорија:Американски хорор-филмови]] __СОСОДРЖИНА__ __ИНДЕКС__ [[Категорија:Американски научнофантастични акциони филмови]] 096enxtwtc1r6x4r5wh7lepkaoulljf 5388103 5388102 2025-07-06T21:56:07Z Andrew012p 85224 5388103 wikitext text/x-wiki {{Infobox film | name = Духови од Марс | image = Духови од Марс плакат 2001 (МКД).jpg | alt = | caption = Плакатот на македонски јазик | director = [[Џон Карпентер]] | producer = Сенди Кинг | writer = Џон Карпентер<br />Лари Сулкис | starring = {{Plainlist| * [[Ајс Кјуб]] * [[Наташа Хенстриџ]] * [[Џејсон Стејтам]] * [[Пем Грир]] }} | music = Џон Карпентер | cinematography = Гари Б. Кибе | editing = Пол Варшилка | studio = [[Screen Gems]]<br />Storm King Productions | distributor = [[Sony Pictures Releasing]]<ref>{{cite web|title=John Carpenter's Ghosts of Mars (2001)|work=AFI Catalog of Feature Films|access-date=12 март 2021|url=http://catalog.afi.com/Film/62065-JOHN-CARPENTERSGHOSTSOFMARS?sid=69ec9ee4-c06a-4ec5-ae97-b40f849f3099&sr=15.194245&cp=1&pos=0}}</ref> | released = 24 август 2001 | runtime = 98 минути | country = {{САД}} | language = English | budget = 28 милиони долари | gross = 14 милиони долари }} {{Закосен наслов}}'''Духови од Марс''' ({{Lang-en|Ghosts of Mars}}) ― американски акционен филм на ужасите од 2001 г., напишан, режиран и со музика од [[Џон Карпентер]]. Произведен е од Screen Gems и распределен од Sony Pictures Releasing. Главните улоги ги толкуваат [[Наташа Хенстриџ]], [[Ајс Кјуб]], [[Џејсон Стејтам]], Пам Грир, Клија Дувал и Џоана Касиди. Дејството е сместено на колонизиран [[Марс (планета)|Марс]] во XXII век, а филмот следи екипа од полицајци и осуден злосторник што се борат против жителите на рударска колонија, кои се обземени од духовите на првобитните жители на планетата. == Содржина == 200 години во иднината, марсовска полициска единица е испратена да превезе опасен затвореник од една рударска станица назад пред лицето на правдата. Но кога екипата пристигнува, го наоѓаат градот напуштен, а некои од жителите се обземени од поранешните жители на планетата. == Улоги == {| class="wikitable" !Глумец !Улога |- |[[Наташа Хенстриџ]] |поручник Мелани Балард |- |[[Ајс Кјуб]] |Џејмс „Пустош“ Вилијамс |- |[[Џејсон Стејтам]] |наредник Џерико Батлер |- |[[Пем Грир]] |командантката Хелена Бредок |- |[[Клеа Дувал]] |Башира Кинкејд |} == Наводи == {{наводи}} == Надворешни врски == {{IMDb title|0228333}} [[Категорија:Американски филмови]] [[Категорија:Филмови од 2001 година]] [[Категорија:Филмови на англиски јазик]] [[Категорија:Американски хорор-филмови]] __СОСОДРЖИНА__ __ИНДЕКС__ [[Категорија:Американски научнофантастични акциони филмови]] 3806k6p7n618hf4jitkpvtguvnqtpd1 5388105 5388103 2025-07-06T22:03:00Z Andrew012p 85224 5388105 wikitext text/x-wiki {{Infobox film | name = Духови од Марс | image = Духови од Марс плакат 2001 (МКД).jpg | alt = | caption = Плакатот на македонски јазик | director = [[Џон Карпентер]] | producer = Сенди Кинг | writer = Џон Карпентер<br />Лари Сулкис | starring = {{Plainlist| * [[Ајс Кјуб]] * [[Наташа Хенстриџ]] * [[Џејсон Стејтам]] * [[Пем Грир]] }} | music = Џон Карпентер | cinematography = Гари Б. Кибе | editing = Пол Варшилка | studio = [[Screen Gems]]<br />Storm King Productions | distributor = [[Sony Pictures Releasing]]<ref>{{cite web|title=John Carpenter's Ghosts of Mars (2001)|work=AFI Catalog of Feature Films|access-date=12 март 2021|url=http://catalog.afi.com/Film/62065-JOHN-CARPENTERSGHOSTSOFMARS?sid=69ec9ee4-c06a-4ec5-ae97-b40f849f3099&sr=15.194245&cp=1&pos=0}}</ref> | released = 24 август 2001 | runtime = 98 минути | country = {{САД}} | language = {{Plainlist| * [[англиски јазик|англиски]] * + [[македонски јазик|македонски]] <small>(титла)</small> }} | budget = 28 милиони долари | gross = 14 милиони долари }} {{Закосен наслов}}'''Духови од Марс''' ({{Lang-en|Ghosts of Mars}}) ― американски акционен филм на ужасите од 2001 г., напишан, режиран и со музика од [[Џон Карпентер]]. Произведен е од Screen Gems и распределен од Sony Pictures Releasing. Главните улоги ги толкуваат [[Наташа Хенстриџ]], [[Ајс Кјуб]], [[Џејсон Стејтам]], Пем Грир, Клеа Дувал и Џоана Касиди. Дејството е сместено на колонизиран [[Марс (планета)|Марс]] во XXII век, а филмот следи екипа од полицајци и осуден злосторник што се борат против жителите на рударска колонија, кои се обземени од духовите на првобитните жители на планетата. == Содржина == 200 години во иднината, марсовска полициска единица е испратена да превезе опасен затвореник од една рударска станица назад пред лицето на правдата. Но кога екипата пристигнува, го наоѓаат градот напуштен, а некои од жителите се обземени од поранешните жители на планетата. == Улоги == {| class="wikitable" !Глумец !Улога |- |[[Наташа Хенстриџ]] |поручник Мелани Балард |- |[[Ајс Кјуб]] |Џејмс „Пустош“ Вилијамс |- |[[Џејсон Стејтам]] |наредник Џерико Батлер |- |[[Пем Грир]] |командантката Хелена Бредок |- |[[Клеа Дувал]] |Башира Кинкејд |} == Наводи == {{наводи}} == Надворешни врски == {{IMDb title|0228333}} [[Категорија:Американски филмови]] [[Категорија:Филмови од 2001 година]] [[Категорија:Филмови на англиски јазик]] [[Категорија:Американски хорор-филмови]] __СОСОДРЖИНА__ __ИНДЕКС__ [[Категорија:Американски научнофантастични акциони филмови]] b11ztlzfeh822mzppg62ynagf2l3q1l 1 1374133 5388100 2025-07-06T21:53:22Z Andrew012p 85224 Создадена страница со: {{СЗР}} 5388100 wikitext text/x-wiki {{СЗР}} 111pu1atb524tq4kzd5jua5n9t24clx 6 1374134 5388101 2025-07-06T21:54:11Z Andrew012p 85224 {{Податоци за неслободна слика |Опис = филмски плакат |Извор = https://image.tmdb.org/t/p/original/ljllQSmaTtmiDktwTvSU8wbxzif.jpg |Дел = цел |Ниска_резолуција = да |други_информации = }} {{Образложение за неслободна слика |Статија = Духови од Марс |Намена = прикажување |Заменливост = нема }} 5388101 wikitext text/x-wiki == Опис == {{Податоци за неслободна слика |Опис = филмски плакат |Извор = https://image.tmdb.org/t/p/original/ljllQSmaTtmiDktwTvSU8wbxzif.jpg |Дел = цел |Ниска_резолуција = да |други_информации = }} {{Образложение за неслободна слика |Статија = Духови од Марс |Намена = прикажување |Заменливост = нема }} == Лиценцирање == {{Филмски плакат}} mlnmej8yq9zdnruy9w2f6i7pcnxgn1a 0 1374135 5388127 2025-07-07T05:21:11Z Marco Mitrovich 114460 Создадена страница со: {{Инфокутија Населено место | name = Лесковик | native_name = Лесковик | settlement_type = Населба | image_skyline = | image_alt = | image_caption = | nickname = | pushpin_map = Serbia | pushpin_label_position = | pushpin_map_alt = | pushpin_map_caption = | latd = 43 |latm = 17 |lats... 5388127 wikitext text/x-wiki {{Инфокутија Населено место | name = Лесковик | native_name = Лесковик | settlement_type = Населба | image_skyline = | image_alt = | image_caption = | nickname = | pushpin_map = Serbia | pushpin_label_position = | pushpin_map_alt = | pushpin_map_caption = | latd = 43 |latm = 17 |lats = 29 |latNS = N | longd = 22 |longm = 11 |longs = 21 |longEW = E | coor_pinpoint = | coordinates_type = | coordinates_display = | coordinates_footnotes = | subdivision_type = Држава | subdivision_name = [[Србија]] | subdivision_type1 = Управен Округ | subdivision_name1 = [[Пиротски Управен Округ|Пиротски]] | subdivision_type2 = Општина | subdivision_name2 = [[Бела Паланка]] | dimensions_footnotes = | elevation_footnotes = | elevation_m = 294 | population_footnotes = | population_total = 5 | population_as_of = 2022 | population_density_km2 = auto | population_demonym = | population_note = | timezone1 = [[Средноевропско време|CET]] |utc_offset = +1 | utc_offset1 = | timezone1_DST = [[Средноевропско летно време|CEST]] |utc_offset_DST = +2 | utc_offset1_DST = | postal_code_type = Пошт. бр. | postal_code = 18314 | area_code_type = | area_code = 018 | registration_plate = PI }} '''Лесковик''' е населено место во општината [[Бела Паланка]], [[Пиротски Управен Округ]], [[Србија]]. Според пописот од 2022. година имало 5 жители.<ref>[http://pop-stat.mashke.org/serbia-census.htm All places: 1948, 1953, 1961, 1971, 1981, 1991, 2002, 2011, 2022 censuses] pop-stat.mashke.org </ref> == Поврзано == * [[Бела Паланка]] * [[Пиротски Управен Округ]] * [[Јужна Србија]] == Наводи == {{наводи}} [[Категорија:Бела Паланка]] [[Категорија:Населени места во Јужна Србија]] o2j8vca3lnm93jpsvbt0diekvbx4wl9 0 1374136 5388128 2025-07-07T05:27:49Z Marco Mitrovich 114460 Создадена страница со: {{Инфокутија Населено место | name = Љубатовица | native_name = Љубатовица | settlement_type = Населба | image_skyline = | image_alt = | image_caption = | nickname = | pushpin_map = Serbia | pushpin_label_position = | pushpin_map_alt = | pushpin_map_caption = | latd = 43 |latm = 1... 5388128 wikitext text/x-wiki {{Инфокутија Населено место | name = Љубатовица | native_name = Љубатовица | settlement_type = Населба | image_skyline = | image_alt = | image_caption = | nickname = | pushpin_map = Serbia | pushpin_label_position = | pushpin_map_alt = | pushpin_map_caption = | latd = 43 |latm = 15 |lats = 15 |latNS = N | longd = 22 |longm = 24 |longs = 04 |longEW = E | coor_pinpoint = | coordinates_type = | coordinates_display = | coordinates_footnotes = | subdivision_type = Држава | subdivision_name = [[Србија]] | subdivision_type1 = Управен Округ | subdivision_name1 = [[Пиротски Управен Округ|Пиротски]] | subdivision_type2 = Општина | subdivision_name2 = [[Бела Паланка]] | dimensions_footnotes = | elevation_footnotes = | elevation_m = 477 | population_footnotes = | population_total = 14 | population_as_of = 2022 | population_density_km2 = auto | population_demonym = | population_note = | timezone1 = [[Средноевропско време|CET]] |utc_offset = +1 | utc_offset1 = | timezone1_DST = [[Средноевропско летно време|CEST]] |utc_offset_DST = +2 | utc_offset1_DST = | postal_code_type = Пошт. бр. | postal_code = 18310 | area_code_type = | area_code = 018 | registration_plate = PI }} '''Љубатовица''' е населено место во општината [[Бела Паланка]], [[Пиротски Управен Округ]], [[Србија]]. Според пописот од 2022. година имало 14 жители.<ref>[http://pop-stat.mashke.org/serbia-census.htm All places: 1948, 1953, 1961, 1971, 1981, 1991, 2002, 2011, 2022 censuses] pop-stat.mashke.org </ref> == Поврзано == * [[Бела Паланка]] * [[Пиротски Управен Округ]] * [[Јужна Србија]] == Наводи == {{наводи}} [[Категорија:Бела Паланка]] [[Категорија:Населени места во Јужна Србија]] smwwcwgamkyad23syiovotrkdsa92tj 0 1374137 5388129 2025-07-07T05:34:47Z Marco Mitrovich 114460 Создадена страница со: {{Инфокутија Населено место | name = Мирановац | native_name = Мирановац | settlement_type = Населба | image_skyline = Село Мирановац.jpeg | image_alt = | image_caption = Околината на Мирановац | nickname = | pushpin_map = Serbia | pushpin_label_position = | pushpin_m... 5388129 wikitext text/x-wiki {{Инфокутија Населено место | name = Мирановац | native_name = Мирановац | settlement_type = Населба | image_skyline = Село Мирановац.jpeg | image_alt = | image_caption = Околината на Мирановац | nickname = | pushpin_map = Serbia | pushpin_label_position = | pushpin_map_alt = | pushpin_map_caption = | latd = 43 |latm = 21 |lats = 30 |latNS = N | longd = 22 |longm = 22 |longs = 14 |longEW = E | coor_pinpoint = | coordinates_type = | coordinates_display = | coordinates_footnotes = | subdivision_type = Држава | subdivision_name = [[Србија]] | subdivision_type1 = Управен Округ | subdivision_name1 = [[Пиротски Управен Округ|Пиротски]] | subdivision_type2 = Општина | subdivision_name2 = [[Бела Паланка]] | dimensions_footnotes = | elevation_footnotes = | elevation_m = 777 | population_footnotes = | population_total = 6 | population_as_of = 2022 | population_density_km2 = auto | population_demonym = | population_note = | timezone1 = [[Средноевропско време|CET]] |utc_offset = +1 | utc_offset1 = | timezone1_DST = [[Средноевропско летно време|CEST]] |utc_offset_DST = +2 | utc_offset1_DST = | postal_code_type = Пошт. бр. | postal_code = 18310 | area_code_type = | area_code = 018 | registration_plate = PI }} '''Мирановац''' е населено место во општината [[Бела Паланка]], [[Пиротски Управен Округ]], [[Србија]]. Според пописот од 2022. година имало 6 жители.<ref>[http://pop-stat.mashke.org/serbia-census.htm All places: 1948, 1953, 1961, 1971, 1981, 1991, 2002, 2011, 2022 censuses] pop-stat.mashke.org </ref> == Поврзано == * [[Бела Паланка]] * [[Пиротски Управен Округ]] * [[Јужна Србија]] == Наводи == {{наводи}} [[Категорија:Бела Паланка]] [[Категорија:Населени места во Јужна Србија]] btnty3pps47fk0lzigelolyki4slkuh 0 1374138 5388130 2025-07-07T05:44:02Z Marco Mitrovich 114460 Создадена страница со: {{Инфокутија Населено место | name = Мирановачка Кула | native_name = Мирановачка Кула | settlement_type = Населба | image_skyline = Мирановачка кула стари пут Бела Паланка Пирот Миомир Станковић 21 08 2021.jpg | image_alt = | image_caption = Мирановачка... 5388130 wikitext text/x-wiki {{Инфокутија Населено место | name = Мирановачка Кула | native_name = Мирановачка Кула | settlement_type = Населба | image_skyline = Мирановачка кула стари пут Бела Паланка Пирот Миомир Станковић 21 08 2021.jpg | image_alt = | image_caption = Мирановачка Кула | nickname = | pushpin_map = Serbia | pushpin_label_position = | pushpin_map_alt = | pushpin_map_caption = | latd = 43 |latm = 21 |lats = 32 |latNS = N | longd = 22 |longm = 21 |longs = 00 |longEW = E | coor_pinpoint = | coordinates_type = | coordinates_display = | coordinates_footnotes = | subdivision_type = Држава | subdivision_name = [[Србија]] | subdivision_type1 = Управен Округ | subdivision_name1 = [[Пиротски Управен Округ|Пиротски]] | subdivision_type2 = Општина | subdivision_name2 = [[Бела Паланка]] | dimensions_footnotes = | elevation_footnotes = | elevation_m = 567 | population_footnotes = | population_total = 3 | population_as_of = 2022 | population_density_km2 = auto | population_demonym = | population_note = | timezone1 = [[Средноевропско време|CET]] |utc_offset = +1 | utc_offset1 = | timezone1_DST = [[Средноевропско летно време|CEST]] |utc_offset_DST = +2 | utc_offset1_DST = | postal_code_type = Пошт. бр. | postal_code = 18310 | area_code_type = | area_code = 018 | registration_plate = PI }} '''Мирановачка Кула''' е населено место во општината [[Бела Паланка]], [[Пиротски Управен Округ]], [[Србија]]. Според пописот од 2022. година имало 3 жители.<ref>[http://pop-stat.mashke.org/serbia-census.htm All places: 1948, 1953, 1961, 1971, 1981, 1991, 2002, 2011, 2022 censuses] pop-stat.mashke.org </ref> == Поврзано == * [[Бела Паланка]] * [[Пиротски Управен Округ]] * [[Јужна Србија]] == Наводи == {{наводи}} [[Категорија:Бела Паланка]] [[Категорија:Населени места во Јужна Србија]] r8bsofrigvlrhj3bgva66w8edcbu286 0 1374139 5388131 2025-07-07T05:52:49Z Marco Mitrovich 114460 Создадена страница со: {{Инфокутија Населено место | name = Моклиште | native_name = Моклиште | settlement_type = Населба | image_skyline = | image_alt = | image_caption = | nickname = | pushpin_map = Serbia | pushpin_label_position = | pushpin_map_alt = | pushpin_map_caption = | latd = 43 |latm = 15 |lats... 5388131 wikitext text/x-wiki {{Инфокутија Населено место | name = Моклиште | native_name = Моклиште | settlement_type = Населба | image_skyline = | image_alt = | image_caption = | nickname = | pushpin_map = Serbia | pushpin_label_position = | pushpin_map_alt = | pushpin_map_caption = | latd = 43 |latm = 15 |lats = 15 |latNS = N | longd = 22 |longm = 17 |longs = 16 |longEW = E | coor_pinpoint = | coordinates_type = | coordinates_display = | coordinates_footnotes = | subdivision_type = Држава | subdivision_name = [[Србија]] | subdivision_type1 = Управен Округ | subdivision_name1 = [[Пиротски Управен Округ|Пиротски]] | subdivision_type2 = Општина | subdivision_name2 = [[Бела Паланка]] | dimensions_footnotes = | elevation_footnotes = | elevation_m = 448 | population_footnotes = | population_total = 250 | population_as_of = 2022 | population_density_km2 = auto | population_demonym = | population_note = | timezone1 = [[Средноевропско време|CET]] |utc_offset = +1 | utc_offset1 = | timezone1_DST = [[Средноевропско летно време|CEST]] |utc_offset_DST = +2 | utc_offset1_DST = | postal_code_type = Пошт. бр. | postal_code = 18310 | area_code_type = | area_code = 018 | registration_plate = PI }} '''Моклиште''' е населено место во општината [[Бела Паланка]], [[Пиротски Управен Округ]], [[Србија]]. Според пописот од 2022. година имало 250 жители.<ref>[http://pop-stat.mashke.org/serbia-census.htm All places: 1948, 1953, 1961, 1971, 1981, 1991, 2002, 2011, 2022 censuses] pop-stat.mashke.org </ref> == Поврзано == * [[Бела Паланка]] * [[Пиротски Управен Округ]] * [[Јужна Србија]] == Наводи == {{наводи}} [[Категорија:Бела Паланка]] [[Категорија:Населени места во Јужна Србија]] f11mrpy8pi28uv8gq2xnpd29i0qa6x3 0 1374140 5388132 2025-07-07T06:02:49Z Marco Mitrovich 114460 Создадена страница со: {{Инфокутија Населено место | name = Мокра | native_name = Мокра | settlement_type = Населба | image_skyline = Mokra village center.JPG | image_alt = | image_caption = Мокра | nickname = | pushpin_map = Serbia | pushpin_label_position = | pushpin_map_alt = | pushpin_map_caption = | latd =... 5388132 wikitext text/x-wiki {{Инфокутија Населено место | name = Мокра | native_name = Мокра | settlement_type = Населба | image_skyline = Mokra village center.JPG | image_alt = | image_caption = Мокра | nickname = | pushpin_map = Serbia | pushpin_label_position = | pushpin_map_alt = | pushpin_map_caption = | latd = 43 |latm = 12 |lats = 16 |latNS = N | longd = 22 |longm = 17 |longs = 09 |longEW = E | coor_pinpoint = | coordinates_type = | coordinates_display = | coordinates_footnotes = | subdivision_type = Држава | subdivision_name = [[Србија]] | subdivision_type1 = Управен Округ | subdivision_name1 = [[Пиротски Управен Округ|Пиротски]] | subdivision_type2 = Општина | subdivision_name2 = [[Бела Паланка]] | dimensions_footnotes = | elevation_footnotes = | elevation_m = 348 | population_footnotes = | population_total = 186 | population_as_of = 2022 | population_density_km2 = auto | population_demonym = | population_note = | timezone1 = [[Средноевропско време|CET]] |utc_offset = +1 | utc_offset1 = | timezone1_DST = [[Средноевропско летно време|CEST]] |utc_offset_DST = +2 | utc_offset1_DST = | postal_code_type = Пошт. бр. | postal_code = 18310 | area_code_type = | area_code = 018 | registration_plate = PI }} '''Мокра''' е населено место во општината [[Бела Паланка]], [[Пиротски Управен Округ]], [[Србија]]. Според пописот од 2022. година имало 186 жители.<ref>[http://pop-stat.mashke.org/serbia-census.htm All places: 1948, 1953, 1961, 1971, 1981, 1991, 2002, 2011, 2022 censuses] pop-stat.mashke.org </ref> == Поврзано == * [[Бела Паланка]] * [[Пиротски Управен Округ]] * [[Јужна Србија]] == Наводи == {{наводи}} [[Категорија:Бела Паланка]] [[Категорија:Населени места во Јужна Србија]] 2r7i66u1w17jylvuqvuh1kqcqa8yexv 0 1374141 5388133 2025-07-07T06:59:30Z BosaFi 115936 Создадено преведувајќи ја страницата „[[:en:Special:Redirect/revision/1297532096|Veronica Lake]]“ 5388133 wikitext text/x-wiki {{Инфокутија за личност}} '''Констанс Френсис Мари Окелман''' (14 ноември 1922 - 7 јули 1973), професионално позната како '''Вероника Лејк''', била американска филмска, театарска и телевизиска глумица. Лејк била најпозната по нејзините улоги како фатална жена во [[Филм ноар|филмови ноар]] со Алан Лад во текот на 1940-тите, по нејзината фризура и филмови како „ ''Патувањата на Саливан“'' (1941) и ''„Се оженив со вештерка“'' (1942). До крајот на 1940-тите, кариерата на Лејк почнала да опаѓа, делумно поради нејзиниот [[алкохолизам]]. Во 1950-тите снимила само еден филм но имала неколку гостувања на телевизија. Се вратила на големото платно во филмот ''„Стапки во снегот“'' (1966), но улогата не ѝ ја оживеала кариерата. Мемоарите на Лејк, ''„Вероника: Автобиографијата на Вероника Лејк“'', биле објавени во 1970 г. Нејзината последна филмска улога била во нискобуџетен хорор филм, ''„Прослава на месо“'' (1970). Лејк починала на 50-годишна возраст во јули 1973 година, од [[Хепатит|хепатитис]] и акутна повреда на бубрезите. == Ран живот == == Личен живот == Првиот брак на Лејк бил со уметничкиот директор Џон С. Детли, во 1940 година. Тие имале ќерка, Елејн (родена во 1941 година), и син, Ентони (роден на 8 јули 1943 година). Синот на Лејк се родил предвреме откако таа се сопнала на кабел за осветлување додека снимала филм. Ентони починал на 15 јули 1943 година.<ref>{{Наведени вести|url=https://news.google.com/newspapers?id=w6IhAAAAIBAJ&pg=1621,1211377|title=Veronica Lake's Baby, Born Prematurely, Dies|date=July 16, 1943|work=Reading Eagle|access-date=January 10, 2013|page=18}}</ref> Лејк и Детли се разделиле во август 1943 г. и се развеле во декември 1943 година.<ref name="miami" /> Во 1944 година, Лејк се омажила за филмскиот режисер [[Андре де Тот]], со кого имала син, Андре Ентони Мајкл III (познат како Мајкл Де Тот) и ќерка, Дајана (родена во октомври 1948 година). Откако купила авион за де Тот, Лејк ја добила својата пилотска лиценца во 1946 година. Подоцна, кога го напуштила, летала сама помеѓу Лос Анџелес и Њујорк. <ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.tcmdb.com/participant.jsp?participantId=107416|title=Veronica Lake|work=Turner Classic Movies Database|archive-url=https://web.archive.org/web/20090425081415/http://www.tcmdb.com/participant.jsp?participantId=107416|archive-date=April 25, 2009|accessdate=October 4, 2010}}</ref> Лејк и де Тот се развеле во 1952 година. <ref>{{Наведени вести|url=https://news.google.com/newspapers?id=a-YhAAAAIBAJ&pg=3746,539222|title=Veronica Lake Wins Divorce From Director|work=Sarasota Herald-Tribune|access-date=January 10, 2013|archive-url=https://web.archive.org/web/20151027094923/https://news.google.com/newspapers?id=a-YhAAAAIBAJ&sjid=v2QEAAAAIBAJ&pg=3746,539222|archive-date=October 27, 2015|publisher=June 3, 1952|page=12}}</ref> Во септември 1955 година, се омажила за текстописецот [[Џозеф Алан Мекарти]].<ref>{{Наведени вести|url=https://news.google.com/newspapers?id=a_4yAAAAIBAJ&pg=5374,4239700|title=Veronica Lake Weds Ex-County Tunesmith|date=September 4, 1955|work=The Herald|access-date=January 11, 2013|page=2}}</ref> Тие се развеле во 1959 година. Во 1969 г. изјавила дека ретко ги гледала своите деца. == Наводи == {{Наводи|30em}} === Литература === {{Refbegin}} * {{Наведена книга|title=Femme Noir: Bad Girls of Film|last=Burroughs Hannsberry|first=Karen|publisher=McFarland|year=2009|isbn=978-0-786-44682-7}} * {{Наведена книга|title=Edith Head: The Life and Times of Hollywood's Celebrated Costume|last=Chierichetti|first=David|publisher=HarperCollins|year=2004|isbn=0-06-056740-6}} * {{Наведена книга|title=Fade To Black: A Book of Movie Obituaries|last=Donnelley|first=Paul|publisher=Omnibus Press|year=2003|isbn=0-7119-9512-5}} * {{Наведена книга|title=L.A. Noir: Nine Dark Visions of the City of Angels|last=Hare|first=William|publisher=McFarland & Company|year=2008|isbn=978-0786437405}} * {{Наведена книга|title=Raymond Chandler: A Biography|last=Hiney|first=Tom|publisher=Grove Press|year=1999|isbn=0-8021-3637-0}} * {{Наведена книга|title=Disney Voice Actors: A Biographical Dictionary|last=Hischak|first=Thomas S.|publisher=McFarland & Company|year=2011|isbn=978-0786462711}} * {{Наведена книга|title=Hollywood Songsters: Singers Who Act and Actors Who Sing: A Biographical Dictionary|last=Parish|first=James Robert|last2=Pitts|first2=Michael R.|publisher=Taylor & Francis|year=2003|isbn=0-415-94333-7|author-link=James Robert Parish}} * {{Наведена книга|title=Embattled Dreams: California in War and Peace, 1940–1950|last=Starr|first=Kevin|publisher=Oxford University Press|year=2003|isbn=0-19-516897-6|author-link=Kevin Starr}} * {{Наведена книга|url=https://archive.org/details/spectatortalkabo00terk|title=The Spectator: Talk About Movies and Plays With Those Who Made Them|last=Terkel|first=Studs|publisher=The New Press|year=1999|isbn=1-565-84553-6|author-link=Studs Terkel|url-access=registration}} {{Refend}} == Литература == * Лејк, Вероника; Бејн, Доналд (1970). ''Вероника: Автобиографијата на Вероника Лејк'' . „Цитадел Прес“;{{ISBN|0-806-50225-8}} * Ленбург, Џеф, ''Пикабу: Приказната за Вероника Лејк'' . iUniverse, 2001;{{ISBN|978-0-595-19239-7}} . * Одерман, Стјуарт, ''Разговор со пијанистот 2'' . BearManor Media, 2009;{{ISBN|978-1-59393-320-3}} == Надворешни врски == * {{Imdb име|0000043}} [[Категорија:Американски театарски глумици]] [[Категорија:Американци со ирско потекло]] [[Категорија:Американци со германско потекло]] [[Категорија:Американски воздухопловци]] [[Категорија:Починати во 1973 година]] [[Категорија:Родени во 1922 година]] [[Категорија:Американски глумици од 20 век]] j68qbydjkkv7rt8ih8rew0udcho0seh 5388134 5388133 2025-07-07T07:03:55Z BosaFi 115936 5388134 wikitext text/x-wiki {{Infobox person | name = Вероника Лејк | image = Veronica Lake still 2.jpg | caption = Лејк во 1952 г. | birth_name = Констанс Френсис Мари Окелман | birth_date = {{birth date|1922|11|14|mf=y}} | birth_place = Њујорк, САД | death_date = {{death date and age|1973|07|07|1922|11|14|mf=y}} | death_place = [[Бурлингтон]], Вермонт, САД | other_names = {{ubl|Констанс Кин|Кони Кин}} | education = | occupation = глумица | years_active = 1939–1970 | spouse = {{plainlist| * {{Marriage|[[Џон С. Детли]]|1940|1943|end=divorced}} * {{Marriage|[[Андре де Тот]]|1944|1952|end=divorced}} * {{Marriage|Џозеф Алан Мекарти|1955|1959|end=divorced}} * {{Marriage|Роберт Карлтон Монро|1972}} }} | children = 4 }} '''Констанс Френсис Мари Окелман''' (14 ноември 1922 - 7 јули 1973), професионално позната како '''Вероника Лејк''', била американска филмска, театарска и телевизиска глумица. Лејк била најпозната по нејзините улоги како фатална жена во [[Филм ноар|филмови ноар]] со Алан Лад во текот на 1940-тите, по нејзината фризура и филмови како „ ''Патувањата на Саливан“'' (1941) и ''„Се оженив со вештерка“'' (1942). До крајот на 1940-тите, кариерата на Лејк почнала да опаѓа, делумно поради нејзиниот [[алкохолизам]]. Во 1950-тите снимила само еден филм но имала неколку гостувања на телевизија. Се вратила на големото платно во филмот ''„Стапки во снегот“'' (1966), но улогата не ѝ ја оживеала кариерата. Мемоарите на Лејк, ''„Вероника: Автобиографијата на Вероника Лејк“'', биле објавени во 1970 г. Нејзината последна филмска улога била во нискобуџетен хорор филм, ''„Прослава на месо“'' (1970). Лејк починала на 50-годишна возраст во јули 1973 година, од [[Хепатит|хепатитис]] и акутна повреда на бубрезите. == Личен живот == Првиот брак на Лејк бил со уметничкиот директор Џон С. Детли, во 1940 година. Тие имале ќерка, Елејн (родена во 1941 година), и син, Ентони (роден на 8 јули 1943 година). Синот на Лејк се родил предвреме откако таа се сопнала на кабел за осветлување додека снимала филм. Ентони починал на 15 јули 1943 година.<ref>{{Наведени вести|url=https://news.google.com/newspapers?id=w6IhAAAAIBAJ&pg=1621,1211377|title=Veronica Lake's Baby, Born Prematurely, Dies|date=July 16, 1943|work=Reading Eagle|access-date=January 10, 2013|page=18}}</ref> Лејк и Детли се разделиле во август 1943 г. и се развеле во декември 1943 година.<ref name="miami" /> Во 1944 година, Лејк се омажила за филмскиот режисер [[Андре де Тот]], со кого имала син, Андре Ентони Мајкл III (познат како Мајкл Де Тот) и ќерка, Дајана (родена во октомври 1948 година). Откако купила авион за де Тот, Лејк ја добила својата пилотска лиценца во 1946 година. Подоцна, кога го напуштила, летала сама помеѓу Лос Анџелес и Њујорк. <ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.tcmdb.com/participant.jsp?participantId=107416|title=Veronica Lake|work=Turner Classic Movies Database|archive-url=https://web.archive.org/web/20090425081415/http://www.tcmdb.com/participant.jsp?participantId=107416|archive-date=April 25, 2009|accessdate=October 4, 2010}}</ref> Лејк и де Тот се развеле во 1952 година. <ref>{{Наведени вести|url=https://news.google.com/newspapers?id=a-YhAAAAIBAJ&pg=3746,539222|title=Veronica Lake Wins Divorce From Director|work=Sarasota Herald-Tribune|access-date=January 10, 2013|archive-url=https://web.archive.org/web/20151027094923/https://news.google.com/newspapers?id=a-YhAAAAIBAJ&sjid=v2QEAAAAIBAJ&pg=3746,539222|archive-date=October 27, 2015|publisher=June 3, 1952|page=12}}</ref> Во септември 1955 година, се омажила за текстописецот [[Џозеф Алан Мекарти]].<ref>{{Наведени вести|url=https://news.google.com/newspapers?id=a_4yAAAAIBAJ&pg=5374,4239700|title=Veronica Lake Weds Ex-County Tunesmith|date=September 4, 1955|work=The Herald|access-date=January 11, 2013|page=2}}</ref> Тие се развеле во 1959 година. Во 1969 г. изјавила дека ретко ги гледала своите деца. == Наводи == {{Наводи|30em}}{{Refbegin}} * {{Наведена книга|title=Femme Noir: Bad Girls of Film|last=Burroughs Hannsberry|first=Karen|publisher=McFarland|year=2009|isbn=978-0-786-44682-7}} * {{Наведена книга|title=Edith Head: The Life and Times of Hollywood's Celebrated Costume|last=Chierichetti|first=David|publisher=HarperCollins|year=2004|isbn=0-06-056740-6}} * {{Наведена книга|title=Fade To Black: A Book of Movie Obituaries|last=Donnelley|first=Paul|publisher=Omnibus Press|year=2003|isbn=0-7119-9512-5}} * {{Наведена книга|title=L.A. Noir: Nine Dark Visions of the City of Angels|last=Hare|first=William|publisher=McFarland & Company|year=2008|isbn=978-0786437405}} * {{Наведена книга|title=Raymond Chandler: A Biography|last=Hiney|first=Tom|publisher=Grove Press|year=1999|isbn=0-8021-3637-0}} * {{Наведена книга|title=Disney Voice Actors: A Biographical Dictionary|last=Hischak|first=Thomas S.|publisher=McFarland & Company|year=2011|isbn=978-0786462711}} * {{Наведена книга|title=Hollywood Songsters: Singers Who Act and Actors Who Sing: A Biographical Dictionary|last=Parish|first=James Robert|last2=Pitts|first2=Michael R.|publisher=Taylor & Francis|year=2003|isbn=0-415-94333-7|author-link=James Robert Parish}} * {{Наведена книга|title=Embattled Dreams: California in War and Peace, 1940–1950|last=Starr|first=Kevin|publisher=Oxford University Press|year=2003|isbn=0-19-516897-6|author-link=Kevin Starr}} * {{Наведена книга|url=https://archive.org/details/spectatortalkabo00terk|title=The Spectator: Talk About Movies and Plays With Those Who Made Them|last=Terkel|first=Studs|publisher=The New Press|year=1999|isbn=1-565-84553-6|author-link=Studs Terkel|url-access=registration}} {{Refend}} == Литература == * Лејк, Вероника; Бејн, Доналд (1970). ''Вероника: Автобиографијата на Вероника Лејк'' . „Цитадел Прес“;{{ISBN|0-806-50225-8}} * Ленбург, Џеф, ''Пикабу: Приказната за Вероника Лејк'' . iUniverse, 2001;{{ISBN|978-0-595-19239-7}} . * Одерман, Стјуарт, ''Разговор со пијанистот 2'' . BearManor Media, 2009;{{ISBN|978-1-59393-320-3}} == Надворешни врски == * {{Imdb име|0000043}} [[Категорија:Американски театарски глумици]] [[Категорија:Американци со ирско потекло]] [[Категорија:Американци со германско потекло]] [[Категорија:Американски воздухопловци]] [[Категорија:Починати во 1973 година]] [[Категорија:Родени во 1922 година]] [[Категорија:Американски глумици од 20 век]] 9jzlvf46frk07qh7lmp06e4hx47y3ah 0 1374142 5388135 2025-07-07T07:13:05Z BosaFi 115936 Создадено преведувајќи ја страницата „[[:en:Special:Redirect/revision/1255376389|Veronika Tushnóva]]“ 5388135 wikitext text/x-wiki {| class="infobox vcard" ! colspan="2" class="infobox-above" style="font-size:125%;" |<div class="fn" style="display:inline;">Вероника Тушнова</div> |- class="mw-file-description" href="./File:Veronika_Tushnova.jpg" | colspan="2" class="infobox-image" |[[File:Veronika_Tushnova.jpg|331x331пкс]] |- class="infobox-label" scope="row" style="line-height:1.2em; padding-right:0.65em;" ! class="infobox-label" scope="row" style="line-height:1.2em; padding-right:0.65em;" |Родена | class="infobox-data" style="line-height:1.4em;" | <span style="display:none">( <span class="bday">1915-03-27</span> )</span> 27 март 1915 година<br />[[Kazan|Казан]], [[Russia|Русија]] |- class="bday" ! class="infobox-label" scope="row" style="line-height:1.2em; padding-right:0.65em;" | Починала | class="infobox-data" style="line-height:1.4em;" | 7 јули 1965 година (на возраст 50)<br />[[Moscow|Москва]], [[Soviet Union|Советски Сојуз]] |} '''Вероника Михајловна Тушнова''' (рус: Верони́ка Миха́йловна Тушно́ва; 27 март 1915 &#x2013; 7 јули 1965)<ref>{{Наведена книга|url=https://books.google.com/books?id=lI4hPO8u3ecC|title=Dictionary of Russian Women Writers|last=Ledkovsky|first=Marina|last2=Rosenthal|first2=Charlotte|last3=Zirin|first3=Mary|date=1994|publisher=Greenwood Press|isbn=9780313262654|location=Westport, Connecticut|page=673}}</ref> била советскиа поетеса и член на Советскиот сојуз на писатели. Откако ги завршила медицинските студии, таа не нашла големо задоволство во тоа да биде докторка и го насочила вниманието кон пишување. == Биографија == Тушнова завршила средно училиштеа потоа продолжила со повисоко образование по странски јазици. По дипломирањето, на инсистирање на нејзиниот татко, кој сакал таа да стане доктор, се запишала на Ленинградскиот медицински институт, каде што студирала пред 1935 година. Во 1936 година, по смртта на нејзините родители, се вратила во Ленинград, каде што го стекнала медицинскиот степен, но имала малку задоволство во тоа да биде доктор. Во тоа време се омажила за психијатар по име Георги Розински. Таа се преселила во Москва и била примена во Книжевниот институт „Горки“ во 1941 година, но не го завршила поради почетокот на [[Втора светска војна|војната]]. Служела во Втората светска војна како медицински асистент во воените болници. Нејзините први дела биле отпечатени во 1944 година. Објавила неколку збирки песни: ''Прва книга'' (1945), ''Патека'' (1954). Нејзиниот остар лирски талент бил откриен во збирките ''„Спомен на срцето“'' (1958), ''„Сто часа среќа“'' (1965) и други, во кои таа пишува за повисока љубов и повикува на вистински хумани односи меѓу луѓето. Една од нејзините најпопуларни песни била ''„Тие не се откажуваат од љубовта“''. Стиховите биле изведени како песна од [[Ала Пугачова]]. Таа работела и како преведувач. Тушнова починала од рак во Москва на 7 јули 1965 година. == Семејство == Тушова била мажена двапати, но двата брака завршиле со развод. Имала ќерка од првиот брак по име Наталија (Наталија Розинскаја). Во последните години од животот, Тушнова имала афера со поетот Александар Јашин, но тој не можел да го напушти семејството (Јашин имал четири деца). Јашин починал точно три години по Тушнова, исто така од рак. == Збирки поезија == * ''Прва книга'' (1945) * ''Патека'' (1954) * ''Пат до Клухор'' (1956) * ''Сеќавање на срцето'' (1958) * ''Втор ветер'' (1961) * ''Текст'' (1963, 1969) * ''Сто часа среќа'' (1965) * ''Поеми'' (1969) == Наводи == <references /> [[Категорија:Советски поети]] [[Категорија:Починати во 1965 година]] [[Категорија:Родени во 1915 година]] 59718nelubfmu3hyicph67cbtm2klad 0 1374143 5388136 2025-07-07T07:25:07Z Marco Mitrovich 114460 Создадена страница со: {{Инфокутија Населено место | name = Ново Село | native_name = Ново Село | settlement_type = Населба | image_skyline = | image_alt = | image_caption = | nickname = | pushpin_map = Serbia | pushpin_label_position = | pushpin_map_alt = | pushpin_map_caption = | latd = 43 |latm = 13 |lat... 5388136 wikitext text/x-wiki {{Инфокутија Населено место | name = Ново Село | native_name = Ново Село | settlement_type = Населба | image_skyline = | image_alt = | image_caption = | nickname = | pushpin_map = Serbia | pushpin_label_position = | pushpin_map_alt = | pushpin_map_caption = | latd = 43 |latm = 13 |lats = 32 |latNS = N | longd = 22 |longm = 16 |longs = 02 |longEW = E | coor_pinpoint = | coordinates_type = | coordinates_display = | coordinates_footnotes = | subdivision_type = Држава | subdivision_name = [[Србија]] | subdivision_type1 = Управен Округ | subdivision_name1 = [[Пиротски Управен Округ|Пиротски]] | subdivision_type2 = Општина | subdivision_name2 = [[Бела Паланка]] | dimensions_footnotes = | elevation_footnotes = | elevation_m = 312 | population_footnotes = | population_total = 43 | population_as_of = 2022 | population_density_km2 = auto | population_demonym = | population_note = | timezone1 = [[Средноевропско време|CET]] |utc_offset = +1 | utc_offset1 = | timezone1_DST = [[Средноевропско летно време|CEST]] |utc_offset_DST = +2 | utc_offset1_DST = | postal_code_type = Пошт. бр. | postal_code = 18310 | area_code_type = | area_code = 018 | registration_plate = PI }} '''Ново Село''' е населено место во општината [[Бела Паланка]], [[Пиротски Управен Округ]], [[Србија]]. Според пописот од 2022. година имало 43 жители.<ref>[http://pop-stat.mashke.org/serbia-census.htm All places: 1948, 1953, 1961, 1971, 1981, 1991, 2002, 2011, 2022 censuses] pop-stat.mashke.org </ref> == Поврзано == * [[Бела Паланка]] * [[Пиротски Управен Округ]] * [[Јужна Србија]] == Наводи == {{наводи}} [[Категорија:Бела Паланка]] [[Категорија:Населени места во Јужна Србија]] mt7yg8v6oyxa1xghpzl4c8lvalc3bs1 0 1374144 5388137 2025-07-07T07:30:34Z MacedonianBoy 2538 Создадено преведувајќи ја страницата „[[:en:Special:Redirect/revision/1239906141|Sipaliwini District]]“ 5388137 wikitext text/x-wiki '''Сипаливини''' ([[Холандски јазик|холандски]]: ''Sipaliwini'') е најголемиот округ во [[Суринам]], кој се наоѓа на јужниот дел на земјата. Сипаливини е воедно и единствениот округ кој нема административен главен град, бидејќи е директно под управа на владата во [[Парамарибо]]. <ref name="suriname1">{{Наведена мрежна страница|url=https://www.suriname.nu/175alg/sipaliwini01.html|title=Distrik Sipaliwini 1|work=Suriname.nu|language=nl|accessdate=28 May 2020}}</ref> Округот Сипаливини вклучува спорни области, односно Суринам тврди дека југозападниот дел на Гвајана е дел од Суринам, како и југоисточниот дел на [[Француска Гвајава]]. == Историја == Сипаливини како округ е создаден во 1983 година <ref name="suriname1">{{Наведена мрежна страница|url=https://www.suriname.nu/175alg/sipaliwini01.html|title=Distrik Sipaliwini 1|work=Suriname.nu|language=nl|accessdate=28 May 2020}}<cite class="citation web cs1 cs1-prop-foreign-lang-source" data-ve-ignore="true">[https://www.suriname.nu/175alg/sipaliwini01.html "Distrik Sipaliwini 1"]. </cite></ref>, има население од 37.065 жители и [[Плоштина|површина]] од 130.567 квадратни километри. Округот е речиси 4 пати поголем од сите другите 9 окрузи на Суринам. Како и да е, поголемиот дел од Сипаливини е речиси целосно покриен со дождовна шума. <ref name="planning">{{Наведена мрежна страница|url=https://www.planningofficesuriname.com/wp-content/uploads/2015/03/STRUCTUUR-ANALYSE-IV.pdf|title=Structuur Analyse|work=Planning Office Suriname|language=nl|accessdate=28 May 2020}}</ref> За да се создаде округот, округот Никери бил намален за околу 65.000 квадратни километри. <ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.nickerie.net/News2013/2013-02-12%20-%20Districtenindeling%20Suriname%20-%20herstel%20oude%20grenzen%20district%20Nickerie.htm|title=Districtenindeling Suriname - herstel oude grenzen district Nickerie|work=nickerie.net|language=nl|accessdate=28 May 2020}}</ref> Сипаливини е област населена од локални племиња, односно Маруни и друго староседелско население . Различни мировни договори, од 1686 година па навака, им признавале автономија на племињата во нивната сопствена област; но недостасувало одредено разграничување на племенската област. Името буквално значи „река од камења или карпи“. <ref name="voorstudie">{{Наведена мрежна страница|url=http://www.decentralisatie.org/oldsite/20dlgp/Voorstudie_Sipaliwini.pdf|title=IMWO Voorstudie Sipaliwin|work=Decentralisatie|language=nl|archive-url=https://web.archive.org/web/20171114040223/http://www.decentralisatie.org/oldsite/20dlgp/Voorstudie_Sipaliwini.pdf|archive-date=14 November 2017|accessdate=15 July 2020}}</ref> [[Археологија|Археолозите]] сметаат дека [[Ловци собирачи|ловците-собирачи]] живееле во денешната област Сипаливини за време на [[Старо камено време|палеолитскиот]] период. <ref name="suriname1">{{Наведена мрежна страница|url=https://www.suriname.nu/175alg/sipaliwini01.html|title=Distrik Sipaliwini 1|work=Suriname.nu|language=nl|accessdate=28 May 2020}}<cite class="citation web cs1 cs1-prop-foreign-lang-source" data-ve-ignore="true">[https://www.suriname.nu/175alg/sipaliwini01.html "Distrik Sipaliwini 1"]. </cite></ref> Регионот во голема мера бил недопрен за време на колонијалниот период, бидејќи [[Холандија|Холанѓаните]] што го контролирале Суринам се плашеле од [[Португалија|Португалците]] во [[Бразил]], и дури во 20 век започнале развојните проекти. Од 2004 година, во областа имало 41 [[училиште]] . Планирано е зголемување на бројот на училишта, бидејќи некои деца мора да патуваат на долги растојанија пеш или со брод до соседните села. <ref name="planning">{{Наведена мрежна страница|url=https://www.planningofficesuriname.com/wp-content/uploads/2015/03/STRUCTUUR-ANALYSE-IV.pdf|title=Structuur Analyse|work=Planning Office Suriname|language=nl|accessdate=28 May 2020}}<cite class="citation web cs1 cs1-prop-foreign-lang-source" data-ve-ignore="true">[https://www.planningofficesuriname.com/wp-content/uploads/2015/03/STRUCTUUR-ANALYSE-IV.pdf "Structuur Analyse"] <span class="cs1-format">(PDF)</span>. </cite></ref> Од 2004 година, во округот има 24 клиники. <ref name="planning" /> Медицинската нега ја обезбедува Медише Зендинг . == Администрација == До 2011 година, Сипаливини бил управуван од еден окружен комесар со седиште во Парамарибо. Во годините што следеле, за секој посебно ресорт бил назначен окружен комесар. <ref name="planning">{{Наведена мрежна страница|url=https://www.planningofficesuriname.com/wp-content/uploads/2015/03/STRUCTUUR-ANALYSE-IV.pdf|title=Structuur Analyse|work=Planning Office Suriname|language=nl|accessdate=28 May 2020}}<cite class="citation web cs1 cs1-prop-foreign-lang-source" data-ve-ignore="true">[https://www.planningofficesuriname.com/wp-content/uploads/2015/03/STRUCTUUR-ANALYSE-IV.pdf "Structuur Analyse"] <span class="cs1-format">(PDF)</span>. </cite></ref> === Ресорти === [[Податотека:Sipaliwini_Resorts.png|мини|250x250пкс| Ресортите во Сипаливини]] Сипаливини е поделен на 7 ресорти ( ''ressorten''): == Наводи == <references /> [[Категорија:Окрузи во Суринам]] 6evaphru9iewcbgf7f8ispeexrxbvt2 5388139 5388137 2025-07-07T07:33:57Z MacedonianBoy 2538 /* Ресорти */ 5388139 wikitext text/x-wiki '''Сипаливини''' ([[Холандски јазик|холандски]]: ''Sipaliwini'') е најголемиот округ во [[Суринам]], кој се наоѓа на јужниот дел на земјата. Сипаливини е воедно и единствениот округ кој нема административен главен град, бидејќи е директно под управа на владата во [[Парамарибо]]. <ref name="suriname1">{{Наведена мрежна страница|url=https://www.suriname.nu/175alg/sipaliwini01.html|title=Distrik Sipaliwini 1|work=Suriname.nu|language=nl|accessdate=28 May 2020}}</ref> Округот Сипаливини вклучува спорни области, односно Суринам тврди дека југозападниот дел на Гвајана е дел од Суринам, како и југоисточниот дел на [[Француска Гвајава]]. == Историја == Сипаливини како округ е создаден во 1983 година <ref name="suriname1">{{Наведена мрежна страница|url=https://www.suriname.nu/175alg/sipaliwini01.html|title=Distrik Sipaliwini 1|work=Suriname.nu|language=nl|accessdate=28 May 2020}}<cite class="citation web cs1 cs1-prop-foreign-lang-source" data-ve-ignore="true">[https://www.suriname.nu/175alg/sipaliwini01.html "Distrik Sipaliwini 1"]. </cite></ref>, има население од 37.065 жители и [[Плоштина|површина]] од 130.567 квадратни километри. Округот е речиси 4 пати поголем од сите другите 9 окрузи на Суринам. Како и да е, поголемиот дел од Сипаливини е речиси целосно покриен со дождовна шума. <ref name="planning">{{Наведена мрежна страница|url=https://www.planningofficesuriname.com/wp-content/uploads/2015/03/STRUCTUUR-ANALYSE-IV.pdf|title=Structuur Analyse|work=Planning Office Suriname|language=nl|accessdate=28 May 2020}}</ref> За да се создаде округот, округот Никери бил намален за околу 65.000 квадратни километри. <ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.nickerie.net/News2013/2013-02-12%20-%20Districtenindeling%20Suriname%20-%20herstel%20oude%20grenzen%20district%20Nickerie.htm|title=Districtenindeling Suriname - herstel oude grenzen district Nickerie|work=nickerie.net|language=nl|accessdate=28 May 2020}}</ref> Сипаливини е област населена од локални племиња, односно Маруни и друго староседелско население . Различни мировни договори, од 1686 година па навака, им признавале автономија на племињата во нивната сопствена област; но недостасувало одредено разграничување на племенската област. Името буквално значи „река од камења или карпи“. <ref name="voorstudie">{{Наведена мрежна страница|url=http://www.decentralisatie.org/oldsite/20dlgp/Voorstudie_Sipaliwini.pdf|title=IMWO Voorstudie Sipaliwin|work=Decentralisatie|language=nl|archive-url=https://web.archive.org/web/20171114040223/http://www.decentralisatie.org/oldsite/20dlgp/Voorstudie_Sipaliwini.pdf|archive-date=14 November 2017|accessdate=15 July 2020}}</ref> [[Археологија|Археолозите]] сметаат дека [[Ловци собирачи|ловците-собирачи]] живееле во денешната област Сипаливини за време на [[Старо камено време|палеолитскиот]] период. <ref name="suriname1">{{Наведена мрежна страница|url=https://www.suriname.nu/175alg/sipaliwini01.html|title=Distrik Sipaliwini 1|work=Suriname.nu|language=nl|accessdate=28 May 2020}}<cite class="citation web cs1 cs1-prop-foreign-lang-source" data-ve-ignore="true">[https://www.suriname.nu/175alg/sipaliwini01.html "Distrik Sipaliwini 1"]. </cite></ref> Регионот во голема мера бил недопрен за време на колонијалниот период, бидејќи [[Холандија|Холанѓаните]] што го контролирале Суринам се плашеле од [[Португалија|Португалците]] во [[Бразил]], и дури во 20 век започнале развојните проекти. Од 2004 година, во областа имало 41 [[училиште]] . Планирано е зголемување на бројот на училишта, бидејќи некои деца мора да патуваат на долги растојанија пеш или со брод до соседните села. <ref name="planning">{{Наведена мрежна страница|url=https://www.planningofficesuriname.com/wp-content/uploads/2015/03/STRUCTUUR-ANALYSE-IV.pdf|title=Structuur Analyse|work=Planning Office Suriname|language=nl|accessdate=28 May 2020}}<cite class="citation web cs1 cs1-prop-foreign-lang-source" data-ve-ignore="true">[https://www.planningofficesuriname.com/wp-content/uploads/2015/03/STRUCTUUR-ANALYSE-IV.pdf "Structuur Analyse"] <span class="cs1-format">(PDF)</span>. </cite></ref> Од 2004 година, во округот има 24 клиники. <ref name="planning" /> Медицинската нега ја обезбедува Медише Зендинг . == Администрација == До 2011 година, Сипаливини бил управуван од еден окружен комесар со седиште во Парамарибо. Во годините што следеле, за секој посебно ресорт бил назначен окружен комесар. <ref name="planning">{{Наведена мрежна страница|url=https://www.planningofficesuriname.com/wp-content/uploads/2015/03/STRUCTUUR-ANALYSE-IV.pdf|title=Structuur Analyse|work=Planning Office Suriname|language=nl|accessdate=28 May 2020}}<cite class="citation web cs1 cs1-prop-foreign-lang-source" data-ve-ignore="true">[https://www.planningofficesuriname.com/wp-content/uploads/2015/03/STRUCTUUR-ANALYSE-IV.pdf "Structuur Analyse"] <span class="cs1-format">(PDF)</span>. </cite></ref> === Ресорти === [[Податотека:Sipaliwini_Resorts.png|мини|250x250пкс| Ресортите во Сипаливини]] Сипаливини е поделен на 7 ресорти ( ''ressorten''): {| class="wikitable" |- ! Округ ! Глен народ |- | [[Бовен Копенаме]] | [[Квинти]] и [[Тиројоанци]]<ref>{{cite book |last1=Migge |first1=Bettina |last2=Léglise |first2=Isabelle |year=2013 |title=Exploring Language in a Multilingual Context: Variation, Interaction and Ideology in Language Documentation |location=New York |publisher=Cambridge University Press}}</ref> |- | [[Бовен Сарамака]] | [[Матаваи]]<ref name="planning"/> |- | [[Бовен Суринам]] | [[Сарамаканци]]<ref name="planning"/> |- | [[Куруни]] | [[Тиројоанци]]<ref name="dorpsplan">{{cite web|title=DORPSPLAN KWAMALASAMUTU 2011–2014|url=http://www.igsr.sr/wp-content/uploads/2017/06/DORPSPLAN-Kwamala-2011.pdf|website=Institute for Graduate Studies and Research (IGSR)|access-date=27 May 2020|language=nl|archive-date=15 June 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20200615185452/http://www.igsr.sr/wp-content/uploads/2017/06/DORPSPLAN-Kwamala-2011.pdf|url-status=dead}}</ref> |- | [[Кабалебо]] | [[Араваци]] и [[Вараоанци]]<ref name="planning"/> |- | [[Парамака]] | [[Парамакани]]<ref>{{cite web|url=http://regionaldevelopment.gov.sr/actueel/2019/paamaka-en-ndyuka-leggen-grens-vast/|title=Paamaka en Ndyuka leggen grens vast|website=Regional Development.gov.sr|access-date=23 May 2020|language=nl|archive-date=28 January 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20220128031825/http://regionaldevelopment.gov.sr/actueel/2019/paamaka-en-ndyuka-leggen-grens-vast/|url-status=dead}}</ref> |- | [[Тапанахони]] | [[Ндјукани]]<ref name="planning"/> |} == Наводи == <references /> [[Категорија:Окрузи во Суринам]] et9uuv32tol8t80vxcex9h43ux24gdd 5388140 5388139 2025-07-07T07:35:25Z MacedonianBoy 2538 5388140 wikitext text/x-wiki '''Сипаливини''' ([[Холандски јазик|холандски]]: ''Sipaliwini'') е најголемиот округ во [[Суринам]], кој се наоѓа на јужниот дел на земјата. Сипаливини е воедно и единствениот округ кој нема административен главен град, бидејќи е директно под управа на владата во [[Парамарибо]]. <ref name="suriname1">{{Наведена мрежна страница|url=https://www.suriname.nu/175alg/sipaliwini01.html|title=Distrik Sipaliwini 1|work=Suriname.nu|language=nl|accessdate=28 May 2020}}</ref> Округот Сипаливини вклучува спорни области, односно Суринам тврди дека југозападниот дел на Гвајана е дел од Суринам, како и југоисточниот дел на [[Француска Гвајава]]. == Историја == Сипаливини како округ е создаден во 1983 година <ref name="suriname1"/>, има население од 37.065 жители и [[Плоштина|површина]] од 130.567 квадратни километри. Округот е речиси 4 пати поголем од сите другите 9 окрузи на Суринам. Како и да е, поголемиот дел од Сипаливини е речиси целосно покриен со дождовна шума. <ref name="planning">{{Наведена мрежна страница|url=https://www.planningofficesuriname.com/wp-content/uploads/2015/03/STRUCTUUR-ANALYSE-IV.pdf|title=Structuur Analyse|work=Planning Office Suriname|language=nl|accessdate=28 May 2020}}</ref> За да се создаде округот, округот Никери бил намален за околу 65.000 квадратни километри. <ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.nickerie.net/News2013/2013-02-12%20-%20Districtenindeling%20Suriname%20-%20herstel%20oude%20grenzen%20district%20Nickerie.htm|title=Districtenindeling Suriname - herstel oude grenzen district Nickerie|work=nickerie.net|language=nl|accessdate=28 May 2020}}</ref> Сипаливини е област населена од локални племиња, односно Маруни и друго староседелско население . Различни мировни договори, од 1686 година па навака, им признавале автономија на племињата во нивната сопствена област; но недостасувало одредено разграничување на племенската област. Името буквално значи „река од камења или карпи“. <ref name="voorstudie">{{Наведена мрежна страница|url=http://www.decentralisatie.org/oldsite/20dlgp/Voorstudie_Sipaliwini.pdf|title=IMWO Voorstudie Sipaliwin|work=Decentralisatie|language=nl|archive-url=https://web.archive.org/web/20171114040223/http://www.decentralisatie.org/oldsite/20dlgp/Voorstudie_Sipaliwini.pdf|archive-date=14 November 2017|accessdate=15 July 2020}}</ref> [[Археологија|Археолозите]] сметаат дека [[Ловци собирачи|ловците-собирачи]] живееле во денешната област Сипаливини за време на [[Старо камено време|палеолитскиот]] период. <ref name="suriname1"/> Регионот во голема мера бил недопрен за време на колонијалниот период, бидејќи [[Холандија|Холанѓаните]] што го контролирале Суринам се плашеле од [[Португалија|Португалците]] во [[Бразил]], и дури во 20 век започнале развојните проекти. Од 2004 година, во областа имало 41 [[училиште]] . Планирано е зголемување на бројот на училишта, бидејќи некои деца мора да патуваат на долги растојанија пеш или со брод до соседните села. <ref name="planning"/> Медицинската нега ја обезбедува Медише Зендинг . == Администрација == До 2011 година, Сипаливини бил управуван од еден окружен комесар со седиште во Парамарибо. Во годините што следеле, за секој посебно ресорт бил назначен окружен комесар. <ref name="planning"/> === Ресорти === [[Податотека:Sipaliwini_Resorts.png|мини|250x250пкс| Ресортите во Сипаливини]] Сипаливини е поделен на 7 ресорти ( ''ressorten''): {| class="wikitable" |- ! Округ ! Глен народ |- | [[Бовен Копенаме]] | [[Квинти]] и [[Тиројоанци]]<ref>{{cite book |last1=Migge |first1=Bettina |last2=Léglise |first2=Isabelle |year=2013 |title=Exploring Language in a Multilingual Context: Variation, Interaction and Ideology in Language Documentation |location=New York |publisher=Cambridge University Press}}</ref> |- | [[Бовен Сарамака]] | [[Матаваи]]<ref name="planning"/> |- | [[Бовен Суринам]] | [[Сарамаканци]]<ref name="planning"/> |- | [[Куруни]] | [[Тиројоанци]]<ref name="dorpsplan">{{cite web|title=DORPSPLAN KWAMALASAMUTU 2011–2014|url=http://www.igsr.sr/wp-content/uploads/2017/06/DORPSPLAN-Kwamala-2011.pdf|website=Institute for Graduate Studies and Research (IGSR)|access-date=27 May 2020|language=nl|archive-date=15 June 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20200615185452/http://www.igsr.sr/wp-content/uploads/2017/06/DORPSPLAN-Kwamala-2011.pdf|url-status=dead}}</ref> |- | [[Кабалебо]] | [[Араваци]] и [[Вараоанци]]<ref name="planning"/> |- | [[Парамака]] | [[Парамакани]]<ref>{{cite web|url=http://regionaldevelopment.gov.sr/actueel/2019/paamaka-en-ndyuka-leggen-grens-vast/|title=Paamaka en Ndyuka leggen grens vast|website=Regional Development.gov.sr|access-date=23 May 2020|language=nl|archive-date=28 January 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20220128031825/http://regionaldevelopment.gov.sr/actueel/2019/paamaka-en-ndyuka-leggen-grens-vast/|url-status=dead}}</ref> |- | [[Тапанахони]] | [[Ндјукани]]<ref name="planning"/> |} == Наводи == <references /> [[Категорија:Окрузи во Суринам]] h5srre7axgalz274sgsnz0a2xgxqgm4 5388142 5388140 2025-07-07T07:37:50Z MacedonianBoy 2538 5388142 wikitext text/x-wiki {{Infobox settlement | official_name = Сипиливини | other_name = Sipaliwini | native_name = | nickname = | settlement_type =округ | motto = | image_skyline = Boys in a canoe on the Gran Rio river.jpg | imagesize = | image_caption = Гран Рио - момчиња во кану | image_flag = | flag_size = | image_seal = | seal_size = | image_shield = | shield_size = | city_logo = | citylogo_size = | image_map = Sipaliwini in Suriname (+claims) (hatched).svg | mapsize = | map_caption = Округот во рамките на Суринам (со закосени линии се туѓи територии за кои Суринам тврди дека се нејзини).<br> | image_map1 = | mapsize1 = | map_caption1 = | image_dot_map = | dot_mapsize = | dot_map_caption = | dot_x = | dot_y = | pushpin_map = <!-- the name of a location map as per http://en.wikipedia.org/wiki/Template:Location_map --> | pushpin_label_position = <!-- the position of the pushpin label: left, right, top, bottom, none --> | pushpin_map_caption = | pushpin_mapsize = | subdivision_type = Држава | subdivision_name = {{flag|Suriname}} | subdivision_type1 = | subdivision_name1 = | subdivision_type2 = | subdivision_name2 = | subdivision_type3 = | subdivision_name3 = | subdivision_type4 = | subdivision_name4 = | seat_type = Capital | seat = | government_footnotes = | government_type = | leader_title = | leader_name = | leader_title1 = <!-- for places with, say, both a mayor and a city manager --> | leader_name1 = | leader_title2 = | leader_name2 = | leader_title3 = | leader_name3 = | leader_title4 = | leader_name4 = | established_title = <!-- Settled --> | established_date = | established_title2 = <!-- Incorporated (town) --> | established_date2 = | established_title3 = <!-- Incorporated (city) --> | established_date3 = | area_magnitude = | area_footnotes = | area_total_km2 = 130567 | area_land_km2 = | area_water_km2 = | area_total_sq_mi = | area_land_sq_mi = | area_water_sq_mi = | area_water_percent = | area_urban_km2 = | area_urban_sq_mi = | area_metro_km2 = | area_metro_sq_mi = | population_as_of = 2012 попис | population_footnotes = <ref name="census">{{Cite web|url=https://spangstaging.com/2019/abs/wp-content/uploads/2019/02/census8etn.pdf|title=Resorts in Suriname Census 2012|access-date=27 May 2020}}</ref> | population_note = | population_total = 37,065 | population_density_km2 = auto | population_density_sq_mi = | population_metro = | population_density_metro_km2 = | population_density_metro_sq_mi = | population_urban = | population_density_urban_km2 = | population_density_urban_sq_mi = | population_blank1_title = | population_blank1 = | population_density_blank1_km2 = | population_density_blank1_sq_mi = | timezone = | utc_offset = -3 | timezone_DST = | utc_offset_DST = | coordinates = {{coord|3|47|N|56|02|W|region:SR|display=inline}} | elevation_footnotes = <!--for references: use <ref> tags--> | elevation_m = | elevation_ft = | postal_code_type = <!-- enter ZIP code, Postcode, Post code, Postal code... --> | postal_code = | area_code = | blank_name = | blank_info = | blank1_name = | blank1_info = | website = | footnotes = }} '''Сипаливини''' ([[Холандски јазик|холандски]]: ''Sipaliwini'') е најголемиот округ во [[Суринам]], кој се наоѓа на јужниот дел на земјата. Сипаливини е воедно и единствениот округ кој нема административен главен град, бидејќи е директно под управа на владата во [[Парамарибо]]. <ref name="suriname1">{{Наведена мрежна страница|url=https://www.suriname.nu/175alg/sipaliwini01.html|title=Distrik Sipaliwini 1|work=Suriname.nu|language=nl|accessdate=28 May 2020}}</ref> Округот Сипаливини вклучува спорни области, односно Суринам тврди дека југозападниот дел на Гвајана е дел од Суринам, како и југоисточниот дел на [[Француска Гвајава]]. == Историја == Сипаливини како округ е создаден во 1983 година <ref name="suriname1"/>, има население од 37.065 жители и [[Плоштина|површина]] од 130.567 квадратни километри. Округот е речиси 4 пати поголем од сите другите 9 окрузи на Суринам. Како и да е, поголемиот дел од Сипаливини е речиси целосно покриен со дождовна шума. <ref name="planning">{{Наведена мрежна страница|url=https://www.planningofficesuriname.com/wp-content/uploads/2015/03/STRUCTUUR-ANALYSE-IV.pdf|title=Structuur Analyse|work=Planning Office Suriname|language=nl|accessdate=28 May 2020}}</ref> За да се создаде округот, округот Никери бил намален за околу 65.000 квадратни километри. <ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.nickerie.net/News2013/2013-02-12%20-%20Districtenindeling%20Suriname%20-%20herstel%20oude%20grenzen%20district%20Nickerie.htm|title=Districtenindeling Suriname - herstel oude grenzen district Nickerie|work=nickerie.net|language=nl|accessdate=28 May 2020}}</ref> Сипаливини е област населена од локални племиња, односно Маруни и друго староседелско население . Различни мировни договори, од 1686 година па навака, им признавале автономија на племињата во нивната сопствена област; но недостасувало одредено разграничување на племенската област. Името буквално значи „река од камења или карпи“. <ref name="voorstudie">{{Наведена мрежна страница|url=http://www.decentralisatie.org/oldsite/20dlgp/Voorstudie_Sipaliwini.pdf|title=IMWO Voorstudie Sipaliwin|work=Decentralisatie|language=nl|archive-url=https://web.archive.org/web/20171114040223/http://www.decentralisatie.org/oldsite/20dlgp/Voorstudie_Sipaliwini.pdf|archive-date=14 November 2017|accessdate=15 July 2020}}</ref> [[Археологија|Археолозите]] сметаат дека [[Ловци собирачи|ловците-собирачи]] живееле во денешната област Сипаливини за време на [[Старо камено време|палеолитскиот]] период. <ref name="suriname1"/> Регионот во голема мера бил недопрен за време на колонијалниот период, бидејќи [[Холандија|Холанѓаните]] што го контролирале Суринам се плашеле од [[Португалија|Португалците]] во [[Бразил]], и дури во 20 век започнале развојните проекти. Од 2004 година, во областа имало 41 [[училиште]] . Планирано е зголемување на бројот на училишта, бидејќи некои деца мора да патуваат на долги растојанија пеш или со брод до соседните села. <ref name="planning"/> Медицинската нега ја обезбедува Медише Зендинг . == Администрација == До 2011 година, Сипаливини бил управуван од еден окружен комесар со седиште во Парамарибо. Во годините што следеле, за секој посебно ресорт бил назначен окружен комесар. <ref name="planning"/> === Ресорти === [[Податотека:Sipaliwini_Resorts.png|мини|250x250пкс| Ресортите во Сипаливини]] Сипаливини е поделен на 7 ресорти ( ''ressorten''): {| class="wikitable" |- ! Округ ! Глен народ |- | [[Бовен Копенаме]] | [[Квинти]] и [[Тиројоанци]]<ref>{{cite book |last1=Migge |first1=Bettina |last2=Léglise |first2=Isabelle |year=2013 |title=Exploring Language in a Multilingual Context: Variation, Interaction and Ideology in Language Documentation |location=New York |publisher=Cambridge University Press}}</ref> |- | [[Бовен Сарамака]] | [[Матаваи]]<ref name="planning"/> |- | [[Бовен Суринам]] | [[Сарамаканци]]<ref name="planning"/> |- | [[Куруни]] | [[Тиројоанци]]<ref name="dorpsplan">{{cite web|title=DORPSPLAN KWAMALASAMUTU 2011–2014|url=http://www.igsr.sr/wp-content/uploads/2017/06/DORPSPLAN-Kwamala-2011.pdf|website=Institute for Graduate Studies and Research (IGSR)|access-date=27 May 2020|language=nl|archive-date=15 June 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20200615185452/http://www.igsr.sr/wp-content/uploads/2017/06/DORPSPLAN-Kwamala-2011.pdf|url-status=dead}}</ref> |- | [[Кабалебо]] | [[Араваци]] и [[Вараоанци]]<ref name="planning"/> |- | [[Парамака]] | [[Парамакани]]<ref>{{cite web|url=http://regionaldevelopment.gov.sr/actueel/2019/paamaka-en-ndyuka-leggen-grens-vast/|title=Paamaka en Ndyuka leggen grens vast|website=Regional Development.gov.sr|access-date=23 May 2020|language=nl|archive-date=28 January 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20220128031825/http://regionaldevelopment.gov.sr/actueel/2019/paamaka-en-ndyuka-leggen-grens-vast/|url-status=dead}}</ref> |- | [[Тапанахони]] | [[Ндјукани]]<ref name="planning"/> |} == Наводи == <references /> [[Категорија:Окрузи во Суринам]] 2kwygyhtje5dkuc1gpjwuehzeqj4ynd 5388143 5388142 2025-07-07T07:38:12Z MacedonianBoy 2538 5388143 wikitext text/x-wiki {{Infobox settlement | official_name = Сипиливини | other_name = Sipaliwini | native_name = | nickname = | settlement_type =округ | motto = | image_skyline = Boys in a canoe on the Gran Rio river.jpg | imagesize = | image_caption = Гран Рио - момчиња во кану | image_flag = | flag_size = | image_seal = | seal_size = | image_shield = | shield_size = | city_logo = | citylogo_size = | image_map = Sipaliwini in Suriname (+claims) (hatched).svg | mapsize = | map_caption = Округот во рамките на Суринам (со закосени линии се туѓи територии за кои Суринам тврди дека се нејзини).<br> | image_map1 = | mapsize1 = | map_caption1 = | image_dot_map = | dot_mapsize = | dot_map_caption = | dot_x = | dot_y = | pushpin_map = <!-- the name of a location map as per http://en.wikipedia.org/wiki/Template:Location_map --> | pushpin_label_position = <!-- the position of the pushpin label: left, right, top, bottom, none --> | pushpin_map_caption = | pushpin_mapsize = | subdivision_type = Држава | subdivision_name = {{flag|Suriname}} | subdivision_type1 = | subdivision_name1 = | subdivision_type2 = | subdivision_name2 = | subdivision_type3 = | subdivision_name3 = | subdivision_type4 = | subdivision_name4 = | seat_type = Capital | seat = | government_footnotes = | government_type = | leader_title = | leader_name = | leader_title1 = <!-- for places with, say, both a mayor and a city manager --> | leader_name1 = | leader_title2 = | leader_name2 = | leader_title3 = | leader_name3 = | leader_title4 = | leader_name4 = | established_title = <!-- Settled --> | established_date = | established_title2 = <!-- Incorporated (town) --> | established_date2 = | established_title3 = <!-- Incorporated (city) --> | established_date3 = | area_magnitude = | area_footnotes = | area_total_km2 = 130567 | area_land_km2 = | area_water_km2 = | area_total_sq_mi = | area_land_sq_mi = | area_water_sq_mi = | area_water_percent = | area_urban_km2 = | area_urban_sq_mi = | area_metro_km2 = | area_metro_sq_mi = | population_as_of = 2012 попис | population_footnotes = <ref name="census">{{Cite web|url=https://spangstaging.com/2019/abs/wp-content/uploads/2019/02/census8etn.pdf|title=Resorts in Suriname Census 2012|access-date=27 May 2020}}</ref> | population_note = | population_total = 37,065 | population_density_km2 = auto | population_density_sq_mi = | population_metro = | population_density_metro_km2 = | population_density_metro_sq_mi = | population_urban = | population_density_urban_km2 = | population_density_urban_sq_mi = | population_blank1_title = | population_blank1 = | population_density_blank1_km2 = | population_density_blank1_sq_mi = | timezone = | utc_offset = -3 | timezone_DST = | utc_offset_DST = | coordinates = {{coord|3|47|N|56|02|W|region:SR|display=inline}} | elevation_footnotes = <!--for references: use <ref> tags--> | elevation_m = | elevation_ft = | postal_code_type = <!-- enter ZIP code, Postcode, Post code, Postal code... --> | postal_code = | area_code = | blank_name = | blank_info = | blank1_name = | blank1_info = | website = | footnotes = }} '''Сипаливини''' ([[Холандски јазик|холандски]]: ''Sipaliwini'') е најголемиот округ во [[Суринам]], кој се наоѓа на јужниот дел на земјата. Сипаливини е воедно и единствениот округ кој нема административен главен град, бидејќи е директно под управа на владата во [[Парамарибо]]. <ref name="suriname1">{{Наведена мрежна страница|url=https://www.suriname.nu/175alg/sipaliwini01.html|title=Distrik Sipaliwini 1|work=Suriname.nu|language=nl|accessdate=28 May 2020}}</ref> Округот Сипаливини вклучува спорни области, односно Суринам тврди дека југозападниот дел на Гвајана е дел од Суринам, како и југоисточниот дел на [[Француска Гијана]]. == Историја == Сипаливини како округ е создаден во 1983 година <ref name="suriname1"/>, има население од 37.065 жители и [[Плоштина|површина]] од 130.567 квадратни километри. Округот е речиси 4 пати поголем од сите другите 9 окрузи на Суринам. Како и да е, поголемиот дел од Сипаливини е речиси целосно покриен со дождовна шума. <ref name="planning">{{Наведена мрежна страница|url=https://www.planningofficesuriname.com/wp-content/uploads/2015/03/STRUCTUUR-ANALYSE-IV.pdf|title=Structuur Analyse|work=Planning Office Suriname|language=nl|accessdate=28 May 2020}}</ref> За да се создаде округот, округот Никери бил намален за околу 65.000 квадратни километри. <ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.nickerie.net/News2013/2013-02-12%20-%20Districtenindeling%20Suriname%20-%20herstel%20oude%20grenzen%20district%20Nickerie.htm|title=Districtenindeling Suriname - herstel oude grenzen district Nickerie|work=nickerie.net|language=nl|accessdate=28 May 2020}}</ref> Сипаливини е област населена од локални племиња, односно Маруни и друго староседелско население . Различни мировни договори, од 1686 година па навака, им признавале автономија на племињата во нивната сопствена област; но недостасувало одредено разграничување на племенската област. Името буквално значи „река од камења или карпи“. <ref name="voorstudie">{{Наведена мрежна страница|url=http://www.decentralisatie.org/oldsite/20dlgp/Voorstudie_Sipaliwini.pdf|title=IMWO Voorstudie Sipaliwin|work=Decentralisatie|language=nl|archive-url=https://web.archive.org/web/20171114040223/http://www.decentralisatie.org/oldsite/20dlgp/Voorstudie_Sipaliwini.pdf|archive-date=14 November 2017|accessdate=15 July 2020}}</ref> [[Археологија|Археолозите]] сметаат дека [[Ловци собирачи|ловците-собирачи]] живееле во денешната област Сипаливини за време на [[Старо камено време|палеолитскиот]] период. <ref name="suriname1"/> Регионот во голема мера бил недопрен за време на колонијалниот период, бидејќи [[Холандија|Холанѓаните]] што го контролирале Суринам се плашеле од [[Португалија|Португалците]] во [[Бразил]], и дури во 20 век започнале развојните проекти. Од 2004 година, во областа имало 41 [[училиште]] . Планирано е зголемување на бројот на училишта, бидејќи некои деца мора да патуваат на долги растојанија пеш или со брод до соседните села. <ref name="planning"/> Медицинската нега ја обезбедува Медише Зендинг . == Администрација == До 2011 година, Сипаливини бил управуван од еден окружен комесар со седиште во Парамарибо. Во годините што следеле, за секој посебно ресорт бил назначен окружен комесар. <ref name="planning"/> === Ресорти === [[Податотека:Sipaliwini_Resorts.png|мини|250x250пкс| Ресортите во Сипаливини]] Сипаливини е поделен на 7 ресорти ( ''ressorten''): {| class="wikitable" |- ! Округ ! Глен народ |- | [[Бовен Копенаме]] | [[Квинти]] и [[Тиројоанци]]<ref>{{cite book |last1=Migge |first1=Bettina |last2=Léglise |first2=Isabelle |year=2013 |title=Exploring Language in a Multilingual Context: Variation, Interaction and Ideology in Language Documentation |location=New York |publisher=Cambridge University Press}}</ref> |- | [[Бовен Сарамака]] | [[Матаваи]]<ref name="planning"/> |- | [[Бовен Суринам]] | [[Сарамаканци]]<ref name="planning"/> |- | [[Куруни]] | [[Тиројоанци]]<ref name="dorpsplan">{{cite web|title=DORPSPLAN KWAMALASAMUTU 2011–2014|url=http://www.igsr.sr/wp-content/uploads/2017/06/DORPSPLAN-Kwamala-2011.pdf|website=Institute for Graduate Studies and Research (IGSR)|access-date=27 May 2020|language=nl|archive-date=15 June 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20200615185452/http://www.igsr.sr/wp-content/uploads/2017/06/DORPSPLAN-Kwamala-2011.pdf|url-status=dead}}</ref> |- | [[Кабалебо]] | [[Араваци]] и [[Вараоанци]]<ref name="planning"/> |- | [[Парамака]] | [[Парамакани]]<ref>{{cite web|url=http://regionaldevelopment.gov.sr/actueel/2019/paamaka-en-ndyuka-leggen-grens-vast/|title=Paamaka en Ndyuka leggen grens vast|website=Regional Development.gov.sr|access-date=23 May 2020|language=nl|archive-date=28 January 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20220128031825/http://regionaldevelopment.gov.sr/actueel/2019/paamaka-en-ndyuka-leggen-grens-vast/|url-status=dead}}</ref> |- | [[Тапанахони]] | [[Ндјукани]]<ref name="planning"/> |} == Наводи == <references /> [[Категорија:Окрузи во Суринам]] lhusesn9xx04en35awpcb36pr2knlnq 0 1374145 5388138 2025-07-07T07:31:47Z Marco Mitrovich 114460 Создадена страница со: {{Инфокутија Населено место | name = Ореовац | native_name = Ореовац | settlement_type = Населба | image_skyline = | image_alt = | image_caption = | nickname = | pushpin_map = Serbia | pushpin_label_position = | pushpin_map_alt = | pushpin_map_caption = | latd = 43 |latm = 11 |lats = 0... 5388138 wikitext text/x-wiki {{Инфокутија Населено место | name = Ореовац | native_name = Ореовац | settlement_type = Населба | image_skyline = | image_alt = | image_caption = | nickname = | pushpin_map = Serbia | pushpin_label_position = | pushpin_map_alt = | pushpin_map_caption = | latd = 43 |latm = 11 |lats = 07 |latNS = N | longd = 22 |longm = 19 |longs = 20 |longEW = E | coor_pinpoint = | coordinates_type = | coordinates_display = | coordinates_footnotes = | subdivision_type = Држава | subdivision_name = [[Србија]] | subdivision_type1 = Управен Округ | subdivision_name1 = [[Пиротски Управен Округ|Пиротски]] | subdivision_type2 = Општина | subdivision_name2 = [[Бела Паланка]] | dimensions_footnotes = | elevation_footnotes = | elevation_m = 793 | population_footnotes = | population_total = 22 | population_as_of = 2022 | population_density_km2 = auto | population_demonym = | population_note = | timezone1 = [[Средноевропско време|CET]] |utc_offset = +1 | utc_offset1 = | timezone1_DST = [[Средноевропско летно време|CEST]] |utc_offset_DST = +2 | utc_offset1_DST = | postal_code_type = Пошт. бр. | postal_code = 18310 | area_code_type = | area_code = 018 | registration_plate = PI }} '''Ореовац''' е населено место во општината [[Бела Паланка]], [[Пиротски Управен Округ]], [[Србија]]. Според пописот од 2022. година имало 22 жители.<ref>[http://pop-stat.mashke.org/serbia-census.htm All places: 1948, 1953, 1961, 1971, 1981, 1991, 2002, 2011, 2022 censuses] pop-stat.mashke.org </ref> == Поврзано == * [[Бела Паланка]] * [[Пиротски Управен Округ]] * [[Јужна Србија]] == Наводи == {{наводи}} [[Категорија:Бела Паланка]] [[Категорија:Населени места во Јужна Србија]] 2glj4gichhg1xylsl2b3y8mmsbs3wh6 1 1374146 5388141 2025-07-07T07:35:40Z MacedonianBoy 2538 Создадена страница со: {{СЗР}}{{ВПГ}} 5388141 wikitext text/x-wiki {{СЗР}}{{ВПГ}} 2x78yu1furk6kcblfqi7fz3c5mljbmr 0 1374147 5388145 2025-07-07T07:39:16Z Marco Mitrovich 114460 Создадена страница со: {{Инфокутија Населено место | name = Пајеж | native_name = Пајеж | settlement_type = Населба | image_skyline = | image_alt = | image_caption = | nickname = | pushpin_map = Serbia | pushpin_label_position = | pushpin_map_alt = | pushpin_map_caption = | latd = 43 |latm = 20 |lats = 09 |latNS... 5388145 wikitext text/x-wiki {{Инфокутија Населено место | name = Пајеж | native_name = Пајеж | settlement_type = Населба | image_skyline = | image_alt = | image_caption = | nickname = | pushpin_map = Serbia | pushpin_label_position = | pushpin_map_alt = | pushpin_map_caption = | latd = 43 |latm = 20 |lats = 09 |latNS = N | longd = 22 |longm = 23 |longs = 20 |longEW = E | coor_pinpoint = | coordinates_type = | coordinates_display = | coordinates_footnotes = | subdivision_type = Држава | subdivision_name = [[Србија]] | subdivision_type1 = Управен Округ | subdivision_name1 = [[Пиротски Управен Округ|Пиротски]] | subdivision_type2 = Општина | subdivision_name2 = [[Бела Паланка]] | dimensions_footnotes = | elevation_footnotes = | elevation_m = 789 | population_footnotes = | population_total = 14 | population_as_of = 2022 | population_density_km2 = auto | population_demonym = | population_note = | timezone1 = [[Средноевропско време|CET]] |utc_offset = +1 | utc_offset1 = | timezone1_DST = [[Средноевропско летно време|CEST]] |utc_offset_DST = +2 | utc_offset1_DST = | postal_code_type = Пошт. бр. | postal_code = 18310 | area_code_type = | area_code = 018 | registration_plate = PI }} '''Пајеж''' е населено место во општината [[Бела Паланка]], [[Пиротски Управен Округ]], [[Србија]]. Според пописот од 2022. година имало 14 жители.<ref>[http://pop-stat.mashke.org/serbia-census.htm All places: 1948, 1953, 1961, 1971, 1981, 1991, 2002, 2011, 2022 censuses] pop-stat.mashke.org </ref> == Поврзано == * [[Бела Паланка]] * [[Пиротски Управен Округ]] * [[Јужна Србија]] == Наводи == {{наводи}} [[Категорија:Бела Паланка]] [[Категорија:Населени места во Јужна Србија]] j8vx4w9jamrfdwxbtq4ja5w4q02seed 4 1374148 5388170 2025-07-07T09:16:58Z Kiril Simeonovski 3243 Пренасочување кон [[Википедија:Уредувачки денови 2025/3 јули]] 5388170 wikitext text/x-wiki #ПРЕНАСОЧУВАЊЕ [[Википедија:Уредувачки денови 2025/3 јули]] fou8xo4yfqxfg1th28j0oz85j6c2xtz 0 1374149 5388171 2025-07-07T09:17:15Z Buli 2648 Создадена страница со: '''Иларион Макариополски''', роден како Стојан Стојанов Михајловски, е една од најзначајните фигури во бугарското преродбеничко движење, познат како духовен водач и борец за црковна и национална независност. Роден е во септември 1812 година во градот... 5388171 wikitext text/x-wiki '''Иларион Макариополски''', роден како Стојан Стојанов Михајловски, е една од најзначајните фигури во бугарското преродбеничко движење, познат како духовен водач и борец за црковна и национална независност. Роден е во септември 1812 година во градот Елена, во семејство со грузиски корени, што одиграло важна улога во неговото формирање како личност. Неговиот живот е исполнет со многу пресвртни моменти, кои го направиле симбол на борбата за бугарска духовна и национална еманципација. == Ран живот и образование == Иларион Макариополски е роден во Елена, тогаш дел од Османлиската империја. Неговото семејство било релативно заможна, а неговите родители го воспитувале во духот на христијанските вредности и бугарската национална свест. Уште од мали нозе, Стојан покажувал голем интерес кон учењето и религијата. На 12-годишна возраст бил испратен во манастирот во близина на Елена, каде започнал да се образува во црковните науки. Подоцна, продолжил со своето образование во грчкото училиште во Куручешме, Константинопол (денешен Истанбул), каде што се запознал со грчката култура и јазик, но и со предизвиците на хеленизацијата на бугарското население. == Монашки пат и црковна кариера == Во 1832 година, на возраст од 20 години, Стојан се замонашил под името Иларион во манастирот „Свети Спас“ во Макариопол (денешен град Трговиште). Овој момент го означил почетокот на неговата црковна кариера. Брзо напредувал во црковната хиерархија поради својата интелигенција, посветеност и ораторски способности. Во 1844 година бил назначен за архимандрит, а подоцна бил испратен во Константинопол, каде што станал активен учесник во борбата за независност на Бугарската црква од Цариградската патријаршија. == Борба за црковна независност == Иларион Макариополски е најпознат по својата улога во борбата за создавање на независна Бугарска православна црква. Во тоа време, бугарското население било под духовна власт на Цариградската патријаршија, која била доминирана од грчкото свештенство. Оваа состојба водела до асимилација на бугарското население, бидејќи богослужбите и образованието биле на грчки јазик. Иларион, заедно со други преродбеници како Неофит Бозвели, бил меѓу првите што гласно се залагале за правото на Бугарите да имаат сопствена црква со богослужби на бугарски јазик. Во 1840-тите и 1850-тите години, Иларион активно работел во Константинопол, каде што се вклучил во преговори со османлиските власти и Цариградската патријаршија. Неговите напори кулминирале во 1860 година, кога за време на Велигденската служба во бугарската црква „Свети Стефан“ во Константинопол, тој отворено го отфрлил споменувањето на името на цариградскиот патријарх и прогласил духовна независност. Овој чин, познат како „Велигденската акција“, бил клучен момент во борбата за бугарската црковна независност и го инспирирал бугарското население да продолжи со борбата. == Основање на Бугарската егзархија == Како резултат на долгогодишните напори на Иларион и другите бугарски дејци, во 1870 година бил издаден султански ферман, со кој била основана Бугарската егзархија. Иларион бил назначен за епископ на Макариопол и станал еден од клучните лидери во новоформираната црква. Ова било огромен успех за бугарското национално движење, бидејќи егзархијата не само што обезбедила црковна независност, туку и го зајакнала чувството за национален идентитет меѓу Бугарите. == Подоцнежен живот и наследство == Иларион Макариополски продолжил да работи за зајакнување на позициите на Бугарската егзархија до крајот на својот живот. Тој бил познат по својата скромност, посветеност и длабока вера. Починал на 4 јуни 1875 година во Константинопол, оставајќи зад себе богато наследство како еден од столбовите на Бугарското преродбеничко движење. Неговите придонеси не се ограничуваат само на црковната борба. Иларион бил и поборник за просвета, поддржувајќи отворањето на бугарски училишта и ширењето на образованието на бугарски јазик. Неговата работа помогнала да се постават темелите за подоцнежното ослободување на Бугарија од османлиското владеење во 1878 година. etnaas794sl2bfr5pccru7zk40qs9kf 5388179 5388171 2025-07-07T09:23:36Z Buli 2648 5388179 wikitext text/x-wiki '''Иларион Макариополски''', роден како '''Стојан Стојанов Михајловски''', е една од најзначајните фигури во бугарското преродбеничко движење, познат како духовен водач и борец за црковна и национална независност. Роден е во септември 1812 година во градот [[Елена (град)|Елена]], во семејство со грузиски корени, што одиграло важна улога во неговото формирање како личност. Неговиот живот е исполнет со многу пресвртни моменти, кои го направиле симбол на борбата за бугарска духовна и национална еманципација. == Ран живот и образование == Иларион Макариополски е роден во [[Елена (град)|Елена]], тогаш дел од [[Османлиска Империја|Османлиската империја]]. Неговото семејство било релативно заможна, а неговите родители го воспитувале во духот на христијанските вредности и бугарската национална свест. Уште од мали нозе, Стојан покажувал голем интерес кон учењето и религијата. На 12-годишна возраст бил испратен во манастирот во близина на Елена, каде започнал да се образува во црковните науки. Подоцна, продолжил со своето образование во грчкото училиште во [[Куручешме]], Константинопол (денешен Истанбул), каде што се запознал со грчката култура и јазик, но и со предизвиците на хеленизацијата на бугарското население. == Монашки пат и црковна кариера == Во 1832 година, на возраст од 20 години, Стојан се замонашил под името Иларион во манастирот „Свети Спас“ во Макариопол (денешен град [[Трговиште (Бугарија)|Трговиште]]). Овој момент го означил почетокот на неговата црковна кариера. Брзо напредувал во црковната хиерархија поради својата интелигенција, посветеност и ораторски способности. Во 1844 година бил назначен за архимандрит, а подоцна бил испратен во Константинопол, каде што станал активен учесник во борбата за независност на Бугарската црква од Цариградската патријаршија. == Борба за црковна независност == Иларион Макариополски е најпознат по својата улога во борбата за создавање на независна Бугарска православна црква. Во тоа време, бугарското население било под духовна власт на Цариградската патријаршија, која била доминирана од грчкото свештенство. Оваа состојба водела до асимилација на бугарското население, бидејќи богослужбите и образованието биле на грчки јазик. Иларион, заедно со други преродбеници како Неофит Бозвели, бил меѓу првите што гласно се залагале за правото на Бугарите да имаат сопствена црква со богослужби на бугарски јазик. Во 1840-тите и 1850-тите години, Иларион активно работел во Константинопол, каде што се вклучил во преговори со османлиските власти и Цариградската патријаршија. Неговите напори кулминирале во 1860 година, кога за време на Велигденската служба во бугарската црква „Свети Стефан“ во Константинопол, тој отворено го отфрлил споменувањето на името на цариградскиот патријарх и прогласил духовна независност. Овој чин, познат како „Велигденската акција“, бил клучен момент во борбата за бугарската црковна независност и го инспирирал бугарското население да продолжи со борбата. == Основање на Бугарската егзархија == Како резултат на долгогодишните напори на Иларион и другите бугарски дејци, во 1870 година бил издаден султански ферман, со кој била основана Бугарската егзархија. Иларион бил назначен за епископ на Макариопол и станал еден од клучните лидери во новоформираната црква. Ова било огромен успех за бугарското национално движење, бидејќи егзархијата не само што обезбедила црковна независност, туку и го зајакнала чувството за национален идентитет меѓу Бугарите. == Подоцнежен живот и наследство == Иларион Макариополски продолжил да работи за зајакнување на позициите на Бугарската егзархија до крајот на својот живот. Тој бил познат по својата скромност, посветеност и длабока вера. Починал на 4 јуни 1875 година во Константинопол, оставајќи зад себе богато наследство како еден од столбовите на Бугарското преродбеничко движење. Неговите придонеси не се ограничуваат само на црковната борба. Иларион бил и поборник за просвета, поддржувајќи отворањето на бугарски училишта и ширењето на образованието на бугарски јазик. Неговата работа помогнала да се постават темелите за подоцнежното ослободување на Бугарија од османлиското владеење во 1878 година. naqwbc2v0ko3p8l6od09dkrxezr97or 5388180 5388179 2025-07-07T09:28:04Z Buli 2648 /* Борба за црковна независност */ 5388180 wikitext text/x-wiki '''Иларион Макариополски''', роден како '''Стојан Стојанов Михајловски''', е една од најзначајните фигури во бугарското преродбеничко движење, познат како духовен водач и борец за црковна и национална независност. Роден е во септември 1812 година во градот [[Елена (град)|Елена]], во семејство со грузиски корени, што одиграло важна улога во неговото формирање како личност. Неговиот живот е исполнет со многу пресвртни моменти, кои го направиле симбол на борбата за бугарска духовна и национална еманципација. == Ран живот и образование == Иларион Макариополски е роден во [[Елена (град)|Елена]], тогаш дел од [[Османлиска Империја|Османлиската империја]]. Неговото семејство било релативно заможна, а неговите родители го воспитувале во духот на христијанските вредности и бугарската национална свест. Уште од мали нозе, Стојан покажувал голем интерес кон учењето и религијата. На 12-годишна возраст бил испратен во манастирот во близина на Елена, каде започнал да се образува во црковните науки. Подоцна, продолжил со своето образование во грчкото училиште во [[Куручешме]], Константинопол (денешен Истанбул), каде што се запознал со грчката култура и јазик, но и со предизвиците на хеленизацијата на бугарското население. == Монашки пат и црковна кариера == Во 1832 година, на возраст од 20 години, Стојан се замонашил под името Иларион во манастирот „Свети Спас“ во Макариопол (денешен град [[Трговиште (Бугарија)|Трговиште]]). Овој момент го означил почетокот на неговата црковна кариера. Брзо напредувал во црковната хиерархија поради својата интелигенција, посветеност и ораторски способности. Во 1844 година бил назначен за архимандрит, а подоцна бил испратен во Константинопол, каде што станал активен учесник во борбата за независност на Бугарската црква од Цариградската патријаршија. == Борба за црковна независност == Иларион Макариополски е најпознат по својата улога во борбата за создавање на независна Бугарска православна црква. Во тоа време, бугарското население било под духовна власт на Цариградската патријаршија, која била доминирана од грчкото свештенство. Оваа состојба водела до асимилација на бугарското население, бидејќи богослужбите и образованието биле на грчки јазик. Иларион, заедно со други преродбеници како [[Неофит Бозвели]], бил меѓу првите што гласно се залагале за правото на Бугарите да имаат сопствена црква со богослужби на бугарски јазик. Во 1840-тите и 1850-тите години, Иларион активно работел во Константинопол, каде што се вклучил во преговори со османлиските власти и Цариградската патријаршија. Неговите напори кулминирале во 1860 година, кога за време на Велигденската служба во бугарската црква „Свети Стефан“ во Константинопол, тој отворено го отфрлил споменувањето на името на цариградскиот патријарх и прогласил духовна независност. Овој чин, познат како „Велигденската акција“, бил клучен момент во борбата за бугарската црковна независност и го инспирирал бугарското население да продолжи со борбата. == Основање на Бугарската егзархија == Како резултат на долгогодишните напори на Иларион и другите бугарски дејци, во 1870 година бил издаден султански ферман, со кој била основана [[Бугарска егзархија|Бугарската егзархија]]. Иларион бил назначен за епископ на Макариопол и станал еден од клучните лидери во новоформираната црква. Ова било огромен успех за бугарското национално движење, бидејќи егзархијата не само што обезбедила црковна независност, туку и го зајакнала чувството за национален идентитет меѓу Бугарите. == Подоцнежен живот и наследство == Иларион Макариополски продолжил да работи за зајакнување на позициите на Бугарската егзархија до крајот на својот живот. Тој бил познат по својата скромност, посветеност и длабока вера. Починал на 4 јуни 1875 година во Константинопол, оставајќи зад себе богато наследство како еден од столбовите на Бугарското преродбеничко движење. Неговите придонеси не се ограничуваат само на црковната борба. Иларион бил и поборник за просвета, поддржувајќи отворањето на бугарски училишта и ширењето на образованието на бугарски јазик. Неговата работа помогнала да се постават темелите за подоцнежното ослободување на Бугарија од османлиското владеење во 1878 година. 3d1ufjvmlru2miwg2zg1g3rnnswsoxe 5388182 5388180 2025-07-07T09:29:36Z Buli 2648 /* Подоцнежен живот и наследство */ 5388182 wikitext text/x-wiki '''Иларион Макариополски''', роден како '''Стојан Стојанов Михајловски''', е една од најзначајните фигури во бугарското преродбеничко движење, познат како духовен водач и борец за црковна и национална независност. Роден е во септември 1812 година во градот [[Елена (град)|Елена]], во семејство со грузиски корени, што одиграло важна улога во неговото формирање како личност. Неговиот живот е исполнет со многу пресвртни моменти, кои го направиле симбол на борбата за бугарска духовна и национална еманципација. == Ран живот и образование == Иларион Макариополски е роден во [[Елена (град)|Елена]], тогаш дел од [[Османлиска Империја|Османлиската империја]]. Неговото семејство било релативно заможна, а неговите родители го воспитувале во духот на христијанските вредности и бугарската национална свест. Уште од мали нозе, Стојан покажувал голем интерес кон учењето и религијата. На 12-годишна возраст бил испратен во манастирот во близина на Елена, каде започнал да се образува во црковните науки. Подоцна, продолжил со своето образование во грчкото училиште во [[Куручешме]], Константинопол (денешен Истанбул), каде што се запознал со грчката култура и јазик, но и со предизвиците на хеленизацијата на бугарското население. == Монашки пат и црковна кариера == Во 1832 година, на возраст од 20 години, Стојан се замонашил под името Иларион во манастирот „Свети Спас“ во Макариопол (денешен град [[Трговиште (Бугарија)|Трговиште]]). Овој момент го означил почетокот на неговата црковна кариера. Брзо напредувал во црковната хиерархија поради својата интелигенција, посветеност и ораторски способности. Во 1844 година бил назначен за архимандрит, а подоцна бил испратен во Константинопол, каде што станал активен учесник во борбата за независност на Бугарската црква од Цариградската патријаршија. == Борба за црковна независност == Иларион Макариополски е најпознат по својата улога во борбата за создавање на независна Бугарска православна црква. Во тоа време, бугарското население било под духовна власт на Цариградската патријаршија, која била доминирана од грчкото свештенство. Оваа состојба водела до асимилација на бугарското население, бидејќи богослужбите и образованието биле на грчки јазик. Иларион, заедно со други преродбеници како [[Неофит Бозвели]], бил меѓу првите што гласно се залагале за правото на Бугарите да имаат сопствена црква со богослужби на бугарски јазик. Во 1840-тите и 1850-тите години, Иларион активно работел во Константинопол, каде што се вклучил во преговори со османлиските власти и Цариградската патријаршија. Неговите напори кулминирале во 1860 година, кога за време на Велигденската служба во бугарската црква „Свети Стефан“ во Константинопол, тој отворено го отфрлил споменувањето на името на цариградскиот патријарх и прогласил духовна независност. Овој чин, познат како „Велигденската акција“, бил клучен момент во борбата за бугарската црковна независност и го инспирирал бугарското население да продолжи со борбата. == Основање на Бугарската егзархија == Како резултат на долгогодишните напори на Иларион и другите бугарски дејци, во 1870 година бил издаден султански ферман, со кој била основана [[Бугарска егзархија|Бугарската егзархија]]. Иларион бил назначен за епископ на Макариопол и станал еден од клучните лидери во новоформираната црква. Ова било огромен успех за бугарското национално движење, бидејќи егзархијата не само што обезбедила црковна независност, туку и го зајакнала чувството за национален идентитет меѓу Бугарите. == Подоцнежен живот и наследство == Иларион Макариополски продолжил да работи за зајакнување на позициите на Бугарската егзархија до крајот на својот живот. Тој бил познат по својата скромност, посветеност и длабока вера. Починал на 4 јуни 1875 година во Константинопол, оставајќи зад себе богато наследство како еден од столбовите на Бугарското преродбеничко движење. Неговите придонеси не се ограничуваат само на црковната борба. Иларион бил и поборник за просвета, поддржувајќи отворањето на бугарски училишта и ширењето на образованието на бугарски јазик. Неговата работа помогнала да се постават темелите за подоцнежното ослободување на Бугарија од османлиското владеење во 1878 година. [[Категорија:Родени во 1812 година]] [[Категорија:Починати во 1875 година]] guhudjdnhginqt55wcwacipdyhhoatx 5388183 5388182 2025-07-07T09:30:28Z Buli 2648 5388183 wikitext text/x-wiki [[Податотека:Hilarion of Makariopolis by Toma Hitrov (cropped).jpg|right|thumb|Иларион Макариополски]] '''Иларион Макариополски''', роден како '''Стојан Стојанов Михајловски''', е една од најзначајните фигури во бугарското преродбеничко движење, познат како духовен водач и борец за црковна и национална независност. Роден е во септември 1812 година во градот [[Елена (град)|Елена]], во семејство со грузиски корени, што одиграло важна улога во неговото формирање како личност. Неговиот живот е исполнет со многу пресвртни моменти, кои го направиле симбол на борбата за бугарска духовна и национална еманципација. == Ран живот и образование == Иларион Макариополски е роден во [[Елена (град)|Елена]], тогаш дел од [[Османлиска Империја|Османлиската империја]]. Неговото семејство било релативно заможна, а неговите родители го воспитувале во духот на христијанските вредности и бугарската национална свест. Уште од мали нозе, Стојан покажувал голем интерес кон учењето и религијата. На 12-годишна возраст бил испратен во манастирот во близина на Елена, каде започнал да се образува во црковните науки. Подоцна, продолжил со своето образование во грчкото училиште во [[Куручешме]], Константинопол (денешен Истанбул), каде што се запознал со грчката култура и јазик, но и со предизвиците на хеленизацијата на бугарското население. == Монашки пат и црковна кариера == Во 1832 година, на возраст од 20 години, Стојан се замонашил под името Иларион во манастирот „Свети Спас“ во Макариопол (денешен град [[Трговиште (Бугарија)|Трговиште]]). Овој момент го означил почетокот на неговата црковна кариера. Брзо напредувал во црковната хиерархија поради својата интелигенција, посветеност и ораторски способности. Во 1844 година бил назначен за архимандрит, а подоцна бил испратен во Константинопол, каде што станал активен учесник во борбата за независност на Бугарската црква од Цариградската патријаршија. == Борба за црковна независност == Иларион Макариополски е најпознат по својата улога во борбата за создавање на независна Бугарска православна црква. Во тоа време, бугарското население било под духовна власт на Цариградската патријаршија, која била доминирана од грчкото свештенство. Оваа состојба водела до асимилација на бугарското население, бидејќи богослужбите и образованието биле на грчки јазик. Иларион, заедно со други преродбеници како [[Неофит Бозвели]], бил меѓу првите што гласно се залагале за правото на Бугарите да имаат сопствена црква со богослужби на бугарски јазик. Во 1840-тите и 1850-тите години, Иларион активно работел во Константинопол, каде што се вклучил во преговори со османлиските власти и Цариградската патријаршија. Неговите напори кулминирале во 1860 година, кога за време на Велигденската служба во бугарската црква „Свети Стефан“ во Константинопол, тој отворено го отфрлил споменувањето на името на цариградскиот патријарх и прогласил духовна независност. Овој чин, познат како „Велигденската акција“, бил клучен момент во борбата за бугарската црковна независност и го инспирирал бугарското население да продолжи со борбата. == Основање на Бугарската егзархија == Како резултат на долгогодишните напори на Иларион и другите бугарски дејци, во 1870 година бил издаден султански ферман, со кој била основана [[Бугарска егзархија|Бугарската егзархија]]. Иларион бил назначен за епископ на Макариопол и станал еден од клучните лидери во новоформираната црква. Ова било огромен успех за бугарското национално движење, бидејќи егзархијата не само што обезбедила црковна независност, туку и го зајакнала чувството за национален идентитет меѓу Бугарите. == Подоцнежен живот и наследство == Иларион Макариополски продолжил да работи за зајакнување на позициите на Бугарската егзархија до крајот на својот живот. Тој бил познат по својата скромност, посветеност и длабока вера. Починал на 4 јуни 1875 година во Константинопол, оставајќи зад себе богато наследство како еден од столбовите на Бугарското преродбеничко движење. Неговите придонеси не се ограничуваат само на црковната борба. Иларион бил и поборник за просвета, поддржувајќи отворањето на бугарски училишта и ширењето на образованието на бугарски јазик. Неговата работа помогнала да се постават темелите за подоцнежното ослободување на Бугарија од османлиското владеење во 1878 година. [[Категорија:Родени во 1812 година]] [[Категорија:Починати во 1875 година]] 2wjyxv6ydwjd1ra4stvdfqhm6c7zjav 5388233 5388183 2025-07-07T09:54:55Z Buli 2648 /* Основање на Бугарската егзархија */ 5388233 wikitext text/x-wiki [[Податотека:Hilarion of Makariopolis by Toma Hitrov (cropped).jpg|right|thumb|Иларион Макариополски]] '''Иларион Макариополски''', роден како '''Стојан Стојанов Михајловски''', е една од најзначајните фигури во бугарското преродбеничко движење, познат како духовен водач и борец за црковна и национална независност. Роден е во септември 1812 година во градот [[Елена (град)|Елена]], во семејство со грузиски корени, што одиграло важна улога во неговото формирање како личност. Неговиот живот е исполнет со многу пресвртни моменти, кои го направиле симбол на борбата за бугарска духовна и национална еманципација. == Ран живот и образование == Иларион Макариополски е роден во [[Елена (град)|Елена]], тогаш дел од [[Османлиска Империја|Османлиската империја]]. Неговото семејство било релативно заможна, а неговите родители го воспитувале во духот на христијанските вредности и бугарската национална свест. Уште од мали нозе, Стојан покажувал голем интерес кон учењето и религијата. На 12-годишна возраст бил испратен во манастирот во близина на Елена, каде започнал да се образува во црковните науки. Подоцна, продолжил со своето образование во грчкото училиште во [[Куручешме]], Константинопол (денешен Истанбул), каде што се запознал со грчката култура и јазик, но и со предизвиците на хеленизацијата на бугарското население. == Монашки пат и црковна кариера == Во 1832 година, на возраст од 20 години, Стојан се замонашил под името Иларион во манастирот „Свети Спас“ во Макариопол (денешен град [[Трговиште (Бугарија)|Трговиште]]). Овој момент го означил почетокот на неговата црковна кариера. Брзо напредувал во црковната хиерархија поради својата интелигенција, посветеност и ораторски способности. Во 1844 година бил назначен за архимандрит, а подоцна бил испратен во Константинопол, каде што станал активен учесник во борбата за независност на Бугарската црква од Цариградската патријаршија. == Борба за црковна независност == Иларион Макариополски е најпознат по својата улога во борбата за создавање на независна Бугарска православна црква. Во тоа време, бугарското население било под духовна власт на Цариградската патријаршија, која била доминирана од грчкото свештенство. Оваа состојба водела до асимилација на бугарското население, бидејќи богослужбите и образованието биле на грчки јазик. Иларион, заедно со други преродбеници како [[Неофит Бозвели]], бил меѓу првите што гласно се залагале за правото на Бугарите да имаат сопствена црква со богослужби на бугарски јазик. Во 1840-тите и 1850-тите години, Иларион активно работел во Константинопол, каде што се вклучил во преговори со османлиските власти и Цариградската патријаршија. Неговите напори кулминирале во 1860 година, кога за време на Велигденската служба во бугарската црква „Свети Стефан“ во Константинопол, тој отворено го отфрлил споменувањето на името на цариградскиот патријарх и прогласил духовна независност. Овој чин, познат како „Велигденската акција“, бил клучен момент во борбата за бугарската црковна независност и го инспирирал бугарското население да продолжи со борбата. == Основање на Бугарската егзархија == [[Податотека:BulgarianReligiousAssembly1872.jpg|мини|десно|Учесници во Бугарскиот црковно-народен собор во Цариград во 1871 година, меѓу кои се наоѓа и Иларион Макариополски]] Како резултат на долгогодишните напори на Иларион и другите бугарски дејци, во 1870 година бил издаден султански ферман, со кој била основана [[Бугарска егзархија|Бугарската егзархија]]. Иларион бил назначен за епископ на Макариопол и станал еден од клучните лидери во новоформираната црква. Ова било огромен успех за бугарското национално движење, бидејќи егзархијата не само што обезбедила црковна независност, туку и го зајакнала чувството за национален идентитет меѓу Бугарите. == Подоцнежен живот и наследство == Иларион Макариополски продолжил да работи за зајакнување на позициите на Бугарската егзархија до крајот на својот живот. Тој бил познат по својата скромност, посветеност и длабока вера. Починал на 4 јуни 1875 година во Константинопол, оставајќи зад себе богато наследство како еден од столбовите на Бугарското преродбеничко движење. Неговите придонеси не се ограничуваат само на црковната борба. Иларион бил и поборник за просвета, поддржувајќи отворањето на бугарски училишта и ширењето на образованието на бугарски јазик. Неговата работа помогнала да се постават темелите за подоцнежното ослободување на Бугарија од османлиското владеење во 1878 година. [[Категорија:Родени во 1812 година]] [[Категорија:Починати во 1875 година]] 9gab0zp4cp9jcezdd10tbs03v4m05gx 4 1374150 5388173 2025-07-07T09:17:27Z Kiril Simeonovski 3243 Пренасочување кон [[Википедија:Уредувачки денови 2025/8 јули]] 5388173 wikitext text/x-wiki #ПРЕНАСОЧУВАЊЕ [[Википедија:Уредувачки денови 2025/8 јули]] hul5zzn4dyj1cdsfbrpit1nhdcyumex 4 1374151 5388174 2025-07-07T09:17:51Z Kiril Simeonovski 3243 Пренасочување кон [[Википедија:Уредувачки денови 2025/10 јули]] 5388174 wikitext text/x-wiki #ПРЕНАСОЧУВАЊЕ [[Википедија:Уредувачки денови 2025/10 јули]] 31arsg28n0dou5tghnbgvz2stpt32df 4 1374152 5388175 2025-07-07T09:18:14Z Kiril Simeonovski 3243 Пренасочување кон [[Википедија:Уредувачки денови 2025/15 јули]] 5388175 wikitext text/x-wiki #ПРЕНАСОЧУВАЊЕ [[Википедија:Уредувачки денови 2025/15 јули]] msmmjkwac3v5vcuz05earvmptvwhy66 4 1374153 5388176 2025-07-07T09:18:32Z Kiril Simeonovski 3243 Пренасочување кон [[Википедија:Уредувачки денови 2025/17 јули]] 5388176 wikitext text/x-wiki #ПРЕНАСОЧУВАЊЕ [[Википедија:Уредувачки денови 2025/17 јули]] 29u3v407djzhxdek1vgn5doex2rqph5 4 1374154 5388177 2025-07-07T09:18:48Z Kiril Simeonovski 3243 Пренасочување кон [[Википедија:Уредувачки денови 2025/22 јули]] 5388177 wikitext text/x-wiki #ПРЕНАСОЧУВАЊЕ [[Википедија:Уредувачки денови 2025/22 јули]] 4j3d2dzth15jjg5ztg0n5inxe67zmrc 4 1374155 5388178 2025-07-07T09:19:10Z Kiril Simeonovski 3243 Пренасочување кон [[Википедија:Уредувачки денови 2025/24 јули]] 5388178 wikitext text/x-wiki #ПРЕНАСОЧУВАЊЕ [[Википедија:Уредувачки денови 2025/24 јули]] ehttkyvwf5h1pypdxsykheli2900mmo 4 1374156 5388186 2025-07-07T09:33:24Z Kiril Simeonovski 3243 Пренасочување кон [[Википедија:Уредувачки денови 2025/29 јули]] 5388186 wikitext text/x-wiki #ПРЕНАСОЧУВАЊЕ [[Википедија:Уредувачки денови 2025/29 јули]] 923lrh6vcyx2shh6iezktxci5u7vdae 4 1374157 5388187 2025-07-07T09:33:46Z Kiril Simeonovski 3243 Пренасочување кон [[Википедија:Уредувачки денови 2025/31 јули]] 5388187 wikitext text/x-wiki #ПРЕНАСОЧУВАЊЕ [[Википедија:Уредувачки денови 2025/31 јули]] qfwifrehwjomqjy4yegy6pvg671oskn 4 1374158 5388188 2025-07-07T09:34:30Z Kiril Simeonovski 3243 Пренасочување кон [[Википедија:Уредувачки денови 2025/5 август]] 5388188 wikitext text/x-wiki #ПРЕНАСОЧУВАЊЕ [[Википедија:Уредувачки денови 2025/5 август]] jb1d15hamsvhmlifbn3ngux81ksp1h7 4 1374159 5388189 2025-07-07T09:34:42Z Kiril Simeonovski 3243 Пренасочување кон [[Википедија:Уредувачки денови 2025/7 август]] 5388189 wikitext text/x-wiki #ПРЕНАСОЧУВАЊЕ [[Википедија:Уредувачки денови 2025/7 август]] ktvgbxempcjdje3lqgqmsxnl7nkhbgw 4 1374160 5388190 2025-07-07T09:34:55Z Kiril Simeonovski 3243 Пренасочување кон [[Википедија:Уредувачки денови 2025/12 август]] 5388190 wikitext text/x-wiki #ПРЕНАСОЧУВАЊЕ [[Википедија:Уредувачки денови 2025/12 август]] or92ertj62a01exc1w2uxia9hbpadlh 4 1374161 5388191 2025-07-07T09:35:09Z Kiril Simeonovski 3243 Пренасочување кон [[Википедија:Уредувачки денови 2025/14 август]] 5388191 wikitext text/x-wiki #ПРЕНАСОЧУВАЊЕ [[Википедија:Уредувачки денови 2025/14 август]] mcooalkvda4z9k6yekkqvscg8ehk4xi 4 1374162 5388192 2025-07-07T09:36:13Z Kiril Simeonovski 3243 Пренасочување кон [[Википедија:Уредувачки денови 2025/19 август]] 5388192 wikitext text/x-wiki #ПРЕНАСОЧУВАЊЕ [[Википедија:Уредувачки денови 2025/19 август]] lnujx5dx3c0jndeod6anjxqsb81owxr 4 1374163 5388193 2025-07-07T09:36:33Z Kiril Simeonovski 3243 Пренасочување кон [[Википедија:Уредувачки денови 2025/21 август]] 5388193 wikitext text/x-wiki #ПРЕНАСОЧУВАЊЕ [[Википедија:Уредувачки денови 2025/21 август]] 2l457d4wpl9ycd3fu2kq5h4k00hfwjz 4 1374164 5388194 2025-07-07T09:36:50Z Kiril Simeonovski 3243 Пренасочување кон [[Википедија:Уредувачки денови 2025/26 август]] 5388194 wikitext text/x-wiki #ПРЕНАСОЧУВАЊЕ [[Википедија:Уредувачки денови 2025/26 август]] r5aa1e3iuvl6pvjlnrlze60wbk5bm4e 4 1374165 5388195 2025-07-07T09:37:09Z Kiril Simeonovski 3243 Пренасочување кон [[Википедија:Уредувачки денови 2025/28 август]] 5388195 wikitext text/x-wiki #ПРЕНАСОЧУВАЊЕ [[Википедија:Уредувачки денови 2025/28 август]] 26jyfnf6fhkpaugs6vw03po4fh8py8m 4 1374166 5388196 2025-07-07T09:37:29Z Kiril Simeonovski 3243 Пренасочување кон [[Википедија:Уредувачки денови 2025/2 септември]] 5388196 wikitext text/x-wiki #ПРЕНАСОЧУВАЊЕ [[Википедија:Уредувачки денови 2025/2 септември]] l1mx0cokdnos76dkxi9uvz7u65livc8 4 1374167 5388197 2025-07-07T09:37:50Z Kiril Simeonovski 3243 Пренасочување кон [[Википедија:Уредувачки денови 2025/4 септември]] 5388197 wikitext text/x-wiki #ПРЕНАСОЧУВАЊЕ [[Википедија:Уредувачки денови 2025/4 септември]] qr5bzy1tio5qcd22yfzc329awaqnit7 4 1374168 5388198 2025-07-07T09:38:05Z Kiril Simeonovski 3243 Пренасочување кон [[Википедија:Уредувачки денови 2025/9 септември]] 5388198 wikitext text/x-wiki #ПРЕНАСОЧУВАЊЕ [[Википедија:Уредувачки денови 2025/9 септември]] 9zbzvv68968ztfg32y4y1yo61jwibwf 4 1374169 5388199 2025-07-07T09:38:21Z Kiril Simeonovski 3243 Пренасочување кон [[Википедија:Уредувачки денови 2025/11 септември]] 5388199 wikitext text/x-wiki #ПРЕНАСОЧУВАЊЕ [[Википедија:Уредувачки денови 2025/11 септември]] tqdxebfi0v1h6ctagsscmh0txoqks36 4 1374170 5388200 2025-07-07T09:38:40Z Kiril Simeonovski 3243 Пренасочување кон [[Википедија:Уредувачки денови 2025/16 септември]] 5388200 wikitext text/x-wiki #ПРЕНАСОЧУВАЊЕ [[Википедија:Уредувачки денови 2025/16 септември]] 7jtztwe9s1l6puu9ql96shb5mfmbfc8 4 1374171 5388201 2025-07-07T09:38:59Z Kiril Simeonovski 3243 Пренасочување кон [[Википедија:Уредувачки денови 2025/18 септември]] 5388201 wikitext text/x-wiki #ПРЕНАСОЧУВАЊЕ [[Википедија:Уредувачки денови 2025/18 септември]] 8vkuzfmcdu4oppe86jo2101aipkpv9f 4 1374172 5388202 2025-07-07T09:39:21Z Kiril Simeonovski 3243 Пренасочување кон [[Википедија:Уредувачки денови 2025/23 септември]] 5388202 wikitext text/x-wiki #ПРЕНАСОЧУВАЊЕ [[Википедија:Уредувачки денови 2025/23 септември]] qynsjtfgujwnpsyjj1yfzkgb5nhwsvd 4 1374173 5388203 2025-07-07T09:39:36Z Kiril Simeonovski 3243 Пренасочување кон [[Википедија:Уредувачки денови 2025/25 септември]] 5388203 wikitext text/x-wiki #ПРЕНАСОЧУВАЊЕ [[Википедија:Уредувачки денови 2025/25 септември]] edepkn2vb0ymykak8xbd79a9dukfoq4 4 1374174 5388204 2025-07-07T09:39:53Z Kiril Simeonovski 3243 Пренасочување кон [[Википедија:Уредувачки денови 2025/30 септември]] 5388204 wikitext text/x-wiki #ПРЕНАСОЧУВАЊЕ [[Википедија:Уредувачки денови 2025/30 септември]] 8rodhu9jjkfiitd29eexep6wvt9mjqf 4 1374175 5388205 2025-07-07T09:40:14Z Kiril Simeonovski 3243 Пренасочување кон [[Википедија:Уредувачки денови 2025/2 октомври]] 5388205 wikitext text/x-wiki #ПРЕНАСОЧУВАЊЕ [[Википедија:Уредувачки денови 2025/2 октомври]] proyudo58vwgosnuj2nq5r3a6zyzljh 4 1374176 5388206 2025-07-07T09:42:57Z Kiril Simeonovski 3243 Пренасочување кон [[Википедија:Уредувачки денови 2025/7 октомври]] 5388206 wikitext text/x-wiki #ПРЕНАСОЧУВАЊЕ [[Википедија:Уредувачки денови 2025/7 октомври]] 3jmstosnx7krdj8wpyjnxeto2r212uz 4 1374177 5388207 2025-07-07T09:43:22Z Kiril Simeonovski 3243 Пренасочување кон [[Википедија:Уредувачки денови 2025/9 октомври]] 5388207 wikitext text/x-wiki #ПРЕНАСОЧУВАЊЕ [[Википедија:Уредувачки денови 2025/9 октомври]] jzlwq6eml5kcl4b2u4njmp1ioazewdf 4 1374178 5388208 2025-07-07T09:43:36Z Kiril Simeonovski 3243 Пренасочување кон [[Википедија:Уредувачки денови 2025/14 октомври]] 5388208 wikitext text/x-wiki #ПРЕНАСОЧУВАЊЕ [[Википедија:Уредувачки денови 2025/14 октомври]] hpq1tty742c3b7ncgoadaufzsgh1oq9 4 1374179 5388209 2025-07-07T09:43:50Z Kiril Simeonovski 3243 Пренасочување кон [[Википедија:Уредувачки денови 2025/16 октомври]] 5388209 wikitext text/x-wiki #ПРЕНАСОЧУВАЊЕ [[Википедија:Уредувачки денови 2025/16 октомври]] 8r00guukftfqlr2cpl63vat1vwfjlre 4 1374180 5388210 2025-07-07T09:44:07Z Kiril Simeonovski 3243 Пренасочување кон [[Википедија:Уредувачки денови 2025/21 октомври]] 5388210 wikitext text/x-wiki #ПРЕНАСОЧУВАЊЕ [[Википедија:Уредувачки денови 2025/21 октомври]] eq3pdv5eyr7k3ngthxts7phcrklsvmw 4 1374181 5388211 2025-07-07T09:44:21Z Kiril Simeonovski 3243 Пренасочување кон [[Википедија:Уредувачки денови 2025/23 октомври]] 5388211 wikitext text/x-wiki #ПРЕНАСОЧУВАЊЕ [[Википедија:Уредувачки денови 2025/23 октомври]] dk9tj2lwu47ica6pt7mej7try630pl8 4 1374182 5388212 2025-07-07T09:44:41Z Kiril Simeonovski 3243 Пренасочување кон [[Википедија:Уредувачки денови 2025/28 октомври]] 5388212 wikitext text/x-wiki #ПРЕНАСОЧУВАЊЕ [[Википедија:Уредувачки денови 2025/28 октомври]] eoshonyd1yod5ts4rbcppq6yihio0yj 4 1374183 5388214 2025-07-07T09:44:55Z Kiril Simeonovski 3243 Пренасочување кон [[Википедија:Уредувачки денови 2025/30 октомври]] 5388214 wikitext text/x-wiki #ПРЕНАСОЧУВАЊЕ [[Википедија:Уредувачки денови 2025/30 октомври]] evk8l3rxlwo6m3uppo2htt830rv9k69 4 1374184 5388215 2025-07-07T09:45:23Z Kiril Simeonovski 3243 Пренасочување кон [[Википедија:Уредувачки денови 2025/4 ноември]] 5388215 wikitext text/x-wiki #ПРЕНАСОЧУВАЊЕ [[Википедија:Уредувачки денови 2025/4 ноември]] hvvgguh3vd9csbtam5ayhmtzo7lw98l 4 1374185 5388217 2025-07-07T09:45:39Z Kiril Simeonovski 3243 Пренасочување кон [[Википедија:Уредувачки денови 2025/6 ноември]] 5388217 wikitext text/x-wiki #ПРЕНАСОЧУВАЊЕ [[Википедија:Уредувачки денови 2025/6 ноември]] fj8vavztozqrrm73t16aqz1tn7t7hq4 4 1374186 5388218 2025-07-07T09:46:04Z Kiril Simeonovski 3243 Пренасочување кон [[Википедија:Уредувачки денови 2025/11 ноември]] 5388218 wikitext text/x-wiki #ПРЕНАСОЧУВАЊЕ [[Википедија:Уредувачки денови 2025/11 ноември]] d3xxtlcczqhcrjttkqz9fjkeyup2bdo 4 1374187 5388219 2025-07-07T09:46:20Z Kiril Simeonovski 3243 Пренасочување кон [[Википедија:Уредувачки денови 2025/13 ноември]] 5388219 wikitext text/x-wiki #ПРЕНАСОЧУВАЊЕ [[Википедија:Уредувачки денови 2025/13 ноември]] mg191nd44x9xwm3gx6r04pavzwxthx3 4 1374188 5388220 2025-07-07T09:46:36Z Kiril Simeonovski 3243 Пренасочување кон [[Википедија:Уредувачки денови 2025/18 ноември]] 5388220 wikitext text/x-wiki #ПРЕНАСОЧУВАЊЕ [[Википедија:Уредувачки денови 2025/18 ноември]] 0nixb6dij9sum6tad6067mjjouoztew 4 1374189 5388221 2025-07-07T09:46:50Z Kiril Simeonovski 3243 Пренасочување кон [[Википедија:Уредувачки денови 2025/20 ноември]] 5388221 wikitext text/x-wiki #ПРЕНАСОЧУВАЊЕ [[Википедија:Уредувачки денови 2025/20 ноември]] og2arzcvy89rhm0q3ludgvxe7npg2cl 4 1374190 5388222 2025-07-07T09:47:06Z Kiril Simeonovski 3243 Пренасочување кон [[Википедија:Уредувачки денови 2025/25 ноември]] 5388222 wikitext text/x-wiki #ПРЕНАСОЧУВАЊЕ [[Википедија:Уредувачки денови 2025/25 ноември]] ch5f0jdfxmwus23vc10ebepxvzwuj1r 4 1374191 5388223 2025-07-07T09:47:21Z Kiril Simeonovski 3243 Пренасочување кон [[Википедија:Уредувачки денови 2025/27 ноември]] 5388223 wikitext text/x-wiki #ПРЕНАСОЧУВАЊЕ [[Википедија:Уредувачки денови 2025/27 ноември]] s81pld5orf214u9qy2scbhzdeflrg60 4 1374192 5388224 2025-07-07T09:47:41Z Kiril Simeonovski 3243 Пренасочување кон [[Википедија:Уредувачки денови 2025/2 декември]] 5388224 wikitext text/x-wiki #ПРЕНАСОЧУВАЊЕ [[Википедија:Уредувачки денови 2025/2 декември]] 6dve9gkkgacbfis21b40342ydlmh2kx 4 1374193 5388225 2025-07-07T09:47:57Z Kiril Simeonovski 3243 Пренасочување кон [[Википедија:Уредувачки денови 2025/4 декември]] 5388225 wikitext text/x-wiki #ПРЕНАСОЧУВАЊЕ [[Википедија:Уредувачки денови 2025/4 декември]] nnz1j1axf3oh510fm9ivc01qe4igcjq 4 1374194 5388226 2025-07-07T09:48:13Z Kiril Simeonovski 3243 Пренасочување кон [[Википедија:Уредувачки денови 2025/9 декември]] 5388226 wikitext text/x-wiki #ПРЕНАСОЧУВАЊЕ [[Википедија:Уредувачки денови 2025/9 декември]] pvjoq4ijfhwf7ijynwc66rf3zl67f76 4 1374195 5388227 2025-07-07T09:49:20Z Kiril Simeonovski 3243 Пренасочување кон [[Википедија:Уредувачки денови 2025/11 декември]] 5388227 wikitext text/x-wiki #ПРЕНАСОЧУВАЊЕ [[Википедија:Уредувачки денови 2025/11 декември]] lvxek0u3196kbt7maz4xrysyq93a4m4 4 1374196 5388228 2025-07-07T09:49:34Z Kiril Simeonovski 3243 Пренасочување кон [[Википедија:Уредувачки денови 2025/16 декември]] 5388228 wikitext text/x-wiki #ПРЕНАСОЧУВАЊЕ [[Википедија:Уредувачки денови 2025/16 декември]] 7ugbx7n0th0czz2bc9om1q4e7iyl54c 4 1374197 5388229 2025-07-07T09:49:49Z Kiril Simeonovski 3243 Пренасочување кон [[Википедија:Уредувачки денови 2025/18 декември]] 5388229 wikitext text/x-wiki #ПРЕНАСОЧУВАЊЕ [[Википедија:Уредувачки денови 2025/18 декември]] h1oqfpx4e3myvplkozba4l5uv4f6ysn 4 1374198 5388230 2025-07-07T09:50:17Z Kiril Simeonovski 3243 Пренасочување кон [[Википедија:Уредувачки денови 2025/23 декември]] 5388230 wikitext text/x-wiki #ПРЕНАСОЧУВАЊЕ [[Википедија:Уредувачки денови 2025/23 декември]] 4lerbktrjp7rkisujqpdw8uevm09v7z 4 1374199 5388231 2025-07-07T09:50:33Z Kiril Simeonovski 3243 Пренасочување кон [[Википедија:Уредувачки денови 2025/25 декември]] 5388231 wikitext text/x-wiki #ПРЕНАСОЧУВАЊЕ [[Википедија:Уредувачки денови 2025/25 декември]] fedz4w31fx3q0zwasnm537q49fylffl 4 1374200 5388236 2025-07-07T09:57:30Z Kiril Simeonovski 3243 Пренасочување кон [[Википедија:Уредувачки денови 2025/30 декември]] 5388236 wikitext text/x-wiki #ПРЕНАСОЧУВАЊЕ [[Википедија:Уредувачки денови 2025/30 декември]] 5kgibdsn6r88zizlmb63s8l0g8eplrs 4 1374201 5388273 2025-07-07T11:06:32Z Kiril Simeonovski 3243 Пренасочување кон [[Википедија:Уредувачки викенди 2025/5-6 јули]] 5388273 wikitext text/x-wiki #ПРЕНАСОЧУВАЊЕ [[Википедија:Уредувачки викенди 2025/5-6 јули]] s0uta1l8fsnjvfmcqt7mwnveeakoi6g 4 1374202 5388274 2025-07-07T11:07:02Z Kiril Simeonovski 3243 Пренасочување кон [[Википедија:Уредувачки викенди 2025/5-6 јули]] 5388274 wikitext text/x-wiki #ПРЕНАСОЧУВАЊЕ [[Википедија:Уредувачки викенди 2025/5-6 јули]] s0uta1l8fsnjvfmcqt7mwnveeakoi6g 4 1374203 5388276 2025-07-07T11:07:13Z Kiril Simeonovski 3243 Пренасочување кон [[Википедија:Уредувачки викенди 2025/5-6 јули]] 5388276 wikitext text/x-wiki #ПРЕНАСОЧУВАЊЕ [[Википедија:Уредувачки викенди 2025/5-6 јули]] s0uta1l8fsnjvfmcqt7mwnveeakoi6g 4 1374204 5388277 2025-07-07T11:07:32Z Kiril Simeonovski 3243 Пренасочување кон [[Википедија:Уредувачки викенди 2025/12-13 јули]] 5388277 wikitext text/x-wiki #ПРЕНАСОЧУВАЊЕ [[Википедија:Уредувачки викенди 2025/12-13 јули]] 4lk432g3kwjk3sx1vt0cdm0z2yh420v 4 1374205 5388278 2025-07-07T11:07:51Z Kiril Simeonovski 3243 Пренасочување кон [[Википедија:Уредувачки викенди 2025/12-13 јули]] 5388278 wikitext text/x-wiki #ПРЕНАСОЧУВАЊЕ [[Википедија:Уредувачки викенди 2025/12-13 јули]] 4lk432g3kwjk3sx1vt0cdm0z2yh420v 4 1374206 5388279 2025-07-07T11:08:07Z Kiril Simeonovski 3243 Пренасочување кон [[Википедија:Уредувачки викенди 2025/12-13 јули]] 5388279 wikitext text/x-wiki #ПРЕНАСОЧУВАЊЕ [[Википедија:Уредувачки викенди 2025/12-13 јули]] 4lk432g3kwjk3sx1vt0cdm0z2yh420v 4 1374207 5388280 2025-07-07T11:08:27Z Kiril Simeonovski 3243 Пренасочување кон [[Википедија:Уредувачки викенди 2025/19-20 јули]] 5388280 wikitext text/x-wiki #ПРЕНАСОЧУВАЊЕ [[Википедија:Уредувачки викенди 2025/19-20 јули]] cwvhfosxzmx1sq8rjy53y61h7g5joks 4 1374208 5388281 2025-07-07T11:08:55Z Kiril Simeonovski 3243 Пренасочување кон [[Википедија:Уредувачки викенди 2025/19-20 јули]] 5388281 wikitext text/x-wiki #ПРЕНАСОЧУВАЊЕ [[Википедија:Уредувачки викенди 2025/19-20 јули]] cwvhfosxzmx1sq8rjy53y61h7g5joks 4 1374209 5388282 2025-07-07T11:09:20Z Kiril Simeonovski 3243 Пренасочување кон [[Википедија:Уредувачки викенди 2025/19-20 јули]] 5388282 wikitext text/x-wiki #ПРЕНАСОЧУВАЊЕ [[Википедија:Уредувачки викенди 2025/19-20 јули]] cwvhfosxzmx1sq8rjy53y61h7g5joks 4 1374210 5388283 2025-07-07T11:09:40Z Kiril Simeonovski 3243 Пренасочување кон [[Википедија:Уредувачки викенди 2025/26-27 јули]] 5388283 wikitext text/x-wiki #ПРЕНАСОЧУВАЊЕ [[Википедија:Уредувачки викенди 2025/26-27 јули]] mzsqncw90vls3sdpq1l0t7hp0f8y908 4 1374211 5388284 2025-07-07T11:10:05Z Kiril Simeonovski 3243 Пренасочување кон [[Википедија:Уредувачки викенди 2025/26 јули]] 5388284 wikitext text/x-wiki #ПРЕНАСОЧУВАЊЕ [[Википедија:Уредувачки викенди 2025/26 јули]] n6oqeynf55u5je7clpoapcl8ht2pkky 5388285 5388284 2025-07-07T11:10:14Z Kiril Simeonovski 3243 Сменета целната страница на пренасочувањето од [[Википедија:Уредувачки викенди 2025/26 јули]] на [[Википедија:Уредувачки викенди 2025/26-27 јули]] 5388285 wikitext text/x-wiki #ПРЕНАСОЧУВАЊЕ [[Википедија:Уредувачки викенди 2025/26-27 јули]] mzsqncw90vls3sdpq1l0t7hp0f8y908 4 1374212 5388286 2025-07-07T11:10:37Z Kiril Simeonovski 3243 Пренасочување кон [[Википедија:Уредувачки викенди 2025/26-27 јули]] 5388286 wikitext text/x-wiki #ПРЕНАСОЧУВАЊЕ [[Википедија:Уредувачки викенди 2025/26-27 јули]] mzsqncw90vls3sdpq1l0t7hp0f8y908 4 1374213 5388287 2025-07-07T11:10:56Z Kiril Simeonovski 3243 Пренасочување кон [[Википедија:Уредувачки викенди 2025/2-3 август]] 5388287 wikitext text/x-wiki #ПРЕНАСОЧУВАЊЕ [[Википедија:Уредувачки викенди 2025/2-3 август]] k56pji8t3u48mrljvw2map7ip3lb5os 4 1374214 5388288 2025-07-07T11:11:11Z Kiril Simeonovski 3243 Пренасочување кон [[Википедија:Уредувачки викенди 2025/2-3 август]] 5388288 wikitext text/x-wiki #ПРЕНАСОЧУВАЊЕ [[Википедија:Уредувачки викенди 2025/2-3 август]] k56pji8t3u48mrljvw2map7ip3lb5os 4 1374215 5388290 2025-07-07T11:11:26Z Kiril Simeonovski 3243 Пренасочување кон [[Википедија:Уредувачки викенди 2025/2-3 август]] 5388290 wikitext text/x-wiki #ПРЕНАСОЧУВАЊЕ [[Википедија:Уредувачки викенди 2025/2-3 август]] k56pji8t3u48mrljvw2map7ip3lb5os 4 1374216 5388291 2025-07-07T11:11:42Z Kiril Simeonovski 3243 Пренасочување кон [[Википедија:Уредувачки викенди 2025/9-10 август]] 5388291 wikitext text/x-wiki #ПРЕНАСОЧУВАЊЕ [[Википедија:Уредувачки викенди 2025/9-10 август]] pq7kedy269v0buypt1rw97p7xvej81g 4 1374217 5388292 2025-07-07T11:11:58Z Kiril Simeonovski 3243 Пренасочување кон [[Википедија:Уредувачки викенди 2025/9-10 август]] 5388292 wikitext text/x-wiki #ПРЕНАСОЧУВАЊЕ [[Википедија:Уредувачки викенди 2025/9-10 август]] pq7kedy269v0buypt1rw97p7xvej81g 4 1374218 5388294 2025-07-07T11:12:14Z Kiril Simeonovski 3243 Пренасочување кон [[Википедија:Уредувачки викенди 2025/9-10 август]] 5388294 wikitext text/x-wiki #ПРЕНАСОЧУВАЊЕ [[Википедија:Уредувачки викенди 2025/9-10 август]] pq7kedy269v0buypt1rw97p7xvej81g 4 1374219 5388295 2025-07-07T11:12:30Z Kiril Simeonovski 3243 Пренасочување кон [[Википедија:Уредувачки викенди 2025/16-17 август]] 5388295 wikitext text/x-wiki #ПРЕНАСОЧУВАЊЕ [[Википедија:Уредувачки викенди 2025/16-17 август]] 4wxtncqqjfe3amh8ts02enrwquiqbz8 4 1374220 5388296 2025-07-07T11:12:47Z Kiril Simeonovski 3243 Пренасочување кон [[Википедија:Уредувачки викенди 2025/16-17 август]] 5388296 wikitext text/x-wiki #ПРЕНАСОЧУВАЊЕ [[Википедија:Уредувачки викенди 2025/16-17 август]] 4wxtncqqjfe3amh8ts02enrwquiqbz8 4 1374221 5388299 2025-07-07T11:13:04Z Kiril Simeonovski 3243 Пренасочување кон [[Википедија:Уредувачки викенди 2025/16-17 август]] 5388299 wikitext text/x-wiki #ПРЕНАСОЧУВАЊЕ [[Википедија:Уредувачки викенди 2025/16-17 август]] 4wxtncqqjfe3amh8ts02enrwquiqbz8 0 1374222 5388311 2025-07-07T11:45:26Z BosaFi 115936 BosaFi ја премести страницата [[Хјугет Дуфлос]] на [[Угет Дуфло]]: Погрешно напишан наслов 5388311 wikitext text/x-wiki #пренасочување [[Угет Дуфло]] f6dfzk2krzfpdvh7uhkjpsnr1lq085i 4 1374223 5388312 2025-07-07T11:54:28Z Kiril Simeonovski 3243 Пренасочување кон [[Википедија:Уредувачки викенди 2025/23-24 август]] 5388312 wikitext text/x-wiki #ПРЕНАСОЧУВАЊЕ [[Википедија:Уредувачки викенди 2025/23-24 август]] hotlvogidw54l146vq62xbbzdiaxevr 4 1374224 5388313 2025-07-07T11:54:47Z Kiril Simeonovski 3243 Пренасочување кон [[Википедија:Уредувачки викенди 2025/23-24 август]] 5388313 wikitext text/x-wiki #ПРЕНАСОЧУВАЊЕ [[Википедија:Уредувачки викенди 2025/23-24 август]] hotlvogidw54l146vq62xbbzdiaxevr 4 1374225 5388314 2025-07-07T11:55:03Z Kiril Simeonovski 3243 Пренасочување кон [[Википедија:Уредувачки викенди 2025/23-24 август]] 5388314 wikitext text/x-wiki #ПРЕНАСОЧУВАЊЕ [[Википедија:Уредувачки викенди 2025/23-24 август]] hotlvogidw54l146vq62xbbzdiaxevr 4 1374226 5388315 2025-07-07T11:55:19Z Kiril Simeonovski 3243 Пренасочување кон [[Википедија:Уредувачки викенди 2025/30-31 август]] 5388315 wikitext text/x-wiki #ПРЕНАСОЧУВАЊЕ [[Википедија:Уредувачки викенди 2025/30-31 август]] lfrpmnzzx5exq6rgy84szdo67epldjh 4 1374227 5388316 2025-07-07T11:55:35Z Kiril Simeonovski 3243 Пренасочување кон [[Википедија:Уредувачки викенди 2025/30-31 август]] 5388316 wikitext text/x-wiki #ПРЕНАСОЧУВАЊЕ [[Википедија:Уредувачки викенди 2025/30-31 август]] lfrpmnzzx5exq6rgy84szdo67epldjh 4 1374228 5388317 2025-07-07T11:55:51Z Kiril Simeonovski 3243 Пренасочување кон [[Википедија:Уредувачки викенди 2025/30-31 август]] 5388317 wikitext text/x-wiki #ПРЕНАСОЧУВАЊЕ [[Википедија:Уредувачки викенди 2025/30-31 август]] lfrpmnzzx5exq6rgy84szdo67epldjh