വിക്കിപീഡിയ mlwiki https://ml.wikipedia.org/wiki/%E0%B4%AA%E0%B5%8D%E0%B4%B0%E0%B4%A7%E0%B4%BE%E0%B4%A8_%E0%B4%A4%E0%B4%BE%E0%B5%BE MediaWiki 1.45.0-wmf.8 first-letter മീഡിയ പ്രത്യേകം സംവാദം ഉപയോക്താവ് ഉപയോക്താവിന്റെ സംവാദം വിക്കിപീഡിയ വിക്കിപീഡിയ സംവാദം പ്രമാണം പ്രമാണത്തിന്റെ സംവാദം മീഡിയവിക്കി മീഡിയവിക്കി സംവാദം ഫലകം ഫലകത്തിന്റെ സംവാദം സഹായം സഹായത്തിന്റെ സംവാദം വർഗ്ഗം വർഗ്ഗത്തിന്റെ സംവാദം കവാടം കവാടത്തിന്റെ സംവാദം കരട് കരട് സംവാദം TimedText TimedText talk ഘടകം ഘടകത്തിന്റെ സംവാദം Event Event talk 0 22238 4546785 4542207 2025-07-08T15:41:10Z 80.46.141.217 /* പൊതുജനാരോഗ്യം */ 4546785 wikitext text/x-wiki [[രോഗം|രോഗങ്ങളില്ലാത്ത]] അവസ്ഥയെയാണ്‌ സാമാന്യേന '''ആരോഗ്യം''' എന്നതു കൊണ്ടുദ്ദേശിച്ചിരുന്നത്. ഇംഗ്ലീഷിൽ ഹെൽത്ത്‌ (health). എന്നാൽ 1948-ലെ ലോക ഹെൽത്ത് അസംബ്ലിയുടെ നിർവചനപ്രകാരം രോഗ, വൈകല്യരാഹിത്യമുള്ള അവസ്ഥ മാത്രമല്ല, സമ്പൂർണ്ണ ശാരീരിക, മാനസിക, സാമൂഹ്യ സുസ്ഥിതി (wellbeing) കൂടി ആണു ആരോഗ്യം. <ref name="WHO definition">[http://www.who.int/about/definition/en/print.html] Preamble to the Constitution of the World Health Organization as adopted by the International Health Conference, New York, 19-22 June, 1946; signed on 22 July 1947 by the representatives of 61 States (Official Records of the World Health Organization, no. 2, p. 100) and entered into force on 7 April 1948.</ref><ref name="WHO constitution">[http://www.who.int/governance/eb/who_constitution_en.pdf] Constitution of the World Health Organization- ''Basic Documents'', Forty-fifth edition, Supplement, October 2006.</ref>. ഈ നിർവചനമാണ്‌ ഇന്ന് പൊതുവേ സ്വീകാര്യമായുള്ളത്. ഈ നിർവചനത്തോട് ലോകാരോഗ്യസംഘടനയുടെ 1986ലെ ഒട്ടാവ ചാർട്ടർ ഫോർ ഹെൽത്ത് പ്രൊമോഷന്റെ നിർവചനം കൂടി കൂട്ടിവായിക്കാറുണ്ട്: ആരോഗ്യം സമ്പൂർണ്ണ ദൈനംദിന ജീവിതത്തിനുള്ള ഒരുപാധിയാണ്‌, നിലനില്പിനായി മാത്രമുള്ളതല്ല. ആരോഗ്യം എന്നത് ശാരീരികശേഷിയിലും സാമൂഹിക വ്യക്തിപരമായ ഉപാധികൾക്ക് ഊന്നൽ കൊടുത്തുകൊണ്ടുള്ള സാക്ഷാത്തായ ഒരു സംഗതിയുമാണ്. പ്രതികൂല ഘടകങ്ങളൊന്നുമില്ലാതിരിക്കുകയും ശരീരത്തിന്റെ സ്വാഭാവിക പ്രവർത്തനങ്ങൾ ശരിയായി നടക്കുകയും ചെയ്യുന്ന വ്യക്തിക്ക് ശാരീരിക, മാനസിക, സാമൂഹിക സുഖാവസ്ഥ അനുഭവപ്പെടുകയും ചെയ്യുന്നതിനേയാണ് ആരോഗ്യം എന്ന് പറയുന്നത്.<ref>{{Cite web|url=https://www.who.int/|title=World Health Organization (WHO)|website=https://www.who.int}}</ref> ==ആരോഗ്യത്തിന്റെ ഘടകങ്ങൾ== ജീവിതശൈലിയും ജനതികവും പരിസ്ഥിതിയുമാണ് ആരോഗ്യത്തിനു നിദാനമായ ഘടകങ്ങൾ. ഭൌതീക പരിതഃസ്ഥിതി, സാമൂഹ്യ പരിതഃസ്ഥിതി, ജൈവ പരിതഃസ്ഥിതി എന്ന് പരിതഃസ്ഥിതി ഘടകങ്ങളെ മൂന്നായി തിരിക്കാം. രോഗാവസ്ഥയ്ക്കുള്ള കാരണങ്ങൾ പലതാകാം. രോഗാണുക്കൾ, പരാദങ്ങൾ എന്നിവയുടെ ആക്രമണം , പോഷണക്കുറവ്, അതിപോഷണം, അമിതാഹാരം, മദ്യപാനം, പുകവലി പോലെയുള്ള ലഹരി ഉപയോഗം എന്നിവ കൂടാതെ ആഹാരത്തിൽ നിന്ന് ലഭിക്കുന്ന ചില ഘടകങ്ങൾ കൂടുതലായി ചയാപചയ പ്രക്രിയയിലൂടെ, അതിലുള്ള ക്രമക്കേട് മൂലമോ അളവ് കൂടുതലായതിനാലോ, വ്യയം ചെയ്യപ്പെടാതെയോ പുറംതള്ളപ്പെടാതെയോ ശരീരത്തിൽ അടിഞ്ഞുകൂടി രോഗാവസ്ഥ ഉണ്ടാകാം. കൂടാതെ അത്യാവശ്യമായ ചില ഘടകങ്ങൾ ലഭിക്കാതെ ശാരീരിക പ്രക്രിയകൾ താളം തെറ്റുന്നതു മൂലമുള്ള രോഗാവസ്ഥയാകാം. വ്യായാമക്കുറവുകൊണ്ടാകുന്ന മേൽപ്പറഞ്ഞതിലേതെങ്കിലും സ്ഥിതിവിശേഷമാകാം. അമിതാദ്ധ്വാനം, സുരക്ഷിതമല്ലാത്ത തൊഴിൽ, [[മാനസിക സമ്മർദം]] [[മാനസിക സമ്മർദം (സ്‌ട്രെസ്‌)|(സ്‌ട്രെസ്‌)]], ഉറക്കക്കുറവ്, മാനസിക പ്രശ്നങ്ങൾ, [[അമിതവണ്ണം]] എന്നിവ രോഗാവസ്ഥയായി മാറാം. മഹാമാരികൾ പൊട്ടിപുറപ്പെടുന്നത് സാമൂഹികമായ ആരോഗ്യത്തെ മൊത്തത്തിൽ ബാധിക്കുന്നു. ഉദാ: കോവിഡ് 19. ശരീര കോശങ്ങളുടെ അപകർഷവും (degeneration), പ്രായ വർദ്ധനയും (aging) രോഗ കാരണങ്ങളാണ്. കൂടാതെ പാരമ്പര്യ ഘടകങ്ങൾ. മേൽപ്പറഞ്ഞ ഏതെങ്കിലും അസന്തുലിതാവസ്ഥയ്ക്കുള്ള ശരീരത്തിന്റെ സ്വാഭാവിക പ്രതികരണമായുണ്ടാകുന്ന ചില ക്രമക്കേടുകളായാകാം പുറത്ത് കാണപ്പെടുന്നത്. അതോടൊപ്പം തെറ്റായ ജീവിതശൈലി കൂടിയാകുമ്പോൾ രോഗമുണ്ടാകാനുള്ള സാധ്യത വളരെയധികം വർധിക്കുന്നു. രോഗാവസ്ഥയ്ക്കുള്ള ചികിത്സ തെറ്റായതു മൂലം രോഗാവസ്ഥ സൃഷ്ടിക്കപ്പെടാം. മരുന്നുകളുടെ കുറവു് കൊണ്ടും ആധിക്യം കൊണ്ടും രോഗാവസ്ഥ ഉണ്ടാകാം. ജീവിക്കുന്ന സാഹചര്യം പൊതുവിൽ വ്യക്തികളുടെ ആരോഗ്യവും ജീവിതത്തിന്റെ ഗുണനിലവാരം (ക്വാളിറ്റി ഓഫ് ലൈഫ്) നിർണ്ണയിക്കുന്നതിലും പരമപ്രധാനമാണ്. വൈദ്യശാസ്ത്രത്തിന്റെ പ്രയോഗത്തിലൂടെ മാത്രമല്ല, ജീവിതരീതിയുടെ തിരഞ്ഞെടുപ്പിലൂടെയും മെച്ചപ്പെട്ട പരിസ്ഥിതിയുമാണ് ആരോഗ്യവും മൂല്യവും വർദ്ധിപ്പിക്കുന്നത് എന്നത് കൂടുതൽ സ്വീകാര്യമാവുകയാണ്. പരിസ്ഥിതിയുമായി ബന്ധപ്പെട്ടു മലിനീകരണവും, ശുദ്ധജലത്തിന്റെ അഭാവവും രോഗങ്ങൾ വർധിപ്പിച്ചേക്കാം. ചുരുക്കത്തിൽ ആരോഗ്യം നിർണ്ണയിക്കുന്ന പ്രധാന ഘടകങ്ങൾ സാമൂഹികവും സാമ്പത്തികവുമായ അന്തരീക്ഷം, ആരോഗ്യസേവനങ്ങളുടെ ലഭ്യത, വികസനം, ഭൗതികമായ ചുറ്റുപാട്, ആരോഗ്യകരമായ തൊഴിലിടങ്ങൾ, ജനങ്ങളുടെ ജീവിതശൈലി, ആരോഗ്യകരമായ ആഹാരം, [[ശുചിത്വം]], ലിംഗസമത്വം തുടങ്ങി ജെൻഡറുമായി ബന്ധപ്പെട്ട പ്രശ്നങ്ങൾ, സ്ത്രീകളുടെയും ലിംഗ ലൈംഗിക ന്യൂനപക്ഷങ്ങളുടെയും പ്രശ്നങ്ങൾ, ആരോഗ്യകരമായ [[ലൈംഗികബന്ധം]], മെച്ചപ്പെട്ട മാനസികാവസ്ഥ, മലിനീകരണത്തിന്റെ തോത് തുടങ്ങിയവ ആണെന്നാണ് ലോകാരോഗ്യ സംഘടനയുടെ നിലപാട്. <ref name="The determinants of health">World Health Organization. [http://www.who.int/hia/evidence/doh/en/ ''The determinants of health.''] Geneva. Accessed 12 May 2011.</ref> {{health-stub}} ==ചികിത്സയും ആരോഗ്യവും== രോഗങ്ങൾ വന്നാൽ ശാസ്ത്രീയമായ ചികിത്സ തേടുക എന്നത് ഏറ്റവും പ്രധാനമാണ്. മികച്ച ആശുപത്രികൾ, ആരോഗ്യ കേന്ദ്രങ്ങൾ, ആരോഗ്യ ബോധവൽക്കരണ വിദ്യാഭ്യാസം എന്നിവയുടെ ലഭ്യത പ്രധാനമാണ്. ഗുരുതരമായ രോഗങ്ങളുടെ ചികിത്സയ്ക്ക് സൂപ്പർ സ്പെഷ്യാലിറ്റി നിലവാരത്തിലുള്ള ആശുപത്രികൾ അത്യാവശ്യമാണ്. ഇന്ത്യയിൽ മെഡിക്കൽ കോളേജുകൾ, ജില്ലാ ആശുപത്രികൾ, ജനറൽ ആശുപത്രികൾ, കോർപ്പറേറ്റ് സ്വകാര്യ ആശുപത്രികൾ തുടങ്ങിയവ ഇത്തരത്തിൽ സൂപ്പർ സ്പെഷ്യാലിറ്റി സേവനങ്ങൾ നൽകി വരുന്നു. ഗ്രാമീണ മേഖലയിൽ ആരോഗ്യ കേന്ദ്രങ്ങൾ, കുടുംബാരോഗ്യ കേന്ദ്രങ്ങൾ, ചെറിയ സ്വകാര്യ ആശുപത്രികൾ, ക്ലിനിക്കുകൾ തുടങ്ങിയവ മികച്ച സേവനം നൽകി വരുന്നു. ==ആരോഗ്യവും സാമ്പത്തികവും== പൊതുവേ സാമ്പത്തികമായി പിന്നോക്കം നിൽക്കുന്ന സമൂഹങ്ങളിൽ ആരോഗ്യ സൂചികകളും വളരെ പിന്നിലായിരിക്കും. ഇത് ദരിദ്ര രാജ്യങ്ങളിൽ കാണാവുന്നതാണ്. ദരിദ്ര സമൂഹങ്ങളിൽ ചികിത്സ ചിലവുകൾ ഒരു വലിയ പ്രശ്നം തന്നെയാണ്. പലരും ചികിത്സ ചിലവുകൾ മൂലം കട ബാധ്യതയിൽ ആകുന്നു. അമേരിക്കൻ ഐക്യനാടുകളിൽ 2023 ലെ കണക്കുകൾ പ്രകാരം ജിഡിപിയുടെ 17.6% തുക ആരോഗ്യ മേഖലയ്ക്ക് വേണ്ടി നീക്കിവച്ചിരുന്നു. അതായത് 4.9 ട്രില്യൺ ഡോളർ അഥവാ ഒരു വ്യക്തിക്ക്‌ വേണ്ടി 14,570 ഡോളർ ചിലവഴിച്ചു എന്ന്‌ സെന്റർസ് ഫോർ മെഡികെയർ ആൻഡ്‌ മെഡികായ്ഡ് സെർവിസിസ്‌ വ്യക്തമാക്കുന്നു. ആരോഗ്യ പരിരക്ഷാ ചിലവുകൾ വർധിച്ചു വരുമ്പോഴും അമേരിക്കൻ ഐക്യനാടുകൾ അവരുടെ ജിഡിപിയുടെ നല്ലൊരു ശതമാനം ആരോഗ്യ മേഖലയ്ക്ക് നൽകുന്നതായി കാണാൻ സാധിക്കും, പ്രത്യേകിച്ച് മറ്റ് വികസിത രാജ്യങ്ങളുമായി താരതമ്യപ്പെടുത്തുമ്പോൾ. ആരോഗ്യ രംഗത്തെ ഗവേഷണത്തിനും അവർ സാമ്പത്തികം ചിലവഴിക്കുന്നു. എന്നാൽ യുകെ അവരുടെ ജിഡിപിയുടെ 11.1% 2024ഇൽ ആരോഗ്യ മേഖലയ്ക്ക് വേണ്ടി ചിലവഴിച്ചതായി കാണാൻ സാധിക്കും. ഇന്ത്യയിൽ കേന്ദ്ര സംസ്ഥാന സർക്കാരുകൾ ജിഡിപിയുടെ 2.1 ശതമാനം തുക 2023 സാമ്പത്തിക വർഷത്തിൽ ആരോഗ്യ മേഖലയ്ക്ക് വേണ്ടി ചിലവഴിച്ചതായി കാണാൻ സാധിക്കും. ഇത് 2022, 2021 സാമ്പത്തിക വർഷങ്ങളിൽ യഥാക്രമം 2.2%, 1.6% എന്നിങ്ങനെ ആയിരുന്നു. വർഷം തോറും വർദ്ധനവ് ഉണ്ടാകുന്നുണ്ടെങ്കിലും മറ്റ് രാജ്യങ്ങളുമായി താരതമ്യപ്പെടുത്തുമ്പോൾ ഇന്ത്യയുടെ ആരോഗ്യ മേഖലയ്ക്ക് വേണ്ടിയുള്ള ജിഡിപിയുടെ കണക്കുകൾ തീരെ കുറവ് തന്നെയാണ് എന്നതാണ് വസ്തുത. ഇന്ത്യയിലെ ആരോഗ്യ മേഖലയുടെ വികസനത്തിന്‌ കൂടുതൽ ധനസഹായം ആവശ്യമാണ് എന്നത് യഥാർഥ്യമാണ്. ഹെൽത്ത്‌ ഇൻഷുറൻസ് അപ്രതീക്ഷിതമായ ചികിത്സ ചിലവുകൾ ഗണ്യമായി കുറക്കുന്നതിൽ ഏറെ സഹായിക്കുന്നു. ഇന്ത്യയിലും മികച്ച ഹെൽത്ത്‌ ഇൻഷുറൻസ് സേവന ദാതാക്കളെ കാണാം. ചില രാജ്യങ്ങളിൽ ഹെൽത്ത്‌ ഇൻഷുറൻസ് നിർബന്ധമാണ്. അതുപോലെ പല വികസിത വിദേശ രാജ്യങ്ങളിലും സോഷ്യൽ സെക്യൂരിറ്റി സംവിധാനം അഥവാ സോഷ്യൽ ഇൻഷുറൻസ് മുഖേന സാധാരണക്കാർക്ക് ഉയർന്ന നിലവാരത്തിലുള്ളതും എന്നാൽ സൗജന്യവുമായ ചികിത്സ ലഭ്യമാക്കിയിട്ടുണ്ട്. പല ആശുപത്രികളിലും രോഗികൾക്ക് മൂന്ന് നേരത്തെ ഭക്ഷണവും നൽകാറുണ്ട്. അവിടങ്ങളിൽ സ്വകാര്യ മേഖലയിലെ ജോലിക്കാരും നിശ്ചിത തുക സോഷ്യൽ ഇൻഷുറൻസ് അല്ലെങ്കിൽ ഹെൽത്ത്‌ ഇൻഷുറൻസ് സംവിധാനത്തിലേക്ക് അടക്കേണ്ടതുണ്ട്. ഇങ്ങനെ പിരിച്ചെടുക്കുന്ന തുക ആശുപത്രികളുടെ വികസനത്തിനും ഗവേഷണത്തിനും ഉപയോഗപ്പെടുത്തുന്നു. ദരിദ്രർക്ക് മാത്രമാണ് അവിടെ സർക്കാർ പൂർണമായും സൗജന്യ ചികിത്സ ലഭ്യമാക്കുന്നുള്ളു. ==ജീവിതശൈലി രോഗങ്ങൾ== [[കാൻസർ]], [[പ്രമേഹം]], [[ഹൃദ്രോഗം]], ധമനീ രോഗങ്ങൾ, [[രക്താതിമർദ്ദം]], [[പക്ഷാഘാതം]], COPD, വൃക്കരോഗം, കരൾ രോഗങ്ങൾ, പിസിഒഎസ്, [[കൊളസ്ട്രോൾ|അമിത കൊളെസ്ട്രോൾ]], [[അമിതവണ്ണം]], വയറിനു ചുറ്റും അമിതമായി കൊഴുപ്പ് അടിയുന്ന അവസ്ഥ അഥവാ കുടവയർ, [[വന്ധ്യത]], [[ഉദ്ധാരണക്കുറവ്]] എന്നിവ ജീവിതശൈലി മൂലമുണ്ടാകുന്ന രോഗങ്ങളുടെ കൂട്ടത്തിൽ എടുത്തു പറയേണ്ടതാണ്. ആരോഗ്യകരമായ ജീവിതശൈലി കൊണ്ട് മേൽപ്പറഞ്ഞ രോഗങ്ങളെ നല്ലൊരു പരിധിവരെ തടയാനും, ആരോഗ്യം നിലനിർത്താനും സാധിക്കും. ഭക്ഷണം, [[ശാരീരിക വ്യായാമം]], ഉറക്കം, [[മാനസിക സമ്മർദ്ദം]] എന്നിവ ഒരു വ്യക്തിയുടെ ആരോഗ്യത്തിൽ അതിപ്രധാന പങ്ക് വഹിക്കുന്നുണ്ട്. ==ആരോഗ്യവും ജീവിതശൈലിയും== *പോഷകാഹാരം- പോഷക സമൃദ്ധമായ ഭക്ഷണം കഴിക്കേണ്ടത് ആരോഗ്യവും ചുറുചുറുക്കും നിലനിർത്താൻ ഏറ്റവും അത്യാവശ്യമാണ്. ലോകാരോഗ്യ സംഘടനയുടെ അഭിപ്രായ പ്രകാരം അതിനായി ദിവസേന 5 കപ്പ് പഴങ്ങളും പച്ചക്കറികളും, പരിപ്പുവർഗങ്ങൾ, കടൽ മത്സ്യം, മുട്ട, കൊഴുപ്പ് കുറഞ്ഞ മാംസം എന്നിവ ശരിയായ അളവിൽ ആഹാരത്തിൽ ഉൾപ്പെടുത്തേണ്ടതുണ്ട്. ഇതുവഴി വിറ്റാമിനുകൾ, ധാതുക്കൾ, പ്രോടീൻ, ഒമേഗ 3 ഫാറ്റി ആസിഡ്, നാരുകൾ എന്നിവ ശരീരത്തിന് ആവശ്യത്തിന് ലഭ്യമാകുന്നു. *അനാരോഗ്യകരമായ ആഹാരം-എണ്ണയിൽ വറുത്തതും പൊരിച്ചതും അമിതമായി മൊരിഞ്ഞതുമായ ആഹാരങ്ങൾ, അമിതമായി മധുരം, ഉപ്പ്, കൊഴുപ്പ്, അന്നജം, കൊഴുപ്പ് കൂടിയ മാംസം, പലഹാരങ്ങൾ എന്നിവ അമിതമായി ഉപയോഗിക്കുന്നത് നിയന്ത്രിക്കേണ്ടതാണ്. *[[വ്യായാമം]]-വ്യായാമക്കുറവാണ് മറ്റൊരു പ്രധാന പ്രശ്നം. മുതിർന്നവർ നിത്യേന കുറഞ്ഞത് 30 മിനുട്ട് വീതവും കുട്ടികൾ ഒരു മണിക്കൂറും ശാരീരികാധ്വാനം നൽകുന്ന [[വ്യായാമം]] ചെയ്യേണ്ടതുണ്ട്. ജിംനേഷ്യ പരിശീലനം, കളികൾ, നൃത്തം, ആയോധനകലകൾ തുടങ്ങിയ ഉദാഹരണം. ഇത് ശാരീരികക്ഷമത മാത്രമല്ല കാൻസർ, പ്രമേഹം, ഹൃദ്രോഗം, അമിതഭാരം, [[വന്ധ്യത]], [[ഉദ്ധാരണശേഷിക്കുറവ്]] തുടങ്ങിയ ഗുരുതര ജീവിതശൈലി രോഗങ്ങളെ അകറ്റാനും മാനസികമായ ആരോഗ്യവും ലൈംഗികാരോഗ്യവും മെച്ചപ്പെടുത്താനും സഹായിക്കുന്നു എന്ന് പഠനങ്ങൾ പറയുന്നു. *അമിതവണ്ണം- ശരീരത്തിന്റെ [[അമിതവണ്ണം]], വയറിന് ചുറ്റും അടിയുന്ന കൊഴുപ്പ് അഥവാ കുടവയർ എന്നിവ നിയന്ത്രിക്കേണ്ടതും അത്യാവശ്യമാണ്. ഇവ ഗുരുതരമായ ആരോഗ്യ പ്രശ്നങ്ങളിലേക്ക് നയിക്കുന്ന ഒരു ഘടകമാണ്. *പുകവലി, മദ്യപാനം- ലഹരിയുടെ ഉപയോഗമാണ് ആരോഗ്യത്തെ ഏറ്റവും ദോഷകരമായി ബാധിക്കുന്ന മറ്റൊരു ഘടകം. അതിമദ്യാസക്തി, [[പുകവലി]] തുടങ്ങിയവ രോഗസാധ്യത വളരെയധികം വർധിപ്പിക്കുന്നു. പുലയിലയിൽ അടങ്ങിയിരിക്കുന്ന രാസവസ്തുക്കൾ ശരീരത്തിലെ എല്ലാ അവയവങ്ങളെയും ബാധിക്കുന്നു. *മാനസിക സമ്മർദ്ദം- അമിതമായ [[മാനസിക സമ്മർദം]] മറ്റൊരു ഘടകമാണ്. വീട്ടിലും തൊഴിലിടത്തിലും ഉണ്ടാകുന്ന മാനസിക സമ്മർദം കുറയ്ക്കാൻ ഉതകുന്ന ജീവിതരീതി സ്വീകരിക്കുക. ഉല്ലാസവേളകൾ കണ്ടെത്തുക. അതിനായി വിനോദ യാത്രകൾ, സംഗീതം, നൃത്തം, സിനിമകൾ, ആഘോഷങ്ങൾ മുതലായവ ആസ്വദിക്കാം. *മറ്റ് കാരണങ്ങൾ- അപകടങ്ങൾ, അതിക്രമങ്ങൾ, [[ബലാത്സംഗം]], സുരക്ഷിതമല്ലാത്ത ലൈംഗികബന്ധം എന്നിവ കൊണ്ടുമാകാം രോഗാവസ്ഥ.<ref>{{Cite web|url=https://www.who.int/europe/news-room/fact-sheets/item/a-healthy-lifestyle---who-recommendations|title=A healthy lifestyle - WHO recommendations|website=https://www.who.int}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://www.mayoclinic.org/healthy-lifestyle|title=Healthy Lifestyle - Mayo Clinic|website=https://www.mayoclinic.org ›}}</ref> ==മാനസിക ആരോഗ്യം== മാനസിക ആരോഗ്യം മറ്റൊരു പ്രധാന ഘടകമാണ്. ഉദാഹരണത്തിന് [[വിഷാദരോഗം]], [[ഉത്കണ്ഠ വൈകല്യം]], [[വ്യക്തിത്വം|വ്യക്തിത്വ വൈകല്യങ്ങൾ]] പോലെയുള്ള മാനസികരോഗങ്ങൾ, [[ആത്മഹത്യ|ആത്മഹത്യ പ്രവണത]], [[മാനസിക സമ്മർദം]] (സ്‌ട്രെസ്‌) പോലെയുള്ള പ്രശ്നങ്ങൾ സമൂഹത്തെ ഗുരുതരമായി ബാധിക്കുന്നു. മാനസിക ആരോഗ്യവുമായി ബന്ധപ്പെട്ട ലൈംഗിക പ്രശ്നങ്ങളും ഇവിടെ കണക്കിലെടുക്കുന്നു. ഉദാഹരണത്തിന് സ്ത്രീകളിൽ കാണപ്പെടുന്ന [[യോനീസങ്കോചം]] (വാജിനിസ്മസ്), പുരുഷന്മാരിലെ [[ഉദ്ധാരണക്കുറവ്]] തുടങ്ങിയവ. <ref>{{Cite web|url=https://www.who.int/health-topics/mental-health|title=Mental health - World Health Organization (WHO)|website=https://www.who.int}}</ref> ==ലൈംഗികവും പ്രത്യുത്പാദനപരവുമായ ആരോഗ്യം== [[ലൈംഗികവും പ്രത്യുൽപാദനപരവുമായ ആരോഗ്യം]] ഏറെ പ്രധാനമാണ്. സുരക്ഷിതമല്ലാത്ത [[ലൈംഗികബന്ധം]] മൂലം [[ലൈംഗികബന്ധത്തിലൂടെ പകരുന്ന രോഗങ്ങൾ]] എച്ച്ഐവി അഥവാ [[എയ്‌ഡ്‌സ്‌]] തുടങ്ങിയ രോഗാണുബാധകളും, ഗർഭധാരണവും [[പ്രസവം|പ്രസവവുമായി]] ബന്ധപ്പെട്ട സങ്കീർണ്ണതകൾ കാരണം അമ്മയുടെയും കുഞ്ഞിന്റെയും ആരോഗ്യവും താറുമാറായേക്കാം. [[വന്ധ്യത]], [[കുടുംബാസൂത്രണം]], [[ഗർഭനിരോധന രീതികൾ|ഗർഭനിരോധന മാർഗങ്ങളുടെ]] ലഭ്യത, ഉപയോഗം, ആളുകൾക്ക് ഇതേപറ്റിയുള്ള അവബോധം, [[ലൈംഗിക വിദ്യാഭ്യാസം|ശാസ്ത്രീയ ലൈംഗികാരോഗ്യ വിദ്യാഭ്യാസം]] തുടങ്ങിയവ [[ലൈംഗികവും പ്രത്യുൽപാദനപരവുമായ ആരോഗ്യം|ലൈംഗികവും പ്രത്യുൽപാദനപരവുമായ ആരോഗ്യവുമായി]] ബന്ധപെട്ടു കിടക്കുന്നു. ഇത്തരം പ്രശ്നങ്ങളും വ്യക്തിയെയും സമൂഹത്തെയും പ്രതികൂലമായി ബാധിക്കാറുണ്ട്. പുരുഷന്മാരിൽ കാണപ്പെടുന്ന [[ഉദ്ധാരണശേഷിക്കുറവ്]], സ്ത്രീകളിൽ [[യോനീസങ്കോചം]] [[വജൈനിസ്മസ്|(വജൈനിസ്മസ്)]], [[യോനീ വരൾച്ച]], [[വേദനാജനകമായ ലൈംഗികബന്ധം]], [[സ്ത്രീ ലൈംഗിക ഉത്തേജന വൈകല്യം]] തുടങ്ങിയവ ഉദാഹരണം. ജെൻഡറുമായി ബന്ധപ്പെട്ട അസമത്വങ്ങളും ആരോഗ്യത്തെ ബാധിച്ചേക്കാം. ട്രാൻസ്ജെൻഡറുകൾ, മറ്റ് [[ലൈംഗികന്യൂനപക്ഷം|ലൈംഗികന്യൂനപക്ഷങ്ങൾ]] എന്നിവർക്ക് ഉണ്ടാകാവുന്ന പ്രശ്നങ്ങൾ എന്നിവയൊക്കെ രോഗഹേതുവാകാം. ശാസ്ത്രീയമായ ലൈംഗികാരോഗ്യ വിദ്യാഭ്യാസത്തിന്റെ അഭാവം ഏറെ അപകടകരമാണ്. ഇത്തരം സാഹചര്യത്തിൽ ആളുകളിൽ ലൈംഗിക ബന്ധത്തിലൂടെ പകരുന്ന രോഗങ്ങളെയും, ഗർഭ നിരോധന മാർഗങ്ങളെയും, സുരക്ഷിതവും തൃപ്തികരവുമായ ലൈംഗികതയെ സംബന്ധിച്ച അറിവ് ഇല്ലാതിരിക്കുകയും, ഇക്കാരണത്താൽ ആഗ്രഹിക്കാത്ത ഗർഭധാരണവും, [[എയ്‌ഡ്‌സ്‌]] ഉൾപ്പെടെയുള്ള രോഗങ്ങൾ പകരുവാനും സാധ്യതയുണ്ട്. ശാസ്ത്രീയമായ [[ലൈംഗിക വിദ്യാഭ്യാസം]] നൽകാൻ ആരോഗ്യ പ്രവർത്തകരും അധ്യാപകരും മുന്നോട്ട് വരേണ്ടതുണ്ട്. മാത്രമല്ല, ലൈംഗിക ബന്ധത്തിന് ആവശ്യമായ സമ്മതത്തെ പറ്റിയും (consent) പീഡന ശ്രമങ്ങളെ തിരിച്ചറിയേണ്ടതിനെ പറ്റിയും ഇത്തരം വിദ്യാഭ്യാസത്തിലൂടെ ബോധവൽക്കരണം നൽകേണ്ടതുണ്ട്. ഇത് പീഡന ശ്രമങ്ങളെ ചെറുക്കാൻ ആവശ്യമാണ്.<ref>{{Cite web|url=https://www.msichoices.org/latest/what-is-sexual-and-reproductive-health/#:~:text=The%20term%20'sexual%20and%20reproductive,transmitted%20infections%20or%20unintended%20pregnancy.|title=What is sexual and reproductive health?|website=https://www.msichoices.org}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://www.fsrh.org/|title=FSRH Home {{!}} FSRH|website=https://www.fsrh.org}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://www.who.int/health-topics/sexual-and-reproductive-health-and-rights|title=Sexual and reproductive health and rights|website=https://www.who.int › Health topics}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/erectile-dysfunction/symptoms-causes/syc-20355776|title=Erectile dysfunction - Symptoms and causes|website=https://www.mayoclinic.org}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/female-sexual-dysfunction/symptoms-causes/syc-20372549|title=Female sexual dysfunction - Symptoms and causes|website=https://www.mayoclinic.org}}</ref> ==വിവിധ കാൻസർ രോഗങ്ങളുടെ ലക്ഷണങ്ങൾ== മിക്ക അർബുദങ്ങളും തുടക്കത്തിൽത്തന്നെ കണ്ടുപിടിക്കാവുന്നവയാണ്. കാൻസർ അതിന്റെ ആരംഭദശയിൽ തന്നെ കണ്ടുപിടിക്കുകയും, കാര്യക്ഷമമായവിധം ചികിത്സിക്കുകയും ചെയ്താൽ ഒരളവുവരെ മാറ്റാമെന്ന് ആധുനിക വൈദ്യശാസ്ത്രം തെളിയിക്കുന്നു. അർബുദത്തിന്റെ ആരംഭദശയിലുള്ള കണ്ടുപിടിത്തമാണ് കാര്യക്ഷമമായ ചികിത്സയുടെ അവിഭാജ്യഘടകം എന്ന് ഇതിൽനിന്ന് വ്യക്തമാകും. അർബുദത്തെപ്പറ്റി പൊതുജനങ്ങളെ ബോധവാന്മാരാക്കുക എന്നുള്ളതാണ് ഈ പദ്ധതിയിൽ ആദ്യമായി ചെയ്യേണ്ടത്. ഇതിന് അർബുദത്തിന്റെ ആരംഭദശയിലുള്ള അപകടസൂചനയെപ്പറ്റി അവരെ മനസ്സിലാക്കിക്കണം. ഈ സൂചനകൾ താഴെ പറയുന്നവയാണ്: കരിയാൻ താമസിക്കുന്ന വ്രണം ദേഹത്ത് എവിടെയെങ്കിലും, പ്രത്യേകിച്ച് സ്തനങ്ങളിൽ, ഉണ്ടാകുന്ന മുഴയോ, കല്ലിപ്പോ സാധാരണയിൽ കവിഞ്ഞ രക്തസ്രാവം, പഴുപ്പു പോക്ക് മുതലായവ പെട്ടെന്നു വളരുന്ന കറുത്ത മറുകുകൾ വിശപ്പില്ലായ്മ, വിഴുങ്ങുന്നതിനു തടസ്സം മുതലായവ ഒച്ചയടപ്പും വിട്ടുമാറാത്ത ചുമയും വിരേചനയിലുണ്ടാകുന്ന തകരാറുകൾ അമിതമായ ആർത്തവ രക്‌തസ്രാവം, ലൈംഗിക ബന്ധത്തിന് ശേഷമുള്ള അമിത രക്തസ്രാവം, [[വേദനാജനകമായ ലൈംഗികബന്ധം]] തുടങ്ങിയവ. ===സ്തനാർബുദം (ബ്രെസ്റ്റ് കാൻസർ)=== സ്ത്രീകളിൽ സ്തനങ്ങളിൽ, ഉണ്ടാകുന്ന മുഴയോ, കല്ലിപ്പോ, നിറം മാറ്റമോ സ്തനാർബുദത്തിന്റെ ലക്ഷണമാകാം. സ്വയം സ്തന പരിശോധന നടത്തുന്നത് വഴി ഇവ നേരത്തെ കണ്ടെത്താവുന്നതാണ്. ===ഗർഭാശയ കാൻസർ=== സ്ത്രീകളിൽ ആർത്തവ സമയത്ത് അമിതമായ രക്തസ്രാവം ഉണ്ടാവുക ആണെങ്കിലോ അല്ലെങ്കിൽ മാസമുറ സമയത്ത് അല്ലാതെ രക്തസ്രാവം ഉണ്ടാകുമെങ്കിലോ അത് ഗർഭാശയ കാൻസർ ആകാം. ഇത്തരം പ്രശ്നം ഉണ്ടെങ്കിൽ ഒരു ഗൈനക്കോളജിസ്റ്റിനെ കണ്ടു ഉടനെ പരിശോധന നടത്തേണ്ടതാണ്. ആർത്തവവുമായി ബന്ധപെട്ടു സ്ത്രീകൾക്ക് ഇതെപ്പറ്റിയുള്ള ബോധവൽക്കരണം അത്യാവശ്യമാണ്. ===ഗർഭാശയമുഖ കാൻസർ=== സ്ത്രീകളിൽ ലൈംഗിക ബന്ധത്തിന് ശേഷമുള്ള രക്തസ്രാവം, വേദനാജനകമായ ലൈംഗികബന്ധം എന്നിവ ഗർഭാശയമുഖ കാൻസർ ലക്ഷണമാകാം. ഇത്തരം പ്രശ്നം ഉണ്ടെങ്കിൽ ഒരു ഗൈനക്കോളജിസ്റ്റിനെ കണ്ടു ഉടനെ പരിശോധന നടത്തേണ്ടതാണ്. ഇതിനെതിരെ ഫലപ്രദമായ HPV പ്രതിരോധ വാക്സിൻ ലഭ്യമാണ്. ===രക്‌താർബുദം (ബ്ലഡ്‌ കാൻസർ)=== ഇടയ്ക്കിടെ ഉണ്ടാകുന്ന പനിയാണ് പ്രധാന ലക്ഷണം, പ്രത്യേകിച്ച് അധികം ഊഷ്മാവില്ലാത്ത പനി ബ്ലഡ്‌ കാൻസർ ലക്ഷണമാകാം. ===കുടലിലെ അർബുദം=== മലത്തിലുണ്ടാകുന്ന രക്തമാണ് പ്രധാന ലക്ഷണം. പൈൽസ്, മലബന്ധം പോലെയുള്ള രോഗങ്ങൾ കൊണ്ടും ഈ ലക്ഷണം ഉണ്ടാകാം. എന്നിരുന്നാലും ഇടയ്ക്കിടെ മലത്തിൽ രക്തം കാണുന്നത് കുടൽ അർബുദ ലക്ഷണമാകാം. ഇടയ്ക്കിടെ ഉണ്ടാകുന്ന മലബന്ധവും വയറിളക്കവും ഇത്തരം കാൻസർ ലക്ഷണമാകാം. ===ശ്വാസകോശ അർബുദം=== നാല് ആഴ്ചയിൽ കൂടുതൽ നീണ്ടുനിൽക്കുന്ന ചുമ, ശരീരഭാരം കുറയുക, ഇടയ്ക്കിടെയുള്ള പനി എന്നിവ ശ്വാസകോശ കാൻസർ ലക്ഷണമാകാം. പുകവലി ഇത് ഉണ്ടാകാൻ ഒരു പ്രധാന കാരണമാണ്. ===തലച്ചോറിലെ കാൻസർ (ബ്രെയിൻ ട്യൂമർ)=== കാഴ്ചക്കുറവ്, തലവേദന, ഓർമ്മക്കുറവ് എന്നിവയാണ് ബ്രെയിൻ ട്യൂമർ ലക്ഷണം. ===വായിലെ കാൻസർ=== വായിലെ ഉണങ്ങാത്ത വേദനയില്ലാത്ത മുറിവുകൾ, വായിലുണ്ടാകുന്ന മുഴകൾ, ഭക്ഷണം കഴിക്കാനുള്ള ബുദ്ധിമുട്ട് തുടങ്ങിയവ വായിലെ കാൻസർ ലക്ഷണമാകാം. പുകയില ഉപയോഗം ഒരു പ്രധാന കാരണമാണ്. ===വയറ്റിലെ കാൻസർ=== സ്ഥിരമായി ഭക്ഷണം കഴിച്ചാൽ ദഹിക്കാൻ ബുദ്ധിമുട്ട് അനുഭവപ്പെടുകയും വയറെരിയുകയും ചെയ്യുക, രക്തം ഛർദിക്കുക തുടങ്ങിയവയാണ് ലക്ഷണങ്ങൾ. വറുത്തതും പൊരിച്ചതും മൊരിഞ്ഞതും ഉൾപ്പടെയുള്ള അനാരോഗ്യകരമായ ഭക്ഷണം, ചുവന്ന മാംസത്തിന്റെ അമിത ഉപയോഗം, പഴങ്ങൾ പച്ചക്കറികൾ എന്നിവയുടെ കുറഞ്ഞ ഉപയോഗം എന്നിവ ഇത്തരം കാൻസർ ഉണ്ടാകാൻ പ്രധാന കാരണങ്ങളാണ്. ===തൊലിപ്പുറത്തെ കാൻസർ=== മറുകുകൾ പെട്ടന്ന് വലിപ്പം വയ്ക്കുക, ചർമത്തിൽ ഉണ്ടാകുന്ന നിറവ്യത്യാസം തുടങ്ങിയവയാണ് പ്രധാന ലക്ഷണങ്ങൾ. ==ഭക്ഷണവും ആരോഗ്യവും== നിത്യവും പോഷകസമൃദ്ധമായ ആഹാരം കഴിക്കേണ്ടത് ആരോഗ്യത്തിന് അത്യാവശ്യമാണ്. അതിനായി [[പഴങ്ങൾ]], [[പച്ചക്കറികൾ]], ഇലക്കറികൾ, പയർ, പരിപ്പുവർഗങ്ങൾ, [[മുട്ട]], [[മത്സ്യം]], കൊഴുപ്പ് കുറഞ്ഞ മാംസം, [[യോഗർട്ട്]], [[ഓട്സ്]], [[കൂൺ]], കൊഴുപ്പ് കുറഞ്ഞ പാൽ മുതലായ പോഷക സമൃദ്ധമായ ആഹാരം ഏറെ ഗുണകരമാണ്. ഇതുവഴി പ്രോട്ടീൻ അഥവാ മാംസ്യം, വിറ്റാമിനുകൾ, ധാതുക്കൾ, ഒമേഗാ 3 ഫാറ്റി ആസിഡ് എന്നിവ ശരീരത്തിന് ലഭിക്കുന്നു. ഇത് രോഗ പ്രതിരോധ ശേഷി വർധിപ്പിക്കാൻ ഗുണകരമാണ്. മാത്രമല്ല, അമിതമായ അളവിൽ ഉപ്പ്, മധുരം, എണ്ണ, കൊഴുപ്പ്, അന്നജം എന്നിവ അടങ്ങിയ അനാരോഗ്യകരമായ ആഹാരം കുറയ്ക്കുകയും വേണം. അതിനായി ചോറ്, ചപ്പാത്തി, ബിരിയാണി, വറുത്തതും പൊരിച്ചതും, എണ്ണ പലഹാരങ്ങൾ, മധുര പലഹാരങ്ങൾ, പഞ്ചസാര, കൊഴുപ്പേറിയ ചുവന്ന മാംസം, പായസം, അച്ചാറ്, കൊഴുപ്പ് കൂടിയ പാൽ എന്നിവ കുറച്ചു മാത്രം ഉപയോഗിക്കുന്നതാണ് അഭികാമ്യം. ഇവയുടെ അമിതമായ ഉപയോഗം മാരക ജീവിതശൈലി രോഗങ്ങൾ, അമിതവണ്ണം, ഹോർമോൺ തകരാറുകൾ, കുടവയർ, ലൈംഗിക പ്രശ്നങ്ങൾ എന്നിവയിലേക്ക് നയിക്കുന്നു. അതോടൊപ്പം വ്യായാമക്കുറവ്, അതിമദ്യാസക്തി, [[പുകവലി]] തുടങ്ങിയ ലഹരി ഉപയോഗം കൂടെ ഉണ്ടെങ്കിൽ ആരോഗ്യം താറുമാറാകാനുള്ള സാധ്യത വർധിക്കുന്നു. ഇടനേരങ്ങളിൽ പലഹാരങ്ങൾക്ക് പകരം പഴങ്ങൾ, നട്സ് എന്നിവ ഉപയോഗിക്കാം. വറുത്തതും പൊരിച്ചതും കുറച്ചു കറി വച്ച മത്സ്യം, കറി വച്ച കൊഴുപ്പ് കുറഞ്ഞ ഇറച്ചി, പുഴുങ്ങിയ മുട്ട, പച്ചക്കറി സാലഡ്, പച്ചക്കറി വിഭവങ്ങൾ തുടങ്ങിയ സമീകൃത ആഹാരം കഴിക്കുന്നത് ഗുണകരമാണ്. അമിതാഹാരം ഒഴിവാക്കുകയും വേണം. വെള്ള ചോറിന്റെയും ബിരിയാണിയുടേയും ചപ്പാത്തി മുതലായവയെയും അളവ് കുറയ്ക്കേണ്ടതും ഏറ്റവും അത്യാവശ്യമാണ്. അരി, പഞ്ചസാര എന്നിവ കൊണ്ടുള്ള പായസത്തേക്കാൾ [[പയർ]], [[കടല]], [[എള്ള്]], [[ശർക്കര]] തുടങ്ങി പോഷക സമ്പുഷ്ടമായ വസ്തുക്കൾ കൊണ്ടുള്ള പായസം മിതമായി ഉപയോഗിക്കുന്നതാണ് കൂടുതൽ മെച്ചം. ദിവസേന ആവശ്യത്തിന് വെള്ളം കുടിക്കേണ്ടതും അനിവാര്യമാണ്. പ്രഭാത ഭക്ഷണം ഒഴിവാക്കുന്നതും രാത്രി വൈകി ഭക്ഷണം കഴിക്കുന്നതും ആരോഗ്യത്തിന് നല്ലതല്ല. പ്രഭാത ഭക്ഷണം അഥവാ ബ്രേക്ക്‌ ഫാസ്റ്റ് പോഷക സമൃദ്ധമായത് തന്നെ ആയിരിക്കാനും ശ്രദ്ധിക്കേണ്ടതുണ്ട്. രാത്രി ലഘുവായ ഭക്ഷണം കഴിക്കാവുന്നതാണ്. ==വ്യായാമവും ആരോഗ്യവും== ശാരീരികക്ഷമതയും ആരോഗ്യവും ചിലപ്പോൾ ശരീര സൗന്ദര്യവും വച്ചുപുലർത്താനായി ചെയ്യുന്ന കായികാഭ്യാസങ്ങളാണ് [[വ്യായാമം]]. ആംഗലേയത്തിൽ എക്സ്സെർസൈസ് (Exercise). മുതിർന്നവർ ദിവസേന കുറഞ്ഞത് മുപ്പത് മിനുട്ട് നേരവും കുട്ടികൾ ഒരു മണിക്കൂറും വ്യായാമം ചെയ്യേണ്ടത് ആരോഗ്യം, ഫിറ്റ്നസ് എന്നിവ നിലനിർത്താൻ അത്യാവശ്യമാണ് എന്ന് ലോകാരോഗ്യ സംഘടന (WHO) പറയുന്നു. പലരും പല ലക്ഷ്യങ്ങൾക്കായി വ്യായാമം ചെയ്യുന്നു. കായികരംഗത്തെ മികവിനായി, പേശികൾ ബലപ്പെടുത്തുന്നതിനായി, ശരീരഭാരം കൂട്ടുകയോ കുറക്കുകയൊ ചെയ്യുന്നതിനായി, കുടവയർ കുറയ്ക്കുന്നതിനായി, ശരീര സൗന്ദര്യവും ആകർഷകത്വവും മെച്ചപ്പെടുത്തുവാനായി, ആരോഗ്യം നിലനിർത്തുന്നതിനായി, രോഗങ്ങളെ നിയന്ത്രിക്കുന്നതിനായി, യുവത്വം അല്ലെങ്കിൽ ഫിറ്റ്നസ് നിലനിർത്താനായി, മാനസികമായ ഉല്ലാസവും ഊർജസ്വലതയും നിലനിർത്തുന്നതിനായി, മാനസിക സമ്മർദം കുറയ്ക്കുന്നതിനായി, തൊഴിൽ രംഗത്തെ മികവിനായി (ഉദാഹരണത്തിന്: സിനിമ, പോലീസ്, പട്ടാളം പോലെയുള്ള ജോലികൾ), മികച്ച ജീവിതശൈലിയ്ക്കായി, ലൈംഗികവും പ്രത്യുൽപാദനപരവുമായ ആരോഗ്യം മെച്ചപ്പെടുത്താനായി, ഹോർമോൺ സന്തുലിതാവസ്ഥ നിലനിർത്താൻ എന്നിങ്ങനെ പല ലക്ഷ്യങ്ങൾക്കായി വ്യായാമം ചെയ്യുന്നവരുണ്ട്. ശാരീരിക വ്യായാമം പേശികളെ ബലപ്പെടുത്തുകയും കുടവയർ കുറക്കുകയും, ഹോർമോൺ സന്തുലിതാവസ്ഥ നിലനിർത്തുകയും, ഇത് ശരീര സൌന്ദര്യവും ആകർഷകത്വവും വർധിപ്പിക്കുകയും ചെയ്യുന്നു. ബോഡി ബിൽഡിംഗ്‌, ഫിറ്റ്നസ്, സിനിമ-സീരിയൽ മേഖലയിൽ പ്രവർത്തിക്കുന്നവരുടെ സൗന്ദര്യ രഹസ്യവും മറ്റൊന്നല്ല. പതിവായി വ്യായാമം ചെയ്യുന്ന ആളുകളിൽ വ്യായാമം ചെയ്യാത്തവരെ അപേക്ഷിച്ചു പുരുഷ ഹോർമോണായ [[ടെസ്റ്റോസ്റ്റിറോൺ]] അളവ് മെച്ചപ്പെട്ട രീതിയിൽ കാണപ്പെടുന്നു. ഇതവരുടെ യവ്വനവും ശരീര ബലവും ആരോഗ്യവും നിലനിർത്തുന്നു. സ്ത്രീകളിൽ ആർത്തവ ക്രമക്കേടുകൾ അകറ്റാനും, ശരീര സൗന്ദര്യവും, ആരോഗ്യവും ഉണ്ടാകാനും വ്യായാമം സഹായിക്കുന്നു. പല തരത്തിലുള്ള വ്യായാമങ്ങൾ ഉണ്ട്. സാധാരണ രീതിയിൽ വ്യായാമം ചെയ്യുമ്പോൾ മടുപ്പ് ഉളവാകുന്നവർക്ക്‌ [[സുംബ]] ഫിറ്റ്നസ് ഡാൻസ്, അയോധന കലകൾ, കളികൾ എന്നിവ ഏതെങ്കിലും ശീലമാക്കാവുന്നതാണ്. ‘രോഗങ്ങളെ ചെറുക്കുന്ന അത്ഭുതം’ എന്നാണ് ആരോഗ്യ പ്രവർത്തകർ വ്യായാമത്തെ വിളിക്കുന്നത്. പതിവായി വ്യായാമം ചെയ്യുന്നത് രോഗപ്രതിരോധവ്യവസ്ഥയുടെ ശക്തി വർദ്ധിപ്പിക്കുന്നതിനും, രക്തയോട്ടം മെച്ചപ്പെടുത്താനും, കാൻസർ, ഹൃദ്രോഗം, പക്ഷാഘാതം, പ്രമേഹം, പൊണ്ണത്തടി, പക്ഷാഘാതം, ഫാറ്റി ലിവർ, അമിത രക്താതിമർദ്ദം, അമിത കൊളസ്ട്രോൾ, പിസിഒഡി, വന്ധ്യത, വിഷാദരോഗം, ഉദ്ധാരണശേഷിക്കുറവ്, സ്ത്രീ ലൈംഗിക ഉത്തേജന വൈകല്യം, യോനീ വരൾച്ച, വന്ധ്യത തുടങ്ങിയ ജീവിതശൈലീരോഗങ്ങൾ വരാനുള്ള സാധ്യത കുറയ്ക്കുവാനും നല്ലൊരു ശതമാനംവരെ അവയെ പ്രതിരോധിക്കുന്നതിനും സഹായിക്കുന്നു. വ്യായാമം ചെയ്യുന്ന വ്യക്തികൾ മറ്റുള്ളവരെക്കാൾ ചുറുചുറുക്കോടെ കാണപ്പെടുകയും ഇത്തരക്കാരിൽ നടുവേദന, കഴുത്തുവേദന പോലെയുള്ള പ്രശ്നങ്ങൾ കുറഞ്ഞിരിക്കുകയും, ദീർഘകാലം ചെറുപ്പമായിരിക്കുകയും ചെയ്യുന്നു. പേശികളും അസ്ഥികളും ബലപ്പെടുത്തുന്നതിന്റെ ഗുണം വളരെയധികമാണ്. വാർധക്യത്തിലും ചുറുചുറുക്കോടെ ആരോഗ്യത്തോടെയിരിക്കാനും വ്യായാമം സഹായിക്കുന്നു. വ്യായാമത്തിന്റെ ഗുണം മിക്കവാറും എല്ലാ അവയവങ്ങൾക്കും ലഭിക്കുന്നു. ശരീരത്തിലെത്തുന്ന അമിതമായ കൊഴുപ്പ്, ഉപ്പ്, ഊർജം അഥവാ പഞ്ചസാര, രക്താതിമർദ്ദം എന്നിവയെ നിയന്ത്രിക്കുവാനും രക്തയോട്ടം മെച്ചപ്പെടുത്തുവാനും ഹോർമോൺ വ്യതിയാനങ്ങളെ ചെറുക്കുവാനും ഏറെ ഫലപ്രദമാണ് ശാരീരികമായ വ്യായാമം. പോഷക സമൃദ്ധവുമായ ഭക്ഷണ ക്രമീകരണത്തിനൊപ്പം ചെയ്യുമ്പോഴാണ് വ്യായാമം ഇത്തരത്തിൽ പൂർണ്ണമായ ഗുണങ്ങൾ നൽകുന്നത്. ഹൃദയം, തലച്ചോർ എന്നിവയുടെ ശരിയായ പ്രവർത്തനത്തിന്റെ വ്യായാമം ഒഴിച്ചു കൂടാനാവാത്തതാണ്. സ്തനം, പ്രോസ്ട്രേറ്റ്, വൻകുടൽ, ശ്വാസകോശം, കരൾ തുടങ്ങിയവയെ ബാധിക്കുന്ന കാൻസർ രോഗത്തെ പോലും വ്യായാമം തടയുന്നതായി പഠനങ്ങളുണ്ട്. രോഗങ്ങൾ ബാധിച്ചവർ ആരോഗ്യ പ്രവർത്തകരുടെ നിർദേശ പ്രകാരം മാത്രം അഭികാമ്യമായ വ്യായാമം തെരെഞ്ഞെടുക്കുക. വ്യായാമം മാനസികാരോഗ്യം വർദ്ധിപ്പിക്കുന്നതിനോടൊപ്പം സന്തോഷവാനായിരിക്കാനും സഹായിക്കുന്നു. ഇത് ചെയ്യുമ്പോൾ സന്തോഷകരമായ ഹോർമോണുകളുടെ ഉത്പാദനം വർധിക്കുന്നു. ഒപ്പം മികച്ച ശാരീരികക്ഷമത പ്രദാനം ചെയ്യുകയും കാര്യങ്ങളെ നല്ല രീതിയിൽ നോക്കിക്കാണുവാനും നല്ല ഉറക്കം ലഭിക്കാനും സഹായിക്കുന്നു. കൃത്യമായി വ്യായാമം ചെയ്യുന്നത് തൃപ്തികരമായ ലൈംഗികാരോഗ്യത്തിന് സഹായകരമാകുന്നു എന്ന് പഠനങ്ങൾ തെളിയിക്കുന്നു. അതിനാൽ സന്തോഷകരമായ ലൈംഗികജീവിതത്തിന് വ്യായാമം മുതൽക്കൂട്ടാണെന്ന് പറയാം. വ്യായാമം ലൈംഗികാവയവങ്ങളിലേക്കുള്ള രക്തപ്രവാഹം ത്വരിതപ്പെടുത്തുകയും [[ടെസ്റ്റോസ്റ്റിറോൺ]] എന്ന ഹോർമോണിന്റെ ഉത്പാദനം മെച്ചപ്പെടുത്തുകയും ചെയ്യുന്നു. മാത്രമല്ല ഇത് ശരീര സൗന്ദര്യവും ആകർഷകത്വവും വർധിപ്പിക്കുകയും ചെയ്യുന്നു. ഉദ്ധാരണശേഷിക്കുറവ്, സ്ത്രീ ലൈംഗിക ഉത്തേജന വൈകല്യം, യോനീ വരൾച്ച, രതിമൂർച്ഛയില്ലായ്മ, വജൈനിസ്മസ് (യോനീസങ്കോചം) തുടങ്ങിയ പ്രശ്നങ്ങൾ വ്യായാമം ചെയ്യുന്നവരിൽ കുറഞ്ഞു കാണപ്പെടുന്നു. മാത്രമല്ല, ബീജങ്ങളുടെ ആരോഗ്യത്തെ വർധിപ്പിക്കുന്ന ഇത് വന്ധ്യതയും ചെറുക്കുന്നു. മധ്യവയസ്ക്കരായ പുരുഷന്മാരിൽ ആൻഡ്രോപോസ്, സ്ത്രീകളിൽ [[ആർത്തവവിരാമം]] തുടങ്ങിയ അവസ്ഥകളെ ചെറുക്കുവാനും ഇത് സഹായിക്കുന്നു. [[കെഗൽ വ്യായാമം]] ചുമക്കുമ്പോഴും, തുമ്മുമ്പോഴും അറിയാതെ മൂത്രം പോകുന്ന അജിതേന്ദ്രിയത്വം എന്ന അവസ്ഥയ്ക്കും, ഉദ്ധാരണശേഷിക്കുറവ്, വജൈനിസ്മസ് ഉൾപ്പടെയുള്ള ലൈംഗിക പ്രശ്നങ്ങൾക്കും ഒരു പരിധിവരെ പരിഹാരമാണ്. ==പൊതുജനാരോഗ്യം== കുറേക്കൂടി വിപുലമായ രീതിയിൽ ഇതിനെ '''പൊതുജനാരോഗ്യം''' (Public Health) എന്ന് വിളിക്കുന്നു. സമൂഹത്തിന്റെ മൊത്തത്തിലുള്ള ആരോഗ്യത്തെ കുറിക്കാൻ പൊതുജനാരോഗ്യം എന്ന വാക്ക് ഉപയോഗിക്കാറുണ്ട്. പബ്ലിക് ഹെൽത്ത്‌ (Public health), കമ്മ്യൂണിറ്റി മെഡിസിൻ (Community medisine) തുടങ്ങിയ വൈദ്യശാസ്ത്രശാഖകൾ ആരോഗ്യത്തിന്റെ വിവിധ വശങ്ങൾക്ക് ഊന്നൽ കൊടുക്കുന്ന മേഖലകളാണ്.<ref>{{Cite web|url=https://en.wikipedia.org/wiki/Public_health|title=Public health|website=https://en.wikipedia.org}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://www.publichealth.hscni.net/|title=HSC Public Health Agency|website=https://www.publichealth.hscni.net}}</ref> ==ലോകത്തിലെ മികച്ച പൊതുജനാരോഗ്യ സംവിധാനം ഉള്ള രാജ്യങ്ങൾ== വിവിധ കണക്കുകൾ പ്രകാരം മികച്ച പൊതു ജനാരോഗ്യ സംവിധാനം ഉള്ള ലോകത്തിലെ ആദ്യത്തെ പത്ത് രാജ്യങ്ങൾ താഴെ കൊടുക്കുന്നു. [[തായ്‌വാൻ]], [[ദക്ഷിണ കൊറിയ]], [[ജപ്പാൻ]], [[ദി നെതർലാന്ഡ്സ്]], [[ഡെന്മാർക്ക്‌]], [[ഓസ്ട്രിയ]], [[ഫ്രാൻസ്]], [[ഫിൻലാൻഡ്]], [[തായ്‌ലൻഡ്]], [[സ്പെയിൻ]] എന്നിവയാണ്. ആരോഗ്യ പരിപാലന സൂചികകളിലെ സ്കോറുകൾ, കാര്യക്ഷമത, മൊത്തത്തിലുള്ള ആരോഗ്യ മികവ് തുടങ്ങിയവയാണ് ഇതിൽ കണക്കിലെടുത്തിട്ടുള്ളത്. അവ വിശദമായി താഴെ കൊടുക്കുന്നു. 1. തയ്‌വാൻ- ലോകത്തിലെ മികച്ച ആരോഗ്യ പരിപാലന സംവിധാനം ഉള്ള ഒരു രാജ്യമാണ് ഇത്. ഉയർന്ന ആരോഗ്യ സൂചികകൾ അവിടെ കാണാനാവുന്നതാണ്. യൂണിവേഴ്സൽ കവറേജ്, ഉയർന്ന കാര്യക്ഷമത എന്നിവയും അവിടെ കാണാം. 2. ദക്ഷിണ കൊറിയ-ആഗോള റാങ്കിഗിൽ രണ്ടാം സ്ഥാനത്തുള്ള ദക്ഷിണ കൊറിയ ആരോഗ്യ പരിപാലന മേഖലയിൽ ഏറെ മുന്നിലാണ്. 3. ജപ്പാൻ-ശക്തമായ ആരോഗ്യ പരിപാലന സംവിധാനം ഉള്ള മറ്റൊരു രാജ്യമാണ് ജപ്പാൻ. ഉയർന്ന നിലവാരത്തിലുള്ള ചികിത്സ ജപ്പാന്റെ പ്രത്യേകതയാണ്. 4. ദി നെതർലാന്ഡ്സ് - statista.com പ്രകാരം യൂണിവേഴ്സൽ ഹെൽത്ത്‌ കവറേജ്, ഉയർന്ന നിലവാരത്തിലുള്ള ചികിത്സ എന്നിവയിൽ ഈ രാജ്യം ഏറെ മുന്നിലാണ്. 5. ഡെന്മാർക് - ഉയർന്ന നിലവാരത്തിലുള്ള ചികിത്സ, ലഭ്യത എന്നിവയിൽ ഡെന്മാർക്ക് മുന്നിലാണ്. 6. ഓസ്ട്രിയ - യൂണിവേഴ്സൽ ഹെൽത്ത്‌ കെയർ സംവിധാനം, ഉയർന്ന നിലവാരം എന്നിവയിൽ ഓസ്ട്രിയ മുന്നിലാണ്. 7. ഫ്രാൻസ് - യൂണിവേഴ്സൽ ഹെൽത്ത്‌ കെയർ, ഉയർന്ന നിലവാരം, ഗുണമേന്മ എന്നിവയുള്ള ചികിത്സ എന്നിവയിൽ ഫ്രാൻസ് മുന്നിട്ടു നിൽക്കുന്നു. 8. ഫിൻലാൻഡ - പൊതുജനാരോഗ്യം, രോഗം വരാതെ നിയന്ത്രിക്കപ്പെടുന്ന Preventive സംവിധാനങ്ങൾ എന്നിവയിൽ ഫിൻലാൻഡ് മുന്നിട്ടു നിൽക്കുന്നു. 9. സ്പെയിൻ - യൂറോപ്പിലെ ഉയർന്ന കാര്യക്ഷമതയുള്ള ആരോഗ്യ പരിപാലന സംവിധാനം കൊണ്ട് ശ്രദ്ധേയം. റാങ്കിങ് നൽകുന്നതിന് കണക്കിലെടുക്കപ്പെട്ട ഘടകങ്ങൾ താഴെ കൊടുക്കുന്നു. *ഹെൽത്ത്‌ കെയർ ഇൻടെക്സ്: ആരോഗ്യ സംവിധാനങ്ങളുടെ ലഭ്യത, കാര്യക്ഷമത, ഗുണ നിലവാരം എന്നിവ കണക്കിലെടുക്കുന്നു. *യൂണിവേഴ്സൽ കവറേജ്: എല്ലാ പൗരന്മാർക്കും മികച്ച ചികിത്സ ലഭ്യമാക്കാനുള്ള കഴിവ്. *കാര്യക്ഷമത: ആരോഗ്യ മേഖല എങ്ങനെ പരിചരണം ലഭ്യമാക്കുന്നു, വിഭവങ്ങൾ എങ്ങനെ ഉപയോഗപ്പെടുത്തുന്നു എന്നത് സംബന്ധിച്ചു. *പരിണിത ഫലങ്ങൾ - ആയുർ ദൈർഖ്യം, മാതൃ ശിശു മരണ നിരക്ക്, [[കുടുംബാസൂത്രണം]] തുടങ്ങിയവ. == അവലംബം == <references/> # parks Textbook of Preventive and Social Medicine, 19th Ed 2009, , Bhaot, Jabalpur. ==പുറത്തേയ്ക്കുള്ള കണ്ണികൾ== * [http://www.who.int ലോകാരോഗ്യസംഘടന] * [http://www.nhs.uk യു.കെ. നാഷണൽ ഹെൽത്ത് സർവീസ്] * [http://www.hon.ch ഹെൽത്ത് ഓൺ ദി നെറ്റ് ഫൗണ്ടേഷൻ] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120723185457/http://www.hon.ch/ |date=2012-07-23 }} * [http://stats.oecd.org/Index.aspx?DataSetCode=HEALTH ഒ.ഇ.സി.ഡി. ഹെൽത്ത് സ്റ്റാറ്റിസ്റ്റിക്സ്] * [http://ucblibraries.colorado.edu/govpubs/us/health.htm ഹെൽത്ത് ആൻഡ് മെഡിക്കൽ ഇൻഫർമേഷൻ] ഫ്രം ദി യൂണിവേഴ്സിറ്റി ഓഫ് കൊളറാഡോ * [http://ec.europa.eu/health-eu/ ഹെൽത്ത്-ഇ.യു. പോർട്ടൽ], പബ്ലിക്ക് ഹെൽത്ത് പോർട്ടൽ ഓഫ് ദി യൂറോപ്യൻ യൂണിയൻ [[വർഗ്ഗം:ആരോഗ്യം]] [[വർഗ്ഗം:വ്യക്തിശുചിത്വം]] lmoaa4b8r8ad3x9b0327no23dbbu33i 4546786 4546785 2025-07-08T15:41:43Z 80.46.141.217 /* ലോകത്തിലെ മികച്ച പൊതുജനാരോഗ്യ സംവിധാനം ഉള്ള രാജ്യങ്ങൾ */ 4546786 wikitext text/x-wiki [[രോഗം|രോഗങ്ങളില്ലാത്ത]] അവസ്ഥയെയാണ്‌ സാമാന്യേന '''ആരോഗ്യം''' എന്നതു കൊണ്ടുദ്ദേശിച്ചിരുന്നത്. ഇംഗ്ലീഷിൽ ഹെൽത്ത്‌ (health). എന്നാൽ 1948-ലെ ലോക ഹെൽത്ത് അസംബ്ലിയുടെ നിർവചനപ്രകാരം രോഗ, വൈകല്യരാഹിത്യമുള്ള അവസ്ഥ മാത്രമല്ല, സമ്പൂർണ്ണ ശാരീരിക, മാനസിക, സാമൂഹ്യ സുസ്ഥിതി (wellbeing) കൂടി ആണു ആരോഗ്യം. <ref name="WHO definition">[http://www.who.int/about/definition/en/print.html] Preamble to the Constitution of the World Health Organization as adopted by the International Health Conference, New York, 19-22 June, 1946; signed on 22 July 1947 by the representatives of 61 States (Official Records of the World Health Organization, no. 2, p. 100) and entered into force on 7 April 1948.</ref><ref name="WHO constitution">[http://www.who.int/governance/eb/who_constitution_en.pdf] Constitution of the World Health Organization- ''Basic Documents'', Forty-fifth edition, Supplement, October 2006.</ref>. ഈ നിർവചനമാണ്‌ ഇന്ന് പൊതുവേ സ്വീകാര്യമായുള്ളത്. ഈ നിർവചനത്തോട് ലോകാരോഗ്യസംഘടനയുടെ 1986ലെ ഒട്ടാവ ചാർട്ടർ ഫോർ ഹെൽത്ത് പ്രൊമോഷന്റെ നിർവചനം കൂടി കൂട്ടിവായിക്കാറുണ്ട്: ആരോഗ്യം സമ്പൂർണ്ണ ദൈനംദിന ജീവിതത്തിനുള്ള ഒരുപാധിയാണ്‌, നിലനില്പിനായി മാത്രമുള്ളതല്ല. ആരോഗ്യം എന്നത് ശാരീരികശേഷിയിലും സാമൂഹിക വ്യക്തിപരമായ ഉപാധികൾക്ക് ഊന്നൽ കൊടുത്തുകൊണ്ടുള്ള സാക്ഷാത്തായ ഒരു സംഗതിയുമാണ്. പ്രതികൂല ഘടകങ്ങളൊന്നുമില്ലാതിരിക്കുകയും ശരീരത്തിന്റെ സ്വാഭാവിക പ്രവർത്തനങ്ങൾ ശരിയായി നടക്കുകയും ചെയ്യുന്ന വ്യക്തിക്ക് ശാരീരിക, മാനസിക, സാമൂഹിക സുഖാവസ്ഥ അനുഭവപ്പെടുകയും ചെയ്യുന്നതിനേയാണ് ആരോഗ്യം എന്ന് പറയുന്നത്.<ref>{{Cite web|url=https://www.who.int/|title=World Health Organization (WHO)|website=https://www.who.int}}</ref> ==ആരോഗ്യത്തിന്റെ ഘടകങ്ങൾ== ജീവിതശൈലിയും ജനതികവും പരിസ്ഥിതിയുമാണ് ആരോഗ്യത്തിനു നിദാനമായ ഘടകങ്ങൾ. ഭൌതീക പരിതഃസ്ഥിതി, സാമൂഹ്യ പരിതഃസ്ഥിതി, ജൈവ പരിതഃസ്ഥിതി എന്ന് പരിതഃസ്ഥിതി ഘടകങ്ങളെ മൂന്നായി തിരിക്കാം. രോഗാവസ്ഥയ്ക്കുള്ള കാരണങ്ങൾ പലതാകാം. രോഗാണുക്കൾ, പരാദങ്ങൾ എന്നിവയുടെ ആക്രമണം , പോഷണക്കുറവ്, അതിപോഷണം, അമിതാഹാരം, മദ്യപാനം, പുകവലി പോലെയുള്ള ലഹരി ഉപയോഗം എന്നിവ കൂടാതെ ആഹാരത്തിൽ നിന്ന് ലഭിക്കുന്ന ചില ഘടകങ്ങൾ കൂടുതലായി ചയാപചയ പ്രക്രിയയിലൂടെ, അതിലുള്ള ക്രമക്കേട് മൂലമോ അളവ് കൂടുതലായതിനാലോ, വ്യയം ചെയ്യപ്പെടാതെയോ പുറംതള്ളപ്പെടാതെയോ ശരീരത്തിൽ അടിഞ്ഞുകൂടി രോഗാവസ്ഥ ഉണ്ടാകാം. കൂടാതെ അത്യാവശ്യമായ ചില ഘടകങ്ങൾ ലഭിക്കാതെ ശാരീരിക പ്രക്രിയകൾ താളം തെറ്റുന്നതു മൂലമുള്ള രോഗാവസ്ഥയാകാം. വ്യായാമക്കുറവുകൊണ്ടാകുന്ന മേൽപ്പറഞ്ഞതിലേതെങ്കിലും സ്ഥിതിവിശേഷമാകാം. അമിതാദ്ധ്വാനം, സുരക്ഷിതമല്ലാത്ത തൊഴിൽ, [[മാനസിക സമ്മർദം]] [[മാനസിക സമ്മർദം (സ്‌ട്രെസ്‌)|(സ്‌ട്രെസ്‌)]], ഉറക്കക്കുറവ്, മാനസിക പ്രശ്നങ്ങൾ, [[അമിതവണ്ണം]] എന്നിവ രോഗാവസ്ഥയായി മാറാം. മഹാമാരികൾ പൊട്ടിപുറപ്പെടുന്നത് സാമൂഹികമായ ആരോഗ്യത്തെ മൊത്തത്തിൽ ബാധിക്കുന്നു. ഉദാ: കോവിഡ് 19. ശരീര കോശങ്ങളുടെ അപകർഷവും (degeneration), പ്രായ വർദ്ധനയും (aging) രോഗ കാരണങ്ങളാണ്. കൂടാതെ പാരമ്പര്യ ഘടകങ്ങൾ. മേൽപ്പറഞ്ഞ ഏതെങ്കിലും അസന്തുലിതാവസ്ഥയ്ക്കുള്ള ശരീരത്തിന്റെ സ്വാഭാവിക പ്രതികരണമായുണ്ടാകുന്ന ചില ക്രമക്കേടുകളായാകാം പുറത്ത് കാണപ്പെടുന്നത്. അതോടൊപ്പം തെറ്റായ ജീവിതശൈലി കൂടിയാകുമ്പോൾ രോഗമുണ്ടാകാനുള്ള സാധ്യത വളരെയധികം വർധിക്കുന്നു. രോഗാവസ്ഥയ്ക്കുള്ള ചികിത്സ തെറ്റായതു മൂലം രോഗാവസ്ഥ സൃഷ്ടിക്കപ്പെടാം. മരുന്നുകളുടെ കുറവു് കൊണ്ടും ആധിക്യം കൊണ്ടും രോഗാവസ്ഥ ഉണ്ടാകാം. ജീവിക്കുന്ന സാഹചര്യം പൊതുവിൽ വ്യക്തികളുടെ ആരോഗ്യവും ജീവിതത്തിന്റെ ഗുണനിലവാരം (ക്വാളിറ്റി ഓഫ് ലൈഫ്) നിർണ്ണയിക്കുന്നതിലും പരമപ്രധാനമാണ്. വൈദ്യശാസ്ത്രത്തിന്റെ പ്രയോഗത്തിലൂടെ മാത്രമല്ല, ജീവിതരീതിയുടെ തിരഞ്ഞെടുപ്പിലൂടെയും മെച്ചപ്പെട്ട പരിസ്ഥിതിയുമാണ് ആരോഗ്യവും മൂല്യവും വർദ്ധിപ്പിക്കുന്നത് എന്നത് കൂടുതൽ സ്വീകാര്യമാവുകയാണ്. പരിസ്ഥിതിയുമായി ബന്ധപ്പെട്ടു മലിനീകരണവും, ശുദ്ധജലത്തിന്റെ അഭാവവും രോഗങ്ങൾ വർധിപ്പിച്ചേക്കാം. ചുരുക്കത്തിൽ ആരോഗ്യം നിർണ്ണയിക്കുന്ന പ്രധാന ഘടകങ്ങൾ സാമൂഹികവും സാമ്പത്തികവുമായ അന്തരീക്ഷം, ആരോഗ്യസേവനങ്ങളുടെ ലഭ്യത, വികസനം, ഭൗതികമായ ചുറ്റുപാട്, ആരോഗ്യകരമായ തൊഴിലിടങ്ങൾ, ജനങ്ങളുടെ ജീവിതശൈലി, ആരോഗ്യകരമായ ആഹാരം, [[ശുചിത്വം]], ലിംഗസമത്വം തുടങ്ങി ജെൻഡറുമായി ബന്ധപ്പെട്ട പ്രശ്നങ്ങൾ, സ്ത്രീകളുടെയും ലിംഗ ലൈംഗിക ന്യൂനപക്ഷങ്ങളുടെയും പ്രശ്നങ്ങൾ, ആരോഗ്യകരമായ [[ലൈംഗികബന്ധം]], മെച്ചപ്പെട്ട മാനസികാവസ്ഥ, മലിനീകരണത്തിന്റെ തോത് തുടങ്ങിയവ ആണെന്നാണ് ലോകാരോഗ്യ സംഘടനയുടെ നിലപാട്. <ref name="The determinants of health">World Health Organization. [http://www.who.int/hia/evidence/doh/en/ ''The determinants of health.''] Geneva. Accessed 12 May 2011.</ref> {{health-stub}} ==ചികിത്സയും ആരോഗ്യവും== രോഗങ്ങൾ വന്നാൽ ശാസ്ത്രീയമായ ചികിത്സ തേടുക എന്നത് ഏറ്റവും പ്രധാനമാണ്. മികച്ച ആശുപത്രികൾ, ആരോഗ്യ കേന്ദ്രങ്ങൾ, ആരോഗ്യ ബോധവൽക്കരണ വിദ്യാഭ്യാസം എന്നിവയുടെ ലഭ്യത പ്രധാനമാണ്. ഗുരുതരമായ രോഗങ്ങളുടെ ചികിത്സയ്ക്ക് സൂപ്പർ സ്പെഷ്യാലിറ്റി നിലവാരത്തിലുള്ള ആശുപത്രികൾ അത്യാവശ്യമാണ്. ഇന്ത്യയിൽ മെഡിക്കൽ കോളേജുകൾ, ജില്ലാ ആശുപത്രികൾ, ജനറൽ ആശുപത്രികൾ, കോർപ്പറേറ്റ് സ്വകാര്യ ആശുപത്രികൾ തുടങ്ങിയവ ഇത്തരത്തിൽ സൂപ്പർ സ്പെഷ്യാലിറ്റി സേവനങ്ങൾ നൽകി വരുന്നു. ഗ്രാമീണ മേഖലയിൽ ആരോഗ്യ കേന്ദ്രങ്ങൾ, കുടുംബാരോഗ്യ കേന്ദ്രങ്ങൾ, ചെറിയ സ്വകാര്യ ആശുപത്രികൾ, ക്ലിനിക്കുകൾ തുടങ്ങിയവ മികച്ച സേവനം നൽകി വരുന്നു. ==ആരോഗ്യവും സാമ്പത്തികവും== പൊതുവേ സാമ്പത്തികമായി പിന്നോക്കം നിൽക്കുന്ന സമൂഹങ്ങളിൽ ആരോഗ്യ സൂചികകളും വളരെ പിന്നിലായിരിക്കും. ഇത് ദരിദ്ര രാജ്യങ്ങളിൽ കാണാവുന്നതാണ്. ദരിദ്ര സമൂഹങ്ങളിൽ ചികിത്സ ചിലവുകൾ ഒരു വലിയ പ്രശ്നം തന്നെയാണ്. പലരും ചികിത്സ ചിലവുകൾ മൂലം കട ബാധ്യതയിൽ ആകുന്നു. അമേരിക്കൻ ഐക്യനാടുകളിൽ 2023 ലെ കണക്കുകൾ പ്രകാരം ജിഡിപിയുടെ 17.6% തുക ആരോഗ്യ മേഖലയ്ക്ക് വേണ്ടി നീക്കിവച്ചിരുന്നു. അതായത് 4.9 ട്രില്യൺ ഡോളർ അഥവാ ഒരു വ്യക്തിക്ക്‌ വേണ്ടി 14,570 ഡോളർ ചിലവഴിച്ചു എന്ന്‌ സെന്റർസ് ഫോർ മെഡികെയർ ആൻഡ്‌ മെഡികായ്ഡ് സെർവിസിസ്‌ വ്യക്തമാക്കുന്നു. ആരോഗ്യ പരിരക്ഷാ ചിലവുകൾ വർധിച്ചു വരുമ്പോഴും അമേരിക്കൻ ഐക്യനാടുകൾ അവരുടെ ജിഡിപിയുടെ നല്ലൊരു ശതമാനം ആരോഗ്യ മേഖലയ്ക്ക് നൽകുന്നതായി കാണാൻ സാധിക്കും, പ്രത്യേകിച്ച് മറ്റ് വികസിത രാജ്യങ്ങളുമായി താരതമ്യപ്പെടുത്തുമ്പോൾ. ആരോഗ്യ രംഗത്തെ ഗവേഷണത്തിനും അവർ സാമ്പത്തികം ചിലവഴിക്കുന്നു. എന്നാൽ യുകെ അവരുടെ ജിഡിപിയുടെ 11.1% 2024ഇൽ ആരോഗ്യ മേഖലയ്ക്ക് വേണ്ടി ചിലവഴിച്ചതായി കാണാൻ സാധിക്കും. ഇന്ത്യയിൽ കേന്ദ്ര സംസ്ഥാന സർക്കാരുകൾ ജിഡിപിയുടെ 2.1 ശതമാനം തുക 2023 സാമ്പത്തിക വർഷത്തിൽ ആരോഗ്യ മേഖലയ്ക്ക് വേണ്ടി ചിലവഴിച്ചതായി കാണാൻ സാധിക്കും. ഇത് 2022, 2021 സാമ്പത്തിക വർഷങ്ങളിൽ യഥാക്രമം 2.2%, 1.6% എന്നിങ്ങനെ ആയിരുന്നു. വർഷം തോറും വർദ്ധനവ് ഉണ്ടാകുന്നുണ്ടെങ്കിലും മറ്റ് രാജ്യങ്ങളുമായി താരതമ്യപ്പെടുത്തുമ്പോൾ ഇന്ത്യയുടെ ആരോഗ്യ മേഖലയ്ക്ക് വേണ്ടിയുള്ള ജിഡിപിയുടെ കണക്കുകൾ തീരെ കുറവ് തന്നെയാണ് എന്നതാണ് വസ്തുത. ഇന്ത്യയിലെ ആരോഗ്യ മേഖലയുടെ വികസനത്തിന്‌ കൂടുതൽ ധനസഹായം ആവശ്യമാണ് എന്നത് യഥാർഥ്യമാണ്. ഹെൽത്ത്‌ ഇൻഷുറൻസ് അപ്രതീക്ഷിതമായ ചികിത്സ ചിലവുകൾ ഗണ്യമായി കുറക്കുന്നതിൽ ഏറെ സഹായിക്കുന്നു. ഇന്ത്യയിലും മികച്ച ഹെൽത്ത്‌ ഇൻഷുറൻസ് സേവന ദാതാക്കളെ കാണാം. ചില രാജ്യങ്ങളിൽ ഹെൽത്ത്‌ ഇൻഷുറൻസ് നിർബന്ധമാണ്. അതുപോലെ പല വികസിത വിദേശ രാജ്യങ്ങളിലും സോഷ്യൽ സെക്യൂരിറ്റി സംവിധാനം അഥവാ സോഷ്യൽ ഇൻഷുറൻസ് മുഖേന സാധാരണക്കാർക്ക് ഉയർന്ന നിലവാരത്തിലുള്ളതും എന്നാൽ സൗജന്യവുമായ ചികിത്സ ലഭ്യമാക്കിയിട്ടുണ്ട്. പല ആശുപത്രികളിലും രോഗികൾക്ക് മൂന്ന് നേരത്തെ ഭക്ഷണവും നൽകാറുണ്ട്. അവിടങ്ങളിൽ സ്വകാര്യ മേഖലയിലെ ജോലിക്കാരും നിശ്ചിത തുക സോഷ്യൽ ഇൻഷുറൻസ് അല്ലെങ്കിൽ ഹെൽത്ത്‌ ഇൻഷുറൻസ് സംവിധാനത്തിലേക്ക് അടക്കേണ്ടതുണ്ട്. ഇങ്ങനെ പിരിച്ചെടുക്കുന്ന തുക ആശുപത്രികളുടെ വികസനത്തിനും ഗവേഷണത്തിനും ഉപയോഗപ്പെടുത്തുന്നു. ദരിദ്രർക്ക് മാത്രമാണ് അവിടെ സർക്കാർ പൂർണമായും സൗജന്യ ചികിത്സ ലഭ്യമാക്കുന്നുള്ളു. ==ജീവിതശൈലി രോഗങ്ങൾ== [[കാൻസർ]], [[പ്രമേഹം]], [[ഹൃദ്രോഗം]], ധമനീ രോഗങ്ങൾ, [[രക്താതിമർദ്ദം]], [[പക്ഷാഘാതം]], COPD, വൃക്കരോഗം, കരൾ രോഗങ്ങൾ, പിസിഒഎസ്, [[കൊളസ്ട്രോൾ|അമിത കൊളെസ്ട്രോൾ]], [[അമിതവണ്ണം]], വയറിനു ചുറ്റും അമിതമായി കൊഴുപ്പ് അടിയുന്ന അവസ്ഥ അഥവാ കുടവയർ, [[വന്ധ്യത]], [[ഉദ്ധാരണക്കുറവ്]] എന്നിവ ജീവിതശൈലി മൂലമുണ്ടാകുന്ന രോഗങ്ങളുടെ കൂട്ടത്തിൽ എടുത്തു പറയേണ്ടതാണ്. ആരോഗ്യകരമായ ജീവിതശൈലി കൊണ്ട് മേൽപ്പറഞ്ഞ രോഗങ്ങളെ നല്ലൊരു പരിധിവരെ തടയാനും, ആരോഗ്യം നിലനിർത്താനും സാധിക്കും. ഭക്ഷണം, [[ശാരീരിക വ്യായാമം]], ഉറക്കം, [[മാനസിക സമ്മർദ്ദം]] എന്നിവ ഒരു വ്യക്തിയുടെ ആരോഗ്യത്തിൽ അതിപ്രധാന പങ്ക് വഹിക്കുന്നുണ്ട്. ==ആരോഗ്യവും ജീവിതശൈലിയും== *പോഷകാഹാരം- പോഷക സമൃദ്ധമായ ഭക്ഷണം കഴിക്കേണ്ടത് ആരോഗ്യവും ചുറുചുറുക്കും നിലനിർത്താൻ ഏറ്റവും അത്യാവശ്യമാണ്. ലോകാരോഗ്യ സംഘടനയുടെ അഭിപ്രായ പ്രകാരം അതിനായി ദിവസേന 5 കപ്പ് പഴങ്ങളും പച്ചക്കറികളും, പരിപ്പുവർഗങ്ങൾ, കടൽ മത്സ്യം, മുട്ട, കൊഴുപ്പ് കുറഞ്ഞ മാംസം എന്നിവ ശരിയായ അളവിൽ ആഹാരത്തിൽ ഉൾപ്പെടുത്തേണ്ടതുണ്ട്. ഇതുവഴി വിറ്റാമിനുകൾ, ധാതുക്കൾ, പ്രോടീൻ, ഒമേഗ 3 ഫാറ്റി ആസിഡ്, നാരുകൾ എന്നിവ ശരീരത്തിന് ആവശ്യത്തിന് ലഭ്യമാകുന്നു. *അനാരോഗ്യകരമായ ആഹാരം-എണ്ണയിൽ വറുത്തതും പൊരിച്ചതും അമിതമായി മൊരിഞ്ഞതുമായ ആഹാരങ്ങൾ, അമിതമായി മധുരം, ഉപ്പ്, കൊഴുപ്പ്, അന്നജം, കൊഴുപ്പ് കൂടിയ മാംസം, പലഹാരങ്ങൾ എന്നിവ അമിതമായി ഉപയോഗിക്കുന്നത് നിയന്ത്രിക്കേണ്ടതാണ്. *[[വ്യായാമം]]-വ്യായാമക്കുറവാണ് മറ്റൊരു പ്രധാന പ്രശ്നം. മുതിർന്നവർ നിത്യേന കുറഞ്ഞത് 30 മിനുട്ട് വീതവും കുട്ടികൾ ഒരു മണിക്കൂറും ശാരീരികാധ്വാനം നൽകുന്ന [[വ്യായാമം]] ചെയ്യേണ്ടതുണ്ട്. ജിംനേഷ്യ പരിശീലനം, കളികൾ, നൃത്തം, ആയോധനകലകൾ തുടങ്ങിയ ഉദാഹരണം. ഇത് ശാരീരികക്ഷമത മാത്രമല്ല കാൻസർ, പ്രമേഹം, ഹൃദ്രോഗം, അമിതഭാരം, [[വന്ധ്യത]], [[ഉദ്ധാരണശേഷിക്കുറവ്]] തുടങ്ങിയ ഗുരുതര ജീവിതശൈലി രോഗങ്ങളെ അകറ്റാനും മാനസികമായ ആരോഗ്യവും ലൈംഗികാരോഗ്യവും മെച്ചപ്പെടുത്താനും സഹായിക്കുന്നു എന്ന് പഠനങ്ങൾ പറയുന്നു. *അമിതവണ്ണം- ശരീരത്തിന്റെ [[അമിതവണ്ണം]], വയറിന് ചുറ്റും അടിയുന്ന കൊഴുപ്പ് അഥവാ കുടവയർ എന്നിവ നിയന്ത്രിക്കേണ്ടതും അത്യാവശ്യമാണ്. ഇവ ഗുരുതരമായ ആരോഗ്യ പ്രശ്നങ്ങളിലേക്ക് നയിക്കുന്ന ഒരു ഘടകമാണ്. *പുകവലി, മദ്യപാനം- ലഹരിയുടെ ഉപയോഗമാണ് ആരോഗ്യത്തെ ഏറ്റവും ദോഷകരമായി ബാധിക്കുന്ന മറ്റൊരു ഘടകം. അതിമദ്യാസക്തി, [[പുകവലി]] തുടങ്ങിയവ രോഗസാധ്യത വളരെയധികം വർധിപ്പിക്കുന്നു. പുലയിലയിൽ അടങ്ങിയിരിക്കുന്ന രാസവസ്തുക്കൾ ശരീരത്തിലെ എല്ലാ അവയവങ്ങളെയും ബാധിക്കുന്നു. *മാനസിക സമ്മർദ്ദം- അമിതമായ [[മാനസിക സമ്മർദം]] മറ്റൊരു ഘടകമാണ്. വീട്ടിലും തൊഴിലിടത്തിലും ഉണ്ടാകുന്ന മാനസിക സമ്മർദം കുറയ്ക്കാൻ ഉതകുന്ന ജീവിതരീതി സ്വീകരിക്കുക. ഉല്ലാസവേളകൾ കണ്ടെത്തുക. അതിനായി വിനോദ യാത്രകൾ, സംഗീതം, നൃത്തം, സിനിമകൾ, ആഘോഷങ്ങൾ മുതലായവ ആസ്വദിക്കാം. *മറ്റ് കാരണങ്ങൾ- അപകടങ്ങൾ, അതിക്രമങ്ങൾ, [[ബലാത്സംഗം]], സുരക്ഷിതമല്ലാത്ത ലൈംഗികബന്ധം എന്നിവ കൊണ്ടുമാകാം രോഗാവസ്ഥ.<ref>{{Cite web|url=https://www.who.int/europe/news-room/fact-sheets/item/a-healthy-lifestyle---who-recommendations|title=A healthy lifestyle - WHO recommendations|website=https://www.who.int}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://www.mayoclinic.org/healthy-lifestyle|title=Healthy Lifestyle - Mayo Clinic|website=https://www.mayoclinic.org ›}}</ref> ==മാനസിക ആരോഗ്യം== മാനസിക ആരോഗ്യം മറ്റൊരു പ്രധാന ഘടകമാണ്. ഉദാഹരണത്തിന് [[വിഷാദരോഗം]], [[ഉത്കണ്ഠ വൈകല്യം]], [[വ്യക്തിത്വം|വ്യക്തിത്വ വൈകല്യങ്ങൾ]] പോലെയുള്ള മാനസികരോഗങ്ങൾ, [[ആത്മഹത്യ|ആത്മഹത്യ പ്രവണത]], [[മാനസിക സമ്മർദം]] (സ്‌ട്രെസ്‌) പോലെയുള്ള പ്രശ്നങ്ങൾ സമൂഹത്തെ ഗുരുതരമായി ബാധിക്കുന്നു. മാനസിക ആരോഗ്യവുമായി ബന്ധപ്പെട്ട ലൈംഗിക പ്രശ്നങ്ങളും ഇവിടെ കണക്കിലെടുക്കുന്നു. ഉദാഹരണത്തിന് സ്ത്രീകളിൽ കാണപ്പെടുന്ന [[യോനീസങ്കോചം]] (വാജിനിസ്മസ്), പുരുഷന്മാരിലെ [[ഉദ്ധാരണക്കുറവ്]] തുടങ്ങിയവ. <ref>{{Cite web|url=https://www.who.int/health-topics/mental-health|title=Mental health - World Health Organization (WHO)|website=https://www.who.int}}</ref> ==ലൈംഗികവും പ്രത്യുത്പാദനപരവുമായ ആരോഗ്യം== [[ലൈംഗികവും പ്രത്യുൽപാദനപരവുമായ ആരോഗ്യം]] ഏറെ പ്രധാനമാണ്. സുരക്ഷിതമല്ലാത്ത [[ലൈംഗികബന്ധം]] മൂലം [[ലൈംഗികബന്ധത്തിലൂടെ പകരുന്ന രോഗങ്ങൾ]] എച്ച്ഐവി അഥവാ [[എയ്‌ഡ്‌സ്‌]] തുടങ്ങിയ രോഗാണുബാധകളും, ഗർഭധാരണവും [[പ്രസവം|പ്രസവവുമായി]] ബന്ധപ്പെട്ട സങ്കീർണ്ണതകൾ കാരണം അമ്മയുടെയും കുഞ്ഞിന്റെയും ആരോഗ്യവും താറുമാറായേക്കാം. [[വന്ധ്യത]], [[കുടുംബാസൂത്രണം]], [[ഗർഭനിരോധന രീതികൾ|ഗർഭനിരോധന മാർഗങ്ങളുടെ]] ലഭ്യത, ഉപയോഗം, ആളുകൾക്ക് ഇതേപറ്റിയുള്ള അവബോധം, [[ലൈംഗിക വിദ്യാഭ്യാസം|ശാസ്ത്രീയ ലൈംഗികാരോഗ്യ വിദ്യാഭ്യാസം]] തുടങ്ങിയവ [[ലൈംഗികവും പ്രത്യുൽപാദനപരവുമായ ആരോഗ്യം|ലൈംഗികവും പ്രത്യുൽപാദനപരവുമായ ആരോഗ്യവുമായി]] ബന്ധപെട്ടു കിടക്കുന്നു. ഇത്തരം പ്രശ്നങ്ങളും വ്യക്തിയെയും സമൂഹത്തെയും പ്രതികൂലമായി ബാധിക്കാറുണ്ട്. പുരുഷന്മാരിൽ കാണപ്പെടുന്ന [[ഉദ്ധാരണശേഷിക്കുറവ്]], സ്ത്രീകളിൽ [[യോനീസങ്കോചം]] [[വജൈനിസ്മസ്|(വജൈനിസ്മസ്)]], [[യോനീ വരൾച്ച]], [[വേദനാജനകമായ ലൈംഗികബന്ധം]], [[സ്ത്രീ ലൈംഗിക ഉത്തേജന വൈകല്യം]] തുടങ്ങിയവ ഉദാഹരണം. ജെൻഡറുമായി ബന്ധപ്പെട്ട അസമത്വങ്ങളും ആരോഗ്യത്തെ ബാധിച്ചേക്കാം. ട്രാൻസ്ജെൻഡറുകൾ, മറ്റ് [[ലൈംഗികന്യൂനപക്ഷം|ലൈംഗികന്യൂനപക്ഷങ്ങൾ]] എന്നിവർക്ക് ഉണ്ടാകാവുന്ന പ്രശ്നങ്ങൾ എന്നിവയൊക്കെ രോഗഹേതുവാകാം. ശാസ്ത്രീയമായ ലൈംഗികാരോഗ്യ വിദ്യാഭ്യാസത്തിന്റെ അഭാവം ഏറെ അപകടകരമാണ്. ഇത്തരം സാഹചര്യത്തിൽ ആളുകളിൽ ലൈംഗിക ബന്ധത്തിലൂടെ പകരുന്ന രോഗങ്ങളെയും, ഗർഭ നിരോധന മാർഗങ്ങളെയും, സുരക്ഷിതവും തൃപ്തികരവുമായ ലൈംഗികതയെ സംബന്ധിച്ച അറിവ് ഇല്ലാതിരിക്കുകയും, ഇക്കാരണത്താൽ ആഗ്രഹിക്കാത്ത ഗർഭധാരണവും, [[എയ്‌ഡ്‌സ്‌]] ഉൾപ്പെടെയുള്ള രോഗങ്ങൾ പകരുവാനും സാധ്യതയുണ്ട്. ശാസ്ത്രീയമായ [[ലൈംഗിക വിദ്യാഭ്യാസം]] നൽകാൻ ആരോഗ്യ പ്രവർത്തകരും അധ്യാപകരും മുന്നോട്ട് വരേണ്ടതുണ്ട്. മാത്രമല്ല, ലൈംഗിക ബന്ധത്തിന് ആവശ്യമായ സമ്മതത്തെ പറ്റിയും (consent) പീഡന ശ്രമങ്ങളെ തിരിച്ചറിയേണ്ടതിനെ പറ്റിയും ഇത്തരം വിദ്യാഭ്യാസത്തിലൂടെ ബോധവൽക്കരണം നൽകേണ്ടതുണ്ട്. ഇത് പീഡന ശ്രമങ്ങളെ ചെറുക്കാൻ ആവശ്യമാണ്.<ref>{{Cite web|url=https://www.msichoices.org/latest/what-is-sexual-and-reproductive-health/#:~:text=The%20term%20'sexual%20and%20reproductive,transmitted%20infections%20or%20unintended%20pregnancy.|title=What is sexual and reproductive health?|website=https://www.msichoices.org}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://www.fsrh.org/|title=FSRH Home {{!}} FSRH|website=https://www.fsrh.org}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://www.who.int/health-topics/sexual-and-reproductive-health-and-rights|title=Sexual and reproductive health and rights|website=https://www.who.int › Health topics}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/erectile-dysfunction/symptoms-causes/syc-20355776|title=Erectile dysfunction - Symptoms and causes|website=https://www.mayoclinic.org}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/female-sexual-dysfunction/symptoms-causes/syc-20372549|title=Female sexual dysfunction - Symptoms and causes|website=https://www.mayoclinic.org}}</ref> ==വിവിധ കാൻസർ രോഗങ്ങളുടെ ലക്ഷണങ്ങൾ== മിക്ക അർബുദങ്ങളും തുടക്കത്തിൽത്തന്നെ കണ്ടുപിടിക്കാവുന്നവയാണ്. കാൻസർ അതിന്റെ ആരംഭദശയിൽ തന്നെ കണ്ടുപിടിക്കുകയും, കാര്യക്ഷമമായവിധം ചികിത്സിക്കുകയും ചെയ്താൽ ഒരളവുവരെ മാറ്റാമെന്ന് ആധുനിക വൈദ്യശാസ്ത്രം തെളിയിക്കുന്നു. അർബുദത്തിന്റെ ആരംഭദശയിലുള്ള കണ്ടുപിടിത്തമാണ് കാര്യക്ഷമമായ ചികിത്സയുടെ അവിഭാജ്യഘടകം എന്ന് ഇതിൽനിന്ന് വ്യക്തമാകും. അർബുദത്തെപ്പറ്റി പൊതുജനങ്ങളെ ബോധവാന്മാരാക്കുക എന്നുള്ളതാണ് ഈ പദ്ധതിയിൽ ആദ്യമായി ചെയ്യേണ്ടത്. ഇതിന് അർബുദത്തിന്റെ ആരംഭദശയിലുള്ള അപകടസൂചനയെപ്പറ്റി അവരെ മനസ്സിലാക്കിക്കണം. ഈ സൂചനകൾ താഴെ പറയുന്നവയാണ്: കരിയാൻ താമസിക്കുന്ന വ്രണം ദേഹത്ത് എവിടെയെങ്കിലും, പ്രത്യേകിച്ച് സ്തനങ്ങളിൽ, ഉണ്ടാകുന്ന മുഴയോ, കല്ലിപ്പോ സാധാരണയിൽ കവിഞ്ഞ രക്തസ്രാവം, പഴുപ്പു പോക്ക് മുതലായവ പെട്ടെന്നു വളരുന്ന കറുത്ത മറുകുകൾ വിശപ്പില്ലായ്മ, വിഴുങ്ങുന്നതിനു തടസ്സം മുതലായവ ഒച്ചയടപ്പും വിട്ടുമാറാത്ത ചുമയും വിരേചനയിലുണ്ടാകുന്ന തകരാറുകൾ അമിതമായ ആർത്തവ രക്‌തസ്രാവം, ലൈംഗിക ബന്ധത്തിന് ശേഷമുള്ള അമിത രക്തസ്രാവം, [[വേദനാജനകമായ ലൈംഗികബന്ധം]] തുടങ്ങിയവ. ===സ്തനാർബുദം (ബ്രെസ്റ്റ് കാൻസർ)=== സ്ത്രീകളിൽ സ്തനങ്ങളിൽ, ഉണ്ടാകുന്ന മുഴയോ, കല്ലിപ്പോ, നിറം മാറ്റമോ സ്തനാർബുദത്തിന്റെ ലക്ഷണമാകാം. സ്വയം സ്തന പരിശോധന നടത്തുന്നത് വഴി ഇവ നേരത്തെ കണ്ടെത്താവുന്നതാണ്. ===ഗർഭാശയ കാൻസർ=== സ്ത്രീകളിൽ ആർത്തവ സമയത്ത് അമിതമായ രക്തസ്രാവം ഉണ്ടാവുക ആണെങ്കിലോ അല്ലെങ്കിൽ മാസമുറ സമയത്ത് അല്ലാതെ രക്തസ്രാവം ഉണ്ടാകുമെങ്കിലോ അത് ഗർഭാശയ കാൻസർ ആകാം. ഇത്തരം പ്രശ്നം ഉണ്ടെങ്കിൽ ഒരു ഗൈനക്കോളജിസ്റ്റിനെ കണ്ടു ഉടനെ പരിശോധന നടത്തേണ്ടതാണ്. ആർത്തവവുമായി ബന്ധപെട്ടു സ്ത്രീകൾക്ക് ഇതെപ്പറ്റിയുള്ള ബോധവൽക്കരണം അത്യാവശ്യമാണ്. ===ഗർഭാശയമുഖ കാൻസർ=== സ്ത്രീകളിൽ ലൈംഗിക ബന്ധത്തിന് ശേഷമുള്ള രക്തസ്രാവം, വേദനാജനകമായ ലൈംഗികബന്ധം എന്നിവ ഗർഭാശയമുഖ കാൻസർ ലക്ഷണമാകാം. ഇത്തരം പ്രശ്നം ഉണ്ടെങ്കിൽ ഒരു ഗൈനക്കോളജിസ്റ്റിനെ കണ്ടു ഉടനെ പരിശോധന നടത്തേണ്ടതാണ്. ഇതിനെതിരെ ഫലപ്രദമായ HPV പ്രതിരോധ വാക്സിൻ ലഭ്യമാണ്. ===രക്‌താർബുദം (ബ്ലഡ്‌ കാൻസർ)=== ഇടയ്ക്കിടെ ഉണ്ടാകുന്ന പനിയാണ് പ്രധാന ലക്ഷണം, പ്രത്യേകിച്ച് അധികം ഊഷ്മാവില്ലാത്ത പനി ബ്ലഡ്‌ കാൻസർ ലക്ഷണമാകാം. ===കുടലിലെ അർബുദം=== മലത്തിലുണ്ടാകുന്ന രക്തമാണ് പ്രധാന ലക്ഷണം. പൈൽസ്, മലബന്ധം പോലെയുള്ള രോഗങ്ങൾ കൊണ്ടും ഈ ലക്ഷണം ഉണ്ടാകാം. എന്നിരുന്നാലും ഇടയ്ക്കിടെ മലത്തിൽ രക്തം കാണുന്നത് കുടൽ അർബുദ ലക്ഷണമാകാം. ഇടയ്ക്കിടെ ഉണ്ടാകുന്ന മലബന്ധവും വയറിളക്കവും ഇത്തരം കാൻസർ ലക്ഷണമാകാം. ===ശ്വാസകോശ അർബുദം=== നാല് ആഴ്ചയിൽ കൂടുതൽ നീണ്ടുനിൽക്കുന്ന ചുമ, ശരീരഭാരം കുറയുക, ഇടയ്ക്കിടെയുള്ള പനി എന്നിവ ശ്വാസകോശ കാൻസർ ലക്ഷണമാകാം. പുകവലി ഇത് ഉണ്ടാകാൻ ഒരു പ്രധാന കാരണമാണ്. ===തലച്ചോറിലെ കാൻസർ (ബ്രെയിൻ ട്യൂമർ)=== കാഴ്ചക്കുറവ്, തലവേദന, ഓർമ്മക്കുറവ് എന്നിവയാണ് ബ്രെയിൻ ട്യൂമർ ലക്ഷണം. ===വായിലെ കാൻസർ=== വായിലെ ഉണങ്ങാത്ത വേദനയില്ലാത്ത മുറിവുകൾ, വായിലുണ്ടാകുന്ന മുഴകൾ, ഭക്ഷണം കഴിക്കാനുള്ള ബുദ്ധിമുട്ട് തുടങ്ങിയവ വായിലെ കാൻസർ ലക്ഷണമാകാം. പുകയില ഉപയോഗം ഒരു പ്രധാന കാരണമാണ്. ===വയറ്റിലെ കാൻസർ=== സ്ഥിരമായി ഭക്ഷണം കഴിച്ചാൽ ദഹിക്കാൻ ബുദ്ധിമുട്ട് അനുഭവപ്പെടുകയും വയറെരിയുകയും ചെയ്യുക, രക്തം ഛർദിക്കുക തുടങ്ങിയവയാണ് ലക്ഷണങ്ങൾ. വറുത്തതും പൊരിച്ചതും മൊരിഞ്ഞതും ഉൾപ്പടെയുള്ള അനാരോഗ്യകരമായ ഭക്ഷണം, ചുവന്ന മാംസത്തിന്റെ അമിത ഉപയോഗം, പഴങ്ങൾ പച്ചക്കറികൾ എന്നിവയുടെ കുറഞ്ഞ ഉപയോഗം എന്നിവ ഇത്തരം കാൻസർ ഉണ്ടാകാൻ പ്രധാന കാരണങ്ങളാണ്. ===തൊലിപ്പുറത്തെ കാൻസർ=== മറുകുകൾ പെട്ടന്ന് വലിപ്പം വയ്ക്കുക, ചർമത്തിൽ ഉണ്ടാകുന്ന നിറവ്യത്യാസം തുടങ്ങിയവയാണ് പ്രധാന ലക്ഷണങ്ങൾ. ==ഭക്ഷണവും ആരോഗ്യവും== നിത്യവും പോഷകസമൃദ്ധമായ ആഹാരം കഴിക്കേണ്ടത് ആരോഗ്യത്തിന് അത്യാവശ്യമാണ്. അതിനായി [[പഴങ്ങൾ]], [[പച്ചക്കറികൾ]], ഇലക്കറികൾ, പയർ, പരിപ്പുവർഗങ്ങൾ, [[മുട്ട]], [[മത്സ്യം]], കൊഴുപ്പ് കുറഞ്ഞ മാംസം, [[യോഗർട്ട്]], [[ഓട്സ്]], [[കൂൺ]], കൊഴുപ്പ് കുറഞ്ഞ പാൽ മുതലായ പോഷക സമൃദ്ധമായ ആഹാരം ഏറെ ഗുണകരമാണ്. ഇതുവഴി പ്രോട്ടീൻ അഥവാ മാംസ്യം, വിറ്റാമിനുകൾ, ധാതുക്കൾ, ഒമേഗാ 3 ഫാറ്റി ആസിഡ് എന്നിവ ശരീരത്തിന് ലഭിക്കുന്നു. ഇത് രോഗ പ്രതിരോധ ശേഷി വർധിപ്പിക്കാൻ ഗുണകരമാണ്. മാത്രമല്ല, അമിതമായ അളവിൽ ഉപ്പ്, മധുരം, എണ്ണ, കൊഴുപ്പ്, അന്നജം എന്നിവ അടങ്ങിയ അനാരോഗ്യകരമായ ആഹാരം കുറയ്ക്കുകയും വേണം. അതിനായി ചോറ്, ചപ്പാത്തി, ബിരിയാണി, വറുത്തതും പൊരിച്ചതും, എണ്ണ പലഹാരങ്ങൾ, മധുര പലഹാരങ്ങൾ, പഞ്ചസാര, കൊഴുപ്പേറിയ ചുവന്ന മാംസം, പായസം, അച്ചാറ്, കൊഴുപ്പ് കൂടിയ പാൽ എന്നിവ കുറച്ചു മാത്രം ഉപയോഗിക്കുന്നതാണ് അഭികാമ്യം. ഇവയുടെ അമിതമായ ഉപയോഗം മാരക ജീവിതശൈലി രോഗങ്ങൾ, അമിതവണ്ണം, ഹോർമോൺ തകരാറുകൾ, കുടവയർ, ലൈംഗിക പ്രശ്നങ്ങൾ എന്നിവയിലേക്ക് നയിക്കുന്നു. അതോടൊപ്പം വ്യായാമക്കുറവ്, അതിമദ്യാസക്തി, [[പുകവലി]] തുടങ്ങിയ ലഹരി ഉപയോഗം കൂടെ ഉണ്ടെങ്കിൽ ആരോഗ്യം താറുമാറാകാനുള്ള സാധ്യത വർധിക്കുന്നു. ഇടനേരങ്ങളിൽ പലഹാരങ്ങൾക്ക് പകരം പഴങ്ങൾ, നട്സ് എന്നിവ ഉപയോഗിക്കാം. വറുത്തതും പൊരിച്ചതും കുറച്ചു കറി വച്ച മത്സ്യം, കറി വച്ച കൊഴുപ്പ് കുറഞ്ഞ ഇറച്ചി, പുഴുങ്ങിയ മുട്ട, പച്ചക്കറി സാലഡ്, പച്ചക്കറി വിഭവങ്ങൾ തുടങ്ങിയ സമീകൃത ആഹാരം കഴിക്കുന്നത് ഗുണകരമാണ്. അമിതാഹാരം ഒഴിവാക്കുകയും വേണം. വെള്ള ചോറിന്റെയും ബിരിയാണിയുടേയും ചപ്പാത്തി മുതലായവയെയും അളവ് കുറയ്ക്കേണ്ടതും ഏറ്റവും അത്യാവശ്യമാണ്. അരി, പഞ്ചസാര എന്നിവ കൊണ്ടുള്ള പായസത്തേക്കാൾ [[പയർ]], [[കടല]], [[എള്ള്]], [[ശർക്കര]] തുടങ്ങി പോഷക സമ്പുഷ്ടമായ വസ്തുക്കൾ കൊണ്ടുള്ള പായസം മിതമായി ഉപയോഗിക്കുന്നതാണ് കൂടുതൽ മെച്ചം. ദിവസേന ആവശ്യത്തിന് വെള്ളം കുടിക്കേണ്ടതും അനിവാര്യമാണ്. പ്രഭാത ഭക്ഷണം ഒഴിവാക്കുന്നതും രാത്രി വൈകി ഭക്ഷണം കഴിക്കുന്നതും ആരോഗ്യത്തിന് നല്ലതല്ല. പ്രഭാത ഭക്ഷണം അഥവാ ബ്രേക്ക്‌ ഫാസ്റ്റ് പോഷക സമൃദ്ധമായത് തന്നെ ആയിരിക്കാനും ശ്രദ്ധിക്കേണ്ടതുണ്ട്. രാത്രി ലഘുവായ ഭക്ഷണം കഴിക്കാവുന്നതാണ്. ==വ്യായാമവും ആരോഗ്യവും== ശാരീരികക്ഷമതയും ആരോഗ്യവും ചിലപ്പോൾ ശരീര സൗന്ദര്യവും വച്ചുപുലർത്താനായി ചെയ്യുന്ന കായികാഭ്യാസങ്ങളാണ് [[വ്യായാമം]]. ആംഗലേയത്തിൽ എക്സ്സെർസൈസ് (Exercise). മുതിർന്നവർ ദിവസേന കുറഞ്ഞത് മുപ്പത് മിനുട്ട് നേരവും കുട്ടികൾ ഒരു മണിക്കൂറും വ്യായാമം ചെയ്യേണ്ടത് ആരോഗ്യം, ഫിറ്റ്നസ് എന്നിവ നിലനിർത്താൻ അത്യാവശ്യമാണ് എന്ന് ലോകാരോഗ്യ സംഘടന (WHO) പറയുന്നു. പലരും പല ലക്ഷ്യങ്ങൾക്കായി വ്യായാമം ചെയ്യുന്നു. കായികരംഗത്തെ മികവിനായി, പേശികൾ ബലപ്പെടുത്തുന്നതിനായി, ശരീരഭാരം കൂട്ടുകയോ കുറക്കുകയൊ ചെയ്യുന്നതിനായി, കുടവയർ കുറയ്ക്കുന്നതിനായി, ശരീര സൗന്ദര്യവും ആകർഷകത്വവും മെച്ചപ്പെടുത്തുവാനായി, ആരോഗ്യം നിലനിർത്തുന്നതിനായി, രോഗങ്ങളെ നിയന്ത്രിക്കുന്നതിനായി, യുവത്വം അല്ലെങ്കിൽ ഫിറ്റ്നസ് നിലനിർത്താനായി, മാനസികമായ ഉല്ലാസവും ഊർജസ്വലതയും നിലനിർത്തുന്നതിനായി, മാനസിക സമ്മർദം കുറയ്ക്കുന്നതിനായി, തൊഴിൽ രംഗത്തെ മികവിനായി (ഉദാഹരണത്തിന്: സിനിമ, പോലീസ്, പട്ടാളം പോലെയുള്ള ജോലികൾ), മികച്ച ജീവിതശൈലിയ്ക്കായി, ലൈംഗികവും പ്രത്യുൽപാദനപരവുമായ ആരോഗ്യം മെച്ചപ്പെടുത്താനായി, ഹോർമോൺ സന്തുലിതാവസ്ഥ നിലനിർത്താൻ എന്നിങ്ങനെ പല ലക്ഷ്യങ്ങൾക്കായി വ്യായാമം ചെയ്യുന്നവരുണ്ട്. ശാരീരിക വ്യായാമം പേശികളെ ബലപ്പെടുത്തുകയും കുടവയർ കുറക്കുകയും, ഹോർമോൺ സന്തുലിതാവസ്ഥ നിലനിർത്തുകയും, ഇത് ശരീര സൌന്ദര്യവും ആകർഷകത്വവും വർധിപ്പിക്കുകയും ചെയ്യുന്നു. ബോഡി ബിൽഡിംഗ്‌, ഫിറ്റ്നസ്, സിനിമ-സീരിയൽ മേഖലയിൽ പ്രവർത്തിക്കുന്നവരുടെ സൗന്ദര്യ രഹസ്യവും മറ്റൊന്നല്ല. പതിവായി വ്യായാമം ചെയ്യുന്ന ആളുകളിൽ വ്യായാമം ചെയ്യാത്തവരെ അപേക്ഷിച്ചു പുരുഷ ഹോർമോണായ [[ടെസ്റ്റോസ്റ്റിറോൺ]] അളവ് മെച്ചപ്പെട്ട രീതിയിൽ കാണപ്പെടുന്നു. ഇതവരുടെ യവ്വനവും ശരീര ബലവും ആരോഗ്യവും നിലനിർത്തുന്നു. സ്ത്രീകളിൽ ആർത്തവ ക്രമക്കേടുകൾ അകറ്റാനും, ശരീര സൗന്ദര്യവും, ആരോഗ്യവും ഉണ്ടാകാനും വ്യായാമം സഹായിക്കുന്നു. പല തരത്തിലുള്ള വ്യായാമങ്ങൾ ഉണ്ട്. സാധാരണ രീതിയിൽ വ്യായാമം ചെയ്യുമ്പോൾ മടുപ്പ് ഉളവാകുന്നവർക്ക്‌ [[സുംബ]] ഫിറ്റ്നസ് ഡാൻസ്, അയോധന കലകൾ, കളികൾ എന്നിവ ഏതെങ്കിലും ശീലമാക്കാവുന്നതാണ്. ‘രോഗങ്ങളെ ചെറുക്കുന്ന അത്ഭുതം’ എന്നാണ് ആരോഗ്യ പ്രവർത്തകർ വ്യായാമത്തെ വിളിക്കുന്നത്. പതിവായി വ്യായാമം ചെയ്യുന്നത് രോഗപ്രതിരോധവ്യവസ്ഥയുടെ ശക്തി വർദ്ധിപ്പിക്കുന്നതിനും, രക്തയോട്ടം മെച്ചപ്പെടുത്താനും, കാൻസർ, ഹൃദ്രോഗം, പക്ഷാഘാതം, പ്രമേഹം, പൊണ്ണത്തടി, പക്ഷാഘാതം, ഫാറ്റി ലിവർ, അമിത രക്താതിമർദ്ദം, അമിത കൊളസ്ട്രോൾ, പിസിഒഡി, വന്ധ്യത, വിഷാദരോഗം, ഉദ്ധാരണശേഷിക്കുറവ്, സ്ത്രീ ലൈംഗിക ഉത്തേജന വൈകല്യം, യോനീ വരൾച്ച, വന്ധ്യത തുടങ്ങിയ ജീവിതശൈലീരോഗങ്ങൾ വരാനുള്ള സാധ്യത കുറയ്ക്കുവാനും നല്ലൊരു ശതമാനംവരെ അവയെ പ്രതിരോധിക്കുന്നതിനും സഹായിക്കുന്നു. വ്യായാമം ചെയ്യുന്ന വ്യക്തികൾ മറ്റുള്ളവരെക്കാൾ ചുറുചുറുക്കോടെ കാണപ്പെടുകയും ഇത്തരക്കാരിൽ നടുവേദന, കഴുത്തുവേദന പോലെയുള്ള പ്രശ്നങ്ങൾ കുറഞ്ഞിരിക്കുകയും, ദീർഘകാലം ചെറുപ്പമായിരിക്കുകയും ചെയ്യുന്നു. പേശികളും അസ്ഥികളും ബലപ്പെടുത്തുന്നതിന്റെ ഗുണം വളരെയധികമാണ്. വാർധക്യത്തിലും ചുറുചുറുക്കോടെ ആരോഗ്യത്തോടെയിരിക്കാനും വ്യായാമം സഹായിക്കുന്നു. വ്യായാമത്തിന്റെ ഗുണം മിക്കവാറും എല്ലാ അവയവങ്ങൾക്കും ലഭിക്കുന്നു. ശരീരത്തിലെത്തുന്ന അമിതമായ കൊഴുപ്പ്, ഉപ്പ്, ഊർജം അഥവാ പഞ്ചസാര, രക്താതിമർദ്ദം എന്നിവയെ നിയന്ത്രിക്കുവാനും രക്തയോട്ടം മെച്ചപ്പെടുത്തുവാനും ഹോർമോൺ വ്യതിയാനങ്ങളെ ചെറുക്കുവാനും ഏറെ ഫലപ്രദമാണ് ശാരീരികമായ വ്യായാമം. പോഷക സമൃദ്ധവുമായ ഭക്ഷണ ക്രമീകരണത്തിനൊപ്പം ചെയ്യുമ്പോഴാണ് വ്യായാമം ഇത്തരത്തിൽ പൂർണ്ണമായ ഗുണങ്ങൾ നൽകുന്നത്. ഹൃദയം, തലച്ചോർ എന്നിവയുടെ ശരിയായ പ്രവർത്തനത്തിന്റെ വ്യായാമം ഒഴിച്ചു കൂടാനാവാത്തതാണ്. സ്തനം, പ്രോസ്ട്രേറ്റ്, വൻകുടൽ, ശ്വാസകോശം, കരൾ തുടങ്ങിയവയെ ബാധിക്കുന്ന കാൻസർ രോഗത്തെ പോലും വ്യായാമം തടയുന്നതായി പഠനങ്ങളുണ്ട്. രോഗങ്ങൾ ബാധിച്ചവർ ആരോഗ്യ പ്രവർത്തകരുടെ നിർദേശ പ്രകാരം മാത്രം അഭികാമ്യമായ വ്യായാമം തെരെഞ്ഞെടുക്കുക. വ്യായാമം മാനസികാരോഗ്യം വർദ്ധിപ്പിക്കുന്നതിനോടൊപ്പം സന്തോഷവാനായിരിക്കാനും സഹായിക്കുന്നു. ഇത് ചെയ്യുമ്പോൾ സന്തോഷകരമായ ഹോർമോണുകളുടെ ഉത്പാദനം വർധിക്കുന്നു. ഒപ്പം മികച്ച ശാരീരികക്ഷമത പ്രദാനം ചെയ്യുകയും കാര്യങ്ങളെ നല്ല രീതിയിൽ നോക്കിക്കാണുവാനും നല്ല ഉറക്കം ലഭിക്കാനും സഹായിക്കുന്നു. കൃത്യമായി വ്യായാമം ചെയ്യുന്നത് തൃപ്തികരമായ ലൈംഗികാരോഗ്യത്തിന് സഹായകരമാകുന്നു എന്ന് പഠനങ്ങൾ തെളിയിക്കുന്നു. അതിനാൽ സന്തോഷകരമായ ലൈംഗികജീവിതത്തിന് വ്യായാമം മുതൽക്കൂട്ടാണെന്ന് പറയാം. വ്യായാമം ലൈംഗികാവയവങ്ങളിലേക്കുള്ള രക്തപ്രവാഹം ത്വരിതപ്പെടുത്തുകയും [[ടെസ്റ്റോസ്റ്റിറോൺ]] എന്ന ഹോർമോണിന്റെ ഉത്പാദനം മെച്ചപ്പെടുത്തുകയും ചെയ്യുന്നു. മാത്രമല്ല ഇത് ശരീര സൗന്ദര്യവും ആകർഷകത്വവും വർധിപ്പിക്കുകയും ചെയ്യുന്നു. ഉദ്ധാരണശേഷിക്കുറവ്, സ്ത്രീ ലൈംഗിക ഉത്തേജന വൈകല്യം, യോനീ വരൾച്ച, രതിമൂർച്ഛയില്ലായ്മ, വജൈനിസ്മസ് (യോനീസങ്കോചം) തുടങ്ങിയ പ്രശ്നങ്ങൾ വ്യായാമം ചെയ്യുന്നവരിൽ കുറഞ്ഞു കാണപ്പെടുന്നു. മാത്രമല്ല, ബീജങ്ങളുടെ ആരോഗ്യത്തെ വർധിപ്പിക്കുന്ന ഇത് വന്ധ്യതയും ചെറുക്കുന്നു. മധ്യവയസ്ക്കരായ പുരുഷന്മാരിൽ ആൻഡ്രോപോസ്, സ്ത്രീകളിൽ [[ആർത്തവവിരാമം]] തുടങ്ങിയ അവസ്ഥകളെ ചെറുക്കുവാനും ഇത് സഹായിക്കുന്നു. [[കെഗൽ വ്യായാമം]] ചുമക്കുമ്പോഴും, തുമ്മുമ്പോഴും അറിയാതെ മൂത്രം പോകുന്ന അജിതേന്ദ്രിയത്വം എന്ന അവസ്ഥയ്ക്കും, ഉദ്ധാരണശേഷിക്കുറവ്, വജൈനിസ്മസ് ഉൾപ്പടെയുള്ള ലൈംഗിക പ്രശ്നങ്ങൾക്കും ഒരു പരിധിവരെ പരിഹാരമാണ്. ==പൊതുജനാരോഗ്യം== കുറേക്കൂടി വിപുലമായ രീതിയിൽ ഇതിനെ '''പൊതുജനാരോഗ്യം''' (Public Health) എന്ന് വിളിക്കുന്നു. സമൂഹത്തിന്റെ മൊത്തത്തിലുള്ള ആരോഗ്യത്തെ കുറിക്കാൻ പൊതുജനാരോഗ്യം എന്ന വാക്ക് ഉപയോഗിക്കാറുണ്ട്. പബ്ലിക് ഹെൽത്ത്‌ (Public health), കമ്മ്യൂണിറ്റി മെഡിസിൻ (Community medisine) തുടങ്ങിയ വൈദ്യശാസ്ത്രശാഖകൾ ആരോഗ്യത്തിന്റെ വിവിധ വശങ്ങൾക്ക് ഊന്നൽ കൊടുക്കുന്ന മേഖലകളാണ്.<ref>{{Cite web|url=https://en.wikipedia.org/wiki/Public_health|title=Public health|website=https://en.wikipedia.org}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://www.publichealth.hscni.net/|title=HSC Public Health Agency|website=https://www.publichealth.hscni.net}}</ref> ==ലോകത്തിലെ മികച്ച പൊതുജനാരോഗ്യ സംവിധാനം ഉള്ള രാജ്യങ്ങൾ== വിവിധ കണക്കുകൾ പ്രകാരം ലോകത്തിലെ മികച്ച പൊതു ജനാരോഗ്യ സംവിധാനം ഉള്ള ആദ്യത്തെ പത്ത് രാജ്യങ്ങൾ താഴെ കൊടുക്കുന്നു. [[തായ്‌വാൻ]], [[ദക്ഷിണ കൊറിയ]], [[ജപ്പാൻ]], [[ദി നെതർലാന്ഡ്സ്]], [[ഡെന്മാർക്ക്‌]], [[ഓസ്ട്രിയ]], [[ഫ്രാൻസ്]], [[ഫിൻലാൻഡ്]], [[തായ്‌ലൻഡ്]], [[സ്പെയിൻ]] എന്നിവയാണ്. ആരോഗ്യ പരിപാലന സൂചികകളിലെ സ്കോറുകൾ, കാര്യക്ഷമത, മൊത്തത്തിലുള്ള ആരോഗ്യ മികവ് തുടങ്ങിയവയാണ് ഇതിൽ കണക്കിലെടുത്തിട്ടുള്ളത്. അവ വിശദമായി താഴെ കൊടുക്കുന്നു. 1. തയ്‌വാൻ- ലോകത്തിലെ മികച്ച ആരോഗ്യ പരിപാലന സംവിധാനം ഉള്ള ഒരു രാജ്യമാണ് ഇത്. ഉയർന്ന ആരോഗ്യ സൂചികകൾ അവിടെ കാണാനാവുന്നതാണ്. യൂണിവേഴ്സൽ കവറേജ്, ഉയർന്ന കാര്യക്ഷമത എന്നിവയും അവിടെ കാണാം. 2. ദക്ഷിണ കൊറിയ-ആഗോള റാങ്കിഗിൽ രണ്ടാം സ്ഥാനത്തുള്ള ദക്ഷിണ കൊറിയ ആരോഗ്യ പരിപാലന മേഖലയിൽ ഏറെ മുന്നിലാണ്. 3. ജപ്പാൻ-ശക്തമായ ആരോഗ്യ പരിപാലന സംവിധാനം ഉള്ള മറ്റൊരു രാജ്യമാണ് ജപ്പാൻ. ഉയർന്ന നിലവാരത്തിലുള്ള ചികിത്സ ജപ്പാന്റെ പ്രത്യേകതയാണ്. 4. ദി നെതർലാന്ഡ്സ് - statista.com പ്രകാരം യൂണിവേഴ്സൽ ഹെൽത്ത്‌ കവറേജ്, ഉയർന്ന നിലവാരത്തിലുള്ള ചികിത്സ എന്നിവയിൽ ഈ രാജ്യം ഏറെ മുന്നിലാണ്. 5. ഡെന്മാർക് - ഉയർന്ന നിലവാരത്തിലുള്ള ചികിത്സ, ലഭ്യത എന്നിവയിൽ ഡെന്മാർക്ക് മുന്നിലാണ്. 6. ഓസ്ട്രിയ - യൂണിവേഴ്സൽ ഹെൽത്ത്‌ കെയർ സംവിധാനം, ഉയർന്ന നിലവാരം എന്നിവയിൽ ഓസ്ട്രിയ മുന്നിലാണ്. 7. ഫ്രാൻസ് - യൂണിവേഴ്സൽ ഹെൽത്ത്‌ കെയർ, ഉയർന്ന നിലവാരം, ഗുണമേന്മ എന്നിവയുള്ള ചികിത്സ എന്നിവയിൽ ഫ്രാൻസ് മുന്നിട്ടു നിൽക്കുന്നു. 8. ഫിൻലാൻഡ - പൊതുജനാരോഗ്യം, രോഗം വരാതെ നിയന്ത്രിക്കപ്പെടുന്ന Preventive സംവിധാനങ്ങൾ എന്നിവയിൽ ഫിൻലാൻഡ് മുന്നിട്ടു നിൽക്കുന്നു. 9. സ്പെയിൻ - യൂറോപ്പിലെ ഉയർന്ന കാര്യക്ഷമതയുള്ള ആരോഗ്യ പരിപാലന സംവിധാനം കൊണ്ട് ശ്രദ്ധേയം. റാങ്കിങ് നൽകുന്നതിന് കണക്കിലെടുക്കപ്പെട്ട ഘടകങ്ങൾ താഴെ കൊടുക്കുന്നു. *ഹെൽത്ത്‌ കെയർ ഇൻടെക്സ്: ആരോഗ്യ സംവിധാനങ്ങളുടെ ലഭ്യത, കാര്യക്ഷമത, ഗുണ നിലവാരം എന്നിവ കണക്കിലെടുക്കുന്നു. *യൂണിവേഴ്സൽ കവറേജ്: എല്ലാ പൗരന്മാർക്കും മികച്ച ചികിത്സ ലഭ്യമാക്കാനുള്ള കഴിവ്. *കാര്യക്ഷമത: ആരോഗ്യ മേഖല എങ്ങനെ പരിചരണം ലഭ്യമാക്കുന്നു, വിഭവങ്ങൾ എങ്ങനെ ഉപയോഗപ്പെടുത്തുന്നു എന്നത് സംബന്ധിച്ചു. *പരിണിത ഫലങ്ങൾ - ആയുർ ദൈർഖ്യം, മാതൃ ശിശു മരണ നിരക്ക്, [[കുടുംബാസൂത്രണം]] തുടങ്ങിയവ. == അവലംബം == <references/> # parks Textbook of Preventive and Social Medicine, 19th Ed 2009, , Bhaot, Jabalpur. ==പുറത്തേയ്ക്കുള്ള കണ്ണികൾ== * [http://www.who.int ലോകാരോഗ്യസംഘടന] * [http://www.nhs.uk യു.കെ. നാഷണൽ ഹെൽത്ത് സർവീസ്] * [http://www.hon.ch ഹെൽത്ത് ഓൺ ദി നെറ്റ് ഫൗണ്ടേഷൻ] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120723185457/http://www.hon.ch/ |date=2012-07-23 }} * [http://stats.oecd.org/Index.aspx?DataSetCode=HEALTH ഒ.ഇ.സി.ഡി. ഹെൽത്ത് സ്റ്റാറ്റിസ്റ്റിക്സ്] * [http://ucblibraries.colorado.edu/govpubs/us/health.htm ഹെൽത്ത് ആൻഡ് മെഡിക്കൽ ഇൻഫർമേഷൻ] ഫ്രം ദി യൂണിവേഴ്സിറ്റി ഓഫ് കൊളറാഡോ * [http://ec.europa.eu/health-eu/ ഹെൽത്ത്-ഇ.യു. പോർട്ടൽ], പബ്ലിക്ക് ഹെൽത്ത് പോർട്ടൽ ഓഫ് ദി യൂറോപ്യൻ യൂണിയൻ [[വർഗ്ഗം:ആരോഗ്യം]] [[വർഗ്ഗം:വ്യക്തിശുചിത്വം]] 7pybiglxw0rtiq6kdv96jqk08zxh6yt 4546789 4546786 2025-07-08T15:56:52Z 80.46.141.217 /* ലോകത്തിലെ മികച്ച പൊതുജനാരോഗ്യ സംവിധാനം ഉള്ള രാജ്യങ്ങൾ */ 4546789 wikitext text/x-wiki [[രോഗം|രോഗങ്ങളില്ലാത്ത]] അവസ്ഥയെയാണ്‌ സാമാന്യേന '''ആരോഗ്യം''' എന്നതു കൊണ്ടുദ്ദേശിച്ചിരുന്നത്. ഇംഗ്ലീഷിൽ ഹെൽത്ത്‌ (health). എന്നാൽ 1948-ലെ ലോക ഹെൽത്ത് അസംബ്ലിയുടെ നിർവചനപ്രകാരം രോഗ, വൈകല്യരാഹിത്യമുള്ള അവസ്ഥ മാത്രമല്ല, സമ്പൂർണ്ണ ശാരീരിക, മാനസിക, സാമൂഹ്യ സുസ്ഥിതി (wellbeing) കൂടി ആണു ആരോഗ്യം. <ref name="WHO definition">[http://www.who.int/about/definition/en/print.html] Preamble to the Constitution of the World Health Organization as adopted by the International Health Conference, New York, 19-22 June, 1946; signed on 22 July 1947 by the representatives of 61 States (Official Records of the World Health Organization, no. 2, p. 100) and entered into force on 7 April 1948.</ref><ref name="WHO constitution">[http://www.who.int/governance/eb/who_constitution_en.pdf] Constitution of the World Health Organization- ''Basic Documents'', Forty-fifth edition, Supplement, October 2006.</ref>. ഈ നിർവചനമാണ്‌ ഇന്ന് പൊതുവേ സ്വീകാര്യമായുള്ളത്. ഈ നിർവചനത്തോട് ലോകാരോഗ്യസംഘടനയുടെ 1986ലെ ഒട്ടാവ ചാർട്ടർ ഫോർ ഹെൽത്ത് പ്രൊമോഷന്റെ നിർവചനം കൂടി കൂട്ടിവായിക്കാറുണ്ട്: ആരോഗ്യം സമ്പൂർണ്ണ ദൈനംദിന ജീവിതത്തിനുള്ള ഒരുപാധിയാണ്‌, നിലനില്പിനായി മാത്രമുള്ളതല്ല. ആരോഗ്യം എന്നത് ശാരീരികശേഷിയിലും സാമൂഹിക വ്യക്തിപരമായ ഉപാധികൾക്ക് ഊന്നൽ കൊടുത്തുകൊണ്ടുള്ള സാക്ഷാത്തായ ഒരു സംഗതിയുമാണ്. പ്രതികൂല ഘടകങ്ങളൊന്നുമില്ലാതിരിക്കുകയും ശരീരത്തിന്റെ സ്വാഭാവിക പ്രവർത്തനങ്ങൾ ശരിയായി നടക്കുകയും ചെയ്യുന്ന വ്യക്തിക്ക് ശാരീരിക, മാനസിക, സാമൂഹിക സുഖാവസ്ഥ അനുഭവപ്പെടുകയും ചെയ്യുന്നതിനേയാണ് ആരോഗ്യം എന്ന് പറയുന്നത്.<ref>{{Cite web|url=https://www.who.int/|title=World Health Organization (WHO)|website=https://www.who.int}}</ref> ==ആരോഗ്യത്തിന്റെ ഘടകങ്ങൾ== ജീവിതശൈലിയും ജനതികവും പരിസ്ഥിതിയുമാണ് ആരോഗ്യത്തിനു നിദാനമായ ഘടകങ്ങൾ. ഭൌതീക പരിതഃസ്ഥിതി, സാമൂഹ്യ പരിതഃസ്ഥിതി, ജൈവ പരിതഃസ്ഥിതി എന്ന് പരിതഃസ്ഥിതി ഘടകങ്ങളെ മൂന്നായി തിരിക്കാം. രോഗാവസ്ഥയ്ക്കുള്ള കാരണങ്ങൾ പലതാകാം. രോഗാണുക്കൾ, പരാദങ്ങൾ എന്നിവയുടെ ആക്രമണം , പോഷണക്കുറവ്, അതിപോഷണം, അമിതാഹാരം, മദ്യപാനം, പുകവലി പോലെയുള്ള ലഹരി ഉപയോഗം എന്നിവ കൂടാതെ ആഹാരത്തിൽ നിന്ന് ലഭിക്കുന്ന ചില ഘടകങ്ങൾ കൂടുതലായി ചയാപചയ പ്രക്രിയയിലൂടെ, അതിലുള്ള ക്രമക്കേട് മൂലമോ അളവ് കൂടുതലായതിനാലോ, വ്യയം ചെയ്യപ്പെടാതെയോ പുറംതള്ളപ്പെടാതെയോ ശരീരത്തിൽ അടിഞ്ഞുകൂടി രോഗാവസ്ഥ ഉണ്ടാകാം. കൂടാതെ അത്യാവശ്യമായ ചില ഘടകങ്ങൾ ലഭിക്കാതെ ശാരീരിക പ്രക്രിയകൾ താളം തെറ്റുന്നതു മൂലമുള്ള രോഗാവസ്ഥയാകാം. വ്യായാമക്കുറവുകൊണ്ടാകുന്ന മേൽപ്പറഞ്ഞതിലേതെങ്കിലും സ്ഥിതിവിശേഷമാകാം. അമിതാദ്ധ്വാനം, സുരക്ഷിതമല്ലാത്ത തൊഴിൽ, [[മാനസിക സമ്മർദം]] [[മാനസിക സമ്മർദം (സ്‌ട്രെസ്‌)|(സ്‌ട്രെസ്‌)]], ഉറക്കക്കുറവ്, മാനസിക പ്രശ്നങ്ങൾ, [[അമിതവണ്ണം]] എന്നിവ രോഗാവസ്ഥയായി മാറാം. മഹാമാരികൾ പൊട്ടിപുറപ്പെടുന്നത് സാമൂഹികമായ ആരോഗ്യത്തെ മൊത്തത്തിൽ ബാധിക്കുന്നു. ഉദാ: കോവിഡ് 19. ശരീര കോശങ്ങളുടെ അപകർഷവും (degeneration), പ്രായ വർദ്ധനയും (aging) രോഗ കാരണങ്ങളാണ്. കൂടാതെ പാരമ്പര്യ ഘടകങ്ങൾ. മേൽപ്പറഞ്ഞ ഏതെങ്കിലും അസന്തുലിതാവസ്ഥയ്ക്കുള്ള ശരീരത്തിന്റെ സ്വാഭാവിക പ്രതികരണമായുണ്ടാകുന്ന ചില ക്രമക്കേടുകളായാകാം പുറത്ത് കാണപ്പെടുന്നത്. അതോടൊപ്പം തെറ്റായ ജീവിതശൈലി കൂടിയാകുമ്പോൾ രോഗമുണ്ടാകാനുള്ള സാധ്യത വളരെയധികം വർധിക്കുന്നു. രോഗാവസ്ഥയ്ക്കുള്ള ചികിത്സ തെറ്റായതു മൂലം രോഗാവസ്ഥ സൃഷ്ടിക്കപ്പെടാം. മരുന്നുകളുടെ കുറവു് കൊണ്ടും ആധിക്യം കൊണ്ടും രോഗാവസ്ഥ ഉണ്ടാകാം. ജീവിക്കുന്ന സാഹചര്യം പൊതുവിൽ വ്യക്തികളുടെ ആരോഗ്യവും ജീവിതത്തിന്റെ ഗുണനിലവാരം (ക്വാളിറ്റി ഓഫ് ലൈഫ്) നിർണ്ണയിക്കുന്നതിലും പരമപ്രധാനമാണ്. വൈദ്യശാസ്ത്രത്തിന്റെ പ്രയോഗത്തിലൂടെ മാത്രമല്ല, ജീവിതരീതിയുടെ തിരഞ്ഞെടുപ്പിലൂടെയും മെച്ചപ്പെട്ട പരിസ്ഥിതിയുമാണ് ആരോഗ്യവും മൂല്യവും വർദ്ധിപ്പിക്കുന്നത് എന്നത് കൂടുതൽ സ്വീകാര്യമാവുകയാണ്. പരിസ്ഥിതിയുമായി ബന്ധപ്പെട്ടു മലിനീകരണവും, ശുദ്ധജലത്തിന്റെ അഭാവവും രോഗങ്ങൾ വർധിപ്പിച്ചേക്കാം. ചുരുക്കത്തിൽ ആരോഗ്യം നിർണ്ണയിക്കുന്ന പ്രധാന ഘടകങ്ങൾ സാമൂഹികവും സാമ്പത്തികവുമായ അന്തരീക്ഷം, ആരോഗ്യസേവനങ്ങളുടെ ലഭ്യത, വികസനം, ഭൗതികമായ ചുറ്റുപാട്, ആരോഗ്യകരമായ തൊഴിലിടങ്ങൾ, ജനങ്ങളുടെ ജീവിതശൈലി, ആരോഗ്യകരമായ ആഹാരം, [[ശുചിത്വം]], ലിംഗസമത്വം തുടങ്ങി ജെൻഡറുമായി ബന്ധപ്പെട്ട പ്രശ്നങ്ങൾ, സ്ത്രീകളുടെയും ലിംഗ ലൈംഗിക ന്യൂനപക്ഷങ്ങളുടെയും പ്രശ്നങ്ങൾ, ആരോഗ്യകരമായ [[ലൈംഗികബന്ധം]], മെച്ചപ്പെട്ട മാനസികാവസ്ഥ, മലിനീകരണത്തിന്റെ തോത് തുടങ്ങിയവ ആണെന്നാണ് ലോകാരോഗ്യ സംഘടനയുടെ നിലപാട്. <ref name="The determinants of health">World Health Organization. [http://www.who.int/hia/evidence/doh/en/ ''The determinants of health.''] Geneva. Accessed 12 May 2011.</ref> {{health-stub}} ==ചികിത്സയും ആരോഗ്യവും== രോഗങ്ങൾ വന്നാൽ ശാസ്ത്രീയമായ ചികിത്സ തേടുക എന്നത് ഏറ്റവും പ്രധാനമാണ്. മികച്ച ആശുപത്രികൾ, ആരോഗ്യ കേന്ദ്രങ്ങൾ, ആരോഗ്യ ബോധവൽക്കരണ വിദ്യാഭ്യാസം എന്നിവയുടെ ലഭ്യത പ്രധാനമാണ്. ഗുരുതരമായ രോഗങ്ങളുടെ ചികിത്സയ്ക്ക് സൂപ്പർ സ്പെഷ്യാലിറ്റി നിലവാരത്തിലുള്ള ആശുപത്രികൾ അത്യാവശ്യമാണ്. ഇന്ത്യയിൽ മെഡിക്കൽ കോളേജുകൾ, ജില്ലാ ആശുപത്രികൾ, ജനറൽ ആശുപത്രികൾ, കോർപ്പറേറ്റ് സ്വകാര്യ ആശുപത്രികൾ തുടങ്ങിയവ ഇത്തരത്തിൽ സൂപ്പർ സ്പെഷ്യാലിറ്റി സേവനങ്ങൾ നൽകി വരുന്നു. ഗ്രാമീണ മേഖലയിൽ ആരോഗ്യ കേന്ദ്രങ്ങൾ, കുടുംബാരോഗ്യ കേന്ദ്രങ്ങൾ, ചെറിയ സ്വകാര്യ ആശുപത്രികൾ, ക്ലിനിക്കുകൾ തുടങ്ങിയവ മികച്ച സേവനം നൽകി വരുന്നു. ==ആരോഗ്യവും സാമ്പത്തികവും== പൊതുവേ സാമ്പത്തികമായി പിന്നോക്കം നിൽക്കുന്ന സമൂഹങ്ങളിൽ ആരോഗ്യ സൂചികകളും വളരെ പിന്നിലായിരിക്കും. ഇത് ദരിദ്ര രാജ്യങ്ങളിൽ കാണാവുന്നതാണ്. ദരിദ്ര സമൂഹങ്ങളിൽ ചികിത്സ ചിലവുകൾ ഒരു വലിയ പ്രശ്നം തന്നെയാണ്. പലരും ചികിത്സ ചിലവുകൾ മൂലം കട ബാധ്യതയിൽ ആകുന്നു. അമേരിക്കൻ ഐക്യനാടുകളിൽ 2023 ലെ കണക്കുകൾ പ്രകാരം ജിഡിപിയുടെ 17.6% തുക ആരോഗ്യ മേഖലയ്ക്ക് വേണ്ടി നീക്കിവച്ചിരുന്നു. അതായത് 4.9 ട്രില്യൺ ഡോളർ അഥവാ ഒരു വ്യക്തിക്ക്‌ വേണ്ടി 14,570 ഡോളർ ചിലവഴിച്ചു എന്ന്‌ സെന്റർസ് ഫോർ മെഡികെയർ ആൻഡ്‌ മെഡികായ്ഡ് സെർവിസിസ്‌ വ്യക്തമാക്കുന്നു. ആരോഗ്യ പരിരക്ഷാ ചിലവുകൾ വർധിച്ചു വരുമ്പോഴും അമേരിക്കൻ ഐക്യനാടുകൾ അവരുടെ ജിഡിപിയുടെ നല്ലൊരു ശതമാനം ആരോഗ്യ മേഖലയ്ക്ക് നൽകുന്നതായി കാണാൻ സാധിക്കും, പ്രത്യേകിച്ച് മറ്റ് വികസിത രാജ്യങ്ങളുമായി താരതമ്യപ്പെടുത്തുമ്പോൾ. ആരോഗ്യ രംഗത്തെ ഗവേഷണത്തിനും അവർ സാമ്പത്തികം ചിലവഴിക്കുന്നു. എന്നാൽ യുകെ അവരുടെ ജിഡിപിയുടെ 11.1% 2024ഇൽ ആരോഗ്യ മേഖലയ്ക്ക് വേണ്ടി ചിലവഴിച്ചതായി കാണാൻ സാധിക്കും. ഇന്ത്യയിൽ കേന്ദ്ര സംസ്ഥാന സർക്കാരുകൾ ജിഡിപിയുടെ 2.1 ശതമാനം തുക 2023 സാമ്പത്തിക വർഷത്തിൽ ആരോഗ്യ മേഖലയ്ക്ക് വേണ്ടി ചിലവഴിച്ചതായി കാണാൻ സാധിക്കും. ഇത് 2022, 2021 സാമ്പത്തിക വർഷങ്ങളിൽ യഥാക്രമം 2.2%, 1.6% എന്നിങ്ങനെ ആയിരുന്നു. വർഷം തോറും വർദ്ധനവ് ഉണ്ടാകുന്നുണ്ടെങ്കിലും മറ്റ് രാജ്യങ്ങളുമായി താരതമ്യപ്പെടുത്തുമ്പോൾ ഇന്ത്യയുടെ ആരോഗ്യ മേഖലയ്ക്ക് വേണ്ടിയുള്ള ജിഡിപിയുടെ കണക്കുകൾ തീരെ കുറവ് തന്നെയാണ് എന്നതാണ് വസ്തുത. ഇന്ത്യയിലെ ആരോഗ്യ മേഖലയുടെ വികസനത്തിന്‌ കൂടുതൽ ധനസഹായം ആവശ്യമാണ് എന്നത് യഥാർഥ്യമാണ്. ഹെൽത്ത്‌ ഇൻഷുറൻസ് അപ്രതീക്ഷിതമായ ചികിത്സ ചിലവുകൾ ഗണ്യമായി കുറക്കുന്നതിൽ ഏറെ സഹായിക്കുന്നു. ഇന്ത്യയിലും മികച്ച ഹെൽത്ത്‌ ഇൻഷുറൻസ് സേവന ദാതാക്കളെ കാണാം. ചില രാജ്യങ്ങളിൽ ഹെൽത്ത്‌ ഇൻഷുറൻസ് നിർബന്ധമാണ്. അതുപോലെ പല വികസിത വിദേശ രാജ്യങ്ങളിലും സോഷ്യൽ സെക്യൂരിറ്റി സംവിധാനം അഥവാ സോഷ്യൽ ഇൻഷുറൻസ് മുഖേന സാധാരണക്കാർക്ക് ഉയർന്ന നിലവാരത്തിലുള്ളതും എന്നാൽ സൗജന്യവുമായ ചികിത്സ ലഭ്യമാക്കിയിട്ടുണ്ട്. പല ആശുപത്രികളിലും രോഗികൾക്ക് മൂന്ന് നേരത്തെ ഭക്ഷണവും നൽകാറുണ്ട്. അവിടങ്ങളിൽ സ്വകാര്യ മേഖലയിലെ ജോലിക്കാരും നിശ്ചിത തുക സോഷ്യൽ ഇൻഷുറൻസ് അല്ലെങ്കിൽ ഹെൽത്ത്‌ ഇൻഷുറൻസ് സംവിധാനത്തിലേക്ക് അടക്കേണ്ടതുണ്ട്. ഇങ്ങനെ പിരിച്ചെടുക്കുന്ന തുക ആശുപത്രികളുടെ വികസനത്തിനും ഗവേഷണത്തിനും ഉപയോഗപ്പെടുത്തുന്നു. ദരിദ്രർക്ക് മാത്രമാണ് അവിടെ സർക്കാർ പൂർണമായും സൗജന്യ ചികിത്സ ലഭ്യമാക്കുന്നുള്ളു. ==ജീവിതശൈലി രോഗങ്ങൾ== [[കാൻസർ]], [[പ്രമേഹം]], [[ഹൃദ്രോഗം]], ധമനീ രോഗങ്ങൾ, [[രക്താതിമർദ്ദം]], [[പക്ഷാഘാതം]], COPD, വൃക്കരോഗം, കരൾ രോഗങ്ങൾ, പിസിഒഎസ്, [[കൊളസ്ട്രോൾ|അമിത കൊളെസ്ട്രോൾ]], [[അമിതവണ്ണം]], വയറിനു ചുറ്റും അമിതമായി കൊഴുപ്പ് അടിയുന്ന അവസ്ഥ അഥവാ കുടവയർ, [[വന്ധ്യത]], [[ഉദ്ധാരണക്കുറവ്]] എന്നിവ ജീവിതശൈലി മൂലമുണ്ടാകുന്ന രോഗങ്ങളുടെ കൂട്ടത്തിൽ എടുത്തു പറയേണ്ടതാണ്. ആരോഗ്യകരമായ ജീവിതശൈലി കൊണ്ട് മേൽപ്പറഞ്ഞ രോഗങ്ങളെ നല്ലൊരു പരിധിവരെ തടയാനും, ആരോഗ്യം നിലനിർത്താനും സാധിക്കും. ഭക്ഷണം, [[ശാരീരിക വ്യായാമം]], ഉറക്കം, [[മാനസിക സമ്മർദ്ദം]] എന്നിവ ഒരു വ്യക്തിയുടെ ആരോഗ്യത്തിൽ അതിപ്രധാന പങ്ക് വഹിക്കുന്നുണ്ട്. ==ആരോഗ്യവും ജീവിതശൈലിയും== *പോഷകാഹാരം- പോഷക സമൃദ്ധമായ ഭക്ഷണം കഴിക്കേണ്ടത് ആരോഗ്യവും ചുറുചുറുക്കും നിലനിർത്താൻ ഏറ്റവും അത്യാവശ്യമാണ്. ലോകാരോഗ്യ സംഘടനയുടെ അഭിപ്രായ പ്രകാരം അതിനായി ദിവസേന 5 കപ്പ് പഴങ്ങളും പച്ചക്കറികളും, പരിപ്പുവർഗങ്ങൾ, കടൽ മത്സ്യം, മുട്ട, കൊഴുപ്പ് കുറഞ്ഞ മാംസം എന്നിവ ശരിയായ അളവിൽ ആഹാരത്തിൽ ഉൾപ്പെടുത്തേണ്ടതുണ്ട്. ഇതുവഴി വിറ്റാമിനുകൾ, ധാതുക്കൾ, പ്രോടീൻ, ഒമേഗ 3 ഫാറ്റി ആസിഡ്, നാരുകൾ എന്നിവ ശരീരത്തിന് ആവശ്യത്തിന് ലഭ്യമാകുന്നു. *അനാരോഗ്യകരമായ ആഹാരം-എണ്ണയിൽ വറുത്തതും പൊരിച്ചതും അമിതമായി മൊരിഞ്ഞതുമായ ആഹാരങ്ങൾ, അമിതമായി മധുരം, ഉപ്പ്, കൊഴുപ്പ്, അന്നജം, കൊഴുപ്പ് കൂടിയ മാംസം, പലഹാരങ്ങൾ എന്നിവ അമിതമായി ഉപയോഗിക്കുന്നത് നിയന്ത്രിക്കേണ്ടതാണ്. *[[വ്യായാമം]]-വ്യായാമക്കുറവാണ് മറ്റൊരു പ്രധാന പ്രശ്നം. മുതിർന്നവർ നിത്യേന കുറഞ്ഞത് 30 മിനുട്ട് വീതവും കുട്ടികൾ ഒരു മണിക്കൂറും ശാരീരികാധ്വാനം നൽകുന്ന [[വ്യായാമം]] ചെയ്യേണ്ടതുണ്ട്. ജിംനേഷ്യ പരിശീലനം, കളികൾ, നൃത്തം, ആയോധനകലകൾ തുടങ്ങിയ ഉദാഹരണം. ഇത് ശാരീരികക്ഷമത മാത്രമല്ല കാൻസർ, പ്രമേഹം, ഹൃദ്രോഗം, അമിതഭാരം, [[വന്ധ്യത]], [[ഉദ്ധാരണശേഷിക്കുറവ്]] തുടങ്ങിയ ഗുരുതര ജീവിതശൈലി രോഗങ്ങളെ അകറ്റാനും മാനസികമായ ആരോഗ്യവും ലൈംഗികാരോഗ്യവും മെച്ചപ്പെടുത്താനും സഹായിക്കുന്നു എന്ന് പഠനങ്ങൾ പറയുന്നു. *അമിതവണ്ണം- ശരീരത്തിന്റെ [[അമിതവണ്ണം]], വയറിന് ചുറ്റും അടിയുന്ന കൊഴുപ്പ് അഥവാ കുടവയർ എന്നിവ നിയന്ത്രിക്കേണ്ടതും അത്യാവശ്യമാണ്. ഇവ ഗുരുതരമായ ആരോഗ്യ പ്രശ്നങ്ങളിലേക്ക് നയിക്കുന്ന ഒരു ഘടകമാണ്. *പുകവലി, മദ്യപാനം- ലഹരിയുടെ ഉപയോഗമാണ് ആരോഗ്യത്തെ ഏറ്റവും ദോഷകരമായി ബാധിക്കുന്ന മറ്റൊരു ഘടകം. അതിമദ്യാസക്തി, [[പുകവലി]] തുടങ്ങിയവ രോഗസാധ്യത വളരെയധികം വർധിപ്പിക്കുന്നു. പുലയിലയിൽ അടങ്ങിയിരിക്കുന്ന രാസവസ്തുക്കൾ ശരീരത്തിലെ എല്ലാ അവയവങ്ങളെയും ബാധിക്കുന്നു. *മാനസിക സമ്മർദ്ദം- അമിതമായ [[മാനസിക സമ്മർദം]] മറ്റൊരു ഘടകമാണ്. വീട്ടിലും തൊഴിലിടത്തിലും ഉണ്ടാകുന്ന മാനസിക സമ്മർദം കുറയ്ക്കാൻ ഉതകുന്ന ജീവിതരീതി സ്വീകരിക്കുക. ഉല്ലാസവേളകൾ കണ്ടെത്തുക. അതിനായി വിനോദ യാത്രകൾ, സംഗീതം, നൃത്തം, സിനിമകൾ, ആഘോഷങ്ങൾ മുതലായവ ആസ്വദിക്കാം. *മറ്റ് കാരണങ്ങൾ- അപകടങ്ങൾ, അതിക്രമങ്ങൾ, [[ബലാത്സംഗം]], സുരക്ഷിതമല്ലാത്ത ലൈംഗികബന്ധം എന്നിവ കൊണ്ടുമാകാം രോഗാവസ്ഥ.<ref>{{Cite web|url=https://www.who.int/europe/news-room/fact-sheets/item/a-healthy-lifestyle---who-recommendations|title=A healthy lifestyle - WHO recommendations|website=https://www.who.int}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://www.mayoclinic.org/healthy-lifestyle|title=Healthy Lifestyle - Mayo Clinic|website=https://www.mayoclinic.org ›}}</ref> ==മാനസിക ആരോഗ്യം== മാനസിക ആരോഗ്യം മറ്റൊരു പ്രധാന ഘടകമാണ്. ഉദാഹരണത്തിന് [[വിഷാദരോഗം]], [[ഉത്കണ്ഠ വൈകല്യം]], [[വ്യക്തിത്വം|വ്യക്തിത്വ വൈകല്യങ്ങൾ]] പോലെയുള്ള മാനസികരോഗങ്ങൾ, [[ആത്മഹത്യ|ആത്മഹത്യ പ്രവണത]], [[മാനസിക സമ്മർദം]] (സ്‌ട്രെസ്‌) പോലെയുള്ള പ്രശ്നങ്ങൾ സമൂഹത്തെ ഗുരുതരമായി ബാധിക്കുന്നു. മാനസിക ആരോഗ്യവുമായി ബന്ധപ്പെട്ട ലൈംഗിക പ്രശ്നങ്ങളും ഇവിടെ കണക്കിലെടുക്കുന്നു. ഉദാഹരണത്തിന് സ്ത്രീകളിൽ കാണപ്പെടുന്ന [[യോനീസങ്കോചം]] (വാജിനിസ്മസ്), പുരുഷന്മാരിലെ [[ഉദ്ധാരണക്കുറവ്]] തുടങ്ങിയവ. <ref>{{Cite web|url=https://www.who.int/health-topics/mental-health|title=Mental health - World Health Organization (WHO)|website=https://www.who.int}}</ref> ==ലൈംഗികവും പ്രത്യുത്പാദനപരവുമായ ആരോഗ്യം== [[ലൈംഗികവും പ്രത്യുൽപാദനപരവുമായ ആരോഗ്യം]] ഏറെ പ്രധാനമാണ്. സുരക്ഷിതമല്ലാത്ത [[ലൈംഗികബന്ധം]] മൂലം [[ലൈംഗികബന്ധത്തിലൂടെ പകരുന്ന രോഗങ്ങൾ]] എച്ച്ഐവി അഥവാ [[എയ്‌ഡ്‌സ്‌]] തുടങ്ങിയ രോഗാണുബാധകളും, ഗർഭധാരണവും [[പ്രസവം|പ്രസവവുമായി]] ബന്ധപ്പെട്ട സങ്കീർണ്ണതകൾ കാരണം അമ്മയുടെയും കുഞ്ഞിന്റെയും ആരോഗ്യവും താറുമാറായേക്കാം. [[വന്ധ്യത]], [[കുടുംബാസൂത്രണം]], [[ഗർഭനിരോധന രീതികൾ|ഗർഭനിരോധന മാർഗങ്ങളുടെ]] ലഭ്യത, ഉപയോഗം, ആളുകൾക്ക് ഇതേപറ്റിയുള്ള അവബോധം, [[ലൈംഗിക വിദ്യാഭ്യാസം|ശാസ്ത്രീയ ലൈംഗികാരോഗ്യ വിദ്യാഭ്യാസം]] തുടങ്ങിയവ [[ലൈംഗികവും പ്രത്യുൽപാദനപരവുമായ ആരോഗ്യം|ലൈംഗികവും പ്രത്യുൽപാദനപരവുമായ ആരോഗ്യവുമായി]] ബന്ധപെട്ടു കിടക്കുന്നു. ഇത്തരം പ്രശ്നങ്ങളും വ്യക്തിയെയും സമൂഹത്തെയും പ്രതികൂലമായി ബാധിക്കാറുണ്ട്. പുരുഷന്മാരിൽ കാണപ്പെടുന്ന [[ഉദ്ധാരണശേഷിക്കുറവ്]], സ്ത്രീകളിൽ [[യോനീസങ്കോചം]] [[വജൈനിസ്മസ്|(വജൈനിസ്മസ്)]], [[യോനീ വരൾച്ച]], [[വേദനാജനകമായ ലൈംഗികബന്ധം]], [[സ്ത്രീ ലൈംഗിക ഉത്തേജന വൈകല്യം]] തുടങ്ങിയവ ഉദാഹരണം. ജെൻഡറുമായി ബന്ധപ്പെട്ട അസമത്വങ്ങളും ആരോഗ്യത്തെ ബാധിച്ചേക്കാം. ട്രാൻസ്ജെൻഡറുകൾ, മറ്റ് [[ലൈംഗികന്യൂനപക്ഷം|ലൈംഗികന്യൂനപക്ഷങ്ങൾ]] എന്നിവർക്ക് ഉണ്ടാകാവുന്ന പ്രശ്നങ്ങൾ എന്നിവയൊക്കെ രോഗഹേതുവാകാം. ശാസ്ത്രീയമായ ലൈംഗികാരോഗ്യ വിദ്യാഭ്യാസത്തിന്റെ അഭാവം ഏറെ അപകടകരമാണ്. ഇത്തരം സാഹചര്യത്തിൽ ആളുകളിൽ ലൈംഗിക ബന്ധത്തിലൂടെ പകരുന്ന രോഗങ്ങളെയും, ഗർഭ നിരോധന മാർഗങ്ങളെയും, സുരക്ഷിതവും തൃപ്തികരവുമായ ലൈംഗികതയെ സംബന്ധിച്ച അറിവ് ഇല്ലാതിരിക്കുകയും, ഇക്കാരണത്താൽ ആഗ്രഹിക്കാത്ത ഗർഭധാരണവും, [[എയ്‌ഡ്‌സ്‌]] ഉൾപ്പെടെയുള്ള രോഗങ്ങൾ പകരുവാനും സാധ്യതയുണ്ട്. ശാസ്ത്രീയമായ [[ലൈംഗിക വിദ്യാഭ്യാസം]] നൽകാൻ ആരോഗ്യ പ്രവർത്തകരും അധ്യാപകരും മുന്നോട്ട് വരേണ്ടതുണ്ട്. മാത്രമല്ല, ലൈംഗിക ബന്ധത്തിന് ആവശ്യമായ സമ്മതത്തെ പറ്റിയും (consent) പീഡന ശ്രമങ്ങളെ തിരിച്ചറിയേണ്ടതിനെ പറ്റിയും ഇത്തരം വിദ്യാഭ്യാസത്തിലൂടെ ബോധവൽക്കരണം നൽകേണ്ടതുണ്ട്. ഇത് പീഡന ശ്രമങ്ങളെ ചെറുക്കാൻ ആവശ്യമാണ്.<ref>{{Cite web|url=https://www.msichoices.org/latest/what-is-sexual-and-reproductive-health/#:~:text=The%20term%20'sexual%20and%20reproductive,transmitted%20infections%20or%20unintended%20pregnancy.|title=What is sexual and reproductive health?|website=https://www.msichoices.org}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://www.fsrh.org/|title=FSRH Home {{!}} FSRH|website=https://www.fsrh.org}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://www.who.int/health-topics/sexual-and-reproductive-health-and-rights|title=Sexual and reproductive health and rights|website=https://www.who.int › Health topics}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/erectile-dysfunction/symptoms-causes/syc-20355776|title=Erectile dysfunction - Symptoms and causes|website=https://www.mayoclinic.org}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/female-sexual-dysfunction/symptoms-causes/syc-20372549|title=Female sexual dysfunction - Symptoms and causes|website=https://www.mayoclinic.org}}</ref> ==വിവിധ കാൻസർ രോഗങ്ങളുടെ ലക്ഷണങ്ങൾ== മിക്ക അർബുദങ്ങളും തുടക്കത്തിൽത്തന്നെ കണ്ടുപിടിക്കാവുന്നവയാണ്. കാൻസർ അതിന്റെ ആരംഭദശയിൽ തന്നെ കണ്ടുപിടിക്കുകയും, കാര്യക്ഷമമായവിധം ചികിത്സിക്കുകയും ചെയ്താൽ ഒരളവുവരെ മാറ്റാമെന്ന് ആധുനിക വൈദ്യശാസ്ത്രം തെളിയിക്കുന്നു. അർബുദത്തിന്റെ ആരംഭദശയിലുള്ള കണ്ടുപിടിത്തമാണ് കാര്യക്ഷമമായ ചികിത്സയുടെ അവിഭാജ്യഘടകം എന്ന് ഇതിൽനിന്ന് വ്യക്തമാകും. അർബുദത്തെപ്പറ്റി പൊതുജനങ്ങളെ ബോധവാന്മാരാക്കുക എന്നുള്ളതാണ് ഈ പദ്ധതിയിൽ ആദ്യമായി ചെയ്യേണ്ടത്. ഇതിന് അർബുദത്തിന്റെ ആരംഭദശയിലുള്ള അപകടസൂചനയെപ്പറ്റി അവരെ മനസ്സിലാക്കിക്കണം. ഈ സൂചനകൾ താഴെ പറയുന്നവയാണ്: കരിയാൻ താമസിക്കുന്ന വ്രണം ദേഹത്ത് എവിടെയെങ്കിലും, പ്രത്യേകിച്ച് സ്തനങ്ങളിൽ, ഉണ്ടാകുന്ന മുഴയോ, കല്ലിപ്പോ സാധാരണയിൽ കവിഞ്ഞ രക്തസ്രാവം, പഴുപ്പു പോക്ക് മുതലായവ പെട്ടെന്നു വളരുന്ന കറുത്ത മറുകുകൾ വിശപ്പില്ലായ്മ, വിഴുങ്ങുന്നതിനു തടസ്സം മുതലായവ ഒച്ചയടപ്പും വിട്ടുമാറാത്ത ചുമയും വിരേചനയിലുണ്ടാകുന്ന തകരാറുകൾ അമിതമായ ആർത്തവ രക്‌തസ്രാവം, ലൈംഗിക ബന്ധത്തിന് ശേഷമുള്ള അമിത രക്തസ്രാവം, [[വേദനാജനകമായ ലൈംഗികബന്ധം]] തുടങ്ങിയവ. ===സ്തനാർബുദം (ബ്രെസ്റ്റ് കാൻസർ)=== സ്ത്രീകളിൽ സ്തനങ്ങളിൽ, ഉണ്ടാകുന്ന മുഴയോ, കല്ലിപ്പോ, നിറം മാറ്റമോ സ്തനാർബുദത്തിന്റെ ലക്ഷണമാകാം. സ്വയം സ്തന പരിശോധന നടത്തുന്നത് വഴി ഇവ നേരത്തെ കണ്ടെത്താവുന്നതാണ്. ===ഗർഭാശയ കാൻസർ=== സ്ത്രീകളിൽ ആർത്തവ സമയത്ത് അമിതമായ രക്തസ്രാവം ഉണ്ടാവുക ആണെങ്കിലോ അല്ലെങ്കിൽ മാസമുറ സമയത്ത് അല്ലാതെ രക്തസ്രാവം ഉണ്ടാകുമെങ്കിലോ അത് ഗർഭാശയ കാൻസർ ആകാം. ഇത്തരം പ്രശ്നം ഉണ്ടെങ്കിൽ ഒരു ഗൈനക്കോളജിസ്റ്റിനെ കണ്ടു ഉടനെ പരിശോധന നടത്തേണ്ടതാണ്. ആർത്തവവുമായി ബന്ധപെട്ടു സ്ത്രീകൾക്ക് ഇതെപ്പറ്റിയുള്ള ബോധവൽക്കരണം അത്യാവശ്യമാണ്. ===ഗർഭാശയമുഖ കാൻസർ=== സ്ത്രീകളിൽ ലൈംഗിക ബന്ധത്തിന് ശേഷമുള്ള രക്തസ്രാവം, വേദനാജനകമായ ലൈംഗികബന്ധം എന്നിവ ഗർഭാശയമുഖ കാൻസർ ലക്ഷണമാകാം. ഇത്തരം പ്രശ്നം ഉണ്ടെങ്കിൽ ഒരു ഗൈനക്കോളജിസ്റ്റിനെ കണ്ടു ഉടനെ പരിശോധന നടത്തേണ്ടതാണ്. ഇതിനെതിരെ ഫലപ്രദമായ HPV പ്രതിരോധ വാക്സിൻ ലഭ്യമാണ്. ===രക്‌താർബുദം (ബ്ലഡ്‌ കാൻസർ)=== ഇടയ്ക്കിടെ ഉണ്ടാകുന്ന പനിയാണ് പ്രധാന ലക്ഷണം, പ്രത്യേകിച്ച് അധികം ഊഷ്മാവില്ലാത്ത പനി ബ്ലഡ്‌ കാൻസർ ലക്ഷണമാകാം. ===കുടലിലെ അർബുദം=== മലത്തിലുണ്ടാകുന്ന രക്തമാണ് പ്രധാന ലക്ഷണം. പൈൽസ്, മലബന്ധം പോലെയുള്ള രോഗങ്ങൾ കൊണ്ടും ഈ ലക്ഷണം ഉണ്ടാകാം. എന്നിരുന്നാലും ഇടയ്ക്കിടെ മലത്തിൽ രക്തം കാണുന്നത് കുടൽ അർബുദ ലക്ഷണമാകാം. ഇടയ്ക്കിടെ ഉണ്ടാകുന്ന മലബന്ധവും വയറിളക്കവും ഇത്തരം കാൻസർ ലക്ഷണമാകാം. ===ശ്വാസകോശ അർബുദം=== നാല് ആഴ്ചയിൽ കൂടുതൽ നീണ്ടുനിൽക്കുന്ന ചുമ, ശരീരഭാരം കുറയുക, ഇടയ്ക്കിടെയുള്ള പനി എന്നിവ ശ്വാസകോശ കാൻസർ ലക്ഷണമാകാം. പുകവലി ഇത് ഉണ്ടാകാൻ ഒരു പ്രധാന കാരണമാണ്. ===തലച്ചോറിലെ കാൻസർ (ബ്രെയിൻ ട്യൂമർ)=== കാഴ്ചക്കുറവ്, തലവേദന, ഓർമ്മക്കുറവ് എന്നിവയാണ് ബ്രെയിൻ ട്യൂമർ ലക്ഷണം. ===വായിലെ കാൻസർ=== വായിലെ ഉണങ്ങാത്ത വേദനയില്ലാത്ത മുറിവുകൾ, വായിലുണ്ടാകുന്ന മുഴകൾ, ഭക്ഷണം കഴിക്കാനുള്ള ബുദ്ധിമുട്ട് തുടങ്ങിയവ വായിലെ കാൻസർ ലക്ഷണമാകാം. പുകയില ഉപയോഗം ഒരു പ്രധാന കാരണമാണ്. ===വയറ്റിലെ കാൻസർ=== സ്ഥിരമായി ഭക്ഷണം കഴിച്ചാൽ ദഹിക്കാൻ ബുദ്ധിമുട്ട് അനുഭവപ്പെടുകയും വയറെരിയുകയും ചെയ്യുക, രക്തം ഛർദിക്കുക തുടങ്ങിയവയാണ് ലക്ഷണങ്ങൾ. വറുത്തതും പൊരിച്ചതും മൊരിഞ്ഞതും ഉൾപ്പടെയുള്ള അനാരോഗ്യകരമായ ഭക്ഷണം, ചുവന്ന മാംസത്തിന്റെ അമിത ഉപയോഗം, പഴങ്ങൾ പച്ചക്കറികൾ എന്നിവയുടെ കുറഞ്ഞ ഉപയോഗം എന്നിവ ഇത്തരം കാൻസർ ഉണ്ടാകാൻ പ്രധാന കാരണങ്ങളാണ്. ===തൊലിപ്പുറത്തെ കാൻസർ=== മറുകുകൾ പെട്ടന്ന് വലിപ്പം വയ്ക്കുക, ചർമത്തിൽ ഉണ്ടാകുന്ന നിറവ്യത്യാസം തുടങ്ങിയവയാണ് പ്രധാന ലക്ഷണങ്ങൾ. ==ഭക്ഷണവും ആരോഗ്യവും== നിത്യവും പോഷകസമൃദ്ധമായ ആഹാരം കഴിക്കേണ്ടത് ആരോഗ്യത്തിന് അത്യാവശ്യമാണ്. അതിനായി [[പഴങ്ങൾ]], [[പച്ചക്കറികൾ]], ഇലക്കറികൾ, പയർ, പരിപ്പുവർഗങ്ങൾ, [[മുട്ട]], [[മത്സ്യം]], കൊഴുപ്പ് കുറഞ്ഞ മാംസം, [[യോഗർട്ട്]], [[ഓട്സ്]], [[കൂൺ]], കൊഴുപ്പ് കുറഞ്ഞ പാൽ മുതലായ പോഷക സമൃദ്ധമായ ആഹാരം ഏറെ ഗുണകരമാണ്. ഇതുവഴി പ്രോട്ടീൻ അഥവാ മാംസ്യം, വിറ്റാമിനുകൾ, ധാതുക്കൾ, ഒമേഗാ 3 ഫാറ്റി ആസിഡ് എന്നിവ ശരീരത്തിന് ലഭിക്കുന്നു. ഇത് രോഗ പ്രതിരോധ ശേഷി വർധിപ്പിക്കാൻ ഗുണകരമാണ്. മാത്രമല്ല, അമിതമായ അളവിൽ ഉപ്പ്, മധുരം, എണ്ണ, കൊഴുപ്പ്, അന്നജം എന്നിവ അടങ്ങിയ അനാരോഗ്യകരമായ ആഹാരം കുറയ്ക്കുകയും വേണം. അതിനായി ചോറ്, ചപ്പാത്തി, ബിരിയാണി, വറുത്തതും പൊരിച്ചതും, എണ്ണ പലഹാരങ്ങൾ, മധുര പലഹാരങ്ങൾ, പഞ്ചസാര, കൊഴുപ്പേറിയ ചുവന്ന മാംസം, പായസം, അച്ചാറ്, കൊഴുപ്പ് കൂടിയ പാൽ എന്നിവ കുറച്ചു മാത്രം ഉപയോഗിക്കുന്നതാണ് അഭികാമ്യം. ഇവയുടെ അമിതമായ ഉപയോഗം മാരക ജീവിതശൈലി രോഗങ്ങൾ, അമിതവണ്ണം, ഹോർമോൺ തകരാറുകൾ, കുടവയർ, ലൈംഗിക പ്രശ്നങ്ങൾ എന്നിവയിലേക്ക് നയിക്കുന്നു. അതോടൊപ്പം വ്യായാമക്കുറവ്, അതിമദ്യാസക്തി, [[പുകവലി]] തുടങ്ങിയ ലഹരി ഉപയോഗം കൂടെ ഉണ്ടെങ്കിൽ ആരോഗ്യം താറുമാറാകാനുള്ള സാധ്യത വർധിക്കുന്നു. ഇടനേരങ്ങളിൽ പലഹാരങ്ങൾക്ക് പകരം പഴങ്ങൾ, നട്സ് എന്നിവ ഉപയോഗിക്കാം. വറുത്തതും പൊരിച്ചതും കുറച്ചു കറി വച്ച മത്സ്യം, കറി വച്ച കൊഴുപ്പ് കുറഞ്ഞ ഇറച്ചി, പുഴുങ്ങിയ മുട്ട, പച്ചക്കറി സാലഡ്, പച്ചക്കറി വിഭവങ്ങൾ തുടങ്ങിയ സമീകൃത ആഹാരം കഴിക്കുന്നത് ഗുണകരമാണ്. അമിതാഹാരം ഒഴിവാക്കുകയും വേണം. വെള്ള ചോറിന്റെയും ബിരിയാണിയുടേയും ചപ്പാത്തി മുതലായവയെയും അളവ് കുറയ്ക്കേണ്ടതും ഏറ്റവും അത്യാവശ്യമാണ്. അരി, പഞ്ചസാര എന്നിവ കൊണ്ടുള്ള പായസത്തേക്കാൾ [[പയർ]], [[കടല]], [[എള്ള്]], [[ശർക്കര]] തുടങ്ങി പോഷക സമ്പുഷ്ടമായ വസ്തുക്കൾ കൊണ്ടുള്ള പായസം മിതമായി ഉപയോഗിക്കുന്നതാണ് കൂടുതൽ മെച്ചം. ദിവസേന ആവശ്യത്തിന് വെള്ളം കുടിക്കേണ്ടതും അനിവാര്യമാണ്. പ്രഭാത ഭക്ഷണം ഒഴിവാക്കുന്നതും രാത്രി വൈകി ഭക്ഷണം കഴിക്കുന്നതും ആരോഗ്യത്തിന് നല്ലതല്ല. പ്രഭാത ഭക്ഷണം അഥവാ ബ്രേക്ക്‌ ഫാസ്റ്റ് പോഷക സമൃദ്ധമായത് തന്നെ ആയിരിക്കാനും ശ്രദ്ധിക്കേണ്ടതുണ്ട്. രാത്രി ലഘുവായ ഭക്ഷണം കഴിക്കാവുന്നതാണ്. ==വ്യായാമവും ആരോഗ്യവും== ശാരീരികക്ഷമതയും ആരോഗ്യവും ചിലപ്പോൾ ശരീര സൗന്ദര്യവും വച്ചുപുലർത്താനായി ചെയ്യുന്ന കായികാഭ്യാസങ്ങളാണ് [[വ്യായാമം]]. ആംഗലേയത്തിൽ എക്സ്സെർസൈസ് (Exercise). മുതിർന്നവർ ദിവസേന കുറഞ്ഞത് മുപ്പത് മിനുട്ട് നേരവും കുട്ടികൾ ഒരു മണിക്കൂറും വ്യായാമം ചെയ്യേണ്ടത് ആരോഗ്യം, ഫിറ്റ്നസ് എന്നിവ നിലനിർത്താൻ അത്യാവശ്യമാണ് എന്ന് ലോകാരോഗ്യ സംഘടന (WHO) പറയുന്നു. പലരും പല ലക്ഷ്യങ്ങൾക്കായി വ്യായാമം ചെയ്യുന്നു. കായികരംഗത്തെ മികവിനായി, പേശികൾ ബലപ്പെടുത്തുന്നതിനായി, ശരീരഭാരം കൂട്ടുകയോ കുറക്കുകയൊ ചെയ്യുന്നതിനായി, കുടവയർ കുറയ്ക്കുന്നതിനായി, ശരീര സൗന്ദര്യവും ആകർഷകത്വവും മെച്ചപ്പെടുത്തുവാനായി, ആരോഗ്യം നിലനിർത്തുന്നതിനായി, രോഗങ്ങളെ നിയന്ത്രിക്കുന്നതിനായി, യുവത്വം അല്ലെങ്കിൽ ഫിറ്റ്നസ് നിലനിർത്താനായി, മാനസികമായ ഉല്ലാസവും ഊർജസ്വലതയും നിലനിർത്തുന്നതിനായി, മാനസിക സമ്മർദം കുറയ്ക്കുന്നതിനായി, തൊഴിൽ രംഗത്തെ മികവിനായി (ഉദാഹരണത്തിന്: സിനിമ, പോലീസ്, പട്ടാളം പോലെയുള്ള ജോലികൾ), മികച്ച ജീവിതശൈലിയ്ക്കായി, ലൈംഗികവും പ്രത്യുൽപാദനപരവുമായ ആരോഗ്യം മെച്ചപ്പെടുത്താനായി, ഹോർമോൺ സന്തുലിതാവസ്ഥ നിലനിർത്താൻ എന്നിങ്ങനെ പല ലക്ഷ്യങ്ങൾക്കായി വ്യായാമം ചെയ്യുന്നവരുണ്ട്. ശാരീരിക വ്യായാമം പേശികളെ ബലപ്പെടുത്തുകയും കുടവയർ കുറക്കുകയും, ഹോർമോൺ സന്തുലിതാവസ്ഥ നിലനിർത്തുകയും, ഇത് ശരീര സൌന്ദര്യവും ആകർഷകത്വവും വർധിപ്പിക്കുകയും ചെയ്യുന്നു. ബോഡി ബിൽഡിംഗ്‌, ഫിറ്റ്നസ്, സിനിമ-സീരിയൽ മേഖലയിൽ പ്രവർത്തിക്കുന്നവരുടെ സൗന്ദര്യ രഹസ്യവും മറ്റൊന്നല്ല. പതിവായി വ്യായാമം ചെയ്യുന്ന ആളുകളിൽ വ്യായാമം ചെയ്യാത്തവരെ അപേക്ഷിച്ചു പുരുഷ ഹോർമോണായ [[ടെസ്റ്റോസ്റ്റിറോൺ]] അളവ് മെച്ചപ്പെട്ട രീതിയിൽ കാണപ്പെടുന്നു. ഇതവരുടെ യവ്വനവും ശരീര ബലവും ആരോഗ്യവും നിലനിർത്തുന്നു. സ്ത്രീകളിൽ ആർത്തവ ക്രമക്കേടുകൾ അകറ്റാനും, ശരീര സൗന്ദര്യവും, ആരോഗ്യവും ഉണ്ടാകാനും വ്യായാമം സഹായിക്കുന്നു. പല തരത്തിലുള്ള വ്യായാമങ്ങൾ ഉണ്ട്. സാധാരണ രീതിയിൽ വ്യായാമം ചെയ്യുമ്പോൾ മടുപ്പ് ഉളവാകുന്നവർക്ക്‌ [[സുംബ]] ഫിറ്റ്നസ് ഡാൻസ്, അയോധന കലകൾ, കളികൾ എന്നിവ ഏതെങ്കിലും ശീലമാക്കാവുന്നതാണ്. ‘രോഗങ്ങളെ ചെറുക്കുന്ന അത്ഭുതം’ എന്നാണ് ആരോഗ്യ പ്രവർത്തകർ വ്യായാമത്തെ വിളിക്കുന്നത്. പതിവായി വ്യായാമം ചെയ്യുന്നത് രോഗപ്രതിരോധവ്യവസ്ഥയുടെ ശക്തി വർദ്ധിപ്പിക്കുന്നതിനും, രക്തയോട്ടം മെച്ചപ്പെടുത്താനും, കാൻസർ, ഹൃദ്രോഗം, പക്ഷാഘാതം, പ്രമേഹം, പൊണ്ണത്തടി, പക്ഷാഘാതം, ഫാറ്റി ലിവർ, അമിത രക്താതിമർദ്ദം, അമിത കൊളസ്ട്രോൾ, പിസിഒഡി, വന്ധ്യത, വിഷാദരോഗം, ഉദ്ധാരണശേഷിക്കുറവ്, സ്ത്രീ ലൈംഗിക ഉത്തേജന വൈകല്യം, യോനീ വരൾച്ച, വന്ധ്യത തുടങ്ങിയ ജീവിതശൈലീരോഗങ്ങൾ വരാനുള്ള സാധ്യത കുറയ്ക്കുവാനും നല്ലൊരു ശതമാനംവരെ അവയെ പ്രതിരോധിക്കുന്നതിനും സഹായിക്കുന്നു. വ്യായാമം ചെയ്യുന്ന വ്യക്തികൾ മറ്റുള്ളവരെക്കാൾ ചുറുചുറുക്കോടെ കാണപ്പെടുകയും ഇത്തരക്കാരിൽ നടുവേദന, കഴുത്തുവേദന പോലെയുള്ള പ്രശ്നങ്ങൾ കുറഞ്ഞിരിക്കുകയും, ദീർഘകാലം ചെറുപ്പമായിരിക്കുകയും ചെയ്യുന്നു. പേശികളും അസ്ഥികളും ബലപ്പെടുത്തുന്നതിന്റെ ഗുണം വളരെയധികമാണ്. വാർധക്യത്തിലും ചുറുചുറുക്കോടെ ആരോഗ്യത്തോടെയിരിക്കാനും വ്യായാമം സഹായിക്കുന്നു. വ്യായാമത്തിന്റെ ഗുണം മിക്കവാറും എല്ലാ അവയവങ്ങൾക്കും ലഭിക്കുന്നു. ശരീരത്തിലെത്തുന്ന അമിതമായ കൊഴുപ്പ്, ഉപ്പ്, ഊർജം അഥവാ പഞ്ചസാര, രക്താതിമർദ്ദം എന്നിവയെ നിയന്ത്രിക്കുവാനും രക്തയോട്ടം മെച്ചപ്പെടുത്തുവാനും ഹോർമോൺ വ്യതിയാനങ്ങളെ ചെറുക്കുവാനും ഏറെ ഫലപ്രദമാണ് ശാരീരികമായ വ്യായാമം. പോഷക സമൃദ്ധവുമായ ഭക്ഷണ ക്രമീകരണത്തിനൊപ്പം ചെയ്യുമ്പോഴാണ് വ്യായാമം ഇത്തരത്തിൽ പൂർണ്ണമായ ഗുണങ്ങൾ നൽകുന്നത്. ഹൃദയം, തലച്ചോർ എന്നിവയുടെ ശരിയായ പ്രവർത്തനത്തിന്റെ വ്യായാമം ഒഴിച്ചു കൂടാനാവാത്തതാണ്. സ്തനം, പ്രോസ്ട്രേറ്റ്, വൻകുടൽ, ശ്വാസകോശം, കരൾ തുടങ്ങിയവയെ ബാധിക്കുന്ന കാൻസർ രോഗത്തെ പോലും വ്യായാമം തടയുന്നതായി പഠനങ്ങളുണ്ട്. രോഗങ്ങൾ ബാധിച്ചവർ ആരോഗ്യ പ്രവർത്തകരുടെ നിർദേശ പ്രകാരം മാത്രം അഭികാമ്യമായ വ്യായാമം തെരെഞ്ഞെടുക്കുക. വ്യായാമം മാനസികാരോഗ്യം വർദ്ധിപ്പിക്കുന്നതിനോടൊപ്പം സന്തോഷവാനായിരിക്കാനും സഹായിക്കുന്നു. ഇത് ചെയ്യുമ്പോൾ സന്തോഷകരമായ ഹോർമോണുകളുടെ ഉത്പാദനം വർധിക്കുന്നു. ഒപ്പം മികച്ച ശാരീരികക്ഷമത പ്രദാനം ചെയ്യുകയും കാര്യങ്ങളെ നല്ല രീതിയിൽ നോക്കിക്കാണുവാനും നല്ല ഉറക്കം ലഭിക്കാനും സഹായിക്കുന്നു. കൃത്യമായി വ്യായാമം ചെയ്യുന്നത് തൃപ്തികരമായ ലൈംഗികാരോഗ്യത്തിന് സഹായകരമാകുന്നു എന്ന് പഠനങ്ങൾ തെളിയിക്കുന്നു. അതിനാൽ സന്തോഷകരമായ ലൈംഗികജീവിതത്തിന് വ്യായാമം മുതൽക്കൂട്ടാണെന്ന് പറയാം. വ്യായാമം ലൈംഗികാവയവങ്ങളിലേക്കുള്ള രക്തപ്രവാഹം ത്വരിതപ്പെടുത്തുകയും [[ടെസ്റ്റോസ്റ്റിറോൺ]] എന്ന ഹോർമോണിന്റെ ഉത്പാദനം മെച്ചപ്പെടുത്തുകയും ചെയ്യുന്നു. മാത്രമല്ല ഇത് ശരീര സൗന്ദര്യവും ആകർഷകത്വവും വർധിപ്പിക്കുകയും ചെയ്യുന്നു. ഉദ്ധാരണശേഷിക്കുറവ്, സ്ത്രീ ലൈംഗിക ഉത്തേജന വൈകല്യം, യോനീ വരൾച്ച, രതിമൂർച്ഛയില്ലായ്മ, വജൈനിസ്മസ് (യോനീസങ്കോചം) തുടങ്ങിയ പ്രശ്നങ്ങൾ വ്യായാമം ചെയ്യുന്നവരിൽ കുറഞ്ഞു കാണപ്പെടുന്നു. മാത്രമല്ല, ബീജങ്ങളുടെ ആരോഗ്യത്തെ വർധിപ്പിക്കുന്ന ഇത് വന്ധ്യതയും ചെറുക്കുന്നു. മധ്യവയസ്ക്കരായ പുരുഷന്മാരിൽ ആൻഡ്രോപോസ്, സ്ത്രീകളിൽ [[ആർത്തവവിരാമം]] തുടങ്ങിയ അവസ്ഥകളെ ചെറുക്കുവാനും ഇത് സഹായിക്കുന്നു. [[കെഗൽ വ്യായാമം]] ചുമക്കുമ്പോഴും, തുമ്മുമ്പോഴും അറിയാതെ മൂത്രം പോകുന്ന അജിതേന്ദ്രിയത്വം എന്ന അവസ്ഥയ്ക്കും, ഉദ്ധാരണശേഷിക്കുറവ്, വജൈനിസ്മസ് ഉൾപ്പടെയുള്ള ലൈംഗിക പ്രശ്നങ്ങൾക്കും ഒരു പരിധിവരെ പരിഹാരമാണ്. ==പൊതുജനാരോഗ്യം== കുറേക്കൂടി വിപുലമായ രീതിയിൽ ഇതിനെ '''പൊതുജനാരോഗ്യം''' (Public Health) എന്ന് വിളിക്കുന്നു. സമൂഹത്തിന്റെ മൊത്തത്തിലുള്ള ആരോഗ്യത്തെ കുറിക്കാൻ പൊതുജനാരോഗ്യം എന്ന വാക്ക് ഉപയോഗിക്കാറുണ്ട്. പബ്ലിക് ഹെൽത്ത്‌ (Public health), കമ്മ്യൂണിറ്റി മെഡിസിൻ (Community medisine) തുടങ്ങിയ വൈദ്യശാസ്ത്രശാഖകൾ ആരോഗ്യത്തിന്റെ വിവിധ വശങ്ങൾക്ക് ഊന്നൽ കൊടുക്കുന്ന മേഖലകളാണ്.<ref>{{Cite web|url=https://en.wikipedia.org/wiki/Public_health|title=Public health|website=https://en.wikipedia.org}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://www.publichealth.hscni.net/|title=HSC Public Health Agency|website=https://www.publichealth.hscni.net}}</ref> ==ലോകത്തിലെ മികച്ച പൊതുജനാരോഗ്യ സംവിധാനം ഉള്ള രാജ്യങ്ങൾ== വിവിധ കണക്കുകൾ പ്രകാരം ലോകത്തിലെ മികച്ച പൊതു ജനാരോഗ്യ സംവിധാനം ഉള്ള ആദ്യത്തെ പത്ത് രാജ്യങ്ങൾ താഴെ കൊടുക്കുന്നു. [[തായ്‌വാൻ]], [[ദക്ഷിണ കൊറിയ]], [[ജപ്പാൻ]], [[ദി നെതർലാന്ഡ്സ്]], [[ഡെന്മാർക്ക്‌]], [[ഓസ്ട്രിയ]], [[ഫ്രാൻസ്]], [[ഫിൻലാൻഡ്]], [[തായ്‌ലൻഡ്]], [[സ്പെയിൻ]] എന്നിവയാണ്. ആരോഗ്യ പരിപാലന സൂചികകളിലെ സ്കോറുകൾ, കാര്യക്ഷമത, മൊത്തത്തിലുള്ള ആരോഗ്യ മികവ് തുടങ്ങിയവയാണ് ഇതിൽ കണക്കിലെടുത്തിട്ടുള്ളത്. അവ വിശദമായി താഴെ കൊടുക്കുന്നു. 1. തയ്‌വാൻ- ലോകത്തിലെ മികച്ച ആരോഗ്യ പരിപാലന സംവിധാനം ഉള്ള ഒരു രാജ്യമാണ് ഇത്. ഉയർന്ന ആരോഗ്യ സൂചികകൾ അവിടെ കാണാനാവുന്നതാണ്. യൂണിവേഴ്സൽ കവറേജ്, ഉയർന്ന കാര്യക്ഷമത എന്നിവയും അവിടെ കാണാം. 2. ദക്ഷിണ കൊറിയ-ആഗോള റാങ്കിഗിൽ രണ്ടാം സ്ഥാനത്തുള്ള ദക്ഷിണ കൊറിയ ആരോഗ്യ പരിപാലന മേഖലയിൽ ഏറെ മുന്നിലാണ്. 3. ജപ്പാൻ-ശക്തമായ ആരോഗ്യ പരിപാലന സംവിധാനം ഉള്ള മറ്റൊരു രാജ്യമാണ് ജപ്പാൻ. ഉയർന്ന നിലവാരത്തിലുള്ള ചികിത്സ ജപ്പാന്റെ പ്രത്യേകതയാണ്. 4. ദി നെതർലാന്ഡ്സ് - statista.com പ്രകാരം യൂണിവേഴ്സൽ ഹെൽത്ത്‌ കവറേജ്, ഉയർന്ന നിലവാരത്തിലുള്ള ചികിത്സ എന്നിവയിൽ ഈ രാജ്യം ഏറെ മുന്നിലാണ്. 5. ഡെന്മാർക് - ഉയർന്ന നിലവാരത്തിലുള്ള ചികിത്സ, ലഭ്യത എന്നിവയിൽ ഡെന്മാർക്ക് മുന്നിലാണ്. 6. ഓസ്ട്രിയ - യൂണിവേഴ്സൽ ഹെൽത്ത്‌ കെയർ സംവിധാനം, ഉയർന്ന നിലവാരം എന്നിവയിൽ ഓസ്ട്രിയ മുന്നിലാണ്. 7. ഫ്രാൻസ് - യൂണിവേഴ്സൽ ഹെൽത്ത്‌ കെയർ, ഉയർന്ന നിലവാരം, ഗുണമേന്മ എന്നിവയുള്ള ചികിത്സ എന്നിവയിൽ ഫ്രാൻസ് മുന്നിട്ടു നിൽക്കുന്നു. 8. ഫിൻലാൻഡ് - പൊതുജനാരോഗ്യം, രോഗം വരാതെ നിയന്ത്രിക്കപ്പെടുന്ന Preventive സംവിധാനങ്ങൾ എന്നിവയിൽ ഫിൻലാൻഡ് മുന്നിട്ടു നിൽക്കുന്നു. 9. സ്പെയിൻ - യൂറോപ്പിലെ ഉയർന്ന കാര്യക്ഷമതയുള്ള ആരോഗ്യ പരിപാലന സംവിധാനം കൊണ്ട് ശ്രദ്ധേയം. റാങ്കിങ് നൽകുന്നതിന് കണക്കിലെടുക്കപ്പെട്ട ഘടകങ്ങൾ താഴെ കൊടുക്കുന്നു. *ഹെൽത്ത്‌ കെയർ ഇൻടെക്സ്: ആരോഗ്യ സംവിധാനങ്ങളുടെ ലഭ്യത, കാര്യക്ഷമത, ഗുണ നിലവാരം എന്നിവ കണക്കിലെടുക്കുന്നു. *യൂണിവേഴ്സൽ കവറേജ്: എല്ലാ പൗരന്മാർക്കും മികച്ച ചികിത്സ ലഭ്യമാക്കാനുള്ള കഴിവ്. *കാര്യക്ഷമത: ആരോഗ്യ മേഖല എങ്ങനെ പരിചരണം ലഭ്യമാക്കുന്നു, വിഭവങ്ങൾ എങ്ങനെ ഉപയോഗപ്പെടുത്തുന്നു എന്നത് സംബന്ധിച്ചു. *പരിണിത ഫലങ്ങൾ - ആയുർ ദൈർഖ്യം, മാതൃ ശിശു മരണ നിരക്ക്, [[കുടുംബാസൂത്രണം]] തുടങ്ങിയവ. == അവലംബം == <references/> # parks Textbook of Preventive and Social Medicine, 19th Ed 2009, , Bhaot, Jabalpur. ==പുറത്തേയ്ക്കുള്ള കണ്ണികൾ== * [http://www.who.int ലോകാരോഗ്യസംഘടന] * [http://www.nhs.uk യു.കെ. നാഷണൽ ഹെൽത്ത് സർവീസ്] * [http://www.hon.ch ഹെൽത്ത് ഓൺ ദി നെറ്റ് ഫൗണ്ടേഷൻ] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120723185457/http://www.hon.ch/ |date=2012-07-23 }} * [http://stats.oecd.org/Index.aspx?DataSetCode=HEALTH ഒ.ഇ.സി.ഡി. ഹെൽത്ത് സ്റ്റാറ്റിസ്റ്റിക്സ്] * [http://ucblibraries.colorado.edu/govpubs/us/health.htm ഹെൽത്ത് ആൻഡ് മെഡിക്കൽ ഇൻഫർമേഷൻ] ഫ്രം ദി യൂണിവേഴ്സിറ്റി ഓഫ് കൊളറാഡോ * [http://ec.europa.eu/health-eu/ ഹെൽത്ത്-ഇ.യു. പോർട്ടൽ], പബ്ലിക്ക് ഹെൽത്ത് പോർട്ടൽ ഓഫ് ദി യൂറോപ്യൻ യൂണിയൻ [[വർഗ്ഗം:ആരോഗ്യം]] [[വർഗ്ഗം:വ്യക്തിശുചിത്വം]] j8w7wdg92a1z4go9dsclv23j4ha1d7j 4546791 4546789 2025-07-08T15:58:49Z 80.46.141.217 /* ആരോഗ്യവും സാമ്പത്തികവും */ 4546791 wikitext text/x-wiki [[രോഗം|രോഗങ്ങളില്ലാത്ത]] അവസ്ഥയെയാണ്‌ സാമാന്യേന '''ആരോഗ്യം''' എന്നതു കൊണ്ടുദ്ദേശിച്ചിരുന്നത്. ഇംഗ്ലീഷിൽ ഹെൽത്ത്‌ (health). എന്നാൽ 1948-ലെ ലോക ഹെൽത്ത് അസംബ്ലിയുടെ നിർവചനപ്രകാരം രോഗ, വൈകല്യരാഹിത്യമുള്ള അവസ്ഥ മാത്രമല്ല, സമ്പൂർണ്ണ ശാരീരിക, മാനസിക, സാമൂഹ്യ സുസ്ഥിതി (wellbeing) കൂടി ആണു ആരോഗ്യം. <ref name="WHO definition">[http://www.who.int/about/definition/en/print.html] Preamble to the Constitution of the World Health Organization as adopted by the International Health Conference, New York, 19-22 June, 1946; signed on 22 July 1947 by the representatives of 61 States (Official Records of the World Health Organization, no. 2, p. 100) and entered into force on 7 April 1948.</ref><ref name="WHO constitution">[http://www.who.int/governance/eb/who_constitution_en.pdf] Constitution of the World Health Organization- ''Basic Documents'', Forty-fifth edition, Supplement, October 2006.</ref>. ഈ നിർവചനമാണ്‌ ഇന്ന് പൊതുവേ സ്വീകാര്യമായുള്ളത്. ഈ നിർവചനത്തോട് ലോകാരോഗ്യസംഘടനയുടെ 1986ലെ ഒട്ടാവ ചാർട്ടർ ഫോർ ഹെൽത്ത് പ്രൊമോഷന്റെ നിർവചനം കൂടി കൂട്ടിവായിക്കാറുണ്ട്: ആരോഗ്യം സമ്പൂർണ്ണ ദൈനംദിന ജീവിതത്തിനുള്ള ഒരുപാധിയാണ്‌, നിലനില്പിനായി മാത്രമുള്ളതല്ല. ആരോഗ്യം എന്നത് ശാരീരികശേഷിയിലും സാമൂഹിക വ്യക്തിപരമായ ഉപാധികൾക്ക് ഊന്നൽ കൊടുത്തുകൊണ്ടുള്ള സാക്ഷാത്തായ ഒരു സംഗതിയുമാണ്. പ്രതികൂല ഘടകങ്ങളൊന്നുമില്ലാതിരിക്കുകയും ശരീരത്തിന്റെ സ്വാഭാവിക പ്രവർത്തനങ്ങൾ ശരിയായി നടക്കുകയും ചെയ്യുന്ന വ്യക്തിക്ക് ശാരീരിക, മാനസിക, സാമൂഹിക സുഖാവസ്ഥ അനുഭവപ്പെടുകയും ചെയ്യുന്നതിനേയാണ് ആരോഗ്യം എന്ന് പറയുന്നത്.<ref>{{Cite web|url=https://www.who.int/|title=World Health Organization (WHO)|website=https://www.who.int}}</ref> ==ആരോഗ്യത്തിന്റെ ഘടകങ്ങൾ== ജീവിതശൈലിയും ജനതികവും പരിസ്ഥിതിയുമാണ് ആരോഗ്യത്തിനു നിദാനമായ ഘടകങ്ങൾ. ഭൌതീക പരിതഃസ്ഥിതി, സാമൂഹ്യ പരിതഃസ്ഥിതി, ജൈവ പരിതഃസ്ഥിതി എന്ന് പരിതഃസ്ഥിതി ഘടകങ്ങളെ മൂന്നായി തിരിക്കാം. രോഗാവസ്ഥയ്ക്കുള്ള കാരണങ്ങൾ പലതാകാം. രോഗാണുക്കൾ, പരാദങ്ങൾ എന്നിവയുടെ ആക്രമണം , പോഷണക്കുറവ്, അതിപോഷണം, അമിതാഹാരം, മദ്യപാനം, പുകവലി പോലെയുള്ള ലഹരി ഉപയോഗം എന്നിവ കൂടാതെ ആഹാരത്തിൽ നിന്ന് ലഭിക്കുന്ന ചില ഘടകങ്ങൾ കൂടുതലായി ചയാപചയ പ്രക്രിയയിലൂടെ, അതിലുള്ള ക്രമക്കേട് മൂലമോ അളവ് കൂടുതലായതിനാലോ, വ്യയം ചെയ്യപ്പെടാതെയോ പുറംതള്ളപ്പെടാതെയോ ശരീരത്തിൽ അടിഞ്ഞുകൂടി രോഗാവസ്ഥ ഉണ്ടാകാം. കൂടാതെ അത്യാവശ്യമായ ചില ഘടകങ്ങൾ ലഭിക്കാതെ ശാരീരിക പ്രക്രിയകൾ താളം തെറ്റുന്നതു മൂലമുള്ള രോഗാവസ്ഥയാകാം. വ്യായാമക്കുറവുകൊണ്ടാകുന്ന മേൽപ്പറഞ്ഞതിലേതെങ്കിലും സ്ഥിതിവിശേഷമാകാം. അമിതാദ്ധ്വാനം, സുരക്ഷിതമല്ലാത്ത തൊഴിൽ, [[മാനസിക സമ്മർദം]] [[മാനസിക സമ്മർദം (സ്‌ട്രെസ്‌)|(സ്‌ട്രെസ്‌)]], ഉറക്കക്കുറവ്, മാനസിക പ്രശ്നങ്ങൾ, [[അമിതവണ്ണം]] എന്നിവ രോഗാവസ്ഥയായി മാറാം. മഹാമാരികൾ പൊട്ടിപുറപ്പെടുന്നത് സാമൂഹികമായ ആരോഗ്യത്തെ മൊത്തത്തിൽ ബാധിക്കുന്നു. ഉദാ: കോവിഡ് 19. ശരീര കോശങ്ങളുടെ അപകർഷവും (degeneration), പ്രായ വർദ്ധനയും (aging) രോഗ കാരണങ്ങളാണ്. കൂടാതെ പാരമ്പര്യ ഘടകങ്ങൾ. മേൽപ്പറഞ്ഞ ഏതെങ്കിലും അസന്തുലിതാവസ്ഥയ്ക്കുള്ള ശരീരത്തിന്റെ സ്വാഭാവിക പ്രതികരണമായുണ്ടാകുന്ന ചില ക്രമക്കേടുകളായാകാം പുറത്ത് കാണപ്പെടുന്നത്. അതോടൊപ്പം തെറ്റായ ജീവിതശൈലി കൂടിയാകുമ്പോൾ രോഗമുണ്ടാകാനുള്ള സാധ്യത വളരെയധികം വർധിക്കുന്നു. രോഗാവസ്ഥയ്ക്കുള്ള ചികിത്സ തെറ്റായതു മൂലം രോഗാവസ്ഥ സൃഷ്ടിക്കപ്പെടാം. മരുന്നുകളുടെ കുറവു് കൊണ്ടും ആധിക്യം കൊണ്ടും രോഗാവസ്ഥ ഉണ്ടാകാം. ജീവിക്കുന്ന സാഹചര്യം പൊതുവിൽ വ്യക്തികളുടെ ആരോഗ്യവും ജീവിതത്തിന്റെ ഗുണനിലവാരം (ക്വാളിറ്റി ഓഫ് ലൈഫ്) നിർണ്ണയിക്കുന്നതിലും പരമപ്രധാനമാണ്. വൈദ്യശാസ്ത്രത്തിന്റെ പ്രയോഗത്തിലൂടെ മാത്രമല്ല, ജീവിതരീതിയുടെ തിരഞ്ഞെടുപ്പിലൂടെയും മെച്ചപ്പെട്ട പരിസ്ഥിതിയുമാണ് ആരോഗ്യവും മൂല്യവും വർദ്ധിപ്പിക്കുന്നത് എന്നത് കൂടുതൽ സ്വീകാര്യമാവുകയാണ്. പരിസ്ഥിതിയുമായി ബന്ധപ്പെട്ടു മലിനീകരണവും, ശുദ്ധജലത്തിന്റെ അഭാവവും രോഗങ്ങൾ വർധിപ്പിച്ചേക്കാം. ചുരുക്കത്തിൽ ആരോഗ്യം നിർണ്ണയിക്കുന്ന പ്രധാന ഘടകങ്ങൾ സാമൂഹികവും സാമ്പത്തികവുമായ അന്തരീക്ഷം, ആരോഗ്യസേവനങ്ങളുടെ ലഭ്യത, വികസനം, ഭൗതികമായ ചുറ്റുപാട്, ആരോഗ്യകരമായ തൊഴിലിടങ്ങൾ, ജനങ്ങളുടെ ജീവിതശൈലി, ആരോഗ്യകരമായ ആഹാരം, [[ശുചിത്വം]], ലിംഗസമത്വം തുടങ്ങി ജെൻഡറുമായി ബന്ധപ്പെട്ട പ്രശ്നങ്ങൾ, സ്ത്രീകളുടെയും ലിംഗ ലൈംഗിക ന്യൂനപക്ഷങ്ങളുടെയും പ്രശ്നങ്ങൾ, ആരോഗ്യകരമായ [[ലൈംഗികബന്ധം]], മെച്ചപ്പെട്ട മാനസികാവസ്ഥ, മലിനീകരണത്തിന്റെ തോത് തുടങ്ങിയവ ആണെന്നാണ് ലോകാരോഗ്യ സംഘടനയുടെ നിലപാട്. <ref name="The determinants of health">World Health Organization. [http://www.who.int/hia/evidence/doh/en/ ''The determinants of health.''] Geneva. Accessed 12 May 2011.</ref> {{health-stub}} ==ചികിത്സയും ആരോഗ്യവും== രോഗങ്ങൾ വന്നാൽ ശാസ്ത്രീയമായ ചികിത്സ തേടുക എന്നത് ഏറ്റവും പ്രധാനമാണ്. മികച്ച ആശുപത്രികൾ, ആരോഗ്യ കേന്ദ്രങ്ങൾ, ആരോഗ്യ ബോധവൽക്കരണ വിദ്യാഭ്യാസം എന്നിവയുടെ ലഭ്യത പ്രധാനമാണ്. ഗുരുതരമായ രോഗങ്ങളുടെ ചികിത്സയ്ക്ക് സൂപ്പർ സ്പെഷ്യാലിറ്റി നിലവാരത്തിലുള്ള ആശുപത്രികൾ അത്യാവശ്യമാണ്. ഇന്ത്യയിൽ മെഡിക്കൽ കോളേജുകൾ, ജില്ലാ ആശുപത്രികൾ, ജനറൽ ആശുപത്രികൾ, കോർപ്പറേറ്റ് സ്വകാര്യ ആശുപത്രികൾ തുടങ്ങിയവ ഇത്തരത്തിൽ സൂപ്പർ സ്പെഷ്യാലിറ്റി സേവനങ്ങൾ നൽകി വരുന്നു. ഗ്രാമീണ മേഖലയിൽ ആരോഗ്യ കേന്ദ്രങ്ങൾ, കുടുംബാരോഗ്യ കേന്ദ്രങ്ങൾ, ചെറിയ സ്വകാര്യ ആശുപത്രികൾ, ക്ലിനിക്കുകൾ തുടങ്ങിയവ മികച്ച സേവനം നൽകി വരുന്നു. ==ആരോഗ്യവും സാമ്പത്തികവും== പൊതുവേ സാമ്പത്തികമായി പിന്നോക്കം നിൽക്കുന്ന സമൂഹങ്ങളിൽ ആരോഗ്യ സൂചികകളും വളരെ പിന്നിലായിരിക്കും. ഇത് ദരിദ്ര രാജ്യങ്ങളിൽ കാണാവുന്നതാണ്. ദരിദ്ര സമൂഹങ്ങളിൽ ചികിത്സ ചിലവുകൾ ഒരു വലിയ പ്രശ്നം തന്നെയാണ്. പലരും ചികിത്സ ചിലവുകൾ മൂലം കട ബാധ്യതയിൽ ആകുന്നു. [[അമേരിക്കൻ ഐക്യനാടുകൾ|അമേരിക്കൻ ഐക്യനാടുകളിൽ]] 2023 ലെ കണക്കുകൾ പ്രകാരം ജിഡിപിയുടെ 17.6% തുക ആരോഗ്യ മേഖലയ്ക്ക് വേണ്ടി നീക്കിവച്ചിരുന്നു. അതായത് 4.9 ട്രില്യൺ ഡോളർ അഥവാ ഒരു വ്യക്തിക്ക്‌ വേണ്ടി 14,570 ഡോളർ ചിലവഴിച്ചു എന്ന്‌ സെന്റർസ് ഫോർ മെഡികെയർ ആൻഡ്‌ മെഡികായ്ഡ് സെർവിസിസ്‌ വ്യക്തമാക്കുന്നു. ആരോഗ്യ പരിരക്ഷാ ചിലവുകൾ വർധിച്ചു വരുമ്പോഴും അമേരിക്കൻ ഐക്യനാടുകൾ അവരുടെ ജിഡിപിയുടെ നല്ലൊരു ശതമാനം ആരോഗ്യ മേഖലയ്ക്ക് നൽകുന്നതായി കാണാൻ സാധിക്കും, പ്രത്യേകിച്ച് മറ്റ് വികസിത രാജ്യങ്ങളുമായി താരതമ്യപ്പെടുത്തുമ്പോൾ. ആരോഗ്യ രംഗത്തെ ഗവേഷണത്തിനും അവർ സാമ്പത്തികം ചിലവഴിക്കുന്നു. എന്നാൽ [[യുകെ]] അവരുടെ ജിഡിപിയുടെ 11.1% 2024ഇൽ ആരോഗ്യ മേഖലയ്ക്ക് വേണ്ടി ചിലവഴിച്ചതായി കാണാൻ സാധിക്കും. ഇന്ത്യയിൽ കേന്ദ്ര സംസ്ഥാന സർക്കാരുകൾ ജിഡിപിയുടെ 2.1 ശതമാനം തുക 2023 സാമ്പത്തിക വർഷത്തിൽ ആരോഗ്യ മേഖലയ്ക്ക് വേണ്ടി ചിലവഴിച്ചതായി കാണാൻ സാധിക്കും. ഇത് 2022, 2021 സാമ്പത്തിക വർഷങ്ങളിൽ യഥാക്രമം 2.2%, 1.6% എന്നിങ്ങനെ ആയിരുന്നു. വർഷം തോറും വർദ്ധനവ് ഉണ്ടാകുന്നുണ്ടെങ്കിലും മറ്റ് രാജ്യങ്ങളുമായി താരതമ്യപ്പെടുത്തുമ്പോൾ ഇന്ത്യയുടെ ആരോഗ്യ മേഖലയ്ക്ക് വേണ്ടിയുള്ള ജിഡിപിയുടെ കണക്കുകൾ തീരെ കുറവ് തന്നെയാണ് എന്നതാണ് വസ്തുത. ഇന്ത്യയിലെ ആരോഗ്യ മേഖലയുടെ വികസനത്തിന്‌ കൂടുതൽ ധനസഹായം ആവശ്യമാണ് എന്നത് യഥാർഥ്യമാണ്. ഹെൽത്ത്‌ ഇൻഷുറൻസ് അപ്രതീക്ഷിതമായ ചികിത്സ ചിലവുകൾ ഗണ്യമായി കുറക്കുന്നതിൽ ഏറെ സഹായിക്കുന്നു. ഇന്ത്യയിലും മികച്ച ഹെൽത്ത്‌ ഇൻഷുറൻസ് സേവന ദാതാക്കളെ കാണാം. ചില രാജ്യങ്ങളിൽ ഹെൽത്ത്‌ ഇൻഷുറൻസ് നിർബന്ധമാണ്. അതുപോലെ പല വികസിത വിദേശ രാജ്യങ്ങളിലും സോഷ്യൽ സെക്യൂരിറ്റി സംവിധാനം അഥവാ സോഷ്യൽ ഇൻഷുറൻസ് മുഖേന സാധാരണക്കാർക്ക് ഉയർന്ന നിലവാരത്തിലുള്ളതും എന്നാൽ സൗജന്യവുമായ ചികിത്സ ലഭ്യമാക്കിയിട്ടുണ്ട്. പല ആശുപത്രികളിലും രോഗികൾക്ക് മൂന്ന് നേരത്തെ ഭക്ഷണവും നൽകാറുണ്ട്. അവിടങ്ങളിൽ സ്വകാര്യ മേഖലയിലെ ജോലിക്കാരും നിശ്ചിത തുക സോഷ്യൽ ഇൻഷുറൻസ് അല്ലെങ്കിൽ ഹെൽത്ത്‌ ഇൻഷുറൻസ് സംവിധാനത്തിലേക്ക് അടക്കേണ്ടതുണ്ട്. ഇങ്ങനെ പിരിച്ചെടുക്കുന്ന തുക ആശുപത്രികളുടെ വികസനത്തിനും ഗവേഷണത്തിനും ഉപയോഗപ്പെടുത്തുന്നു. ദരിദ്രർക്ക് മാത്രമാണ് അവിടെ സർക്കാർ പൂർണമായും സൗജന്യ ചികിത്സ ലഭ്യമാക്കുന്നുള്ളു. ==ജീവിതശൈലി രോഗങ്ങൾ== [[കാൻസർ]], [[പ്രമേഹം]], [[ഹൃദ്രോഗം]], ധമനീ രോഗങ്ങൾ, [[രക്താതിമർദ്ദം]], [[പക്ഷാഘാതം]], COPD, വൃക്കരോഗം, കരൾ രോഗങ്ങൾ, പിസിഒഎസ്, [[കൊളസ്ട്രോൾ|അമിത കൊളെസ്ട്രോൾ]], [[അമിതവണ്ണം]], വയറിനു ചുറ്റും അമിതമായി കൊഴുപ്പ് അടിയുന്ന അവസ്ഥ അഥവാ കുടവയർ, [[വന്ധ്യത]], [[ഉദ്ധാരണക്കുറവ്]] എന്നിവ ജീവിതശൈലി മൂലമുണ്ടാകുന്ന രോഗങ്ങളുടെ കൂട്ടത്തിൽ എടുത്തു പറയേണ്ടതാണ്. ആരോഗ്യകരമായ ജീവിതശൈലി കൊണ്ട് മേൽപ്പറഞ്ഞ രോഗങ്ങളെ നല്ലൊരു പരിധിവരെ തടയാനും, ആരോഗ്യം നിലനിർത്താനും സാധിക്കും. ഭക്ഷണം, [[ശാരീരിക വ്യായാമം]], ഉറക്കം, [[മാനസിക സമ്മർദ്ദം]] എന്നിവ ഒരു വ്യക്തിയുടെ ആരോഗ്യത്തിൽ അതിപ്രധാന പങ്ക് വഹിക്കുന്നുണ്ട്. ==ആരോഗ്യവും ജീവിതശൈലിയും== *പോഷകാഹാരം- പോഷക സമൃദ്ധമായ ഭക്ഷണം കഴിക്കേണ്ടത് ആരോഗ്യവും ചുറുചുറുക്കും നിലനിർത്താൻ ഏറ്റവും അത്യാവശ്യമാണ്. ലോകാരോഗ്യ സംഘടനയുടെ അഭിപ്രായ പ്രകാരം അതിനായി ദിവസേന 5 കപ്പ് പഴങ്ങളും പച്ചക്കറികളും, പരിപ്പുവർഗങ്ങൾ, കടൽ മത്സ്യം, മുട്ട, കൊഴുപ്പ് കുറഞ്ഞ മാംസം എന്നിവ ശരിയായ അളവിൽ ആഹാരത്തിൽ ഉൾപ്പെടുത്തേണ്ടതുണ്ട്. ഇതുവഴി വിറ്റാമിനുകൾ, ധാതുക്കൾ, പ്രോടീൻ, ഒമേഗ 3 ഫാറ്റി ആസിഡ്, നാരുകൾ എന്നിവ ശരീരത്തിന് ആവശ്യത്തിന് ലഭ്യമാകുന്നു. *അനാരോഗ്യകരമായ ആഹാരം-എണ്ണയിൽ വറുത്തതും പൊരിച്ചതും അമിതമായി മൊരിഞ്ഞതുമായ ആഹാരങ്ങൾ, അമിതമായി മധുരം, ഉപ്പ്, കൊഴുപ്പ്, അന്നജം, കൊഴുപ്പ് കൂടിയ മാംസം, പലഹാരങ്ങൾ എന്നിവ അമിതമായി ഉപയോഗിക്കുന്നത് നിയന്ത്രിക്കേണ്ടതാണ്. *[[വ്യായാമം]]-വ്യായാമക്കുറവാണ് മറ്റൊരു പ്രധാന പ്രശ്നം. മുതിർന്നവർ നിത്യേന കുറഞ്ഞത് 30 മിനുട്ട് വീതവും കുട്ടികൾ ഒരു മണിക്കൂറും ശാരീരികാധ്വാനം നൽകുന്ന [[വ്യായാമം]] ചെയ്യേണ്ടതുണ്ട്. ജിംനേഷ്യ പരിശീലനം, കളികൾ, നൃത്തം, ആയോധനകലകൾ തുടങ്ങിയ ഉദാഹരണം. ഇത് ശാരീരികക്ഷമത മാത്രമല്ല കാൻസർ, പ്രമേഹം, ഹൃദ്രോഗം, അമിതഭാരം, [[വന്ധ്യത]], [[ഉദ്ധാരണശേഷിക്കുറവ്]] തുടങ്ങിയ ഗുരുതര ജീവിതശൈലി രോഗങ്ങളെ അകറ്റാനും മാനസികമായ ആരോഗ്യവും ലൈംഗികാരോഗ്യവും മെച്ചപ്പെടുത്താനും സഹായിക്കുന്നു എന്ന് പഠനങ്ങൾ പറയുന്നു. *അമിതവണ്ണം- ശരീരത്തിന്റെ [[അമിതവണ്ണം]], വയറിന് ചുറ്റും അടിയുന്ന കൊഴുപ്പ് അഥവാ കുടവയർ എന്നിവ നിയന്ത്രിക്കേണ്ടതും അത്യാവശ്യമാണ്. ഇവ ഗുരുതരമായ ആരോഗ്യ പ്രശ്നങ്ങളിലേക്ക് നയിക്കുന്ന ഒരു ഘടകമാണ്. *പുകവലി, മദ്യപാനം- ലഹരിയുടെ ഉപയോഗമാണ് ആരോഗ്യത്തെ ഏറ്റവും ദോഷകരമായി ബാധിക്കുന്ന മറ്റൊരു ഘടകം. അതിമദ്യാസക്തി, [[പുകവലി]] തുടങ്ങിയവ രോഗസാധ്യത വളരെയധികം വർധിപ്പിക്കുന്നു. പുലയിലയിൽ അടങ്ങിയിരിക്കുന്ന രാസവസ്തുക്കൾ ശരീരത്തിലെ എല്ലാ അവയവങ്ങളെയും ബാധിക്കുന്നു. *മാനസിക സമ്മർദ്ദം- അമിതമായ [[മാനസിക സമ്മർദം]] മറ്റൊരു ഘടകമാണ്. വീട്ടിലും തൊഴിലിടത്തിലും ഉണ്ടാകുന്ന മാനസിക സമ്മർദം കുറയ്ക്കാൻ ഉതകുന്ന ജീവിതരീതി സ്വീകരിക്കുക. ഉല്ലാസവേളകൾ കണ്ടെത്തുക. അതിനായി വിനോദ യാത്രകൾ, സംഗീതം, നൃത്തം, സിനിമകൾ, ആഘോഷങ്ങൾ മുതലായവ ആസ്വദിക്കാം. *മറ്റ് കാരണങ്ങൾ- അപകടങ്ങൾ, അതിക്രമങ്ങൾ, [[ബലാത്സംഗം]], സുരക്ഷിതമല്ലാത്ത ലൈംഗികബന്ധം എന്നിവ കൊണ്ടുമാകാം രോഗാവസ്ഥ.<ref>{{Cite web|url=https://www.who.int/europe/news-room/fact-sheets/item/a-healthy-lifestyle---who-recommendations|title=A healthy lifestyle - WHO recommendations|website=https://www.who.int}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://www.mayoclinic.org/healthy-lifestyle|title=Healthy Lifestyle - Mayo Clinic|website=https://www.mayoclinic.org ›}}</ref> ==മാനസിക ആരോഗ്യം== മാനസിക ആരോഗ്യം മറ്റൊരു പ്രധാന ഘടകമാണ്. ഉദാഹരണത്തിന് [[വിഷാദരോഗം]], [[ഉത്കണ്ഠ വൈകല്യം]], [[വ്യക്തിത്വം|വ്യക്തിത്വ വൈകല്യങ്ങൾ]] പോലെയുള്ള മാനസികരോഗങ്ങൾ, [[ആത്മഹത്യ|ആത്മഹത്യ പ്രവണത]], [[മാനസിക സമ്മർദം]] (സ്‌ട്രെസ്‌) പോലെയുള്ള പ്രശ്നങ്ങൾ സമൂഹത്തെ ഗുരുതരമായി ബാധിക്കുന്നു. മാനസിക ആരോഗ്യവുമായി ബന്ധപ്പെട്ട ലൈംഗിക പ്രശ്നങ്ങളും ഇവിടെ കണക്കിലെടുക്കുന്നു. ഉദാഹരണത്തിന് സ്ത്രീകളിൽ കാണപ്പെടുന്ന [[യോനീസങ്കോചം]] (വാജിനിസ്മസ്), പുരുഷന്മാരിലെ [[ഉദ്ധാരണക്കുറവ്]] തുടങ്ങിയവ. <ref>{{Cite web|url=https://www.who.int/health-topics/mental-health|title=Mental health - World Health Organization (WHO)|website=https://www.who.int}}</ref> ==ലൈംഗികവും പ്രത്യുത്പാദനപരവുമായ ആരോഗ്യം== [[ലൈംഗികവും പ്രത്യുൽപാദനപരവുമായ ആരോഗ്യം]] ഏറെ പ്രധാനമാണ്. സുരക്ഷിതമല്ലാത്ത [[ലൈംഗികബന്ധം]] മൂലം [[ലൈംഗികബന്ധത്തിലൂടെ പകരുന്ന രോഗങ്ങൾ]] എച്ച്ഐവി അഥവാ [[എയ്‌ഡ്‌സ്‌]] തുടങ്ങിയ രോഗാണുബാധകളും, ഗർഭധാരണവും [[പ്രസവം|പ്രസവവുമായി]] ബന്ധപ്പെട്ട സങ്കീർണ്ണതകൾ കാരണം അമ്മയുടെയും കുഞ്ഞിന്റെയും ആരോഗ്യവും താറുമാറായേക്കാം. [[വന്ധ്യത]], [[കുടുംബാസൂത്രണം]], [[ഗർഭനിരോധന രീതികൾ|ഗർഭനിരോധന മാർഗങ്ങളുടെ]] ലഭ്യത, ഉപയോഗം, ആളുകൾക്ക് ഇതേപറ്റിയുള്ള അവബോധം, [[ലൈംഗിക വിദ്യാഭ്യാസം|ശാസ്ത്രീയ ലൈംഗികാരോഗ്യ വിദ്യാഭ്യാസം]] തുടങ്ങിയവ [[ലൈംഗികവും പ്രത്യുൽപാദനപരവുമായ ആരോഗ്യം|ലൈംഗികവും പ്രത്യുൽപാദനപരവുമായ ആരോഗ്യവുമായി]] ബന്ധപെട്ടു കിടക്കുന്നു. ഇത്തരം പ്രശ്നങ്ങളും വ്യക്തിയെയും സമൂഹത്തെയും പ്രതികൂലമായി ബാധിക്കാറുണ്ട്. പുരുഷന്മാരിൽ കാണപ്പെടുന്ന [[ഉദ്ധാരണശേഷിക്കുറവ്]], സ്ത്രീകളിൽ [[യോനീസങ്കോചം]] [[വജൈനിസ്മസ്|(വജൈനിസ്മസ്)]], [[യോനീ വരൾച്ച]], [[വേദനാജനകമായ ലൈംഗികബന്ധം]], [[സ്ത്രീ ലൈംഗിക ഉത്തേജന വൈകല്യം]] തുടങ്ങിയവ ഉദാഹരണം. ജെൻഡറുമായി ബന്ധപ്പെട്ട അസമത്വങ്ങളും ആരോഗ്യത്തെ ബാധിച്ചേക്കാം. ട്രാൻസ്ജെൻഡറുകൾ, മറ്റ് [[ലൈംഗികന്യൂനപക്ഷം|ലൈംഗികന്യൂനപക്ഷങ്ങൾ]] എന്നിവർക്ക് ഉണ്ടാകാവുന്ന പ്രശ്നങ്ങൾ എന്നിവയൊക്കെ രോഗഹേതുവാകാം. ശാസ്ത്രീയമായ ലൈംഗികാരോഗ്യ വിദ്യാഭ്യാസത്തിന്റെ അഭാവം ഏറെ അപകടകരമാണ്. ഇത്തരം സാഹചര്യത്തിൽ ആളുകളിൽ ലൈംഗിക ബന്ധത്തിലൂടെ പകരുന്ന രോഗങ്ങളെയും, ഗർഭ നിരോധന മാർഗങ്ങളെയും, സുരക്ഷിതവും തൃപ്തികരവുമായ ലൈംഗികതയെ സംബന്ധിച്ച അറിവ് ഇല്ലാതിരിക്കുകയും, ഇക്കാരണത്താൽ ആഗ്രഹിക്കാത്ത ഗർഭധാരണവും, [[എയ്‌ഡ്‌സ്‌]] ഉൾപ്പെടെയുള്ള രോഗങ്ങൾ പകരുവാനും സാധ്യതയുണ്ട്. ശാസ്ത്രീയമായ [[ലൈംഗിക വിദ്യാഭ്യാസം]] നൽകാൻ ആരോഗ്യ പ്രവർത്തകരും അധ്യാപകരും മുന്നോട്ട് വരേണ്ടതുണ്ട്. മാത്രമല്ല, ലൈംഗിക ബന്ധത്തിന് ആവശ്യമായ സമ്മതത്തെ പറ്റിയും (consent) പീഡന ശ്രമങ്ങളെ തിരിച്ചറിയേണ്ടതിനെ പറ്റിയും ഇത്തരം വിദ്യാഭ്യാസത്തിലൂടെ ബോധവൽക്കരണം നൽകേണ്ടതുണ്ട്. ഇത് പീഡന ശ്രമങ്ങളെ ചെറുക്കാൻ ആവശ്യമാണ്.<ref>{{Cite web|url=https://www.msichoices.org/latest/what-is-sexual-and-reproductive-health/#:~:text=The%20term%20'sexual%20and%20reproductive,transmitted%20infections%20or%20unintended%20pregnancy.|title=What is sexual and reproductive health?|website=https://www.msichoices.org}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://www.fsrh.org/|title=FSRH Home {{!}} FSRH|website=https://www.fsrh.org}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://www.who.int/health-topics/sexual-and-reproductive-health-and-rights|title=Sexual and reproductive health and rights|website=https://www.who.int › Health topics}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/erectile-dysfunction/symptoms-causes/syc-20355776|title=Erectile dysfunction - Symptoms and causes|website=https://www.mayoclinic.org}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/female-sexual-dysfunction/symptoms-causes/syc-20372549|title=Female sexual dysfunction - Symptoms and causes|website=https://www.mayoclinic.org}}</ref> ==വിവിധ കാൻസർ രോഗങ്ങളുടെ ലക്ഷണങ്ങൾ== മിക്ക അർബുദങ്ങളും തുടക്കത്തിൽത്തന്നെ കണ്ടുപിടിക്കാവുന്നവയാണ്. കാൻസർ അതിന്റെ ആരംഭദശയിൽ തന്നെ കണ്ടുപിടിക്കുകയും, കാര്യക്ഷമമായവിധം ചികിത്സിക്കുകയും ചെയ്താൽ ഒരളവുവരെ മാറ്റാമെന്ന് ആധുനിക വൈദ്യശാസ്ത്രം തെളിയിക്കുന്നു. അർബുദത്തിന്റെ ആരംഭദശയിലുള്ള കണ്ടുപിടിത്തമാണ് കാര്യക്ഷമമായ ചികിത്സയുടെ അവിഭാജ്യഘടകം എന്ന് ഇതിൽനിന്ന് വ്യക്തമാകും. അർബുദത്തെപ്പറ്റി പൊതുജനങ്ങളെ ബോധവാന്മാരാക്കുക എന്നുള്ളതാണ് ഈ പദ്ധതിയിൽ ആദ്യമായി ചെയ്യേണ്ടത്. ഇതിന് അർബുദത്തിന്റെ ആരംഭദശയിലുള്ള അപകടസൂചനയെപ്പറ്റി അവരെ മനസ്സിലാക്കിക്കണം. ഈ സൂചനകൾ താഴെ പറയുന്നവയാണ്: കരിയാൻ താമസിക്കുന്ന വ്രണം ദേഹത്ത് എവിടെയെങ്കിലും, പ്രത്യേകിച്ച് സ്തനങ്ങളിൽ, ഉണ്ടാകുന്ന മുഴയോ, കല്ലിപ്പോ സാധാരണയിൽ കവിഞ്ഞ രക്തസ്രാവം, പഴുപ്പു പോക്ക് മുതലായവ പെട്ടെന്നു വളരുന്ന കറുത്ത മറുകുകൾ വിശപ്പില്ലായ്മ, വിഴുങ്ങുന്നതിനു തടസ്സം മുതലായവ ഒച്ചയടപ്പും വിട്ടുമാറാത്ത ചുമയും വിരേചനയിലുണ്ടാകുന്ന തകരാറുകൾ അമിതമായ ആർത്തവ രക്‌തസ്രാവം, ലൈംഗിക ബന്ധത്തിന് ശേഷമുള്ള അമിത രക്തസ്രാവം, [[വേദനാജനകമായ ലൈംഗികബന്ധം]] തുടങ്ങിയവ. ===സ്തനാർബുദം (ബ്രെസ്റ്റ് കാൻസർ)=== സ്ത്രീകളിൽ സ്തനങ്ങളിൽ, ഉണ്ടാകുന്ന മുഴയോ, കല്ലിപ്പോ, നിറം മാറ്റമോ സ്തനാർബുദത്തിന്റെ ലക്ഷണമാകാം. സ്വയം സ്തന പരിശോധന നടത്തുന്നത് വഴി ഇവ നേരത്തെ കണ്ടെത്താവുന്നതാണ്. ===ഗർഭാശയ കാൻസർ=== സ്ത്രീകളിൽ ആർത്തവ സമയത്ത് അമിതമായ രക്തസ്രാവം ഉണ്ടാവുക ആണെങ്കിലോ അല്ലെങ്കിൽ മാസമുറ സമയത്ത് അല്ലാതെ രക്തസ്രാവം ഉണ്ടാകുമെങ്കിലോ അത് ഗർഭാശയ കാൻസർ ആകാം. ഇത്തരം പ്രശ്നം ഉണ്ടെങ്കിൽ ഒരു ഗൈനക്കോളജിസ്റ്റിനെ കണ്ടു ഉടനെ പരിശോധന നടത്തേണ്ടതാണ്. ആർത്തവവുമായി ബന്ധപെട്ടു സ്ത്രീകൾക്ക് ഇതെപ്പറ്റിയുള്ള ബോധവൽക്കരണം അത്യാവശ്യമാണ്. ===ഗർഭാശയമുഖ കാൻസർ=== സ്ത്രീകളിൽ ലൈംഗിക ബന്ധത്തിന് ശേഷമുള്ള രക്തസ്രാവം, വേദനാജനകമായ ലൈംഗികബന്ധം എന്നിവ ഗർഭാശയമുഖ കാൻസർ ലക്ഷണമാകാം. ഇത്തരം പ്രശ്നം ഉണ്ടെങ്കിൽ ഒരു ഗൈനക്കോളജിസ്റ്റിനെ കണ്ടു ഉടനെ പരിശോധന നടത്തേണ്ടതാണ്. ഇതിനെതിരെ ഫലപ്രദമായ HPV പ്രതിരോധ വാക്സിൻ ലഭ്യമാണ്. ===രക്‌താർബുദം (ബ്ലഡ്‌ കാൻസർ)=== ഇടയ്ക്കിടെ ഉണ്ടാകുന്ന പനിയാണ് പ്രധാന ലക്ഷണം, പ്രത്യേകിച്ച് അധികം ഊഷ്മാവില്ലാത്ത പനി ബ്ലഡ്‌ കാൻസർ ലക്ഷണമാകാം. ===കുടലിലെ അർബുദം=== മലത്തിലുണ്ടാകുന്ന രക്തമാണ് പ്രധാന ലക്ഷണം. പൈൽസ്, മലബന്ധം പോലെയുള്ള രോഗങ്ങൾ കൊണ്ടും ഈ ലക്ഷണം ഉണ്ടാകാം. എന്നിരുന്നാലും ഇടയ്ക്കിടെ മലത്തിൽ രക്തം കാണുന്നത് കുടൽ അർബുദ ലക്ഷണമാകാം. ഇടയ്ക്കിടെ ഉണ്ടാകുന്ന മലബന്ധവും വയറിളക്കവും ഇത്തരം കാൻസർ ലക്ഷണമാകാം. ===ശ്വാസകോശ അർബുദം=== നാല് ആഴ്ചയിൽ കൂടുതൽ നീണ്ടുനിൽക്കുന്ന ചുമ, ശരീരഭാരം കുറയുക, ഇടയ്ക്കിടെയുള്ള പനി എന്നിവ ശ്വാസകോശ കാൻസർ ലക്ഷണമാകാം. പുകവലി ഇത് ഉണ്ടാകാൻ ഒരു പ്രധാന കാരണമാണ്. ===തലച്ചോറിലെ കാൻസർ (ബ്രെയിൻ ട്യൂമർ)=== കാഴ്ചക്കുറവ്, തലവേദന, ഓർമ്മക്കുറവ് എന്നിവയാണ് ബ്രെയിൻ ട്യൂമർ ലക്ഷണം. ===വായിലെ കാൻസർ=== വായിലെ ഉണങ്ങാത്ത വേദനയില്ലാത്ത മുറിവുകൾ, വായിലുണ്ടാകുന്ന മുഴകൾ, ഭക്ഷണം കഴിക്കാനുള്ള ബുദ്ധിമുട്ട് തുടങ്ങിയവ വായിലെ കാൻസർ ലക്ഷണമാകാം. പുകയില ഉപയോഗം ഒരു പ്രധാന കാരണമാണ്. ===വയറ്റിലെ കാൻസർ=== സ്ഥിരമായി ഭക്ഷണം കഴിച്ചാൽ ദഹിക്കാൻ ബുദ്ധിമുട്ട് അനുഭവപ്പെടുകയും വയറെരിയുകയും ചെയ്യുക, രക്തം ഛർദിക്കുക തുടങ്ങിയവയാണ് ലക്ഷണങ്ങൾ. വറുത്തതും പൊരിച്ചതും മൊരിഞ്ഞതും ഉൾപ്പടെയുള്ള അനാരോഗ്യകരമായ ഭക്ഷണം, ചുവന്ന മാംസത്തിന്റെ അമിത ഉപയോഗം, പഴങ്ങൾ പച്ചക്കറികൾ എന്നിവയുടെ കുറഞ്ഞ ഉപയോഗം എന്നിവ ഇത്തരം കാൻസർ ഉണ്ടാകാൻ പ്രധാന കാരണങ്ങളാണ്. ===തൊലിപ്പുറത്തെ കാൻസർ=== മറുകുകൾ പെട്ടന്ന് വലിപ്പം വയ്ക്കുക, ചർമത്തിൽ ഉണ്ടാകുന്ന നിറവ്യത്യാസം തുടങ്ങിയവയാണ് പ്രധാന ലക്ഷണങ്ങൾ. ==ഭക്ഷണവും ആരോഗ്യവും== നിത്യവും പോഷകസമൃദ്ധമായ ആഹാരം കഴിക്കേണ്ടത് ആരോഗ്യത്തിന് അത്യാവശ്യമാണ്. അതിനായി [[പഴങ്ങൾ]], [[പച്ചക്കറികൾ]], ഇലക്കറികൾ, പയർ, പരിപ്പുവർഗങ്ങൾ, [[മുട്ട]], [[മത്സ്യം]], കൊഴുപ്പ് കുറഞ്ഞ മാംസം, [[യോഗർട്ട്]], [[ഓട്സ്]], [[കൂൺ]], കൊഴുപ്പ് കുറഞ്ഞ പാൽ മുതലായ പോഷക സമൃദ്ധമായ ആഹാരം ഏറെ ഗുണകരമാണ്. ഇതുവഴി പ്രോട്ടീൻ അഥവാ മാംസ്യം, വിറ്റാമിനുകൾ, ധാതുക്കൾ, ഒമേഗാ 3 ഫാറ്റി ആസിഡ് എന്നിവ ശരീരത്തിന് ലഭിക്കുന്നു. ഇത് രോഗ പ്രതിരോധ ശേഷി വർധിപ്പിക്കാൻ ഗുണകരമാണ്. മാത്രമല്ല, അമിതമായ അളവിൽ ഉപ്പ്, മധുരം, എണ്ണ, കൊഴുപ്പ്, അന്നജം എന്നിവ അടങ്ങിയ അനാരോഗ്യകരമായ ആഹാരം കുറയ്ക്കുകയും വേണം. അതിനായി ചോറ്, ചപ്പാത്തി, ബിരിയാണി, വറുത്തതും പൊരിച്ചതും, എണ്ണ പലഹാരങ്ങൾ, മധുര പലഹാരങ്ങൾ, പഞ്ചസാര, കൊഴുപ്പേറിയ ചുവന്ന മാംസം, പായസം, അച്ചാറ്, കൊഴുപ്പ് കൂടിയ പാൽ എന്നിവ കുറച്ചു മാത്രം ഉപയോഗിക്കുന്നതാണ് അഭികാമ്യം. ഇവയുടെ അമിതമായ ഉപയോഗം മാരക ജീവിതശൈലി രോഗങ്ങൾ, അമിതവണ്ണം, ഹോർമോൺ തകരാറുകൾ, കുടവയർ, ലൈംഗിക പ്രശ്നങ്ങൾ എന്നിവയിലേക്ക് നയിക്കുന്നു. അതോടൊപ്പം വ്യായാമക്കുറവ്, അതിമദ്യാസക്തി, [[പുകവലി]] തുടങ്ങിയ ലഹരി ഉപയോഗം കൂടെ ഉണ്ടെങ്കിൽ ആരോഗ്യം താറുമാറാകാനുള്ള സാധ്യത വർധിക്കുന്നു. ഇടനേരങ്ങളിൽ പലഹാരങ്ങൾക്ക് പകരം പഴങ്ങൾ, നട്സ് എന്നിവ ഉപയോഗിക്കാം. വറുത്തതും പൊരിച്ചതും കുറച്ചു കറി വച്ച മത്സ്യം, കറി വച്ച കൊഴുപ്പ് കുറഞ്ഞ ഇറച്ചി, പുഴുങ്ങിയ മുട്ട, പച്ചക്കറി സാലഡ്, പച്ചക്കറി വിഭവങ്ങൾ തുടങ്ങിയ സമീകൃത ആഹാരം കഴിക്കുന്നത് ഗുണകരമാണ്. അമിതാഹാരം ഒഴിവാക്കുകയും വേണം. വെള്ള ചോറിന്റെയും ബിരിയാണിയുടേയും ചപ്പാത്തി മുതലായവയെയും അളവ് കുറയ്ക്കേണ്ടതും ഏറ്റവും അത്യാവശ്യമാണ്. അരി, പഞ്ചസാര എന്നിവ കൊണ്ടുള്ള പായസത്തേക്കാൾ [[പയർ]], [[കടല]], [[എള്ള്]], [[ശർക്കര]] തുടങ്ങി പോഷക സമ്പുഷ്ടമായ വസ്തുക്കൾ കൊണ്ടുള്ള പായസം മിതമായി ഉപയോഗിക്കുന്നതാണ് കൂടുതൽ മെച്ചം. ദിവസേന ആവശ്യത്തിന് വെള്ളം കുടിക്കേണ്ടതും അനിവാര്യമാണ്. പ്രഭാത ഭക്ഷണം ഒഴിവാക്കുന്നതും രാത്രി വൈകി ഭക്ഷണം കഴിക്കുന്നതും ആരോഗ്യത്തിന് നല്ലതല്ല. പ്രഭാത ഭക്ഷണം അഥവാ ബ്രേക്ക്‌ ഫാസ്റ്റ് പോഷക സമൃദ്ധമായത് തന്നെ ആയിരിക്കാനും ശ്രദ്ധിക്കേണ്ടതുണ്ട്. രാത്രി ലഘുവായ ഭക്ഷണം കഴിക്കാവുന്നതാണ്. ==വ്യായാമവും ആരോഗ്യവും== ശാരീരികക്ഷമതയും ആരോഗ്യവും ചിലപ്പോൾ ശരീര സൗന്ദര്യവും വച്ചുപുലർത്താനായി ചെയ്യുന്ന കായികാഭ്യാസങ്ങളാണ് [[വ്യായാമം]]. ആംഗലേയത്തിൽ എക്സ്സെർസൈസ് (Exercise). മുതിർന്നവർ ദിവസേന കുറഞ്ഞത് മുപ്പത് മിനുട്ട് നേരവും കുട്ടികൾ ഒരു മണിക്കൂറും വ്യായാമം ചെയ്യേണ്ടത് ആരോഗ്യം, ഫിറ്റ്നസ് എന്നിവ നിലനിർത്താൻ അത്യാവശ്യമാണ് എന്ന് ലോകാരോഗ്യ സംഘടന (WHO) പറയുന്നു. പലരും പല ലക്ഷ്യങ്ങൾക്കായി വ്യായാമം ചെയ്യുന്നു. കായികരംഗത്തെ മികവിനായി, പേശികൾ ബലപ്പെടുത്തുന്നതിനായി, ശരീരഭാരം കൂട്ടുകയോ കുറക്കുകയൊ ചെയ്യുന്നതിനായി, കുടവയർ കുറയ്ക്കുന്നതിനായി, ശരീര സൗന്ദര്യവും ആകർഷകത്വവും മെച്ചപ്പെടുത്തുവാനായി, ആരോഗ്യം നിലനിർത്തുന്നതിനായി, രോഗങ്ങളെ നിയന്ത്രിക്കുന്നതിനായി, യുവത്വം അല്ലെങ്കിൽ ഫിറ്റ്നസ് നിലനിർത്താനായി, മാനസികമായ ഉല്ലാസവും ഊർജസ്വലതയും നിലനിർത്തുന്നതിനായി, മാനസിക സമ്മർദം കുറയ്ക്കുന്നതിനായി, തൊഴിൽ രംഗത്തെ മികവിനായി (ഉദാഹരണത്തിന്: സിനിമ, പോലീസ്, പട്ടാളം പോലെയുള്ള ജോലികൾ), മികച്ച ജീവിതശൈലിയ്ക്കായി, ലൈംഗികവും പ്രത്യുൽപാദനപരവുമായ ആരോഗ്യം മെച്ചപ്പെടുത്താനായി, ഹോർമോൺ സന്തുലിതാവസ്ഥ നിലനിർത്താൻ എന്നിങ്ങനെ പല ലക്ഷ്യങ്ങൾക്കായി വ്യായാമം ചെയ്യുന്നവരുണ്ട്. ശാരീരിക വ്യായാമം പേശികളെ ബലപ്പെടുത്തുകയും കുടവയർ കുറക്കുകയും, ഹോർമോൺ സന്തുലിതാവസ്ഥ നിലനിർത്തുകയും, ഇത് ശരീര സൌന്ദര്യവും ആകർഷകത്വവും വർധിപ്പിക്കുകയും ചെയ്യുന്നു. ബോഡി ബിൽഡിംഗ്‌, ഫിറ്റ്നസ്, സിനിമ-സീരിയൽ മേഖലയിൽ പ്രവർത്തിക്കുന്നവരുടെ സൗന്ദര്യ രഹസ്യവും മറ്റൊന്നല്ല. പതിവായി വ്യായാമം ചെയ്യുന്ന ആളുകളിൽ വ്യായാമം ചെയ്യാത്തവരെ അപേക്ഷിച്ചു പുരുഷ ഹോർമോണായ [[ടെസ്റ്റോസ്റ്റിറോൺ]] അളവ് മെച്ചപ്പെട്ട രീതിയിൽ കാണപ്പെടുന്നു. ഇതവരുടെ യവ്വനവും ശരീര ബലവും ആരോഗ്യവും നിലനിർത്തുന്നു. സ്ത്രീകളിൽ ആർത്തവ ക്രമക്കേടുകൾ അകറ്റാനും, ശരീര സൗന്ദര്യവും, ആരോഗ്യവും ഉണ്ടാകാനും വ്യായാമം സഹായിക്കുന്നു. പല തരത്തിലുള്ള വ്യായാമങ്ങൾ ഉണ്ട്. സാധാരണ രീതിയിൽ വ്യായാമം ചെയ്യുമ്പോൾ മടുപ്പ് ഉളവാകുന്നവർക്ക്‌ [[സുംബ]] ഫിറ്റ്നസ് ഡാൻസ്, അയോധന കലകൾ, കളികൾ എന്നിവ ഏതെങ്കിലും ശീലമാക്കാവുന്നതാണ്. ‘രോഗങ്ങളെ ചെറുക്കുന്ന അത്ഭുതം’ എന്നാണ് ആരോഗ്യ പ്രവർത്തകർ വ്യായാമത്തെ വിളിക്കുന്നത്. പതിവായി വ്യായാമം ചെയ്യുന്നത് രോഗപ്രതിരോധവ്യവസ്ഥയുടെ ശക്തി വർദ്ധിപ്പിക്കുന്നതിനും, രക്തയോട്ടം മെച്ചപ്പെടുത്താനും, കാൻസർ, ഹൃദ്രോഗം, പക്ഷാഘാതം, പ്രമേഹം, പൊണ്ണത്തടി, പക്ഷാഘാതം, ഫാറ്റി ലിവർ, അമിത രക്താതിമർദ്ദം, അമിത കൊളസ്ട്രോൾ, പിസിഒഡി, വന്ധ്യത, വിഷാദരോഗം, ഉദ്ധാരണശേഷിക്കുറവ്, സ്ത്രീ ലൈംഗിക ഉത്തേജന വൈകല്യം, യോനീ വരൾച്ച, വന്ധ്യത തുടങ്ങിയ ജീവിതശൈലീരോഗങ്ങൾ വരാനുള്ള സാധ്യത കുറയ്ക്കുവാനും നല്ലൊരു ശതമാനംവരെ അവയെ പ്രതിരോധിക്കുന്നതിനും സഹായിക്കുന്നു. വ്യായാമം ചെയ്യുന്ന വ്യക്തികൾ മറ്റുള്ളവരെക്കാൾ ചുറുചുറുക്കോടെ കാണപ്പെടുകയും ഇത്തരക്കാരിൽ നടുവേദന, കഴുത്തുവേദന പോലെയുള്ള പ്രശ്നങ്ങൾ കുറഞ്ഞിരിക്കുകയും, ദീർഘകാലം ചെറുപ്പമായിരിക്കുകയും ചെയ്യുന്നു. പേശികളും അസ്ഥികളും ബലപ്പെടുത്തുന്നതിന്റെ ഗുണം വളരെയധികമാണ്. വാർധക്യത്തിലും ചുറുചുറുക്കോടെ ആരോഗ്യത്തോടെയിരിക്കാനും വ്യായാമം സഹായിക്കുന്നു. വ്യായാമത്തിന്റെ ഗുണം മിക്കവാറും എല്ലാ അവയവങ്ങൾക്കും ലഭിക്കുന്നു. ശരീരത്തിലെത്തുന്ന അമിതമായ കൊഴുപ്പ്, ഉപ്പ്, ഊർജം അഥവാ പഞ്ചസാര, രക്താതിമർദ്ദം എന്നിവയെ നിയന്ത്രിക്കുവാനും രക്തയോട്ടം മെച്ചപ്പെടുത്തുവാനും ഹോർമോൺ വ്യതിയാനങ്ങളെ ചെറുക്കുവാനും ഏറെ ഫലപ്രദമാണ് ശാരീരികമായ വ്യായാമം. പോഷക സമൃദ്ധവുമായ ഭക്ഷണ ക്രമീകരണത്തിനൊപ്പം ചെയ്യുമ്പോഴാണ് വ്യായാമം ഇത്തരത്തിൽ പൂർണ്ണമായ ഗുണങ്ങൾ നൽകുന്നത്. ഹൃദയം, തലച്ചോർ എന്നിവയുടെ ശരിയായ പ്രവർത്തനത്തിന്റെ വ്യായാമം ഒഴിച്ചു കൂടാനാവാത്തതാണ്. സ്തനം, പ്രോസ്ട്രേറ്റ്, വൻകുടൽ, ശ്വാസകോശം, കരൾ തുടങ്ങിയവയെ ബാധിക്കുന്ന കാൻസർ രോഗത്തെ പോലും വ്യായാമം തടയുന്നതായി പഠനങ്ങളുണ്ട്. രോഗങ്ങൾ ബാധിച്ചവർ ആരോഗ്യ പ്രവർത്തകരുടെ നിർദേശ പ്രകാരം മാത്രം അഭികാമ്യമായ വ്യായാമം തെരെഞ്ഞെടുക്കുക. വ്യായാമം മാനസികാരോഗ്യം വർദ്ധിപ്പിക്കുന്നതിനോടൊപ്പം സന്തോഷവാനായിരിക്കാനും സഹായിക്കുന്നു. ഇത് ചെയ്യുമ്പോൾ സന്തോഷകരമായ ഹോർമോണുകളുടെ ഉത്പാദനം വർധിക്കുന്നു. ഒപ്പം മികച്ച ശാരീരികക്ഷമത പ്രദാനം ചെയ്യുകയും കാര്യങ്ങളെ നല്ല രീതിയിൽ നോക്കിക്കാണുവാനും നല്ല ഉറക്കം ലഭിക്കാനും സഹായിക്കുന്നു. കൃത്യമായി വ്യായാമം ചെയ്യുന്നത് തൃപ്തികരമായ ലൈംഗികാരോഗ്യത്തിന് സഹായകരമാകുന്നു എന്ന് പഠനങ്ങൾ തെളിയിക്കുന്നു. അതിനാൽ സന്തോഷകരമായ ലൈംഗികജീവിതത്തിന് വ്യായാമം മുതൽക്കൂട്ടാണെന്ന് പറയാം. വ്യായാമം ലൈംഗികാവയവങ്ങളിലേക്കുള്ള രക്തപ്രവാഹം ത്വരിതപ്പെടുത്തുകയും [[ടെസ്റ്റോസ്റ്റിറോൺ]] എന്ന ഹോർമോണിന്റെ ഉത്പാദനം മെച്ചപ്പെടുത്തുകയും ചെയ്യുന്നു. മാത്രമല്ല ഇത് ശരീര സൗന്ദര്യവും ആകർഷകത്വവും വർധിപ്പിക്കുകയും ചെയ്യുന്നു. ഉദ്ധാരണശേഷിക്കുറവ്, സ്ത്രീ ലൈംഗിക ഉത്തേജന വൈകല്യം, യോനീ വരൾച്ച, രതിമൂർച്ഛയില്ലായ്മ, വജൈനിസ്മസ് (യോനീസങ്കോചം) തുടങ്ങിയ പ്രശ്നങ്ങൾ വ്യായാമം ചെയ്യുന്നവരിൽ കുറഞ്ഞു കാണപ്പെടുന്നു. മാത്രമല്ല, ബീജങ്ങളുടെ ആരോഗ്യത്തെ വർധിപ്പിക്കുന്ന ഇത് വന്ധ്യതയും ചെറുക്കുന്നു. മധ്യവയസ്ക്കരായ പുരുഷന്മാരിൽ ആൻഡ്രോപോസ്, സ്ത്രീകളിൽ [[ആർത്തവവിരാമം]] തുടങ്ങിയ അവസ്ഥകളെ ചെറുക്കുവാനും ഇത് സഹായിക്കുന്നു. [[കെഗൽ വ്യായാമം]] ചുമക്കുമ്പോഴും, തുമ്മുമ്പോഴും അറിയാതെ മൂത്രം പോകുന്ന അജിതേന്ദ്രിയത്വം എന്ന അവസ്ഥയ്ക്കും, ഉദ്ധാരണശേഷിക്കുറവ്, വജൈനിസ്മസ് ഉൾപ്പടെയുള്ള ലൈംഗിക പ്രശ്നങ്ങൾക്കും ഒരു പരിധിവരെ പരിഹാരമാണ്. ==പൊതുജനാരോഗ്യം== കുറേക്കൂടി വിപുലമായ രീതിയിൽ ഇതിനെ '''പൊതുജനാരോഗ്യം''' (Public Health) എന്ന് വിളിക്കുന്നു. സമൂഹത്തിന്റെ മൊത്തത്തിലുള്ള ആരോഗ്യത്തെ കുറിക്കാൻ പൊതുജനാരോഗ്യം എന്ന വാക്ക് ഉപയോഗിക്കാറുണ്ട്. പബ്ലിക് ഹെൽത്ത്‌ (Public health), കമ്മ്യൂണിറ്റി മെഡിസിൻ (Community medisine) തുടങ്ങിയ വൈദ്യശാസ്ത്രശാഖകൾ ആരോഗ്യത്തിന്റെ വിവിധ വശങ്ങൾക്ക് ഊന്നൽ കൊടുക്കുന്ന മേഖലകളാണ്.<ref>{{Cite web|url=https://en.wikipedia.org/wiki/Public_health|title=Public health|website=https://en.wikipedia.org}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://www.publichealth.hscni.net/|title=HSC Public Health Agency|website=https://www.publichealth.hscni.net}}</ref> ==ലോകത്തിലെ മികച്ച പൊതുജനാരോഗ്യ സംവിധാനം ഉള്ള രാജ്യങ്ങൾ== വിവിധ കണക്കുകൾ പ്രകാരം ലോകത്തിലെ മികച്ച പൊതു ജനാരോഗ്യ സംവിധാനം ഉള്ള ആദ്യത്തെ പത്ത് രാജ്യങ്ങൾ താഴെ കൊടുക്കുന്നു. [[തായ്‌വാൻ]], [[ദക്ഷിണ കൊറിയ]], [[ജപ്പാൻ]], [[ദി നെതർലാന്ഡ്സ്]], [[ഡെന്മാർക്ക്‌]], [[ഓസ്ട്രിയ]], [[ഫ്രാൻസ്]], [[ഫിൻലാൻഡ്]], [[തായ്‌ലൻഡ്]], [[സ്പെയിൻ]] എന്നിവയാണ്. ആരോഗ്യ പരിപാലന സൂചികകളിലെ സ്കോറുകൾ, കാര്യക്ഷമത, മൊത്തത്തിലുള്ള ആരോഗ്യ മികവ് തുടങ്ങിയവയാണ് ഇതിൽ കണക്കിലെടുത്തിട്ടുള്ളത്. അവ വിശദമായി താഴെ കൊടുക്കുന്നു. 1. തയ്‌വാൻ- ലോകത്തിലെ മികച്ച ആരോഗ്യ പരിപാലന സംവിധാനം ഉള്ള ഒരു രാജ്യമാണ് ഇത്. ഉയർന്ന ആരോഗ്യ സൂചികകൾ അവിടെ കാണാനാവുന്നതാണ്. യൂണിവേഴ്സൽ കവറേജ്, ഉയർന്ന കാര്യക്ഷമത എന്നിവയും അവിടെ കാണാം. 2. ദക്ഷിണ കൊറിയ-ആഗോള റാങ്കിഗിൽ രണ്ടാം സ്ഥാനത്തുള്ള ദക്ഷിണ കൊറിയ ആരോഗ്യ പരിപാലന മേഖലയിൽ ഏറെ മുന്നിലാണ്. 3. ജപ്പാൻ-ശക്തമായ ആരോഗ്യ പരിപാലന സംവിധാനം ഉള്ള മറ്റൊരു രാജ്യമാണ് ജപ്പാൻ. ഉയർന്ന നിലവാരത്തിലുള്ള ചികിത്സ ജപ്പാന്റെ പ്രത്യേകതയാണ്. 4. ദി നെതർലാന്ഡ്സ് - statista.com പ്രകാരം യൂണിവേഴ്സൽ ഹെൽത്ത്‌ കവറേജ്, ഉയർന്ന നിലവാരത്തിലുള്ള ചികിത്സ എന്നിവയിൽ ഈ രാജ്യം ഏറെ മുന്നിലാണ്. 5. ഡെന്മാർക് - ഉയർന്ന നിലവാരത്തിലുള്ള ചികിത്സ, ലഭ്യത എന്നിവയിൽ ഡെന്മാർക്ക് മുന്നിലാണ്. 6. ഓസ്ട്രിയ - യൂണിവേഴ്സൽ ഹെൽത്ത്‌ കെയർ സംവിധാനം, ഉയർന്ന നിലവാരം എന്നിവയിൽ ഓസ്ട്രിയ മുന്നിലാണ്. 7. ഫ്രാൻസ് - യൂണിവേഴ്സൽ ഹെൽത്ത്‌ കെയർ, ഉയർന്ന നിലവാരം, ഗുണമേന്മ എന്നിവയുള്ള ചികിത്സ എന്നിവയിൽ ഫ്രാൻസ് മുന്നിട്ടു നിൽക്കുന്നു. 8. ഫിൻലാൻഡ് - പൊതുജനാരോഗ്യം, രോഗം വരാതെ നിയന്ത്രിക്കപ്പെടുന്ന Preventive സംവിധാനങ്ങൾ എന്നിവയിൽ ഫിൻലാൻഡ് മുന്നിട്ടു നിൽക്കുന്നു. 9. സ്പെയിൻ - യൂറോപ്പിലെ ഉയർന്ന കാര്യക്ഷമതയുള്ള ആരോഗ്യ പരിപാലന സംവിധാനം കൊണ്ട് ശ്രദ്ധേയം. റാങ്കിങ് നൽകുന്നതിന് കണക്കിലെടുക്കപ്പെട്ട ഘടകങ്ങൾ താഴെ കൊടുക്കുന്നു. *ഹെൽത്ത്‌ കെയർ ഇൻടെക്സ്: ആരോഗ്യ സംവിധാനങ്ങളുടെ ലഭ്യത, കാര്യക്ഷമത, ഗുണ നിലവാരം എന്നിവ കണക്കിലെടുക്കുന്നു. *യൂണിവേഴ്സൽ കവറേജ്: എല്ലാ പൗരന്മാർക്കും മികച്ച ചികിത്സ ലഭ്യമാക്കാനുള്ള കഴിവ്. *കാര്യക്ഷമത: ആരോഗ്യ മേഖല എങ്ങനെ പരിചരണം ലഭ്യമാക്കുന്നു, വിഭവങ്ങൾ എങ്ങനെ ഉപയോഗപ്പെടുത്തുന്നു എന്നത് സംബന്ധിച്ചു. *പരിണിത ഫലങ്ങൾ - ആയുർ ദൈർഖ്യം, മാതൃ ശിശു മരണ നിരക്ക്, [[കുടുംബാസൂത്രണം]] തുടങ്ങിയവ. == അവലംബം == <references/> # parks Textbook of Preventive and Social Medicine, 19th Ed 2009, , Bhaot, Jabalpur. ==പുറത്തേയ്ക്കുള്ള കണ്ണികൾ== * [http://www.who.int ലോകാരോഗ്യസംഘടന] * [http://www.nhs.uk യു.കെ. നാഷണൽ ഹെൽത്ത് സർവീസ്] * [http://www.hon.ch ഹെൽത്ത് ഓൺ ദി നെറ്റ് ഫൗണ്ടേഷൻ] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120723185457/http://www.hon.ch/ |date=2012-07-23 }} * [http://stats.oecd.org/Index.aspx?DataSetCode=HEALTH ഒ.ഇ.സി.ഡി. ഹെൽത്ത് സ്റ്റാറ്റിസ്റ്റിക്സ്] * [http://ucblibraries.colorado.edu/govpubs/us/health.htm ഹെൽത്ത് ആൻഡ് മെഡിക്കൽ ഇൻഫർമേഷൻ] ഫ്രം ദി യൂണിവേഴ്സിറ്റി ഓഫ് കൊളറാഡോ * [http://ec.europa.eu/health-eu/ ഹെൽത്ത്-ഇ.യു. പോർട്ടൽ], പബ്ലിക്ക് ഹെൽത്ത് പോർട്ടൽ ഓഫ് ദി യൂറോപ്യൻ യൂണിയൻ [[വർഗ്ഗം:ആരോഗ്യം]] [[വർഗ്ഗം:വ്യക്തിശുചിത്വം]] 4rumbdgp79iw9xz6ayk1o16q3jqq7l9 4546792 4546791 2025-07-08T15:59:18Z 80.46.141.217 /* ആരോഗ്യവും സാമ്പത്തികവും */ 4546792 wikitext text/x-wiki [[രോഗം|രോഗങ്ങളില്ലാത്ത]] അവസ്ഥയെയാണ്‌ സാമാന്യേന '''ആരോഗ്യം''' എന്നതു കൊണ്ടുദ്ദേശിച്ചിരുന്നത്. ഇംഗ്ലീഷിൽ ഹെൽത്ത്‌ (health). എന്നാൽ 1948-ലെ ലോക ഹെൽത്ത് അസംബ്ലിയുടെ നിർവചനപ്രകാരം രോഗ, വൈകല്യരാഹിത്യമുള്ള അവസ്ഥ മാത്രമല്ല, സമ്പൂർണ്ണ ശാരീരിക, മാനസിക, സാമൂഹ്യ സുസ്ഥിതി (wellbeing) കൂടി ആണു ആരോഗ്യം. <ref name="WHO definition">[http://www.who.int/about/definition/en/print.html] Preamble to the Constitution of the World Health Organization as adopted by the International Health Conference, New York, 19-22 June, 1946; signed on 22 July 1947 by the representatives of 61 States (Official Records of the World Health Organization, no. 2, p. 100) and entered into force on 7 April 1948.</ref><ref name="WHO constitution">[http://www.who.int/governance/eb/who_constitution_en.pdf] Constitution of the World Health Organization- ''Basic Documents'', Forty-fifth edition, Supplement, October 2006.</ref>. ഈ നിർവചനമാണ്‌ ഇന്ന് പൊതുവേ സ്വീകാര്യമായുള്ളത്. ഈ നിർവചനത്തോട് ലോകാരോഗ്യസംഘടനയുടെ 1986ലെ ഒട്ടാവ ചാർട്ടർ ഫോർ ഹെൽത്ത് പ്രൊമോഷന്റെ നിർവചനം കൂടി കൂട്ടിവായിക്കാറുണ്ട്: ആരോഗ്യം സമ്പൂർണ്ണ ദൈനംദിന ജീവിതത്തിനുള്ള ഒരുപാധിയാണ്‌, നിലനില്പിനായി മാത്രമുള്ളതല്ല. ആരോഗ്യം എന്നത് ശാരീരികശേഷിയിലും സാമൂഹിക വ്യക്തിപരമായ ഉപാധികൾക്ക് ഊന്നൽ കൊടുത്തുകൊണ്ടുള്ള സാക്ഷാത്തായ ഒരു സംഗതിയുമാണ്. പ്രതികൂല ഘടകങ്ങളൊന്നുമില്ലാതിരിക്കുകയും ശരീരത്തിന്റെ സ്വാഭാവിക പ്രവർത്തനങ്ങൾ ശരിയായി നടക്കുകയും ചെയ്യുന്ന വ്യക്തിക്ക് ശാരീരിക, മാനസിക, സാമൂഹിക സുഖാവസ്ഥ അനുഭവപ്പെടുകയും ചെയ്യുന്നതിനേയാണ് ആരോഗ്യം എന്ന് പറയുന്നത്.<ref>{{Cite web|url=https://www.who.int/|title=World Health Organization (WHO)|website=https://www.who.int}}</ref> ==ആരോഗ്യത്തിന്റെ ഘടകങ്ങൾ== ജീവിതശൈലിയും ജനതികവും പരിസ്ഥിതിയുമാണ് ആരോഗ്യത്തിനു നിദാനമായ ഘടകങ്ങൾ. ഭൌതീക പരിതഃസ്ഥിതി, സാമൂഹ്യ പരിതഃസ്ഥിതി, ജൈവ പരിതഃസ്ഥിതി എന്ന് പരിതഃസ്ഥിതി ഘടകങ്ങളെ മൂന്നായി തിരിക്കാം. രോഗാവസ്ഥയ്ക്കുള്ള കാരണങ്ങൾ പലതാകാം. രോഗാണുക്കൾ, പരാദങ്ങൾ എന്നിവയുടെ ആക്രമണം , പോഷണക്കുറവ്, അതിപോഷണം, അമിതാഹാരം, മദ്യപാനം, പുകവലി പോലെയുള്ള ലഹരി ഉപയോഗം എന്നിവ കൂടാതെ ആഹാരത്തിൽ നിന്ന് ലഭിക്കുന്ന ചില ഘടകങ്ങൾ കൂടുതലായി ചയാപചയ പ്രക്രിയയിലൂടെ, അതിലുള്ള ക്രമക്കേട് മൂലമോ അളവ് കൂടുതലായതിനാലോ, വ്യയം ചെയ്യപ്പെടാതെയോ പുറംതള്ളപ്പെടാതെയോ ശരീരത്തിൽ അടിഞ്ഞുകൂടി രോഗാവസ്ഥ ഉണ്ടാകാം. കൂടാതെ അത്യാവശ്യമായ ചില ഘടകങ്ങൾ ലഭിക്കാതെ ശാരീരിക പ്രക്രിയകൾ താളം തെറ്റുന്നതു മൂലമുള്ള രോഗാവസ്ഥയാകാം. വ്യായാമക്കുറവുകൊണ്ടാകുന്ന മേൽപ്പറഞ്ഞതിലേതെങ്കിലും സ്ഥിതിവിശേഷമാകാം. അമിതാദ്ധ്വാനം, സുരക്ഷിതമല്ലാത്ത തൊഴിൽ, [[മാനസിക സമ്മർദം]] [[മാനസിക സമ്മർദം (സ്‌ട്രെസ്‌)|(സ്‌ട്രെസ്‌)]], ഉറക്കക്കുറവ്, മാനസിക പ്രശ്നങ്ങൾ, [[അമിതവണ്ണം]] എന്നിവ രോഗാവസ്ഥയായി മാറാം. മഹാമാരികൾ പൊട്ടിപുറപ്പെടുന്നത് സാമൂഹികമായ ആരോഗ്യത്തെ മൊത്തത്തിൽ ബാധിക്കുന്നു. ഉദാ: കോവിഡ് 19. ശരീര കോശങ്ങളുടെ അപകർഷവും (degeneration), പ്രായ വർദ്ധനയും (aging) രോഗ കാരണങ്ങളാണ്. കൂടാതെ പാരമ്പര്യ ഘടകങ്ങൾ. മേൽപ്പറഞ്ഞ ഏതെങ്കിലും അസന്തുലിതാവസ്ഥയ്ക്കുള്ള ശരീരത്തിന്റെ സ്വാഭാവിക പ്രതികരണമായുണ്ടാകുന്ന ചില ക്രമക്കേടുകളായാകാം പുറത്ത് കാണപ്പെടുന്നത്. അതോടൊപ്പം തെറ്റായ ജീവിതശൈലി കൂടിയാകുമ്പോൾ രോഗമുണ്ടാകാനുള്ള സാധ്യത വളരെയധികം വർധിക്കുന്നു. രോഗാവസ്ഥയ്ക്കുള്ള ചികിത്സ തെറ്റായതു മൂലം രോഗാവസ്ഥ സൃഷ്ടിക്കപ്പെടാം. മരുന്നുകളുടെ കുറവു് കൊണ്ടും ആധിക്യം കൊണ്ടും രോഗാവസ്ഥ ഉണ്ടാകാം. ജീവിക്കുന്ന സാഹചര്യം പൊതുവിൽ വ്യക്തികളുടെ ആരോഗ്യവും ജീവിതത്തിന്റെ ഗുണനിലവാരം (ക്വാളിറ്റി ഓഫ് ലൈഫ്) നിർണ്ണയിക്കുന്നതിലും പരമപ്രധാനമാണ്. വൈദ്യശാസ്ത്രത്തിന്റെ പ്രയോഗത്തിലൂടെ മാത്രമല്ല, ജീവിതരീതിയുടെ തിരഞ്ഞെടുപ്പിലൂടെയും മെച്ചപ്പെട്ട പരിസ്ഥിതിയുമാണ് ആരോഗ്യവും മൂല്യവും വർദ്ധിപ്പിക്കുന്നത് എന്നത് കൂടുതൽ സ്വീകാര്യമാവുകയാണ്. പരിസ്ഥിതിയുമായി ബന്ധപ്പെട്ടു മലിനീകരണവും, ശുദ്ധജലത്തിന്റെ അഭാവവും രോഗങ്ങൾ വർധിപ്പിച്ചേക്കാം. ചുരുക്കത്തിൽ ആരോഗ്യം നിർണ്ണയിക്കുന്ന പ്രധാന ഘടകങ്ങൾ സാമൂഹികവും സാമ്പത്തികവുമായ അന്തരീക്ഷം, ആരോഗ്യസേവനങ്ങളുടെ ലഭ്യത, വികസനം, ഭൗതികമായ ചുറ്റുപാട്, ആരോഗ്യകരമായ തൊഴിലിടങ്ങൾ, ജനങ്ങളുടെ ജീവിതശൈലി, ആരോഗ്യകരമായ ആഹാരം, [[ശുചിത്വം]], ലിംഗസമത്വം തുടങ്ങി ജെൻഡറുമായി ബന്ധപ്പെട്ട പ്രശ്നങ്ങൾ, സ്ത്രീകളുടെയും ലിംഗ ലൈംഗിക ന്യൂനപക്ഷങ്ങളുടെയും പ്രശ്നങ്ങൾ, ആരോഗ്യകരമായ [[ലൈംഗികബന്ധം]], മെച്ചപ്പെട്ട മാനസികാവസ്ഥ, മലിനീകരണത്തിന്റെ തോത് തുടങ്ങിയവ ആണെന്നാണ് ലോകാരോഗ്യ സംഘടനയുടെ നിലപാട്. <ref name="The determinants of health">World Health Organization. [http://www.who.int/hia/evidence/doh/en/ ''The determinants of health.''] Geneva. Accessed 12 May 2011.</ref> {{health-stub}} ==ചികിത്സയും ആരോഗ്യവും== രോഗങ്ങൾ വന്നാൽ ശാസ്ത്രീയമായ ചികിത്സ തേടുക എന്നത് ഏറ്റവും പ്രധാനമാണ്. മികച്ച ആശുപത്രികൾ, ആരോഗ്യ കേന്ദ്രങ്ങൾ, ആരോഗ്യ ബോധവൽക്കരണ വിദ്യാഭ്യാസം എന്നിവയുടെ ലഭ്യത പ്രധാനമാണ്. ഗുരുതരമായ രോഗങ്ങളുടെ ചികിത്സയ്ക്ക് സൂപ്പർ സ്പെഷ്യാലിറ്റി നിലവാരത്തിലുള്ള ആശുപത്രികൾ അത്യാവശ്യമാണ്. ഇന്ത്യയിൽ മെഡിക്കൽ കോളേജുകൾ, ജില്ലാ ആശുപത്രികൾ, ജനറൽ ആശുപത്രികൾ, കോർപ്പറേറ്റ് സ്വകാര്യ ആശുപത്രികൾ തുടങ്ങിയവ ഇത്തരത്തിൽ സൂപ്പർ സ്പെഷ്യാലിറ്റി സേവനങ്ങൾ നൽകി വരുന്നു. ഗ്രാമീണ മേഖലയിൽ ആരോഗ്യ കേന്ദ്രങ്ങൾ, കുടുംബാരോഗ്യ കേന്ദ്രങ്ങൾ, ചെറിയ സ്വകാര്യ ആശുപത്രികൾ, ക്ലിനിക്കുകൾ തുടങ്ങിയവ മികച്ച സേവനം നൽകി വരുന്നു. ==ആരോഗ്യവും സാമ്പത്തികവും== പൊതുവേ സാമ്പത്തികമായി പിന്നോക്കം നിൽക്കുന്ന സമൂഹങ്ങളിൽ ആരോഗ്യ സൂചികകളും വളരെ പിന്നിലായിരിക്കും. ഇത് ദരിദ്ര രാജ്യങ്ങളിൽ കാണാവുന്നതാണ്. ദരിദ്ര സമൂഹങ്ങളിൽ ചികിത്സ ചിലവുകൾ ഒരു വലിയ പ്രശ്നം തന്നെയാണ്. പലരും ചികിത്സ ചിലവുകൾ മൂലം കട ബാധ്യതയിൽ ആകുന്നു. [[അമേരിക്കൻ ഐക്യനാടുകൾ|അമേരിക്കൻ ഐക്യനാടുകളിൽ]] 2023 ലെ കണക്കുകൾ പ്രകാരം ജിഡിപിയുടെ 17.6% തുക ആരോഗ്യ മേഖലയ്ക്ക് വേണ്ടി നീക്കിവച്ചിരുന്നു. അതായത് 4.9 ട്രില്യൺ ഡോളർ അഥവാ ഒരു വ്യക്തിക്ക്‌ വേണ്ടി 14,570 ഡോളർ ചിലവഴിച്ചു എന്ന്‌ സെന്റർസ് ഫോർ മെഡികെയർ ആൻഡ്‌ മെഡികായ്ഡ് സെർവിസിസ്‌ വ്യക്തമാക്കുന്നു. ആരോഗ്യ പരിരക്ഷാ ചിലവുകൾ വർധിച്ചു വരുമ്പോഴും അമേരിക്കൻ ഐക്യനാടുകൾ അവരുടെ ജിഡിപിയുടെ നല്ലൊരു ശതമാനം ആരോഗ്യ മേഖലയ്ക്ക് നൽകുന്നതായി കാണാൻ സാധിക്കും, പ്രത്യേകിച്ച് മറ്റ് വികസിത രാജ്യങ്ങളുമായി താരതമ്യപ്പെടുത്തുമ്പോൾ. ആരോഗ്യ രംഗത്തെ ഗവേഷണത്തിനും അവർ സാമ്പത്തികം ചിലവഴിക്കുന്നു. എന്നാൽ [[യുകെ]] അവരുടെ ജിഡിപിയുടെ 11.1% 2024ഇൽ ആരോഗ്യ മേഖലയ്ക്ക് വേണ്ടി ചിലവഴിച്ചതായി കാണാൻ സാധിക്കും. ഇന്ത്യയിൽ കേന്ദ്ര സംസ്ഥാന സർക്കാരുകൾ ജിഡിപിയുടെ 2.1 ശതമാനം തുക 2023 സാമ്പത്തിക വർഷത്തിൽ ആരോഗ്യ മേഖലയ്ക്ക് വേണ്ടി ചിലവഴിച്ചതായി കാണാൻ സാധിക്കും. ഇത് 2022, 2021 സാമ്പത്തിക വർഷങ്ങളിൽ യഥാക്രമം 2.2%, 1.6% എന്നിങ്ങനെ ആയിരുന്നു. വർഷം തോറും വർദ്ധനവ് ഉണ്ടാകുന്നുണ്ടെങ്കിലും മറ്റ് രാജ്യങ്ങളുമായി താരതമ്യപ്പെടുത്തുമ്പോൾ ഇന്ത്യയുടെ ആരോഗ്യ മേഖലയ്ക്ക് വേണ്ടിയുള്ള ജിഡിപിയുടെ കണക്കുകൾ തീരെ കുറവ് തന്നെയാണ് എന്നതാണ് വസ്തുത. ഇന്ത്യയിലെ ആരോഗ്യ മേഖലയുടെ വികസനത്തിന്‌ കൂടുതൽ ധനസഹായം ആവശ്യമാണ് എന്നത് യഥാർഥ്യമാണ്. [[ഹെൽത്ത്‌ ഇൻഷുറൻസ്]] അപ്രതീക്ഷിതമായ ചികിത്സ ചിലവുകൾ ഗണ്യമായി കുറക്കുന്നതിൽ ഏറെ സഹായിക്കുന്നു. ഇന്ത്യയിലും മികച്ച ഹെൽത്ത്‌ ഇൻഷുറൻസ് സേവന ദാതാക്കളെ കാണാം. ചില രാജ്യങ്ങളിൽ ഹെൽത്ത്‌ ഇൻഷുറൻസ് നിർബന്ധമാണ്. അതുപോലെ പല വികസിത വിദേശ രാജ്യങ്ങളിലും സോഷ്യൽ സെക്യൂരിറ്റി സംവിധാനം അഥവാ സോഷ്യൽ ഇൻഷുറൻസ് മുഖേന സാധാരണക്കാർക്ക് ഉയർന്ന നിലവാരത്തിലുള്ളതും എന്നാൽ സൗജന്യവുമായ ചികിത്സ ലഭ്യമാക്കിയിട്ടുണ്ട്. പല ആശുപത്രികളിലും രോഗികൾക്ക് മൂന്ന് നേരത്തെ ഭക്ഷണവും നൽകാറുണ്ട്. അവിടങ്ങളിൽ സ്വകാര്യ മേഖലയിലെ ജോലിക്കാരും നിശ്ചിത തുക സോഷ്യൽ ഇൻഷുറൻസ് അല്ലെങ്കിൽ ഹെൽത്ത്‌ ഇൻഷുറൻസ് സംവിധാനത്തിലേക്ക് അടക്കേണ്ടതുണ്ട്. ഇങ്ങനെ പിരിച്ചെടുക്കുന്ന തുക ആശുപത്രികളുടെ വികസനത്തിനും ഗവേഷണത്തിനും ഉപയോഗപ്പെടുത്തുന്നു. ദരിദ്രർക്ക് മാത്രമാണ് അവിടെ സർക്കാർ പൂർണമായും സൗജന്യ ചികിത്സ ലഭ്യമാക്കുന്നുള്ളു. ==ജീവിതശൈലി രോഗങ്ങൾ== [[കാൻസർ]], [[പ്രമേഹം]], [[ഹൃദ്രോഗം]], ധമനീ രോഗങ്ങൾ, [[രക്താതിമർദ്ദം]], [[പക്ഷാഘാതം]], COPD, വൃക്കരോഗം, കരൾ രോഗങ്ങൾ, പിസിഒഎസ്, [[കൊളസ്ട്രോൾ|അമിത കൊളെസ്ട്രോൾ]], [[അമിതവണ്ണം]], വയറിനു ചുറ്റും അമിതമായി കൊഴുപ്പ് അടിയുന്ന അവസ്ഥ അഥവാ കുടവയർ, [[വന്ധ്യത]], [[ഉദ്ധാരണക്കുറവ്]] എന്നിവ ജീവിതശൈലി മൂലമുണ്ടാകുന്ന രോഗങ്ങളുടെ കൂട്ടത്തിൽ എടുത്തു പറയേണ്ടതാണ്. ആരോഗ്യകരമായ ജീവിതശൈലി കൊണ്ട് മേൽപ്പറഞ്ഞ രോഗങ്ങളെ നല്ലൊരു പരിധിവരെ തടയാനും, ആരോഗ്യം നിലനിർത്താനും സാധിക്കും. ഭക്ഷണം, [[ശാരീരിക വ്യായാമം]], ഉറക്കം, [[മാനസിക സമ്മർദ്ദം]] എന്നിവ ഒരു വ്യക്തിയുടെ ആരോഗ്യത്തിൽ അതിപ്രധാന പങ്ക് വഹിക്കുന്നുണ്ട്. ==ആരോഗ്യവും ജീവിതശൈലിയും== *പോഷകാഹാരം- പോഷക സമൃദ്ധമായ ഭക്ഷണം കഴിക്കേണ്ടത് ആരോഗ്യവും ചുറുചുറുക്കും നിലനിർത്താൻ ഏറ്റവും അത്യാവശ്യമാണ്. ലോകാരോഗ്യ സംഘടനയുടെ അഭിപ്രായ പ്രകാരം അതിനായി ദിവസേന 5 കപ്പ് പഴങ്ങളും പച്ചക്കറികളും, പരിപ്പുവർഗങ്ങൾ, കടൽ മത്സ്യം, മുട്ട, കൊഴുപ്പ് കുറഞ്ഞ മാംസം എന്നിവ ശരിയായ അളവിൽ ആഹാരത്തിൽ ഉൾപ്പെടുത്തേണ്ടതുണ്ട്. ഇതുവഴി വിറ്റാമിനുകൾ, ധാതുക്കൾ, പ്രോടീൻ, ഒമേഗ 3 ഫാറ്റി ആസിഡ്, നാരുകൾ എന്നിവ ശരീരത്തിന് ആവശ്യത്തിന് ലഭ്യമാകുന്നു. *അനാരോഗ്യകരമായ ആഹാരം-എണ്ണയിൽ വറുത്തതും പൊരിച്ചതും അമിതമായി മൊരിഞ്ഞതുമായ ആഹാരങ്ങൾ, അമിതമായി മധുരം, ഉപ്പ്, കൊഴുപ്പ്, അന്നജം, കൊഴുപ്പ് കൂടിയ മാംസം, പലഹാരങ്ങൾ എന്നിവ അമിതമായി ഉപയോഗിക്കുന്നത് നിയന്ത്രിക്കേണ്ടതാണ്. *[[വ്യായാമം]]-വ്യായാമക്കുറവാണ് മറ്റൊരു പ്രധാന പ്രശ്നം. മുതിർന്നവർ നിത്യേന കുറഞ്ഞത് 30 മിനുട്ട് വീതവും കുട്ടികൾ ഒരു മണിക്കൂറും ശാരീരികാധ്വാനം നൽകുന്ന [[വ്യായാമം]] ചെയ്യേണ്ടതുണ്ട്. ജിംനേഷ്യ പരിശീലനം, കളികൾ, നൃത്തം, ആയോധനകലകൾ തുടങ്ങിയ ഉദാഹരണം. ഇത് ശാരീരികക്ഷമത മാത്രമല്ല കാൻസർ, പ്രമേഹം, ഹൃദ്രോഗം, അമിതഭാരം, [[വന്ധ്യത]], [[ഉദ്ധാരണശേഷിക്കുറവ്]] തുടങ്ങിയ ഗുരുതര ജീവിതശൈലി രോഗങ്ങളെ അകറ്റാനും മാനസികമായ ആരോഗ്യവും ലൈംഗികാരോഗ്യവും മെച്ചപ്പെടുത്താനും സഹായിക്കുന്നു എന്ന് പഠനങ്ങൾ പറയുന്നു. *അമിതവണ്ണം- ശരീരത്തിന്റെ [[അമിതവണ്ണം]], വയറിന് ചുറ്റും അടിയുന്ന കൊഴുപ്പ് അഥവാ കുടവയർ എന്നിവ നിയന്ത്രിക്കേണ്ടതും അത്യാവശ്യമാണ്. ഇവ ഗുരുതരമായ ആരോഗ്യ പ്രശ്നങ്ങളിലേക്ക് നയിക്കുന്ന ഒരു ഘടകമാണ്. *പുകവലി, മദ്യപാനം- ലഹരിയുടെ ഉപയോഗമാണ് ആരോഗ്യത്തെ ഏറ്റവും ദോഷകരമായി ബാധിക്കുന്ന മറ്റൊരു ഘടകം. അതിമദ്യാസക്തി, [[പുകവലി]] തുടങ്ങിയവ രോഗസാധ്യത വളരെയധികം വർധിപ്പിക്കുന്നു. പുലയിലയിൽ അടങ്ങിയിരിക്കുന്ന രാസവസ്തുക്കൾ ശരീരത്തിലെ എല്ലാ അവയവങ്ങളെയും ബാധിക്കുന്നു. *മാനസിക സമ്മർദ്ദം- അമിതമായ [[മാനസിക സമ്മർദം]] മറ്റൊരു ഘടകമാണ്. വീട്ടിലും തൊഴിലിടത്തിലും ഉണ്ടാകുന്ന മാനസിക സമ്മർദം കുറയ്ക്കാൻ ഉതകുന്ന ജീവിതരീതി സ്വീകരിക്കുക. ഉല്ലാസവേളകൾ കണ്ടെത്തുക. അതിനായി വിനോദ യാത്രകൾ, സംഗീതം, നൃത്തം, സിനിമകൾ, ആഘോഷങ്ങൾ മുതലായവ ആസ്വദിക്കാം. *മറ്റ് കാരണങ്ങൾ- അപകടങ്ങൾ, അതിക്രമങ്ങൾ, [[ബലാത്സംഗം]], സുരക്ഷിതമല്ലാത്ത ലൈംഗികബന്ധം എന്നിവ കൊണ്ടുമാകാം രോഗാവസ്ഥ.<ref>{{Cite web|url=https://www.who.int/europe/news-room/fact-sheets/item/a-healthy-lifestyle---who-recommendations|title=A healthy lifestyle - WHO recommendations|website=https://www.who.int}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://www.mayoclinic.org/healthy-lifestyle|title=Healthy Lifestyle - Mayo Clinic|website=https://www.mayoclinic.org ›}}</ref> ==മാനസിക ആരോഗ്യം== മാനസിക ആരോഗ്യം മറ്റൊരു പ്രധാന ഘടകമാണ്. ഉദാഹരണത്തിന് [[വിഷാദരോഗം]], [[ഉത്കണ്ഠ വൈകല്യം]], [[വ്യക്തിത്വം|വ്യക്തിത്വ വൈകല്യങ്ങൾ]] പോലെയുള്ള മാനസികരോഗങ്ങൾ, [[ആത്മഹത്യ|ആത്മഹത്യ പ്രവണത]], [[മാനസിക സമ്മർദം]] (സ്‌ട്രെസ്‌) പോലെയുള്ള പ്രശ്നങ്ങൾ സമൂഹത്തെ ഗുരുതരമായി ബാധിക്കുന്നു. മാനസിക ആരോഗ്യവുമായി ബന്ധപ്പെട്ട ലൈംഗിക പ്രശ്നങ്ങളും ഇവിടെ കണക്കിലെടുക്കുന്നു. ഉദാഹരണത്തിന് സ്ത്രീകളിൽ കാണപ്പെടുന്ന [[യോനീസങ്കോചം]] (വാജിനിസ്മസ്), പുരുഷന്മാരിലെ [[ഉദ്ധാരണക്കുറവ്]] തുടങ്ങിയവ. <ref>{{Cite web|url=https://www.who.int/health-topics/mental-health|title=Mental health - World Health Organization (WHO)|website=https://www.who.int}}</ref> ==ലൈംഗികവും പ്രത്യുത്പാദനപരവുമായ ആരോഗ്യം== [[ലൈംഗികവും പ്രത്യുൽപാദനപരവുമായ ആരോഗ്യം]] ഏറെ പ്രധാനമാണ്. സുരക്ഷിതമല്ലാത്ത [[ലൈംഗികബന്ധം]] മൂലം [[ലൈംഗികബന്ധത്തിലൂടെ പകരുന്ന രോഗങ്ങൾ]] എച്ച്ഐവി അഥവാ [[എയ്‌ഡ്‌സ്‌]] തുടങ്ങിയ രോഗാണുബാധകളും, ഗർഭധാരണവും [[പ്രസവം|പ്രസവവുമായി]] ബന്ധപ്പെട്ട സങ്കീർണ്ണതകൾ കാരണം അമ്മയുടെയും കുഞ്ഞിന്റെയും ആരോഗ്യവും താറുമാറായേക്കാം. [[വന്ധ്യത]], [[കുടുംബാസൂത്രണം]], [[ഗർഭനിരോധന രീതികൾ|ഗർഭനിരോധന മാർഗങ്ങളുടെ]] ലഭ്യത, ഉപയോഗം, ആളുകൾക്ക് ഇതേപറ്റിയുള്ള അവബോധം, [[ലൈംഗിക വിദ്യാഭ്യാസം|ശാസ്ത്രീയ ലൈംഗികാരോഗ്യ വിദ്യാഭ്യാസം]] തുടങ്ങിയവ [[ലൈംഗികവും പ്രത്യുൽപാദനപരവുമായ ആരോഗ്യം|ലൈംഗികവും പ്രത്യുൽപാദനപരവുമായ ആരോഗ്യവുമായി]] ബന്ധപെട്ടു കിടക്കുന്നു. ഇത്തരം പ്രശ്നങ്ങളും വ്യക്തിയെയും സമൂഹത്തെയും പ്രതികൂലമായി ബാധിക്കാറുണ്ട്. പുരുഷന്മാരിൽ കാണപ്പെടുന്ന [[ഉദ്ധാരണശേഷിക്കുറവ്]], സ്ത്രീകളിൽ [[യോനീസങ്കോചം]] [[വജൈനിസ്മസ്|(വജൈനിസ്മസ്)]], [[യോനീ വരൾച്ച]], [[വേദനാജനകമായ ലൈംഗികബന്ധം]], [[സ്ത്രീ ലൈംഗിക ഉത്തേജന വൈകല്യം]] തുടങ്ങിയവ ഉദാഹരണം. ജെൻഡറുമായി ബന്ധപ്പെട്ട അസമത്വങ്ങളും ആരോഗ്യത്തെ ബാധിച്ചേക്കാം. ട്രാൻസ്ജെൻഡറുകൾ, മറ്റ് [[ലൈംഗികന്യൂനപക്ഷം|ലൈംഗികന്യൂനപക്ഷങ്ങൾ]] എന്നിവർക്ക് ഉണ്ടാകാവുന്ന പ്രശ്നങ്ങൾ എന്നിവയൊക്കെ രോഗഹേതുവാകാം. ശാസ്ത്രീയമായ ലൈംഗികാരോഗ്യ വിദ്യാഭ്യാസത്തിന്റെ അഭാവം ഏറെ അപകടകരമാണ്. ഇത്തരം സാഹചര്യത്തിൽ ആളുകളിൽ ലൈംഗിക ബന്ധത്തിലൂടെ പകരുന്ന രോഗങ്ങളെയും, ഗർഭ നിരോധന മാർഗങ്ങളെയും, സുരക്ഷിതവും തൃപ്തികരവുമായ ലൈംഗികതയെ സംബന്ധിച്ച അറിവ് ഇല്ലാതിരിക്കുകയും, ഇക്കാരണത്താൽ ആഗ്രഹിക്കാത്ത ഗർഭധാരണവും, [[എയ്‌ഡ്‌സ്‌]] ഉൾപ്പെടെയുള്ള രോഗങ്ങൾ പകരുവാനും സാധ്യതയുണ്ട്. ശാസ്ത്രീയമായ [[ലൈംഗിക വിദ്യാഭ്യാസം]] നൽകാൻ ആരോഗ്യ പ്രവർത്തകരും അധ്യാപകരും മുന്നോട്ട് വരേണ്ടതുണ്ട്. മാത്രമല്ല, ലൈംഗിക ബന്ധത്തിന് ആവശ്യമായ സമ്മതത്തെ പറ്റിയും (consent) പീഡന ശ്രമങ്ങളെ തിരിച്ചറിയേണ്ടതിനെ പറ്റിയും ഇത്തരം വിദ്യാഭ്യാസത്തിലൂടെ ബോധവൽക്കരണം നൽകേണ്ടതുണ്ട്. ഇത് പീഡന ശ്രമങ്ങളെ ചെറുക്കാൻ ആവശ്യമാണ്.<ref>{{Cite web|url=https://www.msichoices.org/latest/what-is-sexual-and-reproductive-health/#:~:text=The%20term%20'sexual%20and%20reproductive,transmitted%20infections%20or%20unintended%20pregnancy.|title=What is sexual and reproductive health?|website=https://www.msichoices.org}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://www.fsrh.org/|title=FSRH Home {{!}} FSRH|website=https://www.fsrh.org}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://www.who.int/health-topics/sexual-and-reproductive-health-and-rights|title=Sexual and reproductive health and rights|website=https://www.who.int › Health topics}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/erectile-dysfunction/symptoms-causes/syc-20355776|title=Erectile dysfunction - Symptoms and causes|website=https://www.mayoclinic.org}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/female-sexual-dysfunction/symptoms-causes/syc-20372549|title=Female sexual dysfunction - Symptoms and causes|website=https://www.mayoclinic.org}}</ref> ==വിവിധ കാൻസർ രോഗങ്ങളുടെ ലക്ഷണങ്ങൾ== മിക്ക അർബുദങ്ങളും തുടക്കത്തിൽത്തന്നെ കണ്ടുപിടിക്കാവുന്നവയാണ്. കാൻസർ അതിന്റെ ആരംഭദശയിൽ തന്നെ കണ്ടുപിടിക്കുകയും, കാര്യക്ഷമമായവിധം ചികിത്സിക്കുകയും ചെയ്താൽ ഒരളവുവരെ മാറ്റാമെന്ന് ആധുനിക വൈദ്യശാസ്ത്രം തെളിയിക്കുന്നു. അർബുദത്തിന്റെ ആരംഭദശയിലുള്ള കണ്ടുപിടിത്തമാണ് കാര്യക്ഷമമായ ചികിത്സയുടെ അവിഭാജ്യഘടകം എന്ന് ഇതിൽനിന്ന് വ്യക്തമാകും. അർബുദത്തെപ്പറ്റി പൊതുജനങ്ങളെ ബോധവാന്മാരാക്കുക എന്നുള്ളതാണ് ഈ പദ്ധതിയിൽ ആദ്യമായി ചെയ്യേണ്ടത്. ഇതിന് അർബുദത്തിന്റെ ആരംഭദശയിലുള്ള അപകടസൂചനയെപ്പറ്റി അവരെ മനസ്സിലാക്കിക്കണം. ഈ സൂചനകൾ താഴെ പറയുന്നവയാണ്: കരിയാൻ താമസിക്കുന്ന വ്രണം ദേഹത്ത് എവിടെയെങ്കിലും, പ്രത്യേകിച്ച് സ്തനങ്ങളിൽ, ഉണ്ടാകുന്ന മുഴയോ, കല്ലിപ്പോ സാധാരണയിൽ കവിഞ്ഞ രക്തസ്രാവം, പഴുപ്പു പോക്ക് മുതലായവ പെട്ടെന്നു വളരുന്ന കറുത്ത മറുകുകൾ വിശപ്പില്ലായ്മ, വിഴുങ്ങുന്നതിനു തടസ്സം മുതലായവ ഒച്ചയടപ്പും വിട്ടുമാറാത്ത ചുമയും വിരേചനയിലുണ്ടാകുന്ന തകരാറുകൾ അമിതമായ ആർത്തവ രക്‌തസ്രാവം, ലൈംഗിക ബന്ധത്തിന് ശേഷമുള്ള അമിത രക്തസ്രാവം, [[വേദനാജനകമായ ലൈംഗികബന്ധം]] തുടങ്ങിയവ. ===സ്തനാർബുദം (ബ്രെസ്റ്റ് കാൻസർ)=== സ്ത്രീകളിൽ സ്തനങ്ങളിൽ, ഉണ്ടാകുന്ന മുഴയോ, കല്ലിപ്പോ, നിറം മാറ്റമോ സ്തനാർബുദത്തിന്റെ ലക്ഷണമാകാം. സ്വയം സ്തന പരിശോധന നടത്തുന്നത് വഴി ഇവ നേരത്തെ കണ്ടെത്താവുന്നതാണ്. ===ഗർഭാശയ കാൻസർ=== സ്ത്രീകളിൽ ആർത്തവ സമയത്ത് അമിതമായ രക്തസ്രാവം ഉണ്ടാവുക ആണെങ്കിലോ അല്ലെങ്കിൽ മാസമുറ സമയത്ത് അല്ലാതെ രക്തസ്രാവം ഉണ്ടാകുമെങ്കിലോ അത് ഗർഭാശയ കാൻസർ ആകാം. ഇത്തരം പ്രശ്നം ഉണ്ടെങ്കിൽ ഒരു ഗൈനക്കോളജിസ്റ്റിനെ കണ്ടു ഉടനെ പരിശോധന നടത്തേണ്ടതാണ്. ആർത്തവവുമായി ബന്ധപെട്ടു സ്ത്രീകൾക്ക് ഇതെപ്പറ്റിയുള്ള ബോധവൽക്കരണം അത്യാവശ്യമാണ്. ===ഗർഭാശയമുഖ കാൻസർ=== സ്ത്രീകളിൽ ലൈംഗിക ബന്ധത്തിന് ശേഷമുള്ള രക്തസ്രാവം, വേദനാജനകമായ ലൈംഗികബന്ധം എന്നിവ ഗർഭാശയമുഖ കാൻസർ ലക്ഷണമാകാം. ഇത്തരം പ്രശ്നം ഉണ്ടെങ്കിൽ ഒരു ഗൈനക്കോളജിസ്റ്റിനെ കണ്ടു ഉടനെ പരിശോധന നടത്തേണ്ടതാണ്. ഇതിനെതിരെ ഫലപ്രദമായ HPV പ്രതിരോധ വാക്സിൻ ലഭ്യമാണ്. ===രക്‌താർബുദം (ബ്ലഡ്‌ കാൻസർ)=== ഇടയ്ക്കിടെ ഉണ്ടാകുന്ന പനിയാണ് പ്രധാന ലക്ഷണം, പ്രത്യേകിച്ച് അധികം ഊഷ്മാവില്ലാത്ത പനി ബ്ലഡ്‌ കാൻസർ ലക്ഷണമാകാം. ===കുടലിലെ അർബുദം=== മലത്തിലുണ്ടാകുന്ന രക്തമാണ് പ്രധാന ലക്ഷണം. പൈൽസ്, മലബന്ധം പോലെയുള്ള രോഗങ്ങൾ കൊണ്ടും ഈ ലക്ഷണം ഉണ്ടാകാം. എന്നിരുന്നാലും ഇടയ്ക്കിടെ മലത്തിൽ രക്തം കാണുന്നത് കുടൽ അർബുദ ലക്ഷണമാകാം. ഇടയ്ക്കിടെ ഉണ്ടാകുന്ന മലബന്ധവും വയറിളക്കവും ഇത്തരം കാൻസർ ലക്ഷണമാകാം. ===ശ്വാസകോശ അർബുദം=== നാല് ആഴ്ചയിൽ കൂടുതൽ നീണ്ടുനിൽക്കുന്ന ചുമ, ശരീരഭാരം കുറയുക, ഇടയ്ക്കിടെയുള്ള പനി എന്നിവ ശ്വാസകോശ കാൻസർ ലക്ഷണമാകാം. പുകവലി ഇത് ഉണ്ടാകാൻ ഒരു പ്രധാന കാരണമാണ്. ===തലച്ചോറിലെ കാൻസർ (ബ്രെയിൻ ട്യൂമർ)=== കാഴ്ചക്കുറവ്, തലവേദന, ഓർമ്മക്കുറവ് എന്നിവയാണ് ബ്രെയിൻ ട്യൂമർ ലക്ഷണം. ===വായിലെ കാൻസർ=== വായിലെ ഉണങ്ങാത്ത വേദനയില്ലാത്ത മുറിവുകൾ, വായിലുണ്ടാകുന്ന മുഴകൾ, ഭക്ഷണം കഴിക്കാനുള്ള ബുദ്ധിമുട്ട് തുടങ്ങിയവ വായിലെ കാൻസർ ലക്ഷണമാകാം. പുകയില ഉപയോഗം ഒരു പ്രധാന കാരണമാണ്. ===വയറ്റിലെ കാൻസർ=== സ്ഥിരമായി ഭക്ഷണം കഴിച്ചാൽ ദഹിക്കാൻ ബുദ്ധിമുട്ട് അനുഭവപ്പെടുകയും വയറെരിയുകയും ചെയ്യുക, രക്തം ഛർദിക്കുക തുടങ്ങിയവയാണ് ലക്ഷണങ്ങൾ. വറുത്തതും പൊരിച്ചതും മൊരിഞ്ഞതും ഉൾപ്പടെയുള്ള അനാരോഗ്യകരമായ ഭക്ഷണം, ചുവന്ന മാംസത്തിന്റെ അമിത ഉപയോഗം, പഴങ്ങൾ പച്ചക്കറികൾ എന്നിവയുടെ കുറഞ്ഞ ഉപയോഗം എന്നിവ ഇത്തരം കാൻസർ ഉണ്ടാകാൻ പ്രധാന കാരണങ്ങളാണ്. ===തൊലിപ്പുറത്തെ കാൻസർ=== മറുകുകൾ പെട്ടന്ന് വലിപ്പം വയ്ക്കുക, ചർമത്തിൽ ഉണ്ടാകുന്ന നിറവ്യത്യാസം തുടങ്ങിയവയാണ് പ്രധാന ലക്ഷണങ്ങൾ. ==ഭക്ഷണവും ആരോഗ്യവും== നിത്യവും പോഷകസമൃദ്ധമായ ആഹാരം കഴിക്കേണ്ടത് ആരോഗ്യത്തിന് അത്യാവശ്യമാണ്. അതിനായി [[പഴങ്ങൾ]], [[പച്ചക്കറികൾ]], ഇലക്കറികൾ, പയർ, പരിപ്പുവർഗങ്ങൾ, [[മുട്ട]], [[മത്സ്യം]], കൊഴുപ്പ് കുറഞ്ഞ മാംസം, [[യോഗർട്ട്]], [[ഓട്സ്]], [[കൂൺ]], കൊഴുപ്പ് കുറഞ്ഞ പാൽ മുതലായ പോഷക സമൃദ്ധമായ ആഹാരം ഏറെ ഗുണകരമാണ്. ഇതുവഴി പ്രോട്ടീൻ അഥവാ മാംസ്യം, വിറ്റാമിനുകൾ, ധാതുക്കൾ, ഒമേഗാ 3 ഫാറ്റി ആസിഡ് എന്നിവ ശരീരത്തിന് ലഭിക്കുന്നു. ഇത് രോഗ പ്രതിരോധ ശേഷി വർധിപ്പിക്കാൻ ഗുണകരമാണ്. മാത്രമല്ല, അമിതമായ അളവിൽ ഉപ്പ്, മധുരം, എണ്ണ, കൊഴുപ്പ്, അന്നജം എന്നിവ അടങ്ങിയ അനാരോഗ്യകരമായ ആഹാരം കുറയ്ക്കുകയും വേണം. അതിനായി ചോറ്, ചപ്പാത്തി, ബിരിയാണി, വറുത്തതും പൊരിച്ചതും, എണ്ണ പലഹാരങ്ങൾ, മധുര പലഹാരങ്ങൾ, പഞ്ചസാര, കൊഴുപ്പേറിയ ചുവന്ന മാംസം, പായസം, അച്ചാറ്, കൊഴുപ്പ് കൂടിയ പാൽ എന്നിവ കുറച്ചു മാത്രം ഉപയോഗിക്കുന്നതാണ് അഭികാമ്യം. ഇവയുടെ അമിതമായ ഉപയോഗം മാരക ജീവിതശൈലി രോഗങ്ങൾ, അമിതവണ്ണം, ഹോർമോൺ തകരാറുകൾ, കുടവയർ, ലൈംഗിക പ്രശ്നങ്ങൾ എന്നിവയിലേക്ക് നയിക്കുന്നു. അതോടൊപ്പം വ്യായാമക്കുറവ്, അതിമദ്യാസക്തി, [[പുകവലി]] തുടങ്ങിയ ലഹരി ഉപയോഗം കൂടെ ഉണ്ടെങ്കിൽ ആരോഗ്യം താറുമാറാകാനുള്ള സാധ്യത വർധിക്കുന്നു. ഇടനേരങ്ങളിൽ പലഹാരങ്ങൾക്ക് പകരം പഴങ്ങൾ, നട്സ് എന്നിവ ഉപയോഗിക്കാം. വറുത്തതും പൊരിച്ചതും കുറച്ചു കറി വച്ച മത്സ്യം, കറി വച്ച കൊഴുപ്പ് കുറഞ്ഞ ഇറച്ചി, പുഴുങ്ങിയ മുട്ട, പച്ചക്കറി സാലഡ്, പച്ചക്കറി വിഭവങ്ങൾ തുടങ്ങിയ സമീകൃത ആഹാരം കഴിക്കുന്നത് ഗുണകരമാണ്. അമിതാഹാരം ഒഴിവാക്കുകയും വേണം. വെള്ള ചോറിന്റെയും ബിരിയാണിയുടേയും ചപ്പാത്തി മുതലായവയെയും അളവ് കുറയ്ക്കേണ്ടതും ഏറ്റവും അത്യാവശ്യമാണ്. അരി, പഞ്ചസാര എന്നിവ കൊണ്ടുള്ള പായസത്തേക്കാൾ [[പയർ]], [[കടല]], [[എള്ള്]], [[ശർക്കര]] തുടങ്ങി പോഷക സമ്പുഷ്ടമായ വസ്തുക്കൾ കൊണ്ടുള്ള പായസം മിതമായി ഉപയോഗിക്കുന്നതാണ് കൂടുതൽ മെച്ചം. ദിവസേന ആവശ്യത്തിന് വെള്ളം കുടിക്കേണ്ടതും അനിവാര്യമാണ്. പ്രഭാത ഭക്ഷണം ഒഴിവാക്കുന്നതും രാത്രി വൈകി ഭക്ഷണം കഴിക്കുന്നതും ആരോഗ്യത്തിന് നല്ലതല്ല. പ്രഭാത ഭക്ഷണം അഥവാ ബ്രേക്ക്‌ ഫാസ്റ്റ് പോഷക സമൃദ്ധമായത് തന്നെ ആയിരിക്കാനും ശ്രദ്ധിക്കേണ്ടതുണ്ട്. രാത്രി ലഘുവായ ഭക്ഷണം കഴിക്കാവുന്നതാണ്. ==വ്യായാമവും ആരോഗ്യവും== ശാരീരികക്ഷമതയും ആരോഗ്യവും ചിലപ്പോൾ ശരീര സൗന്ദര്യവും വച്ചുപുലർത്താനായി ചെയ്യുന്ന കായികാഭ്യാസങ്ങളാണ് [[വ്യായാമം]]. ആംഗലേയത്തിൽ എക്സ്സെർസൈസ് (Exercise). മുതിർന്നവർ ദിവസേന കുറഞ്ഞത് മുപ്പത് മിനുട്ട് നേരവും കുട്ടികൾ ഒരു മണിക്കൂറും വ്യായാമം ചെയ്യേണ്ടത് ആരോഗ്യം, ഫിറ്റ്നസ് എന്നിവ നിലനിർത്താൻ അത്യാവശ്യമാണ് എന്ന് ലോകാരോഗ്യ സംഘടന (WHO) പറയുന്നു. പലരും പല ലക്ഷ്യങ്ങൾക്കായി വ്യായാമം ചെയ്യുന്നു. കായികരംഗത്തെ മികവിനായി, പേശികൾ ബലപ്പെടുത്തുന്നതിനായി, ശരീരഭാരം കൂട്ടുകയോ കുറക്കുകയൊ ചെയ്യുന്നതിനായി, കുടവയർ കുറയ്ക്കുന്നതിനായി, ശരീര സൗന്ദര്യവും ആകർഷകത്വവും മെച്ചപ്പെടുത്തുവാനായി, ആരോഗ്യം നിലനിർത്തുന്നതിനായി, രോഗങ്ങളെ നിയന്ത്രിക്കുന്നതിനായി, യുവത്വം അല്ലെങ്കിൽ ഫിറ്റ്നസ് നിലനിർത്താനായി, മാനസികമായ ഉല്ലാസവും ഊർജസ്വലതയും നിലനിർത്തുന്നതിനായി, മാനസിക സമ്മർദം കുറയ്ക്കുന്നതിനായി, തൊഴിൽ രംഗത്തെ മികവിനായി (ഉദാഹരണത്തിന്: സിനിമ, പോലീസ്, പട്ടാളം പോലെയുള്ള ജോലികൾ), മികച്ച ജീവിതശൈലിയ്ക്കായി, ലൈംഗികവും പ്രത്യുൽപാദനപരവുമായ ആരോഗ്യം മെച്ചപ്പെടുത്താനായി, ഹോർമോൺ സന്തുലിതാവസ്ഥ നിലനിർത്താൻ എന്നിങ്ങനെ പല ലക്ഷ്യങ്ങൾക്കായി വ്യായാമം ചെയ്യുന്നവരുണ്ട്. ശാരീരിക വ്യായാമം പേശികളെ ബലപ്പെടുത്തുകയും കുടവയർ കുറക്കുകയും, ഹോർമോൺ സന്തുലിതാവസ്ഥ നിലനിർത്തുകയും, ഇത് ശരീര സൌന്ദര്യവും ആകർഷകത്വവും വർധിപ്പിക്കുകയും ചെയ്യുന്നു. ബോഡി ബിൽഡിംഗ്‌, ഫിറ്റ്നസ്, സിനിമ-സീരിയൽ മേഖലയിൽ പ്രവർത്തിക്കുന്നവരുടെ സൗന്ദര്യ രഹസ്യവും മറ്റൊന്നല്ല. പതിവായി വ്യായാമം ചെയ്യുന്ന ആളുകളിൽ വ്യായാമം ചെയ്യാത്തവരെ അപേക്ഷിച്ചു പുരുഷ ഹോർമോണായ [[ടെസ്റ്റോസ്റ്റിറോൺ]] അളവ് മെച്ചപ്പെട്ട രീതിയിൽ കാണപ്പെടുന്നു. ഇതവരുടെ യവ്വനവും ശരീര ബലവും ആരോഗ്യവും നിലനിർത്തുന്നു. സ്ത്രീകളിൽ ആർത്തവ ക്രമക്കേടുകൾ അകറ്റാനും, ശരീര സൗന്ദര്യവും, ആരോഗ്യവും ഉണ്ടാകാനും വ്യായാമം സഹായിക്കുന്നു. പല തരത്തിലുള്ള വ്യായാമങ്ങൾ ഉണ്ട്. സാധാരണ രീതിയിൽ വ്യായാമം ചെയ്യുമ്പോൾ മടുപ്പ് ഉളവാകുന്നവർക്ക്‌ [[സുംബ]] ഫിറ്റ്നസ് ഡാൻസ്, അയോധന കലകൾ, കളികൾ എന്നിവ ഏതെങ്കിലും ശീലമാക്കാവുന്നതാണ്. ‘രോഗങ്ങളെ ചെറുക്കുന്ന അത്ഭുതം’ എന്നാണ് ആരോഗ്യ പ്രവർത്തകർ വ്യായാമത്തെ വിളിക്കുന്നത്. പതിവായി വ്യായാമം ചെയ്യുന്നത് രോഗപ്രതിരോധവ്യവസ്ഥയുടെ ശക്തി വർദ്ധിപ്പിക്കുന്നതിനും, രക്തയോട്ടം മെച്ചപ്പെടുത്താനും, കാൻസർ, ഹൃദ്രോഗം, പക്ഷാഘാതം, പ്രമേഹം, പൊണ്ണത്തടി, പക്ഷാഘാതം, ഫാറ്റി ലിവർ, അമിത രക്താതിമർദ്ദം, അമിത കൊളസ്ട്രോൾ, പിസിഒഡി, വന്ധ്യത, വിഷാദരോഗം, ഉദ്ധാരണശേഷിക്കുറവ്, സ്ത്രീ ലൈംഗിക ഉത്തേജന വൈകല്യം, യോനീ വരൾച്ച, വന്ധ്യത തുടങ്ങിയ ജീവിതശൈലീരോഗങ്ങൾ വരാനുള്ള സാധ്യത കുറയ്ക്കുവാനും നല്ലൊരു ശതമാനംവരെ അവയെ പ്രതിരോധിക്കുന്നതിനും സഹായിക്കുന്നു. വ്യായാമം ചെയ്യുന്ന വ്യക്തികൾ മറ്റുള്ളവരെക്കാൾ ചുറുചുറുക്കോടെ കാണപ്പെടുകയും ഇത്തരക്കാരിൽ നടുവേദന, കഴുത്തുവേദന പോലെയുള്ള പ്രശ്നങ്ങൾ കുറഞ്ഞിരിക്കുകയും, ദീർഘകാലം ചെറുപ്പമായിരിക്കുകയും ചെയ്യുന്നു. പേശികളും അസ്ഥികളും ബലപ്പെടുത്തുന്നതിന്റെ ഗുണം വളരെയധികമാണ്. വാർധക്യത്തിലും ചുറുചുറുക്കോടെ ആരോഗ്യത്തോടെയിരിക്കാനും വ്യായാമം സഹായിക്കുന്നു. വ്യായാമത്തിന്റെ ഗുണം മിക്കവാറും എല്ലാ അവയവങ്ങൾക്കും ലഭിക്കുന്നു. ശരീരത്തിലെത്തുന്ന അമിതമായ കൊഴുപ്പ്, ഉപ്പ്, ഊർജം അഥവാ പഞ്ചസാര, രക്താതിമർദ്ദം എന്നിവയെ നിയന്ത്രിക്കുവാനും രക്തയോട്ടം മെച്ചപ്പെടുത്തുവാനും ഹോർമോൺ വ്യതിയാനങ്ങളെ ചെറുക്കുവാനും ഏറെ ഫലപ്രദമാണ് ശാരീരികമായ വ്യായാമം. പോഷക സമൃദ്ധവുമായ ഭക്ഷണ ക്രമീകരണത്തിനൊപ്പം ചെയ്യുമ്പോഴാണ് വ്യായാമം ഇത്തരത്തിൽ പൂർണ്ണമായ ഗുണങ്ങൾ നൽകുന്നത്. ഹൃദയം, തലച്ചോർ എന്നിവയുടെ ശരിയായ പ്രവർത്തനത്തിന്റെ വ്യായാമം ഒഴിച്ചു കൂടാനാവാത്തതാണ്. സ്തനം, പ്രോസ്ട്രേറ്റ്, വൻകുടൽ, ശ്വാസകോശം, കരൾ തുടങ്ങിയവയെ ബാധിക്കുന്ന കാൻസർ രോഗത്തെ പോലും വ്യായാമം തടയുന്നതായി പഠനങ്ങളുണ്ട്. രോഗങ്ങൾ ബാധിച്ചവർ ആരോഗ്യ പ്രവർത്തകരുടെ നിർദേശ പ്രകാരം മാത്രം അഭികാമ്യമായ വ്യായാമം തെരെഞ്ഞെടുക്കുക. വ്യായാമം മാനസികാരോഗ്യം വർദ്ധിപ്പിക്കുന്നതിനോടൊപ്പം സന്തോഷവാനായിരിക്കാനും സഹായിക്കുന്നു. ഇത് ചെയ്യുമ്പോൾ സന്തോഷകരമായ ഹോർമോണുകളുടെ ഉത്പാദനം വർധിക്കുന്നു. ഒപ്പം മികച്ച ശാരീരികക്ഷമത പ്രദാനം ചെയ്യുകയും കാര്യങ്ങളെ നല്ല രീതിയിൽ നോക്കിക്കാണുവാനും നല്ല ഉറക്കം ലഭിക്കാനും സഹായിക്കുന്നു. കൃത്യമായി വ്യായാമം ചെയ്യുന്നത് തൃപ്തികരമായ ലൈംഗികാരോഗ്യത്തിന് സഹായകരമാകുന്നു എന്ന് പഠനങ്ങൾ തെളിയിക്കുന്നു. അതിനാൽ സന്തോഷകരമായ ലൈംഗികജീവിതത്തിന് വ്യായാമം മുതൽക്കൂട്ടാണെന്ന് പറയാം. വ്യായാമം ലൈംഗികാവയവങ്ങളിലേക്കുള്ള രക്തപ്രവാഹം ത്വരിതപ്പെടുത്തുകയും [[ടെസ്റ്റോസ്റ്റിറോൺ]] എന്ന ഹോർമോണിന്റെ ഉത്പാദനം മെച്ചപ്പെടുത്തുകയും ചെയ്യുന്നു. മാത്രമല്ല ഇത് ശരീര സൗന്ദര്യവും ആകർഷകത്വവും വർധിപ്പിക്കുകയും ചെയ്യുന്നു. ഉദ്ധാരണശേഷിക്കുറവ്, സ്ത്രീ ലൈംഗിക ഉത്തേജന വൈകല്യം, യോനീ വരൾച്ച, രതിമൂർച്ഛയില്ലായ്മ, വജൈനിസ്മസ് (യോനീസങ്കോചം) തുടങ്ങിയ പ്രശ്നങ്ങൾ വ്യായാമം ചെയ്യുന്നവരിൽ കുറഞ്ഞു കാണപ്പെടുന്നു. മാത്രമല്ല, ബീജങ്ങളുടെ ആരോഗ്യത്തെ വർധിപ്പിക്കുന്ന ഇത് വന്ധ്യതയും ചെറുക്കുന്നു. മധ്യവയസ്ക്കരായ പുരുഷന്മാരിൽ ആൻഡ്രോപോസ്, സ്ത്രീകളിൽ [[ആർത്തവവിരാമം]] തുടങ്ങിയ അവസ്ഥകളെ ചെറുക്കുവാനും ഇത് സഹായിക്കുന്നു. [[കെഗൽ വ്യായാമം]] ചുമക്കുമ്പോഴും, തുമ്മുമ്പോഴും അറിയാതെ മൂത്രം പോകുന്ന അജിതേന്ദ്രിയത്വം എന്ന അവസ്ഥയ്ക്കും, ഉദ്ധാരണശേഷിക്കുറവ്, വജൈനിസ്മസ് ഉൾപ്പടെയുള്ള ലൈംഗിക പ്രശ്നങ്ങൾക്കും ഒരു പരിധിവരെ പരിഹാരമാണ്. ==പൊതുജനാരോഗ്യം== കുറേക്കൂടി വിപുലമായ രീതിയിൽ ഇതിനെ '''പൊതുജനാരോഗ്യം''' (Public Health) എന്ന് വിളിക്കുന്നു. സമൂഹത്തിന്റെ മൊത്തത്തിലുള്ള ആരോഗ്യത്തെ കുറിക്കാൻ പൊതുജനാരോഗ്യം എന്ന വാക്ക് ഉപയോഗിക്കാറുണ്ട്. പബ്ലിക് ഹെൽത്ത്‌ (Public health), കമ്മ്യൂണിറ്റി മെഡിസിൻ (Community medisine) തുടങ്ങിയ വൈദ്യശാസ്ത്രശാഖകൾ ആരോഗ്യത്തിന്റെ വിവിധ വശങ്ങൾക്ക് ഊന്നൽ കൊടുക്കുന്ന മേഖലകളാണ്.<ref>{{Cite web|url=https://en.wikipedia.org/wiki/Public_health|title=Public health|website=https://en.wikipedia.org}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://www.publichealth.hscni.net/|title=HSC Public Health Agency|website=https://www.publichealth.hscni.net}}</ref> ==ലോകത്തിലെ മികച്ച പൊതുജനാരോഗ്യ സംവിധാനം ഉള്ള രാജ്യങ്ങൾ== വിവിധ കണക്കുകൾ പ്രകാരം ലോകത്തിലെ മികച്ച പൊതു ജനാരോഗ്യ സംവിധാനം ഉള്ള ആദ്യത്തെ പത്ത് രാജ്യങ്ങൾ താഴെ കൊടുക്കുന്നു. [[തായ്‌വാൻ]], [[ദക്ഷിണ കൊറിയ]], [[ജപ്പാൻ]], [[ദി നെതർലാന്ഡ്സ്]], [[ഡെന്മാർക്ക്‌]], [[ഓസ്ട്രിയ]], [[ഫ്രാൻസ്]], [[ഫിൻലാൻഡ്]], [[തായ്‌ലൻഡ്]], [[സ്പെയിൻ]] എന്നിവയാണ്. ആരോഗ്യ പരിപാലന സൂചികകളിലെ സ്കോറുകൾ, കാര്യക്ഷമത, മൊത്തത്തിലുള്ള ആരോഗ്യ മികവ് തുടങ്ങിയവയാണ് ഇതിൽ കണക്കിലെടുത്തിട്ടുള്ളത്. അവ വിശദമായി താഴെ കൊടുക്കുന്നു. 1. തയ്‌വാൻ- ലോകത്തിലെ മികച്ച ആരോഗ്യ പരിപാലന സംവിധാനം ഉള്ള ഒരു രാജ്യമാണ് ഇത്. ഉയർന്ന ആരോഗ്യ സൂചികകൾ അവിടെ കാണാനാവുന്നതാണ്. യൂണിവേഴ്സൽ കവറേജ്, ഉയർന്ന കാര്യക്ഷമത എന്നിവയും അവിടെ കാണാം. 2. ദക്ഷിണ കൊറിയ-ആഗോള റാങ്കിഗിൽ രണ്ടാം സ്ഥാനത്തുള്ള ദക്ഷിണ കൊറിയ ആരോഗ്യ പരിപാലന മേഖലയിൽ ഏറെ മുന്നിലാണ്. 3. ജപ്പാൻ-ശക്തമായ ആരോഗ്യ പരിപാലന സംവിധാനം ഉള്ള മറ്റൊരു രാജ്യമാണ് ജപ്പാൻ. ഉയർന്ന നിലവാരത്തിലുള്ള ചികിത്സ ജപ്പാന്റെ പ്രത്യേകതയാണ്. 4. ദി നെതർലാന്ഡ്സ് - statista.com പ്രകാരം യൂണിവേഴ്സൽ ഹെൽത്ത്‌ കവറേജ്, ഉയർന്ന നിലവാരത്തിലുള്ള ചികിത്സ എന്നിവയിൽ ഈ രാജ്യം ഏറെ മുന്നിലാണ്. 5. ഡെന്മാർക് - ഉയർന്ന നിലവാരത്തിലുള്ള ചികിത്സ, ലഭ്യത എന്നിവയിൽ ഡെന്മാർക്ക് മുന്നിലാണ്. 6. ഓസ്ട്രിയ - യൂണിവേഴ്സൽ ഹെൽത്ത്‌ കെയർ സംവിധാനം, ഉയർന്ന നിലവാരം എന്നിവയിൽ ഓസ്ട്രിയ മുന്നിലാണ്. 7. ഫ്രാൻസ് - യൂണിവേഴ്സൽ ഹെൽത്ത്‌ കെയർ, ഉയർന്ന നിലവാരം, ഗുണമേന്മ എന്നിവയുള്ള ചികിത്സ എന്നിവയിൽ ഫ്രാൻസ് മുന്നിട്ടു നിൽക്കുന്നു. 8. ഫിൻലാൻഡ് - പൊതുജനാരോഗ്യം, രോഗം വരാതെ നിയന്ത്രിക്കപ്പെടുന്ന Preventive സംവിധാനങ്ങൾ എന്നിവയിൽ ഫിൻലാൻഡ് മുന്നിട്ടു നിൽക്കുന്നു. 9. സ്പെയിൻ - യൂറോപ്പിലെ ഉയർന്ന കാര്യക്ഷമതയുള്ള ആരോഗ്യ പരിപാലന സംവിധാനം കൊണ്ട് ശ്രദ്ധേയം. റാങ്കിങ് നൽകുന്നതിന് കണക്കിലെടുക്കപ്പെട്ട ഘടകങ്ങൾ താഴെ കൊടുക്കുന്നു. *ഹെൽത്ത്‌ കെയർ ഇൻടെക്സ്: ആരോഗ്യ സംവിധാനങ്ങളുടെ ലഭ്യത, കാര്യക്ഷമത, ഗുണ നിലവാരം എന്നിവ കണക്കിലെടുക്കുന്നു. *യൂണിവേഴ്സൽ കവറേജ്: എല്ലാ പൗരന്മാർക്കും മികച്ച ചികിത്സ ലഭ്യമാക്കാനുള്ള കഴിവ്. *കാര്യക്ഷമത: ആരോഗ്യ മേഖല എങ്ങനെ പരിചരണം ലഭ്യമാക്കുന്നു, വിഭവങ്ങൾ എങ്ങനെ ഉപയോഗപ്പെടുത്തുന്നു എന്നത് സംബന്ധിച്ചു. *പരിണിത ഫലങ്ങൾ - ആയുർ ദൈർഖ്യം, മാതൃ ശിശു മരണ നിരക്ക്, [[കുടുംബാസൂത്രണം]] തുടങ്ങിയവ. == അവലംബം == <references/> # parks Textbook of Preventive and Social Medicine, 19th Ed 2009, , Bhaot, Jabalpur. ==പുറത്തേയ്ക്കുള്ള കണ്ണികൾ== * [http://www.who.int ലോകാരോഗ്യസംഘടന] * [http://www.nhs.uk യു.കെ. നാഷണൽ ഹെൽത്ത് സർവീസ്] * [http://www.hon.ch ഹെൽത്ത് ഓൺ ദി നെറ്റ് ഫൗണ്ടേഷൻ] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120723185457/http://www.hon.ch/ |date=2012-07-23 }} * [http://stats.oecd.org/Index.aspx?DataSetCode=HEALTH ഒ.ഇ.സി.ഡി. ഹെൽത്ത് സ്റ്റാറ്റിസ്റ്റിക്സ്] * [http://ucblibraries.colorado.edu/govpubs/us/health.htm ഹെൽത്ത് ആൻഡ് മെഡിക്കൽ ഇൻഫർമേഷൻ] ഫ്രം ദി യൂണിവേഴ്സിറ്റി ഓഫ് കൊളറാഡോ * [http://ec.europa.eu/health-eu/ ഹെൽത്ത്-ഇ.യു. പോർട്ടൽ], പബ്ലിക്ക് ഹെൽത്ത് പോർട്ടൽ ഓഫ് ദി യൂറോപ്യൻ യൂണിയൻ [[വർഗ്ഗം:ആരോഗ്യം]] [[വർഗ്ഗം:വ്യക്തിശുചിത്വം]] o7zdo4xzdq693496ffujkef4wqhlnf1 4546794 4546792 2025-07-08T16:04:03Z 80.46.141.217 /* ലോകത്തിലെ മികച്ച പൊതുജനാരോഗ്യ സംവിധാനം ഉള്ള രാജ്യങ്ങൾ */ 4546794 wikitext text/x-wiki [[രോഗം|രോഗങ്ങളില്ലാത്ത]] അവസ്ഥയെയാണ്‌ സാമാന്യേന '''ആരോഗ്യം''' എന്നതു കൊണ്ടുദ്ദേശിച്ചിരുന്നത്. ഇംഗ്ലീഷിൽ ഹെൽത്ത്‌ (health). എന്നാൽ 1948-ലെ ലോക ഹെൽത്ത് അസംബ്ലിയുടെ നിർവചനപ്രകാരം രോഗ, വൈകല്യരാഹിത്യമുള്ള അവസ്ഥ മാത്രമല്ല, സമ്പൂർണ്ണ ശാരീരിക, മാനസിക, സാമൂഹ്യ സുസ്ഥിതി (wellbeing) കൂടി ആണു ആരോഗ്യം. <ref name="WHO definition">[http://www.who.int/about/definition/en/print.html] Preamble to the Constitution of the World Health Organization as adopted by the International Health Conference, New York, 19-22 June, 1946; signed on 22 July 1947 by the representatives of 61 States (Official Records of the World Health Organization, no. 2, p. 100) and entered into force on 7 April 1948.</ref><ref name="WHO constitution">[http://www.who.int/governance/eb/who_constitution_en.pdf] Constitution of the World Health Organization- ''Basic Documents'', Forty-fifth edition, Supplement, October 2006.</ref>. ഈ നിർവചനമാണ്‌ ഇന്ന് പൊതുവേ സ്വീകാര്യമായുള്ളത്. ഈ നിർവചനത്തോട് ലോകാരോഗ്യസംഘടനയുടെ 1986ലെ ഒട്ടാവ ചാർട്ടർ ഫോർ ഹെൽത്ത് പ്രൊമോഷന്റെ നിർവചനം കൂടി കൂട്ടിവായിക്കാറുണ്ട്: ആരോഗ്യം സമ്പൂർണ്ണ ദൈനംദിന ജീവിതത്തിനുള്ള ഒരുപാധിയാണ്‌, നിലനില്പിനായി മാത്രമുള്ളതല്ല. ആരോഗ്യം എന്നത് ശാരീരികശേഷിയിലും സാമൂഹിക വ്യക്തിപരമായ ഉപാധികൾക്ക് ഊന്നൽ കൊടുത്തുകൊണ്ടുള്ള സാക്ഷാത്തായ ഒരു സംഗതിയുമാണ്. പ്രതികൂല ഘടകങ്ങളൊന്നുമില്ലാതിരിക്കുകയും ശരീരത്തിന്റെ സ്വാഭാവിക പ്രവർത്തനങ്ങൾ ശരിയായി നടക്കുകയും ചെയ്യുന്ന വ്യക്തിക്ക് ശാരീരിക, മാനസിക, സാമൂഹിക സുഖാവസ്ഥ അനുഭവപ്പെടുകയും ചെയ്യുന്നതിനേയാണ് ആരോഗ്യം എന്ന് പറയുന്നത്.<ref>{{Cite web|url=https://www.who.int/|title=World Health Organization (WHO)|website=https://www.who.int}}</ref> ==ആരോഗ്യത്തിന്റെ ഘടകങ്ങൾ== ജീവിതശൈലിയും ജനതികവും പരിസ്ഥിതിയുമാണ് ആരോഗ്യത്തിനു നിദാനമായ ഘടകങ്ങൾ. ഭൌതീക പരിതഃസ്ഥിതി, സാമൂഹ്യ പരിതഃസ്ഥിതി, ജൈവ പരിതഃസ്ഥിതി എന്ന് പരിതഃസ്ഥിതി ഘടകങ്ങളെ മൂന്നായി തിരിക്കാം. രോഗാവസ്ഥയ്ക്കുള്ള കാരണങ്ങൾ പലതാകാം. രോഗാണുക്കൾ, പരാദങ്ങൾ എന്നിവയുടെ ആക്രമണം , പോഷണക്കുറവ്, അതിപോഷണം, അമിതാഹാരം, മദ്യപാനം, പുകവലി പോലെയുള്ള ലഹരി ഉപയോഗം എന്നിവ കൂടാതെ ആഹാരത്തിൽ നിന്ന് ലഭിക്കുന്ന ചില ഘടകങ്ങൾ കൂടുതലായി ചയാപചയ പ്രക്രിയയിലൂടെ, അതിലുള്ള ക്രമക്കേട് മൂലമോ അളവ് കൂടുതലായതിനാലോ, വ്യയം ചെയ്യപ്പെടാതെയോ പുറംതള്ളപ്പെടാതെയോ ശരീരത്തിൽ അടിഞ്ഞുകൂടി രോഗാവസ്ഥ ഉണ്ടാകാം. കൂടാതെ അത്യാവശ്യമായ ചില ഘടകങ്ങൾ ലഭിക്കാതെ ശാരീരിക പ്രക്രിയകൾ താളം തെറ്റുന്നതു മൂലമുള്ള രോഗാവസ്ഥയാകാം. വ്യായാമക്കുറവുകൊണ്ടാകുന്ന മേൽപ്പറഞ്ഞതിലേതെങ്കിലും സ്ഥിതിവിശേഷമാകാം. അമിതാദ്ധ്വാനം, സുരക്ഷിതമല്ലാത്ത തൊഴിൽ, [[മാനസിക സമ്മർദം]] [[മാനസിക സമ്മർദം (സ്‌ട്രെസ്‌)|(സ്‌ട്രെസ്‌)]], ഉറക്കക്കുറവ്, മാനസിക പ്രശ്നങ്ങൾ, [[അമിതവണ്ണം]] എന്നിവ രോഗാവസ്ഥയായി മാറാം. മഹാമാരികൾ പൊട്ടിപുറപ്പെടുന്നത് സാമൂഹികമായ ആരോഗ്യത്തെ മൊത്തത്തിൽ ബാധിക്കുന്നു. ഉദാ: കോവിഡ് 19. ശരീര കോശങ്ങളുടെ അപകർഷവും (degeneration), പ്രായ വർദ്ധനയും (aging) രോഗ കാരണങ്ങളാണ്. കൂടാതെ പാരമ്പര്യ ഘടകങ്ങൾ. മേൽപ്പറഞ്ഞ ഏതെങ്കിലും അസന്തുലിതാവസ്ഥയ്ക്കുള്ള ശരീരത്തിന്റെ സ്വാഭാവിക പ്രതികരണമായുണ്ടാകുന്ന ചില ക്രമക്കേടുകളായാകാം പുറത്ത് കാണപ്പെടുന്നത്. അതോടൊപ്പം തെറ്റായ ജീവിതശൈലി കൂടിയാകുമ്പോൾ രോഗമുണ്ടാകാനുള്ള സാധ്യത വളരെയധികം വർധിക്കുന്നു. രോഗാവസ്ഥയ്ക്കുള്ള ചികിത്സ തെറ്റായതു മൂലം രോഗാവസ്ഥ സൃഷ്ടിക്കപ്പെടാം. മരുന്നുകളുടെ കുറവു് കൊണ്ടും ആധിക്യം കൊണ്ടും രോഗാവസ്ഥ ഉണ്ടാകാം. ജീവിക്കുന്ന സാഹചര്യം പൊതുവിൽ വ്യക്തികളുടെ ആരോഗ്യവും ജീവിതത്തിന്റെ ഗുണനിലവാരം (ക്വാളിറ്റി ഓഫ് ലൈഫ്) നിർണ്ണയിക്കുന്നതിലും പരമപ്രധാനമാണ്. വൈദ്യശാസ്ത്രത്തിന്റെ പ്രയോഗത്തിലൂടെ മാത്രമല്ല, ജീവിതരീതിയുടെ തിരഞ്ഞെടുപ്പിലൂടെയും മെച്ചപ്പെട്ട പരിസ്ഥിതിയുമാണ് ആരോഗ്യവും മൂല്യവും വർദ്ധിപ്പിക്കുന്നത് എന്നത് കൂടുതൽ സ്വീകാര്യമാവുകയാണ്. പരിസ്ഥിതിയുമായി ബന്ധപ്പെട്ടു മലിനീകരണവും, ശുദ്ധജലത്തിന്റെ അഭാവവും രോഗങ്ങൾ വർധിപ്പിച്ചേക്കാം. ചുരുക്കത്തിൽ ആരോഗ്യം നിർണ്ണയിക്കുന്ന പ്രധാന ഘടകങ്ങൾ സാമൂഹികവും സാമ്പത്തികവുമായ അന്തരീക്ഷം, ആരോഗ്യസേവനങ്ങളുടെ ലഭ്യത, വികസനം, ഭൗതികമായ ചുറ്റുപാട്, ആരോഗ്യകരമായ തൊഴിലിടങ്ങൾ, ജനങ്ങളുടെ ജീവിതശൈലി, ആരോഗ്യകരമായ ആഹാരം, [[ശുചിത്വം]], ലിംഗസമത്വം തുടങ്ങി ജെൻഡറുമായി ബന്ധപ്പെട്ട പ്രശ്നങ്ങൾ, സ്ത്രീകളുടെയും ലിംഗ ലൈംഗിക ന്യൂനപക്ഷങ്ങളുടെയും പ്രശ്നങ്ങൾ, ആരോഗ്യകരമായ [[ലൈംഗികബന്ധം]], മെച്ചപ്പെട്ട മാനസികാവസ്ഥ, മലിനീകരണത്തിന്റെ തോത് തുടങ്ങിയവ ആണെന്നാണ് ലോകാരോഗ്യ സംഘടനയുടെ നിലപാട്. <ref name="The determinants of health">World Health Organization. [http://www.who.int/hia/evidence/doh/en/ ''The determinants of health.''] Geneva. Accessed 12 May 2011.</ref> {{health-stub}} ==ചികിത്സയും ആരോഗ്യവും== രോഗങ്ങൾ വന്നാൽ ശാസ്ത്രീയമായ ചികിത്സ തേടുക എന്നത് ഏറ്റവും പ്രധാനമാണ്. മികച്ച ആശുപത്രികൾ, ആരോഗ്യ കേന്ദ്രങ്ങൾ, ആരോഗ്യ ബോധവൽക്കരണ വിദ്യാഭ്യാസം എന്നിവയുടെ ലഭ്യത പ്രധാനമാണ്. ഗുരുതരമായ രോഗങ്ങളുടെ ചികിത്സയ്ക്ക് സൂപ്പർ സ്പെഷ്യാലിറ്റി നിലവാരത്തിലുള്ള ആശുപത്രികൾ അത്യാവശ്യമാണ്. ഇന്ത്യയിൽ മെഡിക്കൽ കോളേജുകൾ, ജില്ലാ ആശുപത്രികൾ, ജനറൽ ആശുപത്രികൾ, കോർപ്പറേറ്റ് സ്വകാര്യ ആശുപത്രികൾ തുടങ്ങിയവ ഇത്തരത്തിൽ സൂപ്പർ സ്പെഷ്യാലിറ്റി സേവനങ്ങൾ നൽകി വരുന്നു. ഗ്രാമീണ മേഖലയിൽ ആരോഗ്യ കേന്ദ്രങ്ങൾ, കുടുംബാരോഗ്യ കേന്ദ്രങ്ങൾ, ചെറിയ സ്വകാര്യ ആശുപത്രികൾ, ക്ലിനിക്കുകൾ തുടങ്ങിയവ മികച്ച സേവനം നൽകി വരുന്നു. ==ആരോഗ്യവും സാമ്പത്തികവും== പൊതുവേ സാമ്പത്തികമായി പിന്നോക്കം നിൽക്കുന്ന സമൂഹങ്ങളിൽ ആരോഗ്യ സൂചികകളും വളരെ പിന്നിലായിരിക്കും. ഇത് ദരിദ്ര രാജ്യങ്ങളിൽ കാണാവുന്നതാണ്. ദരിദ്ര സമൂഹങ്ങളിൽ ചികിത്സ ചിലവുകൾ ഒരു വലിയ പ്രശ്നം തന്നെയാണ്. പലരും ചികിത്സ ചിലവുകൾ മൂലം കട ബാധ്യതയിൽ ആകുന്നു. [[അമേരിക്കൻ ഐക്യനാടുകൾ|അമേരിക്കൻ ഐക്യനാടുകളിൽ]] 2023 ലെ കണക്കുകൾ പ്രകാരം ജിഡിപിയുടെ 17.6% തുക ആരോഗ്യ മേഖലയ്ക്ക് വേണ്ടി നീക്കിവച്ചിരുന്നു. അതായത് 4.9 ട്രില്യൺ ഡോളർ അഥവാ ഒരു വ്യക്തിക്ക്‌ വേണ്ടി 14,570 ഡോളർ ചിലവഴിച്ചു എന്ന്‌ സെന്റർസ് ഫോർ മെഡികെയർ ആൻഡ്‌ മെഡികായ്ഡ് സെർവിസിസ്‌ വ്യക്തമാക്കുന്നു. ആരോഗ്യ പരിരക്ഷാ ചിലവുകൾ വർധിച്ചു വരുമ്പോഴും അമേരിക്കൻ ഐക്യനാടുകൾ അവരുടെ ജിഡിപിയുടെ നല്ലൊരു ശതമാനം ആരോഗ്യ മേഖലയ്ക്ക് നൽകുന്നതായി കാണാൻ സാധിക്കും, പ്രത്യേകിച്ച് മറ്റ് വികസിത രാജ്യങ്ങളുമായി താരതമ്യപ്പെടുത്തുമ്പോൾ. ആരോഗ്യ രംഗത്തെ ഗവേഷണത്തിനും അവർ സാമ്പത്തികം ചിലവഴിക്കുന്നു. എന്നാൽ [[യുകെ]] അവരുടെ ജിഡിപിയുടെ 11.1% 2024ഇൽ ആരോഗ്യ മേഖലയ്ക്ക് വേണ്ടി ചിലവഴിച്ചതായി കാണാൻ സാധിക്കും. ഇന്ത്യയിൽ കേന്ദ്ര സംസ്ഥാന സർക്കാരുകൾ ജിഡിപിയുടെ 2.1 ശതമാനം തുക 2023 സാമ്പത്തിക വർഷത്തിൽ ആരോഗ്യ മേഖലയ്ക്ക് വേണ്ടി ചിലവഴിച്ചതായി കാണാൻ സാധിക്കും. ഇത് 2022, 2021 സാമ്പത്തിക വർഷങ്ങളിൽ യഥാക്രമം 2.2%, 1.6% എന്നിങ്ങനെ ആയിരുന്നു. വർഷം തോറും വർദ്ധനവ് ഉണ്ടാകുന്നുണ്ടെങ്കിലും മറ്റ് രാജ്യങ്ങളുമായി താരതമ്യപ്പെടുത്തുമ്പോൾ ഇന്ത്യയുടെ ആരോഗ്യ മേഖലയ്ക്ക് വേണ്ടിയുള്ള ജിഡിപിയുടെ കണക്കുകൾ തീരെ കുറവ് തന്നെയാണ് എന്നതാണ് വസ്തുത. ഇന്ത്യയിലെ ആരോഗ്യ മേഖലയുടെ വികസനത്തിന്‌ കൂടുതൽ ധനസഹായം ആവശ്യമാണ് എന്നത് യഥാർഥ്യമാണ്. [[ഹെൽത്ത്‌ ഇൻഷുറൻസ്]] അപ്രതീക്ഷിതമായ ചികിത്സ ചിലവുകൾ ഗണ്യമായി കുറക്കുന്നതിൽ ഏറെ സഹായിക്കുന്നു. ഇന്ത്യയിലും മികച്ച ഹെൽത്ത്‌ ഇൻഷുറൻസ് സേവന ദാതാക്കളെ കാണാം. ചില രാജ്യങ്ങളിൽ ഹെൽത്ത്‌ ഇൻഷുറൻസ് നിർബന്ധമാണ്. അതുപോലെ പല വികസിത വിദേശ രാജ്യങ്ങളിലും സോഷ്യൽ സെക്യൂരിറ്റി സംവിധാനം അഥവാ സോഷ്യൽ ഇൻഷുറൻസ് മുഖേന സാധാരണക്കാർക്ക് ഉയർന്ന നിലവാരത്തിലുള്ളതും എന്നാൽ സൗജന്യവുമായ ചികിത്സ ലഭ്യമാക്കിയിട്ടുണ്ട്. പല ആശുപത്രികളിലും രോഗികൾക്ക് മൂന്ന് നേരത്തെ ഭക്ഷണവും നൽകാറുണ്ട്. അവിടങ്ങളിൽ സ്വകാര്യ മേഖലയിലെ ജോലിക്കാരും നിശ്ചിത തുക സോഷ്യൽ ഇൻഷുറൻസ് അല്ലെങ്കിൽ ഹെൽത്ത്‌ ഇൻഷുറൻസ് സംവിധാനത്തിലേക്ക് അടക്കേണ്ടതുണ്ട്. ഇങ്ങനെ പിരിച്ചെടുക്കുന്ന തുക ആശുപത്രികളുടെ വികസനത്തിനും ഗവേഷണത്തിനും ഉപയോഗപ്പെടുത്തുന്നു. ദരിദ്രർക്ക് മാത്രമാണ് അവിടെ സർക്കാർ പൂർണമായും സൗജന്യ ചികിത്സ ലഭ്യമാക്കുന്നുള്ളു. ==ജീവിതശൈലി രോഗങ്ങൾ== [[കാൻസർ]], [[പ്രമേഹം]], [[ഹൃദ്രോഗം]], ധമനീ രോഗങ്ങൾ, [[രക്താതിമർദ്ദം]], [[പക്ഷാഘാതം]], COPD, വൃക്കരോഗം, കരൾ രോഗങ്ങൾ, പിസിഒഎസ്, [[കൊളസ്ട്രോൾ|അമിത കൊളെസ്ട്രോൾ]], [[അമിതവണ്ണം]], വയറിനു ചുറ്റും അമിതമായി കൊഴുപ്പ് അടിയുന്ന അവസ്ഥ അഥവാ കുടവയർ, [[വന്ധ്യത]], [[ഉദ്ധാരണക്കുറവ്]] എന്നിവ ജീവിതശൈലി മൂലമുണ്ടാകുന്ന രോഗങ്ങളുടെ കൂട്ടത്തിൽ എടുത്തു പറയേണ്ടതാണ്. ആരോഗ്യകരമായ ജീവിതശൈലി കൊണ്ട് മേൽപ്പറഞ്ഞ രോഗങ്ങളെ നല്ലൊരു പരിധിവരെ തടയാനും, ആരോഗ്യം നിലനിർത്താനും സാധിക്കും. ഭക്ഷണം, [[ശാരീരിക വ്യായാമം]], ഉറക്കം, [[മാനസിക സമ്മർദ്ദം]] എന്നിവ ഒരു വ്യക്തിയുടെ ആരോഗ്യത്തിൽ അതിപ്രധാന പങ്ക് വഹിക്കുന്നുണ്ട്. ==ആരോഗ്യവും ജീവിതശൈലിയും== *പോഷകാഹാരം- പോഷക സമൃദ്ധമായ ഭക്ഷണം കഴിക്കേണ്ടത് ആരോഗ്യവും ചുറുചുറുക്കും നിലനിർത്താൻ ഏറ്റവും അത്യാവശ്യമാണ്. ലോകാരോഗ്യ സംഘടനയുടെ അഭിപ്രായ പ്രകാരം അതിനായി ദിവസേന 5 കപ്പ് പഴങ്ങളും പച്ചക്കറികളും, പരിപ്പുവർഗങ്ങൾ, കടൽ മത്സ്യം, മുട്ട, കൊഴുപ്പ് കുറഞ്ഞ മാംസം എന്നിവ ശരിയായ അളവിൽ ആഹാരത്തിൽ ഉൾപ്പെടുത്തേണ്ടതുണ്ട്. ഇതുവഴി വിറ്റാമിനുകൾ, ധാതുക്കൾ, പ്രോടീൻ, ഒമേഗ 3 ഫാറ്റി ആസിഡ്, നാരുകൾ എന്നിവ ശരീരത്തിന് ആവശ്യത്തിന് ലഭ്യമാകുന്നു. *അനാരോഗ്യകരമായ ആഹാരം-എണ്ണയിൽ വറുത്തതും പൊരിച്ചതും അമിതമായി മൊരിഞ്ഞതുമായ ആഹാരങ്ങൾ, അമിതമായി മധുരം, ഉപ്പ്, കൊഴുപ്പ്, അന്നജം, കൊഴുപ്പ് കൂടിയ മാംസം, പലഹാരങ്ങൾ എന്നിവ അമിതമായി ഉപയോഗിക്കുന്നത് നിയന്ത്രിക്കേണ്ടതാണ്. *[[വ്യായാമം]]-വ്യായാമക്കുറവാണ് മറ്റൊരു പ്രധാന പ്രശ്നം. മുതിർന്നവർ നിത്യേന കുറഞ്ഞത് 30 മിനുട്ട് വീതവും കുട്ടികൾ ഒരു മണിക്കൂറും ശാരീരികാധ്വാനം നൽകുന്ന [[വ്യായാമം]] ചെയ്യേണ്ടതുണ്ട്. ജിംനേഷ്യ പരിശീലനം, കളികൾ, നൃത്തം, ആയോധനകലകൾ തുടങ്ങിയ ഉദാഹരണം. ഇത് ശാരീരികക്ഷമത മാത്രമല്ല കാൻസർ, പ്രമേഹം, ഹൃദ്രോഗം, അമിതഭാരം, [[വന്ധ്യത]], [[ഉദ്ധാരണശേഷിക്കുറവ്]] തുടങ്ങിയ ഗുരുതര ജീവിതശൈലി രോഗങ്ങളെ അകറ്റാനും മാനസികമായ ആരോഗ്യവും ലൈംഗികാരോഗ്യവും മെച്ചപ്പെടുത്താനും സഹായിക്കുന്നു എന്ന് പഠനങ്ങൾ പറയുന്നു. *അമിതവണ്ണം- ശരീരത്തിന്റെ [[അമിതവണ്ണം]], വയറിന് ചുറ്റും അടിയുന്ന കൊഴുപ്പ് അഥവാ കുടവയർ എന്നിവ നിയന്ത്രിക്കേണ്ടതും അത്യാവശ്യമാണ്. ഇവ ഗുരുതരമായ ആരോഗ്യ പ്രശ്നങ്ങളിലേക്ക് നയിക്കുന്ന ഒരു ഘടകമാണ്. *പുകവലി, മദ്യപാനം- ലഹരിയുടെ ഉപയോഗമാണ് ആരോഗ്യത്തെ ഏറ്റവും ദോഷകരമായി ബാധിക്കുന്ന മറ്റൊരു ഘടകം. അതിമദ്യാസക്തി, [[പുകവലി]] തുടങ്ങിയവ രോഗസാധ്യത വളരെയധികം വർധിപ്പിക്കുന്നു. പുലയിലയിൽ അടങ്ങിയിരിക്കുന്ന രാസവസ്തുക്കൾ ശരീരത്തിലെ എല്ലാ അവയവങ്ങളെയും ബാധിക്കുന്നു. *മാനസിക സമ്മർദ്ദം- അമിതമായ [[മാനസിക സമ്മർദം]] മറ്റൊരു ഘടകമാണ്. വീട്ടിലും തൊഴിലിടത്തിലും ഉണ്ടാകുന്ന മാനസിക സമ്മർദം കുറയ്ക്കാൻ ഉതകുന്ന ജീവിതരീതി സ്വീകരിക്കുക. ഉല്ലാസവേളകൾ കണ്ടെത്തുക. അതിനായി വിനോദ യാത്രകൾ, സംഗീതം, നൃത്തം, സിനിമകൾ, ആഘോഷങ്ങൾ മുതലായവ ആസ്വദിക്കാം. *മറ്റ് കാരണങ്ങൾ- അപകടങ്ങൾ, അതിക്രമങ്ങൾ, [[ബലാത്സംഗം]], സുരക്ഷിതമല്ലാത്ത ലൈംഗികബന്ധം എന്നിവ കൊണ്ടുമാകാം രോഗാവസ്ഥ.<ref>{{Cite web|url=https://www.who.int/europe/news-room/fact-sheets/item/a-healthy-lifestyle---who-recommendations|title=A healthy lifestyle - WHO recommendations|website=https://www.who.int}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://www.mayoclinic.org/healthy-lifestyle|title=Healthy Lifestyle - Mayo Clinic|website=https://www.mayoclinic.org ›}}</ref> ==മാനസിക ആരോഗ്യം== മാനസിക ആരോഗ്യം മറ്റൊരു പ്രധാന ഘടകമാണ്. ഉദാഹരണത്തിന് [[വിഷാദരോഗം]], [[ഉത്കണ്ഠ വൈകല്യം]], [[വ്യക്തിത്വം|വ്യക്തിത്വ വൈകല്യങ്ങൾ]] പോലെയുള്ള മാനസികരോഗങ്ങൾ, [[ആത്മഹത്യ|ആത്മഹത്യ പ്രവണത]], [[മാനസിക സമ്മർദം]] (സ്‌ട്രെസ്‌) പോലെയുള്ള പ്രശ്നങ്ങൾ സമൂഹത്തെ ഗുരുതരമായി ബാധിക്കുന്നു. മാനസിക ആരോഗ്യവുമായി ബന്ധപ്പെട്ട ലൈംഗിക പ്രശ്നങ്ങളും ഇവിടെ കണക്കിലെടുക്കുന്നു. ഉദാഹരണത്തിന് സ്ത്രീകളിൽ കാണപ്പെടുന്ന [[യോനീസങ്കോചം]] (വാജിനിസ്മസ്), പുരുഷന്മാരിലെ [[ഉദ്ധാരണക്കുറവ്]] തുടങ്ങിയവ. <ref>{{Cite web|url=https://www.who.int/health-topics/mental-health|title=Mental health - World Health Organization (WHO)|website=https://www.who.int}}</ref> ==ലൈംഗികവും പ്രത്യുത്പാദനപരവുമായ ആരോഗ്യം== [[ലൈംഗികവും പ്രത്യുൽപാദനപരവുമായ ആരോഗ്യം]] ഏറെ പ്രധാനമാണ്. സുരക്ഷിതമല്ലാത്ത [[ലൈംഗികബന്ധം]] മൂലം [[ലൈംഗികബന്ധത്തിലൂടെ പകരുന്ന രോഗങ്ങൾ]] എച്ച്ഐവി അഥവാ [[എയ്‌ഡ്‌സ്‌]] തുടങ്ങിയ രോഗാണുബാധകളും, ഗർഭധാരണവും [[പ്രസവം|പ്രസവവുമായി]] ബന്ധപ്പെട്ട സങ്കീർണ്ണതകൾ കാരണം അമ്മയുടെയും കുഞ്ഞിന്റെയും ആരോഗ്യവും താറുമാറായേക്കാം. [[വന്ധ്യത]], [[കുടുംബാസൂത്രണം]], [[ഗർഭനിരോധന രീതികൾ|ഗർഭനിരോധന മാർഗങ്ങളുടെ]] ലഭ്യത, ഉപയോഗം, ആളുകൾക്ക് ഇതേപറ്റിയുള്ള അവബോധം, [[ലൈംഗിക വിദ്യാഭ്യാസം|ശാസ്ത്രീയ ലൈംഗികാരോഗ്യ വിദ്യാഭ്യാസം]] തുടങ്ങിയവ [[ലൈംഗികവും പ്രത്യുൽപാദനപരവുമായ ആരോഗ്യം|ലൈംഗികവും പ്രത്യുൽപാദനപരവുമായ ആരോഗ്യവുമായി]] ബന്ധപെട്ടു കിടക്കുന്നു. ഇത്തരം പ്രശ്നങ്ങളും വ്യക്തിയെയും സമൂഹത്തെയും പ്രതികൂലമായി ബാധിക്കാറുണ്ട്. പുരുഷന്മാരിൽ കാണപ്പെടുന്ന [[ഉദ്ധാരണശേഷിക്കുറവ്]], സ്ത്രീകളിൽ [[യോനീസങ്കോചം]] [[വജൈനിസ്മസ്|(വജൈനിസ്മസ്)]], [[യോനീ വരൾച്ച]], [[വേദനാജനകമായ ലൈംഗികബന്ധം]], [[സ്ത്രീ ലൈംഗിക ഉത്തേജന വൈകല്യം]] തുടങ്ങിയവ ഉദാഹരണം. ജെൻഡറുമായി ബന്ധപ്പെട്ട അസമത്വങ്ങളും ആരോഗ്യത്തെ ബാധിച്ചേക്കാം. ട്രാൻസ്ജെൻഡറുകൾ, മറ്റ് [[ലൈംഗികന്യൂനപക്ഷം|ലൈംഗികന്യൂനപക്ഷങ്ങൾ]] എന്നിവർക്ക് ഉണ്ടാകാവുന്ന പ്രശ്നങ്ങൾ എന്നിവയൊക്കെ രോഗഹേതുവാകാം. ശാസ്ത്രീയമായ ലൈംഗികാരോഗ്യ വിദ്യാഭ്യാസത്തിന്റെ അഭാവം ഏറെ അപകടകരമാണ്. ഇത്തരം സാഹചര്യത്തിൽ ആളുകളിൽ ലൈംഗിക ബന്ധത്തിലൂടെ പകരുന്ന രോഗങ്ങളെയും, ഗർഭ നിരോധന മാർഗങ്ങളെയും, സുരക്ഷിതവും തൃപ്തികരവുമായ ലൈംഗികതയെ സംബന്ധിച്ച അറിവ് ഇല്ലാതിരിക്കുകയും, ഇക്കാരണത്താൽ ആഗ്രഹിക്കാത്ത ഗർഭധാരണവും, [[എയ്‌ഡ്‌സ്‌]] ഉൾപ്പെടെയുള്ള രോഗങ്ങൾ പകരുവാനും സാധ്യതയുണ്ട്. ശാസ്ത്രീയമായ [[ലൈംഗിക വിദ്യാഭ്യാസം]] നൽകാൻ ആരോഗ്യ പ്രവർത്തകരും അധ്യാപകരും മുന്നോട്ട് വരേണ്ടതുണ്ട്. മാത്രമല്ല, ലൈംഗിക ബന്ധത്തിന് ആവശ്യമായ സമ്മതത്തെ പറ്റിയും (consent) പീഡന ശ്രമങ്ങളെ തിരിച്ചറിയേണ്ടതിനെ പറ്റിയും ഇത്തരം വിദ്യാഭ്യാസത്തിലൂടെ ബോധവൽക്കരണം നൽകേണ്ടതുണ്ട്. ഇത് പീഡന ശ്രമങ്ങളെ ചെറുക്കാൻ ആവശ്യമാണ്.<ref>{{Cite web|url=https://www.msichoices.org/latest/what-is-sexual-and-reproductive-health/#:~:text=The%20term%20'sexual%20and%20reproductive,transmitted%20infections%20or%20unintended%20pregnancy.|title=What is sexual and reproductive health?|website=https://www.msichoices.org}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://www.fsrh.org/|title=FSRH Home {{!}} FSRH|website=https://www.fsrh.org}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://www.who.int/health-topics/sexual-and-reproductive-health-and-rights|title=Sexual and reproductive health and rights|website=https://www.who.int › Health topics}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/erectile-dysfunction/symptoms-causes/syc-20355776|title=Erectile dysfunction - Symptoms and causes|website=https://www.mayoclinic.org}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/female-sexual-dysfunction/symptoms-causes/syc-20372549|title=Female sexual dysfunction - Symptoms and causes|website=https://www.mayoclinic.org}}</ref> ==വിവിധ കാൻസർ രോഗങ്ങളുടെ ലക്ഷണങ്ങൾ== മിക്ക അർബുദങ്ങളും തുടക്കത്തിൽത്തന്നെ കണ്ടുപിടിക്കാവുന്നവയാണ്. കാൻസർ അതിന്റെ ആരംഭദശയിൽ തന്നെ കണ്ടുപിടിക്കുകയും, കാര്യക്ഷമമായവിധം ചികിത്സിക്കുകയും ചെയ്താൽ ഒരളവുവരെ മാറ്റാമെന്ന് ആധുനിക വൈദ്യശാസ്ത്രം തെളിയിക്കുന്നു. അർബുദത്തിന്റെ ആരംഭദശയിലുള്ള കണ്ടുപിടിത്തമാണ് കാര്യക്ഷമമായ ചികിത്സയുടെ അവിഭാജ്യഘടകം എന്ന് ഇതിൽനിന്ന് വ്യക്തമാകും. അർബുദത്തെപ്പറ്റി പൊതുജനങ്ങളെ ബോധവാന്മാരാക്കുക എന്നുള്ളതാണ് ഈ പദ്ധതിയിൽ ആദ്യമായി ചെയ്യേണ്ടത്. ഇതിന് അർബുദത്തിന്റെ ആരംഭദശയിലുള്ള അപകടസൂചനയെപ്പറ്റി അവരെ മനസ്സിലാക്കിക്കണം. ഈ സൂചനകൾ താഴെ പറയുന്നവയാണ്: കരിയാൻ താമസിക്കുന്ന വ്രണം ദേഹത്ത് എവിടെയെങ്കിലും, പ്രത്യേകിച്ച് സ്തനങ്ങളിൽ, ഉണ്ടാകുന്ന മുഴയോ, കല്ലിപ്പോ സാധാരണയിൽ കവിഞ്ഞ രക്തസ്രാവം, പഴുപ്പു പോക്ക് മുതലായവ പെട്ടെന്നു വളരുന്ന കറുത്ത മറുകുകൾ വിശപ്പില്ലായ്മ, വിഴുങ്ങുന്നതിനു തടസ്സം മുതലായവ ഒച്ചയടപ്പും വിട്ടുമാറാത്ത ചുമയും വിരേചനയിലുണ്ടാകുന്ന തകരാറുകൾ അമിതമായ ആർത്തവ രക്‌തസ്രാവം, ലൈംഗിക ബന്ധത്തിന് ശേഷമുള്ള അമിത രക്തസ്രാവം, [[വേദനാജനകമായ ലൈംഗികബന്ധം]] തുടങ്ങിയവ. ===സ്തനാർബുദം (ബ്രെസ്റ്റ് കാൻസർ)=== സ്ത്രീകളിൽ സ്തനങ്ങളിൽ, ഉണ്ടാകുന്ന മുഴയോ, കല്ലിപ്പോ, നിറം മാറ്റമോ സ്തനാർബുദത്തിന്റെ ലക്ഷണമാകാം. സ്വയം സ്തന പരിശോധന നടത്തുന്നത് വഴി ഇവ നേരത്തെ കണ്ടെത്താവുന്നതാണ്. ===ഗർഭാശയ കാൻസർ=== സ്ത്രീകളിൽ ആർത്തവ സമയത്ത് അമിതമായ രക്തസ്രാവം ഉണ്ടാവുക ആണെങ്കിലോ അല്ലെങ്കിൽ മാസമുറ സമയത്ത് അല്ലാതെ രക്തസ്രാവം ഉണ്ടാകുമെങ്കിലോ അത് ഗർഭാശയ കാൻസർ ആകാം. ഇത്തരം പ്രശ്നം ഉണ്ടെങ്കിൽ ഒരു ഗൈനക്കോളജിസ്റ്റിനെ കണ്ടു ഉടനെ പരിശോധന നടത്തേണ്ടതാണ്. ആർത്തവവുമായി ബന്ധപെട്ടു സ്ത്രീകൾക്ക് ഇതെപ്പറ്റിയുള്ള ബോധവൽക്കരണം അത്യാവശ്യമാണ്. ===ഗർഭാശയമുഖ കാൻസർ=== സ്ത്രീകളിൽ ലൈംഗിക ബന്ധത്തിന് ശേഷമുള്ള രക്തസ്രാവം, വേദനാജനകമായ ലൈംഗികബന്ധം എന്നിവ ഗർഭാശയമുഖ കാൻസർ ലക്ഷണമാകാം. ഇത്തരം പ്രശ്നം ഉണ്ടെങ്കിൽ ഒരു ഗൈനക്കോളജിസ്റ്റിനെ കണ്ടു ഉടനെ പരിശോധന നടത്തേണ്ടതാണ്. ഇതിനെതിരെ ഫലപ്രദമായ HPV പ്രതിരോധ വാക്സിൻ ലഭ്യമാണ്. ===രക്‌താർബുദം (ബ്ലഡ്‌ കാൻസർ)=== ഇടയ്ക്കിടെ ഉണ്ടാകുന്ന പനിയാണ് പ്രധാന ലക്ഷണം, പ്രത്യേകിച്ച് അധികം ഊഷ്മാവില്ലാത്ത പനി ബ്ലഡ്‌ കാൻസർ ലക്ഷണമാകാം. ===കുടലിലെ അർബുദം=== മലത്തിലുണ്ടാകുന്ന രക്തമാണ് പ്രധാന ലക്ഷണം. പൈൽസ്, മലബന്ധം പോലെയുള്ള രോഗങ്ങൾ കൊണ്ടും ഈ ലക്ഷണം ഉണ്ടാകാം. എന്നിരുന്നാലും ഇടയ്ക്കിടെ മലത്തിൽ രക്തം കാണുന്നത് കുടൽ അർബുദ ലക്ഷണമാകാം. ഇടയ്ക്കിടെ ഉണ്ടാകുന്ന മലബന്ധവും വയറിളക്കവും ഇത്തരം കാൻസർ ലക്ഷണമാകാം. ===ശ്വാസകോശ അർബുദം=== നാല് ആഴ്ചയിൽ കൂടുതൽ നീണ്ടുനിൽക്കുന്ന ചുമ, ശരീരഭാരം കുറയുക, ഇടയ്ക്കിടെയുള്ള പനി എന്നിവ ശ്വാസകോശ കാൻസർ ലക്ഷണമാകാം. പുകവലി ഇത് ഉണ്ടാകാൻ ഒരു പ്രധാന കാരണമാണ്. ===തലച്ചോറിലെ കാൻസർ (ബ്രെയിൻ ട്യൂമർ)=== കാഴ്ചക്കുറവ്, തലവേദന, ഓർമ്മക്കുറവ് എന്നിവയാണ് ബ്രെയിൻ ട്യൂമർ ലക്ഷണം. ===വായിലെ കാൻസർ=== വായിലെ ഉണങ്ങാത്ത വേദനയില്ലാത്ത മുറിവുകൾ, വായിലുണ്ടാകുന്ന മുഴകൾ, ഭക്ഷണം കഴിക്കാനുള്ള ബുദ്ധിമുട്ട് തുടങ്ങിയവ വായിലെ കാൻസർ ലക്ഷണമാകാം. പുകയില ഉപയോഗം ഒരു പ്രധാന കാരണമാണ്. ===വയറ്റിലെ കാൻസർ=== സ്ഥിരമായി ഭക്ഷണം കഴിച്ചാൽ ദഹിക്കാൻ ബുദ്ധിമുട്ട് അനുഭവപ്പെടുകയും വയറെരിയുകയും ചെയ്യുക, രക്തം ഛർദിക്കുക തുടങ്ങിയവയാണ് ലക്ഷണങ്ങൾ. വറുത്തതും പൊരിച്ചതും മൊരിഞ്ഞതും ഉൾപ്പടെയുള്ള അനാരോഗ്യകരമായ ഭക്ഷണം, ചുവന്ന മാംസത്തിന്റെ അമിത ഉപയോഗം, പഴങ്ങൾ പച്ചക്കറികൾ എന്നിവയുടെ കുറഞ്ഞ ഉപയോഗം എന്നിവ ഇത്തരം കാൻസർ ഉണ്ടാകാൻ പ്രധാന കാരണങ്ങളാണ്. ===തൊലിപ്പുറത്തെ കാൻസർ=== മറുകുകൾ പെട്ടന്ന് വലിപ്പം വയ്ക്കുക, ചർമത്തിൽ ഉണ്ടാകുന്ന നിറവ്യത്യാസം തുടങ്ങിയവയാണ് പ്രധാന ലക്ഷണങ്ങൾ. ==ഭക്ഷണവും ആരോഗ്യവും== നിത്യവും പോഷകസമൃദ്ധമായ ആഹാരം കഴിക്കേണ്ടത് ആരോഗ്യത്തിന് അത്യാവശ്യമാണ്. അതിനായി [[പഴങ്ങൾ]], [[പച്ചക്കറികൾ]], ഇലക്കറികൾ, പയർ, പരിപ്പുവർഗങ്ങൾ, [[മുട്ട]], [[മത്സ്യം]], കൊഴുപ്പ് കുറഞ്ഞ മാംസം, [[യോഗർട്ട്]], [[ഓട്സ്]], [[കൂൺ]], കൊഴുപ്പ് കുറഞ്ഞ പാൽ മുതലായ പോഷക സമൃദ്ധമായ ആഹാരം ഏറെ ഗുണകരമാണ്. ഇതുവഴി പ്രോട്ടീൻ അഥവാ മാംസ്യം, വിറ്റാമിനുകൾ, ധാതുക്കൾ, ഒമേഗാ 3 ഫാറ്റി ആസിഡ് എന്നിവ ശരീരത്തിന് ലഭിക്കുന്നു. ഇത് രോഗ പ്രതിരോധ ശേഷി വർധിപ്പിക്കാൻ ഗുണകരമാണ്. മാത്രമല്ല, അമിതമായ അളവിൽ ഉപ്പ്, മധുരം, എണ്ണ, കൊഴുപ്പ്, അന്നജം എന്നിവ അടങ്ങിയ അനാരോഗ്യകരമായ ആഹാരം കുറയ്ക്കുകയും വേണം. അതിനായി ചോറ്, ചപ്പാത്തി, ബിരിയാണി, വറുത്തതും പൊരിച്ചതും, എണ്ണ പലഹാരങ്ങൾ, മധുര പലഹാരങ്ങൾ, പഞ്ചസാര, കൊഴുപ്പേറിയ ചുവന്ന മാംസം, പായസം, അച്ചാറ്, കൊഴുപ്പ് കൂടിയ പാൽ എന്നിവ കുറച്ചു മാത്രം ഉപയോഗിക്കുന്നതാണ് അഭികാമ്യം. ഇവയുടെ അമിതമായ ഉപയോഗം മാരക ജീവിതശൈലി രോഗങ്ങൾ, അമിതവണ്ണം, ഹോർമോൺ തകരാറുകൾ, കുടവയർ, ലൈംഗിക പ്രശ്നങ്ങൾ എന്നിവയിലേക്ക് നയിക്കുന്നു. അതോടൊപ്പം വ്യായാമക്കുറവ്, അതിമദ്യാസക്തി, [[പുകവലി]] തുടങ്ങിയ ലഹരി ഉപയോഗം കൂടെ ഉണ്ടെങ്കിൽ ആരോഗ്യം താറുമാറാകാനുള്ള സാധ്യത വർധിക്കുന്നു. ഇടനേരങ്ങളിൽ പലഹാരങ്ങൾക്ക് പകരം പഴങ്ങൾ, നട്സ് എന്നിവ ഉപയോഗിക്കാം. വറുത്തതും പൊരിച്ചതും കുറച്ചു കറി വച്ച മത്സ്യം, കറി വച്ച കൊഴുപ്പ് കുറഞ്ഞ ഇറച്ചി, പുഴുങ്ങിയ മുട്ട, പച്ചക്കറി സാലഡ്, പച്ചക്കറി വിഭവങ്ങൾ തുടങ്ങിയ സമീകൃത ആഹാരം കഴിക്കുന്നത് ഗുണകരമാണ്. അമിതാഹാരം ഒഴിവാക്കുകയും വേണം. വെള്ള ചോറിന്റെയും ബിരിയാണിയുടേയും ചപ്പാത്തി മുതലായവയെയും അളവ് കുറയ്ക്കേണ്ടതും ഏറ്റവും അത്യാവശ്യമാണ്. അരി, പഞ്ചസാര എന്നിവ കൊണ്ടുള്ള പായസത്തേക്കാൾ [[പയർ]], [[കടല]], [[എള്ള്]], [[ശർക്കര]] തുടങ്ങി പോഷക സമ്പുഷ്ടമായ വസ്തുക്കൾ കൊണ്ടുള്ള പായസം മിതമായി ഉപയോഗിക്കുന്നതാണ് കൂടുതൽ മെച്ചം. ദിവസേന ആവശ്യത്തിന് വെള്ളം കുടിക്കേണ്ടതും അനിവാര്യമാണ്. പ്രഭാത ഭക്ഷണം ഒഴിവാക്കുന്നതും രാത്രി വൈകി ഭക്ഷണം കഴിക്കുന്നതും ആരോഗ്യത്തിന് നല്ലതല്ല. പ്രഭാത ഭക്ഷണം അഥവാ ബ്രേക്ക്‌ ഫാസ്റ്റ് പോഷക സമൃദ്ധമായത് തന്നെ ആയിരിക്കാനും ശ്രദ്ധിക്കേണ്ടതുണ്ട്. രാത്രി ലഘുവായ ഭക്ഷണം കഴിക്കാവുന്നതാണ്. ==വ്യായാമവും ആരോഗ്യവും== ശാരീരികക്ഷമതയും ആരോഗ്യവും ചിലപ്പോൾ ശരീര സൗന്ദര്യവും വച്ചുപുലർത്താനായി ചെയ്യുന്ന കായികാഭ്യാസങ്ങളാണ് [[വ്യായാമം]]. ആംഗലേയത്തിൽ എക്സ്സെർസൈസ് (Exercise). മുതിർന്നവർ ദിവസേന കുറഞ്ഞത് മുപ്പത് മിനുട്ട് നേരവും കുട്ടികൾ ഒരു മണിക്കൂറും വ്യായാമം ചെയ്യേണ്ടത് ആരോഗ്യം, ഫിറ്റ്നസ് എന്നിവ നിലനിർത്താൻ അത്യാവശ്യമാണ് എന്ന് ലോകാരോഗ്യ സംഘടന (WHO) പറയുന്നു. പലരും പല ലക്ഷ്യങ്ങൾക്കായി വ്യായാമം ചെയ്യുന്നു. കായികരംഗത്തെ മികവിനായി, പേശികൾ ബലപ്പെടുത്തുന്നതിനായി, ശരീരഭാരം കൂട്ടുകയോ കുറക്കുകയൊ ചെയ്യുന്നതിനായി, കുടവയർ കുറയ്ക്കുന്നതിനായി, ശരീര സൗന്ദര്യവും ആകർഷകത്വവും മെച്ചപ്പെടുത്തുവാനായി, ആരോഗ്യം നിലനിർത്തുന്നതിനായി, രോഗങ്ങളെ നിയന്ത്രിക്കുന്നതിനായി, യുവത്വം അല്ലെങ്കിൽ ഫിറ്റ്നസ് നിലനിർത്താനായി, മാനസികമായ ഉല്ലാസവും ഊർജസ്വലതയും നിലനിർത്തുന്നതിനായി, മാനസിക സമ്മർദം കുറയ്ക്കുന്നതിനായി, തൊഴിൽ രംഗത്തെ മികവിനായി (ഉദാഹരണത്തിന്: സിനിമ, പോലീസ്, പട്ടാളം പോലെയുള്ള ജോലികൾ), മികച്ച ജീവിതശൈലിയ്ക്കായി, ലൈംഗികവും പ്രത്യുൽപാദനപരവുമായ ആരോഗ്യം മെച്ചപ്പെടുത്താനായി, ഹോർമോൺ സന്തുലിതാവസ്ഥ നിലനിർത്താൻ എന്നിങ്ങനെ പല ലക്ഷ്യങ്ങൾക്കായി വ്യായാമം ചെയ്യുന്നവരുണ്ട്. ശാരീരിക വ്യായാമം പേശികളെ ബലപ്പെടുത്തുകയും കുടവയർ കുറക്കുകയും, ഹോർമോൺ സന്തുലിതാവസ്ഥ നിലനിർത്തുകയും, ഇത് ശരീര സൌന്ദര്യവും ആകർഷകത്വവും വർധിപ്പിക്കുകയും ചെയ്യുന്നു. ബോഡി ബിൽഡിംഗ്‌, ഫിറ്റ്നസ്, സിനിമ-സീരിയൽ മേഖലയിൽ പ്രവർത്തിക്കുന്നവരുടെ സൗന്ദര്യ രഹസ്യവും മറ്റൊന്നല്ല. പതിവായി വ്യായാമം ചെയ്യുന്ന ആളുകളിൽ വ്യായാമം ചെയ്യാത്തവരെ അപേക്ഷിച്ചു പുരുഷ ഹോർമോണായ [[ടെസ്റ്റോസ്റ്റിറോൺ]] അളവ് മെച്ചപ്പെട്ട രീതിയിൽ കാണപ്പെടുന്നു. ഇതവരുടെ യവ്വനവും ശരീര ബലവും ആരോഗ്യവും നിലനിർത്തുന്നു. സ്ത്രീകളിൽ ആർത്തവ ക്രമക്കേടുകൾ അകറ്റാനും, ശരീര സൗന്ദര്യവും, ആരോഗ്യവും ഉണ്ടാകാനും വ്യായാമം സഹായിക്കുന്നു. പല തരത്തിലുള്ള വ്യായാമങ്ങൾ ഉണ്ട്. സാധാരണ രീതിയിൽ വ്യായാമം ചെയ്യുമ്പോൾ മടുപ്പ് ഉളവാകുന്നവർക്ക്‌ [[സുംബ]] ഫിറ്റ്നസ് ഡാൻസ്, അയോധന കലകൾ, കളികൾ എന്നിവ ഏതെങ്കിലും ശീലമാക്കാവുന്നതാണ്. ‘രോഗങ്ങളെ ചെറുക്കുന്ന അത്ഭുതം’ എന്നാണ് ആരോഗ്യ പ്രവർത്തകർ വ്യായാമത്തെ വിളിക്കുന്നത്. പതിവായി വ്യായാമം ചെയ്യുന്നത് രോഗപ്രതിരോധവ്യവസ്ഥയുടെ ശക്തി വർദ്ധിപ്പിക്കുന്നതിനും, രക്തയോട്ടം മെച്ചപ്പെടുത്താനും, കാൻസർ, ഹൃദ്രോഗം, പക്ഷാഘാതം, പ്രമേഹം, പൊണ്ണത്തടി, പക്ഷാഘാതം, ഫാറ്റി ലിവർ, അമിത രക്താതിമർദ്ദം, അമിത കൊളസ്ട്രോൾ, പിസിഒഡി, വന്ധ്യത, വിഷാദരോഗം, ഉദ്ധാരണശേഷിക്കുറവ്, സ്ത്രീ ലൈംഗിക ഉത്തേജന വൈകല്യം, യോനീ വരൾച്ച, വന്ധ്യത തുടങ്ങിയ ജീവിതശൈലീരോഗങ്ങൾ വരാനുള്ള സാധ്യത കുറയ്ക്കുവാനും നല്ലൊരു ശതമാനംവരെ അവയെ പ്രതിരോധിക്കുന്നതിനും സഹായിക്കുന്നു. വ്യായാമം ചെയ്യുന്ന വ്യക്തികൾ മറ്റുള്ളവരെക്കാൾ ചുറുചുറുക്കോടെ കാണപ്പെടുകയും ഇത്തരക്കാരിൽ നടുവേദന, കഴുത്തുവേദന പോലെയുള്ള പ്രശ്നങ്ങൾ കുറഞ്ഞിരിക്കുകയും, ദീർഘകാലം ചെറുപ്പമായിരിക്കുകയും ചെയ്യുന്നു. പേശികളും അസ്ഥികളും ബലപ്പെടുത്തുന്നതിന്റെ ഗുണം വളരെയധികമാണ്. വാർധക്യത്തിലും ചുറുചുറുക്കോടെ ആരോഗ്യത്തോടെയിരിക്കാനും വ്യായാമം സഹായിക്കുന്നു. വ്യായാമത്തിന്റെ ഗുണം മിക്കവാറും എല്ലാ അവയവങ്ങൾക്കും ലഭിക്കുന്നു. ശരീരത്തിലെത്തുന്ന അമിതമായ കൊഴുപ്പ്, ഉപ്പ്, ഊർജം അഥവാ പഞ്ചസാര, രക്താതിമർദ്ദം എന്നിവയെ നിയന്ത്രിക്കുവാനും രക്തയോട്ടം മെച്ചപ്പെടുത്തുവാനും ഹോർമോൺ വ്യതിയാനങ്ങളെ ചെറുക്കുവാനും ഏറെ ഫലപ്രദമാണ് ശാരീരികമായ വ്യായാമം. പോഷക സമൃദ്ധവുമായ ഭക്ഷണ ക്രമീകരണത്തിനൊപ്പം ചെയ്യുമ്പോഴാണ് വ്യായാമം ഇത്തരത്തിൽ പൂർണ്ണമായ ഗുണങ്ങൾ നൽകുന്നത്. ഹൃദയം, തലച്ചോർ എന്നിവയുടെ ശരിയായ പ്രവർത്തനത്തിന്റെ വ്യായാമം ഒഴിച്ചു കൂടാനാവാത്തതാണ്. സ്തനം, പ്രോസ്ട്രേറ്റ്, വൻകുടൽ, ശ്വാസകോശം, കരൾ തുടങ്ങിയവയെ ബാധിക്കുന്ന കാൻസർ രോഗത്തെ പോലും വ്യായാമം തടയുന്നതായി പഠനങ്ങളുണ്ട്. രോഗങ്ങൾ ബാധിച്ചവർ ആരോഗ്യ പ്രവർത്തകരുടെ നിർദേശ പ്രകാരം മാത്രം അഭികാമ്യമായ വ്യായാമം തെരെഞ്ഞെടുക്കുക. വ്യായാമം മാനസികാരോഗ്യം വർദ്ധിപ്പിക്കുന്നതിനോടൊപ്പം സന്തോഷവാനായിരിക്കാനും സഹായിക്കുന്നു. ഇത് ചെയ്യുമ്പോൾ സന്തോഷകരമായ ഹോർമോണുകളുടെ ഉത്പാദനം വർധിക്കുന്നു. ഒപ്പം മികച്ച ശാരീരികക്ഷമത പ്രദാനം ചെയ്യുകയും കാര്യങ്ങളെ നല്ല രീതിയിൽ നോക്കിക്കാണുവാനും നല്ല ഉറക്കം ലഭിക്കാനും സഹായിക്കുന്നു. കൃത്യമായി വ്യായാമം ചെയ്യുന്നത് തൃപ്തികരമായ ലൈംഗികാരോഗ്യത്തിന് സഹായകരമാകുന്നു എന്ന് പഠനങ്ങൾ തെളിയിക്കുന്നു. അതിനാൽ സന്തോഷകരമായ ലൈംഗികജീവിതത്തിന് വ്യായാമം മുതൽക്കൂട്ടാണെന്ന് പറയാം. വ്യായാമം ലൈംഗികാവയവങ്ങളിലേക്കുള്ള രക്തപ്രവാഹം ത്വരിതപ്പെടുത്തുകയും [[ടെസ്റ്റോസ്റ്റിറോൺ]] എന്ന ഹോർമോണിന്റെ ഉത്പാദനം മെച്ചപ്പെടുത്തുകയും ചെയ്യുന്നു. മാത്രമല്ല ഇത് ശരീര സൗന്ദര്യവും ആകർഷകത്വവും വർധിപ്പിക്കുകയും ചെയ്യുന്നു. ഉദ്ധാരണശേഷിക്കുറവ്, സ്ത്രീ ലൈംഗിക ഉത്തേജന വൈകല്യം, യോനീ വരൾച്ച, രതിമൂർച്ഛയില്ലായ്മ, വജൈനിസ്മസ് (യോനീസങ്കോചം) തുടങ്ങിയ പ്രശ്നങ്ങൾ വ്യായാമം ചെയ്യുന്നവരിൽ കുറഞ്ഞു കാണപ്പെടുന്നു. മാത്രമല്ല, ബീജങ്ങളുടെ ആരോഗ്യത്തെ വർധിപ്പിക്കുന്ന ഇത് വന്ധ്യതയും ചെറുക്കുന്നു. മധ്യവയസ്ക്കരായ പുരുഷന്മാരിൽ ആൻഡ്രോപോസ്, സ്ത്രീകളിൽ [[ആർത്തവവിരാമം]] തുടങ്ങിയ അവസ്ഥകളെ ചെറുക്കുവാനും ഇത് സഹായിക്കുന്നു. [[കെഗൽ വ്യായാമം]] ചുമക്കുമ്പോഴും, തുമ്മുമ്പോഴും അറിയാതെ മൂത്രം പോകുന്ന അജിതേന്ദ്രിയത്വം എന്ന അവസ്ഥയ്ക്കും, ഉദ്ധാരണശേഷിക്കുറവ്, വജൈനിസ്മസ് ഉൾപ്പടെയുള്ള ലൈംഗിക പ്രശ്നങ്ങൾക്കും ഒരു പരിധിവരെ പരിഹാരമാണ്. ==പൊതുജനാരോഗ്യം== കുറേക്കൂടി വിപുലമായ രീതിയിൽ ഇതിനെ '''പൊതുജനാരോഗ്യം''' (Public Health) എന്ന് വിളിക്കുന്നു. സമൂഹത്തിന്റെ മൊത്തത്തിലുള്ള ആരോഗ്യത്തെ കുറിക്കാൻ പൊതുജനാരോഗ്യം എന്ന വാക്ക് ഉപയോഗിക്കാറുണ്ട്. പബ്ലിക് ഹെൽത്ത്‌ (Public health), കമ്മ്യൂണിറ്റി മെഡിസിൻ (Community medisine) തുടങ്ങിയ വൈദ്യശാസ്ത്രശാഖകൾ ആരോഗ്യത്തിന്റെ വിവിധ വശങ്ങൾക്ക് ഊന്നൽ കൊടുക്കുന്ന മേഖലകളാണ്.<ref>{{Cite web|url=https://en.wikipedia.org/wiki/Public_health|title=Public health|website=https://en.wikipedia.org}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://www.publichealth.hscni.net/|title=HSC Public Health Agency|website=https://www.publichealth.hscni.net}}</ref> ==ലോകത്തിലെ മികച്ച പൊതുജനാരോഗ്യ സംവിധാനം ഉള്ള രാജ്യങ്ങൾ== വിവിധ കണക്കുകൾ പ്രകാരം ലോകത്തിലെ മികച്ച പൊതു ജനാരോഗ്യ സംവിധാനം ഉള്ള ആദ്യത്തെ പത്ത് രാജ്യങ്ങൾ താഴെ കൊടുക്കുന്നു. [[തായ്‌വാൻ]], [[ദക്ഷിണ കൊറിയ]], [[ജപ്പാൻ]], [[ദി നെതർലാന്ഡ്സ്]], [[ഡെന്മാർക്ക്‌]], [[ഓസ്ട്രിയ]], [[ഫ്രാൻസ്]], [[ഫിൻലാൻഡ്]], [[തായ്‌ലൻഡ്]], [[സ്പെയിൻ]] എന്നിവയാണ്. ആരോഗ്യ പരിപാലന സൂചികകളിലെ സ്കോറുകൾ, കാര്യക്ഷമത, മൊത്തത്തിലുള്ള ആരോഗ്യ മികവ് തുടങ്ങിയവയാണ് ഇതിൽ കണക്കിലെടുത്തിട്ടുള്ളത്. അവ വിശദമായി താഴെ കൊടുക്കുന്നു. 1. തയ്‌വാൻ- ലോകത്തിലെ മികച്ച ആരോഗ്യ പരിപാലന സംവിധാനം ഉള്ള ഒരു രാജ്യമാണ് ഇത്. ഉയർന്ന ആരോഗ്യ സൂചികകൾ അവിടെ കാണാനാവുന്നതാണ്. യൂണിവേഴ്സൽ കവറേജ്, ഉയർന്ന കാര്യക്ഷമത എന്നിവയും അവിടെ കാണാം. 2. ദക്ഷിണ കൊറിയ-ആഗോള റാങ്കിഗിൽ രണ്ടാം സ്ഥാനത്തുള്ള ദക്ഷിണ കൊറിയ ആരോഗ്യ പരിപാലന മേഖലയിൽ ഏറെ മുന്നിലാണ്. 3. ജപ്പാൻ-ശക്തമായ ആരോഗ്യ പരിപാലന സംവിധാനം ഉള്ള മറ്റൊരു രാജ്യമാണ് ജപ്പാൻ. ഉയർന്ന നിലവാരത്തിലുള്ള ചികിത്സ ജപ്പാന്റെ പ്രത്യേകതയാണ്. 4. ദി നെതർലാന്ഡ്സ് - statista.com പ്രകാരം യൂണിവേഴ്സൽ ഹെൽത്ത്‌ കവറേജ്, ഉയർന്ന നിലവാരത്തിലുള്ള ചികിത്സ എന്നിവയിൽ ഈ രാജ്യം ഏറെ മുന്നിലാണ്. 5. ഡെന്മാർക് - ഉയർന്ന നിലവാരത്തിലുള്ള ചികിത്സ, ലഭ്യത എന്നിവയിൽ ഡെന്മാർക്ക് മുന്നിലാണ്. 6. ഓസ്ട്രിയ - യൂണിവേഴ്സൽ ഹെൽത്ത്‌ കെയർ സംവിധാനം, ഉയർന്ന നിലവാരം എന്നിവയിൽ ഓസ്ട്രിയ മുന്നിലാണ്. 7. ഫ്രാൻസ് - യൂണിവേഴ്സൽ ഹെൽത്ത്‌ കെയർ, ഉയർന്ന നിലവാരം, ഗുണമേന്മ എന്നിവയുള്ള ചികിത്സ എന്നിവയിൽ ഫ്രാൻസ് മുന്നിട്ടു നിൽക്കുന്നു. 8. ഫിൻലാൻഡ് - പൊതുജനാരോഗ്യം, രോഗം വരാതെ നിയന്ത്രിക്കപ്പെടുന്ന Preventive സംവിധാനങ്ങൾ എന്നിവയിൽ ഫിൻലാൻഡ് മുന്നിട്ടു നിൽക്കുന്നു. 9. സ്പെയിൻ - ഉയർന്ന കാര്യക്ഷമതയുള്ള ആരോഗ്യ പരിപാലന സംവിധാനം കൊണ്ട് ശ്രദ്ധേയം. റാങ്കിങ് നൽകുന്നതിന് കണക്കിലെടുക്കപ്പെട്ട ഘടകങ്ങൾ താഴെ കൊടുക്കുന്നു. *ഹെൽത്ത്‌ കെയർ ഇൻടെക്സ്: ആരോഗ്യ സംവിധാനങ്ങളുടെ ലഭ്യത, കാര്യക്ഷമത, ഗുണ നിലവാരം എന്നിവ കണക്കിലെടുക്കുന്നു. *യൂണിവേഴ്സൽ കവറേജ്: എല്ലാ പൗരന്മാർക്കും മികച്ച ചികിത്സ ലഭ്യമാക്കാനുള്ള കഴിവ്. *കാര്യക്ഷമത: ആരോഗ്യ മേഖല എങ്ങനെ പരിചരണം ലഭ്യമാക്കുന്നു, വിഭവങ്ങൾ എങ്ങനെ ഉപയോഗപ്പെടുത്തുന്നു എന്നത് സംബന്ധിച്ചു. *പരിണിത ഫലങ്ങൾ - ആയുർ ദൈർഖ്യം, മാതൃ ശിശു മരണ നിരക്ക്, [[കുടുംബാസൂത്രണം]] തുടങ്ങിയവ. == അവലംബം == <references/> # parks Textbook of Preventive and Social Medicine, 19th Ed 2009, , Bhaot, Jabalpur. ==പുറത്തേയ്ക്കുള്ള കണ്ണികൾ== * [http://www.who.int ലോകാരോഗ്യസംഘടന] * [http://www.nhs.uk യു.കെ. നാഷണൽ ഹെൽത്ത് സർവീസ്] * [http://www.hon.ch ഹെൽത്ത് ഓൺ ദി നെറ്റ് ഫൗണ്ടേഷൻ] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120723185457/http://www.hon.ch/ |date=2012-07-23 }} * [http://stats.oecd.org/Index.aspx?DataSetCode=HEALTH ഒ.ഇ.സി.ഡി. ഹെൽത്ത് സ്റ്റാറ്റിസ്റ്റിക്സ്] * [http://ucblibraries.colorado.edu/govpubs/us/health.htm ഹെൽത്ത് ആൻഡ് മെഡിക്കൽ ഇൻഫർമേഷൻ] ഫ്രം ദി യൂണിവേഴ്സിറ്റി ഓഫ് കൊളറാഡോ * [http://ec.europa.eu/health-eu/ ഹെൽത്ത്-ഇ.യു. പോർട്ടൽ], പബ്ലിക്ക് ഹെൽത്ത് പോർട്ടൽ ഓഫ് ദി യൂറോപ്യൻ യൂണിയൻ [[വർഗ്ഗം:ആരോഗ്യം]] [[വർഗ്ഗം:വ്യക്തിശുചിത്വം]] e7rh33l6dbbr5pl96mrghntpmey5yuz 4546795 4546794 2025-07-08T16:18:21Z 80.46.141.217 /* ആരോഗ്യവും സാമ്പത്തികവും */ 4546795 wikitext text/x-wiki [[രോഗം|രോഗങ്ങളില്ലാത്ത]] അവസ്ഥയെയാണ്‌ സാമാന്യേന '''ആരോഗ്യം''' എന്നതു കൊണ്ടുദ്ദേശിച്ചിരുന്നത്. ഇംഗ്ലീഷിൽ ഹെൽത്ത്‌ (health). എന്നാൽ 1948-ലെ ലോക ഹെൽത്ത് അസംബ്ലിയുടെ നിർവചനപ്രകാരം രോഗ, വൈകല്യരാഹിത്യമുള്ള അവസ്ഥ മാത്രമല്ല, സമ്പൂർണ്ണ ശാരീരിക, മാനസിക, സാമൂഹ്യ സുസ്ഥിതി (wellbeing) കൂടി ആണു ആരോഗ്യം. <ref name="WHO definition">[http://www.who.int/about/definition/en/print.html] Preamble to the Constitution of the World Health Organization as adopted by the International Health Conference, New York, 19-22 June, 1946; signed on 22 July 1947 by the representatives of 61 States (Official Records of the World Health Organization, no. 2, p. 100) and entered into force on 7 April 1948.</ref><ref name="WHO constitution">[http://www.who.int/governance/eb/who_constitution_en.pdf] Constitution of the World Health Organization- ''Basic Documents'', Forty-fifth edition, Supplement, October 2006.</ref>. ഈ നിർവചനമാണ്‌ ഇന്ന് പൊതുവേ സ്വീകാര്യമായുള്ളത്. ഈ നിർവചനത്തോട് ലോകാരോഗ്യസംഘടനയുടെ 1986ലെ ഒട്ടാവ ചാർട്ടർ ഫോർ ഹെൽത്ത് പ്രൊമോഷന്റെ നിർവചനം കൂടി കൂട്ടിവായിക്കാറുണ്ട്: ആരോഗ്യം സമ്പൂർണ്ണ ദൈനംദിന ജീവിതത്തിനുള്ള ഒരുപാധിയാണ്‌, നിലനില്പിനായി മാത്രമുള്ളതല്ല. ആരോഗ്യം എന്നത് ശാരീരികശേഷിയിലും സാമൂഹിക വ്യക്തിപരമായ ഉപാധികൾക്ക് ഊന്നൽ കൊടുത്തുകൊണ്ടുള്ള സാക്ഷാത്തായ ഒരു സംഗതിയുമാണ്. പ്രതികൂല ഘടകങ്ങളൊന്നുമില്ലാതിരിക്കുകയും ശരീരത്തിന്റെ സ്വാഭാവിക പ്രവർത്തനങ്ങൾ ശരിയായി നടക്കുകയും ചെയ്യുന്ന വ്യക്തിക്ക് ശാരീരിക, മാനസിക, സാമൂഹിക സുഖാവസ്ഥ അനുഭവപ്പെടുകയും ചെയ്യുന്നതിനേയാണ് ആരോഗ്യം എന്ന് പറയുന്നത്.<ref>{{Cite web|url=https://www.who.int/|title=World Health Organization (WHO)|website=https://www.who.int}}</ref> ==ആരോഗ്യത്തിന്റെ ഘടകങ്ങൾ== ജീവിതശൈലിയും ജനതികവും പരിസ്ഥിതിയുമാണ് ആരോഗ്യത്തിനു നിദാനമായ ഘടകങ്ങൾ. ഭൌതീക പരിതഃസ്ഥിതി, സാമൂഹ്യ പരിതഃസ്ഥിതി, ജൈവ പരിതഃസ്ഥിതി എന്ന് പരിതഃസ്ഥിതി ഘടകങ്ങളെ മൂന്നായി തിരിക്കാം. രോഗാവസ്ഥയ്ക്കുള്ള കാരണങ്ങൾ പലതാകാം. രോഗാണുക്കൾ, പരാദങ്ങൾ എന്നിവയുടെ ആക്രമണം , പോഷണക്കുറവ്, അതിപോഷണം, അമിതാഹാരം, മദ്യപാനം, പുകവലി പോലെയുള്ള ലഹരി ഉപയോഗം എന്നിവ കൂടാതെ ആഹാരത്തിൽ നിന്ന് ലഭിക്കുന്ന ചില ഘടകങ്ങൾ കൂടുതലായി ചയാപചയ പ്രക്രിയയിലൂടെ, അതിലുള്ള ക്രമക്കേട് മൂലമോ അളവ് കൂടുതലായതിനാലോ, വ്യയം ചെയ്യപ്പെടാതെയോ പുറംതള്ളപ്പെടാതെയോ ശരീരത്തിൽ അടിഞ്ഞുകൂടി രോഗാവസ്ഥ ഉണ്ടാകാം. കൂടാതെ അത്യാവശ്യമായ ചില ഘടകങ്ങൾ ലഭിക്കാതെ ശാരീരിക പ്രക്രിയകൾ താളം തെറ്റുന്നതു മൂലമുള്ള രോഗാവസ്ഥയാകാം. വ്യായാമക്കുറവുകൊണ്ടാകുന്ന മേൽപ്പറഞ്ഞതിലേതെങ്കിലും സ്ഥിതിവിശേഷമാകാം. അമിതാദ്ധ്വാനം, സുരക്ഷിതമല്ലാത്ത തൊഴിൽ, [[മാനസിക സമ്മർദം]] [[മാനസിക സമ്മർദം (സ്‌ട്രെസ്‌)|(സ്‌ട്രെസ്‌)]], ഉറക്കക്കുറവ്, മാനസിക പ്രശ്നങ്ങൾ, [[അമിതവണ്ണം]] എന്നിവ രോഗാവസ്ഥയായി മാറാം. മഹാമാരികൾ പൊട്ടിപുറപ്പെടുന്നത് സാമൂഹികമായ ആരോഗ്യത്തെ മൊത്തത്തിൽ ബാധിക്കുന്നു. ഉദാ: കോവിഡ് 19. ശരീര കോശങ്ങളുടെ അപകർഷവും (degeneration), പ്രായ വർദ്ധനയും (aging) രോഗ കാരണങ്ങളാണ്. കൂടാതെ പാരമ്പര്യ ഘടകങ്ങൾ. മേൽപ്പറഞ്ഞ ഏതെങ്കിലും അസന്തുലിതാവസ്ഥയ്ക്കുള്ള ശരീരത്തിന്റെ സ്വാഭാവിക പ്രതികരണമായുണ്ടാകുന്ന ചില ക്രമക്കേടുകളായാകാം പുറത്ത് കാണപ്പെടുന്നത്. അതോടൊപ്പം തെറ്റായ ജീവിതശൈലി കൂടിയാകുമ്പോൾ രോഗമുണ്ടാകാനുള്ള സാധ്യത വളരെയധികം വർധിക്കുന്നു. രോഗാവസ്ഥയ്ക്കുള്ള ചികിത്സ തെറ്റായതു മൂലം രോഗാവസ്ഥ സൃഷ്ടിക്കപ്പെടാം. മരുന്നുകളുടെ കുറവു് കൊണ്ടും ആധിക്യം കൊണ്ടും രോഗാവസ്ഥ ഉണ്ടാകാം. ജീവിക്കുന്ന സാഹചര്യം പൊതുവിൽ വ്യക്തികളുടെ ആരോഗ്യവും ജീവിതത്തിന്റെ ഗുണനിലവാരം (ക്വാളിറ്റി ഓഫ് ലൈഫ്) നിർണ്ണയിക്കുന്നതിലും പരമപ്രധാനമാണ്. വൈദ്യശാസ്ത്രത്തിന്റെ പ്രയോഗത്തിലൂടെ മാത്രമല്ല, ജീവിതരീതിയുടെ തിരഞ്ഞെടുപ്പിലൂടെയും മെച്ചപ്പെട്ട പരിസ്ഥിതിയുമാണ് ആരോഗ്യവും മൂല്യവും വർദ്ധിപ്പിക്കുന്നത് എന്നത് കൂടുതൽ സ്വീകാര്യമാവുകയാണ്. പരിസ്ഥിതിയുമായി ബന്ധപ്പെട്ടു മലിനീകരണവും, ശുദ്ധജലത്തിന്റെ അഭാവവും രോഗങ്ങൾ വർധിപ്പിച്ചേക്കാം. ചുരുക്കത്തിൽ ആരോഗ്യം നിർണ്ണയിക്കുന്ന പ്രധാന ഘടകങ്ങൾ സാമൂഹികവും സാമ്പത്തികവുമായ അന്തരീക്ഷം, ആരോഗ്യസേവനങ്ങളുടെ ലഭ്യത, വികസനം, ഭൗതികമായ ചുറ്റുപാട്, ആരോഗ്യകരമായ തൊഴിലിടങ്ങൾ, ജനങ്ങളുടെ ജീവിതശൈലി, ആരോഗ്യകരമായ ആഹാരം, [[ശുചിത്വം]], ലിംഗസമത്വം തുടങ്ങി ജെൻഡറുമായി ബന്ധപ്പെട്ട പ്രശ്നങ്ങൾ, സ്ത്രീകളുടെയും ലിംഗ ലൈംഗിക ന്യൂനപക്ഷങ്ങളുടെയും പ്രശ്നങ്ങൾ, ആരോഗ്യകരമായ [[ലൈംഗികബന്ധം]], മെച്ചപ്പെട്ട മാനസികാവസ്ഥ, മലിനീകരണത്തിന്റെ തോത് തുടങ്ങിയവ ആണെന്നാണ് ലോകാരോഗ്യ സംഘടനയുടെ നിലപാട്. <ref name="The determinants of health">World Health Organization. [http://www.who.int/hia/evidence/doh/en/ ''The determinants of health.''] Geneva. Accessed 12 May 2011.</ref> {{health-stub}} ==ചികിത്സയും ആരോഗ്യവും== രോഗങ്ങൾ വന്നാൽ ശാസ്ത്രീയമായ ചികിത്സ തേടുക എന്നത് ഏറ്റവും പ്രധാനമാണ്. മികച്ച ആശുപത്രികൾ, ആരോഗ്യ കേന്ദ്രങ്ങൾ, ആരോഗ്യ ബോധവൽക്കരണ വിദ്യാഭ്യാസം എന്നിവയുടെ ലഭ്യത പ്രധാനമാണ്. ഗുരുതരമായ രോഗങ്ങളുടെ ചികിത്സയ്ക്ക് സൂപ്പർ സ്പെഷ്യാലിറ്റി നിലവാരത്തിലുള്ള ആശുപത്രികൾ അത്യാവശ്യമാണ്. ഇന്ത്യയിൽ മെഡിക്കൽ കോളേജുകൾ, ജില്ലാ ആശുപത്രികൾ, ജനറൽ ആശുപത്രികൾ, കോർപ്പറേറ്റ് സ്വകാര്യ ആശുപത്രികൾ തുടങ്ങിയവ ഇത്തരത്തിൽ സൂപ്പർ സ്പെഷ്യാലിറ്റി സേവനങ്ങൾ നൽകി വരുന്നു. ഗ്രാമീണ മേഖലയിൽ ആരോഗ്യ കേന്ദ്രങ്ങൾ, കുടുംബാരോഗ്യ കേന്ദ്രങ്ങൾ, ചെറിയ സ്വകാര്യ ആശുപത്രികൾ, ക്ലിനിക്കുകൾ തുടങ്ങിയവ മികച്ച സേവനം നൽകി വരുന്നു. ==ആരോഗ്യവും സാമ്പത്തികവും== പൊതുവേ സാമ്പത്തികമായി പിന്നോക്കം നിൽക്കുന്ന സമൂഹങ്ങളിൽ ആരോഗ്യ സൂചികകളും വളരെ പിന്നിലായിരിക്കും. ഇത് ദരിദ്ര രാജ്യങ്ങളിൽ കാണാവുന്നതാണ്. ദരിദ്ര സമൂഹങ്ങളിൽ ചികിത്സ ചിലവുകൾ ഒരു വലിയ പ്രശ്നം തന്നെയാണ്. പലരും ചികിത്സ ചിലവുകൾ മൂലം കട ബാധ്യതയിൽ ആകുന്നു. [[അമേരിക്കൻ ഐക്യനാടുകൾ|അമേരിക്കൻ ഐക്യനാടുകളിൽ]] 2023 ലെ കണക്കുകൾ പ്രകാരം ജിഡിപിയുടെ 17.6% തുക ആരോഗ്യ മേഖലയ്ക്ക് വേണ്ടി നീക്കിവച്ചിരുന്നു. അതായത് 4.9 ട്രില്യൺ ഡോളർ അഥവാ ഒരു വ്യക്തിക്ക്‌ വേണ്ടി 14,570 ഡോളർ ചിലവഴിച്ചു എന്ന്‌ സെന്റർസ് ഫോർ മെഡികെയർ ആൻഡ്‌ മെഡികായ്ഡ് സെർവിസിസ്‌ വ്യക്തമാക്കുന്നു. ആരോഗ്യ പരിരക്ഷാ ചിലവുകൾ വർധിച്ചു വരുമ്പോഴും അമേരിക്കൻ ഐക്യനാടുകൾ അവരുടെ ജിഡിപിയുടെ നല്ലൊരു ശതമാനം ആരോഗ്യ മേഖലയ്ക്ക് നൽകുന്നതായി കാണാൻ സാധിക്കും, പ്രത്യേകിച്ച് മറ്റ് വികസിത രാജ്യങ്ങളുമായി താരതമ്യപ്പെടുത്തുമ്പോൾ. ആരോഗ്യ രംഗത്തെ ഗവേഷണത്തിനും അവർ സാമ്പത്തികം ചിലവഴിക്കുന്നു. എന്നാൽ [[യുകെ]] അവരുടെ ജിഡിപിയുടെ 11.1% 2024ഇൽ ആരോഗ്യ മേഖലയ്ക്ക് വേണ്ടി ചിലവഴിച്ചതായി കാണാൻ സാധിക്കും. ഇന്ത്യയിൽ കേന്ദ്ര സംസ്ഥാന സർക്കാരുകൾ ജിഡിപിയുടെ 2.1 ശതമാനം തുക 2023 സാമ്പത്തിക വർഷത്തിൽ ആരോഗ്യ മേഖലയ്ക്ക് വേണ്ടി ചിലവഴിച്ചതായി കാണാൻ സാധിക്കും. ഇത് 2022, 2021 സാമ്പത്തിക വർഷങ്ങളിൽ യഥാക്രമം 2.2%, 1.6% എന്നിങ്ങനെ ആയിരുന്നു. വർഷം തോറും വർദ്ധനവ് ഉണ്ടാകുന്നുണ്ടെങ്കിലും മറ്റ് രാജ്യങ്ങളുമായി താരതമ്യപ്പെടുത്തുമ്പോൾ ഇന്ത്യയുടെ ആരോഗ്യ മേഖലയ്ക്ക് വേണ്ടിയുള്ള ജിഡിപിയുടെ കണക്കുകൾ തീരെ കുറവ് തന്നെയാണ് എന്നതാണ് വസ്തുത. ഇന്ത്യയിലെ ആരോഗ്യ മേഖലയുടെ വികസനത്തിന്‌ കൂടുതൽ ധനസഹായം ആവശ്യമാണ് എന്നത് യഥാർഥ്യമാണ്. ഹെൽത്ത്‌ [[ഇൻഷുറൻസ്]] അപ്രതീക്ഷിതമായ ചികിത്സ ചിലവുകൾ ഗണ്യമായി കുറക്കുന്നതിൽ ഏറെ സഹായിക്കുന്നു. ഇന്ത്യയിലും മികച്ച ഹെൽത്ത്‌ ഇൻഷുറൻസ് സേവന ദാതാക്കളെ കാണാം. ചില രാജ്യങ്ങളിൽ ഹെൽത്ത്‌ ഇൻഷുറൻസ് നിർബന്ധമാണ്. അതുപോലെ പല വികസിത വിദേശ രാജ്യങ്ങളിലും സോഷ്യൽ സെക്യൂരിറ്റി സംവിധാനം അഥവാ സോഷ്യൽ ഇൻഷുറൻസ് മുഖേന സാധാരണക്കാർക്ക് ഉയർന്ന നിലവാരത്തിലുള്ളതും എന്നാൽ സൗജന്യവുമായ ചികിത്സ ലഭ്യമാക്കിയിട്ടുണ്ട്. പല ആശുപത്രികളിലും രോഗികൾക്ക് മൂന്ന് നേരത്തെ ഭക്ഷണവും നൽകാറുണ്ട്. അവിടങ്ങളിൽ സ്വകാര്യ മേഖലയിലെ ജോലിക്കാരും നിശ്ചിത തുക സോഷ്യൽ ഇൻഷുറൻസ് അല്ലെങ്കിൽ ഹെൽത്ത്‌ ഇൻഷുറൻസ് സംവിധാനത്തിലേക്ക് അടക്കേണ്ടതുണ്ട്. ഇങ്ങനെ പിരിച്ചെടുക്കുന്ന തുക ആശുപത്രികളുടെ വികസനത്തിനും ഗവേഷണത്തിനും ഉപയോഗപ്പെടുത്തുന്നു. ദരിദ്രർക്ക് മാത്രമാണ് അവിടെ സർക്കാർ പൂർണമായും സൗജന്യ ചികിത്സ ലഭ്യമാക്കുന്നുള്ളു. ==ജീവിതശൈലി രോഗങ്ങൾ== [[കാൻസർ]], [[പ്രമേഹം]], [[ഹൃദ്രോഗം]], ധമനീ രോഗങ്ങൾ, [[രക്താതിമർദ്ദം]], [[പക്ഷാഘാതം]], COPD, വൃക്കരോഗം, കരൾ രോഗങ്ങൾ, പിസിഒഎസ്, [[കൊളസ്ട്രോൾ|അമിത കൊളെസ്ട്രോൾ]], [[അമിതവണ്ണം]], വയറിനു ചുറ്റും അമിതമായി കൊഴുപ്പ് അടിയുന്ന അവസ്ഥ അഥവാ കുടവയർ, [[വന്ധ്യത]], [[ഉദ്ധാരണക്കുറവ്]] എന്നിവ ജീവിതശൈലി മൂലമുണ്ടാകുന്ന രോഗങ്ങളുടെ കൂട്ടത്തിൽ എടുത്തു പറയേണ്ടതാണ്. ആരോഗ്യകരമായ ജീവിതശൈലി കൊണ്ട് മേൽപ്പറഞ്ഞ രോഗങ്ങളെ നല്ലൊരു പരിധിവരെ തടയാനും, ആരോഗ്യം നിലനിർത്താനും സാധിക്കും. ഭക്ഷണം, [[ശാരീരിക വ്യായാമം]], ഉറക്കം, [[മാനസിക സമ്മർദ്ദം]] എന്നിവ ഒരു വ്യക്തിയുടെ ആരോഗ്യത്തിൽ അതിപ്രധാന പങ്ക് വഹിക്കുന്നുണ്ട്. ==ആരോഗ്യവും ജീവിതശൈലിയും== *പോഷകാഹാരം- പോഷക സമൃദ്ധമായ ഭക്ഷണം കഴിക്കേണ്ടത് ആരോഗ്യവും ചുറുചുറുക്കും നിലനിർത്താൻ ഏറ്റവും അത്യാവശ്യമാണ്. ലോകാരോഗ്യ സംഘടനയുടെ അഭിപ്രായ പ്രകാരം അതിനായി ദിവസേന 5 കപ്പ് പഴങ്ങളും പച്ചക്കറികളും, പരിപ്പുവർഗങ്ങൾ, കടൽ മത്സ്യം, മുട്ട, കൊഴുപ്പ് കുറഞ്ഞ മാംസം എന്നിവ ശരിയായ അളവിൽ ആഹാരത്തിൽ ഉൾപ്പെടുത്തേണ്ടതുണ്ട്. ഇതുവഴി വിറ്റാമിനുകൾ, ധാതുക്കൾ, പ്രോടീൻ, ഒമേഗ 3 ഫാറ്റി ആസിഡ്, നാരുകൾ എന്നിവ ശരീരത്തിന് ആവശ്യത്തിന് ലഭ്യമാകുന്നു. *അനാരോഗ്യകരമായ ആഹാരം-എണ്ണയിൽ വറുത്തതും പൊരിച്ചതും അമിതമായി മൊരിഞ്ഞതുമായ ആഹാരങ്ങൾ, അമിതമായി മധുരം, ഉപ്പ്, കൊഴുപ്പ്, അന്നജം, കൊഴുപ്പ് കൂടിയ മാംസം, പലഹാരങ്ങൾ എന്നിവ അമിതമായി ഉപയോഗിക്കുന്നത് നിയന്ത്രിക്കേണ്ടതാണ്. *[[വ്യായാമം]]-വ്യായാമക്കുറവാണ് മറ്റൊരു പ്രധാന പ്രശ്നം. മുതിർന്നവർ നിത്യേന കുറഞ്ഞത് 30 മിനുട്ട് വീതവും കുട്ടികൾ ഒരു മണിക്കൂറും ശാരീരികാധ്വാനം നൽകുന്ന [[വ്യായാമം]] ചെയ്യേണ്ടതുണ്ട്. ജിംനേഷ്യ പരിശീലനം, കളികൾ, നൃത്തം, ആയോധനകലകൾ തുടങ്ങിയ ഉദാഹരണം. ഇത് ശാരീരികക്ഷമത മാത്രമല്ല കാൻസർ, പ്രമേഹം, ഹൃദ്രോഗം, അമിതഭാരം, [[വന്ധ്യത]], [[ഉദ്ധാരണശേഷിക്കുറവ്]] തുടങ്ങിയ ഗുരുതര ജീവിതശൈലി രോഗങ്ങളെ അകറ്റാനും മാനസികമായ ആരോഗ്യവും ലൈംഗികാരോഗ്യവും മെച്ചപ്പെടുത്താനും സഹായിക്കുന്നു എന്ന് പഠനങ്ങൾ പറയുന്നു. *അമിതവണ്ണം- ശരീരത്തിന്റെ [[അമിതവണ്ണം]], വയറിന് ചുറ്റും അടിയുന്ന കൊഴുപ്പ് അഥവാ കുടവയർ എന്നിവ നിയന്ത്രിക്കേണ്ടതും അത്യാവശ്യമാണ്. ഇവ ഗുരുതരമായ ആരോഗ്യ പ്രശ്നങ്ങളിലേക്ക് നയിക്കുന്ന ഒരു ഘടകമാണ്. *പുകവലി, മദ്യപാനം- ലഹരിയുടെ ഉപയോഗമാണ് ആരോഗ്യത്തെ ഏറ്റവും ദോഷകരമായി ബാധിക്കുന്ന മറ്റൊരു ഘടകം. അതിമദ്യാസക്തി, [[പുകവലി]] തുടങ്ങിയവ രോഗസാധ്യത വളരെയധികം വർധിപ്പിക്കുന്നു. പുലയിലയിൽ അടങ്ങിയിരിക്കുന്ന രാസവസ്തുക്കൾ ശരീരത്തിലെ എല്ലാ അവയവങ്ങളെയും ബാധിക്കുന്നു. *മാനസിക സമ്മർദ്ദം- അമിതമായ [[മാനസിക സമ്മർദം]] മറ്റൊരു ഘടകമാണ്. വീട്ടിലും തൊഴിലിടത്തിലും ഉണ്ടാകുന്ന മാനസിക സമ്മർദം കുറയ്ക്കാൻ ഉതകുന്ന ജീവിതരീതി സ്വീകരിക്കുക. ഉല്ലാസവേളകൾ കണ്ടെത്തുക. അതിനായി വിനോദ യാത്രകൾ, സംഗീതം, നൃത്തം, സിനിമകൾ, ആഘോഷങ്ങൾ മുതലായവ ആസ്വദിക്കാം. *മറ്റ് കാരണങ്ങൾ- അപകടങ്ങൾ, അതിക്രമങ്ങൾ, [[ബലാത്സംഗം]], സുരക്ഷിതമല്ലാത്ത ലൈംഗികബന്ധം എന്നിവ കൊണ്ടുമാകാം രോഗാവസ്ഥ.<ref>{{Cite web|url=https://www.who.int/europe/news-room/fact-sheets/item/a-healthy-lifestyle---who-recommendations|title=A healthy lifestyle - WHO recommendations|website=https://www.who.int}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://www.mayoclinic.org/healthy-lifestyle|title=Healthy Lifestyle - Mayo Clinic|website=https://www.mayoclinic.org ›}}</ref> ==മാനസിക ആരോഗ്യം== മാനസിക ആരോഗ്യം മറ്റൊരു പ്രധാന ഘടകമാണ്. ഉദാഹരണത്തിന് [[വിഷാദരോഗം]], [[ഉത്കണ്ഠ വൈകല്യം]], [[വ്യക്തിത്വം|വ്യക്തിത്വ വൈകല്യങ്ങൾ]] പോലെയുള്ള മാനസികരോഗങ്ങൾ, [[ആത്മഹത്യ|ആത്മഹത്യ പ്രവണത]], [[മാനസിക സമ്മർദം]] (സ്‌ട്രെസ്‌) പോലെയുള്ള പ്രശ്നങ്ങൾ സമൂഹത്തെ ഗുരുതരമായി ബാധിക്കുന്നു. മാനസിക ആരോഗ്യവുമായി ബന്ധപ്പെട്ട ലൈംഗിക പ്രശ്നങ്ങളും ഇവിടെ കണക്കിലെടുക്കുന്നു. ഉദാഹരണത്തിന് സ്ത്രീകളിൽ കാണപ്പെടുന്ന [[യോനീസങ്കോചം]] (വാജിനിസ്മസ്), പുരുഷന്മാരിലെ [[ഉദ്ധാരണക്കുറവ്]] തുടങ്ങിയവ. <ref>{{Cite web|url=https://www.who.int/health-topics/mental-health|title=Mental health - World Health Organization (WHO)|website=https://www.who.int}}</ref> ==ലൈംഗികവും പ്രത്യുത്പാദനപരവുമായ ആരോഗ്യം== [[ലൈംഗികവും പ്രത്യുൽപാദനപരവുമായ ആരോഗ്യം]] ഏറെ പ്രധാനമാണ്. സുരക്ഷിതമല്ലാത്ത [[ലൈംഗികബന്ധം]] മൂലം [[ലൈംഗികബന്ധത്തിലൂടെ പകരുന്ന രോഗങ്ങൾ]] എച്ച്ഐവി അഥവാ [[എയ്‌ഡ്‌സ്‌]] തുടങ്ങിയ രോഗാണുബാധകളും, ഗർഭധാരണവും [[പ്രസവം|പ്രസവവുമായി]] ബന്ധപ്പെട്ട സങ്കീർണ്ണതകൾ കാരണം അമ്മയുടെയും കുഞ്ഞിന്റെയും ആരോഗ്യവും താറുമാറായേക്കാം. [[വന്ധ്യത]], [[കുടുംബാസൂത്രണം]], [[ഗർഭനിരോധന രീതികൾ|ഗർഭനിരോധന മാർഗങ്ങളുടെ]] ലഭ്യത, ഉപയോഗം, ആളുകൾക്ക് ഇതേപറ്റിയുള്ള അവബോധം, [[ലൈംഗിക വിദ്യാഭ്യാസം|ശാസ്ത്രീയ ലൈംഗികാരോഗ്യ വിദ്യാഭ്യാസം]] തുടങ്ങിയവ [[ലൈംഗികവും പ്രത്യുൽപാദനപരവുമായ ആരോഗ്യം|ലൈംഗികവും പ്രത്യുൽപാദനപരവുമായ ആരോഗ്യവുമായി]] ബന്ധപെട്ടു കിടക്കുന്നു. ഇത്തരം പ്രശ്നങ്ങളും വ്യക്തിയെയും സമൂഹത്തെയും പ്രതികൂലമായി ബാധിക്കാറുണ്ട്. പുരുഷന്മാരിൽ കാണപ്പെടുന്ന [[ഉദ്ധാരണശേഷിക്കുറവ്]], സ്ത്രീകളിൽ [[യോനീസങ്കോചം]] [[വജൈനിസ്മസ്|(വജൈനിസ്മസ്)]], [[യോനീ വരൾച്ച]], [[വേദനാജനകമായ ലൈംഗികബന്ധം]], [[സ്ത്രീ ലൈംഗിക ഉത്തേജന വൈകല്യം]] തുടങ്ങിയവ ഉദാഹരണം. ജെൻഡറുമായി ബന്ധപ്പെട്ട അസമത്വങ്ങളും ആരോഗ്യത്തെ ബാധിച്ചേക്കാം. ട്രാൻസ്ജെൻഡറുകൾ, മറ്റ് [[ലൈംഗികന്യൂനപക്ഷം|ലൈംഗികന്യൂനപക്ഷങ്ങൾ]] എന്നിവർക്ക് ഉണ്ടാകാവുന്ന പ്രശ്നങ്ങൾ എന്നിവയൊക്കെ രോഗഹേതുവാകാം. ശാസ്ത്രീയമായ ലൈംഗികാരോഗ്യ വിദ്യാഭ്യാസത്തിന്റെ അഭാവം ഏറെ അപകടകരമാണ്. ഇത്തരം സാഹചര്യത്തിൽ ആളുകളിൽ ലൈംഗിക ബന്ധത്തിലൂടെ പകരുന്ന രോഗങ്ങളെയും, ഗർഭ നിരോധന മാർഗങ്ങളെയും, സുരക്ഷിതവും തൃപ്തികരവുമായ ലൈംഗികതയെ സംബന്ധിച്ച അറിവ് ഇല്ലാതിരിക്കുകയും, ഇക്കാരണത്താൽ ആഗ്രഹിക്കാത്ത ഗർഭധാരണവും, [[എയ്‌ഡ്‌സ്‌]] ഉൾപ്പെടെയുള്ള രോഗങ്ങൾ പകരുവാനും സാധ്യതയുണ്ട്. ശാസ്ത്രീയമായ [[ലൈംഗിക വിദ്യാഭ്യാസം]] നൽകാൻ ആരോഗ്യ പ്രവർത്തകരും അധ്യാപകരും മുന്നോട്ട് വരേണ്ടതുണ്ട്. മാത്രമല്ല, ലൈംഗിക ബന്ധത്തിന് ആവശ്യമായ സമ്മതത്തെ പറ്റിയും (consent) പീഡന ശ്രമങ്ങളെ തിരിച്ചറിയേണ്ടതിനെ പറ്റിയും ഇത്തരം വിദ്യാഭ്യാസത്തിലൂടെ ബോധവൽക്കരണം നൽകേണ്ടതുണ്ട്. ഇത് പീഡന ശ്രമങ്ങളെ ചെറുക്കാൻ ആവശ്യമാണ്.<ref>{{Cite web|url=https://www.msichoices.org/latest/what-is-sexual-and-reproductive-health/#:~:text=The%20term%20'sexual%20and%20reproductive,transmitted%20infections%20or%20unintended%20pregnancy.|title=What is sexual and reproductive health?|website=https://www.msichoices.org}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://www.fsrh.org/|title=FSRH Home {{!}} FSRH|website=https://www.fsrh.org}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://www.who.int/health-topics/sexual-and-reproductive-health-and-rights|title=Sexual and reproductive health and rights|website=https://www.who.int › Health topics}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/erectile-dysfunction/symptoms-causes/syc-20355776|title=Erectile dysfunction - Symptoms and causes|website=https://www.mayoclinic.org}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/female-sexual-dysfunction/symptoms-causes/syc-20372549|title=Female sexual dysfunction - Symptoms and causes|website=https://www.mayoclinic.org}}</ref> ==വിവിധ കാൻസർ രോഗങ്ങളുടെ ലക്ഷണങ്ങൾ== മിക്ക അർബുദങ്ങളും തുടക്കത്തിൽത്തന്നെ കണ്ടുപിടിക്കാവുന്നവയാണ്. കാൻസർ അതിന്റെ ആരംഭദശയിൽ തന്നെ കണ്ടുപിടിക്കുകയും, കാര്യക്ഷമമായവിധം ചികിത്സിക്കുകയും ചെയ്താൽ ഒരളവുവരെ മാറ്റാമെന്ന് ആധുനിക വൈദ്യശാസ്ത്രം തെളിയിക്കുന്നു. അർബുദത്തിന്റെ ആരംഭദശയിലുള്ള കണ്ടുപിടിത്തമാണ് കാര്യക്ഷമമായ ചികിത്സയുടെ അവിഭാജ്യഘടകം എന്ന് ഇതിൽനിന്ന് വ്യക്തമാകും. അർബുദത്തെപ്പറ്റി പൊതുജനങ്ങളെ ബോധവാന്മാരാക്കുക എന്നുള്ളതാണ് ഈ പദ്ധതിയിൽ ആദ്യമായി ചെയ്യേണ്ടത്. ഇതിന് അർബുദത്തിന്റെ ആരംഭദശയിലുള്ള അപകടസൂചനയെപ്പറ്റി അവരെ മനസ്സിലാക്കിക്കണം. ഈ സൂചനകൾ താഴെ പറയുന്നവയാണ്: കരിയാൻ താമസിക്കുന്ന വ്രണം ദേഹത്ത് എവിടെയെങ്കിലും, പ്രത്യേകിച്ച് സ്തനങ്ങളിൽ, ഉണ്ടാകുന്ന മുഴയോ, കല്ലിപ്പോ സാധാരണയിൽ കവിഞ്ഞ രക്തസ്രാവം, പഴുപ്പു പോക്ക് മുതലായവ പെട്ടെന്നു വളരുന്ന കറുത്ത മറുകുകൾ വിശപ്പില്ലായ്മ, വിഴുങ്ങുന്നതിനു തടസ്സം മുതലായവ ഒച്ചയടപ്പും വിട്ടുമാറാത്ത ചുമയും വിരേചനയിലുണ്ടാകുന്ന തകരാറുകൾ അമിതമായ ആർത്തവ രക്‌തസ്രാവം, ലൈംഗിക ബന്ധത്തിന് ശേഷമുള്ള അമിത രക്തസ്രാവം, [[വേദനാജനകമായ ലൈംഗികബന്ധം]] തുടങ്ങിയവ. ===സ്തനാർബുദം (ബ്രെസ്റ്റ് കാൻസർ)=== സ്ത്രീകളിൽ സ്തനങ്ങളിൽ, ഉണ്ടാകുന്ന മുഴയോ, കല്ലിപ്പോ, നിറം മാറ്റമോ സ്തനാർബുദത്തിന്റെ ലക്ഷണമാകാം. സ്വയം സ്തന പരിശോധന നടത്തുന്നത് വഴി ഇവ നേരത്തെ കണ്ടെത്താവുന്നതാണ്. ===ഗർഭാശയ കാൻസർ=== സ്ത്രീകളിൽ ആർത്തവ സമയത്ത് അമിതമായ രക്തസ്രാവം ഉണ്ടാവുക ആണെങ്കിലോ അല്ലെങ്കിൽ മാസമുറ സമയത്ത് അല്ലാതെ രക്തസ്രാവം ഉണ്ടാകുമെങ്കിലോ അത് ഗർഭാശയ കാൻസർ ആകാം. ഇത്തരം പ്രശ്നം ഉണ്ടെങ്കിൽ ഒരു ഗൈനക്കോളജിസ്റ്റിനെ കണ്ടു ഉടനെ പരിശോധന നടത്തേണ്ടതാണ്. ആർത്തവവുമായി ബന്ധപെട്ടു സ്ത്രീകൾക്ക് ഇതെപ്പറ്റിയുള്ള ബോധവൽക്കരണം അത്യാവശ്യമാണ്. ===ഗർഭാശയമുഖ കാൻസർ=== സ്ത്രീകളിൽ ലൈംഗിക ബന്ധത്തിന് ശേഷമുള്ള രക്തസ്രാവം, വേദനാജനകമായ ലൈംഗികബന്ധം എന്നിവ ഗർഭാശയമുഖ കാൻസർ ലക്ഷണമാകാം. ഇത്തരം പ്രശ്നം ഉണ്ടെങ്കിൽ ഒരു ഗൈനക്കോളജിസ്റ്റിനെ കണ്ടു ഉടനെ പരിശോധന നടത്തേണ്ടതാണ്. ഇതിനെതിരെ ഫലപ്രദമായ HPV പ്രതിരോധ വാക്സിൻ ലഭ്യമാണ്. ===രക്‌താർബുദം (ബ്ലഡ്‌ കാൻസർ)=== ഇടയ്ക്കിടെ ഉണ്ടാകുന്ന പനിയാണ് പ്രധാന ലക്ഷണം, പ്രത്യേകിച്ച് അധികം ഊഷ്മാവില്ലാത്ത പനി ബ്ലഡ്‌ കാൻസർ ലക്ഷണമാകാം. ===കുടലിലെ അർബുദം=== മലത്തിലുണ്ടാകുന്ന രക്തമാണ് പ്രധാന ലക്ഷണം. പൈൽസ്, മലബന്ധം പോലെയുള്ള രോഗങ്ങൾ കൊണ്ടും ഈ ലക്ഷണം ഉണ്ടാകാം. എന്നിരുന്നാലും ഇടയ്ക്കിടെ മലത്തിൽ രക്തം കാണുന്നത് കുടൽ അർബുദ ലക്ഷണമാകാം. ഇടയ്ക്കിടെ ഉണ്ടാകുന്ന മലബന്ധവും വയറിളക്കവും ഇത്തരം കാൻസർ ലക്ഷണമാകാം. ===ശ്വാസകോശ അർബുദം=== നാല് ആഴ്ചയിൽ കൂടുതൽ നീണ്ടുനിൽക്കുന്ന ചുമ, ശരീരഭാരം കുറയുക, ഇടയ്ക്കിടെയുള്ള പനി എന്നിവ ശ്വാസകോശ കാൻസർ ലക്ഷണമാകാം. പുകവലി ഇത് ഉണ്ടാകാൻ ഒരു പ്രധാന കാരണമാണ്. ===തലച്ചോറിലെ കാൻസർ (ബ്രെയിൻ ട്യൂമർ)=== കാഴ്ചക്കുറവ്, തലവേദന, ഓർമ്മക്കുറവ് എന്നിവയാണ് ബ്രെയിൻ ട്യൂമർ ലക്ഷണം. ===വായിലെ കാൻസർ=== വായിലെ ഉണങ്ങാത്ത വേദനയില്ലാത്ത മുറിവുകൾ, വായിലുണ്ടാകുന്ന മുഴകൾ, ഭക്ഷണം കഴിക്കാനുള്ള ബുദ്ധിമുട്ട് തുടങ്ങിയവ വായിലെ കാൻസർ ലക്ഷണമാകാം. പുകയില ഉപയോഗം ഒരു പ്രധാന കാരണമാണ്. ===വയറ്റിലെ കാൻസർ=== സ്ഥിരമായി ഭക്ഷണം കഴിച്ചാൽ ദഹിക്കാൻ ബുദ്ധിമുട്ട് അനുഭവപ്പെടുകയും വയറെരിയുകയും ചെയ്യുക, രക്തം ഛർദിക്കുക തുടങ്ങിയവയാണ് ലക്ഷണങ്ങൾ. വറുത്തതും പൊരിച്ചതും മൊരിഞ്ഞതും ഉൾപ്പടെയുള്ള അനാരോഗ്യകരമായ ഭക്ഷണം, ചുവന്ന മാംസത്തിന്റെ അമിത ഉപയോഗം, പഴങ്ങൾ പച്ചക്കറികൾ എന്നിവയുടെ കുറഞ്ഞ ഉപയോഗം എന്നിവ ഇത്തരം കാൻസർ ഉണ്ടാകാൻ പ്രധാന കാരണങ്ങളാണ്. ===തൊലിപ്പുറത്തെ കാൻസർ=== മറുകുകൾ പെട്ടന്ന് വലിപ്പം വയ്ക്കുക, ചർമത്തിൽ ഉണ്ടാകുന്ന നിറവ്യത്യാസം തുടങ്ങിയവയാണ് പ്രധാന ലക്ഷണങ്ങൾ. ==ഭക്ഷണവും ആരോഗ്യവും== നിത്യവും പോഷകസമൃദ്ധമായ ആഹാരം കഴിക്കേണ്ടത് ആരോഗ്യത്തിന് അത്യാവശ്യമാണ്. അതിനായി [[പഴങ്ങൾ]], [[പച്ചക്കറികൾ]], ഇലക്കറികൾ, പയർ, പരിപ്പുവർഗങ്ങൾ, [[മുട്ട]], [[മത്സ്യം]], കൊഴുപ്പ് കുറഞ്ഞ മാംസം, [[യോഗർട്ട്]], [[ഓട്സ്]], [[കൂൺ]], കൊഴുപ്പ് കുറഞ്ഞ പാൽ മുതലായ പോഷക സമൃദ്ധമായ ആഹാരം ഏറെ ഗുണകരമാണ്. ഇതുവഴി പ്രോട്ടീൻ അഥവാ മാംസ്യം, വിറ്റാമിനുകൾ, ധാതുക്കൾ, ഒമേഗാ 3 ഫാറ്റി ആസിഡ് എന്നിവ ശരീരത്തിന് ലഭിക്കുന്നു. ഇത് രോഗ പ്രതിരോധ ശേഷി വർധിപ്പിക്കാൻ ഗുണകരമാണ്. മാത്രമല്ല, അമിതമായ അളവിൽ ഉപ്പ്, മധുരം, എണ്ണ, കൊഴുപ്പ്, അന്നജം എന്നിവ അടങ്ങിയ അനാരോഗ്യകരമായ ആഹാരം കുറയ്ക്കുകയും വേണം. അതിനായി ചോറ്, ചപ്പാത്തി, ബിരിയാണി, വറുത്തതും പൊരിച്ചതും, എണ്ണ പലഹാരങ്ങൾ, മധുര പലഹാരങ്ങൾ, പഞ്ചസാര, കൊഴുപ്പേറിയ ചുവന്ന മാംസം, പായസം, അച്ചാറ്, കൊഴുപ്പ് കൂടിയ പാൽ എന്നിവ കുറച്ചു മാത്രം ഉപയോഗിക്കുന്നതാണ് അഭികാമ്യം. ഇവയുടെ അമിതമായ ഉപയോഗം മാരക ജീവിതശൈലി രോഗങ്ങൾ, അമിതവണ്ണം, ഹോർമോൺ തകരാറുകൾ, കുടവയർ, ലൈംഗിക പ്രശ്നങ്ങൾ എന്നിവയിലേക്ക് നയിക്കുന്നു. അതോടൊപ്പം വ്യായാമക്കുറവ്, അതിമദ്യാസക്തി, [[പുകവലി]] തുടങ്ങിയ ലഹരി ഉപയോഗം കൂടെ ഉണ്ടെങ്കിൽ ആരോഗ്യം താറുമാറാകാനുള്ള സാധ്യത വർധിക്കുന്നു. ഇടനേരങ്ങളിൽ പലഹാരങ്ങൾക്ക് പകരം പഴങ്ങൾ, നട്സ് എന്നിവ ഉപയോഗിക്കാം. വറുത്തതും പൊരിച്ചതും കുറച്ചു കറി വച്ച മത്സ്യം, കറി വച്ച കൊഴുപ്പ് കുറഞ്ഞ ഇറച്ചി, പുഴുങ്ങിയ മുട്ട, പച്ചക്കറി സാലഡ്, പച്ചക്കറി വിഭവങ്ങൾ തുടങ്ങിയ സമീകൃത ആഹാരം കഴിക്കുന്നത് ഗുണകരമാണ്. അമിതാഹാരം ഒഴിവാക്കുകയും വേണം. വെള്ള ചോറിന്റെയും ബിരിയാണിയുടേയും ചപ്പാത്തി മുതലായവയെയും അളവ് കുറയ്ക്കേണ്ടതും ഏറ്റവും അത്യാവശ്യമാണ്. അരി, പഞ്ചസാര എന്നിവ കൊണ്ടുള്ള പായസത്തേക്കാൾ [[പയർ]], [[കടല]], [[എള്ള്]], [[ശർക്കര]] തുടങ്ങി പോഷക സമ്പുഷ്ടമായ വസ്തുക്കൾ കൊണ്ടുള്ള പായസം മിതമായി ഉപയോഗിക്കുന്നതാണ് കൂടുതൽ മെച്ചം. ദിവസേന ആവശ്യത്തിന് വെള്ളം കുടിക്കേണ്ടതും അനിവാര്യമാണ്. പ്രഭാത ഭക്ഷണം ഒഴിവാക്കുന്നതും രാത്രി വൈകി ഭക്ഷണം കഴിക്കുന്നതും ആരോഗ്യത്തിന് നല്ലതല്ല. പ്രഭാത ഭക്ഷണം അഥവാ ബ്രേക്ക്‌ ഫാസ്റ്റ് പോഷക സമൃദ്ധമായത് തന്നെ ആയിരിക്കാനും ശ്രദ്ധിക്കേണ്ടതുണ്ട്. രാത്രി ലഘുവായ ഭക്ഷണം കഴിക്കാവുന്നതാണ്. ==വ്യായാമവും ആരോഗ്യവും== ശാരീരികക്ഷമതയും ആരോഗ്യവും ചിലപ്പോൾ ശരീര സൗന്ദര്യവും വച്ചുപുലർത്താനായി ചെയ്യുന്ന കായികാഭ്യാസങ്ങളാണ് [[വ്യായാമം]]. ആംഗലേയത്തിൽ എക്സ്സെർസൈസ് (Exercise). മുതിർന്നവർ ദിവസേന കുറഞ്ഞത് മുപ്പത് മിനുട്ട് നേരവും കുട്ടികൾ ഒരു മണിക്കൂറും വ്യായാമം ചെയ്യേണ്ടത് ആരോഗ്യം, ഫിറ്റ്നസ് എന്നിവ നിലനിർത്താൻ അത്യാവശ്യമാണ് എന്ന് ലോകാരോഗ്യ സംഘടന (WHO) പറയുന്നു. പലരും പല ലക്ഷ്യങ്ങൾക്കായി വ്യായാമം ചെയ്യുന്നു. കായികരംഗത്തെ മികവിനായി, പേശികൾ ബലപ്പെടുത്തുന്നതിനായി, ശരീരഭാരം കൂട്ടുകയോ കുറക്കുകയൊ ചെയ്യുന്നതിനായി, കുടവയർ കുറയ്ക്കുന്നതിനായി, ശരീര സൗന്ദര്യവും ആകർഷകത്വവും മെച്ചപ്പെടുത്തുവാനായി, ആരോഗ്യം നിലനിർത്തുന്നതിനായി, രോഗങ്ങളെ നിയന്ത്രിക്കുന്നതിനായി, യുവത്വം അല്ലെങ്കിൽ ഫിറ്റ്നസ് നിലനിർത്താനായി, മാനസികമായ ഉല്ലാസവും ഊർജസ്വലതയും നിലനിർത്തുന്നതിനായി, മാനസിക സമ്മർദം കുറയ്ക്കുന്നതിനായി, തൊഴിൽ രംഗത്തെ മികവിനായി (ഉദാഹരണത്തിന്: സിനിമ, പോലീസ്, പട്ടാളം പോലെയുള്ള ജോലികൾ), മികച്ച ജീവിതശൈലിയ്ക്കായി, ലൈംഗികവും പ്രത്യുൽപാദനപരവുമായ ആരോഗ്യം മെച്ചപ്പെടുത്താനായി, ഹോർമോൺ സന്തുലിതാവസ്ഥ നിലനിർത്താൻ എന്നിങ്ങനെ പല ലക്ഷ്യങ്ങൾക്കായി വ്യായാമം ചെയ്യുന്നവരുണ്ട്. ശാരീരിക വ്യായാമം പേശികളെ ബലപ്പെടുത്തുകയും കുടവയർ കുറക്കുകയും, ഹോർമോൺ സന്തുലിതാവസ്ഥ നിലനിർത്തുകയും, ഇത് ശരീര സൌന്ദര്യവും ആകർഷകത്വവും വർധിപ്പിക്കുകയും ചെയ്യുന്നു. ബോഡി ബിൽഡിംഗ്‌, ഫിറ്റ്നസ്, സിനിമ-സീരിയൽ മേഖലയിൽ പ്രവർത്തിക്കുന്നവരുടെ സൗന്ദര്യ രഹസ്യവും മറ്റൊന്നല്ല. പതിവായി വ്യായാമം ചെയ്യുന്ന ആളുകളിൽ വ്യായാമം ചെയ്യാത്തവരെ അപേക്ഷിച്ചു പുരുഷ ഹോർമോണായ [[ടെസ്റ്റോസ്റ്റിറോൺ]] അളവ് മെച്ചപ്പെട്ട രീതിയിൽ കാണപ്പെടുന്നു. ഇതവരുടെ യവ്വനവും ശരീര ബലവും ആരോഗ്യവും നിലനിർത്തുന്നു. സ്ത്രീകളിൽ ആർത്തവ ക്രമക്കേടുകൾ അകറ്റാനും, ശരീര സൗന്ദര്യവും, ആരോഗ്യവും ഉണ്ടാകാനും വ്യായാമം സഹായിക്കുന്നു. പല തരത്തിലുള്ള വ്യായാമങ്ങൾ ഉണ്ട്. സാധാരണ രീതിയിൽ വ്യായാമം ചെയ്യുമ്പോൾ മടുപ്പ് ഉളവാകുന്നവർക്ക്‌ [[സുംബ]] ഫിറ്റ്നസ് ഡാൻസ്, അയോധന കലകൾ, കളികൾ എന്നിവ ഏതെങ്കിലും ശീലമാക്കാവുന്നതാണ്. ‘രോഗങ്ങളെ ചെറുക്കുന്ന അത്ഭുതം’ എന്നാണ് ആരോഗ്യ പ്രവർത്തകർ വ്യായാമത്തെ വിളിക്കുന്നത്. പതിവായി വ്യായാമം ചെയ്യുന്നത് രോഗപ്രതിരോധവ്യവസ്ഥയുടെ ശക്തി വർദ്ധിപ്പിക്കുന്നതിനും, രക്തയോട്ടം മെച്ചപ്പെടുത്താനും, കാൻസർ, ഹൃദ്രോഗം, പക്ഷാഘാതം, പ്രമേഹം, പൊണ്ണത്തടി, പക്ഷാഘാതം, ഫാറ്റി ലിവർ, അമിത രക്താതിമർദ്ദം, അമിത കൊളസ്ട്രോൾ, പിസിഒഡി, വന്ധ്യത, വിഷാദരോഗം, ഉദ്ധാരണശേഷിക്കുറവ്, സ്ത്രീ ലൈംഗിക ഉത്തേജന വൈകല്യം, യോനീ വരൾച്ച, വന്ധ്യത തുടങ്ങിയ ജീവിതശൈലീരോഗങ്ങൾ വരാനുള്ള സാധ്യത കുറയ്ക്കുവാനും നല്ലൊരു ശതമാനംവരെ അവയെ പ്രതിരോധിക്കുന്നതിനും സഹായിക്കുന്നു. വ്യായാമം ചെയ്യുന്ന വ്യക്തികൾ മറ്റുള്ളവരെക്കാൾ ചുറുചുറുക്കോടെ കാണപ്പെടുകയും ഇത്തരക്കാരിൽ നടുവേദന, കഴുത്തുവേദന പോലെയുള്ള പ്രശ്നങ്ങൾ കുറഞ്ഞിരിക്കുകയും, ദീർഘകാലം ചെറുപ്പമായിരിക്കുകയും ചെയ്യുന്നു. പേശികളും അസ്ഥികളും ബലപ്പെടുത്തുന്നതിന്റെ ഗുണം വളരെയധികമാണ്. വാർധക്യത്തിലും ചുറുചുറുക്കോടെ ആരോഗ്യത്തോടെയിരിക്കാനും വ്യായാമം സഹായിക്കുന്നു. വ്യായാമത്തിന്റെ ഗുണം മിക്കവാറും എല്ലാ അവയവങ്ങൾക്കും ലഭിക്കുന്നു. ശരീരത്തിലെത്തുന്ന അമിതമായ കൊഴുപ്പ്, ഉപ്പ്, ഊർജം അഥവാ പഞ്ചസാര, രക്താതിമർദ്ദം എന്നിവയെ നിയന്ത്രിക്കുവാനും രക്തയോട്ടം മെച്ചപ്പെടുത്തുവാനും ഹോർമോൺ വ്യതിയാനങ്ങളെ ചെറുക്കുവാനും ഏറെ ഫലപ്രദമാണ് ശാരീരികമായ വ്യായാമം. പോഷക സമൃദ്ധവുമായ ഭക്ഷണ ക്രമീകരണത്തിനൊപ്പം ചെയ്യുമ്പോഴാണ് വ്യായാമം ഇത്തരത്തിൽ പൂർണ്ണമായ ഗുണങ്ങൾ നൽകുന്നത്. ഹൃദയം, തലച്ചോർ എന്നിവയുടെ ശരിയായ പ്രവർത്തനത്തിന്റെ വ്യായാമം ഒഴിച്ചു കൂടാനാവാത്തതാണ്. സ്തനം, പ്രോസ്ട്രേറ്റ്, വൻകുടൽ, ശ്വാസകോശം, കരൾ തുടങ്ങിയവയെ ബാധിക്കുന്ന കാൻസർ രോഗത്തെ പോലും വ്യായാമം തടയുന്നതായി പഠനങ്ങളുണ്ട്. രോഗങ്ങൾ ബാധിച്ചവർ ആരോഗ്യ പ്രവർത്തകരുടെ നിർദേശ പ്രകാരം മാത്രം അഭികാമ്യമായ വ്യായാമം തെരെഞ്ഞെടുക്കുക. വ്യായാമം മാനസികാരോഗ്യം വർദ്ധിപ്പിക്കുന്നതിനോടൊപ്പം സന്തോഷവാനായിരിക്കാനും സഹായിക്കുന്നു. ഇത് ചെയ്യുമ്പോൾ സന്തോഷകരമായ ഹോർമോണുകളുടെ ഉത്പാദനം വർധിക്കുന്നു. ഒപ്പം മികച്ച ശാരീരികക്ഷമത പ്രദാനം ചെയ്യുകയും കാര്യങ്ങളെ നല്ല രീതിയിൽ നോക്കിക്കാണുവാനും നല്ല ഉറക്കം ലഭിക്കാനും സഹായിക്കുന്നു. കൃത്യമായി വ്യായാമം ചെയ്യുന്നത് തൃപ്തികരമായ ലൈംഗികാരോഗ്യത്തിന് സഹായകരമാകുന്നു എന്ന് പഠനങ്ങൾ തെളിയിക്കുന്നു. അതിനാൽ സന്തോഷകരമായ ലൈംഗികജീവിതത്തിന് വ്യായാമം മുതൽക്കൂട്ടാണെന്ന് പറയാം. വ്യായാമം ലൈംഗികാവയവങ്ങളിലേക്കുള്ള രക്തപ്രവാഹം ത്വരിതപ്പെടുത്തുകയും [[ടെസ്റ്റോസ്റ്റിറോൺ]] എന്ന ഹോർമോണിന്റെ ഉത്പാദനം മെച്ചപ്പെടുത്തുകയും ചെയ്യുന്നു. മാത്രമല്ല ഇത് ശരീര സൗന്ദര്യവും ആകർഷകത്വവും വർധിപ്പിക്കുകയും ചെയ്യുന്നു. ഉദ്ധാരണശേഷിക്കുറവ്, സ്ത്രീ ലൈംഗിക ഉത്തേജന വൈകല്യം, യോനീ വരൾച്ച, രതിമൂർച്ഛയില്ലായ്മ, വജൈനിസ്മസ് (യോനീസങ്കോചം) തുടങ്ങിയ പ്രശ്നങ്ങൾ വ്യായാമം ചെയ്യുന്നവരിൽ കുറഞ്ഞു കാണപ്പെടുന്നു. മാത്രമല്ല, ബീജങ്ങളുടെ ആരോഗ്യത്തെ വർധിപ്പിക്കുന്ന ഇത് വന്ധ്യതയും ചെറുക്കുന്നു. മധ്യവയസ്ക്കരായ പുരുഷന്മാരിൽ ആൻഡ്രോപോസ്, സ്ത്രീകളിൽ [[ആർത്തവവിരാമം]] തുടങ്ങിയ അവസ്ഥകളെ ചെറുക്കുവാനും ഇത് സഹായിക്കുന്നു. [[കെഗൽ വ്യായാമം]] ചുമക്കുമ്പോഴും, തുമ്മുമ്പോഴും അറിയാതെ മൂത്രം പോകുന്ന അജിതേന്ദ്രിയത്വം എന്ന അവസ്ഥയ്ക്കും, ഉദ്ധാരണശേഷിക്കുറവ്, വജൈനിസ്മസ് ഉൾപ്പടെയുള്ള ലൈംഗിക പ്രശ്നങ്ങൾക്കും ഒരു പരിധിവരെ പരിഹാരമാണ്. ==പൊതുജനാരോഗ്യം== കുറേക്കൂടി വിപുലമായ രീതിയിൽ ഇതിനെ '''പൊതുജനാരോഗ്യം''' (Public Health) എന്ന് വിളിക്കുന്നു. സമൂഹത്തിന്റെ മൊത്തത്തിലുള്ള ആരോഗ്യത്തെ കുറിക്കാൻ പൊതുജനാരോഗ്യം എന്ന വാക്ക് ഉപയോഗിക്കാറുണ്ട്. പബ്ലിക് ഹെൽത്ത്‌ (Public health), കമ്മ്യൂണിറ്റി മെഡിസിൻ (Community medisine) തുടങ്ങിയ വൈദ്യശാസ്ത്രശാഖകൾ ആരോഗ്യത്തിന്റെ വിവിധ വശങ്ങൾക്ക് ഊന്നൽ കൊടുക്കുന്ന മേഖലകളാണ്.<ref>{{Cite web|url=https://en.wikipedia.org/wiki/Public_health|title=Public health|website=https://en.wikipedia.org}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://www.publichealth.hscni.net/|title=HSC Public Health Agency|website=https://www.publichealth.hscni.net}}</ref> ==ലോകത്തിലെ മികച്ച പൊതുജനാരോഗ്യ സംവിധാനം ഉള്ള രാജ്യങ്ങൾ== വിവിധ കണക്കുകൾ പ്രകാരം ലോകത്തിലെ മികച്ച പൊതു ജനാരോഗ്യ സംവിധാനം ഉള്ള ആദ്യത്തെ പത്ത് രാജ്യങ്ങൾ താഴെ കൊടുക്കുന്നു. [[തായ്‌വാൻ]], [[ദക്ഷിണ കൊറിയ]], [[ജപ്പാൻ]], [[ദി നെതർലാന്ഡ്സ്]], [[ഡെന്മാർക്ക്‌]], [[ഓസ്ട്രിയ]], [[ഫ്രാൻസ്]], [[ഫിൻലാൻഡ്]], [[തായ്‌ലൻഡ്]], [[സ്പെയിൻ]] എന്നിവയാണ്. ആരോഗ്യ പരിപാലന സൂചികകളിലെ സ്കോറുകൾ, കാര്യക്ഷമത, മൊത്തത്തിലുള്ള ആരോഗ്യ മികവ് തുടങ്ങിയവയാണ് ഇതിൽ കണക്കിലെടുത്തിട്ടുള്ളത്. അവ വിശദമായി താഴെ കൊടുക്കുന്നു. 1. തയ്‌വാൻ- ലോകത്തിലെ മികച്ച ആരോഗ്യ പരിപാലന സംവിധാനം ഉള്ള ഒരു രാജ്യമാണ് ഇത്. ഉയർന്ന ആരോഗ്യ സൂചികകൾ അവിടെ കാണാനാവുന്നതാണ്. യൂണിവേഴ്സൽ കവറേജ്, ഉയർന്ന കാര്യക്ഷമത എന്നിവയും അവിടെ കാണാം. 2. ദക്ഷിണ കൊറിയ-ആഗോള റാങ്കിഗിൽ രണ്ടാം സ്ഥാനത്തുള്ള ദക്ഷിണ കൊറിയ ആരോഗ്യ പരിപാലന മേഖലയിൽ ഏറെ മുന്നിലാണ്. 3. ജപ്പാൻ-ശക്തമായ ആരോഗ്യ പരിപാലന സംവിധാനം ഉള്ള മറ്റൊരു രാജ്യമാണ് ജപ്പാൻ. ഉയർന്ന നിലവാരത്തിലുള്ള ചികിത്സ ജപ്പാന്റെ പ്രത്യേകതയാണ്. 4. ദി നെതർലാന്ഡ്സ് - statista.com പ്രകാരം യൂണിവേഴ്സൽ ഹെൽത്ത്‌ കവറേജ്, ഉയർന്ന നിലവാരത്തിലുള്ള ചികിത്സ എന്നിവയിൽ ഈ രാജ്യം ഏറെ മുന്നിലാണ്. 5. ഡെന്മാർക് - ഉയർന്ന നിലവാരത്തിലുള്ള ചികിത്സ, ലഭ്യത എന്നിവയിൽ ഡെന്മാർക്ക് മുന്നിലാണ്. 6. ഓസ്ട്രിയ - യൂണിവേഴ്സൽ ഹെൽത്ത്‌ കെയർ സംവിധാനം, ഉയർന്ന നിലവാരം എന്നിവയിൽ ഓസ്ട്രിയ മുന്നിലാണ്. 7. ഫ്രാൻസ് - യൂണിവേഴ്സൽ ഹെൽത്ത്‌ കെയർ, ഉയർന്ന നിലവാരം, ഗുണമേന്മ എന്നിവയുള്ള ചികിത്സ എന്നിവയിൽ ഫ്രാൻസ് മുന്നിട്ടു നിൽക്കുന്നു. 8. ഫിൻലാൻഡ് - പൊതുജനാരോഗ്യം, രോഗം വരാതെ നിയന്ത്രിക്കപ്പെടുന്ന Preventive സംവിധാനങ്ങൾ എന്നിവയിൽ ഫിൻലാൻഡ് മുന്നിട്ടു നിൽക്കുന്നു. 9. സ്പെയിൻ - ഉയർന്ന കാര്യക്ഷമതയുള്ള ആരോഗ്യ പരിപാലന സംവിധാനം കൊണ്ട് ശ്രദ്ധേയം. റാങ്കിങ് നൽകുന്നതിന് കണക്കിലെടുക്കപ്പെട്ട ഘടകങ്ങൾ താഴെ കൊടുക്കുന്നു. *ഹെൽത്ത്‌ കെയർ ഇൻടെക്സ്: ആരോഗ്യ സംവിധാനങ്ങളുടെ ലഭ്യത, കാര്യക്ഷമത, ഗുണ നിലവാരം എന്നിവ കണക്കിലെടുക്കുന്നു. *യൂണിവേഴ്സൽ കവറേജ്: എല്ലാ പൗരന്മാർക്കും മികച്ച ചികിത്സ ലഭ്യമാക്കാനുള്ള കഴിവ്. *കാര്യക്ഷമത: ആരോഗ്യ മേഖല എങ്ങനെ പരിചരണം ലഭ്യമാക്കുന്നു, വിഭവങ്ങൾ എങ്ങനെ ഉപയോഗപ്പെടുത്തുന്നു എന്നത് സംബന്ധിച്ചു. *പരിണിത ഫലങ്ങൾ - ആയുർ ദൈർഖ്യം, മാതൃ ശിശു മരണ നിരക്ക്, [[കുടുംബാസൂത്രണം]] തുടങ്ങിയവ. == അവലംബം == <references/> # parks Textbook of Preventive and Social Medicine, 19th Ed 2009, , Bhaot, Jabalpur. ==പുറത്തേയ്ക്കുള്ള കണ്ണികൾ== * [http://www.who.int ലോകാരോഗ്യസംഘടന] * [http://www.nhs.uk യു.കെ. നാഷണൽ ഹെൽത്ത് സർവീസ്] * [http://www.hon.ch ഹെൽത്ത് ഓൺ ദി നെറ്റ് ഫൗണ്ടേഷൻ] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120723185457/http://www.hon.ch/ |date=2012-07-23 }} * [http://stats.oecd.org/Index.aspx?DataSetCode=HEALTH ഒ.ഇ.സി.ഡി. ഹെൽത്ത് സ്റ്റാറ്റിസ്റ്റിക്സ്] * [http://ucblibraries.colorado.edu/govpubs/us/health.htm ഹെൽത്ത് ആൻഡ് മെഡിക്കൽ ഇൻഫർമേഷൻ] ഫ്രം ദി യൂണിവേഴ്സിറ്റി ഓഫ് കൊളറാഡോ * [http://ec.europa.eu/health-eu/ ഹെൽത്ത്-ഇ.യു. പോർട്ടൽ], പബ്ലിക്ക് ഹെൽത്ത് പോർട്ടൽ ഓഫ് ദി യൂറോപ്യൻ യൂണിയൻ [[വർഗ്ഗം:ആരോഗ്യം]] [[വർഗ്ഗം:വ്യക്തിശുചിത്വം]] jjhpf3daqd06qkny38n663qyibphkxq 4546831 4546795 2025-07-08T20:21:23Z 80.46.141.217 /* ലോകത്തിലെ മികച്ച പൊതുജനാരോഗ്യ സംവിധാനം ഉള്ള രാജ്യങ്ങൾ */ 4546831 wikitext text/x-wiki [[രോഗം|രോഗങ്ങളില്ലാത്ത]] അവസ്ഥയെയാണ്‌ സാമാന്യേന '''ആരോഗ്യം''' എന്നതു കൊണ്ടുദ്ദേശിച്ചിരുന്നത്. ഇംഗ്ലീഷിൽ ഹെൽത്ത്‌ (health). എന്നാൽ 1948-ലെ ലോക ഹെൽത്ത് അസംബ്ലിയുടെ നിർവചനപ്രകാരം രോഗ, വൈകല്യരാഹിത്യമുള്ള അവസ്ഥ മാത്രമല്ല, സമ്പൂർണ്ണ ശാരീരിക, മാനസിക, സാമൂഹ്യ സുസ്ഥിതി (wellbeing) കൂടി ആണു ആരോഗ്യം. <ref name="WHO definition">[http://www.who.int/about/definition/en/print.html] Preamble to the Constitution of the World Health Organization as adopted by the International Health Conference, New York, 19-22 June, 1946; signed on 22 July 1947 by the representatives of 61 States (Official Records of the World Health Organization, no. 2, p. 100) and entered into force on 7 April 1948.</ref><ref name="WHO constitution">[http://www.who.int/governance/eb/who_constitution_en.pdf] Constitution of the World Health Organization- ''Basic Documents'', Forty-fifth edition, Supplement, October 2006.</ref>. ഈ നിർവചനമാണ്‌ ഇന്ന് പൊതുവേ സ്വീകാര്യമായുള്ളത്. ഈ നിർവചനത്തോട് ലോകാരോഗ്യസംഘടനയുടെ 1986ലെ ഒട്ടാവ ചാർട്ടർ ഫോർ ഹെൽത്ത് പ്രൊമോഷന്റെ നിർവചനം കൂടി കൂട്ടിവായിക്കാറുണ്ട്: ആരോഗ്യം സമ്പൂർണ്ണ ദൈനംദിന ജീവിതത്തിനുള്ള ഒരുപാധിയാണ്‌, നിലനില്പിനായി മാത്രമുള്ളതല്ല. ആരോഗ്യം എന്നത് ശാരീരികശേഷിയിലും സാമൂഹിക വ്യക്തിപരമായ ഉപാധികൾക്ക് ഊന്നൽ കൊടുത്തുകൊണ്ടുള്ള സാക്ഷാത്തായ ഒരു സംഗതിയുമാണ്. പ്രതികൂല ഘടകങ്ങളൊന്നുമില്ലാതിരിക്കുകയും ശരീരത്തിന്റെ സ്വാഭാവിക പ്രവർത്തനങ്ങൾ ശരിയായി നടക്കുകയും ചെയ്യുന്ന വ്യക്തിക്ക് ശാരീരിക, മാനസിക, സാമൂഹിക സുഖാവസ്ഥ അനുഭവപ്പെടുകയും ചെയ്യുന്നതിനേയാണ് ആരോഗ്യം എന്ന് പറയുന്നത്.<ref>{{Cite web|url=https://www.who.int/|title=World Health Organization (WHO)|website=https://www.who.int}}</ref> ==ആരോഗ്യത്തിന്റെ ഘടകങ്ങൾ== ജീവിതശൈലിയും ജനതികവും പരിസ്ഥിതിയുമാണ് ആരോഗ്യത്തിനു നിദാനമായ ഘടകങ്ങൾ. ഭൌതീക പരിതഃസ്ഥിതി, സാമൂഹ്യ പരിതഃസ്ഥിതി, ജൈവ പരിതഃസ്ഥിതി എന്ന് പരിതഃസ്ഥിതി ഘടകങ്ങളെ മൂന്നായി തിരിക്കാം. രോഗാവസ്ഥയ്ക്കുള്ള കാരണങ്ങൾ പലതാകാം. രോഗാണുക്കൾ, പരാദങ്ങൾ എന്നിവയുടെ ആക്രമണം , പോഷണക്കുറവ്, അതിപോഷണം, അമിതാഹാരം, മദ്യപാനം, പുകവലി പോലെയുള്ള ലഹരി ഉപയോഗം എന്നിവ കൂടാതെ ആഹാരത്തിൽ നിന്ന് ലഭിക്കുന്ന ചില ഘടകങ്ങൾ കൂടുതലായി ചയാപചയ പ്രക്രിയയിലൂടെ, അതിലുള്ള ക്രമക്കേട് മൂലമോ അളവ് കൂടുതലായതിനാലോ, വ്യയം ചെയ്യപ്പെടാതെയോ പുറംതള്ളപ്പെടാതെയോ ശരീരത്തിൽ അടിഞ്ഞുകൂടി രോഗാവസ്ഥ ഉണ്ടാകാം. കൂടാതെ അത്യാവശ്യമായ ചില ഘടകങ്ങൾ ലഭിക്കാതെ ശാരീരിക പ്രക്രിയകൾ താളം തെറ്റുന്നതു മൂലമുള്ള രോഗാവസ്ഥയാകാം. വ്യായാമക്കുറവുകൊണ്ടാകുന്ന മേൽപ്പറഞ്ഞതിലേതെങ്കിലും സ്ഥിതിവിശേഷമാകാം. അമിതാദ്ധ്വാനം, സുരക്ഷിതമല്ലാത്ത തൊഴിൽ, [[മാനസിക സമ്മർദം]] [[മാനസിക സമ്മർദം (സ്‌ട്രെസ്‌)|(സ്‌ട്രെസ്‌)]], ഉറക്കക്കുറവ്, മാനസിക പ്രശ്നങ്ങൾ, [[അമിതവണ്ണം]] എന്നിവ രോഗാവസ്ഥയായി മാറാം. മഹാമാരികൾ പൊട്ടിപുറപ്പെടുന്നത് സാമൂഹികമായ ആരോഗ്യത്തെ മൊത്തത്തിൽ ബാധിക്കുന്നു. ഉദാ: കോവിഡ് 19. ശരീര കോശങ്ങളുടെ അപകർഷവും (degeneration), പ്രായ വർദ്ധനയും (aging) രോഗ കാരണങ്ങളാണ്. കൂടാതെ പാരമ്പര്യ ഘടകങ്ങൾ. മേൽപ്പറഞ്ഞ ഏതെങ്കിലും അസന്തുലിതാവസ്ഥയ്ക്കുള്ള ശരീരത്തിന്റെ സ്വാഭാവിക പ്രതികരണമായുണ്ടാകുന്ന ചില ക്രമക്കേടുകളായാകാം പുറത്ത് കാണപ്പെടുന്നത്. അതോടൊപ്പം തെറ്റായ ജീവിതശൈലി കൂടിയാകുമ്പോൾ രോഗമുണ്ടാകാനുള്ള സാധ്യത വളരെയധികം വർധിക്കുന്നു. രോഗാവസ്ഥയ്ക്കുള്ള ചികിത്സ തെറ്റായതു മൂലം രോഗാവസ്ഥ സൃഷ്ടിക്കപ്പെടാം. മരുന്നുകളുടെ കുറവു് കൊണ്ടും ആധിക്യം കൊണ്ടും രോഗാവസ്ഥ ഉണ്ടാകാം. ജീവിക്കുന്ന സാഹചര്യം പൊതുവിൽ വ്യക്തികളുടെ ആരോഗ്യവും ജീവിതത്തിന്റെ ഗുണനിലവാരം (ക്വാളിറ്റി ഓഫ് ലൈഫ്) നിർണ്ണയിക്കുന്നതിലും പരമപ്രധാനമാണ്. വൈദ്യശാസ്ത്രത്തിന്റെ പ്രയോഗത്തിലൂടെ മാത്രമല്ല, ജീവിതരീതിയുടെ തിരഞ്ഞെടുപ്പിലൂടെയും മെച്ചപ്പെട്ട പരിസ്ഥിതിയുമാണ് ആരോഗ്യവും മൂല്യവും വർദ്ധിപ്പിക്കുന്നത് എന്നത് കൂടുതൽ സ്വീകാര്യമാവുകയാണ്. പരിസ്ഥിതിയുമായി ബന്ധപ്പെട്ടു മലിനീകരണവും, ശുദ്ധജലത്തിന്റെ അഭാവവും രോഗങ്ങൾ വർധിപ്പിച്ചേക്കാം. ചുരുക്കത്തിൽ ആരോഗ്യം നിർണ്ണയിക്കുന്ന പ്രധാന ഘടകങ്ങൾ സാമൂഹികവും സാമ്പത്തികവുമായ അന്തരീക്ഷം, ആരോഗ്യസേവനങ്ങളുടെ ലഭ്യത, വികസനം, ഭൗതികമായ ചുറ്റുപാട്, ആരോഗ്യകരമായ തൊഴിലിടങ്ങൾ, ജനങ്ങളുടെ ജീവിതശൈലി, ആരോഗ്യകരമായ ആഹാരം, [[ശുചിത്വം]], ലിംഗസമത്വം തുടങ്ങി ജെൻഡറുമായി ബന്ധപ്പെട്ട പ്രശ്നങ്ങൾ, സ്ത്രീകളുടെയും ലിംഗ ലൈംഗിക ന്യൂനപക്ഷങ്ങളുടെയും പ്രശ്നങ്ങൾ, ആരോഗ്യകരമായ [[ലൈംഗികബന്ധം]], മെച്ചപ്പെട്ട മാനസികാവസ്ഥ, മലിനീകരണത്തിന്റെ തോത് തുടങ്ങിയവ ആണെന്നാണ് ലോകാരോഗ്യ സംഘടനയുടെ നിലപാട്. <ref name="The determinants of health">World Health Organization. [http://www.who.int/hia/evidence/doh/en/ ''The determinants of health.''] Geneva. Accessed 12 May 2011.</ref> {{health-stub}} ==ചികിത്സയും ആരോഗ്യവും== രോഗങ്ങൾ വന്നാൽ ശാസ്ത്രീയമായ ചികിത്സ തേടുക എന്നത് ഏറ്റവും പ്രധാനമാണ്. മികച്ച ആശുപത്രികൾ, ആരോഗ്യ കേന്ദ്രങ്ങൾ, ആരോഗ്യ ബോധവൽക്കരണ വിദ്യാഭ്യാസം എന്നിവയുടെ ലഭ്യത പ്രധാനമാണ്. ഗുരുതരമായ രോഗങ്ങളുടെ ചികിത്സയ്ക്ക് സൂപ്പർ സ്പെഷ്യാലിറ്റി നിലവാരത്തിലുള്ള ആശുപത്രികൾ അത്യാവശ്യമാണ്. ഇന്ത്യയിൽ മെഡിക്കൽ കോളേജുകൾ, ജില്ലാ ആശുപത്രികൾ, ജനറൽ ആശുപത്രികൾ, കോർപ്പറേറ്റ് സ്വകാര്യ ആശുപത്രികൾ തുടങ്ങിയവ ഇത്തരത്തിൽ സൂപ്പർ സ്പെഷ്യാലിറ്റി സേവനങ്ങൾ നൽകി വരുന്നു. ഗ്രാമീണ മേഖലയിൽ ആരോഗ്യ കേന്ദ്രങ്ങൾ, കുടുംബാരോഗ്യ കേന്ദ്രങ്ങൾ, ചെറിയ സ്വകാര്യ ആശുപത്രികൾ, ക്ലിനിക്കുകൾ തുടങ്ങിയവ മികച്ച സേവനം നൽകി വരുന്നു. ==ആരോഗ്യവും സാമ്പത്തികവും== പൊതുവേ സാമ്പത്തികമായി പിന്നോക്കം നിൽക്കുന്ന സമൂഹങ്ങളിൽ ആരോഗ്യ സൂചികകളും വളരെ പിന്നിലായിരിക്കും. ഇത് ദരിദ്ര രാജ്യങ്ങളിൽ കാണാവുന്നതാണ്. ദരിദ്ര സമൂഹങ്ങളിൽ ചികിത്സ ചിലവുകൾ ഒരു വലിയ പ്രശ്നം തന്നെയാണ്. പലരും ചികിത്സ ചിലവുകൾ മൂലം കട ബാധ്യതയിൽ ആകുന്നു. [[അമേരിക്കൻ ഐക്യനാടുകൾ|അമേരിക്കൻ ഐക്യനാടുകളിൽ]] 2023 ലെ കണക്കുകൾ പ്രകാരം ജിഡിപിയുടെ 17.6% തുക ആരോഗ്യ മേഖലയ്ക്ക് വേണ്ടി നീക്കിവച്ചിരുന്നു. അതായത് 4.9 ട്രില്യൺ ഡോളർ അഥവാ ഒരു വ്യക്തിക്ക്‌ വേണ്ടി 14,570 ഡോളർ ചിലവഴിച്ചു എന്ന്‌ സെന്റർസ് ഫോർ മെഡികെയർ ആൻഡ്‌ മെഡികായ്ഡ് സെർവിസിസ്‌ വ്യക്തമാക്കുന്നു. ആരോഗ്യ പരിരക്ഷാ ചിലവുകൾ വർധിച്ചു വരുമ്പോഴും അമേരിക്കൻ ഐക്യനാടുകൾ അവരുടെ ജിഡിപിയുടെ നല്ലൊരു ശതമാനം ആരോഗ്യ മേഖലയ്ക്ക് നൽകുന്നതായി കാണാൻ സാധിക്കും, പ്രത്യേകിച്ച് മറ്റ് വികസിത രാജ്യങ്ങളുമായി താരതമ്യപ്പെടുത്തുമ്പോൾ. ആരോഗ്യ രംഗത്തെ ഗവേഷണത്തിനും അവർ സാമ്പത്തികം ചിലവഴിക്കുന്നു. എന്നാൽ [[യുകെ]] അവരുടെ ജിഡിപിയുടെ 11.1% 2024ഇൽ ആരോഗ്യ മേഖലയ്ക്ക് വേണ്ടി ചിലവഴിച്ചതായി കാണാൻ സാധിക്കും. ഇന്ത്യയിൽ കേന്ദ്ര സംസ്ഥാന സർക്കാരുകൾ ജിഡിപിയുടെ 2.1 ശതമാനം തുക 2023 സാമ്പത്തിക വർഷത്തിൽ ആരോഗ്യ മേഖലയ്ക്ക് വേണ്ടി ചിലവഴിച്ചതായി കാണാൻ സാധിക്കും. ഇത് 2022, 2021 സാമ്പത്തിക വർഷങ്ങളിൽ യഥാക്രമം 2.2%, 1.6% എന്നിങ്ങനെ ആയിരുന്നു. വർഷം തോറും വർദ്ധനവ് ഉണ്ടാകുന്നുണ്ടെങ്കിലും മറ്റ് രാജ്യങ്ങളുമായി താരതമ്യപ്പെടുത്തുമ്പോൾ ഇന്ത്യയുടെ ആരോഗ്യ മേഖലയ്ക്ക് വേണ്ടിയുള്ള ജിഡിപിയുടെ കണക്കുകൾ തീരെ കുറവ് തന്നെയാണ് എന്നതാണ് വസ്തുത. ഇന്ത്യയിലെ ആരോഗ്യ മേഖലയുടെ വികസനത്തിന്‌ കൂടുതൽ ധനസഹായം ആവശ്യമാണ് എന്നത് യഥാർഥ്യമാണ്. ഹെൽത്ത്‌ [[ഇൻഷുറൻസ്]] അപ്രതീക്ഷിതമായ ചികിത്സ ചിലവുകൾ ഗണ്യമായി കുറക്കുന്നതിൽ ഏറെ സഹായിക്കുന്നു. ഇന്ത്യയിലും മികച്ച ഹെൽത്ത്‌ ഇൻഷുറൻസ് സേവന ദാതാക്കളെ കാണാം. ചില രാജ്യങ്ങളിൽ ഹെൽത്ത്‌ ഇൻഷുറൻസ് നിർബന്ധമാണ്. അതുപോലെ പല വികസിത വിദേശ രാജ്യങ്ങളിലും സോഷ്യൽ സെക്യൂരിറ്റി സംവിധാനം അഥവാ സോഷ്യൽ ഇൻഷുറൻസ് മുഖേന സാധാരണക്കാർക്ക് ഉയർന്ന നിലവാരത്തിലുള്ളതും എന്നാൽ സൗജന്യവുമായ ചികിത്സ ലഭ്യമാക്കിയിട്ടുണ്ട്. പല ആശുപത്രികളിലും രോഗികൾക്ക് മൂന്ന് നേരത്തെ ഭക്ഷണവും നൽകാറുണ്ട്. അവിടങ്ങളിൽ സ്വകാര്യ മേഖലയിലെ ജോലിക്കാരും നിശ്ചിത തുക സോഷ്യൽ ഇൻഷുറൻസ് അല്ലെങ്കിൽ ഹെൽത്ത്‌ ഇൻഷുറൻസ് സംവിധാനത്തിലേക്ക് അടക്കേണ്ടതുണ്ട്. ഇങ്ങനെ പിരിച്ചെടുക്കുന്ന തുക ആശുപത്രികളുടെ വികസനത്തിനും ഗവേഷണത്തിനും ഉപയോഗപ്പെടുത്തുന്നു. ദരിദ്രർക്ക് മാത്രമാണ് അവിടെ സർക്കാർ പൂർണമായും സൗജന്യ ചികിത്സ ലഭ്യമാക്കുന്നുള്ളു. ==ജീവിതശൈലി രോഗങ്ങൾ== [[കാൻസർ]], [[പ്രമേഹം]], [[ഹൃദ്രോഗം]], ധമനീ രോഗങ്ങൾ, [[രക്താതിമർദ്ദം]], [[പക്ഷാഘാതം]], COPD, വൃക്കരോഗം, കരൾ രോഗങ്ങൾ, പിസിഒഎസ്, [[കൊളസ്ട്രോൾ|അമിത കൊളെസ്ട്രോൾ]], [[അമിതവണ്ണം]], വയറിനു ചുറ്റും അമിതമായി കൊഴുപ്പ് അടിയുന്ന അവസ്ഥ അഥവാ കുടവയർ, [[വന്ധ്യത]], [[ഉദ്ധാരണക്കുറവ്]] എന്നിവ ജീവിതശൈലി മൂലമുണ്ടാകുന്ന രോഗങ്ങളുടെ കൂട്ടത്തിൽ എടുത്തു പറയേണ്ടതാണ്. ആരോഗ്യകരമായ ജീവിതശൈലി കൊണ്ട് മേൽപ്പറഞ്ഞ രോഗങ്ങളെ നല്ലൊരു പരിധിവരെ തടയാനും, ആരോഗ്യം നിലനിർത്താനും സാധിക്കും. ഭക്ഷണം, [[ശാരീരിക വ്യായാമം]], ഉറക്കം, [[മാനസിക സമ്മർദ്ദം]] എന്നിവ ഒരു വ്യക്തിയുടെ ആരോഗ്യത്തിൽ അതിപ്രധാന പങ്ക് വഹിക്കുന്നുണ്ട്. ==ആരോഗ്യവും ജീവിതശൈലിയും== *പോഷകാഹാരം- പോഷക സമൃദ്ധമായ ഭക്ഷണം കഴിക്കേണ്ടത് ആരോഗ്യവും ചുറുചുറുക്കും നിലനിർത്താൻ ഏറ്റവും അത്യാവശ്യമാണ്. ലോകാരോഗ്യ സംഘടനയുടെ അഭിപ്രായ പ്രകാരം അതിനായി ദിവസേന 5 കപ്പ് പഴങ്ങളും പച്ചക്കറികളും, പരിപ്പുവർഗങ്ങൾ, കടൽ മത്സ്യം, മുട്ട, കൊഴുപ്പ് കുറഞ്ഞ മാംസം എന്നിവ ശരിയായ അളവിൽ ആഹാരത്തിൽ ഉൾപ്പെടുത്തേണ്ടതുണ്ട്. ഇതുവഴി വിറ്റാമിനുകൾ, ധാതുക്കൾ, പ്രോടീൻ, ഒമേഗ 3 ഫാറ്റി ആസിഡ്, നാരുകൾ എന്നിവ ശരീരത്തിന് ആവശ്യത്തിന് ലഭ്യമാകുന്നു. *അനാരോഗ്യകരമായ ആഹാരം-എണ്ണയിൽ വറുത്തതും പൊരിച്ചതും അമിതമായി മൊരിഞ്ഞതുമായ ആഹാരങ്ങൾ, അമിതമായി മധുരം, ഉപ്പ്, കൊഴുപ്പ്, അന്നജം, കൊഴുപ്പ് കൂടിയ മാംസം, പലഹാരങ്ങൾ എന്നിവ അമിതമായി ഉപയോഗിക്കുന്നത് നിയന്ത്രിക്കേണ്ടതാണ്. *[[വ്യായാമം]]-വ്യായാമക്കുറവാണ് മറ്റൊരു പ്രധാന പ്രശ്നം. മുതിർന്നവർ നിത്യേന കുറഞ്ഞത് 30 മിനുട്ട് വീതവും കുട്ടികൾ ഒരു മണിക്കൂറും ശാരീരികാധ്വാനം നൽകുന്ന [[വ്യായാമം]] ചെയ്യേണ്ടതുണ്ട്. ജിംനേഷ്യ പരിശീലനം, കളികൾ, നൃത്തം, ആയോധനകലകൾ തുടങ്ങിയ ഉദാഹരണം. ഇത് ശാരീരികക്ഷമത മാത്രമല്ല കാൻസർ, പ്രമേഹം, ഹൃദ്രോഗം, അമിതഭാരം, [[വന്ധ്യത]], [[ഉദ്ധാരണശേഷിക്കുറവ്]] തുടങ്ങിയ ഗുരുതര ജീവിതശൈലി രോഗങ്ങളെ അകറ്റാനും മാനസികമായ ആരോഗ്യവും ലൈംഗികാരോഗ്യവും മെച്ചപ്പെടുത്താനും സഹായിക്കുന്നു എന്ന് പഠനങ്ങൾ പറയുന്നു. *അമിതവണ്ണം- ശരീരത്തിന്റെ [[അമിതവണ്ണം]], വയറിന് ചുറ്റും അടിയുന്ന കൊഴുപ്പ് അഥവാ കുടവയർ എന്നിവ നിയന്ത്രിക്കേണ്ടതും അത്യാവശ്യമാണ്. ഇവ ഗുരുതരമായ ആരോഗ്യ പ്രശ്നങ്ങളിലേക്ക് നയിക്കുന്ന ഒരു ഘടകമാണ്. *പുകവലി, മദ്യപാനം- ലഹരിയുടെ ഉപയോഗമാണ് ആരോഗ്യത്തെ ഏറ്റവും ദോഷകരമായി ബാധിക്കുന്ന മറ്റൊരു ഘടകം. അതിമദ്യാസക്തി, [[പുകവലി]] തുടങ്ങിയവ രോഗസാധ്യത വളരെയധികം വർധിപ്പിക്കുന്നു. പുലയിലയിൽ അടങ്ങിയിരിക്കുന്ന രാസവസ്തുക്കൾ ശരീരത്തിലെ എല്ലാ അവയവങ്ങളെയും ബാധിക്കുന്നു. *മാനസിക സമ്മർദ്ദം- അമിതമായ [[മാനസിക സമ്മർദം]] മറ്റൊരു ഘടകമാണ്. വീട്ടിലും തൊഴിലിടത്തിലും ഉണ്ടാകുന്ന മാനസിക സമ്മർദം കുറയ്ക്കാൻ ഉതകുന്ന ജീവിതരീതി സ്വീകരിക്കുക. ഉല്ലാസവേളകൾ കണ്ടെത്തുക. അതിനായി വിനോദ യാത്രകൾ, സംഗീതം, നൃത്തം, സിനിമകൾ, ആഘോഷങ്ങൾ മുതലായവ ആസ്വദിക്കാം. *മറ്റ് കാരണങ്ങൾ- അപകടങ്ങൾ, അതിക്രമങ്ങൾ, [[ബലാത്സംഗം]], സുരക്ഷിതമല്ലാത്ത ലൈംഗികബന്ധം എന്നിവ കൊണ്ടുമാകാം രോഗാവസ്ഥ.<ref>{{Cite web|url=https://www.who.int/europe/news-room/fact-sheets/item/a-healthy-lifestyle---who-recommendations|title=A healthy lifestyle - WHO recommendations|website=https://www.who.int}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://www.mayoclinic.org/healthy-lifestyle|title=Healthy Lifestyle - Mayo Clinic|website=https://www.mayoclinic.org ›}}</ref> ==മാനസിക ആരോഗ്യം== മാനസിക ആരോഗ്യം മറ്റൊരു പ്രധാന ഘടകമാണ്. ഉദാഹരണത്തിന് [[വിഷാദരോഗം]], [[ഉത്കണ്ഠ വൈകല്യം]], [[വ്യക്തിത്വം|വ്യക്തിത്വ വൈകല്യങ്ങൾ]] പോലെയുള്ള മാനസികരോഗങ്ങൾ, [[ആത്മഹത്യ|ആത്മഹത്യ പ്രവണത]], [[മാനസിക സമ്മർദം]] (സ്‌ട്രെസ്‌) പോലെയുള്ള പ്രശ്നങ്ങൾ സമൂഹത്തെ ഗുരുതരമായി ബാധിക്കുന്നു. മാനസിക ആരോഗ്യവുമായി ബന്ധപ്പെട്ട ലൈംഗിക പ്രശ്നങ്ങളും ഇവിടെ കണക്കിലെടുക്കുന്നു. ഉദാഹരണത്തിന് സ്ത്രീകളിൽ കാണപ്പെടുന്ന [[യോനീസങ്കോചം]] (വാജിനിസ്മസ്), പുരുഷന്മാരിലെ [[ഉദ്ധാരണക്കുറവ്]] തുടങ്ങിയവ. <ref>{{Cite web|url=https://www.who.int/health-topics/mental-health|title=Mental health - World Health Organization (WHO)|website=https://www.who.int}}</ref> ==ലൈംഗികവും പ്രത്യുത്പാദനപരവുമായ ആരോഗ്യം== [[ലൈംഗികവും പ്രത്യുൽപാദനപരവുമായ ആരോഗ്യം]] ഏറെ പ്രധാനമാണ്. സുരക്ഷിതമല്ലാത്ത [[ലൈംഗികബന്ധം]] മൂലം [[ലൈംഗികബന്ധത്തിലൂടെ പകരുന്ന രോഗങ്ങൾ]] എച്ച്ഐവി അഥവാ [[എയ്‌ഡ്‌സ്‌]] തുടങ്ങിയ രോഗാണുബാധകളും, ഗർഭധാരണവും [[പ്രസവം|പ്രസവവുമായി]] ബന്ധപ്പെട്ട സങ്കീർണ്ണതകൾ കാരണം അമ്മയുടെയും കുഞ്ഞിന്റെയും ആരോഗ്യവും താറുമാറായേക്കാം. [[വന്ധ്യത]], [[കുടുംബാസൂത്രണം]], [[ഗർഭനിരോധന രീതികൾ|ഗർഭനിരോധന മാർഗങ്ങളുടെ]] ലഭ്യത, ഉപയോഗം, ആളുകൾക്ക് ഇതേപറ്റിയുള്ള അവബോധം, [[ലൈംഗിക വിദ്യാഭ്യാസം|ശാസ്ത്രീയ ലൈംഗികാരോഗ്യ വിദ്യാഭ്യാസം]] തുടങ്ങിയവ [[ലൈംഗികവും പ്രത്യുൽപാദനപരവുമായ ആരോഗ്യം|ലൈംഗികവും പ്രത്യുൽപാദനപരവുമായ ആരോഗ്യവുമായി]] ബന്ധപെട്ടു കിടക്കുന്നു. ഇത്തരം പ്രശ്നങ്ങളും വ്യക്തിയെയും സമൂഹത്തെയും പ്രതികൂലമായി ബാധിക്കാറുണ്ട്. പുരുഷന്മാരിൽ കാണപ്പെടുന്ന [[ഉദ്ധാരണശേഷിക്കുറവ്]], സ്ത്രീകളിൽ [[യോനീസങ്കോചം]] [[വജൈനിസ്മസ്|(വജൈനിസ്മസ്)]], [[യോനീ വരൾച്ച]], [[വേദനാജനകമായ ലൈംഗികബന്ധം]], [[സ്ത്രീ ലൈംഗിക ഉത്തേജന വൈകല്യം]] തുടങ്ങിയവ ഉദാഹരണം. ജെൻഡറുമായി ബന്ധപ്പെട്ട അസമത്വങ്ങളും ആരോഗ്യത്തെ ബാധിച്ചേക്കാം. ട്രാൻസ്ജെൻഡറുകൾ, മറ്റ് [[ലൈംഗികന്യൂനപക്ഷം|ലൈംഗികന്യൂനപക്ഷങ്ങൾ]] എന്നിവർക്ക് ഉണ്ടാകാവുന്ന പ്രശ്നങ്ങൾ എന്നിവയൊക്കെ രോഗഹേതുവാകാം. ശാസ്ത്രീയമായ ലൈംഗികാരോഗ്യ വിദ്യാഭ്യാസത്തിന്റെ അഭാവം ഏറെ അപകടകരമാണ്. ഇത്തരം സാഹചര്യത്തിൽ ആളുകളിൽ ലൈംഗിക ബന്ധത്തിലൂടെ പകരുന്ന രോഗങ്ങളെയും, ഗർഭ നിരോധന മാർഗങ്ങളെയും, സുരക്ഷിതവും തൃപ്തികരവുമായ ലൈംഗികതയെ സംബന്ധിച്ച അറിവ് ഇല്ലാതിരിക്കുകയും, ഇക്കാരണത്താൽ ആഗ്രഹിക്കാത്ത ഗർഭധാരണവും, [[എയ്‌ഡ്‌സ്‌]] ഉൾപ്പെടെയുള്ള രോഗങ്ങൾ പകരുവാനും സാധ്യതയുണ്ട്. ശാസ്ത്രീയമായ [[ലൈംഗിക വിദ്യാഭ്യാസം]] നൽകാൻ ആരോഗ്യ പ്രവർത്തകരും അധ്യാപകരും മുന്നോട്ട് വരേണ്ടതുണ്ട്. മാത്രമല്ല, ലൈംഗിക ബന്ധത്തിന് ആവശ്യമായ സമ്മതത്തെ പറ്റിയും (consent) പീഡന ശ്രമങ്ങളെ തിരിച്ചറിയേണ്ടതിനെ പറ്റിയും ഇത്തരം വിദ്യാഭ്യാസത്തിലൂടെ ബോധവൽക്കരണം നൽകേണ്ടതുണ്ട്. ഇത് പീഡന ശ്രമങ്ങളെ ചെറുക്കാൻ ആവശ്യമാണ്.<ref>{{Cite web|url=https://www.msichoices.org/latest/what-is-sexual-and-reproductive-health/#:~:text=The%20term%20'sexual%20and%20reproductive,transmitted%20infections%20or%20unintended%20pregnancy.|title=What is sexual and reproductive health?|website=https://www.msichoices.org}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://www.fsrh.org/|title=FSRH Home {{!}} FSRH|website=https://www.fsrh.org}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://www.who.int/health-topics/sexual-and-reproductive-health-and-rights|title=Sexual and reproductive health and rights|website=https://www.who.int › Health topics}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/erectile-dysfunction/symptoms-causes/syc-20355776|title=Erectile dysfunction - Symptoms and causes|website=https://www.mayoclinic.org}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/female-sexual-dysfunction/symptoms-causes/syc-20372549|title=Female sexual dysfunction - Symptoms and causes|website=https://www.mayoclinic.org}}</ref> ==വിവിധ കാൻസർ രോഗങ്ങളുടെ ലക്ഷണങ്ങൾ== മിക്ക അർബുദങ്ങളും തുടക്കത്തിൽത്തന്നെ കണ്ടുപിടിക്കാവുന്നവയാണ്. കാൻസർ അതിന്റെ ആരംഭദശയിൽ തന്നെ കണ്ടുപിടിക്കുകയും, കാര്യക്ഷമമായവിധം ചികിത്സിക്കുകയും ചെയ്താൽ ഒരളവുവരെ മാറ്റാമെന്ന് ആധുനിക വൈദ്യശാസ്ത്രം തെളിയിക്കുന്നു. അർബുദത്തിന്റെ ആരംഭദശയിലുള്ള കണ്ടുപിടിത്തമാണ് കാര്യക്ഷമമായ ചികിത്സയുടെ അവിഭാജ്യഘടകം എന്ന് ഇതിൽനിന്ന് വ്യക്തമാകും. അർബുദത്തെപ്പറ്റി പൊതുജനങ്ങളെ ബോധവാന്മാരാക്കുക എന്നുള്ളതാണ് ഈ പദ്ധതിയിൽ ആദ്യമായി ചെയ്യേണ്ടത്. ഇതിന് അർബുദത്തിന്റെ ആരംഭദശയിലുള്ള അപകടസൂചനയെപ്പറ്റി അവരെ മനസ്സിലാക്കിക്കണം. ഈ സൂചനകൾ താഴെ പറയുന്നവയാണ്: കരിയാൻ താമസിക്കുന്ന വ്രണം ദേഹത്ത് എവിടെയെങ്കിലും, പ്രത്യേകിച്ച് സ്തനങ്ങളിൽ, ഉണ്ടാകുന്ന മുഴയോ, കല്ലിപ്പോ സാധാരണയിൽ കവിഞ്ഞ രക്തസ്രാവം, പഴുപ്പു പോക്ക് മുതലായവ പെട്ടെന്നു വളരുന്ന കറുത്ത മറുകുകൾ വിശപ്പില്ലായ്മ, വിഴുങ്ങുന്നതിനു തടസ്സം മുതലായവ ഒച്ചയടപ്പും വിട്ടുമാറാത്ത ചുമയും വിരേചനയിലുണ്ടാകുന്ന തകരാറുകൾ അമിതമായ ആർത്തവ രക്‌തസ്രാവം, ലൈംഗിക ബന്ധത്തിന് ശേഷമുള്ള അമിത രക്തസ്രാവം, [[വേദനാജനകമായ ലൈംഗികബന്ധം]] തുടങ്ങിയവ. ===സ്തനാർബുദം (ബ്രെസ്റ്റ് കാൻസർ)=== സ്ത്രീകളിൽ സ്തനങ്ങളിൽ, ഉണ്ടാകുന്ന മുഴയോ, കല്ലിപ്പോ, നിറം മാറ്റമോ സ്തനാർബുദത്തിന്റെ ലക്ഷണമാകാം. സ്വയം സ്തന പരിശോധന നടത്തുന്നത് വഴി ഇവ നേരത്തെ കണ്ടെത്താവുന്നതാണ്. ===ഗർഭാശയ കാൻസർ=== സ്ത്രീകളിൽ ആർത്തവ സമയത്ത് അമിതമായ രക്തസ്രാവം ഉണ്ടാവുക ആണെങ്കിലോ അല്ലെങ്കിൽ മാസമുറ സമയത്ത് അല്ലാതെ രക്തസ്രാവം ഉണ്ടാകുമെങ്കിലോ അത് ഗർഭാശയ കാൻസർ ആകാം. ഇത്തരം പ്രശ്നം ഉണ്ടെങ്കിൽ ഒരു ഗൈനക്കോളജിസ്റ്റിനെ കണ്ടു ഉടനെ പരിശോധന നടത്തേണ്ടതാണ്. ആർത്തവവുമായി ബന്ധപെട്ടു സ്ത്രീകൾക്ക് ഇതെപ്പറ്റിയുള്ള ബോധവൽക്കരണം അത്യാവശ്യമാണ്. ===ഗർഭാശയമുഖ കാൻസർ=== സ്ത്രീകളിൽ ലൈംഗിക ബന്ധത്തിന് ശേഷമുള്ള രക്തസ്രാവം, വേദനാജനകമായ ലൈംഗികബന്ധം എന്നിവ ഗർഭാശയമുഖ കാൻസർ ലക്ഷണമാകാം. ഇത്തരം പ്രശ്നം ഉണ്ടെങ്കിൽ ഒരു ഗൈനക്കോളജിസ്റ്റിനെ കണ്ടു ഉടനെ പരിശോധന നടത്തേണ്ടതാണ്. ഇതിനെതിരെ ഫലപ്രദമായ HPV പ്രതിരോധ വാക്സിൻ ലഭ്യമാണ്. ===രക്‌താർബുദം (ബ്ലഡ്‌ കാൻസർ)=== ഇടയ്ക്കിടെ ഉണ്ടാകുന്ന പനിയാണ് പ്രധാന ലക്ഷണം, പ്രത്യേകിച്ച് അധികം ഊഷ്മാവില്ലാത്ത പനി ബ്ലഡ്‌ കാൻസർ ലക്ഷണമാകാം. ===കുടലിലെ അർബുദം=== മലത്തിലുണ്ടാകുന്ന രക്തമാണ് പ്രധാന ലക്ഷണം. പൈൽസ്, മലബന്ധം പോലെയുള്ള രോഗങ്ങൾ കൊണ്ടും ഈ ലക്ഷണം ഉണ്ടാകാം. എന്നിരുന്നാലും ഇടയ്ക്കിടെ മലത്തിൽ രക്തം കാണുന്നത് കുടൽ അർബുദ ലക്ഷണമാകാം. ഇടയ്ക്കിടെ ഉണ്ടാകുന്ന മലബന്ധവും വയറിളക്കവും ഇത്തരം കാൻസർ ലക്ഷണമാകാം. ===ശ്വാസകോശ അർബുദം=== നാല് ആഴ്ചയിൽ കൂടുതൽ നീണ്ടുനിൽക്കുന്ന ചുമ, ശരീരഭാരം കുറയുക, ഇടയ്ക്കിടെയുള്ള പനി എന്നിവ ശ്വാസകോശ കാൻസർ ലക്ഷണമാകാം. പുകവലി ഇത് ഉണ്ടാകാൻ ഒരു പ്രധാന കാരണമാണ്. ===തലച്ചോറിലെ കാൻസർ (ബ്രെയിൻ ട്യൂമർ)=== കാഴ്ചക്കുറവ്, തലവേദന, ഓർമ്മക്കുറവ് എന്നിവയാണ് ബ്രെയിൻ ട്യൂമർ ലക്ഷണം. ===വായിലെ കാൻസർ=== വായിലെ ഉണങ്ങാത്ത വേദനയില്ലാത്ത മുറിവുകൾ, വായിലുണ്ടാകുന്ന മുഴകൾ, ഭക്ഷണം കഴിക്കാനുള്ള ബുദ്ധിമുട്ട് തുടങ്ങിയവ വായിലെ കാൻസർ ലക്ഷണമാകാം. പുകയില ഉപയോഗം ഒരു പ്രധാന കാരണമാണ്. ===വയറ്റിലെ കാൻസർ=== സ്ഥിരമായി ഭക്ഷണം കഴിച്ചാൽ ദഹിക്കാൻ ബുദ്ധിമുട്ട് അനുഭവപ്പെടുകയും വയറെരിയുകയും ചെയ്യുക, രക്തം ഛർദിക്കുക തുടങ്ങിയവയാണ് ലക്ഷണങ്ങൾ. വറുത്തതും പൊരിച്ചതും മൊരിഞ്ഞതും ഉൾപ്പടെയുള്ള അനാരോഗ്യകരമായ ഭക്ഷണം, ചുവന്ന മാംസത്തിന്റെ അമിത ഉപയോഗം, പഴങ്ങൾ പച്ചക്കറികൾ എന്നിവയുടെ കുറഞ്ഞ ഉപയോഗം എന്നിവ ഇത്തരം കാൻസർ ഉണ്ടാകാൻ പ്രധാന കാരണങ്ങളാണ്. ===തൊലിപ്പുറത്തെ കാൻസർ=== മറുകുകൾ പെട്ടന്ന് വലിപ്പം വയ്ക്കുക, ചർമത്തിൽ ഉണ്ടാകുന്ന നിറവ്യത്യാസം തുടങ്ങിയവയാണ് പ്രധാന ലക്ഷണങ്ങൾ. ==ഭക്ഷണവും ആരോഗ്യവും== നിത്യവും പോഷകസമൃദ്ധമായ ആഹാരം കഴിക്കേണ്ടത് ആരോഗ്യത്തിന് അത്യാവശ്യമാണ്. അതിനായി [[പഴങ്ങൾ]], [[പച്ചക്കറികൾ]], ഇലക്കറികൾ, പയർ, പരിപ്പുവർഗങ്ങൾ, [[മുട്ട]], [[മത്സ്യം]], കൊഴുപ്പ് കുറഞ്ഞ മാംസം, [[യോഗർട്ട്]], [[ഓട്സ്]], [[കൂൺ]], കൊഴുപ്പ് കുറഞ്ഞ പാൽ മുതലായ പോഷക സമൃദ്ധമായ ആഹാരം ഏറെ ഗുണകരമാണ്. ഇതുവഴി പ്രോട്ടീൻ അഥവാ മാംസ്യം, വിറ്റാമിനുകൾ, ധാതുക്കൾ, ഒമേഗാ 3 ഫാറ്റി ആസിഡ് എന്നിവ ശരീരത്തിന് ലഭിക്കുന്നു. ഇത് രോഗ പ്രതിരോധ ശേഷി വർധിപ്പിക്കാൻ ഗുണകരമാണ്. മാത്രമല്ല, അമിതമായ അളവിൽ ഉപ്പ്, മധുരം, എണ്ണ, കൊഴുപ്പ്, അന്നജം എന്നിവ അടങ്ങിയ അനാരോഗ്യകരമായ ആഹാരം കുറയ്ക്കുകയും വേണം. അതിനായി ചോറ്, ചപ്പാത്തി, ബിരിയാണി, വറുത്തതും പൊരിച്ചതും, എണ്ണ പലഹാരങ്ങൾ, മധുര പലഹാരങ്ങൾ, പഞ്ചസാര, കൊഴുപ്പേറിയ ചുവന്ന മാംസം, പായസം, അച്ചാറ്, കൊഴുപ്പ് കൂടിയ പാൽ എന്നിവ കുറച്ചു മാത്രം ഉപയോഗിക്കുന്നതാണ് അഭികാമ്യം. ഇവയുടെ അമിതമായ ഉപയോഗം മാരക ജീവിതശൈലി രോഗങ്ങൾ, അമിതവണ്ണം, ഹോർമോൺ തകരാറുകൾ, കുടവയർ, ലൈംഗിക പ്രശ്നങ്ങൾ എന്നിവയിലേക്ക് നയിക്കുന്നു. അതോടൊപ്പം വ്യായാമക്കുറവ്, അതിമദ്യാസക്തി, [[പുകവലി]] തുടങ്ങിയ ലഹരി ഉപയോഗം കൂടെ ഉണ്ടെങ്കിൽ ആരോഗ്യം താറുമാറാകാനുള്ള സാധ്യത വർധിക്കുന്നു. ഇടനേരങ്ങളിൽ പലഹാരങ്ങൾക്ക് പകരം പഴങ്ങൾ, നട്സ് എന്നിവ ഉപയോഗിക്കാം. വറുത്തതും പൊരിച്ചതും കുറച്ചു കറി വച്ച മത്സ്യം, കറി വച്ച കൊഴുപ്പ് കുറഞ്ഞ ഇറച്ചി, പുഴുങ്ങിയ മുട്ട, പച്ചക്കറി സാലഡ്, പച്ചക്കറി വിഭവങ്ങൾ തുടങ്ങിയ സമീകൃത ആഹാരം കഴിക്കുന്നത് ഗുണകരമാണ്. അമിതാഹാരം ഒഴിവാക്കുകയും വേണം. വെള്ള ചോറിന്റെയും ബിരിയാണിയുടേയും ചപ്പാത്തി മുതലായവയെയും അളവ് കുറയ്ക്കേണ്ടതും ഏറ്റവും അത്യാവശ്യമാണ്. അരി, പഞ്ചസാര എന്നിവ കൊണ്ടുള്ള പായസത്തേക്കാൾ [[പയർ]], [[കടല]], [[എള്ള്]], [[ശർക്കര]] തുടങ്ങി പോഷക സമ്പുഷ്ടമായ വസ്തുക്കൾ കൊണ്ടുള്ള പായസം മിതമായി ഉപയോഗിക്കുന്നതാണ് കൂടുതൽ മെച്ചം. ദിവസേന ആവശ്യത്തിന് വെള്ളം കുടിക്കേണ്ടതും അനിവാര്യമാണ്. പ്രഭാത ഭക്ഷണം ഒഴിവാക്കുന്നതും രാത്രി വൈകി ഭക്ഷണം കഴിക്കുന്നതും ആരോഗ്യത്തിന് നല്ലതല്ല. പ്രഭാത ഭക്ഷണം അഥവാ ബ്രേക്ക്‌ ഫാസ്റ്റ് പോഷക സമൃദ്ധമായത് തന്നെ ആയിരിക്കാനും ശ്രദ്ധിക്കേണ്ടതുണ്ട്. രാത്രി ലഘുവായ ഭക്ഷണം കഴിക്കാവുന്നതാണ്. ==വ്യായാമവും ആരോഗ്യവും== ശാരീരികക്ഷമതയും ആരോഗ്യവും ചിലപ്പോൾ ശരീര സൗന്ദര്യവും വച്ചുപുലർത്താനായി ചെയ്യുന്ന കായികാഭ്യാസങ്ങളാണ് [[വ്യായാമം]]. ആംഗലേയത്തിൽ എക്സ്സെർസൈസ് (Exercise). മുതിർന്നവർ ദിവസേന കുറഞ്ഞത് മുപ്പത് മിനുട്ട് നേരവും കുട്ടികൾ ഒരു മണിക്കൂറും വ്യായാമം ചെയ്യേണ്ടത് ആരോഗ്യം, ഫിറ്റ്നസ് എന്നിവ നിലനിർത്താൻ അത്യാവശ്യമാണ് എന്ന് ലോകാരോഗ്യ സംഘടന (WHO) പറയുന്നു. പലരും പല ലക്ഷ്യങ്ങൾക്കായി വ്യായാമം ചെയ്യുന്നു. കായികരംഗത്തെ മികവിനായി, പേശികൾ ബലപ്പെടുത്തുന്നതിനായി, ശരീരഭാരം കൂട്ടുകയോ കുറക്കുകയൊ ചെയ്യുന്നതിനായി, കുടവയർ കുറയ്ക്കുന്നതിനായി, ശരീര സൗന്ദര്യവും ആകർഷകത്വവും മെച്ചപ്പെടുത്തുവാനായി, ആരോഗ്യം നിലനിർത്തുന്നതിനായി, രോഗങ്ങളെ നിയന്ത്രിക്കുന്നതിനായി, യുവത്വം അല്ലെങ്കിൽ ഫിറ്റ്നസ് നിലനിർത്താനായി, മാനസികമായ ഉല്ലാസവും ഊർജസ്വലതയും നിലനിർത്തുന്നതിനായി, മാനസിക സമ്മർദം കുറയ്ക്കുന്നതിനായി, തൊഴിൽ രംഗത്തെ മികവിനായി (ഉദാഹരണത്തിന്: സിനിമ, പോലീസ്, പട്ടാളം പോലെയുള്ള ജോലികൾ), മികച്ച ജീവിതശൈലിയ്ക്കായി, ലൈംഗികവും പ്രത്യുൽപാദനപരവുമായ ആരോഗ്യം മെച്ചപ്പെടുത്താനായി, ഹോർമോൺ സന്തുലിതാവസ്ഥ നിലനിർത്താൻ എന്നിങ്ങനെ പല ലക്ഷ്യങ്ങൾക്കായി വ്യായാമം ചെയ്യുന്നവരുണ്ട്. ശാരീരിക വ്യായാമം പേശികളെ ബലപ്പെടുത്തുകയും കുടവയർ കുറക്കുകയും, ഹോർമോൺ സന്തുലിതാവസ്ഥ നിലനിർത്തുകയും, ഇത് ശരീര സൌന്ദര്യവും ആകർഷകത്വവും വർധിപ്പിക്കുകയും ചെയ്യുന്നു. ബോഡി ബിൽഡിംഗ്‌, ഫിറ്റ്നസ്, സിനിമ-സീരിയൽ മേഖലയിൽ പ്രവർത്തിക്കുന്നവരുടെ സൗന്ദര്യ രഹസ്യവും മറ്റൊന്നല്ല. പതിവായി വ്യായാമം ചെയ്യുന്ന ആളുകളിൽ വ്യായാമം ചെയ്യാത്തവരെ അപേക്ഷിച്ചു പുരുഷ ഹോർമോണായ [[ടെസ്റ്റോസ്റ്റിറോൺ]] അളവ് മെച്ചപ്പെട്ട രീതിയിൽ കാണപ്പെടുന്നു. ഇതവരുടെ യവ്വനവും ശരീര ബലവും ആരോഗ്യവും നിലനിർത്തുന്നു. സ്ത്രീകളിൽ ആർത്തവ ക്രമക്കേടുകൾ അകറ്റാനും, ശരീര സൗന്ദര്യവും, ആരോഗ്യവും ഉണ്ടാകാനും വ്യായാമം സഹായിക്കുന്നു. പല തരത്തിലുള്ള വ്യായാമങ്ങൾ ഉണ്ട്. സാധാരണ രീതിയിൽ വ്യായാമം ചെയ്യുമ്പോൾ മടുപ്പ് ഉളവാകുന്നവർക്ക്‌ [[സുംബ]] ഫിറ്റ്നസ് ഡാൻസ്, അയോധന കലകൾ, കളികൾ എന്നിവ ഏതെങ്കിലും ശീലമാക്കാവുന്നതാണ്. ‘രോഗങ്ങളെ ചെറുക്കുന്ന അത്ഭുതം’ എന്നാണ് ആരോഗ്യ പ്രവർത്തകർ വ്യായാമത്തെ വിളിക്കുന്നത്. പതിവായി വ്യായാമം ചെയ്യുന്നത് രോഗപ്രതിരോധവ്യവസ്ഥയുടെ ശക്തി വർദ്ധിപ്പിക്കുന്നതിനും, രക്തയോട്ടം മെച്ചപ്പെടുത്താനും, കാൻസർ, ഹൃദ്രോഗം, പക്ഷാഘാതം, പ്രമേഹം, പൊണ്ണത്തടി, പക്ഷാഘാതം, ഫാറ്റി ലിവർ, അമിത രക്താതിമർദ്ദം, അമിത കൊളസ്ട്രോൾ, പിസിഒഡി, വന്ധ്യത, വിഷാദരോഗം, ഉദ്ധാരണശേഷിക്കുറവ്, സ്ത്രീ ലൈംഗിക ഉത്തേജന വൈകല്യം, യോനീ വരൾച്ച, വന്ധ്യത തുടങ്ങിയ ജീവിതശൈലീരോഗങ്ങൾ വരാനുള്ള സാധ്യത കുറയ്ക്കുവാനും നല്ലൊരു ശതമാനംവരെ അവയെ പ്രതിരോധിക്കുന്നതിനും സഹായിക്കുന്നു. വ്യായാമം ചെയ്യുന്ന വ്യക്തികൾ മറ്റുള്ളവരെക്കാൾ ചുറുചുറുക്കോടെ കാണപ്പെടുകയും ഇത്തരക്കാരിൽ നടുവേദന, കഴുത്തുവേദന പോലെയുള്ള പ്രശ്നങ്ങൾ കുറഞ്ഞിരിക്കുകയും, ദീർഘകാലം ചെറുപ്പമായിരിക്കുകയും ചെയ്യുന്നു. പേശികളും അസ്ഥികളും ബലപ്പെടുത്തുന്നതിന്റെ ഗുണം വളരെയധികമാണ്. വാർധക്യത്തിലും ചുറുചുറുക്കോടെ ആരോഗ്യത്തോടെയിരിക്കാനും വ്യായാമം സഹായിക്കുന്നു. വ്യായാമത്തിന്റെ ഗുണം മിക്കവാറും എല്ലാ അവയവങ്ങൾക്കും ലഭിക്കുന്നു. ശരീരത്തിലെത്തുന്ന അമിതമായ കൊഴുപ്പ്, ഉപ്പ്, ഊർജം അഥവാ പഞ്ചസാര, രക്താതിമർദ്ദം എന്നിവയെ നിയന്ത്രിക്കുവാനും രക്തയോട്ടം മെച്ചപ്പെടുത്തുവാനും ഹോർമോൺ വ്യതിയാനങ്ങളെ ചെറുക്കുവാനും ഏറെ ഫലപ്രദമാണ് ശാരീരികമായ വ്യായാമം. പോഷക സമൃദ്ധവുമായ ഭക്ഷണ ക്രമീകരണത്തിനൊപ്പം ചെയ്യുമ്പോഴാണ് വ്യായാമം ഇത്തരത്തിൽ പൂർണ്ണമായ ഗുണങ്ങൾ നൽകുന്നത്. ഹൃദയം, തലച്ചോർ എന്നിവയുടെ ശരിയായ പ്രവർത്തനത്തിന്റെ വ്യായാമം ഒഴിച്ചു കൂടാനാവാത്തതാണ്. സ്തനം, പ്രോസ്ട്രേറ്റ്, വൻകുടൽ, ശ്വാസകോശം, കരൾ തുടങ്ങിയവയെ ബാധിക്കുന്ന കാൻസർ രോഗത്തെ പോലും വ്യായാമം തടയുന്നതായി പഠനങ്ങളുണ്ട്. രോഗങ്ങൾ ബാധിച്ചവർ ആരോഗ്യ പ്രവർത്തകരുടെ നിർദേശ പ്രകാരം മാത്രം അഭികാമ്യമായ വ്യായാമം തെരെഞ്ഞെടുക്കുക. വ്യായാമം മാനസികാരോഗ്യം വർദ്ധിപ്പിക്കുന്നതിനോടൊപ്പം സന്തോഷവാനായിരിക്കാനും സഹായിക്കുന്നു. ഇത് ചെയ്യുമ്പോൾ സന്തോഷകരമായ ഹോർമോണുകളുടെ ഉത്പാദനം വർധിക്കുന്നു. ഒപ്പം മികച്ച ശാരീരികക്ഷമത പ്രദാനം ചെയ്യുകയും കാര്യങ്ങളെ നല്ല രീതിയിൽ നോക്കിക്കാണുവാനും നല്ല ഉറക്കം ലഭിക്കാനും സഹായിക്കുന്നു. കൃത്യമായി വ്യായാമം ചെയ്യുന്നത് തൃപ്തികരമായ ലൈംഗികാരോഗ്യത്തിന് സഹായകരമാകുന്നു എന്ന് പഠനങ്ങൾ തെളിയിക്കുന്നു. അതിനാൽ സന്തോഷകരമായ ലൈംഗികജീവിതത്തിന് വ്യായാമം മുതൽക്കൂട്ടാണെന്ന് പറയാം. വ്യായാമം ലൈംഗികാവയവങ്ങളിലേക്കുള്ള രക്തപ്രവാഹം ത്വരിതപ്പെടുത്തുകയും [[ടെസ്റ്റോസ്റ്റിറോൺ]] എന്ന ഹോർമോണിന്റെ ഉത്പാദനം മെച്ചപ്പെടുത്തുകയും ചെയ്യുന്നു. മാത്രമല്ല ഇത് ശരീര സൗന്ദര്യവും ആകർഷകത്വവും വർധിപ്പിക്കുകയും ചെയ്യുന്നു. ഉദ്ധാരണശേഷിക്കുറവ്, സ്ത്രീ ലൈംഗിക ഉത്തേജന വൈകല്യം, യോനീ വരൾച്ച, രതിമൂർച്ഛയില്ലായ്മ, വജൈനിസ്മസ് (യോനീസങ്കോചം) തുടങ്ങിയ പ്രശ്നങ്ങൾ വ്യായാമം ചെയ്യുന്നവരിൽ കുറഞ്ഞു കാണപ്പെടുന്നു. മാത്രമല്ല, ബീജങ്ങളുടെ ആരോഗ്യത്തെ വർധിപ്പിക്കുന്ന ഇത് വന്ധ്യതയും ചെറുക്കുന്നു. മധ്യവയസ്ക്കരായ പുരുഷന്മാരിൽ ആൻഡ്രോപോസ്, സ്ത്രീകളിൽ [[ആർത്തവവിരാമം]] തുടങ്ങിയ അവസ്ഥകളെ ചെറുക്കുവാനും ഇത് സഹായിക്കുന്നു. [[കെഗൽ വ്യായാമം]] ചുമക്കുമ്പോഴും, തുമ്മുമ്പോഴും അറിയാതെ മൂത്രം പോകുന്ന അജിതേന്ദ്രിയത്വം എന്ന അവസ്ഥയ്ക്കും, ഉദ്ധാരണശേഷിക്കുറവ്, വജൈനിസ്മസ് ഉൾപ്പടെയുള്ള ലൈംഗിക പ്രശ്നങ്ങൾക്കും ഒരു പരിധിവരെ പരിഹാരമാണ്. ==പൊതുജനാരോഗ്യം== കുറേക്കൂടി വിപുലമായ രീതിയിൽ ഇതിനെ '''പൊതുജനാരോഗ്യം''' (Public Health) എന്ന് വിളിക്കുന്നു. സമൂഹത്തിന്റെ മൊത്തത്തിലുള്ള ആരോഗ്യത്തെ കുറിക്കാൻ പൊതുജനാരോഗ്യം എന്ന വാക്ക് ഉപയോഗിക്കാറുണ്ട്. പബ്ലിക് ഹെൽത്ത്‌ (Public health), കമ്മ്യൂണിറ്റി മെഡിസിൻ (Community medisine) തുടങ്ങിയ വൈദ്യശാസ്ത്രശാഖകൾ ആരോഗ്യത്തിന്റെ വിവിധ വശങ്ങൾക്ക് ഊന്നൽ കൊടുക്കുന്ന മേഖലകളാണ്.<ref>{{Cite web|url=https://en.wikipedia.org/wiki/Public_health|title=Public health|website=https://en.wikipedia.org}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://www.publichealth.hscni.net/|title=HSC Public Health Agency|website=https://www.publichealth.hscni.net}}</ref> ==ലോകത്തിലെ മികച്ച പൊതുജനാരോഗ്യ സംവിധാനം ഉള്ള രാജ്യങ്ങൾ== വിവിധ കണക്കുകൾ പ്രകാരം ലോകത്തിലെ മികച്ച പൊതു ജനാരോഗ്യ സംവിധാനം ഉള്ള ആദ്യത്തെ പത്ത് രാജ്യങ്ങൾ താഴെ കൊടുക്കുന്നു. [[തായ്‌വാൻ]], [[ദക്ഷിണ കൊറിയ]], [[ജപ്പാൻ]], [[ദി നെതർലാന്ഡ്സ്]], [[ഡെന്മാർക്ക്‌]], [[ഓസ്ട്രിയ]], [[ഫ്രാൻസ്]], [[ഫിൻലാൻഡ്]], [[തായ്‌ലൻഡ്]], [[സ്പെയിൻ]] എന്നിവയാണ്. ആരോഗ്യ പരിപാലന സൂചികകളിലെ സ്കോറുകൾ, കാര്യക്ഷമത, മൊത്തത്തിലുള്ള ആരോഗ്യ മികവ് തുടങ്ങിയവയാണ് ഇതിൽ കണക്കിലെടുത്തിട്ടുള്ളത്. അവ വിശദമായി താഴെ കൊടുക്കുന്നു. 1. തയ്‌വാൻ- ലോകത്തിലെ മികച്ച ആരോഗ്യ പരിപാലന സംവിധാനം ഉള്ള ഒരു രാജ്യമാണ് ഇത്. ഉയർന്ന ആരോഗ്യ സൂചികകൾ അവിടെ കാണാനാവുന്നതാണ്. ദേശീയ ഹെൽത്ത്‌ ഇൻഷുറൻസ് മുഖേന എല്ലാവർക്കുമുള്ള യൂണിവേഴ്സൽ കവറേജ്, ഉയർന്ന കാര്യക്ഷമത എന്നിവയും അവിടെ കാണാം. 2. ദക്ഷിണ കൊറിയ-ആഗോള റാങ്കിഗിൽ രണ്ടാം സ്ഥാനത്തുള്ള ദക്ഷിണ കൊറിയ ആരോഗ്യ പരിപാലന മേഖലയിൽ ഏറെ മുന്നിലാണ്. 3. ജപ്പാൻ-ശക്തമായ ആരോഗ്യ പരിപാലന സംവിധാനം ഉള്ള മറ്റൊരു രാജ്യമാണ് ജപ്പാൻ. ഉയർന്ന നിലവാരത്തിലുള്ള ചികിത്സ ജപ്പാന്റെ പ്രത്യേകതയാണ്. 4. ദി നെതർലാന്ഡ്സ് - statista.com പ്രകാരം യൂണിവേഴ്സൽ ഹെൽത്ത്‌ കവറേജ്, ഉയർന്ന നിലവാരത്തിലുള്ള ചികിത്സ എന്നിവയിൽ ഈ രാജ്യം ഏറെ മുന്നിലാണ്. 5. ഡെന്മാർക് - ഉയർന്ന നിലവാരത്തിലുള്ള ചികിത്സ, ലഭ്യത എന്നിവയിൽ ഡെന്മാർക്ക് മുന്നിലാണ്. 6. ഓസ്ട്രിയ - യൂണിവേഴ്സൽ ഹെൽത്ത്‌ കെയർ സംവിധാനം, ഉയർന്ന നിലവാരം എന്നിവയിൽ ഓസ്ട്രിയ മുന്നിലാണ്. 7. ഫ്രാൻസ് - യൂണിവേഴ്സൽ ഹെൽത്ത്‌ കെയർ, ഉയർന്ന നിലവാരം, ഗുണമേന്മ എന്നിവയുള്ള ചികിത്സ എന്നിവയിൽ ഫ്രാൻസ് മുന്നിട്ടു നിൽക്കുന്നു. 8. ഫിൻലാൻഡ് - പൊതുജനാരോഗ്യം, രോഗം വരാതെ നിയന്ത്രിക്കപ്പെടുന്ന Preventive സംവിധാനങ്ങൾ എന്നിവയിൽ ഫിൻലാൻഡ് മുന്നിട്ടു നിൽക്കുന്നു. 9. സ്പെയിൻ - ഉയർന്ന കാര്യക്ഷമതയുള്ള ആരോഗ്യ പരിപാലന സംവിധാനം കൊണ്ട് ശ്രദ്ധേയം. റാങ്കിങ് നൽകുന്നതിന് കണക്കിലെടുക്കപ്പെട്ട ഘടകങ്ങൾ താഴെ കൊടുക്കുന്നു. *ഹെൽത്ത്‌ കെയർ ഇൻടെക്സ്: ആരോഗ്യ സംവിധാനങ്ങളുടെ ലഭ്യത, കാര്യക്ഷമത, ഗുണ നിലവാരം എന്നിവ കണക്കിലെടുക്കുന്നു. *യൂണിവേഴ്സൽ കവറേജ്: ഹെൽത്ത്‌ ഇൻഷുറൻസ് ഉൾപ്പെടെ എല്ലാ പൗരന്മാർക്കും മികച്ച ചികിത്സ ലഭ്യമാക്കാനുള്ള കഴിവ്. *കാര്യക്ഷമത: ആരോഗ്യ മേഖല എങ്ങനെ പരിചരണം ലഭ്യമാക്കുന്നു, വിഭവങ്ങൾ എങ്ങനെ ഉപയോഗപ്പെടുത്തുന്നു എന്നത് സംബന്ധിച്ചു. *പരിണിത ഫലങ്ങൾ - ആയുർ ദൈർഖ്യം, മാതൃ ശിശു മരണ നിരക്ക്, [[കുടുംബാസൂത്രണം]] തുടങ്ങിയവ. == അവലംബം == <references/> # parks Textbook of Preventive and Social Medicine, 19th Ed 2009, , Bhaot, Jabalpur. ==പുറത്തേയ്ക്കുള്ള കണ്ണികൾ== * [http://www.who.int ലോകാരോഗ്യസംഘടന] * [http://www.nhs.uk യു.കെ. നാഷണൽ ഹെൽത്ത് സർവീസ്] * [http://www.hon.ch ഹെൽത്ത് ഓൺ ദി നെറ്റ് ഫൗണ്ടേഷൻ] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120723185457/http://www.hon.ch/ |date=2012-07-23 }} * [http://stats.oecd.org/Index.aspx?DataSetCode=HEALTH ഒ.ഇ.സി.ഡി. ഹെൽത്ത് സ്റ്റാറ്റിസ്റ്റിക്സ്] * [http://ucblibraries.colorado.edu/govpubs/us/health.htm ഹെൽത്ത് ആൻഡ് മെഡിക്കൽ ഇൻഫർമേഷൻ] ഫ്രം ദി യൂണിവേഴ്സിറ്റി ഓഫ് കൊളറാഡോ * [http://ec.europa.eu/health-eu/ ഹെൽത്ത്-ഇ.യു. പോർട്ടൽ], പബ്ലിക്ക് ഹെൽത്ത് പോർട്ടൽ ഓഫ് ദി യൂറോപ്യൻ യൂണിയൻ [[വർഗ്ഗം:ആരോഗ്യം]] [[വർഗ്ഗം:വ്യക്തിശുചിത്വം]] ja54xkx12y1axqynt9trrvhwlhk70as 4546832 4546831 2025-07-08T20:22:04Z 80.46.141.217 /* ലോകത്തിലെ മികച്ച പൊതുജനാരോഗ്യ സംവിധാനം ഉള്ള രാജ്യങ്ങൾ */ 4546832 wikitext text/x-wiki [[രോഗം|രോഗങ്ങളില്ലാത്ത]] അവസ്ഥയെയാണ്‌ സാമാന്യേന '''ആരോഗ്യം''' എന്നതു കൊണ്ടുദ്ദേശിച്ചിരുന്നത്. ഇംഗ്ലീഷിൽ ഹെൽത്ത്‌ (health). എന്നാൽ 1948-ലെ ലോക ഹെൽത്ത് അസംബ്ലിയുടെ നിർവചനപ്രകാരം രോഗ, വൈകല്യരാഹിത്യമുള്ള അവസ്ഥ മാത്രമല്ല, സമ്പൂർണ്ണ ശാരീരിക, മാനസിക, സാമൂഹ്യ സുസ്ഥിതി (wellbeing) കൂടി ആണു ആരോഗ്യം. <ref name="WHO definition">[http://www.who.int/about/definition/en/print.html] Preamble to the Constitution of the World Health Organization as adopted by the International Health Conference, New York, 19-22 June, 1946; signed on 22 July 1947 by the representatives of 61 States (Official Records of the World Health Organization, no. 2, p. 100) and entered into force on 7 April 1948.</ref><ref name="WHO constitution">[http://www.who.int/governance/eb/who_constitution_en.pdf] Constitution of the World Health Organization- ''Basic Documents'', Forty-fifth edition, Supplement, October 2006.</ref>. ഈ നിർവചനമാണ്‌ ഇന്ന് പൊതുവേ സ്വീകാര്യമായുള്ളത്. ഈ നിർവചനത്തോട് ലോകാരോഗ്യസംഘടനയുടെ 1986ലെ ഒട്ടാവ ചാർട്ടർ ഫോർ ഹെൽത്ത് പ്രൊമോഷന്റെ നിർവചനം കൂടി കൂട്ടിവായിക്കാറുണ്ട്: ആരോഗ്യം സമ്പൂർണ്ണ ദൈനംദിന ജീവിതത്തിനുള്ള ഒരുപാധിയാണ്‌, നിലനില്പിനായി മാത്രമുള്ളതല്ല. ആരോഗ്യം എന്നത് ശാരീരികശേഷിയിലും സാമൂഹിക വ്യക്തിപരമായ ഉപാധികൾക്ക് ഊന്നൽ കൊടുത്തുകൊണ്ടുള്ള സാക്ഷാത്തായ ഒരു സംഗതിയുമാണ്. പ്രതികൂല ഘടകങ്ങളൊന്നുമില്ലാതിരിക്കുകയും ശരീരത്തിന്റെ സ്വാഭാവിക പ്രവർത്തനങ്ങൾ ശരിയായി നടക്കുകയും ചെയ്യുന്ന വ്യക്തിക്ക് ശാരീരിക, മാനസിക, സാമൂഹിക സുഖാവസ്ഥ അനുഭവപ്പെടുകയും ചെയ്യുന്നതിനേയാണ് ആരോഗ്യം എന്ന് പറയുന്നത്.<ref>{{Cite web|url=https://www.who.int/|title=World Health Organization (WHO)|website=https://www.who.int}}</ref> ==ആരോഗ്യത്തിന്റെ ഘടകങ്ങൾ== ജീവിതശൈലിയും ജനതികവും പരിസ്ഥിതിയുമാണ് ആരോഗ്യത്തിനു നിദാനമായ ഘടകങ്ങൾ. ഭൌതീക പരിതഃസ്ഥിതി, സാമൂഹ്യ പരിതഃസ്ഥിതി, ജൈവ പരിതഃസ്ഥിതി എന്ന് പരിതഃസ്ഥിതി ഘടകങ്ങളെ മൂന്നായി തിരിക്കാം. രോഗാവസ്ഥയ്ക്കുള്ള കാരണങ്ങൾ പലതാകാം. രോഗാണുക്കൾ, പരാദങ്ങൾ എന്നിവയുടെ ആക്രമണം , പോഷണക്കുറവ്, അതിപോഷണം, അമിതാഹാരം, മദ്യപാനം, പുകവലി പോലെയുള്ള ലഹരി ഉപയോഗം എന്നിവ കൂടാതെ ആഹാരത്തിൽ നിന്ന് ലഭിക്കുന്ന ചില ഘടകങ്ങൾ കൂടുതലായി ചയാപചയ പ്രക്രിയയിലൂടെ, അതിലുള്ള ക്രമക്കേട് മൂലമോ അളവ് കൂടുതലായതിനാലോ, വ്യയം ചെയ്യപ്പെടാതെയോ പുറംതള്ളപ്പെടാതെയോ ശരീരത്തിൽ അടിഞ്ഞുകൂടി രോഗാവസ്ഥ ഉണ്ടാകാം. കൂടാതെ അത്യാവശ്യമായ ചില ഘടകങ്ങൾ ലഭിക്കാതെ ശാരീരിക പ്രക്രിയകൾ താളം തെറ്റുന്നതു മൂലമുള്ള രോഗാവസ്ഥയാകാം. വ്യായാമക്കുറവുകൊണ്ടാകുന്ന മേൽപ്പറഞ്ഞതിലേതെങ്കിലും സ്ഥിതിവിശേഷമാകാം. അമിതാദ്ധ്വാനം, സുരക്ഷിതമല്ലാത്ത തൊഴിൽ, [[മാനസിക സമ്മർദം]] [[മാനസിക സമ്മർദം (സ്‌ട്രെസ്‌)|(സ്‌ട്രെസ്‌)]], ഉറക്കക്കുറവ്, മാനസിക പ്രശ്നങ്ങൾ, [[അമിതവണ്ണം]] എന്നിവ രോഗാവസ്ഥയായി മാറാം. മഹാമാരികൾ പൊട്ടിപുറപ്പെടുന്നത് സാമൂഹികമായ ആരോഗ്യത്തെ മൊത്തത്തിൽ ബാധിക്കുന്നു. ഉദാ: കോവിഡ് 19. ശരീര കോശങ്ങളുടെ അപകർഷവും (degeneration), പ്രായ വർദ്ധനയും (aging) രോഗ കാരണങ്ങളാണ്. കൂടാതെ പാരമ്പര്യ ഘടകങ്ങൾ. മേൽപ്പറഞ്ഞ ഏതെങ്കിലും അസന്തുലിതാവസ്ഥയ്ക്കുള്ള ശരീരത്തിന്റെ സ്വാഭാവിക പ്രതികരണമായുണ്ടാകുന്ന ചില ക്രമക്കേടുകളായാകാം പുറത്ത് കാണപ്പെടുന്നത്. അതോടൊപ്പം തെറ്റായ ജീവിതശൈലി കൂടിയാകുമ്പോൾ രോഗമുണ്ടാകാനുള്ള സാധ്യത വളരെയധികം വർധിക്കുന്നു. രോഗാവസ്ഥയ്ക്കുള്ള ചികിത്സ തെറ്റായതു മൂലം രോഗാവസ്ഥ സൃഷ്ടിക്കപ്പെടാം. മരുന്നുകളുടെ കുറവു് കൊണ്ടും ആധിക്യം കൊണ്ടും രോഗാവസ്ഥ ഉണ്ടാകാം. ജീവിക്കുന്ന സാഹചര്യം പൊതുവിൽ വ്യക്തികളുടെ ആരോഗ്യവും ജീവിതത്തിന്റെ ഗുണനിലവാരം (ക്വാളിറ്റി ഓഫ് ലൈഫ്) നിർണ്ണയിക്കുന്നതിലും പരമപ്രധാനമാണ്. വൈദ്യശാസ്ത്രത്തിന്റെ പ്രയോഗത്തിലൂടെ മാത്രമല്ല, ജീവിതരീതിയുടെ തിരഞ്ഞെടുപ്പിലൂടെയും മെച്ചപ്പെട്ട പരിസ്ഥിതിയുമാണ് ആരോഗ്യവും മൂല്യവും വർദ്ധിപ്പിക്കുന്നത് എന്നത് കൂടുതൽ സ്വീകാര്യമാവുകയാണ്. പരിസ്ഥിതിയുമായി ബന്ധപ്പെട്ടു മലിനീകരണവും, ശുദ്ധജലത്തിന്റെ അഭാവവും രോഗങ്ങൾ വർധിപ്പിച്ചേക്കാം. ചുരുക്കത്തിൽ ആരോഗ്യം നിർണ്ണയിക്കുന്ന പ്രധാന ഘടകങ്ങൾ സാമൂഹികവും സാമ്പത്തികവുമായ അന്തരീക്ഷം, ആരോഗ്യസേവനങ്ങളുടെ ലഭ്യത, വികസനം, ഭൗതികമായ ചുറ്റുപാട്, ആരോഗ്യകരമായ തൊഴിലിടങ്ങൾ, ജനങ്ങളുടെ ജീവിതശൈലി, ആരോഗ്യകരമായ ആഹാരം, [[ശുചിത്വം]], ലിംഗസമത്വം തുടങ്ങി ജെൻഡറുമായി ബന്ധപ്പെട്ട പ്രശ്നങ്ങൾ, സ്ത്രീകളുടെയും ലിംഗ ലൈംഗിക ന്യൂനപക്ഷങ്ങളുടെയും പ്രശ്നങ്ങൾ, ആരോഗ്യകരമായ [[ലൈംഗികബന്ധം]], മെച്ചപ്പെട്ട മാനസികാവസ്ഥ, മലിനീകരണത്തിന്റെ തോത് തുടങ്ങിയവ ആണെന്നാണ് ലോകാരോഗ്യ സംഘടനയുടെ നിലപാട്. <ref name="The determinants of health">World Health Organization. [http://www.who.int/hia/evidence/doh/en/ ''The determinants of health.''] Geneva. Accessed 12 May 2011.</ref> {{health-stub}} ==ചികിത്സയും ആരോഗ്യവും== രോഗങ്ങൾ വന്നാൽ ശാസ്ത്രീയമായ ചികിത്സ തേടുക എന്നത് ഏറ്റവും പ്രധാനമാണ്. മികച്ച ആശുപത്രികൾ, ആരോഗ്യ കേന്ദ്രങ്ങൾ, ആരോഗ്യ ബോധവൽക്കരണ വിദ്യാഭ്യാസം എന്നിവയുടെ ലഭ്യത പ്രധാനമാണ്. ഗുരുതരമായ രോഗങ്ങളുടെ ചികിത്സയ്ക്ക് സൂപ്പർ സ്പെഷ്യാലിറ്റി നിലവാരത്തിലുള്ള ആശുപത്രികൾ അത്യാവശ്യമാണ്. ഇന്ത്യയിൽ മെഡിക്കൽ കോളേജുകൾ, ജില്ലാ ആശുപത്രികൾ, ജനറൽ ആശുപത്രികൾ, കോർപ്പറേറ്റ് സ്വകാര്യ ആശുപത്രികൾ തുടങ്ങിയവ ഇത്തരത്തിൽ സൂപ്പർ സ്പെഷ്യാലിറ്റി സേവനങ്ങൾ നൽകി വരുന്നു. ഗ്രാമീണ മേഖലയിൽ ആരോഗ്യ കേന്ദ്രങ്ങൾ, കുടുംബാരോഗ്യ കേന്ദ്രങ്ങൾ, ചെറിയ സ്വകാര്യ ആശുപത്രികൾ, ക്ലിനിക്കുകൾ തുടങ്ങിയവ മികച്ച സേവനം നൽകി വരുന്നു. ==ആരോഗ്യവും സാമ്പത്തികവും== പൊതുവേ സാമ്പത്തികമായി പിന്നോക്കം നിൽക്കുന്ന സമൂഹങ്ങളിൽ ആരോഗ്യ സൂചികകളും വളരെ പിന്നിലായിരിക്കും. ഇത് ദരിദ്ര രാജ്യങ്ങളിൽ കാണാവുന്നതാണ്. ദരിദ്ര സമൂഹങ്ങളിൽ ചികിത്സ ചിലവുകൾ ഒരു വലിയ പ്രശ്നം തന്നെയാണ്. പലരും ചികിത്സ ചിലവുകൾ മൂലം കട ബാധ്യതയിൽ ആകുന്നു. [[അമേരിക്കൻ ഐക്യനാടുകൾ|അമേരിക്കൻ ഐക്യനാടുകളിൽ]] 2023 ലെ കണക്കുകൾ പ്രകാരം ജിഡിപിയുടെ 17.6% തുക ആരോഗ്യ മേഖലയ്ക്ക് വേണ്ടി നീക്കിവച്ചിരുന്നു. അതായത് 4.9 ട്രില്യൺ ഡോളർ അഥവാ ഒരു വ്യക്തിക്ക്‌ വേണ്ടി 14,570 ഡോളർ ചിലവഴിച്ചു എന്ന്‌ സെന്റർസ് ഫോർ മെഡികെയർ ആൻഡ്‌ മെഡികായ്ഡ് സെർവിസിസ്‌ വ്യക്തമാക്കുന്നു. ആരോഗ്യ പരിരക്ഷാ ചിലവുകൾ വർധിച്ചു വരുമ്പോഴും അമേരിക്കൻ ഐക്യനാടുകൾ അവരുടെ ജിഡിപിയുടെ നല്ലൊരു ശതമാനം ആരോഗ്യ മേഖലയ്ക്ക് നൽകുന്നതായി കാണാൻ സാധിക്കും, പ്രത്യേകിച്ച് മറ്റ് വികസിത രാജ്യങ്ങളുമായി താരതമ്യപ്പെടുത്തുമ്പോൾ. ആരോഗ്യ രംഗത്തെ ഗവേഷണത്തിനും അവർ സാമ്പത്തികം ചിലവഴിക്കുന്നു. എന്നാൽ [[യുകെ]] അവരുടെ ജിഡിപിയുടെ 11.1% 2024ഇൽ ആരോഗ്യ മേഖലയ്ക്ക് വേണ്ടി ചിലവഴിച്ചതായി കാണാൻ സാധിക്കും. ഇന്ത്യയിൽ കേന്ദ്ര സംസ്ഥാന സർക്കാരുകൾ ജിഡിപിയുടെ 2.1 ശതമാനം തുക 2023 സാമ്പത്തിക വർഷത്തിൽ ആരോഗ്യ മേഖലയ്ക്ക് വേണ്ടി ചിലവഴിച്ചതായി കാണാൻ സാധിക്കും. ഇത് 2022, 2021 സാമ്പത്തിക വർഷങ്ങളിൽ യഥാക്രമം 2.2%, 1.6% എന്നിങ്ങനെ ആയിരുന്നു. വർഷം തോറും വർദ്ധനവ് ഉണ്ടാകുന്നുണ്ടെങ്കിലും മറ്റ് രാജ്യങ്ങളുമായി താരതമ്യപ്പെടുത്തുമ്പോൾ ഇന്ത്യയുടെ ആരോഗ്യ മേഖലയ്ക്ക് വേണ്ടിയുള്ള ജിഡിപിയുടെ കണക്കുകൾ തീരെ കുറവ് തന്നെയാണ് എന്നതാണ് വസ്തുത. ഇന്ത്യയിലെ ആരോഗ്യ മേഖലയുടെ വികസനത്തിന്‌ കൂടുതൽ ധനസഹായം ആവശ്യമാണ് എന്നത് യഥാർഥ്യമാണ്. ഹെൽത്ത്‌ [[ഇൻഷുറൻസ്]] അപ്രതീക്ഷിതമായ ചികിത്സ ചിലവുകൾ ഗണ്യമായി കുറക്കുന്നതിൽ ഏറെ സഹായിക്കുന്നു. ഇന്ത്യയിലും മികച്ച ഹെൽത്ത്‌ ഇൻഷുറൻസ് സേവന ദാതാക്കളെ കാണാം. ചില രാജ്യങ്ങളിൽ ഹെൽത്ത്‌ ഇൻഷുറൻസ് നിർബന്ധമാണ്. അതുപോലെ പല വികസിത വിദേശ രാജ്യങ്ങളിലും സോഷ്യൽ സെക്യൂരിറ്റി സംവിധാനം അഥവാ സോഷ്യൽ ഇൻഷുറൻസ് മുഖേന സാധാരണക്കാർക്ക് ഉയർന്ന നിലവാരത്തിലുള്ളതും എന്നാൽ സൗജന്യവുമായ ചികിത്സ ലഭ്യമാക്കിയിട്ടുണ്ട്. പല ആശുപത്രികളിലും രോഗികൾക്ക് മൂന്ന് നേരത്തെ ഭക്ഷണവും നൽകാറുണ്ട്. അവിടങ്ങളിൽ സ്വകാര്യ മേഖലയിലെ ജോലിക്കാരും നിശ്ചിത തുക സോഷ്യൽ ഇൻഷുറൻസ് അല്ലെങ്കിൽ ഹെൽത്ത്‌ ഇൻഷുറൻസ് സംവിധാനത്തിലേക്ക് അടക്കേണ്ടതുണ്ട്. ഇങ്ങനെ പിരിച്ചെടുക്കുന്ന തുക ആശുപത്രികളുടെ വികസനത്തിനും ഗവേഷണത്തിനും ഉപയോഗപ്പെടുത്തുന്നു. ദരിദ്രർക്ക് മാത്രമാണ് അവിടെ സർക്കാർ പൂർണമായും സൗജന്യ ചികിത്സ ലഭ്യമാക്കുന്നുള്ളു. ==ജീവിതശൈലി രോഗങ്ങൾ== [[കാൻസർ]], [[പ്രമേഹം]], [[ഹൃദ്രോഗം]], ധമനീ രോഗങ്ങൾ, [[രക്താതിമർദ്ദം]], [[പക്ഷാഘാതം]], COPD, വൃക്കരോഗം, കരൾ രോഗങ്ങൾ, പിസിഒഎസ്, [[കൊളസ്ട്രോൾ|അമിത കൊളെസ്ട്രോൾ]], [[അമിതവണ്ണം]], വയറിനു ചുറ്റും അമിതമായി കൊഴുപ്പ് അടിയുന്ന അവസ്ഥ അഥവാ കുടവയർ, [[വന്ധ്യത]], [[ഉദ്ധാരണക്കുറവ്]] എന്നിവ ജീവിതശൈലി മൂലമുണ്ടാകുന്ന രോഗങ്ങളുടെ കൂട്ടത്തിൽ എടുത്തു പറയേണ്ടതാണ്. ആരോഗ്യകരമായ ജീവിതശൈലി കൊണ്ട് മേൽപ്പറഞ്ഞ രോഗങ്ങളെ നല്ലൊരു പരിധിവരെ തടയാനും, ആരോഗ്യം നിലനിർത്താനും സാധിക്കും. ഭക്ഷണം, [[ശാരീരിക വ്യായാമം]], ഉറക്കം, [[മാനസിക സമ്മർദ്ദം]] എന്നിവ ഒരു വ്യക്തിയുടെ ആരോഗ്യത്തിൽ അതിപ്രധാന പങ്ക് വഹിക്കുന്നുണ്ട്. ==ആരോഗ്യവും ജീവിതശൈലിയും== *പോഷകാഹാരം- പോഷക സമൃദ്ധമായ ഭക്ഷണം കഴിക്കേണ്ടത് ആരോഗ്യവും ചുറുചുറുക്കും നിലനിർത്താൻ ഏറ്റവും അത്യാവശ്യമാണ്. ലോകാരോഗ്യ സംഘടനയുടെ അഭിപ്രായ പ്രകാരം അതിനായി ദിവസേന 5 കപ്പ് പഴങ്ങളും പച്ചക്കറികളും, പരിപ്പുവർഗങ്ങൾ, കടൽ മത്സ്യം, മുട്ട, കൊഴുപ്പ് കുറഞ്ഞ മാംസം എന്നിവ ശരിയായ അളവിൽ ആഹാരത്തിൽ ഉൾപ്പെടുത്തേണ്ടതുണ്ട്. ഇതുവഴി വിറ്റാമിനുകൾ, ധാതുക്കൾ, പ്രോടീൻ, ഒമേഗ 3 ഫാറ്റി ആസിഡ്, നാരുകൾ എന്നിവ ശരീരത്തിന് ആവശ്യത്തിന് ലഭ്യമാകുന്നു. *അനാരോഗ്യകരമായ ആഹാരം-എണ്ണയിൽ വറുത്തതും പൊരിച്ചതും അമിതമായി മൊരിഞ്ഞതുമായ ആഹാരങ്ങൾ, അമിതമായി മധുരം, ഉപ്പ്, കൊഴുപ്പ്, അന്നജം, കൊഴുപ്പ് കൂടിയ മാംസം, പലഹാരങ്ങൾ എന്നിവ അമിതമായി ഉപയോഗിക്കുന്നത് നിയന്ത്രിക്കേണ്ടതാണ്. *[[വ്യായാമം]]-വ്യായാമക്കുറവാണ് മറ്റൊരു പ്രധാന പ്രശ്നം. മുതിർന്നവർ നിത്യേന കുറഞ്ഞത് 30 മിനുട്ട് വീതവും കുട്ടികൾ ഒരു മണിക്കൂറും ശാരീരികാധ്വാനം നൽകുന്ന [[വ്യായാമം]] ചെയ്യേണ്ടതുണ്ട്. ജിംനേഷ്യ പരിശീലനം, കളികൾ, നൃത്തം, ആയോധനകലകൾ തുടങ്ങിയ ഉദാഹരണം. ഇത് ശാരീരികക്ഷമത മാത്രമല്ല കാൻസർ, പ്രമേഹം, ഹൃദ്രോഗം, അമിതഭാരം, [[വന്ധ്യത]], [[ഉദ്ധാരണശേഷിക്കുറവ്]] തുടങ്ങിയ ഗുരുതര ജീവിതശൈലി രോഗങ്ങളെ അകറ്റാനും മാനസികമായ ആരോഗ്യവും ലൈംഗികാരോഗ്യവും മെച്ചപ്പെടുത്താനും സഹായിക്കുന്നു എന്ന് പഠനങ്ങൾ പറയുന്നു. *അമിതവണ്ണം- ശരീരത്തിന്റെ [[അമിതവണ്ണം]], വയറിന് ചുറ്റും അടിയുന്ന കൊഴുപ്പ് അഥവാ കുടവയർ എന്നിവ നിയന്ത്രിക്കേണ്ടതും അത്യാവശ്യമാണ്. ഇവ ഗുരുതരമായ ആരോഗ്യ പ്രശ്നങ്ങളിലേക്ക് നയിക്കുന്ന ഒരു ഘടകമാണ്. *പുകവലി, മദ്യപാനം- ലഹരിയുടെ ഉപയോഗമാണ് ആരോഗ്യത്തെ ഏറ്റവും ദോഷകരമായി ബാധിക്കുന്ന മറ്റൊരു ഘടകം. അതിമദ്യാസക്തി, [[പുകവലി]] തുടങ്ങിയവ രോഗസാധ്യത വളരെയധികം വർധിപ്പിക്കുന്നു. പുലയിലയിൽ അടങ്ങിയിരിക്കുന്ന രാസവസ്തുക്കൾ ശരീരത്തിലെ എല്ലാ അവയവങ്ങളെയും ബാധിക്കുന്നു. *മാനസിക സമ്മർദ്ദം- അമിതമായ [[മാനസിക സമ്മർദം]] മറ്റൊരു ഘടകമാണ്. വീട്ടിലും തൊഴിലിടത്തിലും ഉണ്ടാകുന്ന മാനസിക സമ്മർദം കുറയ്ക്കാൻ ഉതകുന്ന ജീവിതരീതി സ്വീകരിക്കുക. ഉല്ലാസവേളകൾ കണ്ടെത്തുക. അതിനായി വിനോദ യാത്രകൾ, സംഗീതം, നൃത്തം, സിനിമകൾ, ആഘോഷങ്ങൾ മുതലായവ ആസ്വദിക്കാം. *മറ്റ് കാരണങ്ങൾ- അപകടങ്ങൾ, അതിക്രമങ്ങൾ, [[ബലാത്സംഗം]], സുരക്ഷിതമല്ലാത്ത ലൈംഗികബന്ധം എന്നിവ കൊണ്ടുമാകാം രോഗാവസ്ഥ.<ref>{{Cite web|url=https://www.who.int/europe/news-room/fact-sheets/item/a-healthy-lifestyle---who-recommendations|title=A healthy lifestyle - WHO recommendations|website=https://www.who.int}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://www.mayoclinic.org/healthy-lifestyle|title=Healthy Lifestyle - Mayo Clinic|website=https://www.mayoclinic.org ›}}</ref> ==മാനസിക ആരോഗ്യം== മാനസിക ആരോഗ്യം മറ്റൊരു പ്രധാന ഘടകമാണ്. ഉദാഹരണത്തിന് [[വിഷാദരോഗം]], [[ഉത്കണ്ഠ വൈകല്യം]], [[വ്യക്തിത്വം|വ്യക്തിത്വ വൈകല്യങ്ങൾ]] പോലെയുള്ള മാനസികരോഗങ്ങൾ, [[ആത്മഹത്യ|ആത്മഹത്യ പ്രവണത]], [[മാനസിക സമ്മർദം]] (സ്‌ട്രെസ്‌) പോലെയുള്ള പ്രശ്നങ്ങൾ സമൂഹത്തെ ഗുരുതരമായി ബാധിക്കുന്നു. മാനസിക ആരോഗ്യവുമായി ബന്ധപ്പെട്ട ലൈംഗിക പ്രശ്നങ്ങളും ഇവിടെ കണക്കിലെടുക്കുന്നു. ഉദാഹരണത്തിന് സ്ത്രീകളിൽ കാണപ്പെടുന്ന [[യോനീസങ്കോചം]] (വാജിനിസ്മസ്), പുരുഷന്മാരിലെ [[ഉദ്ധാരണക്കുറവ്]] തുടങ്ങിയവ. <ref>{{Cite web|url=https://www.who.int/health-topics/mental-health|title=Mental health - World Health Organization (WHO)|website=https://www.who.int}}</ref> ==ലൈംഗികവും പ്രത്യുത്പാദനപരവുമായ ആരോഗ്യം== [[ലൈംഗികവും പ്രത്യുൽപാദനപരവുമായ ആരോഗ്യം]] ഏറെ പ്രധാനമാണ്. സുരക്ഷിതമല്ലാത്ത [[ലൈംഗികബന്ധം]] മൂലം [[ലൈംഗികബന്ധത്തിലൂടെ പകരുന്ന രോഗങ്ങൾ]] എച്ച്ഐവി അഥവാ [[എയ്‌ഡ്‌സ്‌]] തുടങ്ങിയ രോഗാണുബാധകളും, ഗർഭധാരണവും [[പ്രസവം|പ്രസവവുമായി]] ബന്ധപ്പെട്ട സങ്കീർണ്ണതകൾ കാരണം അമ്മയുടെയും കുഞ്ഞിന്റെയും ആരോഗ്യവും താറുമാറായേക്കാം. [[വന്ധ്യത]], [[കുടുംബാസൂത്രണം]], [[ഗർഭനിരോധന രീതികൾ|ഗർഭനിരോധന മാർഗങ്ങളുടെ]] ലഭ്യത, ഉപയോഗം, ആളുകൾക്ക് ഇതേപറ്റിയുള്ള അവബോധം, [[ലൈംഗിക വിദ്യാഭ്യാസം|ശാസ്ത്രീയ ലൈംഗികാരോഗ്യ വിദ്യാഭ്യാസം]] തുടങ്ങിയവ [[ലൈംഗികവും പ്രത്യുൽപാദനപരവുമായ ആരോഗ്യം|ലൈംഗികവും പ്രത്യുൽപാദനപരവുമായ ആരോഗ്യവുമായി]] ബന്ധപെട്ടു കിടക്കുന്നു. ഇത്തരം പ്രശ്നങ്ങളും വ്യക്തിയെയും സമൂഹത്തെയും പ്രതികൂലമായി ബാധിക്കാറുണ്ട്. പുരുഷന്മാരിൽ കാണപ്പെടുന്ന [[ഉദ്ധാരണശേഷിക്കുറവ്]], സ്ത്രീകളിൽ [[യോനീസങ്കോചം]] [[വജൈനിസ്മസ്|(വജൈനിസ്മസ്)]], [[യോനീ വരൾച്ച]], [[വേദനാജനകമായ ലൈംഗികബന്ധം]], [[സ്ത്രീ ലൈംഗിക ഉത്തേജന വൈകല്യം]] തുടങ്ങിയവ ഉദാഹരണം. ജെൻഡറുമായി ബന്ധപ്പെട്ട അസമത്വങ്ങളും ആരോഗ്യത്തെ ബാധിച്ചേക്കാം. ട്രാൻസ്ജെൻഡറുകൾ, മറ്റ് [[ലൈംഗികന്യൂനപക്ഷം|ലൈംഗികന്യൂനപക്ഷങ്ങൾ]] എന്നിവർക്ക് ഉണ്ടാകാവുന്ന പ്രശ്നങ്ങൾ എന്നിവയൊക്കെ രോഗഹേതുവാകാം. ശാസ്ത്രീയമായ ലൈംഗികാരോഗ്യ വിദ്യാഭ്യാസത്തിന്റെ അഭാവം ഏറെ അപകടകരമാണ്. ഇത്തരം സാഹചര്യത്തിൽ ആളുകളിൽ ലൈംഗിക ബന്ധത്തിലൂടെ പകരുന്ന രോഗങ്ങളെയും, ഗർഭ നിരോധന മാർഗങ്ങളെയും, സുരക്ഷിതവും തൃപ്തികരവുമായ ലൈംഗികതയെ സംബന്ധിച്ച അറിവ് ഇല്ലാതിരിക്കുകയും, ഇക്കാരണത്താൽ ആഗ്രഹിക്കാത്ത ഗർഭധാരണവും, [[എയ്‌ഡ്‌സ്‌]] ഉൾപ്പെടെയുള്ള രോഗങ്ങൾ പകരുവാനും സാധ്യതയുണ്ട്. ശാസ്ത്രീയമായ [[ലൈംഗിക വിദ്യാഭ്യാസം]] നൽകാൻ ആരോഗ്യ പ്രവർത്തകരും അധ്യാപകരും മുന്നോട്ട് വരേണ്ടതുണ്ട്. മാത്രമല്ല, ലൈംഗിക ബന്ധത്തിന് ആവശ്യമായ സമ്മതത്തെ പറ്റിയും (consent) പീഡന ശ്രമങ്ങളെ തിരിച്ചറിയേണ്ടതിനെ പറ്റിയും ഇത്തരം വിദ്യാഭ്യാസത്തിലൂടെ ബോധവൽക്കരണം നൽകേണ്ടതുണ്ട്. ഇത് പീഡന ശ്രമങ്ങളെ ചെറുക്കാൻ ആവശ്യമാണ്.<ref>{{Cite web|url=https://www.msichoices.org/latest/what-is-sexual-and-reproductive-health/#:~:text=The%20term%20'sexual%20and%20reproductive,transmitted%20infections%20or%20unintended%20pregnancy.|title=What is sexual and reproductive health?|website=https://www.msichoices.org}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://www.fsrh.org/|title=FSRH Home {{!}} FSRH|website=https://www.fsrh.org}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://www.who.int/health-topics/sexual-and-reproductive-health-and-rights|title=Sexual and reproductive health and rights|website=https://www.who.int › Health topics}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/erectile-dysfunction/symptoms-causes/syc-20355776|title=Erectile dysfunction - Symptoms and causes|website=https://www.mayoclinic.org}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/female-sexual-dysfunction/symptoms-causes/syc-20372549|title=Female sexual dysfunction - Symptoms and causes|website=https://www.mayoclinic.org}}</ref> ==വിവിധ കാൻസർ രോഗങ്ങളുടെ ലക്ഷണങ്ങൾ== മിക്ക അർബുദങ്ങളും തുടക്കത്തിൽത്തന്നെ കണ്ടുപിടിക്കാവുന്നവയാണ്. കാൻസർ അതിന്റെ ആരംഭദശയിൽ തന്നെ കണ്ടുപിടിക്കുകയും, കാര്യക്ഷമമായവിധം ചികിത്സിക്കുകയും ചെയ്താൽ ഒരളവുവരെ മാറ്റാമെന്ന് ആധുനിക വൈദ്യശാസ്ത്രം തെളിയിക്കുന്നു. അർബുദത്തിന്റെ ആരംഭദശയിലുള്ള കണ്ടുപിടിത്തമാണ് കാര്യക്ഷമമായ ചികിത്സയുടെ അവിഭാജ്യഘടകം എന്ന് ഇതിൽനിന്ന് വ്യക്തമാകും. അർബുദത്തെപ്പറ്റി പൊതുജനങ്ങളെ ബോധവാന്മാരാക്കുക എന്നുള്ളതാണ് ഈ പദ്ധതിയിൽ ആദ്യമായി ചെയ്യേണ്ടത്. ഇതിന് അർബുദത്തിന്റെ ആരംഭദശയിലുള്ള അപകടസൂചനയെപ്പറ്റി അവരെ മനസ്സിലാക്കിക്കണം. ഈ സൂചനകൾ താഴെ പറയുന്നവയാണ്: കരിയാൻ താമസിക്കുന്ന വ്രണം ദേഹത്ത് എവിടെയെങ്കിലും, പ്രത്യേകിച്ച് സ്തനങ്ങളിൽ, ഉണ്ടാകുന്ന മുഴയോ, കല്ലിപ്പോ സാധാരണയിൽ കവിഞ്ഞ രക്തസ്രാവം, പഴുപ്പു പോക്ക് മുതലായവ പെട്ടെന്നു വളരുന്ന കറുത്ത മറുകുകൾ വിശപ്പില്ലായ്മ, വിഴുങ്ങുന്നതിനു തടസ്സം മുതലായവ ഒച്ചയടപ്പും വിട്ടുമാറാത്ത ചുമയും വിരേചനയിലുണ്ടാകുന്ന തകരാറുകൾ അമിതമായ ആർത്തവ രക്‌തസ്രാവം, ലൈംഗിക ബന്ധത്തിന് ശേഷമുള്ള അമിത രക്തസ്രാവം, [[വേദനാജനകമായ ലൈംഗികബന്ധം]] തുടങ്ങിയവ. ===സ്തനാർബുദം (ബ്രെസ്റ്റ് കാൻസർ)=== സ്ത്രീകളിൽ സ്തനങ്ങളിൽ, ഉണ്ടാകുന്ന മുഴയോ, കല്ലിപ്പോ, നിറം മാറ്റമോ സ്തനാർബുദത്തിന്റെ ലക്ഷണമാകാം. സ്വയം സ്തന പരിശോധന നടത്തുന്നത് വഴി ഇവ നേരത്തെ കണ്ടെത്താവുന്നതാണ്. ===ഗർഭാശയ കാൻസർ=== സ്ത്രീകളിൽ ആർത്തവ സമയത്ത് അമിതമായ രക്തസ്രാവം ഉണ്ടാവുക ആണെങ്കിലോ അല്ലെങ്കിൽ മാസമുറ സമയത്ത് അല്ലാതെ രക്തസ്രാവം ഉണ്ടാകുമെങ്കിലോ അത് ഗർഭാശയ കാൻസർ ആകാം. ഇത്തരം പ്രശ്നം ഉണ്ടെങ്കിൽ ഒരു ഗൈനക്കോളജിസ്റ്റിനെ കണ്ടു ഉടനെ പരിശോധന നടത്തേണ്ടതാണ്. ആർത്തവവുമായി ബന്ധപെട്ടു സ്ത്രീകൾക്ക് ഇതെപ്പറ്റിയുള്ള ബോധവൽക്കരണം അത്യാവശ്യമാണ്. ===ഗർഭാശയമുഖ കാൻസർ=== സ്ത്രീകളിൽ ലൈംഗിക ബന്ധത്തിന് ശേഷമുള്ള രക്തസ്രാവം, വേദനാജനകമായ ലൈംഗികബന്ധം എന്നിവ ഗർഭാശയമുഖ കാൻസർ ലക്ഷണമാകാം. ഇത്തരം പ്രശ്നം ഉണ്ടെങ്കിൽ ഒരു ഗൈനക്കോളജിസ്റ്റിനെ കണ്ടു ഉടനെ പരിശോധന നടത്തേണ്ടതാണ്. ഇതിനെതിരെ ഫലപ്രദമായ HPV പ്രതിരോധ വാക്സിൻ ലഭ്യമാണ്. ===രക്‌താർബുദം (ബ്ലഡ്‌ കാൻസർ)=== ഇടയ്ക്കിടെ ഉണ്ടാകുന്ന പനിയാണ് പ്രധാന ലക്ഷണം, പ്രത്യേകിച്ച് അധികം ഊഷ്മാവില്ലാത്ത പനി ബ്ലഡ്‌ കാൻസർ ലക്ഷണമാകാം. ===കുടലിലെ അർബുദം=== മലത്തിലുണ്ടാകുന്ന രക്തമാണ് പ്രധാന ലക്ഷണം. പൈൽസ്, മലബന്ധം പോലെയുള്ള രോഗങ്ങൾ കൊണ്ടും ഈ ലക്ഷണം ഉണ്ടാകാം. എന്നിരുന്നാലും ഇടയ്ക്കിടെ മലത്തിൽ രക്തം കാണുന്നത് കുടൽ അർബുദ ലക്ഷണമാകാം. ഇടയ്ക്കിടെ ഉണ്ടാകുന്ന മലബന്ധവും വയറിളക്കവും ഇത്തരം കാൻസർ ലക്ഷണമാകാം. ===ശ്വാസകോശ അർബുദം=== നാല് ആഴ്ചയിൽ കൂടുതൽ നീണ്ടുനിൽക്കുന്ന ചുമ, ശരീരഭാരം കുറയുക, ഇടയ്ക്കിടെയുള്ള പനി എന്നിവ ശ്വാസകോശ കാൻസർ ലക്ഷണമാകാം. പുകവലി ഇത് ഉണ്ടാകാൻ ഒരു പ്രധാന കാരണമാണ്. ===തലച്ചോറിലെ കാൻസർ (ബ്രെയിൻ ട്യൂമർ)=== കാഴ്ചക്കുറവ്, തലവേദന, ഓർമ്മക്കുറവ് എന്നിവയാണ് ബ്രെയിൻ ട്യൂമർ ലക്ഷണം. ===വായിലെ കാൻസർ=== വായിലെ ഉണങ്ങാത്ത വേദനയില്ലാത്ത മുറിവുകൾ, വായിലുണ്ടാകുന്ന മുഴകൾ, ഭക്ഷണം കഴിക്കാനുള്ള ബുദ്ധിമുട്ട് തുടങ്ങിയവ വായിലെ കാൻസർ ലക്ഷണമാകാം. പുകയില ഉപയോഗം ഒരു പ്രധാന കാരണമാണ്. ===വയറ്റിലെ കാൻസർ=== സ്ഥിരമായി ഭക്ഷണം കഴിച്ചാൽ ദഹിക്കാൻ ബുദ്ധിമുട്ട് അനുഭവപ്പെടുകയും വയറെരിയുകയും ചെയ്യുക, രക്തം ഛർദിക്കുക തുടങ്ങിയവയാണ് ലക്ഷണങ്ങൾ. വറുത്തതും പൊരിച്ചതും മൊരിഞ്ഞതും ഉൾപ്പടെയുള്ള അനാരോഗ്യകരമായ ഭക്ഷണം, ചുവന്ന മാംസത്തിന്റെ അമിത ഉപയോഗം, പഴങ്ങൾ പച്ചക്കറികൾ എന്നിവയുടെ കുറഞ്ഞ ഉപയോഗം എന്നിവ ഇത്തരം കാൻസർ ഉണ്ടാകാൻ പ്രധാന കാരണങ്ങളാണ്. ===തൊലിപ്പുറത്തെ കാൻസർ=== മറുകുകൾ പെട്ടന്ന് വലിപ്പം വയ്ക്കുക, ചർമത്തിൽ ഉണ്ടാകുന്ന നിറവ്യത്യാസം തുടങ്ങിയവയാണ് പ്രധാന ലക്ഷണങ്ങൾ. ==ഭക്ഷണവും ആരോഗ്യവും== നിത്യവും പോഷകസമൃദ്ധമായ ആഹാരം കഴിക്കേണ്ടത് ആരോഗ്യത്തിന് അത്യാവശ്യമാണ്. അതിനായി [[പഴങ്ങൾ]], [[പച്ചക്കറികൾ]], ഇലക്കറികൾ, പയർ, പരിപ്പുവർഗങ്ങൾ, [[മുട്ട]], [[മത്സ്യം]], കൊഴുപ്പ് കുറഞ്ഞ മാംസം, [[യോഗർട്ട്]], [[ഓട്സ്]], [[കൂൺ]], കൊഴുപ്പ് കുറഞ്ഞ പാൽ മുതലായ പോഷക സമൃദ്ധമായ ആഹാരം ഏറെ ഗുണകരമാണ്. ഇതുവഴി പ്രോട്ടീൻ അഥവാ മാംസ്യം, വിറ്റാമിനുകൾ, ധാതുക്കൾ, ഒമേഗാ 3 ഫാറ്റി ആസിഡ് എന്നിവ ശരീരത്തിന് ലഭിക്കുന്നു. ഇത് രോഗ പ്രതിരോധ ശേഷി വർധിപ്പിക്കാൻ ഗുണകരമാണ്. മാത്രമല്ല, അമിതമായ അളവിൽ ഉപ്പ്, മധുരം, എണ്ണ, കൊഴുപ്പ്, അന്നജം എന്നിവ അടങ്ങിയ അനാരോഗ്യകരമായ ആഹാരം കുറയ്ക്കുകയും വേണം. അതിനായി ചോറ്, ചപ്പാത്തി, ബിരിയാണി, വറുത്തതും പൊരിച്ചതും, എണ്ണ പലഹാരങ്ങൾ, മധുര പലഹാരങ്ങൾ, പഞ്ചസാര, കൊഴുപ്പേറിയ ചുവന്ന മാംസം, പായസം, അച്ചാറ്, കൊഴുപ്പ് കൂടിയ പാൽ എന്നിവ കുറച്ചു മാത്രം ഉപയോഗിക്കുന്നതാണ് അഭികാമ്യം. ഇവയുടെ അമിതമായ ഉപയോഗം മാരക ജീവിതശൈലി രോഗങ്ങൾ, അമിതവണ്ണം, ഹോർമോൺ തകരാറുകൾ, കുടവയർ, ലൈംഗിക പ്രശ്നങ്ങൾ എന്നിവയിലേക്ക് നയിക്കുന്നു. അതോടൊപ്പം വ്യായാമക്കുറവ്, അതിമദ്യാസക്തി, [[പുകവലി]] തുടങ്ങിയ ലഹരി ഉപയോഗം കൂടെ ഉണ്ടെങ്കിൽ ആരോഗ്യം താറുമാറാകാനുള്ള സാധ്യത വർധിക്കുന്നു. ഇടനേരങ്ങളിൽ പലഹാരങ്ങൾക്ക് പകരം പഴങ്ങൾ, നട്സ് എന്നിവ ഉപയോഗിക്കാം. വറുത്തതും പൊരിച്ചതും കുറച്ചു കറി വച്ച മത്സ്യം, കറി വച്ച കൊഴുപ്പ് കുറഞ്ഞ ഇറച്ചി, പുഴുങ്ങിയ മുട്ട, പച്ചക്കറി സാലഡ്, പച്ചക്കറി വിഭവങ്ങൾ തുടങ്ങിയ സമീകൃത ആഹാരം കഴിക്കുന്നത് ഗുണകരമാണ്. അമിതാഹാരം ഒഴിവാക്കുകയും വേണം. വെള്ള ചോറിന്റെയും ബിരിയാണിയുടേയും ചപ്പാത്തി മുതലായവയെയും അളവ് കുറയ്ക്കേണ്ടതും ഏറ്റവും അത്യാവശ്യമാണ്. അരി, പഞ്ചസാര എന്നിവ കൊണ്ടുള്ള പായസത്തേക്കാൾ [[പയർ]], [[കടല]], [[എള്ള്]], [[ശർക്കര]] തുടങ്ങി പോഷക സമ്പുഷ്ടമായ വസ്തുക്കൾ കൊണ്ടുള്ള പായസം മിതമായി ഉപയോഗിക്കുന്നതാണ് കൂടുതൽ മെച്ചം. ദിവസേന ആവശ്യത്തിന് വെള്ളം കുടിക്കേണ്ടതും അനിവാര്യമാണ്. പ്രഭാത ഭക്ഷണം ഒഴിവാക്കുന്നതും രാത്രി വൈകി ഭക്ഷണം കഴിക്കുന്നതും ആരോഗ്യത്തിന് നല്ലതല്ല. പ്രഭാത ഭക്ഷണം അഥവാ ബ്രേക്ക്‌ ഫാസ്റ്റ് പോഷക സമൃദ്ധമായത് തന്നെ ആയിരിക്കാനും ശ്രദ്ധിക്കേണ്ടതുണ്ട്. രാത്രി ലഘുവായ ഭക്ഷണം കഴിക്കാവുന്നതാണ്. ==വ്യായാമവും ആരോഗ്യവും== ശാരീരികക്ഷമതയും ആരോഗ്യവും ചിലപ്പോൾ ശരീര സൗന്ദര്യവും വച്ചുപുലർത്താനായി ചെയ്യുന്ന കായികാഭ്യാസങ്ങളാണ് [[വ്യായാമം]]. ആംഗലേയത്തിൽ എക്സ്സെർസൈസ് (Exercise). മുതിർന്നവർ ദിവസേന കുറഞ്ഞത് മുപ്പത് മിനുട്ട് നേരവും കുട്ടികൾ ഒരു മണിക്കൂറും വ്യായാമം ചെയ്യേണ്ടത് ആരോഗ്യം, ഫിറ്റ്നസ് എന്നിവ നിലനിർത്താൻ അത്യാവശ്യമാണ് എന്ന് ലോകാരോഗ്യ സംഘടന (WHO) പറയുന്നു. പലരും പല ലക്ഷ്യങ്ങൾക്കായി വ്യായാമം ചെയ്യുന്നു. കായികരംഗത്തെ മികവിനായി, പേശികൾ ബലപ്പെടുത്തുന്നതിനായി, ശരീരഭാരം കൂട്ടുകയോ കുറക്കുകയൊ ചെയ്യുന്നതിനായി, കുടവയർ കുറയ്ക്കുന്നതിനായി, ശരീര സൗന്ദര്യവും ആകർഷകത്വവും മെച്ചപ്പെടുത്തുവാനായി, ആരോഗ്യം നിലനിർത്തുന്നതിനായി, രോഗങ്ങളെ നിയന്ത്രിക്കുന്നതിനായി, യുവത്വം അല്ലെങ്കിൽ ഫിറ്റ്നസ് നിലനിർത്താനായി, മാനസികമായ ഉല്ലാസവും ഊർജസ്വലതയും നിലനിർത്തുന്നതിനായി, മാനസിക സമ്മർദം കുറയ്ക്കുന്നതിനായി, തൊഴിൽ രംഗത്തെ മികവിനായി (ഉദാഹരണത്തിന്: സിനിമ, പോലീസ്, പട്ടാളം പോലെയുള്ള ജോലികൾ), മികച്ച ജീവിതശൈലിയ്ക്കായി, ലൈംഗികവും പ്രത്യുൽപാദനപരവുമായ ആരോഗ്യം മെച്ചപ്പെടുത്താനായി, ഹോർമോൺ സന്തുലിതാവസ്ഥ നിലനിർത്താൻ എന്നിങ്ങനെ പല ലക്ഷ്യങ്ങൾക്കായി വ്യായാമം ചെയ്യുന്നവരുണ്ട്. ശാരീരിക വ്യായാമം പേശികളെ ബലപ്പെടുത്തുകയും കുടവയർ കുറക്കുകയും, ഹോർമോൺ സന്തുലിതാവസ്ഥ നിലനിർത്തുകയും, ഇത് ശരീര സൌന്ദര്യവും ആകർഷകത്വവും വർധിപ്പിക്കുകയും ചെയ്യുന്നു. ബോഡി ബിൽഡിംഗ്‌, ഫിറ്റ്നസ്, സിനിമ-സീരിയൽ മേഖലയിൽ പ്രവർത്തിക്കുന്നവരുടെ സൗന്ദര്യ രഹസ്യവും മറ്റൊന്നല്ല. പതിവായി വ്യായാമം ചെയ്യുന്ന ആളുകളിൽ വ്യായാമം ചെയ്യാത്തവരെ അപേക്ഷിച്ചു പുരുഷ ഹോർമോണായ [[ടെസ്റ്റോസ്റ്റിറോൺ]] അളവ് മെച്ചപ്പെട്ട രീതിയിൽ കാണപ്പെടുന്നു. ഇതവരുടെ യവ്വനവും ശരീര ബലവും ആരോഗ്യവും നിലനിർത്തുന്നു. സ്ത്രീകളിൽ ആർത്തവ ക്രമക്കേടുകൾ അകറ്റാനും, ശരീര സൗന്ദര്യവും, ആരോഗ്യവും ഉണ്ടാകാനും വ്യായാമം സഹായിക്കുന്നു. പല തരത്തിലുള്ള വ്യായാമങ്ങൾ ഉണ്ട്. സാധാരണ രീതിയിൽ വ്യായാമം ചെയ്യുമ്പോൾ മടുപ്പ് ഉളവാകുന്നവർക്ക്‌ [[സുംബ]] ഫിറ്റ്നസ് ഡാൻസ്, അയോധന കലകൾ, കളികൾ എന്നിവ ഏതെങ്കിലും ശീലമാക്കാവുന്നതാണ്. ‘രോഗങ്ങളെ ചെറുക്കുന്ന അത്ഭുതം’ എന്നാണ് ആരോഗ്യ പ്രവർത്തകർ വ്യായാമത്തെ വിളിക്കുന്നത്. പതിവായി വ്യായാമം ചെയ്യുന്നത് രോഗപ്രതിരോധവ്യവസ്ഥയുടെ ശക്തി വർദ്ധിപ്പിക്കുന്നതിനും, രക്തയോട്ടം മെച്ചപ്പെടുത്താനും, കാൻസർ, ഹൃദ്രോഗം, പക്ഷാഘാതം, പ്രമേഹം, പൊണ്ണത്തടി, പക്ഷാഘാതം, ഫാറ്റി ലിവർ, അമിത രക്താതിമർദ്ദം, അമിത കൊളസ്ട്രോൾ, പിസിഒഡി, വന്ധ്യത, വിഷാദരോഗം, ഉദ്ധാരണശേഷിക്കുറവ്, സ്ത്രീ ലൈംഗിക ഉത്തേജന വൈകല്യം, യോനീ വരൾച്ച, വന്ധ്യത തുടങ്ങിയ ജീവിതശൈലീരോഗങ്ങൾ വരാനുള്ള സാധ്യത കുറയ്ക്കുവാനും നല്ലൊരു ശതമാനംവരെ അവയെ പ്രതിരോധിക്കുന്നതിനും സഹായിക്കുന്നു. വ്യായാമം ചെയ്യുന്ന വ്യക്തികൾ മറ്റുള്ളവരെക്കാൾ ചുറുചുറുക്കോടെ കാണപ്പെടുകയും ഇത്തരക്കാരിൽ നടുവേദന, കഴുത്തുവേദന പോലെയുള്ള പ്രശ്നങ്ങൾ കുറഞ്ഞിരിക്കുകയും, ദീർഘകാലം ചെറുപ്പമായിരിക്കുകയും ചെയ്യുന്നു. പേശികളും അസ്ഥികളും ബലപ്പെടുത്തുന്നതിന്റെ ഗുണം വളരെയധികമാണ്. വാർധക്യത്തിലും ചുറുചുറുക്കോടെ ആരോഗ്യത്തോടെയിരിക്കാനും വ്യായാമം സഹായിക്കുന്നു. വ്യായാമത്തിന്റെ ഗുണം മിക്കവാറും എല്ലാ അവയവങ്ങൾക്കും ലഭിക്കുന്നു. ശരീരത്തിലെത്തുന്ന അമിതമായ കൊഴുപ്പ്, ഉപ്പ്, ഊർജം അഥവാ പഞ്ചസാര, രക്താതിമർദ്ദം എന്നിവയെ നിയന്ത്രിക്കുവാനും രക്തയോട്ടം മെച്ചപ്പെടുത്തുവാനും ഹോർമോൺ വ്യതിയാനങ്ങളെ ചെറുക്കുവാനും ഏറെ ഫലപ്രദമാണ് ശാരീരികമായ വ്യായാമം. പോഷക സമൃദ്ധവുമായ ഭക്ഷണ ക്രമീകരണത്തിനൊപ്പം ചെയ്യുമ്പോഴാണ് വ്യായാമം ഇത്തരത്തിൽ പൂർണ്ണമായ ഗുണങ്ങൾ നൽകുന്നത്. ഹൃദയം, തലച്ചോർ എന്നിവയുടെ ശരിയായ പ്രവർത്തനത്തിന്റെ വ്യായാമം ഒഴിച്ചു കൂടാനാവാത്തതാണ്. സ്തനം, പ്രോസ്ട്രേറ്റ്, വൻകുടൽ, ശ്വാസകോശം, കരൾ തുടങ്ങിയവയെ ബാധിക്കുന്ന കാൻസർ രോഗത്തെ പോലും വ്യായാമം തടയുന്നതായി പഠനങ്ങളുണ്ട്. രോഗങ്ങൾ ബാധിച്ചവർ ആരോഗ്യ പ്രവർത്തകരുടെ നിർദേശ പ്രകാരം മാത്രം അഭികാമ്യമായ വ്യായാമം തെരെഞ്ഞെടുക്കുക. വ്യായാമം മാനസികാരോഗ്യം വർദ്ധിപ്പിക്കുന്നതിനോടൊപ്പം സന്തോഷവാനായിരിക്കാനും സഹായിക്കുന്നു. ഇത് ചെയ്യുമ്പോൾ സന്തോഷകരമായ ഹോർമോണുകളുടെ ഉത്പാദനം വർധിക്കുന്നു. ഒപ്പം മികച്ച ശാരീരികക്ഷമത പ്രദാനം ചെയ്യുകയും കാര്യങ്ങളെ നല്ല രീതിയിൽ നോക്കിക്കാണുവാനും നല്ല ഉറക്കം ലഭിക്കാനും സഹായിക്കുന്നു. കൃത്യമായി വ്യായാമം ചെയ്യുന്നത് തൃപ്തികരമായ ലൈംഗികാരോഗ്യത്തിന് സഹായകരമാകുന്നു എന്ന് പഠനങ്ങൾ തെളിയിക്കുന്നു. അതിനാൽ സന്തോഷകരമായ ലൈംഗികജീവിതത്തിന് വ്യായാമം മുതൽക്കൂട്ടാണെന്ന് പറയാം. വ്യായാമം ലൈംഗികാവയവങ്ങളിലേക്കുള്ള രക്തപ്രവാഹം ത്വരിതപ്പെടുത്തുകയും [[ടെസ്റ്റോസ്റ്റിറോൺ]] എന്ന ഹോർമോണിന്റെ ഉത്പാദനം മെച്ചപ്പെടുത്തുകയും ചെയ്യുന്നു. മാത്രമല്ല ഇത് ശരീര സൗന്ദര്യവും ആകർഷകത്വവും വർധിപ്പിക്കുകയും ചെയ്യുന്നു. ഉദ്ധാരണശേഷിക്കുറവ്, സ്ത്രീ ലൈംഗിക ഉത്തേജന വൈകല്യം, യോനീ വരൾച്ച, രതിമൂർച്ഛയില്ലായ്മ, വജൈനിസ്മസ് (യോനീസങ്കോചം) തുടങ്ങിയ പ്രശ്നങ്ങൾ വ്യായാമം ചെയ്യുന്നവരിൽ കുറഞ്ഞു കാണപ്പെടുന്നു. മാത്രമല്ല, ബീജങ്ങളുടെ ആരോഗ്യത്തെ വർധിപ്പിക്കുന്ന ഇത് വന്ധ്യതയും ചെറുക്കുന്നു. മധ്യവയസ്ക്കരായ പുരുഷന്മാരിൽ ആൻഡ്രോപോസ്, സ്ത്രീകളിൽ [[ആർത്തവവിരാമം]] തുടങ്ങിയ അവസ്ഥകളെ ചെറുക്കുവാനും ഇത് സഹായിക്കുന്നു. [[കെഗൽ വ്യായാമം]] ചുമക്കുമ്പോഴും, തുമ്മുമ്പോഴും അറിയാതെ മൂത്രം പോകുന്ന അജിതേന്ദ്രിയത്വം എന്ന അവസ്ഥയ്ക്കും, ഉദ്ധാരണശേഷിക്കുറവ്, വജൈനിസ്മസ് ഉൾപ്പടെയുള്ള ലൈംഗിക പ്രശ്നങ്ങൾക്കും ഒരു പരിധിവരെ പരിഹാരമാണ്. ==പൊതുജനാരോഗ്യം== കുറേക്കൂടി വിപുലമായ രീതിയിൽ ഇതിനെ '''പൊതുജനാരോഗ്യം''' (Public Health) എന്ന് വിളിക്കുന്നു. സമൂഹത്തിന്റെ മൊത്തത്തിലുള്ള ആരോഗ്യത്തെ കുറിക്കാൻ പൊതുജനാരോഗ്യം എന്ന വാക്ക് ഉപയോഗിക്കാറുണ്ട്. പബ്ലിക് ഹെൽത്ത്‌ (Public health), കമ്മ്യൂണിറ്റി മെഡിസിൻ (Community medisine) തുടങ്ങിയ വൈദ്യശാസ്ത്രശാഖകൾ ആരോഗ്യത്തിന്റെ വിവിധ വശങ്ങൾക്ക് ഊന്നൽ കൊടുക്കുന്ന മേഖലകളാണ്.<ref>{{Cite web|url=https://en.wikipedia.org/wiki/Public_health|title=Public health|website=https://en.wikipedia.org}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://www.publichealth.hscni.net/|title=HSC Public Health Agency|website=https://www.publichealth.hscni.net}}</ref> ==ലോകത്തിലെ മികച്ച പൊതുജനാരോഗ്യ സംവിധാനം ഉള്ള രാജ്യങ്ങൾ== വിവിധ കണക്കുകൾ പ്രകാരം ലോകത്തിലെ മികച്ച പൊതു ജനാരോഗ്യ സംവിധാനം ഉള്ള ആദ്യത്തെ പത്ത് രാജ്യങ്ങൾ താഴെ കൊടുക്കുന്നു. [[തായ്‌വാൻ]], [[ദക്ഷിണ കൊറിയ]], [[ജപ്പാൻ]], [[ദി നെതർലാന്ഡ്സ്]], [[ഡെന്മാർക്ക്‌]], [[ഓസ്ട്രിയ]], [[ഫ്രാൻസ്]], [[ഫിൻലാൻഡ്]], [[തായ്‌ലൻഡ്]], [[സ്പെയിൻ]] എന്നിവയാണ്. ആരോഗ്യ പരിപാലന സൂചികകളിലെ സ്കോറുകൾ, കാര്യക്ഷമത, മൊത്തത്തിലുള്ള ആരോഗ്യ മികവ് തുടങ്ങിയവയാണ് ഇതിൽ കണക്കിലെടുത്തിട്ടുള്ളത്. അവ വിശദമായി താഴെ കൊടുക്കുന്നു. 1. തയ്‌വാൻ- ലോകത്തിലെ മികച്ച ആരോഗ്യ പരിപാലന സംവിധാനം ഉള്ള ഒരു രാജ്യമാണ് ഇത്. ഉയർന്ന ആരോഗ്യ സൂചികകൾ അവിടെ കാണാനാവുന്നതാണ്. ദേശീയ ആരോഗ്യ‌ ഇൻഷുറൻസ് മുഖേന എല്ലാവർക്കുമുള്ള യൂണിവേഴ്സൽ കവറേജ്, ഉയർന്ന കാര്യക്ഷമത എന്നിവയും അവിടെ കാണാം. 2. ദക്ഷിണ കൊറിയ-ആഗോള റാങ്കിഗിൽ രണ്ടാം സ്ഥാനത്തുള്ള ദക്ഷിണ കൊറിയ ആരോഗ്യ പരിപാലന മേഖലയിൽ ഏറെ മുന്നിലാണ്. 3. ജപ്പാൻ-ശക്തമായ ആരോഗ്യ പരിപാലന സംവിധാനം ഉള്ള മറ്റൊരു രാജ്യമാണ് ജപ്പാൻ. ഉയർന്ന നിലവാരത്തിലുള്ള ചികിത്സ ജപ്പാന്റെ പ്രത്യേകതയാണ്. 4. ദി നെതർലാന്ഡ്സ് - statista.com പ്രകാരം യൂണിവേഴ്സൽ ഹെൽത്ത്‌ കവറേജ്, ഉയർന്ന നിലവാരത്തിലുള്ള ചികിത്സ എന്നിവയിൽ ഈ രാജ്യം ഏറെ മുന്നിലാണ്. 5. ഡെന്മാർക് - ഉയർന്ന നിലവാരത്തിലുള്ള ചികിത്സ, ലഭ്യത എന്നിവയിൽ ഡെന്മാർക്ക് മുന്നിലാണ്. 6. ഓസ്ട്രിയ - യൂണിവേഴ്സൽ ഹെൽത്ത്‌ കെയർ സംവിധാനം, ഉയർന്ന നിലവാരം എന്നിവയിൽ ഓസ്ട്രിയ മുന്നിലാണ്. 7. ഫ്രാൻസ് - യൂണിവേഴ്സൽ ഹെൽത്ത്‌ കെയർ, ഉയർന്ന നിലവാരം, ഗുണമേന്മ എന്നിവയുള്ള ചികിത്സ എന്നിവയിൽ ഫ്രാൻസ് മുന്നിട്ടു നിൽക്കുന്നു. 8. ഫിൻലാൻഡ് - പൊതുജനാരോഗ്യം, രോഗം വരാതെ നിയന്ത്രിക്കപ്പെടുന്ന Preventive സംവിധാനങ്ങൾ എന്നിവയിൽ ഫിൻലാൻഡ് മുന്നിട്ടു നിൽക്കുന്നു. 9. സ്പെയിൻ - ഉയർന്ന കാര്യക്ഷമതയുള്ള ആരോഗ്യ പരിപാലന സംവിധാനം കൊണ്ട് ശ്രദ്ധേയം. റാങ്കിങ് നൽകുന്നതിന് കണക്കിലെടുക്കപ്പെട്ട ഘടകങ്ങൾ താഴെ കൊടുക്കുന്നു. *ഹെൽത്ത്‌ കെയർ ഇൻടെക്സ്: ആരോഗ്യ സംവിധാനങ്ങളുടെ ലഭ്യത, കാര്യക്ഷമത, ഗുണ നിലവാരം എന്നിവ കണക്കിലെടുക്കുന്നു. *യൂണിവേഴ്സൽ കവറേജ്: ആരോഗ്യ‌ ഇൻഷുറൻസ് ഉൾപ്പെടെ എല്ലാ പൗരന്മാർക്കും മികച്ച ചികിത്സ ലഭ്യമാക്കാനുള്ള കഴിവ്. *കാര്യക്ഷമത: ആരോഗ്യ മേഖല എങ്ങനെ പരിചരണം ലഭ്യമാക്കുന്നു, വിഭവങ്ങൾ എങ്ങനെ ഉപയോഗപ്പെടുത്തുന്നു എന്നത് സംബന്ധിച്ചു. *പരിണിത ഫലങ്ങൾ - ആയുർ ദൈർഖ്യം, മാതൃ ശിശു മരണ നിരക്ക്, [[കുടുംബാസൂത്രണം]] തുടങ്ങിയവ. == അവലംബം == <references/> # parks Textbook of Preventive and Social Medicine, 19th Ed 2009, , Bhaot, Jabalpur. ==പുറത്തേയ്ക്കുള്ള കണ്ണികൾ== * [http://www.who.int ലോകാരോഗ്യസംഘടന] * [http://www.nhs.uk യു.കെ. നാഷണൽ ഹെൽത്ത് സർവീസ്] * [http://www.hon.ch ഹെൽത്ത് ഓൺ ദി നെറ്റ് ഫൗണ്ടേഷൻ] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120723185457/http://www.hon.ch/ |date=2012-07-23 }} * [http://stats.oecd.org/Index.aspx?DataSetCode=HEALTH ഒ.ഇ.സി.ഡി. ഹെൽത്ത് സ്റ്റാറ്റിസ്റ്റിക്സ്] * [http://ucblibraries.colorado.edu/govpubs/us/health.htm ഹെൽത്ത് ആൻഡ് മെഡിക്കൽ ഇൻഫർമേഷൻ] ഫ്രം ദി യൂണിവേഴ്സിറ്റി ഓഫ് കൊളറാഡോ * [http://ec.europa.eu/health-eu/ ഹെൽത്ത്-ഇ.യു. പോർട്ടൽ], പബ്ലിക്ക് ഹെൽത്ത് പോർട്ടൽ ഓഫ് ദി യൂറോപ്യൻ യൂണിയൻ [[വർഗ്ഗം:ആരോഗ്യം]] [[വർഗ്ഗം:വ്യക്തിശുചിത്വം]] 3yttqjnojx23ux58yhglvd85o6y2o4u 4546834 4546832 2025-07-08T20:41:53Z 80.46.141.217 /* ലോകത്തിലെ മികച്ച പൊതുജനാരോഗ്യ സംവിധാനം ഉള്ള രാജ്യങ്ങൾ */ 4546834 wikitext text/x-wiki [[രോഗം|രോഗങ്ങളില്ലാത്ത]] അവസ്ഥയെയാണ്‌ സാമാന്യേന '''ആരോഗ്യം''' എന്നതു കൊണ്ടുദ്ദേശിച്ചിരുന്നത്. ഇംഗ്ലീഷിൽ ഹെൽത്ത്‌ (health). എന്നാൽ 1948-ലെ ലോക ഹെൽത്ത് അസംബ്ലിയുടെ നിർവചനപ്രകാരം രോഗ, വൈകല്യരാഹിത്യമുള്ള അവസ്ഥ മാത്രമല്ല, സമ്പൂർണ്ണ ശാരീരിക, മാനസിക, സാമൂഹ്യ സുസ്ഥിതി (wellbeing) കൂടി ആണു ആരോഗ്യം. <ref name="WHO definition">[http://www.who.int/about/definition/en/print.html] Preamble to the Constitution of the World Health Organization as adopted by the International Health Conference, New York, 19-22 June, 1946; signed on 22 July 1947 by the representatives of 61 States (Official Records of the World Health Organization, no. 2, p. 100) and entered into force on 7 April 1948.</ref><ref name="WHO constitution">[http://www.who.int/governance/eb/who_constitution_en.pdf] Constitution of the World Health Organization- ''Basic Documents'', Forty-fifth edition, Supplement, October 2006.</ref>. ഈ നിർവചനമാണ്‌ ഇന്ന് പൊതുവേ സ്വീകാര്യമായുള്ളത്. ഈ നിർവചനത്തോട് ലോകാരോഗ്യസംഘടനയുടെ 1986ലെ ഒട്ടാവ ചാർട്ടർ ഫോർ ഹെൽത്ത് പ്രൊമോഷന്റെ നിർവചനം കൂടി കൂട്ടിവായിക്കാറുണ്ട്: ആരോഗ്യം സമ്പൂർണ്ണ ദൈനംദിന ജീവിതത്തിനുള്ള ഒരുപാധിയാണ്‌, നിലനില്പിനായി മാത്രമുള്ളതല്ല. ആരോഗ്യം എന്നത് ശാരീരികശേഷിയിലും സാമൂഹിക വ്യക്തിപരമായ ഉപാധികൾക്ക് ഊന്നൽ കൊടുത്തുകൊണ്ടുള്ള സാക്ഷാത്തായ ഒരു സംഗതിയുമാണ്. പ്രതികൂല ഘടകങ്ങളൊന്നുമില്ലാതിരിക്കുകയും ശരീരത്തിന്റെ സ്വാഭാവിക പ്രവർത്തനങ്ങൾ ശരിയായി നടക്കുകയും ചെയ്യുന്ന വ്യക്തിക്ക് ശാരീരിക, മാനസിക, സാമൂഹിക സുഖാവസ്ഥ അനുഭവപ്പെടുകയും ചെയ്യുന്നതിനേയാണ് ആരോഗ്യം എന്ന് പറയുന്നത്.<ref>{{Cite web|url=https://www.who.int/|title=World Health Organization (WHO)|website=https://www.who.int}}</ref> ==ആരോഗ്യത്തിന്റെ ഘടകങ്ങൾ== ജീവിതശൈലിയും ജനതികവും പരിസ്ഥിതിയുമാണ് ആരോഗ്യത്തിനു നിദാനമായ ഘടകങ്ങൾ. ഭൌതീക പരിതഃസ്ഥിതി, സാമൂഹ്യ പരിതഃസ്ഥിതി, ജൈവ പരിതഃസ്ഥിതി എന്ന് പരിതഃസ്ഥിതി ഘടകങ്ങളെ മൂന്നായി തിരിക്കാം. രോഗാവസ്ഥയ്ക്കുള്ള കാരണങ്ങൾ പലതാകാം. രോഗാണുക്കൾ, പരാദങ്ങൾ എന്നിവയുടെ ആക്രമണം , പോഷണക്കുറവ്, അതിപോഷണം, അമിതാഹാരം, മദ്യപാനം, പുകവലി പോലെയുള്ള ലഹരി ഉപയോഗം എന്നിവ കൂടാതെ ആഹാരത്തിൽ നിന്ന് ലഭിക്കുന്ന ചില ഘടകങ്ങൾ കൂടുതലായി ചയാപചയ പ്രക്രിയയിലൂടെ, അതിലുള്ള ക്രമക്കേട് മൂലമോ അളവ് കൂടുതലായതിനാലോ, വ്യയം ചെയ്യപ്പെടാതെയോ പുറംതള്ളപ്പെടാതെയോ ശരീരത്തിൽ അടിഞ്ഞുകൂടി രോഗാവസ്ഥ ഉണ്ടാകാം. കൂടാതെ അത്യാവശ്യമായ ചില ഘടകങ്ങൾ ലഭിക്കാതെ ശാരീരിക പ്രക്രിയകൾ താളം തെറ്റുന്നതു മൂലമുള്ള രോഗാവസ്ഥയാകാം. വ്യായാമക്കുറവുകൊണ്ടാകുന്ന മേൽപ്പറഞ്ഞതിലേതെങ്കിലും സ്ഥിതിവിശേഷമാകാം. അമിതാദ്ധ്വാനം, സുരക്ഷിതമല്ലാത്ത തൊഴിൽ, [[മാനസിക സമ്മർദം]] [[മാനസിക സമ്മർദം (സ്‌ട്രെസ്‌)|(സ്‌ട്രെസ്‌)]], ഉറക്കക്കുറവ്, മാനസിക പ്രശ്നങ്ങൾ, [[അമിതവണ്ണം]] എന്നിവ രോഗാവസ്ഥയായി മാറാം. മഹാമാരികൾ പൊട്ടിപുറപ്പെടുന്നത് സാമൂഹികമായ ആരോഗ്യത്തെ മൊത്തത്തിൽ ബാധിക്കുന്നു. ഉദാ: കോവിഡ് 19. ശരീര കോശങ്ങളുടെ അപകർഷവും (degeneration), പ്രായ വർദ്ധനയും (aging) രോഗ കാരണങ്ങളാണ്. കൂടാതെ പാരമ്പര്യ ഘടകങ്ങൾ. മേൽപ്പറഞ്ഞ ഏതെങ്കിലും അസന്തുലിതാവസ്ഥയ്ക്കുള്ള ശരീരത്തിന്റെ സ്വാഭാവിക പ്രതികരണമായുണ്ടാകുന്ന ചില ക്രമക്കേടുകളായാകാം പുറത്ത് കാണപ്പെടുന്നത്. അതോടൊപ്പം തെറ്റായ ജീവിതശൈലി കൂടിയാകുമ്പോൾ രോഗമുണ്ടാകാനുള്ള സാധ്യത വളരെയധികം വർധിക്കുന്നു. രോഗാവസ്ഥയ്ക്കുള്ള ചികിത്സ തെറ്റായതു മൂലം രോഗാവസ്ഥ സൃഷ്ടിക്കപ്പെടാം. മരുന്നുകളുടെ കുറവു് കൊണ്ടും ആധിക്യം കൊണ്ടും രോഗാവസ്ഥ ഉണ്ടാകാം. ജീവിക്കുന്ന സാഹചര്യം പൊതുവിൽ വ്യക്തികളുടെ ആരോഗ്യവും ജീവിതത്തിന്റെ ഗുണനിലവാരം (ക്വാളിറ്റി ഓഫ് ലൈഫ്) നിർണ്ണയിക്കുന്നതിലും പരമപ്രധാനമാണ്. വൈദ്യശാസ്ത്രത്തിന്റെ പ്രയോഗത്തിലൂടെ മാത്രമല്ല, ജീവിതരീതിയുടെ തിരഞ്ഞെടുപ്പിലൂടെയും മെച്ചപ്പെട്ട പരിസ്ഥിതിയുമാണ് ആരോഗ്യവും മൂല്യവും വർദ്ധിപ്പിക്കുന്നത് എന്നത് കൂടുതൽ സ്വീകാര്യമാവുകയാണ്. പരിസ്ഥിതിയുമായി ബന്ധപ്പെട്ടു മലിനീകരണവും, ശുദ്ധജലത്തിന്റെ അഭാവവും രോഗങ്ങൾ വർധിപ്പിച്ചേക്കാം. ചുരുക്കത്തിൽ ആരോഗ്യം നിർണ്ണയിക്കുന്ന പ്രധാന ഘടകങ്ങൾ സാമൂഹികവും സാമ്പത്തികവുമായ അന്തരീക്ഷം, ആരോഗ്യസേവനങ്ങളുടെ ലഭ്യത, വികസനം, ഭൗതികമായ ചുറ്റുപാട്, ആരോഗ്യകരമായ തൊഴിലിടങ്ങൾ, ജനങ്ങളുടെ ജീവിതശൈലി, ആരോഗ്യകരമായ ആഹാരം, [[ശുചിത്വം]], ലിംഗസമത്വം തുടങ്ങി ജെൻഡറുമായി ബന്ധപ്പെട്ട പ്രശ്നങ്ങൾ, സ്ത്രീകളുടെയും ലിംഗ ലൈംഗിക ന്യൂനപക്ഷങ്ങളുടെയും പ്രശ്നങ്ങൾ, ആരോഗ്യകരമായ [[ലൈംഗികബന്ധം]], മെച്ചപ്പെട്ട മാനസികാവസ്ഥ, മലിനീകരണത്തിന്റെ തോത് തുടങ്ങിയവ ആണെന്നാണ് ലോകാരോഗ്യ സംഘടനയുടെ നിലപാട്. <ref name="The determinants of health">World Health Organization. [http://www.who.int/hia/evidence/doh/en/ ''The determinants of health.''] Geneva. Accessed 12 May 2011.</ref> {{health-stub}} ==ചികിത്സയും ആരോഗ്യവും== രോഗങ്ങൾ വന്നാൽ ശാസ്ത്രീയമായ ചികിത്സ തേടുക എന്നത് ഏറ്റവും പ്രധാനമാണ്. മികച്ച ആശുപത്രികൾ, ആരോഗ്യ കേന്ദ്രങ്ങൾ, ആരോഗ്യ ബോധവൽക്കരണ വിദ്യാഭ്യാസം എന്നിവയുടെ ലഭ്യത പ്രധാനമാണ്. ഗുരുതരമായ രോഗങ്ങളുടെ ചികിത്സയ്ക്ക് സൂപ്പർ സ്പെഷ്യാലിറ്റി നിലവാരത്തിലുള്ള ആശുപത്രികൾ അത്യാവശ്യമാണ്. ഇന്ത്യയിൽ മെഡിക്കൽ കോളേജുകൾ, ജില്ലാ ആശുപത്രികൾ, ജനറൽ ആശുപത്രികൾ, കോർപ്പറേറ്റ് സ്വകാര്യ ആശുപത്രികൾ തുടങ്ങിയവ ഇത്തരത്തിൽ സൂപ്പർ സ്പെഷ്യാലിറ്റി സേവനങ്ങൾ നൽകി വരുന്നു. ഗ്രാമീണ മേഖലയിൽ ആരോഗ്യ കേന്ദ്രങ്ങൾ, കുടുംബാരോഗ്യ കേന്ദ്രങ്ങൾ, ചെറിയ സ്വകാര്യ ആശുപത്രികൾ, ക്ലിനിക്കുകൾ തുടങ്ങിയവ മികച്ച സേവനം നൽകി വരുന്നു. ==ആരോഗ്യവും സാമ്പത്തികവും== പൊതുവേ സാമ്പത്തികമായി പിന്നോക്കം നിൽക്കുന്ന സമൂഹങ്ങളിൽ ആരോഗ്യ സൂചികകളും വളരെ പിന്നിലായിരിക്കും. ഇത് ദരിദ്ര രാജ്യങ്ങളിൽ കാണാവുന്നതാണ്. ദരിദ്ര സമൂഹങ്ങളിൽ ചികിത്സ ചിലവുകൾ ഒരു വലിയ പ്രശ്നം തന്നെയാണ്. പലരും ചികിത്സ ചിലവുകൾ മൂലം കട ബാധ്യതയിൽ ആകുന്നു. [[അമേരിക്കൻ ഐക്യനാടുകൾ|അമേരിക്കൻ ഐക്യനാടുകളിൽ]] 2023 ലെ കണക്കുകൾ പ്രകാരം ജിഡിപിയുടെ 17.6% തുക ആരോഗ്യ മേഖലയ്ക്ക് വേണ്ടി നീക്കിവച്ചിരുന്നു. അതായത് 4.9 ട്രില്യൺ ഡോളർ അഥവാ ഒരു വ്യക്തിക്ക്‌ വേണ്ടി 14,570 ഡോളർ ചിലവഴിച്ചു എന്ന്‌ സെന്റർസ് ഫോർ മെഡികെയർ ആൻഡ്‌ മെഡികായ്ഡ് സെർവിസിസ്‌ വ്യക്തമാക്കുന്നു. ആരോഗ്യ പരിരക്ഷാ ചിലവുകൾ വർധിച്ചു വരുമ്പോഴും അമേരിക്കൻ ഐക്യനാടുകൾ അവരുടെ ജിഡിപിയുടെ നല്ലൊരു ശതമാനം ആരോഗ്യ മേഖലയ്ക്ക് നൽകുന്നതായി കാണാൻ സാധിക്കും, പ്രത്യേകിച്ച് മറ്റ് വികസിത രാജ്യങ്ങളുമായി താരതമ്യപ്പെടുത്തുമ്പോൾ. ആരോഗ്യ രംഗത്തെ ഗവേഷണത്തിനും അവർ സാമ്പത്തികം ചിലവഴിക്കുന്നു. എന്നാൽ [[യുകെ]] അവരുടെ ജിഡിപിയുടെ 11.1% 2024ഇൽ ആരോഗ്യ മേഖലയ്ക്ക് വേണ്ടി ചിലവഴിച്ചതായി കാണാൻ സാധിക്കും. ഇന്ത്യയിൽ കേന്ദ്ര സംസ്ഥാന സർക്കാരുകൾ ജിഡിപിയുടെ 2.1 ശതമാനം തുക 2023 സാമ്പത്തിക വർഷത്തിൽ ആരോഗ്യ മേഖലയ്ക്ക് വേണ്ടി ചിലവഴിച്ചതായി കാണാൻ സാധിക്കും. ഇത് 2022, 2021 സാമ്പത്തിക വർഷങ്ങളിൽ യഥാക്രമം 2.2%, 1.6% എന്നിങ്ങനെ ആയിരുന്നു. വർഷം തോറും വർദ്ധനവ് ഉണ്ടാകുന്നുണ്ടെങ്കിലും മറ്റ് രാജ്യങ്ങളുമായി താരതമ്യപ്പെടുത്തുമ്പോൾ ഇന്ത്യയുടെ ആരോഗ്യ മേഖലയ്ക്ക് വേണ്ടിയുള്ള ജിഡിപിയുടെ കണക്കുകൾ തീരെ കുറവ് തന്നെയാണ് എന്നതാണ് വസ്തുത. ഇന്ത്യയിലെ ആരോഗ്യ മേഖലയുടെ വികസനത്തിന്‌ കൂടുതൽ ധനസഹായം ആവശ്യമാണ് എന്നത് യഥാർഥ്യമാണ്. ഹെൽത്ത്‌ [[ഇൻഷുറൻസ്]] അപ്രതീക്ഷിതമായ ചികിത്സ ചിലവുകൾ ഗണ്യമായി കുറക്കുന്നതിൽ ഏറെ സഹായിക്കുന്നു. ഇന്ത്യയിലും മികച്ച ഹെൽത്ത്‌ ഇൻഷുറൻസ് സേവന ദാതാക്കളെ കാണാം. ചില രാജ്യങ്ങളിൽ ഹെൽത്ത്‌ ഇൻഷുറൻസ് നിർബന്ധമാണ്. അതുപോലെ പല വികസിത വിദേശ രാജ്യങ്ങളിലും സോഷ്യൽ സെക്യൂരിറ്റി സംവിധാനം അഥവാ സോഷ്യൽ ഇൻഷുറൻസ് മുഖേന സാധാരണക്കാർക്ക് ഉയർന്ന നിലവാരത്തിലുള്ളതും എന്നാൽ സൗജന്യവുമായ ചികിത്സ ലഭ്യമാക്കിയിട്ടുണ്ട്. പല ആശുപത്രികളിലും രോഗികൾക്ക് മൂന്ന് നേരത്തെ ഭക്ഷണവും നൽകാറുണ്ട്. അവിടങ്ങളിൽ സ്വകാര്യ മേഖലയിലെ ജോലിക്കാരും നിശ്ചിത തുക സോഷ്യൽ ഇൻഷുറൻസ് അല്ലെങ്കിൽ ഹെൽത്ത്‌ ഇൻഷുറൻസ് സംവിധാനത്തിലേക്ക് അടക്കേണ്ടതുണ്ട്. ഇങ്ങനെ പിരിച്ചെടുക്കുന്ന തുക ആശുപത്രികളുടെ വികസനത്തിനും ഗവേഷണത്തിനും ഉപയോഗപ്പെടുത്തുന്നു. ദരിദ്രർക്ക് മാത്രമാണ് അവിടെ സർക്കാർ പൂർണമായും സൗജന്യ ചികിത്സ ലഭ്യമാക്കുന്നുള്ളു. ==ജീവിതശൈലി രോഗങ്ങൾ== [[കാൻസർ]], [[പ്രമേഹം]], [[ഹൃദ്രോഗം]], ധമനീ രോഗങ്ങൾ, [[രക്താതിമർദ്ദം]], [[പക്ഷാഘാതം]], COPD, വൃക്കരോഗം, കരൾ രോഗങ്ങൾ, പിസിഒഎസ്, [[കൊളസ്ട്രോൾ|അമിത കൊളെസ്ട്രോൾ]], [[അമിതവണ്ണം]], വയറിനു ചുറ്റും അമിതമായി കൊഴുപ്പ് അടിയുന്ന അവസ്ഥ അഥവാ കുടവയർ, [[വന്ധ്യത]], [[ഉദ്ധാരണക്കുറവ്]] എന്നിവ ജീവിതശൈലി മൂലമുണ്ടാകുന്ന രോഗങ്ങളുടെ കൂട്ടത്തിൽ എടുത്തു പറയേണ്ടതാണ്. ആരോഗ്യകരമായ ജീവിതശൈലി കൊണ്ട് മേൽപ്പറഞ്ഞ രോഗങ്ങളെ നല്ലൊരു പരിധിവരെ തടയാനും, ആരോഗ്യം നിലനിർത്താനും സാധിക്കും. ഭക്ഷണം, [[ശാരീരിക വ്യായാമം]], ഉറക്കം, [[മാനസിക സമ്മർദ്ദം]] എന്നിവ ഒരു വ്യക്തിയുടെ ആരോഗ്യത്തിൽ അതിപ്രധാന പങ്ക് വഹിക്കുന്നുണ്ട്. ==ആരോഗ്യവും ജീവിതശൈലിയും== *പോഷകാഹാരം- പോഷക സമൃദ്ധമായ ഭക്ഷണം കഴിക്കേണ്ടത് ആരോഗ്യവും ചുറുചുറുക്കും നിലനിർത്താൻ ഏറ്റവും അത്യാവശ്യമാണ്. ലോകാരോഗ്യ സംഘടനയുടെ അഭിപ്രായ പ്രകാരം അതിനായി ദിവസേന 5 കപ്പ് പഴങ്ങളും പച്ചക്കറികളും, പരിപ്പുവർഗങ്ങൾ, കടൽ മത്സ്യം, മുട്ട, കൊഴുപ്പ് കുറഞ്ഞ മാംസം എന്നിവ ശരിയായ അളവിൽ ആഹാരത്തിൽ ഉൾപ്പെടുത്തേണ്ടതുണ്ട്. ഇതുവഴി വിറ്റാമിനുകൾ, ധാതുക്കൾ, പ്രോടീൻ, ഒമേഗ 3 ഫാറ്റി ആസിഡ്, നാരുകൾ എന്നിവ ശരീരത്തിന് ആവശ്യത്തിന് ലഭ്യമാകുന്നു. *അനാരോഗ്യകരമായ ആഹാരം-എണ്ണയിൽ വറുത്തതും പൊരിച്ചതും അമിതമായി മൊരിഞ്ഞതുമായ ആഹാരങ്ങൾ, അമിതമായി മധുരം, ഉപ്പ്, കൊഴുപ്പ്, അന്നജം, കൊഴുപ്പ് കൂടിയ മാംസം, പലഹാരങ്ങൾ എന്നിവ അമിതമായി ഉപയോഗിക്കുന്നത് നിയന്ത്രിക്കേണ്ടതാണ്. *[[വ്യായാമം]]-വ്യായാമക്കുറവാണ് മറ്റൊരു പ്രധാന പ്രശ്നം. മുതിർന്നവർ നിത്യേന കുറഞ്ഞത് 30 മിനുട്ട് വീതവും കുട്ടികൾ ഒരു മണിക്കൂറും ശാരീരികാധ്വാനം നൽകുന്ന [[വ്യായാമം]] ചെയ്യേണ്ടതുണ്ട്. ജിംനേഷ്യ പരിശീലനം, കളികൾ, നൃത്തം, ആയോധനകലകൾ തുടങ്ങിയ ഉദാഹരണം. ഇത് ശാരീരികക്ഷമത മാത്രമല്ല കാൻസർ, പ്രമേഹം, ഹൃദ്രോഗം, അമിതഭാരം, [[വന്ധ്യത]], [[ഉദ്ധാരണശേഷിക്കുറവ്]] തുടങ്ങിയ ഗുരുതര ജീവിതശൈലി രോഗങ്ങളെ അകറ്റാനും മാനസികമായ ആരോഗ്യവും ലൈംഗികാരോഗ്യവും മെച്ചപ്പെടുത്താനും സഹായിക്കുന്നു എന്ന് പഠനങ്ങൾ പറയുന്നു. *അമിതവണ്ണം- ശരീരത്തിന്റെ [[അമിതവണ്ണം]], വയറിന് ചുറ്റും അടിയുന്ന കൊഴുപ്പ് അഥവാ കുടവയർ എന്നിവ നിയന്ത്രിക്കേണ്ടതും അത്യാവശ്യമാണ്. ഇവ ഗുരുതരമായ ആരോഗ്യ പ്രശ്നങ്ങളിലേക്ക് നയിക്കുന്ന ഒരു ഘടകമാണ്. *പുകവലി, മദ്യപാനം- ലഹരിയുടെ ഉപയോഗമാണ് ആരോഗ്യത്തെ ഏറ്റവും ദോഷകരമായി ബാധിക്കുന്ന മറ്റൊരു ഘടകം. അതിമദ്യാസക്തി, [[പുകവലി]] തുടങ്ങിയവ രോഗസാധ്യത വളരെയധികം വർധിപ്പിക്കുന്നു. പുലയിലയിൽ അടങ്ങിയിരിക്കുന്ന രാസവസ്തുക്കൾ ശരീരത്തിലെ എല്ലാ അവയവങ്ങളെയും ബാധിക്കുന്നു. *മാനസിക സമ്മർദ്ദം- അമിതമായ [[മാനസിക സമ്മർദം]] മറ്റൊരു ഘടകമാണ്. വീട്ടിലും തൊഴിലിടത്തിലും ഉണ്ടാകുന്ന മാനസിക സമ്മർദം കുറയ്ക്കാൻ ഉതകുന്ന ജീവിതരീതി സ്വീകരിക്കുക. ഉല്ലാസവേളകൾ കണ്ടെത്തുക. അതിനായി വിനോദ യാത്രകൾ, സംഗീതം, നൃത്തം, സിനിമകൾ, ആഘോഷങ്ങൾ മുതലായവ ആസ്വദിക്കാം. *മറ്റ് കാരണങ്ങൾ- അപകടങ്ങൾ, അതിക്രമങ്ങൾ, [[ബലാത്സംഗം]], സുരക്ഷിതമല്ലാത്ത ലൈംഗികബന്ധം എന്നിവ കൊണ്ടുമാകാം രോഗാവസ്ഥ.<ref>{{Cite web|url=https://www.who.int/europe/news-room/fact-sheets/item/a-healthy-lifestyle---who-recommendations|title=A healthy lifestyle - WHO recommendations|website=https://www.who.int}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://www.mayoclinic.org/healthy-lifestyle|title=Healthy Lifestyle - Mayo Clinic|website=https://www.mayoclinic.org ›}}</ref> ==മാനസിക ആരോഗ്യം== മാനസിക ആരോഗ്യം മറ്റൊരു പ്രധാന ഘടകമാണ്. ഉദാഹരണത്തിന് [[വിഷാദരോഗം]], [[ഉത്കണ്ഠ വൈകല്യം]], [[വ്യക്തിത്വം|വ്യക്തിത്വ വൈകല്യങ്ങൾ]] പോലെയുള്ള മാനസികരോഗങ്ങൾ, [[ആത്മഹത്യ|ആത്മഹത്യ പ്രവണത]], [[മാനസിക സമ്മർദം]] (സ്‌ട്രെസ്‌) പോലെയുള്ള പ്രശ്നങ്ങൾ സമൂഹത്തെ ഗുരുതരമായി ബാധിക്കുന്നു. മാനസിക ആരോഗ്യവുമായി ബന്ധപ്പെട്ട ലൈംഗിക പ്രശ്നങ്ങളും ഇവിടെ കണക്കിലെടുക്കുന്നു. ഉദാഹരണത്തിന് സ്ത്രീകളിൽ കാണപ്പെടുന്ന [[യോനീസങ്കോചം]] (വാജിനിസ്മസ്), പുരുഷന്മാരിലെ [[ഉദ്ധാരണക്കുറവ്]] തുടങ്ങിയവ. <ref>{{Cite web|url=https://www.who.int/health-topics/mental-health|title=Mental health - World Health Organization (WHO)|website=https://www.who.int}}</ref> ==ലൈംഗികവും പ്രത്യുത്പാദനപരവുമായ ആരോഗ്യം== [[ലൈംഗികവും പ്രത്യുൽപാദനപരവുമായ ആരോഗ്യം]] ഏറെ പ്രധാനമാണ്. സുരക്ഷിതമല്ലാത്ത [[ലൈംഗികബന്ധം]] മൂലം [[ലൈംഗികബന്ധത്തിലൂടെ പകരുന്ന രോഗങ്ങൾ]] എച്ച്ഐവി അഥവാ [[എയ്‌ഡ്‌സ്‌]] തുടങ്ങിയ രോഗാണുബാധകളും, ഗർഭധാരണവും [[പ്രസവം|പ്രസവവുമായി]] ബന്ധപ്പെട്ട സങ്കീർണ്ണതകൾ കാരണം അമ്മയുടെയും കുഞ്ഞിന്റെയും ആരോഗ്യവും താറുമാറായേക്കാം. [[വന്ധ്യത]], [[കുടുംബാസൂത്രണം]], [[ഗർഭനിരോധന രീതികൾ|ഗർഭനിരോധന മാർഗങ്ങളുടെ]] ലഭ്യത, ഉപയോഗം, ആളുകൾക്ക് ഇതേപറ്റിയുള്ള അവബോധം, [[ലൈംഗിക വിദ്യാഭ്യാസം|ശാസ്ത്രീയ ലൈംഗികാരോഗ്യ വിദ്യാഭ്യാസം]] തുടങ്ങിയവ [[ലൈംഗികവും പ്രത്യുൽപാദനപരവുമായ ആരോഗ്യം|ലൈംഗികവും പ്രത്യുൽപാദനപരവുമായ ആരോഗ്യവുമായി]] ബന്ധപെട്ടു കിടക്കുന്നു. ഇത്തരം പ്രശ്നങ്ങളും വ്യക്തിയെയും സമൂഹത്തെയും പ്രതികൂലമായി ബാധിക്കാറുണ്ട്. പുരുഷന്മാരിൽ കാണപ്പെടുന്ന [[ഉദ്ധാരണശേഷിക്കുറവ്]], സ്ത്രീകളിൽ [[യോനീസങ്കോചം]] [[വജൈനിസ്മസ്|(വജൈനിസ്മസ്)]], [[യോനീ വരൾച്ച]], [[വേദനാജനകമായ ലൈംഗികബന്ധം]], [[സ്ത്രീ ലൈംഗിക ഉത്തേജന വൈകല്യം]] തുടങ്ങിയവ ഉദാഹരണം. ജെൻഡറുമായി ബന്ധപ്പെട്ട അസമത്വങ്ങളും ആരോഗ്യത്തെ ബാധിച്ചേക്കാം. ട്രാൻസ്ജെൻഡറുകൾ, മറ്റ് [[ലൈംഗികന്യൂനപക്ഷം|ലൈംഗികന്യൂനപക്ഷങ്ങൾ]] എന്നിവർക്ക് ഉണ്ടാകാവുന്ന പ്രശ്നങ്ങൾ എന്നിവയൊക്കെ രോഗഹേതുവാകാം. ശാസ്ത്രീയമായ ലൈംഗികാരോഗ്യ വിദ്യാഭ്യാസത്തിന്റെ അഭാവം ഏറെ അപകടകരമാണ്. ഇത്തരം സാഹചര്യത്തിൽ ആളുകളിൽ ലൈംഗിക ബന്ധത്തിലൂടെ പകരുന്ന രോഗങ്ങളെയും, ഗർഭ നിരോധന മാർഗങ്ങളെയും, സുരക്ഷിതവും തൃപ്തികരവുമായ ലൈംഗികതയെ സംബന്ധിച്ച അറിവ് ഇല്ലാതിരിക്കുകയും, ഇക്കാരണത്താൽ ആഗ്രഹിക്കാത്ത ഗർഭധാരണവും, [[എയ്‌ഡ്‌സ്‌]] ഉൾപ്പെടെയുള്ള രോഗങ്ങൾ പകരുവാനും സാധ്യതയുണ്ട്. ശാസ്ത്രീയമായ [[ലൈംഗിക വിദ്യാഭ്യാസം]] നൽകാൻ ആരോഗ്യ പ്രവർത്തകരും അധ്യാപകരും മുന്നോട്ട് വരേണ്ടതുണ്ട്. മാത്രമല്ല, ലൈംഗിക ബന്ധത്തിന് ആവശ്യമായ സമ്മതത്തെ പറ്റിയും (consent) പീഡന ശ്രമങ്ങളെ തിരിച്ചറിയേണ്ടതിനെ പറ്റിയും ഇത്തരം വിദ്യാഭ്യാസത്തിലൂടെ ബോധവൽക്കരണം നൽകേണ്ടതുണ്ട്. ഇത് പീഡന ശ്രമങ്ങളെ ചെറുക്കാൻ ആവശ്യമാണ്.<ref>{{Cite web|url=https://www.msichoices.org/latest/what-is-sexual-and-reproductive-health/#:~:text=The%20term%20'sexual%20and%20reproductive,transmitted%20infections%20or%20unintended%20pregnancy.|title=What is sexual and reproductive health?|website=https://www.msichoices.org}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://www.fsrh.org/|title=FSRH Home {{!}} FSRH|website=https://www.fsrh.org}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://www.who.int/health-topics/sexual-and-reproductive-health-and-rights|title=Sexual and reproductive health and rights|website=https://www.who.int › Health topics}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/erectile-dysfunction/symptoms-causes/syc-20355776|title=Erectile dysfunction - Symptoms and causes|website=https://www.mayoclinic.org}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/female-sexual-dysfunction/symptoms-causes/syc-20372549|title=Female sexual dysfunction - Symptoms and causes|website=https://www.mayoclinic.org}}</ref> ==വിവിധ കാൻസർ രോഗങ്ങളുടെ ലക്ഷണങ്ങൾ== മിക്ക അർബുദങ്ങളും തുടക്കത്തിൽത്തന്നെ കണ്ടുപിടിക്കാവുന്നവയാണ്. കാൻസർ അതിന്റെ ആരംഭദശയിൽ തന്നെ കണ്ടുപിടിക്കുകയും, കാര്യക്ഷമമായവിധം ചികിത്സിക്കുകയും ചെയ്താൽ ഒരളവുവരെ മാറ്റാമെന്ന് ആധുനിക വൈദ്യശാസ്ത്രം തെളിയിക്കുന്നു. അർബുദത്തിന്റെ ആരംഭദശയിലുള്ള കണ്ടുപിടിത്തമാണ് കാര്യക്ഷമമായ ചികിത്സയുടെ അവിഭാജ്യഘടകം എന്ന് ഇതിൽനിന്ന് വ്യക്തമാകും. അർബുദത്തെപ്പറ്റി പൊതുജനങ്ങളെ ബോധവാന്മാരാക്കുക എന്നുള്ളതാണ് ഈ പദ്ധതിയിൽ ആദ്യമായി ചെയ്യേണ്ടത്. ഇതിന് അർബുദത്തിന്റെ ആരംഭദശയിലുള്ള അപകടസൂചനയെപ്പറ്റി അവരെ മനസ്സിലാക്കിക്കണം. ഈ സൂചനകൾ താഴെ പറയുന്നവയാണ്: കരിയാൻ താമസിക്കുന്ന വ്രണം ദേഹത്ത് എവിടെയെങ്കിലും, പ്രത്യേകിച്ച് സ്തനങ്ങളിൽ, ഉണ്ടാകുന്ന മുഴയോ, കല്ലിപ്പോ സാധാരണയിൽ കവിഞ്ഞ രക്തസ്രാവം, പഴുപ്പു പോക്ക് മുതലായവ പെട്ടെന്നു വളരുന്ന കറുത്ത മറുകുകൾ വിശപ്പില്ലായ്മ, വിഴുങ്ങുന്നതിനു തടസ്സം മുതലായവ ഒച്ചയടപ്പും വിട്ടുമാറാത്ത ചുമയും വിരേചനയിലുണ്ടാകുന്ന തകരാറുകൾ അമിതമായ ആർത്തവ രക്‌തസ്രാവം, ലൈംഗിക ബന്ധത്തിന് ശേഷമുള്ള അമിത രക്തസ്രാവം, [[വേദനാജനകമായ ലൈംഗികബന്ധം]] തുടങ്ങിയവ. ===സ്തനാർബുദം (ബ്രെസ്റ്റ് കാൻസർ)=== സ്ത്രീകളിൽ സ്തനങ്ങളിൽ, ഉണ്ടാകുന്ന മുഴയോ, കല്ലിപ്പോ, നിറം മാറ്റമോ സ്തനാർബുദത്തിന്റെ ലക്ഷണമാകാം. സ്വയം സ്തന പരിശോധന നടത്തുന്നത് വഴി ഇവ നേരത്തെ കണ്ടെത്താവുന്നതാണ്. ===ഗർഭാശയ കാൻസർ=== സ്ത്രീകളിൽ ആർത്തവ സമയത്ത് അമിതമായ രക്തസ്രാവം ഉണ്ടാവുക ആണെങ്കിലോ അല്ലെങ്കിൽ മാസമുറ സമയത്ത് അല്ലാതെ രക്തസ്രാവം ഉണ്ടാകുമെങ്കിലോ അത് ഗർഭാശയ കാൻസർ ആകാം. ഇത്തരം പ്രശ്നം ഉണ്ടെങ്കിൽ ഒരു ഗൈനക്കോളജിസ്റ്റിനെ കണ്ടു ഉടനെ പരിശോധന നടത്തേണ്ടതാണ്. ആർത്തവവുമായി ബന്ധപെട്ടു സ്ത്രീകൾക്ക് ഇതെപ്പറ്റിയുള്ള ബോധവൽക്കരണം അത്യാവശ്യമാണ്. ===ഗർഭാശയമുഖ കാൻസർ=== സ്ത്രീകളിൽ ലൈംഗിക ബന്ധത്തിന് ശേഷമുള്ള രക്തസ്രാവം, വേദനാജനകമായ ലൈംഗികബന്ധം എന്നിവ ഗർഭാശയമുഖ കാൻസർ ലക്ഷണമാകാം. ഇത്തരം പ്രശ്നം ഉണ്ടെങ്കിൽ ഒരു ഗൈനക്കോളജിസ്റ്റിനെ കണ്ടു ഉടനെ പരിശോധന നടത്തേണ്ടതാണ്. ഇതിനെതിരെ ഫലപ്രദമായ HPV പ്രതിരോധ വാക്സിൻ ലഭ്യമാണ്. ===രക്‌താർബുദം (ബ്ലഡ്‌ കാൻസർ)=== ഇടയ്ക്കിടെ ഉണ്ടാകുന്ന പനിയാണ് പ്രധാന ലക്ഷണം, പ്രത്യേകിച്ച് അധികം ഊഷ്മാവില്ലാത്ത പനി ബ്ലഡ്‌ കാൻസർ ലക്ഷണമാകാം. ===കുടലിലെ അർബുദം=== മലത്തിലുണ്ടാകുന്ന രക്തമാണ് പ്രധാന ലക്ഷണം. പൈൽസ്, മലബന്ധം പോലെയുള്ള രോഗങ്ങൾ കൊണ്ടും ഈ ലക്ഷണം ഉണ്ടാകാം. എന്നിരുന്നാലും ഇടയ്ക്കിടെ മലത്തിൽ രക്തം കാണുന്നത് കുടൽ അർബുദ ലക്ഷണമാകാം. ഇടയ്ക്കിടെ ഉണ്ടാകുന്ന മലബന്ധവും വയറിളക്കവും ഇത്തരം കാൻസർ ലക്ഷണമാകാം. ===ശ്വാസകോശ അർബുദം=== നാല് ആഴ്ചയിൽ കൂടുതൽ നീണ്ടുനിൽക്കുന്ന ചുമ, ശരീരഭാരം കുറയുക, ഇടയ്ക്കിടെയുള്ള പനി എന്നിവ ശ്വാസകോശ കാൻസർ ലക്ഷണമാകാം. പുകവലി ഇത് ഉണ്ടാകാൻ ഒരു പ്രധാന കാരണമാണ്. ===തലച്ചോറിലെ കാൻസർ (ബ്രെയിൻ ട്യൂമർ)=== കാഴ്ചക്കുറവ്, തലവേദന, ഓർമ്മക്കുറവ് എന്നിവയാണ് ബ്രെയിൻ ട്യൂമർ ലക്ഷണം. ===വായിലെ കാൻസർ=== വായിലെ ഉണങ്ങാത്ത വേദനയില്ലാത്ത മുറിവുകൾ, വായിലുണ്ടാകുന്ന മുഴകൾ, ഭക്ഷണം കഴിക്കാനുള്ള ബുദ്ധിമുട്ട് തുടങ്ങിയവ വായിലെ കാൻസർ ലക്ഷണമാകാം. പുകയില ഉപയോഗം ഒരു പ്രധാന കാരണമാണ്. ===വയറ്റിലെ കാൻസർ=== സ്ഥിരമായി ഭക്ഷണം കഴിച്ചാൽ ദഹിക്കാൻ ബുദ്ധിമുട്ട് അനുഭവപ്പെടുകയും വയറെരിയുകയും ചെയ്യുക, രക്തം ഛർദിക്കുക തുടങ്ങിയവയാണ് ലക്ഷണങ്ങൾ. വറുത്തതും പൊരിച്ചതും മൊരിഞ്ഞതും ഉൾപ്പടെയുള്ള അനാരോഗ്യകരമായ ഭക്ഷണം, ചുവന്ന മാംസത്തിന്റെ അമിത ഉപയോഗം, പഴങ്ങൾ പച്ചക്കറികൾ എന്നിവയുടെ കുറഞ്ഞ ഉപയോഗം എന്നിവ ഇത്തരം കാൻസർ ഉണ്ടാകാൻ പ്രധാന കാരണങ്ങളാണ്. ===തൊലിപ്പുറത്തെ കാൻസർ=== മറുകുകൾ പെട്ടന്ന് വലിപ്പം വയ്ക്കുക, ചർമത്തിൽ ഉണ്ടാകുന്ന നിറവ്യത്യാസം തുടങ്ങിയവയാണ് പ്രധാന ലക്ഷണങ്ങൾ. ==ഭക്ഷണവും ആരോഗ്യവും== നിത്യവും പോഷകസമൃദ്ധമായ ആഹാരം കഴിക്കേണ്ടത് ആരോഗ്യത്തിന് അത്യാവശ്യമാണ്. അതിനായി [[പഴങ്ങൾ]], [[പച്ചക്കറികൾ]], ഇലക്കറികൾ, പയർ, പരിപ്പുവർഗങ്ങൾ, [[മുട്ട]], [[മത്സ്യം]], കൊഴുപ്പ് കുറഞ്ഞ മാംസം, [[യോഗർട്ട്]], [[ഓട്സ്]], [[കൂൺ]], കൊഴുപ്പ് കുറഞ്ഞ പാൽ മുതലായ പോഷക സമൃദ്ധമായ ആഹാരം ഏറെ ഗുണകരമാണ്. ഇതുവഴി പ്രോട്ടീൻ അഥവാ മാംസ്യം, വിറ്റാമിനുകൾ, ധാതുക്കൾ, ഒമേഗാ 3 ഫാറ്റി ആസിഡ് എന്നിവ ശരീരത്തിന് ലഭിക്കുന്നു. ഇത് രോഗ പ്രതിരോധ ശേഷി വർധിപ്പിക്കാൻ ഗുണകരമാണ്. മാത്രമല്ല, അമിതമായ അളവിൽ ഉപ്പ്, മധുരം, എണ്ണ, കൊഴുപ്പ്, അന്നജം എന്നിവ അടങ്ങിയ അനാരോഗ്യകരമായ ആഹാരം കുറയ്ക്കുകയും വേണം. അതിനായി ചോറ്, ചപ്പാത്തി, ബിരിയാണി, വറുത്തതും പൊരിച്ചതും, എണ്ണ പലഹാരങ്ങൾ, മധുര പലഹാരങ്ങൾ, പഞ്ചസാര, കൊഴുപ്പേറിയ ചുവന്ന മാംസം, പായസം, അച്ചാറ്, കൊഴുപ്പ് കൂടിയ പാൽ എന്നിവ കുറച്ചു മാത്രം ഉപയോഗിക്കുന്നതാണ് അഭികാമ്യം. ഇവയുടെ അമിതമായ ഉപയോഗം മാരക ജീവിതശൈലി രോഗങ്ങൾ, അമിതവണ്ണം, ഹോർമോൺ തകരാറുകൾ, കുടവയർ, ലൈംഗിക പ്രശ്നങ്ങൾ എന്നിവയിലേക്ക് നയിക്കുന്നു. അതോടൊപ്പം വ്യായാമക്കുറവ്, അതിമദ്യാസക്തി, [[പുകവലി]] തുടങ്ങിയ ലഹരി ഉപയോഗം കൂടെ ഉണ്ടെങ്കിൽ ആരോഗ്യം താറുമാറാകാനുള്ള സാധ്യത വർധിക്കുന്നു. ഇടനേരങ്ങളിൽ പലഹാരങ്ങൾക്ക് പകരം പഴങ്ങൾ, നട്സ് എന്നിവ ഉപയോഗിക്കാം. വറുത്തതും പൊരിച്ചതും കുറച്ചു കറി വച്ച മത്സ്യം, കറി വച്ച കൊഴുപ്പ് കുറഞ്ഞ ഇറച്ചി, പുഴുങ്ങിയ മുട്ട, പച്ചക്കറി സാലഡ്, പച്ചക്കറി വിഭവങ്ങൾ തുടങ്ങിയ സമീകൃത ആഹാരം കഴിക്കുന്നത് ഗുണകരമാണ്. അമിതാഹാരം ഒഴിവാക്കുകയും വേണം. വെള്ള ചോറിന്റെയും ബിരിയാണിയുടേയും ചപ്പാത്തി മുതലായവയെയും അളവ് കുറയ്ക്കേണ്ടതും ഏറ്റവും അത്യാവശ്യമാണ്. അരി, പഞ്ചസാര എന്നിവ കൊണ്ടുള്ള പായസത്തേക്കാൾ [[പയർ]], [[കടല]], [[എള്ള്]], [[ശർക്കര]] തുടങ്ങി പോഷക സമ്പുഷ്ടമായ വസ്തുക്കൾ കൊണ്ടുള്ള പായസം മിതമായി ഉപയോഗിക്കുന്നതാണ് കൂടുതൽ മെച്ചം. ദിവസേന ആവശ്യത്തിന് വെള്ളം കുടിക്കേണ്ടതും അനിവാര്യമാണ്. പ്രഭാത ഭക്ഷണം ഒഴിവാക്കുന്നതും രാത്രി വൈകി ഭക്ഷണം കഴിക്കുന്നതും ആരോഗ്യത്തിന് നല്ലതല്ല. പ്രഭാത ഭക്ഷണം അഥവാ ബ്രേക്ക്‌ ഫാസ്റ്റ് പോഷക സമൃദ്ധമായത് തന്നെ ആയിരിക്കാനും ശ്രദ്ധിക്കേണ്ടതുണ്ട്. രാത്രി ലഘുവായ ഭക്ഷണം കഴിക്കാവുന്നതാണ്. ==വ്യായാമവും ആരോഗ്യവും== ശാരീരികക്ഷമതയും ആരോഗ്യവും ചിലപ്പോൾ ശരീര സൗന്ദര്യവും വച്ചുപുലർത്താനായി ചെയ്യുന്ന കായികാഭ്യാസങ്ങളാണ് [[വ്യായാമം]]. ആംഗലേയത്തിൽ എക്സ്സെർസൈസ് (Exercise). മുതിർന്നവർ ദിവസേന കുറഞ്ഞത് മുപ്പത് മിനുട്ട് നേരവും കുട്ടികൾ ഒരു മണിക്കൂറും വ്യായാമം ചെയ്യേണ്ടത് ആരോഗ്യം, ഫിറ്റ്നസ് എന്നിവ നിലനിർത്താൻ അത്യാവശ്യമാണ് എന്ന് ലോകാരോഗ്യ സംഘടന (WHO) പറയുന്നു. പലരും പല ലക്ഷ്യങ്ങൾക്കായി വ്യായാമം ചെയ്യുന്നു. കായികരംഗത്തെ മികവിനായി, പേശികൾ ബലപ്പെടുത്തുന്നതിനായി, ശരീരഭാരം കൂട്ടുകയോ കുറക്കുകയൊ ചെയ്യുന്നതിനായി, കുടവയർ കുറയ്ക്കുന്നതിനായി, ശരീര സൗന്ദര്യവും ആകർഷകത്വവും മെച്ചപ്പെടുത്തുവാനായി, ആരോഗ്യം നിലനിർത്തുന്നതിനായി, രോഗങ്ങളെ നിയന്ത്രിക്കുന്നതിനായി, യുവത്വം അല്ലെങ്കിൽ ഫിറ്റ്നസ് നിലനിർത്താനായി, മാനസികമായ ഉല്ലാസവും ഊർജസ്വലതയും നിലനിർത്തുന്നതിനായി, മാനസിക സമ്മർദം കുറയ്ക്കുന്നതിനായി, തൊഴിൽ രംഗത്തെ മികവിനായി (ഉദാഹരണത്തിന്: സിനിമ, പോലീസ്, പട്ടാളം പോലെയുള്ള ജോലികൾ), മികച്ച ജീവിതശൈലിയ്ക്കായി, ലൈംഗികവും പ്രത്യുൽപാദനപരവുമായ ആരോഗ്യം മെച്ചപ്പെടുത്താനായി, ഹോർമോൺ സന്തുലിതാവസ്ഥ നിലനിർത്താൻ എന്നിങ്ങനെ പല ലക്ഷ്യങ്ങൾക്കായി വ്യായാമം ചെയ്യുന്നവരുണ്ട്. ശാരീരിക വ്യായാമം പേശികളെ ബലപ്പെടുത്തുകയും കുടവയർ കുറക്കുകയും, ഹോർമോൺ സന്തുലിതാവസ്ഥ നിലനിർത്തുകയും, ഇത് ശരീര സൌന്ദര്യവും ആകർഷകത്വവും വർധിപ്പിക്കുകയും ചെയ്യുന്നു. ബോഡി ബിൽഡിംഗ്‌, ഫിറ്റ്നസ്, സിനിമ-സീരിയൽ മേഖലയിൽ പ്രവർത്തിക്കുന്നവരുടെ സൗന്ദര്യ രഹസ്യവും മറ്റൊന്നല്ല. പതിവായി വ്യായാമം ചെയ്യുന്ന ആളുകളിൽ വ്യായാമം ചെയ്യാത്തവരെ അപേക്ഷിച്ചു പുരുഷ ഹോർമോണായ [[ടെസ്റ്റോസ്റ്റിറോൺ]] അളവ് മെച്ചപ്പെട്ട രീതിയിൽ കാണപ്പെടുന്നു. ഇതവരുടെ യവ്വനവും ശരീര ബലവും ആരോഗ്യവും നിലനിർത്തുന്നു. സ്ത്രീകളിൽ ആർത്തവ ക്രമക്കേടുകൾ അകറ്റാനും, ശരീര സൗന്ദര്യവും, ആരോഗ്യവും ഉണ്ടാകാനും വ്യായാമം സഹായിക്കുന്നു. പല തരത്തിലുള്ള വ്യായാമങ്ങൾ ഉണ്ട്. സാധാരണ രീതിയിൽ വ്യായാമം ചെയ്യുമ്പോൾ മടുപ്പ് ഉളവാകുന്നവർക്ക്‌ [[സുംബ]] ഫിറ്റ്നസ് ഡാൻസ്, അയോധന കലകൾ, കളികൾ എന്നിവ ഏതെങ്കിലും ശീലമാക്കാവുന്നതാണ്. ‘രോഗങ്ങളെ ചെറുക്കുന്ന അത്ഭുതം’ എന്നാണ് ആരോഗ്യ പ്രവർത്തകർ വ്യായാമത്തെ വിളിക്കുന്നത്. പതിവായി വ്യായാമം ചെയ്യുന്നത് രോഗപ്രതിരോധവ്യവസ്ഥയുടെ ശക്തി വർദ്ധിപ്പിക്കുന്നതിനും, രക്തയോട്ടം മെച്ചപ്പെടുത്താനും, കാൻസർ, ഹൃദ്രോഗം, പക്ഷാഘാതം, പ്രമേഹം, പൊണ്ണത്തടി, പക്ഷാഘാതം, ഫാറ്റി ലിവർ, അമിത രക്താതിമർദ്ദം, അമിത കൊളസ്ട്രോൾ, പിസിഒഡി, വന്ധ്യത, വിഷാദരോഗം, ഉദ്ധാരണശേഷിക്കുറവ്, സ്ത്രീ ലൈംഗിക ഉത്തേജന വൈകല്യം, യോനീ വരൾച്ച, വന്ധ്യത തുടങ്ങിയ ജീവിതശൈലീരോഗങ്ങൾ വരാനുള്ള സാധ്യത കുറയ്ക്കുവാനും നല്ലൊരു ശതമാനംവരെ അവയെ പ്രതിരോധിക്കുന്നതിനും സഹായിക്കുന്നു. വ്യായാമം ചെയ്യുന്ന വ്യക്തികൾ മറ്റുള്ളവരെക്കാൾ ചുറുചുറുക്കോടെ കാണപ്പെടുകയും ഇത്തരക്കാരിൽ നടുവേദന, കഴുത്തുവേദന പോലെയുള്ള പ്രശ്നങ്ങൾ കുറഞ്ഞിരിക്കുകയും, ദീർഘകാലം ചെറുപ്പമായിരിക്കുകയും ചെയ്യുന്നു. പേശികളും അസ്ഥികളും ബലപ്പെടുത്തുന്നതിന്റെ ഗുണം വളരെയധികമാണ്. വാർധക്യത്തിലും ചുറുചുറുക്കോടെ ആരോഗ്യത്തോടെയിരിക്കാനും വ്യായാമം സഹായിക്കുന്നു. വ്യായാമത്തിന്റെ ഗുണം മിക്കവാറും എല്ലാ അവയവങ്ങൾക്കും ലഭിക്കുന്നു. ശരീരത്തിലെത്തുന്ന അമിതമായ കൊഴുപ്പ്, ഉപ്പ്, ഊർജം അഥവാ പഞ്ചസാര, രക്താതിമർദ്ദം എന്നിവയെ നിയന്ത്രിക്കുവാനും രക്തയോട്ടം മെച്ചപ്പെടുത്തുവാനും ഹോർമോൺ വ്യതിയാനങ്ങളെ ചെറുക്കുവാനും ഏറെ ഫലപ്രദമാണ് ശാരീരികമായ വ്യായാമം. പോഷക സമൃദ്ധവുമായ ഭക്ഷണ ക്രമീകരണത്തിനൊപ്പം ചെയ്യുമ്പോഴാണ് വ്യായാമം ഇത്തരത്തിൽ പൂർണ്ണമായ ഗുണങ്ങൾ നൽകുന്നത്. ഹൃദയം, തലച്ചോർ എന്നിവയുടെ ശരിയായ പ്രവർത്തനത്തിന്റെ വ്യായാമം ഒഴിച്ചു കൂടാനാവാത്തതാണ്. സ്തനം, പ്രോസ്ട്രേറ്റ്, വൻകുടൽ, ശ്വാസകോശം, കരൾ തുടങ്ങിയവയെ ബാധിക്കുന്ന കാൻസർ രോഗത്തെ പോലും വ്യായാമം തടയുന്നതായി പഠനങ്ങളുണ്ട്. രോഗങ്ങൾ ബാധിച്ചവർ ആരോഗ്യ പ്രവർത്തകരുടെ നിർദേശ പ്രകാരം മാത്രം അഭികാമ്യമായ വ്യായാമം തെരെഞ്ഞെടുക്കുക. വ്യായാമം മാനസികാരോഗ്യം വർദ്ധിപ്പിക്കുന്നതിനോടൊപ്പം സന്തോഷവാനായിരിക്കാനും സഹായിക്കുന്നു. ഇത് ചെയ്യുമ്പോൾ സന്തോഷകരമായ ഹോർമോണുകളുടെ ഉത്പാദനം വർധിക്കുന്നു. ഒപ്പം മികച്ച ശാരീരികക്ഷമത പ്രദാനം ചെയ്യുകയും കാര്യങ്ങളെ നല്ല രീതിയിൽ നോക്കിക്കാണുവാനും നല്ല ഉറക്കം ലഭിക്കാനും സഹായിക്കുന്നു. കൃത്യമായി വ്യായാമം ചെയ്യുന്നത് തൃപ്തികരമായ ലൈംഗികാരോഗ്യത്തിന് സഹായകരമാകുന്നു എന്ന് പഠനങ്ങൾ തെളിയിക്കുന്നു. അതിനാൽ സന്തോഷകരമായ ലൈംഗികജീവിതത്തിന് വ്യായാമം മുതൽക്കൂട്ടാണെന്ന് പറയാം. വ്യായാമം ലൈംഗികാവയവങ്ങളിലേക്കുള്ള രക്തപ്രവാഹം ത്വരിതപ്പെടുത്തുകയും [[ടെസ്റ്റോസ്റ്റിറോൺ]] എന്ന ഹോർമോണിന്റെ ഉത്പാദനം മെച്ചപ്പെടുത്തുകയും ചെയ്യുന്നു. മാത്രമല്ല ഇത് ശരീര സൗന്ദര്യവും ആകർഷകത്വവും വർധിപ്പിക്കുകയും ചെയ്യുന്നു. ഉദ്ധാരണശേഷിക്കുറവ്, സ്ത്രീ ലൈംഗിക ഉത്തേജന വൈകല്യം, യോനീ വരൾച്ച, രതിമൂർച്ഛയില്ലായ്മ, വജൈനിസ്മസ് (യോനീസങ്കോചം) തുടങ്ങിയ പ്രശ്നങ്ങൾ വ്യായാമം ചെയ്യുന്നവരിൽ കുറഞ്ഞു കാണപ്പെടുന്നു. മാത്രമല്ല, ബീജങ്ങളുടെ ആരോഗ്യത്തെ വർധിപ്പിക്കുന്ന ഇത് വന്ധ്യതയും ചെറുക്കുന്നു. മധ്യവയസ്ക്കരായ പുരുഷന്മാരിൽ ആൻഡ്രോപോസ്, സ്ത്രീകളിൽ [[ആർത്തവവിരാമം]] തുടങ്ങിയ അവസ്ഥകളെ ചെറുക്കുവാനും ഇത് സഹായിക്കുന്നു. [[കെഗൽ വ്യായാമം]] ചുമക്കുമ്പോഴും, തുമ്മുമ്പോഴും അറിയാതെ മൂത്രം പോകുന്ന അജിതേന്ദ്രിയത്വം എന്ന അവസ്ഥയ്ക്കും, ഉദ്ധാരണശേഷിക്കുറവ്, വജൈനിസ്മസ് ഉൾപ്പടെയുള്ള ലൈംഗിക പ്രശ്നങ്ങൾക്കും ഒരു പരിധിവരെ പരിഹാരമാണ്. ==പൊതുജനാരോഗ്യം== കുറേക്കൂടി വിപുലമായ രീതിയിൽ ഇതിനെ '''പൊതുജനാരോഗ്യം''' (Public Health) എന്ന് വിളിക്കുന്നു. സമൂഹത്തിന്റെ മൊത്തത്തിലുള്ള ആരോഗ്യത്തെ കുറിക്കാൻ പൊതുജനാരോഗ്യം എന്ന വാക്ക് ഉപയോഗിക്കാറുണ്ട്. പബ്ലിക് ഹെൽത്ത്‌ (Public health), കമ്മ്യൂണിറ്റി മെഡിസിൻ (Community medisine) തുടങ്ങിയ വൈദ്യശാസ്ത്രശാഖകൾ ആരോഗ്യത്തിന്റെ വിവിധ വശങ്ങൾക്ക് ഊന്നൽ കൊടുക്കുന്ന മേഖലകളാണ്.<ref>{{Cite web|url=https://en.wikipedia.org/wiki/Public_health|title=Public health|website=https://en.wikipedia.org}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://www.publichealth.hscni.net/|title=HSC Public Health Agency|website=https://www.publichealth.hscni.net}}</ref> ==ലോകത്തിലെ മികച്ച പൊതുജനാരോഗ്യ സംവിധാനം ഉള്ള രാജ്യങ്ങൾ== വിവിധ കണക്കുകൾ പ്രകാരം ലോകത്തിലെ മികച്ച പൊതു ജനാരോഗ്യ സംവിധാനം ഉള്ള ആദ്യത്തെ പത്ത് രാജ്യങ്ങൾ താഴെ കൊടുക്കുന്നു. [[തായ്‌വാൻ]], [[ദക്ഷിണ കൊറിയ]], [[ജപ്പാൻ]], [[ദി നെതർലാന്ഡ്സ്]], [[ഡെന്മാർക്ക്‌]], [[ഓസ്ട്രിയ]], [[ഫ്രാൻസ്]], [[ഫിൻലാൻഡ്]], [[തായ്‌ലൻഡ്]], [[സ്പെയിൻ]] എന്നിവയാണ്. കൂടാതെ [[സ്വീഡൻ]], [[നോർവേ]], [[സ്വിറ്റ്സർലൻഡ്]], [[ഓസ്ട്രേലിയ]], [[സിങ്കപ്പൂർ]] തുടങ്ങിയവയും ഉന്നത നിലവാരമുള്ള ആരോഗ്യ പരിപാലന സംവിധാനങ്ങൾ കൊണ്ട് ശ്രദ്ധിക്കപ്പെട്ടിട്ടുണ്ട്. ആരോഗ്യ പരിപാലന സൂചികകളിലെ സ്കോറുകൾ, കാര്യക്ഷമത, മൊത്തത്തിലുള്ള ആരോഗ്യ മികവ്, എല്ലാവർക്കും മികച്ച ചികിത്സ അഥവാ യൂണിവേഴ്സൽ ഹെൽത്ത്‌ ഇൻഷുറൻസ് കവറേജ് തുടങ്ങിയവയാണ് ഇതിൽ കണക്കിലെടുത്തിട്ടുള്ളത്. അവ വിശദമായി താഴെ കൊടുക്കുന്നു. 1. തയ്‌വാൻ- ലോകത്തിലെ മികച്ച ആരോഗ്യ പരിപാലന സംവിധാനം ഉള്ള ഒരു രാജ്യമാണ് ഇത്. ഉയർന്ന ആരോഗ്യ സൂചികകൾ അവിടെ കാണാനാവുന്നതാണ്. ദേശീയ ആരോഗ്യ‌ ഇൻഷുറൻസ് മുഖേന എല്ലാവർക്കുമുള്ള യൂണിവേഴ്സൽ കവറേജ്, ഉയർന്ന കാര്യക്ഷമത എന്നിവയും അവിടെ കാണാം. 2. ദക്ഷിണ കൊറിയ-ആഗോള റാങ്കിഗിൽ രണ്ടാം സ്ഥാനത്തുള്ള ദക്ഷിണ കൊറിയ ആരോഗ്യ പരിപാലന മേഖലയിൽ ഏറെ മുന്നിലാണ്. 3. ജപ്പാൻ-ശക്തമായ ആരോഗ്യ പരിപാലന സംവിധാനം ഉള്ള മറ്റൊരു രാജ്യമാണ് ജപ്പാൻ. ഉയർന്ന നിലവാരത്തിലുള്ള ചികിത്സ ജപ്പാന്റെ പ്രത്യേകതയാണ്. 4. ദി നെതർലാന്ഡ്സ് - statista.com പ്രകാരം യൂണിവേഴ്സൽ ഹെൽത്ത്‌ കവറേജ്, ഉയർന്ന നിലവാരത്തിലുള്ള ചികിത്സ എന്നിവയിൽ ഈ രാജ്യം ഏറെ മുന്നിലാണ്. 5. ഡെന്മാർക് - ഉയർന്ന നിലവാരത്തിലുള്ള ചികിത്സ, ലഭ്യത എന്നിവയിൽ ഡെന്മാർക്ക് മുന്നിലാണ്. 6. ഓസ്ട്രിയ - യൂണിവേഴ്സൽ ഹെൽത്ത്‌ കെയർ സംവിധാനം, ഉയർന്ന നിലവാരം എന്നിവയിൽ ഓസ്ട്രിയ മുന്നിലാണ്. 7. ഫ്രാൻസ് - യൂണിവേഴ്സൽ ഹെൽത്ത്‌ കെയർ, ഉയർന്ന നിലവാരം, ഗുണമേന്മ എന്നിവയുള്ള ചികിത്സ എന്നിവയിൽ ഫ്രാൻസ് മുന്നിട്ടു നിൽക്കുന്നു. 8. ഫിൻലാൻഡ് - പൊതുജനാരോഗ്യം, രോഗം വരാതെ നിയന്ത്രിക്കപ്പെടുന്ന Preventive സംവിധാനങ്ങൾ എന്നിവയിൽ ഫിൻലാൻഡ് മുന്നിട്ടു നിൽക്കുന്നു. 9. സ്പെയിൻ - ഉയർന്ന കാര്യക്ഷമതയുള്ള ആരോഗ്യ പരിപാലന സംവിധാനം കൊണ്ട് ശ്രദ്ധേയം. 10. തായ്‌ലൻഡ് - മികച്ച ആരോഗ്യ പരിചരണ സംവിധാനം ഉള്ള മറ്റൊരു രാജ്യം. കൂടാതെ മറ്റു ചില രാജ്യങ്ങളും മികച്ച ആരോഗ്യ പരിപാലന നയങ്ങൾ കൊണ്ട് ശ്രദ്ധിക്കപ്പെട്ടിട്ടുണ്ട്. 11. സ്വീഡൻ - മികച്ച പൊതു ആരോഗ്യ പരിപാലന സംവിധാനം, ഉയർന്ന നിലവാരമുള്ള പ്രത്യേക പരിചരണം എന്നിവ കാണപ്പെടുന്നു. 12. നോർവേ - യൂണിവേഴ്സൽ ഹെൽത്ത്‌ കവറേജ് അഥവാ ഇൻഷുറൻസ്, മികച്ച ചികിത്സ എന്നിവയുള്ള രാജ്യം. 13. സ്വിറ്റ്സർലാൻഡ് - നിർബന്ധിത സ്വകാര്യ ആരോഗ്യ ഇൻഷുറൻസ്, എല്ലാവർക്കും ചികിത്സ ലഭ്യമാക്കാൻ യൂണിവേഴ്സൽ കവറേജ് എന്നിവ കാണാം. 14. ഓസ്ട്രേലിയ - മികച്ച പൊതു, സ്വകാര്യ ആരോഗ്യ പരിപാലന സംവിധാനങ്ങൾ, ഹെൽത്ത്‌ ഇൻഷുറൻസ്, രോഗങ്ങൾ തടയാനുള്ള നടപടികൾ എന്നിവ കൊണ്ട് ശ്രദ്ധേയം. 15.സിങ്കപ്പൂർ - സർക്കാർ സബ്‌സിഡി, നിയമപരമായ സമ്പാദ്യങ്ങൾ കൊണ്ടുള്ള വ്യക്തിപരമായ ഉത്തരവാദിത്തം തുടങ്ങിയ കൊണ്ട് തികച്ചും വ്യത്യസ്തവും മികവുറ്റതുമായ ആരോഗ്യ പരിപാലന സംവിധാനം കൊണ്ട് ശ്രദ്ധിക്കപ്പെട്ട രാജ്യം. റാങ്കിങ് നൽകുന്നതിന് കണക്കിലെടുക്കപ്പെട്ട ഘടകങ്ങൾ താഴെ കൊടുക്കുന്നു. *ഹെൽത്ത്‌ കെയർ ഇൻടെക്സ്: ആരോഗ്യ സംവിധാനങ്ങളുടെ ലഭ്യത, കാര്യക്ഷമത, ഗുണ നിലവാരം എന്നിവ കണക്കിലെടുക്കുന്നു. *യൂണിവേഴ്സൽ കവറേജ്: ആരോഗ്യ‌ ഇൻഷുറൻസ് ഉൾപ്പെടെ എല്ലാ പൗരന്മാർക്കും മികച്ച ചികിത്സ ലഭ്യമാക്കാനുള്ള കഴിവ്. *കാര്യക്ഷമത: ആരോഗ്യ മേഖല എങ്ങനെ പരിചരണം ലഭ്യമാക്കുന്നു, വിഭവങ്ങൾ എങ്ങനെ ഉപയോഗപ്പെടുത്തുന്നു എന്നത് സംബന്ധിച്ചു. *പരിണിത ഫലങ്ങൾ - ആയുർ ദൈർഖ്യം, മാതൃ ശിശു മരണ നിരക്ക്, [[കുടുംബാസൂത്രണം]] തുടങ്ങിയവ. == അവലംബം == <references/> # parks Textbook of Preventive and Social Medicine, 19th Ed 2009, , Bhaot, Jabalpur. ==പുറത്തേയ്ക്കുള്ള കണ്ണികൾ== * [http://www.who.int ലോകാരോഗ്യസംഘടന] * [http://www.nhs.uk യു.കെ. നാഷണൽ ഹെൽത്ത് സർവീസ്] * [http://www.hon.ch ഹെൽത്ത് ഓൺ ദി നെറ്റ് ഫൗണ്ടേഷൻ] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120723185457/http://www.hon.ch/ |date=2012-07-23 }} * [http://stats.oecd.org/Index.aspx?DataSetCode=HEALTH ഒ.ഇ.സി.ഡി. ഹെൽത്ത് സ്റ്റാറ്റിസ്റ്റിക്സ്] * [http://ucblibraries.colorado.edu/govpubs/us/health.htm ഹെൽത്ത് ആൻഡ് മെഡിക്കൽ ഇൻഫർമേഷൻ] ഫ്രം ദി യൂണിവേഴ്സിറ്റി ഓഫ് കൊളറാഡോ * [http://ec.europa.eu/health-eu/ ഹെൽത്ത്-ഇ.യു. പോർട്ടൽ], പബ്ലിക്ക് ഹെൽത്ത് പോർട്ടൽ ഓഫ് ദി യൂറോപ്യൻ യൂണിയൻ [[വർഗ്ഗം:ആരോഗ്യം]] [[വർഗ്ഗം:വ്യക്തിശുചിത്വം]] 4tiql3dkd7nqj7ay1e10styfp1jjfuk 4546835 4546834 2025-07-08T20:42:26Z 80.46.141.217 /* ലോകത്തിലെ മികച്ച പൊതുജനാരോഗ്യ സംവിധാനം ഉള്ള രാജ്യങ്ങൾ */ 4546835 wikitext text/x-wiki [[രോഗം|രോഗങ്ങളില്ലാത്ത]] അവസ്ഥയെയാണ്‌ സാമാന്യേന '''ആരോഗ്യം''' എന്നതു കൊണ്ടുദ്ദേശിച്ചിരുന്നത്. ഇംഗ്ലീഷിൽ ഹെൽത്ത്‌ (health). എന്നാൽ 1948-ലെ ലോക ഹെൽത്ത് അസംബ്ലിയുടെ നിർവചനപ്രകാരം രോഗ, വൈകല്യരാഹിത്യമുള്ള അവസ്ഥ മാത്രമല്ല, സമ്പൂർണ്ണ ശാരീരിക, മാനസിക, സാമൂഹ്യ സുസ്ഥിതി (wellbeing) കൂടി ആണു ആരോഗ്യം. <ref name="WHO definition">[http://www.who.int/about/definition/en/print.html] Preamble to the Constitution of the World Health Organization as adopted by the International Health Conference, New York, 19-22 June, 1946; signed on 22 July 1947 by the representatives of 61 States (Official Records of the World Health Organization, no. 2, p. 100) and entered into force on 7 April 1948.</ref><ref name="WHO constitution">[http://www.who.int/governance/eb/who_constitution_en.pdf] Constitution of the World Health Organization- ''Basic Documents'', Forty-fifth edition, Supplement, October 2006.</ref>. ഈ നിർവചനമാണ്‌ ഇന്ന് പൊതുവേ സ്വീകാര്യമായുള്ളത്. ഈ നിർവചനത്തോട് ലോകാരോഗ്യസംഘടനയുടെ 1986ലെ ഒട്ടാവ ചാർട്ടർ ഫോർ ഹെൽത്ത് പ്രൊമോഷന്റെ നിർവചനം കൂടി കൂട്ടിവായിക്കാറുണ്ട്: ആരോഗ്യം സമ്പൂർണ്ണ ദൈനംദിന ജീവിതത്തിനുള്ള ഒരുപാധിയാണ്‌, നിലനില്പിനായി മാത്രമുള്ളതല്ല. ആരോഗ്യം എന്നത് ശാരീരികശേഷിയിലും സാമൂഹിക വ്യക്തിപരമായ ഉപാധികൾക്ക് ഊന്നൽ കൊടുത്തുകൊണ്ടുള്ള സാക്ഷാത്തായ ഒരു സംഗതിയുമാണ്. പ്രതികൂല ഘടകങ്ങളൊന്നുമില്ലാതിരിക്കുകയും ശരീരത്തിന്റെ സ്വാഭാവിക പ്രവർത്തനങ്ങൾ ശരിയായി നടക്കുകയും ചെയ്യുന്ന വ്യക്തിക്ക് ശാരീരിക, മാനസിക, സാമൂഹിക സുഖാവസ്ഥ അനുഭവപ്പെടുകയും ചെയ്യുന്നതിനേയാണ് ആരോഗ്യം എന്ന് പറയുന്നത്.<ref>{{Cite web|url=https://www.who.int/|title=World Health Organization (WHO)|website=https://www.who.int}}</ref> ==ആരോഗ്യത്തിന്റെ ഘടകങ്ങൾ== ജീവിതശൈലിയും ജനതികവും പരിസ്ഥിതിയുമാണ് ആരോഗ്യത്തിനു നിദാനമായ ഘടകങ്ങൾ. ഭൌതീക പരിതഃസ്ഥിതി, സാമൂഹ്യ പരിതഃസ്ഥിതി, ജൈവ പരിതഃസ്ഥിതി എന്ന് പരിതഃസ്ഥിതി ഘടകങ്ങളെ മൂന്നായി തിരിക്കാം. രോഗാവസ്ഥയ്ക്കുള്ള കാരണങ്ങൾ പലതാകാം. രോഗാണുക്കൾ, പരാദങ്ങൾ എന്നിവയുടെ ആക്രമണം , പോഷണക്കുറവ്, അതിപോഷണം, അമിതാഹാരം, മദ്യപാനം, പുകവലി പോലെയുള്ള ലഹരി ഉപയോഗം എന്നിവ കൂടാതെ ആഹാരത്തിൽ നിന്ന് ലഭിക്കുന്ന ചില ഘടകങ്ങൾ കൂടുതലായി ചയാപചയ പ്രക്രിയയിലൂടെ, അതിലുള്ള ക്രമക്കേട് മൂലമോ അളവ് കൂടുതലായതിനാലോ, വ്യയം ചെയ്യപ്പെടാതെയോ പുറംതള്ളപ്പെടാതെയോ ശരീരത്തിൽ അടിഞ്ഞുകൂടി രോഗാവസ്ഥ ഉണ്ടാകാം. കൂടാതെ അത്യാവശ്യമായ ചില ഘടകങ്ങൾ ലഭിക്കാതെ ശാരീരിക പ്രക്രിയകൾ താളം തെറ്റുന്നതു മൂലമുള്ള രോഗാവസ്ഥയാകാം. വ്യായാമക്കുറവുകൊണ്ടാകുന്ന മേൽപ്പറഞ്ഞതിലേതെങ്കിലും സ്ഥിതിവിശേഷമാകാം. അമിതാദ്ധ്വാനം, സുരക്ഷിതമല്ലാത്ത തൊഴിൽ, [[മാനസിക സമ്മർദം]] [[മാനസിക സമ്മർദം (സ്‌ട്രെസ്‌)|(സ്‌ട്രെസ്‌)]], ഉറക്കക്കുറവ്, മാനസിക പ്രശ്നങ്ങൾ, [[അമിതവണ്ണം]] എന്നിവ രോഗാവസ്ഥയായി മാറാം. മഹാമാരികൾ പൊട്ടിപുറപ്പെടുന്നത് സാമൂഹികമായ ആരോഗ്യത്തെ മൊത്തത്തിൽ ബാധിക്കുന്നു. ഉദാ: കോവിഡ് 19. ശരീര കോശങ്ങളുടെ അപകർഷവും (degeneration), പ്രായ വർദ്ധനയും (aging) രോഗ കാരണങ്ങളാണ്. കൂടാതെ പാരമ്പര്യ ഘടകങ്ങൾ. മേൽപ്പറഞ്ഞ ഏതെങ്കിലും അസന്തുലിതാവസ്ഥയ്ക്കുള്ള ശരീരത്തിന്റെ സ്വാഭാവിക പ്രതികരണമായുണ്ടാകുന്ന ചില ക്രമക്കേടുകളായാകാം പുറത്ത് കാണപ്പെടുന്നത്. അതോടൊപ്പം തെറ്റായ ജീവിതശൈലി കൂടിയാകുമ്പോൾ രോഗമുണ്ടാകാനുള്ള സാധ്യത വളരെയധികം വർധിക്കുന്നു. രോഗാവസ്ഥയ്ക്കുള്ള ചികിത്സ തെറ്റായതു മൂലം രോഗാവസ്ഥ സൃഷ്ടിക്കപ്പെടാം. മരുന്നുകളുടെ കുറവു് കൊണ്ടും ആധിക്യം കൊണ്ടും രോഗാവസ്ഥ ഉണ്ടാകാം. ജീവിക്കുന്ന സാഹചര്യം പൊതുവിൽ വ്യക്തികളുടെ ആരോഗ്യവും ജീവിതത്തിന്റെ ഗുണനിലവാരം (ക്വാളിറ്റി ഓഫ് ലൈഫ്) നിർണ്ണയിക്കുന്നതിലും പരമപ്രധാനമാണ്. വൈദ്യശാസ്ത്രത്തിന്റെ പ്രയോഗത്തിലൂടെ മാത്രമല്ല, ജീവിതരീതിയുടെ തിരഞ്ഞെടുപ്പിലൂടെയും മെച്ചപ്പെട്ട പരിസ്ഥിതിയുമാണ് ആരോഗ്യവും മൂല്യവും വർദ്ധിപ്പിക്കുന്നത് എന്നത് കൂടുതൽ സ്വീകാര്യമാവുകയാണ്. പരിസ്ഥിതിയുമായി ബന്ധപ്പെട്ടു മലിനീകരണവും, ശുദ്ധജലത്തിന്റെ അഭാവവും രോഗങ്ങൾ വർധിപ്പിച്ചേക്കാം. ചുരുക്കത്തിൽ ആരോഗ്യം നിർണ്ണയിക്കുന്ന പ്രധാന ഘടകങ്ങൾ സാമൂഹികവും സാമ്പത്തികവുമായ അന്തരീക്ഷം, ആരോഗ്യസേവനങ്ങളുടെ ലഭ്യത, വികസനം, ഭൗതികമായ ചുറ്റുപാട്, ആരോഗ്യകരമായ തൊഴിലിടങ്ങൾ, ജനങ്ങളുടെ ജീവിതശൈലി, ആരോഗ്യകരമായ ആഹാരം, [[ശുചിത്വം]], ലിംഗസമത്വം തുടങ്ങി ജെൻഡറുമായി ബന്ധപ്പെട്ട പ്രശ്നങ്ങൾ, സ്ത്രീകളുടെയും ലിംഗ ലൈംഗിക ന്യൂനപക്ഷങ്ങളുടെയും പ്രശ്നങ്ങൾ, ആരോഗ്യകരമായ [[ലൈംഗികബന്ധം]], മെച്ചപ്പെട്ട മാനസികാവസ്ഥ, മലിനീകരണത്തിന്റെ തോത് തുടങ്ങിയവ ആണെന്നാണ് ലോകാരോഗ്യ സംഘടനയുടെ നിലപാട്. <ref name="The determinants of health">World Health Organization. [http://www.who.int/hia/evidence/doh/en/ ''The determinants of health.''] Geneva. Accessed 12 May 2011.</ref> {{health-stub}} ==ചികിത്സയും ആരോഗ്യവും== രോഗങ്ങൾ വന്നാൽ ശാസ്ത്രീയമായ ചികിത്സ തേടുക എന്നത് ഏറ്റവും പ്രധാനമാണ്. മികച്ച ആശുപത്രികൾ, ആരോഗ്യ കേന്ദ്രങ്ങൾ, ആരോഗ്യ ബോധവൽക്കരണ വിദ്യാഭ്യാസം എന്നിവയുടെ ലഭ്യത പ്രധാനമാണ്. ഗുരുതരമായ രോഗങ്ങളുടെ ചികിത്സയ്ക്ക് സൂപ്പർ സ്പെഷ്യാലിറ്റി നിലവാരത്തിലുള്ള ആശുപത്രികൾ അത്യാവശ്യമാണ്. ഇന്ത്യയിൽ മെഡിക്കൽ കോളേജുകൾ, ജില്ലാ ആശുപത്രികൾ, ജനറൽ ആശുപത്രികൾ, കോർപ്പറേറ്റ് സ്വകാര്യ ആശുപത്രികൾ തുടങ്ങിയവ ഇത്തരത്തിൽ സൂപ്പർ സ്പെഷ്യാലിറ്റി സേവനങ്ങൾ നൽകി വരുന്നു. ഗ്രാമീണ മേഖലയിൽ ആരോഗ്യ കേന്ദ്രങ്ങൾ, കുടുംബാരോഗ്യ കേന്ദ്രങ്ങൾ, ചെറിയ സ്വകാര്യ ആശുപത്രികൾ, ക്ലിനിക്കുകൾ തുടങ്ങിയവ മികച്ച സേവനം നൽകി വരുന്നു. ==ആരോഗ്യവും സാമ്പത്തികവും== പൊതുവേ സാമ്പത്തികമായി പിന്നോക്കം നിൽക്കുന്ന സമൂഹങ്ങളിൽ ആരോഗ്യ സൂചികകളും വളരെ പിന്നിലായിരിക്കും. ഇത് ദരിദ്ര രാജ്യങ്ങളിൽ കാണാവുന്നതാണ്. ദരിദ്ര സമൂഹങ്ങളിൽ ചികിത്സ ചിലവുകൾ ഒരു വലിയ പ്രശ്നം തന്നെയാണ്. പലരും ചികിത്സ ചിലവുകൾ മൂലം കട ബാധ്യതയിൽ ആകുന്നു. [[അമേരിക്കൻ ഐക്യനാടുകൾ|അമേരിക്കൻ ഐക്യനാടുകളിൽ]] 2023 ലെ കണക്കുകൾ പ്രകാരം ജിഡിപിയുടെ 17.6% തുക ആരോഗ്യ മേഖലയ്ക്ക് വേണ്ടി നീക്കിവച്ചിരുന്നു. അതായത് 4.9 ട്രില്യൺ ഡോളർ അഥവാ ഒരു വ്യക്തിക്ക്‌ വേണ്ടി 14,570 ഡോളർ ചിലവഴിച്ചു എന്ന്‌ സെന്റർസ് ഫോർ മെഡികെയർ ആൻഡ്‌ മെഡികായ്ഡ് സെർവിസിസ്‌ വ്യക്തമാക്കുന്നു. ആരോഗ്യ പരിരക്ഷാ ചിലവുകൾ വർധിച്ചു വരുമ്പോഴും അമേരിക്കൻ ഐക്യനാടുകൾ അവരുടെ ജിഡിപിയുടെ നല്ലൊരു ശതമാനം ആരോഗ്യ മേഖലയ്ക്ക് നൽകുന്നതായി കാണാൻ സാധിക്കും, പ്രത്യേകിച്ച് മറ്റ് വികസിത രാജ്യങ്ങളുമായി താരതമ്യപ്പെടുത്തുമ്പോൾ. ആരോഗ്യ രംഗത്തെ ഗവേഷണത്തിനും അവർ സാമ്പത്തികം ചിലവഴിക്കുന്നു. എന്നാൽ [[യുകെ]] അവരുടെ ജിഡിപിയുടെ 11.1% 2024ഇൽ ആരോഗ്യ മേഖലയ്ക്ക് വേണ്ടി ചിലവഴിച്ചതായി കാണാൻ സാധിക്കും. ഇന്ത്യയിൽ കേന്ദ്ര സംസ്ഥാന സർക്കാരുകൾ ജിഡിപിയുടെ 2.1 ശതമാനം തുക 2023 സാമ്പത്തിക വർഷത്തിൽ ആരോഗ്യ മേഖലയ്ക്ക് വേണ്ടി ചിലവഴിച്ചതായി കാണാൻ സാധിക്കും. ഇത് 2022, 2021 സാമ്പത്തിക വർഷങ്ങളിൽ യഥാക്രമം 2.2%, 1.6% എന്നിങ്ങനെ ആയിരുന്നു. വർഷം തോറും വർദ്ധനവ് ഉണ്ടാകുന്നുണ്ടെങ്കിലും മറ്റ് രാജ്യങ്ങളുമായി താരതമ്യപ്പെടുത്തുമ്പോൾ ഇന്ത്യയുടെ ആരോഗ്യ മേഖലയ്ക്ക് വേണ്ടിയുള്ള ജിഡിപിയുടെ കണക്കുകൾ തീരെ കുറവ് തന്നെയാണ് എന്നതാണ് വസ്തുത. ഇന്ത്യയിലെ ആരോഗ്യ മേഖലയുടെ വികസനത്തിന്‌ കൂടുതൽ ധനസഹായം ആവശ്യമാണ് എന്നത് യഥാർഥ്യമാണ്. ഹെൽത്ത്‌ [[ഇൻഷുറൻസ്]] അപ്രതീക്ഷിതമായ ചികിത്സ ചിലവുകൾ ഗണ്യമായി കുറക്കുന്നതിൽ ഏറെ സഹായിക്കുന്നു. ഇന്ത്യയിലും മികച്ച ഹെൽത്ത്‌ ഇൻഷുറൻസ് സേവന ദാതാക്കളെ കാണാം. ചില രാജ്യങ്ങളിൽ ഹെൽത്ത്‌ ഇൻഷുറൻസ് നിർബന്ധമാണ്. അതുപോലെ പല വികസിത വിദേശ രാജ്യങ്ങളിലും സോഷ്യൽ സെക്യൂരിറ്റി സംവിധാനം അഥവാ സോഷ്യൽ ഇൻഷുറൻസ് മുഖേന സാധാരണക്കാർക്ക് ഉയർന്ന നിലവാരത്തിലുള്ളതും എന്നാൽ സൗജന്യവുമായ ചികിത്സ ലഭ്യമാക്കിയിട്ടുണ്ട്. പല ആശുപത്രികളിലും രോഗികൾക്ക് മൂന്ന് നേരത്തെ ഭക്ഷണവും നൽകാറുണ്ട്. അവിടങ്ങളിൽ സ്വകാര്യ മേഖലയിലെ ജോലിക്കാരും നിശ്ചിത തുക സോഷ്യൽ ഇൻഷുറൻസ് അല്ലെങ്കിൽ ഹെൽത്ത്‌ ഇൻഷുറൻസ് സംവിധാനത്തിലേക്ക് അടക്കേണ്ടതുണ്ട്. ഇങ്ങനെ പിരിച്ചെടുക്കുന്ന തുക ആശുപത്രികളുടെ വികസനത്തിനും ഗവേഷണത്തിനും ഉപയോഗപ്പെടുത്തുന്നു. ദരിദ്രർക്ക് മാത്രമാണ് അവിടെ സർക്കാർ പൂർണമായും സൗജന്യ ചികിത്സ ലഭ്യമാക്കുന്നുള്ളു. ==ജീവിതശൈലി രോഗങ്ങൾ== [[കാൻസർ]], [[പ്രമേഹം]], [[ഹൃദ്രോഗം]], ധമനീ രോഗങ്ങൾ, [[രക്താതിമർദ്ദം]], [[പക്ഷാഘാതം]], COPD, വൃക്കരോഗം, കരൾ രോഗങ്ങൾ, പിസിഒഎസ്, [[കൊളസ്ട്രോൾ|അമിത കൊളെസ്ട്രോൾ]], [[അമിതവണ്ണം]], വയറിനു ചുറ്റും അമിതമായി കൊഴുപ്പ് അടിയുന്ന അവസ്ഥ അഥവാ കുടവയർ, [[വന്ധ്യത]], [[ഉദ്ധാരണക്കുറവ്]] എന്നിവ ജീവിതശൈലി മൂലമുണ്ടാകുന്ന രോഗങ്ങളുടെ കൂട്ടത്തിൽ എടുത്തു പറയേണ്ടതാണ്. ആരോഗ്യകരമായ ജീവിതശൈലി കൊണ്ട് മേൽപ്പറഞ്ഞ രോഗങ്ങളെ നല്ലൊരു പരിധിവരെ തടയാനും, ആരോഗ്യം നിലനിർത്താനും സാധിക്കും. ഭക്ഷണം, [[ശാരീരിക വ്യായാമം]], ഉറക്കം, [[മാനസിക സമ്മർദ്ദം]] എന്നിവ ഒരു വ്യക്തിയുടെ ആരോഗ്യത്തിൽ അതിപ്രധാന പങ്ക് വഹിക്കുന്നുണ്ട്. ==ആരോഗ്യവും ജീവിതശൈലിയും== *പോഷകാഹാരം- പോഷക സമൃദ്ധമായ ഭക്ഷണം കഴിക്കേണ്ടത് ആരോഗ്യവും ചുറുചുറുക്കും നിലനിർത്താൻ ഏറ്റവും അത്യാവശ്യമാണ്. ലോകാരോഗ്യ സംഘടനയുടെ അഭിപ്രായ പ്രകാരം അതിനായി ദിവസേന 5 കപ്പ് പഴങ്ങളും പച്ചക്കറികളും, പരിപ്പുവർഗങ്ങൾ, കടൽ മത്സ്യം, മുട്ട, കൊഴുപ്പ് കുറഞ്ഞ മാംസം എന്നിവ ശരിയായ അളവിൽ ആഹാരത്തിൽ ഉൾപ്പെടുത്തേണ്ടതുണ്ട്. ഇതുവഴി വിറ്റാമിനുകൾ, ധാതുക്കൾ, പ്രോടീൻ, ഒമേഗ 3 ഫാറ്റി ആസിഡ്, നാരുകൾ എന്നിവ ശരീരത്തിന് ആവശ്യത്തിന് ലഭ്യമാകുന്നു. *അനാരോഗ്യകരമായ ആഹാരം-എണ്ണയിൽ വറുത്തതും പൊരിച്ചതും അമിതമായി മൊരിഞ്ഞതുമായ ആഹാരങ്ങൾ, അമിതമായി മധുരം, ഉപ്പ്, കൊഴുപ്പ്, അന്നജം, കൊഴുപ്പ് കൂടിയ മാംസം, പലഹാരങ്ങൾ എന്നിവ അമിതമായി ഉപയോഗിക്കുന്നത് നിയന്ത്രിക്കേണ്ടതാണ്. *[[വ്യായാമം]]-വ്യായാമക്കുറവാണ് മറ്റൊരു പ്രധാന പ്രശ്നം. മുതിർന്നവർ നിത്യേന കുറഞ്ഞത് 30 മിനുട്ട് വീതവും കുട്ടികൾ ഒരു മണിക്കൂറും ശാരീരികാധ്വാനം നൽകുന്ന [[വ്യായാമം]] ചെയ്യേണ്ടതുണ്ട്. ജിംനേഷ്യ പരിശീലനം, കളികൾ, നൃത്തം, ആയോധനകലകൾ തുടങ്ങിയ ഉദാഹരണം. ഇത് ശാരീരികക്ഷമത മാത്രമല്ല കാൻസർ, പ്രമേഹം, ഹൃദ്രോഗം, അമിതഭാരം, [[വന്ധ്യത]], [[ഉദ്ധാരണശേഷിക്കുറവ്]] തുടങ്ങിയ ഗുരുതര ജീവിതശൈലി രോഗങ്ങളെ അകറ്റാനും മാനസികമായ ആരോഗ്യവും ലൈംഗികാരോഗ്യവും മെച്ചപ്പെടുത്താനും സഹായിക്കുന്നു എന്ന് പഠനങ്ങൾ പറയുന്നു. *അമിതവണ്ണം- ശരീരത്തിന്റെ [[അമിതവണ്ണം]], വയറിന് ചുറ്റും അടിയുന്ന കൊഴുപ്പ് അഥവാ കുടവയർ എന്നിവ നിയന്ത്രിക്കേണ്ടതും അത്യാവശ്യമാണ്. ഇവ ഗുരുതരമായ ആരോഗ്യ പ്രശ്നങ്ങളിലേക്ക് നയിക്കുന്ന ഒരു ഘടകമാണ്. *പുകവലി, മദ്യപാനം- ലഹരിയുടെ ഉപയോഗമാണ് ആരോഗ്യത്തെ ഏറ്റവും ദോഷകരമായി ബാധിക്കുന്ന മറ്റൊരു ഘടകം. അതിമദ്യാസക്തി, [[പുകവലി]] തുടങ്ങിയവ രോഗസാധ്യത വളരെയധികം വർധിപ്പിക്കുന്നു. പുലയിലയിൽ അടങ്ങിയിരിക്കുന്ന രാസവസ്തുക്കൾ ശരീരത്തിലെ എല്ലാ അവയവങ്ങളെയും ബാധിക്കുന്നു. *മാനസിക സമ്മർദ്ദം- അമിതമായ [[മാനസിക സമ്മർദം]] മറ്റൊരു ഘടകമാണ്. വീട്ടിലും തൊഴിലിടത്തിലും ഉണ്ടാകുന്ന മാനസിക സമ്മർദം കുറയ്ക്കാൻ ഉതകുന്ന ജീവിതരീതി സ്വീകരിക്കുക. ഉല്ലാസവേളകൾ കണ്ടെത്തുക. അതിനായി വിനോദ യാത്രകൾ, സംഗീതം, നൃത്തം, സിനിമകൾ, ആഘോഷങ്ങൾ മുതലായവ ആസ്വദിക്കാം. *മറ്റ് കാരണങ്ങൾ- അപകടങ്ങൾ, അതിക്രമങ്ങൾ, [[ബലാത്സംഗം]], സുരക്ഷിതമല്ലാത്ത ലൈംഗികബന്ധം എന്നിവ കൊണ്ടുമാകാം രോഗാവസ്ഥ.<ref>{{Cite web|url=https://www.who.int/europe/news-room/fact-sheets/item/a-healthy-lifestyle---who-recommendations|title=A healthy lifestyle - WHO recommendations|website=https://www.who.int}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://www.mayoclinic.org/healthy-lifestyle|title=Healthy Lifestyle - Mayo Clinic|website=https://www.mayoclinic.org ›}}</ref> ==മാനസിക ആരോഗ്യം== മാനസിക ആരോഗ്യം മറ്റൊരു പ്രധാന ഘടകമാണ്. ഉദാഹരണത്തിന് [[വിഷാദരോഗം]], [[ഉത്കണ്ഠ വൈകല്യം]], [[വ്യക്തിത്വം|വ്യക്തിത്വ വൈകല്യങ്ങൾ]] പോലെയുള്ള മാനസികരോഗങ്ങൾ, [[ആത്മഹത്യ|ആത്മഹത്യ പ്രവണത]], [[മാനസിക സമ്മർദം]] (സ്‌ട്രെസ്‌) പോലെയുള്ള പ്രശ്നങ്ങൾ സമൂഹത്തെ ഗുരുതരമായി ബാധിക്കുന്നു. മാനസിക ആരോഗ്യവുമായി ബന്ധപ്പെട്ട ലൈംഗിക പ്രശ്നങ്ങളും ഇവിടെ കണക്കിലെടുക്കുന്നു. ഉദാഹരണത്തിന് സ്ത്രീകളിൽ കാണപ്പെടുന്ന [[യോനീസങ്കോചം]] (വാജിനിസ്മസ്), പുരുഷന്മാരിലെ [[ഉദ്ധാരണക്കുറവ്]] തുടങ്ങിയവ. <ref>{{Cite web|url=https://www.who.int/health-topics/mental-health|title=Mental health - World Health Organization (WHO)|website=https://www.who.int}}</ref> ==ലൈംഗികവും പ്രത്യുത്പാദനപരവുമായ ആരോഗ്യം== [[ലൈംഗികവും പ്രത്യുൽപാദനപരവുമായ ആരോഗ്യം]] ഏറെ പ്രധാനമാണ്. സുരക്ഷിതമല്ലാത്ത [[ലൈംഗികബന്ധം]] മൂലം [[ലൈംഗികബന്ധത്തിലൂടെ പകരുന്ന രോഗങ്ങൾ]] എച്ച്ഐവി അഥവാ [[എയ്‌ഡ്‌സ്‌]] തുടങ്ങിയ രോഗാണുബാധകളും, ഗർഭധാരണവും [[പ്രസവം|പ്രസവവുമായി]] ബന്ധപ്പെട്ട സങ്കീർണ്ണതകൾ കാരണം അമ്മയുടെയും കുഞ്ഞിന്റെയും ആരോഗ്യവും താറുമാറായേക്കാം. [[വന്ധ്യത]], [[കുടുംബാസൂത്രണം]], [[ഗർഭനിരോധന രീതികൾ|ഗർഭനിരോധന മാർഗങ്ങളുടെ]] ലഭ്യത, ഉപയോഗം, ആളുകൾക്ക് ഇതേപറ്റിയുള്ള അവബോധം, [[ലൈംഗിക വിദ്യാഭ്യാസം|ശാസ്ത്രീയ ലൈംഗികാരോഗ്യ വിദ്യാഭ്യാസം]] തുടങ്ങിയവ [[ലൈംഗികവും പ്രത്യുൽപാദനപരവുമായ ആരോഗ്യം|ലൈംഗികവും പ്രത്യുൽപാദനപരവുമായ ആരോഗ്യവുമായി]] ബന്ധപെട്ടു കിടക്കുന്നു. ഇത്തരം പ്രശ്നങ്ങളും വ്യക്തിയെയും സമൂഹത്തെയും പ്രതികൂലമായി ബാധിക്കാറുണ്ട്. പുരുഷന്മാരിൽ കാണപ്പെടുന്ന [[ഉദ്ധാരണശേഷിക്കുറവ്]], സ്ത്രീകളിൽ [[യോനീസങ്കോചം]] [[വജൈനിസ്മസ്|(വജൈനിസ്മസ്)]], [[യോനീ വരൾച്ച]], [[വേദനാജനകമായ ലൈംഗികബന്ധം]], [[സ്ത്രീ ലൈംഗിക ഉത്തേജന വൈകല്യം]] തുടങ്ങിയവ ഉദാഹരണം. ജെൻഡറുമായി ബന്ധപ്പെട്ട അസമത്വങ്ങളും ആരോഗ്യത്തെ ബാധിച്ചേക്കാം. ട്രാൻസ്ജെൻഡറുകൾ, മറ്റ് [[ലൈംഗികന്യൂനപക്ഷം|ലൈംഗികന്യൂനപക്ഷങ്ങൾ]] എന്നിവർക്ക് ഉണ്ടാകാവുന്ന പ്രശ്നങ്ങൾ എന്നിവയൊക്കെ രോഗഹേതുവാകാം. ശാസ്ത്രീയമായ ലൈംഗികാരോഗ്യ വിദ്യാഭ്യാസത്തിന്റെ അഭാവം ഏറെ അപകടകരമാണ്. ഇത്തരം സാഹചര്യത്തിൽ ആളുകളിൽ ലൈംഗിക ബന്ധത്തിലൂടെ പകരുന്ന രോഗങ്ങളെയും, ഗർഭ നിരോധന മാർഗങ്ങളെയും, സുരക്ഷിതവും തൃപ്തികരവുമായ ലൈംഗികതയെ സംബന്ധിച്ച അറിവ് ഇല്ലാതിരിക്കുകയും, ഇക്കാരണത്താൽ ആഗ്രഹിക്കാത്ത ഗർഭധാരണവും, [[എയ്‌ഡ്‌സ്‌]] ഉൾപ്പെടെയുള്ള രോഗങ്ങൾ പകരുവാനും സാധ്യതയുണ്ട്. ശാസ്ത്രീയമായ [[ലൈംഗിക വിദ്യാഭ്യാസം]] നൽകാൻ ആരോഗ്യ പ്രവർത്തകരും അധ്യാപകരും മുന്നോട്ട് വരേണ്ടതുണ്ട്. മാത്രമല്ല, ലൈംഗിക ബന്ധത്തിന് ആവശ്യമായ സമ്മതത്തെ പറ്റിയും (consent) പീഡന ശ്രമങ്ങളെ തിരിച്ചറിയേണ്ടതിനെ പറ്റിയും ഇത്തരം വിദ്യാഭ്യാസത്തിലൂടെ ബോധവൽക്കരണം നൽകേണ്ടതുണ്ട്. ഇത് പീഡന ശ്രമങ്ങളെ ചെറുക്കാൻ ആവശ്യമാണ്.<ref>{{Cite web|url=https://www.msichoices.org/latest/what-is-sexual-and-reproductive-health/#:~:text=The%20term%20'sexual%20and%20reproductive,transmitted%20infections%20or%20unintended%20pregnancy.|title=What is sexual and reproductive health?|website=https://www.msichoices.org}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://www.fsrh.org/|title=FSRH Home {{!}} FSRH|website=https://www.fsrh.org}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://www.who.int/health-topics/sexual-and-reproductive-health-and-rights|title=Sexual and reproductive health and rights|website=https://www.who.int › Health topics}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/erectile-dysfunction/symptoms-causes/syc-20355776|title=Erectile dysfunction - Symptoms and causes|website=https://www.mayoclinic.org}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/female-sexual-dysfunction/symptoms-causes/syc-20372549|title=Female sexual dysfunction - Symptoms and causes|website=https://www.mayoclinic.org}}</ref> ==വിവിധ കാൻസർ രോഗങ്ങളുടെ ലക്ഷണങ്ങൾ== മിക്ക അർബുദങ്ങളും തുടക്കത്തിൽത്തന്നെ കണ്ടുപിടിക്കാവുന്നവയാണ്. കാൻസർ അതിന്റെ ആരംഭദശയിൽ തന്നെ കണ്ടുപിടിക്കുകയും, കാര്യക്ഷമമായവിധം ചികിത്സിക്കുകയും ചെയ്താൽ ഒരളവുവരെ മാറ്റാമെന്ന് ആധുനിക വൈദ്യശാസ്ത്രം തെളിയിക്കുന്നു. അർബുദത്തിന്റെ ആരംഭദശയിലുള്ള കണ്ടുപിടിത്തമാണ് കാര്യക്ഷമമായ ചികിത്സയുടെ അവിഭാജ്യഘടകം എന്ന് ഇതിൽനിന്ന് വ്യക്തമാകും. അർബുദത്തെപ്പറ്റി പൊതുജനങ്ങളെ ബോധവാന്മാരാക്കുക എന്നുള്ളതാണ് ഈ പദ്ധതിയിൽ ആദ്യമായി ചെയ്യേണ്ടത്. ഇതിന് അർബുദത്തിന്റെ ആരംഭദശയിലുള്ള അപകടസൂചനയെപ്പറ്റി അവരെ മനസ്സിലാക്കിക്കണം. ഈ സൂചനകൾ താഴെ പറയുന്നവയാണ്: കരിയാൻ താമസിക്കുന്ന വ്രണം ദേഹത്ത് എവിടെയെങ്കിലും, പ്രത്യേകിച്ച് സ്തനങ്ങളിൽ, ഉണ്ടാകുന്ന മുഴയോ, കല്ലിപ്പോ സാധാരണയിൽ കവിഞ്ഞ രക്തസ്രാവം, പഴുപ്പു പോക്ക് മുതലായവ പെട്ടെന്നു വളരുന്ന കറുത്ത മറുകുകൾ വിശപ്പില്ലായ്മ, വിഴുങ്ങുന്നതിനു തടസ്സം മുതലായവ ഒച്ചയടപ്പും വിട്ടുമാറാത്ത ചുമയും വിരേചനയിലുണ്ടാകുന്ന തകരാറുകൾ അമിതമായ ആർത്തവ രക്‌തസ്രാവം, ലൈംഗിക ബന്ധത്തിന് ശേഷമുള്ള അമിത രക്തസ്രാവം, [[വേദനാജനകമായ ലൈംഗികബന്ധം]] തുടങ്ങിയവ. ===സ്തനാർബുദം (ബ്രെസ്റ്റ് കാൻസർ)=== സ്ത്രീകളിൽ സ്തനങ്ങളിൽ, ഉണ്ടാകുന്ന മുഴയോ, കല്ലിപ്പോ, നിറം മാറ്റമോ സ്തനാർബുദത്തിന്റെ ലക്ഷണമാകാം. സ്വയം സ്തന പരിശോധന നടത്തുന്നത് വഴി ഇവ നേരത്തെ കണ്ടെത്താവുന്നതാണ്. ===ഗർഭാശയ കാൻസർ=== സ്ത്രീകളിൽ ആർത്തവ സമയത്ത് അമിതമായ രക്തസ്രാവം ഉണ്ടാവുക ആണെങ്കിലോ അല്ലെങ്കിൽ മാസമുറ സമയത്ത് അല്ലാതെ രക്തസ്രാവം ഉണ്ടാകുമെങ്കിലോ അത് ഗർഭാശയ കാൻസർ ആകാം. ഇത്തരം പ്രശ്നം ഉണ്ടെങ്കിൽ ഒരു ഗൈനക്കോളജിസ്റ്റിനെ കണ്ടു ഉടനെ പരിശോധന നടത്തേണ്ടതാണ്. ആർത്തവവുമായി ബന്ധപെട്ടു സ്ത്രീകൾക്ക് ഇതെപ്പറ്റിയുള്ള ബോധവൽക്കരണം അത്യാവശ്യമാണ്. ===ഗർഭാശയമുഖ കാൻസർ=== സ്ത്രീകളിൽ ലൈംഗിക ബന്ധത്തിന് ശേഷമുള്ള രക്തസ്രാവം, വേദനാജനകമായ ലൈംഗികബന്ധം എന്നിവ ഗർഭാശയമുഖ കാൻസർ ലക്ഷണമാകാം. ഇത്തരം പ്രശ്നം ഉണ്ടെങ്കിൽ ഒരു ഗൈനക്കോളജിസ്റ്റിനെ കണ്ടു ഉടനെ പരിശോധന നടത്തേണ്ടതാണ്. ഇതിനെതിരെ ഫലപ്രദമായ HPV പ്രതിരോധ വാക്സിൻ ലഭ്യമാണ്. ===രക്‌താർബുദം (ബ്ലഡ്‌ കാൻസർ)=== ഇടയ്ക്കിടെ ഉണ്ടാകുന്ന പനിയാണ് പ്രധാന ലക്ഷണം, പ്രത്യേകിച്ച് അധികം ഊഷ്മാവില്ലാത്ത പനി ബ്ലഡ്‌ കാൻസർ ലക്ഷണമാകാം. ===കുടലിലെ അർബുദം=== മലത്തിലുണ്ടാകുന്ന രക്തമാണ് പ്രധാന ലക്ഷണം. പൈൽസ്, മലബന്ധം പോലെയുള്ള രോഗങ്ങൾ കൊണ്ടും ഈ ലക്ഷണം ഉണ്ടാകാം. എന്നിരുന്നാലും ഇടയ്ക്കിടെ മലത്തിൽ രക്തം കാണുന്നത് കുടൽ അർബുദ ലക്ഷണമാകാം. ഇടയ്ക്കിടെ ഉണ്ടാകുന്ന മലബന്ധവും വയറിളക്കവും ഇത്തരം കാൻസർ ലക്ഷണമാകാം. ===ശ്വാസകോശ അർബുദം=== നാല് ആഴ്ചയിൽ കൂടുതൽ നീണ്ടുനിൽക്കുന്ന ചുമ, ശരീരഭാരം കുറയുക, ഇടയ്ക്കിടെയുള്ള പനി എന്നിവ ശ്വാസകോശ കാൻസർ ലക്ഷണമാകാം. പുകവലി ഇത് ഉണ്ടാകാൻ ഒരു പ്രധാന കാരണമാണ്. ===തലച്ചോറിലെ കാൻസർ (ബ്രെയിൻ ട്യൂമർ)=== കാഴ്ചക്കുറവ്, തലവേദന, ഓർമ്മക്കുറവ് എന്നിവയാണ് ബ്രെയിൻ ട്യൂമർ ലക്ഷണം. ===വായിലെ കാൻസർ=== വായിലെ ഉണങ്ങാത്ത വേദനയില്ലാത്ത മുറിവുകൾ, വായിലുണ്ടാകുന്ന മുഴകൾ, ഭക്ഷണം കഴിക്കാനുള്ള ബുദ്ധിമുട്ട് തുടങ്ങിയവ വായിലെ കാൻസർ ലക്ഷണമാകാം. പുകയില ഉപയോഗം ഒരു പ്രധാന കാരണമാണ്. ===വയറ്റിലെ കാൻസർ=== സ്ഥിരമായി ഭക്ഷണം കഴിച്ചാൽ ദഹിക്കാൻ ബുദ്ധിമുട്ട് അനുഭവപ്പെടുകയും വയറെരിയുകയും ചെയ്യുക, രക്തം ഛർദിക്കുക തുടങ്ങിയവയാണ് ലക്ഷണങ്ങൾ. വറുത്തതും പൊരിച്ചതും മൊരിഞ്ഞതും ഉൾപ്പടെയുള്ള അനാരോഗ്യകരമായ ഭക്ഷണം, ചുവന്ന മാംസത്തിന്റെ അമിത ഉപയോഗം, പഴങ്ങൾ പച്ചക്കറികൾ എന്നിവയുടെ കുറഞ്ഞ ഉപയോഗം എന്നിവ ഇത്തരം കാൻസർ ഉണ്ടാകാൻ പ്രധാന കാരണങ്ങളാണ്. ===തൊലിപ്പുറത്തെ കാൻസർ=== മറുകുകൾ പെട്ടന്ന് വലിപ്പം വയ്ക്കുക, ചർമത്തിൽ ഉണ്ടാകുന്ന നിറവ്യത്യാസം തുടങ്ങിയവയാണ് പ്രധാന ലക്ഷണങ്ങൾ. ==ഭക്ഷണവും ആരോഗ്യവും== നിത്യവും പോഷകസമൃദ്ധമായ ആഹാരം കഴിക്കേണ്ടത് ആരോഗ്യത്തിന് അത്യാവശ്യമാണ്. അതിനായി [[പഴങ്ങൾ]], [[പച്ചക്കറികൾ]], ഇലക്കറികൾ, പയർ, പരിപ്പുവർഗങ്ങൾ, [[മുട്ട]], [[മത്സ്യം]], കൊഴുപ്പ് കുറഞ്ഞ മാംസം, [[യോഗർട്ട്]], [[ഓട്സ്]], [[കൂൺ]], കൊഴുപ്പ് കുറഞ്ഞ പാൽ മുതലായ പോഷക സമൃദ്ധമായ ആഹാരം ഏറെ ഗുണകരമാണ്. ഇതുവഴി പ്രോട്ടീൻ അഥവാ മാംസ്യം, വിറ്റാമിനുകൾ, ധാതുക്കൾ, ഒമേഗാ 3 ഫാറ്റി ആസിഡ് എന്നിവ ശരീരത്തിന് ലഭിക്കുന്നു. ഇത് രോഗ പ്രതിരോധ ശേഷി വർധിപ്പിക്കാൻ ഗുണകരമാണ്. മാത്രമല്ല, അമിതമായ അളവിൽ ഉപ്പ്, മധുരം, എണ്ണ, കൊഴുപ്പ്, അന്നജം എന്നിവ അടങ്ങിയ അനാരോഗ്യകരമായ ആഹാരം കുറയ്ക്കുകയും വേണം. അതിനായി ചോറ്, ചപ്പാത്തി, ബിരിയാണി, വറുത്തതും പൊരിച്ചതും, എണ്ണ പലഹാരങ്ങൾ, മധുര പലഹാരങ്ങൾ, പഞ്ചസാര, കൊഴുപ്പേറിയ ചുവന്ന മാംസം, പായസം, അച്ചാറ്, കൊഴുപ്പ് കൂടിയ പാൽ എന്നിവ കുറച്ചു മാത്രം ഉപയോഗിക്കുന്നതാണ് അഭികാമ്യം. ഇവയുടെ അമിതമായ ഉപയോഗം മാരക ജീവിതശൈലി രോഗങ്ങൾ, അമിതവണ്ണം, ഹോർമോൺ തകരാറുകൾ, കുടവയർ, ലൈംഗിക പ്രശ്നങ്ങൾ എന്നിവയിലേക്ക് നയിക്കുന്നു. അതോടൊപ്പം വ്യായാമക്കുറവ്, അതിമദ്യാസക്തി, [[പുകവലി]] തുടങ്ങിയ ലഹരി ഉപയോഗം കൂടെ ഉണ്ടെങ്കിൽ ആരോഗ്യം താറുമാറാകാനുള്ള സാധ്യത വർധിക്കുന്നു. ഇടനേരങ്ങളിൽ പലഹാരങ്ങൾക്ക് പകരം പഴങ്ങൾ, നട്സ് എന്നിവ ഉപയോഗിക്കാം. വറുത്തതും പൊരിച്ചതും കുറച്ചു കറി വച്ച മത്സ്യം, കറി വച്ച കൊഴുപ്പ് കുറഞ്ഞ ഇറച്ചി, പുഴുങ്ങിയ മുട്ട, പച്ചക്കറി സാലഡ്, പച്ചക്കറി വിഭവങ്ങൾ തുടങ്ങിയ സമീകൃത ആഹാരം കഴിക്കുന്നത് ഗുണകരമാണ്. അമിതാഹാരം ഒഴിവാക്കുകയും വേണം. വെള്ള ചോറിന്റെയും ബിരിയാണിയുടേയും ചപ്പാത്തി മുതലായവയെയും അളവ് കുറയ്ക്കേണ്ടതും ഏറ്റവും അത്യാവശ്യമാണ്. അരി, പഞ്ചസാര എന്നിവ കൊണ്ടുള്ള പായസത്തേക്കാൾ [[പയർ]], [[കടല]], [[എള്ള്]], [[ശർക്കര]] തുടങ്ങി പോഷക സമ്പുഷ്ടമായ വസ്തുക്കൾ കൊണ്ടുള്ള പായസം മിതമായി ഉപയോഗിക്കുന്നതാണ് കൂടുതൽ മെച്ചം. ദിവസേന ആവശ്യത്തിന് വെള്ളം കുടിക്കേണ്ടതും അനിവാര്യമാണ്. പ്രഭാത ഭക്ഷണം ഒഴിവാക്കുന്നതും രാത്രി വൈകി ഭക്ഷണം കഴിക്കുന്നതും ആരോഗ്യത്തിന് നല്ലതല്ല. പ്രഭാത ഭക്ഷണം അഥവാ ബ്രേക്ക്‌ ഫാസ്റ്റ് പോഷക സമൃദ്ധമായത് തന്നെ ആയിരിക്കാനും ശ്രദ്ധിക്കേണ്ടതുണ്ട്. രാത്രി ലഘുവായ ഭക്ഷണം കഴിക്കാവുന്നതാണ്. ==വ്യായാമവും ആരോഗ്യവും== ശാരീരികക്ഷമതയും ആരോഗ്യവും ചിലപ്പോൾ ശരീര സൗന്ദര്യവും വച്ചുപുലർത്താനായി ചെയ്യുന്ന കായികാഭ്യാസങ്ങളാണ് [[വ്യായാമം]]. ആംഗലേയത്തിൽ എക്സ്സെർസൈസ് (Exercise). മുതിർന്നവർ ദിവസേന കുറഞ്ഞത് മുപ്പത് മിനുട്ട് നേരവും കുട്ടികൾ ഒരു മണിക്കൂറും വ്യായാമം ചെയ്യേണ്ടത് ആരോഗ്യം, ഫിറ്റ്നസ് എന്നിവ നിലനിർത്താൻ അത്യാവശ്യമാണ് എന്ന് ലോകാരോഗ്യ സംഘടന (WHO) പറയുന്നു. പലരും പല ലക്ഷ്യങ്ങൾക്കായി വ്യായാമം ചെയ്യുന്നു. കായികരംഗത്തെ മികവിനായി, പേശികൾ ബലപ്പെടുത്തുന്നതിനായി, ശരീരഭാരം കൂട്ടുകയോ കുറക്കുകയൊ ചെയ്യുന്നതിനായി, കുടവയർ കുറയ്ക്കുന്നതിനായി, ശരീര സൗന്ദര്യവും ആകർഷകത്വവും മെച്ചപ്പെടുത്തുവാനായി, ആരോഗ്യം നിലനിർത്തുന്നതിനായി, രോഗങ്ങളെ നിയന്ത്രിക്കുന്നതിനായി, യുവത്വം അല്ലെങ്കിൽ ഫിറ്റ്നസ് നിലനിർത്താനായി, മാനസികമായ ഉല്ലാസവും ഊർജസ്വലതയും നിലനിർത്തുന്നതിനായി, മാനസിക സമ്മർദം കുറയ്ക്കുന്നതിനായി, തൊഴിൽ രംഗത്തെ മികവിനായി (ഉദാഹരണത്തിന്: സിനിമ, പോലീസ്, പട്ടാളം പോലെയുള്ള ജോലികൾ), മികച്ച ജീവിതശൈലിയ്ക്കായി, ലൈംഗികവും പ്രത്യുൽപാദനപരവുമായ ആരോഗ്യം മെച്ചപ്പെടുത്താനായി, ഹോർമോൺ സന്തുലിതാവസ്ഥ നിലനിർത്താൻ എന്നിങ്ങനെ പല ലക്ഷ്യങ്ങൾക്കായി വ്യായാമം ചെയ്യുന്നവരുണ്ട്. ശാരീരിക വ്യായാമം പേശികളെ ബലപ്പെടുത്തുകയും കുടവയർ കുറക്കുകയും, ഹോർമോൺ സന്തുലിതാവസ്ഥ നിലനിർത്തുകയും, ഇത് ശരീര സൌന്ദര്യവും ആകർഷകത്വവും വർധിപ്പിക്കുകയും ചെയ്യുന്നു. ബോഡി ബിൽഡിംഗ്‌, ഫിറ്റ്നസ്, സിനിമ-സീരിയൽ മേഖലയിൽ പ്രവർത്തിക്കുന്നവരുടെ സൗന്ദര്യ രഹസ്യവും മറ്റൊന്നല്ല. പതിവായി വ്യായാമം ചെയ്യുന്ന ആളുകളിൽ വ്യായാമം ചെയ്യാത്തവരെ അപേക്ഷിച്ചു പുരുഷ ഹോർമോണായ [[ടെസ്റ്റോസ്റ്റിറോൺ]] അളവ് മെച്ചപ്പെട്ട രീതിയിൽ കാണപ്പെടുന്നു. ഇതവരുടെ യവ്വനവും ശരീര ബലവും ആരോഗ്യവും നിലനിർത്തുന്നു. സ്ത്രീകളിൽ ആർത്തവ ക്രമക്കേടുകൾ അകറ്റാനും, ശരീര സൗന്ദര്യവും, ആരോഗ്യവും ഉണ്ടാകാനും വ്യായാമം സഹായിക്കുന്നു. പല തരത്തിലുള്ള വ്യായാമങ്ങൾ ഉണ്ട്. സാധാരണ രീതിയിൽ വ്യായാമം ചെയ്യുമ്പോൾ മടുപ്പ് ഉളവാകുന്നവർക്ക്‌ [[സുംബ]] ഫിറ്റ്നസ് ഡാൻസ്, അയോധന കലകൾ, കളികൾ എന്നിവ ഏതെങ്കിലും ശീലമാക്കാവുന്നതാണ്. ‘രോഗങ്ങളെ ചെറുക്കുന്ന അത്ഭുതം’ എന്നാണ് ആരോഗ്യ പ്രവർത്തകർ വ്യായാമത്തെ വിളിക്കുന്നത്. പതിവായി വ്യായാമം ചെയ്യുന്നത് രോഗപ്രതിരോധവ്യവസ്ഥയുടെ ശക്തി വർദ്ധിപ്പിക്കുന്നതിനും, രക്തയോട്ടം മെച്ചപ്പെടുത്താനും, കാൻസർ, ഹൃദ്രോഗം, പക്ഷാഘാതം, പ്രമേഹം, പൊണ്ണത്തടി, പക്ഷാഘാതം, ഫാറ്റി ലിവർ, അമിത രക്താതിമർദ്ദം, അമിത കൊളസ്ട്രോൾ, പിസിഒഡി, വന്ധ്യത, വിഷാദരോഗം, ഉദ്ധാരണശേഷിക്കുറവ്, സ്ത്രീ ലൈംഗിക ഉത്തേജന വൈകല്യം, യോനീ വരൾച്ച, വന്ധ്യത തുടങ്ങിയ ജീവിതശൈലീരോഗങ്ങൾ വരാനുള്ള സാധ്യത കുറയ്ക്കുവാനും നല്ലൊരു ശതമാനംവരെ അവയെ പ്രതിരോധിക്കുന്നതിനും സഹായിക്കുന്നു. വ്യായാമം ചെയ്യുന്ന വ്യക്തികൾ മറ്റുള്ളവരെക്കാൾ ചുറുചുറുക്കോടെ കാണപ്പെടുകയും ഇത്തരക്കാരിൽ നടുവേദന, കഴുത്തുവേദന പോലെയുള്ള പ്രശ്നങ്ങൾ കുറഞ്ഞിരിക്കുകയും, ദീർഘകാലം ചെറുപ്പമായിരിക്കുകയും ചെയ്യുന്നു. പേശികളും അസ്ഥികളും ബലപ്പെടുത്തുന്നതിന്റെ ഗുണം വളരെയധികമാണ്. വാർധക്യത്തിലും ചുറുചുറുക്കോടെ ആരോഗ്യത്തോടെയിരിക്കാനും വ്യായാമം സഹായിക്കുന്നു. വ്യായാമത്തിന്റെ ഗുണം മിക്കവാറും എല്ലാ അവയവങ്ങൾക്കും ലഭിക്കുന്നു. ശരീരത്തിലെത്തുന്ന അമിതമായ കൊഴുപ്പ്, ഉപ്പ്, ഊർജം അഥവാ പഞ്ചസാര, രക്താതിമർദ്ദം എന്നിവയെ നിയന്ത്രിക്കുവാനും രക്തയോട്ടം മെച്ചപ്പെടുത്തുവാനും ഹോർമോൺ വ്യതിയാനങ്ങളെ ചെറുക്കുവാനും ഏറെ ഫലപ്രദമാണ് ശാരീരികമായ വ്യായാമം. പോഷക സമൃദ്ധവുമായ ഭക്ഷണ ക്രമീകരണത്തിനൊപ്പം ചെയ്യുമ്പോഴാണ് വ്യായാമം ഇത്തരത്തിൽ പൂർണ്ണമായ ഗുണങ്ങൾ നൽകുന്നത്. ഹൃദയം, തലച്ചോർ എന്നിവയുടെ ശരിയായ പ്രവർത്തനത്തിന്റെ വ്യായാമം ഒഴിച്ചു കൂടാനാവാത്തതാണ്. സ്തനം, പ്രോസ്ട്രേറ്റ്, വൻകുടൽ, ശ്വാസകോശം, കരൾ തുടങ്ങിയവയെ ബാധിക്കുന്ന കാൻസർ രോഗത്തെ പോലും വ്യായാമം തടയുന്നതായി പഠനങ്ങളുണ്ട്. രോഗങ്ങൾ ബാധിച്ചവർ ആരോഗ്യ പ്രവർത്തകരുടെ നിർദേശ പ്രകാരം മാത്രം അഭികാമ്യമായ വ്യായാമം തെരെഞ്ഞെടുക്കുക. വ്യായാമം മാനസികാരോഗ്യം വർദ്ധിപ്പിക്കുന്നതിനോടൊപ്പം സന്തോഷവാനായിരിക്കാനും സഹായിക്കുന്നു. ഇത് ചെയ്യുമ്പോൾ സന്തോഷകരമായ ഹോർമോണുകളുടെ ഉത്പാദനം വർധിക്കുന്നു. ഒപ്പം മികച്ച ശാരീരികക്ഷമത പ്രദാനം ചെയ്യുകയും കാര്യങ്ങളെ നല്ല രീതിയിൽ നോക്കിക്കാണുവാനും നല്ല ഉറക്കം ലഭിക്കാനും സഹായിക്കുന്നു. കൃത്യമായി വ്യായാമം ചെയ്യുന്നത് തൃപ്തികരമായ ലൈംഗികാരോഗ്യത്തിന് സഹായകരമാകുന്നു എന്ന് പഠനങ്ങൾ തെളിയിക്കുന്നു. അതിനാൽ സന്തോഷകരമായ ലൈംഗികജീവിതത്തിന് വ്യായാമം മുതൽക്കൂട്ടാണെന്ന് പറയാം. വ്യായാമം ലൈംഗികാവയവങ്ങളിലേക്കുള്ള രക്തപ്രവാഹം ത്വരിതപ്പെടുത്തുകയും [[ടെസ്റ്റോസ്റ്റിറോൺ]] എന്ന ഹോർമോണിന്റെ ഉത്പാദനം മെച്ചപ്പെടുത്തുകയും ചെയ്യുന്നു. മാത്രമല്ല ഇത് ശരീര സൗന്ദര്യവും ആകർഷകത്വവും വർധിപ്പിക്കുകയും ചെയ്യുന്നു. ഉദ്ധാരണശേഷിക്കുറവ്, സ്ത്രീ ലൈംഗിക ഉത്തേജന വൈകല്യം, യോനീ വരൾച്ച, രതിമൂർച്ഛയില്ലായ്മ, വജൈനിസ്മസ് (യോനീസങ്കോചം) തുടങ്ങിയ പ്രശ്നങ്ങൾ വ്യായാമം ചെയ്യുന്നവരിൽ കുറഞ്ഞു കാണപ്പെടുന്നു. മാത്രമല്ല, ബീജങ്ങളുടെ ആരോഗ്യത്തെ വർധിപ്പിക്കുന്ന ഇത് വന്ധ്യതയും ചെറുക്കുന്നു. മധ്യവയസ്ക്കരായ പുരുഷന്മാരിൽ ആൻഡ്രോപോസ്, സ്ത്രീകളിൽ [[ആർത്തവവിരാമം]] തുടങ്ങിയ അവസ്ഥകളെ ചെറുക്കുവാനും ഇത് സഹായിക്കുന്നു. [[കെഗൽ വ്യായാമം]] ചുമക്കുമ്പോഴും, തുമ്മുമ്പോഴും അറിയാതെ മൂത്രം പോകുന്ന അജിതേന്ദ്രിയത്വം എന്ന അവസ്ഥയ്ക്കും, ഉദ്ധാരണശേഷിക്കുറവ്, വജൈനിസ്മസ് ഉൾപ്പടെയുള്ള ലൈംഗിക പ്രശ്നങ്ങൾക്കും ഒരു പരിധിവരെ പരിഹാരമാണ്. ==പൊതുജനാരോഗ്യം== കുറേക്കൂടി വിപുലമായ രീതിയിൽ ഇതിനെ '''പൊതുജനാരോഗ്യം''' (Public Health) എന്ന് വിളിക്കുന്നു. സമൂഹത്തിന്റെ മൊത്തത്തിലുള്ള ആരോഗ്യത്തെ കുറിക്കാൻ പൊതുജനാരോഗ്യം എന്ന വാക്ക് ഉപയോഗിക്കാറുണ്ട്. പബ്ലിക് ഹെൽത്ത്‌ (Public health), കമ്മ്യൂണിറ്റി മെഡിസിൻ (Community medisine) തുടങ്ങിയ വൈദ്യശാസ്ത്രശാഖകൾ ആരോഗ്യത്തിന്റെ വിവിധ വശങ്ങൾക്ക് ഊന്നൽ കൊടുക്കുന്ന മേഖലകളാണ്.<ref>{{Cite web|url=https://en.wikipedia.org/wiki/Public_health|title=Public health|website=https://en.wikipedia.org}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://www.publichealth.hscni.net/|title=HSC Public Health Agency|website=https://www.publichealth.hscni.net}}</ref> ==ലോകത്തിലെ മികച്ച പൊതുജനാരോഗ്യ സംവിധാനം ഉള്ള രാജ്യങ്ങൾ== വിവിധ കണക്കുകൾ പ്രകാരം ലോകത്തിലെ മികച്ച പൊതു ജനാരോഗ്യ സംവിധാനം ഉള്ള ആദ്യത്തെ പത്ത് രാജ്യങ്ങൾ താഴെ കൊടുക്കുന്നു. [[തായ്‌വാൻ]], [[ദക്ഷിണ കൊറിയ]], [[ജപ്പാൻ]], [[ദി നെതർലാന്ഡ്സ്]], [[ഡെന്മാർക്ക്‌]], [[ഓസ്ട്രിയ]], [[ഫ്രാൻസ്]], [[ഫിൻലാൻഡ്]], [[തായ്‌ലൻഡ്]], [[സ്പെയിൻ]] എന്നിവയാണ് അത്. കൂടാതെ [[സ്വീഡൻ]], [[നോർവേ]], [[സ്വിറ്റ്സർലൻഡ്]], [[ഓസ്ട്രേലിയ]], [[സിങ്കപ്പൂർ]] തുടങ്ങിയ രാജ്യങ്ങളും ഉന്നത നിലവാരമുള്ള ആരോഗ്യ പരിപാലന സംവിധാനങ്ങൾ കൊണ്ട് ശ്രദ്ധിക്കപ്പെട്ടിട്ടുണ്ട്. ആരോഗ്യ പരിപാലന സൂചികകളിലെ സ്കോറുകൾ, കാര്യക്ഷമത, മൊത്തത്തിലുള്ള ആരോഗ്യ മികവ്, എല്ലാവർക്കും മികച്ച ചികിത്സ അഥവാ യൂണിവേഴ്സൽ ഹെൽത്ത്‌ ഇൻഷുറൻസ് കവറേജ് തുടങ്ങിയവയാണ് ഇതിൽ കണക്കിലെടുത്തിട്ടുള്ളത്. അവ വിശദമായി താഴെ കൊടുക്കുന്നു. 1. തയ്‌വാൻ- ലോകത്തിലെ മികച്ച ആരോഗ്യ പരിപാലന സംവിധാനം ഉള്ള ഒരു രാജ്യമാണ് ഇത്. ഉയർന്ന ആരോഗ്യ സൂചികകൾ അവിടെ കാണാനാവുന്നതാണ്. ദേശീയ ആരോഗ്യ‌ ഇൻഷുറൻസ് മുഖേന എല്ലാവർക്കുമുള്ള യൂണിവേഴ്സൽ കവറേജ്, ഉയർന്ന കാര്യക്ഷമത എന്നിവയും അവിടെ കാണാം. 2. ദക്ഷിണ കൊറിയ-ആഗോള റാങ്കിഗിൽ രണ്ടാം സ്ഥാനത്തുള്ള ദക്ഷിണ കൊറിയ ആരോഗ്യ പരിപാലന മേഖലയിൽ ഏറെ മുന്നിലാണ്. 3. ജപ്പാൻ-ശക്തമായ ആരോഗ്യ പരിപാലന സംവിധാനം ഉള്ള മറ്റൊരു രാജ്യമാണ് ജപ്പാൻ. ഉയർന്ന നിലവാരത്തിലുള്ള ചികിത്സ ജപ്പാന്റെ പ്രത്യേകതയാണ്. 4. ദി നെതർലാന്ഡ്സ് - statista.com പ്രകാരം യൂണിവേഴ്സൽ ഹെൽത്ത്‌ കവറേജ്, ഉയർന്ന നിലവാരത്തിലുള്ള ചികിത്സ എന്നിവയിൽ ഈ രാജ്യം ഏറെ മുന്നിലാണ്. 5. ഡെന്മാർക് - ഉയർന്ന നിലവാരത്തിലുള്ള ചികിത്സ, ലഭ്യത എന്നിവയിൽ ഡെന്മാർക്ക് മുന്നിലാണ്. 6. ഓസ്ട്രിയ - യൂണിവേഴ്സൽ ഹെൽത്ത്‌ കെയർ സംവിധാനം, ഉയർന്ന നിലവാരം എന്നിവയിൽ ഓസ്ട്രിയ മുന്നിലാണ്. 7. ഫ്രാൻസ് - യൂണിവേഴ്സൽ ഹെൽത്ത്‌ കെയർ, ഉയർന്ന നിലവാരം, ഗുണമേന്മ എന്നിവയുള്ള ചികിത്സ എന്നിവയിൽ ഫ്രാൻസ് മുന്നിട്ടു നിൽക്കുന്നു. 8. ഫിൻലാൻഡ് - പൊതുജനാരോഗ്യം, രോഗം വരാതെ നിയന്ത്രിക്കപ്പെടുന്ന Preventive സംവിധാനങ്ങൾ എന്നിവയിൽ ഫിൻലാൻഡ് മുന്നിട്ടു നിൽക്കുന്നു. 9. സ്പെയിൻ - ഉയർന്ന കാര്യക്ഷമതയുള്ള ആരോഗ്യ പരിപാലന സംവിധാനം കൊണ്ട് ശ്രദ്ധേയം. 10. തായ്‌ലൻഡ് - മികച്ച ആരോഗ്യ പരിചരണ സംവിധാനം ഉള്ള മറ്റൊരു രാജ്യം. കൂടാതെ മറ്റു ചില രാജ്യങ്ങളും മികച്ച ആരോഗ്യ പരിപാലന നയങ്ങൾ കൊണ്ട് ശ്രദ്ധിക്കപ്പെട്ടിട്ടുണ്ട്. 11. സ്വീഡൻ - മികച്ച പൊതു ആരോഗ്യ പരിപാലന സംവിധാനം, ഉയർന്ന നിലവാരമുള്ള പ്രത്യേക പരിചരണം എന്നിവ കാണപ്പെടുന്നു. 12. നോർവേ - യൂണിവേഴ്സൽ ഹെൽത്ത്‌ കവറേജ് അഥവാ ഇൻഷുറൻസ്, മികച്ച ചികിത്സ എന്നിവയുള്ള രാജ്യം. 13. സ്വിറ്റ്സർലാൻഡ് - നിർബന്ധിത സ്വകാര്യ ആരോഗ്യ ഇൻഷുറൻസ്, എല്ലാവർക്കും ചികിത്സ ലഭ്യമാക്കാൻ യൂണിവേഴ്സൽ കവറേജ് എന്നിവ കാണാം. 14. ഓസ്ട്രേലിയ - മികച്ച പൊതു, സ്വകാര്യ ആരോഗ്യ പരിപാലന സംവിധാനങ്ങൾ, ഹെൽത്ത്‌ ഇൻഷുറൻസ്, രോഗങ്ങൾ തടയാനുള്ള നടപടികൾ എന്നിവ കൊണ്ട് ശ്രദ്ധേയം. 15.സിങ്കപ്പൂർ - സർക്കാർ സബ്‌സിഡി, നിയമപരമായ സമ്പാദ്യങ്ങൾ കൊണ്ടുള്ള വ്യക്തിപരമായ ഉത്തരവാദിത്തം തുടങ്ങിയ കൊണ്ട് തികച്ചും വ്യത്യസ്തവും മികവുറ്റതുമായ ആരോഗ്യ പരിപാലന സംവിധാനം കൊണ്ട് ശ്രദ്ധിക്കപ്പെട്ട രാജ്യം. റാങ്കിങ് നൽകുന്നതിന് കണക്കിലെടുക്കപ്പെട്ട ഘടകങ്ങൾ താഴെ കൊടുക്കുന്നു. *ഹെൽത്ത്‌ കെയർ ഇൻടെക്സ്: ആരോഗ്യ സംവിധാനങ്ങളുടെ ലഭ്യത, കാര്യക്ഷമത, ഗുണ നിലവാരം എന്നിവ കണക്കിലെടുക്കുന്നു. *യൂണിവേഴ്സൽ കവറേജ്: ആരോഗ്യ‌ ഇൻഷുറൻസ് ഉൾപ്പെടെ എല്ലാ പൗരന്മാർക്കും മികച്ച ചികിത്സ ലഭ്യമാക്കാനുള്ള കഴിവ്. *കാര്യക്ഷമത: ആരോഗ്യ മേഖല എങ്ങനെ പരിചരണം ലഭ്യമാക്കുന്നു, വിഭവങ്ങൾ എങ്ങനെ ഉപയോഗപ്പെടുത്തുന്നു എന്നത് സംബന്ധിച്ചു. *പരിണിത ഫലങ്ങൾ - ആയുർ ദൈർഖ്യം, മാതൃ ശിശു മരണ നിരക്ക്, [[കുടുംബാസൂത്രണം]] തുടങ്ങിയവ. == അവലംബം == <references/> # parks Textbook of Preventive and Social Medicine, 19th Ed 2009, , Bhaot, Jabalpur. ==പുറത്തേയ്ക്കുള്ള കണ്ണികൾ== * [http://www.who.int ലോകാരോഗ്യസംഘടന] * [http://www.nhs.uk യു.കെ. നാഷണൽ ഹെൽത്ത് സർവീസ്] * [http://www.hon.ch ഹെൽത്ത് ഓൺ ദി നെറ്റ് ഫൗണ്ടേഷൻ] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120723185457/http://www.hon.ch/ |date=2012-07-23 }} * [http://stats.oecd.org/Index.aspx?DataSetCode=HEALTH ഒ.ഇ.സി.ഡി. ഹെൽത്ത് സ്റ്റാറ്റിസ്റ്റിക്സ്] * [http://ucblibraries.colorado.edu/govpubs/us/health.htm ഹെൽത്ത് ആൻഡ് മെഡിക്കൽ ഇൻഫർമേഷൻ] ഫ്രം ദി യൂണിവേഴ്സിറ്റി ഓഫ് കൊളറാഡോ * [http://ec.europa.eu/health-eu/ ഹെൽത്ത്-ഇ.യു. പോർട്ടൽ], പബ്ലിക്ക് ഹെൽത്ത് പോർട്ടൽ ഓഫ് ദി യൂറോപ്യൻ യൂണിയൻ [[വർഗ്ഗം:ആരോഗ്യം]] [[വർഗ്ഗം:വ്യക്തിശുചിത്വം]] j6ryidgck5ndz0ff24fua1t29xccmoc 4546836 4546835 2025-07-08T20:49:26Z 80.46.141.217 /* ലോകത്തിലെ മികച്ച പൊതുജനാരോഗ്യ സംവിധാനം ഉള്ള രാജ്യങ്ങൾ */ 4546836 wikitext text/x-wiki [[രോഗം|രോഗങ്ങളില്ലാത്ത]] അവസ്ഥയെയാണ്‌ സാമാന്യേന '''ആരോഗ്യം''' എന്നതു കൊണ്ടുദ്ദേശിച്ചിരുന്നത്. ഇംഗ്ലീഷിൽ ഹെൽത്ത്‌ (health). എന്നാൽ 1948-ലെ ലോക ഹെൽത്ത് അസംബ്ലിയുടെ നിർവചനപ്രകാരം രോഗ, വൈകല്യരാഹിത്യമുള്ള അവസ്ഥ മാത്രമല്ല, സമ്പൂർണ്ണ ശാരീരിക, മാനസിക, സാമൂഹ്യ സുസ്ഥിതി (wellbeing) കൂടി ആണു ആരോഗ്യം. <ref name="WHO definition">[http://www.who.int/about/definition/en/print.html] Preamble to the Constitution of the World Health Organization as adopted by the International Health Conference, New York, 19-22 June, 1946; signed on 22 July 1947 by the representatives of 61 States (Official Records of the World Health Organization, no. 2, p. 100) and entered into force on 7 April 1948.</ref><ref name="WHO constitution">[http://www.who.int/governance/eb/who_constitution_en.pdf] Constitution of the World Health Organization- ''Basic Documents'', Forty-fifth edition, Supplement, October 2006.</ref>. ഈ നിർവചനമാണ്‌ ഇന്ന് പൊതുവേ സ്വീകാര്യമായുള്ളത്. ഈ നിർവചനത്തോട് ലോകാരോഗ്യസംഘടനയുടെ 1986ലെ ഒട്ടാവ ചാർട്ടർ ഫോർ ഹെൽത്ത് പ്രൊമോഷന്റെ നിർവചനം കൂടി കൂട്ടിവായിക്കാറുണ്ട്: ആരോഗ്യം സമ്പൂർണ്ണ ദൈനംദിന ജീവിതത്തിനുള്ള ഒരുപാധിയാണ്‌, നിലനില്പിനായി മാത്രമുള്ളതല്ല. ആരോഗ്യം എന്നത് ശാരീരികശേഷിയിലും സാമൂഹിക വ്യക്തിപരമായ ഉപാധികൾക്ക് ഊന്നൽ കൊടുത്തുകൊണ്ടുള്ള സാക്ഷാത്തായ ഒരു സംഗതിയുമാണ്. പ്രതികൂല ഘടകങ്ങളൊന്നുമില്ലാതിരിക്കുകയും ശരീരത്തിന്റെ സ്വാഭാവിക പ്രവർത്തനങ്ങൾ ശരിയായി നടക്കുകയും ചെയ്യുന്ന വ്യക്തിക്ക് ശാരീരിക, മാനസിക, സാമൂഹിക സുഖാവസ്ഥ അനുഭവപ്പെടുകയും ചെയ്യുന്നതിനേയാണ് ആരോഗ്യം എന്ന് പറയുന്നത്.<ref>{{Cite web|url=https://www.who.int/|title=World Health Organization (WHO)|website=https://www.who.int}}</ref> ==ആരോഗ്യത്തിന്റെ ഘടകങ്ങൾ== ജീവിതശൈലിയും ജനതികവും പരിസ്ഥിതിയുമാണ് ആരോഗ്യത്തിനു നിദാനമായ ഘടകങ്ങൾ. ഭൌതീക പരിതഃസ്ഥിതി, സാമൂഹ്യ പരിതഃസ്ഥിതി, ജൈവ പരിതഃസ്ഥിതി എന്ന് പരിതഃസ്ഥിതി ഘടകങ്ങളെ മൂന്നായി തിരിക്കാം. രോഗാവസ്ഥയ്ക്കുള്ള കാരണങ്ങൾ പലതാകാം. രോഗാണുക്കൾ, പരാദങ്ങൾ എന്നിവയുടെ ആക്രമണം , പോഷണക്കുറവ്, അതിപോഷണം, അമിതാഹാരം, മദ്യപാനം, പുകവലി പോലെയുള്ള ലഹരി ഉപയോഗം എന്നിവ കൂടാതെ ആഹാരത്തിൽ നിന്ന് ലഭിക്കുന്ന ചില ഘടകങ്ങൾ കൂടുതലായി ചയാപചയ പ്രക്രിയയിലൂടെ, അതിലുള്ള ക്രമക്കേട് മൂലമോ അളവ് കൂടുതലായതിനാലോ, വ്യയം ചെയ്യപ്പെടാതെയോ പുറംതള്ളപ്പെടാതെയോ ശരീരത്തിൽ അടിഞ്ഞുകൂടി രോഗാവസ്ഥ ഉണ്ടാകാം. കൂടാതെ അത്യാവശ്യമായ ചില ഘടകങ്ങൾ ലഭിക്കാതെ ശാരീരിക പ്രക്രിയകൾ താളം തെറ്റുന്നതു മൂലമുള്ള രോഗാവസ്ഥയാകാം. വ്യായാമക്കുറവുകൊണ്ടാകുന്ന മേൽപ്പറഞ്ഞതിലേതെങ്കിലും സ്ഥിതിവിശേഷമാകാം. അമിതാദ്ധ്വാനം, സുരക്ഷിതമല്ലാത്ത തൊഴിൽ, [[മാനസിക സമ്മർദം]] [[മാനസിക സമ്മർദം (സ്‌ട്രെസ്‌)|(സ്‌ട്രെസ്‌)]], ഉറക്കക്കുറവ്, മാനസിക പ്രശ്നങ്ങൾ, [[അമിതവണ്ണം]] എന്നിവ രോഗാവസ്ഥയായി മാറാം. മഹാമാരികൾ പൊട്ടിപുറപ്പെടുന്നത് സാമൂഹികമായ ആരോഗ്യത്തെ മൊത്തത്തിൽ ബാധിക്കുന്നു. ഉദാ: കോവിഡ് 19. ശരീര കോശങ്ങളുടെ അപകർഷവും (degeneration), പ്രായ വർദ്ധനയും (aging) രോഗ കാരണങ്ങളാണ്. കൂടാതെ പാരമ്പര്യ ഘടകങ്ങൾ. മേൽപ്പറഞ്ഞ ഏതെങ്കിലും അസന്തുലിതാവസ്ഥയ്ക്കുള്ള ശരീരത്തിന്റെ സ്വാഭാവിക പ്രതികരണമായുണ്ടാകുന്ന ചില ക്രമക്കേടുകളായാകാം പുറത്ത് കാണപ്പെടുന്നത്. അതോടൊപ്പം തെറ്റായ ജീവിതശൈലി കൂടിയാകുമ്പോൾ രോഗമുണ്ടാകാനുള്ള സാധ്യത വളരെയധികം വർധിക്കുന്നു. രോഗാവസ്ഥയ്ക്കുള്ള ചികിത്സ തെറ്റായതു മൂലം രോഗാവസ്ഥ സൃഷ്ടിക്കപ്പെടാം. മരുന്നുകളുടെ കുറവു് കൊണ്ടും ആധിക്യം കൊണ്ടും രോഗാവസ്ഥ ഉണ്ടാകാം. ജീവിക്കുന്ന സാഹചര്യം പൊതുവിൽ വ്യക്തികളുടെ ആരോഗ്യവും ജീവിതത്തിന്റെ ഗുണനിലവാരം (ക്വാളിറ്റി ഓഫ് ലൈഫ്) നിർണ്ണയിക്കുന്നതിലും പരമപ്രധാനമാണ്. വൈദ്യശാസ്ത്രത്തിന്റെ പ്രയോഗത്തിലൂടെ മാത്രമല്ല, ജീവിതരീതിയുടെ തിരഞ്ഞെടുപ്പിലൂടെയും മെച്ചപ്പെട്ട പരിസ്ഥിതിയുമാണ് ആരോഗ്യവും മൂല്യവും വർദ്ധിപ്പിക്കുന്നത് എന്നത് കൂടുതൽ സ്വീകാര്യമാവുകയാണ്. പരിസ്ഥിതിയുമായി ബന്ധപ്പെട്ടു മലിനീകരണവും, ശുദ്ധജലത്തിന്റെ അഭാവവും രോഗങ്ങൾ വർധിപ്പിച്ചേക്കാം. ചുരുക്കത്തിൽ ആരോഗ്യം നിർണ്ണയിക്കുന്ന പ്രധാന ഘടകങ്ങൾ സാമൂഹികവും സാമ്പത്തികവുമായ അന്തരീക്ഷം, ആരോഗ്യസേവനങ്ങളുടെ ലഭ്യത, വികസനം, ഭൗതികമായ ചുറ്റുപാട്, ആരോഗ്യകരമായ തൊഴിലിടങ്ങൾ, ജനങ്ങളുടെ ജീവിതശൈലി, ആരോഗ്യകരമായ ആഹാരം, [[ശുചിത്വം]], ലിംഗസമത്വം തുടങ്ങി ജെൻഡറുമായി ബന്ധപ്പെട്ട പ്രശ്നങ്ങൾ, സ്ത്രീകളുടെയും ലിംഗ ലൈംഗിക ന്യൂനപക്ഷങ്ങളുടെയും പ്രശ്നങ്ങൾ, ആരോഗ്യകരമായ [[ലൈംഗികബന്ധം]], മെച്ചപ്പെട്ട മാനസികാവസ്ഥ, മലിനീകരണത്തിന്റെ തോത് തുടങ്ങിയവ ആണെന്നാണ് ലോകാരോഗ്യ സംഘടനയുടെ നിലപാട്. <ref name="The determinants of health">World Health Organization. [http://www.who.int/hia/evidence/doh/en/ ''The determinants of health.''] Geneva. Accessed 12 May 2011.</ref> {{health-stub}} ==ചികിത്സയും ആരോഗ്യവും== രോഗങ്ങൾ വന്നാൽ ശാസ്ത്രീയമായ ചികിത്സ തേടുക എന്നത് ഏറ്റവും പ്രധാനമാണ്. മികച്ച ആശുപത്രികൾ, ആരോഗ്യ കേന്ദ്രങ്ങൾ, ആരോഗ്യ ബോധവൽക്കരണ വിദ്യാഭ്യാസം എന്നിവയുടെ ലഭ്യത പ്രധാനമാണ്. ഗുരുതരമായ രോഗങ്ങളുടെ ചികിത്സയ്ക്ക് സൂപ്പർ സ്പെഷ്യാലിറ്റി നിലവാരത്തിലുള്ള ആശുപത്രികൾ അത്യാവശ്യമാണ്. ഇന്ത്യയിൽ മെഡിക്കൽ കോളേജുകൾ, ജില്ലാ ആശുപത്രികൾ, ജനറൽ ആശുപത്രികൾ, കോർപ്പറേറ്റ് സ്വകാര്യ ആശുപത്രികൾ തുടങ്ങിയവ ഇത്തരത്തിൽ സൂപ്പർ സ്പെഷ്യാലിറ്റി സേവനങ്ങൾ നൽകി വരുന്നു. ഗ്രാമീണ മേഖലയിൽ ആരോഗ്യ കേന്ദ്രങ്ങൾ, കുടുംബാരോഗ്യ കേന്ദ്രങ്ങൾ, ചെറിയ സ്വകാര്യ ആശുപത്രികൾ, ക്ലിനിക്കുകൾ തുടങ്ങിയവ മികച്ച സേവനം നൽകി വരുന്നു. ==ആരോഗ്യവും സാമ്പത്തികവും== പൊതുവേ സാമ്പത്തികമായി പിന്നോക്കം നിൽക്കുന്ന സമൂഹങ്ങളിൽ ആരോഗ്യ സൂചികകളും വളരെ പിന്നിലായിരിക്കും. ഇത് ദരിദ്ര രാജ്യങ്ങളിൽ കാണാവുന്നതാണ്. ദരിദ്ര സമൂഹങ്ങളിൽ ചികിത്സ ചിലവുകൾ ഒരു വലിയ പ്രശ്നം തന്നെയാണ്. പലരും ചികിത്സ ചിലവുകൾ മൂലം കട ബാധ്യതയിൽ ആകുന്നു. [[അമേരിക്കൻ ഐക്യനാടുകൾ|അമേരിക്കൻ ഐക്യനാടുകളിൽ]] 2023 ലെ കണക്കുകൾ പ്രകാരം ജിഡിപിയുടെ 17.6% തുക ആരോഗ്യ മേഖലയ്ക്ക് വേണ്ടി നീക്കിവച്ചിരുന്നു. അതായത് 4.9 ട്രില്യൺ ഡോളർ അഥവാ ഒരു വ്യക്തിക്ക്‌ വേണ്ടി 14,570 ഡോളർ ചിലവഴിച്ചു എന്ന്‌ സെന്റർസ് ഫോർ മെഡികെയർ ആൻഡ്‌ മെഡികായ്ഡ് സെർവിസിസ്‌ വ്യക്തമാക്കുന്നു. ആരോഗ്യ പരിരക്ഷാ ചിലവുകൾ വർധിച്ചു വരുമ്പോഴും അമേരിക്കൻ ഐക്യനാടുകൾ അവരുടെ ജിഡിപിയുടെ നല്ലൊരു ശതമാനം ആരോഗ്യ മേഖലയ്ക്ക് നൽകുന്നതായി കാണാൻ സാധിക്കും, പ്രത്യേകിച്ച് മറ്റ് വികസിത രാജ്യങ്ങളുമായി താരതമ്യപ്പെടുത്തുമ്പോൾ. ആരോഗ്യ രംഗത്തെ ഗവേഷണത്തിനും അവർ സാമ്പത്തികം ചിലവഴിക്കുന്നു. എന്നാൽ [[യുകെ]] അവരുടെ ജിഡിപിയുടെ 11.1% 2024ഇൽ ആരോഗ്യ മേഖലയ്ക്ക് വേണ്ടി ചിലവഴിച്ചതായി കാണാൻ സാധിക്കും. ഇന്ത്യയിൽ കേന്ദ്ര സംസ്ഥാന സർക്കാരുകൾ ജിഡിപിയുടെ 2.1 ശതമാനം തുക 2023 സാമ്പത്തിക വർഷത്തിൽ ആരോഗ്യ മേഖലയ്ക്ക് വേണ്ടി ചിലവഴിച്ചതായി കാണാൻ സാധിക്കും. ഇത് 2022, 2021 സാമ്പത്തിക വർഷങ്ങളിൽ യഥാക്രമം 2.2%, 1.6% എന്നിങ്ങനെ ആയിരുന്നു. വർഷം തോറും വർദ്ധനവ് ഉണ്ടാകുന്നുണ്ടെങ്കിലും മറ്റ് രാജ്യങ്ങളുമായി താരതമ്യപ്പെടുത്തുമ്പോൾ ഇന്ത്യയുടെ ആരോഗ്യ മേഖലയ്ക്ക് വേണ്ടിയുള്ള ജിഡിപിയുടെ കണക്കുകൾ തീരെ കുറവ് തന്നെയാണ് എന്നതാണ് വസ്തുത. ഇന്ത്യയിലെ ആരോഗ്യ മേഖലയുടെ വികസനത്തിന്‌ കൂടുതൽ ധനസഹായം ആവശ്യമാണ് എന്നത് യഥാർഥ്യമാണ്. ഹെൽത്ത്‌ [[ഇൻഷുറൻസ്]] അപ്രതീക്ഷിതമായ ചികിത്സ ചിലവുകൾ ഗണ്യമായി കുറക്കുന്നതിൽ ഏറെ സഹായിക്കുന്നു. ഇന്ത്യയിലും മികച്ച ഹെൽത്ത്‌ ഇൻഷുറൻസ് സേവന ദാതാക്കളെ കാണാം. ചില രാജ്യങ്ങളിൽ ഹെൽത്ത്‌ ഇൻഷുറൻസ് നിർബന്ധമാണ്. അതുപോലെ പല വികസിത വിദേശ രാജ്യങ്ങളിലും സോഷ്യൽ സെക്യൂരിറ്റി സംവിധാനം അഥവാ സോഷ്യൽ ഇൻഷുറൻസ് മുഖേന സാധാരണക്കാർക്ക് ഉയർന്ന നിലവാരത്തിലുള്ളതും എന്നാൽ സൗജന്യവുമായ ചികിത്സ ലഭ്യമാക്കിയിട്ടുണ്ട്. പല ആശുപത്രികളിലും രോഗികൾക്ക് മൂന്ന് നേരത്തെ ഭക്ഷണവും നൽകാറുണ്ട്. അവിടങ്ങളിൽ സ്വകാര്യ മേഖലയിലെ ജോലിക്കാരും നിശ്ചിത തുക സോഷ്യൽ ഇൻഷുറൻസ് അല്ലെങ്കിൽ ഹെൽത്ത്‌ ഇൻഷുറൻസ് സംവിധാനത്തിലേക്ക് അടക്കേണ്ടതുണ്ട്. ഇങ്ങനെ പിരിച്ചെടുക്കുന്ന തുക ആശുപത്രികളുടെ വികസനത്തിനും ഗവേഷണത്തിനും ഉപയോഗപ്പെടുത്തുന്നു. ദരിദ്രർക്ക് മാത്രമാണ് അവിടെ സർക്കാർ പൂർണമായും സൗജന്യ ചികിത്സ ലഭ്യമാക്കുന്നുള്ളു. ==ജീവിതശൈലി രോഗങ്ങൾ== [[കാൻസർ]], [[പ്രമേഹം]], [[ഹൃദ്രോഗം]], ധമനീ രോഗങ്ങൾ, [[രക്താതിമർദ്ദം]], [[പക്ഷാഘാതം]], COPD, വൃക്കരോഗം, കരൾ രോഗങ്ങൾ, പിസിഒഎസ്, [[കൊളസ്ട്രോൾ|അമിത കൊളെസ്ട്രോൾ]], [[അമിതവണ്ണം]], വയറിനു ചുറ്റും അമിതമായി കൊഴുപ്പ് അടിയുന്ന അവസ്ഥ അഥവാ കുടവയർ, [[വന്ധ്യത]], [[ഉദ്ധാരണക്കുറവ്]] എന്നിവ ജീവിതശൈലി മൂലമുണ്ടാകുന്ന രോഗങ്ങളുടെ കൂട്ടത്തിൽ എടുത്തു പറയേണ്ടതാണ്. ആരോഗ്യകരമായ ജീവിതശൈലി കൊണ്ട് മേൽപ്പറഞ്ഞ രോഗങ്ങളെ നല്ലൊരു പരിധിവരെ തടയാനും, ആരോഗ്യം നിലനിർത്താനും സാധിക്കും. ഭക്ഷണം, [[ശാരീരിക വ്യായാമം]], ഉറക്കം, [[മാനസിക സമ്മർദ്ദം]] എന്നിവ ഒരു വ്യക്തിയുടെ ആരോഗ്യത്തിൽ അതിപ്രധാന പങ്ക് വഹിക്കുന്നുണ്ട്. ==ആരോഗ്യവും ജീവിതശൈലിയും== *പോഷകാഹാരം- പോഷക സമൃദ്ധമായ ഭക്ഷണം കഴിക്കേണ്ടത് ആരോഗ്യവും ചുറുചുറുക്കും നിലനിർത്താൻ ഏറ്റവും അത്യാവശ്യമാണ്. ലോകാരോഗ്യ സംഘടനയുടെ അഭിപ്രായ പ്രകാരം അതിനായി ദിവസേന 5 കപ്പ് പഴങ്ങളും പച്ചക്കറികളും, പരിപ്പുവർഗങ്ങൾ, കടൽ മത്സ്യം, മുട്ട, കൊഴുപ്പ് കുറഞ്ഞ മാംസം എന്നിവ ശരിയായ അളവിൽ ആഹാരത്തിൽ ഉൾപ്പെടുത്തേണ്ടതുണ്ട്. ഇതുവഴി വിറ്റാമിനുകൾ, ധാതുക്കൾ, പ്രോടീൻ, ഒമേഗ 3 ഫാറ്റി ആസിഡ്, നാരുകൾ എന്നിവ ശരീരത്തിന് ആവശ്യത്തിന് ലഭ്യമാകുന്നു. *അനാരോഗ്യകരമായ ആഹാരം-എണ്ണയിൽ വറുത്തതും പൊരിച്ചതും അമിതമായി മൊരിഞ്ഞതുമായ ആഹാരങ്ങൾ, അമിതമായി മധുരം, ഉപ്പ്, കൊഴുപ്പ്, അന്നജം, കൊഴുപ്പ് കൂടിയ മാംസം, പലഹാരങ്ങൾ എന്നിവ അമിതമായി ഉപയോഗിക്കുന്നത് നിയന്ത്രിക്കേണ്ടതാണ്. *[[വ്യായാമം]]-വ്യായാമക്കുറവാണ് മറ്റൊരു പ്രധാന പ്രശ്നം. മുതിർന്നവർ നിത്യേന കുറഞ്ഞത് 30 മിനുട്ട് വീതവും കുട്ടികൾ ഒരു മണിക്കൂറും ശാരീരികാധ്വാനം നൽകുന്ന [[വ്യായാമം]] ചെയ്യേണ്ടതുണ്ട്. ജിംനേഷ്യ പരിശീലനം, കളികൾ, നൃത്തം, ആയോധനകലകൾ തുടങ്ങിയ ഉദാഹരണം. ഇത് ശാരീരികക്ഷമത മാത്രമല്ല കാൻസർ, പ്രമേഹം, ഹൃദ്രോഗം, അമിതഭാരം, [[വന്ധ്യത]], [[ഉദ്ധാരണശേഷിക്കുറവ്]] തുടങ്ങിയ ഗുരുതര ജീവിതശൈലി രോഗങ്ങളെ അകറ്റാനും മാനസികമായ ആരോഗ്യവും ലൈംഗികാരോഗ്യവും മെച്ചപ്പെടുത്താനും സഹായിക്കുന്നു എന്ന് പഠനങ്ങൾ പറയുന്നു. *അമിതവണ്ണം- ശരീരത്തിന്റെ [[അമിതവണ്ണം]], വയറിന് ചുറ്റും അടിയുന്ന കൊഴുപ്പ് അഥവാ കുടവയർ എന്നിവ നിയന്ത്രിക്കേണ്ടതും അത്യാവശ്യമാണ്. ഇവ ഗുരുതരമായ ആരോഗ്യ പ്രശ്നങ്ങളിലേക്ക് നയിക്കുന്ന ഒരു ഘടകമാണ്. *പുകവലി, മദ്യപാനം- ലഹരിയുടെ ഉപയോഗമാണ് ആരോഗ്യത്തെ ഏറ്റവും ദോഷകരമായി ബാധിക്കുന്ന മറ്റൊരു ഘടകം. അതിമദ്യാസക്തി, [[പുകവലി]] തുടങ്ങിയവ രോഗസാധ്യത വളരെയധികം വർധിപ്പിക്കുന്നു. പുലയിലയിൽ അടങ്ങിയിരിക്കുന്ന രാസവസ്തുക്കൾ ശരീരത്തിലെ എല്ലാ അവയവങ്ങളെയും ബാധിക്കുന്നു. *മാനസിക സമ്മർദ്ദം- അമിതമായ [[മാനസിക സമ്മർദം]] മറ്റൊരു ഘടകമാണ്. വീട്ടിലും തൊഴിലിടത്തിലും ഉണ്ടാകുന്ന മാനസിക സമ്മർദം കുറയ്ക്കാൻ ഉതകുന്ന ജീവിതരീതി സ്വീകരിക്കുക. ഉല്ലാസവേളകൾ കണ്ടെത്തുക. അതിനായി വിനോദ യാത്രകൾ, സംഗീതം, നൃത്തം, സിനിമകൾ, ആഘോഷങ്ങൾ മുതലായവ ആസ്വദിക്കാം. *മറ്റ് കാരണങ്ങൾ- അപകടങ്ങൾ, അതിക്രമങ്ങൾ, [[ബലാത്സംഗം]], സുരക്ഷിതമല്ലാത്ത ലൈംഗികബന്ധം എന്നിവ കൊണ്ടുമാകാം രോഗാവസ്ഥ.<ref>{{Cite web|url=https://www.who.int/europe/news-room/fact-sheets/item/a-healthy-lifestyle---who-recommendations|title=A healthy lifestyle - WHO recommendations|website=https://www.who.int}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://www.mayoclinic.org/healthy-lifestyle|title=Healthy Lifestyle - Mayo Clinic|website=https://www.mayoclinic.org ›}}</ref> ==മാനസിക ആരോഗ്യം== മാനസിക ആരോഗ്യം മറ്റൊരു പ്രധാന ഘടകമാണ്. ഉദാഹരണത്തിന് [[വിഷാദരോഗം]], [[ഉത്കണ്ഠ വൈകല്യം]], [[വ്യക്തിത്വം|വ്യക്തിത്വ വൈകല്യങ്ങൾ]] പോലെയുള്ള മാനസികരോഗങ്ങൾ, [[ആത്മഹത്യ|ആത്മഹത്യ പ്രവണത]], [[മാനസിക സമ്മർദം]] (സ്‌ട്രെസ്‌) പോലെയുള്ള പ്രശ്നങ്ങൾ സമൂഹത്തെ ഗുരുതരമായി ബാധിക്കുന്നു. മാനസിക ആരോഗ്യവുമായി ബന്ധപ്പെട്ട ലൈംഗിക പ്രശ്നങ്ങളും ഇവിടെ കണക്കിലെടുക്കുന്നു. ഉദാഹരണത്തിന് സ്ത്രീകളിൽ കാണപ്പെടുന്ന [[യോനീസങ്കോചം]] (വാജിനിസ്മസ്), പുരുഷന്മാരിലെ [[ഉദ്ധാരണക്കുറവ്]] തുടങ്ങിയവ. <ref>{{Cite web|url=https://www.who.int/health-topics/mental-health|title=Mental health - World Health Organization (WHO)|website=https://www.who.int}}</ref> ==ലൈംഗികവും പ്രത്യുത്പാദനപരവുമായ ആരോഗ്യം== [[ലൈംഗികവും പ്രത്യുൽപാദനപരവുമായ ആരോഗ്യം]] ഏറെ പ്രധാനമാണ്. സുരക്ഷിതമല്ലാത്ത [[ലൈംഗികബന്ധം]] മൂലം [[ലൈംഗികബന്ധത്തിലൂടെ പകരുന്ന രോഗങ്ങൾ]] എച്ച്ഐവി അഥവാ [[എയ്‌ഡ്‌സ്‌]] തുടങ്ങിയ രോഗാണുബാധകളും, ഗർഭധാരണവും [[പ്രസവം|പ്രസവവുമായി]] ബന്ധപ്പെട്ട സങ്കീർണ്ണതകൾ കാരണം അമ്മയുടെയും കുഞ്ഞിന്റെയും ആരോഗ്യവും താറുമാറായേക്കാം. [[വന്ധ്യത]], [[കുടുംബാസൂത്രണം]], [[ഗർഭനിരോധന രീതികൾ|ഗർഭനിരോധന മാർഗങ്ങളുടെ]] ലഭ്യത, ഉപയോഗം, ആളുകൾക്ക് ഇതേപറ്റിയുള്ള അവബോധം, [[ലൈംഗിക വിദ്യാഭ്യാസം|ശാസ്ത്രീയ ലൈംഗികാരോഗ്യ വിദ്യാഭ്യാസം]] തുടങ്ങിയവ [[ലൈംഗികവും പ്രത്യുൽപാദനപരവുമായ ആരോഗ്യം|ലൈംഗികവും പ്രത്യുൽപാദനപരവുമായ ആരോഗ്യവുമായി]] ബന്ധപെട്ടു കിടക്കുന്നു. ഇത്തരം പ്രശ്നങ്ങളും വ്യക്തിയെയും സമൂഹത്തെയും പ്രതികൂലമായി ബാധിക്കാറുണ്ട്. പുരുഷന്മാരിൽ കാണപ്പെടുന്ന [[ഉദ്ധാരണശേഷിക്കുറവ്]], സ്ത്രീകളിൽ [[യോനീസങ്കോചം]] [[വജൈനിസ്മസ്|(വജൈനിസ്മസ്)]], [[യോനീ വരൾച്ച]], [[വേദനാജനകമായ ലൈംഗികബന്ധം]], [[സ്ത്രീ ലൈംഗിക ഉത്തേജന വൈകല്യം]] തുടങ്ങിയവ ഉദാഹരണം. ജെൻഡറുമായി ബന്ധപ്പെട്ട അസമത്വങ്ങളും ആരോഗ്യത്തെ ബാധിച്ചേക്കാം. ട്രാൻസ്ജെൻഡറുകൾ, മറ്റ് [[ലൈംഗികന്യൂനപക്ഷം|ലൈംഗികന്യൂനപക്ഷങ്ങൾ]] എന്നിവർക്ക് ഉണ്ടാകാവുന്ന പ്രശ്നങ്ങൾ എന്നിവയൊക്കെ രോഗഹേതുവാകാം. ശാസ്ത്രീയമായ ലൈംഗികാരോഗ്യ വിദ്യാഭ്യാസത്തിന്റെ അഭാവം ഏറെ അപകടകരമാണ്. ഇത്തരം സാഹചര്യത്തിൽ ആളുകളിൽ ലൈംഗിക ബന്ധത്തിലൂടെ പകരുന്ന രോഗങ്ങളെയും, ഗർഭ നിരോധന മാർഗങ്ങളെയും, സുരക്ഷിതവും തൃപ്തികരവുമായ ലൈംഗികതയെ സംബന്ധിച്ച അറിവ് ഇല്ലാതിരിക്കുകയും, ഇക്കാരണത്താൽ ആഗ്രഹിക്കാത്ത ഗർഭധാരണവും, [[എയ്‌ഡ്‌സ്‌]] ഉൾപ്പെടെയുള്ള രോഗങ്ങൾ പകരുവാനും സാധ്യതയുണ്ട്. ശാസ്ത്രീയമായ [[ലൈംഗിക വിദ്യാഭ്യാസം]] നൽകാൻ ആരോഗ്യ പ്രവർത്തകരും അധ്യാപകരും മുന്നോട്ട് വരേണ്ടതുണ്ട്. മാത്രമല്ല, ലൈംഗിക ബന്ധത്തിന് ആവശ്യമായ സമ്മതത്തെ പറ്റിയും (consent) പീഡന ശ്രമങ്ങളെ തിരിച്ചറിയേണ്ടതിനെ പറ്റിയും ഇത്തരം വിദ്യാഭ്യാസത്തിലൂടെ ബോധവൽക്കരണം നൽകേണ്ടതുണ്ട്. ഇത് പീഡന ശ്രമങ്ങളെ ചെറുക്കാൻ ആവശ്യമാണ്.<ref>{{Cite web|url=https://www.msichoices.org/latest/what-is-sexual-and-reproductive-health/#:~:text=The%20term%20'sexual%20and%20reproductive,transmitted%20infections%20or%20unintended%20pregnancy.|title=What is sexual and reproductive health?|website=https://www.msichoices.org}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://www.fsrh.org/|title=FSRH Home {{!}} FSRH|website=https://www.fsrh.org}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://www.who.int/health-topics/sexual-and-reproductive-health-and-rights|title=Sexual and reproductive health and rights|website=https://www.who.int › Health topics}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/erectile-dysfunction/symptoms-causes/syc-20355776|title=Erectile dysfunction - Symptoms and causes|website=https://www.mayoclinic.org}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/female-sexual-dysfunction/symptoms-causes/syc-20372549|title=Female sexual dysfunction - Symptoms and causes|website=https://www.mayoclinic.org}}</ref> ==വിവിധ കാൻസർ രോഗങ്ങളുടെ ലക്ഷണങ്ങൾ== മിക്ക അർബുദങ്ങളും തുടക്കത്തിൽത്തന്നെ കണ്ടുപിടിക്കാവുന്നവയാണ്. കാൻസർ അതിന്റെ ആരംഭദശയിൽ തന്നെ കണ്ടുപിടിക്കുകയും, കാര്യക്ഷമമായവിധം ചികിത്സിക്കുകയും ചെയ്താൽ ഒരളവുവരെ മാറ്റാമെന്ന് ആധുനിക വൈദ്യശാസ്ത്രം തെളിയിക്കുന്നു. അർബുദത്തിന്റെ ആരംഭദശയിലുള്ള കണ്ടുപിടിത്തമാണ് കാര്യക്ഷമമായ ചികിത്സയുടെ അവിഭാജ്യഘടകം എന്ന് ഇതിൽനിന്ന് വ്യക്തമാകും. അർബുദത്തെപ്പറ്റി പൊതുജനങ്ങളെ ബോധവാന്മാരാക്കുക എന്നുള്ളതാണ് ഈ പദ്ധതിയിൽ ആദ്യമായി ചെയ്യേണ്ടത്. ഇതിന് അർബുദത്തിന്റെ ആരംഭദശയിലുള്ള അപകടസൂചനയെപ്പറ്റി അവരെ മനസ്സിലാക്കിക്കണം. ഈ സൂചനകൾ താഴെ പറയുന്നവയാണ്: കരിയാൻ താമസിക്കുന്ന വ്രണം ദേഹത്ത് എവിടെയെങ്കിലും, പ്രത്യേകിച്ച് സ്തനങ്ങളിൽ, ഉണ്ടാകുന്ന മുഴയോ, കല്ലിപ്പോ സാധാരണയിൽ കവിഞ്ഞ രക്തസ്രാവം, പഴുപ്പു പോക്ക് മുതലായവ പെട്ടെന്നു വളരുന്ന കറുത്ത മറുകുകൾ വിശപ്പില്ലായ്മ, വിഴുങ്ങുന്നതിനു തടസ്സം മുതലായവ ഒച്ചയടപ്പും വിട്ടുമാറാത്ത ചുമയും വിരേചനയിലുണ്ടാകുന്ന തകരാറുകൾ അമിതമായ ആർത്തവ രക്‌തസ്രാവം, ലൈംഗിക ബന്ധത്തിന് ശേഷമുള്ള അമിത രക്തസ്രാവം, [[വേദനാജനകമായ ലൈംഗികബന്ധം]] തുടങ്ങിയവ. ===സ്തനാർബുദം (ബ്രെസ്റ്റ് കാൻസർ)=== സ്ത്രീകളിൽ സ്തനങ്ങളിൽ, ഉണ്ടാകുന്ന മുഴയോ, കല്ലിപ്പോ, നിറം മാറ്റമോ സ്തനാർബുദത്തിന്റെ ലക്ഷണമാകാം. സ്വയം സ്തന പരിശോധന നടത്തുന്നത് വഴി ഇവ നേരത്തെ കണ്ടെത്താവുന്നതാണ്. ===ഗർഭാശയ കാൻസർ=== സ്ത്രീകളിൽ ആർത്തവ സമയത്ത് അമിതമായ രക്തസ്രാവം ഉണ്ടാവുക ആണെങ്കിലോ അല്ലെങ്കിൽ മാസമുറ സമയത്ത് അല്ലാതെ രക്തസ്രാവം ഉണ്ടാകുമെങ്കിലോ അത് ഗർഭാശയ കാൻസർ ആകാം. ഇത്തരം പ്രശ്നം ഉണ്ടെങ്കിൽ ഒരു ഗൈനക്കോളജിസ്റ്റിനെ കണ്ടു ഉടനെ പരിശോധന നടത്തേണ്ടതാണ്. ആർത്തവവുമായി ബന്ധപെട്ടു സ്ത്രീകൾക്ക് ഇതെപ്പറ്റിയുള്ള ബോധവൽക്കരണം അത്യാവശ്യമാണ്. ===ഗർഭാശയമുഖ കാൻസർ=== സ്ത്രീകളിൽ ലൈംഗിക ബന്ധത്തിന് ശേഷമുള്ള രക്തസ്രാവം, വേദനാജനകമായ ലൈംഗികബന്ധം എന്നിവ ഗർഭാശയമുഖ കാൻസർ ലക്ഷണമാകാം. ഇത്തരം പ്രശ്നം ഉണ്ടെങ്കിൽ ഒരു ഗൈനക്കോളജിസ്റ്റിനെ കണ്ടു ഉടനെ പരിശോധന നടത്തേണ്ടതാണ്. ഇതിനെതിരെ ഫലപ്രദമായ HPV പ്രതിരോധ വാക്സിൻ ലഭ്യമാണ്. ===രക്‌താർബുദം (ബ്ലഡ്‌ കാൻസർ)=== ഇടയ്ക്കിടെ ഉണ്ടാകുന്ന പനിയാണ് പ്രധാന ലക്ഷണം, പ്രത്യേകിച്ച് അധികം ഊഷ്മാവില്ലാത്ത പനി ബ്ലഡ്‌ കാൻസർ ലക്ഷണമാകാം. ===കുടലിലെ അർബുദം=== മലത്തിലുണ്ടാകുന്ന രക്തമാണ് പ്രധാന ലക്ഷണം. പൈൽസ്, മലബന്ധം പോലെയുള്ള രോഗങ്ങൾ കൊണ്ടും ഈ ലക്ഷണം ഉണ്ടാകാം. എന്നിരുന്നാലും ഇടയ്ക്കിടെ മലത്തിൽ രക്തം കാണുന്നത് കുടൽ അർബുദ ലക്ഷണമാകാം. ഇടയ്ക്കിടെ ഉണ്ടാകുന്ന മലബന്ധവും വയറിളക്കവും ഇത്തരം കാൻസർ ലക്ഷണമാകാം. ===ശ്വാസകോശ അർബുദം=== നാല് ആഴ്ചയിൽ കൂടുതൽ നീണ്ടുനിൽക്കുന്ന ചുമ, ശരീരഭാരം കുറയുക, ഇടയ്ക്കിടെയുള്ള പനി എന്നിവ ശ്വാസകോശ കാൻസർ ലക്ഷണമാകാം. പുകവലി ഇത് ഉണ്ടാകാൻ ഒരു പ്രധാന കാരണമാണ്. ===തലച്ചോറിലെ കാൻസർ (ബ്രെയിൻ ട്യൂമർ)=== കാഴ്ചക്കുറവ്, തലവേദന, ഓർമ്മക്കുറവ് എന്നിവയാണ് ബ്രെയിൻ ട്യൂമർ ലക്ഷണം. ===വായിലെ കാൻസർ=== വായിലെ ഉണങ്ങാത്ത വേദനയില്ലാത്ത മുറിവുകൾ, വായിലുണ്ടാകുന്ന മുഴകൾ, ഭക്ഷണം കഴിക്കാനുള്ള ബുദ്ധിമുട്ട് തുടങ്ങിയവ വായിലെ കാൻസർ ലക്ഷണമാകാം. പുകയില ഉപയോഗം ഒരു പ്രധാന കാരണമാണ്. ===വയറ്റിലെ കാൻസർ=== സ്ഥിരമായി ഭക്ഷണം കഴിച്ചാൽ ദഹിക്കാൻ ബുദ്ധിമുട്ട് അനുഭവപ്പെടുകയും വയറെരിയുകയും ചെയ്യുക, രക്തം ഛർദിക്കുക തുടങ്ങിയവയാണ് ലക്ഷണങ്ങൾ. വറുത്തതും പൊരിച്ചതും മൊരിഞ്ഞതും ഉൾപ്പടെയുള്ള അനാരോഗ്യകരമായ ഭക്ഷണം, ചുവന്ന മാംസത്തിന്റെ അമിത ഉപയോഗം, പഴങ്ങൾ പച്ചക്കറികൾ എന്നിവയുടെ കുറഞ്ഞ ഉപയോഗം എന്നിവ ഇത്തരം കാൻസർ ഉണ്ടാകാൻ പ്രധാന കാരണങ്ങളാണ്. ===തൊലിപ്പുറത്തെ കാൻസർ=== മറുകുകൾ പെട്ടന്ന് വലിപ്പം വയ്ക്കുക, ചർമത്തിൽ ഉണ്ടാകുന്ന നിറവ്യത്യാസം തുടങ്ങിയവയാണ് പ്രധാന ലക്ഷണങ്ങൾ. ==ഭക്ഷണവും ആരോഗ്യവും== നിത്യവും പോഷകസമൃദ്ധമായ ആഹാരം കഴിക്കേണ്ടത് ആരോഗ്യത്തിന് അത്യാവശ്യമാണ്. അതിനായി [[പഴങ്ങൾ]], [[പച്ചക്കറികൾ]], ഇലക്കറികൾ, പയർ, പരിപ്പുവർഗങ്ങൾ, [[മുട്ട]], [[മത്സ്യം]], കൊഴുപ്പ് കുറഞ്ഞ മാംസം, [[യോഗർട്ട്]], [[ഓട്സ്]], [[കൂൺ]], കൊഴുപ്പ് കുറഞ്ഞ പാൽ മുതലായ പോഷക സമൃദ്ധമായ ആഹാരം ഏറെ ഗുണകരമാണ്. ഇതുവഴി പ്രോട്ടീൻ അഥവാ മാംസ്യം, വിറ്റാമിനുകൾ, ധാതുക്കൾ, ഒമേഗാ 3 ഫാറ്റി ആസിഡ് എന്നിവ ശരീരത്തിന് ലഭിക്കുന്നു. ഇത് രോഗ പ്രതിരോധ ശേഷി വർധിപ്പിക്കാൻ ഗുണകരമാണ്. മാത്രമല്ല, അമിതമായ അളവിൽ ഉപ്പ്, മധുരം, എണ്ണ, കൊഴുപ്പ്, അന്നജം എന്നിവ അടങ്ങിയ അനാരോഗ്യകരമായ ആഹാരം കുറയ്ക്കുകയും വേണം. അതിനായി ചോറ്, ചപ്പാത്തി, ബിരിയാണി, വറുത്തതും പൊരിച്ചതും, എണ്ണ പലഹാരങ്ങൾ, മധുര പലഹാരങ്ങൾ, പഞ്ചസാര, കൊഴുപ്പേറിയ ചുവന്ന മാംസം, പായസം, അച്ചാറ്, കൊഴുപ്പ് കൂടിയ പാൽ എന്നിവ കുറച്ചു മാത്രം ഉപയോഗിക്കുന്നതാണ് അഭികാമ്യം. ഇവയുടെ അമിതമായ ഉപയോഗം മാരക ജീവിതശൈലി രോഗങ്ങൾ, അമിതവണ്ണം, ഹോർമോൺ തകരാറുകൾ, കുടവയർ, ലൈംഗിക പ്രശ്നങ്ങൾ എന്നിവയിലേക്ക് നയിക്കുന്നു. അതോടൊപ്പം വ്യായാമക്കുറവ്, അതിമദ്യാസക്തി, [[പുകവലി]] തുടങ്ങിയ ലഹരി ഉപയോഗം കൂടെ ഉണ്ടെങ്കിൽ ആരോഗ്യം താറുമാറാകാനുള്ള സാധ്യത വർധിക്കുന്നു. ഇടനേരങ്ങളിൽ പലഹാരങ്ങൾക്ക് പകരം പഴങ്ങൾ, നട്സ് എന്നിവ ഉപയോഗിക്കാം. വറുത്തതും പൊരിച്ചതും കുറച്ചു കറി വച്ച മത്സ്യം, കറി വച്ച കൊഴുപ്പ് കുറഞ്ഞ ഇറച്ചി, പുഴുങ്ങിയ മുട്ട, പച്ചക്കറി സാലഡ്, പച്ചക്കറി വിഭവങ്ങൾ തുടങ്ങിയ സമീകൃത ആഹാരം കഴിക്കുന്നത് ഗുണകരമാണ്. അമിതാഹാരം ഒഴിവാക്കുകയും വേണം. വെള്ള ചോറിന്റെയും ബിരിയാണിയുടേയും ചപ്പാത്തി മുതലായവയെയും അളവ് കുറയ്ക്കേണ്ടതും ഏറ്റവും അത്യാവശ്യമാണ്. അരി, പഞ്ചസാര എന്നിവ കൊണ്ടുള്ള പായസത്തേക്കാൾ [[പയർ]], [[കടല]], [[എള്ള്]], [[ശർക്കര]] തുടങ്ങി പോഷക സമ്പുഷ്ടമായ വസ്തുക്കൾ കൊണ്ടുള്ള പായസം മിതമായി ഉപയോഗിക്കുന്നതാണ് കൂടുതൽ മെച്ചം. ദിവസേന ആവശ്യത്തിന് വെള്ളം കുടിക്കേണ്ടതും അനിവാര്യമാണ്. പ്രഭാത ഭക്ഷണം ഒഴിവാക്കുന്നതും രാത്രി വൈകി ഭക്ഷണം കഴിക്കുന്നതും ആരോഗ്യത്തിന് നല്ലതല്ല. പ്രഭാത ഭക്ഷണം അഥവാ ബ്രേക്ക്‌ ഫാസ്റ്റ് പോഷക സമൃദ്ധമായത് തന്നെ ആയിരിക്കാനും ശ്രദ്ധിക്കേണ്ടതുണ്ട്. രാത്രി ലഘുവായ ഭക്ഷണം കഴിക്കാവുന്നതാണ്. ==വ്യായാമവും ആരോഗ്യവും== ശാരീരികക്ഷമതയും ആരോഗ്യവും ചിലപ്പോൾ ശരീര സൗന്ദര്യവും വച്ചുപുലർത്താനായി ചെയ്യുന്ന കായികാഭ്യാസങ്ങളാണ് [[വ്യായാമം]]. ആംഗലേയത്തിൽ എക്സ്സെർസൈസ് (Exercise). മുതിർന്നവർ ദിവസേന കുറഞ്ഞത് മുപ്പത് മിനുട്ട് നേരവും കുട്ടികൾ ഒരു മണിക്കൂറും വ്യായാമം ചെയ്യേണ്ടത് ആരോഗ്യം, ഫിറ്റ്നസ് എന്നിവ നിലനിർത്താൻ അത്യാവശ്യമാണ് എന്ന് ലോകാരോഗ്യ സംഘടന (WHO) പറയുന്നു. പലരും പല ലക്ഷ്യങ്ങൾക്കായി വ്യായാമം ചെയ്യുന്നു. കായികരംഗത്തെ മികവിനായി, പേശികൾ ബലപ്പെടുത്തുന്നതിനായി, ശരീരഭാരം കൂട്ടുകയോ കുറക്കുകയൊ ചെയ്യുന്നതിനായി, കുടവയർ കുറയ്ക്കുന്നതിനായി, ശരീര സൗന്ദര്യവും ആകർഷകത്വവും മെച്ചപ്പെടുത്തുവാനായി, ആരോഗ്യം നിലനിർത്തുന്നതിനായി, രോഗങ്ങളെ നിയന്ത്രിക്കുന്നതിനായി, യുവത്വം അല്ലെങ്കിൽ ഫിറ്റ്നസ് നിലനിർത്താനായി, മാനസികമായ ഉല്ലാസവും ഊർജസ്വലതയും നിലനിർത്തുന്നതിനായി, മാനസിക സമ്മർദം കുറയ്ക്കുന്നതിനായി, തൊഴിൽ രംഗത്തെ മികവിനായി (ഉദാഹരണത്തിന്: സിനിമ, പോലീസ്, പട്ടാളം പോലെയുള്ള ജോലികൾ), മികച്ച ജീവിതശൈലിയ്ക്കായി, ലൈംഗികവും പ്രത്യുൽപാദനപരവുമായ ആരോഗ്യം മെച്ചപ്പെടുത്താനായി, ഹോർമോൺ സന്തുലിതാവസ്ഥ നിലനിർത്താൻ എന്നിങ്ങനെ പല ലക്ഷ്യങ്ങൾക്കായി വ്യായാമം ചെയ്യുന്നവരുണ്ട്. ശാരീരിക വ്യായാമം പേശികളെ ബലപ്പെടുത്തുകയും കുടവയർ കുറക്കുകയും, ഹോർമോൺ സന്തുലിതാവസ്ഥ നിലനിർത്തുകയും, ഇത് ശരീര സൌന്ദര്യവും ആകർഷകത്വവും വർധിപ്പിക്കുകയും ചെയ്യുന്നു. ബോഡി ബിൽഡിംഗ്‌, ഫിറ്റ്നസ്, സിനിമ-സീരിയൽ മേഖലയിൽ പ്രവർത്തിക്കുന്നവരുടെ സൗന്ദര്യ രഹസ്യവും മറ്റൊന്നല്ല. പതിവായി വ്യായാമം ചെയ്യുന്ന ആളുകളിൽ വ്യായാമം ചെയ്യാത്തവരെ അപേക്ഷിച്ചു പുരുഷ ഹോർമോണായ [[ടെസ്റ്റോസ്റ്റിറോൺ]] അളവ് മെച്ചപ്പെട്ട രീതിയിൽ കാണപ്പെടുന്നു. ഇതവരുടെ യവ്വനവും ശരീര ബലവും ആരോഗ്യവും നിലനിർത്തുന്നു. സ്ത്രീകളിൽ ആർത്തവ ക്രമക്കേടുകൾ അകറ്റാനും, ശരീര സൗന്ദര്യവും, ആരോഗ്യവും ഉണ്ടാകാനും വ്യായാമം സഹായിക്കുന്നു. പല തരത്തിലുള്ള വ്യായാമങ്ങൾ ഉണ്ട്. സാധാരണ രീതിയിൽ വ്യായാമം ചെയ്യുമ്പോൾ മടുപ്പ് ഉളവാകുന്നവർക്ക്‌ [[സുംബ]] ഫിറ്റ്നസ് ഡാൻസ്, അയോധന കലകൾ, കളികൾ എന്നിവ ഏതെങ്കിലും ശീലമാക്കാവുന്നതാണ്. ‘രോഗങ്ങളെ ചെറുക്കുന്ന അത്ഭുതം’ എന്നാണ് ആരോഗ്യ പ്രവർത്തകർ വ്യായാമത്തെ വിളിക്കുന്നത്. പതിവായി വ്യായാമം ചെയ്യുന്നത് രോഗപ്രതിരോധവ്യവസ്ഥയുടെ ശക്തി വർദ്ധിപ്പിക്കുന്നതിനും, രക്തയോട്ടം മെച്ചപ്പെടുത്താനും, കാൻസർ, ഹൃദ്രോഗം, പക്ഷാഘാതം, പ്രമേഹം, പൊണ്ണത്തടി, പക്ഷാഘാതം, ഫാറ്റി ലിവർ, അമിത രക്താതിമർദ്ദം, അമിത കൊളസ്ട്രോൾ, പിസിഒഡി, വന്ധ്യത, വിഷാദരോഗം, ഉദ്ധാരണശേഷിക്കുറവ്, സ്ത്രീ ലൈംഗിക ഉത്തേജന വൈകല്യം, യോനീ വരൾച്ച, വന്ധ്യത തുടങ്ങിയ ജീവിതശൈലീരോഗങ്ങൾ വരാനുള്ള സാധ്യത കുറയ്ക്കുവാനും നല്ലൊരു ശതമാനംവരെ അവയെ പ്രതിരോധിക്കുന്നതിനും സഹായിക്കുന്നു. വ്യായാമം ചെയ്യുന്ന വ്യക്തികൾ മറ്റുള്ളവരെക്കാൾ ചുറുചുറുക്കോടെ കാണപ്പെടുകയും ഇത്തരക്കാരിൽ നടുവേദന, കഴുത്തുവേദന പോലെയുള്ള പ്രശ്നങ്ങൾ കുറഞ്ഞിരിക്കുകയും, ദീർഘകാലം ചെറുപ്പമായിരിക്കുകയും ചെയ്യുന്നു. പേശികളും അസ്ഥികളും ബലപ്പെടുത്തുന്നതിന്റെ ഗുണം വളരെയധികമാണ്. വാർധക്യത്തിലും ചുറുചുറുക്കോടെ ആരോഗ്യത്തോടെയിരിക്കാനും വ്യായാമം സഹായിക്കുന്നു. വ്യായാമത്തിന്റെ ഗുണം മിക്കവാറും എല്ലാ അവയവങ്ങൾക്കും ലഭിക്കുന്നു. ശരീരത്തിലെത്തുന്ന അമിതമായ കൊഴുപ്പ്, ഉപ്പ്, ഊർജം അഥവാ പഞ്ചസാര, രക്താതിമർദ്ദം എന്നിവയെ നിയന്ത്രിക്കുവാനും രക്തയോട്ടം മെച്ചപ്പെടുത്തുവാനും ഹോർമോൺ വ്യതിയാനങ്ങളെ ചെറുക്കുവാനും ഏറെ ഫലപ്രദമാണ് ശാരീരികമായ വ്യായാമം. പോഷക സമൃദ്ധവുമായ ഭക്ഷണ ക്രമീകരണത്തിനൊപ്പം ചെയ്യുമ്പോഴാണ് വ്യായാമം ഇത്തരത്തിൽ പൂർണ്ണമായ ഗുണങ്ങൾ നൽകുന്നത്. ഹൃദയം, തലച്ചോർ എന്നിവയുടെ ശരിയായ പ്രവർത്തനത്തിന്റെ വ്യായാമം ഒഴിച്ചു കൂടാനാവാത്തതാണ്. സ്തനം, പ്രോസ്ട്രേറ്റ്, വൻകുടൽ, ശ്വാസകോശം, കരൾ തുടങ്ങിയവയെ ബാധിക്കുന്ന കാൻസർ രോഗത്തെ പോലും വ്യായാമം തടയുന്നതായി പഠനങ്ങളുണ്ട്. രോഗങ്ങൾ ബാധിച്ചവർ ആരോഗ്യ പ്രവർത്തകരുടെ നിർദേശ പ്രകാരം മാത്രം അഭികാമ്യമായ വ്യായാമം തെരെഞ്ഞെടുക്കുക. വ്യായാമം മാനസികാരോഗ്യം വർദ്ധിപ്പിക്കുന്നതിനോടൊപ്പം സന്തോഷവാനായിരിക്കാനും സഹായിക്കുന്നു. ഇത് ചെയ്യുമ്പോൾ സന്തോഷകരമായ ഹോർമോണുകളുടെ ഉത്പാദനം വർധിക്കുന്നു. ഒപ്പം മികച്ച ശാരീരികക്ഷമത പ്രദാനം ചെയ്യുകയും കാര്യങ്ങളെ നല്ല രീതിയിൽ നോക്കിക്കാണുവാനും നല്ല ഉറക്കം ലഭിക്കാനും സഹായിക്കുന്നു. കൃത്യമായി വ്യായാമം ചെയ്യുന്നത് തൃപ്തികരമായ ലൈംഗികാരോഗ്യത്തിന് സഹായകരമാകുന്നു എന്ന് പഠനങ്ങൾ തെളിയിക്കുന്നു. അതിനാൽ സന്തോഷകരമായ ലൈംഗികജീവിതത്തിന് വ്യായാമം മുതൽക്കൂട്ടാണെന്ന് പറയാം. വ്യായാമം ലൈംഗികാവയവങ്ങളിലേക്കുള്ള രക്തപ്രവാഹം ത്വരിതപ്പെടുത്തുകയും [[ടെസ്റ്റോസ്റ്റിറോൺ]] എന്ന ഹോർമോണിന്റെ ഉത്പാദനം മെച്ചപ്പെടുത്തുകയും ചെയ്യുന്നു. മാത്രമല്ല ഇത് ശരീര സൗന്ദര്യവും ആകർഷകത്വവും വർധിപ്പിക്കുകയും ചെയ്യുന്നു. ഉദ്ധാരണശേഷിക്കുറവ്, സ്ത്രീ ലൈംഗിക ഉത്തേജന വൈകല്യം, യോനീ വരൾച്ച, രതിമൂർച്ഛയില്ലായ്മ, വജൈനിസ്മസ് (യോനീസങ്കോചം) തുടങ്ങിയ പ്രശ്നങ്ങൾ വ്യായാമം ചെയ്യുന്നവരിൽ കുറഞ്ഞു കാണപ്പെടുന്നു. മാത്രമല്ല, ബീജങ്ങളുടെ ആരോഗ്യത്തെ വർധിപ്പിക്കുന്ന ഇത് വന്ധ്യതയും ചെറുക്കുന്നു. മധ്യവയസ്ക്കരായ പുരുഷന്മാരിൽ ആൻഡ്രോപോസ്, സ്ത്രീകളിൽ [[ആർത്തവവിരാമം]] തുടങ്ങിയ അവസ്ഥകളെ ചെറുക്കുവാനും ഇത് സഹായിക്കുന്നു. [[കെഗൽ വ്യായാമം]] ചുമക്കുമ്പോഴും, തുമ്മുമ്പോഴും അറിയാതെ മൂത്രം പോകുന്ന അജിതേന്ദ്രിയത്വം എന്ന അവസ്ഥയ്ക്കും, ഉദ്ധാരണശേഷിക്കുറവ്, വജൈനിസ്മസ് ഉൾപ്പടെയുള്ള ലൈംഗിക പ്രശ്നങ്ങൾക്കും ഒരു പരിധിവരെ പരിഹാരമാണ്. ==പൊതുജനാരോഗ്യം== കുറേക്കൂടി വിപുലമായ രീതിയിൽ ഇതിനെ '''പൊതുജനാരോഗ്യം''' (Public Health) എന്ന് വിളിക്കുന്നു. സമൂഹത്തിന്റെ മൊത്തത്തിലുള്ള ആരോഗ്യത്തെ കുറിക്കാൻ പൊതുജനാരോഗ്യം എന്ന വാക്ക് ഉപയോഗിക്കാറുണ്ട്. പബ്ലിക് ഹെൽത്ത്‌ (Public health), കമ്മ്യൂണിറ്റി മെഡിസിൻ (Community medisine) തുടങ്ങിയ വൈദ്യശാസ്ത്രശാഖകൾ ആരോഗ്യത്തിന്റെ വിവിധ വശങ്ങൾക്ക് ഊന്നൽ കൊടുക്കുന്ന മേഖലകളാണ്.<ref>{{Cite web|url=https://en.wikipedia.org/wiki/Public_health|title=Public health|website=https://en.wikipedia.org}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://www.publichealth.hscni.net/|title=HSC Public Health Agency|website=https://www.publichealth.hscni.net}}</ref> ==ലോകത്തിലെ മികച്ച പൊതുജനാരോഗ്യ സംവിധാനം ഉള്ള രാജ്യങ്ങൾ== വിവിധ കണക്കുകൾ പ്രകാരം ലോകത്തിലെ മികച്ച പൊതു ജനാരോഗ്യ സംവിധാനം ഉള്ള ആദ്യത്തെ പത്ത് രാജ്യങ്ങൾ താഴെ കൊടുക്കുന്നു. [[തായ്‌വാൻ]], [[ദക്ഷിണ കൊറിയ]], [[ജപ്പാൻ]], [[നെതർലന്റ്സ്]], [[ഡെന്മാർക്ക്‌]], [[ഓസ്ട്രിയ]], [[ഫ്രാൻസ്]], [[ഫിൻലാൻഡ്]], [[തായ്‌ലൻഡ്]], [[സ്പെയിൻ]] എന്നിവയാണ് അത്. കൂടാതെ [[സ്വീഡൻ]], [[നോർവേ]], [[സ്വിറ്റ്സർലൻഡ്]], [[ഓസ്ട്രേലിയ]], [[സിങ്കപ്പൂർ]] തുടങ്ങിയ രാജ്യങ്ങളും ഉന്നത നിലവാരമുള്ള ആരോഗ്യ പരിപാലന സംവിധാനങ്ങൾ കൊണ്ട് ശ്രദ്ധിക്കപ്പെട്ടിട്ടുണ്ട്. ആരോഗ്യ പരിപാലന സൂചികകളിലെ സ്കോറുകൾ, കാര്യക്ഷമത, മൊത്തത്തിലുള്ള ആരോഗ്യ മികവ്, എല്ലാവർക്കും മികച്ച ചികിത്സ അഥവാ യൂണിവേഴ്സൽ ഹെൽത്ത്‌ ഇൻഷുറൻസ് കവറേജ് തുടങ്ങിയവയാണ് ഇതിൽ കണക്കിലെടുത്തിട്ടുള്ളത്. അവ വിശദമായി താഴെ കൊടുക്കുന്നു. 1. തയ്‌വാൻ- ലോകത്തിലെ മികച്ച ആരോഗ്യ പരിപാലന സംവിധാനം ഉള്ള ഒരു രാജ്യമാണ് ഇത്. ഉയർന്ന ആരോഗ്യ സൂചികകൾ അവിടെ കാണാനാവുന്നതാണ്. ദേശീയ ആരോഗ്യ‌ ഇൻഷുറൻസ് മുഖേന എല്ലാവർക്കുമുള്ള യൂണിവേഴ്സൽ കവറേജ്, ഉയർന്ന കാര്യക്ഷമത എന്നിവയും അവിടെ കാണാം. 2. ദക്ഷിണ കൊറിയ-ആഗോള റാങ്കിഗിൽ രണ്ടാം സ്ഥാനത്തുള്ള ദക്ഷിണ കൊറിയ ആരോഗ്യ പരിപാലന മേഖലയിൽ ഏറെ മുന്നിലാണ്. 3. ജപ്പാൻ-ശക്തമായ ആരോഗ്യ പരിപാലന സംവിധാനം ഉള്ള മറ്റൊരു രാജ്യമാണ് ജപ്പാൻ. ഉയർന്ന നിലവാരത്തിലുള്ള ചികിത്സ ജപ്പാന്റെ പ്രത്യേകതയാണ്. 4. ദി നെതർലാന്ഡ്സ് - statista.com പ്രകാരം യൂണിവേഴ്സൽ ഹെൽത്ത്‌ കവറേജ്, ഉയർന്ന നിലവാരത്തിലുള്ള ചികിത്സ എന്നിവയിൽ ഈ രാജ്യം ഏറെ മുന്നിലാണ്. 5. ഡെന്മാർക് - ഉയർന്ന നിലവാരത്തിലുള്ള ചികിത്സ, ലഭ്യത എന്നിവയിൽ ഡെന്മാർക്ക് മുന്നിലാണ്. 6. ഓസ്ട്രിയ - യൂണിവേഴ്സൽ ഹെൽത്ത്‌ കെയർ സംവിധാനം, ഉയർന്ന നിലവാരം എന്നിവയിൽ ഓസ്ട്രിയ മുന്നിലാണ്. 7. ഫ്രാൻസ് - യൂണിവേഴ്സൽ ഹെൽത്ത്‌ കെയർ, ഉയർന്ന നിലവാരം, ഗുണമേന്മ എന്നിവയുള്ള ചികിത്സ എന്നിവയിൽ ഫ്രാൻസ് മുന്നിട്ടു നിൽക്കുന്നു. 8. ഫിൻലാൻഡ് - പൊതുജനാരോഗ്യം, രോഗം വരാതെ നിയന്ത്രിക്കപ്പെടുന്ന Preventive സംവിധാനങ്ങൾ എന്നിവയിൽ ഫിൻലാൻഡ് മുന്നിട്ടു നിൽക്കുന്നു. 9. സ്പെയിൻ - ഉയർന്ന കാര്യക്ഷമതയുള്ള ആരോഗ്യ പരിപാലന സംവിധാനം കൊണ്ട് ശ്രദ്ധേയം. 10. തായ്‌ലൻഡ് - മികച്ച ആരോഗ്യ പരിചരണ സംവിധാനം ഉള്ള മറ്റൊരു രാജ്യം. കൂടാതെ മറ്റു ചില രാജ്യങ്ങളും മികച്ച ആരോഗ്യ പരിപാലന നയങ്ങൾ കൊണ്ട് ശ്രദ്ധിക്കപ്പെട്ടിട്ടുണ്ട്. 11. സ്വീഡൻ - മികച്ച പൊതു ആരോഗ്യ പരിപാലന സംവിധാനം, ഉയർന്ന നിലവാരമുള്ള പ്രത്യേക പരിചരണം എന്നിവ കാണപ്പെടുന്നു. 12. നോർവേ - യൂണിവേഴ്സൽ ഹെൽത്ത്‌ കവറേജ് അഥവാ ഇൻഷുറൻസ്, മികച്ച ചികിത്സ എന്നിവയുള്ള രാജ്യം. 13. സ്വിറ്റ്സർലാൻഡ് - നിർബന്ധിത സ്വകാര്യ ആരോഗ്യ ഇൻഷുറൻസ്, എല്ലാവർക്കും ചികിത്സ ലഭ്യമാക്കാൻ യൂണിവേഴ്സൽ കവറേജ് എന്നിവ കാണാം. 14. ഓസ്ട്രേലിയ - മികച്ച പൊതു, സ്വകാര്യ ആരോഗ്യ പരിപാലന സംവിധാനങ്ങൾ, ഹെൽത്ത്‌ ഇൻഷുറൻസ്, രോഗങ്ങൾ തടയാനുള്ള നടപടികൾ എന്നിവ കൊണ്ട് ശ്രദ്ധേയം. 15.സിങ്കപ്പൂർ - സർക്കാർ സബ്‌സിഡി, നിയമപരമായ സമ്പാദ്യങ്ങൾ കൊണ്ടുള്ള വ്യക്തിപരമായ ഉത്തരവാദിത്തം തുടങ്ങിയ കൊണ്ട് തികച്ചും വ്യത്യസ്തവും മികവുറ്റതുമായ ആരോഗ്യ പരിപാലന സംവിധാനം കൊണ്ട് ശ്രദ്ധിക്കപ്പെട്ട രാജ്യം. റാങ്കിങ് നൽകുന്നതിന് കണക്കിലെടുക്കപ്പെട്ട ഘടകങ്ങൾ താഴെ കൊടുക്കുന്നു. *ഹെൽത്ത്‌ കെയർ ഇൻടെക്സ്: ആരോഗ്യ സംവിധാനങ്ങളുടെ ലഭ്യത, കാര്യക്ഷമത, ഗുണ നിലവാരം എന്നിവ കണക്കിലെടുക്കുന്നു. *യൂണിവേഴ്സൽ കവറേജ്: ആരോഗ്യ‌ ഇൻഷുറൻസ് ഉൾപ്പെടെ എല്ലാ പൗരന്മാർക്കും മികച്ച ചികിത്സ ലഭ്യമാക്കാനുള്ള കഴിവ്. *കാര്യക്ഷമത: ആരോഗ്യ മേഖല എങ്ങനെ പരിചരണം ലഭ്യമാക്കുന്നു, വിഭവങ്ങൾ എങ്ങനെ ഉപയോഗപ്പെടുത്തുന്നു എന്നത് സംബന്ധിച്ചു. *പരിണിത ഫലങ്ങൾ - ആയുർ ദൈർഖ്യം, മാതൃ ശിശു മരണ നിരക്ക്, [[കുടുംബാസൂത്രണം]] തുടങ്ങിയവ. == അവലംബം == <references/> # parks Textbook of Preventive and Social Medicine, 19th Ed 2009, , Bhaot, Jabalpur. ==പുറത്തേയ്ക്കുള്ള കണ്ണികൾ== * [http://www.who.int ലോകാരോഗ്യസംഘടന] * [http://www.nhs.uk യു.കെ. നാഷണൽ ഹെൽത്ത് സർവീസ്] * [http://www.hon.ch ഹെൽത്ത് ഓൺ ദി നെറ്റ് ഫൗണ്ടേഷൻ] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120723185457/http://www.hon.ch/ |date=2012-07-23 }} * [http://stats.oecd.org/Index.aspx?DataSetCode=HEALTH ഒ.ഇ.സി.ഡി. ഹെൽത്ത് സ്റ്റാറ്റിസ്റ്റിക്സ്] * [http://ucblibraries.colorado.edu/govpubs/us/health.htm ഹെൽത്ത് ആൻഡ് മെഡിക്കൽ ഇൻഫർമേഷൻ] ഫ്രം ദി യൂണിവേഴ്സിറ്റി ഓഫ് കൊളറാഡോ * [http://ec.europa.eu/health-eu/ ഹെൽത്ത്-ഇ.യു. പോർട്ടൽ], പബ്ലിക്ക് ഹെൽത്ത് പോർട്ടൽ ഓഫ് ദി യൂറോപ്യൻ യൂണിയൻ [[വർഗ്ഗം:ആരോഗ്യം]] [[വർഗ്ഗം:വ്യക്തിശുചിത്വം]] ejk605s7fgzvrskb2m0agtikwpg6bqr 4546837 4546836 2025-07-08T20:50:00Z 80.46.141.217 /* ലോകത്തിലെ മികച്ച പൊതുജനാരോഗ്യ സംവിധാനം ഉള്ള രാജ്യങ്ങൾ */ 4546837 wikitext text/x-wiki [[രോഗം|രോഗങ്ങളില്ലാത്ത]] അവസ്ഥയെയാണ്‌ സാമാന്യേന '''ആരോഗ്യം''' എന്നതു കൊണ്ടുദ്ദേശിച്ചിരുന്നത്. ഇംഗ്ലീഷിൽ ഹെൽത്ത്‌ (health). എന്നാൽ 1948-ലെ ലോക ഹെൽത്ത് അസംബ്ലിയുടെ നിർവചനപ്രകാരം രോഗ, വൈകല്യരാഹിത്യമുള്ള അവസ്ഥ മാത്രമല്ല, സമ്പൂർണ്ണ ശാരീരിക, മാനസിക, സാമൂഹ്യ സുസ്ഥിതി (wellbeing) കൂടി ആണു ആരോഗ്യം. <ref name="WHO definition">[http://www.who.int/about/definition/en/print.html] Preamble to the Constitution of the World Health Organization as adopted by the International Health Conference, New York, 19-22 June, 1946; signed on 22 July 1947 by the representatives of 61 States (Official Records of the World Health Organization, no. 2, p. 100) and entered into force on 7 April 1948.</ref><ref name="WHO constitution">[http://www.who.int/governance/eb/who_constitution_en.pdf] Constitution of the World Health Organization- ''Basic Documents'', Forty-fifth edition, Supplement, October 2006.</ref>. ഈ നിർവചനമാണ്‌ ഇന്ന് പൊതുവേ സ്വീകാര്യമായുള്ളത്. ഈ നിർവചനത്തോട് ലോകാരോഗ്യസംഘടനയുടെ 1986ലെ ഒട്ടാവ ചാർട്ടർ ഫോർ ഹെൽത്ത് പ്രൊമോഷന്റെ നിർവചനം കൂടി കൂട്ടിവായിക്കാറുണ്ട്: ആരോഗ്യം സമ്പൂർണ്ണ ദൈനംദിന ജീവിതത്തിനുള്ള ഒരുപാധിയാണ്‌, നിലനില്പിനായി മാത്രമുള്ളതല്ല. ആരോഗ്യം എന്നത് ശാരീരികശേഷിയിലും സാമൂഹിക വ്യക്തിപരമായ ഉപാധികൾക്ക് ഊന്നൽ കൊടുത്തുകൊണ്ടുള്ള സാക്ഷാത്തായ ഒരു സംഗതിയുമാണ്. പ്രതികൂല ഘടകങ്ങളൊന്നുമില്ലാതിരിക്കുകയും ശരീരത്തിന്റെ സ്വാഭാവിക പ്രവർത്തനങ്ങൾ ശരിയായി നടക്കുകയും ചെയ്യുന്ന വ്യക്തിക്ക് ശാരീരിക, മാനസിക, സാമൂഹിക സുഖാവസ്ഥ അനുഭവപ്പെടുകയും ചെയ്യുന്നതിനേയാണ് ആരോഗ്യം എന്ന് പറയുന്നത്.<ref>{{Cite web|url=https://www.who.int/|title=World Health Organization (WHO)|website=https://www.who.int}}</ref> ==ആരോഗ്യത്തിന്റെ ഘടകങ്ങൾ== ജീവിതശൈലിയും ജനതികവും പരിസ്ഥിതിയുമാണ് ആരോഗ്യത്തിനു നിദാനമായ ഘടകങ്ങൾ. ഭൌതീക പരിതഃസ്ഥിതി, സാമൂഹ്യ പരിതഃസ്ഥിതി, ജൈവ പരിതഃസ്ഥിതി എന്ന് പരിതഃസ്ഥിതി ഘടകങ്ങളെ മൂന്നായി തിരിക്കാം. രോഗാവസ്ഥയ്ക്കുള്ള കാരണങ്ങൾ പലതാകാം. രോഗാണുക്കൾ, പരാദങ്ങൾ എന്നിവയുടെ ആക്രമണം , പോഷണക്കുറവ്, അതിപോഷണം, അമിതാഹാരം, മദ്യപാനം, പുകവലി പോലെയുള്ള ലഹരി ഉപയോഗം എന്നിവ കൂടാതെ ആഹാരത്തിൽ നിന്ന് ലഭിക്കുന്ന ചില ഘടകങ്ങൾ കൂടുതലായി ചയാപചയ പ്രക്രിയയിലൂടെ, അതിലുള്ള ക്രമക്കേട് മൂലമോ അളവ് കൂടുതലായതിനാലോ, വ്യയം ചെയ്യപ്പെടാതെയോ പുറംതള്ളപ്പെടാതെയോ ശരീരത്തിൽ അടിഞ്ഞുകൂടി രോഗാവസ്ഥ ഉണ്ടാകാം. കൂടാതെ അത്യാവശ്യമായ ചില ഘടകങ്ങൾ ലഭിക്കാതെ ശാരീരിക പ്രക്രിയകൾ താളം തെറ്റുന്നതു മൂലമുള്ള രോഗാവസ്ഥയാകാം. വ്യായാമക്കുറവുകൊണ്ടാകുന്ന മേൽപ്പറഞ്ഞതിലേതെങ്കിലും സ്ഥിതിവിശേഷമാകാം. അമിതാദ്ധ്വാനം, സുരക്ഷിതമല്ലാത്ത തൊഴിൽ, [[മാനസിക സമ്മർദം]] [[മാനസിക സമ്മർദം (സ്‌ട്രെസ്‌)|(സ്‌ട്രെസ്‌)]], ഉറക്കക്കുറവ്, മാനസിക പ്രശ്നങ്ങൾ, [[അമിതവണ്ണം]] എന്നിവ രോഗാവസ്ഥയായി മാറാം. മഹാമാരികൾ പൊട്ടിപുറപ്പെടുന്നത് സാമൂഹികമായ ആരോഗ്യത്തെ മൊത്തത്തിൽ ബാധിക്കുന്നു. ഉദാ: കോവിഡ് 19. ശരീര കോശങ്ങളുടെ അപകർഷവും (degeneration), പ്രായ വർദ്ധനയും (aging) രോഗ കാരണങ്ങളാണ്. കൂടാതെ പാരമ്പര്യ ഘടകങ്ങൾ. മേൽപ്പറഞ്ഞ ഏതെങ്കിലും അസന്തുലിതാവസ്ഥയ്ക്കുള്ള ശരീരത്തിന്റെ സ്വാഭാവിക പ്രതികരണമായുണ്ടാകുന്ന ചില ക്രമക്കേടുകളായാകാം പുറത്ത് കാണപ്പെടുന്നത്. അതോടൊപ്പം തെറ്റായ ജീവിതശൈലി കൂടിയാകുമ്പോൾ രോഗമുണ്ടാകാനുള്ള സാധ്യത വളരെയധികം വർധിക്കുന്നു. രോഗാവസ്ഥയ്ക്കുള്ള ചികിത്സ തെറ്റായതു മൂലം രോഗാവസ്ഥ സൃഷ്ടിക്കപ്പെടാം. മരുന്നുകളുടെ കുറവു് കൊണ്ടും ആധിക്യം കൊണ്ടും രോഗാവസ്ഥ ഉണ്ടാകാം. ജീവിക്കുന്ന സാഹചര്യം പൊതുവിൽ വ്യക്തികളുടെ ആരോഗ്യവും ജീവിതത്തിന്റെ ഗുണനിലവാരം (ക്വാളിറ്റി ഓഫ് ലൈഫ്) നിർണ്ണയിക്കുന്നതിലും പരമപ്രധാനമാണ്. വൈദ്യശാസ്ത്രത്തിന്റെ പ്രയോഗത്തിലൂടെ മാത്രമല്ല, ജീവിതരീതിയുടെ തിരഞ്ഞെടുപ്പിലൂടെയും മെച്ചപ്പെട്ട പരിസ്ഥിതിയുമാണ് ആരോഗ്യവും മൂല്യവും വർദ്ധിപ്പിക്കുന്നത് എന്നത് കൂടുതൽ സ്വീകാര്യമാവുകയാണ്. പരിസ്ഥിതിയുമായി ബന്ധപ്പെട്ടു മലിനീകരണവും, ശുദ്ധജലത്തിന്റെ അഭാവവും രോഗങ്ങൾ വർധിപ്പിച്ചേക്കാം. ചുരുക്കത്തിൽ ആരോഗ്യം നിർണ്ണയിക്കുന്ന പ്രധാന ഘടകങ്ങൾ സാമൂഹികവും സാമ്പത്തികവുമായ അന്തരീക്ഷം, ആരോഗ്യസേവനങ്ങളുടെ ലഭ്യത, വികസനം, ഭൗതികമായ ചുറ്റുപാട്, ആരോഗ്യകരമായ തൊഴിലിടങ്ങൾ, ജനങ്ങളുടെ ജീവിതശൈലി, ആരോഗ്യകരമായ ആഹാരം, [[ശുചിത്വം]], ലിംഗസമത്വം തുടങ്ങി ജെൻഡറുമായി ബന്ധപ്പെട്ട പ്രശ്നങ്ങൾ, സ്ത്രീകളുടെയും ലിംഗ ലൈംഗിക ന്യൂനപക്ഷങ്ങളുടെയും പ്രശ്നങ്ങൾ, ആരോഗ്യകരമായ [[ലൈംഗികബന്ധം]], മെച്ചപ്പെട്ട മാനസികാവസ്ഥ, മലിനീകരണത്തിന്റെ തോത് തുടങ്ങിയവ ആണെന്നാണ് ലോകാരോഗ്യ സംഘടനയുടെ നിലപാട്. <ref name="The determinants of health">World Health Organization. [http://www.who.int/hia/evidence/doh/en/ ''The determinants of health.''] Geneva. Accessed 12 May 2011.</ref> {{health-stub}} ==ചികിത്സയും ആരോഗ്യവും== രോഗങ്ങൾ വന്നാൽ ശാസ്ത്രീയമായ ചികിത്സ തേടുക എന്നത് ഏറ്റവും പ്രധാനമാണ്. മികച്ച ആശുപത്രികൾ, ആരോഗ്യ കേന്ദ്രങ്ങൾ, ആരോഗ്യ ബോധവൽക്കരണ വിദ്യാഭ്യാസം എന്നിവയുടെ ലഭ്യത പ്രധാനമാണ്. ഗുരുതരമായ രോഗങ്ങളുടെ ചികിത്സയ്ക്ക് സൂപ്പർ സ്പെഷ്യാലിറ്റി നിലവാരത്തിലുള്ള ആശുപത്രികൾ അത്യാവശ്യമാണ്. ഇന്ത്യയിൽ മെഡിക്കൽ കോളേജുകൾ, ജില്ലാ ആശുപത്രികൾ, ജനറൽ ആശുപത്രികൾ, കോർപ്പറേറ്റ് സ്വകാര്യ ആശുപത്രികൾ തുടങ്ങിയവ ഇത്തരത്തിൽ സൂപ്പർ സ്പെഷ്യാലിറ്റി സേവനങ്ങൾ നൽകി വരുന്നു. ഗ്രാമീണ മേഖലയിൽ ആരോഗ്യ കേന്ദ്രങ്ങൾ, കുടുംബാരോഗ്യ കേന്ദ്രങ്ങൾ, ചെറിയ സ്വകാര്യ ആശുപത്രികൾ, ക്ലിനിക്കുകൾ തുടങ്ങിയവ മികച്ച സേവനം നൽകി വരുന്നു. ==ആരോഗ്യവും സാമ്പത്തികവും== പൊതുവേ സാമ്പത്തികമായി പിന്നോക്കം നിൽക്കുന്ന സമൂഹങ്ങളിൽ ആരോഗ്യ സൂചികകളും വളരെ പിന്നിലായിരിക്കും. ഇത് ദരിദ്ര രാജ്യങ്ങളിൽ കാണാവുന്നതാണ്. ദരിദ്ര സമൂഹങ്ങളിൽ ചികിത്സ ചിലവുകൾ ഒരു വലിയ പ്രശ്നം തന്നെയാണ്. പലരും ചികിത്സ ചിലവുകൾ മൂലം കട ബാധ്യതയിൽ ആകുന്നു. [[അമേരിക്കൻ ഐക്യനാടുകൾ|അമേരിക്കൻ ഐക്യനാടുകളിൽ]] 2023 ലെ കണക്കുകൾ പ്രകാരം ജിഡിപിയുടെ 17.6% തുക ആരോഗ്യ മേഖലയ്ക്ക് വേണ്ടി നീക്കിവച്ചിരുന്നു. അതായത് 4.9 ട്രില്യൺ ഡോളർ അഥവാ ഒരു വ്യക്തിക്ക്‌ വേണ്ടി 14,570 ഡോളർ ചിലവഴിച്ചു എന്ന്‌ സെന്റർസ് ഫോർ മെഡികെയർ ആൻഡ്‌ മെഡികായ്ഡ് സെർവിസിസ്‌ വ്യക്തമാക്കുന്നു. ആരോഗ്യ പരിരക്ഷാ ചിലവുകൾ വർധിച്ചു വരുമ്പോഴും അമേരിക്കൻ ഐക്യനാടുകൾ അവരുടെ ജിഡിപിയുടെ നല്ലൊരു ശതമാനം ആരോഗ്യ മേഖലയ്ക്ക് നൽകുന്നതായി കാണാൻ സാധിക്കും, പ്രത്യേകിച്ച് മറ്റ് വികസിത രാജ്യങ്ങളുമായി താരതമ്യപ്പെടുത്തുമ്പോൾ. ആരോഗ്യ രംഗത്തെ ഗവേഷണത്തിനും അവർ സാമ്പത്തികം ചിലവഴിക്കുന്നു. എന്നാൽ [[യുകെ]] അവരുടെ ജിഡിപിയുടെ 11.1% 2024ഇൽ ആരോഗ്യ മേഖലയ്ക്ക് വേണ്ടി ചിലവഴിച്ചതായി കാണാൻ സാധിക്കും. ഇന്ത്യയിൽ കേന്ദ്ര സംസ്ഥാന സർക്കാരുകൾ ജിഡിപിയുടെ 2.1 ശതമാനം തുക 2023 സാമ്പത്തിക വർഷത്തിൽ ആരോഗ്യ മേഖലയ്ക്ക് വേണ്ടി ചിലവഴിച്ചതായി കാണാൻ സാധിക്കും. ഇത് 2022, 2021 സാമ്പത്തിക വർഷങ്ങളിൽ യഥാക്രമം 2.2%, 1.6% എന്നിങ്ങനെ ആയിരുന്നു. വർഷം തോറും വർദ്ധനവ് ഉണ്ടാകുന്നുണ്ടെങ്കിലും മറ്റ് രാജ്യങ്ങളുമായി താരതമ്യപ്പെടുത്തുമ്പോൾ ഇന്ത്യയുടെ ആരോഗ്യ മേഖലയ്ക്ക് വേണ്ടിയുള്ള ജിഡിപിയുടെ കണക്കുകൾ തീരെ കുറവ് തന്നെയാണ് എന്നതാണ് വസ്തുത. ഇന്ത്യയിലെ ആരോഗ്യ മേഖലയുടെ വികസനത്തിന്‌ കൂടുതൽ ധനസഹായം ആവശ്യമാണ് എന്നത് യഥാർഥ്യമാണ്. ഹെൽത്ത്‌ [[ഇൻഷുറൻസ്]] അപ്രതീക്ഷിതമായ ചികിത്സ ചിലവുകൾ ഗണ്യമായി കുറക്കുന്നതിൽ ഏറെ സഹായിക്കുന്നു. ഇന്ത്യയിലും മികച്ച ഹെൽത്ത്‌ ഇൻഷുറൻസ് സേവന ദാതാക്കളെ കാണാം. ചില രാജ്യങ്ങളിൽ ഹെൽത്ത്‌ ഇൻഷുറൻസ് നിർബന്ധമാണ്. അതുപോലെ പല വികസിത വിദേശ രാജ്യങ്ങളിലും സോഷ്യൽ സെക്യൂരിറ്റി സംവിധാനം അഥവാ സോഷ്യൽ ഇൻഷുറൻസ് മുഖേന സാധാരണക്കാർക്ക് ഉയർന്ന നിലവാരത്തിലുള്ളതും എന്നാൽ സൗജന്യവുമായ ചികിത്സ ലഭ്യമാക്കിയിട്ടുണ്ട്. പല ആശുപത്രികളിലും രോഗികൾക്ക് മൂന്ന് നേരത്തെ ഭക്ഷണവും നൽകാറുണ്ട്. അവിടങ്ങളിൽ സ്വകാര്യ മേഖലയിലെ ജോലിക്കാരും നിശ്ചിത തുക സോഷ്യൽ ഇൻഷുറൻസ് അല്ലെങ്കിൽ ഹെൽത്ത്‌ ഇൻഷുറൻസ് സംവിധാനത്തിലേക്ക് അടക്കേണ്ടതുണ്ട്. ഇങ്ങനെ പിരിച്ചെടുക്കുന്ന തുക ആശുപത്രികളുടെ വികസനത്തിനും ഗവേഷണത്തിനും ഉപയോഗപ്പെടുത്തുന്നു. ദരിദ്രർക്ക് മാത്രമാണ് അവിടെ സർക്കാർ പൂർണമായും സൗജന്യ ചികിത്സ ലഭ്യമാക്കുന്നുള്ളു. ==ജീവിതശൈലി രോഗങ്ങൾ== [[കാൻസർ]], [[പ്രമേഹം]], [[ഹൃദ്രോഗം]], ധമനീ രോഗങ്ങൾ, [[രക്താതിമർദ്ദം]], [[പക്ഷാഘാതം]], COPD, വൃക്കരോഗം, കരൾ രോഗങ്ങൾ, പിസിഒഎസ്, [[കൊളസ്ട്രോൾ|അമിത കൊളെസ്ട്രോൾ]], [[അമിതവണ്ണം]], വയറിനു ചുറ്റും അമിതമായി കൊഴുപ്പ് അടിയുന്ന അവസ്ഥ അഥവാ കുടവയർ, [[വന്ധ്യത]], [[ഉദ്ധാരണക്കുറവ്]] എന്നിവ ജീവിതശൈലി മൂലമുണ്ടാകുന്ന രോഗങ്ങളുടെ കൂട്ടത്തിൽ എടുത്തു പറയേണ്ടതാണ്. ആരോഗ്യകരമായ ജീവിതശൈലി കൊണ്ട് മേൽപ്പറഞ്ഞ രോഗങ്ങളെ നല്ലൊരു പരിധിവരെ തടയാനും, ആരോഗ്യം നിലനിർത്താനും സാധിക്കും. ഭക്ഷണം, [[ശാരീരിക വ്യായാമം]], ഉറക്കം, [[മാനസിക സമ്മർദ്ദം]] എന്നിവ ഒരു വ്യക്തിയുടെ ആരോഗ്യത്തിൽ അതിപ്രധാന പങ്ക് വഹിക്കുന്നുണ്ട്. ==ആരോഗ്യവും ജീവിതശൈലിയും== *പോഷകാഹാരം- പോഷക സമൃദ്ധമായ ഭക്ഷണം കഴിക്കേണ്ടത് ആരോഗ്യവും ചുറുചുറുക്കും നിലനിർത്താൻ ഏറ്റവും അത്യാവശ്യമാണ്. ലോകാരോഗ്യ സംഘടനയുടെ അഭിപ്രായ പ്രകാരം അതിനായി ദിവസേന 5 കപ്പ് പഴങ്ങളും പച്ചക്കറികളും, പരിപ്പുവർഗങ്ങൾ, കടൽ മത്സ്യം, മുട്ട, കൊഴുപ്പ് കുറഞ്ഞ മാംസം എന്നിവ ശരിയായ അളവിൽ ആഹാരത്തിൽ ഉൾപ്പെടുത്തേണ്ടതുണ്ട്. ഇതുവഴി വിറ്റാമിനുകൾ, ധാതുക്കൾ, പ്രോടീൻ, ഒമേഗ 3 ഫാറ്റി ആസിഡ്, നാരുകൾ എന്നിവ ശരീരത്തിന് ആവശ്യത്തിന് ലഭ്യമാകുന്നു. *അനാരോഗ്യകരമായ ആഹാരം-എണ്ണയിൽ വറുത്തതും പൊരിച്ചതും അമിതമായി മൊരിഞ്ഞതുമായ ആഹാരങ്ങൾ, അമിതമായി മധുരം, ഉപ്പ്, കൊഴുപ്പ്, അന്നജം, കൊഴുപ്പ് കൂടിയ മാംസം, പലഹാരങ്ങൾ എന്നിവ അമിതമായി ഉപയോഗിക്കുന്നത് നിയന്ത്രിക്കേണ്ടതാണ്. *[[വ്യായാമം]]-വ്യായാമക്കുറവാണ് മറ്റൊരു പ്രധാന പ്രശ്നം. മുതിർന്നവർ നിത്യേന കുറഞ്ഞത് 30 മിനുട്ട് വീതവും കുട്ടികൾ ഒരു മണിക്കൂറും ശാരീരികാധ്വാനം നൽകുന്ന [[വ്യായാമം]] ചെയ്യേണ്ടതുണ്ട്. ജിംനേഷ്യ പരിശീലനം, കളികൾ, നൃത്തം, ആയോധനകലകൾ തുടങ്ങിയ ഉദാഹരണം. ഇത് ശാരീരികക്ഷമത മാത്രമല്ല കാൻസർ, പ്രമേഹം, ഹൃദ്രോഗം, അമിതഭാരം, [[വന്ധ്യത]], [[ഉദ്ധാരണശേഷിക്കുറവ്]] തുടങ്ങിയ ഗുരുതര ജീവിതശൈലി രോഗങ്ങളെ അകറ്റാനും മാനസികമായ ആരോഗ്യവും ലൈംഗികാരോഗ്യവും മെച്ചപ്പെടുത്താനും സഹായിക്കുന്നു എന്ന് പഠനങ്ങൾ പറയുന്നു. *അമിതവണ്ണം- ശരീരത്തിന്റെ [[അമിതവണ്ണം]], വയറിന് ചുറ്റും അടിയുന്ന കൊഴുപ്പ് അഥവാ കുടവയർ എന്നിവ നിയന്ത്രിക്കേണ്ടതും അത്യാവശ്യമാണ്. ഇവ ഗുരുതരമായ ആരോഗ്യ പ്രശ്നങ്ങളിലേക്ക് നയിക്കുന്ന ഒരു ഘടകമാണ്. *പുകവലി, മദ്യപാനം- ലഹരിയുടെ ഉപയോഗമാണ് ആരോഗ്യത്തെ ഏറ്റവും ദോഷകരമായി ബാധിക്കുന്ന മറ്റൊരു ഘടകം. അതിമദ്യാസക്തി, [[പുകവലി]] തുടങ്ങിയവ രോഗസാധ്യത വളരെയധികം വർധിപ്പിക്കുന്നു. പുലയിലയിൽ അടങ്ങിയിരിക്കുന്ന രാസവസ്തുക്കൾ ശരീരത്തിലെ എല്ലാ അവയവങ്ങളെയും ബാധിക്കുന്നു. *മാനസിക സമ്മർദ്ദം- അമിതമായ [[മാനസിക സമ്മർദം]] മറ്റൊരു ഘടകമാണ്. വീട്ടിലും തൊഴിലിടത്തിലും ഉണ്ടാകുന്ന മാനസിക സമ്മർദം കുറയ്ക്കാൻ ഉതകുന്ന ജീവിതരീതി സ്വീകരിക്കുക. ഉല്ലാസവേളകൾ കണ്ടെത്തുക. അതിനായി വിനോദ യാത്രകൾ, സംഗീതം, നൃത്തം, സിനിമകൾ, ആഘോഷങ്ങൾ മുതലായവ ആസ്വദിക്കാം. *മറ്റ് കാരണങ്ങൾ- അപകടങ്ങൾ, അതിക്രമങ്ങൾ, [[ബലാത്സംഗം]], സുരക്ഷിതമല്ലാത്ത ലൈംഗികബന്ധം എന്നിവ കൊണ്ടുമാകാം രോഗാവസ്ഥ.<ref>{{Cite web|url=https://www.who.int/europe/news-room/fact-sheets/item/a-healthy-lifestyle---who-recommendations|title=A healthy lifestyle - WHO recommendations|website=https://www.who.int}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://www.mayoclinic.org/healthy-lifestyle|title=Healthy Lifestyle - Mayo Clinic|website=https://www.mayoclinic.org ›}}</ref> ==മാനസിക ആരോഗ്യം== മാനസിക ആരോഗ്യം മറ്റൊരു പ്രധാന ഘടകമാണ്. ഉദാഹരണത്തിന് [[വിഷാദരോഗം]], [[ഉത്കണ്ഠ വൈകല്യം]], [[വ്യക്തിത്വം|വ്യക്തിത്വ വൈകല്യങ്ങൾ]] പോലെയുള്ള മാനസികരോഗങ്ങൾ, [[ആത്മഹത്യ|ആത്മഹത്യ പ്രവണത]], [[മാനസിക സമ്മർദം]] (സ്‌ട്രെസ്‌) പോലെയുള്ള പ്രശ്നങ്ങൾ സമൂഹത്തെ ഗുരുതരമായി ബാധിക്കുന്നു. മാനസിക ആരോഗ്യവുമായി ബന്ധപ്പെട്ട ലൈംഗിക പ്രശ്നങ്ങളും ഇവിടെ കണക്കിലെടുക്കുന്നു. ഉദാഹരണത്തിന് സ്ത്രീകളിൽ കാണപ്പെടുന്ന [[യോനീസങ്കോചം]] (വാജിനിസ്മസ്), പുരുഷന്മാരിലെ [[ഉദ്ധാരണക്കുറവ്]] തുടങ്ങിയവ. <ref>{{Cite web|url=https://www.who.int/health-topics/mental-health|title=Mental health - World Health Organization (WHO)|website=https://www.who.int}}</ref> ==ലൈംഗികവും പ്രത്യുത്പാദനപരവുമായ ആരോഗ്യം== [[ലൈംഗികവും പ്രത്യുൽപാദനപരവുമായ ആരോഗ്യം]] ഏറെ പ്രധാനമാണ്. സുരക്ഷിതമല്ലാത്ത [[ലൈംഗികബന്ധം]] മൂലം [[ലൈംഗികബന്ധത്തിലൂടെ പകരുന്ന രോഗങ്ങൾ]] എച്ച്ഐവി അഥവാ [[എയ്‌ഡ്‌സ്‌]] തുടങ്ങിയ രോഗാണുബാധകളും, ഗർഭധാരണവും [[പ്രസവം|പ്രസവവുമായി]] ബന്ധപ്പെട്ട സങ്കീർണ്ണതകൾ കാരണം അമ്മയുടെയും കുഞ്ഞിന്റെയും ആരോഗ്യവും താറുമാറായേക്കാം. [[വന്ധ്യത]], [[കുടുംബാസൂത്രണം]], [[ഗർഭനിരോധന രീതികൾ|ഗർഭനിരോധന മാർഗങ്ങളുടെ]] ലഭ്യത, ഉപയോഗം, ആളുകൾക്ക് ഇതേപറ്റിയുള്ള അവബോധം, [[ലൈംഗിക വിദ്യാഭ്യാസം|ശാസ്ത്രീയ ലൈംഗികാരോഗ്യ വിദ്യാഭ്യാസം]] തുടങ്ങിയവ [[ലൈംഗികവും പ്രത്യുൽപാദനപരവുമായ ആരോഗ്യം|ലൈംഗികവും പ്രത്യുൽപാദനപരവുമായ ആരോഗ്യവുമായി]] ബന്ധപെട്ടു കിടക്കുന്നു. ഇത്തരം പ്രശ്നങ്ങളും വ്യക്തിയെയും സമൂഹത്തെയും പ്രതികൂലമായി ബാധിക്കാറുണ്ട്. പുരുഷന്മാരിൽ കാണപ്പെടുന്ന [[ഉദ്ധാരണശേഷിക്കുറവ്]], സ്ത്രീകളിൽ [[യോനീസങ്കോചം]] [[വജൈനിസ്മസ്|(വജൈനിസ്മസ്)]], [[യോനീ വരൾച്ച]], [[വേദനാജനകമായ ലൈംഗികബന്ധം]], [[സ്ത്രീ ലൈംഗിക ഉത്തേജന വൈകല്യം]] തുടങ്ങിയവ ഉദാഹരണം. ജെൻഡറുമായി ബന്ധപ്പെട്ട അസമത്വങ്ങളും ആരോഗ്യത്തെ ബാധിച്ചേക്കാം. ട്രാൻസ്ജെൻഡറുകൾ, മറ്റ് [[ലൈംഗികന്യൂനപക്ഷം|ലൈംഗികന്യൂനപക്ഷങ്ങൾ]] എന്നിവർക്ക് ഉണ്ടാകാവുന്ന പ്രശ്നങ്ങൾ എന്നിവയൊക്കെ രോഗഹേതുവാകാം. ശാസ്ത്രീയമായ ലൈംഗികാരോഗ്യ വിദ്യാഭ്യാസത്തിന്റെ അഭാവം ഏറെ അപകടകരമാണ്. ഇത്തരം സാഹചര്യത്തിൽ ആളുകളിൽ ലൈംഗിക ബന്ധത്തിലൂടെ പകരുന്ന രോഗങ്ങളെയും, ഗർഭ നിരോധന മാർഗങ്ങളെയും, സുരക്ഷിതവും തൃപ്തികരവുമായ ലൈംഗികതയെ സംബന്ധിച്ച അറിവ് ഇല്ലാതിരിക്കുകയും, ഇക്കാരണത്താൽ ആഗ്രഹിക്കാത്ത ഗർഭധാരണവും, [[എയ്‌ഡ്‌സ്‌]] ഉൾപ്പെടെയുള്ള രോഗങ്ങൾ പകരുവാനും സാധ്യതയുണ്ട്. ശാസ്ത്രീയമായ [[ലൈംഗിക വിദ്യാഭ്യാസം]] നൽകാൻ ആരോഗ്യ പ്രവർത്തകരും അധ്യാപകരും മുന്നോട്ട് വരേണ്ടതുണ്ട്. മാത്രമല്ല, ലൈംഗിക ബന്ധത്തിന് ആവശ്യമായ സമ്മതത്തെ പറ്റിയും (consent) പീഡന ശ്രമങ്ങളെ തിരിച്ചറിയേണ്ടതിനെ പറ്റിയും ഇത്തരം വിദ്യാഭ്യാസത്തിലൂടെ ബോധവൽക്കരണം നൽകേണ്ടതുണ്ട്. ഇത് പീഡന ശ്രമങ്ങളെ ചെറുക്കാൻ ആവശ്യമാണ്.<ref>{{Cite web|url=https://www.msichoices.org/latest/what-is-sexual-and-reproductive-health/#:~:text=The%20term%20'sexual%20and%20reproductive,transmitted%20infections%20or%20unintended%20pregnancy.|title=What is sexual and reproductive health?|website=https://www.msichoices.org}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://www.fsrh.org/|title=FSRH Home {{!}} FSRH|website=https://www.fsrh.org}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://www.who.int/health-topics/sexual-and-reproductive-health-and-rights|title=Sexual and reproductive health and rights|website=https://www.who.int › Health topics}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/erectile-dysfunction/symptoms-causes/syc-20355776|title=Erectile dysfunction - Symptoms and causes|website=https://www.mayoclinic.org}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/female-sexual-dysfunction/symptoms-causes/syc-20372549|title=Female sexual dysfunction - Symptoms and causes|website=https://www.mayoclinic.org}}</ref> ==വിവിധ കാൻസർ രോഗങ്ങളുടെ ലക്ഷണങ്ങൾ== മിക്ക അർബുദങ്ങളും തുടക്കത്തിൽത്തന്നെ കണ്ടുപിടിക്കാവുന്നവയാണ്. കാൻസർ അതിന്റെ ആരംഭദശയിൽ തന്നെ കണ്ടുപിടിക്കുകയും, കാര്യക്ഷമമായവിധം ചികിത്സിക്കുകയും ചെയ്താൽ ഒരളവുവരെ മാറ്റാമെന്ന് ആധുനിക വൈദ്യശാസ്ത്രം തെളിയിക്കുന്നു. അർബുദത്തിന്റെ ആരംഭദശയിലുള്ള കണ്ടുപിടിത്തമാണ് കാര്യക്ഷമമായ ചികിത്സയുടെ അവിഭാജ്യഘടകം എന്ന് ഇതിൽനിന്ന് വ്യക്തമാകും. അർബുദത്തെപ്പറ്റി പൊതുജനങ്ങളെ ബോധവാന്മാരാക്കുക എന്നുള്ളതാണ് ഈ പദ്ധതിയിൽ ആദ്യമായി ചെയ്യേണ്ടത്. ഇതിന് അർബുദത്തിന്റെ ആരംഭദശയിലുള്ള അപകടസൂചനയെപ്പറ്റി അവരെ മനസ്സിലാക്കിക്കണം. ഈ സൂചനകൾ താഴെ പറയുന്നവയാണ്: കരിയാൻ താമസിക്കുന്ന വ്രണം ദേഹത്ത് എവിടെയെങ്കിലും, പ്രത്യേകിച്ച് സ്തനങ്ങളിൽ, ഉണ്ടാകുന്ന മുഴയോ, കല്ലിപ്പോ സാധാരണയിൽ കവിഞ്ഞ രക്തസ്രാവം, പഴുപ്പു പോക്ക് മുതലായവ പെട്ടെന്നു വളരുന്ന കറുത്ത മറുകുകൾ വിശപ്പില്ലായ്മ, വിഴുങ്ങുന്നതിനു തടസ്സം മുതലായവ ഒച്ചയടപ്പും വിട്ടുമാറാത്ത ചുമയും വിരേചനയിലുണ്ടാകുന്ന തകരാറുകൾ അമിതമായ ആർത്തവ രക്‌തസ്രാവം, ലൈംഗിക ബന്ധത്തിന് ശേഷമുള്ള അമിത രക്തസ്രാവം, [[വേദനാജനകമായ ലൈംഗികബന്ധം]] തുടങ്ങിയവ. ===സ്തനാർബുദം (ബ്രെസ്റ്റ് കാൻസർ)=== സ്ത്രീകളിൽ സ്തനങ്ങളിൽ, ഉണ്ടാകുന്ന മുഴയോ, കല്ലിപ്പോ, നിറം മാറ്റമോ സ്തനാർബുദത്തിന്റെ ലക്ഷണമാകാം. സ്വയം സ്തന പരിശോധന നടത്തുന്നത് വഴി ഇവ നേരത്തെ കണ്ടെത്താവുന്നതാണ്. ===ഗർഭാശയ കാൻസർ=== സ്ത്രീകളിൽ ആർത്തവ സമയത്ത് അമിതമായ രക്തസ്രാവം ഉണ്ടാവുക ആണെങ്കിലോ അല്ലെങ്കിൽ മാസമുറ സമയത്ത് അല്ലാതെ രക്തസ്രാവം ഉണ്ടാകുമെങ്കിലോ അത് ഗർഭാശയ കാൻസർ ആകാം. ഇത്തരം പ്രശ്നം ഉണ്ടെങ്കിൽ ഒരു ഗൈനക്കോളജിസ്റ്റിനെ കണ്ടു ഉടനെ പരിശോധന നടത്തേണ്ടതാണ്. ആർത്തവവുമായി ബന്ധപെട്ടു സ്ത്രീകൾക്ക് ഇതെപ്പറ്റിയുള്ള ബോധവൽക്കരണം അത്യാവശ്യമാണ്. ===ഗർഭാശയമുഖ കാൻസർ=== സ്ത്രീകളിൽ ലൈംഗിക ബന്ധത്തിന് ശേഷമുള്ള രക്തസ്രാവം, വേദനാജനകമായ ലൈംഗികബന്ധം എന്നിവ ഗർഭാശയമുഖ കാൻസർ ലക്ഷണമാകാം. ഇത്തരം പ്രശ്നം ഉണ്ടെങ്കിൽ ഒരു ഗൈനക്കോളജിസ്റ്റിനെ കണ്ടു ഉടനെ പരിശോധന നടത്തേണ്ടതാണ്. ഇതിനെതിരെ ഫലപ്രദമായ HPV പ്രതിരോധ വാക്സിൻ ലഭ്യമാണ്. ===രക്‌താർബുദം (ബ്ലഡ്‌ കാൻസർ)=== ഇടയ്ക്കിടെ ഉണ്ടാകുന്ന പനിയാണ് പ്രധാന ലക്ഷണം, പ്രത്യേകിച്ച് അധികം ഊഷ്മാവില്ലാത്ത പനി ബ്ലഡ്‌ കാൻസർ ലക്ഷണമാകാം. ===കുടലിലെ അർബുദം=== മലത്തിലുണ്ടാകുന്ന രക്തമാണ് പ്രധാന ലക്ഷണം. പൈൽസ്, മലബന്ധം പോലെയുള്ള രോഗങ്ങൾ കൊണ്ടും ഈ ലക്ഷണം ഉണ്ടാകാം. എന്നിരുന്നാലും ഇടയ്ക്കിടെ മലത്തിൽ രക്തം കാണുന്നത് കുടൽ അർബുദ ലക്ഷണമാകാം. ഇടയ്ക്കിടെ ഉണ്ടാകുന്ന മലബന്ധവും വയറിളക്കവും ഇത്തരം കാൻസർ ലക്ഷണമാകാം. ===ശ്വാസകോശ അർബുദം=== നാല് ആഴ്ചയിൽ കൂടുതൽ നീണ്ടുനിൽക്കുന്ന ചുമ, ശരീരഭാരം കുറയുക, ഇടയ്ക്കിടെയുള്ള പനി എന്നിവ ശ്വാസകോശ കാൻസർ ലക്ഷണമാകാം. പുകവലി ഇത് ഉണ്ടാകാൻ ഒരു പ്രധാന കാരണമാണ്. ===തലച്ചോറിലെ കാൻസർ (ബ്രെയിൻ ട്യൂമർ)=== കാഴ്ചക്കുറവ്, തലവേദന, ഓർമ്മക്കുറവ് എന്നിവയാണ് ബ്രെയിൻ ട്യൂമർ ലക്ഷണം. ===വായിലെ കാൻസർ=== വായിലെ ഉണങ്ങാത്ത വേദനയില്ലാത്ത മുറിവുകൾ, വായിലുണ്ടാകുന്ന മുഴകൾ, ഭക്ഷണം കഴിക്കാനുള്ള ബുദ്ധിമുട്ട് തുടങ്ങിയവ വായിലെ കാൻസർ ലക്ഷണമാകാം. പുകയില ഉപയോഗം ഒരു പ്രധാന കാരണമാണ്. ===വയറ്റിലെ കാൻസർ=== സ്ഥിരമായി ഭക്ഷണം കഴിച്ചാൽ ദഹിക്കാൻ ബുദ്ധിമുട്ട് അനുഭവപ്പെടുകയും വയറെരിയുകയും ചെയ്യുക, രക്തം ഛർദിക്കുക തുടങ്ങിയവയാണ് ലക്ഷണങ്ങൾ. വറുത്തതും പൊരിച്ചതും മൊരിഞ്ഞതും ഉൾപ്പടെയുള്ള അനാരോഗ്യകരമായ ഭക്ഷണം, ചുവന്ന മാംസത്തിന്റെ അമിത ഉപയോഗം, പഴങ്ങൾ പച്ചക്കറികൾ എന്നിവയുടെ കുറഞ്ഞ ഉപയോഗം എന്നിവ ഇത്തരം കാൻസർ ഉണ്ടാകാൻ പ്രധാന കാരണങ്ങളാണ്. ===തൊലിപ്പുറത്തെ കാൻസർ=== മറുകുകൾ പെട്ടന്ന് വലിപ്പം വയ്ക്കുക, ചർമത്തിൽ ഉണ്ടാകുന്ന നിറവ്യത്യാസം തുടങ്ങിയവയാണ് പ്രധാന ലക്ഷണങ്ങൾ. ==ഭക്ഷണവും ആരോഗ്യവും== നിത്യവും പോഷകസമൃദ്ധമായ ആഹാരം കഴിക്കേണ്ടത് ആരോഗ്യത്തിന് അത്യാവശ്യമാണ്. അതിനായി [[പഴങ്ങൾ]], [[പച്ചക്കറികൾ]], ഇലക്കറികൾ, പയർ, പരിപ്പുവർഗങ്ങൾ, [[മുട്ട]], [[മത്സ്യം]], കൊഴുപ്പ് കുറഞ്ഞ മാംസം, [[യോഗർട്ട്]], [[ഓട്സ്]], [[കൂൺ]], കൊഴുപ്പ് കുറഞ്ഞ പാൽ മുതലായ പോഷക സമൃദ്ധമായ ആഹാരം ഏറെ ഗുണകരമാണ്. ഇതുവഴി പ്രോട്ടീൻ അഥവാ മാംസ്യം, വിറ്റാമിനുകൾ, ധാതുക്കൾ, ഒമേഗാ 3 ഫാറ്റി ആസിഡ് എന്നിവ ശരീരത്തിന് ലഭിക്കുന്നു. ഇത് രോഗ പ്രതിരോധ ശേഷി വർധിപ്പിക്കാൻ ഗുണകരമാണ്. മാത്രമല്ല, അമിതമായ അളവിൽ ഉപ്പ്, മധുരം, എണ്ണ, കൊഴുപ്പ്, അന്നജം എന്നിവ അടങ്ങിയ അനാരോഗ്യകരമായ ആഹാരം കുറയ്ക്കുകയും വേണം. അതിനായി ചോറ്, ചപ്പാത്തി, ബിരിയാണി, വറുത്തതും പൊരിച്ചതും, എണ്ണ പലഹാരങ്ങൾ, മധുര പലഹാരങ്ങൾ, പഞ്ചസാര, കൊഴുപ്പേറിയ ചുവന്ന മാംസം, പായസം, അച്ചാറ്, കൊഴുപ്പ് കൂടിയ പാൽ എന്നിവ കുറച്ചു മാത്രം ഉപയോഗിക്കുന്നതാണ് അഭികാമ്യം. ഇവയുടെ അമിതമായ ഉപയോഗം മാരക ജീവിതശൈലി രോഗങ്ങൾ, അമിതവണ്ണം, ഹോർമോൺ തകരാറുകൾ, കുടവയർ, ലൈംഗിക പ്രശ്നങ്ങൾ എന്നിവയിലേക്ക് നയിക്കുന്നു. അതോടൊപ്പം വ്യായാമക്കുറവ്, അതിമദ്യാസക്തി, [[പുകവലി]] തുടങ്ങിയ ലഹരി ഉപയോഗം കൂടെ ഉണ്ടെങ്കിൽ ആരോഗ്യം താറുമാറാകാനുള്ള സാധ്യത വർധിക്കുന്നു. ഇടനേരങ്ങളിൽ പലഹാരങ്ങൾക്ക് പകരം പഴങ്ങൾ, നട്സ് എന്നിവ ഉപയോഗിക്കാം. വറുത്തതും പൊരിച്ചതും കുറച്ചു കറി വച്ച മത്സ്യം, കറി വച്ച കൊഴുപ്പ് കുറഞ്ഞ ഇറച്ചി, പുഴുങ്ങിയ മുട്ട, പച്ചക്കറി സാലഡ്, പച്ചക്കറി വിഭവങ്ങൾ തുടങ്ങിയ സമീകൃത ആഹാരം കഴിക്കുന്നത് ഗുണകരമാണ്. അമിതാഹാരം ഒഴിവാക്കുകയും വേണം. വെള്ള ചോറിന്റെയും ബിരിയാണിയുടേയും ചപ്പാത്തി മുതലായവയെയും അളവ് കുറയ്ക്കേണ്ടതും ഏറ്റവും അത്യാവശ്യമാണ്. അരി, പഞ്ചസാര എന്നിവ കൊണ്ടുള്ള പായസത്തേക്കാൾ [[പയർ]], [[കടല]], [[എള്ള്]], [[ശർക്കര]] തുടങ്ങി പോഷക സമ്പുഷ്ടമായ വസ്തുക്കൾ കൊണ്ടുള്ള പായസം മിതമായി ഉപയോഗിക്കുന്നതാണ് കൂടുതൽ മെച്ചം. ദിവസേന ആവശ്യത്തിന് വെള്ളം കുടിക്കേണ്ടതും അനിവാര്യമാണ്. പ്രഭാത ഭക്ഷണം ഒഴിവാക്കുന്നതും രാത്രി വൈകി ഭക്ഷണം കഴിക്കുന്നതും ആരോഗ്യത്തിന് നല്ലതല്ല. പ്രഭാത ഭക്ഷണം അഥവാ ബ്രേക്ക്‌ ഫാസ്റ്റ് പോഷക സമൃദ്ധമായത് തന്നെ ആയിരിക്കാനും ശ്രദ്ധിക്കേണ്ടതുണ്ട്. രാത്രി ലഘുവായ ഭക്ഷണം കഴിക്കാവുന്നതാണ്. ==വ്യായാമവും ആരോഗ്യവും== ശാരീരികക്ഷമതയും ആരോഗ്യവും ചിലപ്പോൾ ശരീര സൗന്ദര്യവും വച്ചുപുലർത്താനായി ചെയ്യുന്ന കായികാഭ്യാസങ്ങളാണ് [[വ്യായാമം]]. ആംഗലേയത്തിൽ എക്സ്സെർസൈസ് (Exercise). മുതിർന്നവർ ദിവസേന കുറഞ്ഞത് മുപ്പത് മിനുട്ട് നേരവും കുട്ടികൾ ഒരു മണിക്കൂറും വ്യായാമം ചെയ്യേണ്ടത് ആരോഗ്യം, ഫിറ്റ്നസ് എന്നിവ നിലനിർത്താൻ അത്യാവശ്യമാണ് എന്ന് ലോകാരോഗ്യ സംഘടന (WHO) പറയുന്നു. പലരും പല ലക്ഷ്യങ്ങൾക്കായി വ്യായാമം ചെയ്യുന്നു. കായികരംഗത്തെ മികവിനായി, പേശികൾ ബലപ്പെടുത്തുന്നതിനായി, ശരീരഭാരം കൂട്ടുകയോ കുറക്കുകയൊ ചെയ്യുന്നതിനായി, കുടവയർ കുറയ്ക്കുന്നതിനായി, ശരീര സൗന്ദര്യവും ആകർഷകത്വവും മെച്ചപ്പെടുത്തുവാനായി, ആരോഗ്യം നിലനിർത്തുന്നതിനായി, രോഗങ്ങളെ നിയന്ത്രിക്കുന്നതിനായി, യുവത്വം അല്ലെങ്കിൽ ഫിറ്റ്നസ് നിലനിർത്താനായി, മാനസികമായ ഉല്ലാസവും ഊർജസ്വലതയും നിലനിർത്തുന്നതിനായി, മാനസിക സമ്മർദം കുറയ്ക്കുന്നതിനായി, തൊഴിൽ രംഗത്തെ മികവിനായി (ഉദാഹരണത്തിന്: സിനിമ, പോലീസ്, പട്ടാളം പോലെയുള്ള ജോലികൾ), മികച്ച ജീവിതശൈലിയ്ക്കായി, ലൈംഗികവും പ്രത്യുൽപാദനപരവുമായ ആരോഗ്യം മെച്ചപ്പെടുത്താനായി, ഹോർമോൺ സന്തുലിതാവസ്ഥ നിലനിർത്താൻ എന്നിങ്ങനെ പല ലക്ഷ്യങ്ങൾക്കായി വ്യായാമം ചെയ്യുന്നവരുണ്ട്. ശാരീരിക വ്യായാമം പേശികളെ ബലപ്പെടുത്തുകയും കുടവയർ കുറക്കുകയും, ഹോർമോൺ സന്തുലിതാവസ്ഥ നിലനിർത്തുകയും, ഇത് ശരീര സൌന്ദര്യവും ആകർഷകത്വവും വർധിപ്പിക്കുകയും ചെയ്യുന്നു. ബോഡി ബിൽഡിംഗ്‌, ഫിറ്റ്നസ്, സിനിമ-സീരിയൽ മേഖലയിൽ പ്രവർത്തിക്കുന്നവരുടെ സൗന്ദര്യ രഹസ്യവും മറ്റൊന്നല്ല. പതിവായി വ്യായാമം ചെയ്യുന്ന ആളുകളിൽ വ്യായാമം ചെയ്യാത്തവരെ അപേക്ഷിച്ചു പുരുഷ ഹോർമോണായ [[ടെസ്റ്റോസ്റ്റിറോൺ]] അളവ് മെച്ചപ്പെട്ട രീതിയിൽ കാണപ്പെടുന്നു. ഇതവരുടെ യവ്വനവും ശരീര ബലവും ആരോഗ്യവും നിലനിർത്തുന്നു. സ്ത്രീകളിൽ ആർത്തവ ക്രമക്കേടുകൾ അകറ്റാനും, ശരീര സൗന്ദര്യവും, ആരോഗ്യവും ഉണ്ടാകാനും വ്യായാമം സഹായിക്കുന്നു. പല തരത്തിലുള്ള വ്യായാമങ്ങൾ ഉണ്ട്. സാധാരണ രീതിയിൽ വ്യായാമം ചെയ്യുമ്പോൾ മടുപ്പ് ഉളവാകുന്നവർക്ക്‌ [[സുംബ]] ഫിറ്റ്നസ് ഡാൻസ്, അയോധന കലകൾ, കളികൾ എന്നിവ ഏതെങ്കിലും ശീലമാക്കാവുന്നതാണ്. ‘രോഗങ്ങളെ ചെറുക്കുന്ന അത്ഭുതം’ എന്നാണ് ആരോഗ്യ പ്രവർത്തകർ വ്യായാമത്തെ വിളിക്കുന്നത്. പതിവായി വ്യായാമം ചെയ്യുന്നത് രോഗപ്രതിരോധവ്യവസ്ഥയുടെ ശക്തി വർദ്ധിപ്പിക്കുന്നതിനും, രക്തയോട്ടം മെച്ചപ്പെടുത്താനും, കാൻസർ, ഹൃദ്രോഗം, പക്ഷാഘാതം, പ്രമേഹം, പൊണ്ണത്തടി, പക്ഷാഘാതം, ഫാറ്റി ലിവർ, അമിത രക്താതിമർദ്ദം, അമിത കൊളസ്ട്രോൾ, പിസിഒഡി, വന്ധ്യത, വിഷാദരോഗം, ഉദ്ധാരണശേഷിക്കുറവ്, സ്ത്രീ ലൈംഗിക ഉത്തേജന വൈകല്യം, യോനീ വരൾച്ച, വന്ധ്യത തുടങ്ങിയ ജീവിതശൈലീരോഗങ്ങൾ വരാനുള്ള സാധ്യത കുറയ്ക്കുവാനും നല്ലൊരു ശതമാനംവരെ അവയെ പ്രതിരോധിക്കുന്നതിനും സഹായിക്കുന്നു. വ്യായാമം ചെയ്യുന്ന വ്യക്തികൾ മറ്റുള്ളവരെക്കാൾ ചുറുചുറുക്കോടെ കാണപ്പെടുകയും ഇത്തരക്കാരിൽ നടുവേദന, കഴുത്തുവേദന പോലെയുള്ള പ്രശ്നങ്ങൾ കുറഞ്ഞിരിക്കുകയും, ദീർഘകാലം ചെറുപ്പമായിരിക്കുകയും ചെയ്യുന്നു. പേശികളും അസ്ഥികളും ബലപ്പെടുത്തുന്നതിന്റെ ഗുണം വളരെയധികമാണ്. വാർധക്യത്തിലും ചുറുചുറുക്കോടെ ആരോഗ്യത്തോടെയിരിക്കാനും വ്യായാമം സഹായിക്കുന്നു. വ്യായാമത്തിന്റെ ഗുണം മിക്കവാറും എല്ലാ അവയവങ്ങൾക്കും ലഭിക്കുന്നു. ശരീരത്തിലെത്തുന്ന അമിതമായ കൊഴുപ്പ്, ഉപ്പ്, ഊർജം അഥവാ പഞ്ചസാര, രക്താതിമർദ്ദം എന്നിവയെ നിയന്ത്രിക്കുവാനും രക്തയോട്ടം മെച്ചപ്പെടുത്തുവാനും ഹോർമോൺ വ്യതിയാനങ്ങളെ ചെറുക്കുവാനും ഏറെ ഫലപ്രദമാണ് ശാരീരികമായ വ്യായാമം. പോഷക സമൃദ്ധവുമായ ഭക്ഷണ ക്രമീകരണത്തിനൊപ്പം ചെയ്യുമ്പോഴാണ് വ്യായാമം ഇത്തരത്തിൽ പൂർണ്ണമായ ഗുണങ്ങൾ നൽകുന്നത്. ഹൃദയം, തലച്ചോർ എന്നിവയുടെ ശരിയായ പ്രവർത്തനത്തിന്റെ വ്യായാമം ഒഴിച്ചു കൂടാനാവാത്തതാണ്. സ്തനം, പ്രോസ്ട്രേറ്റ്, വൻകുടൽ, ശ്വാസകോശം, കരൾ തുടങ്ങിയവയെ ബാധിക്കുന്ന കാൻസർ രോഗത്തെ പോലും വ്യായാമം തടയുന്നതായി പഠനങ്ങളുണ്ട്. രോഗങ്ങൾ ബാധിച്ചവർ ആരോഗ്യ പ്രവർത്തകരുടെ നിർദേശ പ്രകാരം മാത്രം അഭികാമ്യമായ വ്യായാമം തെരെഞ്ഞെടുക്കുക. വ്യായാമം മാനസികാരോഗ്യം വർദ്ധിപ്പിക്കുന്നതിനോടൊപ്പം സന്തോഷവാനായിരിക്കാനും സഹായിക്കുന്നു. ഇത് ചെയ്യുമ്പോൾ സന്തോഷകരമായ ഹോർമോണുകളുടെ ഉത്പാദനം വർധിക്കുന്നു. ഒപ്പം മികച്ച ശാരീരികക്ഷമത പ്രദാനം ചെയ്യുകയും കാര്യങ്ങളെ നല്ല രീതിയിൽ നോക്കിക്കാണുവാനും നല്ല ഉറക്കം ലഭിക്കാനും സഹായിക്കുന്നു. കൃത്യമായി വ്യായാമം ചെയ്യുന്നത് തൃപ്തികരമായ ലൈംഗികാരോഗ്യത്തിന് സഹായകരമാകുന്നു എന്ന് പഠനങ്ങൾ തെളിയിക്കുന്നു. അതിനാൽ സന്തോഷകരമായ ലൈംഗികജീവിതത്തിന് വ്യായാമം മുതൽക്കൂട്ടാണെന്ന് പറയാം. വ്യായാമം ലൈംഗികാവയവങ്ങളിലേക്കുള്ള രക്തപ്രവാഹം ത്വരിതപ്പെടുത്തുകയും [[ടെസ്റ്റോസ്റ്റിറോൺ]] എന്ന ഹോർമോണിന്റെ ഉത്പാദനം മെച്ചപ്പെടുത്തുകയും ചെയ്യുന്നു. മാത്രമല്ല ഇത് ശരീര സൗന്ദര്യവും ആകർഷകത്വവും വർധിപ്പിക്കുകയും ചെയ്യുന്നു. ഉദ്ധാരണശേഷിക്കുറവ്, സ്ത്രീ ലൈംഗിക ഉത്തേജന വൈകല്യം, യോനീ വരൾച്ച, രതിമൂർച്ഛയില്ലായ്മ, വജൈനിസ്മസ് (യോനീസങ്കോചം) തുടങ്ങിയ പ്രശ്നങ്ങൾ വ്യായാമം ചെയ്യുന്നവരിൽ കുറഞ്ഞു കാണപ്പെടുന്നു. മാത്രമല്ല, ബീജങ്ങളുടെ ആരോഗ്യത്തെ വർധിപ്പിക്കുന്ന ഇത് വന്ധ്യതയും ചെറുക്കുന്നു. മധ്യവയസ്ക്കരായ പുരുഷന്മാരിൽ ആൻഡ്രോപോസ്, സ്ത്രീകളിൽ [[ആർത്തവവിരാമം]] തുടങ്ങിയ അവസ്ഥകളെ ചെറുക്കുവാനും ഇത് സഹായിക്കുന്നു. [[കെഗൽ വ്യായാമം]] ചുമക്കുമ്പോഴും, തുമ്മുമ്പോഴും അറിയാതെ മൂത്രം പോകുന്ന അജിതേന്ദ്രിയത്വം എന്ന അവസ്ഥയ്ക്കും, ഉദ്ധാരണശേഷിക്കുറവ്, വജൈനിസ്മസ് ഉൾപ്പടെയുള്ള ലൈംഗിക പ്രശ്നങ്ങൾക്കും ഒരു പരിധിവരെ പരിഹാരമാണ്. ==പൊതുജനാരോഗ്യം== കുറേക്കൂടി വിപുലമായ രീതിയിൽ ഇതിനെ '''പൊതുജനാരോഗ്യം''' (Public Health) എന്ന് വിളിക്കുന്നു. സമൂഹത്തിന്റെ മൊത്തത്തിലുള്ള ആരോഗ്യത്തെ കുറിക്കാൻ പൊതുജനാരോഗ്യം എന്ന വാക്ക് ഉപയോഗിക്കാറുണ്ട്. പബ്ലിക് ഹെൽത്ത്‌ (Public health), കമ്മ്യൂണിറ്റി മെഡിസിൻ (Community medisine) തുടങ്ങിയ വൈദ്യശാസ്ത്രശാഖകൾ ആരോഗ്യത്തിന്റെ വിവിധ വശങ്ങൾക്ക് ഊന്നൽ കൊടുക്കുന്ന മേഖലകളാണ്.<ref>{{Cite web|url=https://en.wikipedia.org/wiki/Public_health|title=Public health|website=https://en.wikipedia.org}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://www.publichealth.hscni.net/|title=HSC Public Health Agency|website=https://www.publichealth.hscni.net}}</ref> ==ലോകത്തിലെ മികച്ച പൊതുജനാരോഗ്യ സംവിധാനം ഉള്ള രാജ്യങ്ങൾ== വിവിധ കണക്കുകൾ പ്രകാരം ലോകത്തിലെ മികച്ച പൊതു ജനാരോഗ്യ സംവിധാനം ഉള്ള ആദ്യത്തെ പത്ത് രാജ്യങ്ങൾ താഴെ കൊടുക്കുന്നു. [[തായ്‌വാൻ]], [[ദക്ഷിണ കൊറിയ]], [[ജപ്പാൻ]], [[നെതർലന്റ്സ്]], [[ഡെന്മാർക്ക്‌]], [[ഓസ്ട്രിയ]], [[ഫ്രാൻസ്]], [[ഫിൻലാൻഡ്]], [[തായ്‌ലൻഡ്]], [[സ്പെയിൻ]] എന്നിവയാണ് അത്. കൂടാതെ [[സ്വീഡൻ]], [[നോർവേ]], [[സ്വിറ്റ്സർലൻഡ്]], [[ഓസ്ട്രേലിയ]], [[സിങ്കപ്പൂർ]] തുടങ്ങിയ രാജ്യങ്ങളും ഉന്നത നിലവാരമുള്ള ആരോഗ്യ പരിപാലന സംവിധാനങ്ങൾ കൊണ്ട് ശ്രദ്ധിക്കപ്പെട്ടിട്ടുണ്ട്. ആരോഗ്യ പരിപാലന സൂചികകളിലെ സ്കോറുകൾ, കാര്യക്ഷമത, മൊത്തത്തിലുള്ള ആരോഗ്യ മികവ്, എല്ലാവർക്കും മികച്ച ചികിത്സ അഥവാ യൂണിവേഴ്സൽ ഹെൽത്ത്‌ ഇൻഷുറൻസ് കവറേജ് തുടങ്ങിയവയാണ് ഇതിൽ കണക്കിലെടുത്തിട്ടുള്ളത്. അവ വിശദമായി താഴെ കൊടുക്കുന്നു. 1. തായ്‌വാൻ- ലോകത്തിലെ മികച്ച ആരോഗ്യ പരിപാലന സംവിധാനം ഉള്ള ഒരു രാജ്യമാണ് ഇത്. ഉയർന്ന ആരോഗ്യ സൂചികകൾ അവിടെ കാണാനാവുന്നതാണ്. ദേശീയ ആരോഗ്യ‌ ഇൻഷുറൻസ് മുഖേന എല്ലാവർക്കുമുള്ള യൂണിവേഴ്സൽ കവറേജ്, ഉയർന്ന കാര്യക്ഷമത എന്നിവയും അവിടെ കാണാം. 2. ദക്ഷിണ കൊറിയ-ആഗോള റാങ്കിഗിൽ രണ്ടാം സ്ഥാനത്തുള്ള ദക്ഷിണ കൊറിയ ആരോഗ്യ പരിപാലന മേഖലയിൽ ഏറെ മുന്നിലാണ്. 3. ജപ്പാൻ-ശക്തമായ ആരോഗ്യ പരിപാലന സംവിധാനം ഉള്ള മറ്റൊരു രാജ്യമാണ് ജപ്പാൻ. ഉയർന്ന നിലവാരത്തിലുള്ള ചികിത്സ ജപ്പാന്റെ പ്രത്യേകതയാണ്. 4. ദി നെതർലാന്ഡ്സ് - statista.com പ്രകാരം യൂണിവേഴ്സൽ ഹെൽത്ത്‌ കവറേജ്, ഉയർന്ന നിലവാരത്തിലുള്ള ചികിത്സ എന്നിവയിൽ ഈ രാജ്യം ഏറെ മുന്നിലാണ്. 5. ഡെന്മാർക് - ഉയർന്ന നിലവാരത്തിലുള്ള ചികിത്സ, ലഭ്യത എന്നിവയിൽ ഡെന്മാർക്ക് മുന്നിലാണ്. 6. ഓസ്ട്രിയ - യൂണിവേഴ്സൽ ഹെൽത്ത്‌ കെയർ സംവിധാനം, ഉയർന്ന നിലവാരം എന്നിവയിൽ ഓസ്ട്രിയ മുന്നിലാണ്. 7. ഫ്രാൻസ് - യൂണിവേഴ്സൽ ഹെൽത്ത്‌ കെയർ, ഉയർന്ന നിലവാരം, ഗുണമേന്മ എന്നിവയുള്ള ചികിത്സ എന്നിവയിൽ ഫ്രാൻസ് മുന്നിട്ടു നിൽക്കുന്നു. 8. ഫിൻലാൻഡ് - പൊതുജനാരോഗ്യം, രോഗം വരാതെ നിയന്ത്രിക്കപ്പെടുന്ന Preventive സംവിധാനങ്ങൾ എന്നിവയിൽ ഫിൻലാൻഡ് മുന്നിട്ടു നിൽക്കുന്നു. 9. സ്പെയിൻ - ഉയർന്ന കാര്യക്ഷമതയുള്ള ആരോഗ്യ പരിപാലന സംവിധാനം കൊണ്ട് ശ്രദ്ധേയം. 10. തായ്‌ലൻഡ് - മികച്ച ആരോഗ്യ പരിചരണ സംവിധാനം ഉള്ള മറ്റൊരു രാജ്യം. കൂടാതെ മറ്റു ചില രാജ്യങ്ങളും മികച്ച ആരോഗ്യ പരിപാലന നയങ്ങൾ കൊണ്ട് ശ്രദ്ധിക്കപ്പെട്ടിട്ടുണ്ട്. 11. സ്വീഡൻ - മികച്ച പൊതു ആരോഗ്യ പരിപാലന സംവിധാനം, ഉയർന്ന നിലവാരമുള്ള പ്രത്യേക പരിചരണം എന്നിവ കാണപ്പെടുന്നു. 12. നോർവേ - യൂണിവേഴ്സൽ ഹെൽത്ത്‌ കവറേജ് അഥവാ ഇൻഷുറൻസ്, മികച്ച ചികിത്സ എന്നിവയുള്ള രാജ്യം. 13. സ്വിറ്റ്സർലാൻഡ് - നിർബന്ധിത സ്വകാര്യ ആരോഗ്യ ഇൻഷുറൻസ്, എല്ലാവർക്കും ചികിത്സ ലഭ്യമാക്കാൻ യൂണിവേഴ്സൽ കവറേജ് എന്നിവ കാണാം. 14. ഓസ്ട്രേലിയ - മികച്ച പൊതു, സ്വകാര്യ ആരോഗ്യ പരിപാലന സംവിധാനങ്ങൾ, ഹെൽത്ത്‌ ഇൻഷുറൻസ്, രോഗങ്ങൾ തടയാനുള്ള നടപടികൾ എന്നിവ കൊണ്ട് ശ്രദ്ധേയം. 15.സിങ്കപ്പൂർ - സർക്കാർ സബ്‌സിഡി, നിയമപരമായ സമ്പാദ്യങ്ങൾ കൊണ്ടുള്ള വ്യക്തിപരമായ ഉത്തരവാദിത്തം തുടങ്ങിയ കൊണ്ട് തികച്ചും വ്യത്യസ്തവും മികവുറ്റതുമായ ആരോഗ്യ പരിപാലന സംവിധാനം കൊണ്ട് ശ്രദ്ധിക്കപ്പെട്ട രാജ്യം. റാങ്കിങ് നൽകുന്നതിന് കണക്കിലെടുക്കപ്പെട്ട ഘടകങ്ങൾ താഴെ കൊടുക്കുന്നു. *ഹെൽത്ത്‌ കെയർ ഇൻടെക്സ്: ആരോഗ്യ സംവിധാനങ്ങളുടെ ലഭ്യത, കാര്യക്ഷമത, ഗുണ നിലവാരം എന്നിവ കണക്കിലെടുക്കുന്നു. *യൂണിവേഴ്സൽ കവറേജ്: ആരോഗ്യ‌ ഇൻഷുറൻസ് ഉൾപ്പെടെ എല്ലാ പൗരന്മാർക്കും മികച്ച ചികിത്സ ലഭ്യമാക്കാനുള്ള കഴിവ്. *കാര്യക്ഷമത: ആരോഗ്യ മേഖല എങ്ങനെ പരിചരണം ലഭ്യമാക്കുന്നു, വിഭവങ്ങൾ എങ്ങനെ ഉപയോഗപ്പെടുത്തുന്നു എന്നത് സംബന്ധിച്ചു. *പരിണിത ഫലങ്ങൾ - ആയുർ ദൈർഖ്യം, മാതൃ ശിശു മരണ നിരക്ക്, [[കുടുംബാസൂത്രണം]] തുടങ്ങിയവ. == അവലംബം == <references/> # parks Textbook of Preventive and Social Medicine, 19th Ed 2009, , Bhaot, Jabalpur. ==പുറത്തേയ്ക്കുള്ള കണ്ണികൾ== * [http://www.who.int ലോകാരോഗ്യസംഘടന] * [http://www.nhs.uk യു.കെ. നാഷണൽ ഹെൽത്ത് സർവീസ്] * [http://www.hon.ch ഹെൽത്ത് ഓൺ ദി നെറ്റ് ഫൗണ്ടേഷൻ] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120723185457/http://www.hon.ch/ |date=2012-07-23 }} * [http://stats.oecd.org/Index.aspx?DataSetCode=HEALTH ഒ.ഇ.സി.ഡി. ഹെൽത്ത് സ്റ്റാറ്റിസ്റ്റിക്സ്] * [http://ucblibraries.colorado.edu/govpubs/us/health.htm ഹെൽത്ത് ആൻഡ് മെഡിക്കൽ ഇൻഫർമേഷൻ] ഫ്രം ദി യൂണിവേഴ്സിറ്റി ഓഫ് കൊളറാഡോ * [http://ec.europa.eu/health-eu/ ഹെൽത്ത്-ഇ.യു. പോർട്ടൽ], പബ്ലിക്ക് ഹെൽത്ത് പോർട്ടൽ ഓഫ് ദി യൂറോപ്യൻ യൂണിയൻ [[വർഗ്ഗം:ആരോഗ്യം]] [[വർഗ്ഗം:വ്യക്തിശുചിത്വം]] 9r6k0iv0s664v8nm9i4abs6nd3cz20w 4546838 4546837 2025-07-08T20:51:30Z 80.46.141.217 /* ലോകത്തിലെ മികച്ച പൊതുജനാരോഗ്യ സംവിധാനം ഉള്ള രാജ്യങ്ങൾ */ 4546838 wikitext text/x-wiki [[രോഗം|രോഗങ്ങളില്ലാത്ത]] അവസ്ഥയെയാണ്‌ സാമാന്യേന '''ആരോഗ്യം''' എന്നതു കൊണ്ടുദ്ദേശിച്ചിരുന്നത്. ഇംഗ്ലീഷിൽ ഹെൽത്ത്‌ (health). എന്നാൽ 1948-ലെ ലോക ഹെൽത്ത് അസംബ്ലിയുടെ നിർവചനപ്രകാരം രോഗ, വൈകല്യരാഹിത്യമുള്ള അവസ്ഥ മാത്രമല്ല, സമ്പൂർണ്ണ ശാരീരിക, മാനസിക, സാമൂഹ്യ സുസ്ഥിതി (wellbeing) കൂടി ആണു ആരോഗ്യം. <ref name="WHO definition">[http://www.who.int/about/definition/en/print.html] Preamble to the Constitution of the World Health Organization as adopted by the International Health Conference, New York, 19-22 June, 1946; signed on 22 July 1947 by the representatives of 61 States (Official Records of the World Health Organization, no. 2, p. 100) and entered into force on 7 April 1948.</ref><ref name="WHO constitution">[http://www.who.int/governance/eb/who_constitution_en.pdf] Constitution of the World Health Organization- ''Basic Documents'', Forty-fifth edition, Supplement, October 2006.</ref>. ഈ നിർവചനമാണ്‌ ഇന്ന് പൊതുവേ സ്വീകാര്യമായുള്ളത്. ഈ നിർവചനത്തോട് ലോകാരോഗ്യസംഘടനയുടെ 1986ലെ ഒട്ടാവ ചാർട്ടർ ഫോർ ഹെൽത്ത് പ്രൊമോഷന്റെ നിർവചനം കൂടി കൂട്ടിവായിക്കാറുണ്ട്: ആരോഗ്യം സമ്പൂർണ്ണ ദൈനംദിന ജീവിതത്തിനുള്ള ഒരുപാധിയാണ്‌, നിലനില്പിനായി മാത്രമുള്ളതല്ല. ആരോഗ്യം എന്നത് ശാരീരികശേഷിയിലും സാമൂഹിക വ്യക്തിപരമായ ഉപാധികൾക്ക് ഊന്നൽ കൊടുത്തുകൊണ്ടുള്ള സാക്ഷാത്തായ ഒരു സംഗതിയുമാണ്. പ്രതികൂല ഘടകങ്ങളൊന്നുമില്ലാതിരിക്കുകയും ശരീരത്തിന്റെ സ്വാഭാവിക പ്രവർത്തനങ്ങൾ ശരിയായി നടക്കുകയും ചെയ്യുന്ന വ്യക്തിക്ക് ശാരീരിക, മാനസിക, സാമൂഹിക സുഖാവസ്ഥ അനുഭവപ്പെടുകയും ചെയ്യുന്നതിനേയാണ് ആരോഗ്യം എന്ന് പറയുന്നത്.<ref>{{Cite web|url=https://www.who.int/|title=World Health Organization (WHO)|website=https://www.who.int}}</ref> ==ആരോഗ്യത്തിന്റെ ഘടകങ്ങൾ== ജീവിതശൈലിയും ജനതികവും പരിസ്ഥിതിയുമാണ് ആരോഗ്യത്തിനു നിദാനമായ ഘടകങ്ങൾ. ഭൌതീക പരിതഃസ്ഥിതി, സാമൂഹ്യ പരിതഃസ്ഥിതി, ജൈവ പരിതഃസ്ഥിതി എന്ന് പരിതഃസ്ഥിതി ഘടകങ്ങളെ മൂന്നായി തിരിക്കാം. രോഗാവസ്ഥയ്ക്കുള്ള കാരണങ്ങൾ പലതാകാം. രോഗാണുക്കൾ, പരാദങ്ങൾ എന്നിവയുടെ ആക്രമണം , പോഷണക്കുറവ്, അതിപോഷണം, അമിതാഹാരം, മദ്യപാനം, പുകവലി പോലെയുള്ള ലഹരി ഉപയോഗം എന്നിവ കൂടാതെ ആഹാരത്തിൽ നിന്ന് ലഭിക്കുന്ന ചില ഘടകങ്ങൾ കൂടുതലായി ചയാപചയ പ്രക്രിയയിലൂടെ, അതിലുള്ള ക്രമക്കേട് മൂലമോ അളവ് കൂടുതലായതിനാലോ, വ്യയം ചെയ്യപ്പെടാതെയോ പുറംതള്ളപ്പെടാതെയോ ശരീരത്തിൽ അടിഞ്ഞുകൂടി രോഗാവസ്ഥ ഉണ്ടാകാം. കൂടാതെ അത്യാവശ്യമായ ചില ഘടകങ്ങൾ ലഭിക്കാതെ ശാരീരിക പ്രക്രിയകൾ താളം തെറ്റുന്നതു മൂലമുള്ള രോഗാവസ്ഥയാകാം. വ്യായാമക്കുറവുകൊണ്ടാകുന്ന മേൽപ്പറഞ്ഞതിലേതെങ്കിലും സ്ഥിതിവിശേഷമാകാം. അമിതാദ്ധ്വാനം, സുരക്ഷിതമല്ലാത്ത തൊഴിൽ, [[മാനസിക സമ്മർദം]] [[മാനസിക സമ്മർദം (സ്‌ട്രെസ്‌)|(സ്‌ട്രെസ്‌)]], ഉറക്കക്കുറവ്, മാനസിക പ്രശ്നങ്ങൾ, [[അമിതവണ്ണം]] എന്നിവ രോഗാവസ്ഥയായി മാറാം. മഹാമാരികൾ പൊട്ടിപുറപ്പെടുന്നത് സാമൂഹികമായ ആരോഗ്യത്തെ മൊത്തത്തിൽ ബാധിക്കുന്നു. ഉദാ: കോവിഡ് 19. ശരീര കോശങ്ങളുടെ അപകർഷവും (degeneration), പ്രായ വർദ്ധനയും (aging) രോഗ കാരണങ്ങളാണ്. കൂടാതെ പാരമ്പര്യ ഘടകങ്ങൾ. മേൽപ്പറഞ്ഞ ഏതെങ്കിലും അസന്തുലിതാവസ്ഥയ്ക്കുള്ള ശരീരത്തിന്റെ സ്വാഭാവിക പ്രതികരണമായുണ്ടാകുന്ന ചില ക്രമക്കേടുകളായാകാം പുറത്ത് കാണപ്പെടുന്നത്. അതോടൊപ്പം തെറ്റായ ജീവിതശൈലി കൂടിയാകുമ്പോൾ രോഗമുണ്ടാകാനുള്ള സാധ്യത വളരെയധികം വർധിക്കുന്നു. രോഗാവസ്ഥയ്ക്കുള്ള ചികിത്സ തെറ്റായതു മൂലം രോഗാവസ്ഥ സൃഷ്ടിക്കപ്പെടാം. മരുന്നുകളുടെ കുറവു് കൊണ്ടും ആധിക്യം കൊണ്ടും രോഗാവസ്ഥ ഉണ്ടാകാം. ജീവിക്കുന്ന സാഹചര്യം പൊതുവിൽ വ്യക്തികളുടെ ആരോഗ്യവും ജീവിതത്തിന്റെ ഗുണനിലവാരം (ക്വാളിറ്റി ഓഫ് ലൈഫ്) നിർണ്ണയിക്കുന്നതിലും പരമപ്രധാനമാണ്. വൈദ്യശാസ്ത്രത്തിന്റെ പ്രയോഗത്തിലൂടെ മാത്രമല്ല, ജീവിതരീതിയുടെ തിരഞ്ഞെടുപ്പിലൂടെയും മെച്ചപ്പെട്ട പരിസ്ഥിതിയുമാണ് ആരോഗ്യവും മൂല്യവും വർദ്ധിപ്പിക്കുന്നത് എന്നത് കൂടുതൽ സ്വീകാര്യമാവുകയാണ്. പരിസ്ഥിതിയുമായി ബന്ധപ്പെട്ടു മലിനീകരണവും, ശുദ്ധജലത്തിന്റെ അഭാവവും രോഗങ്ങൾ വർധിപ്പിച്ചേക്കാം. ചുരുക്കത്തിൽ ആരോഗ്യം നിർണ്ണയിക്കുന്ന പ്രധാന ഘടകങ്ങൾ സാമൂഹികവും സാമ്പത്തികവുമായ അന്തരീക്ഷം, ആരോഗ്യസേവനങ്ങളുടെ ലഭ്യത, വികസനം, ഭൗതികമായ ചുറ്റുപാട്, ആരോഗ്യകരമായ തൊഴിലിടങ്ങൾ, ജനങ്ങളുടെ ജീവിതശൈലി, ആരോഗ്യകരമായ ആഹാരം, [[ശുചിത്വം]], ലിംഗസമത്വം തുടങ്ങി ജെൻഡറുമായി ബന്ധപ്പെട്ട പ്രശ്നങ്ങൾ, സ്ത്രീകളുടെയും ലിംഗ ലൈംഗിക ന്യൂനപക്ഷങ്ങളുടെയും പ്രശ്നങ്ങൾ, ആരോഗ്യകരമായ [[ലൈംഗികബന്ധം]], മെച്ചപ്പെട്ട മാനസികാവസ്ഥ, മലിനീകരണത്തിന്റെ തോത് തുടങ്ങിയവ ആണെന്നാണ് ലോകാരോഗ്യ സംഘടനയുടെ നിലപാട്. <ref name="The determinants of health">World Health Organization. [http://www.who.int/hia/evidence/doh/en/ ''The determinants of health.''] Geneva. Accessed 12 May 2011.</ref> {{health-stub}} ==ചികിത്സയും ആരോഗ്യവും== രോഗങ്ങൾ വന്നാൽ ശാസ്ത്രീയമായ ചികിത്സ തേടുക എന്നത് ഏറ്റവും പ്രധാനമാണ്. മികച്ച ആശുപത്രികൾ, ആരോഗ്യ കേന്ദ്രങ്ങൾ, ആരോഗ്യ ബോധവൽക്കരണ വിദ്യാഭ്യാസം എന്നിവയുടെ ലഭ്യത പ്രധാനമാണ്. ഗുരുതരമായ രോഗങ്ങളുടെ ചികിത്സയ്ക്ക് സൂപ്പർ സ്പെഷ്യാലിറ്റി നിലവാരത്തിലുള്ള ആശുപത്രികൾ അത്യാവശ്യമാണ്. ഇന്ത്യയിൽ മെഡിക്കൽ കോളേജുകൾ, ജില്ലാ ആശുപത്രികൾ, ജനറൽ ആശുപത്രികൾ, കോർപ്പറേറ്റ് സ്വകാര്യ ആശുപത്രികൾ തുടങ്ങിയവ ഇത്തരത്തിൽ സൂപ്പർ സ്പെഷ്യാലിറ്റി സേവനങ്ങൾ നൽകി വരുന്നു. ഗ്രാമീണ മേഖലയിൽ ആരോഗ്യ കേന്ദ്രങ്ങൾ, കുടുംബാരോഗ്യ കേന്ദ്രങ്ങൾ, ചെറിയ സ്വകാര്യ ആശുപത്രികൾ, ക്ലിനിക്കുകൾ തുടങ്ങിയവ മികച്ച സേവനം നൽകി വരുന്നു. ==ആരോഗ്യവും സാമ്പത്തികവും== പൊതുവേ സാമ്പത്തികമായി പിന്നോക്കം നിൽക്കുന്ന സമൂഹങ്ങളിൽ ആരോഗ്യ സൂചികകളും വളരെ പിന്നിലായിരിക്കും. ഇത് ദരിദ്ര രാജ്യങ്ങളിൽ കാണാവുന്നതാണ്. ദരിദ്ര സമൂഹങ്ങളിൽ ചികിത്സ ചിലവുകൾ ഒരു വലിയ പ്രശ്നം തന്നെയാണ്. പലരും ചികിത്സ ചിലവുകൾ മൂലം കട ബാധ്യതയിൽ ആകുന്നു. [[അമേരിക്കൻ ഐക്യനാടുകൾ|അമേരിക്കൻ ഐക്യനാടുകളിൽ]] 2023 ലെ കണക്കുകൾ പ്രകാരം ജിഡിപിയുടെ 17.6% തുക ആരോഗ്യ മേഖലയ്ക്ക് വേണ്ടി നീക്കിവച്ചിരുന്നു. അതായത് 4.9 ട്രില്യൺ ഡോളർ അഥവാ ഒരു വ്യക്തിക്ക്‌ വേണ്ടി 14,570 ഡോളർ ചിലവഴിച്ചു എന്ന്‌ സെന്റർസ് ഫോർ മെഡികെയർ ആൻഡ്‌ മെഡികായ്ഡ് സെർവിസിസ്‌ വ്യക്തമാക്കുന്നു. ആരോഗ്യ പരിരക്ഷാ ചിലവുകൾ വർധിച്ചു വരുമ്പോഴും അമേരിക്കൻ ഐക്യനാടുകൾ അവരുടെ ജിഡിപിയുടെ നല്ലൊരു ശതമാനം ആരോഗ്യ മേഖലയ്ക്ക് നൽകുന്നതായി കാണാൻ സാധിക്കും, പ്രത്യേകിച്ച് മറ്റ് വികസിത രാജ്യങ്ങളുമായി താരതമ്യപ്പെടുത്തുമ്പോൾ. ആരോഗ്യ രംഗത്തെ ഗവേഷണത്തിനും അവർ സാമ്പത്തികം ചിലവഴിക്കുന്നു. എന്നാൽ [[യുകെ]] അവരുടെ ജിഡിപിയുടെ 11.1% 2024ഇൽ ആരോഗ്യ മേഖലയ്ക്ക് വേണ്ടി ചിലവഴിച്ചതായി കാണാൻ സാധിക്കും. ഇന്ത്യയിൽ കേന്ദ്ര സംസ്ഥാന സർക്കാരുകൾ ജിഡിപിയുടെ 2.1 ശതമാനം തുക 2023 സാമ്പത്തിക വർഷത്തിൽ ആരോഗ്യ മേഖലയ്ക്ക് വേണ്ടി ചിലവഴിച്ചതായി കാണാൻ സാധിക്കും. ഇത് 2022, 2021 സാമ്പത്തിക വർഷങ്ങളിൽ യഥാക്രമം 2.2%, 1.6% എന്നിങ്ങനെ ആയിരുന്നു. വർഷം തോറും വർദ്ധനവ് ഉണ്ടാകുന്നുണ്ടെങ്കിലും മറ്റ് രാജ്യങ്ങളുമായി താരതമ്യപ്പെടുത്തുമ്പോൾ ഇന്ത്യയുടെ ആരോഗ്യ മേഖലയ്ക്ക് വേണ്ടിയുള്ള ജിഡിപിയുടെ കണക്കുകൾ തീരെ കുറവ് തന്നെയാണ് എന്നതാണ് വസ്തുത. ഇന്ത്യയിലെ ആരോഗ്യ മേഖലയുടെ വികസനത്തിന്‌ കൂടുതൽ ധനസഹായം ആവശ്യമാണ് എന്നത് യഥാർഥ്യമാണ്. ഹെൽത്ത്‌ [[ഇൻഷുറൻസ്]] അപ്രതീക്ഷിതമായ ചികിത്സ ചിലവുകൾ ഗണ്യമായി കുറക്കുന്നതിൽ ഏറെ സഹായിക്കുന്നു. ഇന്ത്യയിലും മികച്ച ഹെൽത്ത്‌ ഇൻഷുറൻസ് സേവന ദാതാക്കളെ കാണാം. ചില രാജ്യങ്ങളിൽ ഹെൽത്ത്‌ ഇൻഷുറൻസ് നിർബന്ധമാണ്. അതുപോലെ പല വികസിത വിദേശ രാജ്യങ്ങളിലും സോഷ്യൽ സെക്യൂരിറ്റി സംവിധാനം അഥവാ സോഷ്യൽ ഇൻഷുറൻസ് മുഖേന സാധാരണക്കാർക്ക് ഉയർന്ന നിലവാരത്തിലുള്ളതും എന്നാൽ സൗജന്യവുമായ ചികിത്സ ലഭ്യമാക്കിയിട്ടുണ്ട്. പല ആശുപത്രികളിലും രോഗികൾക്ക് മൂന്ന് നേരത്തെ ഭക്ഷണവും നൽകാറുണ്ട്. അവിടങ്ങളിൽ സ്വകാര്യ മേഖലയിലെ ജോലിക്കാരും നിശ്ചിത തുക സോഷ്യൽ ഇൻഷുറൻസ് അല്ലെങ്കിൽ ഹെൽത്ത്‌ ഇൻഷുറൻസ് സംവിധാനത്തിലേക്ക് അടക്കേണ്ടതുണ്ട്. ഇങ്ങനെ പിരിച്ചെടുക്കുന്ന തുക ആശുപത്രികളുടെ വികസനത്തിനും ഗവേഷണത്തിനും ഉപയോഗപ്പെടുത്തുന്നു. ദരിദ്രർക്ക് മാത്രമാണ് അവിടെ സർക്കാർ പൂർണമായും സൗജന്യ ചികിത്സ ലഭ്യമാക്കുന്നുള്ളു. ==ജീവിതശൈലി രോഗങ്ങൾ== [[കാൻസർ]], [[പ്രമേഹം]], [[ഹൃദ്രോഗം]], ധമനീ രോഗങ്ങൾ, [[രക്താതിമർദ്ദം]], [[പക്ഷാഘാതം]], COPD, വൃക്കരോഗം, കരൾ രോഗങ്ങൾ, പിസിഒഎസ്, [[കൊളസ്ട്രോൾ|അമിത കൊളെസ്ട്രോൾ]], [[അമിതവണ്ണം]], വയറിനു ചുറ്റും അമിതമായി കൊഴുപ്പ് അടിയുന്ന അവസ്ഥ അഥവാ കുടവയർ, [[വന്ധ്യത]], [[ഉദ്ധാരണക്കുറവ്]] എന്നിവ ജീവിതശൈലി മൂലമുണ്ടാകുന്ന രോഗങ്ങളുടെ കൂട്ടത്തിൽ എടുത്തു പറയേണ്ടതാണ്. ആരോഗ്യകരമായ ജീവിതശൈലി കൊണ്ട് മേൽപ്പറഞ്ഞ രോഗങ്ങളെ നല്ലൊരു പരിധിവരെ തടയാനും, ആരോഗ്യം നിലനിർത്താനും സാധിക്കും. ഭക്ഷണം, [[ശാരീരിക വ്യായാമം]], ഉറക്കം, [[മാനസിക സമ്മർദ്ദം]] എന്നിവ ഒരു വ്യക്തിയുടെ ആരോഗ്യത്തിൽ അതിപ്രധാന പങ്ക് വഹിക്കുന്നുണ്ട്. ==ആരോഗ്യവും ജീവിതശൈലിയും== *പോഷകാഹാരം- പോഷക സമൃദ്ധമായ ഭക്ഷണം കഴിക്കേണ്ടത് ആരോഗ്യവും ചുറുചുറുക്കും നിലനിർത്താൻ ഏറ്റവും അത്യാവശ്യമാണ്. ലോകാരോഗ്യ സംഘടനയുടെ അഭിപ്രായ പ്രകാരം അതിനായി ദിവസേന 5 കപ്പ് പഴങ്ങളും പച്ചക്കറികളും, പരിപ്പുവർഗങ്ങൾ, കടൽ മത്സ്യം, മുട്ട, കൊഴുപ്പ് കുറഞ്ഞ മാംസം എന്നിവ ശരിയായ അളവിൽ ആഹാരത്തിൽ ഉൾപ്പെടുത്തേണ്ടതുണ്ട്. ഇതുവഴി വിറ്റാമിനുകൾ, ധാതുക്കൾ, പ്രോടീൻ, ഒമേഗ 3 ഫാറ്റി ആസിഡ്, നാരുകൾ എന്നിവ ശരീരത്തിന് ആവശ്യത്തിന് ലഭ്യമാകുന്നു. *അനാരോഗ്യകരമായ ആഹാരം-എണ്ണയിൽ വറുത്തതും പൊരിച്ചതും അമിതമായി മൊരിഞ്ഞതുമായ ആഹാരങ്ങൾ, അമിതമായി മധുരം, ഉപ്പ്, കൊഴുപ്പ്, അന്നജം, കൊഴുപ്പ് കൂടിയ മാംസം, പലഹാരങ്ങൾ എന്നിവ അമിതമായി ഉപയോഗിക്കുന്നത് നിയന്ത്രിക്കേണ്ടതാണ്. *[[വ്യായാമം]]-വ്യായാമക്കുറവാണ് മറ്റൊരു പ്രധാന പ്രശ്നം. മുതിർന്നവർ നിത്യേന കുറഞ്ഞത് 30 മിനുട്ട് വീതവും കുട്ടികൾ ഒരു മണിക്കൂറും ശാരീരികാധ്വാനം നൽകുന്ന [[വ്യായാമം]] ചെയ്യേണ്ടതുണ്ട്. ജിംനേഷ്യ പരിശീലനം, കളികൾ, നൃത്തം, ആയോധനകലകൾ തുടങ്ങിയ ഉദാഹരണം. ഇത് ശാരീരികക്ഷമത മാത്രമല്ല കാൻസർ, പ്രമേഹം, ഹൃദ്രോഗം, അമിതഭാരം, [[വന്ധ്യത]], [[ഉദ്ധാരണശേഷിക്കുറവ്]] തുടങ്ങിയ ഗുരുതര ജീവിതശൈലി രോഗങ്ങളെ അകറ്റാനും മാനസികമായ ആരോഗ്യവും ലൈംഗികാരോഗ്യവും മെച്ചപ്പെടുത്താനും സഹായിക്കുന്നു എന്ന് പഠനങ്ങൾ പറയുന്നു. *അമിതവണ്ണം- ശരീരത്തിന്റെ [[അമിതവണ്ണം]], വയറിന് ചുറ്റും അടിയുന്ന കൊഴുപ്പ് അഥവാ കുടവയർ എന്നിവ നിയന്ത്രിക്കേണ്ടതും അത്യാവശ്യമാണ്. ഇവ ഗുരുതരമായ ആരോഗ്യ പ്രശ്നങ്ങളിലേക്ക് നയിക്കുന്ന ഒരു ഘടകമാണ്. *പുകവലി, മദ്യപാനം- ലഹരിയുടെ ഉപയോഗമാണ് ആരോഗ്യത്തെ ഏറ്റവും ദോഷകരമായി ബാധിക്കുന്ന മറ്റൊരു ഘടകം. അതിമദ്യാസക്തി, [[പുകവലി]] തുടങ്ങിയവ രോഗസാധ്യത വളരെയധികം വർധിപ്പിക്കുന്നു. പുലയിലയിൽ അടങ്ങിയിരിക്കുന്ന രാസവസ്തുക്കൾ ശരീരത്തിലെ എല്ലാ അവയവങ്ങളെയും ബാധിക്കുന്നു. *മാനസിക സമ്മർദ്ദം- അമിതമായ [[മാനസിക സമ്മർദം]] മറ്റൊരു ഘടകമാണ്. വീട്ടിലും തൊഴിലിടത്തിലും ഉണ്ടാകുന്ന മാനസിക സമ്മർദം കുറയ്ക്കാൻ ഉതകുന്ന ജീവിതരീതി സ്വീകരിക്കുക. ഉല്ലാസവേളകൾ കണ്ടെത്തുക. അതിനായി വിനോദ യാത്രകൾ, സംഗീതം, നൃത്തം, സിനിമകൾ, ആഘോഷങ്ങൾ മുതലായവ ആസ്വദിക്കാം. *മറ്റ് കാരണങ്ങൾ- അപകടങ്ങൾ, അതിക്രമങ്ങൾ, [[ബലാത്സംഗം]], സുരക്ഷിതമല്ലാത്ത ലൈംഗികബന്ധം എന്നിവ കൊണ്ടുമാകാം രോഗാവസ്ഥ.<ref>{{Cite web|url=https://www.who.int/europe/news-room/fact-sheets/item/a-healthy-lifestyle---who-recommendations|title=A healthy lifestyle - WHO recommendations|website=https://www.who.int}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://www.mayoclinic.org/healthy-lifestyle|title=Healthy Lifestyle - Mayo Clinic|website=https://www.mayoclinic.org ›}}</ref> ==മാനസിക ആരോഗ്യം== മാനസിക ആരോഗ്യം മറ്റൊരു പ്രധാന ഘടകമാണ്. ഉദാഹരണത്തിന് [[വിഷാദരോഗം]], [[ഉത്കണ്ഠ വൈകല്യം]], [[വ്യക്തിത്വം|വ്യക്തിത്വ വൈകല്യങ്ങൾ]] പോലെയുള്ള മാനസികരോഗങ്ങൾ, [[ആത്മഹത്യ|ആത്മഹത്യ പ്രവണത]], [[മാനസിക സമ്മർദം]] (സ്‌ട്രെസ്‌) പോലെയുള്ള പ്രശ്നങ്ങൾ സമൂഹത്തെ ഗുരുതരമായി ബാധിക്കുന്നു. മാനസിക ആരോഗ്യവുമായി ബന്ധപ്പെട്ട ലൈംഗിക പ്രശ്നങ്ങളും ഇവിടെ കണക്കിലെടുക്കുന്നു. ഉദാഹരണത്തിന് സ്ത്രീകളിൽ കാണപ്പെടുന്ന [[യോനീസങ്കോചം]] (വാജിനിസ്മസ്), പുരുഷന്മാരിലെ [[ഉദ്ധാരണക്കുറവ്]] തുടങ്ങിയവ. <ref>{{Cite web|url=https://www.who.int/health-topics/mental-health|title=Mental health - World Health Organization (WHO)|website=https://www.who.int}}</ref> ==ലൈംഗികവും പ്രത്യുത്പാദനപരവുമായ ആരോഗ്യം== [[ലൈംഗികവും പ്രത്യുൽപാദനപരവുമായ ആരോഗ്യം]] ഏറെ പ്രധാനമാണ്. സുരക്ഷിതമല്ലാത്ത [[ലൈംഗികബന്ധം]] മൂലം [[ലൈംഗികബന്ധത്തിലൂടെ പകരുന്ന രോഗങ്ങൾ]] എച്ച്ഐവി അഥവാ [[എയ്‌ഡ്‌സ്‌]] തുടങ്ങിയ രോഗാണുബാധകളും, ഗർഭധാരണവും [[പ്രസവം|പ്രസവവുമായി]] ബന്ധപ്പെട്ട സങ്കീർണ്ണതകൾ കാരണം അമ്മയുടെയും കുഞ്ഞിന്റെയും ആരോഗ്യവും താറുമാറായേക്കാം. [[വന്ധ്യത]], [[കുടുംബാസൂത്രണം]], [[ഗർഭനിരോധന രീതികൾ|ഗർഭനിരോധന മാർഗങ്ങളുടെ]] ലഭ്യത, ഉപയോഗം, ആളുകൾക്ക് ഇതേപറ്റിയുള്ള അവബോധം, [[ലൈംഗിക വിദ്യാഭ്യാസം|ശാസ്ത്രീയ ലൈംഗികാരോഗ്യ വിദ്യാഭ്യാസം]] തുടങ്ങിയവ [[ലൈംഗികവും പ്രത്യുൽപാദനപരവുമായ ആരോഗ്യം|ലൈംഗികവും പ്രത്യുൽപാദനപരവുമായ ആരോഗ്യവുമായി]] ബന്ധപെട്ടു കിടക്കുന്നു. ഇത്തരം പ്രശ്നങ്ങളും വ്യക്തിയെയും സമൂഹത്തെയും പ്രതികൂലമായി ബാധിക്കാറുണ്ട്. പുരുഷന്മാരിൽ കാണപ്പെടുന്ന [[ഉദ്ധാരണശേഷിക്കുറവ്]], സ്ത്രീകളിൽ [[യോനീസങ്കോചം]] [[വജൈനിസ്മസ്|(വജൈനിസ്മസ്)]], [[യോനീ വരൾച്ച]], [[വേദനാജനകമായ ലൈംഗികബന്ധം]], [[സ്ത്രീ ലൈംഗിക ഉത്തേജന വൈകല്യം]] തുടങ്ങിയവ ഉദാഹരണം. ജെൻഡറുമായി ബന്ധപ്പെട്ട അസമത്വങ്ങളും ആരോഗ്യത്തെ ബാധിച്ചേക്കാം. ട്രാൻസ്ജെൻഡറുകൾ, മറ്റ് [[ലൈംഗികന്യൂനപക്ഷം|ലൈംഗികന്യൂനപക്ഷങ്ങൾ]] എന്നിവർക്ക് ഉണ്ടാകാവുന്ന പ്രശ്നങ്ങൾ എന്നിവയൊക്കെ രോഗഹേതുവാകാം. ശാസ്ത്രീയമായ ലൈംഗികാരോഗ്യ വിദ്യാഭ്യാസത്തിന്റെ അഭാവം ഏറെ അപകടകരമാണ്. ഇത്തരം സാഹചര്യത്തിൽ ആളുകളിൽ ലൈംഗിക ബന്ധത്തിലൂടെ പകരുന്ന രോഗങ്ങളെയും, ഗർഭ നിരോധന മാർഗങ്ങളെയും, സുരക്ഷിതവും തൃപ്തികരവുമായ ലൈംഗികതയെ സംബന്ധിച്ച അറിവ് ഇല്ലാതിരിക്കുകയും, ഇക്കാരണത്താൽ ആഗ്രഹിക്കാത്ത ഗർഭധാരണവും, [[എയ്‌ഡ്‌സ്‌]] ഉൾപ്പെടെയുള്ള രോഗങ്ങൾ പകരുവാനും സാധ്യതയുണ്ട്. ശാസ്ത്രീയമായ [[ലൈംഗിക വിദ്യാഭ്യാസം]] നൽകാൻ ആരോഗ്യ പ്രവർത്തകരും അധ്യാപകരും മുന്നോട്ട് വരേണ്ടതുണ്ട്. മാത്രമല്ല, ലൈംഗിക ബന്ധത്തിന് ആവശ്യമായ സമ്മതത്തെ പറ്റിയും (consent) പീഡന ശ്രമങ്ങളെ തിരിച്ചറിയേണ്ടതിനെ പറ്റിയും ഇത്തരം വിദ്യാഭ്യാസത്തിലൂടെ ബോധവൽക്കരണം നൽകേണ്ടതുണ്ട്. ഇത് പീഡന ശ്രമങ്ങളെ ചെറുക്കാൻ ആവശ്യമാണ്.<ref>{{Cite web|url=https://www.msichoices.org/latest/what-is-sexual-and-reproductive-health/#:~:text=The%20term%20'sexual%20and%20reproductive,transmitted%20infections%20or%20unintended%20pregnancy.|title=What is sexual and reproductive health?|website=https://www.msichoices.org}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://www.fsrh.org/|title=FSRH Home {{!}} FSRH|website=https://www.fsrh.org}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://www.who.int/health-topics/sexual-and-reproductive-health-and-rights|title=Sexual and reproductive health and rights|website=https://www.who.int › Health topics}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/erectile-dysfunction/symptoms-causes/syc-20355776|title=Erectile dysfunction - Symptoms and causes|website=https://www.mayoclinic.org}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/female-sexual-dysfunction/symptoms-causes/syc-20372549|title=Female sexual dysfunction - Symptoms and causes|website=https://www.mayoclinic.org}}</ref> ==വിവിധ കാൻസർ രോഗങ്ങളുടെ ലക്ഷണങ്ങൾ== മിക്ക അർബുദങ്ങളും തുടക്കത്തിൽത്തന്നെ കണ്ടുപിടിക്കാവുന്നവയാണ്. കാൻസർ അതിന്റെ ആരംഭദശയിൽ തന്നെ കണ്ടുപിടിക്കുകയും, കാര്യക്ഷമമായവിധം ചികിത്സിക്കുകയും ചെയ്താൽ ഒരളവുവരെ മാറ്റാമെന്ന് ആധുനിക വൈദ്യശാസ്ത്രം തെളിയിക്കുന്നു. അർബുദത്തിന്റെ ആരംഭദശയിലുള്ള കണ്ടുപിടിത്തമാണ് കാര്യക്ഷമമായ ചികിത്സയുടെ അവിഭാജ്യഘടകം എന്ന് ഇതിൽനിന്ന് വ്യക്തമാകും. അർബുദത്തെപ്പറ്റി പൊതുജനങ്ങളെ ബോധവാന്മാരാക്കുക എന്നുള്ളതാണ് ഈ പദ്ധതിയിൽ ആദ്യമായി ചെയ്യേണ്ടത്. ഇതിന് അർബുദത്തിന്റെ ആരംഭദശയിലുള്ള അപകടസൂചനയെപ്പറ്റി അവരെ മനസ്സിലാക്കിക്കണം. ഈ സൂചനകൾ താഴെ പറയുന്നവയാണ്: കരിയാൻ താമസിക്കുന്ന വ്രണം ദേഹത്ത് എവിടെയെങ്കിലും, പ്രത്യേകിച്ച് സ്തനങ്ങളിൽ, ഉണ്ടാകുന്ന മുഴയോ, കല്ലിപ്പോ സാധാരണയിൽ കവിഞ്ഞ രക്തസ്രാവം, പഴുപ്പു പോക്ക് മുതലായവ പെട്ടെന്നു വളരുന്ന കറുത്ത മറുകുകൾ വിശപ്പില്ലായ്മ, വിഴുങ്ങുന്നതിനു തടസ്സം മുതലായവ ഒച്ചയടപ്പും വിട്ടുമാറാത്ത ചുമയും വിരേചനയിലുണ്ടാകുന്ന തകരാറുകൾ അമിതമായ ആർത്തവ രക്‌തസ്രാവം, ലൈംഗിക ബന്ധത്തിന് ശേഷമുള്ള അമിത രക്തസ്രാവം, [[വേദനാജനകമായ ലൈംഗികബന്ധം]] തുടങ്ങിയവ. ===സ്തനാർബുദം (ബ്രെസ്റ്റ് കാൻസർ)=== സ്ത്രീകളിൽ സ്തനങ്ങളിൽ, ഉണ്ടാകുന്ന മുഴയോ, കല്ലിപ്പോ, നിറം മാറ്റമോ സ്തനാർബുദത്തിന്റെ ലക്ഷണമാകാം. സ്വയം സ്തന പരിശോധന നടത്തുന്നത് വഴി ഇവ നേരത്തെ കണ്ടെത്താവുന്നതാണ്. ===ഗർഭാശയ കാൻസർ=== സ്ത്രീകളിൽ ആർത്തവ സമയത്ത് അമിതമായ രക്തസ്രാവം ഉണ്ടാവുക ആണെങ്കിലോ അല്ലെങ്കിൽ മാസമുറ സമയത്ത് അല്ലാതെ രക്തസ്രാവം ഉണ്ടാകുമെങ്കിലോ അത് ഗർഭാശയ കാൻസർ ആകാം. ഇത്തരം പ്രശ്നം ഉണ്ടെങ്കിൽ ഒരു ഗൈനക്കോളജിസ്റ്റിനെ കണ്ടു ഉടനെ പരിശോധന നടത്തേണ്ടതാണ്. ആർത്തവവുമായി ബന്ധപെട്ടു സ്ത്രീകൾക്ക് ഇതെപ്പറ്റിയുള്ള ബോധവൽക്കരണം അത്യാവശ്യമാണ്. ===ഗർഭാശയമുഖ കാൻസർ=== സ്ത്രീകളിൽ ലൈംഗിക ബന്ധത്തിന് ശേഷമുള്ള രക്തസ്രാവം, വേദനാജനകമായ ലൈംഗികബന്ധം എന്നിവ ഗർഭാശയമുഖ കാൻസർ ലക്ഷണമാകാം. ഇത്തരം പ്രശ്നം ഉണ്ടെങ്കിൽ ഒരു ഗൈനക്കോളജിസ്റ്റിനെ കണ്ടു ഉടനെ പരിശോധന നടത്തേണ്ടതാണ്. ഇതിനെതിരെ ഫലപ്രദമായ HPV പ്രതിരോധ വാക്സിൻ ലഭ്യമാണ്. ===രക്‌താർബുദം (ബ്ലഡ്‌ കാൻസർ)=== ഇടയ്ക്കിടെ ഉണ്ടാകുന്ന പനിയാണ് പ്രധാന ലക്ഷണം, പ്രത്യേകിച്ച് അധികം ഊഷ്മാവില്ലാത്ത പനി ബ്ലഡ്‌ കാൻസർ ലക്ഷണമാകാം. ===കുടലിലെ അർബുദം=== മലത്തിലുണ്ടാകുന്ന രക്തമാണ് പ്രധാന ലക്ഷണം. പൈൽസ്, മലബന്ധം പോലെയുള്ള രോഗങ്ങൾ കൊണ്ടും ഈ ലക്ഷണം ഉണ്ടാകാം. എന്നിരുന്നാലും ഇടയ്ക്കിടെ മലത്തിൽ രക്തം കാണുന്നത് കുടൽ അർബുദ ലക്ഷണമാകാം. ഇടയ്ക്കിടെ ഉണ്ടാകുന്ന മലബന്ധവും വയറിളക്കവും ഇത്തരം കാൻസർ ലക്ഷണമാകാം. ===ശ്വാസകോശ അർബുദം=== നാല് ആഴ്ചയിൽ കൂടുതൽ നീണ്ടുനിൽക്കുന്ന ചുമ, ശരീരഭാരം കുറയുക, ഇടയ്ക്കിടെയുള്ള പനി എന്നിവ ശ്വാസകോശ കാൻസർ ലക്ഷണമാകാം. പുകവലി ഇത് ഉണ്ടാകാൻ ഒരു പ്രധാന കാരണമാണ്. ===തലച്ചോറിലെ കാൻസർ (ബ്രെയിൻ ട്യൂമർ)=== കാഴ്ചക്കുറവ്, തലവേദന, ഓർമ്മക്കുറവ് എന്നിവയാണ് ബ്രെയിൻ ട്യൂമർ ലക്ഷണം. ===വായിലെ കാൻസർ=== വായിലെ ഉണങ്ങാത്ത വേദനയില്ലാത്ത മുറിവുകൾ, വായിലുണ്ടാകുന്ന മുഴകൾ, ഭക്ഷണം കഴിക്കാനുള്ള ബുദ്ധിമുട്ട് തുടങ്ങിയവ വായിലെ കാൻസർ ലക്ഷണമാകാം. പുകയില ഉപയോഗം ഒരു പ്രധാന കാരണമാണ്. ===വയറ്റിലെ കാൻസർ=== സ്ഥിരമായി ഭക്ഷണം കഴിച്ചാൽ ദഹിക്കാൻ ബുദ്ധിമുട്ട് അനുഭവപ്പെടുകയും വയറെരിയുകയും ചെയ്യുക, രക്തം ഛർദിക്കുക തുടങ്ങിയവയാണ് ലക്ഷണങ്ങൾ. വറുത്തതും പൊരിച്ചതും മൊരിഞ്ഞതും ഉൾപ്പടെയുള്ള അനാരോഗ്യകരമായ ഭക്ഷണം, ചുവന്ന മാംസത്തിന്റെ അമിത ഉപയോഗം, പഴങ്ങൾ പച്ചക്കറികൾ എന്നിവയുടെ കുറഞ്ഞ ഉപയോഗം എന്നിവ ഇത്തരം കാൻസർ ഉണ്ടാകാൻ പ്രധാന കാരണങ്ങളാണ്. ===തൊലിപ്പുറത്തെ കാൻസർ=== മറുകുകൾ പെട്ടന്ന് വലിപ്പം വയ്ക്കുക, ചർമത്തിൽ ഉണ്ടാകുന്ന നിറവ്യത്യാസം തുടങ്ങിയവയാണ് പ്രധാന ലക്ഷണങ്ങൾ. ==ഭക്ഷണവും ആരോഗ്യവും== നിത്യവും പോഷകസമൃദ്ധമായ ആഹാരം കഴിക്കേണ്ടത് ആരോഗ്യത്തിന് അത്യാവശ്യമാണ്. അതിനായി [[പഴങ്ങൾ]], [[പച്ചക്കറികൾ]], ഇലക്കറികൾ, പയർ, പരിപ്പുവർഗങ്ങൾ, [[മുട്ട]], [[മത്സ്യം]], കൊഴുപ്പ് കുറഞ്ഞ മാംസം, [[യോഗർട്ട്]], [[ഓട്സ്]], [[കൂൺ]], കൊഴുപ്പ് കുറഞ്ഞ പാൽ മുതലായ പോഷക സമൃദ്ധമായ ആഹാരം ഏറെ ഗുണകരമാണ്. ഇതുവഴി പ്രോട്ടീൻ അഥവാ മാംസ്യം, വിറ്റാമിനുകൾ, ധാതുക്കൾ, ഒമേഗാ 3 ഫാറ്റി ആസിഡ് എന്നിവ ശരീരത്തിന് ലഭിക്കുന്നു. ഇത് രോഗ പ്രതിരോധ ശേഷി വർധിപ്പിക്കാൻ ഗുണകരമാണ്. മാത്രമല്ല, അമിതമായ അളവിൽ ഉപ്പ്, മധുരം, എണ്ണ, കൊഴുപ്പ്, അന്നജം എന്നിവ അടങ്ങിയ അനാരോഗ്യകരമായ ആഹാരം കുറയ്ക്കുകയും വേണം. അതിനായി ചോറ്, ചപ്പാത്തി, ബിരിയാണി, വറുത്തതും പൊരിച്ചതും, എണ്ണ പലഹാരങ്ങൾ, മധുര പലഹാരങ്ങൾ, പഞ്ചസാര, കൊഴുപ്പേറിയ ചുവന്ന മാംസം, പായസം, അച്ചാറ്, കൊഴുപ്പ് കൂടിയ പാൽ എന്നിവ കുറച്ചു മാത്രം ഉപയോഗിക്കുന്നതാണ് അഭികാമ്യം. ഇവയുടെ അമിതമായ ഉപയോഗം മാരക ജീവിതശൈലി രോഗങ്ങൾ, അമിതവണ്ണം, ഹോർമോൺ തകരാറുകൾ, കുടവയർ, ലൈംഗിക പ്രശ്നങ്ങൾ എന്നിവയിലേക്ക് നയിക്കുന്നു. അതോടൊപ്പം വ്യായാമക്കുറവ്, അതിമദ്യാസക്തി, [[പുകവലി]] തുടങ്ങിയ ലഹരി ഉപയോഗം കൂടെ ഉണ്ടെങ്കിൽ ആരോഗ്യം താറുമാറാകാനുള്ള സാധ്യത വർധിക്കുന്നു. ഇടനേരങ്ങളിൽ പലഹാരങ്ങൾക്ക് പകരം പഴങ്ങൾ, നട്സ് എന്നിവ ഉപയോഗിക്കാം. വറുത്തതും പൊരിച്ചതും കുറച്ചു കറി വച്ച മത്സ്യം, കറി വച്ച കൊഴുപ്പ് കുറഞ്ഞ ഇറച്ചി, പുഴുങ്ങിയ മുട്ട, പച്ചക്കറി സാലഡ്, പച്ചക്കറി വിഭവങ്ങൾ തുടങ്ങിയ സമീകൃത ആഹാരം കഴിക്കുന്നത് ഗുണകരമാണ്. അമിതാഹാരം ഒഴിവാക്കുകയും വേണം. വെള്ള ചോറിന്റെയും ബിരിയാണിയുടേയും ചപ്പാത്തി മുതലായവയെയും അളവ് കുറയ്ക്കേണ്ടതും ഏറ്റവും അത്യാവശ്യമാണ്. അരി, പഞ്ചസാര എന്നിവ കൊണ്ടുള്ള പായസത്തേക്കാൾ [[പയർ]], [[കടല]], [[എള്ള്]], [[ശർക്കര]] തുടങ്ങി പോഷക സമ്പുഷ്ടമായ വസ്തുക്കൾ കൊണ്ടുള്ള പായസം മിതമായി ഉപയോഗിക്കുന്നതാണ് കൂടുതൽ മെച്ചം. ദിവസേന ആവശ്യത്തിന് വെള്ളം കുടിക്കേണ്ടതും അനിവാര്യമാണ്. പ്രഭാത ഭക്ഷണം ഒഴിവാക്കുന്നതും രാത്രി വൈകി ഭക്ഷണം കഴിക്കുന്നതും ആരോഗ്യത്തിന് നല്ലതല്ല. പ്രഭാത ഭക്ഷണം അഥവാ ബ്രേക്ക്‌ ഫാസ്റ്റ് പോഷക സമൃദ്ധമായത് തന്നെ ആയിരിക്കാനും ശ്രദ്ധിക്കേണ്ടതുണ്ട്. രാത്രി ലഘുവായ ഭക്ഷണം കഴിക്കാവുന്നതാണ്. ==വ്യായാമവും ആരോഗ്യവും== ശാരീരികക്ഷമതയും ആരോഗ്യവും ചിലപ്പോൾ ശരീര സൗന്ദര്യവും വച്ചുപുലർത്താനായി ചെയ്യുന്ന കായികാഭ്യാസങ്ങളാണ് [[വ്യായാമം]]. ആംഗലേയത്തിൽ എക്സ്സെർസൈസ് (Exercise). മുതിർന്നവർ ദിവസേന കുറഞ്ഞത് മുപ്പത് മിനുട്ട് നേരവും കുട്ടികൾ ഒരു മണിക്കൂറും വ്യായാമം ചെയ്യേണ്ടത് ആരോഗ്യം, ഫിറ്റ്നസ് എന്നിവ നിലനിർത്താൻ അത്യാവശ്യമാണ് എന്ന് ലോകാരോഗ്യ സംഘടന (WHO) പറയുന്നു. പലരും പല ലക്ഷ്യങ്ങൾക്കായി വ്യായാമം ചെയ്യുന്നു. കായികരംഗത്തെ മികവിനായി, പേശികൾ ബലപ്പെടുത്തുന്നതിനായി, ശരീരഭാരം കൂട്ടുകയോ കുറക്കുകയൊ ചെയ്യുന്നതിനായി, കുടവയർ കുറയ്ക്കുന്നതിനായി, ശരീര സൗന്ദര്യവും ആകർഷകത്വവും മെച്ചപ്പെടുത്തുവാനായി, ആരോഗ്യം നിലനിർത്തുന്നതിനായി, രോഗങ്ങളെ നിയന്ത്രിക്കുന്നതിനായി, യുവത്വം അല്ലെങ്കിൽ ഫിറ്റ്നസ് നിലനിർത്താനായി, മാനസികമായ ഉല്ലാസവും ഊർജസ്വലതയും നിലനിർത്തുന്നതിനായി, മാനസിക സമ്മർദം കുറയ്ക്കുന്നതിനായി, തൊഴിൽ രംഗത്തെ മികവിനായി (ഉദാഹരണത്തിന്: സിനിമ, പോലീസ്, പട്ടാളം പോലെയുള്ള ജോലികൾ), മികച്ച ജീവിതശൈലിയ്ക്കായി, ലൈംഗികവും പ്രത്യുൽപാദനപരവുമായ ആരോഗ്യം മെച്ചപ്പെടുത്താനായി, ഹോർമോൺ സന്തുലിതാവസ്ഥ നിലനിർത്താൻ എന്നിങ്ങനെ പല ലക്ഷ്യങ്ങൾക്കായി വ്യായാമം ചെയ്യുന്നവരുണ്ട്. ശാരീരിക വ്യായാമം പേശികളെ ബലപ്പെടുത്തുകയും കുടവയർ കുറക്കുകയും, ഹോർമോൺ സന്തുലിതാവസ്ഥ നിലനിർത്തുകയും, ഇത് ശരീര സൌന്ദര്യവും ആകർഷകത്വവും വർധിപ്പിക്കുകയും ചെയ്യുന്നു. ബോഡി ബിൽഡിംഗ്‌, ഫിറ്റ്നസ്, സിനിമ-സീരിയൽ മേഖലയിൽ പ്രവർത്തിക്കുന്നവരുടെ സൗന്ദര്യ രഹസ്യവും മറ്റൊന്നല്ല. പതിവായി വ്യായാമം ചെയ്യുന്ന ആളുകളിൽ വ്യായാമം ചെയ്യാത്തവരെ അപേക്ഷിച്ചു പുരുഷ ഹോർമോണായ [[ടെസ്റ്റോസ്റ്റിറോൺ]] അളവ് മെച്ചപ്പെട്ട രീതിയിൽ കാണപ്പെടുന്നു. ഇതവരുടെ യവ്വനവും ശരീര ബലവും ആരോഗ്യവും നിലനിർത്തുന്നു. സ്ത്രീകളിൽ ആർത്തവ ക്രമക്കേടുകൾ അകറ്റാനും, ശരീര സൗന്ദര്യവും, ആരോഗ്യവും ഉണ്ടാകാനും വ്യായാമം സഹായിക്കുന്നു. പല തരത്തിലുള്ള വ്യായാമങ്ങൾ ഉണ്ട്. സാധാരണ രീതിയിൽ വ്യായാമം ചെയ്യുമ്പോൾ മടുപ്പ് ഉളവാകുന്നവർക്ക്‌ [[സുംബ]] ഫിറ്റ്നസ് ഡാൻസ്, അയോധന കലകൾ, കളികൾ എന്നിവ ഏതെങ്കിലും ശീലമാക്കാവുന്നതാണ്. ‘രോഗങ്ങളെ ചെറുക്കുന്ന അത്ഭുതം’ എന്നാണ് ആരോഗ്യ പ്രവർത്തകർ വ്യായാമത്തെ വിളിക്കുന്നത്. പതിവായി വ്യായാമം ചെയ്യുന്നത് രോഗപ്രതിരോധവ്യവസ്ഥയുടെ ശക്തി വർദ്ധിപ്പിക്കുന്നതിനും, രക്തയോട്ടം മെച്ചപ്പെടുത്താനും, കാൻസർ, ഹൃദ്രോഗം, പക്ഷാഘാതം, പ്രമേഹം, പൊണ്ണത്തടി, പക്ഷാഘാതം, ഫാറ്റി ലിവർ, അമിത രക്താതിമർദ്ദം, അമിത കൊളസ്ട്രോൾ, പിസിഒഡി, വന്ധ്യത, വിഷാദരോഗം, ഉദ്ധാരണശേഷിക്കുറവ്, സ്ത്രീ ലൈംഗിക ഉത്തേജന വൈകല്യം, യോനീ വരൾച്ച, വന്ധ്യത തുടങ്ങിയ ജീവിതശൈലീരോഗങ്ങൾ വരാനുള്ള സാധ്യത കുറയ്ക്കുവാനും നല്ലൊരു ശതമാനംവരെ അവയെ പ്രതിരോധിക്കുന്നതിനും സഹായിക്കുന്നു. വ്യായാമം ചെയ്യുന്ന വ്യക്തികൾ മറ്റുള്ളവരെക്കാൾ ചുറുചുറുക്കോടെ കാണപ്പെടുകയും ഇത്തരക്കാരിൽ നടുവേദന, കഴുത്തുവേദന പോലെയുള്ള പ്രശ്നങ്ങൾ കുറഞ്ഞിരിക്കുകയും, ദീർഘകാലം ചെറുപ്പമായിരിക്കുകയും ചെയ്യുന്നു. പേശികളും അസ്ഥികളും ബലപ്പെടുത്തുന്നതിന്റെ ഗുണം വളരെയധികമാണ്. വാർധക്യത്തിലും ചുറുചുറുക്കോടെ ആരോഗ്യത്തോടെയിരിക്കാനും വ്യായാമം സഹായിക്കുന്നു. വ്യായാമത്തിന്റെ ഗുണം മിക്കവാറും എല്ലാ അവയവങ്ങൾക്കും ലഭിക്കുന്നു. ശരീരത്തിലെത്തുന്ന അമിതമായ കൊഴുപ്പ്, ഉപ്പ്, ഊർജം അഥവാ പഞ്ചസാര, രക്താതിമർദ്ദം എന്നിവയെ നിയന്ത്രിക്കുവാനും രക്തയോട്ടം മെച്ചപ്പെടുത്തുവാനും ഹോർമോൺ വ്യതിയാനങ്ങളെ ചെറുക്കുവാനും ഏറെ ഫലപ്രദമാണ് ശാരീരികമായ വ്യായാമം. പോഷക സമൃദ്ധവുമായ ഭക്ഷണ ക്രമീകരണത്തിനൊപ്പം ചെയ്യുമ്പോഴാണ് വ്യായാമം ഇത്തരത്തിൽ പൂർണ്ണമായ ഗുണങ്ങൾ നൽകുന്നത്. ഹൃദയം, തലച്ചോർ എന്നിവയുടെ ശരിയായ പ്രവർത്തനത്തിന്റെ വ്യായാമം ഒഴിച്ചു കൂടാനാവാത്തതാണ്. സ്തനം, പ്രോസ്ട്രേറ്റ്, വൻകുടൽ, ശ്വാസകോശം, കരൾ തുടങ്ങിയവയെ ബാധിക്കുന്ന കാൻസർ രോഗത്തെ പോലും വ്യായാമം തടയുന്നതായി പഠനങ്ങളുണ്ട്. രോഗങ്ങൾ ബാധിച്ചവർ ആരോഗ്യ പ്രവർത്തകരുടെ നിർദേശ പ്രകാരം മാത്രം അഭികാമ്യമായ വ്യായാമം തെരെഞ്ഞെടുക്കുക. വ്യായാമം മാനസികാരോഗ്യം വർദ്ധിപ്പിക്കുന്നതിനോടൊപ്പം സന്തോഷവാനായിരിക്കാനും സഹായിക്കുന്നു. ഇത് ചെയ്യുമ്പോൾ സന്തോഷകരമായ ഹോർമോണുകളുടെ ഉത്പാദനം വർധിക്കുന്നു. ഒപ്പം മികച്ച ശാരീരികക്ഷമത പ്രദാനം ചെയ്യുകയും കാര്യങ്ങളെ നല്ല രീതിയിൽ നോക്കിക്കാണുവാനും നല്ല ഉറക്കം ലഭിക്കാനും സഹായിക്കുന്നു. കൃത്യമായി വ്യായാമം ചെയ്യുന്നത് തൃപ്തികരമായ ലൈംഗികാരോഗ്യത്തിന് സഹായകരമാകുന്നു എന്ന് പഠനങ്ങൾ തെളിയിക്കുന്നു. അതിനാൽ സന്തോഷകരമായ ലൈംഗികജീവിതത്തിന് വ്യായാമം മുതൽക്കൂട്ടാണെന്ന് പറയാം. വ്യായാമം ലൈംഗികാവയവങ്ങളിലേക്കുള്ള രക്തപ്രവാഹം ത്വരിതപ്പെടുത്തുകയും [[ടെസ്റ്റോസ്റ്റിറോൺ]] എന്ന ഹോർമോണിന്റെ ഉത്പാദനം മെച്ചപ്പെടുത്തുകയും ചെയ്യുന്നു. മാത്രമല്ല ഇത് ശരീര സൗന്ദര്യവും ആകർഷകത്വവും വർധിപ്പിക്കുകയും ചെയ്യുന്നു. ഉദ്ധാരണശേഷിക്കുറവ്, സ്ത്രീ ലൈംഗിക ഉത്തേജന വൈകല്യം, യോനീ വരൾച്ച, രതിമൂർച്ഛയില്ലായ്മ, വജൈനിസ്മസ് (യോനീസങ്കോചം) തുടങ്ങിയ പ്രശ്നങ്ങൾ വ്യായാമം ചെയ്യുന്നവരിൽ കുറഞ്ഞു കാണപ്പെടുന്നു. മാത്രമല്ല, ബീജങ്ങളുടെ ആരോഗ്യത്തെ വർധിപ്പിക്കുന്ന ഇത് വന്ധ്യതയും ചെറുക്കുന്നു. മധ്യവയസ്ക്കരായ പുരുഷന്മാരിൽ ആൻഡ്രോപോസ്, സ്ത്രീകളിൽ [[ആർത്തവവിരാമം]] തുടങ്ങിയ അവസ്ഥകളെ ചെറുക്കുവാനും ഇത് സഹായിക്കുന്നു. [[കെഗൽ വ്യായാമം]] ചുമക്കുമ്പോഴും, തുമ്മുമ്പോഴും അറിയാതെ മൂത്രം പോകുന്ന അജിതേന്ദ്രിയത്വം എന്ന അവസ്ഥയ്ക്കും, ഉദ്ധാരണശേഷിക്കുറവ്, വജൈനിസ്മസ് ഉൾപ്പടെയുള്ള ലൈംഗിക പ്രശ്നങ്ങൾക്കും ഒരു പരിധിവരെ പരിഹാരമാണ്. ==പൊതുജനാരോഗ്യം== കുറേക്കൂടി വിപുലമായ രീതിയിൽ ഇതിനെ '''പൊതുജനാരോഗ്യം''' (Public Health) എന്ന് വിളിക്കുന്നു. സമൂഹത്തിന്റെ മൊത്തത്തിലുള്ള ആരോഗ്യത്തെ കുറിക്കാൻ പൊതുജനാരോഗ്യം എന്ന വാക്ക് ഉപയോഗിക്കാറുണ്ട്. പബ്ലിക് ഹെൽത്ത്‌ (Public health), കമ്മ്യൂണിറ്റി മെഡിസിൻ (Community medisine) തുടങ്ങിയ വൈദ്യശാസ്ത്രശാഖകൾ ആരോഗ്യത്തിന്റെ വിവിധ വശങ്ങൾക്ക് ഊന്നൽ കൊടുക്കുന്ന മേഖലകളാണ്.<ref>{{Cite web|url=https://en.wikipedia.org/wiki/Public_health|title=Public health|website=https://en.wikipedia.org}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://www.publichealth.hscni.net/|title=HSC Public Health Agency|website=https://www.publichealth.hscni.net}}</ref> ==ലോകത്തിലെ മികച്ച പൊതുജനാരോഗ്യ സംവിധാനം ഉള്ള രാജ്യങ്ങൾ== വിവിധ കണക്കുകൾ പ്രകാരം ലോകത്തിലെ മികച്ച പൊതു ജനാരോഗ്യ സംവിധാനം ഉള്ള ആദ്യത്തെ പത്ത് രാജ്യങ്ങൾ താഴെ കൊടുക്കുന്നു. [[തായ്‌വാൻ]], [[ദക്ഷിണ കൊറിയ]], [[ജപ്പാൻ]], [[നെതർലന്റ്സ്]], [[ഡെന്മാർക്ക്‌]], [[ഓസ്ട്രിയ]], [[ഫ്രാൻസ്]], [[ഫിൻലാൻഡ്]], [[തായ്‌ലൻഡ്]], [[സ്പെയിൻ]] എന്നിവയാണ് അത്. കൂടാതെ [[സ്വീഡൻ]], [[നോർവേ]], [[സ്വിറ്റ്സർലൻഡ്]], [[ഓസ്ട്രേലിയ]], [[സിങ്കപ്പൂർ]] തുടങ്ങിയ രാജ്യങ്ങളും ഉന്നത നിലവാരമുള്ള ആരോഗ്യ പരിപാലന സംവിധാനങ്ങൾ കൊണ്ട് ശ്രദ്ധിക്കപ്പെട്ടിട്ടുണ്ട്. ആരോഗ്യ പരിപാലന സൂചികകളിലെ സ്കോറുകൾ, കാര്യക്ഷമത, മൊത്തത്തിലുള്ള ആരോഗ്യ മികവ്, എല്ലാവർക്കും മികച്ച ചികിത്സ അഥവാ യൂണിവേഴ്സൽ ഹെൽത്ത് കവറേജ് തുടങ്ങിയവയാണ് ഇതിൽ കണക്കിലെടുത്തിട്ടുള്ളത്. അവ വിശദമായി താഴെ കൊടുക്കുന്നു. 1. തായ്‌വാൻ- ലോകത്തിലെ മികച്ച ആരോഗ്യ പരിപാലന സംവിധാനം ഉള്ള ഒരു രാജ്യമാണ് ഇത്. ഉയർന്ന ആരോഗ്യ സൂചികകൾ അവിടെ കാണാനാവുന്നതാണ്. ദേശീയ ആരോഗ്യ‌ ഇൻഷുറൻസ് മുഖേന എല്ലാവർക്കുമുള്ള യൂണിവേഴ്സൽ കവറേജ്, ഉയർന്ന കാര്യക്ഷമത എന്നിവയും അവിടെ കാണാം. 2. ദക്ഷിണ കൊറിയ-ആഗോള റാങ്കിഗിൽ രണ്ടാം സ്ഥാനത്തുള്ള ദക്ഷിണ കൊറിയ ആരോഗ്യ പരിപാലന മേഖലയിൽ ഏറെ മുന്നിലാണ്. 3. ജപ്പാൻ-ശക്തമായ ആരോഗ്യ പരിപാലന സംവിധാനം ഉള്ള മറ്റൊരു രാജ്യമാണ് ജപ്പാൻ. ഉയർന്ന നിലവാരത്തിലുള്ള ചികിത്സ ജപ്പാന്റെ പ്രത്യേകതയാണ്. 4. ദി നെതർലാന്ഡ്സ് - statista.com പ്രകാരം യൂണിവേഴ്സൽ ഹെൽത്ത്‌ കവറേജ്, ഉയർന്ന നിലവാരത്തിലുള്ള ചികിത്സ എന്നിവയിൽ ഈ രാജ്യം ഏറെ മുന്നിലാണ്. 5. ഡെന്മാർക് - ഉയർന്ന നിലവാരത്തിലുള്ള ചികിത്സ, ലഭ്യത എന്നിവയിൽ ഡെന്മാർക്ക് മുന്നിലാണ്. 6. ഓസ്ട്രിയ - യൂണിവേഴ്സൽ ഹെൽത്ത്‌ കെയർ സംവിധാനം, ഉയർന്ന നിലവാരം എന്നിവയിൽ ഓസ്ട്രിയ മുന്നിലാണ്. 7. ഫ്രാൻസ് - യൂണിവേഴ്സൽ ഹെൽത്ത്‌ ഇൻഷുറൻസ്, ഉയർന്ന നിലവാരം, ഗുണമേന്മ എന്നിവയുള്ള ചികിത്സ എന്നിവയിൽ ഫ്രാൻസ് മുന്നിട്ടു നിൽക്കുന്നു. 8. ഫിൻലാൻഡ് - പൊതുജനാരോഗ്യം, രോഗം വരാതെ നിയന്ത്രിക്കപ്പെടുന്ന Preventive സംവിധാനങ്ങൾ എന്നിവയിൽ ഫിൻലാൻഡ് മുന്നിട്ടു നിൽക്കുന്നു. 9. സ്പെയിൻ - ഉയർന്ന കാര്യക്ഷമതയുള്ള ആരോഗ്യ പരിപാലന സംവിധാനം കൊണ്ട് ശ്രദ്ധേയം. 10. തായ്‌ലൻഡ് - മികച്ച ആരോഗ്യ പരിചരണ സംവിധാനം ഉള്ള മറ്റൊരു രാജ്യം. കൂടാതെ മറ്റു ചില രാജ്യങ്ങളും മികച്ച ആരോഗ്യ പരിപാലന നയങ്ങൾ കൊണ്ട് ശ്രദ്ധിക്കപ്പെട്ടിട്ടുണ്ട്. 11. സ്വീഡൻ - മികച്ച പൊതു ആരോഗ്യ പരിപാലന സംവിധാനം, ഉയർന്ന നിലവാരമുള്ള പ്രത്യേക പരിചരണം എന്നിവ കാണപ്പെടുന്നു. 12. നോർവേ - യൂണിവേഴ്സൽ ഹെൽത്ത്‌ കവറേജ് അഥവാ ഇൻഷുറൻസ്, മികച്ച ചികിത്സ എന്നിവയുള്ള രാജ്യം. 13. സ്വിറ്റ്സർലാൻഡ് - നിർബന്ധിത സ്വകാര്യ ആരോഗ്യ ഇൻഷുറൻസ്, എല്ലാവർക്കും ചികിത്സ ലഭ്യമാക്കാൻ യൂണിവേഴ്സൽ കവറേജ് എന്നിവ കാണാം. 14. ഓസ്ട്രേലിയ - മികച്ച പൊതു, സ്വകാര്യ ആരോഗ്യ പരിപാലന സംവിധാനങ്ങൾ, ഹെൽത്ത്‌ ഇൻഷുറൻസ്, രോഗങ്ങൾ തടയാനുള്ള നടപടികൾ എന്നിവ കൊണ്ട് ശ്രദ്ധേയം. 15.സിങ്കപ്പൂർ - സർക്കാർ സബ്‌സിഡി, നിയമപരമായ സമ്പാദ്യങ്ങൾ കൊണ്ടുള്ള വ്യക്തിപരമായ ഉത്തരവാദിത്തം തുടങ്ങിയ കൊണ്ട് തികച്ചും വ്യത്യസ്തവും മികവുറ്റതുമായ ആരോഗ്യ പരിപാലന സംവിധാനം കൊണ്ട് ശ്രദ്ധിക്കപ്പെട്ട രാജ്യം. റാങ്കിങ് നൽകുന്നതിന് കണക്കിലെടുക്കപ്പെട്ട ഘടകങ്ങൾ താഴെ കൊടുക്കുന്നു. *ഹെൽത്ത്‌ കെയർ ഇൻടെക്സ്: ആരോഗ്യ സംവിധാനങ്ങളുടെ ലഭ്യത, കാര്യക്ഷമത, ഗുണ നിലവാരം എന്നിവ കണക്കിലെടുക്കുന്നു. *യൂണിവേഴ്സൽ കവറേജ്: ആരോഗ്യ‌ ഇൻഷുറൻസ് ഉൾപ്പെടെ എല്ലാ പൗരന്മാർക്കും മികച്ച ചികിത്സ ലഭ്യമാക്കാനുള്ള കഴിവ്. *കാര്യക്ഷമത: ആരോഗ്യ മേഖല എങ്ങനെ പരിചരണം ലഭ്യമാക്കുന്നു, വിഭവങ്ങൾ എങ്ങനെ ഉപയോഗപ്പെടുത്തുന്നു എന്നത് സംബന്ധിച്ചു. *പരിണിത ഫലങ്ങൾ - ആയുർ ദൈർഖ്യം, മാതൃ ശിശു മരണ നിരക്ക്, [[കുടുംബാസൂത്രണം]] തുടങ്ങിയവ. == അവലംബം == <references/> # parks Textbook of Preventive and Social Medicine, 19th Ed 2009, , Bhaot, Jabalpur. ==പുറത്തേയ്ക്കുള്ള കണ്ണികൾ== * [http://www.who.int ലോകാരോഗ്യസംഘടന] * [http://www.nhs.uk യു.കെ. നാഷണൽ ഹെൽത്ത് സർവീസ്] * [http://www.hon.ch ഹെൽത്ത് ഓൺ ദി നെറ്റ് ഫൗണ്ടേഷൻ] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120723185457/http://www.hon.ch/ |date=2012-07-23 }} * [http://stats.oecd.org/Index.aspx?DataSetCode=HEALTH ഒ.ഇ.സി.ഡി. ഹെൽത്ത് സ്റ്റാറ്റിസ്റ്റിക്സ്] * [http://ucblibraries.colorado.edu/govpubs/us/health.htm ഹെൽത്ത് ആൻഡ് മെഡിക്കൽ ഇൻഫർമേഷൻ] ഫ്രം ദി യൂണിവേഴ്സിറ്റി ഓഫ് കൊളറാഡോ * [http://ec.europa.eu/health-eu/ ഹെൽത്ത്-ഇ.യു. പോർട്ടൽ], പബ്ലിക്ക് ഹെൽത്ത് പോർട്ടൽ ഓഫ് ദി യൂറോപ്യൻ യൂണിയൻ [[വർഗ്ഗം:ആരോഗ്യം]] [[വർഗ്ഗം:വ്യക്തിശുചിത്വം]] b4cllv792tae8k05wl3ys35p98f3fqf 4546845 4546838 2025-07-08T23:00:45Z 80.46.141.217 /* വ്യായാമവും ആരോഗ്യവും */ 4546845 wikitext text/x-wiki [[രോഗം|രോഗങ്ങളില്ലാത്ത]] അവസ്ഥയെയാണ്‌ സാമാന്യേന '''ആരോഗ്യം''' എന്നതു കൊണ്ടുദ്ദേശിച്ചിരുന്നത്. ഇംഗ്ലീഷിൽ ഹെൽത്ത്‌ (health). എന്നാൽ 1948-ലെ ലോക ഹെൽത്ത് അസംബ്ലിയുടെ നിർവചനപ്രകാരം രോഗ, വൈകല്യരാഹിത്യമുള്ള അവസ്ഥ മാത്രമല്ല, സമ്പൂർണ്ണ ശാരീരിക, മാനസിക, സാമൂഹ്യ സുസ്ഥിതി (wellbeing) കൂടി ആണു ആരോഗ്യം. <ref name="WHO definition">[http://www.who.int/about/definition/en/print.html] Preamble to the Constitution of the World Health Organization as adopted by the International Health Conference, New York, 19-22 June, 1946; signed on 22 July 1947 by the representatives of 61 States (Official Records of the World Health Organization, no. 2, p. 100) and entered into force on 7 April 1948.</ref><ref name="WHO constitution">[http://www.who.int/governance/eb/who_constitution_en.pdf] Constitution of the World Health Organization- ''Basic Documents'', Forty-fifth edition, Supplement, October 2006.</ref>. ഈ നിർവചനമാണ്‌ ഇന്ന് പൊതുവേ സ്വീകാര്യമായുള്ളത്. ഈ നിർവചനത്തോട് ലോകാരോഗ്യസംഘടനയുടെ 1986ലെ ഒട്ടാവ ചാർട്ടർ ഫോർ ഹെൽത്ത് പ്രൊമോഷന്റെ നിർവചനം കൂടി കൂട്ടിവായിക്കാറുണ്ട്: ആരോഗ്യം സമ്പൂർണ്ണ ദൈനംദിന ജീവിതത്തിനുള്ള ഒരുപാധിയാണ്‌, നിലനില്പിനായി മാത്രമുള്ളതല്ല. ആരോഗ്യം എന്നത് ശാരീരികശേഷിയിലും സാമൂഹിക വ്യക്തിപരമായ ഉപാധികൾക്ക് ഊന്നൽ കൊടുത്തുകൊണ്ടുള്ള സാക്ഷാത്തായ ഒരു സംഗതിയുമാണ്. പ്രതികൂല ഘടകങ്ങളൊന്നുമില്ലാതിരിക്കുകയും ശരീരത്തിന്റെ സ്വാഭാവിക പ്രവർത്തനങ്ങൾ ശരിയായി നടക്കുകയും ചെയ്യുന്ന വ്യക്തിക്ക് ശാരീരിക, മാനസിക, സാമൂഹിക സുഖാവസ്ഥ അനുഭവപ്പെടുകയും ചെയ്യുന്നതിനേയാണ് ആരോഗ്യം എന്ന് പറയുന്നത്.<ref>{{Cite web|url=https://www.who.int/|title=World Health Organization (WHO)|website=https://www.who.int}}</ref> ==ആരോഗ്യത്തിന്റെ ഘടകങ്ങൾ== ജീവിതശൈലിയും ജനതികവും പരിസ്ഥിതിയുമാണ് ആരോഗ്യത്തിനു നിദാനമായ ഘടകങ്ങൾ. ഭൌതീക പരിതഃസ്ഥിതി, സാമൂഹ്യ പരിതഃസ്ഥിതി, ജൈവ പരിതഃസ്ഥിതി എന്ന് പരിതഃസ്ഥിതി ഘടകങ്ങളെ മൂന്നായി തിരിക്കാം. രോഗാവസ്ഥയ്ക്കുള്ള കാരണങ്ങൾ പലതാകാം. രോഗാണുക്കൾ, പരാദങ്ങൾ എന്നിവയുടെ ആക്രമണം , പോഷണക്കുറവ്, അതിപോഷണം, അമിതാഹാരം, മദ്യപാനം, പുകവലി പോലെയുള്ള ലഹരി ഉപയോഗം എന്നിവ കൂടാതെ ആഹാരത്തിൽ നിന്ന് ലഭിക്കുന്ന ചില ഘടകങ്ങൾ കൂടുതലായി ചയാപചയ പ്രക്രിയയിലൂടെ, അതിലുള്ള ക്രമക്കേട് മൂലമോ അളവ് കൂടുതലായതിനാലോ, വ്യയം ചെയ്യപ്പെടാതെയോ പുറംതള്ളപ്പെടാതെയോ ശരീരത്തിൽ അടിഞ്ഞുകൂടി രോഗാവസ്ഥ ഉണ്ടാകാം. കൂടാതെ അത്യാവശ്യമായ ചില ഘടകങ്ങൾ ലഭിക്കാതെ ശാരീരിക പ്രക്രിയകൾ താളം തെറ്റുന്നതു മൂലമുള്ള രോഗാവസ്ഥയാകാം. വ്യായാമക്കുറവുകൊണ്ടാകുന്ന മേൽപ്പറഞ്ഞതിലേതെങ്കിലും സ്ഥിതിവിശേഷമാകാം. അമിതാദ്ധ്വാനം, സുരക്ഷിതമല്ലാത്ത തൊഴിൽ, [[മാനസിക സമ്മർദം]] [[മാനസിക സമ്മർദം (സ്‌ട്രെസ്‌)|(സ്‌ട്രെസ്‌)]], ഉറക്കക്കുറവ്, മാനസിക പ്രശ്നങ്ങൾ, [[അമിതവണ്ണം]] എന്നിവ രോഗാവസ്ഥയായി മാറാം. മഹാമാരികൾ പൊട്ടിപുറപ്പെടുന്നത് സാമൂഹികമായ ആരോഗ്യത്തെ മൊത്തത്തിൽ ബാധിക്കുന്നു. ഉദാ: കോവിഡ് 19. ശരീര കോശങ്ങളുടെ അപകർഷവും (degeneration), പ്രായ വർദ്ധനയും (aging) രോഗ കാരണങ്ങളാണ്. കൂടാതെ പാരമ്പര്യ ഘടകങ്ങൾ. മേൽപ്പറഞ്ഞ ഏതെങ്കിലും അസന്തുലിതാവസ്ഥയ്ക്കുള്ള ശരീരത്തിന്റെ സ്വാഭാവിക പ്രതികരണമായുണ്ടാകുന്ന ചില ക്രമക്കേടുകളായാകാം പുറത്ത് കാണപ്പെടുന്നത്. അതോടൊപ്പം തെറ്റായ ജീവിതശൈലി കൂടിയാകുമ്പോൾ രോഗമുണ്ടാകാനുള്ള സാധ്യത വളരെയധികം വർധിക്കുന്നു. രോഗാവസ്ഥയ്ക്കുള്ള ചികിത്സ തെറ്റായതു മൂലം രോഗാവസ്ഥ സൃഷ്ടിക്കപ്പെടാം. മരുന്നുകളുടെ കുറവു് കൊണ്ടും ആധിക്യം കൊണ്ടും രോഗാവസ്ഥ ഉണ്ടാകാം. ജീവിക്കുന്ന സാഹചര്യം പൊതുവിൽ വ്യക്തികളുടെ ആരോഗ്യവും ജീവിതത്തിന്റെ ഗുണനിലവാരം (ക്വാളിറ്റി ഓഫ് ലൈഫ്) നിർണ്ണയിക്കുന്നതിലും പരമപ്രധാനമാണ്. വൈദ്യശാസ്ത്രത്തിന്റെ പ്രയോഗത്തിലൂടെ മാത്രമല്ല, ജീവിതരീതിയുടെ തിരഞ്ഞെടുപ്പിലൂടെയും മെച്ചപ്പെട്ട പരിസ്ഥിതിയുമാണ് ആരോഗ്യവും മൂല്യവും വർദ്ധിപ്പിക്കുന്നത് എന്നത് കൂടുതൽ സ്വീകാര്യമാവുകയാണ്. പരിസ്ഥിതിയുമായി ബന്ധപ്പെട്ടു മലിനീകരണവും, ശുദ്ധജലത്തിന്റെ അഭാവവും രോഗങ്ങൾ വർധിപ്പിച്ചേക്കാം. ചുരുക്കത്തിൽ ആരോഗ്യം നിർണ്ണയിക്കുന്ന പ്രധാന ഘടകങ്ങൾ സാമൂഹികവും സാമ്പത്തികവുമായ അന്തരീക്ഷം, ആരോഗ്യസേവനങ്ങളുടെ ലഭ്യത, വികസനം, ഭൗതികമായ ചുറ്റുപാട്, ആരോഗ്യകരമായ തൊഴിലിടങ്ങൾ, ജനങ്ങളുടെ ജീവിതശൈലി, ആരോഗ്യകരമായ ആഹാരം, [[ശുചിത്വം]], ലിംഗസമത്വം തുടങ്ങി ജെൻഡറുമായി ബന്ധപ്പെട്ട പ്രശ്നങ്ങൾ, സ്ത്രീകളുടെയും ലിംഗ ലൈംഗിക ന്യൂനപക്ഷങ്ങളുടെയും പ്രശ്നങ്ങൾ, ആരോഗ്യകരമായ [[ലൈംഗികബന്ധം]], മെച്ചപ്പെട്ട മാനസികാവസ്ഥ, മലിനീകരണത്തിന്റെ തോത് തുടങ്ങിയവ ആണെന്നാണ് ലോകാരോഗ്യ സംഘടനയുടെ നിലപാട്. <ref name="The determinants of health">World Health Organization. [http://www.who.int/hia/evidence/doh/en/ ''The determinants of health.''] Geneva. Accessed 12 May 2011.</ref> {{health-stub}} ==ചികിത്സയും ആരോഗ്യവും== രോഗങ്ങൾ വന്നാൽ ശാസ്ത്രീയമായ ചികിത്സ തേടുക എന്നത് ഏറ്റവും പ്രധാനമാണ്. മികച്ച ആശുപത്രികൾ, ആരോഗ്യ കേന്ദ്രങ്ങൾ, ആരോഗ്യ ബോധവൽക്കരണ വിദ്യാഭ്യാസം എന്നിവയുടെ ലഭ്യത പ്രധാനമാണ്. ഗുരുതരമായ രോഗങ്ങളുടെ ചികിത്സയ്ക്ക് സൂപ്പർ സ്പെഷ്യാലിറ്റി നിലവാരത്തിലുള്ള ആശുപത്രികൾ അത്യാവശ്യമാണ്. ഇന്ത്യയിൽ മെഡിക്കൽ കോളേജുകൾ, ജില്ലാ ആശുപത്രികൾ, ജനറൽ ആശുപത്രികൾ, കോർപ്പറേറ്റ് സ്വകാര്യ ആശുപത്രികൾ തുടങ്ങിയവ ഇത്തരത്തിൽ സൂപ്പർ സ്പെഷ്യാലിറ്റി സേവനങ്ങൾ നൽകി വരുന്നു. ഗ്രാമീണ മേഖലയിൽ ആരോഗ്യ കേന്ദ്രങ്ങൾ, കുടുംബാരോഗ്യ കേന്ദ്രങ്ങൾ, ചെറിയ സ്വകാര്യ ആശുപത്രികൾ, ക്ലിനിക്കുകൾ തുടങ്ങിയവ മികച്ച സേവനം നൽകി വരുന്നു. ==ആരോഗ്യവും സാമ്പത്തികവും== പൊതുവേ സാമ്പത്തികമായി പിന്നോക്കം നിൽക്കുന്ന സമൂഹങ്ങളിൽ ആരോഗ്യ സൂചികകളും വളരെ പിന്നിലായിരിക്കും. ഇത് ദരിദ്ര രാജ്യങ്ങളിൽ കാണാവുന്നതാണ്. ദരിദ്ര സമൂഹങ്ങളിൽ ചികിത്സ ചിലവുകൾ ഒരു വലിയ പ്രശ്നം തന്നെയാണ്. പലരും ചികിത്സ ചിലവുകൾ മൂലം കട ബാധ്യതയിൽ ആകുന്നു. [[അമേരിക്കൻ ഐക്യനാടുകൾ|അമേരിക്കൻ ഐക്യനാടുകളിൽ]] 2023 ലെ കണക്കുകൾ പ്രകാരം ജിഡിപിയുടെ 17.6% തുക ആരോഗ്യ മേഖലയ്ക്ക് വേണ്ടി നീക്കിവച്ചിരുന്നു. അതായത് 4.9 ട്രില്യൺ ഡോളർ അഥവാ ഒരു വ്യക്തിക്ക്‌ വേണ്ടി 14,570 ഡോളർ ചിലവഴിച്ചു എന്ന്‌ സെന്റർസ് ഫോർ മെഡികെയർ ആൻഡ്‌ മെഡികായ്ഡ് സെർവിസിസ്‌ വ്യക്തമാക്കുന്നു. ആരോഗ്യ പരിരക്ഷാ ചിലവുകൾ വർധിച്ചു വരുമ്പോഴും അമേരിക്കൻ ഐക്യനാടുകൾ അവരുടെ ജിഡിപിയുടെ നല്ലൊരു ശതമാനം ആരോഗ്യ മേഖലയ്ക്ക് നൽകുന്നതായി കാണാൻ സാധിക്കും, പ്രത്യേകിച്ച് മറ്റ് വികസിത രാജ്യങ്ങളുമായി താരതമ്യപ്പെടുത്തുമ്പോൾ. ആരോഗ്യ രംഗത്തെ ഗവേഷണത്തിനും അവർ സാമ്പത്തികം ചിലവഴിക്കുന്നു. എന്നാൽ [[യുകെ]] അവരുടെ ജിഡിപിയുടെ 11.1% 2024ഇൽ ആരോഗ്യ മേഖലയ്ക്ക് വേണ്ടി ചിലവഴിച്ചതായി കാണാൻ സാധിക്കും. ഇന്ത്യയിൽ കേന്ദ്ര സംസ്ഥാന സർക്കാരുകൾ ജിഡിപിയുടെ 2.1 ശതമാനം തുക 2023 സാമ്പത്തിക വർഷത്തിൽ ആരോഗ്യ മേഖലയ്ക്ക് വേണ്ടി ചിലവഴിച്ചതായി കാണാൻ സാധിക്കും. ഇത് 2022, 2021 സാമ്പത്തിക വർഷങ്ങളിൽ യഥാക്രമം 2.2%, 1.6% എന്നിങ്ങനെ ആയിരുന്നു. വർഷം തോറും വർദ്ധനവ് ഉണ്ടാകുന്നുണ്ടെങ്കിലും മറ്റ് രാജ്യങ്ങളുമായി താരതമ്യപ്പെടുത്തുമ്പോൾ ഇന്ത്യയുടെ ആരോഗ്യ മേഖലയ്ക്ക് വേണ്ടിയുള്ള ജിഡിപിയുടെ കണക്കുകൾ തീരെ കുറവ് തന്നെയാണ് എന്നതാണ് വസ്തുത. ഇന്ത്യയിലെ ആരോഗ്യ മേഖലയുടെ വികസനത്തിന്‌ കൂടുതൽ ധനസഹായം ആവശ്യമാണ് എന്നത് യഥാർഥ്യമാണ്. ഹെൽത്ത്‌ [[ഇൻഷുറൻസ്]] അപ്രതീക്ഷിതമായ ചികിത്സ ചിലവുകൾ ഗണ്യമായി കുറക്കുന്നതിൽ ഏറെ സഹായിക്കുന്നു. ഇന്ത്യയിലും മികച്ച ഹെൽത്ത്‌ ഇൻഷുറൻസ് സേവന ദാതാക്കളെ കാണാം. ചില രാജ്യങ്ങളിൽ ഹെൽത്ത്‌ ഇൻഷുറൻസ് നിർബന്ധമാണ്. അതുപോലെ പല വികസിത വിദേശ രാജ്യങ്ങളിലും സോഷ്യൽ സെക്യൂരിറ്റി സംവിധാനം അഥവാ സോഷ്യൽ ഇൻഷുറൻസ് മുഖേന സാധാരണക്കാർക്ക് ഉയർന്ന നിലവാരത്തിലുള്ളതും എന്നാൽ സൗജന്യവുമായ ചികിത്സ ലഭ്യമാക്കിയിട്ടുണ്ട്. പല ആശുപത്രികളിലും രോഗികൾക്ക് മൂന്ന് നേരത്തെ ഭക്ഷണവും നൽകാറുണ്ട്. അവിടങ്ങളിൽ സ്വകാര്യ മേഖലയിലെ ജോലിക്കാരും നിശ്ചിത തുക സോഷ്യൽ ഇൻഷുറൻസ് അല്ലെങ്കിൽ ഹെൽത്ത്‌ ഇൻഷുറൻസ് സംവിധാനത്തിലേക്ക് അടക്കേണ്ടതുണ്ട്. ഇങ്ങനെ പിരിച്ചെടുക്കുന്ന തുക ആശുപത്രികളുടെ വികസനത്തിനും ഗവേഷണത്തിനും ഉപയോഗപ്പെടുത്തുന്നു. ദരിദ്രർക്ക് മാത്രമാണ് അവിടെ സർക്കാർ പൂർണമായും സൗജന്യ ചികിത്സ ലഭ്യമാക്കുന്നുള്ളു. ==ജീവിതശൈലി രോഗങ്ങൾ== [[കാൻസർ]], [[പ്രമേഹം]], [[ഹൃദ്രോഗം]], ധമനീ രോഗങ്ങൾ, [[രക്താതിമർദ്ദം]], [[പക്ഷാഘാതം]], COPD, വൃക്കരോഗം, കരൾ രോഗങ്ങൾ, പിസിഒഎസ്, [[കൊളസ്ട്രോൾ|അമിത കൊളെസ്ട്രോൾ]], [[അമിതവണ്ണം]], വയറിനു ചുറ്റും അമിതമായി കൊഴുപ്പ് അടിയുന്ന അവസ്ഥ അഥവാ കുടവയർ, [[വന്ധ്യത]], [[ഉദ്ധാരണക്കുറവ്]] എന്നിവ ജീവിതശൈലി മൂലമുണ്ടാകുന്ന രോഗങ്ങളുടെ കൂട്ടത്തിൽ എടുത്തു പറയേണ്ടതാണ്. ആരോഗ്യകരമായ ജീവിതശൈലി കൊണ്ട് മേൽപ്പറഞ്ഞ രോഗങ്ങളെ നല്ലൊരു പരിധിവരെ തടയാനും, ആരോഗ്യം നിലനിർത്താനും സാധിക്കും. ഭക്ഷണം, [[ശാരീരിക വ്യായാമം]], ഉറക്കം, [[മാനസിക സമ്മർദ്ദം]] എന്നിവ ഒരു വ്യക്തിയുടെ ആരോഗ്യത്തിൽ അതിപ്രധാന പങ്ക് വഹിക്കുന്നുണ്ട്. ==ആരോഗ്യവും ജീവിതശൈലിയും== *പോഷകാഹാരം- പോഷക സമൃദ്ധമായ ഭക്ഷണം കഴിക്കേണ്ടത് ആരോഗ്യവും ചുറുചുറുക്കും നിലനിർത്താൻ ഏറ്റവും അത്യാവശ്യമാണ്. ലോകാരോഗ്യ സംഘടനയുടെ അഭിപ്രായ പ്രകാരം അതിനായി ദിവസേന 5 കപ്പ് പഴങ്ങളും പച്ചക്കറികളും, പരിപ്പുവർഗങ്ങൾ, കടൽ മത്സ്യം, മുട്ട, കൊഴുപ്പ് കുറഞ്ഞ മാംസം എന്നിവ ശരിയായ അളവിൽ ആഹാരത്തിൽ ഉൾപ്പെടുത്തേണ്ടതുണ്ട്. ഇതുവഴി വിറ്റാമിനുകൾ, ധാതുക്കൾ, പ്രോടീൻ, ഒമേഗ 3 ഫാറ്റി ആസിഡ്, നാരുകൾ എന്നിവ ശരീരത്തിന് ആവശ്യത്തിന് ലഭ്യമാകുന്നു. *അനാരോഗ്യകരമായ ആഹാരം-എണ്ണയിൽ വറുത്തതും പൊരിച്ചതും അമിതമായി മൊരിഞ്ഞതുമായ ആഹാരങ്ങൾ, അമിതമായി മധുരം, ഉപ്പ്, കൊഴുപ്പ്, അന്നജം, കൊഴുപ്പ് കൂടിയ മാംസം, പലഹാരങ്ങൾ എന്നിവ അമിതമായി ഉപയോഗിക്കുന്നത് നിയന്ത്രിക്കേണ്ടതാണ്. *[[വ്യായാമം]]-വ്യായാമക്കുറവാണ് മറ്റൊരു പ്രധാന പ്രശ്നം. മുതിർന്നവർ നിത്യേന കുറഞ്ഞത് 30 മിനുട്ട് വീതവും കുട്ടികൾ ഒരു മണിക്കൂറും ശാരീരികാധ്വാനം നൽകുന്ന [[വ്യായാമം]] ചെയ്യേണ്ടതുണ്ട്. ജിംനേഷ്യ പരിശീലനം, കളികൾ, നൃത്തം, ആയോധനകലകൾ തുടങ്ങിയ ഉദാഹരണം. ഇത് ശാരീരികക്ഷമത മാത്രമല്ല കാൻസർ, പ്രമേഹം, ഹൃദ്രോഗം, അമിതഭാരം, [[വന്ധ്യത]], [[ഉദ്ധാരണശേഷിക്കുറവ്]] തുടങ്ങിയ ഗുരുതര ജീവിതശൈലി രോഗങ്ങളെ അകറ്റാനും മാനസികമായ ആരോഗ്യവും ലൈംഗികാരോഗ്യവും മെച്ചപ്പെടുത്താനും സഹായിക്കുന്നു എന്ന് പഠനങ്ങൾ പറയുന്നു. *അമിതവണ്ണം- ശരീരത്തിന്റെ [[അമിതവണ്ണം]], വയറിന് ചുറ്റും അടിയുന്ന കൊഴുപ്പ് അഥവാ കുടവയർ എന്നിവ നിയന്ത്രിക്കേണ്ടതും അത്യാവശ്യമാണ്. ഇവ ഗുരുതരമായ ആരോഗ്യ പ്രശ്നങ്ങളിലേക്ക് നയിക്കുന്ന ഒരു ഘടകമാണ്. *പുകവലി, മദ്യപാനം- ലഹരിയുടെ ഉപയോഗമാണ് ആരോഗ്യത്തെ ഏറ്റവും ദോഷകരമായി ബാധിക്കുന്ന മറ്റൊരു ഘടകം. അതിമദ്യാസക്തി, [[പുകവലി]] തുടങ്ങിയവ രോഗസാധ്യത വളരെയധികം വർധിപ്പിക്കുന്നു. പുലയിലയിൽ അടങ്ങിയിരിക്കുന്ന രാസവസ്തുക്കൾ ശരീരത്തിലെ എല്ലാ അവയവങ്ങളെയും ബാധിക്കുന്നു. *മാനസിക സമ്മർദ്ദം- അമിതമായ [[മാനസിക സമ്മർദം]] മറ്റൊരു ഘടകമാണ്. വീട്ടിലും തൊഴിലിടത്തിലും ഉണ്ടാകുന്ന മാനസിക സമ്മർദം കുറയ്ക്കാൻ ഉതകുന്ന ജീവിതരീതി സ്വീകരിക്കുക. ഉല്ലാസവേളകൾ കണ്ടെത്തുക. അതിനായി വിനോദ യാത്രകൾ, സംഗീതം, നൃത്തം, സിനിമകൾ, ആഘോഷങ്ങൾ മുതലായവ ആസ്വദിക്കാം. *മറ്റ് കാരണങ്ങൾ- അപകടങ്ങൾ, അതിക്രമങ്ങൾ, [[ബലാത്സംഗം]], സുരക്ഷിതമല്ലാത്ത ലൈംഗികബന്ധം എന്നിവ കൊണ്ടുമാകാം രോഗാവസ്ഥ.<ref>{{Cite web|url=https://www.who.int/europe/news-room/fact-sheets/item/a-healthy-lifestyle---who-recommendations|title=A healthy lifestyle - WHO recommendations|website=https://www.who.int}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://www.mayoclinic.org/healthy-lifestyle|title=Healthy Lifestyle - Mayo Clinic|website=https://www.mayoclinic.org ›}}</ref> ==മാനസിക ആരോഗ്യം== മാനസിക ആരോഗ്യം മറ്റൊരു പ്രധാന ഘടകമാണ്. ഉദാഹരണത്തിന് [[വിഷാദരോഗം]], [[ഉത്കണ്ഠ വൈകല്യം]], [[വ്യക്തിത്വം|വ്യക്തിത്വ വൈകല്യങ്ങൾ]] പോലെയുള്ള മാനസികരോഗങ്ങൾ, [[ആത്മഹത്യ|ആത്മഹത്യ പ്രവണത]], [[മാനസിക സമ്മർദം]] (സ്‌ട്രെസ്‌) പോലെയുള്ള പ്രശ്നങ്ങൾ സമൂഹത്തെ ഗുരുതരമായി ബാധിക്കുന്നു. മാനസിക ആരോഗ്യവുമായി ബന്ധപ്പെട്ട ലൈംഗിക പ്രശ്നങ്ങളും ഇവിടെ കണക്കിലെടുക്കുന്നു. ഉദാഹരണത്തിന് സ്ത്രീകളിൽ കാണപ്പെടുന്ന [[യോനീസങ്കോചം]] (വാജിനിസ്മസ്), പുരുഷന്മാരിലെ [[ഉദ്ധാരണക്കുറവ്]] തുടങ്ങിയവ. <ref>{{Cite web|url=https://www.who.int/health-topics/mental-health|title=Mental health - World Health Organization (WHO)|website=https://www.who.int}}</ref> ==ലൈംഗികവും പ്രത്യുത്പാദനപരവുമായ ആരോഗ്യം== [[ലൈംഗികവും പ്രത്യുൽപാദനപരവുമായ ആരോഗ്യം]] ഏറെ പ്രധാനമാണ്. സുരക്ഷിതമല്ലാത്ത [[ലൈംഗികബന്ധം]] മൂലം [[ലൈംഗികബന്ധത്തിലൂടെ പകരുന്ന രോഗങ്ങൾ]] എച്ച്ഐവി അഥവാ [[എയ്‌ഡ്‌സ്‌]] തുടങ്ങിയ രോഗാണുബാധകളും, ഗർഭധാരണവും [[പ്രസവം|പ്രസവവുമായി]] ബന്ധപ്പെട്ട സങ്കീർണ്ണതകൾ കാരണം അമ്മയുടെയും കുഞ്ഞിന്റെയും ആരോഗ്യവും താറുമാറായേക്കാം. [[വന്ധ്യത]], [[കുടുംബാസൂത്രണം]], [[ഗർഭനിരോധന രീതികൾ|ഗർഭനിരോധന മാർഗങ്ങളുടെ]] ലഭ്യത, ഉപയോഗം, ആളുകൾക്ക് ഇതേപറ്റിയുള്ള അവബോധം, [[ലൈംഗിക വിദ്യാഭ്യാസം|ശാസ്ത്രീയ ലൈംഗികാരോഗ്യ വിദ്യാഭ്യാസം]] തുടങ്ങിയവ [[ലൈംഗികവും പ്രത്യുൽപാദനപരവുമായ ആരോഗ്യം|ലൈംഗികവും പ്രത്യുൽപാദനപരവുമായ ആരോഗ്യവുമായി]] ബന്ധപെട്ടു കിടക്കുന്നു. ഇത്തരം പ്രശ്നങ്ങളും വ്യക്തിയെയും സമൂഹത്തെയും പ്രതികൂലമായി ബാധിക്കാറുണ്ട്. പുരുഷന്മാരിൽ കാണപ്പെടുന്ന [[ഉദ്ധാരണശേഷിക്കുറവ്]], സ്ത്രീകളിൽ [[യോനീസങ്കോചം]] [[വജൈനിസ്മസ്|(വജൈനിസ്മസ്)]], [[യോനീ വരൾച്ച]], [[വേദനാജനകമായ ലൈംഗികബന്ധം]], [[സ്ത്രീ ലൈംഗിക ഉത്തേജന വൈകല്യം]] തുടങ്ങിയവ ഉദാഹരണം. ജെൻഡറുമായി ബന്ധപ്പെട്ട അസമത്വങ്ങളും ആരോഗ്യത്തെ ബാധിച്ചേക്കാം. ട്രാൻസ്ജെൻഡറുകൾ, മറ്റ് [[ലൈംഗികന്യൂനപക്ഷം|ലൈംഗികന്യൂനപക്ഷങ്ങൾ]] എന്നിവർക്ക് ഉണ്ടാകാവുന്ന പ്രശ്നങ്ങൾ എന്നിവയൊക്കെ രോഗഹേതുവാകാം. ശാസ്ത്രീയമായ ലൈംഗികാരോഗ്യ വിദ്യാഭ്യാസത്തിന്റെ അഭാവം ഏറെ അപകടകരമാണ്. ഇത്തരം സാഹചര്യത്തിൽ ആളുകളിൽ ലൈംഗിക ബന്ധത്തിലൂടെ പകരുന്ന രോഗങ്ങളെയും, ഗർഭ നിരോധന മാർഗങ്ങളെയും, സുരക്ഷിതവും തൃപ്തികരവുമായ ലൈംഗികതയെ സംബന്ധിച്ച അറിവ് ഇല്ലാതിരിക്കുകയും, ഇക്കാരണത്താൽ ആഗ്രഹിക്കാത്ത ഗർഭധാരണവും, [[എയ്‌ഡ്‌സ്‌]] ഉൾപ്പെടെയുള്ള രോഗങ്ങൾ പകരുവാനും സാധ്യതയുണ്ട്. ശാസ്ത്രീയമായ [[ലൈംഗിക വിദ്യാഭ്യാസം]] നൽകാൻ ആരോഗ്യ പ്രവർത്തകരും അധ്യാപകരും മുന്നോട്ട് വരേണ്ടതുണ്ട്. മാത്രമല്ല, ലൈംഗിക ബന്ധത്തിന് ആവശ്യമായ സമ്മതത്തെ പറ്റിയും (consent) പീഡന ശ്രമങ്ങളെ തിരിച്ചറിയേണ്ടതിനെ പറ്റിയും ഇത്തരം വിദ്യാഭ്യാസത്തിലൂടെ ബോധവൽക്കരണം നൽകേണ്ടതുണ്ട്. ഇത് പീഡന ശ്രമങ്ങളെ ചെറുക്കാൻ ആവശ്യമാണ്.<ref>{{Cite web|url=https://www.msichoices.org/latest/what-is-sexual-and-reproductive-health/#:~:text=The%20term%20'sexual%20and%20reproductive,transmitted%20infections%20or%20unintended%20pregnancy.|title=What is sexual and reproductive health?|website=https://www.msichoices.org}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://www.fsrh.org/|title=FSRH Home {{!}} FSRH|website=https://www.fsrh.org}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://www.who.int/health-topics/sexual-and-reproductive-health-and-rights|title=Sexual and reproductive health and rights|website=https://www.who.int › Health topics}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/erectile-dysfunction/symptoms-causes/syc-20355776|title=Erectile dysfunction - Symptoms and causes|website=https://www.mayoclinic.org}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/female-sexual-dysfunction/symptoms-causes/syc-20372549|title=Female sexual dysfunction - Symptoms and causes|website=https://www.mayoclinic.org}}</ref> ==വിവിധ കാൻസർ രോഗങ്ങളുടെ ലക്ഷണങ്ങൾ== മിക്ക അർബുദങ്ങളും തുടക്കത്തിൽത്തന്നെ കണ്ടുപിടിക്കാവുന്നവയാണ്. കാൻസർ അതിന്റെ ആരംഭദശയിൽ തന്നെ കണ്ടുപിടിക്കുകയും, കാര്യക്ഷമമായവിധം ചികിത്സിക്കുകയും ചെയ്താൽ ഒരളവുവരെ മാറ്റാമെന്ന് ആധുനിക വൈദ്യശാസ്ത്രം തെളിയിക്കുന്നു. അർബുദത്തിന്റെ ആരംഭദശയിലുള്ള കണ്ടുപിടിത്തമാണ് കാര്യക്ഷമമായ ചികിത്സയുടെ അവിഭാജ്യഘടകം എന്ന് ഇതിൽനിന്ന് വ്യക്തമാകും. അർബുദത്തെപ്പറ്റി പൊതുജനങ്ങളെ ബോധവാന്മാരാക്കുക എന്നുള്ളതാണ് ഈ പദ്ധതിയിൽ ആദ്യമായി ചെയ്യേണ്ടത്. ഇതിന് അർബുദത്തിന്റെ ആരംഭദശയിലുള്ള അപകടസൂചനയെപ്പറ്റി അവരെ മനസ്സിലാക്കിക്കണം. ഈ സൂചനകൾ താഴെ പറയുന്നവയാണ്: കരിയാൻ താമസിക്കുന്ന വ്രണം ദേഹത്ത് എവിടെയെങ്കിലും, പ്രത്യേകിച്ച് സ്തനങ്ങളിൽ, ഉണ്ടാകുന്ന മുഴയോ, കല്ലിപ്പോ സാധാരണയിൽ കവിഞ്ഞ രക്തസ്രാവം, പഴുപ്പു പോക്ക് മുതലായവ പെട്ടെന്നു വളരുന്ന കറുത്ത മറുകുകൾ വിശപ്പില്ലായ്മ, വിഴുങ്ങുന്നതിനു തടസ്സം മുതലായവ ഒച്ചയടപ്പും വിട്ടുമാറാത്ത ചുമയും വിരേചനയിലുണ്ടാകുന്ന തകരാറുകൾ അമിതമായ ആർത്തവ രക്‌തസ്രാവം, ലൈംഗിക ബന്ധത്തിന് ശേഷമുള്ള അമിത രക്തസ്രാവം, [[വേദനാജനകമായ ലൈംഗികബന്ധം]] തുടങ്ങിയവ. ===സ്തനാർബുദം (ബ്രെസ്റ്റ് കാൻസർ)=== സ്ത്രീകളിൽ സ്തനങ്ങളിൽ, ഉണ്ടാകുന്ന മുഴയോ, കല്ലിപ്പോ, നിറം മാറ്റമോ സ്തനാർബുദത്തിന്റെ ലക്ഷണമാകാം. സ്വയം സ്തന പരിശോധന നടത്തുന്നത് വഴി ഇവ നേരത്തെ കണ്ടെത്താവുന്നതാണ്. ===ഗർഭാശയ കാൻസർ=== സ്ത്രീകളിൽ ആർത്തവ സമയത്ത് അമിതമായ രക്തസ്രാവം ഉണ്ടാവുക ആണെങ്കിലോ അല്ലെങ്കിൽ മാസമുറ സമയത്ത് അല്ലാതെ രക്തസ്രാവം ഉണ്ടാകുമെങ്കിലോ അത് ഗർഭാശയ കാൻസർ ആകാം. ഇത്തരം പ്രശ്നം ഉണ്ടെങ്കിൽ ഒരു ഗൈനക്കോളജിസ്റ്റിനെ കണ്ടു ഉടനെ പരിശോധന നടത്തേണ്ടതാണ്. ആർത്തവവുമായി ബന്ധപെട്ടു സ്ത്രീകൾക്ക് ഇതെപ്പറ്റിയുള്ള ബോധവൽക്കരണം അത്യാവശ്യമാണ്. ===ഗർഭാശയമുഖ കാൻസർ=== സ്ത്രീകളിൽ ലൈംഗിക ബന്ധത്തിന് ശേഷമുള്ള രക്തസ്രാവം, വേദനാജനകമായ ലൈംഗികബന്ധം എന്നിവ ഗർഭാശയമുഖ കാൻസർ ലക്ഷണമാകാം. ഇത്തരം പ്രശ്നം ഉണ്ടെങ്കിൽ ഒരു ഗൈനക്കോളജിസ്റ്റിനെ കണ്ടു ഉടനെ പരിശോധന നടത്തേണ്ടതാണ്. ഇതിനെതിരെ ഫലപ്രദമായ HPV പ്രതിരോധ വാക്സിൻ ലഭ്യമാണ്. ===രക്‌താർബുദം (ബ്ലഡ്‌ കാൻസർ)=== ഇടയ്ക്കിടെ ഉണ്ടാകുന്ന പനിയാണ് പ്രധാന ലക്ഷണം, പ്രത്യേകിച്ച് അധികം ഊഷ്മാവില്ലാത്ത പനി ബ്ലഡ്‌ കാൻസർ ലക്ഷണമാകാം. ===കുടലിലെ അർബുദം=== മലത്തിലുണ്ടാകുന്ന രക്തമാണ് പ്രധാന ലക്ഷണം. പൈൽസ്, മലബന്ധം പോലെയുള്ള രോഗങ്ങൾ കൊണ്ടും ഈ ലക്ഷണം ഉണ്ടാകാം. എന്നിരുന്നാലും ഇടയ്ക്കിടെ മലത്തിൽ രക്തം കാണുന്നത് കുടൽ അർബുദ ലക്ഷണമാകാം. ഇടയ്ക്കിടെ ഉണ്ടാകുന്ന മലബന്ധവും വയറിളക്കവും ഇത്തരം കാൻസർ ലക്ഷണമാകാം. ===ശ്വാസകോശ അർബുദം=== നാല് ആഴ്ചയിൽ കൂടുതൽ നീണ്ടുനിൽക്കുന്ന ചുമ, ശരീരഭാരം കുറയുക, ഇടയ്ക്കിടെയുള്ള പനി എന്നിവ ശ്വാസകോശ കാൻസർ ലക്ഷണമാകാം. പുകവലി ഇത് ഉണ്ടാകാൻ ഒരു പ്രധാന കാരണമാണ്. ===തലച്ചോറിലെ കാൻസർ (ബ്രെയിൻ ട്യൂമർ)=== കാഴ്ചക്കുറവ്, തലവേദന, ഓർമ്മക്കുറവ് എന്നിവയാണ് ബ്രെയിൻ ട്യൂമർ ലക്ഷണം. ===വായിലെ കാൻസർ=== വായിലെ ഉണങ്ങാത്ത വേദനയില്ലാത്ത മുറിവുകൾ, വായിലുണ്ടാകുന്ന മുഴകൾ, ഭക്ഷണം കഴിക്കാനുള്ള ബുദ്ധിമുട്ട് തുടങ്ങിയവ വായിലെ കാൻസർ ലക്ഷണമാകാം. പുകയില ഉപയോഗം ഒരു പ്രധാന കാരണമാണ്. ===വയറ്റിലെ കാൻസർ=== സ്ഥിരമായി ഭക്ഷണം കഴിച്ചാൽ ദഹിക്കാൻ ബുദ്ധിമുട്ട് അനുഭവപ്പെടുകയും വയറെരിയുകയും ചെയ്യുക, രക്തം ഛർദിക്കുക തുടങ്ങിയവയാണ് ലക്ഷണങ്ങൾ. വറുത്തതും പൊരിച്ചതും മൊരിഞ്ഞതും ഉൾപ്പടെയുള്ള അനാരോഗ്യകരമായ ഭക്ഷണം, ചുവന്ന മാംസത്തിന്റെ അമിത ഉപയോഗം, പഴങ്ങൾ പച്ചക്കറികൾ എന്നിവയുടെ കുറഞ്ഞ ഉപയോഗം എന്നിവ ഇത്തരം കാൻസർ ഉണ്ടാകാൻ പ്രധാന കാരണങ്ങളാണ്. ===തൊലിപ്പുറത്തെ കാൻസർ=== മറുകുകൾ പെട്ടന്ന് വലിപ്പം വയ്ക്കുക, ചർമത്തിൽ ഉണ്ടാകുന്ന നിറവ്യത്യാസം തുടങ്ങിയവയാണ് പ്രധാന ലക്ഷണങ്ങൾ. ==ഭക്ഷണവും ആരോഗ്യവും== നിത്യവും പോഷകസമൃദ്ധമായ ആഹാരം കഴിക്കേണ്ടത് ആരോഗ്യത്തിന് അത്യാവശ്യമാണ്. അതിനായി [[പഴങ്ങൾ]], [[പച്ചക്കറികൾ]], ഇലക്കറികൾ, പയർ, പരിപ്പുവർഗങ്ങൾ, [[മുട്ട]], [[മത്സ്യം]], കൊഴുപ്പ് കുറഞ്ഞ മാംസം, [[യോഗർട്ട്]], [[ഓട്സ്]], [[കൂൺ]], കൊഴുപ്പ് കുറഞ്ഞ പാൽ മുതലായ പോഷക സമൃദ്ധമായ ആഹാരം ഏറെ ഗുണകരമാണ്. ഇതുവഴി പ്രോട്ടീൻ അഥവാ മാംസ്യം, വിറ്റാമിനുകൾ, ധാതുക്കൾ, ഒമേഗാ 3 ഫാറ്റി ആസിഡ് എന്നിവ ശരീരത്തിന് ലഭിക്കുന്നു. ഇത് രോഗ പ്രതിരോധ ശേഷി വർധിപ്പിക്കാൻ ഗുണകരമാണ്. മാത്രമല്ല, അമിതമായ അളവിൽ ഉപ്പ്, മധുരം, എണ്ണ, കൊഴുപ്പ്, അന്നജം എന്നിവ അടങ്ങിയ അനാരോഗ്യകരമായ ആഹാരം കുറയ്ക്കുകയും വേണം. അതിനായി ചോറ്, ചപ്പാത്തി, ബിരിയാണി, വറുത്തതും പൊരിച്ചതും, എണ്ണ പലഹാരങ്ങൾ, മധുര പലഹാരങ്ങൾ, പഞ്ചസാര, കൊഴുപ്പേറിയ ചുവന്ന മാംസം, പായസം, അച്ചാറ്, കൊഴുപ്പ് കൂടിയ പാൽ എന്നിവ കുറച്ചു മാത്രം ഉപയോഗിക്കുന്നതാണ് അഭികാമ്യം. ഇവയുടെ അമിതമായ ഉപയോഗം മാരക ജീവിതശൈലി രോഗങ്ങൾ, അമിതവണ്ണം, ഹോർമോൺ തകരാറുകൾ, കുടവയർ, ലൈംഗിക പ്രശ്നങ്ങൾ എന്നിവയിലേക്ക് നയിക്കുന്നു. അതോടൊപ്പം വ്യായാമക്കുറവ്, അതിമദ്യാസക്തി, [[പുകവലി]] തുടങ്ങിയ ലഹരി ഉപയോഗം കൂടെ ഉണ്ടെങ്കിൽ ആരോഗ്യം താറുമാറാകാനുള്ള സാധ്യത വർധിക്കുന്നു. ഇടനേരങ്ങളിൽ പലഹാരങ്ങൾക്ക് പകരം പഴങ്ങൾ, നട്സ് എന്നിവ ഉപയോഗിക്കാം. വറുത്തതും പൊരിച്ചതും കുറച്ചു കറി വച്ച മത്സ്യം, കറി വച്ച കൊഴുപ്പ് കുറഞ്ഞ ഇറച്ചി, പുഴുങ്ങിയ മുട്ട, പച്ചക്കറി സാലഡ്, പച്ചക്കറി വിഭവങ്ങൾ തുടങ്ങിയ സമീകൃത ആഹാരം കഴിക്കുന്നത് ഗുണകരമാണ്. അമിതാഹാരം ഒഴിവാക്കുകയും വേണം. വെള്ള ചോറിന്റെയും ബിരിയാണിയുടേയും ചപ്പാത്തി മുതലായവയെയും അളവ് കുറയ്ക്കേണ്ടതും ഏറ്റവും അത്യാവശ്യമാണ്. അരി, പഞ്ചസാര എന്നിവ കൊണ്ടുള്ള പായസത്തേക്കാൾ [[പയർ]], [[കടല]], [[എള്ള്]], [[ശർക്കര]] തുടങ്ങി പോഷക സമ്പുഷ്ടമായ വസ്തുക്കൾ കൊണ്ടുള്ള പായസം മിതമായി ഉപയോഗിക്കുന്നതാണ് കൂടുതൽ മെച്ചം. ദിവസേന ആവശ്യത്തിന് വെള്ളം കുടിക്കേണ്ടതും അനിവാര്യമാണ്. പ്രഭാത ഭക്ഷണം ഒഴിവാക്കുന്നതും രാത്രി വൈകി ഭക്ഷണം കഴിക്കുന്നതും ആരോഗ്യത്തിന് നല്ലതല്ല. പ്രഭാത ഭക്ഷണം അഥവാ ബ്രേക്ക്‌ ഫാസ്റ്റ് പോഷക സമൃദ്ധമായത് തന്നെ ആയിരിക്കാനും ശ്രദ്ധിക്കേണ്ടതുണ്ട്. രാത്രി ലഘുവായ ഭക്ഷണം കഴിക്കാവുന്നതാണ്. ==വ്യായാമവും ആരോഗ്യവും== ശാരീരികക്ഷമതയും ആരോഗ്യവും ചിലപ്പോൾ ശരീര സൗന്ദര്യവും വച്ചുപുലർത്താനായി ചെയ്യുന്ന കായികാഭ്യാസങ്ങളാണ് [[വ്യായാമം]]. ആംഗലേയത്തിൽ എക്സ്സെർസൈസ് (Exercise). മുതിർന്നവർ ദിവസേന കുറഞ്ഞത് മുപ്പത് മിനുട്ട് നേരവും കുട്ടികൾ ഒരു മണിക്കൂറും വ്യായാമം ചെയ്യേണ്ടത് ആരോഗ്യം, ഫിറ്റ്നസ് എന്നിവ നിലനിർത്താൻ അത്യാവശ്യമാണ് എന്ന് ലോകാരോഗ്യ സംഘടന (WHO) പറയുന്നു. പലരും പല ലക്ഷ്യങ്ങൾക്കായി വ്യായാമം ചെയ്യുന്നു. കായികരംഗത്തെ മികവിനായി, പേശികൾ ബലപ്പെടുത്തുന്നതിനായി, ശരീരഭാരം കൂട്ടുകയോ കുറക്കുകയൊ ചെയ്യുന്നതിനായി, കുടവയർ കുറയ്ക്കുന്നതിനായി, ശരീര സൗന്ദര്യവും ആകർഷകത്വവും മെച്ചപ്പെടുത്തുവാനായി, ആരോഗ്യം നിലനിർത്തുന്നതിനായി, രോഗങ്ങളെ നിയന്ത്രിക്കുന്നതിനായി, യുവത്വം അല്ലെങ്കിൽ ഫിറ്റ്നസ് നിലനിർത്താനായി, മാനസികമായ ഉല്ലാസവും ഊർജസ്വലതയും നിലനിർത്തുന്നതിനായി, മാനസിക സമ്മർദം കുറയ്ക്കുന്നതിനായി, തൊഴിൽ രംഗത്തെ മികവിനായി (ഉദാഹരണത്തിന്: സിനിമ, പോലീസ്, പട്ടാളം പോലെയുള്ള ജോലികൾ), മികച്ച ജീവിതശൈലിയ്ക്കായി, ലൈംഗികവും പ്രത്യുൽപാദനപരവുമായ ആരോഗ്യം മെച്ചപ്പെടുത്താനായി, ഹോർമോൺ സന്തുലിതാവസ്ഥ നിലനിർത്താൻ എന്നിങ്ങനെ പല ലക്ഷ്യങ്ങൾക്കായി വ്യായാമം ചെയ്യുന്നവരുണ്ട്. ശാരീരിക വ്യായാമം പേശികളെ ബലപ്പെടുത്തുകയും കുടവയർ കുറക്കുകയും, ഹോർമോൺ സന്തുലിതാവസ്ഥ നിലനിർത്തുകയും, ഇത് ശരീര സൌന്ദര്യവും ആകർഷകത്വവും വർധിപ്പിക്കുകയും ചെയ്യുന്നു. ബോഡി ബിൽഡിംഗ്‌, ഫിറ്റ്നസ്, സിനിമ-സീരിയൽ മേഖലയിൽ പ്രവർത്തിക്കുന്നവരുടെ സൗന്ദര്യ രഹസ്യവും മറ്റൊന്നല്ല. പതിവായി വ്യായാമം ചെയ്യുന്ന ആളുകളിൽ വ്യായാമം ചെയ്യാത്തവരെ അപേക്ഷിച്ചു വളർച്ചാ ഹോർമോൺ (Growth hormone), പുരുഷ ഹോർമോണായ [[ടെസ്റ്റോസ്റ്റിറോൺ]], സ്ത്രീ ഹോർമോൺ ആയ [[ഈസ്ട്രജൻ]] തുടങ്ങിയവയുടെ അളവ് മെച്ചപ്പെട്ടു കാണപ്പെടുന്നു. കൂടാതെ സ്‌ട്രെസ് ഹോർമോൺ ആയ കോർട്ടിസോൾ മുതലായവ കൃത്യമായി നിയന്ത്രിക്കപ്പെടുകയും ശരീരത്തിലെ കൊഴുപ്പ് കുറയുകയും ചെയ്യുന്നു. ഇതവരുടെ യവ്വനവും ചുറുചുറുക്കും ശരീര സൗന്ദര്യവും നിലനിർത്തുന്നു. സ്ത്രീകളിൽ ആർത്തവ ക്രമക്കേടുകൾ അകറ്റാനും, ശരീര സൗന്ദര്യവും, ആരോഗ്യവും ഉണ്ടാകാനും വ്യായാമം സഹായിക്കുന്നു. പല തരത്തിലുള്ള വ്യായാമങ്ങൾ ഉണ്ട്. സാധാരണ രീതിയിൽ വ്യായാമം ചെയ്യുമ്പോൾ മടുപ്പ് ഉളവാകുന്നവർക്ക്‌ [[സുംബ]] ഫിറ്റ്നസ് ഡാൻസ്, അയോധന കലകൾ, കളികൾ എന്നിവ ഏതെങ്കിലും ശീലമാക്കാവുന്നതാണ്. ‘രോഗങ്ങളെ ചെറുക്കുന്ന അത്ഭുതം’ എന്നാണ് ആരോഗ്യ പ്രവർത്തകർ വ്യായാമത്തെ വിളിക്കുന്നത്. പതിവായി വ്യായാമം ചെയ്യുന്നത് രോഗപ്രതിരോധവ്യവസ്ഥയുടെ ശക്തി വർദ്ധിപ്പിക്കുന്നതിനും, രക്തയോട്ടം മെച്ചപ്പെടുത്താനും, കാൻസർ, ഹൃദ്രോഗം, പക്ഷാഘാതം, പ്രമേഹം, പൊണ്ണത്തടി, പക്ഷാഘാതം, ഫാറ്റി ലിവർ, അമിത രക്താതിമർദ്ദം, അമിത കൊളസ്ട്രോൾ, പിസിഒഡി, വന്ധ്യത, വിഷാദരോഗം, ഉദ്ധാരണശേഷിക്കുറവ്, സ്ത്രീ ലൈംഗിക ഉത്തേജന വൈകല്യം, യോനീ വരൾച്ച, വന്ധ്യത തുടങ്ങിയ ജീവിതശൈലീരോഗങ്ങൾ വരാനുള്ള സാധ്യത കുറയ്ക്കുവാനും നല്ലൊരു ശതമാനംവരെ അവയെ പ്രതിരോധിക്കുന്നതിനും സഹായിക്കുന്നു. വ്യായാമം ചെയ്യുന്ന വ്യക്തികൾ മറ്റുള്ളവരെക്കാൾ ചുറുചുറുക്കോടെ കാണപ്പെടുകയും ഇത്തരക്കാരിൽ നടുവേദന, കഴുത്തുവേദന പോലെയുള്ള പ്രശ്നങ്ങൾ കുറഞ്ഞിരിക്കുകയും, ദീർഘകാലം ചെറുപ്പമായിരിക്കുകയും ചെയ്യുന്നു. പേശികളും അസ്ഥികളും ബലപ്പെടുത്തുന്നതിന്റെ ഗുണം വളരെയധികമാണ്. വാർധക്യത്തിലും ചുറുചുറുക്കോടെ ആരോഗ്യത്തോടെയിരിക്കാനും വ്യായാമം സഹായിക്കുന്നു. വ്യായാമത്തിന്റെ ഗുണം മിക്കവാറും എല്ലാ അവയവങ്ങൾക്കും ലഭിക്കുന്നു. ശരീരത്തിലെത്തുന്ന അമിതമായ കൊഴുപ്പ്, ഉപ്പ്, ഊർജം അഥവാ പഞ്ചസാര, രക്താതിമർദ്ദം എന്നിവയെ നിയന്ത്രിക്കുവാനും രക്തയോട്ടം മെച്ചപ്പെടുത്തുവാനും ഹോർമോൺ വ്യതിയാനങ്ങളെ ചെറുക്കുവാനും ഏറെ ഫലപ്രദമാണ് ശാരീരികമായ വ്യായാമം. പോഷക സമൃദ്ധവുമായ ഭക്ഷണ ക്രമീകരണത്തിനൊപ്പം ചെയ്യുമ്പോഴാണ് വ്യായാമം ഇത്തരത്തിൽ പൂർണ്ണമായ ഗുണങ്ങൾ നൽകുന്നത്. ഹൃദയം, തലച്ചോർ എന്നിവയുടെ ശരിയായ പ്രവർത്തനത്തിന്റെ വ്യായാമം ഒഴിച്ചു കൂടാനാവാത്തതാണ്. സ്തനം, പ്രോസ്ട്രേറ്റ്, വൻകുടൽ, ശ്വാസകോശം, കരൾ തുടങ്ങിയവയെ ബാധിക്കുന്ന കാൻസർ രോഗത്തെ പോലും വ്യായാമം തടയുന്നതായി പഠനങ്ങളുണ്ട്. രോഗങ്ങൾ ബാധിച്ചവർ ആരോഗ്യ പ്രവർത്തകരുടെ നിർദേശ പ്രകാരം മാത്രം അഭികാമ്യമായ വ്യായാമം തെരെഞ്ഞെടുക്കുക. വ്യായാമം മാനസികാരോഗ്യം വർദ്ധിപ്പിക്കുന്നതിനോടൊപ്പം സന്തോഷവാനായിരിക്കാനും സഹായിക്കുന്നു. ഇത് ചെയ്യുമ്പോൾ സന്തോഷകരമായ ഹോർമോണുകളുടെ ഉത്പാദനം വർധിക്കുന്നു. ഒപ്പം മികച്ച ശാരീരികക്ഷമത പ്രദാനം ചെയ്യുകയും കാര്യങ്ങളെ നല്ല രീതിയിൽ നോക്കിക്കാണുവാനും നല്ല ഉറക്കം ലഭിക്കാനും സഹായിക്കുന്നു. കൃത്യമായി വ്യായാമം ചെയ്യുന്നത് തൃപ്തികരമായ ലൈംഗികാരോഗ്യത്തിന് സഹായകരമാകുന്നു എന്ന് പഠനങ്ങൾ തെളിയിക്കുന്നു. അതിനാൽ സന്തോഷകരമായ ലൈംഗികജീവിതത്തിന് വ്യായാമം മുതൽക്കൂട്ടാണെന്ന് പറയാം. വ്യായാമം ലൈംഗികാവയവങ്ങളിലേക്കുള്ള രക്തപ്രവാഹം ത്വരിതപ്പെടുത്തുകയും [[ടെസ്റ്റോസ്റ്റിറോൺ]] എന്ന ഹോർമോണിന്റെ ഉത്പാദനം മെച്ചപ്പെടുത്തുകയും ചെയ്യുന്നു. മാത്രമല്ല ഇത് ശരീര സൗന്ദര്യവും ആകർഷകത്വവും വർധിപ്പിക്കുകയും ചെയ്യുന്നു. ഉദ്ധാരണശേഷിക്കുറവ്, സ്ത്രീ ലൈംഗിക ഉത്തേജന വൈകല്യം, യോനീ വരൾച്ച, രതിമൂർച്ഛയില്ലായ്മ, വജൈനിസ്മസ് (യോനീസങ്കോചം) തുടങ്ങിയ പ്രശ്നങ്ങൾ വ്യായാമം ചെയ്യുന്നവരിൽ കുറഞ്ഞു കാണപ്പെടുന്നു. മാത്രമല്ല, ബീജങ്ങളുടെ ആരോഗ്യത്തെ വർധിപ്പിക്കുന്ന ഇത് വന്ധ്യതയും ചെറുക്കുന്നു. മധ്യവയസ്ക്കരായ പുരുഷന്മാരിൽ ആൻഡ്രോപോസ്, സ്ത്രീകളിൽ [[ആർത്തവവിരാമം]] തുടങ്ങിയ അവസ്ഥകളെ ചെറുക്കുവാനും ഇത് സഹായിക്കുന്നു. [[കെഗൽ വ്യായാമം]] ചുമക്കുമ്പോഴും, തുമ്മുമ്പോഴും അറിയാതെ മൂത്രം പോകുന്ന അജിതേന്ദ്രിയത്വം എന്ന അവസ്ഥയ്ക്കും, ഉദ്ധാരണശേഷിക്കുറവ്, വജൈനിസ്മസ് ഉൾപ്പടെയുള്ള ലൈംഗിക പ്രശ്നങ്ങൾക്കും ഒരു പരിധിവരെ പരിഹാരമാണ്. ==പൊതുജനാരോഗ്യം== കുറേക്കൂടി വിപുലമായ രീതിയിൽ ഇതിനെ '''പൊതുജനാരോഗ്യം''' (Public Health) എന്ന് വിളിക്കുന്നു. സമൂഹത്തിന്റെ മൊത്തത്തിലുള്ള ആരോഗ്യത്തെ കുറിക്കാൻ പൊതുജനാരോഗ്യം എന്ന വാക്ക് ഉപയോഗിക്കാറുണ്ട്. പബ്ലിക് ഹെൽത്ത്‌ (Public health), കമ്മ്യൂണിറ്റി മെഡിസിൻ (Community medisine) തുടങ്ങിയ വൈദ്യശാസ്ത്രശാഖകൾ ആരോഗ്യത്തിന്റെ വിവിധ വശങ്ങൾക്ക് ഊന്നൽ കൊടുക്കുന്ന മേഖലകളാണ്.<ref>{{Cite web|url=https://en.wikipedia.org/wiki/Public_health|title=Public health|website=https://en.wikipedia.org}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://www.publichealth.hscni.net/|title=HSC Public Health Agency|website=https://www.publichealth.hscni.net}}</ref> ==ലോകത്തിലെ മികച്ച പൊതുജനാരോഗ്യ സംവിധാനം ഉള്ള രാജ്യങ്ങൾ== വിവിധ കണക്കുകൾ പ്രകാരം ലോകത്തിലെ മികച്ച പൊതു ജനാരോഗ്യ സംവിധാനം ഉള്ള ആദ്യത്തെ പത്ത് രാജ്യങ്ങൾ താഴെ കൊടുക്കുന്നു. [[തായ്‌വാൻ]], [[ദക്ഷിണ കൊറിയ]], [[ജപ്പാൻ]], [[നെതർലന്റ്സ്]], [[ഡെന്മാർക്ക്‌]], [[ഓസ്ട്രിയ]], [[ഫ്രാൻസ്]], [[ഫിൻലാൻഡ്]], [[തായ്‌ലൻഡ്]], [[സ്പെയിൻ]] എന്നിവയാണ് അത്. കൂടാതെ [[സ്വീഡൻ]], [[നോർവേ]], [[സ്വിറ്റ്സർലൻഡ്]], [[ഓസ്ട്രേലിയ]], [[സിങ്കപ്പൂർ]] തുടങ്ങിയ രാജ്യങ്ങളും ഉന്നത നിലവാരമുള്ള ആരോഗ്യ പരിപാലന സംവിധാനങ്ങൾ കൊണ്ട് ശ്രദ്ധിക്കപ്പെട്ടിട്ടുണ്ട്. ആരോഗ്യ പരിപാലന സൂചികകളിലെ സ്കോറുകൾ, കാര്യക്ഷമത, മൊത്തത്തിലുള്ള ആരോഗ്യ മികവ്, എല്ലാവർക്കും മികച്ച ചികിത്സ അഥവാ യൂണിവേഴ്സൽ ഹെൽത്ത് കവറേജ് തുടങ്ങിയവയാണ് ഇതിൽ കണക്കിലെടുത്തിട്ടുള്ളത്. അവ വിശദമായി താഴെ കൊടുക്കുന്നു. 1. തായ്‌വാൻ- ലോകത്തിലെ മികച്ച ആരോഗ്യ പരിപാലന സംവിധാനം ഉള്ള ഒരു രാജ്യമാണ് ഇത്. ഉയർന്ന ആരോഗ്യ സൂചികകൾ അവിടെ കാണാനാവുന്നതാണ്. ദേശീയ ആരോഗ്യ‌ ഇൻഷുറൻസ് മുഖേന എല്ലാവർക്കുമുള്ള യൂണിവേഴ്സൽ കവറേജ്, ഉയർന്ന കാര്യക്ഷമത എന്നിവയും അവിടെ കാണാം. 2. ദക്ഷിണ കൊറിയ-ആഗോള റാങ്കിഗിൽ രണ്ടാം സ്ഥാനത്തുള്ള ദക്ഷിണ കൊറിയ ആരോഗ്യ പരിപാലന മേഖലയിൽ ഏറെ മുന്നിലാണ്. 3. ജപ്പാൻ-ശക്തമായ ആരോഗ്യ പരിപാലന സംവിധാനം ഉള്ള മറ്റൊരു രാജ്യമാണ് ജപ്പാൻ. ഉയർന്ന നിലവാരത്തിലുള്ള ചികിത്സ ജപ്പാന്റെ പ്രത്യേകതയാണ്. 4. ദി നെതർലാന്ഡ്സ് - statista.com പ്രകാരം യൂണിവേഴ്സൽ ഹെൽത്ത്‌ കവറേജ്, ഉയർന്ന നിലവാരത്തിലുള്ള ചികിത്സ എന്നിവയിൽ ഈ രാജ്യം ഏറെ മുന്നിലാണ്. 5. ഡെന്മാർക് - ഉയർന്ന നിലവാരത്തിലുള്ള ചികിത്സ, ലഭ്യത എന്നിവയിൽ ഡെന്മാർക്ക് മുന്നിലാണ്. 6. ഓസ്ട്രിയ - യൂണിവേഴ്സൽ ഹെൽത്ത്‌ കെയർ സംവിധാനം, ഉയർന്ന നിലവാരം എന്നിവയിൽ ഓസ്ട്രിയ മുന്നിലാണ്. 7. ഫ്രാൻസ് - യൂണിവേഴ്സൽ ഹെൽത്ത്‌ ഇൻഷുറൻസ്, ഉയർന്ന നിലവാരം, ഗുണമേന്മ എന്നിവയുള്ള ചികിത്സ എന്നിവയിൽ ഫ്രാൻസ് മുന്നിട്ടു നിൽക്കുന്നു. 8. ഫിൻലാൻഡ് - പൊതുജനാരോഗ്യം, രോഗം വരാതെ നിയന്ത്രിക്കപ്പെടുന്ന Preventive സംവിധാനങ്ങൾ എന്നിവയിൽ ഫിൻലാൻഡ് മുന്നിട്ടു നിൽക്കുന്നു. 9. സ്പെയിൻ - ഉയർന്ന കാര്യക്ഷമതയുള്ള ആരോഗ്യ പരിപാലന സംവിധാനം കൊണ്ട് ശ്രദ്ധേയം. 10. തായ്‌ലൻഡ് - മികച്ച ആരോഗ്യ പരിചരണ സംവിധാനം ഉള്ള മറ്റൊരു രാജ്യം. കൂടാതെ മറ്റു ചില രാജ്യങ്ങളും മികച്ച ആരോഗ്യ പരിപാലന നയങ്ങൾ കൊണ്ട് ശ്രദ്ധിക്കപ്പെട്ടിട്ടുണ്ട്. 11. സ്വീഡൻ - മികച്ച പൊതു ആരോഗ്യ പരിപാലന സംവിധാനം, ഉയർന്ന നിലവാരമുള്ള പ്രത്യേക പരിചരണം എന്നിവ കാണപ്പെടുന്നു. 12. നോർവേ - യൂണിവേഴ്സൽ ഹെൽത്ത്‌ കവറേജ് അഥവാ ഇൻഷുറൻസ്, മികച്ച ചികിത്സ എന്നിവയുള്ള രാജ്യം. 13. സ്വിറ്റ്സർലാൻഡ് - നിർബന്ധിത സ്വകാര്യ ആരോഗ്യ ഇൻഷുറൻസ്, എല്ലാവർക്കും ചികിത്സ ലഭ്യമാക്കാൻ യൂണിവേഴ്സൽ കവറേജ് എന്നിവ കാണാം. 14. ഓസ്ട്രേലിയ - മികച്ച പൊതു, സ്വകാര്യ ആരോഗ്യ പരിപാലന സംവിധാനങ്ങൾ, ഹെൽത്ത്‌ ഇൻഷുറൻസ്, രോഗങ്ങൾ തടയാനുള്ള നടപടികൾ എന്നിവ കൊണ്ട് ശ്രദ്ധേയം. 15.സിങ്കപ്പൂർ - സർക്കാർ സബ്‌സിഡി, നിയമപരമായ സമ്പാദ്യങ്ങൾ കൊണ്ടുള്ള വ്യക്തിപരമായ ഉത്തരവാദിത്തം തുടങ്ങിയ കൊണ്ട് തികച്ചും വ്യത്യസ്തവും മികവുറ്റതുമായ ആരോഗ്യ പരിപാലന സംവിധാനം കൊണ്ട് ശ്രദ്ധിക്കപ്പെട്ട രാജ്യം. റാങ്കിങ് നൽകുന്നതിന് കണക്കിലെടുക്കപ്പെട്ട ഘടകങ്ങൾ താഴെ കൊടുക്കുന്നു. *ഹെൽത്ത്‌ കെയർ ഇൻടെക്സ്: ആരോഗ്യ സംവിധാനങ്ങളുടെ ലഭ്യത, കാര്യക്ഷമത, ഗുണ നിലവാരം എന്നിവ കണക്കിലെടുക്കുന്നു. *യൂണിവേഴ്സൽ കവറേജ്: ആരോഗ്യ‌ ഇൻഷുറൻസ് ഉൾപ്പെടെ എല്ലാ പൗരന്മാർക്കും മികച്ച ചികിത്സ ലഭ്യമാക്കാനുള്ള കഴിവ്. *കാര്യക്ഷമത: ആരോഗ്യ മേഖല എങ്ങനെ പരിചരണം ലഭ്യമാക്കുന്നു, വിഭവങ്ങൾ എങ്ങനെ ഉപയോഗപ്പെടുത്തുന്നു എന്നത് സംബന്ധിച്ചു. *പരിണിത ഫലങ്ങൾ - ആയുർ ദൈർഖ്യം, മാതൃ ശിശു മരണ നിരക്ക്, [[കുടുംബാസൂത്രണം]] തുടങ്ങിയവ. == അവലംബം == <references/> # parks Textbook of Preventive and Social Medicine, 19th Ed 2009, , Bhaot, Jabalpur. ==പുറത്തേയ്ക്കുള്ള കണ്ണികൾ== * [http://www.who.int ലോകാരോഗ്യസംഘടന] * [http://www.nhs.uk യു.കെ. നാഷണൽ ഹെൽത്ത് സർവീസ്] * [http://www.hon.ch ഹെൽത്ത് ഓൺ ദി നെറ്റ് ഫൗണ്ടേഷൻ] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120723185457/http://www.hon.ch/ |date=2012-07-23 }} * [http://stats.oecd.org/Index.aspx?DataSetCode=HEALTH ഒ.ഇ.സി.ഡി. ഹെൽത്ത് സ്റ്റാറ്റിസ്റ്റിക്സ്] * [http://ucblibraries.colorado.edu/govpubs/us/health.htm ഹെൽത്ത് ആൻഡ് മെഡിക്കൽ ഇൻഫർമേഷൻ] ഫ്രം ദി യൂണിവേഴ്സിറ്റി ഓഫ് കൊളറാഡോ * [http://ec.europa.eu/health-eu/ ഹെൽത്ത്-ഇ.യു. പോർട്ടൽ], പബ്ലിക്ക് ഹെൽത്ത് പോർട്ടൽ ഓഫ് ദി യൂറോപ്യൻ യൂണിയൻ [[വർഗ്ഗം:ആരോഗ്യം]] [[വർഗ്ഗം:വ്യക്തിശുചിത്വം]] fzt0aewfln2vq6kfbxqxutbe1zhdh3w 0 22312 4546772 4542038 2025-07-08T13:25:18Z 80.46.141.217 4546772 wikitext text/x-wiki {{prettyurl|Fish}} {{Paraphyletic group |name = മത്സ്യം |fossil_range = {{fossilrange|Ordovician|Recent|latest=0}} |image=Georgia Aquarium - Giant Grouper edit.jpg |image_caption=A giant [[grouper]] at the [[Georgia Aquarium]], seen swimming among schools of other fish |image2=Pterois volitans Manado-e edit.jpg |image2_caption=The ornate [[red lionfish]] as seen from {{nowrap|a head-on view}} |regnum=[[Animal]]ia |phylum=[[Chordata]] |unranked_classis=[[Craniata]] |includes = :[[Agnatha|Jawless fish]] :†[[Placodermi|Armoured fish]] :[[Chondrichthyes|Cartilaginous fish]] :[[Actinopterygii|Ray-finned fish]] :[[Sarcopterygii|Lobe-finned fishes]] |excludes= :[[Tetrapoda|Tetrapods]] }} ശുദ്ധജലത്തിലും സമുദ്രജലത്തിലും ജീവിക്കുന്ന നട്ടെല്ലുള്ള ശീതരക്തജീവികളാണ്‌ '''മത്സ്യങ്ങൾ''' അഥവാ '''മീനുകൾ''' . ഇംഗ്ലീഷിൽ ഫിഷ് (Fish) എന്നറിയപ്പെടുന്നു. മൽസ്യങ്ങൾക്ക്‌ പൊതുവെ ചിറകുകളും ചെതുമ്പലും കാണപ്പെടുന്നു. മത്സ്യങ്ങൾ സാധാരണയായി ജലത്തിൽ കലർന്ന [[ഓക്സിജൻ|ഓക്സിജനാണ്‌]] ശ്വസിക്കുന്നത്‌, എന്നാൽ വായുവിൽ നിന്നും നേരിട്ട് ശ്വസിക്കുന്ന മത്സ്യങ്ങളും ഉണ്ട്. എന്നാൽ മറ്റ്‌ ജീവികളിൽ നിന്ന് വ്യത്യസ്തമായി [[ചെകിള പൂക്കൾ]] കൊണ്ടാണ്‌ [[മത്സ്യങ്ങളുടെ ശ്വസനം|ഇവയുടെ ശ്വസനം]]. ലോകമെമ്പാടും [[ആഹാരം|ഭക്ഷണമായി]] ഉപയോഗിക്കപ്പെടുന്നതിനാൽ മൽസ്യങ്ങൾക്ക്‌ വാണിജ്യപരമായി വളരെ പ്രാധാന്യമുണ്ട്. ഇതൊരു പോഷകാഹാരം കൂടിയാണെന്ന് പറയാം. കേരളീയരുടെ ഭക്ഷണത്തിൽ മത്സ്യം സുപ്രധാന പങ്കു വഹിക്കുന്നു. മത്സ്യം പോഷകങ്ങളാൽ സമൃദ്ധവും ആരോഗ്യകരവുമായ ഒരു ആഹാരമായി കണക്കാക്കപ്പെടുന്നു. പ്രോടീൻ അഥവാ മാംസ്യം, ഓമേഗാ 3 ഫാറ്റി ആസിഡ്, വിറ്റാമിൻ ബി 12, വിറ്റാമിൻ ഡി തുടങ്ങിയ ജീവകങ്ങൾ, ധാതുക്കൾ എന്നിവയുടെ നല്ല ശ്രോതസാണ് മത്സ്യം എന്നത് ഇവയുടെ സ്വീകാര്യത വർധിപ്പിക്കുന്നു. പ്രത്യേകിച്ച് [[മത്തി]] അല്ലെങ്കിൽ ചാള, [[അയല]], [[കൊഴുവ]], [[കിളിമീൻ]], [[ആവോലി]] തുടങ്ങിയ കടലിൽ നിന്ന് ലഭിക്കുന്ന താരതമ്യേനെ ചെറുതോ ഇടത്തരമോ ആയ മത്സ്യങ്ങൾ ഏറെ ഗുണകരമാണ്. മത്സ്യത്തിൽ അടങ്ങിയിരിക്കുന്ന ഒമേഗാ 3 ഫാറ്റി ആസിടുകൾ ആരോഗ്യത്തിന് അത്യുത്തമമാണ് എന്ന്‌ പഠനങ്ങൾ തെളിയിക്കുന്നു, പ്രത്യേകിച്ച് ഹൃദയത്തിന്റെ ആരോഗ്യത്തിന് ഇവ ഉത്തമമാണ്. മെർക്കുറിയുടെ അളവ് കുറഞ്ഞതും ഒമേഗാ 3 ഫാറ്റി ആസിടുകളാൽ സമൃദ്ധവുമായ ചെറുതോ ഇടത്തരമോ വലിപ്പമുള്ള കടൽ മത്സ്യങ്ങളാണ് ആരോഗ്യത്തിന് ഏറെ ഉത്തമം എന്ന്‌ ശാസ്ത്രം തെളിയിക്കുന്നു. മത്സ്യങ്ങൾ എണ്ണയിൽ വറുത്തോ പൊരിച്ചോ ഉപയോഗിക്കുബോൾ ഇവയിലെ ആരോഗ്യകരമായ പോഷകങ്ങൾ നഷ്ടമാകുന്നു. അതിനാൽ കറിവച്ച മത്സ്യം ആണ് പൊരിക്കുന്നതിനേക്കാൾ ആരോഗ്യത്തിന് ഉത്തമം. എന്നാൽ ഇതേപറ്റി ശാസ്ത്രീയമായ അറിവ് പലർക്കുമില്ല എന്നതാണ് വാസ്തവം. വലിയ ഇനങ്ങളെക്കാൾ ചെറുതോ ഇടത്തരമോ ആയ മത്സ്യങ്ങൾ ആണ് ആരോഗ്യകരം. [[ചൂര]], [[നെയ്മീൻ]] തുടങ്ങിയ വലിയ മത്സ്യങ്ങളിൽ ഉയർന്ന അളവിൽ മെർക്കുറിയുടെ സാന്നിധ്യം ഉള്ളതിനാൽ അവ അമിതമായോ ദിവസേനയോ കഴിക്കുന്നത് ഒഴിവാക്കേണ്ടതാണ് എന്നാണ് ആരോഗ്യ വിദഗ്ദരുടെ അഭിപ്രായം. ഗർഭിണികളും മുലയൂട്ടുന്ന അമ്മമാരും വലിയ മത്സ്യങ്ങളുടെ ഉപയോഗം ഒഴിവാക്കേണ്ടതുണ്ട്. [[കരിമീൻ]], [[വാകവരാൽ]], [[വരാൽ]], [[പരൽ]], [[കരിപ്പിടി]] അഥവാ അനാബസ് തുടങ്ങിയ പല തദ്ദേശീയ ഇനങ്ങളും കേരളത്തിൽ കാണപ്പെടുന്നു. [[തിലാപ്പിയ]], [[കാളാഞ്ചി]], [[തിരുത]], [[കാർപ്പ്]] ഇനത്തിപ്പെട്ട [[റോഹു]], [[കട്ട്ല]], [[മൃഗാൽ]] തുടങ്ങിയ പല മത്സ്യങ്ങളും മനുഷ്യരിലെ പോഷക കുറവുകൾ പരിഹരിക്കാനായി വികസിപ്പിച്ചെടുത്തിട്ടുണ്ട്. ഇവയിൽ പലതും കേരളത്തിൽ സുലഭമാണ്. ഗ്രാസ് കാർപ്പ് എന്ന മത്സ്യം പായൽ, കള സസ്യങ്ങൾ എന്നിവ ആഹാരമാക്കുന്നതിനാൽ ജലാശയങ്ങളിലെ പായലും കളയും ഒഴിവാക്കാൻ വേണ്ടിയും വളർത്താറുണ്ട്. == മത്സ്യശാസ്ത്രം == {{പ്രലേ|മത്സ്യശാസ്ത്രം}} മത്സ്യങ്ങളെക്കുറിച്ചുള്ള പഠനമാണ് [[മത്സ്യശാസ്ത്രം]] അഥവാ [[ഇക്തിയോളജി]]. == ശരീരഘടന == [[പ്രമാണം:Lampanyctodes hectoris (Hector's lanternfish).svg|thumb|left|350px|The anatomy of ''Lampanyctodes hectoris'' <br /><small> (1) - operculum (gill cover), (2) - lateral line, (3) - dorsal fin, (4) - fat fin, (5) - caudal peduncle, (6) - caudal fin, (7) - anal fin, (8) - photophores, (9) - pelvic fins (paired), (10) - pectoral fins (paired)</small>]] <br style="clear:left;"> == വിവിധ ഇനം ഭക്ഷ്യയോഗ്യമായ മൽസ്യങ്ങൾ == === കടൽ (ഉപ്പ് ജല) മൽസ്യങ്ങൾ === * [[അയല]], അയില, Mackerel (Rastrelliger Kanagurta) * [[ആവോലി]], Pomfret, Genus Pampus ** [[വെളുത്ത ആവോലി]], Silver Pomfret, Genus Pampus ** [[കറുത്ത ആവോലി]], Parastromateus niger * [[ഏട്ട]] ([[കൂരി]]), Blacktip Sea Catfish, Marine Cat Fish * [[കിളിമീൻ]], പുതിയാപ്ല ചെമ്പൻ, Threadfin breams (Genus Nemipterus) * ഉണ്ണിമേരി, ചുവന്നവരയൻ, Threadfin Bigeye, Purple-spotted Bigeye (Priacanthus tayenus) * [[ഏരി]], പുള്ളി വെളമീൻ, ചക്രവർത്തിമത്സ്യം (Genus Lethrinus) * [[ചെമ്പല്ലി]], Snappers, Genus Lutjanus * [[കൊയല]] ([[കോലാൻ]]), നിലക്കോക്കാൻ അരച്ചുണ്ടൻ, Garfish, Rhynchorhamphus Georgii ** [[പല്ലൻകോലി]], Spottail Needlefish * [[കൊഴുവ]], നെത്തോലി, നത്തൽ, ചൂട, ചൂടപ്പൊടി, Smelt, Indian Anchovy, Stolephorus Indicus * [[പ്രാഞ്ഞീൽ]], Silver-Biddy (Genus Gerres) ** [[മണങ്ങ്]], Thryssa Dussumieri ** [[ചെറുമണങ്ങ്]], Longjaw thryssa, Thryssa Setirostris ** [[നെടുമണങ്ങ്]], മണങ്ങ്, Oblique-jaw Thryssa * [[കട്‌ല]], മുറുമുറുകി, Croaker (Genus Johnius) * [[തിരുത]], കണമ്പ്, Mullets (Family Mugilidae) * [[വെള്ളി പുഴാൻ]], Silver whiting, Lady Fish, Sillago sihama * [[തളയൻ മത്സ്യം | തളയൻ]], പാമ്പാട, Ribbonfish, Assurger Anzac, Largehead Hairtail ** [[വാള]], Trichiurus lepturus.<ref>{{cite web|last=|first=|url=http://www.thehindu.com/news/national/kerala/a-bountiful-harvest-of-ribbon-fish-in-kerala/article5277981.ece|title=A bountiful harvest of Ribbon fish in Kerala|publisher=The Hindu|accessdate=2013-10-28}}</ref> * [[തിരണ്ടി]], Ray fish ** [[അടവാലൻ തിരണ്ടി]], വാലൻ തിരണ്ടി, കൊടിവാലൻ തിരണ്ടി, ഓലപ്പടിയൻ തിരണ്ടി, Stingray * [[നങ്ക്]], Common Sole ** [[മാന്തൾ]], മാന്ത, Tongue Sole, Cynoglossus macrostomus * കോര, നാരുമത്സ്യം, Fourfinger Threadfin, Rawas, White Salmon (Eleutheronema tetradactylum) * [[ചൂര]], കേര (Yellow Fin Tuna), കുടുക്ക, Tunas from Family Scombridae<ref>{{cite web|last=|first=|url=http://www.mathrubhumi.com/agriculture/story-361385.html|title=കൊച്ചിയിൽ ട്യൂണ ടൈം|publisher=Mathrubhumi|accessdate=2013-10-28|archive-date=2013-06-08|archive-url=https://web.archive.org/web/20130608024413/http://www.mathrubhumi.com/agriculture/story-361385.html|url-status=dead}}</ref> * [[നെന്മീൻ]], Indo-Pacific King Mackerel (Scomberomorus guttatus) ** [[അയക്കൂറ]], ചെറുവരയൻ നെന്മീൻ, ചുംബും, Seer fish, Scomberomorus commerson ** [[കൊറിയൻ നെന്മീൻ]], Korean Seerfish (Scomberomorus koreanus) * [[ഒറിയ മിൻ]], Wahoo (Acanthocybium solandri) * [[പുന്നാരമീൻ]], Greater amberjack (Seriola dumerili) * [[ഓലപുടവൻ]], പായമിൻ, ഓലമീൻ, Indo-Pacific Sailfish, Billfish (Istiophorus platypterus) * [[കാളാഞ്ചി]], Barramundi (Lates calcarifer) * [[മോദ]], Indian Cobia, Bitter Black Lemonfish (Rachycentron canadum) * [[മാഹിമാഹി]], Pompano Dolphinfish, (Coryphaena equiselis) * [[പുള്ളിമോത]], Common Dolphinfish (Coryphaena hippurus) * [[വറ്റ]], ഭീമൻ പാര, Giant Trevally (Caranx ignobilis) ** [[കല്ലൻ വറ്റ]], നിലച്ചിറക്കൻ പാര, Bluefin Trevally (Caranx melampygus) ** [[കണ്ണൻ വറ്റ]], പെരുംകണ്ണൻ പാര, Great trevally, Bigeye trevally (Caranx sexfasciatus) * [[അമ്പട്ടൻ പാര]], Moonfish (Mene maculata) * [[മുള്ളൻകാര]], Ponyfish (Family Leiognathidae) * [[പരവ]], False Trevally (Lactarius lactarius) * [[താലിപാര]], Snubnose Pompano, Indian Butterfish (Trachinotus mookalee) * കോഴിയാള, മങ്കട (മത്സ്യം), Indian Scad (Decapterus russelli) * [[വങ്കട]], Finny scad, Torpedo scad (Megalaspis cordyla) * അയല പരവ, മഞ്ഞവാലൻ മങ്കട, Shrimp scad (Alepes djedaba) * [[മത്തി]], ചാള, Sardine ** [[കരിചാള]], Fringescale Sardinella (Sardinella fimbriata) ** [[നല്ല മത്തി]], Indian Oil Sardine (Sardinella longiceps) ** [[വേളൂരി]], വട്ടി ചാള, White Sardinella * [[ഹിൽസ]], Hilsa Shad (Tenualosa ilisha) * [[പൂമീൻ]], Milk Fish (Chanos chanos) * [[തത്തമത്സ്യം]], Parrotfish, Scarus psittacus (Family Scaridae) * [[കലവ]] (ഹമൂർ), Grouper (Genus Epinephelus: Epinephelus areolatus, Epinephelus bleekeri, Epinephelus coioides, etc.)<ref>{{Cite web |url=http://www.mathrubhumi.com/ernakulam/malayalam-news/article-1.1443752 |title=ആർക്കൈവ് പകർപ്പ് |access-date=2017-05-11 |archive-date=2020-09-23 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200923220043/https://www.mathrubhumi.com/ernakulam/malayalam-news/article-1.1443752 |url-status=dead }}</ref> * [[തള]], കുതിരമിൻ, Swordfish, Broadbill (Xiphias gladius) * [[ശീലാവ്]], Pickhandle Barracuda * [[സ്രാവ്]], Shark === ശുദ്ധജല മൽസ്യങ്ങൾ === [[കേരളം|കേരളത്തിലെ]] നദികൾ വിവിധ ഇനം ശുദ്ധജല മത്സ്യങ്ങളാൽ സമ്പന്നമാണ്. ഉൾനാടൻ ജലസ്രോതസ്സുകൾ ധാരാളമുള്ള ഇവിടെ വിദേശ ഇനങ്ങളുൾപ്പെടെ പലതരം മീനുകളെ വ്യാവസായികമായി കൃഷി ചെയ്ത് ഉല്പാദിപ്പിക്കുന്നുമുണ്ട്. *കേരളത്തിൽ കണ്ടുവന്നിരുന്ന മീനുകളുടെ നാടൻ പേരുകൾ. # [[കരിമീൻ]] # പള്ളത്തി # മണൽ ആരോൻ (തീരെ ചെറുത്, 5 സെ.മി ) # ആരോൻ (വെള്ള) # ആരോൻ (കറുത്തത് ) # കൂരി (ചില്ലാൻ, ചില്ലാൻ കൂരി) # മഞ്ഞക്കൂരി # മടഞ്ഞിൽ (ബ്രാൻഞ്ഞിൽ, ബ്ലാഞ്ഞിൽ) # [[വരാൽ]] # വാള # തലേക്കല്ലി # [[വാക]] # [[മുഷി]] # [[കാരി]] # വട്ടോൻ # നെറ്റിയേപൊന്നൻ (മാനത്തുകണ്ണി) # ആറ്റുപരൽ # തോട്ട് പരൽ # കണഞ്ഞോൻ # വെളിഞ്ഞൂൽ # പൂവൻപരലോടി (അച്ഛൻ വെളിഞ്ഞൂൽ) # കുറുവ # കല്ലേമുട്ടി # പകലുറങ്ങി # കോല # വാഴയ്ക്കാ വരയൻ # അറിഞ്ഞിൽ # ആറ്റ് ചെമ്പല്ലി # [[തിലാപ്പിയ]] (സിലോപ്പി) # [[ചെമ്മീൻ]] # [[കൊഞ്ച്]] ====നദികളിലെ മത്സ്യങ്ങൾ ==== * [[ആരകൻ]], Malabar Spinyeel : ചെളി നിറഞ്ഞ സാഹചര്യത്തിൽ വസിക്കുന്ന ഇവ പൊത്തുകളിലും മറ്റും കയറി ഇരിക്കാറുണ്ട്. പാമ്പിന്റെ രൂപം, മുഖം കൂർത്ത് ചെതുമ്പലില്ലാത്ത ഇവയ്ക്ക് മഞ്ഞ നിറമാണ്. തെങ്ങോല പുളി കളഞ്ഞ് മെടച്ചിലിനു തയ്യാറാക്കുന്നതിനുവേണ്ടി വെള്ളത്തിലിടുന്ന ഓലെക്കെട്ടുകളിലിൽ നിന്നുമിവയെ ലഭിക്കാറുണ്ട്. ** [[ബ്ലാഞ്ഞിൽ]], a freshwater moray eel : തല മീൻ പോലെ, ഉടൽ പാമ്പു പോലെ. രണ്ടു മൂന്നടി നീളം വയ്ക്കാറുള്ള ഇവ പിടിക്കപ്പെട്ടാൽ പാമ്പ് ചീറ്റുന്നതിന് സമാനമായ ശബ്ദമുണ്ടാക്കാറുണ്ട്. * [[കരിമീൻ]], Pearl spot, Green chromide : കരിമീനുകൾ ആറുകളിൽ കാണപ്പെടുന്നുണ്ടെങ്കിലും കായലുകളാണിവയുടെ തട്ടകം * [[കല്ലുനക്കി]] : പാറയും കല്ലും നിറഞ്ഞ കാട്ടാറുകളിൽ കാണപ്പെടുന്ന ഒരിനം. * [[കരിപ്പിടി]], [[കല്ലേമുട്ടി]], കല്ലട, കല്ലത്തി, കറൂപ്പ്, കല്ലെടമുട്ടി, കല്ലേമുട്ടി, കരട്ടി, കൈതമുള്ളൻ, കൈതക്കോര, അനാബസ്. Climbing Perch : പച്ച നിറമുള്ള കല്ലേമുട്ടി കരയിലിട്ടാലും പെട്ടെന്ന് ചാവുകയില്ല. അഴുക്ക് സാഹചര്യങ്ങളിൽ വസിക്കുന്നതിന് താല്പര്യം. തോടുകളിലും കുളങ്ങളിലും ചൂണ്ടയിടുന്ന കുട്ടികളുടെ പ്രിയ ഇനം. ശരീരം പരുപരുത്തത്. * [[കോലാ]] : നീണ്ട മൂക്കുള്ള വെള്ളത്തിനുപരി ഭാഗം ചേർന്ന് നിലകൊള്ളുന്ന മീൻ. ചെതുമ്പലുണ്ട്. * [[കോലാൻ]], Freshwater Garfish * [[ചേറ്മീൻ]] : പേരുസൂചിപ്പിക്കുന്നപോലെ തന്നെ ചേറിൽ വസിക്കുന്നതിനിഷ്ടമുള്ള മീനാണിത്.വലിയ കുളങ്ങളിലും, പാറനിറഞ്ഞ നദികളിലുമാണിവ കൂടുതൽ കാണപ്പെടുക. ഓറഞ്ച് നിറംകലർന്ന കറുപ്പാണിവയുടെ നിറം. വലിയ ചെതുമ്പലും തലയുമുള്ള ഇവ കുഞ്ഞുങ്ങളെ വായ്ക്കുള്ളിൽ സംരക്ഷിക്കും. വെള്ളത്തിന് മുകളിൽ വന്ന് ശ്വാസം എടുക്കുന്ന അവസരത്തിൽ ഇവയെ തോക്കുപയോഗിച്ച് വെടിവക്കാറുണ്ട്. * [[തൂളി]], Rohita Dussumieri : ചെറിയ ചെതുമ്പലും വെള്ളി നിറവുമുള്ള ഒരടിവരെ നീളം വക്കുന്ന ശുദ്ധജലമത്സ്യം.ധാരാളം ചെറിയ മുള്ളുകളുണ്ടിവക്ക് * [[നെറ്റിയിൽ പൊട്ടൻ]],മാനത്ത് കണ്ണി, ചുട്ടിക്കണ്ണി, പൂഞ്ഞാൻ, Whitespot : തലയുടെ മുകളിൽ മിന്നാമിനുങ്ങിന്റെ തിളക്കത്തിനു സമാനമായ തിളങ്ങുന്ന പൊട്ടുള്ള (ചുട്ടി) ചെറിയ മീൻ, കടവുകളിൽ സാധാരണ കാണപ്പെടുന്നു. * [[പരൽ (മത്സ്യം)| പരൽ കുടുംബം]] ** [[കറ്റി|കുയിൽ മത്സ്യം]] (Tor khudree, Tor malabaricus, Tor remadeviae) : വലിയചെതുമ്പലുള്ള വലിപ്പമുള്ള കാർപ്പ് ഇനം. കൊല്ലം ജില്ലയിലെ [[കുളത്തൂപ്പുഴ]] ബാലശാസ്താ ക്ഷേത്രത്തിലെ ഈ മത്സ്യങ്ങൾ 'തിരുമക്കൾ' എന്നാണ് അറിയപ്പെടുന്നത്.<ref>{{Cite web |url=http://www.mathrubhumi.com/print-edition/vidya/vidya-25-05-2017-1.1962081 |title=ആർക്കൈവ് പകർപ്പ് |access-date=2017-07-16 |archive-date=2020-09-19 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200919154910/https://www.mathrubhumi.com/print-edition/vidya/vidya-25-05-2017-1.1962081 |url-status=dead }}</ref> ** [[കുറുവ (മത്സ്യം)|കുറുവ]], മുണ്ടത്തി, കുറുക, പരൽ, Olive Barb,Puntius Sarana : എന്നെല്ലാം പല പേരിൽ അറിയപ്പെടുന്ന കുറുവ ഇന്ത്യ, പാകിസ്താൻ, ശ്രീലങ്ക തുടങ്ങിയ ഏഷ്യൻ രാജ്യങ്ങളിൽ വളരുന്ന ഭക്ഷ്യയോഗ്യമായ ഒരു ശുദ്ധജലമത്സ്യമാണു്. കറുപ്പ് കലർന്ന വെള്ളി നിറവും ചെതുമ്പലുമുള്ള ഈ മത്സ്യത്തിനു് പൂർണ്ണവളർച്ചയെത്തിയാൽ അരയടിവരെ നീളവും അര കിലോഗ്രാമിനോടടുത്തു് ഭാരവും സാധാരണമാണു്. ** [[കൂരൽ]] : കഴുത്തും ചുണ്ടും പ്രത്യേക രീതിയിൽ നീണ്ടിരിക്കുന്നതുകൊണ്ടാവണം ഈ പേർ ലഭിച്ചത്. ചെതുമ്പലുള്ള ഈ മീനുകളുടെ ലഭ്യത കുറഞ്ഞുവരുന്നതായാണ് കാണപ്പെടുന്നത് ** [[ചെങ്കണിയാൻ]], മിസ് കേരള മത്സ്യം, Denison's barb ** [[ചെമ്പാലൻ കൂരൽ]], Curmuca Barb ** [[വയമ്പ് (മത്സ്യം)|വയമ്പ് മീൻ]], Attentive carplet ** [[വാഴക്കാവരയൻ]], Striped barb * [[പള്ളത്തി]], Orange chromide : കരിമീനിന്റെ ചെറിയപതിപ്പ്. രണ്ടിഞ്ച് ചുറ്റളവ് വലിപ്പം. കൂട്ടമായി കാണപ്പെടുന്നു. * [[മുതുക്കിലാ]] : തോടുകളിലും മറ്റും കാണപ്പെടുന്ന ചെറിയ ഇനം. കറുത്തപുള്ളികളുള്ള വിരൂപൻ. * [[മുള്ളി]] * മുഷി (മുഴി) കുടുംബം, Cat fish ** [[ആറ്റുവാള]] ** [[ഏരിവാള]], Walking catfish ** [[കാരി]], Asian stinging catfish :കറുത്തനിറം,കഴുത്തിനിരുവശവും കൊമ്പുകൾ, ചെതുമ്പലില്ല, അഴുക്ക് സാഹചര്യങ്ങളിൽ വസിക്കാനിഷ്ടം, കുളങ്ങളിലും മറ്റും കാണപ്പെടുന്നു. ** [[കൂരി]] (ഏട്ട) : രണ്ടു കൊമ്പും മീശയുമുള്ള മത്സ്യം, രൂപത്തിൽ വാളയുടെ ചെറിയപതിപ്പായി തോന്നും. ചെതുമ്പലുകളില്ല. കുളിക്കടവുകളിൽ സാധാരണ കാണപ്പെടുന്നു. ** [[ചൊട്ടാവാള]] : വാളയുടെ രൂപമെങ്കിലും മഞ്ഞനിറം, ചില നാടുകളിൽ ധർമ്മൻ എന്നും വിളിക്കപ്പെടുന്നു. മീശയുണ്ട് ചെതുമ്പലില്ല. ** [[മഞ്ഞക്കൂരി]], Asian sun catfish ** [[മുഷി]] മുഴി, മുഴു, മുശി : കറുത്ത നിറമുള്ള മത്സ്യം, ചെതുമ്പലില്ലെങ്കിലും മീശയുണ്ട്. വായു ശ്വസിക്കുന്ന ഇവ മണിക്കൂറുകൾ ജലത്തിന് പുറത്ത് ജീവിച്ചിരിക്കും. ഈർപ്പമുള്ള സാഹചര്യങ്ങളിൽ വസിക്കുന്നു. ** [[വാള]] : ആറ്റുമീനുകളിലെ രാജാവാണ് വാള. വെളുത്തനിറവും രണ്ട് മീശയും വലിയ വായുമുള്ള വാളക്ക് ചെതുമ്പൽ ഇല്ല. മൂന്ന് നാലടി നീളവും 10 മുതൽ 15 കിലോ ഗ്രാം തൂക്കവും ഉണ്ടാവാൻ കഴിവുള്ള മീനാണിവ. എന്നാൽ ഇക്കാലത്ത് ഇത്രയും വലിപ്പമെത്തുംവരെ വളരാനുള്ള സാഹചര്യങ്ങൾ ഇവക്ക് ലഭിക്കാറില്ല. വേനൽക്കാലത്തെ നദികളുടെ ശോഷണവും, അനിയന്ത്രിതമായ മത്സ്യബന്ധനവുമാണ് കാരണം.ശുദ്ധജലത്തിലെ വാസമാണിവക്ക് പ്രിയം നെടുനീളത്തിലുള്ള ഒരു പ്രധാന മുള്ള് മാത്രമെ ഇവക്കുള്ളു. * [[വരട്ട]] * വരാൽ കുടുംബം ** [[വരാൽ]], ബ്രാൽ, കൈച്ചൽ‌, Snakehead Murrel, Channa striata : രൂപത്തിൽ ചേറ്മീന് കുറെയൊക്കെ സമാനമായ കറുത്ത നിറമുള്ള ഇവയുടെ വയർ വെളുത്ത പുള്ളികൾ നിറഞ്ഞതാണ്. വലിപ്പത്തിൽ ചെറിയ വരാലുകൾക്ക് മഞ്ഞകലർന്ന നിറമായിരിക്കും. വരാൽ കുഞ്ഞുങ്ങൾക്ക് (ഏതാനും ആഴ്ചകൾ മാത്രം പ്രായമുള്ളവ)ചുവപ്പ് നിറമാണ്. ** [[പുള്ളിവരാൽ]], Bullseye snakehead ** [[വാകവരാൽ]], Giant snakehead * പാമ്പുതലയന്മാർ ** [[പുലിവാക]], Channa diplogramma <ref> പുലിവാക- അൻ‌വർ അലി, ഡോ. രാജീവ് രാഘവൻ, കൂട് മാസിക, ഫെബ്രുവരി2014</ref> ==== കൃഷി ഇനങ്ങൾ ==== * [[കരിമീൻ]] * [[പരൽ (മത്സ്യം)|പരൽ കുടുംബം]] * [[രോഹു]] * [[കട്‌ല]] * [[മൃഗാൽ]] * [[വരാൽ]] ([[തായ്‌ലൻഡ്]] വരാൽ) * [[കാർപ്പ്]] (ഗ്രാസ് കാർപ്പ്- ജലാശയങ്ങളിലെ കള സസ്യങ്ങൾ, പായൽ എന്നിവ തിന്ന് തീർക്കുവാനും വളർത്തുന്നു) * [[തിലാപ്പിയ]] (സിലോപ്പി- ഗിഫ്റ്റ് തിലാപ്പിയ, ചിത്രലാഡ, നൈൽ തിലാപ്പിയ തുടങ്ങിയ ഇനങ്ങൾ) * [[ആഫ്രിക്കൻ വാള]] * [[കരിപ്പിടി]] (അനാബസ്): സാധാരണയായി ചേറുള്ള കുളങ്ങളിൽ കാണപ്പെടുന്നു. ചെതുമ്പലുണ്ട്. ചെമ്പു നിറം. * [[വട്ടവൻ]]: സാധാരണയായി ചേറുള്ള കുളങ്ങളിൽ കാണപ്പെടുന്നു. * [[കടൽമുരിങ്ങാ]] (Crassostreamadrasensis) ====അധിനിവേശ മത്സ്യങ്ങൾ==== തനതായ മത്സ്യ സമ്പത്തിനും ആവാസ വ്യവസ്ഥിതിക്കും ഭീഷണിയായ മത്സ്യങ്ങളെ അധിനിവേശ മത്സ്യങ്ങൾ എന്ന്‌ പറയാം. ഇവ വേഗം പെറ്റുപെരുകി രുചികരമായ മത്സ്യങ്ങളെയും അവയുടെ കുഞ്ഞുങ്ങളെയും മറ്റും ആഹാരമാക്കി തനതായ മത്സ്യങ്ങളുടെ വംശനാശത്തിന് കാരണമാകുന്നു. ജലാശയങ്ങളിൽ ഇവ എത്തുന്നത് ഏറെ അപകടകരമാണ്. അതിനാൽ ഇത്തരം മത്സ്യങ്ങൾ സ്വാഭാവിക ജലാശയങ്ങളിൽ എത്തിച്ചേരുന്ന സാഹചര്യം ഒഴിവാക്കേണ്ടതാണ്. *ആഫ്രിക്കൻ മുഷി (പൊതുവെ രുചികരമല്ലാത്ത മത്സ്യം എന്നും ആരോപണമുണ്ട്.) *സക്കർ മത്സ്യം. == ചിത്രങ്ങൾ == <gallery widths="150" heights="120" align="center"> പ്രമാണം:Marine species fish (12).jpg|കടൽ മത്സ്യം ഹമൂർ പ്രമാണം:Marine species fish (3).jpg|കടൽ മത്സ്യം യെല്ലോ ടാങ്ക് പ്രമാണം:മത്തികൾ.JPG|മത്തി File:The Indian mackerel (Rastrelliger kanagurta) at Thalassry.jpg|അയല പ്രമാണം:കണമ്പ്.JPG|കണമ്പ് പ്രമാണം:Pomfret white.JPG|വെളുത്ത ആവോലി പ്രമാണം:വെളുത്തആവോലി.JPG പ്രമാണം:കറുത്താവോലി.JPG|കറുത്ത ആവോലി പ്രമാണം:കരിമീൻ.jpg|[[കരിമീൻ]] പ്രമാണം:Fish mkt kuwait.JPG|[[കുവൈറ്റ്|കുവൈറ്റിലെ]] ഒരു മീൻ കട പ്രമാണം:പരവ.JPG|പരവ പ്രമാണം:മാനത്തുകണ്ണി.JPG|മാനത്തുകണ്ണി പ്രമാണം:Fish - മൽസ്യം 07.jpg|മുള്ളൻ File:Fish for sale at Thalassery Market (4).jpg|നെടുകെയുള്ള ഛേദം </gallery> == മീൻ വിഭവങ്ങൾ == വിവിധ രീതിയിൽ മീൻ ഭക്ഷണമായി ഉപയോഗിക്കപ്പെടുന്നു. * മീൻ കറി * മീൻ മുളകിട്ടത് * മീൻ വറുത്തരച്ചത് * മീൻ തേങ്ങാ അരച്ചത് * മീൻ പൊരിച്ചത്‌/വറുത്തത് * മീൻ പൊള്ളിച്ചത് * മീൻ മപ്പാസ് * മീൻ പീര * മീൻ അച്ചാർ * ഫിഷ് മോളി * സൂഷി * ഉണക്ക മീൻ ==പോഷകങ്ങൾ== മത്സ്യങ്ങൾ പോഷക സമൃദ്ധമാണ്. ഇവയിൽ ധാരാളം പ്രോടീൻ അഥവാ മാംസ്യം, വിറ്റാമിൻ, ധാതുക്കൾ, ഒമെഗാ 3 ഫാറ്റി ആസിഡ് എന്നിവ അടങ്ങിയിരിക്കുന്നു. ഇവ ആരോഗ്യത്തിന് ഏറെ ഗുണം ചെയ്യുന്നു. ഇവയിൽ ഊർജം, പൂരിത കൊഴുപ്പ് എന്നിവ കുറവാണ്. 1. USDA കണക്കുപ്രകാരം 100 ഗ്രാം മത്തിയിൽ അടങ്ങിയിരിക്കുന്ന പോഷകങ്ങൾ താഴെ കൊടുക്കുന്നു. കാലറി- 172 പ്രോടീൻ/ മാംസ്യം- 24.6–25.4 grams കൊഴുപ്പ്- 7.8–11.4 grams അന്നജം (Carbohydrate)- 0–1.5 grams സോഡിയം- 307 milligrams പൊട്ടാസ്യം- 496–630 milligrams കാൽസ്യം- 63–382 milligrams അയൺ (ഇരുമ്പ്)- 1.8–2.9 milligrams വിറ്റാമിൻ ഡി- 4.8–5 micrograms നിയാസിൻ - 12 milligrams വിറ്റാമിൻ ബി 12 - 10.6 micrograms സെലിനിയം- 65–26.54 micrograms അയഡിൻ- 101 micrograms. 2. 100 ഗ്രാം അയലയിൽ അടങ്ങിയിരിക്കുന്ന പോഷകങ്ങൾ താഴെ കൊടുക്കുന്നു. പ്രോടീൻ/മാംസ്യം - 23 grams കൊഴുപ്പ്/ഫാറ്റ് - 9 grams പൂരിത കൊഴുപ്പ് - 3 grams സോഡിയം - 95 mg കാൽസ്യം - 26 mg അയൺ (ഇരുമ്പ്)- 1 mg മഗ്‌നീഷ്യം - 76 mg പൊട്ടാസ്യം - 459 mg സെലിനിയം - 44.1µg വിറ്റാമിൻ ഡി - 10 micrograms വിറ്റാമിൻ ബി 12 - 8.71 micrograms. 3. 100 ഗ്രാം കിളിമീനിൽ അടങ്ങിയ പോഷകങ്ങൾ താഴെ കൊടുക്കുന്നു. ഇതിൽ ഊർജവും കൊഴുപ്പും കുറവാണ്. എന്നാൽ പോഷകങ്ങൾ ധാരാളം അടങ്ങിയിരിക്കുന്നു. കാലറി/ഊർജം - 93 പ്രോടീൻ/മാംസ്യം - 18.1g കൊഴുപ്പ് - 1.7g വിറ്റാമിൻ എ/ റെറ്റിനോൾ - 28μg വിറ്റാമിൻ ഡി - 11μg വിറ്റാമിൻ ഇ - 0.6 mg വിറ്റാമിൻ B1 - 0.04mg വിറ്റാമിൻ B2 - 0.08mg നിയസിൻ - 2.3mg വിറ്റാമിൻ B6 - 0.27mg വിറ്റാമിൻ B12 - 3μg ഫോലേറ്റ് - 5μg പന്റോതെനിക് ആസിഡ് - 0.5mg വിറ്റാമിൻ സി - 2mg സോഡിയം - 85mg പൊട്ടാസ്യം - 390mg കാൽസ്യം - 46mg മഗ്‌നേഷ്യം - 26mg ഫോസ്ഫോറസ് - 200mg അയൺ - 0.5mg സിങ്ക് - 0.4mg കോപ്പർ - 0.05mg. 4. USDA കണക്കുകൾ പ്രകാരം 100 ഗ്രാം വേവിച്ച തിലാപ്പിയയിൽ അടങ്ങിയിരിക്കുന്ന പോഷകങ്ങൾ താഴെ കൊടുക്കുന്നു. ദിവസേന ആവശ്യമുള്ളതിന്റെ ശതമാനക്കണക്ക് (% Daily value) കൂടി കൊടുത്തിരിക്കുന്നു. കാലറി/ഊർജം - 129 മൊത്തം കൊഴുപ്പ് - 2.7 g (4%) പൂരിത കൊഴുപ്പ് - 0.9 g (4%) സോഡിയം - 56 mg (2%) പൊട്ടാസ്യം - 380 mg (10%) പ്രോടീൻ/ മാംസ്യം - 26 g (52%) അയൺ/ ഇരുമ്പ് - 3% വിറ്റാമിൻ ബി6 - 5% മഗ്‌നീഷ്യം - 8% കാൽസ്യം - 1% വിറ്റാമിൻ ഡി - 37% കൊബലമിൻ - 31%. == മീൻ വിഭവങ്ങളുടെ ചിത്രങ്ങൾ == <gallery widths="150px" heights="120px" align="center"> File:Fish_Curry_-_മീൻ_കറി.JPG|മീൻകറി Image:Meen curry 2.JPG‎| മീൻ മുളക് കറി Image:Mullan frypan.JPG|മുള്ളൻ ചിത്രം:Mathi in frying pan.jpg| വറുക്കാൻ തയ്യാറാക്കി വച്ചിരിക്കുന്ന [[മത്തി]] ചിത്രം:Kilimeencurry.JPG|[[കിളിമീൻ]] [[മുളക്|മുളകിട്ട്]] കറിവച്ചത് File:Saradine cleaned in earthern vessel for traditional fish curry in thottumukkom (2).JPG|മീൻ കറി ഉണ്ടാകാൻ തയ്യാറാക്കി വച്ചിരിക്കുന്ന മത്തി File:Saradine cleaned in earthern vessel for traditional fish curry in thottumukkom (3).JPG|മീൻ കറി ഉണ്ടാകാൻ തയ്യാറാക്കി വച്ചിരിക്കുന്ന മത്തി <!-- <!--പ്രമാണം:ഷാപ്പിലെ മീൻ കറി.jpg|ആലപ്പുഴ ഷാപ്പിലെ ''തിലാപ്പിയ'' എന്ന മീനിന്റെ കറി --> --> File:Kerala fishy fry.jpg |മീൻ വറുത്തത് File:Kerala spicy Fish Curry .jpg ‎ |കേരളത്തിൽ സ്വതേ കാണുന്ന മീൻ കറി </gallery> == അലങ്കാര മൽസ്യങ്ങൾ == കാഴ്ചക്ക് മനോഹരമായതും കൃത്രിമ സാഹചര്യങ്ങളോട് പൊരുത്തപ്പെട്ട് വളരുന്നതുമായ മത്സ്യങ്ങളെ മനുഷ്യർ‍ അലങ്കാരത്തിനായി വളർത്തുന്നതിനാൽ ഇത്തരം മീനുകൾ അലങ്കാര മത്സ്യങ്ങൾ എന്നറിയപ്പെടുന്നു. വീടുകളിൽ പ്രത്യേകം തയ്യാറാക്കിയ ചില്ലുകൂട്ടിൽ വളർത്തുന്ന അലങ്കാര മത്സ്യങ്ങൾ മിക്കവയും ശുദ്ധജല മത്സ്യങ്ങളായിരിക്കും. എന്നാൽ മത്സ്യ പ്രദർശന ശാല മത്സ്യങ്ങൾകളിൽ (അക്വേറിയം) ഉപ്പ് വെള്ളത്തിൽ ജീവിക്കുന്ന ഇനങ്ങളേയും വളർത്താറുണ്ട്. അലങ്കാരമത്സ്യകൃഷി,വിപണനം തുടങ്ങിയവ വാണിജ്യ പ്രാധാന്യമർഹിക്കുന്നു. === ഇനങ്ങൾ === * [[സ്വർണമത്സ്യം]] (gold fish) * [[ഗപ്പി|ഗപ്പികൾ]] (guppies) * കാർപുകൾ (carps) * അശൽകമത്സ്യം (cat fish) * ടെട്രാകൾ (tetras) * [[സീബ്ര|സീബ്ര_മത്സ്യം]] (zebra) * പരൽമത്സ്യങ്ങൾ (barbs) * റാസ്ബോറ (rasbora) * ടോപ്മിന്നോ (topminnow) * [[പ്ലാറ്റി|പ്ലാറ്റിസ്]] (platys) * [[പച്ച വാൾവാലൻ|വാൾവാലൻമാർ]] (swordtails) * [[മോളി|മോളികൾ]] (mollies) * സിക്ലിഡുകൾ (cichilids) * [[എയ്ഞ്ചൽ മത്സ്യം]] (angel fish) * [[സയാമീസ് ഫൈറ്റർ മത്സ്യം|സയാമീസ് ഫൈറ്ററുകൾ]] (siamese fighters) * [[ഗൌരാമി]] (gourami) == മത്സ്യകൃഷി == <gallery align="center"> ചിത്രം:FreshWaterFish Kwt.JPG|ശുദ്ധജല മത്സ്യക്കുളം ചിത്രം:മത്സ്യകൃഷി.JPG|[[കുവൈറ്റ്|കുവൈറ്റിലെ]] ഒരു ശുദ്ധജല മത്സ്യഉല്പാദനകേന്ദ്രം ചിത്രം:FishFetchingFood.JPG ചിത്രം:Coconut trees along salty inland water.jpg|മീൻ വളർത്തൽ പാടം ചിത്രം:LiveFish4Sale.JPG|വിപണനത്തിന് </gallery> കേരളത്തിൽ [[കരിമീൻ]], [[രോഹു]], [[കട്‌ല]],[[മൃഗാൽ]], [[വരാൽ]], [[വാക വരാൽ]], [[കാർപ്പ്]] (ഗ്രാസ് കാർപ്പ്), [[തിലാപ്പിയ]] (സിലോപ്പി- ഗിഫ്റ്റ്, ചിത്രലാഡ, നൈൽ തിലാപ്പിയ തുടങ്ങിയ ഇനങ്ങൾ), [[കരിപ്പിടി]] (അനാബസ്), [[വട്ടവൻ]], ഗൗരാമി, നട്ടർ, [[കടൽമുരിങ്ങാ]] (Crassostreamadrasensis), ചെമ്മീൻ തുടങ്ങിയ മത്സ്യങ്ങൾ കൃഷി ചെയ്യാറുണ്ട്. ===കരിമീൻ=== കേരളത്തിൽ ഏറ്റവുമധികം ആവശ്യക്കാർ ഉള്ള ഒരു മത്സ്യമാണ് [[കരിമീൻ]]. പോഷക സമൃദ്ധവും രുചികരവുമായ ഒരു മത്സ്യമാണിത്. അതുകൊണ്ട് തന്നെ പലരും വ്യാവസായിക അടിസ്ഥാനത്തിൽ ഇവയെ വളർത്താറുണ്ട്. മറ്റുള്ള മത്സ്യ കൃഷികളെ അപേക്ഷിച്ചു ധാരാളം പ്രത്യേകതകൾ നിറഞ്ഞതാണ് കരിമീൻ കൃഷി. കാരണം മറ്റ് മത്സ്യങ്ങൾ വളർത്തി വിപണിയിൽ എത്തിക്കുമ്പോൾ വളർത്ത് മത്സ്യം എന്ന ലേബലിൽ വില അല്പം കുറവായിരിക്കും, എന്നാൽ കരിമീന് മിക്കപ്പോഴും വിപണിയിൽ നല്ല വില ലഭിക്കാറുണ്ട്. ഉൽസവ സീസണുകളിൽ കൂടുതൽ ഉയർന്ന വില ലഭിക്കുന്നു. രുചിയും ഗുണമേന്മയും കുറഞ്ഞ അന്യ സംസ്ഥാനങ്ങളിൽ നിന്നുള്ള കരിമീനിനെക്കാൾ നല്ലത് കേരളത്തിലെ ഓരു ജലാശയങ്ങളിൽ വളരുന്ന കരിമീനിന് ആണ് എന്നതും ശ്രദ്ധേയം. അതുകൊണ്ട് തന്നെ കേരളത്തിലെ സ്വാഭാവിക കുളങ്ങളിൽ കരിമീൻ വളർത്തുന്നവരും ധാരാളം. കുളങ്ങളിലൊ വീടുകളിൽ നിർദിഷ്ട വലുപ്പത്തിലുള്ള ടാങ്ക് സ്ഥാപിച്ചോ ജലാശയങ്ങളിൽ കൂട് സ്ഥാപിച്ചോ ശാസ്ത്രീയമായി കരിമീൻ വളർത്താവുന്നതാണ്. കേരളത്തിൽ പലയിടത്തും കരിമീൻ വിത്തുത്പാദന കേന്ദ്രങ്ങൾ കാണാം. ഇവിടെ നിന്നും കരിമീൻ കുഞ്ഞുങ്ങളെ ലഭിക്കുന്നു. സീസൺ വ്യത്യാസമില്ലാതെ വിളവെടുക്കാവുന്നതുമായ ഒരു ഇനമാണ് കരിമീൻ. ഒരിക്കൽ വിത്തിറക്കിയാൽ കരിമീൻ സ്വയം കുഞ്ഞുങ്ങളെ മുട്ടയിട്ട് വളർത്തുന്നതുകൊണ്ട് പുതിയതായി വിത്തിറക്കേണ്ടതായി വരുന്നില്ല. ===കരിപ്പിടി (അനാബസ്)=== കേരളത്തിൽ കാണപ്പെടുന്ന ഒരു ശുദ്ധജലമത്സ്യമാണ് [[കരിപ്പിടി]] അഥവാ അനാബസ്. അതീവ രുചികരമായ മത്സ്യമാണ്. (ശാസ്ത്രനാമം: Anabas testudineus). കല്ലട, കല്ലത്തി, കറൂപ്പ്, കല്ലടമുട്ടി, കല്ലേമുട്ടി, കരട്ടി, കൈതമുള്ളൻ, കൈതക്കോര, കല്ലേരീ, കല്ലുരുട്ടി, എരിക്ക്, കരികണ്ണി തുടങ്ങിയ പ്രാദേശികമായ പല പേരുകളിൽ ഇവ അറിയപ്പെടുന്നു. ക്ലൈബിങ് പെർച്ച് (Climbing Perch), ക്ലൈബിങ് ഗൗരാമി (Climbing Gourami) തുടങ്ങിയ പല ഇംഗ്ലീഷ് പേരുകളും പ്രാദേശികമായി ഉപയോഗിക്കപ്പെടാറുണ്ട്. രുചികരവും പോഷക സമൃദ്ധവുമായ ഒരു മത്സ്യമായി ഇതിനെ കണക്കാക്കാറുണ്ട്. ധാരാളം പ്രത്യേകതകൾ ഉള്ള ഒരു മത്സ്യമാണിത്. തീർത്തും ജലംകുറഞ്ഞ അവസരങ്ങളിലും ഈർപ്പത്തിന്റെ സാന്നിദ്ധ്യമുണ്ടെങ്കിൽ ജീവൻനിലനിർത്താനുള്ള ശേഷിയുണ്ട്. ലാബ്രിന്ത് എന്ന പ്രത്യേകതരം ശ്വസനാവയവം ഉള്ളതു കൊണ്ട് വെള്ളത്തിലെ പ്രാണവായു കുറഞ്ഞാലും ജീവിക്കാനുള്ള അസാമാന്യ കഴിവാണ് ഇതിന്റെ പ്രത്യേകത. കരയിൽ ചെറിയദൂരങ്ങളൊക്കെ ഇഴഞ്ഞ് നീങ്ങാനും ഇവയ്ക്ക് കഴിവുണ്ട്. അര മീറ്റർ വരെ ഉയരത്തിൽ ചാടുകയും ചെയ്യും. ആറ് മാസം കൊണ്ടുതന്നെ ശരാശരി 400 ഗ്രാം തൂക്കമെത്തും. അമ്ലക്ഷാരനിലയിൽ 4–10 വരെയുള്ള വ്യതിയാനം സഹിക്കാൻ ഇവയ്ക്ക് കഴിവുണ്ട്. രുചികരവും, പോഷക സമൃദ്ധവുമായ മത്സ്യമായതിനാലും, എളുപ്പത്തിൽ ഇവയെ വളർത്താം എന്നതിനാലും കരിപ്പിടി അഥവാ അനാബസ് മത്സ്യത്തിന്റെ കൃഷി ഇന്ന് പലയിടത്തും വ്യാപകമാണ്. ചെറിയ കുളങ്ങളിലും പാടത്ത് വെള്ളമിറക്കിയും ടാങ്കുകളിലും മറ്റും ഇവയെ വളർത്താം. ഓരു ജലാശയത്തിലും വലവളപ്പിലും അനാബസിനെ വളർത്താം. ആറു മാസം കൊണ്ടുതന്നെ ഇവ പൂർണ വളർച്ചയെത്തും. ===കാർപ്പ് മത്സ്യങ്ങൾ=== [[റോഹു]], [[കട്ല]], [[മൃഗാൽ]], [[ഗ്രാസ് കാർപ്പ്]] തുടങ്ങിയ മത്സ്യങ്ങൾ ഈ ഗണത്തിൽ വരുന്നു. നല്ല വളർച്ചയെത്തുന്ന ഈ മത്സ്യങ്ങൾ കൃഷിക്ക് അനുയോജ്യമായ ഇനങ്ങളാണ്. ===തിലാപ്പിയ=== പോഷക സമൃദ്ധവും രുചികരവുമായ ഒരു വളർത്തുമത്സ്യമാണ് [[തിലാപ്പിയ]] (Tilapia). കേരളത്തിൽ പിലോപ്പി, സിലോപ്യ എന്ന പേരിലും അറിയപ്പെടുന്നു. ഇത് പെഴ്സിഫോമെസ് മത്സ്യഗോത്രത്തിലെ സിക്ലിഡേ കുടുംബത്തിൽപ്പെടുന്നു. ഇതിന്റെ ശാസ്ത്രീയനാമം തിലാപ്പിയ മൊസാമ്പിക്ക എന്നാണ്. ഈ മത്സ്യത്തെ ലോകമെമ്പാടുമുള്ള അനേകം രാജ്യങ്ങളിൽ കാണാൻ കഴിയും. ലോകത്തിൽ തന്നെ ഏറ്റവുമധികം കൃഷി ചെയ്യുന്ന മീനുകളിൽ ഒന്നാണ് ഇവ. ലവണ ജലാശയങ്ങളിലും ശുദ്ധജല തടാകങ്ങളിലും നെൽവയലുകളിലും കുളങ്ങളിലും തിലാപ്പിയകളെ വളർത്തുന്നുണ്ട്. മൊസാമ്പിക് തിലാപ്പിയ, നൈൽ തിലാപ്പിയ, ഗിഫ്റ്റ് തിലാപ്പിയ, ചിത്രലാഡ, എം എസ് ടി (MST), ചുവന്ന തിലാപ്പിയ, ബ്ലൂ തിലാപ്പിയ തുടങ്ങിയ പലതരം തിലാപ്പിയ മത്സ്യങ്ങൾ കാണപ്പെടുന്നു. തിലാപ്പിയ കേരളത്തിലെ പുഴകളിലും ഡാമുകളിലും തടാകങ്ങളിലും കുളങ്ങളിലും മറ്റും കാണാവുന്നതാണ്. മൊസാമ്പിക് തിലാപ്പിയ, നൈൽ തിലാപ്പിയ (നൈലോട്ടിക്ക) തുടങ്ങിയ ഇനങ്ങൾ ആണ് ഇവ. പൊതുവെ നാടൻ തിലാപ്പിയ എന്നറിയപ്പെടുന്ന മൊസാമ്പിക് തിലാപ്പിയ മറ്റ് ഇനങ്ങളെ അപേക്ഷിച്ചു വലിപ്പം കുറഞ്ഞവയും കേരളത്തിലെ പല ജലാശയങ്ങളിലും കാണപ്പെടുന്നവയുമാണ്. ലവണ ജലത്തിൽ വളരാനും ഇവയ്ക്ക് കഴിക്കുണ്ട്. അതിനാൽ ഉപ്പിന്റെ അംശമുള്ള കായലുകളിലും മറ്റും മൊസാമ്പിക് തിലാപ്പിയ കാണാം. നൈൽ തിലാപ്പിയ ഏകദേശം രണ്ട് കിലോ വരെ വലിപ്പം വയ്ക്കുന്നവയും, അനുകൂല സാഹചര്യത്തിൽ അഞ്ച് കിലോ വരെ ഭാരം ഉണ്ടാവുകയും, ശുദ്ധ ജലത്തിൽ വളരുന്നവയുമാണ്. ഇവയും ഒരു പരിധിവരെ ലവണ ജലത്തിൽ ജീവിക്കാറുണ്ട്. ഇരുപത്തൊന്നാം നൂറ്റാണ്ടിലെ ‘അക്വാ ചിക്കൻ’ എന്നറിയപ്പെടുന്ന ഗിഫ്റ്റ് തിലാപ്പിയ, ചിത്രലാഡ തുടങ്ങിയവ സങ്കരയിനങ്ങളാണ്. നൈൽ തിലാപ്പിയ, ചുവന്ന തിലാപ്പിയ തുടങ്ങിയ ഇനങ്ങൾ വേറെയുമുണ്ട്. ജലത്തിലെ ശൈവാലങ്ങൾ, ചെറുസസ്യങ്ങൾ, പായൽ എന്നിവയാണ് ഇവയുടെ മുഖ്യമായ ആഹാരം. അതിനാൽ പായൽ നിയന്ത്രണത്തിന് വേണ്ടി ജലാശയങ്ങളിൽ തിലാപ്പിയ വളർത്താറുണ്ട്. പൊതുവേ ഇവ മറ്റു മത്സ്യങ്ങളെ ആഹാരമാക്കാറില്ല. എന്നാൽ [[വാകവരാൽ]], [[വരാൽ]], [[കാളാഞ്ചി]] തുടങ്ങിയ മത്സ്യങ്ങൾ ഇവയെ ഭക്ഷണമാക്കാറുണ്ട്. മനുഷ്യരിലെ പോഷകാഹാരക്കുറവ് പരിഹരിക്കാനാണ് ഇവയെ വികസിപ്പിച്ചെടുത്തത്. പെട്ടന്ന് പ്രജജനം നടത്താനും വളരാനും കഴിവുള്ള ഈ മത്സ്യത്തെ വർദ്ധിച്ച് വരുന്ന ജനസംഖ്യയുടെ എളുപ്പം ലഭ്യമായ പ്രോട്ടീ‍ൻ, വിറ്റാമിൻ സ്രോതസ്സായി കണക്കാക്കപ്പെടുന്നു. ചുവന്ന തിലാപ്പിയ അലങ്കാര മത്സ്യമായും വളർത്താറുണ്ട്. ===വരാൽ=== കേരളത്തിലെ ജലാശയങ്ങളിൽ സാധാരണ കണ്ടു വരുന്ന ഒരു മത്സ്യമാണ് [[വരാൽ]]. ശാസ്ത്രനാമം :Channa striata. ബ്രാൽ, വ്രാൽ, കണ്ണൻ, കൈച്ചിൽ, ബിലാൽ എന്നിങ്ങനെ പ്രാദേശികമായി അറിയപ്പെടുന്നു. ഇംഗ്ലീഷിൽ -chevron snakehead, striped murrel എന്നീ പേരുകളുണ്ട്. മൂന്ന് കിലോയോളം വലുതാകുന്നതാണ് ഈ മത്സ്യം. മാസങ്ങളോളം ചെളിയിൽ ജീവിക്കാൻ ഇവയ്ക്കു് സാധിക്കും. ഈർപ്പമുള്ള സാഹചര്യങ്ങളിൽ ജലത്തിനു പുറത്ത് ചെറിയ പാലായനങ്ങൾ നടത്താറുണ്ട്. ഒരു വളർത്തു മത്സ്യത്തിനു വേണ്ട ഗുണങ്ങൾ ഉള്ളതുകൊണ്ടും പ്രത്യേക ശ്വസനാവയവങ്ങൾ ഉള്ളതിനാലും വളരെ ഉയർന്ന നിക്ഷേപ നിരക്കിലുള്ള കൃഷിരീതികൾക്കടക്കം ഇവയെ ഉപയോഗിക്കുന്നു. വിയറ്റ്നാം വരാൽ പോലെയുള്ള വിദേശ ഇനങ്ങൾ കേരളത്തിൽ സുലഭമാണ്. തിലാപ്പിയ, ഗപ്പി പോലെയുള്ള മത്സ്യങ്ങളെ ഇവയുടെ തീറ്റയ്ക്ക് വേണ്ടി വളർത്താറുണ്ട്. ==മത്സ്യങ്ങളിലെ അപകടകരമായ രാസ വസ്തുക്കൾ== കേരളത്തിലും പുറത്തും ചിലയിടങ്ങളിൽ മൽസ്യബന്ധന തുറമുഖം മുതൽ ചില്ലറ വ്യാപാര മാർക്കറ്റുകളിൽ സോഡിയം ബെൻസോയേറ്റ് മീനിൽ കലർത്താറുണ്ട്, ഇത് മത്സ്യം കേടാകാതെയിരിക്കൻ വേണ്ടി ആണ്. എന്നാൽ സോഡിയം ബെൻസോയേറ്റ് എന്ന രാസവസ്തു. ജനിതക വൈകല്യം, പാർക്കിൻസൺ രോഗം, കോശങ്ങളുടെ നാശം, ന്യൂറോ സംബന്ധമായ അസുഖങ്ങളും കുട്ടികളിൽ ഇത് ഹൈപ്പർ ആക്ടിവിറ്റി എന്ന സ്വഭാവ വൈകല്യത്തിനും കാരണമാകുന്നുവെന്നു പഠനങ്ങൾ പറയുന്നു. അടുത്ത് എങ്ങും കടൽ ഇല്ലെങ്കിലും, ഉച്ച തിരിഞ്ഞു വിൽക്കുന്ന മത്സ്യങ്ങളിൽ ഉടയാതെ നിൽക്കുന്ന ശരീര ഖനവും പൊതുവെ മത്സ്യങ്ങൾക്കുള്ള ഉപ്പു കലര്ന്ന വെള്ളരികയുടെ മണം ഇല്ല എന്നുള്ളത് ആണ് ഇത് ഉപയോഗിച്ചിട്ടുണ്ട് എന്ന് മനസ്സിലാക്കുവാൻ സാധിക്കുന്ന ഒരു മാർഗം. ഇപ്രകാരമുള്ള മത്സ്യങ്ങൾ പാകം ചെയുവാൻ 100–120 ഡിഗ്രി സെൽഷ്യസ് ചൂടിൽ ഇട്ട്‌ തിളപ്പിച്ചാൽ പോലും രാസവസ്തുവിന് ഒന്നും സംഭവിക്കുന്നില്ല, കാരണം സോഡിയം ബെൻസോയേറ്റ് നിർവീര്യമാകുന്ന ചൂട് 420 ഡിഗ്രി സെൽഷ്യസാണ്.<ref>http://www.manoramaonline.com/news/editorial/chemical-use-in-fish-for-being-fresh-editorial-series.html</ref> ഫോർമാലിൻ, അമോണിയ ഒക്കെയും ആണ് ഉപയോഗിക്കുന്ന മറ്റു രാസവസ്തുക്കൾ, ഫോർമാലിൻ ജീവഹാനിക്ക് കാരണമാകുന്നത് ആണ്, ഇത് ചെറു വീര്യത്തിൽ ഉപയോഗിച്ചിട്ടുള്ള മത്സ്യങ്ങൾ പഴയതെങ്കിൽ വെട്ടി വൃത്തിയാക്കുമ്പോൾ മാത്രമേ മത്സ്യത്തിന്റെ ചീഞ്ഞ മണം പ്രകടമാവു, ഇപ്രകാരമുള്ള മത്സ്യങ്ങൾ ഭക്ഷണയോഗ്യമല്ല, ഇവയുടെ ഉപയോഗം സ്കോമ്പരൊടോക്സിക് ഫുഡ് പോയ്സണിങ് (''Scombroid food poisoning'') പോലുള്ള അവസ്ഥകൾക്കു സാധ്യത വളരെയാണ്. തീരദേശങ്ങളോട് ചേർന്നുള്ളതും മത്സ്യഉപയോഗം അധികമായ പ്രദേശങ്ങളിലും കാൻസർ പോലുള്ള മാരകരോഗങ്ങൾ വർധിക്കുന്നതിന് ഈ രാസവസ്തുക്കൾ കാരണമാണ് എന്ന് പഠനങ്ങൽ കണ്ടെത്തിയിടുണ്ട്.<ref>http://indiatoday.intoday.in/story/mortuary-chemical-formalin-used-on-your-fish/1/152653.html</ref> ==കേരളത്തിൽ ലഭ്യമായ ചില പ്രധാനപ്പെട്ട മത്സ്യങ്ങൾ== മത്തി, ചാള, അയല, കൊഴുവ, കിളിമീൻ, മാന്തൾ, നെയ് മീൻ, ചൂര, ആവോലി തുടങ്ങിയവ. ==വിദേശ രാജ്യങ്ങളിൽ കാണപ്പെടുന്ന ചില പ്രധാനപ്പെട്ട മത്സ്യങ്ങൾ== സാമൺ (Salmon), ട്രൗട്ട്, മാക്കറൽ, സാർഡൈൻ, വൈറ്റ് ഫിഷ്, സീ ബാസ്, സീ ബ്രീം തുടങ്ങിയവ. ==ഊത്ത പിടുത്തം മത്സ്യ സമ്പത്തിന് ഭീഷണി== കേരളത്തിലെ ശുദ്ധജല മത്സ്യങ്ങളുടെ പ്രജനന കാലമാണ് ജൂൺ, ജൂലൈ മാസങ്ങൾ. മഴക്കാലം ആരംഭിക്കുമ്പോൾ കായലുകളിലെയും, പുഴകളിലെയും, തോടുകളിലെയും ജലനിരപ്പ് ഉയരുകയും പ്രജനനത്തിനായി തയ്യാറെടുക്കുന്ന പെൺ മത്സ്യങ്ങൾ മുട്ടയിട്ട് പ്രജനനം നടത്താൻ അനുയോജ്യമായ സ്ഥലങ്ങളിലേക്ക് കൂട്ടമായി നീങ്ങുകയും ചെയ്യും. ഈ സമയത്ത്, മത്സ്യങ്ങൾ കൂട്ടമായി സഞ്ചരിക്കുന്ന വഴികളിൽ വലകളോ, കെണികളോ, മറ്റു തടസ്സങ്ങളോ ഉപയോഗിച്ച് അവയെ വ്യാപകമായി പിടികൂടുന്ന രീതിയാണ് ഊത്തപ്പിടുത്തം. പുഴകളുടെയും തോടുകളുടെയും സ്വാഭാവിക സഞ്ചാരപാതകളിൽ തടസ്സങ്ങൾ സൃഷ്ടിച്ച് മീനുകളെ കൂട്ടത്തോടെ പിടിക്കുന്നത് അവയുടെ പ്രജനനത്തെ പൂർണ്ണമായി തടസ്സപ്പെടുത്തുന്നു. 'ഊത്തപ്പിടുത്തം' തികച്ചും നിയമവിരുദ്ധവും ജലാശയങ്ങളുടെ മത്സ്യസമ്പത്തിന് വലിയ ഭീഷണിയുമാണ്. [[പരൽ]], [[വരാൽ]], കൂരി, കുറുവ, ആരൽ, മുഷി, പോട്ട, ചീക്, പുല്ലൻ, കുറുവ, മഞ്ഞക്കൂരി, കോലാൻ, [[പള്ളത്തി]], മനഞ്ഞിൽ, ആറ്റുവാള, [[തൂളി]] തുടങ്ങിയ നിരവധി മത്സ്യങ്ങൾ ഊത്തക്കൂട്ടമായി സഞ്ചരിക്കുന്നവയാണ്. ഈ കൂട്ടങ്ങളെ വ്യാപകമായി പിടികൂടുന്നത് അവയുടെ വംശനാശത്തിന് കാരണമാകും. കേരളത്തിൽ പലയിടങ്ങളിലും ഊത്തപ്പിടുത്തം വ്യാപകമായതിനെ തുടർന്ന് മത്സ്യസമ്പത്തിന് വലിയ കുറവ് രേഖപ്പെടുത്തിയിട്ടുണ്ട്. ഉദാഹരണത്തിന്, ഒരു പുഴയിൽ മുമ്പ് ധാരാളമായി കണ്ടിരുന്ന വരാൽ, കൂരി, ആരൽ തുടങ്ങിയ മത്സ്യങ്ങളുടെ എണ്ണം ഊത്തപ്പിടുത്തം കാരണം ഗണ്യമായി കുറഞ്ഞു. ഇതുപോലെ, കായലുകളോട് ചേർന്നുള്ള വയലുകളിലും തോടുകളിലും പുല്ലൻ, കുറുവ, പള്ളത്തി തുടങ്ങിയ മീനുകൾ പ്രജനനത്തിനായി വരുമ്പോൾ പലരും അവയെ പിടിക്കാൻ ഇറങ്ങാറുണ്ട്. ഈ പ്രവൃത്തികൾ ഒരു മത്സ്യങ്ങളുടെ വംശനാശത്തിലേക്ക് നയിക്കുകയാണ്. അതിനാൽ ജനങ്ങൾ അതേപറ്റി ബോധവാന്മാരാകേണ്ടതുണ്ട്. ==ഊത്തപിടുത്തം നിയമവിരുദ്ധം== ഊത്തപ്പിടുത്തം നിയമവിരുദ്ധമായ ഒരു പ്രവൃത്തിയാണ്. കേരള അക്വാകൾച്ചർ ആൻഡ് ഇൻലാൻഡ് ഫിഷറീസ് ആക്ട് 2010 പ്രകാരം ഇത് നിരോധിച്ചിട്ടുള്ളതാണ്. ഊത്തപ്പിടുത്തത്തിൽ ഏർപ്പെടുന്ന വ്യക്തികൾക്ക് 15,000 രൂപ വരെ പിഴ ചുമത്തും. കുറ്റം ആവർത്തിക്കുകയാണെങ്കിൽ ആറ് മാസം വരെ തടവും ലഭിക്കാം. ജൂൺ, ജൂലൈ മാസങ്ങളിലെ മഴക്കാലത്ത് മത്സ്യങ്ങൾ മുട്ടായിടാൻ തയ്യാറെടുക്കുന്നു. പ്രജനന കാലത്ത് മത്സ്യങ്ങളെ കൂട്ടത്തോടെ പിടികൂടുന്നത് അടുത്ത തലമുറയുടെ വളർച്ചയെ ഇല്ലാതാക്കുകയും, ക്രമേണ ആ പ്രത്യേക മത്സ്യത്തിന്റെ വംശനാശത്തിലേക്ക് നയിക്കുകയും ചെയ്യും. മത്സ്യങ്ങൾ ജലാശയങ്ങളുടെ ആവാസവ്യവസ്ഥയുടെ പ്രധാന കണ്ണികളാണ്. അവയുടെ എണ്ണം കുറയുന്നത് ജലാശയത്തിലെ ജൈവവൈവിധ്യത്തിന്റെ താളം തെറ്റിക്കും. ഊത്തപ്പിടുത്തം പോലുള്ള നിയമവിരുദ്ധ പ്രവർത്തനങ്ങൾ ശ്രദ്ധയിൽപ്പെട്ടാൽ പോലീസ്, ഫിഷറീസ് വകുപ്പ്, റെവന്യൂ വകുപ്പുകൾ അല്ലെങ്കിൽ തദ്ദേശസ്വയംഭരണ സ്ഥാപനങ്ങൾ എന്നിവരെ അറിയിക്കുക. ഈ വിഷയത്തിൽ പൊതുജനങ്ങളുടെ സജീവമായ പങ്കാളിത്തം അനിവാര്യമാണ്. നമ്മുടെ ജലാശയങ്ങളെയും മത്സ്യസമ്പത്തിനെയും സംരക്ഷിക്കേണ്ടത് ജനങ്ങളുടെ കടമയാണ്. വിദേശ രാജ്യങ്ങളിൽ പ്രജജന കാലത്ത് മത്സ്യങ്ങളെ പിടിക്കുന്നത് കർശനമായി നിരോധിച്ചിട്ടുണ്ട്. അവിടെ മത്സ്യങ്ങളെ പിടിക്കാൻ പണമടച്ചു പ്രത്യേക ലൈസൻസ് എടുക്കേണ്ടതുണ്ട്. യുകെ പോലെയുള്ള പല രാജ്യങ്ങളിലും ഈ ലൈസൻസ് ഓരോ വർഷവും പുതുക്കേണ്ടതുണ്ട്. ഇതുപ്രകാരം ചൂണ്ട ഒഴികെയുള്ള വലയും മറ്റും ഉപയോഗിച്ച് ശുദ്ധജല മത്സ്യം പിടിക്കാൻ നിയമം അനുവദിക്കുന്നില്ല. എന്നാൽ കടലിൽ നിന്നും മത്സ്യം പിടിക്കാൻ ഇത്ര നിയന്ത്രണം കാണപ്പെടുന്നില്ല. പുഴകളിലും കായലുകളിലും തൊടുകളിലും മറ്റും സർക്കാർ അനുവദിച്ചിരിക്കുന്ന പ്രത്യേക ഇടങ്ങളിൽ മാത്രമേ ചൂണ്ട ഇടാൻ സാധിക്കുകയുള്ളു. അതിനാൽ പുഴയിലും മറ്റും എല്ലായിടത്തും മത്സ്യബന്ധനം നടത്താൻ അനുവാദമില്ല. ഇത് മത്സ്യങ്ങളുടെ പ്രജജന കാലത്ത് അവയെ പിടിക്കുന്നത് നിയന്ത്രിക്കുകയും അമിതമായ വേട്ടയാടലിൽ നിന്നും, വംശ നാശത്തിൽ നിന്നും അവയെ സംരക്ഷിക്കുകയും ചെയ്യുന്നു. == ഇതും കാണുക == * [[കേരളത്തിലെ തദ്ദേശീയ മത്സ്യങ്ങളുടെ പട്ടിക]] * [[കടൽ കുതിര]] * [[കൂന്തൾ]] * [[നീരാളി]] ==അവലംബം == {{Reflist}} {{commonscat|Fishes}} {{Fish-stub‎}} [[വർഗ്ഗം:ജലജീവികൾ]] [[വർഗ്ഗം:മത്സ്യങ്ങൾ| ]] s9xs091afowdtybe3forhu8f41pz8xw 4546773 4546772 2025-07-08T13:26:58Z 80.46.141.217 /* തിലാപ്പിയ */ 4546773 wikitext text/x-wiki {{prettyurl|Fish}} {{Paraphyletic group |name = മത്സ്യം |fossil_range = {{fossilrange|Ordovician|Recent|latest=0}} |image=Georgia Aquarium - Giant Grouper edit.jpg |image_caption=A giant [[grouper]] at the [[Georgia Aquarium]], seen swimming among schools of other fish |image2=Pterois volitans Manado-e edit.jpg |image2_caption=The ornate [[red lionfish]] as seen from {{nowrap|a head-on view}} |regnum=[[Animal]]ia |phylum=[[Chordata]] |unranked_classis=[[Craniata]] |includes = :[[Agnatha|Jawless fish]] :†[[Placodermi|Armoured fish]] :[[Chondrichthyes|Cartilaginous fish]] :[[Actinopterygii|Ray-finned fish]] :[[Sarcopterygii|Lobe-finned fishes]] |excludes= :[[Tetrapoda|Tetrapods]] }} ശുദ്ധജലത്തിലും സമുദ്രജലത്തിലും ജീവിക്കുന്ന നട്ടെല്ലുള്ള ശീതരക്തജീവികളാണ്‌ '''മത്സ്യങ്ങൾ''' അഥവാ '''മീനുകൾ''' . ഇംഗ്ലീഷിൽ ഫിഷ് (Fish) എന്നറിയപ്പെടുന്നു. മൽസ്യങ്ങൾക്ക്‌ പൊതുവെ ചിറകുകളും ചെതുമ്പലും കാണപ്പെടുന്നു. മത്സ്യങ്ങൾ സാധാരണയായി ജലത്തിൽ കലർന്ന [[ഓക്സിജൻ|ഓക്സിജനാണ്‌]] ശ്വസിക്കുന്നത്‌, എന്നാൽ വായുവിൽ നിന്നും നേരിട്ട് ശ്വസിക്കുന്ന മത്സ്യങ്ങളും ഉണ്ട്. എന്നാൽ മറ്റ്‌ ജീവികളിൽ നിന്ന് വ്യത്യസ്തമായി [[ചെകിള പൂക്കൾ]] കൊണ്ടാണ്‌ [[മത്സ്യങ്ങളുടെ ശ്വസനം|ഇവയുടെ ശ്വസനം]]. ലോകമെമ്പാടും [[ആഹാരം|ഭക്ഷണമായി]] ഉപയോഗിക്കപ്പെടുന്നതിനാൽ മൽസ്യങ്ങൾക്ക്‌ വാണിജ്യപരമായി വളരെ പ്രാധാന്യമുണ്ട്. ഇതൊരു പോഷകാഹാരം കൂടിയാണെന്ന് പറയാം. കേരളീയരുടെ ഭക്ഷണത്തിൽ മത്സ്യം സുപ്രധാന പങ്കു വഹിക്കുന്നു. മത്സ്യം പോഷകങ്ങളാൽ സമൃദ്ധവും ആരോഗ്യകരവുമായ ഒരു ആഹാരമായി കണക്കാക്കപ്പെടുന്നു. പ്രോടീൻ അഥവാ മാംസ്യം, ഓമേഗാ 3 ഫാറ്റി ആസിഡ്, വിറ്റാമിൻ ബി 12, വിറ്റാമിൻ ഡി തുടങ്ങിയ ജീവകങ്ങൾ, ധാതുക്കൾ എന്നിവയുടെ നല്ല ശ്രോതസാണ് മത്സ്യം എന്നത് ഇവയുടെ സ്വീകാര്യത വർധിപ്പിക്കുന്നു. പ്രത്യേകിച്ച് [[മത്തി]] അല്ലെങ്കിൽ ചാള, [[അയല]], [[കൊഴുവ]], [[കിളിമീൻ]], [[ആവോലി]] തുടങ്ങിയ കടലിൽ നിന്ന് ലഭിക്കുന്ന താരതമ്യേനെ ചെറുതോ ഇടത്തരമോ ആയ മത്സ്യങ്ങൾ ഏറെ ഗുണകരമാണ്. മത്സ്യത്തിൽ അടങ്ങിയിരിക്കുന്ന ഒമേഗാ 3 ഫാറ്റി ആസിടുകൾ ആരോഗ്യത്തിന് അത്യുത്തമമാണ് എന്ന്‌ പഠനങ്ങൾ തെളിയിക്കുന്നു, പ്രത്യേകിച്ച് ഹൃദയത്തിന്റെ ആരോഗ്യത്തിന് ഇവ ഉത്തമമാണ്. മെർക്കുറിയുടെ അളവ് കുറഞ്ഞതും ഒമേഗാ 3 ഫാറ്റി ആസിടുകളാൽ സമൃദ്ധവുമായ ചെറുതോ ഇടത്തരമോ വലിപ്പമുള്ള കടൽ മത്സ്യങ്ങളാണ് ആരോഗ്യത്തിന് ഏറെ ഉത്തമം എന്ന്‌ ശാസ്ത്രം തെളിയിക്കുന്നു. മത്സ്യങ്ങൾ എണ്ണയിൽ വറുത്തോ പൊരിച്ചോ ഉപയോഗിക്കുബോൾ ഇവയിലെ ആരോഗ്യകരമായ പോഷകങ്ങൾ നഷ്ടമാകുന്നു. അതിനാൽ കറിവച്ച മത്സ്യം ആണ് പൊരിക്കുന്നതിനേക്കാൾ ആരോഗ്യത്തിന് ഉത്തമം. എന്നാൽ ഇതേപറ്റി ശാസ്ത്രീയമായ അറിവ് പലർക്കുമില്ല എന്നതാണ് വാസ്തവം. വലിയ ഇനങ്ങളെക്കാൾ ചെറുതോ ഇടത്തരമോ ആയ മത്സ്യങ്ങൾ ആണ് ആരോഗ്യകരം. [[ചൂര]], [[നെയ്മീൻ]] തുടങ്ങിയ വലിയ മത്സ്യങ്ങളിൽ ഉയർന്ന അളവിൽ മെർക്കുറിയുടെ സാന്നിധ്യം ഉള്ളതിനാൽ അവ അമിതമായോ ദിവസേനയോ കഴിക്കുന്നത് ഒഴിവാക്കേണ്ടതാണ് എന്നാണ് ആരോഗ്യ വിദഗ്ദരുടെ അഭിപ്രായം. ഗർഭിണികളും മുലയൂട്ടുന്ന അമ്മമാരും വലിയ മത്സ്യങ്ങളുടെ ഉപയോഗം ഒഴിവാക്കേണ്ടതുണ്ട്. [[കരിമീൻ]], [[വാകവരാൽ]], [[വരാൽ]], [[പരൽ]], [[കരിപ്പിടി]] അഥവാ അനാബസ് തുടങ്ങിയ പല തദ്ദേശീയ ഇനങ്ങളും കേരളത്തിൽ കാണപ്പെടുന്നു. [[തിലാപ്പിയ]], [[കാളാഞ്ചി]], [[തിരുത]], [[കാർപ്പ്]] ഇനത്തിപ്പെട്ട [[റോഹു]], [[കട്ട്ല]], [[മൃഗാൽ]] തുടങ്ങിയ പല മത്സ്യങ്ങളും മനുഷ്യരിലെ പോഷക കുറവുകൾ പരിഹരിക്കാനായി വികസിപ്പിച്ചെടുത്തിട്ടുണ്ട്. ഇവയിൽ പലതും കേരളത്തിൽ സുലഭമാണ്. ഗ്രാസ് കാർപ്പ് എന്ന മത്സ്യം പായൽ, കള സസ്യങ്ങൾ എന്നിവ ആഹാരമാക്കുന്നതിനാൽ ജലാശയങ്ങളിലെ പായലും കളയും ഒഴിവാക്കാൻ വേണ്ടിയും വളർത്താറുണ്ട്. == മത്സ്യശാസ്ത്രം == {{പ്രലേ|മത്സ്യശാസ്ത്രം}} മത്സ്യങ്ങളെക്കുറിച്ചുള്ള പഠനമാണ് [[മത്സ്യശാസ്ത്രം]] അഥവാ [[ഇക്തിയോളജി]]. == ശരീരഘടന == [[പ്രമാണം:Lampanyctodes hectoris (Hector's lanternfish).svg|thumb|left|350px|The anatomy of ''Lampanyctodes hectoris'' <br /><small> (1) - operculum (gill cover), (2) - lateral line, (3) - dorsal fin, (4) - fat fin, (5) - caudal peduncle, (6) - caudal fin, (7) - anal fin, (8) - photophores, (9) - pelvic fins (paired), (10) - pectoral fins (paired)</small>]] <br style="clear:left;"> == വിവിധ ഇനം ഭക്ഷ്യയോഗ്യമായ മൽസ്യങ്ങൾ == === കടൽ (ഉപ്പ് ജല) മൽസ്യങ്ങൾ === * [[അയല]], അയില, Mackerel (Rastrelliger Kanagurta) * [[ആവോലി]], Pomfret, Genus Pampus ** [[വെളുത്ത ആവോലി]], Silver Pomfret, Genus Pampus ** [[കറുത്ത ആവോലി]], Parastromateus niger * [[ഏട്ട]] ([[കൂരി]]), Blacktip Sea Catfish, Marine Cat Fish * [[കിളിമീൻ]], പുതിയാപ്ല ചെമ്പൻ, Threadfin breams (Genus Nemipterus) * ഉണ്ണിമേരി, ചുവന്നവരയൻ, Threadfin Bigeye, Purple-spotted Bigeye (Priacanthus tayenus) * [[ഏരി]], പുള്ളി വെളമീൻ, ചക്രവർത്തിമത്സ്യം (Genus Lethrinus) * [[ചെമ്പല്ലി]], Snappers, Genus Lutjanus * [[കൊയല]] ([[കോലാൻ]]), നിലക്കോക്കാൻ അരച്ചുണ്ടൻ, Garfish, Rhynchorhamphus Georgii ** [[പല്ലൻകോലി]], Spottail Needlefish * [[കൊഴുവ]], നെത്തോലി, നത്തൽ, ചൂട, ചൂടപ്പൊടി, Smelt, Indian Anchovy, Stolephorus Indicus * [[പ്രാഞ്ഞീൽ]], Silver-Biddy (Genus Gerres) ** [[മണങ്ങ്]], Thryssa Dussumieri ** [[ചെറുമണങ്ങ്]], Longjaw thryssa, Thryssa Setirostris ** [[നെടുമണങ്ങ്]], മണങ്ങ്, Oblique-jaw Thryssa * [[കട്‌ല]], മുറുമുറുകി, Croaker (Genus Johnius) * [[തിരുത]], കണമ്പ്, Mullets (Family Mugilidae) * [[വെള്ളി പുഴാൻ]], Silver whiting, Lady Fish, Sillago sihama * [[തളയൻ മത്സ്യം | തളയൻ]], പാമ്പാട, Ribbonfish, Assurger Anzac, Largehead Hairtail ** [[വാള]], Trichiurus lepturus.<ref>{{cite web|last=|first=|url=http://www.thehindu.com/news/national/kerala/a-bountiful-harvest-of-ribbon-fish-in-kerala/article5277981.ece|title=A bountiful harvest of Ribbon fish in Kerala|publisher=The Hindu|accessdate=2013-10-28}}</ref> * [[തിരണ്ടി]], Ray fish ** [[അടവാലൻ തിരണ്ടി]], വാലൻ തിരണ്ടി, കൊടിവാലൻ തിരണ്ടി, ഓലപ്പടിയൻ തിരണ്ടി, Stingray * [[നങ്ക്]], Common Sole ** [[മാന്തൾ]], മാന്ത, Tongue Sole, Cynoglossus macrostomus * കോര, നാരുമത്സ്യം, Fourfinger Threadfin, Rawas, White Salmon (Eleutheronema tetradactylum) * [[ചൂര]], കേര (Yellow Fin Tuna), കുടുക്ക, Tunas from Family Scombridae<ref>{{cite web|last=|first=|url=http://www.mathrubhumi.com/agriculture/story-361385.html|title=കൊച്ചിയിൽ ട്യൂണ ടൈം|publisher=Mathrubhumi|accessdate=2013-10-28|archive-date=2013-06-08|archive-url=https://web.archive.org/web/20130608024413/http://www.mathrubhumi.com/agriculture/story-361385.html|url-status=dead}}</ref> * [[നെന്മീൻ]], Indo-Pacific King Mackerel (Scomberomorus guttatus) ** [[അയക്കൂറ]], ചെറുവരയൻ നെന്മീൻ, ചുംബും, Seer fish, Scomberomorus commerson ** [[കൊറിയൻ നെന്മീൻ]], Korean Seerfish (Scomberomorus koreanus) * [[ഒറിയ മിൻ]], Wahoo (Acanthocybium solandri) * [[പുന്നാരമീൻ]], Greater amberjack (Seriola dumerili) * [[ഓലപുടവൻ]], പായമിൻ, ഓലമീൻ, Indo-Pacific Sailfish, Billfish (Istiophorus platypterus) * [[കാളാഞ്ചി]], Barramundi (Lates calcarifer) * [[മോദ]], Indian Cobia, Bitter Black Lemonfish (Rachycentron canadum) * [[മാഹിമാഹി]], Pompano Dolphinfish, (Coryphaena equiselis) * [[പുള്ളിമോത]], Common Dolphinfish (Coryphaena hippurus) * [[വറ്റ]], ഭീമൻ പാര, Giant Trevally (Caranx ignobilis) ** [[കല്ലൻ വറ്റ]], നിലച്ചിറക്കൻ പാര, Bluefin Trevally (Caranx melampygus) ** [[കണ്ണൻ വറ്റ]], പെരുംകണ്ണൻ പാര, Great trevally, Bigeye trevally (Caranx sexfasciatus) * [[അമ്പട്ടൻ പാര]], Moonfish (Mene maculata) * [[മുള്ളൻകാര]], Ponyfish (Family Leiognathidae) * [[പരവ]], False Trevally (Lactarius lactarius) * [[താലിപാര]], Snubnose Pompano, Indian Butterfish (Trachinotus mookalee) * കോഴിയാള, മങ്കട (മത്സ്യം), Indian Scad (Decapterus russelli) * [[വങ്കട]], Finny scad, Torpedo scad (Megalaspis cordyla) * അയല പരവ, മഞ്ഞവാലൻ മങ്കട, Shrimp scad (Alepes djedaba) * [[മത്തി]], ചാള, Sardine ** [[കരിചാള]], Fringescale Sardinella (Sardinella fimbriata) ** [[നല്ല മത്തി]], Indian Oil Sardine (Sardinella longiceps) ** [[വേളൂരി]], വട്ടി ചാള, White Sardinella * [[ഹിൽസ]], Hilsa Shad (Tenualosa ilisha) * [[പൂമീൻ]], Milk Fish (Chanos chanos) * [[തത്തമത്സ്യം]], Parrotfish, Scarus psittacus (Family Scaridae) * [[കലവ]] (ഹമൂർ), Grouper (Genus Epinephelus: Epinephelus areolatus, Epinephelus bleekeri, Epinephelus coioides, etc.)<ref>{{Cite web |url=http://www.mathrubhumi.com/ernakulam/malayalam-news/article-1.1443752 |title=ആർക്കൈവ് പകർപ്പ് |access-date=2017-05-11 |archive-date=2020-09-23 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200923220043/https://www.mathrubhumi.com/ernakulam/malayalam-news/article-1.1443752 |url-status=dead }}</ref> * [[തള]], കുതിരമിൻ, Swordfish, Broadbill (Xiphias gladius) * [[ശീലാവ്]], Pickhandle Barracuda * [[സ്രാവ്]], Shark === ശുദ്ധജല മൽസ്യങ്ങൾ === [[കേരളം|കേരളത്തിലെ]] നദികൾ വിവിധ ഇനം ശുദ്ധജല മത്സ്യങ്ങളാൽ സമ്പന്നമാണ്. ഉൾനാടൻ ജലസ്രോതസ്സുകൾ ധാരാളമുള്ള ഇവിടെ വിദേശ ഇനങ്ങളുൾപ്പെടെ പലതരം മീനുകളെ വ്യാവസായികമായി കൃഷി ചെയ്ത് ഉല്പാദിപ്പിക്കുന്നുമുണ്ട്. *കേരളത്തിൽ കണ്ടുവന്നിരുന്ന മീനുകളുടെ നാടൻ പേരുകൾ. # [[കരിമീൻ]] # പള്ളത്തി # മണൽ ആരോൻ (തീരെ ചെറുത്, 5 സെ.മി ) # ആരോൻ (വെള്ള) # ആരോൻ (കറുത്തത് ) # കൂരി (ചില്ലാൻ, ചില്ലാൻ കൂരി) # മഞ്ഞക്കൂരി # മടഞ്ഞിൽ (ബ്രാൻഞ്ഞിൽ, ബ്ലാഞ്ഞിൽ) # [[വരാൽ]] # വാള # തലേക്കല്ലി # [[വാക]] # [[മുഷി]] # [[കാരി]] # വട്ടോൻ # നെറ്റിയേപൊന്നൻ (മാനത്തുകണ്ണി) # ആറ്റുപരൽ # തോട്ട് പരൽ # കണഞ്ഞോൻ # വെളിഞ്ഞൂൽ # പൂവൻപരലോടി (അച്ഛൻ വെളിഞ്ഞൂൽ) # കുറുവ # കല്ലേമുട്ടി # പകലുറങ്ങി # കോല # വാഴയ്ക്കാ വരയൻ # അറിഞ്ഞിൽ # ആറ്റ് ചെമ്പല്ലി # [[തിലാപ്പിയ]] (സിലോപ്പി) # [[ചെമ്മീൻ]] # [[കൊഞ്ച്]] ====നദികളിലെ മത്സ്യങ്ങൾ ==== * [[ആരകൻ]], Malabar Spinyeel : ചെളി നിറഞ്ഞ സാഹചര്യത്തിൽ വസിക്കുന്ന ഇവ പൊത്തുകളിലും മറ്റും കയറി ഇരിക്കാറുണ്ട്. പാമ്പിന്റെ രൂപം, മുഖം കൂർത്ത് ചെതുമ്പലില്ലാത്ത ഇവയ്ക്ക് മഞ്ഞ നിറമാണ്. തെങ്ങോല പുളി കളഞ്ഞ് മെടച്ചിലിനു തയ്യാറാക്കുന്നതിനുവേണ്ടി വെള്ളത്തിലിടുന്ന ഓലെക്കെട്ടുകളിലിൽ നിന്നുമിവയെ ലഭിക്കാറുണ്ട്. ** [[ബ്ലാഞ്ഞിൽ]], a freshwater moray eel : തല മീൻ പോലെ, ഉടൽ പാമ്പു പോലെ. രണ്ടു മൂന്നടി നീളം വയ്ക്കാറുള്ള ഇവ പിടിക്കപ്പെട്ടാൽ പാമ്പ് ചീറ്റുന്നതിന് സമാനമായ ശബ്ദമുണ്ടാക്കാറുണ്ട്. * [[കരിമീൻ]], Pearl spot, Green chromide : കരിമീനുകൾ ആറുകളിൽ കാണപ്പെടുന്നുണ്ടെങ്കിലും കായലുകളാണിവയുടെ തട്ടകം * [[കല്ലുനക്കി]] : പാറയും കല്ലും നിറഞ്ഞ കാട്ടാറുകളിൽ കാണപ്പെടുന്ന ഒരിനം. * [[കരിപ്പിടി]], [[കല്ലേമുട്ടി]], കല്ലട, കല്ലത്തി, കറൂപ്പ്, കല്ലെടമുട്ടി, കല്ലേമുട്ടി, കരട്ടി, കൈതമുള്ളൻ, കൈതക്കോര, അനാബസ്. Climbing Perch : പച്ച നിറമുള്ള കല്ലേമുട്ടി കരയിലിട്ടാലും പെട്ടെന്ന് ചാവുകയില്ല. അഴുക്ക് സാഹചര്യങ്ങളിൽ വസിക്കുന്നതിന് താല്പര്യം. തോടുകളിലും കുളങ്ങളിലും ചൂണ്ടയിടുന്ന കുട്ടികളുടെ പ്രിയ ഇനം. ശരീരം പരുപരുത്തത്. * [[കോലാ]] : നീണ്ട മൂക്കുള്ള വെള്ളത്തിനുപരി ഭാഗം ചേർന്ന് നിലകൊള്ളുന്ന മീൻ. ചെതുമ്പലുണ്ട്. * [[കോലാൻ]], Freshwater Garfish * [[ചേറ്മീൻ]] : പേരുസൂചിപ്പിക്കുന്നപോലെ തന്നെ ചേറിൽ വസിക്കുന്നതിനിഷ്ടമുള്ള മീനാണിത്.വലിയ കുളങ്ങളിലും, പാറനിറഞ്ഞ നദികളിലുമാണിവ കൂടുതൽ കാണപ്പെടുക. ഓറഞ്ച് നിറംകലർന്ന കറുപ്പാണിവയുടെ നിറം. വലിയ ചെതുമ്പലും തലയുമുള്ള ഇവ കുഞ്ഞുങ്ങളെ വായ്ക്കുള്ളിൽ സംരക്ഷിക്കും. വെള്ളത്തിന് മുകളിൽ വന്ന് ശ്വാസം എടുക്കുന്ന അവസരത്തിൽ ഇവയെ തോക്കുപയോഗിച്ച് വെടിവക്കാറുണ്ട്. * [[തൂളി]], Rohita Dussumieri : ചെറിയ ചെതുമ്പലും വെള്ളി നിറവുമുള്ള ഒരടിവരെ നീളം വക്കുന്ന ശുദ്ധജലമത്സ്യം.ധാരാളം ചെറിയ മുള്ളുകളുണ്ടിവക്ക് * [[നെറ്റിയിൽ പൊട്ടൻ]],മാനത്ത് കണ്ണി, ചുട്ടിക്കണ്ണി, പൂഞ്ഞാൻ, Whitespot : തലയുടെ മുകളിൽ മിന്നാമിനുങ്ങിന്റെ തിളക്കത്തിനു സമാനമായ തിളങ്ങുന്ന പൊട്ടുള്ള (ചുട്ടി) ചെറിയ മീൻ, കടവുകളിൽ സാധാരണ കാണപ്പെടുന്നു. * [[പരൽ (മത്സ്യം)| പരൽ കുടുംബം]] ** [[കറ്റി|കുയിൽ മത്സ്യം]] (Tor khudree, Tor malabaricus, Tor remadeviae) : വലിയചെതുമ്പലുള്ള വലിപ്പമുള്ള കാർപ്പ് ഇനം. കൊല്ലം ജില്ലയിലെ [[കുളത്തൂപ്പുഴ]] ബാലശാസ്താ ക്ഷേത്രത്തിലെ ഈ മത്സ്യങ്ങൾ 'തിരുമക്കൾ' എന്നാണ് അറിയപ്പെടുന്നത്.<ref>{{Cite web |url=http://www.mathrubhumi.com/print-edition/vidya/vidya-25-05-2017-1.1962081 |title=ആർക്കൈവ് പകർപ്പ് |access-date=2017-07-16 |archive-date=2020-09-19 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200919154910/https://www.mathrubhumi.com/print-edition/vidya/vidya-25-05-2017-1.1962081 |url-status=dead }}</ref> ** [[കുറുവ (മത്സ്യം)|കുറുവ]], മുണ്ടത്തി, കുറുക, പരൽ, Olive Barb,Puntius Sarana : എന്നെല്ലാം പല പേരിൽ അറിയപ്പെടുന്ന കുറുവ ഇന്ത്യ, പാകിസ്താൻ, ശ്രീലങ്ക തുടങ്ങിയ ഏഷ്യൻ രാജ്യങ്ങളിൽ വളരുന്ന ഭക്ഷ്യയോഗ്യമായ ഒരു ശുദ്ധജലമത്സ്യമാണു്. കറുപ്പ് കലർന്ന വെള്ളി നിറവും ചെതുമ്പലുമുള്ള ഈ മത്സ്യത്തിനു് പൂർണ്ണവളർച്ചയെത്തിയാൽ അരയടിവരെ നീളവും അര കിലോഗ്രാമിനോടടുത്തു് ഭാരവും സാധാരണമാണു്. ** [[കൂരൽ]] : കഴുത്തും ചുണ്ടും പ്രത്യേക രീതിയിൽ നീണ്ടിരിക്കുന്നതുകൊണ്ടാവണം ഈ പേർ ലഭിച്ചത്. ചെതുമ്പലുള്ള ഈ മീനുകളുടെ ലഭ്യത കുറഞ്ഞുവരുന്നതായാണ് കാണപ്പെടുന്നത് ** [[ചെങ്കണിയാൻ]], മിസ് കേരള മത്സ്യം, Denison's barb ** [[ചെമ്പാലൻ കൂരൽ]], Curmuca Barb ** [[വയമ്പ് (മത്സ്യം)|വയമ്പ് മീൻ]], Attentive carplet ** [[വാഴക്കാവരയൻ]], Striped barb * [[പള്ളത്തി]], Orange chromide : കരിമീനിന്റെ ചെറിയപതിപ്പ്. രണ്ടിഞ്ച് ചുറ്റളവ് വലിപ്പം. കൂട്ടമായി കാണപ്പെടുന്നു. * [[മുതുക്കിലാ]] : തോടുകളിലും മറ്റും കാണപ്പെടുന്ന ചെറിയ ഇനം. കറുത്തപുള്ളികളുള്ള വിരൂപൻ. * [[മുള്ളി]] * മുഷി (മുഴി) കുടുംബം, Cat fish ** [[ആറ്റുവാള]] ** [[ഏരിവാള]], Walking catfish ** [[കാരി]], Asian stinging catfish :കറുത്തനിറം,കഴുത്തിനിരുവശവും കൊമ്പുകൾ, ചെതുമ്പലില്ല, അഴുക്ക് സാഹചര്യങ്ങളിൽ വസിക്കാനിഷ്ടം, കുളങ്ങളിലും മറ്റും കാണപ്പെടുന്നു. ** [[കൂരി]] (ഏട്ട) : രണ്ടു കൊമ്പും മീശയുമുള്ള മത്സ്യം, രൂപത്തിൽ വാളയുടെ ചെറിയപതിപ്പായി തോന്നും. ചെതുമ്പലുകളില്ല. കുളിക്കടവുകളിൽ സാധാരണ കാണപ്പെടുന്നു. ** [[ചൊട്ടാവാള]] : വാളയുടെ രൂപമെങ്കിലും മഞ്ഞനിറം, ചില നാടുകളിൽ ധർമ്മൻ എന്നും വിളിക്കപ്പെടുന്നു. മീശയുണ്ട് ചെതുമ്പലില്ല. ** [[മഞ്ഞക്കൂരി]], Asian sun catfish ** [[മുഷി]] മുഴി, മുഴു, മുശി : കറുത്ത നിറമുള്ള മത്സ്യം, ചെതുമ്പലില്ലെങ്കിലും മീശയുണ്ട്. വായു ശ്വസിക്കുന്ന ഇവ മണിക്കൂറുകൾ ജലത്തിന് പുറത്ത് ജീവിച്ചിരിക്കും. ഈർപ്പമുള്ള സാഹചര്യങ്ങളിൽ വസിക്കുന്നു. ** [[വാള]] : ആറ്റുമീനുകളിലെ രാജാവാണ് വാള. വെളുത്തനിറവും രണ്ട് മീശയും വലിയ വായുമുള്ള വാളക്ക് ചെതുമ്പൽ ഇല്ല. മൂന്ന് നാലടി നീളവും 10 മുതൽ 15 കിലോ ഗ്രാം തൂക്കവും ഉണ്ടാവാൻ കഴിവുള്ള മീനാണിവ. എന്നാൽ ഇക്കാലത്ത് ഇത്രയും വലിപ്പമെത്തുംവരെ വളരാനുള്ള സാഹചര്യങ്ങൾ ഇവക്ക് ലഭിക്കാറില്ല. വേനൽക്കാലത്തെ നദികളുടെ ശോഷണവും, അനിയന്ത്രിതമായ മത്സ്യബന്ധനവുമാണ് കാരണം.ശുദ്ധജലത്തിലെ വാസമാണിവക്ക് പ്രിയം നെടുനീളത്തിലുള്ള ഒരു പ്രധാന മുള്ള് മാത്രമെ ഇവക്കുള്ളു. * [[വരട്ട]] * വരാൽ കുടുംബം ** [[വരാൽ]], ബ്രാൽ, കൈച്ചൽ‌, Snakehead Murrel, Channa striata : രൂപത്തിൽ ചേറ്മീന് കുറെയൊക്കെ സമാനമായ കറുത്ത നിറമുള്ള ഇവയുടെ വയർ വെളുത്ത പുള്ളികൾ നിറഞ്ഞതാണ്. വലിപ്പത്തിൽ ചെറിയ വരാലുകൾക്ക് മഞ്ഞകലർന്ന നിറമായിരിക്കും. വരാൽ കുഞ്ഞുങ്ങൾക്ക് (ഏതാനും ആഴ്ചകൾ മാത്രം പ്രായമുള്ളവ)ചുവപ്പ് നിറമാണ്. ** [[പുള്ളിവരാൽ]], Bullseye snakehead ** [[വാകവരാൽ]], Giant snakehead * പാമ്പുതലയന്മാർ ** [[പുലിവാക]], Channa diplogramma <ref> പുലിവാക- അൻ‌വർ അലി, ഡോ. രാജീവ് രാഘവൻ, കൂട് മാസിക, ഫെബ്രുവരി2014</ref> ==== കൃഷി ഇനങ്ങൾ ==== * [[കരിമീൻ]] * [[പരൽ (മത്സ്യം)|പരൽ കുടുംബം]] * [[രോഹു]] * [[കട്‌ല]] * [[മൃഗാൽ]] * [[വരാൽ]] ([[തായ്‌ലൻഡ്]] വരാൽ) * [[കാർപ്പ്]] (ഗ്രാസ് കാർപ്പ്- ജലാശയങ്ങളിലെ കള സസ്യങ്ങൾ, പായൽ എന്നിവ തിന്ന് തീർക്കുവാനും വളർത്തുന്നു) * [[തിലാപ്പിയ]] (സിലോപ്പി- ഗിഫ്റ്റ് തിലാപ്പിയ, ചിത്രലാഡ, നൈൽ തിലാപ്പിയ തുടങ്ങിയ ഇനങ്ങൾ) * [[ആഫ്രിക്കൻ വാള]] * [[കരിപ്പിടി]] (അനാബസ്): സാധാരണയായി ചേറുള്ള കുളങ്ങളിൽ കാണപ്പെടുന്നു. ചെതുമ്പലുണ്ട്. ചെമ്പു നിറം. * [[വട്ടവൻ]]: സാധാരണയായി ചേറുള്ള കുളങ്ങളിൽ കാണപ്പെടുന്നു. * [[കടൽമുരിങ്ങാ]] (Crassostreamadrasensis) ====അധിനിവേശ മത്സ്യങ്ങൾ==== തനതായ മത്സ്യ സമ്പത്തിനും ആവാസ വ്യവസ്ഥിതിക്കും ഭീഷണിയായ മത്സ്യങ്ങളെ അധിനിവേശ മത്സ്യങ്ങൾ എന്ന്‌ പറയാം. ഇവ വേഗം പെറ്റുപെരുകി രുചികരമായ മത്സ്യങ്ങളെയും അവയുടെ കുഞ്ഞുങ്ങളെയും മറ്റും ആഹാരമാക്കി തനതായ മത്സ്യങ്ങളുടെ വംശനാശത്തിന് കാരണമാകുന്നു. ജലാശയങ്ങളിൽ ഇവ എത്തുന്നത് ഏറെ അപകടകരമാണ്. അതിനാൽ ഇത്തരം മത്സ്യങ്ങൾ സ്വാഭാവിക ജലാശയങ്ങളിൽ എത്തിച്ചേരുന്ന സാഹചര്യം ഒഴിവാക്കേണ്ടതാണ്. *ആഫ്രിക്കൻ മുഷി (പൊതുവെ രുചികരമല്ലാത്ത മത്സ്യം എന്നും ആരോപണമുണ്ട്.) *സക്കർ മത്സ്യം. == ചിത്രങ്ങൾ == <gallery widths="150" heights="120" align="center"> പ്രമാണം:Marine species fish (12).jpg|കടൽ മത്സ്യം ഹമൂർ പ്രമാണം:Marine species fish (3).jpg|കടൽ മത്സ്യം യെല്ലോ ടാങ്ക് പ്രമാണം:മത്തികൾ.JPG|മത്തി File:The Indian mackerel (Rastrelliger kanagurta) at Thalassry.jpg|അയല പ്രമാണം:കണമ്പ്.JPG|കണമ്പ് പ്രമാണം:Pomfret white.JPG|വെളുത്ത ആവോലി പ്രമാണം:വെളുത്തആവോലി.JPG പ്രമാണം:കറുത്താവോലി.JPG|കറുത്ത ആവോലി പ്രമാണം:കരിമീൻ.jpg|[[കരിമീൻ]] പ്രമാണം:Fish mkt kuwait.JPG|[[കുവൈറ്റ്|കുവൈറ്റിലെ]] ഒരു മീൻ കട പ്രമാണം:പരവ.JPG|പരവ പ്രമാണം:മാനത്തുകണ്ണി.JPG|മാനത്തുകണ്ണി പ്രമാണം:Fish - മൽസ്യം 07.jpg|മുള്ളൻ File:Fish for sale at Thalassery Market (4).jpg|നെടുകെയുള്ള ഛേദം </gallery> == മീൻ വിഭവങ്ങൾ == വിവിധ രീതിയിൽ മീൻ ഭക്ഷണമായി ഉപയോഗിക്കപ്പെടുന്നു. * മീൻ കറി * മീൻ മുളകിട്ടത് * മീൻ വറുത്തരച്ചത് * മീൻ തേങ്ങാ അരച്ചത് * മീൻ പൊരിച്ചത്‌/വറുത്തത് * മീൻ പൊള്ളിച്ചത് * മീൻ മപ്പാസ് * മീൻ പീര * മീൻ അച്ചാർ * ഫിഷ് മോളി * സൂഷി * ഉണക്ക മീൻ ==പോഷകങ്ങൾ== മത്സ്യങ്ങൾ പോഷക സമൃദ്ധമാണ്. ഇവയിൽ ധാരാളം പ്രോടീൻ അഥവാ മാംസ്യം, വിറ്റാമിൻ, ധാതുക്കൾ, ഒമെഗാ 3 ഫാറ്റി ആസിഡ് എന്നിവ അടങ്ങിയിരിക്കുന്നു. ഇവ ആരോഗ്യത്തിന് ഏറെ ഗുണം ചെയ്യുന്നു. ഇവയിൽ ഊർജം, പൂരിത കൊഴുപ്പ് എന്നിവ കുറവാണ്. 1. USDA കണക്കുപ്രകാരം 100 ഗ്രാം മത്തിയിൽ അടങ്ങിയിരിക്കുന്ന പോഷകങ്ങൾ താഴെ കൊടുക്കുന്നു. കാലറി- 172 പ്രോടീൻ/ മാംസ്യം- 24.6–25.4 grams കൊഴുപ്പ്- 7.8–11.4 grams അന്നജം (Carbohydrate)- 0–1.5 grams സോഡിയം- 307 milligrams പൊട്ടാസ്യം- 496–630 milligrams കാൽസ്യം- 63–382 milligrams അയൺ (ഇരുമ്പ്)- 1.8–2.9 milligrams വിറ്റാമിൻ ഡി- 4.8–5 micrograms നിയാസിൻ - 12 milligrams വിറ്റാമിൻ ബി 12 - 10.6 micrograms സെലിനിയം- 65–26.54 micrograms അയഡിൻ- 101 micrograms. 2. 100 ഗ്രാം അയലയിൽ അടങ്ങിയിരിക്കുന്ന പോഷകങ്ങൾ താഴെ കൊടുക്കുന്നു. പ്രോടീൻ/മാംസ്യം - 23 grams കൊഴുപ്പ്/ഫാറ്റ് - 9 grams പൂരിത കൊഴുപ്പ് - 3 grams സോഡിയം - 95 mg കാൽസ്യം - 26 mg അയൺ (ഇരുമ്പ്)- 1 mg മഗ്‌നീഷ്യം - 76 mg പൊട്ടാസ്യം - 459 mg സെലിനിയം - 44.1µg വിറ്റാമിൻ ഡി - 10 micrograms വിറ്റാമിൻ ബി 12 - 8.71 micrograms. 3. 100 ഗ്രാം കിളിമീനിൽ അടങ്ങിയ പോഷകങ്ങൾ താഴെ കൊടുക്കുന്നു. ഇതിൽ ഊർജവും കൊഴുപ്പും കുറവാണ്. എന്നാൽ പോഷകങ്ങൾ ധാരാളം അടങ്ങിയിരിക്കുന്നു. കാലറി/ഊർജം - 93 പ്രോടീൻ/മാംസ്യം - 18.1g കൊഴുപ്പ് - 1.7g വിറ്റാമിൻ എ/ റെറ്റിനോൾ - 28μg വിറ്റാമിൻ ഡി - 11μg വിറ്റാമിൻ ഇ - 0.6 mg വിറ്റാമിൻ B1 - 0.04mg വിറ്റാമിൻ B2 - 0.08mg നിയസിൻ - 2.3mg വിറ്റാമിൻ B6 - 0.27mg വിറ്റാമിൻ B12 - 3μg ഫോലേറ്റ് - 5μg പന്റോതെനിക് ആസിഡ് - 0.5mg വിറ്റാമിൻ സി - 2mg സോഡിയം - 85mg പൊട്ടാസ്യം - 390mg കാൽസ്യം - 46mg മഗ്‌നേഷ്യം - 26mg ഫോസ്ഫോറസ് - 200mg അയൺ - 0.5mg സിങ്ക് - 0.4mg കോപ്പർ - 0.05mg. 4. USDA കണക്കുകൾ പ്രകാരം 100 ഗ്രാം വേവിച്ച തിലാപ്പിയയിൽ അടങ്ങിയിരിക്കുന്ന പോഷകങ്ങൾ താഴെ കൊടുക്കുന്നു. ദിവസേന ആവശ്യമുള്ളതിന്റെ ശതമാനക്കണക്ക് (% Daily value) കൂടി കൊടുത്തിരിക്കുന്നു. കാലറി/ഊർജം - 129 മൊത്തം കൊഴുപ്പ് - 2.7 g (4%) പൂരിത കൊഴുപ്പ് - 0.9 g (4%) സോഡിയം - 56 mg (2%) പൊട്ടാസ്യം - 380 mg (10%) പ്രോടീൻ/ മാംസ്യം - 26 g (52%) അയൺ/ ഇരുമ്പ് - 3% വിറ്റാമിൻ ബി6 - 5% മഗ്‌നീഷ്യം - 8% കാൽസ്യം - 1% വിറ്റാമിൻ ഡി - 37% കൊബലമിൻ - 31%. == മീൻ വിഭവങ്ങളുടെ ചിത്രങ്ങൾ == <gallery widths="150px" heights="120px" align="center"> File:Fish_Curry_-_മീൻ_കറി.JPG|മീൻകറി Image:Meen curry 2.JPG‎| മീൻ മുളക് കറി Image:Mullan frypan.JPG|മുള്ളൻ ചിത്രം:Mathi in frying pan.jpg| വറുക്കാൻ തയ്യാറാക്കി വച്ചിരിക്കുന്ന [[മത്തി]] ചിത്രം:Kilimeencurry.JPG|[[കിളിമീൻ]] [[മുളക്|മുളകിട്ട്]] കറിവച്ചത് File:Saradine cleaned in earthern vessel for traditional fish curry in thottumukkom (2).JPG|മീൻ കറി ഉണ്ടാകാൻ തയ്യാറാക്കി വച്ചിരിക്കുന്ന മത്തി File:Saradine cleaned in earthern vessel for traditional fish curry in thottumukkom (3).JPG|മീൻ കറി ഉണ്ടാകാൻ തയ്യാറാക്കി വച്ചിരിക്കുന്ന മത്തി <!-- <!--പ്രമാണം:ഷാപ്പിലെ മീൻ കറി.jpg|ആലപ്പുഴ ഷാപ്പിലെ ''തിലാപ്പിയ'' എന്ന മീനിന്റെ കറി --> --> File:Kerala fishy fry.jpg |മീൻ വറുത്തത് File:Kerala spicy Fish Curry .jpg ‎ |കേരളത്തിൽ സ്വതേ കാണുന്ന മീൻ കറി </gallery> == അലങ്കാര മൽസ്യങ്ങൾ == കാഴ്ചക്ക് മനോഹരമായതും കൃത്രിമ സാഹചര്യങ്ങളോട് പൊരുത്തപ്പെട്ട് വളരുന്നതുമായ മത്സ്യങ്ങളെ മനുഷ്യർ‍ അലങ്കാരത്തിനായി വളർത്തുന്നതിനാൽ ഇത്തരം മീനുകൾ അലങ്കാര മത്സ്യങ്ങൾ എന്നറിയപ്പെടുന്നു. വീടുകളിൽ പ്രത്യേകം തയ്യാറാക്കിയ ചില്ലുകൂട്ടിൽ വളർത്തുന്ന അലങ്കാര മത്സ്യങ്ങൾ മിക്കവയും ശുദ്ധജല മത്സ്യങ്ങളായിരിക്കും. എന്നാൽ മത്സ്യ പ്രദർശന ശാല മത്സ്യങ്ങൾകളിൽ (അക്വേറിയം) ഉപ്പ് വെള്ളത്തിൽ ജീവിക്കുന്ന ഇനങ്ങളേയും വളർത്താറുണ്ട്. അലങ്കാരമത്സ്യകൃഷി,വിപണനം തുടങ്ങിയവ വാണിജ്യ പ്രാധാന്യമർഹിക്കുന്നു. === ഇനങ്ങൾ === * [[സ്വർണമത്സ്യം]] (gold fish) * [[ഗപ്പി|ഗപ്പികൾ]] (guppies) * കാർപുകൾ (carps) * അശൽകമത്സ്യം (cat fish) * ടെട്രാകൾ (tetras) * [[സീബ്ര|സീബ്ര_മത്സ്യം]] (zebra) * പരൽമത്സ്യങ്ങൾ (barbs) * റാസ്ബോറ (rasbora) * ടോപ്മിന്നോ (topminnow) * [[പ്ലാറ്റി|പ്ലാറ്റിസ്]] (platys) * [[പച്ച വാൾവാലൻ|വാൾവാലൻമാർ]] (swordtails) * [[മോളി|മോളികൾ]] (mollies) * സിക്ലിഡുകൾ (cichilids) * [[എയ്ഞ്ചൽ മത്സ്യം]] (angel fish) * [[സയാമീസ് ഫൈറ്റർ മത്സ്യം|സയാമീസ് ഫൈറ്ററുകൾ]] (siamese fighters) * [[ഗൌരാമി]] (gourami) == മത്സ്യകൃഷി == <gallery align="center"> ചിത്രം:FreshWaterFish Kwt.JPG|ശുദ്ധജല മത്സ്യക്കുളം ചിത്രം:മത്സ്യകൃഷി.JPG|[[കുവൈറ്റ്|കുവൈറ്റിലെ]] ഒരു ശുദ്ധജല മത്സ്യഉല്പാദനകേന്ദ്രം ചിത്രം:FishFetchingFood.JPG ചിത്രം:Coconut trees along salty inland water.jpg|മീൻ വളർത്തൽ പാടം ചിത്രം:LiveFish4Sale.JPG|വിപണനത്തിന് </gallery> കേരളത്തിൽ [[കരിമീൻ]], [[രോഹു]], [[കട്‌ല]],[[മൃഗാൽ]], [[വരാൽ]], [[വാക വരാൽ]], [[കാർപ്പ്]] (ഗ്രാസ് കാർപ്പ്), [[തിലാപ്പിയ]] (സിലോപ്പി- ഗിഫ്റ്റ്, ചിത്രലാഡ, നൈൽ തിലാപ്പിയ തുടങ്ങിയ ഇനങ്ങൾ), [[കരിപ്പിടി]] (അനാബസ്), [[വട്ടവൻ]], ഗൗരാമി, നട്ടർ, [[കടൽമുരിങ്ങാ]] (Crassostreamadrasensis), ചെമ്മീൻ തുടങ്ങിയ മത്സ്യങ്ങൾ കൃഷി ചെയ്യാറുണ്ട്. ===കരിമീൻ=== കേരളത്തിൽ ഏറ്റവുമധികം ആവശ്യക്കാർ ഉള്ള ഒരു മത്സ്യമാണ് [[കരിമീൻ]]. പോഷക സമൃദ്ധവും രുചികരവുമായ ഒരു മത്സ്യമാണിത്. അതുകൊണ്ട് തന്നെ പലരും വ്യാവസായിക അടിസ്ഥാനത്തിൽ ഇവയെ വളർത്താറുണ്ട്. മറ്റുള്ള മത്സ്യ കൃഷികളെ അപേക്ഷിച്ചു ധാരാളം പ്രത്യേകതകൾ നിറഞ്ഞതാണ് കരിമീൻ കൃഷി. കാരണം മറ്റ് മത്സ്യങ്ങൾ വളർത്തി വിപണിയിൽ എത്തിക്കുമ്പോൾ വളർത്ത് മത്സ്യം എന്ന ലേബലിൽ വില അല്പം കുറവായിരിക്കും, എന്നാൽ കരിമീന് മിക്കപ്പോഴും വിപണിയിൽ നല്ല വില ലഭിക്കാറുണ്ട്. ഉൽസവ സീസണുകളിൽ കൂടുതൽ ഉയർന്ന വില ലഭിക്കുന്നു. രുചിയും ഗുണമേന്മയും കുറഞ്ഞ അന്യ സംസ്ഥാനങ്ങളിൽ നിന്നുള്ള കരിമീനിനെക്കാൾ നല്ലത് കേരളത്തിലെ ഓരു ജലാശയങ്ങളിൽ വളരുന്ന കരിമീനിന് ആണ് എന്നതും ശ്രദ്ധേയം. അതുകൊണ്ട് തന്നെ കേരളത്തിലെ സ്വാഭാവിക കുളങ്ങളിൽ കരിമീൻ വളർത്തുന്നവരും ധാരാളം. കുളങ്ങളിലൊ വീടുകളിൽ നിർദിഷ്ട വലുപ്പത്തിലുള്ള ടാങ്ക് സ്ഥാപിച്ചോ ജലാശയങ്ങളിൽ കൂട് സ്ഥാപിച്ചോ ശാസ്ത്രീയമായി കരിമീൻ വളർത്താവുന്നതാണ്. കേരളത്തിൽ പലയിടത്തും കരിമീൻ വിത്തുത്പാദന കേന്ദ്രങ്ങൾ കാണാം. ഇവിടെ നിന്നും കരിമീൻ കുഞ്ഞുങ്ങളെ ലഭിക്കുന്നു. സീസൺ വ്യത്യാസമില്ലാതെ വിളവെടുക്കാവുന്നതുമായ ഒരു ഇനമാണ് കരിമീൻ. ഒരിക്കൽ വിത്തിറക്കിയാൽ കരിമീൻ സ്വയം കുഞ്ഞുങ്ങളെ മുട്ടയിട്ട് വളർത്തുന്നതുകൊണ്ട് പുതിയതായി വിത്തിറക്കേണ്ടതായി വരുന്നില്ല. ===കരിപ്പിടി (അനാബസ്)=== കേരളത്തിൽ കാണപ്പെടുന്ന ഒരു ശുദ്ധജലമത്സ്യമാണ് [[കരിപ്പിടി]] അഥവാ അനാബസ്. അതീവ രുചികരമായ മത്സ്യമാണ്. (ശാസ്ത്രനാമം: Anabas testudineus). കല്ലട, കല്ലത്തി, കറൂപ്പ്, കല്ലടമുട്ടി, കല്ലേമുട്ടി, കരട്ടി, കൈതമുള്ളൻ, കൈതക്കോര, കല്ലേരീ, കല്ലുരുട്ടി, എരിക്ക്, കരികണ്ണി തുടങ്ങിയ പ്രാദേശികമായ പല പേരുകളിൽ ഇവ അറിയപ്പെടുന്നു. ക്ലൈബിങ് പെർച്ച് (Climbing Perch), ക്ലൈബിങ് ഗൗരാമി (Climbing Gourami) തുടങ്ങിയ പല ഇംഗ്ലീഷ് പേരുകളും പ്രാദേശികമായി ഉപയോഗിക്കപ്പെടാറുണ്ട്. രുചികരവും പോഷക സമൃദ്ധവുമായ ഒരു മത്സ്യമായി ഇതിനെ കണക്കാക്കാറുണ്ട്. ധാരാളം പ്രത്യേകതകൾ ഉള്ള ഒരു മത്സ്യമാണിത്. തീർത്തും ജലംകുറഞ്ഞ അവസരങ്ങളിലും ഈർപ്പത്തിന്റെ സാന്നിദ്ധ്യമുണ്ടെങ്കിൽ ജീവൻനിലനിർത്താനുള്ള ശേഷിയുണ്ട്. ലാബ്രിന്ത് എന്ന പ്രത്യേകതരം ശ്വസനാവയവം ഉള്ളതു കൊണ്ട് വെള്ളത്തിലെ പ്രാണവായു കുറഞ്ഞാലും ജീവിക്കാനുള്ള അസാമാന്യ കഴിവാണ് ഇതിന്റെ പ്രത്യേകത. കരയിൽ ചെറിയദൂരങ്ങളൊക്കെ ഇഴഞ്ഞ് നീങ്ങാനും ഇവയ്ക്ക് കഴിവുണ്ട്. അര മീറ്റർ വരെ ഉയരത്തിൽ ചാടുകയും ചെയ്യും. ആറ് മാസം കൊണ്ടുതന്നെ ശരാശരി 400 ഗ്രാം തൂക്കമെത്തും. അമ്ലക്ഷാരനിലയിൽ 4–10 വരെയുള്ള വ്യതിയാനം സഹിക്കാൻ ഇവയ്ക്ക് കഴിവുണ്ട്. രുചികരവും, പോഷക സമൃദ്ധവുമായ മത്സ്യമായതിനാലും, എളുപ്പത്തിൽ ഇവയെ വളർത്താം എന്നതിനാലും കരിപ്പിടി അഥവാ അനാബസ് മത്സ്യത്തിന്റെ കൃഷി ഇന്ന് പലയിടത്തും വ്യാപകമാണ്. ചെറിയ കുളങ്ങളിലും പാടത്ത് വെള്ളമിറക്കിയും ടാങ്കുകളിലും മറ്റും ഇവയെ വളർത്താം. ഓരു ജലാശയത്തിലും വലവളപ്പിലും അനാബസിനെ വളർത്താം. ആറു മാസം കൊണ്ടുതന്നെ ഇവ പൂർണ വളർച്ചയെത്തും. ===കാർപ്പ് മത്സ്യങ്ങൾ=== [[റോഹു]], [[കട്ല]], [[മൃഗാൽ]], [[ഗ്രാസ് കാർപ്പ്]] തുടങ്ങിയ മത്സ്യങ്ങൾ ഈ ഗണത്തിൽ വരുന്നു. നല്ല വളർച്ചയെത്തുന്ന ഈ മത്സ്യങ്ങൾ കൃഷിക്ക് അനുയോജ്യമായ ഇനങ്ങളാണ്. ===തിലാപ്പിയ=== പോഷക സമൃദ്ധവും രുചികരവുമായ ഒരു വളർത്തുമത്സ്യമാണ് [[തിലാപ്പിയ]] (Tilapia). കേരളത്തിൽ പിലോപ്പി, സിലോപ്യ എന്ന പേരിലും അറിയപ്പെടുന്നു. ഇത് പെഴ്സിഫോമെസ് മത്സ്യഗോത്രത്തിലെ സിക്ലിഡേ കുടുംബത്തിൽപ്പെടുന്നു. ഇതിന്റെ ശാസ്ത്രീയനാമം തിലാപ്പിയ മൊസാമ്പിക്ക എന്നാണ്. ഈ മത്സ്യത്തെ ലോകമെമ്പാടുമുള്ള അനേകം രാജ്യങ്ങളിൽ കാണാൻ കഴിയും. ലോകത്തിൽ തന്നെ ഏറ്റവുമധികം കൃഷി ചെയ്യുന്ന മീനുകളിൽ ഒന്നാണ് ഇവ. ലവണ ജലാശയങ്ങളിലും ശുദ്ധജല തടാകങ്ങളിലും നെൽവയലുകളിലും കുളങ്ങളിലും തിലാപ്പിയകളെ വളർത്തുന്നുണ്ട്. മൊസാമ്പിക് തിലാപ്പിയ, നൈൽ തിലാപ്പിയ, ഗിഫ്റ്റ് തിലാപ്പിയ, ചിത്രലാഡ, എം എസ് ടി (MST), ചുവന്ന തിലാപ്പിയ, ബ്ലൂ തിലാപ്പിയ തുടങ്ങിയ പലതരം തിലാപ്പിയ മത്സ്യങ്ങൾ കാണപ്പെടുന്നു. ഇന്ത്യയിൽ 1952-ഇൽ ആണ് ആദ്യമായി മൊസാമ്പിക് തിലാപിയ എത്തിച്ചേർന്നത്. കുളങ്ങൾ, ഡാമുകൾ തുടങ്ങിയ ജലാശയങ്ങളിൽ ഒരു വളർത്തു മത്സ്യമായി ആണ് ഇവയെ എത്തിച്ചത്. പിന്നീട് 1970-തിൽ നൈൽ തിലാപ്പിയ എത്തിച്ചേർന്നു. തിലാപ്പിയ കേരളത്തിലെ പുഴകളിലും ഡാമുകളിലും തടാകങ്ങളിലും കുളങ്ങളിലും മറ്റും കാണാവുന്നതാണ്. ഉദാഹരണത്തിന് പാലക്കാട്‌‌ ജില്ലയിലെ മലമ്പുഴ ഡാമിൽ തിലാപ്പിയ മത്സ്യങ്ങൾ കാണാം. മൊസാമ്പിക് തിലാപ്പിയ, നൈൽ തിലാപ്പിയ (നൈലോട്ടിക്ക) തുടങ്ങിയ ഇനങ്ങൾ ആണ് ഇവ. പൊതുവെ നാടൻ തിലാപ്പിയ എന്നറിയപ്പെടുന്ന മൊസാമ്പിക് തിലാപ്പിയ മറ്റ് ഇനങ്ങളെ അപേക്ഷിച്ചു വലിപ്പം കുറഞ്ഞവയും കേരളത്തിലെ പല ജലാശയങ്ങളിലും കാണപ്പെടുന്നവയുമാണ്. ലവണ ജലത്തിൽ വളരാനും ഇവയ്ക്ക് കഴിക്കുണ്ട്. അതിനാൽ ഉപ്പിന്റെ അംശമുള്ള കായലുകളിലും മറ്റും മൊസാമ്പിക് തിലാപ്പിയ കാണാം. നൈൽ തിലാപ്പിയ ഏകദേശം രണ്ട് കിലോ വരെ വലിപ്പം വയ്ക്കുന്നവയും, അനുകൂല സാഹചര്യത്തിൽ അഞ്ച് കിലോ വരെ ഭാരം ഉണ്ടാവുകയും, ശുദ്ധ ജലത്തിൽ വളരുന്നവയുമാണ്. ഇവയും ഒരു പരിധിവരെ ലവണ ജലത്തിൽ ജീവിക്കാറുണ്ട്. ഇരുപത്തൊന്നാം നൂറ്റാണ്ടിലെ ‘അക്വാ ചിക്കൻ’ എന്നറിയപ്പെടുന്ന ഗിഫ്റ്റ് തിലാപ്പിയ, ചിത്രലാഡ തുടങ്ങിയവ സങ്കരയിനങ്ങളാണ്. നൈൽ തിലാപ്പിയ, ചുവന്ന തിലാപ്പിയ തുടങ്ങിയ ഇനങ്ങൾ വേറെയുമുണ്ട്. ജലത്തിലെ ശൈവാലങ്ങൾ, ചെറുസസ്യങ്ങൾ, പായൽ എന്നിവയാണ് ഇവയുടെ മുഖ്യമായ ആഹാരം. പായൽ നിയന്ത്രണത്തിന് വേണ്ടി ജലാശയങ്ങളിൽ തിലാപ്പിയ വളർത്താറുണ്ട്. പൊതുവേ ഇവ മറ്റു മത്സ്യങ്ങളെ ആഹാരമാക്കാറില്ല. എന്നാൽ [[വാകവരാൽ]], [[വരാൽ]], [[കാളാഞ്ചി]] തുടങ്ങിയ മത്സ്യങ്ങൾ ഇവയെ ഭക്ഷണമാക്കാറുണ്ട്. മനുഷ്യരിലെ പോഷകാഹാരക്കുറവ് പരിഹരിക്കാനാണ് ഇവയെ വികസിപ്പിച്ചെടുത്തത്. പെട്ടന്ന് പ്രജജനം നടത്താനും വളരാനും കഴിവുള്ള ഈ മത്സ്യത്തെ വർദ്ധിച്ച് വരുന്ന ജനസംഖ്യയുടെ എളുപ്പം ലഭ്യമായ പ്രോട്ടീ‍ൻ, വിറ്റാമിൻ സ്രോതസ്സായി കണക്കാക്കപ്പെടുന്നു. ചുവന്ന തിലാപ്പിയ അലങ്കാര മത്സ്യമായും വളർത്താറുണ്ട്. ===വരാൽ=== കേരളത്തിലെ ജലാശയങ്ങളിൽ സാധാരണ കണ്ടു വരുന്ന ഒരു മത്സ്യമാണ് [[വരാൽ]]. ശാസ്ത്രനാമം :Channa striata. ബ്രാൽ, വ്രാൽ, കണ്ണൻ, കൈച്ചിൽ, ബിലാൽ എന്നിങ്ങനെ പ്രാദേശികമായി അറിയപ്പെടുന്നു. ഇംഗ്ലീഷിൽ -chevron snakehead, striped murrel എന്നീ പേരുകളുണ്ട്. മൂന്ന് കിലോയോളം വലുതാകുന്നതാണ് ഈ മത്സ്യം. മാസങ്ങളോളം ചെളിയിൽ ജീവിക്കാൻ ഇവയ്ക്കു് സാധിക്കും. ഈർപ്പമുള്ള സാഹചര്യങ്ങളിൽ ജലത്തിനു പുറത്ത് ചെറിയ പാലായനങ്ങൾ നടത്താറുണ്ട്. ഒരു വളർത്തു മത്സ്യത്തിനു വേണ്ട ഗുണങ്ങൾ ഉള്ളതുകൊണ്ടും പ്രത്യേക ശ്വസനാവയവങ്ങൾ ഉള്ളതിനാലും വളരെ ഉയർന്ന നിക്ഷേപ നിരക്കിലുള്ള കൃഷിരീതികൾക്കടക്കം ഇവയെ ഉപയോഗിക്കുന്നു. വിയറ്റ്നാം വരാൽ പോലെയുള്ള വിദേശ ഇനങ്ങൾ കേരളത്തിൽ സുലഭമാണ്. തിലാപ്പിയ, ഗപ്പി പോലെയുള്ള മത്സ്യങ്ങളെ ഇവയുടെ തീറ്റയ്ക്ക് വേണ്ടി വളർത്താറുണ്ട്. ==മത്സ്യങ്ങളിലെ അപകടകരമായ രാസ വസ്തുക്കൾ== കേരളത്തിലും പുറത്തും ചിലയിടങ്ങളിൽ മൽസ്യബന്ധന തുറമുഖം മുതൽ ചില്ലറ വ്യാപാര മാർക്കറ്റുകളിൽ സോഡിയം ബെൻസോയേറ്റ് മീനിൽ കലർത്താറുണ്ട്, ഇത് മത്സ്യം കേടാകാതെയിരിക്കൻ വേണ്ടി ആണ്. എന്നാൽ സോഡിയം ബെൻസോയേറ്റ് എന്ന രാസവസ്തു. ജനിതക വൈകല്യം, പാർക്കിൻസൺ രോഗം, കോശങ്ങളുടെ നാശം, ന്യൂറോ സംബന്ധമായ അസുഖങ്ങളും കുട്ടികളിൽ ഇത് ഹൈപ്പർ ആക്ടിവിറ്റി എന്ന സ്വഭാവ വൈകല്യത്തിനും കാരണമാകുന്നുവെന്നു പഠനങ്ങൾ പറയുന്നു. അടുത്ത് എങ്ങും കടൽ ഇല്ലെങ്കിലും, ഉച്ച തിരിഞ്ഞു വിൽക്കുന്ന മത്സ്യങ്ങളിൽ ഉടയാതെ നിൽക്കുന്ന ശരീര ഖനവും പൊതുവെ മത്സ്യങ്ങൾക്കുള്ള ഉപ്പു കലര്ന്ന വെള്ളരികയുടെ മണം ഇല്ല എന്നുള്ളത് ആണ് ഇത് ഉപയോഗിച്ചിട്ടുണ്ട് എന്ന് മനസ്സിലാക്കുവാൻ സാധിക്കുന്ന ഒരു മാർഗം. ഇപ്രകാരമുള്ള മത്സ്യങ്ങൾ പാകം ചെയുവാൻ 100–120 ഡിഗ്രി സെൽഷ്യസ് ചൂടിൽ ഇട്ട്‌ തിളപ്പിച്ചാൽ പോലും രാസവസ്തുവിന് ഒന്നും സംഭവിക്കുന്നില്ല, കാരണം സോഡിയം ബെൻസോയേറ്റ് നിർവീര്യമാകുന്ന ചൂട് 420 ഡിഗ്രി സെൽഷ്യസാണ്.<ref>http://www.manoramaonline.com/news/editorial/chemical-use-in-fish-for-being-fresh-editorial-series.html</ref> ഫോർമാലിൻ, അമോണിയ ഒക്കെയും ആണ് ഉപയോഗിക്കുന്ന മറ്റു രാസവസ്തുക്കൾ, ഫോർമാലിൻ ജീവഹാനിക്ക് കാരണമാകുന്നത് ആണ്, ഇത് ചെറു വീര്യത്തിൽ ഉപയോഗിച്ചിട്ടുള്ള മത്സ്യങ്ങൾ പഴയതെങ്കിൽ വെട്ടി വൃത്തിയാക്കുമ്പോൾ മാത്രമേ മത്സ്യത്തിന്റെ ചീഞ്ഞ മണം പ്രകടമാവു, ഇപ്രകാരമുള്ള മത്സ്യങ്ങൾ ഭക്ഷണയോഗ്യമല്ല, ഇവയുടെ ഉപയോഗം സ്കോമ്പരൊടോക്സിക് ഫുഡ് പോയ്സണിങ് (''Scombroid food poisoning'') പോലുള്ള അവസ്ഥകൾക്കു സാധ്യത വളരെയാണ്. തീരദേശങ്ങളോട് ചേർന്നുള്ളതും മത്സ്യഉപയോഗം അധികമായ പ്രദേശങ്ങളിലും കാൻസർ പോലുള്ള മാരകരോഗങ്ങൾ വർധിക്കുന്നതിന് ഈ രാസവസ്തുക്കൾ കാരണമാണ് എന്ന് പഠനങ്ങൽ കണ്ടെത്തിയിടുണ്ട്.<ref>http://indiatoday.intoday.in/story/mortuary-chemical-formalin-used-on-your-fish/1/152653.html</ref> ==കേരളത്തിൽ ലഭ്യമായ ചില പ്രധാനപ്പെട്ട മത്സ്യങ്ങൾ== മത്തി, ചാള, അയല, കൊഴുവ, കിളിമീൻ, മാന്തൾ, നെയ് മീൻ, ചൂര, ആവോലി തുടങ്ങിയവ. ==വിദേശ രാജ്യങ്ങളിൽ കാണപ്പെടുന്ന ചില പ്രധാനപ്പെട്ട മത്സ്യങ്ങൾ== സാമൺ (Salmon), ട്രൗട്ട്, മാക്കറൽ, സാർഡൈൻ, വൈറ്റ് ഫിഷ്, സീ ബാസ്, സീ ബ്രീം തുടങ്ങിയവ. ==ഊത്ത പിടുത്തം മത്സ്യ സമ്പത്തിന് ഭീഷണി== കേരളത്തിലെ ശുദ്ധജല മത്സ്യങ്ങളുടെ പ്രജനന കാലമാണ് ജൂൺ, ജൂലൈ മാസങ്ങൾ. മഴക്കാലം ആരംഭിക്കുമ്പോൾ കായലുകളിലെയും, പുഴകളിലെയും, തോടുകളിലെയും ജലനിരപ്പ് ഉയരുകയും പ്രജനനത്തിനായി തയ്യാറെടുക്കുന്ന പെൺ മത്സ്യങ്ങൾ മുട്ടയിട്ട് പ്രജനനം നടത്താൻ അനുയോജ്യമായ സ്ഥലങ്ങളിലേക്ക് കൂട്ടമായി നീങ്ങുകയും ചെയ്യും. ഈ സമയത്ത്, മത്സ്യങ്ങൾ കൂട്ടമായി സഞ്ചരിക്കുന്ന വഴികളിൽ വലകളോ, കെണികളോ, മറ്റു തടസ്സങ്ങളോ ഉപയോഗിച്ച് അവയെ വ്യാപകമായി പിടികൂടുന്ന രീതിയാണ് ഊത്തപ്പിടുത്തം. പുഴകളുടെയും തോടുകളുടെയും സ്വാഭാവിക സഞ്ചാരപാതകളിൽ തടസ്സങ്ങൾ സൃഷ്ടിച്ച് മീനുകളെ കൂട്ടത്തോടെ പിടിക്കുന്നത് അവയുടെ പ്രജനനത്തെ പൂർണ്ണമായി തടസ്സപ്പെടുത്തുന്നു. 'ഊത്തപ്പിടുത്തം' തികച്ചും നിയമവിരുദ്ധവും ജലാശയങ്ങളുടെ മത്സ്യസമ്പത്തിന് വലിയ ഭീഷണിയുമാണ്. [[പരൽ]], [[വരാൽ]], കൂരി, കുറുവ, ആരൽ, മുഷി, പോട്ട, ചീക്, പുല്ലൻ, കുറുവ, മഞ്ഞക്കൂരി, കോലാൻ, [[പള്ളത്തി]], മനഞ്ഞിൽ, ആറ്റുവാള, [[തൂളി]] തുടങ്ങിയ നിരവധി മത്സ്യങ്ങൾ ഊത്തക്കൂട്ടമായി സഞ്ചരിക്കുന്നവയാണ്. ഈ കൂട്ടങ്ങളെ വ്യാപകമായി പിടികൂടുന്നത് അവയുടെ വംശനാശത്തിന് കാരണമാകും. കേരളത്തിൽ പലയിടങ്ങളിലും ഊത്തപ്പിടുത്തം വ്യാപകമായതിനെ തുടർന്ന് മത്സ്യസമ്പത്തിന് വലിയ കുറവ് രേഖപ്പെടുത്തിയിട്ടുണ്ട്. ഉദാഹരണത്തിന്, ഒരു പുഴയിൽ മുമ്പ് ധാരാളമായി കണ്ടിരുന്ന വരാൽ, കൂരി, ആരൽ തുടങ്ങിയ മത്സ്യങ്ങളുടെ എണ്ണം ഊത്തപ്പിടുത്തം കാരണം ഗണ്യമായി കുറഞ്ഞു. ഇതുപോലെ, കായലുകളോട് ചേർന്നുള്ള വയലുകളിലും തോടുകളിലും പുല്ലൻ, കുറുവ, പള്ളത്തി തുടങ്ങിയ മീനുകൾ പ്രജനനത്തിനായി വരുമ്പോൾ പലരും അവയെ പിടിക്കാൻ ഇറങ്ങാറുണ്ട്. ഈ പ്രവൃത്തികൾ ഒരു മത്സ്യങ്ങളുടെ വംശനാശത്തിലേക്ക് നയിക്കുകയാണ്. അതിനാൽ ജനങ്ങൾ അതേപറ്റി ബോധവാന്മാരാകേണ്ടതുണ്ട്. ==ഊത്തപിടുത്തം നിയമവിരുദ്ധം== ഊത്തപ്പിടുത്തം നിയമവിരുദ്ധമായ ഒരു പ്രവൃത്തിയാണ്. കേരള അക്വാകൾച്ചർ ആൻഡ് ഇൻലാൻഡ് ഫിഷറീസ് ആക്ട് 2010 പ്രകാരം ഇത് നിരോധിച്ചിട്ടുള്ളതാണ്. ഊത്തപ്പിടുത്തത്തിൽ ഏർപ്പെടുന്ന വ്യക്തികൾക്ക് 15,000 രൂപ വരെ പിഴ ചുമത്തും. കുറ്റം ആവർത്തിക്കുകയാണെങ്കിൽ ആറ് മാസം വരെ തടവും ലഭിക്കാം. ജൂൺ, ജൂലൈ മാസങ്ങളിലെ മഴക്കാലത്ത് മത്സ്യങ്ങൾ മുട്ടായിടാൻ തയ്യാറെടുക്കുന്നു. പ്രജനന കാലത്ത് മത്സ്യങ്ങളെ കൂട്ടത്തോടെ പിടികൂടുന്നത് അടുത്ത തലമുറയുടെ വളർച്ചയെ ഇല്ലാതാക്കുകയും, ക്രമേണ ആ പ്രത്യേക മത്സ്യത്തിന്റെ വംശനാശത്തിലേക്ക് നയിക്കുകയും ചെയ്യും. മത്സ്യങ്ങൾ ജലാശയങ്ങളുടെ ആവാസവ്യവസ്ഥയുടെ പ്രധാന കണ്ണികളാണ്. അവയുടെ എണ്ണം കുറയുന്നത് ജലാശയത്തിലെ ജൈവവൈവിധ്യത്തിന്റെ താളം തെറ്റിക്കും. ഊത്തപ്പിടുത്തം പോലുള്ള നിയമവിരുദ്ധ പ്രവർത്തനങ്ങൾ ശ്രദ്ധയിൽപ്പെട്ടാൽ പോലീസ്, ഫിഷറീസ് വകുപ്പ്, റെവന്യൂ വകുപ്പുകൾ അല്ലെങ്കിൽ തദ്ദേശസ്വയംഭരണ സ്ഥാപനങ്ങൾ എന്നിവരെ അറിയിക്കുക. ഈ വിഷയത്തിൽ പൊതുജനങ്ങളുടെ സജീവമായ പങ്കാളിത്തം അനിവാര്യമാണ്. നമ്മുടെ ജലാശയങ്ങളെയും മത്സ്യസമ്പത്തിനെയും സംരക്ഷിക്കേണ്ടത് ജനങ്ങളുടെ കടമയാണ്. വിദേശ രാജ്യങ്ങളിൽ പ്രജജന കാലത്ത് മത്സ്യങ്ങളെ പിടിക്കുന്നത് കർശനമായി നിരോധിച്ചിട്ടുണ്ട്. അവിടെ മത്സ്യങ്ങളെ പിടിക്കാൻ പണമടച്ചു പ്രത്യേക ലൈസൻസ് എടുക്കേണ്ടതുണ്ട്. യുകെ പോലെയുള്ള പല രാജ്യങ്ങളിലും ഈ ലൈസൻസ് ഓരോ വർഷവും പുതുക്കേണ്ടതുണ്ട്. ഇതുപ്രകാരം ചൂണ്ട ഒഴികെയുള്ള വലയും മറ്റും ഉപയോഗിച്ച് ശുദ്ധജല മത്സ്യം പിടിക്കാൻ നിയമം അനുവദിക്കുന്നില്ല. എന്നാൽ കടലിൽ നിന്നും മത്സ്യം പിടിക്കാൻ ഇത്ര നിയന്ത്രണം കാണപ്പെടുന്നില്ല. പുഴകളിലും കായലുകളിലും തൊടുകളിലും മറ്റും സർക്കാർ അനുവദിച്ചിരിക്കുന്ന പ്രത്യേക ഇടങ്ങളിൽ മാത്രമേ ചൂണ്ട ഇടാൻ സാധിക്കുകയുള്ളു. അതിനാൽ പുഴയിലും മറ്റും എല്ലായിടത്തും മത്സ്യബന്ധനം നടത്താൻ അനുവാദമില്ല. ഇത് മത്സ്യങ്ങളുടെ പ്രജജന കാലത്ത് അവയെ പിടിക്കുന്നത് നിയന്ത്രിക്കുകയും അമിതമായ വേട്ടയാടലിൽ നിന്നും, വംശ നാശത്തിൽ നിന്നും അവയെ സംരക്ഷിക്കുകയും ചെയ്യുന്നു. == ഇതും കാണുക == * [[കേരളത്തിലെ തദ്ദേശീയ മത്സ്യങ്ങളുടെ പട്ടിക]] * [[കടൽ കുതിര]] * [[കൂന്തൾ]] * [[നീരാളി]] ==അവലംബം == {{Reflist}} {{commonscat|Fishes}} {{Fish-stub‎}} [[വർഗ്ഗം:ജലജീവികൾ]] [[വർഗ്ഗം:മത്സ്യങ്ങൾ| ]] bkrfxyv1aertueub0bmrw9eoisqptm7 4546827 4546773 2025-07-08T19:42:32Z 80.46.141.217 /* മത്സ്യകൃഷി */ 4546827 wikitext text/x-wiki {{prettyurl|Fish}} {{Paraphyletic group |name = മത്സ്യം |fossil_range = {{fossilrange|Ordovician|Recent|latest=0}} |image=Georgia Aquarium - Giant Grouper edit.jpg |image_caption=A giant [[grouper]] at the [[Georgia Aquarium]], seen swimming among schools of other fish |image2=Pterois volitans Manado-e edit.jpg |image2_caption=The ornate [[red lionfish]] as seen from {{nowrap|a head-on view}} |regnum=[[Animal]]ia |phylum=[[Chordata]] |unranked_classis=[[Craniata]] |includes = :[[Agnatha|Jawless fish]] :†[[Placodermi|Armoured fish]] :[[Chondrichthyes|Cartilaginous fish]] :[[Actinopterygii|Ray-finned fish]] :[[Sarcopterygii|Lobe-finned fishes]] |excludes= :[[Tetrapoda|Tetrapods]] }} ശുദ്ധജലത്തിലും സമുദ്രജലത്തിലും ജീവിക്കുന്ന നട്ടെല്ലുള്ള ശീതരക്തജീവികളാണ്‌ '''മത്സ്യങ്ങൾ''' അഥവാ '''മീനുകൾ''' . ഇംഗ്ലീഷിൽ ഫിഷ് (Fish) എന്നറിയപ്പെടുന്നു. മൽസ്യങ്ങൾക്ക്‌ പൊതുവെ ചിറകുകളും ചെതുമ്പലും കാണപ്പെടുന്നു. മത്സ്യങ്ങൾ സാധാരണയായി ജലത്തിൽ കലർന്ന [[ഓക്സിജൻ|ഓക്സിജനാണ്‌]] ശ്വസിക്കുന്നത്‌, എന്നാൽ വായുവിൽ നിന്നും നേരിട്ട് ശ്വസിക്കുന്ന മത്സ്യങ്ങളും ഉണ്ട്. എന്നാൽ മറ്റ്‌ ജീവികളിൽ നിന്ന് വ്യത്യസ്തമായി [[ചെകിള പൂക്കൾ]] കൊണ്ടാണ്‌ [[മത്സ്യങ്ങളുടെ ശ്വസനം|ഇവയുടെ ശ്വസനം]]. ലോകമെമ്പാടും [[ആഹാരം|ഭക്ഷണമായി]] ഉപയോഗിക്കപ്പെടുന്നതിനാൽ മൽസ്യങ്ങൾക്ക്‌ വാണിജ്യപരമായി വളരെ പ്രാധാന്യമുണ്ട്. ഇതൊരു പോഷകാഹാരം കൂടിയാണെന്ന് പറയാം. കേരളീയരുടെ ഭക്ഷണത്തിൽ മത്സ്യം സുപ്രധാന പങ്കു വഹിക്കുന്നു. മത്സ്യം പോഷകങ്ങളാൽ സമൃദ്ധവും ആരോഗ്യകരവുമായ ഒരു ആഹാരമായി കണക്കാക്കപ്പെടുന്നു. പ്രോടീൻ അഥവാ മാംസ്യം, ഓമേഗാ 3 ഫാറ്റി ആസിഡ്, വിറ്റാമിൻ ബി 12, വിറ്റാമിൻ ഡി തുടങ്ങിയ ജീവകങ്ങൾ, ധാതുക്കൾ എന്നിവയുടെ നല്ല ശ്രോതസാണ് മത്സ്യം എന്നത് ഇവയുടെ സ്വീകാര്യത വർധിപ്പിക്കുന്നു. പ്രത്യേകിച്ച് [[മത്തി]] അല്ലെങ്കിൽ ചാള, [[അയല]], [[കൊഴുവ]], [[കിളിമീൻ]], [[ആവോലി]] തുടങ്ങിയ കടലിൽ നിന്ന് ലഭിക്കുന്ന താരതമ്യേനെ ചെറുതോ ഇടത്തരമോ ആയ മത്സ്യങ്ങൾ ഏറെ ഗുണകരമാണ്. മത്സ്യത്തിൽ അടങ്ങിയിരിക്കുന്ന ഒമേഗാ 3 ഫാറ്റി ആസിടുകൾ ആരോഗ്യത്തിന് അത്യുത്തമമാണ് എന്ന്‌ പഠനങ്ങൾ തെളിയിക്കുന്നു, പ്രത്യേകിച്ച് ഹൃദയത്തിന്റെ ആരോഗ്യത്തിന് ഇവ ഉത്തമമാണ്. മെർക്കുറിയുടെ അളവ് കുറഞ്ഞതും ഒമേഗാ 3 ഫാറ്റി ആസിടുകളാൽ സമൃദ്ധവുമായ ചെറുതോ ഇടത്തരമോ വലിപ്പമുള്ള കടൽ മത്സ്യങ്ങളാണ് ആരോഗ്യത്തിന് ഏറെ ഉത്തമം എന്ന്‌ ശാസ്ത്രം തെളിയിക്കുന്നു. മത്സ്യങ്ങൾ എണ്ണയിൽ വറുത്തോ പൊരിച്ചോ ഉപയോഗിക്കുബോൾ ഇവയിലെ ആരോഗ്യകരമായ പോഷകങ്ങൾ നഷ്ടമാകുന്നു. അതിനാൽ കറിവച്ച മത്സ്യം ആണ് പൊരിക്കുന്നതിനേക്കാൾ ആരോഗ്യത്തിന് ഉത്തമം. എന്നാൽ ഇതേപറ്റി ശാസ്ത്രീയമായ അറിവ് പലർക്കുമില്ല എന്നതാണ് വാസ്തവം. വലിയ ഇനങ്ങളെക്കാൾ ചെറുതോ ഇടത്തരമോ ആയ മത്സ്യങ്ങൾ ആണ് ആരോഗ്യകരം. [[ചൂര]], [[നെയ്മീൻ]] തുടങ്ങിയ വലിയ മത്സ്യങ്ങളിൽ ഉയർന്ന അളവിൽ മെർക്കുറിയുടെ സാന്നിധ്യം ഉള്ളതിനാൽ അവ അമിതമായോ ദിവസേനയോ കഴിക്കുന്നത് ഒഴിവാക്കേണ്ടതാണ് എന്നാണ് ആരോഗ്യ വിദഗ്ദരുടെ അഭിപ്രായം. ഗർഭിണികളും മുലയൂട്ടുന്ന അമ്മമാരും വലിയ മത്സ്യങ്ങളുടെ ഉപയോഗം ഒഴിവാക്കേണ്ടതുണ്ട്. [[കരിമീൻ]], [[വാകവരാൽ]], [[വരാൽ]], [[പരൽ]], [[കരിപ്പിടി]] അഥവാ അനാബസ് തുടങ്ങിയ പല തദ്ദേശീയ ഇനങ്ങളും കേരളത്തിൽ കാണപ്പെടുന്നു. [[തിലാപ്പിയ]], [[കാളാഞ്ചി]], [[തിരുത]], [[കാർപ്പ്]] ഇനത്തിപ്പെട്ട [[റോഹു]], [[കട്ട്ല]], [[മൃഗാൽ]] തുടങ്ങിയ പല മത്സ്യങ്ങളും മനുഷ്യരിലെ പോഷക കുറവുകൾ പരിഹരിക്കാനായി വികസിപ്പിച്ചെടുത്തിട്ടുണ്ട്. ഇവയിൽ പലതും കേരളത്തിൽ സുലഭമാണ്. ഗ്രാസ് കാർപ്പ് എന്ന മത്സ്യം പായൽ, കള സസ്യങ്ങൾ എന്നിവ ആഹാരമാക്കുന്നതിനാൽ ജലാശയങ്ങളിലെ പായലും കളയും ഒഴിവാക്കാൻ വേണ്ടിയും വളർത്താറുണ്ട്. == മത്സ്യശാസ്ത്രം == {{പ്രലേ|മത്സ്യശാസ്ത്രം}} മത്സ്യങ്ങളെക്കുറിച്ചുള്ള പഠനമാണ് [[മത്സ്യശാസ്ത്രം]] അഥവാ [[ഇക്തിയോളജി]]. == ശരീരഘടന == [[പ്രമാണം:Lampanyctodes hectoris (Hector's lanternfish).svg|thumb|left|350px|The anatomy of ''Lampanyctodes hectoris'' <br /><small> (1) - operculum (gill cover), (2) - lateral line, (3) - dorsal fin, (4) - fat fin, (5) - caudal peduncle, (6) - caudal fin, (7) - anal fin, (8) - photophores, (9) - pelvic fins (paired), (10) - pectoral fins (paired)</small>]] <br style="clear:left;"> == വിവിധ ഇനം ഭക്ഷ്യയോഗ്യമായ മൽസ്യങ്ങൾ == === കടൽ (ഉപ്പ് ജല) മൽസ്യങ്ങൾ === * [[അയല]], അയില, Mackerel (Rastrelliger Kanagurta) * [[ആവോലി]], Pomfret, Genus Pampus ** [[വെളുത്ത ആവോലി]], Silver Pomfret, Genus Pampus ** [[കറുത്ത ആവോലി]], Parastromateus niger * [[ഏട്ട]] ([[കൂരി]]), Blacktip Sea Catfish, Marine Cat Fish * [[കിളിമീൻ]], പുതിയാപ്ല ചെമ്പൻ, Threadfin breams (Genus Nemipterus) * ഉണ്ണിമേരി, ചുവന്നവരയൻ, Threadfin Bigeye, Purple-spotted Bigeye (Priacanthus tayenus) * [[ഏരി]], പുള്ളി വെളമീൻ, ചക്രവർത്തിമത്സ്യം (Genus Lethrinus) * [[ചെമ്പല്ലി]], Snappers, Genus Lutjanus * [[കൊയല]] ([[കോലാൻ]]), നിലക്കോക്കാൻ അരച്ചുണ്ടൻ, Garfish, Rhynchorhamphus Georgii ** [[പല്ലൻകോലി]], Spottail Needlefish * [[കൊഴുവ]], നെത്തോലി, നത്തൽ, ചൂട, ചൂടപ്പൊടി, Smelt, Indian Anchovy, Stolephorus Indicus * [[പ്രാഞ്ഞീൽ]], Silver-Biddy (Genus Gerres) ** [[മണങ്ങ്]], Thryssa Dussumieri ** [[ചെറുമണങ്ങ്]], Longjaw thryssa, Thryssa Setirostris ** [[നെടുമണങ്ങ്]], മണങ്ങ്, Oblique-jaw Thryssa * [[കട്‌ല]], മുറുമുറുകി, Croaker (Genus Johnius) * [[തിരുത]], കണമ്പ്, Mullets (Family Mugilidae) * [[വെള്ളി പുഴാൻ]], Silver whiting, Lady Fish, Sillago sihama * [[തളയൻ മത്സ്യം | തളയൻ]], പാമ്പാട, Ribbonfish, Assurger Anzac, Largehead Hairtail ** [[വാള]], Trichiurus lepturus.<ref>{{cite web|last=|first=|url=http://www.thehindu.com/news/national/kerala/a-bountiful-harvest-of-ribbon-fish-in-kerala/article5277981.ece|title=A bountiful harvest of Ribbon fish in Kerala|publisher=The Hindu|accessdate=2013-10-28}}</ref> * [[തിരണ്ടി]], Ray fish ** [[അടവാലൻ തിരണ്ടി]], വാലൻ തിരണ്ടി, കൊടിവാലൻ തിരണ്ടി, ഓലപ്പടിയൻ തിരണ്ടി, Stingray * [[നങ്ക്]], Common Sole ** [[മാന്തൾ]], മാന്ത, Tongue Sole, Cynoglossus macrostomus * കോര, നാരുമത്സ്യം, Fourfinger Threadfin, Rawas, White Salmon (Eleutheronema tetradactylum) * [[ചൂര]], കേര (Yellow Fin Tuna), കുടുക്ക, Tunas from Family Scombridae<ref>{{cite web|last=|first=|url=http://www.mathrubhumi.com/agriculture/story-361385.html|title=കൊച്ചിയിൽ ട്യൂണ ടൈം|publisher=Mathrubhumi|accessdate=2013-10-28|archive-date=2013-06-08|archive-url=https://web.archive.org/web/20130608024413/http://www.mathrubhumi.com/agriculture/story-361385.html|url-status=dead}}</ref> * [[നെന്മീൻ]], Indo-Pacific King Mackerel (Scomberomorus guttatus) ** [[അയക്കൂറ]], ചെറുവരയൻ നെന്മീൻ, ചുംബും, Seer fish, Scomberomorus commerson ** [[കൊറിയൻ നെന്മീൻ]], Korean Seerfish (Scomberomorus koreanus) * [[ഒറിയ മിൻ]], Wahoo (Acanthocybium solandri) * [[പുന്നാരമീൻ]], Greater amberjack (Seriola dumerili) * [[ഓലപുടവൻ]], പായമിൻ, ഓലമീൻ, Indo-Pacific Sailfish, Billfish (Istiophorus platypterus) * [[കാളാഞ്ചി]], Barramundi (Lates calcarifer) * [[മോദ]], Indian Cobia, Bitter Black Lemonfish (Rachycentron canadum) * [[മാഹിമാഹി]], Pompano Dolphinfish, (Coryphaena equiselis) * [[പുള്ളിമോത]], Common Dolphinfish (Coryphaena hippurus) * [[വറ്റ]], ഭീമൻ പാര, Giant Trevally (Caranx ignobilis) ** [[കല്ലൻ വറ്റ]], നിലച്ചിറക്കൻ പാര, Bluefin Trevally (Caranx melampygus) ** [[കണ്ണൻ വറ്റ]], പെരുംകണ്ണൻ പാര, Great trevally, Bigeye trevally (Caranx sexfasciatus) * [[അമ്പട്ടൻ പാര]], Moonfish (Mene maculata) * [[മുള്ളൻകാര]], Ponyfish (Family Leiognathidae) * [[പരവ]], False Trevally (Lactarius lactarius) * [[താലിപാര]], Snubnose Pompano, Indian Butterfish (Trachinotus mookalee) * കോഴിയാള, മങ്കട (മത്സ്യം), Indian Scad (Decapterus russelli) * [[വങ്കട]], Finny scad, Torpedo scad (Megalaspis cordyla) * അയല പരവ, മഞ്ഞവാലൻ മങ്കട, Shrimp scad (Alepes djedaba) * [[മത്തി]], ചാള, Sardine ** [[കരിചാള]], Fringescale Sardinella (Sardinella fimbriata) ** [[നല്ല മത്തി]], Indian Oil Sardine (Sardinella longiceps) ** [[വേളൂരി]], വട്ടി ചാള, White Sardinella * [[ഹിൽസ]], Hilsa Shad (Tenualosa ilisha) * [[പൂമീൻ]], Milk Fish (Chanos chanos) * [[തത്തമത്സ്യം]], Parrotfish, Scarus psittacus (Family Scaridae) * [[കലവ]] (ഹമൂർ), Grouper (Genus Epinephelus: Epinephelus areolatus, Epinephelus bleekeri, Epinephelus coioides, etc.)<ref>{{Cite web |url=http://www.mathrubhumi.com/ernakulam/malayalam-news/article-1.1443752 |title=ആർക്കൈവ് പകർപ്പ് |access-date=2017-05-11 |archive-date=2020-09-23 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200923220043/https://www.mathrubhumi.com/ernakulam/malayalam-news/article-1.1443752 |url-status=dead }}</ref> * [[തള]], കുതിരമിൻ, Swordfish, Broadbill (Xiphias gladius) * [[ശീലാവ്]], Pickhandle Barracuda * [[സ്രാവ്]], Shark === ശുദ്ധജല മൽസ്യങ്ങൾ === [[കേരളം|കേരളത്തിലെ]] നദികൾ വിവിധ ഇനം ശുദ്ധജല മത്സ്യങ്ങളാൽ സമ്പന്നമാണ്. ഉൾനാടൻ ജലസ്രോതസ്സുകൾ ധാരാളമുള്ള ഇവിടെ വിദേശ ഇനങ്ങളുൾപ്പെടെ പലതരം മീനുകളെ വ്യാവസായികമായി കൃഷി ചെയ്ത് ഉല്പാദിപ്പിക്കുന്നുമുണ്ട്. *കേരളത്തിൽ കണ്ടുവന്നിരുന്ന മീനുകളുടെ നാടൻ പേരുകൾ. # [[കരിമീൻ]] # പള്ളത്തി # മണൽ ആരോൻ (തീരെ ചെറുത്, 5 സെ.മി ) # ആരോൻ (വെള്ള) # ആരോൻ (കറുത്തത് ) # കൂരി (ചില്ലാൻ, ചില്ലാൻ കൂരി) # മഞ്ഞക്കൂരി # മടഞ്ഞിൽ (ബ്രാൻഞ്ഞിൽ, ബ്ലാഞ്ഞിൽ) # [[വരാൽ]] # വാള # തലേക്കല്ലി # [[വാക]] # [[മുഷി]] # [[കാരി]] # വട്ടോൻ # നെറ്റിയേപൊന്നൻ (മാനത്തുകണ്ണി) # ആറ്റുപരൽ # തോട്ട് പരൽ # കണഞ്ഞോൻ # വെളിഞ്ഞൂൽ # പൂവൻപരലോടി (അച്ഛൻ വെളിഞ്ഞൂൽ) # കുറുവ # കല്ലേമുട്ടി # പകലുറങ്ങി # കോല # വാഴയ്ക്കാ വരയൻ # അറിഞ്ഞിൽ # ആറ്റ് ചെമ്പല്ലി # [[തിലാപ്പിയ]] (സിലോപ്പി) # [[ചെമ്മീൻ]] # [[കൊഞ്ച്]] ====നദികളിലെ മത്സ്യങ്ങൾ ==== * [[ആരകൻ]], Malabar Spinyeel : ചെളി നിറഞ്ഞ സാഹചര്യത്തിൽ വസിക്കുന്ന ഇവ പൊത്തുകളിലും മറ്റും കയറി ഇരിക്കാറുണ്ട്. പാമ്പിന്റെ രൂപം, മുഖം കൂർത്ത് ചെതുമ്പലില്ലാത്ത ഇവയ്ക്ക് മഞ്ഞ നിറമാണ്. തെങ്ങോല പുളി കളഞ്ഞ് മെടച്ചിലിനു തയ്യാറാക്കുന്നതിനുവേണ്ടി വെള്ളത്തിലിടുന്ന ഓലെക്കെട്ടുകളിലിൽ നിന്നുമിവയെ ലഭിക്കാറുണ്ട്. ** [[ബ്ലാഞ്ഞിൽ]], a freshwater moray eel : തല മീൻ പോലെ, ഉടൽ പാമ്പു പോലെ. രണ്ടു മൂന്നടി നീളം വയ്ക്കാറുള്ള ഇവ പിടിക്കപ്പെട്ടാൽ പാമ്പ് ചീറ്റുന്നതിന് സമാനമായ ശബ്ദമുണ്ടാക്കാറുണ്ട്. * [[കരിമീൻ]], Pearl spot, Green chromide : കരിമീനുകൾ ആറുകളിൽ കാണപ്പെടുന്നുണ്ടെങ്കിലും കായലുകളാണിവയുടെ തട്ടകം * [[കല്ലുനക്കി]] : പാറയും കല്ലും നിറഞ്ഞ കാട്ടാറുകളിൽ കാണപ്പെടുന്ന ഒരിനം. * [[കരിപ്പിടി]], [[കല്ലേമുട്ടി]], കല്ലട, കല്ലത്തി, കറൂപ്പ്, കല്ലെടമുട്ടി, കല്ലേമുട്ടി, കരട്ടി, കൈതമുള്ളൻ, കൈതക്കോര, അനാബസ്. Climbing Perch : പച്ച നിറമുള്ള കല്ലേമുട്ടി കരയിലിട്ടാലും പെട്ടെന്ന് ചാവുകയില്ല. അഴുക്ക് സാഹചര്യങ്ങളിൽ വസിക്കുന്നതിന് താല്പര്യം. തോടുകളിലും കുളങ്ങളിലും ചൂണ്ടയിടുന്ന കുട്ടികളുടെ പ്രിയ ഇനം. ശരീരം പരുപരുത്തത്. * [[കോലാ]] : നീണ്ട മൂക്കുള്ള വെള്ളത്തിനുപരി ഭാഗം ചേർന്ന് നിലകൊള്ളുന്ന മീൻ. ചെതുമ്പലുണ്ട്. * [[കോലാൻ]], Freshwater Garfish * [[ചേറ്മീൻ]] : പേരുസൂചിപ്പിക്കുന്നപോലെ തന്നെ ചേറിൽ വസിക്കുന്നതിനിഷ്ടമുള്ള മീനാണിത്.വലിയ കുളങ്ങളിലും, പാറനിറഞ്ഞ നദികളിലുമാണിവ കൂടുതൽ കാണപ്പെടുക. ഓറഞ്ച് നിറംകലർന്ന കറുപ്പാണിവയുടെ നിറം. വലിയ ചെതുമ്പലും തലയുമുള്ള ഇവ കുഞ്ഞുങ്ങളെ വായ്ക്കുള്ളിൽ സംരക്ഷിക്കും. വെള്ളത്തിന് മുകളിൽ വന്ന് ശ്വാസം എടുക്കുന്ന അവസരത്തിൽ ഇവയെ തോക്കുപയോഗിച്ച് വെടിവക്കാറുണ്ട്. * [[തൂളി]], Rohita Dussumieri : ചെറിയ ചെതുമ്പലും വെള്ളി നിറവുമുള്ള ഒരടിവരെ നീളം വക്കുന്ന ശുദ്ധജലമത്സ്യം.ധാരാളം ചെറിയ മുള്ളുകളുണ്ടിവക്ക് * [[നെറ്റിയിൽ പൊട്ടൻ]],മാനത്ത് കണ്ണി, ചുട്ടിക്കണ്ണി, പൂഞ്ഞാൻ, Whitespot : തലയുടെ മുകളിൽ മിന്നാമിനുങ്ങിന്റെ തിളക്കത്തിനു സമാനമായ തിളങ്ങുന്ന പൊട്ടുള്ള (ചുട്ടി) ചെറിയ മീൻ, കടവുകളിൽ സാധാരണ കാണപ്പെടുന്നു. * [[പരൽ (മത്സ്യം)| പരൽ കുടുംബം]] ** [[കറ്റി|കുയിൽ മത്സ്യം]] (Tor khudree, Tor malabaricus, Tor remadeviae) : വലിയചെതുമ്പലുള്ള വലിപ്പമുള്ള കാർപ്പ് ഇനം. കൊല്ലം ജില്ലയിലെ [[കുളത്തൂപ്പുഴ]] ബാലശാസ്താ ക്ഷേത്രത്തിലെ ഈ മത്സ്യങ്ങൾ 'തിരുമക്കൾ' എന്നാണ് അറിയപ്പെടുന്നത്.<ref>{{Cite web |url=http://www.mathrubhumi.com/print-edition/vidya/vidya-25-05-2017-1.1962081 |title=ആർക്കൈവ് പകർപ്പ് |access-date=2017-07-16 |archive-date=2020-09-19 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200919154910/https://www.mathrubhumi.com/print-edition/vidya/vidya-25-05-2017-1.1962081 |url-status=dead }}</ref> ** [[കുറുവ (മത്സ്യം)|കുറുവ]], മുണ്ടത്തി, കുറുക, പരൽ, Olive Barb,Puntius Sarana : എന്നെല്ലാം പല പേരിൽ അറിയപ്പെടുന്ന കുറുവ ഇന്ത്യ, പാകിസ്താൻ, ശ്രീലങ്ക തുടങ്ങിയ ഏഷ്യൻ രാജ്യങ്ങളിൽ വളരുന്ന ഭക്ഷ്യയോഗ്യമായ ഒരു ശുദ്ധജലമത്സ്യമാണു്. കറുപ്പ് കലർന്ന വെള്ളി നിറവും ചെതുമ്പലുമുള്ള ഈ മത്സ്യത്തിനു് പൂർണ്ണവളർച്ചയെത്തിയാൽ അരയടിവരെ നീളവും അര കിലോഗ്രാമിനോടടുത്തു് ഭാരവും സാധാരണമാണു്. ** [[കൂരൽ]] : കഴുത്തും ചുണ്ടും പ്രത്യേക രീതിയിൽ നീണ്ടിരിക്കുന്നതുകൊണ്ടാവണം ഈ പേർ ലഭിച്ചത്. ചെതുമ്പലുള്ള ഈ മീനുകളുടെ ലഭ്യത കുറഞ്ഞുവരുന്നതായാണ് കാണപ്പെടുന്നത് ** [[ചെങ്കണിയാൻ]], മിസ് കേരള മത്സ്യം, Denison's barb ** [[ചെമ്പാലൻ കൂരൽ]], Curmuca Barb ** [[വയമ്പ് (മത്സ്യം)|വയമ്പ് മീൻ]], Attentive carplet ** [[വാഴക്കാവരയൻ]], Striped barb * [[പള്ളത്തി]], Orange chromide : കരിമീനിന്റെ ചെറിയപതിപ്പ്. രണ്ടിഞ്ച് ചുറ്റളവ് വലിപ്പം. കൂട്ടമായി കാണപ്പെടുന്നു. * [[മുതുക്കിലാ]] : തോടുകളിലും മറ്റും കാണപ്പെടുന്ന ചെറിയ ഇനം. കറുത്തപുള്ളികളുള്ള വിരൂപൻ. * [[മുള്ളി]] * മുഷി (മുഴി) കുടുംബം, Cat fish ** [[ആറ്റുവാള]] ** [[ഏരിവാള]], Walking catfish ** [[കാരി]], Asian stinging catfish :കറുത്തനിറം,കഴുത്തിനിരുവശവും കൊമ്പുകൾ, ചെതുമ്പലില്ല, അഴുക്ക് സാഹചര്യങ്ങളിൽ വസിക്കാനിഷ്ടം, കുളങ്ങളിലും മറ്റും കാണപ്പെടുന്നു. ** [[കൂരി]] (ഏട്ട) : രണ്ടു കൊമ്പും മീശയുമുള്ള മത്സ്യം, രൂപത്തിൽ വാളയുടെ ചെറിയപതിപ്പായി തോന്നും. ചെതുമ്പലുകളില്ല. കുളിക്കടവുകളിൽ സാധാരണ കാണപ്പെടുന്നു. ** [[ചൊട്ടാവാള]] : വാളയുടെ രൂപമെങ്കിലും മഞ്ഞനിറം, ചില നാടുകളിൽ ധർമ്മൻ എന്നും വിളിക്കപ്പെടുന്നു. മീശയുണ്ട് ചെതുമ്പലില്ല. ** [[മഞ്ഞക്കൂരി]], Asian sun catfish ** [[മുഷി]] മുഴി, മുഴു, മുശി : കറുത്ത നിറമുള്ള മത്സ്യം, ചെതുമ്പലില്ലെങ്കിലും മീശയുണ്ട്. വായു ശ്വസിക്കുന്ന ഇവ മണിക്കൂറുകൾ ജലത്തിന് പുറത്ത് ജീവിച്ചിരിക്കും. ഈർപ്പമുള്ള സാഹചര്യങ്ങളിൽ വസിക്കുന്നു. ** [[വാള]] : ആറ്റുമീനുകളിലെ രാജാവാണ് വാള. വെളുത്തനിറവും രണ്ട് മീശയും വലിയ വായുമുള്ള വാളക്ക് ചെതുമ്പൽ ഇല്ല. മൂന്ന് നാലടി നീളവും 10 മുതൽ 15 കിലോ ഗ്രാം തൂക്കവും ഉണ്ടാവാൻ കഴിവുള്ള മീനാണിവ. എന്നാൽ ഇക്കാലത്ത് ഇത്രയും വലിപ്പമെത്തുംവരെ വളരാനുള്ള സാഹചര്യങ്ങൾ ഇവക്ക് ലഭിക്കാറില്ല. വേനൽക്കാലത്തെ നദികളുടെ ശോഷണവും, അനിയന്ത്രിതമായ മത്സ്യബന്ധനവുമാണ് കാരണം.ശുദ്ധജലത്തിലെ വാസമാണിവക്ക് പ്രിയം നെടുനീളത്തിലുള്ള ഒരു പ്രധാന മുള്ള് മാത്രമെ ഇവക്കുള്ളു. * [[വരട്ട]] * വരാൽ കുടുംബം ** [[വരാൽ]], ബ്രാൽ, കൈച്ചൽ‌, Snakehead Murrel, Channa striata : രൂപത്തിൽ ചേറ്മീന് കുറെയൊക്കെ സമാനമായ കറുത്ത നിറമുള്ള ഇവയുടെ വയർ വെളുത്ത പുള്ളികൾ നിറഞ്ഞതാണ്. വലിപ്പത്തിൽ ചെറിയ വരാലുകൾക്ക് മഞ്ഞകലർന്ന നിറമായിരിക്കും. വരാൽ കുഞ്ഞുങ്ങൾക്ക് (ഏതാനും ആഴ്ചകൾ മാത്രം പ്രായമുള്ളവ)ചുവപ്പ് നിറമാണ്. ** [[പുള്ളിവരാൽ]], Bullseye snakehead ** [[വാകവരാൽ]], Giant snakehead * പാമ്പുതലയന്മാർ ** [[പുലിവാക]], Channa diplogramma <ref> പുലിവാക- അൻ‌വർ അലി, ഡോ. രാജീവ് രാഘവൻ, കൂട് മാസിക, ഫെബ്രുവരി2014</ref> ==== കൃഷി ഇനങ്ങൾ ==== * [[കരിമീൻ]] * [[പരൽ (മത്സ്യം)|പരൽ കുടുംബം]] * [[രോഹു]] * [[കട്‌ല]] * [[മൃഗാൽ]] * [[വരാൽ]] ([[തായ്‌ലൻഡ്]] വരാൽ) * [[കാർപ്പ്]] (ഗ്രാസ് കാർപ്പ്- ജലാശയങ്ങളിലെ കള സസ്യങ്ങൾ, പായൽ എന്നിവ തിന്ന് തീർക്കുവാനും വളർത്തുന്നു) * [[തിലാപ്പിയ]] (സിലോപ്പി- ഗിഫ്റ്റ് തിലാപ്പിയ, ചിത്രലാഡ, നൈൽ തിലാപ്പിയ തുടങ്ങിയ ഇനങ്ങൾ) * [[ആഫ്രിക്കൻ വാള]] * [[കരിപ്പിടി]] (അനാബസ്): സാധാരണയായി ചേറുള്ള കുളങ്ങളിൽ കാണപ്പെടുന്നു. ചെതുമ്പലുണ്ട്. ചെമ്പു നിറം. * [[വട്ടവൻ]]: സാധാരണയായി ചേറുള്ള കുളങ്ങളിൽ കാണപ്പെടുന്നു. * [[കടൽമുരിങ്ങാ]] (Crassostreamadrasensis) ====അധിനിവേശ മത്സ്യങ്ങൾ==== തനതായ മത്സ്യ സമ്പത്തിനും ആവാസ വ്യവസ്ഥിതിക്കും ഭീഷണിയായ മത്സ്യങ്ങളെ അധിനിവേശ മത്സ്യങ്ങൾ എന്ന്‌ പറയാം. ഇവ വേഗം പെറ്റുപെരുകി രുചികരമായ മത്സ്യങ്ങളെയും അവയുടെ കുഞ്ഞുങ്ങളെയും മറ്റും ആഹാരമാക്കി തനതായ മത്സ്യങ്ങളുടെ വംശനാശത്തിന് കാരണമാകുന്നു. ജലാശയങ്ങളിൽ ഇവ എത്തുന്നത് ഏറെ അപകടകരമാണ്. അതിനാൽ ഇത്തരം മത്സ്യങ്ങൾ സ്വാഭാവിക ജലാശയങ്ങളിൽ എത്തിച്ചേരുന്ന സാഹചര്യം ഒഴിവാക്കേണ്ടതാണ്. *ആഫ്രിക്കൻ മുഷി (പൊതുവെ രുചികരമല്ലാത്ത മത്സ്യം എന്നും ആരോപണമുണ്ട്.) *സക്കർ മത്സ്യം. == ചിത്രങ്ങൾ == <gallery widths="150" heights="120" align="center"> പ്രമാണം:Marine species fish (12).jpg|കടൽ മത്സ്യം ഹമൂർ പ്രമാണം:Marine species fish (3).jpg|കടൽ മത്സ്യം യെല്ലോ ടാങ്ക് പ്രമാണം:മത്തികൾ.JPG|മത്തി File:The Indian mackerel (Rastrelliger kanagurta) at Thalassry.jpg|അയല പ്രമാണം:കണമ്പ്.JPG|കണമ്പ് പ്രമാണം:Pomfret white.JPG|വെളുത്ത ആവോലി പ്രമാണം:വെളുത്തആവോലി.JPG പ്രമാണം:കറുത്താവോലി.JPG|കറുത്ത ആവോലി പ്രമാണം:കരിമീൻ.jpg|[[കരിമീൻ]] പ്രമാണം:Fish mkt kuwait.JPG|[[കുവൈറ്റ്|കുവൈറ്റിലെ]] ഒരു മീൻ കട പ്രമാണം:പരവ.JPG|പരവ പ്രമാണം:മാനത്തുകണ്ണി.JPG|മാനത്തുകണ്ണി പ്രമാണം:Fish - മൽസ്യം 07.jpg|മുള്ളൻ File:Fish for sale at Thalassery Market (4).jpg|നെടുകെയുള്ള ഛേദം </gallery> == മീൻ വിഭവങ്ങൾ == വിവിധ രീതിയിൽ മീൻ ഭക്ഷണമായി ഉപയോഗിക്കപ്പെടുന്നു. * മീൻ കറി * മീൻ മുളകിട്ടത് * മീൻ വറുത്തരച്ചത് * മീൻ തേങ്ങാ അരച്ചത് * മീൻ പൊരിച്ചത്‌/വറുത്തത് * മീൻ പൊള്ളിച്ചത് * മീൻ മപ്പാസ് * മീൻ പീര * മീൻ അച്ചാർ * ഫിഷ് മോളി * സൂഷി * ഉണക്ക മീൻ ==പോഷകങ്ങൾ== മത്സ്യങ്ങൾ പോഷക സമൃദ്ധമാണ്. ഇവയിൽ ധാരാളം പ്രോടീൻ അഥവാ മാംസ്യം, വിറ്റാമിൻ, ധാതുക്കൾ, ഒമെഗാ 3 ഫാറ്റി ആസിഡ് എന്നിവ അടങ്ങിയിരിക്കുന്നു. ഇവ ആരോഗ്യത്തിന് ഏറെ ഗുണം ചെയ്യുന്നു. ഇവയിൽ ഊർജം, പൂരിത കൊഴുപ്പ് എന്നിവ കുറവാണ്. 1. USDA കണക്കുപ്രകാരം 100 ഗ്രാം മത്തിയിൽ അടങ്ങിയിരിക്കുന്ന പോഷകങ്ങൾ താഴെ കൊടുക്കുന്നു. കാലറി- 172 പ്രോടീൻ/ മാംസ്യം- 24.6–25.4 grams കൊഴുപ്പ്- 7.8–11.4 grams അന്നജം (Carbohydrate)- 0–1.5 grams സോഡിയം- 307 milligrams പൊട്ടാസ്യം- 496–630 milligrams കാൽസ്യം- 63–382 milligrams അയൺ (ഇരുമ്പ്)- 1.8–2.9 milligrams വിറ്റാമിൻ ഡി- 4.8–5 micrograms നിയാസിൻ - 12 milligrams വിറ്റാമിൻ ബി 12 - 10.6 micrograms സെലിനിയം- 65–26.54 micrograms അയഡിൻ- 101 micrograms. 2. 100 ഗ്രാം അയലയിൽ അടങ്ങിയിരിക്കുന്ന പോഷകങ്ങൾ താഴെ കൊടുക്കുന്നു. പ്രോടീൻ/മാംസ്യം - 23 grams കൊഴുപ്പ്/ഫാറ്റ് - 9 grams പൂരിത കൊഴുപ്പ് - 3 grams സോഡിയം - 95 mg കാൽസ്യം - 26 mg അയൺ (ഇരുമ്പ്)- 1 mg മഗ്‌നീഷ്യം - 76 mg പൊട്ടാസ്യം - 459 mg സെലിനിയം - 44.1µg വിറ്റാമിൻ ഡി - 10 micrograms വിറ്റാമിൻ ബി 12 - 8.71 micrograms. 3. 100 ഗ്രാം കിളിമീനിൽ അടങ്ങിയ പോഷകങ്ങൾ താഴെ കൊടുക്കുന്നു. ഇതിൽ ഊർജവും കൊഴുപ്പും കുറവാണ്. എന്നാൽ പോഷകങ്ങൾ ധാരാളം അടങ്ങിയിരിക്കുന്നു. കാലറി/ഊർജം - 93 പ്രോടീൻ/മാംസ്യം - 18.1g കൊഴുപ്പ് - 1.7g വിറ്റാമിൻ എ/ റെറ്റിനോൾ - 28μg വിറ്റാമിൻ ഡി - 11μg വിറ്റാമിൻ ഇ - 0.6 mg വിറ്റാമിൻ B1 - 0.04mg വിറ്റാമിൻ B2 - 0.08mg നിയസിൻ - 2.3mg വിറ്റാമിൻ B6 - 0.27mg വിറ്റാമിൻ B12 - 3μg ഫോലേറ്റ് - 5μg പന്റോതെനിക് ആസിഡ് - 0.5mg വിറ്റാമിൻ സി - 2mg സോഡിയം - 85mg പൊട്ടാസ്യം - 390mg കാൽസ്യം - 46mg മഗ്‌നേഷ്യം - 26mg ഫോസ്ഫോറസ് - 200mg അയൺ - 0.5mg സിങ്ക് - 0.4mg കോപ്പർ - 0.05mg. 4. USDA കണക്കുകൾ പ്രകാരം 100 ഗ്രാം വേവിച്ച തിലാപ്പിയയിൽ അടങ്ങിയിരിക്കുന്ന പോഷകങ്ങൾ താഴെ കൊടുക്കുന്നു. ദിവസേന ആവശ്യമുള്ളതിന്റെ ശതമാനക്കണക്ക് (% Daily value) കൂടി കൊടുത്തിരിക്കുന്നു. കാലറി/ഊർജം - 129 മൊത്തം കൊഴുപ്പ് - 2.7 g (4%) പൂരിത കൊഴുപ്പ് - 0.9 g (4%) സോഡിയം - 56 mg (2%) പൊട്ടാസ്യം - 380 mg (10%) പ്രോടീൻ/ മാംസ്യം - 26 g (52%) അയൺ/ ഇരുമ്പ് - 3% വിറ്റാമിൻ ബി6 - 5% മഗ്‌നീഷ്യം - 8% കാൽസ്യം - 1% വിറ്റാമിൻ ഡി - 37% കൊബലമിൻ - 31%. == മീൻ വിഭവങ്ങളുടെ ചിത്രങ്ങൾ == <gallery widths="150px" heights="120px" align="center"> File:Fish_Curry_-_മീൻ_കറി.JPG|മീൻകറി Image:Meen curry 2.JPG‎| മീൻ മുളക് കറി Image:Mullan frypan.JPG|മുള്ളൻ ചിത്രം:Mathi in frying pan.jpg| വറുക്കാൻ തയ്യാറാക്കി വച്ചിരിക്കുന്ന [[മത്തി]] ചിത്രം:Kilimeencurry.JPG|[[കിളിമീൻ]] [[മുളക്|മുളകിട്ട്]] കറിവച്ചത് File:Saradine cleaned in earthern vessel for traditional fish curry in thottumukkom (2).JPG|മീൻ കറി ഉണ്ടാകാൻ തയ്യാറാക്കി വച്ചിരിക്കുന്ന മത്തി File:Saradine cleaned in earthern vessel for traditional fish curry in thottumukkom (3).JPG|മീൻ കറി ഉണ്ടാകാൻ തയ്യാറാക്കി വച്ചിരിക്കുന്ന മത്തി <!-- <!--പ്രമാണം:ഷാപ്പിലെ മീൻ കറി.jpg|ആലപ്പുഴ ഷാപ്പിലെ ''തിലാപ്പിയ'' എന്ന മീനിന്റെ കറി --> --> File:Kerala fishy fry.jpg |മീൻ വറുത്തത് File:Kerala spicy Fish Curry .jpg ‎ |കേരളത്തിൽ സ്വതേ കാണുന്ന മീൻ കറി </gallery> == അലങ്കാര മൽസ്യങ്ങൾ == കാഴ്ചക്ക് മനോഹരമായതും കൃത്രിമ സാഹചര്യങ്ങളോട് പൊരുത്തപ്പെട്ട് വളരുന്നതുമായ മത്സ്യങ്ങളെ മനുഷ്യർ‍ അലങ്കാരത്തിനായി വളർത്തുന്നതിനാൽ ഇത്തരം മീനുകൾ അലങ്കാര മത്സ്യങ്ങൾ എന്നറിയപ്പെടുന്നു. വീടുകളിൽ പ്രത്യേകം തയ്യാറാക്കിയ ചില്ലുകൂട്ടിൽ വളർത്തുന്ന അലങ്കാര മത്സ്യങ്ങൾ മിക്കവയും ശുദ്ധജല മത്സ്യങ്ങളായിരിക്കും. എന്നാൽ മത്സ്യ പ്രദർശന ശാല മത്സ്യങ്ങൾകളിൽ (അക്വേറിയം) ഉപ്പ് വെള്ളത്തിൽ ജീവിക്കുന്ന ഇനങ്ങളേയും വളർത്താറുണ്ട്. അലങ്കാരമത്സ്യകൃഷി,വിപണനം തുടങ്ങിയവ വാണിജ്യ പ്രാധാന്യമർഹിക്കുന്നു. === ഇനങ്ങൾ === * [[സ്വർണമത്സ്യം]] (gold fish) * [[ഗപ്പി|ഗപ്പികൾ]] (guppies) * കാർപുകൾ (carps) * അശൽകമത്സ്യം (cat fish) * ടെട്രാകൾ (tetras) * [[സീബ്ര|സീബ്ര_മത്സ്യം]] (zebra) * പരൽമത്സ്യങ്ങൾ (barbs) * റാസ്ബോറ (rasbora) * ടോപ്മിന്നോ (topminnow) * [[പ്ലാറ്റി|പ്ലാറ്റിസ്]] (platys) * [[പച്ച വാൾവാലൻ|വാൾവാലൻമാർ]] (swordtails) * [[മോളി|മോളികൾ]] (mollies) * സിക്ലിഡുകൾ (cichilids) * [[എയ്ഞ്ചൽ മത്സ്യം]] (angel fish) * [[സയാമീസ് ഫൈറ്റർ മത്സ്യം|സയാമീസ് ഫൈറ്ററുകൾ]] (siamese fighters) * [[ഗൌരാമി]] (gourami) == മത്സ്യകൃഷി == <gallery align="center"> ചിത്രം:FreshWaterFish Kwt.JPG|ശുദ്ധജല മത്സ്യക്കുളം ചിത്രം:മത്സ്യകൃഷി.JPG|[[കുവൈറ്റ്|കുവൈറ്റിലെ]] ഒരു ശുദ്ധജല മത്സ്യഉല്പാദനകേന്ദ്രം ചിത്രം:FishFetchingFood.JPG ചിത്രം:Coconut trees along salty inland water.jpg|മീൻ വളർത്തൽ പാടം ചിത്രം:LiveFish4Sale.JPG|വിപണനത്തിന് </gallery> കേരളത്തിൽ [[കരിമീൻ]], [[രോഹു]], [[കട്‌ല]],[[മൃഗാൽ]], [[വരാൽ]], [[വാക വരാൽ]], [[കാർപ്പ്]] (ഗ്രാസ് കാർപ്പ്), [[തിലാപ്പിയ]] (സിലോപ്പി- ഗിഫ്റ്റ്, ചിത്രലാഡ, നൈൽ തിലാപ്പിയ തുടങ്ങിയ ഇനങ്ങൾ), [[കരിപ്പിടി]] (അനാബസ്), [[വട്ടവൻ]], ഗൗരാമി, നട്ടർ, [[കടൽമുരിങ്ങാ]] (Crassostreamadrasensis), ചെമ്മീൻ തുടങ്ങിയ മത്സ്യങ്ങൾ കൃഷി ചെയ്യാറുണ്ട്. ===കരിമീൻ=== കേരളത്തിൽ ഏറ്റവുമധികം ആവശ്യക്കാർ ഉള്ള ഒരു മത്സ്യമാണ് [[കരിമീൻ]]. പോഷക സമൃദ്ധവും രുചികരവുമായ ഒരു മത്സ്യമാണിത്. അതുകൊണ്ട് തന്നെ പലരും വ്യാവസായിക അടിസ്ഥാനത്തിൽ ഇവയെ വളർത്താറുണ്ട്. മറ്റുള്ള മത്സ്യ കൃഷികളെ അപേക്ഷിച്ചു ധാരാളം പ്രത്യേകതകൾ നിറഞ്ഞതാണ് കരിമീൻ കൃഷി. കാരണം മറ്റ് മത്സ്യങ്ങൾ വളർത്തി വിപണിയിൽ എത്തിക്കുമ്പോൾ വളർത്ത് മത്സ്യം എന്ന ലേബലിൽ വില അല്പം കുറവായിരിക്കും, എന്നാൽ കരിമീന് മിക്കപ്പോഴും വിപണിയിൽ നല്ല വില ലഭിക്കാറുണ്ട്. ഉൽസവ സീസണുകളിൽ കൂടുതൽ ഉയർന്ന വില ലഭിക്കുന്നു. രുചിയും ഗുണമേന്മയും കുറഞ്ഞ അന്യ സംസ്ഥാനങ്ങളിൽ നിന്നുള്ള കരിമീനിനെക്കാൾ നല്ലത് കേരളത്തിലെ ഓരു ജലാശയങ്ങളിൽ വളരുന്ന കരിമീനിന് ആണ് എന്നതും ശ്രദ്ധേയം. അതുകൊണ്ട് തന്നെ കേരളത്തിലെ സ്വാഭാവിക കുളങ്ങളിൽ കരിമീൻ വളർത്തുന്നവരും ധാരാളം. കുളങ്ങളിലൊ വീടുകളിൽ നിർദിഷ്ട വലുപ്പത്തിലുള്ള ടാങ്ക് സ്ഥാപിച്ചോ ജലാശയങ്ങളിൽ കൂട് സ്ഥാപിച്ചോ ശാസ്ത്രീയമായി കരിമീൻ വളർത്താവുന്നതാണ്. കേരളത്തിൽ പലയിടത്തും കരിമീൻ വിത്തുത്പാദന കേന്ദ്രങ്ങൾ കാണാം. ഇവിടെ നിന്നും കരിമീൻ കുഞ്ഞുങ്ങളെ ലഭിക്കുന്നു. സീസൺ വ്യത്യാസമില്ലാതെ വിളവെടുക്കാവുന്നതുമായ ഒരു ഇനമാണ് കരിമീൻ. ഒരിക്കൽ വിത്തിറക്കിയാൽ കരിമീൻ സ്വയം കുഞ്ഞുങ്ങളെ മുട്ടയിട്ട് വളർത്തുന്നതുകൊണ്ട് പുതിയതായി വിത്തിറക്കേണ്ടതായി വരുന്നില്ല. ===കരിപ്പിടി (അനാബസ്)=== കേരളത്തിൽ കാണപ്പെടുന്ന ഒരു ശുദ്ധജലമത്സ്യമാണ് [[കരിപ്പിടി]] അഥവാ അനാബസ്. അതീവ രുചികരവും പോഷക സമൃദ്ധവുമായ ഒരു മത്സ്യമായി ഇതിനെ കണക്കാക്കാറുണ്ട്. (ശാസ്ത്രനാമം: Anabas testudineus). കല്ലട, കല്ലത്തി, കറൂപ്പ്, കല്ലടമുട്ടി, കല്ലേമുട്ടി, കരട്ടി, കൈതമുള്ളൻ, കൈതക്കോര, കല്ലേരീ, കല്ലുരുട്ടി, എരിക്ക്, കരികണ്ണി തുടങ്ങിയ പ്രാദേശികമായ പല പേരുകളിൽ ഇവ അറിയപ്പെടുന്നു. ക്ലൈബിങ് പെർച്ച് (Climbing Perch), ക്ലൈബിങ് ഗൗരാമി (Climbing Gourami) തുടങ്ങിയ പല ഇംഗ്ലീഷ് പേരുകളും പ്രാദേശികമായി ഉപയോഗിക്കപ്പെടാറുണ്ട്. ധാരാളം പ്രത്യേകതകൾ ഉള്ള ഒരു മത്സ്യമാണിത്. തീർത്തും ജലംകുറഞ്ഞ അവസരങ്ങളിലും ഈർപ്പത്തിന്റെ സാന്നിദ്ധ്യമുണ്ടെങ്കിൽ ജീവൻനിലനിർത്താനുള്ള ശേഷിയുണ്ട്. ലാബ്രിന്ത് എന്ന പ്രത്യേകതരം ശ്വസനാവയവം ഉള്ളതു കൊണ്ട് വെള്ളത്തിലെ പ്രാണവായു കുറഞ്ഞാലും ജീവിക്കാനുള്ള അസാമാന്യ കഴിവാണ് ഇതിന്റെ പ്രത്യേകത. കരയിൽ ചെറിയദൂരങ്ങളൊക്കെ ഇഴഞ്ഞ് നീങ്ങാനും ഇവയ്ക്ക് കഴിവുണ്ട്. അര മീറ്റർ വരെ ഉയരത്തിൽ ചാടുകയും ചെയ്യും. ആറ് മാസം കൊണ്ടുതന്നെ ശരാശരി 400 ഗ്രാം തൂക്കമെത്തും. അമ്ലക്ഷാരനിലയിൽ 4–10 വരെയുള്ള വ്യതിയാനം സഹിക്കാൻ ഇവയ്ക്ക് കഴിവുണ്ട്. രുചികരവും, പോഷക സമൃദ്ധവുമായ മത്സ്യമായതിനാലും, എളുപ്പത്തിൽ ഇവയെ വളർത്താം എന്നതിനാലും കരിപ്പിടി അഥവാ അനാബസ് മത്സ്യത്തിന്റെ കൃഷി ഇന്ന് പലയിടത്തും വ്യാപകമാണ്. ചെറിയ കുളങ്ങളിലും പാടത്ത് വെള്ളമിറക്കിയും ടാങ്കുകളിലും മറ്റും ഇവയെ വളർത്താം. ഓരു ജലാശയത്തിലും വലവളപ്പിലും അനാബസിനെ വളർത്താം. ആറു മാസം കൊണ്ടുതന്നെ ഇവ പൂർണ വളർച്ചയെത്തും. ===കാർപ്പ് മത്സ്യങ്ങൾ=== [[റോഹു]], [[കട്ല]], [[മൃഗാൽ]], [[ഗ്രാസ് കാർപ്പ്]] തുടങ്ങിയ മത്സ്യങ്ങൾ ഈ ഗണത്തിൽ വരുന്നു. നല്ല വളർച്ചയെത്തുന്ന ഈ മത്സ്യങ്ങൾ കൃഷിക്ക് അനുയോജ്യമായ ഇനങ്ങളാണ്. ===തിലാപ്പിയ=== പോഷക സമൃദ്ധവും രുചികരവുമായ ഒരു വളർത്തുമത്സ്യമാണ് [[തിലാപ്പിയ]] (Tilapia). കേരളത്തിൽ പിലോപ്പി, സിലോപ്യ എന്ന പേരിലും അറിയപ്പെടുന്നു. ഇത് പെഴ്സിഫോമെസ് മത്സ്യഗോത്രത്തിലെ സിക്ലിഡേ കുടുംബത്തിൽപ്പെടുന്നു. ഇതിന്റെ ശാസ്ത്രീയനാമം തിലാപ്പിയ മൊസാമ്പിക്ക എന്നാണ്. ഈ മത്സ്യത്തെ ലോകമെമ്പാടുമുള്ള അനേകം രാജ്യങ്ങളിൽ കാണാൻ കഴിയും. ലോകത്തിൽ തന്നെ ഏറ്റവുമധികം കൃഷി ചെയ്യുന്ന മീനുകളിൽ ഒന്നാണ് ഇവ. ലവണ ജലാശയങ്ങളിലും ശുദ്ധജല തടാകങ്ങളിലും നെൽവയലുകളിലും കുളങ്ങളിലും തിലാപ്പിയകളെ വളർത്തുന്നുണ്ട്. മൊസാമ്പിക് തിലാപ്പിയ, നൈൽ തിലാപ്പിയ, ഗിഫ്റ്റ് തിലാപ്പിയ, ചിത്രലാഡ, എം എസ് ടി (MST), ചുവന്ന തിലാപ്പിയ, ബ്ലൂ തിലാപ്പിയ തുടങ്ങിയ പലതരം തിലാപ്പിയ മത്സ്യങ്ങൾ കാണപ്പെടുന്നു. നിറവും വലിപ്പവും കൊണ്ട് ഇവയെ തിരിച്ചറിയാറുണ്ട്. ഇന്ത്യയിൽ 1952-ഇൽ ആണ് ആദ്യമായി മൊസാമ്പിക് തിലാപിയ എത്തിച്ചേർന്നത്. കുളങ്ങൾ, ഡാമുകൾ തുടങ്ങിയ ജലാശയങ്ങളിൽ ഒരു വളർത്തു മത്സ്യമായി ആണ് ഇവയെ എത്തിച്ചത്. പിന്നീട് 1970-തിൽ നൈൽ തിലാപ്പിയ എത്തിച്ചേർന്നു. തിലാപ്പിയ കേരളത്തിലെ പുഴകളിലും ഡാമുകളിലും തടാകങ്ങളിലും കുളങ്ങളിലും മറ്റും കാണാവുന്നതാണ്. ഉദാഹരണത്തിന് പാലക്കാട്‌‌ ജില്ലയിലെ മലമ്പുഴ ഡാമിൽ തിലാപ്പിയ മത്സ്യങ്ങൾ കാണാം. മൊസാമ്പിക് തിലാപ്പിയ, നൈൽ തിലാപ്പിയ (നൈലോട്ടിക്ക) തുടങ്ങിയ ഇനങ്ങൾ ആണ് ഇവ. പൊതുവെ നാടൻ തിലാപ്പിയ എന്നറിയപ്പെടുന്ന മൊസാമ്പിക് തിലാപ്പിയ മറ്റ് ഇനങ്ങളെ അപേക്ഷിച്ചു വലിപ്പം കുറഞ്ഞവയും കേരളത്തിലെ പല ജലാശയങ്ങളിലും കാണപ്പെടുന്നവയുമാണ്. ലവണ ജലത്തിൽ വളരാനും ഇവയ്ക്ക് കഴിക്കുണ്ട്. അതിനാൽ ഉപ്പിന്റെ അംശമുള്ള കായലുകളിലും മറ്റും മൊസാമ്പിക് തിലാപ്പിയ കാണാം. നൈൽ തിലാപ്പിയ ഏകദേശം രണ്ട് കിലോ വരെ വലിപ്പം വയ്ക്കുന്നവയും, അനുകൂല സാഹചര്യത്തിൽ അഞ്ച് കിലോ വരെ ഭാരം ഉണ്ടാവുകയും, ശുദ്ധ ജലത്തിൽ വളരുന്നവയുമാണ്. ഇവയും ഒരു പരിധിവരെ ലവണ ജലത്തിൽ ജീവിക്കാറുണ്ട്. ഇരുപത്തൊന്നാം നൂറ്റാണ്ടിലെ ‘അക്വാ ചിക്കൻ’ എന്നറിയപ്പെടുന്ന ഗിഫ്റ്റ് തിലാപ്പിയ, ചിത്രലാഡ തുടങ്ങിയവ സങ്കരയിനങ്ങളാണ്. നൈൽ തിലാപ്പിയ, ചുവന്ന തിലാപ്പിയ തുടങ്ങിയ ഇനങ്ങൾ വേറെയുമുണ്ട്. ജലത്തിലെ ശൈവാലങ്ങൾ, ചെറുസസ്യങ്ങൾ, പായൽ എന്നിവയാണ് ഇവയുടെ മുഖ്യമായ ആഹാരം. പായൽ നിയന്ത്രണത്തിന് വേണ്ടി ജലാശയങ്ങളിൽ തിലാപ്പിയ വളർത്താറുണ്ട്. പൊതുവേ ഇവ മറ്റു മത്സ്യങ്ങളെ ആഹാരമാക്കാറില്ല. എന്നാൽ [[വാകവരാൽ]], [[വരാൽ]], [[കാളാഞ്ചി]] തുടങ്ങിയ മത്സ്യങ്ങൾ ഇവയെ ഭക്ഷണമാക്കാറുണ്ട്. മനുഷ്യരിലെ പോഷകാഹാരക്കുറവ് പരിഹരിക്കാനാണ് ഇവയെ വികസിപ്പിച്ചെടുത്തത്. പെട്ടന്ന് പ്രജജനം നടത്താനും വളരാനും കഴിവുള്ള ഈ മത്സ്യത്തെ വർദ്ധിച്ച് വരുന്ന ജനസംഖ്യയുടെ എളുപ്പം ലഭ്യമായ പ്രോട്ടീ‍ൻ, വിറ്റാമിൻ സ്രോതസ്സായി കണക്കാക്കപ്പെടുന്നു. ചുവന്ന തിലാപ്പിയ അലങ്കാര മത്സ്യമായും വളർത്താറുണ്ട്. ===വരാൽ=== കേരളത്തിലെ ജലാശയങ്ങളിൽ സാധാരണ കണ്ടു വരുന്ന ഒരു മത്സ്യമാണ് [[വരാൽ]]. ശാസ്ത്രനാമം :Channa striata. ബ്രാൽ, വ്രാൽ, കണ്ണൻ, കൈച്ചിൽ, ബിലാൽ എന്നിങ്ങനെ പ്രാദേശികമായി അറിയപ്പെടുന്നു. ഇംഗ്ലീഷിൽ -chevron snakehead, striped murrel എന്നീ പേരുകളുണ്ട്. മൂന്ന് കിലോയോളം വലുതാകുന്നതാണ് ഈ മത്സ്യം. മാസങ്ങളോളം ചെളിയിൽ ജീവിക്കാൻ ഇവയ്ക്കു് സാധിക്കും. ഈർപ്പമുള്ള സാഹചര്യങ്ങളിൽ ജലത്തിനു പുറത്ത് ചെറിയ പാലായനങ്ങൾ നടത്താറുണ്ട്. ഒരു വളർത്തു മത്സ്യത്തിനു വേണ്ട ഗുണങ്ങൾ ഉള്ളതുകൊണ്ടും പ്രത്യേക ശ്വസനാവയവങ്ങൾ ഉള്ളതിനാലും വളരെ ഉയർന്ന നിക്ഷേപ നിരക്കിലുള്ള കൃഷിരീതികൾക്കടക്കം ഇവയെ ഉപയോഗിക്കുന്നു. വിയറ്റ്നാം വരാൽ പോലെയുള്ള വിദേശ ഇനങ്ങൾ കേരളത്തിൽ സുലഭമാണ്. തിലാപ്പിയ, ഗപ്പി പോലെയുള്ള മത്സ്യങ്ങളെ ഇവയുടെ തീറ്റയ്ക്ക് വേണ്ടി വളർത്താറുണ്ട്. ==മത്സ്യങ്ങളിലെ അപകടകരമായ രാസ വസ്തുക്കൾ== കേരളത്തിലും പുറത്തും ചിലയിടങ്ങളിൽ മൽസ്യബന്ധന തുറമുഖം മുതൽ ചില്ലറ വ്യാപാര മാർക്കറ്റുകളിൽ സോഡിയം ബെൻസോയേറ്റ് മീനിൽ കലർത്താറുണ്ട്, ഇത് മത്സ്യം കേടാകാതെയിരിക്കൻ വേണ്ടി ആണ്. എന്നാൽ സോഡിയം ബെൻസോയേറ്റ് എന്ന രാസവസ്തു. ജനിതക വൈകല്യം, പാർക്കിൻസൺ രോഗം, കോശങ്ങളുടെ നാശം, ന്യൂറോ സംബന്ധമായ അസുഖങ്ങളും കുട്ടികളിൽ ഇത് ഹൈപ്പർ ആക്ടിവിറ്റി എന്ന സ്വഭാവ വൈകല്യത്തിനും കാരണമാകുന്നുവെന്നു പഠനങ്ങൾ പറയുന്നു. അടുത്ത് എങ്ങും കടൽ ഇല്ലെങ്കിലും, ഉച്ച തിരിഞ്ഞു വിൽക്കുന്ന മത്സ്യങ്ങളിൽ ഉടയാതെ നിൽക്കുന്ന ശരീര ഖനവും പൊതുവെ മത്സ്യങ്ങൾക്കുള്ള ഉപ്പു കലര്ന്ന വെള്ളരികയുടെ മണം ഇല്ല എന്നുള്ളത് ആണ് ഇത് ഉപയോഗിച്ചിട്ടുണ്ട് എന്ന് മനസ്സിലാക്കുവാൻ സാധിക്കുന്ന ഒരു മാർഗം. ഇപ്രകാരമുള്ള മത്സ്യങ്ങൾ പാകം ചെയുവാൻ 100–120 ഡിഗ്രി സെൽഷ്യസ് ചൂടിൽ ഇട്ട്‌ തിളപ്പിച്ചാൽ പോലും രാസവസ്തുവിന് ഒന്നും സംഭവിക്കുന്നില്ല, കാരണം സോഡിയം ബെൻസോയേറ്റ് നിർവീര്യമാകുന്ന ചൂട് 420 ഡിഗ്രി സെൽഷ്യസാണ്.<ref>http://www.manoramaonline.com/news/editorial/chemical-use-in-fish-for-being-fresh-editorial-series.html</ref> ഫോർമാലിൻ, അമോണിയ ഒക്കെയും ആണ് ഉപയോഗിക്കുന്ന മറ്റു രാസവസ്തുക്കൾ, ഫോർമാലിൻ ജീവഹാനിക്ക് കാരണമാകുന്നത് ആണ്, ഇത് ചെറു വീര്യത്തിൽ ഉപയോഗിച്ചിട്ടുള്ള മത്സ്യങ്ങൾ പഴയതെങ്കിൽ വെട്ടി വൃത്തിയാക്കുമ്പോൾ മാത്രമേ മത്സ്യത്തിന്റെ ചീഞ്ഞ മണം പ്രകടമാവു, ഇപ്രകാരമുള്ള മത്സ്യങ്ങൾ ഭക്ഷണയോഗ്യമല്ല, ഇവയുടെ ഉപയോഗം സ്കോമ്പരൊടോക്സിക് ഫുഡ് പോയ്സണിങ് (''Scombroid food poisoning'') പോലുള്ള അവസ്ഥകൾക്കു സാധ്യത വളരെയാണ്. തീരദേശങ്ങളോട് ചേർന്നുള്ളതും മത്സ്യഉപയോഗം അധികമായ പ്രദേശങ്ങളിലും കാൻസർ പോലുള്ള മാരകരോഗങ്ങൾ വർധിക്കുന്നതിന് ഈ രാസവസ്തുക്കൾ കാരണമാണ് എന്ന് പഠനങ്ങൽ കണ്ടെത്തിയിടുണ്ട്.<ref>http://indiatoday.intoday.in/story/mortuary-chemical-formalin-used-on-your-fish/1/152653.html</ref> ==കേരളത്തിൽ ലഭ്യമായ ചില പ്രധാനപ്പെട്ട മത്സ്യങ്ങൾ== മത്തി, ചാള, അയല, കൊഴുവ, കിളിമീൻ, മാന്തൾ, നെയ് മീൻ, ചൂര, ആവോലി തുടങ്ങിയവ. ==വിദേശ രാജ്യങ്ങളിൽ കാണപ്പെടുന്ന ചില പ്രധാനപ്പെട്ട മത്സ്യങ്ങൾ== സാമൺ (Salmon), ട്രൗട്ട്, മാക്കറൽ, സാർഡൈൻ, വൈറ്റ് ഫിഷ്, സീ ബാസ്, സീ ബ്രീം തുടങ്ങിയവ. ==ഊത്ത പിടുത്തം മത്സ്യ സമ്പത്തിന് ഭീഷണി== കേരളത്തിലെ ശുദ്ധജല മത്സ്യങ്ങളുടെ പ്രജനന കാലമാണ് ജൂൺ, ജൂലൈ മാസങ്ങൾ. മഴക്കാലം ആരംഭിക്കുമ്പോൾ കായലുകളിലെയും, പുഴകളിലെയും, തോടുകളിലെയും ജലനിരപ്പ് ഉയരുകയും പ്രജനനത്തിനായി തയ്യാറെടുക്കുന്ന പെൺ മത്സ്യങ്ങൾ മുട്ടയിട്ട് പ്രജനനം നടത്താൻ അനുയോജ്യമായ സ്ഥലങ്ങളിലേക്ക് കൂട്ടമായി നീങ്ങുകയും ചെയ്യും. ഈ സമയത്ത്, മത്സ്യങ്ങൾ കൂട്ടമായി സഞ്ചരിക്കുന്ന വഴികളിൽ വലകളോ, കെണികളോ, മറ്റു തടസ്സങ്ങളോ ഉപയോഗിച്ച് അവയെ വ്യാപകമായി പിടികൂടുന്ന രീതിയാണ് ഊത്തപ്പിടുത്തം. പുഴകളുടെയും തോടുകളുടെയും സ്വാഭാവിക സഞ്ചാരപാതകളിൽ തടസ്സങ്ങൾ സൃഷ്ടിച്ച് മീനുകളെ കൂട്ടത്തോടെ പിടിക്കുന്നത് അവയുടെ പ്രജനനത്തെ പൂർണ്ണമായി തടസ്സപ്പെടുത്തുന്നു. 'ഊത്തപ്പിടുത്തം' തികച്ചും നിയമവിരുദ്ധവും ജലാശയങ്ങളുടെ മത്സ്യസമ്പത്തിന് വലിയ ഭീഷണിയുമാണ്. [[പരൽ]], [[വരാൽ]], കൂരി, കുറുവ, ആരൽ, മുഷി, പോട്ട, ചീക്, പുല്ലൻ, കുറുവ, മഞ്ഞക്കൂരി, കോലാൻ, [[പള്ളത്തി]], മനഞ്ഞിൽ, ആറ്റുവാള, [[തൂളി]] തുടങ്ങിയ നിരവധി മത്സ്യങ്ങൾ ഊത്തക്കൂട്ടമായി സഞ്ചരിക്കുന്നവയാണ്. ഈ കൂട്ടങ്ങളെ വ്യാപകമായി പിടികൂടുന്നത് അവയുടെ വംശനാശത്തിന് കാരണമാകും. കേരളത്തിൽ പലയിടങ്ങളിലും ഊത്തപ്പിടുത്തം വ്യാപകമായതിനെ തുടർന്ന് മത്സ്യസമ്പത്തിന് വലിയ കുറവ് രേഖപ്പെടുത്തിയിട്ടുണ്ട്. ഉദാഹരണത്തിന്, ഒരു പുഴയിൽ മുമ്പ് ധാരാളമായി കണ്ടിരുന്ന വരാൽ, കൂരി, ആരൽ തുടങ്ങിയ മത്സ്യങ്ങളുടെ എണ്ണം ഊത്തപ്പിടുത്തം കാരണം ഗണ്യമായി കുറഞ്ഞു. ഇതുപോലെ, കായലുകളോട് ചേർന്നുള്ള വയലുകളിലും തോടുകളിലും പുല്ലൻ, കുറുവ, പള്ളത്തി തുടങ്ങിയ മീനുകൾ പ്രജനനത്തിനായി വരുമ്പോൾ പലരും അവയെ പിടിക്കാൻ ഇറങ്ങാറുണ്ട്. ഈ പ്രവൃത്തികൾ ഒരു മത്സ്യങ്ങളുടെ വംശനാശത്തിലേക്ക് നയിക്കുകയാണ്. അതിനാൽ ജനങ്ങൾ അതേപറ്റി ബോധവാന്മാരാകേണ്ടതുണ്ട്. ==ഊത്തപിടുത്തം നിയമവിരുദ്ധം== ഊത്തപ്പിടുത്തം നിയമവിരുദ്ധമായ ഒരു പ്രവൃത്തിയാണ്. കേരള അക്വാകൾച്ചർ ആൻഡ് ഇൻലാൻഡ് ഫിഷറീസ് ആക്ട് 2010 പ്രകാരം ഇത് നിരോധിച്ചിട്ടുള്ളതാണ്. ഊത്തപ്പിടുത്തത്തിൽ ഏർപ്പെടുന്ന വ്യക്തികൾക്ക് 15,000 രൂപ വരെ പിഴ ചുമത്തും. കുറ്റം ആവർത്തിക്കുകയാണെങ്കിൽ ആറ് മാസം വരെ തടവും ലഭിക്കാം. ജൂൺ, ജൂലൈ മാസങ്ങളിലെ മഴക്കാലത്ത് മത്സ്യങ്ങൾ മുട്ടായിടാൻ തയ്യാറെടുക്കുന്നു. പ്രജനന കാലത്ത് മത്സ്യങ്ങളെ കൂട്ടത്തോടെ പിടികൂടുന്നത് അടുത്ത തലമുറയുടെ വളർച്ചയെ ഇല്ലാതാക്കുകയും, ക്രമേണ ആ പ്രത്യേക മത്സ്യത്തിന്റെ വംശനാശത്തിലേക്ക് നയിക്കുകയും ചെയ്യും. മത്സ്യങ്ങൾ ജലാശയങ്ങളുടെ ആവാസവ്യവസ്ഥയുടെ പ്രധാന കണ്ണികളാണ്. അവയുടെ എണ്ണം കുറയുന്നത് ജലാശയത്തിലെ ജൈവവൈവിധ്യത്തിന്റെ താളം തെറ്റിക്കും. ഊത്തപ്പിടുത്തം പോലുള്ള നിയമവിരുദ്ധ പ്രവർത്തനങ്ങൾ ശ്രദ്ധയിൽപ്പെട്ടാൽ പോലീസ്, ഫിഷറീസ് വകുപ്പ്, റെവന്യൂ വകുപ്പുകൾ അല്ലെങ്കിൽ തദ്ദേശസ്വയംഭരണ സ്ഥാപനങ്ങൾ എന്നിവരെ അറിയിക്കുക. ഈ വിഷയത്തിൽ പൊതുജനങ്ങളുടെ സജീവമായ പങ്കാളിത്തം അനിവാര്യമാണ്. നമ്മുടെ ജലാശയങ്ങളെയും മത്സ്യസമ്പത്തിനെയും സംരക്ഷിക്കേണ്ടത് ജനങ്ങളുടെ കടമയാണ്. വിദേശ രാജ്യങ്ങളിൽ പ്രജജന കാലത്ത് മത്സ്യങ്ങളെ പിടിക്കുന്നത് കർശനമായി നിരോധിച്ചിട്ടുണ്ട്. അവിടെ മത്സ്യങ്ങളെ പിടിക്കാൻ പണമടച്ചു പ്രത്യേക ലൈസൻസ് എടുക്കേണ്ടതുണ്ട്. യുകെ പോലെയുള്ള പല രാജ്യങ്ങളിലും ഈ ലൈസൻസ് ഓരോ വർഷവും പുതുക്കേണ്ടതുണ്ട്. ഇതുപ്രകാരം ചൂണ്ട ഒഴികെയുള്ള വലയും മറ്റും ഉപയോഗിച്ച് ശുദ്ധജല മത്സ്യം പിടിക്കാൻ നിയമം അനുവദിക്കുന്നില്ല. എന്നാൽ കടലിൽ നിന്നും മത്സ്യം പിടിക്കാൻ ഇത്ര നിയന്ത്രണം കാണപ്പെടുന്നില്ല. പുഴകളിലും കായലുകളിലും തൊടുകളിലും മറ്റും സർക്കാർ അനുവദിച്ചിരിക്കുന്ന പ്രത്യേക ഇടങ്ങളിൽ മാത്രമേ ചൂണ്ട ഇടാൻ സാധിക്കുകയുള്ളു. അതിനാൽ പുഴയിലും മറ്റും എല്ലായിടത്തും മത്സ്യബന്ധനം നടത്താൻ അനുവാദമില്ല. ഇത് മത്സ്യങ്ങളുടെ പ്രജജന കാലത്ത് അവയെ പിടിക്കുന്നത് നിയന്ത്രിക്കുകയും അമിതമായ വേട്ടയാടലിൽ നിന്നും, വംശ നാശത്തിൽ നിന്നും അവയെ സംരക്ഷിക്കുകയും ചെയ്യുന്നു. == ഇതും കാണുക == * [[കേരളത്തിലെ തദ്ദേശീയ മത്സ്യങ്ങളുടെ പട്ടിക]] * [[കടൽ കുതിര]] * [[കൂന്തൾ]] * [[നീരാളി]] ==അവലംബം == {{Reflist}} {{commonscat|Fishes}} {{Fish-stub‎}} [[വർഗ്ഗം:ജലജീവികൾ]] [[വർഗ്ഗം:മത്സ്യങ്ങൾ| ]] qnc9e80a6m7fm5jgaykwdvfw7coaraw 0 45757 4546886 4532550 2025-07-09T06:41:29Z 2409:4073:210:3A02:0:0:1EE4:D0A1 ഒരു വാക്കിന്റെ അക്ഷര തെറ്റ് 4546886 wikitext text/x-wiki {{prettyurl|First language}} {{ആധികാരികത}} '''മാതൃഭാഷ (തായ്മൊഴി )''' എന്ന പദം കൊണ്ട് വിവക്ഷിക്കുന്നത് ഒരു വ്യക്തിയുടെ മാതാവിന്റെ ഭാഷ എന്നാൽ [[ഇന്ത്യ]] [[കെനിയ]] തുടങ്ങിയ ചില രാജ്യങ്ങളിൽ "മാതൃഭാഷ" എന്നത് ഒരു വ്യക്തിയുടെ, അവനുൾപ്പെടുന്ന പാരമ്പര്യ സമൂഹത്തിന്റെ സാധാരണ സംസാരശൈലിയും, അച്ചടിശൈലിയും അടങ്ങുന്ന ഭാഷയാണ് (എത്നിക് ഗ്രൂപ്പ്) (എത്നിക് ഭാഷ).[http://www.nationmedia.com/dailynation/nmgcontententry.asp?category_id=25&newsid=82793]{{പ്രവർത്തിക്കാത്ത കണ്ണി|date=ഓഗസ്റ്റ് 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}). ഏതാണ്ട് ഇതേ ഭാഷാപ്രയോഗം തന്നെയാണ്, ഇരുപതാം നൂറ്റാണ്ടിന്റെ ആദ്യ-മധ്യപാദങ്ങളിൽ അയർലന്റ് റിപ്പബ്ലിക്കിൽ ഉണ്ടായത്; ഐറിഷ് ജനതയുടെ മുഴുവനും മാതൃഭാഷയായി "ഐറിഷ് ഭാഷ" ഉപയോഗിക്കപ്പെട്ടു. ചില ഐറിഷ് പൗരന്മാർ ആദ്യഭാഷ ഇംഗ്ലീഷാണ് പഠിച്ചിരുന്നതെങ്കിലും അവരുടെ മാതൃഭാഷ "ഐറിഷ്" ആയി കണക്കാക്കപ്പെട്ടു. അപ്രകാരം തന്നെ സിങ്കപ്പൂരിൽ മാതൃഭാഷ എന്നത് ഒരു വ്യക്തിയുടെ പാരമ്പര്യഭാഷയായാണ് കണക്കാക്കുന്നത്, ആ വ്യക്തി പാരമ്പര്യഭാഷയിൽ ജ്ഞാനമുള്ളയാളണോ, അല്ലയോ എന്നത് മാതൃഭാഷാമാനദണ്ഡമല്ല. പക്ഷേ, അവിടെ ആദ്യഭാഷ ആംഗലമാണ്, കാരണം സ്വാതന്ത്ര്യാനന്തരം സിങ്കപ്പൂരിലെ സർക്കാർ സ്കൂളുകളിലും മറ്റും പ്രധാന അദ്ധ്യയനഭാഷയും, മറ്റെല്ലായിടത്തും പ്രധാന ഉപയോഗഭാഷയും ആംഗലമാണ്. [[J. R. R. Tolkien]], അദ്ദേഹത്തിന്റെ 1955ലെ ''ഇംഗ്ലീഷും,വെൽഷും'' എന്ന പ്രസംഗത്തിൽ "മാതൃഭാഷ', "ഉപയോഗഭാഷ" എന്നിവയെ വേർതിരിച്ചുകാണിച്ചിട്ടുണ്ട്. ഒരു വ്യക്തി അവന്റെ/അവളുടെ കുട്ടിക്കാലത്ത് സ്ഥലകാലസാഹചര്യങ്ങളിലൂടെ പഠിക്കുന്ന ഭാഷയാണ് ആ വ്യക്തിയുടെ "ഉപയോഗഭാഷ" അഥവാ "ആദ്യഭാഷ" (ഫസ്റ്റ് ലാംഗ്വേജ്), എന്നാൽ ആ വ്യക്തിയുടെ "മാതൃഭാഷ" എന്നത് ജനിതകമായി/പാരമ്പര്യമായി ആ == മഹത്ത്വം == <br />{{reflist}} കേരളത്തിനകത്തും പുറത്തുമുള്ള മൂന്നു കോടിയിലധികം ജനങ്ങളുടെ മാതൃഭാഷയായ മലയാളത്തിന്റെ ഇന്നത്തെ അവസ്ഥയിൽ പലരും ഉൾക്കണ്ഠാകുലരാണ്. അക്ഷരങ്ങളാണല്ലോ പദങ്ങളായും തുടർന്ന് വാക്യങ്ങളായും മാറുന്നത്. ടൈപ്പ് റൈറ്ററുകളുടെ സൗകര്യത്തിനുവേണ്ടിയാണ് മലയാളത്തിൽ ലിപി പരിഷ്‌ക്കരണം കൊണ്ടുവന്നത്. പക്ഷെ അതോടെ നഷ്ടപ്പെട്ടത് മലയാളം അക്ഷരങ്ങളുടെ സൗന്ദര്യവും ഏകാത്മതയുമാണ്. ഇന്ന് കമ്പ്യൂട്ടർ പ്രചാരത്തിൽ വന്നതോടെ പഴയ ലിപിയിലും അച്ചടിക്കാമെന്നു വന്നെങ്കിലും ചിലർ മാത്രമാണ് അത് പിന്തുടരുന്നത്. പഴയതും പുതിയതുമായ ലിപികൾ കൂട്ടിക്കുഴച്ചാണ് ഇന്ന് പലരും ഉപയോഗിക്കുന്നത്. മലയാളം പഠിച്ചുതുടങ്ങുന്ന കുട്ടികൾക്ക് ഇതുണ്ടാക്കുന്ന ആശയക്കുഴപ്പം ചില്ലറയല്ല. അതുപോലെ ഉച്ചാരണശുദ്ധി എന്നത് പേരിനുപോലുമില്ല. ചാനലുകളിലെ മലയാളം കേട്ടാണ് കുട്ടികൾ വളരുന്നത്. അത് ഒട്ടും തനിമയുള്ളതല്ല എന്നു മാത്രമല്ല ഇംഗ്ലീഷിന്റെ അമിതമായ സ്വാധീനം പ്രകടമാണു താനും. ഒരു വാക്യത്തിൽ നാല് ഇംഗ്ലീഷ് പദമെങ്കിലും ഇല്ലെങ്കിൽ മലയാളിക്ക് എന്തോ കുറച്ചിൽ പോലെയാണ്. മലയാള പദങ്ങൾ മാത്രം ഉൾപ്പെടുത്തി സംസാരിക്കുന്നവരെ പുച്ഛവുമാണ്. ദക്ഷിണ ഭാരത ഭാഷകളിൽ മലയാളമാണ് ഏറ്റവും കൂടുതൽ ഭീഷണി നേരിടുന്നത്. തമിഴും കന്നടയും തെലുങ്കുമെല്ലാം അവയുടെ ഉച്ചരണശുദ്ധിയും ശബ്ദസൗന്ദര്യവും തനിമയും നിലനിർത്തിവരുന്നതായാണ് മനസ്സിലാക്കാൻ കഴിയുന്നത്. ഇവിടെ സ്ഥാപനങ്ങളുടെ പേരുകൾ മിക്കതും ഇംഗ്ലീഷിലാണ്. ഇംഗ്ലീഷ് വേണ്ടെന്നല്ല. ഒപ്പം മലയാളവും നിലനിർത്തണം. ഭാഷയുടെ പേരിൽ മിഥ്യാഭിമാനം ഉണ്ടാകാൻ പാടില്ല. ഇപ്പോൾ മൊബൈൽ ഫോണുകളിൽ മലയാളം ലഭ്യമാണെങ്കിലും അതുപയോഗിക്കുന്നവർ കുറവാണ്. എല്ലാവർക്കും ഇംഗ്ലീഷ് മതി. ഈ അവസ്ഥ മാറണം. ശ്രേഷ്ഠ ഭാഷാ പദവി ലഭിച്ച ഭാഷയാണ് മലയാളം. മലയാളത്തിന് ഒരു സർവ്വകലാശാല തുടങ്ങിയിട്ടുണ്ടെങ്കിലും വളർച്ചയ്ക്ക് എന്തെങ്കിലും ഗുണമുള്ളതായി ഇതുവരെ അനുഭവപ്പെട്ടിട്ടില്ല. ഏതാനും കോഴ്‌സുകളും സെമിനാറുകളും നടത്തിയതുകൊണ്ട് വീണ്ടെടുക്കാൻ കഴിയാത്ത തരത്തിൽ മലയാളത്തിന്റെ പ്രാധാന്യം അക്കാദമിക രംഗത്തും നഷ്ടപ്പെട്ടിരിക്കുന്നു. [[വർഗ്ഗം:ഭാഷ]] [[വർഗ്ഗം:സംസ്കാരം]] gprf4z2iwn8d6utrl2b8uyb91p31kyw 4546896 4546886 2025-07-09T06:49:05Z 2409:4073:210:3A02:0:0:1EE4:D0A1 ഒരു വാക്കിന്റെ അക്ഷരതെറ്റ് ശരിയായ രീതിയിൽ എഴുതി 4546896 wikitext text/x-wiki {{prettyurl|First language}} {{ആധികാരികത}} '''മാതൃഭാഷ (തായ്മൊഴി )''' എന്ന പദം കൊണ്ട് വിവക്ഷിക്കുന്നത് ഒരു വ്യക്തിയുടെ മാതാവിന്റെ ഭാഷ എന്നാണ് [[ഇന്ത്യ]] [[കെനിയ]] തുടങ്ങിയ ചില രാജ്യങ്ങളിൽ "മാതൃഭാഷ" എന്നത് ഒരു വ്യക്തിയുടെ, അവനുൾപ്പെടുന്ന പാരമ്പര്യ സമൂഹത്തിന്റെ സാധാരണ സംസാരശൈലിയും, അച്ചടിശൈലിയും അടങ്ങുന്ന ഭാഷയാണ് (എത്നിക് ഗ്രൂപ്പ്) (എത്നിക് ഭാഷ).[http://www.nationmedia.com/dailynation/nmgcontententry.asp?category_id=25&newsid=82793]{{പ്രവർത്തിക്കാത്ത കണ്ണി|date=ഓഗസ്റ്റ് 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}). ഏതാണ്ട് ഇതേ ഭാഷാപ്രയോഗം തന്നെയാണ്, ഇരുപതാം നൂറ്റാണ്ടിന്റെ ആദ്യ-മധ്യപാദങ്ങളിൽ അയർലന്റ് റിപ്പബ്ലിക്കിൽ ഉണ്ടായത്; ഐറിഷ് ജനതയുടെ മുഴുവനും മാതൃഭാഷയായി "ഐറിഷ് ഭാഷ" ഉപയോഗിക്കപ്പെട്ടു. ചില ഐറിഷ് പൗരന്മാർ ആദ്യഭാഷ ഇംഗ്ലീഷാണ് പഠിച്ചിരുന്നതെങ്കിലും അവരുടെ മാതൃഭാഷ "ഐറിഷ്" ആയി കണക്കാക്കപ്പെട്ടു. അപ്രകാരം തന്നെ സിങ്കപ്പൂരിൽ മാതൃഭാഷ എന്നത് ഒരു വ്യക്തിയുടെ പാരമ്പര്യഭാഷയായാണ് കണക്കാക്കുന്നത്, ആ വ്യക്തി പാരമ്പര്യഭാഷയിൽ ജ്ഞാനമുള്ളയാളണോ, അല്ലയോ എന്നത് മാതൃഭാഷാമാനദണ്ഡമല്ല. പക്ഷേ, അവിടെ ആദ്യഭാഷ ആംഗലമാണ്, കാരണം സ്വാതന്ത്ര്യാനന്തരം സിങ്കപ്പൂരിലെ സർക്കാർ സ്കൂളുകളിലും മറ്റും പ്രധാന അദ്ധ്യയനഭാഷയും, മറ്റെല്ലായിടത്തും പ്രധാന ഉപയോഗഭാഷയും ആംഗലമാണ്. [[J. R. R. Tolkien]], അദ്ദേഹത്തിന്റെ 1955ലെ ''ഇംഗ്ലീഷും,വെൽഷും'' എന്ന പ്രസംഗത്തിൽ "മാതൃഭാഷ', "ഉപയോഗഭാഷ" എന്നിവയെ വേർതിരിച്ചുകാണിച്ചിട്ടുണ്ട്. ഒരു വ്യക്തി അവന്റെ/അവളുടെ കുട്ടിക്കാലത്ത് സ്ഥലകാലസാഹചര്യങ്ങളിലൂടെ പഠിക്കുന്ന ഭാഷയാണ് ആ വ്യക്തിയുടെ "ഉപയോഗഭാഷ" അഥവാ "ആദ്യഭാഷ" (ഫസ്റ്റ് ലാംഗ്വേജ്), എന്നാൽ ആ വ്യക്തിയുടെ "മാതൃഭാഷ" എന്നത് ജനിതകമായി/പാരമ്പര്യമായി ആ == മഹത്ത്വം == <br />{{reflist}} കേരളത്തിനകത്തും പുറത്തുമുള്ള മൂന്നു കോടിയിലധികം ജനങ്ങളുടെ മാതൃഭാഷയായ മലയാളത്തിന്റെ ഇന്നത്തെ അവസ്ഥയിൽ പലരും ഉൾക്കണ്ഠാകുലരാണ്. അക്ഷരങ്ങളാണല്ലോ പദങ്ങളായും തുടർന്ന് വാക്യങ്ങളായും മാറുന്നത്. ടൈപ്പ് റൈറ്ററുകളുടെ സൗകര്യത്തിനുവേണ്ടിയാണ് മലയാളത്തിൽ ലിപി പരിഷ്‌ക്കരണം കൊണ്ടുവന്നത്. പക്ഷെ അതോടെ നഷ്ടപ്പെട്ടത് മലയാളം അക്ഷരങ്ങളുടെ സൗന്ദര്യവും ഏകാത്മതയുമാണ്. ഇന്ന് കമ്പ്യൂട്ടർ പ്രചാരത്തിൽ വന്നതോടെ പഴയ ലിപിയിലും അച്ചടിക്കാമെന്നു വന്നെങ്കിലും ചിലർ മാത്രമാണ് അത് പിന്തുടരുന്നത്. പഴയതും പുതിയതുമായ ലിപികൾ കൂട്ടിക്കുഴച്ചാണ് ഇന്ന് പലരും ഉപയോഗിക്കുന്നത്. മലയാളം പഠിച്ചുതുടങ്ങുന്ന കുട്ടികൾക്ക് ഇതുണ്ടാക്കുന്ന ആശയക്കുഴപ്പം ചില്ലറയല്ല. അതുപോലെ ഉച്ചാരണശുദ്ധി എന്നത് പേരിനുപോലുമില്ല. ചാനലുകളിലെ മലയാളം കേട്ടാണ് കുട്ടികൾ വളരുന്നത്. അത് ഒട്ടും തനിമയുള്ളതല്ല എന്നു മാത്രമല്ല ഇംഗ്ലീഷിന്റെ അമിതമായ സ്വാധീനം പ്രകടമാണു താനും. ഒരു വാക്യത്തിൽ നാല് ഇംഗ്ലീഷ് പദമെങ്കിലും ഇല്ലെങ്കിൽ മലയാളിക്ക് എന്തോ കുറച്ചിൽ പോലെയാണ്. മലയാള പദങ്ങൾ മാത്രം ഉൾപ്പെടുത്തി സംസാരിക്കുന്നവരെ പുച്ഛവുമാണ്. ദക്ഷിണ ഭാരത ഭാഷകളിൽ മലയാളമാണ് ഏറ്റവും കൂടുതൽ ഭീഷണി നേരിടുന്നത്. തമിഴും കന്നടയും തെലുങ്കുമെല്ലാം അവയുടെ ഉച്ചരണശുദ്ധിയും ശബ്ദസൗന്ദര്യവും തനിമയും നിലനിർത്തിവരുന്നതായാണ് മനസ്സിലാക്കാൻ കഴിയുന്നത്. ഇവിടെ സ്ഥാപനങ്ങളുടെ പേരുകൾ മിക്കതും ഇംഗ്ലീഷിലാണ്. ഇംഗ്ലീഷ് വേണ്ടെന്നല്ല. ഒപ്പം മലയാളവും നിലനിർത്തണം. ഭാഷയുടെ പേരിൽ മിഥ്യാഭിമാനം ഉണ്ടാകാൻ പാടില്ല. ഇപ്പോൾ മൊബൈൽ ഫോണുകളിൽ മലയാളം ലഭ്യമാണെങ്കിലും അതുപയോഗിക്കുന്നവർ കുറവാണ്. എല്ലാവർക്കും ഇംഗ്ലീഷ് മതി. ഈ അവസ്ഥ മാറണം. ശ്രേഷ്ഠ ഭാഷാ പദവി ലഭിച്ച ഭാഷയാണ് മലയാളം. മലയാളത്തിന് ഒരു സർവ്വകലാശാല തുടങ്ങിയിട്ടുണ്ടെങ്കിലും വളർച്ചയ്ക്ക് എന്തെങ്കിലും ഗുണമുള്ളതായി ഇതുവരെ അനുഭവപ്പെട്ടിട്ടില്ല. ഏതാനും കോഴ്‌സുകളും സെമിനാറുകളും നടത്തിയതുകൊണ്ട് വീണ്ടെടുക്കാൻ കഴിയാത്ത തരത്തിൽ മലയാളത്തിന്റെ പ്രാധാന്യം അക്കാദമിക രംഗത്തും നഷ്ടപ്പെട്ടിരിക്കുന്നു. [[വർഗ്ഗം:ഭാഷ]] [[വർഗ്ഗം:സംസ്കാരം]] 1hb4fbjykjbfk12t5v9q6dy4ffi0lts 0 56223 4546876 4439710 2025-07-09T06:38:10Z Meenakshi nandhini 99060 /* അവലംബം */ 4546876 wikitext text/x-wiki {{prettyurl|Tariqah}} ഇസ്ലാമിലെ ആധ്യാത്മിക മാർഗ്ഗമാണ് ത്വരീഖത്ത് (അറബി:طريقة‎ ). സരണി, വഴി, പാത, രീതി എന്നൊക്കെയാണ് ഈ വാക്കിന്റെ ഭാഷാർത്ഥം. ഈ മാർഗ്ഗത്തിലൂടെയാണ് സൂഫിസത്തിലേക്കുള്ള പ്രയാണം ആരംഭിക്കുന്നത് എന്നത് കൊണ്ട് തന്നെ മുസ്ലിം ആത്മീയ വാദികളായ സൂഫികളുമായാണ് ത്വരീഖത്ത് ഇഴ പിരിഞ്ഞു ചേർന്നിരിക്കുന്നത്. ദൈവത്തിലേക്ക് കൂടുതൽ അടുക്കാനായി ചിട്ടപ്പെടുത്തിയ ആരാധന ആചാര ക്രമങ്ങൾ അടങ്ങിയ സാധക മാർഗ്ഗമായി ത്വരീഖത്തിനെ വിശേഷിപ്പിക്കാം. ആത്മാവിനെ സ്ഫുടം ചെയ്തെടുക്കാനായി പ്രശസ്ത [[സൂഫി]] സന്യാസികൾ പരിശീലിച്ചതും, പരിശീലിപ്പിച്ചതും , ശിഷ്യർക്കായി ചിട്ടപ്പെടുത്തിയതുമായ സാധക മാർഗ്ഗങ്ങളാണ് അതത് സ്ഥാപക ആധ്യാത്മിക ഗുരുക്കന്മാരുടെ പേരിൽ അറിയപ്പെടുന്ന ത്വരീഖത്തുകൾ. ഖുർആൻ, പ്രവാചക ചര്യ എന്നിവകളിൽ നിന്നുമുള്ള ഖനനമാണ് എല്ലാ സാധക മാർഗ്ഗങ്ങളുടെയും സ്രോതസ്സെന്നു സൂഫികൾ അവകാശപ്പെടുന്നുണ്ടെങ്കിലും നവീന വാദികളായ മുസ്ലിങ്ങൾ ഇതിനെ പ്രമാണികമല്ലാത്ത മത വിരുദ്ധ പ്രവർത്തി ആയാണ് വിലയിരുത്തുന്നത്. ദൈവത്തിലേക്ക് വഴി കാട്ടിയായി ഒരു ഗുരുവിനെ സ്വീകരിച്ച് അവരുടെ മാർഗനിർദേശങ്ങൾ അനുസരിച്ച് ദൈവിക സ്മരണയിൽ കഴിഞ്ഞു കൂടുകയും മനസ്സിനെ വിമലീകരിക്കുകയും ചെയ്യുക എന്നതാണ് ത്വരീഖത്തിൽ പ്രധാന കർമ്മ മണ്ഡലം. ==ചരിത്രം== മുഹമ്മദ് നബിയുടെ കാലത്ത് യമനിൽ ജീവിച്ചിരുന്ന [[ഉവൈസുൽ ഖർനി]] എന്ന ആധ്യാത്മിക സന്യാസിയുടെ സാധക മാർഗ്ഗമായ [[ഉവൈസിയ്യ]] സരണിയാണ് ഏറ്റവും പഴക്കം ചെന്ന സാധക മാർഗ്ഗം. പിന്നീട് [[ഹസ്സൻ ബസ്വരി]] [[ദുന്നൂനൂൽ മിസ്രി]], [[ജുനൈദുൽ ബാഗ്ദാദി]] <ref>ഇമാം ശഅറാനി -ഇർഷാദു ത്വാലിബീൻ- പേജ് 32,33</ref> എന്നിവരുടെ സാധക മാർഗ്ഗങ്ങളായ [[ഹസ്സനിയ്യ]] [[ജുനൈദിയ്യ]] എന്നിവയും പ്രശസ്തി നേടി. ഓരോ ആചാര്യന്മാരുടെ ചിന്താധാരകളോട് ചേർന്ന് ഉപ സാധക മാർഗ്ഗങ്ങളും പിന്നീട് രൂപപ്പെട്ടു. ഓരോ ത്വരീഖത്തും ഓരോ സാഹോദര്യ സംഘടനയായാണ് (ബ്രദർ ഹുഡ്) അറിയപ്പെടുന്നത്. എല്ലാ ത്വരീഖത്തുകളുടെയും ആരാധന ആചാര രീതികളിൽ വ്യത്യസ്തത ദർശിക്കാമെങ്കിലും എല്ലാ എല്ലാമാർഗ്ഗങ്ങളുടെയും അടിസ്ഥാന സ്രോതസ്സ് [[ഉവൈസുൽ ഖർനി]], [[ഹസ്സൻ അൽ ബസ്വരി]] [[ജുനൈദുൽ ബാഗ്ദാദി]] തുടങ്ങിയ ആദ്യ കാല [[സൂഫി]] ജ്ഞാനികളുടെ സാധക മാർഗ്ഗങ്ങളാണ്. <ref>ശൈഖ് സൈനീ ദഹ്ലാൻ -തഖ്രീബുൽ ഉസ്വൂൽ പേജ്281</ref> അതേ പ്രകാരം ഓരോ മാർഗ്ഗങ്ങളുടെയും സിൽസിലകൾ (പരമ്പര) വ്യത്യസ്തമായിരിക്കുമെങ്കിലും സംഗമ സ്ഥാനം മുഹമ്മദ് ആയിരിക്കും. <ref>ശൈഖ്‌ സൈനീ ദഹ്‌ലാൽ-തഖ്രിബുൽ ഉസ്വൂൽ- പേജ് 281</ref>ഭൂരിപക്ഷ പരമ്പരകളും [[അലി]] വഴി കടന്നു പോകുമ്പോൾ ചുരുക്കം ചിലവ [[അബൂബക്കർ]] ,[[സൽമാനുൽ ഫാരിസി]] എന്നിവരിലൂടെയും സഞ്ചരിക്കുന്നു. നൂറ്റാണ്ടുകളുടെ കാലയളവിൽ സാധക മാർഗ്ഗങ്ങളും ഉപ സാധക മാർഗ്ഗങ്ങളുമായി ഇത്തരത്തിൽ ആയിരത്തിലധികം സരണികൾ ജന്മം പൂണ്ടിട്ടുണ്ടെങ്കിലും നൂറോളം സാധക മാർഗ്ഗങ്ങൾ മാത്രമാണ് ഇന്നും സജീവ സാന്നിധ്യമറിയിച്ചു നിലനിൽക്കുന്നത്. അതിൽ നാൽപത് വിപുലമായ രീതിയിൽ പ്രചാരമുള്ളവയാണ്. [[ഖ്വാജാ മുഈനുദ്ദീൻ ചിശ്തി]], [[അബ്ദുൽ ഖാദിർ ഗീലാനി]] , [[ബഹാഉദ്ദീൻ നഖ്ശ്ബന്ദ് ബുഖാരി]], [[അബൂ നജ്ബ് സുഹ്റവര്ദി]] എന്നീ സൂഫി സന്യാസികളുടെ സാധക മാർഗ്ഗങ്ങളായ [[ചിശ്തിയ്യ]], [[ഖാദിരിയ്യ]], [[നഖ്ശ്ബന്ദിയ്യ]], [[സുഹ്റവര്ദിയ്യ]] ത്വരീഖത്തുകളാണ് ഇന്നുള്ള സാധക മാർഗ്ഗങ്ങളിൽ പ്രധാനപ്പെട്ട നാലെണ്ണം. ==സഞ്ചാരം== ഇസ്ലാമിക നിയമ ക്രമങ്ങളായ [[ശരീഅത്ത്]] പൂർണ്ണമായി മുറുകെ പിടിച്ചു [[ഫിഖ്ഹ്]] ഇൽ അറിവ് നേടിയതിനു ശേഷമായിരിക്കണം ത്വരീഖത്തിലേക്കുള്ള സഞ്ചാരം ആരംഭിക്കേണ്ടത്. <ref>ഇമാം ശഅ്റാനി -അൽ അൻവാറുൽ ഖുദ്സിയ്യ 1/66</ref> ഇതിനായി ആത്മീയാന്വേഷകൻ സനദ് (പരമ്പര) ഉള്ള ഒരു ഗുരുവിനെ( മാഷായിഖ്/ശൈഖ്) കണ്ട് പിടിക്കേണ്ടതായിട്ടുണ്ട്. <ref>അൽ ഫതാവൽ അസ്ഹരിയ്യ/54</ref> [[മുറബ്ബി]] (പരിശീലകൻ), [[മുർഷിദ്]] (വഴികാട്ടി) എന്നിങ്ങനെയാണ് ഈ ഗുരുക്കന്മാർ അറിയപ്പെടുക. ഏതെങ്കിലും സാധക മാർഗ്ഗങ്ങളുടെ ആചാര്യന്മാരോ, അവരിൽ നിന്നും [[ഇജാസിയ്യത്ത്]] (അനുമതി പത്രം) ലഭിച്ച സാധക മാർഗ്ഗ പരിശീലനത്തിൽ സമാപ്തി കുറിച്ചവരോ ആണ് ഗുരുക്കന്മാരായി പരിഗണിക്കപ്പെടുക. അധിക പക്ഷവും ഇത്തരം ഗുരുക്കന്മാർ സാവിയ/തകിയ/രിബാത്വ്/ ഖാൻഖാഹ് എന്നിങ്ങനെ അറിയപ്പെടുന്ന സൂഫി സന്യാസി മഠങ്ങളുടെ അധികാരികളായിരിക്കും. ഇസ്തിഖാമ (استقامة) (നേർമ്മാർഗ്ഗം )എന്നാണു ഇത്തരം പരമ്പരകൾ വിശേഷിപ്പിക്കപ്പെടുക. ഇതല്ലാതെ സയ്യിദുത്ത്വാ ഇഫത് എന്ന രീതിയിൽ ഉള്ള സൂഫി ഗുരുക്കന്മാരും ഉണ്ട്. ഗുരുക്കന്മാരിൽ ഈ രണ്ടാമത്തെ വിഭാഗം മണ്മറഞ്ഞു പോയ മഹത്തുക്കളാണ്. സൂഫി സരണികളിൽ പ്രാഗൽഭ്യം നേടുന്നതോടെയാണ് ഇത്തരം ഗുരുക്കന്മാരുടെ സരണിയിൽ പ്രവേശിക്കാനാവുക. ആത്മീയോന്നതി നേടിയവർക്ക് ആത്മാക്കളുമായി സംവദിക്കാൻ കഴിയുമെന്നും അവരിൽ നിന്നും ഉപദേശ നിർദ്ദേശങ്ങൾ സ്വീകരിക്കാനാകുമെന്നും വിശ്വസിക്കപ്പെടുന്നു. ഗുരുക്കന്മാരുടെ കീഴിൽ ശിഷ്വത്വം നേടിയെത്തുന്നവരെ മുബ്തദീ(തുടക്കക്കാരൻ) എന്ന് വിശേഷിപ്പിക്കുന്നു. പരിശീലനത്തിൽ വിജയിച്ചാൽ മുത്തദറിജ് (പരിശീലനത്തിലെ വിജയി) ആകും അതോടെ അയാൾ ശിഷ്യനായി സാധക മാർഗ്ഗത്തിൽ പ്രവേശിക്കുന്നു. ശൈഖിനെ ബൈഅത്ത്[[അനുസരണ പ്രതിജ്ഞ]] ചെയ്തു കൊണ്ടാണ് ത്വരീഖത്തിലേക്കുള്ള പ്രവേശനം സാധ്യമാവുക .നെഞ്ചിൽ കൈ വെച്ചോ, ആലിംഗനം ചെയ്തോ, കാതിൽ ചൊല്ലിയോ [[വിർദ്]] ആയി സ്തോത്രങ്ങളും, ഖിർക്കയെന്ന വസ്ത്രങ്ങളും നൽകുന്നതോടു കൂടി [[തസ്ക്കിയ]](ശുദ്ധീകരണ പ്രക്രിയ), [[തർബ്ബിയ്യത്ത്]](സർവ്വോമുഖ വളർച്ച), സുലൂക്ക് (ആത്മപ്രയാണം) എന്നീ പക്രിയകൾക്കു തുടക്കം കുറിക്കപ്പെടും. ഇതോടെ ശിഷ്യനെ സംസ്കരിച്ചെടുക്കേണ്ട ചുമതല ഗുരുവിൽ നിക്ഷിപ്തമാകുന്നു. ഒരു ജഡം പോലെ ശിഷ്യൻ ഗുരുവിനോ, ഗുരു നിയമിക്കുന്ന നിർവ്വാഹകനോ കീഴൊതുങ്ങി നിൽക്കണമെന്നാണ് ചട്ടം. <ref>അൽ അൻവാറുൽ ഖുദ്സിയ്യ 1/66</ref> പരിശീലന കളരിയിൽ യഥാക്രമം മുരീദ്, സാലിക് (സഹയാത്രികൻ), മജ്ദൂബ്(ആകൃഷ്ടൻ), മുതദാറക് (വീണ്ടെടുക്കപ്പെട്ടവൻ) എന്നീ സ്ഥാനങ്ങൾ താണ്ടി ശിഷ്യൻ ഗുരു സ്ഥാന ലബ്ധി നേടും. ==സഞ്ചാര പഥങ്ങൾ == [[ശരീഅത്ത്]] ബാഹ്യ ശുദ്ധീകരണത്തിനാണെങ്കിൽ ത്വരീഖത്ത് ആന്തരിക ശുദ്ധീകരണത്തിനാണ് എന്നാണ് സൂഫികൾ നിർവചിക്കുന്നത്. ബാഹ്യശുദ്ധീകരണം യാത്രയുടെ തുടക്കമായി സൂഫികൾ വിശേഷിപ്പിക്കുന്നു.അസ്സൈറു ബില്ലാഹ് (ദൈവിക നിയമാനുഷ്ഠാന പ്രയാണം) എന്ന [[ശരീഅത്ത്]] പിന്നിട്ട് ത്വരീഖത്തിൽ പ്രവേശിക്കുന്ന വ്യക്തി അസ്സൈറു ഇലല്ലാഹ്(ദൈവത്തിലേക്കുള്ള പ്രയാണം) ആരംഭിക്കുന്നു. ഈ ആത്മീയ യാത്രയിലെ മഖാമുകൾ (സ്ഥാനങ്ങൾ) പിന്നിടാൻ നിരവധി ഘട്ടങ്ങൾ ത്വരീഖത്ത് സഞ്ചാരി പിന്നിണ്ടേണ്ടതായിട്ടുണ്ട് ഹയാഅ്‌ (ലജ്ജ), ഇഖ്‌ലാസ് (ആത്മാർത്ഥത), [[തൗബ]] (പശ്ചാത്താപം), [[സുഹ്ദ്]] (പ്രപഞ്ച പരിത്യാഗം), [[മുജാഹദ]] (ഇച്ഛയ്ക്കെതിരെയുള്ള സമരം), [[സ്വബ്ർ]] (പ്രതിസന്ധികളോടുള്ള ക്ഷമ), എന്നിവകൾ ആർജ്ജിച്ചു [[ഉസ്ലത്ത്]] (ഏകാന്ത വാസം), ഖൽവത്ത് (ഏകാഗ്രതാവാസം), [[സുകൂത്ത്]] (മൗനവ്രതം), സലാഅ്‌ (ആരാധനകൾ), [[മുറാഖബ]] (ആത്മീയ നിരീക്ഷണം,തപസ്സ്) പോലുള്ള [[രിയാള]] (തീവ്ര സാധകമുറ)കൾ സ്വായത്തമാക്കുമ്പോൾ അനാനിയ്യത്(അഹംബോധം) നശിച്ചു സ്രഷ്ടാവുമായുള്ള മറ നീക്കപ്പെടുമെന്നു സൂഫികൾ കരുതുന്നു. അനാനിയ്യത്തിനെ ഇല്ലായ്മ ചെയ്യാനും, ആത്മാവിനെ നിയന്ത്രണത്തിലാക്കാനായി ചിലർ നിരന്തരോപവാസങ്ങളും, പരുക്കൻ വസ്ത്രങ്ങളണിഞ്ഞു വെയിലും, തണുപ്പും വകവെക്കാതെയുള്ള ജീവിതവുമൊക്കെ നയിക്കും. വുസ്വൂൽ, (وصول) [[മുകാശഫ]] (ആത്മ ദർശനം), [[മുശാഹദ]] (ദിവ്യദർശനം), [[മുആയന]] , [[ഹുളൂർ]] (ദൃശ്യപ്പെടൽ) തുടങ്ങി ഓരോ മഖാമുകൾ <ref>ഹാശിയതു ശൈഖിസാദ: വാ 1 പേജ് 40 </ref>പിന്നിടുമ്പോൾ കശ്ഫ്(മറനീക്കൽ), കറാമത്ത് (അതീന്ദ്രീയ പ്രവർത്തനങ്ങൾ) തുടങ്ങിയ ഗുണങ്ങൾ ഇതിൻറെ ഫലമായി യോഗി കൈവരിക്കുമെന്ന് സൂഫി ആചാര്യമാർ വിവരിക്കുന്നു. മഖാമുൽ ഖൗഫ്‌ , മഖാമുർ റജാഅ്, മഖാമുൽ മുറാഖബ, മഖാമുൽ ഗൈബത്ത്‌, മഖാമുൽ ഹുളൂർ എന്നിങ്ങനെയാണ് ഈ പടവുകൾ വിശേഷിപ്പിക്കപ്പെടുന്നത്. <ref>shykh busaidi, al adaabul marlliyya, page : 82(39)</ref> ഈ പ്രണയ യാത്രയുടെ പരിസമാപ്തി കുറിക്കുന്നത് ഹഖീഖത്തിലാണ്. അസ്സൈറു ഫില്ലാഹ്(ദൈവത്തിലുള്ള പ്രയാണം) എന്നാണിതിനെ വിശേഷിപ്പിക്കുക. ഹഖീഖത്തിൽ നിന്നും പരിസമാപ്തി കുറിക്കുന്ന മഅരിഫഅത്തിലെത്തുന്ന ഘട്ടത്തിൽ സഞ്ചാര പഥികന് വിവിധ ഉന്മാദ അവസ്ഥകളായ [[അഹ്‌വാൽ]]ലുകൾ (മാനസിക അവസ്ഥകൾ) തരണം ചെയ്യേണ്ടതായി വരും. ഇത്തരം ഹാലുകളുടെ അവസാന ഘട്ടത്തെ [[ഫന]] എന്ന പേരിലാണ് വിശേഷിപ്പിക്കപ്പടുന്നത്. <ref>ഇമാം ഗസ്സാലി ഇഹ്യാ ഉലൂമുദീൻ</ref> മജ്ദൂബും (ദൈവത്തിലേക്ക് വലിക്കപ്പെട്ടവൻ) എന്നാണ് ഉന്മാദ അവസ്ഥയിലുള്ള സൂഫികളെ വിശേഷിപ്പിക്കുക. <ref>ഇബ്നു അറബി -അൽ ഫുതൂഹാതുൽ മക്കിയ്യ: അദ്ധ്യായം 44 വാള്യം 1 പേജ് 315,316 </ref>വളരെ ചുരുക്കം ആത്മീയ അന്വേഷകർ മാത്രമേ ഈ ഘട്ടങ്ങളിലൊക്കെ എത്തിച്ചേരുകയുള്ളു. അപ്രകാരം [[ഫന]]യെന്ന ഉന്മാദ അവസ്ഥയിൽ നിന്നും മുക്തമാകുന്നവർ അതിലും ചുരുക്കമായിരിക്കും. [[ഫന]]യും കഴിഞ്ഞു [[മഅ്‌രിഫത്ത്]] എന്ന അതീന്ദ്രയ ജ്ഞാനം കരഗതമാകുന്നതാണ് ത്വരീഖത്തിലെ അവസാന ഇടം. ഇത് പ്രാപ്യമായാൽ പിന്നെ പ്രവർത്തനങ്ങളുടെ ഫലമായി സ്ഥാനമാനങ്ങൾ കൂടി കൊണ്ടിരിക്കും. അസ്സൈറു ഇലല്ലാഹ്’ (ദൈവത്തിലേക്കുള്ള പ്രയാണം) അവസാനിക്കുകയാണ്.ഇതിന്നു ശേഷം ‘അസ്സൈറു ഫില്ലാഹ്’ (ദൈവത്തിലുള്ള പ്രയാണം) അവസാനമില്ലാതെ തുടർന്ന് കൊണ്ടിരിക്കുകായും ചെയ്യും. <ref>ഹാശിയത്തുൽ ബൈളാവി വാള്യം 1 പേജ് 46</ref> സ്വൂഫികളുടെ സാങ്കേതിക പ്രയോഗ പ്രകാരം [[ശരീഅത്ത്]] പദവിയിലുള്ളവർ ‘ ത്വാലിബീൻ’ (طالبين) അന്വേഷി എന്നും, ത്വരീഖത്ത് പദവി കരസ്ഥമാക്കിയവർ ‘സാ ഇരീൻ’ (ساعرين) (പ്രയാണം അവസാനിച്ചവൻ) എന്നും, [[ഹഖീഖത്ത്]] പദവിയിലുള്ളവർ ‘വാസ്വിലീൻ’ (واصلين) (ചെന്നെത്തിയവൻ) എന്നും വിശേഷിക്കപ്പെടുന്നു. <ref>ഇബ്നു അജീബ- ഈഖാളുൽ ഹിമം- പേജ് 125</ref> ==അനുഷ്ഠാന മുറകൾ== [[റാത്തീബ്]], [[മൗലൂദ്]], [[ഔറാദ്]], [[ദിഖ്ർ]] ഹൽഖകൾ, [[ദാറൂദ്]], (സ്വലാത്തുകൾ) ധ്യാനവേളകൾ എന്നിങ്ങനെയുള്ള അനുഷ്ഠാന മുറകൾ എല്ലാ ത്വരീഖത്തുകൾക്കും പൊതുവായി ഉണ്ടാകും. ഒറ്റ നോട്ടത്തിൽ ഇവകൾ തമ്മിൽ സാമ്യത തോന്നുമെങ്കിലും ആചാര രീതികളും ചൊല്ലുന്ന സ്തോത്രങ്ങളും രീതികളുമൊക്കെ വ്യത്യസ്തമായിരിക്കും. ഇത്തരം ചടങ്ങുകൾക്കിടയിൽ ''ത്വറബ്''(ആനന്ദതുന്ദിലത) ''നശ്വ''(നിർവൃതി) ''ഗൈബ്''(ഐഹികലോക വിസ്മൃതി) ഉണ്ടാവുകയും റഖ്സ്വ് എന്ന പരിസരം മറന്നെന്ന പോലുള്ള ചലനങ്ങൾ ഉണ്ടാകുകയും ചെയ്യും. [[മൗലവിയ്യ]] ദർവീശുകൾ കറങ്ങുകയാണ് ചെയ്യാറെങ്കിൽ<ref>J. K. Birge, "The Bektashi Order of Dervishes", London and Hartford, 1937</ref> [[ശാദുലിയ്യ]] മാർഗ്ഗത്തിൽ അവ ഇളകിയാടലാണ്. ആത്മീയ അനുഭൂതി കരസ്ഥമാക്കാൻ [[നശീദ്]], [[ഖസീദഃ]], [[മനാഖിബ്]], ശ്രുതിമധുരമായ വേദ പാരായണം, ഖവ്വാലി, [[ഗിനാഅ്]] (ഗാനാലാപനം), പോലുള്ള [[സമാഃ]] സദസ്സുകളും, സൂഫിയാന കലാമുകളിൽ പെട്ട [[ശ്യാരി]] , [[റുബായി]], [[നഅ്ത്ത്]] കവിതാസദസ്സുകളും, [[മുശാഅറ]] കവി സദസ്സുകളും വിവിധ ത്വരീഖത്തുകളുടെ ഭാഗമായി സംഘടിക്കപ്പെടാറുണ്ട്. <ref>Cocept of Reality and Existence - Toshiko Izutsu - I. B. T Kualalampur – 2007</ref> റബാബ്, ഊദ്, സിത്താർ, ബുൾബുൾ, ഷാഹിബാജ, ദഫ്, അറബന പോലുള്ള സംഗീത ഉപകരണങ്ങളുടെ വികാസവും ചില ത്വരീഖത്തുകളുടെ ഭാഗമായി വളർന്നു വന്നവയാണ്. ==വ്യാജ ത്വരീഖത്ത്== പരമ്പര ഇല്ലാത്ത, ശരീഅത്ത് അനുസരിക്കാത്ത സൂഫി സരണികളെയാണ് വ്യാജ ത്വരീഖത്ത് എന്ന് വിശേഷിക്കപ്പെടുന്നത്. ഇത്തരം ആളുകൾ വിവിധ മതങ്ങളുടെ ആരാധനാ രീതികൾ പിന്തുടരുകയും ലഹരിയോ, ദ്രാക്ഷാരസം പാനം ചെയ്തോ, മയക്കുമരുന്നുപയോഗിച്ചോ ആത്മീയ അനുഭൂതി കരസ്ഥമാക്കാൻ ശ്രമിക്കുന്നവരുമാണെന്നാണ് പ്രധാന ആരോപണങ്ങൾ ==നിർവചനങ്ങൾ== [[File:Syariah-thariqah-hakikah2.jpg|thumb|350px]] * '''ശൈഖ് സൈനുദ്ധീൻ മഖ്ദൂം''' # ശരീഅത്ത് കപ്പലാണ് ത്വരീഖത്ത് സമുദ്രവും ഹഖീഖത്ത് അമൂല്യമായ പവിഴവും. കപ്പലില്ലാതെ കടലിൽ മുങ്ങി പവിഴം വാരുവാൻ സാധ്യമല്ല <ref>ശൈഖ് സൈനുദ്ധീൻ മഖ്ദൂം-അദ്ഖിയാഅ്</ref> # ദൈവത്തെ മാത്രം കാംക്ഷിച്ച് കൊണ്ടുള്ള കർമ്മങ്ങളും ജീവിതഭദ്രതയും മുറുകെ പിടിക്കലാണ് ത്വരീഖത്ത്<ref>ശൈഖ് സൈനുദ്ധീൻ മഖ്ദൂം-അദ്ഖിയാഅ്</ref> * '''ഇബ്നു അജീബ''' മാനുഷിക ദുർഗ്ഗുണങ്ങളിൽ നിന്ന് ഹൃദയത്തെ സ്ഫുടം ചെയ്യലാണ് ത്വരീഖത്ത് <ref>ഈഖാളുൽ ഹിമം പേജ് 31 ഇബ്നു അജീബ </ref> * '''ശൈഖ് ദഹ്‌ലാൻ ''' ഇൽമ്, അമൽ, ദുഃസ്വഭാവങ്ങളിൽ നിന്നുള്ള മുക്തി, സൽസ്വഭാവങ്ങൾ കൊണ്ട് നന്നായിത്തീരൽ എന്നിവയാണ് ത്വരീഖത്തുകളുടെയും അടിസ്ഥാനം <ref>തഖ്രീബുൽ ഉസ്വൂൽ/18,19</ref> * '''ശൈഖ് അബ്ദുല്ലാ അൽ ഐദറൂസി''' പദവികളും മഖാമുകളും മുറിച്ചുകടന്ന് ദൈവത്തിലേക്ക് നിന്നെ അടുപ്പിക്കുന്ന കാര്യങ്ങൾ കൊണ്ടും തഖ്‌വ കൊണ്ടും പിടിച്ചുനിൽക്കലാകുന്നു ത്വരീഖത്ത് <ref>രിസാലതുൽ ഐദറൂസി/11</ref> ==പ്രധാന സരണികൾ== * [[ഖാദിരിയ്യ]] * [[ചിശ്തിയ്യ]] * [[നഖ്ശബന്ദിയ]] * [[രിഫാഇയ്യ]] * [[ശാദുലിയ്യ]] * [[ദസൂഖിയ്യ]] * [[ബദവിയ്യ]] * [[സുഹ്റവർദിയ്യ]] * [[മൗലവിയ്യ]] * [[തീജാനിയ്യ]]<ref>J. M. Abun-Nasr, "The Tijaniyya", London 1965</ref> * [[സനൂസിയ്യ]] * [[നൂരിയ്യ]] * [[ആരിഫിയ്യ]] * [[തീജാനി സരണി]] ==ഇവ കാണുക == * [[സാവിയ്യ]] * [[റാത്തീബ്]] * [[മൗലീദ്]] * [[തസ്സ്വവുഫ്‌]] ==അവലംബം== <references/> ==പുറം കണ്ണികൾ== * PHILTAR (''Philosophy of Theology and Religion'' at the Division of Religion and Philosophy of St Martin's College) has a very useful [https://web.archive.org/web/20041025101220/http://philtar.ucsm.ac.uk/encyclopedia/islam/sufi/index.html Graphical illustration of the Sufi schools]. * Infographics on the evolution of Tasawwuf and notable Sufi masters in history. [https://sagateller.com/unveiling-the-mystical-world-of-tasawwuf-and-sufi-stories-personal-experiences-and-perspectives/ Unveiling the Mystical World of Tasawwuf and Sufi Stories: Personal Experiences and Perspectives] {{Sufi}} {{Sufism terminology}} {{Portal bar|Religion|Islam|Education|Psychology}} {{Authority control}} : പൊന്മള അബ്ദുൽ ഖാദിർ മുസ്ലിയാർ ത്വരീഖത്ത് സമഗ്ര പഠനം [[വർഗ്ഗം:ഇസ്ലാമികം]] [[വർഗ്ഗം:സൂഫിമാർഗ്ഗം]] azkocvx60umvfsvbtakw1lfczhincqh 0 74224 4546797 4541608 2025-07-08T16:20:26Z 117.230.0.176 4546797 wikitext text/x-wiki {{prettyurl|Vishwakarma}} ലോകശില്പിയുമായ [[വിശ്വകർമ്മാവ്|വിശ്വകർമ്മാവിന്റെ]] പിൻ‌ഗാമികളെന്ന് വിശ്വസിക്കുന്ന പരമ്പരാഗത തച്ചുശാസ്ത്ര വിദഗ്ദ്ധരുംമാണ് വിശ്വകർമ്മജർ. ഇന്ത്യയിലെ എല്ലാ ഭാഗങ്ങളിലും ഇവർ കാണപ്പെടുന്നു. വിവിധ സ്ഥലങ്ങളിൽ വിവിധ ജാതി പേരുകളാണുള്ളത്. പ്രധാനമായും മരപ്പണിക്കാർ ([[ആചാരി]]), ഓട്ടുപണിക്കാർ (മൂശാരി),ഇരുമ്പുപണിക്കാർ(കൊല്ലൻ) ,സ്വർണ്ണപ്പണിക്കാർ (തട്ടാൻ),കൽപണിക്കാർ (ശില്പി) എന്നിവർ ഈ വിഭാഗത്തിൽ പെടുന്നു. കേരളം, തമിഴ്നാട്, കർണാടക,എന്നിവിടങ്ങളിൽ പൊതുവേ ഇവർ ആചാരി എന്നാണ് അറിയപ്പെടുന്നത്. വിശ്വകർമ്മ കുലത്തിൽ ജീവിക്കുന്നവർ പണ്ടു മുതലേ സ്വന്തം പേരിനോടൊപ്പം ''ആചാരി'' എന്ന് ചേർത്താണ് പറയുന്നത്. ഇവർ വിശ്വകർമ്മാവിന്റെ സൃഷ്ടി ആയ യഥാക്രമം മനു, [[മയാസുരൻ|മയ]], ത്വഷ്ടാ, ശില്പി, വിശ്വജ്ന എന്നീ ഋഷികളുടെ പിൻ‌ഗാമികൾ എന്നും വിശ്വസിക്കുന്നു. ഒരുകാലത്ത് ഇവർ വാസ്തു വിദ്യ, തച്ചു ശാസ്ത്രം, ശില്പ ശാസ്ത്രം, ലോഹവിദൃ എന്നിവയിൽ പ്രഗൽഭരായിരുന്നു. ==പേരിന്റെ ഉറവിടം== വിശ്വകർമ്മാവിന്റെ പിൻ‌ഗാമികളായതുകൊണ്ട് വിശ്വകർമ്മജർ എന്നു വിളിക്കുന്നു. ഇന്നും വടക്കേ ഇന്ത്യയിൽ വിശ്വക൪മ്മസമാജം ഉണ്ട് അവരാണ് കർമ്മാകർ. ശിൽപികളെ ഉദ്ദേശിച്ച് വിശ്വകർമ്മ എന്ന പദപ്രയോഗം പന്ത്രണ്ടാം നൂറ്റാണ്ടിലെ തമിഴ് ലിഖിതങ്ങളിലുണ്ടെന്ന് ചരിത്രകാരിയായ വിജയ രാമസ്വാമി അഭിപ്രായപ്പെട്ടിട്ടുണ്ട്. ==ജാതി വ്യവസ്ഥയിൽ== [[ദക്ഷിണേന്ത്യ]]യിലെ ജാതി വ്യവസ്ഥയിൽ ഈ സമൂഹത്തിന് ബ്രാഹ്മണരിൽ നിന്നും 24 അടി ദൂരം കൽപ്പിച്ചിരുന്നു . ബ്രാഹ്മണഗൃഹങ്ങൾ, ക്ഷത്രിയ ഗ്രഹങ്ങൾ, നായർ തറവാടുകൾ, ക്ഷേത്രങ്ങൾ എന്നിവിടങ്ങളിൽ പണിയായുധവുമായി ആശാരിക്ക് കയറുവാൻ അനുവാദം ഉണ്ടായിരുന്നു. ==ജാതി പേരുകൾ== ===ദക്ഷിണേന്ത്യയിൽ=== ‍ആചാരി<br>വിശ്വകർമ്മ<br>ചാരി<br>തച്ചൻ<br> ===ഉത്തരേന്ത്യയിൽ=== പാഞ്ചാൽ<br>മഹാറാണ<br>താര്ഖാൻ<br>മാലിക്<br>സുതാർ == കേരളത്തിൽ == ആശാരി, കല്ലാശാരി, കൽത്തച്ചൻ, കമ്മല, കംസല, കണ്ണൻ, കരുവാൻ, കിടാരൻ, കൊല്ലൻ, മലയാള കമ്മല, മൂശാരി, പാണ്ടികമ്മല, പാണ്ടിതട്ടാൻ, പെരുംകൊല്ലൻ, തച്ചൻ,തട്ടാൻ, വിൽകുറുപ്പ്, വില്ലാശാൻ, വിശ്വകർമാല എന്നിവരെയാണ് കേരള സംസ്ഥാനത്തിൽ വിശ്വകർമ്മജരായി അറിയപ്പെടുന്നത് <ref>http://www.keralapsc.org/scstobc.htm#obc </ref>. ഈ സമുദായത്തിന്റെ മുഴുവൻ കുലനാമം ആശാരി എന്നാണെങ്കിലും, തൊഴിൽ, ദേശം, ഭാഷ എന്നിവകൊണ്ട് വിവിധ പേരിൽ അറിയപ്പെടുന്നു. ഇരുമ്പുപണി ചെയ്യുന്നവർ കൊല്ലൻ എന്നും കരുവാൻ എന്നും അറിയപ്പെടുന്നു. കൊല്ലൻ എന്ന വാക്കിന്റെ മൂലപദമോ എങ്ങനെ ഉണ്ടായെന്നോ അറിയില്ല. "കർമ്മാര" (ലോഹപ്പണിക്കാരൻ) എന്ന സംസ്കൃത പദത്തിൽ നിന്നാവണം കരുവാൻ എന്ന വാക്ക് ഉണ്ടായത്. ഇവരുടെ പണിശാല ആല, ഉല എന്നീ പേരുകളിൽ അറിയപ്പെടുന്നു. ഇവർ കാർഷിക ഉപകരണങ്ങൾ, അടുക്കള ഉപകരണങ്ങൾ എന്നിവ ഇരുമ്പിൽ ഉണ്ടാക്കുന്നു. ഇവർ മനു ഋഷിയുടെ പിൻഗാമികൾ എന്നു വിശ്വസിക്കുന്നു. തുകൽ പണി ചെയ്യുന്നവരെ തുകൽകൊല്ലൻ എന്ന് പറയുന്നു.മദ്ദളം, ചെണ്ട മറ്റ് തുകൽ വാദ്യങ്ങളും ചെരിപ്പ്, തുകൽ ഉല്പന്നങ്ങൾ എന്നിവ ഉണ്ടാക്കുന്നത് കൊണ്ടാണ് ഇവരെ [[തുകൽ കൊല്ലൻ]] എന്നു പറയുന്നത്<ref>http://archive.org/stream/castestribesofso03thuruoft#page/134/mode/2up</ref>. മരപ്പണി ചെയ്യുന്നവർ തച്ചൻ എന്നും ആശാരി എന്നും അറിയപ്പെടുന്നു. തച്ചൻ എന്ന പദം തക്ഷു (മരം) എന്ന സംസ്കൃത പദത്തിൽ നിന്നാണ് ഉണ്ടായത്. ആശാരി എന്നതു ആചാരി പദത്തിന്റെ തെറ്റിദ്ധരിക്കപ്പെട്ട വാമൊഴി ആണ്(ആശാരി എന്നാൽ മരപ്പണി മാത്രം ചെയ്യുന്നവർ എന്നു കാലങ്ങളായി തെറ്റിദ്ധരിക്കപ്പെട്ടിരിക്കുന്നു). ഇവര് വിഗ്രഹങ്ങൾ, ക്ഷേത്രത്തിന്റെയും ഭവനങ്ങളുടെയും വാതിലുകൾ, മേൽക്കൂരക്കൂട്ട്, ഗൃഹോപകരണങ്ങൾ എന്നിവ തടിയിൽ‌ ഉണ്ടാക്കുന്നു. ഇവര് ഗണിതം, ശാസ്ത്രം എന്നിവ കർശനമായി പാലിക്കുന്നു. ഇവർ മയ ഋഷിയുടെ പിൻഗാമികൾ എന്നു വിശ്വസിക്കുന്നു.<br>ഓട്ടുപണി ചെയ്യുന്നവരെ ശില്പ്പാചാരി എന്നും [[മൂശാരി ]]എന്നും അറിയപ്പെടുന്നു. ഇവരുടെ പണിശാല മൂശ എന്നി പേരിൽ അറിയപ്പെടുന്നു. പിച്ചള, ചെമ്പ്, ഓട് എന്നിവ ഉരുക്കുന്ന furnace ആണു മൂശ. ഇതിൽ നിന്നും മൂശാചാരി എന്നും, പിന്നെ മൂശാരി എന്ന പദം ഉണ്ടായി. ഓടുകൊണ്ടുള്ള പാത്രങ്ങൾ, വിഗ്രഹങ്ങൾ,ശില്പ്പങ്ങൾ, വിളക്കുകൾ എന്നിവ ഉണ്ടാക്കുന്നു. പഞ്ചലോഹ വിഗ്രഹങ്ങൾ, ആറന്മുളക്കണ്ണാടി മുതലായ അമൂല്യ വസ്തുക്കൾ ഉണ്ടാക്കുന്നതും ഈ വിഭാഗമാണ്. ഇവർ ത്വഷ്ടാവ് എന്ന ഋഷിയുടെ പിൻഗാമികൾ എന്നു വിശ്വസിക്കുന്നു.<br>കല്പ്പണി ചെയ്യുന്നവരെയും 'ശില്പ്പാചാരി' എന്നും കല്ലാചാരി എന്നും അറിയപ്പെടുന്നു. ഇവർ കല്ലിൽ വിഗ്രഹങ്ങൾ, ദേവശില്പ്പങ്ങൾ, ക്ഷേത്രങ്ങൾ തുടങ്ങിയവ ചെയ്യുന്നു. ഇവർ ശില്പി എന്ന ഋഷിയുടെ പിന്ഗാമികൽ എന്നു വിശ്വസിക്കുന്നു.<br>സ്വർണ്ണപ്പണി ചെയ്യുന്നവർ പൊന്നാശാരി എന്നും തട്ടാൻ എന്നും അറിയപ്പെടുന്നു. തട്ടാൻ എന്ന പദം എങ്ങനെ ഉണ്ടായെന്ന് അറിയില്ല. സ്വർണ്ണം,വജ്രം,രത്നാഭരണങ്ങൾ, പവിത്രമായ താലി, തിരുവാഭരണങ്ങൾ മുതലായവയിൽ ഉണ്ടാക്കുന്നു. ഇവർ വിശ്വജ്ന എന്ന ഋഷിയുടെ പിൻഗാമികൾ എന്നു വിശ്വസിക്കുന്നു.<br> == സംഘടന == കരകൗശല വിദൃയുടേയും നിർമ്മാണ മേഖലകളുമായി ബന്ധപെട്ട വൈവിധ്യവും അവയുമായി ബന്ധപ്പെട്ട ദേശാന്തര യാത്രകളും കൊണ്ടാവാം ഈ സമുദായത്തിനു സമീപകാലം വരെ രാഷ്ട്രീയമായ പ്രതിനിധികളെ സ്ഷടിക്കുവാൻ വലിയ താത്പരൃം കാണിക്കാതിരുന്നത്. 1947 -ൽ ഇന്ത്യയുടെ സ്വാതന്ത്ര്യം സാക്ഷ്യം വഹിച്ചുകൊണ്ട് സമുദായത്തിന് '''അഖില തിരുവിതാംകൂർ വിശ്വകർമ്മ മഹാസഭ''' എന്ന സംഘടന രൂപപ്പെട്ടു. 1957 മുതൽ '''അഖില കേരള വിശ്വകർമ്മ മഹാസഭ''' എന്ന പേരിൽ ഈ സംഘടന കേരളം മുഴുവൻ വ്യാപിച്ചു. പക്ഷെ പിന്നീട് പല പുതിയ സംഘടനകളും ഉണ്ടായി. 2001 ല് ഈ സംഘടനകളെല്ലാം ലയിച്ച് '''കേരള വിശ്വകർമ്മ മഹാസഭ'''എന്ന സംഘടന ഉണ്ടായെങ്കിലും ലയനം പിന്നീട് പരാജയമായി. അഖില കേരള വിശ്വകർമ്മ മഹാസഭയുടെ ആസ്ഥാനം [[ചെങ്ങന്നൂർ]] ആണ്. '''വിശ്വദേവൻ മാഗസിൻ''' ആണ് കേരളത്തിലെ പ്രമുക വിശ്വകർമ മാധ്യമം. ==ഇതും കാണുക== [[ആചാരി]]<br> [[വാസ്തുശാസ്ത്രം]]<br> [[തച്ചുശാസ്ത്രം]]<br> [[ആറന്മുളക്കണ്ണാടി]]<br> [[പള്ളിയോടം]]<br> [[പെരുന്തച്ചൻ]]<br> [[പഞ്ചലോഹം]]<br> nje7m9q5qu22thj7zh2uvt2ao5e2do8 4546801 4546797 2025-07-08T16:21:38Z 117.230.0.176 4546801 wikitext text/x-wiki {{prettyurl|Vishwakarma}} ലോകശില്പിയുമായ [[വിശ്വകർമ്മാവ്|വിശ്വകർമ്മാവിന്റെ]] പിൻ‌ഗാമികളെന്ന് വിശ്വസിക്കുന്ന പരമ്പരാഗത തച്ചുശാസ്ത്ര വിദഗ്ദ്ധരുംമാണ് വിശ്വകർമ്മജർ. ഇന്ത്യയിലെ എല്ലാ ഭാഗങ്ങളിലും ഇവർ കാണപ്പെടുന്നു. വിവിധ സ്ഥലങ്ങളിൽ വിവിധ ജാതി പേരുകളാണുള്ളത്. പ്രധാനമായും മരപ്പണിക്കാർ ([[ആചാരി]]), ഓട്ടുപണിക്കാർ (മൂശാരി),ഇരുമ്പുപണിക്കാർ(കൊല്ലൻ) ,സ്വർണ്ണപ്പണിക്കാർ (തട്ടാൻ),കൽപണിക്കാർ (ശില്പി) എന്നിവർ ഈ വിഭാഗത്തിൽ പെടുന്നു. കേരളം, തമിഴ്നാട്, കർണാടക,എന്നിവിടങ്ങളിൽ പൊതുവേ ഇവർ ആചാരി എന്നാണ് അറിയപ്പെടുന്നത്. വിശ്വകർമ്മ കുലത്തിൽ ജീവിക്കുന്നവർ പണ്ടു മുതലേ സ്വന്തം പേരിനോടൊപ്പം ''ആചാരി'' എന്ന് ചേർത്താണ് പറയുന്നത്. ഇവർ വിശ്വകർമ്മാവിന്റെ സൃഷ്ടി ആയ യഥാക്രമം മനു, [[മയാസുരൻ|മയ]], ത്വഷ്ടാ, ശില്പി, വിശ്വജ്ന എന്നീ ഋഷികളുടെ പിൻ‌ഗാമികൾ എന്നും വിശ്വസിക്കുന്നു. ഒരുകാലത്ത് ഇവർ വാസ്തു വിദ്യ, തച്ചു ശാസ്ത്രം, ശില്പ ശാസ്ത്രം, ലോഹവിദൃ എന്നിവയിൽ പ്രഗൽഭരായിരുന്നു. ==പേരിന്റെ ഉറവിടം== വിശ്വകർമ്മാവിന്റെ പിൻ‌ഗാമികളായതുകൊണ്ട് വിശ്വകർമ്മജർ എന്നു വിളിക്കുന്നു. ഇന്നും വടക്കേ ഇന്ത്യയിൽ വിശ്വക൪മ്മസമാജം ഉണ്ട് അവരാണ് കർമ്മാകർ. ശിൽപികളെ ഉദ്ദേശിച്ച് വിശ്വകർമ്മ എന്ന പദപ്രയോഗം പന്ത്രണ്ടാം നൂറ്റാണ്ടിലെ തമിഴ് ലിഖിതങ്ങളിലുണ്ടെന്ന് ചരിത്രകാരിയായ വിജയ രാമസ്വാമി അഭിപ്രായപ്പെട്ടിട്ടുണ്ട്. ==ജാതി വ്യവസ്ഥയിൽ== [[ദക്ഷിണേന്ത്യ]]യിലെ ജാതി വ്യവസ്ഥയിൽ ഈ സമൂഹത്തിന് ബ്രാഹ്മണരിൽ നിന്നും 24 അടി ദൂരം കൽപ്പിച്ചിരുന്നു . ബ്രാഹ്മണഗൃഹങ്ങൾ, ക്ഷത്രിയ ഗ്രഹങ്ങൾ, നായർ തറവാടുകൾ, ക്ഷേത്രങ്ങൾ എന്നിവിടങ്ങളിൽ പണിയായുധവുമായി ആശാരിക്ക് കയറുവാൻ അനുവാദം ഉണ്ടായിരുന്നു. ==ജാതി പേരുകൾ== ===ദക്ഷിണേന്ത്യയിൽ=== ‍ആചാരി<br>വിശ്വകർമ്മ<br>ചാരി<br>തച്ചൻ<br> ===ഉത്തരേന്ത്യയിൽ=== പാഞ്ചാൽ<br>മഹാറാണ<br>താര്ഖാൻ<br>മാലിക്<br>സുതാർ == കേരളത്തിൽ == മരപ്പണിക്കാരൻ, കല്ലാശാരി, കൽത്തച്ചൻ, കമ്മല, കംസല, കണ്ണൻ, കരുവാൻ, കിടാരൻ, കൊല്ലൻ, മലയാള കമ്മല, മൂശാരി, പാണ്ടികമ്മല, പാണ്ടിതട്ടാൻ, പെരുംകൊല്ലൻ, തച്ചൻ,തട്ടാൻ, വിൽകുറുപ്പ്, വില്ലാശാൻ, വിശ്വകർമാല എന്നിവരെയാണ് കേരള സംസ്ഥാനത്തിൽ വിശ്വകർമ്മജരായി അറിയപ്പെടുന്നത് <ref>http://www.keralapsc.org/scstobc.htm#obc </ref>. ഈ സമുദായത്തിന്റെ മുഴുവൻ കുലനാമം ആചാരി എന്നാണെങ്കിലും, തൊഴിൽ, ദേശം, ഭാഷ എന്നിവകൊണ്ട് വിവിധ പേരിൽ അറിയപ്പെടുന്നു. ഇരുമ്പുപണി ചെയ്യുന്നവർ കൊല്ലൻ എന്നും കരുവാൻ എന്നും അറിയപ്പെടുന്നു. കൊല്ലൻ എന്ന വാക്കിന്റെ മൂലപദമോ എങ്ങനെ ഉണ്ടായെന്നോ അറിയില്ല. "കർമ്മാര" (ലോഹപ്പണിക്കാരൻ) എന്ന സംസ്കൃത പദത്തിൽ നിന്നാവണം കരുവാൻ എന്ന വാക്ക് ഉണ്ടായത്. ഇവരുടെ പണിശാല ആല, ഉല എന്നീ പേരുകളിൽ അറിയപ്പെടുന്നു. ഇവർ കാർഷിക ഉപകരണങ്ങൾ, അടുക്കള ഉപകരണങ്ങൾ എന്നിവ ഇരുമ്പിൽ ഉണ്ടാക്കുന്നു. ഇവർ മനു ഋഷിയുടെ പിൻഗാമികൾ എന്നു വിശ്വസിക്കുന്നു. തുകൽ പണി ചെയ്യുന്നവരെ തുകൽകൊല്ലൻ എന്ന് പറയുന്നു.മദ്ദളം, ചെണ്ട മറ്റ് തുകൽ വാദ്യങ്ങളും ചെരിപ്പ്, തുകൽ ഉല്പന്നങ്ങൾ എന്നിവ ഉണ്ടാക്കുന്നത് കൊണ്ടാണ് ഇവരെ [[തുകൽ കൊല്ലൻ]] എന്നു പറയുന്നത്<ref>http://archive.org/stream/castestribesofso03thuruoft#page/134/mode/2up</ref>. മരപ്പണി ചെയ്യുന്നവർ തച്ചൻ എന്നും ആശാരി എന്നും അറിയപ്പെടുന്നു. തച്ചൻ എന്ന പദം തക്ഷു (മരം) എന്ന സംസ്കൃത പദത്തിൽ നിന്നാണ് ഉണ്ടായത്. ആശാരി എന്നതു ആചാരി പദത്തിന്റെ തെറ്റിദ്ധരിക്കപ്പെട്ട വാമൊഴി ആണ്(ആശാരി എന്നാൽ മരപ്പണി മാത്രം ചെയ്യുന്നവർ എന്നു കാലങ്ങളായി തെറ്റിദ്ധരിക്കപ്പെട്ടിരിക്കുന്നു). ഇവര് വിഗ്രഹങ്ങൾ, ക്ഷേത്രത്തിന്റെയും ഭവനങ്ങളുടെയും വാതിലുകൾ, മേൽക്കൂരക്കൂട്ട്, ഗൃഹോപകരണങ്ങൾ എന്നിവ തടിയിൽ‌ ഉണ്ടാക്കുന്നു. ഇവര് ഗണിതം, ശാസ്ത്രം എന്നിവ കർശനമായി പാലിക്കുന്നു. ഇവർ മയ ഋഷിയുടെ പിൻഗാമികൾ എന്നു വിശ്വസിക്കുന്നു.<br>ഓട്ടുപണി ചെയ്യുന്നവരെ ശില്പ്പാചാരി എന്നും [[മൂശാരി ]]എന്നും അറിയപ്പെടുന്നു. ഇവരുടെ പണിശാല മൂശ എന്നി പേരിൽ അറിയപ്പെടുന്നു. പിച്ചള, ചെമ്പ്, ഓട് എന്നിവ ഉരുക്കുന്ന furnace ആണു മൂശ. ഇതിൽ നിന്നും മൂശാചാരി എന്നും, പിന്നെ മൂശാരി എന്ന പദം ഉണ്ടായി. ഓടുകൊണ്ടുള്ള പാത്രങ്ങൾ, വിഗ്രഹങ്ങൾ,ശില്പ്പങ്ങൾ, വിളക്കുകൾ എന്നിവ ഉണ്ടാക്കുന്നു. പഞ്ചലോഹ വിഗ്രഹങ്ങൾ, ആറന്മുളക്കണ്ണാടി മുതലായ അമൂല്യ വസ്തുക്കൾ ഉണ്ടാക്കുന്നതും ഈ വിഭാഗമാണ്. ഇവർ ത്വഷ്ടാവ് എന്ന ഋഷിയുടെ പിൻഗാമികൾ എന്നു വിശ്വസിക്കുന്നു.<br>കല്പ്പണി ചെയ്യുന്നവരെയും 'ശില്പ്പാചാരി' എന്നും കല്ലാചാരി എന്നും അറിയപ്പെടുന്നു. ഇവർ കല്ലിൽ വിഗ്രഹങ്ങൾ, ദേവശില്പ്പങ്ങൾ, ക്ഷേത്രങ്ങൾ തുടങ്ങിയവ ചെയ്യുന്നു. ഇവർ ശില്പി എന്ന ഋഷിയുടെ പിന്ഗാമികൽ എന്നു വിശ്വസിക്കുന്നു.<br>സ്വർണ്ണപ്പണി ചെയ്യുന്നവർ പൊന്നാശാരി എന്നും തട്ടാൻ എന്നും അറിയപ്പെടുന്നു. തട്ടാൻ എന്ന പദം എങ്ങനെ ഉണ്ടായെന്ന് അറിയില്ല. സ്വർണ്ണം,വജ്രം,രത്നാഭരണങ്ങൾ, പവിത്രമായ താലി, തിരുവാഭരണങ്ങൾ മുതലായവയിൽ ഉണ്ടാക്കുന്നു. ഇവർ വിശ്വജ്ന എന്ന ഋഷിയുടെ പിൻഗാമികൾ എന്നു വിശ്വസിക്കുന്നു.<br> == സംഘടന == കരകൗശല വിദൃയുടേയും നിർമ്മാണ മേഖലകളുമായി ബന്ധപെട്ട വൈവിധ്യവും അവയുമായി ബന്ധപ്പെട്ട ദേശാന്തര യാത്രകളും കൊണ്ടാവാം ഈ സമുദായത്തിനു സമീപകാലം വരെ രാഷ്ട്രീയമായ പ്രതിനിധികളെ സ്ഷടിക്കുവാൻ വലിയ താത്പരൃം കാണിക്കാതിരുന്നത്. 1947 -ൽ ഇന്ത്യയുടെ സ്വാതന്ത്ര്യം സാക്ഷ്യം വഹിച്ചുകൊണ്ട് സമുദായത്തിന് '''അഖില തിരുവിതാംകൂർ വിശ്വകർമ്മ മഹാസഭ''' എന്ന സംഘടന രൂപപ്പെട്ടു. 1957 മുതൽ '''അഖില കേരള വിശ്വകർമ്മ മഹാസഭ''' എന്ന പേരിൽ ഈ സംഘടന കേരളം മുഴുവൻ വ്യാപിച്ചു. പക്ഷെ പിന്നീട് പല പുതിയ സംഘടനകളും ഉണ്ടായി. 2001 ല് ഈ സംഘടനകളെല്ലാം ലയിച്ച് '''കേരള വിശ്വകർമ്മ മഹാസഭ'''എന്ന സംഘടന ഉണ്ടായെങ്കിലും ലയനം പിന്നീട് പരാജയമായി. അഖില കേരള വിശ്വകർമ്മ മഹാസഭയുടെ ആസ്ഥാനം [[ചെങ്ങന്നൂർ]] ആണ്. '''വിശ്വദേവൻ മാഗസിൻ''' ആണ് കേരളത്തിലെ പ്രമുക വിശ്വകർമ മാധ്യമം. ==ഇതും കാണുക== [[ആചാരി]]<br> [[വാസ്തുശാസ്ത്രം]]<br> [[തച്ചുശാസ്ത്രം]]<br> [[ആറന്മുളക്കണ്ണാടി]]<br> [[പള്ളിയോടം]]<br> [[പെരുന്തച്ചൻ]]<br> [[പഞ്ചലോഹം]]<br> 6a1lwdymvrg7s1fa6knt3zgzku5ldvl 4546805 4546801 2025-07-08T16:29:38Z 117.230.0.176 4546805 wikitext text/x-wiki {{prettyurl|Vishwakarma}} ലോകശില്പിയുമായ [[വിശ്വകർമ്മാവ്|വിശ്വകർമ്മാവിന്റെ]] പിൻ‌ഗാമികളെന്ന് വിശ്വസിക്കുന്ന പരമ്പരാഗത തച്ചുശാസ്ത്ര വിദഗ്ദ്ധരുംമാണ് വിശ്വകർമ്മജർ. ഇന്ത്യയിലെ എല്ലാ ഭാഗങ്ങളിലും ഇവർ കാണപ്പെടുന്നു. വിവിധ സ്ഥലങ്ങളിൽ വിവിധ ജാതി പേരുകളാണുള്ളത്. പ്രധാനമായും മരപ്പണിക്കാർ ([[ആചാരി]]), ഓട്ടുപണിക്കാർ (മൂശാരി),ഇരുമ്പുപണിക്കാർ(കൊല്ലൻ) ,സ്വർണ്ണപ്പണിക്കാർ (തട്ടാൻ),കൽപണിക്കാർ (ശില്പി) എന്നിവർ ഈ വിഭാഗത്തിൽ പെടുന്നു. കേരളം, തമിഴ്നാട്, കർണാടക,എന്നിവിടങ്ങളിൽ പൊതുവേ ഇവർ ആചാരി എന്നാണ് അറിയപ്പെടുന്നത്. വിശ്വകർമ്മ കുലത്തിൽ ജീവിക്കുന്നവർ പണ്ടു മുതലേ സ്വന്തം പേരിനോടൊപ്പം ''ആചാരി'' എന്ന് ചേർത്താണ് പറയുന്നത്. ഇവർ വിശ്വകർമ്മാവിന്റെ സൃഷ്ടി ആയ യഥാക്രമം മനു, [[മയാസുരൻ|മയ]], ത്വഷ്ടാ, ശില്പി, വിശ്വജ്ന എന്നീ ഋഷികളുടെ പിൻ‌ഗാമികൾ എന്നും വിശ്വസിക്കുന്നു. ഒരുകാലത്ത് ഇവർ വാസ്തു വിദ്യ, തച്ചു ശാസ്ത്രം, ശില്പ ശാസ്ത്രം, ലോഹവിദൃ എന്നിവയിൽ പ്രഗൽഭരായിരുന്നു. ==പേരിന്റെ ഉറവിടം== വിശ്വകർമ്മാവിന്റെ പിൻ‌ഗാമികളായതുകൊണ്ട് വിശ്വകർമ്മജർ എന്നു വിളിക്കുന്നു. ഇന്നും വടക്കേ ഇന്ത്യയിൽ വിശ്വക൪മ്മസമാജം ഉണ്ട് അവരാണ് കർമ്മാകർ. ശിൽപികളെ ഉദ്ദേശിച്ച് വിശ്വകർമ്മ എന്ന പദപ്രയോഗം പന്ത്രണ്ടാം നൂറ്റാണ്ടിലെ തമിഴ് ലിഖിതങ്ങളിലുണ്ടെന്ന് ചരിത്രകാരിയായ വിജയ രാമസ്വാമി അഭിപ്രായപ്പെട്ടിട്ടുണ്ട്. ==ജാതി വ്യവസ്ഥയിൽ== [[ദക്ഷിണേന്ത്യ]]യിലെ ജാതി വ്യവസ്ഥയിൽ ഈ സമൂഹത്തിന് ബ്രാഹ്മണരിൽ നിന്നും 24 അടി ദൂരം കൽപ്പിച്ചിരുന്നു . ബ്രാഹ്മണഗൃഹങ്ങൾ, ക്ഷത്രിയ ഗ്രഹങ്ങൾ, നായർ തറവാടുകൾ, ക്ഷേത്രങ്ങൾ എന്നിവിടങ്ങളിൽ പണിയായുധവുമായി ആശാരിക്ക് കയറുവാൻ അനുവാദം ഉണ്ടായിരുന്നു. ==ജാതി പേരുകൾ== ===ദക്ഷിണേന്ത്യയിൽ=== ‍ആചാരി<br>വിശ്വകർമ്മ<br>ചാരി<br>തച്ചൻ<br> ===ഉത്തരേന്ത്യയിൽ=== പാഞ്ചാൽ<br>മഹാറാണ<br>താര്ഖാൻ<br>മാലിക്<br>സുതാർ == കേരളത്തിൽ == മരപ്പണിക്കാരൻ, കല്ലാശാരി, കൽത്തച്ചൻ, കമ്മല, കംസല, കണ്ണൻ, കരുവാൻ, കിടാരൻ, കൊല്ലൻ, മലയാള കമ്മല, മൂശാരി, പാണ്ടികമ്മല, പാണ്ടിതട്ടാൻ, പെരുംകൊല്ലൻ, തച്ചൻ,തട്ടാൻ, വിൽകുറുപ്പ്, വില്ലാശാൻ, വിശ്വകർമാല എന്നിവരെയാണ് കേരള സംസ്ഥാനത്തിൽ വിശ്വകർമ്മജരായി അറിയപ്പെടുന്നത് <ref>http://www.keralapsc.org/scstobc.htm#obc </ref>. ഈ സമുദായത്തിന്റെ മുഴുവൻ കുലനാമം ആചാരി എന്നാണെങ്കിലും, തൊഴിൽ, ദേശം, ഭാഷ എന്നിവകൊണ്ട് വിവിധ പേരിൽ അറിയപ്പെടുന്നു. ഇരുമ്പുപണി ചെയ്യുന്നവർ കൊല്ലൻ എന്നും കരുവാൻ എന്നും അറിയപ്പെടുന്നു. കൊല്ലൻ എന്ന വാക്കിന്റെ മൂലപദമോ എങ്ങനെ ഉണ്ടായെന്നോ അറിയില്ല. "കർമ്മാര" (ലോഹപ്പണിക്കാരൻ) എന്ന സംസ്കൃത പദത്തിൽ നിന്നാവണം കരുവാൻ എന്ന വാക്ക് ഉണ്ടായത്. ഇവരുടെ പണിശാല ആല, ഉല എന്നീ പേരുകളിൽ അറിയപ്പെടുന്നു. ഇവർ കാർഷിക ഉപകരണങ്ങൾ, അടുക്കള ഉപകരണങ്ങൾ എന്നിവ ഇരുമ്പിൽ ഉണ്ടാക്കുന്നു. ഇവർ മനു ഋഷിയുടെ പിൻഗാമികൾ എന്നു വിശ്വസിക്കുന്നു. തുകൽ പണി ചെയ്യുന്നവരെ തുകൽകൊല്ലൻ എന്ന് പറയുന്നു.മദ്ദളം, ചെണ്ട മറ്റ് തുകൽ വാദ്യങ്ങളും ചെരിപ്പ്, തുകൽ ഉല്പന്നങ്ങൾ എന്നിവ ഉണ്ടാക്കുന്നത് കൊണ്ടാണ് ഇവരെ [[തുകൽ കൊല്ലൻ]] എന്നു പറയുന്നത്<ref>http://archive.org/stream/castestribesofso03thuruoft#page/134/mode/2up</ref>. മരപ്പണി ചെയ്യുന്നവർ തച്ചൻ എന്ന് അറിയപ്പെടുന്നു. തച്ചൻ എന്ന പദം തക്ഷു (മരം) എന്ന സംസ്കൃത പദത്തിൽ നിന്നാണ് ഉണ്ടായത്. ആശാരി എന്നതു ആചാരി പദത്തിന്റെ തെറ്റിദ്ധരിക്കപ്പെട്ട വാമൊഴി ആണ്(ആശാരി എന്നാൽ മരപ്പണി മാത്രം ചെയ്യുന്നവർ എന്നു കാലങ്ങളായി തെറ്റിദ്ധരിക്കപ്പെട്ടിരിക്കുന്നു). ഇവര് വിഗ്രഹങ്ങൾ, ക്ഷേത്രത്തിന്റെയും ഭവനങ്ങളുടെയും വാതിലുകൾ, മേൽക്കൂരക്കൂട്ട്, ഗൃഹോപകരണങ്ങൾ എന്നിവ തടിയിൽ‌ ഉണ്ടാക്കുന്നു. ഇവര് ഗണിതം, ശാസ്ത്രം എന്നിവ കർശനമായി പാലിക്കുന്നു. ഇവർ മയ ഋഷിയുടെ പിൻഗാമികൾ എന്നു വിശ്വസിക്കുന്നു.<br>ഓട്ടുപണി ചെയ്യുന്നവരെ ശില്പ്പാചാരി എന്നും [[മൂശാരി ]]എന്നും അറിയപ്പെടുന്നു. ഇവരുടെ പണിശാല മൂശ എന്നി പേരിൽ അറിയപ്പെടുന്നു. പിച്ചള, ചെമ്പ്, ഓട് എന്നിവ ഉരുക്കുന്ന furnace ആണു മൂശ. ഇതിൽ നിന്നും മൂശാചാരി എന്നും, പിന്നെ മൂശാരി എന്ന പദം ഉണ്ടായി. ഓടുകൊണ്ടുള്ള പാത്രങ്ങൾ, വിഗ്രഹങ്ങൾ,ശില്പ്പങ്ങൾ, വിളക്കുകൾ എന്നിവ ഉണ്ടാക്കുന്നു. പഞ്ചലോഹ വിഗ്രഹങ്ങൾ, ആറന്മുളക്കണ്ണാടി മുതലായ അമൂല്യ വസ്തുക്കൾ ഉണ്ടാക്കുന്നതും ഈ വിഭാഗമാണ്. ഇവർ ത്വഷ്ടാവ് എന്ന ഋഷിയുടെ പിൻഗാമികൾ എന്നു വിശ്വസിക്കുന്നു.<br>കല്പ്പണി ചെയ്യുന്നവരെയും 'ശില്പ്പാചാരി' എന്നും കല്ലാചാരി എന്നും അറിയപ്പെടുന്നു. ഇവർ കല്ലിൽ വിഗ്രഹങ്ങൾ, ദേവശില്പ്പങ്ങൾ, ക്ഷേത്രങ്ങൾ തുടങ്ങിയവ ചെയ്യുന്നു. ഇവർ ശില്പി എന്ന ഋഷിയുടെ പിന്ഗാമികൽ എന്നു വിശ്വസിക്കുന്നു.<br>സ്വർണ്ണപ്പണി ചെയ്യുന്നവർ പൊന്നാശാരി എന്നും തട്ടാൻ എന്നും അറിയപ്പെടുന്നു. തട്ടാൻ എന്ന പദം എങ്ങനെ ഉണ്ടായെന്ന് അറിയില്ല. സ്വർണ്ണം,വജ്രം,രത്നാഭരണങ്ങൾ, പവിത്രമായ താലി, തിരുവാഭരണങ്ങൾ മുതലായവയിൽ ഉണ്ടാക്കുന്നു. ഇവർ വിശ്വജ്ന എന്ന ഋഷിയുടെ പിൻഗാമികൾ എന്നു വിശ്വസിക്കുന്നു.<br> == സംഘടന == കരകൗശല വിദൃയുടേയും നിർമ്മാണ മേഖലകളുമായി ബന്ധപെട്ട വൈവിധ്യവും അവയുമായി ബന്ധപ്പെട്ട ദേശാന്തര യാത്രകളും കൊണ്ടാവാം ഈ സമുദായത്തിനു സമീപകാലം വരെ രാഷ്ട്രീയമായ പ്രതിനിധികളെ സ്ഷടിക്കുവാൻ വലിയ താത്പരൃം കാണിക്കാതിരുന്നത്. 1947 -ൽ ഇന്ത്യയുടെ സ്വാതന്ത്ര്യം സാക്ഷ്യം വഹിച്ചുകൊണ്ട് സമുദായത്തിന് '''അഖില തിരുവിതാംകൂർ വിശ്വകർമ്മ മഹാസഭ''' എന്ന സംഘടന രൂപപ്പെട്ടു. 1957 മുതൽ '''അഖില കേരള വിശ്വകർമ്മ മഹാസഭ''' എന്ന പേരിൽ ഈ സംഘടന കേരളം മുഴുവൻ വ്യാപിച്ചു. പക്ഷെ പിന്നീട് പല പുതിയ സംഘടനകളും ഉണ്ടായി. 2001 ല് ഈ സംഘടനകളെല്ലാം ലയിച്ച് '''കേരള വിശ്വകർമ്മ മഹാസഭ'''എന്ന സംഘടന ഉണ്ടായെങ്കിലും ലയനം പിന്നീട് പരാജയമായി. അഖില കേരള വിശ്വകർമ്മ മഹാസഭയുടെ ആസ്ഥാനം [[ചെങ്ങന്നൂർ]] ആണ്. '''വിശ്വദേവൻ മാഗസിൻ''' ആണ് കേരളത്തിലെ പ്രമുക വിശ്വകർമ മാധ്യമം. ==ഇതും കാണുക== [[ആചാരി]]<br> [[വാസ്തുശാസ്ത്രം]]<br> [[തച്ചുശാസ്ത്രം]]<br> [[ആറന്മുളക്കണ്ണാടി]]<br> [[പള്ളിയോടം]]<br> [[പെരുന്തച്ചൻ]]<br> [[പഞ്ചലോഹം]]<br> ozhugdgx0vocsmo9klnd651ri4e3isw 4546807 4546805 2025-07-08T16:31:07Z 117.230.0.176 4546807 wikitext text/x-wiki {{prettyurl|Vishwakarma}} ലോകശില്പിയുമായ [[വിശ്വകർമ്മാവ്|വിശ്വകർമ്മാവിന്റെ]] പിൻ‌ഗാമികളെന്ന് വിശ്വസിക്കുന്ന പരമ്പരാഗത തച്ചുശാസ്ത്ര വിദഗ്ദ്ധരുംമാണ് വിശ്വകർമ്മജർ. ഇന്ത്യയിലെ എല്ലാ ഭാഗങ്ങളിലും ഇവർ കാണപ്പെടുന്നു. വിവിധ സ്ഥലങ്ങളിൽ വിവിധ ജാതി പേരുകളാണുള്ളത്. പ്രധാനമായും , തച്ചൻ ([[ആചാരി]]), ഓട്ടുപണിക്കാർ (മൂശാരി),ഇരുമ്പുപണിക്കാർ(കൊല്ലൻ) ,സ്വർണ്ണപ്പണിക്കാർ (തട്ടാൻ),കൽപണിക്കാർ (ശില്പി) എന്നിവർ ഈ വിഭാഗത്തിൽ പെടുന്നു. കേരളം, തമിഴ്നാട്, കർണാടക,എന്നിവിടങ്ങളിൽ പൊതുവേ ഇവർ ആചാരി എന്നാണ് അറിയപ്പെടുന്നത്. വിശ്വകർമ്മ കുലത്തിൽ ജീവിക്കുന്നവർ പണ്ടു മുതലേ സ്വന്തം പേരിനോടൊപ്പം ''ആചാരി'' എന്ന് ചേർത്താണ് പറയുന്നത്. ഇവർ വിശ്വകർമ്മാവിന്റെ സൃഷ്ടി ആയ യഥാക്രമം മനു, [[മയാസുരൻ|മയ]], ത്വഷ്ടാ, ശില്പി, വിശ്വജ്ന എന്നീ ഋഷികളുടെ പിൻ‌ഗാമികൾ എന്നും വിശ്വസിക്കുന്നു. ഒരുകാലത്ത് ഇവർ വാസ്തു വിദ്യ, തച്ചു ശാസ്ത്രം, ശില്പ ശാസ്ത്രം, ലോഹവിദൃ എന്നിവയിൽ പ്രഗൽഭരായിരുന്നു. ==പേരിന്റെ ഉറവിടം== വിശ്വകർമ്മാവിന്റെ പിൻ‌ഗാമികളായതുകൊണ്ട് വിശ്വകർമ്മജർ എന്നു വിളിക്കുന്നു. ഇന്നും വടക്കേ ഇന്ത്യയിൽ വിശ്വക൪മ്മസമാജം ഉണ്ട് അവരാണ് കർമ്മാകർ. ശിൽപികളെ ഉദ്ദേശിച്ച് വിശ്വകർമ്മ എന്ന പദപ്രയോഗം പന്ത്രണ്ടാം നൂറ്റാണ്ടിലെ തമിഴ് ലിഖിതങ്ങളിലുണ്ടെന്ന് ചരിത്രകാരിയായ വിജയ രാമസ്വാമി അഭിപ്രായപ്പെട്ടിട്ടുണ്ട്. ==ജാതി വ്യവസ്ഥയിൽ== [[ദക്ഷിണേന്ത്യ]]യിലെ ജാതി വ്യവസ്ഥയിൽ ഈ സമൂഹത്തിന് ബ്രാഹ്മണരിൽ നിന്നും 24 അടി ദൂരം കൽപ്പിച്ചിരുന്നു . ബ്രാഹ്മണഗൃഹങ്ങൾ, ക്ഷത്രിയ ഗ്രഹങ്ങൾ, നായർ തറവാടുകൾ, ക്ഷേത്രങ്ങൾ എന്നിവിടങ്ങളിൽ പണിയായുധവുമായി ആശാരിക്ക് കയറുവാൻ അനുവാദം ഉണ്ടായിരുന്നു. ==ജാതി പേരുകൾ== ===ദക്ഷിണേന്ത്യയിൽ=== ‍ആചാരി<br>വിശ്വകർമ്മ<br>ചാരി<br>തച്ചൻ<br> ===ഉത്തരേന്ത്യയിൽ=== പാഞ്ചാൽ<br>മഹാറാണ<br>താര്ഖാൻ<br>മാലിക്<br>സുതാർ == കേരളത്തിൽ == മരപ്പണിക്കാരൻ, കല്ലാശാരി, കൽത്തച്ചൻ, കമ്മല, കംസല, കണ്ണൻ, കരുവാൻ, കിടാരൻ, കൊല്ലൻ, മലയാള കമ്മല, മൂശാരി, പാണ്ടികമ്മല, പാണ്ടിതട്ടാൻ, പെരുംകൊല്ലൻ, തച്ചൻ,തട്ടാൻ, വിൽകുറുപ്പ്, വില്ലാശാൻ, വിശ്വകർമാല എന്നിവരെയാണ് കേരള സംസ്ഥാനത്തിൽ വിശ്വകർമ്മജരായി അറിയപ്പെടുന്നത് <ref>http://www.keralapsc.org/scstobc.htm#obc </ref>. ഈ സമുദായത്തിന്റെ മുഴുവൻ കുലനാമം ആചാരി എന്നാണെങ്കിലും, തൊഴിൽ, ദേശം, ഭാഷ എന്നിവകൊണ്ട് വിവിധ പേരിൽ അറിയപ്പെടുന്നു. ഇരുമ്പുപണി ചെയ്യുന്നവർ കൊല്ലൻ എന്നും കരുവാൻ എന്നും അറിയപ്പെടുന്നു. കൊല്ലൻ എന്ന വാക്കിന്റെ മൂലപദമോ എങ്ങനെ ഉണ്ടായെന്നോ അറിയില്ല. "കർമ്മാര" (ലോഹപ്പണിക്കാരൻ) എന്ന സംസ്കൃത പദത്തിൽ നിന്നാവണം കരുവാൻ എന്ന വാക്ക് ഉണ്ടായത്. ഇവരുടെ പണിശാല ആല, ഉല എന്നീ പേരുകളിൽ അറിയപ്പെടുന്നു. ഇവർ കാർഷിക ഉപകരണങ്ങൾ, അടുക്കള ഉപകരണങ്ങൾ എന്നിവ ഇരുമ്പിൽ ഉണ്ടാക്കുന്നു. ഇവർ മനു ഋഷിയുടെ പിൻഗാമികൾ എന്നു വിശ്വസിക്കുന്നു. തുകൽ പണി ചെയ്യുന്നവരെ തുകൽകൊല്ലൻ എന്ന് പറയുന്നു.മദ്ദളം, ചെണ്ട മറ്റ് തുകൽ വാദ്യങ്ങളും ചെരിപ്പ്, തുകൽ ഉല്പന്നങ്ങൾ എന്നിവ ഉണ്ടാക്കുന്നത് കൊണ്ടാണ് ഇവരെ [[തുകൽ കൊല്ലൻ]] എന്നു പറയുന്നത്<ref>http://archive.org/stream/castestribesofso03thuruoft#page/134/mode/2up</ref>. മരപ്പണി ചെയ്യുന്നവർ തച്ചൻ എന്ന് അറിയപ്പെടുന്നു. തച്ചൻ എന്ന പദം തക്ഷു (മരം) എന്ന സംസ്കൃത പദത്തിൽ നിന്നാണ് ഉണ്ടായത്. ആശാരി എന്നതു ആചാരി പദത്തിന്റെ തെറ്റിദ്ധരിക്കപ്പെട്ട വാമൊഴി ആണ്(ആശാരി എന്നാൽ മരപ്പണി മാത്രം ചെയ്യുന്നവർ എന്നു കാലങ്ങളായി തെറ്റിദ്ധരിക്കപ്പെട്ടിരിക്കുന്നു). ഇവര് വിഗ്രഹങ്ങൾ, ക്ഷേത്രത്തിന്റെയും ഭവനങ്ങളുടെയും വാതിലുകൾ, മേൽക്കൂരക്കൂട്ട്, ഗൃഹോപകരണങ്ങൾ എന്നിവ തടിയിൽ‌ ഉണ്ടാക്കുന്നു. ഇവര് ഗണിതം, ശാസ്ത്രം എന്നിവ കർശനമായി പാലിക്കുന്നു. ഇവർ മയ ഋഷിയുടെ പിൻഗാമികൾ എന്നു വിശ്വസിക്കുന്നു.<br>ഓട്ടുപണി ചെയ്യുന്നവരെ ശില്പ്പാചാരി എന്നും [[മൂശാരി ]]എന്നും അറിയപ്പെടുന്നു. ഇവരുടെ പണിശാല മൂശ എന്നി പേരിൽ അറിയപ്പെടുന്നു. പിച്ചള, ചെമ്പ്, ഓട് എന്നിവ ഉരുക്കുന്ന furnace ആണു മൂശ. ഇതിൽ നിന്നും മൂശാചാരി എന്നും, പിന്നെ മൂശാരി എന്ന പദം ഉണ്ടായി. ഓടുകൊണ്ടുള്ള പാത്രങ്ങൾ, വിഗ്രഹങ്ങൾ,ശില്പ്പങ്ങൾ, വിളക്കുകൾ എന്നിവ ഉണ്ടാക്കുന്നു. പഞ്ചലോഹ വിഗ്രഹങ്ങൾ, ആറന്മുളക്കണ്ണാടി മുതലായ അമൂല്യ വസ്തുക്കൾ ഉണ്ടാക്കുന്നതും ഈ വിഭാഗമാണ്. ഇവർ ത്വഷ്ടാവ് എന്ന ഋഷിയുടെ പിൻഗാമികൾ എന്നു വിശ്വസിക്കുന്നു.<br>കല്പ്പണി ചെയ്യുന്നവരെയും 'ശില്പ്പാചാരി' എന്നും കല്ലാചാരി എന്നും അറിയപ്പെടുന്നു. ഇവർ കല്ലിൽ വിഗ്രഹങ്ങൾ, ദേവശില്പ്പങ്ങൾ, ക്ഷേത്രങ്ങൾ തുടങ്ങിയവ ചെയ്യുന്നു. ഇവർ ശില്പി എന്ന ഋഷിയുടെ പിന്ഗാമികൽ എന്നു വിശ്വസിക്കുന്നു.<br>സ്വർണ്ണപ്പണി ചെയ്യുന്നവർ പൊന്നാശാരി എന്നും തട്ടാൻ എന്നും അറിയപ്പെടുന്നു. തട്ടാൻ എന്ന പദം എങ്ങനെ ഉണ്ടായെന്ന് അറിയില്ല. സ്വർണ്ണം,വജ്രം,രത്നാഭരണങ്ങൾ, പവിത്രമായ താലി, തിരുവാഭരണങ്ങൾ മുതലായവയിൽ ഉണ്ടാക്കുന്നു. ഇവർ വിശ്വജ്ന എന്ന ഋഷിയുടെ പിൻഗാമികൾ എന്നു വിശ്വസിക്കുന്നു.<br> == സംഘടന == കരകൗശല വിദൃയുടേയും നിർമ്മാണ മേഖലകളുമായി ബന്ധപെട്ട വൈവിധ്യവും അവയുമായി ബന്ധപ്പെട്ട ദേശാന്തര യാത്രകളും കൊണ്ടാവാം ഈ സമുദായത്തിനു സമീപകാലം വരെ രാഷ്ട്രീയമായ പ്രതിനിധികളെ സ്ഷടിക്കുവാൻ വലിയ താത്പരൃം കാണിക്കാതിരുന്നത്. 1947 -ൽ ഇന്ത്യയുടെ സ്വാതന്ത്ര്യം സാക്ഷ്യം വഹിച്ചുകൊണ്ട് സമുദായത്തിന് '''അഖില തിരുവിതാംകൂർ വിശ്വകർമ്മ മഹാസഭ''' എന്ന സംഘടന രൂപപ്പെട്ടു. 1957 മുതൽ '''അഖില കേരള വിശ്വകർമ്മ മഹാസഭ''' എന്ന പേരിൽ ഈ സംഘടന കേരളം മുഴുവൻ വ്യാപിച്ചു. പക്ഷെ പിന്നീട് പല പുതിയ സംഘടനകളും ഉണ്ടായി. 2001 ല് ഈ സംഘടനകളെല്ലാം ലയിച്ച് '''കേരള വിശ്വകർമ്മ മഹാസഭ'''എന്ന സംഘടന ഉണ്ടായെങ്കിലും ലയനം പിന്നീട് പരാജയമായി. അഖില കേരള വിശ്വകർമ്മ മഹാസഭയുടെ ആസ്ഥാനം [[ചെങ്ങന്നൂർ]] ആണ്. '''വിശ്വദേവൻ മാഗസിൻ''' ആണ് കേരളത്തിലെ പ്രമുക വിശ്വകർമ മാധ്യമം. ==ഇതും കാണുക== [[ആചാരി]]<br> [[വാസ്തുശാസ്ത്രം]]<br> [[തച്ചുശാസ്ത്രം]]<br> [[ആറന്മുളക്കണ്ണാടി]]<br> [[പള്ളിയോടം]]<br> [[പെരുന്തച്ചൻ]]<br> [[പഞ്ചലോഹം]]<br> 5dkfw71e2mpx2tkqnkxff55njzqmn1e 4546847 4546807 2025-07-09T03:02:08Z 2409:4073:4EB8:446:6368:D697:4BBE:8766 4546847 wikitext text/x-wiki {{prettyurl|Vishwakarma}} ലോകശില്പിയുമായ [[വിശ്വകർമ്മാവ്|വിശ്വകർമ്മാവിന്റെ]] പിൻ‌ഗാമികളെന്ന് വിശ്വസിക്കുന്ന പരമ്പരാഗത തച്ചുശാസ്ത്ര വിദഗ്ദ്ധരുംമാണ് വിശ്വകർമ്മജർ. ഇന്ത്യയിലെ എല്ലാ ഭാഗങ്ങളിലും ഇവർ കാണപ്പെടുന്നു. വിവിധ സ്ഥലങ്ങളിൽ വിവിധ ജാതി പേരുകളാണുള്ളത്. പ്രധാനമായും , തച്ചൻ/മരപ്പണിക്കാർ ([[ആചാരി]]), ഓട്ടുപണിക്കാർ (മൂശാരി),ഇരുമ്പുപണിക്കാർ(കൊല്ലൻ) ,സ്വർണ്ണപ്പണിക്കാർ (തട്ടാൻ),കൽപണിക്കാർ (ശില്പി) എന്നിവർ ഈ വിഭാഗത്തിൽ പെടുന്നു. കേരളം, തമിഴ്നാട്, കർണാടക,എന്നിവിടങ്ങളിൽ പൊതുവേ ഇവർ ആചാരി എന്നാണ് അറിയപ്പെടുന്നത്. വിശ്വകർമ്മ കുലത്തിൽ ജീവിക്കുന്നവർ പണ്ടു മുതലേ സ്വന്തം പേരിനോടൊപ്പം ''ആചാരി'' എന്ന് ചേർത്താണ് പറയുന്നത്. ഇവർ വിശ്വകർമ്മാവിന്റെ സൃഷ്ടി ആയ യഥാക്രമം മനു, [[മയാസുരൻ|മയ]], ത്വഷ്ടാ, ശില്പി, വിശ്വജ്ന എന്നീ ഋഷികളുടെ പിൻ‌ഗാമികൾ എന്നും വിശ്വസിക്കുന്നു. ഒരുകാലത്ത് ഇവർ വാസ്തു വിദ്യ, തച്ചു ശാസ്ത്രം, ശില്പ ശാസ്ത്രം, ലോഹവിദൃ എന്നിവയിൽ പ്രഗൽഭരായിരുന്നു. ==പേരിന്റെ ഉറവിടം== വിശ്വകർമ്മാവിന്റെ പിൻ‌ഗാമികളായതുകൊണ്ട് വിശ്വകർമ്മജർ എന്നു വിളിക്കുന്നു. ഇന്നും വടക്കേ ഇന്ത്യയിൽ വിശ്വക൪മ്മസമാജം ഉണ്ട് അവരാണ് കർമ്മാകർ. ശിൽപികളെ ഉദ്ദേശിച്ച് വിശ്വകർമ്മ എന്ന പദപ്രയോഗം പന്ത്രണ്ടാം നൂറ്റാണ്ടിലെ തമിഴ് ലിഖിതങ്ങളിലുണ്ടെന്ന് ചരിത്രകാരിയായ വിജയ രാമസ്വാമി അഭിപ്രായപ്പെട്ടിട്ടുണ്ട്. ==ജാതി വ്യവസ്ഥയിൽ== [[ദക്ഷിണേന്ത്യ]]യിലെ ജാതി വ്യവസ്ഥയിൽ ഈ സമൂഹത്തിന് ബ്രാഹ്മണരിൽ നിന്നും 24 അടി ദൂരം കൽപ്പിച്ചിരുന്നു . ബ്രാഹ്മണഗൃഹങ്ങൾ, ക്ഷത്രിയ ഗ്രഹങ്ങൾ, നായർ തറവാടുകൾ, ക്ഷേത്രങ്ങൾ എന്നിവിടങ്ങളിൽ പണിയായുധവുമായി ആശാരിക്ക് കയറുവാൻ അനുവാദം ഉണ്ടായിരുന്നു. ==ജാതി പേരുകൾ== ===ദക്ഷിണേന്ത്യയിൽ=== ‍ആചാരി<br>വിശ്വകർമ്മ<br>ചാരി<br>തച്ചൻ<br> ===ഉത്തരേന്ത്യയിൽ=== പാഞ്ചാൽ<br>മഹാറാണ<br>താര്ഖാൻ<br>മാലിക്<br>സുതാർ == കേരളത്തിൽ == മരപ്പണിക്കാരൻ, കല്ലാശാരി, കൽത്തച്ചൻ, കമ്മല, കംസല, കണ്ണൻ, കരുവാൻ, കിടാരൻ, കൊല്ലൻ, മലയാള കമ്മല, മൂശാരി, പാണ്ടികമ്മല, പാണ്ടിതട്ടാൻ, പെരുംകൊല്ലൻ, തച്ചൻ,തട്ടാൻ, വിൽകുറുപ്പ്, വില്ലാശാൻ, വിശ്വകർമാല എന്നിവരെയാണ് കേരള സംസ്ഥാനത്തിൽ വിശ്വകർമ്മജരായി അറിയപ്പെടുന്നത് <ref>http://www.keralapsc.org/scstobc.htm#obc </ref>. ഈ സമുദായത്തിന്റെ മുഴുവൻ കുലനാമം ആചാരി എന്നാണെങ്കിലും, തൊഴിൽ, ദേശം, ഭാഷ എന്നിവകൊണ്ട് വിവിധ പേരിൽ അറിയപ്പെടുന്നു. ഇരുമ്പുപണി ചെയ്യുന്നവർ കൊല്ലൻ എന്നും കരുവാൻ എന്നും അറിയപ്പെടുന്നു. കൊല്ലൻ എന്ന വാക്കിന്റെ മൂലപദമോ എങ്ങനെ ഉണ്ടായെന്നോ അറിയില്ല. "കർമ്മാര" (ലോഹപ്പണിക്കാരൻ) എന്ന സംസ്കൃത പദത്തിൽ നിന്നാവണം കരുവാൻ എന്ന വാക്ക് ഉണ്ടായത്. ഇവരുടെ പണിശാല ആല, ഉല എന്നീ പേരുകളിൽ അറിയപ്പെടുന്നു. ഇവർ കാർഷിക ഉപകരണങ്ങൾ, അടുക്കള ഉപകരണങ്ങൾ എന്നിവ ഇരുമ്പിൽ ഉണ്ടാക്കുന്നു. ഇവർ മനു ഋഷിയുടെ പിൻഗാമികൾ എന്നു വിശ്വസിക്കുന്നു. തുകൽ പണി ചെയ്യുന്നവരെ തുകൽകൊല്ലൻ എന്ന് പറയുന്നു.മദ്ദളം, ചെണ്ട മറ്റ് തുകൽ വാദ്യങ്ങളും ചെരിപ്പ്, തുകൽ ഉല്പന്നങ്ങൾ എന്നിവ ഉണ്ടാക്കുന്നത് കൊണ്ടാണ് ഇവരെ [[തുകൽ കൊല്ലൻ]] എന്നു പറയുന്നത്<ref>http://archive.org/stream/castestribesofso03thuruoft#page/134/mode/2up</ref>. മരപ്പണി ചെയ്യുന്നവർ തച്ചൻ എന്ന് അറിയപ്പെടുന്നു. തച്ചൻ എന്ന പദം തക്ഷു (മരം) എന്ന സംസ്കൃത പദത്തിൽ നിന്നാണ് ഉണ്ടായത്. ആശാരി എന്നതു ആചാരി പദത്തിന്റെ തെറ്റിദ്ധരിക്കപ്പെട്ട വാമൊഴി ആണ്(ആശാരി എന്നാൽ മരപ്പണി മാത്രം ചെയ്യുന്നവർ എന്നു കാലങ്ങളായി തെറ്റിദ്ധരിക്കപ്പെട്ടിരിക്കുന്നു). ഇവര് വിഗ്രഹങ്ങൾ, ക്ഷേത്രത്തിന്റെയും ഭവനങ്ങളുടെയും വാതിലുകൾ, മേൽക്കൂരക്കൂട്ട്, ഗൃഹോപകരണങ്ങൾ എന്നിവ തടിയിൽ‌ ഉണ്ടാക്കുന്നു. ഇവര് ഗണിതം, ശാസ്ത്രം എന്നിവ കർശനമായി പാലിക്കുന്നു. ഇവർ മയ ഋഷിയുടെ പിൻഗാമികൾ എന്നു വിശ്വസിക്കുന്നു.<br>ഓട്ടുപണി ചെയ്യുന്നവരെ ശില്പ്പാചാരി എന്നും [[മൂശാരി ]]എന്നും അറിയപ്പെടുന്നു. ഇവരുടെ പണിശാല മൂശ എന്നി പേരിൽ അറിയപ്പെടുന്നു. പിച്ചള, ചെമ്പ്, ഓട് എന്നിവ ഉരുക്കുന്ന furnace ആണു മൂശ. ഇതിൽ നിന്നും മൂശാചാരി എന്നും, പിന്നെ മൂശാരി എന്ന പദം ഉണ്ടായി. ഓടുകൊണ്ടുള്ള പാത്രങ്ങൾ, വിഗ്രഹങ്ങൾ,ശില്പ്പങ്ങൾ, വിളക്കുകൾ എന്നിവ ഉണ്ടാക്കുന്നു. പഞ്ചലോഹ വിഗ്രഹങ്ങൾ, ആറന്മുളക്കണ്ണാടി മുതലായ അമൂല്യ വസ്തുക്കൾ ഉണ്ടാക്കുന്നതും ഈ വിഭാഗമാണ്. ഇവർ ത്വഷ്ടാവ് എന്ന ഋഷിയുടെ പിൻഗാമികൾ എന്നു വിശ്വസിക്കുന്നു.<br>കല്പ്പണി ചെയ്യുന്നവരെയും 'ശില്പ്പാചാരി' എന്നും കല്ലാചാരി എന്നും അറിയപ്പെടുന്നു. ഇവർ കല്ലിൽ വിഗ്രഹങ്ങൾ, ദേവശില്പ്പങ്ങൾ, ക്ഷേത്രങ്ങൾ തുടങ്ങിയവ ചെയ്യുന്നു. ഇവർ ശില്പി എന്ന ഋഷിയുടെ പിന്ഗാമികൽ എന്നു വിശ്വസിക്കുന്നു.<br>സ്വർണ്ണപ്പണി ചെയ്യുന്നവർ പൊന്നാശാരി എന്നും തട്ടാൻ എന്നും അറിയപ്പെടുന്നു. തട്ടാൻ എന്ന പദം എങ്ങനെ ഉണ്ടായെന്ന് അറിയില്ല. സ്വർണ്ണം,വജ്രം,രത്നാഭരണങ്ങൾ, പവിത്രമായ താലി, തിരുവാഭരണങ്ങൾ മുതലായവയിൽ ഉണ്ടാക്കുന്നു. ഇവർ വിശ്വജ്ന എന്ന ഋഷിയുടെ പിൻഗാമികൾ എന്നു വിശ്വസിക്കുന്നു.<br> == സംഘടന == കരകൗശല വിദൃയുടേയും നിർമ്മാണ മേഖലകളുമായി ബന്ധപെട്ട വൈവിധ്യവും അവയുമായി ബന്ധപ്പെട്ട ദേശാന്തര യാത്രകളും കൊണ്ടാവാം ഈ സമുദായത്തിനു സമീപകാലം വരെ രാഷ്ട്രീയമായ പ്രതിനിധികളെ സ്ഷടിക്കുവാൻ വലിയ താത്പരൃം കാണിക്കാതിരുന്നത്. 1947 -ൽ ഇന്ത്യയുടെ സ്വാതന്ത്ര്യം സാക്ഷ്യം വഹിച്ചുകൊണ്ട് സമുദായത്തിന് '''അഖില തിരുവിതാംകൂർ വിശ്വകർമ്മ മഹാസഭ''' എന്ന സംഘടന രൂപപ്പെട്ടു. 1957 മുതൽ '''അഖില കേരള വിശ്വകർമ്മ മഹാസഭ''' എന്ന പേരിൽ ഈ സംഘടന കേരളം മുഴുവൻ വ്യാപിച്ചു. പക്ഷെ പിന്നീട് പല പുതിയ സംഘടനകളും ഉണ്ടായി. 2001 ല് ഈ സംഘടനകളെല്ലാം ലയിച്ച് '''കേരള വിശ്വകർമ്മ മഹാസഭ'''എന്ന സംഘടന ഉണ്ടായെങ്കിലും ലയനം പിന്നീട് പരാജയമായി. അഖില കേരള വിശ്വകർമ്മ മഹാസഭയുടെ ആസ്ഥാനം [[ചെങ്ങന്നൂർ]] ആണ്. '''വിശ്വദേവൻ മാഗസിൻ''' ആണ് കേരളത്തിലെ പ്രമുക വിശ്വകർമ മാധ്യമം. ==ഇതും കാണുക== [[ആചാരി]]<br> [[വാസ്തുശാസ്ത്രം]]<br> [[തച്ചുശാസ്ത്രം]]<br> [[ആറന്മുളക്കണ്ണാടി]]<br> [[പള്ളിയോടം]]<br> [[പെരുന്തച്ചൻ]]<br> [[പഞ്ചലോഹം]]<br> g452e1e1zgnb9tighirzfjna00roraz 4546849 4546847 2025-07-09T03:03:25Z 2409:4073:4EB8:446:6368:D697:4BBE:8766 4546849 wikitext text/x-wiki {{prettyurl|Vishwakarma}} ലോകശില്പിയുമായ [[വിശ്വകർമ്മാവ്|വിശ്വകർമ്മാവിന്റെ]] പിൻ‌ഗാമികളെന്ന് വിശ്വസിക്കുന്ന പരമ്പരാഗത തച്ചുശാസ്ത്ര വിദഗ്ദ്ധരുംമാണ് വിശ്വകർമ്മജർ. ഇന്ത്യയിലെ എല്ലാ ഭാഗങ്ങളിലും ഇവർ കാണപ്പെടുന്നു. വിവിധ സ്ഥലങ്ങളിൽ വിവിധ ജാതി പേരുകളാണുള്ളത്. പ്രധാനമായും , തച്ചൻ/മരപ്പണിക്കാർ ([[ആചാരി]]), ഓട്ടുപണിക്കാർ (മൂശാരി),ഇരുമ്പുപണിക്കാർ(കൊല്ലൻ) ,സ്വർണ്ണപ്പണിക്കാർ (തട്ടാൻ),കൽപണിക്കാർ (ശില്പി) എന്നിവർ ഈ വിഭാഗത്തിൽ പെടുന്നു. കേരളം, തമിഴ്നാട്, കർണാടക,എന്നിവിടങ്ങളിൽ പൊതുവേ ഇവർ ആചാരി എന്നാണ് അറിയപ്പെടുന്നത്. വിശ്വകർമ്മ കുലത്തിൽ ജീവിക്കുന്നവർ പണ്ടു മുതലേ സ്വന്തം പേരിനോടൊപ്പം ''ആചാരി'' എന്ന് ചേർത്താണ് പറയുന്നത്. ഇവർ വിശ്വകർമ്മാവിന്റെ സൃഷ്ടി ആയ യഥാക്രമം മനു, [[മയാസുരൻ|മയ]], ത്വഷ്ടാ, ശില്പി, വിശ്വജ്ന എന്നീ ഋഷികളുടെ പിൻ‌ഗാമികൾ എന്നും വിശ്വസിക്കുന്നു. ഒരുകാലത്ത് ഇവർ വാസ്തു വിദ്യ, തച്ചു ശാസ്ത്രം, ശില്പ ശാസ്ത്രം, ലോഹവിദൃ എന്നിവയിൽ പ്രഗൽഭരായിരുന്നു. ==പേരിന്റെ ഉറവിടം== വിശ്വകർമ്മാവിന്റെ പിൻ‌ഗാമികളായതുകൊണ്ട് വിശ്വകർമ്മജർ എന്നു വിളിക്കുന്നു. ഇന്നും വടക്കേ ഇന്ത്യയിൽ വിശ്വക൪മ്മസമാജം ഉണ്ട് അവരാണ് കർമ്മാകർ. ശിൽപികളെ ഉദ്ദേശിച്ച് വിശ്വകർമ്മ എന്ന പദപ്രയോഗം പന്ത്രണ്ടാം നൂറ്റാണ്ടിലെ തമിഴ് ലിഖിതങ്ങളിലുണ്ടെന്ന് ചരിത്രകാരിയായ വിജയ രാമസ്വാമി അഭിപ്രായപ്പെട്ടിട്ടുണ്ട്. ==ജാതി വ്യവസ്ഥയിൽ== [[ദക്ഷിണേന്ത്യ]]യിലെ ജാതി വ്യവസ്ഥയിൽ ഈ സമൂഹത്തിന് ബ്രാഹ്മണരിൽ നിന്നും 24 അടി ദൂരം കൽപ്പിച്ചിരുന്നു . ബ്രാഹ്മണഗൃഹങ്ങൾ, ക്ഷത്രിയ ഗ്രഹങ്ങൾ, നായർ തറവാടുകൾ, ക്ഷേത്രങ്ങൾ എന്നിവിടങ്ങളിൽ പണിയായുധവുമായി ആശാരിക്ക് കയറുവാൻ അനുവാദം ഉണ്ടായിരുന്നു. ==ജാതി പേരുകൾ== ===ദക്ഷിണേന്ത്യയിൽ=== ആചാരി ആശാരി<br>വിശ്വകർമ്മ<br>ചാരി<br>തച്ചൻ <br> ===ഉത്തരേന്ത്യയിൽ=== പാഞ്ചാൽ<br>മഹാറാണ<br>താര്ഖാൻ<br>മാലിക്<br>സുതാർ == കേരളത്തിൽ == മരപ്പണിക്കാരൻ, കല്ലാശാരി, കൽത്തച്ചൻ, കമ്മല, കംസല, കണ്ണൻ, കരുവാൻ, കിടാരൻ, കൊല്ലൻ, മലയാള കമ്മല, മൂശാരി, പാണ്ടികമ്മല, പാണ്ടിതട്ടാൻ, പെരുംകൊല്ലൻ, തച്ചൻ,തട്ടാൻ, വിൽകുറുപ്പ്, വില്ലാശാൻ, വിശ്വകർമാല എന്നിവരെയാണ് കേരള സംസ്ഥാനത്തിൽ വിശ്വകർമ്മജരായി അറിയപ്പെടുന്നത് <ref>http://www.keralapsc.org/scstobc.htm#obc </ref>. ഈ സമുദായത്തിന്റെ മുഴുവൻ കുലനാമം ആചാരി എന്നാണെങ്കിലും, തൊഴിൽ, ദേശം, ഭാഷ എന്നിവകൊണ്ട് വിവിധ പേരിൽ അറിയപ്പെടുന്നു. ഇരുമ്പുപണി ചെയ്യുന്നവർ കൊല്ലൻ എന്നും കരുവാൻ എന്നും അറിയപ്പെടുന്നു. കൊല്ലൻ എന്ന വാക്കിന്റെ മൂലപദമോ എങ്ങനെ ഉണ്ടായെന്നോ അറിയില്ല. "കർമ്മാര" (ലോഹപ്പണിക്കാരൻ) എന്ന സംസ്കൃത പദത്തിൽ നിന്നാവണം കരുവാൻ എന്ന വാക്ക് ഉണ്ടായത്. ഇവരുടെ പണിശാല ആല, ഉല എന്നീ പേരുകളിൽ അറിയപ്പെടുന്നു. ഇവർ കാർഷിക ഉപകരണങ്ങൾ, അടുക്കള ഉപകരണങ്ങൾ എന്നിവ ഇരുമ്പിൽ ഉണ്ടാക്കുന്നു. ഇവർ മനു ഋഷിയുടെ പിൻഗാമികൾ എന്നു വിശ്വസിക്കുന്നു. തുകൽ പണി ചെയ്യുന്നവരെ തുകൽകൊല്ലൻ എന്ന് പറയുന്നു.മദ്ദളം, ചെണ്ട മറ്റ് തുകൽ വാദ്യങ്ങളും ചെരിപ്പ്, തുകൽ ഉല്പന്നങ്ങൾ എന്നിവ ഉണ്ടാക്കുന്നത് കൊണ്ടാണ് ഇവരെ [[തുകൽ കൊല്ലൻ]] എന്നു പറയുന്നത്<ref>http://archive.org/stream/castestribesofso03thuruoft#page/134/mode/2up</ref>. മരപ്പണി ചെയ്യുന്നവർ തച്ചൻ എന്ന് അറിയപ്പെടുന്നു. തച്ചൻ എന്ന പദം തക്ഷു (മരം) എന്ന സംസ്കൃത പദത്തിൽ നിന്നാണ് ഉണ്ടായത്. ആശാരി എന്നതു ആചാരി പദത്തിന്റെ തെറ്റിദ്ധരിക്കപ്പെട്ട വാമൊഴി ആണ്(ആശാരി എന്നാൽ മരപ്പണി മാത്രം ചെയ്യുന്നവർ എന്നു കാലങ്ങളായി തെറ്റിദ്ധരിക്കപ്പെട്ടിരിക്കുന്നു). ഇവര് വിഗ്രഹങ്ങൾ, ക്ഷേത്രത്തിന്റെയും ഭവനങ്ങളുടെയും വാതിലുകൾ, മേൽക്കൂരക്കൂട്ട്, ഗൃഹോപകരണങ്ങൾ എന്നിവ തടിയിൽ‌ ഉണ്ടാക്കുന്നു. ഇവര് ഗണിതം, ശാസ്ത്രം എന്നിവ കർശനമായി പാലിക്കുന്നു. ഇവർ മയ ഋഷിയുടെ പിൻഗാമികൾ എന്നു വിശ്വസിക്കുന്നു.<br>ഓട്ടുപണി ചെയ്യുന്നവരെ ശില്പ്പാചാരി എന്നും [[മൂശാരി ]]എന്നും അറിയപ്പെടുന്നു. ഇവരുടെ പണിശാല മൂശ എന്നി പേരിൽ അറിയപ്പെടുന്നു. പിച്ചള, ചെമ്പ്, ഓട് എന്നിവ ഉരുക്കുന്ന furnace ആണു മൂശ. ഇതിൽ നിന്നും മൂശാചാരി എന്നും, പിന്നെ മൂശാരി എന്ന പദം ഉണ്ടായി. ഓടുകൊണ്ടുള്ള പാത്രങ്ങൾ, വിഗ്രഹങ്ങൾ,ശില്പ്പങ്ങൾ, വിളക്കുകൾ എന്നിവ ഉണ്ടാക്കുന്നു. പഞ്ചലോഹ വിഗ്രഹങ്ങൾ, ആറന്മുളക്കണ്ണാടി മുതലായ അമൂല്യ വസ്തുക്കൾ ഉണ്ടാക്കുന്നതും ഈ വിഭാഗമാണ്. ഇവർ ത്വഷ്ടാവ് എന്ന ഋഷിയുടെ പിൻഗാമികൾ എന്നു വിശ്വസിക്കുന്നു.<br>കല്പ്പണി ചെയ്യുന്നവരെയും 'ശില്പ്പാചാരി' എന്നും കല്ലാചാരി എന്നും അറിയപ്പെടുന്നു. ഇവർ കല്ലിൽ വിഗ്രഹങ്ങൾ, ദേവശില്പ്പങ്ങൾ, ക്ഷേത്രങ്ങൾ തുടങ്ങിയവ ചെയ്യുന്നു. ഇവർ ശില്പി എന്ന ഋഷിയുടെ പിന്ഗാമികൽ എന്നു വിശ്വസിക്കുന്നു.<br>സ്വർണ്ണപ്പണി ചെയ്യുന്നവർ പൊന്നാശാരി എന്നും തട്ടാൻ എന്നും അറിയപ്പെടുന്നു. തട്ടാൻ എന്ന പദം എങ്ങനെ ഉണ്ടായെന്ന് അറിയില്ല. സ്വർണ്ണം,വജ്രം,രത്നാഭരണങ്ങൾ, പവിത്രമായ താലി, തിരുവാഭരണങ്ങൾ മുതലായവയിൽ ഉണ്ടാക്കുന്നു. ഇവർ വിശ്വജ്ന എന്ന ഋഷിയുടെ പിൻഗാമികൾ എന്നു വിശ്വസിക്കുന്നു.<br> == സംഘടന == കരകൗശല വിദൃയുടേയും നിർമ്മാണ മേഖലകളുമായി ബന്ധപെട്ട വൈവിധ്യവും അവയുമായി ബന്ധപ്പെട്ട ദേശാന്തര യാത്രകളും കൊണ്ടാവാം ഈ സമുദായത്തിനു സമീപകാലം വരെ രാഷ്ട്രീയമായ പ്രതിനിധികളെ സ്ഷടിക്കുവാൻ വലിയ താത്പരൃം കാണിക്കാതിരുന്നത്. 1947 -ൽ ഇന്ത്യയുടെ സ്വാതന്ത്ര്യം സാക്ഷ്യം വഹിച്ചുകൊണ്ട് സമുദായത്തിന് '''അഖില തിരുവിതാംകൂർ വിശ്വകർമ്മ മഹാസഭ''' എന്ന സംഘടന രൂപപ്പെട്ടു. 1957 മുതൽ '''അഖില കേരള വിശ്വകർമ്മ മഹാസഭ''' എന്ന പേരിൽ ഈ സംഘടന കേരളം മുഴുവൻ വ്യാപിച്ചു. പക്ഷെ പിന്നീട് പല പുതിയ സംഘടനകളും ഉണ്ടായി. 2001 ല് ഈ സംഘടനകളെല്ലാം ലയിച്ച് '''കേരള വിശ്വകർമ്മ മഹാസഭ'''എന്ന സംഘടന ഉണ്ടായെങ്കിലും ലയനം പിന്നീട് പരാജയമായി. അഖില കേരള വിശ്വകർമ്മ മഹാസഭയുടെ ആസ്ഥാനം [[ചെങ്ങന്നൂർ]] ആണ്. '''വിശ്വദേവൻ മാഗസിൻ''' ആണ് കേരളത്തിലെ പ്രമുക വിശ്വകർമ മാധ്യമം. ==ഇതും കാണുക== [[ആചാരി]]<br> [[വാസ്തുശാസ്ത്രം]]<br> [[തച്ചുശാസ്ത്രം]]<br> [[ആറന്മുളക്കണ്ണാടി]]<br> [[പള്ളിയോടം]]<br> [[പെരുന്തച്ചൻ]]<br> [[പഞ്ചലോഹം]]<br> 2dlfdn89korz5cf4uqknhuccsdxg1hy 4546850 4546849 2025-07-09T03:04:09Z 2409:4073:4EB8:446:6368:D697:4BBE:8766 4546850 wikitext text/x-wiki {{prettyurl|Vishwakarma}} ലോകശില്പിയുമായ [[വിശ്വകർമ്മാവ്|വിശ്വകർമ്മാവിന്റെ]] പിൻ‌ഗാമികളെന്ന് വിശ്വസിക്കുന്ന പരമ്പരാഗത തച്ചുശാസ്ത്ര വിദഗ്ദ്ധരുംമാണ് വിശ്വകർമ്മജർ. ഇന്ത്യയിലെ എല്ലാ ഭാഗങ്ങളിലും ഇവർ കാണപ്പെടുന്നു. വിവിധ സ്ഥലങ്ങളിൽ വിവിധ ജാതി പേരുകളാണുള്ളത്. പ്രധാനമായും , തച്ചൻ/മരപ്പണിക്കാർ ([[ആചാരി]]), ഓട്ടുപണിക്കാർ (മൂശാരി),ഇരുമ്പുപണിക്കാർ(കൊല്ലൻ) ,സ്വർണ്ണപ്പണിക്കാർ (തട്ടാൻ),കൽപണിക്കാർ (ശില്പി) എന്നിവർ ഈ വിഭാഗത്തിൽ പെടുന്നു. കേരളം, തമിഴ്നാട്, കർണാടക,എന്നിവിടങ്ങളിൽ പൊതുവേ ഇവർ ആചാരി എന്നാണ് അറിയപ്പെടുന്നത്. വിശ്വകർമ്മ കുലത്തിൽ ജീവിക്കുന്നവർ പണ്ടു മുതലേ സ്വന്തം പേരിനോടൊപ്പം ''ആചാരി'' എന്ന് ചേർത്താണ് പറയുന്നത്. ഇവർ വിശ്വകർമ്മാവിന്റെ സൃഷ്ടി ആയ യഥാക്രമം മനു, [[മയാസുരൻ|മയ]], ത്വഷ്ടാ, ശില്പി, വിശ്വജ്ന എന്നീ ഋഷികളുടെ പിൻ‌ഗാമികൾ എന്നും വിശ്വസിക്കുന്നു. ഒരുകാലത്ത് ഇവർ വാസ്തു വിദ്യ, തച്ചു ശാസ്ത്രം, ശില്പ ശാസ്ത്രം, ലോഹവിദൃ എന്നിവയിൽ പ്രഗൽഭരായിരുന്നു. ==പേരിന്റെ ഉറവിടം== വിശ്വകർമ്മാവിന്റെ പിൻ‌ഗാമികളായതുകൊണ്ട് വിശ്വകർമ്മജർ എന്നു വിളിക്കുന്നു. ഇന്നും വടക്കേ ഇന്ത്യയിൽ വിശ്വക൪മ്മസമാജം ഉണ്ട് അവരാണ് കർമ്മാകർ. ശിൽപികളെ ഉദ്ദേശിച്ച് വിശ്വകർമ്മ എന്ന പദപ്രയോഗം പന്ത്രണ്ടാം നൂറ്റാണ്ടിലെ തമിഴ് ലിഖിതങ്ങളിലുണ്ടെന്ന് ചരിത്രകാരിയായ വിജയ രാമസ്വാമി അഭിപ്രായപ്പെട്ടിട്ടുണ്ട്. ==ജാതി വ്യവസ്ഥയിൽ== [[ദക്ഷിണേന്ത്യ]]യിലെ ജാതി വ്യവസ്ഥയിൽ ഈ സമൂഹത്തിന് ബ്രാഹ്മണരിൽ നിന്നും 24 അടി ദൂരം കൽപ്പിച്ചിരുന്നു . ബ്രാഹ്മണഗൃഹങ്ങൾ, ക്ഷത്രിയ ഗ്രഹങ്ങൾ, നായർ തറവാടുകൾ, ക്ഷേത്രങ്ങൾ എന്നിവിടങ്ങളിൽ പണിയായുധവുമായി ആശാരിക്ക് കയറുവാൻ അനുവാദം ഉണ്ടായിരുന്നു. ==ജാതി പേരുകൾ== ===ദക്ഷിണേന്ത്യയിൽ=== ആശാരി ആചാരി വിശ്വകർമ്മ ചാരി തച്ചൻ <br> ===ഉത്തരേന്ത്യയിൽ=== പാഞ്ചാൽ<br>മഹാറാണ<br>താര്ഖാൻ<br>മാലിക്<br>സുതാർ == കേരളത്തിൽ == മരപ്പണിക്കാരൻ, കല്ലാശാരി, കൽത്തച്ചൻ, കമ്മല, കംസല, കണ്ണൻ, കരുവാൻ, കിടാരൻ, കൊല്ലൻ, മലയാള കമ്മല, മൂശാരി, പാണ്ടികമ്മല, പാണ്ടിതട്ടാൻ, പെരുംകൊല്ലൻ, തച്ചൻ,തട്ടാൻ, വിൽകുറുപ്പ്, വില്ലാശാൻ, വിശ്വകർമാല എന്നിവരെയാണ് കേരള സംസ്ഥാനത്തിൽ വിശ്വകർമ്മജരായി അറിയപ്പെടുന്നത് <ref>http://www.keralapsc.org/scstobc.htm#obc </ref>. ഈ സമുദായത്തിന്റെ മുഴുവൻ കുലനാമം ആചാരി എന്നാണെങ്കിലും, തൊഴിൽ, ദേശം, ഭാഷ എന്നിവകൊണ്ട് വിവിധ പേരിൽ അറിയപ്പെടുന്നു. ഇരുമ്പുപണി ചെയ്യുന്നവർ കൊല്ലൻ എന്നും കരുവാൻ എന്നും അറിയപ്പെടുന്നു. കൊല്ലൻ എന്ന വാക്കിന്റെ മൂലപദമോ എങ്ങനെ ഉണ്ടായെന്നോ അറിയില്ല. "കർമ്മാര" (ലോഹപ്പണിക്കാരൻ) എന്ന സംസ്കൃത പദത്തിൽ നിന്നാവണം കരുവാൻ എന്ന വാക്ക് ഉണ്ടായത്. ഇവരുടെ പണിശാല ആല, ഉല എന്നീ പേരുകളിൽ അറിയപ്പെടുന്നു. ഇവർ കാർഷിക ഉപകരണങ്ങൾ, അടുക്കള ഉപകരണങ്ങൾ എന്നിവ ഇരുമ്പിൽ ഉണ്ടാക്കുന്നു. ഇവർ മനു ഋഷിയുടെ പിൻഗാമികൾ എന്നു വിശ്വസിക്കുന്നു. തുകൽ പണി ചെയ്യുന്നവരെ തുകൽകൊല്ലൻ എന്ന് പറയുന്നു.മദ്ദളം, ചെണ്ട മറ്റ് തുകൽ വാദ്യങ്ങളും ചെരിപ്പ്, തുകൽ ഉല്പന്നങ്ങൾ എന്നിവ ഉണ്ടാക്കുന്നത് കൊണ്ടാണ് ഇവരെ [[തുകൽ കൊല്ലൻ]] എന്നു പറയുന്നത്<ref>http://archive.org/stream/castestribesofso03thuruoft#page/134/mode/2up</ref>. മരപ്പണി ചെയ്യുന്നവർ തച്ചൻ എന്ന് അറിയപ്പെടുന്നു. തച്ചൻ എന്ന പദം തക്ഷു (മരം) എന്ന സംസ്കൃത പദത്തിൽ നിന്നാണ് ഉണ്ടായത്. ആശാരി എന്നതു ആചാരി പദത്തിന്റെ തെറ്റിദ്ധരിക്കപ്പെട്ട വാമൊഴി ആണ്(ആശാരി എന്നാൽ മരപ്പണി മാത്രം ചെയ്യുന്നവർ എന്നു കാലങ്ങളായി തെറ്റിദ്ധരിക്കപ്പെട്ടിരിക്കുന്നു). ഇവര് വിഗ്രഹങ്ങൾ, ക്ഷേത്രത്തിന്റെയും ഭവനങ്ങളുടെയും വാതിലുകൾ, മേൽക്കൂരക്കൂട്ട്, ഗൃഹോപകരണങ്ങൾ എന്നിവ തടിയിൽ‌ ഉണ്ടാക്കുന്നു. ഇവര് ഗണിതം, ശാസ്ത്രം എന്നിവ കർശനമായി പാലിക്കുന്നു. ഇവർ മയ ഋഷിയുടെ പിൻഗാമികൾ എന്നു വിശ്വസിക്കുന്നു.<br>ഓട്ടുപണി ചെയ്യുന്നവരെ ശില്പ്പാചാരി എന്നും [[മൂശാരി ]]എന്നും അറിയപ്പെടുന്നു. ഇവരുടെ പണിശാല മൂശ എന്നി പേരിൽ അറിയപ്പെടുന്നു. പിച്ചള, ചെമ്പ്, ഓട് എന്നിവ ഉരുക്കുന്ന furnace ആണു മൂശ. ഇതിൽ നിന്നും മൂശാചാരി എന്നും, പിന്നെ മൂശാരി എന്ന പദം ഉണ്ടായി. ഓടുകൊണ്ടുള്ള പാത്രങ്ങൾ, വിഗ്രഹങ്ങൾ,ശില്പ്പങ്ങൾ, വിളക്കുകൾ എന്നിവ ഉണ്ടാക്കുന്നു. പഞ്ചലോഹ വിഗ്രഹങ്ങൾ, ആറന്മുളക്കണ്ണാടി മുതലായ അമൂല്യ വസ്തുക്കൾ ഉണ്ടാക്കുന്നതും ഈ വിഭാഗമാണ്. ഇവർ ത്വഷ്ടാവ് എന്ന ഋഷിയുടെ പിൻഗാമികൾ എന്നു വിശ്വസിക്കുന്നു.<br>കല്പ്പണി ചെയ്യുന്നവരെയും 'ശില്പ്പാചാരി' എന്നും കല്ലാചാരി എന്നും അറിയപ്പെടുന്നു. ഇവർ കല്ലിൽ വിഗ്രഹങ്ങൾ, ദേവശില്പ്പങ്ങൾ, ക്ഷേത്രങ്ങൾ തുടങ്ങിയവ ചെയ്യുന്നു. ഇവർ ശില്പി എന്ന ഋഷിയുടെ പിന്ഗാമികൽ എന്നു വിശ്വസിക്കുന്നു.<br>സ്വർണ്ണപ്പണി ചെയ്യുന്നവർ പൊന്നാശാരി എന്നും തട്ടാൻ എന്നും അറിയപ്പെടുന്നു. തട്ടാൻ എന്ന പദം എങ്ങനെ ഉണ്ടായെന്ന് അറിയില്ല. സ്വർണ്ണം,വജ്രം,രത്നാഭരണങ്ങൾ, പവിത്രമായ താലി, തിരുവാഭരണങ്ങൾ മുതലായവയിൽ ഉണ്ടാക്കുന്നു. ഇവർ വിശ്വജ്ന എന്ന ഋഷിയുടെ പിൻഗാമികൾ എന്നു വിശ്വസിക്കുന്നു.<br> == സംഘടന == കരകൗശല വിദൃയുടേയും നിർമ്മാണ മേഖലകളുമായി ബന്ധപെട്ട വൈവിധ്യവും അവയുമായി ബന്ധപ്പെട്ട ദേശാന്തര യാത്രകളും കൊണ്ടാവാം ഈ സമുദായത്തിനു സമീപകാലം വരെ രാഷ്ട്രീയമായ പ്രതിനിധികളെ സ്ഷടിക്കുവാൻ വലിയ താത്പരൃം കാണിക്കാതിരുന്നത്. 1947 -ൽ ഇന്ത്യയുടെ സ്വാതന്ത്ര്യം സാക്ഷ്യം വഹിച്ചുകൊണ്ട് സമുദായത്തിന് '''അഖില തിരുവിതാംകൂർ വിശ്വകർമ്മ മഹാസഭ''' എന്ന സംഘടന രൂപപ്പെട്ടു. 1957 മുതൽ '''അഖില കേരള വിശ്വകർമ്മ മഹാസഭ''' എന്ന പേരിൽ ഈ സംഘടന കേരളം മുഴുവൻ വ്യാപിച്ചു. പക്ഷെ പിന്നീട് പല പുതിയ സംഘടനകളും ഉണ്ടായി. 2001 ല് ഈ സംഘടനകളെല്ലാം ലയിച്ച് '''കേരള വിശ്വകർമ്മ മഹാസഭ'''എന്ന സംഘടന ഉണ്ടായെങ്കിലും ലയനം പിന്നീട് പരാജയമായി. അഖില കേരള വിശ്വകർമ്മ മഹാസഭയുടെ ആസ്ഥാനം [[ചെങ്ങന്നൂർ]] ആണ്. '''വിശ്വദേവൻ മാഗസിൻ''' ആണ് കേരളത്തിലെ പ്രമുക വിശ്വകർമ മാധ്യമം. ==ഇതും കാണുക== [[ആചാരി]]<br> [[വാസ്തുശാസ്ത്രം]]<br> [[തച്ചുശാസ്ത്രം]]<br> [[ആറന്മുളക്കണ്ണാടി]]<br> [[പള്ളിയോടം]]<br> [[പെരുന്തച്ചൻ]]<br> [[പഞ്ചലോഹം]]<br> qgx61ymxqzw4lc595tjsg6oth577qwb 0 75332 4546867 4338559 2025-07-09T06:31:58Z Archangelgambit 183400 4546867 wikitext text/x-wiki {{prettyurl|Abhimanyu }} {{Infobox Hchar2 | type = 1 | image = [[file:Abhimanyu getting groupattacked by kauravas.jpg|200px]] | caption = ചക്രവ്യൂഹത്തിനുള്ളിൽ കൗരവമഹാരഥന്മാർ നടത്തുന്ന കൂട്ടആക്രമണത്തെ ചെറുത്തുനിൽക്കുന്ന അഭിമന്യു | alt = Abhimanyu |പേര്=അഭിമന്യു|ദേവനാഗരി=अभिमन्यु|സംസ്കൃതഉച്ചാരണം=Abhimanyu|മലയാളം ലിപി=അഭിമന്യു|ഗ്രന്ഥം=വ്യാസമഹാഭാരതം|gender=പുരുഷൻ|ജനനസ്ഥലം=[[ഇന്ദ്രപ്രസ്ഥം]]|മരണസ്ഥലം=[[കുരുക്ഷേത്രം]][https://ml.m.wikipedia.org/wiki/അഭിമന്യു#/editor/2]|ജീവിതപങ്കാളി=[[ഉത്തര]]|കുട്ടികൾ=[[പരീക്ഷിത്ത്]]|മാതാവ്=[[സുഭദ്ര]]|പിതാവ്=[[അർജുനൻ ]]|ഗണം=മനുഷ്യൻ|യുഗങ്ങൾ=ദ്വാപരയുഗം|ചിഹ്നം=സ്വർണമയിൽ <ref>SECTION XXIII, Dronabhisheka Parva, Book 7: Drona Parva, KMG translation,https://sacred-texts.com/hin/m07/m07023.htm </ref>|പൂർവജന്മം=|യുദ്ധങ്ങൾ=[[കുരുക്ഷേത്ര യുദ്ധം ]]|കുലം=[[കുരുവംശം]] -[[ചന്ദ്രവംശം]]|ബന്ധുക്കൾ=[[ഇന്ദ്രൻ]],[[പാണ്ഡു]] (പിതാവിന്റെ പിതാവ്)<br/>[[കുന്തി]] (പിതാവിന്റെ മാതാവ്)<br/> [[വിരാടൻ]] (പത്നിയുടെ പിതാവ് )<br/> [[സുദേഷണ]] (പത്നിയുടെ മാതാവ് ) <br/>[[കർണ്ണൻ]], [[യുധിഷ്ഠിരൻ]], [[ഭീമൻ]], [[നകുലൻ]], [[സഹദേവൻ]] (പിതൃസഹോദരങ്ങൾ )<br/>[[കൃഷ്ണൻ]], [[ബലരാമൻ]] (മാതൃസഹോദരങ്ങൾ )<br/> [[ഉത്തര രാജകുമാരൻ|ഉത്തരൻ ]] (പത്നിയുടെ സഹോദരൻ ) [[കീചകൻ]] (പത്നിയുടെ മാതൃസഹോദരൻ )|സഹോദരങ്ങൾ=[[Upapandavas# ശ്രുതകീർത്തി]], [[ബഭ്രുവാഹനൻ]], [[ഇരാവാൻ]] (അർദ്ധ സഹോദരർ )}} {{നാനാർത്ഥം|അഭിമന്യു}} {{Hinduism_small}} [[മഹാഭാരതം|മഹാഭാരതത്തിലെ]] ഒരു വീരനായകനാണ് '''അഭിമന്യു''' (Sanskrit: अभिमन्यु, abhimanyu). [[പാണ്ഡവർ|പാണ്ഡവനായ]] [[അർജ്ജുനൻ|അർജ്ജുനന്]] ശ്രീകൃഷ്ണസഹോദരിയായ [[സുഭദ്ര|സുഭദ്രയിൽ]] ജനിച്ച മകനാണ് ഇദ്ദേഹം. [[ചന്ദ്രൻ|ചന്ദ്രന്റെ]] അംശാവതാരമായി വിശേഷിപ്പിക്കുന്ന അഭിമന്യുവിനെ അച്ഛനോളം പോന്ന വില്ലാളിയായാണ് മഹാഭാരതത്തിൽ ചിത്രീകരിച്ചിരിക്കുന്നത്. ജനനം ചന്ദ്രദേവൻ്റെ പുത്രനായ വർഷസ്സിൻ്റെ അവതാരമായിരുന്നു അഭിമന്യു. ധർമ്മത്തിൻ്റെ സംസ്ഥാപനം ചെയ്യുവാൻ തന്റെ മകനെ ഭൂമിയിൽ അവതരിക്കാൻ അനുവദിക്കണമെന്ന് ചന്ദ്രനോട് ആവശ്യപ്പെട്ടപ്പോൾ, തന്റെ പ്രിയപുത്രൻ ഭൂമിയിൽ 16 വർഷം മാത്രമേ നിലനിൽക്കൂവെന്നും അതിനുശേഷം തൻ്റെയടുത്ത് മടങ്ങിയെത്തണമെന്നും അദ്ദേഹം ആവശ്യപ്പെടുന്നു. അതിനെ തുടർന്ന് അർജ്ജുനന്റെയും ശ്രീകൃഷ്ണസഹോദരിയായ സുഭദ്രയുടെയും മകനായി അഭിമന്യു ജനിച്ചു. പാണ്ഡവരുടെ എല്ലാ പുത്രന്മാരിലും ഏറ്റവും പ്രിയങ്കരനായിരുന്നു അഭിമന്യുവിനെ ദ്രൗപതി സ്വന്തം മക്കളേക്കാൾ കൂടുതൽ സ്നേഹിച്ചിരുന്നുവെന്ന് പറയപ്പെടുന്നു. ജനനശേഷം തൻ്റെ അമ്മാവനായ ശ്രീകൃഷ്ണൻ്റെ രാജ്യമായ ദ്വാരകയിലാണ് അഭിമന്യു വളർന്നതും പഠിച്ചതും. ശ്രീകൃഷ്ണൻ,ബലരാമൻ,പിതാവായ അർജ്ജുനൻ, കൃഷ്ണൻ്റെ പുത്രനായ പ്രദ്യുമ്നൻ തുടങ്ങിയവരാണ് അഭിമന്യുവിൻ്റെ ഗുരുക്കൻമാർ.ധനുർവിദ്യയിൽ അസാമന്യപാടവം പ്രദർശിപ്പിക്കുന്ന അഭിമന്യു തൻ്റെ പിതാവിൽ നിന്നും ദിവ്യാസ്‌ത്രങ്ങൾ സ്വന്തമാക്കുന്നു. == ജനനം == [[പ്രമാണം:Halebid2.JPG|250px|right|thumb|ചക്രവ്യൂഹം ഭേദിക്കുന്ന അഭിമന്യു.]] ഗർഭസ്ഥശിശുവായിരിക്കെത്തന്നെ മഹാഭാരതകഥയിൽ പ്രമുഖസ്ഥാനം കരസ്ഥമാക്കിയ കഥാപാത്രമാണ് അഭിമന്യു. സുഭദ്ര ഗർഭിണിയായിരിക്കെ മകരവ്യൂഹം, കൂർമ്മവ്യൂഹം, സർപ്പവ്യൂഹം, ചക്രവ്യൂഹം തുടങ്ങി വിവിധ വ്യൂഹങ്ങളിൽ കടക്കേണ്ടതും അവയെ ആക്രമിച്ച് കീഴ്പ്പെടുത്തേണ്ടതുമായ രീതികൾ കൃഷ്ണൻ സുഭദ്രയുടെ സാന്നിധ്യത്തിൽ അര്ജുനനോട് സവിസ്തരം വിവരിച്ചു കേൾപ്പിച്ചു. വ്യൂഹങ്ങളിൽ പ്രധാനമായ [[ചക്രവ്യൂഹം|ചക്രവ്യൂഹത്തിൽ]] കടക്കുന്നതെങ്ങനെയെന്ന കാര്യം വിശദീകരിച്ചുകഴിഞ്ഞപ്പോൾ സുഭദ്ര ഉറക്കത്തിലേക്ക് വഴുതിയത് കണ്ട് കൃഷ്ണൻ വിവരണം നിർത്തി. സുഭദ്ര ഗർഭിണിയായിരിക്കുന്നവസരത്തിലാണ് ഈ സംഭാഷണം നടന്നത്. ഗർഭസ്ഥശിശുവായ അഭിമന്യു ഇതു ശ്രദ്ധിക്കുകയും, അമ്മയുടെ ഉദരത്തിൽവെച്ചുതന്നെ ഈ വിദ്യകളെല്ലാം സസൂക്ഷ്മം ഹൃദിസ്ഥമാക്കി. വിവരണം പാതിയിൽ നിർത്തിയതിനാൽ അഭിമന്യുവിനു ചക്രവ്യൂഹത്തിലേക്ക് കടക്കാനുള്ള മാർഗ്ഗം മാത്രമേ മനസ്സിലാക്കാൻ സാധിച്ചുള്ളൂ. ചക്രവ്യൂഹത്തിൽ നിന്ന് പുറത്തേക്ക് കടക്കാനുള്ള വിദ്യ മനസ്സിലാക്കാൻ സാധിക്കാത്തത് പിൽക്കാലത്ത് മഹാഭാരതയുദ്ധത്തിൽ അദ്ദേഹത്തിന്റെ അന്ത്യത്തിന് വഴിവെക്കുകയും ചെയ്തു. അമ്മയുടെ രാജ്യമായ [[ദ്വാരക|ദ്വാരകയിലാണ്]] അഭിമന്യുവിൻറെ ചെറുപ്പകാലം കടന്നുപോയത്. ശ്രീകൃഷ്ണപുത്രനായ [[പ്രദ്യുമ്നൻ|പ്രദ്യുമ്നനായിരുന്നു]] ആദ്യഗുരു. പിന്നീട് അച്ഛൻ അർജ്ജുനനും അദ്ദേഹത്തെ ആയോധനകല അഭ്യസിപ്പിച്ചു. അമ്മയുടെ വീട്ടിൽ വളർന്നതിനാൽ അമ്മാവൻ ശ്രീകൃഷ്ണൻറെ പ്രത്യേക ശിക്ഷണത്തിൽ വളരാനും അഭിമന്യുവിന് സാധിച്ചു. വിരാട രാജകുമാരിയായ [[ഉത്തര|ഉത്തരയെയാണ്]] അഭിമന്യു വിവാഹം കഴിച്ചത്. കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധത്തിന് തൊട്ടുമുമ്പ് വിരാടരാജ്യവുമായി പാണ്ഡവന്മാർക്ക് ദൃഢബന്ധമുണ്ടാക്കുവാൻ ഇതുമൂലം സാധിച്ചു. വിരാടം പാണ്ഡവപക്ഷം ചേർന്നാണ് കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധം ചെയ്തത്. == മരണം == [[പ്രമാണം:Chakravyuha.svg|thumb|right|250px|ചക്രവ്യൂഹത്തിന്റെ ഘടന.]] മഹാഭാരതയുദ്ധത്തിൻറെ പതിമൂന്നാം ദിവസമാണ് അഭിമന്യുവിന്റേതായി മാറിയത്. അന്നേദിവസം ചക്രവ്യൂഹം ചമച്ച് അത് തകർക്കാൻ [[കൗരവർ]] പാണ്ഡവരെ വെല്ലുവിളിച്ചു. ശ്രീകൃഷ്ണനും അർജ്ജുനനും [[ചക്രവ്യൂഹം]] ഭേദിച്ച് ശത്രുക്കളെ പരാജയപ്പെടുത്തുന്ന വിദ്യ അറിയാമായിരുന്നതിനാൽ പാണ്ഡവർ വെല്ലുവിളി സ്വീകരിച്ചു. എന്നാൽ ശ്രീകൃഷ്ണനെയും അർജ്ജുനനെയും യുദ്ധമുന്നണിയുടെ മറ്റൊരു ഭാഗത്തേക്ക് മാറ്റി പാണ്ഡവരെ പരാജയപ്പെടുത്താനായിരുന്നു കൗരവരുടെ പദ്ധതി. ഈ ദൗത്യം [[സംശപ്തകന്മാർ]] ഭംഗിയായി നിർവഹിച്ചു. അതോടെ ചക്രവ്യൂഹം ഭേദിക്കാൻ സാധിക്കാതെ പാണ്ഡവർ കുഴങ്ങി. ഇതിനെത്തുടർന്ന് ചക്രവ്യൂഹത്തിനുള്ളിൽ കടക്കാൻ അറിയാമായിരുന്ന പതിനാറുകാരനായ അഭിമന്യു ഈ ദൗത്യം ഏറ്റെടുക്കാനുറച്ചു. എന്നാൽ ചക്രവ്യൂഹത്തിൽനിന്ന് പുറത്തുകടക്കാൻ അഭിമന്യുവിന് സാധിക്കില്ലെന്ന് അറിയാമായിരുന്നു മറ്റു പാണ്ഡവർ അഭിമന്യുവിനോടൊപ്പം ചക്രവ്യൂഹം ഭേദിച്ച് ഉള്ളിലേക്ക് കയറാനും തീരുമാനമായി. തീരുമാനപ്രകാരം അഭിമന്യു ചക്രവ്യൂഹം ഭേദിക്കാൻ തയ്യാറായി. [[ദ്രോണർ|ദ്രോണാചാര്യരുടെ]] നേരെ [[തേര്]] നയിക്കാനായിരുന്നു അഭിമന്യു ആദ്യംതന്നെ തേരാളിക്ക് നല്കിയ ആജ്ഞ. എന്നാൽ യുദ്ധനിപുണനായ ദ്രോണരുടെ മുന്നിലേക്ക് ബാല്യം വിട്ടുമാറാത്ത അഭിമന്യുവിനെ നയിക്കുന്നതിൽ പന്തികേട് കണ്ട തേരാളി അറച്ചുനിന്നു. പക്ഷേ അഭിമന്യുവിന്റെ നിരന്തരമായ ആജ്ഞയുടെ അടിസ്ഥാനത്തിൽ തേരാളി ദ്രോണാചാര്യരുടെ നേരെ തേര് നയിക്കുകയും ചക്രവ്യൂഹം ഭേദിച്ച് ഉള്ളിൽക്കയറുകയും ചെയ്തു. എന്നാൽ അഭിമന്യുവിനോടൊപ്പം മറ്റുള്ളവർക്കും ചക്രവ്യൂഹത്തിനുള്ളിലേക്ക് കടക്കാമെന്ന പാണ്ഡവരുടെ മോഹം സിന്ധു രാജാവായ [[ജയദ്രഥൻ]] തകർത്തു. അർജ്ജുനനൊഴിച്ചുള്ള പാണ്ഡവരെയെല്ലാം ഒരു ദിവസം മുഴുവൻ തടഞ്ഞു നിർത്താനുള്ള വരം ഇദ്ദേഹം [[പരമശിവൻ|പരമശിവനിൽനിന്ന്]] കരസ്ഥമാക്കിയിട്ടുണ്ടായിരുന്നു. ഇതോടെ ചക്രവ്യൂഹം ചമച്ചുനിൽക്കുന്ന കൗരവരുടെ മുന്നിൽ അഭിമന്യു ഒറ്റപ്പെട്ടു. ഒറ്റപ്പെട്ടെങ്കിലും അതിഭയങ്കരമായ യുദ്ധത്തിനാണ് പിന്നീട് [[കുരുക്ഷേത്രം]] സാക്ഷ്യം വഹിച്ചത്. ദുര്യോധനപുത്രൻ ലക്ഷ്മൺ, അംശകന്റെ പുത്രൻ, [[ശല്യർ|ശല്യരുടെ]] ഇളയ സഹോദരൻ, ശല്യരുടെ മകൻ രുക്മാരഥൻ, ദ്രിഘലോചനൻ, കുന്ദവേധി, [[സുഷേണൻ]], വാസതിയൻ, ക്രതൻ തുടങ്ങി ഒട്ടേറെ വീരശൂരപരാക്രമികൾക്ക് അഭിമന്യുവിൻറെ മുന്നിൽ ജീവൻ വെടിയേണ്ടിവരുന്നു.[[ദുശ്ശാസനൻ]] യുദ്ധമുന്നണിയിൽ മോഹലസ്യപ്പെട്ടുവീണു. മകൻ കൊല്ലപ്പെട്ടെന്നറിഞ്ഞ [[ദുര്യോധനൻ]] കൗരവരോടൊന്നടങ്കം അഭിമന്യുവിനോടെതിരിടാൻ ആജ്ഞാപിച്ചു. ഇതോടെ യുദ്ധനിയമങ്ങളെല്ലാം കാറ്റിൽ പറത്തി കൗരവർ എല്ലാവരും ചേർന്ന് ഒറ്റയാനായി നിൽക്കുന്ന അഭിമന്യുവിനോടെതിരിട്ടു. ഇത്രയൊക്കെയായിട്ടും പതറാതെ മുന്നേറിക്കൊണ്ടിരുന്ന അഭിമന്യുവിനെക്കണ്ട് കൗരവർ നിരാശരായി. ദ്രോണാചാര്യരുടെ ഉപദേശത്തെത്തുടർന്ന് കർണ്ണൻ അമ്പെയ്ത് അഭിമന്യുവിൻറെ വില്ല് തകർത്തു. പിന്നീട് തേര് തകർക്കുകയും തേരാളിയെയും കുതിരകളെയും കൊല്ലുകയും ചെയ്തു. പിന്നീട് കുതിരകളുടെയും ആനകളുടെയും പുറത്തുകയറി [[വാൾ|വാളെടുത്ത്]] അഭിമന്യു യുദ്ധത്തിനൊരുങ്ങി. [[തേർചക്രം|തേർചക്രമായിരുന്നു]] പരിചയായി ഉപയോഗിച്ചത്.ദുര്യോധന പുത്രനായ ലക്ഷ്മണനെ അഭിമന്യു കൊന്നു . തുടർന്ന് ദുശ്ശാസനൻറെ പുത്രനുമായി നേരിട്ടെതിരിടുകയായിരുന്നു അഭിമന്യു. ഈ സമയം കൗരവരൊന്നടങ്കം അദ്ദേഹത്തോടെതിരിടുകയും വാളും തേർചക്രവും തകർക്കുകയും ചെയ്തു. തുടർന്ന് നിരായുധനായ അഭിമന്യുവിന്റെ ശിരസ്സ് ദുശ്ശാസനപുത്രൻ [[ഗദ]] കൊണ്ടടിച്ചു തകർത്തു. എങ്കിലും മരിക്കുന്നതിനു മുമ്പ് ദുശ്ശാസനപുത്രനെ അഭിമന്യു സ്വന്തം ഗദ കൊണ്ട് അടിച്ചു സാരമായി പരിക്കേൽപ്പിച്ചു. വ്യാസന്റെ വർണ്ണന ഇങ്ങനെയാണ് . "അശ്വത്തോട് കൂടിയ ദുശ്ശാസ്സനപുത്രന്റെ രഥം അഭിമന്യു ഗദ കൊണ്ടടിച്ചു തകർത്തു . ദുശ്ശാസ്സന പുത്രൻ ചൊടിച്ചുകൊണ്ടു ഗദയുമെടുത്തു അഭിമന്യുവിനോട് പാഞ്ഞേറ്റു . ആ വീരന്മാർ ഗദയുമായി പരസ്പരം കൊല്ലാനൊരുങ്ങി . രുദ്രനും അന്തകനുമെന്നപോലെ ആ ഭ്രാതൃവ്യർ പരസ്പരം പോരടിച്ചു . അവർ തമ്മിൽ ഗദകൊണ്ട് അടിച്ചു രണ്ടുപേരും ഭൂമിയിലഴിച്ച ചക്രധ്വജങ്ങളെന്നപോലെ വീണു .കുരുക്കളുടെ കീർത്തിയെ വളർത്തിയ ദുശ്ശാസ്സനപുത്രൻ ഉടനെ പിടഞ്ഞെഴുന്നേറ്റു . എഴുന്നേൽക്കാനൊരുങ്ങുന്ന അഭിമന്യുവിനെ അവൻ തഞ്ചത്തിൽ തലയ്ക്കടിച്ചു . ഗദാവേഗം കൊണ്ടും , അത്യധികമായ ആയാസം കൊണ്ടും ശത്രുനാശകനായ സുഭദ്രാപുത്രൻ ഉഴന്നു ഭൂമിയിൽ മോഹിച്ചു വീണു . അപ്രകാരം പലരും കൂടി അഭിമന്യുവിനെ കൊന്നു ". മഹാഭാരതയുദ്ധത്തിൽ യുദ്ധനീതി കാറ്റിൽ പറന്നത് അഭിമന്യുവിന്റെ മരണത്തോടെയാണ്. പിന്നീട് നിരായുധനായ കർണ്ണനെ കൊല്ലാൻ മടിച്ചുനിന്ന അർജ്ജുനനെ ശ്രീകൃഷ്ണൻ ഓർമ്മിപ്പിച്ചത് അഭിമന്യുവിനെ കൊന്ന രീതിയായിരുന്നു. ദുര്യോധനനെ കൊല്ലാൻ ഭീമന് ഉപദേശം നല്കിയതും ഇതേ അടിസ്ഥാനത്തിൽത്തന്നെ. {{Mahabharata}} ==അവലംബം== {{reflist}} {{Mahabharata}} {{Hindu-myth-stub}} [[വർഗ്ഗം:മഹാഭാരതത്തിലെ കഥാപാത്രങ്ങൾ]] jx1grslzcdncvjemcg47m3f1dg1d5zn 4546868 4546867 2025-07-09T06:33:36Z Archangelgambit 183400 4546868 wikitext text/x-wiki {{prettyurl|Abhimanyu }} {{Infobox Hchar2 | type = 1 | image = [[file:Abhimanyu getting groupattacked by kauravas.jpg|200px]] | caption = ചക്രവ്യൂഹത്തിനുള്ളിൽ കൗരവമഹാരഥന്മാർ നടത്തുന്ന കൂട്ടആക്രമണത്തെ ചെറുത്തുനിൽക്കുന്ന അഭിമന്യു | alt = Abhimanyu |പേര്=അഭിമന്യു|ദേവനാഗരി=अभिमन्यु|സംസ്കൃതഉച്ചാരണം=Abhimanyu|മലയാളം ലിപി=അഭിമന്യു|ഗ്രന്ഥം=വ്യാസമഹാഭാരതം|gender=പുരുഷൻ|ജനനസ്ഥലം=[[ഇന്ദ്രപ്രസ്ഥം]]|മരണസ്ഥലം=[[കുരുക്ഷേത്രം]][https://ml.m.wikipedia.org/wiki/അഭിമന്യു#/editor/2]|ജീവിതപങ്കാളി=[[ഉത്തര]]|കുട്ടികൾ=[[പരീക്ഷിത്ത്]]|മാതാവ്=[[സുഭദ്ര]]|പിതാവ്=[[അർജുനൻ ]]|ഗണം=മനുഷ്യൻ|യുഗങ്ങൾ=ദ്വാപരയുഗം|ചിഹ്നം=സ്വർണമയിൽ <ref>SECTION XXIII, Dronabhisheka Parva, Book 7: Drona Parva, KMG translation,https://sacred-texts.com/hin/m07/m07023.htm </ref>|പൂർവജന്മം=|യുദ്ധങ്ങൾ=[[കുരുക്ഷേത്ര യുദ്ധം ]]|കുലം=[[കുരുവംശം]] -[[ചന്ദ്രവംശം]]|ബന്ധുക്കൾ=[[ഇന്ദ്രൻ]],[[പാണ്ഡു]] (പിതാവിന്റെ പിതാവ്)<br/>[[കുന്തി]] (പിതാവിന്റെ മാതാവ്)<br/> [[വിരാടൻ]] (പത്നിയുടെ പിതാവ് )<br/> [[സുദേഷണ]] (പത്നിയുടെ മാതാവ് ) <br/>[[കർണ്ണൻ]], [[യുധിഷ്ഠിരൻ]], [[ഭീമൻ]], [[നകുലൻ]], [[സഹദേവൻ]] (പിതൃസഹോദരങ്ങൾ )<br/>[[കൃഷ്ണൻ]], [[ബലരാമൻ]] (മാതൃസഹോദരങ്ങൾ )<br/> [[ഉത്തര രാജകുമാരൻ|ഉത്തരൻ ]] (പത്നിയുടെ സഹോദരൻ ) [[കീചകൻ]] (പത്നിയുടെ മാതൃസഹോദരൻ )|സഹോദരങ്ങൾ=[[ ശ്രുതകീർത്തി(ഉപപാണ്ഡവൻ)]], [[ബഭ്രുവാഹനൻ]], [[ഇരാവാൻ]] (അർദ്ധ സഹോദരർ )}} {{നാനാർത്ഥം|അഭിമന്യു}} {{Hinduism_small}} [[മഹാഭാരതം|മഹാഭാരതത്തിലെ]] ഒരു വീരനായകനാണ് '''അഭിമന്യു''' (Sanskrit: अभिमन्यु, abhimanyu). [[പാണ്ഡവർ|പാണ്ഡവനായ]] [[അർജ്ജുനൻ|അർജ്ജുനന്]] ശ്രീകൃഷ്ണസഹോദരിയായ [[സുഭദ്ര|സുഭദ്രയിൽ]] ജനിച്ച മകനാണ് ഇദ്ദേഹം. [[ചന്ദ്രൻ|ചന്ദ്രന്റെ]] അംശാവതാരമായി വിശേഷിപ്പിക്കുന്ന അഭിമന്യുവിനെ അച്ഛനോളം പോന്ന വില്ലാളിയായാണ് മഹാഭാരതത്തിൽ ചിത്രീകരിച്ചിരിക്കുന്നത്. ജനനം ചന്ദ്രദേവൻ്റെ പുത്രനായ വർഷസ്സിൻ്റെ അവതാരമായിരുന്നു അഭിമന്യു. ധർമ്മത്തിൻ്റെ സംസ്ഥാപനം ചെയ്യുവാൻ തന്റെ മകനെ ഭൂമിയിൽ അവതരിക്കാൻ അനുവദിക്കണമെന്ന് ചന്ദ്രനോട് ആവശ്യപ്പെട്ടപ്പോൾ, തന്റെ പ്രിയപുത്രൻ ഭൂമിയിൽ 16 വർഷം മാത്രമേ നിലനിൽക്കൂവെന്നും അതിനുശേഷം തൻ്റെയടുത്ത് മടങ്ങിയെത്തണമെന്നും അദ്ദേഹം ആവശ്യപ്പെടുന്നു. അതിനെ തുടർന്ന് അർജ്ജുനന്റെയും ശ്രീകൃഷ്ണസഹോദരിയായ സുഭദ്രയുടെയും മകനായി അഭിമന്യു ജനിച്ചു. പാണ്ഡവരുടെ എല്ലാ പുത്രന്മാരിലും ഏറ്റവും പ്രിയങ്കരനായിരുന്നു അഭിമന്യുവിനെ ദ്രൗപതി സ്വന്തം മക്കളേക്കാൾ കൂടുതൽ സ്നേഹിച്ചിരുന്നുവെന്ന് പറയപ്പെടുന്നു. ജനനശേഷം തൻ്റെ അമ്മാവനായ ശ്രീകൃഷ്ണൻ്റെ രാജ്യമായ ദ്വാരകയിലാണ് അഭിമന്യു വളർന്നതും പഠിച്ചതും. ശ്രീകൃഷ്ണൻ,ബലരാമൻ,പിതാവായ അർജ്ജുനൻ, കൃഷ്ണൻ്റെ പുത്രനായ പ്രദ്യുമ്നൻ തുടങ്ങിയവരാണ് അഭിമന്യുവിൻ്റെ ഗുരുക്കൻമാർ.ധനുർവിദ്യയിൽ അസാമന്യപാടവം പ്രദർശിപ്പിക്കുന്ന അഭിമന്യു തൻ്റെ പിതാവിൽ നിന്നും ദിവ്യാസ്‌ത്രങ്ങൾ സ്വന്തമാക്കുന്നു. == ജനനം == [[പ്രമാണം:Halebid2.JPG|250px|right|thumb|ചക്രവ്യൂഹം ഭേദിക്കുന്ന അഭിമന്യു.]] ഗർഭസ്ഥശിശുവായിരിക്കെത്തന്നെ മഹാഭാരതകഥയിൽ പ്രമുഖസ്ഥാനം കരസ്ഥമാക്കിയ കഥാപാത്രമാണ് അഭിമന്യു. സുഭദ്ര ഗർഭിണിയായിരിക്കെ മകരവ്യൂഹം, കൂർമ്മവ്യൂഹം, സർപ്പവ്യൂഹം, ചക്രവ്യൂഹം തുടങ്ങി വിവിധ വ്യൂഹങ്ങളിൽ കടക്കേണ്ടതും അവയെ ആക്രമിച്ച് കീഴ്പ്പെടുത്തേണ്ടതുമായ രീതികൾ കൃഷ്ണൻ സുഭദ്രയുടെ സാന്നിധ്യത്തിൽ അര്ജുനനോട് സവിസ്തരം വിവരിച്ചു കേൾപ്പിച്ചു. വ്യൂഹങ്ങളിൽ പ്രധാനമായ [[ചക്രവ്യൂഹം|ചക്രവ്യൂഹത്തിൽ]] കടക്കുന്നതെങ്ങനെയെന്ന കാര്യം വിശദീകരിച്ചുകഴിഞ്ഞപ്പോൾ സുഭദ്ര ഉറക്കത്തിലേക്ക് വഴുതിയത് കണ്ട് കൃഷ്ണൻ വിവരണം നിർത്തി. സുഭദ്ര ഗർഭിണിയായിരിക്കുന്നവസരത്തിലാണ് ഈ സംഭാഷണം നടന്നത്. ഗർഭസ്ഥശിശുവായ അഭിമന്യു ഇതു ശ്രദ്ധിക്കുകയും, അമ്മയുടെ ഉദരത്തിൽവെച്ചുതന്നെ ഈ വിദ്യകളെല്ലാം സസൂക്ഷ്മം ഹൃദിസ്ഥമാക്കി. വിവരണം പാതിയിൽ നിർത്തിയതിനാൽ അഭിമന്യുവിനു ചക്രവ്യൂഹത്തിലേക്ക് കടക്കാനുള്ള മാർഗ്ഗം മാത്രമേ മനസ്സിലാക്കാൻ സാധിച്ചുള്ളൂ. ചക്രവ്യൂഹത്തിൽ നിന്ന് പുറത്തേക്ക് കടക്കാനുള്ള വിദ്യ മനസ്സിലാക്കാൻ സാധിക്കാത്തത് പിൽക്കാലത്ത് മഹാഭാരതയുദ്ധത്തിൽ അദ്ദേഹത്തിന്റെ അന്ത്യത്തിന് വഴിവെക്കുകയും ചെയ്തു. അമ്മയുടെ രാജ്യമായ [[ദ്വാരക|ദ്വാരകയിലാണ്]] അഭിമന്യുവിൻറെ ചെറുപ്പകാലം കടന്നുപോയത്. ശ്രീകൃഷ്ണപുത്രനായ [[പ്രദ്യുമ്നൻ|പ്രദ്യുമ്നനായിരുന്നു]] ആദ്യഗുരു. പിന്നീട് അച്ഛൻ അർജ്ജുനനും അദ്ദേഹത്തെ ആയോധനകല അഭ്യസിപ്പിച്ചു. അമ്മയുടെ വീട്ടിൽ വളർന്നതിനാൽ അമ്മാവൻ ശ്രീകൃഷ്ണൻറെ പ്രത്യേക ശിക്ഷണത്തിൽ വളരാനും അഭിമന്യുവിന് സാധിച്ചു. വിരാട രാജകുമാരിയായ [[ഉത്തര|ഉത്തരയെയാണ്]] അഭിമന്യു വിവാഹം കഴിച്ചത്. കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധത്തിന് തൊട്ടുമുമ്പ് വിരാടരാജ്യവുമായി പാണ്ഡവന്മാർക്ക് ദൃഢബന്ധമുണ്ടാക്കുവാൻ ഇതുമൂലം സാധിച്ചു. വിരാടം പാണ്ഡവപക്ഷം ചേർന്നാണ് കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധം ചെയ്തത്. == മരണം == [[പ്രമാണം:Chakravyuha.svg|thumb|right|250px|ചക്രവ്യൂഹത്തിന്റെ ഘടന.]] മഹാഭാരതയുദ്ധത്തിൻറെ പതിമൂന്നാം ദിവസമാണ് അഭിമന്യുവിന്റേതായി മാറിയത്. അന്നേദിവസം ചക്രവ്യൂഹം ചമച്ച് അത് തകർക്കാൻ [[കൗരവർ]] പാണ്ഡവരെ വെല്ലുവിളിച്ചു. ശ്രീകൃഷ്ണനും അർജ്ജുനനും [[ചക്രവ്യൂഹം]] ഭേദിച്ച് ശത്രുക്കളെ പരാജയപ്പെടുത്തുന്ന വിദ്യ അറിയാമായിരുന്നതിനാൽ പാണ്ഡവർ വെല്ലുവിളി സ്വീകരിച്ചു. എന്നാൽ ശ്രീകൃഷ്ണനെയും അർജ്ജുനനെയും യുദ്ധമുന്നണിയുടെ മറ്റൊരു ഭാഗത്തേക്ക് മാറ്റി പാണ്ഡവരെ പരാജയപ്പെടുത്താനായിരുന്നു കൗരവരുടെ പദ്ധതി. ഈ ദൗത്യം [[സംശപ്തകന്മാർ]] ഭംഗിയായി നിർവഹിച്ചു. അതോടെ ചക്രവ്യൂഹം ഭേദിക്കാൻ സാധിക്കാതെ പാണ്ഡവർ കുഴങ്ങി. ഇതിനെത്തുടർന്ന് ചക്രവ്യൂഹത്തിനുള്ളിൽ കടക്കാൻ അറിയാമായിരുന്ന പതിനാറുകാരനായ അഭിമന്യു ഈ ദൗത്യം ഏറ്റെടുക്കാനുറച്ചു. എന്നാൽ ചക്രവ്യൂഹത്തിൽനിന്ന് പുറത്തുകടക്കാൻ അഭിമന്യുവിന് സാധിക്കില്ലെന്ന് അറിയാമായിരുന്നു മറ്റു പാണ്ഡവർ അഭിമന്യുവിനോടൊപ്പം ചക്രവ്യൂഹം ഭേദിച്ച് ഉള്ളിലേക്ക് കയറാനും തീരുമാനമായി. തീരുമാനപ്രകാരം അഭിമന്യു ചക്രവ്യൂഹം ഭേദിക്കാൻ തയ്യാറായി. [[ദ്രോണർ|ദ്രോണാചാര്യരുടെ]] നേരെ [[തേര്]] നയിക്കാനായിരുന്നു അഭിമന്യു ആദ്യംതന്നെ തേരാളിക്ക് നല്കിയ ആജ്ഞ. എന്നാൽ യുദ്ധനിപുണനായ ദ്രോണരുടെ മുന്നിലേക്ക് ബാല്യം വിട്ടുമാറാത്ത അഭിമന്യുവിനെ നയിക്കുന്നതിൽ പന്തികേട് കണ്ട തേരാളി അറച്ചുനിന്നു. പക്ഷേ അഭിമന്യുവിന്റെ നിരന്തരമായ ആജ്ഞയുടെ അടിസ്ഥാനത്തിൽ തേരാളി ദ്രോണാചാര്യരുടെ നേരെ തേര് നയിക്കുകയും ചക്രവ്യൂഹം ഭേദിച്ച് ഉള്ളിൽക്കയറുകയും ചെയ്തു. എന്നാൽ അഭിമന്യുവിനോടൊപ്പം മറ്റുള്ളവർക്കും ചക്രവ്യൂഹത്തിനുള്ളിലേക്ക് കടക്കാമെന്ന പാണ്ഡവരുടെ മോഹം സിന്ധു രാജാവായ [[ജയദ്രഥൻ]] തകർത്തു. അർജ്ജുനനൊഴിച്ചുള്ള പാണ്ഡവരെയെല്ലാം ഒരു ദിവസം മുഴുവൻ തടഞ്ഞു നിർത്താനുള്ള വരം ഇദ്ദേഹം [[പരമശിവൻ|പരമശിവനിൽനിന്ന്]] കരസ്ഥമാക്കിയിട്ടുണ്ടായിരുന്നു. ഇതോടെ ചക്രവ്യൂഹം ചമച്ചുനിൽക്കുന്ന കൗരവരുടെ മുന്നിൽ അഭിമന്യു ഒറ്റപ്പെട്ടു. ഒറ്റപ്പെട്ടെങ്കിലും അതിഭയങ്കരമായ യുദ്ധത്തിനാണ് പിന്നീട് [[കുരുക്ഷേത്രം]] സാക്ഷ്യം വഹിച്ചത്. ദുര്യോധനപുത്രൻ ലക്ഷ്മൺ, അംശകന്റെ പുത്രൻ, [[ശല്യർ|ശല്യരുടെ]] ഇളയ സഹോദരൻ, ശല്യരുടെ മകൻ രുക്മാരഥൻ, ദ്രിഘലോചനൻ, കുന്ദവേധി, [[സുഷേണൻ]], വാസതിയൻ, ക്രതൻ തുടങ്ങി ഒട്ടേറെ വീരശൂരപരാക്രമികൾക്ക് അഭിമന്യുവിൻറെ മുന്നിൽ ജീവൻ വെടിയേണ്ടിവരുന്നു.[[ദുശ്ശാസനൻ]] യുദ്ധമുന്നണിയിൽ മോഹലസ്യപ്പെട്ടുവീണു. മകൻ കൊല്ലപ്പെട്ടെന്നറിഞ്ഞ [[ദുര്യോധനൻ]] കൗരവരോടൊന്നടങ്കം അഭിമന്യുവിനോടെതിരിടാൻ ആജ്ഞാപിച്ചു. ഇതോടെ യുദ്ധനിയമങ്ങളെല്ലാം കാറ്റിൽ പറത്തി കൗരവർ എല്ലാവരും ചേർന്ന് ഒറ്റയാനായി നിൽക്കുന്ന അഭിമന്യുവിനോടെതിരിട്ടു. ഇത്രയൊക്കെയായിട്ടും പതറാതെ മുന്നേറിക്കൊണ്ടിരുന്ന അഭിമന്യുവിനെക്കണ്ട് കൗരവർ നിരാശരായി. ദ്രോണാചാര്യരുടെ ഉപദേശത്തെത്തുടർന്ന് കർണ്ണൻ അമ്പെയ്ത് അഭിമന്യുവിൻറെ വില്ല് തകർത്തു. പിന്നീട് തേര് തകർക്കുകയും തേരാളിയെയും കുതിരകളെയും കൊല്ലുകയും ചെയ്തു. പിന്നീട് കുതിരകളുടെയും ആനകളുടെയും പുറത്തുകയറി [[വാൾ|വാളെടുത്ത്]] അഭിമന്യു യുദ്ധത്തിനൊരുങ്ങി. [[തേർചക്രം|തേർചക്രമായിരുന്നു]] പരിചയായി ഉപയോഗിച്ചത്.ദുര്യോധന പുത്രനായ ലക്ഷ്മണനെ അഭിമന്യു കൊന്നു . തുടർന്ന് ദുശ്ശാസനൻറെ പുത്രനുമായി നേരിട്ടെതിരിടുകയായിരുന്നു അഭിമന്യു. ഈ സമയം കൗരവരൊന്നടങ്കം അദ്ദേഹത്തോടെതിരിടുകയും വാളും തേർചക്രവും തകർക്കുകയും ചെയ്തു. തുടർന്ന് നിരായുധനായ അഭിമന്യുവിന്റെ ശിരസ്സ് ദുശ്ശാസനപുത്രൻ [[ഗദ]] കൊണ്ടടിച്ചു തകർത്തു. എങ്കിലും മരിക്കുന്നതിനു മുമ്പ് ദുശ്ശാസനപുത്രനെ അഭിമന്യു സ്വന്തം ഗദ കൊണ്ട് അടിച്ചു സാരമായി പരിക്കേൽപ്പിച്ചു. വ്യാസന്റെ വർണ്ണന ഇങ്ങനെയാണ് . "അശ്വത്തോട് കൂടിയ ദുശ്ശാസ്സനപുത്രന്റെ രഥം അഭിമന്യു ഗദ കൊണ്ടടിച്ചു തകർത്തു . ദുശ്ശാസ്സന പുത്രൻ ചൊടിച്ചുകൊണ്ടു ഗദയുമെടുത്തു അഭിമന്യുവിനോട് പാഞ്ഞേറ്റു . ആ വീരന്മാർ ഗദയുമായി പരസ്പരം കൊല്ലാനൊരുങ്ങി . രുദ്രനും അന്തകനുമെന്നപോലെ ആ ഭ്രാതൃവ്യർ പരസ്പരം പോരടിച്ചു . അവർ തമ്മിൽ ഗദകൊണ്ട് അടിച്ചു രണ്ടുപേരും ഭൂമിയിലഴിച്ച ചക്രധ്വജങ്ങളെന്നപോലെ വീണു .കുരുക്കളുടെ കീർത്തിയെ വളർത്തിയ ദുശ്ശാസ്സനപുത്രൻ ഉടനെ പിടഞ്ഞെഴുന്നേറ്റു . എഴുന്നേൽക്കാനൊരുങ്ങുന്ന അഭിമന്യുവിനെ അവൻ തഞ്ചത്തിൽ തലയ്ക്കടിച്ചു . ഗദാവേഗം കൊണ്ടും , അത്യധികമായ ആയാസം കൊണ്ടും ശത്രുനാശകനായ സുഭദ്രാപുത്രൻ ഉഴന്നു ഭൂമിയിൽ മോഹിച്ചു വീണു . അപ്രകാരം പലരും കൂടി അഭിമന്യുവിനെ കൊന്നു ". മഹാഭാരതയുദ്ധത്തിൽ യുദ്ധനീതി കാറ്റിൽ പറന്നത് അഭിമന്യുവിന്റെ മരണത്തോടെയാണ്. പിന്നീട് നിരായുധനായ കർണ്ണനെ കൊല്ലാൻ മടിച്ചുനിന്ന അർജ്ജുനനെ ശ്രീകൃഷ്ണൻ ഓർമ്മിപ്പിച്ചത് അഭിമന്യുവിനെ കൊന്ന രീതിയായിരുന്നു. ദുര്യോധനനെ കൊല്ലാൻ ഭീമന് ഉപദേശം നല്കിയതും ഇതേ അടിസ്ഥാനത്തിൽത്തന്നെ. {{Mahabharata}} ==അവലംബം== {{reflist}} {{Mahabharata}} {{Hindu-myth-stub}} [[വർഗ്ഗം:മഹാഭാരതത്തിലെ കഥാപാത്രങ്ങൾ]] eeflg1wnfz4evo777l4hrh2k7cxvrf3 4546871 4546868 2025-07-09T06:35:31Z Archangelgambit 183400 4546871 wikitext text/x-wiki {{prettyurl|Abhimanyu }} {{Infobox Hchar2 | type = 1 | image = [[file:Abhimanyu getting groupattacked by kauravas.jpg|200px]] | caption = ചക്രവ്യൂഹത്തിനുള്ളിൽ കൗരവമഹാരഥന്മാർ നടത്തുന്ന കൂട്ടആക്രമണത്തെ ചെറുത്തുനിൽക്കുന്ന അഭിമന്യു | alt = Abhimanyu |പേര്=അഭിമന്യു|ദേവനാഗരി=अभिमन्यु|സംസ്കൃതഉച്ചാരണം=Abhimanyu|മലയാളം ലിപി=അഭിമന്യു|ഗ്രന്ഥം=വ്യാസമഹാഭാരതം|gender=പുരുഷൻ|ജനനസ്ഥലം=[[ഇന്ദ്രപ്രസ്ഥം]]|മരണസ്ഥലം=[[കുരുക്ഷേത്രം]][https://ml.m.wikipedia.org/wiki/അഭിമന്യു#/editor/2]|ജീവിതപങ്കാളി=[[ഉത്തര]]|കുട്ടികൾ=[[പരീക്ഷിത്ത്]]|മാതാവ്=[[സുഭദ്ര]]|പിതാവ്=[[അർജുനൻ ]]|ഗണം=മനുഷ്യൻ|യുഗങ്ങൾ=ദ്വാപരയുഗം|ചിഹ്നം=സ്വർണമയിൽ <ref>SECTION XXIII, Dronabhisheka Parva, Book 7: Drona Parva, KMG translation,https://sacred-texts.com/hin/m07/m07023.htm </ref>|പൂർവജന്മം=|യുദ്ധങ്ങൾ=[[കുരുക്ഷേത്ര യുദ്ധം ]]|കുലം=[[കുരുവംശം]] -[[ചന്ദ്രവംശം]]|ബന്ധുക്കൾ=[[ഇന്ദ്രൻ]],[[പാണ്ഡു]] (പിതാവിന്റെ പിതാവ്)<br/>[[കുന്തി]] (പിതാവിന്റെ മാതാവ്)<br/> [[വിരാടൻ]] (പത്നിയുടെ പിതാവ് )<br/> [[സുദേഷണ]] (പത്നിയുടെ മാതാവ് ) <br/>[[കർണ്ണൻ]], [[യുധിഷ്ഠിരൻ]], [[ഭീമൻ]], [[നകുലൻ]], [[സഹദേവൻ]] (പിതൃസഹോദരങ്ങൾ )<br/>[[കൃഷ്ണൻ]], [[ബലരാമൻ]] (മാതൃസഹോദരങ്ങൾ )<br/> [[ഉത്തര രാജകുമാരൻ|ഉത്തരൻ ]] (പത്നിയുടെ സഹോദരൻ ) [[കീചകൻ]] (പത്നിയുടെ മാതൃസഹോദരൻ )|സഹോദരങ്ങൾ=[[ ശ്രുതകീർത്തി(ഉപപാണ്ഡവൻ)]], [[ബഭ്രുവാഹനൻ]], [[ഇരാവാൻ]] (അർദ്ധ സഹോദരർ )}} {{നാനാർത്ഥം|അഭിമന്യു}} {{Hinduism_small}} [[മഹാഭാരതം|മഹാഭാരതത്തിലെ]] ഒരു വീരനായകനാണ് '''അഭിമന്യു''' (Sanskrit: अभिमन्यु, abhimanyu). [[പാണ്ഡവർ|പാണ്ഡവനായ]] [[അർജ്ജുനൻ|അർജ്ജുനന്]] ശ്രീകൃഷ്ണസഹോദരിയായ [[സുഭദ്ര|സുഭദ്രയിൽ]] ജനിച്ച മകനാണ് ഇദ്ദേഹം. [[ചന്ദ്രൻ|ചന്ദ്രന്റെ]] അംശാവതാരമായി വിശേഷിപ്പിക്കുന്ന അഭിമന്യുവിനെ അച്ഛനോളം പോന്ന വില്ലാളിയായാണ് മഹാഭാരതത്തിൽ ചിത്രീകരിച്ചിരിക്കുന്നത്. == ജനനം == [[പ്രമാണം:Halebid2.JPG|250px|right|thumb|ചക്രവ്യൂഹം ഭേദിക്കുന്ന അഭിമന്യു.]] ഗർഭസ്ഥശിശുവായിരിക്കെത്തന്നെ മഹാഭാരതകഥയിൽ പ്രമുഖസ്ഥാനം കരസ്ഥമാക്കിയ കഥാപാത്രമാണ് അഭിമന്യു. സുഭദ്ര ഗർഭിണിയായിരിക്കെ മകരവ്യൂഹം, കൂർമ്മവ്യൂഹം, സർപ്പവ്യൂഹം, ചക്രവ്യൂഹം തുടങ്ങി വിവിധ വ്യൂഹങ്ങളിൽ കടക്കേണ്ടതും അവയെ ആക്രമിച്ച് കീഴ്പ്പെടുത്തേണ്ടതുമായ രീതികൾ കൃഷ്ണൻ സുഭദ്രയുടെ സാന്നിധ്യത്തിൽ അര്ജുനനോട് സവിസ്തരം വിവരിച്ചു കേൾപ്പിച്ചു. വ്യൂഹങ്ങളിൽ പ്രധാനമായ [[ചക്രവ്യൂഹം|ചക്രവ്യൂഹത്തിൽ]] കടക്കുന്നതെങ്ങനെയെന്ന കാര്യം വിശദീകരിച്ചുകഴിഞ്ഞപ്പോൾ സുഭദ്ര ഉറക്കത്തിലേക്ക് വഴുതിയത് കണ്ട് കൃഷ്ണൻ വിവരണം നിർത്തി. സുഭദ്ര ഗർഭിണിയായിരിക്കുന്നവസരത്തിലാണ് ഈ സംഭാഷണം നടന്നത്. ഗർഭസ്ഥശിശുവായ അഭിമന്യു ഇതു ശ്രദ്ധിക്കുകയും, അമ്മയുടെ ഉദരത്തിൽവെച്ചുതന്നെ ഈ വിദ്യകളെല്ലാം സസൂക്ഷ്മം ഹൃദിസ്ഥമാക്കി. വിവരണം പാതിയിൽ നിർത്തിയതിനാൽ അഭിമന്യുവിനു ചക്രവ്യൂഹത്തിലേക്ക് കടക്കാനുള്ള മാർഗ്ഗം മാത്രമേ മനസ്സിലാക്കാൻ സാധിച്ചുള്ളൂ. ചക്രവ്യൂഹത്തിൽ നിന്ന് പുറത്തേക്ക് കടക്കാനുള്ള വിദ്യ മനസ്സിലാക്കാൻ സാധിക്കാത്തത് പിൽക്കാലത്ത് മഹാഭാരതയുദ്ധത്തിൽ അദ്ദേഹത്തിന്റെ അന്ത്യത്തിന് വഴിവെക്കുകയും ചെയ്തു. അമ്മയുടെ രാജ്യമായ [[ദ്വാരക|ദ്വാരകയിലാണ്]] അഭിമന്യുവിൻറെ ചെറുപ്പകാലം കടന്നുപോയത്. ശ്രീകൃഷ്ണപുത്രനായ [[പ്രദ്യുമ്നൻ|പ്രദ്യുമ്നനായിരുന്നു]] ആദ്യഗുരു. പിന്നീട് അച്ഛൻ അർജ്ജുനനും അദ്ദേഹത്തെ ആയോധനകല അഭ്യസിപ്പിച്ചു. അമ്മയുടെ വീട്ടിൽ വളർന്നതിനാൽ അമ്മാവൻ ശ്രീകൃഷ്ണൻറെ പ്രത്യേക ശിക്ഷണത്തിൽ വളരാനും അഭിമന്യുവിന് സാധിച്ചു. വിരാട രാജകുമാരിയായ [[ഉത്തര|ഉത്തരയെയാണ്]] അഭിമന്യു വിവാഹം കഴിച്ചത്. കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധത്തിന് തൊട്ടുമുമ്പ് വിരാടരാജ്യവുമായി പാണ്ഡവന്മാർക്ക് ദൃഢബന്ധമുണ്ടാക്കുവാൻ ഇതുമൂലം സാധിച്ചു. വിരാടം പാണ്ഡവപക്ഷം ചേർന്നാണ് കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധം ചെയ്തത്. == മരണം == [[പ്രമാണം:Chakravyuha.svg|thumb|right|250px|ചക്രവ്യൂഹത്തിന്റെ ഘടന.]] മഹാഭാരതയുദ്ധത്തിൻറെ പതിമൂന്നാം ദിവസമാണ് അഭിമന്യുവിന്റേതായി മാറിയത്. അന്നേദിവസം ചക്രവ്യൂഹം ചമച്ച് അത് തകർക്കാൻ [[കൗരവർ]] പാണ്ഡവരെ വെല്ലുവിളിച്ചു. ശ്രീകൃഷ്ണനും അർജ്ജുനനും [[ചക്രവ്യൂഹം]] ഭേദിച്ച് ശത്രുക്കളെ പരാജയപ്പെടുത്തുന്ന വിദ്യ അറിയാമായിരുന്നതിനാൽ പാണ്ഡവർ വെല്ലുവിളി സ്വീകരിച്ചു. എന്നാൽ ശ്രീകൃഷ്ണനെയും അർജ്ജുനനെയും യുദ്ധമുന്നണിയുടെ മറ്റൊരു ഭാഗത്തേക്ക് മാറ്റി പാണ്ഡവരെ പരാജയപ്പെടുത്താനായിരുന്നു കൗരവരുടെ പദ്ധതി. ഈ ദൗത്യം [[സംശപ്തകന്മാർ]] ഭംഗിയായി നിർവഹിച്ചു. അതോടെ ചക്രവ്യൂഹം ഭേദിക്കാൻ സാധിക്കാതെ പാണ്ഡവർ കുഴങ്ങി. ഇതിനെത്തുടർന്ന് ചക്രവ്യൂഹത്തിനുള്ളിൽ കടക്കാൻ അറിയാമായിരുന്ന പതിനാറുകാരനായ അഭിമന്യു ഈ ദൗത്യം ഏറ്റെടുക്കാനുറച്ചു. എന്നാൽ ചക്രവ്യൂഹത്തിൽനിന്ന് പുറത്തുകടക്കാൻ അഭിമന്യുവിന് സാധിക്കില്ലെന്ന് അറിയാമായിരുന്നു മറ്റു പാണ്ഡവർ അഭിമന്യുവിനോടൊപ്പം ചക്രവ്യൂഹം ഭേദിച്ച് ഉള്ളിലേക്ക് കയറാനും തീരുമാനമായി. തീരുമാനപ്രകാരം അഭിമന്യു ചക്രവ്യൂഹം ഭേദിക്കാൻ തയ്യാറായി. [[ദ്രോണർ|ദ്രോണാചാര്യരുടെ]] നേരെ [[തേര്]] നയിക്കാനായിരുന്നു അഭിമന്യു ആദ്യംതന്നെ തേരാളിക്ക് നല്കിയ ആജ്ഞ. എന്നാൽ യുദ്ധനിപുണനായ ദ്രോണരുടെ മുന്നിലേക്ക് ബാല്യം വിട്ടുമാറാത്ത അഭിമന്യുവിനെ നയിക്കുന്നതിൽ പന്തികേട് കണ്ട തേരാളി അറച്ചുനിന്നു. പക്ഷേ അഭിമന്യുവിന്റെ നിരന്തരമായ ആജ്ഞയുടെ അടിസ്ഥാനത്തിൽ തേരാളി ദ്രോണാചാര്യരുടെ നേരെ തേര് നയിക്കുകയും ചക്രവ്യൂഹം ഭേദിച്ച് ഉള്ളിൽക്കയറുകയും ചെയ്തു. എന്നാൽ അഭിമന്യുവിനോടൊപ്പം മറ്റുള്ളവർക്കും ചക്രവ്യൂഹത്തിനുള്ളിലേക്ക് കടക്കാമെന്ന പാണ്ഡവരുടെ മോഹം സിന്ധു രാജാവായ [[ജയദ്രഥൻ]] തകർത്തു. അർജ്ജുനനൊഴിച്ചുള്ള പാണ്ഡവരെയെല്ലാം ഒരു ദിവസം മുഴുവൻ തടഞ്ഞു നിർത്താനുള്ള വരം ഇദ്ദേഹം [[പരമശിവൻ|പരമശിവനിൽനിന്ന്]] കരസ്ഥമാക്കിയിട്ടുണ്ടായിരുന്നു. ഇതോടെ ചക്രവ്യൂഹം ചമച്ചുനിൽക്കുന്ന കൗരവരുടെ മുന്നിൽ അഭിമന്യു ഒറ്റപ്പെട്ടു. ഒറ്റപ്പെട്ടെങ്കിലും അതിഭയങ്കരമായ യുദ്ധത്തിനാണ് പിന്നീട് [[കുരുക്ഷേത്രം]] സാക്ഷ്യം വഹിച്ചത്. ദുര്യോധനപുത്രൻ ലക്ഷ്മൺ, അംശകന്റെ പുത്രൻ, [[ശല്യർ|ശല്യരുടെ]] ഇളയ സഹോദരൻ, ശല്യരുടെ മകൻ രുക്മാരഥൻ, ദ്രിഘലോചനൻ, കുന്ദവേധി, [[സുഷേണൻ]], വാസതിയൻ, ക്രതൻ തുടങ്ങി ഒട്ടേറെ വീരശൂരപരാക്രമികൾക്ക് അഭിമന്യുവിൻറെ മുന്നിൽ ജീവൻ വെടിയേണ്ടിവരുന്നു.[[ദുശ്ശാസനൻ]] യുദ്ധമുന്നണിയിൽ മോഹലസ്യപ്പെട്ടുവീണു. മകൻ കൊല്ലപ്പെട്ടെന്നറിഞ്ഞ [[ദുര്യോധനൻ]] കൗരവരോടൊന്നടങ്കം അഭിമന്യുവിനോടെതിരിടാൻ ആജ്ഞാപിച്ചു. ഇതോടെ യുദ്ധനിയമങ്ങളെല്ലാം കാറ്റിൽ പറത്തി കൗരവർ എല്ലാവരും ചേർന്ന് ഒറ്റയാനായി നിൽക്കുന്ന അഭിമന്യുവിനോടെതിരിട്ടു. ഇത്രയൊക്കെയായിട്ടും പതറാതെ മുന്നേറിക്കൊണ്ടിരുന്ന അഭിമന്യുവിനെക്കണ്ട് കൗരവർ നിരാശരായി. ദ്രോണാചാര്യരുടെ ഉപദേശത്തെത്തുടർന്ന് കർണ്ണൻ അമ്പെയ്ത് അഭിമന്യുവിൻറെ വില്ല് തകർത്തു. പിന്നീട് തേര് തകർക്കുകയും തേരാളിയെയും കുതിരകളെയും കൊല്ലുകയും ചെയ്തു. പിന്നീട് കുതിരകളുടെയും ആനകളുടെയും പുറത്തുകയറി [[വാൾ|വാളെടുത്ത്]] അഭിമന്യു യുദ്ധത്തിനൊരുങ്ങി. [[തേർചക്രം|തേർചക്രമായിരുന്നു]] പരിചയായി ഉപയോഗിച്ചത്.ദുര്യോധന പുത്രനായ ലക്ഷ്മണനെ അഭിമന്യു കൊന്നു . തുടർന്ന് ദുശ്ശാസനൻറെ പുത്രനുമായി നേരിട്ടെതിരിടുകയായിരുന്നു അഭിമന്യു. ഈ സമയം കൗരവരൊന്നടങ്കം അദ്ദേഹത്തോടെതിരിടുകയും വാളും തേർചക്രവും തകർക്കുകയും ചെയ്തു. തുടർന്ന് നിരായുധനായ അഭിമന്യുവിന്റെ ശിരസ്സ് ദുശ്ശാസനപുത്രൻ [[ഗദ]] കൊണ്ടടിച്ചു തകർത്തു. എങ്കിലും മരിക്കുന്നതിനു മുമ്പ് ദുശ്ശാസനപുത്രനെ അഭിമന്യു സ്വന്തം ഗദ കൊണ്ട് അടിച്ചു സാരമായി പരിക്കേൽപ്പിച്ചു. വ്യാസന്റെ വർണ്ണന ഇങ്ങനെയാണ് . "അശ്വത്തോട് കൂടിയ ദുശ്ശാസ്സനപുത്രന്റെ രഥം അഭിമന്യു ഗദ കൊണ്ടടിച്ചു തകർത്തു . ദുശ്ശാസ്സന പുത്രൻ ചൊടിച്ചുകൊണ്ടു ഗദയുമെടുത്തു അഭിമന്യുവിനോട് പാഞ്ഞേറ്റു . ആ വീരന്മാർ ഗദയുമായി പരസ്പരം കൊല്ലാനൊരുങ്ങി . രുദ്രനും അന്തകനുമെന്നപോലെ ആ ഭ്രാതൃവ്യർ പരസ്പരം പോരടിച്ചു . അവർ തമ്മിൽ ഗദകൊണ്ട് അടിച്ചു രണ്ടുപേരും ഭൂമിയിലഴിച്ച ചക്രധ്വജങ്ങളെന്നപോലെ വീണു .കുരുക്കളുടെ കീർത്തിയെ വളർത്തിയ ദുശ്ശാസ്സനപുത്രൻ ഉടനെ പിടഞ്ഞെഴുന്നേറ്റു . എഴുന്നേൽക്കാനൊരുങ്ങുന്ന അഭിമന്യുവിനെ അവൻ തഞ്ചത്തിൽ തലയ്ക്കടിച്ചു . ഗദാവേഗം കൊണ്ടും , അത്യധികമായ ആയാസം കൊണ്ടും ശത്രുനാശകനായ സുഭദ്രാപുത്രൻ ഉഴന്നു ഭൂമിയിൽ മോഹിച്ചു വീണു . അപ്രകാരം പലരും കൂടി അഭിമന്യുവിനെ കൊന്നു ". മഹാഭാരതയുദ്ധത്തിൽ യുദ്ധനീതി കാറ്റിൽ പറന്നത് അഭിമന്യുവിന്റെ മരണത്തോടെയാണ്. പിന്നീട് നിരായുധനായ കർണ്ണനെ കൊല്ലാൻ മടിച്ചുനിന്ന അർജ്ജുനനെ ശ്രീകൃഷ്ണൻ ഓർമ്മിപ്പിച്ചത് അഭിമന്യുവിനെ കൊന്ന രീതിയായിരുന്നു. ദുര്യോധനനെ കൊല്ലാൻ ഭീമന് ഉപദേശം നല്കിയതും ഇതേ അടിസ്ഥാനത്തിൽത്തന്നെ. {{Mahabharata}} ==അവലംബം== {{reflist}} {{Mahabharata}} {{Hindu-myth-stub}} [[വർഗ്ഗം:മഹാഭാരതത്തിലെ കഥാപാത്രങ്ങൾ]] ld8pg4u4lrleq73k7q6ur29fkziwe11 4546891 4546871 2025-07-09T06:44:30Z Archangelgambit 183400 /* ജനനം */ 4546891 wikitext text/x-wiki {{prettyurl|Abhimanyu }} {{Infobox Hchar2 | type = 1 | image = [[file:Abhimanyu getting groupattacked by kauravas.jpg|200px]] | caption = ചക്രവ്യൂഹത്തിനുള്ളിൽ കൗരവമഹാരഥന്മാർ നടത്തുന്ന കൂട്ടആക്രമണത്തെ ചെറുത്തുനിൽക്കുന്ന അഭിമന്യു | alt = Abhimanyu |പേര്=അഭിമന്യു|ദേവനാഗരി=अभिमन्यु|സംസ്കൃതഉച്ചാരണം=Abhimanyu|മലയാളം ലിപി=അഭിമന്യു|ഗ്രന്ഥം=വ്യാസമഹാഭാരതം|gender=പുരുഷൻ|ജനനസ്ഥലം=[[ഇന്ദ്രപ്രസ്ഥം]]|മരണസ്ഥലം=[[കുരുക്ഷേത്രം]][https://ml.m.wikipedia.org/wiki/അഭിമന്യു#/editor/2]|ജീവിതപങ്കാളി=[[ഉത്തര]]|കുട്ടികൾ=[[പരീക്ഷിത്ത്]]|മാതാവ്=[[സുഭദ്ര]]|പിതാവ്=[[അർജുനൻ ]]|ഗണം=മനുഷ്യൻ|യുഗങ്ങൾ=ദ്വാപരയുഗം|ചിഹ്നം=സ്വർണമയിൽ <ref>SECTION XXIII, Dronabhisheka Parva, Book 7: Drona Parva, KMG translation,https://sacred-texts.com/hin/m07/m07023.htm </ref>|പൂർവജന്മം=|യുദ്ധങ്ങൾ=[[കുരുക്ഷേത്ര യുദ്ധം ]]|കുലം=[[കുരുവംശം]] -[[ചന്ദ്രവംശം]]|ബന്ധുക്കൾ=[[ഇന്ദ്രൻ]],[[പാണ്ഡു]] (പിതാവിന്റെ പിതാവ്)<br/>[[കുന്തി]] (പിതാവിന്റെ മാതാവ്)<br/> [[വിരാടൻ]] (പത്നിയുടെ പിതാവ് )<br/> [[സുദേഷണ]] (പത്നിയുടെ മാതാവ് ) <br/>[[കർണ്ണൻ]], [[യുധിഷ്ഠിരൻ]], [[ഭീമൻ]], [[നകുലൻ]], [[സഹദേവൻ]] (പിതൃസഹോദരങ്ങൾ )<br/>[[കൃഷ്ണൻ]], [[ബലരാമൻ]] (മാതൃസഹോദരങ്ങൾ )<br/> [[ഉത്തര രാജകുമാരൻ|ഉത്തരൻ ]] (പത്നിയുടെ സഹോദരൻ ) [[കീചകൻ]] (പത്നിയുടെ മാതൃസഹോദരൻ )|സഹോദരങ്ങൾ=[[ ശ്രുതകീർത്തി(ഉപപാണ്ഡവൻ)]], [[ബഭ്രുവാഹനൻ]], [[ഇരാവാൻ]] (അർദ്ധ സഹോദരർ )}} {{നാനാർത്ഥം|അഭിമന്യു}} {{Hinduism_small}} [[മഹാഭാരതം|മഹാഭാരതത്തിലെ]] ഒരു വീരനായകനാണ് '''അഭിമന്യു''' (Sanskrit: अभिमन्यु, abhimanyu). [[പാണ്ഡവർ|പാണ്ഡവനായ]] [[അർജ്ജുനൻ|അർജ്ജുനന്]] ശ്രീകൃഷ്ണസഹോദരിയായ [[സുഭദ്ര|സുഭദ്രയിൽ]] ജനിച്ച മകനാണ് ഇദ്ദേഹം. [[ചന്ദ്രൻ|ചന്ദ്രന്റെ]] അംശാവതാരമായി വിശേഷിപ്പിക്കുന്ന അഭിമന്യുവിനെ അച്ഛനോളം പോന്ന വില്ലാളിയായാണ് മഹാഭാരതത്തിൽ ചിത്രീകരിച്ചിരിക്കുന്നത്. == ജനനം == [[പ്രമാണം:Halebid2.JPG|250px|right|thumb|ചക്രവ്യൂഹം ഭേദിക്കുന്ന അഭിമന്യു.]] ചന്ദ്രദേവൻ്റെ പുത്രനായ വർഷസ്സിൻ്റെ അവതാരമായിരുന്നു അഭിമന്യു. ധർമ്മത്തിൻ്റെ സംസ്ഥാപനം ചെയ്യുവാൻ തന്റെ മകനെ ഭൂമിയിൽ അവതരിക്കാൻ അനുവദിക്കണമെന്ന് ചന്ദ്രനോട് ആവശ്യപ്പെട്ടപ്പോൾ, തന്റെ പ്രിയപുത്രൻ ഭൂമിയിൽ 16 വർഷം മാത്രമേ നിലനിൽക്കൂവെന്നും അതിനുശേഷം തൻ്റെയടുത്ത് മടങ്ങിയെത്തണമെന്നും അദ്ദേഹം ആവശ്യപ്പെടുന്നു. അതിനെ തുടർന്ന് അർജ്ജുനന്റെയും ശ്രീകൃഷ്ണസഹോദരിയായ സുഭദ്രയുടെയും മകനായി അഭിമന്യു ജനിച്ചു. പാണ്ഡവരുടെ എല്ലാ പുത്രന്മാരിലും ഏറ്റവും പ്രിയങ്കരനായിരുന്നു അഭിമന്യുവിനെ ദ്രൗപതി സ്വന്തം മക്കളേക്കാൾ കൂടുതൽ സ്നേഹിച്ചിരുന്നുവെന്ന് പറയപ്പെടുന്നു. ജനനശേഷം തൻ്റെ അമ്മാവനായ ശ്രീകൃഷ്ണൻ്റെ രാജ്യമായ ദ്വാരകയിലാണ് അഭിമന്യു വളർന്നതും പഠിച്ചതും. ശ്രീകൃഷ്ണൻ,ബലരാമൻ,പിതാവായ അർജ്ജുനൻ, കൃഷ്ണൻ്റെ പുത്രനായ പ്രദ്യുമ്നൻ തുടങ്ങിയവരാണ് അഭിമന്യുവിൻ്റെ ഗുരുക്കൻമാർ.ധനുർവിദ്യയിൽ അസാമാന്യപാടവം പ്രദർശിപ്പിക്കുന്ന അഭിമന്യു തൻ്റെ പിതാവിൽ നിന്നും ദിവ്യാസ്‌ത്രങ്ങൾ കരസ്ഥമാക്കുന്നു. ഇതുകൂടാതെ ഗർഭസ്ഥശിശുവായിരിക്കെത്തന്നെ വിവിധ വ്യൂഹങ്ങൾ ഭേദിക്കാൻ ജ്ഞാനം നേടുന്ന അഭിമന്യു പക്ഷെ ഏറ്റവും ദുർഘടമായ ചക്രവ്യൂഹം ഭേദിക്കാനല്ലാതെ, പുറത്തുകടക്കാനുള്ള അറിവ് സ്വന്തമാക്കുന്നില്ല. ==വിവാഹം== പാണ്ഡവരുടെ അജ്ഞാതവാസത്തിന് ശേഷം വിരാടരാജാവ് തൻ്റെ പുത്രിയായ ഉത്തരയെ അർജ്ജുനന് വിവാഹം കഴിച്ച് നൽകാൻ താൽപര്യപ്പെടുന്നുവെങ്കിലും, തൻ്റെ ശിഷ്യയെ വിവാഹം ചെയ്യാൻ വിമുഖത കാട്ടുന്ന അർജ്ജുനൻ തൻ്റെ പുത്രനായ അഭിമന്യുവിനെ രാജകുമാരിക്ക് വരനായി നിർദേശിക്കുന്നു. ഇതുപ്രകാരം ഉപപ്ലവ്യത്തിൽ വച്ച് അഭിമന്യുവിൻ്റേയും ഉത്തരയുടെയും വിവാഹം നടക്കുന്നു.അഭിമന്യുവിൻ്റെ മരണശേഷം പിറക്കുന്ന ഇവരുടെ പുത്രനാണ് [[പരീക്ഷിത്ത്]]. == മരണം == [[പ്രമാണം:Chakravyuha.svg|thumb|right|250px|ചക്രവ്യൂഹത്തിന്റെ ഘടന.]] മഹാഭാരതയുദ്ധത്തിൻറെ പതിമൂന്നാം ദിവസമാണ് അഭിമന്യുവിന്റേതായി മാറിയത്. അന്നേദിവസം ചക്രവ്യൂഹം ചമച്ച് അത് തകർക്കാൻ [[കൗരവർ]] പാണ്ഡവരെ വെല്ലുവിളിച്ചു. ശ്രീകൃഷ്ണനും അർജ്ജുനനും [[ചക്രവ്യൂഹം]] ഭേദിച്ച് ശത്രുക്കളെ പരാജയപ്പെടുത്തുന്ന വിദ്യ അറിയാമായിരുന്നതിനാൽ പാണ്ഡവർ വെല്ലുവിളി സ്വീകരിച്ചു. എന്നാൽ ശ്രീകൃഷ്ണനെയും അർജ്ജുനനെയും യുദ്ധമുന്നണിയുടെ മറ്റൊരു ഭാഗത്തേക്ക് മാറ്റി പാണ്ഡവരെ പരാജയപ്പെടുത്താനായിരുന്നു കൗരവരുടെ പദ്ധതി. ഈ ദൗത്യം [[സംശപ്തകന്മാർ]] ഭംഗിയായി നിർവഹിച്ചു. അതോടെ ചക്രവ്യൂഹം ഭേദിക്കാൻ സാധിക്കാതെ പാണ്ഡവർ കുഴങ്ങി. ഇതിനെത്തുടർന്ന് ചക്രവ്യൂഹത്തിനുള്ളിൽ കടക്കാൻ അറിയാമായിരുന്ന പതിനാറുകാരനായ അഭിമന്യു ഈ ദൗത്യം ഏറ്റെടുക്കാനുറച്ചു. എന്നാൽ ചക്രവ്യൂഹത്തിൽനിന്ന് പുറത്തുകടക്കാൻ അഭിമന്യുവിന് സാധിക്കില്ലെന്ന് അറിയാമായിരുന്നു മറ്റു പാണ്ഡവർ അഭിമന്യുവിനോടൊപ്പം ചക്രവ്യൂഹം ഭേദിച്ച് ഉള്ളിലേക്ക് കയറാനും തീരുമാനമായി. തീരുമാനപ്രകാരം അഭിമന്യു ചക്രവ്യൂഹം ഭേദിക്കാൻ തയ്യാറായി. [[ദ്രോണർ|ദ്രോണാചാര്യരുടെ]] നേരെ [[തേര്]] നയിക്കാനായിരുന്നു അഭിമന്യു ആദ്യംതന്നെ തേരാളിക്ക് നല്കിയ ആജ്ഞ. എന്നാൽ യുദ്ധനിപുണനായ ദ്രോണരുടെ മുന്നിലേക്ക് ബാല്യം വിട്ടുമാറാത്ത അഭിമന്യുവിനെ നയിക്കുന്നതിൽ പന്തികേട് കണ്ട തേരാളി അറച്ചുനിന്നു. പക്ഷേ അഭിമന്യുവിന്റെ നിരന്തരമായ ആജ്ഞയുടെ അടിസ്ഥാനത്തിൽ തേരാളി ദ്രോണാചാര്യരുടെ നേരെ തേര് നയിക്കുകയും ചക്രവ്യൂഹം ഭേദിച്ച് ഉള്ളിൽക്കയറുകയും ചെയ്തു. എന്നാൽ അഭിമന്യുവിനോടൊപ്പം മറ്റുള്ളവർക്കും ചക്രവ്യൂഹത്തിനുള്ളിലേക്ക് കടക്കാമെന്ന പാണ്ഡവരുടെ മോഹം സിന്ധു രാജാവായ [[ജയദ്രഥൻ]] തകർത്തു. അർജ്ജുനനൊഴിച്ചുള്ള പാണ്ഡവരെയെല്ലാം ഒരു ദിവസം മുഴുവൻ തടഞ്ഞു നിർത്താനുള്ള വരം ഇദ്ദേഹം [[പരമശിവൻ|പരമശിവനിൽനിന്ന്]] കരസ്ഥമാക്കിയിട്ടുണ്ടായിരുന്നു. ഇതോടെ ചക്രവ്യൂഹം ചമച്ചുനിൽക്കുന്ന കൗരവരുടെ മുന്നിൽ അഭിമന്യു ഒറ്റപ്പെട്ടു. ഒറ്റപ്പെട്ടെങ്കിലും അതിഭയങ്കരമായ യുദ്ധത്തിനാണ് പിന്നീട് [[കുരുക്ഷേത്രം]] സാക്ഷ്യം വഹിച്ചത്. ദുര്യോധനപുത്രൻ ലക്ഷ്മൺ, അംശകന്റെ പുത്രൻ, [[ശല്യർ|ശല്യരുടെ]] ഇളയ സഹോദരൻ, ശല്യരുടെ മകൻ രുക്മാരഥൻ, ദ്രിഘലോചനൻ, കുന്ദവേധി, [[സുഷേണൻ]], വാസതിയൻ, ക്രതൻ തുടങ്ങി ഒട്ടേറെ വീരശൂരപരാക്രമികൾക്ക് അഭിമന്യുവിൻറെ മുന്നിൽ ജീവൻ വെടിയേണ്ടിവരുന്നു.[[ദുശ്ശാസനൻ]] യുദ്ധമുന്നണിയിൽ മോഹലസ്യപ്പെട്ടുവീണു. മകൻ കൊല്ലപ്പെട്ടെന്നറിഞ്ഞ [[ദുര്യോധനൻ]] കൗരവരോടൊന്നടങ്കം അഭിമന്യുവിനോടെതിരിടാൻ ആജ്ഞാപിച്ചു. ഇതോടെ യുദ്ധനിയമങ്ങളെല്ലാം കാറ്റിൽ പറത്തി കൗരവർ എല്ലാവരും ചേർന്ന് ഒറ്റയാനായി നിൽക്കുന്ന അഭിമന്യുവിനോടെതിരിട്ടു. ഇത്രയൊക്കെയായിട്ടും പതറാതെ മുന്നേറിക്കൊണ്ടിരുന്ന അഭിമന്യുവിനെക്കണ്ട് കൗരവർ നിരാശരായി. ദ്രോണാചാര്യരുടെ ഉപദേശത്തെത്തുടർന്ന് കർണ്ണൻ അമ്പെയ്ത് അഭിമന്യുവിൻറെ വില്ല് തകർത്തു. പിന്നീട് തേര് തകർക്കുകയും തേരാളിയെയും കുതിരകളെയും കൊല്ലുകയും ചെയ്തു. പിന്നീട് കുതിരകളുടെയും ആനകളുടെയും പുറത്തുകയറി [[വാൾ|വാളെടുത്ത്]] അഭിമന്യു യുദ്ധത്തിനൊരുങ്ങി. [[തേർചക്രം|തേർചക്രമായിരുന്നു]] പരിചയായി ഉപയോഗിച്ചത്.ദുര്യോധന പുത്രനായ ലക്ഷ്മണനെ അഭിമന്യു കൊന്നു . തുടർന്ന് ദുശ്ശാസനൻറെ പുത്രനുമായി നേരിട്ടെതിരിടുകയായിരുന്നു അഭിമന്യു. ഈ സമയം കൗരവരൊന്നടങ്കം അദ്ദേഹത്തോടെതിരിടുകയും വാളും തേർചക്രവും തകർക്കുകയും ചെയ്തു. തുടർന്ന് നിരായുധനായ അഭിമന്യുവിന്റെ ശിരസ്സ് ദുശ്ശാസനപുത്രൻ [[ഗദ]] കൊണ്ടടിച്ചു തകർത്തു. എങ്കിലും മരിക്കുന്നതിനു മുമ്പ് ദുശ്ശാസനപുത്രനെ അഭിമന്യു സ്വന്തം ഗദ കൊണ്ട് അടിച്ചു സാരമായി പരിക്കേൽപ്പിച്ചു. വ്യാസന്റെ വർണ്ണന ഇങ്ങനെയാണ് . "അശ്വത്തോട് കൂടിയ ദുശ്ശാസ്സനപുത്രന്റെ രഥം അഭിമന്യു ഗദ കൊണ്ടടിച്ചു തകർത്തു . ദുശ്ശാസ്സന പുത്രൻ ചൊടിച്ചുകൊണ്ടു ഗദയുമെടുത്തു അഭിമന്യുവിനോട് പാഞ്ഞേറ്റു . ആ വീരന്മാർ ഗദയുമായി പരസ്പരം കൊല്ലാനൊരുങ്ങി . രുദ്രനും അന്തകനുമെന്നപോലെ ആ ഭ്രാതൃവ്യർ പരസ്പരം പോരടിച്ചു . അവർ തമ്മിൽ ഗദകൊണ്ട് അടിച്ചു രണ്ടുപേരും ഭൂമിയിലഴിച്ച ചക്രധ്വജങ്ങളെന്നപോലെ വീണു .കുരുക്കളുടെ കീർത്തിയെ വളർത്തിയ ദുശ്ശാസ്സനപുത്രൻ ഉടനെ പിടഞ്ഞെഴുന്നേറ്റു . എഴുന്നേൽക്കാനൊരുങ്ങുന്ന അഭിമന്യുവിനെ അവൻ തഞ്ചത്തിൽ തലയ്ക്കടിച്ചു . ഗദാവേഗം കൊണ്ടും , അത്യധികമായ ആയാസം കൊണ്ടും ശത്രുനാശകനായ സുഭദ്രാപുത്രൻ ഉഴന്നു ഭൂമിയിൽ മോഹിച്ചു വീണു . അപ്രകാരം പലരും കൂടി അഭിമന്യുവിനെ കൊന്നു ". മഹാഭാരതയുദ്ധത്തിൽ യുദ്ധനീതി കാറ്റിൽ പറന്നത് അഭിമന്യുവിന്റെ മരണത്തോടെയാണ്. പിന്നീട് നിരായുധനായ കർണ്ണനെ കൊല്ലാൻ മടിച്ചുനിന്ന അർജ്ജുനനെ ശ്രീകൃഷ്ണൻ ഓർമ്മിപ്പിച്ചത് അഭിമന്യുവിനെ കൊന്ന രീതിയായിരുന്നു. ദുര്യോധനനെ കൊല്ലാൻ ഭീമന് ഉപദേശം നല്കിയതും ഇതേ അടിസ്ഥാനത്തിൽത്തന്നെ. {{Mahabharata}} ==അവലംബം== {{reflist}} {{Mahabharata}} {{Hindu-myth-stub}} [[വർഗ്ഗം:മഹാഭാരതത്തിലെ കഥാപാത്രങ്ങൾ]] 6jl21txsx38rne6749gco5u1ssz6hkp 4546899 4546891 2025-07-09T07:02:14Z Archangelgambit 183400 /* മരണം */ 4546899 wikitext text/x-wiki {{prettyurl|Abhimanyu }} {{Infobox Hchar2 | type = 1 | image = [[file:Abhimanyu getting groupattacked by kauravas.jpg|200px]] | caption = ചക്രവ്യൂഹത്തിനുള്ളിൽ കൗരവമഹാരഥന്മാർ നടത്തുന്ന കൂട്ടആക്രമണത്തെ ചെറുത്തുനിൽക്കുന്ന അഭിമന്യു | alt = Abhimanyu |പേര്=അഭിമന്യു|ദേവനാഗരി=अभिमन्यु|സംസ്കൃതഉച്ചാരണം=Abhimanyu|മലയാളം ലിപി=അഭിമന്യു|ഗ്രന്ഥം=വ്യാസമഹാഭാരതം|gender=പുരുഷൻ|ജനനസ്ഥലം=[[ഇന്ദ്രപ്രസ്ഥം]]|മരണസ്ഥലം=[[കുരുക്ഷേത്രം]][https://ml.m.wikipedia.org/wiki/അഭിമന്യു#/editor/2]|ജീവിതപങ്കാളി=[[ഉത്തര]]|കുട്ടികൾ=[[പരീക്ഷിത്ത്]]|മാതാവ്=[[സുഭദ്ര]]|പിതാവ്=[[അർജുനൻ ]]|ഗണം=മനുഷ്യൻ|യുഗങ്ങൾ=ദ്വാപരയുഗം|ചിഹ്നം=സ്വർണമയിൽ <ref>SECTION XXIII, Dronabhisheka Parva, Book 7: Drona Parva, KMG translation,https://sacred-texts.com/hin/m07/m07023.htm </ref>|പൂർവജന്മം=|യുദ്ധങ്ങൾ=[[കുരുക്ഷേത്ര യുദ്ധം ]]|കുലം=[[കുരുവംശം]] -[[ചന്ദ്രവംശം]]|ബന്ധുക്കൾ=[[ഇന്ദ്രൻ]],[[പാണ്ഡു]] (പിതാവിന്റെ പിതാവ്)<br/>[[കുന്തി]] (പിതാവിന്റെ മാതാവ്)<br/> [[വിരാടൻ]] (പത്നിയുടെ പിതാവ് )<br/> [[സുദേഷണ]] (പത്നിയുടെ മാതാവ് ) <br/>[[കർണ്ണൻ]], [[യുധിഷ്ഠിരൻ]], [[ഭീമൻ]], [[നകുലൻ]], [[സഹദേവൻ]] (പിതൃസഹോദരങ്ങൾ )<br/>[[കൃഷ്ണൻ]], [[ബലരാമൻ]] (മാതൃസഹോദരങ്ങൾ )<br/> [[ഉത്തര രാജകുമാരൻ|ഉത്തരൻ ]] (പത്നിയുടെ സഹോദരൻ ) [[കീചകൻ]] (പത്നിയുടെ മാതൃസഹോദരൻ )|സഹോദരങ്ങൾ=[[ ശ്രുതകീർത്തി(ഉപപാണ്ഡവൻ)]], [[ബഭ്രുവാഹനൻ]], [[ഇരാവാൻ]] (അർദ്ധ സഹോദരർ )}} {{നാനാർത്ഥം|അഭിമന്യു}} {{Hinduism_small}} [[മഹാഭാരതം|മഹാഭാരതത്തിലെ]] ഒരു വീരനായകനാണ് '''അഭിമന്യു''' (Sanskrit: अभिमन्यु, abhimanyu). [[പാണ്ഡവർ|പാണ്ഡവനായ]] [[അർജ്ജുനൻ|അർജ്ജുനന്]] ശ്രീകൃഷ്ണസഹോദരിയായ [[സുഭദ്ര|സുഭദ്രയിൽ]] ജനിച്ച മകനാണ് ഇദ്ദേഹം. [[ചന്ദ്രൻ|ചന്ദ്രന്റെ]] അംശാവതാരമായി വിശേഷിപ്പിക്കുന്ന അഭിമന്യുവിനെ അച്ഛനോളം പോന്ന വില്ലാളിയായാണ് മഹാഭാരതത്തിൽ ചിത്രീകരിച്ചിരിക്കുന്നത്. == ജനനം == [[പ്രമാണം:Halebid2.JPG|250px|right|thumb|ചക്രവ്യൂഹം ഭേദിക്കുന്ന അഭിമന്യു.]] ചന്ദ്രദേവൻ്റെ പുത്രനായ വർഷസ്സിൻ്റെ അവതാരമായിരുന്നു അഭിമന്യു. ധർമ്മത്തിൻ്റെ സംസ്ഥാപനം ചെയ്യുവാൻ തന്റെ മകനെ ഭൂമിയിൽ അവതരിക്കാൻ അനുവദിക്കണമെന്ന് ചന്ദ്രനോട് ആവശ്യപ്പെട്ടപ്പോൾ, തന്റെ പ്രിയപുത്രൻ ഭൂമിയിൽ 16 വർഷം മാത്രമേ നിലനിൽക്കൂവെന്നും അതിനുശേഷം തൻ്റെയടുത്ത് മടങ്ങിയെത്തണമെന്നും അദ്ദേഹം ആവശ്യപ്പെടുന്നു. അതിനെ തുടർന്ന് അർജ്ജുനന്റെയും ശ്രീകൃഷ്ണസഹോദരിയായ സുഭദ്രയുടെയും മകനായി അഭിമന്യു ജനിച്ചു. പാണ്ഡവരുടെ എല്ലാ പുത്രന്മാരിലും ഏറ്റവും പ്രിയങ്കരനായിരുന്നു അഭിമന്യുവിനെ ദ്രൗപതി സ്വന്തം മക്കളേക്കാൾ കൂടുതൽ സ്നേഹിച്ചിരുന്നുവെന്ന് പറയപ്പെടുന്നു. ജനനശേഷം തൻ്റെ അമ്മാവനായ ശ്രീകൃഷ്ണൻ്റെ രാജ്യമായ ദ്വാരകയിലാണ് അഭിമന്യു വളർന്നതും പഠിച്ചതും. ശ്രീകൃഷ്ണൻ,ബലരാമൻ,പിതാവായ അർജ്ജുനൻ, കൃഷ്ണൻ്റെ പുത്രനായ പ്രദ്യുമ്നൻ തുടങ്ങിയവരാണ് അഭിമന്യുവിൻ്റെ ഗുരുക്കൻമാർ.ധനുർവിദ്യയിൽ അസാമാന്യപാടവം പ്രദർശിപ്പിക്കുന്ന അഭിമന്യു തൻ്റെ പിതാവിൽ നിന്നും ദിവ്യാസ്‌ത്രങ്ങൾ കരസ്ഥമാക്കുന്നു. ഇതുകൂടാതെ ഗർഭസ്ഥശിശുവായിരിക്കെത്തന്നെ വിവിധ വ്യൂഹങ്ങൾ ഭേദിക്കാൻ ജ്ഞാനം നേടുന്ന അഭിമന്യു പക്ഷെ ഏറ്റവും ദുർഘടമായ ചക്രവ്യൂഹം ഭേദിക്കാനല്ലാതെ, പുറത്തുകടക്കാനുള്ള അറിവ് സ്വന്തമാക്കുന്നില്ല. ==വിവാഹം== പാണ്ഡവരുടെ അജ്ഞാതവാസത്തിന് ശേഷം വിരാടരാജാവ് തൻ്റെ പുത്രിയായ ഉത്തരയെ അർജ്ജുനന് വിവാഹം കഴിച്ച് നൽകാൻ താൽപര്യപ്പെടുന്നുവെങ്കിലും, തൻ്റെ ശിഷ്യയെ വിവാഹം ചെയ്യാൻ വിമുഖത കാട്ടുന്ന അർജ്ജുനൻ തൻ്റെ പുത്രനായ അഭിമന്യുവിനെ രാജകുമാരിക്ക് വരനായി നിർദേശിക്കുന്നു. ഇതുപ്രകാരം ഉപപ്ലവ്യത്തിൽ വച്ച് അഭിമന്യുവിൻ്റേയും ഉത്തരയുടെയും വിവാഹം നടക്കുന്നു.അഭിമന്യുവിൻ്റെ മരണശേഷം പിറക്കുന്ന ഇവരുടെ പുത്രനാണ് [[പരീക്ഷിത്ത്]]. ==കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധം== യുദ്ധത്തിൽ പാണ്ഡവപക്ഷത്ത് നിന്ന് യുദ്ധം ചെയ്യുന്ന അഭിമന്യു വളരെപ്പെട്ടെന്ന് തന്നെ താൻ ശ്രേഷ്ഠനായ വില്ലാളിയെന്ന് തെളിയിക്കുന്നു.ദിവ്യശക്തിയുള്ള രൗദ്രം എന്ന വില്ലാണ് അഭിമന്യു യുദ്ധത്തിൽ ഉപയോഗിക്കുന്നത്. ഭീമൻ, ഘടോൽകചൻ,ഉപപാണ്ഡവർ തുടങ്ങിയവരോടൊപ്പം കൗരവരെ ആക്രമിക്കുന്ന അഭിമന്യു ശത്രുക്കൾക്ക് കനത്ത നാശം വിതക്കുന്നു. ഭീഷ്മർ,ദ്രോണർ,കർണൻ തുടങ്ങി പല പ്രമുഖരുമായും പോരാടുന്ന അഭിമന്യു അവർക്ക് തലവേദന സൃഷ്ടിക്കുന്നു. അലമ്പുഷൻ മുതലായ രക്ഷസരെയും അഭിമന്യു തോൽപ്പിക്കുന്നുണ്ട്. ==മരണം== [[പ്രമാണം:Chakravyuha.svg|thumb|right|250px|ചക്രവ്യൂഹത്തിന്റെ ഘടന.]] മഹാഭാരതയുദ്ധത്തിൻറെ പതിമൂന്നാം ദിവസമാണ് അഭിമന്യുവിന്റേതായി മാറിയത്. അന്നേദിവസം ചക്രവ്യൂഹം ചമച്ച് അത് തകർക്കാൻ [[കൗരവർ]] പാണ്ഡവരെ വെല്ലുവിളിച്ചു. ശ്രീകൃഷ്ണനും അർജ്ജുനനും [[ചക്രവ്യൂഹം]] ഭേദിച്ച് ശത്രുക്കളെ പരാജയപ്പെടുത്തുന്ന വിദ്യ അറിയാമായിരുന്നതിനാൽ പാണ്ഡവർ വെല്ലുവിളി സ്വീകരിച്ചു. എന്നാൽ ശ്രീകൃഷ്ണനെയും അർജ്ജുനനെയും യുദ്ധമുന്നണിയുടെ മറ്റൊരു ഭാഗത്തേക്ക് മാറ്റി പാണ്ഡവരെ പരാജയപ്പെടുത്താനായിരുന്നു കൗരവരുടെ പദ്ധതി. ഈ ദൗത്യം [[സംശപ്തകന്മാർ]] ഭംഗിയായി നിർവഹിച്ചു. അതോടെ ചക്രവ്യൂഹം ഭേദിക്കാൻ സാധിക്കാതെ പാണ്ഡവർ കുഴങ്ങി. ഇതിനെത്തുടർന്ന് ചക്രവ്യൂഹത്തിനുള്ളിൽ കടക്കാൻ അറിയാമായിരുന്ന പതിനാറുകാരനായ അഭിമന്യു ഈ ദൗത്യം ഏറ്റെടുക്കാനുറച്ചു. എന്നാൽ ചക്രവ്യൂഹത്തിൽനിന്ന് പുറത്തുകടക്കാൻ അഭിമന്യുവിന് സാധിക്കില്ലെന്ന് അറിയാമായിരുന്ന മറ്റു പാണ്ഡവർ അഭിമന്യുവിനോടൊപ്പം ചക്രവ്യൂഹം ഭേദിച്ച് ഉള്ളിലേക്ക് കയറാനും തീരുമാനമായി. തീരുമാനപ്രകാരം അഭിമന്യു ചക്രവ്യൂഹം ഭേദിക്കാൻ തയ്യാറായി. [[ദ്രോണർ|ദ്രോണാചാര്യരുടെ]] നേരെ [[തേര്]] നയിക്കാനായിരുന്നു അഭിമന്യു ആദ്യംതന്നെ തേരാളിക്ക് നല്കിയ ആജ്ഞ. എന്നാൽ യുദ്ധനിപുണനായ ദ്രോണരുടെ മുന്നിലേക്ക് ബാല്യം വിട്ടുമാറാത്ത അഭിമന്യുവിനെ നയിക്കുന്നതിൽ പന്തികേട് കണ്ട തേരാളി അറച്ചുനിന്നു. പക്ഷേ അഭിമന്യുവിന്റെ നിരന്തരമായ ആജ്ഞയുടെ അടിസ്ഥാനത്തിൽ തേരാളി ദ്രോണാചാര്യരുടെ നേരെ തേര് നയിക്കുകയും ചക്രവ്യൂഹം ഭേദിച്ച് ഉള്ളിൽക്കയറുകയും ചെയ്തു. എന്നാൽ അഭിമന്യുവിനോടൊപ്പം മറ്റുള്ളവർക്കും ചക്രവ്യൂഹത്തിനുള്ളിലേക്ക് കടക്കാമെന്ന പാണ്ഡവരുടെ മോഹം സിന്ധു രാജാവായ [[ജയദ്രഥൻ]] തകർത്തു. അർജ്ജുനനൊഴിച്ചുള്ള പാണ്ഡവരെയെല്ലാം ഒരു ദിവസം മുഴുവൻ തടഞ്ഞു നിർത്താനുള്ള വരം ഇദ്ദേഹം [[പരമശിവൻ|പരമശിവനിൽനിന്ന്]] കരസ്ഥമാക്കിയിട്ടുണ്ടായിരുന്നു. ഇതോടെ ചക്രവ്യൂഹം ചമച്ചുനിൽക്കുന്ന കൗരവരുടെ മുന്നിൽ അഭിമന്യു ഒറ്റപ്പെട്ടു. ഒറ്റപ്പെട്ടെങ്കിലും അതിഭയങ്കരമായ യുദ്ധത്തിനാണ് പിന്നീട് [[കുരുക്ഷേത്രം]] സാക്ഷ്യം വഹിച്ചത്. അംശകന്റെ പുത്രൻ, [[ശല്യർ|ശല്യരുടെ]] ഇളയ സഹോദരൻ, ശല്യരുടെ മകൻ രുക്മരഥൻ, ദ്രിഘലോചനൻ, കുന്ദവേധി, [[സുഷേണൻ]], വാസതിയൻ, ക്രതൻ തുടങ്ങി ഒട്ടേറെ വീരശൂരപരാക്രമികൾക്ക് അഭിമന്യുവിൻറെ മുന്നിൽ ജീവൻ വെടിയേണ്ടിവരുന്നു.[[ദുശ്ശാസനൻ]] യുദ്ധമുന്നണിയിൽ മോഹലസ്യപ്പെട്ടുവീണു.അഭിമന്യു വരുത്തിവക്കുന്ന നാശനഷ്ടം കണ്ട് [[ദുര്യോധനൻ]] കൗരവരോടൊന്നടങ്കം അഭിമന്യുവിനോടെതിരിടാൻ ആജ്ഞാപിച്ചു. ഇതോടെ യുദ്ധനിയമങ്ങളെല്ലാം കാറ്റിൽ പറത്തി കൗരവർ എല്ലാവരും ചേർന്ന് ഒറ്റയാനായി നിൽക്കുന്ന അഭിമന്യുവിനോടെതിരിട്ടു. ഇത്രയൊക്കെയായിട്ടും പതറാതെ മുന്നേറിക്കൊണ്ടിരുന്ന അഭിമന്യുവിനെക്കണ്ട് കൗരവർ നിരാശരായി. ദ്രോണാചാര്യരുടെ ഉപദേശത്തെത്തുടർന്ന് കർണ്ണൻ പിറകിൽനിന്നും അമ്പെയ്ത് അഭിമന്യുവിൻറെ വില്ല് തകർത്തു. പിന്നീട് തേര് തകർക്കുകയും തേരാളിയെയും കുതിരകളെയും കൊല്ലുകയും ചെയ്തു. പിന്നീട് കുതിരകളുടെയും ആനകളുടെയും പുറത്തുകയറി [[വാൾ|വാളെടുത്ത്]] അഭിമന്യു യുദ്ധത്തിനൊരുങ്ങി. അതും നശിപ്പിക്കപ്പെട്ടപ്പോൾ യുദ്ധഭൂമിയിൽ കിടന്ന ഒരു തേർച്ചക്രം ഉപയോഗിച്ച് അഭിമന്യു യുദ്ധം ചെയ്തു.ദുര്യോധനപുത്രനായ ലക്ഷ്മണനെ അഭിമന്യു കൊന്നു . തുടർന്ന് ദുശ്ശാസനൻറെ പുത്രനുമായി നേരിട്ടെതിരിടുകയായിരുന്നു അഭിമന്യു. ഈ സമയം കൗരവരൊന്നടങ്കം അദ്ദേഹത്തോടെതിരിടുകയും വാളും തേർചക്രവും തകർക്കുകയും ചെയ്തു. തുടർന്ന് നിരായുധനായ അഭിമന്യുവിന്റെ ശിരസ്സ് ദുശ്ശാസനപുത്രൻ [[ഗദ]] കൊണ്ടടിച്ചു തകർത്തു. എങ്കിലും മരിക്കുന്നതിനു മുമ്പ് ദുശ്ശാസനപുത്രനെ അഭിമന്യു സ്വന്തം ഗദ കൊണ്ട് അടിച്ചു സാരമായി പരിക്കേൽപ്പിച്ചു. വ്യാസന്റെ വർണ്ണന ഇങ്ങനെയാണ് . "അശ്വത്തോട് കൂടിയ ദുശ്ശാസ്സനപുത്രന്റെ രഥം അഭിമന്യു ഗദ കൊണ്ടടിച്ചു തകർത്തു . ദുശ്ശാസ്സന പുത്രൻ ചൊടിച്ചുകൊണ്ടു ഗദയുമെടുത്തു അഭിമന്യുവിനോട് പാഞ്ഞേറ്റു . ആ വീരന്മാർ ഗദയുമായി പരസ്പരം കൊല്ലാനൊരുങ്ങി . രുദ്രനും അന്തകനുമെന്നപോലെ ആ ഭ്രാതൃവ്യർ പരസ്പരം പോരടിച്ചു . അവർ തമ്മിൽ ഗദകൊണ്ട് അടിച്ചു രണ്ടുപേരും ഭൂമിയിലഴിച്ച ചക്രധ്വജങ്ങളെന്നപോലെ വീണു .കുരുക്കളുടെ കീർത്തിയെ വളർത്തിയ ദുശ്ശാസ്സനപുത്രൻ ഉടനെ പിടഞ്ഞെഴുന്നേറ്റു . എഴുന്നേൽക്കാനൊരുങ്ങുന്ന അഭിമന്യുവിനെ അവൻ തഞ്ചത്തിൽ തലയ്ക്കടിച്ചു . ഗദാവേഗം കൊണ്ടും , അത്യധികമായ ആയാസം കൊണ്ടും ശത്രുനാശകനായ സുഭദ്രാപുത്രൻ ഉഴന്നു ഭൂമിയിൽ മോഹിച്ചു വീണു . അപ്രകാരം പലരും കൂടി അഭിമന്യുവിനെ കൊന്നു ". മഹാഭാരതയുദ്ധത്തിൽ യുദ്ധനീതി കാറ്റിൽ പറന്നത് അഭിമന്യുവിന്റെ മരണത്തോടെയാണ്. സംശപ്തകരെ വധിച്ച് തിരികെ വന്ന അർജ്ജുനൻ തൻ്റെ പുത്രന് നേരെ ചെയ്ത ചതിയിൽ ക്രുദ്ധനായി അടുത്ത ദിനംസൂര്യൻ അസ്തമിക്കും മുമ്പ് തൻ്റെ മകൻ്റെ മരണത്തിന് കാരണക്കാരനായ ജയദ്രഥനെ വധിക്കുമെന്നും,ഇല്ലെങ്കിൽ ചിതയിൽ ചാടി ആത്മാഹൂതി ചെയ്യുമെന്നും ശപഥം ചെയ്യുന്നു.അതേത്തുടർന്ന് പതിന്നാലാം ദിവസം ഘോരമായ യുദ്ധമാണ് അരങ്ങേറുന്നത്.കൃഷ്ണൻ്റെ സഹായത്തോടെ ജയദ്രഥനെ വധിക്കുന്ന അർജ്ജുനൻ തൻ്റെ ശപഥം പൂർത്തിയാക്കുന്നു. പിന്നീട് ധർമവിരുദ്ധമായി, രഥചക്രം ഉയർത്താൻ നിൽക്കുന്ന കർണനെ വധിക്കാൻ അർജ്ജുനനെയും, ദുര്യോധനൻ്റെ തുടയിൽ അടിച്ച് വീഴ്ത്താൻ ഭീമനെയും കൃഷ്ണൻ പ്രേരിപ്പിക്കുന്നത് അഭിമന്യുവിന് നേരെ കൗരവർ പ്രവർത്തിച്ച അനീതി ഉന്നയിച്ചുകൊണ്ടാണ്. {{Mahabharata}} ==അവലംബം== {{reflist}} {{Mahabharata}} {{Hindu-myth-stub}} [[വർഗ്ഗം:മഹാഭാരതത്തിലെ കഥാപാത്രങ്ങൾ]] pd6kqirfrxb27naukay53x2ttuw7m90 3 81706 4546824 4032367 2025-07-08T19:40:55Z A09 156773 A09 എന്ന ഉപയോക്താവ് [[ഉപയോക്താവിന്റെ സംവാദം:Cadsuane Melaidhrin]] എന്ന താൾ [[ഉപയോക്താവിന്റെ സംവാദം:BronwynECG]] എന്നാക്കി മാറ്റിയിരിക്കുന്നു: "[[Special:CentralAuth/Cadsuane Melaidhrin|Cadsuane Melaidhrin]]" എന്ന ഉപയോക്താവിനെ "[[Special:CentralAuth/BronwynECG|BronwynECG]]" എന്നു പേരുമാറ്റിയപ്പോൾ താൾ കൂടെ സ്വയം മാറിയിട്ടുണ്ട്. 4032367 wikitext text/x-wiki '''നമസ്കാരം Cadsuane Melaidhrin !''', [[മലയാളം വിക്കിപീഡിയ|മലയാളം വിക്കിപീഡിയയിലേക്ക്‌]] [[വിക്കിപീഡിയ:ആമുഖം|സ്വാഗതം]]. താങ്കളുടെ അംഗത്വത്തിന് നന്ദി. താങ്കൾക്ക്‌ ഈ സ്ഥലം ഇഷ്ടമായെന്നും ഇവിടെ അൽപസമയം ചെലവഴിക്കുമെന്നും പ്രതീക്ഷിക്കുന്നു. താങ്കൾക്ക് ഉപയോഗപ്പെടാവുന്ന ചില താളുകൾ താഴെ കൊടുക്കുന്നു. [[ചിത്രം:Lipi.png‎|thumb|350px|right|[[സഹായം:എഴുത്ത്|മലയാളം ടൈപ്പു ചെയ്യുവാൻ]] ഉപയോഗിക്കാവുന്ന മൊഴി സ്കീമിന്റെ ചിത്രം]] *[[സഹായം:Tutorial|വീഡിയോ പരിശീലനം]] *[[സഹായം:ടൈപ്പിംഗ്‌|മലയാളത്തിലെഴുതാൻ]] *[[Help:എഡിറ്റിംഗ്‌ വഴികാട്ടി|ഒരു താൾ തിരുത്തിയെഴുതുന്നത് എങ്ങനെ ?]] *[[Help:ഉള്ളടക്കം|സഹായ താളുകൾ]] *[[Help:ചിത്ര സഹായി|ചിത്ര സഹായി]] *[[Help:കീഴ്‌വഴക്കം|കീഴ്‌വഴക്കങ്ങൾ]] *[[വിക്കിപീഡിയ:എഴുത്തുകളരി|എഴുത്തുകളരി]] *[[വിക്കിപീഡിയ:പഞ്ചസ്തംഭങ്ങൾ‎|വിക്കിപീഡിയയുടെ പഞ്ചസ്തംഭങ്ങൾ‎]] താങ്കൾ [[വിക്കിപീഡിയ:പുതുമുഖം|പുതുമുഖങ്ങൾക്കായുള്ള താൾ]] പരിശോധിച്ചിട്ടില്ലങ്കിൽ ദയവായി അപ്രകാരം ചെയ്യാൻ താത്പര്യപ്പെടുന്നു. [[വിക്കിപീഡിയ:വിക്കിപീഡിയർ|വിക്കിപീഡിയരിൽ]] ഒരാളായി ഇവിടെ തിരുത്തലുകൾ നടത്തുന്നത് താങ്കൾ ആസ്വദിക്കുമെന്ന് ഞാൻ കരുതുന്നു. താങ്കളെപ്പറ്റിയുള്ള വിവരങ്ങൾ‍ [[പ്രത്യേകം:Mypage|ഉപയോക്താവിനുള്ള താളിൽ]] നൽകാവുന്നതാണ്‌. സംവാദ താളുകളിൽ ഒപ്പ് വെക്കുവാനായി നാല് "ടിൽഡ" (<nowiki>~~~~</nowiki>) ഉപയോഗിക്കുകയോ, ടൂൾബാറിലെ [[Image:Signature_icon.png]] ബട്ടൻ ഉപയോഗിക്കുകയോ ചെയ്യുക. സ്വന്തം പേരും തീയതിയും സമയവും താനേ വന്നുകൊള്ളും. എന്നാൽ ലേഖനങ്ങളിൽ അപ്രകാരം ഒപ്പുവെക്കാതിരിക്കാൻ ശ്രദ്ധിക്കുക. മറ്റ് ഉപയോക്താക്കളോട് സം‌വദിക്കാൻ അവരുടെ സം‌വാദത്താളിൽ താങ്കളുടെ സന്ദേശം എഴുതാവുന്നതാണ്. വിക്കിപീഡിയയിൽ എന്തെങ്കിലും സഹായം ആവശ്യമുണ്ടെങ്കിൽ എന്റെ സംവാദ താളിൽ ഒരു കുറിപ്പ് ഇടൂ, അല്ലെങ്കിൽ താങ്കളുടെ സംവാദ താളിൽ '''<nowiki>{{helpme}}</nowiki>''' എന്ന് ചേർക്കൂ, ആരെങ്കിലും ഉടനെ തന്നെ താങ്കളെ സഹായിക്കാൻ ശ്രമിക്കും. ഒരു നല്ല വിക്കിപീഡിയ അനുഭവം ആശംസിക്കുന്നു. വിക്കിമീഡിയയുടെ മലയാളം പദ്ധതികൾക്കായി ഒരു [https://lists.wikimedia.org/mailman/listinfo/wikiml-l മെയിലിങ് ലിസ്റ്റ് നിലവിലുണ്ട്]. ആ ലിസ്റ്റിൽ അംഗത്വം എടുത്ത് താങ്കൾക്ക് വിക്കിപീഡിയയെക്കുറിച്ചുള്ള അഭിപ്രായങ്ങളും, സംശയങ്ങളും, വിക്കിപീഡിയ മെച്ചപ്പെടുത്താനുള്ള വഴികളും ഒക്കെ അവിടെ ഉന്നയിക്കാവുന്നതാണ്‌. മെയിലിങ്ങ് ലിസ്റ്റിൽ അംഗത്വമെടുക്കാൻ ഇവിടെ ഞെക്കുക https://lists.wikimedia.org/mailman/listinfo/wikiml-l. ലിസ്റ്റിൽ അംഗത്വമെടുത്തതിനു ശേഷം''' wikiml-l@lists.wikimedia.org''' എന്ന ഇമെയിൽ വിലാസത്തിലേക്കു ഇമെയിൽ അയച്ചാൽ മറ്റുള്ള വിക്കിപീഡിയർ നിങ്ങളെ സഹായിക്കും. ഇനിയും ബുദ്ധിമുട്ട് തോന്നുന്നുവെങ്കിൽ വിക്കിപീഡിയരോട് സംശയം നേരിട്ട് ചോദിക്കാൻ [[സഹായം:ഐ.ആർ.സി.| ചാറ്റ് ചെയ്യാം]]. ഇതിനായി ഇടതുവശത്തെ ബാറിലുള്ള [[സഹായം:ഐ.ആർ.സി.|തൽസമയസം‌വാദം]] ലിങ്കിൽ ഞെക്കുക. ആരെങ്കിലും ചാറ്റ്റൂമിലുണ്ടെങ്കിൽ അവർ തീർച്ചയായും താങ്കളെ സഹായിക്കുന്നതാണ്. -- [[ഉപയോക്താവ്:Jotter|ജോട്ടർബോട്ട്]] 22:45, 4 ഒക്ടോബർ 2009 (UTC) ==വിക്കിസംഗമോത്സവം - 2012 ലേക്ക് സ്വാഗതം == <div style="background-color:#FAFAFA; color:#1C2069"> If you are not able to read the below message, please click [[വിക്കിപീഡിയ:വിക്കിസംഗമോത്സവം - 2012/സ്വാഗതം/en|here for the English version]] </div> <div style="margin: 0.5em; border: 2px #800000 solid; padding: 1em;background-color:#FFFFFF" > {| style="border:2px #FFA500 solid; padding:2em; border-collapse:collapse; width:100%;" |- [[File:Wikisangamolsavam-logo.png|750px|center|link=വിക്കിപീഡിയ:വിക്കിസംഗമോത്സവം_-_2012]]<br/> |- ! style="background-color:#FAFAFA; color:#1C2069; padding-left:2em; padding-top:.5em;" align=left |നമസ്കാരം! {{BASEPAGENAME}}, <span class="plainlinks"> മലയാളം വിക്കിമീഡിയ പദ്ധതികളിലെ ഉപയോക്താക്കൾ അഥവാ എഴുത്തുകാർ, വിവിധ വിക്കി പദ്ധതികളിൽ പ്രവർത്തിക്കുന്ന സോഫ്റ്റ്‌വെയർ വിദഗ്ധർ, വിക്കിപദ്ധതികളിൽ താല്പര്യമുള്ളവർ തുടങ്ങിയവരുടെ വാർഷിക ഒത്തുചേരലായ വിക്കിസംഗമോത്സവം 2012 ഏപ്രിൽ 28, 29 തീയതികളിൽ [[കൊല്ലം|കൊല്ലം]] ജില്ലാ പഞ്ചായത്ത് ഹാളിൽ വെച്ച് നടക്കുന്നു.<br> ഇതിന്റെ കൂടുതൽ വിവരങ്ങൾക്കായി വിക്കിസംഗമോത്സവത്തിന്റെ [http://ml.wikipedia.org/wiki/വിക്കിപീഡിയ:വിക്കിസംഗമോത്സവം_-_2012 ഔദ്യോഗിക താൾ] കാണുക. സാമൂഹ്യ മാദ്ധ്യമമായ ഫേസ്‌ബുക്കിലും [http://www.facebook.com/wikisangamolsavam കൂടുതൽ വിവരങ്ങൾ] ലഭ്യമാണ്. സംഗമോത്സവത്തിൽ പങ്കെടുക്കുവാൻ താങ്കളുടെ പേര് [http://ml.wikipedia.org/wiki/വിക്കിപീഡിയ:വിക്കിസംഗമോത്സവം_-_2012/Registration ഇവിടെ] രജിസ്റ്റർ ചെയ്യുക.</span> <span> വിക്കിസംഗമോത്സവത്തിന്റെ 60 ദിവസ പ്രചരണത്തിന്റെ ഭാഗമായുള്ള [[വിക്കിപീഡിയ:മലയാളം_വിക്കിമീഡിയയെ_സ്നേഹിക്കുന്നു-2|'''മലയാളം വിക്കിമീഡിയയെ സ്നേഹിക്കുന്നു''']] എന്ന പരിപാടിയിൽ പങ്കെടുക്കുവാൻ താങ്കളെ ക്ഷണിക്കുന്നു. വിക്കിമീഡിയ സമൂഹത്തിന്റെ ഭാഗമായ താങ്കൾക്ക് വിക്കിസംഗമോത്സവത്തിൽ പങ്കെടുക്കുവാനും പ്രബന്ധങ്ങൾ അവതരിപ്പിക്കുവാനും അവസരമുണ്ടാകും. അതിനായുള്ള അപേക്ഷ സമർപ്പിക്കാൻ [[:വിക്കിപീഡിയ:വിക്കിസംഗമോത്സവം - 2012/അപേക്ഷകൾ|'''അപേക്ഷാതാൾ''']] കാണുക </span><br> <br> വിക്കിസംഗമോത്സവം - 2012 ന്റെ ഭാഗമാകുവാനും, താങ്കളുടെ അനുഭവങ്ങൾ പങ്കുവെയ്ക്കുവാനും മലയാളം വിക്കിസമൂഹത്തെ ശക്തിപ്പെടുത്തുവാനും വിക്കിസമൂഹത്തിന്റെ പേരിൽ ഹാർദ്ദമായി സ്വാഗതം ചെയ്യുന്നു. വിക്കിപീഡിയയിലെ താങ്കളുടെ [[Special:Contributions/Cadsuane Melaidhrin|സംഭാവനകൾക്ക് ]] നന്ദി പറഞ്ഞുകൊള്ളുന്നു. താങ്കളെ 2012 ഏപ്രിൽ 28,29 -ന് കൊല്ലത്ത് കാണാമെന്ന പ്രതീക്ഷയോടെ... |}</div> --'''[[വിക്കിപീഡിയ:വിക്കിസംഗമോത്സവം - 2012/സമിതികൾ#സംഘാടക സമിതി|വിക്കിസംഗമോത്സവം സംഘാടകസമിതിക്കുവേണ്ടി]] [[ഉപയോക്താവ്:VsBot|VsBot]] ([[ഉപയോക്താവിന്റെ സംവാദം:VsBot|സംവാദം - talk]]) 00:49, 29 മാർച്ച് 2012 (UTC) o75r59wh3459xf6pxuprjvnitmtww22 0 111213 4546879 3646963 2025-07-09T06:39:27Z Meenakshi nandhini 99060 /* പുറംകണ്ണികൾ */ 4546879 wikitext text/x-wiki {{prettyurl|Epidemiology}} {{Science}} സാംക്രമികരോഗവിജ്ഞാനീയം. ജനസമൂഹത്തെ വ്യാപകമായി ബാധിക്കുന്ന രോഗാവസ്ഥകളെ എപ്പിഡെമിക് (Epidemic) എന്നാണ് പറയുന്നത്. ഒരു [[രോഗം]] എല്ലാവിധത്തിലും സാമ്യത്തോടെ സമൂഹത്തിൽ സാധാരണ നിലവാരത്തിലും കവിഞ്ഞു വ്യാപിക്കുമ്പോൾ ആ രോഗാവസ്ഥയെയാണ് എപ്പിഡെമിക് എന്നു വിശേഷിപ്പിക്കുന്നത്. ആധുനിക വൈദ്യശാസ്ത്രത്തിന്റെ പിതാവ് എന്നറിയപ്പെടുന്ന [[ഹിപ്പോക്രാറ്റസ്]] (ബി. സി. 460-377) തന്റെ ഗ്രന്ഥത്തിൽ ഇത്തരം രോഗാവസ്ഥകളെ കുറിച്ച് വിവരിച്ചിട്ടുണ്ട്. [[ഗ്രീസ്|ഗ്രീക്കുഭാഷയിലെ]] പദമായ എപ്പിഡമിക് എന്നതിന് ജനസമൂഹത്തെ ഒന്നടങ്കം ബാധിക്കുന്ന അവസ്ഥ (Epi = upon; Demos = people) എന്നാണർഥം. ജനങ്ങൾക്കിടയിൽ വ്യാപകമായി പടർന്നു പിടിച്ചിരുന്ന രോഗങ്ങളിൽ ആദ്യകാലത്തു ശ്രദ്ധയാകർഷിച്ചത് [[കോളറ]], [[വസൂരി]] തുടങ്ങിയ പർച്ചവ്യാധികളിൽ ആയിരുന്നു. അത്തരം വ്യാധികളുടെ പടർന്നു പിടിക്കലിന് എപ്പിഡെമിക് എന്നും അത്തരം രോഗങ്ങളെ എപ്പിഡെമിക് രോഗങ്ങളെന്നും വിളിച്ചിരുന്നു. എപ്പിഡമിക് രോഗങ്ങളുടെ പഠനമാണ് '''എപ്പിഡെമിയോളജി''' അഥവാ '''സാംക്രമികരോഗവിജ്ഞാനീയം'''.<ref>[http://www.righthealth.com/topic/What_Is_Epidemiology?p=l&as=goog&ac=404]{{പ്രവർത്തിക്കാത്ത കണ്ണി|date=ഓഗസ്റ്റ് 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }} Top Websites for What Is Epidemiology</ref> ജോൺ സ്നോ എന്ന [[ബ്രിട്ടൺ|ബ്രിട്ടീഷ്]] ഭിഷഗ്വരൻ 19-ം നൂറ്റാണ്ടിൽ [[ലണ്ടൻ|ലണ്ടനിൽ]] ഉണ്ടായ കോളറയെപ്പറ്റി നടത്തിയ പഠനങ്ങൾ വഴി ആ രോഗം വെള്ളത്തിലൂടെയാണ് പകരുന്നതെന്നു തെളിയിച്ചു. രോഗാണുക്കളെക്കുറിച്ചോ അവയ്ക്കും ഓരോ രോഗത്തിനും തമ്മിലുള്ള ബന്ധത്തെക്കുറിച്ചോ ശാസ്ത്രജ്ഞന്മാർക്ക് ഒരറിവുമില്ലാതിരുന്ന ആ കാലത്ത് കോളറയെക്കുറിച്ച് ശാസ്ത്രീയമായി പഠിച്ച് ഫലപ്രദമായ നിഗമനങ്ങളിൽ എത്തിച്ചേരുവാൻ സാധിച്ച ജോൺ സ്നോവിനെ ബ്രിട്ടീഷ് ഗവണ്മെന്റ് ''സർ'' സ്ഥാനം നൽകി ബഹുമാനിക്കുകയുണ്ടായി. സ്നോ തന്റെ പഠനങ്ങൾക്ക് ഉപയോഗിച്ച തത്ത്വങ്ങൾ തന്നെയാണ് ഇന്നും ഈ ശാസ്ത്രത്തിന്റെ അടിസ്ഥാനതത്വങ്ങൾ എന്നതുകൊണ്ട് സ്നോവിനെ എപ്പിഡമിയോളജിയുടെ പിതാവായി ശാസ്ത്രലോകം അംഗീകരിച്ചിരിക്കുന്നു.<ref>[http://www.ph.ucla.edu/epi/snow.html] This site is devoted to the life and times of Dr. John Snow (1813-1858), a legendary figure in the history of public health, epidemiology and anesthesiology.</ref> രോഗങ്ങളും രോഗാണുക്കളും തമ്മിലുള്ള ബന്ധത്തെ [[ലൂയി പാസ്ചർ|ലൂയീ പാസ്ചർ]] (1822-95) എന്ന [[ഫ്രാൻസ്|ഫ്രഞ്ച്]] ശാസ്ത്രജ്ഞൻ സ്ഥാപിച്ചതോടെയാണ് സാംക്രമികരോഗശാസ്ത്രം വിപുലമായിത്തുടങ്ങിയത്. ജോൺസ്നോവിന്റെ തത്ത്വങ്ങൾ ഉപയോഗിച്ചും പസ്റ്ററുടെ നിഗമനങ്ങൾ പ്രയോജനപ്പെടുത്തിയും ഈ ശാസ്ത്രരംഗത്തിലെ പ്രവർത്തകന്മാർ കൂടുതൽ വിവരങ്ങൾ ശേഖരിക്കുകയുണ്ടായി. രോഗാണുക്കൾ കൊണ്ടു മാത്രം രോഗമുണ്ടാകാൻ വഴിയില്ലെന്നും മറ്റു പല സാഹചര്യങ്ങളും ഉണ്ടായാൽ മാത്രമേ ശരീരത്തിൽ രോഗലക്ഷണങ്ങൾ ദൃശ്യമാവുകയുള്ളു എന്നും ആ പഠനങ്ങൾ തെളിയിച്ചു. രോഗം ഏതായാലും അതിന്റെ തുടക്കത്തിനും വളർച്ചയ്ക്കും പ്രസ്തുതതത്വം ബാധകമാണെന്നു മനസ്സിലായി. ''ബഹുഘടകസിദ്ധാന്തം (multiple factor theory)'' എന്ന പേരിലാണ് എപ്പിഡെമിയോളജിയിൽ ഈ വസ്തുത അറിയപ്പെടുന്നത്.<ref>http://www.accessexcellence.org/RC/AB/BC/Louis_Pasteur.php Louis Pasteur (1822-1895)</ref> 20-ം നൂറ്റാണ്ടിലെ വൈദ്യശാസ്ത്ര പുരോഗതിക്കു സഹായകമായിത്തീർന്ന എപ്പിഡെമിയോളജി തത്ത്വങ്ങൾ സാംക്രമികരോഗങ്ങളെ സാമാന്യമായി ചെറുക്കുന്നതിനും ചിലപ്പോൾ നിർമാർജ്ജനം ചെയ്യുന്നതിനു തന്നെയും സഹായകമായിട്ടുണ്ട്. രണ്ടാം ലോകയുദ്ധത്തിനു ശേഷം എപ്പിഡെമിയോളജിയുടെ തത്ത്വങ്ങൾക്ക് വളരെ വിപുലമായ അംഗീകാരവും പ്രയോഗരംഗങ്ങളും ഉണ്ടായി. [[അർബുദം]] (cancer), [[ഹൃദയം|ഹൃദ്‌‌രോഗങ്ങൾ]], മാനസികരോഗങ്ങൾ, [[പ്രമേഹം]], ജനസമൂഹത്തിലെ പകർച്ചവ്യാധികൾ എന്നല്ല, മനുഷ്യാരോഗ്യത്തെ പ്രതികൂലമായി ബാധിക്കുന്ന ഏതു വിനയേയും സങ്കീർണമായും സൂക്ഷ്മമായും പഠിക്കുന്നതിന് ആ തത്ത്വങ്ങൾ ഉപയോഗിക്കണമെന്നും അങ്ങനെ ലഭിക്കുന്ന അറിവ് ആ രോഗങ്ങളുടെ നിവാരണ മാർഗങ്ങൾ കണ്ടുപിടിക്കുവാനായി ഉപയോഗിക്കണമെന്നും തീരുമാനിക്കപ്പെട്ടു. മനുഷ്യവർഗത്തിന്റെ ആരോഗ്യസ്ഥിതി പഠിച്ചു മനസ്സിലാക്കുവാൻ ഉപകരിക്കുന്ന ഒരു ശാസ്ത്രവിഭാഗമായിട്ടാണ് എപ്പിഡെമിയോളജിയെ ഇന്നു വീക്ഷിച്ചു പോരുന്നത്. ഒരു വ്യക്തിയുടെ രോഗനിർണയത്തിന് ഡോക്ടർ എപ്രകാരം ഒരു സ്റ്റെതസ്കോപ്പും മറ്റുപകരണങ്ങളും ഉപയോഗിക്കുന്നുവോ അതുപോലെയാണ് സമൂഹത്തിലെ ആരോഗ്യ-അനാരോഗ്യ നിർണയത്തിനുള്ള ഉപാധിയായി എപ്പിഡെമിയോളജിയെ പ്രയോജനപ്പെടുത്തിവരുന്നത്.<ref>http://www.swintons.net/jonathan/Academic/glossary.html {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20100409041605/http://www.swintons.net/jonathan/Academic/glossary.html |date=2010-04-09 }} A Dictionary of (Ecological) Epidemiology</ref> == ആധുനികവീക്ഷണം == രോഗങ്ങളുടെ ഉദ്ഭവത്തിനുള്ള കാരണങ്ങൾ അറിയാമെങ്കിൽ പ്രതിരോധത്തിനും നിവാരണത്തിനും നിർമാർജ്ജനത്തിനുമുള്ള വഴികൾ മനസ്സിലാക്കാൻ സാധ്യമാണ്. എല്ലാ രോഗങ്ങളുടെയും കാരണങ്ങൾ കണ്ടുപിടിക്കപ്പെട്ടിട്ടില്ല. എന്നാൽ സമൂഹത്തിൽ കാണുന്ന രോഗങ്ങളുടെ സമ്പൂർണ വിവരം ലഭിക്കുകയാണെങ്കിൽ അതിൽനിന്നു രോഗകാരണങ്ങളെ തേടിപ്പിടിക്കുവാൻ സാധിച്ചെന്നു വരും. അതിനെതുടർന്ന് ഈ രോഗകാരണങ്ങളെ ജീവിതത്തിൽ നിന്ന് അകറ്റി സമൂഹത്തിന്റെ ആരോഗ്യനില മെച്ചപ്പെടുത്തുവാനും സാധിക്കും. ആകയാൽ മനുഷ്യ സമൂഹത്തെ ബാധിക്കുന്ന രോഗങ്ങളുടെയും അനാരോഗ്യത്തിന്റെയും സമ്പൂർണ വിവരങ്ങൾ കിട്ടുന്നതിനും അതുവഴി അവയുടെ ഉദ്ഭവത്തിനുള്ള കാരണങ്ങളെ കണ്ടുപിടിക്കുന്നതിനും വേണ്ടിയുള്ള ഒരു ശാസ്ത്രവിഭാഗമായിട്ടാണ് ഇന്നത്തെ ശാസ്ത്രജ്ഞന്മാർ എപ്പിഡമിയോളജിയെ കാണുന്നത്. വൈദ്യശാസ്ത്രരംഗത്തു സാധാരണയായി ആശുപത്രികളിലും മറ്റും ഒരു വ്യക്തിയുടേയോ അല്ലെങ്കിൽ ഏതാനും വ്യക്തികളുടെയോ രോഗാവസ്ഥയെ മാത്രമേ പഠനവിഷയമാക്കാറുള്ളു എങ്കിൽ എപ്പിഡെമിയോളജിയുടെ പരിധിയിൽ സമൂഹത്തിന്റെയോ രാഷ്ട്രത്തിന്റെയോ പല രാഷ്ട്രങ്ങളുടെ തന്നെയോ ഉള്ള നിലവാരത്തിൽ ആരോഗ്യ-അനാരോഗ്യ അവസ്ഥകളുടെ പഠനവും സാമൂഹാരോഗ്യ-ഉന്നമനത്തിലുള്ള ഉപാധികളുടെ ഗവേഷണവും പെടുന്നു.<ref>http://www.answers.com/topic/epidemiology Study of disease distribution in populations</ref> == രോഗവിവരണപഠനം == എപ്പിഡെമിയോളജിയുടെ ആദ്യകർത്താവും രോഗവിവരണപഠന (Descriptive Epidemiology) മാണ്.<ref>http://www.wisegeek.com/what-is-descriptive-epidemiology.htm What is Descriptive Epidemiology?</ref> രോഗം ആർക്ക്, എവിടെ, എപ്പോൾ എന്നീ ചോദ്യങ്ങൾക്കുത്തരം ലഭ്യമാകണമെങ്കിൽ രോഗാവസ്ഥയുടെ ശരിയായ സ്ഥിതിവിവരക്കണക്കുകൾ ഉണ്ടായിരിക്കണം. സമൂഹത്തിൽ ഉണ്ടാകുന്ന രോഗങ്ങളെ പറ്റിയും രോഗം കൊണ്ടുണ്ടാകുന്ന മരണങ്ങളെ പറ്റിയുമുള്ള കണക്കുകളിൽ നിന്ന് മേൽപ്പറഞ്ഞ ചോദ്യങ്ങൾക്കുള്ള ഉത്തരങ്ങൾ കിട്ടിയേക്കാം. ജനനമരണ രജിസ്ട്രേഷൻ ശരിയായി നടക്കുന്ന സ്ഥലങ്ങളിൽ മരണത്തെപറ്റി വിവരം ലഭ്യമാണെങ്കിലും പലസ്ഥലങ്ങളിലും രജിസ്റ്ററിൽ ചേർക്കാത്ത മരണങ്ങളും ഉണ്ടായേക്കാം. രജിസ്ട്രേഷൻ ഉള്ള സ്ഥലങ്ങളിൽ തന്നെ മരണങ്ങളുടെ കാരണം സത്യസന്ധമായി പലപ്പോഴും ചേർത്തെന്നു വരില്ല. പലയിടങ്ങളിലും രജിസ്ട്രേഷനു മെഡിക്കൽ സർട്ടിഫിക്കറ്റ് നിർബന്ധമല്ല. മെഡിക്കൽ സർട്ടിഫിക്കറ്റിൽ മരണകാരണം കാണിക്കുന്നത് അംഗീകൃത രീതിയിലായിരിക്കാൻ വേണ്ടി അന്താരാഷ്ട്ര സമ്പ്രദായം ഏർപ്പെടുത്തണമെന്ന് ലോകാരോഗ്യ സംഘടന അനുശാസിക്കുന്നുണ്ടെങ്കിലും ഇതു തൃപ്തികരമായി പല ദിക്കിലും പ്രാവർത്തികമായിട്ടില്ല. രോഗങ്ങളുടെ കണക്കുകൾ സൂക്ഷിക്കുന്ന കാര്യത്തിൽ ഇതിലും ചുരുക്കമാണു നിഷ്കർഷ. ചില സാംക്രമിക രോഗങ്ങളുടെ കാര്യത്തിൽ മാത്രമേ പലയിടത്തും ശ്രദ്ധിക്കാറുള്ളു. എല്ലാരോഗികളും ആശുപത്രികളിൽ പോകാത്തവരാകയാൽ അത്തരം സ്ഥാപനങ്ങളിൽ നിന്നു കിട്ടുന്ന രോഗവിവരങ്ങളും തൃപ്തികരമായിരിക്കയില്ല. വസ്തുത ഇതായിരിക്കെ സമൂഹത്തിലുള്ള രോഗങ്ങളുടെ കണക്കു ശരിക്കും ലഭിക്കണമെങ്കിൽ അതിനുമാത്രമായുള്ള പഠനസം‌‌വിധാനം ആവശ്യമാണ്. ചിലപ്പോൾ ഈ പഠനം ഒരു ചെറിയ സ്ഥലത്തുമാത്രം ഒതുങ്ങി നിൽക്കുന്നതാണെങ്കിൽ മറ്റുചിലപ്പോൾ രാജ്യവ്യാപകമായ തോതിലുമാവാം. ഏതായാലും ഇത്തരം പ്രത്യേകപഠനം വഴി ലഭ്യമാകുന്ന രോഗവിവരക്കണക്കുകൾ നോക്കുമ്പോൾ മുൻപറഞ്ഞ ചോദ്യങ്ങൾക്ക് ശരിയായ ഉത്തരങ്ങൾ കിട്ടുന്നതാണ്.<ref>[http://viking.coe.uh.edu/~bsekula/pep7313/down/Ch.%204%20Friis.htm] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20121113203547/http://viking.coe.uh.edu/~bsekula/pep7313/down/Ch.%204%20Friis.htm |date=2012-11-13 }} DESCRIPTIVE EPIDEMIOLOGY: PERSON, PLACE AND TIME</ref> രോഗബാധിതരിൽ കുട്ടികളോ പ്രായംചെന്നവരോ ഏതെങ്കിലും പ്രത്യേക തൊഴിലിൽ ഏർപ്പെട്ടവരോ [[പുരുഷൻ|പുരുഷന്മാരോ]] [[സ്ത്രീ|സ്ത്രീകളോ]] ആരാണു കൂടുതൽ എന്നറിയുന്നതിലാണ് രോഗം ആർക്ക് എന്നുള്ള ചോദ്യത്തിനുള്ള ഉത്തരം കിടക്കുന്നത്. രോഗം ഏതെങ്കിലും പ്രത്യേക സ്ഥലത്താണോ, [[ഗ്രാമം|ഗ്രാമപ്രദേശത്തോ]] അതോ [[പട്ടണം|പട്ടണങ്ങളിലോ]] പട്ടണത്തിൽത്തന്നെ ചേരിപ്രദേശങ്ങളിലോ അതോ മറ്റു പ്രദേശങ്ങളിലോ കൂടുതലായിട്ടുള്ളത്? ഏതെങ്കിലും പ്രത്യേകരാജ്യത്താണോ? ആണെങ്കിൽ വല്ല പ്രത്യേകസ്ഥലത്താണോ? ഇവയ്ക്കുള്ള ഉത്തരങ്ങൾ ശേഖരിക്കുകയാണ് രോഗം എവിടെ എന്നതുകൊണ്ട് ഉദ്ദേശിക്കുന്നത്. രോഗം ആദ്യമായി കാണുവാൻ തുടങ്ങിയതെപ്പോൾ? മുൻ‌‌കാലത്തുള്ളതിൽ വ്യത്യസ്തമായ രീതിയിലാണോ? പിടിപെട്ടാൽ ആ രോഗം ഒരു സമൂഹത്തിൽ എത്രകാലം നീണ്ടുനിൽക്കും? സമൂഹത്തിൽ ഈ രോഗാവസ്ഥ കാണാറുണ്ടോ? പ്രത്യേകകാലാവസ്ഥ ഈ രോഗത്തിന് അനുകൂലമാണോ? രോഗികളുടെ സംഖ്യ എത്ര വർഷം കൂടുമ്പോഴാണ് വർദ്ധിച്ചുകാണുന്നത്? ഇവയ്ക്കുള്ള ഉത്തരങ്ങളാണ് രോഗം എപ്പോൾ എന്ന ചോദ്യംകൊണ്ട് ഉദ്ദേശിക്കുന്നത്.<ref>http://www.swintons.net/jonathan/Academic/glossary.html {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20100409041605/http://www.swintons.net/jonathan/Academic/glossary.html |date=2010-04-09 }} A Dictionary of (Ecological) Epidemiology</ref> മേൽപ്പറഞ്ഞ ചോദ്യങ്ങൾ എല്ലാരോഗങ്ങളുടെയും പഠനങ്ങൾക്കു പറ്റിയതാണെന്ന് താഴെപറയുന്ന ചില സംഗതികൾ വ്യക്തമാക്കുന്നു. സാംക്രമികരോഗങ്ങളിൽ പലതും ശിശുക്കളെയും കൗമാരപ്രായത്തിൽ ഉള്ളവരെയും ബാധിച്ചു കാണുന്നു. [[പ്രമേഹം]], [[അർബുദം]], [[ഹൃദ്രോഗം|ഹൃദ്‌‌രോഗങ്ങൾ]] മുതലായവ 35 വയസ്സിനു മുകളിൽ ഉള്ളവരെ കൂടുതലായി ആക്രമിക്കുന്നു. ഹൃദ്‌‌രോഗങ്ങൾ പുരുഷന്മാരിൽ 50 വയസ്സുവരെ കൂടുതലായി കണ്ടുവരുന്നു. [[ഗ്രാമം|ഗ്രാമ]] പ്രദേശങ്ങളിലുള്ള രോഗാവസ്ഥകൾ പട്ടണങ്ങളിലേതിൽ നിന്നും വ്യത്യസ്തമാണ്. ചില രോഗങ്ങൾ (ഉദാഹരണം വായിലെ അർബുദം) ദക്ഷിണഭാരതത്തിലാണ് അധികം കഴിഞ്ഞ 50 വർഷങ്ങളായി പാശ്ചാത്യ രാജ്യങ്ങളിൽ ശ്വസകോശാർബുദം ക്രമാതീതമായി വർദ്ധിച്ചിട്ടുണ്ട്. ഭാരതത്തിൽ പലേടത്തും [[കോളറ]], പിള്ളവാതം, വിഷജ്വരം (Typhoid), [[മഞ്ഞപ്പിത്തം]] (infective hepatitis) മുതലായ രോഗങ്ങൾ സമൂഹത്തിൽ എല്ലാ മാസങ്ങളിലും കാണാവുന്നതാണ്. വർഷംതോറും പ്രത്യക്ഷപ്പെടാറുണ്ടായിരുന്ന കോളറാ കുറേക്കാലമായി [[കേരളം|കേരളത്തിൽ]] ഉണ്ടായിട്ടില്ല. എങ്കിലും 1965 നു ശേഷം അതുപിന്നെയും ഇവിടെ കണ്ടുതുടങ്ങിയിട്ടുണ്ട്. ഇമ്മാതിരിയുള്ള അറിവുകൾ മേല്പ്റഞ്ഞ പഠനങ്ങളുടെ ഫലങ്ങളാണ്.<ref>http://www.answers.com/topic/epidemiology Epidemiology</ref> == സംശയാസ്പദമായ അനുമാനങ്ങൾ == സ്ഥിതിവിവര കണക്കുകളിൽ നിന്ന് രോഗം ആർക്ക് എവിടെ എപ്പോൾ എന്നീചോദ്യങ്ങൾക്ക് കിട്ടുന്ന ഉത്തരങ്ങളെ സൂക്ഷ്മ പരിശോധന കഴിച്ചാൽ ചില സംശയങ്ങൾ ന്യായമായുണ്ടാകാം. ചിലതരം ആളുകളിലോ, സ്ഥലത്തോ, ഏതെങ്കിലും സമയത്തോ രോഗാവസ്ഥ കാണുന്നത് ഈ ഘടകങ്ങൾക്ക് രോഗാവസ്ഥയുമായി വല്ല ബന്ധവും ഉള്ളതുകൊണ്ടാണോ? ഉണ്ടെങ്കിൽ അത് എപ്രകാരമായിരിക്കാം? ഈ വഴിക്കു ചിന്തിച്ചുണ്ടാകുന്ന സംശയാസ്പദമായ അനുമാനങ്ങൾ വഴി രോഗാവസ്ഥയുമായി ബന്ധപ്പെട്ട ഘടകങ്ങളെ ശരിയായും വേർതിരിക്കാൻ സാധിച്ചെന്നുവരാം. പിന്നീട് അവയെ ശാസ്ത്രീയമായി തെളിയിച്ചതിനു ശേഷം മാത്രമേ രോഗഹേതുക്കളെപ്പറ്റിയുള്ള വസ്തുത നിശ്ചയിക്കാവു. == അപഗ്രഥനാത്മകമായ പഠനം == സംശയിക്കപ്പെടുന്ന രോഗകാരണങ്ങളും രോഗാവസ്ഥയും തമ്മിൽ യഥാർത്ഥത്തിൽ ബന്ധമുണ്ടോ ഇല്ലയോ എന്നു തീർച്ചപ്പെടുത്താനായി നടത്തുന്ന ശാസ്ത്രീയ പഠനത്തിനാണ് അപഗ്രഥനാത്മക - എപ്പിഡെമിയോളജി എന്നുപറയുന്നത്. രണ്ടുവിധത്തിലാണ് ഇത്തരം പഠനങ്ങൾ: # രോഗികളിൽ നിന്നു തുടങ്ങുന്നത് (Case history study). # ഒരു സമൂഹത്തിൽ ആരെല്ലാം രോഗബാധിതരാകുന്നു എന്ന പഠനം (cohort study). === രോഗികളിൽ നിന്നുള്ള പഠനം === രോഗമുള്ള വ്യക്തികളെയും രോഗമൊഴിച്ച് ബാക്കിയെല്ലാവിധത്തിലും സാമ്യമുള്ള രോഗമില്ലാത്ത വ്യക്തികളെയും താരതമ്യേന പഠനം നടത്തി രോഗഹേതുവെന്നു സംശയിക്കപ്പെടുന്ന ഘടകങ്ങൾ രോഗിയുമായി ഏതെങ്കിലും വിധത്തിൽ ബന്ധപ്പെടുന്നുണ്ടോ എന്നു പരിശോധിക്കുന്നതാണ് കേസ് ഹിസ്റ്ററി. പഠനത്തിന്റെ ആന്തരതത്വം പ്രസ്തുത ഘടകങ്ങൾ രോഗികളിൽ കൂടുതലായും അല്ലാത്തവരിൽ കുറവായും ബന്ധപ്പെട്ടുകണ്ടാൽ രോഗവുമായി അവയ്ക്കു ബന്ധമുണ്ടെന്നു കണക്കാക്കാം. ഇപ്രകാരം ഒരു പഠനം നടത്തിയാണ് 1848-ൽ ജോൺസ്നോ കോളറാ രോഗം വെള്ളത്തിലൂടെ ആണ് സംക്രമിക്കുന്നതെന്നു തെളിയിച്ചത്. രോഗികൾ ഒരു പ്രത്യേക കുഴൽക്കിണറ്റിലെ ജലം ഉപയോഗിച്ചിരുന്നവരാണെന്നും ആ ജലം ഉപയോഗിക്കാത്തവർ അരോഗികളായിത്തന്നെ കഴിയുന്നു എന്നും മനസ്സിലാക്കിയ അദ്ദേഹം കണക്കുകൾ ഉദ്ധരിച്ച് തന്റെ സിദ്ധാന്തം സമർഥിക്കുകയുണ്ടായി. ബാക്കി എല്ലാകാര്യങ്ങളിലും ജീവിതരീതിയിലും സാമ്യമുള്ള ലണ്ടൻ പട്ടണത്തിലെ ഒരു വീഥിയിൽ ഇരുവശം താമസിക്കുന്ന ജനങ്ങൾക്കു തമ്മിലുള്ള ഏക വ്യത്യാസം അവർ കുടിക്കാനുപയോഗിക്കുന്ന വെള്ളം മാത്രമാണെന്നും ആകയാൽ രോഗികൾ ഉപയോഗിച്ച കുഴൽ കിണറ്റിലെ വെള്ളത്തിൽ രോഗകാരണമായ വിഷാംശം ഉണ്ടെന്നുമായിരുന്നു ആ സൂക്ഷ്മബുദ്ധിയുടെ അനുമാനം. രോഗികളെ രോഗമില്ലാത്തവരിൽ നിന്നു തിരിച്ചറിയാൻ എളുപ്പമുള്ളതുകൊണ്ടും കുറഞ്ഞകാലയളവിൽ രോഗം അധികം പേർക്കും പടർന്നു പിടിക്കുന്നതുകോണ്ടും രോഗികളിൽ പലർക്കും പെട്ടെന്നു മരണം സംഭവിക്കുന്നതുകൊണ്ടും സാംക്രമികരോഗങ്ങൾ ഉണ്ടാകുമ്പോൾ സാധാരണഗതിയിൽ ശ്രദ്ധിക്കപ്പെടുവാൻ സാധ്യതയുള്ളതിനാൽ ഇത്തരം കേസ് ഹിസ്റ്ററി പഠനങ്ങൾ പല രോഗങ്ങളുടെയും കാരണങ്ങൾ കണ്ടുപിടിക്കുവാൻ സാധിച്ചിട്ടുണ്ട്.<ref>http://www.ph.ucla.edu/epi/snow.html This site is devoted to the life and times of Dr. John Snow (1813-1858), a legendary figure in the history of public health, epidemiology and anesthesiology.</ref> കാലപ്പഴക്കത്തിൽ വന്നുചേരുന്നതും ആരംഭത്തിൽ രോഗനിർണയം ആയാസമുള്ളതുമായ രോഗാവസ്ഥകളുടെ കാര്യത്തിൽ--സാംക്രമിത്വമില്ലാത്തവരുടെ കാര്യത്തിൽ, ഈ ദൃശ്യപഠനം പ്രയോജനപ്പെടുത്തിയിരുന്നു. എങ്കിലും തദ്വാരാ ലഭ്യമായ വിവരങ്ങളിൽ വൈകല്യങ്ങൾ ഉണ്ടാകുവാനിടയുണ്ട്. ആദ്യദിശയിലുള്ള രോഗികൾ പഠനത്തിനു വഴങ്ങികൊടുത്തെന്നു വരില്ല. പഠനത്തിനു മുമ്പുതന്നെ ചില രോഗികൾ മരിച്ചുപോകാനുമിടയുണ്ട്. ഇക്കാരണങ്ങളാൽ കേസ് ഹിസ്റ്ററി പഠനം ഇത്തരം രോഗങ്ങളിൽ പൂർണമായതോതിൽ ഫലപ്രദമാവുകയില്ല. === രോഗകാരണങ്ങൾ കണ്ടുപിടിക്കാനുള്ള പഠനം === രോഗികളെ കണ്ടുപിടിച്ച ശേഷം അവരുടെ ഭൂതകാല ജീവിതത്തിൽ ഉണ്ടായിരിക്കാവുന്ന രോഗഹേതുക്കളുമായുള്ള ബന്ധം സ്ഥാപിക്കുന്നതിന് ഉദ്ദേശിച്ചുകൊണ്ടു നടത്തുന്ന പഠനങ്ങളാണ് മുൻ‌‌വിസ്തരിച്ചവ. എന്നാൽ രോഗകാരണങ്ങൾ കണ്ടുപിടിക്കാനായി ഒരുകൂട്ടം വ്യക്തികളെയോ ഒരു സമൂഹത്തെ തന്നെയോ സവിസ്തരം പഠിച്ച് സംശയാസ്പദമായ രോഗഹേതുക്കൾ അവരിലെല്ലാം ഉണ്ടെന്നു ആദ്യം നിർണയിച്ച് അവരെ എല്ലാവരെയും പ്രത്യേക ശ്രദ്ധയ്ക്കു വിധേയമാക്കി അവരിൽ ആരിലെല്ലാം രോഗാവസ്ഥ ഭാവിയിൽ കണ്ടുവരുന്നു എന്നുള്ള പഠനത്തെയാണ് കൊഹോർട് സ്റ്റഡി എന്നു പറയുന്നത്. ഇതിനെ പ്രോസ്പക്റ്റീവ് സ്റ്റഡി (prospective study) എന്നും പറയാറുണ്ട്.<ref>http://www.niehs.nih.gov/research/atniehs/labs/epi/index.cfm Epidemiology Branch</ref> സാംക്രമികരോഗങ്ങളാണെങ്കിൽ രോഗികളെ കുറച്ചുകാലത്തേക്കു മാത്രം പ്രത്യേകശ്രദ്ധയ്ക്കു വിധേയരാക്കിയാൽ മതിയാകും. എന്നാൽ മറ്റുചില രോഗങ്ങളുടെ കാര്യത്തിൽ ഈ ശ്രദ്ധ വർഷങ്ങളോളം വേണ്ടിവരും. ജീവിതരീതിയിൽ രോഗഹേതുക്കൾ കുറവായതോ ഇല്ലാത്തതോ ആയ വ്യക്തികളേയും അവ താരതമ്യേന കൂടുതൽ കാണുന്ന വ്യക്തികളെയും കുറേകാലത്തേക്കു ശ്രദ്ധിച്ചു നിരീക്ഷിച്ചശേഷം രണ്ടാമത്തെ കൂട്ടരിൽ പിൽക്കാലത്ത് രോഗാവസ്ഥ കൂടുതലാണെന്നു തെളിയിച്ചാൽ സംശയിക്കപ്പെടുന്ന രോഗഹേതുക്കളും രോഗാവസ്ഥയും തമ്മിൽ ന്യായമായും ബന്ധപ്പെടുത്താം. ഉദാഹരണമായി പുകവലിക്കാരെയും അല്ലാത്തവരെയും ദീർഘകാല നിരീക്ഷണത്തിനു വിധേയരാക്കി അവരിലുണ്ടായിട്ടുള്ള ശ്വാസകോശാർബുദത്തിന്റെ കണക്കുകൾ പഠിച്ച് പുകവലിയും ശ്വാസകോശാർബുദവും തമ്മിൽ ബന്ധമുണ്ടെന്ന് തെളിയിക്കപ്പെടുവാൻ കഴിഞ്ഞിട്ടുണ്ട്. ദീർഘകാലത്തേക്കു നീണ്ടുനിൽക്കുന്ന ഇത്തരം കൊഹോർട് സ്റ്റഡിക്ക് അതിന്റേതായ പ്രയാസങ്ങളും തന്മൂലം പരിമിതികളും ഉള്ളതിനാൽ മുൻപറഞ്ഞ കേസ് സ്റ്റഡിക്കാണ് കൂടുതൽ പ്രചാരം സംശയാസ്പദമായ രോഗഹേതുക്കളും രോഗാവസ്ഥകളുമായി ബന്ധം തെളിയിക്കുന്നതിന് പരീക്ഷണ ശാലകളിൽ ജന്തുക്കളിലും മറ്റും പഠനങ്ങൾ നടത്താറുണ്ട്. ഇത്തരം പഠനങ്ങൾ മനുഷ്യ സമൂഹത്തിനിടയിൽ സാധ്യമല്ല. യുദ്ധത്തടവുകാരിലും മറ്റും ഇമ്മാതിരി പഠനങ്ങൾ നടത്തിയതായി രേഖകളുണ്ട്. എക്സ്പരിമെന്റൽ എപ്പിഡെമിയോളജി എന്നാണ് ഈ പഠനശാഖയ്ക്കു പേരിട്ടിട്ടുള്ളത്. വാക്സിനുകളുടെയും മറ്റുമരുന്നുകളുടെയും ഗുണധർമങ്ങൾ അറിയുന്നതിനു വേണ്ടിയാണ് ഈ പഠന ശാഖ പ്രവർത്തിച്ചുപോരുന്നത്.<ref>http://www.lshtm.ac.uk/prospectus/short/siidma.html {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20100213110502/http://www.lshtm.ac.uk/prospectus/short/siidma.html |date=2010-02-13 }} Introduction to Infectious Disease Modelling & Its Applications</ref> രോഗങ്ങളെ സംബന്ധിച്ചിടത്തോളം എന്നപോലെ ആരോഗ്യത്തെ സംബന്ധിച്ചിടത്തോളവും എപ്പിഡെമിയോളജിക്കു പ്രാധാന്യം കൈവന്നിട്ടുള്ളതിനാൽ ''എപ്പിഡമിയോളജി ഒഫ് ഹെൽത്ത്'' എന്ന പുതിയ ആശയം തന്നെ പ്രചാരത്തിൽ എത്തിയിരിക്കുന്നു എന്നാണ് ആധുനിക വീക്ഷണത്തിൽ നിന്നു വ്യക്തമാകുന്നത്. ആധുനിക എപ്പിഡെമിയോളജിയുടെ ആരംഭം ലൂയീപാസ്റ്ററുടെ കണ്ടുപിടിത്തങ്ങൾ മുതൽക്കാണെങ്കിലും അതിനു മുമ്പായിതന്നെ ജോൺ സ്നോ കോളറയുടെ ബാഹ്യകാരണം തെളിയിച്ചിട്ടുണ്ടെങ്കിലും ഈ ശാസ്ത്രശാഖയ്ക്ക് അതിലും എത്രയോ വളരെ പഴക്കമുണ്ടെന്നുള്ള കാര്യവും വിസ്മരിച്ചുകൂട. പകരുന്ന രോഗങ്ങളായ [[വസൂരി|വസൂരിയും]], പ്ലേഗും [[ചൈന|ചൈനക്കാർക്കും]] [[ഇന്ത്യ|ഇന്ത്യക്കാർക്കും]] ക്രിസ്തുവിന് 1000 കൊല്ലങ്ങൾക്കു മുമ്പേ പരിചിതങ്ങളായിരുന്നു; അവർക്കിടയിൽ ചില ചികിത്സാപദ്ധതികളും നടപ്പിലുണ്ടായിരുന്നു. ഒരുതരം കുത്തിവൈപ്പ് മസൂരിക്കെതിരായി ചൈനയിൽ അക്കാലത്തു നടപ്പുണ്ടായിരുന്നു. എലിയിൽ നിന്നും പകരുന്ന ഒന്നാണ് പ്ലേഗ് എന്ന് ഇന്ത്യാക്കാർക്ക് അറിയാമായിരുന്നു. ബി. സി. 460-377 കാലത്തു ജീവിച്ചിരുന്ന ഹിപ്പോക്രിറ്റസ്, ബി.സി. 100-ൽ ജീവിച്ചിരുന്ന ലൂക്രിഷ്യസ് എന്നിവർ പകർച്ചവ്യാധികളെ കുറിച്ച് പ്രബന്ധങ്ങൾ എഴുതിയിരുന്നു. എ. ഡി. 14-15 നൂറ്റാണ്ടുകളിൽ പ്ലേഗ്, മസൂരി, ടൈഫസ്പനി എന്നിവയെക്കുറിച്ച് ഫ്രകാസ്ട്രോ എന്ന ശാസ്ത്രജ്ഞനും, 16-ം സിഡെൻ ഹാം എന്ന വൈജ്ഞാനികനും പകർച്ച വ്യാധികളെക്കുറിച്ചു പഠനം നടത്തിയിരുന്നു. ക്വാര‌‌ടൈൻ അവധി 16-ം നൂറ്റാണ്ടിൽ തന്നെ ഏർപ്പെടുത്തിയിട്ടുള്ളതായി രേഖകളുണ്ട്. ജെന്നർ (1749-1823) ആണ് മസൂരിക്കെതിരായുള്ള ശാസ്ത്രീയമായ കുത്തിവൈപ്പ് ആദ്യമായി നടപ്പിലാക്കിയത്. ഭൂതപ്രേതപിശാചികളുടെ ബാധമൂലവും ദൈവകോപം മൂലവുമാണ് പകർച്ചവ്യാധികളുണ്ടാവുന്നതെന്നു പ്രാകൃതപ്രതിരോധ രീതികൾ പ്രാവർത്തികമാക്കിയിരുന്ന ആ പ്രാചീനകാലത്തുനിന്ന് ഇപ്രകാരം അനുക്രമം പുരോഗമിച്ചു വന്ന് രോഗവസ്ഥയുടെയും ആരോഗ്യത്തിന്റെയും പഠനങ്ങൾക്ക് തുല്യപ്രാധാന്യം കൊടുത്തുകൊണ്ടു വളർന്നുവന്നിരിക്കുന്ന സാക്രമികരോഗവിജ്ഞാനം ഇന്ന് എല്ലാ രാഷ്ട്രങ്ങളിലും അത്യന്തം ഗണിക്കപ്പെടുന്ന ഒരു ആരോഗ്യശാസ്ത്ര ശാഖയായി തീർന്നിരിക്കുന്നു.<ref>Malayalam Encyclopedia Vol V Page 182 Published by State institute of encyclopedic publications Thiruvanathapuram</ref> == കടപ്പാട് == * മലയാളം സർ‌‌വവിജ്ഞാനകോശം വാല്യം-5 പേജ്-179-182. == അവലംബം == {{reflist|2}} == പുറംകണ്ണികൾ == {{commons category|Epidemiology}} {{Wiktionary|epidemiology}} {{Library resources box |by=no |onlinebooks=no |others=no |about=yes |label=epidemiology}} {{Refbegin}} * [http://www.hpa.org.uk The Health Protection Agency] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20070129123642/http://www.hpa.org.uk/ |date=29 January 2007 }} * [https://biostats.bepress.com/ The Collection of Biostatistics Research Archive] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20211024171703/https://biostats.bepress.com/ |date=24 October 2021 }} * [https://web.archive.org/web/20110726171127/http://www.iea-europe.org/index.htm European Epidemiological Federation] * [http://www.bmj.com/about-bmj/resources-readers/publications/epidemiology-uninitiated 'Epidemiology for the Uninitiated'] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20190321191234/https://www.bmj.com/about-bmj/resources-readers/publications/epidemiology-uninitiated |date=21 March 2019 }} by D. Coggon, G. Rose, D.J.P. Barker, ''[[British Medical Journal]]'' * [http://www.epidem.com Epidem.com] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20010924091113/http://epidem.com/ |date=24 September 2001 }} – ''[[Epidemiology (journal)|Epidemiology]]'' (peer-reviewed scientific journal that publishes original research on epidemiologic topics) * [https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK7993/ 'Epidemiology'] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20210429152443/https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK7993/ |date=29 April 2021 }} – In: Philip S. Brachman, ''[[Medical Microbiology]]'' (fourth edition), US [[National Center for Biotechnology Information]] * [https://web.archive.org/web/20071104183725/http://vlab.infotech.monash.edu.au/simulations/cellular-automata/epidemic/ Monash Virtual Laboratory] – Simulations of epidemic spread across a landscape * [http://dceg.cancer.gov/ Division of Cancer Epidemiology and Genetics, National Cancer Institute, National Institutes of Health] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20090812223649/http://dceg.cancer.gov/ |date=12 August 2009 }} * [http://www.cred.be Centre for Research on the Epidemiology of Disasters] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20100315094506/http://www.cred.be/ |date=15 March 2010 }}{{spaced ndash}}A [[World Health Organization|WHO]] collaborating centre * [https://web.archive.org/web/20180405101243/http://www.epidemiology.ch/history/PeopleEpidemiologyLibrary.html People's Epidemiology Library] * [https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/32113704 Epidemiology of COVID-19 outbreak] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20200328061221/https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/32113704 |date=28 March 2020 }} {{Refend}} {{Medical research studies}} {{Public health}} {{Biology-footer}} {{Biology nav}} {{Vaccines}} {{Statistics|applications|state=collapsed}} {{Topics in epidemiology}} {{Authority control}} [[വർഗ്ഗം:വൈദ്യശാസ്ത്രം]] [[വർഗ്ഗം:രോഗം]] h5r1a88jbhn52u0kqz7gq1bxbkav1ji 4546887 4546879 2025-07-09T06:41:54Z Meenakshi nandhini 99060 /* പുറംകണ്ണികൾ */ 4546887 wikitext text/x-wiki {{prettyurl|Epidemiology}} {{Science}} സാംക്രമികരോഗവിജ്ഞാനീയം. ജനസമൂഹത്തെ വ്യാപകമായി ബാധിക്കുന്ന രോഗാവസ്ഥകളെ എപ്പിഡെമിക് (Epidemic) എന്നാണ് പറയുന്നത്. ഒരു [[രോഗം]] എല്ലാവിധത്തിലും സാമ്യത്തോടെ സമൂഹത്തിൽ സാധാരണ നിലവാരത്തിലും കവിഞ്ഞു വ്യാപിക്കുമ്പോൾ ആ രോഗാവസ്ഥയെയാണ് എപ്പിഡെമിക് എന്നു വിശേഷിപ്പിക്കുന്നത്. ആധുനിക വൈദ്യശാസ്ത്രത്തിന്റെ പിതാവ് എന്നറിയപ്പെടുന്ന [[ഹിപ്പോക്രാറ്റസ്]] (ബി. സി. 460-377) തന്റെ ഗ്രന്ഥത്തിൽ ഇത്തരം രോഗാവസ്ഥകളെ കുറിച്ച് വിവരിച്ചിട്ടുണ്ട്. [[ഗ്രീസ്|ഗ്രീക്കുഭാഷയിലെ]] പദമായ എപ്പിഡമിക് എന്നതിന് ജനസമൂഹത്തെ ഒന്നടങ്കം ബാധിക്കുന്ന അവസ്ഥ (Epi = upon; Demos = people) എന്നാണർഥം. ജനങ്ങൾക്കിടയിൽ വ്യാപകമായി പടർന്നു പിടിച്ചിരുന്ന രോഗങ്ങളിൽ ആദ്യകാലത്തു ശ്രദ്ധയാകർഷിച്ചത് [[കോളറ]], [[വസൂരി]] തുടങ്ങിയ പർച്ചവ്യാധികളിൽ ആയിരുന്നു. അത്തരം വ്യാധികളുടെ പടർന്നു പിടിക്കലിന് എപ്പിഡെമിക് എന്നും അത്തരം രോഗങ്ങളെ എപ്പിഡെമിക് രോഗങ്ങളെന്നും വിളിച്ചിരുന്നു. എപ്പിഡമിക് രോഗങ്ങളുടെ പഠനമാണ് '''എപ്പിഡെമിയോളജി''' അഥവാ '''സാംക്രമികരോഗവിജ്ഞാനീയം'''.<ref>[http://www.righthealth.com/topic/What_Is_Epidemiology?p=l&as=goog&ac=404]{{പ്രവർത്തിക്കാത്ത കണ്ണി|date=ഓഗസ്റ്റ് 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }} Top Websites for What Is Epidemiology</ref> ജോൺ സ്നോ എന്ന [[ബ്രിട്ടൺ|ബ്രിട്ടീഷ്]] ഭിഷഗ്വരൻ 19-ം നൂറ്റാണ്ടിൽ [[ലണ്ടൻ|ലണ്ടനിൽ]] ഉണ്ടായ കോളറയെപ്പറ്റി നടത്തിയ പഠനങ്ങൾ വഴി ആ രോഗം വെള്ളത്തിലൂടെയാണ് പകരുന്നതെന്നു തെളിയിച്ചു. രോഗാണുക്കളെക്കുറിച്ചോ അവയ്ക്കും ഓരോ രോഗത്തിനും തമ്മിലുള്ള ബന്ധത്തെക്കുറിച്ചോ ശാസ്ത്രജ്ഞന്മാർക്ക് ഒരറിവുമില്ലാതിരുന്ന ആ കാലത്ത് കോളറയെക്കുറിച്ച് ശാസ്ത്രീയമായി പഠിച്ച് ഫലപ്രദമായ നിഗമനങ്ങളിൽ എത്തിച്ചേരുവാൻ സാധിച്ച ജോൺ സ്നോവിനെ ബ്രിട്ടീഷ് ഗവണ്മെന്റ് ''സർ'' സ്ഥാനം നൽകി ബഹുമാനിക്കുകയുണ്ടായി. സ്നോ തന്റെ പഠനങ്ങൾക്ക് ഉപയോഗിച്ച തത്ത്വങ്ങൾ തന്നെയാണ് ഇന്നും ഈ ശാസ്ത്രത്തിന്റെ അടിസ്ഥാനതത്വങ്ങൾ എന്നതുകൊണ്ട് സ്നോവിനെ എപ്പിഡമിയോളജിയുടെ പിതാവായി ശാസ്ത്രലോകം അംഗീകരിച്ചിരിക്കുന്നു.<ref>[http://www.ph.ucla.edu/epi/snow.html] This site is devoted to the life and times of Dr. John Snow (1813-1858), a legendary figure in the history of public health, epidemiology and anesthesiology.</ref> രോഗങ്ങളും രോഗാണുക്കളും തമ്മിലുള്ള ബന്ധത്തെ [[ലൂയി പാസ്ചർ|ലൂയീ പാസ്ചർ]] (1822-95) എന്ന [[ഫ്രാൻസ്|ഫ്രഞ്ച്]] ശാസ്ത്രജ്ഞൻ സ്ഥാപിച്ചതോടെയാണ് സാംക്രമികരോഗശാസ്ത്രം വിപുലമായിത്തുടങ്ങിയത്. ജോൺസ്നോവിന്റെ തത്ത്വങ്ങൾ ഉപയോഗിച്ചും പസ്റ്ററുടെ നിഗമനങ്ങൾ പ്രയോജനപ്പെടുത്തിയും ഈ ശാസ്ത്രരംഗത്തിലെ പ്രവർത്തകന്മാർ കൂടുതൽ വിവരങ്ങൾ ശേഖരിക്കുകയുണ്ടായി. രോഗാണുക്കൾ കൊണ്ടു മാത്രം രോഗമുണ്ടാകാൻ വഴിയില്ലെന്നും മറ്റു പല സാഹചര്യങ്ങളും ഉണ്ടായാൽ മാത്രമേ ശരീരത്തിൽ രോഗലക്ഷണങ്ങൾ ദൃശ്യമാവുകയുള്ളു എന്നും ആ പഠനങ്ങൾ തെളിയിച്ചു. രോഗം ഏതായാലും അതിന്റെ തുടക്കത്തിനും വളർച്ചയ്ക്കും പ്രസ്തുതതത്വം ബാധകമാണെന്നു മനസ്സിലായി. ''ബഹുഘടകസിദ്ധാന്തം (multiple factor theory)'' എന്ന പേരിലാണ് എപ്പിഡെമിയോളജിയിൽ ഈ വസ്തുത അറിയപ്പെടുന്നത്.<ref>http://www.accessexcellence.org/RC/AB/BC/Louis_Pasteur.php Louis Pasteur (1822-1895)</ref> 20-ം നൂറ്റാണ്ടിലെ വൈദ്യശാസ്ത്ര പുരോഗതിക്കു സഹായകമായിത്തീർന്ന എപ്പിഡെമിയോളജി തത്ത്വങ്ങൾ സാംക്രമികരോഗങ്ങളെ സാമാന്യമായി ചെറുക്കുന്നതിനും ചിലപ്പോൾ നിർമാർജ്ജനം ചെയ്യുന്നതിനു തന്നെയും സഹായകമായിട്ടുണ്ട്. രണ്ടാം ലോകയുദ്ധത്തിനു ശേഷം എപ്പിഡെമിയോളജിയുടെ തത്ത്വങ്ങൾക്ക് വളരെ വിപുലമായ അംഗീകാരവും പ്രയോഗരംഗങ്ങളും ഉണ്ടായി. [[അർബുദം]] (cancer), [[ഹൃദയം|ഹൃദ്‌‌രോഗങ്ങൾ]], മാനസികരോഗങ്ങൾ, [[പ്രമേഹം]], ജനസമൂഹത്തിലെ പകർച്ചവ്യാധികൾ എന്നല്ല, മനുഷ്യാരോഗ്യത്തെ പ്രതികൂലമായി ബാധിക്കുന്ന ഏതു വിനയേയും സങ്കീർണമായും സൂക്ഷ്മമായും പഠിക്കുന്നതിന് ആ തത്ത്വങ്ങൾ ഉപയോഗിക്കണമെന്നും അങ്ങനെ ലഭിക്കുന്ന അറിവ് ആ രോഗങ്ങളുടെ നിവാരണ മാർഗങ്ങൾ കണ്ടുപിടിക്കുവാനായി ഉപയോഗിക്കണമെന്നും തീരുമാനിക്കപ്പെട്ടു. മനുഷ്യവർഗത്തിന്റെ ആരോഗ്യസ്ഥിതി പഠിച്ചു മനസ്സിലാക്കുവാൻ ഉപകരിക്കുന്ന ഒരു ശാസ്ത്രവിഭാഗമായിട്ടാണ് എപ്പിഡെമിയോളജിയെ ഇന്നു വീക്ഷിച്ചു പോരുന്നത്. ഒരു വ്യക്തിയുടെ രോഗനിർണയത്തിന് ഡോക്ടർ എപ്രകാരം ഒരു സ്റ്റെതസ്കോപ്പും മറ്റുപകരണങ്ങളും ഉപയോഗിക്കുന്നുവോ അതുപോലെയാണ് സമൂഹത്തിലെ ആരോഗ്യ-അനാരോഗ്യ നിർണയത്തിനുള്ള ഉപാധിയായി എപ്പിഡെമിയോളജിയെ പ്രയോജനപ്പെടുത്തിവരുന്നത്.<ref>http://www.swintons.net/jonathan/Academic/glossary.html {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20100409041605/http://www.swintons.net/jonathan/Academic/glossary.html |date=2010-04-09 }} A Dictionary of (Ecological) Epidemiology</ref> == ആധുനികവീക്ഷണം == രോഗങ്ങളുടെ ഉദ്ഭവത്തിനുള്ള കാരണങ്ങൾ അറിയാമെങ്കിൽ പ്രതിരോധത്തിനും നിവാരണത്തിനും നിർമാർജ്ജനത്തിനുമുള്ള വഴികൾ മനസ്സിലാക്കാൻ സാധ്യമാണ്. എല്ലാ രോഗങ്ങളുടെയും കാരണങ്ങൾ കണ്ടുപിടിക്കപ്പെട്ടിട്ടില്ല. എന്നാൽ സമൂഹത്തിൽ കാണുന്ന രോഗങ്ങളുടെ സമ്പൂർണ വിവരം ലഭിക്കുകയാണെങ്കിൽ അതിൽനിന്നു രോഗകാരണങ്ങളെ തേടിപ്പിടിക്കുവാൻ സാധിച്ചെന്നു വരും. അതിനെതുടർന്ന് ഈ രോഗകാരണങ്ങളെ ജീവിതത്തിൽ നിന്ന് അകറ്റി സമൂഹത്തിന്റെ ആരോഗ്യനില മെച്ചപ്പെടുത്തുവാനും സാധിക്കും. ആകയാൽ മനുഷ്യ സമൂഹത്തെ ബാധിക്കുന്ന രോഗങ്ങളുടെയും അനാരോഗ്യത്തിന്റെയും സമ്പൂർണ വിവരങ്ങൾ കിട്ടുന്നതിനും അതുവഴി അവയുടെ ഉദ്ഭവത്തിനുള്ള കാരണങ്ങളെ കണ്ടുപിടിക്കുന്നതിനും വേണ്ടിയുള്ള ഒരു ശാസ്ത്രവിഭാഗമായിട്ടാണ് ഇന്നത്തെ ശാസ്ത്രജ്ഞന്മാർ എപ്പിഡമിയോളജിയെ കാണുന്നത്. വൈദ്യശാസ്ത്രരംഗത്തു സാധാരണയായി ആശുപത്രികളിലും മറ്റും ഒരു വ്യക്തിയുടേയോ അല്ലെങ്കിൽ ഏതാനും വ്യക്തികളുടെയോ രോഗാവസ്ഥയെ മാത്രമേ പഠനവിഷയമാക്കാറുള്ളു എങ്കിൽ എപ്പിഡെമിയോളജിയുടെ പരിധിയിൽ സമൂഹത്തിന്റെയോ രാഷ്ട്രത്തിന്റെയോ പല രാഷ്ട്രങ്ങളുടെ തന്നെയോ ഉള്ള നിലവാരത്തിൽ ആരോഗ്യ-അനാരോഗ്യ അവസ്ഥകളുടെ പഠനവും സാമൂഹാരോഗ്യ-ഉന്നമനത്തിലുള്ള ഉപാധികളുടെ ഗവേഷണവും പെടുന്നു.<ref>http://www.answers.com/topic/epidemiology Study of disease distribution in populations</ref> == രോഗവിവരണപഠനം == എപ്പിഡെമിയോളജിയുടെ ആദ്യകർത്താവും രോഗവിവരണപഠന (Descriptive Epidemiology) മാണ്.<ref>http://www.wisegeek.com/what-is-descriptive-epidemiology.htm What is Descriptive Epidemiology?</ref> രോഗം ആർക്ക്, എവിടെ, എപ്പോൾ എന്നീ ചോദ്യങ്ങൾക്കുത്തരം ലഭ്യമാകണമെങ്കിൽ രോഗാവസ്ഥയുടെ ശരിയായ സ്ഥിതിവിവരക്കണക്കുകൾ ഉണ്ടായിരിക്കണം. സമൂഹത്തിൽ ഉണ്ടാകുന്ന രോഗങ്ങളെ പറ്റിയും രോഗം കൊണ്ടുണ്ടാകുന്ന മരണങ്ങളെ പറ്റിയുമുള്ള കണക്കുകളിൽ നിന്ന് മേൽപ്പറഞ്ഞ ചോദ്യങ്ങൾക്കുള്ള ഉത്തരങ്ങൾ കിട്ടിയേക്കാം. ജനനമരണ രജിസ്ട്രേഷൻ ശരിയായി നടക്കുന്ന സ്ഥലങ്ങളിൽ മരണത്തെപറ്റി വിവരം ലഭ്യമാണെങ്കിലും പലസ്ഥലങ്ങളിലും രജിസ്റ്ററിൽ ചേർക്കാത്ത മരണങ്ങളും ഉണ്ടായേക്കാം. രജിസ്ട്രേഷൻ ഉള്ള സ്ഥലങ്ങളിൽ തന്നെ മരണങ്ങളുടെ കാരണം സത്യസന്ധമായി പലപ്പോഴും ചേർത്തെന്നു വരില്ല. പലയിടങ്ങളിലും രജിസ്ട്രേഷനു മെഡിക്കൽ സർട്ടിഫിക്കറ്റ് നിർബന്ധമല്ല. മെഡിക്കൽ സർട്ടിഫിക്കറ്റിൽ മരണകാരണം കാണിക്കുന്നത് അംഗീകൃത രീതിയിലായിരിക്കാൻ വേണ്ടി അന്താരാഷ്ട്ര സമ്പ്രദായം ഏർപ്പെടുത്തണമെന്ന് ലോകാരോഗ്യ സംഘടന അനുശാസിക്കുന്നുണ്ടെങ്കിലും ഇതു തൃപ്തികരമായി പല ദിക്കിലും പ്രാവർത്തികമായിട്ടില്ല. രോഗങ്ങളുടെ കണക്കുകൾ സൂക്ഷിക്കുന്ന കാര്യത്തിൽ ഇതിലും ചുരുക്കമാണു നിഷ്കർഷ. ചില സാംക്രമിക രോഗങ്ങളുടെ കാര്യത്തിൽ മാത്രമേ പലയിടത്തും ശ്രദ്ധിക്കാറുള്ളു. എല്ലാരോഗികളും ആശുപത്രികളിൽ പോകാത്തവരാകയാൽ അത്തരം സ്ഥാപനങ്ങളിൽ നിന്നു കിട്ടുന്ന രോഗവിവരങ്ങളും തൃപ്തികരമായിരിക്കയില്ല. വസ്തുത ഇതായിരിക്കെ സമൂഹത്തിലുള്ള രോഗങ്ങളുടെ കണക്കു ശരിക്കും ലഭിക്കണമെങ്കിൽ അതിനുമാത്രമായുള്ള പഠനസം‌‌വിധാനം ആവശ്യമാണ്. ചിലപ്പോൾ ഈ പഠനം ഒരു ചെറിയ സ്ഥലത്തുമാത്രം ഒതുങ്ങി നിൽക്കുന്നതാണെങ്കിൽ മറ്റുചിലപ്പോൾ രാജ്യവ്യാപകമായ തോതിലുമാവാം. ഏതായാലും ഇത്തരം പ്രത്യേകപഠനം വഴി ലഭ്യമാകുന്ന രോഗവിവരക്കണക്കുകൾ നോക്കുമ്പോൾ മുൻപറഞ്ഞ ചോദ്യങ്ങൾക്ക് ശരിയായ ഉത്തരങ്ങൾ കിട്ടുന്നതാണ്.<ref>[http://viking.coe.uh.edu/~bsekula/pep7313/down/Ch.%204%20Friis.htm] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20121113203547/http://viking.coe.uh.edu/~bsekula/pep7313/down/Ch.%204%20Friis.htm |date=2012-11-13 }} DESCRIPTIVE EPIDEMIOLOGY: PERSON, PLACE AND TIME</ref> രോഗബാധിതരിൽ കുട്ടികളോ പ്രായംചെന്നവരോ ഏതെങ്കിലും പ്രത്യേക തൊഴിലിൽ ഏർപ്പെട്ടവരോ [[പുരുഷൻ|പുരുഷന്മാരോ]] [[സ്ത്രീ|സ്ത്രീകളോ]] ആരാണു കൂടുതൽ എന്നറിയുന്നതിലാണ് രോഗം ആർക്ക് എന്നുള്ള ചോദ്യത്തിനുള്ള ഉത്തരം കിടക്കുന്നത്. രോഗം ഏതെങ്കിലും പ്രത്യേക സ്ഥലത്താണോ, [[ഗ്രാമം|ഗ്രാമപ്രദേശത്തോ]] അതോ [[പട്ടണം|പട്ടണങ്ങളിലോ]] പട്ടണത്തിൽത്തന്നെ ചേരിപ്രദേശങ്ങളിലോ അതോ മറ്റു പ്രദേശങ്ങളിലോ കൂടുതലായിട്ടുള്ളത്? ഏതെങ്കിലും പ്രത്യേകരാജ്യത്താണോ? ആണെങ്കിൽ വല്ല പ്രത്യേകസ്ഥലത്താണോ? ഇവയ്ക്കുള്ള ഉത്തരങ്ങൾ ശേഖരിക്കുകയാണ് രോഗം എവിടെ എന്നതുകൊണ്ട് ഉദ്ദേശിക്കുന്നത്. രോഗം ആദ്യമായി കാണുവാൻ തുടങ്ങിയതെപ്പോൾ? മുൻ‌‌കാലത്തുള്ളതിൽ വ്യത്യസ്തമായ രീതിയിലാണോ? പിടിപെട്ടാൽ ആ രോഗം ഒരു സമൂഹത്തിൽ എത്രകാലം നീണ്ടുനിൽക്കും? സമൂഹത്തിൽ ഈ രോഗാവസ്ഥ കാണാറുണ്ടോ? പ്രത്യേകകാലാവസ്ഥ ഈ രോഗത്തിന് അനുകൂലമാണോ? രോഗികളുടെ സംഖ്യ എത്ര വർഷം കൂടുമ്പോഴാണ് വർദ്ധിച്ചുകാണുന്നത്? ഇവയ്ക്കുള്ള ഉത്തരങ്ങളാണ് രോഗം എപ്പോൾ എന്ന ചോദ്യംകൊണ്ട് ഉദ്ദേശിക്കുന്നത്.<ref>http://www.swintons.net/jonathan/Academic/glossary.html {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20100409041605/http://www.swintons.net/jonathan/Academic/glossary.html |date=2010-04-09 }} A Dictionary of (Ecological) Epidemiology</ref> മേൽപ്പറഞ്ഞ ചോദ്യങ്ങൾ എല്ലാരോഗങ്ങളുടെയും പഠനങ്ങൾക്കു പറ്റിയതാണെന്ന് താഴെപറയുന്ന ചില സംഗതികൾ വ്യക്തമാക്കുന്നു. സാംക്രമികരോഗങ്ങളിൽ പലതും ശിശുക്കളെയും കൗമാരപ്രായത്തിൽ ഉള്ളവരെയും ബാധിച്ചു കാണുന്നു. [[പ്രമേഹം]], [[അർബുദം]], [[ഹൃദ്രോഗം|ഹൃദ്‌‌രോഗങ്ങൾ]] മുതലായവ 35 വയസ്സിനു മുകളിൽ ഉള്ളവരെ കൂടുതലായി ആക്രമിക്കുന്നു. ഹൃദ്‌‌രോഗങ്ങൾ പുരുഷന്മാരിൽ 50 വയസ്സുവരെ കൂടുതലായി കണ്ടുവരുന്നു. [[ഗ്രാമം|ഗ്രാമ]] പ്രദേശങ്ങളിലുള്ള രോഗാവസ്ഥകൾ പട്ടണങ്ങളിലേതിൽ നിന്നും വ്യത്യസ്തമാണ്. ചില രോഗങ്ങൾ (ഉദാഹരണം വായിലെ അർബുദം) ദക്ഷിണഭാരതത്തിലാണ് അധികം കഴിഞ്ഞ 50 വർഷങ്ങളായി പാശ്ചാത്യ രാജ്യങ്ങളിൽ ശ്വസകോശാർബുദം ക്രമാതീതമായി വർദ്ധിച്ചിട്ടുണ്ട്. ഭാരതത്തിൽ പലേടത്തും [[കോളറ]], പിള്ളവാതം, വിഷജ്വരം (Typhoid), [[മഞ്ഞപ്പിത്തം]] (infective hepatitis) മുതലായ രോഗങ്ങൾ സമൂഹത്തിൽ എല്ലാ മാസങ്ങളിലും കാണാവുന്നതാണ്. വർഷംതോറും പ്രത്യക്ഷപ്പെടാറുണ്ടായിരുന്ന കോളറാ കുറേക്കാലമായി [[കേരളം|കേരളത്തിൽ]] ഉണ്ടായിട്ടില്ല. എങ്കിലും 1965 നു ശേഷം അതുപിന്നെയും ഇവിടെ കണ്ടുതുടങ്ങിയിട്ടുണ്ട്. ഇമ്മാതിരിയുള്ള അറിവുകൾ മേല്പ്റഞ്ഞ പഠനങ്ങളുടെ ഫലങ്ങളാണ്.<ref>http://www.answers.com/topic/epidemiology Epidemiology</ref> == സംശയാസ്പദമായ അനുമാനങ്ങൾ == സ്ഥിതിവിവര കണക്കുകളിൽ നിന്ന് രോഗം ആർക്ക് എവിടെ എപ്പോൾ എന്നീചോദ്യങ്ങൾക്ക് കിട്ടുന്ന ഉത്തരങ്ങളെ സൂക്ഷ്മ പരിശോധന കഴിച്ചാൽ ചില സംശയങ്ങൾ ന്യായമായുണ്ടാകാം. ചിലതരം ആളുകളിലോ, സ്ഥലത്തോ, ഏതെങ്കിലും സമയത്തോ രോഗാവസ്ഥ കാണുന്നത് ഈ ഘടകങ്ങൾക്ക് രോഗാവസ്ഥയുമായി വല്ല ബന്ധവും ഉള്ളതുകൊണ്ടാണോ? ഉണ്ടെങ്കിൽ അത് എപ്രകാരമായിരിക്കാം? ഈ വഴിക്കു ചിന്തിച്ചുണ്ടാകുന്ന സംശയാസ്പദമായ അനുമാനങ്ങൾ വഴി രോഗാവസ്ഥയുമായി ബന്ധപ്പെട്ട ഘടകങ്ങളെ ശരിയായും വേർതിരിക്കാൻ സാധിച്ചെന്നുവരാം. പിന്നീട് അവയെ ശാസ്ത്രീയമായി തെളിയിച്ചതിനു ശേഷം മാത്രമേ രോഗഹേതുക്കളെപ്പറ്റിയുള്ള വസ്തുത നിശ്ചയിക്കാവു. == അപഗ്രഥനാത്മകമായ പഠനം == സംശയിക്കപ്പെടുന്ന രോഗകാരണങ്ങളും രോഗാവസ്ഥയും തമ്മിൽ യഥാർത്ഥത്തിൽ ബന്ധമുണ്ടോ ഇല്ലയോ എന്നു തീർച്ചപ്പെടുത്താനായി നടത്തുന്ന ശാസ്ത്രീയ പഠനത്തിനാണ് അപഗ്രഥനാത്മക - എപ്പിഡെമിയോളജി എന്നുപറയുന്നത്. രണ്ടുവിധത്തിലാണ് ഇത്തരം പഠനങ്ങൾ: # രോഗികളിൽ നിന്നു തുടങ്ങുന്നത് (Case history study). # ഒരു സമൂഹത്തിൽ ആരെല്ലാം രോഗബാധിതരാകുന്നു എന്ന പഠനം (cohort study). === രോഗികളിൽ നിന്നുള്ള പഠനം === രോഗമുള്ള വ്യക്തികളെയും രോഗമൊഴിച്ച് ബാക്കിയെല്ലാവിധത്തിലും സാമ്യമുള്ള രോഗമില്ലാത്ത വ്യക്തികളെയും താരതമ്യേന പഠനം നടത്തി രോഗഹേതുവെന്നു സംശയിക്കപ്പെടുന്ന ഘടകങ്ങൾ രോഗിയുമായി ഏതെങ്കിലും വിധത്തിൽ ബന്ധപ്പെടുന്നുണ്ടോ എന്നു പരിശോധിക്കുന്നതാണ് കേസ് ഹിസ്റ്ററി. പഠനത്തിന്റെ ആന്തരതത്വം പ്രസ്തുത ഘടകങ്ങൾ രോഗികളിൽ കൂടുതലായും അല്ലാത്തവരിൽ കുറവായും ബന്ധപ്പെട്ടുകണ്ടാൽ രോഗവുമായി അവയ്ക്കു ബന്ധമുണ്ടെന്നു കണക്കാക്കാം. ഇപ്രകാരം ഒരു പഠനം നടത്തിയാണ് 1848-ൽ ജോൺസ്നോ കോളറാ രോഗം വെള്ളത്തിലൂടെ ആണ് സംക്രമിക്കുന്നതെന്നു തെളിയിച്ചത്. രോഗികൾ ഒരു പ്രത്യേക കുഴൽക്കിണറ്റിലെ ജലം ഉപയോഗിച്ചിരുന്നവരാണെന്നും ആ ജലം ഉപയോഗിക്കാത്തവർ അരോഗികളായിത്തന്നെ കഴിയുന്നു എന്നും മനസ്സിലാക്കിയ അദ്ദേഹം കണക്കുകൾ ഉദ്ധരിച്ച് തന്റെ സിദ്ധാന്തം സമർഥിക്കുകയുണ്ടായി. ബാക്കി എല്ലാകാര്യങ്ങളിലും ജീവിതരീതിയിലും സാമ്യമുള്ള ലണ്ടൻ പട്ടണത്തിലെ ഒരു വീഥിയിൽ ഇരുവശം താമസിക്കുന്ന ജനങ്ങൾക്കു തമ്മിലുള്ള ഏക വ്യത്യാസം അവർ കുടിക്കാനുപയോഗിക്കുന്ന വെള്ളം മാത്രമാണെന്നും ആകയാൽ രോഗികൾ ഉപയോഗിച്ച കുഴൽ കിണറ്റിലെ വെള്ളത്തിൽ രോഗകാരണമായ വിഷാംശം ഉണ്ടെന്നുമായിരുന്നു ആ സൂക്ഷ്മബുദ്ധിയുടെ അനുമാനം. രോഗികളെ രോഗമില്ലാത്തവരിൽ നിന്നു തിരിച്ചറിയാൻ എളുപ്പമുള്ളതുകൊണ്ടും കുറഞ്ഞകാലയളവിൽ രോഗം അധികം പേർക്കും പടർന്നു പിടിക്കുന്നതുകോണ്ടും രോഗികളിൽ പലർക്കും പെട്ടെന്നു മരണം സംഭവിക്കുന്നതുകൊണ്ടും സാംക്രമികരോഗങ്ങൾ ഉണ്ടാകുമ്പോൾ സാധാരണഗതിയിൽ ശ്രദ്ധിക്കപ്പെടുവാൻ സാധ്യതയുള്ളതിനാൽ ഇത്തരം കേസ് ഹിസ്റ്ററി പഠനങ്ങൾ പല രോഗങ്ങളുടെയും കാരണങ്ങൾ കണ്ടുപിടിക്കുവാൻ സാധിച്ചിട്ടുണ്ട്.<ref>http://www.ph.ucla.edu/epi/snow.html This site is devoted to the life and times of Dr. John Snow (1813-1858), a legendary figure in the history of public health, epidemiology and anesthesiology.</ref> കാലപ്പഴക്കത്തിൽ വന്നുചേരുന്നതും ആരംഭത്തിൽ രോഗനിർണയം ആയാസമുള്ളതുമായ രോഗാവസ്ഥകളുടെ കാര്യത്തിൽ--സാംക്രമിത്വമില്ലാത്തവരുടെ കാര്യത്തിൽ, ഈ ദൃശ്യപഠനം പ്രയോജനപ്പെടുത്തിയിരുന്നു. എങ്കിലും തദ്വാരാ ലഭ്യമായ വിവരങ്ങളിൽ വൈകല്യങ്ങൾ ഉണ്ടാകുവാനിടയുണ്ട്. ആദ്യദിശയിലുള്ള രോഗികൾ പഠനത്തിനു വഴങ്ങികൊടുത്തെന്നു വരില്ല. പഠനത്തിനു മുമ്പുതന്നെ ചില രോഗികൾ മരിച്ചുപോകാനുമിടയുണ്ട്. ഇക്കാരണങ്ങളാൽ കേസ് ഹിസ്റ്ററി പഠനം ഇത്തരം രോഗങ്ങളിൽ പൂർണമായതോതിൽ ഫലപ്രദമാവുകയില്ല. === രോഗകാരണങ്ങൾ കണ്ടുപിടിക്കാനുള്ള പഠനം === രോഗികളെ കണ്ടുപിടിച്ച ശേഷം അവരുടെ ഭൂതകാല ജീവിതത്തിൽ ഉണ്ടായിരിക്കാവുന്ന രോഗഹേതുക്കളുമായുള്ള ബന്ധം സ്ഥാപിക്കുന്നതിന് ഉദ്ദേശിച്ചുകൊണ്ടു നടത്തുന്ന പഠനങ്ങളാണ് മുൻ‌‌വിസ്തരിച്ചവ. എന്നാൽ രോഗകാരണങ്ങൾ കണ്ടുപിടിക്കാനായി ഒരുകൂട്ടം വ്യക്തികളെയോ ഒരു സമൂഹത്തെ തന്നെയോ സവിസ്തരം പഠിച്ച് സംശയാസ്പദമായ രോഗഹേതുക്കൾ അവരിലെല്ലാം ഉണ്ടെന്നു ആദ്യം നിർണയിച്ച് അവരെ എല്ലാവരെയും പ്രത്യേക ശ്രദ്ധയ്ക്കു വിധേയമാക്കി അവരിൽ ആരിലെല്ലാം രോഗാവസ്ഥ ഭാവിയിൽ കണ്ടുവരുന്നു എന്നുള്ള പഠനത്തെയാണ് കൊഹോർട് സ്റ്റഡി എന്നു പറയുന്നത്. ഇതിനെ പ്രോസ്പക്റ്റീവ് സ്റ്റഡി (prospective study) എന്നും പറയാറുണ്ട്.<ref>http://www.niehs.nih.gov/research/atniehs/labs/epi/index.cfm Epidemiology Branch</ref> സാംക്രമികരോഗങ്ങളാണെങ്കിൽ രോഗികളെ കുറച്ചുകാലത്തേക്കു മാത്രം പ്രത്യേകശ്രദ്ധയ്ക്കു വിധേയരാക്കിയാൽ മതിയാകും. എന്നാൽ മറ്റുചില രോഗങ്ങളുടെ കാര്യത്തിൽ ഈ ശ്രദ്ധ വർഷങ്ങളോളം വേണ്ടിവരും. ജീവിതരീതിയിൽ രോഗഹേതുക്കൾ കുറവായതോ ഇല്ലാത്തതോ ആയ വ്യക്തികളേയും അവ താരതമ്യേന കൂടുതൽ കാണുന്ന വ്യക്തികളെയും കുറേകാലത്തേക്കു ശ്രദ്ധിച്ചു നിരീക്ഷിച്ചശേഷം രണ്ടാമത്തെ കൂട്ടരിൽ പിൽക്കാലത്ത് രോഗാവസ്ഥ കൂടുതലാണെന്നു തെളിയിച്ചാൽ സംശയിക്കപ്പെടുന്ന രോഗഹേതുക്കളും രോഗാവസ്ഥയും തമ്മിൽ ന്യായമായും ബന്ധപ്പെടുത്താം. ഉദാഹരണമായി പുകവലിക്കാരെയും അല്ലാത്തവരെയും ദീർഘകാല നിരീക്ഷണത്തിനു വിധേയരാക്കി അവരിലുണ്ടായിട്ടുള്ള ശ്വാസകോശാർബുദത്തിന്റെ കണക്കുകൾ പഠിച്ച് പുകവലിയും ശ്വാസകോശാർബുദവും തമ്മിൽ ബന്ധമുണ്ടെന്ന് തെളിയിക്കപ്പെടുവാൻ കഴിഞ്ഞിട്ടുണ്ട്. ദീർഘകാലത്തേക്കു നീണ്ടുനിൽക്കുന്ന ഇത്തരം കൊഹോർട് സ്റ്റഡിക്ക് അതിന്റേതായ പ്രയാസങ്ങളും തന്മൂലം പരിമിതികളും ഉള്ളതിനാൽ മുൻപറഞ്ഞ കേസ് സ്റ്റഡിക്കാണ് കൂടുതൽ പ്രചാരം സംശയാസ്പദമായ രോഗഹേതുക്കളും രോഗാവസ്ഥകളുമായി ബന്ധം തെളിയിക്കുന്നതിന് പരീക്ഷണ ശാലകളിൽ ജന്തുക്കളിലും മറ്റും പഠനങ്ങൾ നടത്താറുണ്ട്. ഇത്തരം പഠനങ്ങൾ മനുഷ്യ സമൂഹത്തിനിടയിൽ സാധ്യമല്ല. യുദ്ധത്തടവുകാരിലും മറ്റും ഇമ്മാതിരി പഠനങ്ങൾ നടത്തിയതായി രേഖകളുണ്ട്. എക്സ്പരിമെന്റൽ എപ്പിഡെമിയോളജി എന്നാണ് ഈ പഠനശാഖയ്ക്കു പേരിട്ടിട്ടുള്ളത്. വാക്സിനുകളുടെയും മറ്റുമരുന്നുകളുടെയും ഗുണധർമങ്ങൾ അറിയുന്നതിനു വേണ്ടിയാണ് ഈ പഠന ശാഖ പ്രവർത്തിച്ചുപോരുന്നത്.<ref>http://www.lshtm.ac.uk/prospectus/short/siidma.html {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20100213110502/http://www.lshtm.ac.uk/prospectus/short/siidma.html |date=2010-02-13 }} Introduction to Infectious Disease Modelling & Its Applications</ref> രോഗങ്ങളെ സംബന്ധിച്ചിടത്തോളം എന്നപോലെ ആരോഗ്യത്തെ സംബന്ധിച്ചിടത്തോളവും എപ്പിഡെമിയോളജിക്കു പ്രാധാന്യം കൈവന്നിട്ടുള്ളതിനാൽ ''എപ്പിഡമിയോളജി ഒഫ് ഹെൽത്ത്'' എന്ന പുതിയ ആശയം തന്നെ പ്രചാരത്തിൽ എത്തിയിരിക്കുന്നു എന്നാണ് ആധുനിക വീക്ഷണത്തിൽ നിന്നു വ്യക്തമാകുന്നത്. ആധുനിക എപ്പിഡെമിയോളജിയുടെ ആരംഭം ലൂയീപാസ്റ്ററുടെ കണ്ടുപിടിത്തങ്ങൾ മുതൽക്കാണെങ്കിലും അതിനു മുമ്പായിതന്നെ ജോൺ സ്നോ കോളറയുടെ ബാഹ്യകാരണം തെളിയിച്ചിട്ടുണ്ടെങ്കിലും ഈ ശാസ്ത്രശാഖയ്ക്ക് അതിലും എത്രയോ വളരെ പഴക്കമുണ്ടെന്നുള്ള കാര്യവും വിസ്മരിച്ചുകൂട. പകരുന്ന രോഗങ്ങളായ [[വസൂരി|വസൂരിയും]], പ്ലേഗും [[ചൈന|ചൈനക്കാർക്കും]] [[ഇന്ത്യ|ഇന്ത്യക്കാർക്കും]] ക്രിസ്തുവിന് 1000 കൊല്ലങ്ങൾക്കു മുമ്പേ പരിചിതങ്ങളായിരുന്നു; അവർക്കിടയിൽ ചില ചികിത്സാപദ്ധതികളും നടപ്പിലുണ്ടായിരുന്നു. ഒരുതരം കുത്തിവൈപ്പ് മസൂരിക്കെതിരായി ചൈനയിൽ അക്കാലത്തു നടപ്പുണ്ടായിരുന്നു. എലിയിൽ നിന്നും പകരുന്ന ഒന്നാണ് പ്ലേഗ് എന്ന് ഇന്ത്യാക്കാർക്ക് അറിയാമായിരുന്നു. ബി. സി. 460-377 കാലത്തു ജീവിച്ചിരുന്ന ഹിപ്പോക്രിറ്റസ്, ബി.സി. 100-ൽ ജീവിച്ചിരുന്ന ലൂക്രിഷ്യസ് എന്നിവർ പകർച്ചവ്യാധികളെ കുറിച്ച് പ്രബന്ധങ്ങൾ എഴുതിയിരുന്നു. എ. ഡി. 14-15 നൂറ്റാണ്ടുകളിൽ പ്ലേഗ്, മസൂരി, ടൈഫസ്പനി എന്നിവയെക്കുറിച്ച് ഫ്രകാസ്ട്രോ എന്ന ശാസ്ത്രജ്ഞനും, 16-ം സിഡെൻ ഹാം എന്ന വൈജ്ഞാനികനും പകർച്ച വ്യാധികളെക്കുറിച്ചു പഠനം നടത്തിയിരുന്നു. ക്വാര‌‌ടൈൻ അവധി 16-ം നൂറ്റാണ്ടിൽ തന്നെ ഏർപ്പെടുത്തിയിട്ടുള്ളതായി രേഖകളുണ്ട്. ജെന്നർ (1749-1823) ആണ് മസൂരിക്കെതിരായുള്ള ശാസ്ത്രീയമായ കുത്തിവൈപ്പ് ആദ്യമായി നടപ്പിലാക്കിയത്. ഭൂതപ്രേതപിശാചികളുടെ ബാധമൂലവും ദൈവകോപം മൂലവുമാണ് പകർച്ചവ്യാധികളുണ്ടാവുന്നതെന്നു പ്രാകൃതപ്രതിരോധ രീതികൾ പ്രാവർത്തികമാക്കിയിരുന്ന ആ പ്രാചീനകാലത്തുനിന്ന് ഇപ്രകാരം അനുക്രമം പുരോഗമിച്ചു വന്ന് രോഗവസ്ഥയുടെയും ആരോഗ്യത്തിന്റെയും പഠനങ്ങൾക്ക് തുല്യപ്രാധാന്യം കൊടുത്തുകൊണ്ടു വളർന്നുവന്നിരിക്കുന്ന സാക്രമികരോഗവിജ്ഞാനം ഇന്ന് എല്ലാ രാഷ്ട്രങ്ങളിലും അത്യന്തം ഗണിക്കപ്പെടുന്ന ഒരു ആരോഗ്യശാസ്ത്ര ശാഖയായി തീർന്നിരിക്കുന്നു.<ref>Malayalam Encyclopedia Vol V Page 182 Published by State institute of encyclopedic publications Thiruvanathapuram</ref> == കടപ്പാട് == * മലയാളം സർ‌‌വവിജ്ഞാനകോശം വാല്യം-5 പേജ്-179-182. == അവലംബം == {{reflist|2}} == പുറംകണ്ണികൾ == {{commons category|Epidemiology}} {{Wiktionary|epidemiology}} {{Library resources box |by=no |onlinebooks=no |others=no |about=yes |label=epidemiology}} {{Refbegin}} * [http://www.hpa.org.uk The Health Protection Agency] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20070129123642/http://www.hpa.org.uk/ |date=29 January 2007 }} * [https://biostats.bepress.com/ The Collection of Biostatistics Research Archive] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20211024171703/https://biostats.bepress.com/ |date=24 October 2021 }} * [https://web.archive.org/web/20110726171127/http://www.iea-europe.org/index.htm European Epidemiological Federation] * [http://www.bmj.com/about-bmj/resources-readers/publications/epidemiology-uninitiated 'Epidemiology for the Uninitiated'] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20190321191234/https://www.bmj.com/about-bmj/resources-readers/publications/epidemiology-uninitiated |date=21 March 2019 }} by D. Coggon, G. Rose, D.J.P. Barker, ''[[British Medical Journal]]'' * [http://www.epidem.com Epidem.com] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20010924091113/http://epidem.com/ |date=24 September 2001 }} – ''[[Epidemiology (journal)|Epidemiology]]'' (peer-reviewed scientific journal that publishes original research on epidemiologic topics) * [https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK7993/ 'Epidemiology'] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20210429152443/https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK7993/ |date=29 April 2021 }} – In: Philip S. Brachman, ''[[Medical Microbiology]]'' (fourth edition), US [[National Center for Biotechnology Information]] * [https://web.archive.org/web/20071104183725/http://vlab.infotech.monash.edu.au/simulations/cellular-automata/epidemic/ Monash Virtual Laboratory] – Simulations of epidemic spread across a landscape * [http://dceg.cancer.gov/ Division of Cancer Epidemiology and Genetics, National Cancer Institute, National Institutes of Health] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20090812223649/http://dceg.cancer.gov/ |date=12 August 2009 }} * [http://www.cred.be Centre for Research on the Epidemiology of Disasters] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20100315094506/http://www.cred.be/ |date=15 March 2010 }}{{spaced ndash}}A [[World Health Organization|WHO]] collaborating centre * [https://web.archive.org/web/20180405101243/http://www.epidemiology.ch/history/PeopleEpidemiologyLibrary.html People's Epidemiology Library] * [https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/32113704 Epidemiology of COVID-19 outbreak] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20200328061221/https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/32113704 |date=28 March 2020 }} {{Refend}} {{Medical research studies}} {{Public health}} {{Biology-footer}} {{Biology nav}} {{Vaccines}} {{Statistics|applications|state=collapsed}} {{Epidemiology}} {{Authority control}} [[വർഗ്ഗം:വൈദ്യശാസ്ത്രം]] [[വർഗ്ഗം:രോഗം]] tns55rng7oiqb2mplka4ouum67uj8vt 0 119464 4546931 4504273 2025-07-09T07:24:27Z Meenakshi nandhini 99060 4546931 wikitext text/x-wiki {{one source|date=2025 മാർച്ച്}} {{prettyurl|Vishnumoorthy Theyyam}} [[വടക്കേ മലബാർ|വടക്കേ മലബാറിലെ]] [[മണിയാണി|മണിയാണി,]] [[തീയർ|തീയ്യർ,]] [[നായർ]] സമുദായത്തിന്റെ [[കാവ്|കാവുകളിലും]] ദേവസ്ഥാനങ്ങളിലും കെട്ടിയാടുന്ന ഒരു [[തെയ്യം|തെയ്യമാണ്]] '''പരദേവത''' എന്നുകൂടി അറിയപ്പെടുന്ന '''വിഷ്ണുമൂർത്തി'''. [[പ്രമാണം:Vishnumoorthy_daiva.jpg|ലഘുചിത്രം|389x389ബിന്ദു]] വൈഷ്ണവ സങ്കൽപം പിൽക്കാലത്ത്ചാർത്തിക്കൊടുക്കപ്പെട്ട നായാട്ടുദേവനാണ് '''വിഷ്ണുമൂർത്തി''' ആദ്യമായി വിഷ്ണുമൂർത്തി തെയ്യം കെട്ടിയത് '''പാലായി പെരെപ്പേൻ''' എന്ന മലയനാണ് എന്നാണ് വിശ്വാസം.<ref>ശ്രീ രാജേഷ് കോമത്ത് - മലയാളം വാരിക, പേജ് 234, 2011 ജൂലൈ17</ref> <ref>{{Cite web |title=Cheemeni Sree Vishnumoorthy Temple at Kasaragod |url=https://www.keralatourism.org/ebooks/dance-of-the-divine/cheemeni-vishnumoorthy-temple/68 |access-date=2023-08-10 |website=www.keralatourism.org |language=en}}</ref>'''ഒറ്റക്കോലം''' എന്ന പേരിൽ വയൽ തെയ്യമായും വിഷ്ണുമൂർത്തി തെയ്യം കെട്ടിയാടാറുണ്ട്. തീപ്രവേശമാണ് അവിടെ മുഖ്യം. വീടുകളിൽ കെട്ടിയാടുന്ന വിഷ്ണുമൂർത്തി തെയ്യത്തിന് തീപ്രവേശത്തേക്കാൾ ഉഗ്രമൂർത്തിയായ നരസിംഹരൂപിക്കാണു മുഖ്യം. വീടുകളിൽ ഹിരണ്യകശ്യപുവിന്റെ രക്തപാനവും നരസിഹമൂർത്തിയുടെ പൊയ്മുഖവും പിന്നെ പേരിനു മാത്രം ചെറിയതോതിൽ തീപ്രവേശവുമായി തെയ്യം അവസാനിക്കും. [[മലയൻ|മലയരാണ്]] വിഷ്ണുമൂർത്തിയെ കെട്ടിയാടുന്നത്. ഈ തെയ്യത്തിന് വെളിച്ചപ്പാടുകൾ നിർബന്ധമാണ്. തെയ്യം കെട്ടുന്നയാൾ അധികം മുഖത്തെഴുത്തോ അത്യധികമായ വേഷഭൂഷകളോ ഇല്ലാതെ തോറ്റം ചൊല്ലി ഉറഞ്ഞാടുന്ന '''കുളിച്ചാറ്റം''' എന്ന ചടങ്ങും തെയ്യത്തിന്റെ പുറപ്പാടിനു വളരെ മുമ്പേ ആയിട്ടുണ്ടാവും. ഇത് '''തോറ്റം''' എന്നും അറിയപ്പെടുന്നു. == ഐതിഹ്യം == വിഷ്ണുമൂർത്തിയുടെ ചരിതം പാലന്തായികണ്ണൻ എന്ന ഇടയനായ തിയ്യർ സമുദായത്തിലെ ഒരു യുവാവുമായി ബന്ധപ്പെട്ടിരിക്കുന്നു. നീലേശ്വരത്തെ കുറുവാട്ടു കുറുപ്പ് എന്ന നാടുവാഴിയുടെ കാലികളെ മേച്ചിരുന്ന കണ്ണൻ. ഒരിക്കൽ പറമ്പിൽ നിന്നും മാങ്ങ പറിച്ചു തിന്നുകയായിരുന്ന കണ്ണന്റെ കയ്യിൽ നിന്നും മാങ്ങ കുറുപ്പിന്റെ അനന്തരവളുടെ മാറിൽ‌വീഴാനിടയായി. അനന്തിരവൾ കണ്ണൻ തന്നോട് അപമര്യാദ കാണിച്ചു എന്ന് കള്ളം പറഞ്ഞു വിവരമറിഞ്ഞ കുറുപ്പ് കണ്ണനെ കൊല്ലുമെന്നു പാട്ടകൊട്ടി വിളംബരം ചെയ്തു. ഇതറിഞ്ഞ കണ്ണൻ നാടുവിട്ടു മംഗലാപുരത്തേക്ക് നാടു കടക്കുന്നു. <poem> കരുമനയിൽ പാലന്തായി വിരുതനതായുള്ളൊരു കണ്ണൻ കരുമം പലതും പലരോടും ചെയ്തതുകൊണ്ട് കുറുവാടനുമായിത്തങ്ങളിലിടപാടുണ്ടായി തറവാടും നാടും വിട്ടു വടക്കു നടന്നു എന്ന് വിഷ്ണുമൂർത്തിയുടെ തോറ്റം പാട്ടിൽ പരാമർശമുണ്ട്. </poem> പാലന്തായി കണ്ണൻ മംഗലാപുരത്ത് ഒരു തിയ്യത്തറവാട്ടിൽ അഭയം പ്രാപിച്ചു. വിഷ്ണുമൂർത്തിയായിരുന്നു ആ വീട്ടിലെ പരദേവത. പള്ളിയറയിൽ വിളക്കുവെച്ചും മറ്റും കണ്ണൻ പരദേവതയുടെ ഭക്തനായി മാറി. അങ്ങനെ പന്ത്രണ്ട് വർഷങ്ങൾ കഴിഞ്ഞു. ഒരു ദിവസം സ്വപ്നത്തിൽ പ്രത്യക്ഷമായ പരദേവത, അവനോട് തന്റെ ചുരികയുമെടുത്ത്, നാട്ടിലേക്കു മടങ്ങി പോവാനവശ്യപ്പെട്ടു. ഉണർന്നു നോക്കിയ കണ്ണൻ ചുരിക വിറച്ചുതുള്ളുന്നതാണു കണ്ടത്. ചുരികയുമായി യാത്രപുറപ്പെട്ട അവന് ആ വീട്ടിലെ അമ്മ ഒരു കന്നികുട നൽകി. നീലേശ്വരത്ത് തിരിച്ചെത്തിയ കണ്ണൻ തന്റെ ബാല്യകാലസഖാവായ കനത്താടൻ മണിയാണിയുടെ വീട്ടിലെത്തി, അവിടെ നിന്ന് ഭക്ഷണം കഴിച്ചശേഷം കൈകഴുകാനായി കുളത്തിലെത്തിയ കണ്ണനെ കുറുവാടൻ വെട്ടിക്കൊലപ്പെടുത്തി. തന്റെ വീട്ടിൽ തിരിച്ചെത്തിയ കുറുപ്പിന് സർ‌വത്ര അനർത്ഥങ്ങളാണ് കാണാൻ കഴിഞ്ഞത്. പരിഹാരമായി പരദേവതയേയും കണ്ണനേയും തെയ്യങ്ങളായി കെട്ടിയാടിക്കാൻ തുടങ്ങി. <poem>എൻ ഉടയകണ്ണനെ കൊന്ന കുറുവാടനെ കണ്ടുപിടിച്ചു ഞാൻ കൊന്നുയി അടക്കുമീ വണ്ണം മുടിക്കേണം</poem> എന്നും തെയ്യത്തിന്റെ ഉരിയാടലിൽ വ്യക്തമാക്കിയിട്ടുണ്ട്. ഈ തെയ്യത്തിന്റെ മൂലസ്ഥാനം മംഗലപുരത്തെ ജെപ്പ് എന്ന സ്ഥലത്തുള്ള കോയില്കുടിപാടി എന്ന തറവാടാണ്. നീലേശ്വരത്ത കോട്ടപ്പുറം വൈകുണ്ഠക്ഷേത്രം മറ്റൊരു പ്രധാനസ്ഥാനമാണ്. വിഷ്ണുമൂർത്തി മഹാവിഷ്ണുവിന്റെ നരസിംഹാവതാരമാണ് മാറുന്നതായും തെയ്യാട്ടത്തിൽ കാണാവുന്നതാണ്. ==ചിത്രശാല== <gallery> പ്രമാണം:Vishnumoorthi Theyyam.jpg പ്രമാണം:Vishnu moorthi theyyam.JPG പ്രമാണം:Vishnu murthi.jpg പ്രമാണം:Vishnumurthi.jpg പ്രമാണം:Vishnumoorthi Theyyam Face.jpg പ്രമാണം:Vishnu Theyyam.jpg പ്രമാണം:Make up of Vishnumoorthi Theyyam.jpg|വിഷ്ണുമൂർത്തി തെയ്യത്തിന്റെ മുഖത്തെഴുത്ത്‌ പ്രമാണം:Thottam of Vishnumoorthi Theyyam.jpg|വിഷ്ണുമൂർത്തി തെയ്യത്തിന്റെ തോറ്റം File:Vishnumoorthi theyyam at Muzhappilangad 10.jpg|thumb|വിഷ്ണുമൂർത്തി തെയ്യത്തിന്റെ മുഖത്തെഴുത്ത്‌ </gallery> ==അവലംബം== {{reflist}} {{commons category|Vishnumoorthy Theyyam}} {{തെയ്യം}} [[വർഗ്ഗം:തെയ്യങ്ങൾ]] mu3uxxbk5mvwa66uk5hsqt8l8tqguns 4546932 4546931 2025-07-09T07:24:58Z Meenakshi nandhini 99060 4546932 wikitext text/x-wiki {{prettyurl|Vishnumoorthy Theyyam}} [[വടക്കേ മലബാർ|വടക്കേ മലബാറിലെ]] [[മണിയാണി|മണിയാണി,]] [[തീയർ|തീയ്യർ,]] [[നായർ]] സമുദായത്തിന്റെ [[കാവ്|കാവുകളിലും]] ദേവസ്ഥാനങ്ങളിലും കെട്ടിയാടുന്ന ഒരു [[തെയ്യം|തെയ്യമാണ്]] '''പരദേവത''' എന്നുകൂടി അറിയപ്പെടുന്ന '''വിഷ്ണുമൂർത്തി'''. [[പ്രമാണം:Vishnumoorthy_daiva.jpg|ലഘുചിത്രം|389x389ബിന്ദു]] വൈഷ്ണവ സങ്കൽപം പിൽക്കാലത്ത്ചാർത്തിക്കൊടുക്കപ്പെട്ട നായാട്ടുദേവനാണ് '''വിഷ്ണുമൂർത്തി''' ആദ്യമായി വിഷ്ണുമൂർത്തി തെയ്യം കെട്ടിയത് '''പാലായി പെരെപ്പേൻ''' എന്ന മലയനാണ് എന്നാണ് വിശ്വാസം.<ref>ശ്രീ രാജേഷ് കോമത്ത് - മലയാളം വാരിക, പേജ് 234, 2011 ജൂലൈ17</ref> <ref>{{Cite web |title=Cheemeni Sree Vishnumoorthy Temple at Kasaragod |url=https://www.keralatourism.org/ebooks/dance-of-the-divine/cheemeni-vishnumoorthy-temple/68 |access-date=2023-08-10 |website=www.keralatourism.org |language=en}}</ref>'''ഒറ്റക്കോലം''' എന്ന പേരിൽ വയൽ തെയ്യമായും വിഷ്ണുമൂർത്തി തെയ്യം കെട്ടിയാടാറുണ്ട്. തീപ്രവേശമാണ് അവിടെ മുഖ്യം. വീടുകളിൽ കെട്ടിയാടുന്ന വിഷ്ണുമൂർത്തി തെയ്യത്തിന് തീപ്രവേശത്തേക്കാൾ ഉഗ്രമൂർത്തിയായ നരസിംഹരൂപിക്കാണു മുഖ്യം. വീടുകളിൽ ഹിരണ്യകശ്യപുവിന്റെ രക്തപാനവും നരസിഹമൂർത്തിയുടെ പൊയ്മുഖവും പിന്നെ പേരിനു മാത്രം ചെറിയതോതിൽ തീപ്രവേശവുമായി തെയ്യം അവസാനിക്കും. [[മലയൻ|മലയരാണ്]] വിഷ്ണുമൂർത്തിയെ കെട്ടിയാടുന്നത്. ഈ തെയ്യത്തിന് വെളിച്ചപ്പാടുകൾ നിർബന്ധമാണ്. തെയ്യം കെട്ടുന്നയാൾ അധികം മുഖത്തെഴുത്തോ അത്യധികമായ വേഷഭൂഷകളോ ഇല്ലാതെ തോറ്റം ചൊല്ലി ഉറഞ്ഞാടുന്ന '''കുളിച്ചാറ്റം''' എന്ന ചടങ്ങും തെയ്യത്തിന്റെ പുറപ്പാടിനു വളരെ മുമ്പേ ആയിട്ടുണ്ടാവും. ഇത് '''തോറ്റം''' എന്നും അറിയപ്പെടുന്നു. == ഐതിഹ്യം == വിഷ്ണുമൂർത്തിയുടെ ചരിതം പാലന്തായികണ്ണൻ എന്ന ഇടയനായ തിയ്യർ സമുദായത്തിലെ ഒരു യുവാവുമായി ബന്ധപ്പെട്ടിരിക്കുന്നു. നീലേശ്വരത്തെ കുറുവാട്ടു കുറുപ്പ് എന്ന നാടുവാഴിയുടെ കാലികളെ മേച്ചിരുന്ന കണ്ണൻ. ഒരിക്കൽ പറമ്പിൽ നിന്നും മാങ്ങ പറിച്ചു തിന്നുകയായിരുന്ന കണ്ണന്റെ കയ്യിൽ നിന്നും മാങ്ങ കുറുപ്പിന്റെ അനന്തരവളുടെ മാറിൽ‌വീഴാനിടയായി. അനന്തിരവൾ കണ്ണൻ തന്നോട് അപമര്യാദ കാണിച്ചു എന്ന് കള്ളം പറഞ്ഞു വിവരമറിഞ്ഞ കുറുപ്പ് കണ്ണനെ കൊല്ലുമെന്നു പാട്ടകൊട്ടി വിളംബരം ചെയ്തു. ഇതറിഞ്ഞ കണ്ണൻ നാടുവിട്ടു മംഗലാപുരത്തേക്ക് നാടു കടക്കുന്നു. <poem> കരുമനയിൽ പാലന്തായി വിരുതനതായുള്ളൊരു കണ്ണൻ കരുമം പലതും പലരോടും ചെയ്തതുകൊണ്ട് കുറുവാടനുമായിത്തങ്ങളിലിടപാടുണ്ടായി തറവാടും നാടും വിട്ടു വടക്കു നടന്നു എന്ന് വിഷ്ണുമൂർത്തിയുടെ തോറ്റം പാട്ടിൽ പരാമർശമുണ്ട്. </poem> പാലന്തായി കണ്ണൻ മംഗലാപുരത്ത് ഒരു തിയ്യത്തറവാട്ടിൽ അഭയം പ്രാപിച്ചു. വിഷ്ണുമൂർത്തിയായിരുന്നു ആ വീട്ടിലെ പരദേവത. പള്ളിയറയിൽ വിളക്കുവെച്ചും മറ്റും കണ്ണൻ പരദേവതയുടെ ഭക്തനായി മാറി. അങ്ങനെ പന്ത്രണ്ട് വർഷങ്ങൾ കഴിഞ്ഞു. ഒരു ദിവസം സ്വപ്നത്തിൽ പ്രത്യക്ഷമായ പരദേവത, അവനോട് തന്റെ ചുരികയുമെടുത്ത്, നാട്ടിലേക്കു മടങ്ങി പോവാനവശ്യപ്പെട്ടു. ഉണർന്നു നോക്കിയ കണ്ണൻ ചുരിക വിറച്ചുതുള്ളുന്നതാണു കണ്ടത്. ചുരികയുമായി യാത്രപുറപ്പെട്ട അവന് ആ വീട്ടിലെ അമ്മ ഒരു കന്നികുട നൽകി. നീലേശ്വരത്ത് തിരിച്ചെത്തിയ കണ്ണൻ തന്റെ ബാല്യകാലസഖാവായ കനത്താടൻ മണിയാണിയുടെ വീട്ടിലെത്തി, അവിടെ നിന്ന് ഭക്ഷണം കഴിച്ചശേഷം കൈകഴുകാനായി കുളത്തിലെത്തിയ കണ്ണനെ കുറുവാടൻ വെട്ടിക്കൊലപ്പെടുത്തി. തന്റെ വീട്ടിൽ തിരിച്ചെത്തിയ കുറുപ്പിന് സർ‌വത്ര അനർത്ഥങ്ങളാണ് കാണാൻ കഴിഞ്ഞത്. പരിഹാരമായി പരദേവതയേയും കണ്ണനേയും തെയ്യങ്ങളായി കെട്ടിയാടിക്കാൻ തുടങ്ങി. <poem>എൻ ഉടയകണ്ണനെ കൊന്ന കുറുവാടനെ കണ്ടുപിടിച്ചു ഞാൻ കൊന്നുയി അടക്കുമീ വണ്ണം മുടിക്കേണം</poem> എന്നും തെയ്യത്തിന്റെ ഉരിയാടലിൽ വ്യക്തമാക്കിയിട്ടുണ്ട്. ഈ തെയ്യത്തിന്റെ മൂലസ്ഥാനം മംഗലപുരത്തെ ജെപ്പ് എന്ന സ്ഥലത്തുള്ള കോയില്കുടിപാടി എന്ന തറവാടാണ്. നീലേശ്വരത്ത കോട്ടപ്പുറം വൈകുണ്ഠക്ഷേത്രം മറ്റൊരു പ്രധാനസ്ഥാനമാണ്. വിഷ്ണുമൂർത്തി മഹാവിഷ്ണുവിന്റെ നരസിംഹാവതാരമാണ് മാറുന്നതായും തെയ്യാട്ടത്തിൽ കാണാവുന്നതാണ്. ==ചിത്രശാല== <gallery> പ്രമാണം:Vishnumoorthi Theyyam.jpg പ്രമാണം:Vishnu moorthi theyyam.JPG പ്രമാണം:Vishnu murthi.jpg പ്രമാണം:Vishnumurthi.jpg പ്രമാണം:Vishnumoorthi Theyyam Face.jpg പ്രമാണം:Vishnu Theyyam.jpg പ്രമാണം:Make up of Vishnumoorthi Theyyam.jpg|വിഷ്ണുമൂർത്തി തെയ്യത്തിന്റെ മുഖത്തെഴുത്ത്‌ പ്രമാണം:Thottam of Vishnumoorthi Theyyam.jpg|വിഷ്ണുമൂർത്തി തെയ്യത്തിന്റെ തോറ്റം File:Vishnumoorthi theyyam at Muzhappilangad 10.jpg|thumb|വിഷ്ണുമൂർത്തി തെയ്യത്തിന്റെ മുഖത്തെഴുത്ത്‌ </gallery> ==അവലംബം== {{reflist}} {{commons category|Vishnumoorthy Theyyam}} {{തെയ്യം}} [[വർഗ്ഗം:തെയ്യങ്ങൾ]] 5qejqfj2rscf7gwbitmcvy78959vraw 4546933 4546932 2025-07-09T07:25:40Z Meenakshi nandhini 99060 4546933 wikitext text/x-wiki {{prettyurl|Vishnumoorthy Theyyam}} [[വടക്കേ മലബാർ|വടക്കേ മലബാറിലെ]] [[മണിയാണി|മണിയാണി,]] [[തീയർ|തീയ്യർ,]] [[നായർ]] സമുദായത്തിന്റെ [[കാവ്|കാവുകളിലും]] ദേവസ്ഥാനങ്ങളിലും കെട്ടിയാടുന്ന ഒരു [[തെയ്യം|തെയ്യമാണ്]] '''പരദേവത''' എന്നുകൂടി അറിയപ്പെടുന്ന '''വിഷ്ണുമൂർത്തി'''. [[പ്രമാണം:Vishnumoorthy_daiva.jpg|ലഘുചിത്രം|389x389ബിന്ദു]] വൈഷ്ണവ സങ്കൽപം പിൽക്കാലത്ത്ചാർത്തിക്കൊടുക്കപ്പെട്ട നായാട്ടുദേവനാണ് '''വിഷ്ണുമൂർത്തി''' ആദ്യമായി വിഷ്ണുമൂർത്തി തെയ്യം കെട്ടിയത് '''പാലായി പെരെപ്പേൻ''' എന്ന മലയനാണ് എന്നാണ് വിശ്വാസം.<ref>ശ്രീ രാജേഷ് കോമത്ത് - മലയാളം വാരിക, പേജ് 234, 2011 ജൂലൈ17</ref> <ref>{{Cite web |title=Cheemeni Sree Vishnumoorthy Temple at Kasaragod |url=https://www.keralatourism.org/ebooks/dance-of-the-divine/cheemeni-vishnumoorthy-temple/68 |access-date=2023-08-10 |website=www.keralatourism.org |language=en}}</ref>'''ഒറ്റക്കോലം''' എന്ന പേരിൽ വയൽ തെയ്യമായും വിഷ്ണുമൂർത്തി തെയ്യം കെട്ടിയാടാറുണ്ട്. തീപ്രവേശമാണ് അവിടെ മുഖ്യം. വീടുകളിൽ കെട്ടിയാടുന്ന വിഷ്ണുമൂർത്തി തെയ്യത്തിന് തീപ്രവേശത്തേക്കാൾ ഉഗ്രമൂർത്തിയായ നരസിംഹരൂപിക്കാണു മുഖ്യം. വീടുകളിൽ ഹിരണ്യകശ്യപുവിന്റെ രക്തപാനവും നരസിഹമൂർത്തിയുടെ പൊയ്മുഖവും പിന്നെ പേരിനു മാത്രം ചെറിയതോതിൽ തീപ്രവേശവുമായി തെയ്യം അവസാനിക്കും. [[മലയൻ|മലയരാണ്]] വിഷ്ണുമൂർത്തിയെ കെട്ടിയാടുന്നത്. ഈ തെയ്യത്തിന് വെളിച്ചപ്പാടുകൾ നിർബന്ധമാണ്. തെയ്യം കെട്ടുന്നയാൾ അധികം മുഖത്തെഴുത്തോ അത്യധികമായ വേഷഭൂഷകളോ ഇല്ലാതെ തോറ്റം ചൊല്ലി ഉറഞ്ഞാടുന്ന '''കുളിച്ചാറ്റം''' എന്ന ചടങ്ങും തെയ്യത്തിന്റെ പുറപ്പാടിനു വളരെ മുമ്പേ ആയിട്ടുണ്ടാവും. ഇത് '''തോറ്റം''' എന്നും അറിയപ്പെടുന്നു.<ref>{{Citation |title=വിഷ്ണുമൂർത്തി |date=2023-01-08 |url=https://ml.wikipedia.org/w/index.php?title=%E0%B4%B5%E0%B4%BF%E0%B4%B7%E0%B5%8D%E0%B4%A3%E0%B5%81%E0%B4%AE%E0%B5%82%E0%B5%BC%E0%B4%A4%E0%B5%8D%E0%B4%A4%E0%B4%BF&oldid=3834978 |work=വിക്കിപീഡിയ |access-date=2023-03-20 |language=ml}}</ref> == ഐതിഹ്യം == വിഷ്ണുമൂർത്തിയുടെ ചരിതം പാലന്തായികണ്ണൻ എന്ന ഇടയനായ തിയ്യർ സമുദായത്തിലെ ഒരു യുവാവുമായി ബന്ധപ്പെട്ടിരിക്കുന്നു. നീലേശ്വരത്തെ കുറുവാട്ടു കുറുപ്പ് എന്ന നാടുവാഴിയുടെ കാലികളെ മേച്ചിരുന്ന കണ്ണൻ. ഒരിക്കൽ പറമ്പിൽ നിന്നും മാങ്ങ പറിച്ചു തിന്നുകയായിരുന്ന കണ്ണന്റെ കയ്യിൽ നിന്നും മാങ്ങ കുറുപ്പിന്റെ അനന്തരവളുടെ മാറിൽ‌വീഴാനിടയായി. അനന്തിരവൾ കണ്ണൻ തന്നോട് അപമര്യാദ കാണിച്ചു എന്ന് കള്ളം പറഞ്ഞു വിവരമറിഞ്ഞ കുറുപ്പ് കണ്ണനെ കൊല്ലുമെന്നു പാട്ടകൊട്ടി വിളംബരം ചെയ്തു. ഇതറിഞ്ഞ കണ്ണൻ നാടുവിട്ടു മംഗലാപുരത്തേക്ക് നാടു കടക്കുന്നു. <poem> കരുമനയിൽ പാലന്തായി വിരുതനതായുള്ളൊരു കണ്ണൻ കരുമം പലതും പലരോടും ചെയ്തതുകൊണ്ട് കുറുവാടനുമായിത്തങ്ങളിലിടപാടുണ്ടായി തറവാടും നാടും വിട്ടു വടക്കു നടന്നു എന്ന് വിഷ്ണുമൂർത്തിയുടെ തോറ്റം പാട്ടിൽ പരാമർശമുണ്ട്. </poem> പാലന്തായി കണ്ണൻ മംഗലാപുരത്ത് ഒരു തിയ്യത്തറവാട്ടിൽ അഭയം പ്രാപിച്ചു. വിഷ്ണുമൂർത്തിയായിരുന്നു ആ വീട്ടിലെ പരദേവത. പള്ളിയറയിൽ വിളക്കുവെച്ചും മറ്റും കണ്ണൻ പരദേവതയുടെ ഭക്തനായി മാറി. അങ്ങനെ പന്ത്രണ്ട് വർഷങ്ങൾ കഴിഞ്ഞു. ഒരു ദിവസം സ്വപ്നത്തിൽ പ്രത്യക്ഷമായ പരദേവത, അവനോട് തന്റെ ചുരികയുമെടുത്ത്, നാട്ടിലേക്കു മടങ്ങി പോവാനവശ്യപ്പെട്ടു. ഉണർന്നു നോക്കിയ കണ്ണൻ ചുരിക വിറച്ചുതുള്ളുന്നതാണു കണ്ടത്. ചുരികയുമായി യാത്രപുറപ്പെട്ട അവന് ആ വീട്ടിലെ അമ്മ ഒരു കന്നികുട നൽകി. നീലേശ്വരത്ത് തിരിച്ചെത്തിയ കണ്ണൻ തന്റെ ബാല്യകാലസഖാവായ കനത്താടൻ മണിയാണിയുടെ വീട്ടിലെത്തി, അവിടെ നിന്ന് ഭക്ഷണം കഴിച്ചശേഷം കൈകഴുകാനായി കുളത്തിലെത്തിയ കണ്ണനെ കുറുവാടൻ വെട്ടിക്കൊലപ്പെടുത്തി. തന്റെ വീട്ടിൽ തിരിച്ചെത്തിയ കുറുപ്പിന് സർ‌വത്ര അനർത്ഥങ്ങളാണ് കാണാൻ കഴിഞ്ഞത്. പരിഹാരമായി പരദേവതയേയും കണ്ണനേയും തെയ്യങ്ങളായി കെട്ടിയാടിക്കാൻ തുടങ്ങി. <poem>എൻ ഉടയകണ്ണനെ കൊന്ന കുറുവാടനെ കണ്ടുപിടിച്ചു ഞാൻ കൊന്നുയി അടക്കുമീ വണ്ണം മുടിക്കേണം</poem> എന്നും തെയ്യത്തിന്റെ ഉരിയാടലിൽ വ്യക്തമാക്കിയിട്ടുണ്ട്. ഈ തെയ്യത്തിന്റെ മൂലസ്ഥാനം മംഗലപുരത്തെ ജെപ്പ് എന്ന സ്ഥലത്തുള്ള കോയില്കുടിപാടി എന്ന തറവാടാണ്. നീലേശ്വരത്ത കോട്ടപ്പുറം വൈകുണ്ഠക്ഷേത്രം മറ്റൊരു പ്രധാനസ്ഥാനമാണ്. വിഷ്ണുമൂർത്തി മഹാവിഷ്ണുവിന്റെ നരസിംഹാവതാരമാണ് മാറുന്നതായും തെയ്യാട്ടത്തിൽ കാണാവുന്നതാണ്. ==ചിത്രശാല== <gallery> പ്രമാണം:Vishnumoorthi Theyyam.jpg പ്രമാണം:Vishnu moorthi theyyam.JPG പ്രമാണം:Vishnu murthi.jpg പ്രമാണം:Vishnumurthi.jpg പ്രമാണം:Vishnumoorthi Theyyam Face.jpg പ്രമാണം:Vishnu Theyyam.jpg പ്രമാണം:Make up of Vishnumoorthi Theyyam.jpg|വിഷ്ണുമൂർത്തി തെയ്യത്തിന്റെ മുഖത്തെഴുത്ത്‌ പ്രമാണം:Thottam of Vishnumoorthi Theyyam.jpg|വിഷ്ണുമൂർത്തി തെയ്യത്തിന്റെ തോറ്റം File:Vishnumoorthi theyyam at Muzhappilangad 10.jpg|thumb|വിഷ്ണുമൂർത്തി തെയ്യത്തിന്റെ മുഖത്തെഴുത്ത്‌ </gallery> ==അവലംബം== {{reflist}} {{commons category|Vishnumoorthy Theyyam}} {{തെയ്യം}} [[വർഗ്ഗം:തെയ്യങ്ങൾ]] rnuvwrc3qyisc8gnmwtf6x1ibo9mmy4 4546934 4546933 2025-07-09T07:26:36Z Meenakshi nandhini 99060 4546934 wikitext text/x-wiki {{prettyurl|Vishnumoorthy Theyyam}} [[വടക്കേ മലബാർ|വടക്കേ മലബാറിലെ]] [[മണിയാണി|മണിയാണി,]] [[തീയർ|തീയ്യർ,]] [[നായർ]] സമുദായത്തിന്റെ [[കാവ്|കാവുകളിലും]] ദേവസ്ഥാനങ്ങളിലും കെട്ടിയാടുന്ന ഒരു [[തെയ്യം|തെയ്യമാണ്]] '''പരദേവത''' എന്നുകൂടി അറിയപ്പെടുന്ന '''വിഷ്ണുമൂർത്തി'''. [[പ്രമാണം:Vishnumoorthy_daiva.jpg|ലഘുചിത്രം|389x389ബിന്ദു]] വൈഷ്ണവ സങ്കൽപം പിൽക്കാലത്ത്ചാർത്തിക്കൊടുക്കപ്പെട്ട നായാട്ടുദേവനാണ് '''വിഷ്ണുമൂർത്തി''' ആദ്യമായി വിഷ്ണുമൂർത്തി തെയ്യം കെട്ടിയത് '''പാലായി പെരെപ്പേൻ''' എന്ന മലയനാണ് എന്നാണ് വിശ്വാസം.<ref>ശ്രീ രാജേഷ് കോമത്ത് - മലയാളം വാരിക, പേജ് 234, 2011 ജൂലൈ17</ref> <ref>{{Cite web |title=Cheemeni Sree Vishnumoorthy Temple at Kasaragod |url=https://www.keralatourism.org/ebooks/dance-of-the-divine/cheemeni-vishnumoorthy-temple/68 |access-date=2023-08-10 |website=www.keralatourism.org |language=en}}</ref>'''ഒറ്റക്കോലം''' എന്ന പേരിൽ വയൽ തെയ്യമായും വിഷ്ണുമൂർത്തി തെയ്യം കെട്ടിയാടാറുണ്ട്. <ref>{{Cite web |title=Vishnumoorthy Theyyam {{!}} Theyyam Dance of the Divine |url=https://www.keralatourism.org/ebooks/dance-of-the-divine/vishnumoorthy/8 |access-date=2023-03-20 |website=www.keralatourism.org |language=en}}</ref>തീപ്രവേശമാണ് അവിടെ മുഖ്യം. വീടുകളിൽ കെട്ടിയാടുന്ന വിഷ്ണുമൂർത്തി തെയ്യത്തിന് തീപ്രവേശത്തേക്കാൾ ഉഗ്രമൂർത്തിയായ നരസിംഹരൂപിക്കാണു മുഖ്യം. വീടുകളിൽ ഹിരണ്യകശ്യപുവിന്റെ രക്തപാനവും നരസിഹമൂർത്തിയുടെ പൊയ്മുഖവും പിന്നെ പേരിനു മാത്രം ചെറിയതോതിൽ തീപ്രവേശവുമായി തെയ്യം അവസാനിക്കും. [[മലയൻ|മലയരാണ്]] വിഷ്ണുമൂർത്തിയെ കെട്ടിയാടുന്നത്. ഈ തെയ്യത്തിന് വെളിച്ചപ്പാടുകൾ നിർബന്ധമാണ്. തെയ്യം കെട്ടുന്നയാൾ അധികം മുഖത്തെഴുത്തോ അത്യധികമായ വേഷഭൂഷകളോ ഇല്ലാതെ തോറ്റം ചൊല്ലി ഉറഞ്ഞാടുന്ന '''കുളിച്ചാറ്റം''' എന്ന ചടങ്ങും തെയ്യത്തിന്റെ പുറപ്പാടിനു വളരെ മുമ്പേ ആയിട്ടുണ്ടാവും. ഇത് '''തോറ്റം''' എന്നും അറിയപ്പെടുന്നു.<ref>{{Citation |title=വിഷ്ണുമൂർത്തി |date=2023-01-08 |url=https://ml.wikipedia.org/w/index.php?title=%E0%B4%B5%E0%B4%BF%E0%B4%B7%E0%B5%8D%E0%B4%A3%E0%B5%81%E0%B4%AE%E0%B5%82%E0%B5%BC%E0%B4%A4%E0%B5%8D%E0%B4%A4%E0%B4%BF&oldid=3834978 |work=വിക്കിപീഡിയ |access-date=2023-03-20 |language=ml}}</ref> == ഐതിഹ്യം == വിഷ്ണുമൂർത്തിയുടെ ചരിതം പാലന്തായികണ്ണൻ എന്ന ഇടയനായ തിയ്യർ സമുദായത്തിലെ ഒരു യുവാവുമായി ബന്ധപ്പെട്ടിരിക്കുന്നു. നീലേശ്വരത്തെ കുറുവാട്ടു കുറുപ്പ് എന്ന നാടുവാഴിയുടെ കാലികളെ മേച്ചിരുന്ന കണ്ണൻ. ഒരിക്കൽ പറമ്പിൽ നിന്നും മാങ്ങ പറിച്ചു തിന്നുകയായിരുന്ന കണ്ണന്റെ കയ്യിൽ നിന്നും മാങ്ങ കുറുപ്പിന്റെ അനന്തരവളുടെ മാറിൽ‌വീഴാനിടയായി. അനന്തിരവൾ കണ്ണൻ തന്നോട് അപമര്യാദ കാണിച്ചു എന്ന് കള്ളം പറഞ്ഞു വിവരമറിഞ്ഞ കുറുപ്പ് കണ്ണനെ കൊല്ലുമെന്നു പാട്ടകൊട്ടി വിളംബരം ചെയ്തു. ഇതറിഞ്ഞ കണ്ണൻ നാടുവിട്ടു മംഗലാപുരത്തേക്ക് നാടു കടക്കുന്നു. <poem> കരുമനയിൽ പാലന്തായി വിരുതനതായുള്ളൊരു കണ്ണൻ കരുമം പലതും പലരോടും ചെയ്തതുകൊണ്ട് കുറുവാടനുമായിത്തങ്ങളിലിടപാടുണ്ടായി തറവാടും നാടും വിട്ടു വടക്കു നടന്നു എന്ന് വിഷ്ണുമൂർത്തിയുടെ തോറ്റം പാട്ടിൽ പരാമർശമുണ്ട്. </poem> പാലന്തായി കണ്ണൻ മംഗലാപുരത്ത് ഒരു തിയ്യത്തറവാട്ടിൽ അഭയം പ്രാപിച്ചു. വിഷ്ണുമൂർത്തിയായിരുന്നു ആ വീട്ടിലെ പരദേവത. പള്ളിയറയിൽ വിളക്കുവെച്ചും മറ്റും കണ്ണൻ പരദേവതയുടെ ഭക്തനായി മാറി. അങ്ങനെ പന്ത്രണ്ട് വർഷങ്ങൾ കഴിഞ്ഞു. ഒരു ദിവസം സ്വപ്നത്തിൽ പ്രത്യക്ഷമായ പരദേവത, അവനോട് തന്റെ ചുരികയുമെടുത്ത്, നാട്ടിലേക്കു മടങ്ങി പോവാനവശ്യപ്പെട്ടു. ഉണർന്നു നോക്കിയ കണ്ണൻ ചുരിക വിറച്ചുതുള്ളുന്നതാണു കണ്ടത്. ചുരികയുമായി യാത്രപുറപ്പെട്ട അവന് ആ വീട്ടിലെ അമ്മ ഒരു കന്നികുട നൽകി. നീലേശ്വരത്ത് തിരിച്ചെത്തിയ കണ്ണൻ തന്റെ ബാല്യകാലസഖാവായ കനത്താടൻ മണിയാണിയുടെ വീട്ടിലെത്തി, അവിടെ നിന്ന് ഭക്ഷണം കഴിച്ചശേഷം കൈകഴുകാനായി കുളത്തിലെത്തിയ കണ്ണനെ കുറുവാടൻ വെട്ടിക്കൊലപ്പെടുത്തി. തന്റെ വീട്ടിൽ തിരിച്ചെത്തിയ കുറുപ്പിന് സർ‌വത്ര അനർത്ഥങ്ങളാണ് കാണാൻ കഴിഞ്ഞത്. പരിഹാരമായി പരദേവതയേയും കണ്ണനേയും തെയ്യങ്ങളായി കെട്ടിയാടിക്കാൻ തുടങ്ങി. <poem>എൻ ഉടയകണ്ണനെ കൊന്ന കുറുവാടനെ കണ്ടുപിടിച്ചു ഞാൻ കൊന്നുയി അടക്കുമീ വണ്ണം മുടിക്കേണം</poem> എന്നും തെയ്യത്തിന്റെ ഉരിയാടലിൽ വ്യക്തമാക്കിയിട്ടുണ്ട്. ഈ തെയ്യത്തിന്റെ മൂലസ്ഥാനം മംഗലപുരത്തെ ജെപ്പ് എന്ന സ്ഥലത്തുള്ള കോയില്കുടിപാടി എന്ന തറവാടാണ്. നീലേശ്വരത്ത കോട്ടപ്പുറം വൈകുണ്ഠക്ഷേത്രം മറ്റൊരു പ്രധാനസ്ഥാനമാണ്. വിഷ്ണുമൂർത്തി മഹാവിഷ്ണുവിന്റെ നരസിംഹാവതാരമാണ് മാറുന്നതായും തെയ്യാട്ടത്തിൽ കാണാവുന്നതാണ്. ==ചിത്രശാല== <gallery> പ്രമാണം:Vishnumoorthi Theyyam.jpg പ്രമാണം:Vishnu moorthi theyyam.JPG പ്രമാണം:Vishnu murthi.jpg പ്രമാണം:Vishnumurthi.jpg പ്രമാണം:Vishnumoorthi Theyyam Face.jpg പ്രമാണം:Vishnu Theyyam.jpg പ്രമാണം:Make up of Vishnumoorthi Theyyam.jpg|വിഷ്ണുമൂർത്തി തെയ്യത്തിന്റെ മുഖത്തെഴുത്ത്‌ പ്രമാണം:Thottam of Vishnumoorthi Theyyam.jpg|വിഷ്ണുമൂർത്തി തെയ്യത്തിന്റെ തോറ്റം File:Vishnumoorthi theyyam at Muzhappilangad 10.jpg|thumb|വിഷ്ണുമൂർത്തി തെയ്യത്തിന്റെ മുഖത്തെഴുത്ത്‌ </gallery> ==അവലംബം== {{reflist}} {{commons category|Vishnumoorthy Theyyam}} {{തെയ്യം}} [[വർഗ്ഗം:തെയ്യങ്ങൾ]] ay5isp3l1tk1ye898evlwp5cago461c 0 124285 4546769 4545664 2025-07-08T13:20:44Z 80.46.141.217 4546769 wikitext text/x-wiki {{prettyurl|Tilapia}} {{Taxobox | name = തിലാപ്പിയ |image = Oreochromis-niloticus-Nairobi.JPG |caption = [[Oreochromis niloticus|നൈൽ തിലാപ്പിയ]], ''Oreochromis niloticus'' | regnum = [[Animal]]ia | phylum = [[Chordate|Chordata]] | classis = [[Actinopterygii]] | ordo = [[Perciformes]] | familia = [[Cichlidae]] | subfamilia = [[Pseudocrenilabrinae]] | tribus = [[Tilapiini]] | subdivision_ranks = [[Genus|Genera]] | subdivision = '''''[[Oreochromis]]''''' (about 30 species)<br/> '''''[[Sarotherodon]]''''' (over 10 species)<br/> '''''[[Tilapia (genus)|Tilapia]]''''' (about 40 species)<br/> and see text }} പോഷക സമൃദ്ധവും രുചികരവുമായ ഒരു [[മത്സ്യം|മത്സ്യമാണ്]] '''തിലാപ്പിയ (Tilapia)'''. കേരളത്തിൽ '''പിലോപ്പി''', '''സിലോപ്യ, സിലോപ്പി''' എന്ന പേരിലും അറിയപ്പെടുന്നു. ഇത് [[പെഴ്സിഫോമെസ്]] മത്സ്യഗോത്രത്തിലെ [[സിക്ലിഡേ]] കുടുംബത്തിൽപ്പെടുന്നു. ഇതിന്റെ ശാസ്ത്രീയനാമം ''തിലാപ്പിയ മൊസാമ്പിക്ക'' എന്നാണ്. [[ആഫ്രിക്ക|കിഴക്കൻ ആഫ്രിക്കയാണ്]] ഇവയുടെ ജന്മ ദേശം. കൂടാതെ മധ്യപൂർവ ദേശത്തെ [[ഇസ്രായേൽ]], [[ലെബനൻ]] എന്നി രാജ്യങ്ങളിലും ഇവ കാണാം. മൊസാമ്പിക് തിലാപ്പിയ, നൈൽ തിലാപ്പിയ, ചിത്രലാഡ, ഗിഫ്റ്റ് തിലാപ്പിയ, എം എസ് ടി (MST), ചുവന്ന തിലാപ്പിയ, ബ്ലൂ തിലാപ്പിയ തുടങ്ങിയ പലതരം തിലാപ്പിയ മത്സ്യങ്ങൾ കാണപ്പെടുന്നു. ഈ മത്സ്യത്തെ ലോകമെമ്പാടുമുള്ള അനേകം രാജ്യങ്ങളിൽ കാണാൻ കഴിയും. ലോകത്തിൽ തന്നെ ഏറ്റവുമധികം കൃഷി ചെയ്യുന്ന വളർത്തു മത്സ്യങ്ങളിൽ ഒന്നാണ് ഇവ. ഇന്ത്യയിലെ സാഹചര്യങ്ങളിൽ നന്നായി വളരുന്ന ഒരു മത്സ്യം കൂടിയാണിത്. ലവണ ജലാശയങ്ങളിലും ശുദ്ധജല തടാകങ്ങളിലും നെൽവയലുകളിലും കുളങ്ങളിലും തിലാപ്പിയകളെ വളർത്തുന്നുണ്ട്. ഇരുപത്തൊന്നാം നൂറ്റാണ്ടിലെ ‘അക്വാ ചിക്കൻ’ എന്നറിയപ്പെടുന്ന ‘ഗിഫ്റ്റ്’ തിലാപ്പിയ സങ്കരയിനമാണ്. കാഴ്ചയ്ക്ക് ഭംഗിയുള്ള ചുവന്ന തിലാപ്പിയ അലങ്കാര മത്സ്യമായും വളർത്താറുണ്ട്. കേരളത്തിലെ പുഴകളിലും ഡാമുകളിലും തടാകങ്ങളിലും കുളങ്ങളിലും മറ്റും തിലാപ്പിയ മത്സ്യത്തെ കാണാവുന്നതാണ്. മൊസാമ്പിക് തിലാപ്പിയ, നൈൽ തിലാപ്പിയ തുടങ്ങിയ ഇനങ്ങൾ ആണ് ഇവ. നാടൻ തിലാപ്പിയ എന്നറിയപ്പെടുന്ന മൊസാമ്പിക് തിലാപ്പിയ മറ്റ് ഇനങ്ങളെ അപേക്ഷിച്ചു വലിപ്പം കുറഞ്ഞവയുമാണ്. ലവണ ജലത്തിൽ വളരാൻ കഴിവുള്ള ഇവയെ ഉപ്പിന്റെ അംശമുള്ള കായലുകളിലും മറ്റും കാണാം. എന്നാൽ നൈൽ തിലാപ്പിയ (ഓറിയോക്രോമിസ് നൈലോട്ടിക്കസ്) സാധാരണ ഗതിയിൽ രണ്ടു കിലോയോളം ഭാരം വക്കുകയും പരമാവധി അഞ്ച് കിലോ വരെ വലിപ്പം വയ്ക്കുന്നവയുമാണ്. ഇവ ശുദ്ധ ജലത്തിൽ വളരുന്നവയാണെങ്കിലും ഒരു പരിധിവരെ (20 ppt) ലവണ ജലത്തിൽ ജീവിക്കാറുണ്ട്. ഇന്ത്യയിൽ 1952-ഇൽ ആണ് ആദ്യമായി മൊസാമ്പിക് തിലാപിയ എത്തിച്ചേർന്നത്. കുളങ്ങൾ, ഡാമുകൾ തുടങ്ങിയ ജലാശയങ്ങളിൽ ഒരു വളർത്തു മത്സ്യമായി ആണ് ഇവയെ എത്തിച്ചത്. പിന്നീട് 1970-തിൽ നൈൽ തിലാപ്പിയ എത്തിച്ചേർന്നു. ഉദാഹരണത്തിന് പാലക്കാട്‌‌ ജില്ലയിലെ മലമ്പുഴ ഡാമിൽ തിലാപ്പിയ മത്സ്യങ്ങൾ കാണാം. പെട്ടന്ന് പ്രജജനം നടത്താനും വളരാനും കഴിവുള്ള ഈ മത്സ്യത്തെ മനുഷ്യരിലെ പോഷകാഹാരക്കുറവ് പരിഹരിക്കാനാണ് വികസിപ്പിച്ചെടുത്തത്. ലോകത്തിന്റെ ഭക്ഷ്യസുരക്ഷയ്ക്കും, പ്രത്യേകിച്ച് വർദ്ധിച്ച് വരുന്ന ജനസംഖ്യയുടെ എളുപ്പം ലഭ്യമായ പ്രോട്ടീ‍ൻ, വിറ്റാമിൻ സ്രോതസ്സായി കണക്കാക്കപ്പെടുന്ന ഒരു മത്സ്യമാണ് ഇവ. വ്യത്യസ്ത സാഹചര്യത്തിൽ വളരുന്ന ഇവ അക്വപോണിക്സ്, ബയോഫ്‌ളെക്‌സ്‌ തുടങ്ങിയ രീതിയിലുമൊക്കെ വളർത്തിയെടുക്കാവുന്നതാണ്. വീടുകളിൽ ശാസ്ത്രീയമായ രീതിയിൽ നിർദിഷ്ട വലുപ്പത്തിലുള്ള ടാങ്ക് സ്ഥാപിച്ചോ ചെറിയ കുളങ്ങളിലൊ ഇവയെ വളർത്താവുന്നതാണ്. ജലത്തിലെ ശൈവാലങ്ങൾ, ചെറുസസ്യങ്ങൾ, പായൽ, ചെറു ജീവികൾ എന്നിവയാണ് ഇവയുടെ മുഖ്യമായ ആഹാരം. പായൽ നിയന്ത്രണത്തിന് വേണ്ടിയും ജലാശയങ്ങളിൽ തിലാപ്പിയ വളർത്താറുണ്ട്. പൊതുവേ ഇവ മറ്റു മത്സ്യങ്ങളെ ആഹാരമാക്കാറില്ല. എന്നാൽ [[വാകവരാൽ]], [[വരാൽ]], [[കാളാഞ്ചി]] തുടങ്ങിയ മത്സ്യങ്ങൾ തിലാപ്പിയയെ ഭക്ഷണമാക്കാറുണ്ട്. മേല്പറഞ്ഞ മത്സ്യങ്ങളെ കൃഷി ചെയ്യുന്നവർ അവയുടെ തീറ്റയ്ക്കായും തിലാപ്പിയ വളർത്താറുണ്ട്. പ്രോടീൻ അഥവാ [[മാംസ്യം]], വിറ്റാമിൻ ബി ജീവകങ്ങൾ, [[വിറ്റാമിൻ ഡി]] തുടങ്ങിയ ജീവകങ്ങൾ, മഗ്നീഷ്യം തുടങ്ങിയ ധാതുക്കൾ എന്നി പ്രധാനപ്പെട്ട പോഷകങ്ങളാൽ സമൃദ്ധമാണ് തിലാപ്പിയ. ഇതിൽ കൊഴുപ്പിന്റെ അളവ് വളരെ കുറവാണ്. അതിനാൽ തികച്ചും ആരോഗ്യകരമായ ഒരു മത്സ്യമാണ് തിലാപ്പിയ എന്ന്‌ പറയാം. ഒമേഗ-3 ഫാറ്റി ആസിഡുകൾ ധാരാളമായി തിലാപ്പിയയിൽ മിതമായ അളവിൽ അടങ്ങിയിട്ടുണ്ട്. ഒമേഗ-3 ഫാറ്റി ആസിഡുകൾ ഹൃദയാരോഗ്യത്തിനും വീക്കം കുറയ്ക്കുന്നതിനും തലച്ചോറിന്റെ ശരിയായ പ്രവർത്തനത്തിനും ഗുണകരമാണ്. ==ഇനങ്ങൾ== [[പ്രമാണം:Tilapia mossambica Pune.JPG|thumb|left|തിലാപ്പിയ മൊസാമ്പിക്ക]] ആഫ്രിക്കയിൽ ''തിലാപ്പിയ മൊസാമ്പിക്ക'', ''തിലാപ്പിയ നൈലോട്ടിക്ക'', ''തിലാപ്പിയ ഗലീലിയ'' എന്നിങ്ങനെ മൂന്നിനം തിലാപ്പിയകളുണ്ട്. 19-ാം ശതകത്തിൽ [[ജാവ (ദ്വീപ്)|ജാവ]], [[ഇന്തോനേഷ്യ]] എന്നിവിടങ്ങളിൽ തിലാപ്പിയയെ വളർത്താൻ തുടങ്ങി. ജാവയിൽ നിന്ന് [[മലയ]], [[ഫിലിപ്പീൻസ്]], [[തായ്‌ലന്റ്]], [[ശ്രീലങ്ക]] എന്നിവിടങ്ങളിലേക്ക് ഇവയുടെ കുഞ്ഞുങ്ങളെ കൊണ്ടുപോയി കൃഷിയാരംഭിച്ചു. 1952-ൽ തായ്ലൻഡിൽ നിന്നാണ് തിലാപ്പിയയെ [[ഇന്ത്യ|ഇന്ത്യയിലെ]] കേന്ദ്രസർക്കാർ മത്സ്യ ഗവേഷണ സ്ഥാപനത്തിലേക്കു കൊണ്ടുവന്നത്. വളരെച്ചുരുങ്ങിയ കാലം കൊണ്ട് ഇന്ത്യയിലുടനീളം, പ്രത്യേകിച്ച് [[കേരളം|കേരളത്തിൽ]] വൻപ്രചാരം നേടാൻ ഈ വിദേശ മത്സ്യത്തിനു കഴിഞ്ഞു. ഏതു സാഹചര്യത്തിലും വളരാനുള്ള കരുത്തും അതിവേഗം മുട്ടയിട്ടു പെരുകാനുള്ള ശേഷിയും ഉള്ള ഇനമായതിനാൽ ഇന്ന് പലയിടങ്ങളിലേയും ജലാശയങ്ങളിൽ ഈ മത്സ്യം കൃഷിചെയ്തു വരുന്നു. റെഡ് തിലാപ്പിയ, ഗിഫ്റ്റ് തുടങ്ങിയവ വിവിധ ഇനങ്ങളാണ്. ==ഗിഫ്റ്റ്== ഇരുപത്തൊന്നാം നൂറ്റാണ്ടിലെ ‘അക്വാ ചിക്കൻ’ എന്നറിയപ്പെടുന്ന ‘ഗിഫ്റ്റ്’ തിലാപ്പിയ ഇതിന്റെ അത്യുത്പാദനശേഷിയുള്ള ഒരു സങ്കരയിനം തിലാപ്പിയ മത്സ്യമാണ്. ഉയർന്ന തീറ്റ പരിവർത്തന ശേഷി രേഖപ്പെടുത്തിയിട്ടുള്ള ഗിഫ്റ്റ് തിലാപ്പിയ പ്രോട്ടീൻ കുറഞ്ഞ തീറ്റ കഴിച്ചും നല്ല വളർച്ച കാണിക്കുന്നതാണ്. നൈൽ തിലാപ്പിയ മത്സ്യങ്ങളിൽ നിന്നും വികസിപ്പിച്ചെടുത്ത മത്സ്യയിനമാണ് ഗിഫ്റ്റ് (GIFT-Genetically Improved Farmed Tilapia). ഇന്ത്യയിലെ ഗിഫ്റ്റ് തിലാപ്പിയ വികസിപ്പിച്ചെടുത്ത സമുദ്രോൽപ്പന്ന കയറ്റുമതി വികസന ഏജൻസിയുടെ ജലകൃഷി ഗവേഷണ വികസന സ്ഥാപനമായ രാജീവ്ഗാന്ധി സെന്റർ ഫോർ അക്വാകൾച്ചറിന്റെ വിജയവാഡയിലുള്ള കേന്ദ്രത്തിലാണ് ഗിഫ്റ്റ് മത്സ്യം വികസിപ്പിച്ചെടുത്തത്. നൈൽ തിലാപ്പിയകളിൽ നിന്നും ജനിതക രീതികളവലംബിച്ചു വികസിപ്പിച്ച മത്സ്യമാണിത്. ഇന്ത്യയിലെ സാഹചര്യങ്ങളിൽ നന്നായി വളരുന്ന ഗിഫ്റ്റ് തിലാപ്പിയ രുചികരവും പോക്ഷക സമൃദ്ധവുമാണ്. ഉയർന്ന രോഗപ്രതിരോധശേഷി, ഏതു കാലവസ്ഥയിലും ജീവിക്കാനുള്ള കഴിവ്, മിശ്രഭുക്ക് തുടങ്ങിയ ഗുണങ്ങളാണ് ഇവയെ ആകർഷകമായ മത്സ്യം ആക്കിയത്. 6 മാസം കൊണ്ട് 800 ഗ്രാം വരെ തൂക്കം വയ്ക്കാൻ ഈ ഇവയ്ക്ക് സാധിക്കുന്നു. ഈ മത്സ്യം ചെറിയ ചെടികളേയും പായലുകളെയും പ്രാണികളെയും ഭക്ഷണമാക്കുന്നു. സാധാരണ ഗതിയിൽ ഇവ മറ്റു ചെറു മത്സ്യങ്ങളെ ആഹാരമാക്കാറില്ല. ==ശരീരഘടന== തിലാപ്പിയ മൊസാമ്പിക്ക 36 സെന്റിമീറ്റർ വരെ നീളത്തിൽ വളരും. തിലാപ്പിയ ഗലീലിയ 43 സെന്റിമീറ്ററിലധികവും തിലാപ്പിയ നൈലോട്ടിക്ക 53 സെന്റിമീറ്ററിലധികവും നീളം വയ്ക്കുന്നവയാണ്. തിലാപ്പിയ മത്സ്യത്തിന്റെ പാർശ്വഭാഗം പരന്ന് ദീർഘ വൃത്താകൃതിയിലാണ്. മോന്ത ഉരുണ്ടിരിക്കും. [[ചെതുമ്പൽ|ചെതുമ്പലുകൾ]] ചെറുതും ക്രമത്തിൽ അടുക്കിയിട്ടുള്ളതുമാണ്. രണ്ടു പാർശ്വരേഖകളുണ്ട്; ആദ്യത്തേത് ചെകിള ഭാഗത്തുനിന്നു തുടങ്ങി ശരീരത്തിന്റെ പകുതിയോളമെത്തി അവസാനിക്കുന്നു; രണ്ടാമത്തേത് ആദ്യത്തെ പാർശ്വരേഖ അവസാനിക്കുന്നതിന്റെ താഴെ നിന്നു തുടങ്ങി വാൽ വരെയെത്തുന്നു. മുതുച്ചിറകിൽ 17-ഉം, [[ഗുദച്ചിറക്|ഗുദച്ചിറകിൽ]] മൂന്നും, പിൻ [[പാർശ്വച്ചിറക്|പാർശ്വച്ചിറകിൽ]] ഒന്നും വീതം മൂർച്ചയുള്ള മുള്ളുകളുണ്ടായിരിക്കും. ഗിഫ്റ്റ് തിലാപ്പിയ 6 മാസം കൊണ്ട് 800 ഗ്രാം വരെ ഭാരം വയ്ക്കുന്നു. ==പോഷകങ്ങൾ, ആരോഗ്യ ഗുണങ്ങൾ== തിലാപ്പിയ മത്സ്യത്തിൽ 14-19 ശതമാനം [[മാംസ്യം|മാംസ്യവും]] (പ്രോട്ടീൻ), 76-83 ശതമാനം [[ജലം|ജലാംശവും]], 2 ശതമാനം [[കൊഴുപ്പ്|കൊഴുപ്പും]] 4-11 മില്ലിഗ്രാം [[ഇരുമ്പ്|ഇരുമ്പും]] [[ഫോസ്ഫറസ്|ഫോസ്ഫറസും]] [[കാത്സ്യം|കാത്സ്യവും]] അടങ്ങിയിരിക്കുന്നു. ഇത് തികച്ചും ആരോഗ്യകരവും പോഷക സമൃദ്ധവുമായ ഒരു മത്സ്യമാണ്. കൊഴുപ്പിന്റെ അളവ് ഇതിൽ തീരെ കുറവാണ്. തിലാപ്പിയയിൽ മിതമായ അളവിൽ ഒമേഗ-3 ഫാറ്റി ആസിഡുകൾ അടങ്ങിയിട്ടുണ്ട്. ഇത് ഹൃദയാരോഗ്യത്തിനും വീക്കം കുറയ്ക്കുന്നതിനും തലച്ചോറിന്റെ ശരിയായ പ്രവർത്തനത്തിനും ആവശ്യമാണ്. USDA കണക്കുകൾ പ്രകാരം 100 ഗ്രാം വേവിച്ച തിലാപ്പിയയിൽ അടങ്ങിയിരിക്കുന്ന പോഷകങ്ങൾ താഴെ കൊടുക്കുന്നു. ദിവസേന ആവശ്യമുള്ളതിന്റെ ശതമാനക്കണക്ക് (% Daily value) കൂടി കൊടുത്തിരിക്കുന്നു. കാലറി/ഊർജം - 129 മൊത്തം കൊഴുപ്പ് - 2.7 g (4%) പൂരിത കൊഴുപ്പ് - 0.9 g (4%) സോഡിയം - 56 mg (2%) പൊട്ടാസ്യം - 380 mg (10%) പ്രോടീൻ/ മാംസ്യം - 26 g (52%) അയൺ/ ഇരുമ്പ് - 3% വിറ്റാമിൻ ബി6 - 5% മഗ്‌നീഷ്യം - 8% കാൽസ്യം - 1% വിറ്റാമിൻ ഡി - 37% കൊബലമിൻ - 31% ==നിറഭേദങ്ങൾ== [[പ്രമാണം:Tilapia mariae Australia.jpg|thumb|left|[[ആസ്ത്രേലിയ|ആസ്ത്രേലിയയിൽ]] കാണപ്പെടുന്ന തിലാപ്പിയ]] വളരുന്ന സാഹചര്യങ്ങൾക്കനുസരിച്ച് തിലാപ്പിയയുടെ ശരീരത്തിന്റെ നിറത്തിനും മാറ്റമുണ്ടാകും. ഇവയ്ക്ക് [[കറുപ്പ്|കറുപ്പോ]] [[തവിട്ട്|തവിട്ടോ]] ചാരം കലർന്ന [[ഒലിവു നിറം|ഒലിവു നിറമോ]] ആണ്. മുൻ പാർശ്വച്ചിറകും വാൽച്ചിറകും കറുപ്പുനിറവും മുതുച്ചിറകിന്റേയും വാൽച്ചിറകിന്റേയും അറ്റത്തിന് [[മഞ്ഞ]] നിറവും ആണ്. പ്രജനന കാലത്ത് ആൺ പെൺ മത്സ്യങ്ങളിൽ വർണഭേദം പ്രകടമാണ്. പെൺ മത്സ്യത്തിന് ചാരനിറമുള്ള ശരീരത്തിൽ കറുത്ത പുള്ളികൾ ഉണ്ടായിരിക്കും. ആൺ മത്സ്യത്തിന്റെ ശരീരം കറുപ്പു നിറവും, [[വായ|വായയുടെ]] കീഴ്ഭാഗം മാത്രം വെളുത്ത നിറവുമായിരിക്കും. ആൺ മത്സ്യത്തിന്റെ മുൻ പാർശ്വച്ചിറകുകളുടേയും വാൽച്ചിറകുകളുടേയും അരികുകൾക്ക് ചുവപ്പു നിറമായിരിക്കും. ഇവയുടെ [[ഗില്ല്|ഗില്ലുകൾ]] മഞ്ഞയും, കണ്ണുകൾ കറുപ്പു നിറം കൂടിയതുമാണ്. ആൺ മത്സ്യങ്ങൾ വലിപ്പം കൂടിയവയും പെൺ മത്സ്യങ്ങളെയപേക്ഷിച്ച് വളരെ വേഗത്തിൽ വളരുന്നവയുമാണ്. പെൺ മത്സ്യത്തിന്റെ ശരീരത്തിലെ കുറുകെയുള്ള വരകൾ കൂടുതൽ തെളിഞ്ഞുകാണും. ==ഭക്ഷണരീതി== [[പ്രമാണം:Jensens Crossing fish survey Dec07 029.jpg|thumb|right|പൂർണ്ണവളർച്ചയെത്താത്ത തിലാപ്പിയകൾ]] തിലാപ്പിയ മത്സ്യത്തിന്റെ പ്രധാന ഭക്ഷണം [[ശൈവാലം|ശൈവാലങ്ങളാണ്]]. ആവശ്യത്തിന് ഏകകോശസസ്യങ്ങളും പായലുകളും മറ്റു ശൈവാലങ്ങളും ലഭ്യമാകാത്ത സാഹചര്യത്തിൽ ഇവ മറ്റു മത്സ്യങ്ങളുടെ [[ലാർവ|ലാർവകൾ]], ജലപ്രാണികൾ, ചെറിയ കവചിത ജന്തുക്കൾ തുടങ്ങിയവയെ ഭക്ഷിക്കുന്നു. വളർത്തുന്ന തിലാപ്പിയകൾക്ക് [[അസോള]], [[തവിട്]], [[പിണ്ണാക്ക്]], [[ധാന്യം|ധാന്യപ്പൊടി]], അരിഞ്ഞ ഇലകൾ, അടുക്കളയിലെ അവശിഷ്ടങ്ങൾ തുടങ്ങിയവ ആഹാരമായി നല്കിവരുന്നു. ==പ്രജനനം== പെട്ടെന്ന് പ്രജജനം നടത്താനുള്ള കഴിവാണ് ഈ മത്സ്യത്തെ വ്യത്യസ്തമാക്കുന്നത്. രണ്ടോ മൂന്നോ മാസം പ്രായമാകുമ്പോൾ മുതൽ തിലാപ്പിയകൾ ഇണ ചേർന്ന് [[മുട്ട|മുട്ടയിടാൻ]] തുടങ്ങും. പെൺ മത്സ്യത്തിന്റെ വലിപ്പഭേദമനുസരിച്ച് മുട്ടകളുടെ എണ്ണത്തിലും വ്യത്യാസമുണ്ടായിരിക്കും. 100-120 മില്ലിമീറ്റർ വലിപ്പമുള്ള പെൺമത്സ്യങ്ങൾ 250 വരെയും 200-220 മില്ലിമീറ്റർ വലിപ്പമുള്ളവ ശരാശരി 900 വരെയും മുട്ടകളിടുന്നു. ഇവയുടെ മുട്ടകൾക്ക് 0.7 മില്ലിമീറ്റർ വ്യാസമുണ്ട്. [[ബീജസങ്കലനം]] നടന്ന മുട്ടകൾ പെൺമത്സ്യം വായിലാക്കുന്നു. മൂന്നു മുതൽ അഞ്ചുവരെ ദിവസങ്ങൾക്കകം മുട്ടകൾ വിരിയും. പെൺ മത്സ്യത്തിന്റെ വായിൽ നിന്ന് ഇര തേടാനും മറ്റും പുറത്തിറങ്ങുന്ന കുഞ്ഞുങ്ങൾ ഭയം തോന്നിയാലുടനെ തിരിച്ച് വായിൽ തന്നെ കയറി ഒളിക്കുന്നു. ഒരിക്കൽ വിത്തിറക്കിയാൽ തിലാപ്പിയ സ്വയം കുഞ്ഞുങ്ങളെ മുട്ടയിട്ട് കൊണ്ടുനടന്ന് വളർത്തുന്നതുകൊണ്ട് പിന്നീട് വിത്തിറക്കേണ്ടതായി വരുന്നില്ല. ലവണാംശം കൂടിയ സമുദ്രജലത്തിൽപ്പോലും ചിലയിനം തിലാപ്പിയ പ്രജനനം നടത്താറുണ്ട്. ശുദ്ധജലത്തിൽ വളരുന്ന തിലാപ്പിയയുടെ മുട്ടകൾക്ക് മഞ്ഞനിറവും സമുദ്രജലത്തിലുള്ളവയുടേതിന് വെളുത്ത നിറവും ആയിരിക്കും. ==അതിജീവനം== മികച്ച രോഗ പ്രതിരോധ ശേഷിയുള്ള മത്സ്യമാണ് തിലാപ്പിയ. വെള്ളത്തിന്റെ താപനില മാറിയാലും, ഓക്സിജന്റെ അളവ് കുറഞ്ഞാലും, അമോണിയയുടെ അളവ് കൂടിയാലും തിലാപ്പിയ അതൊക്കെ അതിജീവിക്കും. ഇവ എളുപ്പത്തിൽ വളർച്ചയെത്തും. ==വളർച്ചാനിരക്ക്== തിലാപ്പിയ നല്ലൊരു വളർത്തു മത്സ്യമാണ്. വളർത്തു [[കുളം|കുളങ്ങളിൽ]] അമിതമായി പെരുകുന്നത് ഇവയുടെ വളർച്ചാനിരക്ക് കുറയ് ക്കാനിടയാക്കുന്നു. അതിനാൽ വലിപ്പം കൂടിയവയെ മാറ്റി എണ്ണം കുറയ്ക്കുകയാണു പതിവ്. തിലാപ്പിയയോടൊപ്പം അതിന്റെ കുഞ്ഞുങ്ങളെ ഭക്ഷിക്കുന്ന മത്സ്യങ്ങളെ വളർത്തിയും പെരുപ്പം നിയന്ത്രിക്കാനാകും. ഇതിനായി [[വാകവരാൽ]], [[വരാൽ]], [[നരിമീൻ]] തുടങ്ങിയ മത്സ്യങ്ങളെ തിലാപ്പിയയ്ക്കൊപ്പം വളർത്തുന്നു. 35 മില്ലിമീറ്റർ വളർച്ചയെത്തുന്ന കുഞ്ഞുങ്ങളെ ലിംഗനിർണയം നടത്തി ആൺ പെൺ മത്സ്യങ്ങളെ വേർതിരിച്ച് വളർത്തിയും പെരുപ്പം നിയന്ത്രിക്കാം. ആൺമത്സ്യങ്ങൾ വേഗത്തിൽ വളരുന്നതിനാൽ ധാരാളം വലിപ്പം കൂടിയവയെ ലഭിക്കുകയും ചെയ്യും. [[സങ്കരവർഗ്ഗം|സങ്കരവർഗത്തെയുത്പാദിപ്പിച്ചും]] പെരുപ്പം നിയന്ത്രിക്കാവുന്നതാണ്. {{Sarvavijnanakosam}} [[Category:മത്സ്യങ്ങൾ]] [[വർഗ്ഗം:ഭക്ഷ്യയോഗ്യമായ മത്സ്യങ്ങൾ]] [[വർഗ്ഗം:അധിനിവേശജന്തുക്കൾ]] [[വർഗ്ഗം:ഭക്ഷ്യയോഗ്യമായ ശുദ്ധജല മത്സ്യങ്ങൾ]] prdtowlqb31xmg8e41owvbe32azwpjk 4546770 4546769 2025-07-08T13:23:26Z 80.46.141.217 4546770 wikitext text/x-wiki {{prettyurl|Tilapia}} {{Taxobox | name = തിലാപ്പിയ |image = Oreochromis-niloticus-Nairobi.JPG |caption = [[Oreochromis niloticus|നൈൽ തിലാപ്പിയ]], ''Oreochromis niloticus'' | regnum = [[Animal]]ia | phylum = [[Chordate|Chordata]] | classis = [[Actinopterygii]] | ordo = [[Perciformes]] | familia = [[Cichlidae]] | subfamilia = [[Pseudocrenilabrinae]] | tribus = [[Tilapiini]] | subdivision_ranks = [[Genus|Genera]] | subdivision = '''''[[Oreochromis]]''''' (about 30 species)<br/> '''''[[Sarotherodon]]''''' (over 10 species)<br/> '''''[[Tilapia (genus)|Tilapia]]''''' (about 40 species)<br/> and see text }} പോഷക സമൃദ്ധവും രുചികരവുമായ ഒരു [[മത്സ്യം|മത്സ്യമാണ്]] '''തിലാപ്പിയ (Tilapia)'''. കേരളത്തിൽ '''പിലോപ്പി''', '''സിലോപ്യ, സിലോപ്പി''' എന്ന പേരിലും അറിയപ്പെടുന്നു. ഇത് [[പെഴ്സിഫോമെസ്]] മത്സ്യഗോത്രത്തിലെ [[സിക്ലിഡേ]] കുടുംബത്തിൽപ്പെടുന്നു. ഇതിന്റെ ശാസ്ത്രീയനാമം ''തിലാപ്പിയ മൊസാമ്പിക്ക'' എന്നാണ്. [[ആഫ്രിക്ക|കിഴക്കൻ ആഫ്രിക്കയാണ്]] ഇവയുടെ ജന്മ ദേശം. കൂടാതെ മധ്യപൂർവ ദേശത്തെ [[ഇസ്രായേൽ]], [[ലെബനൻ]] എന്നി രാജ്യങ്ങളിലും ഇവ കാണാം. മൊസാമ്പിക് തിലാപ്പിയ, നൈൽ തിലാപ്പിയ, ചിത്രലാഡ, ഗിഫ്റ്റ് തിലാപ്പിയ, എം എസ് ടി (MST), ചുവന്ന തിലാപ്പിയ, ബ്ലൂ തിലാപ്പിയ തുടങ്ങിയ പലതരം തിലാപ്പിയ മത്സ്യങ്ങൾ കാണപ്പെടുന്നു. ഈ മത്സ്യത്തെ ലോകമെമ്പാടുമുള്ള അനേകം രാജ്യങ്ങളിൽ കാണാൻ കഴിയും. ലോകത്തിൽ തന്നെ ഏറ്റവുമധികം കൃഷി ചെയ്യുന്ന വളർത്തു മത്സ്യങ്ങളിൽ ഒന്നാണ് ഇവ. ഇന്ത്യയിലെ സാഹചര്യങ്ങളിൽ നന്നായി വളരുന്ന ഒരു മത്സ്യം കൂടിയാണിത്. ലവണ ജലാശയങ്ങളിലും ശുദ്ധജല തടാകങ്ങളിലും നെൽവയലുകളിലും കുളങ്ങളിലും തിലാപ്പിയകളെ വളർത്തുന്നുണ്ട്. ഇരുപത്തൊന്നാം നൂറ്റാണ്ടിലെ ‘അക്വാ ചിക്കൻ’ എന്നറിയപ്പെടുന്ന ‘ഗിഫ്റ്റ്’ തിലാപ്പിയ സങ്കരയിനമാണ്. കാഴ്ചയ്ക്ക് ഭംഗിയുള്ള ചുവന്ന തിലാപ്പിയ അലങ്കാര മത്സ്യമായും വളർത്താറുണ്ട്. കേരളത്തിലെ പുഴകളിലും ഡാമുകളിലും തടാകങ്ങളിലും കുളങ്ങളിലും മറ്റും തിലാപ്പിയ മത്സ്യത്തെ കാണാവുന്നതാണ്. മൊസാമ്പിക് തിലാപ്പിയ, നൈൽ തിലാപ്പിയ തുടങ്ങിയ ഇനങ്ങൾ ആണ് ഇവ. നാടൻ തിലാപ്പിയ എന്നറിയപ്പെടുന്ന മൊസാമ്പിക് തിലാപ്പിയ മറ്റ് ഇനങ്ങളെ അപേക്ഷിച്ചു വലിപ്പം കുറഞ്ഞവയുമാണ്. ലവണ ജലത്തിൽ വളരാൻ കഴിവുള്ള ഇവയെ ഉപ്പിന്റെ അംശമുള്ള കായലുകളിലും മറ്റും കാണാം. എന്നാൽ നൈൽ തിലാപ്പിയ (ഓറിയോക്രോമിസ് നൈലോട്ടിക്കസ്) സാധാരണ ഗതിയിൽ രണ്ടു കിലോയോളം ഭാരം വക്കുകയും പരമാവധി അഞ്ച് കിലോ വരെ വലിപ്പം വയ്ക്കുന്നവയുമാണ്. ഇവ ശുദ്ധ ജലത്തിൽ വളരുന്നവയാണെങ്കിലും ഒരു പരിധിവരെ (20 ppt) ലവണ ജലത്തിൽ ജീവിക്കാറുണ്ട്. ഇന്ത്യയിൽ 1952-ഇൽ ആണ് ആദ്യമായി മൊസാമ്പിക് തിലാപിയ എത്തിച്ചേർന്നത്. കുളങ്ങൾ, ഡാമുകൾ തുടങ്ങിയ ജലാശയങ്ങളിൽ ഒരു വളർത്തു മത്സ്യമായി ആണ് ഇവയെ എത്തിച്ചത്. പിന്നീട് 1970-തിൽ നൈൽ തിലാപ്പിയ എത്തിച്ചേർന്നു. ഉദാഹരണത്തിന് പാലക്കാട്‌‌ ജില്ലയിലെ മലമ്പുഴ ഡാമിൽ തിലാപ്പിയ മത്സ്യങ്ങൾ കാണാം. പെട്ടന്ന് പ്രജജനം നടത്താനും വളരാനും കഴിവുള്ള ഈ മത്സ്യത്തെ മനുഷ്യരിലെ പോഷകാഹാരക്കുറവ് പരിഹരിക്കാനാണ് വികസിപ്പിച്ചെടുത്തത്. ലോകത്തിന്റെ ഭക്ഷ്യസുരക്ഷയ്ക്കും, പ്രത്യേകിച്ച് വർദ്ധിച്ച് വരുന്ന ജനസംഖ്യയുടെ എളുപ്പം ലഭ്യമായ പ്രോട്ടീ‍ൻ, വിറ്റാമിൻ സ്രോതസ്സായി കണക്കാക്കപ്പെടുന്ന ഒരു മത്സ്യമാണ് ഇവ. വ്യത്യസ്ത സാഹചര്യത്തിൽ വളരുന്ന ഇവ അക്വപോണിക്സ്, ബയോഫ്‌ളെക്‌സ്‌ തുടങ്ങിയ രീതിയിലുമൊക്കെ വളർത്തിയെടുക്കാവുന്നതാണ്. വീടുകളിൽ ശാസ്ത്രീയമായ രീതിയിൽ നിർദിഷ്ട വലുപ്പത്തിലുള്ള ടാങ്ക് സ്ഥാപിച്ചോ ചെറിയ കുളങ്ങളിലൊ ഇവയെ വളർത്താവുന്നതാണ്. ജലത്തിലെ ശൈവാലങ്ങൾ, ചെറുസസ്യങ്ങൾ, പായൽ, എന്നിവയാണ് ഇവയുടെ മുഖ്യമായ ആഹാരം. പായൽ നിയന്ത്രണത്തിന് വേണ്ടിയും ജലാശയങ്ങളിൽ തിലാപ്പിയ വളർത്താറുണ്ട്. പൊതുവേ ഇവ മറ്റു മത്സ്യങ്ങളെ ആഹാരമാക്കാറില്ല. എന്നാൽ [[വാകവരാൽ]], [[വരാൽ]], [[കാളാഞ്ചി]] തുടങ്ങിയ മത്സ്യങ്ങൾ തിലാപ്പിയ കുഞ്ഞുങ്ങളെ ഭക്ഷണമാക്കാറുണ്ട്. മേല്പറഞ്ഞ മത്സ്യങ്ങളെ കൃഷി ചെയ്യുന്നവർ അവയുടെ തീറ്റയ്ക്കായും തിലാപ്പിയ വളർത്താറുണ്ട്. പ്രോടീൻ അഥവാ [[മാംസ്യം]], വിറ്റാമിൻ ബി ജീവകങ്ങൾ, [[വിറ്റാമിൻ ഡി]] തുടങ്ങിയ ജീവകങ്ങൾ, മഗ്നീഷ്യം തുടങ്ങിയ ധാതുക്കൾ എന്നി പ്രധാനപ്പെട്ട പോഷകങ്ങളാൽ സമൃദ്ധമാണ് തിലാപ്പിയ. ഇതിൽ കൊഴുപ്പിന്റെ അളവ് വളരെ കുറവാണ്. അതിനാൽ തികച്ചും ആരോഗ്യകരമായ ഒരു മത്സ്യമാണ് തിലാപ്പിയ എന്ന്‌ പറയാം. ഒമേഗ-3 ഫാറ്റി ആസിഡുകൾ ധാരാളമായി തിലാപ്പിയയിൽ മിതമായ അളവിൽ അടങ്ങിയിട്ടുണ്ട്. ഒമേഗ-3 ഫാറ്റി ആസിഡുകൾ ഹൃദയാരോഗ്യത്തിനും വീക്കം കുറയ്ക്കുന്നതിനും തലച്ചോറിന്റെ ശരിയായ പ്രവർത്തനത്തിനും ഗുണകരമാണ്. ==ഇനങ്ങൾ== [[പ്രമാണം:Tilapia mossambica Pune.JPG|thumb|left|തിലാപ്പിയ മൊസാമ്പിക്ക]] ആഫ്രിക്കയിൽ ''തിലാപ്പിയ മൊസാമ്പിക്ക'', ''തിലാപ്പിയ നൈലോട്ടിക്ക'', ''തിലാപ്പിയ ഗലീലിയ'' എന്നിങ്ങനെ മൂന്നിനം തിലാപ്പിയകളുണ്ട്. 19-ാം ശതകത്തിൽ [[ജാവ (ദ്വീപ്)|ജാവ]], [[ഇന്തോനേഷ്യ]] എന്നിവിടങ്ങളിൽ തിലാപ്പിയയെ വളർത്താൻ തുടങ്ങി. ജാവയിൽ നിന്ന് [[മലയ]], [[ഫിലിപ്പീൻസ്]], [[തായ്‌ലന്റ്]], [[ശ്രീലങ്ക]] എന്നിവിടങ്ങളിലേക്ക് ഇവയുടെ കുഞ്ഞുങ്ങളെ കൊണ്ടുപോയി കൃഷിയാരംഭിച്ചു. 1952-ൽ തായ്ലൻഡിൽ നിന്നാണ് തിലാപ്പിയയെ [[ഇന്ത്യ|ഇന്ത്യയിലെ]] കേന്ദ്രസർക്കാർ മത്സ്യ ഗവേഷണ സ്ഥാപനത്തിലേക്കു കൊണ്ടുവന്നത്. വളരെച്ചുരുങ്ങിയ കാലം കൊണ്ട് ഇന്ത്യയിലുടനീളം, പ്രത്യേകിച്ച് [[കേരളം|കേരളത്തിൽ]] വൻപ്രചാരം നേടാൻ ഈ വിദേശ മത്സ്യത്തിനു കഴിഞ്ഞു. ഏതു സാഹചര്യത്തിലും വളരാനുള്ള കരുത്തും അതിവേഗം മുട്ടയിട്ടു പെരുകാനുള്ള ശേഷിയും ഉള്ള ഇനമായതിനാൽ ഇന്ന് പലയിടങ്ങളിലേയും ജലാശയങ്ങളിൽ ഈ മത്സ്യം കൃഷിചെയ്തു വരുന്നു. റെഡ് തിലാപ്പിയ, ഗിഫ്റ്റ് തുടങ്ങിയവ വിവിധ ഇനങ്ങളാണ്. ==ഗിഫ്റ്റ്== ഇരുപത്തൊന്നാം നൂറ്റാണ്ടിലെ ‘അക്വാ ചിക്കൻ’ എന്നറിയപ്പെടുന്ന ‘ഗിഫ്റ്റ്’ തിലാപ്പിയ ഇതിന്റെ അത്യുത്പാദനശേഷിയുള്ള ഒരു സങ്കരയിനം തിലാപ്പിയ മത്സ്യമാണ്. ഉയർന്ന തീറ്റ പരിവർത്തന ശേഷി രേഖപ്പെടുത്തിയിട്ടുള്ള ഗിഫ്റ്റ് തിലാപ്പിയ പ്രോട്ടീൻ കുറഞ്ഞ തീറ്റ കഴിച്ചും നല്ല വളർച്ച കാണിക്കുന്നതാണ്. നൈൽ തിലാപ്പിയ മത്സ്യങ്ങളിൽ നിന്നും വികസിപ്പിച്ചെടുത്ത മത്സ്യയിനമാണ് ഗിഫ്റ്റ് (GIFT-Genetically Improved Farmed Tilapia). ഇന്ത്യയിലെ ഗിഫ്റ്റ് തിലാപ്പിയ വികസിപ്പിച്ചെടുത്ത സമുദ്രോൽപ്പന്ന കയറ്റുമതി വികസന ഏജൻസിയുടെ ജലകൃഷി ഗവേഷണ വികസന സ്ഥാപനമായ രാജീവ്ഗാന്ധി സെന്റർ ഫോർ അക്വാകൾച്ചറിന്റെ വിജയവാഡയിലുള്ള കേന്ദ്രത്തിലാണ് ഗിഫ്റ്റ് മത്സ്യം വികസിപ്പിച്ചെടുത്തത്. നൈൽ തിലാപ്പിയകളിൽ നിന്നും ജനിതക രീതികളവലംബിച്ചു വികസിപ്പിച്ച മത്സ്യമാണിത്. ഇന്ത്യയിലെ സാഹചര്യങ്ങളിൽ നന്നായി വളരുന്ന ഗിഫ്റ്റ് തിലാപ്പിയ രുചികരവും പോക്ഷക സമൃദ്ധവുമാണ്. ഉയർന്ന രോഗപ്രതിരോധശേഷി, ഏതു കാലവസ്ഥയിലും ജീവിക്കാനുള്ള കഴിവ്, മിശ്രഭുക്ക് തുടങ്ങിയ ഗുണങ്ങളാണ് ഇവയെ ആകർഷകമായ മത്സ്യം ആക്കിയത്. 6 മാസം കൊണ്ട് 800 ഗ്രാം വരെ തൂക്കം വയ്ക്കാൻ ഈ ഇവയ്ക്ക് സാധിക്കുന്നു. ഈ മത്സ്യം ചെറിയ ചെടികളേയും പായലുകളെയും പ്രാണികളെയും ഭക്ഷണമാക്കുന്നു. സാധാരണ ഗതിയിൽ ഇവ മറ്റു ചെറു മത്സ്യങ്ങളെ ആഹാരമാക്കാറില്ല. ==ശരീരഘടന== തിലാപ്പിയ മൊസാമ്പിക്ക 36 സെന്റിമീറ്റർ വരെ നീളത്തിൽ വളരും. തിലാപ്പിയ ഗലീലിയ 43 സെന്റിമീറ്ററിലധികവും തിലാപ്പിയ നൈലോട്ടിക്ക 53 സെന്റിമീറ്ററിലധികവും നീളം വയ്ക്കുന്നവയാണ്. തിലാപ്പിയ മത്സ്യത്തിന്റെ പാർശ്വഭാഗം പരന്ന് ദീർഘ വൃത്താകൃതിയിലാണ്. മോന്ത ഉരുണ്ടിരിക്കും. [[ചെതുമ്പൽ|ചെതുമ്പലുകൾ]] ചെറുതും ക്രമത്തിൽ അടുക്കിയിട്ടുള്ളതുമാണ്. രണ്ടു പാർശ്വരേഖകളുണ്ട്; ആദ്യത്തേത് ചെകിള ഭാഗത്തുനിന്നു തുടങ്ങി ശരീരത്തിന്റെ പകുതിയോളമെത്തി അവസാനിക്കുന്നു; രണ്ടാമത്തേത് ആദ്യത്തെ പാർശ്വരേഖ അവസാനിക്കുന്നതിന്റെ താഴെ നിന്നു തുടങ്ങി വാൽ വരെയെത്തുന്നു. മുതുച്ചിറകിൽ 17-ഉം, [[ഗുദച്ചിറക്|ഗുദച്ചിറകിൽ]] മൂന്നും, പിൻ [[പാർശ്വച്ചിറക്|പാർശ്വച്ചിറകിൽ]] ഒന്നും വീതം മൂർച്ചയുള്ള മുള്ളുകളുണ്ടായിരിക്കും. ഗിഫ്റ്റ് തിലാപ്പിയ 6 മാസം കൊണ്ട് 800 ഗ്രാം വരെ ഭാരം വയ്ക്കുന്നു. ==പോഷകങ്ങൾ, ആരോഗ്യ ഗുണങ്ങൾ== തിലാപ്പിയ മത്സ്യത്തിൽ 14-19 ശതമാനം [[മാംസ്യം|മാംസ്യവും]] (പ്രോട്ടീൻ), 76-83 ശതമാനം [[ജലം|ജലാംശവും]], 2 ശതമാനം [[കൊഴുപ്പ്|കൊഴുപ്പും]] 4-11 മില്ലിഗ്രാം [[ഇരുമ്പ്|ഇരുമ്പും]] [[ഫോസ്ഫറസ്|ഫോസ്ഫറസും]] [[കാത്സ്യം|കാത്സ്യവും]] അടങ്ങിയിരിക്കുന്നു. ഇത് തികച്ചും ആരോഗ്യകരവും പോഷക സമൃദ്ധവുമായ ഒരു മത്സ്യമാണ്. കൊഴുപ്പിന്റെ അളവ് ഇതിൽ തീരെ കുറവാണ്. തിലാപ്പിയയിൽ മിതമായ അളവിൽ ഒമേഗ-3 ഫാറ്റി ആസിഡുകൾ അടങ്ങിയിട്ടുണ്ട്. ഇത് ഹൃദയാരോഗ്യത്തിനും വീക്കം കുറയ്ക്കുന്നതിനും തലച്ചോറിന്റെ ശരിയായ പ്രവർത്തനത്തിനും ആവശ്യമാണ്. USDA കണക്കുകൾ പ്രകാരം 100 ഗ്രാം വേവിച്ച തിലാപ്പിയയിൽ അടങ്ങിയിരിക്കുന്ന പോഷകങ്ങൾ താഴെ കൊടുക്കുന്നു. ദിവസേന ആവശ്യമുള്ളതിന്റെ ശതമാനക്കണക്ക് (% Daily value) കൂടി കൊടുത്തിരിക്കുന്നു. കാലറി/ഊർജം - 129 മൊത്തം കൊഴുപ്പ് - 2.7 g (4%) പൂരിത കൊഴുപ്പ് - 0.9 g (4%) സോഡിയം - 56 mg (2%) പൊട്ടാസ്യം - 380 mg (10%) പ്രോടീൻ/ മാംസ്യം - 26 g (52%) അയൺ/ ഇരുമ്പ് - 3% വിറ്റാമിൻ ബി6 - 5% മഗ്‌നീഷ്യം - 8% കാൽസ്യം - 1% വിറ്റാമിൻ ഡി - 37% കൊബലമിൻ - 31% ==നിറഭേദങ്ങൾ== [[പ്രമാണം:Tilapia mariae Australia.jpg|thumb|left|[[ആസ്ത്രേലിയ|ആസ്ത്രേലിയയിൽ]] കാണപ്പെടുന്ന തിലാപ്പിയ]] വളരുന്ന സാഹചര്യങ്ങൾക്കനുസരിച്ച് തിലാപ്പിയയുടെ ശരീരത്തിന്റെ നിറത്തിനും മാറ്റമുണ്ടാകും. ഇവയ്ക്ക് [[കറുപ്പ്|കറുപ്പോ]] [[തവിട്ട്|തവിട്ടോ]] ചാരം കലർന്ന [[ഒലിവു നിറം|ഒലിവു നിറമോ]] ആണ്. മുൻ പാർശ്വച്ചിറകും വാൽച്ചിറകും കറുപ്പുനിറവും മുതുച്ചിറകിന്റേയും വാൽച്ചിറകിന്റേയും അറ്റത്തിന് [[മഞ്ഞ]] നിറവും ആണ്. പ്രജനന കാലത്ത് ആൺ പെൺ മത്സ്യങ്ങളിൽ വർണഭേദം പ്രകടമാണ്. പെൺ മത്സ്യത്തിന് ചാരനിറമുള്ള ശരീരത്തിൽ കറുത്ത പുള്ളികൾ ഉണ്ടായിരിക്കും. ആൺ മത്സ്യത്തിന്റെ ശരീരം കറുപ്പു നിറവും, [[വായ|വായയുടെ]] കീഴ്ഭാഗം മാത്രം വെളുത്ത നിറവുമായിരിക്കും. ആൺ മത്സ്യത്തിന്റെ മുൻ പാർശ്വച്ചിറകുകളുടേയും വാൽച്ചിറകുകളുടേയും അരികുകൾക്ക് ചുവപ്പു നിറമായിരിക്കും. ഇവയുടെ [[ഗില്ല്|ഗില്ലുകൾ]] മഞ്ഞയും, കണ്ണുകൾ കറുപ്പു നിറം കൂടിയതുമാണ്. ആൺ മത്സ്യങ്ങൾ വലിപ്പം കൂടിയവയും പെൺ മത്സ്യങ്ങളെയപേക്ഷിച്ച് വളരെ വേഗത്തിൽ വളരുന്നവയുമാണ്. പെൺ മത്സ്യത്തിന്റെ ശരീരത്തിലെ കുറുകെയുള്ള വരകൾ കൂടുതൽ തെളിഞ്ഞുകാണും. ==ഭക്ഷണരീതി== [[പ്രമാണം:Jensens Crossing fish survey Dec07 029.jpg|thumb|right|പൂർണ്ണവളർച്ചയെത്താത്ത തിലാപ്പിയകൾ]] തിലാപ്പിയ മത്സ്യത്തിന്റെ പ്രധാന ഭക്ഷണം [[ശൈവാലം|ശൈവാലങ്ങളാണ്]]. ആവശ്യത്തിന് ഏകകോശസസ്യങ്ങളും പായലുകളും മറ്റു ശൈവാലങ്ങളും ലഭ്യമാകാത്ത സാഹചര്യത്തിൽ ഇവ മറ്റു മത്സ്യങ്ങളുടെ [[ലാർവ|ലാർവകൾ]], ജലപ്രാണികൾ, ചെറിയ കവചിത ജന്തുക്കൾ തുടങ്ങിയവയെ ഭക്ഷിക്കുന്നു. വളർത്തുന്ന തിലാപ്പിയകൾക്ക് [[അസോള]], [[തവിട്]], [[പിണ്ണാക്ക്]], [[ധാന്യം|ധാന്യപ്പൊടി]], അരിഞ്ഞ ഇലകൾ, അടുക്കളയിലെ അവശിഷ്ടങ്ങൾ തുടങ്ങിയവ ആഹാരമായി നല്കിവരുന്നു. ==പ്രജനനം== പെട്ടെന്ന് പ്രജജനം നടത്താനുള്ള കഴിവാണ് ഈ മത്സ്യത്തെ വ്യത്യസ്തമാക്കുന്നത്. രണ്ടോ മൂന്നോ മാസം പ്രായമാകുമ്പോൾ മുതൽ തിലാപ്പിയകൾ ഇണ ചേർന്ന് [[മുട്ട|മുട്ടയിടാൻ]] തുടങ്ങും. പെൺ മത്സ്യത്തിന്റെ വലിപ്പഭേദമനുസരിച്ച് മുട്ടകളുടെ എണ്ണത്തിലും വ്യത്യാസമുണ്ടായിരിക്കും. 100-120 മില്ലിമീറ്റർ വലിപ്പമുള്ള പെൺമത്സ്യങ്ങൾ 250 വരെയും 200-220 മില്ലിമീറ്റർ വലിപ്പമുള്ളവ ശരാശരി 900 വരെയും മുട്ടകളിടുന്നു. ഇവയുടെ മുട്ടകൾക്ക് 0.7 മില്ലിമീറ്റർ വ്യാസമുണ്ട്. [[ബീജസങ്കലനം]] നടന്ന മുട്ടകൾ പെൺമത്സ്യം വായിലാക്കുന്നു. മൂന്നു മുതൽ അഞ്ചുവരെ ദിവസങ്ങൾക്കകം മുട്ടകൾ വിരിയും. പെൺ മത്സ്യത്തിന്റെ വായിൽ നിന്ന് ഇര തേടാനും മറ്റും പുറത്തിറങ്ങുന്ന കുഞ്ഞുങ്ങൾ ഭയം തോന്നിയാലുടനെ തിരിച്ച് വായിൽ തന്നെ കയറി ഒളിക്കുന്നു. ഒരിക്കൽ വിത്തിറക്കിയാൽ തിലാപ്പിയ സ്വയം കുഞ്ഞുങ്ങളെ മുട്ടയിട്ട് കൊണ്ടുനടന്ന് വളർത്തുന്നതുകൊണ്ട് പിന്നീട് വിത്തിറക്കേണ്ടതായി വരുന്നില്ല. ലവണാംശം കൂടിയ സമുദ്രജലത്തിൽപ്പോലും ചിലയിനം തിലാപ്പിയ പ്രജനനം നടത്താറുണ്ട്. ശുദ്ധജലത്തിൽ വളരുന്ന തിലാപ്പിയയുടെ മുട്ടകൾക്ക് മഞ്ഞനിറവും സമുദ്രജലത്തിലുള്ളവയുടേതിന് വെളുത്ത നിറവും ആയിരിക്കും. ==അതിജീവനം== മികച്ച രോഗ പ്രതിരോധ ശേഷിയുള്ള മത്സ്യമാണ് തിലാപ്പിയ. വെള്ളത്തിന്റെ താപനില മാറിയാലും, ഓക്സിജന്റെ അളവ് കുറഞ്ഞാലും, അമോണിയയുടെ അളവ് കൂടിയാലും തിലാപ്പിയ അതൊക്കെ അതിജീവിക്കും. ഇവ എളുപ്പത്തിൽ വളർച്ചയെത്തും. ==വളർച്ചാനിരക്ക്== തിലാപ്പിയ നല്ലൊരു വളർത്തു മത്സ്യമാണ്. വളർത്തു [[കുളം|കുളങ്ങളിൽ]] അമിതമായി പെരുകുന്നത് ഇവയുടെ വളർച്ചാനിരക്ക് കുറയ് ക്കാനിടയാക്കുന്നു. അതിനാൽ വലിപ്പം കൂടിയവയെ മാറ്റി എണ്ണം കുറയ്ക്കുകയാണു പതിവ്. തിലാപ്പിയയോടൊപ്പം അതിന്റെ കുഞ്ഞുങ്ങളെ ഭക്ഷിക്കുന്ന മത്സ്യങ്ങളെ വളർത്തിയും പെരുപ്പം നിയന്ത്രിക്കാനാകും. ഇതിനായി [[വാകവരാൽ]], [[വരാൽ]], [[നരിമീൻ]] തുടങ്ങിയ മത്സ്യങ്ങളെ തിലാപ്പിയയ്ക്കൊപ്പം വളർത്തുന്നു. 35 മില്ലിമീറ്റർ വളർച്ചയെത്തുന്ന കുഞ്ഞുങ്ങളെ ലിംഗനിർണയം നടത്തി ആൺ പെൺ മത്സ്യങ്ങളെ വേർതിരിച്ച് വളർത്തിയും പെരുപ്പം നിയന്ത്രിക്കാം. ആൺമത്സ്യങ്ങൾ വേഗത്തിൽ വളരുന്നതിനാൽ ധാരാളം വലിപ്പം കൂടിയവയെ ലഭിക്കുകയും ചെയ്യും. [[സങ്കരവർഗ്ഗം|സങ്കരവർഗത്തെയുത്പാദിപ്പിച്ചും]] പെരുപ്പം നിയന്ത്രിക്കാവുന്നതാണ്. {{Sarvavijnanakosam}} [[Category:മത്സ്യങ്ങൾ]] [[വർഗ്ഗം:ഭക്ഷ്യയോഗ്യമായ മത്സ്യങ്ങൾ]] [[വർഗ്ഗം:അധിനിവേശജന്തുക്കൾ]] [[വർഗ്ഗം:ഭക്ഷ്യയോഗ്യമായ ശുദ്ധജല മത്സ്യങ്ങൾ]] 0y941aikaof7v8zqqpo9ksg9dh16552 4546771 4546770 2025-07-08T13:24:34Z 80.46.141.217 4546771 wikitext text/x-wiki {{prettyurl|Tilapia}} {{Taxobox | name = തിലാപ്പിയ |image = Oreochromis-niloticus-Nairobi.JPG |caption = [[Oreochromis niloticus|നൈൽ തിലാപ്പിയ]], ''Oreochromis niloticus'' | regnum = [[Animal]]ia | phylum = [[Chordate|Chordata]] | classis = [[Actinopterygii]] | ordo = [[Perciformes]] | familia = [[Cichlidae]] | subfamilia = [[Pseudocrenilabrinae]] | tribus = [[Tilapiini]] | subdivision_ranks = [[Genus|Genera]] | subdivision = '''''[[Oreochromis]]''''' (about 30 species)<br/> '''''[[Sarotherodon]]''''' (over 10 species)<br/> '''''[[Tilapia (genus)|Tilapia]]''''' (about 40 species)<br/> and see text }} പോഷക സമൃദ്ധവും രുചികരവുമായ ഒരു [[മത്സ്യം|മത്സ്യമാണ്]] '''തിലാപ്പിയ (Tilapia)'''. കേരളത്തിൽ '''പിലോപ്പി''', '''സിലോപ്യ, സിലോപ്പി''' എന്ന പേരിലും അറിയപ്പെടുന്നു. ഇത് [[പെഴ്സിഫോമെസ്]] മത്സ്യഗോത്രത്തിലെ [[സിക്ലിഡേ]] കുടുംബത്തിൽപ്പെടുന്നു. ഇതിന്റെ ശാസ്ത്രീയനാമം ''തിലാപ്പിയ മൊസാമ്പിക്ക'' എന്നാണ്. [[ആഫ്രിക്ക|കിഴക്കൻ ആഫ്രിക്കയാണ്]] ഇവയുടെ ജന്മ ദേശം. കൂടാതെ മധ്യപൂർവ ദേശത്തെ [[ഇസ്രായേൽ]], [[ലെബനൻ]] എന്നി രാജ്യങ്ങളിലും ഇവ കാണാം. മൊസാമ്പിക് തിലാപ്പിയ, നൈൽ തിലാപ്പിയ, ചിത്രലാഡ, ഗിഫ്റ്റ് തിലാപ്പിയ, എം എസ് ടി (MST), ചുവന്ന തിലാപ്പിയ, ബ്ലൂ തിലാപ്പിയ തുടങ്ങിയ പലതരം തിലാപ്പിയ മത്സ്യങ്ങൾ കാണപ്പെടുന്നു. ഈ മത്സ്യത്തെ ലോകമെമ്പാടുമുള്ള അനേകം രാജ്യങ്ങളിൽ കാണാൻ കഴിയും. ലോകത്തിൽ തന്നെ ഏറ്റവുമധികം കൃഷി ചെയ്യുന്ന വളർത്തു മത്സ്യങ്ങളിൽ ഒന്നാണ് ഇവ. ഇന്ത്യയിലെ സാഹചര്യങ്ങളിൽ നന്നായി വളരുന്ന ഒരു മത്സ്യം കൂടിയാണിത്. ലവണ ജലാശയങ്ങളിലും ശുദ്ധജല തടാകങ്ങളിലും നെൽവയലുകളിലും കുളങ്ങളിലും തിലാപ്പിയകളെ വളർത്തുന്നുണ്ട്. ഇരുപത്തൊന്നാം നൂറ്റാണ്ടിലെ ‘അക്വാ ചിക്കൻ’ എന്നറിയപ്പെടുന്ന ‘ഗിഫ്റ്റ്’ തിലാപ്പിയ സങ്കരയിനമാണ്. കാഴ്ചയ്ക്ക് ഭംഗിയുള്ള ചുവന്ന തിലാപ്പിയ അലങ്കാര മത്സ്യമായും വളർത്താറുണ്ട്. പെട്ടന്ന് പ്രജജനം നടത്താനും വളരാനും കഴിവുള്ള ഈ മത്സ്യത്തെ മനുഷ്യരിലെ പോഷകാഹാരക്കുറവ് പരിഹരിക്കാനാണ് വികസിപ്പിച്ചെടുത്തത്. ലോകത്തിന്റെ ഭക്ഷ്യസുരക്ഷയ്ക്കും, പ്രത്യേകിച്ച് വർദ്ധിച്ച് വരുന്ന ജനസംഖ്യയുടെ എളുപ്പം ലഭ്യമായ പ്രോട്ടീ‍ൻ, വിറ്റാമിൻ സ്രോതസ്സായി കണക്കാക്കപ്പെടുന്ന ഒരു മത്സ്യമാണ് ഇവ. കേരളത്തിലെ പുഴകളിലും ഡാമുകളിലും തടാകങ്ങളിലും കുളങ്ങളിലും മറ്റും തിലാപ്പിയ മത്സ്യത്തെ കാണാവുന്നതാണ്. മൊസാമ്പിക് തിലാപ്പിയ, നൈൽ തിലാപ്പിയ തുടങ്ങിയ ഇനങ്ങൾ ആണ് ഇവ. നാടൻ തിലാപ്പിയ എന്നറിയപ്പെടുന്ന മൊസാമ്പിക് തിലാപ്പിയ മറ്റ് ഇനങ്ങളെ അപേക്ഷിച്ചു വലിപ്പം കുറഞ്ഞവയുമാണ്. ലവണ ജലത്തിൽ വളരാൻ കഴിവുള്ള ഇവയെ ഉപ്പിന്റെ അംശമുള്ള കായലുകളിലും മറ്റും കാണാം. എന്നാൽ നൈൽ തിലാപ്പിയ (ഓറിയോക്രോമിസ് നൈലോട്ടിക്കസ്) സാധാരണ ഗതിയിൽ രണ്ടു കിലോയോളം ഭാരം വക്കുകയും പരമാവധി അഞ്ച് കിലോ വരെ വലിപ്പം വയ്ക്കുന്നവയുമാണ്. ഇവ ശുദ്ധ ജലത്തിൽ വളരുന്നവയാണെങ്കിലും ഒരു പരിധിവരെ (20 ppt) ലവണ ജലത്തിൽ ജീവിക്കാറുണ്ട്. ഇന്ത്യയിൽ 1952-ഇൽ ആണ് ആദ്യമായി മൊസാമ്പിക് തിലാപിയ എത്തിച്ചേർന്നത്. കുളങ്ങൾ, ഡാമുകൾ തുടങ്ങിയ ജലാശയങ്ങളിൽ ഒരു വളർത്തു മത്സ്യമായി ആണ് ഇവയെ എത്തിച്ചത്. പിന്നീട് 1970-തിൽ നൈൽ തിലാപ്പിയ എത്തിച്ചേർന്നു. ഉദാഹരണത്തിന് പാലക്കാട്‌‌ ജില്ലയിലെ മലമ്പുഴ ഡാമിൽ തിലാപ്പിയ മത്സ്യങ്ങൾ കാണാം. വ്യത്യസ്ത സാഹചര്യത്തിൽ വളരുന്ന ഇവ അക്വപോണിക്സ്, ബയോഫ്‌ളെക്‌സ്‌ തുടങ്ങിയ രീതിയിലുമൊക്കെ വളർത്തിയെടുക്കാവുന്നതാണ്. വീടുകളിൽ ശാസ്ത്രീയമായ രീതിയിൽ നിർദിഷ്ട വലുപ്പത്തിലുള്ള ടാങ്ക് സ്ഥാപിച്ചോ ചെറിയ കുളങ്ങളിലൊ ഇവയെ വളർത്താവുന്നതാണ്. ജലത്തിലെ ശൈവാലങ്ങൾ, ചെറുസസ്യങ്ങൾ, പായൽ, എന്നിവയാണ് ഇവയുടെ മുഖ്യമായ ആഹാരം. പായൽ നിയന്ത്രണത്തിന് വേണ്ടിയും ജലാശയങ്ങളിൽ തിലാപ്പിയ വളർത്താറുണ്ട്. പൊതുവേ ഇവ മറ്റു മത്സ്യങ്ങളെ ആഹാരമാക്കാറില്ല. എന്നാൽ [[വാകവരാൽ]], [[വരാൽ]], [[കാളാഞ്ചി]] തുടങ്ങിയ മത്സ്യങ്ങൾ തിലാപ്പിയ കുഞ്ഞുങ്ങളെ ഭക്ഷണമാക്കാറുണ്ട്. മേല്പറഞ്ഞ മത്സ്യങ്ങളെ കൃഷി ചെയ്യുന്നവർ അവയുടെ തീറ്റയ്ക്കായും തിലാപ്പിയ വളർത്താറുണ്ട്. പ്രോടീൻ അഥവാ [[മാംസ്യം]], വിറ്റാമിൻ ബി ജീവകങ്ങൾ, [[വിറ്റാമിൻ ഡി]] തുടങ്ങിയ ജീവകങ്ങൾ, മഗ്നീഷ്യം തുടങ്ങിയ ധാതുക്കൾ എന്നി പ്രധാനപ്പെട്ട പോഷകങ്ങളാൽ സമൃദ്ധമാണ് തിലാപ്പിയ. ഇതിൽ കൊഴുപ്പിന്റെ അളവ് വളരെ കുറവാണ്. അതിനാൽ തികച്ചും ആരോഗ്യകരമായ ഒരു മത്സ്യമാണ് തിലാപ്പിയ എന്ന്‌ പറയാം. ഒമേഗ-3 ഫാറ്റി ആസിഡുകൾ ധാരാളമായി തിലാപ്പിയയിൽ മിതമായ അളവിൽ അടങ്ങിയിട്ടുണ്ട്. ഒമേഗ-3 ഫാറ്റി ആസിഡുകൾ ഹൃദയാരോഗ്യത്തിനും വീക്കം കുറയ്ക്കുന്നതിനും തലച്ചോറിന്റെ ശരിയായ പ്രവർത്തനത്തിനും ഗുണകരമാണ്. ==ഇനങ്ങൾ== [[പ്രമാണം:Tilapia mossambica Pune.JPG|thumb|left|തിലാപ്പിയ മൊസാമ്പിക്ക]] ആഫ്രിക്കയിൽ ''തിലാപ്പിയ മൊസാമ്പിക്ക'', ''തിലാപ്പിയ നൈലോട്ടിക്ക'', ''തിലാപ്പിയ ഗലീലിയ'' എന്നിങ്ങനെ മൂന്നിനം തിലാപ്പിയകളുണ്ട്. 19-ാം ശതകത്തിൽ [[ജാവ (ദ്വീപ്)|ജാവ]], [[ഇന്തോനേഷ്യ]] എന്നിവിടങ്ങളിൽ തിലാപ്പിയയെ വളർത്താൻ തുടങ്ങി. ജാവയിൽ നിന്ന് [[മലയ]], [[ഫിലിപ്പീൻസ്]], [[തായ്‌ലന്റ്]], [[ശ്രീലങ്ക]] എന്നിവിടങ്ങളിലേക്ക് ഇവയുടെ കുഞ്ഞുങ്ങളെ കൊണ്ടുപോയി കൃഷിയാരംഭിച്ചു. 1952-ൽ തായ്ലൻഡിൽ നിന്നാണ് തിലാപ്പിയയെ [[ഇന്ത്യ|ഇന്ത്യയിലെ]] കേന്ദ്രസർക്കാർ മത്സ്യ ഗവേഷണ സ്ഥാപനത്തിലേക്കു കൊണ്ടുവന്നത്. വളരെച്ചുരുങ്ങിയ കാലം കൊണ്ട് ഇന്ത്യയിലുടനീളം, പ്രത്യേകിച്ച് [[കേരളം|കേരളത്തിൽ]] വൻപ്രചാരം നേടാൻ ഈ വിദേശ മത്സ്യത്തിനു കഴിഞ്ഞു. ഏതു സാഹചര്യത്തിലും വളരാനുള്ള കരുത്തും അതിവേഗം മുട്ടയിട്ടു പെരുകാനുള്ള ശേഷിയും ഉള്ള ഇനമായതിനാൽ ഇന്ന് പലയിടങ്ങളിലേയും ജലാശയങ്ങളിൽ ഈ മത്സ്യം കൃഷിചെയ്തു വരുന്നു. റെഡ് തിലാപ്പിയ, ഗിഫ്റ്റ് തുടങ്ങിയവ വിവിധ ഇനങ്ങളാണ്. ==ഗിഫ്റ്റ്== ഇരുപത്തൊന്നാം നൂറ്റാണ്ടിലെ ‘അക്വാ ചിക്കൻ’ എന്നറിയപ്പെടുന്ന ‘ഗിഫ്റ്റ്’ തിലാപ്പിയ ഇതിന്റെ അത്യുത്പാദനശേഷിയുള്ള ഒരു സങ്കരയിനം തിലാപ്പിയ മത്സ്യമാണ്. ഉയർന്ന തീറ്റ പരിവർത്തന ശേഷി രേഖപ്പെടുത്തിയിട്ടുള്ള ഗിഫ്റ്റ് തിലാപ്പിയ പ്രോട്ടീൻ കുറഞ്ഞ തീറ്റ കഴിച്ചും നല്ല വളർച്ച കാണിക്കുന്നതാണ്. നൈൽ തിലാപ്പിയ മത്സ്യങ്ങളിൽ നിന്നും വികസിപ്പിച്ചെടുത്ത മത്സ്യയിനമാണ് ഗിഫ്റ്റ് (GIFT-Genetically Improved Farmed Tilapia). ഇന്ത്യയിലെ ഗിഫ്റ്റ് തിലാപ്പിയ വികസിപ്പിച്ചെടുത്ത സമുദ്രോൽപ്പന്ന കയറ്റുമതി വികസന ഏജൻസിയുടെ ജലകൃഷി ഗവേഷണ വികസന സ്ഥാപനമായ രാജീവ്ഗാന്ധി സെന്റർ ഫോർ അക്വാകൾച്ചറിന്റെ വിജയവാഡയിലുള്ള കേന്ദ്രത്തിലാണ് ഗിഫ്റ്റ് മത്സ്യം വികസിപ്പിച്ചെടുത്തത്. നൈൽ തിലാപ്പിയകളിൽ നിന്നും ജനിതക രീതികളവലംബിച്ചു വികസിപ്പിച്ച മത്സ്യമാണിത്. ഇന്ത്യയിലെ സാഹചര്യങ്ങളിൽ നന്നായി വളരുന്ന ഗിഫ്റ്റ് തിലാപ്പിയ രുചികരവും പോക്ഷക സമൃദ്ധവുമാണ്. ഉയർന്ന രോഗപ്രതിരോധശേഷി, ഏതു കാലവസ്ഥയിലും ജീവിക്കാനുള്ള കഴിവ്, മിശ്രഭുക്ക് തുടങ്ങിയ ഗുണങ്ങളാണ് ഇവയെ ആകർഷകമായ മത്സ്യം ആക്കിയത്. 6 മാസം കൊണ്ട് 800 ഗ്രാം വരെ തൂക്കം വയ്ക്കാൻ ഈ ഇവയ്ക്ക് സാധിക്കുന്നു. ഈ മത്സ്യം ചെറിയ ചെടികളേയും പായലുകളെയും പ്രാണികളെയും ഭക്ഷണമാക്കുന്നു. സാധാരണ ഗതിയിൽ ഇവ മറ്റു ചെറു മത്സ്യങ്ങളെ ആഹാരമാക്കാറില്ല. ==ശരീരഘടന== തിലാപ്പിയ മൊസാമ്പിക്ക 36 സെന്റിമീറ്റർ വരെ നീളത്തിൽ വളരും. തിലാപ്പിയ ഗലീലിയ 43 സെന്റിമീറ്ററിലധികവും തിലാപ്പിയ നൈലോട്ടിക്ക 53 സെന്റിമീറ്ററിലധികവും നീളം വയ്ക്കുന്നവയാണ്. തിലാപ്പിയ മത്സ്യത്തിന്റെ പാർശ്വഭാഗം പരന്ന് ദീർഘ വൃത്താകൃതിയിലാണ്. മോന്ത ഉരുണ്ടിരിക്കും. [[ചെതുമ്പൽ|ചെതുമ്പലുകൾ]] ചെറുതും ക്രമത്തിൽ അടുക്കിയിട്ടുള്ളതുമാണ്. രണ്ടു പാർശ്വരേഖകളുണ്ട്; ആദ്യത്തേത് ചെകിള ഭാഗത്തുനിന്നു തുടങ്ങി ശരീരത്തിന്റെ പകുതിയോളമെത്തി അവസാനിക്കുന്നു; രണ്ടാമത്തേത് ആദ്യത്തെ പാർശ്വരേഖ അവസാനിക്കുന്നതിന്റെ താഴെ നിന്നു തുടങ്ങി വാൽ വരെയെത്തുന്നു. മുതുച്ചിറകിൽ 17-ഉം, [[ഗുദച്ചിറക്|ഗുദച്ചിറകിൽ]] മൂന്നും, പിൻ [[പാർശ്വച്ചിറക്|പാർശ്വച്ചിറകിൽ]] ഒന്നും വീതം മൂർച്ചയുള്ള മുള്ളുകളുണ്ടായിരിക്കും. ഗിഫ്റ്റ് തിലാപ്പിയ 6 മാസം കൊണ്ട് 800 ഗ്രാം വരെ ഭാരം വയ്ക്കുന്നു. ==പോഷകങ്ങൾ, ആരോഗ്യ ഗുണങ്ങൾ== തിലാപ്പിയ മത്സ്യത്തിൽ 14-19 ശതമാനം [[മാംസ്യം|മാംസ്യവും]] (പ്രോട്ടീൻ), 76-83 ശതമാനം [[ജലം|ജലാംശവും]], 2 ശതമാനം [[കൊഴുപ്പ്|കൊഴുപ്പും]] 4-11 മില്ലിഗ്രാം [[ഇരുമ്പ്|ഇരുമ്പും]] [[ഫോസ്ഫറസ്|ഫോസ്ഫറസും]] [[കാത്സ്യം|കാത്സ്യവും]] അടങ്ങിയിരിക്കുന്നു. ഇത് തികച്ചും ആരോഗ്യകരവും പോഷക സമൃദ്ധവുമായ ഒരു മത്സ്യമാണ്. കൊഴുപ്പിന്റെ അളവ് ഇതിൽ തീരെ കുറവാണ്. തിലാപ്പിയയിൽ മിതമായ അളവിൽ ഒമേഗ-3 ഫാറ്റി ആസിഡുകൾ അടങ്ങിയിട്ടുണ്ട്. ഇത് ഹൃദയാരോഗ്യത്തിനും വീക്കം കുറയ്ക്കുന്നതിനും തലച്ചോറിന്റെ ശരിയായ പ്രവർത്തനത്തിനും ആവശ്യമാണ്. USDA കണക്കുകൾ പ്രകാരം 100 ഗ്രാം വേവിച്ച തിലാപ്പിയയിൽ അടങ്ങിയിരിക്കുന്ന പോഷകങ്ങൾ താഴെ കൊടുക്കുന്നു. ദിവസേന ആവശ്യമുള്ളതിന്റെ ശതമാനക്കണക്ക് (% Daily value) കൂടി കൊടുത്തിരിക്കുന്നു. കാലറി/ഊർജം - 129 മൊത്തം കൊഴുപ്പ് - 2.7 g (4%) പൂരിത കൊഴുപ്പ് - 0.9 g (4%) സോഡിയം - 56 mg (2%) പൊട്ടാസ്യം - 380 mg (10%) പ്രോടീൻ/ മാംസ്യം - 26 g (52%) അയൺ/ ഇരുമ്പ് - 3% വിറ്റാമിൻ ബി6 - 5% മഗ്‌നീഷ്യം - 8% കാൽസ്യം - 1% വിറ്റാമിൻ ഡി - 37% കൊബലമിൻ - 31% ==നിറഭേദങ്ങൾ== [[പ്രമാണം:Tilapia mariae Australia.jpg|thumb|left|[[ആസ്ത്രേലിയ|ആസ്ത്രേലിയയിൽ]] കാണപ്പെടുന്ന തിലാപ്പിയ]] വളരുന്ന സാഹചര്യങ്ങൾക്കനുസരിച്ച് തിലാപ്പിയയുടെ ശരീരത്തിന്റെ നിറത്തിനും മാറ്റമുണ്ടാകും. ഇവയ്ക്ക് [[കറുപ്പ്|കറുപ്പോ]] [[തവിട്ട്|തവിട്ടോ]] ചാരം കലർന്ന [[ഒലിവു നിറം|ഒലിവു നിറമോ]] ആണ്. മുൻ പാർശ്വച്ചിറകും വാൽച്ചിറകും കറുപ്പുനിറവും മുതുച്ചിറകിന്റേയും വാൽച്ചിറകിന്റേയും അറ്റത്തിന് [[മഞ്ഞ]] നിറവും ആണ്. പ്രജനന കാലത്ത് ആൺ പെൺ മത്സ്യങ്ങളിൽ വർണഭേദം പ്രകടമാണ്. പെൺ മത്സ്യത്തിന് ചാരനിറമുള്ള ശരീരത്തിൽ കറുത്ത പുള്ളികൾ ഉണ്ടായിരിക്കും. ആൺ മത്സ്യത്തിന്റെ ശരീരം കറുപ്പു നിറവും, [[വായ|വായയുടെ]] കീഴ്ഭാഗം മാത്രം വെളുത്ത നിറവുമായിരിക്കും. ആൺ മത്സ്യത്തിന്റെ മുൻ പാർശ്വച്ചിറകുകളുടേയും വാൽച്ചിറകുകളുടേയും അരികുകൾക്ക് ചുവപ്പു നിറമായിരിക്കും. ഇവയുടെ [[ഗില്ല്|ഗില്ലുകൾ]] മഞ്ഞയും, കണ്ണുകൾ കറുപ്പു നിറം കൂടിയതുമാണ്. ആൺ മത്സ്യങ്ങൾ വലിപ്പം കൂടിയവയും പെൺ മത്സ്യങ്ങളെയപേക്ഷിച്ച് വളരെ വേഗത്തിൽ വളരുന്നവയുമാണ്. പെൺ മത്സ്യത്തിന്റെ ശരീരത്തിലെ കുറുകെയുള്ള വരകൾ കൂടുതൽ തെളിഞ്ഞുകാണും. ==ഭക്ഷണരീതി== [[പ്രമാണം:Jensens Crossing fish survey Dec07 029.jpg|thumb|right|പൂർണ്ണവളർച്ചയെത്താത്ത തിലാപ്പിയകൾ]] തിലാപ്പിയ മത്സ്യത്തിന്റെ പ്രധാന ഭക്ഷണം [[ശൈവാലം|ശൈവാലങ്ങളാണ്]]. ആവശ്യത്തിന് ഏകകോശസസ്യങ്ങളും പായലുകളും മറ്റു ശൈവാലങ്ങളും ലഭ്യമാകാത്ത സാഹചര്യത്തിൽ ഇവ മറ്റു മത്സ്യങ്ങളുടെ [[ലാർവ|ലാർവകൾ]], ജലപ്രാണികൾ, ചെറിയ കവചിത ജന്തുക്കൾ തുടങ്ങിയവയെ ഭക്ഷിക്കുന്നു. വളർത്തുന്ന തിലാപ്പിയകൾക്ക് [[അസോള]], [[തവിട്]], [[പിണ്ണാക്ക്]], [[ധാന്യം|ധാന്യപ്പൊടി]], അരിഞ്ഞ ഇലകൾ, അടുക്കളയിലെ അവശിഷ്ടങ്ങൾ തുടങ്ങിയവ ആഹാരമായി നല്കിവരുന്നു. ==പ്രജനനം== പെട്ടെന്ന് പ്രജജനം നടത്താനുള്ള കഴിവാണ് ഈ മത്സ്യത്തെ വ്യത്യസ്തമാക്കുന്നത്. രണ്ടോ മൂന്നോ മാസം പ്രായമാകുമ്പോൾ മുതൽ തിലാപ്പിയകൾ ഇണ ചേർന്ന് [[മുട്ട|മുട്ടയിടാൻ]] തുടങ്ങും. പെൺ മത്സ്യത്തിന്റെ വലിപ്പഭേദമനുസരിച്ച് മുട്ടകളുടെ എണ്ണത്തിലും വ്യത്യാസമുണ്ടായിരിക്കും. 100-120 മില്ലിമീറ്റർ വലിപ്പമുള്ള പെൺമത്സ്യങ്ങൾ 250 വരെയും 200-220 മില്ലിമീറ്റർ വലിപ്പമുള്ളവ ശരാശരി 900 വരെയും മുട്ടകളിടുന്നു. ഇവയുടെ മുട്ടകൾക്ക് 0.7 മില്ലിമീറ്റർ വ്യാസമുണ്ട്. [[ബീജസങ്കലനം]] നടന്ന മുട്ടകൾ പെൺമത്സ്യം വായിലാക്കുന്നു. മൂന്നു മുതൽ അഞ്ചുവരെ ദിവസങ്ങൾക്കകം മുട്ടകൾ വിരിയും. പെൺ മത്സ്യത്തിന്റെ വായിൽ നിന്ന് ഇര തേടാനും മറ്റും പുറത്തിറങ്ങുന്ന കുഞ്ഞുങ്ങൾ ഭയം തോന്നിയാലുടനെ തിരിച്ച് വായിൽ തന്നെ കയറി ഒളിക്കുന്നു. ഒരിക്കൽ വിത്തിറക്കിയാൽ തിലാപ്പിയ സ്വയം കുഞ്ഞുങ്ങളെ മുട്ടയിട്ട് കൊണ്ടുനടന്ന് വളർത്തുന്നതുകൊണ്ട് പിന്നീട് വിത്തിറക്കേണ്ടതായി വരുന്നില്ല. ലവണാംശം കൂടിയ സമുദ്രജലത്തിൽപ്പോലും ചിലയിനം തിലാപ്പിയ പ്രജനനം നടത്താറുണ്ട്. ശുദ്ധജലത്തിൽ വളരുന്ന തിലാപ്പിയയുടെ മുട്ടകൾക്ക് മഞ്ഞനിറവും സമുദ്രജലത്തിലുള്ളവയുടേതിന് വെളുത്ത നിറവും ആയിരിക്കും. ==അതിജീവനം== മികച്ച രോഗ പ്രതിരോധ ശേഷിയുള്ള മത്സ്യമാണ് തിലാപ്പിയ. വെള്ളത്തിന്റെ താപനില മാറിയാലും, ഓക്സിജന്റെ അളവ് കുറഞ്ഞാലും, അമോണിയയുടെ അളവ് കൂടിയാലും തിലാപ്പിയ അതൊക്കെ അതിജീവിക്കും. ഇവ എളുപ്പത്തിൽ വളർച്ചയെത്തും. ==വളർച്ചാനിരക്ക്== തിലാപ്പിയ നല്ലൊരു വളർത്തു മത്സ്യമാണ്. വളർത്തു [[കുളം|കുളങ്ങളിൽ]] അമിതമായി പെരുകുന്നത് ഇവയുടെ വളർച്ചാനിരക്ക് കുറയ് ക്കാനിടയാക്കുന്നു. അതിനാൽ വലിപ്പം കൂടിയവയെ മാറ്റി എണ്ണം കുറയ്ക്കുകയാണു പതിവ്. തിലാപ്പിയയോടൊപ്പം അതിന്റെ കുഞ്ഞുങ്ങളെ ഭക്ഷിക്കുന്ന മത്സ്യങ്ങളെ വളർത്തിയും പെരുപ്പം നിയന്ത്രിക്കാനാകും. ഇതിനായി [[വാകവരാൽ]], [[വരാൽ]], [[നരിമീൻ]] തുടങ്ങിയ മത്സ്യങ്ങളെ തിലാപ്പിയയ്ക്കൊപ്പം വളർത്തുന്നു. 35 മില്ലിമീറ്റർ വളർച്ചയെത്തുന്ന കുഞ്ഞുങ്ങളെ ലിംഗനിർണയം നടത്തി ആൺ പെൺ മത്സ്യങ്ങളെ വേർതിരിച്ച് വളർത്തിയും പെരുപ്പം നിയന്ത്രിക്കാം. ആൺമത്സ്യങ്ങൾ വേഗത്തിൽ വളരുന്നതിനാൽ ധാരാളം വലിപ്പം കൂടിയവയെ ലഭിക്കുകയും ചെയ്യും. [[സങ്കരവർഗ്ഗം|സങ്കരവർഗത്തെയുത്പാദിപ്പിച്ചും]] പെരുപ്പം നിയന്ത്രിക്കാവുന്നതാണ്. {{Sarvavijnanakosam}} [[Category:മത്സ്യങ്ങൾ]] [[വർഗ്ഗം:ഭക്ഷ്യയോഗ്യമായ മത്സ്യങ്ങൾ]] [[വർഗ്ഗം:അധിനിവേശജന്തുക്കൾ]] [[വർഗ്ഗം:ഭക്ഷ്യയോഗ്യമായ ശുദ്ധജല മത്സ്യങ്ങൾ]] n1li7bt1ohq406bi5h77dudjjyt71vn 4546826 4546771 2025-07-08T19:41:05Z 80.46.141.217 4546826 wikitext text/x-wiki {{prettyurl|Tilapia}} {{Taxobox | name = തിലാപ്പിയ |image = Oreochromis-niloticus-Nairobi.JPG |caption = [[Oreochromis niloticus|നൈൽ തിലാപ്പിയ]], ''Oreochromis niloticus'' | regnum = [[Animal]]ia | phylum = [[Chordate|Chordata]] | classis = [[Actinopterygii]] | ordo = [[Perciformes]] | familia = [[Cichlidae]] | subfamilia = [[Pseudocrenilabrinae]] | tribus = [[Tilapiini]] | subdivision_ranks = [[Genus|Genera]] | subdivision = '''''[[Oreochromis]]''''' (about 30 species)<br/> '''''[[Sarotherodon]]''''' (over 10 species)<br/> '''''[[Tilapia (genus)|Tilapia]]''''' (about 40 species)<br/> and see text }} പോഷക സമൃദ്ധവും രുചികരവുമായ ഒരു [[മത്സ്യം|മത്സ്യമാണ്]] '''തിലാപ്പിയ (Tilapia)'''. കേരളത്തിൽ '''പിലോപ്പി''', '''സിലോപ്യ, സിലോപ്പി''' എന്ന പേരിലും അറിയപ്പെടുന്നു. ഇത് [[പെഴ്സിഫോമെസ്]] മത്സ്യഗോത്രത്തിലെ [[സിക്ലിഡേ]] കുടുംബത്തിൽപ്പെടുന്നു. ഇതിന്റെ ശാസ്ത്രീയനാമം ''തിലാപ്പിയ മൊസാമ്പിക്ക'' എന്നാണ്. [[ആഫ്രിക്ക|കിഴക്കൻ ആഫ്രിക്കയാണ്]] ഇവയുടെ ജന്മ ദേശം. കൂടാതെ മധ്യപൂർവ ദേശത്തെ [[ഇസ്രായേൽ]], [[ലെബനൻ]] എന്നി രാജ്യങ്ങളിലും ഇവ കാണാം. മൊസാമ്പിക് തിലാപ്പിയ, നൈൽ തിലാപ്പിയ, ചിത്രലാഡ, ഗിഫ്റ്റ് തിലാപ്പിയ, എം എസ് ടി (MST), ചുവന്ന തിലാപ്പിയ, ബ്ലൂ തിലാപ്പിയ തുടങ്ങിയ പലതരം തിലാപ്പിയ മത്സ്യങ്ങൾ കാണപ്പെടുന്നു. നിറവും വലിപ്പവും കൊണ്ട് ഇവ വ്യത്യാസപ്പെട്ടിരിക്കുന്നു. ഈ മത്സ്യത്തെ ലോകമെമ്പാടുമുള്ള അനേകം രാജ്യങ്ങളിൽ കാണാൻ കഴിയും. ലോകത്തിൽ തന്നെ ഏറ്റവുമധികം കൃഷി ചെയ്യുന്ന വളർത്തു മത്സ്യങ്ങളിൽ ഒന്നാണ് ഇവ. ഇന്ത്യയിലെ സാഹചര്യങ്ങളിൽ നന്നായി വളരുന്ന ഒരു മത്സ്യം കൂടിയാണിത്. ലവണ ജലാശയങ്ങളിലും ശുദ്ധജല തടാകങ്ങളിലും നെൽവയലുകളിലും കുളങ്ങളിലും തിലാപ്പിയകളെ വളർത്തുന്നുണ്ട്. ഇരുപത്തൊന്നാം നൂറ്റാണ്ടിലെ ‘അക്വാ ചിക്കൻ’ എന്നറിയപ്പെടുന്ന ‘ഗിഫ്റ്റ്’ തിലാപ്പിയ സങ്കരയിനമാണ്. കാഴ്ചയ്ക്ക് ഭംഗിയുള്ള ചുവന്ന തിലാപ്പിയ അലങ്കാര മത്സ്യമായും വളർത്താറുണ്ട്. പെട്ടന്ന് പ്രജജനം നടത്താനും വളരാനും കഴിവുള്ള ഈ മത്സ്യത്തെ മനുഷ്യരിലെ പോഷകാഹാരക്കുറവ് പരിഹരിക്കാനാണ് വികസിപ്പിച്ചെടുത്തത്. ലോകത്തിന്റെ ഭക്ഷ്യസുരക്ഷയ്ക്കും, പ്രത്യേകിച്ച് വർദ്ധിച്ച് വരുന്ന ജനസംഖ്യയുടെ എളുപ്പം ലഭ്യമായ പ്രോട്ടീ‍ൻ, വിറ്റാമിൻ സ്രോതസ്സായി കണക്കാക്കപ്പെടുന്ന ഒരു മത്സ്യമാണ് ഇവ. കേരളത്തിലെ പുഴകളിലും ഡാമുകളിലും തടാകങ്ങളിലും കുളങ്ങളിലും മറ്റും തിലാപ്പിയ മത്സ്യത്തെ കാണാവുന്നതാണ്. മൊസാമ്പിക് തിലാപ്പിയ, നൈൽ തിലാപ്പിയ തുടങ്ങിയ ഇനങ്ങൾ ആണ് ഇവ. നാടൻ തിലാപ്പിയ എന്നറിയപ്പെടുന്ന മൊസാമ്പിക് തിലാപ്പിയ മറ്റ് ഇനങ്ങളെ അപേക്ഷിച്ചു വലിപ്പം കുറഞ്ഞവയുമാണ്. ലവണ ജലത്തിൽ വളരാൻ കഴിവുള്ള ഇവയെ ഉപ്പിന്റെ അംശമുള്ള കായലുകളിലും മറ്റും കാണാം. എന്നാൽ നൈൽ തിലാപ്പിയ (ഓറിയോക്രോമിസ് നൈലോട്ടിക്കസ്) സാധാരണ ഗതിയിൽ രണ്ടു കിലോയോളം ഭാരം വക്കുകയും പരമാവധി അഞ്ച് കിലോ വരെ വലിപ്പം വയ്ക്കുന്നവയുമാണ്. ഇവ ശുദ്ധ ജലത്തിൽ വളരുന്നവയാണെങ്കിലും ഒരു പരിധിവരെ (20 ppt) ലവണ ജലത്തിൽ ജീവിക്കാറുണ്ട്. ഇന്ത്യയിൽ 1952-ഇൽ ആണ് ആദ്യമായി മൊസാമ്പിക് തിലാപിയ എത്തിച്ചേർന്നത്. കുളങ്ങൾ, ഡാമുകൾ തുടങ്ങിയ ജലാശയങ്ങളിൽ ഒരു വളർത്തു മത്സ്യമായി ആണ് ഇവയെ എത്തിച്ചത്. പിന്നീട് 1970-തിൽ നൈൽ തിലാപ്പിയ എത്തിച്ചേർന്നു. ഉദാഹരണത്തിന് പാലക്കാട്‌‌ ജില്ലയിലെ മലമ്പുഴ ഡാമിൽ തിലാപ്പിയ മത്സ്യങ്ങൾ കാണാം. വ്യത്യസ്ത സാഹചര്യത്തിൽ വളരുന്ന ഇവ അക്വപോണിക്സ്, ബയോഫ്‌ളെക്‌സ്‌ തുടങ്ങിയ രീതിയിലുമൊക്കെ വളർത്തിയെടുക്കാവുന്നതാണ്. വീടുകളിൽ ശാസ്ത്രീയമായ രീതിയിൽ നിർദിഷ്ട വലുപ്പത്തിലുള്ള ടാങ്ക് സ്ഥാപിച്ചോ ചെറിയ കുളങ്ങളിലൊ ഇവയെ വളർത്താവുന്നതാണ്. ജലത്തിലെ ശൈവാലങ്ങൾ, ചെറുസസ്യങ്ങൾ, പായൽ, എന്നിവയാണ് ഇവയുടെ മുഖ്യമായ ആഹാരം. പായൽ നിയന്ത്രണത്തിന് വേണ്ടിയും ജലാശയങ്ങളിൽ തിലാപ്പിയ വളർത്താറുണ്ട്. പൊതുവേ ഇവ മറ്റു മത്സ്യങ്ങളെ ആഹാരമാക്കാറില്ല. എന്നാൽ [[വാകവരാൽ]], [[വരാൽ]], [[കാളാഞ്ചി]] തുടങ്ങിയ മത്സ്യങ്ങൾ തിലാപ്പിയ കുഞ്ഞുങ്ങളെ ഭക്ഷണമാക്കാറുണ്ട്. മേല്പറഞ്ഞ മത്സ്യങ്ങളെ കൃഷി ചെയ്യുന്നവർ അവയുടെ തീറ്റയ്ക്കായും തിലാപ്പിയ വളർത്താറുണ്ട്. പ്രോടീൻ അഥവാ [[മാംസ്യം]], വിറ്റാമിൻ ബി ജീവകങ്ങൾ, [[വിറ്റാമിൻ ഡി]] തുടങ്ങിയ ജീവകങ്ങൾ, മഗ്നീഷ്യം തുടങ്ങിയ ധാതുക്കൾ എന്നി പ്രധാനപ്പെട്ട പോഷകങ്ങളാൽ സമൃദ്ധമാണ് തിലാപ്പിയ. ഇതിൽ കൊഴുപ്പിന്റെ അളവ് വളരെ കുറവാണ്. അതിനാൽ തികച്ചും ആരോഗ്യകരമായ ഒരു മത്സ്യമാണ് തിലാപ്പിയ എന്ന്‌ പറയാം. ഒമേഗ-3 ഫാറ്റി ആസിഡുകൾ ധാരാളമായി തിലാപ്പിയയിൽ മിതമായ അളവിൽ അടങ്ങിയിട്ടുണ്ട്. ഒമേഗ-3 ഫാറ്റി ആസിഡുകൾ ഹൃദയാരോഗ്യത്തിനും വീക്കം കുറയ്ക്കുന്നതിനും തലച്ചോറിന്റെ ശരിയായ പ്രവർത്തനത്തിനും ഗുണകരമാണ്. ==ഇനങ്ങൾ== [[പ്രമാണം:Tilapia mossambica Pune.JPG|thumb|left|തിലാപ്പിയ മൊസാമ്പിക്ക]] ആഫ്രിക്കയിൽ ''തിലാപ്പിയ മൊസാമ്പിക്ക'', ''തിലാപ്പിയ നൈലോട്ടിക്ക'', ''തിലാപ്പിയ ഗലീലിയ'' എന്നിങ്ങനെ മൂന്നിനം തിലാപ്പിയകളുണ്ട്. 19-ാം ശതകത്തിൽ [[ജാവ (ദ്വീപ്)|ജാവ]], [[ഇന്തോനേഷ്യ]] എന്നിവിടങ്ങളിൽ തിലാപ്പിയയെ വളർത്താൻ തുടങ്ങി. ജാവയിൽ നിന്ന് [[മലയ]], [[ഫിലിപ്പീൻസ്]], [[തായ്‌ലന്റ്]], [[ശ്രീലങ്ക]] എന്നിവിടങ്ങളിലേക്ക് ഇവയുടെ കുഞ്ഞുങ്ങളെ കൊണ്ടുപോയി കൃഷിയാരംഭിച്ചു. 1952-ൽ തായ്ലൻഡിൽ നിന്നാണ് തിലാപ്പിയയെ [[ഇന്ത്യ|ഇന്ത്യയിലെ]] കേന്ദ്രസർക്കാർ മത്സ്യ ഗവേഷണ സ്ഥാപനത്തിലേക്കു കൊണ്ടുവന്നത്. വളരെച്ചുരുങ്ങിയ കാലം കൊണ്ട് ഇന്ത്യയിലുടനീളം, പ്രത്യേകിച്ച് [[കേരളം|കേരളത്തിൽ]] വൻപ്രചാരം നേടാൻ ഈ വിദേശ മത്സ്യത്തിനു കഴിഞ്ഞു. ഏതു സാഹചര്യത്തിലും വളരാനുള്ള കരുത്തും അതിവേഗം മുട്ടയിട്ടു പെരുകാനുള്ള ശേഷിയും ഉള്ള ഇനമായതിനാൽ ഇന്ന് പലയിടങ്ങളിലേയും ജലാശയങ്ങളിൽ ഈ മത്സ്യം കൃഷിചെയ്തു വരുന്നു. റെഡ് തിലാപ്പിയ, ഗിഫ്റ്റ് തുടങ്ങിയവ വിവിധ ഇനങ്ങളാണ്. ==ഗിഫ്റ്റ്== ഇരുപത്തൊന്നാം നൂറ്റാണ്ടിലെ ‘അക്വാ ചിക്കൻ’ എന്നറിയപ്പെടുന്ന ‘ഗിഫ്റ്റ്’ തിലാപ്പിയ ഇതിന്റെ അത്യുത്പാദനശേഷിയുള്ള ഒരു സങ്കരയിനം തിലാപ്പിയ മത്സ്യമാണ്. ഉയർന്ന തീറ്റ പരിവർത്തന ശേഷി രേഖപ്പെടുത്തിയിട്ടുള്ള ഗിഫ്റ്റ് തിലാപ്പിയ പ്രോട്ടീൻ കുറഞ്ഞ തീറ്റ കഴിച്ചും നല്ല വളർച്ച കാണിക്കുന്നതാണ്. നൈൽ തിലാപ്പിയ മത്സ്യങ്ങളിൽ നിന്നും വികസിപ്പിച്ചെടുത്ത മത്സ്യയിനമാണ് ഗിഫ്റ്റ് (GIFT-Genetically Improved Farmed Tilapia). ഇന്ത്യയിലെ ഗിഫ്റ്റ് തിലാപ്പിയ വികസിപ്പിച്ചെടുത്ത സമുദ്രോൽപ്പന്ന കയറ്റുമതി വികസന ഏജൻസിയുടെ ജലകൃഷി ഗവേഷണ വികസന സ്ഥാപനമായ രാജീവ്ഗാന്ധി സെന്റർ ഫോർ അക്വാകൾച്ചറിന്റെ വിജയവാഡയിലുള്ള കേന്ദ്രത്തിലാണ് ഗിഫ്റ്റ് മത്സ്യം വികസിപ്പിച്ചെടുത്തത്. നൈൽ തിലാപ്പിയകളിൽ നിന്നും ജനിതക രീതികളവലംബിച്ചു വികസിപ്പിച്ച മത്സ്യമാണിത്. ഇന്ത്യയിലെ സാഹചര്യങ്ങളിൽ നന്നായി വളരുന്ന ഗിഫ്റ്റ് തിലാപ്പിയ രുചികരവും പോക്ഷക സമൃദ്ധവുമാണ്. ഉയർന്ന രോഗപ്രതിരോധശേഷി, ഏതു കാലവസ്ഥയിലും ജീവിക്കാനുള്ള കഴിവ്, മിശ്രഭുക്ക് തുടങ്ങിയ ഗുണങ്ങളാണ് ഇവയെ ആകർഷകമായ മത്സ്യം ആക്കിയത്. 6 മാസം കൊണ്ട് 800 ഗ്രാം വരെ തൂക്കം വയ്ക്കാൻ ഈ ഇവയ്ക്ക് സാധിക്കുന്നു. ഈ മത്സ്യം ചെറിയ ചെടികളേയും പായലുകളെയും പ്രാണികളെയും ഭക്ഷണമാക്കുന്നു. സാധാരണ ഗതിയിൽ ഇവ മറ്റു ചെറു മത്സ്യങ്ങളെ ആഹാരമാക്കാറില്ല. ==ശരീരഘടന== തിലാപ്പിയ മൊസാമ്പിക്ക 36 സെന്റിമീറ്റർ വരെ നീളത്തിൽ വളരും. തിലാപ്പിയ ഗലീലിയ 43 സെന്റിമീറ്ററിലധികവും തിലാപ്പിയ നൈലോട്ടിക്ക 53 സെന്റിമീറ്ററിലധികവും നീളം വയ്ക്കുന്നവയാണ്. തിലാപ്പിയ മത്സ്യത്തിന്റെ പാർശ്വഭാഗം പരന്ന് ദീർഘ വൃത്താകൃതിയിലാണ്. മോന്ത ഉരുണ്ടിരിക്കും. [[ചെതുമ്പൽ|ചെതുമ്പലുകൾ]] ചെറുതും ക്രമത്തിൽ അടുക്കിയിട്ടുള്ളതുമാണ്. രണ്ടു പാർശ്വരേഖകളുണ്ട്; ആദ്യത്തേത് ചെകിള ഭാഗത്തുനിന്നു തുടങ്ങി ശരീരത്തിന്റെ പകുതിയോളമെത്തി അവസാനിക്കുന്നു; രണ്ടാമത്തേത് ആദ്യത്തെ പാർശ്വരേഖ അവസാനിക്കുന്നതിന്റെ താഴെ നിന്നു തുടങ്ങി വാൽ വരെയെത്തുന്നു. മുതുച്ചിറകിൽ 17-ഉം, [[ഗുദച്ചിറക്|ഗുദച്ചിറകിൽ]] മൂന്നും, പിൻ [[പാർശ്വച്ചിറക്|പാർശ്വച്ചിറകിൽ]] ഒന്നും വീതം മൂർച്ചയുള്ള മുള്ളുകളുണ്ടായിരിക്കും. ഗിഫ്റ്റ് തിലാപ്പിയ 6 മാസം കൊണ്ട് 800 ഗ്രാം വരെ ഭാരം വയ്ക്കുന്നു. ==പോഷകങ്ങൾ, ആരോഗ്യ ഗുണങ്ങൾ== തിലാപ്പിയ മത്സ്യത്തിൽ 14-19 ശതമാനം [[മാംസ്യം|മാംസ്യവും]] (പ്രോട്ടീൻ), 76-83 ശതമാനം [[ജലം|ജലാംശവും]], 2 ശതമാനം [[കൊഴുപ്പ്|കൊഴുപ്പും]] 4-11 മില്ലിഗ്രാം [[ഇരുമ്പ്|ഇരുമ്പും]] [[ഫോസ്ഫറസ്|ഫോസ്ഫറസും]] [[കാത്സ്യം|കാത്സ്യവും]] അടങ്ങിയിരിക്കുന്നു. ഇത് തികച്ചും ആരോഗ്യകരവും പോഷക സമൃദ്ധവുമായ ഒരു മത്സ്യമാണ്. കൊഴുപ്പിന്റെ അളവ് ഇതിൽ തീരെ കുറവാണ്. തിലാപ്പിയയിൽ മിതമായ അളവിൽ ഒമേഗ-3 ഫാറ്റി ആസിഡുകൾ അടങ്ങിയിട്ടുണ്ട്. ഇത് ഹൃദയാരോഗ്യത്തിനും വീക്കം കുറയ്ക്കുന്നതിനും തലച്ചോറിന്റെ ശരിയായ പ്രവർത്തനത്തിനും ആവശ്യമാണ്. USDA കണക്കുകൾ പ്രകാരം 100 ഗ്രാം വേവിച്ച തിലാപ്പിയയിൽ അടങ്ങിയിരിക്കുന്ന പോഷകങ്ങൾ താഴെ കൊടുക്കുന്നു. ദിവസേന ആവശ്യമുള്ളതിന്റെ ശതമാനക്കണക്ക് (% Daily value) കൂടി കൊടുത്തിരിക്കുന്നു. കാലറി/ഊർജം - 129 മൊത്തം കൊഴുപ്പ് - 2.7 g (4%) പൂരിത കൊഴുപ്പ് - 0.9 g (4%) സോഡിയം - 56 mg (2%) പൊട്ടാസ്യം - 380 mg (10%) പ്രോടീൻ/ മാംസ്യം - 26 g (52%) അയൺ/ ഇരുമ്പ് - 3% വിറ്റാമിൻ ബി6 - 5% മഗ്‌നീഷ്യം - 8% കാൽസ്യം - 1% വിറ്റാമിൻ ഡി - 37% കൊബലമിൻ - 31% ==നിറഭേദങ്ങൾ== [[പ്രമാണം:Tilapia mariae Australia.jpg|thumb|left|[[ആസ്ത്രേലിയ|ആസ്ത്രേലിയയിൽ]] കാണപ്പെടുന്ന തിലാപ്പിയ]] വളരുന്ന സാഹചര്യങ്ങൾക്കനുസരിച്ച് തിലാപ്പിയയുടെ ശരീരത്തിന്റെ നിറത്തിനും മാറ്റമുണ്ടാകും. ഇവയ്ക്ക് [[കറുപ്പ്|കറുപ്പോ]] [[തവിട്ട്|തവിട്ടോ]] ചാരം കലർന്ന [[ഒലിവു നിറം|ഒലിവു നിറമോ]] ആണ്. മുൻ പാർശ്വച്ചിറകും വാൽച്ചിറകും കറുപ്പുനിറവും മുതുച്ചിറകിന്റേയും വാൽച്ചിറകിന്റേയും അറ്റത്തിന് [[മഞ്ഞ]] നിറവും ആണ്. പ്രജനന കാലത്ത് ആൺ പെൺ മത്സ്യങ്ങളിൽ വർണഭേദം പ്രകടമാണ്. പെൺ മത്സ്യത്തിന് ചാരനിറമുള്ള ശരീരത്തിൽ കറുത്ത പുള്ളികൾ ഉണ്ടായിരിക്കും. ആൺ മത്സ്യത്തിന്റെ ശരീരം കറുപ്പു നിറവും, [[വായ|വായയുടെ]] കീഴ്ഭാഗം മാത്രം വെളുത്ത നിറവുമായിരിക്കും. ആൺ മത്സ്യത്തിന്റെ മുൻ പാർശ്വച്ചിറകുകളുടേയും വാൽച്ചിറകുകളുടേയും അരികുകൾക്ക് ചുവപ്പു നിറമായിരിക്കും. ഇവയുടെ [[ഗില്ല്|ഗില്ലുകൾ]] മഞ്ഞയും, കണ്ണുകൾ കറുപ്പു നിറം കൂടിയതുമാണ്. ആൺ മത്സ്യങ്ങൾ വലിപ്പം കൂടിയവയും പെൺ മത്സ്യങ്ങളെയപേക്ഷിച്ച് വളരെ വേഗത്തിൽ വളരുന്നവയുമാണ്. പെൺ മത്സ്യത്തിന്റെ ശരീരത്തിലെ കുറുകെയുള്ള വരകൾ കൂടുതൽ തെളിഞ്ഞുകാണും. ==ഭക്ഷണരീതി== [[പ്രമാണം:Jensens Crossing fish survey Dec07 029.jpg|thumb|right|പൂർണ്ണവളർച്ചയെത്താത്ത തിലാപ്പിയകൾ]] തിലാപ്പിയ മത്സ്യത്തിന്റെ പ്രധാന ഭക്ഷണം [[ശൈവാലം|ശൈവാലങ്ങളാണ്]]. ആവശ്യത്തിന് ഏകകോശസസ്യങ്ങളും പായലുകളും മറ്റു ശൈവാലങ്ങളും ലഭ്യമാകാത്ത സാഹചര്യത്തിൽ ഇവ മറ്റു മത്സ്യങ്ങളുടെ [[ലാർവ|ലാർവകൾ]], ജലപ്രാണികൾ, ചെറിയ കവചിത ജന്തുക്കൾ തുടങ്ങിയവയെ ഭക്ഷിക്കുന്നു. വളർത്തുന്ന തിലാപ്പിയകൾക്ക് [[അസോള]], [[തവിട്]], [[പിണ്ണാക്ക്]], [[ധാന്യം|ധാന്യപ്പൊടി]], അരിഞ്ഞ ഇലകൾ, അടുക്കളയിലെ അവശിഷ്ടങ്ങൾ തുടങ്ങിയവ ആഹാരമായി നല്കിവരുന്നു. ==പ്രജനനം== പെട്ടെന്ന് പ്രജജനം നടത്താനുള്ള കഴിവാണ് ഈ മത്സ്യത്തെ വ്യത്യസ്തമാക്കുന്നത്. രണ്ടോ മൂന്നോ മാസം പ്രായമാകുമ്പോൾ മുതൽ തിലാപ്പിയകൾ ഇണ ചേർന്ന് [[മുട്ട|മുട്ടയിടാൻ]] തുടങ്ങും. പെൺ മത്സ്യത്തിന്റെ വലിപ്പഭേദമനുസരിച്ച് മുട്ടകളുടെ എണ്ണത്തിലും വ്യത്യാസമുണ്ടായിരിക്കും. 100-120 മില്ലിമീറ്റർ വലിപ്പമുള്ള പെൺമത്സ്യങ്ങൾ 250 വരെയും 200-220 മില്ലിമീറ്റർ വലിപ്പമുള്ളവ ശരാശരി 900 വരെയും മുട്ടകളിടുന്നു. ഇവയുടെ മുട്ടകൾക്ക് 0.7 മില്ലിമീറ്റർ വ്യാസമുണ്ട്. [[ബീജസങ്കലനം]] നടന്ന മുട്ടകൾ പെൺമത്സ്യം വായിലാക്കുന്നു. മൂന്നു മുതൽ അഞ്ചുവരെ ദിവസങ്ങൾക്കകം മുട്ടകൾ വിരിയും. പെൺ മത്സ്യത്തിന്റെ വായിൽ നിന്ന് ഇര തേടാനും മറ്റും പുറത്തിറങ്ങുന്ന കുഞ്ഞുങ്ങൾ ഭയം തോന്നിയാലുടനെ തിരിച്ച് വായിൽ തന്നെ കയറി ഒളിക്കുന്നു. ഒരിക്കൽ വിത്തിറക്കിയാൽ തിലാപ്പിയ സ്വയം കുഞ്ഞുങ്ങളെ മുട്ടയിട്ട് കൊണ്ടുനടന്ന് വളർത്തുന്നതുകൊണ്ട് പിന്നീട് വിത്തിറക്കേണ്ടതായി വരുന്നില്ല. ലവണാംശം കൂടിയ സമുദ്രജലത്തിൽപ്പോലും ചിലയിനം തിലാപ്പിയ പ്രജനനം നടത്താറുണ്ട്. ശുദ്ധജലത്തിൽ വളരുന്ന തിലാപ്പിയയുടെ മുട്ടകൾക്ക് മഞ്ഞനിറവും സമുദ്രജലത്തിലുള്ളവയുടേതിന് വെളുത്ത നിറവും ആയിരിക്കും. ==അതിജീവനം== മികച്ച രോഗ പ്രതിരോധ ശേഷിയുള്ള മത്സ്യമാണ് തിലാപ്പിയ. വെള്ളത്തിന്റെ താപനില മാറിയാലും, ഓക്സിജന്റെ അളവ് കുറഞ്ഞാലും, അമോണിയയുടെ അളവ് കൂടിയാലും തിലാപ്പിയ അതൊക്കെ അതിജീവിക്കും. ഇവ എളുപ്പത്തിൽ വളർച്ചയെത്തും. ==വളർച്ചാനിരക്ക്== തിലാപ്പിയ നല്ലൊരു വളർത്തു മത്സ്യമാണ്. വളർത്തു [[കുളം|കുളങ്ങളിൽ]] അമിതമായി പെരുകുന്നത് ഇവയുടെ വളർച്ചാനിരക്ക് കുറയ് ക്കാനിടയാക്കുന്നു. അതിനാൽ വലിപ്പം കൂടിയവയെ മാറ്റി എണ്ണം കുറയ്ക്കുകയാണു പതിവ്. തിലാപ്പിയയോടൊപ്പം അതിന്റെ കുഞ്ഞുങ്ങളെ ഭക്ഷിക്കുന്ന മത്സ്യങ്ങളെ വളർത്തിയും പെരുപ്പം നിയന്ത്രിക്കാനാകും. ഇതിനായി [[വാകവരാൽ]], [[വരാൽ]], [[നരിമീൻ]] തുടങ്ങിയ മത്സ്യങ്ങളെ തിലാപ്പിയയ്ക്കൊപ്പം വളർത്തുന്നു. 35 മില്ലിമീറ്റർ വളർച്ചയെത്തുന്ന കുഞ്ഞുങ്ങളെ ലിംഗനിർണയം നടത്തി ആൺ പെൺ മത്സ്യങ്ങളെ വേർതിരിച്ച് വളർത്തിയും പെരുപ്പം നിയന്ത്രിക്കാം. ആൺമത്സ്യങ്ങൾ വേഗത്തിൽ വളരുന്നതിനാൽ ധാരാളം വലിപ്പം കൂടിയവയെ ലഭിക്കുകയും ചെയ്യും. [[സങ്കരവർഗ്ഗം|സങ്കരവർഗത്തെയുത്പാദിപ്പിച്ചും]] പെരുപ്പം നിയന്ത്രിക്കാവുന്നതാണ്. {{Sarvavijnanakosam}} [[Category:മത്സ്യങ്ങൾ]] [[വർഗ്ഗം:ഭക്ഷ്യയോഗ്യമായ മത്സ്യങ്ങൾ]] [[വർഗ്ഗം:അധിനിവേശജന്തുക്കൾ]] [[വർഗ്ഗം:ഭക്ഷ്യയോഗ്യമായ ശുദ്ധജല മത്സ്യങ്ങൾ]] 5khco49esugfb3r6h20fbi68caanhta 4546828 4546826 2025-07-08T20:01:31Z 80.46.141.217 4546828 wikitext text/x-wiki {{prettyurl|Tilapia}} {{Taxobox | name = തിലാപ്പിയ |image = Oreochromis-niloticus-Nairobi.JPG |caption = [[Oreochromis niloticus|നൈൽ തിലാപ്പിയ]], ''Oreochromis niloticus'' | regnum = [[Animal]]ia | phylum = [[Chordate|Chordata]] | classis = [[Actinopterygii]] | ordo = [[Perciformes]] | familia = [[Cichlidae]] | subfamilia = [[Pseudocrenilabrinae]] | tribus = [[Tilapiini]] | subdivision_ranks = [[Genus|Genera]] | subdivision = '''''[[Oreochromis]]''''' (about 30 species)<br/> '''''[[Sarotherodon]]''''' (over 10 species)<br/> '''''[[Tilapia (genus)|Tilapia]]''''' (about 40 species)<br/> and see text }} പോഷക സമൃദ്ധവും രുചികരവുമായ ഒരു [[മത്സ്യം|മത്സ്യമാണ്]] '''തിലാപ്പിയ (Tilapia)'''. കേരളത്തിൽ '''പിലോപ്പി''', '''സിലോപ്യ, സിലോപ്പി''' എന്ന പേരിലും അറിയപ്പെടുന്നു. ഇത് [[പെഴ്സിഫോമെസ്]] മത്സ്യഗോത്രത്തിലെ [[സിക്ലിഡേ]] കുടുംബത്തിൽപ്പെടുന്നു. ഇതിന്റെ ശാസ്ത്രീയനാമം ''തിലാപ്പിയ മൊസാമ്പിക്ക'' എന്നാണ്. [[ആഫ്രിക്ക|കിഴക്കൻ ആഫ്രിക്കയാണ്]] ഇവയുടെ ജന്മ ദേശം. കൂടാതെ മധ്യപൂർവ ദേശത്തെ [[ഇസ്രായേൽ]], [[ലെബനൻ]] എന്നി രാജ്യങ്ങളിലും ഇവ കാണാം. മൊസാമ്പിക് തിലാപ്പിയ, നൈൽ തിലാപ്പിയ, ചിത്രലാഡ, ഗിഫ്റ്റ് തിലാപ്പിയ, എം എസ് ടി (MST), ചുവന്ന തിലാപ്പിയ, ബ്ലൂ തിലാപ്പിയ തുടങ്ങിയ പലതരം തിലാപ്പിയ മത്സ്യങ്ങൾ കാണപ്പെടുന്നു. നിറവും വലിപ്പവും കൊണ്ട് ഇവ വ്യത്യാസപ്പെട്ടിരിക്കുന്നു. ഈ മത്സ്യത്തെ ലോകമെമ്പാടുമുള്ള അനേകം രാജ്യങ്ങളിൽ കാണാൻ കഴിയും. ലോകത്തിൽ തന്നെ ഏറ്റവുമധികം കൃഷി ചെയ്യുന്ന വളർത്തു മത്സ്യങ്ങളിൽ ഒന്നാണ് ഇവ. ഇന്ത്യയിലെ സാഹചര്യങ്ങളിൽ നന്നായി വളരുന്ന ഒരു മത്സ്യം കൂടിയാണിത്. ലവണ ജലാശയങ്ങളിലും ശുദ്ധജല തടാകങ്ങളിലും നെൽവയലുകളിലും കുളങ്ങളിലും തിലാപ്പിയകളെ വളർത്തുന്നുണ്ട്. ഇരുപത്തൊന്നാം നൂറ്റാണ്ടിലെ ‘അക്വാ ചിക്കൻ’ എന്നറിയപ്പെടുന്ന ‘ഗിഫ്റ്റ്’ തിലാപ്പിയ സങ്കരയിനമാണ്. കാഴ്ചയ്ക്ക് ഭംഗിയുള്ള ചുവന്ന തിലാപ്പിയ അലങ്കാര മത്സ്യമായും വളർത്താറുണ്ട്. പെട്ടന്ന് പ്രജജനം നടത്താനും വളരാനും കഴിവുള്ള ഈ മത്സ്യത്തെ മനുഷ്യരിലെ പോഷകാഹാരക്കുറവ് പരിഹരിക്കാനാണ് വികസിപ്പിച്ചെടുത്തത്. ലോകത്തിന്റെ ഭക്ഷ്യസുരക്ഷയ്ക്കും, പ്രത്യേകിച്ച് വർദ്ധിച്ച് വരുന്ന ജനസംഖ്യയുടെ എളുപ്പം ലഭ്യമായ പ്രോട്ടീ‍ൻ, വിറ്റാമിൻ സ്രോതസ്സായി കണക്കാക്കപ്പെടുന്ന ഒരു മത്സ്യമാണ് ഇവ. കേരളത്തിലെ പുഴകളിലും ഡാമുകളിലും തടാകങ്ങളിലും കുളങ്ങളിലും മറ്റും തിലാപ്പിയ മത്സ്യത്തെ കാണാവുന്നതാണ്. മൊസാമ്പിക് തിലാപ്പിയ, നൈൽ തിലാപ്പിയ തുടങ്ങിയ ഇനങ്ങൾ ആണ് ഇവ. നാടൻ തിലാപ്പിയ എന്നറിയപ്പെടുന്ന മൊസാമ്പിക് തിലാപ്പിയ മറ്റ് ഇനങ്ങളെ അപേക്ഷിച്ചു വലിപ്പം കുറഞ്ഞവയും കറുത്ത നിറം കൂടുതലായി കാണപ്പെടുന്നതുമാണ്. ലവണ ജലത്തിൽ വളരാൻ കഴിവുള്ള ഇവയെ ഉപ്പിന്റെ അംശമുള്ള കായലുകളിലും മറ്റും കാണാം. എന്നാൽ നൈൽ തിലാപ്പിയ (ഓറിയോക്രോമിസ് നൈലോട്ടിക്കസ്) സാധാരണ ഗതിയിൽ രണ്ടു കിലോയോളം ഭാരം വക്കുകയും പരമാവധി അഞ്ച് കിലോ വരെ വലിപ്പം വയ്ക്കുന്നവയുമാണ്. ഇവ ശുദ്ധ ജലത്തിൽ വളരുന്നവയാണെങ്കിലും ഒരു പരിധിവരെ (20 ppt) ലവണ ജലത്തിൽ ജീവിക്കാറുണ്ട്. ഇന്ത്യയിൽ 1952-ഇൽ ആണ് ആദ്യമായി മൊസാമ്പിക് തിലാപിയ എത്തിച്ചേർന്നത്. കുളങ്ങൾ, ഡാമുകൾ തുടങ്ങിയ ജലാശയങ്ങളിൽ ഒരു വളർത്തു മത്സ്യമായി ആണ് ഇവയെ എത്തിച്ചത്. പിന്നീട് 1970-തിൽ നൈൽ തിലാപ്പിയ എത്തിച്ചേർന്നു. ഉദാഹരണത്തിന് പാലക്കാട്‌‌ ജില്ലയിലെ മലമ്പുഴ ഡാമിൽ തിലാപ്പിയ മത്സ്യങ്ങൾ കാണാം. വ്യത്യസ്ത സാഹചര്യത്തിൽ വളരുന്ന ഇവ അക്വപോണിക്സ്, ബയോഫ്‌ളെക്‌സ്‌ തുടങ്ങിയ രീതിയിലുമൊക്കെ വളർത്തിയെടുക്കാവുന്നതാണ്. വീടുകളിൽ ശാസ്ത്രീയമായ രീതിയിൽ നിർദിഷ്ട വലുപ്പത്തിലുള്ള ടാങ്ക് സ്ഥാപിച്ചോ ചെറിയ കുളങ്ങളിലൊ ഇവയെ വളർത്താവുന്നതാണ്. ജലത്തിലെ ശൈവാലങ്ങൾ, ചെറുസസ്യങ്ങൾ, പായൽ, എന്നിവയാണ് ഇവയുടെ മുഖ്യമായ ആഹാരം. പായൽ നിയന്ത്രണത്തിന് വേണ്ടിയും ജലാശയങ്ങളിൽ തിലാപ്പിയ വളർത്താറുണ്ട്. പൊതുവേ ഇവ മറ്റു മത്സ്യങ്ങളെ ആഹാരമാക്കാറില്ല. എന്നാൽ [[വാകവരാൽ]], [[വരാൽ]], [[കാളാഞ്ചി]] തുടങ്ങിയ മത്സ്യങ്ങൾ തിലാപ്പിയ കുഞ്ഞുങ്ങളെ ഭക്ഷണമാക്കാറുണ്ട്. മേല്പറഞ്ഞ മത്സ്യങ്ങളെ കൃഷി ചെയ്യുന്നവർ അവയുടെ തീറ്റയ്ക്കായും തിലാപ്പിയ വളർത്താറുണ്ട്. പ്രോടീൻ അഥവാ [[മാംസ്യം]], വിറ്റാമിൻ ബി ജീവകങ്ങൾ, [[വിറ്റാമിൻ ഡി]] തുടങ്ങിയ ജീവകങ്ങൾ, മഗ്നീഷ്യം തുടങ്ങിയ ധാതുക്കൾ എന്നി പ്രധാനപ്പെട്ട പോഷകങ്ങളാൽ സമൃദ്ധമാണ് തിലാപ്പിയ. ഇതിൽ കൊഴുപ്പിന്റെ അളവ് വളരെ കുറവാണ്. അതിനാൽ തികച്ചും ആരോഗ്യകരമായ ഒരു മത്സ്യമാണ് തിലാപ്പിയ എന്ന്‌ പറയാം. ഒമേഗ-3 ഫാറ്റി ആസിഡുകൾ ധാരാളമായി തിലാപ്പിയയിൽ മിതമായ അളവിൽ അടങ്ങിയിട്ടുണ്ട്. ഒമേഗ-3 ഫാറ്റി ആസിഡുകൾ ഹൃദയാരോഗ്യത്തിനും വീക്കം കുറയ്ക്കുന്നതിനും തലച്ചോറിന്റെ ശരിയായ പ്രവർത്തനത്തിനും ഗുണകരമാണ്. ==ഇനങ്ങൾ== [[പ്രമാണം:Tilapia mossambica Pune.JPG|thumb|left|തിലാപ്പിയ മൊസാമ്പിക്ക]] ആഫ്രിക്കയിൽ ''തിലാപ്പിയ മൊസാമ്പിക്ക'', ''തിലാപ്പിയ നൈലോട്ടിക്ക'', ''തിലാപ്പിയ ഗലീലിയ'' എന്നിങ്ങനെ മൂന്നിനം തിലാപ്പിയകളുണ്ട്. 19-ാം ശതകത്തിൽ [[ജാവ (ദ്വീപ്)|ജാവ]], [[ഇന്തോനേഷ്യ]] എന്നിവിടങ്ങളിൽ തിലാപ്പിയയെ വളർത്താൻ തുടങ്ങി. ജാവയിൽ നിന്ന് [[മലയ]], [[ഫിലിപ്പീൻസ്]], [[തായ്‌ലന്റ്]], [[ശ്രീലങ്ക]] എന്നിവിടങ്ങളിലേക്ക് ഇവയുടെ കുഞ്ഞുങ്ങളെ കൊണ്ടുപോയി കൃഷിയാരംഭിച്ചു. 1952-ൽ തായ്ലൻഡിൽ നിന്നാണ് തിലാപ്പിയയെ [[ഇന്ത്യ|ഇന്ത്യയിലെ]] കേന്ദ്രസർക്കാർ മത്സ്യ ഗവേഷണ സ്ഥാപനത്തിലേക്കു കൊണ്ടുവന്നത്. വളരെച്ചുരുങ്ങിയ കാലം കൊണ്ട് ഇന്ത്യയിലുടനീളം, പ്രത്യേകിച്ച് [[കേരളം|കേരളത്തിൽ]] വൻപ്രചാരം നേടാൻ ഈ വിദേശ മത്സ്യത്തിനു കഴിഞ്ഞു. ഏതു സാഹചര്യത്തിലും വളരാനുള്ള കരുത്തും അതിവേഗം മുട്ടയിട്ടു പെരുകാനുള്ള ശേഷിയും ഉള്ള ഇനമായതിനാൽ ഇന്ന് പലയിടങ്ങളിലേയും ജലാശയങ്ങളിൽ ഈ മത്സ്യം കൃഷിചെയ്തു വരുന്നു. റെഡ് തിലാപ്പിയ, ഗിഫ്റ്റ് തുടങ്ങിയവ വിവിധ ഇനങ്ങളാണ്. ==ഗിഫ്റ്റ്== ഇരുപത്തൊന്നാം നൂറ്റാണ്ടിലെ ‘അക്വാ ചിക്കൻ’ എന്നറിയപ്പെടുന്ന ‘ഗിഫ്റ്റ്’ തിലാപ്പിയ ഇതിന്റെ അത്യുത്പാദനശേഷിയുള്ള ഒരു സങ്കരയിനം തിലാപ്പിയ മത്സ്യമാണ്. ഉയർന്ന തീറ്റ പരിവർത്തന ശേഷി രേഖപ്പെടുത്തിയിട്ടുള്ള ഗിഫ്റ്റ് തിലാപ്പിയ പ്രോട്ടീൻ കുറഞ്ഞ തീറ്റ കഴിച്ചും നല്ല വളർച്ച കാണിക്കുന്നതാണ്. നൈൽ തിലാപ്പിയ മത്സ്യങ്ങളിൽ നിന്നും വികസിപ്പിച്ചെടുത്ത മത്സ്യയിനമാണ് ഗിഫ്റ്റ് (GIFT-Genetically Improved Farmed Tilapia). ഇന്ത്യയിലെ ഗിഫ്റ്റ് തിലാപ്പിയ വികസിപ്പിച്ചെടുത്ത സമുദ്രോൽപ്പന്ന കയറ്റുമതി വികസന ഏജൻസിയുടെ ജലകൃഷി ഗവേഷണ വികസന സ്ഥാപനമായ രാജീവ്ഗാന്ധി സെന്റർ ഫോർ അക്വാകൾച്ചറിന്റെ വിജയവാഡയിലുള്ള കേന്ദ്രത്തിലാണ് ഗിഫ്റ്റ് മത്സ്യം വികസിപ്പിച്ചെടുത്തത്. നൈൽ തിലാപ്പിയകളിൽ നിന്നും ജനിതക രീതികളവലംബിച്ചു വികസിപ്പിച്ച മത്സ്യമാണിത്. ഇന്ത്യയിലെ സാഹചര്യങ്ങളിൽ നന്നായി വളരുന്ന ഗിഫ്റ്റ് തിലാപ്പിയ രുചികരവും പോക്ഷക സമൃദ്ധവുമാണ്. ഉയർന്ന രോഗപ്രതിരോധശേഷി, ഏതു കാലവസ്ഥയിലും ജീവിക്കാനുള്ള കഴിവ്, മിശ്രഭുക്ക് തുടങ്ങിയ ഗുണങ്ങളാണ് ഇവയെ ആകർഷകമായ മത്സ്യം ആക്കിയത്. 6 മാസം കൊണ്ട് 800 ഗ്രാം വരെ തൂക്കം വയ്ക്കാൻ ഈ ഇവയ്ക്ക് സാധിക്കുന്നു. ഈ മത്സ്യം ചെറിയ ചെടികളേയും പായലുകളെയും പ്രാണികളെയും ഭക്ഷണമാക്കുന്നു. സാധാരണ ഗതിയിൽ ഇവ മറ്റു ചെറു മത്സ്യങ്ങളെ ആഹാരമാക്കാറില്ല. ==ശരീരഘടന== തിലാപ്പിയ മൊസാമ്പിക്ക 36 സെന്റിമീറ്റർ വരെ നീളത്തിൽ വളരും. തിലാപ്പിയ ഗലീലിയ 43 സെന്റിമീറ്ററിലധികവും തിലാപ്പിയ നൈലോട്ടിക്ക 53 സെന്റിമീറ്ററിലധികവും നീളം വയ്ക്കുന്നവയാണ്. തിലാപ്പിയ മത്സ്യത്തിന്റെ പാർശ്വഭാഗം പരന്ന് ദീർഘ വൃത്താകൃതിയിലാണ്. മോന്ത ഉരുണ്ടിരിക്കും. [[ചെതുമ്പൽ|ചെതുമ്പലുകൾ]] ചെറുതും ക്രമത്തിൽ അടുക്കിയിട്ടുള്ളതുമാണ്. രണ്ടു പാർശ്വരേഖകളുണ്ട്; ആദ്യത്തേത് ചെകിള ഭാഗത്തുനിന്നു തുടങ്ങി ശരീരത്തിന്റെ പകുതിയോളമെത്തി അവസാനിക്കുന്നു; രണ്ടാമത്തേത് ആദ്യത്തെ പാർശ്വരേഖ അവസാനിക്കുന്നതിന്റെ താഴെ നിന്നു തുടങ്ങി വാൽ വരെയെത്തുന്നു. മുതുച്ചിറകിൽ 17-ഉം, [[ഗുദച്ചിറക്|ഗുദച്ചിറകിൽ]] മൂന്നും, പിൻ [[പാർശ്വച്ചിറക്|പാർശ്വച്ചിറകിൽ]] ഒന്നും വീതം മൂർച്ചയുള്ള മുള്ളുകളുണ്ടായിരിക്കും. ഗിഫ്റ്റ് തിലാപ്പിയ 6 മാസം കൊണ്ട് 800 ഗ്രാം വരെ ഭാരം വയ്ക്കുന്നു. ==പോഷകങ്ങൾ, ആരോഗ്യ ഗുണങ്ങൾ== തിലാപ്പിയ മത്സ്യത്തിൽ 14-19 ശതമാനം [[മാംസ്യം|മാംസ്യവും]] (പ്രോട്ടീൻ), 76-83 ശതമാനം [[ജലം|ജലാംശവും]], 2 ശതമാനം [[കൊഴുപ്പ്|കൊഴുപ്പും]] 4-11 മില്ലിഗ്രാം [[ഇരുമ്പ്|ഇരുമ്പും]] [[ഫോസ്ഫറസ്|ഫോസ്ഫറസും]] [[കാത്സ്യം|കാത്സ്യവും]] അടങ്ങിയിരിക്കുന്നു. ഇത് തികച്ചും ആരോഗ്യകരവും പോഷക സമൃദ്ധവുമായ ഒരു മത്സ്യമാണ്. കൊഴുപ്പിന്റെ അളവ് ഇതിൽ തീരെ കുറവാണ്. തിലാപ്പിയയിൽ മിതമായ അളവിൽ ഒമേഗ-3 ഫാറ്റി ആസിഡുകൾ അടങ്ങിയിട്ടുണ്ട്. ഇത് ഹൃദയാരോഗ്യത്തിനും വീക്കം കുറയ്ക്കുന്നതിനും തലച്ചോറിന്റെ ശരിയായ പ്രവർത്തനത്തിനും ആവശ്യമാണ്. USDA കണക്കുകൾ പ്രകാരം 100 ഗ്രാം വേവിച്ച തിലാപ്പിയയിൽ അടങ്ങിയിരിക്കുന്ന പോഷകങ്ങൾ താഴെ കൊടുക്കുന്നു. ദിവസേന ആവശ്യമുള്ളതിന്റെ ശതമാനക്കണക്ക് (% Daily value) കൂടി കൊടുത്തിരിക്കുന്നു. കാലറി/ഊർജം - 129 മൊത്തം കൊഴുപ്പ് - 2.7 g (4%) പൂരിത കൊഴുപ്പ് - 0.9 g (4%) സോഡിയം - 56 mg (2%) പൊട്ടാസ്യം - 380 mg (10%) പ്രോടീൻ/ മാംസ്യം - 26 g (52%) അയൺ/ ഇരുമ്പ് - 3% വിറ്റാമിൻ ബി6 - 5% മഗ്‌നീഷ്യം - 8% കാൽസ്യം - 1% വിറ്റാമിൻ ഡി - 37% കൊബലമിൻ - 31% ==നിറഭേദങ്ങൾ== [[പ്രമാണം:Tilapia mariae Australia.jpg|thumb|left|[[ആസ്ത്രേലിയ|ആസ്ത്രേലിയയിൽ]] കാണപ്പെടുന്ന തിലാപ്പിയ]] വളരുന്ന സാഹചര്യങ്ങൾക്കനുസരിച്ച് തിലാപ്പിയയുടെ ശരീരത്തിന്റെ നിറത്തിനും മാറ്റമുണ്ടാകും. ഇവയ്ക്ക് [[കറുപ്പ്|കറുപ്പോ]] [[തവിട്ട്|തവിട്ടോ]] ചാരം കലർന്ന [[ഒലിവു നിറം|ഒലിവു നിറമോ]] ആണ്. മുൻ പാർശ്വച്ചിറകും വാൽച്ചിറകും കറുപ്പുനിറവും മുതുച്ചിറകിന്റേയും വാൽച്ചിറകിന്റേയും അറ്റത്തിന് [[മഞ്ഞ]] നിറവും ആണ്. പ്രജനന കാലത്ത് ആൺ പെൺ മത്സ്യങ്ങളിൽ വർണഭേദം പ്രകടമാണ്. പെൺ മത്സ്യത്തിന് ചാരനിറമുള്ള ശരീരത്തിൽ കറുത്ത പുള്ളികൾ ഉണ്ടായിരിക്കും. ആൺ മത്സ്യത്തിന്റെ ശരീരം കറുപ്പു നിറവും, [[വായ|വായയുടെ]] കീഴ്ഭാഗം മാത്രം വെളുത്ത നിറവുമായിരിക്കും. ആൺ മത്സ്യത്തിന്റെ മുൻ പാർശ്വച്ചിറകുകളുടേയും വാൽച്ചിറകുകളുടേയും അരികുകൾക്ക് ചുവപ്പു നിറമായിരിക്കും. ഇവയുടെ [[ഗില്ല്|ഗില്ലുകൾ]] മഞ്ഞയും, കണ്ണുകൾ കറുപ്പു നിറം കൂടിയതുമാണ്. ആൺ മത്സ്യങ്ങൾ വലിപ്പം കൂടിയവയും പെൺ മത്സ്യങ്ങളെയപേക്ഷിച്ച് വളരെ വേഗത്തിൽ വളരുന്നവയുമാണ്. പെൺ മത്സ്യത്തിന്റെ ശരീരത്തിലെ കുറുകെയുള്ള വരകൾ കൂടുതൽ തെളിഞ്ഞുകാണും. ==ഭക്ഷണരീതി== [[പ്രമാണം:Jensens Crossing fish survey Dec07 029.jpg|thumb|right|പൂർണ്ണവളർച്ചയെത്താത്ത തിലാപ്പിയകൾ]] തിലാപ്പിയ മത്സ്യത്തിന്റെ പ്രധാന ഭക്ഷണം [[ശൈവാലം|ശൈവാലങ്ങളാണ്]]. ആവശ്യത്തിന് ഏകകോശസസ്യങ്ങളും പായലുകളും മറ്റു ശൈവാലങ്ങളും ലഭ്യമാകാത്ത സാഹചര്യത്തിൽ ഇവ മറ്റു മത്സ്യങ്ങളുടെ [[ലാർവ|ലാർവകൾ]], ജലപ്രാണികൾ, ചെറിയ കവചിത ജന്തുക്കൾ തുടങ്ങിയവയെ ഭക്ഷിക്കുന്നു. വളർത്തുന്ന തിലാപ്പിയകൾക്ക് [[അസോള]], [[തവിട്]], [[പിണ്ണാക്ക്]], [[ധാന്യം|ധാന്യപ്പൊടി]], അരിഞ്ഞ ഇലകൾ, അടുക്കളയിലെ അവശിഷ്ടങ്ങൾ തുടങ്ങിയവ ആഹാരമായി നല്കിവരുന്നു. ==പ്രജനനം== പെട്ടെന്ന് പ്രജജനം നടത്താനുള്ള കഴിവാണ് ഈ മത്സ്യത്തെ വ്യത്യസ്തമാക്കുന്നത്. രണ്ടോ മൂന്നോ മാസം പ്രായമാകുമ്പോൾ മുതൽ തിലാപ്പിയകൾ ഇണ ചേർന്ന് [[മുട്ട|മുട്ടയിടാൻ]] തുടങ്ങും. പെൺ മത്സ്യത്തിന്റെ വലിപ്പഭേദമനുസരിച്ച് മുട്ടകളുടെ എണ്ണത്തിലും വ്യത്യാസമുണ്ടായിരിക്കും. 100-120 മില്ലിമീറ്റർ വലിപ്പമുള്ള പെൺമത്സ്യങ്ങൾ 250 വരെയും 200-220 മില്ലിമീറ്റർ വലിപ്പമുള്ളവ ശരാശരി 900 വരെയും മുട്ടകളിടുന്നു. ഇവയുടെ മുട്ടകൾക്ക് 0.7 മില്ലിമീറ്റർ വ്യാസമുണ്ട്. [[ബീജസങ്കലനം]] നടന്ന മുട്ടകൾ പെൺമത്സ്യം വായിലാക്കുന്നു. മൂന്നു മുതൽ അഞ്ചുവരെ ദിവസങ്ങൾക്കകം മുട്ടകൾ വിരിയും. പെൺ മത്സ്യത്തിന്റെ വായിൽ നിന്ന് ഇര തേടാനും മറ്റും പുറത്തിറങ്ങുന്ന കുഞ്ഞുങ്ങൾ ഭയം തോന്നിയാലുടനെ തിരിച്ച് വായിൽ തന്നെ കയറി ഒളിക്കുന്നു. ഒരിക്കൽ വിത്തിറക്കിയാൽ തിലാപ്പിയ സ്വയം കുഞ്ഞുങ്ങളെ മുട്ടയിട്ട് കൊണ്ടുനടന്ന് വളർത്തുന്നതുകൊണ്ട് പിന്നീട് വിത്തിറക്കേണ്ടതായി വരുന്നില്ല. ലവണാംശം കൂടിയ സമുദ്രജലത്തിൽപ്പോലും ചിലയിനം തിലാപ്പിയ പ്രജനനം നടത്താറുണ്ട്. ശുദ്ധജലത്തിൽ വളരുന്ന തിലാപ്പിയയുടെ മുട്ടകൾക്ക് മഞ്ഞനിറവും സമുദ്രജലത്തിലുള്ളവയുടേതിന് വെളുത്ത നിറവും ആയിരിക്കും. ==അതിജീവനം== മികച്ച രോഗ പ്രതിരോധ ശേഷിയുള്ള മത്സ്യമാണ് തിലാപ്പിയ. വെള്ളത്തിന്റെ താപനില മാറിയാലും, ഓക്സിജന്റെ അളവ് കുറഞ്ഞാലും, അമോണിയയുടെ അളവ് കൂടിയാലും തിലാപ്പിയ അതൊക്കെ അതിജീവിക്കും. ഇവ എളുപ്പത്തിൽ വളർച്ചയെത്തും. ==വളർച്ചാനിരക്ക്== തിലാപ്പിയ നല്ലൊരു വളർത്തു മത്സ്യമാണ്. വളർത്തു [[കുളം|കുളങ്ങളിൽ]] അമിതമായി പെരുകുന്നത് ഇവയുടെ വളർച്ചാനിരക്ക് കുറയ് ക്കാനിടയാക്കുന്നു. അതിനാൽ വലിപ്പം കൂടിയവയെ മാറ്റി എണ്ണം കുറയ്ക്കുകയാണു പതിവ്. തിലാപ്പിയയോടൊപ്പം അതിന്റെ കുഞ്ഞുങ്ങളെ ഭക്ഷിക്കുന്ന മത്സ്യങ്ങളെ വളർത്തിയും പെരുപ്പം നിയന്ത്രിക്കാനാകും. ഇതിനായി [[വാകവരാൽ]], [[വരാൽ]], [[നരിമീൻ]] തുടങ്ങിയ മത്സ്യങ്ങളെ തിലാപ്പിയയ്ക്കൊപ്പം വളർത്തുന്നു. 35 മില്ലിമീറ്റർ വളർച്ചയെത്തുന്ന കുഞ്ഞുങ്ങളെ ലിംഗനിർണയം നടത്തി ആൺ പെൺ മത്സ്യങ്ങളെ വേർതിരിച്ച് വളർത്തിയും പെരുപ്പം നിയന്ത്രിക്കാം. ആൺമത്സ്യങ്ങൾ വേഗത്തിൽ വളരുന്നതിനാൽ ധാരാളം വലിപ്പം കൂടിയവയെ ലഭിക്കുകയും ചെയ്യും. [[സങ്കരവർഗ്ഗം|സങ്കരവർഗത്തെയുത്പാദിപ്പിച്ചും]] പെരുപ്പം നിയന്ത്രിക്കാവുന്നതാണ്. {{Sarvavijnanakosam}} [[Category:മത്സ്യങ്ങൾ]] [[വർഗ്ഗം:ഭക്ഷ്യയോഗ്യമായ മത്സ്യങ്ങൾ]] [[വർഗ്ഗം:അധിനിവേശജന്തുക്കൾ]] [[വർഗ്ഗം:ഭക്ഷ്യയോഗ്യമായ ശുദ്ധജല മത്സ്യങ്ങൾ]] foybsu3xdu0wpbs1cbje6g5vv1u84ry 4546829 4546828 2025-07-08T20:05:58Z 80.46.141.217 4546829 wikitext text/x-wiki {{prettyurl|Tilapia}} {{Taxobox | name = തിലാപ്പിയ |image = Oreochromis-niloticus-Nairobi.JPG |caption = [[Oreochromis niloticus|നൈൽ തിലാപ്പിയ]], ''Oreochromis niloticus'' | regnum = [[Animal]]ia | phylum = [[Chordate|Chordata]] | classis = [[Actinopterygii]] | ordo = [[Perciformes]] | familia = [[Cichlidae]] | subfamilia = [[Pseudocrenilabrinae]] | tribus = [[Tilapiini]] | subdivision_ranks = [[Genus|Genera]] | subdivision = '''''[[Oreochromis]]''''' (about 30 species)<br/> '''''[[Sarotherodon]]''''' (over 10 species)<br/> '''''[[Tilapia (genus)|Tilapia]]''''' (about 40 species)<br/> and see text }} പോഷക സമൃദ്ധവും രുചികരവുമായ ഒരു [[മത്സ്യം|മത്സ്യമാണ്]] '''തിലാപ്പിയ (Tilapia)'''. കേരളത്തിൽ '''സിലോപ്പി, സിലോപ്യ''' തുടങ്ങിയ പേരുകളിൽ അറിയപ്പെടുന്നു. ഇത് [[പെഴ്സിഫോമെസ്]] മത്സ്യഗോത്രത്തിലെ [[സിക്ലിഡേ]] കുടുംബത്തിൽപ്പെടുന്നു. ഇതിന്റെ ശാസ്ത്രീയനാമം ''തിലാപ്പിയ മൊസാമ്പിക്ക'' എന്നാണ്. [[ആഫ്രിക്ക|കിഴക്കൻ ആഫ്രിക്കയാണ്]] ഇവയുടെ ജന്മ ദേശം. കൂടാതെ മധ്യപൂർവ ദേശത്തെ [[ഇസ്രായേൽ]], [[ലെബനൻ]] എന്നി രാജ്യങ്ങളിലും ഇവ കാണാം. മൊസാമ്പിക് തിലാപ്പിയ, നൈൽ തിലാപ്പിയ, ചിത്രലാഡ, ഗിഫ്റ്റ് തിലാപ്പിയ, എം എസ് ടി (MST), ചുവന്ന തിലാപ്പിയ, ബ്ലൂ തിലാപ്പിയ തുടങ്ങിയ പലതരം തിലാപ്പിയ മത്സ്യങ്ങൾ കാണപ്പെടുന്നു. നിറവും വലിപ്പവും കൊണ്ട് ഇവ വ്യത്യാസപ്പെട്ടിരിക്കുന്നു. ഈ മത്സ്യത്തെ ലോകമെമ്പാടുമുള്ള അനേകം രാജ്യങ്ങളിൽ കാണാൻ കഴിയും. ലോകത്തിൽ തന്നെ ഏറ്റവുമധികം കൃഷി ചെയ്യുന്ന വളർത്തു മത്സ്യങ്ങളിൽ ഒന്നാണ് ഇവ. ഇന്ത്യയിലെ സാഹചര്യങ്ങളിൽ നന്നായി വളരുന്ന ഒരു മത്സ്യം കൂടിയാണിത്. ലവണ ജലാശയങ്ങളിലും ശുദ്ധജല തടാകങ്ങളിലും നെൽവയലുകളിലും കുളങ്ങളിലും തിലാപ്പിയകളെ വളർത്തുന്നുണ്ട്. ഇരുപത്തൊന്നാം നൂറ്റാണ്ടിലെ ‘അക്വാ ചിക്കൻ’ എന്നറിയപ്പെടുന്ന ‘ഗിഫ്റ്റ്’ തിലാപ്പിയ സങ്കരയിനമാണ്. കാഴ്ചയ്ക്ക് ഭംഗിയുള്ള ചുവന്ന തിലാപ്പിയ അലങ്കാര മത്സ്യമായും വളർത്താറുണ്ട്. പെട്ടന്ന് പ്രജജനം നടത്താനും വളരാനും കഴിവുള്ള ഈ മത്സ്യത്തെ മനുഷ്യരിലെ പോഷകാഹാരക്കുറവ് പരിഹരിക്കാനാണ് വികസിപ്പിച്ചെടുത്തത്. ലോകത്തിന്റെ ഭക്ഷ്യസുരക്ഷയ്ക്കും, പ്രത്യേകിച്ച് വർദ്ധിച്ച് വരുന്ന ജനസംഖ്യയുടെ എളുപ്പം ലഭ്യമായ പ്രോട്ടീ‍ൻ, വിറ്റാമിൻ സ്രോതസ്സായി കണക്കാക്കപ്പെടുന്ന ഒരു മത്സ്യമാണ് ഇവ. കേരളത്തിലെ പുഴകളിലും ഡാമുകളിലും തടാകങ്ങളിലും കുളങ്ങളിലും മറ്റും തിലാപ്പിയ മത്സ്യത്തെ കാണാവുന്നതാണ്. മൊസാമ്പിക് തിലാപ്പിയ, നൈൽ തിലാപ്പിയ തുടങ്ങിയ ഇനങ്ങൾ ആണ് ഇവ. നാടൻ തിലാപ്പിയ എന്നറിയപ്പെടുന്ന മൊസാമ്പിക് തിലാപ്പിയ മറ്റ് ഇനങ്ങളെ അപേക്ഷിച്ചു വലിപ്പം കുറഞ്ഞവയും കറുത്ത നിറം കൂടുതലായി കാണപ്പെടുന്നതുമാണ്. ലവണ ജലത്തിൽ വളരാൻ കഴിവുള്ള ഇവയെ ഉപ്പിന്റെ അംശമുള്ള കായലുകളിലും മറ്റും കാണാം. എന്നാൽ നൈൽ തിലാപ്പിയ (ഓറിയോക്രോമിസ് നൈലോട്ടിക്കസ്) സാധാരണ ഗതിയിൽ രണ്ടു കിലോയോളം ഭാരം വക്കുകയും പരമാവധി അഞ്ച് കിലോ വരെ വലിപ്പം വയ്ക്കുന്നവയുമാണ്. ഇവ ശുദ്ധ ജലത്തിൽ വളരുന്നവയാണെങ്കിലും ഒരു പരിധിവരെ (20 ppt) ലവണ ജലത്തിൽ ജീവിക്കാറുണ്ട്. ഇന്ത്യയിൽ 1952-ഇൽ ആണ് ആദ്യമായി മൊസാമ്പിക് തിലാപിയ എത്തിച്ചേർന്നത്. കുളങ്ങൾ, ഡാമുകൾ തുടങ്ങിയ ജലാശയങ്ങളിൽ ഒരു വളർത്തു മത്സ്യമായി ആണ് ഇവയെ എത്തിച്ചത്. പിന്നീട് 1970-തിൽ നൈൽ തിലാപ്പിയ എത്തിച്ചേർന്നു. ഉദാഹരണത്തിന് പാലക്കാട്‌‌ ജില്ലയിലെ മലമ്പുഴ ഡാമിൽ തിലാപ്പിയ മത്സ്യങ്ങൾ കാണാം. വ്യത്യസ്ത സാഹചര്യത്തിൽ വളരുന്ന ഇവ അക്വപോണിക്സ്, ബയോഫ്‌ളെക്‌സ്‌ തുടങ്ങിയ രീതിയിലുമൊക്കെ വളർത്തിയെടുക്കാവുന്നതാണ്. വീടുകളിൽ ശാസ്ത്രീയമായ രീതിയിൽ നിർദിഷ്ട വലുപ്പത്തിലുള്ള ടാങ്ക് സ്ഥാപിച്ചോ ചെറിയ കുളങ്ങളിലൊ ഇവയെ വളർത്താവുന്നതാണ്. ജലത്തിലെ ശൈവാലങ്ങൾ, ചെറുസസ്യങ്ങൾ, പായൽ, എന്നിവയാണ് ഇവയുടെ മുഖ്യമായ ആഹാരം. പായൽ നിയന്ത്രണത്തിന് വേണ്ടിയും ജലാശയങ്ങളിൽ തിലാപ്പിയ വളർത്താറുണ്ട്. പൊതുവേ ഇവ മറ്റു മത്സ്യങ്ങളെ ആഹാരമാക്കാറില്ല. എന്നാൽ [[വാകവരാൽ]], [[വരാൽ]], [[കാളാഞ്ചി]] തുടങ്ങിയ മത്സ്യങ്ങൾ തിലാപ്പിയ കുഞ്ഞുങ്ങളെ ഭക്ഷണമാക്കാറുണ്ട്. മേല്പറഞ്ഞ മത്സ്യങ്ങളെ കൃഷി ചെയ്യുന്നവർ അവയുടെ തീറ്റയ്ക്കായും തിലാപ്പിയ വളർത്താറുണ്ട്. പ്രോടീൻ അഥവാ [[മാംസ്യം]], വിറ്റാമിൻ ബി ജീവകങ്ങൾ, [[വിറ്റാമിൻ ഡി]] തുടങ്ങിയ ജീവകങ്ങൾ, മഗ്നീഷ്യം തുടങ്ങിയ ധാതുക്കൾ എന്നി പ്രധാനപ്പെട്ട പോഷകങ്ങളാൽ സമൃദ്ധമാണ് തിലാപ്പിയ. ഇതിൽ കൊഴുപ്പിന്റെ അളവ് വളരെ കുറവാണ്. അതിനാൽ തികച്ചും ആരോഗ്യകരമായ ഒരു മത്സ്യമാണ് തിലാപ്പിയ എന്ന്‌ പറയാം. ഒമേഗ-3 ഫാറ്റി ആസിഡുകൾ ധാരാളമായി തിലാപ്പിയയിൽ മിതമായ അളവിൽ അടങ്ങിയിട്ടുണ്ട്. ഒമേഗ-3 ഫാറ്റി ആസിഡുകൾ ഹൃദയാരോഗ്യത്തിനും വീക്കം കുറയ്ക്കുന്നതിനും തലച്ചോറിന്റെ ശരിയായ പ്രവർത്തനത്തിനും ഗുണകരമാണ്. ==ഇനങ്ങൾ== [[പ്രമാണം:Tilapia mossambica Pune.JPG|thumb|left|തിലാപ്പിയ മൊസാമ്പിക്ക]] ആഫ്രിക്കയിൽ ''തിലാപ്പിയ മൊസാമ്പിക്ക'', ''തിലാപ്പിയ നൈലോട്ടിക്ക'', ''തിലാപ്പിയ ഗലീലിയ'' എന്നിങ്ങനെ മൂന്നിനം തിലാപ്പിയകളുണ്ട്. 19-ാം ശതകത്തിൽ [[ജാവ (ദ്വീപ്)|ജാവ]], [[ഇന്തോനേഷ്യ]] എന്നിവിടങ്ങളിൽ തിലാപ്പിയയെ വളർത്താൻ തുടങ്ങി. ജാവയിൽ നിന്ന് [[മലയ]], [[ഫിലിപ്പീൻസ്]], [[തായ്‌ലന്റ്]], [[ശ്രീലങ്ക]] എന്നിവിടങ്ങളിലേക്ക് ഇവയുടെ കുഞ്ഞുങ്ങളെ കൊണ്ടുപോയി കൃഷിയാരംഭിച്ചു. 1952-ൽ തായ്ലൻഡിൽ നിന്നാണ് തിലാപ്പിയയെ [[ഇന്ത്യ|ഇന്ത്യയിലെ]] കേന്ദ്രസർക്കാർ മത്സ്യ ഗവേഷണ സ്ഥാപനത്തിലേക്കു കൊണ്ടുവന്നത്. വളരെച്ചുരുങ്ങിയ കാലം കൊണ്ട് ഇന്ത്യയിലുടനീളം, പ്രത്യേകിച്ച് [[കേരളം|കേരളത്തിൽ]] വൻപ്രചാരം നേടാൻ ഈ വിദേശ മത്സ്യത്തിനു കഴിഞ്ഞു. ഏതു സാഹചര്യത്തിലും വളരാനുള്ള കരുത്തും അതിവേഗം മുട്ടയിട്ടു പെരുകാനുള്ള ശേഷിയും ഉള്ള ഇനമായതിനാൽ ഇന്ന് പലയിടങ്ങളിലേയും ജലാശയങ്ങളിൽ ഈ മത്സ്യം കൃഷിചെയ്തു വരുന്നു. റെഡ് തിലാപ്പിയ, ഗിഫ്റ്റ് തുടങ്ങിയവ വിവിധ ഇനങ്ങളാണ്. ==ഗിഫ്റ്റ്== ഇരുപത്തൊന്നാം നൂറ്റാണ്ടിലെ ‘അക്വാ ചിക്കൻ’ എന്നറിയപ്പെടുന്ന ‘ഗിഫ്റ്റ്’ തിലാപ്പിയ ഇതിന്റെ അത്യുത്പാദനശേഷിയുള്ള ഒരു സങ്കരയിനം തിലാപ്പിയ മത്സ്യമാണ്. ഉയർന്ന തീറ്റ പരിവർത്തന ശേഷി രേഖപ്പെടുത്തിയിട്ടുള്ള ഗിഫ്റ്റ് തിലാപ്പിയ പ്രോട്ടീൻ കുറഞ്ഞ തീറ്റ കഴിച്ചും നല്ല വളർച്ച കാണിക്കുന്നതാണ്. നൈൽ തിലാപ്പിയ മത്സ്യങ്ങളിൽ നിന്നും വികസിപ്പിച്ചെടുത്ത മത്സ്യയിനമാണ് ഗിഫ്റ്റ് (GIFT-Genetically Improved Farmed Tilapia). ഇന്ത്യയിലെ ഗിഫ്റ്റ് തിലാപ്പിയ വികസിപ്പിച്ചെടുത്ത സമുദ്രോൽപ്പന്ന കയറ്റുമതി വികസന ഏജൻസിയുടെ ജലകൃഷി ഗവേഷണ വികസന സ്ഥാപനമായ രാജീവ്ഗാന്ധി സെന്റർ ഫോർ അക്വാകൾച്ചറിന്റെ വിജയവാഡയിലുള്ള കേന്ദ്രത്തിലാണ് ഗിഫ്റ്റ് മത്സ്യം വികസിപ്പിച്ചെടുത്തത്. നൈൽ തിലാപ്പിയകളിൽ നിന്നും ജനിതക രീതികളവലംബിച്ചു വികസിപ്പിച്ച മത്സ്യമാണിത്. ഇന്ത്യയിലെ സാഹചര്യങ്ങളിൽ നന്നായി വളരുന്ന ഗിഫ്റ്റ് തിലാപ്പിയ രുചികരവും പോക്ഷക സമൃദ്ധവുമാണ്. ഉയർന്ന രോഗപ്രതിരോധശേഷി, ഏതു കാലവസ്ഥയിലും ജീവിക്കാനുള്ള കഴിവ്, മിശ്രഭുക്ക് തുടങ്ങിയ ഗുണങ്ങളാണ് ഇവയെ ആകർഷകമായ മത്സ്യം ആക്കിയത്. 6 മാസം കൊണ്ട് 800 ഗ്രാം വരെ തൂക്കം വയ്ക്കാൻ ഈ ഇവയ്ക്ക് സാധിക്കുന്നു. ഈ മത്സ്യം ചെറിയ ചെടികളേയും പായലുകളെയും പ്രാണികളെയും ഭക്ഷണമാക്കുന്നു. സാധാരണ ഗതിയിൽ ഇവ മറ്റു ചെറു മത്സ്യങ്ങളെ ആഹാരമാക്കാറില്ല. ==ശരീരഘടന== തിലാപ്പിയ മൊസാമ്പിക്ക 36 സെന്റിമീറ്റർ വരെ നീളത്തിൽ വളരും. തിലാപ്പിയ ഗലീലിയ 43 സെന്റിമീറ്ററിലധികവും തിലാപ്പിയ നൈലോട്ടിക്ക 53 സെന്റിമീറ്ററിലധികവും നീളം വയ്ക്കുന്നവയാണ്. തിലാപ്പിയ മത്സ്യത്തിന്റെ പാർശ്വഭാഗം പരന്ന് ദീർഘ വൃത്താകൃതിയിലാണ്. മോന്ത ഉരുണ്ടിരിക്കും. [[ചെതുമ്പൽ|ചെതുമ്പലുകൾ]] ചെറുതും ക്രമത്തിൽ അടുക്കിയിട്ടുള്ളതുമാണ്. രണ്ടു പാർശ്വരേഖകളുണ്ട്; ആദ്യത്തേത് ചെകിള ഭാഗത്തുനിന്നു തുടങ്ങി ശരീരത്തിന്റെ പകുതിയോളമെത്തി അവസാനിക്കുന്നു; രണ്ടാമത്തേത് ആദ്യത്തെ പാർശ്വരേഖ അവസാനിക്കുന്നതിന്റെ താഴെ നിന്നു തുടങ്ങി വാൽ വരെയെത്തുന്നു. മുതുച്ചിറകിൽ 17-ഉം, [[ഗുദച്ചിറക്|ഗുദച്ചിറകിൽ]] മൂന്നും, പിൻ [[പാർശ്വച്ചിറക്|പാർശ്വച്ചിറകിൽ]] ഒന്നും വീതം മൂർച്ചയുള്ള മുള്ളുകളുണ്ടായിരിക്കും. ഗിഫ്റ്റ് തിലാപ്പിയ 6 മാസം കൊണ്ട് 800 ഗ്രാം വരെ ഭാരം വയ്ക്കുന്നു. ==പോഷകങ്ങൾ, ആരോഗ്യ ഗുണങ്ങൾ== തിലാപ്പിയ മത്സ്യത്തിൽ 14-19 ശതമാനം [[മാംസ്യം|മാംസ്യവും]] (പ്രോട്ടീൻ), 76-83 ശതമാനം [[ജലം|ജലാംശവും]], 2 ശതമാനം [[കൊഴുപ്പ്|കൊഴുപ്പും]] 4-11 മില്ലിഗ്രാം [[ഇരുമ്പ്|ഇരുമ്പും]] [[ഫോസ്ഫറസ്|ഫോസ്ഫറസും]] [[കാത്സ്യം|കാത്സ്യവും]] അടങ്ങിയിരിക്കുന്നു. ഇത് തികച്ചും ആരോഗ്യകരവും പോഷക സമൃദ്ധവുമായ ഒരു മത്സ്യമാണ്. കൊഴുപ്പിന്റെ അളവ് ഇതിൽ തീരെ കുറവാണ്. തിലാപ്പിയയിൽ മിതമായ അളവിൽ ഒമേഗ-3 ഫാറ്റി ആസിഡുകൾ അടങ്ങിയിട്ടുണ്ട്. ഇത് ഹൃദയാരോഗ്യത്തിനും വീക്കം കുറയ്ക്കുന്നതിനും തലച്ചോറിന്റെ ശരിയായ പ്രവർത്തനത്തിനും ആവശ്യമാണ്. USDA കണക്കുകൾ പ്രകാരം 100 ഗ്രാം വേവിച്ച തിലാപ്പിയയിൽ അടങ്ങിയിരിക്കുന്ന പോഷകങ്ങൾ താഴെ കൊടുക്കുന്നു. ദിവസേന ആവശ്യമുള്ളതിന്റെ ശതമാനക്കണക്ക് (% Daily value) കൂടി കൊടുത്തിരിക്കുന്നു. കാലറി/ഊർജം - 129 മൊത്തം കൊഴുപ്പ് - 2.7 g (4%) പൂരിത കൊഴുപ്പ് - 0.9 g (4%) സോഡിയം - 56 mg (2%) പൊട്ടാസ്യം - 380 mg (10%) പ്രോടീൻ/ മാംസ്യം - 26 g (52%) അയൺ/ ഇരുമ്പ് - 3% വിറ്റാമിൻ ബി6 - 5% മഗ്‌നീഷ്യം - 8% കാൽസ്യം - 1% വിറ്റാമിൻ ഡി - 37% കൊബലമിൻ - 31% ==നിറഭേദങ്ങൾ== [[പ്രമാണം:Tilapia mariae Australia.jpg|thumb|left|[[ആസ്ത്രേലിയ|ആസ്ത്രേലിയയിൽ]] കാണപ്പെടുന്ന തിലാപ്പിയ]] വളരുന്ന സാഹചര്യങ്ങൾക്കനുസരിച്ച് തിലാപ്പിയയുടെ ശരീരത്തിന്റെ നിറത്തിനും മാറ്റമുണ്ടാകും. ഇവയ്ക്ക് [[കറുപ്പ്|കറുപ്പോ]] [[തവിട്ട്|തവിട്ടോ]] ചാരം കലർന്ന [[ഒലിവു നിറം|ഒലിവു നിറമോ]] ആണ്. മുൻ പാർശ്വച്ചിറകും വാൽച്ചിറകും കറുപ്പുനിറവും മുതുച്ചിറകിന്റേയും വാൽച്ചിറകിന്റേയും അറ്റത്തിന് [[മഞ്ഞ]] നിറവും ആണ്. പ്രജനന കാലത്ത് ആൺ പെൺ മത്സ്യങ്ങളിൽ വർണഭേദം പ്രകടമാണ്. പെൺ മത്സ്യത്തിന് ചാരനിറമുള്ള ശരീരത്തിൽ കറുത്ത പുള്ളികൾ ഉണ്ടായിരിക്കും. ആൺ മത്സ്യത്തിന്റെ ശരീരം കറുപ്പു നിറവും, [[വായ|വായയുടെ]] കീഴ്ഭാഗം മാത്രം വെളുത്ത നിറവുമായിരിക്കും. ആൺ മത്സ്യത്തിന്റെ മുൻ പാർശ്വച്ചിറകുകളുടേയും വാൽച്ചിറകുകളുടേയും അരികുകൾക്ക് ചുവപ്പു നിറമായിരിക്കും. ഇവയുടെ [[ഗില്ല്|ഗില്ലുകൾ]] മഞ്ഞയും, കണ്ണുകൾ കറുപ്പു നിറം കൂടിയതുമാണ്. ആൺ മത്സ്യങ്ങൾ വലിപ്പം കൂടിയവയും പെൺ മത്സ്യങ്ങളെയപേക്ഷിച്ച് വളരെ വേഗത്തിൽ വളരുന്നവയുമാണ്. പെൺ മത്സ്യത്തിന്റെ ശരീരത്തിലെ കുറുകെയുള്ള വരകൾ കൂടുതൽ തെളിഞ്ഞുകാണും. ==ഭക്ഷണരീതി== [[പ്രമാണം:Jensens Crossing fish survey Dec07 029.jpg|thumb|right|പൂർണ്ണവളർച്ചയെത്താത്ത തിലാപ്പിയകൾ]] തിലാപ്പിയ മത്സ്യത്തിന്റെ പ്രധാന ഭക്ഷണം [[ശൈവാലം|ശൈവാലങ്ങളാണ്]]. ആവശ്യത്തിന് ഏകകോശസസ്യങ്ങളും പായലുകളും മറ്റു ശൈവാലങ്ങളും ലഭ്യമാകാത്ത സാഹചര്യത്തിൽ ഇവ മറ്റു മത്സ്യങ്ങളുടെ [[ലാർവ|ലാർവകൾ]], ജലപ്രാണികൾ, ചെറിയ കവചിത ജന്തുക്കൾ തുടങ്ങിയവയെ ഭക്ഷിക്കുന്നു. വളർത്തുന്ന തിലാപ്പിയകൾക്ക് [[അസോള]], [[തവിട്]], [[പിണ്ണാക്ക്]], [[ധാന്യം|ധാന്യപ്പൊടി]], അരിഞ്ഞ ഇലകൾ, അടുക്കളയിലെ അവശിഷ്ടങ്ങൾ തുടങ്ങിയവ ആഹാരമായി നല്കിവരുന്നു. ==പ്രജനനം== പെട്ടെന്ന് പ്രജജനം നടത്താനുള്ള കഴിവാണ് ഈ മത്സ്യത്തെ വ്യത്യസ്തമാക്കുന്നത്. രണ്ടോ മൂന്നോ മാസം പ്രായമാകുമ്പോൾ മുതൽ തിലാപ്പിയകൾ ഇണ ചേർന്ന് [[മുട്ട|മുട്ടയിടാൻ]] തുടങ്ങും. പെൺ മത്സ്യത്തിന്റെ വലിപ്പഭേദമനുസരിച്ച് മുട്ടകളുടെ എണ്ണത്തിലും വ്യത്യാസമുണ്ടായിരിക്കും. 100-120 മില്ലിമീറ്റർ വലിപ്പമുള്ള പെൺമത്സ്യങ്ങൾ 250 വരെയും 200-220 മില്ലിമീറ്റർ വലിപ്പമുള്ളവ ശരാശരി 900 വരെയും മുട്ടകളിടുന്നു. ഇവയുടെ മുട്ടകൾക്ക് 0.7 മില്ലിമീറ്റർ വ്യാസമുണ്ട്. [[ബീജസങ്കലനം]] നടന്ന മുട്ടകൾ പെൺമത്സ്യം വായിലാക്കുന്നു. മൂന്നു മുതൽ അഞ്ചുവരെ ദിവസങ്ങൾക്കകം മുട്ടകൾ വിരിയും. പെൺ മത്സ്യത്തിന്റെ വായിൽ നിന്ന് ഇര തേടാനും മറ്റും പുറത്തിറങ്ങുന്ന കുഞ്ഞുങ്ങൾ ഭയം തോന്നിയാലുടനെ തിരിച്ച് വായിൽ തന്നെ കയറി ഒളിക്കുന്നു. ഒരിക്കൽ വിത്തിറക്കിയാൽ തിലാപ്പിയ സ്വയം കുഞ്ഞുങ്ങളെ മുട്ടയിട്ട് കൊണ്ടുനടന്ന് വളർത്തുന്നതുകൊണ്ട് പിന്നീട് വിത്തിറക്കേണ്ടതായി വരുന്നില്ല. ലവണാംശം കൂടിയ സമുദ്രജലത്തിൽപ്പോലും ചിലയിനം തിലാപ്പിയ പ്രജനനം നടത്താറുണ്ട്. ശുദ്ധജലത്തിൽ വളരുന്ന തിലാപ്പിയയുടെ മുട്ടകൾക്ക് മഞ്ഞനിറവും സമുദ്രജലത്തിലുള്ളവയുടേതിന് വെളുത്ത നിറവും ആയിരിക്കും. ==അതിജീവനം== മികച്ച രോഗ പ്രതിരോധ ശേഷിയുള്ള മത്സ്യമാണ് തിലാപ്പിയ. വെള്ളത്തിന്റെ താപനില മാറിയാലും, ഓക്സിജന്റെ അളവ് കുറഞ്ഞാലും, അമോണിയയുടെ അളവ് കൂടിയാലും തിലാപ്പിയ അതൊക്കെ അതിജീവിക്കും. ഇവ എളുപ്പത്തിൽ വളർച്ചയെത്തും. ==വളർച്ചാനിരക്ക്== തിലാപ്പിയ നല്ലൊരു വളർത്തു മത്സ്യമാണ്. വളർത്തു [[കുളം|കുളങ്ങളിൽ]] അമിതമായി പെരുകുന്നത് ഇവയുടെ വളർച്ചാനിരക്ക് കുറയ് ക്കാനിടയാക്കുന്നു. അതിനാൽ വലിപ്പം കൂടിയവയെ മാറ്റി എണ്ണം കുറയ്ക്കുകയാണു പതിവ്. തിലാപ്പിയയോടൊപ്പം അതിന്റെ കുഞ്ഞുങ്ങളെ ഭക്ഷിക്കുന്ന മത്സ്യങ്ങളെ വളർത്തിയും പെരുപ്പം നിയന്ത്രിക്കാനാകും. ഇതിനായി [[വാകവരാൽ]], [[വരാൽ]], [[നരിമീൻ]] തുടങ്ങിയ മത്സ്യങ്ങളെ തിലാപ്പിയയ്ക്കൊപ്പം വളർത്തുന്നു. 35 മില്ലിമീറ്റർ വളർച്ചയെത്തുന്ന കുഞ്ഞുങ്ങളെ ലിംഗനിർണയം നടത്തി ആൺ പെൺ മത്സ്യങ്ങളെ വേർതിരിച്ച് വളർത്തിയും പെരുപ്പം നിയന്ത്രിക്കാം. ആൺമത്സ്യങ്ങൾ വേഗത്തിൽ വളരുന്നതിനാൽ ധാരാളം വലിപ്പം കൂടിയവയെ ലഭിക്കുകയും ചെയ്യും. [[സങ്കരവർഗ്ഗം|സങ്കരവർഗത്തെയുത്പാദിപ്പിച്ചും]] പെരുപ്പം നിയന്ത്രിക്കാവുന്നതാണ്. {{Sarvavijnanakosam}} [[Category:മത്സ്യങ്ങൾ]] [[വർഗ്ഗം:ഭക്ഷ്യയോഗ്യമായ മത്സ്യങ്ങൾ]] [[വർഗ്ഗം:അധിനിവേശജന്തുക്കൾ]] [[വർഗ്ഗം:ഭക്ഷ്യയോഗ്യമായ ശുദ്ധജല മത്സ്യങ്ങൾ]] 3ps3cibimn23y3z4jdnhk33gdj78720 0 129587 4546892 3365845 2025-07-09T06:45:09Z Meenakshi nandhini 99060 /* അവലംബം */ 4546892 wikitext text/x-wiki {{prettyurl|Rain Frog}} {{Taxobox | name = മഴത്തവള | image = Rain Frog - Austrochaperina pluvialis.jpg | status = LC | status_system = IUCN3.1 | regnum = [[Animalia]] | phylum = [[Chordate|കോർഡേറ്റ]] | classis = [[Amphibia|ഉഭയജീവികൾ]] | ordo = [[Anura|അനുറാ]] | familia = [[Microhylidae]] | genus = ''[[Austrochaperina]]'' | species = '''''A. pluvialis''''' | binomial = ''Austrochaperina pluvialis'' | binomial_authority = (Zweifel, 1965) | synonyms = ''Sphenophryne pluvialis'' Zweifel, 1965}} [[കുറിവായൻ തവള|കുറിവായൻ]] തവളയിനത്തിൽപ്പെട്ട ഒരിനം തവളയാണ് '''മഴത്തവള''' ([[ഇംഗ്ലീഷ്]]:'''Rain Frog'''). [[ഓസ്ട്രേലിയ|ഓസ്ട്രേലിയയിലാണ്]] ഈ തവളകളുടെ ജന്മദേശം. ഉഷ്ണമേഖലാ വനങ്ങളിലെ ഈർപ്പം കൂടുതലുള്ള ചെറുകാടുകളാണിവയുടെ വാസസ്ഥാനം. ആവാസ വ്യവസ്ഥയുടെ നാശം ഭീഷണിയായിട്ടുണ്ട്. ഓസ്ട്രോകപ്പെറീന എന്ന ജനുസ്സിൽ പ്പെട്ട മഴത്തവളകളുടെ ശാസ്ത്രീയനാമം ഓസ്ട്രോകപ്പെറീന പ്ലുവിയലിസ് (''Austrochaperina Pluvialis'') എന്നാണ്. == അവലംബം == {{reflist}} * Hero, J.-M. & Retallick, R. 2004. [http://www.iucnredlist.org/search/details.php/54350/all Austrochaperina pluvialis]. [http://www.iucnredlist.org 2006 IUCN Red List of Threatened Species. ] Downloaded on 23 July 2007. {{Taxonbar|from=Q2700457}} {{Biology portal bar}} {{Taxonbar|from=Q2700457}} [[വർഗ്ഗം:തവളകൾ]] eoh8ztszcp5zcey03rh2fmoxrleivgc 4546893 4546892 2025-07-09T06:45:38Z Meenakshi nandhini 99060 /* അവലംബം */ 4546893 wikitext text/x-wiki {{prettyurl|Rain Frog}} {{Taxobox | name = മഴത്തവള | image = Rain Frog - Austrochaperina pluvialis.jpg | status = LC | status_system = IUCN3.1 | regnum = [[Animalia]] | phylum = [[Chordate|കോർഡേറ്റ]] | classis = [[Amphibia|ഉഭയജീവികൾ]] | ordo = [[Anura|അനുറാ]] | familia = [[Microhylidae]] | genus = ''[[Austrochaperina]]'' | species = '''''A. pluvialis''''' | binomial = ''Austrochaperina pluvialis'' | binomial_authority = (Zweifel, 1965) | synonyms = ''Sphenophryne pluvialis'' Zweifel, 1965}} [[കുറിവായൻ തവള|കുറിവായൻ]] തവളയിനത്തിൽപ്പെട്ട ഒരിനം തവളയാണ് '''മഴത്തവള''' ([[ഇംഗ്ലീഷ്]]:'''Rain Frog'''). [[ഓസ്ട്രേലിയ|ഓസ്ട്രേലിയയിലാണ്]] ഈ തവളകളുടെ ജന്മദേശം. ഉഷ്ണമേഖലാ വനങ്ങളിലെ ഈർപ്പം കൂടുതലുള്ള ചെറുകാടുകളാണിവയുടെ വാസസ്ഥാനം. ആവാസ വ്യവസ്ഥയുടെ നാശം ഭീഷണിയായിട്ടുണ്ട്. ഓസ്ട്രോകപ്പെറീന എന്ന ജനുസ്സിൽ പ്പെട്ട മഴത്തവളകളുടെ ശാസ്ത്രീയനാമം ഓസ്ട്രോകപ്പെറീന പ്ലുവിയലിസ് (''Austrochaperina Pluvialis'') എന്നാണ്. == അവലംബം == {{reflist}} * Hero, J.-M. & Retallick, R. 2004. [http://www.iucnredlist.org/search/details.php/54350/all Austrochaperina pluvialis]. [http://www.iucnredlist.org 2006 IUCN Red List of Threatened Species. ] Downloaded on 23 July 2007. {{Taxonbar|from=Q2700457}} {{Biology portal bar}} [[വർഗ്ഗം:തവളകൾ]] 0fowphgniagcd9rmk5ug7kq5iqmb67j 0 134274 4546863 3753323 2025-07-09T06:13:13Z Archangelgambit 183400 മലയാളം ആക്കി 4546863 wikitext text/x-wiki {{prettyurl|Parikshit}} {{Infobox Royalty | image = Sage Sukdeva and King Parikshit.png | caption = ശുകനും പരീക്ഷിത്തും | title =[[കുരുവംശത്തിലെ]] രാജാവ് | predecessor = [[യുധിഷ്ഠിരൻ]] | successor = [[ജനമേജയൻ]] | spouse = [[മദ്രവതി]], [[അദ്രിക]] | father = [[അഭിമന്യു]] | mother = [[ഉത്തര]] | issue = [[ജനമേജയൻ]] <br>ഭീമസേനൻ<br>ഉഗ്രസേനൻ<br>ശ്രുതസേനൻ }} ഭാരതീയ ഇതിഹാസകാവ്യമായ [[മഹാഭാരതം|മഹാഭാരതത്തിൽ]] പരാമർശിക്കുന്ന കുരുവംശത്തിലെ ഒരു രാജാവാണ് '''പരീക്ഷിത്ത്'''. [[അഭിമന്യു|അഭിമന്യുവിന്റെ]] പുത്രനും [[അർജ്ജുനൻ|അർജ്ജുനന്റെ]] പൗത്രനുമാണ് ഇദ്ദേഹം. വിരാടരാജകുമാരിയായ [[ഉത്തര]]യാണ് ഇദ്ദേഹത്തിന്റെ അമ്മ.യുധിഷ്ഠിരൻ്റെ കാലശേഷം ഹ രാജവാകുന്നത് പരീക്ഷിത്താണ്. == ജനനം == അഭിമന്യുവിന്റെ മരണ ശേഷമാണ് പരീക്ഷിത്തിന്റെ ജനനം. ജനിച്ച ഉടനെ അമ്മയും മരിച്ചു. മുത്തച്ഛനായ അർജ്ജുനനാണ് വളർത്തിയത്. പരീക്ഷിത്തിനെ രാജാവാക്കിയശേഷം അർജ്ജുനൻ സഹോദരങ്ങൾക്കൊപ്പം നാടുവിടുകയും അധികകാലം കഴിയും മുമ്പ് മരണമടയുകയും ചെയ്തു. == മരണം == പരീക്ഷിത്തു രാജാവ് [[തക്ഷകൻ|തക്ഷകന്റെ]] കടിയേറ്റ് ഏഴുദിവസത്തിനുള്ളിൽ മരിക്കുമെന്നു മുനിശാപമുണ്ടായി. ദുഃഖിതനായ പരീക്ഷിത്ത് മന്ത്രിമാരുമായി ആലോചിച്ച് രക്ഷയ്ക്കു വേണ്ടുന്ന ഒരുക്കങ്ങൾ ചെയ്യുവാനുറച്ചു. അദ്ദേഹം ആദ്യമായി സുരക്ഷിതമായ ഒരു ഏഴുനിലമാളിക പണിയിച്ച് അതിൽ കയറി ഇരിപ്പായി. രക്ഷയ്ക്കുവേണ്ടി മന്ത്രൌഷധങ്ങളിൽ നിപുണരായ പലരെയും യഥാസ്ഥാനങ്ങളിൽ നിയമിച്ചു. കൊട്ടാരത്തെ നാലുപാടും നിന്നു കാക്കുന്നതിനുവേണ്ടി ഉയരമുള്ള മദയാനകളെ ഏർപ്പെടുത്തി. സുപ്രസിദ്ധനായ [[കശ്യപൻ|കശ്യപമഹർഷിയായിരുന്നു]] അന്നത്തെ മന്ത്രവാദികളിൽ പ്രധാനി. രാജാവിന് ഇങ്ങനെ ഒരു ശാപം കിട്ടിയതറിഞ്ഞയുടനെ ആ മുനി, ഇതു രാജാവിനെ രക്ഷിക്കാൻ ഉള്ള അവസരമാണെന്നു മനസ്സിലാക്കി പരീക്ഷിത്തു രാജാവിന്റെ കൊട്ടാരത്തിലേക്കു തിരിച്ചു. രാജാവ് ബ്രാഹ്മണശാപം ഏറ്റിരിക്കുന്ന വിവരം അറിഞ്ഞയുടനെ തക്ഷകനും മനുഷ്യരൂപമെടുത്ത് തക്കവും തരവും നോക്കി അവിടേക്കു പുറപ്പെട്ടു. ഇടയ്ക്കുവച്ച് തക്ഷകൻ കശ്യപനെ കണ്ടു. വിഷഹാരിയായ കശ്യപൻ അവിടെ വന്നാൽ തന്റെ പ്രവർത്തനത്തിനു തടസ്സമുണ്ടാകുമെന്നു മനസ്സിലാക്കിയ തക്ഷകൻ ഒരു വൃദ്ധബ്രാഹ്മണന്റെ വേഷത്തിൽ കശ്യപനെ സമീപിച്ചു. തക്ഷകന്റെ കടിയേറ്റു മരിക്കുന്ന രാജാവിനെ രക്ഷിക്കാനാണ് താൻ പോകുന്നതെന്നു കശ്യപൻ പറഞ്ഞു. അതു സാധ്യമല്ലെന്ന് വൃദ്ധബ്രാഹ്മണനും വാദിച്ചു. ഒടുവിൽ തക്ഷകൻ തന്റെ സ്വന്തരൂപം വെളിപ്പെടുത്തി. രണ്ടുപേരുടേയും കഴിവുകൾ വഴിക്കുവച്ചുതന്നെ ഒന്നു പരീക്ഷിച്ചു നോക്കാമെന്നു രണ്ടു പേരും സമ്മതിച്ചു. മാർഗ്ഗമധ്യേ ശാഖോപശാഖകളായി പന്തലിച്ചു നിന്ന ഒരു മഹാവടവൃക്ഷത്തെ തക്ഷകൻ കടിച്ചു. അവർ നോക്കി നില്ക്കവേ ആ വടവൃക്ഷം നിശ്ശേഷം ചാമ്പലായി. ഉടൻതന്നെ കശ്യപൻ അല്പം ജലം മന്ത്രം ചൊല്ലി ചാമ്പലിൽ ഒഴിച്ചു. ക്ഷണ നേരത്തിനുള്ളിൽ വൃക്ഷം പഴയതുപോലെ തഴച്ചുവളർന്നു നിന്നു. അതുകണ്ട് കശ്യപനാണ് ശ്രേഷ്ഠനെന്ന് തക്ഷകൻ സമ്മതിച്ചു. അതിനുശേഷം തക്ഷകൻ ചില വശീകരണവാക്കുകളെല്ലാം പറഞ്ഞ് കശ്യപനെ മയക്കിയെടുത്തു. മാത്രമല്ല, സംതൃപ്തനാക്കുന്നതിന് ഒരു പണക്കിഴിയും കൊടുത്ത് തക്ഷകൻ കശ്യപനെ മടക്കി അയച്ചു. ഏഴാം ദിവസം രാവിലെ രാജാവിനെ ദംശിക്കുവാൻ തരം നോക്കി തക്ഷകൻ ഹസ്തിനപുരത്തിലെത്തി. കൊട്ടാരത്തിന്റെ നാലു പുറവും പരിശോധിക്കുവാൻ തുടങ്ങി. ഒരു മാർഗവും കാണാതെ വന്നപ്പോൾ തക്ഷകൻ തന്റെ ബന്ധുക്കളായ നാഗങ്ങളെയെല്ലാം ബ്രാഹ്മണവേഷധാരികളാക്കി പലവിധ കാഴ്ചദ്രവ്യങ്ങളോടുകൂടി രാജഭവനത്തിലേക്കു പറഞ്ഞയച്ചു. അവർ കൊണ്ടുപോയ പഴങ്ങളിൽ ഒന്നിൽ ഏറ്റവും ചെറുതായ ഒരു പുഴുവിന്റെ ആകൃതി കൈ ക്കൊണ്ട് തക്ഷകൻ ഒളിച്ചിരുന്നു. കപടവേഷധാരികളായ ബ്രാഹ്മണരെ ആദ്യം ദ്വാരപാലകർ തടഞ്ഞു. തങ്ങൾ തപോവനത്തിൽ നിന്നു വന്നവരാണെന്നും രാജാവിനെ കാണേണ്ടത് ആവശ്യമാണെന്നും അവർ അറിയിച്ചു. താപസകുമാരന്മാരെ അടുത്ത ദിവസം പ്രഭാതത്തിൽ കണ്ടുകൊള്ളാമെന്നു പറഞ്ഞ് അവർ കൊണ്ടുവന്ന ഫലമൂലാദികളെ രാജാവ് സ്വീകരിച്ചു. രാജാവുതന്നെ ഫലങ്ങളിൽ ഓരോന്നെടുത്ത് മന്ത്രിമാർക്കു കൊടുത്തു. അതിൽനിന്ന് വലുതായ ഒരു ഫലം രാജാവുമെടുത്തു ഭക്ഷിക്കുവാനായി കീറിനോക്കി. അപ്പോൾ അതിൽ കണ്ണുകൾ രണ്ടും കറുത്തും ഉടൽ അശേഷം ചുവന്നും ഏറ്റവും ചെറുതായ ഒരു കൃമി ഇരിക്കുന്നതുകണ്ട് രാജാവ് അത്ഭുതത്തോടുകൂടി മന്ത്രിമാരോട് ഇങ്ങനെ പറഞ്ഞു: "അല്ലയോ മന്ത്രിസത്തമരേ, നിങ്ങളുടെ അത്യധ്വാനത്തിന്റെ ഫലമായി നമുക്ക് ആപത്തൊന്നും ഇല്ലാതെ കഴിഞ്ഞു എന്നു പറയാം. സൂര്യനിതാ അസ്തമിക്കുന്നു. ശാപത്തിന്റെ കാലാവധിയും ഇതാ തീരുന്നു. ഇനിയും വിഷത്തെ തെല്ലും ഭയപ്പെടേണ്ടതില്ല. എന്നാൽ വിപ്രശാപം മിഥ്യയായി എന്നു വരേണ്ട. നമുക്ക് അതിനെ സ്വീകരിച്ചേക്കാം. ഈ കീടം എന്നെ കടിച്ചുകൊള്ളട്ടെ. ഇപ്രകാരം പറഞ്ഞ് രാജാവ് മെല്ലെ പുഴുവിനെ എടുത്ത് തന്റെ കഴുത്തിൽ വച്ചു. ഉടൻതന്നെ പുഴു ഭയങ്കരമായ തക്ഷകനായി രൂപാന്തരപ്പെട്ടു. തക്ഷകൻ ഇതിനകം രാജാവിനെ ദംശിച്ചു കഴിഞ്ഞു. രാജാവ് മരിച്ചു നിലം പതിച്ചു. ഏഴു ദിവസത്തിനുള്ളിൽ തക്ഷക ദംശനത്താൽ രാജാവു മരിക്കുമെന്ന മുനി ശാപമറിഞ്ഞയുടൻ രാജാവ് മുനിമാരേയും ബ്രാഹ്മണരേയും വരുത്തി ഇത്രയും ദിവസംകൊണ്ട് തനിക്കു ചെയ്യാൻ കഴിയുന്ന ഏറ്റവും മഹത്തായ കാര്യമെന്തെന്ന് ആലോചിക്കുകയും ഈശ്വരസ്തുതിയും ഭഗവത്കഥാ ശ്രവണവുമാണ് ആ മഹത് കൃത്യമെന്ന് അവർ മറുപടി പറയുകയുമുണ്ടായി. അതിൻപ്രകാരം ശ്രീ ശുകബ്രഹ്മർഷി ഏഴു ദിവസം കൊണ്ട് പറഞ്ഞ കഥയാണ് ശ്രീമദ്ഭാഗവതപുരാണമായി അറിയപ്പെടുന്നത്. തക്ഷകനും ഇന്ദ്രനുമായുള്ള സഖ്യത്തെ സംബന്ധിച്ചും ദേവീ ഭാഗവതത്തിൽ വിവരണമുണ്ട്. ഉത്തങ്കൻ എന്ന ദിവ്യപ്രഭാവനായ ഒരു മുനികുമാരൻ വേദൻ എന്ന ഗുരുവിന്റെ കീഴിൽ വിദ്യാഭ്യാസം ചെയ്തിരുന്നു. വിദ്യാഭ്യാസം പൂർത്തിയാക്കിയപ്പോൾ പൗഷരാജാ വിന്റെ ഭാര്യയായ ക്ഷത്രിയസ്ത്രീ ധരിക്കുന്ന കുണ്ഡലങ്ങൾ ഗുരുദക്ഷിണയായി വാങ്ങിക്കൊണ്ടു വരുവാൻ ഗുരുപത്നി നിർദേ ശിച്ചു. ഉത്തങ്കൻ അതനുസരിച്ച് കുണ്ഡലങ്ങൾ വാങ്ങിക്കൊണ്ടു വന്നെങ്കിലും ഇന്ദ്രൻ തക്ഷകനെക്കൊണ്ട് അതു മോഷ്ടിപ്പിക്കുകയും മറ്റനേകം പ്രതിബന്ധങ്ങൾ മാർഗ്ഗമധ്യത്തിൽ സൃഷ്ടിക്കുകയും ചെയ്തു. ഇന്ദ്രനുമായുള്ള ഈ വേഴ്ച ഒരു നിത്യസ്നേഹബ ന്ധമായി വളർന്നു വരികയും തക്ഷകൻ ഇന്ദ്രന്റെ ഉത്തമസഖി യായിത്തീരുകയും ചെയ്തു. തക്ഷകനോട് പ്രതികാരം ചെയ്യാൻ ഉത്തങ്കൻ അവസരം നോക്കിയിരുന്നു. അപ്പോഴാണ് പരീക്ഷിത്തിന്റെ പുത്രനായ ജനമേജയൻ രാജാവായത്. ഉത്തങ്കൻ ജനമേജയന്റെ കൊട്ടാരത്തിൽ ചെന്ന് തക്ഷകൻ പരീക്ഷിത്തിനെ കടിച്ചുകൊന്ന വിവരവും മറ്റും പറഞ്ഞു കേൾപ്പിച്ചു. കോപാന്ധനായ ജനമേജയൻ തക്ഷകനോട് പ്രതികാരം ചെയ്യാനുറച്ചു. ഒരു [[സർപ്പസത്രയാഗം|സർപ്പസത്രം]] നടത്തണമെന്നും ആ സത്രത്തിൽ വച്ച് സർപ്പങ്ങളെ മന്ത്രശക്തികൊണ്ട് ആവാഹിച്ച് അഗ്നിയിൽ ചുട്ടുകളയണമെന്നും മുനി അഭിപ്രായപ്പെട്ടു. ഉത്തങ്കൻ മറ്റു മുനിമാരോടുകൂടി ചേർന്ന് സർപ്പസത്രവും ആരംഭിച്ചു. സർപ്പങ്ങൾ ഓരോന്നായി വന്ന് ഹോമകുണ്ഡത്തിൽ വീണ് ചാകാൻ തുടങ്ങി. തക്ഷകനെ ആവാഹിക്കാൻ ശ്രമിച്ചു. ഭയചകിതനായ തക്ഷകൻ ദേവലോകത്തെത്തി ദേവേന്ദ്രന്റെ കാൽക്കൽ വീണു. അഭയം നല്കിയ ദേവേന്ദ്രവൻ തന്റെ അർധസിംഹാസനം കൂടി തക്ഷകന് ഒഴിഞ്ഞുകൊടുത്തു. ഇതറിഞ്ഞ ഉത്തങ്കൻ എല്ലാവരുംകൂടി വന്ന് തീയിൽ ചാടിചാകട്ടെ എന്നു പറഞ്ഞ് ദേവേന്ദ്രനേയും തക്ഷകനേയും സിംഹാസനത്തേയും എല്ലാം ഒന്നായി ആവാഹിച്ചു. ഈ ഘട്ടത്തിലാണ് ജരൽക്കാരു മഹർഷിയുടെ പുത്രനായ ആസ്തികൻ എന്ന ബ്രാഹ്മണകുമാരൻ ജനമേജയന്റെ കൊട്ടാരത്തിൽ വന്ന് സർപ്പസത്രം അവസാനിപ്പിച്ചത്. {{സർവ്വവിജ്ഞാനകോശം|തക്ഷക{{ൻ}}|തക്ഷകൻ}} {{mahabharata}} {{Hindu-myth-stub}} [[Category:മഹാഭാരതത്തിലെ കഥാപാത്രങ്ങൾ]] jaf2yvo9dpbdualimnxi6xrhucju6dy 4546864 4546863 2025-07-09T06:18:24Z Archangelgambit 183400 /* ജനനം */ 4546864 wikitext text/x-wiki {{prettyurl|Parikshit}} {{Infobox Royalty | image = Sage Sukdeva and King Parikshit.png | caption = ശുകനും പരീക്ഷിത്തും | title =[[കുരുവംശത്തിലെ]] രാജാവ് | predecessor = [[യുധിഷ്ഠിരൻ]] | successor = [[ജനമേജയൻ]] | spouse = [[മദ്രവതി]], [[അദ്രിക]] | father = [[അഭിമന്യു]] | mother = [[ഉത്തര]] | issue = [[ജനമേജയൻ]] <br>ഭീമസേനൻ<br>ഉഗ്രസേനൻ<br>ശ്രുതസേനൻ }} ഭാരതീയ ഇതിഹാസകാവ്യമായ [[മഹാഭാരതം|മഹാഭാരതത്തിൽ]] പരാമർശിക്കുന്ന കുരുവംശത്തിലെ ഒരു രാജാവാണ് '''പരീക്ഷിത്ത്'''. [[അഭിമന്യു|അഭിമന്യുവിന്റെ]] പുത്രനും [[അർജ്ജുനൻ|അർജ്ജുനന്റെ]] പൗത്രനുമാണ് ഇദ്ദേഹം. വിരാടരാജകുമാരിയായ [[ഉത്തര]]യാണ് ഇദ്ദേഹത്തിന്റെ അമ്മ.യുധിഷ്ഠിരൻ്റെ കാലശേഷം ഹ രാജവാകുന്നത് പരീക്ഷിത്താണ്. == ജനനം == അഭിമന്യുവിന്റെ മരണ ശേഷമാണ് പരീക്ഷിത്തിന്റെ ജനനം.പാണ്ഡവരുടെ സർവനാശം മുന്നിൽക്കണ്ട് അശ്വത്ഥാമാവ് ബ്രഹ്മശിരസ്സ് എന്ന ദിവ്യാസ്ത്രം ഉത്തരയുടെ ഗർഭപാത്രം ലക്ഷ്യമാക്കി അയച്ച് പരീക്ഷിത്തിനെ വധിക്കുന്നുണ്ടെങ്കിലും, കൃഷ്ണൻ തൻ്റെ യോഗശക്തിയാൽ കുഞ്ഞിനെ ജീവിപ്പിക്കുന്നു.അങ്ങനെ ഗർഭത്തിൽ തന്നെ വലിയ ഒരു പരീക്ഷണത്തെ നേരിട്ടതുകൊണ്ടാണ് പരീക്ഷിത്ത് എന്ന നാമം സിദ്ധിച്ചത്. വർഷങ്ങൾക്ക് ശേഷം യുധിഷ്ഠിരൻ സ്ഥാനത്യാഗം ചെയ്യുകയും, പാണ്ഡവർ മഹാപ്രസ്ഥാനതിന് പുറപ്പെടുകയും ചെയ്യുന്നതോടെ പരീക്ഷിത്ത് ഹസ്തിനപുരത്തെ രാജാവാകുന്നു. == മരണം == പരീക്ഷിത്തു രാജാവ് [[തക്ഷകൻ|തക്ഷകന്റെ]] കടിയേറ്റ് ഏഴുദിവസത്തിനുള്ളിൽ മരിക്കുമെന്നു മുനിശാപമുണ്ടായി. ദുഃഖിതനായ പരീക്ഷിത്ത് മന്ത്രിമാരുമായി ആലോചിച്ച് രക്ഷയ്ക്കു വേണ്ടുന്ന ഒരുക്കങ്ങൾ ചെയ്യുവാനുറച്ചു. അദ്ദേഹം ആദ്യമായി സുരക്ഷിതമായ ഒരു ഏഴുനിലമാളിക പണിയിച്ച് അതിൽ കയറി ഇരിപ്പായി. രക്ഷയ്ക്കുവേണ്ടി മന്ത്രൌഷധങ്ങളിൽ നിപുണരായ പലരെയും യഥാസ്ഥാനങ്ങളിൽ നിയമിച്ചു. കൊട്ടാരത്തെ നാലുപാടും നിന്നു കാക്കുന്നതിനുവേണ്ടി ഉയരമുള്ള മദയാനകളെ ഏർപ്പെടുത്തി. സുപ്രസിദ്ധനായ [[കശ്യപൻ|കശ്യപമഹർഷിയായിരുന്നു]] അന്നത്തെ മന്ത്രവാദികളിൽ പ്രധാനി. രാജാവിന് ഇങ്ങനെ ഒരു ശാപം കിട്ടിയതറിഞ്ഞയുടനെ ആ മുനി, ഇതു രാജാവിനെ രക്ഷിക്കാൻ ഉള്ള അവസരമാണെന്നു മനസ്സിലാക്കി പരീക്ഷിത്തു രാജാവിന്റെ കൊട്ടാരത്തിലേക്കു തിരിച്ചു. രാജാവ് ബ്രാഹ്മണശാപം ഏറ്റിരിക്കുന്ന വിവരം അറിഞ്ഞയുടനെ തക്ഷകനും മനുഷ്യരൂപമെടുത്ത് തക്കവും തരവും നോക്കി അവിടേക്കു പുറപ്പെട്ടു. ഇടയ്ക്കുവച്ച് തക്ഷകൻ കശ്യപനെ കണ്ടു. വിഷഹാരിയായ കശ്യപൻ അവിടെ വന്നാൽ തന്റെ പ്രവർത്തനത്തിനു തടസ്സമുണ്ടാകുമെന്നു മനസ്സിലാക്കിയ തക്ഷകൻ ഒരു വൃദ്ധബ്രാഹ്മണന്റെ വേഷത്തിൽ കശ്യപനെ സമീപിച്ചു. തക്ഷകന്റെ കടിയേറ്റു മരിക്കുന്ന രാജാവിനെ രക്ഷിക്കാനാണ് താൻ പോകുന്നതെന്നു കശ്യപൻ പറഞ്ഞു. അതു സാധ്യമല്ലെന്ന് വൃദ്ധബ്രാഹ്മണനും വാദിച്ചു. ഒടുവിൽ തക്ഷകൻ തന്റെ സ്വന്തരൂപം വെളിപ്പെടുത്തി. രണ്ടുപേരുടേയും കഴിവുകൾ വഴിക്കുവച്ചുതന്നെ ഒന്നു പരീക്ഷിച്ചു നോക്കാമെന്നു രണ്ടു പേരും സമ്മതിച്ചു. മാർഗ്ഗമധ്യേ ശാഖോപശാഖകളായി പന്തലിച്ചു നിന്ന ഒരു മഹാവടവൃക്ഷത്തെ തക്ഷകൻ കടിച്ചു. അവർ നോക്കി നില്ക്കവേ ആ വടവൃക്ഷം നിശ്ശേഷം ചാമ്പലായി. ഉടൻതന്നെ കശ്യപൻ അല്പം ജലം മന്ത്രം ചൊല്ലി ചാമ്പലിൽ ഒഴിച്ചു. ക്ഷണ നേരത്തിനുള്ളിൽ വൃക്ഷം പഴയതുപോലെ തഴച്ചുവളർന്നു നിന്നു. അതുകണ്ട് കശ്യപനാണ് ശ്രേഷ്ഠനെന്ന് തക്ഷകൻ സമ്മതിച്ചു. അതിനുശേഷം തക്ഷകൻ ചില വശീകരണവാക്കുകളെല്ലാം പറഞ്ഞ് കശ്യപനെ മയക്കിയെടുത്തു. മാത്രമല്ല, സംതൃപ്തനാക്കുന്നതിന് ഒരു പണക്കിഴിയും കൊടുത്ത് തക്ഷകൻ കശ്യപനെ മടക്കി അയച്ചു. ഏഴാം ദിവസം രാവിലെ രാജാവിനെ ദംശിക്കുവാൻ തരം നോക്കി തക്ഷകൻ ഹസ്തിനപുരത്തിലെത്തി. കൊട്ടാരത്തിന്റെ നാലു പുറവും പരിശോധിക്കുവാൻ തുടങ്ങി. ഒരു മാർഗവും കാണാതെ വന്നപ്പോൾ തക്ഷകൻ തന്റെ ബന്ധുക്കളായ നാഗങ്ങളെയെല്ലാം ബ്രാഹ്മണവേഷധാരികളാക്കി പലവിധ കാഴ്ചദ്രവ്യങ്ങളോടുകൂടി രാജഭവനത്തിലേക്കു പറഞ്ഞയച്ചു. അവർ കൊണ്ടുപോയ പഴങ്ങളിൽ ഒന്നിൽ ഏറ്റവും ചെറുതായ ഒരു പുഴുവിന്റെ ആകൃതി കൈ ക്കൊണ്ട് തക്ഷകൻ ഒളിച്ചിരുന്നു. കപടവേഷധാരികളായ ബ്രാഹ്മണരെ ആദ്യം ദ്വാരപാലകർ തടഞ്ഞു. തങ്ങൾ തപോവനത്തിൽ നിന്നു വന്നവരാണെന്നും രാജാവിനെ കാണേണ്ടത് ആവശ്യമാണെന്നും അവർ അറിയിച്ചു. താപസകുമാരന്മാരെ അടുത്ത ദിവസം പ്രഭാതത്തിൽ കണ്ടുകൊള്ളാമെന്നു പറഞ്ഞ് അവർ കൊണ്ടുവന്ന ഫലമൂലാദികളെ രാജാവ് സ്വീകരിച്ചു. രാജാവുതന്നെ ഫലങ്ങളിൽ ഓരോന്നെടുത്ത് മന്ത്രിമാർക്കു കൊടുത്തു. അതിൽനിന്ന് വലുതായ ഒരു ഫലം രാജാവുമെടുത്തു ഭക്ഷിക്കുവാനായി കീറിനോക്കി. അപ്പോൾ അതിൽ കണ്ണുകൾ രണ്ടും കറുത്തും ഉടൽ അശേഷം ചുവന്നും ഏറ്റവും ചെറുതായ ഒരു കൃമി ഇരിക്കുന്നതുകണ്ട് രാജാവ് അത്ഭുതത്തോടുകൂടി മന്ത്രിമാരോട് ഇങ്ങനെ പറഞ്ഞു: "അല്ലയോ മന്ത്രിസത്തമരേ, നിങ്ങളുടെ അത്യധ്വാനത്തിന്റെ ഫലമായി നമുക്ക് ആപത്തൊന്നും ഇല്ലാതെ കഴിഞ്ഞു എന്നു പറയാം. സൂര്യനിതാ അസ്തമിക്കുന്നു. ശാപത്തിന്റെ കാലാവധിയും ഇതാ തീരുന്നു. ഇനിയും വിഷത്തെ തെല്ലും ഭയപ്പെടേണ്ടതില്ല. എന്നാൽ വിപ്രശാപം മിഥ്യയായി എന്നു വരേണ്ട. നമുക്ക് അതിനെ സ്വീകരിച്ചേക്കാം. ഈ കീടം എന്നെ കടിച്ചുകൊള്ളട്ടെ. ഇപ്രകാരം പറഞ്ഞ് രാജാവ് മെല്ലെ പുഴുവിനെ എടുത്ത് തന്റെ കഴുത്തിൽ വച്ചു. ഉടൻതന്നെ പുഴു ഭയങ്കരമായ തക്ഷകനായി രൂപാന്തരപ്പെട്ടു. തക്ഷകൻ ഇതിനകം രാജാവിനെ ദംശിച്ചു കഴിഞ്ഞു. രാജാവ് മരിച്ചു നിലം പതിച്ചു. ഏഴു ദിവസത്തിനുള്ളിൽ തക്ഷക ദംശനത്താൽ രാജാവു മരിക്കുമെന്ന മുനി ശാപമറിഞ്ഞയുടൻ രാജാവ് മുനിമാരേയും ബ്രാഹ്മണരേയും വരുത്തി ഇത്രയും ദിവസംകൊണ്ട് തനിക്കു ചെയ്യാൻ കഴിയുന്ന ഏറ്റവും മഹത്തായ കാര്യമെന്തെന്ന് ആലോചിക്കുകയും ഈശ്വരസ്തുതിയും ഭഗവത്കഥാ ശ്രവണവുമാണ് ആ മഹത് കൃത്യമെന്ന് അവർ മറുപടി പറയുകയുമുണ്ടായി. അതിൻപ്രകാരം ശ്രീ ശുകബ്രഹ്മർഷി ഏഴു ദിവസം കൊണ്ട് പറഞ്ഞ കഥയാണ് ശ്രീമദ്ഭാഗവതപുരാണമായി അറിയപ്പെടുന്നത്. തക്ഷകനും ഇന്ദ്രനുമായുള്ള സഖ്യത്തെ സംബന്ധിച്ചും ദേവീ ഭാഗവതത്തിൽ വിവരണമുണ്ട്. ഉത്തങ്കൻ എന്ന ദിവ്യപ്രഭാവനായ ഒരു മുനികുമാരൻ വേദൻ എന്ന ഗുരുവിന്റെ കീഴിൽ വിദ്യാഭ്യാസം ചെയ്തിരുന്നു. വിദ്യാഭ്യാസം പൂർത്തിയാക്കിയപ്പോൾ പൗഷരാജാ വിന്റെ ഭാര്യയായ ക്ഷത്രിയസ്ത്രീ ധരിക്കുന്ന കുണ്ഡലങ്ങൾ ഗുരുദക്ഷിണയായി വാങ്ങിക്കൊണ്ടു വരുവാൻ ഗുരുപത്നി നിർദേ ശിച്ചു. ഉത്തങ്കൻ അതനുസരിച്ച് കുണ്ഡലങ്ങൾ വാങ്ങിക്കൊണ്ടു വന്നെങ്കിലും ഇന്ദ്രൻ തക്ഷകനെക്കൊണ്ട് അതു മോഷ്ടിപ്പിക്കുകയും മറ്റനേകം പ്രതിബന്ധങ്ങൾ മാർഗ്ഗമധ്യത്തിൽ സൃഷ്ടിക്കുകയും ചെയ്തു. ഇന്ദ്രനുമായുള്ള ഈ വേഴ്ച ഒരു നിത്യസ്നേഹബ ന്ധമായി വളർന്നു വരികയും തക്ഷകൻ ഇന്ദ്രന്റെ ഉത്തമസഖി യായിത്തീരുകയും ചെയ്തു. തക്ഷകനോട് പ്രതികാരം ചെയ്യാൻ ഉത്തങ്കൻ അവസരം നോക്കിയിരുന്നു. അപ്പോഴാണ് പരീക്ഷിത്തിന്റെ പുത്രനായ ജനമേജയൻ രാജാവായത്. ഉത്തങ്കൻ ജനമേജയന്റെ കൊട്ടാരത്തിൽ ചെന്ന് തക്ഷകൻ പരീക്ഷിത്തിനെ കടിച്ചുകൊന്ന വിവരവും മറ്റും പറഞ്ഞു കേൾപ്പിച്ചു. കോപാന്ധനായ ജനമേജയൻ തക്ഷകനോട് പ്രതികാരം ചെയ്യാനുറച്ചു. ഒരു [[സർപ്പസത്രയാഗം|സർപ്പസത്രം]] നടത്തണമെന്നും ആ സത്രത്തിൽ വച്ച് സർപ്പങ്ങളെ മന്ത്രശക്തികൊണ്ട് ആവാഹിച്ച് അഗ്നിയിൽ ചുട്ടുകളയണമെന്നും മുനി അഭിപ്രായപ്പെട്ടു. ഉത്തങ്കൻ മറ്റു മുനിമാരോടുകൂടി ചേർന്ന് സർപ്പസത്രവും ആരംഭിച്ചു. സർപ്പങ്ങൾ ഓരോന്നായി വന്ന് ഹോമകുണ്ഡത്തിൽ വീണ് ചാകാൻ തുടങ്ങി. തക്ഷകനെ ആവാഹിക്കാൻ ശ്രമിച്ചു. ഭയചകിതനായ തക്ഷകൻ ദേവലോകത്തെത്തി ദേവേന്ദ്രന്റെ കാൽക്കൽ വീണു. അഭയം നല്കിയ ദേവേന്ദ്രവൻ തന്റെ അർധസിംഹാസനം കൂടി തക്ഷകന് ഒഴിഞ്ഞുകൊടുത്തു. ഇതറിഞ്ഞ ഉത്തങ്കൻ എല്ലാവരുംകൂടി വന്ന് തീയിൽ ചാടിചാകട്ടെ എന്നു പറഞ്ഞ് ദേവേന്ദ്രനേയും തക്ഷകനേയും സിംഹാസനത്തേയും എല്ലാം ഒന്നായി ആവാഹിച്ചു. ഈ ഘട്ടത്തിലാണ് ജരൽക്കാരു മഹർഷിയുടെ പുത്രനായ ആസ്തികൻ എന്ന ബ്രാഹ്മണകുമാരൻ ജനമേജയന്റെ കൊട്ടാരത്തിൽ വന്ന് സർപ്പസത്രം അവസാനിപ്പിച്ചത്. {{സർവ്വവിജ്ഞാനകോശം|തക്ഷക{{ൻ}}|തക്ഷകൻ}} {{mahabharata}} {{Hindu-myth-stub}} [[Category:മഹാഭാരതത്തിലെ കഥാപാത്രങ്ങൾ]] o47hag7umvupmfee0p64na7ozz75f3y 0 150260 4546853 4545668 2025-07-09T03:37:15Z TheWikiholic 77980 [[Special:Contributions/2409:40F3:101C:4595:C46D:1CFF:FE15:8C53|2409:40F3:101C:4595:C46D:1CFF:FE15:8C53]] ([[User talk:2409:40F3:101C:4595:C46D:1CFF:FE15:8C53|സംവാദം]]) നടത്തിയ തിരുത്തലുകൾ നീക്കം ചെയ്തിരിക്കുന്നു; നിലവിലുള്ള പതിപ്പ് [[User:TheWikiholic|TheWikiholic]] സൃഷ്ടിച്ചതാണ് 4533540 wikitext text/x-wiki {{prettyurl|V.D. Satheesan}} {{Infobox_politician | name = വി.ഡി. സതീശൻ | image =VD SATHEESAN.jpg | caption =വി.ഡി. സതീശൻ | office = പ്രതിപക്ഷ നേതാവ് പതിനഞ്ചാം കേരള നിയമസഭ | term_start = 22 മെയ് 2021 | term_end = | predecessor = [[രമേശ് ചെന്നിത്തല]] | successor = |office2 = കേരള നിയമസഭാംഗം |constituency2 =[[പറവൂർ നിയമസഭാമണ്ഡലം|പറവൂർ]] |term_start2 = [[മേയ് 16]] [[2001]] |term_end2 = |predecessor2 = [[പി. രാജു]] |successor2 = | salary = | birth_date ={{Birth date and age|1964|05|31}} | birth_place =[[നെട്ടൂർ]] | residence =[[പറവൂർ]] | death_date = | death_place = | party = [[ഇന്ത്യൻ നാഷണൽ കോൺഗ്രസ്|കോൺഗ്രസ്]] | religion = [[ഹിന്ദു]] |father=കെ. ദാമോദര മേനോൻ |mother=വി. വിലാസിനി അമ്മ | spouse =ആർ. ലക്ഷ്മി പ്രിയ | children =ഒരു മകൾ | website = www.vdsatheesan.in | footnotes = | date = ഓഗസ്റ്റ് 14 | year = 2020 | source = http://niyamasabha.org/codes/14kla/Members-Eng/111%20V%20D%20Satheesan.pdf നിയമസഭ }} കേരളത്തിലെ [[ഇന്ത്യൻ നാഷണൽ കോൺഗ്രസ്സ്]] നേതാക്കളിലൊരാളും കേരള നിയമസഭ പ്രതിപക്ഷ നേതാവുമാണ് വടശ്ശേരി ദാമോദരൻ സതീശൻ എന്ന '''വി.ഡി.സതീശൻ''' (ജനനം: 1964 മേയ് 31) 2001 മുതൽ തുടർച്ചയായി [[പറവൂർ നിയമസഭാമണ്ഡലം|പറവൂർ മണ്ഡലത്തിൽ]] നിന്നും നിയമസഭാ സാമാജികനാണ്. ==ജീവിതരേഖ== എറണാകുളം ജില്ലയിലെ നെട്ടൂരിൽ (മരട് മുനിസിപ്പാലിറ്റി) വടശ്ശേരി ദാമോദര മേനോന്റെയും വി.വിലാസിനിയമ്മയുടെയും മകനായി ജനനം. നെട്ടൂർ എസ്.വി.യു.പി. സ്ക്കൂളിൽ പ്രൈമറി വിദ്യാഭ്യാസം, ഹൈ സ്ക്കൂൾ പനങ്ങാടിൽ ഹൈസ്ക്കൂൾ വിദ്യാഭ്യാസം. നിയമ ബിരുദധാരിയാണ്. വിദ്യാർഥി പ്രസ്ഥാനത്തിലൂടെയാണ് ഇദ്ദേഹത്തിന്റെ രാഷ്ട്രീയപ്രവേശം. തേവര സേക്രഡ് ഹാർട്ട് കോളേജിലെ ആർട്സ് ക്ലബ് സെക്രട്ടറിയായിരുന്നു. എം.ജി, കേരള സർവ്വകലാശാലകളിൽ യൂണിയൻ കൗൺസിലറായിരുന്ന ഇദ്ദേഹം 1986-87 കാലത്ത് എം.ജി സർവ്വകലാശാലാ യൂണിയൻ ചെയർമാനായിരുന്നു.<ref>http://www.niyamasabha.org/codes/members/satheesanvd.pdf</ref> എൻ.എസ്.യു ദേശീയ കമ്മറ്റി സെക്രട്ടറി സ്ഥാനം വഹിച്ചിട്ടുണ്ട് <ref>https://www.business-standard.com/article/politics/congress-mla-vd-satheesan-to-be-the-leader-of-opposition-in-kerala-121052201127_1.html</ref>. 1996-ൽ നടന്ന നിയമസഭ തെരഞ്ഞെടുപ്പിൽ തോറ്റു കൊണ്ടാണ് വീഡി സതീശന്റെ രാഷ്ട്രീയ തുടക്കം. പിന്നീട് 2001-ലെ നിയമസഭാ തെരഞ്ഞെടുപ്പിൽ ഇടതുമുന്നണി സ്ഥാനാർഥിയായിരുന്ന കെ.എം. ദിനകരനെ 7,792 വോട്ടിന് തോൽപ്പിച്ചു ആദ്യമായി നിയമസഭയിലെത്തി. 2006-ലും 2011-ലും 2016-ലും 2021-ലും ഇതേ മണ്ഡലത്തിൽ വിജയം ആവർത്തിച്ചു. പന്ത്രണ്ടാം നിയമസഭയിൽ കോൺഗ്രസ് വിപ്പ് സ്ഥാനം വഹിച്ചിരുന്ന ഇദ്ദേഹം അന്യസംസ്ഥാന ലോട്ടറിക്കെതിരായ രാഷ്ട്രീയ സംവാദങ്ങളിലൂടെ കൂടുതൽ മാധ്യമശ്രദ്ധ നേടി.<ref name =madhyamam>{{cite web | url =http://www.madhyamam.com/news/64579/110402 | title =സി.പി.ഐ 'തുരന്തോ'ക്കെതിരെ സതീശൻ | date =ഏപ്രിൽ 2, 2011 | accessdate =ഏപ്രിൽ 11, 2012 | publisher =മാതൃഭൂമി | language = }}{{പ്രവർത്തിക്കാത്ത കണ്ണി|date=ഒക്‌ടോബർ 2022 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref>. പരിസ്ഥിതിക്കുവേണ്ടിയും, ഗാഡ്ഗിൽ കമ്മറ്റി റിപ്പോർട്ടിനനുകൂലമായും പ്രതികരിക്കുന്ന എം എൽ ഏ മാരുടെ രാഷ്ട്രീയെതര സംഘത്തിൽ പ്രമുഖൻ<ref>http://4malayalees.com/index.php?page=newsDetail&id=27830</ref>. എ.ഐ.സി.സി സെക്രട്ടറിയും 2014 ൽ കെ.പി.സി.സി വൈസ് പ്രസിഡണ്ടായും നിയമിതനായി <ref>http://www.manoramaonline.com/cgi-bin/MMOnline.dll/portal/ep/malayalamContentView.do?contentId=16143395&tabId=0&contentType=EDITORIAL&BV_ID=@@@{{പ്രവർത്തിക്കാത്ത കണ്ണി|date=ഓഗസ്റ്റ് 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref>. ==അവലംബം== {{Reflist|2}} {{Fourteenth KLA}} {{Fifteenth KLA}} {{DEFAULTSORT:സതീശൻ}} [[വർഗ്ഗം:1964-ൽ ജനിച്ചവർ]] [[വർഗ്ഗം:മേയ് 31-ന് ജനിച്ചവർ]] [[വർഗ്ഗം:കേരളത്തിലെ ഇന്ത്യൻ നാഷണൽ കോൺഗ്രസ് പ്രവർത്തകർ]] [[വർഗ്ഗം:പതിനൊന്നാം കേരള നിയമസഭാംഗങ്ങൾ]] [[വർഗ്ഗം:പന്ത്രണ്ടാം കേരള നിയമസഭാംഗങ്ങൾ]] [[വർഗ്ഗം:പതിമൂന്നാം കേരള നിയമസഭാംഗങ്ങൾ]] [[വർഗ്ഗം:പതിനാലാം കേരളനിയമസഭാ അംഗങ്ങൾ]] [[വർഗ്ഗം:പതിനഞ്ചാം കേരളനിയമസഭാ അംഗങ്ങൾ]] [[വർഗ്ഗം:കേരളത്തിലെ പ്രതിപക്ഷനേതാക്കൾ]] r3gbiq57k5eu7b8l0enffv44ygf0ajy 0 152048 4546790 4542191 2025-07-08T15:58:24Z 174.113.8.122 4546790 wikitext text/x-wiki {{prettyurl|Colorism}} {{Distinguish|വംശീയവിവേചനം|വർഗ്ഗീയവിവേചനം}} {{Discrimination sidebar}} നിറത്തിന്റെ അടിസ്ഥാനത്തിൽ ജനങ്ങളുടെ ഗുണത്തിലും കഴിവിലുമൊക്കെ വ്യത്യാസമുണ്ട് എന്ന വിശ്വാസമാണ് [[:en:_Discrimination_based_on_skin_tone|'''വർണ്ണവിവേചനം''']]. ചർമ്മത്തിന്റെ നിറം അടിസ്ഥാനമാക്കിയുള്ള വിവേചനം, കളറിസം അല്ലെങ്കിൽ ഷേഡിസം എന്നും അറിയപ്പെടുന്നു, ഇത് മുൻവിധിയുടെയും വിവേചനത്തിന്റെയും ഒരു രൂപമാണ്, അതിൽ ഒരേ വംശത്തിലെ വ്യക്തികൾക്ക് അവരുടെ ചർമ്മത്തിന്റെ നിറത്തെ അടിസ്ഥാനമാക്കി ആനുകൂല്യങ്ങളും അവകാശങ്ങളും ലഭിക്കുകയോ നിഷേധിക്കുകയോ ചെയ്യുന്നു.<ref>{{cite journal |last1=Norwood |first1=Kimberly |title=If You Is White, You's Alright... |journal=Stories About Colorism in America |date=2015 |volume=14 |issue=4 |url=https://openscholarship.wustl.edu/law_globalstudies/vol14/iss4/8}}</ref> കൂടുതൽ വ്യക്തമായി പറഞ്ഞാൽ, ഇരുണ്ട ചർമ്മമുള്ള ആളുകളെ അവരുടെ ഇളം ചർമ്മമുള്ള എതിരാളികളേക്കാൾ അരികുവൽക്കരിക്കുന്ന വിവേചന പ്രക്രിയയാണ് കളറിസം.<ref name=":0">{{cite journal |last1=Hunter |first1=Margaret |title=The Persistent Problem of Colorism: Skin Tone, Status, and Inequality |journal=Sociology Compass |date=2007 |volume=1 |issue=1 |pages=237–254 |url=https://projects.iq.harvard.edu/files/deib-explorer/files/the_persistent_problem_of_colorism.pdf}}</ref> ചരിത്രപരമായി, ആഗോളതലത്തിൽ വർണ്ണവാദത്തിന് കൊളോണിയൽ വേരുകളുണ്ട്, ഏഷ്യയിലെ ആദ്യകാല ക്ലാസ് ശ്രേണികൾ മുതൽ ലാറ്റിനോകളിലും ആഫ്രിക്കൻ അമേരിക്കക്കാരിലും യൂറോപ്യൻ കൊളോണിയലിസത്തിലൂടെയും അമേരിക്കകളിലെ അടിമത്തത്തിലൂടെയും അതിന്റെ സ്വാധീനം ഉണ്ട്.<ref name=":0" /> 1982ൽ ആലീസ് വാക്കർ ആണ് വർണ്ണവിവേചനത്തിന് ഇംഗ്ലിഷിലെ പേരായ Colorism എന്ന വാക്ക് ആദ്യമായി അവതരിപ്പിച്ചത് എന്ന് കരുതപ്പെടുന്നു.<ref>{{cite journal |last1=Walker |first1=Alice |year=1983 |title=If the Present Looks Like the Past, What Does the Future Look Like?" (1982) |url= |journal=In Search of Our Mothers' Gardens |volume=290 |issue= |pages=290–91}}</ref> യുണൈറ്റഡ് സ്റ്റേറ്റ്സിലും യൂറോപ്പിലും ക്രിമിനൽ നീതി, ബിസിനസ്സ്, സമ്പദ്‌വ്യവസ്ഥ, ഭവനം, ആരോഗ്യ സംരക്ഷണം, മാധ്യമങ്ങൾ, രാഷ്ട്രീയം എന്നിവയിൽ ചർമ്മത്തിന്റെ നിറത്തെ അടിസ്ഥാനമാക്കിയുള്ള വിവേചനത്തിന്റെ വിപുലമായ തെളിവുകൾ ഗവേഷണം കണ്ടെത്തിയിട്ടുണ്ട്. കൂടാതെ, വിദ്യാഭ്യാസ സമ്പ്രദായത്തിൽ ചർമ്മത്തിന്റെ നിറത്തെ അടിസ്ഥാനമാക്കിയുള്ള പക്ഷപാതങ്ങൾ വ്യക്തമായി കാണിക്കുന്ന ഗവേഷണങ്ങൾ നടന്നിട്ടുണ്ട്. തൊലിവർണ്ണത്തിൽ വ്യത്യാസമുള്ള വിദ്യാർത്ഥികൾ ഉന്നത വിദ്യാഭ്യാസ ചെലവുകളും ഉന്നത പ്രോഗ്രാമുകളിൽ അസമത്വങ്ങളും നേരിടുന്നു, കൂടാതെ അവരുടെ അധ്യാപകരോ മറ്റ് ഗ്രൂപ്പുകളിൽ നിന്നുള്ള സമപ്രായക്കാരോ പാർശ്വവൽക്കരിക്കപ്പെട്ട അവരെ തളർത്തുന്നതിനായി ലക്ഷ്യമിടുന്നു. ഈ പ്രശ്നം അമേരിക്കയിൽ രേഖപ്പെടുത്തിയിട്ടുണ്ടെങ്കിലും, ആഫ്രിക്ക, ഏഷ്യ, ലാറ്റിൻ അമേരിക്ക എന്നിവിടങ്ങളിലെ പല രാജ്യങ്ങളിലും വരേണ്യ ആശയങ്ങൾക്ക് വിധേയപ്പെട്ട് ഇളം ചർമ്മ നിറങ്ങൾ അഭികാമ്യമാണെന്ന് കണക്കാക്കപ്പെടുന്നു, ഇത് ഈ രാജ്യങ്ങളിലെ മനുഷ്യരുടെ സ്വത്വത്തെ കുറിച്ചുള്ള ആശയങ്ങൾ എപ്രകാരമാണ് പാശ്ചാത്യ മുതലാളിത്ത മുറകൾ കീഴ്പ്പെടുത്തിരിക്കുന്നത് എന്നതിന്റെ ഉത്തമ ഉദാഹരണമാണ്.<ref>{{Cite journal |last=Jablonski |first=Nina G. |date=2021 |title=Skin color and race |journal=American Journal of Physical Anthropology |volume=175 |issue=2 |pages=437–447 |doi=10.1002/ajpa.24200 |issn=0002-9483 |pmc=8247429 |pmid=33372701}}</ref> ==വർഗീയവിവേചനമായിട്ടുള്ള വിത്യാസം== വർണ്ണവിവേചനം എന്നത് വർഗ്ഗവിവേചനത്തിന്റെ തുല്യമായ വാക്കല്ല. വർഗ്ഗം എന്നതിൽ പാരമ്പര്യം ഉൾപ്പെടെയുള്ള മറ്റനേകം ഘടകങ്ങൾ അടങ്ങിയിരിക്കുന്നു. അതിനാൽ, വർഗ്ഗവിഭജനം നിറത്തെമാത്രം അടിസ്ഥാനമാക്കിയുള്ളതല്ല. തൊലിനിറം വർഗ്ഗവിഭജനത്തിലേക്ക് നയിക്കുവാനുള്ള ഒരു ഘടകം മാത്രമാകാവുന്നതാണ്. വർഗ്ഗീയവിവേചനം സാമൂഹ്യസ്ഥിതിയുടെ വർഗ്ഗത്തെ അടിസ്ഥാനപ്പെടുത്തിയുള്ള സാമൂഹ്യാർഥത്തിൽ അധിഷ്ടിതമാണ്. വർണ്ണവിവേചനം നിറത്തെ മാത്രം അടിസ്ഥാനപ്പെടുത്തിയ സാമൂഹ്യസ്ഥിതിയ സ്വാധീനിക്കുന്ന ഘടകമാണ്.<ref name="ssrn.com">{{cite journal | last1 = Jones | first1 = Trina | year = 2001 | title = Shades of Brown: The Law of Skin Color | url = | journal = Duke Law Journal | volume = 49 | issue = 1487 | pages = | doi = 10.2139/ssrn.233850 }}</ref><ref name="Monk 396–444">{{Cite journal|last=Monk|first=Ellis P.|date=2015-09-01|title=The Cost of Color: Skin Color, Discrimination, and Health among African-Americans|url=http://www.journals.uchicago.edu/doi/full/10.1086/682162|journal=American Journal of Sociology|volume=121|issue=2|pages=396–444|doi=10.1086/682162}}</ref> == തൊഴിലിടങ്ങളിലെ വർണ്ണവിവേചനം== ജോലിസ്ഥലങ്ങളിലെ വർണ്ണ വിവേചനം എന്നാൽ ആളുകളോട് അവരുടെ ചർമ്മം എത്ര ഇരുണ്ടതോ ഇളം നിറമോ ആണെന്നതിന്റെ അടിസ്ഥാനത്തിൽ വ്യത്യസ്തമായി പെരുമാറുക എന്നാണ്. അനേകം സാമൂഹ്യവിശകലന വിദഗ്ദ്ധർ അമേരിക്കയിലേയും യൂറോപ്പിലേയും ജോലിക്കായി വരുന്ന വിദേശികളോടും, മറ്റ് തദേശികളോടും വിവേചനപരമായ പെരുമാറുന്നത് അവരുടെ സംസ്കാരത്തിന്റെ ഭാഗമായി മാറിയിരിക്കുന്നു എന്ന് കണ്ടെത്തിയിട്ടുണ്ട്.<ref name=":7">{{Cite web|url=http://www.iza.org/en/webcontent/publications/papers/viewAbstract?dp_id=8584|title=IZA - Institute for the Study of Labor|website=www.iza.org|access-date=2016-04-24}}</ref><ref name=":8">{{Cite journal|title=Field Experiments of Discrimination in the Market Place|url=http://onlinelibrary.wiley.com/store/10.1111/1468-0297.00080/asset/1468-0297.00080.pdf?v=1&t=indwnlzz&s=5ef7bfcc010b4cb352ad16f60096ac7136a67a1c|doi=10.1111/1468-0297.00080|author1=P. A. Riach |author2=J. Rich|journal=The Economic Journal|volume=112|issue=483|pages=F480–F518|date=November 2002}}</ref> ==അവലംബം== {{Reflist|30em}} ==ഇതും കൂടി കാണുക== * [[വംശീയവിവേചനം]] * [[ഇസ്രയേലും_വർണ്ണവിവേചനവും]] ==കൂടുതൽ വായനയ്ക്ക്== * {{cite book |last=Jablonski |first=Nina G. |title=Living Color: The Biological and Social Meaning of Skin Color |url=https://books.google.com/books?id=Jw7loAEACAAJ |date=10 January 2014 |publisher=University of California Press |isbn=978-0-520-28386-2 |jstor=10.1525/j.ctt1pn64b |laysummary=http://www.ucpress.edu/book.php?isbn=9780520251533 |laydate=12 July 2015 |ref=harv}} * {{Cite journal | title=[[The Wife of His Youth]]|work= The atlantic Magazine|date=1898}} In depth information regarding the Blue Vein Society. * ''Don't Play In the Sun'' by Marita Golden (ISBN 0-385-50786-0) * {{cite journal | last1 = Kerr | first1 = Audrey E | year = 2005 | title = The Paper Bag Principle: Of the Myth and the Motion of Colorism | url =https://archive.org/details/sim_journal-of-american-folklore_summer-2005_118_469/page/271| journal = Journal of American Folklore | volume = 118 | issue = 469| pages = 271–289 | doi=10.1353/jaf.2005.0031}} * ''The Color Complex [Revised Edition]: The Politics of Skin Color in a New Millennium'' by Kathy Russell, Midge Wilson, and Ronald Hall (ISBN 978-0-307-74423-4) * ''The Blacker the Berry'' by Wallace Thurman (ISBN 0-684-81580-X) * Rondilla, Joanne L, and Spickard, Paul. Is Lighter Better?: Skin-tone Discrimination Among Asian Americans. Lanham: Rowman & Littlefield Publishers, 2007. Print. * Verma, Harsh. "Skin `fairness'-Culturally Embedded Meaning and Branding Implications." Global Business Review. 12.2 (2011): 193-211. Print. * Harrison, Matthew S. "The Often Un-discussed "ism" in America's Work Force." The Jury Expert (2010) 22:1: 67-77. http://www.thejuryexpert.com/wp-content/uploads/HarrisonTJEJan2010.pdf {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20170118074730/http://www.thejuryexpert.com/wp-content/uploads/HarrisonTJEJan2010.pdf |date=2017-01-18 }}. * {{cite journal | last1 = Hunter | first1 = Margaret | year = 2007 | title = The Persistent Problem of Colorism: Skin Tone, Status, and Inequality | url = | journal = Sociology Compass | volume = 1 | issue = 1| pages = 237–254 | doi=10.1111/j.1751-9020.2007.00006.x}} * The Diversity Paradox: Immigration and the Color Line in Twenty-First Century America. ([https://www.russellsage.org/publications/diversity-paradox-0 russelsage review] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20140503194339/https://www.russellsage.org/publications/diversity-paradox-0 |date=2014-05-03 }}) * Shikibu, Murasaki.&nbsp;''The Tale of Genji''. New York: Knopf, 1976. Print. [[വർഗ്ഗം:അസമത്വം]] [[വർഗ്ഗം:വിവേചനം]] snowazxcgoq7wnzihj2anut7rzjy769 4546793 4546790 2025-07-08T16:03:27Z 174.113.8.122 /* ഇതും കൂടി കാണുക */ 4546793 wikitext text/x-wiki {{prettyurl|Colorism}} {{Distinguish|വംശീയവിവേചനം|വർഗ്ഗീയവിവേചനം}} {{Discrimination sidebar}} നിറത്തിന്റെ അടിസ്ഥാനത്തിൽ ജനങ്ങളുടെ ഗുണത്തിലും കഴിവിലുമൊക്കെ വ്യത്യാസമുണ്ട് എന്ന വിശ്വാസമാണ് [[:en:_Discrimination_based_on_skin_tone|'''വർണ്ണവിവേചനം''']]. ചർമ്മത്തിന്റെ നിറം അടിസ്ഥാനമാക്കിയുള്ള വിവേചനം, കളറിസം അല്ലെങ്കിൽ ഷേഡിസം എന്നും അറിയപ്പെടുന്നു, ഇത് മുൻവിധിയുടെയും വിവേചനത്തിന്റെയും ഒരു രൂപമാണ്, അതിൽ ഒരേ വംശത്തിലെ വ്യക്തികൾക്ക് അവരുടെ ചർമ്മത്തിന്റെ നിറത്തെ അടിസ്ഥാനമാക്കി ആനുകൂല്യങ്ങളും അവകാശങ്ങളും ലഭിക്കുകയോ നിഷേധിക്കുകയോ ചെയ്യുന്നു.<ref>{{cite journal |last1=Norwood |first1=Kimberly |title=If You Is White, You's Alright... |journal=Stories About Colorism in America |date=2015 |volume=14 |issue=4 |url=https://openscholarship.wustl.edu/law_globalstudies/vol14/iss4/8}}</ref> കൂടുതൽ വ്യക്തമായി പറഞ്ഞാൽ, ഇരുണ്ട ചർമ്മമുള്ള ആളുകളെ അവരുടെ ഇളം ചർമ്മമുള്ള എതിരാളികളേക്കാൾ അരികുവൽക്കരിക്കുന്ന വിവേചന പ്രക്രിയയാണ് കളറിസം.<ref name=":0">{{cite journal |last1=Hunter |first1=Margaret |title=The Persistent Problem of Colorism: Skin Tone, Status, and Inequality |journal=Sociology Compass |date=2007 |volume=1 |issue=1 |pages=237–254 |url=https://projects.iq.harvard.edu/files/deib-explorer/files/the_persistent_problem_of_colorism.pdf}}</ref> ചരിത്രപരമായി, ആഗോളതലത്തിൽ വർണ്ണവാദത്തിന് കൊളോണിയൽ വേരുകളുണ്ട്, ഏഷ്യയിലെ ആദ്യകാല ക്ലാസ് ശ്രേണികൾ മുതൽ ലാറ്റിനോകളിലും ആഫ്രിക്കൻ അമേരിക്കക്കാരിലും യൂറോപ്യൻ കൊളോണിയലിസത്തിലൂടെയും അമേരിക്കകളിലെ അടിമത്തത്തിലൂടെയും അതിന്റെ സ്വാധീനം ഉണ്ട്.<ref name=":0" /> 1982ൽ ആലീസ് വാക്കർ ആണ് വർണ്ണവിവേചനത്തിന് ഇംഗ്ലിഷിലെ പേരായ Colorism എന്ന വാക്ക് ആദ്യമായി അവതരിപ്പിച്ചത് എന്ന് കരുതപ്പെടുന്നു.<ref>{{cite journal |last1=Walker |first1=Alice |year=1983 |title=If the Present Looks Like the Past, What Does the Future Look Like?" (1982) |url= |journal=In Search of Our Mothers' Gardens |volume=290 |issue= |pages=290–91}}</ref> യുണൈറ്റഡ് സ്റ്റേറ്റ്സിലും യൂറോപ്പിലും ക്രിമിനൽ നീതി, ബിസിനസ്സ്, സമ്പദ്‌വ്യവസ്ഥ, ഭവനം, ആരോഗ്യ സംരക്ഷണം, മാധ്യമങ്ങൾ, രാഷ്ട്രീയം എന്നിവയിൽ ചർമ്മത്തിന്റെ നിറത്തെ അടിസ്ഥാനമാക്കിയുള്ള വിവേചനത്തിന്റെ വിപുലമായ തെളിവുകൾ ഗവേഷണം കണ്ടെത്തിയിട്ടുണ്ട്. കൂടാതെ, വിദ്യാഭ്യാസ സമ്പ്രദായത്തിൽ ചർമ്മത്തിന്റെ നിറത്തെ അടിസ്ഥാനമാക്കിയുള്ള പക്ഷപാതങ്ങൾ വ്യക്തമായി കാണിക്കുന്ന ഗവേഷണങ്ങൾ നടന്നിട്ടുണ്ട്. തൊലിവർണ്ണത്തിൽ വ്യത്യാസമുള്ള വിദ്യാർത്ഥികൾ ഉന്നത വിദ്യാഭ്യാസ ചെലവുകളും ഉന്നത പ്രോഗ്രാമുകളിൽ അസമത്വങ്ങളും നേരിടുന്നു, കൂടാതെ അവരുടെ അധ്യാപകരോ മറ്റ് ഗ്രൂപ്പുകളിൽ നിന്നുള്ള സമപ്രായക്കാരോ പാർശ്വവൽക്കരിക്കപ്പെട്ട അവരെ തളർത്തുന്നതിനായി ലക്ഷ്യമിടുന്നു. ഈ പ്രശ്നം അമേരിക്കയിൽ രേഖപ്പെടുത്തിയിട്ടുണ്ടെങ്കിലും, ആഫ്രിക്ക, ഏഷ്യ, ലാറ്റിൻ അമേരിക്ക എന്നിവിടങ്ങളിലെ പല രാജ്യങ്ങളിലും വരേണ്യ ആശയങ്ങൾക്ക് വിധേയപ്പെട്ട് ഇളം ചർമ്മ നിറങ്ങൾ അഭികാമ്യമാണെന്ന് കണക്കാക്കപ്പെടുന്നു, ഇത് ഈ രാജ്യങ്ങളിലെ മനുഷ്യരുടെ സ്വത്വത്തെ കുറിച്ചുള്ള ആശയങ്ങൾ എപ്രകാരമാണ് പാശ്ചാത്യ മുതലാളിത്ത മുറകൾ കീഴ്പ്പെടുത്തിരിക്കുന്നത് എന്നതിന്റെ ഉത്തമ ഉദാഹരണമാണ്.<ref>{{Cite journal |last=Jablonski |first=Nina G. |date=2021 |title=Skin color and race |journal=American Journal of Physical Anthropology |volume=175 |issue=2 |pages=437–447 |doi=10.1002/ajpa.24200 |issn=0002-9483 |pmc=8247429 |pmid=33372701}}</ref> ==വർഗീയവിവേചനമായിട്ടുള്ള വിത്യാസം== വർണ്ണവിവേചനം എന്നത് വർഗ്ഗവിവേചനത്തിന്റെ തുല്യമായ വാക്കല്ല. വർഗ്ഗം എന്നതിൽ പാരമ്പര്യം ഉൾപ്പെടെയുള്ള മറ്റനേകം ഘടകങ്ങൾ അടങ്ങിയിരിക്കുന്നു. അതിനാൽ, വർഗ്ഗവിഭജനം നിറത്തെമാത്രം അടിസ്ഥാനമാക്കിയുള്ളതല്ല. തൊലിനിറം വർഗ്ഗവിഭജനത്തിലേക്ക് നയിക്കുവാനുള്ള ഒരു ഘടകം മാത്രമാകാവുന്നതാണ്. വർഗ്ഗീയവിവേചനം സാമൂഹ്യസ്ഥിതിയുടെ വർഗ്ഗത്തെ അടിസ്ഥാനപ്പെടുത്തിയുള്ള സാമൂഹ്യാർഥത്തിൽ അധിഷ്ടിതമാണ്. വർണ്ണവിവേചനം നിറത്തെ മാത്രം അടിസ്ഥാനപ്പെടുത്തിയ സാമൂഹ്യസ്ഥിതിയ സ്വാധീനിക്കുന്ന ഘടകമാണ്.<ref name="ssrn.com">{{cite journal | last1 = Jones | first1 = Trina | year = 2001 | title = Shades of Brown: The Law of Skin Color | url = | journal = Duke Law Journal | volume = 49 | issue = 1487 | pages = | doi = 10.2139/ssrn.233850 }}</ref><ref name="Monk 396–444">{{Cite journal|last=Monk|first=Ellis P.|date=2015-09-01|title=The Cost of Color: Skin Color, Discrimination, and Health among African-Americans|url=http://www.journals.uchicago.edu/doi/full/10.1086/682162|journal=American Journal of Sociology|volume=121|issue=2|pages=396–444|doi=10.1086/682162}}</ref> == തൊഴിലിടങ്ങളിലെ വർണ്ണവിവേചനം== ജോലിസ്ഥലങ്ങളിലെ വർണ്ണ വിവേചനം എന്നാൽ ആളുകളോട് അവരുടെ ചർമ്മം എത്ര ഇരുണ്ടതോ ഇളം നിറമോ ആണെന്നതിന്റെ അടിസ്ഥാനത്തിൽ വ്യത്യസ്തമായി പെരുമാറുക എന്നാണ്. അനേകം സാമൂഹ്യവിശകലന വിദഗ്ദ്ധർ അമേരിക്കയിലേയും യൂറോപ്പിലേയും ജോലിക്കായി വരുന്ന വിദേശികളോടും, മറ്റ് തദേശികളോടും വിവേചനപരമായ പെരുമാറുന്നത് അവരുടെ സംസ്കാരത്തിന്റെ ഭാഗമായി മാറിയിരിക്കുന്നു എന്ന് കണ്ടെത്തിയിട്ടുണ്ട്.<ref name=":7">{{Cite web|url=http://www.iza.org/en/webcontent/publications/papers/viewAbstract?dp_id=8584|title=IZA - Institute for the Study of Labor|website=www.iza.org|access-date=2016-04-24}}</ref><ref name=":8">{{Cite journal|title=Field Experiments of Discrimination in the Market Place|url=http://onlinelibrary.wiley.com/store/10.1111/1468-0297.00080/asset/1468-0297.00080.pdf?v=1&t=indwnlzz&s=5ef7bfcc010b4cb352ad16f60096ac7136a67a1c|doi=10.1111/1468-0297.00080|author1=P. A. Riach |author2=J. Rich|journal=The Economic Journal|volume=112|issue=483|pages=F480–F518|date=November 2002}}</ref> ==അവലംബം== {{Reflist|30em}} ==ഇതും കൂടി കാണുക== * [[വംശീയവിവേചനം]] * [[ബ്ലാക്ക് ലൈവ്സ് മാറ്റെർ]] * [[ഇസ്രയേലും വർണ്ണവിവേചനവും]] ==കൂടുതൽ വായനയ്ക്ക്== * {{cite book |last=Jablonski |first=Nina G. |title=Living Color: The Biological and Social Meaning of Skin Color |url=https://books.google.com/books?id=Jw7loAEACAAJ |date=10 January 2014 |publisher=University of California Press |isbn=978-0-520-28386-2 |jstor=10.1525/j.ctt1pn64b |laysummary=http://www.ucpress.edu/book.php?isbn=9780520251533 |laydate=12 July 2015 |ref=harv}} * {{Cite journal | title=[[The Wife of His Youth]]|work= The atlantic Magazine|date=1898}} In depth information regarding the Blue Vein Society. * ''Don't Play In the Sun'' by Marita Golden (ISBN 0-385-50786-0) * {{cite journal | last1 = Kerr | first1 = Audrey E | year = 2005 | title = The Paper Bag Principle: Of the Myth and the Motion of Colorism | url =https://archive.org/details/sim_journal-of-american-folklore_summer-2005_118_469/page/271| journal = Journal of American Folklore | volume = 118 | issue = 469| pages = 271–289 | doi=10.1353/jaf.2005.0031}} * ''The Color Complex [Revised Edition]: The Politics of Skin Color in a New Millennium'' by Kathy Russell, Midge Wilson, and Ronald Hall (ISBN 978-0-307-74423-4) * ''The Blacker the Berry'' by Wallace Thurman (ISBN 0-684-81580-X) * Rondilla, Joanne L, and Spickard, Paul. Is Lighter Better?: Skin-tone Discrimination Among Asian Americans. Lanham: Rowman & Littlefield Publishers, 2007. Print. * Verma, Harsh. "Skin `fairness'-Culturally Embedded Meaning and Branding Implications." Global Business Review. 12.2 (2011): 193-211. Print. * Harrison, Matthew S. "The Often Un-discussed "ism" in America's Work Force." The Jury Expert (2010) 22:1: 67-77. http://www.thejuryexpert.com/wp-content/uploads/HarrisonTJEJan2010.pdf {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20170118074730/http://www.thejuryexpert.com/wp-content/uploads/HarrisonTJEJan2010.pdf |date=2017-01-18 }}. * {{cite journal | last1 = Hunter | first1 = Margaret | year = 2007 | title = The Persistent Problem of Colorism: Skin Tone, Status, and Inequality | url = | journal = Sociology Compass | volume = 1 | issue = 1| pages = 237–254 | doi=10.1111/j.1751-9020.2007.00006.x}} * The Diversity Paradox: Immigration and the Color Line in Twenty-First Century America. ([https://www.russellsage.org/publications/diversity-paradox-0 russelsage review] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20140503194339/https://www.russellsage.org/publications/diversity-paradox-0 |date=2014-05-03 }}) * Shikibu, Murasaki.&nbsp;''The Tale of Genji''. New York: Knopf, 1976. Print. [[വർഗ്ഗം:അസമത്വം]] [[വർഗ്ഗം:വിവേചനം]] g8pq7pti96lmcu78jcqkgw9kfq6iwfh 4546822 4546793 2025-07-08T19:19:36Z 174.113.8.122 4546822 wikitext text/x-wiki {{prettyurl|Colorism}} {{Distinguish|വംശീയവിവേചനം|വർഗ്ഗീയവിവേചനം}}<div class="dablink">[[വംശീയവിവേചനം]] &nbsp;അല്ലെങ്കിൽ [[വർഗ്ഗീയവിവേചനം]]&nbsp;എന്നീ ലേഖനങ്ങളുമായി ആശയക്കുഴപ്പം ഒഴിവാക്കുക. &nbsp;</div> {{Discrimination sidebar}} നിറത്തിന്റെ അടിസ്ഥാനത്തിൽ ജനങ്ങളുടെ ഗുണത്തിലും കഴിവിലുമൊക്കെ വ്യത്യാസമുണ്ട് എന്ന വിശ്വാസമാണ് [[:en:_Discrimination_based_on_skin_tone|'''വർണ്ണവിവേചനം''']]. ചർമ്മത്തിന്റെ നിറം അടിസ്ഥാനമാക്കിയുള്ള വിവേചനം, കളറിസം അല്ലെങ്കിൽ ഷേഡിസം എന്നും അറിയപ്പെടുന്നു, ഇത് മുൻവിധിയുടെയും വിവേചനത്തിന്റെയും ഒരു രൂപമാണ്, അതിൽ ഒരേ വംശത്തിലെ വ്യക്തികൾക്ക് അവരുടെ ചർമ്മത്തിന്റെ നിറത്തെ അടിസ്ഥാനമാക്കി ആനുകൂല്യങ്ങളും അവകാശങ്ങളും ലഭിക്കുകയോ നിഷേധിക്കുകയോ ചെയ്യുന്നു.<ref>{{cite journal |last1=Norwood |first1=Kimberly |title=If You Is White, You's Alright... |journal=Stories About Colorism in America |date=2015 |volume=14 |issue=4 |url=https://openscholarship.wustl.edu/law_globalstudies/vol14/iss4/8}}</ref> കൂടുതൽ വ്യക്തമായി പറഞ്ഞാൽ, ഇരുണ്ട ചർമ്മമുള്ള ആളുകളെ അവരുടെ ഇളം ചർമ്മമുള്ള എതിരാളികളേക്കാൾ അരികുവൽക്കരിക്കുന്ന വിവേചന പ്രക്രിയയാണ് കളറിസം.<ref name=":0">{{cite journal |last1=Hunter |first1=Margaret |title=The Persistent Problem of Colorism: Skin Tone, Status, and Inequality |journal=Sociology Compass |date=2007 |volume=1 |issue=1 |pages=237–254 |url=https://projects.iq.harvard.edu/files/deib-explorer/files/the_persistent_problem_of_colorism.pdf}}</ref> ചരിത്രപരമായി, ആഗോളതലത്തിൽ വർണ്ണവാദത്തിന് കൊളോണിയൽ വേരുകളുണ്ട്, ഏഷ്യയിലെ ആദ്യകാല ക്ലാസ് ശ്രേണികൾ മുതൽ ലാറ്റിനോകളിലും ആഫ്രിക്കൻ അമേരിക്കക്കാരിലും യൂറോപ്യൻ കൊളോണിയലിസത്തിലൂടെയും അമേരിക്കകളിലെ അടിമത്തത്തിലൂടെയും അതിന്റെ സ്വാധീനം ഉണ്ട്.<ref name=":0" /> 1982ൽ ആലീസ് വാക്കർ ആണ് വർണ്ണവിവേചനത്തിന് ഇംഗ്ലിഷിലെ പേരായ Colorism എന്ന വാക്ക് ആദ്യമായി അവതരിപ്പിച്ചത് എന്ന് കരുതപ്പെടുന്നു.<ref>{{cite journal |last1=Walker |first1=Alice |year=1983 |title=If the Present Looks Like the Past, What Does the Future Look Like?" (1982) |url= |journal=In Search of Our Mothers' Gardens |volume=290 |issue= |pages=290–91}}</ref> യുണൈറ്റഡ് സ്റ്റേറ്റ്സിലും യൂറോപ്പിലും ക്രിമിനൽ നീതി, ബിസിനസ്സ്, സമ്പദ്‌വ്യവസ്ഥ, ഭവനം, ആരോഗ്യ സംരക്ഷണം, മാധ്യമങ്ങൾ, രാഷ്ട്രീയം എന്നിവയിൽ ചർമ്മത്തിന്റെ നിറത്തെ അടിസ്ഥാനമാക്കിയുള്ള വിവേചനത്തിന്റെ വിപുലമായ തെളിവുകൾ ഗവേഷണം കണ്ടെത്തിയിട്ടുണ്ട്. കൂടാതെ, വിദ്യാഭ്യാസ സമ്പ്രദായത്തിൽ ചർമ്മത്തിന്റെ നിറത്തെ അടിസ്ഥാനമാക്കിയുള്ള പക്ഷപാതങ്ങൾ വ്യക്തമായി കാണിക്കുന്ന ഗവേഷണങ്ങൾ നടന്നിട്ടുണ്ട്. തൊലിവർണ്ണത്തിൽ വ്യത്യാസമുള്ള വിദ്യാർത്ഥികൾ ഉന്നത വിദ്യാഭ്യാസ ചെലവുകളും ഉന്നത പ്രോഗ്രാമുകളിൽ അസമത്വങ്ങളും നേരിടുന്നു, കൂടാതെ അവരുടെ അധ്യാപകരോ മറ്റ് ഗ്രൂപ്പുകളിൽ നിന്നുള്ള സമപ്രായക്കാരോ പാർശ്വവൽക്കരിക്കപ്പെട്ട അവരെ തളർത്തുന്നതിനായി ലക്ഷ്യമിടുന്നു. ഈ പ്രശ്നം അമേരിക്കയിൽ രേഖപ്പെടുത്തിയിട്ടുണ്ടെങ്കിലും, ആഫ്രിക്ക, ഏഷ്യ, ലാറ്റിൻ അമേരിക്ക എന്നിവിടങ്ങളിലെ പല രാജ്യങ്ങളിലും വരേണ്യ ആശയങ്ങൾക്ക് വിധേയപ്പെട്ട് ഇളം ചർമ്മ നിറങ്ങൾ അഭികാമ്യമാണെന്ന് കണക്കാക്കപ്പെടുന്നു, ഇത് ഈ രാജ്യങ്ങളിലെ മനുഷ്യരുടെ സ്വത്വത്തെ കുറിച്ചുള്ള ആശയങ്ങൾ എപ്രകാരമാണ് പാശ്ചാത്യ മുതലാളിത്ത മുറകൾ കീഴ്പ്പെടുത്തിരിക്കുന്നത് എന്നതിന്റെ ഉത്തമ ഉദാഹരണമാണ്.<ref>{{Cite journal |last=Jablonski |first=Nina G. |date=2021 |title=Skin color and race |journal=American Journal of Physical Anthropology |volume=175 |issue=2 |pages=437–447 |doi=10.1002/ajpa.24200 |issn=0002-9483 |pmc=8247429 |pmid=33372701}}</ref> ==വർഗീയവിവേചനമായിട്ടുള്ള വിത്യാസം== വർണ്ണവിവേചനം എന്നത് വർഗ്ഗവിവേചനത്തിന്റെ തുല്യമായ വാക്കല്ല. വർഗ്ഗം എന്നതിൽ പാരമ്പര്യം ഉൾപ്പെടെയുള്ള മറ്റനേകം ഘടകങ്ങൾ അടങ്ങിയിരിക്കുന്നു. അതിനാൽ, വർഗ്ഗവിഭജനം നിറത്തെമാത്രം അടിസ്ഥാനമാക്കിയുള്ളതല്ല. തൊലിനിറം വർഗ്ഗവിഭജനത്തിലേക്ക് നയിക്കുവാനുള്ള ഒരു ഘടകം മാത്രമാകാവുന്നതാണ്. വർഗ്ഗീയവിവേചനം സാമൂഹ്യസ്ഥിതിയുടെ വർഗ്ഗത്തെ അടിസ്ഥാനപ്പെടുത്തിയുള്ള സാമൂഹ്യാർഥത്തിൽ അധിഷ്ടിതമാണ്. വർണ്ണവിവേചനം നിറത്തെ മാത്രം അടിസ്ഥാനപ്പെടുത്തിയ സാമൂഹ്യസ്ഥിതിയ സ്വാധീനിക്കുന്ന ഘടകമാണ്.<ref name="ssrn.com">{{cite journal | last1 = Jones | first1 = Trina | year = 2001 | title = Shades of Brown: The Law of Skin Color | url = | journal = Duke Law Journal | volume = 49 | issue = 1487 | pages = | doi = 10.2139/ssrn.233850 }}</ref><ref name="Monk 396–444">{{Cite journal|last=Monk|first=Ellis P.|date=2015-09-01|title=The Cost of Color: Skin Color, Discrimination, and Health among African-Americans|url=http://www.journals.uchicago.edu/doi/full/10.1086/682162|journal=American Journal of Sociology|volume=121|issue=2|pages=396–444|doi=10.1086/682162}}</ref> == തൊഴിലിടങ്ങളിലെ വർണ്ണവിവേചനം== ജോലിസ്ഥലങ്ങളിലെ വർണ്ണ വിവേചനം എന്നാൽ ആളുകളോട് അവരുടെ ചർമ്മം എത്ര ഇരുണ്ടതോ ഇളം നിറമോ ആണെന്നതിന്റെ അടിസ്ഥാനത്തിൽ വ്യത്യസ്തമായി പെരുമാറുക എന്നാണ്. അനേകം സാമൂഹ്യവിശകലന വിദഗ്ദ്ധർ അമേരിക്കയിലേയും യൂറോപ്പിലേയും ജോലിക്കായി വരുന്ന വിദേശികളോടും, മറ്റ് തദേശികളോടും വർണ്ണത്തിന്റെഅടിസ്ഥാനത്തിൽ വിവേചനപരമായ പെരുമാറുന്നത് അവരുടെ സംസ്കാരത്തിന്റെ ഭാഗമായി മാറിയിരിക്കുന്നു എന്ന് കണ്ടെത്തിയിട്ടുണ്ട്.<ref name=":7">{{Cite web|url=http://www.iza.org/en/webcontent/publications/papers/viewAbstract?dp_id=8584|title=IZA - Institute for the Study of Labor|website=www.iza.org|access-date=2016-04-24}}</ref><ref name=":8">{{Cite journal|title=Field Experiments of Discrimination in the Market Place|url=http://onlinelibrary.wiley.com/store/10.1111/1468-0297.00080/asset/1468-0297.00080.pdf?v=1&t=indwnlzz&s=5ef7bfcc010b4cb352ad16f60096ac7136a67a1c|doi=10.1111/1468-0297.00080|author1=P. A. Riach |author2=J. Rich|journal=The Economic Journal|volume=112|issue=483|pages=F480–F518|date=November 2002}}</ref> ==അവലംബം== {{Reflist|30em}} ==ഇതും കൂടി കാണുക== * [[വംശീയവിവേചനം]] * [[ബ്ലാക്ക് ലൈവ്സ് മാറ്റെർ]] * [[ഇസ്രയേലും വർണ്ണവിവേചനവും]] ==കൂടുതൽ വായനയ്ക്ക്== * {{cite book |last=Jablonski |first=Nina G. |title=Living Color: The Biological and Social Meaning of Skin Color |url=https://books.google.com/books?id=Jw7loAEACAAJ |date=10 January 2014 |publisher=University of California Press |isbn=978-0-520-28386-2 |jstor=10.1525/j.ctt1pn64b |laysummary=http://www.ucpress.edu/book.php?isbn=9780520251533 |laydate=12 July 2015 |ref=harv}} * {{Cite journal | title=[[The Wife of His Youth]]|work= The atlantic Magazine|date=1898}} In depth information regarding the Blue Vein Society. * ''Don't Play In the Sun'' by Marita Golden (ISBN 0-385-50786-0) * {{cite journal | last1 = Kerr | first1 = Audrey E | year = 2005 | title = The Paper Bag Principle: Of the Myth and the Motion of Colorism | url =https://archive.org/details/sim_journal-of-american-folklore_summer-2005_118_469/page/271| journal = Journal of American Folklore | volume = 118 | issue = 469| pages = 271–289 | doi=10.1353/jaf.2005.0031}} * ''The Color Complex [Revised Edition]: The Politics of Skin Color in a New Millennium'' by Kathy Russell, Midge Wilson, and Ronald Hall (ISBN 978-0-307-74423-4) * ''The Blacker the Berry'' by Wallace Thurman (ISBN 0-684-81580-X) * Rondilla, Joanne L, and Spickard, Paul. Is Lighter Better?: Skin-tone Discrimination Among Asian Americans. Lanham: Rowman & Littlefield Publishers, 2007. Print. * Verma, Harsh. "Skin `fairness'-Culturally Embedded Meaning and Branding Implications." Global Business Review. 12.2 (2011): 193-211. Print. * Harrison, Matthew S. "The Often Un-discussed "ism" in America's Work Force." The Jury Expert (2010) 22:1: 67-77. http://www.thejuryexpert.com/wp-content/uploads/HarrisonTJEJan2010.pdf {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20170118074730/http://www.thejuryexpert.com/wp-content/uploads/HarrisonTJEJan2010.pdf |date=2017-01-18 }}. * {{cite journal | last1 = Hunter | first1 = Margaret | year = 2007 | title = The Persistent Problem of Colorism: Skin Tone, Status, and Inequality | url = | journal = Sociology Compass | volume = 1 | issue = 1| pages = 237–254 | doi=10.1111/j.1751-9020.2007.00006.x}} * The Diversity Paradox: Immigration and the Color Line in Twenty-First Century America. ([https://www.russellsage.org/publications/diversity-paradox-0 russelsage review] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20140503194339/https://www.russellsage.org/publications/diversity-paradox-0 |date=2014-05-03 }}) * Shikibu, Murasaki.&nbsp;''The Tale of Genji''. New York: Knopf, 1976. Print. [[വർഗ്ഗം:അസമത്വം]] [[വർഗ്ഗം:വിവേചനം]] j8aptmyt89vwp2k1t5z393ap0hehxzq 4546823 4546822 2025-07-08T19:20:46Z 174.113.8.122 4546823 wikitext text/x-wiki {{prettyurl|Colorism}} {{Distinguish|വംശീയവിവേചനം|വർഗ്ഗീയവിവേചനം}} {{Discrimination sidebar}} നിറത്തിന്റെ അടിസ്ഥാനത്തിൽ ജനങ്ങളുടെ ഗുണത്തിലും കഴിവിലുമൊക്കെ വ്യത്യാസമുണ്ട് എന്ന വിശ്വാസമാണ് [[:en:_Discrimination_based_on_skin_tone|'''വർണ്ണവിവേചനം''']]. ചർമ്മത്തിന്റെ നിറം അടിസ്ഥാനമാക്കിയുള്ള വിവേചനം, കളറിസം അല്ലെങ്കിൽ ഷേഡിസം എന്നും അറിയപ്പെടുന്നു, ഇത് മുൻവിധിയുടെയും വിവേചനത്തിന്റെയും ഒരു രൂപമാണ്, അതിൽ ഒരേ വംശത്തിലെ വ്യക്തികൾക്ക് അവരുടെ ചർമ്മത്തിന്റെ നിറത്തെ അടിസ്ഥാനമാക്കി ആനുകൂല്യങ്ങളും അവകാശങ്ങളും ലഭിക്കുകയോ നിഷേധിക്കുകയോ ചെയ്യുന്നു.<ref>{{cite journal |last1=Norwood |first1=Kimberly |title=If You Is White, You's Alright... |journal=Stories About Colorism in America |date=2015 |volume=14 |issue=4 |url=https://openscholarship.wustl.edu/law_globalstudies/vol14/iss4/8}}</ref> കൂടുതൽ വ്യക്തമായി പറഞ്ഞാൽ, ഇരുണ്ട ചർമ്മമുള്ള ആളുകളെ അവരുടെ ഇളം ചർമ്മമുള്ള എതിരാളികളേക്കാൾ അരികുവൽക്കരിക്കുന്ന വിവേചന പ്രക്രിയയാണ് കളറിസം.<ref name=":0">{{cite journal |last1=Hunter |first1=Margaret |title=The Persistent Problem of Colorism: Skin Tone, Status, and Inequality |journal=Sociology Compass |date=2007 |volume=1 |issue=1 |pages=237–254 |url=https://projects.iq.harvard.edu/files/deib-explorer/files/the_persistent_problem_of_colorism.pdf}}</ref> ചരിത്രപരമായി, ആഗോളതലത്തിൽ വർണ്ണവാദത്തിന് കൊളോണിയൽ വേരുകളുണ്ട്, ഏഷ്യയിലെ ആദ്യകാല ക്ലാസ് ശ്രേണികൾ മുതൽ ലാറ്റിനോകളിലും ആഫ്രിക്കൻ അമേരിക്കക്കാരിലും യൂറോപ്യൻ കൊളോണിയലിസത്തിലൂടെയും അമേരിക്കകളിലെ അടിമത്തത്തിലൂടെയും അതിന്റെ സ്വാധീനം ഉണ്ട്.<ref name=":0" /> 1982ൽ ആലീസ് വാക്കർ ആണ് വർണ്ണവിവേചനത്തിന് ഇംഗ്ലിഷിലെ പേരായ Colorism എന്ന വാക്ക് ആദ്യമായി അവതരിപ്പിച്ചത് എന്ന് കരുതപ്പെടുന്നു.<ref>{{cite journal |last1=Walker |first1=Alice |year=1983 |title=If the Present Looks Like the Past, What Does the Future Look Like?" (1982) |url= |journal=In Search of Our Mothers' Gardens |volume=290 |issue= |pages=290–91}}</ref> യുണൈറ്റഡ് സ്റ്റേറ്റ്സിലും യൂറോപ്പിലും ക്രിമിനൽ നീതി, ബിസിനസ്സ്, സമ്പദ്‌വ്യവസ്ഥ, ഭവനം, ആരോഗ്യ സംരക്ഷണം, മാധ്യമങ്ങൾ, രാഷ്ട്രീയം എന്നിവയിൽ ചർമ്മത്തിന്റെ നിറത്തെ അടിസ്ഥാനമാക്കിയുള്ള വിവേചനത്തിന്റെ വിപുലമായ തെളിവുകൾ ഗവേഷണം കണ്ടെത്തിയിട്ടുണ്ട്. കൂടാതെ, വിദ്യാഭ്യാസ സമ്പ്രദായത്തിൽ ചർമ്മത്തിന്റെ നിറത്തെ അടിസ്ഥാനമാക്കിയുള്ള പക്ഷപാതങ്ങൾ വ്യക്തമായി കാണിക്കുന്ന ഗവേഷണങ്ങൾ നടന്നിട്ടുണ്ട്. തൊലിവർണ്ണത്തിൽ വ്യത്യാസമുള്ള വിദ്യാർത്ഥികൾ ഉന്നത വിദ്യാഭ്യാസ ചെലവുകളും ഉന്നത പ്രോഗ്രാമുകളിൽ അസമത്വങ്ങളും നേരിടുന്നു, കൂടാതെ അവരുടെ അധ്യാപകരോ മറ്റ് ഗ്രൂപ്പുകളിൽ നിന്നുള്ള സമപ്രായക്കാരോ പാർശ്വവൽക്കരിക്കപ്പെട്ട അവരെ തളർത്തുന്നതിനായി ലക്ഷ്യമിടുന്നു. ഈ പ്രശ്നം അമേരിക്കയിൽ രേഖപ്പെടുത്തിയിട്ടുണ്ടെങ്കിലും, ആഫ്രിക്ക, ഏഷ്യ, ലാറ്റിൻ അമേരിക്ക എന്നിവിടങ്ങളിലെ പല രാജ്യങ്ങളിലും വരേണ്യ ആശയങ്ങൾക്ക് വിധേയപ്പെട്ട് ഇളം ചർമ്മ നിറങ്ങൾ അഭികാമ്യമാണെന്ന് കണക്കാക്കപ്പെടുന്നു, ഇത് ഈ രാജ്യങ്ങളിലെ മനുഷ്യരുടെ സ്വത്വത്തെ കുറിച്ചുള്ള ആശയങ്ങൾ എപ്രകാരമാണ് പാശ്ചാത്യ മുതലാളിത്ത മുറകൾ കീഴ്പ്പെടുത്തിരിക്കുന്നത് എന്നതിന്റെ ഉത്തമ ഉദാഹരണമാണ്.<ref>{{Cite journal |last=Jablonski |first=Nina G. |date=2021 |title=Skin color and race |journal=American Journal of Physical Anthropology |volume=175 |issue=2 |pages=437–447 |doi=10.1002/ajpa.24200 |issn=0002-9483 |pmc=8247429 |pmid=33372701}}</ref> ==വർഗീയവിവേചനമായിട്ടുള്ള വിത്യാസം== വർണ്ണവിവേചനം എന്നത് വർഗ്ഗവിവേചനത്തിന്റെ തുല്യമായ വാക്കല്ല. വർഗ്ഗം എന്നതിൽ പാരമ്പര്യം ഉൾപ്പെടെയുള്ള മറ്റനേകം ഘടകങ്ങൾ അടങ്ങിയിരിക്കുന്നു. അതിനാൽ, വർഗ്ഗവിഭജനം നിറത്തെമാത്രം അടിസ്ഥാനമാക്കിയുള്ളതല്ല. തൊലിനിറം വർഗ്ഗവിഭജനത്തിലേക്ക് നയിക്കുവാനുള്ള ഒരു ഘടകം മാത്രമാകാവുന്നതാണ്. വർഗ്ഗീയവിവേചനം സാമൂഹ്യസ്ഥിതിയുടെ വർഗ്ഗത്തെ അടിസ്ഥാനപ്പെടുത്തിയുള്ള സാമൂഹ്യാർഥത്തിൽ അധിഷ്ടിതമാണ്. വർണ്ണവിവേചനം നിറത്തെ മാത്രം അടിസ്ഥാനപ്പെടുത്തിയ സാമൂഹ്യസ്ഥിതിയ സ്വാധീനിക്കുന്ന ഘടകമാണ്.<ref name="ssrn.com">{{cite journal | last1 = Jones | first1 = Trina | year = 2001 | title = Shades of Brown: The Law of Skin Color | url = | journal = Duke Law Journal | volume = 49 | issue = 1487 | pages = | doi = 10.2139/ssrn.233850 }}</ref><ref name="Monk 396–444">{{Cite journal|last=Monk|first=Ellis P.|date=2015-09-01|title=The Cost of Color: Skin Color, Discrimination, and Health among African-Americans|url=http://www.journals.uchicago.edu/doi/full/10.1086/682162|journal=American Journal of Sociology|volume=121|issue=2|pages=396–444|doi=10.1086/682162}}</ref> == തൊഴിലിടങ്ങളിലെ വർണ്ണവിവേചനം== ജോലിസ്ഥലങ്ങളിലെ വർണ്ണ വിവേചനം എന്നാൽ ആളുകളോട് അവരുടെ ചർമ്മം എത്ര ഇരുണ്ടതോ ഇളം നിറമോ ആണെന്നതിന്റെ അടിസ്ഥാനത്തിൽ വ്യത്യസ്തമായി പെരുമാറുക എന്നാണ്. അനേകം സാമൂഹ്യവിശകലന വിദഗ്ദ്ധർ അമേരിക്കയിലേയും യൂറോപ്പിലേയും ജോലിക്കായി വരുന്ന വിദേശികളോടും, മറ്റ് തദേശികളോടും വർണ്ണത്തിന്റെഅടിസ്ഥാനത്തിൽ വിവേചനപരമായ പെരുമാറുന്നത് അവരുടെ സംസ്കാരത്തിന്റെ ഭാഗമായി മാറിയിരിക്കുന്നു എന്ന് കണ്ടെത്തിയിട്ടുണ്ട്.<ref name=":7">{{Cite web|url=http://www.iza.org/en/webcontent/publications/papers/viewAbstract?dp_id=8584|title=IZA - Institute for the Study of Labor|website=www.iza.org|access-date=2016-04-24}}</ref><ref name=":8">{{Cite journal|title=Field Experiments of Discrimination in the Market Place|url=http://onlinelibrary.wiley.com/store/10.1111/1468-0297.00080/asset/1468-0297.00080.pdf?v=1&t=indwnlzz&s=5ef7bfcc010b4cb352ad16f60096ac7136a67a1c|doi=10.1111/1468-0297.00080|author1=P. A. Riach |author2=J. Rich|journal=The Economic Journal|volume=112|issue=483|pages=F480–F518|date=November 2002}}</ref> ==അവലംബം== {{Reflist|30em}} ==ഇതും കൂടി കാണുക== * [[വംശീയവിവേചനം]] * [[ബ്ലാക്ക് ലൈവ്സ് മാറ്റെർ]] * [[ഇസ്രയേലും വർണ്ണവിവേചനവും]] ==കൂടുതൽ വായനയ്ക്ക്== * {{cite book |last=Jablonski |first=Nina G. |title=Living Color: The Biological and Social Meaning of Skin Color |url=https://books.google.com/books?id=Jw7loAEACAAJ |date=10 January 2014 |publisher=University of California Press |isbn=978-0-520-28386-2 |jstor=10.1525/j.ctt1pn64b |laysummary=http://www.ucpress.edu/book.php?isbn=9780520251533 |laydate=12 July 2015 |ref=harv}} * {{Cite journal | title=[[The Wife of His Youth]]|work= The atlantic Magazine|date=1898}} In depth information regarding the Blue Vein Society. * ''Don't Play In the Sun'' by Marita Golden (ISBN 0-385-50786-0) * {{cite journal | last1 = Kerr | first1 = Audrey E | year = 2005 | title = The Paper Bag Principle: Of the Myth and the Motion of Colorism | url =https://archive.org/details/sim_journal-of-american-folklore_summer-2005_118_469/page/271| journal = Journal of American Folklore | volume = 118 | issue = 469| pages = 271–289 | doi=10.1353/jaf.2005.0031}} * ''The Color Complex [Revised Edition]: The Politics of Skin Color in a New Millennium'' by Kathy Russell, Midge Wilson, and Ronald Hall (ISBN 978-0-307-74423-4) * ''The Blacker the Berry'' by Wallace Thurman (ISBN 0-684-81580-X) * Rondilla, Joanne L, and Spickard, Paul. Is Lighter Better?: Skin-tone Discrimination Among Asian Americans. Lanham: Rowman & Littlefield Publishers, 2007. Print. * Verma, Harsh. "Skin `fairness'-Culturally Embedded Meaning and Branding Implications." Global Business Review. 12.2 (2011): 193-211. Print. * Harrison, Matthew S. "The Often Un-discussed "ism" in America's Work Force." The Jury Expert (2010) 22:1: 67-77. http://www.thejuryexpert.com/wp-content/uploads/HarrisonTJEJan2010.pdf {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20170118074730/http://www.thejuryexpert.com/wp-content/uploads/HarrisonTJEJan2010.pdf |date=2017-01-18 }}. * {{cite journal | last1 = Hunter | first1 = Margaret | year = 2007 | title = The Persistent Problem of Colorism: Skin Tone, Status, and Inequality | url = | journal = Sociology Compass | volume = 1 | issue = 1| pages = 237–254 | doi=10.1111/j.1751-9020.2007.00006.x}} * The Diversity Paradox: Immigration and the Color Line in Twenty-First Century America. ([https://www.russellsage.org/publications/diversity-paradox-0 russelsage review] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20140503194339/https://www.russellsage.org/publications/diversity-paradox-0 |date=2014-05-03 }}) * Shikibu, Murasaki.&nbsp;''The Tale of Genji''. New York: Knopf, 1976. Print. [[വർഗ്ഗം:അസമത്വം]] [[വർഗ്ഗം:വിവേചനം]] ro0vd0r3f17g2m8re2bh9bqvy9v7kzm 0 156564 4546903 3746167 2025-07-09T07:05:45Z Archangelgambit 183400 /* ചക്രവൂഹം */ 4546903 wikitext text/x-wiki {{prettyurl|Jayadrathan}} സിന്ധൂ രാജാവായിരുന്ന വൃദ്ധക്ഷത്രന്റെ പുത്രനും [[കൗരവർ|കൌരവരുടെ]] ഒരേയൊരു സഹോദരിയായിരുന്ന [[ദുശ്ശള|ദുശ്ശളയുടെ]] ഭർത്താവും ആയിരുന്നു '''ജയദ്രഥൻ'''. നൂറു സഹോദരന്മാരുടെ ഒരേ ഒരു പെങ്ങളുടെ പതി. മഹാഭാരതത്തിൽ ഇദ്ദേഹത്തെ അഹങ്കാരിയായും, അധർമ്മിയായും പ്രകീർത്തിച്ചിരിക്കുന്നു. ജയദ്രഥൻ [[പാണ്ഡവർ|പാണ്ഡവരുടെ]] വനവാസക്കാലത്ത് [[പാഞ്ചാലി|പാഞ്ചാലിയെ]] അപഹരിക്കാൻ ശ്രമിക്കുകുകയും, തുടർന്നുണ്ടായ സംഘട്ടനത്തിൽ പാണ്ഡവർ ജയദ്രഥനെ പിടിച്ച് കെട്ടിയിട്ട് നഖവും, മുടിയും മുറിച്ച് അപമാനിതനാക്കി വിട്ടയച്ചു. ഇദ്ദേഹത്തെ കൊല്ലാതെ വിട്ടത് അദ്ദേഹം ദുശ്ശളയുടെ ഭർത്താവായതു കൊണ്ടാണ് എന്ന് മഹാഭാരതം വനപർവം 271- അധ്യായം 43-ാം പദ്യത്തിൽ പരാമർശിച്ചിരിക്കുന്നു. കൗരവർക്കും പാണ്ഡവർക്കുമായി ഒരേ ഒരു സഹോദരി ദുശ്ശളായുണുതാനും. <ref>മഹാഭാരതം, മലയാളം -- ഡോ.പി.എസ്. വാര്യർ -- വിദ്യാരംഭം പബ്ലിഷേഴ്സ്</ref> <!-- == ജനനം == == ദുശ്ശളാപരിണയം == --> == ദ്രൗപദിയുടെ അപഹരണം == പന്ത്രണ്ട് വർഷത്തെ വനവാസക്കാലത്ത് ജയദ്രഥൻ പാണ്ഡവരുടെ സങ്കേതത്തിനടുത്ത് വരികയും പാണ്ഡവർ ഇല്ലാതിരുന്നവസരത്തിൽ പാഞ്ചാലിയെ അപഹരിക്കാൻ ശ്രമിക്കുകുകയും, തുടർന്നുണ്ടായ സംഘട്ടനത്തിൽ പാണ്ഡവർ ജയദ്രഥനെ പിടിച്ച് കെട്ടിയിട്ട് നഖവും, മുടിയും മുറിച്ച് അപമാനിതനാക്കി വിട്ടയച്ചു. ഇദ്ദേഹത്തെ കൊല്ലാതെ വിട്ടത് അദ്ദേഹം ദുശ്ശളയുടെ ഭർത്താവായതു കൊണ്ടാണ് എന്ന് മഹാഭാരതം വനപർവം 271- അധ്യായം 43-ാം പദ്യത്തിൽ പരാമർശിച്ചിരിക്കുന്നു.<ref>വനപർവ്വം -- മഹാഭാരതം, മലയാളം -- ഡോ.പി.എസ്. വാര്യർ -- വിദ്യാരംഭം പബ്ലിഷേഴ്സ്</ref> കൗരവർക്കും പാണ്ഡവർക്കുമായി ഒരേ ഒരു സഹോദരി ദുശ്ശളായുണുതാനും == ചക്രവ്യൂഹം == [[പ്രമാണം:Chakravyuha.svg|thumb|left|250px|ചക്രവ്യൂഹത്തിന്റെ ഘടന.]] മഹാഭാരതയുദ്ധത്തിൻറെ പതിമൂന്നാം ദിവസം കൗരവർ ചക്രവ്യൂഹം ചമച്ച് അത് തകർക്കാൻ [[കൗരവർ]] പാണ്ഡവരെ വെല്ലുവിളിച്ചു. ശ്രീകൃഷ്ണനും അർജ്ജുനനും ചക്രവ്യൂഹം ഭേദിച്ച് ശത്രുക്കളെ പരാജയപ്പെടുത്തുന്ന വിദ്യ അറിയാമായിരുന്നതിനാൽ പാണ്ഡവർ വെല്ലുവിളി സ്വീകരിക്കുകയും ചെയ്തു. പക്ഷേ കൃഷ്ണനെയും അർജ്ജുനനെയും യുദ്ധമുന്നണിയുടെ മറ്റൊരു ഭാഗത്തേക്ക് തന്ത്രപൂർവ്വം കൗരവർ മാറ്റുകയും, ചക്രവ്യൂഹത്തിനുള്ളിൽ കടക്കാൻ മാത്രം അറിയാമായിരുന്ന പതിനാറുകാരനായ അഭിമന്യു ഈ ദൗത്യം ഏറ്റെടുക്കേണ്ടിവരുകയും ചെയ്തു. പക്ഷേ ചക്രവ്യൂഹത്തിൽനിന്ന് പുറത്തുകടക്കാൻ അഭിമന്യുവിന് സാധിക്കാതെ വരികയും, അഭിമന്യുവിനോടൊപ്പം പാണ്ഡവർ ചക്രവ്യൂഹത്തിനുള്ളിലേക്ക് കടക്കുന്നില്ലയെന്ന് ജയദ്രഥൻ തൻ്റെ വരബലം മൂലം ഉറപ്പുവരുത്തുകയും ചെയ്യുന്നു. ഇതോടെ ചക്രവ്യൂഹം ചമച്ചുനിൽക്കുന്ന കൗരവരുടെ മുന്നിൽ അഭിമന്യു ഒറ്റപ്പെടുകയും പിന്നീടുണ്ടായ യുദ്ധത്തിൽ കർണ്ണൻ പിന്നിൽനിന്ന് അമ്പെയ്ത് അഭിമന്യുവിൻറെ വില്ലും തേരും തകർത്ത് തേരാളിയെയും കുതിരകളെയും കൊല്ലുകയും ചെയ്തു. അവസാനം [[തേർചക്രം|തേർചക്രവുമായി]] യുദ്ധംചെയ്തുവെങ്കിലും ചുറ്റും കൗരവർ വിദഗ്ദ്ധമായി അദ്ദേഹത്തോടെതിരിടുകയും വാളും തേർചക്രവും തകർക്കുകയും തുടർന്ന് നിരായുധനായ അഭിമന്യുവിന്റെ ശിരസ്സ് ദുശ്ശാസനപുത്രൻ [[ഗദ]] കൊണ്ടടിച്ചു തകർത്തു. .<ref>ദ്രോണപർവ്വം -- മഹാഭാരതം, മലയാളം -- ഡോ.പി.എസ്. വാര്യർ -- വിദ്യാരംഭം പബ്ലിഷേഴ്സ്</ref> == അർജ്ജുനന ശപഥം == അഭിമന്യുവിനെ കൊല്ലാൻ സഹായകമായത് ജയദ്രഥ യുദ്ധനൗപുണ്യമായിരുന്നു. തൻമൂലം അർജ്ജുനനു ജയദ്രഥനോട് വൈരം തോന്നുകയും പിറ്റേന്ന് ജയദ്രഥനെ കൊല്ലുമെന്ന് ശപഥമെടുക്കുകയും ഉണ്ടായി. <!-- == വൃദ്ധക്ഷത്രന്റെ തപസ്സും, വരലബ്ദിയും == --> == അശ്വമേധയാഗവും, സുരഥന്റെ മരണവും == [[യുധിഷ്ഠിരൻ|യുധിഷ്ഠിരന്റെ]] [[അശ്വമേധം|അശ്വമേധയാഗത്തിനായി]] അർജുനൻ അശ്വത്തെ നയിച്ച് സിന്ധു രാജ്യത്തെത്തിയപ്പോൾ, ജയദ്രഥനു ദുശ്ശളയിൽ ജനിച്ച പുത്രനായ സുരഥൻ അർജ്ജുനബാണത്തെ ഭയന്ന് ഹൃദയം പൊട്ടി മരിച്ചു. തുടർന്ന് സിന്ധുവിലെ ചില യോദ്ധാക്കൾ അർജ്ജുനനുമായി യുദ്ധം ചെയ്യുകയും [[അർജുനൻ|അർജുനൻ]] അവരെ വധിക്കുകയും ചെയ്തു. വിവരമറിഞ്ഞ് ദുഃഖിതയായ ദുശ്ശള സുരഥന്റെ പിഞ്ചുകുഞ്ഞും സുരഥന്റെ പത്നിയുമായി അർജുനനെ സമീപിക്കുകയും. അവരുടെ ദുഃഖം കണ്ട് മനസ്സലിഞ്ഞ അർജുനൻ യുദ്ധം അവസാനിപ്പിച്ച് സുരഥ പുത്രനേയും പത്നിയേയും അനുഗ്രഹിക്കുകയുണ്ടായി. മൂവരേയും അശ്വമേധയാഗത്തിനു ക്ഷണിച്ച്, സുരഥന്റെ പുത്രനെ സിന്ധുരാജാവായി അഭിഷേകം ചെയ്യതുകൊടുത്തുവെന്ന് മഹാഭാരതം അശ്വമേധപർവം 78-ഉം 89-ഉം അധ്യായങ്ങളിൽ പ്രസ്താവിച്ചിട്ടുണ്ട്.<ref>അശ്വമേധപർവ്വം -- മഹാഭാരതം, മലയാളം -- ഡോ.പി.എസ്. വാര്യർ -- വിദ്യാരംഭം പബ്ലിഷേഴ്സ്</ref> == അവലംബം == <references /> {{മഹാഭാരതം}} [[Category:മഹാഭാരതത്തിലെ കഥാപാത്രങ്ങൾ]] 0h5d04ip2bpyzodyu7k960kliuo6cgt 4546914 4546903 2025-07-09T07:11:53Z Archangelgambit 183400 /* ദ്രൗപദിയുടെ അപഹരണം */ 4546914 wikitext text/x-wiki {{prettyurl|Jayadrathan}} സിന്ധൂ രാജാവായിരുന്ന വൃദ്ധക്ഷത്രന്റെ പുത്രനും [[കൗരവർ|കൌരവരുടെ]] ഒരേയൊരു സഹോദരിയായിരുന്ന [[ദുശ്ശള|ദുശ്ശളയുടെ]] ഭർത്താവും ആയിരുന്നു '''ജയദ്രഥൻ'''. നൂറു സഹോദരന്മാരുടെ ഒരേ ഒരു പെങ്ങളുടെ പതി. മഹാഭാരതത്തിൽ ഇദ്ദേഹത്തെ അഹങ്കാരിയായും, അധർമ്മിയായും പ്രകീർത്തിച്ചിരിക്കുന്നു. ജയദ്രഥൻ [[പാണ്ഡവർ|പാണ്ഡവരുടെ]] വനവാസക്കാലത്ത് [[പാഞ്ചാലി|പാഞ്ചാലിയെ]] അപഹരിക്കാൻ ശ്രമിക്കുകുകയും, തുടർന്നുണ്ടായ സംഘട്ടനത്തിൽ പാണ്ഡവർ ജയദ്രഥനെ പിടിച്ച് കെട്ടിയിട്ട് നഖവും, മുടിയും മുറിച്ച് അപമാനിതനാക്കി വിട്ടയച്ചു. ഇദ്ദേഹത്തെ കൊല്ലാതെ വിട്ടത് അദ്ദേഹം ദുശ്ശളയുടെ ഭർത്താവായതു കൊണ്ടാണ് എന്ന് മഹാഭാരതം വനപർവം 271- അധ്യായം 43-ാം പദ്യത്തിൽ പരാമർശിച്ചിരിക്കുന്നു. കൗരവർക്കും പാണ്ഡവർക്കുമായി ഒരേ ഒരു സഹോദരി ദുശ്ശളായുണുതാനും. <ref>മഹാഭാരതം, മലയാളം -- ഡോ.പി.എസ്. വാര്യർ -- വിദ്യാരംഭം പബ്ലിഷേഴ്സ്</ref> <!-- == ജനനം == == ദുശ്ശളാപരിണയം == --> == ദ്രൗപദിയുടെ അപഹരണം == പന്ത്രണ്ട് വർഷത്തെ വനവാസക്കാലത്ത് ജയദ്രഥൻ പാണ്ഡവരുടെ സങ്കേതത്തിനടുത്ത് വരികയും പാണ്ഡവർ ഇല്ലാതിരുന്നവസരത്തിൽ പാഞ്ചാലിയെ അപഹരിക്കാൻ ശ്രമിക്കുകുകയും, തുടർന്നുണ്ടായ സംഘട്ടനത്തിൽ പാണ്ഡവർ ജയദ്രഥനെ പിടിച്ച് കെട്ടിയിട്ട് നഖവും, മുടിയും മുറിച്ച് അപമാനിതനാക്കി വിട്ടയച്ചു. ഇദ്ദേഹത്തെ കൊല്ലാതെ വിട്ടത് അദ്ദേഹം ദുശ്ശളയുടെ ഭർത്താവായതു കൊണ്ടാണ് എന്ന് മഹാഭാരതം വനപർവം 271- അധ്യായം 43-ാം പദ്യത്തിൽ പരാമർശിച്ചിരിക്കുന്നു.<ref>വനപർവ്വം -- മഹാഭാരതം, മലയാളം -- ഡോ.പി.എസ്. വാര്യർ -- വിദ്യാരംഭം പബ്ലിഷേഴ്സ്</ref> കൗരവർക്കും പാണ്ഡവർക്കുമായി ഒരേ ഒരു സഹോദരി ദുശ്ശളായുണുതാനും ==വരബലം== പാണ്ഡവരുടെ പക്കൽ നിന്ന് തനിക്ക് നേരിടേണ്ടിവന്ന അപമാനം ജയദ്രഥനെ പ്രതികാരദാഹിയാക്കി മാറ്റി. ഏത് വിധേനയും പാണ്ഡവരെ നശിപ്പിക്കണം എന്ന ലക്ഷ്യത്തോടെ അയാൾ [[പരമശിവനെ]] ഉപാസിച്ച് പ്രത്യക്ഷപ്പെടുത്തി തൻ്റെ ഇംഗിതം അറിയിച്ചു. പാണ്ഡവരെ വധിക്കുക ജയദ്രഥനെക്കൊണ്ട് സാധ്യമല്ലെന്നും, എന്നാൽ അർജ്ജുനൻ ഒഴിച്ചുള്ള നാല് പാണ്ഡവരെ ഒരു ദിവസം യുദ്ധത്തിൽ പരാജയപ്പെടുത്താൻ ജയദ്രഥന് സാധിക്കുമെന്നും വരം നൽകി ശിവൻ മറയുന്നു. വരാനിരിക്കുന്ന മഹാഭാരതയുദ്ധത്തിൽ തൻ്റെ വരം ഉപയോഗിക്കാൻ അയാൾ തീരുമാനിക്കുന്നു. == ചക്രവ്യൂഹം == [[പ്രമാണം:Chakravyuha.svg|thumb|left|250px|ചക്രവ്യൂഹത്തിന്റെ ഘടന.]] മഹാഭാരതയുദ്ധത്തിൻറെ പതിമൂന്നാം ദിവസം കൗരവർ ചക്രവ്യൂഹം ചമച്ച് അത് തകർക്കാൻ [[കൗരവർ]] പാണ്ഡവരെ വെല്ലുവിളിച്ചു. ശ്രീകൃഷ്ണനും അർജ്ജുനനും ചക്രവ്യൂഹം ഭേദിച്ച് ശത്രുക്കളെ പരാജയപ്പെടുത്തുന്ന വിദ്യ അറിയാമായിരുന്നതിനാൽ പാണ്ഡവർ വെല്ലുവിളി സ്വീകരിക്കുകയും ചെയ്തു. പക്ഷേ കൃഷ്ണനെയും അർജ്ജുനനെയും യുദ്ധമുന്നണിയുടെ മറ്റൊരു ഭാഗത്തേക്ക് തന്ത്രപൂർവ്വം കൗരവർ മാറ്റുകയും, ചക്രവ്യൂഹത്തിനുള്ളിൽ കടക്കാൻ മാത്രം അറിയാമായിരുന്ന പതിനാറുകാരനായ അഭിമന്യു ഈ ദൗത്യം ഏറ്റെടുക്കേണ്ടിവരുകയും ചെയ്തു. പക്ഷേ ചക്രവ്യൂഹത്തിൽനിന്ന് പുറത്തുകടക്കാൻ അഭിമന്യുവിന് സാധിക്കാതെ വരികയും, അഭിമന്യുവിനോടൊപ്പം പാണ്ഡവർ ചക്രവ്യൂഹത്തിനുള്ളിലേക്ക് കടക്കുന്നില്ലയെന്ന് ജയദ്രഥൻ തൻ്റെ വരബലം മൂലം ഉറപ്പുവരുത്തുകയും ചെയ്യുന്നു. ഇതോടെ ചക്രവ്യൂഹം ചമച്ചുനിൽക്കുന്ന കൗരവരുടെ മുന്നിൽ അഭിമന്യു ഒറ്റപ്പെടുകയും പിന്നീടുണ്ടായ യുദ്ധത്തിൽ കർണ്ണൻ പിന്നിൽനിന്ന് അമ്പെയ്ത് അഭിമന്യുവിൻറെ വില്ലും തേരും തകർത്ത് തേരാളിയെയും കുതിരകളെയും കൊല്ലുകയും ചെയ്തു. അവസാനം [[തേർചക്രം|തേർചക്രവുമായി]] യുദ്ധംചെയ്തുവെങ്കിലും ചുറ്റും കൗരവർ വിദഗ്ദ്ധമായി അദ്ദേഹത്തോടെതിരിടുകയും വാളും തേർചക്രവും തകർക്കുകയും തുടർന്ന് നിരായുധനായ അഭിമന്യുവിന്റെ ശിരസ്സ് ദുശ്ശാസനപുത്രൻ [[ഗദ]] കൊണ്ടടിച്ചു തകർത്തു. .<ref>ദ്രോണപർവ്വം -- മഹാഭാരതം, മലയാളം -- ഡോ.പി.എസ്. വാര്യർ -- വിദ്യാരംഭം പബ്ലിഷേഴ്സ്</ref> == അർജ്ജുനന ശപഥം == അഭിമന്യുവിനെ കൊല്ലാൻ സഹായകമായത് ജയദ്രഥ യുദ്ധനൗപുണ്യമായിരുന്നു. തൻമൂലം അർജ്ജുനനു ജയദ്രഥനോട് വൈരം തോന്നുകയും പിറ്റേന്ന് ജയദ്രഥനെ കൊല്ലുമെന്ന് ശപഥമെടുക്കുകയും ഉണ്ടായി. <!-- == വൃദ്ധക്ഷത്രന്റെ തപസ്സും, വരലബ്ദിയും == --> == അശ്വമേധയാഗവും, സുരഥന്റെ മരണവും == [[യുധിഷ്ഠിരൻ|യുധിഷ്ഠിരന്റെ]] [[അശ്വമേധം|അശ്വമേധയാഗത്തിനായി]] അർജുനൻ അശ്വത്തെ നയിച്ച് സിന്ധു രാജ്യത്തെത്തിയപ്പോൾ, ജയദ്രഥനു ദുശ്ശളയിൽ ജനിച്ച പുത്രനായ സുരഥൻ അർജ്ജുനബാണത്തെ ഭയന്ന് ഹൃദയം പൊട്ടി മരിച്ചു. തുടർന്ന് സിന്ധുവിലെ ചില യോദ്ധാക്കൾ അർജ്ജുനനുമായി യുദ്ധം ചെയ്യുകയും [[അർജുനൻ|അർജുനൻ]] അവരെ വധിക്കുകയും ചെയ്തു. വിവരമറിഞ്ഞ് ദുഃഖിതയായ ദുശ്ശള സുരഥന്റെ പിഞ്ചുകുഞ്ഞും സുരഥന്റെ പത്നിയുമായി അർജുനനെ സമീപിക്കുകയും. അവരുടെ ദുഃഖം കണ്ട് മനസ്സലിഞ്ഞ അർജുനൻ യുദ്ധം അവസാനിപ്പിച്ച് സുരഥ പുത്രനേയും പത്നിയേയും അനുഗ്രഹിക്കുകയുണ്ടായി. മൂവരേയും അശ്വമേധയാഗത്തിനു ക്ഷണിച്ച്, സുരഥന്റെ പുത്രനെ സിന്ധുരാജാവായി അഭിഷേകം ചെയ്യതുകൊടുത്തുവെന്ന് മഹാഭാരതം അശ്വമേധപർവം 78-ഉം 89-ഉം അധ്യായങ്ങളിൽ പ്രസ്താവിച്ചിട്ടുണ്ട്.<ref>അശ്വമേധപർവ്വം -- മഹാഭാരതം, മലയാളം -- ഡോ.പി.എസ്. വാര്യർ -- വിദ്യാരംഭം പബ്ലിഷേഴ്സ്</ref> == അവലംബം == <references /> {{മഹാഭാരതം}} [[Category:മഹാഭാരതത്തിലെ കഥാപാത്രങ്ങൾ]] qq9fxox4c9ljhr8mc3c2rizu2kwc58x 4546925 4546914 2025-07-09T07:18:31Z Archangelgambit 183400 4546925 wikitext text/x-wiki {{prettyurl|Jayadrathan}} സിന്ധൂ രാജാവായിരുന്ന വൃദ്ധക്ഷത്രന്റെ പുത്രനും [[കൗരവർ|കൗരവരുടെ]] ഒരേയൊരു സഹോദരിയായിരുന്ന [[ദുശ്ശള|ദുശ്ശളയുടെ]] ഭർത്താവും ആയിരുന്നു '''ജയദ്രഥൻ'''. നൂറു സഹോദരന്മാരുടെ ഒരേ ഒരു പെങ്ങളുടെ പതി. പിതാവ് സ്ഥാനം ത്യജിച്ച് സന്യാസത്തിന് പോയതോടെ ഇദ്ദേഹം സിന്ധുരാജാവായി സ്ഥാനം ഏറ്റെടുത്തു. മഹാഭാരതത്തിൽ ഇദ്ദേഹത്തെ അഹങ്കാരിയായും, അധർമ്മിയായും, സ്ത്രീലമ്പടനായും ചിത്രീകരിച്ചിരിക്കുന്നു. == ജനനം == == ദുശ്ശളാപരിണയം == --> == ദ്രൗപദിയുടെ അപഹരണം == പന്ത്രണ്ട് വർഷത്തെ വനവാസക്കാലത്ത് ജയദ്രഥൻ പാണ്ഡവരുടെ സങ്കേതത്തിനടുത്ത് വരികയും പാണ്ഡവർ ഇല്ലാതിരുന്നവസരത്തിൽ പാഞ്ചാലിയെ അപഹരിക്കാൻ ശ്രമിക്കുകുകയും, തുടർന്നുണ്ടായ സംഘട്ടനത്തിൽ പാണ്ഡവർ ജയദ്രഥനെ പിടിച്ച് കെട്ടിയിട്ട് നഖവും, മുടിയും മുറിച്ച് അപമാനിതനാക്കി വിട്ടയച്ചു. ഇദ്ദേഹത്തെ കൊല്ലാതെ വിട്ടത് അദ്ദേഹം ദുശ്ശളയുടെ ഭർത്താവായതു കൊണ്ടാണ് എന്ന് മഹാഭാരതം വനപർവം 271- അധ്യായം 43-ാം പദ്യത്തിൽ പരാമർശിച്ചിരിക്കുന്നു.<ref>വനപർവ്വം -- മഹാഭാരതം, മലയാളം -- ഡോ.പി.എസ്. വാര്യർ -- വിദ്യാരംഭം പബ്ലിഷേഴ്സ്</ref> കൗരവർക്കും പാണ്ഡവർക്കുമായി ഒരേ ഒരു സഹോദരി ദുശ്ശളായുണുതാനും ==വരബലം== പാണ്ഡവരുടെ പക്കൽ നിന്ന് തനിക്ക് നേരിടേണ്ടിവന്ന അപമാനം ജയദ്രഥനെ പ്രതികാരദാഹിയാക്കി മാറ്റി. ഏത് വിധേനയും പാണ്ഡവരെ നശിപ്പിക്കണം എന്ന ലക്ഷ്യത്തോടെ അയാൾ [[പരമശിവനെ]] ഉപാസിച്ച് പ്രത്യക്ഷപ്പെടുത്തി തൻ്റെ ഇംഗിതം അറിയിച്ചു. പാണ്ഡവരെ വധിക്കുക ജയദ്രഥനെക്കൊണ്ട് സാധ്യമല്ലെന്നും, എന്നാൽ അർജ്ജുനൻ ഒഴിച്ചുള്ള നാല് പാണ്ഡവരെ ഒരു ദിവസം യുദ്ധത്തിൽ പരാജയപ്പെടുത്താൻ ജയദ്രഥന് സാധിക്കുമെന്നും വരം നൽകി ശിവൻ മറയുന്നു. വരാനിരിക്കുന്ന മഹാഭാരതയുദ്ധത്തിൽ തൻ്റെ വരം ഉപയോഗിക്കാൻ അയാൾ തീരുമാനിക്കുന്നു. == ചക്രവ്യൂഹം == [[പ്രമാണം:Chakravyuha.svg|thumb|left|250px|ചക്രവ്യൂഹത്തിന്റെ ഘടന.]] മഹാഭാരതയുദ്ധത്തിൻറെ പതിമൂന്നാം ദിവസം കൗരവർ ചക്രവ്യൂഹം ചമച്ച് അത് തകർക്കാൻ [[കൗരവർ]] പാണ്ഡവരെ വെല്ലുവിളിച്ചു. ശ്രീകൃഷ്ണനും അർജ്ജുനനും ചക്രവ്യൂഹം ഭേദിച്ച് ശത്രുക്കളെ പരാജയപ്പെടുത്തുന്ന വിദ്യ അറിയാമായിരുന്നതിനാൽ പാണ്ഡവർ വെല്ലുവിളി സ്വീകരിക്കുകയും ചെയ്തു. പക്ഷേ കൃഷ്ണനെയും അർജ്ജുനനെയും യുദ്ധമുന്നണിയുടെ മറ്റൊരു ഭാഗത്തേക്ക് തന്ത്രപൂർവ്വം കൗരവർ മാറ്റുകയും, ചക്രവ്യൂഹത്തിനുള്ളിൽ കടക്കാൻ മാത്രം അറിയാമായിരുന്ന പതിനാറുകാരനായ അഭിമന്യു ഈ ദൗത്യം ഏറ്റെടുക്കേണ്ടിവരുകയും ചെയ്തു. പക്ഷേ ചക്രവ്യൂഹത്തിൽനിന്ന് പുറത്തുകടക്കാൻ അഭിമന്യുവിന് സാധിക്കാതെ വരികയും, അഭിമന്യുവിനോടൊപ്പം പാണ്ഡവർ ചക്രവ്യൂഹത്തിനുള്ളിലേക്ക് കടക്കുന്നില്ലയെന്ന് ജയദ്രഥൻ തൻ്റെ വരബലം മൂലം ഉറപ്പുവരുത്തുകയും ചെയ്യുന്നു. ഇതോടെ ചക്രവ്യൂഹം ചമച്ചുനിൽക്കുന്ന കൗരവരുടെ മുന്നിൽ അഭിമന്യു ഒറ്റപ്പെടുകയും പിന്നീടുണ്ടായ യുദ്ധത്തിൽ കർണ്ണൻ പിന്നിൽനിന്ന് അമ്പെയ്ത് അഭിമന്യുവിൻറെ വില്ലും തേരും തകർത്ത് തേരാളിയെയും കുതിരകളെയും കൊല്ലുകയും ചെയ്തു. അവസാനം [[തേർചക്രം|തേർചക്രവുമായി]] യുദ്ധംചെയ്തുവെങ്കിലും ചുറ്റും കൗരവർ വിദഗ്ദ്ധമായി അദ്ദേഹത്തോടെതിരിടുകയും വാളും തേർചക്രവും തകർക്കുകയും തുടർന്ന് നിരായുധനായ അഭിമന്യുവിന്റെ ശിരസ്സ് ദുശ്ശാസനപുത്രൻ [[ഗദ]] കൊണ്ടടിച്ചു തകർത്തു. .<ref>ദ്രോണപർവ്വം -- മഹാഭാരതം, മലയാളം -- ഡോ.പി.എസ്. വാര്യർ -- വിദ്യാരംഭം പബ്ലിഷേഴ്സ്</ref> == അർജ്ജുനന ശപഥം == അഭിമന്യുവിനെ കൊല്ലാൻ സഹായകമായത് ജയദ്രഥ യുദ്ധനൗപുണ്യമായിരുന്നു. തൻമൂലം അർജ്ജുനനു ജയദ്രഥനോട് വൈരം തോന്നുകയും പിറ്റേന്ന് ജയദ്രഥനെ കൊല്ലുമെന്ന് ശപഥമെടുക്കുകയും ഉണ്ടായി. <!-- == വൃദ്ധക്ഷത്രന്റെ തപസ്സും, വരലബ്ദിയും == --> == അശ്വമേധയാഗവും, സുരഥന്റെ മരണവും == [[യുധിഷ്ഠിരൻ|യുധിഷ്ഠിരന്റെ]] [[അശ്വമേധം|അശ്വമേധയാഗത്തിനായി]] അർജുനൻ അശ്വത്തെ നയിച്ച് സിന്ധു രാജ്യത്തെത്തിയപ്പോൾ, ജയദ്രഥനു ദുശ്ശളയിൽ ജനിച്ച പുത്രനായ സുരഥൻ അർജ്ജുനബാണത്തെ ഭയന്ന് ഹൃദയം പൊട്ടി മരിച്ചു. തുടർന്ന് സിന്ധുവിലെ ചില യോദ്ധാക്കൾ അർജ്ജുനനുമായി യുദ്ധം ചെയ്യുകയും [[അർജുനൻ|അർജുനൻ]] അവരെ വധിക്കുകയും ചെയ്തു. വിവരമറിഞ്ഞ് ദുഃഖിതയായ ദുശ്ശള സുരഥന്റെ പിഞ്ചുകുഞ്ഞും സുരഥന്റെ പത്നിയുമായി അർജുനനെ സമീപിക്കുകയും. അവരുടെ ദുഃഖം കണ്ട് മനസ്സലിഞ്ഞ അർജുനൻ യുദ്ധം അവസാനിപ്പിച്ച് സുരഥ പുത്രനേയും പത്നിയേയും അനുഗ്രഹിക്കുകയുണ്ടായി. മൂവരേയും അശ്വമേധയാഗത്തിനു ക്ഷണിച്ച്, സുരഥന്റെ പുത്രനെ സിന്ധുരാജാവായി അഭിഷേകം ചെയ്യതുകൊടുത്തുവെന്ന് മഹാഭാരതം അശ്വമേധപർവം 78-ഉം 89-ഉം അധ്യായങ്ങളിൽ പ്രസ്താവിച്ചിട്ടുണ്ട്.<ref>അശ്വമേധപർവ്വം -- മഹാഭാരതം, മലയാളം -- ഡോ.പി.എസ്. വാര്യർ -- വിദ്യാരംഭം പബ്ലിഷേഴ്സ്</ref> == അവലംബം == <references /> {{മഹാഭാരതം}} [[Category:മഹാഭാരതത്തിലെ കഥാപാത്രങ്ങൾ]] 2keur5l6xdmj5985284fqv7lnns90b1 4546928 4546925 2025-07-09T07:19:05Z Archangelgambit 183400 4546928 wikitext text/x-wiki {{prettyurl|Jayadrathan}} സിന്ധുദേശത്തെ രാജാവായിരുന്ന വൃദ്ധക്ഷത്രന്റെ പുത്രനും [[കൗരവർ|കൗരവരുടെ]] ഒരേയൊരു സഹോദരിയായിരുന്ന [[ദുശ്ശള|ദുശ്ശളയുടെ]] ഭർത്താവും ആയിരുന്നു '''ജയദ്രഥൻ'''. നൂറു സഹോദരന്മാരുടെ ഒരേ ഒരു പെങ്ങളുടെ പതി. പിതാവ് സ്ഥാനം ത്യജിച്ച് സന്യാസത്തിന് പോയതോടെ ഇദ്ദേഹം സിന്ധുരാജാവായി സ്ഥാനം ഏറ്റെടുത്തു. മഹാഭാരതത്തിൽ ഇദ്ദേഹത്തെ അഹങ്കാരിയായും, അധർമ്മിയായും, സ്ത്രീലമ്പടനായും ചിത്രീകരിച്ചിരിക്കുന്നു. == ജനനം == == ദുശ്ശളാപരിണയം == --> == ദ്രൗപദിയുടെ അപഹരണം == പന്ത്രണ്ട് വർഷത്തെ വനവാസക്കാലത്ത് ജയദ്രഥൻ പാണ്ഡവരുടെ സങ്കേതത്തിനടുത്ത് വരികയും പാണ്ഡവർ ഇല്ലാതിരുന്നവസരത്തിൽ പാഞ്ചാലിയെ അപഹരിക്കാൻ ശ്രമിക്കുകുകയും, തുടർന്നുണ്ടായ സംഘട്ടനത്തിൽ പാണ്ഡവർ ജയദ്രഥനെ പിടിച്ച് കെട്ടിയിട്ട് നഖവും, മുടിയും മുറിച്ച് അപമാനിതനാക്കി വിട്ടയച്ചു. ഇദ്ദേഹത്തെ കൊല്ലാതെ വിട്ടത് അദ്ദേഹം ദുശ്ശളയുടെ ഭർത്താവായതു കൊണ്ടാണ് എന്ന് മഹാഭാരതം വനപർവം 271- അധ്യായം 43-ാം പദ്യത്തിൽ പരാമർശിച്ചിരിക്കുന്നു.<ref>വനപർവ്വം -- മഹാഭാരതം, മലയാളം -- ഡോ.പി.എസ്. വാര്യർ -- വിദ്യാരംഭം പബ്ലിഷേഴ്സ്</ref> കൗരവർക്കും പാണ്ഡവർക്കുമായി ഒരേ ഒരു സഹോദരി ദുശ്ശളായുണുതാനും ==വരബലം== പാണ്ഡവരുടെ പക്കൽ നിന്ന് തനിക്ക് നേരിടേണ്ടിവന്ന അപമാനം ജയദ്രഥനെ പ്രതികാരദാഹിയാക്കി മാറ്റി. ഏത് വിധേനയും പാണ്ഡവരെ നശിപ്പിക്കണം എന്ന ലക്ഷ്യത്തോടെ അയാൾ [[പരമശിവനെ]] ഉപാസിച്ച് പ്രത്യക്ഷപ്പെടുത്തി തൻ്റെ ഇംഗിതം അറിയിച്ചു. പാണ്ഡവരെ വധിക്കുക ജയദ്രഥനെക്കൊണ്ട് സാധ്യമല്ലെന്നും, എന്നാൽ അർജ്ജുനൻ ഒഴിച്ചുള്ള നാല് പാണ്ഡവരെ ഒരു ദിവസം യുദ്ധത്തിൽ പരാജയപ്പെടുത്താൻ ജയദ്രഥന് സാധിക്കുമെന്നും വരം നൽകി ശിവൻ മറയുന്നു. വരാനിരിക്കുന്ന മഹാഭാരതയുദ്ധത്തിൽ തൻ്റെ വരം ഉപയോഗിക്കാൻ അയാൾ തീരുമാനിക്കുന്നു. == ചക്രവ്യൂഹം == [[പ്രമാണം:Chakravyuha.svg|thumb|left|250px|ചക്രവ്യൂഹത്തിന്റെ ഘടന.]] മഹാഭാരതയുദ്ധത്തിൻറെ പതിമൂന്നാം ദിവസം കൗരവർ ചക്രവ്യൂഹം ചമച്ച് അത് തകർക്കാൻ [[കൗരവർ]] പാണ്ഡവരെ വെല്ലുവിളിച്ചു. ശ്രീകൃഷ്ണനും അർജ്ജുനനും ചക്രവ്യൂഹം ഭേദിച്ച് ശത്രുക്കളെ പരാജയപ്പെടുത്തുന്ന വിദ്യ അറിയാമായിരുന്നതിനാൽ പാണ്ഡവർ വെല്ലുവിളി സ്വീകരിക്കുകയും ചെയ്തു. പക്ഷേ കൃഷ്ണനെയും അർജ്ജുനനെയും യുദ്ധമുന്നണിയുടെ മറ്റൊരു ഭാഗത്തേക്ക് തന്ത്രപൂർവ്വം കൗരവർ മാറ്റുകയും, ചക്രവ്യൂഹത്തിനുള്ളിൽ കടക്കാൻ മാത്രം അറിയാമായിരുന്ന പതിനാറുകാരനായ അഭിമന്യു ഈ ദൗത്യം ഏറ്റെടുക്കേണ്ടിവരുകയും ചെയ്തു. പക്ഷേ ചക്രവ്യൂഹത്തിൽനിന്ന് പുറത്തുകടക്കാൻ അഭിമന്യുവിന് സാധിക്കാതെ വരികയും, അഭിമന്യുവിനോടൊപ്പം പാണ്ഡവർ ചക്രവ്യൂഹത്തിനുള്ളിലേക്ക് കടക്കുന്നില്ലയെന്ന് ജയദ്രഥൻ തൻ്റെ വരബലം മൂലം ഉറപ്പുവരുത്തുകയും ചെയ്യുന്നു. ഇതോടെ ചക്രവ്യൂഹം ചമച്ചുനിൽക്കുന്ന കൗരവരുടെ മുന്നിൽ അഭിമന്യു ഒറ്റപ്പെടുകയും പിന്നീടുണ്ടായ യുദ്ധത്തിൽ കർണ്ണൻ പിന്നിൽനിന്ന് അമ്പെയ്ത് അഭിമന്യുവിൻറെ വില്ലും തേരും തകർത്ത് തേരാളിയെയും കുതിരകളെയും കൊല്ലുകയും ചെയ്തു. അവസാനം [[തേർചക്രം|തേർചക്രവുമായി]] യുദ്ധംചെയ്തുവെങ്കിലും ചുറ്റും കൗരവർ വിദഗ്ദ്ധമായി അദ്ദേഹത്തോടെതിരിടുകയും വാളും തേർചക്രവും തകർക്കുകയും തുടർന്ന് നിരായുധനായ അഭിമന്യുവിന്റെ ശിരസ്സ് ദുശ്ശാസനപുത്രൻ [[ഗദ]] കൊണ്ടടിച്ചു തകർത്തു. .<ref>ദ്രോണപർവ്വം -- മഹാഭാരതം, മലയാളം -- ഡോ.പി.എസ്. വാര്യർ -- വിദ്യാരംഭം പബ്ലിഷേഴ്സ്</ref> == അർജ്ജുനന ശപഥം == അഭിമന്യുവിനെ കൊല്ലാൻ സഹായകമായത് ജയദ്രഥ യുദ്ധനൗപുണ്യമായിരുന്നു. തൻമൂലം അർജ്ജുനനു ജയദ്രഥനോട് വൈരം തോന്നുകയും പിറ്റേന്ന് ജയദ്രഥനെ കൊല്ലുമെന്ന് ശപഥമെടുക്കുകയും ഉണ്ടായി. <!-- == വൃദ്ധക്ഷത്രന്റെ തപസ്സും, വരലബ്ദിയും == --> == അശ്വമേധയാഗവും, സുരഥന്റെ മരണവും == [[യുധിഷ്ഠിരൻ|യുധിഷ്ഠിരന്റെ]] [[അശ്വമേധം|അശ്വമേധയാഗത്തിനായി]] അർജുനൻ അശ്വത്തെ നയിച്ച് സിന്ധു രാജ്യത്തെത്തിയപ്പോൾ, ജയദ്രഥനു ദുശ്ശളയിൽ ജനിച്ച പുത്രനായ സുരഥൻ അർജ്ജുനബാണത്തെ ഭയന്ന് ഹൃദയം പൊട്ടി മരിച്ചു. തുടർന്ന് സിന്ധുവിലെ ചില യോദ്ധാക്കൾ അർജ്ജുനനുമായി യുദ്ധം ചെയ്യുകയും [[അർജുനൻ|അർജുനൻ]] അവരെ വധിക്കുകയും ചെയ്തു. വിവരമറിഞ്ഞ് ദുഃഖിതയായ ദുശ്ശള സുരഥന്റെ പിഞ്ചുകുഞ്ഞും സുരഥന്റെ പത്നിയുമായി അർജുനനെ സമീപിക്കുകയും. അവരുടെ ദുഃഖം കണ്ട് മനസ്സലിഞ്ഞ അർജുനൻ യുദ്ധം അവസാനിപ്പിച്ച് സുരഥ പുത്രനേയും പത്നിയേയും അനുഗ്രഹിക്കുകയുണ്ടായി. മൂവരേയും അശ്വമേധയാഗത്തിനു ക്ഷണിച്ച്, സുരഥന്റെ പുത്രനെ സിന്ധുരാജാവായി അഭിഷേകം ചെയ്യതുകൊടുത്തുവെന്ന് മഹാഭാരതം അശ്വമേധപർവം 78-ഉം 89-ഉം അധ്യായങ്ങളിൽ പ്രസ്താവിച്ചിട്ടുണ്ട്.<ref>അശ്വമേധപർവ്വം -- മഹാഭാരതം, മലയാളം -- ഡോ.പി.എസ്. വാര്യർ -- വിദ്യാരംഭം പബ്ലിഷേഴ്സ്</ref> == അവലംബം == <references /> {{മഹാഭാരതം}} [[Category:മഹാഭാരതത്തിലെ കഥാപാത്രങ്ങൾ]] 4a0py3j9vtkgvmj9jg30a7e5e7nftxb 4546929 4546928 2025-07-09T07:19:47Z Archangelgambit 183400 /* ജനനം */ 4546929 wikitext text/x-wiki {{prettyurl|Jayadrathan}} സിന്ധുദേശത്തെ രാജാവായിരുന്ന വൃദ്ധക്ഷത്രന്റെ പുത്രനും [[കൗരവർ|കൗരവരുടെ]] ഒരേയൊരു സഹോദരിയായിരുന്ന [[ദുശ്ശള|ദുശ്ശളയുടെ]] ഭർത്താവും ആയിരുന്നു '''ജയദ്രഥൻ'''. നൂറു സഹോദരന്മാരുടെ ഒരേ ഒരു പെങ്ങളുടെ പതി. പിതാവ് സ്ഥാനം ത്യജിച്ച് സന്യാസത്തിന് പോയതോടെ ഇദ്ദേഹം സിന്ധുരാജാവായി സ്ഥാനം ഏറ്റെടുത്തു. മഹാഭാരതത്തിൽ ഇദ്ദേഹത്തെ അഹങ്കാരിയായും, അധർമ്മിയായും, സ്ത്രീലമ്പടനായും ചിത്രീകരിച്ചിരിക്കുന്നു. == ദുശ്ശളാപരിണയം == --> == ദ്രൗപദിയുടെ അപഹരണം == പന്ത്രണ്ട് വർഷത്തെ വനവാസക്കാലത്ത് ജയദ്രഥൻ പാണ്ഡവരുടെ സങ്കേതത്തിനടുത്ത് വരികയും പാണ്ഡവർ ഇല്ലാതിരുന്നവസരത്തിൽ പാഞ്ചാലിയെ അപഹരിക്കാൻ ശ്രമിക്കുകുകയും, തുടർന്നുണ്ടായ സംഘട്ടനത്തിൽ പാണ്ഡവർ ജയദ്രഥനെ പിടിച്ച് കെട്ടിയിട്ട് നഖവും, മുടിയും മുറിച്ച് അപമാനിതനാക്കി വിട്ടയച്ചു. ഇദ്ദേഹത്തെ കൊല്ലാതെ വിട്ടത് അദ്ദേഹം ദുശ്ശളയുടെ ഭർത്താവായതു കൊണ്ടാണ് എന്ന് മഹാഭാരതം വനപർവം 271- അധ്യായം 43-ാം പദ്യത്തിൽ പരാമർശിച്ചിരിക്കുന്നു.<ref>വനപർവ്വം -- മഹാഭാരതം, മലയാളം -- ഡോ.പി.എസ്. വാര്യർ -- വിദ്യാരംഭം പബ്ലിഷേഴ്സ്</ref> കൗരവർക്കും പാണ്ഡവർക്കുമായി ഒരേ ഒരു സഹോദരി ദുശ്ശളായുണുതാനും ==വരബലം== പാണ്ഡവരുടെ പക്കൽ നിന്ന് തനിക്ക് നേരിടേണ്ടിവന്ന അപമാനം ജയദ്രഥനെ പ്രതികാരദാഹിയാക്കി മാറ്റി. ഏത് വിധേനയും പാണ്ഡവരെ നശിപ്പിക്കണം എന്ന ലക്ഷ്യത്തോടെ അയാൾ [[പരമശിവനെ]] ഉപാസിച്ച് പ്രത്യക്ഷപ്പെടുത്തി തൻ്റെ ഇംഗിതം അറിയിച്ചു. പാണ്ഡവരെ വധിക്കുക ജയദ്രഥനെക്കൊണ്ട് സാധ്യമല്ലെന്നും, എന്നാൽ അർജ്ജുനൻ ഒഴിച്ചുള്ള നാല് പാണ്ഡവരെ ഒരു ദിവസം യുദ്ധത്തിൽ പരാജയപ്പെടുത്താൻ ജയദ്രഥന് സാധിക്കുമെന്നും വരം നൽകി ശിവൻ മറയുന്നു. വരാനിരിക്കുന്ന മഹാഭാരതയുദ്ധത്തിൽ തൻ്റെ വരം ഉപയോഗിക്കാൻ അയാൾ തീരുമാനിക്കുന്നു. == ചക്രവ്യൂഹം == [[പ്രമാണം:Chakravyuha.svg|thumb|left|250px|ചക്രവ്യൂഹത്തിന്റെ ഘടന.]] മഹാഭാരതയുദ്ധത്തിൻറെ പതിമൂന്നാം ദിവസം കൗരവർ ചക്രവ്യൂഹം ചമച്ച് അത് തകർക്കാൻ [[കൗരവർ]] പാണ്ഡവരെ വെല്ലുവിളിച്ചു. ശ്രീകൃഷ്ണനും അർജ്ജുനനും ചക്രവ്യൂഹം ഭേദിച്ച് ശത്രുക്കളെ പരാജയപ്പെടുത്തുന്ന വിദ്യ അറിയാമായിരുന്നതിനാൽ പാണ്ഡവർ വെല്ലുവിളി സ്വീകരിക്കുകയും ചെയ്തു. പക്ഷേ കൃഷ്ണനെയും അർജ്ജുനനെയും യുദ്ധമുന്നണിയുടെ മറ്റൊരു ഭാഗത്തേക്ക് തന്ത്രപൂർവ്വം കൗരവർ മാറ്റുകയും, ചക്രവ്യൂഹത്തിനുള്ളിൽ കടക്കാൻ മാത്രം അറിയാമായിരുന്ന പതിനാറുകാരനായ അഭിമന്യു ഈ ദൗത്യം ഏറ്റെടുക്കേണ്ടിവരുകയും ചെയ്തു. പക്ഷേ ചക്രവ്യൂഹത്തിൽനിന്ന് പുറത്തുകടക്കാൻ അഭിമന്യുവിന് സാധിക്കാതെ വരികയും, അഭിമന്യുവിനോടൊപ്പം പാണ്ഡവർ ചക്രവ്യൂഹത്തിനുള്ളിലേക്ക് കടക്കുന്നില്ലയെന്ന് ജയദ്രഥൻ തൻ്റെ വരബലം മൂലം ഉറപ്പുവരുത്തുകയും ചെയ്യുന്നു. ഇതോടെ ചക്രവ്യൂഹം ചമച്ചുനിൽക്കുന്ന കൗരവരുടെ മുന്നിൽ അഭിമന്യു ഒറ്റപ്പെടുകയും പിന്നീടുണ്ടായ യുദ്ധത്തിൽ കർണ്ണൻ പിന്നിൽനിന്ന് അമ്പെയ്ത് അഭിമന്യുവിൻറെ വില്ലും തേരും തകർത്ത് തേരാളിയെയും കുതിരകളെയും കൊല്ലുകയും ചെയ്തു. അവസാനം [[തേർചക്രം|തേർചക്രവുമായി]] യുദ്ധംചെയ്തുവെങ്കിലും ചുറ്റും കൗരവർ വിദഗ്ദ്ധമായി അദ്ദേഹത്തോടെതിരിടുകയും വാളും തേർചക്രവും തകർക്കുകയും തുടർന്ന് നിരായുധനായ അഭിമന്യുവിന്റെ ശിരസ്സ് ദുശ്ശാസനപുത്രൻ [[ഗദ]] കൊണ്ടടിച്ചു തകർത്തു. .<ref>ദ്രോണപർവ്വം -- മഹാഭാരതം, മലയാളം -- ഡോ.പി.എസ്. വാര്യർ -- വിദ്യാരംഭം പബ്ലിഷേഴ്സ്</ref> == അർജ്ജുനന ശപഥം == അഭിമന്യുവിനെ കൊല്ലാൻ സഹായകമായത് ജയദ്രഥ യുദ്ധനൗപുണ്യമായിരുന്നു. തൻമൂലം അർജ്ജുനനു ജയദ്രഥനോട് വൈരം തോന്നുകയും പിറ്റേന്ന് ജയദ്രഥനെ കൊല്ലുമെന്ന് ശപഥമെടുക്കുകയും ഉണ്ടായി. <!-- == വൃദ്ധക്ഷത്രന്റെ തപസ്സും, വരലബ്ദിയും == --> == അശ്വമേധയാഗവും, സുരഥന്റെ മരണവും == [[യുധിഷ്ഠിരൻ|യുധിഷ്ഠിരന്റെ]] [[അശ്വമേധം|അശ്വമേധയാഗത്തിനായി]] അർജുനൻ അശ്വത്തെ നയിച്ച് സിന്ധു രാജ്യത്തെത്തിയപ്പോൾ, ജയദ്രഥനു ദുശ്ശളയിൽ ജനിച്ച പുത്രനായ സുരഥൻ അർജ്ജുനബാണത്തെ ഭയന്ന് ഹൃദയം പൊട്ടി മരിച്ചു. തുടർന്ന് സിന്ധുവിലെ ചില യോദ്ധാക്കൾ അർജ്ജുനനുമായി യുദ്ധം ചെയ്യുകയും [[അർജുനൻ|അർജുനൻ]] അവരെ വധിക്കുകയും ചെയ്തു. വിവരമറിഞ്ഞ് ദുഃഖിതയായ ദുശ്ശള സുരഥന്റെ പിഞ്ചുകുഞ്ഞും സുരഥന്റെ പത്നിയുമായി അർജുനനെ സമീപിക്കുകയും. അവരുടെ ദുഃഖം കണ്ട് മനസ്സലിഞ്ഞ അർജുനൻ യുദ്ധം അവസാനിപ്പിച്ച് സുരഥ പുത്രനേയും പത്നിയേയും അനുഗ്രഹിക്കുകയുണ്ടായി. മൂവരേയും അശ്വമേധയാഗത്തിനു ക്ഷണിച്ച്, സുരഥന്റെ പുത്രനെ സിന്ധുരാജാവായി അഭിഷേകം ചെയ്യതുകൊടുത്തുവെന്ന് മഹാഭാരതം അശ്വമേധപർവം 78-ഉം 89-ഉം അധ്യായങ്ങളിൽ പ്രസ്താവിച്ചിട്ടുണ്ട്.<ref>അശ്വമേധപർവ്വം -- മഹാഭാരതം, മലയാളം -- ഡോ.പി.എസ്. വാര്യർ -- വിദ്യാരംഭം പബ്ലിഷേഴ്സ്</ref> == അവലംബം == <references /> {{മഹാഭാരതം}} [[Category:മഹാഭാരതത്തിലെ കഥാപാത്രങ്ങൾ]] p79j7l1kqk9l3c72p22jhqgck5l0ypn 4546930 4546929 2025-07-09T07:20:12Z Archangelgambit 183400 /* ദുശ്ശളാപരിണയം */ 4546930 wikitext text/x-wiki {{prettyurl|Jayadrathan}} സിന്ധുദേശത്തെ രാജാവായിരുന്ന വൃദ്ധക്ഷത്രന്റെ പുത്രനും [[കൗരവർ|കൗരവരുടെ]] ഒരേയൊരു സഹോദരിയായിരുന്ന [[ദുശ്ശള|ദുശ്ശളയുടെ]] ഭർത്താവും ആയിരുന്നു '''ജയദ്രഥൻ'''. നൂറു സഹോദരന്മാരുടെ ഒരേ ഒരു പെങ്ങളുടെ പതി. പിതാവ് സ്ഥാനം ത്യജിച്ച് സന്യാസത്തിന് പോയതോടെ ഇദ്ദേഹം സിന്ധുരാജാവായി സ്ഥാനം ഏറ്റെടുത്തു. മഹാഭാരതത്തിൽ ഇദ്ദേഹത്തെ അഹങ്കാരിയായും, അധർമ്മിയായും, സ്ത്രീലമ്പടനായും ചിത്രീകരിച്ചിരിക്കുന്നു. == ദ്രൗപദിയുടെ അപഹരണം == പന്ത്രണ്ട് വർഷത്തെ വനവാസക്കാലത്ത് ജയദ്രഥൻ പാണ്ഡവരുടെ സങ്കേതത്തിനടുത്ത് വരികയും പാണ്ഡവർ ഇല്ലാതിരുന്നവസരത്തിൽ പാഞ്ചാലിയെ അപഹരിക്കാൻ ശ്രമിക്കുകുകയും, തുടർന്നുണ്ടായ സംഘട്ടനത്തിൽ പാണ്ഡവർ ജയദ്രഥനെ പിടിച്ച് കെട്ടിയിട്ട് നഖവും, മുടിയും മുറിച്ച് അപമാനിതനാക്കി വിട്ടയച്ചു. ഇദ്ദേഹത്തെ കൊല്ലാതെ വിട്ടത് അദ്ദേഹം ദുശ്ശളയുടെ ഭർത്താവായതു കൊണ്ടാണ് എന്ന് മഹാഭാരതം വനപർവം 271- അധ്യായം 43-ാം പദ്യത്തിൽ പരാമർശിച്ചിരിക്കുന്നു.<ref>വനപർവ്വം -- മഹാഭാരതം, മലയാളം -- ഡോ.പി.എസ്. വാര്യർ -- വിദ്യാരംഭം പബ്ലിഷേഴ്സ്</ref> കൗരവർക്കും പാണ്ഡവർക്കുമായി ഒരേ ഒരു സഹോദരി ദുശ്ശളായുണുതാനും ==വരബലം== പാണ്ഡവരുടെ പക്കൽ നിന്ന് തനിക്ക് നേരിടേണ്ടിവന്ന അപമാനം ജയദ്രഥനെ പ്രതികാരദാഹിയാക്കി മാറ്റി. ഏത് വിധേനയും പാണ്ഡവരെ നശിപ്പിക്കണം എന്ന ലക്ഷ്യത്തോടെ അയാൾ [[പരമശിവനെ]] ഉപാസിച്ച് പ്രത്യക്ഷപ്പെടുത്തി തൻ്റെ ഇംഗിതം അറിയിച്ചു. പാണ്ഡവരെ വധിക്കുക ജയദ്രഥനെക്കൊണ്ട് സാധ്യമല്ലെന്നും, എന്നാൽ അർജ്ജുനൻ ഒഴിച്ചുള്ള നാല് പാണ്ഡവരെ ഒരു ദിവസം യുദ്ധത്തിൽ പരാജയപ്പെടുത്താൻ ജയദ്രഥന് സാധിക്കുമെന്നും വരം നൽകി ശിവൻ മറയുന്നു. വരാനിരിക്കുന്ന മഹാഭാരതയുദ്ധത്തിൽ തൻ്റെ വരം ഉപയോഗിക്കാൻ അയാൾ തീരുമാനിക്കുന്നു. == ചക്രവ്യൂഹം == [[പ്രമാണം:Chakravyuha.svg|thumb|left|250px|ചക്രവ്യൂഹത്തിന്റെ ഘടന.]] മഹാഭാരതയുദ്ധത്തിൻറെ പതിമൂന്നാം ദിവസം കൗരവർ ചക്രവ്യൂഹം ചമച്ച് അത് തകർക്കാൻ [[കൗരവർ]] പാണ്ഡവരെ വെല്ലുവിളിച്ചു. ശ്രീകൃഷ്ണനും അർജ്ജുനനും ചക്രവ്യൂഹം ഭേദിച്ച് ശത്രുക്കളെ പരാജയപ്പെടുത്തുന്ന വിദ്യ അറിയാമായിരുന്നതിനാൽ പാണ്ഡവർ വെല്ലുവിളി സ്വീകരിക്കുകയും ചെയ്തു. പക്ഷേ കൃഷ്ണനെയും അർജ്ജുനനെയും യുദ്ധമുന്നണിയുടെ മറ്റൊരു ഭാഗത്തേക്ക് തന്ത്രപൂർവ്വം കൗരവർ മാറ്റുകയും, ചക്രവ്യൂഹത്തിനുള്ളിൽ കടക്കാൻ മാത്രം അറിയാമായിരുന്ന പതിനാറുകാരനായ അഭിമന്യു ഈ ദൗത്യം ഏറ്റെടുക്കേണ്ടിവരുകയും ചെയ്തു. പക്ഷേ ചക്രവ്യൂഹത്തിൽനിന്ന് പുറത്തുകടക്കാൻ അഭിമന്യുവിന് സാധിക്കാതെ വരികയും, അഭിമന്യുവിനോടൊപ്പം പാണ്ഡവർ ചക്രവ്യൂഹത്തിനുള്ളിലേക്ക് കടക്കുന്നില്ലയെന്ന് ജയദ്രഥൻ തൻ്റെ വരബലം മൂലം ഉറപ്പുവരുത്തുകയും ചെയ്യുന്നു. ഇതോടെ ചക്രവ്യൂഹം ചമച്ചുനിൽക്കുന്ന കൗരവരുടെ മുന്നിൽ അഭിമന്യു ഒറ്റപ്പെടുകയും പിന്നീടുണ്ടായ യുദ്ധത്തിൽ കർണ്ണൻ പിന്നിൽനിന്ന് അമ്പെയ്ത് അഭിമന്യുവിൻറെ വില്ലും തേരും തകർത്ത് തേരാളിയെയും കുതിരകളെയും കൊല്ലുകയും ചെയ്തു. അവസാനം [[തേർചക്രം|തേർചക്രവുമായി]] യുദ്ധംചെയ്തുവെങ്കിലും ചുറ്റും കൗരവർ വിദഗ്ദ്ധമായി അദ്ദേഹത്തോടെതിരിടുകയും വാളും തേർചക്രവും തകർക്കുകയും തുടർന്ന് നിരായുധനായ അഭിമന്യുവിന്റെ ശിരസ്സ് ദുശ്ശാസനപുത്രൻ [[ഗദ]] കൊണ്ടടിച്ചു തകർത്തു. .<ref>ദ്രോണപർവ്വം -- മഹാഭാരതം, മലയാളം -- ഡോ.പി.എസ്. വാര്യർ -- വിദ്യാരംഭം പബ്ലിഷേഴ്സ്</ref> == അർജ്ജുനന ശപഥം == അഭിമന്യുവിനെ കൊല്ലാൻ സഹായകമായത് ജയദ്രഥ യുദ്ധനൗപുണ്യമായിരുന്നു. തൻമൂലം അർജ്ജുനനു ജയദ്രഥനോട് വൈരം തോന്നുകയും പിറ്റേന്ന് ജയദ്രഥനെ കൊല്ലുമെന്ന് ശപഥമെടുക്കുകയും ഉണ്ടായി. <!-- == വൃദ്ധക്ഷത്രന്റെ തപസ്സും, വരലബ്ദിയും == --> == അശ്വമേധയാഗവും, സുരഥന്റെ മരണവും == [[യുധിഷ്ഠിരൻ|യുധിഷ്ഠിരന്റെ]] [[അശ്വമേധം|അശ്വമേധയാഗത്തിനായി]] അർജുനൻ അശ്വത്തെ നയിച്ച് സിന്ധു രാജ്യത്തെത്തിയപ്പോൾ, ജയദ്രഥനു ദുശ്ശളയിൽ ജനിച്ച പുത്രനായ സുരഥൻ അർജ്ജുനബാണത്തെ ഭയന്ന് ഹൃദയം പൊട്ടി മരിച്ചു. തുടർന്ന് സിന്ധുവിലെ ചില യോദ്ധാക്കൾ അർജ്ജുനനുമായി യുദ്ധം ചെയ്യുകയും [[അർജുനൻ|അർജുനൻ]] അവരെ വധിക്കുകയും ചെയ്തു. വിവരമറിഞ്ഞ് ദുഃഖിതയായ ദുശ്ശള സുരഥന്റെ പിഞ്ചുകുഞ്ഞും സുരഥന്റെ പത്നിയുമായി അർജുനനെ സമീപിക്കുകയും. അവരുടെ ദുഃഖം കണ്ട് മനസ്സലിഞ്ഞ അർജുനൻ യുദ്ധം അവസാനിപ്പിച്ച് സുരഥ പുത്രനേയും പത്നിയേയും അനുഗ്രഹിക്കുകയുണ്ടായി. മൂവരേയും അശ്വമേധയാഗത്തിനു ക്ഷണിച്ച്, സുരഥന്റെ പുത്രനെ സിന്ധുരാജാവായി അഭിഷേകം ചെയ്യതുകൊടുത്തുവെന്ന് മഹാഭാരതം അശ്വമേധപർവം 78-ഉം 89-ഉം അധ്യായങ്ങളിൽ പ്രസ്താവിച്ചിട്ടുണ്ട്.<ref>അശ്വമേധപർവ്വം -- മഹാഭാരതം, മലയാളം -- ഡോ.പി.എസ്. വാര്യർ -- വിദ്യാരംഭം പബ്ലിഷേഴ്സ്</ref> == അവലംബം == <references /> {{മഹാഭാരതം}} [[Category:മഹാഭാരതത്തിലെ കഥാപാത്രങ്ങൾ]] 72nnfkftxzuawy278zwm5ufgw2361xw 4546941 4546930 2025-07-09T07:37:56Z Meenakshi nandhini 99060 [[Special:Contributions/Archangelgambit|Archangelgambit]] ([[User talk:Archangelgambit|സംവാദം]]) നടത്തിയ തിരുത്തലുകൾ നീക്കം ചെയ്തിരിക്കുന്നു; നിലവിലുള്ള പതിപ്പ് [[User:2402:3A80:E3B:D518:0:16:A971:9601|2402:3A80:E3B:D518:0:16:A971:9601]] സൃഷ്ടിച്ചതാണ് 3746167 wikitext text/x-wiki {{prettyurl|Jayadrathan}} സിന്ധൂ രാജാവായിരുന്ന വൃദ്ധക്ഷത്രന്റെ പുത്രനും [[കൗരവർ|കൌരവരുടെ]] ഒരേയൊരു സഹോദരിയായിരുന്ന [[ദുശ്ശള|ദുശ്ശളയുടെ]] ഭർത്താവും ആയിരുന്നു '''ജയദ്രഥൻ'''. നൂറു സഹോദരന്മാരുടെ ഒരേ ഒരു പെങ്ങളുടെ പതി. മഹാഭാരതത്തിൽ ഇദ്ദേഹത്തെ അഹങ്കാരിയായും, അധർമ്മിയായും പ്രകീർത്തിച്ചിരിക്കുന്നു. ജയദ്രഥൻ [[പാണ്ഡവർ|പാണ്ഡവരുടെ]] വനവാസക്കാലത്ത് [[പാഞ്ചാലി|പാഞ്ചാലിയെ]] അപഹരിക്കാൻ ശ്രമിക്കുകുകയും, തുടർന്നുണ്ടായ സംഘട്ടനത്തിൽ പാണ്ഡവർ ജയദ്രഥനെ പിടിച്ച് കെട്ടിയിട്ട് നഖവും, മുടിയും മുറിച്ച് അപമാനിതനാക്കി വിട്ടയച്ചു. ഇദ്ദേഹത്തെ കൊല്ലാതെ വിട്ടത് അദ്ദേഹം ദുശ്ശളയുടെ ഭർത്താവായതു കൊണ്ടാണ് എന്ന് മഹാഭാരതം വനപർവം 271- അധ്യായം 43-ാം പദ്യത്തിൽ പരാമർശിച്ചിരിക്കുന്നു. കൗരവർക്കും പാണ്ഡവർക്കുമായി ഒരേ ഒരു സഹോദരി ദുശ്ശളായുണുതാനും. <ref>മഹാഭാരതം, മലയാളം -- ഡോ.പി.എസ്. വാര്യർ -- വിദ്യാരംഭം പബ്ലിഷേഴ്സ്</ref> <!-- == ജനനം == == ദുശ്ശളാപരിണയം == --> == ദ്രൗപദിയുടെ അപഹരണം == പന്ത്രണ്ട് വർഷത്തെ വനവാസക്കാലത്ത് ജയദ്രഥൻ പാണ്ഡവരുടെ സങ്കേതത്തിനടുത്ത് വരികയും പാണ്ഡവർ ഇല്ലാതിരുന്നവസരത്തിൽ പാഞ്ചാലിയെ അപഹരിക്കാൻ ശ്രമിക്കുകുകയും, തുടർന്നുണ്ടായ സംഘട്ടനത്തിൽ പാണ്ഡവർ ജയദ്രഥനെ പിടിച്ച് കെട്ടിയിട്ട് നഖവും, മുടിയും മുറിച്ച് അപമാനിതനാക്കി വിട്ടയച്ചു. ഇദ്ദേഹത്തെ കൊല്ലാതെ വിട്ടത് അദ്ദേഹം ദുശ്ശളയുടെ ഭർത്താവായതു കൊണ്ടാണ് എന്ന് മഹാഭാരതം വനപർവം 271- അധ്യായം 43-ാം പദ്യത്തിൽ പരാമർശിച്ചിരിക്കുന്നു.<ref>വനപർവ്വം -- മഹാഭാരതം, മലയാളം -- ഡോ.പി.എസ്. വാര്യർ -- വിദ്യാരംഭം പബ്ലിഷേഴ്സ്</ref> കൗരവർക്കും പാണ്ഡവർക്കുമായി ഒരേ ഒരു സഹോദരി ദുശ്ശളായുണുതാനും == ചക്രവൂഹം == [[പ്രമാണം:Chakravyuha.svg|thumb|left|250px|ചക്രവ്യൂഹത്തിന്റെ ഘടന.]] മഹാഭാരതയുദ്ധത്തിൻറെ പതിമൂന്നാം ദിവസം കൗരവർ ചക്രവ്യൂഹം ചമച്ച് അത് തകർക്കാൻ [[കൗരവർ]] പാണ്ഡവരെ വെല്ലുവിളിച്ചു. ശ്രീകൃഷ്ണനും അർജ്ജുനനും ചക്രവ്യൂഹം ഭേദിച്ച് ശത്രുക്കളെ പരാജയപ്പെടുത്തുന്ന വിദ്യ അറിയാമായിരുന്നതിനാൽ പാണ്ഡവർ വെല്ലുവിളി സ്വീകരിക്കുകയും ചെയ്തു. പക്ഷേ കൃഷ്ണനെയും അർജ്ജുനനെയും യുദ്ധമുന്നണിയുടെ മറ്റൊരു ഭാഗത്തേക്ക് തന്ത്രപൂർവ്വം കൗരവർ മാറ്റുകയും, ചക്രവ്യൂഹത്തിനുള്ളിൽ കടക്കാൻ മാത്രം അറിയാമായിരുന്ന പതിനാറുകാരനായ അഭിമന്യു ഈ ദൗത്യം ഏറ്റെടുക്കേണ്ടിവരുകയും ചെയ്തു. പക്ഷേ ചക്രവ്യൂഹത്തിൽനിന്ന് പുറത്തുകടക്കാൻ അഭിമന്യുവിന് സാധിക്കാതെ വരികയും, അഭിമന്യുവിനോടൊപ്പം മറ്റുള്ളവർക്കും ചക്രവ്യൂഹത്തിനുള്ളിലേക്ക് കടക്കാതിരിക്കാൻ ജയദ്രഥൻ തന്ത്രപൂർവ്വം ശ്രമിച്ചിരുന്നു. അർജ്ജുനനൊഴിച്ചുള്ള പാണ്ഡവരെയെല്ലാം ഒരു ദിവസം മുഴുവൻ തടഞ്ഞു നിർത്താനുള്ള വരം ഇദ്ദേഹം [[പരമശിവൻ|പരമശിവനിൽനിന്ന്]] കരസ്ഥമാക്കിയിട്ടുണ്ടായിരുന്നു. ഇതോടെ ചക്രവ്യൂഹം ചമച്ചുനിൽക്കുന്ന കൗരവരുടെ മുന്നിൽ അഭിമന്യു ഒറ്റപ്പെടുകയും പിന്നീടുണ്ടായ യുദ്ധത്തിൽ കർണ്ണൻ പിന്നിൽനിന്ന് അമ്പെയ്ത് അഭിമന്യുവിൻറെ വില്ലും തേരും തകർത്ത് തേരാളിയെയും കുതിരകളെയും കൊല്ലുകയും ചെയ്തു. അവസാനം [[തേർചക്രം|തേർചക്രവുമായി]] യുദ്ധംചെയ്തുവെങ്കിലും ചുറ്റും കൗരവർ വിദഗ്ദ്ധമായി അദ്ദേഹത്തോടെതിരിടുകയും വാളും തേർചക്രവും തകർക്കുകയും തുടർന്ന് നിരായുധനായ അഭിമന്യുവിന്റെ ശിരസ്സ് ദുശ്ശാസനപുത്രൻ [[ഗദ]] കൊണ്ടടിച്ചു തകർത്തു. എങ്കിലും മരിക്കുന്നതിനു മുമ്പ് ദുശ്ശാസനപുത്രനെ അഭിമന്യു സ്വന്തം ഗദ കൊണ്ട് അടിച്ചുകൊന്നു.<ref>ദ്രോണപർവ്വം -- മഹാഭാരതം, മലയാളം -- ഡോ.പി.എസ്. വാര്യർ -- വിദ്യാരംഭം പബ്ലിഷേഴ്സ്</ref> == അർജ്ജുനന ശപഥം == അഭിമന്യുവിനെ കൊല്ലാൻ സഹായകമായത് ജയദ്രഥ യുദ്ധനൗപുണ്യമായിരുന്നു. തൻമൂലം അർജ്ജുനനു ജയദ്രഥനോട് വൈരം തോന്നുകയും പിറ്റേന്ന് ജയദ്രഥനെ കൊല്ലുമെന്ന് ശപഥമെടുക്കുകയും ഉണ്ടായി. <!-- == വൃദ്ധക്ഷത്രന്റെ തപസ്സും, വരലബ്ദിയും == --> == അശ്വമേധയാഗവും, സുരഥന്റെ മരണവും == [[യുധിഷ്ഠിരൻ|യുധിഷ്ഠിരന്റെ]] [[അശ്വമേധം|അശ്വമേധയാഗത്തിനായി]] അർജുനൻ അശ്വത്തെ നയിച്ച് സിന്ധു രാജ്യത്തെത്തിയപ്പോൾ, ജയദ്രഥനു ദുശ്ശളയിൽ ജനിച്ച പുത്രനായ സുരഥൻ അർജ്ജുനബാണത്തെ ഭയന്ന് ഹൃദയം പൊട്ടി മരിച്ചു. തുടർന്ന് സിന്ധുവിലെ ചില യോദ്ധാക്കൾ അർജ്ജുനനുമായി യുദ്ധം ചെയ്യുകയും [[അർജുനൻ|അർജുനൻ]] അവരെ വധിക്കുകയും ചെയ്തു. വിവരമറിഞ്ഞ് ദുഃഖിതയായ ദുശ്ശള സുരഥന്റെ പിഞ്ചുകുഞ്ഞും സുരഥന്റെ പത്നിയുമായി അർജുനനെ സമീപിക്കുകയും. അവരുടെ ദുഃഖം കണ്ട് മനസ്സലിഞ്ഞ അർജുനൻ യുദ്ധം അവസാനിപ്പിച്ച് സുരഥ പുത്രനേയും പത്നിയേയും അനുഗ്രഹിക്കുകയുണ്ടായി. മൂവരേയും അശ്വമേധയാഗത്തിനു ക്ഷണിച്ച്, സുരഥന്റെ പുത്രനെ സിന്ധുരാജാവായി അഭിഷേകം ചെയ്യതുകൊടുത്തുവെന്ന് മഹാഭാരതം അശ്വമേധപർവം 78-ഉം 89-ഉം അധ്യായങ്ങളിൽ പ്രസ്താവിച്ചിട്ടുണ്ട്.<ref>അശ്വമേധപർവ്വം -- മഹാഭാരതം, മലയാളം -- ഡോ.പി.എസ്. വാര്യർ -- വിദ്യാരംഭം പബ്ലിഷേഴ്സ്</ref> == അവലംബം == <references /> {{മഹാഭാരതം}} [[Category:മഹാഭാരതത്തിലെ കഥാപാത്രങ്ങൾ]] i8xqyukv5b5c7m0o4pvbcbg6kgb8jgx 4546942 4546941 2025-07-09T07:39:20Z Meenakshi nandhini 99060 4546942 wikitext text/x-wiki {{prettyurl|Jayadrathan}} സിന്ധൂ രാജാവായിരുന്ന വൃദ്ധക്ഷത്രന്റെ പുത്രനും [[കൗരവർ|കൌരവരുടെ]] ഒരേയൊരു സഹോദരിയായിരുന്ന [[ദുശ്ശള|ദുശ്ശളയുടെ]] ഭർത്താവും ആയിരുന്നു '''ജയദ്രഥൻ'''. നൂറു സഹോദരന്മാരുടെ ഒരേ ഒരു പെങ്ങളുടെ പതി. മഹാഭാരതത്തിൽ ഇദ്ദേഹത്തെ അഹങ്കാരിയായും, അധർമ്മിയായും പ്രകീർത്തിച്ചിരിക്കുന്നു. ജയദ്രഥൻ [[പാണ്ഡവർ|പാണ്ഡവരുടെ]] വനവാസക്കാലത്ത് [[പാഞ്ചാലി|പാഞ്ചാലിയെ]] അപഹരിക്കാൻ ശ്രമിക്കുകയും, തുടർന്നുണ്ടായ സംഘട്ടനത്തിൽ പാണ്ഡവർ ജയദ്രഥനെ പിടിച്ച് കെട്ടിയിട്ട് നഖവും, മുടിയും മുറിച്ച് അപമാനിതനാക്കി വിട്ടയച്ചു. ഇദ്ദേഹത്തെ കൊല്ലാതെ വിട്ടത് അദ്ദേഹം ദുശ്ശളയുടെ ഭർത്താവായതു കൊണ്ടാണ് എന്ന് മഹാഭാരതം വനപർവം 271- അധ്യായം 43-ാം പദ്യത്തിൽ പരാമർശിച്ചിരിക്കുന്നു. കൗരവർക്കും പാണ്ഡവർക്കുമായി ഒരേ ഒരു സഹോദരി ദുശ്ശളായുണുതാനും. <ref>മഹാഭാരതം, മലയാളം -- ഡോ.പി.എസ്. വാര്യർ -- വിദ്യാരംഭം പബ്ലിഷേഴ്സ്</ref> <!-- == ജനനം == == ദുശ്ശളാപരിണയം == --> == ദ്രൗപദിയുടെ അപഹരണം == പന്ത്രണ്ട് വർഷത്തെ വനവാസക്കാലത്ത് ജയദ്രഥൻ പാണ്ഡവരുടെ സങ്കേതത്തിനടുത്ത് വരികയും പാണ്ഡവർ ഇല്ലാതിരുന്നവസരത്തിൽ പാഞ്ചാലിയെ അപഹരിക്കാൻ ശ്രമിക്കുകുകയും, തുടർന്നുണ്ടായ സംഘട്ടനത്തിൽ പാണ്ഡവർ ജയദ്രഥനെ പിടിച്ച് കെട്ടിയിട്ട് നഖവും, മുടിയും മുറിച്ച് അപമാനിതനാക്കി വിട്ടയച്ചു. ഇദ്ദേഹത്തെ കൊല്ലാതെ വിട്ടത് അദ്ദേഹം ദുശ്ശളയുടെ ഭർത്താവായതു കൊണ്ടാണ് എന്ന് മഹാഭാരതം വനപർവം 271- അധ്യായം 43-ാം പദ്യത്തിൽ പരാമർശിച്ചിരിക്കുന്നു.<ref>വനപർവ്വം -- മഹാഭാരതം, മലയാളം -- ഡോ.പി.എസ്. വാര്യർ -- വിദ്യാരംഭം പബ്ലിഷേഴ്സ്</ref> കൗരവർക്കും പാണ്ഡവർക്കുമായി ഒരേ ഒരു സഹോദരി ദുശ്ശളായുണുതാനും == ചക്രവൂഹം == [[പ്രമാണം:Chakravyuha.svg|thumb|left|250px|ചക്രവ്യൂഹത്തിന്റെ ഘടന.]] മഹാഭാരതയുദ്ധത്തിൻറെ പതിമൂന്നാം ദിവസം കൗരവർ ചക്രവ്യൂഹം ചമച്ച് അത് തകർക്കാൻ [[കൗരവർ]] പാണ്ഡവരെ വെല്ലുവിളിച്ചു. ശ്രീകൃഷ്ണനും അർജ്ജുനനും ചക്രവ്യൂഹം ഭേദിച്ച് ശത്രുക്കളെ പരാജയപ്പെടുത്തുന്ന വിദ്യ അറിയാമായിരുന്നതിനാൽ പാണ്ഡവർ വെല്ലുവിളി സ്വീകരിക്കുകയും ചെയ്തു. പക്ഷേ കൃഷ്ണനെയും അർജ്ജുനനെയും യുദ്ധമുന്നണിയുടെ മറ്റൊരു ഭാഗത്തേക്ക് തന്ത്രപൂർവ്വം കൗരവർ മാറ്റുകയും, ചക്രവ്യൂഹത്തിനുള്ളിൽ കടക്കാൻ മാത്രം അറിയാമായിരുന്ന പതിനാറുകാരനായ അഭിമന്യു ഈ ദൗത്യം ഏറ്റെടുക്കേണ്ടിവരുകയും ചെയ്തു. പക്ഷേ ചക്രവ്യൂഹത്തിൽനിന്ന് പുറത്തുകടക്കാൻ അഭിമന്യുവിന് സാധിക്കാതെ വരികയും, അഭിമന്യുവിനോടൊപ്പം മറ്റുള്ളവർക്കും ചക്രവ്യൂഹത്തിനുള്ളിലേക്ക് കടക്കാതിരിക്കാൻ ജയദ്രഥൻ തന്ത്രപൂർവ്വം ശ്രമിച്ചിരുന്നു. അർജ്ജുനനൊഴിച്ചുള്ള പാണ്ഡവരെയെല്ലാം ഒരു ദിവസം മുഴുവൻ തടഞ്ഞു നിർത്താനുള്ള വരം ഇദ്ദേഹം [[പരമശിവൻ|പരമശിവനിൽനിന്ന്]] കരസ്ഥമാക്കിയിട്ടുണ്ടായിരുന്നു. ഇതോടെ ചക്രവ്യൂഹം ചമച്ചുനിൽക്കുന്ന കൗരവരുടെ മുന്നിൽ അഭിമന്യു ഒറ്റപ്പെടുകയും പിന്നീടുണ്ടായ യുദ്ധത്തിൽ കർണ്ണൻ പിന്നിൽനിന്ന് അമ്പെയ്ത് അഭിമന്യുവിൻറെ വില്ലും തേരും തകർത്ത് തേരാളിയെയും കുതിരകളെയും കൊല്ലുകയും ചെയ്തു. അവസാനം [[തേർചക്രം|തേർചക്രവുമായി]] യുദ്ധംചെയ്തുവെങ്കിലും ചുറ്റും കൗരവർ വിദഗ്ദ്ധമായി അദ്ദേഹത്തോടെതിരിടുകയും വാളും തേർചക്രവും തകർക്കുകയും തുടർന്ന് നിരായുധനായ അഭിമന്യുവിന്റെ ശിരസ്സ് ദുശ്ശാസനപുത്രൻ [[ഗദ]] കൊണ്ടടിച്ചു തകർത്തു. എങ്കിലും മരിക്കുന്നതിനു മുമ്പ് ദുശ്ശാസനപുത്രനെ അഭിമന്യു സ്വന്തം ഗദ കൊണ്ട് അടിച്ചുകൊന്നു.<ref>ദ്രോണപർവ്വം -- മഹാഭാരതം, മലയാളം -- ഡോ.പി.എസ്. വാര്യർ -- വിദ്യാരംഭം പബ്ലിഷേഴ്സ്</ref> == അർജ്ജുനന ശപഥം == അഭിമന്യുവിനെ കൊല്ലാൻ സഹായകമായത് ജയദ്രഥ യുദ്ധനൗപുണ്യമായിരുന്നു. തൻമൂലം അർജ്ജുനനു ജയദ്രഥനോട് വൈരം തോന്നുകയും പിറ്റേന്ന് ജയദ്രഥനെ കൊല്ലുമെന്ന് ശപഥമെടുക്കുകയും ഉണ്ടായി. <!-- == വൃദ്ധക്ഷത്രന്റെ തപസ്സും, വരലബ്ദിയും == --> == അശ്വമേധയാഗവും, സുരഥന്റെ മരണവും == [[യുധിഷ്ഠിരൻ|യുധിഷ്ഠിരന്റെ]] [[അശ്വമേധം|അശ്വമേധയാഗത്തിനായി]] അർജുനൻ അശ്വത്തെ നയിച്ച് സിന്ധു രാജ്യത്തെത്തിയപ്പോൾ, ജയദ്രഥനു ദുശ്ശളയിൽ ജനിച്ച പുത്രനായ സുരഥൻ അർജ്ജുനബാണത്തെ ഭയന്ന് ഹൃദയം പൊട്ടി മരിച്ചു. തുടർന്ന് സിന്ധുവിലെ ചില യോദ്ധാക്കൾ അർജ്ജുനനുമായി യുദ്ധം ചെയ്യുകയും [[അർജുനൻ|അർജുനൻ]] അവരെ വധിക്കുകയും ചെയ്തു. വിവരമറിഞ്ഞ് ദുഃഖിതയായ ദുശ്ശള സുരഥന്റെ പിഞ്ചുകുഞ്ഞും സുരഥന്റെ പത്നിയുമായി അർജുനനെ സമീപിക്കുകയും. അവരുടെ ദുഃഖം കണ്ട് മനസ്സലിഞ്ഞ അർജുനൻ യുദ്ധം അവസാനിപ്പിച്ച് സുരഥ പുത്രനേയും പത്നിയേയും അനുഗ്രഹിക്കുകയുണ്ടായി. മൂവരേയും അശ്വമേധയാഗത്തിനു ക്ഷണിച്ച്, സുരഥന്റെ പുത്രനെ സിന്ധുരാജാവായി അഭിഷേകം ചെയ്യതുകൊടുത്തുവെന്ന് മഹാഭാരതം അശ്വമേധപർവം 78-ഉം 89-ഉം അധ്യായങ്ങളിൽ പ്രസ്താവിച്ചിട്ടുണ്ട്.<ref>അശ്വമേധപർവ്വം -- മഹാഭാരതം, മലയാളം -- ഡോ.പി.എസ്. വാര്യർ -- വിദ്യാരംഭം പബ്ലിഷേഴ്സ്</ref> == അവലംബം == <references /> {{മഹാഭാരതം}} [[Category:മഹാഭാരതത്തിലെ കഥാപാത്രങ്ങൾ]] 6c6yx94ajzebzdskznndxnhit1i9ef7 4546946 4546942 2025-07-09T07:41:54Z Archangelgambit 183400 /* അർജ്ജുനന ശപഥം */ 4546946 wikitext text/x-wiki {{prettyurl|Jayadrathan}} സിന്ധൂ രാജാവായിരുന്ന വൃദ്ധക്ഷത്രന്റെ പുത്രനും [[കൗരവർ|കൌരവരുടെ]] ഒരേയൊരു സഹോദരിയായിരുന്ന [[ദുശ്ശള|ദുശ്ശളയുടെ]] ഭർത്താവും ആയിരുന്നു '''ജയദ്രഥൻ'''. നൂറു സഹോദരന്മാരുടെ ഒരേ ഒരു പെങ്ങളുടെ പതി. മഹാഭാരതത്തിൽ ഇദ്ദേഹത്തെ അഹങ്കാരിയായും, അധർമ്മിയായും പ്രകീർത്തിച്ചിരിക്കുന്നു. ജയദ്രഥൻ [[പാണ്ഡവർ|പാണ്ഡവരുടെ]] വനവാസക്കാലത്ത് [[പാഞ്ചാലി|പാഞ്ചാലിയെ]] അപഹരിക്കാൻ ശ്രമിക്കുകയും, തുടർന്നുണ്ടായ സംഘട്ടനത്തിൽ പാണ്ഡവർ ജയദ്രഥനെ പിടിച്ച് കെട്ടിയിട്ട് നഖവും, മുടിയും മുറിച്ച് അപമാനിതനാക്കി വിട്ടയച്ചു. ഇദ്ദേഹത്തെ കൊല്ലാതെ വിട്ടത് അദ്ദേഹം ദുശ്ശളയുടെ ഭർത്താവായതു കൊണ്ടാണ് എന്ന് മഹാഭാരതം വനപർവം 271- അധ്യായം 43-ാം പദ്യത്തിൽ പരാമർശിച്ചിരിക്കുന്നു. കൗരവർക്കും പാണ്ഡവർക്കുമായി ഒരേ ഒരു സഹോദരി ദുശ്ശളായുണുതാനും. <ref>മഹാഭാരതം, മലയാളം -- ഡോ.പി.എസ്. വാര്യർ -- വിദ്യാരംഭം പബ്ലിഷേഴ്സ്</ref> <!-- == ജനനം == == ദുശ്ശളാപരിണയം == --> == ദ്രൗപദിയുടെ അപഹരണം == പന്ത്രണ്ട് വർഷത്തെ വനവാസക്കാലത്ത് ജയദ്രഥൻ പാണ്ഡവരുടെ സങ്കേതത്തിനടുത്ത് വരികയും പാണ്ഡവർ ഇല്ലാതിരുന്നവസരത്തിൽ പാഞ്ചാലിയെ അപഹരിക്കാൻ ശ്രമിക്കുകുകയും, തുടർന്നുണ്ടായ സംഘട്ടനത്തിൽ പാണ്ഡവർ ജയദ്രഥനെ പിടിച്ച് കെട്ടിയിട്ട് നഖവും, മുടിയും മുറിച്ച് അപമാനിതനാക്കി വിട്ടയച്ചു. ഇദ്ദേഹത്തെ കൊല്ലാതെ വിട്ടത് അദ്ദേഹം ദുശ്ശളയുടെ ഭർത്താവായതു കൊണ്ടാണ് എന്ന് മഹാഭാരതം വനപർവം 271- അധ്യായം 43-ാം പദ്യത്തിൽ പരാമർശിച്ചിരിക്കുന്നു.<ref>വനപർവ്വം -- മഹാഭാരതം, മലയാളം -- ഡോ.പി.എസ്. വാര്യർ -- വിദ്യാരംഭം പബ്ലിഷേഴ്സ്</ref> കൗരവർക്കും പാണ്ഡവർക്കുമായി ഒരേ ഒരു സഹോദരി ദുശ്ശളായുണുതാനും == ചക്രവൂഹം == [[പ്രമാണം:Chakravyuha.svg|thumb|left|250px|ചക്രവ്യൂഹത്തിന്റെ ഘടന.]] മഹാഭാരതയുദ്ധത്തിൻറെ പതിമൂന്നാം ദിവസം കൗരവർ ചക്രവ്യൂഹം ചമച്ച് അത് തകർക്കാൻ [[കൗരവർ]] പാണ്ഡവരെ വെല്ലുവിളിച്ചു. ശ്രീകൃഷ്ണനും അർജ്ജുനനും ചക്രവ്യൂഹം ഭേദിച്ച് ശത്രുക്കളെ പരാജയപ്പെടുത്തുന്ന വിദ്യ അറിയാമായിരുന്നതിനാൽ പാണ്ഡവർ വെല്ലുവിളി സ്വീകരിക്കുകയും ചെയ്തു. പക്ഷേ കൃഷ്ണനെയും അർജ്ജുനനെയും യുദ്ധമുന്നണിയുടെ മറ്റൊരു ഭാഗത്തേക്ക് തന്ത്രപൂർവ്വം കൗരവർ മാറ്റുകയും, ചക്രവ്യൂഹത്തിനുള്ളിൽ കടക്കാൻ മാത്രം അറിയാമായിരുന്ന പതിനാറുകാരനായ അഭിമന്യു ഈ ദൗത്യം ഏറ്റെടുക്കേണ്ടിവരുകയും ചെയ്തു. പക്ഷേ ചക്രവ്യൂഹത്തിൽനിന്ന് പുറത്തുകടക്കാൻ അഭിമന്യുവിന് സാധിക്കാതെ വരികയും, അഭിമന്യുവിനോടൊപ്പം മറ്റുള്ളവർക്കും ചക്രവ്യൂഹത്തിനുള്ളിലേക്ക് കടക്കാതിരിക്കാൻ ജയദ്രഥൻ തന്ത്രപൂർവ്വം ശ്രമിച്ചിരുന്നു. അർജ്ജുനനൊഴിച്ചുള്ള പാണ്ഡവരെയെല്ലാം ഒരു ദിവസം മുഴുവൻ തടഞ്ഞു നിർത്താനുള്ള വരം ഇദ്ദേഹം [[പരമശിവൻ|പരമശിവനിൽനിന്ന്]] കരസ്ഥമാക്കിയിട്ടുണ്ടായിരുന്നു. ഇതോടെ ചക്രവ്യൂഹം ചമച്ചുനിൽക്കുന്ന കൗരവരുടെ മുന്നിൽ അഭിമന്യു ഒറ്റപ്പെടുകയും പിന്നീടുണ്ടായ യുദ്ധത്തിൽ കർണ്ണൻ പിന്നിൽനിന്ന് അമ്പെയ്ത് അഭിമന്യുവിൻറെ വില്ലും തേരും തകർത്ത് തേരാളിയെയും കുതിരകളെയും കൊല്ലുകയും ചെയ്തു. അവസാനം [[തേർചക്രം|തേർചക്രവുമായി]] യുദ്ധംചെയ്തുവെങ്കിലും ചുറ്റും കൗരവർ വിദഗ്ദ്ധമായി അദ്ദേഹത്തോടെതിരിടുകയും വാളും തേർചക്രവും തകർക്കുകയും തുടർന്ന് നിരായുധനായ അഭിമന്യുവിന്റെ ശിരസ്സ് ദുശ്ശാസനപുത്രൻ [[ഗദ]] കൊണ്ടടിച്ചു തകർത്തു. എങ്കിലും മരിക്കുന്നതിനു മുമ്പ് ദുശ്ശാസനപുത്രനെ അഭിമന്യു സ്വന്തം ഗദ കൊണ്ട് അടിച്ചുകൊന്നു.<ref>ദ്രോണപർവ്വം -- മഹാഭാരതം, മലയാളം -- ഡോ.പി.എസ്. വാര്യർ -- വിദ്യാരംഭം പബ്ലിഷേഴ്സ്</ref> == അർജ്ജുനന ശപഥം == അഭിമന്യുവിനെ കൊല്ലാൻ സഹായകമായത് ജയദ്രഥൻ്റെ വരബലംമൂലമാണ് എന്ന് മനസ്സിലാക്കിയ അർജ്ജുനന് അയാളോട് വൈരം തോന്നുകയും പിറ്റേന്ന് സൂര്യൻ അസ്തമിക്കുന്നതിൻ്റെ മുന്നേ ജയദ്രഥനെ കൊല്ലുമെന്നും,അതിന് സാധിച്ചില്ലെങ്കിൽ സ്വയം ചിതയിൽ ചാടി മരിക്കുമെന്നും ശപഥമെടുക്കുകയും ഉണ്ടായി. == വൃദ്ധക്ഷത്രന്റെ തപസ്സും, വരലബ്ദിയും == ജയദ്രഥൻ്റെ പിതാവായിരുന്ന വൃദ്ധക്ഷത്രൻ തൻ്റെ പുത്രനെ രക്ഷിക്കുന്നതായി ഒരു വരം ജയദ്രഥന് നൽകിയിരുന്നു.ജയദ്രഥൻ്റെ ശിരസ്സ് മുറിച്ച് ആരാണോ താഴെ വീഴ്ത്തുന്നത്, അയാളും ശിരസ്സ് പിളർന്ന് മരിക്കും എന്നായിരുന്നു വരം.ഈ വരത്തിൻ്റെ ശക്തി നിമിത്തം ജയദ്രഥനെ വധിക്കാൻ ആരും മുതിരില്ല എന്ന് പിതാവ് ധരിച്ചുപോന്നു. ==മരണം== അർജ്ജുനൻ്റെ ശപഥത്തെപ്പറ്റി മനസ്സിലാക്കിയ കൗരവർ ഏതുവിധേനയും ജയദ്രഥനെ രക്ഷിക്കാൻ തീരുമാനിച്ചു. അന്ന് പകൽ മുഴുവൻ അയാളെ രക്ഷിക്കാൻ സാധിച്ചാൽ അർജ്ജുനൻ മരിക്കുമെന്നതും അവർക്ക് പ്രചോദനമായി. പുത്രൻ്റെ മരണത്തിലുള്ള വ്യസനവും,ദേഷ്യവും,ശപഥം നിറവേറ്റുവാനുള്ള വാശിയും മൂലം അർജ്ജുനൻ ഘോരമായി യുദ്ധം ചെയ്ത പതിന്നാലാം ദിവസം കുരുക്ഷേത്രം മുഴുവൻ പ്രകമ്പനം കൊണ്ടു. ജയദ്രഥനെ സംരക്ഷിക്കാൻ ദ്രോണർ പ്രത്യേകവ്യൂഹം ചമച്ച്,ഏറ്റവും മികച്ച വീരന്മാരെ തന്നെ അർജ്ജുനനെ നേരിടാൻ അയച്ചു. കർണൻ,അശ്വത്ഥാമാവ്,കൃപർ,ദുര്യോധനൻ തുടങ്ങി ദ്രോണരെത്തന്നെ നിസ്സാരമായി പരാജയപ്പെടുത്തിയ അർജ്ജുനൻ ജയദ്രഥനെ അന്വേഷിച്ച് യുദ്ധഭൂമി മുഴുവൻ അലഞ്ഞു. സൂര്യാസ്തമനം വരെ ഏതുവിധേനയും ജയദ്രഥനെ കാക്കണം എന്ന ലക്ഷ്യത്തോടെ ദ്രോണർ വീണ്ടും സൈനികരെ അർജ്ജുനന് നേർക്ക് അയക്കുകയും അർജ്ജുനൻ അവരെയെല്ലാം വധിക്കുകയും ചെയ്തുപോന്നു. ഇങ്ങനെപോയാൽ അർജുനനേക്കൊണ്ട് ശപഥം പൂർത്തിയാക്കുക എന്നത് സാധ്യമാകില്ലയെന്ന് മനസ്സിലാക്കി കൃഷ്ണൻ തൻ്റെ സുദർശനചക്രം കൊണ്ട് സൂര്യനെ മറച്ചുകളഞ്ഞു.ഇതോടെ സൂര്യൻ അസ്തമിച്ചുവെന്ന് കരുതി കൗരവർ സന്തോഷിക്കുകയും, ജയദ്രഥൻ ഒളിവിൽ നിന്ന് പുറത്തുവരികയും ചെയ്തു. അർജ്ജുനൻ്റെ മരണം കാണാൻ തയ്യാറായി നിന്ന കൗരവരെ ഞെട്ടിച്ചുകൊണ്ട് കൃഷ്ണൻ ചക്രത്തെ പിൻവലിക്കുകയും, കൃത്യസമയത്ത് തന്നെ അർജ്ജുനൻ ദിവ്യമായ ഒരു അസ്ത്രം പ്രയോഗിച്ച് ജയദ്രഥൻ്റെ ശിരസ്സ് മുറിക്കുകയും ചെയ്തു. ഏന്നാൽ വൃദ്ധക്ഷത്രൻ്റെ വരത്തെ പറ്റി നന്നായി അറിയാമായിരുന്ന കൃഷ്ണൻ അർജ്ജുനന് അതിനെപ്പറ്റി പറഞ്ഞുകൊടുക്കുകയും, ജയദ്രഥൻ്റെ ഉടലിനോട് വേർപെട്ട തല അർജ്ജുനൻ അസ്ത്രപ്രയോഗത്താൽ തപസ്സിൽ ഇരുന്നിരുന്ന വൃദ്ധക്ഷത്രൻ്റെ തന്നെ മടിയിൽ വീഴ്ത്തുകയും ചെയ്തു. തപസ്സിൽ നിന്നുണർന്ന അയാൾ തൻ്റെ മകൻ്റെ ശിരസ്സ് മടിയിൽ കിടക്കുന്നത് കണ്ട് ഞെട്ടി എഴുന്നേൽക്കുകയും,അതോടെ ശിരസ്സ് താഴെ വീണ് വരത്തിൻ്റെ ശക്തികൊണ്ട് പിതാവ് തന്നെ തല പൊട്ടിത്തെറിച്ച് മരിക്കുകയും ചെയ്തു. അങ്ങനെ ജയദ്രഥൻ്റെയും അയാളുടെ പിതാവിൻ്റെയും മരണം ഉടനുടൻ നടന്നു. == അശ്വമേധയാഗവും, സുരഥന്റെ മരണവും == [[യുധിഷ്ഠിരൻ|യുധിഷ്ഠിരന്റെ]] [[അശ്വമേധം|അശ്വമേധയാഗത്തിനായി]] അർജുനൻ അശ്വത്തെ നയിച്ച് സിന്ധു രാജ്യത്തെത്തിയപ്പോൾ, ജയദ്രഥനു ദുശ്ശളയിൽ ജനിച്ച പുത്രനായ സുരഥൻ അർജ്ജുനബാണത്തെ ഭയന്ന് ഹൃദയം പൊട്ടി മരിച്ചു. തുടർന്ന് സിന്ധുവിലെ ചില യോദ്ധാക്കൾ അർജ്ജുനനുമായി യുദ്ധം ചെയ്യുകയും [[അർജുനൻ|അർജുനൻ]] അവരെ വധിക്കുകയും ചെയ്തു. വിവരമറിഞ്ഞ് ദുഃഖിതയായ ദുശ്ശള സുരഥന്റെ പിഞ്ചുകുഞ്ഞും സുരഥന്റെ പത്നിയുമായി അർജുനനെ സമീപിക്കുകയും. അവരുടെ ദുഃഖം കണ്ട് മനസ്സലിഞ്ഞ അർജുനൻ യുദ്ധം അവസാനിപ്പിച്ച് സുരഥ പുത്രനേയും പത്നിയേയും അനുഗ്രഹിക്കുകയുണ്ടായി. മൂവരേയും അശ്വമേധയാഗത്തിനു ക്ഷണിച്ച്, സുരഥന്റെ പുത്രനെ സിന്ധുരാജാവായി അഭിഷേകം ചെയ്യതുകൊടുത്തുവെന്ന് മഹാഭാരതം അശ്വമേധപർവം 78-ഉം 89-ഉം അധ്യായങ്ങളിൽ പ്രസ്താവിച്ചിട്ടുണ്ട്.<ref>അശ്വമേധപർവ്വം -- മഹാഭാരതം, മലയാളം -- ഡോ.പി.എസ്. വാര്യർ -- വിദ്യാരംഭം പബ്ലിഷേഴ്സ്</ref> == അവലംബം == <references /> {{മഹാഭാരതം}} [[Category:മഹാഭാരതത്തിലെ കഥാപാത്രങ്ങൾ]] 309z31jnfpn6fhrnlo1ki8y79f2rgd2 0 159000 4546798 4139102 2025-07-08T16:20:26Z 80.46.141.217 /* വിവിധ തരം ഇൻഷുറൻസുകൾ */ 4546798 wikitext text/x-wiki {{short description|പ്രതിഫലത്തുകയ്ക്ക് പകരമായി ഒരു സ്ഥാപനത്തിൽ നിന്ന് മറ്റൊന്നിലേക്ക് നഷ്ടസാധ്യതയുടെ തുല്യമായ കൈമാറ്റം}} [[File:Coast review (1910) (14760820941).jpg|thumb|upright=1.5|alt=ദി നോർവിച്ച് യൂണിയൻ, ഫയർ ഇൻഷുറൻസ് കമ്പനി. എട്ട് മില്യൺ ഡോളറിലധികം ആസ്തി, 100 മില്യൺ ഡോളറിലധികം നഷ്ടം.|ഒരു ഫയർ ഇൻഷുറൻസ് കമ്പനിയുടെ പരസ്യം ''നോർവിച്ച് യൂണിയൻ'', കവറേജിലും പണമടച്ചുള്ള ഇൻഷുറൻസിലുമുള്ള [[ആസ്തി]] തുക കാണിക്കുന്നു (1910)]] {{Financial market participants}} ഭാവിയിൽ ഉണ്ടേയാക്കാവുന്ന ഒരു നഷ്ടത്തിനു സാമ്പത്തികപരിഹാരം ലഭ്യമാക്കുക എന്ന ലക്ഷ്യത്തോടെ മുൻകൂറായി പണം ഒരു സ്രോതസ്സിൽ ശേഖരിക്കുന്ന രീതിയെ '''ഇൻഷുറൻസ്''' എന്നു പറയുന്നു. സാമ്പത്തിക നഷ്ടത്തിൽ നിന്ന് സംരക്ഷിക്കുന്നതിനുള്ള ഒരു മാർഗമായ ഈ രീതിയിൽ ഒരു ''പ്രീമിയം'' എന്നറിയപ്പെടുന്ന ഒരു പ്രതിഫലത്തിനു പകരമായി, ഒരു നിശ്ചിത നഷ്ടമോ, കേടുപാടുകളോ, പരിക്കോ സംഭവിക്കുമ്പോൾ മറ്റൊരു കക്ഷിക്ക് നഷ്ടപരിഹാരം നൽകാൻ ഒരു കക്ഷി സമ്മതിക്കുന്നു. അപകടസാധ്യതാ നിർവഹണത്തിന്റെ ഒരു രൂപമായ ഇത്, പ്രാഥമികമായി അപകടസാധ്യതയോ അല്ലെങ്കിൽ അനിശ്ചിതത്വമോ ആയ നഷ്ടത്തിൽ നിന്ന് സംരക്ഷിക്കാൻ ഉപയോഗിക്കുന്നു. മുടക്കുപണം ആവശ്യാനുസരണം തിരിച്ചു കിട്ടുമെന്നു പ്രതീക്ഷിക്കാവുന്ന ഒരു നിക്ഷേപ പദ്ധതിയല്ല ഇൻഷുറൻസ്. അതേസമയം ഇൻഷുറൻസ്, നിലവിലുള്ള നഷ്ടസാധ്യതകൾക്കെതിരെ ഒരു വ്യക്തിക്കോ സ്ഥാപനത്തിനോ സംരക്ഷണം പ്രദാനം ചെയ്യുന്നു. ഒരാൾക്ക് നേരിട്ടേക്കാവുന്ന നഷ്ടം മറ്റുള്ളവരുമായി പങ്കിടാനുള്ള ഒരു സംവിധാനമാണിത്‌. [[മനുഷ്യൻ|മനുഷ്യരുടേയോ]] ജന്തുക്കളുടേയോ ജീവൻ, [[ആരോഗ്യം]] കൂടാതെ വൈദ്യുതോപകരണങ്ങൾ, ഭവനം, വാഹനങ്ങൾ, കാർഷിക വിളകൾ തുടങ്ങിയ പല മേഖലകളിലും ഇന്ന് ഇൻഷുറൻസ് നിലവിലുണ്ട്. ഏതെങ്കിലും ഒരു ഇൻഷുറൻസ് സ്ഥാപനം ആയിരിക്കും ഇൻഷുറൻസ് നൽകുന്നത്. ഇൻഷുറൻസ് നൽകുന്ന ഒരു സ്ഥാപനം ''ഇൻഷുറർ'', ''ഇൻഷുറൻസ് കമ്പനി'', ''ഇൻഷുറൻസ് വാഹകർ'' അല്ലെങ്കിൽ ''അണ്ടർറൈറ്റർ'' എന്നിങ്ങനെ അറിയപ്പെടുന്നു. ഇൻഷുറൻസ് നൽകുന്ന സ്ഥാപനത്തിനു പ്രീമിയം നൽകി സംരക്ഷണം വാങ്ങുന്ന വ്യക്തിക്കും (അല്ലെങ്കിൽ സ്ഥാപനത്തിനും) തമ്മിലുള്ള ഉടമ്പടിയെ ''ഇൻഷുറൻസ് പോളിസി'' എന്ന് വിളിക്കുന്നു. അതുകൊണ്ടുതന്നെ ഇൻഷുറൻസ് വാങ്ങുന്ന ഒരു വ്യക്തിയോ സ്ഥാപനമോ പോളിസിയുടമ എന്നാണ് അറിയപ്പെടുന്നത്. ഇൻഷുറൻസ് പോളിസിയുടെ പരിരക്ഷ നൽകപ്പെടുന്ന വ്യക്തി അല്ലെങ്കിൽ സ്ഥാപനം ''ഇൻഷൂർഡ്'' എന്നാണ് അറിയപ്പെടുന്നത്. ഒരു ഇൻഷുറൻസ് പോളിസിയിൽ കക്ഷികൾ തമ്മിലുള്ള കരാർ വ്യവസ്ഥകൾ വ്യക്തമാക്കി അത് നൽകുന്ന ഇൻഷുറൻസ് കമ്പനിയെ പ്രതിനിധീകരിച്ച് കമ്പനിയുടെ മുദ്ര സഹിതം അംഗീകൃത വ്യക്തിയുടെ ഒപ്പും ഉള്ളതിനാൽ അത് ഒരു നിയമ പ്രമാണമാകുന്നു. കരാർ നിയമ വ്യവസ്ഥകൾ ആണ് ഇൻഷുറൻസിന്റെ അടിസ്ഥാനം. ആയതിനാൽ ഇൻഷുറൻസ് പരിരക്ഷ ആവശ്യമുള്ളവർ അതിനായി ഒരു നിർദ്ദിഷ്ട നിർദ്ദേശ പത്രം പൂരിപ്പിച്ച് നൽകേണ്ടതുണ്ട്. ''പരിപൂർണ്ണ സത്യസന്ധത''യാണ് ഇൻഷുറൻസ് കരാറിന്റെ അടിസ്ഥാന തത്വം. അതുകൊണ്ട്, പരിരക്ഷയുടെ പരിധിയിൽ വരുന്ന വസ്തുവിനെ പറ്റിയുള്ള സകല വിവരങ്ങളും ഇൻഷുറൻസ് കമ്പനിയെ ബോധ്യപ്പെടുത്തേണ്ട ചുമതല പോളിസിക്ക് അപേക്ഷിക്കുന്നവരുടേതാകുന്നു. ഇൻഷുറൻസ് പരിരക്ഷ ആവശ്യപ്പെട്ടുകൊണ്ടുള്ള വസ്തുവിന്റെ അപകടനിർണ്ണയത്തിനു അനിവാര്യം എന്ന് കരുതപ്പെടുന്ന ഏതെങ്കിലും ഒരു സവിശേഷത ഇൻഷുറൻസ് കമ്പനിയിൽ നിന്നും മറച്ചുവെക്കപ്പെടുകയാണെങ്കിൽ അത് കരാർ ലംഘനമായി കണക്കാക്കപ്പെട്ട് പരിരക്ഷ നഷ്ട്ടപ്പെടാനും അത് വഴിവെക്കും എന്നോർക്കണം. ഇൻഷുറൻസ് പ്രീമിയം സാധാരണ ഗതിയിൽ പ്രതിവർഷം അടക്കാറാണു പതിവ്, എന്നാൽ പോളിസിയിലെ വ്യവസ്ഥാനുസൃതം അത് പ്രതിമാസമോ, ത്രമാസികമായോ, അർദ്ധവാർഷികമായോ അടയ്ക്കാവുന്നതാണ്. ഓരോ പോളിസിയിലും ഒരു നിശ്ചിത കാലയളവിലേയ്ക്കാണ് പ്രിമീയം അടയ്ക്കുന്നത്. ജീവനുമായി ബന്ധപ്പെട്ട പോളിസികൾ ഒഴികെ മറ്റുള്ള ഇൻഷുറൻസ് പോളിസികൾ പ്രധാനമായും വാർഷിക കാലാവധിയുള്ള പോളിസികളാണ്. പോളിസിയുടെ കാലാവധിക്കുള്ളിൽ അപകടം, വേറെ ഏതെങ്കിലും രീതിയിൽ ഉണ്ടാകുന്ന നാശനഷ്ടങ്ങൾ എന്നിവയ്ക്ക് പോളിസി ഉടമയ്ക്ക് കരാർ വ്യവസ്ഥകളനുസരിച്ച് സാമ്പത്തിക സഹായം ലഭിക്കുന്നു. നഷ്ടം സാമ്പത്തികമോ അല്ലാതെയോ ആകാമെങ്കിലും പരിരക്ഷ ഉറപ്പാക്കപ്പെട്ട നഷ്ടപരിഹാരത്തുക സാമ്പത്തികമായി കണക്കാക്കവുന്ന രീതിയിലാവണം എന്ന് മാത്രം. കൂടാതെ, പോളിസിയുടമക്ക് ഉടമസ്ഥാവകാശം, കൈവശം അല്ലെങ്കിൽ മുൻകാല ബന്ധങ്ങൾ എന്നിവയാൽ സ്ഥാപിതമായ ''ഇൻഷുറൻസ് ചെയ്യാവുന്ന താല്പര്യം'' ഉണ്ടാവേണ്ടത് അനിവാര്യമാണ്. {{Wiktionary|പോളിസി അമിതത്തുക}} ഇൻഷൂർഡിന് ഇൻഷുറൻസ് പോളിസിയിൽ പരിരക്ഷ ലഭിക്കാൻ സാധ്യതയുള്ള ഒരു നഷ്ടം അനുഭവപ്പെടുകയാണെങ്കിൽ, നിശ്ചിതരീതിയിൽ ഒരു '''''അവകാശവാദം''''' (''ഇൻഷുറൻസ് ക്ലെയിം'') സമർപ്പിക്കേണ്ടതുണ്ട്. അത് കിട്ടുമ്പോൾ ഇൻഷുറൻസ് കമ്പനി പോളിസി വ്യവസ്ഥകൾക്കനുസൃതമായി നഷ്ടപരിഹാരത്തിനുള്ള നിശ്ചിത പ്രക്രിയകൾക്ക് വിധേയമാക്കി അർഹതക്കനുസൃതമായി സാമ്പത്തിക പരിഹാരം നൽകുന്നു. ഒരു ഇൻഷുറർ അവകാശവാദത്തുക അടയ്ക്കുന്നതിന് മുമ്പ് ഒരു ഇൻഷുറൻസ് പോളിസി ആവശ്യപ്പെടുന്ന നിർബന്ധിത '''''പോളിസി അമിതത്തുക''''' (ആരോഗ്യ ഇൻഷുറൻസ് പോളിസിയാണെങ്കിൽ ''സഹ-പേയ്മെൻ്റ്'') കണക്കാക്കി ബാക്കിയാണ് നൽകുന്നത്. ഇൻഷുറൻസ് കമ്പനികൾ മറു-ഇൻഷുറൻസ് എടുക്കുന്നതിലൂടെ സ്വന്തം അപകടസാധ്യത പരിരക്ഷിച്ചേക്കാം, അതിലൂടെ മറ്റൊരു ഇൻഷുറൻസ് കമ്പനി ഭാഗിക അപകടസാധ്യതകൾ വഹിക്കാൻ സമ്മതിക്കുന്നു; പ്രത്യേകിച്ചും പ്രാഥമിക ഇൻഷുറർ അപകടസാധ്യത വഹിക്കാൻ കഴിയാത്തത്ര വലുതാണെന്ന് കരുതുന്നുവെങ്കിൽ. ==ചരിത്രം== === പുരാതന രീതികൾ === [[File:Ferdinand Bol - Governors of the Wine Merchant's Guild - WGA2361.jpg|thumb|അപകടസാധ്യതകൾ കുറയ്ക്കുന്നതിനുള്ള മാർഗങ്ങൾ ആദ്യകാലങ്ങളിൽ തന്നെ വ്യാപാരികൾ തേടിയിട്ടുണ്ട്. <br><small>ചിത്രം, ''വൈൻ മർച്ചൻ്റ്സ് ഗിൽഡിൻ്റെ ഗവർണർമാർ'' - ''ഫെർഡിനാൻഡ് ബോൾ'', c. 1680.</small>]] അപകടസാധ്യത കൈമാറുന്നതിനോ വിതരണം ചെയ്യുന്നതിനോ ഉള്ള രീതികൾ യഥാക്രമം ബിസി 3-ഉം 2-ഉം സഹസ്രാബ്ദങ്ങൾ വരെ ചൈനീസ്, ഇന്ത്യൻ വ്യാപാരികൾ ഉപയോഗിച്ചിരുന്നു.<ref>{{cite book|title=ഇന്ത്യൻ ജീവൻ, ആരോഗ്യ ഇൻഷുറൻസ് വ്യവസായം: ഒരു കമ്പോള സമീപനം|page=2|language=en |trans-title=Indian Life and Health Insurance Industry: A Marketing Approach|publisher=സ്പ്രിംഗർ സയൻസ് & ബിസിനസ് മീഡിയ|author=നോവി ദിവാൻ}}</ref><ref>കാണുക, ഉദാ:, വോൺ, ഇ.ജെ., 1997, ''റിസ്ക് മാനേജ്മെൻ്റ്'', ന്യൂയോർക്ക്: വൈലി.</ref> അപകടകരമായ നദികളിൽ അതിവേഗം യാത്ര ചെയ്യുന്ന ചൈനീസ് വ്യാപാരികൾ ഏതെങ്കിലും ഒരു കപ്പൽ മറിഞ്ഞാലുള്ള നഷ്ടം പരിമിതപ്പെടുത്താൻ പല കപ്പലുകളിലൂടെയും തങ്ങളുടെ ചരക്കുകൾ പുനർവിതരണം ചെയ്യുമായിരുന്നു. 4500 ബി.സി.യിൽ പുരാതന ചൈനീസ്, ബാബിലോണിയൻ സംസ്കാരങ്ങളിൽ ഇൻഷുറൻസിനോട് സാമ്യമുള്ള ഏതോ ആശയം നിലവിലുണ്ടായിരുന്നു. പണ്ടുകാലങ്ങളിൽ കപ്പലുടമകൾ തങ്ങളുടെ വ്യാപര യാത്രകൾക്ക് ആവശ്യമായ വായ്‌പകൾ വാങ്ങിയിരുന്നു. യാത്രയ്‌ക്കിടെ കപ്പൽ തകർന്നാൽ വായ്‌പ തിരിച്ച് അടയ്‌ക്കേണ്ടതില്ല എന്നായിരുന്നു വ്യവസ്ഥ. യാത്രയ്‌ക്കിടയിൽ മുങ്ങിപ്പോകുന്ന കപ്പലുകൾ മൂലമുണ്ടാകുന്ന നഷ്ടം നികത്താൻ ഈ തുക പര്യാപ്‌തമായിരുന്നു.<ref name = "principles">{{cite book |last=തോമസ് |first=ഡോ. സണ്ണിക്കുട്ടി |title=പ്രിൻസിപ്പിൾസ് ഓഫ് ഇൻഷുറൻസ്|publisher=പ്രതിഭ പബ്ലിക്കേഷൻസ്|page=11|year=2015}}</ref> [[ഹമ്മുറാബിയുടെ നിയമാവലി|ഹമ്മുറാബിയുടെ നിയമാവലി 238]] (c. 1755–1750 ക്രി.മു.) ഒരു കപ്പലിനെ മൊത്തം നഷ്ടത്തിൽ നിന്ന് രക്ഷിച്ച ഒരു കടൽ ക്യാപ്റ്റൻ, കപ്പൽ മാനേജർ അല്ലെങ്കിൽ കപ്പൽ വാടകയ്‌ക്കെടുക്കുന്നയാൾ കപ്പലിൻ്റെ മൂല്യത്തിൻ്റെ പകുതി കപ്പൽ ഉടമയ്ക്ക് നൽകിയാൽ മതിയെന്ന് വ്യവസ്ഥ ചെയ്യുന്നു.<ref name="Sommer 1903 p. 86">{{cite journal|translator-last=സോമർ|translator-first=ഓട്ടോ|author=ഹമ്മുറാബി|author-link=ഹമ്മുറാബി|title=ഹമ്മുറാബിയുടെ നിയമാവലി, ബാബിലോണിലെ രാജാവ്|year=1903|journal=ഭൂതകാലത്തിൻ്റെ രേഖകൾ|place=[[വാഷിങ്ടൺ, ഡി.സി.]]|publisher=ഭൂതകാല രേഖകൾ പര്യവേക്ഷണ സൊസൈറ്റി|volume=2|issue=3|page=[https://archive.org/details/cu31924060109703/page/n27/mode/2up 86]|access-date=ജൂൺ 20, 2021|url=https://archive.org/details/cu31924060109703/mode/2up|quote=238. ഒരു ക്യാപ്റ്റൻ തകർന്നാൽ ... പണം അതിൻ്റെ ഉടമയ്ക്ക്.}}</ref><ref name="ഹാർപർ 1904 p. 85">{{cite web|translator-last=ഹാർപർ|translator-first=റോബർട്ട് ഫ്രാൻസിസ്|author=ഹമ്മുറാബി|author-link=ഹമ്മുറാബി|year=1904|title=ഹമ്മുറാബിയുടെ നിയമാവലി, ബാബിലോണിലെ രാജാവ്|place=[[ഷിക്കാഗൊ]]|publisher=ഷിക്കാഗൊ സർവകലാശാല പ്രസ്സ്|edition=2nd|page=[https://oll.libertyfund.org/title/hammurabi-the-code-of-hammurabi#lf0762_label_461 85]|website=ലിബർട്ടി ഫണ്ട്|url=https://oll-resources.s3.us-east-2.amazonaws.com/oll3/store/titles/1276/0762_Bk.pdf|access-date=ജൂൺ 20, 2021|quote=§238. ഒരു ബോട്ടുകാരൻ മുങ്ങിയാൽ ... അതിൻ്റെ പകുതി മൂല്യം.}}</ref><ref name="King 1910">{{cite web|translator-last=കിങ്|translator-first=ലിയോനാർഡ് വില്യം |author=ഹമ്മുറാബി|author-link=ഹമ്മുറാബി|year=1910|title=ഹമ്മുറാബിയുടെ നിയമാവലി, ബാബിലോണിലെ രാജാവ് |place=ന്യൂ ഹാവൻ, [[കണെക്റ്റിക്കട്ട്]]|publisher=യേൽ നിയമ കലാശാല|website=അവലോൺ പദ്ധതി|url=https://avalon.law.yale.edu/ancient/hamframe.asp|access-date=ജൂൺ 20, 2021|quote=238. ഒരു നാവികൻ തകർന്നാൽ ... പണത്തിൻ്റെ മൂല്യം.}}</ref> ഒന്നാം ജസ്റ്റീനിയൻ (527–565) ഉത്തരവിട്ട നിയമങ്ങളുടെ ക്രോഡീകരണത്തിൻ്റെ രണ്ടാം വാല്യമായ ''ഡൈജസ്റ്റ സേവ് പാണ്ഡെക്റ്റെയിൽ'' [Digesta seu Pandectae] (533), 235 AD-ൽ റോമൻ നിയമജ്ഞനായ പൗലോസ് എഴുതിയ ഒരു നിയമാഭിപ്രായം ''ലെക്സ് റോഡിയയെ'' കുറിച്ച് ഉൾപ്പെടുത്തിയിട്ടുണ്ട് ("റോഡിയൻ നിയമം"). ഗ്രീക്ക് ഇരുണ്ട യുഗത്തിൽ (c. 1100–c. 750) നിർദിഷ്ട ഡോറിയൻ അധിനിവേശത്തിൻ്റെയും ഉദ്ദിഷ്ടമായ കടൽ ജനതയുടെ ആവിർഭാവത്തിൻ്റെയും സമയത്ത് [[ഫിനീഷ്യൻ സംസ്കാരം|ഫിനീഷ്യൻമാരാൽ]] വിശ്വസനീയമായി ക്രി.മു. 1000 മുതൽ 800 വരെ റോഡ്‌സ് ദ്വീപിൽ സ്ഥാപിച്ച മറൈൻ ഇൻഷുറൻസിൻ്റെ ''പൊതു ശരാശരി തത്വം'' ഇത് വിശദീകരിക്കുന്നു.<ref>{{cite web|title=സിവിൽ നിയമം, വാല്യം I, ജൂലിയസ് പൗലോസിൻ്റെ അഭിപ്രായങ്ങൾ, പുസ്തകം II|language=en|trans-title=The Civil Law, Volume I, The Opinions of Julius Paulus, Book II|year=1932|translator-first=എസ്.പി.|translator-last=സ്കോട്ട്|publisher=സെൻട്രൽ ട്രസ്റ്റ് കമ്പനി|website=കോൺസ്റ്റിറ്റ്യൂഷൻ സൊസൈറ്റി|url=https://constitution.org/2-Authors/sps/sps01_4-2.htm|quote=തലക്കെട്ട് VII. ലെക്സ് റോഡിയയിൽ. ഒരു കപ്പലിന് ഭാരം കുറയ്ക്കാൻ വേണ്ടി ചരക്കുകൾ കടലിലേക്ക് വലിച്ചെറിയുകയാണെങ്കിൽ, എല്ലാവരുടെയും പ്രയോജനത്തിനായി ഉണ്ടാക്കുന്നതെല്ലാം വിലയിരുത്തി നഷ്ടം നികത്തുമെന്ന് ''ലെക്സ് റോഡിയ'' നൽകുന്നു.|access-date=ജൂൺ 16, 2021|archive-date=2021-06-24|archive-url=https://web.archive.org/web/20210624195244/https://constitution.org/2-Authors/sps/sps01_4-2.htm|url-status=dead}}</ref><ref name="Prudential pp. 5–6">{{cite book|year=1915|title=ഇൻഷുറൻസിൻ്റെ പ്രമാണാടിസ്ഥാന ചരിത്രം, 1000 ക്രി.മു.–1875 എ.ഡി.|language=en |trans-title=The Documentary History of Insurance, 1000 B.C.–1875 A.D.|publisher=പ്രുഡെൻഷിയൽ ഫൈനൻഷിയൽ|place=[[നെവാർക്ക്]]|pages=[https://archive.org/details/cu31924030231736/page/n7/mode/2up 5–6]|url=https://archive.org/details/cu31924030231736/mode/2up|access-date=ജൂൺ 15, 2021}}</ref><ref name="Duhaime">{{cite web |url=http://www.duhaime.org/LawMuseum/LawArticle-383/Lex-Rhodia-The-Ancient-Ancestor-of-Maritime-Law-800--BC.aspx |title=ലോക നിയമ ചരിത്രത്തിൻ്റെ ദുഹൈമിൻ്റെ ടൈംടേബിൾ |language=en |trans-title=Duhaime's Timetable of World Legal History |work=ദുഹൈമിൻ്റെ നിയമ നിഘണ്ടു |access-date=ഏപ്രിൽ 9, 2016 |archive-date=24 ജൂൺ 2021 |archive-url=https://web.archive.org/web/20210624195657/http://www.duhaime.org/LawMuseum/LawArticle-383/Lex-Rhodia-The-Ancient-Ancestor-of-Maritime-Law-800--BC.aspx |url-status=dead }}</ref> എല്ലാ ഇൻഷുറൻസിനും അടിവരയിടുന്ന അടിസ്ഥാന തത്വമാണ് പൊതു ശരാശരി നിയമം.<ref name="Prudential pp. 5–6" /> 1816-ൽ, ഈജിപ്തിലെ മിനിയയിൽ നടന്ന ഒരു പുരാവസ്തു ഗവേഷണം ഈജിപ്‌റ്റസിലെ ആൻ്റിനോപോളിസിലെ ആൻ്റിനസ് ക്ഷേത്രത്തിൻ്റെ അവശിഷ്ടങ്ങളിൽ നിന്ന് നെർവ-ആൻ്റണിൻ രാജവംശത്തിൻ്റെ കാലഘട്ടത്തിലെ ഒരു ടാബ്‌ലെറ്റ് നിർമ്മിച്ചു. റോമൻ സാമ്രാജ്യത്തിൻ്റെ ഹാഡ്രിയൻ്റെ (117–138) ഭരണകാലത്ത് ഏകദേശം 133 എഡിയിൽ ഇറ്റലിയിലെ ലാനുവിയത്തിൽ സ്ഥാപിതമായ ഒരു ശ്മശാന സൊസൈറ്റി കൊളീജിയത്തിൻ്റെ നിയമങ്ങളും അംഗത്വ കുടിശ്ശികയും ടാബ്‌ലെറ്റ് നിർദ്ദേശിച്ചു.<ref name="Prudential pp. 5–6" /> 1851 എഡി-യിൽ, ഭാവിയിലെ യു.എസ്. സുപ്രീം കോടതി അസോസിയേറ്റ് ജസ്റ്റിസ് ജോസഫ് പി. ബ്രാഡ്‌ലി (1870-1892 എഡി), ഒരിക്കൽ മ്യൂച്വൽ ബെനിഫിറ്റ് ലൈഫ് ഇൻഷുറൻസ് കമ്പനിയുടെ ആക്ച്വറിയായി ജോലി ചെയ്തു, ഇൻസ്റ്റിറ്റ്യൂട്ട് ഓഫ് ആക്ച്വറീസ് ജേണലിന് ഒരു ലേഖനം സമർപ്പിച്ചു. ഏകദേശം 220 AD-ൽ റോമൻ നിയമജ്ഞനായ ഉൽപിയൻ സമാഹരിച്ച സെവേറൻ രാജവംശ കാലഘട്ടത്തിലെ ജീവിത പട്ടികയുടെ ചരിത്രപരമായ വിവരണം അദ്ദേഹത്തിൻ്റെ ലേഖനം വിശദമായി വിവരിച്ചു, അത് ഡൈജസ്റ്റയിലും ഉൾപ്പെടുത്തിയിട്ടുണ്ട്.<ref>{{cite book|year=1915|title=ഇൻഷുറൻസിൻ്റെ പ്രമാണാടിസ്ഥാന ചരിത്രം, 1000 ക്രി.മു.–1875 എ.ഡി.|language=en |trans-title=The Documentary History of Insurance, 1000 BC–1875 AD|publisher=പ്രുഡെൻഷിയൽ ഫൈനൻഷിയൽ. |place=[[നെവാർക്ക്]]|pages=[https://archive.org/details/cu31924030231736/page/n9/mode/2up 6–7]|url=https://archive.org/details/cu31924030231736/mode/2up|access-date=ജൂൺ 15, 2021}}</ref> ക്രി.മു. മൂന്നാം നൂറ്റാണ്ടിലെ ധർമ്മശാസ്ത്രം, അർത്ഥശാസ്ത്രം, മനുസ്മൃതി തുടങ്ങിയ ഹിന്ദു ഗ്രന്ഥങ്ങളിലും ഇൻഷുറൻസ് ആശയങ്ങൾ കണ്ടെത്തിയിട്ടുണ്ട്.<ref>{{cite book|title=ഇന്ത്യയിലെ ലൈഫ് ഇൻഷുറൻസ് വ്യവസായം: നിലവിലെ അവസ്ഥയും കാര്യക്ഷമതയും|page=2|language=en |trans-title=The Life Insurance Industry in India: Current State and Efficiency|author=തപസ് കുമാർ പരിദ, ദേബാഷിസ് ആചാര്യ|publisher=സ്പ്രിംഗർ|year=2016|isbn=9789811022333}}</ref> പുരാതന ഗ്രീക്കുകാർക്ക് കടൽയാത്രാ വായ്പകൾ ഉണ്ടായിരുന്നു. ഒരു കപ്പലിലോ ചരക്കിലോ മുൻപണം കൊടുത്ത് യാത്ര അഭിവൃദ്ധിപ്പെട്ടാൽ വലിയ പലിശ സഹിതം തിരിച്ചടയ്ക്കണം. എന്നിരുന്നാലും, കപ്പൽ നഷ്‌ടപ്പെട്ടാൽ പണം തിരികെ നൽകില്ല, അങ്ങനെ മൂലധനത്തിൻ്റെ ഉപയോഗത്തിന് മാത്രമല്ല, അത് നഷ്‌ടപ്പെടാനുള്ള അപകടസാധ്യതയ്‌ക്കും പണം നൽകുന്നതിന് ഉയർന്ന പലിശനിരക്ക് ഉണ്ടാക്കുന്നു (പൂർണ്ണമായി [[ഡെമോസ്തനിസ്]] വിവരിച്ചത്). കടൽത്തീരങ്ങളിൽ ''ബോട്ടമ്രി, റെസ്‌പോണ്ടൻഷ്യ ബോണ്ടുകൾ'' എന്ന പേരിൽ ഈ സ്വഭാവമുള്ള വായ്പകൾ അന്നുമുതൽ സാധാരണമാണ്.<ref name=EB1911>{{cite EB1911 |wstitle=ഇൻഷുറൻസ്|volume=14 |pages=657–658 |language=en |trans-title=Insurance |first1=ചാൾട്ടൺ |last1=ലൂയിസ് |first2=തോമസ്|last2=ഇൻഗ്രാം}}</ref> കടൽ-അപകടങ്ങളുടെ നേരിട്ടുള്ള ഇൻഷുറൻസ് വായ്പകളിൽ നിന്ന് സ്വതന്ത്രമായി പ്രീമിയം അടയ്ക്കുന്നത് ബെൽജിയത്തിൽ ഏകദേശം 1300 എ.ഡി.യോടെ തുടങ്ങി.<ref name=EB1911/> പ്രത്യേക ഇൻഷുറൻസ് കരാറുകൾ (അതായത്, ലോണുകളുമായോ മറ്റ് തരത്തിലുള്ള കരാറുകളുമായോ ബന്ധിപ്പിച്ചിട്ടില്ലാത്ത ഇൻഷുറൻസ് പോളിസികൾ) 14-ാം നൂറ്റാണ്ടിൽ ജെനോവയിൽ കണ്ടുപിടിച്ചതാണ്, ഭൂമിയുള്ള എസ്റ്റേറ്റുകളുടെ ഈട് ഉപയോഗിച്ച് ഇൻഷുറൻസ് പൂളുകൾ. അറിയപ്പെടുന്ന ആദ്യത്തെ ഇൻഷുറൻസ് കരാർ 1347-ൽ ജെനോവയിൽ നിന്നാണ്. അടുത്ത നൂറ്റാണ്ടിൽ, മാരിടൈം ഇൻഷുറൻസ് വ്യാപകമായി വികസിച്ചു, പ്രീമിയങ്ങൾ അപകടസാധ്യതകൾക്കനുസരിച്ച് വ്യത്യസ്തമായിരുന്നു.<ref>ജെ. ഫ്രാങ്ക്ലിൻ, ''ഊഹ ശാസ്ത്രം: പാസ്കലിന് മുമ്പുള്ള തെളിവുകളും സാധ്യതയും'' (ബാൾട്ടിമോർ: ജോൺസ് ഹോപ്കിൻസ് യൂണിവേഴ്സിറ്റി പ്രസ്സ്, 2001), 274-277.</ref> ഈ പുതിയ ഇൻഷുറൻസ് കരാറുകൾ ഇൻഷുറൻസിനെ നിക്ഷേപത്തിൽ നിന്ന് വേർപെടുത്താൻ അനുവദിച്ചു, മറൈൻ ഇൻഷുറൻസിൽ ആദ്യമായി ഉപയോഗപ്രദമായ റോളുകളുടെ വേർതിരിവിന്റെ തുടക്കം കുറിച്ചു. 1583 ജൂൺ 18-ന് ലണ്ടനിലെ റോയൽ എക്‌സ്‌ചേഞ്ചിൽ £383, 6s, 8d.-ക്ക്, വില്യം ഗിബ്ബൺസിൻ്റെ ജീവനെ പന്ത്രണ്ട് മാസങ്ങൾ ഇൻഷുർ ചെയ്തുകൊണ്ട്ലൈഫ് ഇൻഷുറൻസിൻ്റെ ആദ്യകാല പോളിസി ഉണ്ടാക്കി.<ref name=EB1911/> === ആധുനിക രീതികൾ === പ്രത്യേക ഇനങ്ങൾ വികസിപ്പിച്ച [[ജ്ഞാനോദയകാലം|ജ്ഞാനോദയ കാലഘട്ടത്തിലെ]] [[യൂറോപ്പ്|യൂറോപ്പിൽ]] ഇൻഷുറൻസ് കൂടുതൽ സങ്കീർണ്ണമായി. [[File:Lloyd's coffee house drawing.jpg|right|thumb|''ലോയ്ഡ്സ് കോഫി ഹൗസ്'' മറൈൻ ഇൻഷുറൻസിൻ്റെ ആദ്യത്തെ സംഘടിത വിപണിയായിരുന്നു.]] 1666-ൽ 13,000-ലധികം വീടുകൾ വിഴുങ്ങിയ ലണ്ടനിലെ ''മഹാ അഗ്നിബാധയിൽ'' ഇന്ന് നമുക്കറിയാവുന്ന ''സ്വത്ത് ഇൻഷുറൻസ്'' കണ്ടെത്താനാകും. തീയുടെ വിനാശകരമായ പ്രത്യാഘാതങ്ങൾ ഇൻഷുറൻസിൻ്റെ വികസനത്തെ "സൌകര്യത്തിൻ്റെ കാര്യത്തിൽ നിന്ന് അടിയന്തിരമായി മാറ്റി, സർ ക്രിസ്റ്റഫർ റെൻ 1667-ൽ ലണ്ടനിലെ തൻ്റെ പുതിയ പദ്ധതിയിൽ "ഇൻഷുറൻസ് കാര്യാലയത്തിനായി" ഒരു ഇടം ഉൾപ്പെടുത്തിയതിൽ പ്രതിഫലിച്ച ഒരു അഭിപ്രായ മാറ്റം" ആയി വേണം കാണുവാൻ.<ref>ഡിക്സൺ (1960): 4</ref> നിരവധി ''അഗ്നിബാധ ഇൻഷുറൻസ്'' പദ്ധതികൾ ശ്രമിക്കപ്പെട്ടു എങ്കിലും ഫലമുണ്ടായില്ല, എന്നാൽ 1681-ൽ സാമ്പത്തിക ശാസ്ത്രജ്ഞനായ ''നിക്കോളാസ് ബാർബണും'' പതിനൊന്ന് കൂട്ടാളികളും ചേർന്ന് ഇഷ്ടികയും ചട്ടക്കൂടും ഉള്ള വീടുകൾ ഇൻഷുർ ചെയ്യുന്നതിനായി ''റോയൽ എക്‌സ്‌ചേഞ്ചിൻ്റെ'' പിൻഭാഗത്ത് ആദ്യത്തെ ഫയർ ഇൻഷുറൻസ് കമ്പനിയായ '''''ഇൻഷുറൻസ് ഓഫീസ് ഫോർ ഹൗസ്''''' സ്ഥാപിച്ചു. തുടക്കത്തിൽ, 5,000 വീടുകൾ അദ്ദേഹത്തിൻ്റെ ഇൻഷുറൻസ് ഓഫീസിൽ നിന്ന് ഇൻഷുർ ചെയ്തു.<ref>ഡിക്സൺ (1960): 7</ref> അതേ സമയം, വ്യാപാര സംരംഭങ്ങളുടെ ''അണ്ടർ റൈറ്റിംഗിനായുള്ള'' ആദ്യ ഇൻഷുറൻസ് സ്കീമുകൾ ലഭ്യമായി. പതിനേഴാം നൂറ്റാണ്ടിൻ്റെ അവസാനത്തോടെ, ''മറൈൻ ഇൻഷുറൻസ് എന്നതിൻ്റെ ആവശ്യകത കാരണം ലണ്ടൻ്റെ വ്യാപാര കേന്ദ്രമെന്ന നിലയിൽ വളർച്ച വർദ്ധിച്ചു. 1680-കളുടെ അവസാനത്തിൽ, എഡ്വേർഡ് ലോയ്ഡ് ''ലോയ്ഡ്സ് കോഫി ഹൗസ്'' എന്ന പേരിൽ ഒരു കാപ്പിക്കട തുറന്നു, ഇത് ചരക്കുകളും കപ്പലുകളും ഇൻഷുർ ചെയ്യാൻ ആഗ്രഹിക്കുന്ന ഷിപ്പിംഗ് വ്യവസായത്തിലെ കക്ഷികളുടെ സംഗമ സ്ഥലമായി മാറി. ഈ അനൗപചാരിക തുടക്കങ്ങൾ ഇൻഷുറൻസ് ചന്തയും ''ലോയിഡ്സ് ഓഫ് ലണ്ടൻ'' അനുബന്ധ ഷിപ്പിംഗ്, ഇൻഷുറൻസ് വ്യാപാരങ്ങളും സ്ഥാപിക്കുന്നതിലേക്ക് നയിച്ചു.<ref>{{cite ODNB|url=http://press.oxforddnb.com/index/16/101016829 |title=ലോയ്ഡ്, എഡ്വേർഡ് (''c''.1648–1713) |language=en |trans-title=Lloyd, Edward (''c''.1648–1713)|first=സാറാ |last=പാമർ |date=ഒക്ടോബർ 2007 |volume=1 |doi=10.1093/ref:odnb/16829 |access-date=16 ഫെബ്രുവരി 2011 |url-status = dead|archive-url=https://web.archive.org/web/20110715030319/http://press.oxforddnb.com/index/16/101016829/ |archive-date=15 ജൂലൈ 2011 }}</ref> [[File:National-insurance-act-1911.jpg|thumb|upright=0.9|ദേശീയ ഇൻഷുറൻസ് നിയമം 1911-നെ പ്രോത്സാഹിപ്പിക്കുന്ന ലഘുലേഖ]] ''ലൈഫ് ഇൻഷുറൻസ് പോളിസികൾ'' 18-ാം നൂറ്റാണ്ടിൻ്റെ തുടക്കത്തിലാണ് പ്രാബല്യത്തിൽ വന്നത്. 1706-ൽ ലണ്ടനിൽ ''വില്യം ടാൽബോട്ട്'', ''അലൻ ബാരനെറ്റ്സ്'' എന്നിവർ ചേർന്ന് സ്ഥാപിച്ച ''അമിക്കബിൾ സൊസൈറ്റി ഫോർ എ പെർപെച്വൽ അഷ്വറൻസ് ഓഫീസ്'' ആണ് ലൈഫ് ഇൻഷുറൻസ് വാഗ്ദാനം ചെയ്ത ആദ്യത്തെ കമ്പനി. .<ref Name="Anzovin121">അൻസോവിൻ, സ്റ്റീവൻ, ''പ്രസിദ്ധമായ ആദ്യ വസ്തുതകൾ'' 2000, item # 2422, H. W. വിൽസൺ കമ്പനി, {{ISBN|0-8242-0958-3}} p. 121 ''റെക്കോർഡ് അറിയപ്പെടുന്ന ആദ്യത്തെ ലൈഫ് ഇൻഷുറൻസ് കമ്പനി 1706-ൽ ഇംഗ്ലണ്ടിലെ ലണ്ടനിൽ ഓക്സ്ഫോർഡ് ബിഷപ്പും ഫിനാൻഷ്യർ തോമസ് അലനും ചേർന്ന് സ്ഥാപിച്ചു. ഒരു ''പെർപെച്വൽ അഷ്വറൻസ് ഓഫീസിനുള്ള അമിക്കബിൾ സൊസൈറ്റി എന്ന് വിളിക്കപ്പെടുന്ന കമ്പനി, പോളിസി ഉടമകളിൽ നിന്ന് വാർഷിക പ്രീമിയങ്ങൾ ശേഖരിക്കുകയും ഒരു പൊതു ഫണ്ടിൽ നിന്ന് മരണപ്പെട്ട അംഗങ്ങളുടെ നോമിനികൾക്ക് പണം നൽകുകയും ചെയ്തു.''</ref><ref>അമിക്കബിൾ സൊസൈറ്റി, ''ചാർട്ടറുകൾ, പാർലമെൻ്റിൻ്റെ നിയമങ്ങൾ. , കൂടാതെ കോർപ്പറേഷൻ്റെ ''ബൈ-ലോസ് ഓഫ് അമിക്കബിൾ സൊസൈറ്റി ഫോർ എ പെർപെച്വൽ അഷ്വറൻസ് ഓഫീസ്'', ഗിൽബെർട്ട് ആൻഡ് റിവിംഗ്ടൺ, 1854, പേ. 4</ref> ഇതേ തത്ത്വത്തിൽ, ''എഡ്വേർഡ് റോ മോറെസ്'' 1762-ൽ ''ദി ഇക്വിറ്റബിൾ ലൈഫ് അഷ്വറൻസ് സൊസൈറ്റി|ലൈവ്സ് ആൻഡ് സർവൈവർഷിപ്പ് സംബന്ധിച്ച തുല്യമായ ഉറപ്പുകൾക്കുള്ള സൊസൈറ്റി'' സ്ഥാപിച്ചു. ലോകത്തിലെ ആദ്യത്തെ മ്യൂച്വൽ ഇൻഷുറർ ആയിരുന്നു ഇത്, മരണനിരക്ക് അടിസ്ഥാനമാക്കിയുള്ള പ്രായാധിഷ്ഠിത പ്രീമിയങ്ങൾ "ശാസ്ത്രീയ ഇൻഷുറൻസ് പരിശീലനത്തിനും വികസനത്തിനുമുള്ള ചട്ടക്കൂട്", "എല്ലാ ലൈഫ് ഇൻഷുറൻസ് പദ്ധതികളും പിന്നീട് അടിസ്ഥാനമാക്കിയുള്ള ആധുനിക ലൈഫ് അഷ്വറൻസിൻ്റെ അടിസ്ഥാനം" എന്നിവയെ അടിസ്ഥാനമാക്കിയുള്ളതാണ്.<ref name=eq>{{Cite web|url=http://www.equitable.co.uk/about-us/history-and-facts/|title=ഇന്നത്തെയും ചരിത്രവും: സമത്വ ജീവിതത്തിൻ്റെ ചരിത്രം |language=en |trans-title=Today and History:The History of Equitable Life|date=26 ജൂൺ 2009|access-date=16 ഓഗസ്റ്റ് 2009}}</ref> പത്തൊൻപതാം നൂറ്റാണ്ടിൻ്റെ അവസാനത്തിൽ "അപകട ഇൻഷുറൻസ്" ലഭ്യമാകാൻ തുടങ്ങി.<ref>{{cite web|title=എൻകാർട്ട: ആരോഗ്യ ഇൻഷുറൻസ് |language=en |trans-title= Encarta: Health Insurance |url=http://ca.encarta.msn.com/encyclopedia_761576408_8/Health_Insurance.html#s49 |archive-url=https://web.archive.org/web/20090717201207/http://ca.encarta.msn.com/encyclopedia_761576408_8/Health_Insurance.html |archive-date=17 ജൂലൈ 2009 |url-status = dead}}</ref> അപകട ഇൻഷുറൻസ് വാഗ്‌ദാനം ചെയ്‌ത ആദ്യത്തെ കമ്പനി, 1848-ൽ ഇംഗ്ലണ്ടിൽ രൂപീകരിച്ച റെയിൽവേ പാസഞ്ചേഴ്‌സ് അഷ്വറൻസ് കമ്പനിയാണ്. ഇത് പുതിയ [[റെയിൽവേ]] സംവിധാനത്തിൽ വർദ്ധിച്ചുവരുന്ന മരണങ്ങൾക്കെതിരെ ഇൻഷുർ ചെയ്യാൻ ഉദ്ദേശിച്ചുകൊണ്ടായിരുന്നു. ആദ്യത്തെ അന്താരാഷ്‌ട്ര ഇൻഷുറൻസ് ചട്ടം ആയിരുന്നു ''പൊതു ശരാശരി''യിൽ കപ്പലും ചരക്കും തമ്മിലുള്ള ചെലവ് വിതരണത്തിനുള്ള '''''യോർക്ക്-ആൻ്റ്‌വെർപ്പ് ചട്ടങ്ങൾ'''''. 1873-ൽ ''ഇൻ്റർനാഷണൽ ലോ അസോസിയേഷൻ്റെ'' മുൻഗാമിയായ ''അസോസിയേഷൻ ഫോർ ദി റിഫോം ആൻഡ് കോഡിഫിക്കേഷൻ ഓഫ് നേഷൻസ്'' [[ബ്രസൽസ്|ബ്രസൽസിൽ]] സ്ഥാപിതമായി. 1895-ൽ "ഇൻ്റർനാഷണൽ ലോ അസോസിയേഷൻ" എന്ന തലക്കെട്ടിലേക്ക് മാറുന്നതിന് മുമ്പ് അത് 1890-ൽ ആദ്യത്തെ യോർക്ക്-ആൻ്റ്‌വെർപ്പ് ചട്ടം പ്രസിദ്ധീകരിച്ചു.<ref>{{Citation|author= എഫ്.എൽ. വിസ്വാൾ|url= https://comitemaritime.org/wp-content/uploads/2018/06/a-brief-history-wiswall.pdf| title=ഒരു സംക്ഷിപ്ത ചരിത്രം |language=en |trans-title=A Brief History |publisher= [[അന്താരാഷ്ട്ര മാരിടൈം സംഘടന]]|series= |date=2019 |archive-url= https://web.archive.org/web/20190814090124/https://comitemaritime.org/wp-content/uploads/2018/06/a-brief-history-wiswall.pdf|archive-date= 14 ഓഗസ്റ്റ് 2019}}</ref><ref>{{Citation|author= ഡോ. റൂത്ത് ഫ്രെണ്ടോ|url= http://www.ila-hq.org/images/ILA/docs/international_law_association_article_-_dr_ruth_frendo.pdf | title=വിപുലമായ നിയമ പഠന വിദ്യാഭ്യാസ സ്ഥാപനത്തിലെ ആർക്കൈവിസ്റ്റും രേഖാ നിർവാഹകനും |language=en |trans-title=Archivist and Records Manager at the Institute of Advanced Legal Studies|publisher= ILA|series= |date=}}</ref> 19-ആം നൂറ്റാണ്ടിൻ്റെ അവസാനത്തോടെ ഗവൺമെൻ്റുകൾ രോഗത്തിനും വാർദ്ധക്യത്തിനും എതിരെ ദേശീയ ഇൻഷുറൻസ് പദ്ധതികൾ ആരംഭിച്ചു. 1840-കളിൽ തന്നെ ആരംഭിച്ച [[പ്രഷ്യ|പ്രഷ്യയിലെയും]] [[സാക്സണി|സാക്സണിയിലെയും]] ക്ഷേമ പരിപാടികളുടെ പാരമ്പര്യത്തെ അടിസ്ഥാനമാക്കിയാണ് [[ജർമ്മനി]] നിർമ്മിച്ചത്. 1880-കളിൽ ചാൻസലർ [[ഓട്ടോ വോൺ ബിസ്മാർക്ക്]] വാർദ്ധക്യകാല പെൻഷനുകൾ, അപകട ഇൻഷുറൻസ്, മെഡിക്കൽ പരിചരണം എന്നിവ ജർമ്മനിയുടെ ക്ഷേമ സംസ്ഥാനത്തിന് അടിത്തറയായി.<ref name="EPH">ഇ.പി. ഹെനോക്ക്, ''ഇംഗ്ലണ്ടിലെയും ജർമ്മനിയിലെയും ക്ഷേമരാഷ്ട്രത്തിന്റെ ഉത്ഭവം, 1850–1914: സാമൂഹിക നയങ്ങളുടെ താരതമ്യം'' (2007)</ref><ref>ഹെർമൻ ബെക്ക്, ''പ്രഷ്യയിലെ ഏകാധിപത്യ ക്ഷേമരാഷ്ട്രത്തിന്റെ ഉത്ഭവം, 1815-1870'' (1995)</ref> ബ്രിട്ടനിൽ കൂടുതൽ വിപുലമായ നിയമനിർമ്മാണം ലിബറൽ ഗവൺമെൻ്റ് ''നാഷണൽ ഇൻഷുറൻസ് ആക്ടിൽ'' 1911-ൽ അവതരിപ്പിച്ചു.<ref>[http://www.nationalarchives.gov.uk/cabinetpapers/themes/national-health-insurance.htm കാബിനറ്റ് പേപ്പറുകൾ 1915-1982: ദേശീയ ആരോഗ്യ ഇൻഷുറൻസ് നിയമം 1911.] നാഷണൽ ആർക്കൈവ്സ്, 2013. വീണ്ടെടുത്തത് 30 ജൂൺ 2013.</ref> ഇത് ബ്രിട്ടീഷ് തൊഴിലാളി വർഗ്ഗങ്ങൾക്ക് അസുഖത്തിനും തൊഴിലില്ലായ്മയ്ക്കും എതിരായ ഇൻഷുറൻസിൻ്റെ ആദ്യത്തെ സംഭാവനാ സംവിധാനം നൽകി. രണ്ടാം ലോകമഹായുദ്ധത്തിനു ശേഷം ഈ സംവിധാനം ബിവറിഡ്ജ് റിപ്പോർട്ടിൻ്റെ സ്വാധീനത്തിൽ വിപുലമായി വിപുലീകരിച്ച് ആദ്യത്തെ ആധുനിക [[ക്ഷേമരാഷ്ട്രം]] രൂപീകരിക്കപ്പെട്ടു.<ref name="EPH">ഇ.പി. ഹെനോക്ക്, ''ഇംഗ്ലണ്ടിലെയും ജർമ്മനിയിലെയും ക്ഷേമരാഷ്ട്രത്തിന്റെ ഉത്ഭവം, 1850–1914: സാമൂഹിക നയങ്ങളുടെ താരതമ്യം'' (2007)</ref><ref> ബെൻ്റ്ലി ബി. ഗിൽബർട്ട്, ''ബ്രിട്ടീഷ് സാമൂഹിക നയം, 1914-1939'' (1970)</ref> 2008-ൽ, അന്നത്തെ അനൗപചാരിക ശൃംഖലയായ ''ഇൻഷുറൻസ് അസോസിയേഷനുകളുടെ അന്താരാഷ്ട്ര നെറ്റ്‌വർക്ക്'' സജീവമായി, ഇൻഷുറൻസ് വ്യവസായത്തിൻ്റെ ഫലപ്രാപ്തി വർദ്ധിപ്പിക്കുന്നതിന് 2012-ൽ ഔപചാരികമായി സ്ഥാപിതമായ ''ഇൻഷുറൻസ് അസോസിയേഷനുകളുടെ ആഗോള ഫെഡറേഷൻ'' അതിൻ്റെ പിൻഗാമിയായി, അന്താരാഷ്ട്ര റെഗുലേറ്ററി ബോഡികൾക്ക് ഇൻപുട്ട് നൽകുകയും പൊതു താൽപ്പര്യമുള്ള വിഷയങ്ങളിൽ അന്താരാഷ്ട്ര സംഭാഷണത്തിന് കൂടുതൽ ഫലപ്രദമായി സംഭാവന നൽകുകയും ചെയ്യുന്നു. ലോകമെമ്പാടുമുള്ള മൊത്തം ഇൻഷുറൻസ് പ്രീമിയത്തിൻ്റെ 89% കമ്പനികൾ വഹിക്കുന്ന 67 രാജ്യങ്ങളിലെ 40 അംഗ അസോസിയേഷനുകളും 1 നിരീക്ഷക അസോസിയേഷനും ഇതിൽ ഉൾപ്പെടുന്നു.<ref>[https://www.gfiainsurance.org/about-us "ഞങ്ങളേക്കുറിച്ച്"], ഇൻഷുറൻസ് അസോസിയേഷനുകളുടെ ആഗോള ഫെഡറേഷൻ</ref> == തത്വങ്ങൾ == അപകടസാധ്യതക്ക് വിധേയരായവരിൽ (എക്സ്പോഷർ എന്നാണ് ഈ വിധേയത്വം അറിയപ്പെടുന്നത്) ഇൻഷുർ ചെയ്ത ചിലർക്ക് മാത്രം ഉണ്ടായേക്കാവുന്ന അപകടം മൂലമുണ്ടാവുന്ന നഷ്ടം നികത്താൻ ഇൻഷുർ ചെയ്ത ''നിരവധി'' പേരിൽ നിന്ന് (സ്ഥാപനങ്ങൾ ഉൾപ്പെടും) ധനം ശേഖരിക്കുന്ന പ്രക്രിയയാണ് (ഒരർത്ഥ്ത്തിൽ വിഭവ നിർവഹണം) ഇൻഷുറൻസ്. അതിനാൽ ഇൻഷുർ ചെയ്ത സ്ഥാപനങ്ങൾ ഒരു പ്രതിഫലത്തുകയ്ക്ക് (''പ്രീമിയം'' എന്നറിയപ്പെടുന്നു) അപകടസാധ്യതയിൽ നിന്ന് പരിരക്ഷിക്കപ്പെട്ടിരിക്കുന്നു. പ്രീമിയം സംഭവത്തിൻ്റെ ആവൃത്തിയെയും തീവ്രതയെയും ആശ്രയിച്ചിരിക്കുന്നു. ''ഇൻഷുർ ചെയ്യാവുന്ന അപകടസാധ്യത''യാകാൻ, ചില സവിശേഷതകൾ പാലിക്കേണ്ടതുണ്ട്. ഒരു ''സാമ്പത്തിക ഇടനിലക്കാരൻ'' എന്ന നിലയിലുള്ള ഇൻഷുറൻസ് ഒരു വാണിജ്യ സംരംഭവും സാമ്പത്തിക സേവന വ്യവസായത്തിൻ്റെ ഒരു പ്രധാന ഭാഗവുമാണ്. ഭാവിയിൽ ഉണ്ടാകാനിടയുള്ള നഷ്ടങ്ങൾക്കായി പണം ലാഭിക്കുന്നതിലൂടെ വ്യക്തിഗത സ്ഥാപനങ്ങൾക്ക് സ്വയം ഇൻഷുർ ചെയ്യാനുമാകും.<ref>ഗോലിയർ സി. (2003). [https://www.jstor.org/stable/41953424?seq=1#page_scan_tab_contents ഇൻഷുർ ചെയ്യണോ വേണ്ടയോ?: ഒരു ഇൻഷുറൻസ് ആശയക്കുഴപ്പം]. ''അപകടസാധ്യതയും ഇൻഷുറൻസ് സിദ്ധാന്തവും സംബന്ധിച്ച ജനീവ പേപ്പറുകൾ''.</ref> === ഇൻഷുറബിലിറ്റി === സ്വകാര്യ കമ്പനികൾക്ക് ഇൻഷുർ ചെയ്യാവുന്ന അപകടസാധ്യത സാധാരണയായി ഏഴ് പൊതു സവിശേഷതകൾ പങ്കിടുന്നു:<ref>ഈ ചർച്ച മെഹറിൻ്റെയും കാമാക്കിൻ്റെയും "പ്രിൻസിപ്പിൾസ് ഓഫ് ഇൻഷുറൻസ്", 6-ാം പതിപ്പ്, 1976, pp 34 - 37 എന്നിവയിൽ നിന്ന് സ്വീകരിച്ചതാണ്.</ref> # ''സമാനമായ നിരവധി എക്‌സ്‌പോഷർ യൂണിറ്റുകൾ:'' ഇൻഷുറൻസ് പ്രവർത്തിക്കുന്നത് വിഭവ ശേഖരങ്ങളിലൂടെയാണ് എന്നതിനാൽ, ഇൻഷുറൻസ് പോളിസികളിൽ ഭൂരിഭാഗവും വൻ വർഗ്ഗങ്ങ്ളിലെ വ്യക്തിഗത അംഗങ്ങളെ പരിരക്ഷിക്കുന്നു, ഇത് ''വൻ സംഖ്യാ നിയമ''മനുസരിച്ച് ഇൻഷുറർമാരെ പ്രയോജനപ്പെടുത്തുന്നു. അഭിനേതാക്കൾ, കായികതാരങ്ങൾ, മറ്റ് പ്രശസ്തരായ വ്യക്തികൾ എന്നിവരുടെ ജീവിതമോ ആരോഗ്യമോ ഇൻഷുർ ചെയ്യുന്നതിൽ പ്രശസ്തമായ ''ലോയിഡ്സ് ഓഫ് ലണ്ടൻ'' ഉൾപ്പെടുന്നു. എന്നിരുന്നാലും, എല്ലാ എക്‌സ്‌പോഷറുകൾക്കും തമ്മിൽ വ്യത്യാസങ്ങൾ ഉണ്ടായിരിക്കും, അത് വ്യത്യസ്‌ത പ്രീമിയം നിരക്കുകളിലേക്ക് നയിച്ചേക്കാം. # ''നിശ്ചയമായ നഷ്ടം:'' അറിയപ്പെടുന്ന ഒരു കാരണത്താൽ അറിയപ്പെടുന്ന സമയത്തും സ്ഥലത്തും ഇത്തരത്തിലുള്ള നഷ്ടം സംഭവിക്കുന്നു. ഒരു ലൈഫ് ഇൻഷുറൻസ് പോളിസിയിൽ ഇൻഷുർ ചെയ്ത വ്യക്തിയുടെ മരണം ഉൾപ്പെടുന്നതാണ് വിശിഷ്ടമായ ഉദാഹരണം. അഗ്നിബാധ, വാഹനാപകടങ്ങൾ, തൊഴിലാളികളുടെ പരിക്കുകൾ എന്നിവയെല്ലാം ഈ മാനദണ്ഡം എളുപ്പത്തിൽ പാലിക്കാനിടയുണ്ട്. മറ്റ് തരത്തിലുള്ള നഷ്ടങ്ങൾ സിദ്ധാന്തത്തിൽ മാത്രമായിരിക്കാം. ഉദാഹരണത്തിന്, തൊഴിൽപരമായ രോഗം, നിർദ്ദിഷ്ട സമയമോ സ്ഥലമോ കാരണമോ തിരിച്ചറിയാൻ കഴിയാത്ത അപകടകരമായ അവസ്ഥകളിലേക്ക് ദീർഘനേരം സമ്പർക്കം പുലർത്തുന്നത് ഉൾപ്പെട്ടേക്കാം. മതിയായ വിവരങ്ങളുള്ള ഒരു ന്യായബോധമുള്ള വ്യക്തിക്ക് മൂന്ന് ഘടകങ്ങളും വസ്തുനിഷ്ഠമായി പരിശോധിക്കാൻ കഴിയുന്നത്ര വ്യക്തതയുള്ളതായിരിക്കണം നഷ്ടത്തിൻ്റെ സമയവും സ്ഥലവും കാരണവും. # ''ആകസ്‌മികമായ നഷ്ടം:'' ഒരു അവകാശവാദോന്നയം രൂപപ്പെടുന്ന സംഭവം ആകസ്‌മികമോ കുറഞ്ഞത് ഇൻഷുറൻസ് ഗുണഭോക്താവിൻ്റെ നിയന്ത്രണത്തിന് പുറത്തുള്ളതോ ആയിരിക്കണം. നഷ്ടം ശുദ്ധമായിരിക്കണം, കാരണം ചെലവിന് മാത്രം അവസരമുള്ള ഒരു സംഭവത്തിൽ നിന്നാണ് ഇത് സംഭവിക്കുന്നത്. സാധാരണ വ്യാപാര അപകടസാധ്യതകൾ അല്ലെങ്കിൽ ഒരു ലോട്ടറി ടിക്കറ്റ് വാങ്ങുന്നത് പോലുള്ള ഊഹക്കച്ചവട ഘടകങ്ങൾ ഉൾക്കൊള്ളുന്ന സംഭവങ്ങൾ സാധാരണയായി ഇൻഷുറൻസ് ആയി കണക്കാക്കില്ല. # ''വലിയ നഷ്ടം:'' ഇൻഷുർ ചെയ്തയാളുടെ വീക്ഷണകോണിൽ നിന്ന് നഷ്ടത്തിൻ്റെ വലുപ്പം അർത്ഥപൂർണ്ണമായിരിക്കണം. ഇൻഷുറൻസ് പ്രീമിയങ്ങൾ നഷ്ടത്തിൻ്റെ പ്രതീക്ഷിക്കുന്ന ചിലവും കൂടാതെ പോളിസി നൽകുന്നതിനും നിയന്ത്രിക്കുന്നതിനുമുള്ള ചെലവ്, നഷ്ടം ക്രമീകരിക്കൽ, ഇൻഷുറർക്ക് നഷ്ടപരിഹാരങ്ങൾ അടയ്ക്കാൻ കഴിയുമെന്ന് ന്യായമായും ഉറപ്പുനൽകുന്നതിന് ആവശ്യമായ മൂലധനം നൽകണം. ഈ പിന്നീടുള്ള ചെലവുകൾ പ്രതീക്ഷിക്കുന്ന നഷ്ടച്ചെലവിൻ്റെ പല മടങ്ങ് വലുപ്പമുള്ളതാകാം. വാഗ്ദാനം ചെയ്യുന്ന പരിരക്ഷ വാങ്ങുന്നയാൾക്ക് യഥാർത്ഥ മൂല്യമില്ലെങ്കിൽ അത്തരം ചിലവുകൾ നൽകുന്നതിൽ അർത്ഥമില്ല. # ''താങ്ങാനാവുന്ന പ്രീമിയം:'' ഇൻഷുർ ചെയ്‌ത ആപത്സാധ്യത വളരെ കൂടുതലാണെങ്കിൽ, അല്ലെങ്കിൽ ആപത്തിന്റെ ചെലവ് വളരെ വലുതാണെങ്കിൽ, തത്ഫലമായുണ്ടാകുന്ന പ്രീമിയം വാഗ്ദാനം ചെയ്യുന്ന പരിരക്ഷയുടെ തുകയുമായി താരതമ്യപ്പെടുത്തുമ്പോൾ, ഇൻഷുറൻസ് വാങ്ങാൻ സാധ്യതയില്ല. കൂടാതെ, ഫിനാൻഷ്യൽ അക്കൌണ്ടിംഗ് സ്റ്റാൻഡേർഡുകളിൽ അക്കൌണ്ടിംഗ് പ്രൊഫഷൻ ഔപചാരികമായി അംഗീകരിക്കുന്നതുപോലെ, ഇൻഷുറർക്ക് കാര്യമായ നഷ്ടം ഉണ്ടാകാൻ ന്യായമായ സാധ്യതയില്ലാത്ത പ്രീമിയം വളരെ വലുതായിരിക്കരുത്. അങ്ങനെ നഷ്‌ടപ്പെടാൻ സാധ്യതയില്ലെന്നു കരുതുക. അങ്ങനെയെങ്കിൽ, ഇടപാടിന് ഇൻഷുറൻസ് രൂപമുണ്ടാകാം, പക്ഷേ വസ്തുവല്ല (യു.എസ്. ഫിനാൻഷ്യൽ അക്കൗണ്ടിംഗ് സ്റ്റാൻഡേർഡ്സ് ബോർഡ് പ്രഖ്യാപന നമ്പർ 113 കാണുക: "ഹ്രസ്വകാല, ദീർഘകാല കരാറുകളുടെ പുനർ ഇൻഷുറൻസിനായുള്ള അക്കൗണ്ടിംഗും റിപ്പോർട്ടിംഗും"). # ''കണക്കാക്കാവുന്ന നഷ്ടം:'' ഔപചാരികമായി കണക്കാക്കാവുന്നതല്ലെങ്കിൽ കുറഞ്ഞത് കണക്കാക്കാവുന്ന രണ്ട് ഘടകങ്ങളുണ്ട്: നഷ്ടത്തിൻ്റെ സംഭാവ്യതയും അനുബന്ധമായ ചെലവും. നഷ്ടസാധ്യത പൊതുവെ അനുഭവപരമായതാണ്, അതേസമയം ഇൻഷുറൻസ് പോളിസിയുടെ ഒരു പകർപ്പ് കൈവശം വച്ചിരിക്കുന്ന ന്യായമായ വ്യക്തിയുടെ കഴിവുമായും ആ പോളിസിക്ക് കീഴിലുള്ള ഒരു അവകാശവാദവുമായി ബന്ധപ്പെട്ട നഷ്ടത്തിൻ്റെ തെളിവും ന്യായമായും നിർവചിക്കുന്നതിന് ചെലവ് കൂടുതലാണ് അവകാശവാദത്തിന്റെ ഫലമായി വീണ്ടെടുക്കാവുന്ന നഷ്ടത്തിൻ്റെ വസ്തുനിഷ്ഠമായ വിലയിരുത്തൽ. # ''വിനാശകരമായ വലിയ നഷ്ടങ്ങളുടെ പരിമിതമായ അപകടസാധ്യത:'' ഇൻഷുർ ചെയ്യാവുന്ന നഷ്ടങ്ങൾ തികച്ചും സ്വതന്ത്രവും വിനാശകരമല്ലാത്തതുമാണ്, അതായത് നഷ്ടങ്ങൾ ഒറ്റയടിക്ക് സംഭവിക്കുന്നതല്ലെന്നും വ്യക്തിഗത നഷ്ടങ്ങൾ ഇൻഷുററെ പാപ്പരാക്കാൻ പര്യാപ്തമല്ലെന്നും; ഇൻഷുറൻസ് കമ്പനികൾ അവരുടെ മൂലധന അടിത്തറയുടെ ചെറിയ ഭാഗത്തേക്ക് ഒരു സംഭവത്തിൽ നിന്നുള്ള നഷ്ടം പരിമിതപ്പെടുത്താൻ താൽപ്പര്യപ്പെട്ടേക്കാം. ഭൂകമ്പ ഇൻഷുറൻസും ചുഴലിക്കാറ്റ് മേഖലകളിൽ കാറ്റ് ഇൻഷുറൻസും വിൽക്കാനുള്ള ഇൻഷുറർമാരുടെ കഴിവിനെ മൂലധനം നിയന്ത്രിക്കുന്നു. അമെരിക്കയിൽ, പ്രത്യേകമായി തിരിച്ചറിഞ്ഞ പ്രദേശങ്ങളിലെ വെള്ളപ്പൊക്ക സാധ്യത സംയുക്ത സർക്കാർ ഇൻഷുർ ചെയ്യുന്നു. വാണിജ്യാടിസ്ഥാനത്തിലുള്ള അഗ്നിബാധ ഇൻഷുറൻസിൽ, ഏതെങ്കിലും വ്യക്തിഗത ഇൻഷുറർ മൂലധന പരിമിതിയെക്കാൾ കൂടുതലായ മൊത്തം എക്‌സ്‌പോസ്ഡ് മൂല്യമുള്ള ഒറ്റപ്പെട്ട സ്വത്ത് കണ്ടെത്താൻ സാധിക്കും. അത്തരം സ്വത്തുകൾ സാധാരണയായി നിരവധി ഇൻഷുറർമാർക്കിടയിൽ പങ്കിടുന്നു അല്ലെങ്കിൽ ഒരു ഇൻഷുറർ ഇൻഷുറൻസ് ചെയ്യുന്നു, ഇത് മറു-ഇൻഷുറൻസ് വിപണിയിലേക്ക് അപകടസാധ്യത വർദ്ധിപ്പിക്കുന്നു. === നിയമപരം === ഒരു കമ്പനി ഒരു വ്യക്തിഗത സ്ഥാപനത്തെ ഇൻഷുർ ചെയ്യുമ്പോൾ, അടിസ്ഥാന നിയമപരമായ ആവശ്യകതകളും നിയന്ത്രണങ്ങളും ഉണ്ട്. ഇൻഷുറൻസിൻ്റെ പൊതുവായി ഉദ്ധരിച്ചിട്ടുള്ള നിരവധി നിയമ തത്വങ്ങളിൽ ഇവ ഉൾപ്പെടുന്നു:<ref>ഐറിഷ് ബ്രോക്കേഴ്സ് അസോസിയേഷൻ.[https://www.iba.ie/development2009/index.php?option=com_content&view=article&id=76&Itemid=167 ഇൻഷുറൻസ് തത്വങ്ങൾ] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20090411184958/http://www.iba.ie/development2009/index.php?option=com_content&view=article&id=76&Itemid=167 |date=2009-04-11 }}.</ref> # ''നഷ്ടപരിഹാരം'' - ഇൻഷുറൻസ് കമ്പനി ചില നഷ്ടങ്ങളുടെ കാര്യത്തിൽ ഇൻഷുർ ചെയ്ത വ്യക്തിക്ക് നഷ്ടപരിഹാരം നൽകുകയോ അല്ലെങ്കിൽ നഷ്ടം നികത്തുകയോ ചെയ്യുന്നു. # ''ആനുകൂല്യ ഇൻഷുറൻസ്'' - ''ചാർട്ടേഡ് ഇൻഷുറൻസ് ഇൻസ്റ്റിറ്റ്യൂട്ടിൻ്റെ'' പഠന പുസ്തകങ്ങളിൽ പറഞ്ഞിരിക്കുന്നതുപോലെ, ഇൻഷുറൻസ് കമ്പനിക്ക് പരിക്കിന് കാരണക്കാരനായ കക്ഷിയിൽ നിന്ന് വീണ്ടെടുക്കാനുള്ള അവകാശം ഇല്ല, ഇൻഷുർ ചെയ്തയാൾ ഇതിനകം തന്നെ അശ്രദ്ധ കാണിച്ച കക്ഷിക്കെതിരെ നാശനഷ്ടങ്ങൾക്ക് കേസ് കൊടുത്തിരുന്നു എന്ന വസ്തുത പരിഗണിക്കാതെ തന്നെ ഇൻഷുർ ചെയ്ത വ്യക്തിക്ക് നഷ്ടപരിഹാരം നൽകണം (ഉദാഹരണത്തിന്, വ്യക്തിഗത അപകട ഇൻഷുറൻസ്) # ''ഇൻഷുർ ചെയ്യാനുള്ള താല്പര്യം'' - ഇൻഷുർ ചെയ്തയാൾ സാധാരണയായി നഷ്ടം നേരിട്ട് അനുഭവിക്കണം. ഒരു വ്യക്തിയുടെ സ്വത്ത് ഇൻഷുറൻസ് അല്ലെങ്കിൽ വ്യക്തിയുടെതന്നെ ഇൻഷുറൻസ് ഉൾപ്പെട്ടിട്ടുണ്ടെങ്കിലും ഇൻഷുർ ചെയ്യാനുള്ള താല്പര്യം നിലനിൽക്കണം. ഇൻഷുർ ചെയ്ത വ്യക്തിക്ക് ഇൻഷുർ ചെയ്ത ജീവൻ്റെയോ വസ്തുവകകളുടെയോ നഷ്ടത്തിലോ നാശത്തിലോ "പങ്കാളിത്തം" ഉണ്ടായിരിക്കണമെന്ന് ആശയം ആവശ്യപ്പെടുന്നു. ആ "പങ്കാളിത്തം" എന്താണെന്ന് നിർണ്ണയിക്കുന്നത് ഉൾപ്പെട്ടിരിക്കുന്ന ഇൻഷുറൻസ് തരവും വസ്തുവിൻ്റെ ഉടമസ്ഥതയുടെ സ്വഭാവവും വ്യക്തികൾ തമ്മിലുള്ള ബന്ധവും അനുസരിച്ചായിരിക്കും. ഇൻഷുർ ചെയ്യാനുള്ള താല്പര്യത്തിന്റെ ആവശ്യകതയാണ് ഇൻഷുറൻസിനെ ചൂതാട്ടത്തിൽ നിന്ന് വ്യത്യസ്തമാക്കുന്നത്. # ''അങ്ങേയറ്റം ശുഭാപ്തി വിശ്വാസം'' - (Uberrima fides) ഇൻഷുർ ചെയ്തയാളും ഇൻഷുർ ചെയ്യുന്നയാളും സത്യസന്ധതയും നീതിയും ഉള്ള ഒരു ശുഭാപ്തിവിശ്വാസ ബന്ധത്താൽ ബന്ധിക്കപ്പെട്ടിരിക്കുന്നു. ഭൗതിക വസ്തുതകൾ വെളിപ്പെടുത്തണം. # ''സംഭാവന'' - ഇൻഷുർ ചെയ്ത വ്യക്തിക്ക് സമാനമായ ബാധ്യതകളുള്ള ഇൻഷുറർമാർ, ചില രീതികൾ അനുസരിച്ച് നഷ്ടപരിഹാരത്തിൽ സംഭാവന ചെയ്യുന്നു. # ''സബ്‌റോഗേഷൻ'' - ഇൻഷുറൻസ് കമ്പനിക്ക് ഇൻഷുർ ചെയ്തയാളുടെ പേരിൽ വീണ്ടെടുക്കൽ നടപടികൾ പിന്തുടരുന്നതിന് നിയമപരമായ അവകാശങ്ങൾ നേടുന്നു; ഉദാഹരണത്തിന്, ഇൻഷുർ ചെയ്തയാളുടെ നഷ്ടത്തിന് ഇൻഷുറർ ബാധ്യസ്ഥരായവർക്കെതിരെ കേസെടുക്കാം. പ്രത്യേക വ്യവസ്ഥകൾ ഉപയോഗിച്ച് ഇൻഷുറർമാർക്ക് അവരുടെ സബ്‌റോഗേഷൻ അവകാശങ്ങൾ ഒഴിവാക്കാനാകും. # ''കോസ പ്രോക്സിമ അല്ലെങ്കിൽ സമീപസ്ഥ കാരണം'' - നഷ്ടത്തിൻ്റെ കാരണം (അപകടം) പോളിസിയുടെ ഇൻഷുറൻസ് കരാറിന് കീഴിലായിരിക്കണം, കൂടാതെ പ്രധാന കാരണം ഒഴിവാക്കരുത് # ''ലഘൂകരണം'' - എന്തെങ്കിലും നഷ്ടമോ അപകടമോ ഉണ്ടായാൽ, ആസ്തി ഇൻഷുർ ചെയ്തിട്ടില്ലെന്ന മട്ടിൽ, നഷ്ടം പരമാവധി കുറയ്ക്കാൻ ആസ്തി ഉടമ ശ്രമിക്കണം. === നഷ്ടപരിഹാരം === ''നഷ്ടപരിഹാരം'' എന്നതിനർത്ഥം, ഒരു നിർദ്ദിഷ്ട സംഭവമോ ആപത്തോ സംഭവിക്കുന്നതിന് മുമ്പ്, സാധ്യമായ പരിധിവരെ, വീണ്ടും പൂർണ്ണമാക്കുക അല്ലെങ്കിൽ പുനഃസ്ഥാപിക്കുക എന്നാണ്. അതനുസരിച്ച്, ലൈഫ് ഇൻഷുറൻസ് പൊതുവെ നഷ്ടപരിഹാര ഇൻഷുറൻസായി കണക്കാക്കപ്പെടുന്നില്ല, പകരം "അനിഷ്‌ടമായ" ഇൻഷുറൻസ് (അതായത്, ഒരു നിർദ്ദിഷ്ട സംഭവം സംഭവിക്കുമ്പോൾ ഒരു അവകാശവാദം ഉയർന്നുവരുന്നു). ഇൻഷുർ ചെയ്ത വ്യക്തിക്ക് നഷ്ടപരിഹാരം നൽകാൻ ശ്രമിക്കുന്ന മൂന്ന് തരത്തിലുള്ള ഇൻഷുറൻസ് കരാറുകളുണ്ട്: # ചിലവാക്കിയ തുക തിരിച്ചുനൽകുന്ന ഒരു പോളിസി # മറ്റൊരാൾക്ക് വേണ്ടിയോ, മറ്റൊരാളെ പ്രധിനിധീകരിച്ചോ നൽകുന്ന ഒരു പോളിസി<ref name="KulpHall">സി. കുല്പും ജെ. ഹാളും, അത്യാഹിത ഇൻഷുറൻസ്, നാലാം പതിപ്പ്, 1968, page 35</ref> # ഒരു നഷ്ടപരിഹാര പോളിസി ഇൻഷുർ ചെയ്തയാളുടെ കാഴ്ചപ്പാടിൽ, ഫലം സാധാരണയായി സമാനമാണ്: ഇൻഷുറർ നഷ്ടം അടയ്ക്കുകയും ചെലവുകൾ അവകാശപ്പെടുകയും ചെയ്യുന്നു. ഇൻഷുർ ചെയ്തയാൾക്ക് ഒരു "ചിലവാക്കിയ തുക തിരിച്ചുനൽകുന്ന" പോളിസി ഉണ്ടെങ്കിൽ, ഇൻഷുർ ചെയ്തയാൾക്ക് ഒരു നഷ്ടത്തിന് പണം നൽകേണ്ടി വരും, തുടർന്ന് ഇൻഷുറൻസ് കമ്പനി നഷ്ടത്തിനും, ഇൻഷുററുടെ അനുമതിയോടെ അവകാശവാദ ചെലവുകൾ ഉൾപ്പെടെയുള്ള പോക്കറ്റ് ചെലവുകൾക്കും "വീണ്ടും" നൽകണം.<ref name="KulpHall" /> "മറ്റൊരാളെ പ്രധിനിധീകരിച്ച് നൽകുന്ന" പോളിസിക്ക് കീഴിൽ, ഇൻഷുറൻസ് കമ്പനി പ്രതിരോധിക്കുകയും ഇൻഷുർ ചെയ്ത വ്യക്തിക്ക് വേണ്ടി ഒരു അവകാശവാദത്തുക നൽകുകയും ചെയ്യും. മിക്ക ആധുനിക ബാധ്യതാ ഇൻഷുറൻസുകളും "മറ്റൊരാളെ പ്രധിനിധീകരിച്ച് നൽകുന്ന" ഭാഷയുടെ അടിസ്ഥാനത്തിലാണ് എഴുതിയിരിക്കുന്നത്, ഇത് അവകാശവാദം നിർവഹിക്കാനും നിയന്ത്രിക്കാനും ഇൻഷുറൻസ് കമ്പനിയെ പ്രാപ്തമാക്കുന്നു. ഒരു "നഷ്ടപരിഹാര" പോളിസിക്ക് കീഴിൽ, ഇൻഷുറൻസ് കമ്പനിക്ക് പൊതുവെ ഒന്നുകിൽ "ചിലവാക്കിയ തുക തിരിച്ചുനൽകുകയോ" അല്ലെങ്കിൽ "മറ്റൊരാളെ പ്രധിനിധീകരിച്ച് നൽകുകയോ", ഇവയിൽ ഏതാണോ അവകാശവാദം കൈകാര്യം ചെയ്യുന്ന പ്രക്രിയയിൽ രണ്ടു കൂട്ടർക്കും കൂടുതൽ പ്രയോജനകരമോ അത് സ്വീകരിക്കാം. അപകടസാധ്യത കൈമാറാൻ ആഗ്രഹിക്കുന്ന ഒരു സ്ഥാപനം (ഒരു വ്യക്തി, കോർപ്പറേഷൻ അല്ലെങ്കിൽ ഏതെങ്കിലും തരത്തിലുള്ള അസോസിയേഷൻ മുതലായവ) ''ഇൻഷുറൻസ് പോളിസി'' എന്ന് വിളിക്കപ്പെടുന്ന ഒരു ഉടമ്പടി മുഖേന ഒരു "ഇൻഷുറർ" റിസ്ക് ഏറ്റെടുക്കുമ്പോൾ "ഇൻഷുർ ചെയ്ത" കക്ഷിയായി മാറുന്നു. സാധാരണയായി, ഒരു ഇൻഷുറൻസ് ഉടമ്പടിയിൽ കുറഞ്ഞത്, ഇനിപ്പറയുന്ന ഘടകങ്ങൾ ഉൾപ്പെടുന്നു: ''പങ്കെടുക്കുന്ന കക്ഷികളുടെ തിരിച്ചറിയൽ'' (ഇൻഷുറർ, ഇൻഷുറൻസ്, ഗുണഭോക്താക്കൾ), ''പ്രീമിയം'', ''പരിരക്ഷ കാലയളവ്'', ''പ്രത്യേക നഷ്ട സംഭവം'', ''പരിരക്ഷ തുക'' (അതായത്. , നഷ്ടം സംഭവിച്ചാൽ ഇൻഷുർ ചെയ്തയാൾക്കോ ഗുണഭോക്താവ്ക്കോ നൽകേണ്ട തുക), ''ഒഴിവാക്കലുകൾ'' (പരിരക്ഷയില്ലാത്തവ). പോളിസിയിൽ പരിരക്ഷ ചെയ്തിരിക്കുന്ന നഷ്ടത്തിനെതിരായി ഒരു ഇൻഷുർ ചെയ്ത വ്യക്തിക്ക് "നഷ്ടപരിഹാരം" ലഭിക്കുന്നതായി പറയപ്പെടുന്നു. ഇൻഷുർ ചെയ്‌ത കക്ഷികൾക്ക് ഒരു നിർദ്ദിഷ്‌ട ആപത്തിനായുള്ള നഷ്ടം അനുഭവപ്പെടുമ്പോൾ, പോളിസിയിൽ വ്യക്തമാക്കിയിട്ടുള്ള പരിരക്ഷ തുകയ്‌ക്ക് ഇൻഷുറർക്കെതിരെ ഒരു അവകാശവാദം ഉന്നയിക്കാൻ പരിരക്ഷ പോളിസി ഉടമയ്ക്ക് അർഹത നൽകുന്നു. അപകടസാധ്യത കണക്കാക്കുന്നതിനായി ഇൻഷുർ ചെയ്തയാൾ ഇൻഷുറർക്ക് നൽകുന്ന പ്രതിഫലത്തെ ''പ്രീമിയം'' എന്ന് വിളിക്കുന്നു. അവകാശവാദങ്ങളുടെ പിന്നീടുള്ള ''പണം നൽകുവാൻ റിസർവ് ചെയ്‌തിരിക്കുന്ന അക്കൗണ്ടുകൾക്ക്'' തുക നൽകുന്നതിന് - താരതമ്യേന കുറച്ച് അവകാശവാദങ്ങൾക്കു വേണ്ടി - ഓവർഹെഡ് ചെലവുകൾക്കായി നിരവധി ഇൻഷുറൻസ് പ്രീമിയങ്ങൾ ഉപയോഗിക്കുന്നു. ഒരു ഇൻഷുറർ പ്രതീക്ഷിക്കുന്ന നഷ്ടങ്ങൾക്കായി നീക്കിവച്ചിരിക്കുന്ന മതിയായ ഫണ്ട് നിലനിർത്തുന്നിടത്തോളം (''കരുതൽ'' എന്ന് വിളിക്കപ്പെടുന്നു), ശേഷിക്കുന്ന തുക ഒരു ഇൻഷുററുടെ ലാഭമാണ്. === ഒഴിവാക്കലുകൾ === പോളിസികളിൽ സാധാരണയായി നിരവധി ഒഴിവാക്കലുകൾ ഉൾപ്പെടുന്നു, ഉദാഹരണത്തിന്: * ''ആണവ ഒഴിവാക്കൽ ഉപവാക്യം'': ആണവ, വികിരണ അപകടങ്ങൾ മൂലമുണ്ടാകുന്ന നാശനഷ്ടങ്ങൾ ഒഴിവാക്കൽ * ''യുദ്ധ ഒഴിവാക്കൽ ഉപവാക്യം'': യുദ്ധത്തിൽ നിന്നോ ഭീകരതയിൽ നിന്നോ ഉള്ള നാശനഷ്ടങ്ങൾ ഒഴിവാക്കൽ <ref>{{cite news |last1=മെനപേസ് |first1=മൈക്കിൾ |title=നിങ്ങളുടെ പോളിസിയുടെ ശത്രുതാപരമായ പ്രവൃത്തികൾ ഒഴിവാക്കൽ കാരണം ക്ഷുദ്രവെയറിൽ നിന്നുള്ള നഷ്ടങ്ങൾ നികത്തപ്പെടാനിടയില്ല |language=en |trans-title=Losses From Malware May Not Be Covered Due To Your Policy's Hostile Acts Exclusion |url=https://www.natlawreview.com/article/property-insurance-cyber-insurance-coverage-and-war-losses-malware-may-not-be-0 |access-date=25 ഏപ്രിൽ 2019 |work=ദേശീയ നിയമ അവലോകനം |date=10 മാർച്ച് 2019}}</ref><ref>{{cite news |last1=സ്റ്റോക്ക് |first1=റോബ് |title=ക്രൈസ്റ്റ് ചർച്ച് വെടിവയ്പ്പിൽ ഇരയായവർക്കായി ഇൻഷുറൻസ് കമ്പനികൾ തീവ്രവാദ ഒഴിവാക്കലുകൾ ഒഴിവാക്കുന്നു |language=en |trans-title=Insurers waive terrorism exclusions for Christchurch shooting victims |url=https://www.stuff.co.nz/national/christchurch-shooting/111397687/insurers-waive-terrorism-exclusions-for-christchurch-shooting-victims |access-date=25 ഏപ്രിൽ 2019 |work=സ്റ്റഫ് |date=19 മാർച്ച് 2019}}</ref> അപകടകരമെന്ന് കരുതപ്പെടുന്നതും അതിനാൽ പരിരക്ഷയിൽ നിന്ന് ഒഴിവാക്കപ്പെടുന്നതുമായ ചില പ്രവർത്തനങ്ങൾ ഇൻഷുറർമാർ നിരോധിച്ചേക്കാം. ഇൻഷുറൻസ് അംഗീകൃത പ്രവർത്തനങ്ങൾ, ഇവൻ്റുകൾ, ഇൻഷുറർ കൺസൾട്ടേഷൻ കൂടാതെ/അല്ലെങ്കിൽ ബാധ്യത ഒഴിവാക്കൽ എന്നിവ ആവശ്യമായ "മഞ്ഞ വെളിച്ച" പ്രവർത്തനങ്ങൾ, ഇവൻ്റുകൾ, "ചുവന്ന വെളിച്ച" പ്രവർത്തനങ്ങളും ഇവൻ്റുകളും എന്നിവയാണ് ഇൻഷുറർമാരുടെ അംഗീകാരം ലഭിച്ചതാണോ എന്നതനുസരിച്ച് തരം തിരിക്കാനുള്ള ഒരു സംവിധാനം. നിരോധിക്കപ്പെട്ടതും ഇൻഷുറൻസ് പരിരക്ഷയുടെ പരിധിക്ക് പുറത്തുള്ളതുമാണ്.<ref>കാലിഫോർണിയ സംസ്ഥാനം PTA (2019), [http://downloads.capta.org/Leaders/Insurance/CAPTA_Insurance_Guide_2019_FINAL.pdf ഇൻഷുറൻസ് ഗൈഡ്], revised ഏപ്രിൽ 2019, accessed 19 ഡിസംബർ 2020</ref> == സാമൂഹിക പ്രത്യാഘാതങ്ങൾ == നഷ്‌ടങ്ങളുടെയും നാശനഷ്ടങ്ങളുടെയും വില ആരു വഹിക്കുന്നു എന്നതിലൂടെ ഇൻഷുറൻസിന് സമൂഹത്തിൽ വിവിധ ഫലങ്ങൾ ഉണ്ടാക്കാൻ കഴിയും. ഒരു വശത്ത് അത് തട്ടിപ്പ് വർദ്ധിപ്പിക്കും; മറുവശത്ത്, സമൂഹങ്ങളെയും വ്യക്തികളെയും ദുരന്തങ്ങൾക്ക് തയ്യാറെടുക്കാനും കുടുംബങ്ങളിലും സമൂഹങ്ങളിലും ദുരന്തങ്ങളുടെ പ്രത്യാഘാതങ്ങൾ ലഘൂകരിക്കാനും ഇത് സഹായിക്കും. ''ധാർമ്മിക അപായഭയം'', ''ഇൻഷുറൻസ് തട്ടിപ്പ്'', ഇൻഷുറൻസ് കമ്പനിയുടെ പ്രതിരോധ നടപടികൾ എന്നിവയിലൂടെ നഷ്ടത്തിൻ്റെ സാധ്യതയെ ഇൻഷുറൻസിന് സ്വാധീനിക്കാൻ കഴിയും. മനഃപൂർവമല്ലാത്ത അശ്രദ്ധമൂലമുള്ള വർധിച്ച നഷ്ടത്തെയും ഇൻഷുറൻസ് തട്ടിപ്പിനെയും സൂചിപ്പിക്കാൻ ഇൻഷുറൻസ് പണ്ഡിതന്മാർ സാധാരണഗതിയിൽ ''ധാർമ്മിക അപായഭയം'' ഉപയോഗിക്കുന്നു.<ref name="ZweifelEisen2012">{{cite book|author1=പീറ്റർ സ്വീഫെൽ|author2=റോളണ്ട് ഐസൻ|title=ഇൻഷുറൻസ് ഇക്കണോമിക്സ് |language=en |trans-title=Insurance Economics |url=https://books.google.com/books?id=D_8qzz5soE8C&pg=PA268|date=24 ഫെബ്രുവരി 2012|publisher=സ്പ്രിംഗർ സയൻസ് & ബിസിനസ് മീഡിയ|isbn=978-3-642-20547-7|pages=268–}}</ref> ഇൻഷുറൻസ് പരിശോധനകൾ, ചില തരത്തിലുള്ള അറ്റകുറ്റപ്പണികൾ ആവശ്യമായ പോളിസി വ്യവസ്ഥകൾ, നഷ്ടം ലഘൂകരിക്കാനുള്ള ശ്രമങ്ങൾക്ക് സാധ്യമായ കിഴിവുകൾ എന്നിവയിലൂടെ അശ്രദ്ധ പരിഹരിക്കാൻ ശ്രമിക്കുന്നു. സൈദ്ധാന്തികമായി, ഇൻഷുറൻസ് കമ്പനികൾക്ക് നഷ്ടം കുറയ്ക്കാനുള്ള നിക്ഷേപം പ്രോത്സാഹിപ്പിക്കാനാകുമെങ്കിലും, ചില വ്യാഖ്യാതാക്കൾ വാദിക്കുന്നത്, പ്രായോഗികമായി ഇൻഷുറർമാർ ചരിത്രപരമായി നഷ്ട നിയന്ത്രണ നടപടികൾ-പ്രത്യേകിച്ച് ചുഴലിക്കാറ്റ് പോലുള്ള ദുരന്തനഷ്ടങ്ങൾ തടയുന്നതിന്-നിരക്ക് കുറയ്ക്കലും നിയമയുദ്ധങ്ങളും സംബന്ധിച്ച ആശങ്കകൾ മൂലം-ആക്രമണാത്മകമായി പിന്തുടർന്നിട്ടില്ലെന്ന് വാദിക്കുന്നു. എന്നിരുന്നാലും, ഏകദേശം 1996 മുതൽ ഇൻഷുറർമാർ ''ബിൽഡിംഗ് കോഡ്'' പോലെയുള്ള നഷ്ടം ലഘൂകരിക്കുന്നതിൽ കൂടുതൽ സജീവമായ പങ്ക് വഹിക്കാൻ തുടങ്ങി.<ref>ഹോവാർഡ് കുൻറ്യൂതർ (1996). [http://opim.wharton.upenn.edu/risk/downloads/archive/arch167.pdf ഇൻഷുറൻസിലൂടെ ദുരന്ത നഷ്ടങ്ങൾ ലഘൂകരിക്കുക] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20100620074852/http://opim.wharton.upenn.edu/risk/downloads/archive/arch167.pdf |date=2010-06-20 }}. ''അപകടസാധ്യതയുടെയും അനിശ്ചിതത്വത്തിൻ്റെയും ജേണൽ''.</ref> === ഇൻഷുറൻസ് രീതികൾ === ''ചാർട്ടേഡ് ഇൻഷുറൻസ് ഇൻസ്റ്റിറ്റ്യൂട്ടിൻ്റെ'' പഠന പുസ്തകങ്ങൾ അനുസരിച്ച്, ഇനിപ്പറയുന്ന ഇൻഷുറൻസ് രീതികൾ ഉണ്ട്: # ''കോ-ഇൻഷുറൻസ്'' - ഇൻഷുറർമാർക്കിടയിൽ പങ്കിടുന്ന അപകടസാധ്യതകൾ (ചിലപ്പോൾ "നിലനിർത്തൽ" എന്ന് വിളിക്കപ്പെടുന്നു) # ''ഒന്നിലുപരി ഇൻഷുറൻസ്'' - അപകടസാധ്യതയുടെ ഓവർലാപ്പിംഗ് പരിരക്ഷയുള്ള ഒന്നിലധികം പോളിസികൾ ഉള്ളത് (രണ്ട് വ്യക്തിഗത പോളിസികളും വെവ്വേറെ അടയ്‌ക്കില്ല - ''സംഭാവന'' എന്ന ആശയത്തിന് കീഴിൽ, പോളിസി ഉടമയുടെ നഷ്ടം നികത്താൻ അവ ഒരുമിച്ച് സംഭാവന ചെയ്യും. എന്നിരുന്നാലും, ലൈഫ് ഇൻഷുറൻസ് പോലുള്ള ആകസ്മിക ഇൻഷുറൻസുകളുടെ കാര്യത്തിൽ, ഇരട്ട പേയ്‌മെൻ്റ് അനുവദനീയമാണ്) # ''സ്വയം ഇൻഷുറൻസ്'' - അപകടസാധ്യത ഇൻഷുറൻസ് കമ്പനികൾക്ക് കൈമാറാത്തതും സ്ഥാപനങ്ങളോ വ്യക്തികളോ സ്വയം നിലനിർത്തുന്നതുമായ സാഹചര്യങ്ങൾ # മറുഇൻഷുറൻസ് - ഇൻഷുറർ മറ്റൊരു ഇൻഷുറർക്ക് ചില അല്ലെങ്കിൽ എല്ലാ അപകടസാധ്യതകളും കൈമാറുന്ന സാഹചര്യങ്ങൾ. == ഇൻഷുറർമാരുടെ വ്യാപാര മാതൃക == ഇൻഷുറൻസ് വരിസംഖ്യ വ്യാപാര മാതൃക ഉപയോഗിക്കാം, പോളിസി ഉടമകൾക്ക് വാഗ്ദാനം ചെയ്യുന്ന നടന്നുകൊണ്ടിരിക്കുന്നത് കൂടാതെ/അല്ലെങ്കിൽ സംയുക്ത ആനുകൂല്യങ്ങൾക്ക് പകരമായി ആനുകാലികമായി പ്രീമിയം അടയ്ക്കൽ സ്വീകരിക്കാം. === അണ്ടർറൈറ്റിംഗും നിക്ഷേപവും === ഇൻഷുറർമാരുടെ വ്യാപാര മാതൃക ലക്ഷ്യമിടുന്നത് പ്രീമിയം, നിക്ഷേപ വരുമാനം എന്നിവയിൽ നഷ്ടത്തിൽ നൽകുന്നതിനേക്കാൾ കൂടുതൽ ശേഖരിക്കുകയും ഉപഭോക്താക്കൾ അംഗീകരിക്കുന്ന ഒരു മത്സര വില വാഗ്ദാനം ചെയ്യുകയും ചെയ്യുന്നു. ലാഭം ഒരു ലളിതമായ സമവാക്യത്തിലേക്ക് ചുരുക്കാം: ലാഭം = നേടിയ പ്രീമിയം + നിക്ഷേപ വരുമാനം - സംഭവിച്ച നഷ്ടം - അണ്ടർറൈറ്റിംഗ് ചെലവുകൾ. ഇൻഷുറർമാർ രണ്ട് തരത്തിൽ പണം സമ്പാദിക്കുന്നു: * അണ്ടർ റൈറ്റിംഗിലൂടെ, ഇൻഷുറൻസ് എടുക്കുന്നതിനുള്ള അപകടസാധ്യതകൾ ഇൻഷുറർമാർ തിരഞ്ഞെടുക്കുകയും ആ അപകടസാധ്യതകൾ സ്വീകരിക്കുന്നതിന് പ്രീമിയത്തിൽ എത്ര തുക ഈടാക്കണമെന്ന് തീരുമാനിക്കുകയും ചെയ്യുന്ന പ്രക്രിയ, അത് ഫലവത്താകുകയാണെങ്കിൽ അപകടസാധ്യതയുടെ ഭാരം ഏറ്റെടുക്കുകയും ചെയ്യുന്നു. * ഇൻഷുർ ചെയ്ത കക്ഷികളിൽ നിന്ന് അവർ ശേഖരിക്കുന്ന പ്രീമിയങ്ങൾ നിക്ഷേപിക്കുന്നതിലൂടെ ഇൻഷുറൻസിൻ്റെ ഏറ്റവും സങ്കീർണ്ണമായ വശം പോളിസികളുടെ നിരക്ക് നിർണ്ണയിക്കൽ (വില-ക്രമീകരണം) ആണ്, ഇത് ഒരു നിശ്ചിത അപകടസാധ്യതയെ അടിസ്ഥാനമാക്കിയുള്ള ഭാവി അവകാശവാദങ്ങളുടെ നിരക്ക് കണക്കാക്കാൻ സ്ഥിതിവിവരക്കണക്കുകളും സാധ്യതകളും ഉപയോഗിക്കുന്നു. നിരക്കുകൾ നിർണ്ണയിച്ചതിന് ശേഷം, അണ്ടർറൈറ്റിംഗ് പ്രക്രിയയിലൂടെ അപകടസാധ്യതകൾ നിരസിക്കാനോ സ്വീകരിക്കാനോ ഇൻഷുറർ വിവേചനാധികാരം ഉപയോഗിക്കും. ഏറ്റവും അടിസ്ഥാന തലത്തിൽ, പ്രാരംഭ നിരക്ക്-നിർണ്ണയത്തിൽ ഇൻഷുർ ചെയ്ത അപകടങ്ങളുടെ ആവൃത്തിയും തീവ്രതയും നോക്കുന്നതും ഈ അപകടങ്ങളിൽ നിന്ന് പ്രതീക്ഷിക്കുന്ന ശരാശരി ധനവ്യയവും ഉൾപ്പെടുന്നു. അതിനുശേഷം, ഒരു ഇൻഷുറൻസ് കമ്പനി ചരിത്രപരമായ നഷ്ട-വിവരങ്ങൾ ശേഖരിക്കും, നഷ്ടത്തിൻ്റെ വിവരാംശം നിലവിലെ മൂല്യത്തിലേക്ക് കൊണ്ടുവരും, കൂടാതെ നിരക്ക് പര്യാപ്തത വിലയിരുത്തുന്നതിനായി ഈ മുൻകാല നഷ്ടങ്ങൾ ശേഖരിച്ച പ്രീമിയവുമായി താരതമ്യം ചെയ്യും.<ref>ബ്രൗൺ ആർ എൽ. (1993). [https://books.google.com/books?id=1j4O50JENE4C ആസ്തി, അപകട ഇൻഷുറൻസ് എന്നിവയ്ക്കായി നിരക്ക് ഉണ്ടാക്കലും നഷ്ടപരിഹാരവും: ആമുഖം]. ആക്ടെക്സ് പ്രസിദ്ധീകരണങ്ങൾ.</ref> ''നഷ്ട അനുപാതങ്ങളും'' ചെലവ് ഭാരങ്ങളും ഉപയോഗിക്കുന്നു. വ്യത്യസ്ത അപകട സ്വഭാവസവിശേഷതകൾക്കായുള്ള നിരക്ക് നിർണ്ണയത്തിൽ ഉൾപ്പെടുന്നു - ഏറ്റവും അടിസ്ഥാന തലത്തിൽ - നഷ്ടത്തെ ''നഷ്ട ആപേക്ഷികത''യായി താരതമ്യം ചെയ്യുന്നത് - ഇതനുസരിച്ച് ഇരട്ടി നഷ്‌ടമുള്ള ഒരു പോളിസിക്ക് ഇരട്ടി തുക ഈടാക്കും. ഒന്നിലധികം സ്വഭാവസവിശേഷതകൾ ഉൾപ്പെട്ടിരിക്കുമ്പോൾ കൂടുതൽ സങ്കീർണ്ണമായ ബഹുമുഖ വിശകലനങ്ങൾ ചിലപ്പോൾ ഉപയോഗിക്കാറുണ്ട്, ഒരു ഏകീകൃത വിശകലനം ആശയക്കുഴപ്പമുണ്ടാക്കുന്ന ഫലങ്ങൾ ഉണ്ടാക്കും. ഭാവിയിലെ നഷ്ടങ്ങളുടെ സാധ്യത വിലയിരുത്തുന്നതിന് മറ്റ് സ്ഥിതിവിവരക്കണക്കു രീതികൾ ഉപയോഗിക്കാം. ഒരു നിശ്ചിത പോളിസി അവസാനിപ്പിക്കുമ്പോൾ, അവകാശവാദങ്ങളിൽ അടച്ച തുകയിൽ നിന്ന് ഈടാക്കുന്ന പ്രീമിയം തുക ആ പോളിസിയിലെ ഇൻഷുറർമാരുടെ അണ്ടർറൈറ്റിംഗ് ലാഭമാണ്. അണ്ടർറൈറ്റിംഗ് പ്രകടനം അളക്കുന്നത് "സംയോജിത അനുപാതം" എന്ന് വിളിക്കപ്പെടുന്ന ഒന്ന് ഉപയോഗിച്ചാണ്, ഇത് പ്രീമിയങ്ങളുമായുള്ള ചെലവുകൾ/നഷ്ടങ്ങളുടെ അനുപാതമാണ്.<ref>{{cite book |url= https://books.google.com/books?id=Juc4fb1Fx1cC&pg=PA614 |title= മുനിസിപ്പൽ ബോണ്ടുകളുടെ കൈപ്പുസ്തകം |language=en |trans-title=The Handbook of Municipal Bonds|first1= സിൽവൻ ജി.|last1= ഫെൽഡ്സ്റ്റീൻ|first2= ഫ്രാങ്ക് ജെ.|last2= ഫാബോസി|year= 2008|page= 614|publisher= ജോൺ വൈലി ആൻഡ് സൺസ്|isbn= 978-0-470-10875-8|access-date= 8 ഫെബ്രുവരി 2010}}</ref> 100%-ൽ താഴെയുള്ള സംയോജിത അനുപാതം അണ്ടർ റൈറ്റിംഗ് ലാഭത്തെ സൂചിപ്പിക്കുന്നു, അതേസമയം 100%-ൽ കൂടുതലുള്ളതെല്ലാം അണ്ടർ റൈറ്റിംഗ് നഷ്ടത്തെ സൂചിപ്പിക്കുന്നു. 100%-ൽ അധികം സംയോജിത അനുപാതമുള്ള ഒരു കമ്പനി എന്നിരുന്നാലും നിക്ഷേപ വരുമാനം കാരണം ലാഭകരമായി തുടരാം. ഇൻഷുറൻസ് കമ്പനികൾ ''ഫ്ലോട്ടിൽ'' നിക്ഷേപ ലാഭം നേടുന്നു. ''ഫ്ലോട്ട്'', അല്ലെങ്കിൽ ലഭ്യമായ കരുതൽ എന്നത്, ഒരു ഇൻഷുറർ ഇൻഷുറൻസ് പ്രീമിയത്തിൽ ശേഖരിച്ചതും എന്നാൽ അവകാശവാദങ്ങളിൽ അടച്ചിട്ടില്ലാത്തതുമായ ഏത് നിമിഷവും കൈയിലുള്ള പണമാണ്. ഇൻഷുറൻസ് പ്രീമിയങ്ങൾ ശേഖരിച്ചാലുടൻ നിക്ഷേപിക്കാൻ തുടങ്ങുകയും അവകാശവാദങ്ങൾ അടയ്ക്കുന്നത് വരെ അവയിൽ നിന്ന് പലിശയോ മറ്റ് വരുമാനമോ നേടുകയും ചെയ്യുന്നു. ബ്രിട്ടീഷ് ഇൻഷുറേഴ്‌സിൻ്റെ അസോസിയേഷൻ (400 ഇൻഷുറൻസ് കമ്പനികളും 94% യുണൈറ്റഡ് കിങ്ഡത്തിൽ സ്ഥാപിതമായ ഇൻഷുറൻസ് സേവനങ്ങളും ഒരുമിച്ച്) ലണ്ടൻ സ്റ്റോക്ക് എക്‌സ്‌ചേഞ്ചിലെ നിക്ഷേപത്തിൻ്റെ ഏകദേശം 20% ഉണ്ട്.<ref>[http://www.abi.org.uk/About_The_ABI/role.aspx ഞങ്ങൾ എന്ത് ചെയ്യുന്നു എബിഐ] {{webarchive|url= https://web.archive.org/web/20090907134048/http://www.abi.org.uk/About_The_ABI/role.aspx |date= 2009-09-07 }}. Abi.org.uk. Retrieved on 18 ജൂലൈ 2013.</ref> 2007-ൽ, ഫ്ലോട്ടിൽ നിന്നുള്ള യുഎസ് വ്യവസായ ലാഭം 58 ബില്യൺ ഡോളറായിരുന്നു. 2009-ൽ നിക്ഷേപകർക്ക് എഴുതിയ കത്തിൽ വാറൻ ബഫറ്റ് ഇങ്ങനെ എഴുതി, "2008-ൽ ഞങ്ങളുടെ ഫ്ലോട്ട് നിലനിർത്താൻ ഞങ്ങൾക്ക് 2.8 ബില്യൺ ഡോളർ ''പണം'' ലഭിച്ചു.<ref>{{Cite book|title= വൈകിക്കുക, നിരസിക്കുക, പ്രതിരോധിക്കുക: ഇൻഷുറൻസ് കമ്പനികൾ എന്തുകൊണ്ട് അവകാശവാദങ്ങൾ അടയ്ക്കുന്നില്ല, അതിനെക്കുറിച്ച് നിങ്ങൾക്ക് എന്തുചെയ്യാൻ കഴിയും|language=en |trans-title=Delay, Deny, Defend : Why Insurance Companies Don't Pay Claims and What You Can Do About It|last= ഫെയിൻമാൻ|first= ജെയ് എം.|publisher= പോർട്ട്ഫോളിയോ|year= 2010|isbn= 9781101196281|pages= 16|oclc= 883320058}}</ref> യുണൈറ്റഡ് സ്റ്റേറ്റ്സിൽ, 2003-ൽ അവസാനിച്ച അഞ്ച് വർഷങ്ങളിൽ ആസ്തി, അപകട ഇൻഷുറൻസ് കമ്പനികളുടെ അണ്ടർറൈറ്റിംഗ് നഷ്ടം 142.3 ബില്യൺ ഡോളറായിരുന്നു. എന്നാൽ ഫ്ലോട്ടിൻ്റെ ഫലമായി ഇതേ കാലയളവിൽ മൊത്തത്തിലുള്ള ലാഭം 68.4 ബില്യൺ ഡോളറായിരുന്നു. ചില ഇൻഷുറൻസ്-വ്യവസായ അന്ത:സ്ഥിതർ, പ്രത്യേകിച്ച് ഹാങ്ക് ഗ്രീൻബെർഗ്, അണ്ടർ റൈറ്റിംഗ് ലാഭം കൂടാതെ ഫ്ലോട്ടിൽ നിന്ന് എന്നെന്നേക്കുമായി ലാഭം നിലനിർത്താൻ കഴിയുമെന്ന് വിശ്വസിക്കുന്നില്ല, എന്നാൽ ഈ അഭിപ്രായം സാർവത്രികമായി അംഗീകരിക്കപ്പെട്ടിട്ടില്ല. ലാഭത്തിനായുള്ള ഫ്ലോട്ടിനെ ആശ്രയിക്കുന്നത് ചില വ്യവസായ വിദഗ്ധരെ ഇൻഷുറൻസ് കമ്പനികളെ "ഇൻഷുറൻസ് വിറ്റ് നിക്ഷേപത്തിനായി പണം സ്വരൂപിക്കുന്ന നിക്ഷേപ കമ്പനികൾ" എന്ന് വിളിക്കാൻ പ്രേരിപ്പിച്ചു.<ref>{{Cite journal|last1= വിയർ|first1= ഓഡ്രി എ.|last2= ഹാംപ്ടൺ|first2= ജോൺ എച്ച്.|date= മാർച്ച് 1995|title= അപകടസാധ്യതാ നിർവഹണത്തിൻ്റെയും ഇൻഷുറൻസിൻ്റെയും അവശ്യസാധനങ്ങൾ|language=en |trans-title=Essentials of Risk Management and Insurance|journal= റിസ്ക് ആൻഡ് ഇൻഷുറൻസ് ജേണൽ|volume= 62|issue= 1|pages= 157|doi= 10.2307/253703|issn= 0022-4367|jstor= 253703}}</ref> സ്വാഭാവികമായും, സാമ്പത്തികമായി മാന്ദ്യമുള്ള കാലഘട്ടത്തിൽ ഫ്ലോട്ട് രീതി നടപ്പിലാക്കാൻ പ്രയാസമാണ്. ബിയർ മാർക്കറ്റുകൾ ഇൻഷുറർമാരെ നിക്ഷേപങ്ങളിൽ നിന്ന് അകറ്റാനും അവരുടെ അണ്ടർറൈറ്റിംഗ് നിലവാരം ശക്തമാക്കാനും കാരണമാകുന്നു. അതിനാൽ ഒരു ദരിദ്ര സമ്പദ്‌വ്യവസ്ഥ പൊതുവെ ഉയർന്ന ഇൻഷുറൻസ്-പ്രീമിയങ്ങൾ എന്നാണ് അർത്ഥമാക്കുന്നത്. കാലക്രമേണ ലാഭകരവും ലാഭകരമല്ലാത്തതുമായ കാലയളവുകൾക്കിടയിൽ മാറുന്ന ഈ പ്രവണത സാധാരണയായി അണ്ടർറൈറ്റിംഗ് അല്ലെങ്കിൽ ''ഇൻഷുറൻസ് സൈക്കിൾ'' എന്നാണ് അറിയപ്പെടുന്നത്.<ref> ഫിറ്റ്സ്പാട്രിക്, സീൻ, [https://ssrn.com/abstract=690316 ''ഭയമാണ് താക്കോൽ: സൈക്കിളുകൾ അണ്ടർ റൈറ്റുചെയ്യുന്നതിനുള്ള ഒരു പെരുമാറ്റ വഴികാട്ടി,''] 10 Conn. Ins. L.J. 255 (2004). </ref> === അവകാശവാദങ്ങൾ === {{Wiktionary|അവകാശവാദം}} അവകാശവാദങ്ങളും നഷ്ടം കൈകാര്യം ചെയ്യുന്നതും ഇൻഷുറൻസിൻ്റെ വസ്തുനിഷ്ഠമായ ഉപയോഗമാണ്; അത് യഥാർത്ഥ "ഉൽപ്പന്നം" ആണ്. ഇൻഷുറൻസ് ഇൻഷുറർമാർക്ക് നേരിട്ട്, അല്ലെങ്കിൽ ബ്രോക്കർമാർ അല്ലെങ്കിൽ ഏജൻ്റുമാർ മുഖേന അവകാശവാദങ്ങൾ സമർപ്പിക്കാം. അവകാശവാദം തങ്ങളുടെ നിർദ്ദേശാനുസരണമുള്ള ഫോമിൽ സമർപ്പിക്കണം എന്ന് ഇൻഷുറർ ആവശ്യപ്പെട്ടേക്കാം, അല്ലെങ്കിൽ അസോസിയേഷൻ ഫോർ കോഓപ്പറേറ്റീവ് ഓപ്പറേഷൻസ് റിസർച്ച് ആൻഡ് ഡവലപ്‌മെൻ്റ് (ACORD) എന്ന പേരിലുള്ള ഇൻഷുറൻസിനും അനുബന്ധ സാമ്പത്തിക സേവന വ്യവസായങ്ങൾക്കുമായി ആഗോള നിലവാരം നിശ്ചയിക്കുന്ന സ്ഥാപനം നിർമ്മിച്ചത് പോലെയുള്ള ഒരു അടിസ്ഥാനമാതൃക വ്യവസായ ഫോമിൽ അവകാശവാദങ്ങൾ സ്വീകരിക്കാം. ഇൻഷുറൻസ്-കമ്പനികളുടെ അവകാശവാദ വകുപ്പുകൾ രേഖാ-നിർവഹണ ഉദോഗസ്ഥന്മാരുടെയും, [[wikt:ദത്തനിവേശനം|ദത്തനിവേശന]] ഗുമസ്തന്മാരുടെയും പിന്തുണയോടെ ധാരാളം അവകാശവാദ ക്രമീകരണ ഉദ്യോഗസ്ഥരെ നിയമിക്കുന്നു. {{Wiktionary|ദത്തനിവേശനം}} ഇങ്ങോട്ട് വരുന്ന അവകാശവാദങ്ങളുടെ തീവ്രതയെ അടിസ്ഥാനമാക്കി തരംതിരിക്കുകയും ക്രമീകരണ ഉദ്യോഗസ്ഥരെ നിയോഗിക്കുകയും ചെയ്യുന്നു. അവരുടെ അറിവും അനുഭവവും അനുസരിച്ച് അവകാശവാദം അംഗീകരിക്കുവാനുള്ള അധികാരം വ്യത്യാസപ്പെടുന്നു. ഇൻഷുറൻസ് കരാറിൻ്റെ നിബന്ധനകൾക്കനുസൃതമായി (അങ്ങനെയെങ്കിൽ, അവകാശവാദത്തിന്റെ ന്യായമായ പണ മൂല്യപ്രകാരം) പരിരക്ഷ ലഭ്യമാണോ എന്ന് നിർണ്ണയിക്കുകയും, ഇൻഷുർ ചെയ്തയാളുമായി അടുത്ത സഹകരണത്തോടെ, ഓരോ അവകാശവാദത്തിന്റെയും അന്വേഷണം ഒരു ഉദ്യോഗസ്ഥൻ ഏറ്റെടുക്കുകയും അവകാശവാദത്തുകയ്ക്ക് അംഗീകാരം നൽകുകയും ചെയ്യുന്നു. പോളിസി ഉടമകൾ ഇൻഷുറൻസ് കമ്പനിയുമായി ഒത്തുതീർപ്പ് ചർച്ചകൾ നടത്തുന്നതിന് അവരുടെ സ്വന്തം പൊതു അവകാശവാദ ക്രമീകരണ ഉദ്യോഗസ്ഥരെ നിയമിച്ചേക്കാം. അവകാശവാദങ്ങൾ സങ്കീർണ്ണമായേക്കാവുന്ന സങ്കീർണ്ണമായ പോളിസികൾക്ക്, ഇൻഷുർ ചെയ്തയാൾ ''നഷ്ടം വീണ്ടെടുക്കൽ ഇൻഷുറൻസ്'' എന്ന് വിളിക്കപ്പെടുന്ന ഒരു പ്രത്യേക ഇൻഷുറൻസ് ''പോളിസി അനുബന്ധക്കരാർവ്യവസ്ഥ'' വാങ്ങാം, ഇത് ഒരു അവകാശവാദത്തിൻ്റെ കാര്യത്തിൽ ഒരു പൊതു ക്രമീകരണ ഉദ്യോഗസ്ഥരുടെ ചെലവ് ഉൾക്കൊള്ളുന്നു. ''ബാധ്യത-ഇൻഷുറൻസ്'' അവകാശവാദങ്ങൾ ക്രമീകരിക്കുന്നത് പ്രത്യേകിച്ചും ബുദ്ധിമുട്ടാണ്, കാരണം ഇൻഷുററുമായി സഹകരിക്കാൻ കരാർ ബാധ്യതയില്ലാത്ത ഒരു മൂന്നാം കക്ഷി, വാദി, വാസ്തവത്തിൽ ഇൻഷുററെ ഗണ്യമായ സാമ്പത്തിക സ്രോതസ്സുകളുള്ള ഒരു സ്ഥാപനമായി കണക്കാക്കാം. ഇൻഷുർ ചെയ്‌തവർക്കായി സ്വവിഭവങ്ങളിൽ നിന്നോ ബാഹ്യ ഉപദേഷ്ടാക്കളിൽ നിന്നോ നിയമോപദേശം നേടണം, പൂർത്തിയാക്കാൻ വർഷങ്ങളെടുത്തേക്കാവുന്ന വ്യവഹാരം നിരീക്ഷിക്കുണം, ഒരു ജഡ്ജി ആവശ്യപ്പെടുകയാണെങ്കിൽ നിർബന്ധമായും ഒത്തുതീർപ്പ് അധികാരികളുമായി നേരിട്ടോ ടെലിഫോണിലൂടെയോ ഒത്തുതീർപ്പ്-സമ്മേളനത്തിൽ ഹാജരാകണം. ഒരു അവകാശവാദം ക്രമീകരിക്കുന്നയാൾ ഇൻഷുറൻസ് മൂല്യം കുറവാണെന്ന് സംശയിക്കുന്നുവെങ്കിൽ, ഇൻഷുറൻസ് കമ്പനിയുടെ ''എക്സ്പോഷർ'' പരിമിതപ്പെടുത്തുന്നതിന് ശരാശരിയുടെ അവസ്ഥ വന്നേക്കാം. അവകാശവാദം കൈകാര്യം ചെയ്യുന്നതിൽ, ഇൻഷുറർമാർ ഉപഭോക്തൃ സംതൃപ്തി, ഭരണപരമായ കൈകാര്യം ചെയ്യൽ ചെലവുകൾ, അമിത അവകാശവാദ ചോർച്ച എന്നിവയുടെ ഘടകങ്ങൾ സന്തുലിതമാക്കാൻ ശ്രമിക്കുന്നു. ഈ സന്തുലിതാവസ്ഥാ ശ്രമത്തിനു പുറമേ, ഇൻഷുറൻസ് കൈകാര്യം ചെയ്യേണ്ടതും മറികടക്കേണ്ടതുമായ ഒരു പ്രധാന വ്യാപാര അപകടസാധ്യതയാണ് തട്ടിപ്പ് ഇൻഷുറൻസ് രീതികൾ. അവകാശവാദങ്ങളുടെയോ അവകാശവാദങ്ങൾ കൈകാര്യം ചെയ്യുന്ന രീതികളുടെയോ സാധുതയെച്ചൊല്ലി ഇൻഷുറർമാരും ഇൻഷുറൻസ് ചെയ്യുന്നവരും തമ്മിലുള്ള തർക്കങ്ങൾ ഇടയ്ക്കിടെ വ്യവഹാരത്തിലേക്ക് നീങ്ങുന്നു. === വിപണനം === ഇൻഷുറർമാർ പലപ്പോഴും തങ്ങളുടെ ഉല്പന്നങ്ങൾ വിപണനം ചെയ്യാനോ അണ്ടർറൈറ്റ് ചെയ്യാനോ ഇൻഷുറൻസ് ഏജൻ്റുമാരെ ഉപയോഗിക്കും. ഏജൻ്റുമാർക്ക് ''ക്യാപ്റ്റീവ്'' ആകാം, അതായത് അവർ ഒരു കമ്പനിക്ക് വേണ്ടി മാത്രം പ്രവർത്തിക്കുന്നു, അല്ലെങ്കിൽ സ്വതന്ത്രമായി നിരവധി കമ്പനികളിൽ ഏജന്റുമാരായി പ്രവർത്തിച്ച് പോളിസികൾ നൽകാൻ കഴിയും. വ്യക്തിഗതമാക്കിയതുമായ സേവനങ്ങളുടെ ലഭ്യത മൂലമാണ് ഇൻഷുറൻസ് ഏജൻ്റുമാരെ ഉപയോഗിക്കുന്ന കമ്പനികളുടെ നിലനിൽപ്പും വിജയവും മെച്ചപ്പെടുത്തിയതും. കമ്പനികൾ അവരുടെ ഉൽപ്പന്നങ്ങൾ വിപണനം ചെയ്യാൻ ദല്ലാൾ സ്ഥാപനങ്ങൾ, ബാങ്കുകൾ, മറ്റ് കോർപ്പറേറ്റ് സ്ഥാപനങ്ങൾ (സ്വയം സഹായ ഗ്രൂപ്പുകൾ, സൂക്ഷ്മധനകാര്യ സ്ഥാപനങ്ങൾ, സർക്കാരിതര സ്ഥാപനങ്ങൾ മുതലായവ) ഉപയോഗിക്കുന്നു.<ref>{{cite journal |first1 = അലൻ എൻ. |last1 = ബെർഗർ |first2 = ജെ. ഡേവിഡ് |last2 = കമ്മിൻസ് |first3 = മേരി എ. |last3 = വീസ് |title = സാമ്പത്തിക സേവനങ്ങൾക്കായുള്ള ഒന്നിലധികം വിതരണ സംവിധാനങ്ങളുടെ സഹവർത്തിത്വം: ആസ്തി-ബാധ്യത ഇൻഷുറൻസിൻ്റെ വ്യവഹാരം. |language=en |trans-title=The Coexistence of Multiple Distribution Systems for Financial Services: The Case of Property-Liability Insurance.|journal = Journal of Business |volume = 70 |issue = 4 |pages = 515–46 |date = ഒക്ടോബർ 1997 |doi= 10.1086/209730 |url = http://wrdsenet.wharton.upenn.edu/fic/wfic/papers/95/9513.pdf |archive-url= https://web.archive.org/web/20000919231814/http://wrdsenet.wharton.upenn.edu/fic/wfic/papers/95/9513.pdf |url-status = dead|archive-date =2000-09-19}} ([http://fic.wharton.upenn.edu/fic/papers/95/9513.pdf online draft] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20100622075631/http://fic.wharton.upenn.edu/fic/papers/95/9513.pdf |date=2010-06-22 }})</ref> == തരങ്ങൾ == കണക്കാക്കാൻ കഴിയുന്ന ഏതൊരു അപകടസാധ്യതയും ഇൻഷുർ ചെയ്യാവുന്നതാണ്. അവകാശവാദങ്ങൾക്ക് കാരണമായേക്കാവുന്ന നിർദ്ദിഷ്ട അപകടസാധ്യതകളെ ''വിപത്തുകൾ'' എന്ന് വിളിക്കുന്നു. ഒരു ഇൻഷുറൻസ് പോളിസിയിൽ ഉൾപ്പെടുന്ന അപകടങ്ങൾ ഏതൊക്കെയാണെന്നും അല്ലാത്തവ ഏതൊക്കെയെന്ന് പോളിസി തന്നെ വിശദമായി വ്യക്തമാക്കും. ==== വിവിധ തരം ഇൻഷുറൻസുകൾ ==== ഇൻഷുറൻസുകളെ പൊതുവേ രണ്ടായി തിരിച്ചിരിക്കുന്നു. # '''ലൈഫ് ഇൻഷുറൻസ്''': വ്യക്തികളാണ് ഇതിൽ ഇൻഷുറൻസിന് വിധേയമാകുന്നത്. നിങ്ങളെയും നിങ്ങളുടെ പ്രിയപ്പെട്ടവരെയും പെട്ടെന്നുള്ള വിപത്തിൽ നിന്നോ ദുരന്തത്തിൽ നിന്നോ സംരക്ഷിക്കുന്നതിനായി രൂപകൽപ്പന ചെയ്‌തിരിക്കുന്ന പരമ്പരാഗത ഇൻഷുറൻസിന്റെ ഒരു രൂപമാണ് ലൈഫ് പരിരക്ഷ. കുടുംബങ്ങളുടെ വരുമാനം സംരക്ഷിക്കുന്നതിനാണ് ഇത് ആദ്യം രൂപകൽപ്പന ചെയ്തത്. ഒരു വ്യക്തിയെ ആശ്രയിക്കുന്നവരുടെ എണ്ണം, നിലവിലെ സമ്പാദ്യം, എന്നിങ്ങനെയുള്ള വിവിധ ഘടകങ്ങളെ അടിസ്ഥാനമാക്കിയാണ് ലൈഫ് പരിരക്ഷയുടെ ആവശ്യം കണക്കാക്കുന്നത് # '''പൊതു ഇൻഷുറൻസ്''': ലൈഫ് ഇൻഷുറൻസ് അല്ലാത്ത ഏത് തരത്തിലുള്ള പരിരക്ഷയും ഈ വിഭാഗത്തിൽ പെടുന്നു. നിങ്ങളുടെ ആവശ്യങ്ങൾക്കനുസരിച്ച് നിങ്ങളുടെ ജീവിതത്തിന്റെ എല്ലാ മേഖലകളെയും ഉൾക്കൊള്ളുന്ന നിരവധി തരം ഇൻ‌ഷുറൻ‌സുകൾ ഉണ്ട്. # ആരോഗ്യ ഇൻഷുറൻസ് : ഹെൽത്ത്‌ ഇൻഷുറൻസ് അപ്രതീക്ഷിതമായ രോഗങ്ങൾ, അപകടങ്ങൾ എന്നിവ മൂലമുള്ള ചികിത്സ ചിലവുകൾ ഗണ്യമായി കുറക്കുന്നതിൽ ഏറെ സഹായിക്കുന്നു. ഇന്ത്യയിലും മികച്ച ഹെൽത്ത്‌ ഇൻഷുറൻസ് സേവന ദാതാക്കളെ കാണാം. ചില രാജ്യങ്ങളിൽ ഹെൽത്ത്‌ ഇൻഷുറൻസ് നിർബന്ധമാണ്. അതുപോലെ പല വികസിത വിദേശ രാജ്യങ്ങളിലും സോഷ്യൽ സെക്യൂരിറ്റി സംവിധാനം അഥവാ ഹെൽത്ത്‌ ഇൻഷുറൻസ് മുഖേന സാധാരണക്കാർക്ക് ഉയർന്ന നിലവാരത്തിലുള്ളതും എന്നാൽ സൗജന്യവുമായ ചികിത്സ ലഭ്യമാക്കിയിട്ടുണ്ട്. നിലവിലുള്ള വിവിധ തരത്തിലുള്ള ഇൻഷുറൻസുകളുടെ സമഗ്രമല്ലാത്ത ലിസ്‌റ്റുകൾ ചുവടെയുണ്ട്. ഒരൊറ്റ പോളിസി ചുവടെ സജ്ജീകരിച്ചിരിക്കുന്ന ഒന്നോ അതിലധികമോ വിഭാഗങ്ങളിലെ അപകടസാധ്യതകൾ ഉൾക്കൊള്ളുന്നു. ഉദാഹരണത്തിന്, വാഹന ഇൻഷുറൻസ് സാധാരണയായി ആസ്തിയുമായി ബന്ധപ്പെട്ട അപകടസാധ്യത (മോഷണം അല്ലെങ്കിൽ വാഹനത്തിൻ്റെ കേടുപാടുകൾ), ബാധ്യതാ അപകടസാധ്യത (അപകടത്തിൽ നിന്ന് ഉണ്ടാകുന്ന നിയമപരമായ അവകാശവാദങ്ങൾ) എന്നിവ ഉൾക്കൊള്ളുന്നു. [[യുണൈറ്റഡ് സ്റ്റേറ്റ്സ്|യുണൈറ്റഡ് സ്റ്റേറ്റ്സിലെ]] ഒരു ഗൃഹ ഇൻഷുറൻസ് പോളിസിയിൽ വീടിനും ഉടമയുടെ സാധനങ്ങൾക്കും കേടുപാടുകൾ വരുന്നതിനുള്ള പരിരക്ഷ, ഉടമയ്‌ക്കെതിരായ ചില നിയമപരമായ അവകാശവാദങ്ങൾ, കൂടാതെ ഉടമയുടെ വസ്തുവിൽ പരിക്കേറ്റ അതിഥികളുടെ ചികിത്സാ ചെലവുകൾക്കുള്ള ചെറിയ തുകയുടെ നഷ്ടപരിഹാരം എന്നിവ ഉൾപ്പെടുന്നു. {{wiktionary|പൊതിക്കെട്ട്|പൊതിക്കെട്ടാക്കപ്പെട്ട}} വ്യാപാര ഇൻഷുറന്സിന് വിവിധ തരത്തിലുള്ള ''തൊഴില്പരമായ ബാധ്യതാ ഇൻഷുറൻസ്, തൊഴില്പരമായ നഷ്ടപരിഹാരം'' എന്നു വിളിക്കപ്പെടുന്ന വിവിധ രൂപങ്ങൾ എടുക്കാം, അവ ആ പേരിൽ താഴെ ചർച്ചചെയ്യുന്നു; ഒരു വ്യാപാര ഉടമയ്ക്ക് ആവശ്യമായ പല തരത്തിലുള്ള പരിരക്ഷകളും ഒരു പോളിസിയിലേക്ക് പൊതികെട്ടാക്കപ്പെട്ട ''വ്യാപാര ഉടമയുടെ പോളിസിയും'', ഒരു വീട്ടുടമസ്ഥൻ്റെ ഇൻഷുറൻസ് എങ്ങനെ ഒരു വീട്ടുടമസ്ഥന് ആവശ്യമായ പരിരക്ഷകൾ പൊതികെട്ടാക്കപ്പെട്ടു എന്നതിന് സമാനമാണ്.<ref>{{cite web | author = ഇൻഷുറൻസ് ഇൻഫർമേഷൻ ഇൻസ്റ്റിറ്റ്യൂട്ട് | title = ബിസിനസ് ഇൻഷുറൻസ് വിവരങ്ങൾ. ഒരു ബിസിനസ്സ് ഉടമയുടെ പോളിസി എന്താണ് കവർ ചെയ്യുന്നത്? |language=en |trans-title=Business insurance information. What does a businessowners policy cover?| url = http://www.iii.org/individuals/business/basics/bop/ | access-date = 2007-05-09 }}</ref> ==== വാഹന ഇൻഷുറൻസ് ==== {{Main|വാഹന ഇൻഷുറൻസ്}} [[File:Car crash 1.jpg|thumb|right|[[കോപ്പൻഹേഗൻ|കോപ്പൻഹേഗനിൽ]] തകർന്ന ഒരു വാഹനം]] വാഹന ഇൻഷുറൻസ് പോളിസി ഉടമയെ [[റോഡപകടം]] പോലെ, അവരുടെ ഉടമസ്ഥതയിലുള്ള വാഹനവുമായി ബന്ധപ്പെട്ട ഒരു സംഭവത്തിൽ സാമ്പത്തിക നഷ്ടത്തിൽ നിന്ന് സംരക്ഷിക്കുന്നു. പരിരക്ഷയിൽ സാധാരണയായി ഉൾപ്പെടുന്നവ: * കാറിൻ്റെ കേടുപാടുകൾക്കോ മോഷണത്തിനോ ഉള്ള ''ആസ്തി പരിരക്ഷ'' * ശാരീരിക പരിക്കുകൾക്കോ സ്വത്ത് നാശത്തിനോ വേണ്ടി മറ്റുള്ളവർക്കുള്ള നിയമപരമായ ഉത്തരവാദിത്തമായ ''ബാധ്യതാ പരിരക്ഷ'' * പരിക്കുകൾ, പുനരധിവാസം, ചിലപ്പോൾ നഷ്ടപ്പെട്ട കൂലി, ശവസംസ്കാരച്ചെലവ് എന്നിവയ്ക്കുള്ള ചെലവുകൾ അടങ്ങുന്ന ''വൈദ്യച്ചെലവ് പരിരക്ഷ''. ==== വിടവ് ഇൻഷുറൻസ് ==== പോളിസി ഉടമയുടെ ഇൻഷുറൻസ് കമ്പനി മുഴുവൻ വായ്പയും പരിരക്ഷിക്കാത്ത സാഹചര്യത്തിൽ ഒരു വാഹന വായ്പയിലെ അധിക തുക ''വിടവ് ഇൻഷുറൻസ്'' പരിരക്ഷിക്കുന്നു. കമ്പനിയുടെ നിർദ്ദിഷ്‌ട നയങ്ങളെ ആശ്രയിച്ച് അത് കിഴിവ് പരിരക്ഷ ചെയ്തേക്കാം അല്ലെങ്കിൽ പരിരക്ഷ ചെയ്യാതിരിക്കാം. കുറഞ്ഞ മുൻകൂർ തുക നൽകുന്നവർക്കും വായ്പകൾക്ക് ഉയർന്ന പലിശയുള്ളവർക്കും 60 മാസമോ അതിൽ കൂടുതലോ കാലാവധിയുള്ളവർക്കും ഈ പരിരക്ഷ വിപണനം ചെയ്യുന്നു. വാഹന ഉടമ വാഹനം വാങ്ങുമ്പോൾ സാധാരണയായി ഒരു ധനകാര്യ കമ്പനിയാണ് വിടവ് ഇൻഷുറൻസ് വാഗ്ദാനം ചെയ്യുന്നത്, എന്നാൽ പല വാഹന ഇൻഷുറൻസ് കമ്പനികളും ഈ പരിരക്ഷ ഉപഭോക്താക്കൾക്കും വാഗ്ദാനം ചെയ്യുന്നു. ==== ആരോഗ്യ ഇൻഷുറൻസ് ==== ആരോഗ്യ ഇൻഷുറൻസ് പോളിസികൾ ചികിത്സാ ചെലവ് വഹിക്കുന്നു. ദന്തപരിശോധന ഇൻഷുറൻസ്, വൈദ്യപരിശോധന ഇൻഷുറൻസ് പോലെ, ദന്തപരിശോധന ചെലവുകൾക്കായി പോളിസി ഉടമകളെ സംരക്ഷിക്കുന്നു. മിക്ക വികസിത രാജ്യങ്ങളിലും, എല്ലാ പൗരന്മാർക്കും അവരുടെ സർക്കാരുകളിൽ നിന്ന് ചില ആരോഗ്യ പരിരക്ഷകൾ ലഭിക്കുന്നു, അത് നികുതിയിലൂടെ നൽകപ്പെടുന്നു. മിക്ക രാജ്യങ്ങളിലും, ആരോഗ്യ ഇൻഷുറൻസ് പലപ്പോഴും തൊഴിലുടമയുടെ ആനുകൂല്യങ്ങളുടെ ഭാഗമാണ്. ==== വരുമാന സംരക്ഷണ ഇൻഷുറൻസ് ==== * വൈകല്യ ഇൻഷുറൻസ് പോളിസികൾ പോളിസി ഉടമക്ക് അസുഖമോ പരിക്കോ കാരണം ജോലി ചെയ്യാൻ കഴിയാത്ത സാഹചര്യത്തിൽ സാമ്പത്തിക സഹായം നൽകുന്നു. പണയ വായ്പകളും ക്രെഡിറ്റ് കാർഡുകളും പോലുള്ള ബാധ്യതകൾ അടയ്ക്കാൻ സഹായിക്കുന്നതിന് ഇത് പ്രതിമാസ പിന്തുണ നൽകുന്നു. ഹ്രസ്വകാല, ദീർഘകാല വൈകല്യ പോളിസികൾ വ്യക്തികൾക്ക് ലഭ്യമാണ്, എന്നാൽ ചെലവ് കണക്കിലെടുത്ത്, ദീർഘകാല പോളിസികൾ സാധാരണയായി കുറഞ്ഞത് ആറക്ക വരുമാനമുള്ളവർക്ക് മാത്രമേ ലഭിക്കൂ, അതായത് ഡോക്ടർമാർ, അഭിഭാഷകർ തുടങ്ങിയവർ. ഹ്രസ്വകാല വൈകല്യ ഇൻഷുറൻസ്. ഒരു വ്യക്തിയെ സാധാരണയായി ആറ് മാസം വരെയുള്ള കാലയളവിലേക്ക് പരിരക്ഷിക്കുന്നു, വൈദ്യച്ചെലവ് ബില്ലുകളും മറ്റ് ആവശ്യങ്ങളും പരിരക്ഷിക്കുന്നതിന് ഓരോ മാസവും ഒരു ''സ്റ്റൈപ്പൻഡ്'' നൽകുന്നു. * ദീർഘകാല വൈകല്യ ഇൻഷുറൻസ് ഒരു വ്യക്തിയുടെ ദീർഘകാല ചെലവുകൾ അവർ സ്ഥിരമായി വികലാംഗരായി കണക്കാക്കുന്നത് വരെ ഉൾക്കൊള്ളുന്നു. അതിനുശേഷം അവർക്ക് ജോലി ചെയ്യാൻ കഴിയില്ലെന്നും അതിനാൽ പൂർണ്ണമായും വികലാംഗരാണെന്നും പ്രഖ്യാപിക്കുന്നതിന് മുമ്പുവരെ ഇൻഷുറൻസ് കമ്പനികൾ പലപ്പോഴും ആ വ്യക്തിയെ ജോലിയിൽ തിരികെ കൊണ്ടുവരാൻ പ്രോത്സാഹിപ്പിക്കുന്നതിന് ശ്രമിക്കും. * വൈകല്യ ഓവർഹെഡ് ഇൻഷുറൻസ് വ്യാപാര ഉടമകൾക്ക് ജോലി ചെയ്യാൻ കഴിയാത്ത സമയത്ത് അവരുടെ വ്യാപാരത്തിൻ്റെ ഓവർഹെഡ് ചെലവുകൾ വഹിക്കാൻ അനുവദിക്കുന്നു. * ഒരു വ്യക്തിക്ക് സ്ഥിരമായി അംഗവൈകല്യം സംഭവിക്കുകയും തൊഴിലിൽ മേലിൽ പ്രവർത്തിക്കാൻ കഴിയാതിരിക്കുകയും ചെയ്യുമ്പോൾ മൊത്തം സ്ഥിരമായ വൈകല്യ ഇൻഷുറൻസ് ആനുകൂല്യങ്ങൾ നൽകുന്നു, ഇത് പലപ്പോഴും ലൈഫ് ഇൻഷുറൻസിൻ്റെ അനുബന്ധമായി എടുക്കാറാണുള്ളത്. * തൊഴിലാളികളുടെ നഷ്ടപരിഹാര ഇൻഷുറൻസ് ഒരു തൊഴിലാളിയുടെ നഷ്ടമായ വേതനത്തിൻ്റെ മുഴുവനായോ ഭാഗികമായോ ജോലി സംബന്ധമായ പരിക്ക് നിമിത്തം ഉണ്ടാകുന്ന ചികിത്സാ ചെലവുകൾ പരിഹരിക്കുന്നു. ==== അപകട ഇൻഷുറൻസ് ==== അപകട ഇൻഷുറൻസ് ഏതെങ്കിലും പ്രത്യേക ആസ്തിയുമായി ബന്ധപ്പെടുത്തേണ്ടതില്ല, എന്നാൽ പൊതുവായ അപകടങ്ങൾക്കെതിരെ പരിരക്ഷ നൽകുന്നു. വാഹനം, തൊഴിലാളികളുടെ നഷ്ടപരിഹാരം, ചില ബാധ്യതാ ഇൻഷുറൻസുകൾ എന്നിങ്ങനെ നിരവധി തരത്തിലുള്ള ഇൻഷുറൻസുകളെ തരംതിരിക്കാൻ കഴിയുന്ന ഇൻഷുറൻസിൻ്റെ വിശാലമായ ഛായാരൂപമാണിത്. * മൂന്നാം കക്ഷികളുടെ ക്രിമിനൽ പ്രവൃത്തികളിൽ നിന്ന് ഉണ്ടാകുന്ന നഷ്ടങ്ങൾക്കെതിരെ പോളിസി ഉടമയെ പരിരക്ഷിക്കുന്ന അപകട ഇൻഷുറൻസിൻ്റെ ഒരു രൂപമാണ് '''''ക്രൈം ഇൻഷുറൻസ്''''. ഉദാഹരണത്തിന്, മോഷണം അല്ലെങ്കിൽ തട്ടിപ്പ് എന്നിവയിൽ നിന്ന് ഉണ്ടാകുന്ന നഷ്ടം നികത്താൻ സ്ഥാപനങ്ങൾക്ക് ക്രൈം ഇൻഷുറൻസ് ലഭ്യമാണ്. * '''''ഭീകരവാദ ഇൻഷുറൻസ്''''' തീവ്രവാദ പ്രവർത്തനങ്ങൾ മൂലമുണ്ടാകുന്ന ഏതൊരു നഷ്ടത്തിനും നാശത്തിനും എതിരെ സംരക്ഷണം നൽകുന്നു. 9/11 ന് ശേഷം യുണൈറ്റഡ് സ്റ്റേറ്റ്സിൽ, ''ടെററിസം റിസ്ക് ഇൻഷുറൻസ് ആക്ട് 2002 (TRIA)'' തീവ്രവാദ പ്രവർത്തനങ്ങളുടെ ഫലമായുണ്ടാകുന്ന ഇൻഷുർ ചെയ്ത നഷ്ടങ്ങൾക്ക് പൊതുവും സ്വകാര്യവുമായ പങ്കിട്ട നഷ്ടപരിഹാരത്തിൻ്റെ സുതാര്യമായ സംവിധാനം നൽകുന്ന ഒരു ഫെഡറൽ പദ്ധതി രൂപീകരിച്ചു. ''ഭീകരവാദ അപകടസാധ്യത ഇൻഷുറൻസ് പദ്ധതി വീണ്ടും അധികാരപ്പെടുത്തൽ നിയമം 2007 (ടെററിസം റിസ്ക് ഇൻഷുറൻസ് പ്രോഗ്രാം റീഓതറൈസേഷൻ ആക്ട് 2007 അല്ലെങ്കിൽ TRIPRA)'' പ്രകാരം 2014 അവസാനം വരെ ഈ പദ്ധതി നീട്ടുകയും ചെയ്തു. * '''''തട്ടിക്കൊണ്ടുപോകലും മോചനദ്രവ്യവും ഇൻഷുറൻസ്''''' (കിഡ്നാപ് അണ്ട് റാൻസം ഇൻഷുറൻസ്) രൂപകൽപ്പന ചെയ്തിരിക്കുന്നത് തട്ടിക്കൊണ്ടുപോകൽ, കൊള്ളയടിക്കൽ, തെറ്റായ തടങ്കലിൽ വയ്ക്കൽ, ഹൈജാക്കിംഗ് എന്നിവയുടെ അപകടങ്ങളിൽ നിന്ന് ലോകമെമ്പാടുമുള്ള ഉയർന്ന അപകടസാധ്യതയുള്ള പ്രദേശങ്ങളിൽ പ്രവർത്തിക്കുന്ന വ്യക്തികളെയും കോർപ്പറേഷനുകളെയും സംരക്ഷിക്കുന്നതിനാണ്. * വിപ്ലവമോ മറ്റ് രാഷ്ട്രീയ സാഹചര്യങ്ങളോ നഷ്‌ടമുണ്ടാക്കാൻ സാധ്യതയുള്ള രാജ്യങ്ങളിലെ പ്രവർത്തനങ്ങളുള്ള വ്യാപാരങ്ങൾക്ക് എടുക്കാവുന്ന അപകട ഇൻഷുറൻസിൻ്റെ ഒരു രൂപമാണ് '''''രാഷ്ട്രീയ അപകടസാധ്യത ഇൻഷുറൻസ്''''' (അഥവാ, പൊളിറ്റിക്കൽ റിസ്ക് ഇൻഷുറൻസ്). ==== ലൈഫ് ഇൻഷുറൻസ് ==== ''ലൈഫ് ഇൻഷുറൻസ്'' ഒരു മരണപ്പെട്ടയാളുടെ കുടുംബത്തിനോ മറ്റ് നിയുക്ത ഗുണഭോക്താവിനോ ഒരു സാമ്പത്തിക ആനുകൂല്യം നൽകുന്നു, കൂടാതെ ഇൻഷുർ ചെയ്ത വ്യക്തിയുടെ കുടുംബത്തിന് വരുമാനം, അടക്കം, ശവസംസ്കാരം, മറ്റ് അന്തിമ ചെലവുകൾ എന്നിവയ്ക്കായി പ്രത്യേകമായി നൽകാം. ലൈഫ് ഇൻഷുറൻസ് പോളിസികൾ പലപ്പോഴും ഗുണഭോക്താവിനു വരുമാനം ഒറ്റത്തവണ പണമായി അല്ലെങ്കിൽ ''വർഷാശന''മായി നൽകാനുള്ള ഓപ്ഷൻ അനുവദിക്കുന്നു. മിക്ക സംസ്ഥാനങ്ങളിലും, ഒരു വ്യക്തിക്ക് ആ വ്യക്തിയുടെ അറിവില്ലാതെ മറ്റൊരു വ്യക്തിയിൽ നിന്ന് ഒരു പോളിസി വാങ്ങാൻ കഴിയില്ല. {{wiktionary|വർഷാശനം}} '''''വർഷാശനം''''' പണം നൽകുന്നതിന്റെ ഒരു പ്രവാഹം നൽകുന്നു. അവ ഇൻഷുറൻസ് കമ്പനികൾ നൽകുന്നതിനാൽ ഇൻഷുറൻസ് എന്ന് പൊതുവെ തരംതിരിച്ചിരിക്കപ്പെടുകയും നിയന്ത്രിക്കപ്പെടുകയും ചെയ്യുന്നു. {{wiktionary|സാമ്പത്തിക അപകടസാധ്യത പ്രവചനശാസ്ത്രം}} ലൈഫ് ഇൻഷുറൻസിന് ആവശ്യമായ അതേ തരത്തിലുള്ള ''സാമ്പത്തിക അപകടസാധ്യത പ്രവചനത്തിലും'', ''നിക്ഷേപ നിർവഹണത്തിലും'' വൈദഗ്ധ്യം ആവശ്യമാണ്. ആജീവനാന്ത ആനുകൂല്യം നൽകുന്ന വർഷാശനം ചിലപ്പോൾ ഒരു വിരമിച്ച വ്യക്തി തൻ്റെ സാമ്പത്തിക സ്രോതസ്സുകളെ അതിജീവിക്കാനുള്ള സാധ്യതയ്‌ക്കെതിരായ ഇൻഷുറൻസായി കണക്കാക്കുന്നു. ആ അർത്ഥത്തിൽ, അവ ലൈഫ് ഇൻഷുറൻസിൻ്റെ പൂരകമാണ്, കൂടാതെ ഒരു അണ്ടർറൈറ്റിംഗ് വീക്ഷണകോണിൽ നിന്ന്, ലൈഫ് ഇൻഷുറൻസിൻ്റെ പ്രതിബിംബമാണ്. ചില ലൈഫ് ഇൻഷുറൻസ് കരാറുകൾ പണമൂല്യങ്ങൾ ശേഖരിക്കുന്നു, പോളിസി സറണ്ടർ ചെയ്താലോ കടം വാങ്ങുമ്പോഴോ ഇൻഷുർ ചെയ്തയാൾ അത് എടുക്കും. വർഷാശനവും എൻഡോവ്‌മെൻ്റ് പോളിസികളും പോലുള്ള ചില പോളിസികൾ, ആവശ്യമുള്ളപ്പോൾ സമ്പത്ത് ശേഖരിക്കുന്നതിനോ പണമാക്കി മാറ്റുന്നതിനോ ഉള്ള സാമ്പത്തിക ഉപകരണങ്ങളാണ്. യുണൈറ്റഡ് സ്‌റ്റേറ്റ്‌സ്, [[യുണൈറ്റഡ് കിങ്ഡം|യുകെ]] പോലുള്ള പല രാജ്യങ്ങളിലും, ചില പ്രത്യേക സാഹചര്യങ്ങളിൽ ഈ പണ മൂല്യത്തിൻ്റെ പലിശയ്ക്ക് നികുതി നൽകേണ്ടതില്ലെന്ന് നികുതി നിയമം നൽകുന്നു. ഇത് ലൈഫ് ഇൻഷുറൻസിൻ്റെ വ്യാപകമായ ഉപയോഗത്തിലേക്ക് നയിക്കുന്നു. അതുപോലെ തന്നെ നേരത്തെയുള്ള മരണം സംഭവിച്ചാൽ സംരക്ഷിക്കുന്നതിനും, നികുതിലാഭിക്കുവാൻ കാര്യക്ഷമമായ മാർഗ്ഗമായും ഇത് ഉപകരിക്കുന്നു. യുണൈറ്റഡ് സ്റ്റേറ്റ്സിൽ, ലൈഫ് ഇൻഷുറൻസ് പോളിസികളുടെയും വർഷാശനങ്ങളുടെയും പലിശ വരുമാനത്തിന്മേലുള്ള നികുതി സാധാരണയായി മാറ്റിവയ്ക്കപ്പെടുന്നു. എന്നിരുന്നാലും, ചില സന്ദർഭങ്ങളിൽ നികുതി മാറ്റിവയ്ക്കലിൽ നിന്ന് ലഭിക്കുന്ന ആനുകൂല്യം കുറഞ്ഞ വരുമാനം ഉപയോഗിച്ച് തട്ടിക്കഴിക്കുകയും ചെയ്യാം. ഇത് ഇൻഷുറൻസ് കമ്പനിയെയും പോളിസിയുടെ തരത്തെയും മറ്റ് ആപേക്ഷികതകളെയും (മരണനിരക്ക്, വിപണി വരുമാനം മുതലായവ) ആശ്രയിച്ചിരിക്കുന്നു. കൂടാതെ, മറ്റ് ആദായനികുതി ലാഭിക്കൽ വാഹനങ്ങൾ (ഉദാ. ഐആർഎകൾ, 401(കെ) പ്ലാനുകൾ, റോത്ത് ഐആർഎകൾ) മൂല്യ ശേഖരണത്തിനുള്ള മികച്ച ബദലുകളായിരിക്കാം. ==== ശവസംസ്കാര ഇൻഷുറൻസ് ==== ''ശവസംസ്കാര ഇൻഷുറൻസ്'' എന്നത് ഒരു പഴയ തരത്തിലുള്ള ലൈഫ് ഇൻഷുറൻസാണ്. അത് മരണാനന്തരം ഒരു ശവസംസ്കാരച്ചെലവ് പോലെയുള്ള അന്തിമ ചെലവുകൾക്കായി നൽകപ്പെടും. ഗ്രീക്കുകാരും റോമാക്കാരുമാണു ശവസംസ്കാര ഇൻഷുറൻസ് അവതരിപ്പിച്ചത്. 600 CE-ൽ അവർ "ബനവലൻ്റ് സൊസൈറ്റികൾ" എന്ന പേരിൽ സംഘങ്ങൾ സംഘടിപ്പിച്ചു, അത് ജീവിച്ചിരിക്കുന്ന കുടുംബങ്ങളെ പരിപാലിക്കുകയും അംഗങ്ങളുടെ മരണശേഷം ശവസംസ്കാരച്ചെലവ് നൽകുകയും ചെയ്തു. [[വിക്ടോറിയൻ കാലഘട്ടം|വിക്ടോറിയൻ കാലഘട്ടഗത്തിലെ]] സൗഹൃദ കൂട്ടായ്മകൾ ചെയ്തതുപോലെ, മധ്യകാലഘട്ടത്തിലെ ഗിൽഡുകളും സമാനമായ ഒരു ലക്ഷ്യം നിർവഹിച്ചു. ==== ആസ്തി ഇൻഷുറൻസ് ==== ആസ്തി ഇൻഷുറൻസ് അഗ്നിബാധ, മോഷണം അല്ലെങ്കിൽ കാലാവസ്ഥാ കേടുപാടുകൾ പോലെയുള്ള വസ്തുവകകൾക്കുള്ള അപകടങ്ങളിൽ നിന്ന് സംരക്ഷണം നൽകുന്നു. ഇതിൽ അഗ്നിബാധ ഇൻഷുറൻസ്, വെള്ളപ്പൊക്ക ഇൻഷുറൻസ്, ഭൂകമ്പ ഇൻഷുറൻസ്, ഗൃഹ ഇൻഷുറൻസ്, ഉൾനാടൻ മറൈൻ ഇൻഷുറൻസ് അല്ലെങ്കിൽ ബോയിലർ ഇൻഷുറൻസ് തുടങ്ങിയ പ്രത്യേക ഇൻഷുറൻസ് രൂപങ്ങൾ ഉൾപ്പെട്ടേക്കാം. ആസ്തി ഇൻഷുറൻസ് എന്ന പദം, അപകട ഇൻഷുറൻസ് പോലെ, ഇൻഷുറൻസിൻ്റെ വിവിധ ഉപവിഭാഗങ്ങളുടെ വിശാലമായ വിഭാഗമായി ഉപയോഗിക്കാം, അവയിൽ ചിലത് ചുവടെ പട്ടികപ്പെടുത്തിയിരിക്കുന്നു: * '''''വ്യോമയാന ഇൻഷുറൻസ്''''' വിമാന ചട്ടക്കൂടുകളും സ്പെയറുകളും, യാത്രക്കാരുടെയും മൂന്നാം കക്ഷി ബാധ്യതയും പോലുള്ള അനുബന്ധ ബാധ്യതാ അപകടസാധ്യതകളെ സംരക്ഷിക്കുന്നു. ഈ ഉപവിഭാഗത്തിന് കീഴിൽ വിമാനനിലയങ്ങൾ, വിമാന ഗതാഗത നിയന്ത്രണം, ചെറിയ ആഭ്യന്തര എക്‌സ്‌പോഷറുകൾ വഴി അന്താരാഷ്‌ട്ര വിമാനത്താവളങ്ങൾക്കുള്ള ഇന്ധനം നിറയ്ക്കൽ പ്രവർത്തനങ്ങൾ, എന്നിവ അടങ്ങിയെക്കാം. * '''''ബോയിലർ ഇൻഷുറൻസ്''''' (ബോയിലർ, മെഷിനറി ഇൻഷുറൻസ് അല്ലെങ്കിൽ ഉപകരണങ്ങളുടെ തകർച്ച ഇൻഷുറൻസ് എന്നും അറിയപ്പെടുന്നു) ബോയിലറുകൾക്കോ ഉപകരണങ്ങൾക്കോ യന്ത്രങ്ങൾക്കോ ആകസ്മികമായ ശാരീരിക നാശനഷ്ടങ്ങൾക്കെതിരെ ഇൻഷുർ ചെയ്യുന്നു. * '''''കെട്ടിടനിർമ്മാണ അപായസാധ്യത ഇൻഷുറൻസ്''''', നിർമ്മാണ സമയത്ത് ഭൗതിക നഷ്ടം അല്ലെങ്കിൽ വസ്തുവകകൾക്ക് നാശനഷ്ടം ഉണ്ടാകാനുള്ള സാധ്യതക്കെതിരെ ഇൻഷുർ ചെയ്യുന്നു. കെട്ടിടനിർമ്മാണ അപായസാധ്യത ഇൻഷുറൻസ് സാധാരണയായി "എല്ലാ അപകടസാധ്യതകളും" അടിസ്ഥാനത്തിലാണ് എഴുതിയിരിക്കുന്നത്, അതായത്, പ്രത്യേകം എടുത്തുപറഞ്ഞ് ഒഴിവാക്കാത്ത ഏതെങ്കിലും കാരണത്താൽ (ഇൻഷുർ ചെയ്തയാളുടെ അശ്രദ്ധ ഉൾപ്പെടെ) ഉണ്ടാകുന്ന നാശനഷ്ടങ്ങൾക്ക് ഇവ പരിരക്ഷ നൽകും. ഒരു കെട്ടിടത്തിൻ്റെയോ ഘടനയുടെയോ നിർമ്മാണത്തിനോ നവീകരണത്തിനോ ഉപയോഗിക്കുന്ന വസ്തുക്കൾ, ഫിക്‌ചറുകൾ അല്ലെങ്കിൽ ഉപകരണങ്ങൾ എന്നിവയിൽ ഒരു വ്യക്തിയുടെ അല്ലെങ്കിൽ സ്ഥാപനത്തിൻ്റെ ഇൻഷുർ ചെയ്യാവുന്ന താൽപ്പര്യം സംരക്ഷിക്കുന്ന പരിരക്ഷയാണ് ഈ ഇൻഷുറൻസ് നൽകുന്നത്.<ref>{{cite web|title=കെട്ടിടനിർമ്മാണ അപായസാധ്യത ഇൻഷുറൻസ്: നിർമ്മാണ പദ്ധതികൾക്കുള്ള പ്രത്യേക പരിരക്ഷ|language=en |trans-title=Builder's Risk Insurance: Specialized Coverage for Construction Projects|url=http://adjustersinternational.com/publications/adjusting-today/builders-risk-insurance/1/|website=ക്രമീകരണം ഇന്ന്|publisher=അഡ്ജസ്റ്റേഴ്സ് ഇൻ്റർനാഷണൽ|access-date=16 ഒക്ടോബർ 2009}}</ref> * '''''വിള ഇൻഷുറൻസ്''''': വളരുന്ന വിളകളുമായി ബന്ധപ്പെട്ട വിവിധ അപകടസാധ്യതകൾ കുറയ്ക്കുന്നതിനോ നിയന്ത്രിക്കുന്നതിനോ കർഷകർക്ക് ''വിള ഇൻഷുറൻസ്'' വാങ്ങാം. കാലാവസ്ഥ, കൊടുങ്കാറ്റ്, വരൾച്ച, മഞ്ഞ് നാശം, കീടങ്ങൾ എന്നിവ മൂലമുണ്ടാകുന്ന വിളനാശം അല്ലെങ്കിൽ നാശനഷ്ടങ്ങൾ അത്തരം അപകടങ്ങളിൽ ഉൾപ്പെടുന്നു.<ref name="Ali-et-al-2020">{{cite journal|last1=അലി|first1=വില്ലിയംസ്|last2=അബ്ദുലൈ|first2=അവുദു|last3=മിശ്ര|first3=അശോക് കെ.|date=2020-10-06|title=വികസ്വര, വളർന്നുവരുന്ന രാജ്യങ്ങളിലെ കാർഷിക ഇൻഷുറൻസിനായുള്ള ആവശ്യത്തിൻ്റെ വിശകലനത്തിലെ സമീപകാല മുന്നേറ്റങ്ങൾ|language=en |trans-title=Recent Advances in the Analyses of Demand for Agricultural Insurance in Developing and Emerging Countries|journal=റിസോഴ്സ് ഇക്കണോമിക്സിൻ്റെ വാർഷിക അവലോകനം|publisher=വാർഷിക അവലോകനങ്ങൾ|volume=12|issue=1|pages=411–430|doi=10.1146/annurev-resource-110119-025306|issn=1941-1340|s2cid=225173762|doi-access=free}}</ref> * '''''ഭൂകമ്പ ഇൻഷുറൻസ്''''': ഭൂകമ്പ ഇൻഷുറൻസ് എന്നത് വസ്തുവിന് നാശമുണ്ടാക്കുന്ന ഒരു ഭൂകമ്പം ഉണ്ടായാൽ പോളിസി ഉടമയ്ക്ക് നൽകുന്ന ഒരു ആസ്തി ഇൻഷുറൻസ് ആണ്. മിക്ക സാധാരണ ഗൃഹ ഇൻഷുറൻസ് പോളിസികളും ഭൂകമ്പ നാശനഷ്ടങ്ങൾക്ക് പരിരക്ഷ നൽകുന്നില്ല. ഭൂകമ്പ ഇൻഷുറൻസ് പോളിസികളിൽ പൊതുവെ ഉയർന്ന കിഴിവ് ലഭിക്കും. നിരക്കുകൾ സ്ഥലത്തെയും അതിനാൽ ഭൂകമ്പത്തിൻ്റെ സാധ്യതയും വീടിൻ്റെ നിർമ്മാണവും ആശ്രയിച്ചിരിക്കുന്നു. * '''''ആത്മാർത്ഥത കടപ്പത്രം (ഫിഡിലിറ്റി ബോണ്ട്)''''': നിർദ്ദിഷ്ട വ്യക്തികളുടെ വഞ്ചനാപരമായ പ്രവർത്തനങ്ങളുടെ ഫലമായി പോളിസി ഉടമകൾക്ക് സംഭവിക്കുന്ന നഷ്ടങ്ങൾക്ക് പരിരക്ഷ നൽകുന്ന അപകട ഇൻഷുറൻസിൻ്റെ ഒരു രൂപമാണ് ''ആത്മാർത്ഥത കടപ്പത്രം (ഫിഡിലിറ്റി ബോണ്ട്)''. ജീവനക്കാരുടെ സത്യസന്ധമല്ലാത്ത പ്രവൃത്തികൾ മൂലമുണ്ടാകുന്ന നഷ്ടത്തിന് ഇത് സാധാരണയായി ഒരു വ്യാപാരസ്ഥാപനം ഇൻഷുർ ചെയ്യുന്നു. [[File:FEMA - 14947 - Photograph by Jocelyn Augustino taken on 08-30-2005 in Louisiana.jpg|thumb|right|[[കത്രീന ചുഴലിക്കാറ്റ്]] 80 ബില്യൺ ഡോളറിലധികം കൊടുങ്കാറ്റും വെള്ളപ്പൊക്കവും ഉണ്ടാക്കി.]] * '''''പ്രളയ ഇൻഷുറൻസ്''''': വെള്ളപ്പൊക്കം മൂലമുള്ള ആസ്തി നഷ്ടത്തിൽ നിന്ന് പ്രളയ ഇൻഷുറൻസ് പരിരക്ഷിക്കുന്നു. പല യുഎസ് ഇൻഷുറർമാരും രാജ്യത്തിൻ്റെ ചില ഭാഗങ്ങളിൽ പ്രളയ ഇൻഷുറൻസ് നൽകുന്നില്ല. ഇതിനുള്ള പ്രതികരണമായി, ഫെഡറൽ ഗവൺമെൻ്റ് ''ദേശിയ പ്രളയ ഇൻഷുറൻസ് പദ്ധതി'' സൃഷ്ടിച്ചു. അത് അവസാന ആശ്രയ ഇൻഷുറർ ആയി വർത്തിക്കുന്നു. * '''''ഗൃഹ ഇൻഷുറൻസ്''''': ഗൃഹ ഇൻഷുറൻസ്, സാധാരണയായി അപായഭയ ഇൻഷുറൻസ് അല്ലെങ്കിൽ ഗൃഹ ഉടമ ഇൻഷുറൻസ്. പോളിസി ഉടമയുടെ വീടിന് കേടുപാടുകൾ, നാശം എന്നിവക്കെതിരെ പരിരക്ഷ നൽകുന്നു. ചില ഭൂമിശാസ്ത്രപരമായ പ്രദേശങ്ങളിൽ, വെള്ളപ്പൊക്കം അല്ലെങ്കിൽ ഭൂകമ്പം പോലുള്ള ചില അപകടസാധ്യതകളെ പോളിസി ഒഴിവാക്കിയേക്കാം. അങ്ങിനെയാണെങ്കിൽ ഇവയ്ക്ക് പ്രത്യേക പരിരക്ഷക്ക് അധികം പ്രീമിയം നൽകേണ്ടിവരും. ആസ്തിയുടെ ആവശ്യമായ പരിപാലനവുമായി ബന്ധപ്പെട്ട പ്രശ്നങ്ങൾ സാധാരണയായി വീട്ടുടമസ്ഥൻ്റെ ഉത്തരവാദിത്തമാണ്. പോളിസിയിൽ ആസ്തിവിവരപട്ടിക ഉൾപ്പെടാം, അല്ലെങ്കിൽ, പ്രത്യേകിച്ച് വീട് വാടകയ്‌ക്കെടുക്കുന്ന ആളുകൾക്ക് ഇത് ഒരു പ്രത്യേക പോളിസിയായി വാങ്ങാം. ചില രാജ്യങ്ങളിൽ, വളർത്തുമൃഗങ്ങൾ ഉൾപ്പെടെ വീട്ടിലെ അംഗങ്ങൾ വരുത്തുന്ന പരിക്കുകൾക്കും സ്വത്ത് നാശത്തിനും ബാധ്യതയും നിയമപരമായ ഉത്തരവാദിത്തവും ഉൾപ്പെട്ടേക്കാവുന്ന ഒരു പരിരക്ഷ പൊതിക്കെട്ട് ഇൻഷുറർമാർ വാഗ്ദാനം ചെയ്യുന്നു.<ref>{{cite web | author = ഇൻഷുറൻസ് ഇൻഫർമേഷൻ ഇൻസ്റ്റിറ്റ്യൂട്ട് | title = എന്താണ് ഗൃഹ ഉടമ ഇൻഷുറൻസ്? |language=en |trans-title=What is homeowners insurance?| url = http://www.iii.org/individuals/homei/hbasics/whatis/ | access-date = 11 നവംബർ 2008 }}</ref> * '''''ഭൂവുടമ ഇൻഷുറൻസ്''''': ഭൂവുടമ ഇൻഷുറൻസ് വാടകക്കാർക്ക് വാടകയ്‌ക്ക് നൽകുന്ന വാസയോഗ്യമായ അല്ലെങ്കിൽ വാണിജ്യ ആസ്തി പരിരക്ഷിക്കുന്നു. വസ്തുവിലെ താമസക്കാർക്കുള്ള ഭൂവുടമയുടെ ബാധ്യതയും ഇത് ഉൾക്കൊള്ളുന്നു. ഭൂരിഭാഗം വീട്ടുടമസ്ഥരുടെയും ഇൻഷുറൻസ്, അതേ സമയം, ഉടമയുടെ ഉടമസ്ഥതയിലുള്ള വീടുകൾക്ക് മാത്രമേ പരിരക്ഷ നൽകൂ, കുടിയാന്മാരുമായി ബന്ധപ്പെട്ട ബാധ്യതയോ നാശനഷ്ടങ്ങളോ അല്ല.<ref>{{Cite web|url=https://www.forbes.com/sites/forbesrealestatecouncil/2019/09/10/insurance-for-landlords-protecting-your-investment/|title=ഭൂവുടമകൾക്കുള്ള ഇൻഷുറൻസ്: നിങ്ങളുടെ നിക്ഷേപം സംരക്ഷിക്കൽ |trans-title=Insurance For Landlords: Protecting Your Investment|last=മില്ലർ|first=നാഥൻ|website=ഫോബ്സ്|language=en|access-date=2019-10-27}}</ref> * '''''മറൈൻ ഇൻഷുറൻസ്''''': മറൈൻ ഇൻഷുറൻസും മറൈൻ കപ്പൽച്ചരക്ക് ഇൻഷുറൻസും കടലിലോ ഉൾനാടൻ ജലപാതകളിലോ ഉള്ള കപ്പലുകളുടെ നഷ്ടം അല്ലെങ്കിൽ കേടുപാടുകൾ, ഗതാഗത രീതി പരിഗണിക്കാതെ, ഗതാഗതത്തിലുള്ള ചരക്കുകൾ എന്നിവ പരിരക്ഷിക്കുന്നു. കടൽച്ചരക്കിന്റെയും അവ വഹിക്കുന്ന കപ്പലിന്റെയും ഉടമ പ്രത്യേക കോർപ്പറേഷനുകളായിരിക്കുമ്പോൾ, അഗ്നിബാധ, കപ്പൽ തകർച്ച മുതലായവയിൽ നിന്നുള്ള നഷ്ടങ്ങൾക്ക് മറൈൻ കപ്പൽച്ചരക്ക് ഇൻഷുറൻസ് ചരക്ക് ഉടമയ്ക്ക് നഷ്ടപരിഹാരം നൽകുന്നു, എന്നാൽ ചരക്ക് വാഹിനിക്കപ്പൽ അല്ലെങ്കിൽ കപ്പൽ ഇൻഷുറൻസിൽ നിന്ന് വീണ്ടെടുക്കാൻ കഴിയുന്ന നഷ്ടങ്ങൾ ഒഴിവാക്കുന്നു. പല മറൈൻ ഇൻഷുറൻസ് അണ്ടർറൈറ്ററുകളും അത്തരം പോളിസികളിൽ ''സമയ ഘടകം'' പരിരക്ഷ ഉൾപ്പെടുത്തും, ഇത് ലാഭനഷ്ടവും മറ്റ് വ്യാപാര ചെലവുകൾക്കും പരിരക്ഷ നൽകിയ നഷ്ടം മൂലമുണ്ടാകുന്ന കാലതാമസത്തിന് കാരണമാകുന്ന നഷ്ടപരിഹാരം വർദ്ധിപ്പിക്കുന്നു. * '''''വാടകക്കാരുടെ ഇൻഷുറൻസ്''''': വാടകക്കാരുടെ ഇൻഷുറൻസ് എന്ന് വിളിക്കപ്പെടുന്ന കുടിയാന്മാരുടെ ഇൻഷുറൻസ്, വീട്ടുടമകളുടെ ഇൻഷുറൻസിൻ്റെ ചില ആനുകൂല്യങ്ങൾ നൽകുന്ന ഒരു ഇൻഷുറൻസ് പോളിസിയാണ്. എന്നാൽ ഒരു വാടകക്കാരൻ ഘടനയിൽ വരുത്തുന്ന ചെറിയ മാറ്റങ്ങൾ ഒഴികെ, വാസസ്ഥലത്തിനോ ഘടനയ്ക്കോ പരിരക്ഷ ഉൾപ്പെടുന്നില്ല. * '''''അനുബന്ധ പ്രകൃതി ദുരന്ത ഇൻഷുറൻസ്''''': ഒരു പ്രകൃതി ദുരന്തം പോളിസി ഉടമയുടെ വീട് വാസയോഗ്യമല്ലാതാക്കിയതിന് ശേഷമുള്ള നിർദ്ദിഷ്ട ചെലവുകൾക്ക് അനുബന്ധ പ്രകൃതി ദുരന്ത ഇൻഷുറൻസ് പരിരക്ഷ നൽകുന്നു. വീട് പുനർനിർമിക്കുന്നതുവരെ അല്ലെങ്കിൽ ഒരു നിശ്ചിത കാലയളവ് അവസാനിക്കുന്നതുവരെ ആനുകാലിക തുകകൾ ഇൻഷുർ ചെയ്തയാൾക്ക് നേരിട്ട് നൽകും. * '''''ജാമ്യ കടപ്പത്ര (ഷുവർട്ടി ബോണ്ട്) ഇൻഷുറൻസ്''''': പ്രിൻസിപ്പലിൻ്റെ പ്രകടനത്തിന് ഉറപ്പുനൽകുന്ന ത്രികക്ഷി ഇൻഷുറൻസാണ് ജാമ്യ കടപ്പത്ര ഇൻഷുറൻസ്. * '''''അഗ്നിപർവ്വത ഇൻഷുറൻസ്''''': അഗ്നിപർവ്വത സ്‌ഫോടനങ്ങളിൽ നിന്നുള്ള കേടുപാടുകളിൽ നിന്ന് സംരക്ഷിക്കുന്ന ഒരു പ്രത്യേക ഇൻഷുറൻസാണ് അഗ്നിപർവ്വത ഇൻഷുറൻസ്. * '''''കൊടുങ്കാറ്റ് ഇൻഷുറൻസ്''''': ചുഴലിക്കാറ്റ് പോലെയുള്ള കാറ്റ് സംഭവങ്ങൾ മൂലമുണ്ടാകുന്ന നാശനഷ്ടങ്ങൾ ഉൾക്കൊള്ളുന്ന ഒരു ഇൻഷുറൻസാണ് കൊടുങ്കാറ്റ് ഇൻഷുറൻസ്. ==== ബാധ്യത ഇൻഷുറൻസ് ==== ഇൻഷുർ ചെയ്ത വ്യക്തിക്കെതിരായ നിയമപരമായ അവകാശവാദങ്ങൾ ഉൾക്കൊള്ളുന്ന ഒരു വിശാലമായ ''അധിഗണം'' ആണ് ബാധ്യത ഇൻഷുറൻസ്. പല തരത്തിലുള്ള ഇൻഷുറൻസിലും ബാധ്യത പരിരക്ഷയുടെ ഒരു വശം ഉൾപ്പെടുന്നു. ഉദാഹരണത്തിന്, ഒരു വീട്ടുടമസ്ഥൻ്റെ ഇൻഷുറൻസ് പോളിസിയിൽ സാധാരണയായി ബാധ്യത പരിരക്ഷ ഉൾപ്പെടും. അത് വസ്‌തുവകയിൽ വഴുതി വീഴുന്ന ഒരാൾ അവകാശവാദം കൊണ്ടുവരുന്ന സാഹചര്യത്തിൽ ഇൻഷുർ ചെയ്‌തയാളെ സംരക്ഷിക്കുന്നു; വാഹന ഇൻഷുറൻസിൽ ബാധ്യതാ ഇൻഷുറൻസിൻ്റെ ഒരു വശവും ഉൾപ്പെടുന്നു, അത് തകരുന്ന ഒരു കാർ മറ്റുള്ളവരുടെ ജീവിതത്തിനോ ആരോഗ്യത്തിനോ സ്വത്തിനോ ഉണ്ടാക്കിയേക്കാവുന്ന ദോഷങ്ങൾക്കെതിരെ നഷ്ടപരിഹാരം നൽകുന്നു. ഒരു ബാധ്യതാ ഇൻഷുറൻസ് പോളിസി വാഗ്ദാനം ചെയ്യുന്ന പരിരക്ഷ ഇരട്ടിയാണ്: പോളിസി ഉടമയ്‌ക്കെതിരെ ഒരു വ്യവഹാരം ആരംഭിച്ചാൽ നിയമപരമായ പ്രതിരോധം, ഒരു ഉടമ്പടി, അല്ലെങ്കിൽ കോടതി വിധിയുമായി ബന്ധപ്പെട്ട് നഷ്ടപരിഹാരം (ഇൻഷുർ ചെയ്ത വ്യക്തിക്ക് വേണ്ടിയുള്ള പണമടക്കൽ). ബാധ്യതാ പോളിസികൾ സാധാരണയായി ഇൻഷുർ ചെയ്തയാളുടെ അശ്രദ്ധയെ മാത്രം ഉൾക്കൊള്ളുന്നു, ഇൻഷുർ ചെയ്ത വ്യക്തിയുടെ മനഃപൂർവ്വമോ കല്പിച്ചുകൂട്ടിയോ ആയ പ്രവർത്തനങ്ങളുടെ ഫലങ്ങൾക്ക് ഇത് ബാധകമല്ല. * '''''പൊതു ബാധ്യത ഇൻഷുറൻസ്''''' അല്ലെങ്കിൽ ''പൊതുവായ ബാധ്യത ഇൻഷുറൻസ്'' പൊതുജനങ്ങളിൽ ഒരാളെ പരിക്കേൽപ്പിക്കുകയോ അല്ലെങ്കിൽ അവരുടെ വസ്തുവകകൾക്ക് ഏതെങ്കിലും വിധത്തിൽ കേടുവരുത്തുകയോ ചെയ്താൽ അതുമൂലം വന്നേക്കാവുന്ന അവകാശവാദങ്ങൾക്കെതിരെ ഒരു വ്യാപാരത്തിനോ അല്ലെങ്കിൽ സ്ഥാപനത്തിനോ പരിരക്ഷ നൽകുന്നു. * '''''നിർദ്ദേശകരുടെയും ഉദ്യോഗസ്ഥൻമാരുടെയും ബാധ്യതാ ഇൻഷുറൻസ്''''' (ഡി&ഓ എന്ന് ഇംഗ്ലീഷിൽ ചുരുക്കമായി അറിയപ്പെടുന്നു) ബാധ്യസ്ഥരായ നിർദ്ദേശകരും ഉദ്യോഗസ്ഥരും വരുത്തിയ പിശകുകളുടെ ഫലമായുണ്ടാകുന്ന വ്യവഹാരവുമായി ബന്ധപ്പെട്ട ചെലവുകളിൽ നിന്ന് ഒരു സ്ഥാപനത്തെ സംരക്ഷിക്കുന്നു. * '''''പാരിസ്ഥിതിക ബാധ്യത ഇൻഷുറൻസ്''''' അല്ലെങ്കിൽ ''പാരിസ്ഥിതിക വൈകല്യ ഇൻഷുറൻസ്'' ഇൻഷുർ ചെയ്ത വ്യക്തിയെ മലിനീകരണത്തിൻ്റെ വ്യാപനം, പുറന്തള്ളൽ അല്ലെങ്കിൽ രക്ഷപ്പെടൽ എന്നിവയുടെ ഫലമായി ശാരീരിക പരിക്കുകൾ, വസ്തുവകകൾ നശിപ്പിക്കൽ, വൃത്തിയാക്കൽ ചെലവുകൾ എന്നിവയിൽ നിന്ന് സംരക്ഷിക്കുന്നു. * '''''പിശകുകൾക്കും ഒഴിവാക്കലുകൾക്കുമുള്ള ഇൻഷുറൻസ്''''' (ഇംഗ്ലീഷിൽ ചുരുക്കമായി ''ഇ&ഒ ഇൻഷുറൻസ്'' എന്ന് വിശേഷിപ്പിക്കാറുണ്ട്) എന്നത് ഇൻഷുറൻസ് ഏജൻ്റുമാർ, റിയൽ എസ്റ്റേറ്റ് ഏജൻ്റുമാർ, ദല്ലാളുകൾ, ആർക്കിടെക്റ്റുകൾ, മൂന്നാം-കക്ഷി കാര്യനിർവാഹകർ (ടിപിഎകൾ), മറ്റ് വ്യാപാര-തൊഴിൽവിദഗ്ധർ തുടങ്ങിയ വിവിധ മേഖലകളിലെ തൊഴിൽവിദഗ്ധർക്കുള്ള വ്യാപാര ബാധ്യതാ ഇൻഷുറൻസാണ്. * '''''സമ്മാന നഷ്ടപരിഹാര ഇൻഷുറൻസ്''''' ഒരു പ്രചാരണപരമായ നഷ്ടപരിഹാര ഇൻഷുറൻസാണ്. അതിൽ പങ്കെടുക്കുന്നവർക്ക് സമ്മാനങ്ങൾ നേടാനുള്ള അവസരം വാഗ്ദാനം ചെയ്യുന്നു. വലിയ സമ്മാനങ്ങൾ നൽകാനായി പണം കരുതുന്നതിനുപകരം, പ്രചാരകൻ ഒരു സമ്മാന നഷ്ടപരിഹാര ഇൻഷുറൻസ് കമ്പനിക്ക് പ്രീമിയം നൽകുന്നതിലൂടെ വൻ തുക സമ്മാനമായി നൽകേണ്ടിവന്നാൽ അത് ഇൻഷുർ ചെയ്ത വ്യക്തിക്ക് തിരികെ ലഭ്യമാകും. ഒരു ബാസ്‌ക്കറ്റ്‌ബോൾ ഗെയിമിൽ ''ഹാഫ്-കോർട്ട് ഷോട്ട്'' അല്ലെങ്കിൽ ഗോൾഫ് ടൂർണമെൻ്റിൽ ഒരു ''ഹോൾ-ഇൻ-വൺ'' നടത്താൻ കഴിയുന്ന മത്സരാർത്ഥികൾക്ക് സമ്മാനങ്ങൾ വാഗ്ദാനം ചെയ്യുന്നത് ഉദാഹരണങ്ങളിൽ ഉൾപ്പെടുന്നു. * '''''തൊഴിൽപര നഷ്ടപരിഹാര ഇൻഷുറൻസ്''''' എന്ന് വിളിക്കപ്പെടുന്ന ''തൊഴില്പരമായ ബാധ്യതാ ഇൻഷുറൻസ്'', വാസ്തുവിദ്യാ കോർപ്പറേഷനുകളും വൈദ്യ തൊഴിൽ പോലുള്ള ഇൻഷുർ ചെയ്ത തൊഴിൽവിദഗ്ധരെ അവരുടെ രോഗികളാൽ/കക്ഷികളാൽ ഉന്നയിക്കപ്പെടാൻ സാധ്യതയുള്ള അശ്രദ്ധ അവകാശവാദങ്ങളിൽ നിന്ന് സംരക്ഷിക്കുന്നു. തൊഴില്പരമായ ബാധ്യതാ ഇൻഷുറൻസ് തൊഴിലിനെ ആശ്രയിച്ച് വ്യത്യസ്ത പേരുകളിൽ അറിയപ്പെട്ടേക്കാം. ഉദാഹരണത്തിന്, വൈദ്യ തൊഴിലിനെ പരാമർശിക്കുന്ന തൊഴില്പരമായ ബാധ്യതാ ഇൻഷുറൻസിനെ ''വൈദ്യ ദുരാചാര ഇൻഷുറൻസ്'' എന്ന് വിളിക്കാം. പലപ്പോഴും വാണിജ്യ ഇൻഷുറൻസ് ചെയ്തയാളുടെ ബാധ്യതാ ഇൻഷുറൻസ് പ്രോഗ്രാമിൽ നിരവധി പാളികൾ അടങ്ങിയിരിക്കുന്നു. ഇൻഷുറൻസിൻ്റെ ആദ്യ പാളി സാധാരണയായി പ്രാഥമിക ഇൻഷുറൻസ് ഉൾക്കൊള്ളുന്നു, ഇത് പ്രാഥമിക പോളിസിയുടെ ബാധ്യതയുടെ പരിധി വരെ വിധികൾക്കും സെറ്റിൽമെൻ്റുകൾക്കും ആദ്യ ദ്രവ്യ നഷ്ടപരിഹാരം നൽകുന്നു. സാധാരണയായി, പ്രാഥമിക ഇൻഷുറൻസ് ഒരു കിഴിവിന് വിധേയമാണ് കൂടാതെ ഇൻഷുർ ചെയ്ത വ്യക്തിയെ വ്യവഹാരങ്ങൾക്കെതിരെ പ്രതിരോധിക്കാൻ ഇൻഷുറർ ബാധ്യസ്ഥനാക്കുന്നു, ഇത് ഇൻഷുർ ചെയ്തയാളെ സംരക്ഷിക്കാൻ അഭിഭാഷകനെ ഏൽപ്പിക്കുന്നതിലൂടെയാണ്. പല സന്ദർഭങ്ങളിലും, ഒരു വാണിജ്യ ഇൻഷുറൻസ് ചെയ്തയാൾ സ്വയം ഇൻഷുർ ചെയ്യാൻ തിരഞ്ഞെടുത്തെന്നു വരാം. പ്രാഥമിക ഇൻഷുറൻസ് അല്ലെങ്കിൽ സ്വയം ഇൻഷുർ ചെയ്ത നിലനിർത്തലിന് മുകളിൽ, ഇൻഷുർ ചെയ്ത വ്യക്തിക്ക് നഷ്ടപരിഹാര പരിരക്ഷയുടെ അധിക പരിധികൾ നൽകുന്നതിന് ഒന്നോ അതിലധികമോ അധിക ഇൻഷുറൻസ് പാളികൾ ഉണ്ടായിരിക്കാം. "ഒറ്റപ്പെട്ടുനിൽക്കുന്ന" അമിതപാളി പോളിസികൾ (സ്വന്തം നിബന്ധനകൾ, വ്യവസ്ഥകൾ, ഒഴിവാക്കലുകൾ എന്നിവ ഉൾക്കൊള്ളുന്ന പോളിസികൾ), "രൂപം തുടരുക" അമിതപാളി ഇൻഷുറൻസ് (അടിസ്ഥാനത്തിലുള്ള പോളിസിയുടെ നിബന്ധനകളുടെ രൂപം പാലിക്കുന്ന പോളിസികൾ) എന്നിവ ഉൾപ്പെടെ വിവിധ തരത്തിലുള്ള അമിതപാളി ഇൻഷുറൻസുകൾ ഉണ്ട്. കൂടാതെ "കുട" ഇൻഷുറൻസ് പോളിസികളും (ചില സാഹചര്യങ്ങളിൽ അടിസ്ഥാന ഇൻഷുറൻസിനേക്കാൾ വിശാലമായ പരിരക്ഷ നൽകുന്ന അമിതപാളി ഇൻഷുറൻസ്) വിപണിയിൽ ലഭ്യമാണ്.<ref>{{Cite journal |title= അമിതപാളി ബാധ്യത ഇൻഷുറൻസ്: നിയമവും വ്യവഹാരവും |language=en |trans-title=Excess Liability Insurance: Law and Litigation|last1 = സീമാൻ|first1 = എസ്.എം|date = 1997|journal = ടോർട്ട് & ഇൻഷുറൻസ് ലോ ജർണൽ |volume=32 |issue=3 |pages=653–714|last2 = കിറ്റ്രെഡ്ജ്|first2 =സി. |jstor=25763179 }}</ref> ==== വായ്പ ==== ''വായ്പ ഇൻഷുറൻസ്'' കടം വാങ്ങുന്നയാൾ പാപ്പരായിരിക്കുമ്പോൾ വായ്പയുടെ കുറച്ച് അല്ലെങ്കിൽ മുഴുവൻ തിരിച്ചടക്കുന്നു. * '''''പണയ ഇൻഷുറൻസ്''''' കടം വാങ്ങുന്നയാൾ വീഴ്ചവരുത്തുകയാണെങ്കിൽ കടം കൊടുക്കുന്നയാൾക്ക് പരിരക്ഷ നൽകുന്നു. പണയ ഇൻഷുറൻസ് എന്നത് വായ്പ ഇൻഷുറൻസിൻ്റെ ഒരു രൂപമാണ്, എന്നിരുന്നാലും ''വായ്പ ഇൻഷുറൻസ്'' എന്ന പേര് പലപ്പോഴും മറ്റ് തരത്തിലുള്ള കടങ്ങൾ ഉൾക്കൊള്ളുന്ന പോളിസികളെ പരാമർശിക്കാൻ ഉപയോഗിക്കുന്നു. * പല ''ക്രെഡിറ്റ് കാർഡുകളും'' വായ്പ ഇൻഷുറൻസിൻ്റെ ഒരു രൂപമായ പേയ്‌മെൻ്റ് സംരക്ഷണ പദ്ധതികൾ വാഗ്ദാനം ചെയ്യുന്നു. * '''''കച്ചവട വായ്പ ഇൻഷുറൻസ്''''' എന്നത് ഇൻഷുർ ചെയ്ത വ്യക്തിക്ക് ലഭിക്കുന്ന കണക്കുകളുടെ വ്യാപാര ഇൻഷുറൻസാണ്. കടക്കാരൻ പണമടയ്ക്കുന്നതിൽ വീഴ്ച വരുത്തിയാൽ, പരിരക്ഷ ചെയ്യപ്പെട്ട കണക്കുകൾക്കായി പോളിസി ഉടമയ്ക്ക് പണം നൽകുന്നു. * '''''പാർശ്വസ്ഥ സംരക്ഷണ ഇൻഷുറൻസ്''''' വായ്പ നൽകുന്ന സ്ഥാപനങ്ങൾ നൽകുന്ന വായ്പകൾക്ക് ഈടായി കൈവശം വച്ചിരിക്കുന്ന ആസ്തി (പ്രാഥമികമായി വാഹനങ്ങൾ) ഇൻഷുർ ചെയ്യുന്നു. ==== സൈബർ ആക്രമണ ഇൻഷുറൻസ് ==== ഇൻറർനെറ്റ് അധിഷ്‌ഠിത അപകടസാധ്യതകളിൽ നിന്നും പൊതുവെ വിവരസാങ്കേതിക വിദ്യ അടിസ്ഥാന സൗകര്യങ്ങൾ, വിവര സ്വകാര്യത, വിവര നിയന്ത്രണ ബാധ്യത, അതുമായി ബന്ധപ്പെട്ട പ്രവർത്തനങ്ങൾ എന്നിവയുമായി ബന്ധപ്പെട്ട അപകടസാധ്യതകളിൽ നിന്നും കോർപ്പറേഷനുകൾക്ക് പരിരക്ഷ നൽകാൻ ഉദ്ദേശിച്ചുള്ള ഒരു വ്യാപാര അനുബന്ധ ഇൻഷുറൻസ് ഉൽപ്പന്നമാണ് '''''സൈബർ ഇൻഷുറൻസ്'''''. ==== മറ്റു വകകൾ ==== * '''''സർവ്വ അപകടസാധ്യതാ ഇൻഷുറൻസ്''''': പോളിസിയിൽ രേഖപ്പെടുത്തിയിട്ടുള്ളവ ഒഴികെ, വിവിധ സംഭവങ്ങളും അപകടങ്ങളും ഉൾക്കൊള്ളുന്ന ഒരു ഇൻഷുറൻസാണ് സർവ്വ അപകടസാധ്യതാ ഇൻഷുറൻസ്. പോളിസിയിൽ പട്ടികയിട്ട അപകടങ്ങളിൽ നിന്നുള്ള നഷ്ടം നികത്തുന്ന അപകട-നിർദ്ദിഷ്ട ഇൻഷുറൻസിൽ നിന്ന് വ്യത്യസ്തമാണ് സർവ്വ അപകടസാധ്യതാ ഇൻഷുറൻസ്.<ref>[http://www.business.gov/manage/business-insurance/insurance-types.html വ്യാപാര ഇൻഷുറൻസ് വകകൾ | SBA.gov] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20100629042726/http://www.business.gov/manage/business-insurance/insurance-types.html |date=2010-06-29 }}. Business.gov. Retrieved on 18 ജൂലൈ 2013.</ref> വാഹന ഇൻഷുറൻസിൽ, സ്വന്തം ഡ്രൈവർ മൂലമുണ്ടാകുന്ന നാശനഷ്ടങ്ങളും സർവ്വ അപകടസാധ്യതാ ഇൻഷുറൻസ് പോളിസിയിൽ ഉൾപ്പെടുന്നു. {{wiktionary|ബ്ലഡ്സ്ടോക്ക്|ബ്ലഡ്സ്ടോക്ക്}} * '''''ബ്ലഡ്സ്ടോക്ക് ഇൻഷുറൻസ്''''' വ്യക്തിഗത കുതിരകളെയോ പൊതുവായ ഉടമസ്ഥതയിലുള്ള നിരവധി കുതിരകളെയോ പരിരക്ഷിക്കുന്നു. പരിരക്ഷ സാധാരണയായി അപകടം, അസുഖം അല്ലെങ്കിൽ രോഗം എന്നിവയുടെ ഫലമായുണ്ടാകുന്ന മരണത്തിനാണ്, എന്നാൽ വന്ധ്യത, ഗതാഗതത്തിലുണ്ടായ നഷ്ടം, മൃഗചികിത്സാ ഫീസ്, വരാനിരിക്കുന്ന കുതിരക്കുട്ടി എന്നിവ ഉൾപ്പെടാം. * '''''വ്യാപാര തടസ്സം ഇൻഷുറൻസ്''''', ഇൻഷുർ ചെയ്യപ്പെട്ട ഒരു അപകടത്തിന് ശേഷം ഉണ്ടാകുന്ന വ്യാപാര പ്രവർത്തനങ്ങൾ തടസ്സപ്പെടുന്നത് മൂലം ഉണ്ടാവുന്ന വരുമാന നഷ്ടം, ചെലവുകൾ എന്നിവയ്ക്കെതിരെ പരിരക്ഷ നൽകുന്നു. * '''''ഡിഫൻസ് ബേസ് ആക്ട് (ഡിബിഎ) ഇൻഷുറൻസ്''''' യുണൈറ്റഡ് സ്‌റ്റേറ്റ്‌സിനും [[കാനഡ|കാനഡയ്ക്കും]] പുറത്ത് കരാറുകൾ നടത്താൻ സർക്കാർ നിയമിക്കുന്ന സിവിലിയൻ തൊഴിലാളികളെ സംരക്ഷിക്കുന്നു. എല്ലാ യു.എസ് പൗരന്മാർക്കും, യു.എസ് നിവാസികൾക്കും, യു.എസ് ഗ്രീൻ കാർഡ് ഉടമകൾക്കും, വിദേശ ഗവൺമെൻ്റ് കരാറുകളിൽ നിയമിച്ചിട്ടുള്ള എല്ലാ ജീവനക്കാർക്കും അല്ലെങ്കിൽ ഉപ കോൺട്രാക്ടർമാർക്കും ഡിബിഎ ആവശ്യമാണ്. രാജ്യത്തെ ആശ്രയിച്ച്, വിദേശ പൗരന്മാരും ഡിബിഎയുടെ പരിധിയിൽ വരണം. ഈ കവറേജിൽ സാധാരണയായി വൈദ്യചികിത്സ, വേതന നഷ്ടം, വൈകല്യം, മരണം എന്നിവയുമായി ബന്ധപ്പെട്ട ചെലവുകൾ ഉൾപ്പെടുന്നു. * '''''പ്രവാസി ഇൻഷുറൻസ്''''' സ്വന്തം രാജ്യത്തിന് പുറത്ത് പ്രവർത്തിക്കുന്ന വ്യക്തികൾക്കും സ്ഥാപനങ്ങൾക്കും വാഹന, സ്വത്ത്, ആരോഗ്യം, ബാധ്യത, വ്യാപാര പ്രവർത്തനങ്ങൾ എന്നിവയ്ക്കുള്ള സംരക്ഷണം നൽകുന്നു. * '''''വാടക യന്തസംവിധാനം ഇൻഷുറൻസ്''''' വാടക കരാർ പ്രകാരം, വാടകയ്‌ക്കെടുത്ത ഉപകരണങ്ങളുടെ വിലയും നിർമ്മാണ യന്ത്രങ്ങളും യന്ത്രസാമഗ്രികളും പോലുള്ള ഒരു യന്തസംവിധാനം വാടകയ്‌ക്കെടുക്കുന്ന സ്ഥാപനം മൂലമുണ്ടാകുന്ന വാടക നിരക്കുകളും അടയ്‌ക്കാൻ ഉപഭോക്താവ് ബാധ്യസ്ഥനാകുമ്പോൾ ആ ബാധ്യത പരിരക്ഷിക്കുന്നു<ref>ബ്രീത്ത് ഇൻഷുറൻസ് ബ്രോക്കേഴ്സ് ലിമിറ്റഡ്, [https://www.breatheinsurance.co.uk/business-insurance/plant-hire-insurance/ Plant Hire Insurance], accessed 14 ഏപ്രിൽ 2024</ref>. * '''''നിയമപരമായ ചെലവ് ഇൻഷുറൻസ്''''': ഒരു സ്ഥാപനത്തിനോ വ്യക്തിക്കോ എതിരായ സാധ്യതയുള്ള നിയമനടപടിയുടെ ചെലവുകൾക്കായി പോളിസി ഉടമകളെ പരിരക്ഷിക്കുന്നു. നിയമനടപടിയുടെ ആവശ്യകതയെ പ്രേരിപ്പിക്കുന്ന എന്തെങ്കിലും സംഭവിക്കുമ്പോൾ, അത് "സംഭവം" എന്നറിയപ്പെടുന്നു. രണ്ട് പ്രധാന തരത്തിലുള്ള നിയമപരമായ ചെലവ് ഇൻഷുറൻസ് ഉണ്ട്: സംഭവത്തിന് മുമ്പുള്ള ഇൻഷുറൻസ്, സംഭവത്തിന് ശേഷമുള്ള ഇൻഷുറൻസ്. * '''''കന്നുകാലി ഇൻഷുറൻസ്''''' എന്നത് വാണിജ്യ അല്ലെങ്കിൽ വിനോദ കൃഷിയിടങ്ങൾ, ജലജന്തുസംഗഹാലയങ്ങൾ, മത്സ്യ കൃഷിയിടങ്ങൾ അല്ലെങ്കിൽ മറ്റേതെങ്കിലും മൃഗങ്ങളെ കൈവശം വയ്ക്കുന്നതിന് നൽകുന്ന ഒരു വിശേഷ പോളിസിയാണ്. അപകടം, അസുഖം അല്ലെങ്കിൽ രോഗം എന്നിവയുടെ ഫലമായുണ്ടാകുന്ന മരണത്തിനോ സാമ്പത്തിക കൊലപാതകത്തിനോ പരിരക്ഷ ലഭ്യമാണ്, എന്നാൽ സർക്കാർ ഉത്തരവിലൂടെ ''നാശം'' ഉൾപ്പെടുത്താം. * '''''മാധ്യമ ബാധ്യത ഇൻഷുറൻസ്''''', സിനിമ-ടെലിവിഷൻ നിർമ്മാണം, അച്ചടി എന്നിവയിൽ ഏർപ്പെടുന്ന തൊഴിൽവിദഗ്ധരെ മാനനഷ്ടം പോലുള്ള അപകടസാധ്യതകൾക്കെതിരെ പരിരക്ഷിക്കുന്നതിനാണ് രൂപകൽപ്പന ചെയ്തിരിക്കുന്നത്. * '''''ആണവസംഭവ ഇൻഷുറൻസ്''''': ആണവവികിരണ വസ്തുക്കൾ ഉൾപ്പെടുന്ന ഒരു സംഭവത്തിൻ്റെ ഫലമായുണ്ടാകുന്ന നാശനഷ്ടങ്ങൾക്ക് ആണവസംഭവ ഇൻഷുറൻസ് പരിരക്ഷ നൽകുന്നു. ഇത് പൊതുവെ ദേശീയ തലത്തിൽ ക്രമീകരിച്ചിരിക്കുന്നു. (ആണവ ഒഴിവാക്കൽ വ്യവസ്ഥയും, യുണൈറ്റഡ് സ്‌റ്റേറ്റ്‌സിനായി ''പ്രൈസ്-ആൻഡേഴ്‌സൺ ആണവ വ്യവസായ നഷ്ടപരിഹാര നിയമവും കാണുക.) * '''''അമിത വീണ്ടെടുപ്പ് ഇൻഷുറൻസ്''''': ഒരു പ്രമോഷൻ യഥാർത്ഥത്തിൽ പ്രതീക്ഷിച്ചതിലും/അല്ലെങ്കിൽ ബജറ്റ് ചെയ്‌തതിലും കൂടുതൽ വിജയകരമാകുകയാണെങ്കിൽ, സാമ്പത്തികമായി സ്വയം പരിരക്ഷിക്കുന്നതിനായി വ്യാപാരസ്ഥാപനങ്ങൾ അമിത വീണ്ടെടുപ്പ് ഇൻഷുറൻസ് വാങ്ങുന്നു. * '''''വളർത്തുമൃഗ ഇൻഷുറൻസ്''''': വളർത്തുമൃഗങ്ങളുടെ ഇൻഷുറൻസ് അപകടങ്ങളിൽ നിന്നും അസുഖങ്ങളിൽ നിന്നും വളർത്തുമൃഗങ്ങൾക്ക് പരിരക്ഷ നൽകുന്നു; ചില ഇൻഷുറൻസ് കമ്പനികളുടെ പോളിസികളിൽ പതിവായുള്ള ആരോഗ്യ സംരക്ഷണം, അടക്കം എന്നിവയും ഉൾപ്പെടുന്നു. * '''''മലിനീകരണ ഇൻഷുറൻസ്''''' സാധാരണയായി ഇൻഷുർ ചെയ്ത വസ്തുവകകൾ ബാഹ്യമോ ഓൺ-സൈറ്റ് സ്രോതസ്സുകളിലൂടെയോ മലിനമാക്കുന്നതിന് ആദ്യ-കക്ഷി പരിരക്ഷയുടെ രൂപമാണ് സ്വീകരിക്കുന്നത്. ഇൻഷുർ ചെയ്ത സൈറ്റിൽ നിന്ന് അപകടകരമായ വസ്തുക്കൾ പെട്ടെന്നുള്ളതും ആകസ്മികമായി പുറത്തുവിടുന്നതും മൂലം വായു, ജലം, അല്ലെങ്കിൽ ഭൂമി എന്നിവയുടെ മലിനീകരണം മൂലം ഉണ്ടാകുന്ന മൂന്നാം കക്ഷികളുടെ ബാധ്യതയ്ക്കും പരിരക്ഷ നൽകുന്നു. പോളിസി സാധാരണയായി ശുചീകരണത്തിൻ്റെ ചിലവുകൾ ഉൾക്കൊള്ളുന്നു, കൂടാതെ ഭൂഗർഭ സംഭരണ ടാങ്കുകളിൽ നിന്നുള്ള ചോർച്ചകളുടെ പരിരക്ഷയും ഉൾപ്പെട്ടേക്കാം. ബോധപൂർവമായ പ്രവൃത്തികൾ പ്രത്യേകം ഒഴിവാക്കിയിരിക്കുന്നു. * '''''വസ്തുവാങ്ങൽ ഇൻഷുറൻസ്''''' ആളുകൾ വാങ്ങുന്ന ഉൽപ്പന്നങ്ങളെ സംരക്ഷിക്കാൻ ലക്ഷ്യമിടുന്നു. വ്യക്തിഗത വാങ്ങൽ പരിരക്ഷ, വാറൻ്റികൾ, ഗ്യാരൻ്റികൾ, പരിചരണ പദ്ധതികൾ, മൊബൈൽ ഫോൺ ഇൻഷുറൻസ് എന്നിവ വരെ വസ്തുവാങ്ങൽ ഇൻഷുറൻസിന് പരിരക്ഷിക്കാൻ കഴിയും. പോളിസിയിൽ ഉൾപ്പെടുന്ന പ്രശ്നങ്ങളുടെ പരിധിയിൽ അത്തരം ഇൻഷുറൻസ് സാധാരണയായി പരിമിതമാണ്. * '''''നികുതി ഇൻഷുറൻസ്''''' കൂടുതലായി ഉപയോഗിച്ചുവരുന്നത് യുണൈറ്റഡ് സ്ടേറ്റ്സിലെ കോർപ്പറേറ്റ് ഇടപാടുകളിൽ അവിടെത്തെ ''ആന്തരിക റവന്യൂ സേവനം'', അല്ലെങ്കിൽ ഒരു സംസ്ഥാന, പ്രാദേശിക, അല്ലെങ്കിൽ വിദേശ നികുതി അധികാരം വെല്ലുവിളിക്കുകയാണെങ്കിൽ നികുതിദായകരെ സംരക്ഷിക്കാനാണ്.<ref>{{cite journal|last1=ബ്ലിട്സ്|first1=ഗാരി|last2=ഷോൺബെർഗ്|first2=ഡാനിയേൽ|title=സ്വകാര്യ സ്ഥാവരവസ്തു നിക്ഷേപ ട്രസ്റ്റുകൾക്ക് ''നികുതി ഇൻഷുറൻസ്'' ഒരു വെടിപ്പായ നിർഗമനം സുഗമമാക്കുന്നു|language=en|trans-title=Private REITs: Facilitating a Cleaner Exit with Tax Insurance|url=https://www.transactionadvisors.com/insights/private-reits-facilitating-cleaner-exit-tax-insurance|journal=ഇടപാട് ഉപദേശകർ|issn=2329-9134|access-date=2024-04-19|archive-date=2018-10-23|archive-url=https://web.archive.org/web/20181023135953/https://www.transactionadvisors.com/insights/private-reits-facilitating-cleaner-exit-tax-insurance|url-status=dead}}</ref> * '''''ശീർഷക ഇൻഷുറൻസ്''''', യഥാർത്ഥ സ്വത്ത് വാങ്ങുന്നയാളിലോ പണയക്കാരനിലോ നിക്ഷിപ്തമാണെന്നും അവകാശങ്ങളോ ബാധ്യതകളോ ഇല്ലാത്തതും വ്യക്തവുമാണെന്ന് ഒരു ഗ്യാരണ്ടി നൽകുന്നു. ഒരു സ്ഥാവരവസ്തു ഇടപാടിൻ്റെ സമയത്ത് നടത്തിയ പൊതു രേഖകളുടെ തിരയലുമായി ചേർന്നാണ് ഇത് സാധാരണയായി നൽകുന്നത്. * '''''യാത്രാ ഇൻഷുറൻസ്''''' വിദേശത്ത് യാത്ര ചെയ്യുന്നവർ എടുക്കുന്ന ഇൻഷുറൻസ് പരിരക്ഷയാണ്, ഇത് ചികിത്സാ ചെലവുകൾ, വ്യക്തിഗത വസ്തുക്കളുടെ നഷ്ടം, യാത്രാ കാലതാമസം, വ്യക്തിഗത ബാധ്യതകൾ എന്നിങ്ങനെയുള്ള ചില നഷ്ടങ്ങൾ ഉൾക്കൊള്ളുന്നു. * '''''അദ്ധാപന ഇൻഷുറൻസ്''''' വിദ്യാർത്ഥികളെ ചെലവ് കൂടുതലുള്ള വിദ്യാഭ്യാസ സ്ഥാപനങ്ങളിൽ നിന്ന് സ്വമേധയാ പിൻവലിക്കുന്നതിനെതിരെ ഇൻഷുർ ചെയ്യുന്നു. * '''''പലിശ നിരക്ക് ഇൻഷുറൻസ്''''' പലിശ നിരക്കിലെ പ്രതികൂല മാറ്റങ്ങളിൽ നിന്ന് ഉടമയെ സംരക്ഷിക്കുന്നു. ഉദാഹരണത്തിന് ''അനിശ്ചിത നിരക്ക് വായ്പ'' അല്ലെങ്കിൽ ''പണയം'' ഉള്ളവർ. * '''''വിവാഹമോചന ഇൻഷുറൻസ്''''' ഇൻഷുർ ചെയ്ത വ്യക്തിയുടെ വിവാഹം വിവാഹമോചനത്തിൽ കലാശിക്കുകയാണെങ്കിൽ, ഒരു പണ ആനുകൂല്യം നൽകുന്ന കരാർ ബാധ്യതാ ഇൻഷുറൻസാണ്. ==== ഇൻഷുറൻസ് ധനസഹായ വാഹനങ്ങൾ ==== * സാഹോദര്യ ആനുകൂല്യ സൊസൈറ്റികളോ മറ്റ് സാമൂഹിക സംഘടനകളോ സഹകരണ അടിസ്ഥാനത്തിലാണ് '''''സാഹോദര്യ ഇൻഷുറൻസ്''''' നൽകുന്നത്<ref>മാർഗരറ്റ് ഇ ലിഞ്ച്, എഡിറ്റർ, "ആരോഗ്യ ഇൻഷുറൻസ് സംജ്ഞാനശാസ്‌ത്രം", അമെരിക്കൻ ആരോഗ്യ ഇൻഷുറൻസ് സംഘടന, 1992, {{ISBN|1-879143-13-5}}</ref> * '''''പിഴവില്ലാ ഇൻഷുറൻസ്''''' എന്നത് ഒരു തരത്തിലുള്ള ഇൻഷുറൻസ് പോളിസിയാണ് (സാധാരണയായി വാഹന ഇൻഷുറൻസ്). ഇതിൽ ഇൻഷുറൻസ് ചെയ്തവർക്ക് സംഭവത്തിലെ പിഴവ് പരിഗണിക്കാതെ തന്നെ സ്വന്തം ഇൻഷുറർ നഷ്ടപരിഹാരം നൽകും. * '''''സംരക്ഷിത സ്വയം-ഇൻഷുറൻസ്''''' എന്നത് ഒരു ബദൽ അപകടസാധ്യത ധനസഹായ സംവിധാനമാണ്. അതിൽ ഒരു സ്ഥാപനത്തിൽ ഗണിതശാസ്ത്രപരമായി കണക്കാക്കിയ അപകടസാധ്യതയുള്ള ചിലവ് ഒരു സ്ഥാപനത്തിൽ നിലനിർത്തുകയും വിനാശകരമായ അപകടസാധ്യത നിർദ്ദിഷ്ടവും മൊത്തത്തിലുള്ളതുമായ പരിധികളോടെ ഇൻഷുറർക്ക് കൈമാറുകയും ചെയ്യുന്നു. അതിനാൽ പദ്ധതിയുടെ പരമാവധി മൊത്തം ചിലവ് അറിയാം. ശരിയായി രൂപകല്പന ചെയ്തതും അടിവരയിടുന്നതുമായ പരിരക്ഷിത സ്വയം-ഇൻഷുറൻസ് പ്രോഗ്രാം ഇൻഷുറൻസ് ചെലവ് കുറയ്ക്കുകയും സ്ഥിരപ്പെടുത്തുകയും വിലപ്പെട്ട അപകടസാധ്യത നിർവഹണ വിവരങ്ങൾ നൽകുകയും ചെയ്യുന്നു. * വലിയ വാണിജ്യ അക്കൗണ്ടുകളിൽ പ്രീമിയം സ്ഥാപിക്കുന്നതിനുള്ള ഒരു രീതിയാണ് '''''മുൻകാലനിർണ്ണയ നിരക്ക് ഇൻഷുറൻസ്'''''. അന്തിമ പ്രീമിയം പോളിസി കാലയളവിൽ ഇൻഷുർ ചെയ്തയാളുടെ യഥാർത്ഥ നഷ്ട അനുഭവത്തെ അടിസ്ഥാനമാക്കിയുള്ളതാണ്. ചിലപ്പോൾ ഏറ്റവും കുറഞ്ഞതും കൂടിയതുമായ പ്രീമിയത്തിന് വിധേയമാണ്. അന്തിമ പ്രീമിയം ഒരു സൂത്രവാക്യത്താൽ നിർണ്ണയിക്കപ്പെടുന്നു. ഈ പദ്ധതി പ്രകാരം, നടപ്പുവർഷത്തെ പ്രീമിയം ഭാഗികമായി (അല്ലെങ്കിൽ പൂർണ്ണമായി) ഈ വർഷത്തെ നഷ്ടത്തെ അടിസ്ഥാനമാക്കിയുള്ളതാണ്, എന്നിരുന്നാലും പ്രീമിയം ക്രമീകരണങ്ങൾ നടപ്പുവർഷത്തിൻ്റെ കാലഹരണ തീയതിക്ക് അപ്പുറം മാസങ്ങളോ വർഷങ്ങളോ എടുത്തേക്കാം. ഇൻഷുറൻസ് കരാറിൽ നിരക്ക് നിർണ്ണയ സൂത്രവാക്യം ഉറപ്പുനൽകുന്നു. സൂത്രവാക്യം: മുൻകാല പ്രീമിയം = പരിവർത്തനം ചെയ്ത നഷ്ടം + അടിസ്ഥാന പ്രീമിയം × നികുതി ഗുണനം. ഈ സൂത്രവാക്യതിന്റെ നിരവധി വ്യതിയാനങ്ങൾ വികസിപ്പിച്ചെടുക്കുകയും ഉപയോഗത്തിലുണ്ട്. * ഔപചാരികമായ '''''സ്വയം-ഇൻഷുറൻസ്''''' (സജീവമായ അപകടസാധ്യത നിലനിർത്തൽ) എന്നത് സ്വന്തം പണത്തിൽ നിന്ന് ഇൻഷുർ ചെയ്യാവുന്ന നഷ്ടങ്ങൾക്ക് പണം നൽകാനുള്ള ബോധപൂർവമായ തീരുമാനമാണ്.<ref>{{cite book |last1=ലെൻസിസ് |first1=പീറ്റർ എം. |title=തൊഴിലാളികളുടെ നഷ്ടപരിഹാരം: ഒരു അവലംബവും വഴികാട്ടിയും |language=en|trans-title=Workers compensation : a reference and guide|date=1998 |publisher=കോറം ബുക്സ് |location=വെസ്റ്റ്പോർട്ട്, കണക്റ്റിക്കട്ട് |isbn=9781567201741 |pages=75–76 |url=https://archive.org/details/workerscompensat00lenc/page/75/mode/2up |access-date=1 മേയ് 2024}}</ref> ഇടയ്ക്കിടെ ധനം നിക്ഷേപിക്കുന്ന ഒരു പ്രത്യേക ഫണ്ട് സ്ഥാപിക്കുന്നതിലൂടെയോ അല്ലെങ്കിൽ ലഭ്യമായ ഇൻഷുറൻസ് വാങ്ങുന്നത് ഉപേക്ഷിച്ച് പോക്കറ്റിൽ നിന്ന് പണം നൽകുന്നതിലൂടെയോ ഇത് ഔപചാരികമായി ചെയ്യാവുന്നതാണ്. ഉയർന്ന ആവൃത്തിയിലുള്ളതും കുറഞ്ഞ തീവ്രതയുള്ളതുമായ നഷ്ടങ്ങൾക്കായി സ്വയം ഇൻഷുറൻസ് സാധാരണയായി ഉപയോഗിക്കുന്നു.<ref name="Teale2013">{{Cite book|last=ടീൽ|first=ജോൺ|title=ഇൻഷുറൻസും അപകടസാധ്യത നിർവഹണവും|language=en|trans-title=Insurance and Risk Management|publisher=സി.സി.എച്ച് / വോൾട്ടേഴ്സ് ക്ലൂവർ|year=2013|isbn=978-1-922042-88-0|location=[[സിഡ്നി]], [[ഓസ്ട്രേലിയ]]|pages=40|quote=ഒരു വ്യക്തിയോ വ്യാപാര സ്ഥാപനമോ ഏതെങ്കിലും അപകടസാധ്യത മുഴുവനായോ അല്ലെങ്കിൽ ഭാഗികമായോ നിലനിർത്തുമ്പോൾ അപകടസാധ്യത നിലനിർത്തൽ സംഭവിക്കുന്നു. നഷ്ടത്തിൻ്റെ ആവൃത്തി കുറവായിരിക്കുകയും അതിൻ്റെ തീവ്രത കുറവായിരിക്കുകയും ചെയ്യുമ്പോൾ അപകടസാധ്യത നിലനിർത്തൽ പൊതുവെ ഉചിതമാണ്. ഉയർന്ന ആവൃത്തിയിലുള്ള, കുറഞ്ഞ തീവ്രതയുള്ള അപകടസാധ്യതകൾക്ക് അപകടസാധ്യത നിലനിർത്തൽ ഉചിതമായിരിക്കും, സാധ്യമായ നഷ്ടങ്ങൾ കുറഞ്ഞ മൂല്യമുള്ളതാണ് കാരണം. അപകടസാധ്യത നിലനിർത്തൽ സജീവമോ നിഷ്ക്രിയമോ ആകാം. ഒരു വ്യക്തി അപകടസാധ്യത തിരിച്ചറിയുകയും ആ അപകടസാധ്യത മുഴുവനായോ ഭാഗികമായോ നിലനിർത്താൻ മനഃപൂർവം തിരഞ്ഞെടുക്കുന്ന സാഹചര്യത്തെയാണ് സജീവമായ അപകടസാധ്യത നിലനിർത്തൽ സൂചിപ്പിക്കുന്നത്. പോളിസി അമിതത്തുകയായി (അല്ലെങ്കിൽ കിഴിവ്) ഏതെങ്കിലും നഷ്ടത്തിൻ്റെ ആദ്യ $500 വഹിക്കാൻ ഒരു സ്ഥാപനമോ വ്യക്തിയോ തിരഞ്ഞെടുക്കുന്നതിലൂടെ ഇത് നേടിയേക്കാം. ഒരു പോളിസി അമിതത്തുക (അല്ലെങ്കിൽ കിഴിവ്) എന്നത് പോളിസിയിലെ ഒരു വ്യവസ്ഥയാണ്, അതിലൂടെ ഇൻഷുർ ചെയ്തയാൾക്ക് നൽകേണ്ട നഷ്ട പരിഹാരത്തുകയിൽ നിന്ന് ഒരു നിശ്ചിത തുക കുറയ്ക്കുന്നു. പകരമായി, അപകടസാധ്യത നിർവാഹകൻ മുഴുവൻ അപകടസാധ്യതയും സ്വയം ഇൻഷുർ ചെയ്യാൻ തീരുമാനിച്ചേക്കാം, അതുവഴി ഇൻഷുറൻസ് പ്രീമിയമായി അവർ അടയ്‌ക്കേണ്ട തുക ലാഭിക്കാം. ഒരു പോളിസി അമിതത്തുക ചെറിയ പോളിസി അവകാശവാദങ്ങളും ഈ അവകാശവാദങ്ങൾ ക്രമീകരിക്കുന്നതിനുള്ള നിർവഹണ ചെലവും ഇല്ലാതാക്കുമെന്നതിനാലും, പ്രീമിയം കുറയുന്നതിന് കാരണമാകുന്നതിനാലും സജീവമായ അപകടസാധ്യത നിലനിർത്തൽ ഉപയോഗിക്കുന്നു. ഇൻഷുറൻസ് ലഭ്യമല്ലാത്തതോ വളരെ ചെലവേറിയതോ ആയ സ്ഥലങ്ങളിലും ഇത് ഉപയോഗിക്കുന്നു.}}</ref> അത്തരം നഷ്ടങ്ങൾ, പരമ്പരാഗത ഇൻഷുറൻസ് പരിരക്ഷയാണെങ്കിൽ, കമ്പനിയുടെ പൊതു ചെലവുകൾ, കണക്കുപുസ്തകങ്ങളിൽ പോളിസി ഇടുന്നതിനുള്ള ചെലവ്, ഏറ്റെടുക്കൽ ചെലവുകൾ, പ്രീമിയം നികുതികൾ, ആകസ്മികതകൾ എന്നിവ ഉൾപ്പെടുന്ന പ്രീമിയം അടയ്‌ക്കേണ്ടി വരും. എല്ലാ ഇൻഷുറൻസിനും ഇത് ശരിയാണെങ്കിലും, ചെറിയ, ഇടയ്ക്കിടെയുള്ള നഷ്ടങ്ങൾക്ക്, ഇൻഷുറൻസ് നൽകുന്ന ചാഞ്ചാട്ടം കുറയ്ക്കുന്നതിൻ്റെ പ്രയോജനത്തെക്കാൾ ഇടപാട് ചെലവ് കൂടുതലായേക്കാം.<ref name="Teale2013"/> {{wiktionary|പുനർ ഇൻഷുറൻസ്}} * ഇൻഷുറൻസ് കമ്പനികളോ സ്വയം ഇൻഷുർ ചെയ്ത തൊഴിലുടമകളോ അപ്രതീക്ഷിത നഷ്ടങ്ങളിൽ നിന്ന് പരിരക്ഷിക്കുന്നതിന് വാങ്ങുന്ന ഒരു തരം ഇൻഷുറൻസാണ് '''''പുനർ ഇൻഷുറൻസ്'''''. സാമ്പത്തികമായ പുനർ ഇൻഷുറൻസ് എന്നത് ഇൻഷുറൻസ് അപകടസാധ്യത കൈമാറുന്നതിനുപകരം മൂലധന നിർവഹണത്തിന് പ്രാഥമികമായി ഉപയോഗിക്കുന്ന ഒരു പുനർ ഇൻഷുറൻസാണ്. * '''''സാമൂഹിക ഇൻഷുറൻസ്''''' പല രാജ്യങ്ങളിലും പലർക്കും പല കാര്യങ്ങളും ആകാം. എന്നാൽ ഇത് ഇൻഷുറൻസ് കവറേജുകളുടെ ഒരു ശേഖരമാണെന്ന് അതിൻ്റെ സാരാംശം സംഗ്രഹിക്കുന്നു (ലൈഫ് ഇൻഷുറൻസ്, വൈകല്യ ഇൻഷുറൻസ്, തൊഴിലില്ലായ്മ ഇൻഷുറൻസ്, ആരോഗ്യ ഇൻഷുറൻസ്, മറ്റുള്ളവ എന്നിവയുടെ ഘടകങ്ങൾ ഉൾപ്പെടെ) കൂടാതെ എല്ലാ പൗരന്മാരുടെയും പങ്കാളിത്തം ആവശ്യമായ വിരമിക്കൽ സമ്പാദ്യവും. സമൂഹത്തിലെ എല്ലാവരേയും പോളിസി ഉടമകൾ ആക്കാനും പ്രീമിയം അടയ്ക്കാനും നിർബന്ധിക്കുന്നതിലൂടെ, എല്ലാവർക്കും ആവശ്യമുള്ളപ്പോൾ അവകാശികളാകാൻ കഴിയുമെന്ന് ഇത് ഉറപ്പാക്കുന്നു. ഇതുവഴി, ഇത് അനിവാര്യമായും നീതിന്യായ വ്യവസ്ഥയും ക്ഷേമരാഷ്ട്രവും പോലുള്ള മറ്റ് ആശയങ്ങളുമായി ബന്ധപ്പെട്ടിരിക്കുന്നു. ഇത് വലിയതും സങ്കീർണ്ണവുമായ ഒരു വിഷയമാണ്, അത് വമ്പിച്ച സംവാദത്തിന് കാരണമാകുന്നു, അത് ഇനിപ്പറയുന്ന ലേഖനങ്ങളിലും മറ്റും കൂടുതൽ പഠിക്കാം: **നാഷണൽ ഇൻഷുറൻസ് **സാമൂഹിക സുരക്ഷാ വല **സാമൂഹിക സുരക്ഷ **സാമൂഹ്യ സുരക്ഷാ സംവാദം (യുണൈറ്റഡ് സ്റ്റേറ്റ്സ്) **സാമൂഹിക സുരക്ഷ (യുണൈറ്റഡ് സ്റ്റേറ്റ്സ്) **സാമൂഹ്യക്ഷേമ വ്യവസ്ഥ * '''''സ്റ്റോപ്പ്-ലോസ് ഇൻഷുറൻസ്''''' വിനാശകരമായ അല്ലെങ്കിൽ പ്രവചനാതീതമായ നഷ്ടങ്ങളിൽ നിന്ന് സംരക്ഷണം നൽകുന്നു. പ്ലാനുകളിൽ നിന്ന് ഉണ്ടാകുന്ന നഷ്ടങ്ങളുടെ 100% ബാധ്യത ഏറ്റെടുക്കാൻ ആഗ്രഹിക്കാത്ത സ്ഥാപനങ്ങളാണ് ഇത് വാങ്ങുന്നത്. ഒരു ''സ്റ്റോപ്പ്-ലോസ്'' പോളിസി പ്രകാരം, ''കിഴിവുകൾ'' എന്ന് വിളിക്കപ്പെടുന്ന ചില പരിധികൾ കവിയുന്ന നഷ്ടങ്ങൾക്ക് ഇൻഷുറൻസ് കമ്പനികൾ ബാധ്യസ്ഥരാകുന്നു. == അവലംബം == {{Reflist}} {{Sister project links|ഇൻഷുറൻസ്}} === ഉറവിടങ്ങൾ === {{refbegin}} * {{cite book |last = ഡിക്സൺ|first = പി.ജി.എം. |title = ദി സൺ ഇൻഷുറൻസ് ഓഫീസ് 1710–1960: ബ്രിട്ടീഷ് ഇൻഷുറൻസിൻ്റെ രണ്ടര നൂറ്റാണ്ടുകളുടെ ചരിത്രം. |language=en |trans-title=The Sun Insurance Office 1710–1960: The History of Two and a half Centuries of British Insurance |url = https://archive.org/details/suninsuranceoffi0000dick |url-access=registration |year=1960 |publisher = ഓക്സ്ഫോർഡ് സർവകലാശാല പ്രസ്സ്|location = ലണ്ടൺ, ഇംഗ്ലണ്ട്|page=[https://archive.org/details/suninsuranceoffi0000dick/page/324 324] }} {{refend}} == കൂടുതൽ വായനയ്ക്ക് == * ഈനവ്, ലിറാൻ; ഫിങ്കൽസ്റ്റീൻ, ആമി; ഫിസ്മാൻ, റേ (2023). [https://yalebooks.yale.edu/book/9780300274042/risky-business/ ''അപകടകരമായ വ്യാപാരം: ഇൻഷുറൻസ് ചന്തകൾ എന്തുകൊണ്ട് പരാജയപ്പെടുന്നു, അതിനെക്കുറിച്ച് എന്തുചെയ്യണം''.] യേൽ സർവകലാശാല പ്രസ്സ്. {{isbn|978-0-300-26855-3}}. * ഇൻഷുറൻസ് നിയമവും നിയന്ത്രണവും: കെന്നത്ത് എസ്. എബ്രഹാമിൻ്റെ കേസുകളും മെറ്റീരിയലുകളും. ന്യൂയോർക്ക്, N.Y: ഫൗണ്ടേഷൻ പ്രസ്സ്, 2005. {{ISBN|9781587788826}} == ബാഹ്യ കണ്ണികൾ == <!--======================== {{No more links}} ============================ | PLEASE BE CAUTIOUS IN ADDING MORE LINKS TO THIS ARTICLE. Wikipedia | | is not a collection of links nor should it be used for advertising. | | | | Excessive or inappropriate links WILL BE DELETED. | | See [[Wikipedia:External links]] & [[Wikipedia:Spam]] for details. | | | | If there are already plentiful links, please propose additions or | | replacements on this article's discussion page, or submit your link | | to the relevant category at the Open Directory Project (dmoz.org) | | and link back to that category using the {{dmoz}} template. | ======================={{No more links}}=============================--> * [https://www.ncsl.org/research/health/congressional-research-service-reports-on-health അമെരിക്കൻ ഇൻഷുറൻസ് വ്യവസായത്തെ സംബന്ധിച്ച കോൺഗ്രസ്സ് റിസർച്ച് സർവീസ് റിപ്പോർട്ടുകൾ]{{പ്രവർത്തിക്കാത്ത കണ്ണി|date=നവംബർ 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }} * [https://www.ferma.eu/ ഫെഡറേഷൻ ഓഫ് യൂറോപ്യൻ റിസ്ക് മാനേജ്മെൻ്റ് അസോസിയേഷനുകൾ] * {{Curlie |Home/Personal_Finance/Insurance}} * [http://www.ibc.ca/ ഇൻഷുറൻസ് ബ്യൂറോ ഓഫ് കാനഡ] * [https://www.iii.org/ ഇൻഷുറൻസ് ഇൻഫർമേഷൻ ഇൻസ്റ്റിറ്റ്യൂട്ട്] * [http://www.naic.org/ ഇൻഷുറൻസ് കമ്മീഷണർമാരുടെ ദേശിയ അസോസിയേഷൻ] * [https://web.archive.org/web/20060525173303/http://www.bl.uk/collections/business/insurind.html ബ്രിട്ടീഷ് ലൈബ്രറി] - ഇൻഷുറൻസ് വ്യവസായത്തെക്കുറിച്ചുള്ള വിവരങ്ങൾ കണ്ടെത്തൽ (യുകെ ഫോക്കസ്) {{-}} {{ഇൻഷുറൻസ്}} [[വർഗ്ഗം:ഇൻഷുറൻസ്]] i4qu7zj553l6cvutkuqjwmd16y9tejd 4546799 4546798 2025-07-08T16:21:01Z 80.46.141.217 /* വിവിധ തരം ഇൻഷുറൻസുകൾ */ 4546799 wikitext text/x-wiki {{short description|പ്രതിഫലത്തുകയ്ക്ക് പകരമായി ഒരു സ്ഥാപനത്തിൽ നിന്ന് മറ്റൊന്നിലേക്ക് നഷ്ടസാധ്യതയുടെ തുല്യമായ കൈമാറ്റം}} [[File:Coast review (1910) (14760820941).jpg|thumb|upright=1.5|alt=ദി നോർവിച്ച് യൂണിയൻ, ഫയർ ഇൻഷുറൻസ് കമ്പനി. എട്ട് മില്യൺ ഡോളറിലധികം ആസ്തി, 100 മില്യൺ ഡോളറിലധികം നഷ്ടം.|ഒരു ഫയർ ഇൻഷുറൻസ് കമ്പനിയുടെ പരസ്യം ''നോർവിച്ച് യൂണിയൻ'', കവറേജിലും പണമടച്ചുള്ള ഇൻഷുറൻസിലുമുള്ള [[ആസ്തി]] തുക കാണിക്കുന്നു (1910)]] {{Financial market participants}} ഭാവിയിൽ ഉണ്ടേയാക്കാവുന്ന ഒരു നഷ്ടത്തിനു സാമ്പത്തികപരിഹാരം ലഭ്യമാക്കുക എന്ന ലക്ഷ്യത്തോടെ മുൻകൂറായി പണം ഒരു സ്രോതസ്സിൽ ശേഖരിക്കുന്ന രീതിയെ '''ഇൻഷുറൻസ്''' എന്നു പറയുന്നു. സാമ്പത്തിക നഷ്ടത്തിൽ നിന്ന് സംരക്ഷിക്കുന്നതിനുള്ള ഒരു മാർഗമായ ഈ രീതിയിൽ ഒരു ''പ്രീമിയം'' എന്നറിയപ്പെടുന്ന ഒരു പ്രതിഫലത്തിനു പകരമായി, ഒരു നിശ്ചിത നഷ്ടമോ, കേടുപാടുകളോ, പരിക്കോ സംഭവിക്കുമ്പോൾ മറ്റൊരു കക്ഷിക്ക് നഷ്ടപരിഹാരം നൽകാൻ ഒരു കക്ഷി സമ്മതിക്കുന്നു. അപകടസാധ്യതാ നിർവഹണത്തിന്റെ ഒരു രൂപമായ ഇത്, പ്രാഥമികമായി അപകടസാധ്യതയോ അല്ലെങ്കിൽ അനിശ്ചിതത്വമോ ആയ നഷ്ടത്തിൽ നിന്ന് സംരക്ഷിക്കാൻ ഉപയോഗിക്കുന്നു. മുടക്കുപണം ആവശ്യാനുസരണം തിരിച്ചു കിട്ടുമെന്നു പ്രതീക്ഷിക്കാവുന്ന ഒരു നിക്ഷേപ പദ്ധതിയല്ല ഇൻഷുറൻസ്. അതേസമയം ഇൻഷുറൻസ്, നിലവിലുള്ള നഷ്ടസാധ്യതകൾക്കെതിരെ ഒരു വ്യക്തിക്കോ സ്ഥാപനത്തിനോ സംരക്ഷണം പ്രദാനം ചെയ്യുന്നു. ഒരാൾക്ക് നേരിട്ടേക്കാവുന്ന നഷ്ടം മറ്റുള്ളവരുമായി പങ്കിടാനുള്ള ഒരു സംവിധാനമാണിത്‌. [[മനുഷ്യൻ|മനുഷ്യരുടേയോ]] ജന്തുക്കളുടേയോ ജീവൻ, [[ആരോഗ്യം]] കൂടാതെ വൈദ്യുതോപകരണങ്ങൾ, ഭവനം, വാഹനങ്ങൾ, കാർഷിക വിളകൾ തുടങ്ങിയ പല മേഖലകളിലും ഇന്ന് ഇൻഷുറൻസ് നിലവിലുണ്ട്. ഏതെങ്കിലും ഒരു ഇൻഷുറൻസ് സ്ഥാപനം ആയിരിക്കും ഇൻഷുറൻസ് നൽകുന്നത്. ഇൻഷുറൻസ് നൽകുന്ന ഒരു സ്ഥാപനം ''ഇൻഷുറർ'', ''ഇൻഷുറൻസ് കമ്പനി'', ''ഇൻഷുറൻസ് വാഹകർ'' അല്ലെങ്കിൽ ''അണ്ടർറൈറ്റർ'' എന്നിങ്ങനെ അറിയപ്പെടുന്നു. ഇൻഷുറൻസ് നൽകുന്ന സ്ഥാപനത്തിനു പ്രീമിയം നൽകി സംരക്ഷണം വാങ്ങുന്ന വ്യക്തിക്കും (അല്ലെങ്കിൽ സ്ഥാപനത്തിനും) തമ്മിലുള്ള ഉടമ്പടിയെ ''ഇൻഷുറൻസ് പോളിസി'' എന്ന് വിളിക്കുന്നു. അതുകൊണ്ടുതന്നെ ഇൻഷുറൻസ് വാങ്ങുന്ന ഒരു വ്യക്തിയോ സ്ഥാപനമോ പോളിസിയുടമ എന്നാണ് അറിയപ്പെടുന്നത്. ഇൻഷുറൻസ് പോളിസിയുടെ പരിരക്ഷ നൽകപ്പെടുന്ന വ്യക്തി അല്ലെങ്കിൽ സ്ഥാപനം ''ഇൻഷൂർഡ്'' എന്നാണ് അറിയപ്പെടുന്നത്. ഒരു ഇൻഷുറൻസ് പോളിസിയിൽ കക്ഷികൾ തമ്മിലുള്ള കരാർ വ്യവസ്ഥകൾ വ്യക്തമാക്കി അത് നൽകുന്ന ഇൻഷുറൻസ് കമ്പനിയെ പ്രതിനിധീകരിച്ച് കമ്പനിയുടെ മുദ്ര സഹിതം അംഗീകൃത വ്യക്തിയുടെ ഒപ്പും ഉള്ളതിനാൽ അത് ഒരു നിയമ പ്രമാണമാകുന്നു. കരാർ നിയമ വ്യവസ്ഥകൾ ആണ് ഇൻഷുറൻസിന്റെ അടിസ്ഥാനം. ആയതിനാൽ ഇൻഷുറൻസ് പരിരക്ഷ ആവശ്യമുള്ളവർ അതിനായി ഒരു നിർദ്ദിഷ്ട നിർദ്ദേശ പത്രം പൂരിപ്പിച്ച് നൽകേണ്ടതുണ്ട്. ''പരിപൂർണ്ണ സത്യസന്ധത''യാണ് ഇൻഷുറൻസ് കരാറിന്റെ അടിസ്ഥാന തത്വം. അതുകൊണ്ട്, പരിരക്ഷയുടെ പരിധിയിൽ വരുന്ന വസ്തുവിനെ പറ്റിയുള്ള സകല വിവരങ്ങളും ഇൻഷുറൻസ് കമ്പനിയെ ബോധ്യപ്പെടുത്തേണ്ട ചുമതല പോളിസിക്ക് അപേക്ഷിക്കുന്നവരുടേതാകുന്നു. ഇൻഷുറൻസ് പരിരക്ഷ ആവശ്യപ്പെട്ടുകൊണ്ടുള്ള വസ്തുവിന്റെ അപകടനിർണ്ണയത്തിനു അനിവാര്യം എന്ന് കരുതപ്പെടുന്ന ഏതെങ്കിലും ഒരു സവിശേഷത ഇൻഷുറൻസ് കമ്പനിയിൽ നിന്നും മറച്ചുവെക്കപ്പെടുകയാണെങ്കിൽ അത് കരാർ ലംഘനമായി കണക്കാക്കപ്പെട്ട് പരിരക്ഷ നഷ്ട്ടപ്പെടാനും അത് വഴിവെക്കും എന്നോർക്കണം. ഇൻഷുറൻസ് പ്രീമിയം സാധാരണ ഗതിയിൽ പ്രതിവർഷം അടക്കാറാണു പതിവ്, എന്നാൽ പോളിസിയിലെ വ്യവസ്ഥാനുസൃതം അത് പ്രതിമാസമോ, ത്രമാസികമായോ, അർദ്ധവാർഷികമായോ അടയ്ക്കാവുന്നതാണ്. ഓരോ പോളിസിയിലും ഒരു നിശ്ചിത കാലയളവിലേയ്ക്കാണ് പ്രിമീയം അടയ്ക്കുന്നത്. ജീവനുമായി ബന്ധപ്പെട്ട പോളിസികൾ ഒഴികെ മറ്റുള്ള ഇൻഷുറൻസ് പോളിസികൾ പ്രധാനമായും വാർഷിക കാലാവധിയുള്ള പോളിസികളാണ്. പോളിസിയുടെ കാലാവധിക്കുള്ളിൽ അപകടം, വേറെ ഏതെങ്കിലും രീതിയിൽ ഉണ്ടാകുന്ന നാശനഷ്ടങ്ങൾ എന്നിവയ്ക്ക് പോളിസി ഉടമയ്ക്ക് കരാർ വ്യവസ്ഥകളനുസരിച്ച് സാമ്പത്തിക സഹായം ലഭിക്കുന്നു. നഷ്ടം സാമ്പത്തികമോ അല്ലാതെയോ ആകാമെങ്കിലും പരിരക്ഷ ഉറപ്പാക്കപ്പെട്ട നഷ്ടപരിഹാരത്തുക സാമ്പത്തികമായി കണക്കാക്കവുന്ന രീതിയിലാവണം എന്ന് മാത്രം. കൂടാതെ, പോളിസിയുടമക്ക് ഉടമസ്ഥാവകാശം, കൈവശം അല്ലെങ്കിൽ മുൻകാല ബന്ധങ്ങൾ എന്നിവയാൽ സ്ഥാപിതമായ ''ഇൻഷുറൻസ് ചെയ്യാവുന്ന താല്പര്യം'' ഉണ്ടാവേണ്ടത് അനിവാര്യമാണ്. {{Wiktionary|പോളിസി അമിതത്തുക}} ഇൻഷൂർഡിന് ഇൻഷുറൻസ് പോളിസിയിൽ പരിരക്ഷ ലഭിക്കാൻ സാധ്യതയുള്ള ഒരു നഷ്ടം അനുഭവപ്പെടുകയാണെങ്കിൽ, നിശ്ചിതരീതിയിൽ ഒരു '''''അവകാശവാദം''''' (''ഇൻഷുറൻസ് ക്ലെയിം'') സമർപ്പിക്കേണ്ടതുണ്ട്. അത് കിട്ടുമ്പോൾ ഇൻഷുറൻസ് കമ്പനി പോളിസി വ്യവസ്ഥകൾക്കനുസൃതമായി നഷ്ടപരിഹാരത്തിനുള്ള നിശ്ചിത പ്രക്രിയകൾക്ക് വിധേയമാക്കി അർഹതക്കനുസൃതമായി സാമ്പത്തിക പരിഹാരം നൽകുന്നു. ഒരു ഇൻഷുറർ അവകാശവാദത്തുക അടയ്ക്കുന്നതിന് മുമ്പ് ഒരു ഇൻഷുറൻസ് പോളിസി ആവശ്യപ്പെടുന്ന നിർബന്ധിത '''''പോളിസി അമിതത്തുക''''' (ആരോഗ്യ ഇൻഷുറൻസ് പോളിസിയാണെങ്കിൽ ''സഹ-പേയ്മെൻ്റ്'') കണക്കാക്കി ബാക്കിയാണ് നൽകുന്നത്. ഇൻഷുറൻസ് കമ്പനികൾ മറു-ഇൻഷുറൻസ് എടുക്കുന്നതിലൂടെ സ്വന്തം അപകടസാധ്യത പരിരക്ഷിച്ചേക്കാം, അതിലൂടെ മറ്റൊരു ഇൻഷുറൻസ് കമ്പനി ഭാഗിക അപകടസാധ്യതകൾ വഹിക്കാൻ സമ്മതിക്കുന്നു; പ്രത്യേകിച്ചും പ്രാഥമിക ഇൻഷുറർ അപകടസാധ്യത വഹിക്കാൻ കഴിയാത്തത്ര വലുതാണെന്ന് കരുതുന്നുവെങ്കിൽ. ==ചരിത്രം== === പുരാതന രീതികൾ === [[File:Ferdinand Bol - Governors of the Wine Merchant's Guild - WGA2361.jpg|thumb|അപകടസാധ്യതകൾ കുറയ്ക്കുന്നതിനുള്ള മാർഗങ്ങൾ ആദ്യകാലങ്ങളിൽ തന്നെ വ്യാപാരികൾ തേടിയിട്ടുണ്ട്. <br><small>ചിത്രം, ''വൈൻ മർച്ചൻ്റ്സ് ഗിൽഡിൻ്റെ ഗവർണർമാർ'' - ''ഫെർഡിനാൻഡ് ബോൾ'', c. 1680.</small>]] അപകടസാധ്യത കൈമാറുന്നതിനോ വിതരണം ചെയ്യുന്നതിനോ ഉള്ള രീതികൾ യഥാക്രമം ബിസി 3-ഉം 2-ഉം സഹസ്രാബ്ദങ്ങൾ വരെ ചൈനീസ്, ഇന്ത്യൻ വ്യാപാരികൾ ഉപയോഗിച്ചിരുന്നു.<ref>{{cite book|title=ഇന്ത്യൻ ജീവൻ, ആരോഗ്യ ഇൻഷുറൻസ് വ്യവസായം: ഒരു കമ്പോള സമീപനം|page=2|language=en |trans-title=Indian Life and Health Insurance Industry: A Marketing Approach|publisher=സ്പ്രിംഗർ സയൻസ് & ബിസിനസ് മീഡിയ|author=നോവി ദിവാൻ}}</ref><ref>കാണുക, ഉദാ:, വോൺ, ഇ.ജെ., 1997, ''റിസ്ക് മാനേജ്മെൻ്റ്'', ന്യൂയോർക്ക്: വൈലി.</ref> അപകടകരമായ നദികളിൽ അതിവേഗം യാത്ര ചെയ്യുന്ന ചൈനീസ് വ്യാപാരികൾ ഏതെങ്കിലും ഒരു കപ്പൽ മറിഞ്ഞാലുള്ള നഷ്ടം പരിമിതപ്പെടുത്താൻ പല കപ്പലുകളിലൂടെയും തങ്ങളുടെ ചരക്കുകൾ പുനർവിതരണം ചെയ്യുമായിരുന്നു. 4500 ബി.സി.യിൽ പുരാതന ചൈനീസ്, ബാബിലോണിയൻ സംസ്കാരങ്ങളിൽ ഇൻഷുറൻസിനോട് സാമ്യമുള്ള ഏതോ ആശയം നിലവിലുണ്ടായിരുന്നു. പണ്ടുകാലങ്ങളിൽ കപ്പലുടമകൾ തങ്ങളുടെ വ്യാപര യാത്രകൾക്ക് ആവശ്യമായ വായ്‌പകൾ വാങ്ങിയിരുന്നു. യാത്രയ്‌ക്കിടെ കപ്പൽ തകർന്നാൽ വായ്‌പ തിരിച്ച് അടയ്‌ക്കേണ്ടതില്ല എന്നായിരുന്നു വ്യവസ്ഥ. യാത്രയ്‌ക്കിടയിൽ മുങ്ങിപ്പോകുന്ന കപ്പലുകൾ മൂലമുണ്ടാകുന്ന നഷ്ടം നികത്താൻ ഈ തുക പര്യാപ്‌തമായിരുന്നു.<ref name = "principles">{{cite book |last=തോമസ് |first=ഡോ. സണ്ണിക്കുട്ടി |title=പ്രിൻസിപ്പിൾസ് ഓഫ് ഇൻഷുറൻസ്|publisher=പ്രതിഭ പബ്ലിക്കേഷൻസ്|page=11|year=2015}}</ref> [[ഹമ്മുറാബിയുടെ നിയമാവലി|ഹമ്മുറാബിയുടെ നിയമാവലി 238]] (c. 1755–1750 ക്രി.മു.) ഒരു കപ്പലിനെ മൊത്തം നഷ്ടത്തിൽ നിന്ന് രക്ഷിച്ച ഒരു കടൽ ക്യാപ്റ്റൻ, കപ്പൽ മാനേജർ അല്ലെങ്കിൽ കപ്പൽ വാടകയ്‌ക്കെടുക്കുന്നയാൾ കപ്പലിൻ്റെ മൂല്യത്തിൻ്റെ പകുതി കപ്പൽ ഉടമയ്ക്ക് നൽകിയാൽ മതിയെന്ന് വ്യവസ്ഥ ചെയ്യുന്നു.<ref name="Sommer 1903 p. 86">{{cite journal|translator-last=സോമർ|translator-first=ഓട്ടോ|author=ഹമ്മുറാബി|author-link=ഹമ്മുറാബി|title=ഹമ്മുറാബിയുടെ നിയമാവലി, ബാബിലോണിലെ രാജാവ്|year=1903|journal=ഭൂതകാലത്തിൻ്റെ രേഖകൾ|place=[[വാഷിങ്ടൺ, ഡി.സി.]]|publisher=ഭൂതകാല രേഖകൾ പര്യവേക്ഷണ സൊസൈറ്റി|volume=2|issue=3|page=[https://archive.org/details/cu31924060109703/page/n27/mode/2up 86]|access-date=ജൂൺ 20, 2021|url=https://archive.org/details/cu31924060109703/mode/2up|quote=238. ഒരു ക്യാപ്റ്റൻ തകർന്നാൽ ... പണം അതിൻ്റെ ഉടമയ്ക്ക്.}}</ref><ref name="ഹാർപർ 1904 p. 85">{{cite web|translator-last=ഹാർപർ|translator-first=റോബർട്ട് ഫ്രാൻസിസ്|author=ഹമ്മുറാബി|author-link=ഹമ്മുറാബി|year=1904|title=ഹമ്മുറാബിയുടെ നിയമാവലി, ബാബിലോണിലെ രാജാവ്|place=[[ഷിക്കാഗൊ]]|publisher=ഷിക്കാഗൊ സർവകലാശാല പ്രസ്സ്|edition=2nd|page=[https://oll.libertyfund.org/title/hammurabi-the-code-of-hammurabi#lf0762_label_461 85]|website=ലിബർട്ടി ഫണ്ട്|url=https://oll-resources.s3.us-east-2.amazonaws.com/oll3/store/titles/1276/0762_Bk.pdf|access-date=ജൂൺ 20, 2021|quote=§238. ഒരു ബോട്ടുകാരൻ മുങ്ങിയാൽ ... അതിൻ്റെ പകുതി മൂല്യം.}}</ref><ref name="King 1910">{{cite web|translator-last=കിങ്|translator-first=ലിയോനാർഡ് വില്യം |author=ഹമ്മുറാബി|author-link=ഹമ്മുറാബി|year=1910|title=ഹമ്മുറാബിയുടെ നിയമാവലി, ബാബിലോണിലെ രാജാവ് |place=ന്യൂ ഹാവൻ, [[കണെക്റ്റിക്കട്ട്]]|publisher=യേൽ നിയമ കലാശാല|website=അവലോൺ പദ്ധതി|url=https://avalon.law.yale.edu/ancient/hamframe.asp|access-date=ജൂൺ 20, 2021|quote=238. ഒരു നാവികൻ തകർന്നാൽ ... പണത്തിൻ്റെ മൂല്യം.}}</ref> ഒന്നാം ജസ്റ്റീനിയൻ (527–565) ഉത്തരവിട്ട നിയമങ്ങളുടെ ക്രോഡീകരണത്തിൻ്റെ രണ്ടാം വാല്യമായ ''ഡൈജസ്റ്റ സേവ് പാണ്ഡെക്റ്റെയിൽ'' [Digesta seu Pandectae] (533), 235 AD-ൽ റോമൻ നിയമജ്ഞനായ പൗലോസ് എഴുതിയ ഒരു നിയമാഭിപ്രായം ''ലെക്സ് റോഡിയയെ'' കുറിച്ച് ഉൾപ്പെടുത്തിയിട്ടുണ്ട് ("റോഡിയൻ നിയമം"). ഗ്രീക്ക് ഇരുണ്ട യുഗത്തിൽ (c. 1100–c. 750) നിർദിഷ്ട ഡോറിയൻ അധിനിവേശത്തിൻ്റെയും ഉദ്ദിഷ്ടമായ കടൽ ജനതയുടെ ആവിർഭാവത്തിൻ്റെയും സമയത്ത് [[ഫിനീഷ്യൻ സംസ്കാരം|ഫിനീഷ്യൻമാരാൽ]] വിശ്വസനീയമായി ക്രി.മു. 1000 മുതൽ 800 വരെ റോഡ്‌സ് ദ്വീപിൽ സ്ഥാപിച്ച മറൈൻ ഇൻഷുറൻസിൻ്റെ ''പൊതു ശരാശരി തത്വം'' ഇത് വിശദീകരിക്കുന്നു.<ref>{{cite web|title=സിവിൽ നിയമം, വാല്യം I, ജൂലിയസ് പൗലോസിൻ്റെ അഭിപ്രായങ്ങൾ, പുസ്തകം II|language=en|trans-title=The Civil Law, Volume I, The Opinions of Julius Paulus, Book II|year=1932|translator-first=എസ്.പി.|translator-last=സ്കോട്ട്|publisher=സെൻട്രൽ ട്രസ്റ്റ് കമ്പനി|website=കോൺസ്റ്റിറ്റ്യൂഷൻ സൊസൈറ്റി|url=https://constitution.org/2-Authors/sps/sps01_4-2.htm|quote=തലക്കെട്ട് VII. ലെക്സ് റോഡിയയിൽ. ഒരു കപ്പലിന് ഭാരം കുറയ്ക്കാൻ വേണ്ടി ചരക്കുകൾ കടലിലേക്ക് വലിച്ചെറിയുകയാണെങ്കിൽ, എല്ലാവരുടെയും പ്രയോജനത്തിനായി ഉണ്ടാക്കുന്നതെല്ലാം വിലയിരുത്തി നഷ്ടം നികത്തുമെന്ന് ''ലെക്സ് റോഡിയ'' നൽകുന്നു.|access-date=ജൂൺ 16, 2021|archive-date=2021-06-24|archive-url=https://web.archive.org/web/20210624195244/https://constitution.org/2-Authors/sps/sps01_4-2.htm|url-status=dead}}</ref><ref name="Prudential pp. 5–6">{{cite book|year=1915|title=ഇൻഷുറൻസിൻ്റെ പ്രമാണാടിസ്ഥാന ചരിത്രം, 1000 ക്രി.മു.–1875 എ.ഡി.|language=en |trans-title=The Documentary History of Insurance, 1000 B.C.–1875 A.D.|publisher=പ്രുഡെൻഷിയൽ ഫൈനൻഷിയൽ|place=[[നെവാർക്ക്]]|pages=[https://archive.org/details/cu31924030231736/page/n7/mode/2up 5–6]|url=https://archive.org/details/cu31924030231736/mode/2up|access-date=ജൂൺ 15, 2021}}</ref><ref name="Duhaime">{{cite web |url=http://www.duhaime.org/LawMuseum/LawArticle-383/Lex-Rhodia-The-Ancient-Ancestor-of-Maritime-Law-800--BC.aspx |title=ലോക നിയമ ചരിത്രത്തിൻ്റെ ദുഹൈമിൻ്റെ ടൈംടേബിൾ |language=en |trans-title=Duhaime's Timetable of World Legal History |work=ദുഹൈമിൻ്റെ നിയമ നിഘണ്ടു |access-date=ഏപ്രിൽ 9, 2016 |archive-date=24 ജൂൺ 2021 |archive-url=https://web.archive.org/web/20210624195657/http://www.duhaime.org/LawMuseum/LawArticle-383/Lex-Rhodia-The-Ancient-Ancestor-of-Maritime-Law-800--BC.aspx |url-status=dead }}</ref> എല്ലാ ഇൻഷുറൻസിനും അടിവരയിടുന്ന അടിസ്ഥാന തത്വമാണ് പൊതു ശരാശരി നിയമം.<ref name="Prudential pp. 5–6" /> 1816-ൽ, ഈജിപ്തിലെ മിനിയയിൽ നടന്ന ഒരു പുരാവസ്തു ഗവേഷണം ഈജിപ്‌റ്റസിലെ ആൻ്റിനോപോളിസിലെ ആൻ്റിനസ് ക്ഷേത്രത്തിൻ്റെ അവശിഷ്ടങ്ങളിൽ നിന്ന് നെർവ-ആൻ്റണിൻ രാജവംശത്തിൻ്റെ കാലഘട്ടത്തിലെ ഒരു ടാബ്‌ലെറ്റ് നിർമ്മിച്ചു. റോമൻ സാമ്രാജ്യത്തിൻ്റെ ഹാഡ്രിയൻ്റെ (117–138) ഭരണകാലത്ത് ഏകദേശം 133 എഡിയിൽ ഇറ്റലിയിലെ ലാനുവിയത്തിൽ സ്ഥാപിതമായ ഒരു ശ്മശാന സൊസൈറ്റി കൊളീജിയത്തിൻ്റെ നിയമങ്ങളും അംഗത്വ കുടിശ്ശികയും ടാബ്‌ലെറ്റ് നിർദ്ദേശിച്ചു.<ref name="Prudential pp. 5–6" /> 1851 എഡി-യിൽ, ഭാവിയിലെ യു.എസ്. സുപ്രീം കോടതി അസോസിയേറ്റ് ജസ്റ്റിസ് ജോസഫ് പി. ബ്രാഡ്‌ലി (1870-1892 എഡി), ഒരിക്കൽ മ്യൂച്വൽ ബെനിഫിറ്റ് ലൈഫ് ഇൻഷുറൻസ് കമ്പനിയുടെ ആക്ച്വറിയായി ജോലി ചെയ്തു, ഇൻസ്റ്റിറ്റ്യൂട്ട് ഓഫ് ആക്ച്വറീസ് ജേണലിന് ഒരു ലേഖനം സമർപ്പിച്ചു. ഏകദേശം 220 AD-ൽ റോമൻ നിയമജ്ഞനായ ഉൽപിയൻ സമാഹരിച്ച സെവേറൻ രാജവംശ കാലഘട്ടത്തിലെ ജീവിത പട്ടികയുടെ ചരിത്രപരമായ വിവരണം അദ്ദേഹത്തിൻ്റെ ലേഖനം വിശദമായി വിവരിച്ചു, അത് ഡൈജസ്റ്റയിലും ഉൾപ്പെടുത്തിയിട്ടുണ്ട്.<ref>{{cite book|year=1915|title=ഇൻഷുറൻസിൻ്റെ പ്രമാണാടിസ്ഥാന ചരിത്രം, 1000 ക്രി.മു.–1875 എ.ഡി.|language=en |trans-title=The Documentary History of Insurance, 1000 BC–1875 AD|publisher=പ്രുഡെൻഷിയൽ ഫൈനൻഷിയൽ. |place=[[നെവാർക്ക്]]|pages=[https://archive.org/details/cu31924030231736/page/n9/mode/2up 6–7]|url=https://archive.org/details/cu31924030231736/mode/2up|access-date=ജൂൺ 15, 2021}}</ref> ക്രി.മു. മൂന്നാം നൂറ്റാണ്ടിലെ ധർമ്മശാസ്ത്രം, അർത്ഥശാസ്ത്രം, മനുസ്മൃതി തുടങ്ങിയ ഹിന്ദു ഗ്രന്ഥങ്ങളിലും ഇൻഷുറൻസ് ആശയങ്ങൾ കണ്ടെത്തിയിട്ടുണ്ട്.<ref>{{cite book|title=ഇന്ത്യയിലെ ലൈഫ് ഇൻഷുറൻസ് വ്യവസായം: നിലവിലെ അവസ്ഥയും കാര്യക്ഷമതയും|page=2|language=en |trans-title=The Life Insurance Industry in India: Current State and Efficiency|author=തപസ് കുമാർ പരിദ, ദേബാഷിസ് ആചാര്യ|publisher=സ്പ്രിംഗർ|year=2016|isbn=9789811022333}}</ref> പുരാതന ഗ്രീക്കുകാർക്ക് കടൽയാത്രാ വായ്പകൾ ഉണ്ടായിരുന്നു. ഒരു കപ്പലിലോ ചരക്കിലോ മുൻപണം കൊടുത്ത് യാത്ര അഭിവൃദ്ധിപ്പെട്ടാൽ വലിയ പലിശ സഹിതം തിരിച്ചടയ്ക്കണം. എന്നിരുന്നാലും, കപ്പൽ നഷ്‌ടപ്പെട്ടാൽ പണം തിരികെ നൽകില്ല, അങ്ങനെ മൂലധനത്തിൻ്റെ ഉപയോഗത്തിന് മാത്രമല്ല, അത് നഷ്‌ടപ്പെടാനുള്ള അപകടസാധ്യതയ്‌ക്കും പണം നൽകുന്നതിന് ഉയർന്ന പലിശനിരക്ക് ഉണ്ടാക്കുന്നു (പൂർണ്ണമായി [[ഡെമോസ്തനിസ്]] വിവരിച്ചത്). കടൽത്തീരങ്ങളിൽ ''ബോട്ടമ്രി, റെസ്‌പോണ്ടൻഷ്യ ബോണ്ടുകൾ'' എന്ന പേരിൽ ഈ സ്വഭാവമുള്ള വായ്പകൾ അന്നുമുതൽ സാധാരണമാണ്.<ref name=EB1911>{{cite EB1911 |wstitle=ഇൻഷുറൻസ്|volume=14 |pages=657–658 |language=en |trans-title=Insurance |first1=ചാൾട്ടൺ |last1=ലൂയിസ് |first2=തോമസ്|last2=ഇൻഗ്രാം}}</ref> കടൽ-അപകടങ്ങളുടെ നേരിട്ടുള്ള ഇൻഷുറൻസ് വായ്പകളിൽ നിന്ന് സ്വതന്ത്രമായി പ്രീമിയം അടയ്ക്കുന്നത് ബെൽജിയത്തിൽ ഏകദേശം 1300 എ.ഡി.യോടെ തുടങ്ങി.<ref name=EB1911/> പ്രത്യേക ഇൻഷുറൻസ് കരാറുകൾ (അതായത്, ലോണുകളുമായോ മറ്റ് തരത്തിലുള്ള കരാറുകളുമായോ ബന്ധിപ്പിച്ചിട്ടില്ലാത്ത ഇൻഷുറൻസ് പോളിസികൾ) 14-ാം നൂറ്റാണ്ടിൽ ജെനോവയിൽ കണ്ടുപിടിച്ചതാണ്, ഭൂമിയുള്ള എസ്റ്റേറ്റുകളുടെ ഈട് ഉപയോഗിച്ച് ഇൻഷുറൻസ് പൂളുകൾ. അറിയപ്പെടുന്ന ആദ്യത്തെ ഇൻഷുറൻസ് കരാർ 1347-ൽ ജെനോവയിൽ നിന്നാണ്. അടുത്ത നൂറ്റാണ്ടിൽ, മാരിടൈം ഇൻഷുറൻസ് വ്യാപകമായി വികസിച്ചു, പ്രീമിയങ്ങൾ അപകടസാധ്യതകൾക്കനുസരിച്ച് വ്യത്യസ്തമായിരുന്നു.<ref>ജെ. ഫ്രാങ്ക്ലിൻ, ''ഊഹ ശാസ്ത്രം: പാസ്കലിന് മുമ്പുള്ള തെളിവുകളും സാധ്യതയും'' (ബാൾട്ടിമോർ: ജോൺസ് ഹോപ്കിൻസ് യൂണിവേഴ്സിറ്റി പ്രസ്സ്, 2001), 274-277.</ref> ഈ പുതിയ ഇൻഷുറൻസ് കരാറുകൾ ഇൻഷുറൻസിനെ നിക്ഷേപത്തിൽ നിന്ന് വേർപെടുത്താൻ അനുവദിച്ചു, മറൈൻ ഇൻഷുറൻസിൽ ആദ്യമായി ഉപയോഗപ്രദമായ റോളുകളുടെ വേർതിരിവിന്റെ തുടക്കം കുറിച്ചു. 1583 ജൂൺ 18-ന് ലണ്ടനിലെ റോയൽ എക്‌സ്‌ചേഞ്ചിൽ £383, 6s, 8d.-ക്ക്, വില്യം ഗിബ്ബൺസിൻ്റെ ജീവനെ പന്ത്രണ്ട് മാസങ്ങൾ ഇൻഷുർ ചെയ്തുകൊണ്ട്ലൈഫ് ഇൻഷുറൻസിൻ്റെ ആദ്യകാല പോളിസി ഉണ്ടാക്കി.<ref name=EB1911/> === ആധുനിക രീതികൾ === പ്രത്യേക ഇനങ്ങൾ വികസിപ്പിച്ച [[ജ്ഞാനോദയകാലം|ജ്ഞാനോദയ കാലഘട്ടത്തിലെ]] [[യൂറോപ്പ്|യൂറോപ്പിൽ]] ഇൻഷുറൻസ് കൂടുതൽ സങ്കീർണ്ണമായി. [[File:Lloyd's coffee house drawing.jpg|right|thumb|''ലോയ്ഡ്സ് കോഫി ഹൗസ്'' മറൈൻ ഇൻഷുറൻസിൻ്റെ ആദ്യത്തെ സംഘടിത വിപണിയായിരുന്നു.]] 1666-ൽ 13,000-ലധികം വീടുകൾ വിഴുങ്ങിയ ലണ്ടനിലെ ''മഹാ അഗ്നിബാധയിൽ'' ഇന്ന് നമുക്കറിയാവുന്ന ''സ്വത്ത് ഇൻഷുറൻസ്'' കണ്ടെത്താനാകും. തീയുടെ വിനാശകരമായ പ്രത്യാഘാതങ്ങൾ ഇൻഷുറൻസിൻ്റെ വികസനത്തെ "സൌകര്യത്തിൻ്റെ കാര്യത്തിൽ നിന്ന് അടിയന്തിരമായി മാറ്റി, സർ ക്രിസ്റ്റഫർ റെൻ 1667-ൽ ലണ്ടനിലെ തൻ്റെ പുതിയ പദ്ധതിയിൽ "ഇൻഷുറൻസ് കാര്യാലയത്തിനായി" ഒരു ഇടം ഉൾപ്പെടുത്തിയതിൽ പ്രതിഫലിച്ച ഒരു അഭിപ്രായ മാറ്റം" ആയി വേണം കാണുവാൻ.<ref>ഡിക്സൺ (1960): 4</ref> നിരവധി ''അഗ്നിബാധ ഇൻഷുറൻസ്'' പദ്ധതികൾ ശ്രമിക്കപ്പെട്ടു എങ്കിലും ഫലമുണ്ടായില്ല, എന്നാൽ 1681-ൽ സാമ്പത്തിക ശാസ്ത്രജ്ഞനായ ''നിക്കോളാസ് ബാർബണും'' പതിനൊന്ന് കൂട്ടാളികളും ചേർന്ന് ഇഷ്ടികയും ചട്ടക്കൂടും ഉള്ള വീടുകൾ ഇൻഷുർ ചെയ്യുന്നതിനായി ''റോയൽ എക്‌സ്‌ചേഞ്ചിൻ്റെ'' പിൻഭാഗത്ത് ആദ്യത്തെ ഫയർ ഇൻഷുറൻസ് കമ്പനിയായ '''''ഇൻഷുറൻസ് ഓഫീസ് ഫോർ ഹൗസ്''''' സ്ഥാപിച്ചു. തുടക്കത്തിൽ, 5,000 വീടുകൾ അദ്ദേഹത്തിൻ്റെ ഇൻഷുറൻസ് ഓഫീസിൽ നിന്ന് ഇൻഷുർ ചെയ്തു.<ref>ഡിക്സൺ (1960): 7</ref> അതേ സമയം, വ്യാപാര സംരംഭങ്ങളുടെ ''അണ്ടർ റൈറ്റിംഗിനായുള്ള'' ആദ്യ ഇൻഷുറൻസ് സ്കീമുകൾ ലഭ്യമായി. പതിനേഴാം നൂറ്റാണ്ടിൻ്റെ അവസാനത്തോടെ, ''മറൈൻ ഇൻഷുറൻസ് എന്നതിൻ്റെ ആവശ്യകത കാരണം ലണ്ടൻ്റെ വ്യാപാര കേന്ദ്രമെന്ന നിലയിൽ വളർച്ച വർദ്ധിച്ചു. 1680-കളുടെ അവസാനത്തിൽ, എഡ്വേർഡ് ലോയ്ഡ് ''ലോയ്ഡ്സ് കോഫി ഹൗസ്'' എന്ന പേരിൽ ഒരു കാപ്പിക്കട തുറന്നു, ഇത് ചരക്കുകളും കപ്പലുകളും ഇൻഷുർ ചെയ്യാൻ ആഗ്രഹിക്കുന്ന ഷിപ്പിംഗ് വ്യവസായത്തിലെ കക്ഷികളുടെ സംഗമ സ്ഥലമായി മാറി. ഈ അനൗപചാരിക തുടക്കങ്ങൾ ഇൻഷുറൻസ് ചന്തയും ''ലോയിഡ്സ് ഓഫ് ലണ്ടൻ'' അനുബന്ധ ഷിപ്പിംഗ്, ഇൻഷുറൻസ് വ്യാപാരങ്ങളും സ്ഥാപിക്കുന്നതിലേക്ക് നയിച്ചു.<ref>{{cite ODNB|url=http://press.oxforddnb.com/index/16/101016829 |title=ലോയ്ഡ്, എഡ്വേർഡ് (''c''.1648–1713) |language=en |trans-title=Lloyd, Edward (''c''.1648–1713)|first=സാറാ |last=പാമർ |date=ഒക്ടോബർ 2007 |volume=1 |doi=10.1093/ref:odnb/16829 |access-date=16 ഫെബ്രുവരി 2011 |url-status = dead|archive-url=https://web.archive.org/web/20110715030319/http://press.oxforddnb.com/index/16/101016829/ |archive-date=15 ജൂലൈ 2011 }}</ref> [[File:National-insurance-act-1911.jpg|thumb|upright=0.9|ദേശീയ ഇൻഷുറൻസ് നിയമം 1911-നെ പ്രോത്സാഹിപ്പിക്കുന്ന ലഘുലേഖ]] ''ലൈഫ് ഇൻഷുറൻസ് പോളിസികൾ'' 18-ാം നൂറ്റാണ്ടിൻ്റെ തുടക്കത്തിലാണ് പ്രാബല്യത്തിൽ വന്നത്. 1706-ൽ ലണ്ടനിൽ ''വില്യം ടാൽബോട്ട്'', ''അലൻ ബാരനെറ്റ്സ്'' എന്നിവർ ചേർന്ന് സ്ഥാപിച്ച ''അമിക്കബിൾ സൊസൈറ്റി ഫോർ എ പെർപെച്വൽ അഷ്വറൻസ് ഓഫീസ്'' ആണ് ലൈഫ് ഇൻഷുറൻസ് വാഗ്ദാനം ചെയ്ത ആദ്യത്തെ കമ്പനി. .<ref Name="Anzovin121">അൻസോവിൻ, സ്റ്റീവൻ, ''പ്രസിദ്ധമായ ആദ്യ വസ്തുതകൾ'' 2000, item # 2422, H. W. വിൽസൺ കമ്പനി, {{ISBN|0-8242-0958-3}} p. 121 ''റെക്കോർഡ് അറിയപ്പെടുന്ന ആദ്യത്തെ ലൈഫ് ഇൻഷുറൻസ് കമ്പനി 1706-ൽ ഇംഗ്ലണ്ടിലെ ലണ്ടനിൽ ഓക്സ്ഫോർഡ് ബിഷപ്പും ഫിനാൻഷ്യർ തോമസ് അലനും ചേർന്ന് സ്ഥാപിച്ചു. ഒരു ''പെർപെച്വൽ അഷ്വറൻസ് ഓഫീസിനുള്ള അമിക്കബിൾ സൊസൈറ്റി എന്ന് വിളിക്കപ്പെടുന്ന കമ്പനി, പോളിസി ഉടമകളിൽ നിന്ന് വാർഷിക പ്രീമിയങ്ങൾ ശേഖരിക്കുകയും ഒരു പൊതു ഫണ്ടിൽ നിന്ന് മരണപ്പെട്ട അംഗങ്ങളുടെ നോമിനികൾക്ക് പണം നൽകുകയും ചെയ്തു.''</ref><ref>അമിക്കബിൾ സൊസൈറ്റി, ''ചാർട്ടറുകൾ, പാർലമെൻ്റിൻ്റെ നിയമങ്ങൾ. , കൂടാതെ കോർപ്പറേഷൻ്റെ ''ബൈ-ലോസ് ഓഫ് അമിക്കബിൾ സൊസൈറ്റി ഫോർ എ പെർപെച്വൽ അഷ്വറൻസ് ഓഫീസ്'', ഗിൽബെർട്ട് ആൻഡ് റിവിംഗ്ടൺ, 1854, പേ. 4</ref> ഇതേ തത്ത്വത്തിൽ, ''എഡ്വേർഡ് റോ മോറെസ്'' 1762-ൽ ''ദി ഇക്വിറ്റബിൾ ലൈഫ് അഷ്വറൻസ് സൊസൈറ്റി|ലൈവ്സ് ആൻഡ് സർവൈവർഷിപ്പ് സംബന്ധിച്ച തുല്യമായ ഉറപ്പുകൾക്കുള്ള സൊസൈറ്റി'' സ്ഥാപിച്ചു. ലോകത്തിലെ ആദ്യത്തെ മ്യൂച്വൽ ഇൻഷുറർ ആയിരുന്നു ഇത്, മരണനിരക്ക് അടിസ്ഥാനമാക്കിയുള്ള പ്രായാധിഷ്ഠിത പ്രീമിയങ്ങൾ "ശാസ്ത്രീയ ഇൻഷുറൻസ് പരിശീലനത്തിനും വികസനത്തിനുമുള്ള ചട്ടക്കൂട്", "എല്ലാ ലൈഫ് ഇൻഷുറൻസ് പദ്ധതികളും പിന്നീട് അടിസ്ഥാനമാക്കിയുള്ള ആധുനിക ലൈഫ് അഷ്വറൻസിൻ്റെ അടിസ്ഥാനം" എന്നിവയെ അടിസ്ഥാനമാക്കിയുള്ളതാണ്.<ref name=eq>{{Cite web|url=http://www.equitable.co.uk/about-us/history-and-facts/|title=ഇന്നത്തെയും ചരിത്രവും: സമത്വ ജീവിതത്തിൻ്റെ ചരിത്രം |language=en |trans-title=Today and History:The History of Equitable Life|date=26 ജൂൺ 2009|access-date=16 ഓഗസ്റ്റ് 2009}}</ref> പത്തൊൻപതാം നൂറ്റാണ്ടിൻ്റെ അവസാനത്തിൽ "അപകട ഇൻഷുറൻസ്" ലഭ്യമാകാൻ തുടങ്ങി.<ref>{{cite web|title=എൻകാർട്ട: ആരോഗ്യ ഇൻഷുറൻസ് |language=en |trans-title= Encarta: Health Insurance |url=http://ca.encarta.msn.com/encyclopedia_761576408_8/Health_Insurance.html#s49 |archive-url=https://web.archive.org/web/20090717201207/http://ca.encarta.msn.com/encyclopedia_761576408_8/Health_Insurance.html |archive-date=17 ജൂലൈ 2009 |url-status = dead}}</ref> അപകട ഇൻഷുറൻസ് വാഗ്‌ദാനം ചെയ്‌ത ആദ്യത്തെ കമ്പനി, 1848-ൽ ഇംഗ്ലണ്ടിൽ രൂപീകരിച്ച റെയിൽവേ പാസഞ്ചേഴ്‌സ് അഷ്വറൻസ് കമ്പനിയാണ്. ഇത് പുതിയ [[റെയിൽവേ]] സംവിധാനത്തിൽ വർദ്ധിച്ചുവരുന്ന മരണങ്ങൾക്കെതിരെ ഇൻഷുർ ചെയ്യാൻ ഉദ്ദേശിച്ചുകൊണ്ടായിരുന്നു. ആദ്യത്തെ അന്താരാഷ്‌ട്ര ഇൻഷുറൻസ് ചട്ടം ആയിരുന്നു ''പൊതു ശരാശരി''യിൽ കപ്പലും ചരക്കും തമ്മിലുള്ള ചെലവ് വിതരണത്തിനുള്ള '''''യോർക്ക്-ആൻ്റ്‌വെർപ്പ് ചട്ടങ്ങൾ'''''. 1873-ൽ ''ഇൻ്റർനാഷണൽ ലോ അസോസിയേഷൻ്റെ'' മുൻഗാമിയായ ''അസോസിയേഷൻ ഫോർ ദി റിഫോം ആൻഡ് കോഡിഫിക്കേഷൻ ഓഫ് നേഷൻസ്'' [[ബ്രസൽസ്|ബ്രസൽസിൽ]] സ്ഥാപിതമായി. 1895-ൽ "ഇൻ്റർനാഷണൽ ലോ അസോസിയേഷൻ" എന്ന തലക്കെട്ടിലേക്ക് മാറുന്നതിന് മുമ്പ് അത് 1890-ൽ ആദ്യത്തെ യോർക്ക്-ആൻ്റ്‌വെർപ്പ് ചട്ടം പ്രസിദ്ധീകരിച്ചു.<ref>{{Citation|author= എഫ്.എൽ. വിസ്വാൾ|url= https://comitemaritime.org/wp-content/uploads/2018/06/a-brief-history-wiswall.pdf| title=ഒരു സംക്ഷിപ്ത ചരിത്രം |language=en |trans-title=A Brief History |publisher= [[അന്താരാഷ്ട്ര മാരിടൈം സംഘടന]]|series= |date=2019 |archive-url= https://web.archive.org/web/20190814090124/https://comitemaritime.org/wp-content/uploads/2018/06/a-brief-history-wiswall.pdf|archive-date= 14 ഓഗസ്റ്റ് 2019}}</ref><ref>{{Citation|author= ഡോ. റൂത്ത് ഫ്രെണ്ടോ|url= http://www.ila-hq.org/images/ILA/docs/international_law_association_article_-_dr_ruth_frendo.pdf | title=വിപുലമായ നിയമ പഠന വിദ്യാഭ്യാസ സ്ഥാപനത്തിലെ ആർക്കൈവിസ്റ്റും രേഖാ നിർവാഹകനും |language=en |trans-title=Archivist and Records Manager at the Institute of Advanced Legal Studies|publisher= ILA|series= |date=}}</ref> 19-ആം നൂറ്റാണ്ടിൻ്റെ അവസാനത്തോടെ ഗവൺമെൻ്റുകൾ രോഗത്തിനും വാർദ്ധക്യത്തിനും എതിരെ ദേശീയ ഇൻഷുറൻസ് പദ്ധതികൾ ആരംഭിച്ചു. 1840-കളിൽ തന്നെ ആരംഭിച്ച [[പ്രഷ്യ|പ്രഷ്യയിലെയും]] [[സാക്സണി|സാക്സണിയിലെയും]] ക്ഷേമ പരിപാടികളുടെ പാരമ്പര്യത്തെ അടിസ്ഥാനമാക്കിയാണ് [[ജർമ്മനി]] നിർമ്മിച്ചത്. 1880-കളിൽ ചാൻസലർ [[ഓട്ടോ വോൺ ബിസ്മാർക്ക്]] വാർദ്ധക്യകാല പെൻഷനുകൾ, അപകട ഇൻഷുറൻസ്, മെഡിക്കൽ പരിചരണം എന്നിവ ജർമ്മനിയുടെ ക്ഷേമ സംസ്ഥാനത്തിന് അടിത്തറയായി.<ref name="EPH">ഇ.പി. ഹെനോക്ക്, ''ഇംഗ്ലണ്ടിലെയും ജർമ്മനിയിലെയും ക്ഷേമരാഷ്ട്രത്തിന്റെ ഉത്ഭവം, 1850–1914: സാമൂഹിക നയങ്ങളുടെ താരതമ്യം'' (2007)</ref><ref>ഹെർമൻ ബെക്ക്, ''പ്രഷ്യയിലെ ഏകാധിപത്യ ക്ഷേമരാഷ്ട്രത്തിന്റെ ഉത്ഭവം, 1815-1870'' (1995)</ref> ബ്രിട്ടനിൽ കൂടുതൽ വിപുലമായ നിയമനിർമ്മാണം ലിബറൽ ഗവൺമെൻ്റ് ''നാഷണൽ ഇൻഷുറൻസ് ആക്ടിൽ'' 1911-ൽ അവതരിപ്പിച്ചു.<ref>[http://www.nationalarchives.gov.uk/cabinetpapers/themes/national-health-insurance.htm കാബിനറ്റ് പേപ്പറുകൾ 1915-1982: ദേശീയ ആരോഗ്യ ഇൻഷുറൻസ് നിയമം 1911.] നാഷണൽ ആർക്കൈവ്സ്, 2013. വീണ്ടെടുത്തത് 30 ജൂൺ 2013.</ref> ഇത് ബ്രിട്ടീഷ് തൊഴിലാളി വർഗ്ഗങ്ങൾക്ക് അസുഖത്തിനും തൊഴിലില്ലായ്മയ്ക്കും എതിരായ ഇൻഷുറൻസിൻ്റെ ആദ്യത്തെ സംഭാവനാ സംവിധാനം നൽകി. രണ്ടാം ലോകമഹായുദ്ധത്തിനു ശേഷം ഈ സംവിധാനം ബിവറിഡ്ജ് റിപ്പോർട്ടിൻ്റെ സ്വാധീനത്തിൽ വിപുലമായി വിപുലീകരിച്ച് ആദ്യത്തെ ആധുനിക [[ക്ഷേമരാഷ്ട്രം]] രൂപീകരിക്കപ്പെട്ടു.<ref name="EPH">ഇ.പി. ഹെനോക്ക്, ''ഇംഗ്ലണ്ടിലെയും ജർമ്മനിയിലെയും ക്ഷേമരാഷ്ട്രത്തിന്റെ ഉത്ഭവം, 1850–1914: സാമൂഹിക നയങ്ങളുടെ താരതമ്യം'' (2007)</ref><ref> ബെൻ്റ്ലി ബി. ഗിൽബർട്ട്, ''ബ്രിട്ടീഷ് സാമൂഹിക നയം, 1914-1939'' (1970)</ref> 2008-ൽ, അന്നത്തെ അനൗപചാരിക ശൃംഖലയായ ''ഇൻഷുറൻസ് അസോസിയേഷനുകളുടെ അന്താരാഷ്ട്ര നെറ്റ്‌വർക്ക്'' സജീവമായി, ഇൻഷുറൻസ് വ്യവസായത്തിൻ്റെ ഫലപ്രാപ്തി വർദ്ധിപ്പിക്കുന്നതിന് 2012-ൽ ഔപചാരികമായി സ്ഥാപിതമായ ''ഇൻഷുറൻസ് അസോസിയേഷനുകളുടെ ആഗോള ഫെഡറേഷൻ'' അതിൻ്റെ പിൻഗാമിയായി, അന്താരാഷ്ട്ര റെഗുലേറ്ററി ബോഡികൾക്ക് ഇൻപുട്ട് നൽകുകയും പൊതു താൽപ്പര്യമുള്ള വിഷയങ്ങളിൽ അന്താരാഷ്ട്ര സംഭാഷണത്തിന് കൂടുതൽ ഫലപ്രദമായി സംഭാവന നൽകുകയും ചെയ്യുന്നു. ലോകമെമ്പാടുമുള്ള മൊത്തം ഇൻഷുറൻസ് പ്രീമിയത്തിൻ്റെ 89% കമ്പനികൾ വഹിക്കുന്ന 67 രാജ്യങ്ങളിലെ 40 അംഗ അസോസിയേഷനുകളും 1 നിരീക്ഷക അസോസിയേഷനും ഇതിൽ ഉൾപ്പെടുന്നു.<ref>[https://www.gfiainsurance.org/about-us "ഞങ്ങളേക്കുറിച്ച്"], ഇൻഷുറൻസ് അസോസിയേഷനുകളുടെ ആഗോള ഫെഡറേഷൻ</ref> == തത്വങ്ങൾ == അപകടസാധ്യതക്ക് വിധേയരായവരിൽ (എക്സ്പോഷർ എന്നാണ് ഈ വിധേയത്വം അറിയപ്പെടുന്നത്) ഇൻഷുർ ചെയ്ത ചിലർക്ക് മാത്രം ഉണ്ടായേക്കാവുന്ന അപകടം മൂലമുണ്ടാവുന്ന നഷ്ടം നികത്താൻ ഇൻഷുർ ചെയ്ത ''നിരവധി'' പേരിൽ നിന്ന് (സ്ഥാപനങ്ങൾ ഉൾപ്പെടും) ധനം ശേഖരിക്കുന്ന പ്രക്രിയയാണ് (ഒരർത്ഥ്ത്തിൽ വിഭവ നിർവഹണം) ഇൻഷുറൻസ്. അതിനാൽ ഇൻഷുർ ചെയ്ത സ്ഥാപനങ്ങൾ ഒരു പ്രതിഫലത്തുകയ്ക്ക് (''പ്രീമിയം'' എന്നറിയപ്പെടുന്നു) അപകടസാധ്യതയിൽ നിന്ന് പരിരക്ഷിക്കപ്പെട്ടിരിക്കുന്നു. പ്രീമിയം സംഭവത്തിൻ്റെ ആവൃത്തിയെയും തീവ്രതയെയും ആശ്രയിച്ചിരിക്കുന്നു. ''ഇൻഷുർ ചെയ്യാവുന്ന അപകടസാധ്യത''യാകാൻ, ചില സവിശേഷതകൾ പാലിക്കേണ്ടതുണ്ട്. ഒരു ''സാമ്പത്തിക ഇടനിലക്കാരൻ'' എന്ന നിലയിലുള്ള ഇൻഷുറൻസ് ഒരു വാണിജ്യ സംരംഭവും സാമ്പത്തിക സേവന വ്യവസായത്തിൻ്റെ ഒരു പ്രധാന ഭാഗവുമാണ്. ഭാവിയിൽ ഉണ്ടാകാനിടയുള്ള നഷ്ടങ്ങൾക്കായി പണം ലാഭിക്കുന്നതിലൂടെ വ്യക്തിഗത സ്ഥാപനങ്ങൾക്ക് സ്വയം ഇൻഷുർ ചെയ്യാനുമാകും.<ref>ഗോലിയർ സി. (2003). [https://www.jstor.org/stable/41953424?seq=1#page_scan_tab_contents ഇൻഷുർ ചെയ്യണോ വേണ്ടയോ?: ഒരു ഇൻഷുറൻസ് ആശയക്കുഴപ്പം]. ''അപകടസാധ്യതയും ഇൻഷുറൻസ് സിദ്ധാന്തവും സംബന്ധിച്ച ജനീവ പേപ്പറുകൾ''.</ref> === ഇൻഷുറബിലിറ്റി === സ്വകാര്യ കമ്പനികൾക്ക് ഇൻഷുർ ചെയ്യാവുന്ന അപകടസാധ്യത സാധാരണയായി ഏഴ് പൊതു സവിശേഷതകൾ പങ്കിടുന്നു:<ref>ഈ ചർച്ച മെഹറിൻ്റെയും കാമാക്കിൻ്റെയും "പ്രിൻസിപ്പിൾസ് ഓഫ് ഇൻഷുറൻസ്", 6-ാം പതിപ്പ്, 1976, pp 34 - 37 എന്നിവയിൽ നിന്ന് സ്വീകരിച്ചതാണ്.</ref> # ''സമാനമായ നിരവധി എക്‌സ്‌പോഷർ യൂണിറ്റുകൾ:'' ഇൻഷുറൻസ് പ്രവർത്തിക്കുന്നത് വിഭവ ശേഖരങ്ങളിലൂടെയാണ് എന്നതിനാൽ, ഇൻഷുറൻസ് പോളിസികളിൽ ഭൂരിഭാഗവും വൻ വർഗ്ഗങ്ങ്ളിലെ വ്യക്തിഗത അംഗങ്ങളെ പരിരക്ഷിക്കുന്നു, ഇത് ''വൻ സംഖ്യാ നിയമ''മനുസരിച്ച് ഇൻഷുറർമാരെ പ്രയോജനപ്പെടുത്തുന്നു. അഭിനേതാക്കൾ, കായികതാരങ്ങൾ, മറ്റ് പ്രശസ്തരായ വ്യക്തികൾ എന്നിവരുടെ ജീവിതമോ ആരോഗ്യമോ ഇൻഷുർ ചെയ്യുന്നതിൽ പ്രശസ്തമായ ''ലോയിഡ്സ് ഓഫ് ലണ്ടൻ'' ഉൾപ്പെടുന്നു. എന്നിരുന്നാലും, എല്ലാ എക്‌സ്‌പോഷറുകൾക്കും തമ്മിൽ വ്യത്യാസങ്ങൾ ഉണ്ടായിരിക്കും, അത് വ്യത്യസ്‌ത പ്രീമിയം നിരക്കുകളിലേക്ക് നയിച്ചേക്കാം. # ''നിശ്ചയമായ നഷ്ടം:'' അറിയപ്പെടുന്ന ഒരു കാരണത്താൽ അറിയപ്പെടുന്ന സമയത്തും സ്ഥലത്തും ഇത്തരത്തിലുള്ള നഷ്ടം സംഭവിക്കുന്നു. ഒരു ലൈഫ് ഇൻഷുറൻസ് പോളിസിയിൽ ഇൻഷുർ ചെയ്ത വ്യക്തിയുടെ മരണം ഉൾപ്പെടുന്നതാണ് വിശിഷ്ടമായ ഉദാഹരണം. അഗ്നിബാധ, വാഹനാപകടങ്ങൾ, തൊഴിലാളികളുടെ പരിക്കുകൾ എന്നിവയെല്ലാം ഈ മാനദണ്ഡം എളുപ്പത്തിൽ പാലിക്കാനിടയുണ്ട്. മറ്റ് തരത്തിലുള്ള നഷ്ടങ്ങൾ സിദ്ധാന്തത്തിൽ മാത്രമായിരിക്കാം. ഉദാഹരണത്തിന്, തൊഴിൽപരമായ രോഗം, നിർദ്ദിഷ്ട സമയമോ സ്ഥലമോ കാരണമോ തിരിച്ചറിയാൻ കഴിയാത്ത അപകടകരമായ അവസ്ഥകളിലേക്ക് ദീർഘനേരം സമ്പർക്കം പുലർത്തുന്നത് ഉൾപ്പെട്ടേക്കാം. മതിയായ വിവരങ്ങളുള്ള ഒരു ന്യായബോധമുള്ള വ്യക്തിക്ക് മൂന്ന് ഘടകങ്ങളും വസ്തുനിഷ്ഠമായി പരിശോധിക്കാൻ കഴിയുന്നത്ര വ്യക്തതയുള്ളതായിരിക്കണം നഷ്ടത്തിൻ്റെ സമയവും സ്ഥലവും കാരണവും. # ''ആകസ്‌മികമായ നഷ്ടം:'' ഒരു അവകാശവാദോന്നയം രൂപപ്പെടുന്ന സംഭവം ആകസ്‌മികമോ കുറഞ്ഞത് ഇൻഷുറൻസ് ഗുണഭോക്താവിൻ്റെ നിയന്ത്രണത്തിന് പുറത്തുള്ളതോ ആയിരിക്കണം. നഷ്ടം ശുദ്ധമായിരിക്കണം, കാരണം ചെലവിന് മാത്രം അവസരമുള്ള ഒരു സംഭവത്തിൽ നിന്നാണ് ഇത് സംഭവിക്കുന്നത്. സാധാരണ വ്യാപാര അപകടസാധ്യതകൾ അല്ലെങ്കിൽ ഒരു ലോട്ടറി ടിക്കറ്റ് വാങ്ങുന്നത് പോലുള്ള ഊഹക്കച്ചവട ഘടകങ്ങൾ ഉൾക്കൊള്ളുന്ന സംഭവങ്ങൾ സാധാരണയായി ഇൻഷുറൻസ് ആയി കണക്കാക്കില്ല. # ''വലിയ നഷ്ടം:'' ഇൻഷുർ ചെയ്തയാളുടെ വീക്ഷണകോണിൽ നിന്ന് നഷ്ടത്തിൻ്റെ വലുപ്പം അർത്ഥപൂർണ്ണമായിരിക്കണം. ഇൻഷുറൻസ് പ്രീമിയങ്ങൾ നഷ്ടത്തിൻ്റെ പ്രതീക്ഷിക്കുന്ന ചിലവും കൂടാതെ പോളിസി നൽകുന്നതിനും നിയന്ത്രിക്കുന്നതിനുമുള്ള ചെലവ്, നഷ്ടം ക്രമീകരിക്കൽ, ഇൻഷുറർക്ക് നഷ്ടപരിഹാരങ്ങൾ അടയ്ക്കാൻ കഴിയുമെന്ന് ന്യായമായും ഉറപ്പുനൽകുന്നതിന് ആവശ്യമായ മൂലധനം നൽകണം. ഈ പിന്നീടുള്ള ചെലവുകൾ പ്രതീക്ഷിക്കുന്ന നഷ്ടച്ചെലവിൻ്റെ പല മടങ്ങ് വലുപ്പമുള്ളതാകാം. വാഗ്ദാനം ചെയ്യുന്ന പരിരക്ഷ വാങ്ങുന്നയാൾക്ക് യഥാർത്ഥ മൂല്യമില്ലെങ്കിൽ അത്തരം ചിലവുകൾ നൽകുന്നതിൽ അർത്ഥമില്ല. # ''താങ്ങാനാവുന്ന പ്രീമിയം:'' ഇൻഷുർ ചെയ്‌ത ആപത്സാധ്യത വളരെ കൂടുതലാണെങ്കിൽ, അല്ലെങ്കിൽ ആപത്തിന്റെ ചെലവ് വളരെ വലുതാണെങ്കിൽ, തത്ഫലമായുണ്ടാകുന്ന പ്രീമിയം വാഗ്ദാനം ചെയ്യുന്ന പരിരക്ഷയുടെ തുകയുമായി താരതമ്യപ്പെടുത്തുമ്പോൾ, ഇൻഷുറൻസ് വാങ്ങാൻ സാധ്യതയില്ല. കൂടാതെ, ഫിനാൻഷ്യൽ അക്കൌണ്ടിംഗ് സ്റ്റാൻഡേർഡുകളിൽ അക്കൌണ്ടിംഗ് പ്രൊഫഷൻ ഔപചാരികമായി അംഗീകരിക്കുന്നതുപോലെ, ഇൻഷുറർക്ക് കാര്യമായ നഷ്ടം ഉണ്ടാകാൻ ന്യായമായ സാധ്യതയില്ലാത്ത പ്രീമിയം വളരെ വലുതായിരിക്കരുത്. അങ്ങനെ നഷ്‌ടപ്പെടാൻ സാധ്യതയില്ലെന്നു കരുതുക. അങ്ങനെയെങ്കിൽ, ഇടപാടിന് ഇൻഷുറൻസ് രൂപമുണ്ടാകാം, പക്ഷേ വസ്തുവല്ല (യു.എസ്. ഫിനാൻഷ്യൽ അക്കൗണ്ടിംഗ് സ്റ്റാൻഡേർഡ്സ് ബോർഡ് പ്രഖ്യാപന നമ്പർ 113 കാണുക: "ഹ്രസ്വകാല, ദീർഘകാല കരാറുകളുടെ പുനർ ഇൻഷുറൻസിനായുള്ള അക്കൗണ്ടിംഗും റിപ്പോർട്ടിംഗും"). # ''കണക്കാക്കാവുന്ന നഷ്ടം:'' ഔപചാരികമായി കണക്കാക്കാവുന്നതല്ലെങ്കിൽ കുറഞ്ഞത് കണക്കാക്കാവുന്ന രണ്ട് ഘടകങ്ങളുണ്ട്: നഷ്ടത്തിൻ്റെ സംഭാവ്യതയും അനുബന്ധമായ ചെലവും. നഷ്ടസാധ്യത പൊതുവെ അനുഭവപരമായതാണ്, അതേസമയം ഇൻഷുറൻസ് പോളിസിയുടെ ഒരു പകർപ്പ് കൈവശം വച്ചിരിക്കുന്ന ന്യായമായ വ്യക്തിയുടെ കഴിവുമായും ആ പോളിസിക്ക് കീഴിലുള്ള ഒരു അവകാശവാദവുമായി ബന്ധപ്പെട്ട നഷ്ടത്തിൻ്റെ തെളിവും ന്യായമായും നിർവചിക്കുന്നതിന് ചെലവ് കൂടുതലാണ് അവകാശവാദത്തിന്റെ ഫലമായി വീണ്ടെടുക്കാവുന്ന നഷ്ടത്തിൻ്റെ വസ്തുനിഷ്ഠമായ വിലയിരുത്തൽ. # ''വിനാശകരമായ വലിയ നഷ്ടങ്ങളുടെ പരിമിതമായ അപകടസാധ്യത:'' ഇൻഷുർ ചെയ്യാവുന്ന നഷ്ടങ്ങൾ തികച്ചും സ്വതന്ത്രവും വിനാശകരമല്ലാത്തതുമാണ്, അതായത് നഷ്ടങ്ങൾ ഒറ്റയടിക്ക് സംഭവിക്കുന്നതല്ലെന്നും വ്യക്തിഗത നഷ്ടങ്ങൾ ഇൻഷുററെ പാപ്പരാക്കാൻ പര്യാപ്തമല്ലെന്നും; ഇൻഷുറൻസ് കമ്പനികൾ അവരുടെ മൂലധന അടിത്തറയുടെ ചെറിയ ഭാഗത്തേക്ക് ഒരു സംഭവത്തിൽ നിന്നുള്ള നഷ്ടം പരിമിതപ്പെടുത്താൻ താൽപ്പര്യപ്പെട്ടേക്കാം. ഭൂകമ്പ ഇൻഷുറൻസും ചുഴലിക്കാറ്റ് മേഖലകളിൽ കാറ്റ് ഇൻഷുറൻസും വിൽക്കാനുള്ള ഇൻഷുറർമാരുടെ കഴിവിനെ മൂലധനം നിയന്ത്രിക്കുന്നു. അമെരിക്കയിൽ, പ്രത്യേകമായി തിരിച്ചറിഞ്ഞ പ്രദേശങ്ങളിലെ വെള്ളപ്പൊക്ക സാധ്യത സംയുക്ത സർക്കാർ ഇൻഷുർ ചെയ്യുന്നു. വാണിജ്യാടിസ്ഥാനത്തിലുള്ള അഗ്നിബാധ ഇൻഷുറൻസിൽ, ഏതെങ്കിലും വ്യക്തിഗത ഇൻഷുറർ മൂലധന പരിമിതിയെക്കാൾ കൂടുതലായ മൊത്തം എക്‌സ്‌പോസ്ഡ് മൂല്യമുള്ള ഒറ്റപ്പെട്ട സ്വത്ത് കണ്ടെത്താൻ സാധിക്കും. അത്തരം സ്വത്തുകൾ സാധാരണയായി നിരവധി ഇൻഷുറർമാർക്കിടയിൽ പങ്കിടുന്നു അല്ലെങ്കിൽ ഒരു ഇൻഷുറർ ഇൻഷുറൻസ് ചെയ്യുന്നു, ഇത് മറു-ഇൻഷുറൻസ് വിപണിയിലേക്ക് അപകടസാധ്യത വർദ്ധിപ്പിക്കുന്നു. === നിയമപരം === ഒരു കമ്പനി ഒരു വ്യക്തിഗത സ്ഥാപനത്തെ ഇൻഷുർ ചെയ്യുമ്പോൾ, അടിസ്ഥാന നിയമപരമായ ആവശ്യകതകളും നിയന്ത്രണങ്ങളും ഉണ്ട്. ഇൻഷുറൻസിൻ്റെ പൊതുവായി ഉദ്ധരിച്ചിട്ടുള്ള നിരവധി നിയമ തത്വങ്ങളിൽ ഇവ ഉൾപ്പെടുന്നു:<ref>ഐറിഷ് ബ്രോക്കേഴ്സ് അസോസിയേഷൻ.[https://www.iba.ie/development2009/index.php?option=com_content&view=article&id=76&Itemid=167 ഇൻഷുറൻസ് തത്വങ്ങൾ] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20090411184958/http://www.iba.ie/development2009/index.php?option=com_content&view=article&id=76&Itemid=167 |date=2009-04-11 }}.</ref> # ''നഷ്ടപരിഹാരം'' - ഇൻഷുറൻസ് കമ്പനി ചില നഷ്ടങ്ങളുടെ കാര്യത്തിൽ ഇൻഷുർ ചെയ്ത വ്യക്തിക്ക് നഷ്ടപരിഹാരം നൽകുകയോ അല്ലെങ്കിൽ നഷ്ടം നികത്തുകയോ ചെയ്യുന്നു. # ''ആനുകൂല്യ ഇൻഷുറൻസ്'' - ''ചാർട്ടേഡ് ഇൻഷുറൻസ് ഇൻസ്റ്റിറ്റ്യൂട്ടിൻ്റെ'' പഠന പുസ്തകങ്ങളിൽ പറഞ്ഞിരിക്കുന്നതുപോലെ, ഇൻഷുറൻസ് കമ്പനിക്ക് പരിക്കിന് കാരണക്കാരനായ കക്ഷിയിൽ നിന്ന് വീണ്ടെടുക്കാനുള്ള അവകാശം ഇല്ല, ഇൻഷുർ ചെയ്തയാൾ ഇതിനകം തന്നെ അശ്രദ്ധ കാണിച്ച കക്ഷിക്കെതിരെ നാശനഷ്ടങ്ങൾക്ക് കേസ് കൊടുത്തിരുന്നു എന്ന വസ്തുത പരിഗണിക്കാതെ തന്നെ ഇൻഷുർ ചെയ്ത വ്യക്തിക്ക് നഷ്ടപരിഹാരം നൽകണം (ഉദാഹരണത്തിന്, വ്യക്തിഗത അപകട ഇൻഷുറൻസ്) # ''ഇൻഷുർ ചെയ്യാനുള്ള താല്പര്യം'' - ഇൻഷുർ ചെയ്തയാൾ സാധാരണയായി നഷ്ടം നേരിട്ട് അനുഭവിക്കണം. ഒരു വ്യക്തിയുടെ സ്വത്ത് ഇൻഷുറൻസ് അല്ലെങ്കിൽ വ്യക്തിയുടെതന്നെ ഇൻഷുറൻസ് ഉൾപ്പെട്ടിട്ടുണ്ടെങ്കിലും ഇൻഷുർ ചെയ്യാനുള്ള താല്പര്യം നിലനിൽക്കണം. ഇൻഷുർ ചെയ്ത വ്യക്തിക്ക് ഇൻഷുർ ചെയ്ത ജീവൻ്റെയോ വസ്തുവകകളുടെയോ നഷ്ടത്തിലോ നാശത്തിലോ "പങ്കാളിത്തം" ഉണ്ടായിരിക്കണമെന്ന് ആശയം ആവശ്യപ്പെടുന്നു. ആ "പങ്കാളിത്തം" എന്താണെന്ന് നിർണ്ണയിക്കുന്നത് ഉൾപ്പെട്ടിരിക്കുന്ന ഇൻഷുറൻസ് തരവും വസ്തുവിൻ്റെ ഉടമസ്ഥതയുടെ സ്വഭാവവും വ്യക്തികൾ തമ്മിലുള്ള ബന്ധവും അനുസരിച്ചായിരിക്കും. ഇൻഷുർ ചെയ്യാനുള്ള താല്പര്യത്തിന്റെ ആവശ്യകതയാണ് ഇൻഷുറൻസിനെ ചൂതാട്ടത്തിൽ നിന്ന് വ്യത്യസ്തമാക്കുന്നത്. # ''അങ്ങേയറ്റം ശുഭാപ്തി വിശ്വാസം'' - (Uberrima fides) ഇൻഷുർ ചെയ്തയാളും ഇൻഷുർ ചെയ്യുന്നയാളും സത്യസന്ധതയും നീതിയും ഉള്ള ഒരു ശുഭാപ്തിവിശ്വാസ ബന്ധത്താൽ ബന്ധിക്കപ്പെട്ടിരിക്കുന്നു. ഭൗതിക വസ്തുതകൾ വെളിപ്പെടുത്തണം. # ''സംഭാവന'' - ഇൻഷുർ ചെയ്ത വ്യക്തിക്ക് സമാനമായ ബാധ്യതകളുള്ള ഇൻഷുറർമാർ, ചില രീതികൾ അനുസരിച്ച് നഷ്ടപരിഹാരത്തിൽ സംഭാവന ചെയ്യുന്നു. # ''സബ്‌റോഗേഷൻ'' - ഇൻഷുറൻസ് കമ്പനിക്ക് ഇൻഷുർ ചെയ്തയാളുടെ പേരിൽ വീണ്ടെടുക്കൽ നടപടികൾ പിന്തുടരുന്നതിന് നിയമപരമായ അവകാശങ്ങൾ നേടുന്നു; ഉദാഹരണത്തിന്, ഇൻഷുർ ചെയ്തയാളുടെ നഷ്ടത്തിന് ഇൻഷുറർ ബാധ്യസ്ഥരായവർക്കെതിരെ കേസെടുക്കാം. പ്രത്യേക വ്യവസ്ഥകൾ ഉപയോഗിച്ച് ഇൻഷുറർമാർക്ക് അവരുടെ സബ്‌റോഗേഷൻ അവകാശങ്ങൾ ഒഴിവാക്കാനാകും. # ''കോസ പ്രോക്സിമ അല്ലെങ്കിൽ സമീപസ്ഥ കാരണം'' - നഷ്ടത്തിൻ്റെ കാരണം (അപകടം) പോളിസിയുടെ ഇൻഷുറൻസ് കരാറിന് കീഴിലായിരിക്കണം, കൂടാതെ പ്രധാന കാരണം ഒഴിവാക്കരുത് # ''ലഘൂകരണം'' - എന്തെങ്കിലും നഷ്ടമോ അപകടമോ ഉണ്ടായാൽ, ആസ്തി ഇൻഷുർ ചെയ്തിട്ടില്ലെന്ന മട്ടിൽ, നഷ്ടം പരമാവധി കുറയ്ക്കാൻ ആസ്തി ഉടമ ശ്രമിക്കണം. === നഷ്ടപരിഹാരം === ''നഷ്ടപരിഹാരം'' എന്നതിനർത്ഥം, ഒരു നിർദ്ദിഷ്ട സംഭവമോ ആപത്തോ സംഭവിക്കുന്നതിന് മുമ്പ്, സാധ്യമായ പരിധിവരെ, വീണ്ടും പൂർണ്ണമാക്കുക അല്ലെങ്കിൽ പുനഃസ്ഥാപിക്കുക എന്നാണ്. അതനുസരിച്ച്, ലൈഫ് ഇൻഷുറൻസ് പൊതുവെ നഷ്ടപരിഹാര ഇൻഷുറൻസായി കണക്കാക്കപ്പെടുന്നില്ല, പകരം "അനിഷ്‌ടമായ" ഇൻഷുറൻസ് (അതായത്, ഒരു നിർദ്ദിഷ്ട സംഭവം സംഭവിക്കുമ്പോൾ ഒരു അവകാശവാദം ഉയർന്നുവരുന്നു). ഇൻഷുർ ചെയ്ത വ്യക്തിക്ക് നഷ്ടപരിഹാരം നൽകാൻ ശ്രമിക്കുന്ന മൂന്ന് തരത്തിലുള്ള ഇൻഷുറൻസ് കരാറുകളുണ്ട്: # ചിലവാക്കിയ തുക തിരിച്ചുനൽകുന്ന ഒരു പോളിസി # മറ്റൊരാൾക്ക് വേണ്ടിയോ, മറ്റൊരാളെ പ്രധിനിധീകരിച്ചോ നൽകുന്ന ഒരു പോളിസി<ref name="KulpHall">സി. കുല്പും ജെ. ഹാളും, അത്യാഹിത ഇൻഷുറൻസ്, നാലാം പതിപ്പ്, 1968, page 35</ref> # ഒരു നഷ്ടപരിഹാര പോളിസി ഇൻഷുർ ചെയ്തയാളുടെ കാഴ്ചപ്പാടിൽ, ഫലം സാധാരണയായി സമാനമാണ്: ഇൻഷുറർ നഷ്ടം അടയ്ക്കുകയും ചെലവുകൾ അവകാശപ്പെടുകയും ചെയ്യുന്നു. ഇൻഷുർ ചെയ്തയാൾക്ക് ഒരു "ചിലവാക്കിയ തുക തിരിച്ചുനൽകുന്ന" പോളിസി ഉണ്ടെങ്കിൽ, ഇൻഷുർ ചെയ്തയാൾക്ക് ഒരു നഷ്ടത്തിന് പണം നൽകേണ്ടി വരും, തുടർന്ന് ഇൻഷുറൻസ് കമ്പനി നഷ്ടത്തിനും, ഇൻഷുററുടെ അനുമതിയോടെ അവകാശവാദ ചെലവുകൾ ഉൾപ്പെടെയുള്ള പോക്കറ്റ് ചെലവുകൾക്കും "വീണ്ടും" നൽകണം.<ref name="KulpHall" /> "മറ്റൊരാളെ പ്രധിനിധീകരിച്ച് നൽകുന്ന" പോളിസിക്ക് കീഴിൽ, ഇൻഷുറൻസ് കമ്പനി പ്രതിരോധിക്കുകയും ഇൻഷുർ ചെയ്ത വ്യക്തിക്ക് വേണ്ടി ഒരു അവകാശവാദത്തുക നൽകുകയും ചെയ്യും. മിക്ക ആധുനിക ബാധ്യതാ ഇൻഷുറൻസുകളും "മറ്റൊരാളെ പ്രധിനിധീകരിച്ച് നൽകുന്ന" ഭാഷയുടെ അടിസ്ഥാനത്തിലാണ് എഴുതിയിരിക്കുന്നത്, ഇത് അവകാശവാദം നിർവഹിക്കാനും നിയന്ത്രിക്കാനും ഇൻഷുറൻസ് കമ്പനിയെ പ്രാപ്തമാക്കുന്നു. ഒരു "നഷ്ടപരിഹാര" പോളിസിക്ക് കീഴിൽ, ഇൻഷുറൻസ് കമ്പനിക്ക് പൊതുവെ ഒന്നുകിൽ "ചിലവാക്കിയ തുക തിരിച്ചുനൽകുകയോ" അല്ലെങ്കിൽ "മറ്റൊരാളെ പ്രധിനിധീകരിച്ച് നൽകുകയോ", ഇവയിൽ ഏതാണോ അവകാശവാദം കൈകാര്യം ചെയ്യുന്ന പ്രക്രിയയിൽ രണ്ടു കൂട്ടർക്കും കൂടുതൽ പ്രയോജനകരമോ അത് സ്വീകരിക്കാം. അപകടസാധ്യത കൈമാറാൻ ആഗ്രഹിക്കുന്ന ഒരു സ്ഥാപനം (ഒരു വ്യക്തി, കോർപ്പറേഷൻ അല്ലെങ്കിൽ ഏതെങ്കിലും തരത്തിലുള്ള അസോസിയേഷൻ മുതലായവ) ''ഇൻഷുറൻസ് പോളിസി'' എന്ന് വിളിക്കപ്പെടുന്ന ഒരു ഉടമ്പടി മുഖേന ഒരു "ഇൻഷുറർ" റിസ്ക് ഏറ്റെടുക്കുമ്പോൾ "ഇൻഷുർ ചെയ്ത" കക്ഷിയായി മാറുന്നു. സാധാരണയായി, ഒരു ഇൻഷുറൻസ് ഉടമ്പടിയിൽ കുറഞ്ഞത്, ഇനിപ്പറയുന്ന ഘടകങ്ങൾ ഉൾപ്പെടുന്നു: ''പങ്കെടുക്കുന്ന കക്ഷികളുടെ തിരിച്ചറിയൽ'' (ഇൻഷുറർ, ഇൻഷുറൻസ്, ഗുണഭോക്താക്കൾ), ''പ്രീമിയം'', ''പരിരക്ഷ കാലയളവ്'', ''പ്രത്യേക നഷ്ട സംഭവം'', ''പരിരക്ഷ തുക'' (അതായത്. , നഷ്ടം സംഭവിച്ചാൽ ഇൻഷുർ ചെയ്തയാൾക്കോ ഗുണഭോക്താവ്ക്കോ നൽകേണ്ട തുക), ''ഒഴിവാക്കലുകൾ'' (പരിരക്ഷയില്ലാത്തവ). പോളിസിയിൽ പരിരക്ഷ ചെയ്തിരിക്കുന്ന നഷ്ടത്തിനെതിരായി ഒരു ഇൻഷുർ ചെയ്ത വ്യക്തിക്ക് "നഷ്ടപരിഹാരം" ലഭിക്കുന്നതായി പറയപ്പെടുന്നു. ഇൻഷുർ ചെയ്‌ത കക്ഷികൾക്ക് ഒരു നിർദ്ദിഷ്‌ട ആപത്തിനായുള്ള നഷ്ടം അനുഭവപ്പെടുമ്പോൾ, പോളിസിയിൽ വ്യക്തമാക്കിയിട്ടുള്ള പരിരക്ഷ തുകയ്‌ക്ക് ഇൻഷുറർക്കെതിരെ ഒരു അവകാശവാദം ഉന്നയിക്കാൻ പരിരക്ഷ പോളിസി ഉടമയ്ക്ക് അർഹത നൽകുന്നു. അപകടസാധ്യത കണക്കാക്കുന്നതിനായി ഇൻഷുർ ചെയ്തയാൾ ഇൻഷുറർക്ക് നൽകുന്ന പ്രതിഫലത്തെ ''പ്രീമിയം'' എന്ന് വിളിക്കുന്നു. അവകാശവാദങ്ങളുടെ പിന്നീടുള്ള ''പണം നൽകുവാൻ റിസർവ് ചെയ്‌തിരിക്കുന്ന അക്കൗണ്ടുകൾക്ക്'' തുക നൽകുന്നതിന് - താരതമ്യേന കുറച്ച് അവകാശവാദങ്ങൾക്കു വേണ്ടി - ഓവർഹെഡ് ചെലവുകൾക്കായി നിരവധി ഇൻഷുറൻസ് പ്രീമിയങ്ങൾ ഉപയോഗിക്കുന്നു. ഒരു ഇൻഷുറർ പ്രതീക്ഷിക്കുന്ന നഷ്ടങ്ങൾക്കായി നീക്കിവച്ചിരിക്കുന്ന മതിയായ ഫണ്ട് നിലനിർത്തുന്നിടത്തോളം (''കരുതൽ'' എന്ന് വിളിക്കപ്പെടുന്നു), ശേഷിക്കുന്ന തുക ഒരു ഇൻഷുററുടെ ലാഭമാണ്. === ഒഴിവാക്കലുകൾ === പോളിസികളിൽ സാധാരണയായി നിരവധി ഒഴിവാക്കലുകൾ ഉൾപ്പെടുന്നു, ഉദാഹരണത്തിന്: * ''ആണവ ഒഴിവാക്കൽ ഉപവാക്യം'': ആണവ, വികിരണ അപകടങ്ങൾ മൂലമുണ്ടാകുന്ന നാശനഷ്ടങ്ങൾ ഒഴിവാക്കൽ * ''യുദ്ധ ഒഴിവാക്കൽ ഉപവാക്യം'': യുദ്ധത്തിൽ നിന്നോ ഭീകരതയിൽ നിന്നോ ഉള്ള നാശനഷ്ടങ്ങൾ ഒഴിവാക്കൽ <ref>{{cite news |last1=മെനപേസ് |first1=മൈക്കിൾ |title=നിങ്ങളുടെ പോളിസിയുടെ ശത്രുതാപരമായ പ്രവൃത്തികൾ ഒഴിവാക്കൽ കാരണം ക്ഷുദ്രവെയറിൽ നിന്നുള്ള നഷ്ടങ്ങൾ നികത്തപ്പെടാനിടയില്ല |language=en |trans-title=Losses From Malware May Not Be Covered Due To Your Policy's Hostile Acts Exclusion |url=https://www.natlawreview.com/article/property-insurance-cyber-insurance-coverage-and-war-losses-malware-may-not-be-0 |access-date=25 ഏപ്രിൽ 2019 |work=ദേശീയ നിയമ അവലോകനം |date=10 മാർച്ച് 2019}}</ref><ref>{{cite news |last1=സ്റ്റോക്ക് |first1=റോബ് |title=ക്രൈസ്റ്റ് ചർച്ച് വെടിവയ്പ്പിൽ ഇരയായവർക്കായി ഇൻഷുറൻസ് കമ്പനികൾ തീവ്രവാദ ഒഴിവാക്കലുകൾ ഒഴിവാക്കുന്നു |language=en |trans-title=Insurers waive terrorism exclusions for Christchurch shooting victims |url=https://www.stuff.co.nz/national/christchurch-shooting/111397687/insurers-waive-terrorism-exclusions-for-christchurch-shooting-victims |access-date=25 ഏപ്രിൽ 2019 |work=സ്റ്റഫ് |date=19 മാർച്ച് 2019}}</ref> അപകടകരമെന്ന് കരുതപ്പെടുന്നതും അതിനാൽ പരിരക്ഷയിൽ നിന്ന് ഒഴിവാക്കപ്പെടുന്നതുമായ ചില പ്രവർത്തനങ്ങൾ ഇൻഷുറർമാർ നിരോധിച്ചേക്കാം. ഇൻഷുറൻസ് അംഗീകൃത പ്രവർത്തനങ്ങൾ, ഇവൻ്റുകൾ, ഇൻഷുറർ കൺസൾട്ടേഷൻ കൂടാതെ/അല്ലെങ്കിൽ ബാധ്യത ഒഴിവാക്കൽ എന്നിവ ആവശ്യമായ "മഞ്ഞ വെളിച്ച" പ്രവർത്തനങ്ങൾ, ഇവൻ്റുകൾ, "ചുവന്ന വെളിച്ച" പ്രവർത്തനങ്ങളും ഇവൻ്റുകളും എന്നിവയാണ് ഇൻഷുറർമാരുടെ അംഗീകാരം ലഭിച്ചതാണോ എന്നതനുസരിച്ച് തരം തിരിക്കാനുള്ള ഒരു സംവിധാനം. നിരോധിക്കപ്പെട്ടതും ഇൻഷുറൻസ് പരിരക്ഷയുടെ പരിധിക്ക് പുറത്തുള്ളതുമാണ്.<ref>കാലിഫോർണിയ സംസ്ഥാനം PTA (2019), [http://downloads.capta.org/Leaders/Insurance/CAPTA_Insurance_Guide_2019_FINAL.pdf ഇൻഷുറൻസ് ഗൈഡ്], revised ഏപ്രിൽ 2019, accessed 19 ഡിസംബർ 2020</ref> == സാമൂഹിക പ്രത്യാഘാതങ്ങൾ == നഷ്‌ടങ്ങളുടെയും നാശനഷ്ടങ്ങളുടെയും വില ആരു വഹിക്കുന്നു എന്നതിലൂടെ ഇൻഷുറൻസിന് സമൂഹത്തിൽ വിവിധ ഫലങ്ങൾ ഉണ്ടാക്കാൻ കഴിയും. ഒരു വശത്ത് അത് തട്ടിപ്പ് വർദ്ധിപ്പിക്കും; മറുവശത്ത്, സമൂഹങ്ങളെയും വ്യക്തികളെയും ദുരന്തങ്ങൾക്ക് തയ്യാറെടുക്കാനും കുടുംബങ്ങളിലും സമൂഹങ്ങളിലും ദുരന്തങ്ങളുടെ പ്രത്യാഘാതങ്ങൾ ലഘൂകരിക്കാനും ഇത് സഹായിക്കും. ''ധാർമ്മിക അപായഭയം'', ''ഇൻഷുറൻസ് തട്ടിപ്പ്'', ഇൻഷുറൻസ് കമ്പനിയുടെ പ്രതിരോധ നടപടികൾ എന്നിവയിലൂടെ നഷ്ടത്തിൻ്റെ സാധ്യതയെ ഇൻഷുറൻസിന് സ്വാധീനിക്കാൻ കഴിയും. മനഃപൂർവമല്ലാത്ത അശ്രദ്ധമൂലമുള്ള വർധിച്ച നഷ്ടത്തെയും ഇൻഷുറൻസ് തട്ടിപ്പിനെയും സൂചിപ്പിക്കാൻ ഇൻഷുറൻസ് പണ്ഡിതന്മാർ സാധാരണഗതിയിൽ ''ധാർമ്മിക അപായഭയം'' ഉപയോഗിക്കുന്നു.<ref name="ZweifelEisen2012">{{cite book|author1=പീറ്റർ സ്വീഫെൽ|author2=റോളണ്ട് ഐസൻ|title=ഇൻഷുറൻസ് ഇക്കണോമിക്സ് |language=en |trans-title=Insurance Economics |url=https://books.google.com/books?id=D_8qzz5soE8C&pg=PA268|date=24 ഫെബ്രുവരി 2012|publisher=സ്പ്രിംഗർ സയൻസ് & ബിസിനസ് മീഡിയ|isbn=978-3-642-20547-7|pages=268–}}</ref> ഇൻഷുറൻസ് പരിശോധനകൾ, ചില തരത്തിലുള്ള അറ്റകുറ്റപ്പണികൾ ആവശ്യമായ പോളിസി വ്യവസ്ഥകൾ, നഷ്ടം ലഘൂകരിക്കാനുള്ള ശ്രമങ്ങൾക്ക് സാധ്യമായ കിഴിവുകൾ എന്നിവയിലൂടെ അശ്രദ്ധ പരിഹരിക്കാൻ ശ്രമിക്കുന്നു. സൈദ്ധാന്തികമായി, ഇൻഷുറൻസ് കമ്പനികൾക്ക് നഷ്ടം കുറയ്ക്കാനുള്ള നിക്ഷേപം പ്രോത്സാഹിപ്പിക്കാനാകുമെങ്കിലും, ചില വ്യാഖ്യാതാക്കൾ വാദിക്കുന്നത്, പ്രായോഗികമായി ഇൻഷുറർമാർ ചരിത്രപരമായി നഷ്ട നിയന്ത്രണ നടപടികൾ-പ്രത്യേകിച്ച് ചുഴലിക്കാറ്റ് പോലുള്ള ദുരന്തനഷ്ടങ്ങൾ തടയുന്നതിന്-നിരക്ക് കുറയ്ക്കലും നിയമയുദ്ധങ്ങളും സംബന്ധിച്ച ആശങ്കകൾ മൂലം-ആക്രമണാത്മകമായി പിന്തുടർന്നിട്ടില്ലെന്ന് വാദിക്കുന്നു. എന്നിരുന്നാലും, ഏകദേശം 1996 മുതൽ ഇൻഷുറർമാർ ''ബിൽഡിംഗ് കോഡ്'' പോലെയുള്ള നഷ്ടം ലഘൂകരിക്കുന്നതിൽ കൂടുതൽ സജീവമായ പങ്ക് വഹിക്കാൻ തുടങ്ങി.<ref>ഹോവാർഡ് കുൻറ്യൂതർ (1996). [http://opim.wharton.upenn.edu/risk/downloads/archive/arch167.pdf ഇൻഷുറൻസിലൂടെ ദുരന്ത നഷ്ടങ്ങൾ ലഘൂകരിക്കുക] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20100620074852/http://opim.wharton.upenn.edu/risk/downloads/archive/arch167.pdf |date=2010-06-20 }}. ''അപകടസാധ്യതയുടെയും അനിശ്ചിതത്വത്തിൻ്റെയും ജേണൽ''.</ref> === ഇൻഷുറൻസ് രീതികൾ === ''ചാർട്ടേഡ് ഇൻഷുറൻസ് ഇൻസ്റ്റിറ്റ്യൂട്ടിൻ്റെ'' പഠന പുസ്തകങ്ങൾ അനുസരിച്ച്, ഇനിപ്പറയുന്ന ഇൻഷുറൻസ് രീതികൾ ഉണ്ട്: # ''കോ-ഇൻഷുറൻസ്'' - ഇൻഷുറർമാർക്കിടയിൽ പങ്കിടുന്ന അപകടസാധ്യതകൾ (ചിലപ്പോൾ "നിലനിർത്തൽ" എന്ന് വിളിക്കപ്പെടുന്നു) # ''ഒന്നിലുപരി ഇൻഷുറൻസ്'' - അപകടസാധ്യതയുടെ ഓവർലാപ്പിംഗ് പരിരക്ഷയുള്ള ഒന്നിലധികം പോളിസികൾ ഉള്ളത് (രണ്ട് വ്യക്തിഗത പോളിസികളും വെവ്വേറെ അടയ്‌ക്കില്ല - ''സംഭാവന'' എന്ന ആശയത്തിന് കീഴിൽ, പോളിസി ഉടമയുടെ നഷ്ടം നികത്താൻ അവ ഒരുമിച്ച് സംഭാവന ചെയ്യും. എന്നിരുന്നാലും, ലൈഫ് ഇൻഷുറൻസ് പോലുള്ള ആകസ്മിക ഇൻഷുറൻസുകളുടെ കാര്യത്തിൽ, ഇരട്ട പേയ്‌മെൻ്റ് അനുവദനീയമാണ്) # ''സ്വയം ഇൻഷുറൻസ്'' - അപകടസാധ്യത ഇൻഷുറൻസ് കമ്പനികൾക്ക് കൈമാറാത്തതും സ്ഥാപനങ്ങളോ വ്യക്തികളോ സ്വയം നിലനിർത്തുന്നതുമായ സാഹചര്യങ്ങൾ # മറുഇൻഷുറൻസ് - ഇൻഷുറർ മറ്റൊരു ഇൻഷുറർക്ക് ചില അല്ലെങ്കിൽ എല്ലാ അപകടസാധ്യതകളും കൈമാറുന്ന സാഹചര്യങ്ങൾ. == ഇൻഷുറർമാരുടെ വ്യാപാര മാതൃക == ഇൻഷുറൻസ് വരിസംഖ്യ വ്യാപാര മാതൃക ഉപയോഗിക്കാം, പോളിസി ഉടമകൾക്ക് വാഗ്ദാനം ചെയ്യുന്ന നടന്നുകൊണ്ടിരിക്കുന്നത് കൂടാതെ/അല്ലെങ്കിൽ സംയുക്ത ആനുകൂല്യങ്ങൾക്ക് പകരമായി ആനുകാലികമായി പ്രീമിയം അടയ്ക്കൽ സ്വീകരിക്കാം. === അണ്ടർറൈറ്റിംഗും നിക്ഷേപവും === ഇൻഷുറർമാരുടെ വ്യാപാര മാതൃക ലക്ഷ്യമിടുന്നത് പ്രീമിയം, നിക്ഷേപ വരുമാനം എന്നിവയിൽ നഷ്ടത്തിൽ നൽകുന്നതിനേക്കാൾ കൂടുതൽ ശേഖരിക്കുകയും ഉപഭോക്താക്കൾ അംഗീകരിക്കുന്ന ഒരു മത്സര വില വാഗ്ദാനം ചെയ്യുകയും ചെയ്യുന്നു. ലാഭം ഒരു ലളിതമായ സമവാക്യത്തിലേക്ക് ചുരുക്കാം: ലാഭം = നേടിയ പ്രീമിയം + നിക്ഷേപ വരുമാനം - സംഭവിച്ച നഷ്ടം - അണ്ടർറൈറ്റിംഗ് ചെലവുകൾ. ഇൻഷുറർമാർ രണ്ട് തരത്തിൽ പണം സമ്പാദിക്കുന്നു: * അണ്ടർ റൈറ്റിംഗിലൂടെ, ഇൻഷുറൻസ് എടുക്കുന്നതിനുള്ള അപകടസാധ്യതകൾ ഇൻഷുറർമാർ തിരഞ്ഞെടുക്കുകയും ആ അപകടസാധ്യതകൾ സ്വീകരിക്കുന്നതിന് പ്രീമിയത്തിൽ എത്ര തുക ഈടാക്കണമെന്ന് തീരുമാനിക്കുകയും ചെയ്യുന്ന പ്രക്രിയ, അത് ഫലവത്താകുകയാണെങ്കിൽ അപകടസാധ്യതയുടെ ഭാരം ഏറ്റെടുക്കുകയും ചെയ്യുന്നു. * ഇൻഷുർ ചെയ്ത കക്ഷികളിൽ നിന്ന് അവർ ശേഖരിക്കുന്ന പ്രീമിയങ്ങൾ നിക്ഷേപിക്കുന്നതിലൂടെ ഇൻഷുറൻസിൻ്റെ ഏറ്റവും സങ്കീർണ്ണമായ വശം പോളിസികളുടെ നിരക്ക് നിർണ്ണയിക്കൽ (വില-ക്രമീകരണം) ആണ്, ഇത് ഒരു നിശ്ചിത അപകടസാധ്യതയെ അടിസ്ഥാനമാക്കിയുള്ള ഭാവി അവകാശവാദങ്ങളുടെ നിരക്ക് കണക്കാക്കാൻ സ്ഥിതിവിവരക്കണക്കുകളും സാധ്യതകളും ഉപയോഗിക്കുന്നു. നിരക്കുകൾ നിർണ്ണയിച്ചതിന് ശേഷം, അണ്ടർറൈറ്റിംഗ് പ്രക്രിയയിലൂടെ അപകടസാധ്യതകൾ നിരസിക്കാനോ സ്വീകരിക്കാനോ ഇൻഷുറർ വിവേചനാധികാരം ഉപയോഗിക്കും. ഏറ്റവും അടിസ്ഥാന തലത്തിൽ, പ്രാരംഭ നിരക്ക്-നിർണ്ണയത്തിൽ ഇൻഷുർ ചെയ്ത അപകടങ്ങളുടെ ആവൃത്തിയും തീവ്രതയും നോക്കുന്നതും ഈ അപകടങ്ങളിൽ നിന്ന് പ്രതീക്ഷിക്കുന്ന ശരാശരി ധനവ്യയവും ഉൾപ്പെടുന്നു. അതിനുശേഷം, ഒരു ഇൻഷുറൻസ് കമ്പനി ചരിത്രപരമായ നഷ്ട-വിവരങ്ങൾ ശേഖരിക്കും, നഷ്ടത്തിൻ്റെ വിവരാംശം നിലവിലെ മൂല്യത്തിലേക്ക് കൊണ്ടുവരും, കൂടാതെ നിരക്ക് പര്യാപ്തത വിലയിരുത്തുന്നതിനായി ഈ മുൻകാല നഷ്ടങ്ങൾ ശേഖരിച്ച പ്രീമിയവുമായി താരതമ്യം ചെയ്യും.<ref>ബ്രൗൺ ആർ എൽ. (1993). [https://books.google.com/books?id=1j4O50JENE4C ആസ്തി, അപകട ഇൻഷുറൻസ് എന്നിവയ്ക്കായി നിരക്ക് ഉണ്ടാക്കലും നഷ്ടപരിഹാരവും: ആമുഖം]. ആക്ടെക്സ് പ്രസിദ്ധീകരണങ്ങൾ.</ref> ''നഷ്ട അനുപാതങ്ങളും'' ചെലവ് ഭാരങ്ങളും ഉപയോഗിക്കുന്നു. വ്യത്യസ്ത അപകട സ്വഭാവസവിശേഷതകൾക്കായുള്ള നിരക്ക് നിർണ്ണയത്തിൽ ഉൾപ്പെടുന്നു - ഏറ്റവും അടിസ്ഥാന തലത്തിൽ - നഷ്ടത്തെ ''നഷ്ട ആപേക്ഷികത''യായി താരതമ്യം ചെയ്യുന്നത് - ഇതനുസരിച്ച് ഇരട്ടി നഷ്‌ടമുള്ള ഒരു പോളിസിക്ക് ഇരട്ടി തുക ഈടാക്കും. ഒന്നിലധികം സ്വഭാവസവിശേഷതകൾ ഉൾപ്പെട്ടിരിക്കുമ്പോൾ കൂടുതൽ സങ്കീർണ്ണമായ ബഹുമുഖ വിശകലനങ്ങൾ ചിലപ്പോൾ ഉപയോഗിക്കാറുണ്ട്, ഒരു ഏകീകൃത വിശകലനം ആശയക്കുഴപ്പമുണ്ടാക്കുന്ന ഫലങ്ങൾ ഉണ്ടാക്കും. ഭാവിയിലെ നഷ്ടങ്ങളുടെ സാധ്യത വിലയിരുത്തുന്നതിന് മറ്റ് സ്ഥിതിവിവരക്കണക്കു രീതികൾ ഉപയോഗിക്കാം. ഒരു നിശ്ചിത പോളിസി അവസാനിപ്പിക്കുമ്പോൾ, അവകാശവാദങ്ങളിൽ അടച്ച തുകയിൽ നിന്ന് ഈടാക്കുന്ന പ്രീമിയം തുക ആ പോളിസിയിലെ ഇൻഷുറർമാരുടെ അണ്ടർറൈറ്റിംഗ് ലാഭമാണ്. അണ്ടർറൈറ്റിംഗ് പ്രകടനം അളക്കുന്നത് "സംയോജിത അനുപാതം" എന്ന് വിളിക്കപ്പെടുന്ന ഒന്ന് ഉപയോഗിച്ചാണ്, ഇത് പ്രീമിയങ്ങളുമായുള്ള ചെലവുകൾ/നഷ്ടങ്ങളുടെ അനുപാതമാണ്.<ref>{{cite book |url= https://books.google.com/books?id=Juc4fb1Fx1cC&pg=PA614 |title= മുനിസിപ്പൽ ബോണ്ടുകളുടെ കൈപ്പുസ്തകം |language=en |trans-title=The Handbook of Municipal Bonds|first1= സിൽവൻ ജി.|last1= ഫെൽഡ്സ്റ്റീൻ|first2= ഫ്രാങ്ക് ജെ.|last2= ഫാബോസി|year= 2008|page= 614|publisher= ജോൺ വൈലി ആൻഡ് സൺസ്|isbn= 978-0-470-10875-8|access-date= 8 ഫെബ്രുവരി 2010}}</ref> 100%-ൽ താഴെയുള്ള സംയോജിത അനുപാതം അണ്ടർ റൈറ്റിംഗ് ലാഭത്തെ സൂചിപ്പിക്കുന്നു, അതേസമയം 100%-ൽ കൂടുതലുള്ളതെല്ലാം അണ്ടർ റൈറ്റിംഗ് നഷ്ടത്തെ സൂചിപ്പിക്കുന്നു. 100%-ൽ അധികം സംയോജിത അനുപാതമുള്ള ഒരു കമ്പനി എന്നിരുന്നാലും നിക്ഷേപ വരുമാനം കാരണം ലാഭകരമായി തുടരാം. ഇൻഷുറൻസ് കമ്പനികൾ ''ഫ്ലോട്ടിൽ'' നിക്ഷേപ ലാഭം നേടുന്നു. ''ഫ്ലോട്ട്'', അല്ലെങ്കിൽ ലഭ്യമായ കരുതൽ എന്നത്, ഒരു ഇൻഷുറർ ഇൻഷുറൻസ് പ്രീമിയത്തിൽ ശേഖരിച്ചതും എന്നാൽ അവകാശവാദങ്ങളിൽ അടച്ചിട്ടില്ലാത്തതുമായ ഏത് നിമിഷവും കൈയിലുള്ള പണമാണ്. ഇൻഷുറൻസ് പ്രീമിയങ്ങൾ ശേഖരിച്ചാലുടൻ നിക്ഷേപിക്കാൻ തുടങ്ങുകയും അവകാശവാദങ്ങൾ അടയ്ക്കുന്നത് വരെ അവയിൽ നിന്ന് പലിശയോ മറ്റ് വരുമാനമോ നേടുകയും ചെയ്യുന്നു. ബ്രിട്ടീഷ് ഇൻഷുറേഴ്‌സിൻ്റെ അസോസിയേഷൻ (400 ഇൻഷുറൻസ് കമ്പനികളും 94% യുണൈറ്റഡ് കിങ്ഡത്തിൽ സ്ഥാപിതമായ ഇൻഷുറൻസ് സേവനങ്ങളും ഒരുമിച്ച്) ലണ്ടൻ സ്റ്റോക്ക് എക്‌സ്‌ചേഞ്ചിലെ നിക്ഷേപത്തിൻ്റെ ഏകദേശം 20% ഉണ്ട്.<ref>[http://www.abi.org.uk/About_The_ABI/role.aspx ഞങ്ങൾ എന്ത് ചെയ്യുന്നു എബിഐ] {{webarchive|url= https://web.archive.org/web/20090907134048/http://www.abi.org.uk/About_The_ABI/role.aspx |date= 2009-09-07 }}. Abi.org.uk. Retrieved on 18 ജൂലൈ 2013.</ref> 2007-ൽ, ഫ്ലോട്ടിൽ നിന്നുള്ള യുഎസ് വ്യവസായ ലാഭം 58 ബില്യൺ ഡോളറായിരുന്നു. 2009-ൽ നിക്ഷേപകർക്ക് എഴുതിയ കത്തിൽ വാറൻ ബഫറ്റ് ഇങ്ങനെ എഴുതി, "2008-ൽ ഞങ്ങളുടെ ഫ്ലോട്ട് നിലനിർത്താൻ ഞങ്ങൾക്ക് 2.8 ബില്യൺ ഡോളർ ''പണം'' ലഭിച്ചു.<ref>{{Cite book|title= വൈകിക്കുക, നിരസിക്കുക, പ്രതിരോധിക്കുക: ഇൻഷുറൻസ് കമ്പനികൾ എന്തുകൊണ്ട് അവകാശവാദങ്ങൾ അടയ്ക്കുന്നില്ല, അതിനെക്കുറിച്ച് നിങ്ങൾക്ക് എന്തുചെയ്യാൻ കഴിയും|language=en |trans-title=Delay, Deny, Defend : Why Insurance Companies Don't Pay Claims and What You Can Do About It|last= ഫെയിൻമാൻ|first= ജെയ് എം.|publisher= പോർട്ട്ഫോളിയോ|year= 2010|isbn= 9781101196281|pages= 16|oclc= 883320058}}</ref> യുണൈറ്റഡ് സ്റ്റേറ്റ്സിൽ, 2003-ൽ അവസാനിച്ച അഞ്ച് വർഷങ്ങളിൽ ആസ്തി, അപകട ഇൻഷുറൻസ് കമ്പനികളുടെ അണ്ടർറൈറ്റിംഗ് നഷ്ടം 142.3 ബില്യൺ ഡോളറായിരുന്നു. എന്നാൽ ഫ്ലോട്ടിൻ്റെ ഫലമായി ഇതേ കാലയളവിൽ മൊത്തത്തിലുള്ള ലാഭം 68.4 ബില്യൺ ഡോളറായിരുന്നു. ചില ഇൻഷുറൻസ്-വ്യവസായ അന്ത:സ്ഥിതർ, പ്രത്യേകിച്ച് ഹാങ്ക് ഗ്രീൻബെർഗ്, അണ്ടർ റൈറ്റിംഗ് ലാഭം കൂടാതെ ഫ്ലോട്ടിൽ നിന്ന് എന്നെന്നേക്കുമായി ലാഭം നിലനിർത്താൻ കഴിയുമെന്ന് വിശ്വസിക്കുന്നില്ല, എന്നാൽ ഈ അഭിപ്രായം സാർവത്രികമായി അംഗീകരിക്കപ്പെട്ടിട്ടില്ല. ലാഭത്തിനായുള്ള ഫ്ലോട്ടിനെ ആശ്രയിക്കുന്നത് ചില വ്യവസായ വിദഗ്ധരെ ഇൻഷുറൻസ് കമ്പനികളെ "ഇൻഷുറൻസ് വിറ്റ് നിക്ഷേപത്തിനായി പണം സ്വരൂപിക്കുന്ന നിക്ഷേപ കമ്പനികൾ" എന്ന് വിളിക്കാൻ പ്രേരിപ്പിച്ചു.<ref>{{Cite journal|last1= വിയർ|first1= ഓഡ്രി എ.|last2= ഹാംപ്ടൺ|first2= ജോൺ എച്ച്.|date= മാർച്ച് 1995|title= അപകടസാധ്യതാ നിർവഹണത്തിൻ്റെയും ഇൻഷുറൻസിൻ്റെയും അവശ്യസാധനങ്ങൾ|language=en |trans-title=Essentials of Risk Management and Insurance|journal= റിസ്ക് ആൻഡ് ഇൻഷുറൻസ് ജേണൽ|volume= 62|issue= 1|pages= 157|doi= 10.2307/253703|issn= 0022-4367|jstor= 253703}}</ref> സ്വാഭാവികമായും, സാമ്പത്തികമായി മാന്ദ്യമുള്ള കാലഘട്ടത്തിൽ ഫ്ലോട്ട് രീതി നടപ്പിലാക്കാൻ പ്രയാസമാണ്. ബിയർ മാർക്കറ്റുകൾ ഇൻഷുറർമാരെ നിക്ഷേപങ്ങളിൽ നിന്ന് അകറ്റാനും അവരുടെ അണ്ടർറൈറ്റിംഗ് നിലവാരം ശക്തമാക്കാനും കാരണമാകുന്നു. അതിനാൽ ഒരു ദരിദ്ര സമ്പദ്‌വ്യവസ്ഥ പൊതുവെ ഉയർന്ന ഇൻഷുറൻസ്-പ്രീമിയങ്ങൾ എന്നാണ് അർത്ഥമാക്കുന്നത്. കാലക്രമേണ ലാഭകരവും ലാഭകരമല്ലാത്തതുമായ കാലയളവുകൾക്കിടയിൽ മാറുന്ന ഈ പ്രവണത സാധാരണയായി അണ്ടർറൈറ്റിംഗ് അല്ലെങ്കിൽ ''ഇൻഷുറൻസ് സൈക്കിൾ'' എന്നാണ് അറിയപ്പെടുന്നത്.<ref> ഫിറ്റ്സ്പാട്രിക്, സീൻ, [https://ssrn.com/abstract=690316 ''ഭയമാണ് താക്കോൽ: സൈക്കിളുകൾ അണ്ടർ റൈറ്റുചെയ്യുന്നതിനുള്ള ഒരു പെരുമാറ്റ വഴികാട്ടി,''] 10 Conn. Ins. L.J. 255 (2004). </ref> === അവകാശവാദങ്ങൾ === {{Wiktionary|അവകാശവാദം}} അവകാശവാദങ്ങളും നഷ്ടം കൈകാര്യം ചെയ്യുന്നതും ഇൻഷുറൻസിൻ്റെ വസ്തുനിഷ്ഠമായ ഉപയോഗമാണ്; അത് യഥാർത്ഥ "ഉൽപ്പന്നം" ആണ്. ഇൻഷുറൻസ് ഇൻഷുറർമാർക്ക് നേരിട്ട്, അല്ലെങ്കിൽ ബ്രോക്കർമാർ അല്ലെങ്കിൽ ഏജൻ്റുമാർ മുഖേന അവകാശവാദങ്ങൾ സമർപ്പിക്കാം. അവകാശവാദം തങ്ങളുടെ നിർദ്ദേശാനുസരണമുള്ള ഫോമിൽ സമർപ്പിക്കണം എന്ന് ഇൻഷുറർ ആവശ്യപ്പെട്ടേക്കാം, അല്ലെങ്കിൽ അസോസിയേഷൻ ഫോർ കോഓപ്പറേറ്റീവ് ഓപ്പറേഷൻസ് റിസർച്ച് ആൻഡ് ഡവലപ്‌മെൻ്റ് (ACORD) എന്ന പേരിലുള്ള ഇൻഷുറൻസിനും അനുബന്ധ സാമ്പത്തിക സേവന വ്യവസായങ്ങൾക്കുമായി ആഗോള നിലവാരം നിശ്ചയിക്കുന്ന സ്ഥാപനം നിർമ്മിച്ചത് പോലെയുള്ള ഒരു അടിസ്ഥാനമാതൃക വ്യവസായ ഫോമിൽ അവകാശവാദങ്ങൾ സ്വീകരിക്കാം. ഇൻഷുറൻസ്-കമ്പനികളുടെ അവകാശവാദ വകുപ്പുകൾ രേഖാ-നിർവഹണ ഉദോഗസ്ഥന്മാരുടെയും, [[wikt:ദത്തനിവേശനം|ദത്തനിവേശന]] ഗുമസ്തന്മാരുടെയും പിന്തുണയോടെ ധാരാളം അവകാശവാദ ക്രമീകരണ ഉദ്യോഗസ്ഥരെ നിയമിക്കുന്നു. {{Wiktionary|ദത്തനിവേശനം}} ഇങ്ങോട്ട് വരുന്ന അവകാശവാദങ്ങളുടെ തീവ്രതയെ അടിസ്ഥാനമാക്കി തരംതിരിക്കുകയും ക്രമീകരണ ഉദ്യോഗസ്ഥരെ നിയോഗിക്കുകയും ചെയ്യുന്നു. അവരുടെ അറിവും അനുഭവവും അനുസരിച്ച് അവകാശവാദം അംഗീകരിക്കുവാനുള്ള അധികാരം വ്യത്യാസപ്പെടുന്നു. ഇൻഷുറൻസ് കരാറിൻ്റെ നിബന്ധനകൾക്കനുസൃതമായി (അങ്ങനെയെങ്കിൽ, അവകാശവാദത്തിന്റെ ന്യായമായ പണ മൂല്യപ്രകാരം) പരിരക്ഷ ലഭ്യമാണോ എന്ന് നിർണ്ണയിക്കുകയും, ഇൻഷുർ ചെയ്തയാളുമായി അടുത്ത സഹകരണത്തോടെ, ഓരോ അവകാശവാദത്തിന്റെയും അന്വേഷണം ഒരു ഉദ്യോഗസ്ഥൻ ഏറ്റെടുക്കുകയും അവകാശവാദത്തുകയ്ക്ക് അംഗീകാരം നൽകുകയും ചെയ്യുന്നു. പോളിസി ഉടമകൾ ഇൻഷുറൻസ് കമ്പനിയുമായി ഒത്തുതീർപ്പ് ചർച്ചകൾ നടത്തുന്നതിന് അവരുടെ സ്വന്തം പൊതു അവകാശവാദ ക്രമീകരണ ഉദ്യോഗസ്ഥരെ നിയമിച്ചേക്കാം. അവകാശവാദങ്ങൾ സങ്കീർണ്ണമായേക്കാവുന്ന സങ്കീർണ്ണമായ പോളിസികൾക്ക്, ഇൻഷുർ ചെയ്തയാൾ ''നഷ്ടം വീണ്ടെടുക്കൽ ഇൻഷുറൻസ്'' എന്ന് വിളിക്കപ്പെടുന്ന ഒരു പ്രത്യേക ഇൻഷുറൻസ് ''പോളിസി അനുബന്ധക്കരാർവ്യവസ്ഥ'' വാങ്ങാം, ഇത് ഒരു അവകാശവാദത്തിൻ്റെ കാര്യത്തിൽ ഒരു പൊതു ക്രമീകരണ ഉദ്യോഗസ്ഥരുടെ ചെലവ് ഉൾക്കൊള്ളുന്നു. ''ബാധ്യത-ഇൻഷുറൻസ്'' അവകാശവാദങ്ങൾ ക്രമീകരിക്കുന്നത് പ്രത്യേകിച്ചും ബുദ്ധിമുട്ടാണ്, കാരണം ഇൻഷുററുമായി സഹകരിക്കാൻ കരാർ ബാധ്യതയില്ലാത്ത ഒരു മൂന്നാം കക്ഷി, വാദി, വാസ്തവത്തിൽ ഇൻഷുററെ ഗണ്യമായ സാമ്പത്തിക സ്രോതസ്സുകളുള്ള ഒരു സ്ഥാപനമായി കണക്കാക്കാം. ഇൻഷുർ ചെയ്‌തവർക്കായി സ്വവിഭവങ്ങളിൽ നിന്നോ ബാഹ്യ ഉപദേഷ്ടാക്കളിൽ നിന്നോ നിയമോപദേശം നേടണം, പൂർത്തിയാക്കാൻ വർഷങ്ങളെടുത്തേക്കാവുന്ന വ്യവഹാരം നിരീക്ഷിക്കുണം, ഒരു ജഡ്ജി ആവശ്യപ്പെടുകയാണെങ്കിൽ നിർബന്ധമായും ഒത്തുതീർപ്പ് അധികാരികളുമായി നേരിട്ടോ ടെലിഫോണിലൂടെയോ ഒത്തുതീർപ്പ്-സമ്മേളനത്തിൽ ഹാജരാകണം. ഒരു അവകാശവാദം ക്രമീകരിക്കുന്നയാൾ ഇൻഷുറൻസ് മൂല്യം കുറവാണെന്ന് സംശയിക്കുന്നുവെങ്കിൽ, ഇൻഷുറൻസ് കമ്പനിയുടെ ''എക്സ്പോഷർ'' പരിമിതപ്പെടുത്തുന്നതിന് ശരാശരിയുടെ അവസ്ഥ വന്നേക്കാം. അവകാശവാദം കൈകാര്യം ചെയ്യുന്നതിൽ, ഇൻഷുറർമാർ ഉപഭോക്തൃ സംതൃപ്തി, ഭരണപരമായ കൈകാര്യം ചെയ്യൽ ചെലവുകൾ, അമിത അവകാശവാദ ചോർച്ച എന്നിവയുടെ ഘടകങ്ങൾ സന്തുലിതമാക്കാൻ ശ്രമിക്കുന്നു. ഈ സന്തുലിതാവസ്ഥാ ശ്രമത്തിനു പുറമേ, ഇൻഷുറൻസ് കൈകാര്യം ചെയ്യേണ്ടതും മറികടക്കേണ്ടതുമായ ഒരു പ്രധാന വ്യാപാര അപകടസാധ്യതയാണ് തട്ടിപ്പ് ഇൻഷുറൻസ് രീതികൾ. അവകാശവാദങ്ങളുടെയോ അവകാശവാദങ്ങൾ കൈകാര്യം ചെയ്യുന്ന രീതികളുടെയോ സാധുതയെച്ചൊല്ലി ഇൻഷുറർമാരും ഇൻഷുറൻസ് ചെയ്യുന്നവരും തമ്മിലുള്ള തർക്കങ്ങൾ ഇടയ്ക്കിടെ വ്യവഹാരത്തിലേക്ക് നീങ്ങുന്നു. === വിപണനം === ഇൻഷുറർമാർ പലപ്പോഴും തങ്ങളുടെ ഉല്പന്നങ്ങൾ വിപണനം ചെയ്യാനോ അണ്ടർറൈറ്റ് ചെയ്യാനോ ഇൻഷുറൻസ് ഏജൻ്റുമാരെ ഉപയോഗിക്കും. ഏജൻ്റുമാർക്ക് ''ക്യാപ്റ്റീവ്'' ആകാം, അതായത് അവർ ഒരു കമ്പനിക്ക് വേണ്ടി മാത്രം പ്രവർത്തിക്കുന്നു, അല്ലെങ്കിൽ സ്വതന്ത്രമായി നിരവധി കമ്പനികളിൽ ഏജന്റുമാരായി പ്രവർത്തിച്ച് പോളിസികൾ നൽകാൻ കഴിയും. വ്യക്തിഗതമാക്കിയതുമായ സേവനങ്ങളുടെ ലഭ്യത മൂലമാണ് ഇൻഷുറൻസ് ഏജൻ്റുമാരെ ഉപയോഗിക്കുന്ന കമ്പനികളുടെ നിലനിൽപ്പും വിജയവും മെച്ചപ്പെടുത്തിയതും. കമ്പനികൾ അവരുടെ ഉൽപ്പന്നങ്ങൾ വിപണനം ചെയ്യാൻ ദല്ലാൾ സ്ഥാപനങ്ങൾ, ബാങ്കുകൾ, മറ്റ് കോർപ്പറേറ്റ് സ്ഥാപനങ്ങൾ (സ്വയം സഹായ ഗ്രൂപ്പുകൾ, സൂക്ഷ്മധനകാര്യ സ്ഥാപനങ്ങൾ, സർക്കാരിതര സ്ഥാപനങ്ങൾ മുതലായവ) ഉപയോഗിക്കുന്നു.<ref>{{cite journal |first1 = അലൻ എൻ. |last1 = ബെർഗർ |first2 = ജെ. ഡേവിഡ് |last2 = കമ്മിൻസ് |first3 = മേരി എ. |last3 = വീസ് |title = സാമ്പത്തിക സേവനങ്ങൾക്കായുള്ള ഒന്നിലധികം വിതരണ സംവിധാനങ്ങളുടെ സഹവർത്തിത്വം: ആസ്തി-ബാധ്യത ഇൻഷുറൻസിൻ്റെ വ്യവഹാരം. |language=en |trans-title=The Coexistence of Multiple Distribution Systems for Financial Services: The Case of Property-Liability Insurance.|journal = Journal of Business |volume = 70 |issue = 4 |pages = 515–46 |date = ഒക്ടോബർ 1997 |doi= 10.1086/209730 |url = http://wrdsenet.wharton.upenn.edu/fic/wfic/papers/95/9513.pdf |archive-url= https://web.archive.org/web/20000919231814/http://wrdsenet.wharton.upenn.edu/fic/wfic/papers/95/9513.pdf |url-status = dead|archive-date =2000-09-19}} ([http://fic.wharton.upenn.edu/fic/papers/95/9513.pdf online draft] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20100622075631/http://fic.wharton.upenn.edu/fic/papers/95/9513.pdf |date=2010-06-22 }})</ref> == തരങ്ങൾ == കണക്കാക്കാൻ കഴിയുന്ന ഏതൊരു അപകടസാധ്യതയും ഇൻഷുർ ചെയ്യാവുന്നതാണ്. അവകാശവാദങ്ങൾക്ക് കാരണമായേക്കാവുന്ന നിർദ്ദിഷ്ട അപകടസാധ്യതകളെ ''വിപത്തുകൾ'' എന്ന് വിളിക്കുന്നു. ഒരു ഇൻഷുറൻസ് പോളിസിയിൽ ഉൾപ്പെടുന്ന അപകടങ്ങൾ ഏതൊക്കെയാണെന്നും അല്ലാത്തവ ഏതൊക്കെയെന്ന് പോളിസി തന്നെ വിശദമായി വ്യക്തമാക്കും. ==== വിവിധ തരം ഇൻഷുറൻസുകൾ ==== ഇൻഷുറൻസുകളെ പൊതുവേ രണ്ടായി തിരിച്ചിരിക്കുന്നു. 1. '''ലൈഫ് ഇൻഷുറൻസ്''': വ്യക്തികളാണ് ഇതിൽ ഇൻഷുറൻസിന് വിധേയമാകുന്നത്. നിങ്ങളെയും നിങ്ങളുടെ പ്രിയപ്പെട്ടവരെയും പെട്ടെന്നുള്ള വിപത്തിൽ നിന്നോ ദുരന്തത്തിൽ നിന്നോ സംരക്ഷിക്കുന്നതിനായി രൂപകൽപ്പന ചെയ്‌തിരിക്കുന്ന പരമ്പരാഗത ഇൻഷുറൻസിന്റെ ഒരു രൂപമാണ് ലൈഫ് പരിരക്ഷ. കുടുംബങ്ങളുടെ വരുമാനം സംരക്ഷിക്കുന്നതിനാണ് ഇത് ആദ്യം രൂപകൽപ്പന ചെയ്തത്. ഒരു വ്യക്തിയെ ആശ്രയിക്കുന്നവരുടെ എണ്ണം, നിലവിലെ സമ്പാദ്യം, എന്നിങ്ങനെയുള്ള വിവിധ ഘടകങ്ങളെ അടിസ്ഥാനമാക്കിയാണ് ലൈഫ് പരിരക്ഷയുടെ ആവശ്യം കണക്കാക്കുന്നത് 2. '''പൊതു ഇൻഷുറൻസ്''': ലൈഫ് ഇൻഷുറൻസ് അല്ലാത്ത ഏത് തരത്തിലുള്ള പരിരക്ഷയും ഈ വിഭാഗത്തിൽ പെടുന്നു. നിങ്ങളുടെ ആവശ്യങ്ങൾക്കനുസരിച്ച് നിങ്ങളുടെ ജീവിതത്തിന്റെ എല്ലാ മേഖലകളെയും ഉൾക്കൊള്ളുന്ന നിരവധി തരം ഇൻ‌ഷുറൻ‌സുകൾ ഉണ്ട്. 3. ആരോഗ്യ ഇൻഷുറൻസ് : ഹെൽത്ത്‌ ഇൻഷുറൻസ് അപ്രതീക്ഷിതമായ രോഗങ്ങൾ, അപകടങ്ങൾ എന്നിവ മൂലമുള്ള ചികിത്സ ചിലവുകൾ ഗണ്യമായി കുറക്കുന്നതിൽ ഏറെ സഹായിക്കുന്നു. ഇന്ത്യയിലും മികച്ച ഹെൽത്ത്‌ ഇൻഷുറൻസ് സേവന ദാതാക്കളെ കാണാം. ചില രാജ്യങ്ങളിൽ ഹെൽത്ത്‌ ഇൻഷുറൻസ് നിർബന്ധമാണ്. അതുപോലെ പല വികസിത വിദേശ രാജ്യങ്ങളിലും സോഷ്യൽ സെക്യൂരിറ്റി സംവിധാനം അഥവാ ഹെൽത്ത്‌ ഇൻഷുറൻസ് മുഖേന സാധാരണക്കാർക്ക് ഉയർന്ന നിലവാരത്തിലുള്ളതും എന്നാൽ സൗജന്യവുമായ ചികിത്സ ലഭ്യമാക്കിയിട്ടുണ്ട്. നിലവിലുള്ള വിവിധ തരത്തിലുള്ള ഇൻഷുറൻസുകളുടെ സമഗ്രമല്ലാത്ത ലിസ്‌റ്റുകൾ ചുവടെയുണ്ട്. ഒരൊറ്റ പോളിസി ചുവടെ സജ്ജീകരിച്ചിരിക്കുന്ന ഒന്നോ അതിലധികമോ വിഭാഗങ്ങളിലെ അപകടസാധ്യതകൾ ഉൾക്കൊള്ളുന്നു. ഉദാഹരണത്തിന്, വാഹന ഇൻഷുറൻസ് സാധാരണയായി ആസ്തിയുമായി ബന്ധപ്പെട്ട അപകടസാധ്യത (മോഷണം അല്ലെങ്കിൽ വാഹനത്തിൻ്റെ കേടുപാടുകൾ), ബാധ്യതാ അപകടസാധ്യത (അപകടത്തിൽ നിന്ന് ഉണ്ടാകുന്ന നിയമപരമായ അവകാശവാദങ്ങൾ) എന്നിവ ഉൾക്കൊള്ളുന്നു. [[യുണൈറ്റഡ് സ്റ്റേറ്റ്സ്|യുണൈറ്റഡ് സ്റ്റേറ്റ്സിലെ]] ഒരു ഗൃഹ ഇൻഷുറൻസ് പോളിസിയിൽ വീടിനും ഉടമയുടെ സാധനങ്ങൾക്കും കേടുപാടുകൾ വരുന്നതിനുള്ള പരിരക്ഷ, ഉടമയ്‌ക്കെതിരായ ചില നിയമപരമായ അവകാശവാദങ്ങൾ, കൂടാതെ ഉടമയുടെ വസ്തുവിൽ പരിക്കേറ്റ അതിഥികളുടെ ചികിത്സാ ചെലവുകൾക്കുള്ള ചെറിയ തുകയുടെ നഷ്ടപരിഹാരം എന്നിവ ഉൾപ്പെടുന്നു. {{wiktionary|പൊതിക്കെട്ട്|പൊതിക്കെട്ടാക്കപ്പെട്ട}} വ്യാപാര ഇൻഷുറന്സിന് വിവിധ തരത്തിലുള്ള ''തൊഴില്പരമായ ബാധ്യതാ ഇൻഷുറൻസ്, തൊഴില്പരമായ നഷ്ടപരിഹാരം'' എന്നു വിളിക്കപ്പെടുന്ന വിവിധ രൂപങ്ങൾ എടുക്കാം, അവ ആ പേരിൽ താഴെ ചർച്ചചെയ്യുന്നു; ഒരു വ്യാപാര ഉടമയ്ക്ക് ആവശ്യമായ പല തരത്തിലുള്ള പരിരക്ഷകളും ഒരു പോളിസിയിലേക്ക് പൊതികെട്ടാക്കപ്പെട്ട ''വ്യാപാര ഉടമയുടെ പോളിസിയും'', ഒരു വീട്ടുടമസ്ഥൻ്റെ ഇൻഷുറൻസ് എങ്ങനെ ഒരു വീട്ടുടമസ്ഥന് ആവശ്യമായ പരിരക്ഷകൾ പൊതികെട്ടാക്കപ്പെട്ടു എന്നതിന് സമാനമാണ്.<ref>{{cite web | author = ഇൻഷുറൻസ് ഇൻഫർമേഷൻ ഇൻസ്റ്റിറ്റ്യൂട്ട് | title = ബിസിനസ് ഇൻഷുറൻസ് വിവരങ്ങൾ. ഒരു ബിസിനസ്സ് ഉടമയുടെ പോളിസി എന്താണ് കവർ ചെയ്യുന്നത്? |language=en |trans-title=Business insurance information. What does a businessowners policy cover?| url = http://www.iii.org/individuals/business/basics/bop/ | access-date = 2007-05-09 }}</ref> ==== വാഹന ഇൻഷുറൻസ് ==== {{Main|വാഹന ഇൻഷുറൻസ്}} [[File:Car crash 1.jpg|thumb|right|[[കോപ്പൻഹേഗൻ|കോപ്പൻഹേഗനിൽ]] തകർന്ന ഒരു വാഹനം]] വാഹന ഇൻഷുറൻസ് പോളിസി ഉടമയെ [[റോഡപകടം]] പോലെ, അവരുടെ ഉടമസ്ഥതയിലുള്ള വാഹനവുമായി ബന്ധപ്പെട്ട ഒരു സംഭവത്തിൽ സാമ്പത്തിക നഷ്ടത്തിൽ നിന്ന് സംരക്ഷിക്കുന്നു. പരിരക്ഷയിൽ സാധാരണയായി ഉൾപ്പെടുന്നവ: * കാറിൻ്റെ കേടുപാടുകൾക്കോ മോഷണത്തിനോ ഉള്ള ''ആസ്തി പരിരക്ഷ'' * ശാരീരിക പരിക്കുകൾക്കോ സ്വത്ത് നാശത്തിനോ വേണ്ടി മറ്റുള്ളവർക്കുള്ള നിയമപരമായ ഉത്തരവാദിത്തമായ ''ബാധ്യതാ പരിരക്ഷ'' * പരിക്കുകൾ, പുനരധിവാസം, ചിലപ്പോൾ നഷ്ടപ്പെട്ട കൂലി, ശവസംസ്കാരച്ചെലവ് എന്നിവയ്ക്കുള്ള ചെലവുകൾ അടങ്ങുന്ന ''വൈദ്യച്ചെലവ് പരിരക്ഷ''. ==== വിടവ് ഇൻഷുറൻസ് ==== പോളിസി ഉടമയുടെ ഇൻഷുറൻസ് കമ്പനി മുഴുവൻ വായ്പയും പരിരക്ഷിക്കാത്ത സാഹചര്യത്തിൽ ഒരു വാഹന വായ്പയിലെ അധിക തുക ''വിടവ് ഇൻഷുറൻസ്'' പരിരക്ഷിക്കുന്നു. കമ്പനിയുടെ നിർദ്ദിഷ്‌ട നയങ്ങളെ ആശ്രയിച്ച് അത് കിഴിവ് പരിരക്ഷ ചെയ്തേക്കാം അല്ലെങ്കിൽ പരിരക്ഷ ചെയ്യാതിരിക്കാം. കുറഞ്ഞ മുൻകൂർ തുക നൽകുന്നവർക്കും വായ്പകൾക്ക് ഉയർന്ന പലിശയുള്ളവർക്കും 60 മാസമോ അതിൽ കൂടുതലോ കാലാവധിയുള്ളവർക്കും ഈ പരിരക്ഷ വിപണനം ചെയ്യുന്നു. വാഹന ഉടമ വാഹനം വാങ്ങുമ്പോൾ സാധാരണയായി ഒരു ധനകാര്യ കമ്പനിയാണ് വിടവ് ഇൻഷുറൻസ് വാഗ്ദാനം ചെയ്യുന്നത്, എന്നാൽ പല വാഹന ഇൻഷുറൻസ് കമ്പനികളും ഈ പരിരക്ഷ ഉപഭോക്താക്കൾക്കും വാഗ്ദാനം ചെയ്യുന്നു. ==== ആരോഗ്യ ഇൻഷുറൻസ് ==== ആരോഗ്യ ഇൻഷുറൻസ് പോളിസികൾ ചികിത്സാ ചെലവ് വഹിക്കുന്നു. ദന്തപരിശോധന ഇൻഷുറൻസ്, വൈദ്യപരിശോധന ഇൻഷുറൻസ് പോലെ, ദന്തപരിശോധന ചെലവുകൾക്കായി പോളിസി ഉടമകളെ സംരക്ഷിക്കുന്നു. മിക്ക വികസിത രാജ്യങ്ങളിലും, എല്ലാ പൗരന്മാർക്കും അവരുടെ സർക്കാരുകളിൽ നിന്ന് ചില ആരോഗ്യ പരിരക്ഷകൾ ലഭിക്കുന്നു, അത് നികുതിയിലൂടെ നൽകപ്പെടുന്നു. മിക്ക രാജ്യങ്ങളിലും, ആരോഗ്യ ഇൻഷുറൻസ് പലപ്പോഴും തൊഴിലുടമയുടെ ആനുകൂല്യങ്ങളുടെ ഭാഗമാണ്. ==== വരുമാന സംരക്ഷണ ഇൻഷുറൻസ് ==== * വൈകല്യ ഇൻഷുറൻസ് പോളിസികൾ പോളിസി ഉടമക്ക് അസുഖമോ പരിക്കോ കാരണം ജോലി ചെയ്യാൻ കഴിയാത്ത സാഹചര്യത്തിൽ സാമ്പത്തിക സഹായം നൽകുന്നു. പണയ വായ്പകളും ക്രെഡിറ്റ് കാർഡുകളും പോലുള്ള ബാധ്യതകൾ അടയ്ക്കാൻ സഹായിക്കുന്നതിന് ഇത് പ്രതിമാസ പിന്തുണ നൽകുന്നു. ഹ്രസ്വകാല, ദീർഘകാല വൈകല്യ പോളിസികൾ വ്യക്തികൾക്ക് ലഭ്യമാണ്, എന്നാൽ ചെലവ് കണക്കിലെടുത്ത്, ദീർഘകാല പോളിസികൾ സാധാരണയായി കുറഞ്ഞത് ആറക്ക വരുമാനമുള്ളവർക്ക് മാത്രമേ ലഭിക്കൂ, അതായത് ഡോക്ടർമാർ, അഭിഭാഷകർ തുടങ്ങിയവർ. ഹ്രസ്വകാല വൈകല്യ ഇൻഷുറൻസ്. ഒരു വ്യക്തിയെ സാധാരണയായി ആറ് മാസം വരെയുള്ള കാലയളവിലേക്ക് പരിരക്ഷിക്കുന്നു, വൈദ്യച്ചെലവ് ബില്ലുകളും മറ്റ് ആവശ്യങ്ങളും പരിരക്ഷിക്കുന്നതിന് ഓരോ മാസവും ഒരു ''സ്റ്റൈപ്പൻഡ്'' നൽകുന്നു. * ദീർഘകാല വൈകല്യ ഇൻഷുറൻസ് ഒരു വ്യക്തിയുടെ ദീർഘകാല ചെലവുകൾ അവർ സ്ഥിരമായി വികലാംഗരായി കണക്കാക്കുന്നത് വരെ ഉൾക്കൊള്ളുന്നു. അതിനുശേഷം അവർക്ക് ജോലി ചെയ്യാൻ കഴിയില്ലെന്നും അതിനാൽ പൂർണ്ണമായും വികലാംഗരാണെന്നും പ്രഖ്യാപിക്കുന്നതിന് മുമ്പുവരെ ഇൻഷുറൻസ് കമ്പനികൾ പലപ്പോഴും ആ വ്യക്തിയെ ജോലിയിൽ തിരികെ കൊണ്ടുവരാൻ പ്രോത്സാഹിപ്പിക്കുന്നതിന് ശ്രമിക്കും. * വൈകല്യ ഓവർഹെഡ് ഇൻഷുറൻസ് വ്യാപാര ഉടമകൾക്ക് ജോലി ചെയ്യാൻ കഴിയാത്ത സമയത്ത് അവരുടെ വ്യാപാരത്തിൻ്റെ ഓവർഹെഡ് ചെലവുകൾ വഹിക്കാൻ അനുവദിക്കുന്നു. * ഒരു വ്യക്തിക്ക് സ്ഥിരമായി അംഗവൈകല്യം സംഭവിക്കുകയും തൊഴിലിൽ മേലിൽ പ്രവർത്തിക്കാൻ കഴിയാതിരിക്കുകയും ചെയ്യുമ്പോൾ മൊത്തം സ്ഥിരമായ വൈകല്യ ഇൻഷുറൻസ് ആനുകൂല്യങ്ങൾ നൽകുന്നു, ഇത് പലപ്പോഴും ലൈഫ് ഇൻഷുറൻസിൻ്റെ അനുബന്ധമായി എടുക്കാറാണുള്ളത്. * തൊഴിലാളികളുടെ നഷ്ടപരിഹാര ഇൻഷുറൻസ് ഒരു തൊഴിലാളിയുടെ നഷ്ടമായ വേതനത്തിൻ്റെ മുഴുവനായോ ഭാഗികമായോ ജോലി സംബന്ധമായ പരിക്ക് നിമിത്തം ഉണ്ടാകുന്ന ചികിത്സാ ചെലവുകൾ പരിഹരിക്കുന്നു. ==== അപകട ഇൻഷുറൻസ് ==== അപകട ഇൻഷുറൻസ് ഏതെങ്കിലും പ്രത്യേക ആസ്തിയുമായി ബന്ധപ്പെടുത്തേണ്ടതില്ല, എന്നാൽ പൊതുവായ അപകടങ്ങൾക്കെതിരെ പരിരക്ഷ നൽകുന്നു. വാഹനം, തൊഴിലാളികളുടെ നഷ്ടപരിഹാരം, ചില ബാധ്യതാ ഇൻഷുറൻസുകൾ എന്നിങ്ങനെ നിരവധി തരത്തിലുള്ള ഇൻഷുറൻസുകളെ തരംതിരിക്കാൻ കഴിയുന്ന ഇൻഷുറൻസിൻ്റെ വിശാലമായ ഛായാരൂപമാണിത്. * മൂന്നാം കക്ഷികളുടെ ക്രിമിനൽ പ്രവൃത്തികളിൽ നിന്ന് ഉണ്ടാകുന്ന നഷ്ടങ്ങൾക്കെതിരെ പോളിസി ഉടമയെ പരിരക്ഷിക്കുന്ന അപകട ഇൻഷുറൻസിൻ്റെ ഒരു രൂപമാണ് '''''ക്രൈം ഇൻഷുറൻസ്''''. ഉദാഹരണത്തിന്, മോഷണം അല്ലെങ്കിൽ തട്ടിപ്പ് എന്നിവയിൽ നിന്ന് ഉണ്ടാകുന്ന നഷ്ടം നികത്താൻ സ്ഥാപനങ്ങൾക്ക് ക്രൈം ഇൻഷുറൻസ് ലഭ്യമാണ്. * '''''ഭീകരവാദ ഇൻഷുറൻസ്''''' തീവ്രവാദ പ്രവർത്തനങ്ങൾ മൂലമുണ്ടാകുന്ന ഏതൊരു നഷ്ടത്തിനും നാശത്തിനും എതിരെ സംരക്ഷണം നൽകുന്നു. 9/11 ന് ശേഷം യുണൈറ്റഡ് സ്റ്റേറ്റ്സിൽ, ''ടെററിസം റിസ്ക് ഇൻഷുറൻസ് ആക്ട് 2002 (TRIA)'' തീവ്രവാദ പ്രവർത്തനങ്ങളുടെ ഫലമായുണ്ടാകുന്ന ഇൻഷുർ ചെയ്ത നഷ്ടങ്ങൾക്ക് പൊതുവും സ്വകാര്യവുമായ പങ്കിട്ട നഷ്ടപരിഹാരത്തിൻ്റെ സുതാര്യമായ സംവിധാനം നൽകുന്ന ഒരു ഫെഡറൽ പദ്ധതി രൂപീകരിച്ചു. ''ഭീകരവാദ അപകടസാധ്യത ഇൻഷുറൻസ് പദ്ധതി വീണ്ടും അധികാരപ്പെടുത്തൽ നിയമം 2007 (ടെററിസം റിസ്ക് ഇൻഷുറൻസ് പ്രോഗ്രാം റീഓതറൈസേഷൻ ആക്ട് 2007 അല്ലെങ്കിൽ TRIPRA)'' പ്രകാരം 2014 അവസാനം വരെ ഈ പദ്ധതി നീട്ടുകയും ചെയ്തു. * '''''തട്ടിക്കൊണ്ടുപോകലും മോചനദ്രവ്യവും ഇൻഷുറൻസ്''''' (കിഡ്നാപ് അണ്ട് റാൻസം ഇൻഷുറൻസ്) രൂപകൽപ്പന ചെയ്തിരിക്കുന്നത് തട്ടിക്കൊണ്ടുപോകൽ, കൊള്ളയടിക്കൽ, തെറ്റായ തടങ്കലിൽ വയ്ക്കൽ, ഹൈജാക്കിംഗ് എന്നിവയുടെ അപകടങ്ങളിൽ നിന്ന് ലോകമെമ്പാടുമുള്ള ഉയർന്ന അപകടസാധ്യതയുള്ള പ്രദേശങ്ങളിൽ പ്രവർത്തിക്കുന്ന വ്യക്തികളെയും കോർപ്പറേഷനുകളെയും സംരക്ഷിക്കുന്നതിനാണ്. * വിപ്ലവമോ മറ്റ് രാഷ്ട്രീയ സാഹചര്യങ്ങളോ നഷ്‌ടമുണ്ടാക്കാൻ സാധ്യതയുള്ള രാജ്യങ്ങളിലെ പ്രവർത്തനങ്ങളുള്ള വ്യാപാരങ്ങൾക്ക് എടുക്കാവുന്ന അപകട ഇൻഷുറൻസിൻ്റെ ഒരു രൂപമാണ് '''''രാഷ്ട്രീയ അപകടസാധ്യത ഇൻഷുറൻസ്''''' (അഥവാ, പൊളിറ്റിക്കൽ റിസ്ക് ഇൻഷുറൻസ്). ==== ലൈഫ് ഇൻഷുറൻസ് ==== ''ലൈഫ് ഇൻഷുറൻസ്'' ഒരു മരണപ്പെട്ടയാളുടെ കുടുംബത്തിനോ മറ്റ് നിയുക്ത ഗുണഭോക്താവിനോ ഒരു സാമ്പത്തിക ആനുകൂല്യം നൽകുന്നു, കൂടാതെ ഇൻഷുർ ചെയ്ത വ്യക്തിയുടെ കുടുംബത്തിന് വരുമാനം, അടക്കം, ശവസംസ്കാരം, മറ്റ് അന്തിമ ചെലവുകൾ എന്നിവയ്ക്കായി പ്രത്യേകമായി നൽകാം. ലൈഫ് ഇൻഷുറൻസ് പോളിസികൾ പലപ്പോഴും ഗുണഭോക്താവിനു വരുമാനം ഒറ്റത്തവണ പണമായി അല്ലെങ്കിൽ ''വർഷാശന''മായി നൽകാനുള്ള ഓപ്ഷൻ അനുവദിക്കുന്നു. മിക്ക സംസ്ഥാനങ്ങളിലും, ഒരു വ്യക്തിക്ക് ആ വ്യക്തിയുടെ അറിവില്ലാതെ മറ്റൊരു വ്യക്തിയിൽ നിന്ന് ഒരു പോളിസി വാങ്ങാൻ കഴിയില്ല. {{wiktionary|വർഷാശനം}} '''''വർഷാശനം''''' പണം നൽകുന്നതിന്റെ ഒരു പ്രവാഹം നൽകുന്നു. അവ ഇൻഷുറൻസ് കമ്പനികൾ നൽകുന്നതിനാൽ ഇൻഷുറൻസ് എന്ന് പൊതുവെ തരംതിരിച്ചിരിക്കപ്പെടുകയും നിയന്ത്രിക്കപ്പെടുകയും ചെയ്യുന്നു. {{wiktionary|സാമ്പത്തിക അപകടസാധ്യത പ്രവചനശാസ്ത്രം}} ലൈഫ് ഇൻഷുറൻസിന് ആവശ്യമായ അതേ തരത്തിലുള്ള ''സാമ്പത്തിക അപകടസാധ്യത പ്രവചനത്തിലും'', ''നിക്ഷേപ നിർവഹണത്തിലും'' വൈദഗ്ധ്യം ആവശ്യമാണ്. ആജീവനാന്ത ആനുകൂല്യം നൽകുന്ന വർഷാശനം ചിലപ്പോൾ ഒരു വിരമിച്ച വ്യക്തി തൻ്റെ സാമ്പത്തിക സ്രോതസ്സുകളെ അതിജീവിക്കാനുള്ള സാധ്യതയ്‌ക്കെതിരായ ഇൻഷുറൻസായി കണക്കാക്കുന്നു. ആ അർത്ഥത്തിൽ, അവ ലൈഫ് ഇൻഷുറൻസിൻ്റെ പൂരകമാണ്, കൂടാതെ ഒരു അണ്ടർറൈറ്റിംഗ് വീക്ഷണകോണിൽ നിന്ന്, ലൈഫ് ഇൻഷുറൻസിൻ്റെ പ്രതിബിംബമാണ്. ചില ലൈഫ് ഇൻഷുറൻസ് കരാറുകൾ പണമൂല്യങ്ങൾ ശേഖരിക്കുന്നു, പോളിസി സറണ്ടർ ചെയ്താലോ കടം വാങ്ങുമ്പോഴോ ഇൻഷുർ ചെയ്തയാൾ അത് എടുക്കും. വർഷാശനവും എൻഡോവ്‌മെൻ്റ് പോളിസികളും പോലുള്ള ചില പോളിസികൾ, ആവശ്യമുള്ളപ്പോൾ സമ്പത്ത് ശേഖരിക്കുന്നതിനോ പണമാക്കി മാറ്റുന്നതിനോ ഉള്ള സാമ്പത്തിക ഉപകരണങ്ങളാണ്. യുണൈറ്റഡ് സ്‌റ്റേറ്റ്‌സ്, [[യുണൈറ്റഡ് കിങ്ഡം|യുകെ]] പോലുള്ള പല രാജ്യങ്ങളിലും, ചില പ്രത്യേക സാഹചര്യങ്ങളിൽ ഈ പണ മൂല്യത്തിൻ്റെ പലിശയ്ക്ക് നികുതി നൽകേണ്ടതില്ലെന്ന് നികുതി നിയമം നൽകുന്നു. ഇത് ലൈഫ് ഇൻഷുറൻസിൻ്റെ വ്യാപകമായ ഉപയോഗത്തിലേക്ക് നയിക്കുന്നു. അതുപോലെ തന്നെ നേരത്തെയുള്ള മരണം സംഭവിച്ചാൽ സംരക്ഷിക്കുന്നതിനും, നികുതിലാഭിക്കുവാൻ കാര്യക്ഷമമായ മാർഗ്ഗമായും ഇത് ഉപകരിക്കുന്നു. യുണൈറ്റഡ് സ്റ്റേറ്റ്സിൽ, ലൈഫ് ഇൻഷുറൻസ് പോളിസികളുടെയും വർഷാശനങ്ങളുടെയും പലിശ വരുമാനത്തിന്മേലുള്ള നികുതി സാധാരണയായി മാറ്റിവയ്ക്കപ്പെടുന്നു. എന്നിരുന്നാലും, ചില സന്ദർഭങ്ങളിൽ നികുതി മാറ്റിവയ്ക്കലിൽ നിന്ന് ലഭിക്കുന്ന ആനുകൂല്യം കുറഞ്ഞ വരുമാനം ഉപയോഗിച്ച് തട്ടിക്കഴിക്കുകയും ചെയ്യാം. ഇത് ഇൻഷുറൻസ് കമ്പനിയെയും പോളിസിയുടെ തരത്തെയും മറ്റ് ആപേക്ഷികതകളെയും (മരണനിരക്ക്, വിപണി വരുമാനം മുതലായവ) ആശ്രയിച്ചിരിക്കുന്നു. കൂടാതെ, മറ്റ് ആദായനികുതി ലാഭിക്കൽ വാഹനങ്ങൾ (ഉദാ. ഐആർഎകൾ, 401(കെ) പ്ലാനുകൾ, റോത്ത് ഐആർഎകൾ) മൂല്യ ശേഖരണത്തിനുള്ള മികച്ച ബദലുകളായിരിക്കാം. ==== ശവസംസ്കാര ഇൻഷുറൻസ് ==== ''ശവസംസ്കാര ഇൻഷുറൻസ്'' എന്നത് ഒരു പഴയ തരത്തിലുള്ള ലൈഫ് ഇൻഷുറൻസാണ്. അത് മരണാനന്തരം ഒരു ശവസംസ്കാരച്ചെലവ് പോലെയുള്ള അന്തിമ ചെലവുകൾക്കായി നൽകപ്പെടും. ഗ്രീക്കുകാരും റോമാക്കാരുമാണു ശവസംസ്കാര ഇൻഷുറൻസ് അവതരിപ്പിച്ചത്. 600 CE-ൽ അവർ "ബനവലൻ്റ് സൊസൈറ്റികൾ" എന്ന പേരിൽ സംഘങ്ങൾ സംഘടിപ്പിച്ചു, അത് ജീവിച്ചിരിക്കുന്ന കുടുംബങ്ങളെ പരിപാലിക്കുകയും അംഗങ്ങളുടെ മരണശേഷം ശവസംസ്കാരച്ചെലവ് നൽകുകയും ചെയ്തു. [[വിക്ടോറിയൻ കാലഘട്ടം|വിക്ടോറിയൻ കാലഘട്ടഗത്തിലെ]] സൗഹൃദ കൂട്ടായ്മകൾ ചെയ്തതുപോലെ, മധ്യകാലഘട്ടത്തിലെ ഗിൽഡുകളും സമാനമായ ഒരു ലക്ഷ്യം നിർവഹിച്ചു. ==== ആസ്തി ഇൻഷുറൻസ് ==== ആസ്തി ഇൻഷുറൻസ് അഗ്നിബാധ, മോഷണം അല്ലെങ്കിൽ കാലാവസ്ഥാ കേടുപാടുകൾ പോലെയുള്ള വസ്തുവകകൾക്കുള്ള അപകടങ്ങളിൽ നിന്ന് സംരക്ഷണം നൽകുന്നു. ഇതിൽ അഗ്നിബാധ ഇൻഷുറൻസ്, വെള്ളപ്പൊക്ക ഇൻഷുറൻസ്, ഭൂകമ്പ ഇൻഷുറൻസ്, ഗൃഹ ഇൻഷുറൻസ്, ഉൾനാടൻ മറൈൻ ഇൻഷുറൻസ് അല്ലെങ്കിൽ ബോയിലർ ഇൻഷുറൻസ് തുടങ്ങിയ പ്രത്യേക ഇൻഷുറൻസ് രൂപങ്ങൾ ഉൾപ്പെട്ടേക്കാം. ആസ്തി ഇൻഷുറൻസ് എന്ന പദം, അപകട ഇൻഷുറൻസ് പോലെ, ഇൻഷുറൻസിൻ്റെ വിവിധ ഉപവിഭാഗങ്ങളുടെ വിശാലമായ വിഭാഗമായി ഉപയോഗിക്കാം, അവയിൽ ചിലത് ചുവടെ പട്ടികപ്പെടുത്തിയിരിക്കുന്നു: * '''''വ്യോമയാന ഇൻഷുറൻസ്''''' വിമാന ചട്ടക്കൂടുകളും സ്പെയറുകളും, യാത്രക്കാരുടെയും മൂന്നാം കക്ഷി ബാധ്യതയും പോലുള്ള അനുബന്ധ ബാധ്യതാ അപകടസാധ്യതകളെ സംരക്ഷിക്കുന്നു. ഈ ഉപവിഭാഗത്തിന് കീഴിൽ വിമാനനിലയങ്ങൾ, വിമാന ഗതാഗത നിയന്ത്രണം, ചെറിയ ആഭ്യന്തര എക്‌സ്‌പോഷറുകൾ വഴി അന്താരാഷ്‌ട്ര വിമാനത്താവളങ്ങൾക്കുള്ള ഇന്ധനം നിറയ്ക്കൽ പ്രവർത്തനങ്ങൾ, എന്നിവ അടങ്ങിയെക്കാം. * '''''ബോയിലർ ഇൻഷുറൻസ്''''' (ബോയിലർ, മെഷിനറി ഇൻഷുറൻസ് അല്ലെങ്കിൽ ഉപകരണങ്ങളുടെ തകർച്ച ഇൻഷുറൻസ് എന്നും അറിയപ്പെടുന്നു) ബോയിലറുകൾക്കോ ഉപകരണങ്ങൾക്കോ യന്ത്രങ്ങൾക്കോ ആകസ്മികമായ ശാരീരിക നാശനഷ്ടങ്ങൾക്കെതിരെ ഇൻഷുർ ചെയ്യുന്നു. * '''''കെട്ടിടനിർമ്മാണ അപായസാധ്യത ഇൻഷുറൻസ്''''', നിർമ്മാണ സമയത്ത് ഭൗതിക നഷ്ടം അല്ലെങ്കിൽ വസ്തുവകകൾക്ക് നാശനഷ്ടം ഉണ്ടാകാനുള്ള സാധ്യതക്കെതിരെ ഇൻഷുർ ചെയ്യുന്നു. കെട്ടിടനിർമ്മാണ അപായസാധ്യത ഇൻഷുറൻസ് സാധാരണയായി "എല്ലാ അപകടസാധ്യതകളും" അടിസ്ഥാനത്തിലാണ് എഴുതിയിരിക്കുന്നത്, അതായത്, പ്രത്യേകം എടുത്തുപറഞ്ഞ് ഒഴിവാക്കാത്ത ഏതെങ്കിലും കാരണത്താൽ (ഇൻഷുർ ചെയ്തയാളുടെ അശ്രദ്ധ ഉൾപ്പെടെ) ഉണ്ടാകുന്ന നാശനഷ്ടങ്ങൾക്ക് ഇവ പരിരക്ഷ നൽകും. ഒരു കെട്ടിടത്തിൻ്റെയോ ഘടനയുടെയോ നിർമ്മാണത്തിനോ നവീകരണത്തിനോ ഉപയോഗിക്കുന്ന വസ്തുക്കൾ, ഫിക്‌ചറുകൾ അല്ലെങ്കിൽ ഉപകരണങ്ങൾ എന്നിവയിൽ ഒരു വ്യക്തിയുടെ അല്ലെങ്കിൽ സ്ഥാപനത്തിൻ്റെ ഇൻഷുർ ചെയ്യാവുന്ന താൽപ്പര്യം സംരക്ഷിക്കുന്ന പരിരക്ഷയാണ് ഈ ഇൻഷുറൻസ് നൽകുന്നത്.<ref>{{cite web|title=കെട്ടിടനിർമ്മാണ അപായസാധ്യത ഇൻഷുറൻസ്: നിർമ്മാണ പദ്ധതികൾക്കുള്ള പ്രത്യേക പരിരക്ഷ|language=en |trans-title=Builder's Risk Insurance: Specialized Coverage for Construction Projects|url=http://adjustersinternational.com/publications/adjusting-today/builders-risk-insurance/1/|website=ക്രമീകരണം ഇന്ന്|publisher=അഡ്ജസ്റ്റേഴ്സ് ഇൻ്റർനാഷണൽ|access-date=16 ഒക്ടോബർ 2009}}</ref> * '''''വിള ഇൻഷുറൻസ്''''': വളരുന്ന വിളകളുമായി ബന്ധപ്പെട്ട വിവിധ അപകടസാധ്യതകൾ കുറയ്ക്കുന്നതിനോ നിയന്ത്രിക്കുന്നതിനോ കർഷകർക്ക് ''വിള ഇൻഷുറൻസ്'' വാങ്ങാം. കാലാവസ്ഥ, കൊടുങ്കാറ്റ്, വരൾച്ച, മഞ്ഞ് നാശം, കീടങ്ങൾ എന്നിവ മൂലമുണ്ടാകുന്ന വിളനാശം അല്ലെങ്കിൽ നാശനഷ്ടങ്ങൾ അത്തരം അപകടങ്ങളിൽ ഉൾപ്പെടുന്നു.<ref name="Ali-et-al-2020">{{cite journal|last1=അലി|first1=വില്ലിയംസ്|last2=അബ്ദുലൈ|first2=അവുദു|last3=മിശ്ര|first3=അശോക് കെ.|date=2020-10-06|title=വികസ്വര, വളർന്നുവരുന്ന രാജ്യങ്ങളിലെ കാർഷിക ഇൻഷുറൻസിനായുള്ള ആവശ്യത്തിൻ്റെ വിശകലനത്തിലെ സമീപകാല മുന്നേറ്റങ്ങൾ|language=en |trans-title=Recent Advances in the Analyses of Demand for Agricultural Insurance in Developing and Emerging Countries|journal=റിസോഴ്സ് ഇക്കണോമിക്സിൻ്റെ വാർഷിക അവലോകനം|publisher=വാർഷിക അവലോകനങ്ങൾ|volume=12|issue=1|pages=411–430|doi=10.1146/annurev-resource-110119-025306|issn=1941-1340|s2cid=225173762|doi-access=free}}</ref> * '''''ഭൂകമ്പ ഇൻഷുറൻസ്''''': ഭൂകമ്പ ഇൻഷുറൻസ് എന്നത് വസ്തുവിന് നാശമുണ്ടാക്കുന്ന ഒരു ഭൂകമ്പം ഉണ്ടായാൽ പോളിസി ഉടമയ്ക്ക് നൽകുന്ന ഒരു ആസ്തി ഇൻഷുറൻസ് ആണ്. മിക്ക സാധാരണ ഗൃഹ ഇൻഷുറൻസ് പോളിസികളും ഭൂകമ്പ നാശനഷ്ടങ്ങൾക്ക് പരിരക്ഷ നൽകുന്നില്ല. ഭൂകമ്പ ഇൻഷുറൻസ് പോളിസികളിൽ പൊതുവെ ഉയർന്ന കിഴിവ് ലഭിക്കും. നിരക്കുകൾ സ്ഥലത്തെയും അതിനാൽ ഭൂകമ്പത്തിൻ്റെ സാധ്യതയും വീടിൻ്റെ നിർമ്മാണവും ആശ്രയിച്ചിരിക്കുന്നു. * '''''ആത്മാർത്ഥത കടപ്പത്രം (ഫിഡിലിറ്റി ബോണ്ട്)''''': നിർദ്ദിഷ്ട വ്യക്തികളുടെ വഞ്ചനാപരമായ പ്രവർത്തനങ്ങളുടെ ഫലമായി പോളിസി ഉടമകൾക്ക് സംഭവിക്കുന്ന നഷ്ടങ്ങൾക്ക് പരിരക്ഷ നൽകുന്ന അപകട ഇൻഷുറൻസിൻ്റെ ഒരു രൂപമാണ് ''ആത്മാർത്ഥത കടപ്പത്രം (ഫിഡിലിറ്റി ബോണ്ട്)''. ജീവനക്കാരുടെ സത്യസന്ധമല്ലാത്ത പ്രവൃത്തികൾ മൂലമുണ്ടാകുന്ന നഷ്ടത്തിന് ഇത് സാധാരണയായി ഒരു വ്യാപാരസ്ഥാപനം ഇൻഷുർ ചെയ്യുന്നു. [[File:FEMA - 14947 - Photograph by Jocelyn Augustino taken on 08-30-2005 in Louisiana.jpg|thumb|right|[[കത്രീന ചുഴലിക്കാറ്റ്]] 80 ബില്യൺ ഡോളറിലധികം കൊടുങ്കാറ്റും വെള്ളപ്പൊക്കവും ഉണ്ടാക്കി.]] * '''''പ്രളയ ഇൻഷുറൻസ്''''': വെള്ളപ്പൊക്കം മൂലമുള്ള ആസ്തി നഷ്ടത്തിൽ നിന്ന് പ്രളയ ഇൻഷുറൻസ് പരിരക്ഷിക്കുന്നു. പല യുഎസ് ഇൻഷുറർമാരും രാജ്യത്തിൻ്റെ ചില ഭാഗങ്ങളിൽ പ്രളയ ഇൻഷുറൻസ് നൽകുന്നില്ല. ഇതിനുള്ള പ്രതികരണമായി, ഫെഡറൽ ഗവൺമെൻ്റ് ''ദേശിയ പ്രളയ ഇൻഷുറൻസ് പദ്ധതി'' സൃഷ്ടിച്ചു. അത് അവസാന ആശ്രയ ഇൻഷുറർ ആയി വർത്തിക്കുന്നു. * '''''ഗൃഹ ഇൻഷുറൻസ്''''': ഗൃഹ ഇൻഷുറൻസ്, സാധാരണയായി അപായഭയ ഇൻഷുറൻസ് അല്ലെങ്കിൽ ഗൃഹ ഉടമ ഇൻഷുറൻസ്. പോളിസി ഉടമയുടെ വീടിന് കേടുപാടുകൾ, നാശം എന്നിവക്കെതിരെ പരിരക്ഷ നൽകുന്നു. ചില ഭൂമിശാസ്ത്രപരമായ പ്രദേശങ്ങളിൽ, വെള്ളപ്പൊക്കം അല്ലെങ്കിൽ ഭൂകമ്പം പോലുള്ള ചില അപകടസാധ്യതകളെ പോളിസി ഒഴിവാക്കിയേക്കാം. അങ്ങിനെയാണെങ്കിൽ ഇവയ്ക്ക് പ്രത്യേക പരിരക്ഷക്ക് അധികം പ്രീമിയം നൽകേണ്ടിവരും. ആസ്തിയുടെ ആവശ്യമായ പരിപാലനവുമായി ബന്ധപ്പെട്ട പ്രശ്നങ്ങൾ സാധാരണയായി വീട്ടുടമസ്ഥൻ്റെ ഉത്തരവാദിത്തമാണ്. പോളിസിയിൽ ആസ്തിവിവരപട്ടിക ഉൾപ്പെടാം, അല്ലെങ്കിൽ, പ്രത്യേകിച്ച് വീട് വാടകയ്‌ക്കെടുക്കുന്ന ആളുകൾക്ക് ഇത് ഒരു പ്രത്യേക പോളിസിയായി വാങ്ങാം. ചില രാജ്യങ്ങളിൽ, വളർത്തുമൃഗങ്ങൾ ഉൾപ്പെടെ വീട്ടിലെ അംഗങ്ങൾ വരുത്തുന്ന പരിക്കുകൾക്കും സ്വത്ത് നാശത്തിനും ബാധ്യതയും നിയമപരമായ ഉത്തരവാദിത്തവും ഉൾപ്പെട്ടേക്കാവുന്ന ഒരു പരിരക്ഷ പൊതിക്കെട്ട് ഇൻഷുറർമാർ വാഗ്ദാനം ചെയ്യുന്നു.<ref>{{cite web | author = ഇൻഷുറൻസ് ഇൻഫർമേഷൻ ഇൻസ്റ്റിറ്റ്യൂട്ട് | title = എന്താണ് ഗൃഹ ഉടമ ഇൻഷുറൻസ്? |language=en |trans-title=What is homeowners insurance?| url = http://www.iii.org/individuals/homei/hbasics/whatis/ | access-date = 11 നവംബർ 2008 }}</ref> * '''''ഭൂവുടമ ഇൻഷുറൻസ്''''': ഭൂവുടമ ഇൻഷുറൻസ് വാടകക്കാർക്ക് വാടകയ്‌ക്ക് നൽകുന്ന വാസയോഗ്യമായ അല്ലെങ്കിൽ വാണിജ്യ ആസ്തി പരിരക്ഷിക്കുന്നു. വസ്തുവിലെ താമസക്കാർക്കുള്ള ഭൂവുടമയുടെ ബാധ്യതയും ഇത് ഉൾക്കൊള്ളുന്നു. ഭൂരിഭാഗം വീട്ടുടമസ്ഥരുടെയും ഇൻഷുറൻസ്, അതേ സമയം, ഉടമയുടെ ഉടമസ്ഥതയിലുള്ള വീടുകൾക്ക് മാത്രമേ പരിരക്ഷ നൽകൂ, കുടിയാന്മാരുമായി ബന്ധപ്പെട്ട ബാധ്യതയോ നാശനഷ്ടങ്ങളോ അല്ല.<ref>{{Cite web|url=https://www.forbes.com/sites/forbesrealestatecouncil/2019/09/10/insurance-for-landlords-protecting-your-investment/|title=ഭൂവുടമകൾക്കുള്ള ഇൻഷുറൻസ്: നിങ്ങളുടെ നിക്ഷേപം സംരക്ഷിക്കൽ |trans-title=Insurance For Landlords: Protecting Your Investment|last=മില്ലർ|first=നാഥൻ|website=ഫോബ്സ്|language=en|access-date=2019-10-27}}</ref> * '''''മറൈൻ ഇൻഷുറൻസ്''''': മറൈൻ ഇൻഷുറൻസും മറൈൻ കപ്പൽച്ചരക്ക് ഇൻഷുറൻസും കടലിലോ ഉൾനാടൻ ജലപാതകളിലോ ഉള്ള കപ്പലുകളുടെ നഷ്ടം അല്ലെങ്കിൽ കേടുപാടുകൾ, ഗതാഗത രീതി പരിഗണിക്കാതെ, ഗതാഗതത്തിലുള്ള ചരക്കുകൾ എന്നിവ പരിരക്ഷിക്കുന്നു. കടൽച്ചരക്കിന്റെയും അവ വഹിക്കുന്ന കപ്പലിന്റെയും ഉടമ പ്രത്യേക കോർപ്പറേഷനുകളായിരിക്കുമ്പോൾ, അഗ്നിബാധ, കപ്പൽ തകർച്ച മുതലായവയിൽ നിന്നുള്ള നഷ്ടങ്ങൾക്ക് മറൈൻ കപ്പൽച്ചരക്ക് ഇൻഷുറൻസ് ചരക്ക് ഉടമയ്ക്ക് നഷ്ടപരിഹാരം നൽകുന്നു, എന്നാൽ ചരക്ക് വാഹിനിക്കപ്പൽ അല്ലെങ്കിൽ കപ്പൽ ഇൻഷുറൻസിൽ നിന്ന് വീണ്ടെടുക്കാൻ കഴിയുന്ന നഷ്ടങ്ങൾ ഒഴിവാക്കുന്നു. പല മറൈൻ ഇൻഷുറൻസ് അണ്ടർറൈറ്ററുകളും അത്തരം പോളിസികളിൽ ''സമയ ഘടകം'' പരിരക്ഷ ഉൾപ്പെടുത്തും, ഇത് ലാഭനഷ്ടവും മറ്റ് വ്യാപാര ചെലവുകൾക്കും പരിരക്ഷ നൽകിയ നഷ്ടം മൂലമുണ്ടാകുന്ന കാലതാമസത്തിന് കാരണമാകുന്ന നഷ്ടപരിഹാരം വർദ്ധിപ്പിക്കുന്നു. * '''''വാടകക്കാരുടെ ഇൻഷുറൻസ്''''': വാടകക്കാരുടെ ഇൻഷുറൻസ് എന്ന് വിളിക്കപ്പെടുന്ന കുടിയാന്മാരുടെ ഇൻഷുറൻസ്, വീട്ടുടമകളുടെ ഇൻഷുറൻസിൻ്റെ ചില ആനുകൂല്യങ്ങൾ നൽകുന്ന ഒരു ഇൻഷുറൻസ് പോളിസിയാണ്. എന്നാൽ ഒരു വാടകക്കാരൻ ഘടനയിൽ വരുത്തുന്ന ചെറിയ മാറ്റങ്ങൾ ഒഴികെ, വാസസ്ഥലത്തിനോ ഘടനയ്ക്കോ പരിരക്ഷ ഉൾപ്പെടുന്നില്ല. * '''''അനുബന്ധ പ്രകൃതി ദുരന്ത ഇൻഷുറൻസ്''''': ഒരു പ്രകൃതി ദുരന്തം പോളിസി ഉടമയുടെ വീട് വാസയോഗ്യമല്ലാതാക്കിയതിന് ശേഷമുള്ള നിർദ്ദിഷ്ട ചെലവുകൾക്ക് അനുബന്ധ പ്രകൃതി ദുരന്ത ഇൻഷുറൻസ് പരിരക്ഷ നൽകുന്നു. വീട് പുനർനിർമിക്കുന്നതുവരെ അല്ലെങ്കിൽ ഒരു നിശ്ചിത കാലയളവ് അവസാനിക്കുന്നതുവരെ ആനുകാലിക തുകകൾ ഇൻഷുർ ചെയ്തയാൾക്ക് നേരിട്ട് നൽകും. * '''''ജാമ്യ കടപ്പത്ര (ഷുവർട്ടി ബോണ്ട്) ഇൻഷുറൻസ്''''': പ്രിൻസിപ്പലിൻ്റെ പ്രകടനത്തിന് ഉറപ്പുനൽകുന്ന ത്രികക്ഷി ഇൻഷുറൻസാണ് ജാമ്യ കടപ്പത്ര ഇൻഷുറൻസ്. * '''''അഗ്നിപർവ്വത ഇൻഷുറൻസ്''''': അഗ്നിപർവ്വത സ്‌ഫോടനങ്ങളിൽ നിന്നുള്ള കേടുപാടുകളിൽ നിന്ന് സംരക്ഷിക്കുന്ന ഒരു പ്രത്യേക ഇൻഷുറൻസാണ് അഗ്നിപർവ്വത ഇൻഷുറൻസ്. * '''''കൊടുങ്കാറ്റ് ഇൻഷുറൻസ്''''': ചുഴലിക്കാറ്റ് പോലെയുള്ള കാറ്റ് സംഭവങ്ങൾ മൂലമുണ്ടാകുന്ന നാശനഷ്ടങ്ങൾ ഉൾക്കൊള്ളുന്ന ഒരു ഇൻഷുറൻസാണ് കൊടുങ്കാറ്റ് ഇൻഷുറൻസ്. ==== ബാധ്യത ഇൻഷുറൻസ് ==== ഇൻഷുർ ചെയ്ത വ്യക്തിക്കെതിരായ നിയമപരമായ അവകാശവാദങ്ങൾ ഉൾക്കൊള്ളുന്ന ഒരു വിശാലമായ ''അധിഗണം'' ആണ് ബാധ്യത ഇൻഷുറൻസ്. പല തരത്തിലുള്ള ഇൻഷുറൻസിലും ബാധ്യത പരിരക്ഷയുടെ ഒരു വശം ഉൾപ്പെടുന്നു. ഉദാഹരണത്തിന്, ഒരു വീട്ടുടമസ്ഥൻ്റെ ഇൻഷുറൻസ് പോളിസിയിൽ സാധാരണയായി ബാധ്യത പരിരക്ഷ ഉൾപ്പെടും. അത് വസ്‌തുവകയിൽ വഴുതി വീഴുന്ന ഒരാൾ അവകാശവാദം കൊണ്ടുവരുന്ന സാഹചര്യത്തിൽ ഇൻഷുർ ചെയ്‌തയാളെ സംരക്ഷിക്കുന്നു; വാഹന ഇൻഷുറൻസിൽ ബാധ്യതാ ഇൻഷുറൻസിൻ്റെ ഒരു വശവും ഉൾപ്പെടുന്നു, അത് തകരുന്ന ഒരു കാർ മറ്റുള്ളവരുടെ ജീവിതത്തിനോ ആരോഗ്യത്തിനോ സ്വത്തിനോ ഉണ്ടാക്കിയേക്കാവുന്ന ദോഷങ്ങൾക്കെതിരെ നഷ്ടപരിഹാരം നൽകുന്നു. ഒരു ബാധ്യതാ ഇൻഷുറൻസ് പോളിസി വാഗ്ദാനം ചെയ്യുന്ന പരിരക്ഷ ഇരട്ടിയാണ്: പോളിസി ഉടമയ്‌ക്കെതിരെ ഒരു വ്യവഹാരം ആരംഭിച്ചാൽ നിയമപരമായ പ്രതിരോധം, ഒരു ഉടമ്പടി, അല്ലെങ്കിൽ കോടതി വിധിയുമായി ബന്ധപ്പെട്ട് നഷ്ടപരിഹാരം (ഇൻഷുർ ചെയ്ത വ്യക്തിക്ക് വേണ്ടിയുള്ള പണമടക്കൽ). ബാധ്യതാ പോളിസികൾ സാധാരണയായി ഇൻഷുർ ചെയ്തയാളുടെ അശ്രദ്ധയെ മാത്രം ഉൾക്കൊള്ളുന്നു, ഇൻഷുർ ചെയ്ത വ്യക്തിയുടെ മനഃപൂർവ്വമോ കല്പിച്ചുകൂട്ടിയോ ആയ പ്രവർത്തനങ്ങളുടെ ഫലങ്ങൾക്ക് ഇത് ബാധകമല്ല. * '''''പൊതു ബാധ്യത ഇൻഷുറൻസ്''''' അല്ലെങ്കിൽ ''പൊതുവായ ബാധ്യത ഇൻഷുറൻസ്'' പൊതുജനങ്ങളിൽ ഒരാളെ പരിക്കേൽപ്പിക്കുകയോ അല്ലെങ്കിൽ അവരുടെ വസ്തുവകകൾക്ക് ഏതെങ്കിലും വിധത്തിൽ കേടുവരുത്തുകയോ ചെയ്താൽ അതുമൂലം വന്നേക്കാവുന്ന അവകാശവാദങ്ങൾക്കെതിരെ ഒരു വ്യാപാരത്തിനോ അല്ലെങ്കിൽ സ്ഥാപനത്തിനോ പരിരക്ഷ നൽകുന്നു. * '''''നിർദ്ദേശകരുടെയും ഉദ്യോഗസ്ഥൻമാരുടെയും ബാധ്യതാ ഇൻഷുറൻസ്''''' (ഡി&ഓ എന്ന് ഇംഗ്ലീഷിൽ ചുരുക്കമായി അറിയപ്പെടുന്നു) ബാധ്യസ്ഥരായ നിർദ്ദേശകരും ഉദ്യോഗസ്ഥരും വരുത്തിയ പിശകുകളുടെ ഫലമായുണ്ടാകുന്ന വ്യവഹാരവുമായി ബന്ധപ്പെട്ട ചെലവുകളിൽ നിന്ന് ഒരു സ്ഥാപനത്തെ സംരക്ഷിക്കുന്നു. * '''''പാരിസ്ഥിതിക ബാധ്യത ഇൻഷുറൻസ്''''' അല്ലെങ്കിൽ ''പാരിസ്ഥിതിക വൈകല്യ ഇൻഷുറൻസ്'' ഇൻഷുർ ചെയ്ത വ്യക്തിയെ മലിനീകരണത്തിൻ്റെ വ്യാപനം, പുറന്തള്ളൽ അല്ലെങ്കിൽ രക്ഷപ്പെടൽ എന്നിവയുടെ ഫലമായി ശാരീരിക പരിക്കുകൾ, വസ്തുവകകൾ നശിപ്പിക്കൽ, വൃത്തിയാക്കൽ ചെലവുകൾ എന്നിവയിൽ നിന്ന് സംരക്ഷിക്കുന്നു. * '''''പിശകുകൾക്കും ഒഴിവാക്കലുകൾക്കുമുള്ള ഇൻഷുറൻസ്''''' (ഇംഗ്ലീഷിൽ ചുരുക്കമായി ''ഇ&ഒ ഇൻഷുറൻസ്'' എന്ന് വിശേഷിപ്പിക്കാറുണ്ട്) എന്നത് ഇൻഷുറൻസ് ഏജൻ്റുമാർ, റിയൽ എസ്റ്റേറ്റ് ഏജൻ്റുമാർ, ദല്ലാളുകൾ, ആർക്കിടെക്റ്റുകൾ, മൂന്നാം-കക്ഷി കാര്യനിർവാഹകർ (ടിപിഎകൾ), മറ്റ് വ്യാപാര-തൊഴിൽവിദഗ്ധർ തുടങ്ങിയ വിവിധ മേഖലകളിലെ തൊഴിൽവിദഗ്ധർക്കുള്ള വ്യാപാര ബാധ്യതാ ഇൻഷുറൻസാണ്. * '''''സമ്മാന നഷ്ടപരിഹാര ഇൻഷുറൻസ്''''' ഒരു പ്രചാരണപരമായ നഷ്ടപരിഹാര ഇൻഷുറൻസാണ്. അതിൽ പങ്കെടുക്കുന്നവർക്ക് സമ്മാനങ്ങൾ നേടാനുള്ള അവസരം വാഗ്ദാനം ചെയ്യുന്നു. വലിയ സമ്മാനങ്ങൾ നൽകാനായി പണം കരുതുന്നതിനുപകരം, പ്രചാരകൻ ഒരു സമ്മാന നഷ്ടപരിഹാര ഇൻഷുറൻസ് കമ്പനിക്ക് പ്രീമിയം നൽകുന്നതിലൂടെ വൻ തുക സമ്മാനമായി നൽകേണ്ടിവന്നാൽ അത് ഇൻഷുർ ചെയ്ത വ്യക്തിക്ക് തിരികെ ലഭ്യമാകും. ഒരു ബാസ്‌ക്കറ്റ്‌ബോൾ ഗെയിമിൽ ''ഹാഫ്-കോർട്ട് ഷോട്ട്'' അല്ലെങ്കിൽ ഗോൾഫ് ടൂർണമെൻ്റിൽ ഒരു ''ഹോൾ-ഇൻ-വൺ'' നടത്താൻ കഴിയുന്ന മത്സരാർത്ഥികൾക്ക് സമ്മാനങ്ങൾ വാഗ്ദാനം ചെയ്യുന്നത് ഉദാഹരണങ്ങളിൽ ഉൾപ്പെടുന്നു. * '''''തൊഴിൽപര നഷ്ടപരിഹാര ഇൻഷുറൻസ്''''' എന്ന് വിളിക്കപ്പെടുന്ന ''തൊഴില്പരമായ ബാധ്യതാ ഇൻഷുറൻസ്'', വാസ്തുവിദ്യാ കോർപ്പറേഷനുകളും വൈദ്യ തൊഴിൽ പോലുള്ള ഇൻഷുർ ചെയ്ത തൊഴിൽവിദഗ്ധരെ അവരുടെ രോഗികളാൽ/കക്ഷികളാൽ ഉന്നയിക്കപ്പെടാൻ സാധ്യതയുള്ള അശ്രദ്ധ അവകാശവാദങ്ങളിൽ നിന്ന് സംരക്ഷിക്കുന്നു. തൊഴില്പരമായ ബാധ്യതാ ഇൻഷുറൻസ് തൊഴിലിനെ ആശ്രയിച്ച് വ്യത്യസ്ത പേരുകളിൽ അറിയപ്പെട്ടേക്കാം. ഉദാഹരണത്തിന്, വൈദ്യ തൊഴിലിനെ പരാമർശിക്കുന്ന തൊഴില്പരമായ ബാധ്യതാ ഇൻഷുറൻസിനെ ''വൈദ്യ ദുരാചാര ഇൻഷുറൻസ്'' എന്ന് വിളിക്കാം. പലപ്പോഴും വാണിജ്യ ഇൻഷുറൻസ് ചെയ്തയാളുടെ ബാധ്യതാ ഇൻഷുറൻസ് പ്രോഗ്രാമിൽ നിരവധി പാളികൾ അടങ്ങിയിരിക്കുന്നു. ഇൻഷുറൻസിൻ്റെ ആദ്യ പാളി സാധാരണയായി പ്രാഥമിക ഇൻഷുറൻസ് ഉൾക്കൊള്ളുന്നു, ഇത് പ്രാഥമിക പോളിസിയുടെ ബാധ്യതയുടെ പരിധി വരെ വിധികൾക്കും സെറ്റിൽമെൻ്റുകൾക്കും ആദ്യ ദ്രവ്യ നഷ്ടപരിഹാരം നൽകുന്നു. സാധാരണയായി, പ്രാഥമിക ഇൻഷുറൻസ് ഒരു കിഴിവിന് വിധേയമാണ് കൂടാതെ ഇൻഷുർ ചെയ്ത വ്യക്തിയെ വ്യവഹാരങ്ങൾക്കെതിരെ പ്രതിരോധിക്കാൻ ഇൻഷുറർ ബാധ്യസ്ഥനാക്കുന്നു, ഇത് ഇൻഷുർ ചെയ്തയാളെ സംരക്ഷിക്കാൻ അഭിഭാഷകനെ ഏൽപ്പിക്കുന്നതിലൂടെയാണ്. പല സന്ദർഭങ്ങളിലും, ഒരു വാണിജ്യ ഇൻഷുറൻസ് ചെയ്തയാൾ സ്വയം ഇൻഷുർ ചെയ്യാൻ തിരഞ്ഞെടുത്തെന്നു വരാം. പ്രാഥമിക ഇൻഷുറൻസ് അല്ലെങ്കിൽ സ്വയം ഇൻഷുർ ചെയ്ത നിലനിർത്തലിന് മുകളിൽ, ഇൻഷുർ ചെയ്ത വ്യക്തിക്ക് നഷ്ടപരിഹാര പരിരക്ഷയുടെ അധിക പരിധികൾ നൽകുന്നതിന് ഒന്നോ അതിലധികമോ അധിക ഇൻഷുറൻസ് പാളികൾ ഉണ്ടായിരിക്കാം. "ഒറ്റപ്പെട്ടുനിൽക്കുന്ന" അമിതപാളി പോളിസികൾ (സ്വന്തം നിബന്ധനകൾ, വ്യവസ്ഥകൾ, ഒഴിവാക്കലുകൾ എന്നിവ ഉൾക്കൊള്ളുന്ന പോളിസികൾ), "രൂപം തുടരുക" അമിതപാളി ഇൻഷുറൻസ് (അടിസ്ഥാനത്തിലുള്ള പോളിസിയുടെ നിബന്ധനകളുടെ രൂപം പാലിക്കുന്ന പോളിസികൾ) എന്നിവ ഉൾപ്പെടെ വിവിധ തരത്തിലുള്ള അമിതപാളി ഇൻഷുറൻസുകൾ ഉണ്ട്. കൂടാതെ "കുട" ഇൻഷുറൻസ് പോളിസികളും (ചില സാഹചര്യങ്ങളിൽ അടിസ്ഥാന ഇൻഷുറൻസിനേക്കാൾ വിശാലമായ പരിരക്ഷ നൽകുന്ന അമിതപാളി ഇൻഷുറൻസ്) വിപണിയിൽ ലഭ്യമാണ്.<ref>{{Cite journal |title= അമിതപാളി ബാധ്യത ഇൻഷുറൻസ്: നിയമവും വ്യവഹാരവും |language=en |trans-title=Excess Liability Insurance: Law and Litigation|last1 = സീമാൻ|first1 = എസ്.എം|date = 1997|journal = ടോർട്ട് & ഇൻഷുറൻസ് ലോ ജർണൽ |volume=32 |issue=3 |pages=653–714|last2 = കിറ്റ്രെഡ്ജ്|first2 =സി. |jstor=25763179 }}</ref> ==== വായ്പ ==== ''വായ്പ ഇൻഷുറൻസ്'' കടം വാങ്ങുന്നയാൾ പാപ്പരായിരിക്കുമ്പോൾ വായ്പയുടെ കുറച്ച് അല്ലെങ്കിൽ മുഴുവൻ തിരിച്ചടക്കുന്നു. * '''''പണയ ഇൻഷുറൻസ്''''' കടം വാങ്ങുന്നയാൾ വീഴ്ചവരുത്തുകയാണെങ്കിൽ കടം കൊടുക്കുന്നയാൾക്ക് പരിരക്ഷ നൽകുന്നു. പണയ ഇൻഷുറൻസ് എന്നത് വായ്പ ഇൻഷുറൻസിൻ്റെ ഒരു രൂപമാണ്, എന്നിരുന്നാലും ''വായ്പ ഇൻഷുറൻസ്'' എന്ന പേര് പലപ്പോഴും മറ്റ് തരത്തിലുള്ള കടങ്ങൾ ഉൾക്കൊള്ളുന്ന പോളിസികളെ പരാമർശിക്കാൻ ഉപയോഗിക്കുന്നു. * പല ''ക്രെഡിറ്റ് കാർഡുകളും'' വായ്പ ഇൻഷുറൻസിൻ്റെ ഒരു രൂപമായ പേയ്‌മെൻ്റ് സംരക്ഷണ പദ്ധതികൾ വാഗ്ദാനം ചെയ്യുന്നു. * '''''കച്ചവട വായ്പ ഇൻഷുറൻസ്''''' എന്നത് ഇൻഷുർ ചെയ്ത വ്യക്തിക്ക് ലഭിക്കുന്ന കണക്കുകളുടെ വ്യാപാര ഇൻഷുറൻസാണ്. കടക്കാരൻ പണമടയ്ക്കുന്നതിൽ വീഴ്ച വരുത്തിയാൽ, പരിരക്ഷ ചെയ്യപ്പെട്ട കണക്കുകൾക്കായി പോളിസി ഉടമയ്ക്ക് പണം നൽകുന്നു. * '''''പാർശ്വസ്ഥ സംരക്ഷണ ഇൻഷുറൻസ്''''' വായ്പ നൽകുന്ന സ്ഥാപനങ്ങൾ നൽകുന്ന വായ്പകൾക്ക് ഈടായി കൈവശം വച്ചിരിക്കുന്ന ആസ്തി (പ്രാഥമികമായി വാഹനങ്ങൾ) ഇൻഷുർ ചെയ്യുന്നു. ==== സൈബർ ആക്രമണ ഇൻഷുറൻസ് ==== ഇൻറർനെറ്റ് അധിഷ്‌ഠിത അപകടസാധ്യതകളിൽ നിന്നും പൊതുവെ വിവരസാങ്കേതിക വിദ്യ അടിസ്ഥാന സൗകര്യങ്ങൾ, വിവര സ്വകാര്യത, വിവര നിയന്ത്രണ ബാധ്യത, അതുമായി ബന്ധപ്പെട്ട പ്രവർത്തനങ്ങൾ എന്നിവയുമായി ബന്ധപ്പെട്ട അപകടസാധ്യതകളിൽ നിന്നും കോർപ്പറേഷനുകൾക്ക് പരിരക്ഷ നൽകാൻ ഉദ്ദേശിച്ചുള്ള ഒരു വ്യാപാര അനുബന്ധ ഇൻഷുറൻസ് ഉൽപ്പന്നമാണ് '''''സൈബർ ഇൻഷുറൻസ്'''''. ==== മറ്റു വകകൾ ==== * '''''സർവ്വ അപകടസാധ്യതാ ഇൻഷുറൻസ്''''': പോളിസിയിൽ രേഖപ്പെടുത്തിയിട്ടുള്ളവ ഒഴികെ, വിവിധ സംഭവങ്ങളും അപകടങ്ങളും ഉൾക്കൊള്ളുന്ന ഒരു ഇൻഷുറൻസാണ് സർവ്വ അപകടസാധ്യതാ ഇൻഷുറൻസ്. പോളിസിയിൽ പട്ടികയിട്ട അപകടങ്ങളിൽ നിന്നുള്ള നഷ്ടം നികത്തുന്ന അപകട-നിർദ്ദിഷ്ട ഇൻഷുറൻസിൽ നിന്ന് വ്യത്യസ്തമാണ് സർവ്വ അപകടസാധ്യതാ ഇൻഷുറൻസ്.<ref>[http://www.business.gov/manage/business-insurance/insurance-types.html വ്യാപാര ഇൻഷുറൻസ് വകകൾ | SBA.gov] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20100629042726/http://www.business.gov/manage/business-insurance/insurance-types.html |date=2010-06-29 }}. Business.gov. Retrieved on 18 ജൂലൈ 2013.</ref> വാഹന ഇൻഷുറൻസിൽ, സ്വന്തം ഡ്രൈവർ മൂലമുണ്ടാകുന്ന നാശനഷ്ടങ്ങളും സർവ്വ അപകടസാധ്യതാ ഇൻഷുറൻസ് പോളിസിയിൽ ഉൾപ്പെടുന്നു. {{wiktionary|ബ്ലഡ്സ്ടോക്ക്|ബ്ലഡ്സ്ടോക്ക്}} * '''''ബ്ലഡ്സ്ടോക്ക് ഇൻഷുറൻസ്''''' വ്യക്തിഗത കുതിരകളെയോ പൊതുവായ ഉടമസ്ഥതയിലുള്ള നിരവധി കുതിരകളെയോ പരിരക്ഷിക്കുന്നു. പരിരക്ഷ സാധാരണയായി അപകടം, അസുഖം അല്ലെങ്കിൽ രോഗം എന്നിവയുടെ ഫലമായുണ്ടാകുന്ന മരണത്തിനാണ്, എന്നാൽ വന്ധ്യത, ഗതാഗതത്തിലുണ്ടായ നഷ്ടം, മൃഗചികിത്സാ ഫീസ്, വരാനിരിക്കുന്ന കുതിരക്കുട്ടി എന്നിവ ഉൾപ്പെടാം. * '''''വ്യാപാര തടസ്സം ഇൻഷുറൻസ്''''', ഇൻഷുർ ചെയ്യപ്പെട്ട ഒരു അപകടത്തിന് ശേഷം ഉണ്ടാകുന്ന വ്യാപാര പ്രവർത്തനങ്ങൾ തടസ്സപ്പെടുന്നത് മൂലം ഉണ്ടാവുന്ന വരുമാന നഷ്ടം, ചെലവുകൾ എന്നിവയ്ക്കെതിരെ പരിരക്ഷ നൽകുന്നു. * '''''ഡിഫൻസ് ബേസ് ആക്ട് (ഡിബിഎ) ഇൻഷുറൻസ്''''' യുണൈറ്റഡ് സ്‌റ്റേറ്റ്‌സിനും [[കാനഡ|കാനഡയ്ക്കും]] പുറത്ത് കരാറുകൾ നടത്താൻ സർക്കാർ നിയമിക്കുന്ന സിവിലിയൻ തൊഴിലാളികളെ സംരക്ഷിക്കുന്നു. എല്ലാ യു.എസ് പൗരന്മാർക്കും, യു.എസ് നിവാസികൾക്കും, യു.എസ് ഗ്രീൻ കാർഡ് ഉടമകൾക്കും, വിദേശ ഗവൺമെൻ്റ് കരാറുകളിൽ നിയമിച്ചിട്ടുള്ള എല്ലാ ജീവനക്കാർക്കും അല്ലെങ്കിൽ ഉപ കോൺട്രാക്ടർമാർക്കും ഡിബിഎ ആവശ്യമാണ്. രാജ്യത്തെ ആശ്രയിച്ച്, വിദേശ പൗരന്മാരും ഡിബിഎയുടെ പരിധിയിൽ വരണം. ഈ കവറേജിൽ സാധാരണയായി വൈദ്യചികിത്സ, വേതന നഷ്ടം, വൈകല്യം, മരണം എന്നിവയുമായി ബന്ധപ്പെട്ട ചെലവുകൾ ഉൾപ്പെടുന്നു. * '''''പ്രവാസി ഇൻഷുറൻസ്''''' സ്വന്തം രാജ്യത്തിന് പുറത്ത് പ്രവർത്തിക്കുന്ന വ്യക്തികൾക്കും സ്ഥാപനങ്ങൾക്കും വാഹന, സ്വത്ത്, ആരോഗ്യം, ബാധ്യത, വ്യാപാര പ്രവർത്തനങ്ങൾ എന്നിവയ്ക്കുള്ള സംരക്ഷണം നൽകുന്നു. * '''''വാടക യന്തസംവിധാനം ഇൻഷുറൻസ്''''' വാടക കരാർ പ്രകാരം, വാടകയ്‌ക്കെടുത്ത ഉപകരണങ്ങളുടെ വിലയും നിർമ്മാണ യന്ത്രങ്ങളും യന്ത്രസാമഗ്രികളും പോലുള്ള ഒരു യന്തസംവിധാനം വാടകയ്‌ക്കെടുക്കുന്ന സ്ഥാപനം മൂലമുണ്ടാകുന്ന വാടക നിരക്കുകളും അടയ്‌ക്കാൻ ഉപഭോക്താവ് ബാധ്യസ്ഥനാകുമ്പോൾ ആ ബാധ്യത പരിരക്ഷിക്കുന്നു<ref>ബ്രീത്ത് ഇൻഷുറൻസ് ബ്രോക്കേഴ്സ് ലിമിറ്റഡ്, [https://www.breatheinsurance.co.uk/business-insurance/plant-hire-insurance/ Plant Hire Insurance], accessed 14 ഏപ്രിൽ 2024</ref>. * '''''നിയമപരമായ ചെലവ് ഇൻഷുറൻസ്''''': ഒരു സ്ഥാപനത്തിനോ വ്യക്തിക്കോ എതിരായ സാധ്യതയുള്ള നിയമനടപടിയുടെ ചെലവുകൾക്കായി പോളിസി ഉടമകളെ പരിരക്ഷിക്കുന്നു. നിയമനടപടിയുടെ ആവശ്യകതയെ പ്രേരിപ്പിക്കുന്ന എന്തെങ്കിലും സംഭവിക്കുമ്പോൾ, അത് "സംഭവം" എന്നറിയപ്പെടുന്നു. രണ്ട് പ്രധാന തരത്തിലുള്ള നിയമപരമായ ചെലവ് ഇൻഷുറൻസ് ഉണ്ട്: സംഭവത്തിന് മുമ്പുള്ള ഇൻഷുറൻസ്, സംഭവത്തിന് ശേഷമുള്ള ഇൻഷുറൻസ്. * '''''കന്നുകാലി ഇൻഷുറൻസ്''''' എന്നത് വാണിജ്യ അല്ലെങ്കിൽ വിനോദ കൃഷിയിടങ്ങൾ, ജലജന്തുസംഗഹാലയങ്ങൾ, മത്സ്യ കൃഷിയിടങ്ങൾ അല്ലെങ്കിൽ മറ്റേതെങ്കിലും മൃഗങ്ങളെ കൈവശം വയ്ക്കുന്നതിന് നൽകുന്ന ഒരു വിശേഷ പോളിസിയാണ്. അപകടം, അസുഖം അല്ലെങ്കിൽ രോഗം എന്നിവയുടെ ഫലമായുണ്ടാകുന്ന മരണത്തിനോ സാമ്പത്തിക കൊലപാതകത്തിനോ പരിരക്ഷ ലഭ്യമാണ്, എന്നാൽ സർക്കാർ ഉത്തരവിലൂടെ ''നാശം'' ഉൾപ്പെടുത്താം. * '''''മാധ്യമ ബാധ്യത ഇൻഷുറൻസ്''''', സിനിമ-ടെലിവിഷൻ നിർമ്മാണം, അച്ചടി എന്നിവയിൽ ഏർപ്പെടുന്ന തൊഴിൽവിദഗ്ധരെ മാനനഷ്ടം പോലുള്ള അപകടസാധ്യതകൾക്കെതിരെ പരിരക്ഷിക്കുന്നതിനാണ് രൂപകൽപ്പന ചെയ്തിരിക്കുന്നത്. * '''''ആണവസംഭവ ഇൻഷുറൻസ്''''': ആണവവികിരണ വസ്തുക്കൾ ഉൾപ്പെടുന്ന ഒരു സംഭവത്തിൻ്റെ ഫലമായുണ്ടാകുന്ന നാശനഷ്ടങ്ങൾക്ക് ആണവസംഭവ ഇൻഷുറൻസ് പരിരക്ഷ നൽകുന്നു. ഇത് പൊതുവെ ദേശീയ തലത്തിൽ ക്രമീകരിച്ചിരിക്കുന്നു. (ആണവ ഒഴിവാക്കൽ വ്യവസ്ഥയും, യുണൈറ്റഡ് സ്‌റ്റേറ്റ്‌സിനായി ''പ്രൈസ്-ആൻഡേഴ്‌സൺ ആണവ വ്യവസായ നഷ്ടപരിഹാര നിയമവും കാണുക.) * '''''അമിത വീണ്ടെടുപ്പ് ഇൻഷുറൻസ്''''': ഒരു പ്രമോഷൻ യഥാർത്ഥത്തിൽ പ്രതീക്ഷിച്ചതിലും/അല്ലെങ്കിൽ ബജറ്റ് ചെയ്‌തതിലും കൂടുതൽ വിജയകരമാകുകയാണെങ്കിൽ, സാമ്പത്തികമായി സ്വയം പരിരക്ഷിക്കുന്നതിനായി വ്യാപാരസ്ഥാപനങ്ങൾ അമിത വീണ്ടെടുപ്പ് ഇൻഷുറൻസ് വാങ്ങുന്നു. * '''''വളർത്തുമൃഗ ഇൻഷുറൻസ്''''': വളർത്തുമൃഗങ്ങളുടെ ഇൻഷുറൻസ് അപകടങ്ങളിൽ നിന്നും അസുഖങ്ങളിൽ നിന്നും വളർത്തുമൃഗങ്ങൾക്ക് പരിരക്ഷ നൽകുന്നു; ചില ഇൻഷുറൻസ് കമ്പനികളുടെ പോളിസികളിൽ പതിവായുള്ള ആരോഗ്യ സംരക്ഷണം, അടക്കം എന്നിവയും ഉൾപ്പെടുന്നു. * '''''മലിനീകരണ ഇൻഷുറൻസ്''''' സാധാരണയായി ഇൻഷുർ ചെയ്ത വസ്തുവകകൾ ബാഹ്യമോ ഓൺ-സൈറ്റ് സ്രോതസ്സുകളിലൂടെയോ മലിനമാക്കുന്നതിന് ആദ്യ-കക്ഷി പരിരക്ഷയുടെ രൂപമാണ് സ്വീകരിക്കുന്നത്. ഇൻഷുർ ചെയ്ത സൈറ്റിൽ നിന്ന് അപകടകരമായ വസ്തുക്കൾ പെട്ടെന്നുള്ളതും ആകസ്മികമായി പുറത്തുവിടുന്നതും മൂലം വായു, ജലം, അല്ലെങ്കിൽ ഭൂമി എന്നിവയുടെ മലിനീകരണം മൂലം ഉണ്ടാകുന്ന മൂന്നാം കക്ഷികളുടെ ബാധ്യതയ്ക്കും പരിരക്ഷ നൽകുന്നു. പോളിസി സാധാരണയായി ശുചീകരണത്തിൻ്റെ ചിലവുകൾ ഉൾക്കൊള്ളുന്നു, കൂടാതെ ഭൂഗർഭ സംഭരണ ടാങ്കുകളിൽ നിന്നുള്ള ചോർച്ചകളുടെ പരിരക്ഷയും ഉൾപ്പെട്ടേക്കാം. ബോധപൂർവമായ പ്രവൃത്തികൾ പ്രത്യേകം ഒഴിവാക്കിയിരിക്കുന്നു. * '''''വസ്തുവാങ്ങൽ ഇൻഷുറൻസ്''''' ആളുകൾ വാങ്ങുന്ന ഉൽപ്പന്നങ്ങളെ സംരക്ഷിക്കാൻ ലക്ഷ്യമിടുന്നു. വ്യക്തിഗത വാങ്ങൽ പരിരക്ഷ, വാറൻ്റികൾ, ഗ്യാരൻ്റികൾ, പരിചരണ പദ്ധതികൾ, മൊബൈൽ ഫോൺ ഇൻഷുറൻസ് എന്നിവ വരെ വസ്തുവാങ്ങൽ ഇൻഷുറൻസിന് പരിരക്ഷിക്കാൻ കഴിയും. പോളിസിയിൽ ഉൾപ്പെടുന്ന പ്രശ്നങ്ങളുടെ പരിധിയിൽ അത്തരം ഇൻഷുറൻസ് സാധാരണയായി പരിമിതമാണ്. * '''''നികുതി ഇൻഷുറൻസ്''''' കൂടുതലായി ഉപയോഗിച്ചുവരുന്നത് യുണൈറ്റഡ് സ്ടേറ്റ്സിലെ കോർപ്പറേറ്റ് ഇടപാടുകളിൽ അവിടെത്തെ ''ആന്തരിക റവന്യൂ സേവനം'', അല്ലെങ്കിൽ ഒരു സംസ്ഥാന, പ്രാദേശിക, അല്ലെങ്കിൽ വിദേശ നികുതി അധികാരം വെല്ലുവിളിക്കുകയാണെങ്കിൽ നികുതിദായകരെ സംരക്ഷിക്കാനാണ്.<ref>{{cite journal|last1=ബ്ലിട്സ്|first1=ഗാരി|last2=ഷോൺബെർഗ്|first2=ഡാനിയേൽ|title=സ്വകാര്യ സ്ഥാവരവസ്തു നിക്ഷേപ ട്രസ്റ്റുകൾക്ക് ''നികുതി ഇൻഷുറൻസ്'' ഒരു വെടിപ്പായ നിർഗമനം സുഗമമാക്കുന്നു|language=en|trans-title=Private REITs: Facilitating a Cleaner Exit with Tax Insurance|url=https://www.transactionadvisors.com/insights/private-reits-facilitating-cleaner-exit-tax-insurance|journal=ഇടപാട് ഉപദേശകർ|issn=2329-9134|access-date=2024-04-19|archive-date=2018-10-23|archive-url=https://web.archive.org/web/20181023135953/https://www.transactionadvisors.com/insights/private-reits-facilitating-cleaner-exit-tax-insurance|url-status=dead}}</ref> * '''''ശീർഷക ഇൻഷുറൻസ്''''', യഥാർത്ഥ സ്വത്ത് വാങ്ങുന്നയാളിലോ പണയക്കാരനിലോ നിക്ഷിപ്തമാണെന്നും അവകാശങ്ങളോ ബാധ്യതകളോ ഇല്ലാത്തതും വ്യക്തവുമാണെന്ന് ഒരു ഗ്യാരണ്ടി നൽകുന്നു. ഒരു സ്ഥാവരവസ്തു ഇടപാടിൻ്റെ സമയത്ത് നടത്തിയ പൊതു രേഖകളുടെ തിരയലുമായി ചേർന്നാണ് ഇത് സാധാരണയായി നൽകുന്നത്. * '''''യാത്രാ ഇൻഷുറൻസ്''''' വിദേശത്ത് യാത്ര ചെയ്യുന്നവർ എടുക്കുന്ന ഇൻഷുറൻസ് പരിരക്ഷയാണ്, ഇത് ചികിത്സാ ചെലവുകൾ, വ്യക്തിഗത വസ്തുക്കളുടെ നഷ്ടം, യാത്രാ കാലതാമസം, വ്യക്തിഗത ബാധ്യതകൾ എന്നിങ്ങനെയുള്ള ചില നഷ്ടങ്ങൾ ഉൾക്കൊള്ളുന്നു. * '''''അദ്ധാപന ഇൻഷുറൻസ്''''' വിദ്യാർത്ഥികളെ ചെലവ് കൂടുതലുള്ള വിദ്യാഭ്യാസ സ്ഥാപനങ്ങളിൽ നിന്ന് സ്വമേധയാ പിൻവലിക്കുന്നതിനെതിരെ ഇൻഷുർ ചെയ്യുന്നു. * '''''പലിശ നിരക്ക് ഇൻഷുറൻസ്''''' പലിശ നിരക്കിലെ പ്രതികൂല മാറ്റങ്ങളിൽ നിന്ന് ഉടമയെ സംരക്ഷിക്കുന്നു. ഉദാഹരണത്തിന് ''അനിശ്ചിത നിരക്ക് വായ്പ'' അല്ലെങ്കിൽ ''പണയം'' ഉള്ളവർ. * '''''വിവാഹമോചന ഇൻഷുറൻസ്''''' ഇൻഷുർ ചെയ്ത വ്യക്തിയുടെ വിവാഹം വിവാഹമോചനത്തിൽ കലാശിക്കുകയാണെങ്കിൽ, ഒരു പണ ആനുകൂല്യം നൽകുന്ന കരാർ ബാധ്യതാ ഇൻഷുറൻസാണ്. ==== ഇൻഷുറൻസ് ധനസഹായ വാഹനങ്ങൾ ==== * സാഹോദര്യ ആനുകൂല്യ സൊസൈറ്റികളോ മറ്റ് സാമൂഹിക സംഘടനകളോ സഹകരണ അടിസ്ഥാനത്തിലാണ് '''''സാഹോദര്യ ഇൻഷുറൻസ്''''' നൽകുന്നത്<ref>മാർഗരറ്റ് ഇ ലിഞ്ച്, എഡിറ്റർ, "ആരോഗ്യ ഇൻഷുറൻസ് സംജ്ഞാനശാസ്‌ത്രം", അമെരിക്കൻ ആരോഗ്യ ഇൻഷുറൻസ് സംഘടന, 1992, {{ISBN|1-879143-13-5}}</ref> * '''''പിഴവില്ലാ ഇൻഷുറൻസ്''''' എന്നത് ഒരു തരത്തിലുള്ള ഇൻഷുറൻസ് പോളിസിയാണ് (സാധാരണയായി വാഹന ഇൻഷുറൻസ്). ഇതിൽ ഇൻഷുറൻസ് ചെയ്തവർക്ക് സംഭവത്തിലെ പിഴവ് പരിഗണിക്കാതെ തന്നെ സ്വന്തം ഇൻഷുറർ നഷ്ടപരിഹാരം നൽകും. * '''''സംരക്ഷിത സ്വയം-ഇൻഷുറൻസ്''''' എന്നത് ഒരു ബദൽ അപകടസാധ്യത ധനസഹായ സംവിധാനമാണ്. അതിൽ ഒരു സ്ഥാപനത്തിൽ ഗണിതശാസ്ത്രപരമായി കണക്കാക്കിയ അപകടസാധ്യതയുള്ള ചിലവ് ഒരു സ്ഥാപനത്തിൽ നിലനിർത്തുകയും വിനാശകരമായ അപകടസാധ്യത നിർദ്ദിഷ്ടവും മൊത്തത്തിലുള്ളതുമായ പരിധികളോടെ ഇൻഷുറർക്ക് കൈമാറുകയും ചെയ്യുന്നു. അതിനാൽ പദ്ധതിയുടെ പരമാവധി മൊത്തം ചിലവ് അറിയാം. ശരിയായി രൂപകല്പന ചെയ്തതും അടിവരയിടുന്നതുമായ പരിരക്ഷിത സ്വയം-ഇൻഷുറൻസ് പ്രോഗ്രാം ഇൻഷുറൻസ് ചെലവ് കുറയ്ക്കുകയും സ്ഥിരപ്പെടുത്തുകയും വിലപ്പെട്ട അപകടസാധ്യത നിർവഹണ വിവരങ്ങൾ നൽകുകയും ചെയ്യുന്നു. * വലിയ വാണിജ്യ അക്കൗണ്ടുകളിൽ പ്രീമിയം സ്ഥാപിക്കുന്നതിനുള്ള ഒരു രീതിയാണ് '''''മുൻകാലനിർണ്ണയ നിരക്ക് ഇൻഷുറൻസ്'''''. അന്തിമ പ്രീമിയം പോളിസി കാലയളവിൽ ഇൻഷുർ ചെയ്തയാളുടെ യഥാർത്ഥ നഷ്ട അനുഭവത്തെ അടിസ്ഥാനമാക്കിയുള്ളതാണ്. ചിലപ്പോൾ ഏറ്റവും കുറഞ്ഞതും കൂടിയതുമായ പ്രീമിയത്തിന് വിധേയമാണ്. അന്തിമ പ്രീമിയം ഒരു സൂത്രവാക്യത്താൽ നിർണ്ണയിക്കപ്പെടുന്നു. ഈ പദ്ധതി പ്രകാരം, നടപ്പുവർഷത്തെ പ്രീമിയം ഭാഗികമായി (അല്ലെങ്കിൽ പൂർണ്ണമായി) ഈ വർഷത്തെ നഷ്ടത്തെ അടിസ്ഥാനമാക്കിയുള്ളതാണ്, എന്നിരുന്നാലും പ്രീമിയം ക്രമീകരണങ്ങൾ നടപ്പുവർഷത്തിൻ്റെ കാലഹരണ തീയതിക്ക് അപ്പുറം മാസങ്ങളോ വർഷങ്ങളോ എടുത്തേക്കാം. ഇൻഷുറൻസ് കരാറിൽ നിരക്ക് നിർണ്ണയ സൂത്രവാക്യം ഉറപ്പുനൽകുന്നു. സൂത്രവാക്യം: മുൻകാല പ്രീമിയം = പരിവർത്തനം ചെയ്ത നഷ്ടം + അടിസ്ഥാന പ്രീമിയം × നികുതി ഗുണനം. ഈ സൂത്രവാക്യതിന്റെ നിരവധി വ്യതിയാനങ്ങൾ വികസിപ്പിച്ചെടുക്കുകയും ഉപയോഗത്തിലുണ്ട്. * ഔപചാരികമായ '''''സ്വയം-ഇൻഷുറൻസ്''''' (സജീവമായ അപകടസാധ്യത നിലനിർത്തൽ) എന്നത് സ്വന്തം പണത്തിൽ നിന്ന് ഇൻഷുർ ചെയ്യാവുന്ന നഷ്ടങ്ങൾക്ക് പണം നൽകാനുള്ള ബോധപൂർവമായ തീരുമാനമാണ്.<ref>{{cite book |last1=ലെൻസിസ് |first1=പീറ്റർ എം. |title=തൊഴിലാളികളുടെ നഷ്ടപരിഹാരം: ഒരു അവലംബവും വഴികാട്ടിയും |language=en|trans-title=Workers compensation : a reference and guide|date=1998 |publisher=കോറം ബുക്സ് |location=വെസ്റ്റ്പോർട്ട്, കണക്റ്റിക്കട്ട് |isbn=9781567201741 |pages=75–76 |url=https://archive.org/details/workerscompensat00lenc/page/75/mode/2up |access-date=1 മേയ് 2024}}</ref> ഇടയ്ക്കിടെ ധനം നിക്ഷേപിക്കുന്ന ഒരു പ്രത്യേക ഫണ്ട് സ്ഥാപിക്കുന്നതിലൂടെയോ അല്ലെങ്കിൽ ലഭ്യമായ ഇൻഷുറൻസ് വാങ്ങുന്നത് ഉപേക്ഷിച്ച് പോക്കറ്റിൽ നിന്ന് പണം നൽകുന്നതിലൂടെയോ ഇത് ഔപചാരികമായി ചെയ്യാവുന്നതാണ്. ഉയർന്ന ആവൃത്തിയിലുള്ളതും കുറഞ്ഞ തീവ്രതയുള്ളതുമായ നഷ്ടങ്ങൾക്കായി സ്വയം ഇൻഷുറൻസ് സാധാരണയായി ഉപയോഗിക്കുന്നു.<ref name="Teale2013">{{Cite book|last=ടീൽ|first=ജോൺ|title=ഇൻഷുറൻസും അപകടസാധ്യത നിർവഹണവും|language=en|trans-title=Insurance and Risk Management|publisher=സി.സി.എച്ച് / വോൾട്ടേഴ്സ് ക്ലൂവർ|year=2013|isbn=978-1-922042-88-0|location=[[സിഡ്നി]], [[ഓസ്ട്രേലിയ]]|pages=40|quote=ഒരു വ്യക്തിയോ വ്യാപാര സ്ഥാപനമോ ഏതെങ്കിലും അപകടസാധ്യത മുഴുവനായോ അല്ലെങ്കിൽ ഭാഗികമായോ നിലനിർത്തുമ്പോൾ അപകടസാധ്യത നിലനിർത്തൽ സംഭവിക്കുന്നു. നഷ്ടത്തിൻ്റെ ആവൃത്തി കുറവായിരിക്കുകയും അതിൻ്റെ തീവ്രത കുറവായിരിക്കുകയും ചെയ്യുമ്പോൾ അപകടസാധ്യത നിലനിർത്തൽ പൊതുവെ ഉചിതമാണ്. ഉയർന്ന ആവൃത്തിയിലുള്ള, കുറഞ്ഞ തീവ്രതയുള്ള അപകടസാധ്യതകൾക്ക് അപകടസാധ്യത നിലനിർത്തൽ ഉചിതമായിരിക്കും, സാധ്യമായ നഷ്ടങ്ങൾ കുറഞ്ഞ മൂല്യമുള്ളതാണ് കാരണം. അപകടസാധ്യത നിലനിർത്തൽ സജീവമോ നിഷ്ക്രിയമോ ആകാം. ഒരു വ്യക്തി അപകടസാധ്യത തിരിച്ചറിയുകയും ആ അപകടസാധ്യത മുഴുവനായോ ഭാഗികമായോ നിലനിർത്താൻ മനഃപൂർവം തിരഞ്ഞെടുക്കുന്ന സാഹചര്യത്തെയാണ് സജീവമായ അപകടസാധ്യത നിലനിർത്തൽ സൂചിപ്പിക്കുന്നത്. പോളിസി അമിതത്തുകയായി (അല്ലെങ്കിൽ കിഴിവ്) ഏതെങ്കിലും നഷ്ടത്തിൻ്റെ ആദ്യ $500 വഹിക്കാൻ ഒരു സ്ഥാപനമോ വ്യക്തിയോ തിരഞ്ഞെടുക്കുന്നതിലൂടെ ഇത് നേടിയേക്കാം. ഒരു പോളിസി അമിതത്തുക (അല്ലെങ്കിൽ കിഴിവ്) എന്നത് പോളിസിയിലെ ഒരു വ്യവസ്ഥയാണ്, അതിലൂടെ ഇൻഷുർ ചെയ്തയാൾക്ക് നൽകേണ്ട നഷ്ട പരിഹാരത്തുകയിൽ നിന്ന് ഒരു നിശ്ചിത തുക കുറയ്ക്കുന്നു. പകരമായി, അപകടസാധ്യത നിർവാഹകൻ മുഴുവൻ അപകടസാധ്യതയും സ്വയം ഇൻഷുർ ചെയ്യാൻ തീരുമാനിച്ചേക്കാം, അതുവഴി ഇൻഷുറൻസ് പ്രീമിയമായി അവർ അടയ്‌ക്കേണ്ട തുക ലാഭിക്കാം. ഒരു പോളിസി അമിതത്തുക ചെറിയ പോളിസി അവകാശവാദങ്ങളും ഈ അവകാശവാദങ്ങൾ ക്രമീകരിക്കുന്നതിനുള്ള നിർവഹണ ചെലവും ഇല്ലാതാക്കുമെന്നതിനാലും, പ്രീമിയം കുറയുന്നതിന് കാരണമാകുന്നതിനാലും സജീവമായ അപകടസാധ്യത നിലനിർത്തൽ ഉപയോഗിക്കുന്നു. ഇൻഷുറൻസ് ലഭ്യമല്ലാത്തതോ വളരെ ചെലവേറിയതോ ആയ സ്ഥലങ്ങളിലും ഇത് ഉപയോഗിക്കുന്നു.}}</ref> അത്തരം നഷ്ടങ്ങൾ, പരമ്പരാഗത ഇൻഷുറൻസ് പരിരക്ഷയാണെങ്കിൽ, കമ്പനിയുടെ പൊതു ചെലവുകൾ, കണക്കുപുസ്തകങ്ങളിൽ പോളിസി ഇടുന്നതിനുള്ള ചെലവ്, ഏറ്റെടുക്കൽ ചെലവുകൾ, പ്രീമിയം നികുതികൾ, ആകസ്മികതകൾ എന്നിവ ഉൾപ്പെടുന്ന പ്രീമിയം അടയ്‌ക്കേണ്ടി വരും. എല്ലാ ഇൻഷുറൻസിനും ഇത് ശരിയാണെങ്കിലും, ചെറിയ, ഇടയ്ക്കിടെയുള്ള നഷ്ടങ്ങൾക്ക്, ഇൻഷുറൻസ് നൽകുന്ന ചാഞ്ചാട്ടം കുറയ്ക്കുന്നതിൻ്റെ പ്രയോജനത്തെക്കാൾ ഇടപാട് ചെലവ് കൂടുതലായേക്കാം.<ref name="Teale2013"/> {{wiktionary|പുനർ ഇൻഷുറൻസ്}} * ഇൻഷുറൻസ് കമ്പനികളോ സ്വയം ഇൻഷുർ ചെയ്ത തൊഴിലുടമകളോ അപ്രതീക്ഷിത നഷ്ടങ്ങളിൽ നിന്ന് പരിരക്ഷിക്കുന്നതിന് വാങ്ങുന്ന ഒരു തരം ഇൻഷുറൻസാണ് '''''പുനർ ഇൻഷുറൻസ്'''''. സാമ്പത്തികമായ പുനർ ഇൻഷുറൻസ് എന്നത് ഇൻഷുറൻസ് അപകടസാധ്യത കൈമാറുന്നതിനുപകരം മൂലധന നിർവഹണത്തിന് പ്രാഥമികമായി ഉപയോഗിക്കുന്ന ഒരു പുനർ ഇൻഷുറൻസാണ്. * '''''സാമൂഹിക ഇൻഷുറൻസ്''''' പല രാജ്യങ്ങളിലും പലർക്കും പല കാര്യങ്ങളും ആകാം. എന്നാൽ ഇത് ഇൻഷുറൻസ് കവറേജുകളുടെ ഒരു ശേഖരമാണെന്ന് അതിൻ്റെ സാരാംശം സംഗ്രഹിക്കുന്നു (ലൈഫ് ഇൻഷുറൻസ്, വൈകല്യ ഇൻഷുറൻസ്, തൊഴിലില്ലായ്മ ഇൻഷുറൻസ്, ആരോഗ്യ ഇൻഷുറൻസ്, മറ്റുള്ളവ എന്നിവയുടെ ഘടകങ്ങൾ ഉൾപ്പെടെ) കൂടാതെ എല്ലാ പൗരന്മാരുടെയും പങ്കാളിത്തം ആവശ്യമായ വിരമിക്കൽ സമ്പാദ്യവും. സമൂഹത്തിലെ എല്ലാവരേയും പോളിസി ഉടമകൾ ആക്കാനും പ്രീമിയം അടയ്ക്കാനും നിർബന്ധിക്കുന്നതിലൂടെ, എല്ലാവർക്കും ആവശ്യമുള്ളപ്പോൾ അവകാശികളാകാൻ കഴിയുമെന്ന് ഇത് ഉറപ്പാക്കുന്നു. ഇതുവഴി, ഇത് അനിവാര്യമായും നീതിന്യായ വ്യവസ്ഥയും ക്ഷേമരാഷ്ട്രവും പോലുള്ള മറ്റ് ആശയങ്ങളുമായി ബന്ധപ്പെട്ടിരിക്കുന്നു. ഇത് വലിയതും സങ്കീർണ്ണവുമായ ഒരു വിഷയമാണ്, അത് വമ്പിച്ച സംവാദത്തിന് കാരണമാകുന്നു, അത് ഇനിപ്പറയുന്ന ലേഖനങ്ങളിലും മറ്റും കൂടുതൽ പഠിക്കാം: **നാഷണൽ ഇൻഷുറൻസ് **സാമൂഹിക സുരക്ഷാ വല **സാമൂഹിക സുരക്ഷ **സാമൂഹ്യ സുരക്ഷാ സംവാദം (യുണൈറ്റഡ് സ്റ്റേറ്റ്സ്) **സാമൂഹിക സുരക്ഷ (യുണൈറ്റഡ് സ്റ്റേറ്റ്സ്) **സാമൂഹ്യക്ഷേമ വ്യവസ്ഥ * '''''സ്റ്റോപ്പ്-ലോസ് ഇൻഷുറൻസ്''''' വിനാശകരമായ അല്ലെങ്കിൽ പ്രവചനാതീതമായ നഷ്ടങ്ങളിൽ നിന്ന് സംരക്ഷണം നൽകുന്നു. പ്ലാനുകളിൽ നിന്ന് ഉണ്ടാകുന്ന നഷ്ടങ്ങളുടെ 100% ബാധ്യത ഏറ്റെടുക്കാൻ ആഗ്രഹിക്കാത്ത സ്ഥാപനങ്ങളാണ് ഇത് വാങ്ങുന്നത്. ഒരു ''സ്റ്റോപ്പ്-ലോസ്'' പോളിസി പ്രകാരം, ''കിഴിവുകൾ'' എന്ന് വിളിക്കപ്പെടുന്ന ചില പരിധികൾ കവിയുന്ന നഷ്ടങ്ങൾക്ക് ഇൻഷുറൻസ് കമ്പനികൾ ബാധ്യസ്ഥരാകുന്നു. == അവലംബം == {{Reflist}} {{Sister project links|ഇൻഷുറൻസ്}} === ഉറവിടങ്ങൾ === {{refbegin}} * {{cite book |last = ഡിക്സൺ|first = പി.ജി.എം. |title = ദി സൺ ഇൻഷുറൻസ് ഓഫീസ് 1710–1960: ബ്രിട്ടീഷ് ഇൻഷുറൻസിൻ്റെ രണ്ടര നൂറ്റാണ്ടുകളുടെ ചരിത്രം. |language=en |trans-title=The Sun Insurance Office 1710–1960: The History of Two and a half Centuries of British Insurance |url = https://archive.org/details/suninsuranceoffi0000dick |url-access=registration |year=1960 |publisher = ഓക്സ്ഫോർഡ് സർവകലാശാല പ്രസ്സ്|location = ലണ്ടൺ, ഇംഗ്ലണ്ട്|page=[https://archive.org/details/suninsuranceoffi0000dick/page/324 324] }} {{refend}} == കൂടുതൽ വായനയ്ക്ക് == * ഈനവ്, ലിറാൻ; ഫിങ്കൽസ്റ്റീൻ, ആമി; ഫിസ്മാൻ, റേ (2023). [https://yalebooks.yale.edu/book/9780300274042/risky-business/ ''അപകടകരമായ വ്യാപാരം: ഇൻഷുറൻസ് ചന്തകൾ എന്തുകൊണ്ട് പരാജയപ്പെടുന്നു, അതിനെക്കുറിച്ച് എന്തുചെയ്യണം''.] യേൽ സർവകലാശാല പ്രസ്സ്. {{isbn|978-0-300-26855-3}}. * ഇൻഷുറൻസ് നിയമവും നിയന്ത്രണവും: കെന്നത്ത് എസ്. എബ്രഹാമിൻ്റെ കേസുകളും മെറ്റീരിയലുകളും. ന്യൂയോർക്ക്, N.Y: ഫൗണ്ടേഷൻ പ്രസ്സ്, 2005. {{ISBN|9781587788826}} == ബാഹ്യ കണ്ണികൾ == <!--======================== {{No more links}} ============================ | PLEASE BE CAUTIOUS IN ADDING MORE LINKS TO THIS ARTICLE. Wikipedia | | is not a collection of links nor should it be used for advertising. | | | | Excessive or inappropriate links WILL BE DELETED. | | See [[Wikipedia:External links]] & [[Wikipedia:Spam]] for details. | | | | If there are already plentiful links, please propose additions or | | replacements on this article's discussion page, or submit your link | | to the relevant category at the Open Directory Project (dmoz.org) | | and link back to that category using the {{dmoz}} template. | ======================={{No more links}}=============================--> * [https://www.ncsl.org/research/health/congressional-research-service-reports-on-health അമെരിക്കൻ ഇൻഷുറൻസ് വ്യവസായത്തെ സംബന്ധിച്ച കോൺഗ്രസ്സ് റിസർച്ച് സർവീസ് റിപ്പോർട്ടുകൾ]{{പ്രവർത്തിക്കാത്ത കണ്ണി|date=നവംബർ 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }} * [https://www.ferma.eu/ ഫെഡറേഷൻ ഓഫ് യൂറോപ്യൻ റിസ്ക് മാനേജ്മെൻ്റ് അസോസിയേഷനുകൾ] * {{Curlie |Home/Personal_Finance/Insurance}} * [http://www.ibc.ca/ ഇൻഷുറൻസ് ബ്യൂറോ ഓഫ് കാനഡ] * [https://www.iii.org/ ഇൻഷുറൻസ് ഇൻഫർമേഷൻ ഇൻസ്റ്റിറ്റ്യൂട്ട്] * [http://www.naic.org/ ഇൻഷുറൻസ് കമ്മീഷണർമാരുടെ ദേശിയ അസോസിയേഷൻ] * [https://web.archive.org/web/20060525173303/http://www.bl.uk/collections/business/insurind.html ബ്രിട്ടീഷ് ലൈബ്രറി] - ഇൻഷുറൻസ് വ്യവസായത്തെക്കുറിച്ചുള്ള വിവരങ്ങൾ കണ്ടെത്തൽ (യുകെ ഫോക്കസ്) {{-}} {{ഇൻഷുറൻസ്}} [[വർഗ്ഗം:ഇൻഷുറൻസ്]] d7bdxrvdyyrauqzr46bc0d8ujll1ry0 4546800 4546799 2025-07-08T16:21:28Z 80.46.141.217 /* വിവിധ തരം ഇൻഷുറൻസുകൾ */ 4546800 wikitext text/x-wiki {{short description|പ്രതിഫലത്തുകയ്ക്ക് പകരമായി ഒരു സ്ഥാപനത്തിൽ നിന്ന് മറ്റൊന്നിലേക്ക് നഷ്ടസാധ്യതയുടെ തുല്യമായ കൈമാറ്റം}} [[File:Coast review (1910) (14760820941).jpg|thumb|upright=1.5|alt=ദി നോർവിച്ച് യൂണിയൻ, ഫയർ ഇൻഷുറൻസ് കമ്പനി. എട്ട് മില്യൺ ഡോളറിലധികം ആസ്തി, 100 മില്യൺ ഡോളറിലധികം നഷ്ടം.|ഒരു ഫയർ ഇൻഷുറൻസ് കമ്പനിയുടെ പരസ്യം ''നോർവിച്ച് യൂണിയൻ'', കവറേജിലും പണമടച്ചുള്ള ഇൻഷുറൻസിലുമുള്ള [[ആസ്തി]] തുക കാണിക്കുന്നു (1910)]] {{Financial market participants}} ഭാവിയിൽ ഉണ്ടേയാക്കാവുന്ന ഒരു നഷ്ടത്തിനു സാമ്പത്തികപരിഹാരം ലഭ്യമാക്കുക എന്ന ലക്ഷ്യത്തോടെ മുൻകൂറായി പണം ഒരു സ്രോതസ്സിൽ ശേഖരിക്കുന്ന രീതിയെ '''ഇൻഷുറൻസ്''' എന്നു പറയുന്നു. സാമ്പത്തിക നഷ്ടത്തിൽ നിന്ന് സംരക്ഷിക്കുന്നതിനുള്ള ഒരു മാർഗമായ ഈ രീതിയിൽ ഒരു ''പ്രീമിയം'' എന്നറിയപ്പെടുന്ന ഒരു പ്രതിഫലത്തിനു പകരമായി, ഒരു നിശ്ചിത നഷ്ടമോ, കേടുപാടുകളോ, പരിക്കോ സംഭവിക്കുമ്പോൾ മറ്റൊരു കക്ഷിക്ക് നഷ്ടപരിഹാരം നൽകാൻ ഒരു കക്ഷി സമ്മതിക്കുന്നു. അപകടസാധ്യതാ നിർവഹണത്തിന്റെ ഒരു രൂപമായ ഇത്, പ്രാഥമികമായി അപകടസാധ്യതയോ അല്ലെങ്കിൽ അനിശ്ചിതത്വമോ ആയ നഷ്ടത്തിൽ നിന്ന് സംരക്ഷിക്കാൻ ഉപയോഗിക്കുന്നു. മുടക്കുപണം ആവശ്യാനുസരണം തിരിച്ചു കിട്ടുമെന്നു പ്രതീക്ഷിക്കാവുന്ന ഒരു നിക്ഷേപ പദ്ധതിയല്ല ഇൻഷുറൻസ്. അതേസമയം ഇൻഷുറൻസ്, നിലവിലുള്ള നഷ്ടസാധ്യതകൾക്കെതിരെ ഒരു വ്യക്തിക്കോ സ്ഥാപനത്തിനോ സംരക്ഷണം പ്രദാനം ചെയ്യുന്നു. ഒരാൾക്ക് നേരിട്ടേക്കാവുന്ന നഷ്ടം മറ്റുള്ളവരുമായി പങ്കിടാനുള്ള ഒരു സംവിധാനമാണിത്‌. [[മനുഷ്യൻ|മനുഷ്യരുടേയോ]] ജന്തുക്കളുടേയോ ജീവൻ, [[ആരോഗ്യം]] കൂടാതെ വൈദ്യുതോപകരണങ്ങൾ, ഭവനം, വാഹനങ്ങൾ, കാർഷിക വിളകൾ തുടങ്ങിയ പല മേഖലകളിലും ഇന്ന് ഇൻഷുറൻസ് നിലവിലുണ്ട്. ഏതെങ്കിലും ഒരു ഇൻഷുറൻസ് സ്ഥാപനം ആയിരിക്കും ഇൻഷുറൻസ് നൽകുന്നത്. ഇൻഷുറൻസ് നൽകുന്ന ഒരു സ്ഥാപനം ''ഇൻഷുറർ'', ''ഇൻഷുറൻസ് കമ്പനി'', ''ഇൻഷുറൻസ് വാഹകർ'' അല്ലെങ്കിൽ ''അണ്ടർറൈറ്റർ'' എന്നിങ്ങനെ അറിയപ്പെടുന്നു. ഇൻഷുറൻസ് നൽകുന്ന സ്ഥാപനത്തിനു പ്രീമിയം നൽകി സംരക്ഷണം വാങ്ങുന്ന വ്യക്തിക്കും (അല്ലെങ്കിൽ സ്ഥാപനത്തിനും) തമ്മിലുള്ള ഉടമ്പടിയെ ''ഇൻഷുറൻസ് പോളിസി'' എന്ന് വിളിക്കുന്നു. അതുകൊണ്ടുതന്നെ ഇൻഷുറൻസ് വാങ്ങുന്ന ഒരു വ്യക്തിയോ സ്ഥാപനമോ പോളിസിയുടമ എന്നാണ് അറിയപ്പെടുന്നത്. ഇൻഷുറൻസ് പോളിസിയുടെ പരിരക്ഷ നൽകപ്പെടുന്ന വ്യക്തി അല്ലെങ്കിൽ സ്ഥാപനം ''ഇൻഷൂർഡ്'' എന്നാണ് അറിയപ്പെടുന്നത്. ഒരു ഇൻഷുറൻസ് പോളിസിയിൽ കക്ഷികൾ തമ്മിലുള്ള കരാർ വ്യവസ്ഥകൾ വ്യക്തമാക്കി അത് നൽകുന്ന ഇൻഷുറൻസ് കമ്പനിയെ പ്രതിനിധീകരിച്ച് കമ്പനിയുടെ മുദ്ര സഹിതം അംഗീകൃത വ്യക്തിയുടെ ഒപ്പും ഉള്ളതിനാൽ അത് ഒരു നിയമ പ്രമാണമാകുന്നു. കരാർ നിയമ വ്യവസ്ഥകൾ ആണ് ഇൻഷുറൻസിന്റെ അടിസ്ഥാനം. ആയതിനാൽ ഇൻഷുറൻസ് പരിരക്ഷ ആവശ്യമുള്ളവർ അതിനായി ഒരു നിർദ്ദിഷ്ട നിർദ്ദേശ പത്രം പൂരിപ്പിച്ച് നൽകേണ്ടതുണ്ട്. ''പരിപൂർണ്ണ സത്യസന്ധത''യാണ് ഇൻഷുറൻസ് കരാറിന്റെ അടിസ്ഥാന തത്വം. അതുകൊണ്ട്, പരിരക്ഷയുടെ പരിധിയിൽ വരുന്ന വസ്തുവിനെ പറ്റിയുള്ള സകല വിവരങ്ങളും ഇൻഷുറൻസ് കമ്പനിയെ ബോധ്യപ്പെടുത്തേണ്ട ചുമതല പോളിസിക്ക് അപേക്ഷിക്കുന്നവരുടേതാകുന്നു. ഇൻഷുറൻസ് പരിരക്ഷ ആവശ്യപ്പെട്ടുകൊണ്ടുള്ള വസ്തുവിന്റെ അപകടനിർണ്ണയത്തിനു അനിവാര്യം എന്ന് കരുതപ്പെടുന്ന ഏതെങ്കിലും ഒരു സവിശേഷത ഇൻഷുറൻസ് കമ്പനിയിൽ നിന്നും മറച്ചുവെക്കപ്പെടുകയാണെങ്കിൽ അത് കരാർ ലംഘനമായി കണക്കാക്കപ്പെട്ട് പരിരക്ഷ നഷ്ട്ടപ്പെടാനും അത് വഴിവെക്കും എന്നോർക്കണം. ഇൻഷുറൻസ് പ്രീമിയം സാധാരണ ഗതിയിൽ പ്രതിവർഷം അടക്കാറാണു പതിവ്, എന്നാൽ പോളിസിയിലെ വ്യവസ്ഥാനുസൃതം അത് പ്രതിമാസമോ, ത്രമാസികമായോ, അർദ്ധവാർഷികമായോ അടയ്ക്കാവുന്നതാണ്. ഓരോ പോളിസിയിലും ഒരു നിശ്ചിത കാലയളവിലേയ്ക്കാണ് പ്രിമീയം അടയ്ക്കുന്നത്. ജീവനുമായി ബന്ധപ്പെട്ട പോളിസികൾ ഒഴികെ മറ്റുള്ള ഇൻഷുറൻസ് പോളിസികൾ പ്രധാനമായും വാർഷിക കാലാവധിയുള്ള പോളിസികളാണ്. പോളിസിയുടെ കാലാവധിക്കുള്ളിൽ അപകടം, വേറെ ഏതെങ്കിലും രീതിയിൽ ഉണ്ടാകുന്ന നാശനഷ്ടങ്ങൾ എന്നിവയ്ക്ക് പോളിസി ഉടമയ്ക്ക് കരാർ വ്യവസ്ഥകളനുസരിച്ച് സാമ്പത്തിക സഹായം ലഭിക്കുന്നു. നഷ്ടം സാമ്പത്തികമോ അല്ലാതെയോ ആകാമെങ്കിലും പരിരക്ഷ ഉറപ്പാക്കപ്പെട്ട നഷ്ടപരിഹാരത്തുക സാമ്പത്തികമായി കണക്കാക്കവുന്ന രീതിയിലാവണം എന്ന് മാത്രം. കൂടാതെ, പോളിസിയുടമക്ക് ഉടമസ്ഥാവകാശം, കൈവശം അല്ലെങ്കിൽ മുൻകാല ബന്ധങ്ങൾ എന്നിവയാൽ സ്ഥാപിതമായ ''ഇൻഷുറൻസ് ചെയ്യാവുന്ന താല്പര്യം'' ഉണ്ടാവേണ്ടത് അനിവാര്യമാണ്. {{Wiktionary|പോളിസി അമിതത്തുക}} ഇൻഷൂർഡിന് ഇൻഷുറൻസ് പോളിസിയിൽ പരിരക്ഷ ലഭിക്കാൻ സാധ്യതയുള്ള ഒരു നഷ്ടം അനുഭവപ്പെടുകയാണെങ്കിൽ, നിശ്ചിതരീതിയിൽ ഒരു '''''അവകാശവാദം''''' (''ഇൻഷുറൻസ് ക്ലെയിം'') സമർപ്പിക്കേണ്ടതുണ്ട്. അത് കിട്ടുമ്പോൾ ഇൻഷുറൻസ് കമ്പനി പോളിസി വ്യവസ്ഥകൾക്കനുസൃതമായി നഷ്ടപരിഹാരത്തിനുള്ള നിശ്ചിത പ്രക്രിയകൾക്ക് വിധേയമാക്കി അർഹതക്കനുസൃതമായി സാമ്പത്തിക പരിഹാരം നൽകുന്നു. ഒരു ഇൻഷുറർ അവകാശവാദത്തുക അടയ്ക്കുന്നതിന് മുമ്പ് ഒരു ഇൻഷുറൻസ് പോളിസി ആവശ്യപ്പെടുന്ന നിർബന്ധിത '''''പോളിസി അമിതത്തുക''''' (ആരോഗ്യ ഇൻഷുറൻസ് പോളിസിയാണെങ്കിൽ ''സഹ-പേയ്മെൻ്റ്'') കണക്കാക്കി ബാക്കിയാണ് നൽകുന്നത്. ഇൻഷുറൻസ് കമ്പനികൾ മറു-ഇൻഷുറൻസ് എടുക്കുന്നതിലൂടെ സ്വന്തം അപകടസാധ്യത പരിരക്ഷിച്ചേക്കാം, അതിലൂടെ മറ്റൊരു ഇൻഷുറൻസ് കമ്പനി ഭാഗിക അപകടസാധ്യതകൾ വഹിക്കാൻ സമ്മതിക്കുന്നു; പ്രത്യേകിച്ചും പ്രാഥമിക ഇൻഷുറർ അപകടസാധ്യത വഹിക്കാൻ കഴിയാത്തത്ര വലുതാണെന്ന് കരുതുന്നുവെങ്കിൽ. ==ചരിത്രം== === പുരാതന രീതികൾ === [[File:Ferdinand Bol - Governors of the Wine Merchant's Guild - WGA2361.jpg|thumb|അപകടസാധ്യതകൾ കുറയ്ക്കുന്നതിനുള്ള മാർഗങ്ങൾ ആദ്യകാലങ്ങളിൽ തന്നെ വ്യാപാരികൾ തേടിയിട്ടുണ്ട്. <br><small>ചിത്രം, ''വൈൻ മർച്ചൻ്റ്സ് ഗിൽഡിൻ്റെ ഗവർണർമാർ'' - ''ഫെർഡിനാൻഡ് ബോൾ'', c. 1680.</small>]] അപകടസാധ്യത കൈമാറുന്നതിനോ വിതരണം ചെയ്യുന്നതിനോ ഉള്ള രീതികൾ യഥാക്രമം ബിസി 3-ഉം 2-ഉം സഹസ്രാബ്ദങ്ങൾ വരെ ചൈനീസ്, ഇന്ത്യൻ വ്യാപാരികൾ ഉപയോഗിച്ചിരുന്നു.<ref>{{cite book|title=ഇന്ത്യൻ ജീവൻ, ആരോഗ്യ ഇൻഷുറൻസ് വ്യവസായം: ഒരു കമ്പോള സമീപനം|page=2|language=en |trans-title=Indian Life and Health Insurance Industry: A Marketing Approach|publisher=സ്പ്രിംഗർ സയൻസ് & ബിസിനസ് മീഡിയ|author=നോവി ദിവാൻ}}</ref><ref>കാണുക, ഉദാ:, വോൺ, ഇ.ജെ., 1997, ''റിസ്ക് മാനേജ്മെൻ്റ്'', ന്യൂയോർക്ക്: വൈലി.</ref> അപകടകരമായ നദികളിൽ അതിവേഗം യാത്ര ചെയ്യുന്ന ചൈനീസ് വ്യാപാരികൾ ഏതെങ്കിലും ഒരു കപ്പൽ മറിഞ്ഞാലുള്ള നഷ്ടം പരിമിതപ്പെടുത്താൻ പല കപ്പലുകളിലൂടെയും തങ്ങളുടെ ചരക്കുകൾ പുനർവിതരണം ചെയ്യുമായിരുന്നു. 4500 ബി.സി.യിൽ പുരാതന ചൈനീസ്, ബാബിലോണിയൻ സംസ്കാരങ്ങളിൽ ഇൻഷുറൻസിനോട് സാമ്യമുള്ള ഏതോ ആശയം നിലവിലുണ്ടായിരുന്നു. പണ്ടുകാലങ്ങളിൽ കപ്പലുടമകൾ തങ്ങളുടെ വ്യാപര യാത്രകൾക്ക് ആവശ്യമായ വായ്‌പകൾ വാങ്ങിയിരുന്നു. യാത്രയ്‌ക്കിടെ കപ്പൽ തകർന്നാൽ വായ്‌പ തിരിച്ച് അടയ്‌ക്കേണ്ടതില്ല എന്നായിരുന്നു വ്യവസ്ഥ. യാത്രയ്‌ക്കിടയിൽ മുങ്ങിപ്പോകുന്ന കപ്പലുകൾ മൂലമുണ്ടാകുന്ന നഷ്ടം നികത്താൻ ഈ തുക പര്യാപ്‌തമായിരുന്നു.<ref name = "principles">{{cite book |last=തോമസ് |first=ഡോ. സണ്ണിക്കുട്ടി |title=പ്രിൻസിപ്പിൾസ് ഓഫ് ഇൻഷുറൻസ്|publisher=പ്രതിഭ പബ്ലിക്കേഷൻസ്|page=11|year=2015}}</ref> [[ഹമ്മുറാബിയുടെ നിയമാവലി|ഹമ്മുറാബിയുടെ നിയമാവലി 238]] (c. 1755–1750 ക്രി.മു.) ഒരു കപ്പലിനെ മൊത്തം നഷ്ടത്തിൽ നിന്ന് രക്ഷിച്ച ഒരു കടൽ ക്യാപ്റ്റൻ, കപ്പൽ മാനേജർ അല്ലെങ്കിൽ കപ്പൽ വാടകയ്‌ക്കെടുക്കുന്നയാൾ കപ്പലിൻ്റെ മൂല്യത്തിൻ്റെ പകുതി കപ്പൽ ഉടമയ്ക്ക് നൽകിയാൽ മതിയെന്ന് വ്യവസ്ഥ ചെയ്യുന്നു.<ref name="Sommer 1903 p. 86">{{cite journal|translator-last=സോമർ|translator-first=ഓട്ടോ|author=ഹമ്മുറാബി|author-link=ഹമ്മുറാബി|title=ഹമ്മുറാബിയുടെ നിയമാവലി, ബാബിലോണിലെ രാജാവ്|year=1903|journal=ഭൂതകാലത്തിൻ്റെ രേഖകൾ|place=[[വാഷിങ്ടൺ, ഡി.സി.]]|publisher=ഭൂതകാല രേഖകൾ പര്യവേക്ഷണ സൊസൈറ്റി|volume=2|issue=3|page=[https://archive.org/details/cu31924060109703/page/n27/mode/2up 86]|access-date=ജൂൺ 20, 2021|url=https://archive.org/details/cu31924060109703/mode/2up|quote=238. ഒരു ക്യാപ്റ്റൻ തകർന്നാൽ ... പണം അതിൻ്റെ ഉടമയ്ക്ക്.}}</ref><ref name="ഹാർപർ 1904 p. 85">{{cite web|translator-last=ഹാർപർ|translator-first=റോബർട്ട് ഫ്രാൻസിസ്|author=ഹമ്മുറാബി|author-link=ഹമ്മുറാബി|year=1904|title=ഹമ്മുറാബിയുടെ നിയമാവലി, ബാബിലോണിലെ രാജാവ്|place=[[ഷിക്കാഗൊ]]|publisher=ഷിക്കാഗൊ സർവകലാശാല പ്രസ്സ്|edition=2nd|page=[https://oll.libertyfund.org/title/hammurabi-the-code-of-hammurabi#lf0762_label_461 85]|website=ലിബർട്ടി ഫണ്ട്|url=https://oll-resources.s3.us-east-2.amazonaws.com/oll3/store/titles/1276/0762_Bk.pdf|access-date=ജൂൺ 20, 2021|quote=§238. ഒരു ബോട്ടുകാരൻ മുങ്ങിയാൽ ... അതിൻ്റെ പകുതി മൂല്യം.}}</ref><ref name="King 1910">{{cite web|translator-last=കിങ്|translator-first=ലിയോനാർഡ് വില്യം |author=ഹമ്മുറാബി|author-link=ഹമ്മുറാബി|year=1910|title=ഹമ്മുറാബിയുടെ നിയമാവലി, ബാബിലോണിലെ രാജാവ് |place=ന്യൂ ഹാവൻ, [[കണെക്റ്റിക്കട്ട്]]|publisher=യേൽ നിയമ കലാശാല|website=അവലോൺ പദ്ധതി|url=https://avalon.law.yale.edu/ancient/hamframe.asp|access-date=ജൂൺ 20, 2021|quote=238. ഒരു നാവികൻ തകർന്നാൽ ... പണത്തിൻ്റെ മൂല്യം.}}</ref> ഒന്നാം ജസ്റ്റീനിയൻ (527–565) ഉത്തരവിട്ട നിയമങ്ങളുടെ ക്രോഡീകരണത്തിൻ്റെ രണ്ടാം വാല്യമായ ''ഡൈജസ്റ്റ സേവ് പാണ്ഡെക്റ്റെയിൽ'' [Digesta seu Pandectae] (533), 235 AD-ൽ റോമൻ നിയമജ്ഞനായ പൗലോസ് എഴുതിയ ഒരു നിയമാഭിപ്രായം ''ലെക്സ് റോഡിയയെ'' കുറിച്ച് ഉൾപ്പെടുത്തിയിട്ടുണ്ട് ("റോഡിയൻ നിയമം"). ഗ്രീക്ക് ഇരുണ്ട യുഗത്തിൽ (c. 1100–c. 750) നിർദിഷ്ട ഡോറിയൻ അധിനിവേശത്തിൻ്റെയും ഉദ്ദിഷ്ടമായ കടൽ ജനതയുടെ ആവിർഭാവത്തിൻ്റെയും സമയത്ത് [[ഫിനീഷ്യൻ സംസ്കാരം|ഫിനീഷ്യൻമാരാൽ]] വിശ്വസനീയമായി ക്രി.മു. 1000 മുതൽ 800 വരെ റോഡ്‌സ് ദ്വീപിൽ സ്ഥാപിച്ച മറൈൻ ഇൻഷുറൻസിൻ്റെ ''പൊതു ശരാശരി തത്വം'' ഇത് വിശദീകരിക്കുന്നു.<ref>{{cite web|title=സിവിൽ നിയമം, വാല്യം I, ജൂലിയസ് പൗലോസിൻ്റെ അഭിപ്രായങ്ങൾ, പുസ്തകം II|language=en|trans-title=The Civil Law, Volume I, The Opinions of Julius Paulus, Book II|year=1932|translator-first=എസ്.പി.|translator-last=സ്കോട്ട്|publisher=സെൻട്രൽ ട്രസ്റ്റ് കമ്പനി|website=കോൺസ്റ്റിറ്റ്യൂഷൻ സൊസൈറ്റി|url=https://constitution.org/2-Authors/sps/sps01_4-2.htm|quote=തലക്കെട്ട് VII. ലെക്സ് റോഡിയയിൽ. ഒരു കപ്പലിന് ഭാരം കുറയ്ക്കാൻ വേണ്ടി ചരക്കുകൾ കടലിലേക്ക് വലിച്ചെറിയുകയാണെങ്കിൽ, എല്ലാവരുടെയും പ്രയോജനത്തിനായി ഉണ്ടാക്കുന്നതെല്ലാം വിലയിരുത്തി നഷ്ടം നികത്തുമെന്ന് ''ലെക്സ് റോഡിയ'' നൽകുന്നു.|access-date=ജൂൺ 16, 2021|archive-date=2021-06-24|archive-url=https://web.archive.org/web/20210624195244/https://constitution.org/2-Authors/sps/sps01_4-2.htm|url-status=dead}}</ref><ref name="Prudential pp. 5–6">{{cite book|year=1915|title=ഇൻഷുറൻസിൻ്റെ പ്രമാണാടിസ്ഥാന ചരിത്രം, 1000 ക്രി.മു.–1875 എ.ഡി.|language=en |trans-title=The Documentary History of Insurance, 1000 B.C.–1875 A.D.|publisher=പ്രുഡെൻഷിയൽ ഫൈനൻഷിയൽ|place=[[നെവാർക്ക്]]|pages=[https://archive.org/details/cu31924030231736/page/n7/mode/2up 5–6]|url=https://archive.org/details/cu31924030231736/mode/2up|access-date=ജൂൺ 15, 2021}}</ref><ref name="Duhaime">{{cite web |url=http://www.duhaime.org/LawMuseum/LawArticle-383/Lex-Rhodia-The-Ancient-Ancestor-of-Maritime-Law-800--BC.aspx |title=ലോക നിയമ ചരിത്രത്തിൻ്റെ ദുഹൈമിൻ്റെ ടൈംടേബിൾ |language=en |trans-title=Duhaime's Timetable of World Legal History |work=ദുഹൈമിൻ്റെ നിയമ നിഘണ്ടു |access-date=ഏപ്രിൽ 9, 2016 |archive-date=24 ജൂൺ 2021 |archive-url=https://web.archive.org/web/20210624195657/http://www.duhaime.org/LawMuseum/LawArticle-383/Lex-Rhodia-The-Ancient-Ancestor-of-Maritime-Law-800--BC.aspx |url-status=dead }}</ref> എല്ലാ ഇൻഷുറൻസിനും അടിവരയിടുന്ന അടിസ്ഥാന തത്വമാണ് പൊതു ശരാശരി നിയമം.<ref name="Prudential pp. 5–6" /> 1816-ൽ, ഈജിപ്തിലെ മിനിയയിൽ നടന്ന ഒരു പുരാവസ്തു ഗവേഷണം ഈജിപ്‌റ്റസിലെ ആൻ്റിനോപോളിസിലെ ആൻ്റിനസ് ക്ഷേത്രത്തിൻ്റെ അവശിഷ്ടങ്ങളിൽ നിന്ന് നെർവ-ആൻ്റണിൻ രാജവംശത്തിൻ്റെ കാലഘട്ടത്തിലെ ഒരു ടാബ്‌ലെറ്റ് നിർമ്മിച്ചു. റോമൻ സാമ്രാജ്യത്തിൻ്റെ ഹാഡ്രിയൻ്റെ (117–138) ഭരണകാലത്ത് ഏകദേശം 133 എഡിയിൽ ഇറ്റലിയിലെ ലാനുവിയത്തിൽ സ്ഥാപിതമായ ഒരു ശ്മശാന സൊസൈറ്റി കൊളീജിയത്തിൻ്റെ നിയമങ്ങളും അംഗത്വ കുടിശ്ശികയും ടാബ്‌ലെറ്റ് നിർദ്ദേശിച്ചു.<ref name="Prudential pp. 5–6" /> 1851 എഡി-യിൽ, ഭാവിയിലെ യു.എസ്. സുപ്രീം കോടതി അസോസിയേറ്റ് ജസ്റ്റിസ് ജോസഫ് പി. ബ്രാഡ്‌ലി (1870-1892 എഡി), ഒരിക്കൽ മ്യൂച്വൽ ബെനിഫിറ്റ് ലൈഫ് ഇൻഷുറൻസ് കമ്പനിയുടെ ആക്ച്വറിയായി ജോലി ചെയ്തു, ഇൻസ്റ്റിറ്റ്യൂട്ട് ഓഫ് ആക്ച്വറീസ് ജേണലിന് ഒരു ലേഖനം സമർപ്പിച്ചു. ഏകദേശം 220 AD-ൽ റോമൻ നിയമജ്ഞനായ ഉൽപിയൻ സമാഹരിച്ച സെവേറൻ രാജവംശ കാലഘട്ടത്തിലെ ജീവിത പട്ടികയുടെ ചരിത്രപരമായ വിവരണം അദ്ദേഹത്തിൻ്റെ ലേഖനം വിശദമായി വിവരിച്ചു, അത് ഡൈജസ്റ്റയിലും ഉൾപ്പെടുത്തിയിട്ടുണ്ട്.<ref>{{cite book|year=1915|title=ഇൻഷുറൻസിൻ്റെ പ്രമാണാടിസ്ഥാന ചരിത്രം, 1000 ക്രി.മു.–1875 എ.ഡി.|language=en |trans-title=The Documentary History of Insurance, 1000 BC–1875 AD|publisher=പ്രുഡെൻഷിയൽ ഫൈനൻഷിയൽ. |place=[[നെവാർക്ക്]]|pages=[https://archive.org/details/cu31924030231736/page/n9/mode/2up 6–7]|url=https://archive.org/details/cu31924030231736/mode/2up|access-date=ജൂൺ 15, 2021}}</ref> ക്രി.മു. മൂന്നാം നൂറ്റാണ്ടിലെ ധർമ്മശാസ്ത്രം, അർത്ഥശാസ്ത്രം, മനുസ്മൃതി തുടങ്ങിയ ഹിന്ദു ഗ്രന്ഥങ്ങളിലും ഇൻഷുറൻസ് ആശയങ്ങൾ കണ്ടെത്തിയിട്ടുണ്ട്.<ref>{{cite book|title=ഇന്ത്യയിലെ ലൈഫ് ഇൻഷുറൻസ് വ്യവസായം: നിലവിലെ അവസ്ഥയും കാര്യക്ഷമതയും|page=2|language=en |trans-title=The Life Insurance Industry in India: Current State and Efficiency|author=തപസ് കുമാർ പരിദ, ദേബാഷിസ് ആചാര്യ|publisher=സ്പ്രിംഗർ|year=2016|isbn=9789811022333}}</ref> പുരാതന ഗ്രീക്കുകാർക്ക് കടൽയാത്രാ വായ്പകൾ ഉണ്ടായിരുന്നു. ഒരു കപ്പലിലോ ചരക്കിലോ മുൻപണം കൊടുത്ത് യാത്ര അഭിവൃദ്ധിപ്പെട്ടാൽ വലിയ പലിശ സഹിതം തിരിച്ചടയ്ക്കണം. എന്നിരുന്നാലും, കപ്പൽ നഷ്‌ടപ്പെട്ടാൽ പണം തിരികെ നൽകില്ല, അങ്ങനെ മൂലധനത്തിൻ്റെ ഉപയോഗത്തിന് മാത്രമല്ല, അത് നഷ്‌ടപ്പെടാനുള്ള അപകടസാധ്യതയ്‌ക്കും പണം നൽകുന്നതിന് ഉയർന്ന പലിശനിരക്ക് ഉണ്ടാക്കുന്നു (പൂർണ്ണമായി [[ഡെമോസ്തനിസ്]] വിവരിച്ചത്). കടൽത്തീരങ്ങളിൽ ''ബോട്ടമ്രി, റെസ്‌പോണ്ടൻഷ്യ ബോണ്ടുകൾ'' എന്ന പേരിൽ ഈ സ്വഭാവമുള്ള വായ്പകൾ അന്നുമുതൽ സാധാരണമാണ്.<ref name=EB1911>{{cite EB1911 |wstitle=ഇൻഷുറൻസ്|volume=14 |pages=657–658 |language=en |trans-title=Insurance |first1=ചാൾട്ടൺ |last1=ലൂയിസ് |first2=തോമസ്|last2=ഇൻഗ്രാം}}</ref> കടൽ-അപകടങ്ങളുടെ നേരിട്ടുള്ള ഇൻഷുറൻസ് വായ്പകളിൽ നിന്ന് സ്വതന്ത്രമായി പ്രീമിയം അടയ്ക്കുന്നത് ബെൽജിയത്തിൽ ഏകദേശം 1300 എ.ഡി.യോടെ തുടങ്ങി.<ref name=EB1911/> പ്രത്യേക ഇൻഷുറൻസ് കരാറുകൾ (അതായത്, ലോണുകളുമായോ മറ്റ് തരത്തിലുള്ള കരാറുകളുമായോ ബന്ധിപ്പിച്ചിട്ടില്ലാത്ത ഇൻഷുറൻസ് പോളിസികൾ) 14-ാം നൂറ്റാണ്ടിൽ ജെനോവയിൽ കണ്ടുപിടിച്ചതാണ്, ഭൂമിയുള്ള എസ്റ്റേറ്റുകളുടെ ഈട് ഉപയോഗിച്ച് ഇൻഷുറൻസ് പൂളുകൾ. അറിയപ്പെടുന്ന ആദ്യത്തെ ഇൻഷുറൻസ് കരാർ 1347-ൽ ജെനോവയിൽ നിന്നാണ്. അടുത്ത നൂറ്റാണ്ടിൽ, മാരിടൈം ഇൻഷുറൻസ് വ്യാപകമായി വികസിച്ചു, പ്രീമിയങ്ങൾ അപകടസാധ്യതകൾക്കനുസരിച്ച് വ്യത്യസ്തമായിരുന്നു.<ref>ജെ. ഫ്രാങ്ക്ലിൻ, ''ഊഹ ശാസ്ത്രം: പാസ്കലിന് മുമ്പുള്ള തെളിവുകളും സാധ്യതയും'' (ബാൾട്ടിമോർ: ജോൺസ് ഹോപ്കിൻസ് യൂണിവേഴ്സിറ്റി പ്രസ്സ്, 2001), 274-277.</ref> ഈ പുതിയ ഇൻഷുറൻസ് കരാറുകൾ ഇൻഷുറൻസിനെ നിക്ഷേപത്തിൽ നിന്ന് വേർപെടുത്താൻ അനുവദിച്ചു, മറൈൻ ഇൻഷുറൻസിൽ ആദ്യമായി ഉപയോഗപ്രദമായ റോളുകളുടെ വേർതിരിവിന്റെ തുടക്കം കുറിച്ചു. 1583 ജൂൺ 18-ന് ലണ്ടനിലെ റോയൽ എക്‌സ്‌ചേഞ്ചിൽ £383, 6s, 8d.-ക്ക്, വില്യം ഗിബ്ബൺസിൻ്റെ ജീവനെ പന്ത്രണ്ട് മാസങ്ങൾ ഇൻഷുർ ചെയ്തുകൊണ്ട്ലൈഫ് ഇൻഷുറൻസിൻ്റെ ആദ്യകാല പോളിസി ഉണ്ടാക്കി.<ref name=EB1911/> === ആധുനിക രീതികൾ === പ്രത്യേക ഇനങ്ങൾ വികസിപ്പിച്ച [[ജ്ഞാനോദയകാലം|ജ്ഞാനോദയ കാലഘട്ടത്തിലെ]] [[യൂറോപ്പ്|യൂറോപ്പിൽ]] ഇൻഷുറൻസ് കൂടുതൽ സങ്കീർണ്ണമായി. [[File:Lloyd's coffee house drawing.jpg|right|thumb|''ലോയ്ഡ്സ് കോഫി ഹൗസ്'' മറൈൻ ഇൻഷുറൻസിൻ്റെ ആദ്യത്തെ സംഘടിത വിപണിയായിരുന്നു.]] 1666-ൽ 13,000-ലധികം വീടുകൾ വിഴുങ്ങിയ ലണ്ടനിലെ ''മഹാ അഗ്നിബാധയിൽ'' ഇന്ന് നമുക്കറിയാവുന്ന ''സ്വത്ത് ഇൻഷുറൻസ്'' കണ്ടെത്താനാകും. തീയുടെ വിനാശകരമായ പ്രത്യാഘാതങ്ങൾ ഇൻഷുറൻസിൻ്റെ വികസനത്തെ "സൌകര്യത്തിൻ്റെ കാര്യത്തിൽ നിന്ന് അടിയന്തിരമായി മാറ്റി, സർ ക്രിസ്റ്റഫർ റെൻ 1667-ൽ ലണ്ടനിലെ തൻ്റെ പുതിയ പദ്ധതിയിൽ "ഇൻഷുറൻസ് കാര്യാലയത്തിനായി" ഒരു ഇടം ഉൾപ്പെടുത്തിയതിൽ പ്രതിഫലിച്ച ഒരു അഭിപ്രായ മാറ്റം" ആയി വേണം കാണുവാൻ.<ref>ഡിക്സൺ (1960): 4</ref> നിരവധി ''അഗ്നിബാധ ഇൻഷുറൻസ്'' പദ്ധതികൾ ശ്രമിക്കപ്പെട്ടു എങ്കിലും ഫലമുണ്ടായില്ല, എന്നാൽ 1681-ൽ സാമ്പത്തിക ശാസ്ത്രജ്ഞനായ ''നിക്കോളാസ് ബാർബണും'' പതിനൊന്ന് കൂട്ടാളികളും ചേർന്ന് ഇഷ്ടികയും ചട്ടക്കൂടും ഉള്ള വീടുകൾ ഇൻഷുർ ചെയ്യുന്നതിനായി ''റോയൽ എക്‌സ്‌ചേഞ്ചിൻ്റെ'' പിൻഭാഗത്ത് ആദ്യത്തെ ഫയർ ഇൻഷുറൻസ് കമ്പനിയായ '''''ഇൻഷുറൻസ് ഓഫീസ് ഫോർ ഹൗസ്''''' സ്ഥാപിച്ചു. തുടക്കത്തിൽ, 5,000 വീടുകൾ അദ്ദേഹത്തിൻ്റെ ഇൻഷുറൻസ് ഓഫീസിൽ നിന്ന് ഇൻഷുർ ചെയ്തു.<ref>ഡിക്സൺ (1960): 7</ref> അതേ സമയം, വ്യാപാര സംരംഭങ്ങളുടെ ''അണ്ടർ റൈറ്റിംഗിനായുള്ള'' ആദ്യ ഇൻഷുറൻസ് സ്കീമുകൾ ലഭ്യമായി. പതിനേഴാം നൂറ്റാണ്ടിൻ്റെ അവസാനത്തോടെ, ''മറൈൻ ഇൻഷുറൻസ് എന്നതിൻ്റെ ആവശ്യകത കാരണം ലണ്ടൻ്റെ വ്യാപാര കേന്ദ്രമെന്ന നിലയിൽ വളർച്ച വർദ്ധിച്ചു. 1680-കളുടെ അവസാനത്തിൽ, എഡ്വേർഡ് ലോയ്ഡ് ''ലോയ്ഡ്സ് കോഫി ഹൗസ്'' എന്ന പേരിൽ ഒരു കാപ്പിക്കട തുറന്നു, ഇത് ചരക്കുകളും കപ്പലുകളും ഇൻഷുർ ചെയ്യാൻ ആഗ്രഹിക്കുന്ന ഷിപ്പിംഗ് വ്യവസായത്തിലെ കക്ഷികളുടെ സംഗമ സ്ഥലമായി മാറി. ഈ അനൗപചാരിക തുടക്കങ്ങൾ ഇൻഷുറൻസ് ചന്തയും ''ലോയിഡ്സ് ഓഫ് ലണ്ടൻ'' അനുബന്ധ ഷിപ്പിംഗ്, ഇൻഷുറൻസ് വ്യാപാരങ്ങളും സ്ഥാപിക്കുന്നതിലേക്ക് നയിച്ചു.<ref>{{cite ODNB|url=http://press.oxforddnb.com/index/16/101016829 |title=ലോയ്ഡ്, എഡ്വേർഡ് (''c''.1648–1713) |language=en |trans-title=Lloyd, Edward (''c''.1648–1713)|first=സാറാ |last=പാമർ |date=ഒക്ടോബർ 2007 |volume=1 |doi=10.1093/ref:odnb/16829 |access-date=16 ഫെബ്രുവരി 2011 |url-status = dead|archive-url=https://web.archive.org/web/20110715030319/http://press.oxforddnb.com/index/16/101016829/ |archive-date=15 ജൂലൈ 2011 }}</ref> [[File:National-insurance-act-1911.jpg|thumb|upright=0.9|ദേശീയ ഇൻഷുറൻസ് നിയമം 1911-നെ പ്രോത്സാഹിപ്പിക്കുന്ന ലഘുലേഖ]] ''ലൈഫ് ഇൻഷുറൻസ് പോളിസികൾ'' 18-ാം നൂറ്റാണ്ടിൻ്റെ തുടക്കത്തിലാണ് പ്രാബല്യത്തിൽ വന്നത്. 1706-ൽ ലണ്ടനിൽ ''വില്യം ടാൽബോട്ട്'', ''അലൻ ബാരനെറ്റ്സ്'' എന്നിവർ ചേർന്ന് സ്ഥാപിച്ച ''അമിക്കബിൾ സൊസൈറ്റി ഫോർ എ പെർപെച്വൽ അഷ്വറൻസ് ഓഫീസ്'' ആണ് ലൈഫ് ഇൻഷുറൻസ് വാഗ്ദാനം ചെയ്ത ആദ്യത്തെ കമ്പനി. .<ref Name="Anzovin121">അൻസോവിൻ, സ്റ്റീവൻ, ''പ്രസിദ്ധമായ ആദ്യ വസ്തുതകൾ'' 2000, item # 2422, H. W. വിൽസൺ കമ്പനി, {{ISBN|0-8242-0958-3}} p. 121 ''റെക്കോർഡ് അറിയപ്പെടുന്ന ആദ്യത്തെ ലൈഫ് ഇൻഷുറൻസ് കമ്പനി 1706-ൽ ഇംഗ്ലണ്ടിലെ ലണ്ടനിൽ ഓക്സ്ഫോർഡ് ബിഷപ്പും ഫിനാൻഷ്യർ തോമസ് അലനും ചേർന്ന് സ്ഥാപിച്ചു. ഒരു ''പെർപെച്വൽ അഷ്വറൻസ് ഓഫീസിനുള്ള അമിക്കബിൾ സൊസൈറ്റി എന്ന് വിളിക്കപ്പെടുന്ന കമ്പനി, പോളിസി ഉടമകളിൽ നിന്ന് വാർഷിക പ്രീമിയങ്ങൾ ശേഖരിക്കുകയും ഒരു പൊതു ഫണ്ടിൽ നിന്ന് മരണപ്പെട്ട അംഗങ്ങളുടെ നോമിനികൾക്ക് പണം നൽകുകയും ചെയ്തു.''</ref><ref>അമിക്കബിൾ സൊസൈറ്റി, ''ചാർട്ടറുകൾ, പാർലമെൻ്റിൻ്റെ നിയമങ്ങൾ. , കൂടാതെ കോർപ്പറേഷൻ്റെ ''ബൈ-ലോസ് ഓഫ് അമിക്കബിൾ സൊസൈറ്റി ഫോർ എ പെർപെച്വൽ അഷ്വറൻസ് ഓഫീസ്'', ഗിൽബെർട്ട് ആൻഡ് റിവിംഗ്ടൺ, 1854, പേ. 4</ref> ഇതേ തത്ത്വത്തിൽ, ''എഡ്വേർഡ് റോ മോറെസ്'' 1762-ൽ ''ദി ഇക്വിറ്റബിൾ ലൈഫ് അഷ്വറൻസ് സൊസൈറ്റി|ലൈവ്സ് ആൻഡ് സർവൈവർഷിപ്പ് സംബന്ധിച്ച തുല്യമായ ഉറപ്പുകൾക്കുള്ള സൊസൈറ്റി'' സ്ഥാപിച്ചു. ലോകത്തിലെ ആദ്യത്തെ മ്യൂച്വൽ ഇൻഷുറർ ആയിരുന്നു ഇത്, മരണനിരക്ക് അടിസ്ഥാനമാക്കിയുള്ള പ്രായാധിഷ്ഠിത പ്രീമിയങ്ങൾ "ശാസ്ത്രീയ ഇൻഷുറൻസ് പരിശീലനത്തിനും വികസനത്തിനുമുള്ള ചട്ടക്കൂട്", "എല്ലാ ലൈഫ് ഇൻഷുറൻസ് പദ്ധതികളും പിന്നീട് അടിസ്ഥാനമാക്കിയുള്ള ആധുനിക ലൈഫ് അഷ്വറൻസിൻ്റെ അടിസ്ഥാനം" എന്നിവയെ അടിസ്ഥാനമാക്കിയുള്ളതാണ്.<ref name=eq>{{Cite web|url=http://www.equitable.co.uk/about-us/history-and-facts/|title=ഇന്നത്തെയും ചരിത്രവും: സമത്വ ജീവിതത്തിൻ്റെ ചരിത്രം |language=en |trans-title=Today and History:The History of Equitable Life|date=26 ജൂൺ 2009|access-date=16 ഓഗസ്റ്റ് 2009}}</ref> പത്തൊൻപതാം നൂറ്റാണ്ടിൻ്റെ അവസാനത്തിൽ "അപകട ഇൻഷുറൻസ്" ലഭ്യമാകാൻ തുടങ്ങി.<ref>{{cite web|title=എൻകാർട്ട: ആരോഗ്യ ഇൻഷുറൻസ് |language=en |trans-title= Encarta: Health Insurance |url=http://ca.encarta.msn.com/encyclopedia_761576408_8/Health_Insurance.html#s49 |archive-url=https://web.archive.org/web/20090717201207/http://ca.encarta.msn.com/encyclopedia_761576408_8/Health_Insurance.html |archive-date=17 ജൂലൈ 2009 |url-status = dead}}</ref> അപകട ഇൻഷുറൻസ് വാഗ്‌ദാനം ചെയ്‌ത ആദ്യത്തെ കമ്പനി, 1848-ൽ ഇംഗ്ലണ്ടിൽ രൂപീകരിച്ച റെയിൽവേ പാസഞ്ചേഴ്‌സ് അഷ്വറൻസ് കമ്പനിയാണ്. ഇത് പുതിയ [[റെയിൽവേ]] സംവിധാനത്തിൽ വർദ്ധിച്ചുവരുന്ന മരണങ്ങൾക്കെതിരെ ഇൻഷുർ ചെയ്യാൻ ഉദ്ദേശിച്ചുകൊണ്ടായിരുന്നു. ആദ്യത്തെ അന്താരാഷ്‌ട്ര ഇൻഷുറൻസ് ചട്ടം ആയിരുന്നു ''പൊതു ശരാശരി''യിൽ കപ്പലും ചരക്കും തമ്മിലുള്ള ചെലവ് വിതരണത്തിനുള്ള '''''യോർക്ക്-ആൻ്റ്‌വെർപ്പ് ചട്ടങ്ങൾ'''''. 1873-ൽ ''ഇൻ്റർനാഷണൽ ലോ അസോസിയേഷൻ്റെ'' മുൻഗാമിയായ ''അസോസിയേഷൻ ഫോർ ദി റിഫോം ആൻഡ് കോഡിഫിക്കേഷൻ ഓഫ് നേഷൻസ്'' [[ബ്രസൽസ്|ബ്രസൽസിൽ]] സ്ഥാപിതമായി. 1895-ൽ "ഇൻ്റർനാഷണൽ ലോ അസോസിയേഷൻ" എന്ന തലക്കെട്ടിലേക്ക് മാറുന്നതിന് മുമ്പ് അത് 1890-ൽ ആദ്യത്തെ യോർക്ക്-ആൻ്റ്‌വെർപ്പ് ചട്ടം പ്രസിദ്ധീകരിച്ചു.<ref>{{Citation|author= എഫ്.എൽ. വിസ്വാൾ|url= https://comitemaritime.org/wp-content/uploads/2018/06/a-brief-history-wiswall.pdf| title=ഒരു സംക്ഷിപ്ത ചരിത്രം |language=en |trans-title=A Brief History |publisher= [[അന്താരാഷ്ട്ര മാരിടൈം സംഘടന]]|series= |date=2019 |archive-url= https://web.archive.org/web/20190814090124/https://comitemaritime.org/wp-content/uploads/2018/06/a-brief-history-wiswall.pdf|archive-date= 14 ഓഗസ്റ്റ് 2019}}</ref><ref>{{Citation|author= ഡോ. റൂത്ത് ഫ്രെണ്ടോ|url= http://www.ila-hq.org/images/ILA/docs/international_law_association_article_-_dr_ruth_frendo.pdf | title=വിപുലമായ നിയമ പഠന വിദ്യാഭ്യാസ സ്ഥാപനത്തിലെ ആർക്കൈവിസ്റ്റും രേഖാ നിർവാഹകനും |language=en |trans-title=Archivist and Records Manager at the Institute of Advanced Legal Studies|publisher= ILA|series= |date=}}</ref> 19-ആം നൂറ്റാണ്ടിൻ്റെ അവസാനത്തോടെ ഗവൺമെൻ്റുകൾ രോഗത്തിനും വാർദ്ധക്യത്തിനും എതിരെ ദേശീയ ഇൻഷുറൻസ് പദ്ധതികൾ ആരംഭിച്ചു. 1840-കളിൽ തന്നെ ആരംഭിച്ച [[പ്രഷ്യ|പ്രഷ്യയിലെയും]] [[സാക്സണി|സാക്സണിയിലെയും]] ക്ഷേമ പരിപാടികളുടെ പാരമ്പര്യത്തെ അടിസ്ഥാനമാക്കിയാണ് [[ജർമ്മനി]] നിർമ്മിച്ചത്. 1880-കളിൽ ചാൻസലർ [[ഓട്ടോ വോൺ ബിസ്മാർക്ക്]] വാർദ്ധക്യകാല പെൻഷനുകൾ, അപകട ഇൻഷുറൻസ്, മെഡിക്കൽ പരിചരണം എന്നിവ ജർമ്മനിയുടെ ക്ഷേമ സംസ്ഥാനത്തിന് അടിത്തറയായി.<ref name="EPH">ഇ.പി. ഹെനോക്ക്, ''ഇംഗ്ലണ്ടിലെയും ജർമ്മനിയിലെയും ക്ഷേമരാഷ്ട്രത്തിന്റെ ഉത്ഭവം, 1850–1914: സാമൂഹിക നയങ്ങളുടെ താരതമ്യം'' (2007)</ref><ref>ഹെർമൻ ബെക്ക്, ''പ്രഷ്യയിലെ ഏകാധിപത്യ ക്ഷേമരാഷ്ട്രത്തിന്റെ ഉത്ഭവം, 1815-1870'' (1995)</ref> ബ്രിട്ടനിൽ കൂടുതൽ വിപുലമായ നിയമനിർമ്മാണം ലിബറൽ ഗവൺമെൻ്റ് ''നാഷണൽ ഇൻഷുറൻസ് ആക്ടിൽ'' 1911-ൽ അവതരിപ്പിച്ചു.<ref>[http://www.nationalarchives.gov.uk/cabinetpapers/themes/national-health-insurance.htm കാബിനറ്റ് പേപ്പറുകൾ 1915-1982: ദേശീയ ആരോഗ്യ ഇൻഷുറൻസ് നിയമം 1911.] നാഷണൽ ആർക്കൈവ്സ്, 2013. വീണ്ടെടുത്തത് 30 ജൂൺ 2013.</ref> ഇത് ബ്രിട്ടീഷ് തൊഴിലാളി വർഗ്ഗങ്ങൾക്ക് അസുഖത്തിനും തൊഴിലില്ലായ്മയ്ക്കും എതിരായ ഇൻഷുറൻസിൻ്റെ ആദ്യത്തെ സംഭാവനാ സംവിധാനം നൽകി. രണ്ടാം ലോകമഹായുദ്ധത്തിനു ശേഷം ഈ സംവിധാനം ബിവറിഡ്ജ് റിപ്പോർട്ടിൻ്റെ സ്വാധീനത്തിൽ വിപുലമായി വിപുലീകരിച്ച് ആദ്യത്തെ ആധുനിക [[ക്ഷേമരാഷ്ട്രം]] രൂപീകരിക്കപ്പെട്ടു.<ref name="EPH">ഇ.പി. ഹെനോക്ക്, ''ഇംഗ്ലണ്ടിലെയും ജർമ്മനിയിലെയും ക്ഷേമരാഷ്ട്രത്തിന്റെ ഉത്ഭവം, 1850–1914: സാമൂഹിക നയങ്ങളുടെ താരതമ്യം'' (2007)</ref><ref> ബെൻ്റ്ലി ബി. ഗിൽബർട്ട്, ''ബ്രിട്ടീഷ് സാമൂഹിക നയം, 1914-1939'' (1970)</ref> 2008-ൽ, അന്നത്തെ അനൗപചാരിക ശൃംഖലയായ ''ഇൻഷുറൻസ് അസോസിയേഷനുകളുടെ അന്താരാഷ്ട്ര നെറ്റ്‌വർക്ക്'' സജീവമായി, ഇൻഷുറൻസ് വ്യവസായത്തിൻ്റെ ഫലപ്രാപ്തി വർദ്ധിപ്പിക്കുന്നതിന് 2012-ൽ ഔപചാരികമായി സ്ഥാപിതമായ ''ഇൻഷുറൻസ് അസോസിയേഷനുകളുടെ ആഗോള ഫെഡറേഷൻ'' അതിൻ്റെ പിൻഗാമിയായി, അന്താരാഷ്ട്ര റെഗുലേറ്ററി ബോഡികൾക്ക് ഇൻപുട്ട് നൽകുകയും പൊതു താൽപ്പര്യമുള്ള വിഷയങ്ങളിൽ അന്താരാഷ്ട്ര സംഭാഷണത്തിന് കൂടുതൽ ഫലപ്രദമായി സംഭാവന നൽകുകയും ചെയ്യുന്നു. ലോകമെമ്പാടുമുള്ള മൊത്തം ഇൻഷുറൻസ് പ്രീമിയത്തിൻ്റെ 89% കമ്പനികൾ വഹിക്കുന്ന 67 രാജ്യങ്ങളിലെ 40 അംഗ അസോസിയേഷനുകളും 1 നിരീക്ഷക അസോസിയേഷനും ഇതിൽ ഉൾപ്പെടുന്നു.<ref>[https://www.gfiainsurance.org/about-us "ഞങ്ങളേക്കുറിച്ച്"], ഇൻഷുറൻസ് അസോസിയേഷനുകളുടെ ആഗോള ഫെഡറേഷൻ</ref> == തത്വങ്ങൾ == അപകടസാധ്യതക്ക് വിധേയരായവരിൽ (എക്സ്പോഷർ എന്നാണ് ഈ വിധേയത്വം അറിയപ്പെടുന്നത്) ഇൻഷുർ ചെയ്ത ചിലർക്ക് മാത്രം ഉണ്ടായേക്കാവുന്ന അപകടം മൂലമുണ്ടാവുന്ന നഷ്ടം നികത്താൻ ഇൻഷുർ ചെയ്ത ''നിരവധി'' പേരിൽ നിന്ന് (സ്ഥാപനങ്ങൾ ഉൾപ്പെടും) ധനം ശേഖരിക്കുന്ന പ്രക്രിയയാണ് (ഒരർത്ഥ്ത്തിൽ വിഭവ നിർവഹണം) ഇൻഷുറൻസ്. അതിനാൽ ഇൻഷുർ ചെയ്ത സ്ഥാപനങ്ങൾ ഒരു പ്രതിഫലത്തുകയ്ക്ക് (''പ്രീമിയം'' എന്നറിയപ്പെടുന്നു) അപകടസാധ്യതയിൽ നിന്ന് പരിരക്ഷിക്കപ്പെട്ടിരിക്കുന്നു. പ്രീമിയം സംഭവത്തിൻ്റെ ആവൃത്തിയെയും തീവ്രതയെയും ആശ്രയിച്ചിരിക്കുന്നു. ''ഇൻഷുർ ചെയ്യാവുന്ന അപകടസാധ്യത''യാകാൻ, ചില സവിശേഷതകൾ പാലിക്കേണ്ടതുണ്ട്. ഒരു ''സാമ്പത്തിക ഇടനിലക്കാരൻ'' എന്ന നിലയിലുള്ള ഇൻഷുറൻസ് ഒരു വാണിജ്യ സംരംഭവും സാമ്പത്തിക സേവന വ്യവസായത്തിൻ്റെ ഒരു പ്രധാന ഭാഗവുമാണ്. ഭാവിയിൽ ഉണ്ടാകാനിടയുള്ള നഷ്ടങ്ങൾക്കായി പണം ലാഭിക്കുന്നതിലൂടെ വ്യക്തിഗത സ്ഥാപനങ്ങൾക്ക് സ്വയം ഇൻഷുർ ചെയ്യാനുമാകും.<ref>ഗോലിയർ സി. (2003). [https://www.jstor.org/stable/41953424?seq=1#page_scan_tab_contents ഇൻഷുർ ചെയ്യണോ വേണ്ടയോ?: ഒരു ഇൻഷുറൻസ് ആശയക്കുഴപ്പം]. ''അപകടസാധ്യതയും ഇൻഷുറൻസ് സിദ്ധാന്തവും സംബന്ധിച്ച ജനീവ പേപ്പറുകൾ''.</ref> === ഇൻഷുറബിലിറ്റി === സ്വകാര്യ കമ്പനികൾക്ക് ഇൻഷുർ ചെയ്യാവുന്ന അപകടസാധ്യത സാധാരണയായി ഏഴ് പൊതു സവിശേഷതകൾ പങ്കിടുന്നു:<ref>ഈ ചർച്ച മെഹറിൻ്റെയും കാമാക്കിൻ്റെയും "പ്രിൻസിപ്പിൾസ് ഓഫ് ഇൻഷുറൻസ്", 6-ാം പതിപ്പ്, 1976, pp 34 - 37 എന്നിവയിൽ നിന്ന് സ്വീകരിച്ചതാണ്.</ref> # ''സമാനമായ നിരവധി എക്‌സ്‌പോഷർ യൂണിറ്റുകൾ:'' ഇൻഷുറൻസ് പ്രവർത്തിക്കുന്നത് വിഭവ ശേഖരങ്ങളിലൂടെയാണ് എന്നതിനാൽ, ഇൻഷുറൻസ് പോളിസികളിൽ ഭൂരിഭാഗവും വൻ വർഗ്ഗങ്ങ്ളിലെ വ്യക്തിഗത അംഗങ്ങളെ പരിരക്ഷിക്കുന്നു, ഇത് ''വൻ സംഖ്യാ നിയമ''മനുസരിച്ച് ഇൻഷുറർമാരെ പ്രയോജനപ്പെടുത്തുന്നു. അഭിനേതാക്കൾ, കായികതാരങ്ങൾ, മറ്റ് പ്രശസ്തരായ വ്യക്തികൾ എന്നിവരുടെ ജീവിതമോ ആരോഗ്യമോ ഇൻഷുർ ചെയ്യുന്നതിൽ പ്രശസ്തമായ ''ലോയിഡ്സ് ഓഫ് ലണ്ടൻ'' ഉൾപ്പെടുന്നു. എന്നിരുന്നാലും, എല്ലാ എക്‌സ്‌പോഷറുകൾക്കും തമ്മിൽ വ്യത്യാസങ്ങൾ ഉണ്ടായിരിക്കും, അത് വ്യത്യസ്‌ത പ്രീമിയം നിരക്കുകളിലേക്ക് നയിച്ചേക്കാം. # ''നിശ്ചയമായ നഷ്ടം:'' അറിയപ്പെടുന്ന ഒരു കാരണത്താൽ അറിയപ്പെടുന്ന സമയത്തും സ്ഥലത്തും ഇത്തരത്തിലുള്ള നഷ്ടം സംഭവിക്കുന്നു. ഒരു ലൈഫ് ഇൻഷുറൻസ് പോളിസിയിൽ ഇൻഷുർ ചെയ്ത വ്യക്തിയുടെ മരണം ഉൾപ്പെടുന്നതാണ് വിശിഷ്ടമായ ഉദാഹരണം. അഗ്നിബാധ, വാഹനാപകടങ്ങൾ, തൊഴിലാളികളുടെ പരിക്കുകൾ എന്നിവയെല്ലാം ഈ മാനദണ്ഡം എളുപ്പത്തിൽ പാലിക്കാനിടയുണ്ട്. മറ്റ് തരത്തിലുള്ള നഷ്ടങ്ങൾ സിദ്ധാന്തത്തിൽ മാത്രമായിരിക്കാം. ഉദാഹരണത്തിന്, തൊഴിൽപരമായ രോഗം, നിർദ്ദിഷ്ട സമയമോ സ്ഥലമോ കാരണമോ തിരിച്ചറിയാൻ കഴിയാത്ത അപകടകരമായ അവസ്ഥകളിലേക്ക് ദീർഘനേരം സമ്പർക്കം പുലർത്തുന്നത് ഉൾപ്പെട്ടേക്കാം. മതിയായ വിവരങ്ങളുള്ള ഒരു ന്യായബോധമുള്ള വ്യക്തിക്ക് മൂന്ന് ഘടകങ്ങളും വസ്തുനിഷ്ഠമായി പരിശോധിക്കാൻ കഴിയുന്നത്ര വ്യക്തതയുള്ളതായിരിക്കണം നഷ്ടത്തിൻ്റെ സമയവും സ്ഥലവും കാരണവും. # ''ആകസ്‌മികമായ നഷ്ടം:'' ഒരു അവകാശവാദോന്നയം രൂപപ്പെടുന്ന സംഭവം ആകസ്‌മികമോ കുറഞ്ഞത് ഇൻഷുറൻസ് ഗുണഭോക്താവിൻ്റെ നിയന്ത്രണത്തിന് പുറത്തുള്ളതോ ആയിരിക്കണം. നഷ്ടം ശുദ്ധമായിരിക്കണം, കാരണം ചെലവിന് മാത്രം അവസരമുള്ള ഒരു സംഭവത്തിൽ നിന്നാണ് ഇത് സംഭവിക്കുന്നത്. സാധാരണ വ്യാപാര അപകടസാധ്യതകൾ അല്ലെങ്കിൽ ഒരു ലോട്ടറി ടിക്കറ്റ് വാങ്ങുന്നത് പോലുള്ള ഊഹക്കച്ചവട ഘടകങ്ങൾ ഉൾക്കൊള്ളുന്ന സംഭവങ്ങൾ സാധാരണയായി ഇൻഷുറൻസ് ആയി കണക്കാക്കില്ല. # ''വലിയ നഷ്ടം:'' ഇൻഷുർ ചെയ്തയാളുടെ വീക്ഷണകോണിൽ നിന്ന് നഷ്ടത്തിൻ്റെ വലുപ്പം അർത്ഥപൂർണ്ണമായിരിക്കണം. ഇൻഷുറൻസ് പ്രീമിയങ്ങൾ നഷ്ടത്തിൻ്റെ പ്രതീക്ഷിക്കുന്ന ചിലവും കൂടാതെ പോളിസി നൽകുന്നതിനും നിയന്ത്രിക്കുന്നതിനുമുള്ള ചെലവ്, നഷ്ടം ക്രമീകരിക്കൽ, ഇൻഷുറർക്ക് നഷ്ടപരിഹാരങ്ങൾ അടയ്ക്കാൻ കഴിയുമെന്ന് ന്യായമായും ഉറപ്പുനൽകുന്നതിന് ആവശ്യമായ മൂലധനം നൽകണം. ഈ പിന്നീടുള്ള ചെലവുകൾ പ്രതീക്ഷിക്കുന്ന നഷ്ടച്ചെലവിൻ്റെ പല മടങ്ങ് വലുപ്പമുള്ളതാകാം. വാഗ്ദാനം ചെയ്യുന്ന പരിരക്ഷ വാങ്ങുന്നയാൾക്ക് യഥാർത്ഥ മൂല്യമില്ലെങ്കിൽ അത്തരം ചിലവുകൾ നൽകുന്നതിൽ അർത്ഥമില്ല. # ''താങ്ങാനാവുന്ന പ്രീമിയം:'' ഇൻഷുർ ചെയ്‌ത ആപത്സാധ്യത വളരെ കൂടുതലാണെങ്കിൽ, അല്ലെങ്കിൽ ആപത്തിന്റെ ചെലവ് വളരെ വലുതാണെങ്കിൽ, തത്ഫലമായുണ്ടാകുന്ന പ്രീമിയം വാഗ്ദാനം ചെയ്യുന്ന പരിരക്ഷയുടെ തുകയുമായി താരതമ്യപ്പെടുത്തുമ്പോൾ, ഇൻഷുറൻസ് വാങ്ങാൻ സാധ്യതയില്ല. കൂടാതെ, ഫിനാൻഷ്യൽ അക്കൌണ്ടിംഗ് സ്റ്റാൻഡേർഡുകളിൽ അക്കൌണ്ടിംഗ് പ്രൊഫഷൻ ഔപചാരികമായി അംഗീകരിക്കുന്നതുപോലെ, ഇൻഷുറർക്ക് കാര്യമായ നഷ്ടം ഉണ്ടാകാൻ ന്യായമായ സാധ്യതയില്ലാത്ത പ്രീമിയം വളരെ വലുതായിരിക്കരുത്. അങ്ങനെ നഷ്‌ടപ്പെടാൻ സാധ്യതയില്ലെന്നു കരുതുക. അങ്ങനെയെങ്കിൽ, ഇടപാടിന് ഇൻഷുറൻസ് രൂപമുണ്ടാകാം, പക്ഷേ വസ്തുവല്ല (യു.എസ്. ഫിനാൻഷ്യൽ അക്കൗണ്ടിംഗ് സ്റ്റാൻഡേർഡ്സ് ബോർഡ് പ്രഖ്യാപന നമ്പർ 113 കാണുക: "ഹ്രസ്വകാല, ദീർഘകാല കരാറുകളുടെ പുനർ ഇൻഷുറൻസിനായുള്ള അക്കൗണ്ടിംഗും റിപ്പോർട്ടിംഗും"). # ''കണക്കാക്കാവുന്ന നഷ്ടം:'' ഔപചാരികമായി കണക്കാക്കാവുന്നതല്ലെങ്കിൽ കുറഞ്ഞത് കണക്കാക്കാവുന്ന രണ്ട് ഘടകങ്ങളുണ്ട്: നഷ്ടത്തിൻ്റെ സംഭാവ്യതയും അനുബന്ധമായ ചെലവും. നഷ്ടസാധ്യത പൊതുവെ അനുഭവപരമായതാണ്, അതേസമയം ഇൻഷുറൻസ് പോളിസിയുടെ ഒരു പകർപ്പ് കൈവശം വച്ചിരിക്കുന്ന ന്യായമായ വ്യക്തിയുടെ കഴിവുമായും ആ പോളിസിക്ക് കീഴിലുള്ള ഒരു അവകാശവാദവുമായി ബന്ധപ്പെട്ട നഷ്ടത്തിൻ്റെ തെളിവും ന്യായമായും നിർവചിക്കുന്നതിന് ചെലവ് കൂടുതലാണ് അവകാശവാദത്തിന്റെ ഫലമായി വീണ്ടെടുക്കാവുന്ന നഷ്ടത്തിൻ്റെ വസ്തുനിഷ്ഠമായ വിലയിരുത്തൽ. # ''വിനാശകരമായ വലിയ നഷ്ടങ്ങളുടെ പരിമിതമായ അപകടസാധ്യത:'' ഇൻഷുർ ചെയ്യാവുന്ന നഷ്ടങ്ങൾ തികച്ചും സ്വതന്ത്രവും വിനാശകരമല്ലാത്തതുമാണ്, അതായത് നഷ്ടങ്ങൾ ഒറ്റയടിക്ക് സംഭവിക്കുന്നതല്ലെന്നും വ്യക്തിഗത നഷ്ടങ്ങൾ ഇൻഷുററെ പാപ്പരാക്കാൻ പര്യാപ്തമല്ലെന്നും; ഇൻഷുറൻസ് കമ്പനികൾ അവരുടെ മൂലധന അടിത്തറയുടെ ചെറിയ ഭാഗത്തേക്ക് ഒരു സംഭവത്തിൽ നിന്നുള്ള നഷ്ടം പരിമിതപ്പെടുത്താൻ താൽപ്പര്യപ്പെട്ടേക്കാം. ഭൂകമ്പ ഇൻഷുറൻസും ചുഴലിക്കാറ്റ് മേഖലകളിൽ കാറ്റ് ഇൻഷുറൻസും വിൽക്കാനുള്ള ഇൻഷുറർമാരുടെ കഴിവിനെ മൂലധനം നിയന്ത്രിക്കുന്നു. അമെരിക്കയിൽ, പ്രത്യേകമായി തിരിച്ചറിഞ്ഞ പ്രദേശങ്ങളിലെ വെള്ളപ്പൊക്ക സാധ്യത സംയുക്ത സർക്കാർ ഇൻഷുർ ചെയ്യുന്നു. വാണിജ്യാടിസ്ഥാനത്തിലുള്ള അഗ്നിബാധ ഇൻഷുറൻസിൽ, ഏതെങ്കിലും വ്യക്തിഗത ഇൻഷുറർ മൂലധന പരിമിതിയെക്കാൾ കൂടുതലായ മൊത്തം എക്‌സ്‌പോസ്ഡ് മൂല്യമുള്ള ഒറ്റപ്പെട്ട സ്വത്ത് കണ്ടെത്താൻ സാധിക്കും. അത്തരം സ്വത്തുകൾ സാധാരണയായി നിരവധി ഇൻഷുറർമാർക്കിടയിൽ പങ്കിടുന്നു അല്ലെങ്കിൽ ഒരു ഇൻഷുറർ ഇൻഷുറൻസ് ചെയ്യുന്നു, ഇത് മറു-ഇൻഷുറൻസ് വിപണിയിലേക്ക് അപകടസാധ്യത വർദ്ധിപ്പിക്കുന്നു. === നിയമപരം === ഒരു കമ്പനി ഒരു വ്യക്തിഗത സ്ഥാപനത്തെ ഇൻഷുർ ചെയ്യുമ്പോൾ, അടിസ്ഥാന നിയമപരമായ ആവശ്യകതകളും നിയന്ത്രണങ്ങളും ഉണ്ട്. ഇൻഷുറൻസിൻ്റെ പൊതുവായി ഉദ്ധരിച്ചിട്ടുള്ള നിരവധി നിയമ തത്വങ്ങളിൽ ഇവ ഉൾപ്പെടുന്നു:<ref>ഐറിഷ് ബ്രോക്കേഴ്സ് അസോസിയേഷൻ.[https://www.iba.ie/development2009/index.php?option=com_content&view=article&id=76&Itemid=167 ഇൻഷുറൻസ് തത്വങ്ങൾ] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20090411184958/http://www.iba.ie/development2009/index.php?option=com_content&view=article&id=76&Itemid=167 |date=2009-04-11 }}.</ref> # ''നഷ്ടപരിഹാരം'' - ഇൻഷുറൻസ് കമ്പനി ചില നഷ്ടങ്ങളുടെ കാര്യത്തിൽ ഇൻഷുർ ചെയ്ത വ്യക്തിക്ക് നഷ്ടപരിഹാരം നൽകുകയോ അല്ലെങ്കിൽ നഷ്ടം നികത്തുകയോ ചെയ്യുന്നു. # ''ആനുകൂല്യ ഇൻഷുറൻസ്'' - ''ചാർട്ടേഡ് ഇൻഷുറൻസ് ഇൻസ്റ്റിറ്റ്യൂട്ടിൻ്റെ'' പഠന പുസ്തകങ്ങളിൽ പറഞ്ഞിരിക്കുന്നതുപോലെ, ഇൻഷുറൻസ് കമ്പനിക്ക് പരിക്കിന് കാരണക്കാരനായ കക്ഷിയിൽ നിന്ന് വീണ്ടെടുക്കാനുള്ള അവകാശം ഇല്ല, ഇൻഷുർ ചെയ്തയാൾ ഇതിനകം തന്നെ അശ്രദ്ധ കാണിച്ച കക്ഷിക്കെതിരെ നാശനഷ്ടങ്ങൾക്ക് കേസ് കൊടുത്തിരുന്നു എന്ന വസ്തുത പരിഗണിക്കാതെ തന്നെ ഇൻഷുർ ചെയ്ത വ്യക്തിക്ക് നഷ്ടപരിഹാരം നൽകണം (ഉദാഹരണത്തിന്, വ്യക്തിഗത അപകട ഇൻഷുറൻസ്) # ''ഇൻഷുർ ചെയ്യാനുള്ള താല്പര്യം'' - ഇൻഷുർ ചെയ്തയാൾ സാധാരണയായി നഷ്ടം നേരിട്ട് അനുഭവിക്കണം. ഒരു വ്യക്തിയുടെ സ്വത്ത് ഇൻഷുറൻസ് അല്ലെങ്കിൽ വ്യക്തിയുടെതന്നെ ഇൻഷുറൻസ് ഉൾപ്പെട്ടിട്ടുണ്ടെങ്കിലും ഇൻഷുർ ചെയ്യാനുള്ള താല്പര്യം നിലനിൽക്കണം. ഇൻഷുർ ചെയ്ത വ്യക്തിക്ക് ഇൻഷുർ ചെയ്ത ജീവൻ്റെയോ വസ്തുവകകളുടെയോ നഷ്ടത്തിലോ നാശത്തിലോ "പങ്കാളിത്തം" ഉണ്ടായിരിക്കണമെന്ന് ആശയം ആവശ്യപ്പെടുന്നു. ആ "പങ്കാളിത്തം" എന്താണെന്ന് നിർണ്ണയിക്കുന്നത് ഉൾപ്പെട്ടിരിക്കുന്ന ഇൻഷുറൻസ് തരവും വസ്തുവിൻ്റെ ഉടമസ്ഥതയുടെ സ്വഭാവവും വ്യക്തികൾ തമ്മിലുള്ള ബന്ധവും അനുസരിച്ചായിരിക്കും. ഇൻഷുർ ചെയ്യാനുള്ള താല്പര്യത്തിന്റെ ആവശ്യകതയാണ് ഇൻഷുറൻസിനെ ചൂതാട്ടത്തിൽ നിന്ന് വ്യത്യസ്തമാക്കുന്നത്. # ''അങ്ങേയറ്റം ശുഭാപ്തി വിശ്വാസം'' - (Uberrima fides) ഇൻഷുർ ചെയ്തയാളും ഇൻഷുർ ചെയ്യുന്നയാളും സത്യസന്ധതയും നീതിയും ഉള്ള ഒരു ശുഭാപ്തിവിശ്വാസ ബന്ധത്താൽ ബന്ധിക്കപ്പെട്ടിരിക്കുന്നു. ഭൗതിക വസ്തുതകൾ വെളിപ്പെടുത്തണം. # ''സംഭാവന'' - ഇൻഷുർ ചെയ്ത വ്യക്തിക്ക് സമാനമായ ബാധ്യതകളുള്ള ഇൻഷുറർമാർ, ചില രീതികൾ അനുസരിച്ച് നഷ്ടപരിഹാരത്തിൽ സംഭാവന ചെയ്യുന്നു. # ''സബ്‌റോഗേഷൻ'' - ഇൻഷുറൻസ് കമ്പനിക്ക് ഇൻഷുർ ചെയ്തയാളുടെ പേരിൽ വീണ്ടെടുക്കൽ നടപടികൾ പിന്തുടരുന്നതിന് നിയമപരമായ അവകാശങ്ങൾ നേടുന്നു; ഉദാഹരണത്തിന്, ഇൻഷുർ ചെയ്തയാളുടെ നഷ്ടത്തിന് ഇൻഷുറർ ബാധ്യസ്ഥരായവർക്കെതിരെ കേസെടുക്കാം. പ്രത്യേക വ്യവസ്ഥകൾ ഉപയോഗിച്ച് ഇൻഷുറർമാർക്ക് അവരുടെ സബ്‌റോഗേഷൻ അവകാശങ്ങൾ ഒഴിവാക്കാനാകും. # ''കോസ പ്രോക്സിമ അല്ലെങ്കിൽ സമീപസ്ഥ കാരണം'' - നഷ്ടത്തിൻ്റെ കാരണം (അപകടം) പോളിസിയുടെ ഇൻഷുറൻസ് കരാറിന് കീഴിലായിരിക്കണം, കൂടാതെ പ്രധാന കാരണം ഒഴിവാക്കരുത് # ''ലഘൂകരണം'' - എന്തെങ്കിലും നഷ്ടമോ അപകടമോ ഉണ്ടായാൽ, ആസ്തി ഇൻഷുർ ചെയ്തിട്ടില്ലെന്ന മട്ടിൽ, നഷ്ടം പരമാവധി കുറയ്ക്കാൻ ആസ്തി ഉടമ ശ്രമിക്കണം. === നഷ്ടപരിഹാരം === ''നഷ്ടപരിഹാരം'' എന്നതിനർത്ഥം, ഒരു നിർദ്ദിഷ്ട സംഭവമോ ആപത്തോ സംഭവിക്കുന്നതിന് മുമ്പ്, സാധ്യമായ പരിധിവരെ, വീണ്ടും പൂർണ്ണമാക്കുക അല്ലെങ്കിൽ പുനഃസ്ഥാപിക്കുക എന്നാണ്. അതനുസരിച്ച്, ലൈഫ് ഇൻഷുറൻസ് പൊതുവെ നഷ്ടപരിഹാര ഇൻഷുറൻസായി കണക്കാക്കപ്പെടുന്നില്ല, പകരം "അനിഷ്‌ടമായ" ഇൻഷുറൻസ് (അതായത്, ഒരു നിർദ്ദിഷ്ട സംഭവം സംഭവിക്കുമ്പോൾ ഒരു അവകാശവാദം ഉയർന്നുവരുന്നു). ഇൻഷുർ ചെയ്ത വ്യക്തിക്ക് നഷ്ടപരിഹാരം നൽകാൻ ശ്രമിക്കുന്ന മൂന്ന് തരത്തിലുള്ള ഇൻഷുറൻസ് കരാറുകളുണ്ട്: # ചിലവാക്കിയ തുക തിരിച്ചുനൽകുന്ന ഒരു പോളിസി # മറ്റൊരാൾക്ക് വേണ്ടിയോ, മറ്റൊരാളെ പ്രധിനിധീകരിച്ചോ നൽകുന്ന ഒരു പോളിസി<ref name="KulpHall">സി. കുല്പും ജെ. ഹാളും, അത്യാഹിത ഇൻഷുറൻസ്, നാലാം പതിപ്പ്, 1968, page 35</ref> # ഒരു നഷ്ടപരിഹാര പോളിസി ഇൻഷുർ ചെയ്തയാളുടെ കാഴ്ചപ്പാടിൽ, ഫലം സാധാരണയായി സമാനമാണ്: ഇൻഷുറർ നഷ്ടം അടയ്ക്കുകയും ചെലവുകൾ അവകാശപ്പെടുകയും ചെയ്യുന്നു. ഇൻഷുർ ചെയ്തയാൾക്ക് ഒരു "ചിലവാക്കിയ തുക തിരിച്ചുനൽകുന്ന" പോളിസി ഉണ്ടെങ്കിൽ, ഇൻഷുർ ചെയ്തയാൾക്ക് ഒരു നഷ്ടത്തിന് പണം നൽകേണ്ടി വരും, തുടർന്ന് ഇൻഷുറൻസ് കമ്പനി നഷ്ടത്തിനും, ഇൻഷുററുടെ അനുമതിയോടെ അവകാശവാദ ചെലവുകൾ ഉൾപ്പെടെയുള്ള പോക്കറ്റ് ചെലവുകൾക്കും "വീണ്ടും" നൽകണം.<ref name="KulpHall" /> "മറ്റൊരാളെ പ്രധിനിധീകരിച്ച് നൽകുന്ന" പോളിസിക്ക് കീഴിൽ, ഇൻഷുറൻസ് കമ്പനി പ്രതിരോധിക്കുകയും ഇൻഷുർ ചെയ്ത വ്യക്തിക്ക് വേണ്ടി ഒരു അവകാശവാദത്തുക നൽകുകയും ചെയ്യും. മിക്ക ആധുനിക ബാധ്യതാ ഇൻഷുറൻസുകളും "മറ്റൊരാളെ പ്രധിനിധീകരിച്ച് നൽകുന്ന" ഭാഷയുടെ അടിസ്ഥാനത്തിലാണ് എഴുതിയിരിക്കുന്നത്, ഇത് അവകാശവാദം നിർവഹിക്കാനും നിയന്ത്രിക്കാനും ഇൻഷുറൻസ് കമ്പനിയെ പ്രാപ്തമാക്കുന്നു. ഒരു "നഷ്ടപരിഹാര" പോളിസിക്ക് കീഴിൽ, ഇൻഷുറൻസ് കമ്പനിക്ക് പൊതുവെ ഒന്നുകിൽ "ചിലവാക്കിയ തുക തിരിച്ചുനൽകുകയോ" അല്ലെങ്കിൽ "മറ്റൊരാളെ പ്രധിനിധീകരിച്ച് നൽകുകയോ", ഇവയിൽ ഏതാണോ അവകാശവാദം കൈകാര്യം ചെയ്യുന്ന പ്രക്രിയയിൽ രണ്ടു കൂട്ടർക്കും കൂടുതൽ പ്രയോജനകരമോ അത് സ്വീകരിക്കാം. അപകടസാധ്യത കൈമാറാൻ ആഗ്രഹിക്കുന്ന ഒരു സ്ഥാപനം (ഒരു വ്യക്തി, കോർപ്പറേഷൻ അല്ലെങ്കിൽ ഏതെങ്കിലും തരത്തിലുള്ള അസോസിയേഷൻ മുതലായവ) ''ഇൻഷുറൻസ് പോളിസി'' എന്ന് വിളിക്കപ്പെടുന്ന ഒരു ഉടമ്പടി മുഖേന ഒരു "ഇൻഷുറർ" റിസ്ക് ഏറ്റെടുക്കുമ്പോൾ "ഇൻഷുർ ചെയ്ത" കക്ഷിയായി മാറുന്നു. സാധാരണയായി, ഒരു ഇൻഷുറൻസ് ഉടമ്പടിയിൽ കുറഞ്ഞത്, ഇനിപ്പറയുന്ന ഘടകങ്ങൾ ഉൾപ്പെടുന്നു: ''പങ്കെടുക്കുന്ന കക്ഷികളുടെ തിരിച്ചറിയൽ'' (ഇൻഷുറർ, ഇൻഷുറൻസ്, ഗുണഭോക്താക്കൾ), ''പ്രീമിയം'', ''പരിരക്ഷ കാലയളവ്'', ''പ്രത്യേക നഷ്ട സംഭവം'', ''പരിരക്ഷ തുക'' (അതായത്. , നഷ്ടം സംഭവിച്ചാൽ ഇൻഷുർ ചെയ്തയാൾക്കോ ഗുണഭോക്താവ്ക്കോ നൽകേണ്ട തുക), ''ഒഴിവാക്കലുകൾ'' (പരിരക്ഷയില്ലാത്തവ). പോളിസിയിൽ പരിരക്ഷ ചെയ്തിരിക്കുന്ന നഷ്ടത്തിനെതിരായി ഒരു ഇൻഷുർ ചെയ്ത വ്യക്തിക്ക് "നഷ്ടപരിഹാരം" ലഭിക്കുന്നതായി പറയപ്പെടുന്നു. ഇൻഷുർ ചെയ്‌ത കക്ഷികൾക്ക് ഒരു നിർദ്ദിഷ്‌ട ആപത്തിനായുള്ള നഷ്ടം അനുഭവപ്പെടുമ്പോൾ, പോളിസിയിൽ വ്യക്തമാക്കിയിട്ടുള്ള പരിരക്ഷ തുകയ്‌ക്ക് ഇൻഷുറർക്കെതിരെ ഒരു അവകാശവാദം ഉന്നയിക്കാൻ പരിരക്ഷ പോളിസി ഉടമയ്ക്ക് അർഹത നൽകുന്നു. അപകടസാധ്യത കണക്കാക്കുന്നതിനായി ഇൻഷുർ ചെയ്തയാൾ ഇൻഷുറർക്ക് നൽകുന്ന പ്രതിഫലത്തെ ''പ്രീമിയം'' എന്ന് വിളിക്കുന്നു. അവകാശവാദങ്ങളുടെ പിന്നീടുള്ള ''പണം നൽകുവാൻ റിസർവ് ചെയ്‌തിരിക്കുന്ന അക്കൗണ്ടുകൾക്ക്'' തുക നൽകുന്നതിന് - താരതമ്യേന കുറച്ച് അവകാശവാദങ്ങൾക്കു വേണ്ടി - ഓവർഹെഡ് ചെലവുകൾക്കായി നിരവധി ഇൻഷുറൻസ് പ്രീമിയങ്ങൾ ഉപയോഗിക്കുന്നു. ഒരു ഇൻഷുറർ പ്രതീക്ഷിക്കുന്ന നഷ്ടങ്ങൾക്കായി നീക്കിവച്ചിരിക്കുന്ന മതിയായ ഫണ്ട് നിലനിർത്തുന്നിടത്തോളം (''കരുതൽ'' എന്ന് വിളിക്കപ്പെടുന്നു), ശേഷിക്കുന്ന തുക ഒരു ഇൻഷുററുടെ ലാഭമാണ്. === ഒഴിവാക്കലുകൾ === പോളിസികളിൽ സാധാരണയായി നിരവധി ഒഴിവാക്കലുകൾ ഉൾപ്പെടുന്നു, ഉദാഹരണത്തിന്: * ''ആണവ ഒഴിവാക്കൽ ഉപവാക്യം'': ആണവ, വികിരണ അപകടങ്ങൾ മൂലമുണ്ടാകുന്ന നാശനഷ്ടങ്ങൾ ഒഴിവാക്കൽ * ''യുദ്ധ ഒഴിവാക്കൽ ഉപവാക്യം'': യുദ്ധത്തിൽ നിന്നോ ഭീകരതയിൽ നിന്നോ ഉള്ള നാശനഷ്ടങ്ങൾ ഒഴിവാക്കൽ <ref>{{cite news |last1=മെനപേസ് |first1=മൈക്കിൾ |title=നിങ്ങളുടെ പോളിസിയുടെ ശത്രുതാപരമായ പ്രവൃത്തികൾ ഒഴിവാക്കൽ കാരണം ക്ഷുദ്രവെയറിൽ നിന്നുള്ള നഷ്ടങ്ങൾ നികത്തപ്പെടാനിടയില്ല |language=en |trans-title=Losses From Malware May Not Be Covered Due To Your Policy's Hostile Acts Exclusion |url=https://www.natlawreview.com/article/property-insurance-cyber-insurance-coverage-and-war-losses-malware-may-not-be-0 |access-date=25 ഏപ്രിൽ 2019 |work=ദേശീയ നിയമ അവലോകനം |date=10 മാർച്ച് 2019}}</ref><ref>{{cite news |last1=സ്റ്റോക്ക് |first1=റോബ് |title=ക്രൈസ്റ്റ് ചർച്ച് വെടിവയ്പ്പിൽ ഇരയായവർക്കായി ഇൻഷുറൻസ് കമ്പനികൾ തീവ്രവാദ ഒഴിവാക്കലുകൾ ഒഴിവാക്കുന്നു |language=en |trans-title=Insurers waive terrorism exclusions for Christchurch shooting victims |url=https://www.stuff.co.nz/national/christchurch-shooting/111397687/insurers-waive-terrorism-exclusions-for-christchurch-shooting-victims |access-date=25 ഏപ്രിൽ 2019 |work=സ്റ്റഫ് |date=19 മാർച്ച് 2019}}</ref> അപകടകരമെന്ന് കരുതപ്പെടുന്നതും അതിനാൽ പരിരക്ഷയിൽ നിന്ന് ഒഴിവാക്കപ്പെടുന്നതുമായ ചില പ്രവർത്തനങ്ങൾ ഇൻഷുറർമാർ നിരോധിച്ചേക്കാം. ഇൻഷുറൻസ് അംഗീകൃത പ്രവർത്തനങ്ങൾ, ഇവൻ്റുകൾ, ഇൻഷുറർ കൺസൾട്ടേഷൻ കൂടാതെ/അല്ലെങ്കിൽ ബാധ്യത ഒഴിവാക്കൽ എന്നിവ ആവശ്യമായ "മഞ്ഞ വെളിച്ച" പ്രവർത്തനങ്ങൾ, ഇവൻ്റുകൾ, "ചുവന്ന വെളിച്ച" പ്രവർത്തനങ്ങളും ഇവൻ്റുകളും എന്നിവയാണ് ഇൻഷുറർമാരുടെ അംഗീകാരം ലഭിച്ചതാണോ എന്നതനുസരിച്ച് തരം തിരിക്കാനുള്ള ഒരു സംവിധാനം. നിരോധിക്കപ്പെട്ടതും ഇൻഷുറൻസ് പരിരക്ഷയുടെ പരിധിക്ക് പുറത്തുള്ളതുമാണ്.<ref>കാലിഫോർണിയ സംസ്ഥാനം PTA (2019), [http://downloads.capta.org/Leaders/Insurance/CAPTA_Insurance_Guide_2019_FINAL.pdf ഇൻഷുറൻസ് ഗൈഡ്], revised ഏപ്രിൽ 2019, accessed 19 ഡിസംബർ 2020</ref> == സാമൂഹിക പ്രത്യാഘാതങ്ങൾ == നഷ്‌ടങ്ങളുടെയും നാശനഷ്ടങ്ങളുടെയും വില ആരു വഹിക്കുന്നു എന്നതിലൂടെ ഇൻഷുറൻസിന് സമൂഹത്തിൽ വിവിധ ഫലങ്ങൾ ഉണ്ടാക്കാൻ കഴിയും. ഒരു വശത്ത് അത് തട്ടിപ്പ് വർദ്ധിപ്പിക്കും; മറുവശത്ത്, സമൂഹങ്ങളെയും വ്യക്തികളെയും ദുരന്തങ്ങൾക്ക് തയ്യാറെടുക്കാനും കുടുംബങ്ങളിലും സമൂഹങ്ങളിലും ദുരന്തങ്ങളുടെ പ്രത്യാഘാതങ്ങൾ ലഘൂകരിക്കാനും ഇത് സഹായിക്കും. ''ധാർമ്മിക അപായഭയം'', ''ഇൻഷുറൻസ് തട്ടിപ്പ്'', ഇൻഷുറൻസ് കമ്പനിയുടെ പ്രതിരോധ നടപടികൾ എന്നിവയിലൂടെ നഷ്ടത്തിൻ്റെ സാധ്യതയെ ഇൻഷുറൻസിന് സ്വാധീനിക്കാൻ കഴിയും. മനഃപൂർവമല്ലാത്ത അശ്രദ്ധമൂലമുള്ള വർധിച്ച നഷ്ടത്തെയും ഇൻഷുറൻസ് തട്ടിപ്പിനെയും സൂചിപ്പിക്കാൻ ഇൻഷുറൻസ് പണ്ഡിതന്മാർ സാധാരണഗതിയിൽ ''ധാർമ്മിക അപായഭയം'' ഉപയോഗിക്കുന്നു.<ref name="ZweifelEisen2012">{{cite book|author1=പീറ്റർ സ്വീഫെൽ|author2=റോളണ്ട് ഐസൻ|title=ഇൻഷുറൻസ് ഇക്കണോമിക്സ് |language=en |trans-title=Insurance Economics |url=https://books.google.com/books?id=D_8qzz5soE8C&pg=PA268|date=24 ഫെബ്രുവരി 2012|publisher=സ്പ്രിംഗർ സയൻസ് & ബിസിനസ് മീഡിയ|isbn=978-3-642-20547-7|pages=268–}}</ref> ഇൻഷുറൻസ് പരിശോധനകൾ, ചില തരത്തിലുള്ള അറ്റകുറ്റപ്പണികൾ ആവശ്യമായ പോളിസി വ്യവസ്ഥകൾ, നഷ്ടം ലഘൂകരിക്കാനുള്ള ശ്രമങ്ങൾക്ക് സാധ്യമായ കിഴിവുകൾ എന്നിവയിലൂടെ അശ്രദ്ധ പരിഹരിക്കാൻ ശ്രമിക്കുന്നു. സൈദ്ധാന്തികമായി, ഇൻഷുറൻസ് കമ്പനികൾക്ക് നഷ്ടം കുറയ്ക്കാനുള്ള നിക്ഷേപം പ്രോത്സാഹിപ്പിക്കാനാകുമെങ്കിലും, ചില വ്യാഖ്യാതാക്കൾ വാദിക്കുന്നത്, പ്രായോഗികമായി ഇൻഷുറർമാർ ചരിത്രപരമായി നഷ്ട നിയന്ത്രണ നടപടികൾ-പ്രത്യേകിച്ച് ചുഴലിക്കാറ്റ് പോലുള്ള ദുരന്തനഷ്ടങ്ങൾ തടയുന്നതിന്-നിരക്ക് കുറയ്ക്കലും നിയമയുദ്ധങ്ങളും സംബന്ധിച്ച ആശങ്കകൾ മൂലം-ആക്രമണാത്മകമായി പിന്തുടർന്നിട്ടില്ലെന്ന് വാദിക്കുന്നു. എന്നിരുന്നാലും, ഏകദേശം 1996 മുതൽ ഇൻഷുറർമാർ ''ബിൽഡിംഗ് കോഡ്'' പോലെയുള്ള നഷ്ടം ലഘൂകരിക്കുന്നതിൽ കൂടുതൽ സജീവമായ പങ്ക് വഹിക്കാൻ തുടങ്ങി.<ref>ഹോവാർഡ് കുൻറ്യൂതർ (1996). [http://opim.wharton.upenn.edu/risk/downloads/archive/arch167.pdf ഇൻഷുറൻസിലൂടെ ദുരന്ത നഷ്ടങ്ങൾ ലഘൂകരിക്കുക] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20100620074852/http://opim.wharton.upenn.edu/risk/downloads/archive/arch167.pdf |date=2010-06-20 }}. ''അപകടസാധ്യതയുടെയും അനിശ്ചിതത്വത്തിൻ്റെയും ജേണൽ''.</ref> === ഇൻഷുറൻസ് രീതികൾ === ''ചാർട്ടേഡ് ഇൻഷുറൻസ് ഇൻസ്റ്റിറ്റ്യൂട്ടിൻ്റെ'' പഠന പുസ്തകങ്ങൾ അനുസരിച്ച്, ഇനിപ്പറയുന്ന ഇൻഷുറൻസ് രീതികൾ ഉണ്ട്: # ''കോ-ഇൻഷുറൻസ്'' - ഇൻഷുറർമാർക്കിടയിൽ പങ്കിടുന്ന അപകടസാധ്യതകൾ (ചിലപ്പോൾ "നിലനിർത്തൽ" എന്ന് വിളിക്കപ്പെടുന്നു) # ''ഒന്നിലുപരി ഇൻഷുറൻസ്'' - അപകടസാധ്യതയുടെ ഓവർലാപ്പിംഗ് പരിരക്ഷയുള്ള ഒന്നിലധികം പോളിസികൾ ഉള്ളത് (രണ്ട് വ്യക്തിഗത പോളിസികളും വെവ്വേറെ അടയ്‌ക്കില്ല - ''സംഭാവന'' എന്ന ആശയത്തിന് കീഴിൽ, പോളിസി ഉടമയുടെ നഷ്ടം നികത്താൻ അവ ഒരുമിച്ച് സംഭാവന ചെയ്യും. എന്നിരുന്നാലും, ലൈഫ് ഇൻഷുറൻസ് പോലുള്ള ആകസ്മിക ഇൻഷുറൻസുകളുടെ കാര്യത്തിൽ, ഇരട്ട പേയ്‌മെൻ്റ് അനുവദനീയമാണ്) # ''സ്വയം ഇൻഷുറൻസ്'' - അപകടസാധ്യത ഇൻഷുറൻസ് കമ്പനികൾക്ക് കൈമാറാത്തതും സ്ഥാപനങ്ങളോ വ്യക്തികളോ സ്വയം നിലനിർത്തുന്നതുമായ സാഹചര്യങ്ങൾ # മറുഇൻഷുറൻസ് - ഇൻഷുറർ മറ്റൊരു ഇൻഷുറർക്ക് ചില അല്ലെങ്കിൽ എല്ലാ അപകടസാധ്യതകളും കൈമാറുന്ന സാഹചര്യങ്ങൾ. == ഇൻഷുറർമാരുടെ വ്യാപാര മാതൃക == ഇൻഷുറൻസ് വരിസംഖ്യ വ്യാപാര മാതൃക ഉപയോഗിക്കാം, പോളിസി ഉടമകൾക്ക് വാഗ്ദാനം ചെയ്യുന്ന നടന്നുകൊണ്ടിരിക്കുന്നത് കൂടാതെ/അല്ലെങ്കിൽ സംയുക്ത ആനുകൂല്യങ്ങൾക്ക് പകരമായി ആനുകാലികമായി പ്രീമിയം അടയ്ക്കൽ സ്വീകരിക്കാം. === അണ്ടർറൈറ്റിംഗും നിക്ഷേപവും === ഇൻഷുറർമാരുടെ വ്യാപാര മാതൃക ലക്ഷ്യമിടുന്നത് പ്രീമിയം, നിക്ഷേപ വരുമാനം എന്നിവയിൽ നഷ്ടത്തിൽ നൽകുന്നതിനേക്കാൾ കൂടുതൽ ശേഖരിക്കുകയും ഉപഭോക്താക്കൾ അംഗീകരിക്കുന്ന ഒരു മത്സര വില വാഗ്ദാനം ചെയ്യുകയും ചെയ്യുന്നു. ലാഭം ഒരു ലളിതമായ സമവാക്യത്തിലേക്ക് ചുരുക്കാം: ലാഭം = നേടിയ പ്രീമിയം + നിക്ഷേപ വരുമാനം - സംഭവിച്ച നഷ്ടം - അണ്ടർറൈറ്റിംഗ് ചെലവുകൾ. ഇൻഷുറർമാർ രണ്ട് തരത്തിൽ പണം സമ്പാദിക്കുന്നു: * അണ്ടർ റൈറ്റിംഗിലൂടെ, ഇൻഷുറൻസ് എടുക്കുന്നതിനുള്ള അപകടസാധ്യതകൾ ഇൻഷുറർമാർ തിരഞ്ഞെടുക്കുകയും ആ അപകടസാധ്യതകൾ സ്വീകരിക്കുന്നതിന് പ്രീമിയത്തിൽ എത്ര തുക ഈടാക്കണമെന്ന് തീരുമാനിക്കുകയും ചെയ്യുന്ന പ്രക്രിയ, അത് ഫലവത്താകുകയാണെങ്കിൽ അപകടസാധ്യതയുടെ ഭാരം ഏറ്റെടുക്കുകയും ചെയ്യുന്നു. * ഇൻഷുർ ചെയ്ത കക്ഷികളിൽ നിന്ന് അവർ ശേഖരിക്കുന്ന പ്രീമിയങ്ങൾ നിക്ഷേപിക്കുന്നതിലൂടെ ഇൻഷുറൻസിൻ്റെ ഏറ്റവും സങ്കീർണ്ണമായ വശം പോളിസികളുടെ നിരക്ക് നിർണ്ണയിക്കൽ (വില-ക്രമീകരണം) ആണ്, ഇത് ഒരു നിശ്ചിത അപകടസാധ്യതയെ അടിസ്ഥാനമാക്കിയുള്ള ഭാവി അവകാശവാദങ്ങളുടെ നിരക്ക് കണക്കാക്കാൻ സ്ഥിതിവിവരക്കണക്കുകളും സാധ്യതകളും ഉപയോഗിക്കുന്നു. നിരക്കുകൾ നിർണ്ണയിച്ചതിന് ശേഷം, അണ്ടർറൈറ്റിംഗ് പ്രക്രിയയിലൂടെ അപകടസാധ്യതകൾ നിരസിക്കാനോ സ്വീകരിക്കാനോ ഇൻഷുറർ വിവേചനാധികാരം ഉപയോഗിക്കും. ഏറ്റവും അടിസ്ഥാന തലത്തിൽ, പ്രാരംഭ നിരക്ക്-നിർണ്ണയത്തിൽ ഇൻഷുർ ചെയ്ത അപകടങ്ങളുടെ ആവൃത്തിയും തീവ്രതയും നോക്കുന്നതും ഈ അപകടങ്ങളിൽ നിന്ന് പ്രതീക്ഷിക്കുന്ന ശരാശരി ധനവ്യയവും ഉൾപ്പെടുന്നു. അതിനുശേഷം, ഒരു ഇൻഷുറൻസ് കമ്പനി ചരിത്രപരമായ നഷ്ട-വിവരങ്ങൾ ശേഖരിക്കും, നഷ്ടത്തിൻ്റെ വിവരാംശം നിലവിലെ മൂല്യത്തിലേക്ക് കൊണ്ടുവരും, കൂടാതെ നിരക്ക് പര്യാപ്തത വിലയിരുത്തുന്നതിനായി ഈ മുൻകാല നഷ്ടങ്ങൾ ശേഖരിച്ച പ്രീമിയവുമായി താരതമ്യം ചെയ്യും.<ref>ബ്രൗൺ ആർ എൽ. (1993). [https://books.google.com/books?id=1j4O50JENE4C ആസ്തി, അപകട ഇൻഷുറൻസ് എന്നിവയ്ക്കായി നിരക്ക് ഉണ്ടാക്കലും നഷ്ടപരിഹാരവും: ആമുഖം]. ആക്ടെക്സ് പ്രസിദ്ധീകരണങ്ങൾ.</ref> ''നഷ്ട അനുപാതങ്ങളും'' ചെലവ് ഭാരങ്ങളും ഉപയോഗിക്കുന്നു. വ്യത്യസ്ത അപകട സ്വഭാവസവിശേഷതകൾക്കായുള്ള നിരക്ക് നിർണ്ണയത്തിൽ ഉൾപ്പെടുന്നു - ഏറ്റവും അടിസ്ഥാന തലത്തിൽ - നഷ്ടത്തെ ''നഷ്ട ആപേക്ഷികത''യായി താരതമ്യം ചെയ്യുന്നത് - ഇതനുസരിച്ച് ഇരട്ടി നഷ്‌ടമുള്ള ഒരു പോളിസിക്ക് ഇരട്ടി തുക ഈടാക്കും. ഒന്നിലധികം സ്വഭാവസവിശേഷതകൾ ഉൾപ്പെട്ടിരിക്കുമ്പോൾ കൂടുതൽ സങ്കീർണ്ണമായ ബഹുമുഖ വിശകലനങ്ങൾ ചിലപ്പോൾ ഉപയോഗിക്കാറുണ്ട്, ഒരു ഏകീകൃത വിശകലനം ആശയക്കുഴപ്പമുണ്ടാക്കുന്ന ഫലങ്ങൾ ഉണ്ടാക്കും. ഭാവിയിലെ നഷ്ടങ്ങളുടെ സാധ്യത വിലയിരുത്തുന്നതിന് മറ്റ് സ്ഥിതിവിവരക്കണക്കു രീതികൾ ഉപയോഗിക്കാം. ഒരു നിശ്ചിത പോളിസി അവസാനിപ്പിക്കുമ്പോൾ, അവകാശവാദങ്ങളിൽ അടച്ച തുകയിൽ നിന്ന് ഈടാക്കുന്ന പ്രീമിയം തുക ആ പോളിസിയിലെ ഇൻഷുറർമാരുടെ അണ്ടർറൈറ്റിംഗ് ലാഭമാണ്. അണ്ടർറൈറ്റിംഗ് പ്രകടനം അളക്കുന്നത് "സംയോജിത അനുപാതം" എന്ന് വിളിക്കപ്പെടുന്ന ഒന്ന് ഉപയോഗിച്ചാണ്, ഇത് പ്രീമിയങ്ങളുമായുള്ള ചെലവുകൾ/നഷ്ടങ്ങളുടെ അനുപാതമാണ്.<ref>{{cite book |url= https://books.google.com/books?id=Juc4fb1Fx1cC&pg=PA614 |title= മുനിസിപ്പൽ ബോണ്ടുകളുടെ കൈപ്പുസ്തകം |language=en |trans-title=The Handbook of Municipal Bonds|first1= സിൽവൻ ജി.|last1= ഫെൽഡ്സ്റ്റീൻ|first2= ഫ്രാങ്ക് ജെ.|last2= ഫാബോസി|year= 2008|page= 614|publisher= ജോൺ വൈലി ആൻഡ് സൺസ്|isbn= 978-0-470-10875-8|access-date= 8 ഫെബ്രുവരി 2010}}</ref> 100%-ൽ താഴെയുള്ള സംയോജിത അനുപാതം അണ്ടർ റൈറ്റിംഗ് ലാഭത്തെ സൂചിപ്പിക്കുന്നു, അതേസമയം 100%-ൽ കൂടുതലുള്ളതെല്ലാം അണ്ടർ റൈറ്റിംഗ് നഷ്ടത്തെ സൂചിപ്പിക്കുന്നു. 100%-ൽ അധികം സംയോജിത അനുപാതമുള്ള ഒരു കമ്പനി എന്നിരുന്നാലും നിക്ഷേപ വരുമാനം കാരണം ലാഭകരമായി തുടരാം. ഇൻഷുറൻസ് കമ്പനികൾ ''ഫ്ലോട്ടിൽ'' നിക്ഷേപ ലാഭം നേടുന്നു. ''ഫ്ലോട്ട്'', അല്ലെങ്കിൽ ലഭ്യമായ കരുതൽ എന്നത്, ഒരു ഇൻഷുറർ ഇൻഷുറൻസ് പ്രീമിയത്തിൽ ശേഖരിച്ചതും എന്നാൽ അവകാശവാദങ്ങളിൽ അടച്ചിട്ടില്ലാത്തതുമായ ഏത് നിമിഷവും കൈയിലുള്ള പണമാണ്. ഇൻഷുറൻസ് പ്രീമിയങ്ങൾ ശേഖരിച്ചാലുടൻ നിക്ഷേപിക്കാൻ തുടങ്ങുകയും അവകാശവാദങ്ങൾ അടയ്ക്കുന്നത് വരെ അവയിൽ നിന്ന് പലിശയോ മറ്റ് വരുമാനമോ നേടുകയും ചെയ്യുന്നു. ബ്രിട്ടീഷ് ഇൻഷുറേഴ്‌സിൻ്റെ അസോസിയേഷൻ (400 ഇൻഷുറൻസ് കമ്പനികളും 94% യുണൈറ്റഡ് കിങ്ഡത്തിൽ സ്ഥാപിതമായ ഇൻഷുറൻസ് സേവനങ്ങളും ഒരുമിച്ച്) ലണ്ടൻ സ്റ്റോക്ക് എക്‌സ്‌ചേഞ്ചിലെ നിക്ഷേപത്തിൻ്റെ ഏകദേശം 20% ഉണ്ട്.<ref>[http://www.abi.org.uk/About_The_ABI/role.aspx ഞങ്ങൾ എന്ത് ചെയ്യുന്നു എബിഐ] {{webarchive|url= https://web.archive.org/web/20090907134048/http://www.abi.org.uk/About_The_ABI/role.aspx |date= 2009-09-07 }}. Abi.org.uk. Retrieved on 18 ജൂലൈ 2013.</ref> 2007-ൽ, ഫ്ലോട്ടിൽ നിന്നുള്ള യുഎസ് വ്യവസായ ലാഭം 58 ബില്യൺ ഡോളറായിരുന്നു. 2009-ൽ നിക്ഷേപകർക്ക് എഴുതിയ കത്തിൽ വാറൻ ബഫറ്റ് ഇങ്ങനെ എഴുതി, "2008-ൽ ഞങ്ങളുടെ ഫ്ലോട്ട് നിലനിർത്താൻ ഞങ്ങൾക്ക് 2.8 ബില്യൺ ഡോളർ ''പണം'' ലഭിച്ചു.<ref>{{Cite book|title= വൈകിക്കുക, നിരസിക്കുക, പ്രതിരോധിക്കുക: ഇൻഷുറൻസ് കമ്പനികൾ എന്തുകൊണ്ട് അവകാശവാദങ്ങൾ അടയ്ക്കുന്നില്ല, അതിനെക്കുറിച്ച് നിങ്ങൾക്ക് എന്തുചെയ്യാൻ കഴിയും|language=en |trans-title=Delay, Deny, Defend : Why Insurance Companies Don't Pay Claims and What You Can Do About It|last= ഫെയിൻമാൻ|first= ജെയ് എം.|publisher= പോർട്ട്ഫോളിയോ|year= 2010|isbn= 9781101196281|pages= 16|oclc= 883320058}}</ref> യുണൈറ്റഡ് സ്റ്റേറ്റ്സിൽ, 2003-ൽ അവസാനിച്ച അഞ്ച് വർഷങ്ങളിൽ ആസ്തി, അപകട ഇൻഷുറൻസ് കമ്പനികളുടെ അണ്ടർറൈറ്റിംഗ് നഷ്ടം 142.3 ബില്യൺ ഡോളറായിരുന്നു. എന്നാൽ ഫ്ലോട്ടിൻ്റെ ഫലമായി ഇതേ കാലയളവിൽ മൊത്തത്തിലുള്ള ലാഭം 68.4 ബില്യൺ ഡോളറായിരുന്നു. ചില ഇൻഷുറൻസ്-വ്യവസായ അന്ത:സ്ഥിതർ, പ്രത്യേകിച്ച് ഹാങ്ക് ഗ്രീൻബെർഗ്, അണ്ടർ റൈറ്റിംഗ് ലാഭം കൂടാതെ ഫ്ലോട്ടിൽ നിന്ന് എന്നെന്നേക്കുമായി ലാഭം നിലനിർത്താൻ കഴിയുമെന്ന് വിശ്വസിക്കുന്നില്ല, എന്നാൽ ഈ അഭിപ്രായം സാർവത്രികമായി അംഗീകരിക്കപ്പെട്ടിട്ടില്ല. ലാഭത്തിനായുള്ള ഫ്ലോട്ടിനെ ആശ്രയിക്കുന്നത് ചില വ്യവസായ വിദഗ്ധരെ ഇൻഷുറൻസ് കമ്പനികളെ "ഇൻഷുറൻസ് വിറ്റ് നിക്ഷേപത്തിനായി പണം സ്വരൂപിക്കുന്ന നിക്ഷേപ കമ്പനികൾ" എന്ന് വിളിക്കാൻ പ്രേരിപ്പിച്ചു.<ref>{{Cite journal|last1= വിയർ|first1= ഓഡ്രി എ.|last2= ഹാംപ്ടൺ|first2= ജോൺ എച്ച്.|date= മാർച്ച് 1995|title= അപകടസാധ്യതാ നിർവഹണത്തിൻ്റെയും ഇൻഷുറൻസിൻ്റെയും അവശ്യസാധനങ്ങൾ|language=en |trans-title=Essentials of Risk Management and Insurance|journal= റിസ്ക് ആൻഡ് ഇൻഷുറൻസ് ജേണൽ|volume= 62|issue= 1|pages= 157|doi= 10.2307/253703|issn= 0022-4367|jstor= 253703}}</ref> സ്വാഭാവികമായും, സാമ്പത്തികമായി മാന്ദ്യമുള്ള കാലഘട്ടത്തിൽ ഫ്ലോട്ട് രീതി നടപ്പിലാക്കാൻ പ്രയാസമാണ്. ബിയർ മാർക്കറ്റുകൾ ഇൻഷുറർമാരെ നിക്ഷേപങ്ങളിൽ നിന്ന് അകറ്റാനും അവരുടെ അണ്ടർറൈറ്റിംഗ് നിലവാരം ശക്തമാക്കാനും കാരണമാകുന്നു. അതിനാൽ ഒരു ദരിദ്ര സമ്പദ്‌വ്യവസ്ഥ പൊതുവെ ഉയർന്ന ഇൻഷുറൻസ്-പ്രീമിയങ്ങൾ എന്നാണ് അർത്ഥമാക്കുന്നത്. കാലക്രമേണ ലാഭകരവും ലാഭകരമല്ലാത്തതുമായ കാലയളവുകൾക്കിടയിൽ മാറുന്ന ഈ പ്രവണത സാധാരണയായി അണ്ടർറൈറ്റിംഗ് അല്ലെങ്കിൽ ''ഇൻഷുറൻസ് സൈക്കിൾ'' എന്നാണ് അറിയപ്പെടുന്നത്.<ref> ഫിറ്റ്സ്പാട്രിക്, സീൻ, [https://ssrn.com/abstract=690316 ''ഭയമാണ് താക്കോൽ: സൈക്കിളുകൾ അണ്ടർ റൈറ്റുചെയ്യുന്നതിനുള്ള ഒരു പെരുമാറ്റ വഴികാട്ടി,''] 10 Conn. Ins. L.J. 255 (2004). </ref> === അവകാശവാദങ്ങൾ === {{Wiktionary|അവകാശവാദം}} അവകാശവാദങ്ങളും നഷ്ടം കൈകാര്യം ചെയ്യുന്നതും ഇൻഷുറൻസിൻ്റെ വസ്തുനിഷ്ഠമായ ഉപയോഗമാണ്; അത് യഥാർത്ഥ "ഉൽപ്പന്നം" ആണ്. ഇൻഷുറൻസ് ഇൻഷുറർമാർക്ക് നേരിട്ട്, അല്ലെങ്കിൽ ബ്രോക്കർമാർ അല്ലെങ്കിൽ ഏജൻ്റുമാർ മുഖേന അവകാശവാദങ്ങൾ സമർപ്പിക്കാം. അവകാശവാദം തങ്ങളുടെ നിർദ്ദേശാനുസരണമുള്ള ഫോമിൽ സമർപ്പിക്കണം എന്ന് ഇൻഷുറർ ആവശ്യപ്പെട്ടേക്കാം, അല്ലെങ്കിൽ അസോസിയേഷൻ ഫോർ കോഓപ്പറേറ്റീവ് ഓപ്പറേഷൻസ് റിസർച്ച് ആൻഡ് ഡവലപ്‌മെൻ്റ് (ACORD) എന്ന പേരിലുള്ള ഇൻഷുറൻസിനും അനുബന്ധ സാമ്പത്തിക സേവന വ്യവസായങ്ങൾക്കുമായി ആഗോള നിലവാരം നിശ്ചയിക്കുന്ന സ്ഥാപനം നിർമ്മിച്ചത് പോലെയുള്ള ഒരു അടിസ്ഥാനമാതൃക വ്യവസായ ഫോമിൽ അവകാശവാദങ്ങൾ സ്വീകരിക്കാം. ഇൻഷുറൻസ്-കമ്പനികളുടെ അവകാശവാദ വകുപ്പുകൾ രേഖാ-നിർവഹണ ഉദോഗസ്ഥന്മാരുടെയും, [[wikt:ദത്തനിവേശനം|ദത്തനിവേശന]] ഗുമസ്തന്മാരുടെയും പിന്തുണയോടെ ധാരാളം അവകാശവാദ ക്രമീകരണ ഉദ്യോഗസ്ഥരെ നിയമിക്കുന്നു. {{Wiktionary|ദത്തനിവേശനം}} ഇങ്ങോട്ട് വരുന്ന അവകാശവാദങ്ങളുടെ തീവ്രതയെ അടിസ്ഥാനമാക്കി തരംതിരിക്കുകയും ക്രമീകരണ ഉദ്യോഗസ്ഥരെ നിയോഗിക്കുകയും ചെയ്യുന്നു. അവരുടെ അറിവും അനുഭവവും അനുസരിച്ച് അവകാശവാദം അംഗീകരിക്കുവാനുള്ള അധികാരം വ്യത്യാസപ്പെടുന്നു. ഇൻഷുറൻസ് കരാറിൻ്റെ നിബന്ധനകൾക്കനുസൃതമായി (അങ്ങനെയെങ്കിൽ, അവകാശവാദത്തിന്റെ ന്യായമായ പണ മൂല്യപ്രകാരം) പരിരക്ഷ ലഭ്യമാണോ എന്ന് നിർണ്ണയിക്കുകയും, ഇൻഷുർ ചെയ്തയാളുമായി അടുത്ത സഹകരണത്തോടെ, ഓരോ അവകാശവാദത്തിന്റെയും അന്വേഷണം ഒരു ഉദ്യോഗസ്ഥൻ ഏറ്റെടുക്കുകയും അവകാശവാദത്തുകയ്ക്ക് അംഗീകാരം നൽകുകയും ചെയ്യുന്നു. പോളിസി ഉടമകൾ ഇൻഷുറൻസ് കമ്പനിയുമായി ഒത്തുതീർപ്പ് ചർച്ചകൾ നടത്തുന്നതിന് അവരുടെ സ്വന്തം പൊതു അവകാശവാദ ക്രമീകരണ ഉദ്യോഗസ്ഥരെ നിയമിച്ചേക്കാം. അവകാശവാദങ്ങൾ സങ്കീർണ്ണമായേക്കാവുന്ന സങ്കീർണ്ണമായ പോളിസികൾക്ക്, ഇൻഷുർ ചെയ്തയാൾ ''നഷ്ടം വീണ്ടെടുക്കൽ ഇൻഷുറൻസ്'' എന്ന് വിളിക്കപ്പെടുന്ന ഒരു പ്രത്യേക ഇൻഷുറൻസ് ''പോളിസി അനുബന്ധക്കരാർവ്യവസ്ഥ'' വാങ്ങാം, ഇത് ഒരു അവകാശവാദത്തിൻ്റെ കാര്യത്തിൽ ഒരു പൊതു ക്രമീകരണ ഉദ്യോഗസ്ഥരുടെ ചെലവ് ഉൾക്കൊള്ളുന്നു. ''ബാധ്യത-ഇൻഷുറൻസ്'' അവകാശവാദങ്ങൾ ക്രമീകരിക്കുന്നത് പ്രത്യേകിച്ചും ബുദ്ധിമുട്ടാണ്, കാരണം ഇൻഷുററുമായി സഹകരിക്കാൻ കരാർ ബാധ്യതയില്ലാത്ത ഒരു മൂന്നാം കക്ഷി, വാദി, വാസ്തവത്തിൽ ഇൻഷുററെ ഗണ്യമായ സാമ്പത്തിക സ്രോതസ്സുകളുള്ള ഒരു സ്ഥാപനമായി കണക്കാക്കാം. ഇൻഷുർ ചെയ്‌തവർക്കായി സ്വവിഭവങ്ങളിൽ നിന്നോ ബാഹ്യ ഉപദേഷ്ടാക്കളിൽ നിന്നോ നിയമോപദേശം നേടണം, പൂർത്തിയാക്കാൻ വർഷങ്ങളെടുത്തേക്കാവുന്ന വ്യവഹാരം നിരീക്ഷിക്കുണം, ഒരു ജഡ്ജി ആവശ്യപ്പെടുകയാണെങ്കിൽ നിർബന്ധമായും ഒത്തുതീർപ്പ് അധികാരികളുമായി നേരിട്ടോ ടെലിഫോണിലൂടെയോ ഒത്തുതീർപ്പ്-സമ്മേളനത്തിൽ ഹാജരാകണം. ഒരു അവകാശവാദം ക്രമീകരിക്കുന്നയാൾ ഇൻഷുറൻസ് മൂല്യം കുറവാണെന്ന് സംശയിക്കുന്നുവെങ്കിൽ, ഇൻഷുറൻസ് കമ്പനിയുടെ ''എക്സ്പോഷർ'' പരിമിതപ്പെടുത്തുന്നതിന് ശരാശരിയുടെ അവസ്ഥ വന്നേക്കാം. അവകാശവാദം കൈകാര്യം ചെയ്യുന്നതിൽ, ഇൻഷുറർമാർ ഉപഭോക്തൃ സംതൃപ്തി, ഭരണപരമായ കൈകാര്യം ചെയ്യൽ ചെലവുകൾ, അമിത അവകാശവാദ ചോർച്ച എന്നിവയുടെ ഘടകങ്ങൾ സന്തുലിതമാക്കാൻ ശ്രമിക്കുന്നു. ഈ സന്തുലിതാവസ്ഥാ ശ്രമത്തിനു പുറമേ, ഇൻഷുറൻസ് കൈകാര്യം ചെയ്യേണ്ടതും മറികടക്കേണ്ടതുമായ ഒരു പ്രധാന വ്യാപാര അപകടസാധ്യതയാണ് തട്ടിപ്പ് ഇൻഷുറൻസ് രീതികൾ. അവകാശവാദങ്ങളുടെയോ അവകാശവാദങ്ങൾ കൈകാര്യം ചെയ്യുന്ന രീതികളുടെയോ സാധുതയെച്ചൊല്ലി ഇൻഷുറർമാരും ഇൻഷുറൻസ് ചെയ്യുന്നവരും തമ്മിലുള്ള തർക്കങ്ങൾ ഇടയ്ക്കിടെ വ്യവഹാരത്തിലേക്ക് നീങ്ങുന്നു. === വിപണനം === ഇൻഷുറർമാർ പലപ്പോഴും തങ്ങളുടെ ഉല്പന്നങ്ങൾ വിപണനം ചെയ്യാനോ അണ്ടർറൈറ്റ് ചെയ്യാനോ ഇൻഷുറൻസ് ഏജൻ്റുമാരെ ഉപയോഗിക്കും. ഏജൻ്റുമാർക്ക് ''ക്യാപ്റ്റീവ്'' ആകാം, അതായത് അവർ ഒരു കമ്പനിക്ക് വേണ്ടി മാത്രം പ്രവർത്തിക്കുന്നു, അല്ലെങ്കിൽ സ്വതന്ത്രമായി നിരവധി കമ്പനികളിൽ ഏജന്റുമാരായി പ്രവർത്തിച്ച് പോളിസികൾ നൽകാൻ കഴിയും. വ്യക്തിഗതമാക്കിയതുമായ സേവനങ്ങളുടെ ലഭ്യത മൂലമാണ് ഇൻഷുറൻസ് ഏജൻ്റുമാരെ ഉപയോഗിക്കുന്ന കമ്പനികളുടെ നിലനിൽപ്പും വിജയവും മെച്ചപ്പെടുത്തിയതും. കമ്പനികൾ അവരുടെ ഉൽപ്പന്നങ്ങൾ വിപണനം ചെയ്യാൻ ദല്ലാൾ സ്ഥാപനങ്ങൾ, ബാങ്കുകൾ, മറ്റ് കോർപ്പറേറ്റ് സ്ഥാപനങ്ങൾ (സ്വയം സഹായ ഗ്രൂപ്പുകൾ, സൂക്ഷ്മധനകാര്യ സ്ഥാപനങ്ങൾ, സർക്കാരിതര സ്ഥാപനങ്ങൾ മുതലായവ) ഉപയോഗിക്കുന്നു.<ref>{{cite journal |first1 = അലൻ എൻ. |last1 = ബെർഗർ |first2 = ജെ. ഡേവിഡ് |last2 = കമ്മിൻസ് |first3 = മേരി എ. |last3 = വീസ് |title = സാമ്പത്തിക സേവനങ്ങൾക്കായുള്ള ഒന്നിലധികം വിതരണ സംവിധാനങ്ങളുടെ സഹവർത്തിത്വം: ആസ്തി-ബാധ്യത ഇൻഷുറൻസിൻ്റെ വ്യവഹാരം. |language=en |trans-title=The Coexistence of Multiple Distribution Systems for Financial Services: The Case of Property-Liability Insurance.|journal = Journal of Business |volume = 70 |issue = 4 |pages = 515–46 |date = ഒക്ടോബർ 1997 |doi= 10.1086/209730 |url = http://wrdsenet.wharton.upenn.edu/fic/wfic/papers/95/9513.pdf |archive-url= https://web.archive.org/web/20000919231814/http://wrdsenet.wharton.upenn.edu/fic/wfic/papers/95/9513.pdf |url-status = dead|archive-date =2000-09-19}} ([http://fic.wharton.upenn.edu/fic/papers/95/9513.pdf online draft] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20100622075631/http://fic.wharton.upenn.edu/fic/papers/95/9513.pdf |date=2010-06-22 }})</ref> == തരങ്ങൾ == കണക്കാക്കാൻ കഴിയുന്ന ഏതൊരു അപകടസാധ്യതയും ഇൻഷുർ ചെയ്യാവുന്നതാണ്. അവകാശവാദങ്ങൾക്ക് കാരണമായേക്കാവുന്ന നിർദ്ദിഷ്ട അപകടസാധ്യതകളെ ''വിപത്തുകൾ'' എന്ന് വിളിക്കുന്നു. ഒരു ഇൻഷുറൻസ് പോളിസിയിൽ ഉൾപ്പെടുന്ന അപകടങ്ങൾ ഏതൊക്കെയാണെന്നും അല്ലാത്തവ ഏതൊക്കെയെന്ന് പോളിസി തന്നെ വിശദമായി വ്യക്തമാക്കും. ==== വിവിധ തരം ഇൻഷുറൻസുകൾ ==== ഇൻഷുറൻസുകളെ പൊതുവേ രണ്ടായി തിരിച്ചിരിക്കുന്നു. 1. '''ലൈഫ് ഇൻഷുറൻസ്''': വ്യക്തികളാണ് ഇതിൽ ഇൻഷുറൻസിന് വിധേയമാകുന്നത്. നിങ്ങളെയും നിങ്ങളുടെ പ്രിയപ്പെട്ടവരെയും പെട്ടെന്നുള്ള വിപത്തിൽ നിന്നോ ദുരന്തത്തിൽ നിന്നോ സംരക്ഷിക്കുന്നതിനായി രൂപകൽപ്പന ചെയ്‌തിരിക്കുന്ന പരമ്പരാഗത ഇൻഷുറൻസിന്റെ ഒരു രൂപമാണ് ലൈഫ് പരിരക്ഷ. കുടുംബങ്ങളുടെ വരുമാനം സംരക്ഷിക്കുന്നതിനാണ് ഇത് ആദ്യം രൂപകൽപ്പന ചെയ്തത്. ഒരു വ്യക്തിയെ ആശ്രയിക്കുന്നവരുടെ എണ്ണം, നിലവിലെ സമ്പാദ്യം, എന്നിങ്ങനെയുള്ള വിവിധ ഘടകങ്ങളെ അടിസ്ഥാനമാക്കിയാണ് ലൈഫ് പരിരക്ഷയുടെ ആവശ്യം കണക്കാക്കുന്നത് 2. '''പൊതു ഇൻഷുറൻസ്''': ലൈഫ് ഇൻഷുറൻസ് അല്ലാത്ത ഏത് തരത്തിലുള്ള പരിരക്ഷയും ഈ വിഭാഗത്തിൽ പെടുന്നു. നിങ്ങളുടെ ആവശ്യങ്ങൾക്കനുസരിച്ച് നിങ്ങളുടെ ജീവിതത്തിന്റെ എല്ലാ മേഖലകളെയും ഉൾക്കൊള്ളുന്ന നിരവധി തരം ഇൻ‌ഷുറൻ‌സുകൾ ഉണ്ട്. 3. ആരോഗ്യ ഇൻഷുറൻസ് : ഹെൽത്ത്‌ ഇൻഷുറൻസ് രോഗങ്ങൾ, അപകടങ്ങൾ എന്നിവ മൂലമുള്ള ചികിത്സ ചിലവുകൾ ഗണ്യമായി കുറക്കുന്നതിൽ ഏറെ സഹായിക്കുന്നു. ഇന്ത്യയിലും മികച്ച ഹെൽത്ത്‌ ഇൻഷുറൻസ് സേവന ദാതാക്കളെ കാണാം. ചില രാജ്യങ്ങളിൽ ഹെൽത്ത്‌ ഇൻഷുറൻസ് നിർബന്ധമാണ്. അതുപോലെ പല വികസിത വിദേശ രാജ്യങ്ങളിലും സോഷ്യൽ സെക്യൂരിറ്റി സംവിധാനം അഥവാ ഹെൽത്ത്‌ ഇൻഷുറൻസ് മുഖേന സാധാരണക്കാർക്ക് ഉയർന്ന നിലവാരത്തിലുള്ളതും എന്നാൽ സൗജന്യവുമായ ചികിത്സ ലഭ്യമാക്കിയിട്ടുണ്ട്. നിലവിലുള്ള വിവിധ തരത്തിലുള്ള ഇൻഷുറൻസുകളുടെ സമഗ്രമല്ലാത്ത ലിസ്‌റ്റുകൾ ചുവടെയുണ്ട്. ഒരൊറ്റ പോളിസി ചുവടെ സജ്ജീകരിച്ചിരിക്കുന്ന ഒന്നോ അതിലധികമോ വിഭാഗങ്ങളിലെ അപകടസാധ്യതകൾ ഉൾക്കൊള്ളുന്നു. ഉദാഹരണത്തിന്, വാഹന ഇൻഷുറൻസ് സാധാരണയായി ആസ്തിയുമായി ബന്ധപ്പെട്ട അപകടസാധ്യത (മോഷണം അല്ലെങ്കിൽ വാഹനത്തിൻ്റെ കേടുപാടുകൾ), ബാധ്യതാ അപകടസാധ്യത (അപകടത്തിൽ നിന്ന് ഉണ്ടാകുന്ന നിയമപരമായ അവകാശവാദങ്ങൾ) എന്നിവ ഉൾക്കൊള്ളുന്നു. [[യുണൈറ്റഡ് സ്റ്റേറ്റ്സ്|യുണൈറ്റഡ് സ്റ്റേറ്റ്സിലെ]] ഒരു ഗൃഹ ഇൻഷുറൻസ് പോളിസിയിൽ വീടിനും ഉടമയുടെ സാധനങ്ങൾക്കും കേടുപാടുകൾ വരുന്നതിനുള്ള പരിരക്ഷ, ഉടമയ്‌ക്കെതിരായ ചില നിയമപരമായ അവകാശവാദങ്ങൾ, കൂടാതെ ഉടമയുടെ വസ്തുവിൽ പരിക്കേറ്റ അതിഥികളുടെ ചികിത്സാ ചെലവുകൾക്കുള്ള ചെറിയ തുകയുടെ നഷ്ടപരിഹാരം എന്നിവ ഉൾപ്പെടുന്നു. {{wiktionary|പൊതിക്കെട്ട്|പൊതിക്കെട്ടാക്കപ്പെട്ട}} വ്യാപാര ഇൻഷുറന്സിന് വിവിധ തരത്തിലുള്ള ''തൊഴില്പരമായ ബാധ്യതാ ഇൻഷുറൻസ്, തൊഴില്പരമായ നഷ്ടപരിഹാരം'' എന്നു വിളിക്കപ്പെടുന്ന വിവിധ രൂപങ്ങൾ എടുക്കാം, അവ ആ പേരിൽ താഴെ ചർച്ചചെയ്യുന്നു; ഒരു വ്യാപാര ഉടമയ്ക്ക് ആവശ്യമായ പല തരത്തിലുള്ള പരിരക്ഷകളും ഒരു പോളിസിയിലേക്ക് പൊതികെട്ടാക്കപ്പെട്ട ''വ്യാപാര ഉടമയുടെ പോളിസിയും'', ഒരു വീട്ടുടമസ്ഥൻ്റെ ഇൻഷുറൻസ് എങ്ങനെ ഒരു വീട്ടുടമസ്ഥന് ആവശ്യമായ പരിരക്ഷകൾ പൊതികെട്ടാക്കപ്പെട്ടു എന്നതിന് സമാനമാണ്.<ref>{{cite web | author = ഇൻഷുറൻസ് ഇൻഫർമേഷൻ ഇൻസ്റ്റിറ്റ്യൂട്ട് | title = ബിസിനസ് ഇൻഷുറൻസ് വിവരങ്ങൾ. ഒരു ബിസിനസ്സ് ഉടമയുടെ പോളിസി എന്താണ് കവർ ചെയ്യുന്നത്? |language=en |trans-title=Business insurance information. What does a businessowners policy cover?| url = http://www.iii.org/individuals/business/basics/bop/ | access-date = 2007-05-09 }}</ref> ==== വാഹന ഇൻഷുറൻസ് ==== {{Main|വാഹന ഇൻഷുറൻസ്}} [[File:Car crash 1.jpg|thumb|right|[[കോപ്പൻഹേഗൻ|കോപ്പൻഹേഗനിൽ]] തകർന്ന ഒരു വാഹനം]] വാഹന ഇൻഷുറൻസ് പോളിസി ഉടമയെ [[റോഡപകടം]] പോലെ, അവരുടെ ഉടമസ്ഥതയിലുള്ള വാഹനവുമായി ബന്ധപ്പെട്ട ഒരു സംഭവത്തിൽ സാമ്പത്തിക നഷ്ടത്തിൽ നിന്ന് സംരക്ഷിക്കുന്നു. പരിരക്ഷയിൽ സാധാരണയായി ഉൾപ്പെടുന്നവ: * കാറിൻ്റെ കേടുപാടുകൾക്കോ മോഷണത്തിനോ ഉള്ള ''ആസ്തി പരിരക്ഷ'' * ശാരീരിക പരിക്കുകൾക്കോ സ്വത്ത് നാശത്തിനോ വേണ്ടി മറ്റുള്ളവർക്കുള്ള നിയമപരമായ ഉത്തരവാദിത്തമായ ''ബാധ്യതാ പരിരക്ഷ'' * പരിക്കുകൾ, പുനരധിവാസം, ചിലപ്പോൾ നഷ്ടപ്പെട്ട കൂലി, ശവസംസ്കാരച്ചെലവ് എന്നിവയ്ക്കുള്ള ചെലവുകൾ അടങ്ങുന്ന ''വൈദ്യച്ചെലവ് പരിരക്ഷ''. ==== വിടവ് ഇൻഷുറൻസ് ==== പോളിസി ഉടമയുടെ ഇൻഷുറൻസ് കമ്പനി മുഴുവൻ വായ്പയും പരിരക്ഷിക്കാത്ത സാഹചര്യത്തിൽ ഒരു വാഹന വായ്പയിലെ അധിക തുക ''വിടവ് ഇൻഷുറൻസ്'' പരിരക്ഷിക്കുന്നു. കമ്പനിയുടെ നിർദ്ദിഷ്‌ട നയങ്ങളെ ആശ്രയിച്ച് അത് കിഴിവ് പരിരക്ഷ ചെയ്തേക്കാം അല്ലെങ്കിൽ പരിരക്ഷ ചെയ്യാതിരിക്കാം. കുറഞ്ഞ മുൻകൂർ തുക നൽകുന്നവർക്കും വായ്പകൾക്ക് ഉയർന്ന പലിശയുള്ളവർക്കും 60 മാസമോ അതിൽ കൂടുതലോ കാലാവധിയുള്ളവർക്കും ഈ പരിരക്ഷ വിപണനം ചെയ്യുന്നു. വാഹന ഉടമ വാഹനം വാങ്ങുമ്പോൾ സാധാരണയായി ഒരു ധനകാര്യ കമ്പനിയാണ് വിടവ് ഇൻഷുറൻസ് വാഗ്ദാനം ചെയ്യുന്നത്, എന്നാൽ പല വാഹന ഇൻഷുറൻസ് കമ്പനികളും ഈ പരിരക്ഷ ഉപഭോക്താക്കൾക്കും വാഗ്ദാനം ചെയ്യുന്നു. ==== ആരോഗ്യ ഇൻഷുറൻസ് ==== ആരോഗ്യ ഇൻഷുറൻസ് പോളിസികൾ ചികിത്സാ ചെലവ് വഹിക്കുന്നു. ദന്തപരിശോധന ഇൻഷുറൻസ്, വൈദ്യപരിശോധന ഇൻഷുറൻസ് പോലെ, ദന്തപരിശോധന ചെലവുകൾക്കായി പോളിസി ഉടമകളെ സംരക്ഷിക്കുന്നു. മിക്ക വികസിത രാജ്യങ്ങളിലും, എല്ലാ പൗരന്മാർക്കും അവരുടെ സർക്കാരുകളിൽ നിന്ന് ചില ആരോഗ്യ പരിരക്ഷകൾ ലഭിക്കുന്നു, അത് നികുതിയിലൂടെ നൽകപ്പെടുന്നു. മിക്ക രാജ്യങ്ങളിലും, ആരോഗ്യ ഇൻഷുറൻസ് പലപ്പോഴും തൊഴിലുടമയുടെ ആനുകൂല്യങ്ങളുടെ ഭാഗമാണ്. ==== വരുമാന സംരക്ഷണ ഇൻഷുറൻസ് ==== * വൈകല്യ ഇൻഷുറൻസ് പോളിസികൾ പോളിസി ഉടമക്ക് അസുഖമോ പരിക്കോ കാരണം ജോലി ചെയ്യാൻ കഴിയാത്ത സാഹചര്യത്തിൽ സാമ്പത്തിക സഹായം നൽകുന്നു. പണയ വായ്പകളും ക്രെഡിറ്റ് കാർഡുകളും പോലുള്ള ബാധ്യതകൾ അടയ്ക്കാൻ സഹായിക്കുന്നതിന് ഇത് പ്രതിമാസ പിന്തുണ നൽകുന്നു. ഹ്രസ്വകാല, ദീർഘകാല വൈകല്യ പോളിസികൾ വ്യക്തികൾക്ക് ലഭ്യമാണ്, എന്നാൽ ചെലവ് കണക്കിലെടുത്ത്, ദീർഘകാല പോളിസികൾ സാധാരണയായി കുറഞ്ഞത് ആറക്ക വരുമാനമുള്ളവർക്ക് മാത്രമേ ലഭിക്കൂ, അതായത് ഡോക്ടർമാർ, അഭിഭാഷകർ തുടങ്ങിയവർ. ഹ്രസ്വകാല വൈകല്യ ഇൻഷുറൻസ്. ഒരു വ്യക്തിയെ സാധാരണയായി ആറ് മാസം വരെയുള്ള കാലയളവിലേക്ക് പരിരക്ഷിക്കുന്നു, വൈദ്യച്ചെലവ് ബില്ലുകളും മറ്റ് ആവശ്യങ്ങളും പരിരക്ഷിക്കുന്നതിന് ഓരോ മാസവും ഒരു ''സ്റ്റൈപ്പൻഡ്'' നൽകുന്നു. * ദീർഘകാല വൈകല്യ ഇൻഷുറൻസ് ഒരു വ്യക്തിയുടെ ദീർഘകാല ചെലവുകൾ അവർ സ്ഥിരമായി വികലാംഗരായി കണക്കാക്കുന്നത് വരെ ഉൾക്കൊള്ളുന്നു. അതിനുശേഷം അവർക്ക് ജോലി ചെയ്യാൻ കഴിയില്ലെന്നും അതിനാൽ പൂർണ്ണമായും വികലാംഗരാണെന്നും പ്രഖ്യാപിക്കുന്നതിന് മുമ്പുവരെ ഇൻഷുറൻസ് കമ്പനികൾ പലപ്പോഴും ആ വ്യക്തിയെ ജോലിയിൽ തിരികെ കൊണ്ടുവരാൻ പ്രോത്സാഹിപ്പിക്കുന്നതിന് ശ്രമിക്കും. * വൈകല്യ ഓവർഹെഡ് ഇൻഷുറൻസ് വ്യാപാര ഉടമകൾക്ക് ജോലി ചെയ്യാൻ കഴിയാത്ത സമയത്ത് അവരുടെ വ്യാപാരത്തിൻ്റെ ഓവർഹെഡ് ചെലവുകൾ വഹിക്കാൻ അനുവദിക്കുന്നു. * ഒരു വ്യക്തിക്ക് സ്ഥിരമായി അംഗവൈകല്യം സംഭവിക്കുകയും തൊഴിലിൽ മേലിൽ പ്രവർത്തിക്കാൻ കഴിയാതിരിക്കുകയും ചെയ്യുമ്പോൾ മൊത്തം സ്ഥിരമായ വൈകല്യ ഇൻഷുറൻസ് ആനുകൂല്യങ്ങൾ നൽകുന്നു, ഇത് പലപ്പോഴും ലൈഫ് ഇൻഷുറൻസിൻ്റെ അനുബന്ധമായി എടുക്കാറാണുള്ളത്. * തൊഴിലാളികളുടെ നഷ്ടപരിഹാര ഇൻഷുറൻസ് ഒരു തൊഴിലാളിയുടെ നഷ്ടമായ വേതനത്തിൻ്റെ മുഴുവനായോ ഭാഗികമായോ ജോലി സംബന്ധമായ പരിക്ക് നിമിത്തം ഉണ്ടാകുന്ന ചികിത്സാ ചെലവുകൾ പരിഹരിക്കുന്നു. ==== അപകട ഇൻഷുറൻസ് ==== അപകട ഇൻഷുറൻസ് ഏതെങ്കിലും പ്രത്യേക ആസ്തിയുമായി ബന്ധപ്പെടുത്തേണ്ടതില്ല, എന്നാൽ പൊതുവായ അപകടങ്ങൾക്കെതിരെ പരിരക്ഷ നൽകുന്നു. വാഹനം, തൊഴിലാളികളുടെ നഷ്ടപരിഹാരം, ചില ബാധ്യതാ ഇൻഷുറൻസുകൾ എന്നിങ്ങനെ നിരവധി തരത്തിലുള്ള ഇൻഷുറൻസുകളെ തരംതിരിക്കാൻ കഴിയുന്ന ഇൻഷുറൻസിൻ്റെ വിശാലമായ ഛായാരൂപമാണിത്. * മൂന്നാം കക്ഷികളുടെ ക്രിമിനൽ പ്രവൃത്തികളിൽ നിന്ന് ഉണ്ടാകുന്ന നഷ്ടങ്ങൾക്കെതിരെ പോളിസി ഉടമയെ പരിരക്ഷിക്കുന്ന അപകട ഇൻഷുറൻസിൻ്റെ ഒരു രൂപമാണ് '''''ക്രൈം ഇൻഷുറൻസ്''''. ഉദാഹരണത്തിന്, മോഷണം അല്ലെങ്കിൽ തട്ടിപ്പ് എന്നിവയിൽ നിന്ന് ഉണ്ടാകുന്ന നഷ്ടം നികത്താൻ സ്ഥാപനങ്ങൾക്ക് ക്രൈം ഇൻഷുറൻസ് ലഭ്യമാണ്. * '''''ഭീകരവാദ ഇൻഷുറൻസ്''''' തീവ്രവാദ പ്രവർത്തനങ്ങൾ മൂലമുണ്ടാകുന്ന ഏതൊരു നഷ്ടത്തിനും നാശത്തിനും എതിരെ സംരക്ഷണം നൽകുന്നു. 9/11 ന് ശേഷം യുണൈറ്റഡ് സ്റ്റേറ്റ്സിൽ, ''ടെററിസം റിസ്ക് ഇൻഷുറൻസ് ആക്ട് 2002 (TRIA)'' തീവ്രവാദ പ്രവർത്തനങ്ങളുടെ ഫലമായുണ്ടാകുന്ന ഇൻഷുർ ചെയ്ത നഷ്ടങ്ങൾക്ക് പൊതുവും സ്വകാര്യവുമായ പങ്കിട്ട നഷ്ടപരിഹാരത്തിൻ്റെ സുതാര്യമായ സംവിധാനം നൽകുന്ന ഒരു ഫെഡറൽ പദ്ധതി രൂപീകരിച്ചു. ''ഭീകരവാദ അപകടസാധ്യത ഇൻഷുറൻസ് പദ്ധതി വീണ്ടും അധികാരപ്പെടുത്തൽ നിയമം 2007 (ടെററിസം റിസ്ക് ഇൻഷുറൻസ് പ്രോഗ്രാം റീഓതറൈസേഷൻ ആക്ട് 2007 അല്ലെങ്കിൽ TRIPRA)'' പ്രകാരം 2014 അവസാനം വരെ ഈ പദ്ധതി നീട്ടുകയും ചെയ്തു. * '''''തട്ടിക്കൊണ്ടുപോകലും മോചനദ്രവ്യവും ഇൻഷുറൻസ്''''' (കിഡ്നാപ് അണ്ട് റാൻസം ഇൻഷുറൻസ്) രൂപകൽപ്പന ചെയ്തിരിക്കുന്നത് തട്ടിക്കൊണ്ടുപോകൽ, കൊള്ളയടിക്കൽ, തെറ്റായ തടങ്കലിൽ വയ്ക്കൽ, ഹൈജാക്കിംഗ് എന്നിവയുടെ അപകടങ്ങളിൽ നിന്ന് ലോകമെമ്പാടുമുള്ള ഉയർന്ന അപകടസാധ്യതയുള്ള പ്രദേശങ്ങളിൽ പ്രവർത്തിക്കുന്ന വ്യക്തികളെയും കോർപ്പറേഷനുകളെയും സംരക്ഷിക്കുന്നതിനാണ്. * വിപ്ലവമോ മറ്റ് രാഷ്ട്രീയ സാഹചര്യങ്ങളോ നഷ്‌ടമുണ്ടാക്കാൻ സാധ്യതയുള്ള രാജ്യങ്ങളിലെ പ്രവർത്തനങ്ങളുള്ള വ്യാപാരങ്ങൾക്ക് എടുക്കാവുന്ന അപകട ഇൻഷുറൻസിൻ്റെ ഒരു രൂപമാണ് '''''രാഷ്ട്രീയ അപകടസാധ്യത ഇൻഷുറൻസ്''''' (അഥവാ, പൊളിറ്റിക്കൽ റിസ്ക് ഇൻഷുറൻസ്). ==== ലൈഫ് ഇൻഷുറൻസ് ==== ''ലൈഫ് ഇൻഷുറൻസ്'' ഒരു മരണപ്പെട്ടയാളുടെ കുടുംബത്തിനോ മറ്റ് നിയുക്ത ഗുണഭോക്താവിനോ ഒരു സാമ്പത്തിക ആനുകൂല്യം നൽകുന്നു, കൂടാതെ ഇൻഷുർ ചെയ്ത വ്യക്തിയുടെ കുടുംബത്തിന് വരുമാനം, അടക്കം, ശവസംസ്കാരം, മറ്റ് അന്തിമ ചെലവുകൾ എന്നിവയ്ക്കായി പ്രത്യേകമായി നൽകാം. ലൈഫ് ഇൻഷുറൻസ് പോളിസികൾ പലപ്പോഴും ഗുണഭോക്താവിനു വരുമാനം ഒറ്റത്തവണ പണമായി അല്ലെങ്കിൽ ''വർഷാശന''മായി നൽകാനുള്ള ഓപ്ഷൻ അനുവദിക്കുന്നു. മിക്ക സംസ്ഥാനങ്ങളിലും, ഒരു വ്യക്തിക്ക് ആ വ്യക്തിയുടെ അറിവില്ലാതെ മറ്റൊരു വ്യക്തിയിൽ നിന്ന് ഒരു പോളിസി വാങ്ങാൻ കഴിയില്ല. {{wiktionary|വർഷാശനം}} '''''വർഷാശനം''''' പണം നൽകുന്നതിന്റെ ഒരു പ്രവാഹം നൽകുന്നു. അവ ഇൻഷുറൻസ് കമ്പനികൾ നൽകുന്നതിനാൽ ഇൻഷുറൻസ് എന്ന് പൊതുവെ തരംതിരിച്ചിരിക്കപ്പെടുകയും നിയന്ത്രിക്കപ്പെടുകയും ചെയ്യുന്നു. {{wiktionary|സാമ്പത്തിക അപകടസാധ്യത പ്രവചനശാസ്ത്രം}} ലൈഫ് ഇൻഷുറൻസിന് ആവശ്യമായ അതേ തരത്തിലുള്ള ''സാമ്പത്തിക അപകടസാധ്യത പ്രവചനത്തിലും'', ''നിക്ഷേപ നിർവഹണത്തിലും'' വൈദഗ്ധ്യം ആവശ്യമാണ്. ആജീവനാന്ത ആനുകൂല്യം നൽകുന്ന വർഷാശനം ചിലപ്പോൾ ഒരു വിരമിച്ച വ്യക്തി തൻ്റെ സാമ്പത്തിക സ്രോതസ്സുകളെ അതിജീവിക്കാനുള്ള സാധ്യതയ്‌ക്കെതിരായ ഇൻഷുറൻസായി കണക്കാക്കുന്നു. ആ അർത്ഥത്തിൽ, അവ ലൈഫ് ഇൻഷുറൻസിൻ്റെ പൂരകമാണ്, കൂടാതെ ഒരു അണ്ടർറൈറ്റിംഗ് വീക്ഷണകോണിൽ നിന്ന്, ലൈഫ് ഇൻഷുറൻസിൻ്റെ പ്രതിബിംബമാണ്. ചില ലൈഫ് ഇൻഷുറൻസ് കരാറുകൾ പണമൂല്യങ്ങൾ ശേഖരിക്കുന്നു, പോളിസി സറണ്ടർ ചെയ്താലോ കടം വാങ്ങുമ്പോഴോ ഇൻഷുർ ചെയ്തയാൾ അത് എടുക്കും. വർഷാശനവും എൻഡോവ്‌മെൻ്റ് പോളിസികളും പോലുള്ള ചില പോളിസികൾ, ആവശ്യമുള്ളപ്പോൾ സമ്പത്ത് ശേഖരിക്കുന്നതിനോ പണമാക്കി മാറ്റുന്നതിനോ ഉള്ള സാമ്പത്തിക ഉപകരണങ്ങളാണ്. യുണൈറ്റഡ് സ്‌റ്റേറ്റ്‌സ്, [[യുണൈറ്റഡ് കിങ്ഡം|യുകെ]] പോലുള്ള പല രാജ്യങ്ങളിലും, ചില പ്രത്യേക സാഹചര്യങ്ങളിൽ ഈ പണ മൂല്യത്തിൻ്റെ പലിശയ്ക്ക് നികുതി നൽകേണ്ടതില്ലെന്ന് നികുതി നിയമം നൽകുന്നു. ഇത് ലൈഫ് ഇൻഷുറൻസിൻ്റെ വ്യാപകമായ ഉപയോഗത്തിലേക്ക് നയിക്കുന്നു. അതുപോലെ തന്നെ നേരത്തെയുള്ള മരണം സംഭവിച്ചാൽ സംരക്ഷിക്കുന്നതിനും, നികുതിലാഭിക്കുവാൻ കാര്യക്ഷമമായ മാർഗ്ഗമായും ഇത് ഉപകരിക്കുന്നു. യുണൈറ്റഡ് സ്റ്റേറ്റ്സിൽ, ലൈഫ് ഇൻഷുറൻസ് പോളിസികളുടെയും വർഷാശനങ്ങളുടെയും പലിശ വരുമാനത്തിന്മേലുള്ള നികുതി സാധാരണയായി മാറ്റിവയ്ക്കപ്പെടുന്നു. എന്നിരുന്നാലും, ചില സന്ദർഭങ്ങളിൽ നികുതി മാറ്റിവയ്ക്കലിൽ നിന്ന് ലഭിക്കുന്ന ആനുകൂല്യം കുറഞ്ഞ വരുമാനം ഉപയോഗിച്ച് തട്ടിക്കഴിക്കുകയും ചെയ്യാം. ഇത് ഇൻഷുറൻസ് കമ്പനിയെയും പോളിസിയുടെ തരത്തെയും മറ്റ് ആപേക്ഷികതകളെയും (മരണനിരക്ക്, വിപണി വരുമാനം മുതലായവ) ആശ്രയിച്ചിരിക്കുന്നു. കൂടാതെ, മറ്റ് ആദായനികുതി ലാഭിക്കൽ വാഹനങ്ങൾ (ഉദാ. ഐആർഎകൾ, 401(കെ) പ്ലാനുകൾ, റോത്ത് ഐആർഎകൾ) മൂല്യ ശേഖരണത്തിനുള്ള മികച്ച ബദലുകളായിരിക്കാം. ==== ശവസംസ്കാര ഇൻഷുറൻസ് ==== ''ശവസംസ്കാര ഇൻഷുറൻസ്'' എന്നത് ഒരു പഴയ തരത്തിലുള്ള ലൈഫ് ഇൻഷുറൻസാണ്. അത് മരണാനന്തരം ഒരു ശവസംസ്കാരച്ചെലവ് പോലെയുള്ള അന്തിമ ചെലവുകൾക്കായി നൽകപ്പെടും. ഗ്രീക്കുകാരും റോമാക്കാരുമാണു ശവസംസ്കാര ഇൻഷുറൻസ് അവതരിപ്പിച്ചത്. 600 CE-ൽ അവർ "ബനവലൻ്റ് സൊസൈറ്റികൾ" എന്ന പേരിൽ സംഘങ്ങൾ സംഘടിപ്പിച്ചു, അത് ജീവിച്ചിരിക്കുന്ന കുടുംബങ്ങളെ പരിപാലിക്കുകയും അംഗങ്ങളുടെ മരണശേഷം ശവസംസ്കാരച്ചെലവ് നൽകുകയും ചെയ്തു. [[വിക്ടോറിയൻ കാലഘട്ടം|വിക്ടോറിയൻ കാലഘട്ടഗത്തിലെ]] സൗഹൃദ കൂട്ടായ്മകൾ ചെയ്തതുപോലെ, മധ്യകാലഘട്ടത്തിലെ ഗിൽഡുകളും സമാനമായ ഒരു ലക്ഷ്യം നിർവഹിച്ചു. ==== ആസ്തി ഇൻഷുറൻസ് ==== ആസ്തി ഇൻഷുറൻസ് അഗ്നിബാധ, മോഷണം അല്ലെങ്കിൽ കാലാവസ്ഥാ കേടുപാടുകൾ പോലെയുള്ള വസ്തുവകകൾക്കുള്ള അപകടങ്ങളിൽ നിന്ന് സംരക്ഷണം നൽകുന്നു. ഇതിൽ അഗ്നിബാധ ഇൻഷുറൻസ്, വെള്ളപ്പൊക്ക ഇൻഷുറൻസ്, ഭൂകമ്പ ഇൻഷുറൻസ്, ഗൃഹ ഇൻഷുറൻസ്, ഉൾനാടൻ മറൈൻ ഇൻഷുറൻസ് അല്ലെങ്കിൽ ബോയിലർ ഇൻഷുറൻസ് തുടങ്ങിയ പ്രത്യേക ഇൻഷുറൻസ് രൂപങ്ങൾ ഉൾപ്പെട്ടേക്കാം. ആസ്തി ഇൻഷുറൻസ് എന്ന പദം, അപകട ഇൻഷുറൻസ് പോലെ, ഇൻഷുറൻസിൻ്റെ വിവിധ ഉപവിഭാഗങ്ങളുടെ വിശാലമായ വിഭാഗമായി ഉപയോഗിക്കാം, അവയിൽ ചിലത് ചുവടെ പട്ടികപ്പെടുത്തിയിരിക്കുന്നു: * '''''വ്യോമയാന ഇൻഷുറൻസ്''''' വിമാന ചട്ടക്കൂടുകളും സ്പെയറുകളും, യാത്രക്കാരുടെയും മൂന്നാം കക്ഷി ബാധ്യതയും പോലുള്ള അനുബന്ധ ബാധ്യതാ അപകടസാധ്യതകളെ സംരക്ഷിക്കുന്നു. ഈ ഉപവിഭാഗത്തിന് കീഴിൽ വിമാനനിലയങ്ങൾ, വിമാന ഗതാഗത നിയന്ത്രണം, ചെറിയ ആഭ്യന്തര എക്‌സ്‌പോഷറുകൾ വഴി അന്താരാഷ്‌ട്ര വിമാനത്താവളങ്ങൾക്കുള്ള ഇന്ധനം നിറയ്ക്കൽ പ്രവർത്തനങ്ങൾ, എന്നിവ അടങ്ങിയെക്കാം. * '''''ബോയിലർ ഇൻഷുറൻസ്''''' (ബോയിലർ, മെഷിനറി ഇൻഷുറൻസ് അല്ലെങ്കിൽ ഉപകരണങ്ങളുടെ തകർച്ച ഇൻഷുറൻസ് എന്നും അറിയപ്പെടുന്നു) ബോയിലറുകൾക്കോ ഉപകരണങ്ങൾക്കോ യന്ത്രങ്ങൾക്കോ ആകസ്മികമായ ശാരീരിക നാശനഷ്ടങ്ങൾക്കെതിരെ ഇൻഷുർ ചെയ്യുന്നു. * '''''കെട്ടിടനിർമ്മാണ അപായസാധ്യത ഇൻഷുറൻസ്''''', നിർമ്മാണ സമയത്ത് ഭൗതിക നഷ്ടം അല്ലെങ്കിൽ വസ്തുവകകൾക്ക് നാശനഷ്ടം ഉണ്ടാകാനുള്ള സാധ്യതക്കെതിരെ ഇൻഷുർ ചെയ്യുന്നു. കെട്ടിടനിർമ്മാണ അപായസാധ്യത ഇൻഷുറൻസ് സാധാരണയായി "എല്ലാ അപകടസാധ്യതകളും" അടിസ്ഥാനത്തിലാണ് എഴുതിയിരിക്കുന്നത്, അതായത്, പ്രത്യേകം എടുത്തുപറഞ്ഞ് ഒഴിവാക്കാത്ത ഏതെങ്കിലും കാരണത്താൽ (ഇൻഷുർ ചെയ്തയാളുടെ അശ്രദ്ധ ഉൾപ്പെടെ) ഉണ്ടാകുന്ന നാശനഷ്ടങ്ങൾക്ക് ഇവ പരിരക്ഷ നൽകും. ഒരു കെട്ടിടത്തിൻ്റെയോ ഘടനയുടെയോ നിർമ്മാണത്തിനോ നവീകരണത്തിനോ ഉപയോഗിക്കുന്ന വസ്തുക്കൾ, ഫിക്‌ചറുകൾ അല്ലെങ്കിൽ ഉപകരണങ്ങൾ എന്നിവയിൽ ഒരു വ്യക്തിയുടെ അല്ലെങ്കിൽ സ്ഥാപനത്തിൻ്റെ ഇൻഷുർ ചെയ്യാവുന്ന താൽപ്പര്യം സംരക്ഷിക്കുന്ന പരിരക്ഷയാണ് ഈ ഇൻഷുറൻസ് നൽകുന്നത്.<ref>{{cite web|title=കെട്ടിടനിർമ്മാണ അപായസാധ്യത ഇൻഷുറൻസ്: നിർമ്മാണ പദ്ധതികൾക്കുള്ള പ്രത്യേക പരിരക്ഷ|language=en |trans-title=Builder's Risk Insurance: Specialized Coverage for Construction Projects|url=http://adjustersinternational.com/publications/adjusting-today/builders-risk-insurance/1/|website=ക്രമീകരണം ഇന്ന്|publisher=അഡ്ജസ്റ്റേഴ്സ് ഇൻ്റർനാഷണൽ|access-date=16 ഒക്ടോബർ 2009}}</ref> * '''''വിള ഇൻഷുറൻസ്''''': വളരുന്ന വിളകളുമായി ബന്ധപ്പെട്ട വിവിധ അപകടസാധ്യതകൾ കുറയ്ക്കുന്നതിനോ നിയന്ത്രിക്കുന്നതിനോ കർഷകർക്ക് ''വിള ഇൻഷുറൻസ്'' വാങ്ങാം. കാലാവസ്ഥ, കൊടുങ്കാറ്റ്, വരൾച്ച, മഞ്ഞ് നാശം, കീടങ്ങൾ എന്നിവ മൂലമുണ്ടാകുന്ന വിളനാശം അല്ലെങ്കിൽ നാശനഷ്ടങ്ങൾ അത്തരം അപകടങ്ങളിൽ ഉൾപ്പെടുന്നു.<ref name="Ali-et-al-2020">{{cite journal|last1=അലി|first1=വില്ലിയംസ്|last2=അബ്ദുലൈ|first2=അവുദു|last3=മിശ്ര|first3=അശോക് കെ.|date=2020-10-06|title=വികസ്വര, വളർന്നുവരുന്ന രാജ്യങ്ങളിലെ കാർഷിക ഇൻഷുറൻസിനായുള്ള ആവശ്യത്തിൻ്റെ വിശകലനത്തിലെ സമീപകാല മുന്നേറ്റങ്ങൾ|language=en |trans-title=Recent Advances in the Analyses of Demand for Agricultural Insurance in Developing and Emerging Countries|journal=റിസോഴ്സ് ഇക്കണോമിക്സിൻ്റെ വാർഷിക അവലോകനം|publisher=വാർഷിക അവലോകനങ്ങൾ|volume=12|issue=1|pages=411–430|doi=10.1146/annurev-resource-110119-025306|issn=1941-1340|s2cid=225173762|doi-access=free}}</ref> * '''''ഭൂകമ്പ ഇൻഷുറൻസ്''''': ഭൂകമ്പ ഇൻഷുറൻസ് എന്നത് വസ്തുവിന് നാശമുണ്ടാക്കുന്ന ഒരു ഭൂകമ്പം ഉണ്ടായാൽ പോളിസി ഉടമയ്ക്ക് നൽകുന്ന ഒരു ആസ്തി ഇൻഷുറൻസ് ആണ്. മിക്ക സാധാരണ ഗൃഹ ഇൻഷുറൻസ് പോളിസികളും ഭൂകമ്പ നാശനഷ്ടങ്ങൾക്ക് പരിരക്ഷ നൽകുന്നില്ല. ഭൂകമ്പ ഇൻഷുറൻസ് പോളിസികളിൽ പൊതുവെ ഉയർന്ന കിഴിവ് ലഭിക്കും. നിരക്കുകൾ സ്ഥലത്തെയും അതിനാൽ ഭൂകമ്പത്തിൻ്റെ സാധ്യതയും വീടിൻ്റെ നിർമ്മാണവും ആശ്രയിച്ചിരിക്കുന്നു. * '''''ആത്മാർത്ഥത കടപ്പത്രം (ഫിഡിലിറ്റി ബോണ്ട്)''''': നിർദ്ദിഷ്ട വ്യക്തികളുടെ വഞ്ചനാപരമായ പ്രവർത്തനങ്ങളുടെ ഫലമായി പോളിസി ഉടമകൾക്ക് സംഭവിക്കുന്ന നഷ്ടങ്ങൾക്ക് പരിരക്ഷ നൽകുന്ന അപകട ഇൻഷുറൻസിൻ്റെ ഒരു രൂപമാണ് ''ആത്മാർത്ഥത കടപ്പത്രം (ഫിഡിലിറ്റി ബോണ്ട്)''. ജീവനക്കാരുടെ സത്യസന്ധമല്ലാത്ത പ്രവൃത്തികൾ മൂലമുണ്ടാകുന്ന നഷ്ടത്തിന് ഇത് സാധാരണയായി ഒരു വ്യാപാരസ്ഥാപനം ഇൻഷുർ ചെയ്യുന്നു. [[File:FEMA - 14947 - Photograph by Jocelyn Augustino taken on 08-30-2005 in Louisiana.jpg|thumb|right|[[കത്രീന ചുഴലിക്കാറ്റ്]] 80 ബില്യൺ ഡോളറിലധികം കൊടുങ്കാറ്റും വെള്ളപ്പൊക്കവും ഉണ്ടാക്കി.]] * '''''പ്രളയ ഇൻഷുറൻസ്''''': വെള്ളപ്പൊക്കം മൂലമുള്ള ആസ്തി നഷ്ടത്തിൽ നിന്ന് പ്രളയ ഇൻഷുറൻസ് പരിരക്ഷിക്കുന്നു. പല യുഎസ് ഇൻഷുറർമാരും രാജ്യത്തിൻ്റെ ചില ഭാഗങ്ങളിൽ പ്രളയ ഇൻഷുറൻസ് നൽകുന്നില്ല. ഇതിനുള്ള പ്രതികരണമായി, ഫെഡറൽ ഗവൺമെൻ്റ് ''ദേശിയ പ്രളയ ഇൻഷുറൻസ് പദ്ധതി'' സൃഷ്ടിച്ചു. അത് അവസാന ആശ്രയ ഇൻഷുറർ ആയി വർത്തിക്കുന്നു. * '''''ഗൃഹ ഇൻഷുറൻസ്''''': ഗൃഹ ഇൻഷുറൻസ്, സാധാരണയായി അപായഭയ ഇൻഷുറൻസ് അല്ലെങ്കിൽ ഗൃഹ ഉടമ ഇൻഷുറൻസ്. പോളിസി ഉടമയുടെ വീടിന് കേടുപാടുകൾ, നാശം എന്നിവക്കെതിരെ പരിരക്ഷ നൽകുന്നു. ചില ഭൂമിശാസ്ത്രപരമായ പ്രദേശങ്ങളിൽ, വെള്ളപ്പൊക്കം അല്ലെങ്കിൽ ഭൂകമ്പം പോലുള്ള ചില അപകടസാധ്യതകളെ പോളിസി ഒഴിവാക്കിയേക്കാം. അങ്ങിനെയാണെങ്കിൽ ഇവയ്ക്ക് പ്രത്യേക പരിരക്ഷക്ക് അധികം പ്രീമിയം നൽകേണ്ടിവരും. ആസ്തിയുടെ ആവശ്യമായ പരിപാലനവുമായി ബന്ധപ്പെട്ട പ്രശ്നങ്ങൾ സാധാരണയായി വീട്ടുടമസ്ഥൻ്റെ ഉത്തരവാദിത്തമാണ്. പോളിസിയിൽ ആസ്തിവിവരപട്ടിക ഉൾപ്പെടാം, അല്ലെങ്കിൽ, പ്രത്യേകിച്ച് വീട് വാടകയ്‌ക്കെടുക്കുന്ന ആളുകൾക്ക് ഇത് ഒരു പ്രത്യേക പോളിസിയായി വാങ്ങാം. ചില രാജ്യങ്ങളിൽ, വളർത്തുമൃഗങ്ങൾ ഉൾപ്പെടെ വീട്ടിലെ അംഗങ്ങൾ വരുത്തുന്ന പരിക്കുകൾക്കും സ്വത്ത് നാശത്തിനും ബാധ്യതയും നിയമപരമായ ഉത്തരവാദിത്തവും ഉൾപ്പെട്ടേക്കാവുന്ന ഒരു പരിരക്ഷ പൊതിക്കെട്ട് ഇൻഷുറർമാർ വാഗ്ദാനം ചെയ്യുന്നു.<ref>{{cite web | author = ഇൻഷുറൻസ് ഇൻഫർമേഷൻ ഇൻസ്റ്റിറ്റ്യൂട്ട് | title = എന്താണ് ഗൃഹ ഉടമ ഇൻഷുറൻസ്? |language=en |trans-title=What is homeowners insurance?| url = http://www.iii.org/individuals/homei/hbasics/whatis/ | access-date = 11 നവംബർ 2008 }}</ref> * '''''ഭൂവുടമ ഇൻഷുറൻസ്''''': ഭൂവുടമ ഇൻഷുറൻസ് വാടകക്കാർക്ക് വാടകയ്‌ക്ക് നൽകുന്ന വാസയോഗ്യമായ അല്ലെങ്കിൽ വാണിജ്യ ആസ്തി പരിരക്ഷിക്കുന്നു. വസ്തുവിലെ താമസക്കാർക്കുള്ള ഭൂവുടമയുടെ ബാധ്യതയും ഇത് ഉൾക്കൊള്ളുന്നു. ഭൂരിഭാഗം വീട്ടുടമസ്ഥരുടെയും ഇൻഷുറൻസ്, അതേ സമയം, ഉടമയുടെ ഉടമസ്ഥതയിലുള്ള വീടുകൾക്ക് മാത്രമേ പരിരക്ഷ നൽകൂ, കുടിയാന്മാരുമായി ബന്ധപ്പെട്ട ബാധ്യതയോ നാശനഷ്ടങ്ങളോ അല്ല.<ref>{{Cite web|url=https://www.forbes.com/sites/forbesrealestatecouncil/2019/09/10/insurance-for-landlords-protecting-your-investment/|title=ഭൂവുടമകൾക്കുള്ള ഇൻഷുറൻസ്: നിങ്ങളുടെ നിക്ഷേപം സംരക്ഷിക്കൽ |trans-title=Insurance For Landlords: Protecting Your Investment|last=മില്ലർ|first=നാഥൻ|website=ഫോബ്സ്|language=en|access-date=2019-10-27}}</ref> * '''''മറൈൻ ഇൻഷുറൻസ്''''': മറൈൻ ഇൻഷുറൻസും മറൈൻ കപ്പൽച്ചരക്ക് ഇൻഷുറൻസും കടലിലോ ഉൾനാടൻ ജലപാതകളിലോ ഉള്ള കപ്പലുകളുടെ നഷ്ടം അല്ലെങ്കിൽ കേടുപാടുകൾ, ഗതാഗത രീതി പരിഗണിക്കാതെ, ഗതാഗതത്തിലുള്ള ചരക്കുകൾ എന്നിവ പരിരക്ഷിക്കുന്നു. കടൽച്ചരക്കിന്റെയും അവ വഹിക്കുന്ന കപ്പലിന്റെയും ഉടമ പ്രത്യേക കോർപ്പറേഷനുകളായിരിക്കുമ്പോൾ, അഗ്നിബാധ, കപ്പൽ തകർച്ച മുതലായവയിൽ നിന്നുള്ള നഷ്ടങ്ങൾക്ക് മറൈൻ കപ്പൽച്ചരക്ക് ഇൻഷുറൻസ് ചരക്ക് ഉടമയ്ക്ക് നഷ്ടപരിഹാരം നൽകുന്നു, എന്നാൽ ചരക്ക് വാഹിനിക്കപ്പൽ അല്ലെങ്കിൽ കപ്പൽ ഇൻഷുറൻസിൽ നിന്ന് വീണ്ടെടുക്കാൻ കഴിയുന്ന നഷ്ടങ്ങൾ ഒഴിവാക്കുന്നു. പല മറൈൻ ഇൻഷുറൻസ് അണ്ടർറൈറ്ററുകളും അത്തരം പോളിസികളിൽ ''സമയ ഘടകം'' പരിരക്ഷ ഉൾപ്പെടുത്തും, ഇത് ലാഭനഷ്ടവും മറ്റ് വ്യാപാര ചെലവുകൾക്കും പരിരക്ഷ നൽകിയ നഷ്ടം മൂലമുണ്ടാകുന്ന കാലതാമസത്തിന് കാരണമാകുന്ന നഷ്ടപരിഹാരം വർദ്ധിപ്പിക്കുന്നു. * '''''വാടകക്കാരുടെ ഇൻഷുറൻസ്''''': വാടകക്കാരുടെ ഇൻഷുറൻസ് എന്ന് വിളിക്കപ്പെടുന്ന കുടിയാന്മാരുടെ ഇൻഷുറൻസ്, വീട്ടുടമകളുടെ ഇൻഷുറൻസിൻ്റെ ചില ആനുകൂല്യങ്ങൾ നൽകുന്ന ഒരു ഇൻഷുറൻസ് പോളിസിയാണ്. എന്നാൽ ഒരു വാടകക്കാരൻ ഘടനയിൽ വരുത്തുന്ന ചെറിയ മാറ്റങ്ങൾ ഒഴികെ, വാസസ്ഥലത്തിനോ ഘടനയ്ക്കോ പരിരക്ഷ ഉൾപ്പെടുന്നില്ല. * '''''അനുബന്ധ പ്രകൃതി ദുരന്ത ഇൻഷുറൻസ്''''': ഒരു പ്രകൃതി ദുരന്തം പോളിസി ഉടമയുടെ വീട് വാസയോഗ്യമല്ലാതാക്കിയതിന് ശേഷമുള്ള നിർദ്ദിഷ്ട ചെലവുകൾക്ക് അനുബന്ധ പ്രകൃതി ദുരന്ത ഇൻഷുറൻസ് പരിരക്ഷ നൽകുന്നു. വീട് പുനർനിർമിക്കുന്നതുവരെ അല്ലെങ്കിൽ ഒരു നിശ്ചിത കാലയളവ് അവസാനിക്കുന്നതുവരെ ആനുകാലിക തുകകൾ ഇൻഷുർ ചെയ്തയാൾക്ക് നേരിട്ട് നൽകും. * '''''ജാമ്യ കടപ്പത്ര (ഷുവർട്ടി ബോണ്ട്) ഇൻഷുറൻസ്''''': പ്രിൻസിപ്പലിൻ്റെ പ്രകടനത്തിന് ഉറപ്പുനൽകുന്ന ത്രികക്ഷി ഇൻഷുറൻസാണ് ജാമ്യ കടപ്പത്ര ഇൻഷുറൻസ്. * '''''അഗ്നിപർവ്വത ഇൻഷുറൻസ്''''': അഗ്നിപർവ്വത സ്‌ഫോടനങ്ങളിൽ നിന്നുള്ള കേടുപാടുകളിൽ നിന്ന് സംരക്ഷിക്കുന്ന ഒരു പ്രത്യേക ഇൻഷുറൻസാണ് അഗ്നിപർവ്വത ഇൻഷുറൻസ്. * '''''കൊടുങ്കാറ്റ് ഇൻഷുറൻസ്''''': ചുഴലിക്കാറ്റ് പോലെയുള്ള കാറ്റ് സംഭവങ്ങൾ മൂലമുണ്ടാകുന്ന നാശനഷ്ടങ്ങൾ ഉൾക്കൊള്ളുന്ന ഒരു ഇൻഷുറൻസാണ് കൊടുങ്കാറ്റ് ഇൻഷുറൻസ്. ==== ബാധ്യത ഇൻഷുറൻസ് ==== ഇൻഷുർ ചെയ്ത വ്യക്തിക്കെതിരായ നിയമപരമായ അവകാശവാദങ്ങൾ ഉൾക്കൊള്ളുന്ന ഒരു വിശാലമായ ''അധിഗണം'' ആണ് ബാധ്യത ഇൻഷുറൻസ്. പല തരത്തിലുള്ള ഇൻഷുറൻസിലും ബാധ്യത പരിരക്ഷയുടെ ഒരു വശം ഉൾപ്പെടുന്നു. ഉദാഹരണത്തിന്, ഒരു വീട്ടുടമസ്ഥൻ്റെ ഇൻഷുറൻസ് പോളിസിയിൽ സാധാരണയായി ബാധ്യത പരിരക്ഷ ഉൾപ്പെടും. അത് വസ്‌തുവകയിൽ വഴുതി വീഴുന്ന ഒരാൾ അവകാശവാദം കൊണ്ടുവരുന്ന സാഹചര്യത്തിൽ ഇൻഷുർ ചെയ്‌തയാളെ സംരക്ഷിക്കുന്നു; വാഹന ഇൻഷുറൻസിൽ ബാധ്യതാ ഇൻഷുറൻസിൻ്റെ ഒരു വശവും ഉൾപ്പെടുന്നു, അത് തകരുന്ന ഒരു കാർ മറ്റുള്ളവരുടെ ജീവിതത്തിനോ ആരോഗ്യത്തിനോ സ്വത്തിനോ ഉണ്ടാക്കിയേക്കാവുന്ന ദോഷങ്ങൾക്കെതിരെ നഷ്ടപരിഹാരം നൽകുന്നു. ഒരു ബാധ്യതാ ഇൻഷുറൻസ് പോളിസി വാഗ്ദാനം ചെയ്യുന്ന പരിരക്ഷ ഇരട്ടിയാണ്: പോളിസി ഉടമയ്‌ക്കെതിരെ ഒരു വ്യവഹാരം ആരംഭിച്ചാൽ നിയമപരമായ പ്രതിരോധം, ഒരു ഉടമ്പടി, അല്ലെങ്കിൽ കോടതി വിധിയുമായി ബന്ധപ്പെട്ട് നഷ്ടപരിഹാരം (ഇൻഷുർ ചെയ്ത വ്യക്തിക്ക് വേണ്ടിയുള്ള പണമടക്കൽ). ബാധ്യതാ പോളിസികൾ സാധാരണയായി ഇൻഷുർ ചെയ്തയാളുടെ അശ്രദ്ധയെ മാത്രം ഉൾക്കൊള്ളുന്നു, ഇൻഷുർ ചെയ്ത വ്യക്തിയുടെ മനഃപൂർവ്വമോ കല്പിച്ചുകൂട്ടിയോ ആയ പ്രവർത്തനങ്ങളുടെ ഫലങ്ങൾക്ക് ഇത് ബാധകമല്ല. * '''''പൊതു ബാധ്യത ഇൻഷുറൻസ്''''' അല്ലെങ്കിൽ ''പൊതുവായ ബാധ്യത ഇൻഷുറൻസ്'' പൊതുജനങ്ങളിൽ ഒരാളെ പരിക്കേൽപ്പിക്കുകയോ അല്ലെങ്കിൽ അവരുടെ വസ്തുവകകൾക്ക് ഏതെങ്കിലും വിധത്തിൽ കേടുവരുത്തുകയോ ചെയ്താൽ അതുമൂലം വന്നേക്കാവുന്ന അവകാശവാദങ്ങൾക്കെതിരെ ഒരു വ്യാപാരത്തിനോ അല്ലെങ്കിൽ സ്ഥാപനത്തിനോ പരിരക്ഷ നൽകുന്നു. * '''''നിർദ്ദേശകരുടെയും ഉദ്യോഗസ്ഥൻമാരുടെയും ബാധ്യതാ ഇൻഷുറൻസ്''''' (ഡി&ഓ എന്ന് ഇംഗ്ലീഷിൽ ചുരുക്കമായി അറിയപ്പെടുന്നു) ബാധ്യസ്ഥരായ നിർദ്ദേശകരും ഉദ്യോഗസ്ഥരും വരുത്തിയ പിശകുകളുടെ ഫലമായുണ്ടാകുന്ന വ്യവഹാരവുമായി ബന്ധപ്പെട്ട ചെലവുകളിൽ നിന്ന് ഒരു സ്ഥാപനത്തെ സംരക്ഷിക്കുന്നു. * '''''പാരിസ്ഥിതിക ബാധ്യത ഇൻഷുറൻസ്''''' അല്ലെങ്കിൽ ''പാരിസ്ഥിതിക വൈകല്യ ഇൻഷുറൻസ്'' ഇൻഷുർ ചെയ്ത വ്യക്തിയെ മലിനീകരണത്തിൻ്റെ വ്യാപനം, പുറന്തള്ളൽ അല്ലെങ്കിൽ രക്ഷപ്പെടൽ എന്നിവയുടെ ഫലമായി ശാരീരിക പരിക്കുകൾ, വസ്തുവകകൾ നശിപ്പിക്കൽ, വൃത്തിയാക്കൽ ചെലവുകൾ എന്നിവയിൽ നിന്ന് സംരക്ഷിക്കുന്നു. * '''''പിശകുകൾക്കും ഒഴിവാക്കലുകൾക്കുമുള്ള ഇൻഷുറൻസ്''''' (ഇംഗ്ലീഷിൽ ചുരുക്കമായി ''ഇ&ഒ ഇൻഷുറൻസ്'' എന്ന് വിശേഷിപ്പിക്കാറുണ്ട്) എന്നത് ഇൻഷുറൻസ് ഏജൻ്റുമാർ, റിയൽ എസ്റ്റേറ്റ് ഏജൻ്റുമാർ, ദല്ലാളുകൾ, ആർക്കിടെക്റ്റുകൾ, മൂന്നാം-കക്ഷി കാര്യനിർവാഹകർ (ടിപിഎകൾ), മറ്റ് വ്യാപാര-തൊഴിൽവിദഗ്ധർ തുടങ്ങിയ വിവിധ മേഖലകളിലെ തൊഴിൽവിദഗ്ധർക്കുള്ള വ്യാപാര ബാധ്യതാ ഇൻഷുറൻസാണ്. * '''''സമ്മാന നഷ്ടപരിഹാര ഇൻഷുറൻസ്''''' ഒരു പ്രചാരണപരമായ നഷ്ടപരിഹാര ഇൻഷുറൻസാണ്. അതിൽ പങ്കെടുക്കുന്നവർക്ക് സമ്മാനങ്ങൾ നേടാനുള്ള അവസരം വാഗ്ദാനം ചെയ്യുന്നു. വലിയ സമ്മാനങ്ങൾ നൽകാനായി പണം കരുതുന്നതിനുപകരം, പ്രചാരകൻ ഒരു സമ്മാന നഷ്ടപരിഹാര ഇൻഷുറൻസ് കമ്പനിക്ക് പ്രീമിയം നൽകുന്നതിലൂടെ വൻ തുക സമ്മാനമായി നൽകേണ്ടിവന്നാൽ അത് ഇൻഷുർ ചെയ്ത വ്യക്തിക്ക് തിരികെ ലഭ്യമാകും. ഒരു ബാസ്‌ക്കറ്റ്‌ബോൾ ഗെയിമിൽ ''ഹാഫ്-കോർട്ട് ഷോട്ട്'' അല്ലെങ്കിൽ ഗോൾഫ് ടൂർണമെൻ്റിൽ ഒരു ''ഹോൾ-ഇൻ-വൺ'' നടത്താൻ കഴിയുന്ന മത്സരാർത്ഥികൾക്ക് സമ്മാനങ്ങൾ വാഗ്ദാനം ചെയ്യുന്നത് ഉദാഹരണങ്ങളിൽ ഉൾപ്പെടുന്നു. * '''''തൊഴിൽപര നഷ്ടപരിഹാര ഇൻഷുറൻസ്''''' എന്ന് വിളിക്കപ്പെടുന്ന ''തൊഴില്പരമായ ബാധ്യതാ ഇൻഷുറൻസ്'', വാസ്തുവിദ്യാ കോർപ്പറേഷനുകളും വൈദ്യ തൊഴിൽ പോലുള്ള ഇൻഷുർ ചെയ്ത തൊഴിൽവിദഗ്ധരെ അവരുടെ രോഗികളാൽ/കക്ഷികളാൽ ഉന്നയിക്കപ്പെടാൻ സാധ്യതയുള്ള അശ്രദ്ധ അവകാശവാദങ്ങളിൽ നിന്ന് സംരക്ഷിക്കുന്നു. തൊഴില്പരമായ ബാധ്യതാ ഇൻഷുറൻസ് തൊഴിലിനെ ആശ്രയിച്ച് വ്യത്യസ്ത പേരുകളിൽ അറിയപ്പെട്ടേക്കാം. ഉദാഹരണത്തിന്, വൈദ്യ തൊഴിലിനെ പരാമർശിക്കുന്ന തൊഴില്പരമായ ബാധ്യതാ ഇൻഷുറൻസിനെ ''വൈദ്യ ദുരാചാര ഇൻഷുറൻസ്'' എന്ന് വിളിക്കാം. പലപ്പോഴും വാണിജ്യ ഇൻഷുറൻസ് ചെയ്തയാളുടെ ബാധ്യതാ ഇൻഷുറൻസ് പ്രോഗ്രാമിൽ നിരവധി പാളികൾ അടങ്ങിയിരിക്കുന്നു. ഇൻഷുറൻസിൻ്റെ ആദ്യ പാളി സാധാരണയായി പ്രാഥമിക ഇൻഷുറൻസ് ഉൾക്കൊള്ളുന്നു, ഇത് പ്രാഥമിക പോളിസിയുടെ ബാധ്യതയുടെ പരിധി വരെ വിധികൾക്കും സെറ്റിൽമെൻ്റുകൾക്കും ആദ്യ ദ്രവ്യ നഷ്ടപരിഹാരം നൽകുന്നു. സാധാരണയായി, പ്രാഥമിക ഇൻഷുറൻസ് ഒരു കിഴിവിന് വിധേയമാണ് കൂടാതെ ഇൻഷുർ ചെയ്ത വ്യക്തിയെ വ്യവഹാരങ്ങൾക്കെതിരെ പ്രതിരോധിക്കാൻ ഇൻഷുറർ ബാധ്യസ്ഥനാക്കുന്നു, ഇത് ഇൻഷുർ ചെയ്തയാളെ സംരക്ഷിക്കാൻ അഭിഭാഷകനെ ഏൽപ്പിക്കുന്നതിലൂടെയാണ്. പല സന്ദർഭങ്ങളിലും, ഒരു വാണിജ്യ ഇൻഷുറൻസ് ചെയ്തയാൾ സ്വയം ഇൻഷുർ ചെയ്യാൻ തിരഞ്ഞെടുത്തെന്നു വരാം. പ്രാഥമിക ഇൻഷുറൻസ് അല്ലെങ്കിൽ സ്വയം ഇൻഷുർ ചെയ്ത നിലനിർത്തലിന് മുകളിൽ, ഇൻഷുർ ചെയ്ത വ്യക്തിക്ക് നഷ്ടപരിഹാര പരിരക്ഷയുടെ അധിക പരിധികൾ നൽകുന്നതിന് ഒന്നോ അതിലധികമോ അധിക ഇൻഷുറൻസ് പാളികൾ ഉണ്ടായിരിക്കാം. "ഒറ്റപ്പെട്ടുനിൽക്കുന്ന" അമിതപാളി പോളിസികൾ (സ്വന്തം നിബന്ധനകൾ, വ്യവസ്ഥകൾ, ഒഴിവാക്കലുകൾ എന്നിവ ഉൾക്കൊള്ളുന്ന പോളിസികൾ), "രൂപം തുടരുക" അമിതപാളി ഇൻഷുറൻസ് (അടിസ്ഥാനത്തിലുള്ള പോളിസിയുടെ നിബന്ധനകളുടെ രൂപം പാലിക്കുന്ന പോളിസികൾ) എന്നിവ ഉൾപ്പെടെ വിവിധ തരത്തിലുള്ള അമിതപാളി ഇൻഷുറൻസുകൾ ഉണ്ട്. കൂടാതെ "കുട" ഇൻഷുറൻസ് പോളിസികളും (ചില സാഹചര്യങ്ങളിൽ അടിസ്ഥാന ഇൻഷുറൻസിനേക്കാൾ വിശാലമായ പരിരക്ഷ നൽകുന്ന അമിതപാളി ഇൻഷുറൻസ്) വിപണിയിൽ ലഭ്യമാണ്.<ref>{{Cite journal |title= അമിതപാളി ബാധ്യത ഇൻഷുറൻസ്: നിയമവും വ്യവഹാരവും |language=en |trans-title=Excess Liability Insurance: Law and Litigation|last1 = സീമാൻ|first1 = എസ്.എം|date = 1997|journal = ടോർട്ട് & ഇൻഷുറൻസ് ലോ ജർണൽ |volume=32 |issue=3 |pages=653–714|last2 = കിറ്റ്രെഡ്ജ്|first2 =സി. |jstor=25763179 }}</ref> ==== വായ്പ ==== ''വായ്പ ഇൻഷുറൻസ്'' കടം വാങ്ങുന്നയാൾ പാപ്പരായിരിക്കുമ്പോൾ വായ്പയുടെ കുറച്ച് അല്ലെങ്കിൽ മുഴുവൻ തിരിച്ചടക്കുന്നു. * '''''പണയ ഇൻഷുറൻസ്''''' കടം വാങ്ങുന്നയാൾ വീഴ്ചവരുത്തുകയാണെങ്കിൽ കടം കൊടുക്കുന്നയാൾക്ക് പരിരക്ഷ നൽകുന്നു. പണയ ഇൻഷുറൻസ് എന്നത് വായ്പ ഇൻഷുറൻസിൻ്റെ ഒരു രൂപമാണ്, എന്നിരുന്നാലും ''വായ്പ ഇൻഷുറൻസ്'' എന്ന പേര് പലപ്പോഴും മറ്റ് തരത്തിലുള്ള കടങ്ങൾ ഉൾക്കൊള്ളുന്ന പോളിസികളെ പരാമർശിക്കാൻ ഉപയോഗിക്കുന്നു. * പല ''ക്രെഡിറ്റ് കാർഡുകളും'' വായ്പ ഇൻഷുറൻസിൻ്റെ ഒരു രൂപമായ പേയ്‌മെൻ്റ് സംരക്ഷണ പദ്ധതികൾ വാഗ്ദാനം ചെയ്യുന്നു. * '''''കച്ചവട വായ്പ ഇൻഷുറൻസ്''''' എന്നത് ഇൻഷുർ ചെയ്ത വ്യക്തിക്ക് ലഭിക്കുന്ന കണക്കുകളുടെ വ്യാപാര ഇൻഷുറൻസാണ്. കടക്കാരൻ പണമടയ്ക്കുന്നതിൽ വീഴ്ച വരുത്തിയാൽ, പരിരക്ഷ ചെയ്യപ്പെട്ട കണക്കുകൾക്കായി പോളിസി ഉടമയ്ക്ക് പണം നൽകുന്നു. * '''''പാർശ്വസ്ഥ സംരക്ഷണ ഇൻഷുറൻസ്''''' വായ്പ നൽകുന്ന സ്ഥാപനങ്ങൾ നൽകുന്ന വായ്പകൾക്ക് ഈടായി കൈവശം വച്ചിരിക്കുന്ന ആസ്തി (പ്രാഥമികമായി വാഹനങ്ങൾ) ഇൻഷുർ ചെയ്യുന്നു. ==== സൈബർ ആക്രമണ ഇൻഷുറൻസ് ==== ഇൻറർനെറ്റ് അധിഷ്‌ഠിത അപകടസാധ്യതകളിൽ നിന്നും പൊതുവെ വിവരസാങ്കേതിക വിദ്യ അടിസ്ഥാന സൗകര്യങ്ങൾ, വിവര സ്വകാര്യത, വിവര നിയന്ത്രണ ബാധ്യത, അതുമായി ബന്ധപ്പെട്ട പ്രവർത്തനങ്ങൾ എന്നിവയുമായി ബന്ധപ്പെട്ട അപകടസാധ്യതകളിൽ നിന്നും കോർപ്പറേഷനുകൾക്ക് പരിരക്ഷ നൽകാൻ ഉദ്ദേശിച്ചുള്ള ഒരു വ്യാപാര അനുബന്ധ ഇൻഷുറൻസ് ഉൽപ്പന്നമാണ് '''''സൈബർ ഇൻഷുറൻസ്'''''. ==== മറ്റു വകകൾ ==== * '''''സർവ്വ അപകടസാധ്യതാ ഇൻഷുറൻസ്''''': പോളിസിയിൽ രേഖപ്പെടുത്തിയിട്ടുള്ളവ ഒഴികെ, വിവിധ സംഭവങ്ങളും അപകടങ്ങളും ഉൾക്കൊള്ളുന്ന ഒരു ഇൻഷുറൻസാണ് സർവ്വ അപകടസാധ്യതാ ഇൻഷുറൻസ്. പോളിസിയിൽ പട്ടികയിട്ട അപകടങ്ങളിൽ നിന്നുള്ള നഷ്ടം നികത്തുന്ന അപകട-നിർദ്ദിഷ്ട ഇൻഷുറൻസിൽ നിന്ന് വ്യത്യസ്തമാണ് സർവ്വ അപകടസാധ്യതാ ഇൻഷുറൻസ്.<ref>[http://www.business.gov/manage/business-insurance/insurance-types.html വ്യാപാര ഇൻഷുറൻസ് വകകൾ | SBA.gov] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20100629042726/http://www.business.gov/manage/business-insurance/insurance-types.html |date=2010-06-29 }}. Business.gov. Retrieved on 18 ജൂലൈ 2013.</ref> വാഹന ഇൻഷുറൻസിൽ, സ്വന്തം ഡ്രൈവർ മൂലമുണ്ടാകുന്ന നാശനഷ്ടങ്ങളും സർവ്വ അപകടസാധ്യതാ ഇൻഷുറൻസ് പോളിസിയിൽ ഉൾപ്പെടുന്നു. {{wiktionary|ബ്ലഡ്സ്ടോക്ക്|ബ്ലഡ്സ്ടോക്ക്}} * '''''ബ്ലഡ്സ്ടോക്ക് ഇൻഷുറൻസ്''''' വ്യക്തിഗത കുതിരകളെയോ പൊതുവായ ഉടമസ്ഥതയിലുള്ള നിരവധി കുതിരകളെയോ പരിരക്ഷിക്കുന്നു. പരിരക്ഷ സാധാരണയായി അപകടം, അസുഖം അല്ലെങ്കിൽ രോഗം എന്നിവയുടെ ഫലമായുണ്ടാകുന്ന മരണത്തിനാണ്, എന്നാൽ വന്ധ്യത, ഗതാഗതത്തിലുണ്ടായ നഷ്ടം, മൃഗചികിത്സാ ഫീസ്, വരാനിരിക്കുന്ന കുതിരക്കുട്ടി എന്നിവ ഉൾപ്പെടാം. * '''''വ്യാപാര തടസ്സം ഇൻഷുറൻസ്''''', ഇൻഷുർ ചെയ്യപ്പെട്ട ഒരു അപകടത്തിന് ശേഷം ഉണ്ടാകുന്ന വ്യാപാര പ്രവർത്തനങ്ങൾ തടസ്സപ്പെടുന്നത് മൂലം ഉണ്ടാവുന്ന വരുമാന നഷ്ടം, ചെലവുകൾ എന്നിവയ്ക്കെതിരെ പരിരക്ഷ നൽകുന്നു. * '''''ഡിഫൻസ് ബേസ് ആക്ട് (ഡിബിഎ) ഇൻഷുറൻസ്''''' യുണൈറ്റഡ് സ്‌റ്റേറ്റ്‌സിനും [[കാനഡ|കാനഡയ്ക്കും]] പുറത്ത് കരാറുകൾ നടത്താൻ സർക്കാർ നിയമിക്കുന്ന സിവിലിയൻ തൊഴിലാളികളെ സംരക്ഷിക്കുന്നു. എല്ലാ യു.എസ് പൗരന്മാർക്കും, യു.എസ് നിവാസികൾക്കും, യു.എസ് ഗ്രീൻ കാർഡ് ഉടമകൾക്കും, വിദേശ ഗവൺമെൻ്റ് കരാറുകളിൽ നിയമിച്ചിട്ടുള്ള എല്ലാ ജീവനക്കാർക്കും അല്ലെങ്കിൽ ഉപ കോൺട്രാക്ടർമാർക്കും ഡിബിഎ ആവശ്യമാണ്. രാജ്യത്തെ ആശ്രയിച്ച്, വിദേശ പൗരന്മാരും ഡിബിഎയുടെ പരിധിയിൽ വരണം. ഈ കവറേജിൽ സാധാരണയായി വൈദ്യചികിത്സ, വേതന നഷ്ടം, വൈകല്യം, മരണം എന്നിവയുമായി ബന്ധപ്പെട്ട ചെലവുകൾ ഉൾപ്പെടുന്നു. * '''''പ്രവാസി ഇൻഷുറൻസ്''''' സ്വന്തം രാജ്യത്തിന് പുറത്ത് പ്രവർത്തിക്കുന്ന വ്യക്തികൾക്കും സ്ഥാപനങ്ങൾക്കും വാഹന, സ്വത്ത്, ആരോഗ്യം, ബാധ്യത, വ്യാപാര പ്രവർത്തനങ്ങൾ എന്നിവയ്ക്കുള്ള സംരക്ഷണം നൽകുന്നു. * '''''വാടക യന്തസംവിധാനം ഇൻഷുറൻസ്''''' വാടക കരാർ പ്രകാരം, വാടകയ്‌ക്കെടുത്ത ഉപകരണങ്ങളുടെ വിലയും നിർമ്മാണ യന്ത്രങ്ങളും യന്ത്രസാമഗ്രികളും പോലുള്ള ഒരു യന്തസംവിധാനം വാടകയ്‌ക്കെടുക്കുന്ന സ്ഥാപനം മൂലമുണ്ടാകുന്ന വാടക നിരക്കുകളും അടയ്‌ക്കാൻ ഉപഭോക്താവ് ബാധ്യസ്ഥനാകുമ്പോൾ ആ ബാധ്യത പരിരക്ഷിക്കുന്നു<ref>ബ്രീത്ത് ഇൻഷുറൻസ് ബ്രോക്കേഴ്സ് ലിമിറ്റഡ്, [https://www.breatheinsurance.co.uk/business-insurance/plant-hire-insurance/ Plant Hire Insurance], accessed 14 ഏപ്രിൽ 2024</ref>. * '''''നിയമപരമായ ചെലവ് ഇൻഷുറൻസ്''''': ഒരു സ്ഥാപനത്തിനോ വ്യക്തിക്കോ എതിരായ സാധ്യതയുള്ള നിയമനടപടിയുടെ ചെലവുകൾക്കായി പോളിസി ഉടമകളെ പരിരക്ഷിക്കുന്നു. നിയമനടപടിയുടെ ആവശ്യകതയെ പ്രേരിപ്പിക്കുന്ന എന്തെങ്കിലും സംഭവിക്കുമ്പോൾ, അത് "സംഭവം" എന്നറിയപ്പെടുന്നു. രണ്ട് പ്രധാന തരത്തിലുള്ള നിയമപരമായ ചെലവ് ഇൻഷുറൻസ് ഉണ്ട്: സംഭവത്തിന് മുമ്പുള്ള ഇൻഷുറൻസ്, സംഭവത്തിന് ശേഷമുള്ള ഇൻഷുറൻസ്. * '''''കന്നുകാലി ഇൻഷുറൻസ്''''' എന്നത് വാണിജ്യ അല്ലെങ്കിൽ വിനോദ കൃഷിയിടങ്ങൾ, ജലജന്തുസംഗഹാലയങ്ങൾ, മത്സ്യ കൃഷിയിടങ്ങൾ അല്ലെങ്കിൽ മറ്റേതെങ്കിലും മൃഗങ്ങളെ കൈവശം വയ്ക്കുന്നതിന് നൽകുന്ന ഒരു വിശേഷ പോളിസിയാണ്. അപകടം, അസുഖം അല്ലെങ്കിൽ രോഗം എന്നിവയുടെ ഫലമായുണ്ടാകുന്ന മരണത്തിനോ സാമ്പത്തിക കൊലപാതകത്തിനോ പരിരക്ഷ ലഭ്യമാണ്, എന്നാൽ സർക്കാർ ഉത്തരവിലൂടെ ''നാശം'' ഉൾപ്പെടുത്താം. * '''''മാധ്യമ ബാധ്യത ഇൻഷുറൻസ്''''', സിനിമ-ടെലിവിഷൻ നിർമ്മാണം, അച്ചടി എന്നിവയിൽ ഏർപ്പെടുന്ന തൊഴിൽവിദഗ്ധരെ മാനനഷ്ടം പോലുള്ള അപകടസാധ്യതകൾക്കെതിരെ പരിരക്ഷിക്കുന്നതിനാണ് രൂപകൽപ്പന ചെയ്തിരിക്കുന്നത്. * '''''ആണവസംഭവ ഇൻഷുറൻസ്''''': ആണവവികിരണ വസ്തുക്കൾ ഉൾപ്പെടുന്ന ഒരു സംഭവത്തിൻ്റെ ഫലമായുണ്ടാകുന്ന നാശനഷ്ടങ്ങൾക്ക് ആണവസംഭവ ഇൻഷുറൻസ് പരിരക്ഷ നൽകുന്നു. ഇത് പൊതുവെ ദേശീയ തലത്തിൽ ക്രമീകരിച്ചിരിക്കുന്നു. (ആണവ ഒഴിവാക്കൽ വ്യവസ്ഥയും, യുണൈറ്റഡ് സ്‌റ്റേറ്റ്‌സിനായി ''പ്രൈസ്-ആൻഡേഴ്‌സൺ ആണവ വ്യവസായ നഷ്ടപരിഹാര നിയമവും കാണുക.) * '''''അമിത വീണ്ടെടുപ്പ് ഇൻഷുറൻസ്''''': ഒരു പ്രമോഷൻ യഥാർത്ഥത്തിൽ പ്രതീക്ഷിച്ചതിലും/അല്ലെങ്കിൽ ബജറ്റ് ചെയ്‌തതിലും കൂടുതൽ വിജയകരമാകുകയാണെങ്കിൽ, സാമ്പത്തികമായി സ്വയം പരിരക്ഷിക്കുന്നതിനായി വ്യാപാരസ്ഥാപനങ്ങൾ അമിത വീണ്ടെടുപ്പ് ഇൻഷുറൻസ് വാങ്ങുന്നു. * '''''വളർത്തുമൃഗ ഇൻഷുറൻസ്''''': വളർത്തുമൃഗങ്ങളുടെ ഇൻഷുറൻസ് അപകടങ്ങളിൽ നിന്നും അസുഖങ്ങളിൽ നിന്നും വളർത്തുമൃഗങ്ങൾക്ക് പരിരക്ഷ നൽകുന്നു; ചില ഇൻഷുറൻസ് കമ്പനികളുടെ പോളിസികളിൽ പതിവായുള്ള ആരോഗ്യ സംരക്ഷണം, അടക്കം എന്നിവയും ഉൾപ്പെടുന്നു. * '''''മലിനീകരണ ഇൻഷുറൻസ്''''' സാധാരണയായി ഇൻഷുർ ചെയ്ത വസ്തുവകകൾ ബാഹ്യമോ ഓൺ-സൈറ്റ് സ്രോതസ്സുകളിലൂടെയോ മലിനമാക്കുന്നതിന് ആദ്യ-കക്ഷി പരിരക്ഷയുടെ രൂപമാണ് സ്വീകരിക്കുന്നത്. ഇൻഷുർ ചെയ്ത സൈറ്റിൽ നിന്ന് അപകടകരമായ വസ്തുക്കൾ പെട്ടെന്നുള്ളതും ആകസ്മികമായി പുറത്തുവിടുന്നതും മൂലം വായു, ജലം, അല്ലെങ്കിൽ ഭൂമി എന്നിവയുടെ മലിനീകരണം മൂലം ഉണ്ടാകുന്ന മൂന്നാം കക്ഷികളുടെ ബാധ്യതയ്ക്കും പരിരക്ഷ നൽകുന്നു. പോളിസി സാധാരണയായി ശുചീകരണത്തിൻ്റെ ചിലവുകൾ ഉൾക്കൊള്ളുന്നു, കൂടാതെ ഭൂഗർഭ സംഭരണ ടാങ്കുകളിൽ നിന്നുള്ള ചോർച്ചകളുടെ പരിരക്ഷയും ഉൾപ്പെട്ടേക്കാം. ബോധപൂർവമായ പ്രവൃത്തികൾ പ്രത്യേകം ഒഴിവാക്കിയിരിക്കുന്നു. * '''''വസ്തുവാങ്ങൽ ഇൻഷുറൻസ്''''' ആളുകൾ വാങ്ങുന്ന ഉൽപ്പന്നങ്ങളെ സംരക്ഷിക്കാൻ ലക്ഷ്യമിടുന്നു. വ്യക്തിഗത വാങ്ങൽ പരിരക്ഷ, വാറൻ്റികൾ, ഗ്യാരൻ്റികൾ, പരിചരണ പദ്ധതികൾ, മൊബൈൽ ഫോൺ ഇൻഷുറൻസ് എന്നിവ വരെ വസ്തുവാങ്ങൽ ഇൻഷുറൻസിന് പരിരക്ഷിക്കാൻ കഴിയും. പോളിസിയിൽ ഉൾപ്പെടുന്ന പ്രശ്നങ്ങളുടെ പരിധിയിൽ അത്തരം ഇൻഷുറൻസ് സാധാരണയായി പരിമിതമാണ്. * '''''നികുതി ഇൻഷുറൻസ്''''' കൂടുതലായി ഉപയോഗിച്ചുവരുന്നത് യുണൈറ്റഡ് സ്ടേറ്റ്സിലെ കോർപ്പറേറ്റ് ഇടപാടുകളിൽ അവിടെത്തെ ''ആന്തരിക റവന്യൂ സേവനം'', അല്ലെങ്കിൽ ഒരു സംസ്ഥാന, പ്രാദേശിക, അല്ലെങ്കിൽ വിദേശ നികുതി അധികാരം വെല്ലുവിളിക്കുകയാണെങ്കിൽ നികുതിദായകരെ സംരക്ഷിക്കാനാണ്.<ref>{{cite journal|last1=ബ്ലിട്സ്|first1=ഗാരി|last2=ഷോൺബെർഗ്|first2=ഡാനിയേൽ|title=സ്വകാര്യ സ്ഥാവരവസ്തു നിക്ഷേപ ട്രസ്റ്റുകൾക്ക് ''നികുതി ഇൻഷുറൻസ്'' ഒരു വെടിപ്പായ നിർഗമനം സുഗമമാക്കുന്നു|language=en|trans-title=Private REITs: Facilitating a Cleaner Exit with Tax Insurance|url=https://www.transactionadvisors.com/insights/private-reits-facilitating-cleaner-exit-tax-insurance|journal=ഇടപാട് ഉപദേശകർ|issn=2329-9134|access-date=2024-04-19|archive-date=2018-10-23|archive-url=https://web.archive.org/web/20181023135953/https://www.transactionadvisors.com/insights/private-reits-facilitating-cleaner-exit-tax-insurance|url-status=dead}}</ref> * '''''ശീർഷക ഇൻഷുറൻസ്''''', യഥാർത്ഥ സ്വത്ത് വാങ്ങുന്നയാളിലോ പണയക്കാരനിലോ നിക്ഷിപ്തമാണെന്നും അവകാശങ്ങളോ ബാധ്യതകളോ ഇല്ലാത്തതും വ്യക്തവുമാണെന്ന് ഒരു ഗ്യാരണ്ടി നൽകുന്നു. ഒരു സ്ഥാവരവസ്തു ഇടപാടിൻ്റെ സമയത്ത് നടത്തിയ പൊതു രേഖകളുടെ തിരയലുമായി ചേർന്നാണ് ഇത് സാധാരണയായി നൽകുന്നത്. * '''''യാത്രാ ഇൻഷുറൻസ്''''' വിദേശത്ത് യാത്ര ചെയ്യുന്നവർ എടുക്കുന്ന ഇൻഷുറൻസ് പരിരക്ഷയാണ്, ഇത് ചികിത്സാ ചെലവുകൾ, വ്യക്തിഗത വസ്തുക്കളുടെ നഷ്ടം, യാത്രാ കാലതാമസം, വ്യക്തിഗത ബാധ്യതകൾ എന്നിങ്ങനെയുള്ള ചില നഷ്ടങ്ങൾ ഉൾക്കൊള്ളുന്നു. * '''''അദ്ധാപന ഇൻഷുറൻസ്''''' വിദ്യാർത്ഥികളെ ചെലവ് കൂടുതലുള്ള വിദ്യാഭ്യാസ സ്ഥാപനങ്ങളിൽ നിന്ന് സ്വമേധയാ പിൻവലിക്കുന്നതിനെതിരെ ഇൻഷുർ ചെയ്യുന്നു. * '''''പലിശ നിരക്ക് ഇൻഷുറൻസ്''''' പലിശ നിരക്കിലെ പ്രതികൂല മാറ്റങ്ങളിൽ നിന്ന് ഉടമയെ സംരക്ഷിക്കുന്നു. ഉദാഹരണത്തിന് ''അനിശ്ചിത നിരക്ക് വായ്പ'' അല്ലെങ്കിൽ ''പണയം'' ഉള്ളവർ. * '''''വിവാഹമോചന ഇൻഷുറൻസ്''''' ഇൻഷുർ ചെയ്ത വ്യക്തിയുടെ വിവാഹം വിവാഹമോചനത്തിൽ കലാശിക്കുകയാണെങ്കിൽ, ഒരു പണ ആനുകൂല്യം നൽകുന്ന കരാർ ബാധ്യതാ ഇൻഷുറൻസാണ്. ==== ഇൻഷുറൻസ് ധനസഹായ വാഹനങ്ങൾ ==== * സാഹോദര്യ ആനുകൂല്യ സൊസൈറ്റികളോ മറ്റ് സാമൂഹിക സംഘടനകളോ സഹകരണ അടിസ്ഥാനത്തിലാണ് '''''സാഹോദര്യ ഇൻഷുറൻസ്''''' നൽകുന്നത്<ref>മാർഗരറ്റ് ഇ ലിഞ്ച്, എഡിറ്റർ, "ആരോഗ്യ ഇൻഷുറൻസ് സംജ്ഞാനശാസ്‌ത്രം", അമെരിക്കൻ ആരോഗ്യ ഇൻഷുറൻസ് സംഘടന, 1992, {{ISBN|1-879143-13-5}}</ref> * '''''പിഴവില്ലാ ഇൻഷുറൻസ്''''' എന്നത് ഒരു തരത്തിലുള്ള ഇൻഷുറൻസ് പോളിസിയാണ് (സാധാരണയായി വാഹന ഇൻഷുറൻസ്). ഇതിൽ ഇൻഷുറൻസ് ചെയ്തവർക്ക് സംഭവത്തിലെ പിഴവ് പരിഗണിക്കാതെ തന്നെ സ്വന്തം ഇൻഷുറർ നഷ്ടപരിഹാരം നൽകും. * '''''സംരക്ഷിത സ്വയം-ഇൻഷുറൻസ്''''' എന്നത് ഒരു ബദൽ അപകടസാധ്യത ധനസഹായ സംവിധാനമാണ്. അതിൽ ഒരു സ്ഥാപനത്തിൽ ഗണിതശാസ്ത്രപരമായി കണക്കാക്കിയ അപകടസാധ്യതയുള്ള ചിലവ് ഒരു സ്ഥാപനത്തിൽ നിലനിർത്തുകയും വിനാശകരമായ അപകടസാധ്യത നിർദ്ദിഷ്ടവും മൊത്തത്തിലുള്ളതുമായ പരിധികളോടെ ഇൻഷുറർക്ക് കൈമാറുകയും ചെയ്യുന്നു. അതിനാൽ പദ്ധതിയുടെ പരമാവധി മൊത്തം ചിലവ് അറിയാം. ശരിയായി രൂപകല്പന ചെയ്തതും അടിവരയിടുന്നതുമായ പരിരക്ഷിത സ്വയം-ഇൻഷുറൻസ് പ്രോഗ്രാം ഇൻഷുറൻസ് ചെലവ് കുറയ്ക്കുകയും സ്ഥിരപ്പെടുത്തുകയും വിലപ്പെട്ട അപകടസാധ്യത നിർവഹണ വിവരങ്ങൾ നൽകുകയും ചെയ്യുന്നു. * വലിയ വാണിജ്യ അക്കൗണ്ടുകളിൽ പ്രീമിയം സ്ഥാപിക്കുന്നതിനുള്ള ഒരു രീതിയാണ് '''''മുൻകാലനിർണ്ണയ നിരക്ക് ഇൻഷുറൻസ്'''''. അന്തിമ പ്രീമിയം പോളിസി കാലയളവിൽ ഇൻഷുർ ചെയ്തയാളുടെ യഥാർത്ഥ നഷ്ട അനുഭവത്തെ അടിസ്ഥാനമാക്കിയുള്ളതാണ്. ചിലപ്പോൾ ഏറ്റവും കുറഞ്ഞതും കൂടിയതുമായ പ്രീമിയത്തിന് വിധേയമാണ്. അന്തിമ പ്രീമിയം ഒരു സൂത്രവാക്യത്താൽ നിർണ്ണയിക്കപ്പെടുന്നു. ഈ പദ്ധതി പ്രകാരം, നടപ്പുവർഷത്തെ പ്രീമിയം ഭാഗികമായി (അല്ലെങ്കിൽ പൂർണ്ണമായി) ഈ വർഷത്തെ നഷ്ടത്തെ അടിസ്ഥാനമാക്കിയുള്ളതാണ്, എന്നിരുന്നാലും പ്രീമിയം ക്രമീകരണങ്ങൾ നടപ്പുവർഷത്തിൻ്റെ കാലഹരണ തീയതിക്ക് അപ്പുറം മാസങ്ങളോ വർഷങ്ങളോ എടുത്തേക്കാം. ഇൻഷുറൻസ് കരാറിൽ നിരക്ക് നിർണ്ണയ സൂത്രവാക്യം ഉറപ്പുനൽകുന്നു. സൂത്രവാക്യം: മുൻകാല പ്രീമിയം = പരിവർത്തനം ചെയ്ത നഷ്ടം + അടിസ്ഥാന പ്രീമിയം × നികുതി ഗുണനം. ഈ സൂത്രവാക്യതിന്റെ നിരവധി വ്യതിയാനങ്ങൾ വികസിപ്പിച്ചെടുക്കുകയും ഉപയോഗത്തിലുണ്ട്. * ഔപചാരികമായ '''''സ്വയം-ഇൻഷുറൻസ്''''' (സജീവമായ അപകടസാധ്യത നിലനിർത്തൽ) എന്നത് സ്വന്തം പണത്തിൽ നിന്ന് ഇൻഷുർ ചെയ്യാവുന്ന നഷ്ടങ്ങൾക്ക് പണം നൽകാനുള്ള ബോധപൂർവമായ തീരുമാനമാണ്.<ref>{{cite book |last1=ലെൻസിസ് |first1=പീറ്റർ എം. |title=തൊഴിലാളികളുടെ നഷ്ടപരിഹാരം: ഒരു അവലംബവും വഴികാട്ടിയും |language=en|trans-title=Workers compensation : a reference and guide|date=1998 |publisher=കോറം ബുക്സ് |location=വെസ്റ്റ്പോർട്ട്, കണക്റ്റിക്കട്ട് |isbn=9781567201741 |pages=75–76 |url=https://archive.org/details/workerscompensat00lenc/page/75/mode/2up |access-date=1 മേയ് 2024}}</ref> ഇടയ്ക്കിടെ ധനം നിക്ഷേപിക്കുന്ന ഒരു പ്രത്യേക ഫണ്ട് സ്ഥാപിക്കുന്നതിലൂടെയോ അല്ലെങ്കിൽ ലഭ്യമായ ഇൻഷുറൻസ് വാങ്ങുന്നത് ഉപേക്ഷിച്ച് പോക്കറ്റിൽ നിന്ന് പണം നൽകുന്നതിലൂടെയോ ഇത് ഔപചാരികമായി ചെയ്യാവുന്നതാണ്. ഉയർന്ന ആവൃത്തിയിലുള്ളതും കുറഞ്ഞ തീവ്രതയുള്ളതുമായ നഷ്ടങ്ങൾക്കായി സ്വയം ഇൻഷുറൻസ് സാധാരണയായി ഉപയോഗിക്കുന്നു.<ref name="Teale2013">{{Cite book|last=ടീൽ|first=ജോൺ|title=ഇൻഷുറൻസും അപകടസാധ്യത നിർവഹണവും|language=en|trans-title=Insurance and Risk Management|publisher=സി.സി.എച്ച് / വോൾട്ടേഴ്സ് ക്ലൂവർ|year=2013|isbn=978-1-922042-88-0|location=[[സിഡ്നി]], [[ഓസ്ട്രേലിയ]]|pages=40|quote=ഒരു വ്യക്തിയോ വ്യാപാര സ്ഥാപനമോ ഏതെങ്കിലും അപകടസാധ്യത മുഴുവനായോ അല്ലെങ്കിൽ ഭാഗികമായോ നിലനിർത്തുമ്പോൾ അപകടസാധ്യത നിലനിർത്തൽ സംഭവിക്കുന്നു. നഷ്ടത്തിൻ്റെ ആവൃത്തി കുറവായിരിക്കുകയും അതിൻ്റെ തീവ്രത കുറവായിരിക്കുകയും ചെയ്യുമ്പോൾ അപകടസാധ്യത നിലനിർത്തൽ പൊതുവെ ഉചിതമാണ്. ഉയർന്ന ആവൃത്തിയിലുള്ള, കുറഞ്ഞ തീവ്രതയുള്ള അപകടസാധ്യതകൾക്ക് അപകടസാധ്യത നിലനിർത്തൽ ഉചിതമായിരിക്കും, സാധ്യമായ നഷ്ടങ്ങൾ കുറഞ്ഞ മൂല്യമുള്ളതാണ് കാരണം. അപകടസാധ്യത നിലനിർത്തൽ സജീവമോ നിഷ്ക്രിയമോ ആകാം. ഒരു വ്യക്തി അപകടസാധ്യത തിരിച്ചറിയുകയും ആ അപകടസാധ്യത മുഴുവനായോ ഭാഗികമായോ നിലനിർത്താൻ മനഃപൂർവം തിരഞ്ഞെടുക്കുന്ന സാഹചര്യത്തെയാണ് സജീവമായ അപകടസാധ്യത നിലനിർത്തൽ സൂചിപ്പിക്കുന്നത്. പോളിസി അമിതത്തുകയായി (അല്ലെങ്കിൽ കിഴിവ്) ഏതെങ്കിലും നഷ്ടത്തിൻ്റെ ആദ്യ $500 വഹിക്കാൻ ഒരു സ്ഥാപനമോ വ്യക്തിയോ തിരഞ്ഞെടുക്കുന്നതിലൂടെ ഇത് നേടിയേക്കാം. ഒരു പോളിസി അമിതത്തുക (അല്ലെങ്കിൽ കിഴിവ്) എന്നത് പോളിസിയിലെ ഒരു വ്യവസ്ഥയാണ്, അതിലൂടെ ഇൻഷുർ ചെയ്തയാൾക്ക് നൽകേണ്ട നഷ്ട പരിഹാരത്തുകയിൽ നിന്ന് ഒരു നിശ്ചിത തുക കുറയ്ക്കുന്നു. പകരമായി, അപകടസാധ്യത നിർവാഹകൻ മുഴുവൻ അപകടസാധ്യതയും സ്വയം ഇൻഷുർ ചെയ്യാൻ തീരുമാനിച്ചേക്കാം, അതുവഴി ഇൻഷുറൻസ് പ്രീമിയമായി അവർ അടയ്‌ക്കേണ്ട തുക ലാഭിക്കാം. ഒരു പോളിസി അമിതത്തുക ചെറിയ പോളിസി അവകാശവാദങ്ങളും ഈ അവകാശവാദങ്ങൾ ക്രമീകരിക്കുന്നതിനുള്ള നിർവഹണ ചെലവും ഇല്ലാതാക്കുമെന്നതിനാലും, പ്രീമിയം കുറയുന്നതിന് കാരണമാകുന്നതിനാലും സജീവമായ അപകടസാധ്യത നിലനിർത്തൽ ഉപയോഗിക്കുന്നു. ഇൻഷുറൻസ് ലഭ്യമല്ലാത്തതോ വളരെ ചെലവേറിയതോ ആയ സ്ഥലങ്ങളിലും ഇത് ഉപയോഗിക്കുന്നു.}}</ref> അത്തരം നഷ്ടങ്ങൾ, പരമ്പരാഗത ഇൻഷുറൻസ് പരിരക്ഷയാണെങ്കിൽ, കമ്പനിയുടെ പൊതു ചെലവുകൾ, കണക്കുപുസ്തകങ്ങളിൽ പോളിസി ഇടുന്നതിനുള്ള ചെലവ്, ഏറ്റെടുക്കൽ ചെലവുകൾ, പ്രീമിയം നികുതികൾ, ആകസ്മികതകൾ എന്നിവ ഉൾപ്പെടുന്ന പ്രീമിയം അടയ്‌ക്കേണ്ടി വരും. എല്ലാ ഇൻഷുറൻസിനും ഇത് ശരിയാണെങ്കിലും, ചെറിയ, ഇടയ്ക്കിടെയുള്ള നഷ്ടങ്ങൾക്ക്, ഇൻഷുറൻസ് നൽകുന്ന ചാഞ്ചാട്ടം കുറയ്ക്കുന്നതിൻ്റെ പ്രയോജനത്തെക്കാൾ ഇടപാട് ചെലവ് കൂടുതലായേക്കാം.<ref name="Teale2013"/> {{wiktionary|പുനർ ഇൻഷുറൻസ്}} * ഇൻഷുറൻസ് കമ്പനികളോ സ്വയം ഇൻഷുർ ചെയ്ത തൊഴിലുടമകളോ അപ്രതീക്ഷിത നഷ്ടങ്ങളിൽ നിന്ന് പരിരക്ഷിക്കുന്നതിന് വാങ്ങുന്ന ഒരു തരം ഇൻഷുറൻസാണ് '''''പുനർ ഇൻഷുറൻസ്'''''. സാമ്പത്തികമായ പുനർ ഇൻഷുറൻസ് എന്നത് ഇൻഷുറൻസ് അപകടസാധ്യത കൈമാറുന്നതിനുപകരം മൂലധന നിർവഹണത്തിന് പ്രാഥമികമായി ഉപയോഗിക്കുന്ന ഒരു പുനർ ഇൻഷുറൻസാണ്. * '''''സാമൂഹിക ഇൻഷുറൻസ്''''' പല രാജ്യങ്ങളിലും പലർക്കും പല കാര്യങ്ങളും ആകാം. എന്നാൽ ഇത് ഇൻഷുറൻസ് കവറേജുകളുടെ ഒരു ശേഖരമാണെന്ന് അതിൻ്റെ സാരാംശം സംഗ്രഹിക്കുന്നു (ലൈഫ് ഇൻഷുറൻസ്, വൈകല്യ ഇൻഷുറൻസ്, തൊഴിലില്ലായ്മ ഇൻഷുറൻസ്, ആരോഗ്യ ഇൻഷുറൻസ്, മറ്റുള്ളവ എന്നിവയുടെ ഘടകങ്ങൾ ഉൾപ്പെടെ) കൂടാതെ എല്ലാ പൗരന്മാരുടെയും പങ്കാളിത്തം ആവശ്യമായ വിരമിക്കൽ സമ്പാദ്യവും. സമൂഹത്തിലെ എല്ലാവരേയും പോളിസി ഉടമകൾ ആക്കാനും പ്രീമിയം അടയ്ക്കാനും നിർബന്ധിക്കുന്നതിലൂടെ, എല്ലാവർക്കും ആവശ്യമുള്ളപ്പോൾ അവകാശികളാകാൻ കഴിയുമെന്ന് ഇത് ഉറപ്പാക്കുന്നു. ഇതുവഴി, ഇത് അനിവാര്യമായും നീതിന്യായ വ്യവസ്ഥയും ക്ഷേമരാഷ്ട്രവും പോലുള്ള മറ്റ് ആശയങ്ങളുമായി ബന്ധപ്പെട്ടിരിക്കുന്നു. ഇത് വലിയതും സങ്കീർണ്ണവുമായ ഒരു വിഷയമാണ്, അത് വമ്പിച്ച സംവാദത്തിന് കാരണമാകുന്നു, അത് ഇനിപ്പറയുന്ന ലേഖനങ്ങളിലും മറ്റും കൂടുതൽ പഠിക്കാം: **നാഷണൽ ഇൻഷുറൻസ് **സാമൂഹിക സുരക്ഷാ വല **സാമൂഹിക സുരക്ഷ **സാമൂഹ്യ സുരക്ഷാ സംവാദം (യുണൈറ്റഡ് സ്റ്റേറ്റ്സ്) **സാമൂഹിക സുരക്ഷ (യുണൈറ്റഡ് സ്റ്റേറ്റ്സ്) **സാമൂഹ്യക്ഷേമ വ്യവസ്ഥ * '''''സ്റ്റോപ്പ്-ലോസ് ഇൻഷുറൻസ്''''' വിനാശകരമായ അല്ലെങ്കിൽ പ്രവചനാതീതമായ നഷ്ടങ്ങളിൽ നിന്ന് സംരക്ഷണം നൽകുന്നു. പ്ലാനുകളിൽ നിന്ന് ഉണ്ടാകുന്ന നഷ്ടങ്ങളുടെ 100% ബാധ്യത ഏറ്റെടുക്കാൻ ആഗ്രഹിക്കാത്ത സ്ഥാപനങ്ങളാണ് ഇത് വാങ്ങുന്നത്. ഒരു ''സ്റ്റോപ്പ്-ലോസ്'' പോളിസി പ്രകാരം, ''കിഴിവുകൾ'' എന്ന് വിളിക്കപ്പെടുന്ന ചില പരിധികൾ കവിയുന്ന നഷ്ടങ്ങൾക്ക് ഇൻഷുറൻസ് കമ്പനികൾ ബാധ്യസ്ഥരാകുന്നു. == അവലംബം == {{Reflist}} {{Sister project links|ഇൻഷുറൻസ്}} === ഉറവിടങ്ങൾ === {{refbegin}} * {{cite book |last = ഡിക്സൺ|first = പി.ജി.എം. |title = ദി സൺ ഇൻഷുറൻസ് ഓഫീസ് 1710–1960: ബ്രിട്ടീഷ് ഇൻഷുറൻസിൻ്റെ രണ്ടര നൂറ്റാണ്ടുകളുടെ ചരിത്രം. |language=en |trans-title=The Sun Insurance Office 1710–1960: The History of Two and a half Centuries of British Insurance |url = https://archive.org/details/suninsuranceoffi0000dick |url-access=registration |year=1960 |publisher = ഓക്സ്ഫോർഡ് സർവകലാശാല പ്രസ്സ്|location = ലണ്ടൺ, ഇംഗ്ലണ്ട്|page=[https://archive.org/details/suninsuranceoffi0000dick/page/324 324] }} {{refend}} == കൂടുതൽ വായനയ്ക്ക് == * ഈനവ്, ലിറാൻ; ഫിങ്കൽസ്റ്റീൻ, ആമി; ഫിസ്മാൻ, റേ (2023). [https://yalebooks.yale.edu/book/9780300274042/risky-business/ ''അപകടകരമായ വ്യാപാരം: ഇൻഷുറൻസ് ചന്തകൾ എന്തുകൊണ്ട് പരാജയപ്പെടുന്നു, അതിനെക്കുറിച്ച് എന്തുചെയ്യണം''.] യേൽ സർവകലാശാല പ്രസ്സ്. {{isbn|978-0-300-26855-3}}. * ഇൻഷുറൻസ് നിയമവും നിയന്ത്രണവും: കെന്നത്ത് എസ്. എബ്രഹാമിൻ്റെ കേസുകളും മെറ്റീരിയലുകളും. ന്യൂയോർക്ക്, N.Y: ഫൗണ്ടേഷൻ പ്രസ്സ്, 2005. {{ISBN|9781587788826}} == ബാഹ്യ കണ്ണികൾ == <!--======================== {{No more links}} ============================ | PLEASE BE CAUTIOUS IN ADDING MORE LINKS TO THIS ARTICLE. Wikipedia | | is not a collection of links nor should it be used for advertising. | | | | Excessive or inappropriate links WILL BE DELETED. | | See [[Wikipedia:External links]] & [[Wikipedia:Spam]] for details. | | | | If there are already plentiful links, please propose additions or | | replacements on this article's discussion page, or submit your link | | to the relevant category at the Open Directory Project (dmoz.org) | | and link back to that category using the {{dmoz}} template. | ======================={{No more links}}=============================--> * [https://www.ncsl.org/research/health/congressional-research-service-reports-on-health അമെരിക്കൻ ഇൻഷുറൻസ് വ്യവസായത്തെ സംബന്ധിച്ച കോൺഗ്രസ്സ് റിസർച്ച് സർവീസ് റിപ്പോർട്ടുകൾ]{{പ്രവർത്തിക്കാത്ത കണ്ണി|date=നവംബർ 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }} * [https://www.ferma.eu/ ഫെഡറേഷൻ ഓഫ് യൂറോപ്യൻ റിസ്ക് മാനേജ്മെൻ്റ് അസോസിയേഷനുകൾ] * {{Curlie |Home/Personal_Finance/Insurance}} * [http://www.ibc.ca/ ഇൻഷുറൻസ് ബ്യൂറോ ഓഫ് കാനഡ] * [https://www.iii.org/ ഇൻഷുറൻസ് ഇൻഫർമേഷൻ ഇൻസ്റ്റിറ്റ്യൂട്ട്] * [http://www.naic.org/ ഇൻഷുറൻസ് കമ്മീഷണർമാരുടെ ദേശിയ അസോസിയേഷൻ] * [https://web.archive.org/web/20060525173303/http://www.bl.uk/collections/business/insurind.html ബ്രിട്ടീഷ് ലൈബ്രറി] - ഇൻഷുറൻസ് വ്യവസായത്തെക്കുറിച്ചുള്ള വിവരങ്ങൾ കണ്ടെത്തൽ (യുകെ ഫോക്കസ്) {{-}} {{ഇൻഷുറൻസ്}} [[വർഗ്ഗം:ഇൻഷുറൻസ്]] rwudlv91be2grfs95x13fh9mlybf7t7 4546802 4546800 2025-07-08T16:22:39Z 80.46.141.217 /* വിവിധ തരം ഇൻഷുറൻസുകൾ */ 4546802 wikitext text/x-wiki {{short description|പ്രതിഫലത്തുകയ്ക്ക് പകരമായി ഒരു സ്ഥാപനത്തിൽ നിന്ന് മറ്റൊന്നിലേക്ക് നഷ്ടസാധ്യതയുടെ തുല്യമായ കൈമാറ്റം}} [[File:Coast review (1910) (14760820941).jpg|thumb|upright=1.5|alt=ദി നോർവിച്ച് യൂണിയൻ, ഫയർ ഇൻഷുറൻസ് കമ്പനി. എട്ട് മില്യൺ ഡോളറിലധികം ആസ്തി, 100 മില്യൺ ഡോളറിലധികം നഷ്ടം.|ഒരു ഫയർ ഇൻഷുറൻസ് കമ്പനിയുടെ പരസ്യം ''നോർവിച്ച് യൂണിയൻ'', കവറേജിലും പണമടച്ചുള്ള ഇൻഷുറൻസിലുമുള്ള [[ആസ്തി]] തുക കാണിക്കുന്നു (1910)]] {{Financial market participants}} ഭാവിയിൽ ഉണ്ടേയാക്കാവുന്ന ഒരു നഷ്ടത്തിനു സാമ്പത്തികപരിഹാരം ലഭ്യമാക്കുക എന്ന ലക്ഷ്യത്തോടെ മുൻകൂറായി പണം ഒരു സ്രോതസ്സിൽ ശേഖരിക്കുന്ന രീതിയെ '''ഇൻഷുറൻസ്''' എന്നു പറയുന്നു. സാമ്പത്തിക നഷ്ടത്തിൽ നിന്ന് സംരക്ഷിക്കുന്നതിനുള്ള ഒരു മാർഗമായ ഈ രീതിയിൽ ഒരു ''പ്രീമിയം'' എന്നറിയപ്പെടുന്ന ഒരു പ്രതിഫലത്തിനു പകരമായി, ഒരു നിശ്ചിത നഷ്ടമോ, കേടുപാടുകളോ, പരിക്കോ സംഭവിക്കുമ്പോൾ മറ്റൊരു കക്ഷിക്ക് നഷ്ടപരിഹാരം നൽകാൻ ഒരു കക്ഷി സമ്മതിക്കുന്നു. അപകടസാധ്യതാ നിർവഹണത്തിന്റെ ഒരു രൂപമായ ഇത്, പ്രാഥമികമായി അപകടസാധ്യതയോ അല്ലെങ്കിൽ അനിശ്ചിതത്വമോ ആയ നഷ്ടത്തിൽ നിന്ന് സംരക്ഷിക്കാൻ ഉപയോഗിക്കുന്നു. മുടക്കുപണം ആവശ്യാനുസരണം തിരിച്ചു കിട്ടുമെന്നു പ്രതീക്ഷിക്കാവുന്ന ഒരു നിക്ഷേപ പദ്ധതിയല്ല ഇൻഷുറൻസ്. അതേസമയം ഇൻഷുറൻസ്, നിലവിലുള്ള നഷ്ടസാധ്യതകൾക്കെതിരെ ഒരു വ്യക്തിക്കോ സ്ഥാപനത്തിനോ സംരക്ഷണം പ്രദാനം ചെയ്യുന്നു. ഒരാൾക്ക് നേരിട്ടേക്കാവുന്ന നഷ്ടം മറ്റുള്ളവരുമായി പങ്കിടാനുള്ള ഒരു സംവിധാനമാണിത്‌. [[മനുഷ്യൻ|മനുഷ്യരുടേയോ]] ജന്തുക്കളുടേയോ ജീവൻ, [[ആരോഗ്യം]] കൂടാതെ വൈദ്യുതോപകരണങ്ങൾ, ഭവനം, വാഹനങ്ങൾ, കാർഷിക വിളകൾ തുടങ്ങിയ പല മേഖലകളിലും ഇന്ന് ഇൻഷുറൻസ് നിലവിലുണ്ട്. ഏതെങ്കിലും ഒരു ഇൻഷുറൻസ് സ്ഥാപനം ആയിരിക്കും ഇൻഷുറൻസ് നൽകുന്നത്. ഇൻഷുറൻസ് നൽകുന്ന ഒരു സ്ഥാപനം ''ഇൻഷുറർ'', ''ഇൻഷുറൻസ് കമ്പനി'', ''ഇൻഷുറൻസ് വാഹകർ'' അല്ലെങ്കിൽ ''അണ്ടർറൈറ്റർ'' എന്നിങ്ങനെ അറിയപ്പെടുന്നു. ഇൻഷുറൻസ് നൽകുന്ന സ്ഥാപനത്തിനു പ്രീമിയം നൽകി സംരക്ഷണം വാങ്ങുന്ന വ്യക്തിക്കും (അല്ലെങ്കിൽ സ്ഥാപനത്തിനും) തമ്മിലുള്ള ഉടമ്പടിയെ ''ഇൻഷുറൻസ് പോളിസി'' എന്ന് വിളിക്കുന്നു. അതുകൊണ്ടുതന്നെ ഇൻഷുറൻസ് വാങ്ങുന്ന ഒരു വ്യക്തിയോ സ്ഥാപനമോ പോളിസിയുടമ എന്നാണ് അറിയപ്പെടുന്നത്. ഇൻഷുറൻസ് പോളിസിയുടെ പരിരക്ഷ നൽകപ്പെടുന്ന വ്യക്തി അല്ലെങ്കിൽ സ്ഥാപനം ''ഇൻഷൂർഡ്'' എന്നാണ് അറിയപ്പെടുന്നത്. ഒരു ഇൻഷുറൻസ് പോളിസിയിൽ കക്ഷികൾ തമ്മിലുള്ള കരാർ വ്യവസ്ഥകൾ വ്യക്തമാക്കി അത് നൽകുന്ന ഇൻഷുറൻസ് കമ്പനിയെ പ്രതിനിധീകരിച്ച് കമ്പനിയുടെ മുദ്ര സഹിതം അംഗീകൃത വ്യക്തിയുടെ ഒപ്പും ഉള്ളതിനാൽ അത് ഒരു നിയമ പ്രമാണമാകുന്നു. കരാർ നിയമ വ്യവസ്ഥകൾ ആണ് ഇൻഷുറൻസിന്റെ അടിസ്ഥാനം. ആയതിനാൽ ഇൻഷുറൻസ് പരിരക്ഷ ആവശ്യമുള്ളവർ അതിനായി ഒരു നിർദ്ദിഷ്ട നിർദ്ദേശ പത്രം പൂരിപ്പിച്ച് നൽകേണ്ടതുണ്ട്. ''പരിപൂർണ്ണ സത്യസന്ധത''യാണ് ഇൻഷുറൻസ് കരാറിന്റെ അടിസ്ഥാന തത്വം. അതുകൊണ്ട്, പരിരക്ഷയുടെ പരിധിയിൽ വരുന്ന വസ്തുവിനെ പറ്റിയുള്ള സകല വിവരങ്ങളും ഇൻഷുറൻസ് കമ്പനിയെ ബോധ്യപ്പെടുത്തേണ്ട ചുമതല പോളിസിക്ക് അപേക്ഷിക്കുന്നവരുടേതാകുന്നു. ഇൻഷുറൻസ് പരിരക്ഷ ആവശ്യപ്പെട്ടുകൊണ്ടുള്ള വസ്തുവിന്റെ അപകടനിർണ്ണയത്തിനു അനിവാര്യം എന്ന് കരുതപ്പെടുന്ന ഏതെങ്കിലും ഒരു സവിശേഷത ഇൻഷുറൻസ് കമ്പനിയിൽ നിന്നും മറച്ചുവെക്കപ്പെടുകയാണെങ്കിൽ അത് കരാർ ലംഘനമായി കണക്കാക്കപ്പെട്ട് പരിരക്ഷ നഷ്ട്ടപ്പെടാനും അത് വഴിവെക്കും എന്നോർക്കണം. ഇൻഷുറൻസ് പ്രീമിയം സാധാരണ ഗതിയിൽ പ്രതിവർഷം അടക്കാറാണു പതിവ്, എന്നാൽ പോളിസിയിലെ വ്യവസ്ഥാനുസൃതം അത് പ്രതിമാസമോ, ത്രമാസികമായോ, അർദ്ധവാർഷികമായോ അടയ്ക്കാവുന്നതാണ്. ഓരോ പോളിസിയിലും ഒരു നിശ്ചിത കാലയളവിലേയ്ക്കാണ് പ്രിമീയം അടയ്ക്കുന്നത്. ജീവനുമായി ബന്ധപ്പെട്ട പോളിസികൾ ഒഴികെ മറ്റുള്ള ഇൻഷുറൻസ് പോളിസികൾ പ്രധാനമായും വാർഷിക കാലാവധിയുള്ള പോളിസികളാണ്. പോളിസിയുടെ കാലാവധിക്കുള്ളിൽ അപകടം, വേറെ ഏതെങ്കിലും രീതിയിൽ ഉണ്ടാകുന്ന നാശനഷ്ടങ്ങൾ എന്നിവയ്ക്ക് പോളിസി ഉടമയ്ക്ക് കരാർ വ്യവസ്ഥകളനുസരിച്ച് സാമ്പത്തിക സഹായം ലഭിക്കുന്നു. നഷ്ടം സാമ്പത്തികമോ അല്ലാതെയോ ആകാമെങ്കിലും പരിരക്ഷ ഉറപ്പാക്കപ്പെട്ട നഷ്ടപരിഹാരത്തുക സാമ്പത്തികമായി കണക്കാക്കവുന്ന രീതിയിലാവണം എന്ന് മാത്രം. കൂടാതെ, പോളിസിയുടമക്ക് ഉടമസ്ഥാവകാശം, കൈവശം അല്ലെങ്കിൽ മുൻകാല ബന്ധങ്ങൾ എന്നിവയാൽ സ്ഥാപിതമായ ''ഇൻഷുറൻസ് ചെയ്യാവുന്ന താല്പര്യം'' ഉണ്ടാവേണ്ടത് അനിവാര്യമാണ്. {{Wiktionary|പോളിസി അമിതത്തുക}} ഇൻഷൂർഡിന് ഇൻഷുറൻസ് പോളിസിയിൽ പരിരക്ഷ ലഭിക്കാൻ സാധ്യതയുള്ള ഒരു നഷ്ടം അനുഭവപ്പെടുകയാണെങ്കിൽ, നിശ്ചിതരീതിയിൽ ഒരു '''''അവകാശവാദം''''' (''ഇൻഷുറൻസ് ക്ലെയിം'') സമർപ്പിക്കേണ്ടതുണ്ട്. അത് കിട്ടുമ്പോൾ ഇൻഷുറൻസ് കമ്പനി പോളിസി വ്യവസ്ഥകൾക്കനുസൃതമായി നഷ്ടപരിഹാരത്തിനുള്ള നിശ്ചിത പ്രക്രിയകൾക്ക് വിധേയമാക്കി അർഹതക്കനുസൃതമായി സാമ്പത്തിക പരിഹാരം നൽകുന്നു. ഒരു ഇൻഷുറർ അവകാശവാദത്തുക അടയ്ക്കുന്നതിന് മുമ്പ് ഒരു ഇൻഷുറൻസ് പോളിസി ആവശ്യപ്പെടുന്ന നിർബന്ധിത '''''പോളിസി അമിതത്തുക''''' (ആരോഗ്യ ഇൻഷുറൻസ് പോളിസിയാണെങ്കിൽ ''സഹ-പേയ്മെൻ്റ്'') കണക്കാക്കി ബാക്കിയാണ് നൽകുന്നത്. ഇൻഷുറൻസ് കമ്പനികൾ മറു-ഇൻഷുറൻസ് എടുക്കുന്നതിലൂടെ സ്വന്തം അപകടസാധ്യത പരിരക്ഷിച്ചേക്കാം, അതിലൂടെ മറ്റൊരു ഇൻഷുറൻസ് കമ്പനി ഭാഗിക അപകടസാധ്യതകൾ വഹിക്കാൻ സമ്മതിക്കുന്നു; പ്രത്യേകിച്ചും പ്രാഥമിക ഇൻഷുറർ അപകടസാധ്യത വഹിക്കാൻ കഴിയാത്തത്ര വലുതാണെന്ന് കരുതുന്നുവെങ്കിൽ. ==ചരിത്രം== === പുരാതന രീതികൾ === [[File:Ferdinand Bol - Governors of the Wine Merchant's Guild - WGA2361.jpg|thumb|അപകടസാധ്യതകൾ കുറയ്ക്കുന്നതിനുള്ള മാർഗങ്ങൾ ആദ്യകാലങ്ങളിൽ തന്നെ വ്യാപാരികൾ തേടിയിട്ടുണ്ട്. <br><small>ചിത്രം, ''വൈൻ മർച്ചൻ്റ്സ് ഗിൽഡിൻ്റെ ഗവർണർമാർ'' - ''ഫെർഡിനാൻഡ് ബോൾ'', c. 1680.</small>]] അപകടസാധ്യത കൈമാറുന്നതിനോ വിതരണം ചെയ്യുന്നതിനോ ഉള്ള രീതികൾ യഥാക്രമം ബിസി 3-ഉം 2-ഉം സഹസ്രാബ്ദങ്ങൾ വരെ ചൈനീസ്, ഇന്ത്യൻ വ്യാപാരികൾ ഉപയോഗിച്ചിരുന്നു.<ref>{{cite book|title=ഇന്ത്യൻ ജീവൻ, ആരോഗ്യ ഇൻഷുറൻസ് വ്യവസായം: ഒരു കമ്പോള സമീപനം|page=2|language=en |trans-title=Indian Life and Health Insurance Industry: A Marketing Approach|publisher=സ്പ്രിംഗർ സയൻസ് & ബിസിനസ് മീഡിയ|author=നോവി ദിവാൻ}}</ref><ref>കാണുക, ഉദാ:, വോൺ, ഇ.ജെ., 1997, ''റിസ്ക് മാനേജ്മെൻ്റ്'', ന്യൂയോർക്ക്: വൈലി.</ref> അപകടകരമായ നദികളിൽ അതിവേഗം യാത്ര ചെയ്യുന്ന ചൈനീസ് വ്യാപാരികൾ ഏതെങ്കിലും ഒരു കപ്പൽ മറിഞ്ഞാലുള്ള നഷ്ടം പരിമിതപ്പെടുത്താൻ പല കപ്പലുകളിലൂടെയും തങ്ങളുടെ ചരക്കുകൾ പുനർവിതരണം ചെയ്യുമായിരുന്നു. 4500 ബി.സി.യിൽ പുരാതന ചൈനീസ്, ബാബിലോണിയൻ സംസ്കാരങ്ങളിൽ ഇൻഷുറൻസിനോട് സാമ്യമുള്ള ഏതോ ആശയം നിലവിലുണ്ടായിരുന്നു. പണ്ടുകാലങ്ങളിൽ കപ്പലുടമകൾ തങ്ങളുടെ വ്യാപര യാത്രകൾക്ക് ആവശ്യമായ വായ്‌പകൾ വാങ്ങിയിരുന്നു. യാത്രയ്‌ക്കിടെ കപ്പൽ തകർന്നാൽ വായ്‌പ തിരിച്ച് അടയ്‌ക്കേണ്ടതില്ല എന്നായിരുന്നു വ്യവസ്ഥ. യാത്രയ്‌ക്കിടയിൽ മുങ്ങിപ്പോകുന്ന കപ്പലുകൾ മൂലമുണ്ടാകുന്ന നഷ്ടം നികത്താൻ ഈ തുക പര്യാപ്‌തമായിരുന്നു.<ref name = "principles">{{cite book |last=തോമസ് |first=ഡോ. സണ്ണിക്കുട്ടി |title=പ്രിൻസിപ്പിൾസ് ഓഫ് ഇൻഷുറൻസ്|publisher=പ്രതിഭ പബ്ലിക്കേഷൻസ്|page=11|year=2015}}</ref> [[ഹമ്മുറാബിയുടെ നിയമാവലി|ഹമ്മുറാബിയുടെ നിയമാവലി 238]] (c. 1755–1750 ക്രി.മു.) ഒരു കപ്പലിനെ മൊത്തം നഷ്ടത്തിൽ നിന്ന് രക്ഷിച്ച ഒരു കടൽ ക്യാപ്റ്റൻ, കപ്പൽ മാനേജർ അല്ലെങ്കിൽ കപ്പൽ വാടകയ്‌ക്കെടുക്കുന്നയാൾ കപ്പലിൻ്റെ മൂല്യത്തിൻ്റെ പകുതി കപ്പൽ ഉടമയ്ക്ക് നൽകിയാൽ മതിയെന്ന് വ്യവസ്ഥ ചെയ്യുന്നു.<ref name="Sommer 1903 p. 86">{{cite journal|translator-last=സോമർ|translator-first=ഓട്ടോ|author=ഹമ്മുറാബി|author-link=ഹമ്മുറാബി|title=ഹമ്മുറാബിയുടെ നിയമാവലി, ബാബിലോണിലെ രാജാവ്|year=1903|journal=ഭൂതകാലത്തിൻ്റെ രേഖകൾ|place=[[വാഷിങ്ടൺ, ഡി.സി.]]|publisher=ഭൂതകാല രേഖകൾ പര്യവേക്ഷണ സൊസൈറ്റി|volume=2|issue=3|page=[https://archive.org/details/cu31924060109703/page/n27/mode/2up 86]|access-date=ജൂൺ 20, 2021|url=https://archive.org/details/cu31924060109703/mode/2up|quote=238. ഒരു ക്യാപ്റ്റൻ തകർന്നാൽ ... പണം അതിൻ്റെ ഉടമയ്ക്ക്.}}</ref><ref name="ഹാർപർ 1904 p. 85">{{cite web|translator-last=ഹാർപർ|translator-first=റോബർട്ട് ഫ്രാൻസിസ്|author=ഹമ്മുറാബി|author-link=ഹമ്മുറാബി|year=1904|title=ഹമ്മുറാബിയുടെ നിയമാവലി, ബാബിലോണിലെ രാജാവ്|place=[[ഷിക്കാഗൊ]]|publisher=ഷിക്കാഗൊ സർവകലാശാല പ്രസ്സ്|edition=2nd|page=[https://oll.libertyfund.org/title/hammurabi-the-code-of-hammurabi#lf0762_label_461 85]|website=ലിബർട്ടി ഫണ്ട്|url=https://oll-resources.s3.us-east-2.amazonaws.com/oll3/store/titles/1276/0762_Bk.pdf|access-date=ജൂൺ 20, 2021|quote=§238. ഒരു ബോട്ടുകാരൻ മുങ്ങിയാൽ ... അതിൻ്റെ പകുതി മൂല്യം.}}</ref><ref name="King 1910">{{cite web|translator-last=കിങ്|translator-first=ലിയോനാർഡ് വില്യം |author=ഹമ്മുറാബി|author-link=ഹമ്മുറാബി|year=1910|title=ഹമ്മുറാബിയുടെ നിയമാവലി, ബാബിലോണിലെ രാജാവ് |place=ന്യൂ ഹാവൻ, [[കണെക്റ്റിക്കട്ട്]]|publisher=യേൽ നിയമ കലാശാല|website=അവലോൺ പദ്ധതി|url=https://avalon.law.yale.edu/ancient/hamframe.asp|access-date=ജൂൺ 20, 2021|quote=238. ഒരു നാവികൻ തകർന്നാൽ ... പണത്തിൻ്റെ മൂല്യം.}}</ref> ഒന്നാം ജസ്റ്റീനിയൻ (527–565) ഉത്തരവിട്ട നിയമങ്ങളുടെ ക്രോഡീകരണത്തിൻ്റെ രണ്ടാം വാല്യമായ ''ഡൈജസ്റ്റ സേവ് പാണ്ഡെക്റ്റെയിൽ'' [Digesta seu Pandectae] (533), 235 AD-ൽ റോമൻ നിയമജ്ഞനായ പൗലോസ് എഴുതിയ ഒരു നിയമാഭിപ്രായം ''ലെക്സ് റോഡിയയെ'' കുറിച്ച് ഉൾപ്പെടുത്തിയിട്ടുണ്ട് ("റോഡിയൻ നിയമം"). ഗ്രീക്ക് ഇരുണ്ട യുഗത്തിൽ (c. 1100–c. 750) നിർദിഷ്ട ഡോറിയൻ അധിനിവേശത്തിൻ്റെയും ഉദ്ദിഷ്ടമായ കടൽ ജനതയുടെ ആവിർഭാവത്തിൻ്റെയും സമയത്ത് [[ഫിനീഷ്യൻ സംസ്കാരം|ഫിനീഷ്യൻമാരാൽ]] വിശ്വസനീയമായി ക്രി.മു. 1000 മുതൽ 800 വരെ റോഡ്‌സ് ദ്വീപിൽ സ്ഥാപിച്ച മറൈൻ ഇൻഷുറൻസിൻ്റെ ''പൊതു ശരാശരി തത്വം'' ഇത് വിശദീകരിക്കുന്നു.<ref>{{cite web|title=സിവിൽ നിയമം, വാല്യം I, ജൂലിയസ് പൗലോസിൻ്റെ അഭിപ്രായങ്ങൾ, പുസ്തകം II|language=en|trans-title=The Civil Law, Volume I, The Opinions of Julius Paulus, Book II|year=1932|translator-first=എസ്.പി.|translator-last=സ്കോട്ട്|publisher=സെൻട്രൽ ട്രസ്റ്റ് കമ്പനി|website=കോൺസ്റ്റിറ്റ്യൂഷൻ സൊസൈറ്റി|url=https://constitution.org/2-Authors/sps/sps01_4-2.htm|quote=തലക്കെട്ട് VII. ലെക്സ് റോഡിയയിൽ. ഒരു കപ്പലിന് ഭാരം കുറയ്ക്കാൻ വേണ്ടി ചരക്കുകൾ കടലിലേക്ക് വലിച്ചെറിയുകയാണെങ്കിൽ, എല്ലാവരുടെയും പ്രയോജനത്തിനായി ഉണ്ടാക്കുന്നതെല്ലാം വിലയിരുത്തി നഷ്ടം നികത്തുമെന്ന് ''ലെക്സ് റോഡിയ'' നൽകുന്നു.|access-date=ജൂൺ 16, 2021|archive-date=2021-06-24|archive-url=https://web.archive.org/web/20210624195244/https://constitution.org/2-Authors/sps/sps01_4-2.htm|url-status=dead}}</ref><ref name="Prudential pp. 5–6">{{cite book|year=1915|title=ഇൻഷുറൻസിൻ്റെ പ്രമാണാടിസ്ഥാന ചരിത്രം, 1000 ക്രി.മു.–1875 എ.ഡി.|language=en |trans-title=The Documentary History of Insurance, 1000 B.C.–1875 A.D.|publisher=പ്രുഡെൻഷിയൽ ഫൈനൻഷിയൽ|place=[[നെവാർക്ക്]]|pages=[https://archive.org/details/cu31924030231736/page/n7/mode/2up 5–6]|url=https://archive.org/details/cu31924030231736/mode/2up|access-date=ജൂൺ 15, 2021}}</ref><ref name="Duhaime">{{cite web |url=http://www.duhaime.org/LawMuseum/LawArticle-383/Lex-Rhodia-The-Ancient-Ancestor-of-Maritime-Law-800--BC.aspx |title=ലോക നിയമ ചരിത്രത്തിൻ്റെ ദുഹൈമിൻ്റെ ടൈംടേബിൾ |language=en |trans-title=Duhaime's Timetable of World Legal History |work=ദുഹൈമിൻ്റെ നിയമ നിഘണ്ടു |access-date=ഏപ്രിൽ 9, 2016 |archive-date=24 ജൂൺ 2021 |archive-url=https://web.archive.org/web/20210624195657/http://www.duhaime.org/LawMuseum/LawArticle-383/Lex-Rhodia-The-Ancient-Ancestor-of-Maritime-Law-800--BC.aspx |url-status=dead }}</ref> എല്ലാ ഇൻഷുറൻസിനും അടിവരയിടുന്ന അടിസ്ഥാന തത്വമാണ് പൊതു ശരാശരി നിയമം.<ref name="Prudential pp. 5–6" /> 1816-ൽ, ഈജിപ്തിലെ മിനിയയിൽ നടന്ന ഒരു പുരാവസ്തു ഗവേഷണം ഈജിപ്‌റ്റസിലെ ആൻ്റിനോപോളിസിലെ ആൻ്റിനസ് ക്ഷേത്രത്തിൻ്റെ അവശിഷ്ടങ്ങളിൽ നിന്ന് നെർവ-ആൻ്റണിൻ രാജവംശത്തിൻ്റെ കാലഘട്ടത്തിലെ ഒരു ടാബ്‌ലെറ്റ് നിർമ്മിച്ചു. റോമൻ സാമ്രാജ്യത്തിൻ്റെ ഹാഡ്രിയൻ്റെ (117–138) ഭരണകാലത്ത് ഏകദേശം 133 എഡിയിൽ ഇറ്റലിയിലെ ലാനുവിയത്തിൽ സ്ഥാപിതമായ ഒരു ശ്മശാന സൊസൈറ്റി കൊളീജിയത്തിൻ്റെ നിയമങ്ങളും അംഗത്വ കുടിശ്ശികയും ടാബ്‌ലെറ്റ് നിർദ്ദേശിച്ചു.<ref name="Prudential pp. 5–6" /> 1851 എഡി-യിൽ, ഭാവിയിലെ യു.എസ്. സുപ്രീം കോടതി അസോസിയേറ്റ് ജസ്റ്റിസ് ജോസഫ് പി. ബ്രാഡ്‌ലി (1870-1892 എഡി), ഒരിക്കൽ മ്യൂച്വൽ ബെനിഫിറ്റ് ലൈഫ് ഇൻഷുറൻസ് കമ്പനിയുടെ ആക്ച്വറിയായി ജോലി ചെയ്തു, ഇൻസ്റ്റിറ്റ്യൂട്ട് ഓഫ് ആക്ച്വറീസ് ജേണലിന് ഒരു ലേഖനം സമർപ്പിച്ചു. ഏകദേശം 220 AD-ൽ റോമൻ നിയമജ്ഞനായ ഉൽപിയൻ സമാഹരിച്ച സെവേറൻ രാജവംശ കാലഘട്ടത്തിലെ ജീവിത പട്ടികയുടെ ചരിത്രപരമായ വിവരണം അദ്ദേഹത്തിൻ്റെ ലേഖനം വിശദമായി വിവരിച്ചു, അത് ഡൈജസ്റ്റയിലും ഉൾപ്പെടുത്തിയിട്ടുണ്ട്.<ref>{{cite book|year=1915|title=ഇൻഷുറൻസിൻ്റെ പ്രമാണാടിസ്ഥാന ചരിത്രം, 1000 ക്രി.മു.–1875 എ.ഡി.|language=en |trans-title=The Documentary History of Insurance, 1000 BC–1875 AD|publisher=പ്രുഡെൻഷിയൽ ഫൈനൻഷിയൽ. |place=[[നെവാർക്ക്]]|pages=[https://archive.org/details/cu31924030231736/page/n9/mode/2up 6–7]|url=https://archive.org/details/cu31924030231736/mode/2up|access-date=ജൂൺ 15, 2021}}</ref> ക്രി.മു. മൂന്നാം നൂറ്റാണ്ടിലെ ധർമ്മശാസ്ത്രം, അർത്ഥശാസ്ത്രം, മനുസ്മൃതി തുടങ്ങിയ ഹിന്ദു ഗ്രന്ഥങ്ങളിലും ഇൻഷുറൻസ് ആശയങ്ങൾ കണ്ടെത്തിയിട്ടുണ്ട്.<ref>{{cite book|title=ഇന്ത്യയിലെ ലൈഫ് ഇൻഷുറൻസ് വ്യവസായം: നിലവിലെ അവസ്ഥയും കാര്യക്ഷമതയും|page=2|language=en |trans-title=The Life Insurance Industry in India: Current State and Efficiency|author=തപസ് കുമാർ പരിദ, ദേബാഷിസ് ആചാര്യ|publisher=സ്പ്രിംഗർ|year=2016|isbn=9789811022333}}</ref> പുരാതന ഗ്രീക്കുകാർക്ക് കടൽയാത്രാ വായ്പകൾ ഉണ്ടായിരുന്നു. ഒരു കപ്പലിലോ ചരക്കിലോ മുൻപണം കൊടുത്ത് യാത്ര അഭിവൃദ്ധിപ്പെട്ടാൽ വലിയ പലിശ സഹിതം തിരിച്ചടയ്ക്കണം. എന്നിരുന്നാലും, കപ്പൽ നഷ്‌ടപ്പെട്ടാൽ പണം തിരികെ നൽകില്ല, അങ്ങനെ മൂലധനത്തിൻ്റെ ഉപയോഗത്തിന് മാത്രമല്ല, അത് നഷ്‌ടപ്പെടാനുള്ള അപകടസാധ്യതയ്‌ക്കും പണം നൽകുന്നതിന് ഉയർന്ന പലിശനിരക്ക് ഉണ്ടാക്കുന്നു (പൂർണ്ണമായി [[ഡെമോസ്തനിസ്]] വിവരിച്ചത്). കടൽത്തീരങ്ങളിൽ ''ബോട്ടമ്രി, റെസ്‌പോണ്ടൻഷ്യ ബോണ്ടുകൾ'' എന്ന പേരിൽ ഈ സ്വഭാവമുള്ള വായ്പകൾ അന്നുമുതൽ സാധാരണമാണ്.<ref name=EB1911>{{cite EB1911 |wstitle=ഇൻഷുറൻസ്|volume=14 |pages=657–658 |language=en |trans-title=Insurance |first1=ചാൾട്ടൺ |last1=ലൂയിസ് |first2=തോമസ്|last2=ഇൻഗ്രാം}}</ref> കടൽ-അപകടങ്ങളുടെ നേരിട്ടുള്ള ഇൻഷുറൻസ് വായ്പകളിൽ നിന്ന് സ്വതന്ത്രമായി പ്രീമിയം അടയ്ക്കുന്നത് ബെൽജിയത്തിൽ ഏകദേശം 1300 എ.ഡി.യോടെ തുടങ്ങി.<ref name=EB1911/> പ്രത്യേക ഇൻഷുറൻസ് കരാറുകൾ (അതായത്, ലോണുകളുമായോ മറ്റ് തരത്തിലുള്ള കരാറുകളുമായോ ബന്ധിപ്പിച്ചിട്ടില്ലാത്ത ഇൻഷുറൻസ് പോളിസികൾ) 14-ാം നൂറ്റാണ്ടിൽ ജെനോവയിൽ കണ്ടുപിടിച്ചതാണ്, ഭൂമിയുള്ള എസ്റ്റേറ്റുകളുടെ ഈട് ഉപയോഗിച്ച് ഇൻഷുറൻസ് പൂളുകൾ. അറിയപ്പെടുന്ന ആദ്യത്തെ ഇൻഷുറൻസ് കരാർ 1347-ൽ ജെനോവയിൽ നിന്നാണ്. അടുത്ത നൂറ്റാണ്ടിൽ, മാരിടൈം ഇൻഷുറൻസ് വ്യാപകമായി വികസിച്ചു, പ്രീമിയങ്ങൾ അപകടസാധ്യതകൾക്കനുസരിച്ച് വ്യത്യസ്തമായിരുന്നു.<ref>ജെ. ഫ്രാങ്ക്ലിൻ, ''ഊഹ ശാസ്ത്രം: പാസ്കലിന് മുമ്പുള്ള തെളിവുകളും സാധ്യതയും'' (ബാൾട്ടിമോർ: ജോൺസ് ഹോപ്കിൻസ് യൂണിവേഴ്സിറ്റി പ്രസ്സ്, 2001), 274-277.</ref> ഈ പുതിയ ഇൻഷുറൻസ് കരാറുകൾ ഇൻഷുറൻസിനെ നിക്ഷേപത്തിൽ നിന്ന് വേർപെടുത്താൻ അനുവദിച്ചു, മറൈൻ ഇൻഷുറൻസിൽ ആദ്യമായി ഉപയോഗപ്രദമായ റോളുകളുടെ വേർതിരിവിന്റെ തുടക്കം കുറിച്ചു. 1583 ജൂൺ 18-ന് ലണ്ടനിലെ റോയൽ എക്‌സ്‌ചേഞ്ചിൽ £383, 6s, 8d.-ക്ക്, വില്യം ഗിബ്ബൺസിൻ്റെ ജീവനെ പന്ത്രണ്ട് മാസങ്ങൾ ഇൻഷുർ ചെയ്തുകൊണ്ട്ലൈഫ് ഇൻഷുറൻസിൻ്റെ ആദ്യകാല പോളിസി ഉണ്ടാക്കി.<ref name=EB1911/> === ആധുനിക രീതികൾ === പ്രത്യേക ഇനങ്ങൾ വികസിപ്പിച്ച [[ജ്ഞാനോദയകാലം|ജ്ഞാനോദയ കാലഘട്ടത്തിലെ]] [[യൂറോപ്പ്|യൂറോപ്പിൽ]] ഇൻഷുറൻസ് കൂടുതൽ സങ്കീർണ്ണമായി. [[File:Lloyd's coffee house drawing.jpg|right|thumb|''ലോയ്ഡ്സ് കോഫി ഹൗസ്'' മറൈൻ ഇൻഷുറൻസിൻ്റെ ആദ്യത്തെ സംഘടിത വിപണിയായിരുന്നു.]] 1666-ൽ 13,000-ലധികം വീടുകൾ വിഴുങ്ങിയ ലണ്ടനിലെ ''മഹാ അഗ്നിബാധയിൽ'' ഇന്ന് നമുക്കറിയാവുന്ന ''സ്വത്ത് ഇൻഷുറൻസ്'' കണ്ടെത്താനാകും. തീയുടെ വിനാശകരമായ പ്രത്യാഘാതങ്ങൾ ഇൻഷുറൻസിൻ്റെ വികസനത്തെ "സൌകര്യത്തിൻ്റെ കാര്യത്തിൽ നിന്ന് അടിയന്തിരമായി മാറ്റി, സർ ക്രിസ്റ്റഫർ റെൻ 1667-ൽ ലണ്ടനിലെ തൻ്റെ പുതിയ പദ്ധതിയിൽ "ഇൻഷുറൻസ് കാര്യാലയത്തിനായി" ഒരു ഇടം ഉൾപ്പെടുത്തിയതിൽ പ്രതിഫലിച്ച ഒരു അഭിപ്രായ മാറ്റം" ആയി വേണം കാണുവാൻ.<ref>ഡിക്സൺ (1960): 4</ref> നിരവധി ''അഗ്നിബാധ ഇൻഷുറൻസ്'' പദ്ധതികൾ ശ്രമിക്കപ്പെട്ടു എങ്കിലും ഫലമുണ്ടായില്ല, എന്നാൽ 1681-ൽ സാമ്പത്തിക ശാസ്ത്രജ്ഞനായ ''നിക്കോളാസ് ബാർബണും'' പതിനൊന്ന് കൂട്ടാളികളും ചേർന്ന് ഇഷ്ടികയും ചട്ടക്കൂടും ഉള്ള വീടുകൾ ഇൻഷുർ ചെയ്യുന്നതിനായി ''റോയൽ എക്‌സ്‌ചേഞ്ചിൻ്റെ'' പിൻഭാഗത്ത് ആദ്യത്തെ ഫയർ ഇൻഷുറൻസ് കമ്പനിയായ '''''ഇൻഷുറൻസ് ഓഫീസ് ഫോർ ഹൗസ്''''' സ്ഥാപിച്ചു. തുടക്കത്തിൽ, 5,000 വീടുകൾ അദ്ദേഹത്തിൻ്റെ ഇൻഷുറൻസ് ഓഫീസിൽ നിന്ന് ഇൻഷുർ ചെയ്തു.<ref>ഡിക്സൺ (1960): 7</ref> അതേ സമയം, വ്യാപാര സംരംഭങ്ങളുടെ ''അണ്ടർ റൈറ്റിംഗിനായുള്ള'' ആദ്യ ഇൻഷുറൻസ് സ്കീമുകൾ ലഭ്യമായി. പതിനേഴാം നൂറ്റാണ്ടിൻ്റെ അവസാനത്തോടെ, ''മറൈൻ ഇൻഷുറൻസ് എന്നതിൻ്റെ ആവശ്യകത കാരണം ലണ്ടൻ്റെ വ്യാപാര കേന്ദ്രമെന്ന നിലയിൽ വളർച്ച വർദ്ധിച്ചു. 1680-കളുടെ അവസാനത്തിൽ, എഡ്വേർഡ് ലോയ്ഡ് ''ലോയ്ഡ്സ് കോഫി ഹൗസ്'' എന്ന പേരിൽ ഒരു കാപ്പിക്കട തുറന്നു, ഇത് ചരക്കുകളും കപ്പലുകളും ഇൻഷുർ ചെയ്യാൻ ആഗ്രഹിക്കുന്ന ഷിപ്പിംഗ് വ്യവസായത്തിലെ കക്ഷികളുടെ സംഗമ സ്ഥലമായി മാറി. ഈ അനൗപചാരിക തുടക്കങ്ങൾ ഇൻഷുറൻസ് ചന്തയും ''ലോയിഡ്സ് ഓഫ് ലണ്ടൻ'' അനുബന്ധ ഷിപ്പിംഗ്, ഇൻഷുറൻസ് വ്യാപാരങ്ങളും സ്ഥാപിക്കുന്നതിലേക്ക് നയിച്ചു.<ref>{{cite ODNB|url=http://press.oxforddnb.com/index/16/101016829 |title=ലോയ്ഡ്, എഡ്വേർഡ് (''c''.1648–1713) |language=en |trans-title=Lloyd, Edward (''c''.1648–1713)|first=സാറാ |last=പാമർ |date=ഒക്ടോബർ 2007 |volume=1 |doi=10.1093/ref:odnb/16829 |access-date=16 ഫെബ്രുവരി 2011 |url-status = dead|archive-url=https://web.archive.org/web/20110715030319/http://press.oxforddnb.com/index/16/101016829/ |archive-date=15 ജൂലൈ 2011 }}</ref> [[File:National-insurance-act-1911.jpg|thumb|upright=0.9|ദേശീയ ഇൻഷുറൻസ് നിയമം 1911-നെ പ്രോത്സാഹിപ്പിക്കുന്ന ലഘുലേഖ]] ''ലൈഫ് ഇൻഷുറൻസ് പോളിസികൾ'' 18-ാം നൂറ്റാണ്ടിൻ്റെ തുടക്കത്തിലാണ് പ്രാബല്യത്തിൽ വന്നത്. 1706-ൽ ലണ്ടനിൽ ''വില്യം ടാൽബോട്ട്'', ''അലൻ ബാരനെറ്റ്സ്'' എന്നിവർ ചേർന്ന് സ്ഥാപിച്ച ''അമിക്കബിൾ സൊസൈറ്റി ഫോർ എ പെർപെച്വൽ അഷ്വറൻസ് ഓഫീസ്'' ആണ് ലൈഫ് ഇൻഷുറൻസ് വാഗ്ദാനം ചെയ്ത ആദ്യത്തെ കമ്പനി. .<ref Name="Anzovin121">അൻസോവിൻ, സ്റ്റീവൻ, ''പ്രസിദ്ധമായ ആദ്യ വസ്തുതകൾ'' 2000, item # 2422, H. W. വിൽസൺ കമ്പനി, {{ISBN|0-8242-0958-3}} p. 121 ''റെക്കോർഡ് അറിയപ്പെടുന്ന ആദ്യത്തെ ലൈഫ് ഇൻഷുറൻസ് കമ്പനി 1706-ൽ ഇംഗ്ലണ്ടിലെ ലണ്ടനിൽ ഓക്സ്ഫോർഡ് ബിഷപ്പും ഫിനാൻഷ്യർ തോമസ് അലനും ചേർന്ന് സ്ഥാപിച്ചു. ഒരു ''പെർപെച്വൽ അഷ്വറൻസ് ഓഫീസിനുള്ള അമിക്കബിൾ സൊസൈറ്റി എന്ന് വിളിക്കപ്പെടുന്ന കമ്പനി, പോളിസി ഉടമകളിൽ നിന്ന് വാർഷിക പ്രീമിയങ്ങൾ ശേഖരിക്കുകയും ഒരു പൊതു ഫണ്ടിൽ നിന്ന് മരണപ്പെട്ട അംഗങ്ങളുടെ നോമിനികൾക്ക് പണം നൽകുകയും ചെയ്തു.''</ref><ref>അമിക്കബിൾ സൊസൈറ്റി, ''ചാർട്ടറുകൾ, പാർലമെൻ്റിൻ്റെ നിയമങ്ങൾ. , കൂടാതെ കോർപ്പറേഷൻ്റെ ''ബൈ-ലോസ് ഓഫ് അമിക്കബിൾ സൊസൈറ്റി ഫോർ എ പെർപെച്വൽ അഷ്വറൻസ് ഓഫീസ്'', ഗിൽബെർട്ട് ആൻഡ് റിവിംഗ്ടൺ, 1854, പേ. 4</ref> ഇതേ തത്ത്വത്തിൽ, ''എഡ്വേർഡ് റോ മോറെസ്'' 1762-ൽ ''ദി ഇക്വിറ്റബിൾ ലൈഫ് അഷ്വറൻസ് സൊസൈറ്റി|ലൈവ്സ് ആൻഡ് സർവൈവർഷിപ്പ് സംബന്ധിച്ച തുല്യമായ ഉറപ്പുകൾക്കുള്ള സൊസൈറ്റി'' സ്ഥാപിച്ചു. ലോകത്തിലെ ആദ്യത്തെ മ്യൂച്വൽ ഇൻഷുറർ ആയിരുന്നു ഇത്, മരണനിരക്ക് അടിസ്ഥാനമാക്കിയുള്ള പ്രായാധിഷ്ഠിത പ്രീമിയങ്ങൾ "ശാസ്ത്രീയ ഇൻഷുറൻസ് പരിശീലനത്തിനും വികസനത്തിനുമുള്ള ചട്ടക്കൂട്", "എല്ലാ ലൈഫ് ഇൻഷുറൻസ് പദ്ധതികളും പിന്നീട് അടിസ്ഥാനമാക്കിയുള്ള ആധുനിക ലൈഫ് അഷ്വറൻസിൻ്റെ അടിസ്ഥാനം" എന്നിവയെ അടിസ്ഥാനമാക്കിയുള്ളതാണ്.<ref name=eq>{{Cite web|url=http://www.equitable.co.uk/about-us/history-and-facts/|title=ഇന്നത്തെയും ചരിത്രവും: സമത്വ ജീവിതത്തിൻ്റെ ചരിത്രം |language=en |trans-title=Today and History:The History of Equitable Life|date=26 ജൂൺ 2009|access-date=16 ഓഗസ്റ്റ് 2009}}</ref> പത്തൊൻപതാം നൂറ്റാണ്ടിൻ്റെ അവസാനത്തിൽ "അപകട ഇൻഷുറൻസ്" ലഭ്യമാകാൻ തുടങ്ങി.<ref>{{cite web|title=എൻകാർട്ട: ആരോഗ്യ ഇൻഷുറൻസ് |language=en |trans-title= Encarta: Health Insurance |url=http://ca.encarta.msn.com/encyclopedia_761576408_8/Health_Insurance.html#s49 |archive-url=https://web.archive.org/web/20090717201207/http://ca.encarta.msn.com/encyclopedia_761576408_8/Health_Insurance.html |archive-date=17 ജൂലൈ 2009 |url-status = dead}}</ref> അപകട ഇൻഷുറൻസ് വാഗ്‌ദാനം ചെയ്‌ത ആദ്യത്തെ കമ്പനി, 1848-ൽ ഇംഗ്ലണ്ടിൽ രൂപീകരിച്ച റെയിൽവേ പാസഞ്ചേഴ്‌സ് അഷ്വറൻസ് കമ്പനിയാണ്. ഇത് പുതിയ [[റെയിൽവേ]] സംവിധാനത്തിൽ വർദ്ധിച്ചുവരുന്ന മരണങ്ങൾക്കെതിരെ ഇൻഷുർ ചെയ്യാൻ ഉദ്ദേശിച്ചുകൊണ്ടായിരുന്നു. ആദ്യത്തെ അന്താരാഷ്‌ട്ര ഇൻഷുറൻസ് ചട്ടം ആയിരുന്നു ''പൊതു ശരാശരി''യിൽ കപ്പലും ചരക്കും തമ്മിലുള്ള ചെലവ് വിതരണത്തിനുള്ള '''''യോർക്ക്-ആൻ്റ്‌വെർപ്പ് ചട്ടങ്ങൾ'''''. 1873-ൽ ''ഇൻ്റർനാഷണൽ ലോ അസോസിയേഷൻ്റെ'' മുൻഗാമിയായ ''അസോസിയേഷൻ ഫോർ ദി റിഫോം ആൻഡ് കോഡിഫിക്കേഷൻ ഓഫ് നേഷൻസ്'' [[ബ്രസൽസ്|ബ്രസൽസിൽ]] സ്ഥാപിതമായി. 1895-ൽ "ഇൻ്റർനാഷണൽ ലോ അസോസിയേഷൻ" എന്ന തലക്കെട്ടിലേക്ക് മാറുന്നതിന് മുമ്പ് അത് 1890-ൽ ആദ്യത്തെ യോർക്ക്-ആൻ്റ്‌വെർപ്പ് ചട്ടം പ്രസിദ്ധീകരിച്ചു.<ref>{{Citation|author= എഫ്.എൽ. വിസ്വാൾ|url= https://comitemaritime.org/wp-content/uploads/2018/06/a-brief-history-wiswall.pdf| title=ഒരു സംക്ഷിപ്ത ചരിത്രം |language=en |trans-title=A Brief History |publisher= [[അന്താരാഷ്ട്ര മാരിടൈം സംഘടന]]|series= |date=2019 |archive-url= https://web.archive.org/web/20190814090124/https://comitemaritime.org/wp-content/uploads/2018/06/a-brief-history-wiswall.pdf|archive-date= 14 ഓഗസ്റ്റ് 2019}}</ref><ref>{{Citation|author= ഡോ. റൂത്ത് ഫ്രെണ്ടോ|url= http://www.ila-hq.org/images/ILA/docs/international_law_association_article_-_dr_ruth_frendo.pdf | title=വിപുലമായ നിയമ പഠന വിദ്യാഭ്യാസ സ്ഥാപനത്തിലെ ആർക്കൈവിസ്റ്റും രേഖാ നിർവാഹകനും |language=en |trans-title=Archivist and Records Manager at the Institute of Advanced Legal Studies|publisher= ILA|series= |date=}}</ref> 19-ആം നൂറ്റാണ്ടിൻ്റെ അവസാനത്തോടെ ഗവൺമെൻ്റുകൾ രോഗത്തിനും വാർദ്ധക്യത്തിനും എതിരെ ദേശീയ ഇൻഷുറൻസ് പദ്ധതികൾ ആരംഭിച്ചു. 1840-കളിൽ തന്നെ ആരംഭിച്ച [[പ്രഷ്യ|പ്രഷ്യയിലെയും]] [[സാക്സണി|സാക്സണിയിലെയും]] ക്ഷേമ പരിപാടികളുടെ പാരമ്പര്യത്തെ അടിസ്ഥാനമാക്കിയാണ് [[ജർമ്മനി]] നിർമ്മിച്ചത്. 1880-കളിൽ ചാൻസലർ [[ഓട്ടോ വോൺ ബിസ്മാർക്ക്]] വാർദ്ധക്യകാല പെൻഷനുകൾ, അപകട ഇൻഷുറൻസ്, മെഡിക്കൽ പരിചരണം എന്നിവ ജർമ്മനിയുടെ ക്ഷേമ സംസ്ഥാനത്തിന് അടിത്തറയായി.<ref name="EPH">ഇ.പി. ഹെനോക്ക്, ''ഇംഗ്ലണ്ടിലെയും ജർമ്മനിയിലെയും ക്ഷേമരാഷ്ട്രത്തിന്റെ ഉത്ഭവം, 1850–1914: സാമൂഹിക നയങ്ങളുടെ താരതമ്യം'' (2007)</ref><ref>ഹെർമൻ ബെക്ക്, ''പ്രഷ്യയിലെ ഏകാധിപത്യ ക്ഷേമരാഷ്ട്രത്തിന്റെ ഉത്ഭവം, 1815-1870'' (1995)</ref> ബ്രിട്ടനിൽ കൂടുതൽ വിപുലമായ നിയമനിർമ്മാണം ലിബറൽ ഗവൺമെൻ്റ് ''നാഷണൽ ഇൻഷുറൻസ് ആക്ടിൽ'' 1911-ൽ അവതരിപ്പിച്ചു.<ref>[http://www.nationalarchives.gov.uk/cabinetpapers/themes/national-health-insurance.htm കാബിനറ്റ് പേപ്പറുകൾ 1915-1982: ദേശീയ ആരോഗ്യ ഇൻഷുറൻസ് നിയമം 1911.] നാഷണൽ ആർക്കൈവ്സ്, 2013. വീണ്ടെടുത്തത് 30 ജൂൺ 2013.</ref> ഇത് ബ്രിട്ടീഷ് തൊഴിലാളി വർഗ്ഗങ്ങൾക്ക് അസുഖത്തിനും തൊഴിലില്ലായ്മയ്ക്കും എതിരായ ഇൻഷുറൻസിൻ്റെ ആദ്യത്തെ സംഭാവനാ സംവിധാനം നൽകി. രണ്ടാം ലോകമഹായുദ്ധത്തിനു ശേഷം ഈ സംവിധാനം ബിവറിഡ്ജ് റിപ്പോർട്ടിൻ്റെ സ്വാധീനത്തിൽ വിപുലമായി വിപുലീകരിച്ച് ആദ്യത്തെ ആധുനിക [[ക്ഷേമരാഷ്ട്രം]] രൂപീകരിക്കപ്പെട്ടു.<ref name="EPH">ഇ.പി. ഹെനോക്ക്, ''ഇംഗ്ലണ്ടിലെയും ജർമ്മനിയിലെയും ക്ഷേമരാഷ്ട്രത്തിന്റെ ഉത്ഭവം, 1850–1914: സാമൂഹിക നയങ്ങളുടെ താരതമ്യം'' (2007)</ref><ref> ബെൻ്റ്ലി ബി. ഗിൽബർട്ട്, ''ബ്രിട്ടീഷ് സാമൂഹിക നയം, 1914-1939'' (1970)</ref> 2008-ൽ, അന്നത്തെ അനൗപചാരിക ശൃംഖലയായ ''ഇൻഷുറൻസ് അസോസിയേഷനുകളുടെ അന്താരാഷ്ട്ര നെറ്റ്‌വർക്ക്'' സജീവമായി, ഇൻഷുറൻസ് വ്യവസായത്തിൻ്റെ ഫലപ്രാപ്തി വർദ്ധിപ്പിക്കുന്നതിന് 2012-ൽ ഔപചാരികമായി സ്ഥാപിതമായ ''ഇൻഷുറൻസ് അസോസിയേഷനുകളുടെ ആഗോള ഫെഡറേഷൻ'' അതിൻ്റെ പിൻഗാമിയായി, അന്താരാഷ്ട്ര റെഗുലേറ്ററി ബോഡികൾക്ക് ഇൻപുട്ട് നൽകുകയും പൊതു താൽപ്പര്യമുള്ള വിഷയങ്ങളിൽ അന്താരാഷ്ട്ര സംഭാഷണത്തിന് കൂടുതൽ ഫലപ്രദമായി സംഭാവന നൽകുകയും ചെയ്യുന്നു. ലോകമെമ്പാടുമുള്ള മൊത്തം ഇൻഷുറൻസ് പ്രീമിയത്തിൻ്റെ 89% കമ്പനികൾ വഹിക്കുന്ന 67 രാജ്യങ്ങളിലെ 40 അംഗ അസോസിയേഷനുകളും 1 നിരീക്ഷക അസോസിയേഷനും ഇതിൽ ഉൾപ്പെടുന്നു.<ref>[https://www.gfiainsurance.org/about-us "ഞങ്ങളേക്കുറിച്ച്"], ഇൻഷുറൻസ് അസോസിയേഷനുകളുടെ ആഗോള ഫെഡറേഷൻ</ref> == തത്വങ്ങൾ == അപകടസാധ്യതക്ക് വിധേയരായവരിൽ (എക്സ്പോഷർ എന്നാണ് ഈ വിധേയത്വം അറിയപ്പെടുന്നത്) ഇൻഷുർ ചെയ്ത ചിലർക്ക് മാത്രം ഉണ്ടായേക്കാവുന്ന അപകടം മൂലമുണ്ടാവുന്ന നഷ്ടം നികത്താൻ ഇൻഷുർ ചെയ്ത ''നിരവധി'' പേരിൽ നിന്ന് (സ്ഥാപനങ്ങൾ ഉൾപ്പെടും) ധനം ശേഖരിക്കുന്ന പ്രക്രിയയാണ് (ഒരർത്ഥ്ത്തിൽ വിഭവ നിർവഹണം) ഇൻഷുറൻസ്. അതിനാൽ ഇൻഷുർ ചെയ്ത സ്ഥാപനങ്ങൾ ഒരു പ്രതിഫലത്തുകയ്ക്ക് (''പ്രീമിയം'' എന്നറിയപ്പെടുന്നു) അപകടസാധ്യതയിൽ നിന്ന് പരിരക്ഷിക്കപ്പെട്ടിരിക്കുന്നു. പ്രീമിയം സംഭവത്തിൻ്റെ ആവൃത്തിയെയും തീവ്രതയെയും ആശ്രയിച്ചിരിക്കുന്നു. ''ഇൻഷുർ ചെയ്യാവുന്ന അപകടസാധ്യത''യാകാൻ, ചില സവിശേഷതകൾ പാലിക്കേണ്ടതുണ്ട്. ഒരു ''സാമ്പത്തിക ഇടനിലക്കാരൻ'' എന്ന നിലയിലുള്ള ഇൻഷുറൻസ് ഒരു വാണിജ്യ സംരംഭവും സാമ്പത്തിക സേവന വ്യവസായത്തിൻ്റെ ഒരു പ്രധാന ഭാഗവുമാണ്. ഭാവിയിൽ ഉണ്ടാകാനിടയുള്ള നഷ്ടങ്ങൾക്കായി പണം ലാഭിക്കുന്നതിലൂടെ വ്യക്തിഗത സ്ഥാപനങ്ങൾക്ക് സ്വയം ഇൻഷുർ ചെയ്യാനുമാകും.<ref>ഗോലിയർ സി. (2003). [https://www.jstor.org/stable/41953424?seq=1#page_scan_tab_contents ഇൻഷുർ ചെയ്യണോ വേണ്ടയോ?: ഒരു ഇൻഷുറൻസ് ആശയക്കുഴപ്പം]. ''അപകടസാധ്യതയും ഇൻഷുറൻസ് സിദ്ധാന്തവും സംബന്ധിച്ച ജനീവ പേപ്പറുകൾ''.</ref> === ഇൻഷുറബിലിറ്റി === സ്വകാര്യ കമ്പനികൾക്ക് ഇൻഷുർ ചെയ്യാവുന്ന അപകടസാധ്യത സാധാരണയായി ഏഴ് പൊതു സവിശേഷതകൾ പങ്കിടുന്നു:<ref>ഈ ചർച്ച മെഹറിൻ്റെയും കാമാക്കിൻ്റെയും "പ്രിൻസിപ്പിൾസ് ഓഫ് ഇൻഷുറൻസ്", 6-ാം പതിപ്പ്, 1976, pp 34 - 37 എന്നിവയിൽ നിന്ന് സ്വീകരിച്ചതാണ്.</ref> # ''സമാനമായ നിരവധി എക്‌സ്‌പോഷർ യൂണിറ്റുകൾ:'' ഇൻഷുറൻസ് പ്രവർത്തിക്കുന്നത് വിഭവ ശേഖരങ്ങളിലൂടെയാണ് എന്നതിനാൽ, ഇൻഷുറൻസ് പോളിസികളിൽ ഭൂരിഭാഗവും വൻ വർഗ്ഗങ്ങ്ളിലെ വ്യക്തിഗത അംഗങ്ങളെ പരിരക്ഷിക്കുന്നു, ഇത് ''വൻ സംഖ്യാ നിയമ''മനുസരിച്ച് ഇൻഷുറർമാരെ പ്രയോജനപ്പെടുത്തുന്നു. അഭിനേതാക്കൾ, കായികതാരങ്ങൾ, മറ്റ് പ്രശസ്തരായ വ്യക്തികൾ എന്നിവരുടെ ജീവിതമോ ആരോഗ്യമോ ഇൻഷുർ ചെയ്യുന്നതിൽ പ്രശസ്തമായ ''ലോയിഡ്സ് ഓഫ് ലണ്ടൻ'' ഉൾപ്പെടുന്നു. എന്നിരുന്നാലും, എല്ലാ എക്‌സ്‌പോഷറുകൾക്കും തമ്മിൽ വ്യത്യാസങ്ങൾ ഉണ്ടായിരിക്കും, അത് വ്യത്യസ്‌ത പ്രീമിയം നിരക്കുകളിലേക്ക് നയിച്ചേക്കാം. # ''നിശ്ചയമായ നഷ്ടം:'' അറിയപ്പെടുന്ന ഒരു കാരണത്താൽ അറിയപ്പെടുന്ന സമയത്തും സ്ഥലത്തും ഇത്തരത്തിലുള്ള നഷ്ടം സംഭവിക്കുന്നു. ഒരു ലൈഫ് ഇൻഷുറൻസ് പോളിസിയിൽ ഇൻഷുർ ചെയ്ത വ്യക്തിയുടെ മരണം ഉൾപ്പെടുന്നതാണ് വിശിഷ്ടമായ ഉദാഹരണം. അഗ്നിബാധ, വാഹനാപകടങ്ങൾ, തൊഴിലാളികളുടെ പരിക്കുകൾ എന്നിവയെല്ലാം ഈ മാനദണ്ഡം എളുപ്പത്തിൽ പാലിക്കാനിടയുണ്ട്. മറ്റ് തരത്തിലുള്ള നഷ്ടങ്ങൾ സിദ്ധാന്തത്തിൽ മാത്രമായിരിക്കാം. ഉദാഹരണത്തിന്, തൊഴിൽപരമായ രോഗം, നിർദ്ദിഷ്ട സമയമോ സ്ഥലമോ കാരണമോ തിരിച്ചറിയാൻ കഴിയാത്ത അപകടകരമായ അവസ്ഥകളിലേക്ക് ദീർഘനേരം സമ്പർക്കം പുലർത്തുന്നത് ഉൾപ്പെട്ടേക്കാം. മതിയായ വിവരങ്ങളുള്ള ഒരു ന്യായബോധമുള്ള വ്യക്തിക്ക് മൂന്ന് ഘടകങ്ങളും വസ്തുനിഷ്ഠമായി പരിശോധിക്കാൻ കഴിയുന്നത്ര വ്യക്തതയുള്ളതായിരിക്കണം നഷ്ടത്തിൻ്റെ സമയവും സ്ഥലവും കാരണവും. # ''ആകസ്‌മികമായ നഷ്ടം:'' ഒരു അവകാശവാദോന്നയം രൂപപ്പെടുന്ന സംഭവം ആകസ്‌മികമോ കുറഞ്ഞത് ഇൻഷുറൻസ് ഗുണഭോക്താവിൻ്റെ നിയന്ത്രണത്തിന് പുറത്തുള്ളതോ ആയിരിക്കണം. നഷ്ടം ശുദ്ധമായിരിക്കണം, കാരണം ചെലവിന് മാത്രം അവസരമുള്ള ഒരു സംഭവത്തിൽ നിന്നാണ് ഇത് സംഭവിക്കുന്നത്. സാധാരണ വ്യാപാര അപകടസാധ്യതകൾ അല്ലെങ്കിൽ ഒരു ലോട്ടറി ടിക്കറ്റ് വാങ്ങുന്നത് പോലുള്ള ഊഹക്കച്ചവട ഘടകങ്ങൾ ഉൾക്കൊള്ളുന്ന സംഭവങ്ങൾ സാധാരണയായി ഇൻഷുറൻസ് ആയി കണക്കാക്കില്ല. # ''വലിയ നഷ്ടം:'' ഇൻഷുർ ചെയ്തയാളുടെ വീക്ഷണകോണിൽ നിന്ന് നഷ്ടത്തിൻ്റെ വലുപ്പം അർത്ഥപൂർണ്ണമായിരിക്കണം. ഇൻഷുറൻസ് പ്രീമിയങ്ങൾ നഷ്ടത്തിൻ്റെ പ്രതീക്ഷിക്കുന്ന ചിലവും കൂടാതെ പോളിസി നൽകുന്നതിനും നിയന്ത്രിക്കുന്നതിനുമുള്ള ചെലവ്, നഷ്ടം ക്രമീകരിക്കൽ, ഇൻഷുറർക്ക് നഷ്ടപരിഹാരങ്ങൾ അടയ്ക്കാൻ കഴിയുമെന്ന് ന്യായമായും ഉറപ്പുനൽകുന്നതിന് ആവശ്യമായ മൂലധനം നൽകണം. ഈ പിന്നീടുള്ള ചെലവുകൾ പ്രതീക്ഷിക്കുന്ന നഷ്ടച്ചെലവിൻ്റെ പല മടങ്ങ് വലുപ്പമുള്ളതാകാം. വാഗ്ദാനം ചെയ്യുന്ന പരിരക്ഷ വാങ്ങുന്നയാൾക്ക് യഥാർത്ഥ മൂല്യമില്ലെങ്കിൽ അത്തരം ചിലവുകൾ നൽകുന്നതിൽ അർത്ഥമില്ല. # ''താങ്ങാനാവുന്ന പ്രീമിയം:'' ഇൻഷുർ ചെയ്‌ത ആപത്സാധ്യത വളരെ കൂടുതലാണെങ്കിൽ, അല്ലെങ്കിൽ ആപത്തിന്റെ ചെലവ് വളരെ വലുതാണെങ്കിൽ, തത്ഫലമായുണ്ടാകുന്ന പ്രീമിയം വാഗ്ദാനം ചെയ്യുന്ന പരിരക്ഷയുടെ തുകയുമായി താരതമ്യപ്പെടുത്തുമ്പോൾ, ഇൻഷുറൻസ് വാങ്ങാൻ സാധ്യതയില്ല. കൂടാതെ, ഫിനാൻഷ്യൽ അക്കൌണ്ടിംഗ് സ്റ്റാൻഡേർഡുകളിൽ അക്കൌണ്ടിംഗ് പ്രൊഫഷൻ ഔപചാരികമായി അംഗീകരിക്കുന്നതുപോലെ, ഇൻഷുറർക്ക് കാര്യമായ നഷ്ടം ഉണ്ടാകാൻ ന്യായമായ സാധ്യതയില്ലാത്ത പ്രീമിയം വളരെ വലുതായിരിക്കരുത്. അങ്ങനെ നഷ്‌ടപ്പെടാൻ സാധ്യതയില്ലെന്നു കരുതുക. അങ്ങനെയെങ്കിൽ, ഇടപാടിന് ഇൻഷുറൻസ് രൂപമുണ്ടാകാം, പക്ഷേ വസ്തുവല്ല (യു.എസ്. ഫിനാൻഷ്യൽ അക്കൗണ്ടിംഗ് സ്റ്റാൻഡേർഡ്സ് ബോർഡ് പ്രഖ്യാപന നമ്പർ 113 കാണുക: "ഹ്രസ്വകാല, ദീർഘകാല കരാറുകളുടെ പുനർ ഇൻഷുറൻസിനായുള്ള അക്കൗണ്ടിംഗും റിപ്പോർട്ടിംഗും"). # ''കണക്കാക്കാവുന്ന നഷ്ടം:'' ഔപചാരികമായി കണക്കാക്കാവുന്നതല്ലെങ്കിൽ കുറഞ്ഞത് കണക്കാക്കാവുന്ന രണ്ട് ഘടകങ്ങളുണ്ട്: നഷ്ടത്തിൻ്റെ സംഭാവ്യതയും അനുബന്ധമായ ചെലവും. നഷ്ടസാധ്യത പൊതുവെ അനുഭവപരമായതാണ്, അതേസമയം ഇൻഷുറൻസ് പോളിസിയുടെ ഒരു പകർപ്പ് കൈവശം വച്ചിരിക്കുന്ന ന്യായമായ വ്യക്തിയുടെ കഴിവുമായും ആ പോളിസിക്ക് കീഴിലുള്ള ഒരു അവകാശവാദവുമായി ബന്ധപ്പെട്ട നഷ്ടത്തിൻ്റെ തെളിവും ന്യായമായും നിർവചിക്കുന്നതിന് ചെലവ് കൂടുതലാണ് അവകാശവാദത്തിന്റെ ഫലമായി വീണ്ടെടുക്കാവുന്ന നഷ്ടത്തിൻ്റെ വസ്തുനിഷ്ഠമായ വിലയിരുത്തൽ. # ''വിനാശകരമായ വലിയ നഷ്ടങ്ങളുടെ പരിമിതമായ അപകടസാധ്യത:'' ഇൻഷുർ ചെയ്യാവുന്ന നഷ്ടങ്ങൾ തികച്ചും സ്വതന്ത്രവും വിനാശകരമല്ലാത്തതുമാണ്, അതായത് നഷ്ടങ്ങൾ ഒറ്റയടിക്ക് സംഭവിക്കുന്നതല്ലെന്നും വ്യക്തിഗത നഷ്ടങ്ങൾ ഇൻഷുററെ പാപ്പരാക്കാൻ പര്യാപ്തമല്ലെന്നും; ഇൻഷുറൻസ് കമ്പനികൾ അവരുടെ മൂലധന അടിത്തറയുടെ ചെറിയ ഭാഗത്തേക്ക് ഒരു സംഭവത്തിൽ നിന്നുള്ള നഷ്ടം പരിമിതപ്പെടുത്താൻ താൽപ്പര്യപ്പെട്ടേക്കാം. ഭൂകമ്പ ഇൻഷുറൻസും ചുഴലിക്കാറ്റ് മേഖലകളിൽ കാറ്റ് ഇൻഷുറൻസും വിൽക്കാനുള്ള ഇൻഷുറർമാരുടെ കഴിവിനെ മൂലധനം നിയന്ത്രിക്കുന്നു. അമെരിക്കയിൽ, പ്രത്യേകമായി തിരിച്ചറിഞ്ഞ പ്രദേശങ്ങളിലെ വെള്ളപ്പൊക്ക സാധ്യത സംയുക്ത സർക്കാർ ഇൻഷുർ ചെയ്യുന്നു. വാണിജ്യാടിസ്ഥാനത്തിലുള്ള അഗ്നിബാധ ഇൻഷുറൻസിൽ, ഏതെങ്കിലും വ്യക്തിഗത ഇൻഷുറർ മൂലധന പരിമിതിയെക്കാൾ കൂടുതലായ മൊത്തം എക്‌സ്‌പോസ്ഡ് മൂല്യമുള്ള ഒറ്റപ്പെട്ട സ്വത്ത് കണ്ടെത്താൻ സാധിക്കും. അത്തരം സ്വത്തുകൾ സാധാരണയായി നിരവധി ഇൻഷുറർമാർക്കിടയിൽ പങ്കിടുന്നു അല്ലെങ്കിൽ ഒരു ഇൻഷുറർ ഇൻഷുറൻസ് ചെയ്യുന്നു, ഇത് മറു-ഇൻഷുറൻസ് വിപണിയിലേക്ക് അപകടസാധ്യത വർദ്ധിപ്പിക്കുന്നു. === നിയമപരം === ഒരു കമ്പനി ഒരു വ്യക്തിഗത സ്ഥാപനത്തെ ഇൻഷുർ ചെയ്യുമ്പോൾ, അടിസ്ഥാന നിയമപരമായ ആവശ്യകതകളും നിയന്ത്രണങ്ങളും ഉണ്ട്. ഇൻഷുറൻസിൻ്റെ പൊതുവായി ഉദ്ധരിച്ചിട്ടുള്ള നിരവധി നിയമ തത്വങ്ങളിൽ ഇവ ഉൾപ്പെടുന്നു:<ref>ഐറിഷ് ബ്രോക്കേഴ്സ് അസോസിയേഷൻ.[https://www.iba.ie/development2009/index.php?option=com_content&view=article&id=76&Itemid=167 ഇൻഷുറൻസ് തത്വങ്ങൾ] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20090411184958/http://www.iba.ie/development2009/index.php?option=com_content&view=article&id=76&Itemid=167 |date=2009-04-11 }}.</ref> # ''നഷ്ടപരിഹാരം'' - ഇൻഷുറൻസ് കമ്പനി ചില നഷ്ടങ്ങളുടെ കാര്യത്തിൽ ഇൻഷുർ ചെയ്ത വ്യക്തിക്ക് നഷ്ടപരിഹാരം നൽകുകയോ അല്ലെങ്കിൽ നഷ്ടം നികത്തുകയോ ചെയ്യുന്നു. # ''ആനുകൂല്യ ഇൻഷുറൻസ്'' - ''ചാർട്ടേഡ് ഇൻഷുറൻസ് ഇൻസ്റ്റിറ്റ്യൂട്ടിൻ്റെ'' പഠന പുസ്തകങ്ങളിൽ പറഞ്ഞിരിക്കുന്നതുപോലെ, ഇൻഷുറൻസ് കമ്പനിക്ക് പരിക്കിന് കാരണക്കാരനായ കക്ഷിയിൽ നിന്ന് വീണ്ടെടുക്കാനുള്ള അവകാശം ഇല്ല, ഇൻഷുർ ചെയ്തയാൾ ഇതിനകം തന്നെ അശ്രദ്ധ കാണിച്ച കക്ഷിക്കെതിരെ നാശനഷ്ടങ്ങൾക്ക് കേസ് കൊടുത്തിരുന്നു എന്ന വസ്തുത പരിഗണിക്കാതെ തന്നെ ഇൻഷുർ ചെയ്ത വ്യക്തിക്ക് നഷ്ടപരിഹാരം നൽകണം (ഉദാഹരണത്തിന്, വ്യക്തിഗത അപകട ഇൻഷുറൻസ്) # ''ഇൻഷുർ ചെയ്യാനുള്ള താല്പര്യം'' - ഇൻഷുർ ചെയ്തയാൾ സാധാരണയായി നഷ്ടം നേരിട്ട് അനുഭവിക്കണം. ഒരു വ്യക്തിയുടെ സ്വത്ത് ഇൻഷുറൻസ് അല്ലെങ്കിൽ വ്യക്തിയുടെതന്നെ ഇൻഷുറൻസ് ഉൾപ്പെട്ടിട്ടുണ്ടെങ്കിലും ഇൻഷുർ ചെയ്യാനുള്ള താല്പര്യം നിലനിൽക്കണം. ഇൻഷുർ ചെയ്ത വ്യക്തിക്ക് ഇൻഷുർ ചെയ്ത ജീവൻ്റെയോ വസ്തുവകകളുടെയോ നഷ്ടത്തിലോ നാശത്തിലോ "പങ്കാളിത്തം" ഉണ്ടായിരിക്കണമെന്ന് ആശയം ആവശ്യപ്പെടുന്നു. ആ "പങ്കാളിത്തം" എന്താണെന്ന് നിർണ്ണയിക്കുന്നത് ഉൾപ്പെട്ടിരിക്കുന്ന ഇൻഷുറൻസ് തരവും വസ്തുവിൻ്റെ ഉടമസ്ഥതയുടെ സ്വഭാവവും വ്യക്തികൾ തമ്മിലുള്ള ബന്ധവും അനുസരിച്ചായിരിക്കും. ഇൻഷുർ ചെയ്യാനുള്ള താല്പര്യത്തിന്റെ ആവശ്യകതയാണ് ഇൻഷുറൻസിനെ ചൂതാട്ടത്തിൽ നിന്ന് വ്യത്യസ്തമാക്കുന്നത്. # ''അങ്ങേയറ്റം ശുഭാപ്തി വിശ്വാസം'' - (Uberrima fides) ഇൻഷുർ ചെയ്തയാളും ഇൻഷുർ ചെയ്യുന്നയാളും സത്യസന്ധതയും നീതിയും ഉള്ള ഒരു ശുഭാപ്തിവിശ്വാസ ബന്ധത്താൽ ബന്ധിക്കപ്പെട്ടിരിക്കുന്നു. ഭൗതിക വസ്തുതകൾ വെളിപ്പെടുത്തണം. # ''സംഭാവന'' - ഇൻഷുർ ചെയ്ത വ്യക്തിക്ക് സമാനമായ ബാധ്യതകളുള്ള ഇൻഷുറർമാർ, ചില രീതികൾ അനുസരിച്ച് നഷ്ടപരിഹാരത്തിൽ സംഭാവന ചെയ്യുന്നു. # ''സബ്‌റോഗേഷൻ'' - ഇൻഷുറൻസ് കമ്പനിക്ക് ഇൻഷുർ ചെയ്തയാളുടെ പേരിൽ വീണ്ടെടുക്കൽ നടപടികൾ പിന്തുടരുന്നതിന് നിയമപരമായ അവകാശങ്ങൾ നേടുന്നു; ഉദാഹരണത്തിന്, ഇൻഷുർ ചെയ്തയാളുടെ നഷ്ടത്തിന് ഇൻഷുറർ ബാധ്യസ്ഥരായവർക്കെതിരെ കേസെടുക്കാം. പ്രത്യേക വ്യവസ്ഥകൾ ഉപയോഗിച്ച് ഇൻഷുറർമാർക്ക് അവരുടെ സബ്‌റോഗേഷൻ അവകാശങ്ങൾ ഒഴിവാക്കാനാകും. # ''കോസ പ്രോക്സിമ അല്ലെങ്കിൽ സമീപസ്ഥ കാരണം'' - നഷ്ടത്തിൻ്റെ കാരണം (അപകടം) പോളിസിയുടെ ഇൻഷുറൻസ് കരാറിന് കീഴിലായിരിക്കണം, കൂടാതെ പ്രധാന കാരണം ഒഴിവാക്കരുത് # ''ലഘൂകരണം'' - എന്തെങ്കിലും നഷ്ടമോ അപകടമോ ഉണ്ടായാൽ, ആസ്തി ഇൻഷുർ ചെയ്തിട്ടില്ലെന്ന മട്ടിൽ, നഷ്ടം പരമാവധി കുറയ്ക്കാൻ ആസ്തി ഉടമ ശ്രമിക്കണം. === നഷ്ടപരിഹാരം === ''നഷ്ടപരിഹാരം'' എന്നതിനർത്ഥം, ഒരു നിർദ്ദിഷ്ട സംഭവമോ ആപത്തോ സംഭവിക്കുന്നതിന് മുമ്പ്, സാധ്യമായ പരിധിവരെ, വീണ്ടും പൂർണ്ണമാക്കുക അല്ലെങ്കിൽ പുനഃസ്ഥാപിക്കുക എന്നാണ്. അതനുസരിച്ച്, ലൈഫ് ഇൻഷുറൻസ് പൊതുവെ നഷ്ടപരിഹാര ഇൻഷുറൻസായി കണക്കാക്കപ്പെടുന്നില്ല, പകരം "അനിഷ്‌ടമായ" ഇൻഷുറൻസ് (അതായത്, ഒരു നിർദ്ദിഷ്ട സംഭവം സംഭവിക്കുമ്പോൾ ഒരു അവകാശവാദം ഉയർന്നുവരുന്നു). ഇൻഷുർ ചെയ്ത വ്യക്തിക്ക് നഷ്ടപരിഹാരം നൽകാൻ ശ്രമിക്കുന്ന മൂന്ന് തരത്തിലുള്ള ഇൻഷുറൻസ് കരാറുകളുണ്ട്: # ചിലവാക്കിയ തുക തിരിച്ചുനൽകുന്ന ഒരു പോളിസി # മറ്റൊരാൾക്ക് വേണ്ടിയോ, മറ്റൊരാളെ പ്രധിനിധീകരിച്ചോ നൽകുന്ന ഒരു പോളിസി<ref name="KulpHall">സി. കുല്പും ജെ. ഹാളും, അത്യാഹിത ഇൻഷുറൻസ്, നാലാം പതിപ്പ്, 1968, page 35</ref> # ഒരു നഷ്ടപരിഹാര പോളിസി ഇൻഷുർ ചെയ്തയാളുടെ കാഴ്ചപ്പാടിൽ, ഫലം സാധാരണയായി സമാനമാണ്: ഇൻഷുറർ നഷ്ടം അടയ്ക്കുകയും ചെലവുകൾ അവകാശപ്പെടുകയും ചെയ്യുന്നു. ഇൻഷുർ ചെയ്തയാൾക്ക് ഒരു "ചിലവാക്കിയ തുക തിരിച്ചുനൽകുന്ന" പോളിസി ഉണ്ടെങ്കിൽ, ഇൻഷുർ ചെയ്തയാൾക്ക് ഒരു നഷ്ടത്തിന് പണം നൽകേണ്ടി വരും, തുടർന്ന് ഇൻഷുറൻസ് കമ്പനി നഷ്ടത്തിനും, ഇൻഷുററുടെ അനുമതിയോടെ അവകാശവാദ ചെലവുകൾ ഉൾപ്പെടെയുള്ള പോക്കറ്റ് ചെലവുകൾക്കും "വീണ്ടും" നൽകണം.<ref name="KulpHall" /> "മറ്റൊരാളെ പ്രധിനിധീകരിച്ച് നൽകുന്ന" പോളിസിക്ക് കീഴിൽ, ഇൻഷുറൻസ് കമ്പനി പ്രതിരോധിക്കുകയും ഇൻഷുർ ചെയ്ത വ്യക്തിക്ക് വേണ്ടി ഒരു അവകാശവാദത്തുക നൽകുകയും ചെയ്യും. മിക്ക ആധുനിക ബാധ്യതാ ഇൻഷുറൻസുകളും "മറ്റൊരാളെ പ്രധിനിധീകരിച്ച് നൽകുന്ന" ഭാഷയുടെ അടിസ്ഥാനത്തിലാണ് എഴുതിയിരിക്കുന്നത്, ഇത് അവകാശവാദം നിർവഹിക്കാനും നിയന്ത്രിക്കാനും ഇൻഷുറൻസ് കമ്പനിയെ പ്രാപ്തമാക്കുന്നു. ഒരു "നഷ്ടപരിഹാര" പോളിസിക്ക് കീഴിൽ, ഇൻഷുറൻസ് കമ്പനിക്ക് പൊതുവെ ഒന്നുകിൽ "ചിലവാക്കിയ തുക തിരിച്ചുനൽകുകയോ" അല്ലെങ്കിൽ "മറ്റൊരാളെ പ്രധിനിധീകരിച്ച് നൽകുകയോ", ഇവയിൽ ഏതാണോ അവകാശവാദം കൈകാര്യം ചെയ്യുന്ന പ്രക്രിയയിൽ രണ്ടു കൂട്ടർക്കും കൂടുതൽ പ്രയോജനകരമോ അത് സ്വീകരിക്കാം. അപകടസാധ്യത കൈമാറാൻ ആഗ്രഹിക്കുന്ന ഒരു സ്ഥാപനം (ഒരു വ്യക്തി, കോർപ്പറേഷൻ അല്ലെങ്കിൽ ഏതെങ്കിലും തരത്തിലുള്ള അസോസിയേഷൻ മുതലായവ) ''ഇൻഷുറൻസ് പോളിസി'' എന്ന് വിളിക്കപ്പെടുന്ന ഒരു ഉടമ്പടി മുഖേന ഒരു "ഇൻഷുറർ" റിസ്ക് ഏറ്റെടുക്കുമ്പോൾ "ഇൻഷുർ ചെയ്ത" കക്ഷിയായി മാറുന്നു. സാധാരണയായി, ഒരു ഇൻഷുറൻസ് ഉടമ്പടിയിൽ കുറഞ്ഞത്, ഇനിപ്പറയുന്ന ഘടകങ്ങൾ ഉൾപ്പെടുന്നു: ''പങ്കെടുക്കുന്ന കക്ഷികളുടെ തിരിച്ചറിയൽ'' (ഇൻഷുറർ, ഇൻഷുറൻസ്, ഗുണഭോക്താക്കൾ), ''പ്രീമിയം'', ''പരിരക്ഷ കാലയളവ്'', ''പ്രത്യേക നഷ്ട സംഭവം'', ''പരിരക്ഷ തുക'' (അതായത്. , നഷ്ടം സംഭവിച്ചാൽ ഇൻഷുർ ചെയ്തയാൾക്കോ ഗുണഭോക്താവ്ക്കോ നൽകേണ്ട തുക), ''ഒഴിവാക്കലുകൾ'' (പരിരക്ഷയില്ലാത്തവ). പോളിസിയിൽ പരിരക്ഷ ചെയ്തിരിക്കുന്ന നഷ്ടത്തിനെതിരായി ഒരു ഇൻഷുർ ചെയ്ത വ്യക്തിക്ക് "നഷ്ടപരിഹാരം" ലഭിക്കുന്നതായി പറയപ്പെടുന്നു. ഇൻഷുർ ചെയ്‌ത കക്ഷികൾക്ക് ഒരു നിർദ്ദിഷ്‌ട ആപത്തിനായുള്ള നഷ്ടം അനുഭവപ്പെടുമ്പോൾ, പോളിസിയിൽ വ്യക്തമാക്കിയിട്ടുള്ള പരിരക്ഷ തുകയ്‌ക്ക് ഇൻഷുറർക്കെതിരെ ഒരു അവകാശവാദം ഉന്നയിക്കാൻ പരിരക്ഷ പോളിസി ഉടമയ്ക്ക് അർഹത നൽകുന്നു. അപകടസാധ്യത കണക്കാക്കുന്നതിനായി ഇൻഷുർ ചെയ്തയാൾ ഇൻഷുറർക്ക് നൽകുന്ന പ്രതിഫലത്തെ ''പ്രീമിയം'' എന്ന് വിളിക്കുന്നു. അവകാശവാദങ്ങളുടെ പിന്നീടുള്ള ''പണം നൽകുവാൻ റിസർവ് ചെയ്‌തിരിക്കുന്ന അക്കൗണ്ടുകൾക്ക്'' തുക നൽകുന്നതിന് - താരതമ്യേന കുറച്ച് അവകാശവാദങ്ങൾക്കു വേണ്ടി - ഓവർഹെഡ് ചെലവുകൾക്കായി നിരവധി ഇൻഷുറൻസ് പ്രീമിയങ്ങൾ ഉപയോഗിക്കുന്നു. ഒരു ഇൻഷുറർ പ്രതീക്ഷിക്കുന്ന നഷ്ടങ്ങൾക്കായി നീക്കിവച്ചിരിക്കുന്ന മതിയായ ഫണ്ട് നിലനിർത്തുന്നിടത്തോളം (''കരുതൽ'' എന്ന് വിളിക്കപ്പെടുന്നു), ശേഷിക്കുന്ന തുക ഒരു ഇൻഷുററുടെ ലാഭമാണ്. === ഒഴിവാക്കലുകൾ === പോളിസികളിൽ സാധാരണയായി നിരവധി ഒഴിവാക്കലുകൾ ഉൾപ്പെടുന്നു, ഉദാഹരണത്തിന്: * ''ആണവ ഒഴിവാക്കൽ ഉപവാക്യം'': ആണവ, വികിരണ അപകടങ്ങൾ മൂലമുണ്ടാകുന്ന നാശനഷ്ടങ്ങൾ ഒഴിവാക്കൽ * ''യുദ്ധ ഒഴിവാക്കൽ ഉപവാക്യം'': യുദ്ധത്തിൽ നിന്നോ ഭീകരതയിൽ നിന്നോ ഉള്ള നാശനഷ്ടങ്ങൾ ഒഴിവാക്കൽ <ref>{{cite news |last1=മെനപേസ് |first1=മൈക്കിൾ |title=നിങ്ങളുടെ പോളിസിയുടെ ശത്രുതാപരമായ പ്രവൃത്തികൾ ഒഴിവാക്കൽ കാരണം ക്ഷുദ്രവെയറിൽ നിന്നുള്ള നഷ്ടങ്ങൾ നികത്തപ്പെടാനിടയില്ല |language=en |trans-title=Losses From Malware May Not Be Covered Due To Your Policy's Hostile Acts Exclusion |url=https://www.natlawreview.com/article/property-insurance-cyber-insurance-coverage-and-war-losses-malware-may-not-be-0 |access-date=25 ഏപ്രിൽ 2019 |work=ദേശീയ നിയമ അവലോകനം |date=10 മാർച്ച് 2019}}</ref><ref>{{cite news |last1=സ്റ്റോക്ക് |first1=റോബ് |title=ക്രൈസ്റ്റ് ചർച്ച് വെടിവയ്പ്പിൽ ഇരയായവർക്കായി ഇൻഷുറൻസ് കമ്പനികൾ തീവ്രവാദ ഒഴിവാക്കലുകൾ ഒഴിവാക്കുന്നു |language=en |trans-title=Insurers waive terrorism exclusions for Christchurch shooting victims |url=https://www.stuff.co.nz/national/christchurch-shooting/111397687/insurers-waive-terrorism-exclusions-for-christchurch-shooting-victims |access-date=25 ഏപ്രിൽ 2019 |work=സ്റ്റഫ് |date=19 മാർച്ച് 2019}}</ref> അപകടകരമെന്ന് കരുതപ്പെടുന്നതും അതിനാൽ പരിരക്ഷയിൽ നിന്ന് ഒഴിവാക്കപ്പെടുന്നതുമായ ചില പ്രവർത്തനങ്ങൾ ഇൻഷുറർമാർ നിരോധിച്ചേക്കാം. ഇൻഷുറൻസ് അംഗീകൃത പ്രവർത്തനങ്ങൾ, ഇവൻ്റുകൾ, ഇൻഷുറർ കൺസൾട്ടേഷൻ കൂടാതെ/അല്ലെങ്കിൽ ബാധ്യത ഒഴിവാക്കൽ എന്നിവ ആവശ്യമായ "മഞ്ഞ വെളിച്ച" പ്രവർത്തനങ്ങൾ, ഇവൻ്റുകൾ, "ചുവന്ന വെളിച്ച" പ്രവർത്തനങ്ങളും ഇവൻ്റുകളും എന്നിവയാണ് ഇൻഷുറർമാരുടെ അംഗീകാരം ലഭിച്ചതാണോ എന്നതനുസരിച്ച് തരം തിരിക്കാനുള്ള ഒരു സംവിധാനം. നിരോധിക്കപ്പെട്ടതും ഇൻഷുറൻസ് പരിരക്ഷയുടെ പരിധിക്ക് പുറത്തുള്ളതുമാണ്.<ref>കാലിഫോർണിയ സംസ്ഥാനം PTA (2019), [http://downloads.capta.org/Leaders/Insurance/CAPTA_Insurance_Guide_2019_FINAL.pdf ഇൻഷുറൻസ് ഗൈഡ്], revised ഏപ്രിൽ 2019, accessed 19 ഡിസംബർ 2020</ref> == സാമൂഹിക പ്രത്യാഘാതങ്ങൾ == നഷ്‌ടങ്ങളുടെയും നാശനഷ്ടങ്ങളുടെയും വില ആരു വഹിക്കുന്നു എന്നതിലൂടെ ഇൻഷുറൻസിന് സമൂഹത്തിൽ വിവിധ ഫലങ്ങൾ ഉണ്ടാക്കാൻ കഴിയും. ഒരു വശത്ത് അത് തട്ടിപ്പ് വർദ്ധിപ്പിക്കും; മറുവശത്ത്, സമൂഹങ്ങളെയും വ്യക്തികളെയും ദുരന്തങ്ങൾക്ക് തയ്യാറെടുക്കാനും കുടുംബങ്ങളിലും സമൂഹങ്ങളിലും ദുരന്തങ്ങളുടെ പ്രത്യാഘാതങ്ങൾ ലഘൂകരിക്കാനും ഇത് സഹായിക്കും. ''ധാർമ്മിക അപായഭയം'', ''ഇൻഷുറൻസ് തട്ടിപ്പ്'', ഇൻഷുറൻസ് കമ്പനിയുടെ പ്രതിരോധ നടപടികൾ എന്നിവയിലൂടെ നഷ്ടത്തിൻ്റെ സാധ്യതയെ ഇൻഷുറൻസിന് സ്വാധീനിക്കാൻ കഴിയും. മനഃപൂർവമല്ലാത്ത അശ്രദ്ധമൂലമുള്ള വർധിച്ച നഷ്ടത്തെയും ഇൻഷുറൻസ് തട്ടിപ്പിനെയും സൂചിപ്പിക്കാൻ ഇൻഷുറൻസ് പണ്ഡിതന്മാർ സാധാരണഗതിയിൽ ''ധാർമ്മിക അപായഭയം'' ഉപയോഗിക്കുന്നു.<ref name="ZweifelEisen2012">{{cite book|author1=പീറ്റർ സ്വീഫെൽ|author2=റോളണ്ട് ഐസൻ|title=ഇൻഷുറൻസ് ഇക്കണോമിക്സ് |language=en |trans-title=Insurance Economics |url=https://books.google.com/books?id=D_8qzz5soE8C&pg=PA268|date=24 ഫെബ്രുവരി 2012|publisher=സ്പ്രിംഗർ സയൻസ് & ബിസിനസ് മീഡിയ|isbn=978-3-642-20547-7|pages=268–}}</ref> ഇൻഷുറൻസ് പരിശോധനകൾ, ചില തരത്തിലുള്ള അറ്റകുറ്റപ്പണികൾ ആവശ്യമായ പോളിസി വ്യവസ്ഥകൾ, നഷ്ടം ലഘൂകരിക്കാനുള്ള ശ്രമങ്ങൾക്ക് സാധ്യമായ കിഴിവുകൾ എന്നിവയിലൂടെ അശ്രദ്ധ പരിഹരിക്കാൻ ശ്രമിക്കുന്നു. സൈദ്ധാന്തികമായി, ഇൻഷുറൻസ് കമ്പനികൾക്ക് നഷ്ടം കുറയ്ക്കാനുള്ള നിക്ഷേപം പ്രോത്സാഹിപ്പിക്കാനാകുമെങ്കിലും, ചില വ്യാഖ്യാതാക്കൾ വാദിക്കുന്നത്, പ്രായോഗികമായി ഇൻഷുറർമാർ ചരിത്രപരമായി നഷ്ട നിയന്ത്രണ നടപടികൾ-പ്രത്യേകിച്ച് ചുഴലിക്കാറ്റ് പോലുള്ള ദുരന്തനഷ്ടങ്ങൾ തടയുന്നതിന്-നിരക്ക് കുറയ്ക്കലും നിയമയുദ്ധങ്ങളും സംബന്ധിച്ച ആശങ്കകൾ മൂലം-ആക്രമണാത്മകമായി പിന്തുടർന്നിട്ടില്ലെന്ന് വാദിക്കുന്നു. എന്നിരുന്നാലും, ഏകദേശം 1996 മുതൽ ഇൻഷുറർമാർ ''ബിൽഡിംഗ് കോഡ്'' പോലെയുള്ള നഷ്ടം ലഘൂകരിക്കുന്നതിൽ കൂടുതൽ സജീവമായ പങ്ക് വഹിക്കാൻ തുടങ്ങി.<ref>ഹോവാർഡ് കുൻറ്യൂതർ (1996). [http://opim.wharton.upenn.edu/risk/downloads/archive/arch167.pdf ഇൻഷുറൻസിലൂടെ ദുരന്ത നഷ്ടങ്ങൾ ലഘൂകരിക്കുക] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20100620074852/http://opim.wharton.upenn.edu/risk/downloads/archive/arch167.pdf |date=2010-06-20 }}. ''അപകടസാധ്യതയുടെയും അനിശ്ചിതത്വത്തിൻ്റെയും ജേണൽ''.</ref> === ഇൻഷുറൻസ് രീതികൾ === ''ചാർട്ടേഡ് ഇൻഷുറൻസ് ഇൻസ്റ്റിറ്റ്യൂട്ടിൻ്റെ'' പഠന പുസ്തകങ്ങൾ അനുസരിച്ച്, ഇനിപ്പറയുന്ന ഇൻഷുറൻസ് രീതികൾ ഉണ്ട്: # ''കോ-ഇൻഷുറൻസ്'' - ഇൻഷുറർമാർക്കിടയിൽ പങ്കിടുന്ന അപകടസാധ്യതകൾ (ചിലപ്പോൾ "നിലനിർത്തൽ" എന്ന് വിളിക്കപ്പെടുന്നു) # ''ഒന്നിലുപരി ഇൻഷുറൻസ്'' - അപകടസാധ്യതയുടെ ഓവർലാപ്പിംഗ് പരിരക്ഷയുള്ള ഒന്നിലധികം പോളിസികൾ ഉള്ളത് (രണ്ട് വ്യക്തിഗത പോളിസികളും വെവ്വേറെ അടയ്‌ക്കില്ല - ''സംഭാവന'' എന്ന ആശയത്തിന് കീഴിൽ, പോളിസി ഉടമയുടെ നഷ്ടം നികത്താൻ അവ ഒരുമിച്ച് സംഭാവന ചെയ്യും. എന്നിരുന്നാലും, ലൈഫ് ഇൻഷുറൻസ് പോലുള്ള ആകസ്മിക ഇൻഷുറൻസുകളുടെ കാര്യത്തിൽ, ഇരട്ട പേയ്‌മെൻ്റ് അനുവദനീയമാണ്) # ''സ്വയം ഇൻഷുറൻസ്'' - അപകടസാധ്യത ഇൻഷുറൻസ് കമ്പനികൾക്ക് കൈമാറാത്തതും സ്ഥാപനങ്ങളോ വ്യക്തികളോ സ്വയം നിലനിർത്തുന്നതുമായ സാഹചര്യങ്ങൾ # മറുഇൻഷുറൻസ് - ഇൻഷുറർ മറ്റൊരു ഇൻഷുറർക്ക് ചില അല്ലെങ്കിൽ എല്ലാ അപകടസാധ്യതകളും കൈമാറുന്ന സാഹചര്യങ്ങൾ. == ഇൻഷുറർമാരുടെ വ്യാപാര മാതൃക == ഇൻഷുറൻസ് വരിസംഖ്യ വ്യാപാര മാതൃക ഉപയോഗിക്കാം, പോളിസി ഉടമകൾക്ക് വാഗ്ദാനം ചെയ്യുന്ന നടന്നുകൊണ്ടിരിക്കുന്നത് കൂടാതെ/അല്ലെങ്കിൽ സംയുക്ത ആനുകൂല്യങ്ങൾക്ക് പകരമായി ആനുകാലികമായി പ്രീമിയം അടയ്ക്കൽ സ്വീകരിക്കാം. === അണ്ടർറൈറ്റിംഗും നിക്ഷേപവും === ഇൻഷുറർമാരുടെ വ്യാപാര മാതൃക ലക്ഷ്യമിടുന്നത് പ്രീമിയം, നിക്ഷേപ വരുമാനം എന്നിവയിൽ നഷ്ടത്തിൽ നൽകുന്നതിനേക്കാൾ കൂടുതൽ ശേഖരിക്കുകയും ഉപഭോക്താക്കൾ അംഗീകരിക്കുന്ന ഒരു മത്സര വില വാഗ്ദാനം ചെയ്യുകയും ചെയ്യുന്നു. ലാഭം ഒരു ലളിതമായ സമവാക്യത്തിലേക്ക് ചുരുക്കാം: ലാഭം = നേടിയ പ്രീമിയം + നിക്ഷേപ വരുമാനം - സംഭവിച്ച നഷ്ടം - അണ്ടർറൈറ്റിംഗ് ചെലവുകൾ. ഇൻഷുറർമാർ രണ്ട് തരത്തിൽ പണം സമ്പാദിക്കുന്നു: * അണ്ടർ റൈറ്റിംഗിലൂടെ, ഇൻഷുറൻസ് എടുക്കുന്നതിനുള്ള അപകടസാധ്യതകൾ ഇൻഷുറർമാർ തിരഞ്ഞെടുക്കുകയും ആ അപകടസാധ്യതകൾ സ്വീകരിക്കുന്നതിന് പ്രീമിയത്തിൽ എത്ര തുക ഈടാക്കണമെന്ന് തീരുമാനിക്കുകയും ചെയ്യുന്ന പ്രക്രിയ, അത് ഫലവത്താകുകയാണെങ്കിൽ അപകടസാധ്യതയുടെ ഭാരം ഏറ്റെടുക്കുകയും ചെയ്യുന്നു. * ഇൻഷുർ ചെയ്ത കക്ഷികളിൽ നിന്ന് അവർ ശേഖരിക്കുന്ന പ്രീമിയങ്ങൾ നിക്ഷേപിക്കുന്നതിലൂടെ ഇൻഷുറൻസിൻ്റെ ഏറ്റവും സങ്കീർണ്ണമായ വശം പോളിസികളുടെ നിരക്ക് നിർണ്ണയിക്കൽ (വില-ക്രമീകരണം) ആണ്, ഇത് ഒരു നിശ്ചിത അപകടസാധ്യതയെ അടിസ്ഥാനമാക്കിയുള്ള ഭാവി അവകാശവാദങ്ങളുടെ നിരക്ക് കണക്കാക്കാൻ സ്ഥിതിവിവരക്കണക്കുകളും സാധ്യതകളും ഉപയോഗിക്കുന്നു. നിരക്കുകൾ നിർണ്ണയിച്ചതിന് ശേഷം, അണ്ടർറൈറ്റിംഗ് പ്രക്രിയയിലൂടെ അപകടസാധ്യതകൾ നിരസിക്കാനോ സ്വീകരിക്കാനോ ഇൻഷുറർ വിവേചനാധികാരം ഉപയോഗിക്കും. ഏറ്റവും അടിസ്ഥാന തലത്തിൽ, പ്രാരംഭ നിരക്ക്-നിർണ്ണയത്തിൽ ഇൻഷുർ ചെയ്ത അപകടങ്ങളുടെ ആവൃത്തിയും തീവ്രതയും നോക്കുന്നതും ഈ അപകടങ്ങളിൽ നിന്ന് പ്രതീക്ഷിക്കുന്ന ശരാശരി ധനവ്യയവും ഉൾപ്പെടുന്നു. അതിനുശേഷം, ഒരു ഇൻഷുറൻസ് കമ്പനി ചരിത്രപരമായ നഷ്ട-വിവരങ്ങൾ ശേഖരിക്കും, നഷ്ടത്തിൻ്റെ വിവരാംശം നിലവിലെ മൂല്യത്തിലേക്ക് കൊണ്ടുവരും, കൂടാതെ നിരക്ക് പര്യാപ്തത വിലയിരുത്തുന്നതിനായി ഈ മുൻകാല നഷ്ടങ്ങൾ ശേഖരിച്ച പ്രീമിയവുമായി താരതമ്യം ചെയ്യും.<ref>ബ്രൗൺ ആർ എൽ. (1993). [https://books.google.com/books?id=1j4O50JENE4C ആസ്തി, അപകട ഇൻഷുറൻസ് എന്നിവയ്ക്കായി നിരക്ക് ഉണ്ടാക്കലും നഷ്ടപരിഹാരവും: ആമുഖം]. ആക്ടെക്സ് പ്രസിദ്ധീകരണങ്ങൾ.</ref> ''നഷ്ട അനുപാതങ്ങളും'' ചെലവ് ഭാരങ്ങളും ഉപയോഗിക്കുന്നു. വ്യത്യസ്ത അപകട സ്വഭാവസവിശേഷതകൾക്കായുള്ള നിരക്ക് നിർണ്ണയത്തിൽ ഉൾപ്പെടുന്നു - ഏറ്റവും അടിസ്ഥാന തലത്തിൽ - നഷ്ടത്തെ ''നഷ്ട ആപേക്ഷികത''യായി താരതമ്യം ചെയ്യുന്നത് - ഇതനുസരിച്ച് ഇരട്ടി നഷ്‌ടമുള്ള ഒരു പോളിസിക്ക് ഇരട്ടി തുക ഈടാക്കും. ഒന്നിലധികം സ്വഭാവസവിശേഷതകൾ ഉൾപ്പെട്ടിരിക്കുമ്പോൾ കൂടുതൽ സങ്കീർണ്ണമായ ബഹുമുഖ വിശകലനങ്ങൾ ചിലപ്പോൾ ഉപയോഗിക്കാറുണ്ട്, ഒരു ഏകീകൃത വിശകലനം ആശയക്കുഴപ്പമുണ്ടാക്കുന്ന ഫലങ്ങൾ ഉണ്ടാക്കും. ഭാവിയിലെ നഷ്ടങ്ങളുടെ സാധ്യത വിലയിരുത്തുന്നതിന് മറ്റ് സ്ഥിതിവിവരക്കണക്കു രീതികൾ ഉപയോഗിക്കാം. ഒരു നിശ്ചിത പോളിസി അവസാനിപ്പിക്കുമ്പോൾ, അവകാശവാദങ്ങളിൽ അടച്ച തുകയിൽ നിന്ന് ഈടാക്കുന്ന പ്രീമിയം തുക ആ പോളിസിയിലെ ഇൻഷുറർമാരുടെ അണ്ടർറൈറ്റിംഗ് ലാഭമാണ്. അണ്ടർറൈറ്റിംഗ് പ്രകടനം അളക്കുന്നത് "സംയോജിത അനുപാതം" എന്ന് വിളിക്കപ്പെടുന്ന ഒന്ന് ഉപയോഗിച്ചാണ്, ഇത് പ്രീമിയങ്ങളുമായുള്ള ചെലവുകൾ/നഷ്ടങ്ങളുടെ അനുപാതമാണ്.<ref>{{cite book |url= https://books.google.com/books?id=Juc4fb1Fx1cC&pg=PA614 |title= മുനിസിപ്പൽ ബോണ്ടുകളുടെ കൈപ്പുസ്തകം |language=en |trans-title=The Handbook of Municipal Bonds|first1= സിൽവൻ ജി.|last1= ഫെൽഡ്സ്റ്റീൻ|first2= ഫ്രാങ്ക് ജെ.|last2= ഫാബോസി|year= 2008|page= 614|publisher= ജോൺ വൈലി ആൻഡ് സൺസ്|isbn= 978-0-470-10875-8|access-date= 8 ഫെബ്രുവരി 2010}}</ref> 100%-ൽ താഴെയുള്ള സംയോജിത അനുപാതം അണ്ടർ റൈറ്റിംഗ് ലാഭത്തെ സൂചിപ്പിക്കുന്നു, അതേസമയം 100%-ൽ കൂടുതലുള്ളതെല്ലാം അണ്ടർ റൈറ്റിംഗ് നഷ്ടത്തെ സൂചിപ്പിക്കുന്നു. 100%-ൽ അധികം സംയോജിത അനുപാതമുള്ള ഒരു കമ്പനി എന്നിരുന്നാലും നിക്ഷേപ വരുമാനം കാരണം ലാഭകരമായി തുടരാം. ഇൻഷുറൻസ് കമ്പനികൾ ''ഫ്ലോട്ടിൽ'' നിക്ഷേപ ലാഭം നേടുന്നു. ''ഫ്ലോട്ട്'', അല്ലെങ്കിൽ ലഭ്യമായ കരുതൽ എന്നത്, ഒരു ഇൻഷുറർ ഇൻഷുറൻസ് പ്രീമിയത്തിൽ ശേഖരിച്ചതും എന്നാൽ അവകാശവാദങ്ങളിൽ അടച്ചിട്ടില്ലാത്തതുമായ ഏത് നിമിഷവും കൈയിലുള്ള പണമാണ്. ഇൻഷുറൻസ് പ്രീമിയങ്ങൾ ശേഖരിച്ചാലുടൻ നിക്ഷേപിക്കാൻ തുടങ്ങുകയും അവകാശവാദങ്ങൾ അടയ്ക്കുന്നത് വരെ അവയിൽ നിന്ന് പലിശയോ മറ്റ് വരുമാനമോ നേടുകയും ചെയ്യുന്നു. ബ്രിട്ടീഷ് ഇൻഷുറേഴ്‌സിൻ്റെ അസോസിയേഷൻ (400 ഇൻഷുറൻസ് കമ്പനികളും 94% യുണൈറ്റഡ് കിങ്ഡത്തിൽ സ്ഥാപിതമായ ഇൻഷുറൻസ് സേവനങ്ങളും ഒരുമിച്ച്) ലണ്ടൻ സ്റ്റോക്ക് എക്‌സ്‌ചേഞ്ചിലെ നിക്ഷേപത്തിൻ്റെ ഏകദേശം 20% ഉണ്ട്.<ref>[http://www.abi.org.uk/About_The_ABI/role.aspx ഞങ്ങൾ എന്ത് ചെയ്യുന്നു എബിഐ] {{webarchive|url= https://web.archive.org/web/20090907134048/http://www.abi.org.uk/About_The_ABI/role.aspx |date= 2009-09-07 }}. Abi.org.uk. Retrieved on 18 ജൂലൈ 2013.</ref> 2007-ൽ, ഫ്ലോട്ടിൽ നിന്നുള്ള യുഎസ് വ്യവസായ ലാഭം 58 ബില്യൺ ഡോളറായിരുന്നു. 2009-ൽ നിക്ഷേപകർക്ക് എഴുതിയ കത്തിൽ വാറൻ ബഫറ്റ് ഇങ്ങനെ എഴുതി, "2008-ൽ ഞങ്ങളുടെ ഫ്ലോട്ട് നിലനിർത്താൻ ഞങ്ങൾക്ക് 2.8 ബില്യൺ ഡോളർ ''പണം'' ലഭിച്ചു.<ref>{{Cite book|title= വൈകിക്കുക, നിരസിക്കുക, പ്രതിരോധിക്കുക: ഇൻഷുറൻസ് കമ്പനികൾ എന്തുകൊണ്ട് അവകാശവാദങ്ങൾ അടയ്ക്കുന്നില്ല, അതിനെക്കുറിച്ച് നിങ്ങൾക്ക് എന്തുചെയ്യാൻ കഴിയും|language=en |trans-title=Delay, Deny, Defend : Why Insurance Companies Don't Pay Claims and What You Can Do About It|last= ഫെയിൻമാൻ|first= ജെയ് എം.|publisher= പോർട്ട്ഫോളിയോ|year= 2010|isbn= 9781101196281|pages= 16|oclc= 883320058}}</ref> യുണൈറ്റഡ് സ്റ്റേറ്റ്സിൽ, 2003-ൽ അവസാനിച്ച അഞ്ച് വർഷങ്ങളിൽ ആസ്തി, അപകട ഇൻഷുറൻസ് കമ്പനികളുടെ അണ്ടർറൈറ്റിംഗ് നഷ്ടം 142.3 ബില്യൺ ഡോളറായിരുന്നു. എന്നാൽ ഫ്ലോട്ടിൻ്റെ ഫലമായി ഇതേ കാലയളവിൽ മൊത്തത്തിലുള്ള ലാഭം 68.4 ബില്യൺ ഡോളറായിരുന്നു. ചില ഇൻഷുറൻസ്-വ്യവസായ അന്ത:സ്ഥിതർ, പ്രത്യേകിച്ച് ഹാങ്ക് ഗ്രീൻബെർഗ്, അണ്ടർ റൈറ്റിംഗ് ലാഭം കൂടാതെ ഫ്ലോട്ടിൽ നിന്ന് എന്നെന്നേക്കുമായി ലാഭം നിലനിർത്താൻ കഴിയുമെന്ന് വിശ്വസിക്കുന്നില്ല, എന്നാൽ ഈ അഭിപ്രായം സാർവത്രികമായി അംഗീകരിക്കപ്പെട്ടിട്ടില്ല. ലാഭത്തിനായുള്ള ഫ്ലോട്ടിനെ ആശ്രയിക്കുന്നത് ചില വ്യവസായ വിദഗ്ധരെ ഇൻഷുറൻസ് കമ്പനികളെ "ഇൻഷുറൻസ് വിറ്റ് നിക്ഷേപത്തിനായി പണം സ്വരൂപിക്കുന്ന നിക്ഷേപ കമ്പനികൾ" എന്ന് വിളിക്കാൻ പ്രേരിപ്പിച്ചു.<ref>{{Cite journal|last1= വിയർ|first1= ഓഡ്രി എ.|last2= ഹാംപ്ടൺ|first2= ജോൺ എച്ച്.|date= മാർച്ച് 1995|title= അപകടസാധ്യതാ നിർവഹണത്തിൻ്റെയും ഇൻഷുറൻസിൻ്റെയും അവശ്യസാധനങ്ങൾ|language=en |trans-title=Essentials of Risk Management and Insurance|journal= റിസ്ക് ആൻഡ് ഇൻഷുറൻസ് ജേണൽ|volume= 62|issue= 1|pages= 157|doi= 10.2307/253703|issn= 0022-4367|jstor= 253703}}</ref> സ്വാഭാവികമായും, സാമ്പത്തികമായി മാന്ദ്യമുള്ള കാലഘട്ടത്തിൽ ഫ്ലോട്ട് രീതി നടപ്പിലാക്കാൻ പ്രയാസമാണ്. ബിയർ മാർക്കറ്റുകൾ ഇൻഷുറർമാരെ നിക്ഷേപങ്ങളിൽ നിന്ന് അകറ്റാനും അവരുടെ അണ്ടർറൈറ്റിംഗ് നിലവാരം ശക്തമാക്കാനും കാരണമാകുന്നു. അതിനാൽ ഒരു ദരിദ്ര സമ്പദ്‌വ്യവസ്ഥ പൊതുവെ ഉയർന്ന ഇൻഷുറൻസ്-പ്രീമിയങ്ങൾ എന്നാണ് അർത്ഥമാക്കുന്നത്. കാലക്രമേണ ലാഭകരവും ലാഭകരമല്ലാത്തതുമായ കാലയളവുകൾക്കിടയിൽ മാറുന്ന ഈ പ്രവണത സാധാരണയായി അണ്ടർറൈറ്റിംഗ് അല്ലെങ്കിൽ ''ഇൻഷുറൻസ് സൈക്കിൾ'' എന്നാണ് അറിയപ്പെടുന്നത്.<ref> ഫിറ്റ്സ്പാട്രിക്, സീൻ, [https://ssrn.com/abstract=690316 ''ഭയമാണ് താക്കോൽ: സൈക്കിളുകൾ അണ്ടർ റൈറ്റുചെയ്യുന്നതിനുള്ള ഒരു പെരുമാറ്റ വഴികാട്ടി,''] 10 Conn. Ins. L.J. 255 (2004). </ref> === അവകാശവാദങ്ങൾ === {{Wiktionary|അവകാശവാദം}} അവകാശവാദങ്ങളും നഷ്ടം കൈകാര്യം ചെയ്യുന്നതും ഇൻഷുറൻസിൻ്റെ വസ്തുനിഷ്ഠമായ ഉപയോഗമാണ്; അത് യഥാർത്ഥ "ഉൽപ്പന്നം" ആണ്. ഇൻഷുറൻസ് ഇൻഷുറർമാർക്ക് നേരിട്ട്, അല്ലെങ്കിൽ ബ്രോക്കർമാർ അല്ലെങ്കിൽ ഏജൻ്റുമാർ മുഖേന അവകാശവാദങ്ങൾ സമർപ്പിക്കാം. അവകാശവാദം തങ്ങളുടെ നിർദ്ദേശാനുസരണമുള്ള ഫോമിൽ സമർപ്പിക്കണം എന്ന് ഇൻഷുറർ ആവശ്യപ്പെട്ടേക്കാം, അല്ലെങ്കിൽ അസോസിയേഷൻ ഫോർ കോഓപ്പറേറ്റീവ് ഓപ്പറേഷൻസ് റിസർച്ച് ആൻഡ് ഡവലപ്‌മെൻ്റ് (ACORD) എന്ന പേരിലുള്ള ഇൻഷുറൻസിനും അനുബന്ധ സാമ്പത്തിക സേവന വ്യവസായങ്ങൾക്കുമായി ആഗോള നിലവാരം നിശ്ചയിക്കുന്ന സ്ഥാപനം നിർമ്മിച്ചത് പോലെയുള്ള ഒരു അടിസ്ഥാനമാതൃക വ്യവസായ ഫോമിൽ അവകാശവാദങ്ങൾ സ്വീകരിക്കാം. ഇൻഷുറൻസ്-കമ്പനികളുടെ അവകാശവാദ വകുപ്പുകൾ രേഖാ-നിർവഹണ ഉദോഗസ്ഥന്മാരുടെയും, [[wikt:ദത്തനിവേശനം|ദത്തനിവേശന]] ഗുമസ്തന്മാരുടെയും പിന്തുണയോടെ ധാരാളം അവകാശവാദ ക്രമീകരണ ഉദ്യോഗസ്ഥരെ നിയമിക്കുന്നു. {{Wiktionary|ദത്തനിവേശനം}} ഇങ്ങോട്ട് വരുന്ന അവകാശവാദങ്ങളുടെ തീവ്രതയെ അടിസ്ഥാനമാക്കി തരംതിരിക്കുകയും ക്രമീകരണ ഉദ്യോഗസ്ഥരെ നിയോഗിക്കുകയും ചെയ്യുന്നു. അവരുടെ അറിവും അനുഭവവും അനുസരിച്ച് അവകാശവാദം അംഗീകരിക്കുവാനുള്ള അധികാരം വ്യത്യാസപ്പെടുന്നു. ഇൻഷുറൻസ് കരാറിൻ്റെ നിബന്ധനകൾക്കനുസൃതമായി (അങ്ങനെയെങ്കിൽ, അവകാശവാദത്തിന്റെ ന്യായമായ പണ മൂല്യപ്രകാരം) പരിരക്ഷ ലഭ്യമാണോ എന്ന് നിർണ്ണയിക്കുകയും, ഇൻഷുർ ചെയ്തയാളുമായി അടുത്ത സഹകരണത്തോടെ, ഓരോ അവകാശവാദത്തിന്റെയും അന്വേഷണം ഒരു ഉദ്യോഗസ്ഥൻ ഏറ്റെടുക്കുകയും അവകാശവാദത്തുകയ്ക്ക് അംഗീകാരം നൽകുകയും ചെയ്യുന്നു. പോളിസി ഉടമകൾ ഇൻഷുറൻസ് കമ്പനിയുമായി ഒത്തുതീർപ്പ് ചർച്ചകൾ നടത്തുന്നതിന് അവരുടെ സ്വന്തം പൊതു അവകാശവാദ ക്രമീകരണ ഉദ്യോഗസ്ഥരെ നിയമിച്ചേക്കാം. അവകാശവാദങ്ങൾ സങ്കീർണ്ണമായേക്കാവുന്ന സങ്കീർണ്ണമായ പോളിസികൾക്ക്, ഇൻഷുർ ചെയ്തയാൾ ''നഷ്ടം വീണ്ടെടുക്കൽ ഇൻഷുറൻസ്'' എന്ന് വിളിക്കപ്പെടുന്ന ഒരു പ്രത്യേക ഇൻഷുറൻസ് ''പോളിസി അനുബന്ധക്കരാർവ്യവസ്ഥ'' വാങ്ങാം, ഇത് ഒരു അവകാശവാദത്തിൻ്റെ കാര്യത്തിൽ ഒരു പൊതു ക്രമീകരണ ഉദ്യോഗസ്ഥരുടെ ചെലവ് ഉൾക്കൊള്ളുന്നു. ''ബാധ്യത-ഇൻഷുറൻസ്'' അവകാശവാദങ്ങൾ ക്രമീകരിക്കുന്നത് പ്രത്യേകിച്ചും ബുദ്ധിമുട്ടാണ്, കാരണം ഇൻഷുററുമായി സഹകരിക്കാൻ കരാർ ബാധ്യതയില്ലാത്ത ഒരു മൂന്നാം കക്ഷി, വാദി, വാസ്തവത്തിൽ ഇൻഷുററെ ഗണ്യമായ സാമ്പത്തിക സ്രോതസ്സുകളുള്ള ഒരു സ്ഥാപനമായി കണക്കാക്കാം. ഇൻഷുർ ചെയ്‌തവർക്കായി സ്വവിഭവങ്ങളിൽ നിന്നോ ബാഹ്യ ഉപദേഷ്ടാക്കളിൽ നിന്നോ നിയമോപദേശം നേടണം, പൂർത്തിയാക്കാൻ വർഷങ്ങളെടുത്തേക്കാവുന്ന വ്യവഹാരം നിരീക്ഷിക്കുണം, ഒരു ജഡ്ജി ആവശ്യപ്പെടുകയാണെങ്കിൽ നിർബന്ധമായും ഒത്തുതീർപ്പ് അധികാരികളുമായി നേരിട്ടോ ടെലിഫോണിലൂടെയോ ഒത്തുതീർപ്പ്-സമ്മേളനത്തിൽ ഹാജരാകണം. ഒരു അവകാശവാദം ക്രമീകരിക്കുന്നയാൾ ഇൻഷുറൻസ് മൂല്യം കുറവാണെന്ന് സംശയിക്കുന്നുവെങ്കിൽ, ഇൻഷുറൻസ് കമ്പനിയുടെ ''എക്സ്പോഷർ'' പരിമിതപ്പെടുത്തുന്നതിന് ശരാശരിയുടെ അവസ്ഥ വന്നേക്കാം. അവകാശവാദം കൈകാര്യം ചെയ്യുന്നതിൽ, ഇൻഷുറർമാർ ഉപഭോക്തൃ സംതൃപ്തി, ഭരണപരമായ കൈകാര്യം ചെയ്യൽ ചെലവുകൾ, അമിത അവകാശവാദ ചോർച്ച എന്നിവയുടെ ഘടകങ്ങൾ സന്തുലിതമാക്കാൻ ശ്രമിക്കുന്നു. ഈ സന്തുലിതാവസ്ഥാ ശ്രമത്തിനു പുറമേ, ഇൻഷുറൻസ് കൈകാര്യം ചെയ്യേണ്ടതും മറികടക്കേണ്ടതുമായ ഒരു പ്രധാന വ്യാപാര അപകടസാധ്യതയാണ് തട്ടിപ്പ് ഇൻഷുറൻസ് രീതികൾ. അവകാശവാദങ്ങളുടെയോ അവകാശവാദങ്ങൾ കൈകാര്യം ചെയ്യുന്ന രീതികളുടെയോ സാധുതയെച്ചൊല്ലി ഇൻഷുറർമാരും ഇൻഷുറൻസ് ചെയ്യുന്നവരും തമ്മിലുള്ള തർക്കങ്ങൾ ഇടയ്ക്കിടെ വ്യവഹാരത്തിലേക്ക് നീങ്ങുന്നു. === വിപണനം === ഇൻഷുറർമാർ പലപ്പോഴും തങ്ങളുടെ ഉല്പന്നങ്ങൾ വിപണനം ചെയ്യാനോ അണ്ടർറൈറ്റ് ചെയ്യാനോ ഇൻഷുറൻസ് ഏജൻ്റുമാരെ ഉപയോഗിക്കും. ഏജൻ്റുമാർക്ക് ''ക്യാപ്റ്റീവ്'' ആകാം, അതായത് അവർ ഒരു കമ്പനിക്ക് വേണ്ടി മാത്രം പ്രവർത്തിക്കുന്നു, അല്ലെങ്കിൽ സ്വതന്ത്രമായി നിരവധി കമ്പനികളിൽ ഏജന്റുമാരായി പ്രവർത്തിച്ച് പോളിസികൾ നൽകാൻ കഴിയും. വ്യക്തിഗതമാക്കിയതുമായ സേവനങ്ങളുടെ ലഭ്യത മൂലമാണ് ഇൻഷുറൻസ് ഏജൻ്റുമാരെ ഉപയോഗിക്കുന്ന കമ്പനികളുടെ നിലനിൽപ്പും വിജയവും മെച്ചപ്പെടുത്തിയതും. കമ്പനികൾ അവരുടെ ഉൽപ്പന്നങ്ങൾ വിപണനം ചെയ്യാൻ ദല്ലാൾ സ്ഥാപനങ്ങൾ, ബാങ്കുകൾ, മറ്റ് കോർപ്പറേറ്റ് സ്ഥാപനങ്ങൾ (സ്വയം സഹായ ഗ്രൂപ്പുകൾ, സൂക്ഷ്മധനകാര്യ സ്ഥാപനങ്ങൾ, സർക്കാരിതര സ്ഥാപനങ്ങൾ മുതലായവ) ഉപയോഗിക്കുന്നു.<ref>{{cite journal |first1 = അലൻ എൻ. |last1 = ബെർഗർ |first2 = ജെ. ഡേവിഡ് |last2 = കമ്മിൻസ് |first3 = മേരി എ. |last3 = വീസ് |title = സാമ്പത്തിക സേവനങ്ങൾക്കായുള്ള ഒന്നിലധികം വിതരണ സംവിധാനങ്ങളുടെ സഹവർത്തിത്വം: ആസ്തി-ബാധ്യത ഇൻഷുറൻസിൻ്റെ വ്യവഹാരം. |language=en |trans-title=The Coexistence of Multiple Distribution Systems for Financial Services: The Case of Property-Liability Insurance.|journal = Journal of Business |volume = 70 |issue = 4 |pages = 515–46 |date = ഒക്ടോബർ 1997 |doi= 10.1086/209730 |url = http://wrdsenet.wharton.upenn.edu/fic/wfic/papers/95/9513.pdf |archive-url= https://web.archive.org/web/20000919231814/http://wrdsenet.wharton.upenn.edu/fic/wfic/papers/95/9513.pdf |url-status = dead|archive-date =2000-09-19}} ([http://fic.wharton.upenn.edu/fic/papers/95/9513.pdf online draft] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20100622075631/http://fic.wharton.upenn.edu/fic/papers/95/9513.pdf |date=2010-06-22 }})</ref> == തരങ്ങൾ == കണക്കാക്കാൻ കഴിയുന്ന ഏതൊരു അപകടസാധ്യതയും ഇൻഷുർ ചെയ്യാവുന്നതാണ്. അവകാശവാദങ്ങൾക്ക് കാരണമായേക്കാവുന്ന നിർദ്ദിഷ്ട അപകടസാധ്യതകളെ ''വിപത്തുകൾ'' എന്ന് വിളിക്കുന്നു. ഒരു ഇൻഷുറൻസ് പോളിസിയിൽ ഉൾപ്പെടുന്ന അപകടങ്ങൾ ഏതൊക്കെയാണെന്നും അല്ലാത്തവ ഏതൊക്കെയെന്ന് പോളിസി തന്നെ വിശദമായി വ്യക്തമാക്കും. ==== വിവിധ തരം ഇൻഷുറൻസുകൾ ==== ഇൻഷുറൻസുകളെ പൊതുവേ രണ്ടായി തിരിച്ചിരിക്കുന്നു. 1. '''ലൈഫ് ഇൻഷുറൻസ്''': വ്യക്തികളാണ് ഇതിൽ ഇൻഷുറൻസിന് വിധേയമാകുന്നത്. നിങ്ങളെയും നിങ്ങളുടെ പ്രിയപ്പെട്ടവരെയും പെട്ടെന്നുള്ള വിപത്തിൽ നിന്നോ ദുരന്തത്തിൽ നിന്നോ സംരക്ഷിക്കുന്നതിനായി രൂപകൽപ്പന ചെയ്‌തിരിക്കുന്ന പരമ്പരാഗത ഇൻഷുറൻസിന്റെ ഒരു രൂപമാണ് ലൈഫ് പരിരക്ഷ. കുടുംബങ്ങളുടെ വരുമാനം സംരക്ഷിക്കുന്നതിനാണ് ഇത് ആദ്യം രൂപകൽപ്പന ചെയ്തത്. ഒരു വ്യക്തിയെ ആശ്രയിക്കുന്നവരുടെ എണ്ണം, നിലവിലെ സമ്പാദ്യം, എന്നിങ്ങനെയുള്ള വിവിധ ഘടകങ്ങളെ അടിസ്ഥാനമാക്കിയാണ് ലൈഫ് പരിരക്ഷയുടെ ആവശ്യം കണക്കാക്കുന്നത് 2. '''പൊതു ഇൻഷുറൻസ്''': ലൈഫ് ഇൻഷുറൻസ് അല്ലാത്ത ഏത് തരത്തിലുള്ള പരിരക്ഷയും ഈ വിഭാഗത്തിൽ പെടുന്നു. നിങ്ങളുടെ ആവശ്യങ്ങൾക്കനുസരിച്ച് നിങ്ങളുടെ ജീവിതത്തിന്റെ എല്ലാ മേഖലകളെയും ഉൾക്കൊള്ളുന്ന നിരവധി തരം ഇൻ‌ഷുറൻ‌സുകൾ ഉണ്ട്. 3. '''ആരോഗ്യ ഇൻഷുറൻസ്''' : ഹെൽത്ത്‌ ഇൻഷുറൻസ് രോഗങ്ങൾ, അപകടങ്ങൾ എന്നിവ മൂലമുള്ള ചികിത്സ ചിലവുകൾ ഗണ്യമായി കുറക്കുന്നതിൽ ഏറെ സഹായിക്കുന്നു. ഇന്ത്യയിലും മികച്ച ഹെൽത്ത്‌ ഇൻഷുറൻസ് സേവന ദാതാക്കളെ കാണാം. ചില രാജ്യങ്ങളിൽ ഹെൽത്ത്‌ ഇൻഷുറൻസ് നിർബന്ധമാണ്. അതുപോലെ പല വികസിത വിദേശ രാജ്യങ്ങളിലും സോഷ്യൽ സെക്യൂരിറ്റി സംവിധാനം അഥവാ ഹെൽത്ത്‌ ഇൻഷുറൻസ് മുഖേന സാധാരണക്കാർക്ക് ഉയർന്ന നിലവാരത്തിലുള്ളതും എന്നാൽ സൗജന്യവുമായ ചികിത്സ ലഭ്യമാക്കിയിട്ടുണ്ട്. നിലവിലുള്ള വിവിധ തരത്തിലുള്ള ഇൻഷുറൻസുകളുടെ സമഗ്രമല്ലാത്ത ലിസ്‌റ്റുകൾ ചുവടെയുണ്ട്. ഒരൊറ്റ പോളിസി ചുവടെ സജ്ജീകരിച്ചിരിക്കുന്ന ഒന്നോ അതിലധികമോ വിഭാഗങ്ങളിലെ അപകടസാധ്യതകൾ ഉൾക്കൊള്ളുന്നു. ഉദാഹരണത്തിന്, വാഹന ഇൻഷുറൻസ് സാധാരണയായി ആസ്തിയുമായി ബന്ധപ്പെട്ട അപകടസാധ്യത (മോഷണം അല്ലെങ്കിൽ വാഹനത്തിൻ്റെ കേടുപാടുകൾ), ബാധ്യതാ അപകടസാധ്യത (അപകടത്തിൽ നിന്ന് ഉണ്ടാകുന്ന നിയമപരമായ അവകാശവാദങ്ങൾ) എന്നിവ ഉൾക്കൊള്ളുന്നു. [[യുണൈറ്റഡ് സ്റ്റേറ്റ്സ്|യുണൈറ്റഡ് സ്റ്റേറ്റ്സിലെ]] ഒരു ഗൃഹ ഇൻഷുറൻസ് പോളിസിയിൽ വീടിനും ഉടമയുടെ സാധനങ്ങൾക്കും കേടുപാടുകൾ വരുന്നതിനുള്ള പരിരക്ഷ, ഉടമയ്‌ക്കെതിരായ ചില നിയമപരമായ അവകാശവാദങ്ങൾ, കൂടാതെ ഉടമയുടെ വസ്തുവിൽ പരിക്കേറ്റ അതിഥികളുടെ ചികിത്സാ ചെലവുകൾക്കുള്ള ചെറിയ തുകയുടെ നഷ്ടപരിഹാരം എന്നിവ ഉൾപ്പെടുന്നു. {{wiktionary|പൊതിക്കെട്ട്|പൊതിക്കെട്ടാക്കപ്പെട്ട}} വ്യാപാര ഇൻഷുറന്സിന് വിവിധ തരത്തിലുള്ള ''തൊഴില്പരമായ ബാധ്യതാ ഇൻഷുറൻസ്, തൊഴില്പരമായ നഷ്ടപരിഹാരം'' എന്നു വിളിക്കപ്പെടുന്ന വിവിധ രൂപങ്ങൾ എടുക്കാം, അവ ആ പേരിൽ താഴെ ചർച്ചചെയ്യുന്നു; ഒരു വ്യാപാര ഉടമയ്ക്ക് ആവശ്യമായ പല തരത്തിലുള്ള പരിരക്ഷകളും ഒരു പോളിസിയിലേക്ക് പൊതികെട്ടാക്കപ്പെട്ട ''വ്യാപാര ഉടമയുടെ പോളിസിയും'', ഒരു വീട്ടുടമസ്ഥൻ്റെ ഇൻഷുറൻസ് എങ്ങനെ ഒരു വീട്ടുടമസ്ഥന് ആവശ്യമായ പരിരക്ഷകൾ പൊതികെട്ടാക്കപ്പെട്ടു എന്നതിന് സമാനമാണ്.<ref>{{cite web | author = ഇൻഷുറൻസ് ഇൻഫർമേഷൻ ഇൻസ്റ്റിറ്റ്യൂട്ട് | title = ബിസിനസ് ഇൻഷുറൻസ് വിവരങ്ങൾ. ഒരു ബിസിനസ്സ് ഉടമയുടെ പോളിസി എന്താണ് കവർ ചെയ്യുന്നത്? |language=en |trans-title=Business insurance information. What does a businessowners policy cover?| url = http://www.iii.org/individuals/business/basics/bop/ | access-date = 2007-05-09 }}</ref> ==== വാഹന ഇൻഷുറൻസ് ==== {{Main|വാഹന ഇൻഷുറൻസ്}} [[File:Car crash 1.jpg|thumb|right|[[കോപ്പൻഹേഗൻ|കോപ്പൻഹേഗനിൽ]] തകർന്ന ഒരു വാഹനം]] വാഹന ഇൻഷുറൻസ് പോളിസി ഉടമയെ [[റോഡപകടം]] പോലെ, അവരുടെ ഉടമസ്ഥതയിലുള്ള വാഹനവുമായി ബന്ധപ്പെട്ട ഒരു സംഭവത്തിൽ സാമ്പത്തിക നഷ്ടത്തിൽ നിന്ന് സംരക്ഷിക്കുന്നു. പരിരക്ഷയിൽ സാധാരണയായി ഉൾപ്പെടുന്നവ: * കാറിൻ്റെ കേടുപാടുകൾക്കോ മോഷണത്തിനോ ഉള്ള ''ആസ്തി പരിരക്ഷ'' * ശാരീരിക പരിക്കുകൾക്കോ സ്വത്ത് നാശത്തിനോ വേണ്ടി മറ്റുള്ളവർക്കുള്ള നിയമപരമായ ഉത്തരവാദിത്തമായ ''ബാധ്യതാ പരിരക്ഷ'' * പരിക്കുകൾ, പുനരധിവാസം, ചിലപ്പോൾ നഷ്ടപ്പെട്ട കൂലി, ശവസംസ്കാരച്ചെലവ് എന്നിവയ്ക്കുള്ള ചെലവുകൾ അടങ്ങുന്ന ''വൈദ്യച്ചെലവ് പരിരക്ഷ''. ==== വിടവ് ഇൻഷുറൻസ് ==== പോളിസി ഉടമയുടെ ഇൻഷുറൻസ് കമ്പനി മുഴുവൻ വായ്പയും പരിരക്ഷിക്കാത്ത സാഹചര്യത്തിൽ ഒരു വാഹന വായ്പയിലെ അധിക തുക ''വിടവ് ഇൻഷുറൻസ്'' പരിരക്ഷിക്കുന്നു. കമ്പനിയുടെ നിർദ്ദിഷ്‌ട നയങ്ങളെ ആശ്രയിച്ച് അത് കിഴിവ് പരിരക്ഷ ചെയ്തേക്കാം അല്ലെങ്കിൽ പരിരക്ഷ ചെയ്യാതിരിക്കാം. കുറഞ്ഞ മുൻകൂർ തുക നൽകുന്നവർക്കും വായ്പകൾക്ക് ഉയർന്ന പലിശയുള്ളവർക്കും 60 മാസമോ അതിൽ കൂടുതലോ കാലാവധിയുള്ളവർക്കും ഈ പരിരക്ഷ വിപണനം ചെയ്യുന്നു. വാഹന ഉടമ വാഹനം വാങ്ങുമ്പോൾ സാധാരണയായി ഒരു ധനകാര്യ കമ്പനിയാണ് വിടവ് ഇൻഷുറൻസ് വാഗ്ദാനം ചെയ്യുന്നത്, എന്നാൽ പല വാഹന ഇൻഷുറൻസ് കമ്പനികളും ഈ പരിരക്ഷ ഉപഭോക്താക്കൾക്കും വാഗ്ദാനം ചെയ്യുന്നു. ==== ആരോഗ്യ ഇൻഷുറൻസ് ==== ആരോഗ്യ ഇൻഷുറൻസ് പോളിസികൾ ചികിത്സാ ചെലവ് വഹിക്കുന്നു. ദന്തപരിശോധന ഇൻഷുറൻസ്, വൈദ്യപരിശോധന ഇൻഷുറൻസ് പോലെ, ദന്തപരിശോധന ചെലവുകൾക്കായി പോളിസി ഉടമകളെ സംരക്ഷിക്കുന്നു. മിക്ക വികസിത രാജ്യങ്ങളിലും, എല്ലാ പൗരന്മാർക്കും അവരുടെ സർക്കാരുകളിൽ നിന്ന് ചില ആരോഗ്യ പരിരക്ഷകൾ ലഭിക്കുന്നു, അത് നികുതിയിലൂടെ നൽകപ്പെടുന്നു. മിക്ക രാജ്യങ്ങളിലും, ആരോഗ്യ ഇൻഷുറൻസ് പലപ്പോഴും തൊഴിലുടമയുടെ ആനുകൂല്യങ്ങളുടെ ഭാഗമാണ്. ==== വരുമാന സംരക്ഷണ ഇൻഷുറൻസ് ==== * വൈകല്യ ഇൻഷുറൻസ് പോളിസികൾ പോളിസി ഉടമക്ക് അസുഖമോ പരിക്കോ കാരണം ജോലി ചെയ്യാൻ കഴിയാത്ത സാഹചര്യത്തിൽ സാമ്പത്തിക സഹായം നൽകുന്നു. പണയ വായ്പകളും ക്രെഡിറ്റ് കാർഡുകളും പോലുള്ള ബാധ്യതകൾ അടയ്ക്കാൻ സഹായിക്കുന്നതിന് ഇത് പ്രതിമാസ പിന്തുണ നൽകുന്നു. ഹ്രസ്വകാല, ദീർഘകാല വൈകല്യ പോളിസികൾ വ്യക്തികൾക്ക് ലഭ്യമാണ്, എന്നാൽ ചെലവ് കണക്കിലെടുത്ത്, ദീർഘകാല പോളിസികൾ സാധാരണയായി കുറഞ്ഞത് ആറക്ക വരുമാനമുള്ളവർക്ക് മാത്രമേ ലഭിക്കൂ, അതായത് ഡോക്ടർമാർ, അഭിഭാഷകർ തുടങ്ങിയവർ. ഹ്രസ്വകാല വൈകല്യ ഇൻഷുറൻസ്. ഒരു വ്യക്തിയെ സാധാരണയായി ആറ് മാസം വരെയുള്ള കാലയളവിലേക്ക് പരിരക്ഷിക്കുന്നു, വൈദ്യച്ചെലവ് ബില്ലുകളും മറ്റ് ആവശ്യങ്ങളും പരിരക്ഷിക്കുന്നതിന് ഓരോ മാസവും ഒരു ''സ്റ്റൈപ്പൻഡ്'' നൽകുന്നു. * ദീർഘകാല വൈകല്യ ഇൻഷുറൻസ് ഒരു വ്യക്തിയുടെ ദീർഘകാല ചെലവുകൾ അവർ സ്ഥിരമായി വികലാംഗരായി കണക്കാക്കുന്നത് വരെ ഉൾക്കൊള്ളുന്നു. അതിനുശേഷം അവർക്ക് ജോലി ചെയ്യാൻ കഴിയില്ലെന്നും അതിനാൽ പൂർണ്ണമായും വികലാംഗരാണെന്നും പ്രഖ്യാപിക്കുന്നതിന് മുമ്പുവരെ ഇൻഷുറൻസ് കമ്പനികൾ പലപ്പോഴും ആ വ്യക്തിയെ ജോലിയിൽ തിരികെ കൊണ്ടുവരാൻ പ്രോത്സാഹിപ്പിക്കുന്നതിന് ശ്രമിക്കും. * വൈകല്യ ഓവർഹെഡ് ഇൻഷുറൻസ് വ്യാപാര ഉടമകൾക്ക് ജോലി ചെയ്യാൻ കഴിയാത്ത സമയത്ത് അവരുടെ വ്യാപാരത്തിൻ്റെ ഓവർഹെഡ് ചെലവുകൾ വഹിക്കാൻ അനുവദിക്കുന്നു. * ഒരു വ്യക്തിക്ക് സ്ഥിരമായി അംഗവൈകല്യം സംഭവിക്കുകയും തൊഴിലിൽ മേലിൽ പ്രവർത്തിക്കാൻ കഴിയാതിരിക്കുകയും ചെയ്യുമ്പോൾ മൊത്തം സ്ഥിരമായ വൈകല്യ ഇൻഷുറൻസ് ആനുകൂല്യങ്ങൾ നൽകുന്നു, ഇത് പലപ്പോഴും ലൈഫ് ഇൻഷുറൻസിൻ്റെ അനുബന്ധമായി എടുക്കാറാണുള്ളത്. * തൊഴിലാളികളുടെ നഷ്ടപരിഹാര ഇൻഷുറൻസ് ഒരു തൊഴിലാളിയുടെ നഷ്ടമായ വേതനത്തിൻ്റെ മുഴുവനായോ ഭാഗികമായോ ജോലി സംബന്ധമായ പരിക്ക് നിമിത്തം ഉണ്ടാകുന്ന ചികിത്സാ ചെലവുകൾ പരിഹരിക്കുന്നു. ==== അപകട ഇൻഷുറൻസ് ==== അപകട ഇൻഷുറൻസ് ഏതെങ്കിലും പ്രത്യേക ആസ്തിയുമായി ബന്ധപ്പെടുത്തേണ്ടതില്ല, എന്നാൽ പൊതുവായ അപകടങ്ങൾക്കെതിരെ പരിരക്ഷ നൽകുന്നു. വാഹനം, തൊഴിലാളികളുടെ നഷ്ടപരിഹാരം, ചില ബാധ്യതാ ഇൻഷുറൻസുകൾ എന്നിങ്ങനെ നിരവധി തരത്തിലുള്ള ഇൻഷുറൻസുകളെ തരംതിരിക്കാൻ കഴിയുന്ന ഇൻഷുറൻസിൻ്റെ വിശാലമായ ഛായാരൂപമാണിത്. * മൂന്നാം കക്ഷികളുടെ ക്രിമിനൽ പ്രവൃത്തികളിൽ നിന്ന് ഉണ്ടാകുന്ന നഷ്ടങ്ങൾക്കെതിരെ പോളിസി ഉടമയെ പരിരക്ഷിക്കുന്ന അപകട ഇൻഷുറൻസിൻ്റെ ഒരു രൂപമാണ് '''''ക്രൈം ഇൻഷുറൻസ്''''. ഉദാഹരണത്തിന്, മോഷണം അല്ലെങ്കിൽ തട്ടിപ്പ് എന്നിവയിൽ നിന്ന് ഉണ്ടാകുന്ന നഷ്ടം നികത്താൻ സ്ഥാപനങ്ങൾക്ക് ക്രൈം ഇൻഷുറൻസ് ലഭ്യമാണ്. * '''''ഭീകരവാദ ഇൻഷുറൻസ്''''' തീവ്രവാദ പ്രവർത്തനങ്ങൾ മൂലമുണ്ടാകുന്ന ഏതൊരു നഷ്ടത്തിനും നാശത്തിനും എതിരെ സംരക്ഷണം നൽകുന്നു. 9/11 ന് ശേഷം യുണൈറ്റഡ് സ്റ്റേറ്റ്സിൽ, ''ടെററിസം റിസ്ക് ഇൻഷുറൻസ് ആക്ട് 2002 (TRIA)'' തീവ്രവാദ പ്രവർത്തനങ്ങളുടെ ഫലമായുണ്ടാകുന്ന ഇൻഷുർ ചെയ്ത നഷ്ടങ്ങൾക്ക് പൊതുവും സ്വകാര്യവുമായ പങ്കിട്ട നഷ്ടപരിഹാരത്തിൻ്റെ സുതാര്യമായ സംവിധാനം നൽകുന്ന ഒരു ഫെഡറൽ പദ്ധതി രൂപീകരിച്ചു. ''ഭീകരവാദ അപകടസാധ്യത ഇൻഷുറൻസ് പദ്ധതി വീണ്ടും അധികാരപ്പെടുത്തൽ നിയമം 2007 (ടെററിസം റിസ്ക് ഇൻഷുറൻസ് പ്രോഗ്രാം റീഓതറൈസേഷൻ ആക്ട് 2007 അല്ലെങ്കിൽ TRIPRA)'' പ്രകാരം 2014 അവസാനം വരെ ഈ പദ്ധതി നീട്ടുകയും ചെയ്തു. * '''''തട്ടിക്കൊണ്ടുപോകലും മോചനദ്രവ്യവും ഇൻഷുറൻസ്''''' (കിഡ്നാപ് അണ്ട് റാൻസം ഇൻഷുറൻസ്) രൂപകൽപ്പന ചെയ്തിരിക്കുന്നത് തട്ടിക്കൊണ്ടുപോകൽ, കൊള്ളയടിക്കൽ, തെറ്റായ തടങ്കലിൽ വയ്ക്കൽ, ഹൈജാക്കിംഗ് എന്നിവയുടെ അപകടങ്ങളിൽ നിന്ന് ലോകമെമ്പാടുമുള്ള ഉയർന്ന അപകടസാധ്യതയുള്ള പ്രദേശങ്ങളിൽ പ്രവർത്തിക്കുന്ന വ്യക്തികളെയും കോർപ്പറേഷനുകളെയും സംരക്ഷിക്കുന്നതിനാണ്. * വിപ്ലവമോ മറ്റ് രാഷ്ട്രീയ സാഹചര്യങ്ങളോ നഷ്‌ടമുണ്ടാക്കാൻ സാധ്യതയുള്ള രാജ്യങ്ങളിലെ പ്രവർത്തനങ്ങളുള്ള വ്യാപാരങ്ങൾക്ക് എടുക്കാവുന്ന അപകട ഇൻഷുറൻസിൻ്റെ ഒരു രൂപമാണ് '''''രാഷ്ട്രീയ അപകടസാധ്യത ഇൻഷുറൻസ്''''' (അഥവാ, പൊളിറ്റിക്കൽ റിസ്ക് ഇൻഷുറൻസ്). ==== ലൈഫ് ഇൻഷുറൻസ് ==== ''ലൈഫ് ഇൻഷുറൻസ്'' ഒരു മരണപ്പെട്ടയാളുടെ കുടുംബത്തിനോ മറ്റ് നിയുക്ത ഗുണഭോക്താവിനോ ഒരു സാമ്പത്തിക ആനുകൂല്യം നൽകുന്നു, കൂടാതെ ഇൻഷുർ ചെയ്ത വ്യക്തിയുടെ കുടുംബത്തിന് വരുമാനം, അടക്കം, ശവസംസ്കാരം, മറ്റ് അന്തിമ ചെലവുകൾ എന്നിവയ്ക്കായി പ്രത്യേകമായി നൽകാം. ലൈഫ് ഇൻഷുറൻസ് പോളിസികൾ പലപ്പോഴും ഗുണഭോക്താവിനു വരുമാനം ഒറ്റത്തവണ പണമായി അല്ലെങ്കിൽ ''വർഷാശന''മായി നൽകാനുള്ള ഓപ്ഷൻ അനുവദിക്കുന്നു. മിക്ക സംസ്ഥാനങ്ങളിലും, ഒരു വ്യക്തിക്ക് ആ വ്യക്തിയുടെ അറിവില്ലാതെ മറ്റൊരു വ്യക്തിയിൽ നിന്ന് ഒരു പോളിസി വാങ്ങാൻ കഴിയില്ല. {{wiktionary|വർഷാശനം}} '''''വർഷാശനം''''' പണം നൽകുന്നതിന്റെ ഒരു പ്രവാഹം നൽകുന്നു. അവ ഇൻഷുറൻസ് കമ്പനികൾ നൽകുന്നതിനാൽ ഇൻഷുറൻസ് എന്ന് പൊതുവെ തരംതിരിച്ചിരിക്കപ്പെടുകയും നിയന്ത്രിക്കപ്പെടുകയും ചെയ്യുന്നു. {{wiktionary|സാമ്പത്തിക അപകടസാധ്യത പ്രവചനശാസ്ത്രം}} ലൈഫ് ഇൻഷുറൻസിന് ആവശ്യമായ അതേ തരത്തിലുള്ള ''സാമ്പത്തിക അപകടസാധ്യത പ്രവചനത്തിലും'', ''നിക്ഷേപ നിർവഹണത്തിലും'' വൈദഗ്ധ്യം ആവശ്യമാണ്. ആജീവനാന്ത ആനുകൂല്യം നൽകുന്ന വർഷാശനം ചിലപ്പോൾ ഒരു വിരമിച്ച വ്യക്തി തൻ്റെ സാമ്പത്തിക സ്രോതസ്സുകളെ അതിജീവിക്കാനുള്ള സാധ്യതയ്‌ക്കെതിരായ ഇൻഷുറൻസായി കണക്കാക്കുന്നു. ആ അർത്ഥത്തിൽ, അവ ലൈഫ് ഇൻഷുറൻസിൻ്റെ പൂരകമാണ്, കൂടാതെ ഒരു അണ്ടർറൈറ്റിംഗ് വീക്ഷണകോണിൽ നിന്ന്, ലൈഫ് ഇൻഷുറൻസിൻ്റെ പ്രതിബിംബമാണ്. ചില ലൈഫ് ഇൻഷുറൻസ് കരാറുകൾ പണമൂല്യങ്ങൾ ശേഖരിക്കുന്നു, പോളിസി സറണ്ടർ ചെയ്താലോ കടം വാങ്ങുമ്പോഴോ ഇൻഷുർ ചെയ്തയാൾ അത് എടുക്കും. വർഷാശനവും എൻഡോവ്‌മെൻ്റ് പോളിസികളും പോലുള്ള ചില പോളിസികൾ, ആവശ്യമുള്ളപ്പോൾ സമ്പത്ത് ശേഖരിക്കുന്നതിനോ പണമാക്കി മാറ്റുന്നതിനോ ഉള്ള സാമ്പത്തിക ഉപകരണങ്ങളാണ്. യുണൈറ്റഡ് സ്‌റ്റേറ്റ്‌സ്, [[യുണൈറ്റഡ് കിങ്ഡം|യുകെ]] പോലുള്ള പല രാജ്യങ്ങളിലും, ചില പ്രത്യേക സാഹചര്യങ്ങളിൽ ഈ പണ മൂല്യത്തിൻ്റെ പലിശയ്ക്ക് നികുതി നൽകേണ്ടതില്ലെന്ന് നികുതി നിയമം നൽകുന്നു. ഇത് ലൈഫ് ഇൻഷുറൻസിൻ്റെ വ്യാപകമായ ഉപയോഗത്തിലേക്ക് നയിക്കുന്നു. അതുപോലെ തന്നെ നേരത്തെയുള്ള മരണം സംഭവിച്ചാൽ സംരക്ഷിക്കുന്നതിനും, നികുതിലാഭിക്കുവാൻ കാര്യക്ഷമമായ മാർഗ്ഗമായും ഇത് ഉപകരിക്കുന്നു. യുണൈറ്റഡ് സ്റ്റേറ്റ്സിൽ, ലൈഫ് ഇൻഷുറൻസ് പോളിസികളുടെയും വർഷാശനങ്ങളുടെയും പലിശ വരുമാനത്തിന്മേലുള്ള നികുതി സാധാരണയായി മാറ്റിവയ്ക്കപ്പെടുന്നു. എന്നിരുന്നാലും, ചില സന്ദർഭങ്ങളിൽ നികുതി മാറ്റിവയ്ക്കലിൽ നിന്ന് ലഭിക്കുന്ന ആനുകൂല്യം കുറഞ്ഞ വരുമാനം ഉപയോഗിച്ച് തട്ടിക്കഴിക്കുകയും ചെയ്യാം. ഇത് ഇൻഷുറൻസ് കമ്പനിയെയും പോളിസിയുടെ തരത്തെയും മറ്റ് ആപേക്ഷികതകളെയും (മരണനിരക്ക്, വിപണി വരുമാനം മുതലായവ) ആശ്രയിച്ചിരിക്കുന്നു. കൂടാതെ, മറ്റ് ആദായനികുതി ലാഭിക്കൽ വാഹനങ്ങൾ (ഉദാ. ഐആർഎകൾ, 401(കെ) പ്ലാനുകൾ, റോത്ത് ഐആർഎകൾ) മൂല്യ ശേഖരണത്തിനുള്ള മികച്ച ബദലുകളായിരിക്കാം. ==== ശവസംസ്കാര ഇൻഷുറൻസ് ==== ''ശവസംസ്കാര ഇൻഷുറൻസ്'' എന്നത് ഒരു പഴയ തരത്തിലുള്ള ലൈഫ് ഇൻഷുറൻസാണ്. അത് മരണാനന്തരം ഒരു ശവസംസ്കാരച്ചെലവ് പോലെയുള്ള അന്തിമ ചെലവുകൾക്കായി നൽകപ്പെടും. ഗ്രീക്കുകാരും റോമാക്കാരുമാണു ശവസംസ്കാര ഇൻഷുറൻസ് അവതരിപ്പിച്ചത്. 600 CE-ൽ അവർ "ബനവലൻ്റ് സൊസൈറ്റികൾ" എന്ന പേരിൽ സംഘങ്ങൾ സംഘടിപ്പിച്ചു, അത് ജീവിച്ചിരിക്കുന്ന കുടുംബങ്ങളെ പരിപാലിക്കുകയും അംഗങ്ങളുടെ മരണശേഷം ശവസംസ്കാരച്ചെലവ് നൽകുകയും ചെയ്തു. [[വിക്ടോറിയൻ കാലഘട്ടം|വിക്ടോറിയൻ കാലഘട്ടഗത്തിലെ]] സൗഹൃദ കൂട്ടായ്മകൾ ചെയ്തതുപോലെ, മധ്യകാലഘട്ടത്തിലെ ഗിൽഡുകളും സമാനമായ ഒരു ലക്ഷ്യം നിർവഹിച്ചു. ==== ആസ്തി ഇൻഷുറൻസ് ==== ആസ്തി ഇൻഷുറൻസ് അഗ്നിബാധ, മോഷണം അല്ലെങ്കിൽ കാലാവസ്ഥാ കേടുപാടുകൾ പോലെയുള്ള വസ്തുവകകൾക്കുള്ള അപകടങ്ങളിൽ നിന്ന് സംരക്ഷണം നൽകുന്നു. ഇതിൽ അഗ്നിബാധ ഇൻഷുറൻസ്, വെള്ളപ്പൊക്ക ഇൻഷുറൻസ്, ഭൂകമ്പ ഇൻഷുറൻസ്, ഗൃഹ ഇൻഷുറൻസ്, ഉൾനാടൻ മറൈൻ ഇൻഷുറൻസ് അല്ലെങ്കിൽ ബോയിലർ ഇൻഷുറൻസ് തുടങ്ങിയ പ്രത്യേക ഇൻഷുറൻസ് രൂപങ്ങൾ ഉൾപ്പെട്ടേക്കാം. ആസ്തി ഇൻഷുറൻസ് എന്ന പദം, അപകട ഇൻഷുറൻസ് പോലെ, ഇൻഷുറൻസിൻ്റെ വിവിധ ഉപവിഭാഗങ്ങളുടെ വിശാലമായ വിഭാഗമായി ഉപയോഗിക്കാം, അവയിൽ ചിലത് ചുവടെ പട്ടികപ്പെടുത്തിയിരിക്കുന്നു: * '''''വ്യോമയാന ഇൻഷുറൻസ്''''' വിമാന ചട്ടക്കൂടുകളും സ്പെയറുകളും, യാത്രക്കാരുടെയും മൂന്നാം കക്ഷി ബാധ്യതയും പോലുള്ള അനുബന്ധ ബാധ്യതാ അപകടസാധ്യതകളെ സംരക്ഷിക്കുന്നു. ഈ ഉപവിഭാഗത്തിന് കീഴിൽ വിമാനനിലയങ്ങൾ, വിമാന ഗതാഗത നിയന്ത്രണം, ചെറിയ ആഭ്യന്തര എക്‌സ്‌പോഷറുകൾ വഴി അന്താരാഷ്‌ട്ര വിമാനത്താവളങ്ങൾക്കുള്ള ഇന്ധനം നിറയ്ക്കൽ പ്രവർത്തനങ്ങൾ, എന്നിവ അടങ്ങിയെക്കാം. * '''''ബോയിലർ ഇൻഷുറൻസ്''''' (ബോയിലർ, മെഷിനറി ഇൻഷുറൻസ് അല്ലെങ്കിൽ ഉപകരണങ്ങളുടെ തകർച്ച ഇൻഷുറൻസ് എന്നും അറിയപ്പെടുന്നു) ബോയിലറുകൾക്കോ ഉപകരണങ്ങൾക്കോ യന്ത്രങ്ങൾക്കോ ആകസ്മികമായ ശാരീരിക നാശനഷ്ടങ്ങൾക്കെതിരെ ഇൻഷുർ ചെയ്യുന്നു. * '''''കെട്ടിടനിർമ്മാണ അപായസാധ്യത ഇൻഷുറൻസ്''''', നിർമ്മാണ സമയത്ത് ഭൗതിക നഷ്ടം അല്ലെങ്കിൽ വസ്തുവകകൾക്ക് നാശനഷ്ടം ഉണ്ടാകാനുള്ള സാധ്യതക്കെതിരെ ഇൻഷുർ ചെയ്യുന്നു. കെട്ടിടനിർമ്മാണ അപായസാധ്യത ഇൻഷുറൻസ് സാധാരണയായി "എല്ലാ അപകടസാധ്യതകളും" അടിസ്ഥാനത്തിലാണ് എഴുതിയിരിക്കുന്നത്, അതായത്, പ്രത്യേകം എടുത്തുപറഞ്ഞ് ഒഴിവാക്കാത്ത ഏതെങ്കിലും കാരണത്താൽ (ഇൻഷുർ ചെയ്തയാളുടെ അശ്രദ്ധ ഉൾപ്പെടെ) ഉണ്ടാകുന്ന നാശനഷ്ടങ്ങൾക്ക് ഇവ പരിരക്ഷ നൽകും. ഒരു കെട്ടിടത്തിൻ്റെയോ ഘടനയുടെയോ നിർമ്മാണത്തിനോ നവീകരണത്തിനോ ഉപയോഗിക്കുന്ന വസ്തുക്കൾ, ഫിക്‌ചറുകൾ അല്ലെങ്കിൽ ഉപകരണങ്ങൾ എന്നിവയിൽ ഒരു വ്യക്തിയുടെ അല്ലെങ്കിൽ സ്ഥാപനത്തിൻ്റെ ഇൻഷുർ ചെയ്യാവുന്ന താൽപ്പര്യം സംരക്ഷിക്കുന്ന പരിരക്ഷയാണ് ഈ ഇൻഷുറൻസ് നൽകുന്നത്.<ref>{{cite web|title=കെട്ടിടനിർമ്മാണ അപായസാധ്യത ഇൻഷുറൻസ്: നിർമ്മാണ പദ്ധതികൾക്കുള്ള പ്രത്യേക പരിരക്ഷ|language=en |trans-title=Builder's Risk Insurance: Specialized Coverage for Construction Projects|url=http://adjustersinternational.com/publications/adjusting-today/builders-risk-insurance/1/|website=ക്രമീകരണം ഇന്ന്|publisher=അഡ്ജസ്റ്റേഴ്സ് ഇൻ്റർനാഷണൽ|access-date=16 ഒക്ടോബർ 2009}}</ref> * '''''വിള ഇൻഷുറൻസ്''''': വളരുന്ന വിളകളുമായി ബന്ധപ്പെട്ട വിവിധ അപകടസാധ്യതകൾ കുറയ്ക്കുന്നതിനോ നിയന്ത്രിക്കുന്നതിനോ കർഷകർക്ക് ''വിള ഇൻഷുറൻസ്'' വാങ്ങാം. കാലാവസ്ഥ, കൊടുങ്കാറ്റ്, വരൾച്ച, മഞ്ഞ് നാശം, കീടങ്ങൾ എന്നിവ മൂലമുണ്ടാകുന്ന വിളനാശം അല്ലെങ്കിൽ നാശനഷ്ടങ്ങൾ അത്തരം അപകടങ്ങളിൽ ഉൾപ്പെടുന്നു.<ref name="Ali-et-al-2020">{{cite journal|last1=അലി|first1=വില്ലിയംസ്|last2=അബ്ദുലൈ|first2=അവുദു|last3=മിശ്ര|first3=അശോക് കെ.|date=2020-10-06|title=വികസ്വര, വളർന്നുവരുന്ന രാജ്യങ്ങളിലെ കാർഷിക ഇൻഷുറൻസിനായുള്ള ആവശ്യത്തിൻ്റെ വിശകലനത്തിലെ സമീപകാല മുന്നേറ്റങ്ങൾ|language=en |trans-title=Recent Advances in the Analyses of Demand for Agricultural Insurance in Developing and Emerging Countries|journal=റിസോഴ്സ് ഇക്കണോമിക്സിൻ്റെ വാർഷിക അവലോകനം|publisher=വാർഷിക അവലോകനങ്ങൾ|volume=12|issue=1|pages=411–430|doi=10.1146/annurev-resource-110119-025306|issn=1941-1340|s2cid=225173762|doi-access=free}}</ref> * '''''ഭൂകമ്പ ഇൻഷുറൻസ്''''': ഭൂകമ്പ ഇൻഷുറൻസ് എന്നത് വസ്തുവിന് നാശമുണ്ടാക്കുന്ന ഒരു ഭൂകമ്പം ഉണ്ടായാൽ പോളിസി ഉടമയ്ക്ക് നൽകുന്ന ഒരു ആസ്തി ഇൻഷുറൻസ് ആണ്. മിക്ക സാധാരണ ഗൃഹ ഇൻഷുറൻസ് പോളിസികളും ഭൂകമ്പ നാശനഷ്ടങ്ങൾക്ക് പരിരക്ഷ നൽകുന്നില്ല. ഭൂകമ്പ ഇൻഷുറൻസ് പോളിസികളിൽ പൊതുവെ ഉയർന്ന കിഴിവ് ലഭിക്കും. നിരക്കുകൾ സ്ഥലത്തെയും അതിനാൽ ഭൂകമ്പത്തിൻ്റെ സാധ്യതയും വീടിൻ്റെ നിർമ്മാണവും ആശ്രയിച്ചിരിക്കുന്നു. * '''''ആത്മാർത്ഥത കടപ്പത്രം (ഫിഡിലിറ്റി ബോണ്ട്)''''': നിർദ്ദിഷ്ട വ്യക്തികളുടെ വഞ്ചനാപരമായ പ്രവർത്തനങ്ങളുടെ ഫലമായി പോളിസി ഉടമകൾക്ക് സംഭവിക്കുന്ന നഷ്ടങ്ങൾക്ക് പരിരക്ഷ നൽകുന്ന അപകട ഇൻഷുറൻസിൻ്റെ ഒരു രൂപമാണ് ''ആത്മാർത്ഥത കടപ്പത്രം (ഫിഡിലിറ്റി ബോണ്ട്)''. ജീവനക്കാരുടെ സത്യസന്ധമല്ലാത്ത പ്രവൃത്തികൾ മൂലമുണ്ടാകുന്ന നഷ്ടത്തിന് ഇത് സാധാരണയായി ഒരു വ്യാപാരസ്ഥാപനം ഇൻഷുർ ചെയ്യുന്നു. [[File:FEMA - 14947 - Photograph by Jocelyn Augustino taken on 08-30-2005 in Louisiana.jpg|thumb|right|[[കത്രീന ചുഴലിക്കാറ്റ്]] 80 ബില്യൺ ഡോളറിലധികം കൊടുങ്കാറ്റും വെള്ളപ്പൊക്കവും ഉണ്ടാക്കി.]] * '''''പ്രളയ ഇൻഷുറൻസ്''''': വെള്ളപ്പൊക്കം മൂലമുള്ള ആസ്തി നഷ്ടത്തിൽ നിന്ന് പ്രളയ ഇൻഷുറൻസ് പരിരക്ഷിക്കുന്നു. പല യുഎസ് ഇൻഷുറർമാരും രാജ്യത്തിൻ്റെ ചില ഭാഗങ്ങളിൽ പ്രളയ ഇൻഷുറൻസ് നൽകുന്നില്ല. ഇതിനുള്ള പ്രതികരണമായി, ഫെഡറൽ ഗവൺമെൻ്റ് ''ദേശിയ പ്രളയ ഇൻഷുറൻസ് പദ്ധതി'' സൃഷ്ടിച്ചു. അത് അവസാന ആശ്രയ ഇൻഷുറർ ആയി വർത്തിക്കുന്നു. * '''''ഗൃഹ ഇൻഷുറൻസ്''''': ഗൃഹ ഇൻഷുറൻസ്, സാധാരണയായി അപായഭയ ഇൻഷുറൻസ് അല്ലെങ്കിൽ ഗൃഹ ഉടമ ഇൻഷുറൻസ്. പോളിസി ഉടമയുടെ വീടിന് കേടുപാടുകൾ, നാശം എന്നിവക്കെതിരെ പരിരക്ഷ നൽകുന്നു. ചില ഭൂമിശാസ്ത്രപരമായ പ്രദേശങ്ങളിൽ, വെള്ളപ്പൊക്കം അല്ലെങ്കിൽ ഭൂകമ്പം പോലുള്ള ചില അപകടസാധ്യതകളെ പോളിസി ഒഴിവാക്കിയേക്കാം. അങ്ങിനെയാണെങ്കിൽ ഇവയ്ക്ക് പ്രത്യേക പരിരക്ഷക്ക് അധികം പ്രീമിയം നൽകേണ്ടിവരും. ആസ്തിയുടെ ആവശ്യമായ പരിപാലനവുമായി ബന്ധപ്പെട്ട പ്രശ്നങ്ങൾ സാധാരണയായി വീട്ടുടമസ്ഥൻ്റെ ഉത്തരവാദിത്തമാണ്. പോളിസിയിൽ ആസ്തിവിവരപട്ടിക ഉൾപ്പെടാം, അല്ലെങ്കിൽ, പ്രത്യേകിച്ച് വീട് വാടകയ്‌ക്കെടുക്കുന്ന ആളുകൾക്ക് ഇത് ഒരു പ്രത്യേക പോളിസിയായി വാങ്ങാം. ചില രാജ്യങ്ങളിൽ, വളർത്തുമൃഗങ്ങൾ ഉൾപ്പെടെ വീട്ടിലെ അംഗങ്ങൾ വരുത്തുന്ന പരിക്കുകൾക്കും സ്വത്ത് നാശത്തിനും ബാധ്യതയും നിയമപരമായ ഉത്തരവാദിത്തവും ഉൾപ്പെട്ടേക്കാവുന്ന ഒരു പരിരക്ഷ പൊതിക്കെട്ട് ഇൻഷുറർമാർ വാഗ്ദാനം ചെയ്യുന്നു.<ref>{{cite web | author = ഇൻഷുറൻസ് ഇൻഫർമേഷൻ ഇൻസ്റ്റിറ്റ്യൂട്ട് | title = എന്താണ് ഗൃഹ ഉടമ ഇൻഷുറൻസ്? |language=en |trans-title=What is homeowners insurance?| url = http://www.iii.org/individuals/homei/hbasics/whatis/ | access-date = 11 നവംബർ 2008 }}</ref> * '''''ഭൂവുടമ ഇൻഷുറൻസ്''''': ഭൂവുടമ ഇൻഷുറൻസ് വാടകക്കാർക്ക് വാടകയ്‌ക്ക് നൽകുന്ന വാസയോഗ്യമായ അല്ലെങ്കിൽ വാണിജ്യ ആസ്തി പരിരക്ഷിക്കുന്നു. വസ്തുവിലെ താമസക്കാർക്കുള്ള ഭൂവുടമയുടെ ബാധ്യതയും ഇത് ഉൾക്കൊള്ളുന്നു. ഭൂരിഭാഗം വീട്ടുടമസ്ഥരുടെയും ഇൻഷുറൻസ്, അതേ സമയം, ഉടമയുടെ ഉടമസ്ഥതയിലുള്ള വീടുകൾക്ക് മാത്രമേ പരിരക്ഷ നൽകൂ, കുടിയാന്മാരുമായി ബന്ധപ്പെട്ട ബാധ്യതയോ നാശനഷ്ടങ്ങളോ അല്ല.<ref>{{Cite web|url=https://www.forbes.com/sites/forbesrealestatecouncil/2019/09/10/insurance-for-landlords-protecting-your-investment/|title=ഭൂവുടമകൾക്കുള്ള ഇൻഷുറൻസ്: നിങ്ങളുടെ നിക്ഷേപം സംരക്ഷിക്കൽ |trans-title=Insurance For Landlords: Protecting Your Investment|last=മില്ലർ|first=നാഥൻ|website=ഫോബ്സ്|language=en|access-date=2019-10-27}}</ref> * '''''മറൈൻ ഇൻഷുറൻസ്''''': മറൈൻ ഇൻഷുറൻസും മറൈൻ കപ്പൽച്ചരക്ക് ഇൻഷുറൻസും കടലിലോ ഉൾനാടൻ ജലപാതകളിലോ ഉള്ള കപ്പലുകളുടെ നഷ്ടം അല്ലെങ്കിൽ കേടുപാടുകൾ, ഗതാഗത രീതി പരിഗണിക്കാതെ, ഗതാഗതത്തിലുള്ള ചരക്കുകൾ എന്നിവ പരിരക്ഷിക്കുന്നു. കടൽച്ചരക്കിന്റെയും അവ വഹിക്കുന്ന കപ്പലിന്റെയും ഉടമ പ്രത്യേക കോർപ്പറേഷനുകളായിരിക്കുമ്പോൾ, അഗ്നിബാധ, കപ്പൽ തകർച്ച മുതലായവയിൽ നിന്നുള്ള നഷ്ടങ്ങൾക്ക് മറൈൻ കപ്പൽച്ചരക്ക് ഇൻഷുറൻസ് ചരക്ക് ഉടമയ്ക്ക് നഷ്ടപരിഹാരം നൽകുന്നു, എന്നാൽ ചരക്ക് വാഹിനിക്കപ്പൽ അല്ലെങ്കിൽ കപ്പൽ ഇൻഷുറൻസിൽ നിന്ന് വീണ്ടെടുക്കാൻ കഴിയുന്ന നഷ്ടങ്ങൾ ഒഴിവാക്കുന്നു. പല മറൈൻ ഇൻഷുറൻസ് അണ്ടർറൈറ്ററുകളും അത്തരം പോളിസികളിൽ ''സമയ ഘടകം'' പരിരക്ഷ ഉൾപ്പെടുത്തും, ഇത് ലാഭനഷ്ടവും മറ്റ് വ്യാപാര ചെലവുകൾക്കും പരിരക്ഷ നൽകിയ നഷ്ടം മൂലമുണ്ടാകുന്ന കാലതാമസത്തിന് കാരണമാകുന്ന നഷ്ടപരിഹാരം വർദ്ധിപ്പിക്കുന്നു. * '''''വാടകക്കാരുടെ ഇൻഷുറൻസ്''''': വാടകക്കാരുടെ ഇൻഷുറൻസ് എന്ന് വിളിക്കപ്പെടുന്ന കുടിയാന്മാരുടെ ഇൻഷുറൻസ്, വീട്ടുടമകളുടെ ഇൻഷുറൻസിൻ്റെ ചില ആനുകൂല്യങ്ങൾ നൽകുന്ന ഒരു ഇൻഷുറൻസ് പോളിസിയാണ്. എന്നാൽ ഒരു വാടകക്കാരൻ ഘടനയിൽ വരുത്തുന്ന ചെറിയ മാറ്റങ്ങൾ ഒഴികെ, വാസസ്ഥലത്തിനോ ഘടനയ്ക്കോ പരിരക്ഷ ഉൾപ്പെടുന്നില്ല. * '''''അനുബന്ധ പ്രകൃതി ദുരന്ത ഇൻഷുറൻസ്''''': ഒരു പ്രകൃതി ദുരന്തം പോളിസി ഉടമയുടെ വീട് വാസയോഗ്യമല്ലാതാക്കിയതിന് ശേഷമുള്ള നിർദ്ദിഷ്ട ചെലവുകൾക്ക് അനുബന്ധ പ്രകൃതി ദുരന്ത ഇൻഷുറൻസ് പരിരക്ഷ നൽകുന്നു. വീട് പുനർനിർമിക്കുന്നതുവരെ അല്ലെങ്കിൽ ഒരു നിശ്ചിത കാലയളവ് അവസാനിക്കുന്നതുവരെ ആനുകാലിക തുകകൾ ഇൻഷുർ ചെയ്തയാൾക്ക് നേരിട്ട് നൽകും. * '''''ജാമ്യ കടപ്പത്ര (ഷുവർട്ടി ബോണ്ട്) ഇൻഷുറൻസ്''''': പ്രിൻസിപ്പലിൻ്റെ പ്രകടനത്തിന് ഉറപ്പുനൽകുന്ന ത്രികക്ഷി ഇൻഷുറൻസാണ് ജാമ്യ കടപ്പത്ര ഇൻഷുറൻസ്. * '''''അഗ്നിപർവ്വത ഇൻഷുറൻസ്''''': അഗ്നിപർവ്വത സ്‌ഫോടനങ്ങളിൽ നിന്നുള്ള കേടുപാടുകളിൽ നിന്ന് സംരക്ഷിക്കുന്ന ഒരു പ്രത്യേക ഇൻഷുറൻസാണ് അഗ്നിപർവ്വത ഇൻഷുറൻസ്. * '''''കൊടുങ്കാറ്റ് ഇൻഷുറൻസ്''''': ചുഴലിക്കാറ്റ് പോലെയുള്ള കാറ്റ് സംഭവങ്ങൾ മൂലമുണ്ടാകുന്ന നാശനഷ്ടങ്ങൾ ഉൾക്കൊള്ളുന്ന ഒരു ഇൻഷുറൻസാണ് കൊടുങ്കാറ്റ് ഇൻഷുറൻസ്. ==== ബാധ്യത ഇൻഷുറൻസ് ==== ഇൻഷുർ ചെയ്ത വ്യക്തിക്കെതിരായ നിയമപരമായ അവകാശവാദങ്ങൾ ഉൾക്കൊള്ളുന്ന ഒരു വിശാലമായ ''അധിഗണം'' ആണ് ബാധ്യത ഇൻഷുറൻസ്. പല തരത്തിലുള്ള ഇൻഷുറൻസിലും ബാധ്യത പരിരക്ഷയുടെ ഒരു വശം ഉൾപ്പെടുന്നു. ഉദാഹരണത്തിന്, ഒരു വീട്ടുടമസ്ഥൻ്റെ ഇൻഷുറൻസ് പോളിസിയിൽ സാധാരണയായി ബാധ്യത പരിരക്ഷ ഉൾപ്പെടും. അത് വസ്‌തുവകയിൽ വഴുതി വീഴുന്ന ഒരാൾ അവകാശവാദം കൊണ്ടുവരുന്ന സാഹചര്യത്തിൽ ഇൻഷുർ ചെയ്‌തയാളെ സംരക്ഷിക്കുന്നു; വാഹന ഇൻഷുറൻസിൽ ബാധ്യതാ ഇൻഷുറൻസിൻ്റെ ഒരു വശവും ഉൾപ്പെടുന്നു, അത് തകരുന്ന ഒരു കാർ മറ്റുള്ളവരുടെ ജീവിതത്തിനോ ആരോഗ്യത്തിനോ സ്വത്തിനോ ഉണ്ടാക്കിയേക്കാവുന്ന ദോഷങ്ങൾക്കെതിരെ നഷ്ടപരിഹാരം നൽകുന്നു. ഒരു ബാധ്യതാ ഇൻഷുറൻസ് പോളിസി വാഗ്ദാനം ചെയ്യുന്ന പരിരക്ഷ ഇരട്ടിയാണ്: പോളിസി ഉടമയ്‌ക്കെതിരെ ഒരു വ്യവഹാരം ആരംഭിച്ചാൽ നിയമപരമായ പ്രതിരോധം, ഒരു ഉടമ്പടി, അല്ലെങ്കിൽ കോടതി വിധിയുമായി ബന്ധപ്പെട്ട് നഷ്ടപരിഹാരം (ഇൻഷുർ ചെയ്ത വ്യക്തിക്ക് വേണ്ടിയുള്ള പണമടക്കൽ). ബാധ്യതാ പോളിസികൾ സാധാരണയായി ഇൻഷുർ ചെയ്തയാളുടെ അശ്രദ്ധയെ മാത്രം ഉൾക്കൊള്ളുന്നു, ഇൻഷുർ ചെയ്ത വ്യക്തിയുടെ മനഃപൂർവ്വമോ കല്പിച്ചുകൂട്ടിയോ ആയ പ്രവർത്തനങ്ങളുടെ ഫലങ്ങൾക്ക് ഇത് ബാധകമല്ല. * '''''പൊതു ബാധ്യത ഇൻഷുറൻസ്''''' അല്ലെങ്കിൽ ''പൊതുവായ ബാധ്യത ഇൻഷുറൻസ്'' പൊതുജനങ്ങളിൽ ഒരാളെ പരിക്കേൽപ്പിക്കുകയോ അല്ലെങ്കിൽ അവരുടെ വസ്തുവകകൾക്ക് ഏതെങ്കിലും വിധത്തിൽ കേടുവരുത്തുകയോ ചെയ്താൽ അതുമൂലം വന്നേക്കാവുന്ന അവകാശവാദങ്ങൾക്കെതിരെ ഒരു വ്യാപാരത്തിനോ അല്ലെങ്കിൽ സ്ഥാപനത്തിനോ പരിരക്ഷ നൽകുന്നു. * '''''നിർദ്ദേശകരുടെയും ഉദ്യോഗസ്ഥൻമാരുടെയും ബാധ്യതാ ഇൻഷുറൻസ്''''' (ഡി&ഓ എന്ന് ഇംഗ്ലീഷിൽ ചുരുക്കമായി അറിയപ്പെടുന്നു) ബാധ്യസ്ഥരായ നിർദ്ദേശകരും ഉദ്യോഗസ്ഥരും വരുത്തിയ പിശകുകളുടെ ഫലമായുണ്ടാകുന്ന വ്യവഹാരവുമായി ബന്ധപ്പെട്ട ചെലവുകളിൽ നിന്ന് ഒരു സ്ഥാപനത്തെ സംരക്ഷിക്കുന്നു. * '''''പാരിസ്ഥിതിക ബാധ്യത ഇൻഷുറൻസ്''''' അല്ലെങ്കിൽ ''പാരിസ്ഥിതിക വൈകല്യ ഇൻഷുറൻസ്'' ഇൻഷുർ ചെയ്ത വ്യക്തിയെ മലിനീകരണത്തിൻ്റെ വ്യാപനം, പുറന്തള്ളൽ അല്ലെങ്കിൽ രക്ഷപ്പെടൽ എന്നിവയുടെ ഫലമായി ശാരീരിക പരിക്കുകൾ, വസ്തുവകകൾ നശിപ്പിക്കൽ, വൃത്തിയാക്കൽ ചെലവുകൾ എന്നിവയിൽ നിന്ന് സംരക്ഷിക്കുന്നു. * '''''പിശകുകൾക്കും ഒഴിവാക്കലുകൾക്കുമുള്ള ഇൻഷുറൻസ്''''' (ഇംഗ്ലീഷിൽ ചുരുക്കമായി ''ഇ&ഒ ഇൻഷുറൻസ്'' എന്ന് വിശേഷിപ്പിക്കാറുണ്ട്) എന്നത് ഇൻഷുറൻസ് ഏജൻ്റുമാർ, റിയൽ എസ്റ്റേറ്റ് ഏജൻ്റുമാർ, ദല്ലാളുകൾ, ആർക്കിടെക്റ്റുകൾ, മൂന്നാം-കക്ഷി കാര്യനിർവാഹകർ (ടിപിഎകൾ), മറ്റ് വ്യാപാര-തൊഴിൽവിദഗ്ധർ തുടങ്ങിയ വിവിധ മേഖലകളിലെ തൊഴിൽവിദഗ്ധർക്കുള്ള വ്യാപാര ബാധ്യതാ ഇൻഷുറൻസാണ്. * '''''സമ്മാന നഷ്ടപരിഹാര ഇൻഷുറൻസ്''''' ഒരു പ്രചാരണപരമായ നഷ്ടപരിഹാര ഇൻഷുറൻസാണ്. അതിൽ പങ്കെടുക്കുന്നവർക്ക് സമ്മാനങ്ങൾ നേടാനുള്ള അവസരം വാഗ്ദാനം ചെയ്യുന്നു. വലിയ സമ്മാനങ്ങൾ നൽകാനായി പണം കരുതുന്നതിനുപകരം, പ്രചാരകൻ ഒരു സമ്മാന നഷ്ടപരിഹാര ഇൻഷുറൻസ് കമ്പനിക്ക് പ്രീമിയം നൽകുന്നതിലൂടെ വൻ തുക സമ്മാനമായി നൽകേണ്ടിവന്നാൽ അത് ഇൻഷുർ ചെയ്ത വ്യക്തിക്ക് തിരികെ ലഭ്യമാകും. ഒരു ബാസ്‌ക്കറ്റ്‌ബോൾ ഗെയിമിൽ ''ഹാഫ്-കോർട്ട് ഷോട്ട്'' അല്ലെങ്കിൽ ഗോൾഫ് ടൂർണമെൻ്റിൽ ഒരു ''ഹോൾ-ഇൻ-വൺ'' നടത്താൻ കഴിയുന്ന മത്സരാർത്ഥികൾക്ക് സമ്മാനങ്ങൾ വാഗ്ദാനം ചെയ്യുന്നത് ഉദാഹരണങ്ങളിൽ ഉൾപ്പെടുന്നു. * '''''തൊഴിൽപര നഷ്ടപരിഹാര ഇൻഷുറൻസ്''''' എന്ന് വിളിക്കപ്പെടുന്ന ''തൊഴില്പരമായ ബാധ്യതാ ഇൻഷുറൻസ്'', വാസ്തുവിദ്യാ കോർപ്പറേഷനുകളും വൈദ്യ തൊഴിൽ പോലുള്ള ഇൻഷുർ ചെയ്ത തൊഴിൽവിദഗ്ധരെ അവരുടെ രോഗികളാൽ/കക്ഷികളാൽ ഉന്നയിക്കപ്പെടാൻ സാധ്യതയുള്ള അശ്രദ്ധ അവകാശവാദങ്ങളിൽ നിന്ന് സംരക്ഷിക്കുന്നു. തൊഴില്പരമായ ബാധ്യതാ ഇൻഷുറൻസ് തൊഴിലിനെ ആശ്രയിച്ച് വ്യത്യസ്ത പേരുകളിൽ അറിയപ്പെട്ടേക്കാം. ഉദാഹരണത്തിന്, വൈദ്യ തൊഴിലിനെ പരാമർശിക്കുന്ന തൊഴില്പരമായ ബാധ്യതാ ഇൻഷുറൻസിനെ ''വൈദ്യ ദുരാചാര ഇൻഷുറൻസ്'' എന്ന് വിളിക്കാം. പലപ്പോഴും വാണിജ്യ ഇൻഷുറൻസ് ചെയ്തയാളുടെ ബാധ്യതാ ഇൻഷുറൻസ് പ്രോഗ്രാമിൽ നിരവധി പാളികൾ അടങ്ങിയിരിക്കുന്നു. ഇൻഷുറൻസിൻ്റെ ആദ്യ പാളി സാധാരണയായി പ്രാഥമിക ഇൻഷുറൻസ് ഉൾക്കൊള്ളുന്നു, ഇത് പ്രാഥമിക പോളിസിയുടെ ബാധ്യതയുടെ പരിധി വരെ വിധികൾക്കും സെറ്റിൽമെൻ്റുകൾക്കും ആദ്യ ദ്രവ്യ നഷ്ടപരിഹാരം നൽകുന്നു. സാധാരണയായി, പ്രാഥമിക ഇൻഷുറൻസ് ഒരു കിഴിവിന് വിധേയമാണ് കൂടാതെ ഇൻഷുർ ചെയ്ത വ്യക്തിയെ വ്യവഹാരങ്ങൾക്കെതിരെ പ്രതിരോധിക്കാൻ ഇൻഷുറർ ബാധ്യസ്ഥനാക്കുന്നു, ഇത് ഇൻഷുർ ചെയ്തയാളെ സംരക്ഷിക്കാൻ അഭിഭാഷകനെ ഏൽപ്പിക്കുന്നതിലൂടെയാണ്. പല സന്ദർഭങ്ങളിലും, ഒരു വാണിജ്യ ഇൻഷുറൻസ് ചെയ്തയാൾ സ്വയം ഇൻഷുർ ചെയ്യാൻ തിരഞ്ഞെടുത്തെന്നു വരാം. പ്രാഥമിക ഇൻഷുറൻസ് അല്ലെങ്കിൽ സ്വയം ഇൻഷുർ ചെയ്ത നിലനിർത്തലിന് മുകളിൽ, ഇൻഷുർ ചെയ്ത വ്യക്തിക്ക് നഷ്ടപരിഹാര പരിരക്ഷയുടെ അധിക പരിധികൾ നൽകുന്നതിന് ഒന്നോ അതിലധികമോ അധിക ഇൻഷുറൻസ് പാളികൾ ഉണ്ടായിരിക്കാം. "ഒറ്റപ്പെട്ടുനിൽക്കുന്ന" അമിതപാളി പോളിസികൾ (സ്വന്തം നിബന്ധനകൾ, വ്യവസ്ഥകൾ, ഒഴിവാക്കലുകൾ എന്നിവ ഉൾക്കൊള്ളുന്ന പോളിസികൾ), "രൂപം തുടരുക" അമിതപാളി ഇൻഷുറൻസ് (അടിസ്ഥാനത്തിലുള്ള പോളിസിയുടെ നിബന്ധനകളുടെ രൂപം പാലിക്കുന്ന പോളിസികൾ) എന്നിവ ഉൾപ്പെടെ വിവിധ തരത്തിലുള്ള അമിതപാളി ഇൻഷുറൻസുകൾ ഉണ്ട്. കൂടാതെ "കുട" ഇൻഷുറൻസ് പോളിസികളും (ചില സാഹചര്യങ്ങളിൽ അടിസ്ഥാന ഇൻഷുറൻസിനേക്കാൾ വിശാലമായ പരിരക്ഷ നൽകുന്ന അമിതപാളി ഇൻഷുറൻസ്) വിപണിയിൽ ലഭ്യമാണ്.<ref>{{Cite journal |title= അമിതപാളി ബാധ്യത ഇൻഷുറൻസ്: നിയമവും വ്യവഹാരവും |language=en |trans-title=Excess Liability Insurance: Law and Litigation|last1 = സീമാൻ|first1 = എസ്.എം|date = 1997|journal = ടോർട്ട് & ഇൻഷുറൻസ് ലോ ജർണൽ |volume=32 |issue=3 |pages=653–714|last2 = കിറ്റ്രെഡ്ജ്|first2 =സി. |jstor=25763179 }}</ref> ==== വായ്പ ==== ''വായ്പ ഇൻഷുറൻസ്'' കടം വാങ്ങുന്നയാൾ പാപ്പരായിരിക്കുമ്പോൾ വായ്പയുടെ കുറച്ച് അല്ലെങ്കിൽ മുഴുവൻ തിരിച്ചടക്കുന്നു. * '''''പണയ ഇൻഷുറൻസ്''''' കടം വാങ്ങുന്നയാൾ വീഴ്ചവരുത്തുകയാണെങ്കിൽ കടം കൊടുക്കുന്നയാൾക്ക് പരിരക്ഷ നൽകുന്നു. പണയ ഇൻഷുറൻസ് എന്നത് വായ്പ ഇൻഷുറൻസിൻ്റെ ഒരു രൂപമാണ്, എന്നിരുന്നാലും ''വായ്പ ഇൻഷുറൻസ്'' എന്ന പേര് പലപ്പോഴും മറ്റ് തരത്തിലുള്ള കടങ്ങൾ ഉൾക്കൊള്ളുന്ന പോളിസികളെ പരാമർശിക്കാൻ ഉപയോഗിക്കുന്നു. * പല ''ക്രെഡിറ്റ് കാർഡുകളും'' വായ്പ ഇൻഷുറൻസിൻ്റെ ഒരു രൂപമായ പേയ്‌മെൻ്റ് സംരക്ഷണ പദ്ധതികൾ വാഗ്ദാനം ചെയ്യുന്നു. * '''''കച്ചവട വായ്പ ഇൻഷുറൻസ്''''' എന്നത് ഇൻഷുർ ചെയ്ത വ്യക്തിക്ക് ലഭിക്കുന്ന കണക്കുകളുടെ വ്യാപാര ഇൻഷുറൻസാണ്. കടക്കാരൻ പണമടയ്ക്കുന്നതിൽ വീഴ്ച വരുത്തിയാൽ, പരിരക്ഷ ചെയ്യപ്പെട്ട കണക്കുകൾക്കായി പോളിസി ഉടമയ്ക്ക് പണം നൽകുന്നു. * '''''പാർശ്വസ്ഥ സംരക്ഷണ ഇൻഷുറൻസ്''''' വായ്പ നൽകുന്ന സ്ഥാപനങ്ങൾ നൽകുന്ന വായ്പകൾക്ക് ഈടായി കൈവശം വച്ചിരിക്കുന്ന ആസ്തി (പ്രാഥമികമായി വാഹനങ്ങൾ) ഇൻഷുർ ചെയ്യുന്നു. ==== സൈബർ ആക്രമണ ഇൻഷുറൻസ് ==== ഇൻറർനെറ്റ് അധിഷ്‌ഠിത അപകടസാധ്യതകളിൽ നിന്നും പൊതുവെ വിവരസാങ്കേതിക വിദ്യ അടിസ്ഥാന സൗകര്യങ്ങൾ, വിവര സ്വകാര്യത, വിവര നിയന്ത്രണ ബാധ്യത, അതുമായി ബന്ധപ്പെട്ട പ്രവർത്തനങ്ങൾ എന്നിവയുമായി ബന്ധപ്പെട്ട അപകടസാധ്യതകളിൽ നിന്നും കോർപ്പറേഷനുകൾക്ക് പരിരക്ഷ നൽകാൻ ഉദ്ദേശിച്ചുള്ള ഒരു വ്യാപാര അനുബന്ധ ഇൻഷുറൻസ് ഉൽപ്പന്നമാണ് '''''സൈബർ ഇൻഷുറൻസ്'''''. ==== മറ്റു വകകൾ ==== * '''''സർവ്വ അപകടസാധ്യതാ ഇൻഷുറൻസ്''''': പോളിസിയിൽ രേഖപ്പെടുത്തിയിട്ടുള്ളവ ഒഴികെ, വിവിധ സംഭവങ്ങളും അപകടങ്ങളും ഉൾക്കൊള്ളുന്ന ഒരു ഇൻഷുറൻസാണ് സർവ്വ അപകടസാധ്യതാ ഇൻഷുറൻസ്. പോളിസിയിൽ പട്ടികയിട്ട അപകടങ്ങളിൽ നിന്നുള്ള നഷ്ടം നികത്തുന്ന അപകട-നിർദ്ദിഷ്ട ഇൻഷുറൻസിൽ നിന്ന് വ്യത്യസ്തമാണ് സർവ്വ അപകടസാധ്യതാ ഇൻഷുറൻസ്.<ref>[http://www.business.gov/manage/business-insurance/insurance-types.html വ്യാപാര ഇൻഷുറൻസ് വകകൾ | SBA.gov] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20100629042726/http://www.business.gov/manage/business-insurance/insurance-types.html |date=2010-06-29 }}. Business.gov. Retrieved on 18 ജൂലൈ 2013.</ref> വാഹന ഇൻഷുറൻസിൽ, സ്വന്തം ഡ്രൈവർ മൂലമുണ്ടാകുന്ന നാശനഷ്ടങ്ങളും സർവ്വ അപകടസാധ്യതാ ഇൻഷുറൻസ് പോളിസിയിൽ ഉൾപ്പെടുന്നു. {{wiktionary|ബ്ലഡ്സ്ടോക്ക്|ബ്ലഡ്സ്ടോക്ക്}} * '''''ബ്ലഡ്സ്ടോക്ക് ഇൻഷുറൻസ്''''' വ്യക്തിഗത കുതിരകളെയോ പൊതുവായ ഉടമസ്ഥതയിലുള്ള നിരവധി കുതിരകളെയോ പരിരക്ഷിക്കുന്നു. പരിരക്ഷ സാധാരണയായി അപകടം, അസുഖം അല്ലെങ്കിൽ രോഗം എന്നിവയുടെ ഫലമായുണ്ടാകുന്ന മരണത്തിനാണ്, എന്നാൽ വന്ധ്യത, ഗതാഗതത്തിലുണ്ടായ നഷ്ടം, മൃഗചികിത്സാ ഫീസ്, വരാനിരിക്കുന്ന കുതിരക്കുട്ടി എന്നിവ ഉൾപ്പെടാം. * '''''വ്യാപാര തടസ്സം ഇൻഷുറൻസ്''''', ഇൻഷുർ ചെയ്യപ്പെട്ട ഒരു അപകടത്തിന് ശേഷം ഉണ്ടാകുന്ന വ്യാപാര പ്രവർത്തനങ്ങൾ തടസ്സപ്പെടുന്നത് മൂലം ഉണ്ടാവുന്ന വരുമാന നഷ്ടം, ചെലവുകൾ എന്നിവയ്ക്കെതിരെ പരിരക്ഷ നൽകുന്നു. * '''''ഡിഫൻസ് ബേസ് ആക്ട് (ഡിബിഎ) ഇൻഷുറൻസ്''''' യുണൈറ്റഡ് സ്‌റ്റേറ്റ്‌സിനും [[കാനഡ|കാനഡയ്ക്കും]] പുറത്ത് കരാറുകൾ നടത്താൻ സർക്കാർ നിയമിക്കുന്ന സിവിലിയൻ തൊഴിലാളികളെ സംരക്ഷിക്കുന്നു. എല്ലാ യു.എസ് പൗരന്മാർക്കും, യു.എസ് നിവാസികൾക്കും, യു.എസ് ഗ്രീൻ കാർഡ് ഉടമകൾക്കും, വിദേശ ഗവൺമെൻ്റ് കരാറുകളിൽ നിയമിച്ചിട്ടുള്ള എല്ലാ ജീവനക്കാർക്കും അല്ലെങ്കിൽ ഉപ കോൺട്രാക്ടർമാർക്കും ഡിബിഎ ആവശ്യമാണ്. രാജ്യത്തെ ആശ്രയിച്ച്, വിദേശ പൗരന്മാരും ഡിബിഎയുടെ പരിധിയിൽ വരണം. ഈ കവറേജിൽ സാധാരണയായി വൈദ്യചികിത്സ, വേതന നഷ്ടം, വൈകല്യം, മരണം എന്നിവയുമായി ബന്ധപ്പെട്ട ചെലവുകൾ ഉൾപ്പെടുന്നു. * '''''പ്രവാസി ഇൻഷുറൻസ്''''' സ്വന്തം രാജ്യത്തിന് പുറത്ത് പ്രവർത്തിക്കുന്ന വ്യക്തികൾക്കും സ്ഥാപനങ്ങൾക്കും വാഹന, സ്വത്ത്, ആരോഗ്യം, ബാധ്യത, വ്യാപാര പ്രവർത്തനങ്ങൾ എന്നിവയ്ക്കുള്ള സംരക്ഷണം നൽകുന്നു. * '''''വാടക യന്തസംവിധാനം ഇൻഷുറൻസ്''''' വാടക കരാർ പ്രകാരം, വാടകയ്‌ക്കെടുത്ത ഉപകരണങ്ങളുടെ വിലയും നിർമ്മാണ യന്ത്രങ്ങളും യന്ത്രസാമഗ്രികളും പോലുള്ള ഒരു യന്തസംവിധാനം വാടകയ്‌ക്കെടുക്കുന്ന സ്ഥാപനം മൂലമുണ്ടാകുന്ന വാടക നിരക്കുകളും അടയ്‌ക്കാൻ ഉപഭോക്താവ് ബാധ്യസ്ഥനാകുമ്പോൾ ആ ബാധ്യത പരിരക്ഷിക്കുന്നു<ref>ബ്രീത്ത് ഇൻഷുറൻസ് ബ്രോക്കേഴ്സ് ലിമിറ്റഡ്, [https://www.breatheinsurance.co.uk/business-insurance/plant-hire-insurance/ Plant Hire Insurance], accessed 14 ഏപ്രിൽ 2024</ref>. * '''''നിയമപരമായ ചെലവ് ഇൻഷുറൻസ്''''': ഒരു സ്ഥാപനത്തിനോ വ്യക്തിക്കോ എതിരായ സാധ്യതയുള്ള നിയമനടപടിയുടെ ചെലവുകൾക്കായി പോളിസി ഉടമകളെ പരിരക്ഷിക്കുന്നു. നിയമനടപടിയുടെ ആവശ്യകതയെ പ്രേരിപ്പിക്കുന്ന എന്തെങ്കിലും സംഭവിക്കുമ്പോൾ, അത് "സംഭവം" എന്നറിയപ്പെടുന്നു. രണ്ട് പ്രധാന തരത്തിലുള്ള നിയമപരമായ ചെലവ് ഇൻഷുറൻസ് ഉണ്ട്: സംഭവത്തിന് മുമ്പുള്ള ഇൻഷുറൻസ്, സംഭവത്തിന് ശേഷമുള്ള ഇൻഷുറൻസ്. * '''''കന്നുകാലി ഇൻഷുറൻസ്''''' എന്നത് വാണിജ്യ അല്ലെങ്കിൽ വിനോദ കൃഷിയിടങ്ങൾ, ജലജന്തുസംഗഹാലയങ്ങൾ, മത്സ്യ കൃഷിയിടങ്ങൾ അല്ലെങ്കിൽ മറ്റേതെങ്കിലും മൃഗങ്ങളെ കൈവശം വയ്ക്കുന്നതിന് നൽകുന്ന ഒരു വിശേഷ പോളിസിയാണ്. അപകടം, അസുഖം അല്ലെങ്കിൽ രോഗം എന്നിവയുടെ ഫലമായുണ്ടാകുന്ന മരണത്തിനോ സാമ്പത്തിക കൊലപാതകത്തിനോ പരിരക്ഷ ലഭ്യമാണ്, എന്നാൽ സർക്കാർ ഉത്തരവിലൂടെ ''നാശം'' ഉൾപ്പെടുത്താം. * '''''മാധ്യമ ബാധ്യത ഇൻഷുറൻസ്''''', സിനിമ-ടെലിവിഷൻ നിർമ്മാണം, അച്ചടി എന്നിവയിൽ ഏർപ്പെടുന്ന തൊഴിൽവിദഗ്ധരെ മാനനഷ്ടം പോലുള്ള അപകടസാധ്യതകൾക്കെതിരെ പരിരക്ഷിക്കുന്നതിനാണ് രൂപകൽപ്പന ചെയ്തിരിക്കുന്നത്. * '''''ആണവസംഭവ ഇൻഷുറൻസ്''''': ആണവവികിരണ വസ്തുക്കൾ ഉൾപ്പെടുന്ന ഒരു സംഭവത്തിൻ്റെ ഫലമായുണ്ടാകുന്ന നാശനഷ്ടങ്ങൾക്ക് ആണവസംഭവ ഇൻഷുറൻസ് പരിരക്ഷ നൽകുന്നു. ഇത് പൊതുവെ ദേശീയ തലത്തിൽ ക്രമീകരിച്ചിരിക്കുന്നു. (ആണവ ഒഴിവാക്കൽ വ്യവസ്ഥയും, യുണൈറ്റഡ് സ്‌റ്റേറ്റ്‌സിനായി ''പ്രൈസ്-ആൻഡേഴ്‌സൺ ആണവ വ്യവസായ നഷ്ടപരിഹാര നിയമവും കാണുക.) * '''''അമിത വീണ്ടെടുപ്പ് ഇൻഷുറൻസ്''''': ഒരു പ്രമോഷൻ യഥാർത്ഥത്തിൽ പ്രതീക്ഷിച്ചതിലും/അല്ലെങ്കിൽ ബജറ്റ് ചെയ്‌തതിലും കൂടുതൽ വിജയകരമാകുകയാണെങ്കിൽ, സാമ്പത്തികമായി സ്വയം പരിരക്ഷിക്കുന്നതിനായി വ്യാപാരസ്ഥാപനങ്ങൾ അമിത വീണ്ടെടുപ്പ് ഇൻഷുറൻസ് വാങ്ങുന്നു. * '''''വളർത്തുമൃഗ ഇൻഷുറൻസ്''''': വളർത്തുമൃഗങ്ങളുടെ ഇൻഷുറൻസ് അപകടങ്ങളിൽ നിന്നും അസുഖങ്ങളിൽ നിന്നും വളർത്തുമൃഗങ്ങൾക്ക് പരിരക്ഷ നൽകുന്നു; ചില ഇൻഷുറൻസ് കമ്പനികളുടെ പോളിസികളിൽ പതിവായുള്ള ആരോഗ്യ സംരക്ഷണം, അടക്കം എന്നിവയും ഉൾപ്പെടുന്നു. * '''''മലിനീകരണ ഇൻഷുറൻസ്''''' സാധാരണയായി ഇൻഷുർ ചെയ്ത വസ്തുവകകൾ ബാഹ്യമോ ഓൺ-സൈറ്റ് സ്രോതസ്സുകളിലൂടെയോ മലിനമാക്കുന്നതിന് ആദ്യ-കക്ഷി പരിരക്ഷയുടെ രൂപമാണ് സ്വീകരിക്കുന്നത്. ഇൻഷുർ ചെയ്ത സൈറ്റിൽ നിന്ന് അപകടകരമായ വസ്തുക്കൾ പെട്ടെന്നുള്ളതും ആകസ്മികമായി പുറത്തുവിടുന്നതും മൂലം വായു, ജലം, അല്ലെങ്കിൽ ഭൂമി എന്നിവയുടെ മലിനീകരണം മൂലം ഉണ്ടാകുന്ന മൂന്നാം കക്ഷികളുടെ ബാധ്യതയ്ക്കും പരിരക്ഷ നൽകുന്നു. പോളിസി സാധാരണയായി ശുചീകരണത്തിൻ്റെ ചിലവുകൾ ഉൾക്കൊള്ളുന്നു, കൂടാതെ ഭൂഗർഭ സംഭരണ ടാങ്കുകളിൽ നിന്നുള്ള ചോർച്ചകളുടെ പരിരക്ഷയും ഉൾപ്പെട്ടേക്കാം. ബോധപൂർവമായ പ്രവൃത്തികൾ പ്രത്യേകം ഒഴിവാക്കിയിരിക്കുന്നു. * '''''വസ്തുവാങ്ങൽ ഇൻഷുറൻസ്''''' ആളുകൾ വാങ്ങുന്ന ഉൽപ്പന്നങ്ങളെ സംരക്ഷിക്കാൻ ലക്ഷ്യമിടുന്നു. വ്യക്തിഗത വാങ്ങൽ പരിരക്ഷ, വാറൻ്റികൾ, ഗ്യാരൻ്റികൾ, പരിചരണ പദ്ധതികൾ, മൊബൈൽ ഫോൺ ഇൻഷുറൻസ് എന്നിവ വരെ വസ്തുവാങ്ങൽ ഇൻഷുറൻസിന് പരിരക്ഷിക്കാൻ കഴിയും. പോളിസിയിൽ ഉൾപ്പെടുന്ന പ്രശ്നങ്ങളുടെ പരിധിയിൽ അത്തരം ഇൻഷുറൻസ് സാധാരണയായി പരിമിതമാണ്. * '''''നികുതി ഇൻഷുറൻസ്''''' കൂടുതലായി ഉപയോഗിച്ചുവരുന്നത് യുണൈറ്റഡ് സ്ടേറ്റ്സിലെ കോർപ്പറേറ്റ് ഇടപാടുകളിൽ അവിടെത്തെ ''ആന്തരിക റവന്യൂ സേവനം'', അല്ലെങ്കിൽ ഒരു സംസ്ഥാന, പ്രാദേശിക, അല്ലെങ്കിൽ വിദേശ നികുതി അധികാരം വെല്ലുവിളിക്കുകയാണെങ്കിൽ നികുതിദായകരെ സംരക്ഷിക്കാനാണ്.<ref>{{cite journal|last1=ബ്ലിട്സ്|first1=ഗാരി|last2=ഷോൺബെർഗ്|first2=ഡാനിയേൽ|title=സ്വകാര്യ സ്ഥാവരവസ്തു നിക്ഷേപ ട്രസ്റ്റുകൾക്ക് ''നികുതി ഇൻഷുറൻസ്'' ഒരു വെടിപ്പായ നിർഗമനം സുഗമമാക്കുന്നു|language=en|trans-title=Private REITs: Facilitating a Cleaner Exit with Tax Insurance|url=https://www.transactionadvisors.com/insights/private-reits-facilitating-cleaner-exit-tax-insurance|journal=ഇടപാട് ഉപദേശകർ|issn=2329-9134|access-date=2024-04-19|archive-date=2018-10-23|archive-url=https://web.archive.org/web/20181023135953/https://www.transactionadvisors.com/insights/private-reits-facilitating-cleaner-exit-tax-insurance|url-status=dead}}</ref> * '''''ശീർഷക ഇൻഷുറൻസ്''''', യഥാർത്ഥ സ്വത്ത് വാങ്ങുന്നയാളിലോ പണയക്കാരനിലോ നിക്ഷിപ്തമാണെന്നും അവകാശങ്ങളോ ബാധ്യതകളോ ഇല്ലാത്തതും വ്യക്തവുമാണെന്ന് ഒരു ഗ്യാരണ്ടി നൽകുന്നു. ഒരു സ്ഥാവരവസ്തു ഇടപാടിൻ്റെ സമയത്ത് നടത്തിയ പൊതു രേഖകളുടെ തിരയലുമായി ചേർന്നാണ് ഇത് സാധാരണയായി നൽകുന്നത്. * '''''യാത്രാ ഇൻഷുറൻസ്''''' വിദേശത്ത് യാത്ര ചെയ്യുന്നവർ എടുക്കുന്ന ഇൻഷുറൻസ് പരിരക്ഷയാണ്, ഇത് ചികിത്സാ ചെലവുകൾ, വ്യക്തിഗത വസ്തുക്കളുടെ നഷ്ടം, യാത്രാ കാലതാമസം, വ്യക്തിഗത ബാധ്യതകൾ എന്നിങ്ങനെയുള്ള ചില നഷ്ടങ്ങൾ ഉൾക്കൊള്ളുന്നു. * '''''അദ്ധാപന ഇൻഷുറൻസ്''''' വിദ്യാർത്ഥികളെ ചെലവ് കൂടുതലുള്ള വിദ്യാഭ്യാസ സ്ഥാപനങ്ങളിൽ നിന്ന് സ്വമേധയാ പിൻവലിക്കുന്നതിനെതിരെ ഇൻഷുർ ചെയ്യുന്നു. * '''''പലിശ നിരക്ക് ഇൻഷുറൻസ്''''' പലിശ നിരക്കിലെ പ്രതികൂല മാറ്റങ്ങളിൽ നിന്ന് ഉടമയെ സംരക്ഷിക്കുന്നു. ഉദാഹരണത്തിന് ''അനിശ്ചിത നിരക്ക് വായ്പ'' അല്ലെങ്കിൽ ''പണയം'' ഉള്ളവർ. * '''''വിവാഹമോചന ഇൻഷുറൻസ്''''' ഇൻഷുർ ചെയ്ത വ്യക്തിയുടെ വിവാഹം വിവാഹമോചനത്തിൽ കലാശിക്കുകയാണെങ്കിൽ, ഒരു പണ ആനുകൂല്യം നൽകുന്ന കരാർ ബാധ്യതാ ഇൻഷുറൻസാണ്. ==== ഇൻഷുറൻസ് ധനസഹായ വാഹനങ്ങൾ ==== * സാഹോദര്യ ആനുകൂല്യ സൊസൈറ്റികളോ മറ്റ് സാമൂഹിക സംഘടനകളോ സഹകരണ അടിസ്ഥാനത്തിലാണ് '''''സാഹോദര്യ ഇൻഷുറൻസ്''''' നൽകുന്നത്<ref>മാർഗരറ്റ് ഇ ലിഞ്ച്, എഡിറ്റർ, "ആരോഗ്യ ഇൻഷുറൻസ് സംജ്ഞാനശാസ്‌ത്രം", അമെരിക്കൻ ആരോഗ്യ ഇൻഷുറൻസ് സംഘടന, 1992, {{ISBN|1-879143-13-5}}</ref> * '''''പിഴവില്ലാ ഇൻഷുറൻസ്''''' എന്നത് ഒരു തരത്തിലുള്ള ഇൻഷുറൻസ് പോളിസിയാണ് (സാധാരണയായി വാഹന ഇൻഷുറൻസ്). ഇതിൽ ഇൻഷുറൻസ് ചെയ്തവർക്ക് സംഭവത്തിലെ പിഴവ് പരിഗണിക്കാതെ തന്നെ സ്വന്തം ഇൻഷുറർ നഷ്ടപരിഹാരം നൽകും. * '''''സംരക്ഷിത സ്വയം-ഇൻഷുറൻസ്''''' എന്നത് ഒരു ബദൽ അപകടസാധ്യത ധനസഹായ സംവിധാനമാണ്. അതിൽ ഒരു സ്ഥാപനത്തിൽ ഗണിതശാസ്ത്രപരമായി കണക്കാക്കിയ അപകടസാധ്യതയുള്ള ചിലവ് ഒരു സ്ഥാപനത്തിൽ നിലനിർത്തുകയും വിനാശകരമായ അപകടസാധ്യത നിർദ്ദിഷ്ടവും മൊത്തത്തിലുള്ളതുമായ പരിധികളോടെ ഇൻഷുറർക്ക് കൈമാറുകയും ചെയ്യുന്നു. അതിനാൽ പദ്ധതിയുടെ പരമാവധി മൊത്തം ചിലവ് അറിയാം. ശരിയായി രൂപകല്പന ചെയ്തതും അടിവരയിടുന്നതുമായ പരിരക്ഷിത സ്വയം-ഇൻഷുറൻസ് പ്രോഗ്രാം ഇൻഷുറൻസ് ചെലവ് കുറയ്ക്കുകയും സ്ഥിരപ്പെടുത്തുകയും വിലപ്പെട്ട അപകടസാധ്യത നിർവഹണ വിവരങ്ങൾ നൽകുകയും ചെയ്യുന്നു. * വലിയ വാണിജ്യ അക്കൗണ്ടുകളിൽ പ്രീമിയം സ്ഥാപിക്കുന്നതിനുള്ള ഒരു രീതിയാണ് '''''മുൻകാലനിർണ്ണയ നിരക്ക് ഇൻഷുറൻസ്'''''. അന്തിമ പ്രീമിയം പോളിസി കാലയളവിൽ ഇൻഷുർ ചെയ്തയാളുടെ യഥാർത്ഥ നഷ്ട അനുഭവത്തെ അടിസ്ഥാനമാക്കിയുള്ളതാണ്. ചിലപ്പോൾ ഏറ്റവും കുറഞ്ഞതും കൂടിയതുമായ പ്രീമിയത്തിന് വിധേയമാണ്. അന്തിമ പ്രീമിയം ഒരു സൂത്രവാക്യത്താൽ നിർണ്ണയിക്കപ്പെടുന്നു. ഈ പദ്ധതി പ്രകാരം, നടപ്പുവർഷത്തെ പ്രീമിയം ഭാഗികമായി (അല്ലെങ്കിൽ പൂർണ്ണമായി) ഈ വർഷത്തെ നഷ്ടത്തെ അടിസ്ഥാനമാക്കിയുള്ളതാണ്, എന്നിരുന്നാലും പ്രീമിയം ക്രമീകരണങ്ങൾ നടപ്പുവർഷത്തിൻ്റെ കാലഹരണ തീയതിക്ക് അപ്പുറം മാസങ്ങളോ വർഷങ്ങളോ എടുത്തേക്കാം. ഇൻഷുറൻസ് കരാറിൽ നിരക്ക് നിർണ്ണയ സൂത്രവാക്യം ഉറപ്പുനൽകുന്നു. സൂത്രവാക്യം: മുൻകാല പ്രീമിയം = പരിവർത്തനം ചെയ്ത നഷ്ടം + അടിസ്ഥാന പ്രീമിയം × നികുതി ഗുണനം. ഈ സൂത്രവാക്യതിന്റെ നിരവധി വ്യതിയാനങ്ങൾ വികസിപ്പിച്ചെടുക്കുകയും ഉപയോഗത്തിലുണ്ട്. * ഔപചാരികമായ '''''സ്വയം-ഇൻഷുറൻസ്''''' (സജീവമായ അപകടസാധ്യത നിലനിർത്തൽ) എന്നത് സ്വന്തം പണത്തിൽ നിന്ന് ഇൻഷുർ ചെയ്യാവുന്ന നഷ്ടങ്ങൾക്ക് പണം നൽകാനുള്ള ബോധപൂർവമായ തീരുമാനമാണ്.<ref>{{cite book |last1=ലെൻസിസ് |first1=പീറ്റർ എം. |title=തൊഴിലാളികളുടെ നഷ്ടപരിഹാരം: ഒരു അവലംബവും വഴികാട്ടിയും |language=en|trans-title=Workers compensation : a reference and guide|date=1998 |publisher=കോറം ബുക്സ് |location=വെസ്റ്റ്പോർട്ട്, കണക്റ്റിക്കട്ട് |isbn=9781567201741 |pages=75–76 |url=https://archive.org/details/workerscompensat00lenc/page/75/mode/2up |access-date=1 മേയ് 2024}}</ref> ഇടയ്ക്കിടെ ധനം നിക്ഷേപിക്കുന്ന ഒരു പ്രത്യേക ഫണ്ട് സ്ഥാപിക്കുന്നതിലൂടെയോ അല്ലെങ്കിൽ ലഭ്യമായ ഇൻഷുറൻസ് വാങ്ങുന്നത് ഉപേക്ഷിച്ച് പോക്കറ്റിൽ നിന്ന് പണം നൽകുന്നതിലൂടെയോ ഇത് ഔപചാരികമായി ചെയ്യാവുന്നതാണ്. ഉയർന്ന ആവൃത്തിയിലുള്ളതും കുറഞ്ഞ തീവ്രതയുള്ളതുമായ നഷ്ടങ്ങൾക്കായി സ്വയം ഇൻഷുറൻസ് സാധാരണയായി ഉപയോഗിക്കുന്നു.<ref name="Teale2013">{{Cite book|last=ടീൽ|first=ജോൺ|title=ഇൻഷുറൻസും അപകടസാധ്യത നിർവഹണവും|language=en|trans-title=Insurance and Risk Management|publisher=സി.സി.എച്ച് / വോൾട്ടേഴ്സ് ക്ലൂവർ|year=2013|isbn=978-1-922042-88-0|location=[[സിഡ്നി]], [[ഓസ്ട്രേലിയ]]|pages=40|quote=ഒരു വ്യക്തിയോ വ്യാപാര സ്ഥാപനമോ ഏതെങ്കിലും അപകടസാധ്യത മുഴുവനായോ അല്ലെങ്കിൽ ഭാഗികമായോ നിലനിർത്തുമ്പോൾ അപകടസാധ്യത നിലനിർത്തൽ സംഭവിക്കുന്നു. നഷ്ടത്തിൻ്റെ ആവൃത്തി കുറവായിരിക്കുകയും അതിൻ്റെ തീവ്രത കുറവായിരിക്കുകയും ചെയ്യുമ്പോൾ അപകടസാധ്യത നിലനിർത്തൽ പൊതുവെ ഉചിതമാണ്. ഉയർന്ന ആവൃത്തിയിലുള്ള, കുറഞ്ഞ തീവ്രതയുള്ള അപകടസാധ്യതകൾക്ക് അപകടസാധ്യത നിലനിർത്തൽ ഉചിതമായിരിക്കും, സാധ്യമായ നഷ്ടങ്ങൾ കുറഞ്ഞ മൂല്യമുള്ളതാണ് കാരണം. അപകടസാധ്യത നിലനിർത്തൽ സജീവമോ നിഷ്ക്രിയമോ ആകാം. ഒരു വ്യക്തി അപകടസാധ്യത തിരിച്ചറിയുകയും ആ അപകടസാധ്യത മുഴുവനായോ ഭാഗികമായോ നിലനിർത്താൻ മനഃപൂർവം തിരഞ്ഞെടുക്കുന്ന സാഹചര്യത്തെയാണ് സജീവമായ അപകടസാധ്യത നിലനിർത്തൽ സൂചിപ്പിക്കുന്നത്. പോളിസി അമിതത്തുകയായി (അല്ലെങ്കിൽ കിഴിവ്) ഏതെങ്കിലും നഷ്ടത്തിൻ്റെ ആദ്യ $500 വഹിക്കാൻ ഒരു സ്ഥാപനമോ വ്യക്തിയോ തിരഞ്ഞെടുക്കുന്നതിലൂടെ ഇത് നേടിയേക്കാം. ഒരു പോളിസി അമിതത്തുക (അല്ലെങ്കിൽ കിഴിവ്) എന്നത് പോളിസിയിലെ ഒരു വ്യവസ്ഥയാണ്, അതിലൂടെ ഇൻഷുർ ചെയ്തയാൾക്ക് നൽകേണ്ട നഷ്ട പരിഹാരത്തുകയിൽ നിന്ന് ഒരു നിശ്ചിത തുക കുറയ്ക്കുന്നു. പകരമായി, അപകടസാധ്യത നിർവാഹകൻ മുഴുവൻ അപകടസാധ്യതയും സ്വയം ഇൻഷുർ ചെയ്യാൻ തീരുമാനിച്ചേക്കാം, അതുവഴി ഇൻഷുറൻസ് പ്രീമിയമായി അവർ അടയ്‌ക്കേണ്ട തുക ലാഭിക്കാം. ഒരു പോളിസി അമിതത്തുക ചെറിയ പോളിസി അവകാശവാദങ്ങളും ഈ അവകാശവാദങ്ങൾ ക്രമീകരിക്കുന്നതിനുള്ള നിർവഹണ ചെലവും ഇല്ലാതാക്കുമെന്നതിനാലും, പ്രീമിയം കുറയുന്നതിന് കാരണമാകുന്നതിനാലും സജീവമായ അപകടസാധ്യത നിലനിർത്തൽ ഉപയോഗിക്കുന്നു. ഇൻഷുറൻസ് ലഭ്യമല്ലാത്തതോ വളരെ ചെലവേറിയതോ ആയ സ്ഥലങ്ങളിലും ഇത് ഉപയോഗിക്കുന്നു.}}</ref> അത്തരം നഷ്ടങ്ങൾ, പരമ്പരാഗത ഇൻഷുറൻസ് പരിരക്ഷയാണെങ്കിൽ, കമ്പനിയുടെ പൊതു ചെലവുകൾ, കണക്കുപുസ്തകങ്ങളിൽ പോളിസി ഇടുന്നതിനുള്ള ചെലവ്, ഏറ്റെടുക്കൽ ചെലവുകൾ, പ്രീമിയം നികുതികൾ, ആകസ്മികതകൾ എന്നിവ ഉൾപ്പെടുന്ന പ്രീമിയം അടയ്‌ക്കേണ്ടി വരും. എല്ലാ ഇൻഷുറൻസിനും ഇത് ശരിയാണെങ്കിലും, ചെറിയ, ഇടയ്ക്കിടെയുള്ള നഷ്ടങ്ങൾക്ക്, ഇൻഷുറൻസ് നൽകുന്ന ചാഞ്ചാട്ടം കുറയ്ക്കുന്നതിൻ്റെ പ്രയോജനത്തെക്കാൾ ഇടപാട് ചെലവ് കൂടുതലായേക്കാം.<ref name="Teale2013"/> {{wiktionary|പുനർ ഇൻഷുറൻസ്}} * ഇൻഷുറൻസ് കമ്പനികളോ സ്വയം ഇൻഷുർ ചെയ്ത തൊഴിലുടമകളോ അപ്രതീക്ഷിത നഷ്ടങ്ങളിൽ നിന്ന് പരിരക്ഷിക്കുന്നതിന് വാങ്ങുന്ന ഒരു തരം ഇൻഷുറൻസാണ് '''''പുനർ ഇൻഷുറൻസ്'''''. സാമ്പത്തികമായ പുനർ ഇൻഷുറൻസ് എന്നത് ഇൻഷുറൻസ് അപകടസാധ്യത കൈമാറുന്നതിനുപകരം മൂലധന നിർവഹണത്തിന് പ്രാഥമികമായി ഉപയോഗിക്കുന്ന ഒരു പുനർ ഇൻഷുറൻസാണ്. * '''''സാമൂഹിക ഇൻഷുറൻസ്''''' പല രാജ്യങ്ങളിലും പലർക്കും പല കാര്യങ്ങളും ആകാം. എന്നാൽ ഇത് ഇൻഷുറൻസ് കവറേജുകളുടെ ഒരു ശേഖരമാണെന്ന് അതിൻ്റെ സാരാംശം സംഗ്രഹിക്കുന്നു (ലൈഫ് ഇൻഷുറൻസ്, വൈകല്യ ഇൻഷുറൻസ്, തൊഴിലില്ലായ്മ ഇൻഷുറൻസ്, ആരോഗ്യ ഇൻഷുറൻസ്, മറ്റുള്ളവ എന്നിവയുടെ ഘടകങ്ങൾ ഉൾപ്പെടെ) കൂടാതെ എല്ലാ പൗരന്മാരുടെയും പങ്കാളിത്തം ആവശ്യമായ വിരമിക്കൽ സമ്പാദ്യവും. സമൂഹത്തിലെ എല്ലാവരേയും പോളിസി ഉടമകൾ ആക്കാനും പ്രീമിയം അടയ്ക്കാനും നിർബന്ധിക്കുന്നതിലൂടെ, എല്ലാവർക്കും ആവശ്യമുള്ളപ്പോൾ അവകാശികളാകാൻ കഴിയുമെന്ന് ഇത് ഉറപ്പാക്കുന്നു. ഇതുവഴി, ഇത് അനിവാര്യമായും നീതിന്യായ വ്യവസ്ഥയും ക്ഷേമരാഷ്ട്രവും പോലുള്ള മറ്റ് ആശയങ്ങളുമായി ബന്ധപ്പെട്ടിരിക്കുന്നു. ഇത് വലിയതും സങ്കീർണ്ണവുമായ ഒരു വിഷയമാണ്, അത് വമ്പിച്ച സംവാദത്തിന് കാരണമാകുന്നു, അത് ഇനിപ്പറയുന്ന ലേഖനങ്ങളിലും മറ്റും കൂടുതൽ പഠിക്കാം: **നാഷണൽ ഇൻഷുറൻസ് **സാമൂഹിക സുരക്ഷാ വല **സാമൂഹിക സുരക്ഷ **സാമൂഹ്യ സുരക്ഷാ സംവാദം (യുണൈറ്റഡ് സ്റ്റേറ്റ്സ്) **സാമൂഹിക സുരക്ഷ (യുണൈറ്റഡ് സ്റ്റേറ്റ്സ്) **സാമൂഹ്യക്ഷേമ വ്യവസ്ഥ * '''''സ്റ്റോപ്പ്-ലോസ് ഇൻഷുറൻസ്''''' വിനാശകരമായ അല്ലെങ്കിൽ പ്രവചനാതീതമായ നഷ്ടങ്ങളിൽ നിന്ന് സംരക്ഷണം നൽകുന്നു. പ്ലാനുകളിൽ നിന്ന് ഉണ്ടാകുന്ന നഷ്ടങ്ങളുടെ 100% ബാധ്യത ഏറ്റെടുക്കാൻ ആഗ്രഹിക്കാത്ത സ്ഥാപനങ്ങളാണ് ഇത് വാങ്ങുന്നത്. ഒരു ''സ്റ്റോപ്പ്-ലോസ്'' പോളിസി പ്രകാരം, ''കിഴിവുകൾ'' എന്ന് വിളിക്കപ്പെടുന്ന ചില പരിധികൾ കവിയുന്ന നഷ്ടങ്ങൾക്ക് ഇൻഷുറൻസ് കമ്പനികൾ ബാധ്യസ്ഥരാകുന്നു. == അവലംബം == {{Reflist}} {{Sister project links|ഇൻഷുറൻസ്}} === ഉറവിടങ്ങൾ === {{refbegin}} * {{cite book |last = ഡിക്സൺ|first = പി.ജി.എം. |title = ദി സൺ ഇൻഷുറൻസ് ഓഫീസ് 1710–1960: ബ്രിട്ടീഷ് ഇൻഷുറൻസിൻ്റെ രണ്ടര നൂറ്റാണ്ടുകളുടെ ചരിത്രം. |language=en |trans-title=The Sun Insurance Office 1710–1960: The History of Two and a half Centuries of British Insurance |url = https://archive.org/details/suninsuranceoffi0000dick |url-access=registration |year=1960 |publisher = ഓക്സ്ഫോർഡ് സർവകലാശാല പ്രസ്സ്|location = ലണ്ടൺ, ഇംഗ്ലണ്ട്|page=[https://archive.org/details/suninsuranceoffi0000dick/page/324 324] }} {{refend}} == കൂടുതൽ വായനയ്ക്ക് == * ഈനവ്, ലിറാൻ; ഫിങ്കൽസ്റ്റീൻ, ആമി; ഫിസ്മാൻ, റേ (2023). [https://yalebooks.yale.edu/book/9780300274042/risky-business/ ''അപകടകരമായ വ്യാപാരം: ഇൻഷുറൻസ് ചന്തകൾ എന്തുകൊണ്ട് പരാജയപ്പെടുന്നു, അതിനെക്കുറിച്ച് എന്തുചെയ്യണം''.] യേൽ സർവകലാശാല പ്രസ്സ്. {{isbn|978-0-300-26855-3}}. * ഇൻഷുറൻസ് നിയമവും നിയന്ത്രണവും: കെന്നത്ത് എസ്. എബ്രഹാമിൻ്റെ കേസുകളും മെറ്റീരിയലുകളും. ന്യൂയോർക്ക്, N.Y: ഫൗണ്ടേഷൻ പ്രസ്സ്, 2005. {{ISBN|9781587788826}} == ബാഹ്യ കണ്ണികൾ == <!--======================== {{No more links}} ============================ | PLEASE BE CAUTIOUS IN ADDING MORE LINKS TO THIS ARTICLE. Wikipedia | | is not a collection of links nor should it be used for advertising. | | | | Excessive or inappropriate links WILL BE DELETED. | | See [[Wikipedia:External links]] & [[Wikipedia:Spam]] for details. | | | | If there are already plentiful links, please propose additions or | | replacements on this article's discussion page, or submit your link | | to the relevant category at the Open Directory Project (dmoz.org) | | and link back to that category using the {{dmoz}} template. | ======================={{No more links}}=============================--> * [https://www.ncsl.org/research/health/congressional-research-service-reports-on-health അമെരിക്കൻ ഇൻഷുറൻസ് വ്യവസായത്തെ സംബന്ധിച്ച കോൺഗ്രസ്സ് റിസർച്ച് സർവീസ് റിപ്പോർട്ടുകൾ]{{പ്രവർത്തിക്കാത്ത കണ്ണി|date=നവംബർ 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }} * [https://www.ferma.eu/ ഫെഡറേഷൻ ഓഫ് യൂറോപ്യൻ റിസ്ക് മാനേജ്മെൻ്റ് അസോസിയേഷനുകൾ] * {{Curlie |Home/Personal_Finance/Insurance}} * [http://www.ibc.ca/ ഇൻഷുറൻസ് ബ്യൂറോ ഓഫ് കാനഡ] * [https://www.iii.org/ ഇൻഷുറൻസ് ഇൻഫർമേഷൻ ഇൻസ്റ്റിറ്റ്യൂട്ട്] * [http://www.naic.org/ ഇൻഷുറൻസ് കമ്മീഷണർമാരുടെ ദേശിയ അസോസിയേഷൻ] * [https://web.archive.org/web/20060525173303/http://www.bl.uk/collections/business/insurind.html ബ്രിട്ടീഷ് ലൈബ്രറി] - ഇൻഷുറൻസ് വ്യവസായത്തെക്കുറിച്ചുള്ള വിവരങ്ങൾ കണ്ടെത്തൽ (യുകെ ഫോക്കസ്) {{-}} {{ഇൻഷുറൻസ്}} [[വർഗ്ഗം:ഇൻഷുറൻസ്]] dw8wlm6e1w4mnudfgc4kfmv11xsir2i 4546803 4546802 2025-07-08T16:23:25Z 80.46.141.217 /* വിവിധ തരം ഇൻഷുറൻസുകൾ */ 4546803 wikitext text/x-wiki {{short description|പ്രതിഫലത്തുകയ്ക്ക് പകരമായി ഒരു സ്ഥാപനത്തിൽ നിന്ന് മറ്റൊന്നിലേക്ക് നഷ്ടസാധ്യതയുടെ തുല്യമായ കൈമാറ്റം}} [[File:Coast review (1910) (14760820941).jpg|thumb|upright=1.5|alt=ദി നോർവിച്ച് യൂണിയൻ, ഫയർ ഇൻഷുറൻസ് കമ്പനി. എട്ട് മില്യൺ ഡോളറിലധികം ആസ്തി, 100 മില്യൺ ഡോളറിലധികം നഷ്ടം.|ഒരു ഫയർ ഇൻഷുറൻസ് കമ്പനിയുടെ പരസ്യം ''നോർവിച്ച് യൂണിയൻ'', കവറേജിലും പണമടച്ചുള്ള ഇൻഷുറൻസിലുമുള്ള [[ആസ്തി]] തുക കാണിക്കുന്നു (1910)]] {{Financial market participants}} ഭാവിയിൽ ഉണ്ടേയാക്കാവുന്ന ഒരു നഷ്ടത്തിനു സാമ്പത്തികപരിഹാരം ലഭ്യമാക്കുക എന്ന ലക്ഷ്യത്തോടെ മുൻകൂറായി പണം ഒരു സ്രോതസ്സിൽ ശേഖരിക്കുന്ന രീതിയെ '''ഇൻഷുറൻസ്''' എന്നു പറയുന്നു. സാമ്പത്തിക നഷ്ടത്തിൽ നിന്ന് സംരക്ഷിക്കുന്നതിനുള്ള ഒരു മാർഗമായ ഈ രീതിയിൽ ഒരു ''പ്രീമിയം'' എന്നറിയപ്പെടുന്ന ഒരു പ്രതിഫലത്തിനു പകരമായി, ഒരു നിശ്ചിത നഷ്ടമോ, കേടുപാടുകളോ, പരിക്കോ സംഭവിക്കുമ്പോൾ മറ്റൊരു കക്ഷിക്ക് നഷ്ടപരിഹാരം നൽകാൻ ഒരു കക്ഷി സമ്മതിക്കുന്നു. അപകടസാധ്യതാ നിർവഹണത്തിന്റെ ഒരു രൂപമായ ഇത്, പ്രാഥമികമായി അപകടസാധ്യതയോ അല്ലെങ്കിൽ അനിശ്ചിതത്വമോ ആയ നഷ്ടത്തിൽ നിന്ന് സംരക്ഷിക്കാൻ ഉപയോഗിക്കുന്നു. മുടക്കുപണം ആവശ്യാനുസരണം തിരിച്ചു കിട്ടുമെന്നു പ്രതീക്ഷിക്കാവുന്ന ഒരു നിക്ഷേപ പദ്ധതിയല്ല ഇൻഷുറൻസ്. അതേസമയം ഇൻഷുറൻസ്, നിലവിലുള്ള നഷ്ടസാധ്യതകൾക്കെതിരെ ഒരു വ്യക്തിക്കോ സ്ഥാപനത്തിനോ സംരക്ഷണം പ്രദാനം ചെയ്യുന്നു. ഒരാൾക്ക് നേരിട്ടേക്കാവുന്ന നഷ്ടം മറ്റുള്ളവരുമായി പങ്കിടാനുള്ള ഒരു സംവിധാനമാണിത്‌. [[മനുഷ്യൻ|മനുഷ്യരുടേയോ]] ജന്തുക്കളുടേയോ ജീവൻ, [[ആരോഗ്യം]] കൂടാതെ വൈദ്യുതോപകരണങ്ങൾ, ഭവനം, വാഹനങ്ങൾ, കാർഷിക വിളകൾ തുടങ്ങിയ പല മേഖലകളിലും ഇന്ന് ഇൻഷുറൻസ് നിലവിലുണ്ട്. ഏതെങ്കിലും ഒരു ഇൻഷുറൻസ് സ്ഥാപനം ആയിരിക്കും ഇൻഷുറൻസ് നൽകുന്നത്. ഇൻഷുറൻസ് നൽകുന്ന ഒരു സ്ഥാപനം ''ഇൻഷുറർ'', ''ഇൻഷുറൻസ് കമ്പനി'', ''ഇൻഷുറൻസ് വാഹകർ'' അല്ലെങ്കിൽ ''അണ്ടർറൈറ്റർ'' എന്നിങ്ങനെ അറിയപ്പെടുന്നു. ഇൻഷുറൻസ് നൽകുന്ന സ്ഥാപനത്തിനു പ്രീമിയം നൽകി സംരക്ഷണം വാങ്ങുന്ന വ്യക്തിക്കും (അല്ലെങ്കിൽ സ്ഥാപനത്തിനും) തമ്മിലുള്ള ഉടമ്പടിയെ ''ഇൻഷുറൻസ് പോളിസി'' എന്ന് വിളിക്കുന്നു. അതുകൊണ്ടുതന്നെ ഇൻഷുറൻസ് വാങ്ങുന്ന ഒരു വ്യക്തിയോ സ്ഥാപനമോ പോളിസിയുടമ എന്നാണ് അറിയപ്പെടുന്നത്. ഇൻഷുറൻസ് പോളിസിയുടെ പരിരക്ഷ നൽകപ്പെടുന്ന വ്യക്തി അല്ലെങ്കിൽ സ്ഥാപനം ''ഇൻഷൂർഡ്'' എന്നാണ് അറിയപ്പെടുന്നത്. ഒരു ഇൻഷുറൻസ് പോളിസിയിൽ കക്ഷികൾ തമ്മിലുള്ള കരാർ വ്യവസ്ഥകൾ വ്യക്തമാക്കി അത് നൽകുന്ന ഇൻഷുറൻസ് കമ്പനിയെ പ്രതിനിധീകരിച്ച് കമ്പനിയുടെ മുദ്ര സഹിതം അംഗീകൃത വ്യക്തിയുടെ ഒപ്പും ഉള്ളതിനാൽ അത് ഒരു നിയമ പ്രമാണമാകുന്നു. കരാർ നിയമ വ്യവസ്ഥകൾ ആണ് ഇൻഷുറൻസിന്റെ അടിസ്ഥാനം. ആയതിനാൽ ഇൻഷുറൻസ് പരിരക്ഷ ആവശ്യമുള്ളവർ അതിനായി ഒരു നിർദ്ദിഷ്ട നിർദ്ദേശ പത്രം പൂരിപ്പിച്ച് നൽകേണ്ടതുണ്ട്. ''പരിപൂർണ്ണ സത്യസന്ധത''യാണ് ഇൻഷുറൻസ് കരാറിന്റെ അടിസ്ഥാന തത്വം. അതുകൊണ്ട്, പരിരക്ഷയുടെ പരിധിയിൽ വരുന്ന വസ്തുവിനെ പറ്റിയുള്ള സകല വിവരങ്ങളും ഇൻഷുറൻസ് കമ്പനിയെ ബോധ്യപ്പെടുത്തേണ്ട ചുമതല പോളിസിക്ക് അപേക്ഷിക്കുന്നവരുടേതാകുന്നു. ഇൻഷുറൻസ് പരിരക്ഷ ആവശ്യപ്പെട്ടുകൊണ്ടുള്ള വസ്തുവിന്റെ അപകടനിർണ്ണയത്തിനു അനിവാര്യം എന്ന് കരുതപ്പെടുന്ന ഏതെങ്കിലും ഒരു സവിശേഷത ഇൻഷുറൻസ് കമ്പനിയിൽ നിന്നും മറച്ചുവെക്കപ്പെടുകയാണെങ്കിൽ അത് കരാർ ലംഘനമായി കണക്കാക്കപ്പെട്ട് പരിരക്ഷ നഷ്ട്ടപ്പെടാനും അത് വഴിവെക്കും എന്നോർക്കണം. ഇൻഷുറൻസ് പ്രീമിയം സാധാരണ ഗതിയിൽ പ്രതിവർഷം അടക്കാറാണു പതിവ്, എന്നാൽ പോളിസിയിലെ വ്യവസ്ഥാനുസൃതം അത് പ്രതിമാസമോ, ത്രമാസികമായോ, അർദ്ധവാർഷികമായോ അടയ്ക്കാവുന്നതാണ്. ഓരോ പോളിസിയിലും ഒരു നിശ്ചിത കാലയളവിലേയ്ക്കാണ് പ്രിമീയം അടയ്ക്കുന്നത്. ജീവനുമായി ബന്ധപ്പെട്ട പോളിസികൾ ഒഴികെ മറ്റുള്ള ഇൻഷുറൻസ് പോളിസികൾ പ്രധാനമായും വാർഷിക കാലാവധിയുള്ള പോളിസികളാണ്. പോളിസിയുടെ കാലാവധിക്കുള്ളിൽ അപകടം, വേറെ ഏതെങ്കിലും രീതിയിൽ ഉണ്ടാകുന്ന നാശനഷ്ടങ്ങൾ എന്നിവയ്ക്ക് പോളിസി ഉടമയ്ക്ക് കരാർ വ്യവസ്ഥകളനുസരിച്ച് സാമ്പത്തിക സഹായം ലഭിക്കുന്നു. നഷ്ടം സാമ്പത്തികമോ അല്ലാതെയോ ആകാമെങ്കിലും പരിരക്ഷ ഉറപ്പാക്കപ്പെട്ട നഷ്ടപരിഹാരത്തുക സാമ്പത്തികമായി കണക്കാക്കവുന്ന രീതിയിലാവണം എന്ന് മാത്രം. കൂടാതെ, പോളിസിയുടമക്ക് ഉടമസ്ഥാവകാശം, കൈവശം അല്ലെങ്കിൽ മുൻകാല ബന്ധങ്ങൾ എന്നിവയാൽ സ്ഥാപിതമായ ''ഇൻഷുറൻസ് ചെയ്യാവുന്ന താല്പര്യം'' ഉണ്ടാവേണ്ടത് അനിവാര്യമാണ്. {{Wiktionary|പോളിസി അമിതത്തുക}} ഇൻഷൂർഡിന് ഇൻഷുറൻസ് പോളിസിയിൽ പരിരക്ഷ ലഭിക്കാൻ സാധ്യതയുള്ള ഒരു നഷ്ടം അനുഭവപ്പെടുകയാണെങ്കിൽ, നിശ്ചിതരീതിയിൽ ഒരു '''''അവകാശവാദം''''' (''ഇൻഷുറൻസ് ക്ലെയിം'') സമർപ്പിക്കേണ്ടതുണ്ട്. അത് കിട്ടുമ്പോൾ ഇൻഷുറൻസ് കമ്പനി പോളിസി വ്യവസ്ഥകൾക്കനുസൃതമായി നഷ്ടപരിഹാരത്തിനുള്ള നിശ്ചിത പ്രക്രിയകൾക്ക് വിധേയമാക്കി അർഹതക്കനുസൃതമായി സാമ്പത്തിക പരിഹാരം നൽകുന്നു. ഒരു ഇൻഷുറർ അവകാശവാദത്തുക അടയ്ക്കുന്നതിന് മുമ്പ് ഒരു ഇൻഷുറൻസ് പോളിസി ആവശ്യപ്പെടുന്ന നിർബന്ധിത '''''പോളിസി അമിതത്തുക''''' (ആരോഗ്യ ഇൻഷുറൻസ് പോളിസിയാണെങ്കിൽ ''സഹ-പേയ്മെൻ്റ്'') കണക്കാക്കി ബാക്കിയാണ് നൽകുന്നത്. ഇൻഷുറൻസ് കമ്പനികൾ മറു-ഇൻഷുറൻസ് എടുക്കുന്നതിലൂടെ സ്വന്തം അപകടസാധ്യത പരിരക്ഷിച്ചേക്കാം, അതിലൂടെ മറ്റൊരു ഇൻഷുറൻസ് കമ്പനി ഭാഗിക അപകടസാധ്യതകൾ വഹിക്കാൻ സമ്മതിക്കുന്നു; പ്രത്യേകിച്ചും പ്രാഥമിക ഇൻഷുറർ അപകടസാധ്യത വഹിക്കാൻ കഴിയാത്തത്ര വലുതാണെന്ന് കരുതുന്നുവെങ്കിൽ. ==ചരിത്രം== === പുരാതന രീതികൾ === [[File:Ferdinand Bol - Governors of the Wine Merchant's Guild - WGA2361.jpg|thumb|അപകടസാധ്യതകൾ കുറയ്ക്കുന്നതിനുള്ള മാർഗങ്ങൾ ആദ്യകാലങ്ങളിൽ തന്നെ വ്യാപാരികൾ തേടിയിട്ടുണ്ട്. <br><small>ചിത്രം, ''വൈൻ മർച്ചൻ്റ്സ് ഗിൽഡിൻ്റെ ഗവർണർമാർ'' - ''ഫെർഡിനാൻഡ് ബോൾ'', c. 1680.</small>]] അപകടസാധ്യത കൈമാറുന്നതിനോ വിതരണം ചെയ്യുന്നതിനോ ഉള്ള രീതികൾ യഥാക്രമം ബിസി 3-ഉം 2-ഉം സഹസ്രാബ്ദങ്ങൾ വരെ ചൈനീസ്, ഇന്ത്യൻ വ്യാപാരികൾ ഉപയോഗിച്ചിരുന്നു.<ref>{{cite book|title=ഇന്ത്യൻ ജീവൻ, ആരോഗ്യ ഇൻഷുറൻസ് വ്യവസായം: ഒരു കമ്പോള സമീപനം|page=2|language=en |trans-title=Indian Life and Health Insurance Industry: A Marketing Approach|publisher=സ്പ്രിംഗർ സയൻസ് & ബിസിനസ് മീഡിയ|author=നോവി ദിവാൻ}}</ref><ref>കാണുക, ഉദാ:, വോൺ, ഇ.ജെ., 1997, ''റിസ്ക് മാനേജ്മെൻ്റ്'', ന്യൂയോർക്ക്: വൈലി.</ref> അപകടകരമായ നദികളിൽ അതിവേഗം യാത്ര ചെയ്യുന്ന ചൈനീസ് വ്യാപാരികൾ ഏതെങ്കിലും ഒരു കപ്പൽ മറിഞ്ഞാലുള്ള നഷ്ടം പരിമിതപ്പെടുത്താൻ പല കപ്പലുകളിലൂടെയും തങ്ങളുടെ ചരക്കുകൾ പുനർവിതരണം ചെയ്യുമായിരുന്നു. 4500 ബി.സി.യിൽ പുരാതന ചൈനീസ്, ബാബിലോണിയൻ സംസ്കാരങ്ങളിൽ ഇൻഷുറൻസിനോട് സാമ്യമുള്ള ഏതോ ആശയം നിലവിലുണ്ടായിരുന്നു. പണ്ടുകാലങ്ങളിൽ കപ്പലുടമകൾ തങ്ങളുടെ വ്യാപര യാത്രകൾക്ക് ആവശ്യമായ വായ്‌പകൾ വാങ്ങിയിരുന്നു. യാത്രയ്‌ക്കിടെ കപ്പൽ തകർന്നാൽ വായ്‌പ തിരിച്ച് അടയ്‌ക്കേണ്ടതില്ല എന്നായിരുന്നു വ്യവസ്ഥ. യാത്രയ്‌ക്കിടയിൽ മുങ്ങിപ്പോകുന്ന കപ്പലുകൾ മൂലമുണ്ടാകുന്ന നഷ്ടം നികത്താൻ ഈ തുക പര്യാപ്‌തമായിരുന്നു.<ref name = "principles">{{cite book |last=തോമസ് |first=ഡോ. സണ്ണിക്കുട്ടി |title=പ്രിൻസിപ്പിൾസ് ഓഫ് ഇൻഷുറൻസ്|publisher=പ്രതിഭ പബ്ലിക്കേഷൻസ്|page=11|year=2015}}</ref> [[ഹമ്മുറാബിയുടെ നിയമാവലി|ഹമ്മുറാബിയുടെ നിയമാവലി 238]] (c. 1755–1750 ക്രി.മു.) ഒരു കപ്പലിനെ മൊത്തം നഷ്ടത്തിൽ നിന്ന് രക്ഷിച്ച ഒരു കടൽ ക്യാപ്റ്റൻ, കപ്പൽ മാനേജർ അല്ലെങ്കിൽ കപ്പൽ വാടകയ്‌ക്കെടുക്കുന്നയാൾ കപ്പലിൻ്റെ മൂല്യത്തിൻ്റെ പകുതി കപ്പൽ ഉടമയ്ക്ക് നൽകിയാൽ മതിയെന്ന് വ്യവസ്ഥ ചെയ്യുന്നു.<ref name="Sommer 1903 p. 86">{{cite journal|translator-last=സോമർ|translator-first=ഓട്ടോ|author=ഹമ്മുറാബി|author-link=ഹമ്മുറാബി|title=ഹമ്മുറാബിയുടെ നിയമാവലി, ബാബിലോണിലെ രാജാവ്|year=1903|journal=ഭൂതകാലത്തിൻ്റെ രേഖകൾ|place=[[വാഷിങ്ടൺ, ഡി.സി.]]|publisher=ഭൂതകാല രേഖകൾ പര്യവേക്ഷണ സൊസൈറ്റി|volume=2|issue=3|page=[https://archive.org/details/cu31924060109703/page/n27/mode/2up 86]|access-date=ജൂൺ 20, 2021|url=https://archive.org/details/cu31924060109703/mode/2up|quote=238. ഒരു ക്യാപ്റ്റൻ തകർന്നാൽ ... പണം അതിൻ്റെ ഉടമയ്ക്ക്.}}</ref><ref name="ഹാർപർ 1904 p. 85">{{cite web|translator-last=ഹാർപർ|translator-first=റോബർട്ട് ഫ്രാൻസിസ്|author=ഹമ്മുറാബി|author-link=ഹമ്മുറാബി|year=1904|title=ഹമ്മുറാബിയുടെ നിയമാവലി, ബാബിലോണിലെ രാജാവ്|place=[[ഷിക്കാഗൊ]]|publisher=ഷിക്കാഗൊ സർവകലാശാല പ്രസ്സ്|edition=2nd|page=[https://oll.libertyfund.org/title/hammurabi-the-code-of-hammurabi#lf0762_label_461 85]|website=ലിബർട്ടി ഫണ്ട്|url=https://oll-resources.s3.us-east-2.amazonaws.com/oll3/store/titles/1276/0762_Bk.pdf|access-date=ജൂൺ 20, 2021|quote=§238. ഒരു ബോട്ടുകാരൻ മുങ്ങിയാൽ ... അതിൻ്റെ പകുതി മൂല്യം.}}</ref><ref name="King 1910">{{cite web|translator-last=കിങ്|translator-first=ലിയോനാർഡ് വില്യം |author=ഹമ്മുറാബി|author-link=ഹമ്മുറാബി|year=1910|title=ഹമ്മുറാബിയുടെ നിയമാവലി, ബാബിലോണിലെ രാജാവ് |place=ന്യൂ ഹാവൻ, [[കണെക്റ്റിക്കട്ട്]]|publisher=യേൽ നിയമ കലാശാല|website=അവലോൺ പദ്ധതി|url=https://avalon.law.yale.edu/ancient/hamframe.asp|access-date=ജൂൺ 20, 2021|quote=238. ഒരു നാവികൻ തകർന്നാൽ ... പണത്തിൻ്റെ മൂല്യം.}}</ref> ഒന്നാം ജസ്റ്റീനിയൻ (527–565) ഉത്തരവിട്ട നിയമങ്ങളുടെ ക്രോഡീകരണത്തിൻ്റെ രണ്ടാം വാല്യമായ ''ഡൈജസ്റ്റ സേവ് പാണ്ഡെക്റ്റെയിൽ'' [Digesta seu Pandectae] (533), 235 AD-ൽ റോമൻ നിയമജ്ഞനായ പൗലോസ് എഴുതിയ ഒരു നിയമാഭിപ്രായം ''ലെക്സ് റോഡിയയെ'' കുറിച്ച് ഉൾപ്പെടുത്തിയിട്ടുണ്ട് ("റോഡിയൻ നിയമം"). ഗ്രീക്ക് ഇരുണ്ട യുഗത്തിൽ (c. 1100–c. 750) നിർദിഷ്ട ഡോറിയൻ അധിനിവേശത്തിൻ്റെയും ഉദ്ദിഷ്ടമായ കടൽ ജനതയുടെ ആവിർഭാവത്തിൻ്റെയും സമയത്ത് [[ഫിനീഷ്യൻ സംസ്കാരം|ഫിനീഷ്യൻമാരാൽ]] വിശ്വസനീയമായി ക്രി.മു. 1000 മുതൽ 800 വരെ റോഡ്‌സ് ദ്വീപിൽ സ്ഥാപിച്ച മറൈൻ ഇൻഷുറൻസിൻ്റെ ''പൊതു ശരാശരി തത്വം'' ഇത് വിശദീകരിക്കുന്നു.<ref>{{cite web|title=സിവിൽ നിയമം, വാല്യം I, ജൂലിയസ് പൗലോസിൻ്റെ അഭിപ്രായങ്ങൾ, പുസ്തകം II|language=en|trans-title=The Civil Law, Volume I, The Opinions of Julius Paulus, Book II|year=1932|translator-first=എസ്.പി.|translator-last=സ്കോട്ട്|publisher=സെൻട്രൽ ട്രസ്റ്റ് കമ്പനി|website=കോൺസ്റ്റിറ്റ്യൂഷൻ സൊസൈറ്റി|url=https://constitution.org/2-Authors/sps/sps01_4-2.htm|quote=തലക്കെട്ട് VII. ലെക്സ് റോഡിയയിൽ. ഒരു കപ്പലിന് ഭാരം കുറയ്ക്കാൻ വേണ്ടി ചരക്കുകൾ കടലിലേക്ക് വലിച്ചെറിയുകയാണെങ്കിൽ, എല്ലാവരുടെയും പ്രയോജനത്തിനായി ഉണ്ടാക്കുന്നതെല്ലാം വിലയിരുത്തി നഷ്ടം നികത്തുമെന്ന് ''ലെക്സ് റോഡിയ'' നൽകുന്നു.|access-date=ജൂൺ 16, 2021|archive-date=2021-06-24|archive-url=https://web.archive.org/web/20210624195244/https://constitution.org/2-Authors/sps/sps01_4-2.htm|url-status=dead}}</ref><ref name="Prudential pp. 5–6">{{cite book|year=1915|title=ഇൻഷുറൻസിൻ്റെ പ്രമാണാടിസ്ഥാന ചരിത്രം, 1000 ക്രി.മു.–1875 എ.ഡി.|language=en |trans-title=The Documentary History of Insurance, 1000 B.C.–1875 A.D.|publisher=പ്രുഡെൻഷിയൽ ഫൈനൻഷിയൽ|place=[[നെവാർക്ക്]]|pages=[https://archive.org/details/cu31924030231736/page/n7/mode/2up 5–6]|url=https://archive.org/details/cu31924030231736/mode/2up|access-date=ജൂൺ 15, 2021}}</ref><ref name="Duhaime">{{cite web |url=http://www.duhaime.org/LawMuseum/LawArticle-383/Lex-Rhodia-The-Ancient-Ancestor-of-Maritime-Law-800--BC.aspx |title=ലോക നിയമ ചരിത്രത്തിൻ്റെ ദുഹൈമിൻ്റെ ടൈംടേബിൾ |language=en |trans-title=Duhaime's Timetable of World Legal History |work=ദുഹൈമിൻ്റെ നിയമ നിഘണ്ടു |access-date=ഏപ്രിൽ 9, 2016 |archive-date=24 ജൂൺ 2021 |archive-url=https://web.archive.org/web/20210624195657/http://www.duhaime.org/LawMuseum/LawArticle-383/Lex-Rhodia-The-Ancient-Ancestor-of-Maritime-Law-800--BC.aspx |url-status=dead }}</ref> എല്ലാ ഇൻഷുറൻസിനും അടിവരയിടുന്ന അടിസ്ഥാന തത്വമാണ് പൊതു ശരാശരി നിയമം.<ref name="Prudential pp. 5–6" /> 1816-ൽ, ഈജിപ്തിലെ മിനിയയിൽ നടന്ന ഒരു പുരാവസ്തു ഗവേഷണം ഈജിപ്‌റ്റസിലെ ആൻ്റിനോപോളിസിലെ ആൻ്റിനസ് ക്ഷേത്രത്തിൻ്റെ അവശിഷ്ടങ്ങളിൽ നിന്ന് നെർവ-ആൻ്റണിൻ രാജവംശത്തിൻ്റെ കാലഘട്ടത്തിലെ ഒരു ടാബ്‌ലെറ്റ് നിർമ്മിച്ചു. റോമൻ സാമ്രാജ്യത്തിൻ്റെ ഹാഡ്രിയൻ്റെ (117–138) ഭരണകാലത്ത് ഏകദേശം 133 എഡിയിൽ ഇറ്റലിയിലെ ലാനുവിയത്തിൽ സ്ഥാപിതമായ ഒരു ശ്മശാന സൊസൈറ്റി കൊളീജിയത്തിൻ്റെ നിയമങ്ങളും അംഗത്വ കുടിശ്ശികയും ടാബ്‌ലെറ്റ് നിർദ്ദേശിച്ചു.<ref name="Prudential pp. 5–6" /> 1851 എഡി-യിൽ, ഭാവിയിലെ യു.എസ്. സുപ്രീം കോടതി അസോസിയേറ്റ് ജസ്റ്റിസ് ജോസഫ് പി. ബ്രാഡ്‌ലി (1870-1892 എഡി), ഒരിക്കൽ മ്യൂച്വൽ ബെനിഫിറ്റ് ലൈഫ് ഇൻഷുറൻസ് കമ്പനിയുടെ ആക്ച്വറിയായി ജോലി ചെയ്തു, ഇൻസ്റ്റിറ്റ്യൂട്ട് ഓഫ് ആക്ച്വറീസ് ജേണലിന് ഒരു ലേഖനം സമർപ്പിച്ചു. ഏകദേശം 220 AD-ൽ റോമൻ നിയമജ്ഞനായ ഉൽപിയൻ സമാഹരിച്ച സെവേറൻ രാജവംശ കാലഘട്ടത്തിലെ ജീവിത പട്ടികയുടെ ചരിത്രപരമായ വിവരണം അദ്ദേഹത്തിൻ്റെ ലേഖനം വിശദമായി വിവരിച്ചു, അത് ഡൈജസ്റ്റയിലും ഉൾപ്പെടുത്തിയിട്ടുണ്ട്.<ref>{{cite book|year=1915|title=ഇൻഷുറൻസിൻ്റെ പ്രമാണാടിസ്ഥാന ചരിത്രം, 1000 ക്രി.മു.–1875 എ.ഡി.|language=en |trans-title=The Documentary History of Insurance, 1000 BC–1875 AD|publisher=പ്രുഡെൻഷിയൽ ഫൈനൻഷിയൽ. |place=[[നെവാർക്ക്]]|pages=[https://archive.org/details/cu31924030231736/page/n9/mode/2up 6–7]|url=https://archive.org/details/cu31924030231736/mode/2up|access-date=ജൂൺ 15, 2021}}</ref> ക്രി.മു. മൂന്നാം നൂറ്റാണ്ടിലെ ധർമ്മശാസ്ത്രം, അർത്ഥശാസ്ത്രം, മനുസ്മൃതി തുടങ്ങിയ ഹിന്ദു ഗ്രന്ഥങ്ങളിലും ഇൻഷുറൻസ് ആശയങ്ങൾ കണ്ടെത്തിയിട്ടുണ്ട്.<ref>{{cite book|title=ഇന്ത്യയിലെ ലൈഫ് ഇൻഷുറൻസ് വ്യവസായം: നിലവിലെ അവസ്ഥയും കാര്യക്ഷമതയും|page=2|language=en |trans-title=The Life Insurance Industry in India: Current State and Efficiency|author=തപസ് കുമാർ പരിദ, ദേബാഷിസ് ആചാര്യ|publisher=സ്പ്രിംഗർ|year=2016|isbn=9789811022333}}</ref> പുരാതന ഗ്രീക്കുകാർക്ക് കടൽയാത്രാ വായ്പകൾ ഉണ്ടായിരുന്നു. ഒരു കപ്പലിലോ ചരക്കിലോ മുൻപണം കൊടുത്ത് യാത്ര അഭിവൃദ്ധിപ്പെട്ടാൽ വലിയ പലിശ സഹിതം തിരിച്ചടയ്ക്കണം. എന്നിരുന്നാലും, കപ്പൽ നഷ്‌ടപ്പെട്ടാൽ പണം തിരികെ നൽകില്ല, അങ്ങനെ മൂലധനത്തിൻ്റെ ഉപയോഗത്തിന് മാത്രമല്ല, അത് നഷ്‌ടപ്പെടാനുള്ള അപകടസാധ്യതയ്‌ക്കും പണം നൽകുന്നതിന് ഉയർന്ന പലിശനിരക്ക് ഉണ്ടാക്കുന്നു (പൂർണ്ണമായി [[ഡെമോസ്തനിസ്]] വിവരിച്ചത്). കടൽത്തീരങ്ങളിൽ ''ബോട്ടമ്രി, റെസ്‌പോണ്ടൻഷ്യ ബോണ്ടുകൾ'' എന്ന പേരിൽ ഈ സ്വഭാവമുള്ള വായ്പകൾ അന്നുമുതൽ സാധാരണമാണ്.<ref name=EB1911>{{cite EB1911 |wstitle=ഇൻഷുറൻസ്|volume=14 |pages=657–658 |language=en |trans-title=Insurance |first1=ചാൾട്ടൺ |last1=ലൂയിസ് |first2=തോമസ്|last2=ഇൻഗ്രാം}}</ref> കടൽ-അപകടങ്ങളുടെ നേരിട്ടുള്ള ഇൻഷുറൻസ് വായ്പകളിൽ നിന്ന് സ്വതന്ത്രമായി പ്രീമിയം അടയ്ക്കുന്നത് ബെൽജിയത്തിൽ ഏകദേശം 1300 എ.ഡി.യോടെ തുടങ്ങി.<ref name=EB1911/> പ്രത്യേക ഇൻഷുറൻസ് കരാറുകൾ (അതായത്, ലോണുകളുമായോ മറ്റ് തരത്തിലുള്ള കരാറുകളുമായോ ബന്ധിപ്പിച്ചിട്ടില്ലാത്ത ഇൻഷുറൻസ് പോളിസികൾ) 14-ാം നൂറ്റാണ്ടിൽ ജെനോവയിൽ കണ്ടുപിടിച്ചതാണ്, ഭൂമിയുള്ള എസ്റ്റേറ്റുകളുടെ ഈട് ഉപയോഗിച്ച് ഇൻഷുറൻസ് പൂളുകൾ. അറിയപ്പെടുന്ന ആദ്യത്തെ ഇൻഷുറൻസ് കരാർ 1347-ൽ ജെനോവയിൽ നിന്നാണ്. അടുത്ത നൂറ്റാണ്ടിൽ, മാരിടൈം ഇൻഷുറൻസ് വ്യാപകമായി വികസിച്ചു, പ്രീമിയങ്ങൾ അപകടസാധ്യതകൾക്കനുസരിച്ച് വ്യത്യസ്തമായിരുന്നു.<ref>ജെ. ഫ്രാങ്ക്ലിൻ, ''ഊഹ ശാസ്ത്രം: പാസ്കലിന് മുമ്പുള്ള തെളിവുകളും സാധ്യതയും'' (ബാൾട്ടിമോർ: ജോൺസ് ഹോപ്കിൻസ് യൂണിവേഴ്സിറ്റി പ്രസ്സ്, 2001), 274-277.</ref> ഈ പുതിയ ഇൻഷുറൻസ് കരാറുകൾ ഇൻഷുറൻസിനെ നിക്ഷേപത്തിൽ നിന്ന് വേർപെടുത്താൻ അനുവദിച്ചു, മറൈൻ ഇൻഷുറൻസിൽ ആദ്യമായി ഉപയോഗപ്രദമായ റോളുകളുടെ വേർതിരിവിന്റെ തുടക്കം കുറിച്ചു. 1583 ജൂൺ 18-ന് ലണ്ടനിലെ റോയൽ എക്‌സ്‌ചേഞ്ചിൽ £383, 6s, 8d.-ക്ക്, വില്യം ഗിബ്ബൺസിൻ്റെ ജീവനെ പന്ത്രണ്ട് മാസങ്ങൾ ഇൻഷുർ ചെയ്തുകൊണ്ട്ലൈഫ് ഇൻഷുറൻസിൻ്റെ ആദ്യകാല പോളിസി ഉണ്ടാക്കി.<ref name=EB1911/> === ആധുനിക രീതികൾ === പ്രത്യേക ഇനങ്ങൾ വികസിപ്പിച്ച [[ജ്ഞാനോദയകാലം|ജ്ഞാനോദയ കാലഘട്ടത്തിലെ]] [[യൂറോപ്പ്|യൂറോപ്പിൽ]] ഇൻഷുറൻസ് കൂടുതൽ സങ്കീർണ്ണമായി. [[File:Lloyd's coffee house drawing.jpg|right|thumb|''ലോയ്ഡ്സ് കോഫി ഹൗസ്'' മറൈൻ ഇൻഷുറൻസിൻ്റെ ആദ്യത്തെ സംഘടിത വിപണിയായിരുന്നു.]] 1666-ൽ 13,000-ലധികം വീടുകൾ വിഴുങ്ങിയ ലണ്ടനിലെ ''മഹാ അഗ്നിബാധയിൽ'' ഇന്ന് നമുക്കറിയാവുന്ന ''സ്വത്ത് ഇൻഷുറൻസ്'' കണ്ടെത്താനാകും. തീയുടെ വിനാശകരമായ പ്രത്യാഘാതങ്ങൾ ഇൻഷുറൻസിൻ്റെ വികസനത്തെ "സൌകര്യത്തിൻ്റെ കാര്യത്തിൽ നിന്ന് അടിയന്തിരമായി മാറ്റി, സർ ക്രിസ്റ്റഫർ റെൻ 1667-ൽ ലണ്ടനിലെ തൻ്റെ പുതിയ പദ്ധതിയിൽ "ഇൻഷുറൻസ് കാര്യാലയത്തിനായി" ഒരു ഇടം ഉൾപ്പെടുത്തിയതിൽ പ്രതിഫലിച്ച ഒരു അഭിപ്രായ മാറ്റം" ആയി വേണം കാണുവാൻ.<ref>ഡിക്സൺ (1960): 4</ref> നിരവധി ''അഗ്നിബാധ ഇൻഷുറൻസ്'' പദ്ധതികൾ ശ്രമിക്കപ്പെട്ടു എങ്കിലും ഫലമുണ്ടായില്ല, എന്നാൽ 1681-ൽ സാമ്പത്തിക ശാസ്ത്രജ്ഞനായ ''നിക്കോളാസ് ബാർബണും'' പതിനൊന്ന് കൂട്ടാളികളും ചേർന്ന് ഇഷ്ടികയും ചട്ടക്കൂടും ഉള്ള വീടുകൾ ഇൻഷുർ ചെയ്യുന്നതിനായി ''റോയൽ എക്‌സ്‌ചേഞ്ചിൻ്റെ'' പിൻഭാഗത്ത് ആദ്യത്തെ ഫയർ ഇൻഷുറൻസ് കമ്പനിയായ '''''ഇൻഷുറൻസ് ഓഫീസ് ഫോർ ഹൗസ്''''' സ്ഥാപിച്ചു. തുടക്കത്തിൽ, 5,000 വീടുകൾ അദ്ദേഹത്തിൻ്റെ ഇൻഷുറൻസ് ഓഫീസിൽ നിന്ന് ഇൻഷുർ ചെയ്തു.<ref>ഡിക്സൺ (1960): 7</ref> അതേ സമയം, വ്യാപാര സംരംഭങ്ങളുടെ ''അണ്ടർ റൈറ്റിംഗിനായുള്ള'' ആദ്യ ഇൻഷുറൻസ് സ്കീമുകൾ ലഭ്യമായി. പതിനേഴാം നൂറ്റാണ്ടിൻ്റെ അവസാനത്തോടെ, ''മറൈൻ ഇൻഷുറൻസ് എന്നതിൻ്റെ ആവശ്യകത കാരണം ലണ്ടൻ്റെ വ്യാപാര കേന്ദ്രമെന്ന നിലയിൽ വളർച്ച വർദ്ധിച്ചു. 1680-കളുടെ അവസാനത്തിൽ, എഡ്വേർഡ് ലോയ്ഡ് ''ലോയ്ഡ്സ് കോഫി ഹൗസ്'' എന്ന പേരിൽ ഒരു കാപ്പിക്കട തുറന്നു, ഇത് ചരക്കുകളും കപ്പലുകളും ഇൻഷുർ ചെയ്യാൻ ആഗ്രഹിക്കുന്ന ഷിപ്പിംഗ് വ്യവസായത്തിലെ കക്ഷികളുടെ സംഗമ സ്ഥലമായി മാറി. ഈ അനൗപചാരിക തുടക്കങ്ങൾ ഇൻഷുറൻസ് ചന്തയും ''ലോയിഡ്സ് ഓഫ് ലണ്ടൻ'' അനുബന്ധ ഷിപ്പിംഗ്, ഇൻഷുറൻസ് വ്യാപാരങ്ങളും സ്ഥാപിക്കുന്നതിലേക്ക് നയിച്ചു.<ref>{{cite ODNB|url=http://press.oxforddnb.com/index/16/101016829 |title=ലോയ്ഡ്, എഡ്വേർഡ് (''c''.1648–1713) |language=en |trans-title=Lloyd, Edward (''c''.1648–1713)|first=സാറാ |last=പാമർ |date=ഒക്ടോബർ 2007 |volume=1 |doi=10.1093/ref:odnb/16829 |access-date=16 ഫെബ്രുവരി 2011 |url-status = dead|archive-url=https://web.archive.org/web/20110715030319/http://press.oxforddnb.com/index/16/101016829/ |archive-date=15 ജൂലൈ 2011 }}</ref> [[File:National-insurance-act-1911.jpg|thumb|upright=0.9|ദേശീയ ഇൻഷുറൻസ് നിയമം 1911-നെ പ്രോത്സാഹിപ്പിക്കുന്ന ലഘുലേഖ]] ''ലൈഫ് ഇൻഷുറൻസ് പോളിസികൾ'' 18-ാം നൂറ്റാണ്ടിൻ്റെ തുടക്കത്തിലാണ് പ്രാബല്യത്തിൽ വന്നത്. 1706-ൽ ലണ്ടനിൽ ''വില്യം ടാൽബോട്ട്'', ''അലൻ ബാരനെറ്റ്സ്'' എന്നിവർ ചേർന്ന് സ്ഥാപിച്ച ''അമിക്കബിൾ സൊസൈറ്റി ഫോർ എ പെർപെച്വൽ അഷ്വറൻസ് ഓഫീസ്'' ആണ് ലൈഫ് ഇൻഷുറൻസ് വാഗ്ദാനം ചെയ്ത ആദ്യത്തെ കമ്പനി. .<ref Name="Anzovin121">അൻസോവിൻ, സ്റ്റീവൻ, ''പ്രസിദ്ധമായ ആദ്യ വസ്തുതകൾ'' 2000, item # 2422, H. W. വിൽസൺ കമ്പനി, {{ISBN|0-8242-0958-3}} p. 121 ''റെക്കോർഡ് അറിയപ്പെടുന്ന ആദ്യത്തെ ലൈഫ് ഇൻഷുറൻസ് കമ്പനി 1706-ൽ ഇംഗ്ലണ്ടിലെ ലണ്ടനിൽ ഓക്സ്ഫോർഡ് ബിഷപ്പും ഫിനാൻഷ്യർ തോമസ് അലനും ചേർന്ന് സ്ഥാപിച്ചു. ഒരു ''പെർപെച്വൽ അഷ്വറൻസ് ഓഫീസിനുള്ള അമിക്കബിൾ സൊസൈറ്റി എന്ന് വിളിക്കപ്പെടുന്ന കമ്പനി, പോളിസി ഉടമകളിൽ നിന്ന് വാർഷിക പ്രീമിയങ്ങൾ ശേഖരിക്കുകയും ഒരു പൊതു ഫണ്ടിൽ നിന്ന് മരണപ്പെട്ട അംഗങ്ങളുടെ നോമിനികൾക്ക് പണം നൽകുകയും ചെയ്തു.''</ref><ref>അമിക്കബിൾ സൊസൈറ്റി, ''ചാർട്ടറുകൾ, പാർലമെൻ്റിൻ്റെ നിയമങ്ങൾ. , കൂടാതെ കോർപ്പറേഷൻ്റെ ''ബൈ-ലോസ് ഓഫ് അമിക്കബിൾ സൊസൈറ്റി ഫോർ എ പെർപെച്വൽ അഷ്വറൻസ് ഓഫീസ്'', ഗിൽബെർട്ട് ആൻഡ് റിവിംഗ്ടൺ, 1854, പേ. 4</ref> ഇതേ തത്ത്വത്തിൽ, ''എഡ്വേർഡ് റോ മോറെസ്'' 1762-ൽ ''ദി ഇക്വിറ്റബിൾ ലൈഫ് അഷ്വറൻസ് സൊസൈറ്റി|ലൈവ്സ് ആൻഡ് സർവൈവർഷിപ്പ് സംബന്ധിച്ച തുല്യമായ ഉറപ്പുകൾക്കുള്ള സൊസൈറ്റി'' സ്ഥാപിച്ചു. ലോകത്തിലെ ആദ്യത്തെ മ്യൂച്വൽ ഇൻഷുറർ ആയിരുന്നു ഇത്, മരണനിരക്ക് അടിസ്ഥാനമാക്കിയുള്ള പ്രായാധിഷ്ഠിത പ്രീമിയങ്ങൾ "ശാസ്ത്രീയ ഇൻഷുറൻസ് പരിശീലനത്തിനും വികസനത്തിനുമുള്ള ചട്ടക്കൂട്", "എല്ലാ ലൈഫ് ഇൻഷുറൻസ് പദ്ധതികളും പിന്നീട് അടിസ്ഥാനമാക്കിയുള്ള ആധുനിക ലൈഫ് അഷ്വറൻസിൻ്റെ അടിസ്ഥാനം" എന്നിവയെ അടിസ്ഥാനമാക്കിയുള്ളതാണ്.<ref name=eq>{{Cite web|url=http://www.equitable.co.uk/about-us/history-and-facts/|title=ഇന്നത്തെയും ചരിത്രവും: സമത്വ ജീവിതത്തിൻ്റെ ചരിത്രം |language=en |trans-title=Today and History:The History of Equitable Life|date=26 ജൂൺ 2009|access-date=16 ഓഗസ്റ്റ് 2009}}</ref> പത്തൊൻപതാം നൂറ്റാണ്ടിൻ്റെ അവസാനത്തിൽ "അപകട ഇൻഷുറൻസ്" ലഭ്യമാകാൻ തുടങ്ങി.<ref>{{cite web|title=എൻകാർട്ട: ആരോഗ്യ ഇൻഷുറൻസ് |language=en |trans-title= Encarta: Health Insurance |url=http://ca.encarta.msn.com/encyclopedia_761576408_8/Health_Insurance.html#s49 |archive-url=https://web.archive.org/web/20090717201207/http://ca.encarta.msn.com/encyclopedia_761576408_8/Health_Insurance.html |archive-date=17 ജൂലൈ 2009 |url-status = dead}}</ref> അപകട ഇൻഷുറൻസ് വാഗ്‌ദാനം ചെയ്‌ത ആദ്യത്തെ കമ്പനി, 1848-ൽ ഇംഗ്ലണ്ടിൽ രൂപീകരിച്ച റെയിൽവേ പാസഞ്ചേഴ്‌സ് അഷ്വറൻസ് കമ്പനിയാണ്. ഇത് പുതിയ [[റെയിൽവേ]] സംവിധാനത്തിൽ വർദ്ധിച്ചുവരുന്ന മരണങ്ങൾക്കെതിരെ ഇൻഷുർ ചെയ്യാൻ ഉദ്ദേശിച്ചുകൊണ്ടായിരുന്നു. ആദ്യത്തെ അന്താരാഷ്‌ട്ര ഇൻഷുറൻസ് ചട്ടം ആയിരുന്നു ''പൊതു ശരാശരി''യിൽ കപ്പലും ചരക്കും തമ്മിലുള്ള ചെലവ് വിതരണത്തിനുള്ള '''''യോർക്ക്-ആൻ്റ്‌വെർപ്പ് ചട്ടങ്ങൾ'''''. 1873-ൽ ''ഇൻ്റർനാഷണൽ ലോ അസോസിയേഷൻ്റെ'' മുൻഗാമിയായ ''അസോസിയേഷൻ ഫോർ ദി റിഫോം ആൻഡ് കോഡിഫിക്കേഷൻ ഓഫ് നേഷൻസ്'' [[ബ്രസൽസ്|ബ്രസൽസിൽ]] സ്ഥാപിതമായി. 1895-ൽ "ഇൻ്റർനാഷണൽ ലോ അസോസിയേഷൻ" എന്ന തലക്കെട്ടിലേക്ക് മാറുന്നതിന് മുമ്പ് അത് 1890-ൽ ആദ്യത്തെ യോർക്ക്-ആൻ്റ്‌വെർപ്പ് ചട്ടം പ്രസിദ്ധീകരിച്ചു.<ref>{{Citation|author= എഫ്.എൽ. വിസ്വാൾ|url= https://comitemaritime.org/wp-content/uploads/2018/06/a-brief-history-wiswall.pdf| title=ഒരു സംക്ഷിപ്ത ചരിത്രം |language=en |trans-title=A Brief History |publisher= [[അന്താരാഷ്ട്ര മാരിടൈം സംഘടന]]|series= |date=2019 |archive-url= https://web.archive.org/web/20190814090124/https://comitemaritime.org/wp-content/uploads/2018/06/a-brief-history-wiswall.pdf|archive-date= 14 ഓഗസ്റ്റ് 2019}}</ref><ref>{{Citation|author= ഡോ. റൂത്ത് ഫ്രെണ്ടോ|url= http://www.ila-hq.org/images/ILA/docs/international_law_association_article_-_dr_ruth_frendo.pdf | title=വിപുലമായ നിയമ പഠന വിദ്യാഭ്യാസ സ്ഥാപനത്തിലെ ആർക്കൈവിസ്റ്റും രേഖാ നിർവാഹകനും |language=en |trans-title=Archivist and Records Manager at the Institute of Advanced Legal Studies|publisher= ILA|series= |date=}}</ref> 19-ആം നൂറ്റാണ്ടിൻ്റെ അവസാനത്തോടെ ഗവൺമെൻ്റുകൾ രോഗത്തിനും വാർദ്ധക്യത്തിനും എതിരെ ദേശീയ ഇൻഷുറൻസ് പദ്ധതികൾ ആരംഭിച്ചു. 1840-കളിൽ തന്നെ ആരംഭിച്ച [[പ്രഷ്യ|പ്രഷ്യയിലെയും]] [[സാക്സണി|സാക്സണിയിലെയും]] ക്ഷേമ പരിപാടികളുടെ പാരമ്പര്യത്തെ അടിസ്ഥാനമാക്കിയാണ് [[ജർമ്മനി]] നിർമ്മിച്ചത്. 1880-കളിൽ ചാൻസലർ [[ഓട്ടോ വോൺ ബിസ്മാർക്ക്]] വാർദ്ധക്യകാല പെൻഷനുകൾ, അപകട ഇൻഷുറൻസ്, മെഡിക്കൽ പരിചരണം എന്നിവ ജർമ്മനിയുടെ ക്ഷേമ സംസ്ഥാനത്തിന് അടിത്തറയായി.<ref name="EPH">ഇ.പി. ഹെനോക്ക്, ''ഇംഗ്ലണ്ടിലെയും ജർമ്മനിയിലെയും ക്ഷേമരാഷ്ട്രത്തിന്റെ ഉത്ഭവം, 1850–1914: സാമൂഹിക നയങ്ങളുടെ താരതമ്യം'' (2007)</ref><ref>ഹെർമൻ ബെക്ക്, ''പ്രഷ്യയിലെ ഏകാധിപത്യ ക്ഷേമരാഷ്ട്രത്തിന്റെ ഉത്ഭവം, 1815-1870'' (1995)</ref> ബ്രിട്ടനിൽ കൂടുതൽ വിപുലമായ നിയമനിർമ്മാണം ലിബറൽ ഗവൺമെൻ്റ് ''നാഷണൽ ഇൻഷുറൻസ് ആക്ടിൽ'' 1911-ൽ അവതരിപ്പിച്ചു.<ref>[http://www.nationalarchives.gov.uk/cabinetpapers/themes/national-health-insurance.htm കാബിനറ്റ് പേപ്പറുകൾ 1915-1982: ദേശീയ ആരോഗ്യ ഇൻഷുറൻസ് നിയമം 1911.] നാഷണൽ ആർക്കൈവ്സ്, 2013. വീണ്ടെടുത്തത് 30 ജൂൺ 2013.</ref> ഇത് ബ്രിട്ടീഷ് തൊഴിലാളി വർഗ്ഗങ്ങൾക്ക് അസുഖത്തിനും തൊഴിലില്ലായ്മയ്ക്കും എതിരായ ഇൻഷുറൻസിൻ്റെ ആദ്യത്തെ സംഭാവനാ സംവിധാനം നൽകി. രണ്ടാം ലോകമഹായുദ്ധത്തിനു ശേഷം ഈ സംവിധാനം ബിവറിഡ്ജ് റിപ്പോർട്ടിൻ്റെ സ്വാധീനത്തിൽ വിപുലമായി വിപുലീകരിച്ച് ആദ്യത്തെ ആധുനിക [[ക്ഷേമരാഷ്ട്രം]] രൂപീകരിക്കപ്പെട്ടു.<ref name="EPH">ഇ.പി. ഹെനോക്ക്, ''ഇംഗ്ലണ്ടിലെയും ജർമ്മനിയിലെയും ക്ഷേമരാഷ്ട്രത്തിന്റെ ഉത്ഭവം, 1850–1914: സാമൂഹിക നയങ്ങളുടെ താരതമ്യം'' (2007)</ref><ref> ബെൻ്റ്ലി ബി. ഗിൽബർട്ട്, ''ബ്രിട്ടീഷ് സാമൂഹിക നയം, 1914-1939'' (1970)</ref> 2008-ൽ, അന്നത്തെ അനൗപചാരിക ശൃംഖലയായ ''ഇൻഷുറൻസ് അസോസിയേഷനുകളുടെ അന്താരാഷ്ട്ര നെറ്റ്‌വർക്ക്'' സജീവമായി, ഇൻഷുറൻസ് വ്യവസായത്തിൻ്റെ ഫലപ്രാപ്തി വർദ്ധിപ്പിക്കുന്നതിന് 2012-ൽ ഔപചാരികമായി സ്ഥാപിതമായ ''ഇൻഷുറൻസ് അസോസിയേഷനുകളുടെ ആഗോള ഫെഡറേഷൻ'' അതിൻ്റെ പിൻഗാമിയായി, അന്താരാഷ്ട്ര റെഗുലേറ്ററി ബോഡികൾക്ക് ഇൻപുട്ട് നൽകുകയും പൊതു താൽപ്പര്യമുള്ള വിഷയങ്ങളിൽ അന്താരാഷ്ട്ര സംഭാഷണത്തിന് കൂടുതൽ ഫലപ്രദമായി സംഭാവന നൽകുകയും ചെയ്യുന്നു. ലോകമെമ്പാടുമുള്ള മൊത്തം ഇൻഷുറൻസ് പ്രീമിയത്തിൻ്റെ 89% കമ്പനികൾ വഹിക്കുന്ന 67 രാജ്യങ്ങളിലെ 40 അംഗ അസോസിയേഷനുകളും 1 നിരീക്ഷക അസോസിയേഷനും ഇതിൽ ഉൾപ്പെടുന്നു.<ref>[https://www.gfiainsurance.org/about-us "ഞങ്ങളേക്കുറിച്ച്"], ഇൻഷുറൻസ് അസോസിയേഷനുകളുടെ ആഗോള ഫെഡറേഷൻ</ref> == തത്വങ്ങൾ == അപകടസാധ്യതക്ക് വിധേയരായവരിൽ (എക്സ്പോഷർ എന്നാണ് ഈ വിധേയത്വം അറിയപ്പെടുന്നത്) ഇൻഷുർ ചെയ്ത ചിലർക്ക് മാത്രം ഉണ്ടായേക്കാവുന്ന അപകടം മൂലമുണ്ടാവുന്ന നഷ്ടം നികത്താൻ ഇൻഷുർ ചെയ്ത ''നിരവധി'' പേരിൽ നിന്ന് (സ്ഥാപനങ്ങൾ ഉൾപ്പെടും) ധനം ശേഖരിക്കുന്ന പ്രക്രിയയാണ് (ഒരർത്ഥ്ത്തിൽ വിഭവ നിർവഹണം) ഇൻഷുറൻസ്. അതിനാൽ ഇൻഷുർ ചെയ്ത സ്ഥാപനങ്ങൾ ഒരു പ്രതിഫലത്തുകയ്ക്ക് (''പ്രീമിയം'' എന്നറിയപ്പെടുന്നു) അപകടസാധ്യതയിൽ നിന്ന് പരിരക്ഷിക്കപ്പെട്ടിരിക്കുന്നു. പ്രീമിയം സംഭവത്തിൻ്റെ ആവൃത്തിയെയും തീവ്രതയെയും ആശ്രയിച്ചിരിക്കുന്നു. ''ഇൻഷുർ ചെയ്യാവുന്ന അപകടസാധ്യത''യാകാൻ, ചില സവിശേഷതകൾ പാലിക്കേണ്ടതുണ്ട്. ഒരു ''സാമ്പത്തിക ഇടനിലക്കാരൻ'' എന്ന നിലയിലുള്ള ഇൻഷുറൻസ് ഒരു വാണിജ്യ സംരംഭവും സാമ്പത്തിക സേവന വ്യവസായത്തിൻ്റെ ഒരു പ്രധാന ഭാഗവുമാണ്. ഭാവിയിൽ ഉണ്ടാകാനിടയുള്ള നഷ്ടങ്ങൾക്കായി പണം ലാഭിക്കുന്നതിലൂടെ വ്യക്തിഗത സ്ഥാപനങ്ങൾക്ക് സ്വയം ഇൻഷുർ ചെയ്യാനുമാകും.<ref>ഗോലിയർ സി. (2003). [https://www.jstor.org/stable/41953424?seq=1#page_scan_tab_contents ഇൻഷുർ ചെയ്യണോ വേണ്ടയോ?: ഒരു ഇൻഷുറൻസ് ആശയക്കുഴപ്പം]. ''അപകടസാധ്യതയും ഇൻഷുറൻസ് സിദ്ധാന്തവും സംബന്ധിച്ച ജനീവ പേപ്പറുകൾ''.</ref> === ഇൻഷുറബിലിറ്റി === സ്വകാര്യ കമ്പനികൾക്ക് ഇൻഷുർ ചെയ്യാവുന്ന അപകടസാധ്യത സാധാരണയായി ഏഴ് പൊതു സവിശേഷതകൾ പങ്കിടുന്നു:<ref>ഈ ചർച്ച മെഹറിൻ്റെയും കാമാക്കിൻ്റെയും "പ്രിൻസിപ്പിൾസ് ഓഫ് ഇൻഷുറൻസ്", 6-ാം പതിപ്പ്, 1976, pp 34 - 37 എന്നിവയിൽ നിന്ന് സ്വീകരിച്ചതാണ്.</ref> # ''സമാനമായ നിരവധി എക്‌സ്‌പോഷർ യൂണിറ്റുകൾ:'' ഇൻഷുറൻസ് പ്രവർത്തിക്കുന്നത് വിഭവ ശേഖരങ്ങളിലൂടെയാണ് എന്നതിനാൽ, ഇൻഷുറൻസ് പോളിസികളിൽ ഭൂരിഭാഗവും വൻ വർഗ്ഗങ്ങ്ളിലെ വ്യക്തിഗത അംഗങ്ങളെ പരിരക്ഷിക്കുന്നു, ഇത് ''വൻ സംഖ്യാ നിയമ''മനുസരിച്ച് ഇൻഷുറർമാരെ പ്രയോജനപ്പെടുത്തുന്നു. അഭിനേതാക്കൾ, കായികതാരങ്ങൾ, മറ്റ് പ്രശസ്തരായ വ്യക്തികൾ എന്നിവരുടെ ജീവിതമോ ആരോഗ്യമോ ഇൻഷുർ ചെയ്യുന്നതിൽ പ്രശസ്തമായ ''ലോയിഡ്സ് ഓഫ് ലണ്ടൻ'' ഉൾപ്പെടുന്നു. എന്നിരുന്നാലും, എല്ലാ എക്‌സ്‌പോഷറുകൾക്കും തമ്മിൽ വ്യത്യാസങ്ങൾ ഉണ്ടായിരിക്കും, അത് വ്യത്യസ്‌ത പ്രീമിയം നിരക്കുകളിലേക്ക് നയിച്ചേക്കാം. # ''നിശ്ചയമായ നഷ്ടം:'' അറിയപ്പെടുന്ന ഒരു കാരണത്താൽ അറിയപ്പെടുന്ന സമയത്തും സ്ഥലത്തും ഇത്തരത്തിലുള്ള നഷ്ടം സംഭവിക്കുന്നു. ഒരു ലൈഫ് ഇൻഷുറൻസ് പോളിസിയിൽ ഇൻഷുർ ചെയ്ത വ്യക്തിയുടെ മരണം ഉൾപ്പെടുന്നതാണ് വിശിഷ്ടമായ ഉദാഹരണം. അഗ്നിബാധ, വാഹനാപകടങ്ങൾ, തൊഴിലാളികളുടെ പരിക്കുകൾ എന്നിവയെല്ലാം ഈ മാനദണ്ഡം എളുപ്പത്തിൽ പാലിക്കാനിടയുണ്ട്. മറ്റ് തരത്തിലുള്ള നഷ്ടങ്ങൾ സിദ്ധാന്തത്തിൽ മാത്രമായിരിക്കാം. ഉദാഹരണത്തിന്, തൊഴിൽപരമായ രോഗം, നിർദ്ദിഷ്ട സമയമോ സ്ഥലമോ കാരണമോ തിരിച്ചറിയാൻ കഴിയാത്ത അപകടകരമായ അവസ്ഥകളിലേക്ക് ദീർഘനേരം സമ്പർക്കം പുലർത്തുന്നത് ഉൾപ്പെട്ടേക്കാം. മതിയായ വിവരങ്ങളുള്ള ഒരു ന്യായബോധമുള്ള വ്യക്തിക്ക് മൂന്ന് ഘടകങ്ങളും വസ്തുനിഷ്ഠമായി പരിശോധിക്കാൻ കഴിയുന്നത്ര വ്യക്തതയുള്ളതായിരിക്കണം നഷ്ടത്തിൻ്റെ സമയവും സ്ഥലവും കാരണവും. # ''ആകസ്‌മികമായ നഷ്ടം:'' ഒരു അവകാശവാദോന്നയം രൂപപ്പെടുന്ന സംഭവം ആകസ്‌മികമോ കുറഞ്ഞത് ഇൻഷുറൻസ് ഗുണഭോക്താവിൻ്റെ നിയന്ത്രണത്തിന് പുറത്തുള്ളതോ ആയിരിക്കണം. നഷ്ടം ശുദ്ധമായിരിക്കണം, കാരണം ചെലവിന് മാത്രം അവസരമുള്ള ഒരു സംഭവത്തിൽ നിന്നാണ് ഇത് സംഭവിക്കുന്നത്. സാധാരണ വ്യാപാര അപകടസാധ്യതകൾ അല്ലെങ്കിൽ ഒരു ലോട്ടറി ടിക്കറ്റ് വാങ്ങുന്നത് പോലുള്ള ഊഹക്കച്ചവട ഘടകങ്ങൾ ഉൾക്കൊള്ളുന്ന സംഭവങ്ങൾ സാധാരണയായി ഇൻഷുറൻസ് ആയി കണക്കാക്കില്ല. # ''വലിയ നഷ്ടം:'' ഇൻഷുർ ചെയ്തയാളുടെ വീക്ഷണകോണിൽ നിന്ന് നഷ്ടത്തിൻ്റെ വലുപ്പം അർത്ഥപൂർണ്ണമായിരിക്കണം. ഇൻഷുറൻസ് പ്രീമിയങ്ങൾ നഷ്ടത്തിൻ്റെ പ്രതീക്ഷിക്കുന്ന ചിലവും കൂടാതെ പോളിസി നൽകുന്നതിനും നിയന്ത്രിക്കുന്നതിനുമുള്ള ചെലവ്, നഷ്ടം ക്രമീകരിക്കൽ, ഇൻഷുറർക്ക് നഷ്ടപരിഹാരങ്ങൾ അടയ്ക്കാൻ കഴിയുമെന്ന് ന്യായമായും ഉറപ്പുനൽകുന്നതിന് ആവശ്യമായ മൂലധനം നൽകണം. ഈ പിന്നീടുള്ള ചെലവുകൾ പ്രതീക്ഷിക്കുന്ന നഷ്ടച്ചെലവിൻ്റെ പല മടങ്ങ് വലുപ്പമുള്ളതാകാം. വാഗ്ദാനം ചെയ്യുന്ന പരിരക്ഷ വാങ്ങുന്നയാൾക്ക് യഥാർത്ഥ മൂല്യമില്ലെങ്കിൽ അത്തരം ചിലവുകൾ നൽകുന്നതിൽ അർത്ഥമില്ല. # ''താങ്ങാനാവുന്ന പ്രീമിയം:'' ഇൻഷുർ ചെയ്‌ത ആപത്സാധ്യത വളരെ കൂടുതലാണെങ്കിൽ, അല്ലെങ്കിൽ ആപത്തിന്റെ ചെലവ് വളരെ വലുതാണെങ്കിൽ, തത്ഫലമായുണ്ടാകുന്ന പ്രീമിയം വാഗ്ദാനം ചെയ്യുന്ന പരിരക്ഷയുടെ തുകയുമായി താരതമ്യപ്പെടുത്തുമ്പോൾ, ഇൻഷുറൻസ് വാങ്ങാൻ സാധ്യതയില്ല. കൂടാതെ, ഫിനാൻഷ്യൽ അക്കൌണ്ടിംഗ് സ്റ്റാൻഡേർഡുകളിൽ അക്കൌണ്ടിംഗ് പ്രൊഫഷൻ ഔപചാരികമായി അംഗീകരിക്കുന്നതുപോലെ, ഇൻഷുറർക്ക് കാര്യമായ നഷ്ടം ഉണ്ടാകാൻ ന്യായമായ സാധ്യതയില്ലാത്ത പ്രീമിയം വളരെ വലുതായിരിക്കരുത്. അങ്ങനെ നഷ്‌ടപ്പെടാൻ സാധ്യതയില്ലെന്നു കരുതുക. അങ്ങനെയെങ്കിൽ, ഇടപാടിന് ഇൻഷുറൻസ് രൂപമുണ്ടാകാം, പക്ഷേ വസ്തുവല്ല (യു.എസ്. ഫിനാൻഷ്യൽ അക്കൗണ്ടിംഗ് സ്റ്റാൻഡേർഡ്സ് ബോർഡ് പ്രഖ്യാപന നമ്പർ 113 കാണുക: "ഹ്രസ്വകാല, ദീർഘകാല കരാറുകളുടെ പുനർ ഇൻഷുറൻസിനായുള്ള അക്കൗണ്ടിംഗും റിപ്പോർട്ടിംഗും"). # ''കണക്കാക്കാവുന്ന നഷ്ടം:'' ഔപചാരികമായി കണക്കാക്കാവുന്നതല്ലെങ്കിൽ കുറഞ്ഞത് കണക്കാക്കാവുന്ന രണ്ട് ഘടകങ്ങളുണ്ട്: നഷ്ടത്തിൻ്റെ സംഭാവ്യതയും അനുബന്ധമായ ചെലവും. നഷ്ടസാധ്യത പൊതുവെ അനുഭവപരമായതാണ്, അതേസമയം ഇൻഷുറൻസ് പോളിസിയുടെ ഒരു പകർപ്പ് കൈവശം വച്ചിരിക്കുന്ന ന്യായമായ വ്യക്തിയുടെ കഴിവുമായും ആ പോളിസിക്ക് കീഴിലുള്ള ഒരു അവകാശവാദവുമായി ബന്ധപ്പെട്ട നഷ്ടത്തിൻ്റെ തെളിവും ന്യായമായും നിർവചിക്കുന്നതിന് ചെലവ് കൂടുതലാണ് അവകാശവാദത്തിന്റെ ഫലമായി വീണ്ടെടുക്കാവുന്ന നഷ്ടത്തിൻ്റെ വസ്തുനിഷ്ഠമായ വിലയിരുത്തൽ. # ''വിനാശകരമായ വലിയ നഷ്ടങ്ങളുടെ പരിമിതമായ അപകടസാധ്യത:'' ഇൻഷുർ ചെയ്യാവുന്ന നഷ്ടങ്ങൾ തികച്ചും സ്വതന്ത്രവും വിനാശകരമല്ലാത്തതുമാണ്, അതായത് നഷ്ടങ്ങൾ ഒറ്റയടിക്ക് സംഭവിക്കുന്നതല്ലെന്നും വ്യക്തിഗത നഷ്ടങ്ങൾ ഇൻഷുററെ പാപ്പരാക്കാൻ പര്യാപ്തമല്ലെന്നും; ഇൻഷുറൻസ് കമ്പനികൾ അവരുടെ മൂലധന അടിത്തറയുടെ ചെറിയ ഭാഗത്തേക്ക് ഒരു സംഭവത്തിൽ നിന്നുള്ള നഷ്ടം പരിമിതപ്പെടുത്താൻ താൽപ്പര്യപ്പെട്ടേക്കാം. ഭൂകമ്പ ഇൻഷുറൻസും ചുഴലിക്കാറ്റ് മേഖലകളിൽ കാറ്റ് ഇൻഷുറൻസും വിൽക്കാനുള്ള ഇൻഷുറർമാരുടെ കഴിവിനെ മൂലധനം നിയന്ത്രിക്കുന്നു. അമെരിക്കയിൽ, പ്രത്യേകമായി തിരിച്ചറിഞ്ഞ പ്രദേശങ്ങളിലെ വെള്ളപ്പൊക്ക സാധ്യത സംയുക്ത സർക്കാർ ഇൻഷുർ ചെയ്യുന്നു. വാണിജ്യാടിസ്ഥാനത്തിലുള്ള അഗ്നിബാധ ഇൻഷുറൻസിൽ, ഏതെങ്കിലും വ്യക്തിഗത ഇൻഷുറർ മൂലധന പരിമിതിയെക്കാൾ കൂടുതലായ മൊത്തം എക്‌സ്‌പോസ്ഡ് മൂല്യമുള്ള ഒറ്റപ്പെട്ട സ്വത്ത് കണ്ടെത്താൻ സാധിക്കും. അത്തരം സ്വത്തുകൾ സാധാരണയായി നിരവധി ഇൻഷുറർമാർക്കിടയിൽ പങ്കിടുന്നു അല്ലെങ്കിൽ ഒരു ഇൻഷുറർ ഇൻഷുറൻസ് ചെയ്യുന്നു, ഇത് മറു-ഇൻഷുറൻസ് വിപണിയിലേക്ക് അപകടസാധ്യത വർദ്ധിപ്പിക്കുന്നു. === നിയമപരം === ഒരു കമ്പനി ഒരു വ്യക്തിഗത സ്ഥാപനത്തെ ഇൻഷുർ ചെയ്യുമ്പോൾ, അടിസ്ഥാന നിയമപരമായ ആവശ്യകതകളും നിയന്ത്രണങ്ങളും ഉണ്ട്. ഇൻഷുറൻസിൻ്റെ പൊതുവായി ഉദ്ധരിച്ചിട്ടുള്ള നിരവധി നിയമ തത്വങ്ങളിൽ ഇവ ഉൾപ്പെടുന്നു:<ref>ഐറിഷ് ബ്രോക്കേഴ്സ് അസോസിയേഷൻ.[https://www.iba.ie/development2009/index.php?option=com_content&view=article&id=76&Itemid=167 ഇൻഷുറൻസ് തത്വങ്ങൾ] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20090411184958/http://www.iba.ie/development2009/index.php?option=com_content&view=article&id=76&Itemid=167 |date=2009-04-11 }}.</ref> # ''നഷ്ടപരിഹാരം'' - ഇൻഷുറൻസ് കമ്പനി ചില നഷ്ടങ്ങളുടെ കാര്യത്തിൽ ഇൻഷുർ ചെയ്ത വ്യക്തിക്ക് നഷ്ടപരിഹാരം നൽകുകയോ അല്ലെങ്കിൽ നഷ്ടം നികത്തുകയോ ചെയ്യുന്നു. # ''ആനുകൂല്യ ഇൻഷുറൻസ്'' - ''ചാർട്ടേഡ് ഇൻഷുറൻസ് ഇൻസ്റ്റിറ്റ്യൂട്ടിൻ്റെ'' പഠന പുസ്തകങ്ങളിൽ പറഞ്ഞിരിക്കുന്നതുപോലെ, ഇൻഷുറൻസ് കമ്പനിക്ക് പരിക്കിന് കാരണക്കാരനായ കക്ഷിയിൽ നിന്ന് വീണ്ടെടുക്കാനുള്ള അവകാശം ഇല്ല, ഇൻഷുർ ചെയ്തയാൾ ഇതിനകം തന്നെ അശ്രദ്ധ കാണിച്ച കക്ഷിക്കെതിരെ നാശനഷ്ടങ്ങൾക്ക് കേസ് കൊടുത്തിരുന്നു എന്ന വസ്തുത പരിഗണിക്കാതെ തന്നെ ഇൻഷുർ ചെയ്ത വ്യക്തിക്ക് നഷ്ടപരിഹാരം നൽകണം (ഉദാഹരണത്തിന്, വ്യക്തിഗത അപകട ഇൻഷുറൻസ്) # ''ഇൻഷുർ ചെയ്യാനുള്ള താല്പര്യം'' - ഇൻഷുർ ചെയ്തയാൾ സാധാരണയായി നഷ്ടം നേരിട്ട് അനുഭവിക്കണം. ഒരു വ്യക്തിയുടെ സ്വത്ത് ഇൻഷുറൻസ് അല്ലെങ്കിൽ വ്യക്തിയുടെതന്നെ ഇൻഷുറൻസ് ഉൾപ്പെട്ടിട്ടുണ്ടെങ്കിലും ഇൻഷുർ ചെയ്യാനുള്ള താല്പര്യം നിലനിൽക്കണം. ഇൻഷുർ ചെയ്ത വ്യക്തിക്ക് ഇൻഷുർ ചെയ്ത ജീവൻ്റെയോ വസ്തുവകകളുടെയോ നഷ്ടത്തിലോ നാശത്തിലോ "പങ്കാളിത്തം" ഉണ്ടായിരിക്കണമെന്ന് ആശയം ആവശ്യപ്പെടുന്നു. ആ "പങ്കാളിത്തം" എന്താണെന്ന് നിർണ്ണയിക്കുന്നത് ഉൾപ്പെട്ടിരിക്കുന്ന ഇൻഷുറൻസ് തരവും വസ്തുവിൻ്റെ ഉടമസ്ഥതയുടെ സ്വഭാവവും വ്യക്തികൾ തമ്മിലുള്ള ബന്ധവും അനുസരിച്ചായിരിക്കും. ഇൻഷുർ ചെയ്യാനുള്ള താല്പര്യത്തിന്റെ ആവശ്യകതയാണ് ഇൻഷുറൻസിനെ ചൂതാട്ടത്തിൽ നിന്ന് വ്യത്യസ്തമാക്കുന്നത്. # ''അങ്ങേയറ്റം ശുഭാപ്തി വിശ്വാസം'' - (Uberrima fides) ഇൻഷുർ ചെയ്തയാളും ഇൻഷുർ ചെയ്യുന്നയാളും സത്യസന്ധതയും നീതിയും ഉള്ള ഒരു ശുഭാപ്തിവിശ്വാസ ബന്ധത്താൽ ബന്ധിക്കപ്പെട്ടിരിക്കുന്നു. ഭൗതിക വസ്തുതകൾ വെളിപ്പെടുത്തണം. # ''സംഭാവന'' - ഇൻഷുർ ചെയ്ത വ്യക്തിക്ക് സമാനമായ ബാധ്യതകളുള്ള ഇൻഷുറർമാർ, ചില രീതികൾ അനുസരിച്ച് നഷ്ടപരിഹാരത്തിൽ സംഭാവന ചെയ്യുന്നു. # ''സബ്‌റോഗേഷൻ'' - ഇൻഷുറൻസ് കമ്പനിക്ക് ഇൻഷുർ ചെയ്തയാളുടെ പേരിൽ വീണ്ടെടുക്കൽ നടപടികൾ പിന്തുടരുന്നതിന് നിയമപരമായ അവകാശങ്ങൾ നേടുന്നു; ഉദാഹരണത്തിന്, ഇൻഷുർ ചെയ്തയാളുടെ നഷ്ടത്തിന് ഇൻഷുറർ ബാധ്യസ്ഥരായവർക്കെതിരെ കേസെടുക്കാം. പ്രത്യേക വ്യവസ്ഥകൾ ഉപയോഗിച്ച് ഇൻഷുറർമാർക്ക് അവരുടെ സബ്‌റോഗേഷൻ അവകാശങ്ങൾ ഒഴിവാക്കാനാകും. # ''കോസ പ്രോക്സിമ അല്ലെങ്കിൽ സമീപസ്ഥ കാരണം'' - നഷ്ടത്തിൻ്റെ കാരണം (അപകടം) പോളിസിയുടെ ഇൻഷുറൻസ് കരാറിന് കീഴിലായിരിക്കണം, കൂടാതെ പ്രധാന കാരണം ഒഴിവാക്കരുത് # ''ലഘൂകരണം'' - എന്തെങ്കിലും നഷ്ടമോ അപകടമോ ഉണ്ടായാൽ, ആസ്തി ഇൻഷുർ ചെയ്തിട്ടില്ലെന്ന മട്ടിൽ, നഷ്ടം പരമാവധി കുറയ്ക്കാൻ ആസ്തി ഉടമ ശ്രമിക്കണം. === നഷ്ടപരിഹാരം === ''നഷ്ടപരിഹാരം'' എന്നതിനർത്ഥം, ഒരു നിർദ്ദിഷ്ട സംഭവമോ ആപത്തോ സംഭവിക്കുന്നതിന് മുമ്പ്, സാധ്യമായ പരിധിവരെ, വീണ്ടും പൂർണ്ണമാക്കുക അല്ലെങ്കിൽ പുനഃസ്ഥാപിക്കുക എന്നാണ്. അതനുസരിച്ച്, ലൈഫ് ഇൻഷുറൻസ് പൊതുവെ നഷ്ടപരിഹാര ഇൻഷുറൻസായി കണക്കാക്കപ്പെടുന്നില്ല, പകരം "അനിഷ്‌ടമായ" ഇൻഷുറൻസ് (അതായത്, ഒരു നിർദ്ദിഷ്ട സംഭവം സംഭവിക്കുമ്പോൾ ഒരു അവകാശവാദം ഉയർന്നുവരുന്നു). ഇൻഷുർ ചെയ്ത വ്യക്തിക്ക് നഷ്ടപരിഹാരം നൽകാൻ ശ്രമിക്കുന്ന മൂന്ന് തരത്തിലുള്ള ഇൻഷുറൻസ് കരാറുകളുണ്ട്: # ചിലവാക്കിയ തുക തിരിച്ചുനൽകുന്ന ഒരു പോളിസി # മറ്റൊരാൾക്ക് വേണ്ടിയോ, മറ്റൊരാളെ പ്രധിനിധീകരിച്ചോ നൽകുന്ന ഒരു പോളിസി<ref name="KulpHall">സി. കുല്പും ജെ. ഹാളും, അത്യാഹിത ഇൻഷുറൻസ്, നാലാം പതിപ്പ്, 1968, page 35</ref> # ഒരു നഷ്ടപരിഹാര പോളിസി ഇൻഷുർ ചെയ്തയാളുടെ കാഴ്ചപ്പാടിൽ, ഫലം സാധാരണയായി സമാനമാണ്: ഇൻഷുറർ നഷ്ടം അടയ്ക്കുകയും ചെലവുകൾ അവകാശപ്പെടുകയും ചെയ്യുന്നു. ഇൻഷുർ ചെയ്തയാൾക്ക് ഒരു "ചിലവാക്കിയ തുക തിരിച്ചുനൽകുന്ന" പോളിസി ഉണ്ടെങ്കിൽ, ഇൻഷുർ ചെയ്തയാൾക്ക് ഒരു നഷ്ടത്തിന് പണം നൽകേണ്ടി വരും, തുടർന്ന് ഇൻഷുറൻസ് കമ്പനി നഷ്ടത്തിനും, ഇൻഷുററുടെ അനുമതിയോടെ അവകാശവാദ ചെലവുകൾ ഉൾപ്പെടെയുള്ള പോക്കറ്റ് ചെലവുകൾക്കും "വീണ്ടും" നൽകണം.<ref name="KulpHall" /> "മറ്റൊരാളെ പ്രധിനിധീകരിച്ച് നൽകുന്ന" പോളിസിക്ക് കീഴിൽ, ഇൻഷുറൻസ് കമ്പനി പ്രതിരോധിക്കുകയും ഇൻഷുർ ചെയ്ത വ്യക്തിക്ക് വേണ്ടി ഒരു അവകാശവാദത്തുക നൽകുകയും ചെയ്യും. മിക്ക ആധുനിക ബാധ്യതാ ഇൻഷുറൻസുകളും "മറ്റൊരാളെ പ്രധിനിധീകരിച്ച് നൽകുന്ന" ഭാഷയുടെ അടിസ്ഥാനത്തിലാണ് എഴുതിയിരിക്കുന്നത്, ഇത് അവകാശവാദം നിർവഹിക്കാനും നിയന്ത്രിക്കാനും ഇൻഷുറൻസ് കമ്പനിയെ പ്രാപ്തമാക്കുന്നു. ഒരു "നഷ്ടപരിഹാര" പോളിസിക്ക് കീഴിൽ, ഇൻഷുറൻസ് കമ്പനിക്ക് പൊതുവെ ഒന്നുകിൽ "ചിലവാക്കിയ തുക തിരിച്ചുനൽകുകയോ" അല്ലെങ്കിൽ "മറ്റൊരാളെ പ്രധിനിധീകരിച്ച് നൽകുകയോ", ഇവയിൽ ഏതാണോ അവകാശവാദം കൈകാര്യം ചെയ്യുന്ന പ്രക്രിയയിൽ രണ്ടു കൂട്ടർക്കും കൂടുതൽ പ്രയോജനകരമോ അത് സ്വീകരിക്കാം. അപകടസാധ്യത കൈമാറാൻ ആഗ്രഹിക്കുന്ന ഒരു സ്ഥാപനം (ഒരു വ്യക്തി, കോർപ്പറേഷൻ അല്ലെങ്കിൽ ഏതെങ്കിലും തരത്തിലുള്ള അസോസിയേഷൻ മുതലായവ) ''ഇൻഷുറൻസ് പോളിസി'' എന്ന് വിളിക്കപ്പെടുന്ന ഒരു ഉടമ്പടി മുഖേന ഒരു "ഇൻഷുറർ" റിസ്ക് ഏറ്റെടുക്കുമ്പോൾ "ഇൻഷുർ ചെയ്ത" കക്ഷിയായി മാറുന്നു. സാധാരണയായി, ഒരു ഇൻഷുറൻസ് ഉടമ്പടിയിൽ കുറഞ്ഞത്, ഇനിപ്പറയുന്ന ഘടകങ്ങൾ ഉൾപ്പെടുന്നു: ''പങ്കെടുക്കുന്ന കക്ഷികളുടെ തിരിച്ചറിയൽ'' (ഇൻഷുറർ, ഇൻഷുറൻസ്, ഗുണഭോക്താക്കൾ), ''പ്രീമിയം'', ''പരിരക്ഷ കാലയളവ്'', ''പ്രത്യേക നഷ്ട സംഭവം'', ''പരിരക്ഷ തുക'' (അതായത്. , നഷ്ടം സംഭവിച്ചാൽ ഇൻഷുർ ചെയ്തയാൾക്കോ ഗുണഭോക്താവ്ക്കോ നൽകേണ്ട തുക), ''ഒഴിവാക്കലുകൾ'' (പരിരക്ഷയില്ലാത്തവ). പോളിസിയിൽ പരിരക്ഷ ചെയ്തിരിക്കുന്ന നഷ്ടത്തിനെതിരായി ഒരു ഇൻഷുർ ചെയ്ത വ്യക്തിക്ക് "നഷ്ടപരിഹാരം" ലഭിക്കുന്നതായി പറയപ്പെടുന്നു. ഇൻഷുർ ചെയ്‌ത കക്ഷികൾക്ക് ഒരു നിർദ്ദിഷ്‌ട ആപത്തിനായുള്ള നഷ്ടം അനുഭവപ്പെടുമ്പോൾ, പോളിസിയിൽ വ്യക്തമാക്കിയിട്ടുള്ള പരിരക്ഷ തുകയ്‌ക്ക് ഇൻഷുറർക്കെതിരെ ഒരു അവകാശവാദം ഉന്നയിക്കാൻ പരിരക്ഷ പോളിസി ഉടമയ്ക്ക് അർഹത നൽകുന്നു. അപകടസാധ്യത കണക്കാക്കുന്നതിനായി ഇൻഷുർ ചെയ്തയാൾ ഇൻഷുറർക്ക് നൽകുന്ന പ്രതിഫലത്തെ ''പ്രീമിയം'' എന്ന് വിളിക്കുന്നു. അവകാശവാദങ്ങളുടെ പിന്നീടുള്ള ''പണം നൽകുവാൻ റിസർവ് ചെയ്‌തിരിക്കുന്ന അക്കൗണ്ടുകൾക്ക്'' തുക നൽകുന്നതിന് - താരതമ്യേന കുറച്ച് അവകാശവാദങ്ങൾക്കു വേണ്ടി - ഓവർഹെഡ് ചെലവുകൾക്കായി നിരവധി ഇൻഷുറൻസ് പ്രീമിയങ്ങൾ ഉപയോഗിക്കുന്നു. ഒരു ഇൻഷുറർ പ്രതീക്ഷിക്കുന്ന നഷ്ടങ്ങൾക്കായി നീക്കിവച്ചിരിക്കുന്ന മതിയായ ഫണ്ട് നിലനിർത്തുന്നിടത്തോളം (''കരുതൽ'' എന്ന് വിളിക്കപ്പെടുന്നു), ശേഷിക്കുന്ന തുക ഒരു ഇൻഷുററുടെ ലാഭമാണ്. === ഒഴിവാക്കലുകൾ === പോളിസികളിൽ സാധാരണയായി നിരവധി ഒഴിവാക്കലുകൾ ഉൾപ്പെടുന്നു, ഉദാഹരണത്തിന്: * ''ആണവ ഒഴിവാക്കൽ ഉപവാക്യം'': ആണവ, വികിരണ അപകടങ്ങൾ മൂലമുണ്ടാകുന്ന നാശനഷ്ടങ്ങൾ ഒഴിവാക്കൽ * ''യുദ്ധ ഒഴിവാക്കൽ ഉപവാക്യം'': യുദ്ധത്തിൽ നിന്നോ ഭീകരതയിൽ നിന്നോ ഉള്ള നാശനഷ്ടങ്ങൾ ഒഴിവാക്കൽ <ref>{{cite news |last1=മെനപേസ് |first1=മൈക്കിൾ |title=നിങ്ങളുടെ പോളിസിയുടെ ശത്രുതാപരമായ പ്രവൃത്തികൾ ഒഴിവാക്കൽ കാരണം ക്ഷുദ്രവെയറിൽ നിന്നുള്ള നഷ്ടങ്ങൾ നികത്തപ്പെടാനിടയില്ല |language=en |trans-title=Losses From Malware May Not Be Covered Due To Your Policy's Hostile Acts Exclusion |url=https://www.natlawreview.com/article/property-insurance-cyber-insurance-coverage-and-war-losses-malware-may-not-be-0 |access-date=25 ഏപ്രിൽ 2019 |work=ദേശീയ നിയമ അവലോകനം |date=10 മാർച്ച് 2019}}</ref><ref>{{cite news |last1=സ്റ്റോക്ക് |first1=റോബ് |title=ക്രൈസ്റ്റ് ചർച്ച് വെടിവയ്പ്പിൽ ഇരയായവർക്കായി ഇൻഷുറൻസ് കമ്പനികൾ തീവ്രവാദ ഒഴിവാക്കലുകൾ ഒഴിവാക്കുന്നു |language=en |trans-title=Insurers waive terrorism exclusions for Christchurch shooting victims |url=https://www.stuff.co.nz/national/christchurch-shooting/111397687/insurers-waive-terrorism-exclusions-for-christchurch-shooting-victims |access-date=25 ഏപ്രിൽ 2019 |work=സ്റ്റഫ് |date=19 മാർച്ച് 2019}}</ref> അപകടകരമെന്ന് കരുതപ്പെടുന്നതും അതിനാൽ പരിരക്ഷയിൽ നിന്ന് ഒഴിവാക്കപ്പെടുന്നതുമായ ചില പ്രവർത്തനങ്ങൾ ഇൻഷുറർമാർ നിരോധിച്ചേക്കാം. ഇൻഷുറൻസ് അംഗീകൃത പ്രവർത്തനങ്ങൾ, ഇവൻ്റുകൾ, ഇൻഷുറർ കൺസൾട്ടേഷൻ കൂടാതെ/അല്ലെങ്കിൽ ബാധ്യത ഒഴിവാക്കൽ എന്നിവ ആവശ്യമായ "മഞ്ഞ വെളിച്ച" പ്രവർത്തനങ്ങൾ, ഇവൻ്റുകൾ, "ചുവന്ന വെളിച്ച" പ്രവർത്തനങ്ങളും ഇവൻ്റുകളും എന്നിവയാണ് ഇൻഷുറർമാരുടെ അംഗീകാരം ലഭിച്ചതാണോ എന്നതനുസരിച്ച് തരം തിരിക്കാനുള്ള ഒരു സംവിധാനം. നിരോധിക്കപ്പെട്ടതും ഇൻഷുറൻസ് പരിരക്ഷയുടെ പരിധിക്ക് പുറത്തുള്ളതുമാണ്.<ref>കാലിഫോർണിയ സംസ്ഥാനം PTA (2019), [http://downloads.capta.org/Leaders/Insurance/CAPTA_Insurance_Guide_2019_FINAL.pdf ഇൻഷുറൻസ് ഗൈഡ്], revised ഏപ്രിൽ 2019, accessed 19 ഡിസംബർ 2020</ref> == സാമൂഹിക പ്രത്യാഘാതങ്ങൾ == നഷ്‌ടങ്ങളുടെയും നാശനഷ്ടങ്ങളുടെയും വില ആരു വഹിക്കുന്നു എന്നതിലൂടെ ഇൻഷുറൻസിന് സമൂഹത്തിൽ വിവിധ ഫലങ്ങൾ ഉണ്ടാക്കാൻ കഴിയും. ഒരു വശത്ത് അത് തട്ടിപ്പ് വർദ്ധിപ്പിക്കും; മറുവശത്ത്, സമൂഹങ്ങളെയും വ്യക്തികളെയും ദുരന്തങ്ങൾക്ക് തയ്യാറെടുക്കാനും കുടുംബങ്ങളിലും സമൂഹങ്ങളിലും ദുരന്തങ്ങളുടെ പ്രത്യാഘാതങ്ങൾ ലഘൂകരിക്കാനും ഇത് സഹായിക്കും. ''ധാർമ്മിക അപായഭയം'', ''ഇൻഷുറൻസ് തട്ടിപ്പ്'', ഇൻഷുറൻസ് കമ്പനിയുടെ പ്രതിരോധ നടപടികൾ എന്നിവയിലൂടെ നഷ്ടത്തിൻ്റെ സാധ്യതയെ ഇൻഷുറൻസിന് സ്വാധീനിക്കാൻ കഴിയും. മനഃപൂർവമല്ലാത്ത അശ്രദ്ധമൂലമുള്ള വർധിച്ച നഷ്ടത്തെയും ഇൻഷുറൻസ് തട്ടിപ്പിനെയും സൂചിപ്പിക്കാൻ ഇൻഷുറൻസ് പണ്ഡിതന്മാർ സാധാരണഗതിയിൽ ''ധാർമ്മിക അപായഭയം'' ഉപയോഗിക്കുന്നു.<ref name="ZweifelEisen2012">{{cite book|author1=പീറ്റർ സ്വീഫെൽ|author2=റോളണ്ട് ഐസൻ|title=ഇൻഷുറൻസ് ഇക്കണോമിക്സ് |language=en |trans-title=Insurance Economics |url=https://books.google.com/books?id=D_8qzz5soE8C&pg=PA268|date=24 ഫെബ്രുവരി 2012|publisher=സ്പ്രിംഗർ സയൻസ് & ബിസിനസ് മീഡിയ|isbn=978-3-642-20547-7|pages=268–}}</ref> ഇൻഷുറൻസ് പരിശോധനകൾ, ചില തരത്തിലുള്ള അറ്റകുറ്റപ്പണികൾ ആവശ്യമായ പോളിസി വ്യവസ്ഥകൾ, നഷ്ടം ലഘൂകരിക്കാനുള്ള ശ്രമങ്ങൾക്ക് സാധ്യമായ കിഴിവുകൾ എന്നിവയിലൂടെ അശ്രദ്ധ പരിഹരിക്കാൻ ശ്രമിക്കുന്നു. സൈദ്ധാന്തികമായി, ഇൻഷുറൻസ് കമ്പനികൾക്ക് നഷ്ടം കുറയ്ക്കാനുള്ള നിക്ഷേപം പ്രോത്സാഹിപ്പിക്കാനാകുമെങ്കിലും, ചില വ്യാഖ്യാതാക്കൾ വാദിക്കുന്നത്, പ്രായോഗികമായി ഇൻഷുറർമാർ ചരിത്രപരമായി നഷ്ട നിയന്ത്രണ നടപടികൾ-പ്രത്യേകിച്ച് ചുഴലിക്കാറ്റ് പോലുള്ള ദുരന്തനഷ്ടങ്ങൾ തടയുന്നതിന്-നിരക്ക് കുറയ്ക്കലും നിയമയുദ്ധങ്ങളും സംബന്ധിച്ച ആശങ്കകൾ മൂലം-ആക്രമണാത്മകമായി പിന്തുടർന്നിട്ടില്ലെന്ന് വാദിക്കുന്നു. എന്നിരുന്നാലും, ഏകദേശം 1996 മുതൽ ഇൻഷുറർമാർ ''ബിൽഡിംഗ് കോഡ്'' പോലെയുള്ള നഷ്ടം ലഘൂകരിക്കുന്നതിൽ കൂടുതൽ സജീവമായ പങ്ക് വഹിക്കാൻ തുടങ്ങി.<ref>ഹോവാർഡ് കുൻറ്യൂതർ (1996). [http://opim.wharton.upenn.edu/risk/downloads/archive/arch167.pdf ഇൻഷുറൻസിലൂടെ ദുരന്ത നഷ്ടങ്ങൾ ലഘൂകരിക്കുക] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20100620074852/http://opim.wharton.upenn.edu/risk/downloads/archive/arch167.pdf |date=2010-06-20 }}. ''അപകടസാധ്യതയുടെയും അനിശ്ചിതത്വത്തിൻ്റെയും ജേണൽ''.</ref> === ഇൻഷുറൻസ് രീതികൾ === ''ചാർട്ടേഡ് ഇൻഷുറൻസ് ഇൻസ്റ്റിറ്റ്യൂട്ടിൻ്റെ'' പഠന പുസ്തകങ്ങൾ അനുസരിച്ച്, ഇനിപ്പറയുന്ന ഇൻഷുറൻസ് രീതികൾ ഉണ്ട്: # ''കോ-ഇൻഷുറൻസ്'' - ഇൻഷുറർമാർക്കിടയിൽ പങ്കിടുന്ന അപകടസാധ്യതകൾ (ചിലപ്പോൾ "നിലനിർത്തൽ" എന്ന് വിളിക്കപ്പെടുന്നു) # ''ഒന്നിലുപരി ഇൻഷുറൻസ്'' - അപകടസാധ്യതയുടെ ഓവർലാപ്പിംഗ് പരിരക്ഷയുള്ള ഒന്നിലധികം പോളിസികൾ ഉള്ളത് (രണ്ട് വ്യക്തിഗത പോളിസികളും വെവ്വേറെ അടയ്‌ക്കില്ല - ''സംഭാവന'' എന്ന ആശയത്തിന് കീഴിൽ, പോളിസി ഉടമയുടെ നഷ്ടം നികത്താൻ അവ ഒരുമിച്ച് സംഭാവന ചെയ്യും. എന്നിരുന്നാലും, ലൈഫ് ഇൻഷുറൻസ് പോലുള്ള ആകസ്മിക ഇൻഷുറൻസുകളുടെ കാര്യത്തിൽ, ഇരട്ട പേയ്‌മെൻ്റ് അനുവദനീയമാണ്) # ''സ്വയം ഇൻഷുറൻസ്'' - അപകടസാധ്യത ഇൻഷുറൻസ് കമ്പനികൾക്ക് കൈമാറാത്തതും സ്ഥാപനങ്ങളോ വ്യക്തികളോ സ്വയം നിലനിർത്തുന്നതുമായ സാഹചര്യങ്ങൾ # മറുഇൻഷുറൻസ് - ഇൻഷുറർ മറ്റൊരു ഇൻഷുറർക്ക് ചില അല്ലെങ്കിൽ എല്ലാ അപകടസാധ്യതകളും കൈമാറുന്ന സാഹചര്യങ്ങൾ. == ഇൻഷുറർമാരുടെ വ്യാപാര മാതൃക == ഇൻഷുറൻസ് വരിസംഖ്യ വ്യാപാര മാതൃക ഉപയോഗിക്കാം, പോളിസി ഉടമകൾക്ക് വാഗ്ദാനം ചെയ്യുന്ന നടന്നുകൊണ്ടിരിക്കുന്നത് കൂടാതെ/അല്ലെങ്കിൽ സംയുക്ത ആനുകൂല്യങ്ങൾക്ക് പകരമായി ആനുകാലികമായി പ്രീമിയം അടയ്ക്കൽ സ്വീകരിക്കാം. === അണ്ടർറൈറ്റിംഗും നിക്ഷേപവും === ഇൻഷുറർമാരുടെ വ്യാപാര മാതൃക ലക്ഷ്യമിടുന്നത് പ്രീമിയം, നിക്ഷേപ വരുമാനം എന്നിവയിൽ നഷ്ടത്തിൽ നൽകുന്നതിനേക്കാൾ കൂടുതൽ ശേഖരിക്കുകയും ഉപഭോക്താക്കൾ അംഗീകരിക്കുന്ന ഒരു മത്സര വില വാഗ്ദാനം ചെയ്യുകയും ചെയ്യുന്നു. ലാഭം ഒരു ലളിതമായ സമവാക്യത്തിലേക്ക് ചുരുക്കാം: ലാഭം = നേടിയ പ്രീമിയം + നിക്ഷേപ വരുമാനം - സംഭവിച്ച നഷ്ടം - അണ്ടർറൈറ്റിംഗ് ചെലവുകൾ. ഇൻഷുറർമാർ രണ്ട് തരത്തിൽ പണം സമ്പാദിക്കുന്നു: * അണ്ടർ റൈറ്റിംഗിലൂടെ, ഇൻഷുറൻസ് എടുക്കുന്നതിനുള്ള അപകടസാധ്യതകൾ ഇൻഷുറർമാർ തിരഞ്ഞെടുക്കുകയും ആ അപകടസാധ്യതകൾ സ്വീകരിക്കുന്നതിന് പ്രീമിയത്തിൽ എത്ര തുക ഈടാക്കണമെന്ന് തീരുമാനിക്കുകയും ചെയ്യുന്ന പ്രക്രിയ, അത് ഫലവത്താകുകയാണെങ്കിൽ അപകടസാധ്യതയുടെ ഭാരം ഏറ്റെടുക്കുകയും ചെയ്യുന്നു. * ഇൻഷുർ ചെയ്ത കക്ഷികളിൽ നിന്ന് അവർ ശേഖരിക്കുന്ന പ്രീമിയങ്ങൾ നിക്ഷേപിക്കുന്നതിലൂടെ ഇൻഷുറൻസിൻ്റെ ഏറ്റവും സങ്കീർണ്ണമായ വശം പോളിസികളുടെ നിരക്ക് നിർണ്ണയിക്കൽ (വില-ക്രമീകരണം) ആണ്, ഇത് ഒരു നിശ്ചിത അപകടസാധ്യതയെ അടിസ്ഥാനമാക്കിയുള്ള ഭാവി അവകാശവാദങ്ങളുടെ നിരക്ക് കണക്കാക്കാൻ സ്ഥിതിവിവരക്കണക്കുകളും സാധ്യതകളും ഉപയോഗിക്കുന്നു. നിരക്കുകൾ നിർണ്ണയിച്ചതിന് ശേഷം, അണ്ടർറൈറ്റിംഗ് പ്രക്രിയയിലൂടെ അപകടസാധ്യതകൾ നിരസിക്കാനോ സ്വീകരിക്കാനോ ഇൻഷുറർ വിവേചനാധികാരം ഉപയോഗിക്കും. ഏറ്റവും അടിസ്ഥാന തലത്തിൽ, പ്രാരംഭ നിരക്ക്-നിർണ്ണയത്തിൽ ഇൻഷുർ ചെയ്ത അപകടങ്ങളുടെ ആവൃത്തിയും തീവ്രതയും നോക്കുന്നതും ഈ അപകടങ്ങളിൽ നിന്ന് പ്രതീക്ഷിക്കുന്ന ശരാശരി ധനവ്യയവും ഉൾപ്പെടുന്നു. അതിനുശേഷം, ഒരു ഇൻഷുറൻസ് കമ്പനി ചരിത്രപരമായ നഷ്ട-വിവരങ്ങൾ ശേഖരിക്കും, നഷ്ടത്തിൻ്റെ വിവരാംശം നിലവിലെ മൂല്യത്തിലേക്ക് കൊണ്ടുവരും, കൂടാതെ നിരക്ക് പര്യാപ്തത വിലയിരുത്തുന്നതിനായി ഈ മുൻകാല നഷ്ടങ്ങൾ ശേഖരിച്ച പ്രീമിയവുമായി താരതമ്യം ചെയ്യും.<ref>ബ്രൗൺ ആർ എൽ. (1993). [https://books.google.com/books?id=1j4O50JENE4C ആസ്തി, അപകട ഇൻഷുറൻസ് എന്നിവയ്ക്കായി നിരക്ക് ഉണ്ടാക്കലും നഷ്ടപരിഹാരവും: ആമുഖം]. ആക്ടെക്സ് പ്രസിദ്ധീകരണങ്ങൾ.</ref> ''നഷ്ട അനുപാതങ്ങളും'' ചെലവ് ഭാരങ്ങളും ഉപയോഗിക്കുന്നു. വ്യത്യസ്ത അപകട സ്വഭാവസവിശേഷതകൾക്കായുള്ള നിരക്ക് നിർണ്ണയത്തിൽ ഉൾപ്പെടുന്നു - ഏറ്റവും അടിസ്ഥാന തലത്തിൽ - നഷ്ടത്തെ ''നഷ്ട ആപേക്ഷികത''യായി താരതമ്യം ചെയ്യുന്നത് - ഇതനുസരിച്ച് ഇരട്ടി നഷ്‌ടമുള്ള ഒരു പോളിസിക്ക് ഇരട്ടി തുക ഈടാക്കും. ഒന്നിലധികം സ്വഭാവസവിശേഷതകൾ ഉൾപ്പെട്ടിരിക്കുമ്പോൾ കൂടുതൽ സങ്കീർണ്ണമായ ബഹുമുഖ വിശകലനങ്ങൾ ചിലപ്പോൾ ഉപയോഗിക്കാറുണ്ട്, ഒരു ഏകീകൃത വിശകലനം ആശയക്കുഴപ്പമുണ്ടാക്കുന്ന ഫലങ്ങൾ ഉണ്ടാക്കും. ഭാവിയിലെ നഷ്ടങ്ങളുടെ സാധ്യത വിലയിരുത്തുന്നതിന് മറ്റ് സ്ഥിതിവിവരക്കണക്കു രീതികൾ ഉപയോഗിക്കാം. ഒരു നിശ്ചിത പോളിസി അവസാനിപ്പിക്കുമ്പോൾ, അവകാശവാദങ്ങളിൽ അടച്ച തുകയിൽ നിന്ന് ഈടാക്കുന്ന പ്രീമിയം തുക ആ പോളിസിയിലെ ഇൻഷുറർമാരുടെ അണ്ടർറൈറ്റിംഗ് ലാഭമാണ്. അണ്ടർറൈറ്റിംഗ് പ്രകടനം അളക്കുന്നത് "സംയോജിത അനുപാതം" എന്ന് വിളിക്കപ്പെടുന്ന ഒന്ന് ഉപയോഗിച്ചാണ്, ഇത് പ്രീമിയങ്ങളുമായുള്ള ചെലവുകൾ/നഷ്ടങ്ങളുടെ അനുപാതമാണ്.<ref>{{cite book |url= https://books.google.com/books?id=Juc4fb1Fx1cC&pg=PA614 |title= മുനിസിപ്പൽ ബോണ്ടുകളുടെ കൈപ്പുസ്തകം |language=en |trans-title=The Handbook of Municipal Bonds|first1= സിൽവൻ ജി.|last1= ഫെൽഡ്സ്റ്റീൻ|first2= ഫ്രാങ്ക് ജെ.|last2= ഫാബോസി|year= 2008|page= 614|publisher= ജോൺ വൈലി ആൻഡ് സൺസ്|isbn= 978-0-470-10875-8|access-date= 8 ഫെബ്രുവരി 2010}}</ref> 100%-ൽ താഴെയുള്ള സംയോജിത അനുപാതം അണ്ടർ റൈറ്റിംഗ് ലാഭത്തെ സൂചിപ്പിക്കുന്നു, അതേസമയം 100%-ൽ കൂടുതലുള്ളതെല്ലാം അണ്ടർ റൈറ്റിംഗ് നഷ്ടത്തെ സൂചിപ്പിക്കുന്നു. 100%-ൽ അധികം സംയോജിത അനുപാതമുള്ള ഒരു കമ്പനി എന്നിരുന്നാലും നിക്ഷേപ വരുമാനം കാരണം ലാഭകരമായി തുടരാം. ഇൻഷുറൻസ് കമ്പനികൾ ''ഫ്ലോട്ടിൽ'' നിക്ഷേപ ലാഭം നേടുന്നു. ''ഫ്ലോട്ട്'', അല്ലെങ്കിൽ ലഭ്യമായ കരുതൽ എന്നത്, ഒരു ഇൻഷുറർ ഇൻഷുറൻസ് പ്രീമിയത്തിൽ ശേഖരിച്ചതും എന്നാൽ അവകാശവാദങ്ങളിൽ അടച്ചിട്ടില്ലാത്തതുമായ ഏത് നിമിഷവും കൈയിലുള്ള പണമാണ്. ഇൻഷുറൻസ് പ്രീമിയങ്ങൾ ശേഖരിച്ചാലുടൻ നിക്ഷേപിക്കാൻ തുടങ്ങുകയും അവകാശവാദങ്ങൾ അടയ്ക്കുന്നത് വരെ അവയിൽ നിന്ന് പലിശയോ മറ്റ് വരുമാനമോ നേടുകയും ചെയ്യുന്നു. ബ്രിട്ടീഷ് ഇൻഷുറേഴ്‌സിൻ്റെ അസോസിയേഷൻ (400 ഇൻഷുറൻസ് കമ്പനികളും 94% യുണൈറ്റഡ് കിങ്ഡത്തിൽ സ്ഥാപിതമായ ഇൻഷുറൻസ് സേവനങ്ങളും ഒരുമിച്ച്) ലണ്ടൻ സ്റ്റോക്ക് എക്‌സ്‌ചേഞ്ചിലെ നിക്ഷേപത്തിൻ്റെ ഏകദേശം 20% ഉണ്ട്.<ref>[http://www.abi.org.uk/About_The_ABI/role.aspx ഞങ്ങൾ എന്ത് ചെയ്യുന്നു എബിഐ] {{webarchive|url= https://web.archive.org/web/20090907134048/http://www.abi.org.uk/About_The_ABI/role.aspx |date= 2009-09-07 }}. Abi.org.uk. Retrieved on 18 ജൂലൈ 2013.</ref> 2007-ൽ, ഫ്ലോട്ടിൽ നിന്നുള്ള യുഎസ് വ്യവസായ ലാഭം 58 ബില്യൺ ഡോളറായിരുന്നു. 2009-ൽ നിക്ഷേപകർക്ക് എഴുതിയ കത്തിൽ വാറൻ ബഫറ്റ് ഇങ്ങനെ എഴുതി, "2008-ൽ ഞങ്ങളുടെ ഫ്ലോട്ട് നിലനിർത്താൻ ഞങ്ങൾക്ക് 2.8 ബില്യൺ ഡോളർ ''പണം'' ലഭിച്ചു.<ref>{{Cite book|title= വൈകിക്കുക, നിരസിക്കുക, പ്രതിരോധിക്കുക: ഇൻഷുറൻസ് കമ്പനികൾ എന്തുകൊണ്ട് അവകാശവാദങ്ങൾ അടയ്ക്കുന്നില്ല, അതിനെക്കുറിച്ച് നിങ്ങൾക്ക് എന്തുചെയ്യാൻ കഴിയും|language=en |trans-title=Delay, Deny, Defend : Why Insurance Companies Don't Pay Claims and What You Can Do About It|last= ഫെയിൻമാൻ|first= ജെയ് എം.|publisher= പോർട്ട്ഫോളിയോ|year= 2010|isbn= 9781101196281|pages= 16|oclc= 883320058}}</ref> യുണൈറ്റഡ് സ്റ്റേറ്റ്സിൽ, 2003-ൽ അവസാനിച്ച അഞ്ച് വർഷങ്ങളിൽ ആസ്തി, അപകട ഇൻഷുറൻസ് കമ്പനികളുടെ അണ്ടർറൈറ്റിംഗ് നഷ്ടം 142.3 ബില്യൺ ഡോളറായിരുന്നു. എന്നാൽ ഫ്ലോട്ടിൻ്റെ ഫലമായി ഇതേ കാലയളവിൽ മൊത്തത്തിലുള്ള ലാഭം 68.4 ബില്യൺ ഡോളറായിരുന്നു. ചില ഇൻഷുറൻസ്-വ്യവസായ അന്ത:സ്ഥിതർ, പ്രത്യേകിച്ച് ഹാങ്ക് ഗ്രീൻബെർഗ്, അണ്ടർ റൈറ്റിംഗ് ലാഭം കൂടാതെ ഫ്ലോട്ടിൽ നിന്ന് എന്നെന്നേക്കുമായി ലാഭം നിലനിർത്താൻ കഴിയുമെന്ന് വിശ്വസിക്കുന്നില്ല, എന്നാൽ ഈ അഭിപ്രായം സാർവത്രികമായി അംഗീകരിക്കപ്പെട്ടിട്ടില്ല. ലാഭത്തിനായുള്ള ഫ്ലോട്ടിനെ ആശ്രയിക്കുന്നത് ചില വ്യവസായ വിദഗ്ധരെ ഇൻഷുറൻസ് കമ്പനികളെ "ഇൻഷുറൻസ് വിറ്റ് നിക്ഷേപത്തിനായി പണം സ്വരൂപിക്കുന്ന നിക്ഷേപ കമ്പനികൾ" എന്ന് വിളിക്കാൻ പ്രേരിപ്പിച്ചു.<ref>{{Cite journal|last1= വിയർ|first1= ഓഡ്രി എ.|last2= ഹാംപ്ടൺ|first2= ജോൺ എച്ച്.|date= മാർച്ച് 1995|title= അപകടസാധ്യതാ നിർവഹണത്തിൻ്റെയും ഇൻഷുറൻസിൻ്റെയും അവശ്യസാധനങ്ങൾ|language=en |trans-title=Essentials of Risk Management and Insurance|journal= റിസ്ക് ആൻഡ് ഇൻഷുറൻസ് ജേണൽ|volume= 62|issue= 1|pages= 157|doi= 10.2307/253703|issn= 0022-4367|jstor= 253703}}</ref> സ്വാഭാവികമായും, സാമ്പത്തികമായി മാന്ദ്യമുള്ള കാലഘട്ടത്തിൽ ഫ്ലോട്ട് രീതി നടപ്പിലാക്കാൻ പ്രയാസമാണ്. ബിയർ മാർക്കറ്റുകൾ ഇൻഷുറർമാരെ നിക്ഷേപങ്ങളിൽ നിന്ന് അകറ്റാനും അവരുടെ അണ്ടർറൈറ്റിംഗ് നിലവാരം ശക്തമാക്കാനും കാരണമാകുന്നു. അതിനാൽ ഒരു ദരിദ്ര സമ്പദ്‌വ്യവസ്ഥ പൊതുവെ ഉയർന്ന ഇൻഷുറൻസ്-പ്രീമിയങ്ങൾ എന്നാണ് അർത്ഥമാക്കുന്നത്. കാലക്രമേണ ലാഭകരവും ലാഭകരമല്ലാത്തതുമായ കാലയളവുകൾക്കിടയിൽ മാറുന്ന ഈ പ്രവണത സാധാരണയായി അണ്ടർറൈറ്റിംഗ് അല്ലെങ്കിൽ ''ഇൻഷുറൻസ് സൈക്കിൾ'' എന്നാണ് അറിയപ്പെടുന്നത്.<ref> ഫിറ്റ്സ്പാട്രിക്, സീൻ, [https://ssrn.com/abstract=690316 ''ഭയമാണ് താക്കോൽ: സൈക്കിളുകൾ അണ്ടർ റൈറ്റുചെയ്യുന്നതിനുള്ള ഒരു പെരുമാറ്റ വഴികാട്ടി,''] 10 Conn. Ins. L.J. 255 (2004). </ref> === അവകാശവാദങ്ങൾ === {{Wiktionary|അവകാശവാദം}} അവകാശവാദങ്ങളും നഷ്ടം കൈകാര്യം ചെയ്യുന്നതും ഇൻഷുറൻസിൻ്റെ വസ്തുനിഷ്ഠമായ ഉപയോഗമാണ്; അത് യഥാർത്ഥ "ഉൽപ്പന്നം" ആണ്. ഇൻഷുറൻസ് ഇൻഷുറർമാർക്ക് നേരിട്ട്, അല്ലെങ്കിൽ ബ്രോക്കർമാർ അല്ലെങ്കിൽ ഏജൻ്റുമാർ മുഖേന അവകാശവാദങ്ങൾ സമർപ്പിക്കാം. അവകാശവാദം തങ്ങളുടെ നിർദ്ദേശാനുസരണമുള്ള ഫോമിൽ സമർപ്പിക്കണം എന്ന് ഇൻഷുറർ ആവശ്യപ്പെട്ടേക്കാം, അല്ലെങ്കിൽ അസോസിയേഷൻ ഫോർ കോഓപ്പറേറ്റീവ് ഓപ്പറേഷൻസ് റിസർച്ച് ആൻഡ് ഡവലപ്‌മെൻ്റ് (ACORD) എന്ന പേരിലുള്ള ഇൻഷുറൻസിനും അനുബന്ധ സാമ്പത്തിക സേവന വ്യവസായങ്ങൾക്കുമായി ആഗോള നിലവാരം നിശ്ചയിക്കുന്ന സ്ഥാപനം നിർമ്മിച്ചത് പോലെയുള്ള ഒരു അടിസ്ഥാനമാതൃക വ്യവസായ ഫോമിൽ അവകാശവാദങ്ങൾ സ്വീകരിക്കാം. ഇൻഷുറൻസ്-കമ്പനികളുടെ അവകാശവാദ വകുപ്പുകൾ രേഖാ-നിർവഹണ ഉദോഗസ്ഥന്മാരുടെയും, [[wikt:ദത്തനിവേശനം|ദത്തനിവേശന]] ഗുമസ്തന്മാരുടെയും പിന്തുണയോടെ ധാരാളം അവകാശവാദ ക്രമീകരണ ഉദ്യോഗസ്ഥരെ നിയമിക്കുന്നു. {{Wiktionary|ദത്തനിവേശനം}} ഇങ്ങോട്ട് വരുന്ന അവകാശവാദങ്ങളുടെ തീവ്രതയെ അടിസ്ഥാനമാക്കി തരംതിരിക്കുകയും ക്രമീകരണ ഉദ്യോഗസ്ഥരെ നിയോഗിക്കുകയും ചെയ്യുന്നു. അവരുടെ അറിവും അനുഭവവും അനുസരിച്ച് അവകാശവാദം അംഗീകരിക്കുവാനുള്ള അധികാരം വ്യത്യാസപ്പെടുന്നു. ഇൻഷുറൻസ് കരാറിൻ്റെ നിബന്ധനകൾക്കനുസൃതമായി (അങ്ങനെയെങ്കിൽ, അവകാശവാദത്തിന്റെ ന്യായമായ പണ മൂല്യപ്രകാരം) പരിരക്ഷ ലഭ്യമാണോ എന്ന് നിർണ്ണയിക്കുകയും, ഇൻഷുർ ചെയ്തയാളുമായി അടുത്ത സഹകരണത്തോടെ, ഓരോ അവകാശവാദത്തിന്റെയും അന്വേഷണം ഒരു ഉദ്യോഗസ്ഥൻ ഏറ്റെടുക്കുകയും അവകാശവാദത്തുകയ്ക്ക് അംഗീകാരം നൽകുകയും ചെയ്യുന്നു. പോളിസി ഉടമകൾ ഇൻഷുറൻസ് കമ്പനിയുമായി ഒത്തുതീർപ്പ് ചർച്ചകൾ നടത്തുന്നതിന് അവരുടെ സ്വന്തം പൊതു അവകാശവാദ ക്രമീകരണ ഉദ്യോഗസ്ഥരെ നിയമിച്ചേക്കാം. അവകാശവാദങ്ങൾ സങ്കീർണ്ണമായേക്കാവുന്ന സങ്കീർണ്ണമായ പോളിസികൾക്ക്, ഇൻഷുർ ചെയ്തയാൾ ''നഷ്ടം വീണ്ടെടുക്കൽ ഇൻഷുറൻസ്'' എന്ന് വിളിക്കപ്പെടുന്ന ഒരു പ്രത്യേക ഇൻഷുറൻസ് ''പോളിസി അനുബന്ധക്കരാർവ്യവസ്ഥ'' വാങ്ങാം, ഇത് ഒരു അവകാശവാദത്തിൻ്റെ കാര്യത്തിൽ ഒരു പൊതു ക്രമീകരണ ഉദ്യോഗസ്ഥരുടെ ചെലവ് ഉൾക്കൊള്ളുന്നു. ''ബാധ്യത-ഇൻഷുറൻസ്'' അവകാശവാദങ്ങൾ ക്രമീകരിക്കുന്നത് പ്രത്യേകിച്ചും ബുദ്ധിമുട്ടാണ്, കാരണം ഇൻഷുററുമായി സഹകരിക്കാൻ കരാർ ബാധ്യതയില്ലാത്ത ഒരു മൂന്നാം കക്ഷി, വാദി, വാസ്തവത്തിൽ ഇൻഷുററെ ഗണ്യമായ സാമ്പത്തിക സ്രോതസ്സുകളുള്ള ഒരു സ്ഥാപനമായി കണക്കാക്കാം. ഇൻഷുർ ചെയ്‌തവർക്കായി സ്വവിഭവങ്ങളിൽ നിന്നോ ബാഹ്യ ഉപദേഷ്ടാക്കളിൽ നിന്നോ നിയമോപദേശം നേടണം, പൂർത്തിയാക്കാൻ വർഷങ്ങളെടുത്തേക്കാവുന്ന വ്യവഹാരം നിരീക്ഷിക്കുണം, ഒരു ജഡ്ജി ആവശ്യപ്പെടുകയാണെങ്കിൽ നിർബന്ധമായും ഒത്തുതീർപ്പ് അധികാരികളുമായി നേരിട്ടോ ടെലിഫോണിലൂടെയോ ഒത്തുതീർപ്പ്-സമ്മേളനത്തിൽ ഹാജരാകണം. ഒരു അവകാശവാദം ക്രമീകരിക്കുന്നയാൾ ഇൻഷുറൻസ് മൂല്യം കുറവാണെന്ന് സംശയിക്കുന്നുവെങ്കിൽ, ഇൻഷുറൻസ് കമ്പനിയുടെ ''എക്സ്പോഷർ'' പരിമിതപ്പെടുത്തുന്നതിന് ശരാശരിയുടെ അവസ്ഥ വന്നേക്കാം. അവകാശവാദം കൈകാര്യം ചെയ്യുന്നതിൽ, ഇൻഷുറർമാർ ഉപഭോക്തൃ സംതൃപ്തി, ഭരണപരമായ കൈകാര്യം ചെയ്യൽ ചെലവുകൾ, അമിത അവകാശവാദ ചോർച്ച എന്നിവയുടെ ഘടകങ്ങൾ സന്തുലിതമാക്കാൻ ശ്രമിക്കുന്നു. ഈ സന്തുലിതാവസ്ഥാ ശ്രമത്തിനു പുറമേ, ഇൻഷുറൻസ് കൈകാര്യം ചെയ്യേണ്ടതും മറികടക്കേണ്ടതുമായ ഒരു പ്രധാന വ്യാപാര അപകടസാധ്യതയാണ് തട്ടിപ്പ് ഇൻഷുറൻസ് രീതികൾ. അവകാശവാദങ്ങളുടെയോ അവകാശവാദങ്ങൾ കൈകാര്യം ചെയ്യുന്ന രീതികളുടെയോ സാധുതയെച്ചൊല്ലി ഇൻഷുറർമാരും ഇൻഷുറൻസ് ചെയ്യുന്നവരും തമ്മിലുള്ള തർക്കങ്ങൾ ഇടയ്ക്കിടെ വ്യവഹാരത്തിലേക്ക് നീങ്ങുന്നു. === വിപണനം === ഇൻഷുറർമാർ പലപ്പോഴും തങ്ങളുടെ ഉല്പന്നങ്ങൾ വിപണനം ചെയ്യാനോ അണ്ടർറൈറ്റ് ചെയ്യാനോ ഇൻഷുറൻസ് ഏജൻ്റുമാരെ ഉപയോഗിക്കും. ഏജൻ്റുമാർക്ക് ''ക്യാപ്റ്റീവ്'' ആകാം, അതായത് അവർ ഒരു കമ്പനിക്ക് വേണ്ടി മാത്രം പ്രവർത്തിക്കുന്നു, അല്ലെങ്കിൽ സ്വതന്ത്രമായി നിരവധി കമ്പനികളിൽ ഏജന്റുമാരായി പ്രവർത്തിച്ച് പോളിസികൾ നൽകാൻ കഴിയും. വ്യക്തിഗതമാക്കിയതുമായ സേവനങ്ങളുടെ ലഭ്യത മൂലമാണ് ഇൻഷുറൻസ് ഏജൻ്റുമാരെ ഉപയോഗിക്കുന്ന കമ്പനികളുടെ നിലനിൽപ്പും വിജയവും മെച്ചപ്പെടുത്തിയതും. കമ്പനികൾ അവരുടെ ഉൽപ്പന്നങ്ങൾ വിപണനം ചെയ്യാൻ ദല്ലാൾ സ്ഥാപനങ്ങൾ, ബാങ്കുകൾ, മറ്റ് കോർപ്പറേറ്റ് സ്ഥാപനങ്ങൾ (സ്വയം സഹായ ഗ്രൂപ്പുകൾ, സൂക്ഷ്മധനകാര്യ സ്ഥാപനങ്ങൾ, സർക്കാരിതര സ്ഥാപനങ്ങൾ മുതലായവ) ഉപയോഗിക്കുന്നു.<ref>{{cite journal |first1 = അലൻ എൻ. |last1 = ബെർഗർ |first2 = ജെ. ഡേവിഡ് |last2 = കമ്മിൻസ് |first3 = മേരി എ. |last3 = വീസ് |title = സാമ്പത്തിക സേവനങ്ങൾക്കായുള്ള ഒന്നിലധികം വിതരണ സംവിധാനങ്ങളുടെ സഹവർത്തിത്വം: ആസ്തി-ബാധ്യത ഇൻഷുറൻസിൻ്റെ വ്യവഹാരം. |language=en |trans-title=The Coexistence of Multiple Distribution Systems for Financial Services: The Case of Property-Liability Insurance.|journal = Journal of Business |volume = 70 |issue = 4 |pages = 515–46 |date = ഒക്ടോബർ 1997 |doi= 10.1086/209730 |url = http://wrdsenet.wharton.upenn.edu/fic/wfic/papers/95/9513.pdf |archive-url= https://web.archive.org/web/20000919231814/http://wrdsenet.wharton.upenn.edu/fic/wfic/papers/95/9513.pdf |url-status = dead|archive-date =2000-09-19}} ([http://fic.wharton.upenn.edu/fic/papers/95/9513.pdf online draft] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20100622075631/http://fic.wharton.upenn.edu/fic/papers/95/9513.pdf |date=2010-06-22 }})</ref> == തരങ്ങൾ == കണക്കാക്കാൻ കഴിയുന്ന ഏതൊരു അപകടസാധ്യതയും ഇൻഷുർ ചെയ്യാവുന്നതാണ്. അവകാശവാദങ്ങൾക്ക് കാരണമായേക്കാവുന്ന നിർദ്ദിഷ്ട അപകടസാധ്യതകളെ ''വിപത്തുകൾ'' എന്ന് വിളിക്കുന്നു. ഒരു ഇൻഷുറൻസ് പോളിസിയിൽ ഉൾപ്പെടുന്ന അപകടങ്ങൾ ഏതൊക്കെയാണെന്നും അല്ലാത്തവ ഏതൊക്കെയെന്ന് പോളിസി തന്നെ വിശദമായി വ്യക്തമാക്കും. ==== വിവിധ തരം ഇൻഷുറൻസുകൾ ==== ഇൻഷുറൻസുകളെ പൊതുവേ രണ്ടായി തിരിച്ചിരിക്കുന്നു. 1. '''ലൈഫ് ഇൻഷുറൻസ്''': വ്യക്തികളാണ് ഇതിൽ ഇൻഷുറൻസിന് വിധേയമാകുന്നത്. നിങ്ങളെയും നിങ്ങളുടെ പ്രിയപ്പെട്ടവരെയും പെട്ടെന്നുള്ള വിപത്തിൽ നിന്നോ ദുരന്തത്തിൽ നിന്നോ സംരക്ഷിക്കുന്നതിനായി രൂപകൽപ്പന ചെയ്‌തിരിക്കുന്ന പരമ്പരാഗത ഇൻഷുറൻസിന്റെ ഒരു രൂപമാണ് ലൈഫ് പരിരക്ഷ. കുടുംബങ്ങളുടെ വരുമാനം സംരക്ഷിക്കുന്നതിനാണ് ഇത് ആദ്യം രൂപകൽപ്പന ചെയ്തത്. ഒരു വ്യക്തിയെ ആശ്രയിക്കുന്നവരുടെ എണ്ണം, നിലവിലെ സമ്പാദ്യം, എന്നിങ്ങനെയുള്ള വിവിധ ഘടകങ്ങളെ അടിസ്ഥാനമാക്കിയാണ് ലൈഫ് പരിരക്ഷയുടെ ആവശ്യം കണക്കാക്കുന്നത് 2. '''ആരോഗ്യ ഇൻഷുറൻസ്''' : ഹെൽത്ത്‌ ഇൻഷുറൻസ് രോഗങ്ങൾ, അപകടങ്ങൾ എന്നിവ മൂലമുള്ള ചികിത്സ ചിലവുകൾ ഗണ്യമായി കുറക്കുന്നതിൽ ഏറെ സഹായിക്കുന്നു. ഇന്ത്യയിലും മികച്ച ഹെൽത്ത്‌ ഇൻഷുറൻസ് സേവന ദാതാക്കളെ കാണാം. ചില രാജ്യങ്ങളിൽ ഹെൽത്ത്‌ ഇൻഷുറൻസ് നിർബന്ധമാണ്. 3. '''പൊതു ഇൻഷുറൻസ്''': ലൈഫ് ഇൻഷുറൻസ് അല്ലാത്ത ഏത് തരത്തിലുള്ള പരിരക്ഷയും ഈ വിഭാഗത്തിൽ പെടുന്നു. നിങ്ങളുടെ ആവശ്യങ്ങൾക്കനുസരിച്ച് നിങ്ങളുടെ ജീവിതത്തിന്റെ എല്ലാ മേഖലകളെയും ഉൾക്കൊള്ളുന്ന നിരവധി തരം ഇൻ‌ഷുറൻ‌സുകൾ ഉണ്ട്. അതുപോലെ പല വികസിത വിദേശ രാജ്യങ്ങളിലും സോഷ്യൽ സെക്യൂരിറ്റി സംവിധാനം അഥവാ ഹെൽത്ത്‌ ഇൻഷുറൻസ് മുഖേന സാധാരണക്കാർക്ക് ഉയർന്ന നിലവാരത്തിലുള്ളതും എന്നാൽ സൗജന്യവുമായ ചികിത്സ ലഭ്യമാക്കിയിട്ടുണ്ട്. നിലവിലുള്ള വിവിധ തരത്തിലുള്ള ഇൻഷുറൻസുകളുടെ സമഗ്രമല്ലാത്ത ലിസ്‌റ്റുകൾ ചുവടെയുണ്ട്. ഒരൊറ്റ പോളിസി ചുവടെ സജ്ജീകരിച്ചിരിക്കുന്ന ഒന്നോ അതിലധികമോ വിഭാഗങ്ങളിലെ അപകടസാധ്യതകൾ ഉൾക്കൊള്ളുന്നു. ഉദാഹരണത്തിന്, വാഹന ഇൻഷുറൻസ് സാധാരണയായി ആസ്തിയുമായി ബന്ധപ്പെട്ട അപകടസാധ്യത (മോഷണം അല്ലെങ്കിൽ വാഹനത്തിൻ്റെ കേടുപാടുകൾ), ബാധ്യതാ അപകടസാധ്യത (അപകടത്തിൽ നിന്ന് ഉണ്ടാകുന്ന നിയമപരമായ അവകാശവാദങ്ങൾ) എന്നിവ ഉൾക്കൊള്ളുന്നു. [[യുണൈറ്റഡ് സ്റ്റേറ്റ്സ്|യുണൈറ്റഡ് സ്റ്റേറ്റ്സിലെ]] ഒരു ഗൃഹ ഇൻഷുറൻസ് പോളിസിയിൽ വീടിനും ഉടമയുടെ സാധനങ്ങൾക്കും കേടുപാടുകൾ വരുന്നതിനുള്ള പരിരക്ഷ, ഉടമയ്‌ക്കെതിരായ ചില നിയമപരമായ അവകാശവാദങ്ങൾ, കൂടാതെ ഉടമയുടെ വസ്തുവിൽ പരിക്കേറ്റ അതിഥികളുടെ ചികിത്സാ ചെലവുകൾക്കുള്ള ചെറിയ തുകയുടെ നഷ്ടപരിഹാരം എന്നിവ ഉൾപ്പെടുന്നു. {{wiktionary|പൊതിക്കെട്ട്|പൊതിക്കെട്ടാക്കപ്പെട്ട}} വ്യാപാര ഇൻഷുറന്സിന് വിവിധ തരത്തിലുള്ള ''തൊഴില്പരമായ ബാധ്യതാ ഇൻഷുറൻസ്, തൊഴില്പരമായ നഷ്ടപരിഹാരം'' എന്നു വിളിക്കപ്പെടുന്ന വിവിധ രൂപങ്ങൾ എടുക്കാം, അവ ആ പേരിൽ താഴെ ചർച്ചചെയ്യുന്നു; ഒരു വ്യാപാര ഉടമയ്ക്ക് ആവശ്യമായ പല തരത്തിലുള്ള പരിരക്ഷകളും ഒരു പോളിസിയിലേക്ക് പൊതികെട്ടാക്കപ്പെട്ട ''വ്യാപാര ഉടമയുടെ പോളിസിയും'', ഒരു വീട്ടുടമസ്ഥൻ്റെ ഇൻഷുറൻസ് എങ്ങനെ ഒരു വീട്ടുടമസ്ഥന് ആവശ്യമായ പരിരക്ഷകൾ പൊതികെട്ടാക്കപ്പെട്ടു എന്നതിന് സമാനമാണ്.<ref>{{cite web | author = ഇൻഷുറൻസ് ഇൻഫർമേഷൻ ഇൻസ്റ്റിറ്റ്യൂട്ട് | title = ബിസിനസ് ഇൻഷുറൻസ് വിവരങ്ങൾ. ഒരു ബിസിനസ്സ് ഉടമയുടെ പോളിസി എന്താണ് കവർ ചെയ്യുന്നത്? |language=en |trans-title=Business insurance information. What does a businessowners policy cover?| url = http://www.iii.org/individuals/business/basics/bop/ | access-date = 2007-05-09 }}</ref> ==== വാഹന ഇൻഷുറൻസ് ==== {{Main|വാഹന ഇൻഷുറൻസ്}} [[File:Car crash 1.jpg|thumb|right|[[കോപ്പൻഹേഗൻ|കോപ്പൻഹേഗനിൽ]] തകർന്ന ഒരു വാഹനം]] വാഹന ഇൻഷുറൻസ് പോളിസി ഉടമയെ [[റോഡപകടം]] പോലെ, അവരുടെ ഉടമസ്ഥതയിലുള്ള വാഹനവുമായി ബന്ധപ്പെട്ട ഒരു സംഭവത്തിൽ സാമ്പത്തിക നഷ്ടത്തിൽ നിന്ന് സംരക്ഷിക്കുന്നു. പരിരക്ഷയിൽ സാധാരണയായി ഉൾപ്പെടുന്നവ: * കാറിൻ്റെ കേടുപാടുകൾക്കോ മോഷണത്തിനോ ഉള്ള ''ആസ്തി പരിരക്ഷ'' * ശാരീരിക പരിക്കുകൾക്കോ സ്വത്ത് നാശത്തിനോ വേണ്ടി മറ്റുള്ളവർക്കുള്ള നിയമപരമായ ഉത്തരവാദിത്തമായ ''ബാധ്യതാ പരിരക്ഷ'' * പരിക്കുകൾ, പുനരധിവാസം, ചിലപ്പോൾ നഷ്ടപ്പെട്ട കൂലി, ശവസംസ്കാരച്ചെലവ് എന്നിവയ്ക്കുള്ള ചെലവുകൾ അടങ്ങുന്ന ''വൈദ്യച്ചെലവ് പരിരക്ഷ''. ==== വിടവ് ഇൻഷുറൻസ് ==== പോളിസി ഉടമയുടെ ഇൻഷുറൻസ് കമ്പനി മുഴുവൻ വായ്പയും പരിരക്ഷിക്കാത്ത സാഹചര്യത്തിൽ ഒരു വാഹന വായ്പയിലെ അധിക തുക ''വിടവ് ഇൻഷുറൻസ്'' പരിരക്ഷിക്കുന്നു. കമ്പനിയുടെ നിർദ്ദിഷ്‌ട നയങ്ങളെ ആശ്രയിച്ച് അത് കിഴിവ് പരിരക്ഷ ചെയ്തേക്കാം അല്ലെങ്കിൽ പരിരക്ഷ ചെയ്യാതിരിക്കാം. കുറഞ്ഞ മുൻകൂർ തുക നൽകുന്നവർക്കും വായ്പകൾക്ക് ഉയർന്ന പലിശയുള്ളവർക്കും 60 മാസമോ അതിൽ കൂടുതലോ കാലാവധിയുള്ളവർക്കും ഈ പരിരക്ഷ വിപണനം ചെയ്യുന്നു. വാഹന ഉടമ വാഹനം വാങ്ങുമ്പോൾ സാധാരണയായി ഒരു ധനകാര്യ കമ്പനിയാണ് വിടവ് ഇൻഷുറൻസ് വാഗ്ദാനം ചെയ്യുന്നത്, എന്നാൽ പല വാഹന ഇൻഷുറൻസ് കമ്പനികളും ഈ പരിരക്ഷ ഉപഭോക്താക്കൾക്കും വാഗ്ദാനം ചെയ്യുന്നു. ==== ആരോഗ്യ ഇൻഷുറൻസ് ==== ആരോഗ്യ ഇൻഷുറൻസ് പോളിസികൾ ചികിത്സാ ചെലവ് വഹിക്കുന്നു. ദന്തപരിശോധന ഇൻഷുറൻസ്, വൈദ്യപരിശോധന ഇൻഷുറൻസ് പോലെ, ദന്തപരിശോധന ചെലവുകൾക്കായി പോളിസി ഉടമകളെ സംരക്ഷിക്കുന്നു. മിക്ക വികസിത രാജ്യങ്ങളിലും, എല്ലാ പൗരന്മാർക്കും അവരുടെ സർക്കാരുകളിൽ നിന്ന് ചില ആരോഗ്യ പരിരക്ഷകൾ ലഭിക്കുന്നു, അത് നികുതിയിലൂടെ നൽകപ്പെടുന്നു. മിക്ക രാജ്യങ്ങളിലും, ആരോഗ്യ ഇൻഷുറൻസ് പലപ്പോഴും തൊഴിലുടമയുടെ ആനുകൂല്യങ്ങളുടെ ഭാഗമാണ്. ==== വരുമാന സംരക്ഷണ ഇൻഷുറൻസ് ==== * വൈകല്യ ഇൻഷുറൻസ് പോളിസികൾ പോളിസി ഉടമക്ക് അസുഖമോ പരിക്കോ കാരണം ജോലി ചെയ്യാൻ കഴിയാത്ത സാഹചര്യത്തിൽ സാമ്പത്തിക സഹായം നൽകുന്നു. പണയ വായ്പകളും ക്രെഡിറ്റ് കാർഡുകളും പോലുള്ള ബാധ്യതകൾ അടയ്ക്കാൻ സഹായിക്കുന്നതിന് ഇത് പ്രതിമാസ പിന്തുണ നൽകുന്നു. ഹ്രസ്വകാല, ദീർഘകാല വൈകല്യ പോളിസികൾ വ്യക്തികൾക്ക് ലഭ്യമാണ്, എന്നാൽ ചെലവ് കണക്കിലെടുത്ത്, ദീർഘകാല പോളിസികൾ സാധാരണയായി കുറഞ്ഞത് ആറക്ക വരുമാനമുള്ളവർക്ക് മാത്രമേ ലഭിക്കൂ, അതായത് ഡോക്ടർമാർ, അഭിഭാഷകർ തുടങ്ങിയവർ. ഹ്രസ്വകാല വൈകല്യ ഇൻഷുറൻസ്. ഒരു വ്യക്തിയെ സാധാരണയായി ആറ് മാസം വരെയുള്ള കാലയളവിലേക്ക് പരിരക്ഷിക്കുന്നു, വൈദ്യച്ചെലവ് ബില്ലുകളും മറ്റ് ആവശ്യങ്ങളും പരിരക്ഷിക്കുന്നതിന് ഓരോ മാസവും ഒരു ''സ്റ്റൈപ്പൻഡ്'' നൽകുന്നു. * ദീർഘകാല വൈകല്യ ഇൻഷുറൻസ് ഒരു വ്യക്തിയുടെ ദീർഘകാല ചെലവുകൾ അവർ സ്ഥിരമായി വികലാംഗരായി കണക്കാക്കുന്നത് വരെ ഉൾക്കൊള്ളുന്നു. അതിനുശേഷം അവർക്ക് ജോലി ചെയ്യാൻ കഴിയില്ലെന്നും അതിനാൽ പൂർണ്ണമായും വികലാംഗരാണെന്നും പ്രഖ്യാപിക്കുന്നതിന് മുമ്പുവരെ ഇൻഷുറൻസ് കമ്പനികൾ പലപ്പോഴും ആ വ്യക്തിയെ ജോലിയിൽ തിരികെ കൊണ്ടുവരാൻ പ്രോത്സാഹിപ്പിക്കുന്നതിന് ശ്രമിക്കും. * വൈകല്യ ഓവർഹെഡ് ഇൻഷുറൻസ് വ്യാപാര ഉടമകൾക്ക് ജോലി ചെയ്യാൻ കഴിയാത്ത സമയത്ത് അവരുടെ വ്യാപാരത്തിൻ്റെ ഓവർഹെഡ് ചെലവുകൾ വഹിക്കാൻ അനുവദിക്കുന്നു. * ഒരു വ്യക്തിക്ക് സ്ഥിരമായി അംഗവൈകല്യം സംഭവിക്കുകയും തൊഴിലിൽ മേലിൽ പ്രവർത്തിക്കാൻ കഴിയാതിരിക്കുകയും ചെയ്യുമ്പോൾ മൊത്തം സ്ഥിരമായ വൈകല്യ ഇൻഷുറൻസ് ആനുകൂല്യങ്ങൾ നൽകുന്നു, ഇത് പലപ്പോഴും ലൈഫ് ഇൻഷുറൻസിൻ്റെ അനുബന്ധമായി എടുക്കാറാണുള്ളത്. * തൊഴിലാളികളുടെ നഷ്ടപരിഹാര ഇൻഷുറൻസ് ഒരു തൊഴിലാളിയുടെ നഷ്ടമായ വേതനത്തിൻ്റെ മുഴുവനായോ ഭാഗികമായോ ജോലി സംബന്ധമായ പരിക്ക് നിമിത്തം ഉണ്ടാകുന്ന ചികിത്സാ ചെലവുകൾ പരിഹരിക്കുന്നു. ==== അപകട ഇൻഷുറൻസ് ==== അപകട ഇൻഷുറൻസ് ഏതെങ്കിലും പ്രത്യേക ആസ്തിയുമായി ബന്ധപ്പെടുത്തേണ്ടതില്ല, എന്നാൽ പൊതുവായ അപകടങ്ങൾക്കെതിരെ പരിരക്ഷ നൽകുന്നു. വാഹനം, തൊഴിലാളികളുടെ നഷ്ടപരിഹാരം, ചില ബാധ്യതാ ഇൻഷുറൻസുകൾ എന്നിങ്ങനെ നിരവധി തരത്തിലുള്ള ഇൻഷുറൻസുകളെ തരംതിരിക്കാൻ കഴിയുന്ന ഇൻഷുറൻസിൻ്റെ വിശാലമായ ഛായാരൂപമാണിത്. * മൂന്നാം കക്ഷികളുടെ ക്രിമിനൽ പ്രവൃത്തികളിൽ നിന്ന് ഉണ്ടാകുന്ന നഷ്ടങ്ങൾക്കെതിരെ പോളിസി ഉടമയെ പരിരക്ഷിക്കുന്ന അപകട ഇൻഷുറൻസിൻ്റെ ഒരു രൂപമാണ് '''''ക്രൈം ഇൻഷുറൻസ്''''. ഉദാഹരണത്തിന്, മോഷണം അല്ലെങ്കിൽ തട്ടിപ്പ് എന്നിവയിൽ നിന്ന് ഉണ്ടാകുന്ന നഷ്ടം നികത്താൻ സ്ഥാപനങ്ങൾക്ക് ക്രൈം ഇൻഷുറൻസ് ലഭ്യമാണ്. * '''''ഭീകരവാദ ഇൻഷുറൻസ്''''' തീവ്രവാദ പ്രവർത്തനങ്ങൾ മൂലമുണ്ടാകുന്ന ഏതൊരു നഷ്ടത്തിനും നാശത്തിനും എതിരെ സംരക്ഷണം നൽകുന്നു. 9/11 ന് ശേഷം യുണൈറ്റഡ് സ്റ്റേറ്റ്സിൽ, ''ടെററിസം റിസ്ക് ഇൻഷുറൻസ് ആക്ട് 2002 (TRIA)'' തീവ്രവാദ പ്രവർത്തനങ്ങളുടെ ഫലമായുണ്ടാകുന്ന ഇൻഷുർ ചെയ്ത നഷ്ടങ്ങൾക്ക് പൊതുവും സ്വകാര്യവുമായ പങ്കിട്ട നഷ്ടപരിഹാരത്തിൻ്റെ സുതാര്യമായ സംവിധാനം നൽകുന്ന ഒരു ഫെഡറൽ പദ്ധതി രൂപീകരിച്ചു. ''ഭീകരവാദ അപകടസാധ്യത ഇൻഷുറൻസ് പദ്ധതി വീണ്ടും അധികാരപ്പെടുത്തൽ നിയമം 2007 (ടെററിസം റിസ്ക് ഇൻഷുറൻസ് പ്രോഗ്രാം റീഓതറൈസേഷൻ ആക്ട് 2007 അല്ലെങ്കിൽ TRIPRA)'' പ്രകാരം 2014 അവസാനം വരെ ഈ പദ്ധതി നീട്ടുകയും ചെയ്തു. * '''''തട്ടിക്കൊണ്ടുപോകലും മോചനദ്രവ്യവും ഇൻഷുറൻസ്''''' (കിഡ്നാപ് അണ്ട് റാൻസം ഇൻഷുറൻസ്) രൂപകൽപ്പന ചെയ്തിരിക്കുന്നത് തട്ടിക്കൊണ്ടുപോകൽ, കൊള്ളയടിക്കൽ, തെറ്റായ തടങ്കലിൽ വയ്ക്കൽ, ഹൈജാക്കിംഗ് എന്നിവയുടെ അപകടങ്ങളിൽ നിന്ന് ലോകമെമ്പാടുമുള്ള ഉയർന്ന അപകടസാധ്യതയുള്ള പ്രദേശങ്ങളിൽ പ്രവർത്തിക്കുന്ന വ്യക്തികളെയും കോർപ്പറേഷനുകളെയും സംരക്ഷിക്കുന്നതിനാണ്. * വിപ്ലവമോ മറ്റ് രാഷ്ട്രീയ സാഹചര്യങ്ങളോ നഷ്‌ടമുണ്ടാക്കാൻ സാധ്യതയുള്ള രാജ്യങ്ങളിലെ പ്രവർത്തനങ്ങളുള്ള വ്യാപാരങ്ങൾക്ക് എടുക്കാവുന്ന അപകട ഇൻഷുറൻസിൻ്റെ ഒരു രൂപമാണ് '''''രാഷ്ട്രീയ അപകടസാധ്യത ഇൻഷുറൻസ്''''' (അഥവാ, പൊളിറ്റിക്കൽ റിസ്ക് ഇൻഷുറൻസ്). ==== ലൈഫ് ഇൻഷുറൻസ് ==== ''ലൈഫ് ഇൻഷുറൻസ്'' ഒരു മരണപ്പെട്ടയാളുടെ കുടുംബത്തിനോ മറ്റ് നിയുക്ത ഗുണഭോക്താവിനോ ഒരു സാമ്പത്തിക ആനുകൂല്യം നൽകുന്നു, കൂടാതെ ഇൻഷുർ ചെയ്ത വ്യക്തിയുടെ കുടുംബത്തിന് വരുമാനം, അടക്കം, ശവസംസ്കാരം, മറ്റ് അന്തിമ ചെലവുകൾ എന്നിവയ്ക്കായി പ്രത്യേകമായി നൽകാം. ലൈഫ് ഇൻഷുറൻസ് പോളിസികൾ പലപ്പോഴും ഗുണഭോക്താവിനു വരുമാനം ഒറ്റത്തവണ പണമായി അല്ലെങ്കിൽ ''വർഷാശന''മായി നൽകാനുള്ള ഓപ്ഷൻ അനുവദിക്കുന്നു. മിക്ക സംസ്ഥാനങ്ങളിലും, ഒരു വ്യക്തിക്ക് ആ വ്യക്തിയുടെ അറിവില്ലാതെ മറ്റൊരു വ്യക്തിയിൽ നിന്ന് ഒരു പോളിസി വാങ്ങാൻ കഴിയില്ല. {{wiktionary|വർഷാശനം}} '''''വർഷാശനം''''' പണം നൽകുന്നതിന്റെ ഒരു പ്രവാഹം നൽകുന്നു. അവ ഇൻഷുറൻസ് കമ്പനികൾ നൽകുന്നതിനാൽ ഇൻഷുറൻസ് എന്ന് പൊതുവെ തരംതിരിച്ചിരിക്കപ്പെടുകയും നിയന്ത്രിക്കപ്പെടുകയും ചെയ്യുന്നു. {{wiktionary|സാമ്പത്തിക അപകടസാധ്യത പ്രവചനശാസ്ത്രം}} ലൈഫ് ഇൻഷുറൻസിന് ആവശ്യമായ അതേ തരത്തിലുള്ള ''സാമ്പത്തിക അപകടസാധ്യത പ്രവചനത്തിലും'', ''നിക്ഷേപ നിർവഹണത്തിലും'' വൈദഗ്ധ്യം ആവശ്യമാണ്. ആജീവനാന്ത ആനുകൂല്യം നൽകുന്ന വർഷാശനം ചിലപ്പോൾ ഒരു വിരമിച്ച വ്യക്തി തൻ്റെ സാമ്പത്തിക സ്രോതസ്സുകളെ അതിജീവിക്കാനുള്ള സാധ്യതയ്‌ക്കെതിരായ ഇൻഷുറൻസായി കണക്കാക്കുന്നു. ആ അർത്ഥത്തിൽ, അവ ലൈഫ് ഇൻഷുറൻസിൻ്റെ പൂരകമാണ്, കൂടാതെ ഒരു അണ്ടർറൈറ്റിംഗ് വീക്ഷണകോണിൽ നിന്ന്, ലൈഫ് ഇൻഷുറൻസിൻ്റെ പ്രതിബിംബമാണ്. ചില ലൈഫ് ഇൻഷുറൻസ് കരാറുകൾ പണമൂല്യങ്ങൾ ശേഖരിക്കുന്നു, പോളിസി സറണ്ടർ ചെയ്താലോ കടം വാങ്ങുമ്പോഴോ ഇൻഷുർ ചെയ്തയാൾ അത് എടുക്കും. വർഷാശനവും എൻഡോവ്‌മെൻ്റ് പോളിസികളും പോലുള്ള ചില പോളിസികൾ, ആവശ്യമുള്ളപ്പോൾ സമ്പത്ത് ശേഖരിക്കുന്നതിനോ പണമാക്കി മാറ്റുന്നതിനോ ഉള്ള സാമ്പത്തിക ഉപകരണങ്ങളാണ്. യുണൈറ്റഡ് സ്‌റ്റേറ്റ്‌സ്, [[യുണൈറ്റഡ് കിങ്ഡം|യുകെ]] പോലുള്ള പല രാജ്യങ്ങളിലും, ചില പ്രത്യേക സാഹചര്യങ്ങളിൽ ഈ പണ മൂല്യത്തിൻ്റെ പലിശയ്ക്ക് നികുതി നൽകേണ്ടതില്ലെന്ന് നികുതി നിയമം നൽകുന്നു. ഇത് ലൈഫ് ഇൻഷുറൻസിൻ്റെ വ്യാപകമായ ഉപയോഗത്തിലേക്ക് നയിക്കുന്നു. അതുപോലെ തന്നെ നേരത്തെയുള്ള മരണം സംഭവിച്ചാൽ സംരക്ഷിക്കുന്നതിനും, നികുതിലാഭിക്കുവാൻ കാര്യക്ഷമമായ മാർഗ്ഗമായും ഇത് ഉപകരിക്കുന്നു. യുണൈറ്റഡ് സ്റ്റേറ്റ്സിൽ, ലൈഫ് ഇൻഷുറൻസ് പോളിസികളുടെയും വർഷാശനങ്ങളുടെയും പലിശ വരുമാനത്തിന്മേലുള്ള നികുതി സാധാരണയായി മാറ്റിവയ്ക്കപ്പെടുന്നു. എന്നിരുന്നാലും, ചില സന്ദർഭങ്ങളിൽ നികുതി മാറ്റിവയ്ക്കലിൽ നിന്ന് ലഭിക്കുന്ന ആനുകൂല്യം കുറഞ്ഞ വരുമാനം ഉപയോഗിച്ച് തട്ടിക്കഴിക്കുകയും ചെയ്യാം. ഇത് ഇൻഷുറൻസ് കമ്പനിയെയും പോളിസിയുടെ തരത്തെയും മറ്റ് ആപേക്ഷികതകളെയും (മരണനിരക്ക്, വിപണി വരുമാനം മുതലായവ) ആശ്രയിച്ചിരിക്കുന്നു. കൂടാതെ, മറ്റ് ആദായനികുതി ലാഭിക്കൽ വാഹനങ്ങൾ (ഉദാ. ഐആർഎകൾ, 401(കെ) പ്ലാനുകൾ, റോത്ത് ഐആർഎകൾ) മൂല്യ ശേഖരണത്തിനുള്ള മികച്ച ബദലുകളായിരിക്കാം. ==== ശവസംസ്കാര ഇൻഷുറൻസ് ==== ''ശവസംസ്കാര ഇൻഷുറൻസ്'' എന്നത് ഒരു പഴയ തരത്തിലുള്ള ലൈഫ് ഇൻഷുറൻസാണ്. അത് മരണാനന്തരം ഒരു ശവസംസ്കാരച്ചെലവ് പോലെയുള്ള അന്തിമ ചെലവുകൾക്കായി നൽകപ്പെടും. ഗ്രീക്കുകാരും റോമാക്കാരുമാണു ശവസംസ്കാര ഇൻഷുറൻസ് അവതരിപ്പിച്ചത്. 600 CE-ൽ അവർ "ബനവലൻ്റ് സൊസൈറ്റികൾ" എന്ന പേരിൽ സംഘങ്ങൾ സംഘടിപ്പിച്ചു, അത് ജീവിച്ചിരിക്കുന്ന കുടുംബങ്ങളെ പരിപാലിക്കുകയും അംഗങ്ങളുടെ മരണശേഷം ശവസംസ്കാരച്ചെലവ് നൽകുകയും ചെയ്തു. [[വിക്ടോറിയൻ കാലഘട്ടം|വിക്ടോറിയൻ കാലഘട്ടഗത്തിലെ]] സൗഹൃദ കൂട്ടായ്മകൾ ചെയ്തതുപോലെ, മധ്യകാലഘട്ടത്തിലെ ഗിൽഡുകളും സമാനമായ ഒരു ലക്ഷ്യം നിർവഹിച്ചു. ==== ആസ്തി ഇൻഷുറൻസ് ==== ആസ്തി ഇൻഷുറൻസ് അഗ്നിബാധ, മോഷണം അല്ലെങ്കിൽ കാലാവസ്ഥാ കേടുപാടുകൾ പോലെയുള്ള വസ്തുവകകൾക്കുള്ള അപകടങ്ങളിൽ നിന്ന് സംരക്ഷണം നൽകുന്നു. ഇതിൽ അഗ്നിബാധ ഇൻഷുറൻസ്, വെള്ളപ്പൊക്ക ഇൻഷുറൻസ്, ഭൂകമ്പ ഇൻഷുറൻസ്, ഗൃഹ ഇൻഷുറൻസ്, ഉൾനാടൻ മറൈൻ ഇൻഷുറൻസ് അല്ലെങ്കിൽ ബോയിലർ ഇൻഷുറൻസ് തുടങ്ങിയ പ്രത്യേക ഇൻഷുറൻസ് രൂപങ്ങൾ ഉൾപ്പെട്ടേക്കാം. ആസ്തി ഇൻഷുറൻസ് എന്ന പദം, അപകട ഇൻഷുറൻസ് പോലെ, ഇൻഷുറൻസിൻ്റെ വിവിധ ഉപവിഭാഗങ്ങളുടെ വിശാലമായ വിഭാഗമായി ഉപയോഗിക്കാം, അവയിൽ ചിലത് ചുവടെ പട്ടികപ്പെടുത്തിയിരിക്കുന്നു: * '''''വ്യോമയാന ഇൻഷുറൻസ്''''' വിമാന ചട്ടക്കൂടുകളും സ്പെയറുകളും, യാത്രക്കാരുടെയും മൂന്നാം കക്ഷി ബാധ്യതയും പോലുള്ള അനുബന്ധ ബാധ്യതാ അപകടസാധ്യതകളെ സംരക്ഷിക്കുന്നു. ഈ ഉപവിഭാഗത്തിന് കീഴിൽ വിമാനനിലയങ്ങൾ, വിമാന ഗതാഗത നിയന്ത്രണം, ചെറിയ ആഭ്യന്തര എക്‌സ്‌പോഷറുകൾ വഴി അന്താരാഷ്‌ട്ര വിമാനത്താവളങ്ങൾക്കുള്ള ഇന്ധനം നിറയ്ക്കൽ പ്രവർത്തനങ്ങൾ, എന്നിവ അടങ്ങിയെക്കാം. * '''''ബോയിലർ ഇൻഷുറൻസ്''''' (ബോയിലർ, മെഷിനറി ഇൻഷുറൻസ് അല്ലെങ്കിൽ ഉപകരണങ്ങളുടെ തകർച്ച ഇൻഷുറൻസ് എന്നും അറിയപ്പെടുന്നു) ബോയിലറുകൾക്കോ ഉപകരണങ്ങൾക്കോ യന്ത്രങ്ങൾക്കോ ആകസ്മികമായ ശാരീരിക നാശനഷ്ടങ്ങൾക്കെതിരെ ഇൻഷുർ ചെയ്യുന്നു. * '''''കെട്ടിടനിർമ്മാണ അപായസാധ്യത ഇൻഷുറൻസ്''''', നിർമ്മാണ സമയത്ത് ഭൗതിക നഷ്ടം അല്ലെങ്കിൽ വസ്തുവകകൾക്ക് നാശനഷ്ടം ഉണ്ടാകാനുള്ള സാധ്യതക്കെതിരെ ഇൻഷുർ ചെയ്യുന്നു. കെട്ടിടനിർമ്മാണ അപായസാധ്യത ഇൻഷുറൻസ് സാധാരണയായി "എല്ലാ അപകടസാധ്യതകളും" അടിസ്ഥാനത്തിലാണ് എഴുതിയിരിക്കുന്നത്, അതായത്, പ്രത്യേകം എടുത്തുപറഞ്ഞ് ഒഴിവാക്കാത്ത ഏതെങ്കിലും കാരണത്താൽ (ഇൻഷുർ ചെയ്തയാളുടെ അശ്രദ്ധ ഉൾപ്പെടെ) ഉണ്ടാകുന്ന നാശനഷ്ടങ്ങൾക്ക് ഇവ പരിരക്ഷ നൽകും. ഒരു കെട്ടിടത്തിൻ്റെയോ ഘടനയുടെയോ നിർമ്മാണത്തിനോ നവീകരണത്തിനോ ഉപയോഗിക്കുന്ന വസ്തുക്കൾ, ഫിക്‌ചറുകൾ അല്ലെങ്കിൽ ഉപകരണങ്ങൾ എന്നിവയിൽ ഒരു വ്യക്തിയുടെ അല്ലെങ്കിൽ സ്ഥാപനത്തിൻ്റെ ഇൻഷുർ ചെയ്യാവുന്ന താൽപ്പര്യം സംരക്ഷിക്കുന്ന പരിരക്ഷയാണ് ഈ ഇൻഷുറൻസ് നൽകുന്നത്.<ref>{{cite web|title=കെട്ടിടനിർമ്മാണ അപായസാധ്യത ഇൻഷുറൻസ്: നിർമ്മാണ പദ്ധതികൾക്കുള്ള പ്രത്യേക പരിരക്ഷ|language=en |trans-title=Builder's Risk Insurance: Specialized Coverage for Construction Projects|url=http://adjustersinternational.com/publications/adjusting-today/builders-risk-insurance/1/|website=ക്രമീകരണം ഇന്ന്|publisher=അഡ്ജസ്റ്റേഴ്സ് ഇൻ്റർനാഷണൽ|access-date=16 ഒക്ടോബർ 2009}}</ref> * '''''വിള ഇൻഷുറൻസ്''''': വളരുന്ന വിളകളുമായി ബന്ധപ്പെട്ട വിവിധ അപകടസാധ്യതകൾ കുറയ്ക്കുന്നതിനോ നിയന്ത്രിക്കുന്നതിനോ കർഷകർക്ക് ''വിള ഇൻഷുറൻസ്'' വാങ്ങാം. കാലാവസ്ഥ, കൊടുങ്കാറ്റ്, വരൾച്ച, മഞ്ഞ് നാശം, കീടങ്ങൾ എന്നിവ മൂലമുണ്ടാകുന്ന വിളനാശം അല്ലെങ്കിൽ നാശനഷ്ടങ്ങൾ അത്തരം അപകടങ്ങളിൽ ഉൾപ്പെടുന്നു.<ref name="Ali-et-al-2020">{{cite journal|last1=അലി|first1=വില്ലിയംസ്|last2=അബ്ദുലൈ|first2=അവുദു|last3=മിശ്ര|first3=അശോക് കെ.|date=2020-10-06|title=വികസ്വര, വളർന്നുവരുന്ന രാജ്യങ്ങളിലെ കാർഷിക ഇൻഷുറൻസിനായുള്ള ആവശ്യത്തിൻ്റെ വിശകലനത്തിലെ സമീപകാല മുന്നേറ്റങ്ങൾ|language=en |trans-title=Recent Advances in the Analyses of Demand for Agricultural Insurance in Developing and Emerging Countries|journal=റിസോഴ്സ് ഇക്കണോമിക്സിൻ്റെ വാർഷിക അവലോകനം|publisher=വാർഷിക അവലോകനങ്ങൾ|volume=12|issue=1|pages=411–430|doi=10.1146/annurev-resource-110119-025306|issn=1941-1340|s2cid=225173762|doi-access=free}}</ref> * '''''ഭൂകമ്പ ഇൻഷുറൻസ്''''': ഭൂകമ്പ ഇൻഷുറൻസ് എന്നത് വസ്തുവിന് നാശമുണ്ടാക്കുന്ന ഒരു ഭൂകമ്പം ഉണ്ടായാൽ പോളിസി ഉടമയ്ക്ക് നൽകുന്ന ഒരു ആസ്തി ഇൻഷുറൻസ് ആണ്. മിക്ക സാധാരണ ഗൃഹ ഇൻഷുറൻസ് പോളിസികളും ഭൂകമ്പ നാശനഷ്ടങ്ങൾക്ക് പരിരക്ഷ നൽകുന്നില്ല. ഭൂകമ്പ ഇൻഷുറൻസ് പോളിസികളിൽ പൊതുവെ ഉയർന്ന കിഴിവ് ലഭിക്കും. നിരക്കുകൾ സ്ഥലത്തെയും അതിനാൽ ഭൂകമ്പത്തിൻ്റെ സാധ്യതയും വീടിൻ്റെ നിർമ്മാണവും ആശ്രയിച്ചിരിക്കുന്നു. * '''''ആത്മാർത്ഥത കടപ്പത്രം (ഫിഡിലിറ്റി ബോണ്ട്)''''': നിർദ്ദിഷ്ട വ്യക്തികളുടെ വഞ്ചനാപരമായ പ്രവർത്തനങ്ങളുടെ ഫലമായി പോളിസി ഉടമകൾക്ക് സംഭവിക്കുന്ന നഷ്ടങ്ങൾക്ക് പരിരക്ഷ നൽകുന്ന അപകട ഇൻഷുറൻസിൻ്റെ ഒരു രൂപമാണ് ''ആത്മാർത്ഥത കടപ്പത്രം (ഫിഡിലിറ്റി ബോണ്ട്)''. ജീവനക്കാരുടെ സത്യസന്ധമല്ലാത്ത പ്രവൃത്തികൾ മൂലമുണ്ടാകുന്ന നഷ്ടത്തിന് ഇത് സാധാരണയായി ഒരു വ്യാപാരസ്ഥാപനം ഇൻഷുർ ചെയ്യുന്നു. [[File:FEMA - 14947 - Photograph by Jocelyn Augustino taken on 08-30-2005 in Louisiana.jpg|thumb|right|[[കത്രീന ചുഴലിക്കാറ്റ്]] 80 ബില്യൺ ഡോളറിലധികം കൊടുങ്കാറ്റും വെള്ളപ്പൊക്കവും ഉണ്ടാക്കി.]] * '''''പ്രളയ ഇൻഷുറൻസ്''''': വെള്ളപ്പൊക്കം മൂലമുള്ള ആസ്തി നഷ്ടത്തിൽ നിന്ന് പ്രളയ ഇൻഷുറൻസ് പരിരക്ഷിക്കുന്നു. പല യുഎസ് ഇൻഷുറർമാരും രാജ്യത്തിൻ്റെ ചില ഭാഗങ്ങളിൽ പ്രളയ ഇൻഷുറൻസ് നൽകുന്നില്ല. ഇതിനുള്ള പ്രതികരണമായി, ഫെഡറൽ ഗവൺമെൻ്റ് ''ദേശിയ പ്രളയ ഇൻഷുറൻസ് പദ്ധതി'' സൃഷ്ടിച്ചു. അത് അവസാന ആശ്രയ ഇൻഷുറർ ആയി വർത്തിക്കുന്നു. * '''''ഗൃഹ ഇൻഷുറൻസ്''''': ഗൃഹ ഇൻഷുറൻസ്, സാധാരണയായി അപായഭയ ഇൻഷുറൻസ് അല്ലെങ്കിൽ ഗൃഹ ഉടമ ഇൻഷുറൻസ്. പോളിസി ഉടമയുടെ വീടിന് കേടുപാടുകൾ, നാശം എന്നിവക്കെതിരെ പരിരക്ഷ നൽകുന്നു. ചില ഭൂമിശാസ്ത്രപരമായ പ്രദേശങ്ങളിൽ, വെള്ളപ്പൊക്കം അല്ലെങ്കിൽ ഭൂകമ്പം പോലുള്ള ചില അപകടസാധ്യതകളെ പോളിസി ഒഴിവാക്കിയേക്കാം. അങ്ങിനെയാണെങ്കിൽ ഇവയ്ക്ക് പ്രത്യേക പരിരക്ഷക്ക് അധികം പ്രീമിയം നൽകേണ്ടിവരും. ആസ്തിയുടെ ആവശ്യമായ പരിപാലനവുമായി ബന്ധപ്പെട്ട പ്രശ്നങ്ങൾ സാധാരണയായി വീട്ടുടമസ്ഥൻ്റെ ഉത്തരവാദിത്തമാണ്. പോളിസിയിൽ ആസ്തിവിവരപട്ടിക ഉൾപ്പെടാം, അല്ലെങ്കിൽ, പ്രത്യേകിച്ച് വീട് വാടകയ്‌ക്കെടുക്കുന്ന ആളുകൾക്ക് ഇത് ഒരു പ്രത്യേക പോളിസിയായി വാങ്ങാം. ചില രാജ്യങ്ങളിൽ, വളർത്തുമൃഗങ്ങൾ ഉൾപ്പെടെ വീട്ടിലെ അംഗങ്ങൾ വരുത്തുന്ന പരിക്കുകൾക്കും സ്വത്ത് നാശത്തിനും ബാധ്യതയും നിയമപരമായ ഉത്തരവാദിത്തവും ഉൾപ്പെട്ടേക്കാവുന്ന ഒരു പരിരക്ഷ പൊതിക്കെട്ട് ഇൻഷുറർമാർ വാഗ്ദാനം ചെയ്യുന്നു.<ref>{{cite web | author = ഇൻഷുറൻസ് ഇൻഫർമേഷൻ ഇൻസ്റ്റിറ്റ്യൂട്ട് | title = എന്താണ് ഗൃഹ ഉടമ ഇൻഷുറൻസ്? |language=en |trans-title=What is homeowners insurance?| url = http://www.iii.org/individuals/homei/hbasics/whatis/ | access-date = 11 നവംബർ 2008 }}</ref> * '''''ഭൂവുടമ ഇൻഷുറൻസ്''''': ഭൂവുടമ ഇൻഷുറൻസ് വാടകക്കാർക്ക് വാടകയ്‌ക്ക് നൽകുന്ന വാസയോഗ്യമായ അല്ലെങ്കിൽ വാണിജ്യ ആസ്തി പരിരക്ഷിക്കുന്നു. വസ്തുവിലെ താമസക്കാർക്കുള്ള ഭൂവുടമയുടെ ബാധ്യതയും ഇത് ഉൾക്കൊള്ളുന്നു. ഭൂരിഭാഗം വീട്ടുടമസ്ഥരുടെയും ഇൻഷുറൻസ്, അതേ സമയം, ഉടമയുടെ ഉടമസ്ഥതയിലുള്ള വീടുകൾക്ക് മാത്രമേ പരിരക്ഷ നൽകൂ, കുടിയാന്മാരുമായി ബന്ധപ്പെട്ട ബാധ്യതയോ നാശനഷ്ടങ്ങളോ അല്ല.<ref>{{Cite web|url=https://www.forbes.com/sites/forbesrealestatecouncil/2019/09/10/insurance-for-landlords-protecting-your-investment/|title=ഭൂവുടമകൾക്കുള്ള ഇൻഷുറൻസ്: നിങ്ങളുടെ നിക്ഷേപം സംരക്ഷിക്കൽ |trans-title=Insurance For Landlords: Protecting Your Investment|last=മില്ലർ|first=നാഥൻ|website=ഫോബ്സ്|language=en|access-date=2019-10-27}}</ref> * '''''മറൈൻ ഇൻഷുറൻസ്''''': മറൈൻ ഇൻഷുറൻസും മറൈൻ കപ്പൽച്ചരക്ക് ഇൻഷുറൻസും കടലിലോ ഉൾനാടൻ ജലപാതകളിലോ ഉള്ള കപ്പലുകളുടെ നഷ്ടം അല്ലെങ്കിൽ കേടുപാടുകൾ, ഗതാഗത രീതി പരിഗണിക്കാതെ, ഗതാഗതത്തിലുള്ള ചരക്കുകൾ എന്നിവ പരിരക്ഷിക്കുന്നു. കടൽച്ചരക്കിന്റെയും അവ വഹിക്കുന്ന കപ്പലിന്റെയും ഉടമ പ്രത്യേക കോർപ്പറേഷനുകളായിരിക്കുമ്പോൾ, അഗ്നിബാധ, കപ്പൽ തകർച്ച മുതലായവയിൽ നിന്നുള്ള നഷ്ടങ്ങൾക്ക് മറൈൻ കപ്പൽച്ചരക്ക് ഇൻഷുറൻസ് ചരക്ക് ഉടമയ്ക്ക് നഷ്ടപരിഹാരം നൽകുന്നു, എന്നാൽ ചരക്ക് വാഹിനിക്കപ്പൽ അല്ലെങ്കിൽ കപ്പൽ ഇൻഷുറൻസിൽ നിന്ന് വീണ്ടെടുക്കാൻ കഴിയുന്ന നഷ്ടങ്ങൾ ഒഴിവാക്കുന്നു. പല മറൈൻ ഇൻഷുറൻസ് അണ്ടർറൈറ്ററുകളും അത്തരം പോളിസികളിൽ ''സമയ ഘടകം'' പരിരക്ഷ ഉൾപ്പെടുത്തും, ഇത് ലാഭനഷ്ടവും മറ്റ് വ്യാപാര ചെലവുകൾക്കും പരിരക്ഷ നൽകിയ നഷ്ടം മൂലമുണ്ടാകുന്ന കാലതാമസത്തിന് കാരണമാകുന്ന നഷ്ടപരിഹാരം വർദ്ധിപ്പിക്കുന്നു. * '''''വാടകക്കാരുടെ ഇൻഷുറൻസ്''''': വാടകക്കാരുടെ ഇൻഷുറൻസ് എന്ന് വിളിക്കപ്പെടുന്ന കുടിയാന്മാരുടെ ഇൻഷുറൻസ്, വീട്ടുടമകളുടെ ഇൻഷുറൻസിൻ്റെ ചില ആനുകൂല്യങ്ങൾ നൽകുന്ന ഒരു ഇൻഷുറൻസ് പോളിസിയാണ്. എന്നാൽ ഒരു വാടകക്കാരൻ ഘടനയിൽ വരുത്തുന്ന ചെറിയ മാറ്റങ്ങൾ ഒഴികെ, വാസസ്ഥലത്തിനോ ഘടനയ്ക്കോ പരിരക്ഷ ഉൾപ്പെടുന്നില്ല. * '''''അനുബന്ധ പ്രകൃതി ദുരന്ത ഇൻഷുറൻസ്''''': ഒരു പ്രകൃതി ദുരന്തം പോളിസി ഉടമയുടെ വീട് വാസയോഗ്യമല്ലാതാക്കിയതിന് ശേഷമുള്ള നിർദ്ദിഷ്ട ചെലവുകൾക്ക് അനുബന്ധ പ്രകൃതി ദുരന്ത ഇൻഷുറൻസ് പരിരക്ഷ നൽകുന്നു. വീട് പുനർനിർമിക്കുന്നതുവരെ അല്ലെങ്കിൽ ഒരു നിശ്ചിത കാലയളവ് അവസാനിക്കുന്നതുവരെ ആനുകാലിക തുകകൾ ഇൻഷുർ ചെയ്തയാൾക്ക് നേരിട്ട് നൽകും. * '''''ജാമ്യ കടപ്പത്ര (ഷുവർട്ടി ബോണ്ട്) ഇൻഷുറൻസ്''''': പ്രിൻസിപ്പലിൻ്റെ പ്രകടനത്തിന് ഉറപ്പുനൽകുന്ന ത്രികക്ഷി ഇൻഷുറൻസാണ് ജാമ്യ കടപ്പത്ര ഇൻഷുറൻസ്. * '''''അഗ്നിപർവ്വത ഇൻഷുറൻസ്''''': അഗ്നിപർവ്വത സ്‌ഫോടനങ്ങളിൽ നിന്നുള്ള കേടുപാടുകളിൽ നിന്ന് സംരക്ഷിക്കുന്ന ഒരു പ്രത്യേക ഇൻഷുറൻസാണ് അഗ്നിപർവ്വത ഇൻഷുറൻസ്. * '''''കൊടുങ്കാറ്റ് ഇൻഷുറൻസ്''''': ചുഴലിക്കാറ്റ് പോലെയുള്ള കാറ്റ് സംഭവങ്ങൾ മൂലമുണ്ടാകുന്ന നാശനഷ്ടങ്ങൾ ഉൾക്കൊള്ളുന്ന ഒരു ഇൻഷുറൻസാണ് കൊടുങ്കാറ്റ് ഇൻഷുറൻസ്. ==== ബാധ്യത ഇൻഷുറൻസ് ==== ഇൻഷുർ ചെയ്ത വ്യക്തിക്കെതിരായ നിയമപരമായ അവകാശവാദങ്ങൾ ഉൾക്കൊള്ളുന്ന ഒരു വിശാലമായ ''അധിഗണം'' ആണ് ബാധ്യത ഇൻഷുറൻസ്. പല തരത്തിലുള്ള ഇൻഷുറൻസിലും ബാധ്യത പരിരക്ഷയുടെ ഒരു വശം ഉൾപ്പെടുന്നു. ഉദാഹരണത്തിന്, ഒരു വീട്ടുടമസ്ഥൻ്റെ ഇൻഷുറൻസ് പോളിസിയിൽ സാധാരണയായി ബാധ്യത പരിരക്ഷ ഉൾപ്പെടും. അത് വസ്‌തുവകയിൽ വഴുതി വീഴുന്ന ഒരാൾ അവകാശവാദം കൊണ്ടുവരുന്ന സാഹചര്യത്തിൽ ഇൻഷുർ ചെയ്‌തയാളെ സംരക്ഷിക്കുന്നു; വാഹന ഇൻഷുറൻസിൽ ബാധ്യതാ ഇൻഷുറൻസിൻ്റെ ഒരു വശവും ഉൾപ്പെടുന്നു, അത് തകരുന്ന ഒരു കാർ മറ്റുള്ളവരുടെ ജീവിതത്തിനോ ആരോഗ്യത്തിനോ സ്വത്തിനോ ഉണ്ടാക്കിയേക്കാവുന്ന ദോഷങ്ങൾക്കെതിരെ നഷ്ടപരിഹാരം നൽകുന്നു. ഒരു ബാധ്യതാ ഇൻഷുറൻസ് പോളിസി വാഗ്ദാനം ചെയ്യുന്ന പരിരക്ഷ ഇരട്ടിയാണ്: പോളിസി ഉടമയ്‌ക്കെതിരെ ഒരു വ്യവഹാരം ആരംഭിച്ചാൽ നിയമപരമായ പ്രതിരോധം, ഒരു ഉടമ്പടി, അല്ലെങ്കിൽ കോടതി വിധിയുമായി ബന്ധപ്പെട്ട് നഷ്ടപരിഹാരം (ഇൻഷുർ ചെയ്ത വ്യക്തിക്ക് വേണ്ടിയുള്ള പണമടക്കൽ). ബാധ്യതാ പോളിസികൾ സാധാരണയായി ഇൻഷുർ ചെയ്തയാളുടെ അശ്രദ്ധയെ മാത്രം ഉൾക്കൊള്ളുന്നു, ഇൻഷുർ ചെയ്ത വ്യക്തിയുടെ മനഃപൂർവ്വമോ കല്പിച്ചുകൂട്ടിയോ ആയ പ്രവർത്തനങ്ങളുടെ ഫലങ്ങൾക്ക് ഇത് ബാധകമല്ല. * '''''പൊതു ബാധ്യത ഇൻഷുറൻസ്''''' അല്ലെങ്കിൽ ''പൊതുവായ ബാധ്യത ഇൻഷുറൻസ്'' പൊതുജനങ്ങളിൽ ഒരാളെ പരിക്കേൽപ്പിക്കുകയോ അല്ലെങ്കിൽ അവരുടെ വസ്തുവകകൾക്ക് ഏതെങ്കിലും വിധത്തിൽ കേടുവരുത്തുകയോ ചെയ്താൽ അതുമൂലം വന്നേക്കാവുന്ന അവകാശവാദങ്ങൾക്കെതിരെ ഒരു വ്യാപാരത്തിനോ അല്ലെങ്കിൽ സ്ഥാപനത്തിനോ പരിരക്ഷ നൽകുന്നു. * '''''നിർദ്ദേശകരുടെയും ഉദ്യോഗസ്ഥൻമാരുടെയും ബാധ്യതാ ഇൻഷുറൻസ്''''' (ഡി&ഓ എന്ന് ഇംഗ്ലീഷിൽ ചുരുക്കമായി അറിയപ്പെടുന്നു) ബാധ്യസ്ഥരായ നിർദ്ദേശകരും ഉദ്യോഗസ്ഥരും വരുത്തിയ പിശകുകളുടെ ഫലമായുണ്ടാകുന്ന വ്യവഹാരവുമായി ബന്ധപ്പെട്ട ചെലവുകളിൽ നിന്ന് ഒരു സ്ഥാപനത്തെ സംരക്ഷിക്കുന്നു. * '''''പാരിസ്ഥിതിക ബാധ്യത ഇൻഷുറൻസ്''''' അല്ലെങ്കിൽ ''പാരിസ്ഥിതിക വൈകല്യ ഇൻഷുറൻസ്'' ഇൻഷുർ ചെയ്ത വ്യക്തിയെ മലിനീകരണത്തിൻ്റെ വ്യാപനം, പുറന്തള്ളൽ അല്ലെങ്കിൽ രക്ഷപ്പെടൽ എന്നിവയുടെ ഫലമായി ശാരീരിക പരിക്കുകൾ, വസ്തുവകകൾ നശിപ്പിക്കൽ, വൃത്തിയാക്കൽ ചെലവുകൾ എന്നിവയിൽ നിന്ന് സംരക്ഷിക്കുന്നു. * '''''പിശകുകൾക്കും ഒഴിവാക്കലുകൾക്കുമുള്ള ഇൻഷുറൻസ്''''' (ഇംഗ്ലീഷിൽ ചുരുക്കമായി ''ഇ&ഒ ഇൻഷുറൻസ്'' എന്ന് വിശേഷിപ്പിക്കാറുണ്ട്) എന്നത് ഇൻഷുറൻസ് ഏജൻ്റുമാർ, റിയൽ എസ്റ്റേറ്റ് ഏജൻ്റുമാർ, ദല്ലാളുകൾ, ആർക്കിടെക്റ്റുകൾ, മൂന്നാം-കക്ഷി കാര്യനിർവാഹകർ (ടിപിഎകൾ), മറ്റ് വ്യാപാര-തൊഴിൽവിദഗ്ധർ തുടങ്ങിയ വിവിധ മേഖലകളിലെ തൊഴിൽവിദഗ്ധർക്കുള്ള വ്യാപാര ബാധ്യതാ ഇൻഷുറൻസാണ്. * '''''സമ്മാന നഷ്ടപരിഹാര ഇൻഷുറൻസ്''''' ഒരു പ്രചാരണപരമായ നഷ്ടപരിഹാര ഇൻഷുറൻസാണ്. അതിൽ പങ്കെടുക്കുന്നവർക്ക് സമ്മാനങ്ങൾ നേടാനുള്ള അവസരം വാഗ്ദാനം ചെയ്യുന്നു. വലിയ സമ്മാനങ്ങൾ നൽകാനായി പണം കരുതുന്നതിനുപകരം, പ്രചാരകൻ ഒരു സമ്മാന നഷ്ടപരിഹാര ഇൻഷുറൻസ് കമ്പനിക്ക് പ്രീമിയം നൽകുന്നതിലൂടെ വൻ തുക സമ്മാനമായി നൽകേണ്ടിവന്നാൽ അത് ഇൻഷുർ ചെയ്ത വ്യക്തിക്ക് തിരികെ ലഭ്യമാകും. ഒരു ബാസ്‌ക്കറ്റ്‌ബോൾ ഗെയിമിൽ ''ഹാഫ്-കോർട്ട് ഷോട്ട്'' അല്ലെങ്കിൽ ഗോൾഫ് ടൂർണമെൻ്റിൽ ഒരു ''ഹോൾ-ഇൻ-വൺ'' നടത്താൻ കഴിയുന്ന മത്സരാർത്ഥികൾക്ക് സമ്മാനങ്ങൾ വാഗ്ദാനം ചെയ്യുന്നത് ഉദാഹരണങ്ങളിൽ ഉൾപ്പെടുന്നു. * '''''തൊഴിൽപര നഷ്ടപരിഹാര ഇൻഷുറൻസ്''''' എന്ന് വിളിക്കപ്പെടുന്ന ''തൊഴില്പരമായ ബാധ്യതാ ഇൻഷുറൻസ്'', വാസ്തുവിദ്യാ കോർപ്പറേഷനുകളും വൈദ്യ തൊഴിൽ പോലുള്ള ഇൻഷുർ ചെയ്ത തൊഴിൽവിദഗ്ധരെ അവരുടെ രോഗികളാൽ/കക്ഷികളാൽ ഉന്നയിക്കപ്പെടാൻ സാധ്യതയുള്ള അശ്രദ്ധ അവകാശവാദങ്ങളിൽ നിന്ന് സംരക്ഷിക്കുന്നു. തൊഴില്പരമായ ബാധ്യതാ ഇൻഷുറൻസ് തൊഴിലിനെ ആശ്രയിച്ച് വ്യത്യസ്ത പേരുകളിൽ അറിയപ്പെട്ടേക്കാം. ഉദാഹരണത്തിന്, വൈദ്യ തൊഴിലിനെ പരാമർശിക്കുന്ന തൊഴില്പരമായ ബാധ്യതാ ഇൻഷുറൻസിനെ ''വൈദ്യ ദുരാചാര ഇൻഷുറൻസ്'' എന്ന് വിളിക്കാം. പലപ്പോഴും വാണിജ്യ ഇൻഷുറൻസ് ചെയ്തയാളുടെ ബാധ്യതാ ഇൻഷുറൻസ് പ്രോഗ്രാമിൽ നിരവധി പാളികൾ അടങ്ങിയിരിക്കുന്നു. ഇൻഷുറൻസിൻ്റെ ആദ്യ പാളി സാധാരണയായി പ്രാഥമിക ഇൻഷുറൻസ് ഉൾക്കൊള്ളുന്നു, ഇത് പ്രാഥമിക പോളിസിയുടെ ബാധ്യതയുടെ പരിധി വരെ വിധികൾക്കും സെറ്റിൽമെൻ്റുകൾക്കും ആദ്യ ദ്രവ്യ നഷ്ടപരിഹാരം നൽകുന്നു. സാധാരണയായി, പ്രാഥമിക ഇൻഷുറൻസ് ഒരു കിഴിവിന് വിധേയമാണ് കൂടാതെ ഇൻഷുർ ചെയ്ത വ്യക്തിയെ വ്യവഹാരങ്ങൾക്കെതിരെ പ്രതിരോധിക്കാൻ ഇൻഷുറർ ബാധ്യസ്ഥനാക്കുന്നു, ഇത് ഇൻഷുർ ചെയ്തയാളെ സംരക്ഷിക്കാൻ അഭിഭാഷകനെ ഏൽപ്പിക്കുന്നതിലൂടെയാണ്. പല സന്ദർഭങ്ങളിലും, ഒരു വാണിജ്യ ഇൻഷുറൻസ് ചെയ്തയാൾ സ്വയം ഇൻഷുർ ചെയ്യാൻ തിരഞ്ഞെടുത്തെന്നു വരാം. പ്രാഥമിക ഇൻഷുറൻസ് അല്ലെങ്കിൽ സ്വയം ഇൻഷുർ ചെയ്ത നിലനിർത്തലിന് മുകളിൽ, ഇൻഷുർ ചെയ്ത വ്യക്തിക്ക് നഷ്ടപരിഹാര പരിരക്ഷയുടെ അധിക പരിധികൾ നൽകുന്നതിന് ഒന്നോ അതിലധികമോ അധിക ഇൻഷുറൻസ് പാളികൾ ഉണ്ടായിരിക്കാം. "ഒറ്റപ്പെട്ടുനിൽക്കുന്ന" അമിതപാളി പോളിസികൾ (സ്വന്തം നിബന്ധനകൾ, വ്യവസ്ഥകൾ, ഒഴിവാക്കലുകൾ എന്നിവ ഉൾക്കൊള്ളുന്ന പോളിസികൾ), "രൂപം തുടരുക" അമിതപാളി ഇൻഷുറൻസ് (അടിസ്ഥാനത്തിലുള്ള പോളിസിയുടെ നിബന്ധനകളുടെ രൂപം പാലിക്കുന്ന പോളിസികൾ) എന്നിവ ഉൾപ്പെടെ വിവിധ തരത്തിലുള്ള അമിതപാളി ഇൻഷുറൻസുകൾ ഉണ്ട്. കൂടാതെ "കുട" ഇൻഷുറൻസ് പോളിസികളും (ചില സാഹചര്യങ്ങളിൽ അടിസ്ഥാന ഇൻഷുറൻസിനേക്കാൾ വിശാലമായ പരിരക്ഷ നൽകുന്ന അമിതപാളി ഇൻഷുറൻസ്) വിപണിയിൽ ലഭ്യമാണ്.<ref>{{Cite journal |title= അമിതപാളി ബാധ്യത ഇൻഷുറൻസ്: നിയമവും വ്യവഹാരവും |language=en |trans-title=Excess Liability Insurance: Law and Litigation|last1 = സീമാൻ|first1 = എസ്.എം|date = 1997|journal = ടോർട്ട് & ഇൻഷുറൻസ് ലോ ജർണൽ |volume=32 |issue=3 |pages=653–714|last2 = കിറ്റ്രെഡ്ജ്|first2 =സി. |jstor=25763179 }}</ref> ==== വായ്പ ==== ''വായ്പ ഇൻഷുറൻസ്'' കടം വാങ്ങുന്നയാൾ പാപ്പരായിരിക്കുമ്പോൾ വായ്പയുടെ കുറച്ച് അല്ലെങ്കിൽ മുഴുവൻ തിരിച്ചടക്കുന്നു. * '''''പണയ ഇൻഷുറൻസ്''''' കടം വാങ്ങുന്നയാൾ വീഴ്ചവരുത്തുകയാണെങ്കിൽ കടം കൊടുക്കുന്നയാൾക്ക് പരിരക്ഷ നൽകുന്നു. പണയ ഇൻഷുറൻസ് എന്നത് വായ്പ ഇൻഷുറൻസിൻ്റെ ഒരു രൂപമാണ്, എന്നിരുന്നാലും ''വായ്പ ഇൻഷുറൻസ്'' എന്ന പേര് പലപ്പോഴും മറ്റ് തരത്തിലുള്ള കടങ്ങൾ ഉൾക്കൊള്ളുന്ന പോളിസികളെ പരാമർശിക്കാൻ ഉപയോഗിക്കുന്നു. * പല ''ക്രെഡിറ്റ് കാർഡുകളും'' വായ്പ ഇൻഷുറൻസിൻ്റെ ഒരു രൂപമായ പേയ്‌മെൻ്റ് സംരക്ഷണ പദ്ധതികൾ വാഗ്ദാനം ചെയ്യുന്നു. * '''''കച്ചവട വായ്പ ഇൻഷുറൻസ്''''' എന്നത് ഇൻഷുർ ചെയ്ത വ്യക്തിക്ക് ലഭിക്കുന്ന കണക്കുകളുടെ വ്യാപാര ഇൻഷുറൻസാണ്. കടക്കാരൻ പണമടയ്ക്കുന്നതിൽ വീഴ്ച വരുത്തിയാൽ, പരിരക്ഷ ചെയ്യപ്പെട്ട കണക്കുകൾക്കായി പോളിസി ഉടമയ്ക്ക് പണം നൽകുന്നു. * '''''പാർശ്വസ്ഥ സംരക്ഷണ ഇൻഷുറൻസ്''''' വായ്പ നൽകുന്ന സ്ഥാപനങ്ങൾ നൽകുന്ന വായ്പകൾക്ക് ഈടായി കൈവശം വച്ചിരിക്കുന്ന ആസ്തി (പ്രാഥമികമായി വാഹനങ്ങൾ) ഇൻഷുർ ചെയ്യുന്നു. ==== സൈബർ ആക്രമണ ഇൻഷുറൻസ് ==== ഇൻറർനെറ്റ് അധിഷ്‌ഠിത അപകടസാധ്യതകളിൽ നിന്നും പൊതുവെ വിവരസാങ്കേതിക വിദ്യ അടിസ്ഥാന സൗകര്യങ്ങൾ, വിവര സ്വകാര്യത, വിവര നിയന്ത്രണ ബാധ്യത, അതുമായി ബന്ധപ്പെട്ട പ്രവർത്തനങ്ങൾ എന്നിവയുമായി ബന്ധപ്പെട്ട അപകടസാധ്യതകളിൽ നിന്നും കോർപ്പറേഷനുകൾക്ക് പരിരക്ഷ നൽകാൻ ഉദ്ദേശിച്ചുള്ള ഒരു വ്യാപാര അനുബന്ധ ഇൻഷുറൻസ് ഉൽപ്പന്നമാണ് '''''സൈബർ ഇൻഷുറൻസ്'''''. ==== മറ്റു വകകൾ ==== * '''''സർവ്വ അപകടസാധ്യതാ ഇൻഷുറൻസ്''''': പോളിസിയിൽ രേഖപ്പെടുത്തിയിട്ടുള്ളവ ഒഴികെ, വിവിധ സംഭവങ്ങളും അപകടങ്ങളും ഉൾക്കൊള്ളുന്ന ഒരു ഇൻഷുറൻസാണ് സർവ്വ അപകടസാധ്യതാ ഇൻഷുറൻസ്. പോളിസിയിൽ പട്ടികയിട്ട അപകടങ്ങളിൽ നിന്നുള്ള നഷ്ടം നികത്തുന്ന അപകട-നിർദ്ദിഷ്ട ഇൻഷുറൻസിൽ നിന്ന് വ്യത്യസ്തമാണ് സർവ്വ അപകടസാധ്യതാ ഇൻഷുറൻസ്.<ref>[http://www.business.gov/manage/business-insurance/insurance-types.html വ്യാപാര ഇൻഷുറൻസ് വകകൾ | SBA.gov] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20100629042726/http://www.business.gov/manage/business-insurance/insurance-types.html |date=2010-06-29 }}. Business.gov. Retrieved on 18 ജൂലൈ 2013.</ref> വാഹന ഇൻഷുറൻസിൽ, സ്വന്തം ഡ്രൈവർ മൂലമുണ്ടാകുന്ന നാശനഷ്ടങ്ങളും സർവ്വ അപകടസാധ്യതാ ഇൻഷുറൻസ് പോളിസിയിൽ ഉൾപ്പെടുന്നു. {{wiktionary|ബ്ലഡ്സ്ടോക്ക്|ബ്ലഡ്സ്ടോക്ക്}} * '''''ബ്ലഡ്സ്ടോക്ക് ഇൻഷുറൻസ്''''' വ്യക്തിഗത കുതിരകളെയോ പൊതുവായ ഉടമസ്ഥതയിലുള്ള നിരവധി കുതിരകളെയോ പരിരക്ഷിക്കുന്നു. പരിരക്ഷ സാധാരണയായി അപകടം, അസുഖം അല്ലെങ്കിൽ രോഗം എന്നിവയുടെ ഫലമായുണ്ടാകുന്ന മരണത്തിനാണ്, എന്നാൽ വന്ധ്യത, ഗതാഗതത്തിലുണ്ടായ നഷ്ടം, മൃഗചികിത്സാ ഫീസ്, വരാനിരിക്കുന്ന കുതിരക്കുട്ടി എന്നിവ ഉൾപ്പെടാം. * '''''വ്യാപാര തടസ്സം ഇൻഷുറൻസ്''''', ഇൻഷുർ ചെയ്യപ്പെട്ട ഒരു അപകടത്തിന് ശേഷം ഉണ്ടാകുന്ന വ്യാപാര പ്രവർത്തനങ്ങൾ തടസ്സപ്പെടുന്നത് മൂലം ഉണ്ടാവുന്ന വരുമാന നഷ്ടം, ചെലവുകൾ എന്നിവയ്ക്കെതിരെ പരിരക്ഷ നൽകുന്നു. * '''''ഡിഫൻസ് ബേസ് ആക്ട് (ഡിബിഎ) ഇൻഷുറൻസ്''''' യുണൈറ്റഡ് സ്‌റ്റേറ്റ്‌സിനും [[കാനഡ|കാനഡയ്ക്കും]] പുറത്ത് കരാറുകൾ നടത്താൻ സർക്കാർ നിയമിക്കുന്ന സിവിലിയൻ തൊഴിലാളികളെ സംരക്ഷിക്കുന്നു. എല്ലാ യു.എസ് പൗരന്മാർക്കും, യു.എസ് നിവാസികൾക്കും, യു.എസ് ഗ്രീൻ കാർഡ് ഉടമകൾക്കും, വിദേശ ഗവൺമെൻ്റ് കരാറുകളിൽ നിയമിച്ചിട്ടുള്ള എല്ലാ ജീവനക്കാർക്കും അല്ലെങ്കിൽ ഉപ കോൺട്രാക്ടർമാർക്കും ഡിബിഎ ആവശ്യമാണ്. രാജ്യത്തെ ആശ്രയിച്ച്, വിദേശ പൗരന്മാരും ഡിബിഎയുടെ പരിധിയിൽ വരണം. ഈ കവറേജിൽ സാധാരണയായി വൈദ്യചികിത്സ, വേതന നഷ്ടം, വൈകല്യം, മരണം എന്നിവയുമായി ബന്ധപ്പെട്ട ചെലവുകൾ ഉൾപ്പെടുന്നു. * '''''പ്രവാസി ഇൻഷുറൻസ്''''' സ്വന്തം രാജ്യത്തിന് പുറത്ത് പ്രവർത്തിക്കുന്ന വ്യക്തികൾക്കും സ്ഥാപനങ്ങൾക്കും വാഹന, സ്വത്ത്, ആരോഗ്യം, ബാധ്യത, വ്യാപാര പ്രവർത്തനങ്ങൾ എന്നിവയ്ക്കുള്ള സംരക്ഷണം നൽകുന്നു. * '''''വാടക യന്തസംവിധാനം ഇൻഷുറൻസ്''''' വാടക കരാർ പ്രകാരം, വാടകയ്‌ക്കെടുത്ത ഉപകരണങ്ങളുടെ വിലയും നിർമ്മാണ യന്ത്രങ്ങളും യന്ത്രസാമഗ്രികളും പോലുള്ള ഒരു യന്തസംവിധാനം വാടകയ്‌ക്കെടുക്കുന്ന സ്ഥാപനം മൂലമുണ്ടാകുന്ന വാടക നിരക്കുകളും അടയ്‌ക്കാൻ ഉപഭോക്താവ് ബാധ്യസ്ഥനാകുമ്പോൾ ആ ബാധ്യത പരിരക്ഷിക്കുന്നു<ref>ബ്രീത്ത് ഇൻഷുറൻസ് ബ്രോക്കേഴ്സ് ലിമിറ്റഡ്, [https://www.breatheinsurance.co.uk/business-insurance/plant-hire-insurance/ Plant Hire Insurance], accessed 14 ഏപ്രിൽ 2024</ref>. * '''''നിയമപരമായ ചെലവ് ഇൻഷുറൻസ്''''': ഒരു സ്ഥാപനത്തിനോ വ്യക്തിക്കോ എതിരായ സാധ്യതയുള്ള നിയമനടപടിയുടെ ചെലവുകൾക്കായി പോളിസി ഉടമകളെ പരിരക്ഷിക്കുന്നു. നിയമനടപടിയുടെ ആവശ്യകതയെ പ്രേരിപ്പിക്കുന്ന എന്തെങ്കിലും സംഭവിക്കുമ്പോൾ, അത് "സംഭവം" എന്നറിയപ്പെടുന്നു. രണ്ട് പ്രധാന തരത്തിലുള്ള നിയമപരമായ ചെലവ് ഇൻഷുറൻസ് ഉണ്ട്: സംഭവത്തിന് മുമ്പുള്ള ഇൻഷുറൻസ്, സംഭവത്തിന് ശേഷമുള്ള ഇൻഷുറൻസ്. * '''''കന്നുകാലി ഇൻഷുറൻസ്''''' എന്നത് വാണിജ്യ അല്ലെങ്കിൽ വിനോദ കൃഷിയിടങ്ങൾ, ജലജന്തുസംഗഹാലയങ്ങൾ, മത്സ്യ കൃഷിയിടങ്ങൾ അല്ലെങ്കിൽ മറ്റേതെങ്കിലും മൃഗങ്ങളെ കൈവശം വയ്ക്കുന്നതിന് നൽകുന്ന ഒരു വിശേഷ പോളിസിയാണ്. അപകടം, അസുഖം അല്ലെങ്കിൽ രോഗം എന്നിവയുടെ ഫലമായുണ്ടാകുന്ന മരണത്തിനോ സാമ്പത്തിക കൊലപാതകത്തിനോ പരിരക്ഷ ലഭ്യമാണ്, എന്നാൽ സർക്കാർ ഉത്തരവിലൂടെ ''നാശം'' ഉൾപ്പെടുത്താം. * '''''മാധ്യമ ബാധ്യത ഇൻഷുറൻസ്''''', സിനിമ-ടെലിവിഷൻ നിർമ്മാണം, അച്ചടി എന്നിവയിൽ ഏർപ്പെടുന്ന തൊഴിൽവിദഗ്ധരെ മാനനഷ്ടം പോലുള്ള അപകടസാധ്യതകൾക്കെതിരെ പരിരക്ഷിക്കുന്നതിനാണ് രൂപകൽപ്പന ചെയ്തിരിക്കുന്നത്. * '''''ആണവസംഭവ ഇൻഷുറൻസ്''''': ആണവവികിരണ വസ്തുക്കൾ ഉൾപ്പെടുന്ന ഒരു സംഭവത്തിൻ്റെ ഫലമായുണ്ടാകുന്ന നാശനഷ്ടങ്ങൾക്ക് ആണവസംഭവ ഇൻഷുറൻസ് പരിരക്ഷ നൽകുന്നു. ഇത് പൊതുവെ ദേശീയ തലത്തിൽ ക്രമീകരിച്ചിരിക്കുന്നു. (ആണവ ഒഴിവാക്കൽ വ്യവസ്ഥയും, യുണൈറ്റഡ് സ്‌റ്റേറ്റ്‌സിനായി ''പ്രൈസ്-ആൻഡേഴ്‌സൺ ആണവ വ്യവസായ നഷ്ടപരിഹാര നിയമവും കാണുക.) * '''''അമിത വീണ്ടെടുപ്പ് ഇൻഷുറൻസ്''''': ഒരു പ്രമോഷൻ യഥാർത്ഥത്തിൽ പ്രതീക്ഷിച്ചതിലും/അല്ലെങ്കിൽ ബജറ്റ് ചെയ്‌തതിലും കൂടുതൽ വിജയകരമാകുകയാണെങ്കിൽ, സാമ്പത്തികമായി സ്വയം പരിരക്ഷിക്കുന്നതിനായി വ്യാപാരസ്ഥാപനങ്ങൾ അമിത വീണ്ടെടുപ്പ് ഇൻഷുറൻസ് വാങ്ങുന്നു. * '''''വളർത്തുമൃഗ ഇൻഷുറൻസ്''''': വളർത്തുമൃഗങ്ങളുടെ ഇൻഷുറൻസ് അപകടങ്ങളിൽ നിന്നും അസുഖങ്ങളിൽ നിന്നും വളർത്തുമൃഗങ്ങൾക്ക് പരിരക്ഷ നൽകുന്നു; ചില ഇൻഷുറൻസ് കമ്പനികളുടെ പോളിസികളിൽ പതിവായുള്ള ആരോഗ്യ സംരക്ഷണം, അടക്കം എന്നിവയും ഉൾപ്പെടുന്നു. * '''''മലിനീകരണ ഇൻഷുറൻസ്''''' സാധാരണയായി ഇൻഷുർ ചെയ്ത വസ്തുവകകൾ ബാഹ്യമോ ഓൺ-സൈറ്റ് സ്രോതസ്സുകളിലൂടെയോ മലിനമാക്കുന്നതിന് ആദ്യ-കക്ഷി പരിരക്ഷയുടെ രൂപമാണ് സ്വീകരിക്കുന്നത്. ഇൻഷുർ ചെയ്ത സൈറ്റിൽ നിന്ന് അപകടകരമായ വസ്തുക്കൾ പെട്ടെന്നുള്ളതും ആകസ്മികമായി പുറത്തുവിടുന്നതും മൂലം വായു, ജലം, അല്ലെങ്കിൽ ഭൂമി എന്നിവയുടെ മലിനീകരണം മൂലം ഉണ്ടാകുന്ന മൂന്നാം കക്ഷികളുടെ ബാധ്യതയ്ക്കും പരിരക്ഷ നൽകുന്നു. പോളിസി സാധാരണയായി ശുചീകരണത്തിൻ്റെ ചിലവുകൾ ഉൾക്കൊള്ളുന്നു, കൂടാതെ ഭൂഗർഭ സംഭരണ ടാങ്കുകളിൽ നിന്നുള്ള ചോർച്ചകളുടെ പരിരക്ഷയും ഉൾപ്പെട്ടേക്കാം. ബോധപൂർവമായ പ്രവൃത്തികൾ പ്രത്യേകം ഒഴിവാക്കിയിരിക്കുന്നു. * '''''വസ്തുവാങ്ങൽ ഇൻഷുറൻസ്''''' ആളുകൾ വാങ്ങുന്ന ഉൽപ്പന്നങ്ങളെ സംരക്ഷിക്കാൻ ലക്ഷ്യമിടുന്നു. വ്യക്തിഗത വാങ്ങൽ പരിരക്ഷ, വാറൻ്റികൾ, ഗ്യാരൻ്റികൾ, പരിചരണ പദ്ധതികൾ, മൊബൈൽ ഫോൺ ഇൻഷുറൻസ് എന്നിവ വരെ വസ്തുവാങ്ങൽ ഇൻഷുറൻസിന് പരിരക്ഷിക്കാൻ കഴിയും. പോളിസിയിൽ ഉൾപ്പെടുന്ന പ്രശ്നങ്ങളുടെ പരിധിയിൽ അത്തരം ഇൻഷുറൻസ് സാധാരണയായി പരിമിതമാണ്. * '''''നികുതി ഇൻഷുറൻസ്''''' കൂടുതലായി ഉപയോഗിച്ചുവരുന്നത് യുണൈറ്റഡ് സ്ടേറ്റ്സിലെ കോർപ്പറേറ്റ് ഇടപാടുകളിൽ അവിടെത്തെ ''ആന്തരിക റവന്യൂ സേവനം'', അല്ലെങ്കിൽ ഒരു സംസ്ഥാന, പ്രാദേശിക, അല്ലെങ്കിൽ വിദേശ നികുതി അധികാരം വെല്ലുവിളിക്കുകയാണെങ്കിൽ നികുതിദായകരെ സംരക്ഷിക്കാനാണ്.<ref>{{cite journal|last1=ബ്ലിട്സ്|first1=ഗാരി|last2=ഷോൺബെർഗ്|first2=ഡാനിയേൽ|title=സ്വകാര്യ സ്ഥാവരവസ്തു നിക്ഷേപ ട്രസ്റ്റുകൾക്ക് ''നികുതി ഇൻഷുറൻസ്'' ഒരു വെടിപ്പായ നിർഗമനം സുഗമമാക്കുന്നു|language=en|trans-title=Private REITs: Facilitating a Cleaner Exit with Tax Insurance|url=https://www.transactionadvisors.com/insights/private-reits-facilitating-cleaner-exit-tax-insurance|journal=ഇടപാട് ഉപദേശകർ|issn=2329-9134|access-date=2024-04-19|archive-date=2018-10-23|archive-url=https://web.archive.org/web/20181023135953/https://www.transactionadvisors.com/insights/private-reits-facilitating-cleaner-exit-tax-insurance|url-status=dead}}</ref> * '''''ശീർഷക ഇൻഷുറൻസ്''''', യഥാർത്ഥ സ്വത്ത് വാങ്ങുന്നയാളിലോ പണയക്കാരനിലോ നിക്ഷിപ്തമാണെന്നും അവകാശങ്ങളോ ബാധ്യതകളോ ഇല്ലാത്തതും വ്യക്തവുമാണെന്ന് ഒരു ഗ്യാരണ്ടി നൽകുന്നു. ഒരു സ്ഥാവരവസ്തു ഇടപാടിൻ്റെ സമയത്ത് നടത്തിയ പൊതു രേഖകളുടെ തിരയലുമായി ചേർന്നാണ് ഇത് സാധാരണയായി നൽകുന്നത്. * '''''യാത്രാ ഇൻഷുറൻസ്''''' വിദേശത്ത് യാത്ര ചെയ്യുന്നവർ എടുക്കുന്ന ഇൻഷുറൻസ് പരിരക്ഷയാണ്, ഇത് ചികിത്സാ ചെലവുകൾ, വ്യക്തിഗത വസ്തുക്കളുടെ നഷ്ടം, യാത്രാ കാലതാമസം, വ്യക്തിഗത ബാധ്യതകൾ എന്നിങ്ങനെയുള്ള ചില നഷ്ടങ്ങൾ ഉൾക്കൊള്ളുന്നു. * '''''അദ്ധാപന ഇൻഷുറൻസ്''''' വിദ്യാർത്ഥികളെ ചെലവ് കൂടുതലുള്ള വിദ്യാഭ്യാസ സ്ഥാപനങ്ങളിൽ നിന്ന് സ്വമേധയാ പിൻവലിക്കുന്നതിനെതിരെ ഇൻഷുർ ചെയ്യുന്നു. * '''''പലിശ നിരക്ക് ഇൻഷുറൻസ്''''' പലിശ നിരക്കിലെ പ്രതികൂല മാറ്റങ്ങളിൽ നിന്ന് ഉടമയെ സംരക്ഷിക്കുന്നു. ഉദാഹരണത്തിന് ''അനിശ്ചിത നിരക്ക് വായ്പ'' അല്ലെങ്കിൽ ''പണയം'' ഉള്ളവർ. * '''''വിവാഹമോചന ഇൻഷുറൻസ്''''' ഇൻഷുർ ചെയ്ത വ്യക്തിയുടെ വിവാഹം വിവാഹമോചനത്തിൽ കലാശിക്കുകയാണെങ്കിൽ, ഒരു പണ ആനുകൂല്യം നൽകുന്ന കരാർ ബാധ്യതാ ഇൻഷുറൻസാണ്. ==== ഇൻഷുറൻസ് ധനസഹായ വാഹനങ്ങൾ ==== * സാഹോദര്യ ആനുകൂല്യ സൊസൈറ്റികളോ മറ്റ് സാമൂഹിക സംഘടനകളോ സഹകരണ അടിസ്ഥാനത്തിലാണ് '''''സാഹോദര്യ ഇൻഷുറൻസ്''''' നൽകുന്നത്<ref>മാർഗരറ്റ് ഇ ലിഞ്ച്, എഡിറ്റർ, "ആരോഗ്യ ഇൻഷുറൻസ് സംജ്ഞാനശാസ്‌ത്രം", അമെരിക്കൻ ആരോഗ്യ ഇൻഷുറൻസ് സംഘടന, 1992, {{ISBN|1-879143-13-5}}</ref> * '''''പിഴവില്ലാ ഇൻഷുറൻസ്''''' എന്നത് ഒരു തരത്തിലുള്ള ഇൻഷുറൻസ് പോളിസിയാണ് (സാധാരണയായി വാഹന ഇൻഷുറൻസ്). ഇതിൽ ഇൻഷുറൻസ് ചെയ്തവർക്ക് സംഭവത്തിലെ പിഴവ് പരിഗണിക്കാതെ തന്നെ സ്വന്തം ഇൻഷുറർ നഷ്ടപരിഹാരം നൽകും. * '''''സംരക്ഷിത സ്വയം-ഇൻഷുറൻസ്''''' എന്നത് ഒരു ബദൽ അപകടസാധ്യത ധനസഹായ സംവിധാനമാണ്. അതിൽ ഒരു സ്ഥാപനത്തിൽ ഗണിതശാസ്ത്രപരമായി കണക്കാക്കിയ അപകടസാധ്യതയുള്ള ചിലവ് ഒരു സ്ഥാപനത്തിൽ നിലനിർത്തുകയും വിനാശകരമായ അപകടസാധ്യത നിർദ്ദിഷ്ടവും മൊത്തത്തിലുള്ളതുമായ പരിധികളോടെ ഇൻഷുറർക്ക് കൈമാറുകയും ചെയ്യുന്നു. അതിനാൽ പദ്ധതിയുടെ പരമാവധി മൊത്തം ചിലവ് അറിയാം. ശരിയായി രൂപകല്പന ചെയ്തതും അടിവരയിടുന്നതുമായ പരിരക്ഷിത സ്വയം-ഇൻഷുറൻസ് പ്രോഗ്രാം ഇൻഷുറൻസ് ചെലവ് കുറയ്ക്കുകയും സ്ഥിരപ്പെടുത്തുകയും വിലപ്പെട്ട അപകടസാധ്യത നിർവഹണ വിവരങ്ങൾ നൽകുകയും ചെയ്യുന്നു. * വലിയ വാണിജ്യ അക്കൗണ്ടുകളിൽ പ്രീമിയം സ്ഥാപിക്കുന്നതിനുള്ള ഒരു രീതിയാണ് '''''മുൻകാലനിർണ്ണയ നിരക്ക് ഇൻഷുറൻസ്'''''. അന്തിമ പ്രീമിയം പോളിസി കാലയളവിൽ ഇൻഷുർ ചെയ്തയാളുടെ യഥാർത്ഥ നഷ്ട അനുഭവത്തെ അടിസ്ഥാനമാക്കിയുള്ളതാണ്. ചിലപ്പോൾ ഏറ്റവും കുറഞ്ഞതും കൂടിയതുമായ പ്രീമിയത്തിന് വിധേയമാണ്. അന്തിമ പ്രീമിയം ഒരു സൂത്രവാക്യത്താൽ നിർണ്ണയിക്കപ്പെടുന്നു. ഈ പദ്ധതി പ്രകാരം, നടപ്പുവർഷത്തെ പ്രീമിയം ഭാഗികമായി (അല്ലെങ്കിൽ പൂർണ്ണമായി) ഈ വർഷത്തെ നഷ്ടത്തെ അടിസ്ഥാനമാക്കിയുള്ളതാണ്, എന്നിരുന്നാലും പ്രീമിയം ക്രമീകരണങ്ങൾ നടപ്പുവർഷത്തിൻ്റെ കാലഹരണ തീയതിക്ക് അപ്പുറം മാസങ്ങളോ വർഷങ്ങളോ എടുത്തേക്കാം. ഇൻഷുറൻസ് കരാറിൽ നിരക്ക് നിർണ്ണയ സൂത്രവാക്യം ഉറപ്പുനൽകുന്നു. സൂത്രവാക്യം: മുൻകാല പ്രീമിയം = പരിവർത്തനം ചെയ്ത നഷ്ടം + അടിസ്ഥാന പ്രീമിയം × നികുതി ഗുണനം. ഈ സൂത്രവാക്യതിന്റെ നിരവധി വ്യതിയാനങ്ങൾ വികസിപ്പിച്ചെടുക്കുകയും ഉപയോഗത്തിലുണ്ട്. * ഔപചാരികമായ '''''സ്വയം-ഇൻഷുറൻസ്''''' (സജീവമായ അപകടസാധ്യത നിലനിർത്തൽ) എന്നത് സ്വന്തം പണത്തിൽ നിന്ന് ഇൻഷുർ ചെയ്യാവുന്ന നഷ്ടങ്ങൾക്ക് പണം നൽകാനുള്ള ബോധപൂർവമായ തീരുമാനമാണ്.<ref>{{cite book |last1=ലെൻസിസ് |first1=പീറ്റർ എം. |title=തൊഴിലാളികളുടെ നഷ്ടപരിഹാരം: ഒരു അവലംബവും വഴികാട്ടിയും |language=en|trans-title=Workers compensation : a reference and guide|date=1998 |publisher=കോറം ബുക്സ് |location=വെസ്റ്റ്പോർട്ട്, കണക്റ്റിക്കട്ട് |isbn=9781567201741 |pages=75–76 |url=https://archive.org/details/workerscompensat00lenc/page/75/mode/2up |access-date=1 മേയ് 2024}}</ref> ഇടയ്ക്കിടെ ധനം നിക്ഷേപിക്കുന്ന ഒരു പ്രത്യേക ഫണ്ട് സ്ഥാപിക്കുന്നതിലൂടെയോ അല്ലെങ്കിൽ ലഭ്യമായ ഇൻഷുറൻസ് വാങ്ങുന്നത് ഉപേക്ഷിച്ച് പോക്കറ്റിൽ നിന്ന് പണം നൽകുന്നതിലൂടെയോ ഇത് ഔപചാരികമായി ചെയ്യാവുന്നതാണ്. ഉയർന്ന ആവൃത്തിയിലുള്ളതും കുറഞ്ഞ തീവ്രതയുള്ളതുമായ നഷ്ടങ്ങൾക്കായി സ്വയം ഇൻഷുറൻസ് സാധാരണയായി ഉപയോഗിക്കുന്നു.<ref name="Teale2013">{{Cite book|last=ടീൽ|first=ജോൺ|title=ഇൻഷുറൻസും അപകടസാധ്യത നിർവഹണവും|language=en|trans-title=Insurance and Risk Management|publisher=സി.സി.എച്ച് / വോൾട്ടേഴ്സ് ക്ലൂവർ|year=2013|isbn=978-1-922042-88-0|location=[[സിഡ്നി]], [[ഓസ്ട്രേലിയ]]|pages=40|quote=ഒരു വ്യക്തിയോ വ്യാപാര സ്ഥാപനമോ ഏതെങ്കിലും അപകടസാധ്യത മുഴുവനായോ അല്ലെങ്കിൽ ഭാഗികമായോ നിലനിർത്തുമ്പോൾ അപകടസാധ്യത നിലനിർത്തൽ സംഭവിക്കുന്നു. നഷ്ടത്തിൻ്റെ ആവൃത്തി കുറവായിരിക്കുകയും അതിൻ്റെ തീവ്രത കുറവായിരിക്കുകയും ചെയ്യുമ്പോൾ അപകടസാധ്യത നിലനിർത്തൽ പൊതുവെ ഉചിതമാണ്. ഉയർന്ന ആവൃത്തിയിലുള്ള, കുറഞ്ഞ തീവ്രതയുള്ള അപകടസാധ്യതകൾക്ക് അപകടസാധ്യത നിലനിർത്തൽ ഉചിതമായിരിക്കും, സാധ്യമായ നഷ്ടങ്ങൾ കുറഞ്ഞ മൂല്യമുള്ളതാണ് കാരണം. അപകടസാധ്യത നിലനിർത്തൽ സജീവമോ നിഷ്ക്രിയമോ ആകാം. ഒരു വ്യക്തി അപകടസാധ്യത തിരിച്ചറിയുകയും ആ അപകടസാധ്യത മുഴുവനായോ ഭാഗികമായോ നിലനിർത്താൻ മനഃപൂർവം തിരഞ്ഞെടുക്കുന്ന സാഹചര്യത്തെയാണ് സജീവമായ അപകടസാധ്യത നിലനിർത്തൽ സൂചിപ്പിക്കുന്നത്. പോളിസി അമിതത്തുകയായി (അല്ലെങ്കിൽ കിഴിവ്) ഏതെങ്കിലും നഷ്ടത്തിൻ്റെ ആദ്യ $500 വഹിക്കാൻ ഒരു സ്ഥാപനമോ വ്യക്തിയോ തിരഞ്ഞെടുക്കുന്നതിലൂടെ ഇത് നേടിയേക്കാം. ഒരു പോളിസി അമിതത്തുക (അല്ലെങ്കിൽ കിഴിവ്) എന്നത് പോളിസിയിലെ ഒരു വ്യവസ്ഥയാണ്, അതിലൂടെ ഇൻഷുർ ചെയ്തയാൾക്ക് നൽകേണ്ട നഷ്ട പരിഹാരത്തുകയിൽ നിന്ന് ഒരു നിശ്ചിത തുക കുറയ്ക്കുന്നു. പകരമായി, അപകടസാധ്യത നിർവാഹകൻ മുഴുവൻ അപകടസാധ്യതയും സ്വയം ഇൻഷുർ ചെയ്യാൻ തീരുമാനിച്ചേക്കാം, അതുവഴി ഇൻഷുറൻസ് പ്രീമിയമായി അവർ അടയ്‌ക്കേണ്ട തുക ലാഭിക്കാം. ഒരു പോളിസി അമിതത്തുക ചെറിയ പോളിസി അവകാശവാദങ്ങളും ഈ അവകാശവാദങ്ങൾ ക്രമീകരിക്കുന്നതിനുള്ള നിർവഹണ ചെലവും ഇല്ലാതാക്കുമെന്നതിനാലും, പ്രീമിയം കുറയുന്നതിന് കാരണമാകുന്നതിനാലും സജീവമായ അപകടസാധ്യത നിലനിർത്തൽ ഉപയോഗിക്കുന്നു. ഇൻഷുറൻസ് ലഭ്യമല്ലാത്തതോ വളരെ ചെലവേറിയതോ ആയ സ്ഥലങ്ങളിലും ഇത് ഉപയോഗിക്കുന്നു.}}</ref> അത്തരം നഷ്ടങ്ങൾ, പരമ്പരാഗത ഇൻഷുറൻസ് പരിരക്ഷയാണെങ്കിൽ, കമ്പനിയുടെ പൊതു ചെലവുകൾ, കണക്കുപുസ്തകങ്ങളിൽ പോളിസി ഇടുന്നതിനുള്ള ചെലവ്, ഏറ്റെടുക്കൽ ചെലവുകൾ, പ്രീമിയം നികുതികൾ, ആകസ്മികതകൾ എന്നിവ ഉൾപ്പെടുന്ന പ്രീമിയം അടയ്‌ക്കേണ്ടി വരും. എല്ലാ ഇൻഷുറൻസിനും ഇത് ശരിയാണെങ്കിലും, ചെറിയ, ഇടയ്ക്കിടെയുള്ള നഷ്ടങ്ങൾക്ക്, ഇൻഷുറൻസ് നൽകുന്ന ചാഞ്ചാട്ടം കുറയ്ക്കുന്നതിൻ്റെ പ്രയോജനത്തെക്കാൾ ഇടപാട് ചെലവ് കൂടുതലായേക്കാം.<ref name="Teale2013"/> {{wiktionary|പുനർ ഇൻഷുറൻസ്}} * ഇൻഷുറൻസ് കമ്പനികളോ സ്വയം ഇൻഷുർ ചെയ്ത തൊഴിലുടമകളോ അപ്രതീക്ഷിത നഷ്ടങ്ങളിൽ നിന്ന് പരിരക്ഷിക്കുന്നതിന് വാങ്ങുന്ന ഒരു തരം ഇൻഷുറൻസാണ് '''''പുനർ ഇൻഷുറൻസ്'''''. സാമ്പത്തികമായ പുനർ ഇൻഷുറൻസ് എന്നത് ഇൻഷുറൻസ് അപകടസാധ്യത കൈമാറുന്നതിനുപകരം മൂലധന നിർവഹണത്തിന് പ്രാഥമികമായി ഉപയോഗിക്കുന്ന ഒരു പുനർ ഇൻഷുറൻസാണ്. * '''''സാമൂഹിക ഇൻഷുറൻസ്''''' പല രാജ്യങ്ങളിലും പലർക്കും പല കാര്യങ്ങളും ആകാം. എന്നാൽ ഇത് ഇൻഷുറൻസ് കവറേജുകളുടെ ഒരു ശേഖരമാണെന്ന് അതിൻ്റെ സാരാംശം സംഗ്രഹിക്കുന്നു (ലൈഫ് ഇൻഷുറൻസ്, വൈകല്യ ഇൻഷുറൻസ്, തൊഴിലില്ലായ്മ ഇൻഷുറൻസ്, ആരോഗ്യ ഇൻഷുറൻസ്, മറ്റുള്ളവ എന്നിവയുടെ ഘടകങ്ങൾ ഉൾപ്പെടെ) കൂടാതെ എല്ലാ പൗരന്മാരുടെയും പങ്കാളിത്തം ആവശ്യമായ വിരമിക്കൽ സമ്പാദ്യവും. സമൂഹത്തിലെ എല്ലാവരേയും പോളിസി ഉടമകൾ ആക്കാനും പ്രീമിയം അടയ്ക്കാനും നിർബന്ധിക്കുന്നതിലൂടെ, എല്ലാവർക്കും ആവശ്യമുള്ളപ്പോൾ അവകാശികളാകാൻ കഴിയുമെന്ന് ഇത് ഉറപ്പാക്കുന്നു. ഇതുവഴി, ഇത് അനിവാര്യമായും നീതിന്യായ വ്യവസ്ഥയും ക്ഷേമരാഷ്ട്രവും പോലുള്ള മറ്റ് ആശയങ്ങളുമായി ബന്ധപ്പെട്ടിരിക്കുന്നു. ഇത് വലിയതും സങ്കീർണ്ണവുമായ ഒരു വിഷയമാണ്, അത് വമ്പിച്ച സംവാദത്തിന് കാരണമാകുന്നു, അത് ഇനിപ്പറയുന്ന ലേഖനങ്ങളിലും മറ്റും കൂടുതൽ പഠിക്കാം: **നാഷണൽ ഇൻഷുറൻസ് **സാമൂഹിക സുരക്ഷാ വല **സാമൂഹിക സുരക്ഷ **സാമൂഹ്യ സുരക്ഷാ സംവാദം (യുണൈറ്റഡ് സ്റ്റേറ്റ്സ്) **സാമൂഹിക സുരക്ഷ (യുണൈറ്റഡ് സ്റ്റേറ്റ്സ്) **സാമൂഹ്യക്ഷേമ വ്യവസ്ഥ * '''''സ്റ്റോപ്പ്-ലോസ് ഇൻഷുറൻസ്''''' വിനാശകരമായ അല്ലെങ്കിൽ പ്രവചനാതീതമായ നഷ്ടങ്ങളിൽ നിന്ന് സംരക്ഷണം നൽകുന്നു. പ്ലാനുകളിൽ നിന്ന് ഉണ്ടാകുന്ന നഷ്ടങ്ങളുടെ 100% ബാധ്യത ഏറ്റെടുക്കാൻ ആഗ്രഹിക്കാത്ത സ്ഥാപനങ്ങളാണ് ഇത് വാങ്ങുന്നത്. ഒരു ''സ്റ്റോപ്പ്-ലോസ്'' പോളിസി പ്രകാരം, ''കിഴിവുകൾ'' എന്ന് വിളിക്കപ്പെടുന്ന ചില പരിധികൾ കവിയുന്ന നഷ്ടങ്ങൾക്ക് ഇൻഷുറൻസ് കമ്പനികൾ ബാധ്യസ്ഥരാകുന്നു. == അവലംബം == {{Reflist}} {{Sister project links|ഇൻഷുറൻസ്}} === ഉറവിടങ്ങൾ === {{refbegin}} * {{cite book |last = ഡിക്സൺ|first = പി.ജി.എം. |title = ദി സൺ ഇൻഷുറൻസ് ഓഫീസ് 1710–1960: ബ്രിട്ടീഷ് ഇൻഷുറൻസിൻ്റെ രണ്ടര നൂറ്റാണ്ടുകളുടെ ചരിത്രം. |language=en |trans-title=The Sun Insurance Office 1710–1960: The History of Two and a half Centuries of British Insurance |url = https://archive.org/details/suninsuranceoffi0000dick |url-access=registration |year=1960 |publisher = ഓക്സ്ഫോർഡ് സർവകലാശാല പ്രസ്സ്|location = ലണ്ടൺ, ഇംഗ്ലണ്ട്|page=[https://archive.org/details/suninsuranceoffi0000dick/page/324 324] }} {{refend}} == കൂടുതൽ വായനയ്ക്ക് == * ഈനവ്, ലിറാൻ; ഫിങ്കൽസ്റ്റീൻ, ആമി; ഫിസ്മാൻ, റേ (2023). [https://yalebooks.yale.edu/book/9780300274042/risky-business/ ''അപകടകരമായ വ്യാപാരം: ഇൻഷുറൻസ് ചന്തകൾ എന്തുകൊണ്ട് പരാജയപ്പെടുന്നു, അതിനെക്കുറിച്ച് എന്തുചെയ്യണം''.] യേൽ സർവകലാശാല പ്രസ്സ്. {{isbn|978-0-300-26855-3}}. * ഇൻഷുറൻസ് നിയമവും നിയന്ത്രണവും: കെന്നത്ത് എസ്. എബ്രഹാമിൻ്റെ കേസുകളും മെറ്റീരിയലുകളും. ന്യൂയോർക്ക്, N.Y: ഫൗണ്ടേഷൻ പ്രസ്സ്, 2005. {{ISBN|9781587788826}} == ബാഹ്യ കണ്ണികൾ == <!--======================== {{No more links}} ============================ | PLEASE BE CAUTIOUS IN ADDING MORE LINKS TO THIS ARTICLE. Wikipedia | | is not a collection of links nor should it be used for advertising. | | | | Excessive or inappropriate links WILL BE DELETED. | | See [[Wikipedia:External links]] & [[Wikipedia:Spam]] for details. | | | | If there are already plentiful links, please propose additions or | | replacements on this article's discussion page, or submit your link | | to the relevant category at the Open Directory Project (dmoz.org) | | and link back to that category using the {{dmoz}} template. | ======================={{No more links}}=============================--> * [https://www.ncsl.org/research/health/congressional-research-service-reports-on-health അമെരിക്കൻ ഇൻഷുറൻസ് വ്യവസായത്തെ സംബന്ധിച്ച കോൺഗ്രസ്സ് റിസർച്ച് സർവീസ് റിപ്പോർട്ടുകൾ]{{പ്രവർത്തിക്കാത്ത കണ്ണി|date=നവംബർ 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }} * [https://www.ferma.eu/ ഫെഡറേഷൻ ഓഫ് യൂറോപ്യൻ റിസ്ക് മാനേജ്മെൻ്റ് അസോസിയേഷനുകൾ] * {{Curlie |Home/Personal_Finance/Insurance}} * [http://www.ibc.ca/ ഇൻഷുറൻസ് ബ്യൂറോ ഓഫ് കാനഡ] * [https://www.iii.org/ ഇൻഷുറൻസ് ഇൻഫർമേഷൻ ഇൻസ്റ്റിറ്റ്യൂട്ട്] * [http://www.naic.org/ ഇൻഷുറൻസ് കമ്മീഷണർമാരുടെ ദേശിയ അസോസിയേഷൻ] * [https://web.archive.org/web/20060525173303/http://www.bl.uk/collections/business/insurind.html ബ്രിട്ടീഷ് ലൈബ്രറി] - ഇൻഷുറൻസ് വ്യവസായത്തെക്കുറിച്ചുള്ള വിവരങ്ങൾ കണ്ടെത്തൽ (യുകെ ഫോക്കസ്) {{-}} {{ഇൻഷുറൻസ്}} [[വർഗ്ഗം:ഇൻഷുറൻസ്]] lu98ie7tlws1ee63cswcn9twuivtu24 4546804 4546803 2025-07-08T16:25:30Z 80.46.141.217 4546804 wikitext text/x-wiki {{short description|പ്രതിഫലത്തുകയ്ക്ക് പകരമായി ഒരു സ്ഥാപനത്തിൽ നിന്ന് മറ്റൊന്നിലേക്ക് നഷ്ടസാധ്യതയുടെ തുല്യമായ കൈമാറ്റം}} [[File:Coast review (1910) (14760820941).jpg|thumb|upright=1.5|alt=ദി നോർവിച്ച് യൂണിയൻ, ഫയർ ഇൻഷുറൻസ് കമ്പനി. എട്ട് മില്യൺ ഡോളറിലധികം ആസ്തി, 100 മില്യൺ ഡോളറിലധികം നഷ്ടം.|ഒരു ഫയർ ഇൻഷുറൻസ് കമ്പനിയുടെ പരസ്യം ''നോർവിച്ച് യൂണിയൻ'', കവറേജിലും പണമടച്ചുള്ള ഇൻഷുറൻസിലുമുള്ള [[ആസ്തി]] തുക കാണിക്കുന്നു (1910)]] {{Financial market participants}} ഭാവിയിൽ ഉണ്ടേയാക്കാവുന്ന ഒരു നഷ്ടത്തിനു സാമ്പത്തികപരിഹാരം ലഭ്യമാക്കുക എന്ന ലക്ഷ്യത്തോടെ മുൻകൂറായി പണം ഒരു സ്രോതസ്സിൽ ശേഖരിക്കുന്ന രീതിയെ '''ഇൻഷുറൻസ്''' എന്നു പറയുന്നു. സാമ്പത്തിക നഷ്ടത്തിൽ നിന്ന് സംരക്ഷിക്കുന്നതിനുള്ള ഒരു മാർഗമായ ഈ രീതിയിൽ ഒരു ''പ്രീമിയം'' എന്നറിയപ്പെടുന്ന ഒരു പ്രതിഫലത്തിനു പകരമായി, ഒരു നിശ്ചിത നഷ്ടമോ, കേടുപാടുകളോ, പരിക്കോ സംഭവിക്കുമ്പോൾ മറ്റൊരു കക്ഷിക്ക് നഷ്ടപരിഹാരം നൽകാൻ ഒരു കക്ഷി സമ്മതിക്കുന്നു. അപകടസാധ്യതാ നിർവഹണത്തിന്റെ ഒരു രൂപമായ ഇത്, പ്രാഥമികമായി അപകടസാധ്യതയോ അല്ലെങ്കിൽ അനിശ്ചിതത്വമോ ആയ നഷ്ടത്തിൽ നിന്ന് സംരക്ഷിക്കാൻ ഉപയോഗിക്കുന്നു. മുടക്കുപണം ആവശ്യാനുസരണം തിരിച്ചു കിട്ടുമെന്നു പ്രതീക്ഷിക്കാവുന്ന ഒരു നിക്ഷേപ പദ്ധതിയല്ല ഇൻഷുറൻസ്. അതേസമയം ഇൻഷുറൻസ്, നിലവിലുള്ള നഷ്ടസാധ്യതകൾക്കെതിരെ ഒരു വ്യക്തിക്കോ സ്ഥാപനത്തിനോ സംരക്ഷണം പ്രദാനം ചെയ്യുന്നു. ഒരാൾക്ക് നേരിട്ടേക്കാവുന്ന നഷ്ടം മറ്റുള്ളവരുമായി പങ്കിടാനുള്ള ഒരു സംവിധാനമാണിത്‌. [[മനുഷ്യൻ|മനുഷ്യരുടേയോ]] ജന്തുക്കളുടേയോ ജീവൻ, [[ആരോഗ്യം]] കൂടാതെ വൈദ്യുതോപകരണങ്ങൾ, ഭവനം, വാഹനങ്ങൾ, കാർഷിക വിളകൾ തുടങ്ങിയ പല മേഖലകളിലും ഇന്ന് ഇൻഷുറൻസ് നിലവിലുണ്ട്. ഏതെങ്കിലും ഒരു ഇൻഷുറൻസ് സ്ഥാപനം ആയിരിക്കും ഇൻഷുറൻസ് നൽകുന്നത്. ഇൻഷുറൻസ് നൽകുന്ന ഒരു സ്ഥാപനം ''ഇൻഷുറർ'', ''ഇൻഷുറൻസ് കമ്പനി'', ''ഇൻഷുറൻസ് വാഹകർ'' അല്ലെങ്കിൽ ''അണ്ടർറൈറ്റർ'' എന്നിങ്ങനെ അറിയപ്പെടുന്നു. ഇൻഷുറൻസ് നൽകുന്ന സ്ഥാപനത്തിനു പ്രീമിയം നൽകി സംരക്ഷണം വാങ്ങുന്ന വ്യക്തിക്കും (അല്ലെങ്കിൽ സ്ഥാപനത്തിനും) തമ്മിലുള്ള ഉടമ്പടിയെ ''ഇൻഷുറൻസ് പോളിസി'' എന്ന് വിളിക്കുന്നു. അതുകൊണ്ടുതന്നെ ഇൻഷുറൻസ് വാങ്ങുന്ന ഒരു വ്യക്തിയോ സ്ഥാപനമോ പോളിസിയുടമ എന്നാണ് അറിയപ്പെടുന്നത്. ഇൻഷുറൻസ് പോളിസിയുടെ പരിരക്ഷ നൽകപ്പെടുന്ന വ്യക്തി അല്ലെങ്കിൽ സ്ഥാപനം ''ഇൻഷൂർഡ്'' എന്നാണ് അറിയപ്പെടുന്നത്. ഒരു ഇൻഷുറൻസ് പോളിസിയിൽ കക്ഷികൾ തമ്മിലുള്ള കരാർ വ്യവസ്ഥകൾ വ്യക്തമാക്കി അത് നൽകുന്ന ഇൻഷുറൻസ് കമ്പനിയെ പ്രതിനിധീകരിച്ച് കമ്പനിയുടെ മുദ്ര സഹിതം അംഗീകൃത വ്യക്തിയുടെ ഒപ്പും ഉള്ളതിനാൽ അത് ഒരു നിയമ പ്രമാണമാകുന്നു. കരാർ നിയമ വ്യവസ്ഥകൾ ആണ് ഇൻഷുറൻസിന്റെ അടിസ്ഥാനം. ആയതിനാൽ ഇൻഷുറൻസ് പരിരക്ഷ ആവശ്യമുള്ളവർ അതിനായി ഒരു നിർദ്ദിഷ്ട നിർദ്ദേശ പത്രം പൂരിപ്പിച്ച് നൽകേണ്ടതുണ്ട്. ''പരിപൂർണ്ണ സത്യസന്ധത''യാണ് ഇൻഷുറൻസ് കരാറിന്റെ അടിസ്ഥാന തത്വം. അതുകൊണ്ട്, പരിരക്ഷയുടെ പരിധിയിൽ വരുന്ന വസ്തുവിനെ പറ്റിയുള്ള സകല വിവരങ്ങളും ഇൻഷുറൻസ് കമ്പനിയെ ബോധ്യപ്പെടുത്തേണ്ട ചുമതല പോളിസിക്ക് അപേക്ഷിക്കുന്നവരുടേതാകുന്നു. ഇൻഷുറൻസ് പരിരക്ഷ ആവശ്യപ്പെട്ടുകൊണ്ടുള്ള വസ്തുവിന്റെ അപകടനിർണ്ണയത്തിനു അനിവാര്യം എന്ന് കരുതപ്പെടുന്ന ഏതെങ്കിലും ഒരു സവിശേഷത ഇൻഷുറൻസ് കമ്പനിയിൽ നിന്നും മറച്ചുവെക്കപ്പെടുകയാണെങ്കിൽ അത് കരാർ ലംഘനമായി കണക്കാക്കപ്പെട്ട് പരിരക്ഷ നഷ്ട്ടപ്പെടാനും അത് വഴിവെക്കും എന്നോർക്കണം. ഇൻഷുറൻസ് പ്രീമിയം സാധാരണ ഗതിയിൽ പ്രതിവർഷം അടക്കാറാണു പതിവ്, എന്നാൽ പോളിസിയിലെ വ്യവസ്ഥാനുസൃതം അത് പ്രതിമാസമോ, ത്രമാസികമായോ, അർദ്ധവാർഷികമായോ അടയ്ക്കാവുന്നതാണ്. ഓരോ പോളിസിയിലും ഒരു നിശ്ചിത കാലയളവിലേയ്ക്കാണ് പ്രിമീയം അടയ്ക്കുന്നത്. ജീവനുമായി ബന്ധപ്പെട്ട പോളിസികൾ ഒഴികെ മറ്റുള്ള ഇൻഷുറൻസ് പോളിസികൾ പ്രധാനമായും വാർഷിക കാലാവധിയുള്ള പോളിസികളാണ്. പോളിസിയുടെ കാലാവധിക്കുള്ളിൽ അപകടം, വേറെ ഏതെങ്കിലും രീതിയിൽ ഉണ്ടാകുന്ന നാശനഷ്ടങ്ങൾ എന്നിവയ്ക്ക് പോളിസി ഉടമയ്ക്ക് കരാർ വ്യവസ്ഥകളനുസരിച്ച് സാമ്പത്തിക സഹായം ലഭിക്കുന്നു. നഷ്ടം സാമ്പത്തികമോ അല്ലാതെയോ ആകാമെങ്കിലും പരിരക്ഷ ഉറപ്പാക്കപ്പെട്ട നഷ്ടപരിഹാരത്തുക സാമ്പത്തികമായി കണക്കാക്കവുന്ന രീതിയിലാവണം എന്ന് മാത്രം. കൂടാതെ, പോളിസിയുടമക്ക് ഉടമസ്ഥാവകാശം, കൈവശം അല്ലെങ്കിൽ മുൻകാല ബന്ധങ്ങൾ എന്നിവയാൽ സ്ഥാപിതമായ ''ഇൻഷുറൻസ് ചെയ്യാവുന്ന താല്പര്യം'' ഉണ്ടാവേണ്ടത് അനിവാര്യമാണ്. {{Wiktionary|പോളിസി അമിതത്തുക}} ഇൻഷൂർഡിന് ഇൻഷുറൻസ് പോളിസിയിൽ പരിരക്ഷ ലഭിക്കാൻ സാധ്യതയുള്ള ഒരു നഷ്ടം അനുഭവപ്പെടുകയാണെങ്കിൽ, നിശ്ചിതരീതിയിൽ ഒരു '''''അവകാശവാദം''''' (''ഇൻഷുറൻസ് ക്ലെയിം'') സമർപ്പിക്കേണ്ടതുണ്ട്. അത് കിട്ടുമ്പോൾ ഇൻഷുറൻസ് കമ്പനി പോളിസി വ്യവസ്ഥകൾക്കനുസൃതമായി നഷ്ടപരിഹാരത്തിനുള്ള നിശ്ചിത പ്രക്രിയകൾക്ക് വിധേയമാക്കി അർഹതക്കനുസൃതമായി സാമ്പത്തിക പരിഹാരം നൽകുന്നു. ഒരു ഇൻഷുറർ അവകാശവാദത്തുക അടയ്ക്കുന്നതിന് മുമ്പ് ഒരു ഇൻഷുറൻസ് പോളിസി ആവശ്യപ്പെടുന്ന നിർബന്ധിത '''''പോളിസി അമിതത്തുക''''' (ആരോഗ്യ ഇൻഷുറൻസ് പോളിസിയാണെങ്കിൽ ''സഹ-പേയ്മെൻ്റ്'') കണക്കാക്കി ബാക്കിയാണ് നൽകുന്നത്. ഇൻഷുറൻസ് കമ്പനികൾ മറു-ഇൻഷുറൻസ് എടുക്കുന്നതിലൂടെ സ്വന്തം അപകടസാധ്യത പരിരക്ഷിച്ചേക്കാം, അതിലൂടെ മറ്റൊരു ഇൻഷുറൻസ് കമ്പനി ഭാഗിക അപകടസാധ്യതകൾ വഹിക്കാൻ സമ്മതിക്കുന്നു; പ്രത്യേകിച്ചും പ്രാഥമിക ഇൻഷുറർ അപകടസാധ്യത വഹിക്കാൻ കഴിയാത്തത്ര വലുതാണെന്ന് കരുതുന്നുവെങ്കിൽ. ==ചരിത്രം== === പുരാതന രീതികൾ === [[File:Ferdinand Bol - Governors of the Wine Merchant's Guild - WGA2361.jpg|thumb|അപകടസാധ്യതകൾ കുറയ്ക്കുന്നതിനുള്ള മാർഗങ്ങൾ ആദ്യകാലങ്ങളിൽ തന്നെ വ്യാപാരികൾ തേടിയിട്ടുണ്ട്. <br><small>ചിത്രം, ''വൈൻ മർച്ചൻ്റ്സ് ഗിൽഡിൻ്റെ ഗവർണർമാർ'' - ''ഫെർഡിനാൻഡ് ബോൾ'', c. 1680.</small>]] അപകടസാധ്യത കൈമാറുന്നതിനോ വിതരണം ചെയ്യുന്നതിനോ ഉള്ള രീതികൾ യഥാക്രമം ബിസി 3-ഉം 2-ഉം സഹസ്രാബ്ദങ്ങൾ വരെ ചൈനീസ്, ഇന്ത്യൻ വ്യാപാരികൾ ഉപയോഗിച്ചിരുന്നു.<ref>{{cite book|title=ഇന്ത്യൻ ജീവൻ, ആരോഗ്യ ഇൻഷുറൻസ് വ്യവസായം: ഒരു കമ്പോള സമീപനം|page=2|language=en |trans-title=Indian Life and Health Insurance Industry: A Marketing Approach|publisher=സ്പ്രിംഗർ സയൻസ് & ബിസിനസ് മീഡിയ|author=നോവി ദിവാൻ}}</ref><ref>കാണുക, ഉദാ:, വോൺ, ഇ.ജെ., 1997, ''റിസ്ക് മാനേജ്മെൻ്റ്'', ന്യൂയോർക്ക്: വൈലി.</ref> അപകടകരമായ നദികളിൽ അതിവേഗം യാത്ര ചെയ്യുന്ന ചൈനീസ് വ്യാപാരികൾ ഏതെങ്കിലും ഒരു കപ്പൽ മറിഞ്ഞാലുള്ള നഷ്ടം പരിമിതപ്പെടുത്താൻ പല കപ്പലുകളിലൂടെയും തങ്ങളുടെ ചരക്കുകൾ പുനർവിതരണം ചെയ്യുമായിരുന്നു. 4500 ബി.സി.യിൽ പുരാതന ചൈനീസ്, ബാബിലോണിയൻ സംസ്കാരങ്ങളിൽ ഇൻഷുറൻസിനോട് സാമ്യമുള്ള ഏതോ ആശയം നിലവിലുണ്ടായിരുന്നു. പണ്ടുകാലങ്ങളിൽ കപ്പലുടമകൾ തങ്ങളുടെ വ്യാപര യാത്രകൾക്ക് ആവശ്യമായ വായ്‌പകൾ വാങ്ങിയിരുന്നു. യാത്രയ്‌ക്കിടെ കപ്പൽ തകർന്നാൽ വായ്‌പ തിരിച്ച് അടയ്‌ക്കേണ്ടതില്ല എന്നായിരുന്നു വ്യവസ്ഥ. യാത്രയ്‌ക്കിടയിൽ മുങ്ങിപ്പോകുന്ന കപ്പലുകൾ മൂലമുണ്ടാകുന്ന നഷ്ടം നികത്താൻ ഈ തുക പര്യാപ്‌തമായിരുന്നു.<ref name = "principles">{{cite book |last=തോമസ് |first=ഡോ. സണ്ണിക്കുട്ടി |title=പ്രിൻസിപ്പിൾസ് ഓഫ് ഇൻഷുറൻസ്|publisher=പ്രതിഭ പബ്ലിക്കേഷൻസ്|page=11|year=2015}}</ref> [[ഹമ്മുറാബിയുടെ നിയമാവലി|ഹമ്മുറാബിയുടെ നിയമാവലി 238]] (c. 1755–1750 ക്രി.മു.) ഒരു കപ്പലിനെ മൊത്തം നഷ്ടത്തിൽ നിന്ന് രക്ഷിച്ച ഒരു കടൽ ക്യാപ്റ്റൻ, കപ്പൽ മാനേജർ അല്ലെങ്കിൽ കപ്പൽ വാടകയ്‌ക്കെടുക്കുന്നയാൾ കപ്പലിൻ്റെ മൂല്യത്തിൻ്റെ പകുതി കപ്പൽ ഉടമയ്ക്ക് നൽകിയാൽ മതിയെന്ന് വ്യവസ്ഥ ചെയ്യുന്നു.<ref name="Sommer 1903 p. 86">{{cite journal|translator-last=സോമർ|translator-first=ഓട്ടോ|author=ഹമ്മുറാബി|author-link=ഹമ്മുറാബി|title=ഹമ്മുറാബിയുടെ നിയമാവലി, ബാബിലോണിലെ രാജാവ്|year=1903|journal=ഭൂതകാലത്തിൻ്റെ രേഖകൾ|place=[[വാഷിങ്ടൺ, ഡി.സി.]]|publisher=ഭൂതകാല രേഖകൾ പര്യവേക്ഷണ സൊസൈറ്റി|volume=2|issue=3|page=[https://archive.org/details/cu31924060109703/page/n27/mode/2up 86]|access-date=ജൂൺ 20, 2021|url=https://archive.org/details/cu31924060109703/mode/2up|quote=238. ഒരു ക്യാപ്റ്റൻ തകർന്നാൽ ... പണം അതിൻ്റെ ഉടമയ്ക്ക്.}}</ref><ref name="ഹാർപർ 1904 p. 85">{{cite web|translator-last=ഹാർപർ|translator-first=റോബർട്ട് ഫ്രാൻസിസ്|author=ഹമ്മുറാബി|author-link=ഹമ്മുറാബി|year=1904|title=ഹമ്മുറാബിയുടെ നിയമാവലി, ബാബിലോണിലെ രാജാവ്|place=[[ഷിക്കാഗൊ]]|publisher=ഷിക്കാഗൊ സർവകലാശാല പ്രസ്സ്|edition=2nd|page=[https://oll.libertyfund.org/title/hammurabi-the-code-of-hammurabi#lf0762_label_461 85]|website=ലിബർട്ടി ഫണ്ട്|url=https://oll-resources.s3.us-east-2.amazonaws.com/oll3/store/titles/1276/0762_Bk.pdf|access-date=ജൂൺ 20, 2021|quote=§238. ഒരു ബോട്ടുകാരൻ മുങ്ങിയാൽ ... അതിൻ്റെ പകുതി മൂല്യം.}}</ref><ref name="King 1910">{{cite web|translator-last=കിങ്|translator-first=ലിയോനാർഡ് വില്യം |author=ഹമ്മുറാബി|author-link=ഹമ്മുറാബി|year=1910|title=ഹമ്മുറാബിയുടെ നിയമാവലി, ബാബിലോണിലെ രാജാവ് |place=ന്യൂ ഹാവൻ, [[കണെക്റ്റിക്കട്ട്]]|publisher=യേൽ നിയമ കലാശാല|website=അവലോൺ പദ്ധതി|url=https://avalon.law.yale.edu/ancient/hamframe.asp|access-date=ജൂൺ 20, 2021|quote=238. ഒരു നാവികൻ തകർന്നാൽ ... പണത്തിൻ്റെ മൂല്യം.}}</ref> ഒന്നാം ജസ്റ്റീനിയൻ (527–565) ഉത്തരവിട്ട നിയമങ്ങളുടെ ക്രോഡീകരണത്തിൻ്റെ രണ്ടാം വാല്യമായ ''ഡൈജസ്റ്റ സേവ് പാണ്ഡെക്റ്റെയിൽ'' [Digesta seu Pandectae] (533), 235 AD-ൽ റോമൻ നിയമജ്ഞനായ പൗലോസ് എഴുതിയ ഒരു നിയമാഭിപ്രായം ''ലെക്സ് റോഡിയയെ'' കുറിച്ച് ഉൾപ്പെടുത്തിയിട്ടുണ്ട് ("റോഡിയൻ നിയമം"). ഗ്രീക്ക് ഇരുണ്ട യുഗത്തിൽ (c. 1100–c. 750) നിർദിഷ്ട ഡോറിയൻ അധിനിവേശത്തിൻ്റെയും ഉദ്ദിഷ്ടമായ കടൽ ജനതയുടെ ആവിർഭാവത്തിൻ്റെയും സമയത്ത് [[ഫിനീഷ്യൻ സംസ്കാരം|ഫിനീഷ്യൻമാരാൽ]] വിശ്വസനീയമായി ക്രി.മു. 1000 മുതൽ 800 വരെ റോഡ്‌സ് ദ്വീപിൽ സ്ഥാപിച്ച മറൈൻ ഇൻഷുറൻസിൻ്റെ ''പൊതു ശരാശരി തത്വം'' ഇത് വിശദീകരിക്കുന്നു.<ref>{{cite web|title=സിവിൽ നിയമം, വാല്യം I, ജൂലിയസ് പൗലോസിൻ്റെ അഭിപ്രായങ്ങൾ, പുസ്തകം II|language=en|trans-title=The Civil Law, Volume I, The Opinions of Julius Paulus, Book II|year=1932|translator-first=എസ്.പി.|translator-last=സ്കോട്ട്|publisher=സെൻട്രൽ ട്രസ്റ്റ് കമ്പനി|website=കോൺസ്റ്റിറ്റ്യൂഷൻ സൊസൈറ്റി|url=https://constitution.org/2-Authors/sps/sps01_4-2.htm|quote=തലക്കെട്ട് VII. ലെക്സ് റോഡിയയിൽ. ഒരു കപ്പലിന് ഭാരം കുറയ്ക്കാൻ വേണ്ടി ചരക്കുകൾ കടലിലേക്ക് വലിച്ചെറിയുകയാണെങ്കിൽ, എല്ലാവരുടെയും പ്രയോജനത്തിനായി ഉണ്ടാക്കുന്നതെല്ലാം വിലയിരുത്തി നഷ്ടം നികത്തുമെന്ന് ''ലെക്സ് റോഡിയ'' നൽകുന്നു.|access-date=ജൂൺ 16, 2021|archive-date=2021-06-24|archive-url=https://web.archive.org/web/20210624195244/https://constitution.org/2-Authors/sps/sps01_4-2.htm|url-status=dead}}</ref><ref name="Prudential pp. 5–6">{{cite book|year=1915|title=ഇൻഷുറൻസിൻ്റെ പ്രമാണാടിസ്ഥാന ചരിത്രം, 1000 ക്രി.മു.–1875 എ.ഡി.|language=en |trans-title=The Documentary History of Insurance, 1000 B.C.–1875 A.D.|publisher=പ്രുഡെൻഷിയൽ ഫൈനൻഷിയൽ|place=[[നെവാർക്ക്]]|pages=[https://archive.org/details/cu31924030231736/page/n7/mode/2up 5–6]|url=https://archive.org/details/cu31924030231736/mode/2up|access-date=ജൂൺ 15, 2021}}</ref><ref name="Duhaime">{{cite web |url=http://www.duhaime.org/LawMuseum/LawArticle-383/Lex-Rhodia-The-Ancient-Ancestor-of-Maritime-Law-800--BC.aspx |title=ലോക നിയമ ചരിത്രത്തിൻ്റെ ദുഹൈമിൻ്റെ ടൈംടേബിൾ |language=en |trans-title=Duhaime's Timetable of World Legal History |work=ദുഹൈമിൻ്റെ നിയമ നിഘണ്ടു |access-date=ഏപ്രിൽ 9, 2016 |archive-date=24 ജൂൺ 2021 |archive-url=https://web.archive.org/web/20210624195657/http://www.duhaime.org/LawMuseum/LawArticle-383/Lex-Rhodia-The-Ancient-Ancestor-of-Maritime-Law-800--BC.aspx |url-status=dead }}</ref> എല്ലാ ഇൻഷുറൻസിനും അടിവരയിടുന്ന അടിസ്ഥാന തത്വമാണ് പൊതു ശരാശരി നിയമം.<ref name="Prudential pp. 5–6" /> 1816-ൽ, ഈജിപ്തിലെ മിനിയയിൽ നടന്ന ഒരു പുരാവസ്തു ഗവേഷണം ഈജിപ്‌റ്റസിലെ ആൻ്റിനോപോളിസിലെ ആൻ്റിനസ് ക്ഷേത്രത്തിൻ്റെ അവശിഷ്ടങ്ങളിൽ നിന്ന് നെർവ-ആൻ്റണിൻ രാജവംശത്തിൻ്റെ കാലഘട്ടത്തിലെ ഒരു ടാബ്‌ലെറ്റ് നിർമ്മിച്ചു. റോമൻ സാമ്രാജ്യത്തിൻ്റെ ഹാഡ്രിയൻ്റെ (117–138) ഭരണകാലത്ത് ഏകദേശം 133 എഡിയിൽ ഇറ്റലിയിലെ ലാനുവിയത്തിൽ സ്ഥാപിതമായ ഒരു ശ്മശാന സൊസൈറ്റി കൊളീജിയത്തിൻ്റെ നിയമങ്ങളും അംഗത്വ കുടിശ്ശികയും ടാബ്‌ലെറ്റ് നിർദ്ദേശിച്ചു.<ref name="Prudential pp. 5–6" /> 1851 എഡി-യിൽ, ഭാവിയിലെ യു.എസ്. സുപ്രീം കോടതി അസോസിയേറ്റ് ജസ്റ്റിസ് ജോസഫ് പി. ബ്രാഡ്‌ലി (1870-1892 എഡി), ഒരിക്കൽ മ്യൂച്വൽ ബെനിഫിറ്റ് ലൈഫ് ഇൻഷുറൻസ് കമ്പനിയുടെ ആക്ച്വറിയായി ജോലി ചെയ്തു, ഇൻസ്റ്റിറ്റ്യൂട്ട് ഓഫ് ആക്ച്വറീസ് ജേണലിന് ഒരു ലേഖനം സമർപ്പിച്ചു. ഏകദേശം 220 AD-ൽ റോമൻ നിയമജ്ഞനായ ഉൽപിയൻ സമാഹരിച്ച സെവേറൻ രാജവംശ കാലഘട്ടത്തിലെ ജീവിത പട്ടികയുടെ ചരിത്രപരമായ വിവരണം അദ്ദേഹത്തിൻ്റെ ലേഖനം വിശദമായി വിവരിച്ചു, അത് ഡൈജസ്റ്റയിലും ഉൾപ്പെടുത്തിയിട്ടുണ്ട്.<ref>{{cite book|year=1915|title=ഇൻഷുറൻസിൻ്റെ പ്രമാണാടിസ്ഥാന ചരിത്രം, 1000 ക്രി.മു.–1875 എ.ഡി.|language=en |trans-title=The Documentary History of Insurance, 1000 BC–1875 AD|publisher=പ്രുഡെൻഷിയൽ ഫൈനൻഷിയൽ. |place=[[നെവാർക്ക്]]|pages=[https://archive.org/details/cu31924030231736/page/n9/mode/2up 6–7]|url=https://archive.org/details/cu31924030231736/mode/2up|access-date=ജൂൺ 15, 2021}}</ref> ക്രി.മു. മൂന്നാം നൂറ്റാണ്ടിലെ ധർമ്മശാസ്ത്രം, അർത്ഥശാസ്ത്രം, മനുസ്മൃതി തുടങ്ങിയ ഹിന്ദു ഗ്രന്ഥങ്ങളിലും ഇൻഷുറൻസ് ആശയങ്ങൾ കണ്ടെത്തിയിട്ടുണ്ട്.<ref>{{cite book|title=ഇന്ത്യയിലെ ലൈഫ് ഇൻഷുറൻസ് വ്യവസായം: നിലവിലെ അവസ്ഥയും കാര്യക്ഷമതയും|page=2|language=en |trans-title=The Life Insurance Industry in India: Current State and Efficiency|author=തപസ് കുമാർ പരിദ, ദേബാഷിസ് ആചാര്യ|publisher=സ്പ്രിംഗർ|year=2016|isbn=9789811022333}}</ref> പുരാതന ഗ്രീക്കുകാർക്ക് കടൽയാത്രാ വായ്പകൾ ഉണ്ടായിരുന്നു. ഒരു കപ്പലിലോ ചരക്കിലോ മുൻപണം കൊടുത്ത് യാത്ര അഭിവൃദ്ധിപ്പെട്ടാൽ വലിയ പലിശ സഹിതം തിരിച്ചടയ്ക്കണം. എന്നിരുന്നാലും, കപ്പൽ നഷ്‌ടപ്പെട്ടാൽ പണം തിരികെ നൽകില്ല, അങ്ങനെ മൂലധനത്തിൻ്റെ ഉപയോഗത്തിന് മാത്രമല്ല, അത് നഷ്‌ടപ്പെടാനുള്ള അപകടസാധ്യതയ്‌ക്കും പണം നൽകുന്നതിന് ഉയർന്ന പലിശനിരക്ക് ഉണ്ടാക്കുന്നു (പൂർണ്ണമായി [[ഡെമോസ്തനിസ്]] വിവരിച്ചത്). കടൽത്തീരങ്ങളിൽ ''ബോട്ടമ്രി, റെസ്‌പോണ്ടൻഷ്യ ബോണ്ടുകൾ'' എന്ന പേരിൽ ഈ സ്വഭാവമുള്ള വായ്പകൾ അന്നുമുതൽ സാധാരണമാണ്.<ref name=EB1911>{{cite EB1911 |wstitle=ഇൻഷുറൻസ്|volume=14 |pages=657–658 |language=en |trans-title=Insurance |first1=ചാൾട്ടൺ |last1=ലൂയിസ് |first2=തോമസ്|last2=ഇൻഗ്രാം}}</ref> കടൽ-അപകടങ്ങളുടെ നേരിട്ടുള്ള ഇൻഷുറൻസ് വായ്പകളിൽ നിന്ന് സ്വതന്ത്രമായി പ്രീമിയം അടയ്ക്കുന്നത് ബെൽജിയത്തിൽ ഏകദേശം 1300 എ.ഡി.യോടെ തുടങ്ങി.<ref name=EB1911/> പ്രത്യേക ഇൻഷുറൻസ് കരാറുകൾ (അതായത്, ലോണുകളുമായോ മറ്റ് തരത്തിലുള്ള കരാറുകളുമായോ ബന്ധിപ്പിച്ചിട്ടില്ലാത്ത ഇൻഷുറൻസ് പോളിസികൾ) 14-ാം നൂറ്റാണ്ടിൽ ജെനോവയിൽ കണ്ടുപിടിച്ചതാണ്, ഭൂമിയുള്ള എസ്റ്റേറ്റുകളുടെ ഈട് ഉപയോഗിച്ച് ഇൻഷുറൻസ് പൂളുകൾ. അറിയപ്പെടുന്ന ആദ്യത്തെ ഇൻഷുറൻസ് കരാർ 1347-ൽ ജെനോവയിൽ നിന്നാണ്. അടുത്ത നൂറ്റാണ്ടിൽ, മാരിടൈം ഇൻഷുറൻസ് വ്യാപകമായി വികസിച്ചു, പ്രീമിയങ്ങൾ അപകടസാധ്യതകൾക്കനുസരിച്ച് വ്യത്യസ്തമായിരുന്നു.<ref>ജെ. ഫ്രാങ്ക്ലിൻ, ''ഊഹ ശാസ്ത്രം: പാസ്കലിന് മുമ്പുള്ള തെളിവുകളും സാധ്യതയും'' (ബാൾട്ടിമോർ: ജോൺസ് ഹോപ്കിൻസ് യൂണിവേഴ്സിറ്റി പ്രസ്സ്, 2001), 274-277.</ref> ഈ പുതിയ ഇൻഷുറൻസ് കരാറുകൾ ഇൻഷുറൻസിനെ നിക്ഷേപത്തിൽ നിന്ന് വേർപെടുത്താൻ അനുവദിച്ചു, മറൈൻ ഇൻഷുറൻസിൽ ആദ്യമായി ഉപയോഗപ്രദമായ റോളുകളുടെ വേർതിരിവിന്റെ തുടക്കം കുറിച്ചു. 1583 ജൂൺ 18-ന് ലണ്ടനിലെ റോയൽ എക്‌സ്‌ചേഞ്ചിൽ £383, 6s, 8d.-ക്ക്, വില്യം ഗിബ്ബൺസിൻ്റെ ജീവനെ പന്ത്രണ്ട് മാസങ്ങൾ ഇൻഷുർ ചെയ്തുകൊണ്ട്ലൈഫ് ഇൻഷുറൻസിൻ്റെ ആദ്യകാല പോളിസി ഉണ്ടാക്കി.<ref name=EB1911/> === ആധുനിക രീതികൾ === പ്രത്യേക ഇനങ്ങൾ വികസിപ്പിച്ച [[ജ്ഞാനോദയകാലം|ജ്ഞാനോദയ കാലഘട്ടത്തിലെ]] [[യൂറോപ്പ്|യൂറോപ്പിൽ]] ഇൻഷുറൻസ് കൂടുതൽ സങ്കീർണ്ണമായി. [[File:Lloyd's coffee house drawing.jpg|right|thumb|''ലോയ്ഡ്സ് കോഫി ഹൗസ്'' മറൈൻ ഇൻഷുറൻസിൻ്റെ ആദ്യത്തെ സംഘടിത വിപണിയായിരുന്നു.]] 1666-ൽ 13,000-ലധികം വീടുകൾ വിഴുങ്ങിയ ലണ്ടനിലെ ''മഹാ അഗ്നിബാധയിൽ'' ഇന്ന് നമുക്കറിയാവുന്ന ''സ്വത്ത് ഇൻഷുറൻസ്'' കണ്ടെത്താനാകും. തീയുടെ വിനാശകരമായ പ്രത്യാഘാതങ്ങൾ ഇൻഷുറൻസിൻ്റെ വികസനത്തെ "സൌകര്യത്തിൻ്റെ കാര്യത്തിൽ നിന്ന് അടിയന്തിരമായി മാറ്റി, സർ ക്രിസ്റ്റഫർ റെൻ 1667-ൽ ലണ്ടനിലെ തൻ്റെ പുതിയ പദ്ധതിയിൽ "ഇൻഷുറൻസ് കാര്യാലയത്തിനായി" ഒരു ഇടം ഉൾപ്പെടുത്തിയതിൽ പ്രതിഫലിച്ച ഒരു അഭിപ്രായ മാറ്റം" ആയി വേണം കാണുവാൻ.<ref>ഡിക്സൺ (1960): 4</ref> നിരവധി ''അഗ്നിബാധ ഇൻഷുറൻസ്'' പദ്ധതികൾ ശ്രമിക്കപ്പെട്ടു എങ്കിലും ഫലമുണ്ടായില്ല, എന്നാൽ 1681-ൽ സാമ്പത്തിക ശാസ്ത്രജ്ഞനായ ''നിക്കോളാസ് ബാർബണും'' പതിനൊന്ന് കൂട്ടാളികളും ചേർന്ന് ഇഷ്ടികയും ചട്ടക്കൂടും ഉള്ള വീടുകൾ ഇൻഷുർ ചെയ്യുന്നതിനായി ''റോയൽ എക്‌സ്‌ചേഞ്ചിൻ്റെ'' പിൻഭാഗത്ത് ആദ്യത്തെ ഫയർ ഇൻഷുറൻസ് കമ്പനിയായ '''''ഇൻഷുറൻസ് ഓഫീസ് ഫോർ ഹൗസ്''''' സ്ഥാപിച്ചു. തുടക്കത്തിൽ, 5,000 വീടുകൾ അദ്ദേഹത്തിൻ്റെ ഇൻഷുറൻസ് ഓഫീസിൽ നിന്ന് ഇൻഷുർ ചെയ്തു.<ref>ഡിക്സൺ (1960): 7</ref> അതേ സമയം, വ്യാപാര സംരംഭങ്ങളുടെ ''അണ്ടർ റൈറ്റിംഗിനായുള്ള'' ആദ്യ ഇൻഷുറൻസ് സ്കീമുകൾ ലഭ്യമായി. പതിനേഴാം നൂറ്റാണ്ടിൻ്റെ അവസാനത്തോടെ, ''മറൈൻ ഇൻഷുറൻസ് എന്നതിൻ്റെ ആവശ്യകത കാരണം ലണ്ടൻ്റെ വ്യാപാര കേന്ദ്രമെന്ന നിലയിൽ വളർച്ച വർദ്ധിച്ചു. 1680-കളുടെ അവസാനത്തിൽ, എഡ്വേർഡ് ലോയ്ഡ് ''ലോയ്ഡ്സ് കോഫി ഹൗസ്'' എന്ന പേരിൽ ഒരു കാപ്പിക്കട തുറന്നു, ഇത് ചരക്കുകളും കപ്പലുകളും ഇൻഷുർ ചെയ്യാൻ ആഗ്രഹിക്കുന്ന ഷിപ്പിംഗ് വ്യവസായത്തിലെ കക്ഷികളുടെ സംഗമ സ്ഥലമായി മാറി. ഈ അനൗപചാരിക തുടക്കങ്ങൾ ഇൻഷുറൻസ് ചന്തയും ''ലോയിഡ്സ് ഓഫ് ലണ്ടൻ'' അനുബന്ധ ഷിപ്പിംഗ്, ഇൻഷുറൻസ് വ്യാപാരങ്ങളും സ്ഥാപിക്കുന്നതിലേക്ക് നയിച്ചു.<ref>{{cite ODNB|url=http://press.oxforddnb.com/index/16/101016829 |title=ലോയ്ഡ്, എഡ്വേർഡ് (''c''.1648–1713) |language=en |trans-title=Lloyd, Edward (''c''.1648–1713)|first=സാറാ |last=പാമർ |date=ഒക്ടോബർ 2007 |volume=1 |doi=10.1093/ref:odnb/16829 |access-date=16 ഫെബ്രുവരി 2011 |url-status = dead|archive-url=https://web.archive.org/web/20110715030319/http://press.oxforddnb.com/index/16/101016829/ |archive-date=15 ജൂലൈ 2011 }}</ref> [[File:National-insurance-act-1911.jpg|thumb|upright=0.9|ദേശീയ ഇൻഷുറൻസ് നിയമം 1911-നെ പ്രോത്സാഹിപ്പിക്കുന്ന ലഘുലേഖ]] ''ലൈഫ് ഇൻഷുറൻസ് പോളിസികൾ'' 18-ാം നൂറ്റാണ്ടിൻ്റെ തുടക്കത്തിലാണ് പ്രാബല്യത്തിൽ വന്നത്. 1706-ൽ ലണ്ടനിൽ ''വില്യം ടാൽബോട്ട്'', ''അലൻ ബാരനെറ്റ്സ്'' എന്നിവർ ചേർന്ന് സ്ഥാപിച്ച ''അമിക്കബിൾ സൊസൈറ്റി ഫോർ എ പെർപെച്വൽ അഷ്വറൻസ് ഓഫീസ്'' ആണ് ലൈഫ് ഇൻഷുറൻസ് വാഗ്ദാനം ചെയ്ത ആദ്യത്തെ കമ്പനി. .<ref Name="Anzovin121">അൻസോവിൻ, സ്റ്റീവൻ, ''പ്രസിദ്ധമായ ആദ്യ വസ്തുതകൾ'' 2000, item # 2422, H. W. വിൽസൺ കമ്പനി, {{ISBN|0-8242-0958-3}} p. 121 ''റെക്കോർഡ് അറിയപ്പെടുന്ന ആദ്യത്തെ ലൈഫ് ഇൻഷുറൻസ് കമ്പനി 1706-ൽ ഇംഗ്ലണ്ടിലെ ലണ്ടനിൽ ഓക്സ്ഫോർഡ് ബിഷപ്പും ഫിനാൻഷ്യർ തോമസ് അലനും ചേർന്ന് സ്ഥാപിച്ചു. ഒരു ''പെർപെച്വൽ അഷ്വറൻസ് ഓഫീസിനുള്ള അമിക്കബിൾ സൊസൈറ്റി എന്ന് വിളിക്കപ്പെടുന്ന കമ്പനി, പോളിസി ഉടമകളിൽ നിന്ന് വാർഷിക പ്രീമിയങ്ങൾ ശേഖരിക്കുകയും ഒരു പൊതു ഫണ്ടിൽ നിന്ന് മരണപ്പെട്ട അംഗങ്ങളുടെ നോമിനികൾക്ക് പണം നൽകുകയും ചെയ്തു.''</ref><ref>അമിക്കബിൾ സൊസൈറ്റി, ''ചാർട്ടറുകൾ, പാർലമെൻ്റിൻ്റെ നിയമങ്ങൾ. , കൂടാതെ കോർപ്പറേഷൻ്റെ ''ബൈ-ലോസ് ഓഫ് അമിക്കബിൾ സൊസൈറ്റി ഫോർ എ പെർപെച്വൽ അഷ്വറൻസ് ഓഫീസ്'', ഗിൽബെർട്ട് ആൻഡ് റിവിംഗ്ടൺ, 1854, പേ. 4</ref> ഇതേ തത്ത്വത്തിൽ, ''എഡ്വേർഡ് റോ മോറെസ്'' 1762-ൽ ''ദി ഇക്വിറ്റബിൾ ലൈഫ് അഷ്വറൻസ് സൊസൈറ്റി|ലൈവ്സ് ആൻഡ് സർവൈവർഷിപ്പ് സംബന്ധിച്ച തുല്യമായ ഉറപ്പുകൾക്കുള്ള സൊസൈറ്റി'' സ്ഥാപിച്ചു. ലോകത്തിലെ ആദ്യത്തെ മ്യൂച്വൽ ഇൻഷുറർ ആയിരുന്നു ഇത്, മരണനിരക്ക് അടിസ്ഥാനമാക്കിയുള്ള പ്രായാധിഷ്ഠിത പ്രീമിയങ്ങൾ "ശാസ്ത്രീയ ഇൻഷുറൻസ് പരിശീലനത്തിനും വികസനത്തിനുമുള്ള ചട്ടക്കൂട്", "എല്ലാ ലൈഫ് ഇൻഷുറൻസ് പദ്ധതികളും പിന്നീട് അടിസ്ഥാനമാക്കിയുള്ള ആധുനിക ലൈഫ് അഷ്വറൻസിൻ്റെ അടിസ്ഥാനം" എന്നിവയെ അടിസ്ഥാനമാക്കിയുള്ളതാണ്.<ref name=eq>{{Cite web|url=http://www.equitable.co.uk/about-us/history-and-facts/|title=ഇന്നത്തെയും ചരിത്രവും: സമത്വ ജീവിതത്തിൻ്റെ ചരിത്രം |language=en |trans-title=Today and History:The History of Equitable Life|date=26 ജൂൺ 2009|access-date=16 ഓഗസ്റ്റ് 2009}}</ref> പത്തൊൻപതാം നൂറ്റാണ്ടിൻ്റെ അവസാനത്തിൽ "അപകട ഇൻഷുറൻസ്" ലഭ്യമാകാൻ തുടങ്ങി.<ref>{{cite web|title=എൻകാർട്ട: ആരോഗ്യ ഇൻഷുറൻസ് |language=en |trans-title= Encarta: Health Insurance |url=http://ca.encarta.msn.com/encyclopedia_761576408_8/Health_Insurance.html#s49 |archive-url=https://web.archive.org/web/20090717201207/http://ca.encarta.msn.com/encyclopedia_761576408_8/Health_Insurance.html |archive-date=17 ജൂലൈ 2009 |url-status = dead}}</ref> അപകട ഇൻഷുറൻസ് വാഗ്‌ദാനം ചെയ്‌ത ആദ്യത്തെ കമ്പനി, 1848-ൽ ഇംഗ്ലണ്ടിൽ രൂപീകരിച്ച റെയിൽവേ പാസഞ്ചേഴ്‌സ് അഷ്വറൻസ് കമ്പനിയാണ്. ഇത് പുതിയ [[റെയിൽവേ]] സംവിധാനത്തിൽ വർദ്ധിച്ചുവരുന്ന മരണങ്ങൾക്കെതിരെ ഇൻഷുർ ചെയ്യാൻ ഉദ്ദേശിച്ചുകൊണ്ടായിരുന്നു. ആദ്യത്തെ അന്താരാഷ്‌ട്ര ഇൻഷുറൻസ് ചട്ടം ആയിരുന്നു ''പൊതു ശരാശരി''യിൽ കപ്പലും ചരക്കും തമ്മിലുള്ള ചെലവ് വിതരണത്തിനുള്ള '''''യോർക്ക്-ആൻ്റ്‌വെർപ്പ് ചട്ടങ്ങൾ'''''. 1873-ൽ ''ഇൻ്റർനാഷണൽ ലോ അസോസിയേഷൻ്റെ'' മുൻഗാമിയായ ''അസോസിയേഷൻ ഫോർ ദി റിഫോം ആൻഡ് കോഡിഫിക്കേഷൻ ഓഫ് നേഷൻസ്'' [[ബ്രസൽസ്|ബ്രസൽസിൽ]] സ്ഥാപിതമായി. 1895-ൽ "ഇൻ്റർനാഷണൽ ലോ അസോസിയേഷൻ" എന്ന തലക്കെട്ടിലേക്ക് മാറുന്നതിന് മുമ്പ് അത് 1890-ൽ ആദ്യത്തെ യോർക്ക്-ആൻ്റ്‌വെർപ്പ് ചട്ടം പ്രസിദ്ധീകരിച്ചു.<ref>{{Citation|author= എഫ്.എൽ. വിസ്വാൾ|url= https://comitemaritime.org/wp-content/uploads/2018/06/a-brief-history-wiswall.pdf| title=ഒരു സംക്ഷിപ്ത ചരിത്രം |language=en |trans-title=A Brief History |publisher= [[അന്താരാഷ്ട്ര മാരിടൈം സംഘടന]]|series= |date=2019 |archive-url= https://web.archive.org/web/20190814090124/https://comitemaritime.org/wp-content/uploads/2018/06/a-brief-history-wiswall.pdf|archive-date= 14 ഓഗസ്റ്റ് 2019}}</ref><ref>{{Citation|author= ഡോ. റൂത്ത് ഫ്രെണ്ടോ|url= http://www.ila-hq.org/images/ILA/docs/international_law_association_article_-_dr_ruth_frendo.pdf | title=വിപുലമായ നിയമ പഠന വിദ്യാഭ്യാസ സ്ഥാപനത്തിലെ ആർക്കൈവിസ്റ്റും രേഖാ നിർവാഹകനും |language=en |trans-title=Archivist and Records Manager at the Institute of Advanced Legal Studies|publisher= ILA|series= |date=}}</ref> 19-ആം നൂറ്റാണ്ടിൻ്റെ അവസാനത്തോടെ ഗവൺമെൻ്റുകൾ രോഗത്തിനും വാർദ്ധക്യത്തിനും എതിരെ ദേശീയ ഇൻഷുറൻസ് പദ്ധതികൾ ആരംഭിച്ചു. 1840-കളിൽ തന്നെ ആരംഭിച്ച [[പ്രഷ്യ|പ്രഷ്യയിലെയും]] [[സാക്സണി|സാക്സണിയിലെയും]] ക്ഷേമ പരിപാടികളുടെ പാരമ്പര്യത്തെ അടിസ്ഥാനമാക്കിയാണ് [[ജർമ്മനി]] നിർമ്മിച്ചത്. 1880-കളിൽ ചാൻസലർ [[ഓട്ടോ വോൺ ബിസ്മാർക്ക്]] വാർദ്ധക്യകാല പെൻഷനുകൾ, അപകട ഇൻഷുറൻസ്, മെഡിക്കൽ പരിചരണം എന്നിവ ജർമ്മനിയുടെ ക്ഷേമ സംസ്ഥാനത്തിന് അടിത്തറയായി.<ref name="EPH">ഇ.പി. ഹെനോക്ക്, ''ഇംഗ്ലണ്ടിലെയും ജർമ്മനിയിലെയും ക്ഷേമരാഷ്ട്രത്തിന്റെ ഉത്ഭവം, 1850–1914: സാമൂഹിക നയങ്ങളുടെ താരതമ്യം'' (2007)</ref><ref>ഹെർമൻ ബെക്ക്, ''പ്രഷ്യയിലെ ഏകാധിപത്യ ക്ഷേമരാഷ്ട്രത്തിന്റെ ഉത്ഭവം, 1815-1870'' (1995)</ref> ബ്രിട്ടനിൽ കൂടുതൽ വിപുലമായ നിയമനിർമ്മാണം ലിബറൽ ഗവൺമെൻ്റ് ''നാഷണൽ ഇൻഷുറൻസ് ആക്ടിൽ'' 1911-ൽ അവതരിപ്പിച്ചു.<ref>[http://www.nationalarchives.gov.uk/cabinetpapers/themes/national-health-insurance.htm കാബിനറ്റ് പേപ്പറുകൾ 1915-1982: ദേശീയ ആരോഗ്യ ഇൻഷുറൻസ് നിയമം 1911.] നാഷണൽ ആർക്കൈവ്സ്, 2013. വീണ്ടെടുത്തത് 30 ജൂൺ 2013.</ref> ഇത് ബ്രിട്ടീഷ് തൊഴിലാളി വർഗ്ഗങ്ങൾക്ക് അസുഖത്തിനും തൊഴിലില്ലായ്മയ്ക്കും എതിരായ ഇൻഷുറൻസിൻ്റെ ആദ്യത്തെ സംഭാവനാ സംവിധാനം നൽകി. രണ്ടാം ലോകമഹായുദ്ധത്തിനു ശേഷം ഈ സംവിധാനം ബിവറിഡ്ജ് റിപ്പോർട്ടിൻ്റെ സ്വാധീനത്തിൽ വിപുലമായി വിപുലീകരിച്ച് ആദ്യത്തെ ആധുനിക [[ക്ഷേമരാഷ്ട്രം]] രൂപീകരിക്കപ്പെട്ടു.<ref name="EPH">ഇ.പി. ഹെനോക്ക്, ''ഇംഗ്ലണ്ടിലെയും ജർമ്മനിയിലെയും ക്ഷേമരാഷ്ട്രത്തിന്റെ ഉത്ഭവം, 1850–1914: സാമൂഹിക നയങ്ങളുടെ താരതമ്യം'' (2007)</ref><ref> ബെൻ്റ്ലി ബി. ഗിൽബർട്ട്, ''ബ്രിട്ടീഷ് സാമൂഹിക നയം, 1914-1939'' (1970)</ref> 2008-ൽ, അന്നത്തെ അനൗപചാരിക ശൃംഖലയായ ''ഇൻഷുറൻസ് അസോസിയേഷനുകളുടെ അന്താരാഷ്ട്ര നെറ്റ്‌വർക്ക്'' സജീവമായി, ഇൻഷുറൻസ് വ്യവസായത്തിൻ്റെ ഫലപ്രാപ്തി വർദ്ധിപ്പിക്കുന്നതിന് 2012-ൽ ഔപചാരികമായി സ്ഥാപിതമായ ''ഇൻഷുറൻസ് അസോസിയേഷനുകളുടെ ആഗോള ഫെഡറേഷൻ'' അതിൻ്റെ പിൻഗാമിയായി, അന്താരാഷ്ട്ര റെഗുലേറ്ററി ബോഡികൾക്ക് ഇൻപുട്ട് നൽകുകയും പൊതു താൽപ്പര്യമുള്ള വിഷയങ്ങളിൽ അന്താരാഷ്ട്ര സംഭാഷണത്തിന് കൂടുതൽ ഫലപ്രദമായി സംഭാവന നൽകുകയും ചെയ്യുന്നു. ലോകമെമ്പാടുമുള്ള മൊത്തം ഇൻഷുറൻസ് പ്രീമിയത്തിൻ്റെ 89% കമ്പനികൾ വഹിക്കുന്ന 67 രാജ്യങ്ങളിലെ 40 അംഗ അസോസിയേഷനുകളും 1 നിരീക്ഷക അസോസിയേഷനും ഇതിൽ ഉൾപ്പെടുന്നു.<ref>[https://www.gfiainsurance.org/about-us "ഞങ്ങളേക്കുറിച്ച്"], ഇൻഷുറൻസ് അസോസിയേഷനുകളുടെ ആഗോള ഫെഡറേഷൻ</ref> == തത്വങ്ങൾ == അപകടസാധ്യതക്ക് വിധേയരായവരിൽ (എക്സ്പോഷർ എന്നാണ് ഈ വിധേയത്വം അറിയപ്പെടുന്നത്) ഇൻഷുർ ചെയ്ത ചിലർക്ക് മാത്രം ഉണ്ടായേക്കാവുന്ന അപകടം മൂലമുണ്ടാവുന്ന നഷ്ടം നികത്താൻ ഇൻഷുർ ചെയ്ത ''നിരവധി'' പേരിൽ നിന്ന് (സ്ഥാപനങ്ങൾ ഉൾപ്പെടും) ധനം ശേഖരിക്കുന്ന പ്രക്രിയയാണ് (ഒരർത്ഥ്ത്തിൽ വിഭവ നിർവഹണം) ഇൻഷുറൻസ്. അതിനാൽ ഇൻഷുർ ചെയ്ത സ്ഥാപനങ്ങൾ ഒരു പ്രതിഫലത്തുകയ്ക്ക് (''പ്രീമിയം'' എന്നറിയപ്പെടുന്നു) അപകടസാധ്യതയിൽ നിന്ന് പരിരക്ഷിക്കപ്പെട്ടിരിക്കുന്നു. പ്രീമിയം സംഭവത്തിൻ്റെ ആവൃത്തിയെയും തീവ്രതയെയും ആശ്രയിച്ചിരിക്കുന്നു. ''ഇൻഷുർ ചെയ്യാവുന്ന അപകടസാധ്യത''യാകാൻ, ചില സവിശേഷതകൾ പാലിക്കേണ്ടതുണ്ട്. ഒരു ''സാമ്പത്തിക ഇടനിലക്കാരൻ'' എന്ന നിലയിലുള്ള ഇൻഷുറൻസ് ഒരു വാണിജ്യ സംരംഭവും സാമ്പത്തിക സേവന വ്യവസായത്തിൻ്റെ ഒരു പ്രധാന ഭാഗവുമാണ്. ഭാവിയിൽ ഉണ്ടാകാനിടയുള്ള നഷ്ടങ്ങൾക്കായി പണം ലാഭിക്കുന്നതിലൂടെ വ്യക്തിഗത സ്ഥാപനങ്ങൾക്ക് സ്വയം ഇൻഷുർ ചെയ്യാനുമാകും.<ref>ഗോലിയർ സി. (2003). [https://www.jstor.org/stable/41953424?seq=1#page_scan_tab_contents ഇൻഷുർ ചെയ്യണോ വേണ്ടയോ?: ഒരു ഇൻഷുറൻസ് ആശയക്കുഴപ്പം]. ''അപകടസാധ്യതയും ഇൻഷുറൻസ് സിദ്ധാന്തവും സംബന്ധിച്ച ജനീവ പേപ്പറുകൾ''.</ref> === ഇൻഷുറബിലിറ്റി === സ്വകാര്യ കമ്പനികൾക്ക് ഇൻഷുർ ചെയ്യാവുന്ന അപകടസാധ്യത സാധാരണയായി ഏഴ് പൊതു സവിശേഷതകൾ പങ്കിടുന്നു:<ref>ഈ ചർച്ച മെഹറിൻ്റെയും കാമാക്കിൻ്റെയും "പ്രിൻസിപ്പിൾസ് ഓഫ് ഇൻഷുറൻസ്", 6-ാം പതിപ്പ്, 1976, pp 34 - 37 എന്നിവയിൽ നിന്ന് സ്വീകരിച്ചതാണ്.</ref> # ''സമാനമായ നിരവധി എക്‌സ്‌പോഷർ യൂണിറ്റുകൾ:'' ഇൻഷുറൻസ് പ്രവർത്തിക്കുന്നത് വിഭവ ശേഖരങ്ങളിലൂടെയാണ് എന്നതിനാൽ, ഇൻഷുറൻസ് പോളിസികളിൽ ഭൂരിഭാഗവും വൻ വർഗ്ഗങ്ങ്ളിലെ വ്യക്തിഗത അംഗങ്ങളെ പരിരക്ഷിക്കുന്നു, ഇത് ''വൻ സംഖ്യാ നിയമ''മനുസരിച്ച് ഇൻഷുറർമാരെ പ്രയോജനപ്പെടുത്തുന്നു. അഭിനേതാക്കൾ, കായികതാരങ്ങൾ, മറ്റ് പ്രശസ്തരായ വ്യക്തികൾ എന്നിവരുടെ ജീവിതമോ ആരോഗ്യമോ ഇൻഷുർ ചെയ്യുന്നതിൽ പ്രശസ്തമായ ''ലോയിഡ്സ് ഓഫ് ലണ്ടൻ'' ഉൾപ്പെടുന്നു. എന്നിരുന്നാലും, എല്ലാ എക്‌സ്‌പോഷറുകൾക്കും തമ്മിൽ വ്യത്യാസങ്ങൾ ഉണ്ടായിരിക്കും, അത് വ്യത്യസ്‌ത പ്രീമിയം നിരക്കുകളിലേക്ക് നയിച്ചേക്കാം. # ''നിശ്ചയമായ നഷ്ടം:'' അറിയപ്പെടുന്ന ഒരു കാരണത്താൽ അറിയപ്പെടുന്ന സമയത്തും സ്ഥലത്തും ഇത്തരത്തിലുള്ള നഷ്ടം സംഭവിക്കുന്നു. ഒരു ലൈഫ് ഇൻഷുറൻസ് പോളിസിയിൽ ഇൻഷുർ ചെയ്ത വ്യക്തിയുടെ മരണം ഉൾപ്പെടുന്നതാണ് വിശിഷ്ടമായ ഉദാഹരണം. അഗ്നിബാധ, വാഹനാപകടങ്ങൾ, തൊഴിലാളികളുടെ പരിക്കുകൾ എന്നിവയെല്ലാം ഈ മാനദണ്ഡം എളുപ്പത്തിൽ പാലിക്കാനിടയുണ്ട്. മറ്റ് തരത്തിലുള്ള നഷ്ടങ്ങൾ സിദ്ധാന്തത്തിൽ മാത്രമായിരിക്കാം. ഉദാഹരണത്തിന്, തൊഴിൽപരമായ രോഗം, നിർദ്ദിഷ്ട സമയമോ സ്ഥലമോ കാരണമോ തിരിച്ചറിയാൻ കഴിയാത്ത അപകടകരമായ അവസ്ഥകളിലേക്ക് ദീർഘനേരം സമ്പർക്കം പുലർത്തുന്നത് ഉൾപ്പെട്ടേക്കാം. മതിയായ വിവരങ്ങളുള്ള ഒരു ന്യായബോധമുള്ള വ്യക്തിക്ക് മൂന്ന് ഘടകങ്ങളും വസ്തുനിഷ്ഠമായി പരിശോധിക്കാൻ കഴിയുന്നത്ര വ്യക്തതയുള്ളതായിരിക്കണം നഷ്ടത്തിൻ്റെ സമയവും സ്ഥലവും കാരണവും. # ''ആകസ്‌മികമായ നഷ്ടം:'' ഒരു അവകാശവാദോന്നയം രൂപപ്പെടുന്ന സംഭവം ആകസ്‌മികമോ കുറഞ്ഞത് ഇൻഷുറൻസ് ഗുണഭോക്താവിൻ്റെ നിയന്ത്രണത്തിന് പുറത്തുള്ളതോ ആയിരിക്കണം. നഷ്ടം ശുദ്ധമായിരിക്കണം, കാരണം ചെലവിന് മാത്രം അവസരമുള്ള ഒരു സംഭവത്തിൽ നിന്നാണ് ഇത് സംഭവിക്കുന്നത്. സാധാരണ വ്യാപാര അപകടസാധ്യതകൾ അല്ലെങ്കിൽ ഒരു ലോട്ടറി ടിക്കറ്റ് വാങ്ങുന്നത് പോലുള്ള ഊഹക്കച്ചവട ഘടകങ്ങൾ ഉൾക്കൊള്ളുന്ന സംഭവങ്ങൾ സാധാരണയായി ഇൻഷുറൻസ് ആയി കണക്കാക്കില്ല. # ''വലിയ നഷ്ടം:'' ഇൻഷുർ ചെയ്തയാളുടെ വീക്ഷണകോണിൽ നിന്ന് നഷ്ടത്തിൻ്റെ വലുപ്പം അർത്ഥപൂർണ്ണമായിരിക്കണം. ഇൻഷുറൻസ് പ്രീമിയങ്ങൾ നഷ്ടത്തിൻ്റെ പ്രതീക്ഷിക്കുന്ന ചിലവും കൂടാതെ പോളിസി നൽകുന്നതിനും നിയന്ത്രിക്കുന്നതിനുമുള്ള ചെലവ്, നഷ്ടം ക്രമീകരിക്കൽ, ഇൻഷുറർക്ക് നഷ്ടപരിഹാരങ്ങൾ അടയ്ക്കാൻ കഴിയുമെന്ന് ന്യായമായും ഉറപ്പുനൽകുന്നതിന് ആവശ്യമായ മൂലധനം നൽകണം. ഈ പിന്നീടുള്ള ചെലവുകൾ പ്രതീക്ഷിക്കുന്ന നഷ്ടച്ചെലവിൻ്റെ പല മടങ്ങ് വലുപ്പമുള്ളതാകാം. വാഗ്ദാനം ചെയ്യുന്ന പരിരക്ഷ വാങ്ങുന്നയാൾക്ക് യഥാർത്ഥ മൂല്യമില്ലെങ്കിൽ അത്തരം ചിലവുകൾ നൽകുന്നതിൽ അർത്ഥമില്ല. # ''താങ്ങാനാവുന്ന പ്രീമിയം:'' ഇൻഷുർ ചെയ്‌ത ആപത്സാധ്യത വളരെ കൂടുതലാണെങ്കിൽ, അല്ലെങ്കിൽ ആപത്തിന്റെ ചെലവ് വളരെ വലുതാണെങ്കിൽ, തത്ഫലമായുണ്ടാകുന്ന പ്രീമിയം വാഗ്ദാനം ചെയ്യുന്ന പരിരക്ഷയുടെ തുകയുമായി താരതമ്യപ്പെടുത്തുമ്പോൾ, ഇൻഷുറൻസ് വാങ്ങാൻ സാധ്യതയില്ല. കൂടാതെ, ഫിനാൻഷ്യൽ അക്കൌണ്ടിംഗ് സ്റ്റാൻഡേർഡുകളിൽ അക്കൌണ്ടിംഗ് പ്രൊഫഷൻ ഔപചാരികമായി അംഗീകരിക്കുന്നതുപോലെ, ഇൻഷുറർക്ക് കാര്യമായ നഷ്ടം ഉണ്ടാകാൻ ന്യായമായ സാധ്യതയില്ലാത്ത പ്രീമിയം വളരെ വലുതായിരിക്കരുത്. അങ്ങനെ നഷ്‌ടപ്പെടാൻ സാധ്യതയില്ലെന്നു കരുതുക. അങ്ങനെയെങ്കിൽ, ഇടപാടിന് ഇൻഷുറൻസ് രൂപമുണ്ടാകാം, പക്ഷേ വസ്തുവല്ല (യു.എസ്. ഫിനാൻഷ്യൽ അക്കൗണ്ടിംഗ് സ്റ്റാൻഡേർഡ്സ് ബോർഡ് പ്രഖ്യാപന നമ്പർ 113 കാണുക: "ഹ്രസ്വകാല, ദീർഘകാല കരാറുകളുടെ പുനർ ഇൻഷുറൻസിനായുള്ള അക്കൗണ്ടിംഗും റിപ്പോർട്ടിംഗും"). # ''കണക്കാക്കാവുന്ന നഷ്ടം:'' ഔപചാരികമായി കണക്കാക്കാവുന്നതല്ലെങ്കിൽ കുറഞ്ഞത് കണക്കാക്കാവുന്ന രണ്ട് ഘടകങ്ങളുണ്ട്: നഷ്ടത്തിൻ്റെ സംഭാവ്യതയും അനുബന്ധമായ ചെലവും. നഷ്ടസാധ്യത പൊതുവെ അനുഭവപരമായതാണ്, അതേസമയം ഇൻഷുറൻസ് പോളിസിയുടെ ഒരു പകർപ്പ് കൈവശം വച്ചിരിക്കുന്ന ന്യായമായ വ്യക്തിയുടെ കഴിവുമായും ആ പോളിസിക്ക് കീഴിലുള്ള ഒരു അവകാശവാദവുമായി ബന്ധപ്പെട്ട നഷ്ടത്തിൻ്റെ തെളിവും ന്യായമായും നിർവചിക്കുന്നതിന് ചെലവ് കൂടുതലാണ് അവകാശവാദത്തിന്റെ ഫലമായി വീണ്ടെടുക്കാവുന്ന നഷ്ടത്തിൻ്റെ വസ്തുനിഷ്ഠമായ വിലയിരുത്തൽ. # ''വിനാശകരമായ വലിയ നഷ്ടങ്ങളുടെ പരിമിതമായ അപകടസാധ്യത:'' ഇൻഷുർ ചെയ്യാവുന്ന നഷ്ടങ്ങൾ തികച്ചും സ്വതന്ത്രവും വിനാശകരമല്ലാത്തതുമാണ്, അതായത് നഷ്ടങ്ങൾ ഒറ്റയടിക്ക് സംഭവിക്കുന്നതല്ലെന്നും വ്യക്തിഗത നഷ്ടങ്ങൾ ഇൻഷുററെ പാപ്പരാക്കാൻ പര്യാപ്തമല്ലെന്നും; ഇൻഷുറൻസ് കമ്പനികൾ അവരുടെ മൂലധന അടിത്തറയുടെ ചെറിയ ഭാഗത്തേക്ക് ഒരു സംഭവത്തിൽ നിന്നുള്ള നഷ്ടം പരിമിതപ്പെടുത്താൻ താൽപ്പര്യപ്പെട്ടേക്കാം. ഭൂകമ്പ ഇൻഷുറൻസും ചുഴലിക്കാറ്റ് മേഖലകളിൽ കാറ്റ് ഇൻഷുറൻസും വിൽക്കാനുള്ള ഇൻഷുറർമാരുടെ കഴിവിനെ മൂലധനം നിയന്ത്രിക്കുന്നു. അമെരിക്കയിൽ, പ്രത്യേകമായി തിരിച്ചറിഞ്ഞ പ്രദേശങ്ങളിലെ വെള്ളപ്പൊക്ക സാധ്യത സംയുക്ത സർക്കാർ ഇൻഷുർ ചെയ്യുന്നു. വാണിജ്യാടിസ്ഥാനത്തിലുള്ള അഗ്നിബാധ ഇൻഷുറൻസിൽ, ഏതെങ്കിലും വ്യക്തിഗത ഇൻഷുറർ മൂലധന പരിമിതിയെക്കാൾ കൂടുതലായ മൊത്തം എക്‌സ്‌പോസ്ഡ് മൂല്യമുള്ള ഒറ്റപ്പെട്ട സ്വത്ത് കണ്ടെത്താൻ സാധിക്കും. അത്തരം സ്വത്തുകൾ സാധാരണയായി നിരവധി ഇൻഷുറർമാർക്കിടയിൽ പങ്കിടുന്നു അല്ലെങ്കിൽ ഒരു ഇൻഷുറർ ഇൻഷുറൻസ് ചെയ്യുന്നു, ഇത് മറു-ഇൻഷുറൻസ് വിപണിയിലേക്ക് അപകടസാധ്യത വർദ്ധിപ്പിക്കുന്നു. === നിയമപരം === ഒരു കമ്പനി ഒരു വ്യക്തിഗത സ്ഥാപനത്തെ ഇൻഷുർ ചെയ്യുമ്പോൾ, അടിസ്ഥാന നിയമപരമായ ആവശ്യകതകളും നിയന്ത്രണങ്ങളും ഉണ്ട്. ഇൻഷുറൻസിൻ്റെ പൊതുവായി ഉദ്ധരിച്ചിട്ടുള്ള നിരവധി നിയമ തത്വങ്ങളിൽ ഇവ ഉൾപ്പെടുന്നു:<ref>ഐറിഷ് ബ്രോക്കേഴ്സ് അസോസിയേഷൻ.[https://www.iba.ie/development2009/index.php?option=com_content&view=article&id=76&Itemid=167 ഇൻഷുറൻസ് തത്വങ്ങൾ] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20090411184958/http://www.iba.ie/development2009/index.php?option=com_content&view=article&id=76&Itemid=167 |date=2009-04-11 }}.</ref> # ''നഷ്ടപരിഹാരം'' - ഇൻഷുറൻസ് കമ്പനി ചില നഷ്ടങ്ങളുടെ കാര്യത്തിൽ ഇൻഷുർ ചെയ്ത വ്യക്തിക്ക് നഷ്ടപരിഹാരം നൽകുകയോ അല്ലെങ്കിൽ നഷ്ടം നികത്തുകയോ ചെയ്യുന്നു. # ''ആനുകൂല്യ ഇൻഷുറൻസ്'' - ''ചാർട്ടേഡ് ഇൻഷുറൻസ് ഇൻസ്റ്റിറ്റ്യൂട്ടിൻ്റെ'' പഠന പുസ്തകങ്ങളിൽ പറഞ്ഞിരിക്കുന്നതുപോലെ, ഇൻഷുറൻസ് കമ്പനിക്ക് പരിക്കിന് കാരണക്കാരനായ കക്ഷിയിൽ നിന്ന് വീണ്ടെടുക്കാനുള്ള അവകാശം ഇല്ല, ഇൻഷുർ ചെയ്തയാൾ ഇതിനകം തന്നെ അശ്രദ്ധ കാണിച്ച കക്ഷിക്കെതിരെ നാശനഷ്ടങ്ങൾക്ക് കേസ് കൊടുത്തിരുന്നു എന്ന വസ്തുത പരിഗണിക്കാതെ തന്നെ ഇൻഷുർ ചെയ്ത വ്യക്തിക്ക് നഷ്ടപരിഹാരം നൽകണം (ഉദാഹരണത്തിന്, വ്യക്തിഗത അപകട ഇൻഷുറൻസ്) # ''ഇൻഷുർ ചെയ്യാനുള്ള താല്പര്യം'' - ഇൻഷുർ ചെയ്തയാൾ സാധാരണയായി നഷ്ടം നേരിട്ട് അനുഭവിക്കണം. ഒരു വ്യക്തിയുടെ സ്വത്ത് ഇൻഷുറൻസ് അല്ലെങ്കിൽ വ്യക്തിയുടെതന്നെ ഇൻഷുറൻസ് ഉൾപ്പെട്ടിട്ടുണ്ടെങ്കിലും ഇൻഷുർ ചെയ്യാനുള്ള താല്പര്യം നിലനിൽക്കണം. ഇൻഷുർ ചെയ്ത വ്യക്തിക്ക് ഇൻഷുർ ചെയ്ത ജീവൻ്റെയോ വസ്തുവകകളുടെയോ നഷ്ടത്തിലോ നാശത്തിലോ "പങ്കാളിത്തം" ഉണ്ടായിരിക്കണമെന്ന് ആശയം ആവശ്യപ്പെടുന്നു. ആ "പങ്കാളിത്തം" എന്താണെന്ന് നിർണ്ണയിക്കുന്നത് ഉൾപ്പെട്ടിരിക്കുന്ന ഇൻഷുറൻസ് തരവും വസ്തുവിൻ്റെ ഉടമസ്ഥതയുടെ സ്വഭാവവും വ്യക്തികൾ തമ്മിലുള്ള ബന്ധവും അനുസരിച്ചായിരിക്കും. ഇൻഷുർ ചെയ്യാനുള്ള താല്പര്യത്തിന്റെ ആവശ്യകതയാണ് ഇൻഷുറൻസിനെ ചൂതാട്ടത്തിൽ നിന്ന് വ്യത്യസ്തമാക്കുന്നത്. # ''അങ്ങേയറ്റം ശുഭാപ്തി വിശ്വാസം'' - (Uberrima fides) ഇൻഷുർ ചെയ്തയാളും ഇൻഷുർ ചെയ്യുന്നയാളും സത്യസന്ധതയും നീതിയും ഉള്ള ഒരു ശുഭാപ്തിവിശ്വാസ ബന്ധത്താൽ ബന്ധിക്കപ്പെട്ടിരിക്കുന്നു. ഭൗതിക വസ്തുതകൾ വെളിപ്പെടുത്തണം. # ''സംഭാവന'' - ഇൻഷുർ ചെയ്ത വ്യക്തിക്ക് സമാനമായ ബാധ്യതകളുള്ള ഇൻഷുറർമാർ, ചില രീതികൾ അനുസരിച്ച് നഷ്ടപരിഹാരത്തിൽ സംഭാവന ചെയ്യുന്നു. # ''സബ്‌റോഗേഷൻ'' - ഇൻഷുറൻസ് കമ്പനിക്ക് ഇൻഷുർ ചെയ്തയാളുടെ പേരിൽ വീണ്ടെടുക്കൽ നടപടികൾ പിന്തുടരുന്നതിന് നിയമപരമായ അവകാശങ്ങൾ നേടുന്നു; ഉദാഹരണത്തിന്, ഇൻഷുർ ചെയ്തയാളുടെ നഷ്ടത്തിന് ഇൻഷുറർ ബാധ്യസ്ഥരായവർക്കെതിരെ കേസെടുക്കാം. പ്രത്യേക വ്യവസ്ഥകൾ ഉപയോഗിച്ച് ഇൻഷുറർമാർക്ക് അവരുടെ സബ്‌റോഗേഷൻ അവകാശങ്ങൾ ഒഴിവാക്കാനാകും. # ''കോസ പ്രോക്സിമ അല്ലെങ്കിൽ സമീപസ്ഥ കാരണം'' - നഷ്ടത്തിൻ്റെ കാരണം (അപകടം) പോളിസിയുടെ ഇൻഷുറൻസ് കരാറിന് കീഴിലായിരിക്കണം, കൂടാതെ പ്രധാന കാരണം ഒഴിവാക്കരുത് # ''ലഘൂകരണം'' - എന്തെങ്കിലും നഷ്ടമോ അപകടമോ ഉണ്ടായാൽ, ആസ്തി ഇൻഷുർ ചെയ്തിട്ടില്ലെന്ന മട്ടിൽ, നഷ്ടം പരമാവധി കുറയ്ക്കാൻ ആസ്തി ഉടമ ശ്രമിക്കണം. === നഷ്ടപരിഹാരം === ''നഷ്ടപരിഹാരം'' എന്നതിനർത്ഥം, ഒരു നിർദ്ദിഷ്ട സംഭവമോ ആപത്തോ സംഭവിക്കുന്നതിന് മുമ്പ്, സാധ്യമായ പരിധിവരെ, വീണ്ടും പൂർണ്ണമാക്കുക അല്ലെങ്കിൽ പുനഃസ്ഥാപിക്കുക എന്നാണ്. അതനുസരിച്ച്, ലൈഫ് ഇൻഷുറൻസ് പൊതുവെ നഷ്ടപരിഹാര ഇൻഷുറൻസായി കണക്കാക്കപ്പെടുന്നില്ല, പകരം "അനിഷ്‌ടമായ" ഇൻഷുറൻസ് (അതായത്, ഒരു നിർദ്ദിഷ്ട സംഭവം സംഭവിക്കുമ്പോൾ ഒരു അവകാശവാദം ഉയർന്നുവരുന്നു). ഇൻഷുർ ചെയ്ത വ്യക്തിക്ക് നഷ്ടപരിഹാരം നൽകാൻ ശ്രമിക്കുന്ന മൂന്ന് തരത്തിലുള്ള ഇൻഷുറൻസ് കരാറുകളുണ്ട്: # ചിലവാക്കിയ തുക തിരിച്ചുനൽകുന്ന ഒരു പോളിസി # മറ്റൊരാൾക്ക് വേണ്ടിയോ, മറ്റൊരാളെ പ്രധിനിധീകരിച്ചോ നൽകുന്ന ഒരു പോളിസി<ref name="KulpHall">സി. കുല്പും ജെ. ഹാളും, അത്യാഹിത ഇൻഷുറൻസ്, നാലാം പതിപ്പ്, 1968, page 35</ref> # ഒരു നഷ്ടപരിഹാര പോളിസി ഇൻഷുർ ചെയ്തയാളുടെ കാഴ്ചപ്പാടിൽ, ഫലം സാധാരണയായി സമാനമാണ്: ഇൻഷുറർ നഷ്ടം അടയ്ക്കുകയും ചെലവുകൾ അവകാശപ്പെടുകയും ചെയ്യുന്നു. ഇൻഷുർ ചെയ്തയാൾക്ക് ഒരു "ചിലവാക്കിയ തുക തിരിച്ചുനൽകുന്ന" പോളിസി ഉണ്ടെങ്കിൽ, ഇൻഷുർ ചെയ്തയാൾക്ക് ഒരു നഷ്ടത്തിന് പണം നൽകേണ്ടി വരും, തുടർന്ന് ഇൻഷുറൻസ് കമ്പനി നഷ്ടത്തിനും, ഇൻഷുററുടെ അനുമതിയോടെ അവകാശവാദ ചെലവുകൾ ഉൾപ്പെടെയുള്ള പോക്കറ്റ് ചെലവുകൾക്കും "വീണ്ടും" നൽകണം.<ref name="KulpHall" /> "മറ്റൊരാളെ പ്രധിനിധീകരിച്ച് നൽകുന്ന" പോളിസിക്ക് കീഴിൽ, ഇൻഷുറൻസ് കമ്പനി പ്രതിരോധിക്കുകയും ഇൻഷുർ ചെയ്ത വ്യക്തിക്ക് വേണ്ടി ഒരു അവകാശവാദത്തുക നൽകുകയും ചെയ്യും. മിക്ക ആധുനിക ബാധ്യതാ ഇൻഷുറൻസുകളും "മറ്റൊരാളെ പ്രധിനിധീകരിച്ച് നൽകുന്ന" ഭാഷയുടെ അടിസ്ഥാനത്തിലാണ് എഴുതിയിരിക്കുന്നത്, ഇത് അവകാശവാദം നിർവഹിക്കാനും നിയന്ത്രിക്കാനും ഇൻഷുറൻസ് കമ്പനിയെ പ്രാപ്തമാക്കുന്നു. ഒരു "നഷ്ടപരിഹാര" പോളിസിക്ക് കീഴിൽ, ഇൻഷുറൻസ് കമ്പനിക്ക് പൊതുവെ ഒന്നുകിൽ "ചിലവാക്കിയ തുക തിരിച്ചുനൽകുകയോ" അല്ലെങ്കിൽ "മറ്റൊരാളെ പ്രധിനിധീകരിച്ച് നൽകുകയോ", ഇവയിൽ ഏതാണോ അവകാശവാദം കൈകാര്യം ചെയ്യുന്ന പ്രക്രിയയിൽ രണ്ടു കൂട്ടർക്കും കൂടുതൽ പ്രയോജനകരമോ അത് സ്വീകരിക്കാം. അപകടസാധ്യത കൈമാറാൻ ആഗ്രഹിക്കുന്ന ഒരു സ്ഥാപനം (ഒരു വ്യക്തി, കോർപ്പറേഷൻ അല്ലെങ്കിൽ ഏതെങ്കിലും തരത്തിലുള്ള അസോസിയേഷൻ മുതലായവ) ''ഇൻഷുറൻസ് പോളിസി'' എന്ന് വിളിക്കപ്പെടുന്ന ഒരു ഉടമ്പടി മുഖേന ഒരു "ഇൻഷുറർ" റിസ്ക് ഏറ്റെടുക്കുമ്പോൾ "ഇൻഷുർ ചെയ്ത" കക്ഷിയായി മാറുന്നു. സാധാരണയായി, ഒരു ഇൻഷുറൻസ് ഉടമ്പടിയിൽ കുറഞ്ഞത്, ഇനിപ്പറയുന്ന ഘടകങ്ങൾ ഉൾപ്പെടുന്നു: ''പങ്കെടുക്കുന്ന കക്ഷികളുടെ തിരിച്ചറിയൽ'' (ഇൻഷുറർ, ഇൻഷുറൻസ്, ഗുണഭോക്താക്കൾ), ''പ്രീമിയം'', ''പരിരക്ഷ കാലയളവ്'', ''പ്രത്യേക നഷ്ട സംഭവം'', ''പരിരക്ഷ തുക'' (അതായത്. , നഷ്ടം സംഭവിച്ചാൽ ഇൻഷുർ ചെയ്തയാൾക്കോ ഗുണഭോക്താവ്ക്കോ നൽകേണ്ട തുക), ''ഒഴിവാക്കലുകൾ'' (പരിരക്ഷയില്ലാത്തവ). പോളിസിയിൽ പരിരക്ഷ ചെയ്തിരിക്കുന്ന നഷ്ടത്തിനെതിരായി ഒരു ഇൻഷുർ ചെയ്ത വ്യക്തിക്ക് "നഷ്ടപരിഹാരം" ലഭിക്കുന്നതായി പറയപ്പെടുന്നു. ഇൻഷുർ ചെയ്‌ത കക്ഷികൾക്ക് ഒരു നിർദ്ദിഷ്‌ട ആപത്തിനായുള്ള നഷ്ടം അനുഭവപ്പെടുമ്പോൾ, പോളിസിയിൽ വ്യക്തമാക്കിയിട്ടുള്ള പരിരക്ഷ തുകയ്‌ക്ക് ഇൻഷുറർക്കെതിരെ ഒരു അവകാശവാദം ഉന്നയിക്കാൻ പരിരക്ഷ പോളിസി ഉടമയ്ക്ക് അർഹത നൽകുന്നു. അപകടസാധ്യത കണക്കാക്കുന്നതിനായി ഇൻഷുർ ചെയ്തയാൾ ഇൻഷുറർക്ക് നൽകുന്ന പ്രതിഫലത്തെ ''പ്രീമിയം'' എന്ന് വിളിക്കുന്നു. അവകാശവാദങ്ങളുടെ പിന്നീടുള്ള ''പണം നൽകുവാൻ റിസർവ് ചെയ്‌തിരിക്കുന്ന അക്കൗണ്ടുകൾക്ക്'' തുക നൽകുന്നതിന് - താരതമ്യേന കുറച്ച് അവകാശവാദങ്ങൾക്കു വേണ്ടി - ഓവർഹെഡ് ചെലവുകൾക്കായി നിരവധി ഇൻഷുറൻസ് പ്രീമിയങ്ങൾ ഉപയോഗിക്കുന്നു. ഒരു ഇൻഷുറർ പ്രതീക്ഷിക്കുന്ന നഷ്ടങ്ങൾക്കായി നീക്കിവച്ചിരിക്കുന്ന മതിയായ ഫണ്ട് നിലനിർത്തുന്നിടത്തോളം (''കരുതൽ'' എന്ന് വിളിക്കപ്പെടുന്നു), ശേഷിക്കുന്ന തുക ഒരു ഇൻഷുററുടെ ലാഭമാണ്. === ഒഴിവാക്കലുകൾ === പോളിസികളിൽ സാധാരണയായി നിരവധി ഒഴിവാക്കലുകൾ ഉൾപ്പെടുന്നു, ഉദാഹരണത്തിന്: * ''ആണവ ഒഴിവാക്കൽ ഉപവാക്യം'': ആണവ, വികിരണ അപകടങ്ങൾ മൂലമുണ്ടാകുന്ന നാശനഷ്ടങ്ങൾ ഒഴിവാക്കൽ * ''യുദ്ധ ഒഴിവാക്കൽ ഉപവാക്യം'': യുദ്ധത്തിൽ നിന്നോ ഭീകരതയിൽ നിന്നോ ഉള്ള നാശനഷ്ടങ്ങൾ ഒഴിവാക്കൽ <ref>{{cite news |last1=മെനപേസ് |first1=മൈക്കിൾ |title=നിങ്ങളുടെ പോളിസിയുടെ ശത്രുതാപരമായ പ്രവൃത്തികൾ ഒഴിവാക്കൽ കാരണം ക്ഷുദ്രവെയറിൽ നിന്നുള്ള നഷ്ടങ്ങൾ നികത്തപ്പെടാനിടയില്ല |language=en |trans-title=Losses From Malware May Not Be Covered Due To Your Policy's Hostile Acts Exclusion |url=https://www.natlawreview.com/article/property-insurance-cyber-insurance-coverage-and-war-losses-malware-may-not-be-0 |access-date=25 ഏപ്രിൽ 2019 |work=ദേശീയ നിയമ അവലോകനം |date=10 മാർച്ച് 2019}}</ref><ref>{{cite news |last1=സ്റ്റോക്ക് |first1=റോബ് |title=ക്രൈസ്റ്റ് ചർച്ച് വെടിവയ്പ്പിൽ ഇരയായവർക്കായി ഇൻഷുറൻസ് കമ്പനികൾ തീവ്രവാദ ഒഴിവാക്കലുകൾ ഒഴിവാക്കുന്നു |language=en |trans-title=Insurers waive terrorism exclusions for Christchurch shooting victims |url=https://www.stuff.co.nz/national/christchurch-shooting/111397687/insurers-waive-terrorism-exclusions-for-christchurch-shooting-victims |access-date=25 ഏപ്രിൽ 2019 |work=സ്റ്റഫ് |date=19 മാർച്ച് 2019}}</ref> അപകടകരമെന്ന് കരുതപ്പെടുന്നതും അതിനാൽ പരിരക്ഷയിൽ നിന്ന് ഒഴിവാക്കപ്പെടുന്നതുമായ ചില പ്രവർത്തനങ്ങൾ ഇൻഷുറർമാർ നിരോധിച്ചേക്കാം. ഇൻഷുറൻസ് അംഗീകൃത പ്രവർത്തനങ്ങൾ, ഇവൻ്റുകൾ, ഇൻഷുറർ കൺസൾട്ടേഷൻ കൂടാതെ/അല്ലെങ്കിൽ ബാധ്യത ഒഴിവാക്കൽ എന്നിവ ആവശ്യമായ "മഞ്ഞ വെളിച്ച" പ്രവർത്തനങ്ങൾ, ഇവൻ്റുകൾ, "ചുവന്ന വെളിച്ച" പ്രവർത്തനങ്ങളും ഇവൻ്റുകളും എന്നിവയാണ് ഇൻഷുറർമാരുടെ അംഗീകാരം ലഭിച്ചതാണോ എന്നതനുസരിച്ച് തരം തിരിക്കാനുള്ള ഒരു സംവിധാനം. നിരോധിക്കപ്പെട്ടതും ഇൻഷുറൻസ് പരിരക്ഷയുടെ പരിധിക്ക് പുറത്തുള്ളതുമാണ്.<ref>കാലിഫോർണിയ സംസ്ഥാനം PTA (2019), [http://downloads.capta.org/Leaders/Insurance/CAPTA_Insurance_Guide_2019_FINAL.pdf ഇൻഷുറൻസ് ഗൈഡ്], revised ഏപ്രിൽ 2019, accessed 19 ഡിസംബർ 2020</ref> == സാമൂഹിക പ്രത്യാഘാതങ്ങൾ == നഷ്‌ടങ്ങളുടെയും നാശനഷ്ടങ്ങളുടെയും വില ആരു വഹിക്കുന്നു എന്നതിലൂടെ ഇൻഷുറൻസിന് സമൂഹത്തിൽ വിവിധ ഫലങ്ങൾ ഉണ്ടാക്കാൻ കഴിയും. ഒരു വശത്ത് അത് തട്ടിപ്പ് വർദ്ധിപ്പിക്കും; മറുവശത്ത്, സമൂഹങ്ങളെയും വ്യക്തികളെയും ദുരന്തങ്ങൾക്ക് തയ്യാറെടുക്കാനും കുടുംബങ്ങളിലും സമൂഹങ്ങളിലും ദുരന്തങ്ങളുടെ പ്രത്യാഘാതങ്ങൾ ലഘൂകരിക്കാനും ഇത് സഹായിക്കും. ''ധാർമ്മിക അപായഭയം'', ''ഇൻഷുറൻസ് തട്ടിപ്പ്'', ഇൻഷുറൻസ് കമ്പനിയുടെ പ്രതിരോധ നടപടികൾ എന്നിവയിലൂടെ നഷ്ടത്തിൻ്റെ സാധ്യതയെ ഇൻഷുറൻസിന് സ്വാധീനിക്കാൻ കഴിയും. മനഃപൂർവമല്ലാത്ത അശ്രദ്ധമൂലമുള്ള വർധിച്ച നഷ്ടത്തെയും ഇൻഷുറൻസ് തട്ടിപ്പിനെയും സൂചിപ്പിക്കാൻ ഇൻഷുറൻസ് പണ്ഡിതന്മാർ സാധാരണഗതിയിൽ ''ധാർമ്മിക അപായഭയം'' ഉപയോഗിക്കുന്നു.<ref name="ZweifelEisen2012">{{cite book|author1=പീറ്റർ സ്വീഫെൽ|author2=റോളണ്ട് ഐസൻ|title=ഇൻഷുറൻസ് ഇക്കണോമിക്സ് |language=en |trans-title=Insurance Economics |url=https://books.google.com/books?id=D_8qzz5soE8C&pg=PA268|date=24 ഫെബ്രുവരി 2012|publisher=സ്പ്രിംഗർ സയൻസ് & ബിസിനസ് മീഡിയ|isbn=978-3-642-20547-7|pages=268–}}</ref> ഇൻഷുറൻസ് പരിശോധനകൾ, ചില തരത്തിലുള്ള അറ്റകുറ്റപ്പണികൾ ആവശ്യമായ പോളിസി വ്യവസ്ഥകൾ, നഷ്ടം ലഘൂകരിക്കാനുള്ള ശ്രമങ്ങൾക്ക് സാധ്യമായ കിഴിവുകൾ എന്നിവയിലൂടെ അശ്രദ്ധ പരിഹരിക്കാൻ ശ്രമിക്കുന്നു. സൈദ്ധാന്തികമായി, ഇൻഷുറൻസ് കമ്പനികൾക്ക് നഷ്ടം കുറയ്ക്കാനുള്ള നിക്ഷേപം പ്രോത്സാഹിപ്പിക്കാനാകുമെങ്കിലും, ചില വ്യാഖ്യാതാക്കൾ വാദിക്കുന്നത്, പ്രായോഗികമായി ഇൻഷുറർമാർ ചരിത്രപരമായി നഷ്ട നിയന്ത്രണ നടപടികൾ-പ്രത്യേകിച്ച് ചുഴലിക്കാറ്റ് പോലുള്ള ദുരന്തനഷ്ടങ്ങൾ തടയുന്നതിന്-നിരക്ക് കുറയ്ക്കലും നിയമയുദ്ധങ്ങളും സംബന്ധിച്ച ആശങ്കകൾ മൂലം-ആക്രമണാത്മകമായി പിന്തുടർന്നിട്ടില്ലെന്ന് വാദിക്കുന്നു. എന്നിരുന്നാലും, ഏകദേശം 1996 മുതൽ ഇൻഷുറർമാർ ''ബിൽഡിംഗ് കോഡ്'' പോലെയുള്ള നഷ്ടം ലഘൂകരിക്കുന്നതിൽ കൂടുതൽ സജീവമായ പങ്ക് വഹിക്കാൻ തുടങ്ങി.<ref>ഹോവാർഡ് കുൻറ്യൂതർ (1996). [http://opim.wharton.upenn.edu/risk/downloads/archive/arch167.pdf ഇൻഷുറൻസിലൂടെ ദുരന്ത നഷ്ടങ്ങൾ ലഘൂകരിക്കുക] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20100620074852/http://opim.wharton.upenn.edu/risk/downloads/archive/arch167.pdf |date=2010-06-20 }}. ''അപകടസാധ്യതയുടെയും അനിശ്ചിതത്വത്തിൻ്റെയും ജേണൽ''.</ref> === ഇൻഷുറൻസ് രീതികൾ === ''ചാർട്ടേഡ് ഇൻഷുറൻസ് ഇൻസ്റ്റിറ്റ്യൂട്ടിൻ്റെ'' പഠന പുസ്തകങ്ങൾ അനുസരിച്ച്, ഇനിപ്പറയുന്ന ഇൻഷുറൻസ് രീതികൾ ഉണ്ട്: # ''കോ-ഇൻഷുറൻസ്'' - ഇൻഷുറർമാർക്കിടയിൽ പങ്കിടുന്ന അപകടസാധ്യതകൾ (ചിലപ്പോൾ "നിലനിർത്തൽ" എന്ന് വിളിക്കപ്പെടുന്നു) # ''ഒന്നിലുപരി ഇൻഷുറൻസ്'' - അപകടസാധ്യതയുടെ ഓവർലാപ്പിംഗ് പരിരക്ഷയുള്ള ഒന്നിലധികം പോളിസികൾ ഉള്ളത് (രണ്ട് വ്യക്തിഗത പോളിസികളും വെവ്വേറെ അടയ്‌ക്കില്ല - ''സംഭാവന'' എന്ന ആശയത്തിന് കീഴിൽ, പോളിസി ഉടമയുടെ നഷ്ടം നികത്താൻ അവ ഒരുമിച്ച് സംഭാവന ചെയ്യും. എന്നിരുന്നാലും, ലൈഫ് ഇൻഷുറൻസ് പോലുള്ള ആകസ്മിക ഇൻഷുറൻസുകളുടെ കാര്യത്തിൽ, ഇരട്ട പേയ്‌മെൻ്റ് അനുവദനീയമാണ്) # ''സ്വയം ഇൻഷുറൻസ്'' - അപകടസാധ്യത ഇൻഷുറൻസ് കമ്പനികൾക്ക് കൈമാറാത്തതും സ്ഥാപനങ്ങളോ വ്യക്തികളോ സ്വയം നിലനിർത്തുന്നതുമായ സാഹചര്യങ്ങൾ # മറുഇൻഷുറൻസ് - ഇൻഷുറർ മറ്റൊരു ഇൻഷുറർക്ക് ചില അല്ലെങ്കിൽ എല്ലാ അപകടസാധ്യതകളും കൈമാറുന്ന സാഹചര്യങ്ങൾ. == ഇൻഷുറർമാരുടെ വ്യാപാര മാതൃക == ഇൻഷുറൻസ് വരിസംഖ്യ വ്യാപാര മാതൃക ഉപയോഗിക്കാം, പോളിസി ഉടമകൾക്ക് വാഗ്ദാനം ചെയ്യുന്ന നടന്നുകൊണ്ടിരിക്കുന്നത് കൂടാതെ/അല്ലെങ്കിൽ സംയുക്ത ആനുകൂല്യങ്ങൾക്ക് പകരമായി ആനുകാലികമായി പ്രീമിയം അടയ്ക്കൽ സ്വീകരിക്കാം. === അണ്ടർറൈറ്റിംഗും നിക്ഷേപവും === ഇൻഷുറർമാരുടെ വ്യാപാര മാതൃക ലക്ഷ്യമിടുന്നത് പ്രീമിയം, നിക്ഷേപ വരുമാനം എന്നിവയിൽ നഷ്ടത്തിൽ നൽകുന്നതിനേക്കാൾ കൂടുതൽ ശേഖരിക്കുകയും ഉപഭോക്താക്കൾ അംഗീകരിക്കുന്ന ഒരു മത്സര വില വാഗ്ദാനം ചെയ്യുകയും ചെയ്യുന്നു. ലാഭം ഒരു ലളിതമായ സമവാക്യത്തിലേക്ക് ചുരുക്കാം: ലാഭം = നേടിയ പ്രീമിയം + നിക്ഷേപ വരുമാനം - സംഭവിച്ച നഷ്ടം - അണ്ടർറൈറ്റിംഗ് ചെലവുകൾ. ഇൻഷുറർമാർ രണ്ട് തരത്തിൽ പണം സമ്പാദിക്കുന്നു: * അണ്ടർ റൈറ്റിംഗിലൂടെ, ഇൻഷുറൻസ് എടുക്കുന്നതിനുള്ള അപകടസാധ്യതകൾ ഇൻഷുറർമാർ തിരഞ്ഞെടുക്കുകയും ആ അപകടസാധ്യതകൾ സ്വീകരിക്കുന്നതിന് പ്രീമിയത്തിൽ എത്ര തുക ഈടാക്കണമെന്ന് തീരുമാനിക്കുകയും ചെയ്യുന്ന പ്രക്രിയ, അത് ഫലവത്താകുകയാണെങ്കിൽ അപകടസാധ്യതയുടെ ഭാരം ഏറ്റെടുക്കുകയും ചെയ്യുന്നു. * ഇൻഷുർ ചെയ്ത കക്ഷികളിൽ നിന്ന് അവർ ശേഖരിക്കുന്ന പ്രീമിയങ്ങൾ നിക്ഷേപിക്കുന്നതിലൂടെ ഇൻഷുറൻസിൻ്റെ ഏറ്റവും സങ്കീർണ്ണമായ വശം പോളിസികളുടെ നിരക്ക് നിർണ്ണയിക്കൽ (വില-ക്രമീകരണം) ആണ്, ഇത് ഒരു നിശ്ചിത അപകടസാധ്യതയെ അടിസ്ഥാനമാക്കിയുള്ള ഭാവി അവകാശവാദങ്ങളുടെ നിരക്ക് കണക്കാക്കാൻ സ്ഥിതിവിവരക്കണക്കുകളും സാധ്യതകളും ഉപയോഗിക്കുന്നു. നിരക്കുകൾ നിർണ്ണയിച്ചതിന് ശേഷം, അണ്ടർറൈറ്റിംഗ് പ്രക്രിയയിലൂടെ അപകടസാധ്യതകൾ നിരസിക്കാനോ സ്വീകരിക്കാനോ ഇൻഷുറർ വിവേചനാധികാരം ഉപയോഗിക്കും. ഏറ്റവും അടിസ്ഥാന തലത്തിൽ, പ്രാരംഭ നിരക്ക്-നിർണ്ണയത്തിൽ ഇൻഷുർ ചെയ്ത അപകടങ്ങളുടെ ആവൃത്തിയും തീവ്രതയും നോക്കുന്നതും ഈ അപകടങ്ങളിൽ നിന്ന് പ്രതീക്ഷിക്കുന്ന ശരാശരി ധനവ്യയവും ഉൾപ്പെടുന്നു. അതിനുശേഷം, ഒരു ഇൻഷുറൻസ് കമ്പനി ചരിത്രപരമായ നഷ്ട-വിവരങ്ങൾ ശേഖരിക്കും, നഷ്ടത്തിൻ്റെ വിവരാംശം നിലവിലെ മൂല്യത്തിലേക്ക് കൊണ്ടുവരും, കൂടാതെ നിരക്ക് പര്യാപ്തത വിലയിരുത്തുന്നതിനായി ഈ മുൻകാല നഷ്ടങ്ങൾ ശേഖരിച്ച പ്രീമിയവുമായി താരതമ്യം ചെയ്യും.<ref>ബ്രൗൺ ആർ എൽ. (1993). [https://books.google.com/books?id=1j4O50JENE4C ആസ്തി, അപകട ഇൻഷുറൻസ് എന്നിവയ്ക്കായി നിരക്ക് ഉണ്ടാക്കലും നഷ്ടപരിഹാരവും: ആമുഖം]. ആക്ടെക്സ് പ്രസിദ്ധീകരണങ്ങൾ.</ref> ''നഷ്ട അനുപാതങ്ങളും'' ചെലവ് ഭാരങ്ങളും ഉപയോഗിക്കുന്നു. വ്യത്യസ്ത അപകട സ്വഭാവസവിശേഷതകൾക്കായുള്ള നിരക്ക് നിർണ്ണയത്തിൽ ഉൾപ്പെടുന്നു - ഏറ്റവും അടിസ്ഥാന തലത്തിൽ - നഷ്ടത്തെ ''നഷ്ട ആപേക്ഷികത''യായി താരതമ്യം ചെയ്യുന്നത് - ഇതനുസരിച്ച് ഇരട്ടി നഷ്‌ടമുള്ള ഒരു പോളിസിക്ക് ഇരട്ടി തുക ഈടാക്കും. ഒന്നിലധികം സ്വഭാവസവിശേഷതകൾ ഉൾപ്പെട്ടിരിക്കുമ്പോൾ കൂടുതൽ സങ്കീർണ്ണമായ ബഹുമുഖ വിശകലനങ്ങൾ ചിലപ്പോൾ ഉപയോഗിക്കാറുണ്ട്, ഒരു ഏകീകൃത വിശകലനം ആശയക്കുഴപ്പമുണ്ടാക്കുന്ന ഫലങ്ങൾ ഉണ്ടാക്കും. ഭാവിയിലെ നഷ്ടങ്ങളുടെ സാധ്യത വിലയിരുത്തുന്നതിന് മറ്റ് സ്ഥിതിവിവരക്കണക്കു രീതികൾ ഉപയോഗിക്കാം. ഒരു നിശ്ചിത പോളിസി അവസാനിപ്പിക്കുമ്പോൾ, അവകാശവാദങ്ങളിൽ അടച്ച തുകയിൽ നിന്ന് ഈടാക്കുന്ന പ്രീമിയം തുക ആ പോളിസിയിലെ ഇൻഷുറർമാരുടെ അണ്ടർറൈറ്റിംഗ് ലാഭമാണ്. അണ്ടർറൈറ്റിംഗ് പ്രകടനം അളക്കുന്നത് "സംയോജിത അനുപാതം" എന്ന് വിളിക്കപ്പെടുന്ന ഒന്ന് ഉപയോഗിച്ചാണ്, ഇത് പ്രീമിയങ്ങളുമായുള്ള ചെലവുകൾ/നഷ്ടങ്ങളുടെ അനുപാതമാണ്.<ref>{{cite book |url= https://books.google.com/books?id=Juc4fb1Fx1cC&pg=PA614 |title= മുനിസിപ്പൽ ബോണ്ടുകളുടെ കൈപ്പുസ്തകം |language=en |trans-title=The Handbook of Municipal Bonds|first1= സിൽവൻ ജി.|last1= ഫെൽഡ്സ്റ്റീൻ|first2= ഫ്രാങ്ക് ജെ.|last2= ഫാബോസി|year= 2008|page= 614|publisher= ജോൺ വൈലി ആൻഡ് സൺസ്|isbn= 978-0-470-10875-8|access-date= 8 ഫെബ്രുവരി 2010}}</ref> 100%-ൽ താഴെയുള്ള സംയോജിത അനുപാതം അണ്ടർ റൈറ്റിംഗ് ലാഭത്തെ സൂചിപ്പിക്കുന്നു, അതേസമയം 100%-ൽ കൂടുതലുള്ളതെല്ലാം അണ്ടർ റൈറ്റിംഗ് നഷ്ടത്തെ സൂചിപ്പിക്കുന്നു. 100%-ൽ അധികം സംയോജിത അനുപാതമുള്ള ഒരു കമ്പനി എന്നിരുന്നാലും നിക്ഷേപ വരുമാനം കാരണം ലാഭകരമായി തുടരാം. ഇൻഷുറൻസ് കമ്പനികൾ ''ഫ്ലോട്ടിൽ'' നിക്ഷേപ ലാഭം നേടുന്നു. ''ഫ്ലോട്ട്'', അല്ലെങ്കിൽ ലഭ്യമായ കരുതൽ എന്നത്, ഒരു ഇൻഷുറർ ഇൻഷുറൻസ് പ്രീമിയത്തിൽ ശേഖരിച്ചതും എന്നാൽ അവകാശവാദങ്ങളിൽ അടച്ചിട്ടില്ലാത്തതുമായ ഏത് നിമിഷവും കൈയിലുള്ള പണമാണ്. ഇൻഷുറൻസ് പ്രീമിയങ്ങൾ ശേഖരിച്ചാലുടൻ നിക്ഷേപിക്കാൻ തുടങ്ങുകയും അവകാശവാദങ്ങൾ അടയ്ക്കുന്നത് വരെ അവയിൽ നിന്ന് പലിശയോ മറ്റ് വരുമാനമോ നേടുകയും ചെയ്യുന്നു. ബ്രിട്ടീഷ് ഇൻഷുറേഴ്‌സിൻ്റെ അസോസിയേഷൻ (400 ഇൻഷുറൻസ് കമ്പനികളും 94% യുണൈറ്റഡ് കിങ്ഡത്തിൽ സ്ഥാപിതമായ ഇൻഷുറൻസ് സേവനങ്ങളും ഒരുമിച്ച്) ലണ്ടൻ സ്റ്റോക്ക് എക്‌സ്‌ചേഞ്ചിലെ നിക്ഷേപത്തിൻ്റെ ഏകദേശം 20% ഉണ്ട്.<ref>[http://www.abi.org.uk/About_The_ABI/role.aspx ഞങ്ങൾ എന്ത് ചെയ്യുന്നു എബിഐ] {{webarchive|url= https://web.archive.org/web/20090907134048/http://www.abi.org.uk/About_The_ABI/role.aspx |date= 2009-09-07 }}. Abi.org.uk. Retrieved on 18 ജൂലൈ 2013.</ref> 2007-ൽ, ഫ്ലോട്ടിൽ നിന്നുള്ള യുഎസ് വ്യവസായ ലാഭം 58 ബില്യൺ ഡോളറായിരുന്നു. 2009-ൽ നിക്ഷേപകർക്ക് എഴുതിയ കത്തിൽ വാറൻ ബഫറ്റ് ഇങ്ങനെ എഴുതി, "2008-ൽ ഞങ്ങളുടെ ഫ്ലോട്ട് നിലനിർത്താൻ ഞങ്ങൾക്ക് 2.8 ബില്യൺ ഡോളർ ''പണം'' ലഭിച്ചു.<ref>{{Cite book|title= വൈകിക്കുക, നിരസിക്കുക, പ്രതിരോധിക്കുക: ഇൻഷുറൻസ് കമ്പനികൾ എന്തുകൊണ്ട് അവകാശവാദങ്ങൾ അടയ്ക്കുന്നില്ല, അതിനെക്കുറിച്ച് നിങ്ങൾക്ക് എന്തുചെയ്യാൻ കഴിയും|language=en |trans-title=Delay, Deny, Defend : Why Insurance Companies Don't Pay Claims and What You Can Do About It|last= ഫെയിൻമാൻ|first= ജെയ് എം.|publisher= പോർട്ട്ഫോളിയോ|year= 2010|isbn= 9781101196281|pages= 16|oclc= 883320058}}</ref> യുണൈറ്റഡ് സ്റ്റേറ്റ്സിൽ, 2003-ൽ അവസാനിച്ച അഞ്ച് വർഷങ്ങളിൽ ആസ്തി, അപകട ഇൻഷുറൻസ് കമ്പനികളുടെ അണ്ടർറൈറ്റിംഗ് നഷ്ടം 142.3 ബില്യൺ ഡോളറായിരുന്നു. എന്നാൽ ഫ്ലോട്ടിൻ്റെ ഫലമായി ഇതേ കാലയളവിൽ മൊത്തത്തിലുള്ള ലാഭം 68.4 ബില്യൺ ഡോളറായിരുന്നു. ചില ഇൻഷുറൻസ്-വ്യവസായ അന്ത:സ്ഥിതർ, പ്രത്യേകിച്ച് ഹാങ്ക് ഗ്രീൻബെർഗ്, അണ്ടർ റൈറ്റിംഗ് ലാഭം കൂടാതെ ഫ്ലോട്ടിൽ നിന്ന് എന്നെന്നേക്കുമായി ലാഭം നിലനിർത്താൻ കഴിയുമെന്ന് വിശ്വസിക്കുന്നില്ല, എന്നാൽ ഈ അഭിപ്രായം സാർവത്രികമായി അംഗീകരിക്കപ്പെട്ടിട്ടില്ല. ലാഭത്തിനായുള്ള ഫ്ലോട്ടിനെ ആശ്രയിക്കുന്നത് ചില വ്യവസായ വിദഗ്ധരെ ഇൻഷുറൻസ് കമ്പനികളെ "ഇൻഷുറൻസ് വിറ്റ് നിക്ഷേപത്തിനായി പണം സ്വരൂപിക്കുന്ന നിക്ഷേപ കമ്പനികൾ" എന്ന് വിളിക്കാൻ പ്രേരിപ്പിച്ചു.<ref>{{Cite journal|last1= വിയർ|first1= ഓഡ്രി എ.|last2= ഹാംപ്ടൺ|first2= ജോൺ എച്ച്.|date= മാർച്ച് 1995|title= അപകടസാധ്യതാ നിർവഹണത്തിൻ്റെയും ഇൻഷുറൻസിൻ്റെയും അവശ്യസാധനങ്ങൾ|language=en |trans-title=Essentials of Risk Management and Insurance|journal= റിസ്ക് ആൻഡ് ഇൻഷുറൻസ് ജേണൽ|volume= 62|issue= 1|pages= 157|doi= 10.2307/253703|issn= 0022-4367|jstor= 253703}}</ref> സ്വാഭാവികമായും, സാമ്പത്തികമായി മാന്ദ്യമുള്ള കാലഘട്ടത്തിൽ ഫ്ലോട്ട് രീതി നടപ്പിലാക്കാൻ പ്രയാസമാണ്. ബിയർ മാർക്കറ്റുകൾ ഇൻഷുറർമാരെ നിക്ഷേപങ്ങളിൽ നിന്ന് അകറ്റാനും അവരുടെ അണ്ടർറൈറ്റിംഗ് നിലവാരം ശക്തമാക്കാനും കാരണമാകുന്നു. അതിനാൽ ഒരു ദരിദ്ര സമ്പദ്‌വ്യവസ്ഥ പൊതുവെ ഉയർന്ന ഇൻഷുറൻസ്-പ്രീമിയങ്ങൾ എന്നാണ് അർത്ഥമാക്കുന്നത്. കാലക്രമേണ ലാഭകരവും ലാഭകരമല്ലാത്തതുമായ കാലയളവുകൾക്കിടയിൽ മാറുന്ന ഈ പ്രവണത സാധാരണയായി അണ്ടർറൈറ്റിംഗ് അല്ലെങ്കിൽ ''ഇൻഷുറൻസ് സൈക്കിൾ'' എന്നാണ് അറിയപ്പെടുന്നത്.<ref> ഫിറ്റ്സ്പാട്രിക്, സീൻ, [https://ssrn.com/abstract=690316 ''ഭയമാണ് താക്കോൽ: സൈക്കിളുകൾ അണ്ടർ റൈറ്റുചെയ്യുന്നതിനുള്ള ഒരു പെരുമാറ്റ വഴികാട്ടി,''] 10 Conn. Ins. L.J. 255 (2004). </ref> === അവകാശവാദങ്ങൾ === {{Wiktionary|അവകാശവാദം}} അവകാശവാദങ്ങളും നഷ്ടം കൈകാര്യം ചെയ്യുന്നതും ഇൻഷുറൻസിൻ്റെ വസ്തുനിഷ്ഠമായ ഉപയോഗമാണ്; അത് യഥാർത്ഥ "ഉൽപ്പന്നം" ആണ്. ഇൻഷുറൻസ് ഇൻഷുറർമാർക്ക് നേരിട്ട്, അല്ലെങ്കിൽ ബ്രോക്കർമാർ അല്ലെങ്കിൽ ഏജൻ്റുമാർ മുഖേന അവകാശവാദങ്ങൾ സമർപ്പിക്കാം. അവകാശവാദം തങ്ങളുടെ നിർദ്ദേശാനുസരണമുള്ള ഫോമിൽ സമർപ്പിക്കണം എന്ന് ഇൻഷുറർ ആവശ്യപ്പെട്ടേക്കാം, അല്ലെങ്കിൽ അസോസിയേഷൻ ഫോർ കോഓപ്പറേറ്റീവ് ഓപ്പറേഷൻസ് റിസർച്ച് ആൻഡ് ഡവലപ്‌മെൻ്റ് (ACORD) എന്ന പേരിലുള്ള ഇൻഷുറൻസിനും അനുബന്ധ സാമ്പത്തിക സേവന വ്യവസായങ്ങൾക്കുമായി ആഗോള നിലവാരം നിശ്ചയിക്കുന്ന സ്ഥാപനം നിർമ്മിച്ചത് പോലെയുള്ള ഒരു അടിസ്ഥാനമാതൃക വ്യവസായ ഫോമിൽ അവകാശവാദങ്ങൾ സ്വീകരിക്കാം. ഇൻഷുറൻസ്-കമ്പനികളുടെ അവകാശവാദ വകുപ്പുകൾ രേഖാ-നിർവഹണ ഉദോഗസ്ഥന്മാരുടെയും, [[wikt:ദത്തനിവേശനം|ദത്തനിവേശന]] ഗുമസ്തന്മാരുടെയും പിന്തുണയോടെ ധാരാളം അവകാശവാദ ക്രമീകരണ ഉദ്യോഗസ്ഥരെ നിയമിക്കുന്നു. {{Wiktionary|ദത്തനിവേശനം}} ഇങ്ങോട്ട് വരുന്ന അവകാശവാദങ്ങളുടെ തീവ്രതയെ അടിസ്ഥാനമാക്കി തരംതിരിക്കുകയും ക്രമീകരണ ഉദ്യോഗസ്ഥരെ നിയോഗിക്കുകയും ചെയ്യുന്നു. അവരുടെ അറിവും അനുഭവവും അനുസരിച്ച് അവകാശവാദം അംഗീകരിക്കുവാനുള്ള അധികാരം വ്യത്യാസപ്പെടുന്നു. ഇൻഷുറൻസ് കരാറിൻ്റെ നിബന്ധനകൾക്കനുസൃതമായി (അങ്ങനെയെങ്കിൽ, അവകാശവാദത്തിന്റെ ന്യായമായ പണ മൂല്യപ്രകാരം) പരിരക്ഷ ലഭ്യമാണോ എന്ന് നിർണ്ണയിക്കുകയും, ഇൻഷുർ ചെയ്തയാളുമായി അടുത്ത സഹകരണത്തോടെ, ഓരോ അവകാശവാദത്തിന്റെയും അന്വേഷണം ഒരു ഉദ്യോഗസ്ഥൻ ഏറ്റെടുക്കുകയും അവകാശവാദത്തുകയ്ക്ക് അംഗീകാരം നൽകുകയും ചെയ്യുന്നു. പോളിസി ഉടമകൾ ഇൻഷുറൻസ് കമ്പനിയുമായി ഒത്തുതീർപ്പ് ചർച്ചകൾ നടത്തുന്നതിന് അവരുടെ സ്വന്തം പൊതു അവകാശവാദ ക്രമീകരണ ഉദ്യോഗസ്ഥരെ നിയമിച്ചേക്കാം. അവകാശവാദങ്ങൾ സങ്കീർണ്ണമായേക്കാവുന്ന സങ്കീർണ്ണമായ പോളിസികൾക്ക്, ഇൻഷുർ ചെയ്തയാൾ ''നഷ്ടം വീണ്ടെടുക്കൽ ഇൻഷുറൻസ്'' എന്ന് വിളിക്കപ്പെടുന്ന ഒരു പ്രത്യേക ഇൻഷുറൻസ് ''പോളിസി അനുബന്ധക്കരാർവ്യവസ്ഥ'' വാങ്ങാം, ഇത് ഒരു അവകാശവാദത്തിൻ്റെ കാര്യത്തിൽ ഒരു പൊതു ക്രമീകരണ ഉദ്യോഗസ്ഥരുടെ ചെലവ് ഉൾക്കൊള്ളുന്നു. ''ബാധ്യത-ഇൻഷുറൻസ്'' അവകാശവാദങ്ങൾ ക്രമീകരിക്കുന്നത് പ്രത്യേകിച്ചും ബുദ്ധിമുട്ടാണ്, കാരണം ഇൻഷുററുമായി സഹകരിക്കാൻ കരാർ ബാധ്യതയില്ലാത്ത ഒരു മൂന്നാം കക്ഷി, വാദി, വാസ്തവത്തിൽ ഇൻഷുററെ ഗണ്യമായ സാമ്പത്തിക സ്രോതസ്സുകളുള്ള ഒരു സ്ഥാപനമായി കണക്കാക്കാം. ഇൻഷുർ ചെയ്‌തവർക്കായി സ്വവിഭവങ്ങളിൽ നിന്നോ ബാഹ്യ ഉപദേഷ്ടാക്കളിൽ നിന്നോ നിയമോപദേശം നേടണം, പൂർത്തിയാക്കാൻ വർഷങ്ങളെടുത്തേക്കാവുന്ന വ്യവഹാരം നിരീക്ഷിക്കുണം, ഒരു ജഡ്ജി ആവശ്യപ്പെടുകയാണെങ്കിൽ നിർബന്ധമായും ഒത്തുതീർപ്പ് അധികാരികളുമായി നേരിട്ടോ ടെലിഫോണിലൂടെയോ ഒത്തുതീർപ്പ്-സമ്മേളനത്തിൽ ഹാജരാകണം. ഒരു അവകാശവാദം ക്രമീകരിക്കുന്നയാൾ ഇൻഷുറൻസ് മൂല്യം കുറവാണെന്ന് സംശയിക്കുന്നുവെങ്കിൽ, ഇൻഷുറൻസ് കമ്പനിയുടെ ''എക്സ്പോഷർ'' പരിമിതപ്പെടുത്തുന്നതിന് ശരാശരിയുടെ അവസ്ഥ വന്നേക്കാം. അവകാശവാദം കൈകാര്യം ചെയ്യുന്നതിൽ, ഇൻഷുറർമാർ ഉപഭോക്തൃ സംതൃപ്തി, ഭരണപരമായ കൈകാര്യം ചെയ്യൽ ചെലവുകൾ, അമിത അവകാശവാദ ചോർച്ച എന്നിവയുടെ ഘടകങ്ങൾ സന്തുലിതമാക്കാൻ ശ്രമിക്കുന്നു. ഈ സന്തുലിതാവസ്ഥാ ശ്രമത്തിനു പുറമേ, ഇൻഷുറൻസ് കൈകാര്യം ചെയ്യേണ്ടതും മറികടക്കേണ്ടതുമായ ഒരു പ്രധാന വ്യാപാര അപകടസാധ്യതയാണ് തട്ടിപ്പ് ഇൻഷുറൻസ് രീതികൾ. അവകാശവാദങ്ങളുടെയോ അവകാശവാദങ്ങൾ കൈകാര്യം ചെയ്യുന്ന രീതികളുടെയോ സാധുതയെച്ചൊല്ലി ഇൻഷുറർമാരും ഇൻഷുറൻസ് ചെയ്യുന്നവരും തമ്മിലുള്ള തർക്കങ്ങൾ ഇടയ്ക്കിടെ വ്യവഹാരത്തിലേക്ക് നീങ്ങുന്നു. === വിപണനം === ഇൻഷുറർമാർ പലപ്പോഴും തങ്ങളുടെ ഉല്പന്നങ്ങൾ വിപണനം ചെയ്യാനോ അണ്ടർറൈറ്റ് ചെയ്യാനോ ഇൻഷുറൻസ് ഏജൻ്റുമാരെ ഉപയോഗിക്കും. ഏജൻ്റുമാർക്ക് ''ക്യാപ്റ്റീവ്'' ആകാം, അതായത് അവർ ഒരു കമ്പനിക്ക് വേണ്ടി മാത്രം പ്രവർത്തിക്കുന്നു, അല്ലെങ്കിൽ സ്വതന്ത്രമായി നിരവധി കമ്പനികളിൽ ഏജന്റുമാരായി പ്രവർത്തിച്ച് പോളിസികൾ നൽകാൻ കഴിയും. വ്യക്തിഗതമാക്കിയതുമായ സേവനങ്ങളുടെ ലഭ്യത മൂലമാണ് ഇൻഷുറൻസ് ഏജൻ്റുമാരെ ഉപയോഗിക്കുന്ന കമ്പനികളുടെ നിലനിൽപ്പും വിജയവും മെച്ചപ്പെടുത്തിയതും. കമ്പനികൾ അവരുടെ ഉൽപ്പന്നങ്ങൾ വിപണനം ചെയ്യാൻ ദല്ലാൾ സ്ഥാപനങ്ങൾ, ബാങ്കുകൾ, മറ്റ് കോർപ്പറേറ്റ് സ്ഥാപനങ്ങൾ (സ്വയം സഹായ ഗ്രൂപ്പുകൾ, സൂക്ഷ്മധനകാര്യ സ്ഥാപനങ്ങൾ, സർക്കാരിതര സ്ഥാപനങ്ങൾ മുതലായവ) ഉപയോഗിക്കുന്നു.<ref>{{cite journal |first1 = അലൻ എൻ. |last1 = ബെർഗർ |first2 = ജെ. ഡേവിഡ് |last2 = കമ്മിൻസ് |first3 = മേരി എ. |last3 = വീസ് |title = സാമ്പത്തിക സേവനങ്ങൾക്കായുള്ള ഒന്നിലധികം വിതരണ സംവിധാനങ്ങളുടെ സഹവർത്തിത്വം: ആസ്തി-ബാധ്യത ഇൻഷുറൻസിൻ്റെ വ്യവഹാരം. |language=en |trans-title=The Coexistence of Multiple Distribution Systems for Financial Services: The Case of Property-Liability Insurance.|journal = Journal of Business |volume = 70 |issue = 4 |pages = 515–46 |date = ഒക്ടോബർ 1997 |doi= 10.1086/209730 |url = http://wrdsenet.wharton.upenn.edu/fic/wfic/papers/95/9513.pdf |archive-url= https://web.archive.org/web/20000919231814/http://wrdsenet.wharton.upenn.edu/fic/wfic/papers/95/9513.pdf |url-status = dead|archive-date =2000-09-19}} ([http://fic.wharton.upenn.edu/fic/papers/95/9513.pdf online draft] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20100622075631/http://fic.wharton.upenn.edu/fic/papers/95/9513.pdf |date=2010-06-22 }})</ref> == തരങ്ങൾ == കണക്കാക്കാൻ കഴിയുന്ന ഏതൊരു അപകടസാധ്യതയും ഇൻഷുർ ചെയ്യാവുന്നതാണ്. അവകാശവാദങ്ങൾക്ക് കാരണമായേക്കാവുന്ന നിർദ്ദിഷ്ട അപകടസാധ്യതകളെ ''വിപത്തുകൾ'' എന്ന് വിളിക്കുന്നു. ഒരു ഇൻഷുറൻസ് പോളിസിയിൽ ഉൾപ്പെടുന്ന അപകടങ്ങൾ ഏതൊക്കെയാണെന്നും അല്ലാത്തവ ഏതൊക്കെയെന്ന് പോളിസി തന്നെ വിശദമായി വ്യക്തമാക്കും. ==== വിവിധ തരം ഇൻഷുറൻസുകൾ ==== ഇൻഷുറൻസുകളെ പൊതുവേ രണ്ടായി തിരിച്ചിരിക്കുന്നു. 1. '''ലൈഫ് ഇൻഷുറൻസ്''': വ്യക്തികളാണ് ഇതിൽ ഇൻഷുറൻസിന് വിധേയമാകുന്നത്. നിങ്ങളെയും നിങ്ങളുടെ പ്രിയപ്പെട്ടവരെയും പെട്ടെന്നുള്ള വിപത്തിൽ നിന്നോ ദുരന്തത്തിൽ നിന്നോ സംരക്ഷിക്കുന്നതിനായി രൂപകൽപ്പന ചെയ്‌തിരിക്കുന്ന പരമ്പരാഗത ഇൻഷുറൻസിന്റെ ഒരു രൂപമാണ് ലൈഫ് പരിരക്ഷ. കുടുംബങ്ങളുടെ വരുമാനം സംരക്ഷിക്കുന്നതിനാണ് ഇത് ആദ്യം രൂപകൽപ്പന ചെയ്തത്. ഒരു വ്യക്തിയെ ആശ്രയിക്കുന്നവരുടെ എണ്ണം, നിലവിലെ സമ്പാദ്യം, എന്നിങ്ങനെയുള്ള വിവിധ ഘടകങ്ങളെ അടിസ്ഥാനമാക്കിയാണ് ലൈഫ് പരിരക്ഷയുടെ ആവശ്യം കണക്കാക്കുന്നത് 2. '''പൊതു ഇൻഷുറൻസ്''': ലൈഫ് ഇൻഷുറൻസ് അല്ലാത്ത ഏത് തരത്തിലുള്ള പരിരക്ഷയും ഈ വിഭാഗത്തിൽ പെടുന്നു. നിങ്ങളുടെ ആവശ്യങ്ങൾക്കനുസരിച്ച് നിങ്ങളുടെ ജീവിതത്തിന്റെ എല്ലാ മേഖലകളെയും ഉൾക്കൊള്ളുന്ന നിരവധി തരം ഇൻ‌ഷുറൻ‌സുകൾ ഉണ്ട്. 3. '''ആരോഗ്യ ഇൻഷുറൻസ്''' : ഹെൽത്ത്‌ ഇൻഷുറൻസ് രോഗങ്ങൾ, അപകടങ്ങൾ എന്നിവ മൂലമുള്ള ചികിത്സ ചിലവുകൾ ഗണ്യമായി കുറക്കുന്നതിൽ ഏറെ സഹായിക്കുന്നു. ഇന്ത്യയിലും മികച്ച ഹെൽത്ത്‌ ഇൻഷുറൻസ് സേവന ദാതാക്കളെ കാണാം. ചില രാജ്യങ്ങളിൽ ഹെൽത്ത്‌ ഇൻഷുറൻസ് നിർബന്ധമാണ്. അതുപോലെ പല വികസിത വിദേശ രാജ്യങ്ങളിലും സോഷ്യൽ സെക്യൂരിറ്റി സംവിധാനം അഥവാ ഹെൽത്ത്‌ ഇൻഷുറൻസ് മുഖേന സാധാരണക്കാർക്ക് ഉയർന്ന നിലവാരത്തിലുള്ളതും എന്നാൽ സൗജന്യവുമായ ചികിത്സ ലഭ്യമാക്കിയിട്ടുണ്ട്. നിലവിലുള്ള വിവിധ തരത്തിലുള്ള ഇൻഷുറൻസുകളുടെ സമഗ്രമല്ലാത്ത ലിസ്‌റ്റുകൾ ചുവടെയുണ്ട്. ഒരൊറ്റ പോളിസി ചുവടെ സജ്ജീകരിച്ചിരിക്കുന്ന ഒന്നോ അതിലധികമോ വിഭാഗങ്ങളിലെ അപകടസാധ്യതകൾ ഉൾക്കൊള്ളുന്നു. ഉദാഹരണത്തിന്, വാഹന ഇൻഷുറൻസ് സാധാരണയായി ആസ്തിയുമായി ബന്ധപ്പെട്ട അപകടസാധ്യത (മോഷണം അല്ലെങ്കിൽ വാഹനത്തിൻ്റെ കേടുപാടുകൾ), ബാധ്യതാ അപകടസാധ്യത (അപകടത്തിൽ നിന്ന് ഉണ്ടാകുന്ന നിയമപരമായ അവകാശവാദങ്ങൾ) എന്നിവ ഉൾക്കൊള്ളുന്നു. [[യുണൈറ്റഡ് സ്റ്റേറ്റ്സ്|യുണൈറ്റഡ് സ്റ്റേറ്റ്സിലെ]] ഒരു ഗൃഹ ഇൻഷുറൻസ് പോളിസിയിൽ വീടിനും ഉടമയുടെ സാധനങ്ങൾക്കും കേടുപാടുകൾ വരുന്നതിനുള്ള പരിരക്ഷ, ഉടമയ്‌ക്കെതിരായ ചില നിയമപരമായ അവകാശവാദങ്ങൾ, കൂടാതെ ഉടമയുടെ വസ്തുവിൽ പരിക്കേറ്റ അതിഥികളുടെ ചികിത്സാ ചെലവുകൾക്കുള്ള ചെറിയ തുകയുടെ നഷ്ടപരിഹാരം എന്നിവ ഉൾപ്പെടുന്നു. {{wiktionary|പൊതിക്കെട്ട്|പൊതിക്കെട്ടാക്കപ്പെട്ട}} വ്യാപാര ഇൻഷുറന്സിന് വിവിധ തരത്തിലുള്ള ''തൊഴില്പരമായ ബാധ്യതാ ഇൻഷുറൻസ്, തൊഴില്പരമായ നഷ്ടപരിഹാരം'' എന്നു വിളിക്കപ്പെടുന്ന വിവിധ രൂപങ്ങൾ എടുക്കാം, അവ ആ പേരിൽ താഴെ ചർച്ചചെയ്യുന്നു; ഒരു വ്യാപാര ഉടമയ്ക്ക് ആവശ്യമായ പല തരത്തിലുള്ള പരിരക്ഷകളും ഒരു പോളിസിയിലേക്ക് പൊതികെട്ടാക്കപ്പെട്ട ''വ്യാപാര ഉടമയുടെ പോളിസിയും'', ഒരു വീട്ടുടമസ്ഥൻ്റെ ഇൻഷുറൻസ് എങ്ങനെ ഒരു വീട്ടുടമസ്ഥന് ആവശ്യമായ പരിരക്ഷകൾ പൊതികെട്ടാക്കപ്പെട്ടു എന്നതിന് സമാനമാണ്.<ref>{{cite web | author = ഇൻഷുറൻസ് ഇൻഫർമേഷൻ ഇൻസ്റ്റിറ്റ്യൂട്ട് | title = ബിസിനസ് ഇൻഷുറൻസ് വിവരങ്ങൾ. ഒരു ബിസിനസ്സ് ഉടമയുടെ പോളിസി എന്താണ് കവർ ചെയ്യുന്നത്? |language=en |trans-title=Business insurance information. What does a businessowners policy cover?| url = http://www.iii.org/individuals/business/basics/bop/ | access-date = 2007-05-09 }}</ref> ==== വാഹന ഇൻഷുറൻസ് ==== {{Main|വാഹന ഇൻഷുറൻസ്}} [[File:Car crash 1.jpg|thumb|right|[[കോപ്പൻഹേഗൻ|കോപ്പൻഹേഗനിൽ]] തകർന്ന ഒരു വാഹനം]] വാഹന ഇൻഷുറൻസ് പോളിസി ഉടമയെ [[റോഡപകടം]] പോലെ, അവരുടെ ഉടമസ്ഥതയിലുള്ള വാഹനവുമായി ബന്ധപ്പെട്ട ഒരു സംഭവത്തിൽ സാമ്പത്തിക നഷ്ടത്തിൽ നിന്ന് സംരക്ഷിക്കുന്നു. പരിരക്ഷയിൽ സാധാരണയായി ഉൾപ്പെടുന്നവ: * കാറിൻ്റെ കേടുപാടുകൾക്കോ മോഷണത്തിനോ ഉള്ള ''ആസ്തി പരിരക്ഷ'' * ശാരീരിക പരിക്കുകൾക്കോ സ്വത്ത് നാശത്തിനോ വേണ്ടി മറ്റുള്ളവർക്കുള്ള നിയമപരമായ ഉത്തരവാദിത്തമായ ''ബാധ്യതാ പരിരക്ഷ'' * പരിക്കുകൾ, പുനരധിവാസം, ചിലപ്പോൾ നഷ്ടപ്പെട്ട കൂലി, ശവസംസ്കാരച്ചെലവ് എന്നിവയ്ക്കുള്ള ചെലവുകൾ അടങ്ങുന്ന ''വൈദ്യച്ചെലവ് പരിരക്ഷ''. ==== വിടവ് ഇൻഷുറൻസ് ==== പോളിസി ഉടമയുടെ ഇൻഷുറൻസ് കമ്പനി മുഴുവൻ വായ്പയും പരിരക്ഷിക്കാത്ത സാഹചര്യത്തിൽ ഒരു വാഹന വായ്പയിലെ അധിക തുക ''വിടവ് ഇൻഷുറൻസ്'' പരിരക്ഷിക്കുന്നു. കമ്പനിയുടെ നിർദ്ദിഷ്‌ട നയങ്ങളെ ആശ്രയിച്ച് അത് കിഴിവ് പരിരക്ഷ ചെയ്തേക്കാം അല്ലെങ്കിൽ പരിരക്ഷ ചെയ്യാതിരിക്കാം. കുറഞ്ഞ മുൻകൂർ തുക നൽകുന്നവർക്കും വായ്പകൾക്ക് ഉയർന്ന പലിശയുള്ളവർക്കും 60 മാസമോ അതിൽ കൂടുതലോ കാലാവധിയുള്ളവർക്കും ഈ പരിരക്ഷ വിപണനം ചെയ്യുന്നു. വാഹന ഉടമ വാഹനം വാങ്ങുമ്പോൾ സാധാരണയായി ഒരു ധനകാര്യ കമ്പനിയാണ് വിടവ് ഇൻഷുറൻസ് വാഗ്ദാനം ചെയ്യുന്നത്, എന്നാൽ പല വാഹന ഇൻഷുറൻസ് കമ്പനികളും ഈ പരിരക്ഷ ഉപഭോക്താക്കൾക്കും വാഗ്ദാനം ചെയ്യുന്നു. ==== ആരോഗ്യ ഇൻഷുറൻസ് ==== ആരോഗ്യ ഇൻഷുറൻസ് പോളിസികൾ ചികിത്സാ ചെലവ് വഹിക്കുന്നു. ദന്തപരിശോധന ഇൻഷുറൻസ്, വൈദ്യപരിശോധന ഇൻഷുറൻസ് പോലെ, ദന്തപരിശോധന ചെലവുകൾക്കായി പോളിസി ഉടമകളെ സംരക്ഷിക്കുന്നു. മിക്ക വികസിത രാജ്യങ്ങളിലും, എല്ലാ പൗരന്മാർക്കും അവരുടെ സർക്കാരുകളിൽ നിന്ന് ചില ആരോഗ്യ പരിരക്ഷകൾ ലഭിക്കുന്നു, അത് നികുതിയിലൂടെ നൽകപ്പെടുന്നു. മിക്ക രാജ്യങ്ങളിലും, ആരോഗ്യ ഇൻഷുറൻസ് പലപ്പോഴും തൊഴിലുടമയുടെ ആനുകൂല്യങ്ങളുടെ ഭാഗമാണ്. ==== വരുമാന സംരക്ഷണ ഇൻഷുറൻസ് ==== * വൈകല്യ ഇൻഷുറൻസ് പോളിസികൾ പോളിസി ഉടമക്ക് അസുഖമോ പരിക്കോ കാരണം ജോലി ചെയ്യാൻ കഴിയാത്ത സാഹചര്യത്തിൽ സാമ്പത്തിക സഹായം നൽകുന്നു. പണയ വായ്പകളും ക്രെഡിറ്റ് കാർഡുകളും പോലുള്ള ബാധ്യതകൾ അടയ്ക്കാൻ സഹായിക്കുന്നതിന് ഇത് പ്രതിമാസ പിന്തുണ നൽകുന്നു. ഹ്രസ്വകാല, ദീർഘകാല വൈകല്യ പോളിസികൾ വ്യക്തികൾക്ക് ലഭ്യമാണ്, എന്നാൽ ചെലവ് കണക്കിലെടുത്ത്, ദീർഘകാല പോളിസികൾ സാധാരണയായി കുറഞ്ഞത് ആറക്ക വരുമാനമുള്ളവർക്ക് മാത്രമേ ലഭിക്കൂ, അതായത് ഡോക്ടർമാർ, അഭിഭാഷകർ തുടങ്ങിയവർ. ഹ്രസ്വകാല വൈകല്യ ഇൻഷുറൻസ്. ഒരു വ്യക്തിയെ സാധാരണയായി ആറ് മാസം വരെയുള്ള കാലയളവിലേക്ക് പരിരക്ഷിക്കുന്നു, വൈദ്യച്ചെലവ് ബില്ലുകളും മറ്റ് ആവശ്യങ്ങളും പരിരക്ഷിക്കുന്നതിന് ഓരോ മാസവും ഒരു ''സ്റ്റൈപ്പൻഡ്'' നൽകുന്നു. * ദീർഘകാല വൈകല്യ ഇൻഷുറൻസ് ഒരു വ്യക്തിയുടെ ദീർഘകാല ചെലവുകൾ അവർ സ്ഥിരമായി വികലാംഗരായി കണക്കാക്കുന്നത് വരെ ഉൾക്കൊള്ളുന്നു. അതിനുശേഷം അവർക്ക് ജോലി ചെയ്യാൻ കഴിയില്ലെന്നും അതിനാൽ പൂർണ്ണമായും വികലാംഗരാണെന്നും പ്രഖ്യാപിക്കുന്നതിന് മുമ്പുവരെ ഇൻഷുറൻസ് കമ്പനികൾ പലപ്പോഴും ആ വ്യക്തിയെ ജോലിയിൽ തിരികെ കൊണ്ടുവരാൻ പ്രോത്സാഹിപ്പിക്കുന്നതിന് ശ്രമിക്കും. * വൈകല്യ ഓവർഹെഡ് ഇൻഷുറൻസ് വ്യാപാര ഉടമകൾക്ക് ജോലി ചെയ്യാൻ കഴിയാത്ത സമയത്ത് അവരുടെ വ്യാപാരത്തിൻ്റെ ഓവർഹെഡ് ചെലവുകൾ വഹിക്കാൻ അനുവദിക്കുന്നു. * ഒരു വ്യക്തിക്ക് സ്ഥിരമായി അംഗവൈകല്യം സംഭവിക്കുകയും തൊഴിലിൽ മേലിൽ പ്രവർത്തിക്കാൻ കഴിയാതിരിക്കുകയും ചെയ്യുമ്പോൾ മൊത്തം സ്ഥിരമായ വൈകല്യ ഇൻഷുറൻസ് ആനുകൂല്യങ്ങൾ നൽകുന്നു, ഇത് പലപ്പോഴും ലൈഫ് ഇൻഷുറൻസിൻ്റെ അനുബന്ധമായി എടുക്കാറാണുള്ളത്. * തൊഴിലാളികളുടെ നഷ്ടപരിഹാര ഇൻഷുറൻസ് ഒരു തൊഴിലാളിയുടെ നഷ്ടമായ വേതനത്തിൻ്റെ മുഴുവനായോ ഭാഗികമായോ ജോലി സംബന്ധമായ പരിക്ക് നിമിത്തം ഉണ്ടാകുന്ന ചികിത്സാ ചെലവുകൾ പരിഹരിക്കുന്നു. ==== അപകട ഇൻഷുറൻസ് ==== അപകട ഇൻഷുറൻസ് ഏതെങ്കിലും പ്രത്യേക ആസ്തിയുമായി ബന്ധപ്പെടുത്തേണ്ടതില്ല, എന്നാൽ പൊതുവായ അപകടങ്ങൾക്കെതിരെ പരിരക്ഷ നൽകുന്നു. വാഹനം, തൊഴിലാളികളുടെ നഷ്ടപരിഹാരം, ചില ബാധ്യതാ ഇൻഷുറൻസുകൾ എന്നിങ്ങനെ നിരവധി തരത്തിലുള്ള ഇൻഷുറൻസുകളെ തരംതിരിക്കാൻ കഴിയുന്ന ഇൻഷുറൻസിൻ്റെ വിശാലമായ ഛായാരൂപമാണിത്. * മൂന്നാം കക്ഷികളുടെ ക്രിമിനൽ പ്രവൃത്തികളിൽ നിന്ന് ഉണ്ടാകുന്ന നഷ്ടങ്ങൾക്കെതിരെ പോളിസി ഉടമയെ പരിരക്ഷിക്കുന്ന അപകട ഇൻഷുറൻസിൻ്റെ ഒരു രൂപമാണ് '''''ക്രൈം ഇൻഷുറൻസ്''''. ഉദാഹരണത്തിന്, മോഷണം അല്ലെങ്കിൽ തട്ടിപ്പ് എന്നിവയിൽ നിന്ന് ഉണ്ടാകുന്ന നഷ്ടം നികത്താൻ സ്ഥാപനങ്ങൾക്ക് ക്രൈം ഇൻഷുറൻസ് ലഭ്യമാണ്. * '''''ഭീകരവാദ ഇൻഷുറൻസ്''''' തീവ്രവാദ പ്രവർത്തനങ്ങൾ മൂലമുണ്ടാകുന്ന ഏതൊരു നഷ്ടത്തിനും നാശത്തിനും എതിരെ സംരക്ഷണം നൽകുന്നു. 9/11 ന് ശേഷം യുണൈറ്റഡ് സ്റ്റേറ്റ്സിൽ, ''ടെററിസം റിസ്ക് ഇൻഷുറൻസ് ആക്ട് 2002 (TRIA)'' തീവ്രവാദ പ്രവർത്തനങ്ങളുടെ ഫലമായുണ്ടാകുന്ന ഇൻഷുർ ചെയ്ത നഷ്ടങ്ങൾക്ക് പൊതുവും സ്വകാര്യവുമായ പങ്കിട്ട നഷ്ടപരിഹാരത്തിൻ്റെ സുതാര്യമായ സംവിധാനം നൽകുന്ന ഒരു ഫെഡറൽ പദ്ധതി രൂപീകരിച്ചു. ''ഭീകരവാദ അപകടസാധ്യത ഇൻഷുറൻസ് പദ്ധതി വീണ്ടും അധികാരപ്പെടുത്തൽ നിയമം 2007 (ടെററിസം റിസ്ക് ഇൻഷുറൻസ് പ്രോഗ്രാം റീഓതറൈസേഷൻ ആക്ട് 2007 അല്ലെങ്കിൽ TRIPRA)'' പ്രകാരം 2014 അവസാനം വരെ ഈ പദ്ധതി നീട്ടുകയും ചെയ്തു. * '''''തട്ടിക്കൊണ്ടുപോകലും മോചനദ്രവ്യവും ഇൻഷുറൻസ്''''' (കിഡ്നാപ് അണ്ട് റാൻസം ഇൻഷുറൻസ്) രൂപകൽപ്പന ചെയ്തിരിക്കുന്നത് തട്ടിക്കൊണ്ടുപോകൽ, കൊള്ളയടിക്കൽ, തെറ്റായ തടങ്കലിൽ വയ്ക്കൽ, ഹൈജാക്കിംഗ് എന്നിവയുടെ അപകടങ്ങളിൽ നിന്ന് ലോകമെമ്പാടുമുള്ള ഉയർന്ന അപകടസാധ്യതയുള്ള പ്രദേശങ്ങളിൽ പ്രവർത്തിക്കുന്ന വ്യക്തികളെയും കോർപ്പറേഷനുകളെയും സംരക്ഷിക്കുന്നതിനാണ്. * വിപ്ലവമോ മറ്റ് രാഷ്ട്രീയ സാഹചര്യങ്ങളോ നഷ്‌ടമുണ്ടാക്കാൻ സാധ്യതയുള്ള രാജ്യങ്ങളിലെ പ്രവർത്തനങ്ങളുള്ള വ്യാപാരങ്ങൾക്ക് എടുക്കാവുന്ന അപകട ഇൻഷുറൻസിൻ്റെ ഒരു രൂപമാണ് '''''രാഷ്ട്രീയ അപകടസാധ്യത ഇൻഷുറൻസ്''''' (അഥവാ, പൊളിറ്റിക്കൽ റിസ്ക് ഇൻഷുറൻസ്). ==== ലൈഫ് ഇൻഷുറൻസ് ==== ''ലൈഫ് ഇൻഷുറൻസ്'' ഒരു മരണപ്പെട്ടയാളുടെ കുടുംബത്തിനോ മറ്റ് നിയുക്ത ഗുണഭോക്താവിനോ ഒരു സാമ്പത്തിക ആനുകൂല്യം നൽകുന്നു, കൂടാതെ ഇൻഷുർ ചെയ്ത വ്യക്തിയുടെ കുടുംബത്തിന് വരുമാനം, അടക്കം, ശവസംസ്കാരം, മറ്റ് അന്തിമ ചെലവുകൾ എന്നിവയ്ക്കായി പ്രത്യേകമായി നൽകാം. ലൈഫ് ഇൻഷുറൻസ് പോളിസികൾ പലപ്പോഴും ഗുണഭോക്താവിനു വരുമാനം ഒറ്റത്തവണ പണമായി അല്ലെങ്കിൽ ''വർഷാശന''മായി നൽകാനുള്ള ഓപ്ഷൻ അനുവദിക്കുന്നു. മിക്ക സംസ്ഥാനങ്ങളിലും, ഒരു വ്യക്തിക്ക് ആ വ്യക്തിയുടെ അറിവില്ലാതെ മറ്റൊരു വ്യക്തിയിൽ നിന്ന് ഒരു പോളിസി വാങ്ങാൻ കഴിയില്ല. {{wiktionary|വർഷാശനം}} '''''വർഷാശനം''''' പണം നൽകുന്നതിന്റെ ഒരു പ്രവാഹം നൽകുന്നു. അവ ഇൻഷുറൻസ് കമ്പനികൾ നൽകുന്നതിനാൽ ഇൻഷുറൻസ് എന്ന് പൊതുവെ തരംതിരിച്ചിരിക്കപ്പെടുകയും നിയന്ത്രിക്കപ്പെടുകയും ചെയ്യുന്നു. {{wiktionary|സാമ്പത്തിക അപകടസാധ്യത പ്രവചനശാസ്ത്രം}} ലൈഫ് ഇൻഷുറൻസിന് ആവശ്യമായ അതേ തരത്തിലുള്ള ''സാമ്പത്തിക അപകടസാധ്യത പ്രവചനത്തിലും'', ''നിക്ഷേപ നിർവഹണത്തിലും'' വൈദഗ്ധ്യം ആവശ്യമാണ്. ആജീവനാന്ത ആനുകൂല്യം നൽകുന്ന വർഷാശനം ചിലപ്പോൾ ഒരു വിരമിച്ച വ്യക്തി തൻ്റെ സാമ്പത്തിക സ്രോതസ്സുകളെ അതിജീവിക്കാനുള്ള സാധ്യതയ്‌ക്കെതിരായ ഇൻഷുറൻസായി കണക്കാക്കുന്നു. ആ അർത്ഥത്തിൽ, അവ ലൈഫ് ഇൻഷുറൻസിൻ്റെ പൂരകമാണ്, കൂടാതെ ഒരു അണ്ടർറൈറ്റിംഗ് വീക്ഷണകോണിൽ നിന്ന്, ലൈഫ് ഇൻഷുറൻസിൻ്റെ പ്രതിബിംബമാണ്. ചില ലൈഫ് ഇൻഷുറൻസ് കരാറുകൾ പണമൂല്യങ്ങൾ ശേഖരിക്കുന്നു, പോളിസി സറണ്ടർ ചെയ്താലോ കടം വാങ്ങുമ്പോഴോ ഇൻഷുർ ചെയ്തയാൾ അത് എടുക്കും. വർഷാശനവും എൻഡോവ്‌മെൻ്റ് പോളിസികളും പോലുള്ള ചില പോളിസികൾ, ആവശ്യമുള്ളപ്പോൾ സമ്പത്ത് ശേഖരിക്കുന്നതിനോ പണമാക്കി മാറ്റുന്നതിനോ ഉള്ള സാമ്പത്തിക ഉപകരണങ്ങളാണ്. യുണൈറ്റഡ് സ്‌റ്റേറ്റ്‌സ്, [[യുണൈറ്റഡ് കിങ്ഡം|യുകെ]] പോലുള്ള പല രാജ്യങ്ങളിലും, ചില പ്രത്യേക സാഹചര്യങ്ങളിൽ ഈ പണ മൂല്യത്തിൻ്റെ പലിശയ്ക്ക് നികുതി നൽകേണ്ടതില്ലെന്ന് നികുതി നിയമം നൽകുന്നു. ഇത് ലൈഫ് ഇൻഷുറൻസിൻ്റെ വ്യാപകമായ ഉപയോഗത്തിലേക്ക് നയിക്കുന്നു. അതുപോലെ തന്നെ നേരത്തെയുള്ള മരണം സംഭവിച്ചാൽ സംരക്ഷിക്കുന്നതിനും, നികുതിലാഭിക്കുവാൻ കാര്യക്ഷമമായ മാർഗ്ഗമായും ഇത് ഉപകരിക്കുന്നു. യുണൈറ്റഡ് സ്റ്റേറ്റ്സിൽ, ലൈഫ് ഇൻഷുറൻസ് പോളിസികളുടെയും വർഷാശനങ്ങളുടെയും പലിശ വരുമാനത്തിന്മേലുള്ള നികുതി സാധാരണയായി മാറ്റിവയ്ക്കപ്പെടുന്നു. എന്നിരുന്നാലും, ചില സന്ദർഭങ്ങളിൽ നികുതി മാറ്റിവയ്ക്കലിൽ നിന്ന് ലഭിക്കുന്ന ആനുകൂല്യം കുറഞ്ഞ വരുമാനം ഉപയോഗിച്ച് തട്ടിക്കഴിക്കുകയും ചെയ്യാം. ഇത് ഇൻഷുറൻസ് കമ്പനിയെയും പോളിസിയുടെ തരത്തെയും മറ്റ് ആപേക്ഷികതകളെയും (മരണനിരക്ക്, വിപണി വരുമാനം മുതലായവ) ആശ്രയിച്ചിരിക്കുന്നു. കൂടാതെ, മറ്റ് ആദായനികുതി ലാഭിക്കൽ വാഹനങ്ങൾ (ഉദാ. ഐആർഎകൾ, 401(കെ) പ്ലാനുകൾ, റോത്ത് ഐആർഎകൾ) മൂല്യ ശേഖരണത്തിനുള്ള മികച്ച ബദലുകളായിരിക്കാം. ==== ശവസംസ്കാര ഇൻഷുറൻസ് ==== ''ശവസംസ്കാര ഇൻഷുറൻസ്'' എന്നത് ഒരു പഴയ തരത്തിലുള്ള ലൈഫ് ഇൻഷുറൻസാണ്. അത് മരണാനന്തരം ഒരു ശവസംസ്കാരച്ചെലവ് പോലെയുള്ള അന്തിമ ചെലവുകൾക്കായി നൽകപ്പെടും. ഗ്രീക്കുകാരും റോമാക്കാരുമാണു ശവസംസ്കാര ഇൻഷുറൻസ് അവതരിപ്പിച്ചത്. 600 CE-ൽ അവർ "ബനവലൻ്റ് സൊസൈറ്റികൾ" എന്ന പേരിൽ സംഘങ്ങൾ സംഘടിപ്പിച്ചു, അത് ജീവിച്ചിരിക്കുന്ന കുടുംബങ്ങളെ പരിപാലിക്കുകയും അംഗങ്ങളുടെ മരണശേഷം ശവസംസ്കാരച്ചെലവ് നൽകുകയും ചെയ്തു. [[വിക്ടോറിയൻ കാലഘട്ടം|വിക്ടോറിയൻ കാലഘട്ടഗത്തിലെ]] സൗഹൃദ കൂട്ടായ്മകൾ ചെയ്തതുപോലെ, മധ്യകാലഘട്ടത്തിലെ ഗിൽഡുകളും സമാനമായ ഒരു ലക്ഷ്യം നിർവഹിച്ചു. ==== ആസ്തി ഇൻഷുറൻസ് ==== ആസ്തി ഇൻഷുറൻസ് അഗ്നിബാധ, മോഷണം അല്ലെങ്കിൽ കാലാവസ്ഥാ കേടുപാടുകൾ പോലെയുള്ള വസ്തുവകകൾക്കുള്ള അപകടങ്ങളിൽ നിന്ന് സംരക്ഷണം നൽകുന്നു. ഇതിൽ അഗ്നിബാധ ഇൻഷുറൻസ്, വെള്ളപ്പൊക്ക ഇൻഷുറൻസ്, ഭൂകമ്പ ഇൻഷുറൻസ്, ഗൃഹ ഇൻഷുറൻസ്, ഉൾനാടൻ മറൈൻ ഇൻഷുറൻസ് അല്ലെങ്കിൽ ബോയിലർ ഇൻഷുറൻസ് തുടങ്ങിയ പ്രത്യേക ഇൻഷുറൻസ് രൂപങ്ങൾ ഉൾപ്പെട്ടേക്കാം. ആസ്തി ഇൻഷുറൻസ് എന്ന പദം, അപകട ഇൻഷുറൻസ് പോലെ, ഇൻഷുറൻസിൻ്റെ വിവിധ ഉപവിഭാഗങ്ങളുടെ വിശാലമായ വിഭാഗമായി ഉപയോഗിക്കാം, അവയിൽ ചിലത് ചുവടെ പട്ടികപ്പെടുത്തിയിരിക്കുന്നു: * '''''വ്യോമയാന ഇൻഷുറൻസ്''''' വിമാന ചട്ടക്കൂടുകളും സ്പെയറുകളും, യാത്രക്കാരുടെയും മൂന്നാം കക്ഷി ബാധ്യതയും പോലുള്ള അനുബന്ധ ബാധ്യതാ അപകടസാധ്യതകളെ സംരക്ഷിക്കുന്നു. ഈ ഉപവിഭാഗത്തിന് കീഴിൽ വിമാനനിലയങ്ങൾ, വിമാന ഗതാഗത നിയന്ത്രണം, ചെറിയ ആഭ്യന്തര എക്‌സ്‌പോഷറുകൾ വഴി അന്താരാഷ്‌ട്ര വിമാനത്താവളങ്ങൾക്കുള്ള ഇന്ധനം നിറയ്ക്കൽ പ്രവർത്തനങ്ങൾ, എന്നിവ അടങ്ങിയെക്കാം. * '''''ബോയിലർ ഇൻഷുറൻസ്''''' (ബോയിലർ, മെഷിനറി ഇൻഷുറൻസ് അല്ലെങ്കിൽ ഉപകരണങ്ങളുടെ തകർച്ച ഇൻഷുറൻസ് എന്നും അറിയപ്പെടുന്നു) ബോയിലറുകൾക്കോ ഉപകരണങ്ങൾക്കോ യന്ത്രങ്ങൾക്കോ ആകസ്മികമായ ശാരീരിക നാശനഷ്ടങ്ങൾക്കെതിരെ ഇൻഷുർ ചെയ്യുന്നു. * '''''കെട്ടിടനിർമ്മാണ അപായസാധ്യത ഇൻഷുറൻസ്''''', നിർമ്മാണ സമയത്ത് ഭൗതിക നഷ്ടം അല്ലെങ്കിൽ വസ്തുവകകൾക്ക് നാശനഷ്ടം ഉണ്ടാകാനുള്ള സാധ്യതക്കെതിരെ ഇൻഷുർ ചെയ്യുന്നു. കെട്ടിടനിർമ്മാണ അപായസാധ്യത ഇൻഷുറൻസ് സാധാരണയായി "എല്ലാ അപകടസാധ്യതകളും" അടിസ്ഥാനത്തിലാണ് എഴുതിയിരിക്കുന്നത്, അതായത്, പ്രത്യേകം എടുത്തുപറഞ്ഞ് ഒഴിവാക്കാത്ത ഏതെങ്കിലും കാരണത്താൽ (ഇൻഷുർ ചെയ്തയാളുടെ അശ്രദ്ധ ഉൾപ്പെടെ) ഉണ്ടാകുന്ന നാശനഷ്ടങ്ങൾക്ക് ഇവ പരിരക്ഷ നൽകും. ഒരു കെട്ടിടത്തിൻ്റെയോ ഘടനയുടെയോ നിർമ്മാണത്തിനോ നവീകരണത്തിനോ ഉപയോഗിക്കുന്ന വസ്തുക്കൾ, ഫിക്‌ചറുകൾ അല്ലെങ്കിൽ ഉപകരണങ്ങൾ എന്നിവയിൽ ഒരു വ്യക്തിയുടെ അല്ലെങ്കിൽ സ്ഥാപനത്തിൻ്റെ ഇൻഷുർ ചെയ്യാവുന്ന താൽപ്പര്യം സംരക്ഷിക്കുന്ന പരിരക്ഷയാണ് ഈ ഇൻഷുറൻസ് നൽകുന്നത്.<ref>{{cite web|title=കെട്ടിടനിർമ്മാണ അപായസാധ്യത ഇൻഷുറൻസ്: നിർമ്മാണ പദ്ധതികൾക്കുള്ള പ്രത്യേക പരിരക്ഷ|language=en |trans-title=Builder's Risk Insurance: Specialized Coverage for Construction Projects|url=http://adjustersinternational.com/publications/adjusting-today/builders-risk-insurance/1/|website=ക്രമീകരണം ഇന്ന്|publisher=അഡ്ജസ്റ്റേഴ്സ് ഇൻ്റർനാഷണൽ|access-date=16 ഒക്ടോബർ 2009}}</ref> * '''''വിള ഇൻഷുറൻസ്''''': വളരുന്ന വിളകളുമായി ബന്ധപ്പെട്ട വിവിധ അപകടസാധ്യതകൾ കുറയ്ക്കുന്നതിനോ നിയന്ത്രിക്കുന്നതിനോ കർഷകർക്ക് ''വിള ഇൻഷുറൻസ്'' വാങ്ങാം. കാലാവസ്ഥ, കൊടുങ്കാറ്റ്, വരൾച്ച, മഞ്ഞ് നാശം, കീടങ്ങൾ എന്നിവ മൂലമുണ്ടാകുന്ന വിളനാശം അല്ലെങ്കിൽ നാശനഷ്ടങ്ങൾ അത്തരം അപകടങ്ങളിൽ ഉൾപ്പെടുന്നു.<ref name="Ali-et-al-2020">{{cite journal|last1=അലി|first1=വില്ലിയംസ്|last2=അബ്ദുലൈ|first2=അവുദു|last3=മിശ്ര|first3=അശോക് കെ.|date=2020-10-06|title=വികസ്വര, വളർന്നുവരുന്ന രാജ്യങ്ങളിലെ കാർഷിക ഇൻഷുറൻസിനായുള്ള ആവശ്യത്തിൻ്റെ വിശകലനത്തിലെ സമീപകാല മുന്നേറ്റങ്ങൾ|language=en |trans-title=Recent Advances in the Analyses of Demand for Agricultural Insurance in Developing and Emerging Countries|journal=റിസോഴ്സ് ഇക്കണോമിക്സിൻ്റെ വാർഷിക അവലോകനം|publisher=വാർഷിക അവലോകനങ്ങൾ|volume=12|issue=1|pages=411–430|doi=10.1146/annurev-resource-110119-025306|issn=1941-1340|s2cid=225173762|doi-access=free}}</ref> * '''''ഭൂകമ്പ ഇൻഷുറൻസ്''''': ഭൂകമ്പ ഇൻഷുറൻസ് എന്നത് വസ്തുവിന് നാശമുണ്ടാക്കുന്ന ഒരു ഭൂകമ്പം ഉണ്ടായാൽ പോളിസി ഉടമയ്ക്ക് നൽകുന്ന ഒരു ആസ്തി ഇൻഷുറൻസ് ആണ്. മിക്ക സാധാരണ ഗൃഹ ഇൻഷുറൻസ് പോളിസികളും ഭൂകമ്പ നാശനഷ്ടങ്ങൾക്ക് പരിരക്ഷ നൽകുന്നില്ല. ഭൂകമ്പ ഇൻഷുറൻസ് പോളിസികളിൽ പൊതുവെ ഉയർന്ന കിഴിവ് ലഭിക്കും. നിരക്കുകൾ സ്ഥലത്തെയും അതിനാൽ ഭൂകമ്പത്തിൻ്റെ സാധ്യതയും വീടിൻ്റെ നിർമ്മാണവും ആശ്രയിച്ചിരിക്കുന്നു. * '''''ആത്മാർത്ഥത കടപ്പത്രം (ഫിഡിലിറ്റി ബോണ്ട്)''''': നിർദ്ദിഷ്ട വ്യക്തികളുടെ വഞ്ചനാപരമായ പ്രവർത്തനങ്ങളുടെ ഫലമായി പോളിസി ഉടമകൾക്ക് സംഭവിക്കുന്ന നഷ്ടങ്ങൾക്ക് പരിരക്ഷ നൽകുന്ന അപകട ഇൻഷുറൻസിൻ്റെ ഒരു രൂപമാണ് ''ആത്മാർത്ഥത കടപ്പത്രം (ഫിഡിലിറ്റി ബോണ്ട്)''. ജീവനക്കാരുടെ സത്യസന്ധമല്ലാത്ത പ്രവൃത്തികൾ മൂലമുണ്ടാകുന്ന നഷ്ടത്തിന് ഇത് സാധാരണയായി ഒരു വ്യാപാരസ്ഥാപനം ഇൻഷുർ ചെയ്യുന്നു. [[File:FEMA - 14947 - Photograph by Jocelyn Augustino taken on 08-30-2005 in Louisiana.jpg|thumb|right|[[കത്രീന ചുഴലിക്കാറ്റ്]] 80 ബില്യൺ ഡോളറിലധികം കൊടുങ്കാറ്റും വെള്ളപ്പൊക്കവും ഉണ്ടാക്കി.]] * '''''പ്രളയ ഇൻഷുറൻസ്''''': വെള്ളപ്പൊക്കം മൂലമുള്ള ആസ്തി നഷ്ടത്തിൽ നിന്ന് പ്രളയ ഇൻഷുറൻസ് പരിരക്ഷിക്കുന്നു. പല യുഎസ് ഇൻഷുറർമാരും രാജ്യത്തിൻ്റെ ചില ഭാഗങ്ങളിൽ പ്രളയ ഇൻഷുറൻസ് നൽകുന്നില്ല. ഇതിനുള്ള പ്രതികരണമായി, ഫെഡറൽ ഗവൺമെൻ്റ് ''ദേശിയ പ്രളയ ഇൻഷുറൻസ് പദ്ധതി'' സൃഷ്ടിച്ചു. അത് അവസാന ആശ്രയ ഇൻഷുറർ ആയി വർത്തിക്കുന്നു. * '''''ഗൃഹ ഇൻഷുറൻസ്''''': ഗൃഹ ഇൻഷുറൻസ്, സാധാരണയായി അപായഭയ ഇൻഷുറൻസ് അല്ലെങ്കിൽ ഗൃഹ ഉടമ ഇൻഷുറൻസ്. പോളിസി ഉടമയുടെ വീടിന് കേടുപാടുകൾ, നാശം എന്നിവക്കെതിരെ പരിരക്ഷ നൽകുന്നു. ചില ഭൂമിശാസ്ത്രപരമായ പ്രദേശങ്ങളിൽ, വെള്ളപ്പൊക്കം അല്ലെങ്കിൽ ഭൂകമ്പം പോലുള്ള ചില അപകടസാധ്യതകളെ പോളിസി ഒഴിവാക്കിയേക്കാം. അങ്ങിനെയാണെങ്കിൽ ഇവയ്ക്ക് പ്രത്യേക പരിരക്ഷക്ക് അധികം പ്രീമിയം നൽകേണ്ടിവരും. ആസ്തിയുടെ ആവശ്യമായ പരിപാലനവുമായി ബന്ധപ്പെട്ട പ്രശ്നങ്ങൾ സാധാരണയായി വീട്ടുടമസ്ഥൻ്റെ ഉത്തരവാദിത്തമാണ്. പോളിസിയിൽ ആസ്തിവിവരപട്ടിക ഉൾപ്പെടാം, അല്ലെങ്കിൽ, പ്രത്യേകിച്ച് വീട് വാടകയ്‌ക്കെടുക്കുന്ന ആളുകൾക്ക് ഇത് ഒരു പ്രത്യേക പോളിസിയായി വാങ്ങാം. ചില രാജ്യങ്ങളിൽ, വളർത്തുമൃഗങ്ങൾ ഉൾപ്പെടെ വീട്ടിലെ അംഗങ്ങൾ വരുത്തുന്ന പരിക്കുകൾക്കും സ്വത്ത് നാശത്തിനും ബാധ്യതയും നിയമപരമായ ഉത്തരവാദിത്തവും ഉൾപ്പെട്ടേക്കാവുന്ന ഒരു പരിരക്ഷ പൊതിക്കെട്ട് ഇൻഷുറർമാർ വാഗ്ദാനം ചെയ്യുന്നു.<ref>{{cite web | author = ഇൻഷുറൻസ് ഇൻഫർമേഷൻ ഇൻസ്റ്റിറ്റ്യൂട്ട് | title = എന്താണ് ഗൃഹ ഉടമ ഇൻഷുറൻസ്? |language=en |trans-title=What is homeowners insurance?| url = http://www.iii.org/individuals/homei/hbasics/whatis/ | access-date = 11 നവംബർ 2008 }}</ref> * '''''ഭൂവുടമ ഇൻഷുറൻസ്''''': ഭൂവുടമ ഇൻഷുറൻസ് വാടകക്കാർക്ക് വാടകയ്‌ക്ക് നൽകുന്ന വാസയോഗ്യമായ അല്ലെങ്കിൽ വാണിജ്യ ആസ്തി പരിരക്ഷിക്കുന്നു. വസ്തുവിലെ താമസക്കാർക്കുള്ള ഭൂവുടമയുടെ ബാധ്യതയും ഇത് ഉൾക്കൊള്ളുന്നു. ഭൂരിഭാഗം വീട്ടുടമസ്ഥരുടെയും ഇൻഷുറൻസ്, അതേ സമയം, ഉടമയുടെ ഉടമസ്ഥതയിലുള്ള വീടുകൾക്ക് മാത്രമേ പരിരക്ഷ നൽകൂ, കുടിയാന്മാരുമായി ബന്ധപ്പെട്ട ബാധ്യതയോ നാശനഷ്ടങ്ങളോ അല്ല.<ref>{{Cite web|url=https://www.forbes.com/sites/forbesrealestatecouncil/2019/09/10/insurance-for-landlords-protecting-your-investment/|title=ഭൂവുടമകൾക്കുള്ള ഇൻഷുറൻസ്: നിങ്ങളുടെ നിക്ഷേപം സംരക്ഷിക്കൽ |trans-title=Insurance For Landlords: Protecting Your Investment|last=മില്ലർ|first=നാഥൻ|website=ഫോബ്സ്|language=en|access-date=2019-10-27}}</ref> * '''''മറൈൻ ഇൻഷുറൻസ്''''': മറൈൻ ഇൻഷുറൻസും മറൈൻ കപ്പൽച്ചരക്ക് ഇൻഷുറൻസും കടലിലോ ഉൾനാടൻ ജലപാതകളിലോ ഉള്ള കപ്പലുകളുടെ നഷ്ടം അല്ലെങ്കിൽ കേടുപാടുകൾ, ഗതാഗത രീതി പരിഗണിക്കാതെ, ഗതാഗതത്തിലുള്ള ചരക്കുകൾ എന്നിവ പരിരക്ഷിക്കുന്നു. കടൽച്ചരക്കിന്റെയും അവ വഹിക്കുന്ന കപ്പലിന്റെയും ഉടമ പ്രത്യേക കോർപ്പറേഷനുകളായിരിക്കുമ്പോൾ, അഗ്നിബാധ, കപ്പൽ തകർച്ച മുതലായവയിൽ നിന്നുള്ള നഷ്ടങ്ങൾക്ക് മറൈൻ കപ്പൽച്ചരക്ക് ഇൻഷുറൻസ് ചരക്ക് ഉടമയ്ക്ക് നഷ്ടപരിഹാരം നൽകുന്നു, എന്നാൽ ചരക്ക് വാഹിനിക്കപ്പൽ അല്ലെങ്കിൽ കപ്പൽ ഇൻഷുറൻസിൽ നിന്ന് വീണ്ടെടുക്കാൻ കഴിയുന്ന നഷ്ടങ്ങൾ ഒഴിവാക്കുന്നു. പല മറൈൻ ഇൻഷുറൻസ് അണ്ടർറൈറ്ററുകളും അത്തരം പോളിസികളിൽ ''സമയ ഘടകം'' പരിരക്ഷ ഉൾപ്പെടുത്തും, ഇത് ലാഭനഷ്ടവും മറ്റ് വ്യാപാര ചെലവുകൾക്കും പരിരക്ഷ നൽകിയ നഷ്ടം മൂലമുണ്ടാകുന്ന കാലതാമസത്തിന് കാരണമാകുന്ന നഷ്ടപരിഹാരം വർദ്ധിപ്പിക്കുന്നു. * '''''വാടകക്കാരുടെ ഇൻഷുറൻസ്''''': വാടകക്കാരുടെ ഇൻഷുറൻസ് എന്ന് വിളിക്കപ്പെടുന്ന കുടിയാന്മാരുടെ ഇൻഷുറൻസ്, വീട്ടുടമകളുടെ ഇൻഷുറൻസിൻ്റെ ചില ആനുകൂല്യങ്ങൾ നൽകുന്ന ഒരു ഇൻഷുറൻസ് പോളിസിയാണ്. എന്നാൽ ഒരു വാടകക്കാരൻ ഘടനയിൽ വരുത്തുന്ന ചെറിയ മാറ്റങ്ങൾ ഒഴികെ, വാസസ്ഥലത്തിനോ ഘടനയ്ക്കോ പരിരക്ഷ ഉൾപ്പെടുന്നില്ല. * '''''അനുബന്ധ പ്രകൃതി ദുരന്ത ഇൻഷുറൻസ്''''': ഒരു പ്രകൃതി ദുരന്തം പോളിസി ഉടമയുടെ വീട് വാസയോഗ്യമല്ലാതാക്കിയതിന് ശേഷമുള്ള നിർദ്ദിഷ്ട ചെലവുകൾക്ക് അനുബന്ധ പ്രകൃതി ദുരന്ത ഇൻഷുറൻസ് പരിരക്ഷ നൽകുന്നു. വീട് പുനർനിർമിക്കുന്നതുവരെ അല്ലെങ്കിൽ ഒരു നിശ്ചിത കാലയളവ് അവസാനിക്കുന്നതുവരെ ആനുകാലിക തുകകൾ ഇൻഷുർ ചെയ്തയാൾക്ക് നേരിട്ട് നൽകും. * '''''ജാമ്യ കടപ്പത്ര (ഷുവർട്ടി ബോണ്ട്) ഇൻഷുറൻസ്''''': പ്രിൻസിപ്പലിൻ്റെ പ്രകടനത്തിന് ഉറപ്പുനൽകുന്ന ത്രികക്ഷി ഇൻഷുറൻസാണ് ജാമ്യ കടപ്പത്ര ഇൻഷുറൻസ്. * '''''അഗ്നിപർവ്വത ഇൻഷുറൻസ്''''': അഗ്നിപർവ്വത സ്‌ഫോടനങ്ങളിൽ നിന്നുള്ള കേടുപാടുകളിൽ നിന്ന് സംരക്ഷിക്കുന്ന ഒരു പ്രത്യേക ഇൻഷുറൻസാണ് അഗ്നിപർവ്വത ഇൻഷുറൻസ്. * '''''കൊടുങ്കാറ്റ് ഇൻഷുറൻസ്''''': ചുഴലിക്കാറ്റ് പോലെയുള്ള കാറ്റ് സംഭവങ്ങൾ മൂലമുണ്ടാകുന്ന നാശനഷ്ടങ്ങൾ ഉൾക്കൊള്ളുന്ന ഒരു ഇൻഷുറൻസാണ് കൊടുങ്കാറ്റ് ഇൻഷുറൻസ്. ==== ബാധ്യത ഇൻഷുറൻസ് ==== ഇൻഷുർ ചെയ്ത വ്യക്തിക്കെതിരായ നിയമപരമായ അവകാശവാദങ്ങൾ ഉൾക്കൊള്ളുന്ന ഒരു വിശാലമായ ''അധിഗണം'' ആണ് ബാധ്യത ഇൻഷുറൻസ്. പല തരത്തിലുള്ള ഇൻഷുറൻസിലും ബാധ്യത പരിരക്ഷയുടെ ഒരു വശം ഉൾപ്പെടുന്നു. ഉദാഹരണത്തിന്, ഒരു വീട്ടുടമസ്ഥൻ്റെ ഇൻഷുറൻസ് പോളിസിയിൽ സാധാരണയായി ബാധ്യത പരിരക്ഷ ഉൾപ്പെടും. അത് വസ്‌തുവകയിൽ വഴുതി വീഴുന്ന ഒരാൾ അവകാശവാദം കൊണ്ടുവരുന്ന സാഹചര്യത്തിൽ ഇൻഷുർ ചെയ്‌തയാളെ സംരക്ഷിക്കുന്നു; വാഹന ഇൻഷുറൻസിൽ ബാധ്യതാ ഇൻഷുറൻസിൻ്റെ ഒരു വശവും ഉൾപ്പെടുന്നു, അത് തകരുന്ന ഒരു കാർ മറ്റുള്ളവരുടെ ജീവിതത്തിനോ ആരോഗ്യത്തിനോ സ്വത്തിനോ ഉണ്ടാക്കിയേക്കാവുന്ന ദോഷങ്ങൾക്കെതിരെ നഷ്ടപരിഹാരം നൽകുന്നു. ഒരു ബാധ്യതാ ഇൻഷുറൻസ് പോളിസി വാഗ്ദാനം ചെയ്യുന്ന പരിരക്ഷ ഇരട്ടിയാണ്: പോളിസി ഉടമയ്‌ക്കെതിരെ ഒരു വ്യവഹാരം ആരംഭിച്ചാൽ നിയമപരമായ പ്രതിരോധം, ഒരു ഉടമ്പടി, അല്ലെങ്കിൽ കോടതി വിധിയുമായി ബന്ധപ്പെട്ട് നഷ്ടപരിഹാരം (ഇൻഷുർ ചെയ്ത വ്യക്തിക്ക് വേണ്ടിയുള്ള പണമടക്കൽ). ബാധ്യതാ പോളിസികൾ സാധാരണയായി ഇൻഷുർ ചെയ്തയാളുടെ അശ്രദ്ധയെ മാത്രം ഉൾക്കൊള്ളുന്നു, ഇൻഷുർ ചെയ്ത വ്യക്തിയുടെ മനഃപൂർവ്വമോ കല്പിച്ചുകൂട്ടിയോ ആയ പ്രവർത്തനങ്ങളുടെ ഫലങ്ങൾക്ക് ഇത് ബാധകമല്ല. * '''''പൊതു ബാധ്യത ഇൻഷുറൻസ്''''' അല്ലെങ്കിൽ ''പൊതുവായ ബാധ്യത ഇൻഷുറൻസ്'' പൊതുജനങ്ങളിൽ ഒരാളെ പരിക്കേൽപ്പിക്കുകയോ അല്ലെങ്കിൽ അവരുടെ വസ്തുവകകൾക്ക് ഏതെങ്കിലും വിധത്തിൽ കേടുവരുത്തുകയോ ചെയ്താൽ അതുമൂലം വന്നേക്കാവുന്ന അവകാശവാദങ്ങൾക്കെതിരെ ഒരു വ്യാപാരത്തിനോ അല്ലെങ്കിൽ സ്ഥാപനത്തിനോ പരിരക്ഷ നൽകുന്നു. * '''''നിർദ്ദേശകരുടെയും ഉദ്യോഗസ്ഥൻമാരുടെയും ബാധ്യതാ ഇൻഷുറൻസ്''''' (ഡി&ഓ എന്ന് ഇംഗ്ലീഷിൽ ചുരുക്കമായി അറിയപ്പെടുന്നു) ബാധ്യസ്ഥരായ നിർദ്ദേശകരും ഉദ്യോഗസ്ഥരും വരുത്തിയ പിശകുകളുടെ ഫലമായുണ്ടാകുന്ന വ്യവഹാരവുമായി ബന്ധപ്പെട്ട ചെലവുകളിൽ നിന്ന് ഒരു സ്ഥാപനത്തെ സംരക്ഷിക്കുന്നു. * '''''പാരിസ്ഥിതിക ബാധ്യത ഇൻഷുറൻസ്''''' അല്ലെങ്കിൽ ''പാരിസ്ഥിതിക വൈകല്യ ഇൻഷുറൻസ്'' ഇൻഷുർ ചെയ്ത വ്യക്തിയെ മലിനീകരണത്തിൻ്റെ വ്യാപനം, പുറന്തള്ളൽ അല്ലെങ്കിൽ രക്ഷപ്പെടൽ എന്നിവയുടെ ഫലമായി ശാരീരിക പരിക്കുകൾ, വസ്തുവകകൾ നശിപ്പിക്കൽ, വൃത്തിയാക്കൽ ചെലവുകൾ എന്നിവയിൽ നിന്ന് സംരക്ഷിക്കുന്നു. * '''''പിശകുകൾക്കും ഒഴിവാക്കലുകൾക്കുമുള്ള ഇൻഷുറൻസ്''''' (ഇംഗ്ലീഷിൽ ചുരുക്കമായി ''ഇ&ഒ ഇൻഷുറൻസ്'' എന്ന് വിശേഷിപ്പിക്കാറുണ്ട്) എന്നത് ഇൻഷുറൻസ് ഏജൻ്റുമാർ, റിയൽ എസ്റ്റേറ്റ് ഏജൻ്റുമാർ, ദല്ലാളുകൾ, ആർക്കിടെക്റ്റുകൾ, മൂന്നാം-കക്ഷി കാര്യനിർവാഹകർ (ടിപിഎകൾ), മറ്റ് വ്യാപാര-തൊഴിൽവിദഗ്ധർ തുടങ്ങിയ വിവിധ മേഖലകളിലെ തൊഴിൽവിദഗ്ധർക്കുള്ള വ്യാപാര ബാധ്യതാ ഇൻഷുറൻസാണ്. * '''''സമ്മാന നഷ്ടപരിഹാര ഇൻഷുറൻസ്''''' ഒരു പ്രചാരണപരമായ നഷ്ടപരിഹാര ഇൻഷുറൻസാണ്. അതിൽ പങ്കെടുക്കുന്നവർക്ക് സമ്മാനങ്ങൾ നേടാനുള്ള അവസരം വാഗ്ദാനം ചെയ്യുന്നു. വലിയ സമ്മാനങ്ങൾ നൽകാനായി പണം കരുതുന്നതിനുപകരം, പ്രചാരകൻ ഒരു സമ്മാന നഷ്ടപരിഹാര ഇൻഷുറൻസ് കമ്പനിക്ക് പ്രീമിയം നൽകുന്നതിലൂടെ വൻ തുക സമ്മാനമായി നൽകേണ്ടിവന്നാൽ അത് ഇൻഷുർ ചെയ്ത വ്യക്തിക്ക് തിരികെ ലഭ്യമാകും. ഒരു ബാസ്‌ക്കറ്റ്‌ബോൾ ഗെയിമിൽ ''ഹാഫ്-കോർട്ട് ഷോട്ട്'' അല്ലെങ്കിൽ ഗോൾഫ് ടൂർണമെൻ്റിൽ ഒരു ''ഹോൾ-ഇൻ-വൺ'' നടത്താൻ കഴിയുന്ന മത്സരാർത്ഥികൾക്ക് സമ്മാനങ്ങൾ വാഗ്ദാനം ചെയ്യുന്നത് ഉദാഹരണങ്ങളിൽ ഉൾപ്പെടുന്നു. * '''''തൊഴിൽപര നഷ്ടപരിഹാര ഇൻഷുറൻസ്''''' എന്ന് വിളിക്കപ്പെടുന്ന ''തൊഴില്പരമായ ബാധ്യതാ ഇൻഷുറൻസ്'', വാസ്തുവിദ്യാ കോർപ്പറേഷനുകളും വൈദ്യ തൊഴിൽ പോലുള്ള ഇൻഷുർ ചെയ്ത തൊഴിൽവിദഗ്ധരെ അവരുടെ രോഗികളാൽ/കക്ഷികളാൽ ഉന്നയിക്കപ്പെടാൻ സാധ്യതയുള്ള അശ്രദ്ധ അവകാശവാദങ്ങളിൽ നിന്ന് സംരക്ഷിക്കുന്നു. തൊഴില്പരമായ ബാധ്യതാ ഇൻഷുറൻസ് തൊഴിലിനെ ആശ്രയിച്ച് വ്യത്യസ്ത പേരുകളിൽ അറിയപ്പെട്ടേക്കാം. ഉദാഹരണത്തിന്, വൈദ്യ തൊഴിലിനെ പരാമർശിക്കുന്ന തൊഴില്പരമായ ബാധ്യതാ ഇൻഷുറൻസിനെ ''വൈദ്യ ദുരാചാര ഇൻഷുറൻസ്'' എന്ന് വിളിക്കാം. പലപ്പോഴും വാണിജ്യ ഇൻഷുറൻസ് ചെയ്തയാളുടെ ബാധ്യതാ ഇൻഷുറൻസ് പ്രോഗ്രാമിൽ നിരവധി പാളികൾ അടങ്ങിയിരിക്കുന്നു. ഇൻഷുറൻസിൻ്റെ ആദ്യ പാളി സാധാരണയായി പ്രാഥമിക ഇൻഷുറൻസ് ഉൾക്കൊള്ളുന്നു, ഇത് പ്രാഥമിക പോളിസിയുടെ ബാധ്യതയുടെ പരിധി വരെ വിധികൾക്കും സെറ്റിൽമെൻ്റുകൾക്കും ആദ്യ ദ്രവ്യ നഷ്ടപരിഹാരം നൽകുന്നു. സാധാരണയായി, പ്രാഥമിക ഇൻഷുറൻസ് ഒരു കിഴിവിന് വിധേയമാണ് കൂടാതെ ഇൻഷുർ ചെയ്ത വ്യക്തിയെ വ്യവഹാരങ്ങൾക്കെതിരെ പ്രതിരോധിക്കാൻ ഇൻഷുറർ ബാധ്യസ്ഥനാക്കുന്നു, ഇത് ഇൻഷുർ ചെയ്തയാളെ സംരക്ഷിക്കാൻ അഭിഭാഷകനെ ഏൽപ്പിക്കുന്നതിലൂടെയാണ്. പല സന്ദർഭങ്ങളിലും, ഒരു വാണിജ്യ ഇൻഷുറൻസ് ചെയ്തയാൾ സ്വയം ഇൻഷുർ ചെയ്യാൻ തിരഞ്ഞെടുത്തെന്നു വരാം. പ്രാഥമിക ഇൻഷുറൻസ് അല്ലെങ്കിൽ സ്വയം ഇൻഷുർ ചെയ്ത നിലനിർത്തലിന് മുകളിൽ, ഇൻഷുർ ചെയ്ത വ്യക്തിക്ക് നഷ്ടപരിഹാര പരിരക്ഷയുടെ അധിക പരിധികൾ നൽകുന്നതിന് ഒന്നോ അതിലധികമോ അധിക ഇൻഷുറൻസ് പാളികൾ ഉണ്ടായിരിക്കാം. "ഒറ്റപ്പെട്ടുനിൽക്കുന്ന" അമിതപാളി പോളിസികൾ (സ്വന്തം നിബന്ധനകൾ, വ്യവസ്ഥകൾ, ഒഴിവാക്കലുകൾ എന്നിവ ഉൾക്കൊള്ളുന്ന പോളിസികൾ), "രൂപം തുടരുക" അമിതപാളി ഇൻഷുറൻസ് (അടിസ്ഥാനത്തിലുള്ള പോളിസിയുടെ നിബന്ധനകളുടെ രൂപം പാലിക്കുന്ന പോളിസികൾ) എന്നിവ ഉൾപ്പെടെ വിവിധ തരത്തിലുള്ള അമിതപാളി ഇൻഷുറൻസുകൾ ഉണ്ട്. കൂടാതെ "കുട" ഇൻഷുറൻസ് പോളിസികളും (ചില സാഹചര്യങ്ങളിൽ അടിസ്ഥാന ഇൻഷുറൻസിനേക്കാൾ വിശാലമായ പരിരക്ഷ നൽകുന്ന അമിതപാളി ഇൻഷുറൻസ്) വിപണിയിൽ ലഭ്യമാണ്.<ref>{{Cite journal |title= അമിതപാളി ബാധ്യത ഇൻഷുറൻസ്: നിയമവും വ്യവഹാരവും |language=en |trans-title=Excess Liability Insurance: Law and Litigation|last1 = സീമാൻ|first1 = എസ്.എം|date = 1997|journal = ടോർട്ട് & ഇൻഷുറൻസ് ലോ ജർണൽ |volume=32 |issue=3 |pages=653–714|last2 = കിറ്റ്രെഡ്ജ്|first2 =സി. |jstor=25763179 }}</ref> ==== വായ്പ ==== ''വായ്പ ഇൻഷുറൻസ്'' കടം വാങ്ങുന്നയാൾ പാപ്പരായിരിക്കുമ്പോൾ വായ്പയുടെ കുറച്ച് അല്ലെങ്കിൽ മുഴുവൻ തിരിച്ചടക്കുന്നു. * '''''പണയ ഇൻഷുറൻസ്''''' കടം വാങ്ങുന്നയാൾ വീഴ്ചവരുത്തുകയാണെങ്കിൽ കടം കൊടുക്കുന്നയാൾക്ക് പരിരക്ഷ നൽകുന്നു. പണയ ഇൻഷുറൻസ് എന്നത് വായ്പ ഇൻഷുറൻസിൻ്റെ ഒരു രൂപമാണ്, എന്നിരുന്നാലും ''വായ്പ ഇൻഷുറൻസ്'' എന്ന പേര് പലപ്പോഴും മറ്റ് തരത്തിലുള്ള കടങ്ങൾ ഉൾക്കൊള്ളുന്ന പോളിസികളെ പരാമർശിക്കാൻ ഉപയോഗിക്കുന്നു. * പല ''ക്രെഡിറ്റ് കാർഡുകളും'' വായ്പ ഇൻഷുറൻസിൻ്റെ ഒരു രൂപമായ പേയ്‌മെൻ്റ് സംരക്ഷണ പദ്ധതികൾ വാഗ്ദാനം ചെയ്യുന്നു. * '''''കച്ചവട വായ്പ ഇൻഷുറൻസ്''''' എന്നത് ഇൻഷുർ ചെയ്ത വ്യക്തിക്ക് ലഭിക്കുന്ന കണക്കുകളുടെ വ്യാപാര ഇൻഷുറൻസാണ്. കടക്കാരൻ പണമടയ്ക്കുന്നതിൽ വീഴ്ച വരുത്തിയാൽ, പരിരക്ഷ ചെയ്യപ്പെട്ട കണക്കുകൾക്കായി പോളിസി ഉടമയ്ക്ക് പണം നൽകുന്നു. * '''''പാർശ്വസ്ഥ സംരക്ഷണ ഇൻഷുറൻസ്''''' വായ്പ നൽകുന്ന സ്ഥാപനങ്ങൾ നൽകുന്ന വായ്പകൾക്ക് ഈടായി കൈവശം വച്ചിരിക്കുന്ന ആസ്തി (പ്രാഥമികമായി വാഹനങ്ങൾ) ഇൻഷുർ ചെയ്യുന്നു. ==== സൈബർ ആക്രമണ ഇൻഷുറൻസ് ==== ഇൻറർനെറ്റ് അധിഷ്‌ഠിത അപകടസാധ്യതകളിൽ നിന്നും പൊതുവെ വിവരസാങ്കേതിക വിദ്യ അടിസ്ഥാന സൗകര്യങ്ങൾ, വിവര സ്വകാര്യത, വിവര നിയന്ത്രണ ബാധ്യത, അതുമായി ബന്ധപ്പെട്ട പ്രവർത്തനങ്ങൾ എന്നിവയുമായി ബന്ധപ്പെട്ട അപകടസാധ്യതകളിൽ നിന്നും കോർപ്പറേഷനുകൾക്ക് പരിരക്ഷ നൽകാൻ ഉദ്ദേശിച്ചുള്ള ഒരു വ്യാപാര അനുബന്ധ ഇൻഷുറൻസ് ഉൽപ്പന്നമാണ് '''''സൈബർ ഇൻഷുറൻസ്'''''. ==== മറ്റു വകകൾ ==== * '''''സർവ്വ അപകടസാധ്യതാ ഇൻഷുറൻസ്''''': പോളിസിയിൽ രേഖപ്പെടുത്തിയിട്ടുള്ളവ ഒഴികെ, വിവിധ സംഭവങ്ങളും അപകടങ്ങളും ഉൾക്കൊള്ളുന്ന ഒരു ഇൻഷുറൻസാണ് സർവ്വ അപകടസാധ്യതാ ഇൻഷുറൻസ്. പോളിസിയിൽ പട്ടികയിട്ട അപകടങ്ങളിൽ നിന്നുള്ള നഷ്ടം നികത്തുന്ന അപകട-നിർദ്ദിഷ്ട ഇൻഷുറൻസിൽ നിന്ന് വ്യത്യസ്തമാണ് സർവ്വ അപകടസാധ്യതാ ഇൻഷുറൻസ്.<ref>[http://www.business.gov/manage/business-insurance/insurance-types.html വ്യാപാര ഇൻഷുറൻസ് വകകൾ | SBA.gov] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20100629042726/http://www.business.gov/manage/business-insurance/insurance-types.html |date=2010-06-29 }}. Business.gov. Retrieved on 18 ജൂലൈ 2013.</ref> വാഹന ഇൻഷുറൻസിൽ, സ്വന്തം ഡ്രൈവർ മൂലമുണ്ടാകുന്ന നാശനഷ്ടങ്ങളും സർവ്വ അപകടസാധ്യതാ ഇൻഷുറൻസ് പോളിസിയിൽ ഉൾപ്പെടുന്നു. {{wiktionary|ബ്ലഡ്സ്ടോക്ക്|ബ്ലഡ്സ്ടോക്ക്}} * '''''ബ്ലഡ്സ്ടോക്ക് ഇൻഷുറൻസ്''''' വ്യക്തിഗത കുതിരകളെയോ പൊതുവായ ഉടമസ്ഥതയിലുള്ള നിരവധി കുതിരകളെയോ പരിരക്ഷിക്കുന്നു. പരിരക്ഷ സാധാരണയായി അപകടം, അസുഖം അല്ലെങ്കിൽ രോഗം എന്നിവയുടെ ഫലമായുണ്ടാകുന്ന മരണത്തിനാണ്, എന്നാൽ വന്ധ്യത, ഗതാഗതത്തിലുണ്ടായ നഷ്ടം, മൃഗചികിത്സാ ഫീസ്, വരാനിരിക്കുന്ന കുതിരക്കുട്ടി എന്നിവ ഉൾപ്പെടാം. * '''''വ്യാപാര തടസ്സം ഇൻഷുറൻസ്''''', ഇൻഷുർ ചെയ്യപ്പെട്ട ഒരു അപകടത്തിന് ശേഷം ഉണ്ടാകുന്ന വ്യാപാര പ്രവർത്തനങ്ങൾ തടസ്സപ്പെടുന്നത് മൂലം ഉണ്ടാവുന്ന വരുമാന നഷ്ടം, ചെലവുകൾ എന്നിവയ്ക്കെതിരെ പരിരക്ഷ നൽകുന്നു. * '''''ഡിഫൻസ് ബേസ് ആക്ട് (ഡിബിഎ) ഇൻഷുറൻസ്''''' യുണൈറ്റഡ് സ്‌റ്റേറ്റ്‌സിനും [[കാനഡ|കാനഡയ്ക്കും]] പുറത്ത് കരാറുകൾ നടത്താൻ സർക്കാർ നിയമിക്കുന്ന സിവിലിയൻ തൊഴിലാളികളെ സംരക്ഷിക്കുന്നു. എല്ലാ യു.എസ് പൗരന്മാർക്കും, യു.എസ് നിവാസികൾക്കും, യു.എസ് ഗ്രീൻ കാർഡ് ഉടമകൾക്കും, വിദേശ ഗവൺമെൻ്റ് കരാറുകളിൽ നിയമിച്ചിട്ടുള്ള എല്ലാ ജീവനക്കാർക്കും അല്ലെങ്കിൽ ഉപ കോൺട്രാക്ടർമാർക്കും ഡിബിഎ ആവശ്യമാണ്. രാജ്യത്തെ ആശ്രയിച്ച്, വിദേശ പൗരന്മാരും ഡിബിഎയുടെ പരിധിയിൽ വരണം. ഈ കവറേജിൽ സാധാരണയായി വൈദ്യചികിത്സ, വേതന നഷ്ടം, വൈകല്യം, മരണം എന്നിവയുമായി ബന്ധപ്പെട്ട ചെലവുകൾ ഉൾപ്പെടുന്നു. * '''''പ്രവാസി ഇൻഷുറൻസ്''''' സ്വന്തം രാജ്യത്തിന് പുറത്ത് പ്രവർത്തിക്കുന്ന വ്യക്തികൾക്കും സ്ഥാപനങ്ങൾക്കും വാഹന, സ്വത്ത്, ആരോഗ്യം, ബാധ്യത, വ്യാപാര പ്രവർത്തനങ്ങൾ എന്നിവയ്ക്കുള്ള സംരക്ഷണം നൽകുന്നു. * '''''വാടക യന്തസംവിധാനം ഇൻഷുറൻസ്''''' വാടക കരാർ പ്രകാരം, വാടകയ്‌ക്കെടുത്ത ഉപകരണങ്ങളുടെ വിലയും നിർമ്മാണ യന്ത്രങ്ങളും യന്ത്രസാമഗ്രികളും പോലുള്ള ഒരു യന്തസംവിധാനം വാടകയ്‌ക്കെടുക്കുന്ന സ്ഥാപനം മൂലമുണ്ടാകുന്ന വാടക നിരക്കുകളും അടയ്‌ക്കാൻ ഉപഭോക്താവ് ബാധ്യസ്ഥനാകുമ്പോൾ ആ ബാധ്യത പരിരക്ഷിക്കുന്നു<ref>ബ്രീത്ത് ഇൻഷുറൻസ് ബ്രോക്കേഴ്സ് ലിമിറ്റഡ്, [https://www.breatheinsurance.co.uk/business-insurance/plant-hire-insurance/ Plant Hire Insurance], accessed 14 ഏപ്രിൽ 2024</ref>. * '''''നിയമപരമായ ചെലവ് ഇൻഷുറൻസ്''''': ഒരു സ്ഥാപനത്തിനോ വ്യക്തിക്കോ എതിരായ സാധ്യതയുള്ള നിയമനടപടിയുടെ ചെലവുകൾക്കായി പോളിസി ഉടമകളെ പരിരക്ഷിക്കുന്നു. നിയമനടപടിയുടെ ആവശ്യകതയെ പ്രേരിപ്പിക്കുന്ന എന്തെങ്കിലും സംഭവിക്കുമ്പോൾ, അത് "സംഭവം" എന്നറിയപ്പെടുന്നു. രണ്ട് പ്രധാന തരത്തിലുള്ള നിയമപരമായ ചെലവ് ഇൻഷുറൻസ് ഉണ്ട്: സംഭവത്തിന് മുമ്പുള്ള ഇൻഷുറൻസ്, സംഭവത്തിന് ശേഷമുള്ള ഇൻഷുറൻസ്. * '''''കന്നുകാലി ഇൻഷുറൻസ്''''' എന്നത് വാണിജ്യ അല്ലെങ്കിൽ വിനോദ കൃഷിയിടങ്ങൾ, ജലജന്തുസംഗഹാലയങ്ങൾ, മത്സ്യ കൃഷിയിടങ്ങൾ അല്ലെങ്കിൽ മറ്റേതെങ്കിലും മൃഗങ്ങളെ കൈവശം വയ്ക്കുന്നതിന് നൽകുന്ന ഒരു വിശേഷ പോളിസിയാണ്. അപകടം, അസുഖം അല്ലെങ്കിൽ രോഗം എന്നിവയുടെ ഫലമായുണ്ടാകുന്ന മരണത്തിനോ സാമ്പത്തിക കൊലപാതകത്തിനോ പരിരക്ഷ ലഭ്യമാണ്, എന്നാൽ സർക്കാർ ഉത്തരവിലൂടെ ''നാശം'' ഉൾപ്പെടുത്താം. * '''''മാധ്യമ ബാധ്യത ഇൻഷുറൻസ്''''', സിനിമ-ടെലിവിഷൻ നിർമ്മാണം, അച്ചടി എന്നിവയിൽ ഏർപ്പെടുന്ന തൊഴിൽവിദഗ്ധരെ മാനനഷ്ടം പോലുള്ള അപകടസാധ്യതകൾക്കെതിരെ പരിരക്ഷിക്കുന്നതിനാണ് രൂപകൽപ്പന ചെയ്തിരിക്കുന്നത്. * '''''ആണവസംഭവ ഇൻഷുറൻസ്''''': ആണവവികിരണ വസ്തുക്കൾ ഉൾപ്പെടുന്ന ഒരു സംഭവത്തിൻ്റെ ഫലമായുണ്ടാകുന്ന നാശനഷ്ടങ്ങൾക്ക് ആണവസംഭവ ഇൻഷുറൻസ് പരിരക്ഷ നൽകുന്നു. ഇത് പൊതുവെ ദേശീയ തലത്തിൽ ക്രമീകരിച്ചിരിക്കുന്നു. (ആണവ ഒഴിവാക്കൽ വ്യവസ്ഥയും, യുണൈറ്റഡ് സ്‌റ്റേറ്റ്‌സിനായി ''പ്രൈസ്-ആൻഡേഴ്‌സൺ ആണവ വ്യവസായ നഷ്ടപരിഹാര നിയമവും കാണുക.) * '''''അമിത വീണ്ടെടുപ്പ് ഇൻഷുറൻസ്''''': ഒരു പ്രമോഷൻ യഥാർത്ഥത്തിൽ പ്രതീക്ഷിച്ചതിലും/അല്ലെങ്കിൽ ബജറ്റ് ചെയ്‌തതിലും കൂടുതൽ വിജയകരമാകുകയാണെങ്കിൽ, സാമ്പത്തികമായി സ്വയം പരിരക്ഷിക്കുന്നതിനായി വ്യാപാരസ്ഥാപനങ്ങൾ അമിത വീണ്ടെടുപ്പ് ഇൻഷുറൻസ് വാങ്ങുന്നു. * '''''വളർത്തുമൃഗ ഇൻഷുറൻസ്''''': വളർത്തുമൃഗങ്ങളുടെ ഇൻഷുറൻസ് അപകടങ്ങളിൽ നിന്നും അസുഖങ്ങളിൽ നിന്നും വളർത്തുമൃഗങ്ങൾക്ക് പരിരക്ഷ നൽകുന്നു; ചില ഇൻഷുറൻസ് കമ്പനികളുടെ പോളിസികളിൽ പതിവായുള്ള ആരോഗ്യ സംരക്ഷണം, അടക്കം എന്നിവയും ഉൾപ്പെടുന്നു. * '''''മലിനീകരണ ഇൻഷുറൻസ്''''' സാധാരണയായി ഇൻഷുർ ചെയ്ത വസ്തുവകകൾ ബാഹ്യമോ ഓൺ-സൈറ്റ് സ്രോതസ്സുകളിലൂടെയോ മലിനമാക്കുന്നതിന് ആദ്യ-കക്ഷി പരിരക്ഷയുടെ രൂപമാണ് സ്വീകരിക്കുന്നത്. ഇൻഷുർ ചെയ്ത സൈറ്റിൽ നിന്ന് അപകടകരമായ വസ്തുക്കൾ പെട്ടെന്നുള്ളതും ആകസ്മികമായി പുറത്തുവിടുന്നതും മൂലം വായു, ജലം, അല്ലെങ്കിൽ ഭൂമി എന്നിവയുടെ മലിനീകരണം മൂലം ഉണ്ടാകുന്ന മൂന്നാം കക്ഷികളുടെ ബാധ്യതയ്ക്കും പരിരക്ഷ നൽകുന്നു. പോളിസി സാധാരണയായി ശുചീകരണത്തിൻ്റെ ചിലവുകൾ ഉൾക്കൊള്ളുന്നു, കൂടാതെ ഭൂഗർഭ സംഭരണ ടാങ്കുകളിൽ നിന്നുള്ള ചോർച്ചകളുടെ പരിരക്ഷയും ഉൾപ്പെട്ടേക്കാം. ബോധപൂർവമായ പ്രവൃത്തികൾ പ്രത്യേകം ഒഴിവാക്കിയിരിക്കുന്നു. * '''''വസ്തുവാങ്ങൽ ഇൻഷുറൻസ്''''' ആളുകൾ വാങ്ങുന്ന ഉൽപ്പന്നങ്ങളെ സംരക്ഷിക്കാൻ ലക്ഷ്യമിടുന്നു. വ്യക്തിഗത വാങ്ങൽ പരിരക്ഷ, വാറൻ്റികൾ, ഗ്യാരൻ്റികൾ, പരിചരണ പദ്ധതികൾ, മൊബൈൽ ഫോൺ ഇൻഷുറൻസ് എന്നിവ വരെ വസ്തുവാങ്ങൽ ഇൻഷുറൻസിന് പരിരക്ഷിക്കാൻ കഴിയും. പോളിസിയിൽ ഉൾപ്പെടുന്ന പ്രശ്നങ്ങളുടെ പരിധിയിൽ അത്തരം ഇൻഷുറൻസ് സാധാരണയായി പരിമിതമാണ്. * '''''നികുതി ഇൻഷുറൻസ്''''' കൂടുതലായി ഉപയോഗിച്ചുവരുന്നത് യുണൈറ്റഡ് സ്ടേറ്റ്സിലെ കോർപ്പറേറ്റ് ഇടപാടുകളിൽ അവിടെത്തെ ''ആന്തരിക റവന്യൂ സേവനം'', അല്ലെങ്കിൽ ഒരു സംസ്ഥാന, പ്രാദേശിക, അല്ലെങ്കിൽ വിദേശ നികുതി അധികാരം വെല്ലുവിളിക്കുകയാണെങ്കിൽ നികുതിദായകരെ സംരക്ഷിക്കാനാണ്.<ref>{{cite journal|last1=ബ്ലിട്സ്|first1=ഗാരി|last2=ഷോൺബെർഗ്|first2=ഡാനിയേൽ|title=സ്വകാര്യ സ്ഥാവരവസ്തു നിക്ഷേപ ട്രസ്റ്റുകൾക്ക് ''നികുതി ഇൻഷുറൻസ്'' ഒരു വെടിപ്പായ നിർഗമനം സുഗമമാക്കുന്നു|language=en|trans-title=Private REITs: Facilitating a Cleaner Exit with Tax Insurance|url=https://www.transactionadvisors.com/insights/private-reits-facilitating-cleaner-exit-tax-insurance|journal=ഇടപാട് ഉപദേശകർ|issn=2329-9134|access-date=2024-04-19|archive-date=2018-10-23|archive-url=https://web.archive.org/web/20181023135953/https://www.transactionadvisors.com/insights/private-reits-facilitating-cleaner-exit-tax-insurance|url-status=dead}}</ref> * '''''ശീർഷക ഇൻഷുറൻസ്''''', യഥാർത്ഥ സ്വത്ത് വാങ്ങുന്നയാളിലോ പണയക്കാരനിലോ നിക്ഷിപ്തമാണെന്നും അവകാശങ്ങളോ ബാധ്യതകളോ ഇല്ലാത്തതും വ്യക്തവുമാണെന്ന് ഒരു ഗ്യാരണ്ടി നൽകുന്നു. ഒരു സ്ഥാവരവസ്തു ഇടപാടിൻ്റെ സമയത്ത് നടത്തിയ പൊതു രേഖകളുടെ തിരയലുമായി ചേർന്നാണ് ഇത് സാധാരണയായി നൽകുന്നത്. * '''''യാത്രാ ഇൻഷുറൻസ്''''' വിദേശത്ത് യാത്ര ചെയ്യുന്നവർ എടുക്കുന്ന ഇൻഷുറൻസ് പരിരക്ഷയാണ്, ഇത് ചികിത്സാ ചെലവുകൾ, വ്യക്തിഗത വസ്തുക്കളുടെ നഷ്ടം, യാത്രാ കാലതാമസം, വ്യക്തിഗത ബാധ്യതകൾ എന്നിങ്ങനെയുള്ള ചില നഷ്ടങ്ങൾ ഉൾക്കൊള്ളുന്നു. * '''''അദ്ധാപന ഇൻഷുറൻസ്''''' വിദ്യാർത്ഥികളെ ചെലവ് കൂടുതലുള്ള വിദ്യാഭ്യാസ സ്ഥാപനങ്ങളിൽ നിന്ന് സ്വമേധയാ പിൻവലിക്കുന്നതിനെതിരെ ഇൻഷുർ ചെയ്യുന്നു. * '''''പലിശ നിരക്ക് ഇൻഷുറൻസ്''''' പലിശ നിരക്കിലെ പ്രതികൂല മാറ്റങ്ങളിൽ നിന്ന് ഉടമയെ സംരക്ഷിക്കുന്നു. ഉദാഹരണത്തിന് ''അനിശ്ചിത നിരക്ക് വായ്പ'' അല്ലെങ്കിൽ ''പണയം'' ഉള്ളവർ. * '''''വിവാഹമോചന ഇൻഷുറൻസ്''''' ഇൻഷുർ ചെയ്ത വ്യക്തിയുടെ വിവാഹം വിവാഹമോചനത്തിൽ കലാശിക്കുകയാണെങ്കിൽ, ഒരു പണ ആനുകൂല്യം നൽകുന്ന കരാർ ബാധ്യതാ ഇൻഷുറൻസാണ്. ==== ഇൻഷുറൻസ് ധനസഹായ വാഹനങ്ങൾ ==== * സാഹോദര്യ ആനുകൂല്യ സൊസൈറ്റികളോ മറ്റ് സാമൂഹിക സംഘടനകളോ സഹകരണ അടിസ്ഥാനത്തിലാണ് '''''സാഹോദര്യ ഇൻഷുറൻസ്''''' നൽകുന്നത്<ref>മാർഗരറ്റ് ഇ ലിഞ്ച്, എഡിറ്റർ, "ആരോഗ്യ ഇൻഷുറൻസ് സംജ്ഞാനശാസ്‌ത്രം", അമെരിക്കൻ ആരോഗ്യ ഇൻഷുറൻസ് സംഘടന, 1992, {{ISBN|1-879143-13-5}}</ref> * '''''പിഴവില്ലാ ഇൻഷുറൻസ്''''' എന്നത് ഒരു തരത്തിലുള്ള ഇൻഷുറൻസ് പോളിസിയാണ് (സാധാരണയായി വാഹന ഇൻഷുറൻസ്). ഇതിൽ ഇൻഷുറൻസ് ചെയ്തവർക്ക് സംഭവത്തിലെ പിഴവ് പരിഗണിക്കാതെ തന്നെ സ്വന്തം ഇൻഷുറർ നഷ്ടപരിഹാരം നൽകും. * '''''സംരക്ഷിത സ്വയം-ഇൻഷുറൻസ്''''' എന്നത് ഒരു ബദൽ അപകടസാധ്യത ധനസഹായ സംവിധാനമാണ്. അതിൽ ഒരു സ്ഥാപനത്തിൽ ഗണിതശാസ്ത്രപരമായി കണക്കാക്കിയ അപകടസാധ്യതയുള്ള ചിലവ് ഒരു സ്ഥാപനത്തിൽ നിലനിർത്തുകയും വിനാശകരമായ അപകടസാധ്യത നിർദ്ദിഷ്ടവും മൊത്തത്തിലുള്ളതുമായ പരിധികളോടെ ഇൻഷുറർക്ക് കൈമാറുകയും ചെയ്യുന്നു. അതിനാൽ പദ്ധതിയുടെ പരമാവധി മൊത്തം ചിലവ് അറിയാം. ശരിയായി രൂപകല്പന ചെയ്തതും അടിവരയിടുന്നതുമായ പരിരക്ഷിത സ്വയം-ഇൻഷുറൻസ് പ്രോഗ്രാം ഇൻഷുറൻസ് ചെലവ് കുറയ്ക്കുകയും സ്ഥിരപ്പെടുത്തുകയും വിലപ്പെട്ട അപകടസാധ്യത നിർവഹണ വിവരങ്ങൾ നൽകുകയും ചെയ്യുന്നു. * വലിയ വാണിജ്യ അക്കൗണ്ടുകളിൽ പ്രീമിയം സ്ഥാപിക്കുന്നതിനുള്ള ഒരു രീതിയാണ് '''''മുൻകാലനിർണ്ണയ നിരക്ക് ഇൻഷുറൻസ്'''''. അന്തിമ പ്രീമിയം പോളിസി കാലയളവിൽ ഇൻഷുർ ചെയ്തയാളുടെ യഥാർത്ഥ നഷ്ട അനുഭവത്തെ അടിസ്ഥാനമാക്കിയുള്ളതാണ്. ചിലപ്പോൾ ഏറ്റവും കുറഞ്ഞതും കൂടിയതുമായ പ്രീമിയത്തിന് വിധേയമാണ്. അന്തിമ പ്രീമിയം ഒരു സൂത്രവാക്യത്താൽ നിർണ്ണയിക്കപ്പെടുന്നു. ഈ പദ്ധതി പ്രകാരം, നടപ്പുവർഷത്തെ പ്രീമിയം ഭാഗികമായി (അല്ലെങ്കിൽ പൂർണ്ണമായി) ഈ വർഷത്തെ നഷ്ടത്തെ അടിസ്ഥാനമാക്കിയുള്ളതാണ്, എന്നിരുന്നാലും പ്രീമിയം ക്രമീകരണങ്ങൾ നടപ്പുവർഷത്തിൻ്റെ കാലഹരണ തീയതിക്ക് അപ്പുറം മാസങ്ങളോ വർഷങ്ങളോ എടുത്തേക്കാം. ഇൻഷുറൻസ് കരാറിൽ നിരക്ക് നിർണ്ണയ സൂത്രവാക്യം ഉറപ്പുനൽകുന്നു. സൂത്രവാക്യം: മുൻകാല പ്രീമിയം = പരിവർത്തനം ചെയ്ത നഷ്ടം + അടിസ്ഥാന പ്രീമിയം × നികുതി ഗുണനം. ഈ സൂത്രവാക്യതിന്റെ നിരവധി വ്യതിയാനങ്ങൾ വികസിപ്പിച്ചെടുക്കുകയും ഉപയോഗത്തിലുണ്ട്. * ഔപചാരികമായ '''''സ്വയം-ഇൻഷുറൻസ്''''' (സജീവമായ അപകടസാധ്യത നിലനിർത്തൽ) എന്നത് സ്വന്തം പണത്തിൽ നിന്ന് ഇൻഷുർ ചെയ്യാവുന്ന നഷ്ടങ്ങൾക്ക് പണം നൽകാനുള്ള ബോധപൂർവമായ തീരുമാനമാണ്.<ref>{{cite book |last1=ലെൻസിസ് |first1=പീറ്റർ എം. |title=തൊഴിലാളികളുടെ നഷ്ടപരിഹാരം: ഒരു അവലംബവും വഴികാട്ടിയും |language=en|trans-title=Workers compensation : a reference and guide|date=1998 |publisher=കോറം ബുക്സ് |location=വെസ്റ്റ്പോർട്ട്, കണക്റ്റിക്കട്ട് |isbn=9781567201741 |pages=75–76 |url=https://archive.org/details/workerscompensat00lenc/page/75/mode/2up |access-date=1 മേയ് 2024}}</ref> ഇടയ്ക്കിടെ ധനം നിക്ഷേപിക്കുന്ന ഒരു പ്രത്യേക ഫണ്ട് സ്ഥാപിക്കുന്നതിലൂടെയോ അല്ലെങ്കിൽ ലഭ്യമായ ഇൻഷുറൻസ് വാങ്ങുന്നത് ഉപേക്ഷിച്ച് പോക്കറ്റിൽ നിന്ന് പണം നൽകുന്നതിലൂടെയോ ഇത് ഔപചാരികമായി ചെയ്യാവുന്നതാണ്. ഉയർന്ന ആവൃത്തിയിലുള്ളതും കുറഞ്ഞ തീവ്രതയുള്ളതുമായ നഷ്ടങ്ങൾക്കായി സ്വയം ഇൻഷുറൻസ് സാധാരണയായി ഉപയോഗിക്കുന്നു.<ref name="Teale2013">{{Cite book|last=ടീൽ|first=ജോൺ|title=ഇൻഷുറൻസും അപകടസാധ്യത നിർവഹണവും|language=en|trans-title=Insurance and Risk Management|publisher=സി.സി.എച്ച് / വോൾട്ടേഴ്സ് ക്ലൂവർ|year=2013|isbn=978-1-922042-88-0|location=[[സിഡ്നി]], [[ഓസ്ട്രേലിയ]]|pages=40|quote=ഒരു വ്യക്തിയോ വ്യാപാര സ്ഥാപനമോ ഏതെങ്കിലും അപകടസാധ്യത മുഴുവനായോ അല്ലെങ്കിൽ ഭാഗികമായോ നിലനിർത്തുമ്പോൾ അപകടസാധ്യത നിലനിർത്തൽ സംഭവിക്കുന്നു. നഷ്ടത്തിൻ്റെ ആവൃത്തി കുറവായിരിക്കുകയും അതിൻ്റെ തീവ്രത കുറവായിരിക്കുകയും ചെയ്യുമ്പോൾ അപകടസാധ്യത നിലനിർത്തൽ പൊതുവെ ഉചിതമാണ്. ഉയർന്ന ആവൃത്തിയിലുള്ള, കുറഞ്ഞ തീവ്രതയുള്ള അപകടസാധ്യതകൾക്ക് അപകടസാധ്യത നിലനിർത്തൽ ഉചിതമായിരിക്കും, സാധ്യമായ നഷ്ടങ്ങൾ കുറഞ്ഞ മൂല്യമുള്ളതാണ് കാരണം. അപകടസാധ്യത നിലനിർത്തൽ സജീവമോ നിഷ്ക്രിയമോ ആകാം. ഒരു വ്യക്തി അപകടസാധ്യത തിരിച്ചറിയുകയും ആ അപകടസാധ്യത മുഴുവനായോ ഭാഗികമായോ നിലനിർത്താൻ മനഃപൂർവം തിരഞ്ഞെടുക്കുന്ന സാഹചര്യത്തെയാണ് സജീവമായ അപകടസാധ്യത നിലനിർത്തൽ സൂചിപ്പിക്കുന്നത്. പോളിസി അമിതത്തുകയായി (അല്ലെങ്കിൽ കിഴിവ്) ഏതെങ്കിലും നഷ്ടത്തിൻ്റെ ആദ്യ $500 വഹിക്കാൻ ഒരു സ്ഥാപനമോ വ്യക്തിയോ തിരഞ്ഞെടുക്കുന്നതിലൂടെ ഇത് നേടിയേക്കാം. ഒരു പോളിസി അമിതത്തുക (അല്ലെങ്കിൽ കിഴിവ്) എന്നത് പോളിസിയിലെ ഒരു വ്യവസ്ഥയാണ്, അതിലൂടെ ഇൻഷുർ ചെയ്തയാൾക്ക് നൽകേണ്ട നഷ്ട പരിഹാരത്തുകയിൽ നിന്ന് ഒരു നിശ്ചിത തുക കുറയ്ക്കുന്നു. പകരമായി, അപകടസാധ്യത നിർവാഹകൻ മുഴുവൻ അപകടസാധ്യതയും സ്വയം ഇൻഷുർ ചെയ്യാൻ തീരുമാനിച്ചേക്കാം, അതുവഴി ഇൻഷുറൻസ് പ്രീമിയമായി അവർ അടയ്‌ക്കേണ്ട തുക ലാഭിക്കാം. ഒരു പോളിസി അമിതത്തുക ചെറിയ പോളിസി അവകാശവാദങ്ങളും ഈ അവകാശവാദങ്ങൾ ക്രമീകരിക്കുന്നതിനുള്ള നിർവഹണ ചെലവും ഇല്ലാതാക്കുമെന്നതിനാലും, പ്രീമിയം കുറയുന്നതിന് കാരണമാകുന്നതിനാലും സജീവമായ അപകടസാധ്യത നിലനിർത്തൽ ഉപയോഗിക്കുന്നു. ഇൻഷുറൻസ് ലഭ്യമല്ലാത്തതോ വളരെ ചെലവേറിയതോ ആയ സ്ഥലങ്ങളിലും ഇത് ഉപയോഗിക്കുന്നു.}}</ref> അത്തരം നഷ്ടങ്ങൾ, പരമ്പരാഗത ഇൻഷുറൻസ് പരിരക്ഷയാണെങ്കിൽ, കമ്പനിയുടെ പൊതു ചെലവുകൾ, കണക്കുപുസ്തകങ്ങളിൽ പോളിസി ഇടുന്നതിനുള്ള ചെലവ്, ഏറ്റെടുക്കൽ ചെലവുകൾ, പ്രീമിയം നികുതികൾ, ആകസ്മികതകൾ എന്നിവ ഉൾപ്പെടുന്ന പ്രീമിയം അടയ്‌ക്കേണ്ടി വരും. എല്ലാ ഇൻഷുറൻസിനും ഇത് ശരിയാണെങ്കിലും, ചെറിയ, ഇടയ്ക്കിടെയുള്ള നഷ്ടങ്ങൾക്ക്, ഇൻഷുറൻസ് നൽകുന്ന ചാഞ്ചാട്ടം കുറയ്ക്കുന്നതിൻ്റെ പ്രയോജനത്തെക്കാൾ ഇടപാട് ചെലവ് കൂടുതലായേക്കാം.<ref name="Teale2013"/> {{wiktionary|പുനർ ഇൻഷുറൻസ്}} * ഇൻഷുറൻസ് കമ്പനികളോ സ്വയം ഇൻഷുർ ചെയ്ത തൊഴിലുടമകളോ അപ്രതീക്ഷിത നഷ്ടങ്ങളിൽ നിന്ന് പരിരക്ഷിക്കുന്നതിന് വാങ്ങുന്ന ഒരു തരം ഇൻഷുറൻസാണ് '''''പുനർ ഇൻഷുറൻസ്'''''. സാമ്പത്തികമായ പുനർ ഇൻഷുറൻസ് എന്നത് ഇൻഷുറൻസ് അപകടസാധ്യത കൈമാറുന്നതിനുപകരം മൂലധന നിർവഹണത്തിന് പ്രാഥമികമായി ഉപയോഗിക്കുന്ന ഒരു പുനർ ഇൻഷുറൻസാണ്. * '''''സാമൂഹിക ഇൻഷുറൻസ്''''' പല രാജ്യങ്ങളിലും പലർക്കും പല കാര്യങ്ങളും ആകാം. എന്നാൽ ഇത് ഇൻഷുറൻസ് കവറേജുകളുടെ ഒരു ശേഖരമാണെന്ന് അതിൻ്റെ സാരാംശം സംഗ്രഹിക്കുന്നു (ലൈഫ് ഇൻഷുറൻസ്, വൈകല്യ ഇൻഷുറൻസ്, തൊഴിലില്ലായ്മ ഇൻഷുറൻസ്, ആരോഗ്യ ഇൻഷുറൻസ്, മറ്റുള്ളവ എന്നിവയുടെ ഘടകങ്ങൾ ഉൾപ്പെടെ) കൂടാതെ എല്ലാ പൗരന്മാരുടെയും പങ്കാളിത്തം ആവശ്യമായ വിരമിക്കൽ സമ്പാദ്യവും. സമൂഹത്തിലെ എല്ലാവരേയും പോളിസി ഉടമകൾ ആക്കാനും പ്രീമിയം അടയ്ക്കാനും നിർബന്ധിക്കുന്നതിലൂടെ, എല്ലാവർക്കും ആവശ്യമുള്ളപ്പോൾ അവകാശികളാകാൻ കഴിയുമെന്ന് ഇത് ഉറപ്പാക്കുന്നു. ഇതുവഴി, ഇത് അനിവാര്യമായും നീതിന്യായ വ്യവസ്ഥയും ക്ഷേമരാഷ്ട്രവും പോലുള്ള മറ്റ് ആശയങ്ങളുമായി ബന്ധപ്പെട്ടിരിക്കുന്നു. ഇത് വലിയതും സങ്കീർണ്ണവുമായ ഒരു വിഷയമാണ്, അത് വമ്പിച്ച സംവാദത്തിന് കാരണമാകുന്നു, അത് ഇനിപ്പറയുന്ന ലേഖനങ്ങളിലും മറ്റും കൂടുതൽ പഠിക്കാം: **നാഷണൽ ഇൻഷുറൻസ് **സാമൂഹിക സുരക്ഷാ വല **സാമൂഹിക സുരക്ഷ **സാമൂഹ്യ സുരക്ഷാ സംവാദം (യുണൈറ്റഡ് സ്റ്റേറ്റ്സ്) **സാമൂഹിക സുരക്ഷ (യുണൈറ്റഡ് സ്റ്റേറ്റ്സ്) **സാമൂഹ്യക്ഷേമ വ്യവസ്ഥ * '''''സ്റ്റോപ്പ്-ലോസ് ഇൻഷുറൻസ്''''' വിനാശകരമായ അല്ലെങ്കിൽ പ്രവചനാതീതമായ നഷ്ടങ്ങളിൽ നിന്ന് സംരക്ഷണം നൽകുന്നു. പ്ലാനുകളിൽ നിന്ന് ഉണ്ടാകുന്ന നഷ്ടങ്ങളുടെ 100% ബാധ്യത ഏറ്റെടുക്കാൻ ആഗ്രഹിക്കാത്ത സ്ഥാപനങ്ങളാണ് ഇത് വാങ്ങുന്നത്. ഒരു ''സ്റ്റോപ്പ്-ലോസ്'' പോളിസി പ്രകാരം, ''കിഴിവുകൾ'' എന്ന് വിളിക്കപ്പെടുന്ന ചില പരിധികൾ കവിയുന്ന നഷ്ടങ്ങൾക്ക് ഇൻഷുറൻസ് കമ്പനികൾ ബാധ്യസ്ഥരാകുന്നു. == അവലംബം == {{Reflist}} {{Sister project links|ഇൻഷുറൻസ്}} === ഉറവിടങ്ങൾ === {{refbegin}} * {{cite book |last = ഡിക്സൺ|first = പി.ജി.എം. |title = ദി സൺ ഇൻഷുറൻസ് ഓഫീസ് 1710–1960: ബ്രിട്ടീഷ് ഇൻഷുറൻസിൻ്റെ രണ്ടര നൂറ്റാണ്ടുകളുടെ ചരിത്രം. |language=en |trans-title=The Sun Insurance Office 1710–1960: The History of Two and a half Centuries of British Insurance |url = https://archive.org/details/suninsuranceoffi0000dick |url-access=registration |year=1960 |publisher = ഓക്സ്ഫോർഡ് സർവകലാശാല പ്രസ്സ്|location = ലണ്ടൺ, ഇംഗ്ലണ്ട്|page=[https://archive.org/details/suninsuranceoffi0000dick/page/324 324] }} {{refend}} == കൂടുതൽ വായനയ്ക്ക് == * ഈനവ്, ലിറാൻ; ഫിങ്കൽസ്റ്റീൻ, ആമി; ഫിസ്മാൻ, റേ (2023). [https://yalebooks.yale.edu/book/9780300274042/risky-business/ ''അപകടകരമായ വ്യാപാരം: ഇൻഷുറൻസ് ചന്തകൾ എന്തുകൊണ്ട് പരാജയപ്പെടുന്നു, അതിനെക്കുറിച്ച് എന്തുചെയ്യണം''.] യേൽ സർവകലാശാല പ്രസ്സ്. {{isbn|978-0-300-26855-3}}. * ഇൻഷുറൻസ് നിയമവും നിയന്ത്രണവും: കെന്നത്ത് എസ്. എബ്രഹാമിൻ്റെ കേസുകളും മെറ്റീരിയലുകളും. ന്യൂയോർക്ക്, N.Y: ഫൗണ്ടേഷൻ പ്രസ്സ്, 2005. {{ISBN|9781587788826}} == ബാഹ്യ കണ്ണികൾ == <!--======================== {{No more links}} ============================ | PLEASE BE CAUTIOUS IN ADDING MORE LINKS TO THIS ARTICLE. Wikipedia | | is not a collection of links nor should it be used for advertising. | | | | Excessive or inappropriate links WILL BE DELETED. | | See [[Wikipedia:External links]] & [[Wikipedia:Spam]] for details. | | | | If there are already plentiful links, please propose additions or | | replacements on this article's discussion page, or submit your link | | to the relevant category at the Open Directory Project (dmoz.org) | | and link back to that category using the {{dmoz}} template. | ======================={{No more links}}=============================--> * [https://www.ncsl.org/research/health/congressional-research-service-reports-on-health അമെരിക്കൻ ഇൻഷുറൻസ് വ്യവസായത്തെ സംബന്ധിച്ച കോൺഗ്രസ്സ് റിസർച്ച് സർവീസ് റിപ്പോർട്ടുകൾ]{{പ്രവർത്തിക്കാത്ത കണ്ണി|date=നവംബർ 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }} * [https://www.ferma.eu/ ഫെഡറേഷൻ ഓഫ് യൂറോപ്യൻ റിസ്ക് മാനേജ്മെൻ്റ് അസോസിയേഷനുകൾ] * {{Curlie |Home/Personal_Finance/Insurance}} * [http://www.ibc.ca/ ഇൻഷുറൻസ് ബ്യൂറോ ഓഫ് കാനഡ] * [https://www.iii.org/ ഇൻഷുറൻസ് ഇൻഫർമേഷൻ ഇൻസ്റ്റിറ്റ്യൂട്ട്] * [http://www.naic.org/ ഇൻഷുറൻസ് കമ്മീഷണർമാരുടെ ദേശിയ അസോസിയേഷൻ] * [https://web.archive.org/web/20060525173303/http://www.bl.uk/collections/business/insurind.html ബ്രിട്ടീഷ് ലൈബ്രറി] - ഇൻഷുറൻസ് വ്യവസായത്തെക്കുറിച്ചുള്ള വിവരങ്ങൾ കണ്ടെത്തൽ (യുകെ ഫോക്കസ്) {{-}} {{ഇൻഷുറൻസ്}} [[വർഗ്ഗം:ഇൻഷുറൻസ്]] dw8wlm6e1w4mnudfgc4kfmv11xsir2i 0 160283 4546953 4519429 2025-07-09T07:49:12Z Archangelgambit 183400 അക്ഷരപിശക് തിരുത്തി 4546953 wikitext text/x-wiki {{Prettyurl|Kurukshetra War}} {{Infobox military conflict |conflict=<big>കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധം</big><br />(മഹാഭാരതയുദ്ധം) |image=[[Image:Kurukshetra.jpg|300px]] |caption=കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധഭൂമി:ചിത്രകാരന്റെ ഭാവനയിൽ |date=''':''' കൃത്യമായ കാലഘട്ടം ലഭ്യമല്ല<br />(ബി.സി.6000 – ബി.സി.3000) <ref>Yogananda, Paramahansa (2007). [Diamond Pocket Books (P) Ltd God Talks With Arjuna]. Diamond Pocket Books (P) Ltd. p. xxi. ISBN 9788189535018. "the dates proposed for the Kurukshetra war range from as early as 6000 BC to as recently as 500 BC''</ref><br />18 ദിവസങ്ങൾ നീണ്ടുനിന്നു |place=''':''' [[കുരുക്ഷേത്രം|കുരുക്ഷേത്ര]], [[ഹരിയാന]], [[ഇന്ത്യ]]<ref>ഇന്ത്യയുടെ സാംസ്കാരിക ചരിത്രം -- ശിശിർകുമാർ ദാസ് ISBN 978-8172017989</ref><br />[[കുരുക്ഷേത്ര|Coordinates: 29°59′00″N 76°49′00″E]] |territory= |result=''':''' പാണ്ഡവ വിജയം<br />[[യുധിഷ്ഠിരൻ]] ഹസ്തിനപുരിയുടെ ചക്രവർത്തിയായി സ്ഥാനരോഹിതനായി<br /> |combatant1=[[പാണ്ഡവർ]]'''<br />, [[പാഞ്ചാലം]], [[കാശി]], [[മത്സ്യം]], [[ചേദി]], [[പാണ്ഡ്യം]], [[മഗധ]], [[കേകേയം]], [[ദ്വാരക]], [[മഥുര]], [[വിദർഭ]]{{സൂചിക|൧}} |combatant2=[[കൗരവർ]]'''<br />[[ഹസ്തിനപുരി]], [[അംഗം]], [[സിന്ധു]], [[അവന്തി]], [[മാഹിഷ്മതി]], [[ഗാന്ധാരം]], [[മാദ്രം]], [[കാംബോജം]], [[പ്രാഗ്ജ്യോതിഷം]], [[കലിംഗം]], [[കേകേയം]], [[ദ്വാരക]], [[മഥുര]], [[വാൽഹികം]]{{സൂചിക|൧}} |commander1=[[ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ]] |commander2=[[ഭീഷ്മർ]]<br>[[ദ്രോണർ]]<br>[[കർണ്ണൻ]]<br>[[ശല്യർ]]<br>[[അശ്വത്ഥാമാവ്]] |strength1=[[7 (അക്കം)|7]] [[അക്ഷൗഹിണി|അക്ഷൗഹിണികൾ]]'''<br>[[ആന]]= 153,090<br />[[രഥം]]= 153,090<br />[[കുതിര]]= 459,270<br />കാലാൾ= 765,450<br />(1,530,900 സൈന്യം) |strength2=[[11 (സംഖ്യ)|11]] [[അക്ഷൗഹിണി|അക്ഷൗഹിണികൾ]]'''<br>[[ആന]]= 240,570<br />[[രഥം]]= 240,570<br />[[കുതിര]]= 721,710<br />കാലാൾ=1,202,850<br />(2,405,700 സൈന്യം) |casualties1=എട്ടുപേർ ഒഴിച്ച് എല്ലാവരും<br />([[പാണ്ഡവർ|പഞ്ചപാണ്ഡവർ]], [[ശ്രീകൃഷ്ണൻ]], [[സാത്യകി]], [[യുയുത്സു]]) |casualties2=മൂന്നുപേർ ഒഴിച്ച് എല്ലാവരും<br />([[അശ്വത്ഥാമാവ്]], [[കൃപർ]], [[കൃതവർമ്മാവ്]]) }} [[ഇന്ത്യ|ഇന്ത്യൻ]] [[ഇതിഹാസം|ഇതിഹാസമായ]] [[മഹാഭാരതം|മഹാഭാരതത്തിൽ‌]] വർണിച്ചിരിക്കുന്ന യുദ്ധമാണ് '''കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധം'''. [[ചന്ദ്രവംശം|ചന്ദ്രവംശജനായ]] കുരുവിൻ്റെ വംശത്തിൽപ്പെട്ട ഹസ്തിനപുരത്തിൻ്റെ രാജാവ് [[ധൃതരാഷ്ട്രർ|ധൃതരാഷ്ട്രരുടെ]] പുത്രന്മാരും ([[കൗരവർ]]), അദ്ദേഹത്തിന്റെ അനുജൻ [[പാണ്ഡു|പാണ്ഡുവിന്റെ]] പുത്രന്മാരും ([[പാണ്ഡവർ]]) ഇരുകൂട്ടരുടെയും സഖ്യകക്ഷികളും മുഖ്യ എതിരാളികളായി ഈ യുദ്ധത്തിൽ പോരടിച്ചു. ഇപ്പോഴുള്ള [[ഹരിയാന|ഹരിയാനയിലെ]] [[കുരുക്ഷേത്രം|കുരുക്ഷേത്ര]] എന്ന സ്ഥലത്തുവെച്ചു നടന്നതിനാൽ കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധം എന്നറിയപ്പെട്ടു.<ref>{{Cite web |url=http://kurukshetra.nic.in/history/history.htm |title=ആർക്കൈവ് പകർപ്പ് |access-date=2011-09-05 |archive-date=2012-03-11 |archive-url=https://web.archive.org/web/20120311042020/http://kurukshetra.nic.in/history/history.htm |url-status=dead }}</ref>. ഇതിഹാസത്തിൽ കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധം പതിനെട്ട് ദിവസങ്ങൾ നീണ്ടു നിന്നതായി പറയുന്നു. യുദ്ധത്തിൽ ഇരുപക്ഷത്തുമായി പതിനെട്ട് [[അക്ഷൗഹിണി|അക്ഷൗഹിണികൾ]] പങ്കെടുത്തു നാമാവശേഷമായി. പാണ്ഡവപക്ഷത്ത് ഏഴ് അക്ഷൗഹിണി പടസമൂഹങ്ങൾക്ക് സർവ്വസേനാധിപതിയായി പാഞ്ചാല രാജകുമാരനായ [[ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ|ധൃഷ്ടദ്യുമ്നനും]], കൗരവരുടെ പതിനൊന്ന് അക്ഷൗഹിണി പടയുടെ സർവ്വസേനാധിപതിയായി [[ഭീഷ്മർ|ഭീഷ്മരും]] യുദ്ധം നയിച്ചു. ഒരാൾ '''അഗ്നിയിൽ നിന്നും''', മറ്റൊരാൾ '''ജലത്തിൽ നിന്നും''' ജനിച്ചവരായിരുന്നു എന്നാണ് സങ്കല്പം. [[ഭീഷ്മർ]] [[മഹാഭാരതം|മഹാഭാരതയുദ്ധത്തിൽ]] ആദ്യ പത്തു ദിവസങ്ങൾ സർവ്വസേനാധിപതിയായും, ഭീഷ്മരുടെ ശരശയ്യയെത്തുടർന്ന് അടുത്ത അഞ്ചു ദിനങ്ങൾ ആചാര്യനായ [[ദ്രോണർ|ദ്രോണരും]], അദ്ദേഹത്തിന്റെ മരണശേഷം തുടർന്നുള്ള രണ്ടു ദിവസങ്ങൾ അംഗാധിപതിയായ [[കർണ്ണൻ|കർണ്ണനും]], അവസാനദിവസമായ പതിനെട്ടാം നാൾ മാദ്രേശൻ [[ശല്യർ|ശല്യരും]] കൗരവർക്കുവേണ്ടി സർവ്വസൈന്യാധിപതിയായി. പതിനെട്ടാം നാൾ രാത്രിയിൽ [[അശ്വത്ഥാമാവ്|അശ്വത്ഥാമാവിനെ]] സർവ്വസേനാധിപതിയായി മരണശയ്യയിൽ കിടന്ന [[ദുര്യോധനൻ]] വാഴിച്ചു. അരദിവസത്തേക്ക് [[അശ്വത്ഥാമാവ്|ദ്രൗണിയും]] കൗരവർക്കുവേണ്ടി യുദ്ധം നയിച്ചു. == ചരിത്രരേഖകൾ == [[File:Brahma Sarovar.JPG|170px|thumb|left|[[കുരുക്ഷേത്ര|കുരുക്ഷേത്രയിലെ]] ബ്രഹ്മസരോവരം]] [[വ്യാസൻ|വ്യാസരചിതമായ]] [[മഹാഭാരതം|മഹാഭാരതത്തിലെ]] പ്രധാന പ്രതിപാദ്യവിഷയമായ കുരുക്ഷേത്ര യുദ്ധം നടന്ന കാലഘട്ടത്തെക്കുറിച്ച് പല ചരിത്രകാരന്മാരും വിവിധ അഭിപ്രായങ്ങൾ രേഖപ്പെടുത്തിയിരിക്കുന്നു. പ്രസിദ്ധ ചരിത്രകാരനായ ബ്രിട്ടീഷ് വംശജൻ ആർതർ ലെവലിൻ ബാഷത്തിന്റെ (1914-1985) അഭിപ്രായമനുസരിച്ച് കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധം നടന്നത് [[അയോയുഗം|അയോയുഗത്തിൽ]] ബി.സി. 10-ആം നൂറ്റാണ്ടിലാണ്.<ref>Professor A.L. Basham, My Guruji and Problems and Perspectives of Ancient Indian History and Culture, -- Sachindra Kumar Maity -- Abhinav Publications, India</ref>. മറ്റൊരു ചരിത്രകാരനും ഹാർവാഡ് സർവ്വകലാശാലയിലെ പ്രസിദ്ധ സംസ്കൃത പണ്ഡിതനുമായ ഡച്ച് വംശജൻ മൈക്കിൾ വിറ്റ്സെലിന്റെ അഭിപ്രായത്തിൽ യുദ്ധം നടന്നത് വേദകാലഘട്ടത്തിൽ [[അയോയുഗം|അയോയുഗത്തിൽ]] ബി.സി. 1200 - ബി.സി. 800നും ഇടയ്ക്കാണ്.<ref>M. Witzel, Early Sanskritization: Origin and Development of the Kuru state, EJVS vol.1 no.4 (1995); also in B. Kölver (ed.), Recht, Staat und Verwaltung im klassischen Indien. The state, the Law, and Administration in Classical India, München, R. Oldenbourg, 1997, p.27-52</ref>. മഹാഭാരതയുദ്ധത്തിനുശേഷം 36 വർഷങ്ങൾ കഴിഞ്ഞ് കലിയുഗം ആരംഭിച്ചുവെന്നാണു് മഹാഭാരതത്തിലെ ഐതിഹ്യം <ref>മഹാഭാരതം -- തുഞ്ചത്ത് രാമാനുജൻ എഴുത്തച്ഛൻ -- മാതൃഭൂമി പബ്ലീഷേഷ്സ്</ref>. ക്രി.വർഷം 476-ൽ ജനിച്ച പുരാതന [[ഭാരതം|ഭാരതത്തിലെ]] മികച്ച ഗണിതശാസ്ത്രജ്ഞനും, ജ്യോതിശാസ്ത്രജ്ഞനും ആയിരുന്ന [[ആര്യഭടൻ|ആര്യഭട്ടന്റെ]] നിഗമനത്തിൽ കലിയുഗം ആരംഭിച്ചിട്ട് ക്രി.വർഷം 2000-ൽ 5102 വർഷങ്ങൾ കഴിഞ്ഞു. അദ്ദേഹം പറയുന്നതിങ്ങനെ; "കലിവർഷം 3601-ൽ 23 വയസ്സ് പ്രായം അദ്ദേഹത്തിനുണ്ടായിരുന്നു. അതനുസരിച്ച് ബി.സി. 3139-ലാണ് കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധം നടന്നത്.<ref>http://www.thevedicfoundation.org/bhartiya_history/mahabharat.htm</ref> ജർമൻ തത്ത്വശാസ്ത്രജൻ [[മാക്സ് മുള്ളർ|ഫെഡ്റിക് മാക്സ് മുള്ളറിന്റെ]] (1823-1900) അഭിപ്രായത്തിൽ ഋഗ്വേദസംഹിതകളുടെ രചന നടന്നതും [[വേദ കാലഘട്ടം|വേദ കാലഘട്ടത്തിൽ]] ബി.സി. 1700 - ബി.സി. 1100 കളിലാണെന്ന് അവകാശപ്പെടുന്നു <ref>Rig-Veda-Samhita : The Sacred Hymns of the Brahmans -- Friedrich M. Mueller (ഫെഡ്റിക് മാക്സ് മുള്ളർ)</ref><ref>പ്രാചീന ഇന്ത്യ -- ISBN : 9788126417544 -- ആർ.എസ്. ശർമ്മ -- ഡി.സി. ബുക്സ്, കോട്ടയം</ref>. == മഹാഭാരതം (കാവ്യം) == [[പ്രമാണം:Vyasa and Ganesa.jpg|right|thumb|170px|ഇതിഹാസരചന: വ്യാസനും ഗണപതിയും (ചിത്രം)]] കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധം പ്രതിപാദിച്ചിരിക്കുന്നത് [[ഇന്ത്യ|ഇന്ത്യയിലെ]] [[ഇതിഹാസം|ഇതിഹാസങ്ങളിൽ]] ഒന്നായ [[വ്യാസൻ|വ്യാസരചിതമായ]] [[മഹാഭാരതം|മഹാഭാരതത്തിലെ]] ആറു മുതൽ പത്തുവരെയുള്ള പർവ്വങ്ങളിലായാണ് <ref>ഭീമസേനൻ -- കുലപതി കെ.എം. മുൻഷി -- ഡി.സി. ബുക്സ്, കോട്ടയം</ref>. ചില പണ്ഡിതന്മാരുടെ അഭിപ്രായത്തിൽ 3800 വർഷം മുൻപാണ്‌ വ്യാസൻ ജീവിച്ചിരുന്നത്. തന്റെ പുത്രന്മാരുടേയും പൗത്രന്മാരുടേയും അവരുടെ പുത്രന്മാരുടേയും ബന്ധുജനങ്ങലുടേയും കഥയിൽ തന്നെയും ഉൾപ്പെടുത്തി. അദ്ദേഹം പറഞ്ഞു കൊടുക്കുന്നതനുസരിച്ച്‌ [[ശ്രീ ഗണപതി]] അതു എഴുതി സൂക്ഷിച്ചു എന്നാണ് മഹാഭാരതത്തിന്റെ ഐതിഹ്യം. ആകാരണത്താൽ വ്യാസൻ ഒരേസമയം രചയിതാവും, കഥാപാത്രവും, കഥയിലെ സാക്ഷിയുമായി മാറി. വേദകാലത്തെ ഒരു പ്രധാന ഋഷികുടുംബാംഗമായ വസിഷ്ഠമഹർഷിയുടെ പുത്രനായ പരാശരമുനിക്ക് ഒരു മുക്കുവസ്ത്രീയായ സത്യവതിയിൽ ഉണ്ടായ പുത്രനാണ്‌ വ്യാസൻ എന്ന ദ്വൈപായനൻ. അമ്മയെപ്പോലെ തന്നെ കറുത്തനിറമായതിനാൽ കൃഷ്ണദ്വൈപായനൻ എന്നും അറിയപ്പെട്ടു. ചെറുപ്പത്തിലേ തന്നെ സന്ന്യാസം സ്വീകരിച്ചെങ്കിലും അദ്ദേഹത്തിനു ശ്രീശുകൻ എന്ന ഒരു പുത്രനുണ്ടായിരുന്നതായി പുരാണങ്ങൾ ഘോഷിക്കുന്നു. ദ്വൈപായനൻ തന്റെ യൗവനകാലത്തുതന്നെ അവശേഷിച്ചിരുന്ന വേദമന്ത്രങ്ങൾ എല്ലാം ശേഖരിച്ച് അവക്ക് രൂപവും ഉച്ചാരണരീതിയും സ്ഥാപിച്ചു. ആ രീതിയിലാണ്‌ അവ ഇന്നും അറിയപ്പെടുന്നത് എന്നു കരുതുന്നു. ഇതുമൂലം ജനങ്ങൾ അദ്ദേഹത്തെ ആദരപൂർവ്വം വേദവ്യാസൻ എന്ന് വിളിച്ചുപോന്നു. ചരിത്രകാരന്മാരുടെ അഭിപ്രായത്തിൽ മൂന്ന് ഘട്ടങ്ങളിലൂടെയാണ് മഹാഭാരതം ഇന്നുകാണുന്ന രൂപത്തിലെത്തിയത്. അതിലെ ആദ്യഘട്ടം മൂലകൃതിയുടെ രചനയിൽ നിന്നും തുടങ്ങുന്നു. രണ്ട് കുലങ്ങൾ -- കൗരവരും, പാണ്ഡവരും -- തമ്മിലുള്ള കലഹവും അതിനെത്തുടർന്നുള്ള മഹായുദ്ധവുമാണ് മഹാഭാരത ഇതിവൃത്തം. വളരെക്കാലം ഇവർ തമ്മിൽ വഴക്കിടുകയും അവസാനം ഒരു ജനതയായി മാറുകയും ചെയ്തുവെന്ന് ഭാരതത്തിൽ എഴുതിയിരിക്കുന്നതായിരുന്നു [[ജയം (വ്യാസകാവ്യം)|ജയം]] എന്ന മഹാഭാരതത്തിന്റെ ആദ്യരൂപം. പാണ്ഡവരുടെ ജയം എന്നതാവാം ഈ ഗ്രന്ഥത്തിനു ഇത്തരമൊരു പേരുവരാൻ കാരണം.<ref>ജയ്: ആൻ ഇലുസ്റ്റ്രേറ്റഡ് റിറ്റേലിംഗ് ഓഫ് ദ മഹാഭാരത് -- ദേവദത്ത് പഠ്നായിക് -- പെൻഗിൻ ബുക്സ്</ref> മൂലകൃതിയിൽ ബ്രഹ്മാവിനാണ് ഈശ്വരസങ്കല്പം. യുദ്ധഗാനങ്ങളെല്ലാം പിൽക്കാലത്ത് ക്രോഡീകരിച്ച് വ്യാസൻ ഗ്രന്ഥം രചിച്ചു എന്നതിനാൽ തന്നെ എഴുത്തുസമ്പ്രദായം കണ്ടുപിടിക്കപ്പെട്ടതിനുശേഷമാവണം ഇത് എന്ന് അനുമാനിക്കാം. === സൂതപൗരാണികൻ === [[പ്രമാണം:00001 Ugrasrava and Saunaka.jpg|right|thumb|170px|നൈമിശാരണ്യം: സൂതനും ശൗനകാദികളും (ചിത്രം)]] [[കലിയുഗം|കലിയുഗാരംഭത്തിൽ]] [[ഗോമ്‌തീ നദി|ഗോമദീനദിക്കരയിൽ]] [[നൈമിശാരണ്യം]] എന്ന സ്ഥലത്തുവെച്ച് പന്ത്രണ്ട് വർഷംകൊണ്ടവസാനിക്കുന്ന ഒരു മഹായജ്ഞം [[ശൗനകൻ|ശൗനകാദിമുനികൾ]] ആരംഭിച്ചു. [[ബ്രഹ്മാവ്|ബ്രഹ്മപുത്രനായ]] [[ഭൃഗു|ഭൃഗുമുനിയുടെ]] പുത്രനായ [[ച്യവനൻ|ച്യവനമഹർഷിയുടെ]] പുത്രനായ [[പ്രമതി|പ്രമതിക്ക്]] [[അപ്സരസ്സ്|ഘൃതാചി]] എന്ന [[അപ്സരസ്സ്|അപ്സരസ്ത്രീയിൽ]] രുരു, ശുനകൻ എന്നീരണ്ടു പുത്രന്മാർ ജനിച്ചു. അവരിൽ ശുനകന്റെ പുത്രനാണ് [[ശൗനകൻ|ശൗനകമഹർഷി]]. യാഗത്തിൽ പങ്കെടുക്കാൻ ലോമഹർഷസുതന്റെ പുത്രനായ [[ഉഗ്രശ്രവസ്സ്]] എന്ന സൂതപൗരാണികനും<ref>ബ്രാഹ്മണവനിതയിൽ ക്ഷത്രിയനുണ്ടാവുന്ന പുത്രനെയാണ് സൂതൻ എന്നു വിളിക്കുന്നത്.</ref> എത്തി. വ്യാസശിഷ്യനായിരുന്ന അദ്ദേഹം ഒരിക്കൽ കേട്ടത് അതേപടി മറ്റുള്ളവരെ പറഞ്ഞുകേൾപ്പിക്കാനുള്ള കഴിവുണ്ടായിരുന്നതിനാൽ ഉഗ്രശ്രവസ്സ് എന്നറിയപ്പെട്ടു. [[പരീക്ഷിത്ത്|പരീക്ഷിത്]] മഹാരാജാവ് [[തക്ഷകൻ|തക്ഷദംശത്തെ]] തുടർന്നു മരിക്കുകയും ആ വൈരാഗ്യത്തിൽ അദ്ദേഹത്തിന്റെ പുത്രൻ ജനമേജയൻ [[സർപ്പസത്രയാഗം]] നടത്തുകയും ചെയ്തു.<ref>http://www.sacred-texts.com/hin/m01/m01055.htm മഹാഭാരതം -- അസ്തികചരിത്രം</ref><ref>http://www.shvoong.com/humanities/1758029-astika-maharaj-ankur-bhadauria/ {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20101103045249/http://www.shvoong.com/humanities/1758029-astika-maharaj-ankur-bhadauria/ |date=2010-11-03 }} ജരൽകാരുവിന്റെ പുത്രൻ അസ്തികൻ</ref> ആ സന്ദർഭത്തിൽ അദ്ദേഹത്തെക്കണ്ട് ആശിർവദിക്കാനെത്തിയ [[വ്യാസൻ|വ്യാസമഹർഷിയോട്]] പുണ്യകഥനം നടത്താൻ [[ജനമേജയൻ]] അഭ്യർത്ഥിക്കുകയും, അദ്ദേഹം തന്റെ ശിഷ്യനായ വൈശാമ്പയനോട് ഭാരതകഥ വിശദീകരിക്കുവാൻ ആവശ്യപ്പെടുകയും, വൈശാമ്പയൻ ജനമേജയസദസ്സിൽ കഥനം നടത്തുകയും ചെയ്തു. ആ സമയത്ത് അവിടെ സന്നിഹിതനായിരുന്ന ഉഗ്രശ്രവസ്സിനു കഥകേൾക്കുവാനുള്ള ഭാഗ്യം സിദ്ധിച്ചിരുന്നു. അദ്ദേഹമാണ് ശൈനകാദിമുനികൾക്ക് ഭാരതകഥ പറഞ്ഞുകൊടുക്കുന്നത്. അതിനാലാവാം സൂതപൗരാണികൻ പറഞ്ഞുകൊടുക്കുന്നരീതിയിലാണ് മഹാഭാരതം മൂലം എഴുതിയിരിക്കുന്നത്. == യുദ്ധത്തിന്റെ കാരണങ്ങൾ == ഭാരതത്തിലെ ഇതിഹാസങ്ങളിൽ ഒന്നായ മഹാഭാരതത്തിൽ പ്രധാനകഥാതന്തുവായി പ്രതിപാദിച്ചിരിക്കുന്ന യുദ്ധമായ കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധം പ്രധാനമായും മൂന്നുകാരണങ്ങളാലാണ് തുടക്കം കുറിച്ചത്. === കള്ളച്ചൂത് === [[File:Kathakali -Play with Kaurava.jpg|170px|thumb|left|ചൂതുകളിക്കുന്ന [[ശകുനി|ശകുനിയും]], [[കൗരവർ|കൗരവരും]], [[പാണ്ഡവർ|പാണ്ഡവരും]] - (ദുര്യോധനവധം [[കഥകളി]])]] [[കൗരവർ]] [[പാണ്ഡു|പാണ്ഡുപുത്രന്മാരോട്]] രണ്ടുതവണ [[ചൂത്|ചൂതുകളിച്ചു]]. [[ഗാന്ധാരി|ഗാന്ധാരിയുടെ]] സഹോദരനായ [[ശകുനി|ശകുനിയാണ്]] കൗരവർക്കുവേണ്ടി കളിച്ചത്. കള്ളക്കളിയിൽ അഗ്രഗണ്യനായ ശകുനി രണ്ടുതവണയും കൗരവർക്കു വിജയം സമ്മാനിച്ചു.<ref>{{Cite web |url=http://www.thekurukshetragame.com/the-game-of-dice.html |title=ആർക്കൈവ് പകർപ്പ് |access-date=2011-09-06 |archive-date=2011-09-09 |archive-url=https://web.archive.org/web/20110909225711/http://www.thekurukshetragame.com/the-game-of-dice.html |url-status=dead }}</ref> [[ഭീഷ്മർ|ഭീഷ്മരുടെ]] നിർദ്ദേശത്താൽ [[ഇന്ദ്രപ്രസ്ഥം|ഇന്ദ്രപ്രസ്ഥത്തിന്റെ]] രാജാവായി [[യുധിഷ്ഠിരൻ|യുധിഷ്ഠിരനെ]] വാഴിച്ചതിലും, [[മയാസുരൻ|മയാസുര]] നിർമ്മിതമായ [[പാണ്ഡവർ|പാണ്ഡവരുടെ]] സുഖസമൃദ്ധമായ കൊട്ടാര ജീവിതവും അതിലെ പ്രത്യേകതകളും കൗരവർക്കു അവരോടുള്ള കടുത്ത അസൂയക്കു കാരണമായി. രണ്ടാമതും ചൂതുകളിക്ക് വിളിക്കാനുണ്ടായ സാഹചര്യം ഇതായിരുന്നു. ശകുനിയുടെ കള്ളത്തരത്തിൽ വീണ്ടും ചൂതുകളിയിൽ തോറ്റതിനാൽ പന്ത്രണ്ട് വർഷത്തെ [[വനവാസം|വനവാസവും]], അതിനുശേഷം ഒരു വർഷം ഏതെങ്കിലും ഒരു രാജ്യത്ത് പാണ്ഡവർ ഒന്നിച്ചു താമസിച്ച് മറ്റാരാലും തിരിച്ചറിയാതെ [[അജ്ഞാതവാസം|അജ്ഞാതവാസവും]] നടത്താൻ തത്ത്വത്തിൽ തീരുമാനിച്ചു. ഇതു കഴിഞ്ഞു തിരിച്ചു വരുമ്പോൾ ചൂതിൽ തോറ്റ് നഷ്ടപ്പെട്ട രാജ്യവും പദവിയും തിരിച്ചുകിട്ടും. അഥവാ ഒരു വർഷത്തെ അജ്ഞാതവാസത്തിൽ പിടിക്കപ്പെട്ടാൽ വീണ്ടും പന്ത്രണ്ട് വർഷം കാനനവാസം കഴിച്ച് ഒരു വർഷം അജ്ഞാതവാസം നടത്തണം. പക്ഷേ വനവാസവും, അജ്ഞാതവാസവും പൂർത്തിയാക്കി [[പാണ്ഡവർ]] തിരിച്ചെത്തിയിട്ടും അവർക്ക് അവകാശപ്പെട്ട രാജ്യം തിരിച്ചു നൽകാൻ കൗരവർ തയ്യാറായില്ല. കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധത്തിനുള്ള പ്രധാനകാരണം ഇതായിരുന്നു. === ദ്രൗപദീ വസ്ത്രാക്ഷേപം === [[പ്രമാണം:Draupadi & dushashan scene.jpg|200px|ലഘുചിത്രം|ഇടത്ത്‌|ദ്രൗപദീ വസ്ത്രാക്ഷേപം]] ചൂതിൽ തോറ്റ് പണയമായി മാറിയ ദ്രൗപദിയെ കൗരവരിലെ രണ്ടാമനായ [[ദുശ്ശാസനൻ]] ഹസ്തിനപുരി രാജസഭയിൽ ഏവരേയും സാക്ഷി നിർത്തി വസ്ത്രാക്ഷേപം നടത്തി. രജസ്വലയായിരുന്ന [[ദ്രൗപദി]] വരാൻ മടികാണിച്ചപ്പോൾ ഹീനമായി അധിക്ഷേപിച്ച് പിതാമഹന്മാരും മറ്റു ബന്ധുജനങ്ങളും സന്നിഹിതരായിരുന്ന കുരുസഭാമണ്ഡപത്തിലേക്ക് മുടിയിൽ പിടിച്ചു വലിച്ചു കൊണ്ടുവന്നു. മാതാവിനു തുല്യയായ ജ്യേഷ്ഠത്തിയായവളെ പണയവസ്തുവായി മാത്രം കരുതി കേവലബഹുമാനം പോലും കൊടുക്കാതെ അതിഹീനമായി അപമാനിച്ചു. [[കൃഷ്ണൻ]] പാഞ്ചാലിയുടെ സഹായത്തിനു വന്നതിനാൽ അവൾ അതിൽനിന്നും രക്ഷനേടി. പിതൃതുല്യരായവരുടെ മുമ്പിൽ മാനം നഷ്ടപ്പെട്ട ദ്രൗപദി, ദുശ്ശാസനൻ പിടിച്ചു വലിച്ച തന്റെ മുടി പിന്നീട് കെട്ടിയില്ല. ദുശാസനനെ കൊന്ന് അവന്റെ രക്തം തലയിൽതേച്ച് മാത്രമെ അഴിച്ചിട്ട മുടി കെട്ടൂ എന്ന് അവൾ ശപഥം ചെയ്തു. യുദ്ധമുണ്ടാവാതെ ദുശ്ശാസനനെ കൊല്ലാനും അവന്റെ രക്തം മുടിയിൽ പുരട്ടാനുമാവില്ല. ഇത് യുദ്ധത്തിനു കാരണമായ മറ്റൊരു പ്രധാന സംഭവമായിരുന്നു. === ഭീമനോടുള്ള ദ്രോഹം === മറ്റു കൗരവ-പാണ്ഡവരെ അപേക്ഷിച്ച് [[ഭീമൻ|ഭീമനുണ്ടായിരുന്ന]] അമാനുഷികശക്തി വിശേഷത്താൽ, ബാല്യകാലത്തു മുതൽ ദുര്യോധനാദികൾ അസൂയാലുക്കളായിരുന്നു. ദുര്യോധനാദികൾ നൂറുപേരും ഭീമന്റെ സമപ്രായക്കാരായിരുന്നു. ഇവർ നിരവധി തവണ ഭീമനെ കൊല്ലാനായി പദ്ധതികൾ അവിഷ്കരിച്ചു അതുനടപ്പിലാക്കാൻ ശ്രമിച്ചിരുന്നു<ref>http://www.kidsgen.com/fables_and_fairytales/indian_mythology_stories/poison_kills_poison.htm</ref>. ആയുസ്സിന്റെ ശക്തിയിൽ പലപ്പോഴും അതിൽ നിന്നും രക്ഷപെട്ട ഭീമനു, തന്നെ കൊലപ്പെടുത്താൽ ശ്രമിച്ചുകൊണ്ടിരിക്കുന്ന ദുര്യോധനാദികളോട് വൈരാഗ്യം അതിശക്തമായുണ്ടായിരുന്നു. ജ്യേഷ്ഠനായ യുധിഷ്ഠിരനെ ബഹുമാനിച്ച് ഭീമൻ പുറത്തു കാണിച്ചിരുന്നില്ലയെന്നു എന്നുമാത്രം. ഇത് യുദ്ധത്തിനുള്ള മറ്റൊരു കാരണമായിരുന്നു. (യുദ്ധത്തിൽ ഗാന്ധാരിയുടെ നൂറു പുത്രന്മാരും കൊല്ലപ്പെടുന്നത് ഭീമനാലാണ്). == സന്ധിസംഭാഷണങ്ങൾ == [[File:Krishna as Envoy.jpg|170px|thumb|ഭഗവദ് ദൂത്' : [[കൃഷ്ണൻ]] കൗരവസഭയിലെ [[ശന്തനു]]വിന്റെ സിംഹാസനത്തിൽ<br />([[രാജാ രവിവർമ്മ|രാജാരവിവർമ്മ ചിത്രം]])]] ==== വ്യാസോപദേശം ==== കൗരവരോട് ചൂതുകളിൽ തോറ്റ് പന്ത്രണ്ട് വർഷത്തെ വനവാസവും, ഒരു വർഷത്തെ അജ്ഞാതവാസവും പൂർത്തിയാക്കി പാണ്ഡവർ ഹസ്തിനപുരിയ്ക്കടുത്ത് ഉപപ്ലാവ്യത്തിൽ വന്നു താമസിച്ചു. ഇതു മനസ്സിലാക്കിയ [[സത്യവതി]] പുത്രനായ വേദവ്യാസമഹർഷി ഹസ്തിനപുരിയിൽ ചെന്ന് ധൃതരാഷ്ട്രരെയും, ദുര്യോധനനെയും വിളിച്ചുവരുത്തി പാണ്ഡവർക്ക് അവകാശപ്പെട്ട അർദ്ധരാജ്യം നൽകാൻ ആവശ്യപ്പെട്ടു. ദുര്യോധനന്റെ പിടിവാശിയിൽ മഹാരാജാവായ ധൃതരാഷ്ട്രർക്ക് തനിച്ചൊന്നും ചെയ്യാൻ പറ്റുമായിരുന്നില്ല. ഭീഷ്മർ പലതവണ ധൃതരാഷ്ട്രരെ ഉപദേശിച്ചിരുന്നു, എങ്കിലും അർദ്ധരാജ്യം നൽകാൻ കൗരവർ തയ്യാറായില്ല. ==== സഞ്ജയദൂത് ==== കൗരവർ ഇതിനോടകം സഞ്ജയനെ ദൂതനായി ഉപപ്ലാവ്യത്തിലേക്ക് അയച്ച് യുധിഷ്ഠിരനെ കണ്ട് തങ്ങളുടെ സന്ദേശം അറിയിപ്പിച്ചു. ദുര്യോധനനാണ് ദൂതനായി സഞ്ജയനെ അയച്ചതെങ്കിലും, ധൃതരാഷ്ട്രർ അയച്ചതാണെന്നു പറയാൻ ആവശ്യപ്പെട്ടിരുന്നു. പാണ്ഡവർക്ക് അർദ്ധരാജ്യം നൽകാനാവില്ല എന്നുള്ള വിവരം സഞ്ജയൻ യുധിഷ്ഠിരനെ അറിയിച്ചു. അപ്രിയകാര്യം ചെയ്ത സങ്കടത്തിൽ തിരിച്ച് ഹസ്തിനപുരിയിൽ എത്തിയ സഞ്ജയൻ മഹാരാജാവിനെ നേരിട്ട് കണ്ട് യുദ്ധം മൂലമുണ്ടാവുന്ന കൗരവരുടെ തകർച്ചയെ മുൻകൂട്ടി ബോധിപ്പിച്ചു.<ref>സി. രാജഗോപാലാചാരിയുടെ മഹാഭാരതം; "54-സഞ്ജയ മിഷൻ (സഞ്ജയദൂത്)"</ref>. ==== വിദുരനീതി ==== സഞ്ജയ ഉപദേശത്തെ തുടർന്ന് ദുഃഖിതനായ ധൃതരാഷ്ട്രർ അന്നു രാത്രിതന്നെ വിദുരരെ വിളിപ്പിച്ചു. പ്രസിദ്ധമായ വിദുരനീതി മഹാഭാരതത്തിൽ വർണ്ണിക്കുന്നത് ഈ സന്ദർഭത്തിലാണ്. വിദുരർ ജ്യേഷ്ഠനായ ധൃതരാഷ്ട്രരെ ആപത്തിൽ നിന്നു രക്ഷിക്കാനായി കൗരവരുടെ അസാന്നിധ്യത്തിൽ ധർമ്മാധർമ്മങ്ങൾ ഉപദേശിച്ചു. പലകഥകളും ഉദാഹരണമായി പറഞ്ഞ് കൂടുതൽ വിശ്വാസ്യത കിട്ടത്തക്കരീതിയിൽ ഉപദേശിച്ചിട്ടും, പുത്രവാത്സല്യം നിമിത്തം ധൃതരാഷ്ട്രർക്ക് അതൊന്നും സ്വീകരിക്കാൻ കഴിയുമായിരുന്നില്ല<ref>വിദുര നീതി : ആംഗലേയ പരിഭാഷ -- കിസാരി മോഹൻ ഗാംഗുലി</ref>. ==== സനൽകുമാരോപദേശം ==== പാണ്ഡവർക്കുവേണ്ടി മഹാതപസ്വിയായ സനൽകുമാരമഹർഷിയും ദുര്യോധനനെ ഉപദേശിച്ചു. മഹായുദ്ധം തടയാൻ ഇങ്ങനെ പലരും അഭ്യർത്ഥന നടത്തിയിട്ടും കൗരവർക്ക് അതൊന്നും സ്വീകാര്യമായിരുന്നില്ല. ==== കൃഷ്ണദൂത് ==== [[യുധിഷ്ഠിരൻ|യുധിഷ്ഠിരന്റെ]] അപേക്ഷയിൽ [[കൃഷ്ണൻ]] [[പാണ്ഡവർ|പാണ്ഡവർക്കുവേണ്ടി]] ദൂതനായി [[ഹസ്തിനപുരി|കൗരവസഭയിൽ]] എത്തി. ഇതു മുൻകൂട്ടി അറിഞ്ഞ [[ശകുനി|ശകുനിയും]], [[ദുര്യോധനൻ|ദുര്യോധനനും]] ചേർന്ന് [[ശന്തനു|ശന്തനു മഹാരാജാവിന്റെ]] [[സിംഹാസനം]] കൃഷ്ണനുവേണ്ടി സഭയിൽ സജ്ജമാക്കി. ''(സിംഹാസനത്തിന്റെ ശാപം: അയോഗ്യനായ ആരതിലിരുന്നാലും അവന്റെ തല പൊട്ടിച്ചിതറുമെന്ന് ശന്തനു മഹാരാജാവിന്റെ ശാപം ആ സിംഹാസനത്തിനുണ്ടായിരുന്നു. ശന്തനുവിനുശേഷം ശാപത്തെ പേടിച്ച് അതിൽ ആരും ഇരുന്നിട്ടില്ല)'' കൃഷ്ണൻ സിംഹാസനത്തിലിരുന്നെങ്കിലും അദ്ദേഹത്തിനു കുഴപ്പമൊന്നും സംഭവിച്ചില്ല. അർദ്ധരാജ്യം നൽകില്ലയെന്നു തീർത്തു പറഞ്ഞ കൗരവസഭയിൽ കൃഷ്ണൻ പാണ്ഡവർക്കായി അഞ്ചു ചെറിയ രാജ്യങ്ങളൊ, അല്ലെങ്കിൽ അഞ്ചു ദേശങ്ങളൊ, അതുമല്ലെങ്കിൽ അഞ്ചു ഗൃഹങ്ങളൊ, അവസാനം ഇവർക്ക് അഞ്ചുപേർക്കുമായി താമസിക്കാൻ ഒരു ഗൃഹം എങ്കിലും കൊടുക്കണം എന്ന് അപേക്ഷിച്ചു. പക്ഷേ ധൃതരാഷ്ട്രരോ, ദുര്യോധനനൊ ഒന്നിനും തയ്യാറാവാത്തതിനാൽ കൃഷ്ണദൂത് പരാജയമായിരുന്നു. == യുദ്ധ സന്നാഹം == [[File:Brooklyn Museum - Krishna Counsels the Pandava Leaders Page from a Mahabharata series.jpg|200px|thumb|left|യുദ്ധ സന്നാഹം: പാണ്ഡവരും കൃഷ്ണനും ([[:en:Brooklyn Museum|ബ്രൂക്കിലിൻ മ്യൂസിയത്തിലുള്ള]] 18-ആം നൂറ്റാണ്ടിലെ എണ്ണഛായാചിത്രം)]] ഭഗവത്ദൂത് പരാജയമായതിനെത്തുടർന്ന് യുദ്ധം തീരുമാനിക്കപ്പെട്ടു. ധർമ്മപുത്രരും, ദുര്യോധനനും തങ്ങളുടെ സുഹൃത്ത്-ബന്ധുരാജ്യങ്ങളിലേക്ക് ദൂതന്മാരെ അയച്ച് സഹായം അഭ്യർത്ഥിച്ചു. രാജ്യം ഭരിക്കുന്ന രാജാവിന്റെ പുത്രനായ ദുര്യോധനനു കൂടുതൽ രാജ്യങ്ങൾ തങ്ങളുടെ സേനയെ അയച്ചു കൊടുത്തു. ദ്വാരകാസൈന്യം: ദ്വാരകയിലേക്ക് പാണ്ഡവർക്ക് ദൂതനായി പോയത് അർജ്ജുനനും, കൗരവർക്ക് വേണ്ടി ദുര്യോധനനും ആയിരുന്നു. ആദ്യമെത്തിയ ദുര്യോധനൻ ഉറങ്ങിക്കിടന്ന കൃഷ്ണന്റെ തലയ്ക്കലും, രണ്ടാമതെത്തിയ അർജ്ജുനൻ കാൽക്കലും കൃഷ്ണൻ ഉണരുന്നതും കാത്തിരുന്നു. കൃഷ്ണന്റെ സേനാവ്യൂഹം നാരയണിസേന എന്നാണറിയപ്പെട്ടിരുന്നത്. കൃഷ്ണൻ ഇരുവർക്കുമായി ഒരു ഭാഗത്ത് കൃഷ്ണൻ നിരായുധനായും, മറുവശത്ത് തന്റെ നാരായണിസൈന്യം പകുത്തു നൽകി. അർജ്ജുനൻ നിരായുധനായ കൃഷ്ണനേയും, ദുര്യോധനൻ സൈന്യത്തേയും സ്വീകരിച്ചു. നാരായണി സൈന്യത്തെ കൂടാതെ മറ്റുള്ള ദ്വാരകാവാസികൾക്ക് ഏതു ഭാഗത്തു ചേരാനും അനുവാദം നൽകി. വിരാടസൈന്യം: വിരാടനും പുത്രനായ ഉത്തരനും അവരുടെ മുഴുവൻ സൈന്യവും പാണ്ഡവപക്ഷം ചേർന്നു. പാഞ്ചാലസൈന്യം: പാണ്ഡവസൈന്യത്തിന്റെ പ്രധാന ഭാഗം ദ്രുപദരുടെ പുത്രനായ ധൃഷ്ടദ്യുമ്നന്റെ കീഴിൽ അണിനിരന്ന പാഞ്ചാല സൈന്യമായിരുന്നു. ഈ രാജ്യങ്ങളെ കൂടാതെ പാണ്ഡവപക്ഷത്തു ചേരാനായി കാശിരാജാവും, മാത്സ്യരാജാവും തങ്ങളുടെ സൈന്യത്തെ അയച്ചു കൊടുത്തു. ഈ രണ്ടുരാജ്യങ്ങളും കൗരവ-പാണ്ഡവരുടെ ബന്ധുരാജ്യങ്ങളായിരുന്നു. കാശി രാജകുമാരിമാരാണ് അംബികയും, അംബാലികയും. മാത്സ്യരാജാവ് സത്യവതിയുടെ സഹോദര പുത്രനാണ്. ശിശുപാലന്റെ മരണശേഷം ചേദിരാജ്യം പാണ്ഡവരോട് സ്നേഹബന്ധം പുലർത്തിയിരുന്നതിനാൽ അവരുടെ സൈന്യവും ഉപപ്ലാവ്യത്തിൽ എത്തി പാണ്ഡവസൈന്യത്തിൽ ചേർന്നു. കേകേയവും, മഥുരയും, വിദർഭയും തങ്ങളുടെ സൈന്യത്തെ രണ്ടു കൂട്ടർക്കുമായാണ് കൊടുത്തത് <ref>{{Cite web |url=http://www.mahabharataonline.com/rajaji/mahabharata_summary_61.php |title=ആർക്കൈവ് പകർപ്പ് |access-date=2011-09-07 |archive-date=2008-04-03 |archive-url=https://web.archive.org/web/20080403050100/http://www.mahabharataonline.com/rajaji/mahabharata_summary_61.php |url-status=dead }}</ref>(നോക്കുക: കുറിപ്പ്). === സേനാ സമൂഹം === {| class="wikitable" border="1" |- ! ! പാണ്ഡവസേന ! കൗരവസേന |- ! സർവ്വസേനാധിപൻ | [[ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ]] | [[ഭീഷ്മർ]] |- ! ഉപസൈന്യാധിപർ | ഏഴുപേർ<br />[[വിരാടൻ]], [[ദ്രുപദൻ]], [[ശിഖണ്ഡി]], [[ഭീമൻ]], [[സാത്യകി]],<br />[[നകുലൻ]], [[സഹദേവൻ]] | പതിനൊന്നുപേർ<br />[[ദ്രോണർ]], [[അശ്വത്ഥാമാവ്]], [[കൃപർ]], [[ശല്യർ]], [[ത്രിഗർത്തൻ]], <br />[[കൃതവർമ്മാവ്]], [[ഭഗദത്തൻ]], [[ജയദ്രഥൻ]], [[സൗമദത്തി]], [[ശകുനി]],<br /> [[ദുശ്ശാസനൻ]] |- ! പങ്കെടുത്ത രാജ്യങ്ങൾ | [[വിരാടം]], [[പാഞ്ചാലം]], [[കാശി]], [[മാത്സ്യം]], [[ചേദി]], [[പാണ്ഡ്യം]], [[മഗധ]], [[കേകേയം]], [[ദ്വാരക]], [[മഥുര]], [[വിദർഭ]] | [[ഹസ്തിനപുരി]], [[അംഗം]], [[സിന്ധ്]], [[അവന്തി]], [[മാഹിഷ്മതി]],<br />[[ഗാന്ധാരം]], [[മാദ്രം]], [[കംബോജം]], [[പ്രാഗ്ജ്യോതിഷ]], [[കലിംഗം]], [[കേകേയം]], [[ദ്വാരക]], [[മഥുര]], [[വിദർഭ]], [[വാൽഹികം]] |- ! സൈന്യബലം | [[7 (അക്കം)|7]] [[അക്ഷൗഹിണി|അക്ഷൗഹിണികൾ]]<br>153,090 ആനകൾ<br />153,090 രഥങ്ങൾ<br />459,270 കുതിരകൾ<br />765,450 കാലാൾ പടകൾ | [[11 (സംഖ്യ)|11]] [[അക്ഷൗഹിണി|അക്ഷൗഹിണികൾ]]<br>240,570 ആനകൾ<br />240,570 രഥങ്ങൾ<br />721,710 കുതിരകൾ<br />1,202,850 കാലാൾ പടകൾ |} == കൗരവ സൈന്യം == കൗരവപക്ഷത്തിന്റെ നേതൃസ്ഥാനം ഭീഷ്മർ വഹിച്ചു. അദ്ദേഹം സൈന്യത്തെ പതിനൊന്നു വിഭാഗങ്ങളായി തിരിച്ച് ഓരോന്നിനും ഉപസൈന്യാധിപന്മാരെ നിയോഗിച്ചു. യുദ്ധത്തിന്റെ തലേനാൾ ഭീഷ്മരുമായുണ്ടായ വാഗ്വാദത്തെത്തുടർന്ന് കർണ്ണൻ ഭീഷ്മർക്കൊപ്പം യുദ്ധംചെയ്യില്ല എന്നു നിർബന്ധം പിടിച്ചു. ''(ആദ്യ പത്തുനാളുകൾ കർണ്ണൻ യുദ്ധം ചെയ്തില്ല).'' ഭീഷ്മർ കർണ്ണനെ യുദ്ധത്തിൽ നിന്നും പിന്തിരിപ്പിക്കാൻ ഉപയോഗിച്ച മാർഗ്ഗമായിരുന്നു ഇത്. (കർണ്ണനും, ഭീഷ്മരും ഒന്നിച്ച് പാണ്ഡവരോട് എതിർത്താൽ അവർക്കു തോൽവി സംഭവിച്ചേക്കാമെന്നു അദ്ദേഹം ഭയപ്പെട്ടിരുന്നു). വിദേഹരാജകുമാരനായ രുഗ്മി (കൃഷ്ണന്റെ പത്നിയായ രുക്മിണിയുടെ സഹോദരൻ) പാണ്ഡവപക്ഷത്തു ചേർന്ന് യുദ്ധം ചെയ്യാൻ ആഗ്രഹിച്ചുവന്നെങ്കിലും അർജ്ജുനൻ അവനെ പിന്തിരിപ്പിച്ച് അയച്ചു. അതിനെത്തുടർന്ന് രുഗ്മി ദുര്യോധനപക്ഷത്തു ചേർന്നു യുദ്ധം ചെയ്തു. മാദ്രേശനായ ശല്യർ പണ്ടുമുതൽക്കുതന്നെ ധൃതരാഷ്ട്രരോട് സ്നേഹബഹുമാനം പുലർത്തിയിരുന്നു. അദ്ദേഹത്തോടുള്ള സ്നേഹാദരവാണ് സഹോദരിയായ മാദ്രിയെ ധൃതരാഷ്ട്ര സഹോദരൻ പാണ്ഡുവിനു വിവാഹം ചെയ്തു കൊടുത്തത്. അവസാനഘട്ടത്തിലുണ്ടായ യുദ്ധത്തിൽ കൗരവരിൽ നിന്നും മാറി നിൽക്കാൻ ശല്യർക്കായില്ല. ശല്യരും മാദ്രസൈന്യവും കൗരവപക്ഷത്തുചേർന്നു യുദ്ധംചെയ്തു. കുന്തിദേവിയുടെ അപേക്ഷയെ തുടർന്ന് അർജ്ജുനനൊഴികെ മറ്റു പാണ്ഡുപുത്രന്മാരെ കൊല്ലില്ല എന്ന് കർണ്ണൻ സമ്മതിച്ചു. യുദ്ധത്തിനു തലേദിവസം [[വ്യാസൻ]] ധൃതരാഷ്ട്രരുടെ കൊട്ടാരത്തിൽ വരുകയും അദ്ദേഹത്തിനു യുദ്ധം കാണാനായി സചിവനായ [[സഞ്ജയൻ|സഞ്ജയനു]] ദിവ്യചക്ഷുസ്സ് നൽകി അനുഗ്രഹിക്കുകയും ചെയ്തു. കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധത്തിൽ നടക്കുന്ന കാര്യങ്ങൾ തത്സമയം ഹസ്തിനപുരിയിലെ കൊട്ടാരത്തിലിരുന്നു കാണുവാനും അത് അപ്പോൾ തന്നെ മഹാരാജാവിനെ ധരിപ്പിക്കുവാനും ഇതു സഹായകമായി. കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധം മുൻകൂട്ടി മനസ്സിലാക്കിയ ദേവേന്ദ്രൻ ബ്രാഹ്മണവേഷത്തിൽ വന്ന് കർണ്ണനോട് അവന്റെ കവചകുണ്ഡലങ്ങൾ ദാനം ചോദിച്ചു വാങ്ങുന്നു. വന്നത് ദേവേന്ദ്രനാണെന്നറിഞ്ഞു കൊണ്ടുതന്നെ കർണ്ണൻ തന്റെ ജന്മസിദ്ധമായിരുന്ന കവചകുണ്ഡലങ്ങൾ ഇന്ദ്രനു ദാനംചെയ്തു. കവചകുണ്ഡലങ്ങൾ ഉള്ളിടത്തോളം കാലം കർണ്ണനെ ആർക്കും വധിക്കാൻ സാധ്യമായിരുന്നില്ല. അർജ്ജുനനു വിജയം കൈവരിക്കാൻ ഇതു സഹായകമായി. കർണ്ണന്റെ ദാനമാഹാത്മ്യത്തിൽ സന്തുഷ്ടനായി ദേവേന്ദ്രൻ അവനു വിശിഷ്ടമായ വേൽ കൊടുത്ത് അനുഗ്രഹിച്ചു. കർണ്ണൻ ഈ വേൽ അർജ്ജുനനു നേരെ യുദ്ധത്തിൽ പ്രയോഗിക്കുവാൻവേണ്ടി കരുതിവെച്ചു. === കർണ്ണ ശപഥം === യുദ്ധസന്നാഹങ്ങൾക്കായി തയ്യാറെടുക്കുന്ന ഒരു നാൾ [[കർണ്ണൻ]] [[യമുന|യമുനാനദിയിൽ]] സ്നാനം ചെയ്യുന്നവസരത്തിൽ [[കുന്തി|കുന്തിദേവി]] അവനെ കാണാൻ വരുന്നു. ഒരു യാചകയായിട്ടാണ് താൻ വന്നിരിക്കുന്നതെന്നും, തന്റെ ഒരു ആഗ്രഹം കർണ്ണൻ നിറവേറ്റിത്തരണമെന്നും അവർ അപേക്ഷിക്കുന്നു. അഞ്ചുപുത്രന്മാരുടെ അമ്മയായ കുന്തിദേവിക്ക് ശത്രുപക്ഷത്തുള്ള താൻ എന്തു ആഗ്രഹമാണ് നിറവേറ്റേണ്ടതെന്ന് കർണ്ണൻ സംശയിക്കുന്നുവെങ്കിലും ആരെന്തപേക്ഷിച്ചാലും നിറവേറ്റുമെന്നു മറുപടി പറയുന്നു. തന്റെ പുത്രന്മാരോടു ചേർന്നുനിന്ന് യുദ്ധം ചെയ്യണമെന്നും, കർണ്ണൻ തന്റെ ആദ്യ പുത്രനാണെന്നും സൂര്യഭഗവാനാണ് പിതാവെന്നും കുന്തി അവനെ അറിയിക്കുന്നു. വിശ്വസിക്കുവാൻ പ്രയാസമായതും, അപ്രിയവുമായ സത്യമായിരുന്നെങ്കിലും താനറിയുവാനായി ഏറെ ആഗ്രഹിച്ച, ഏറെ നാളായി തന്നെ അലട്ടിക്കൊണ്ടിരുന്ന ചോദ്യത്തിനുത്തരമായിരുന്നു കർണ്ണനത്. സത്യം സത്യമായി പറയുവാൻ കർണ്ണൻ കുന്തീദേവിയോട് അഭ്യർത്ഥിച്ചപ്പോൾ, തന്റെ ബാല്യത്തിൽ ദുർവ്വാസാവിൽ നിന്നും കിട്ടിയ വരലബ്ധിയിൽ സൂര്യ ഭഗവാനെ ധ്യാനിച്ചതും, ആദ്യസന്താനമുണ്ടായപ്പോൾ അപമാനം ഭയന്ന് നദിയിലൊഴുക്കിയതും കുന്തി കർണ്ണനോട് പറഞ്ഞു. തന്റെ ജന്മദാതാക്കളെക്കുറിച്ചുള്ള സംശയങ്ങൾ നീങ്ങിയ കർണ്ണൻ കുന്തീദേവിയെ അഭിമാനപൂർവ്വം വന്ദിച്ചയക്കുന്നു. == പാണ്ഡവ സൈന്യം == [[പാണ്ഡവർ]] ഏഴു [[അക്ഷൗഹിണി]] പടസമൂഹങ്ങളെ ഉപപ്ലാവ്യത്തിൽ സജ്ജമാക്കി. സർവ്വസൈന്യാധിപനായി [[ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ]] തിരഞ്ഞെടുക്കപ്പെട്ടു. അദ്ദേഹം തന്റെ സേനയെ ഏഴു ഭാഗങ്ങളായി തിരിച്ച് അതിന്റെ നേതൃത്വം വിരാടൻ, ദ്രുപദൻ, ശിഖണ്ഡി, ഭീമൻ, സാത്യകി, നകുലൻ, സഹദേവൻ എന്നിവരിൽ അർപ്പിച്ചു. കൂടാതെ ഏഴു സൈന്യത്തിന്റേയും ഉപനായകസ്ഥാനം അർജ്ജുനനും നൽകി. അർജ്ജുനനു ഉലൂപിയിലുണ്ടായ പുത്രനാണ് [[ഇരാവാൻ]]. അതിസമർത്ഥനായ അവൻ യുദ്ധത്തിൽ പാണ്ഡവരെ സഹായിക്കാൻ എത്തിച്ചേർന്നെങ്കിലും യുദ്ധം ചെയ്യാൻ കൃഷ്ണൻ അതിനനുവദിച്ചില്ല. ''(അവൻ യുദ്ധംചെയ്തിരുന്നെങ്കിൽ ഒരു ദിവസം കൊണ്ട് കൗരവരെ തോൽപ്പിക്കാൻ സാധിക്കുമായിരുന്നു.)'' യുദ്ധം കണ്ടു നിൽക്കാൻ മാത്രം അവനെ അനുവദിച്ചു. ഭീമനു ഹിഡുംബിയിൽ ജനിച്ച [[ഘടോൽകചൻ]] തന്റെ സേനാവ്യൂഹവുമായി എത്തി പാണ്ഡവപക്ഷത്തു ചേർന്നു. == യുദ്ധത്തിലെ സേനാവ്യൂഹങ്ങൾ == [[File:Chakravyuha.svg|200px|thumb|right|ചക്രവ്യൂഹം]] [[File:ShaktaVyuham.PNG|200px|thumb|right|ശക്തവ്യൂഹം]] # ക്രൗഞ്ചവ്യൂഹം ([[കൊക്ക്|കൊക്കിന്റെ ആകൃതി]]) # മകരവ്യൂഹം ([[ചീങ്കണ്ണി|മുതലയുടെ ആകൃതി]]) # കൂർമ്മവ്യൂഹം ([[ആമ|ആമയുടെ ആകൃതി]]) # ത്രിശൂലവ്യൂഹം ([[ത്രിശൂലം|മൂന്നുമുനയുള്ള ശൂലത്തിന്റെ ആകൃതി]]) # ചക്രവ്യൂഹം ([[ചക്രം|കറങ്ങുന്ന ചക്രത്തിന്റെ ആകൃതി]]) <ref>എഴുത്തച്ഛൻ മഹാഭാരതത്തിൽ പത്മവ്യൂഹം എന്നു എഴുതിയിരിക്കുന്നു. ഏറ്റവും പുറത്തു നിൽക്കുന്ന യോദ്ധാക്കൾ ശത്രു ഉള്ളിൽ കടന്നു കഴിയുമ്പോൾ ഉള്ളിലേക്കടുത്ത് ശത്രുവിനെ നേരിടുന്നതിനാലാവാം അദ്ദേഹം പത്മവ്യൂഹം (കൂമ്പടയാൻ പോകുന്ന താമര എന്നർത്ഥത്തിൽ) പരാമർശിച്ചിരിക്കുന്നത്. കമലവ്യൂഹം എന്ന പേരിൽ മറ്റൊരു വ്യൂഹവും (പൂർണ്ണമായി വിരിഞ്ഞ താമരയുടെ രൂപത്തിൽ) യുദ്ധത്തിൽ ഉപയോഗിച്ചിരുന്നതിനാൽ വ്യാസൻ പരാമർശിച്ചിരിക്കുന്ന ചക്രവ്യൂഹമാവും ഇതിനു കൂടുതൽ യോജിക്കുക.</ref> # കമലവ്യൂഹം ([[താമര|പൂർണ്ണമായി വിരിഞ്ഞ താമരപ്പൂവിന്റെ ആകൃതി]]) # ഗരുഡവ്യൂഹം ([[പരുന്ത്|ചിറകുവിരിച്ച പരുന്തിന്റെ ആകൃതി]]) # അർണ്ണവ്യൂഹം ([[സമുദ്രം|സമുദ്രാകൃതി]]) # മണ്ഡലവ്യൂഹം ([[ആകാശഗംഗ|ആകാശഗംഗയുടെ ആകൃതി]]) # വജ്രവ്യൂഹം ([[മിന്നൽ|മിന്നലിന്റെ ആകൃതി]]) # ശക്തവ്യൂഹം ([[ചതുരം|സമചതുരാകൃതി]]) # അസുരവ്യൂഹം ([[അസുരൻ|രാക്ഷസാകൃതി]]) # ദേവവ്യൂഹം ([[ദേവൻ|അമാനുഷാകൃതി]]) # സൂചിവ്യൂഹം ([[സൂചി|സൂചിയുടെ ആകൃതി]]) # ശൃംഗാരകവ്യൂഹം ([[കൊമ്പ്|വളഞ്ഞ കൊമ്പിന്റെ ആകൃതി]]) # അർദ്ധചന്ദ്രവ്യൂഹം ([[ചന്ദ്രൻ|ചന്ദ്രക്കലയുടെ ആകൃതി]]) # മാലവ്യൂഹം ([[പുഷ്പം|പുഷ്പചക്രാകൃതി]]) # മത്സ്യവ്യൂഹം ([[മത്സ്യം|മത്സ്യാകൃതി]]) == യുദ്ധം അനുശാസിച്ച നിയമങ്ങൾ == # യുദ്ധം സൂര്യോദയത്തിനുശേഷം തുടങ്ങി, സൂര്യാസ്തമയത്തിനു അവസാനിപ്പിക്കുക. # ഇരുപക്ഷത്തിനും സമ്മതമെങ്കിൽ രാത്രിയിൽ യുദ്ധമാവാം. # ഒന്നിൽ കൂടുതൽ പേർ ചേർന്ന് തനിച്ച് ഒരാളെ ആക്രമിക്കരുത്. # രണ്ടുപേർ തമ്മിൽ ദ്വന്ദ്വയുദ്ധമാവാം, സുദീർഘമായ യുദ്ധത്തിൽ അവർ ഒരേ ആയുധങ്ങൾ വഹിച്ചൊ, ഒരേ വാഹനത്തിലൊ ''(ആന, തേർ, കുതിര)'' ആവണം. # ഒരാളുപോലും മറ്റുള്ളവരാൽ ചുറ്റപ്പെട്ട് ആക്രമിക്കപ്പെടരുത്. # യുദ്ധത്തിൽ അടിയറവ് പറഞ്ഞവനെ മാന്യമായ യുദ്ധതടവുകാരനായി സംരക്ഷിക്കണം. # നിരായുധനെ ആക്രമിക്കരുത്. # അബോധാവസ്ഥയിലായവനെ ആക്രമിക്കരുത്. # യുദ്ധത്തിൽ പങ്കെടുക്കാത്തവനെയോ, മൃഗത്തേയോ ആക്രമിക്കരുത്. # പിന്തിരിഞ്ഞോടിയവനെ പിന്തുടർന്ന് ആക്രമിക്കരുത്. # സ്ത്രീകളെ ആക്രമിക്കരുത്. # ഓരോ ആയുധങ്ങൾക്കും അതിന്റെതായ നിബന്ധനകൾ പാലിച്ചാവണം യുദ്ധത്തിൽ ഏർപ്പെടുന്നത്. ''(ഉദാ: അരയ്ക്കു താഴോട്ട് ഗദകൊണ്ടടിക്കരുത്)''. # ന്യായരഹിതമായ പോരാട്ടത്തിൽ ആരും ഏർപ്പെടരുത്.<ref>പതിനെട്ട് നിയമങ്ങൾ കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധത്തിൽ അലിഖിതമായുണ്ടായിരുന്നു</ref> == യുദ്ധത്തിൽപങ്കെടുത്ത അഞ്ചുതലമുറകൾ == കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധത്തിൽ കൗരവ-പാണ്ഡവ സുഹൃത്-ബന്ധുജനങ്ങളിലായി അഞ്ചു തലമുറയിൽപ്പെട്ടവർ പങ്കെടുത്തു കൊല്ലപ്പെട്ടു. കുരുക്ഷേത്ര യുദ്ധം നടക്കുന്നവസരത്തിൽ പങ്കെടുത്തവർ പലരും പ്രായാധിക്യം ഏറിയവരായിരുന്നുവെന്നു മഹാഭാരതത്തിലൂടെ ഗ്രന്ഥകാരൻ പറയുന്നു. യുദ്ധത്തിൽ പങ്കെടുത്ത ഏറ്റവും പ്രായമുള്ള വ്യക്തി [[ശന്തനു|ശന്തനുവിന്റെ]] അനുജനും [[ഭീഷ്മർ|ഭീഷ്മരുടെ]] ഇളയച്ഛനുമായ [[ബാൽഹികൻ|ബാൽഹികനായിരുന്നു]]. വാൽഹികം എന്ന രാജ്യത്തിലെ രാജാവായിരുന്ന അദ്ദേഹം അഞ്ചു തലമുറകളിൽ ആദ്യ തലമുറയെ പ്രതിനിധീകരിച്ചു കൗരവപക്ഷം ചേർന്നു പാണ്ഡവർക്കെതിരായി യുദ്ധം ചെയ്തു. [[ശന്തനു|ശന്തനുവിന്റെ]] ഇളയ സഹോദരനായ അദ്ദേഹം തന്റെ പുത്രന്മാരും പൗത്രന്മാരുമായി ബൃഹത്തായ സേനാസമൂഹത്തോടൊപ്പമായിരുന്നു കൗരവപക്ഷം ചേർന്നത്. [[ഭീഷ്മർ|ഭീഷ്മപിതാമഹന്റെ]] ഇളയച്ഛനായിരുന്ന [[ബാൽഹികൻ]] പതിനാലാംനാൾ രാത്രിയുദ്ധത്തിൽ [[ഭീമൻ|ഭീമനാൽ]] കൊല്ലപ്പെട്ടു. രണ്ടാം തലമുറയെ പ്രതിനിധീകരിച്ചത് [[ഭീഷ്മർ|ഭീഷ്മപിതാമഹനായിരുന്നു]]. അദ്ദേഹം യുദ്ധത്തിന്റെ പത്താംനാൾ ശരശയ്യയിൽ വീഴുകയും, അതിനുശേഷം ഉത്തരായനം തുടങ്ങി സ്വച്ഛന്ദമൃത്യു വരിക്കുകയും ചെയ്തു. മൂന്നാം തലമുറയിൽ നിരവധിപ്പേർ യുദ്ധത്തിൽ പങ്കെടുത്തു വീരസ്വർഗ്ഗം പ്രാപിച്ചു. അതിൽ പ്രധാനികൾ [[ശല്യർ]], [[ദ്രുപദർ]], [[വിരാടൻ]], [[ശകുനി]], [[സാത്യകി]], [[കൃപർ]], [[കൃതവർമ്മാവ്]] [[ഭഗദത്തൻ]] തുടങ്ങിയവരായിരുന്നു. നാലാം തലമുറയിലായി പാണ്ഡവർ അഞ്ചുപേരും കൗരവർ നൂറുപേരും ഉൾപ്പെട്ടു. അവരെ കൂടാതെ നിരവധിപ്പേർ അവരുടെ സുഹൃത്-ബന്ധുബലത്താൽ യുദ്ധത്തിൽ പങ്കെടുക്കുകയും കൊല്ലപ്പെടുകയും ചെയ്തു. അഞ്ചാം തലമുറ, യുവത്വത്തെ പ്രതിനിധീകരിച്ചു. പാണ്ഡവരുടേയും, കൗരവരുടേയും പുത്രന്മാരും അവരുടെ ബന്ധുജനങ്ങളും ഇതിൽ ഉൾപ്പെട്ടിരുന്നു. അവരിൽ പ്രധാനികളായി [[അഭിമന്യു]], [[ലക്ഷണൻ]], [[പ്രതിവിന്ധ്യൻ]], [[ശ്രുതസേനൻ]], [[ഉത്തരൻ]] എന്നിവരായിരുന്നു. == യുദ്ധം == [[ദുര്യോധനൻ|ദുര്യോധനന്റെ]] അഭ്യർത്ഥനയിൽ സഹദേവൻ കുറിച്ചുകൊടുത്ത മുഹൂർത്തത്തിലാണ് കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധം തുടങ്ങിയത്. ദുര്യോധനൻ തനിക്കു ഉത്തമമായിവരുന്ന സമയം [[പാണ്ഡവർ|പാണ്ഡുപുത്രനായ]] സഹദേവന്റെ സഹായത്താൽ ഗ്രഹനില നോക്കി കണ്ട് ആ ദിവസം യുദ്ധം തുടങ്ങാൻ തിരഞ്ഞെടുത്തു (പക്ഷേ ദുര്യോധനൻ യുദ്ധത്തിൽ പരാജയപ്പെട്ടുവെന്നുള്ളത് മറ്റൊരു വൈചിത്ര്യം). കാർത്തികമാസത്തിൽ (മലയാള മാസം: [[വൃശ്ചികം]]) വെളുത്ത ത്രയോദശി നാളിലാണ് കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധം തുടങ്ങിയത്. ഉത്തരഭാരതത്തിലെ [[ഹരിയാന|ഹരിയാനയിൽ]] [[സരസ്വതി നദി|സരസ്വതി നദിയുടെയും]] [[ദൃഷദ്വതി നദി|ദൃഷദ്വതിയുടെയും]] ഇടയ്ക്കുള്ള ഭൂപ്രദേശമായ കുരുക്ഷേത്രത്തിലാണ് യുദ്ധം നടന്നത്. <nowiki>{{തെളിവ്}}</nowiki> === ഒന്നാം ദിവസം ([[ഭീഷ്മപർവ്വം]]) === വ്യാസൻ മഹാഭാരതത്തിൽ ഒന്നുമുതൽ പത്തുവരെയുള്ള യുദ്ധദിവസങ്ങൾ വർണ്ണിക്കുന്നത് ഭീഷ്മപർവ്വത്തിലാണ്. കൗരവസേനയുടെ സർവ്വസേനാധിപനായി ഭീഷ്മരായിരുന്നു ഈ ദിവസങ്ങളിൽ പടനയിച്ചത്, അതിനാൽ ഭീഷ്മപർവ്വം എന്നു ഗ്രന്ഥകർത്താവ് പേരു കൊടുത്തു. ഭീഷ്മപർവ്വത്തിൽ 118 അദ്ധ്യായങ്ങളും 7884 പദ്യങ്ങളും അടങ്ങിയിരിക്കുന്നു. ==== ഗീതോപദേശം ==== [[പ്രമാണം:Bazaar art print 1940s.jpg|170px|thumb|right|ഗീതോപദേശം]] പാണ്ഡവരും കൗരവരും യുദ്ധസന്നദ്ധരായി പടക്കളത്തിൽ അണിനിരന്നു. അഗ്നിയിൽനിന്നും ജനിച്ച ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ പാണ്ഡവസേനയേയും, ജലത്തിൽനിന്നും ജനിച്ച ഭീഷ്മർ കൗരവസേനയേയും നയിച്ചു. യുദ്ധം തുടങ്ങുന്നതിനു മുൻപായി കുരുക്ഷേത്രഭൂമിയിൽ അണിനിരന്ന കൗരവസേനയെ കാണാൻ അർജ്ജുനൻ ആഗ്രഹം പ്രകടിപ്പിച്ചു. സാരഥിയായ കൃഷ്ണൻ രഥം ഇരുസേനകളുടേയും മദ്ധ്യഭാഗത്ത് കൊണ്ടു ചെന്നു നിർത്തി. എതിർഭാഗത്ത് തന്റെ ജ്യേഷ്ഠന്മാരും, അനുജന്മാരും, മാതുലന്മാരും, ഭാഗിനേയന്മാരും, പിതാക്കന്മാരും, മുത്തച്ഛന്മാരും, ഗുരുനാഥന്മാരും, സതീർത്ഥ്യരും, ഭാര്യാസഹോദരന്മാരും, പുത്രരും മറ്റു ബന്ധുമിത്രാദികളേയും ആയിരുന്നു അർജ്ജുനൻ മുന്നിരയിൽ കണ്ടത്. അല്പം മണ്ണിനുവേണ്ടി ഇവരെയെല്ലാം ഇല്ലാതാക്കി നശ്വരമായ രാജപദവി അനുഭവിക്കാൻ ആഗ്രഹിക്കുന്നതിൽ അർത്ഥമില്ല; അതു പാപമാണ്. മരിക്കുമ്പോൾ ആരും ഇതൊന്നും കൊണ്ടു പോകുന്നില്ല തുടങ്ങിയ ചിന്തകൾ മനസ്സിൽ വരുകയും, താൻ യുദ്ധംചെയ്യുന്നില്ല എനിക്കു രാജ്യവും പദവിയും വേണ്ട, വനവാസം മതി എന്നു പറഞ്ഞു തേർതട്ടിൽ അർജ്ജുനൻ വിഷാദനായിരുന്നു. ഈ സന്ദർഭമാണ് [[ഭഗവദ്ഗീത|ഭഗവദ്ഗീതയ്ക്ക്]] വഴിയൊരുക്കിയത് എന്നാണ് വിശ്വാസം. [[പ്രമാണം:Bhagavad Gita, a 19th century manuscript.jpg|170px|thumb|left|[[ഭഗവദ്ഗീത]]:19-ആം നൂറ്റാണ്ടിലെ കൈയ്യെഴുത്തുപ്രതി]] വിഷാദനായി തേർതട്ടിലിരുന്ന അർജ്ജുനനെ അവന്റെ സ്വധർമ്മാനുഷ്ഠാനം ചെയ്യാൻ [[കൃഷ്ണൻ]] ഉപദേശിക്കുന്നു. അർജ്ജുനനു ഭഗവാൻ കൃഷ്ണൻ വേദവേദാന്തങ്ങളുടെയും, ഉപനിഷത്തുകളുടെയും, രഹസ്യങ്ങൾ അടങ്ങിയ ആത്മതത്ത്വജ്ഞാനത്തേയും, ഭക്തിയോഗം, കർമ്മയോഗം, ജ്ഞാനയോഗം തുടങ്ങിയ മോക്ഷമാർഗ്ഗങ്ങളേയും ഉപദേശിച്ചു. എന്നിട്ടും അർജ്ജുനനും വിശ്വാസം വരായ്കയാൽ തന്റെ ശ്രേഷ്ഠവും ഭയജനകവുമായ വിശ്വരൂപത്തേയും കാണിച്ചു കൊടുത്തുവെന്നു മഹാഭാരതത്തിൽ ഭീഷ്മപർവ്വത്തിൽ ഗ്രന്ഥകാരൻ പരാമർശിക്കുന്നു. ഭഗവദ്ഗീതയിലൂടെ അർജ്ജുനനുപദേശിച്ച സന്ദേശം ഇതിനു മുൻപ് [[വിഷ്ണു]] [[സൂര്യൻ|വിവസ്വാനും]], വിവസ്വാൻ [[മനു|മനുവിനും]], മനു [[ഇക്ഷാകു|ഇക്ഷാകുവിനും]] ഉപദേശിച്ചിരുന്നതായി [[മഹാഭാരതം|മഹാഭാരതത്തിൽ]] [[വ്യാസൻ]] പറയുന്നുണ്ട്. '''സർ‌വോപനിഷദോ ഗാവോ, ദോഗ്ദ്ധാ ഗോപാലനന്ദനഃ'''<br />'''പാർഥോ വത്സഃ സുധീർഭോക്താ, ദുഗ്ദ്ധം ഗീതാമൃതം മഹത്.''' ''അർത്ഥം:'' [[ഉപനിഷത്തുകൾ|ഉപനിഷത്തുകളാകുന്ന]] [[പശു|പശുക്കളിൽ]] നിന്ന്, [[അർജ്ജുനൻ|അർജുനനാകുന്ന]] കിടാവിനെ നിമിത്തമാക്കി കറവക്കാരനായ [[കൃഷ്ണൻ|ഗോപാലനന്ദനൻ]] കറന്നെടുത്ത പാലാണ് [[ഭഗവദ്ഗീത|ഗീതാമൃതം]]. (ഉപനിഷത്തുകളിലെ പല മന്ത്രങ്ങളും അല്പം വ്യത്യാസത്തോടെ ഗീതയിൽ പ്രത്യക്ഷപ്പെടുന്നുണ്ട്) പലചരിത്രകാരന്മാരും ഭഗവദ്ഗീതയെ ഹൈന്ദവ ഉപനിഷത്തുകളുടെ സംഗ്രഹമായി കരുതുന്നു.<ref>ശ്രീമദ് ഭഗവദ്ഗീത -- എം.എസ്. ചന്ദ്രശേഖരവാര്യർ (പരിഭാഷ) -- ഡി.സി. ബുക്സ് പ്രസിദ്ധീകരണം</ref> പതിനെട്ട് അദ്ധ്യായങ്ങളുള്ള ഭഗവദ്ഗീത ഭീഷ്മപർവ്വത്തിൽ 700 ശ്ലോകങ്ങളിലൂടെ മഹാഭാരതത്തിൽ വർണ്ണിക്കുന്നു<ref>ശ്രീമദ് ഭഗവദ്ഗീത -- എം.എസ്. ചന്ദ്രശേഖരവാര്യർ : പരിഭാഷ -- ഡി.സി.ബുക്സ് പ്രസിദ്ധീകരണം, കോട്ടയം</ref>. [[സഞ്ജയൻ]] [[ധൃതരാഷ്ട്രർ|ധൃതരാഷ്ട്രർക്കു]] കൃഷ്ണാർജ്ജുനസംവാദം പറഞ്ഞുകൊടുക്കുന്നരീതിയിലാണ് ഗ്രന്ഥകാരൻ എഴുതിയിരിക്കുന്നത്<ref>ഡി.ഡി. കോസാംബി -- മിത്ത് ആൻഡ് റിയാലിറ്റി -- ചരിത്രം</ref>. {| class="wikitable" border="1" |- ! ഒന്നാം ദിവസം ! കൗരവസേന ! പാണ്ഡവസേന |- | സർവ്വ സൈന്യാധിപൻ | [[ഭീഷ്മർ]] | [[ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ]] |- | കൊല്ലപ്പെട്ട പ്രധാനികൾ (കൊന്നവർ) | -- | [[ഉത്തരൻ]] ([[ശല്യർ]])<br />[[ശ്വേതൻ]] ([[ഭീഷ്മർ]]) |} ഭീഷ്മരെ ആദ്യമായി നേരിട്ടത് ബാലനായ അഭിമന്യുവായിരുന്നു. ഏറ്റവും പ്രായം കൂടിയവനും, കുറഞ്ഞവനും തമ്മിലാണ് ആദ്യ പോരാട്ടം തുടങ്ങിയത്. കൃതവർമ്മാവും, ശല്യരും ഭീഷ്മരെ സഹായിക്കാൻ എത്തി. അഭിമന്യു ക്ഷീണിക്കുന്നതു മനസ്സിലാക്കി മാതുലന്മാരായ ഉത്തരനും, ശ്വേതനും (വിരാടപുത്രന്മാർ) സഹായത്തിനെത്തി. യുദ്ധത്തിനൊടുവിൽ ശല്യർ ഉത്തരനേയും, ഭീഷ്മർ ശ്വേതനേയും വധിച്ചു. ഒന്നാം ദിവസത്തെ യുദ്ധത്തിൽ പാണ്ഡവസേനക്ക് കനത്തനാശം സംഭവിച്ചു. സങ്കടപ്പെട്ട് കുടീരത്തിൽ തിരിച്ചെത്തിയ യുധിഷ്ഠിരനോട് അവസാനവിജയം പാണ്ഡവർക്കാണെന്ന് പറഞ്ഞ് കൃഷ്ണൻ സമാധാനിപ്പിച്ചു. === രണ്ടാം ദിവസം ([[ഭീഷ്മപർവ്വം]]) === [[File:Arjuna statue.JPG|170px|thumb|right|ഭാരതയുദ്ധം: ([[ഇന്തോനേഷ്യ|ഇന്തോനേഷ്യയിലെ]] ബാലിയിലുള്ള അർജ്ജുനപ്രതിമ]] {| class="wikitable" border="1" |- ! രണ്ടാം ദിവസം ! കൗരവസേന ! പാണ്ഡവസേന |- | സർവ്വ സൈന്യാധിപൻ | [[ഭീഷ്മർ]] | [[ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ]] |- | കൊല്ലപ്പെട്ട പ്രധാനികൾ (കൊന്നവർ) | കലിംഗസേന (ഭീമൻ) | -- |} ഭീഷ്മർ രണ്ടാം ദിവസം അർജ്ജുനനുമായി ഏറ്റുമുട്ടി. അർജ്ജുനന്റെ പാശുപതാസ്ത്രത്തിന്റെ ശക്തിയിൽ കൗരവസേനക്ക് നിരവധി നാശനഷ്ടങ്ങൾ സംഭവിച്ചു. കുരുക്ഷേത്രത്തിന്റെ മറ്റൊരു വശത്ത് ദ്രോണരും ധൃഷ്ടദ്യുമ്നനും തമ്മിൽ ഉഗ്രപോരാട്ടം ആരംഭിച്ചു. പലപ്രാവശ്യം ദ്രോണർ പാഞ്ചാലപുത്രന്റെ വില്ലു മുറിച്ചു. അവശനായ ധൃഷ്ടദ്യുമ്നനെ ഭീമൻ തന്റെ രഥത്തിലേറ്റി രക്ഷപെടുത്തി. ഇതുമനസ്സിലാക്കി അവിടെ എത്തിച്ചേർന്ന് ദുര്യോധനൻ കലിംഗസേനയെ ഭീമനു നേരെ പ്രയോഗിച്ചു. ഭീമൻ ഒന്നൊഴിയാതെ എല്ലാ കലിംഗ പടയാളികളെയും രണ്ടാം ദിവസത്തെ യുദ്ധത്തിൽ കൊന്നൊടുക്കി. കൗരവപടയുടെ തിരിച്ചോട്ടം തടയുവാൻ ഭീഷ്മർ അവിടെ എത്തിയെങ്കിലും സാത്യകിയുടെ ബാണമേറ്റ് അദ്ദേഹത്തിന്റെ തേരാളി കൊല്ലപ്പെട്ടു. സാരഥിയില്ലാതെ ഭീഷ്മർ യുദ്ധക്കളത്തിൽ നിന്നും മാറിക്കളഞ്ഞു. ഭീമ പുത്രൻ ഘടോത്ക്കചനും നകുല-സഹദേവന്മാരും ഏറ്റവും പുറകിലായി ധർമ്മപുത്രരും അവിടെ എത്തുകയും കൗരവരുടെ പല സൈന്യവ്യൂഹങ്ങളേയും ഇല്ലാതാക്കുകയും ചെയ്തു. === മൂന്നാം ദിവസം ([[ഭീഷ്മപർവ്വം]]) === [[File:Srimad Bhagavad Gita Painting.jpg|170px|thumb|right|പാർത്ഥനും സാരഥിയും യുദ്ധഭൂമിയിൽ (ചിത്രകാരന്റെ ഭാവനയിൽ)]] {| class="wikitable" border="1" |- ! മൂന്നാം ദിവസം ! കൗരവസേന ! പാണ്ഡവസേന |- | സർവ്വ സൈന്യാധിപൻ | [[ഭീഷ്മർ]] | [[ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ]] |- | കൊല്ലപ്പെട്ട പ്രധാനികൾ (കൊന്നവർ) | ഗാന്ധാരസേന (അഭിമന്യു+സാത്യകി) | -- |- | ഉപയോഗിച്ച വ്യൂഹങ്ങൾ | ഗരുഡവ്യൂഹം<br />([[പരുന്ത്|ചിറകുവിരിച്ച പരുന്തിന്റെ ആകൃതി]]) | അർദ്ധചന്ദ്രവ്യൂഹം<br />([[ചന്ദ്രൻ|ചന്ദ്രക്കലയുടെ ആകൃതി]]) |} രണ്ടാം ദിവസത്തെ ദയനീയ പരാജയം മനസ്സിലാക്കി [[ഭീഷ്മർ]] തന്റെ സേനയെ ഗരുഡവ്യൂഹമായി നിർത്തി യുദ്ധം ആരംഭിച്ചു. അതിനെ എതിർക്കാൻ [[ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ]] പാണ്ഡവസേനയെ ചന്ദ്രക്കലയുടെ ആകൃതിയിൽ വ്യൂഹം ചമച്ചു നേതൃത്വം നൽകി. അർദ്ധചന്ദ്രവ്യൂഹത്തിന്റെ ഒരു മുഖത്ത് ഭീമനും മറ്റേതിൽ അർജ്ജുനനും നിലയുറപ്പിച്ചു. യുദ്ധക്കളത്തിന്റെ മറ്റൊരു വശത്ത് സാത്യകിയും അഭിമന്യുവും ചേർന്ന് ഗാന്ധാരസേനയെ മുഴുവനായും ഇല്ലാതാക്കി. ഭീഷ്മരും, ദ്രോണരും, ദുര്യോധനനും ചേർന്നു ധർമ്മപുത്രരെ ആക്രമിക്കാൻ തുടങ്ങിയപ്പോൾ നകുല-സഹദേവന്മാരും, ഭീമനും, ഘടോത്ക്കചനും എത്തി യുധിഷ്ഠിരനെ സഹായിച്ചു. ഘടോത്ക്കചന്റെ ആയുധപ്രഹരമേറ്റ് ബോധരഹിതനായ ദുര്യോധനനെ ദ്രോണർ രക്ഷപെടുത്തി. അതിനെത്തുടർന്ന് അർജ്ജുനൻ ഭീഷ്മരുമായി ഏറ്റുമുട്ടുകയും ഭീഷ്മർ വിജയലക്ഷ്യത്താൽ യുദ്ധനീതിമറന്നു അവനെ ആക്രമിക്കുകയും ചെയ്തു. അർജ്ജുനനെ കൊല്ലുമെന്ന അവസരം വന്നപ്പോൾ കൃഷ്ണൻ ഭീഷ്മരുടെ നേർക്ക് സുദർശനചക്രമെടുത്തു. കൃഷ്ണന്റെ കൈയ്യാൽ മരിക്കാൻ ആഗ്രഹിച്ച ഭീഷ്മർ നിരായുധനായി തലകുനിച്ചപ്പോൾ അർജ്ജുനൻ കൃഷ്ണനെ ആയുധമെടുക്കില്ല എന്നുള്ള കൃഷ്ണ വചനം ഓർമ്മപ്പെടുത്തി. ഇതുകേട്ട് കൃഷ്ണൻ ശാന്തനായി സുദർശനം തിരിച്ചെടുത്തു. === നാലാം ദിവസം ([[ഭീഷ്മപർവ്വം]]) === [[File:Bheema, the elephant-killer.jpg|170px|thumb|right|നാലാം ദിവസം: [[ആന|ആനകളുമായി]] മല്ലിടുന്ന [[ഭീമൻ]] (ശിലാശില്പം: [[ബേലൂർ|ബേലൂരിലെ]] ചെന്നകേശവ ക്ഷേത്രം)]] {| class="wikitable" border="1" |- ! നാലാം ദിവസം ! കൗരവസേന ! പാണ്ഡവസേന |- | സർവ്വ സൈന്യാധിപൻ | [[ഭീഷ്മർ]] | [[ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ]] |- | കൊല്ലപ്പെട്ട പ്രധാനികൾ (കൊന്നവർ) | പതിമൂന്നു ധൃതരാഷ്ട്രപുത്രർ (ഭീമൻ)<br />മാദ്രേശന്മാർ (ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ)<br />സ്വാലൻ (ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ) | -- |} നാലാം ദിവസം [[ഭീമൻ|ഭീമസേനനും]], [[അഭിമന്യു|അഭിമന്യുവും]] ഇരുവശങ്ങളിലൂടെ [[കൗരവർ|കൗരവസേനയെ]] തകർത്തു മുന്നേറി. ഭീമനെ എതിരിടാൻ ദുര്യോധനൻ, അവന്റെ പതിമൂന്നനുജന്മാരേയും, ആയിരക്കണക്കിനു [[ആന|മത്തഗജങ്ങളേയും]] അവന്റെ നേർക്കയച്ചു. ക്രൂദ്ധനായ ഭീമൻ ഗദയുമായി തേരിൽ നിന്നും പുറത്തിറങ്ങി മുഴുവൻ ആനകളേയും, ദുര്യോധനന്റെ പതിമൂന്നനുജന്മാരെയും കൊന്നു. അനുജന്മാർ മരിച്ചതു കണ്ട് ദുര്യോധനൻ ഭീമനു നേർക്ക് പാഞ്ഞടുത്തെങ്കിലും കൂടുതൽ എതിർത്തു നിൽക്കാനാവാതെ യുദ്ധഭൂമിയിൽ നിന്നും അവൻ മാറിക്കളഞ്ഞു. ഇതിനിടയിൽ ഭീമനെ സഹായിക്കാനെത്തിയ പുത്രനായ ഘടോത്ക്കചനും നിരവധിപേരെ കൊന്നു. അന്നേ ദിവസം കുരുക്ഷേത്രയിലെ മറ്റൊരുവശത്ത് സ്വാലനും ധൃഷ്ടദ്യുമ്നനും തമ്മിൽ ഏറ്റുമുട്ടുകയും, സ്വാലനെ വധിക്കുകയും ചെയ്തു. അതിനുശേഷം ധൃഷ്ടദ്യുമ്നനോട് യുദ്ധം ചെയ്ത മാദ്രേശന്റെ അനുജന്മാരെയും അവൻ കൊന്നുകളഞ്ഞു. തുടർച്ചയായി മൂന്നുദിവസങ്ങളും പരാജയപ്പെട്ട് ദുഃഖിതനായ [[ദുര്യോധനൻ]] രാത്രി ഭീഷ്മരുടെ കുടീരത്തിൽ വന്നു ഭയപ്പെട്ടു സങ്കടം പറഞ്ഞു. ഭീഷ്മരും ദ്രോണരും ചേർന്ന് ദുര്യോധനനെ സമാധാനപ്പെടുത്തി തിരിച്ചയച്ചു. === അഞ്ചാം ദിവസം ([[ഭീഷ്മപർവ്വം]]) === [[File:The center of battle of Kurukshetra.jpg|170px|thumb|right|യുദ്ധഭൂമി ([[അങ്കോർ വാട്ട്|അങ്കോർവതിലെ ശിലാശില്പം]])]] {| class="wikitable" border="1" |- ! അഞ്ചാം ദിവസം ! കൗരവസേന ! പാണ്ഡവസേന |- | സർവ്വ സൈന്യാധിപൻ | [[ഭീഷ്മർ]] | [[ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ]] |- | കൊല്ലപ്പെട്ട പ്രധാനികൾ (കൊന്നവർ) | -- | സാത്യകിയുടെ 10 പുത്രന്മാർ<br />(ഭൂരിശ്രവസ്സ്) |- | ഉപയോഗിച്ച വ്യൂഹങ്ങൾ | ശക്തവ്യൂഹം<br />([[ചതുരം|സമചതുരത്തിന്റെ ആകൃതി]]) | മണ്ഡലവ്യൂഹം<br />([[ആകാശഗംഗ|ആകാശഗംഗയുടെ ആകൃതി]]) |} തുടർച്ചയായ മൂന്നുദിവസങ്ങളിലെ തോൽവിക്കു മറുപടി പറയാനായി [[കൗരവർ]] ഭീഷ്മരുടെ നേതൃത്വത്തിൽ ശക്തവ്യൂഹം ചമച്ചു. പാണ്ഡവർ ഭീമന്റെ നേതൃത്വത്തിൽ മണ്ഡലവ്യൂഹവും ചമച്ചു അണിനിരന്നു. ഭീമന്റെ രഥത്തിനു പുറകിലായി ധൃഷ്ടദ്യുമ്നനും, സാത്യകിയുടേയും, ശിഖണ്ഡിയുടേയും രഥങ്ങൾ അണിനിരന്നു. അവയ്ക്കും പുറകിലായി നകുല-സഹദേവന്മാരുടേയും ധർമ്മപുത്രരുടേയും രഥങ്ങൾ നിരന്നു. അതിനു പിറകിലായി മറ്റു മുൻനിര യോദ്ധാക്കളും അണിനിരന്നു. ഭീഷ്മർ നിരവധി പാണ്ഡവസേനകളെ ഛിന്നഭിന്നമാക്കി മുന്നേറി. പാണ്ഡവസൈന്യം പലവസരങ്ങളിലും പിന്തിരിഞ്ഞോടി. പക്ഷേ മദ്ധ്യാഹ്നത്തിനുശേഷം നടന്ന യുദ്ധത്തിൽ അർജ്ജുനനും ഭീമനും ചേർന്ന് അനവധി കൗരവസൈന്യങ്ങളെ കൊന്നു. === ആറാം ദിവസം ([[ഭീഷ്മപർവ്വം]]) === [[File:Krishna and Arjun on the chariot''',''' Mahabharata, 18th-19th century, India.jpg|170px|thumb|right|കൃഷ്ണാർജ്ജുനന്മാർ (18-ആം നൂറ്റാണ്ടിലെ ചിത്രകല)]] {| class="wikitable" border="1" |- ! ആറാം ദിവസം ! കൗരവസേന ! പാണ്ഡവസേന |- | സർവ്വ സൈന്യാധിപൻ | [[ഭീഷ്മർ]] | [[ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ]] |- | ഉപയോഗിച്ച വ്യൂഹങ്ങൾ | ക്രൗഞ്ചവ്യൂഹം ([[കൊക്ക്|കൊക്കിന്റെ ആകൃതി]]) | മകരവ്യൂഹം ([[ചീങ്കണ്ണി|മുതലയുടെ ആകൃതി]]) |} https://ml.wikipedia.org/wiki/%E0%B4%95%E0%B5%81%E0%B4%B0%E0%B5%81%E0%B4%95%E0%B5%8D%E0%B4%B7%E0%B5%87%E0%B4%A4%E0%B5%8D%E0%B4%B0%E0%B4%AF%E0%B5%81%E0%B4%A6%E0%B5%8D%E0%B4%A7%E0%B4%82?wprov=sfla1 അതിനെതിരായി ഭീഷ്മർ ക്രൗഞ്ചവ്യൂഹവും ചമച്ച് സൈന്യങ്ങളെ അണിനിരത്തി. അഞ്ചുദിവസങ്ങൾക്കു ശേഷം അന്ന് ആദ്യമായി ദ്രോണരെ തോൽപ്പിക്കാൻ പാണ്ഡവസേനക്കായി. പാണ്ഡവർ ദ്രോണരുടെ രഥം തകർത്തു, അദ്ദേഹം പ്രാണരക്ഷാർത്ഥം അവിടെനിന്നും ഓടി രക്ഷപെട്ടു. ഭീമനെ പിടിച്ചുകെട്ടാൻ ദുര്യോധനൻ വലിയ സൈന്യവ്യൂഹമാണ് നിയോഗിച്ചത്. അഭിമന്യു സഹായത്തിനു വന്ന് ഭീമനെ അതിൽ നിന്നും രക്ഷിക്കുവാൻ സാധിച്ചു. അതിനിടയിൽ ഭീമന്റെ ഗദാപ്രഹരമേറ്റ് ദുര്യോധനൻ തേർത്തട്ടിൽ ബോധരഹിതനായി വീണു. കൃപർ വന്നു രക്ഷിച്ചിരുന്നില്ലെങ്കിൽ ദുര്യോധനനെ ആറാംനാൾ വധിക്കുമായിരുന്നു. തന്റെ പത്തു പുത്രന്മാരെ വധിച്ച ഭൂരിശ്രവസ്സിനെ നേരിട്ടുകണ്ട സാത്യകി അവനെ കൊല്ലാൻ കഠിനശ്രമം നടത്തിയെങ്കിലും വിജയിച്ചില്ല. === ഏഴാം ദിവസം ([[ഭീഷ്മപർവ്വം]]) === {| class="wikitable" border="1" |- ! ഏഴാം ദിവസം ! കൗരവസേന ! പാണ്ഡവസേന |- | സർവ്വ സൈന്യാധിപൻ | [[ഭീഷ്മർ]] | [[ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ]] |- | ഉപയോഗിച്ച വ്യൂഹങ്ങൾ | ത്രിശൂലവ്യൂഹം<br />([[ത്രിശൂലം|മൂന്നു മുനയുള്ള ശുലത്തിന്റെ ആകൃതി]]) | വജ്ര വ്യൂഹം<br />([[മിന്നൽ|മിന്നൽ പിണരിന്റെ ആകൃതി]]) |} ഏഴാം ദിവസം [[യുധിഷ്ഠിരൻ|യുധിഷ്ഠിരന്റെ]] നേതൃത്വത്തിൽ വജ്രവ്യൂഹം ചമച്ച പാണ്ഡവരെ എതിരിടാൻ കൗരവർ ത്രിശൂലവ്യൂഹം ചമച്ചു. മിന്നൽപിണർ പോലെ അടർക്കളത്തിൽ പലസ്ഥലങ്ങളിലും ഒറ്റയ്ക്കൊറ്റയ്ക്ക് യുദ്ധങ്ങൾ നടന്നു. വിരാടനും ദ്രോണരും ഏറ്റുമുട്ടി. വിരാടന്റെ സഹായത്തിനെത്തിയ പുത്രനായ ശംഖനെ ദ്രോണർ വധിച്ചു. വൃദ്ധനായ ഭൂരിശ്രവസ്സിനെ നേരിട്ട ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ അദ്ദേഹത്തിന്റെ വക്ഷസ്സിൽ 96 അമ്പുകൾ തറച്ചുവെങ്കിലും അതിപരാക്രമിയായ അദ്ദേഹം കീഴടങ്ങാതെ ധൃഷ്ടദ്യുമ്നനെ പരാജയപ്പെടുത്തി അവിടെ നിന്നും ഓടിച്ചു. പാണ്ഡവസേനയുടെ അതിപ്രഹരമായ യുദ്ധത്തിൽ വൃദ്ധനായ കൃപാചാര്യർ ബോധരഹിതനായി തേർത്തട്ടിൽ വീണു. === എട്ടാം ദിവസം ([[ഭീഷ്മപർവ്വം]]) === [[File:Ghatotkacha - Abhimanyu.jpg|170px|thumb|right|യുദ്ധം (ഘടോൽകചനും അഭിമന്യുവും)]] {| class="wikitable" border="1" |- ! എട്ടാം ദിവസം ! കൗരവസേന ! പാണ്ഡവസേന |- | സർവ്വ സൈന്യാധിപൻ | [[ഭീഷ്മർ]] | [[ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ]] |- | കൊല്ലപ്പെട്ട പ്രധാനികൾ (കൊന്നവർ) | [[ഉലൂകൻ]] ([[ഇരാവാൻ]])<br />എട്ട് ധൃതരാഷ്ട്രപുത്രർ (ഭീമൻ)<br />[[ശകുനി|ശകുനിയുടെ]] അനുജന്മാർ (ഇരാവാൻ) | [[ഇരാവാൻ]] <ref>എട്ടാംദിവസം രാത്രികഴിഞ്ഞ് ഒൻപതാം നാൾ സൂര്യോദയത്തിനു മുൻപ് കൃഷ്ണശപഥത്താൽ ഇരാവാൻ തന്റെ തലപൊട്ടി ചിതറിയാണ് മരിച്ചത് എന്നൊരു ഐതിഹ്യം കൂടിയുണ്ട്.</ref> |} [[കൃഷ്ണൻ|കൃഷ്ണന്റെ]] നിർദ്ദേശത്തെ തുടർന്ന് യുദ്ധത്തിൽ ഏർപ്പെടാതിരുന്ന ഇരാവാൻ ആദ്യമായി യുദ്ധം ചെയ്ത ദിവസമായിരുന്നു എട്ടാം ദിവസം. ഭീമൻ തന്റെ വനവാസകാലത്തു വധിച്ച കൃമ്മിരന്റെ പുത്രനായ അലംബുസന്റെ മായാപ്രയോഗത്തിൽ പാണ്ഡവസേന പലപ്പോഴും പകച്ചു നിന്നു. അവന്റെ മായാശക്തിയിലുള്ള ആകാശയുദ്ധത്തിൽ അർജ്ജുനനും ഭീമനും സാരമായി പരിക്കേറ്റു. നാഗകന്യാപുത്രനായ [[ഇരാവാൻ]] ഇതുകണ്ട് അർജ്ജുനനെ സഹായിച്ച് അലംബുസനെതിരായി അതിശക്തമായി നേരിട്ടു. അലംബുസനെ സഹായിക്കാനെത്തിയ ശകുനിയുടെ പുത്രനായ ഉലൂകനെയും ഇരാവാൻ വധിച്ചു. ഭീമൻ ദുര്യോധനന്റെ എട്ട് അനുജന്മാരെ എട്ടാംദിവസം കൊന്നു അതിനെ തുടർന്ന് ഭീമനോട് ഏറ്റുമുട്ടിയ ശകുനിയേയും, ജയദ്രഥനേയും ഘടോത്ക്കചൻ തന്റെ ഇരുമ്പുഗദയുമായി നേരിട്ടു. എട്ടാംദിവസം കഴിഞ്ഞപ്പോൾ ഇരുപക്ഷത്തുമായി എട്ട് [[അക്ഷൗഹിണി|അക്ഷൗഹിണിപടകൾ]] ഇല്ലാതായി. പിറ്റേന്ന് സൂര്യോദയത്തിനു മുൻപായി ഉലൂപിയിൽ അർജ്ജുനനു ജനിച്ച ഇരവാനും കൃഷ്ണശാപത്താൽ മരിച്ചുവീണു. === ഒൻപതാം ദിവസം ([[ഭീഷ്മപർവ്വം]]) === [[File:9th day War Kurukshetra.JPG|170px|thumb|right|യുദ്ധം ഒൻപതാം ദിവസം: [[സുദർശനചക്രം|സുദർശനവുമായി]] നിൽക്കുന്ന [[കൃഷ്ണൻ]], ഭഗവാന്റെ കൈയ്യാൽ മരിക്കാനാഗ്രഹിച്ച് കൈകൂപ്പി നിൽക്കുന്ന [[ഭീഷ്മർ]], അരുതേ എന്നപേക്ഷിക്കുന്ന [[അർജ്ജുനൻ]] (ചിത്രം: പനോരമ & സയൻസ് സെന്റർ-കുരുക്ഷേത്ര)]] {| class="wikitable" border="1" |- ! ഒൻപതാം ദിവസം ! കൗരവസേന ! പാണ്ഡവസേന |- | സർവ്വ സൈന്യാധിപൻ | [[ഭീഷ്മർ]] | [[ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ]] |} [[ഇരാവാൻ|ഇരവാൻറെ]] മരണത്തിനു കാരണമായ അലംബുസനെ വധിക്കണമെന്നുള്ള ദൃഢനിശ്ചയത്തോടെയാണ് പാണ്ഡവർ യുദ്ധം തുടങ്ങിയത്. [[അഭിമന്യു|അഭിമന്യുവും]], [[ഘടോൽകചൻ|ഘടോത്ക്കചനും]] അലംബുസനെതിരായി യുദ്ധം ചെയ്ത് അതിധീരമായി അവനെ നേരിട്ടുവെങ്കിലും മരണത്തിൽ നിന്നും അലംബുസൻ രക്ഷപെട്ടോടി. അർജ്ജുനനെ നേരിട്ട ഭീഷ്മർ അവനെ നിഷ്പ്രയാസം നിരായുധനാക്കി, ഭീഷ്മരുടെ അതിശക്തമായ ബാണങ്ങളേറ്റ് അവശനായി അർജ്ജുനൻ തേർതട്ടിൽ വീണുപോയി. അർജ്ജുനൻ ഭീഷ്മരാൽ വധിക്കപ്പെടുമെന്നവസരത്തിൽ കൃഷ്ണൻ സുദർശനചക്രവുമായി ഭീഷ്മർക്കു നേരെ എഴുന്നേറ്റു. ഭഗവാൻ ചക്രധാരിയായി നിൽക്കുന്നതുകണ്ട് ഭയഭക്തി ബഹുമാനത്തോടെ ഭഗവാൻറെ കൈയ്യാൽ മരിക്കാൻ ആഗ്രഹിച്ച് രണ്ടുകൈയ്യും കൂപ്പി ഭീഷ്മർ തേരിൽ നിന്നും ഇറങ്ങി ശിരസ്സു നമിച്ചു നിന്നു. ഇതുകണ്ട് അർജ്ജുനൻ കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധത്തിൽ ഭഗവാൻ ആയുധം എടുക്കില്ല എന്നുള്ളത് വീണ്ടും ഓർമ്മിപ്പിച്ചു. ഇതോടെ സൂര്യാസ്തമയവും കഴിഞ്ഞു യുദ്ധം അവസാനിപ്പിച്ച് ഇരുകൂട്ടരും മടങ്ങി. ഒൻപതു ദിവസങ്ങൾ കഴിഞ്ഞിട്ടും വിജയം കൈവരിക്കാൻ സാധിക്കാതെ വിഷമിക്കുന്ന പാണ്ഡവരെ കൃഷ്ണൻ അന്നു രാത്രി ഭീഷ്മരുടെ കുടീരത്തിൽ കൊണ്ടുപോയി. അവരുടെ മനോഗതം മനസ്സിലാക്കിയ ഭീഷ്മർ ശിഖണ്ഡിയെ മുന്നിൽ നിർത്തി യുദ്ധംചെയ്യാൻ ഉപദേശിച്ചു. === പത്താം ദിവസം ([[ഭീഷ്മപർവ്വം]]) === [[File:The Death of Bhishma.jpg|170px|thumb|right|ഭീഷ്മർ ശരശയ്യയിൽ]] {| class="wikitable" border="1" |- ! പത്താം ദിവസം ! കൗരവസേന ! പാണ്ഡവസേന |- | സർവ്വ സൈന്യാധിപൻ | [[ഭീഷ്മർ]] | [[ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ]] |- | കൊല്ലപ്പെട്ട പ്രധാനികൾ (കൊന്നവർ) | ഭീഷ്മർ ശരശയ്യയിൽ (ശിഖണ്ഡി+അർജ്ജുനൻ) | -- |} പത്താം ദിവസം [[പാണ്ഡവർ]] ധൃഷ്ടദ്യുമ്നന്റെ സ്ഥാനത്ത് [[ശിഖണ്ഡി|ശിഖണ്ഡിയെ]] നിർത്തി യുദ്ധം ആരംഭിച്ചു. അതിധീരമായി ഏവരും യുദ്ധത്തിൽ ഏർപ്പെട്ടു. [[ദുര്യോധനൻ]] ഭീഷ്മർക്കു തുണയായി ദുശ്ശാസനനെ നിയോഗിച്ചിരുന്നു. അർജ്ജുനൻ ഭീഷ്മരോട് എതിരിട്ടപ്പോൾ ശിഖണ്ഡിയെ മുന്നിൽ നിർത്തി ബാണങ്ങൾ എയ്തു. ശിഖണ്ഡിയെ കണ്ടമാത്രയിൽ ഭീഷ്മർ അവനെതിരെ യുദ്ധം ചെയ്യാതെ അർജ്ജുനനു നേർക്ക് തിരിഞ്ഞു. അർജ്ജുനനും ശിഖണ്ഡിയും ഒരു പോലെതന്നെ ഭീഷ്മർക്കുനേരെ ബാണങ്ങൾ പൊഴിച്ചുകൊണ്ടിരുന്നു. ശിഖണ്ഡിയുടെ മുമ്പിൽ ഭീഷ്മരുടെ വീര്യം സ്തംഭിച്ചുപോയി. ഈ അവസരം പാഴാക്കാതെ അർജ്ജുനൻ ഭീഷ്മരുടെ ശരീരം മുഴുവനും അസ്ത്രങ്ങളാൽ എയ്തുനിറച്ചു. (അഷ്ടവസുക്കളിൽ ഇളയവനായ പ്രഭാസനെ ([[ഭീഷ്മർ]]) തിരിച്ചു ദേവലോകത്തേക്ക് കൂട്ടികൊണ്ടുപോകാൻ വസുക്കളേവരും അവിടെ സന്നിഹിതരായിരുന്നു). [[ശരശയ്യ|ശരശയ്യയിൽ]] വീണ ഭീഷ്മർ അടുത്തുനിന്ന ദുശ്ശാസനനോട് ഇനിയെങ്കിലും യുദ്ധം മതിയാക്കാൻ ഉപദേശിച്ചു. ==== ശരശയ്യ ==== [[File:Ramayan.jpg|170px|thumb|left|അസ്ത്രമെയ്ത് ഭീഷ്മരുടെ ശിരസ്സു നേരെയാക്കുന്ന അർജ്ജുനൻ (മാർബിൾശില്പം:സ്വാമിനാരായൺ ടെമ്പിൾ -[[ഗുജറാത്ത്|ഭുജ്, ഗുജറാത്ത്]])]] ഭീഷ്മരുടെ പതനത്തോടെ കൗരവപട പിന്തിരിഞ്ഞോടി. അന്നു യുദ്ധം മതിയാക്കി ഏവരും മടങ്ങി. പക്ഷേ പാണ്ഡവരും, കൗരവരും മാത്രം ഭീഷ്മർക്കു ചുറ്റും സങ്കടപ്പെട്ടു നിന്നു. ശക്തിയില്ലാതെ താഴേക്ക് തൂങ്ങിക്കിടന്ന ശിരസ്സു നേരെയാക്കാൻ ഭീഷ്മരുടെ ആഗ്രഹപ്രകാരം അർജ്ജുനൻ രണ്ട് അസ്ത്രങ്ങൾ എയ്തു താങ്ങുകൊടുത്തു. ഭീഷ്മർ വീണതോടെ കൗരവരുടെ വീര്യമെല്ലാം ഇല്ലാതായി. പാണ്ഡവർക്ക് സന്തോഷവും സങ്കടവും ഒരുപോലെ തോന്നി. താൻ ഉത്തരായനം തുടങ്ങുന്നവരെ മരിക്കാതെ ഇവിടെ കിടക്കും നിങ്ങൾക്ക് എല്ലാവരും കുടീരങ്ങളിലേക്ക് തിരിച്ചു പോകാമെന്നുള്ള ഭീഷ്മരുടെ നിർബന്ധത്താൽ ഏവരും രാത്രിതന്നെ മടങ്ങി. പിറ്റേന്ന് രാവിലെ കൗരവ-പാണ്ഡവ പുത്രന്മാർ പിതാമഹനെ കാണാൻ എത്തി. അദ്ദേഹത്തിനു ദാഹമുണ്ടെന്നറിയിച്ചപ്പോൾ അർജ്ജുനൻ ഭൂമിയിൽ നിന്നും ഗംഗാജലത്തിന്റെ സ്രോതസ്സ് അവിടെ ഉണ്ടാക്കിക്കൊടുത്തു. അതിനുശേഷം [[കർണ്ണൻ]] ഭീഷ്മരെ കാണാൻ എത്തി. കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധഭൂമിയിൽ ആദ്യമായി കർണ്ണൻ വരുന്നത് അന്നായിരുന്നു. ഭീഷ്മർ യുദ്ധത്തിൽ വീണതിനുശേഷമാണ് കർണ്ണൻ യുദ്ധം ചെയ്യാൻ തുടങ്ങിയത്. === പതിനൊന്നാം ദിവസം ([[ദ്രോണപർവ്വം]]) === [[File:Karna in Kurukshetra.jpg|170px|thumb|right|യുദ്ധം പതിനൊന്നാം ദിവസം: [[കർണ്ണൻ]] ആദ്യമായി യുദ്ധഭൂമിയിൽ എത്തുന്നത് ഇന്നാണ്. (ചിത്രകാരന്റെ ഭാവനയിൽ)]] {| class="wikitable" border="1" |- ! പതിനൊന്നാം ദിവസം ! കൗരവസേന ! പാണ്ഡവസേന |- | സർവ്വ സൈന്യാധിപൻ | ദ്രോണർ | ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ |} ഭീഷ്മരുടെ പതനത്തെത്തുടർന്ന് ദുര്യോധനൻ ആചാര്യനായ ദ്രോണരെ സർവ്വസേനാധിപതിയായി വാഴിക്കുന്നു. തുടർന്നുള്ള അഞ്ചു ദിവസങ്ങൾ ദ്രോണാചാര്യർ കൗരവസേനയ്ക്കു നേതൃത്വം നൽകി. മഹാഭാരതത്തിൽ പതിനൊന്നു മുതൽ പതിനഞ്ചുവരെയുള്ള യുദ്ധദിവസങ്ങൾ വർണ്ണിക്കുന്നത് ദ്രോണപർവ്വത്തിലാണ്. സർവ്വസേനാധിപനായി ദ്രോണരായതിനാൽ ഗ്രന്ഥകർത്താവ് ആ പേരു കൊടുത്തു.<ref name="ReferenceA">മഹാഭാരതം -- ഡോ.പി.എസ്. നായർ ISBN 81-85315-01-9 -- വിദ്യാരംഭം പബ്ലീഷേസ്, മുല്ലയ്ക്കൽ, ആലപ്പുഴ</ref> ദ്രോണപർവ്വത്തിൽ 170 അദ്ധ്യായങ്ങളും 10950 പദ്യങ്ങളും അടങ്ങിയിരിക്കുന്നു. പല പ്രമുഖരും മരിച്ചു വീഴുന്ന കഥാസന്ദർഭങ്ങളോടെ വളരെ വിശദമായിതന്നെ ഗ്രന്ഥകർത്താവ് ഈ ദിവസങ്ങൾ മഹാഭാരതത്തിൽ വർണ്ണിച്ചിരിക്കുന്നു. [[കർണ്ണൻ]] ആദ്യമായി യുദ്ധക്കളത്തിൽ എത്തുന്നത് ഈ ദിവസമാണ്. ആദ്യ പത്തുദിവസങ്ങൾ അദ്ദേഹം യുദ്ധത്തിൽ ഏർപ്പെട്ടില്ല. ധർമ്മപുത്രരെ ജീവനോടെ ബന്ധിക്കുവാൻ ദ്രോണർ പദ്ധതിയിട്ടു. ജീവനോടെ യുധിഷ്ഠിരനെ പിടിച്ചാൽ അതിലൂടെ പാണ്ഡവരെ ഭീഷണിപ്പെടുത്തി മറ്റുകാര്യങ്ങൾ സാധിക്കാമെന്നു മനസ്സിലാക്കിയാണ് ഇതിനു മുതിർന്നത്. ദ്രോണരും, കർണ്ണനും, ദുര്യോധനാദികളും ഒത്തുചേർന്ന് യുധിഷ്ഠിരനെതിരായി യുദ്ധം ആരംഭിച്ചു. ദ്രോണർ യുധിഷ്ഠിരന്റെ വില്ലുമുറിച്ച് അതിനു വഴിയൊരുക്കി. യുധിഷ്ഠിരൻ പിടിക്കപ്പെടുമെന്നഘട്ടത്തിൽ കൃഷ്ണാർജ്ജുനന്മാർ അവിടെ എത്തുകയും യുധിഷ്ഠിരനെ രക്ഷപെടുത്തുകയും ചെയ്തു. പാഞ്ചാല രാജകുമാരനായ ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ പലതവണ ദ്രോണാചാര്യരെ ആക്രമിച്ചു, പക്ഷേ പല സന്ദർഭത്തിലും പാഞ്ചാലകുമാരനു പിന്തിരിഞ്ഞോടേണ്ടിവന്നു. (ഗ്രന്ഥകർത്താവിന്റെ അഭിപ്രായത്തിൽ യുദ്ധസമയത്ത് ദ്രോണർക്ക് 85 വയസ്സുണ്ടായിരുന്നു). === പന്ത്രണ്ടാം ദിവസം ([[ദ്രോണപർവ്വം]]) === [[File:Bhagadatta fighting with Bhima.JPG|170px|thumb|right|യുദ്ധം പന്ത്രണ്ടാം ദിവസം: [[ഭഗദത്തൻ|ഭഗദത്തനോട്]] എതിരിടുന്ന [[ഭീമൻ]] ([[ബേലൂർ|ബേലൂരിലെ]] ശിലാശില്പം)]] {| class="wikitable" border="1" |- ! പന്ത്രണ്ടാം ദിവസം ! കൗരവസേന ! പാണ്ഡവസേന |- | സർവ്വ സൈന്യാധിപൻ | [[ദ്രോണർ]] | [[ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ]] |- | കൊല്ലപ്പെട്ട പ്രധാനികൾ<br />(കൊന്നവർ) | [[ഭഗദത്തൻ]], [[വൃക്ഷസേനൻ]] ([[അർജുനൻ]])<br />കർണ്ണപുത്രർ, ഭഗദത്തപുത്രൻ ([[നകുലൻ]]) | ദർശൻ ([[ഭഗദത്തൻ]]) |- | ഉപയോഗിച്ച വ്യൂഹങ്ങൾ | ദേവവ്യൂഹം<br />([[ദേവൻ|അമാനുഷാകൃതി]]) | ശൃംഗാരകവ്യൂഹം<br />([[കൊമ്പ്|വളഞ്ഞ കൊമ്പിന്റെ ആകൃതി]]) |} പന്ത്രണ്ടാം ദിവസവും ദ്രോണർ യുധിഷ്ഠിരനെ ജീവനോടെ ബന്ധിക്കുന്നതിനായി മഹാവ്യൂഹം (ദേവവ്യൂഹം) ചമച്ചു. ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ ശൃംഗാരകവ്യൂഹവും ചമച്ച് അതിശക്തമായി എതിർത്തു. ഭീമാർജ്ജുനന്മാരുടെ ആക്രമണത്തിൽ കൗരവപ്പട പിന്തിരിഞ്ഞോടി. കൗരവപ്പടയെ തിരിച്ചു യുദ്ധഭൂമിയിൽ നിർത്താനായി ദുര്യോധനൻ [[പ്രാഗ്ജ്യോതിഷ|പ്രാഗ്ജ്യോതിഷത്തിലെ]] രാജാവായിരുന്ന ഭഗദത്തനെ നിയോഗിച്ചു. കൃഷ്ണനാൽ കൊല്ലപ്പെട്ട നരകാസുരന്റെ പുത്രനായിരുന്നു [[ഭഗദത്തൻ]]. വാർദ്ധക്യം ഉണ്ടായിരുന്നെങ്കിലും ആനപ്പുറത്തേറിവന്ന ഭഗദത്തൻ പാണ്ഡവസേനയെ നയിച്ച ഭീമനോട് ഏറ്റുമുട്ടി.<ref>{{Cite web |url=http://www.thekurukshetragame.com/bhagadatta.html |title=ആർക്കൈവ് പകർപ്പ് |access-date=2011-09-17 |archive-date=2011-09-02 |archive-url=https://web.archive.org/web/20110902022523/http://www.thekurukshetragame.com/bhagadatta.html |url-status=dead }}</ref> ഭഗദത്തൻ വൈഷ്ണാവസ്ത്രം പ്രയോഗിച്ച് പാണ്ഡവസേനയെ അതിഭീകരമായി കൊന്നൊടുക്കി. മറ്റാർക്കും തടുക്കാനാവാഞ്ഞ വൈഷ്ണവാസ്ത്രത്തെ കൃഷ്ണൻ നിർവീര്യമാക്കി. ഭഗദത്തന്റെ കൊലയാനയെ [[അഷ്ടദിക് ഗജങ്ങൾ|അഷ്ടദിക് ഗജങ്ങളിൽ]] ഒന്നായ [[സുപ്രതികൻ|സുപ്രതികനോടാണ്]] ഗ്രന്ഥകർത്താവ് ഉപമിച്ചിരിക്കുന്നത്.<ref>മഹാഭാരതം -- ഡോ.പി.എസ്.നായർ -- ISBN 81-85315-01-9 വിദ്യാരംഭം പ്രസിദ്ധീകരണം, ആലപ്പുഴ</ref> ഭഗദത്തന്റെ ആന ഭീമനെ എടുത്ത് മേല്പോട്ട് എറിഞ്ഞു; ഭീമൻ താഴേക്ക് പതിക്കുമ്പോൾ കൊമ്പിൽ കോർത്ത് കൊല്ലാനായി കൊമ്പുകൾ മുകളിലോട്ടാക്കി നിർത്തി. ആ സമയത്ത് അർജ്ജുനൻ അവിടെ എത്തുകയും, ഒരു അമ്പിനാൽ ആനയുടെ ശിരസ്സും, മേല്പോട്ടാക്കി നിർത്തിയിരുന്ന വാലും, ഭഗദത്തന്റെ ശിരസ്സു മുറിച്ച് ഭീമനെ രക്ഷപെടുത്തി. [[ഭഗദത്തൻ|ഭഗദത്തന്റെ]] മരണം കൗരവസേനയ്ക്ക് വലിയ ആഘാതം ഏൽപ്പിച്ചു. ഭഗദത്തന്റെ മരണത്തെ തുടർന്ന്, അവന്റെ പുത്രനെ നകുലനും കർണ്ണപുത്രനായ വൃക്ഷസേനനെ അർജ്ജുനനും വധിച്ചു. ഇതുകണ്ട് പാണ്ഡവസേനയോട് ഏറ്റുമുട്ടിയ മറ്റു കർണ്ണപുത്രന്മാരും നകുലനാൽ കൊല്ലപ്പെട്ടു. മക്കളുടെ ദുരന്തവിവരം അറിഞ്ഞ കർണ്ണൻ കൂടുതൽ സമയം യുദ്ധക്കളത്തിൽ നിൽക്കാനാവാതെ മടങ്ങി. കൗരവസേനയ്ക്കു അതിഭീകരമായ പരാജയമായിരുന്നു പന്ത്രണ്ടാം ദിവസം. ദുഃഖിതനായ ദുര്യോധനൻ അന്ന് യുദ്ധം കഴിഞ്ഞ് ദ്രോണാചാര്യരേയും കർണ്ണനേയും ശകുനിയേയും, ജയദ്രഥനേയും തന്റെ കുടീരത്തിലേക്ക് വിളിച്ചു വരുത്തി. അടുത്തനാൾ എങ്ങനെ പാണ്ഡവസേനയെ തകർക്കാമെന്നുള്ള ചർച്ചകൾ ചെയ്തു. ദ്രോണാചാര്യർ ചക്രവ്യൂഹം ഒരുക്കുവാനും അതിലൂടെ അടുത്ത ദിവസം പാണ്ഡവസേനയെ വിദഗ്ദ്ധമായി എതിരിടാനും പദ്ധതികൾ ആസൂത്രണംചെയ്തു ഏവരും അന്നേക്ക് പിരിഞ്ഞു. === പതിമൂന്നാം ദിവസം ([[ദ്രോണപർവ്വം]]) === [[File:Abhimanyu Vadh.jpg|170px|thumb|right|ചക്രവ്യൂഹത്തിൽ അകപ്പെട്ട [[അഭിമന്യു|അഭിമന്യുവിനെ]] കൗരവർ ചേർന്ന് കൊലപ്പെടുത്തുന്നു (രവിവർമ്മചിത്രം)]] {| class="wikitable" border="1" |- ! പതിമൂന്നാം ദിവസം ! കൗരവസേന ! പാണ്ഡവസേന |- | സർവ്വ സൈന്യാധിപൻ | [[ദ്രോണർ]] | [[ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ]] |- | കൊല്ലപ്പെട്ട പ്രധാനികൾ<br />(കൊന്നവർ) | [[ലക്ഷണൻ]], അശ്മകൻ, ശല്യസഹോദരൻ,<br />ശല്യപുത്രൻ, മാത്രികവദൻ, ബൃഹൽബലൻ, <br />ശകുനിയുടെ സഹോദരർ, സുശർമ്മൻ ([[അർജ്ജുനൻ]]) | [[അഭിമന്യു]] ([[ഭരതൻ (ദുശ്ശാസനപുത്രൻ)|ഭരതൻ]], [[ജയദ്രഥൻ]])<br />സഹദേവ്-മഗധ ([[ദ്രോണർ]]) |- | ഉപയോഗിച്ച വ്യൂഹങ്ങൾ | [[ചക്രവ്യൂഹം]]<br />([[ചക്രം|കറങ്ങുന്ന ചക്രത്തിന്റെ ആകൃതി]])<ref>http://www.thehindu.com/todays-paper/tp-national/tp-karnataka/article1064463.ece</ref> | അർണ്ണവ്യൂഹം ([[സമുദ്രം|സമുദ്രാകൃതി]]) |} പതിമൂന്നാം നാൾ ത്രിഗർത്ത രാജാവായ [[സുശർമ്മൻ]] ദക്ഷിണ സമരമുഖത്തും [[ദ്രോണർ]] [[ചക്രവ്യൂഹം]] ചമച്ച് ഉത്തരഭാഗത്തും നിലയുറപ്പിച്ചു. ചക്രവ്യൂഹത്തിൽ ദ്രോണരെ കൂടാതെ [[അശ്വത്ഥാമാവ്]], [[കർണ്ണൻ]], [[ജയദ്രഥൻ]], [[ദുശ്ശാസനൻ]], ദുര്യോധനപുത്രനായ [[ലക്ഷണൻ]], [[ശല്യർ]] തുടങ്ങിയവർ നിലയുറപ്പിച്ചു. ത്രിഗർത്തനെ സഹായിക്കാൻ കംബോജ രാജാവ് സുദക്ഷിണനും, കൃമ്മീര പുത്രനായ അലംബുസനും തങ്ങളുടെ സേനാവ്യൂഹത്തോടെ എതിരിടാൻ തുടങ്ങി. അതിശക്തമായ കൗരവസേനയുടെ ഉത്തരഭാഗത്തുനിന്നുള്ള ആക്രമണത്തിൽ പാണ്ഡവപ്പട തിരിഞ്ഞോടി തുടങ്ങി. ഇതുമനസ്സിലാക്കി അർജ്ജുനൻ ത്രിഗർത്തനോട് ഏറ്റുമുട്ടി കൗരവസേനയെ ശക്തമായി എതിർത്തു. അർജ്ജുനൻ ഉത്തരഭാഗത്തു നിന്നു യുദ്ധം തുടങ്ങിയപ്പോൾ ചക്രവ്യൂഹം ചമച്ചുനിന്ന [[ദ്രോണർ]] ധർമ്മപുത്രരോടു ഏറ്റുമുട്ടി. ==== ചക്രവ്യൂഹം ==== [[File:Halebid2.JPG|170px|thumb|left|ചക്രവ്യൂഹം (ശിലാശില്പം: [[:en:Hoysaleswara Temple|ഹോസലേശ്വരക്ഷേത്രം]], [[:en:Halebidu|ഹലെബിഡു]], [[കർണ്ണാടകം]])]] ദുര്യോധന നിർദ്ദേശപ്രകാരം ദ്രോണർ അർജ്ജുനനെ അടർക്കളത്തിൽ നിന്നകറ്റി നിർത്തി ചക്രവ്യൂഹം ചമച്ചു യുധിഷ്ഠിരനെ ബന്ധനസ്ഥനാക്കുവാനുള്ള മികച്ചയുദ്ധതന്ത്രമാണ് ഇതുകൊണ്ടു ഉദ്ദേശിച്ചത്. ഒരു പക്ഷേ യുദ്ധം അവസാനിപ്പിക്കുവാനും പാണ്ഡവരെ വീണ്ടും മറ്റൊരു വനവാസത്തിനയക്കുവാനും പതിമൂന്നാം നാളിലെ ഈ യുദ്ധംകൊണ്ടു സാധിക്കുമായിരുന്നു. അതാണ് കൗരവപക്ഷം തലേനാൾ തീരുമാനിച്ചുറപ്പിച്ചത്. [[വ്യാസൻ]] [[മഹാഭാരതം|മഹാഭാരതത്തിൽ]] ചക്രവ്യൂഹം എന്നും, [[എഴുത്തച്ഛൻ]] തന്റെ കൃതിയിൽ പത്മവ്യൂഹം എന്നും പറയുന്നു. മുൻ‌കൂട്ടിയുള്ള പടയൊരുക്കങ്ങളും സേനാവിന്യാസങ്ങളും ഈ വ്യൂഹത്തിൽ പ്രത്യക്ഷത്തിലുണ്ടാവില്ല എന്നുള്ളതാണ് ഈ യുദ്ധവ്യൂഹത്തിനുള്ള പ്രധാന പ്രത്യേകത. കൂമ്പടയുവാൻ തുടങ്ങുന്ന ഒരു താമരയുടെ രൂപത്തിലാണു് സേനാവിന്യാസം എന്നതിനാലാവാം ചക്രവ്യൂഹം പത്മവ്യൂഹമായി എഴുത്തച്ഛൻ എഴുതിയത്. പ്രധാന ഗ്രന്ഥകർത്താവായ വ്യാസനു മുൻതൂക്കം നൽകുമ്പോൾ ചക്രവ്യൂഹം എന്നതാവും ചേരുക. ശത്രു ഉള്ളിലേക്ക് കടക്കുംതോറും വ്യൂഹത്തിലെ ഉള്ളിലേക്കുള്ള പ്രവേശനം ചെറുതായി വരുന്ന രീതിയിലാണ് ഇതിലെ പടനീക്കം. അകത്തും പുറത്തും നിൽക്കുന്ന പോരാളികൾ ഒരു ഭ്രമണപഥത്തിലെന്നവണ്ണം കറങ്ങികൊണ്ടിരിക്കുന്നു. മഹാരഥികൾ അവരവരുടെ യുദ്ധസ്ഥാനങ്ങൾ തുടർച്ചയായി ഇരുദിശകളിലും മാറിക്കൊണ്ടിരിക്കുന്ന ഈ സേനാവിന്യാസം തകർക്കുക വളരെ ബുദ്ധിമുട്ടേറിയതായിരുന്നുവെന്നു വ്യാസമഹാഭാരതത്തിൽ ഗ്രന്ഥകാരൻ എഴുതിയിരിക്കുന്നു. പതിനായിരക്കണക്കിനു പാണ്ഡവസേനകളെ ദ്രോണാചാര്യർ ചക്രവ്യൂഹം ചമച്ച് കൊന്നുതുടങ്ങി. ഇതുകണ്ടു ഭയവിഹ്വലനായ ധർമ്മപുത്രർ അഭിമന്യുവിനെ ചക്രവ്യൂഹം തകർക്കാൻ നിയോഗിച്ചു. അവനെ സഹായിക്കാൻ ഘടോൽകചനും എത്തി. അഭിമന്യു ധീരനായി ചക്രവ്യൂഹം ഭേദിച്ച് ഉള്ളിൽക്കയറി. ഭീമനും, യുധിഷ്ഠിരനും, നകുല-സഹദേവന്മാരും അഭിമന്യുവിനെ സഹായിക്കാൻ എത്തി. ചക്രവ്യൂഹത്തിന്റെ പുറത്തുനിൽക്കുന്ന യോദ്ധാക്കളെ ചെറുത്ത് നിർത്തുകയും അവരെ തോൽപ്പിച്ച് ഉള്ളിൽ കടക്കാൻ ശ്രമിക്കുകയുമായിരുന്നു ഇവരുടെ ലക്ഷ്യം. പക്ഷേ [[ജയദ്രഥൻ]] അവരെ എല്ലാവരെയും തടഞ്ഞു നിർത്തി അതിധീരമായി യുദ്ധം ചെയ്തു. (''അർജ്ജുനനെ ഒഴിച്ച് പാണ്ഡവരെ നാലുപേരെയും യുദ്ധത്തിൽ ഒരു പ്രാവശ്യം തടഞ്ഞു നിർത്താനുള്ള വരം [[ശിവൻ|ശിവനിൽ]] നിന്നും ജയദ്രഥൻ സമ്പാദിച്ചിരുന്നു''). ഘടോൽകചന്റെ ശക്തമായ ആക്രമണവും ജയദ്രഥന്റെ ചെറുത്തു നിൽപ്പിനു മുൻപിൽ ഒരു പ്രയോജനവും ചെയ്തില്ല. ചക്രവ്യൂഹത്തിനുള്ളിലകപ്പെട്ട അഭിമന്യുവിനു പുറത്തുകടക്കാൻ കഴിയാതെ വന്നു. അവനെ തനിച്ച് കൗരവസേന ചുറ്റുംനിന്നു ആക്രമിക്കാൻ ഇതുമൂലം സാധിച്ചു. ഒടുവിൽ അഭിമന്യു തനിച്ച് ഉള്ളിൽ നിന്നു കൗരവർക്കെതിരെ യുദ്ധം ചെയ്തു. അഭിമന്യുവിനോട് ഏറ്റുമുട്ടിയ ദുര്യോധനപുത്രനായ ലക്ഷണനെ അഭിമന്യു ഒരസ്ത്രത്താൽ തലമുറിച്ചു കൊന്നു. ഇതിനെത്തുടർന്ന് അവനോട് ഏറ്റുമുട്ടിയ ശകുനിയുടെ സഹോദന്മാരെയും, ബൃഹൽബലനേയും അഭിമന്യു വധിച്ചു. ഈ സമയം കർണ്ണൻ ഒളിയമ്പെയ്ത് അഭിമന്യുവിന്റെ വില്ലിന്റെ ഞാൺ മുറിച്ചു <ref>യുദ്ധം അനുശാസിച്ച നിയമങ്ങൾ -- [12: ന്യായരഹിതമായ പോരാട്ടത്തിൽ ആരും ഏർപ്പെടരുത്]</ref>. ദ്രോണർ അവന്റെ കുതിരകളേയും കൊന്നുകളഞ്ഞു <ref>യുദ്ധം അനുശാസിച്ച നിയമങ്ങൾ -- [08: യുദ്ധത്തിൽ പങ്കെടുക്കാത്തവനെയൊ, മൃഗത്തെയൊ ആക്രമിക്കരുത്]</ref>. തേരാളിയായ സുമിത്രനെ ശല്യർ ഗദകൊണ്ട് അടിച്ചുകൊന്നു <ref name="ReferenceB">യുദ്ധം അനുശാസിച്ച നിയമങ്ങൾ -- [06: നിരായുധനെ ആക്രമിക്കരുത്]</ref>. തേരും തേരാളി ഇല്ലാതായപ്പോൾ നിലത്തുനിന്നു യുദ്ധം തുടർന്ന അഭിമന്യുവിന്റെ വാളും പരിചയും കർണ്ണനും ദ്രോണരും ചേർന്ന് ഒളിയമ്പെയ്ത് തെറിപ്പിച്ചുകളഞ്ഞു. നിരായുധനായ അഭിമന്യുവിനോടു ചെയ്യുന്ന ചതിപ്രയോഗം യുദ്ധനീതിയല്ലെന്ന് ദ്രോണരെ കർണ്ണൻ പലപ്പോഴും ഓർമ്മപ്പെടുത്തിയെങ്കിലും അതുകൂട്ടാക്കാതെ ദ്രോണർ അഭിമന്യുവിനെ ചതിയാൽ കൊല്ലാൻ നിർദ്ദേശിച്ചു <ref>യുദ്ധം അനുശാസിച്ച നിയമങ്ങൾ -- [04: ഒരാളുപോലും മറ്റുള്ളവരാൽ ചുറ്റപ്പെട്ട് ആക്രമിക്കപ്പെടരുത്]</ref>. നിരായുധനായ അഭിമന്യു തകർക്കപ്പെട്ട തേരിന്റെ ചക്രവുമായി ചുറ്റും നിന്നു ആക്രമിക്കുന്ന കൗരവസേനയോട് അതിധീരമായി പോരാടി. പക്ഷേ കൗരവ പ്രമുഖന്മാരെല്ലാവരും ചേർന്ന് ബാലനായ അഭിമന്യുവിനെ ചതിപ്രയോഗത്തിൽ കൊന്നു കളഞ്ഞു. അവസാന നിമിഷത്തിലും അവൻ തന്നെ ആക്രമിച്ച ദുശ്ശാസനന്റെ പുത്രനായ [[ഭരതൻ (ദുശ്ശാസനപുത്രൻ)|ഭരതനെ]] ഗദകൊണ്ട് തലയ്ക്കടിച്ചു സാരമായ പരിക്കേൽപ്പിച്ചു. അവസാന സമയത്തും അവന്റെ പോരാട്ടത്തിൽ ഭയവിഹ്വലരായി ദുശ്ശാസനനും, ശല്യരും പിന്തിരിഞ്ഞോടി. അവസാന ശ്വാസംവരെയും തന്റെ പിതാവിനുവേണ്ടി ജീവിച്ച് ധീരപുത്രനായി അഭിമന്യു വീരസ്വർഗ്ഗം പൂകിയതായി ഗ്രന്ഥകാരൻ മഹാഭാരതത്തിൽ ദ്രോണപർവ്വത്തിൽ എഴുതിയിരിക്കുന്നു. ==== അർജ്ജുനശപഥം ==== [[അഭിമന്യു|അഭിമന്യുവിന്റെ]] മരണം പാണ്ഡവരെ വളരെയേറെ ദുഃഖത്തിലാഴ്ത്തി. യുധിഷ്ഠിരന്റെ നിർദ്ദേശത്തെ തുടർന്നായിരുന്നു ചക്രവ്യൂഹം അഭിമന്യു ഭേദിച്ച് അകത്തുകടന്നതും മരണപ്പെട്ടതും. ആ കാരണത്താൽ [[യുധിഷ്ഠിരൻ]] വളരെയധികം സങ്കടപ്പെട്ടു. അദ്ദേഹത്തിനു മുൻപിൽ [[വ്യാസൻ]] ആഗതനായി ഷോഡശരാജാക്കന്മാരുടെ കഥകൾ വിസ്തരിക്കുകയും തുടർന്ന് പല ഉപദേശങ്ങളും നൽകി അദ്ദേഹം സമാധാനിപ്പിച്ചു. മകന്റെ മരണ വാർത്തയറിഞ്ഞ അർജ്ജുനൻ മോഹാലസ്യപ്പെട്ടുവീണു. കൃഷ്ണൻ അർജ്ജുനനെ സമാധാനപ്പെടുത്തി. പക്ഷേ ദുഃഖാർത്തനായ അർജ്ജുനൻ തന്റെ പുത്രനെ കൊന്ന ജയദ്രഥന്റെ ശിരസ്സ് നാളെ സൂര്യാസ്തമയത്തിനു മുൻപു എയ്തുവീഴ്തുമെന്നും, അല്ലെങ്കിൽ ഗാണ്ഢീവത്തോടെ അഗ്നിയിൽ ചാടിമരിക്കുമെന്നും [[ശപഥം]] എടുത്തു. പുത്രദുഃഖത്താൽ സങ്കടപ്പെടുന്ന അർജ്ജുനനെ സമാധാനിപ്പിക്കാൻ കൃഷ്ണൻ അന്നു രാത്രിതന്നെ ദേവലോകത്ത് കൂട്ടിക്കൊണ്ടുപോയി വീരസ്വർഗ്ഗം പ്രാപിച്ച പുത്രനെ കാണിച്ചു കൊടുത്തു. അർജ്ജുനന്റെ ഉഗ്രശപഥം ഇതിനോടകം ചാരന്മാർ മുഖാന്തരം കൗരവർ അറിഞ്ഞുകഴിഞ്ഞിരുന്നു. എങ്ങനെയും ജയദ്രഥനെ രക്ഷിക്കണമെന്നു ഏവരും ചേർന്നു തീരുമാനം എടുത്തു. === പതിനാലാം ദിവസം ([[ദ്രോണപർവ്വം]]) === [[File:Arjuna Kills Jaydhratha.jpg|170px|thumb|right|അർജ്ജുന ശപഥവും, ജയദ്രഥ വധവും (എണ്ണ ഛായാചിത്രം)]] {| class="wikitable" border="1" |- ! പതിനാലാം ദിവസം ! കൗരവസേന ! പാണ്ഡവസേന |- | സർവ്വ സൈന്യാധിപൻ | [[ദ്രോണർ]] | [[ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ]] |- | കൊല്ലപ്പെട്ട പ്രധാനികൾ<br />(കൊന്നവർ) | [[ജയദ്രഥൻ]] ([[അർജ്ജുനൻ]])<br />[[ഭരതൻ (ദുശ്ശാസനപുത്രൻ)|ഭരതൻ]] ([[ഘടോൽകചൻ]])<br />[[വൃക്ഷസേനൻ]] ([[ഭീമൻ]])<br />[[അലംബുസൻ]] ([[ഘടോൽകചൻ]])<br />[[ബാൽഹികൻ]] ([[ഭീമൻ]])<br />[[സോമദത്തൻ]] ([[സാത്യകി]])<br />[[ഭൂരിശ്രവസ്സ്]] ([[സാത്യകി]]) | [[ഘടോൽകചൻ]] ([[കർണ്ണൻ]]) |- | ഉപയോഗിച്ച വ്യൂഹങ്ങൾ | കമലവ്യൂഹം ([[താമര|വിരിഞ്ഞ താമരപൂവിന്റെ ആകൃതി]])<br />സൂചിവ്യൂഹം ([[സൂചി|സൂചിയുടെ ആകൃതി]])<br />ചക്രവ്യൂഹം ([[ചക്രം|കറങ്ങുന്ന ചക്രത്തിന്റെ ആകൃതി]]) | മാലവ്യൂഹം ([[പുഷ്പം|പുഷ്പചക്രാകൃതി]]) |} പതിനാലാം ദിവസം രാവിലെ കൃഷ്ണൻ അർജ്ജുനനേയും കൂട്ടി ഉത്തരയേയും, സുഭദ്രയേയും, പാഞ്ചാലിയേയും കണ്ട് അഭിമന്യുവിന്റെ മരണവിവരം അറിയിക്കാൻ അവർ താമസിച്ചിരുന്ന സ്യമന്തകതീർത്ഥക്കരയിലേക്ക് തിരിച്ചു. ദുഃഖവാർത്തയറിഞ്ഞ് [[ഉത്തര|ഉത്തരയും]], [[സുഭദ്ര|സുഭദ്രയും]] ബോധരഹിതരായി. എല്ലാവരേയും സമാശ്വസിപ്പിച്ചു കൃഷ്ണാർജ്ജുനന്മാർ തിരിച്ച് കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധഭൂമിയിൽ എത്തിച്ചേർന്നു. അർജ്ജുനശപഥത്തിൽ സംഭ്രീതനായ ജയദ്രഥനെ സംരക്ഷിക്കേണ്ടത് [[കൗരവർ|ദുര്യോധനാദികളുടെ]] ചുമതലയായിരുന്നു. ഒരേയൊരു സഹോദരിയായ [[ദുശ്ശള|ദുശ്ശളയുടെ]] ഭർത്താവ് സിന്ധുരാജാവായ [[ജയദ്രഥൻ|ജയദ്രഥനെ]] രക്ഷിക്കുവാനായി കൗരവർ കമലവ്യൂഹവും അതിനുള്ളിൽ സൂചിവ്യൂഹവും ചമച്ച് (ഇരട്ടവ്യൂഹങ്ങൾ) ജയദ്രഥനെ അതിനുള്ളിൽ നിർത്തി. ജയദ്രഥനു ചുറ്റും ശല്യരും, കർണ്ണനും, അശ്വത്ഥാമാവും, കൃപാചാര്യരും കാവൽ നിന്നു. അതിനു മുൻപിലായി ഭൂരിശ്രവസ്സും, വൃക്ഷസേനനും സൂചിവ്യൂഹത്തിന്റെ പ്രവേശനഭാഗത്ത് കൃതവർമ്മാവും ജയദ്രഥനെ രക്ഷിക്കാൻ നിലയുറപ്പിച്ചു. അതിനു പുറത്ത് കമലവ്യൂഹം ചമച്ച് ദുര്യോധനനും, ദുശ്ശാസനനും ആരെയും ഉള്ളിൽ കടക്കാതിരിക്കാൻ അതിശക്തമായി കാവൽ നിന്നു. ഏറ്റവും പുറത്ത് ദ്രോണാചാര്യരും നിലയുറപ്പിച്ചു. ജയദ്രഥനെ ഇന്ന് സൂര്യാസ്തമയം വരെ രക്ഷിക്കുമ്പോൾ അർജ്ജുനൻ സ്വയം മരിച്ചു കൊള്ളുമെന്നുള്ള അർജ്ജുനശപഥം അവരെ കൂടുതൽ രക്ഷോമുഖന്മാരായി പ്രവർത്തിക്കുവാൻ കാരണമാക്കി. ==== ജയദ്രഥവധം ==== [[File:Death of Jayadratha.jpg|170px|thumb|left|ചിത്രം: ജയദ്രഥവധം]] ധർമ്മപുത്രർക്കു കൂട്ടായി സാത്യകിയെ നിർത്തിയാണ് നാലു അനുജന്മാരും യുദ്ധത്തിനു പുറപ്പെട്ടത്. അർജ്ജുനന്റെ ഇന്നത്തെ ലക്ഷ്യം ജയദ്രഥവധം മാത്രമായിരുന്നു. യുദ്ധഭൂമിയിൽ മുഴുവനും തിരഞ്ഞിട്ടും ജയദ്രഥനെ കണ്ടെത്താൻ പാർത്ഥനായില്ല. അവസാനം ജയദ്രഥൻ പത്മവ്യൂഹത്തിനുള്ളിലാണെന്നു മനസ്സിലാക്കി, ഭീമനും അർജ്ജുനനും ചേർന്ന് പത്മവ്യൂഹം തകർത്തു അകത്തുകടക്കാൻ ശ്രമിച്ചു. ധർമ്മപുത്രരുടെ നിർദ്ദേശത്തെത്തുടന്ന് സാത്യകിയും യുദ്ധക്കളത്തിൽ അർജ്ജുനനെ സഹായിക്കാൻ ഇതിനോടകം എത്തിച്ചേർന്നു. ദ്രോണരും, ദുര്യോധനനും, ദുശ്ശാസനനും ചേർന്ന് ഇവരെ അതിശക്തമായി എതിർത്തു. ദ്രോണരൊഴികെ ഏവരും പരാജിതനായി അവിടെ നിന്നും മാറിക്കളഞ്ഞു. അവസാനം പത്മവ്യൂഹം തകർത്ത് ദ്രോണരേയും അവിടെ നിന്നകറ്റാൻ പാർത്ഥനായി. അതിനെത്തുടർന്ന് പാർത്ഥനോട് സൂചിവ്യൂഹം ചമച്ചു എതിർത്തുനിന്ന കൃതവർമ്മാവ് ഗത്യന്തരമില്ലാതെ ഓടിക്കളഞ്ഞു. പിന്നീട് ഇവരെ എതിർത്ത ഭൂരിശ്രവസ്സിനേയും വൃക്ഷസേനനേയും സാത്യകിയും ഭീമനും ചേർന്നു കൊന്നു. പുറത്തു നടക്കുന്ന ശബ്ദബഹുലമായ യുദ്ധകാഹളത്തിൽ ഭയാകുലനായ ജയദ്രഥനെ കർണ്ണൻ സമാശ്വസിപ്പിച്ചുകൊണ്ടിരുന്നു. എങ്ങനെയും ജയദ്രഥനെ രക്ഷിക്കണമെന്നു തീരുമാനിച്ച് യുദ്ധത്തിൽ നിന്നും ഓടിമാറിയവർ വീണ്ടും ധൈര്യം വീണ്ടെടുത്ത് തിരിച്ച് അവിടെതന്നെ എത്തിച്ചേർന്നു. ഈ സമയം കൃഷ്ണൻ തന്റെ സുദർശന ചക്രത്താൽ സൂര്യബിംബത്തെ മറയ്ക്കുകയും സൂര്യാസ്തമയമായി എന്നു തെറ്റിധരിച്ച് ഏവരും യുദ്ധം മതിയാക്കി. കൗരവർ അർജ്ജുനന്റെ ആത്മാഹുതി കാണുവാൻ കൂട്ടത്തോടെ ഒത്തുകൂടി. അവസാനം ജയദ്രഥനും പുറത്തുവന്നു എന്നു മനസ്സിലാക്കിയപ്പോൾ കൃഷ്ണൻ സൂര്യന്റെ മറമാറ്റി സുദർശനത്തെ തിരിച്ചെടുത്തു. സമയം ഒട്ടുപാഴാക്കാതെ അർജ്ജുനനോട് അമ്പ് എയ്ത് ജയദ്രഥനെ നിഗ്രഹിക്കാൻ നിർദ്ദേശിച്ചു. ജയദ്രഥന്റെ നിർജ്ജീവമായ തല ആരു നിലത്തിടുന്നൊവൊ അവന്റെ ശിരസ്സു പൊട്ടിപോകാനുള്ള വരം ജയദ്രഥന്റെ അച്ഛൻ ഭഗവാൻ ശിവനിൽ നിന്നും സമ്പാദിച്ചിരുന്നു. അതിനാൽ ഒന്നിനു പുറകെ ഒന്നായി അമ്പെയ്ത് ജയദ്രഥന്റെ ശിരസ്സ് സിന്ധുരാജ്യംവരെ എത്തിച്ചു. സന്ധ്യാവന്ദനത്തിനായി പുറത്തേക്കിറങ്ങിയ വൃദ്ധക്ഷത്രന്റെ മടിത്തട്ടിലേക്കാണ് തലവന്നു വീണത്. പെട്ടെന്നു മടിയിൽ തലവീണപ്പോൾ പേടിച്ച് തട്ടിത്താഴെയിടുകയും കൂട്ടത്തിൽ ആ വൃദ്ധപിതാവിന്റെ ശിരസ്സും തകർന്നുപോയി. ജയദ്രഥവധത്തിനുശേഷം വീണ്ടും യുദ്ധംതുടർന്നു അർജ്ജുനനും കൃപരുമായി യുദ്ധംചെയ്തെങ്കിലും കൃപർ അവശനായി മടങ്ങി. ==== രാത്രിയുദ്ധം ==== [[File:Karna kills Ghatotkacha.jpg|170px|thumb|left|ചിത്രം: രാത്രിയുദ്ധത്തിൽ കർണ്ണൻ ഘടോൽകചനെ കൊല്ലുന്നു]] പകൽ നടന്ന യുദ്ധത്തിൽ ഉണ്ടായ കൗരവപ്പടയുടെ പരാജയം ദുര്യോധനനെ വളരെയധികം ദുഃഖത്തിലാഴ്ത്തി. ദുര്യോധനൻ ദ്രോണരുടെ കുടീരത്തിൽ വന്ന് അന്നു പകലു സംഭവിച്ച പരാജയകാരണങ്ങൾ ചർച്ച ചെയ്തു, കൂട്ടത്തിൽ ദ്രോണരോട് കയർത്തു സംസാരിക്കുകയും ചെയ്തു. കോപാകുലനായ ദ്രോണർ രാത്രിയുദ്ധം ചെയ്യാൻ തയ്യാറായി യുദ്ധക്കളത്തിലെത്തി ശംഖുനാദവും പടഹധ്വനിയും മുഴക്കി. ദ്രോണാചാര്യരുടെ ശംഖുവിളികേട്ട് പാണ്ഡവസേനയും യുദ്ധത്തിനായി എത്തിച്ചേർന്നു. കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധത്തിലെ ആദ്യ രാത്രിയുദ്ധമായിരുന്നു ഇത്. രാത്രീഞ്ചരനായ ഘടോൽകചനു വളരെ ശക്തമായി ആക്രമണം നടത്തുവാൻ രാത്രിയുദ്ധം സഹായിച്ചു. അവന്റെ മുൻപിൽ വന്നുപെട്ട എല്ലാത്തിനേയും കാലപുരിക്കയച്ചുകൊണ്ട് അതിധീരമായി കൗരവപ്പടയോട് ഏറ്റുമുട്ടി. [[ഇരാവാൻ|ഇരവാന്റെ]] മരണത്തിനു കാരണക്കാരനായ [[അലംബുസൻ|അലംബുസനെ]] ([[കൃമ്മീരൻ|കൃമ്മീരപുത്രൻ]]) ഈ രാത്രിയിലാണ് [[ഘടോൽകചൻ]] കൊല്ലുന്നത്. ദ്രോണരും, കൃതവർമ്മാവും, ശല്യരും, കൃപരും, ദുര്യോധനാദികളും എന്നുവേണ്ട കൗരവസേനയിലെ ഏവരും രാത്രിയിലെ നിഴലിൽ എവിടെയൊക്കൊയൊ പ്രണരക്ഷാർത്ഥം ഓടിഒളിച്ചു. കർണ്ണനു തന്റെ സാരഥിയേയും, രഥവും, കുതിരകളേയും നഷ്ടമായി. ഘടോൽകചനാൽ കർണ്ണൻ വധിക്കപ്പെടുമെന്നുള്ള ഘട്ടത്തിൽ [[ദേവേന്ദ്രൻ]] കൊടുത്ത ദിവ്യവേൽ അവനു നേരെ പ്രയോഗിച്ചു. (അർജ്ജുനനു വേണ്ടി സൂക്ഷിച്ചു വെച്ചിരുന്ന വേലാണ് ഘടോൽകചന്റെ ജീവനെടുത്തത്). [[ശന്തനു|ശന്തനുവിന്റെ]] അനുജനായ [[ബാൽഹികൻ|ബാൽഹികനും]] കൗരവസേനയിൽ പങ്കെടുത്തിരുന്നു. വാഹലികം (ഇപ്പോൾ കാശ്മീർ) എന്ന രാജ്യത്തിലെ രാജാവായിരുന്നു അദ്ദേഹം. അദ്ദേഹവും അദ്ദേഹത്തിന്റെ പുത്രൻ സോമദത്തനും, സോമദത്തന്റെ പുത്രൻ ഭൂരിശ്രവസ്സും, ഭൂരിശ്രവസ്സിന്റെ പുത്രന്മാരും കൗരവസേനയിൽ ഉൾപ്പെട്ടിരുന്നു. കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധത്തിൽ പങ്കെടുത്ത ഏറ്റവും പ്രായം കൂടിയ വ്യക്തിയായിരുന്നു ബാൽഹികൻ (ഭീഷ്മരുടെ ഇളയച്ഛൻ). ബാൽഹികനെ രാത്രിയുദ്ധത്തിൽ ഭീമൻ കൊന്നു. (ഭീമന്റെ പിതാവ്, പാണ്ഡുവിന്റെ പിതാവ്, വിചിത്രവീരന്റെ പിതാവ്, ശന്തനുവിന്റെ ഇളയച്ഛനാണ് [[ബാൽഹികൻ]]). സോമദത്തനേയും, ഭൂരിശ്രവസ്സിനേയും, അവന്റെ പുത്രന്മാരെയും സാത്യകിയും കൊന്നു. ഈ യുദ്ധത്തിൽ രണ്ടുസേനകളിലും നിരവധി നാശനഷ്ടങ്ങളാണ് ഉണ്ടായത്. രാത്രിയുദ്ധം അവസാനിപ്പിച്ച് തിരിച്ചു മടങ്ങിയെത്തിയ പാണ്ഡവർ കൃഷ്ണന്റെ നിർദ്ദേശത്താൽ മണ്ണുകുഴച്ച് ഒരാനയെ ഉണ്ടാക്കി അതിനു [[അശ്വത്ഥാമാവ്]] എന്നുപേരിട്ടു. അതിനുശേഷം വാളുകൊണ്ട് അതിന്റെ തലവെട്ടിമാറ്റി. === പതിനഞ്ചാം ദിവസം ([[ദ്രോണപർവ്വം]]) === [[File:Kripa and shikhandi.jpg|170px|thumb|right|ചിത്രം: യുദ്ധത്തിലേർപ്പെട്ടിരിക്കുന്ന കൃപാചാര്യരും ശിഖണ്ഡിയും]] {| class="wikitable" border="1" |- ! പതിനഞ്ചാം ദിവസം ! കൗരവസേന ! പാണ്ഡവസേന |- | സർവ്വ സൈന്യാധിപൻ | [[ദ്രോണർ]] | [[ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ]] |- | കൊല്ലപ്പെട്ട പ്രധാനികൾ (കൊന്നവർ) | [[ദ്രോണർ]] ([[ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ]]) | -- |} പാണ്ഡവരേയും സൈന്യത്തേയും മുഴുവനായി നശിപ്പിക്കാനുള്ള തയ്യാറെടുപ്പോടെയാണ് ദ്രോണർ പതിനഞ്ചാം ദിവസം യുദ്ധഭൂമിയിൽ എത്തിയത്. ധർമ്മാധർമ്മങ്ങളെ മറന്ന് പൈശാചികമായ നരവേട്ടയാണ് ആചാര്യൻ ചെയ്തുകൊണ്ടിരുന്നത്. ആർക്കുവേണ്ടിയാണെന്നൊ, എന്തിനുവേണ്ടിയാണെന്നൊ മറന്നുള്ള ദ്രോണാചാര്യരുടെ യുദ്ധംകണ്ട് വിശ്വാമിത്രൻ, അത്രി, വസിഷ്ഠൻ, അംഗിരസ്സ് എന്നിമഹർഷിമാർ അവിടേക്ക് എഴുന്നള്ളി ദ്രോണരെ ക്രൂരപ്രവൃത്തികളിൽ നിന്നും പിന്തിരിയാൻ ഉപദേശിച്ചു. പക്ഷേ തനിക്കു സ്വാതന്ത്ര്യം ഇല്ല എന്നു മറുപടി പറഞ്ഞ് ബ്രാഹ്മണനായ അദ്ദേഹം ഹിംസാത്മകമായ ക്ഷത്രിയധർമ്മം തുടർന്നു. ശത്രുസേനയെ ഒരസ്ത്രത്താൽതന്നെ ഉന്മൂലനാശം വരുത്തുവാനായി ആഗ്നേയാസ്ത്രം പ്രയോഗിക്കാൻ ഭാവിക്കുന്നതുകണ്ട് ഭഗവാൻ കൃഷ്ണൻ സുദർശനം കയ്യിലെടുത്തു. ഈ സമയം യുധിഷ്ഠിരൻ ഇങ്ങനെ വിളിച്ചു പറഞ്ഞു. '''[[അശ്വത്ഥാമാവ്|ഗുരോ! അശ്വത്ഥാമാവ് കഴുത്തറുത്ത് കൊല്ലപ്പെട്ടിരിക്കുന്നു]].''' ഇതു കേട്ട് ദ്രോണർ രഥത്തിൽ സതംഭിച്ചിരുന്നുപോയി. ധർമ്മപുത്രർ ഒരിക്കലും കളവുപറയില്ല എന്നു നന്നായി അറിയാമായിരുന്ന ദ്രോണർ സങ്കടത്തോടെ താന്തശരീരനായി നിൽക്കുമ്പോൾ പ്രതികാരബുദ്ധിയോടെ [[ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ]] വാളുമായി പാഞ്ഞടുത്തു. പക്ഷേ ദ്രോണർ അവനെ അമ്പെയ്തു ദൂരെ പായിച്ചു. ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ ഇരുപത്തിഒന്നു തവണ ദ്രോണരെ വെട്ടുവാനായി പാഞ്ഞടുത്തെങ്കിലും ദ്രോണാർ അപ്പോഴൊക്കെ അവനെ തിരിച്ചു ഓടിച്ചു. ഈ സമയം ഭീമൻ വിളിച്ചു പറഞ്ഞു. ഗുരുനാഥാ! അശ്വത്ഥാമാവ് മരിച്ചു കിടക്കുമ്പോൾ അങ്ങ് വീണ്ടും നരവേട്ടയാടി ആനന്ദിക്കുവാണോ? ഇതുകേട്ട് ദുഃഖാർത്ഥനായ ആചാര്യൻ തന്റെ അമ്പും വില്ലും ആവനാഴിയും എല്ലാം വലിച്ചെറിഞ്ഞ് ചിന്താധീനനായി തേർതട്ടിലിരുന്നു. ആ സമയം ഒട്ടും കളയാതെ ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ മിന്നൽപ്പിണർ വേഗത്തിൽ ഓടിയടുത്തു, തന്റെ വാളിനാൽ ദ്രോണരുടെ തലയറുത്തു താഴെയിട്ടു.<ref name="ReferenceB"/> എല്ലാം ഒരു നിമിഷം കൊണ്ടു കഴിഞ്ഞു. യുദ്ധനിയമം അനുശാസിക്കാത്ത പ്രവൃത്തികണ്ട് സാത്യകി ധൃഷ്ടദ്യുമ്നനോട് പരുഷമായി എതിർത്തു സംസാരിച്ചെങ്കിലും ഭീമൻ ഇടപെട്ടു സാത്യകിയെ സമാധാനപ്പെടുത്തി. പിതാവ് മരിച്ചതറിഞ്ഞ് [[അശ്വത്ഥാമാവ്]] അവിടെ ഓടിയെത്തി. വന്നപാടേ ഒന്നുമാലോചിക്കാതെ സംഹാരരുദ്രനായി നാരായണാസ്ത്രം പ്രയോഗിച്ചു. ജ്വലിച്ചുവരുന്ന അസ്ത്രത്തെ ഒട്ടും ഭയപ്പെടാതെ വന്ദിച്ചു നമസ്കരിക്കാൻ കൃഷ്ണനും അർജ്ജുനനും വിളിച്ചു പറഞ്ഞു. പക്ഷേ ഭീമൻ മാത്രം അതുകേൾക്കാതെ നിരസിച്ചു നിന്നു. ഉപദേശിച്ചു നിൽക്കാൻ സമയമില്ല എന്നു മനസ്സിലാക്കി അർജ്ജുനൻ ഓടിയെത്തി ഭീമനെ ബലമായി കെട്ടിപ്പിടിച്ചു നിലത്തു നമസ്കരിപ്പിച്ചു. നാരായണാസ്ത്രം ഫലം കാണാതെ വന്നപ്പോൾ അശ്വത്ഥാമാവ് ആഗ്നേയാസ്ത്രം പ്രയോഗിച്ചു. അർജ്ജുനൻ വരുണാസ്ത്രം അയച്ച് അതിനെ തടുത്തു. കൂടുതൽ അവിടെ നിൽക്കാൻ ആഗ്രഹിക്കാതെ അശ്വത്ഥാമാവ് ഒരു ഭ്രാന്തനെപ്പോലെ പടക്കളത്തിൽ നിന്നും ഓടിമറഞ്ഞു. സൂര്യൻ അസ്തമിച്ചതോടെ യുദ്ധം മതിയാക്കി ഏവരും പടകുടിരങ്ങളിലേക്ക് മടങ്ങി. === പതിനാറാം ദിവസം ([[കർണ്ണപർവ്വം]]) === [[File:Arjuna and His Charioteer Krishna Confront Karna.jpg|170px|thumb|right|ചിത്രം: കർണ്ണനും അർജ്ജുനനും യുദ്ധഭൂമിയിൽ കണ്ടുമുട്ടുമ്പോൾ]] {| class="wikitable" border="1" |- ! പതിനാറാം ദിവസം ! കൗരവസേന ! പാണ്ഡവസേന |- | സർവ്വ സൈന്യാധിപൻ | [[കർണ്ണൻ]] | [[ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ]] |- | കൊല്ലപ്പെട്ട പ്രധാനികൾ<br />(കൊന്നവർ) | ചിത്രസേനൻ ([[ശ്രുതകർമ്മാവ് ]])<br />ചിത്രൻ ([[പ്രതിവിന്ധ്യൻ]])<br />ത്രിഗർത്തസേന ([[അർജ്ജുനൻ]])<br />പ്രൗണ്ഡകൻ ([[നകുലൻ]]) | കേകേയ സേന (കർണ്ണൻ)<br /> |- | ഉപയോഗിച്ച വ്യൂഹങ്ങൾ | മകരവ്യൂഹം ([[ചീങ്കണ്ണി|മുതലയുടെ ആകൃതി]]) | അർദ്ധചന്ദ്രവ്യൂഹം ([[ചന്ദ്രൻ|ചന്ദ്രക്കലയുടെ ആകൃതി]]) |} ദ്രോണരുടെ മരണത്തെത്തുടർന്ന് പതിനാറാം ദിവസം രാവിലെ സൂര്യോദയത്തെ തുടർന്ന് [[ദുര്യോധനൻ]] സൂര്യപുത്രനെ സർവ്വസേനാധിപതിയായി കുംഭാഭിഷേകം ചെയ്തു. തുടർന്നുള്ള രണ്ടു ദിവസങ്ങൾ കർണ്ണനായിരുന്നു കൗരവസേനയ്ക്കു നേതൃത്വം നൽകിയത്. മഹാഭാരതത്തിൽ പതിനാറും പതിനേഴും യുദ്ധദിവസങ്ങൾ വർണ്ണിക്കുന്നത് കർണ്ണപർവ്വത്തിലാണ്. സർവ്വസേനാധിപനായി കർണ്ണനായതിനാൽ ഗ്രന്ഥകർത്താവ് കർണ്ണപർവ്വം എന്നു പേരു കൊടുത്തു.<ref name="ReferenceA"/> കർണ്ണപർവ്വത്തിൽ 69 അദ്ധ്യായങ്ങളും 4900 പദ്യങ്ങളും അടങ്ങിയിരിക്കുന്നു. സ്ഥാനാഭിഷേകത്തെ തുടർന്ന് ഏവരും വെടിപഹാദികളോടെ കുരുക്ഷേത്രഭൂമിയിലേക്ക് തിരിച്ചു. മകരവ്യൂഹം ചമച്ച് കർണ്ണൻ തയ്യാറായപ്പോൾ അർദ്ധചന്ദ്ര വ്യൂഹം ചമച്ച് പാണ്ഡവസേനയും എതിർചേരിയിൽ അണിയുറപ്പിച്ചു. കർണ്ണൻ സേനാധിപതിയായിട്ടും കൗരവസേനയ്ക്കു വലിയപ്രയോജനം ഒന്നും വന്നില്ല. നകുലനും, സഹദേവനും ചേർന്ന് വംഗസേനയേയും, ഗാന്ധാരസേനയേയും തകർത്തു. തുടർന്ന് വംഗരാജാവായ പ്രൗണ്ഡകനെ നകുലനും, ത്രിഗർത്തസേനയെ അർജ്ജുനനും ഇല്ലാതാക്കി. സഹദേവൻ ശകുനിയെ തോല്പിച്ച് കൊല്ലാനായി വാളോങ്ങിയപ്പോൾ കരഞ്ഞുകൊണ്ട് അവൻ ഓടിമാറി കർണ്ണരഥത്തിലേറി രക്ഷപ്പെട്ടു. യുധിഷ്ഠിരനും ദുര്യോധനനുമായുണ്ടായ ദ്വന്ദ്വയുദ്ധത്തിൽ ദുര്യോധനൻ പരാജിതനായി. ഭീമന്റെ ശപഥം നിറവേറ്റാനായി ധർമ്മപുത്രർ ദുര്യോധനനെ വെറുതെവിട്ടു. ==== കർണ്ണശാപം ==== ദുര്യോധനന്റെ സങ്കടവും പരിഭവവും കലർന്നവാക്കുകൾ കേട്ട് കർണ്ണൻ തന്റെ ശാപകഥ അവനോട് പറയുന്നു. ദ്രോണാചാര്യരുടെ കീഴിൽ ആയുധവിദ്യ പഠിക്കുന്നകാലത്ത് തനിക്ക് ബ്രഹ്മാസ്ത്രവിദ്യ ഉപദേശിച്ചുതരണം എന്നപേക്ഷിച്ചെങ്കിലും ഒരു സൂതപുത്രനു പറഞ്ഞു കൊടുക്കില്ലെന്നു അദ്ദേഹം തീർത്തു പറഞ്ഞു. പഠിക്കാനുള്ള ആഗ്രഹത്താൽ ബ്രാഹ്മണബാലനായി വേഷം മാറി പരശുരാമന്റെ ശിഷ്യനായി. അദ്ദേഹം ക്ഷത്രിയ വിരോധിയായിരുന്നതിനാലാണ് ബ്രാഹ്മണവേഷത്തിൽ വേഷംമാറി ചെന്നത്. പരശുരാമനിൽ നിന്നും പലദിവ്യാസ്ത്രപ്രയോഗവിദ്യകളും സ്വായത്തമാക്കി. ഒരിക്കൽ പരശുരാമൻ ക്ഷീണിതനായി കർണ്ണന്റെ മടിയിൽ തലവെച്ചു കിടക്കുമ്പോൾ രക്തദാഹിയായ ഒരു വണ്ടുവന്ന് അവന്റെ തുടയിൽ കുത്തിതുരക്കാൻ തുടങ്ങി. കാലനക്കിയാൽ ഗുരുനാഥനു നിദ്രാഭംഗം വരുമെന്നു കരുതി അനക്കാതെ വേദന സഹിച്ചിരുന്നു. ഗുരുനാഥൻ ഉണർന്നു നോക്കുമ്പോൾ ചോരയിൽ മുങ്ങിയിരുന്ന കർണ്ണനെ കണ്ടു. ക്ഷത്രിയനല്ലാതെ ഈ വേദന ക്ഷമയോടെ സഹിക്കുവാൻ ഒരു ബ്രാഹ്മണനു സാദ്ധ്യമല്ലെന്നു ദൃഢമായി ഉറച്ചുകൊണ്ട് പരശുരാമൻ കോപിഷ്ഠനായി. സത്യം പറഞ്ഞപ്പോൾ അദ്ദേഹം കർണ്ണനെ ശപിച്ചു. <br /> '''യുദ്ധം മുറുകിവരുമ്പോൾ നിനക്ക് യുക്തിതോന്നാതെ പോകട്ടെ !!''' <br /> കർണ്ണൻ തുടർന്നു; അർജ്ജുനനു അവന്റെ പിതാവായ ദേവേന്ദ്രൻ നൽകിയ മണിമയമായ കിരീടവും, വരുണൻ കൊടുത്ത ഗാണ്ഡീവവും, ഒടുങ്ങാത്ത ആവനാഴിയും, ഭഗവാൻ ശിവനിൽനിന്നു ലഭിച്ച പാശുപതവും എല്ലാത്തിനും പുറമെ കൃഷ്ണൻ സാരഥിയായും ഉണ്ട്. പലദിവ്യാസ്ത്രവിദ്യകളും അറിയാവുന്ന തനിക്കു നല്ലൊരു തേരാളിയെ കിട്ടിയാൽ നിഷ്പ്രയാസം യുദ്ധം ജയിക്കാം. കർണ്ണന്റെ ആഗ്രഹപ്രകാരം ദുര്യോധനന്റെ അപേക്ഷയിൽ മാദ്രരാജാവായ [[ശല്യർ]] കർണ്ണന്റെ തേരാളിയാവാമെന്നു സമ്മതിച്ചു. === പതിനേഴാം ദിവസം ([[കർണ്ണപർവ്വം]]) === [[File:Arjuna karna.jpg|170px|thumb|right|യുദ്ധം പതിനേഴാം ദിവസം: മണ്ണിലുറച്ചുപോയ തേർചക്രം എടുത്തുമാറ്റാൻ ശ്രമിക്കുന്ന [[കർണ്ണൻ]]]] {| class="wikitable" border="1" |- ! പതിനേഴാം ദിവസം ! കൗരവസേന ! പാണ്ഡവസേന |- | സർവ്വ സൈന്യാധിപൻ | [[കർണ്ണൻ]] | [[ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ]] |- | കൊല്ലപ്പെട്ട പ്രധാനികൾ (കൊന്നവർ) | [[ദുശ്ശാസനൻ]] ([[ഭീമസേനൻ]])<br />[[കൗരവർ|77 ധൃതരാഷ്ട്രപുത്രർ]] ([[ഭീമൻ]])<br />[[കർണ്ണൻ]] ([[അർജ്ജുനൻ]]) | -- |} ദുര്യോധനൻ ശല്യരുടെ മുൻപിൽ താണപേക്ഷിച്ചതിനെത്തുടർന്ന് കർണ്ണസാരഥിയാവാൻ അദ്ദേഹം സമ്മതിച്ചു. അതിനു ഉദാഹരണമായി ദുര്യോധനൻ ത്രിപുരദഹനകഥ ശല്യർക്കു പറഞ്ഞുകൊടുക്കുന്നുണ്ട്. മാദ്രമഹാരാജാവായ ശല്യർ ഒരു കയ്യിൽ ചമ്മട്ടിയും മറുകയ്യിൽ കുതിരയുടെ കടിഞ്ഞാണും പിടിച്ച് കർണ്ണന്റെ തേർ തെളിച്ചു. സൂര്യതേജ്വസിയായി കർണ്ണൻ [[കാളപൃഷ്ഠം|കാളപൃഷ്ഠമെന്ന]] ചാപവും കുലച്ച് ചതുരംഗസേനകളുടെ അകമ്പടിയോടെ കുരുക്ഷേത്രത്തിലേക്ക് എഴുന്നള്ളി. ധർമ്മപുത്രർക്കു കൊടുത്ത വാക്കുപാലിക്കാൻ ഈ അവസരം ഭംഗിയായി ശല്യർ ഉപയോഗിച്ചു. കർണ്ണൻ ആത്മപ്രശംസ നടത്തുന്ന സമയങ്ങളിൽ അതിനെ നിശ്ശിതമായി അദ്ദേഹം ഖണ്ഡിച്ചുകൊണ്ടിരുന്നു. ശല്യരുടെ കുത്തുവാക്കുകൾ കേട്ട് പലപ്പോഴും കർണ്ണൻ അക്ഷമനായി. ധർമ്മപുത്രരുമായി ഏറ്റുമുട്ടിയ കർണ്ണൻ അദ്ദേഹത്തെ തോൽപ്പിച്ചെങ്കിലും കുന്തിക്കു കൊടുത്തവാക്കുപാലിക്കാനായി യുധിഷ്ഠിരനെ കൊല്ലാതെ വിട്ടു. ==== ദുശ്ശാസനവധം ==== [[File:Bhima drinks blood.jpg|170px|thumb|left|[[ദുശ്ശാസനൻ|ദുശ്ശാസനന്റെ]] മാറുപിളർന്ന് ചോരകുടിക്കുന്ന [[ഭീമൻ]]]] പതിനേഴുദിവസമായി ദുശ്ശാസനനെ തേടിനടന്ന [[ഭീമൻ]] [[ദുശ്ശാസനൻ|ദുശ്ശാസനനെ]] കാണുകയും ദ്വന്ദ്വയുദ്ധത്തിനു പോർവിളിക്കുകയും ചെയ്തു. രണ്ടു മത്തഗജങ്ങൾ ഏറ്റുമുട്ടുന്നതുപോലെ ഇരുവരും കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധഭൂമിയിൽ ഏറ്റുമുട്ടി. രണ്ടുപേരുടെ ഗദകളും തകർന്നപ്പോൾ മുഷ്ടിയുദ്ധം ആരംഭിച്ചു. ഭീമൻ കോപാന്ധനായി ദുശ്ശാസനനെ അവൻ മുൻപു പാണ്ഡവരോടു ചെയ്തുകൂട്ടിയ തിന്മകൾ വിളിച്ചുപറഞ്ഞു വളരെയധികം അധിക്ഷേപിച്ചുകൊണ്ടിരുന്നു. ഒടുവിൽ തരം കിട്ടയപ്പോൾ ഭീമൻ ദുശ്ശാസനനെ തള്ളിതാഴെയിട്ട് ഗദകൊണ്ട് ശിരസ്സിലടിച്ചു. തലപൊട്ടി താഴെവീണ ദുശ്ശാസനന്റെ പുറത്തു നിന്നുകൊണ്ട് തന്നോടും സഹോദരന്മാരോടും ദ്രൗപദിയോടും ചെയ്ത ഒരോ ദുഷ്പ്രവൃത്തികൾക്കും എണ്ണിയെണ്ണി പറഞ്ഞ് ഗദകൊണ്ട് തലക്കും നെഞ്ചത്തും അടിച്ചുകൊന്നു. അവസാനം ദുശ്ശാസനന്റെ നെഞ്ചിൽ ഇരുന്ന് മാറുപിളർന്ന് കുടൽമാലകൾ പുറത്തിട്ട് ചോരകുടിച്ചു ആർത്തട്ടഹസിച്ചു. കണ്ടാൽ ഏവരും പേടിച്ചു പോകുന്നവിധമുള്ള ഭീമന്റെ പ്രവൃത്തിയായിരുന്നു അവിടെ അരങ്ങേറിയത്. പാർഷദിയുടെ അഴിച്ചിട്ട തലമുടിയിൽ പുരട്ടാനുള്ള ചോരയുമായി കുടൽമാലകൾ ശരീരത്തിൽ വാരിവലിച്ചിട്ട് ഭീമൻ സ്യമന്തപഞ്ചകത്തിലേക്ക് ഓടി. കുടൽമാലകൾ കഴുത്തിൽ ചുറ്റി ചോരയിൽ കുളിച്ചു നിൽക്കുന്ന ഭീമനെ കണ്ട് പാഞ്ചാലി പേടിച്ചുപോയി. ചെന്നപാടെ ദുശ്ശാസനനന്റെ ചോര പാഞ്ചാലിയുടെ മുടിയിൽ പുരട്ടികൊടുത്തു. [[ശപഥം]] നിറവേറ്റി വർഷങ്ങൾക്കുശേഷം [[ദ്രൗപദി]] തന്റെ മുടികെട്ടി. ദുശ്ശാസനന്റെ ചോരകുടിച്ചു ഭീമനും ശപഥം പൂർത്തിയാക്കി. ധൃതരാഷ്ട്രസഭയിലുണ്ടായ ദ്രൗപദിവസ്ത്രാക്ഷേപമായിരുന്നു ഇരുവരുടെയും ശപഥത്തിനു കാരണം. വീണ്ടും യുദ്ധക്കളത്തിലെത്തിയ ഭീമൻ ദുര്യോധനനെ മറ്റനുജന്മാരെ എല്ലാവരേയും കൊന്നൊടുക്കി. ദുശ്ശാസനന്റെ രക്തം വയറ്റിൽ കിടന്നു തിളച്ചുമറിയുന്നതിനാലാവണം അവന്റെ മുൻപിൽ വന്നുപെട്ട ഒന്നിനെയും അവൻ ജീവനോടെ വിട്ടില്ല. അന്നേദിവസം ഭീമൻ ദുശ്ശാസനനെ കൂടാതെ ദുര്യോധനന്റെ എഴുപത്തിഏഴ് അനുജന്മാരെ കൊന്നൊടുക്കി. ==== കർണ്ണവധം ==== [[File:Death of Karna.jpg|170px|thumb|left|കർണ്ണവധം-രാജാരവി വർമ്മ ചിത്രം]] പതിനേഴാം നാൾ മദ്ധ്യാഹ്നശേഷം കർണ്ണനും അർജ്ജുനനും നേരിട്ട് ഏറ്റുമുട്ടി. പല ദിവ്യാസ്ത്രങ്ങളും ഇരുവരും പ്രയോഗിച്ചു. യുദ്ധം തുല്യനിലയിൽ പുരോഗമിച്ചുകൊണ്ടിരുന്നു . ഇതിനിടയിൽ കർണ്ണൻ '''ഉരഗാസ്യാ''' എന്ന '''സർപ്പമുഖബാണം''' അർജ്ജുനനു നേരെ പ്രയോഗിച്ചു . എന്നാൽ കൃഷ്ണന്റെ സമയോചിതമായ ഇടപെടൽ മൂലം കർണ്ണന്റെ ആ അസ്ത്രം പാഴിലായി . അസ്ത്രം അർജ്ജുനന്റെ ശിരസ്സിനു നേരെ പാഞ്ഞുചെല്ലുന്നതു മനസ്സിലാക്കിയ കൃഷ്ണൻ തന്റെ പാദം കൊണ്ട് രഥം അഞ്ചു വിരലാഴത്തിൽ പൂഴിയിൽ താഴ്ത്തി. നിമിഷനേരം കൊണ്ട് നാഗാസ്ത്രം അർജ്ജുനന്റെ കിരീടത്തിൽ സ്പർശിച്ചു കടന്നുപോയി, കിരീടം കത്തിപ്പോയി. ആ സമയം ശല്യർ കർണ്ണരഥം മുൻപോട്ട് എടുത്തു, തുടർന്ന് കർണ്ണന്റെ വധകാലം ആഗതമായതിനാൽ അദ്ദേഹത്തിന് മുൻപ് ലഭിച്ച ഒരു ബ്രാഹ്മണശാപത്താൽ രഥചക്രം പുതഞ്ഞു ഇളകാതെയായി. കൂടാതെ ഗുരുവായ പരശുരാമന്റെ ശാപത്താൽ ബ്രഹ്‌മാസ്‌ത്രം കര്ണ്ണന് തോന്നാതെയുമായി . കർണ്ണൻ എന്ത് ചെയ്യണമെന്നറിയാതെ കുഴങ്ങി . തുടർന്ന് അർജ്ജുനനെ താൽക്കാലികമായി ഒന്ന് മോഹാലസ്യപ്പെടുത്തിയ ശേഷം രഥചക്രം പൊക്കിമാറ്റാൻ കർണ്ണൻ ശ്രമിച്ചു. അപ്പോഴേക്കും അർജ്ജുനനു ബോധം വന്നു.ആ സമയം ആയുധമില്ലാതെ രഥചക്രം ഉയർത്തിക്കൊണ്ടിരിയ്ക്കുന്ന കർണനെ വധിയ്ക്കാൻ അർജുനൻ മടിച്ചു എന്നാൽ ഇങ്ങനെ ഒരവസരത്തിൽ അല്ലാതെ കർണനെ വധി യ്ക്കാൻ സാധിയ്ക്കില്ലലന്ന കൃഷ്ണന്റെ വാക്കുകൾ കേട്ട് അവസരം പാഴാക്കാതെ കൃഷ്ണന്റെ നിർദ്ദേശത്തോടെ അർജ്ജുനൻ അർദ്ധചന്ദ്രബാണമെയ്തു കർണ്ണന്റെ ശിരസ്സു മുറിച്ചു. സർവ്വസൈന്യാധിപന്റെ മരണം കൗരവപ്പടയെ നിരാശപ്പെടുത്തുകയും അവർ കൂട്ടമായി തിരിഞ്ഞോടുകയും ചെയ്തു. തുടർന്ന് സൂര്യനസ്തമിക്കുകയും പതിനേഴാം ദിവസത്തെ യുദ്ധം അവസാനിക്കുകയും ചെയ്തു. === പതിനെട്ടാം ദിവസം ([[ശല്യപർവ്വം]]) === [[File:Krishna declaring the end of Mahabharata War by blowing the Conch Shell.jpg|170px|thumb|right|യുദ്ധം പതിനെട്ടാം ദിവസം: [[ദുര്യോധനൻ|ദുര്യോധനന്റെ]] പതനത്തോടെ യുദ്ധം അവസാനിച്ചതായി ഇരുപക്ഷവും പ്രഖ്യാപിക്കുന്നു, കൃഷ്ണൻ പാഞ്ചജന്യം മുഴക്കി ഏവരേയും അറിയിക്കുന്നു (16-ആം നൂറ്റാണ്ടിലെ മുഗൾകാലത്തെ എണ്ണഛായാചിത്രം)]] {| class="wikitable" border="1" |- ! പതിനെട്ടാം ദിവസം ! കൗരവസേന ! പാണ്ഡവസേന |- | സർവ്വ സൈന്യാധിപൻ | [[ശല്യർ]] | [[ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ]] |- | കൊല്ലപ്പെട്ട പ്രധാനികൾ (കൊന്നവർ) | [[ദുര്യോധനൻ]] ([[ഭീമൻ]])<br />[[ശല്യർ]] ([[യുധിഷ്ഠിരൻ]])<br />[[ശകുനി]] ([[സഹദേവൻ]])<br />ശല്യപുത്രൻ ([[സഹദേവൻ]]) | [[ചേകിതൻ]] ([[ദുര്യോധനൻ]])<br /> |} [[കർണ്ണൻ|കർണ്ണന്റെ]] മരണത്തെത്തുടർന്ന് [[ദുര്യോധനൻ]] പതിനെട്ടാംനാൾ രാവിലെ [[ശല്യർ|ശല്യരെ]] സർവ്വസേനാധിപതിയായി സ്ഥാനാഭിഷേകം ചെയ്തു. പാണ്ഡുവിന്റെ രണ്ടാമത്തെ പത്നിയായ [[മാദ്രി|മാദ്രിയുടെ]] ജ്യേഷ്ഠനും, മാദ്രരാജ്യത്തിലെ മഹാരാജാവും ആയിരുന്നു അദ്ദേഹം. നകുല-സഹദേവന്മാരുടെ മാതുലനായ അദ്ദേഹം വ്യദ്ധനായിരുന്നെങ്കിലും അതിസാഹസികനായ യുദ്ധനിപുണനും ധർമ്മിഷ്ഠനുമായിരുന്നു. [[അശ്വത്ഥാമാവ്|അശ്വത്ഥാമാവാണ്]] അദ്ദേഹത്തെ സർവ്വസേനാധിപതിയായി വാഴിക്കാൻ ദുര്യോധനനോട് ഉപദേശിച്ചത്. പതിനെട്ടാം നാളിലെ യുദ്ധവിവരണങ്ങൾ വർണ്ണിക്കുന്നത് ശല്യപർവ്വത്തിലാണ്. സർവ്വസേനാധിപനായി ശല്യരായതിനാൽ ഗ്രന്ഥകർത്താവ് ശല്യപർവ്വം എന്നു പേരു കൊടുത്തു.<ref name="ReferenceA"/> ശല്യപർവ്വത്തിൽ 59 അദ്ധ്യായങ്ങളും 3220 പദ്യങ്ങളും അടങ്ങിയിരിക്കുന്നു. ==== ശല്യർവധം ==== ശല്യർ ആദ്യമായി എതിർത്തു യുദ്ധം ചെയ്തതു ധർമ്മപുത്രരുമായാണ്. വൃദ്ധനായ ശല്യരുടെ അസ്ത്രപ്രയോഗത്തിൽ യുധിഷ്ഠിരൻ ക്ഷീണിതനായി തേർത്തട്ടിൽ വീണുപോയി. ഭീമൻ സഹായത്തിനെത്തി ധർമ്മപുത്രരെ അവിടെനിന്നും മാറ്റി. വീണ്ടും ധർമ്മപുത്രർ യുദ്ധത്തിൽ തിരിച്ചുവരികയും ശല്യരുമായി അതിശക്തമായ യുദ്ധം തുടരുകയും ചെയ്തു. ഒടുവിൽ ധർമ്മപുത്രർ ദിവ്യമായ വേൽ ശല്യർക്കുനേരെ പ്രയോഗിക്കുകയും ആ വൃദ്ധൻ നിലംപതിക്കുകയും ചെയ്തു. ശല്യരുടെ പതനം കണ്ട് കൗരവപ്പട പിന്തിരിഞ്ഞോടി. ആൾക്കൂട്ടത്തിനിടയിലൂടെ രക്ഷപ്പെടാൻ ശ്രമിച്ച [[ശകുനി|ശകുനിയെ]] സഹദേവൻ കടന്നുപിടിച്ചു. ഞാൻ നിങ്ങളുടെ ബന്ധുവാണേ.. എന്നു വാവിട്ടുകരഞ്ഞ ശകുനിയെ സഹദേവൻ തന്റെ വാളിനാൽ കൊന്നുകളഞ്ഞു. ഓടിപ്പോയ കൗരവപ്പടയെ അശ്വത്ഥാമാവും, കൃതവർമ്മാവും, കൃപാചാര്യരും ചേർന്ന് വീണ്ടും യുദ്ധഭൂമിയിലേക്ക് കൊണ്ടുവന്നു. യുദ്ധം തുടങ്ങിയപ്പൊഴേക്കും സർവ്വസൈന്യാധിപൻ മരിച്ചതുകണ്ട് ദുര്യോധനൻ ഞെട്ടിപ്പോയി. അദ്ദേഹം ധൃഷ്ടദ്യുമ്നനുമായി എതിർത്തു. യഞ്ജസേനപുത്രനെ സഹായിക്കാൻ ഭീമനും അർജ്ജുനനും അവിടെ എത്തിച്ചേർന്നു. അതിഭീകരമായ ഈ യുദ്ധത്തിൽ കൗരവപ്പട മുഴുവനും തകർന്നുപോയി. ക്ഷീണിതനായി ചോരയിൽ കുളിച്ച ദുര്യോധനൻ കുതിരപ്പുറത്തേറി അവിടെ നിന്നും പാലായനം ചെയ്തു. ==== ദുര്യോധനവധം ==== [[File:Bhima fighting Duryodhana.jpg|170px|thumb|left|[[ദുര്യോധനൻ|ദുര്യോധനനുമായി]] ദ്വന്ദ്വയുദ്ധം ചെയ്യുന്ന [[ഭീമൻ]] (ചിത്രം)]] ദുര്യോധനൻ ആരോടു പറയാതെയാണ് യുദ്ധഭൂമി വിട്ടത്. അതിനാൽ കുറച്ചു സമയം കഴിഞ്ഞ് മഹാരാജാവിനെ കാണുന്നില്ല, എന്നു പലരും വിളിച്ചു പറയാൻ തുടങ്ങി. കൃതവർമ്മാവും, കൃപാചാര്യരും അവിടെ മുഴുവനും തിരഞ്ഞെങ്കിലും അദ്ദേഹത്തെ കണ്ടെത്താനായില്ല. ധൃതരാഷ്ട്ര സചിവനായ [[സഞ്ജയൻ]] അവിടെ എത്തുകയും അദ്ദേഹത്തിനു വ്യാസൻ കൊടുത്ത ദിവ്യചക്ഷുസ്സ് ഉപയോഗിച്ച് ദുര്യോധനൻ എവിടെയാണെന്നു കണ്ടെത്തുകയും ചെയ്തു. ദ്വൈപായനഹ്രദം (കൃഷ്ണഹ്രദം) എന്ന കുരുക്ഷേത്രത്തിനടുത്തുള്ള പുണ്യതീർത്ഥത്തിനു (തടാകം) സമീപമാണ് ദുര്യോധനൻ പോയത്. സഞ്ജയനെ കൂട്ടി രണ്ടും പേരും (കൃപർ, കൃതവർമ്മാവ്) ചെല്ലുമ്പോൾ രക്തം ഒഴുകി ക്ഷീണിതനായ ദുര്യോധനനെയാണ് അവിടെ കണ്ടത്. ഭീമനു ദിവസവും മാംസം കൊടുത്തിരുന്ന കാട്ടാളൻ ദുര്യോധനനെ അവിടെകാണുകയും ഈ വിവരം പാണ്ഡവരെ അറിയിച്ചതനുസരിച്ച് ഏവരും അവിടെ എത്തിച്ചേരുകയും ചെയ്തു. തടാകത്തിൽ കിടക്കുന്ന ദുര്യോധനനെ കരയ്ക്കു കയറ്റാതെ യുദ്ധം ചെയ്യാൻ പാടില്ല എന്നുള്ള യുദ്ധധർമ്മം അനുസരിച്ച്, യുധിഷ്ഠിരൻ അധിക്ഷേപവാക്കുകൾ പറഞ്ഞു കരക്കു കയറ്റി. ഈ സമയത്ത് [[ബലരാമൻ|ബലരാമനും]] അവിടെ എത്തിച്ചേർന്നു. മൈത്രേയമുനിയുടെ ശാപകഥയും (തുടയിൽ അടിയേറ്റ് മരിക്കാൻ ഇടവരട്ടെ!) ഇതിനിടയിൽ കൃഷ്ണൻ ഭീമനോട് പറഞ്ഞു. അദ്ദേഹത്തിന്റെ നിർദ്ദേശത്താൽ സ്യമന്തപഞ്ചകത്തിൽ വെച്ച് ദ്വന്ദ്വയുദ്ധം ആരംഭിച്ചു. പതിനെട്ടാം നാൾ മദ്ധ്യഹ്നം മുതൽ ആരംഭിച്ച ദ്വന്ദ്വയുദ്ധം സന്ധ്യവരെ നീണ്ടു. അവസാനം ഭീമന്റെ അതിശക്തമായുള്ള ഗദാപ്രഹരമേറ്റ് തുടയെല്ലു പൊട്ടി ദുര്യോധനൻ വീണു. ഭീമൻ അവന്റെ മാറത്തു കയറി നിന്ന് ഗദയാൽ അവന്റെ ശിരസ്സിൽ തുടരെ തുടരെ അടിച്ചു. അവന്റെ ഓരോ ദ്രോഹപ്രവൃത്തിയും എണ്ണി വിളിച്ചു പറഞ്ഞുകൊണ്ടാണ് ഓരോ അടിയും അടിച്ചത്. ഭീമന്റെ ഈ കഠിന പ്രവൃത്തികണ്ട് ബലരാമൻ ഹലായുധമെടുത്തുവന്നെങ്കിലും കൃഷ്ണൻ അദ്ദേഹത്തെ ശാന്തനാക്കി. കൗരവസേനയിലെ മൂന്നുപേർ മാത്രം ശേഷിച്ചു, അവരുടെ അനുവാദത്തോടെ യുദ്ധം അവസാനിപ്പിച്ചു. പാണ്ഡവരെല്ലാവരും തങ്ങളുടെ ശിബിരങ്ങളിലേക്ക് സമാധാനമായി മടങ്ങി. അപ്പോഴേക്കും സൂര്യനും അസ്തമിച്ചു. അർജ്ജുനരഥത്തിൽ നിന്നും അർജ്ജുനൻ ആദ്യം ഇറങ്ങാൻ കൃഷ്ണൻ ആവശ്യപ്പെട്ടു. പാർത്ഥൻ ഇറങ്ങിക്കഴിഞ്ഞു കൊടിയിൽ നിന്നും ഹനുമാനും, ഒടുവിൽ കൃഷ്ണനും ഇറങ്ങി. ചമ്മട്ടി തേർത്തട്ടിൽ തന്നെ ഇട്ടു. തൽക്ഷണം തേർ അഗ്നിക്കിരയായി. (ദ്രോണരുടെ ആഗ്നേയാസ്ത്രത്താൽ കത്തിക്കരിയേണ്ട രഥം യുദ്ധാവസാനംവരെ നശിക്കാതെ കൃഷ്ണൻ സുക്ഷിക്കുകയായിരുന്നു.) ==== സൗപ്തികപർവ്വം ==== {{പ്രധാനലേഖനം|സൗപ്തികപർവ്വം}} [[പ്രമാണം:Arastthaman propitiates Śiva before making a night attack on the Pandava camp.jpg|170px|ലഘുചിത്രം|ഇടത്ത്‌|അശ്വത്ഥാമാവ് രാത്രിയുദ്ധത്തിനു മുന്നോടിയായി ശിവപൂജ നടത്തുന്നു]] കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധത്തിലെ പതിനെട്ടാം നാളിൽ രാത്രിയിൽ നടന്ന സംഭവങ്ങളെ ഗ്രന്ഥകർത്താവ് ഈ സൗപ്തികപർവ്വത്തിൽ വിവരിച്ചിരിക്കുന്നു. സഞ്ജയനിലൂടെ വിവരങ്ങൾ അറിഞ്ഞ അശ്വത്ഥാമാവ് സ്യമന്തപഞ്ചകത്തിൽ എത്തിച്ചേർന്നു ദുര്യോധനനെ കണ്ടു. ഹസ്തിനപുരിയുടെ യുവരാജാവ് മണ്ണിൽ ചോരയൊലിപ്പിച്ചു കിടക്കുന്നതുകണ്ട് ദുഃഖിതനായ ദ്രോണപുത്രരെ സുയോധനൻ സമാധാനിപ്പിച്ചു. ഈ പർവ്വത്തിൽ 18 അദ്ധ്യായങ്ങളും 870 പദ്യങ്ങളും അടങ്ങിയിരിക്കുന്നു. ഉറക്കത്തിൽ (സുപ്തിയിൽ) നടന്ന കാര്യങ്ങൾ വിവരിക്കുന്ന അദ്ധ്യായത്തിനു വ്യാസൻ സൗപ്തികപർവ്വം എന്നുപേരുകൊടുത്തു.<ref name="ReferenceA"/> യുദ്ധം അവസാനിച്ചു കഴിഞ്ഞു തിരിച്ചെത്തിയ പാണ്ഡവർ അഞ്ചുപേരെയും കൂട്ടി കൃഷ്ണൻ ശിബിരത്തിനുപ്പുറത്ത് [[ഗോമദി നദി|ഗോമദി നദീതീരത്ത്]] പോയി അന്ന് അവിടെ വിശ്രമിക്കാൻ തീരുമാനിച്ചു. സാത്യകി അന്നു തന്നെ മഥുരയ്ക്കു പോയിരുന്നു. ആ രാത്രിയിൽ പാണ്ഡവരും കൃഷ്ണനും സാത്യകിയും ഒഴിച്ച് മറ്റുള്ളവർ പടകുടീരങ്ങളിൽതന്നെ വിശ്രമിച്ചു. പാണ്ഡവരേയും അവരുടെ പുത്രന്മാരേയും, ധൃഷ്ടദ്യുമ്നനേയും എന്നുവേണ്ട സർവ്വമാന ആൾക്കാരെയും ഈ രാത്രിയിൽ തന്നെ കൊല്ലുമെന്നു അശ്വത്ഥാമാവ് ദുര്യോധനനു വാക്കുകൊടുത്തു. അതിനെത്തുടർന്ന് [[കൃപർ|കൃപാചാര്യരുടെ]] നിർദ്ദേശത്താൽ ദുര്യോധനൻ കിടന്നകിടപ്പിൽ തന്നെ അശ്വത്ഥാമാവിനെ കൗരവസേനാധിപതിയായി വാഴിച്ചു. മൂന്നുപേരും അവിടെനിന്നും യാത്രതിരിച്ചു. ഇടയ്ക്കുവെച്ച് വിശ്രമിച്ച ഈ മൂവർസംഘത്തിലെ കൃതവർമ്മാവും കൃപാചാര്യരും പകലു നടന്ന യുദ്ധത്തിന്റെ ക്ഷീണത്തിൽ ഉറങ്ങിപ്പോയി. പക്ഷേ തന്റെ പിതാവ്‌ ദ്രോണാചാര്യരുടെ ഘാതകരെ ഉന്മൂലനാശം ചെയ്യാൻ എന്താണ്‌ പോംവഴി എന്നാലോചിച്ച്‌ കൊണ്ടിരിക്കുകയായിരുന്നു അശ്വത്ഥാമാവ്‌. പാണ്ഡവരോടുള്ള അടക്കാനാവാത്ത പക അയാളുടെ മാനസികനില തന്നെ അവതാളത്തിലാക്കി. രാവേറെയായി, ഇതിനിടയിൽ അശ്വത്ഥാമാവ് ഒരു കാഴ്ചകണ്ടു. ദൂരെ ഒരു മരത്തിൽ സുഷുപ്‌തിയിലാണ്ടിരിക്കുന്ന [[കാക്ക|കാക്കക്കൂട്ടത്തെ]] ഒളിച്ചു വന്നാക്രമിക്കുന്ന [[മൂങ്ങ|കൂമന്മാരുടെ]] ചെയ്‌തികൾ അവന്റെ ശ്രദ്ധയിൽപ്പെട്ടു. കൂമന്മാരുടെ ആ യുദ്ധതന്ത്രം അശ്വത്ഥാമാവ്‌ നടപ്പിലാക്കാൻ തീരുമാനിക്കുന്നു. ==== ധൃഷ്ടദ്യുമ്നവധം ==== [[അശ്വത്ഥാമാവ്]] ഓരോ കുടീരത്തിലും കയറി ഉറങ്ങിക്കിടന്ന സകലമാനമാൾക്കാരെയും നിർദ്ദയം കൊന്നൊടുക്കി. പകുതി ജീവനോടെ പുറത്തേക്ക് ഓടിയിറങ്ങിയവരെ പുറത്തുകാവൽ നിന്നിരുന്ന കൃതവർമ്മാവും, കൃപാചാര്യരും ചേർന്ന് കൊന്നു. അമാവാസി രാത്രിയായതിനാൽ കൂരിരുട്ടിൽ നടന്ന സംഭവം അടുത്തുള്ള കുടീരങ്ങളിൽ അറിയുന്നതിനു മുൻപെ മൂവർക്കും അവരെ ആക്രമിക്കാനും സഹായകമായി. ഉറങ്ങിക്കിടന്ന [[ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ|ധൃഷ്ടദ്യുമ്നന്റെ]] നെഞ്ചത്തു ചവുട്ടി അശ്വത്ഥാമാവ് അവനെ ഉണർത്തി. തലമുടിക്കു പിടിച്ചു വലിച്ചു താഴെയിട്ട് നിർദ്ദയം ചവുട്ടിയും, മാന്തിക്കീറിയും അവനെ ആക്രമിച്ചു. പാണ്ഡവസേനാധിപതിയായ ധൃഷ്ടദ്യുമ്നനെ ആയുധമെടുക്കാതെയാണ് അശ്വത്ഥാമാവ് കൊന്നത്. ഇതിനിടയിൽ ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ തന്നെ ആയുധം കൊണ്ട് കൊല്ലാൻ അശ്വത്ഥാമാവിനോട് അപേക്ഷിച്ചു എങ്കിലും അതുകൂട്ടാക്കാതെ തന്റെ പിതാവിനെ കൊന്നതിനാലുള്ള കോപത്താൽ പൈശാചികമായിതന്നെ അവനെ കൈയ്യും, നഖവും, കാലുമുപയോഗിച്ച് അതിഹീനമായി കൊലചെയ്തു. അതിനുശേഷം [[ശിഖണ്ഡി|ശിഖണ്ഡിയേയും]], [[ദ്രൗപദി|ദ്രൗപദിയുടെ]] അഞ്ചുപുത്രന്മാരേയും ([[പ്രതിവിന്ധ്യൻ]], [[സുതസോമൻ]], [[ശ്രുതസേനൻ]], [[ശതാനീകൻ]], [[ശ്രുതകർമ്മാവ്]]) കൊന്നൊടുക്കി. പാണ്ഡവർക്കു പുത്രന്മാരായും ഈ അഞ്ചുപേർ മാത്രമേ യുദ്ധാനന്തരം അവശേഷിച്ചിരുന്നുള്ളു. അവരെയാണ് പതിനെട്ടാം യുദ്ധം കഴിഞ്ഞ് ക്ഷീണിച്ചുറങ്ങുമ്പോൾ രാത്രിയിൽ കൊലചെയ്തത്. അർജ്ജുനന്റെ പുത്രനായ [[ബഭ്രുവാഹനൻ]] ഒഴിച്ച് (മണലൂർ രാജകുമാരിയായ [[ചിത്രാംഗദ]] യിൽ ജനിച്ച കുമാരൻ) എല്ലാ പാണ്ഡവ പുത്രന്മാരും യുദ്ധത്തിൽ പങ്കെടുത്തിരുന്നു. കുരുക്ഷേത്രയിലെ പടകുടീരത്തിൽ ഉറങ്ങിക്കിടന്ന എല്ലാവരേയും കൊന്നൊടുക്കിയ അശ്വത്ഥാമാവിനു പാണ്ഡവരെ അവിടെ കണ്ടെത്താനായില്ല. മൂന്നുപേരും വീണ്ടും പല തവണ പാണ്ഡവർക്കായി അവിടെ തിരച്ചിൽ നടത്തിയെങ്കിലും കാണാഞ്ഞതിനാൽ അവസാനം ആ കുടീരങ്ങൾ മുഴുവനും അവർ തീയിട്ടു നശിപ്പിച്ചു. പാണ്ഡവർ അവിടെ ഒളിച്ചിരുപ്പുണ്ടെങ്കിൽ തീയിൽ വെന്തു മരിച്ചോളും എന്നുകരുതിയാണ് പടകുടീരങ്ങൾക്ക് തീയിട്ടത്. അതിനുശേഷം ഈ സന്തോഷ വാർത്ത അറിയിക്കുവാൻ മൂന്നുപേരും ആ രാത്രിയിൽ തന്നെ ദുര്യോധനനികിടത്തിൽ ചെന്നു ചേർന്നു. സൂര്യോദയത്തിനു മുൻപു തന്നെ തിരിച്ചെത്തിയ മൂന്നുപേരും അവിടെ നടന്ന വിവരങ്ങൾ ദുര്യോധനനെ വിശദമായി അറിയിച്ചു. പാണ്ഡവരും ശേഷിച്ച മറ്റുള്ളവരും മരിച്ചുവെന്ന് കേട്ട് സന്തുഷ്ടനായ ദുര്യോധനൻ അശ്വത്ഥാമാവിനെ പ്രശംസിക്കാനും മടിച്ചില്ല. കുറച്ചുനാഴികകൾക്കു ശേഷം സുര്യോദയത്തിനു മുൻപായി ദുര്യോധനനും മരിച്ചു. ==== ചൂഢാമണി ==== [[File:Draupadi and Ashvatthaman, Punjab Hills c. 1730.jpg|170px|thumb|left| ചൂഢാമണി തലയിൽ ചൂടുന്ന ദ്രൗപദിയും പാണ്ഡവരും; ചോരയൊലിപ്പിച്ച് ഓടിയകലുന്ന അശ്വത്ഥാമാവും (ചിത്രം)]] സഹോദരനേയും അഞ്ചു മക്കളേയും നഷ്‌ടപ്പെട്ട [[പാഞ്ചാലി]] ദുഃഖത്താൽ പൊട്ടികരഞ്ഞു. പാഞ്ചാലിയെ സാന്ത്വനിപ്പിക്കാൻ ഏവരും ശ്രമിച്ചെങ്കിലും അവസാനം ഭീമൻ അശ്വത്ഥാമാവിനെ വധിക്കാൻ പുറപ്പെട്ടു. അശ്വത്ഥാമാവിനെ തേടിയുള്ള ഭീമന്റെ പുറപ്പാട്‌ മനസ്സിലാക്കിയ കൃഷ്‌ണൻ അർജ്ജുനനുമൊത്ത് ഭീമനു പുറകെ യാത്രതിരിച്ചു. യുദ്ധ നിപുണനായ അശ്വത്ഥാമാവിനെ എതിരിടാൻ ഭീമനു ഒറ്റയ്ക്കാവില്ല എന്നു മനസ്സിലാക്കിയാണ് അനർത്ഥങ്ങൾ സംഭവിക്കുന്നതിനുമുമ്പ്‌ അവിടെയെത്താൻ കൃഷ്ണാർജ്ജുനന്മാർ പുറപ്പെട്ടത്. അശ്വത്ഥാമാവിനെ കണ്ടുമുട്ടിയ ഭീമൻ അവനെ യുദ്ധത്തിനു വിളിക്കുകയും ഗംഗയിൽ കുളിച്ചുകൊണ്ടിരുന്ന അശ്വത്ഥാമാവ് ഭീമന്റെ വെല്ലുവിളി സ്വീകരിച്ച്‌ പുറത്ത്‌ വരികയും ഒരു പുൽക്കൊടി പറിച്ചെടുത്ത്‌ പാണ്ഡവകുലത്തെ മുഴുവനോടെ നശിപ്പിക്കാൻ കഴിവുള്ള ബ്രഹ്മാസ്‌ത്രം പ്രയോഗിക്കുകയും ചെയ്തു. ആ സമയത്ത് അവിടെ എത്തിച്ചേർന്ന അർജ്ജുനനും മറ്റുപോംവഴികളില്ലാത്തതിനാൽ ബ്രഹ്മാസ്‌ത്രം പ്രയോഗിച്ചു. പക്ഷേ, ഈ രണ്ടു ബ്രഹ്മാസ്‌ത്രങ്ങളും കൂട്ടിമുട്ടിയാൽ ലോകം നശിക്കും എന്ന്‌ മനസ്സിലാക്കിയ കൃഷ്‌ണൻ, ബ്രഹ്മാസ്‌ത്രത്തെ തിരിച്ചുവിളിക്കാൻ ഇരുവരോടും നിർദ്ദേശിച്ചു. അർജ്ജുനൻ തന്റെ ബ്രഹ്മാസ്‌ത്രം പിൻവലിച്ചെങ്കിലും അശ്വത്ഥാമാവ് കൂട്ടാക്കിയില്ല. അതിനെതുടർന്ന് ദുരന്തം ഒഴിവായെങ്കിലും കൃഷ്‌ണൻ അശ്വത്ഥാമാവിനെ ശപിച്ചു. ദ്രൗപദിയുടെ ആഗ്രഹപൂർത്തിക്കായി ഭീമൻ അശ്വത്ഥാമാവിന്റെ ശിരസ്സിലെ ചൂഡാരത്നം ശിരസ്സു നൂഴ്ന്ന് എടുത്തു, പാഞ്ചാലിക്കു സമ്മാനിച്ചു. അശ്വത്ഥാമാവിന്റെ ബ്രഹ്മാസ്ത്രം അവന്റെ ആഗ്രഹപ്രകാരം ഗർഭിണിയായ ഉത്തരയുടെ വയറ്റിൽ പതിക്കുകയും ഗർഭസ്ഥശിശു മരണപ്പെടുകയും ചെയ്തു. കൃഷ്ണശാപം മൂലം ദേഹമാസകലം ചൊറിച്ചിലും മറ്റു ത്വക്‌ രോഗങ്ങളുമായി [[സപ്തചിരഞ്ജീവികൾ|ചിരഞ്ജീവിയായ]] അശ്വത്ഥാമാവ്‌ യാത്ര തുടർന്നു. ==യുദ്ധത്തിൽ കൊല്ലപ്പെട്ടവരുടെ എണ്ണം== മഹാഭാരതയുദ്ധത്തിൽ കൊല്ലപ്പെട്ടവരുടെ സംഖ്യയെക്കുറിച്ചും മഹാഭാരതത്തിൽ സൂചനയുണ്ട് . മഹാഭാരതയുദ്ധത്തിൽ എത്രപേരാണ് കൊല്ലപ്പെട്ടതെന്ന ധൃതരാഷ്ട്രരുടെ ചോദ്യത്തിന് യുധിഷ്ഠിരൻ പറയുന്ന ഉത്തരമിതാണ് . മൊത്തത്തിൽ 166 കോടി 20000 പേര് [1660020000 ] കൊല്ലപ്പെട്ടു . 24165 വീരന്മാരെ കാണാതായി . യുധിഷ്ഠിര ഉവാച (യുധിഷ്ഠിരൻ ധൃതരാഷ്ട്ര മഹാരാജാവിനോട് പറയുന്നതാണ് സന്ദർഭം) '''ദശായുതാനാമയുതം സഹസ്രാണി ച വിംശതിഃ'''<br> '''കോട്യഃ ഷഷ്ഠിശ്ച ഷഡ് ചൈവ ഹ്യാസ്മിൻ രാജൻ മൃധേ ഹതാഃ'''<br> '''[മഹാഭാരതം , സ്ത്രീപർവ്വം , അദ്ധ്യായം 26 , ശ്ളോകം 9]'''<br> '''(ഭാഷാ അർത്ഥം):'''<br> പതിനായിരം പത്തു - പതിനായിരവും , ഇരുപതു ആയിരവും , അറുപത്തിയാറു കോടിയും ആൾക്കാർ യുദ്ധത്തിൽ കൊല്ലപ്പെട്ടു രാജാവേ . '''(വ്യാഖ്യാനം)''' ഇവിടെ പത്തു പതിനായിരം എന്നാൽ ഒരു ലക്ഷമാണ് . (10 x 10000 ). അതുപോലത്തെ പതിനായിരം പത്തു പതിനായിരമെന്നാണ് പറയുന്നത് . അപ്പോൾ 10000 x (10 x 10000 ) . അതിന്റെ സംഖ്യ നൂറു കോടി ആണ് . അതായത് 1000000000 ( നൂറു കോടി ) . പിന്നെയൊരു ഇരുപതിനായിരം . അപ്പോൾ 1000020000 . പിന്നെ ഒരു അറുപത്തിയാറു കോടി(660000000) . അപ്പോൾ 1660020000 പേരാണ് മഹാഭാരതയുദ്ധത്തിൽ കൊല്ലപ്പെട്ടത് . അതായത് നൂറ്റി അറുപത്തിയാറു കോടി ഇരുപതിനായിരം പേരാണ് മരിച്ചതെന്ന് കണക്കു പറയുന്നു . ഇതിനു കാരണമെന്ത് ? മഹാഭാരതയുദ്ധത്തിൽ കുരുപാണ്ഡവരുടെ 18 അക്ഷൗഹിണികളിൽ ഉൾപ്പെടാത്ത കുറെയധികം രാക്ഷസന്മാരും , മ്ളേച്ഛവർഗ്ഗത്തിലേയും മാറ്റാൽക്കാരും ചീനന്മാരും കാംബോജരും വരെ യുദ്ധത്തിൽ പങ്കെടുത്തിരുന്നു . അതുകൊണ്ടാണ് 166 കോടിയോളം വനന്തു .<ref name="test41">[http://www.sacred-texts.com/hin/m11/m11025.htm Kisori Mohan Ganguly Translation of Mahabharatha]മഹാഭാരതം , സ്ത്രീപർവ്വം , അദ്ധ്യായം 26 </ref> മറ്റൊരു ശ്ളോകം പറയുന്നു . (യുധിഷ്ഠിരൻ ധൃതരാഷ്ട്ര മഹാരാജാവിനോട് പറയുന്നതാണ് സന്ദർഭം) '''അലക്ഷിതാനാം വീരാണാം സഹസ്രാണി ചതുർദ്ദശ'''<br> '''ദശ ചാന്യാനി രാജേന്ദ്ര ശതം ഷഷ്ഠിശ്ച പഞ്ച ച'''<br> '''[മഹാഭാരതം , സ്ത്രീപർവ്വം , അദ്ധ്യായം 26 , ശ്ളോകം 10]'''<br> '''(ഭാഷാ അർത്ഥം):''' ഇരുപത്തിനാല് ആയിരവും പിന്നെ നൂറ്റി അറുപത്തിയഞ്ച് പേരും ആൾക്കാരെ യുദ്ധത്തിൽ കാണാതായി രാജാവേ. '''(വ്യാഖ്യാനം)''' ഇരുപത്തിനാലായിരത്തി ഒരുന്നൂറ്റി അറുപത്തിയഞ്ച് പേരെ യുദ്ധത്തിൽ കാണാതായിരിക്കുന്നു രാജാവേ . (അവർ യുദ്ധത്തിൽ മരിക്കുമെന്ന് പേടിച്ചു ഓടിയൊളിച്ചതാണ്) . == യുദ്ധത്തിൽ അവശേഷിച്ചവർ == പതിനെട്ടുനാൾ നീണ്ടുനിന്ന കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധത്തെ അതിജീവിച്ചത് പന്ത്രണ്ടുപേർ മാത്രമായിരുന്നു. പാണ്ഡവപക്ഷത്ത് കൃഷ്ണനും, സാത്യകിയും, യുയുത്സുവും, പാണ്ഡവർ അഞ്ചുപേരുമായി എട്ടുപേർ മാത്രമായിരുന്നു യുദ്ധത്തിൽ പങ്കെടുത്തവരിൽ അതിനുശേഷം ജീവിച്ചത്. അർജ്ജുനനു ചിത്രാംഗദയിൽ ജനിച്ച [[ബഭ്രുവാഹനൻ]] യുദ്ധത്തിൽ പങ്കെടുത്തിരുന്നില്ല. അതിനാൽ പാണ്ഡവർക്കു പുത്രനായി ബഭ്രുവാഹനൻ മാത്രം അവശേഷിച്ചിരുന്നുള്ളു. യുദ്ധസമയത്ത് ഉത്തര ഗർഭിണിയായിരുന്നതിനാൽ അഭിമന്യുവിന്റെ പുത്രനായി പിന്നീടു ജനിച്ച [[പരീക്ഷിത്]] പാണ്ഡവർക്കു പൗത്രനായി. കൗരവപക്ഷത്ത് നാലുപേർ മാത്രമാണ് പതിനൊന്ന് അക്ഷൗഹിണിപടയിൽ അവശേഷിച്ചത്. കൃപിയിൽ ദ്രോണർക്കു ജനിച്ച അശ്വത്ഥാമാവും, കൃപാചാര്യരും യുദ്ധത്തിൽ അവശേഷിച്ചിരുന്നു. ഇവർ രണ്ടുപേരും സപ്ത ചിരഞ്ജീവികളിൽ ഉൾപ്പെട്ടവരായിരുന്നതിനാൽ ഇരുവരയേയും മരണം തൊട്ടില്ല. ഇവരെ കൂടാതെ കൃതവർമ്മാവും, [[വൃഷകേതു|വൃഷകേതുവും]] യുദ്ധത്തിൽ മരിക്കാതെ അവശേഷിച്ചിരുന്നു. ഈ പന്ത്രണ്ടുപേരിൽ യുയുത്സുവിന്റേയും, വൃഷകേതുവിന്റേയും മരണം ഗ്രന്ഥകാരൻ പ്രതിപാദിക്കുന്നില്ലയെങ്കിലും മറ്റുള്ള എട്ടുപേരും കലിയുഗാരംഭത്തിൽ മരണപ്പെട്ടതായി സ്വർഗ്ഗാരോഹണപർവ്വത്തിലും, മുസലപർവ്വത്തിലുമായി മഹാഭാരതത്തിൽ വിവരിക്കുന്നുണ്ട്. കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധത്തിനുശേഷം പാണ്ഡവർ അഞ്ചുപേരും കൃഷ്ണനും മാത്രമെ അവശേഷിക്കൂവെന്ന് വളരെ മുൻപുതന്നെ [[ഉലൂപി]] പുത്രനായ [[ഇരാവാൻ|ഇരവാനു]] അറിയാമായിരുന്നുവെന്ന് ഗ്രന്ഥകാരൻ മഹാഭാഗവതത്തിൽ പറയുന്നുണ്ട്. കൃഷ്ണനു സത്യഭാമയിൽ ജനിച്ച വത്സലയെ (സുന്ദരി) വിവാഹം കഴിക്കാൻ പുറപ്പെട്ട അഭിമന്യുവിനെ കാട്ടിൽവെച്ച് കണ്ടുമുട്ടിയ ഇരാവാൻ തന്റെ ഖഡ്ഗം അവിടെ പന്തലിച്ചുനിന്ന വൃക്ഷത്തിൽ വൃഥാ ആഞ്ഞു വീശി. അഞ്ചു ശിഖരങ്ങളും തായ്ത്തടിയും ഒഴിച്ചുള്ള സർവ്വകൊമ്പുകളും ഇലച്ചില്ലകളും അറ്റ് താഴെ വീണു. ആസന്നമായി നടക്കാൻ പോകുന്ന യുദ്ധത്തിന്റെ ചിത്രം ഇതാവുമെന്നു [[ഇരാവാൻ]] കാണിച്ചുകൊടുക്കുന്നുണ്ട്.<ref>മഹാഭാഗവതം -- ISBN 8-85315-07-8 -- ഡോ.പി.എസ്സ് നായർ -- വിദ്യാരംഭം പ്രസിദ്ധീകരണം, ആലപ്പുഴ</ref>. == ഗാന്ധാരി വിലാപം == തന്റെ നൂറു പുത്രന്മാരും, പുത്രിഭർത്താവും, അവരുടെ മക്കളും, സഹോദരനും എന്നുവേണ്ട സർവ്വ ബന്ധുജനങ്ങളും മരിച്ചതറിഞ്ഞ [[ഗാന്ധാരി]] കുരുക്ഷേത്ര യുദ്ധഭൂമി സന്ദർശിക്കാൻ ആഗ്രഹം പ്രകടിപ്പിച്ചു. [[ദുര്യോധനൻ|ദുര്യോധനന്റെ]] പത്നിയായ [[ഭാനുമതിയും]] മറ്റു പുത്രവധുമാരും, പൗത്രവധുക്കളും അവർക്കൊപ്പം യുദ്ധക്കളത്തിലേക്ക് അനുഗമിച്ചു. പുത്രിയായ [[ദുശ്ശള|ദുശ്ശളയേയും]] അവർ ഒപ്പം കൂട്ടി. അതിഭയാനകമായിരുന്നു യുദ്ധക്കളത്തിലെ കാഴ്ചകൾ. പതിനെട്ടുനാൾ നീണ്ടുനിന്ന യുദ്ധം ഒരു ജനസമൂഹത്തെ മുഴുവനും വേദനപ്പിച്ച് ഇല്ലാതാക്കി. ആദ്യ ദിവസങ്ങളിൽ മരിച്ചുവീണ പലരുടേയും ജഢങ്ങൾ അഴുകിത്തുടങ്ങിയിരുന്നു. പലതിനു അംഗഭംഗം വന്നവയായിരുന്നു. ജീവൻ പൂർണ്ണമായും നിലച്ചിട്ടില്ലാത്ത ശരീരങ്ങൾക്കു കഴുകനും നരിയും കാവലിരിക്കുന്നു. യുദ്ധഭൂമിയിൽ എത്തിയ സ്ത്രീജനങ്ങൾ അവരുടെ പ്രിയപ്പെട്ടവരെ തേടിഅലഞ്ഞു. [[ഭാനുമതി|ഭാനുമതിയുടെ]] സഹായത്തോടെ ഗാന്ധാരി ദുര്യോധന നികടത്തിൽ എത്തിച്ചേർന്നു. അവിടെവെച്ച് ഗാന്ധാരി തന്റെ കൺകെട്ട്‌ അഴിക്കുകയും മൃതരായ തന്റെ മൂത്ത പുത്രനെയും മറ്റു മക്കളേയും ബന്ധുക്കളേയും കണ്ടു. [[ഗാന്ധാരം|ഗാന്ധാരരാജ്യത്തിന്റെ]] ചക്രവർത്തി [[സുബലൻ|സുബലന്റെ]] പുത്രിയായ ഗാന്ധാരി അന്ധനായ [[ധൃതരാഷ്ട്രർ|ധൃതരാഷ്ട്രരെ]] വിവാഹം കഴിച്ചപ്പോൾ മുതൽ താനും അന്ധയായി ജീവിക്കാൻ ബാദ്ധ്യസ്ഥയാണെന്നു തീരുമാനിച്ച് സ്വന്തം കണ്ണുകൾ പട്ടുവസ്ത്രത്തിന്റെ നാടകൊണ്ടു കെട്ടിവച്ച് പതിവ്രതാരത്‌നമായി ജീവിച്ചു. അന്നുകെട്ടിയ കണ്ണുകൾ യുദ്ധത്തിനു മുൻപ് ഒരിക്കൽ മാത്രം തന്റെ പുത്രനായ ദുര്യോധനനെ അനുഗ്രഹിക്കാനായി തുറന്നിരുന്നു. അന്ന് ഗാന്ധാരി തന്റെ കണ്ണിലെ കെട്ട്‌ മാറ്റിയപ്പോൾ ദുര്യോധനന്റെ തുടയൊഴിച്ച്‌ മറ്റെല്ലാ ശരീരഭാഗത്തേക്കും അത്രയും കാലം സംഭരിച്ച പാതിവ്രത്യശക്തി മുഴുവൻ അവർ പകർന്നു കൊടുത്തു. പിന്നീട് ഗാന്ധാരി ഇവിടെ കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധഭൂമിയിൽവച്ചാണ് തന്റെ കണ്ണിലെ കെട്ടഴിച്ചത്. അതിഭയാനകമായിരുന്നു അവരുടെ ആ കാഴ്ച. തന്റെ നൂറു മക്കളുടെയും ദാരുണമരണം നേരിട്ടുകണ്ടു ആ മാതാവ്; അടങ്ങാത്ത പുത്രസ്നേഹത്തിനു മുൻപിൽ കൃഷ്ണൻ പോലും സത്ബധനായിപ്പോയി. ഗാന്ധാരി വിലപിക്കുന്ന കാഴ്ച ഗ്രന്ഥകർത്താവ് മഹാഭാരതത്തിൽ [[സ്തീപർവം|സ്ത്രീപർവ്വത്തിലൂടെ]] വിവരിക്കുന്നു. വ്യാസൻ ഇതിനായി സ്ത്രീപർവ്വത്തിൽ 27 അദ്ധ്യായങ്ങളും 775 പദ്യങ്ങളും ചേർത്തിരിക്കുന്നു. [[ഭാനുമതിയുടെ]] നെഞ്ചത്തടിച്ചുള്ള കരച്ചിലിൽ ഗാന്ധാരിയുടെ അടങ്ങാത്ത മാതൃസ്നേഹം അണപൊട്ടിയൊഴുകി. അവർ [[കൃഷ്ണൻ|കൃഷ്ണനുനേരെ]] തിരിഞ്ഞു. കൃഷ്ണന്റെ കാപട്യവും, വക്രബുദ്ധിയും മൂലമാണ് തന്റെ നൂറുപുത്രന്മാർക്കും ഈ ഗതിവന്നത് എന്ന് ആക്രോശിച്ചു ആ [[മാതാവ്]]. [[ഭീഷ്മർ|ഭീഷ്മപിതാമഹനെ]] ശരശയ്യയിൽ വീഴിച്ചതും, കളളം പറഞ്ഞ് [[ദ്രോണർ|ദ്രോണരെ]] കൊലചെയ്തതും, [[ജയദ്രഥൻ|ജയദ്രഥനെ]] കൊല്ലാൻ [[സൂര്യൻ|സൂര്യംബിംബം]] മറച്ചതും, [[ദുര്യോധനൻ|ദുര്യോധനന്റെ]] മരണത്തിടയാക്കിയ നിർബന്ധപൂർവ്വമായ ദ്വന്ദ്വയുദ്ധത്തിനും അവസാനം, അരയ്ക്കു താഴെ അടിക്കാൻ പാടില്ലയെന്നുള്ള യുദ്ധനീതി മറച്ചുവെച്ച് [[ഭീമൻ|ഭീമനോട്]] ദുര്യോധനന്റെ തുട അടിച്ചുപൊട്ടിക്കാൻ ഉപദേശിച്ചതും കൃഷ്ണൻ കാരണമാണെന്നു ആ മാതാവ് കുറ്റപ്പെടുത്തി. തുടർന്ന് അവർ ഇങ്ങനെ ശപിച്ചു; "കൃഷ്ണാ , പാണ്ഡവരും ധാർത്തരാഷ്ട്രന്മാരും പരസ്പരം കൊന്നു തീർന്നു . എന്തിനാണ് അവരെ നീ തീർത്തും ഉപേക്ഷിച്ചു കളഞ്ഞത് ? . നീ രണ്ടിനും സമർത്ഥനും ശ്രുതവാക്യനും അസംഖ്യം ഭൃത്യന്മാരും വിപുലമായ സൈന്യബലമുള്ളവനും ശക്തനുമല്ലേ ? അല്ലയോ മധുസൂദനാ , അപ്പോൾ കുരുക്കളുടെ നാശം നിന്റെ ഇച്ഛയനുസരിച്ചാണ് നടന്നത് . അതിനാൽ , മഹാബാഹോ അതിന്റെ ഫലം നീയും അനുഭവിക്കട്ടെ . പതിശുശ്രൂഷയാൽ അൽപ്പമെങ്കിലും തപോബലം ഞാൻ ആർജ്ജിച്ചിട്ടുണ്ടെങ്കിൽ , ആ തപോബലത്താൽ അല്ലയോ ചക്രഗദാധരാ , ഞാൻ നിന്നെ ശപിക്കുകയാണ് . പരസ്പരം കൊല്ലുന്ന ബന്ധുക്കളായ കുരുപാണ്ഡവരെ നീ ഉപേക്ഷിക്കുകയാൽ , അല്ലയോ ഗോവിന്ദാ , നിന്റെ ബന്ധുക്കളും ഇതുപോലെ കൊല്ലപ്പെടുന്നതാണ് . ഇന്നേക്ക് മുപ്പത്തിയാറാമാണ്ട് തികയുമ്പോൾ , ബന്ധുക്കളും അമാത്യന്മാരും പുത്രന്മാരുമൊക്കെ കൊല്ലപ്പെട്ട്‌ വനത്തിലൂടെ നടക്കുമ്പോൾ , കുത്സിതമായ ഒരു ഉപായത്താൽ നീയും മരിക്കുന്നതാണ് . ഈ കാണും പടി , ബന്ധുക്കളെല്ലാം മരിച്ച് നിങ്ങളുടെ സ്ത്രീകളും ഭാരതസ്ത്രീകളെപ്പോലെ അനാഥകളായി വിലപിക്കും " [മഹാഭാരതം , സ്ത്രീപർവ്വം , അദ്ധ്യായം 25 , ശ്ളോകങ്ങൾ 39 മുതൽ 46 വരെ]". ഗാന്ധാരിയുടെ ശാപവാക്കുകൾ കേട്ടിട്ടും ഭഗവാൻ കൃഷ്ണന് ഒരു കുലുക്കവുമുണ്ടായില്ല . അദ്ദേഹം താൻ ചെയ്യാനുദ്ദേശിച്ചിരിക്കുന്ന കാര്യം തന്നെയാണ് ശാപവാക്കുകളിലൂടെ ഗാന്ധാരി ഇപ്പോൾ പറഞ്ഞതെന്ന് അവളെ അറിയിച്ചു . ഉത്തമഭക്തയും ധർമ്മിഷ്ഠയുമായ ഗാന്ധാരിയുടെ വാക്കുകളെ സത്യമാക്കുവാനും , താൻ നിശ്ചയിച്ചിട്ടുള്ളത് നടത്താനുമായി ശ്രീകൃഷ്ണഭഗവാൻ ഗാന്ധാരിയുടെ ശാപത്തെ പുഞ്ചിരിയോടെ സ്വീകരിച്ചു .അതനുസരിച്ചാണ് പിൽക്കാലത്ത് യദുകുലം നശിച്ചതും ദ്വാരക കടലിൽ മുങ്ങിപ്പോയതും .പിന്നീട് ധൃതരാഷ്ട്രരുടെ നിർദ്ദേശത്താൽ ശേഷിച്ച ജഢങ്ങൾ സംസ്കരിക്കാനുള്ള സൗകര്യം [[ധർമ്മപുത്രർ]] ചെയ്തു. == ശാന്തിപർവ്വം == മരിച്ചവരുടെ ആത്മാക്കൾക്ക് ശാന്തിലഭിക്കുന്ന കഥാസന്ദർഭങ്ങൾ ഗ്രന്ഥകാരൻ ശാന്തിപർവ്വത്തിൽ ഉൾപ്പെടുത്തിയിരിക്കുന്നു. 339 അദ്ധ്യായങ്ങളിലായി 14525 gnപദ്യങ്ങളിലൂടെയാണ് [[ശാന്തിപർവ്വം]] കടന്നുപോകുന്നത്. വ്യാസഭാരതത്തിലെ ഏറ്റവും വലിയ പർവ്വമാണ് ശാന്തിപർവ്വം.<ref>ശാന്തിപർവ്വം : മഹാഭാഗവതം -- ISBN 8-85315-07-8 -- ഡോ.പി.എസ്സ് നായർ -- വിദ്യാരംഭം പ്രസിദ്ധീകരണം, ആലപ്പുഴ</ref>.<ref>സി. രാജഗോപാലാചാരിയുടെ മഹാഭാരതം; "54--സഞ്ജയ മിഷൻ (സഞ്ജയദൂത്)"</ref> യുദ്ധത്തിൽ മരണമടഞ്ഞവർക്ക് പിതൃശുദ്ധികർമ്മങ്ങൾ എല്ലാം നിർവ്വഹിച്ചു. എല്ലാത്തിനു ധർമ്മപുത്രർ നേരിട്ടു നേതൃത്വം നൽകി. രാജ്യാഭിഷേകത്തിനുശേഷം ഒരിക്കൻ കുന്തിദേവി ധർമ്മപുത്രരെ കാണാനായി അവന്റെ കൊട്ടാരത്തിൽ എഴുന്നള്ളി. സങ്കടത്തോടെ അവർ കർണ്ണരഹസ്യം യുധിഷ്ഠിരനെ അറിയിച്ചു. താൻ മൂലമാണ് ജ്യേഷ്ഠനായ കർണ്ണൻ കൊലചെയ്യപ്പെട്ടത് എന്നറിഞ്ഞപ്പോൾ രാജാവ് ബോധരഹിതനായി നിലത്തുവീണു. ഇതറിഞ്ഞ് മറ്റു സഹോദരന്മാരും ഇതിനോടകം അവിടെ എത്തിച്ചേർന്നു. കർണ്ണന്റെ പുത്രന്മാർ ഏവരും യുദ്ധത്തിൽ മരിച്ചിരിക്കുന്നതിനാൽ കർണ്ണനുവേണ്ടി ആരും ഇതുവരെ പിതൃകർമ്മങ്ങൾ നടത്തിയിട്ടില്ല എന്നുള്ള വിവരവും കുന്തി പാണ്ഡവരെ അറിയിച്ചു. അഞ്ചുപേരും ചേർന്നു മൂത്തജ്യേഷ്ഠനുവേണ്ടി ബലിതർപ്പണം നടത്തുവാൻ കുന്തി അവരോട് അപേക്ഷിച്ചു. കർണ്ണരഹസ്യം മുൻപ് അറിഞ്ഞിരുന്നെങ്കിൽ അവനെ രാജാവായി വാഴിച്ചേനെ; ചിലപ്പോൾ ദുര്യോധനനും അതു സ്വീകാര്യമായേനെ; അതുമൂലം കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധം ഒഴിവാക്കാമായിരുന്നു; എന്നിങ്ങനെ പലവുരു ദുഃഖാർത്തനായി പുലമ്പിക്കൊണ്ട് അഞ്ചുപേരും പ്രത്യേകിച്ച് യുധിഷ്ഠിരൻ വളരെയേറെ സങ്കടപ്പെട്ടു. പിറ്റേന്ന് തന്നെ കർണ്ണനുവേണ്ടി പാണ്ഡവർ അഞ്ചുപേരും ചേർന്ന് പിതൃബലി നടത്തി. അതിനുശേഷം അവന്റെ പുത്രന്മാർക്കും വേണ്ട തർപ്പണപൂജകൾ നടത്തി. തുടർന്ന് പാണ്ഡവർ ഹസ്തിനപുരിയിൽ തിരിച്ചെത്തി കർണ്ണന്റെ വിധവയെ കണ്ട് സമാധാനിപ്പിച്ചു. അന്ന് അവിടെ കൂടുതൽ സമയം ചിലവഴിക്കാനും ജ്യേഷ്ഠത്തിയുമായി ദുഃഖത്തിൽ പങ്കുചേരാൻ പാഞ്ചാലിയും സുഭദ്രയും പ്രത്യേകം ശ്രദ്ധചെലുത്തി. എല്ലാവരും കർണ്ണപത്നിയുടെ കാൽക്കൽ നമസ്കരിച്ച് ആശിർവാദം വാങ്ങിയാണ് തങ്ങളുടെ കൊട്ടാരങ്ങളിലേക്ക് തിരിച്ചത്. അന്നുതന്നെ ധൃതരാഷ്ട്രരേയും ഗാന്ധാരിയേയും വിദുരരേയും കണ്ടു വണങ്ങാനും യുധിഷ്ഠിരൻ മറന്നില്ല. === നാരദസംവാദം === കുന്തിയിലൂടെ കർണ്ണ രഹസ്യം മനസ്സിലാക്കിയതുമുതൽ രാജാവ് വളരെയേറെ ദുഃഖാർത്തനായി കാണപ്പെട്ടു. ഈ കാലയളവിൽ നാരദർ ഹസ്തിനപുരിയിൽ എത്തുകയും കർണ്ണന്റെ ജീവിതകഥകളും അവനേറ്റ നിരവധി ശാപകഥകളും രാജാവിനെ ധരിപ്പിച്ചു. ദ്രോണർ അവനു ശിഷ്യത്വം നിരാകരിച്ചപ്പോൾ ദ്രോണരുടെ ഗുരുവായിരുന്ന പരശുരാമന്റെ ശിഷ്യത്വം സ്വീകരിച്ച കർണ്ണന്റെ ധീരതയും, പിന്നീട് പരശുരാമൻ അവൻ ബ്രാഹ്മണനല്ല എന്നു മനസ്സിലാക്കി അവനെ ശപിച്ചതും, ഹോമപശുവിനെ അറിയാതെ കൊലചെയ്കയാൽ അവനേറ്റ അഗ്നിഹോത്രിശാപവും നാരദർ യുധിഷ്ഠിരനോട് വിശദമായി പറയുന്നുണ്ട്. ഇതിനെല്ലാം കാരണം അവനിലടങ്ങിയിരിക്കുന്ന അസുരാംശമാണെന്നു ഇതിലൂടെ നാരദർ മഹാരാജാവിനോട് പറയുന്നു. അഗ്നിഹോത്രിശാപം എപ്പോഴും കർണ്ണനെ അധൈര്യപ്പെടുത്തിയിരുന്നു. പശുവാണെന്നറിയാതെ കൊലചെയ്കയാൽ നീ ആരാണെന്നറിയാതെ നിന്റെയും ശിരസ്സ് അറുക്കപ്പെടും എന്നായിരുന്നു അഗ്നിഹോത്രിശാപം. ==== കർണ്ണന്റെ ധീരത ==== ദുര്യോധനപക്ഷം ചേരാനുണ്ടായ സാഹചര്യവും, അവന്റെ മറ്റു ധീരതനിറഞ്ഞ കഥകളും നാരദർ ഈ സന്ദർഭത്തിൽ വിവരിക്കുന്നതായി ഗ്രന്ഥകാരൻ മഹാഭാരതത്തിൽ ശാന്തിപർവ്വത്തിൽ പറയുന്നുണ്ട്. * '''ദുര്യോധന വിവാഹം''': കലിംഗരാജകുമാരിയുടെ സ്വയവരവേളയിൽ അവൾ ദുര്യോധനനെ വേൾക്കാതെ മുന്നോട്ട് നടന്നതിൽ കോപിച്ച് രാജകുമാരിയെ അവിടെ നിന്നും കടത്തിക്കൊണ്ടുപോരാനും അതെതിർത്ത രാജാക്കന്മാരെയെല്ലാം ഒറ്റക്ക് നേരിട്ട് ദുര്യോധനനെ സഹായിച്ചത് കർണ്ണനായിരുന്നു. ദുര്യോധനനു അവനോട് സ്നേഹാദരവിനുണ്ടായ കാരണങ്ങൾ ഇങ്ങനെ നിരവധിയായിരുന്നു. * '''ജരാസന്ധവിജയം''': കർണ്ണന്റെ യുദ്ധസാമർത്ഥ്യം മനസ്സിലാക്കി മഗധാധിപനായ [[ജരാസന്ധൻ]] അവനെ ദ്വന്ദ്വയുദ്ധത്തിനു വിളിച്ചു. ദ്വന്ദ്വയുദ്ധത്തിൽ പ്രഗദ്ഭനായ ജരാസന്ധനെ കർണ്ണൻ തോല്പിച്ചു. കർണ്ണനിൽ അഭിമാനം പൂണ്ട മഗധാധിപൻ മാലിനി എന്ന നഗരം കർണ്ണനു സമ്മാനിച്ചു. *'''ദേവേന്ദ്ര കപടവേഷം''' : അർജ്ജുനനുവേണ്ടി ദേവേന്ദ്രൻ ബ്രാഹ്മണവേഷത്തിൽ വന്നു കർണ്ണന്റെ ജന്മസിദ്ധമായിരുന്ന കവചകുണ്ഢലങ്ങൾ ദാനം വാങ്ങി. ബ്രാഹ്മണവേഷത്തിൽ വന്നത് ദേവേന്ദ്രനാണെന്നറിഞ്ഞുകൊണ്ടുതന്നെ അദ്ദേഹത്തിനു തന്റെ ശരീരഭാഗമായിരുന്ന കവചകുണ്ഢലങ്ങൾ ദാനം കൊടുത്തു. കർണ്ണന്റെ ദാനമഹിമയാണ് ഇവിടെ കാണിക്കുന്നത്. == രാജ്യാഭിഷേകം == [[File:Draupadi and Pandavas.jpg|170px|thumb|left|രാജ്യാഭിഷേകം]] യുദ്ധാനന്തരം പന്ത്രണ്ടാം ദിവസം പുലയുടെ അശുദ്ധി തീർന്നതിനുശേഷം കുലഗുരുവായ [[ധൗമ്യൻ|ധൗമ്യനെ]] ആചാര്യമര്യാദകളോടെ വിളിച്ചുവരുത്തി അദ്ദേഹത്തിന്റെ അനുവാദത്തോടെ ശുഭമുഹൂർത്തത്തിൽ ഹസ്തിനപുരിയുടെ രാജ്യഭാരം ധർമ്മപുത്രർ ഏറ്റെടുത്തു.<ref>മഹാഭാരതം -- സി. രാജഗോപാലാചാരി -- ഭാരതീയ വിദ്യാഭവൻ ISBN : 9788172763688</ref><ref>ഇന്ത്യയുടെ സാംസ്കാരിക ചരിത്രം (ആംഗലേയം) -- ശിശിർകുമാർ ദാസ്</ref> രാജാഭിഷേകത്തിനുശേഷം കുന്തിദേവിയുടെ അഭ്യർത്ഥനയെ തുടർന്ന് [[കർണ്ണൻ|കർണ്ണന്റെ]] വിധവയെ കണ്ട് ആശ്ലേഷിച്ചു. അവരുടെ എല്ലാ പുത്രന്മാരും യുദ്ധത്തിൽ മരിച്ചിരുന്നു. കർണ്ണപുത്രന്മാരുടെ പത്നിമാരെ ദ്രൗപദി സമാധാനിപ്പിച്ചു. അതിനുശേഷം പരിവാരസമേതം കുരുക്ഷേത്രഭൂമിയിൽ പോയി ശരശയ്യയിൽ കിടന്ന ഭീഷ്മപിതാമഹനെ കണ്ട് ദിവ്യോപദേശങ്ങൾ സ്വീകരിച്ചു. (ഉത്തരായനം തുടങ്ങിയതിനുശേഷം [[ഭീഷ്മർ]] തന്റെ ശരീരം ഉപേക്ഷിച്ചു [[അഷ്ടവസുക്കൾ|അഷ്ടവസുക്കളിൽ]] വിലയം പ്രാപിച്ചു). ഹസ്തിനപുരിയുടെ രാജാവായി അഭിഷേകം നടത്തുമ്പോൾ [[യുധിഷ്ഠിരൻ|ധർമ്മപുത്രർക്ക്]] 72-വയസ്സ് പ്രായം ഉണ്ടായിരുന്നു. രാജ്യാഭിഷേകത്തെത്തുടർന്ന് 36 വർഷങ്ങൾ യുധിഷ്ഠിരൻ ചന്ദ്രവംശത്തിന്റെ ചക്രവർത്തിയായി രാജഭരണം നടത്തി. === അശ്വമേധയാഗം === [[File:Leaf from the Razmnama.jpg|150px|thumb|right|താമ്രാവതിയുദ്ധം (ചിത്രം)]] [[File:Arjuna_is_killed_by_his_son_Babhnu_Vahana_in_battle.jpg|150px|thumb|right|ബഭ്രുവാഹനയുദ്ധം (ചിത്രം)]] കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധം മൂലം കുരുവംശത്തിനു ഉൾപ്പെടെ ഏവർക്കും വന്നുചേർന്ന വലിയ നാശനഷ്ടത്തിനു കാരണക്കാരൻ താനാണെന്നുള്ള ദുഃഖം എപ്പോഴും യുധിഷ്ഠിരനെ ബാധിച്ചിരുന്നു. പല അവസരങ്ങളിലും കുരുക്ഷേത്ര യുദ്ധക്കെടുതികളെപ്പറ്റി അദ്ദേഹം വ്യാകുലപ്പെട്ടു സംസാരിച്ചിരുന്നു. ഇതുമനസ്സിലാക്കി വ്യാസ മഹർഷി അദ്ദേഹത്തെ കാണാൻ ഹസ്തിനപുരിയിലെത്തി. അദ്ദേഹം പല ഉപദേശങ്ങളും പാണ്ഡവർക്ക് നൽകി. തുടർന്ന് യുധിഷ്ഠിരന്റെ മനസ്സിനെ ബാധിച്ച പാപഭാരം മാറ്റുവാനായി [[അശ്വമേധയാഗം]] നടത്താൻ നിർദ്ദേശിച്ചു. കൃഷ്ണനും ഇതുതന്നെ അദ്ദേഹത്തോട് ഉപദേശിച്ചു. ഇരുവരുടേയും നിർദ്ദേശാനുസരണയോടെ യുധിഷ്ഠിരൻ അശ്വമേധയാഗം നടത്തി. ഇതിനുള്ള ധനം കൃഷ്ണനിർദ്ദേശത്താൽ ഹിമാലയത്തിൽ നിന്നും കണ്ടെടുക്കുകയായിരുന്നു. അശ്വപ്രയാണത്തിനനുഗമിച്ചത് പാർത്ഥനായിരുന്നു. സിന്ധുരാജ്യത്ത് അശ്വം എത്തിയതിനെത്തുടർന്ന് ജയദ്രഥന്റെ പുത്രനായ [[സുരഥൻ]] അർജ്ജുനബാണങ്ങളെ ഭയന്ന് ഹൃദയം പൊട്ടി മരിച്ചു. ഇതറിഞ്ഞ് വളരെ സങ്കടപ്പെട്ട് [[ദുശ്ശള]] അനുജനായ അർജ്ജുനനെ വന്നുകണ്ടു. ജ്യേഷ്ഠത്തിയുടെ ആശിർവാദങ്ങളോടെ അർജ്ജുനൻ അശ്വപ്രയാണം വീണ്ടും തുടർന്നു. (ദുശ്ശളയും സുരഥന്റെ പത്നിയും അവരുടെ കൈക്കുഞ്ഞായിരുന്ന പുത്രനും പിന്നീട് യുധിഷ്ഠിരന്റെ അശ്വമേധയാഗത്തിൽ പങ്കെടുക്കാൻ എത്തിയിരുന്നു). ==== താമ്രാവതി ==== താമ്രാവതിയിലെ രാജാവായിരുന്ന [[മയൂരധ്വജൻ]] ഈ അവസരത്തിൽ അശ്വമേധയാഗം നടത്താൻ തീരുമാനിക്കുകയും യാഗദീക്ഷയെത്തുടർന്ന് അദ്ദേഹത്തിന്റെ പുത്രൻ താമ്രധ്വജൻ അശ്വപ്രയാണത്തിനു അനുഗമിച്ചു. ഇതു കുതിരകളും താമ്രാവതിക്കടുത്ത് വെച്ച് കണ്ടുമുട്ടുകയും തുടർന്ന് യുദ്ധത്തിലേക്ക് എത്തിച്ചേരുകയും ചെയ്തു. അവസാനം താമ്രധജൻ യുധിഷ്ഠിരന്റെ രാജത്വം അംഗീകരിക്കുകയും യുദ്ധം അവസാനിപ്പിക്കുകയും ചെയ്തു. ==== മണലൂർ ==== അർജ്ജുനന്റെ പത്നിയായ ചിത്രാംഗദയുടെ രാജ്യമായിരുന്നു മണലൂർ. യുദ്ധാനന്തരം ജീവിച്ചിരുന്ന ഏക പാണ്ഡവപുത്രനായ ബഭ്രുവാഹനനായിരുന്നു അവിടുത്തെ രാജാവ്. ബഭ്രുവാഹനൻ അശ്വത്തെ പിടിച്ചുകെട്ടുകയും തുടർന്നുണ്ടായ യുദ്ധത്തിൽ അർജ്ജുനൻ മോഹലാസ്യപ്പെട്ട് വീഴുകയും ചെയ്തു. പാർത്ഥനു പുത്രന്റെ മുൻപിൽ തോൽവി സംഭവിച്ചപ്പോഴും, ബഭ്രുവാഹനൻ തന്റെ വലിയച്ഛന്റെ രാജത്വം അംഗീകരിച്ച് അദ്ദേഹത്തിനു കപ്പം കൊടുത്ത് അശ്വത്തെ വണങ്ങി യാഗത്തിൽ പങ്കെടുത്തു. == യുദ്ധസമയത്തെ പാണ്ഡവരുടെ പ്രായം == യുദ്ധസമയത്ത് [[യുധിഷ്ഠിരൻ|ധർമ്മപുത്രർക്ക്]] 72 വയസ്സുണ്ടായിരുന്നുവെന്നു ഗ്രന്ഥകാരൻ മഹാഭാരതത്തിൽ എഴുതിയിരിക്കുന്നു. ഭീമസേനനു 71-ഉം, അർജ്ജുനനും 70-ഉം, നകുല-സഹദേവന്മാർക്കു 69 വയസ്സു വീതവുമുണ്ടായിരുന്നു. ശ്രീകൃഷ്ണനു അർജ്ജുനനിലും 6-മാസത്തെ പ്രായകൂടുതലായിരുന്നുവെന്നു ഗ്രന്ഥകാരൻ ഭാഗവതത്തിലും മഹാഭാരതത്തിലും പറയുന്നുണ്ട്. കൗരവാദികൾ നൂറുപേരും അർജ്ജുനനിൽ മൂത്തതും ഭീമനിൽ ഇളയവരുമാണ്. 72-ആം വയസ്സിൽ ഹസ്തിനപുരിയിൽ ചന്ദ്രവംശത്തിന്റെ രാജാവായി ധൗമ്യനാൽ അഭിഷിക്തനായ യുധിഷ്ഠിരൻ ത്തുടർന്ന് 36 വർഷം രാജ്യം ഭരിച്ചു.<ref>മഹാഭാരതം -- ഡോ.പിഎസ്.നായർ -- വിദ്യാരംഭം പബ്ലിഷേസ്, ആലപ്പുഴ</ref>. അതിനുശേഷം പൗത്രനായ [[പരീക്ഷിത്|പരീക്ഷിത്തിനെ]] രാജാവായി അഭിഷേകം നടത്തി പാണ്ഡവർ വനവാസം സ്വീകരിച്ചു. == അവലംബം == {{Reflist|2}} === കുറിപ്പുകൾ === {{Reflist|group="N"}} {{കുറിപ്പ്|൧|'''നിഷ്പക്ഷ രാജ്യങ്ങൾ :''' കേകേയം, ദ്വാരക, മഥുര, വിദർഭ, മഗധ രാജ്യങ്ങൾ രണ്ടു കൂട്ടരോടും ശത്രുതയില്ലാതെ യുദ്ധത്തിൽ പങ്കെടുത്തു. <big>കേകേയ സൈന്യം :</big>രണ്ടു കൂട്ടത്തിലും യുദ്ധം ചെയ്തു; <big>ദ്വാരക സൈന്യം :</big>കൃതവർമ്മാവിന്റെ നേതൃത്വത്തിൽ ഒരു സൈന്യവ്യൂഹം കൗരവപക്ഷത്തും, ഭഗവാൻ കൃഷ്ണൻ പാണ്ഡവ പക്ഷത്തും, മറ്റു ചിലർ നിഷ്പക്ഷമായും നിന്നു; <big>മഥുര സൈന്യം :</big>ഉഗ്രസേന നിർദ്ദേശത്താൽ പ്രധാന സൈന്യവ്യൂഹം പാണ്ഡവപക്ഷത്തും കുറച്ചുപേർ കൃതവർമ്മാവിനൊപ്പവും യുദ്ധം ചെയ്തു. <big>വിദർഭ സൈന്യം :</big>രുക്മിണിയുടെ സഹോദരനായ രുഗ്മി രാജകുമാരൻ ഒരു സൈന്യവ്യൂഹവുമായി കൗരവപക്ഷത്തും പിതാവായ വിദർഭൻ തന്റെ സൈന്യത്തിന്റെ പ്രധാന ഭാഗത്തെ പാണ്ഡവർക്കായി അയച്ചു കൊടുത്തു.<big> മഗധ സൈന്യം :</big>ജരാസന്ധന്റെ മരണത്തിനുശേഷം അദ്ദേഹത്തിന്റെ പുത്രന്മാർ പാണ്ഡവരുമായി സൗഖ്യമായിരുന്നു. മഗധ രാജകുമാരൻ തന്റെ കീഴിലുള്ള സൈന്യവുമായി പാണ്ഡവപക്ഷത്തു ചേർന്നു യുദ്ധം ചെയ്തു. ജരാസന്ധന്റെ പുത്രിമാർ വിവാഹം ചെയ്തിരുന്നത് കംസനെയായിരുന്നു. അതിനാൽ അവരുടെ ബന്ധുജനങ്ങൾ കൗരവപക്ഷത്തും ചേർന്നു യുദ്ധത്തിൽ ഏർപ്പെട്ടു.}} === സംഗ്രഹ ഗ്രന്ഥങ്ങൾ === * മഹാഭാരതം -- തുഞ്ചത്ത് രാമാനുജൻ എഴുത്തച്ഛൻ -- മാതൃഭൂമി പ്രസിദ്ധീകരണം, കോഴിക്കോട് * മഹാഭാരതം -- ഡോ.പി.എസ്. നായർ -- വിദ്യാരംഭം പ്രസിദ്ധീകരണം, ആലപ്പുഴ * വ്യാസ മഹാഭാരതം -- ആംഗലേയ പരിഭാഷ -- കിസാരി മോഹൻ ഗാംഗുലി * മഹാഭാരതം (ആംഗലേയം) -- സി. രാജഗോപാലാചാരി -- ഭാരതീയ വിദ്യാഭവൻ * ശ്രീമദ് ഭഗവദ്ഗീത -- എം.എസ്. ചന്ദ്രശേഖരവാര്യർ : പരിഭാഷ -- ഡി.സി.ബുക്സ് പ്രസിദ്ധീകരണം, കോട്ടയം * വിദുര നീതി -- ആംഗലേയ പരിഭാഷ -- കിസാരി മോഹൻ ഗാംഗുലി * പ്രാചീന ഇന്ത്യ -- ആർ.എസ്. ശർമ്മ -- ഡി.സി. ബുക്സ്, കോട്ടയം * ഋഗ്വേദ സംഹിത (ആംഗലേയം) -- ഫെഡ്റിക് മാക്സ് മുള്ളർ * ഇന്ത്യയുടെ സാംസ്കാരിക ചരിത്രം (ആംഗലേയം) -- ശിശിർകുമാർ ദാസ് * മഹാഭാരതം (ആംഗലേയം) -- ദി ഗ്രേറ്റെസ്റ്റ് സ്പിരിച്യുൽ എപിക് ഓഫ് ആൾ ദി ടൈം -- കൃഷ്ണ ധർമ്മ -- ടോർച്ച് ലൈറ്റ് പബ്ലിഷിംഗ് * ശ്രീ മഹാഭാഗവതം മൂലകൃതി (മലയാള വ്യാഖ്യാന സഹിതം) * മഹാഭാഗവതം -- ഡോ.പി.എസ്സ് നായർ -- വിദ്യാരംഭം പ്രസിദ്ധീകരണം, ആലപ്പുഴ * ദേവീമഹാഭാഗവതം -- ഡോ.പി.എസ്സ് നായർ -- വിദ്യാരംഭം പ്രസിദ്ധീകരണം, ആലപ്പുഴ == യുദ്ധത്തിലെ പതിനെട്ടിന്റെ പ്രത്യേകതകൾ == {{Commons category|Mahabharata}} {| class="wikitable" width="69%" border="1" cellpadding="5" cellspacing="0" align="centre" |- | style="background:#C2ECBB;" | പതിനെട്ടുദിവസങ്ങൾ || style="background:#C2ECBB;" | കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധം നീണ്ടുനിന്നത് പതിനെട്ട് ദിവസങ്ങളാണ് |- | style="background:#C2ECBB;" | പതിനെട്ടദ്ധ്യായങ്ങൾ || style="background:#C2ECBB;" | [[ഭഗവദ്ഗീത|ഭഗവദ്ഗീതയിൽ]] പതിനെട്ട് അദ്ധ്യായങ്ങളുണ്ട് |- | style="background:#C2ECBB;" | പതിനെട്ടക്ഷൗഹിണി || style="background:#C2ECBB;" | ഇരുപക്ഷത്തുമായി പതിനെട്ട് [[അക്ഷൗഹിണി]] സൈന്യം യുദ്ധത്തിൽ പങ്കെടുത്തു |- | style="background:#C2ECBB;" | പതിനെട്ടുപസൈന്യാധിപർ || style="background:#C2ECBB;" | ഇരുസേനയിലുമായി പതിനെട്ട് [[സൈന്യാധിപൻ|ഉപസൈന്യാധിപന്മാർ]] ഉണ്ടായിരുന്നു |- | style="background:#C2ECBB;" | പതിനെട്ടുവ്യൂഹങ്ങൾ || style="background:#C2ECBB;" | കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധത്തിൽ പതിനെട്ട് [[ചക്രവ്യൂഹം|സേനാവ്യൂഹങ്ങൾ]] ഉപയോഗിച്ചു |- | style="background:#C2ECBB;" | പതിനെട്ടുനിയമങ്ങൾ || style="background:#C2ECBB;" | യുദ്ധം അനുശാസിച്ച [[നിയമം|നിയമങ്ങൾ]] പതിനെട്ട് ആയിരുന്നു |- | style="background:#C2ECBB;" | പതിനെട്ടുപാണ്ഡവർ || style="background:#C2ECBB;" | [[പാണ്ഡവർ|പാണ്ഡവരും]] അവരുടെ പുത്രന്മാരുമായി പതിനെട്ട് പേരായിരുന്നു |- | style="background:#C2ECBB;" | പതിനെട്ടുപർവ്വങ്ങൾ || style="background:#C2ECBB;" | [[വ്യാസൻ|വ്യാസ]] രചിത [[മഹാഭാരതം|മഹാഭാരതത്തിൽ]] പതിനെട്ട് പർവ്വങ്ങൾ ഉൾക്കൊള്ളുന്നു |} {{Mahabharata}} [[വർഗ്ഗം:പുരാണത്തിലെ യുദ്ധങ്ങൾ]] [[വർഗ്ഗം:കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധം]] anyd3eon5xcul71iia59idqryf0qbt1 4546954 4546953 2025-07-09T08:05:41Z Archangelgambit 183400 4546954 wikitext text/x-wiki {{Prettyurl|Kurukshetra War}} {{Infobox military conflict |conflict=<big>കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധം</big><br />(മഹാഭാരതയുദ്ധം) |image=[[Image:Kurukshetra.jpg|300px]] |caption=കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധഭൂമി:ചിത്രകാരന്റെ ഭാവനയിൽ |date=''':''' കൃത്യമായ കാലഘട്ടം ലഭ്യമല്ല<br />(ബി.സി.6000 – ബി.സി.3000) <ref>Yogananda, Paramahansa (2007). [Diamond Pocket Books (P) Ltd God Talks With Arjuna]. Diamond Pocket Books (P) Ltd. p. xxi. ISBN 9788189535018. "the dates proposed for the Kurukshetra war range from as early as 6000 BC to as recently as 500 BC''</ref><br />18 ദിവസങ്ങൾ നീണ്ടുനിന്നു |place=''':''' [[കുരുക്ഷേത്രം|കുരുക്ഷേത്ര]], [[ഹരിയാന]], [[ഇന്ത്യ]]<ref>ഇന്ത്യയുടെ സാംസ്കാരിക ചരിത്രം -- ശിശിർകുമാർ ദാസ് ISBN 978-8172017989</ref><br />[[കുരുക്ഷേത്ര|Coordinates: 29°59′00″N 76°49′00″E]] |territory= |result=''':''' പാണ്ഡവ വിജയം<br />[[യുധിഷ്ഠിരൻ]] ഹസ്തിനപുരിയുടെ ചക്രവർത്തിയായി സ്ഥാനരോഹിതനായി<br /> |combatant1=[[പാണ്ഡവർ]]'''<br />, [[പാഞ്ചാലം]], [[കാശി]], [[മത്സ്യം]], [[ചേദി]], [[പാണ്ഡ്യം]], [[മഗധ]], [[കേകേയം]], [[ദ്വാരക]], [[മഥുര]], [[വിദർഭ]]{{സൂചിക|൧}} |combatant2=[[കൗരവർ]]'''<br />[[ഹസ്തിനപുരി]], [[അംഗം]], [[സിന്ധു]], [[അവന്തി]], [[മാഹിഷ്മതി]], [[ഗാന്ധാരം]], [[മാദ്രം]], [[കാംബോജം]],[[ത്രിഗർത്തം]], [[പ്രാഗ്ജ്യോതിഷം]], [[കലിംഗം]], [[കേകേയം]], [[ദ്വാരക]], [[മഥുര]], [[വാൽഹികം]]{{സൂചിക|൧}} |commander1=[[ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ]]( സർവ്വ സൈന്യാധിപൻ 1-18 ദിവസങ്ങൾ) <br>അർജ്ജുനൻ<br>ഭീമൻ<br>യുധിഷ്ഠിരൻ<br> നകുലൻ<br>സഹദേവൻ<br>ദ്രുപദൻ<br>വിരാടൻ<br>സാത്യകി<br>അഭിമന്യു<br> ഘടോൽകചൻ<br>ശ്രീകൃഷ്ണൻ |commander2=[[ഭീഷ്മർ]](1-10ദിവസങ്ങൾ) <br>[[ദ്രോണർ]](11-15 ദിവസങ്ങൾ)<br>[[കർണ്ണൻ]](16-17 ദിവസങ്ങൾ)<br>[[ശല്യർ]](ദിവസം 18)<br>[[അശ്വത്ഥാമാവ്]](ദിവസം 18) <br>ദുര്യോധനൻ<br>ദുശ്ശാസനൻ<br>ശകുനി<br>കൃപർ<br>ഭഗദത്തൻ<br>ബഹ്ലികൻ<br>വികർണൻ<br>അലമ്പുഷൻ<br>ഭൂരിശ്രവസ്സ്<br>കൃതവർമാവ് |strength1=[[7 (അക്കം)|7]] [[അക്ഷൗഹിണി|അക്ഷൗഹിണികൾ]]'''<br>[[ആന]]= 153,090<br />[[രഥം]]= 153,090<br />[[കുതിര]]= 459,270<br />കാലാൾ= 765,450<br />(1,530,900 സൈന്യം) |strength2=[[11 (സംഖ്യ)|11]] [[അക്ഷൗഹിണി|അക്ഷൗഹിണികൾ]]'''<br>[[ആന]]= 240,570<br />[[രഥം]]= 240,570<br />[[കുതിര]]= 721,710<br />കാലാൾ=1,202,850<br />(2,405,700 സൈന്യം) |casualties1=എട്ടുപേർ ഒഴിച്ച് എല്ലാവരും<br />([[പാണ്ഡവർ|പഞ്ചപാണ്ഡവർ]], [[ശ്രീകൃഷ്ണൻ]], [[സാത്യകി]], [[യുയുത്സു]]) |casualties2=മൂന്നുപേർ ഒഴിച്ച് എല്ലാവരും<br />([[അശ്വത്ഥാമാവ്]], [[കൃപർ]], [[കൃതവർമ്മാവ്]]) }} [[ഇന്ത്യ|ഇന്ത്യൻ]] [[ഇതിഹാസം|ഇതിഹാസമായ]] [[മഹാഭാരതം|മഹാഭാരതത്തിൽ‌]] വർണിച്ചിരിക്കുന്ന യുദ്ധമാണ് '''കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധം'''. [[ചന്ദ്രവംശം|ചന്ദ്രവംശജനായ]] കുരുവിൻ്റെ വംശത്തിൽപ്പെട്ട ഹസ്തിനപുരത്തിൻ്റെ രാജാവ് [[ധൃതരാഷ്ട്രർ|ധൃതരാഷ്ട്രരുടെ]] പുത്രന്മാരും ([[കൗരവർ]]), അദ്ദേഹത്തിന്റെ അനുജൻ [[പാണ്ഡു|പാണ്ഡുവിന്റെ]] പുത്രന്മാരും ([[പാണ്ഡവർ]]) ഇരുകൂട്ടരുടെയും സഖ്യകക്ഷികളും മുഖ്യ എതിരാളികളായി ഈ യുദ്ധത്തിൽ പോരടിച്ചു. ഇപ്പോഴുള്ള [[ഹരിയാന|ഹരിയാനയിലെ]] [[കുരുക്ഷേത്രം|കുരുക്ഷേത്ര]] എന്ന സ്ഥലത്തുവെച്ചു നടന്നതിനാൽ കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധം എന്നറിയപ്പെട്ടു.<ref>{{Cite web |url=http://kurukshetra.nic.in/history/history.htm |title=ആർക്കൈവ് പകർപ്പ് |access-date=2011-09-05 |archive-date=2012-03-11 |archive-url=https://web.archive.org/web/20120311042020/http://kurukshetra.nic.in/history/history.htm |url-status=dead }}</ref>. ഇതിഹാസത്തിൽ കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധം പതിനെട്ട് ദിവസങ്ങൾ നീണ്ടു നിന്നതായി പറയുന്നു. യുദ്ധത്തിൽ ഇരുപക്ഷത്തുമായി പതിനെട്ട് [[അക്ഷൗഹിണി|അക്ഷൗഹിണികൾ]] പങ്കെടുത്തു നാമാവശേഷമായി. പാണ്ഡവപക്ഷത്ത് ഏഴ് അക്ഷൗഹിണി പടസമൂഹങ്ങൾക്ക് സർവ്വസേനാധിപതിയായി പാഞ്ചാല രാജകുമാരനായ [[ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ|ധൃഷ്ടദ്യുമ്നനും]], കൗരവരുടെ പതിനൊന്ന് അക്ഷൗഹിണി പടയുടെ സർവ്വസേനാധിപതിയായി [[ഭീഷ്മർ|ഭീഷ്മരും]] യുദ്ധം നയിച്ചു. ഒരാൾ '''അഗ്നിയിൽ നിന്നും''', മറ്റൊരാൾ '''ജലത്തിൽ നിന്നും''' ജനിച്ചവരായിരുന്നു എന്നാണ് സങ്കല്പം. [[ഭീഷ്മർ]] [[മഹാഭാരതം|മഹാഭാരതയുദ്ധത്തിൽ]] ആദ്യ പത്തു ദിവസങ്ങൾ സർവ്വസേനാധിപതിയായും, ഭീഷ്മരുടെ ശരശയ്യയെത്തുടർന്ന് അടുത്ത അഞ്ചു ദിനങ്ങൾ ആചാര്യനായ [[ദ്രോണർ|ദ്രോണരും]], അദ്ദേഹത്തിന്റെ മരണശേഷം തുടർന്നുള്ള രണ്ടു ദിവസങ്ങൾ അംഗാധിപതിയായ [[കർണ്ണൻ|കർണ്ണനും]], അവസാനദിവസമായ പതിനെട്ടാം നാൾ മാദ്രേശൻ [[ശല്യർ|ശല്യരും]] കൗരവർക്കുവേണ്ടി സർവ്വസൈന്യാധിപതിയായി. പതിനെട്ടാം നാൾ രാത്രിയിൽ [[അശ്വത്ഥാമാവ്|അശ്വത്ഥാമാവിനെ]] സർവ്വസേനാധിപതിയായി മരണശയ്യയിൽ കിടന്ന [[ദുര്യോധനൻ]] വാഴിച്ചു. അരദിവസത്തേക്ക് [[അശ്വത്ഥാമാവ്|ദ്രൗണിയും]] കൗരവർക്കുവേണ്ടി യുദ്ധം നയിച്ചു. == ചരിത്രരേഖകൾ == [[File:Brahma Sarovar.JPG|170px|thumb|left|[[കുരുക്ഷേത്ര|കുരുക്ഷേത്രയിലെ]] ബ്രഹ്മസരോവരം]] [[വ്യാസൻ|വ്യാസരചിതമായ]] [[മഹാഭാരതം|മഹാഭാരതത്തിലെ]] പ്രധാന പ്രതിപാദ്യവിഷയമായ കുരുക്ഷേത്ര യുദ്ധം നടന്ന കാലഘട്ടത്തെക്കുറിച്ച് പല ചരിത്രകാരന്മാരും വിവിധ അഭിപ്രായങ്ങൾ രേഖപ്പെടുത്തിയിരിക്കുന്നു. പ്രസിദ്ധ ചരിത്രകാരനായ ബ്രിട്ടീഷ് വംശജൻ ആർതർ ലെവലിൻ ബാഷത്തിന്റെ (1914-1985) അഭിപ്രായമനുസരിച്ച് കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധം നടന്നത് [[അയോയുഗം|അയോയുഗത്തിൽ]] ബി.സി. 10-ആം നൂറ്റാണ്ടിലാണ്.<ref>Professor A.L. Basham, My Guruji and Problems and Perspectives of Ancient Indian History and Culture, -- Sachindra Kumar Maity -- Abhinav Publications, India</ref>. മറ്റൊരു ചരിത്രകാരനും ഹാർവാഡ് സർവ്വകലാശാലയിലെ പ്രസിദ്ധ സംസ്കൃത പണ്ഡിതനുമായ ഡച്ച് വംശജൻ മൈക്കിൾ വിറ്റ്സെലിന്റെ അഭിപ്രായത്തിൽ യുദ്ധം നടന്നത് വേദകാലഘട്ടത്തിൽ [[അയോയുഗം|അയോയുഗത്തിൽ]] ബി.സി. 1200 - ബി.സി. 800നും ഇടയ്ക്കാണ്.<ref>M. Witzel, Early Sanskritization: Origin and Development of the Kuru state, EJVS vol.1 no.4 (1995); also in B. Kölver (ed.), Recht, Staat und Verwaltung im klassischen Indien. The state, the Law, and Administration in Classical India, München, R. Oldenbourg, 1997, p.27-52</ref>. മഹാഭാരതയുദ്ധത്തിനുശേഷം 36 വർഷങ്ങൾ കഴിഞ്ഞ് കലിയുഗം ആരംഭിച്ചുവെന്നാണു് മഹാഭാരതത്തിലെ ഐതിഹ്യം <ref>മഹാഭാരതം -- തുഞ്ചത്ത് രാമാനുജൻ എഴുത്തച്ഛൻ -- മാതൃഭൂമി പബ്ലീഷേഷ്സ്</ref>. ക്രി.വർഷം 476-ൽ ജനിച്ച പുരാതന [[ഭാരതം|ഭാരതത്തിലെ]] മികച്ച ഗണിതശാസ്ത്രജ്ഞനും, ജ്യോതിശാസ്ത്രജ്ഞനും ആയിരുന്ന [[ആര്യഭടൻ|ആര്യഭട്ടന്റെ]] നിഗമനത്തിൽ കലിയുഗം ആരംഭിച്ചിട്ട് ക്രി.വർഷം 2000-ൽ 5102 വർഷങ്ങൾ കഴിഞ്ഞു. അദ്ദേഹം പറയുന്നതിങ്ങനെ; "കലിവർഷം 3601-ൽ 23 വയസ്സ് പ്രായം അദ്ദേഹത്തിനുണ്ടായിരുന്നു. അതനുസരിച്ച് ബി.സി. 3139-ലാണ് കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധം നടന്നത്.<ref>http://www.thevedicfoundation.org/bhartiya_history/mahabharat.htm</ref> ജർമൻ തത്ത്വശാസ്ത്രജൻ [[മാക്സ് മുള്ളർ|ഫെഡ്റിക് മാക്സ് മുള്ളറിന്റെ]] (1823-1900) അഭിപ്രായത്തിൽ ഋഗ്വേദസംഹിതകളുടെ രചന നടന്നതും [[വേദ കാലഘട്ടം|വേദ കാലഘട്ടത്തിൽ]] ബി.സി. 1700 - ബി.സി. 1100 കളിലാണെന്ന് അവകാശപ്പെടുന്നു <ref>Rig-Veda-Samhita : The Sacred Hymns of the Brahmans -- Friedrich M. Mueller (ഫെഡ്റിക് മാക്സ് മുള്ളർ)</ref><ref>പ്രാചീന ഇന്ത്യ -- ISBN : 9788126417544 -- ആർ.എസ്. ശർമ്മ -- ഡി.സി. ബുക്സ്, കോട്ടയം</ref>. == മഹാഭാരതം (കാവ്യം) == [[പ്രമാണം:Vyasa and Ganesa.jpg|right|thumb|170px|ഇതിഹാസരചന: വ്യാസനും ഗണപതിയും (ചിത്രം)]] കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധം പ്രതിപാദിച്ചിരിക്കുന്നത് [[ഇന്ത്യ|ഇന്ത്യയിലെ]] [[ഇതിഹാസം|ഇതിഹാസങ്ങളിൽ]] ഒന്നായ [[വ്യാസൻ|വ്യാസരചിതമായ]] [[മഹാഭാരതം|മഹാഭാരതത്തിലെ]] ആറു മുതൽ പത്തുവരെയുള്ള പർവ്വങ്ങളിലായാണ് <ref>ഭീമസേനൻ -- കുലപതി കെ.എം. മുൻഷി -- ഡി.സി. ബുക്സ്, കോട്ടയം</ref>. ചില പണ്ഡിതന്മാരുടെ അഭിപ്രായത്തിൽ 3800 വർഷം മുൻപാണ്‌ വ്യാസൻ ജീവിച്ചിരുന്നത്. തന്റെ പുത്രന്മാരുടേയും പൗത്രന്മാരുടേയും അവരുടെ പുത്രന്മാരുടേയും ബന്ധുജനങ്ങലുടേയും കഥയിൽ തന്നെയും ഉൾപ്പെടുത്തി. അദ്ദേഹം പറഞ്ഞു കൊടുക്കുന്നതനുസരിച്ച്‌ [[ശ്രീ ഗണപതി]] അതു എഴുതി സൂക്ഷിച്ചു എന്നാണ് മഹാഭാരതത്തിന്റെ ഐതിഹ്യം. ആകാരണത്താൽ വ്യാസൻ ഒരേസമയം രചയിതാവും, കഥാപാത്രവും, കഥയിലെ സാക്ഷിയുമായി മാറി. വേദകാലത്തെ ഒരു പ്രധാന ഋഷികുടുംബാംഗമായ വസിഷ്ഠമഹർഷിയുടെ പുത്രനായ പരാശരമുനിക്ക് ഒരു മുക്കുവസ്ത്രീയായ സത്യവതിയിൽ ഉണ്ടായ പുത്രനാണ്‌ വ്യാസൻ എന്ന ദ്വൈപായനൻ. അമ്മയെപ്പോലെ തന്നെ കറുത്തനിറമായതിനാൽ കൃഷ്ണദ്വൈപായനൻ എന്നും അറിയപ്പെട്ടു. ചെറുപ്പത്തിലേ തന്നെ സന്ന്യാസം സ്വീകരിച്ചെങ്കിലും അദ്ദേഹത്തിനു ശ്രീശുകൻ എന്ന ഒരു പുത്രനുണ്ടായിരുന്നതായി പുരാണങ്ങൾ ഘോഷിക്കുന്നു. ദ്വൈപായനൻ തന്റെ യൗവനകാലത്തുതന്നെ അവശേഷിച്ചിരുന്ന വേദമന്ത്രങ്ങൾ എല്ലാം ശേഖരിച്ച് അവക്ക് രൂപവും ഉച്ചാരണരീതിയും സ്ഥാപിച്ചു. ആ രീതിയിലാണ്‌ അവ ഇന്നും അറിയപ്പെടുന്നത് എന്നു കരുതുന്നു. ഇതുമൂലം ജനങ്ങൾ അദ്ദേഹത്തെ ആദരപൂർവ്വം വേദവ്യാസൻ എന്ന് വിളിച്ചുപോന്നു. ചരിത്രകാരന്മാരുടെ അഭിപ്രായത്തിൽ മൂന്ന് ഘട്ടങ്ങളിലൂടെയാണ് മഹാഭാരതം ഇന്നുകാണുന്ന രൂപത്തിലെത്തിയത്. അതിലെ ആദ്യഘട്ടം മൂലകൃതിയുടെ രചനയിൽ നിന്നും തുടങ്ങുന്നു. രണ്ട് കുലങ്ങൾ -- കൗരവരും, പാണ്ഡവരും -- തമ്മിലുള്ള കലഹവും അതിനെത്തുടർന്നുള്ള മഹായുദ്ധവുമാണ് മഹാഭാരത ഇതിവൃത്തം. വളരെക്കാലം ഇവർ തമ്മിൽ വഴക്കിടുകയും അവസാനം ഒരു ജനതയായി മാറുകയും ചെയ്തുവെന്ന് ഭാരതത്തിൽ എഴുതിയിരിക്കുന്നതായിരുന്നു [[ജയം (വ്യാസകാവ്യം)|ജയം]] എന്ന മഹാഭാരതത്തിന്റെ ആദ്യരൂപം. പാണ്ഡവരുടെ ജയം എന്നതാവാം ഈ ഗ്രന്ഥത്തിനു ഇത്തരമൊരു പേരുവരാൻ കാരണം.<ref>ജയ്: ആൻ ഇലുസ്റ്റ്രേറ്റഡ് റിറ്റേലിംഗ് ഓഫ് ദ മഹാഭാരത് -- ദേവദത്ത് പഠ്നായിക് -- പെൻഗിൻ ബുക്സ്</ref> മൂലകൃതിയിൽ ബ്രഹ്മാവിനാണ് ഈശ്വരസങ്കല്പം. യുദ്ധഗാനങ്ങളെല്ലാം പിൽക്കാലത്ത് ക്രോഡീകരിച്ച് വ്യാസൻ ഗ്രന്ഥം രചിച്ചു എന്നതിനാൽ തന്നെ എഴുത്തുസമ്പ്രദായം കണ്ടുപിടിക്കപ്പെട്ടതിനുശേഷമാവണം ഇത് എന്ന് അനുമാനിക്കാം. === സൂതപൗരാണികൻ === [[പ്രമാണം:00001 Ugrasrava and Saunaka.jpg|right|thumb|170px|നൈമിശാരണ്യം: സൂതനും ശൗനകാദികളും (ചിത്രം)]] [[കലിയുഗം|കലിയുഗാരംഭത്തിൽ]] [[ഗോമ്‌തീ നദി|ഗോമദീനദിക്കരയിൽ]] [[നൈമിശാരണ്യം]] എന്ന സ്ഥലത്തുവെച്ച് പന്ത്രണ്ട് വർഷംകൊണ്ടവസാനിക്കുന്ന ഒരു മഹായജ്ഞം [[ശൗനകൻ|ശൗനകാദിമുനികൾ]] ആരംഭിച്ചു. [[ബ്രഹ്മാവ്|ബ്രഹ്മപുത്രനായ]] [[ഭൃഗു|ഭൃഗുമുനിയുടെ]] പുത്രനായ [[ച്യവനൻ|ച്യവനമഹർഷിയുടെ]] പുത്രനായ [[പ്രമതി|പ്രമതിക്ക്]] [[അപ്സരസ്സ്|ഘൃതാചി]] എന്ന [[അപ്സരസ്സ്|അപ്സരസ്ത്രീയിൽ]] രുരു, ശുനകൻ എന്നീരണ്ടു പുത്രന്മാർ ജനിച്ചു. അവരിൽ ശുനകന്റെ പുത്രനാണ് [[ശൗനകൻ|ശൗനകമഹർഷി]]. യാഗത്തിൽ പങ്കെടുക്കാൻ ലോമഹർഷസുതന്റെ പുത്രനായ [[ഉഗ്രശ്രവസ്സ്]] എന്ന സൂതപൗരാണികനും<ref>ബ്രാഹ്മണവനിതയിൽ ക്ഷത്രിയനുണ്ടാവുന്ന പുത്രനെയാണ് സൂതൻ എന്നു വിളിക്കുന്നത്.</ref> എത്തി. വ്യാസശിഷ്യനായിരുന്ന അദ്ദേഹം ഒരിക്കൽ കേട്ടത് അതേപടി മറ്റുള്ളവരെ പറഞ്ഞുകേൾപ്പിക്കാനുള്ള കഴിവുണ്ടായിരുന്നതിനാൽ ഉഗ്രശ്രവസ്സ് എന്നറിയപ്പെട്ടു. [[പരീക്ഷിത്ത്|പരീക്ഷിത്]] മഹാരാജാവ് [[തക്ഷകൻ|തക്ഷദംശത്തെ]] തുടർന്നു മരിക്കുകയും ആ വൈരാഗ്യത്തിൽ അദ്ദേഹത്തിന്റെ പുത്രൻ ജനമേജയൻ [[സർപ്പസത്രയാഗം]] നടത്തുകയും ചെയ്തു.<ref>http://www.sacred-texts.com/hin/m01/m01055.htm മഹാഭാരതം -- അസ്തികചരിത്രം</ref><ref>http://www.shvoong.com/humanities/1758029-astika-maharaj-ankur-bhadauria/ {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20101103045249/http://www.shvoong.com/humanities/1758029-astika-maharaj-ankur-bhadauria/ |date=2010-11-03 }} ജരൽകാരുവിന്റെ പുത്രൻ അസ്തികൻ</ref> ആ സന്ദർഭത്തിൽ അദ്ദേഹത്തെക്കണ്ട് ആശിർവദിക്കാനെത്തിയ [[വ്യാസൻ|വ്യാസമഹർഷിയോട്]] പുണ്യകഥനം നടത്താൻ [[ജനമേജയൻ]] അഭ്യർത്ഥിക്കുകയും, അദ്ദേഹം തന്റെ ശിഷ്യനായ വൈശാമ്പയനോട് ഭാരതകഥ വിശദീകരിക്കുവാൻ ആവശ്യപ്പെടുകയും, വൈശാമ്പയൻ ജനമേജയസദസ്സിൽ കഥനം നടത്തുകയും ചെയ്തു. ആ സമയത്ത് അവിടെ സന്നിഹിതനായിരുന്ന ഉഗ്രശ്രവസ്സിനു കഥകേൾക്കുവാനുള്ള ഭാഗ്യം സിദ്ധിച്ചിരുന്നു. അദ്ദേഹമാണ് ശൈനകാദിമുനികൾക്ക് ഭാരതകഥ പറഞ്ഞുകൊടുക്കുന്നത്. അതിനാലാവാം സൂതപൗരാണികൻ പറഞ്ഞുകൊടുക്കുന്നരീതിയിലാണ് മഹാഭാരതം മൂലം എഴുതിയിരിക്കുന്നത്. == യുദ്ധത്തിന്റെ കാരണങ്ങൾ == ഭാരതത്തിലെ ഇതിഹാസങ്ങളിൽ ഒന്നായ മഹാഭാരതത്തിൽ പ്രധാനകഥാതന്തുവായി പ്രതിപാദിച്ചിരിക്കുന്ന യുദ്ധമായ കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധം പ്രധാനമായും മൂന്നുകാരണങ്ങളാലാണ് തുടക്കം കുറിച്ചത്. === കള്ളച്ചൂത് === [[File:Kathakali -Play with Kaurava.jpg|170px|thumb|left|ചൂതുകളിക്കുന്ന [[ശകുനി|ശകുനിയും]], [[കൗരവർ|കൗരവരും]], [[പാണ്ഡവർ|പാണ്ഡവരും]] - (ദുര്യോധനവധം [[കഥകളി]])]] [[കൗരവർ]] [[പാണ്ഡു|പാണ്ഡുപുത്രന്മാരോട്]] രണ്ടുതവണ [[ചൂത്|ചൂതുകളിച്ചു]]. [[ഗാന്ധാരി|ഗാന്ധാരിയുടെ]] സഹോദരനായ [[ശകുനി|ശകുനിയാണ്]] കൗരവർക്കുവേണ്ടി കളിച്ചത്. കള്ളക്കളിയിൽ അഗ്രഗണ്യനായ ശകുനി രണ്ടുതവണയും കൗരവർക്കു വിജയം സമ്മാനിച്ചു.<ref>{{Cite web |url=http://www.thekurukshetragame.com/the-game-of-dice.html |title=ആർക്കൈവ് പകർപ്പ് |access-date=2011-09-06 |archive-date=2011-09-09 |archive-url=https://web.archive.org/web/20110909225711/http://www.thekurukshetragame.com/the-game-of-dice.html |url-status=dead }}</ref> [[ഭീഷ്മർ|ഭീഷ്മരുടെ]] നിർദ്ദേശത്താൽ [[ഇന്ദ്രപ്രസ്ഥം|ഇന്ദ്രപ്രസ്ഥത്തിന്റെ]] രാജാവായി [[യുധിഷ്ഠിരൻ|യുധിഷ്ഠിരനെ]] വാഴിച്ചതിലും, [[മയാസുരൻ|മയാസുര]] നിർമ്മിതമായ [[പാണ്ഡവർ|പാണ്ഡവരുടെ]] സുഖസമൃദ്ധമായ കൊട്ടാര ജീവിതവും അതിലെ പ്രത്യേകതകളും കൗരവർക്കു അവരോടുള്ള കടുത്ത അസൂയക്കു കാരണമായി. രണ്ടാമതും ചൂതുകളിക്ക് വിളിക്കാനുണ്ടായ സാഹചര്യം ഇതായിരുന്നു. ശകുനിയുടെ കള്ളത്തരത്തിൽ വീണ്ടും ചൂതുകളിയിൽ തോറ്റതിനാൽ പന്ത്രണ്ട് വർഷത്തെ [[വനവാസം|വനവാസവും]], അതിനുശേഷം ഒരു വർഷം ഏതെങ്കിലും ഒരു രാജ്യത്ത് പാണ്ഡവർ ഒന്നിച്ചു താമസിച്ച് മറ്റാരാലും തിരിച്ചറിയാതെ [[അജ്ഞാതവാസം|അജ്ഞാതവാസവും]] നടത്താൻ തത്ത്വത്തിൽ തീരുമാനിച്ചു. ഇതു കഴിഞ്ഞു തിരിച്ചു വരുമ്പോൾ ചൂതിൽ തോറ്റ് നഷ്ടപ്പെട്ട രാജ്യവും പദവിയും തിരിച്ചുകിട്ടും. അഥവാ ഒരു വർഷത്തെ അജ്ഞാതവാസത്തിൽ പിടിക്കപ്പെട്ടാൽ വീണ്ടും പന്ത്രണ്ട് വർഷം കാനനവാസം കഴിച്ച് ഒരു വർഷം അജ്ഞാതവാസം നടത്തണം. പക്ഷേ വനവാസവും, അജ്ഞാതവാസവും പൂർത്തിയാക്കി [[പാണ്ഡവർ]] തിരിച്ചെത്തിയിട്ടും അവർക്ക് അവകാശപ്പെട്ട രാജ്യം തിരിച്ചു നൽകാൻ കൗരവർ തയ്യാറായില്ല. കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധത്തിനുള്ള പ്രധാനകാരണം ഇതായിരുന്നു. === ദ്രൗപദീ വസ്ത്രാക്ഷേപം === [[പ്രമാണം:Draupadi & dushashan scene.jpg|200px|ലഘുചിത്രം|ഇടത്ത്‌|ദ്രൗപദീ വസ്ത്രാക്ഷേപം]] ചൂതിൽ തോറ്റ് പണയമായി മാറിയ ദ്രൗപദിയെ കൗരവരിലെ രണ്ടാമനായ [[ദുശ്ശാസനൻ]] ഹസ്തിനപുരി രാജസഭയിൽ ഏവരേയും സാക്ഷി നിർത്തി വസ്ത്രാക്ഷേപം നടത്തി. രജസ്വലയായിരുന്ന [[ദ്രൗപദി]] വരാൻ മടികാണിച്ചപ്പോൾ ഹീനമായി അധിക്ഷേപിച്ച് പിതാമഹന്മാരും മറ്റു ബന്ധുജനങ്ങളും സന്നിഹിതരായിരുന്ന കുരുസഭാമണ്ഡപത്തിലേക്ക് മുടിയിൽ പിടിച്ചു വലിച്ചു കൊണ്ടുവന്നു. മാതാവിനു തുല്യയായ ജ്യേഷ്ഠത്തിയായവളെ പണയവസ്തുവായി മാത്രം കരുതി കേവലബഹുമാനം പോലും കൊടുക്കാതെ അതിഹീനമായി അപമാനിച്ചു. [[കൃഷ്ണൻ]] പാഞ്ചാലിയുടെ സഹായത്തിനു വന്നതിനാൽ അവൾ അതിൽനിന്നും രക്ഷനേടി. പിതൃതുല്യരായവരുടെ മുമ്പിൽ മാനം നഷ്ടപ്പെട്ട ദ്രൗപദി, ദുശ്ശാസനൻ പിടിച്ചു വലിച്ച തന്റെ മുടി പിന്നീട് കെട്ടിയില്ല. ദുശാസനനെ കൊന്ന് അവന്റെ രക്തം തലയിൽതേച്ച് മാത്രമെ അഴിച്ചിട്ട മുടി കെട്ടൂ എന്ന് അവൾ ശപഥം ചെയ്തു. യുദ്ധമുണ്ടാവാതെ ദുശ്ശാസനനെ കൊല്ലാനും അവന്റെ രക്തം മുടിയിൽ പുരട്ടാനുമാവില്ല. ഇത് യുദ്ധത്തിനു കാരണമായ മറ്റൊരു പ്രധാന സംഭവമായിരുന്നു. === ഭീമനോടുള്ള ദ്രോഹം === മറ്റു കൗരവ-പാണ്ഡവരെ അപേക്ഷിച്ച് [[ഭീമൻ|ഭീമനുണ്ടായിരുന്ന]] അമാനുഷികശക്തി വിശേഷത്താൽ, ബാല്യകാലത്തു മുതൽ ദുര്യോധനാദികൾ അസൂയാലുക്കളായിരുന്നു. ദുര്യോധനാദികൾ നൂറുപേരും ഭീമന്റെ സമപ്രായക്കാരായിരുന്നു. ഇവർ നിരവധി തവണ ഭീമനെ കൊല്ലാനായി പദ്ധതികൾ അവിഷ്കരിച്ചു അതുനടപ്പിലാക്കാൻ ശ്രമിച്ചിരുന്നു<ref>http://www.kidsgen.com/fables_and_fairytales/indian_mythology_stories/poison_kills_poison.htm</ref>. ആയുസ്സിന്റെ ശക്തിയിൽ പലപ്പോഴും അതിൽ നിന്നും രക്ഷപെട്ട ഭീമനു, തന്നെ കൊലപ്പെടുത്താൽ ശ്രമിച്ചുകൊണ്ടിരിക്കുന്ന ദുര്യോധനാദികളോട് വൈരാഗ്യം അതിശക്തമായുണ്ടായിരുന്നു. ജ്യേഷ്ഠനായ യുധിഷ്ഠിരനെ ബഹുമാനിച്ച് ഭീമൻ പുറത്തു കാണിച്ചിരുന്നില്ലയെന്നു എന്നുമാത്രം. ഇത് യുദ്ധത്തിനുള്ള മറ്റൊരു കാരണമായിരുന്നു. (യുദ്ധത്തിൽ ഗാന്ധാരിയുടെ നൂറു പുത്രന്മാരും കൊല്ലപ്പെടുന്നത് ഭീമനാലാണ്). == സന്ധിസംഭാഷണങ്ങൾ == [[File:Krishna as Envoy.jpg|170px|thumb|ഭഗവദ് ദൂത്' : [[കൃഷ്ണൻ]] കൗരവസഭയിലെ [[ശന്തനു]]വിന്റെ സിംഹാസനത്തിൽ<br />([[രാജാ രവിവർമ്മ|രാജാരവിവർമ്മ ചിത്രം]])]] ==== വ്യാസോപദേശം ==== കൗരവരോട് ചൂതുകളിൽ തോറ്റ് പന്ത്രണ്ട് വർഷത്തെ വനവാസവും, ഒരു വർഷത്തെ അജ്ഞാതവാസവും പൂർത്തിയാക്കി പാണ്ഡവർ ഹസ്തിനപുരിയ്ക്കടുത്ത് ഉപപ്ലാവ്യത്തിൽ വന്നു താമസിച്ചു. ഇതു മനസ്സിലാക്കിയ [[സത്യവതി]] പുത്രനായ വേദവ്യാസമഹർഷി ഹസ്തിനപുരിയിൽ ചെന്ന് ധൃതരാഷ്ട്രരെയും, ദുര്യോധനനെയും വിളിച്ചുവരുത്തി പാണ്ഡവർക്ക് അവകാശപ്പെട്ട അർദ്ധരാജ്യം നൽകാൻ ആവശ്യപ്പെട്ടു. ദുര്യോധനന്റെ പിടിവാശിയിൽ മഹാരാജാവായ ധൃതരാഷ്ട്രർക്ക് തനിച്ചൊന്നും ചെയ്യാൻ പറ്റുമായിരുന്നില്ല. ഭീഷ്മർ പലതവണ ധൃതരാഷ്ട്രരെ ഉപദേശിച്ചിരുന്നു, എങ്കിലും അർദ്ധരാജ്യം നൽകാൻ കൗരവർ തയ്യാറായില്ല. ==== സഞ്ജയദൂത് ==== കൗരവർ ഇതിനോടകം സഞ്ജയനെ ദൂതനായി ഉപപ്ലാവ്യത്തിലേക്ക് അയച്ച് യുധിഷ്ഠിരനെ കണ്ട് തങ്ങളുടെ സന്ദേശം അറിയിപ്പിച്ചു. ദുര്യോധനനാണ് ദൂതനായി സഞ്ജയനെ അയച്ചതെങ്കിലും, ധൃതരാഷ്ട്രർ അയച്ചതാണെന്നു പറയാൻ ആവശ്യപ്പെട്ടിരുന്നു. പാണ്ഡവർക്ക് അർദ്ധരാജ്യം നൽകാനാവില്ല എന്നുള്ള വിവരം സഞ്ജയൻ യുധിഷ്ഠിരനെ അറിയിച്ചു. അപ്രിയകാര്യം ചെയ്ത സങ്കടത്തിൽ തിരിച്ച് ഹസ്തിനപുരിയിൽ എത്തിയ സഞ്ജയൻ മഹാരാജാവിനെ നേരിട്ട് കണ്ട് യുദ്ധം മൂലമുണ്ടാവുന്ന കൗരവരുടെ തകർച്ചയെ മുൻകൂട്ടി ബോധിപ്പിച്ചു.<ref>സി. രാജഗോപാലാചാരിയുടെ മഹാഭാരതം; "54-സഞ്ജയ മിഷൻ (സഞ്ജയദൂത്)"</ref>. ==== വിദുരനീതി ==== സഞ്ജയ ഉപദേശത്തെ തുടർന്ന് ദുഃഖിതനായ ധൃതരാഷ്ട്രർ അന്നു രാത്രിതന്നെ വിദുരരെ വിളിപ്പിച്ചു. പ്രസിദ്ധമായ വിദുരനീതി മഹാഭാരതത്തിൽ വർണ്ണിക്കുന്നത് ഈ സന്ദർഭത്തിലാണ്. വിദുരർ ജ്യേഷ്ഠനായ ധൃതരാഷ്ട്രരെ ആപത്തിൽ നിന്നു രക്ഷിക്കാനായി കൗരവരുടെ അസാന്നിധ്യത്തിൽ ധർമ്മാധർമ്മങ്ങൾ ഉപദേശിച്ചു. പലകഥകളും ഉദാഹരണമായി പറഞ്ഞ് കൂടുതൽ വിശ്വാസ്യത കിട്ടത്തക്കരീതിയിൽ ഉപദേശിച്ചിട്ടും, പുത്രവാത്സല്യം നിമിത്തം ധൃതരാഷ്ട്രർക്ക് അതൊന്നും സ്വീകരിക്കാൻ കഴിയുമായിരുന്നില്ല<ref>വിദുര നീതി : ആംഗലേയ പരിഭാഷ -- കിസാരി മോഹൻ ഗാംഗുലി</ref>. ==== സനൽകുമാരോപദേശം ==== പാണ്ഡവർക്കുവേണ്ടി മഹാതപസ്വിയായ സനൽകുമാരമഹർഷിയും ദുര്യോധനനെ ഉപദേശിച്ചു. മഹായുദ്ധം തടയാൻ ഇങ്ങനെ പലരും അഭ്യർത്ഥന നടത്തിയിട്ടും കൗരവർക്ക് അതൊന്നും സ്വീകാര്യമായിരുന്നില്ല. ==== കൃഷ്ണദൂത് ==== [[യുധിഷ്ഠിരൻ|യുധിഷ്ഠിരന്റെ]] അപേക്ഷയിൽ [[കൃഷ്ണൻ]] [[പാണ്ഡവർ|പാണ്ഡവർക്കുവേണ്ടി]] ദൂതനായി [[ഹസ്തിനപുരി|കൗരവസഭയിൽ]] എത്തി. ഇതു മുൻകൂട്ടി അറിഞ്ഞ [[ശകുനി|ശകുനിയും]], [[ദുര്യോധനൻ|ദുര്യോധനനും]] ചേർന്ന് [[ശന്തനു|ശന്തനു മഹാരാജാവിന്റെ]] [[സിംഹാസനം]] കൃഷ്ണനുവേണ്ടി സഭയിൽ സജ്ജമാക്കി. ''(സിംഹാസനത്തിന്റെ ശാപം: അയോഗ്യനായ ആരതിലിരുന്നാലും അവന്റെ തല പൊട്ടിച്ചിതറുമെന്ന് ശന്തനു മഹാരാജാവിന്റെ ശാപം ആ സിംഹാസനത്തിനുണ്ടായിരുന്നു. ശന്തനുവിനുശേഷം ശാപത്തെ പേടിച്ച് അതിൽ ആരും ഇരുന്നിട്ടില്ല)'' കൃഷ്ണൻ സിംഹാസനത്തിലിരുന്നെങ്കിലും അദ്ദേഹത്തിനു കുഴപ്പമൊന്നും സംഭവിച്ചില്ല. അർദ്ധരാജ്യം നൽകില്ലയെന്നു തീർത്തു പറഞ്ഞ കൗരവസഭയിൽ കൃഷ്ണൻ പാണ്ഡവർക്കായി അഞ്ചു ചെറിയ രാജ്യങ്ങളൊ, അല്ലെങ്കിൽ അഞ്ചു ദേശങ്ങളൊ, അതുമല്ലെങ്കിൽ അഞ്ചു ഗൃഹങ്ങളൊ, അവസാനം ഇവർക്ക് അഞ്ചുപേർക്കുമായി താമസിക്കാൻ ഒരു ഗൃഹം എങ്കിലും കൊടുക്കണം എന്ന് അപേക്ഷിച്ചു. പക്ഷേ ധൃതരാഷ്ട്രരോ, ദുര്യോധനനൊ ഒന്നിനും തയ്യാറാവാത്തതിനാൽ കൃഷ്ണദൂത് പരാജയമായിരുന്നു. == യുദ്ധ സന്നാഹം == [[File:Brooklyn Museum - Krishna Counsels the Pandava Leaders Page from a Mahabharata series.jpg|200px|thumb|left|യുദ്ധ സന്നാഹം: പാണ്ഡവരും കൃഷ്ണനും ([[:en:Brooklyn Museum|ബ്രൂക്കിലിൻ മ്യൂസിയത്തിലുള്ള]] 18-ആം നൂറ്റാണ്ടിലെ എണ്ണഛായാചിത്രം)]] ഭഗവത്ദൂത് പരാജയമായതിനെത്തുടർന്ന് യുദ്ധം തീരുമാനിക്കപ്പെട്ടു. ധർമ്മപുത്രരും, ദുര്യോധനനും തങ്ങളുടെ സുഹൃത്ത്-ബന്ധുരാജ്യങ്ങളിലേക്ക് ദൂതന്മാരെ അയച്ച് സഹായം അഭ്യർത്ഥിച്ചു. രാജ്യം ഭരിക്കുന്ന രാജാവിന്റെ പുത്രനായ ദുര്യോധനനു കൂടുതൽ രാജ്യങ്ങൾ തങ്ങളുടെ സേനയെ അയച്ചു കൊടുത്തു. ദ്വാരകാസൈന്യം: ദ്വാരകയിലേക്ക് പാണ്ഡവർക്ക് ദൂതനായി പോയത് അർജ്ജുനനും, കൗരവർക്ക് വേണ്ടി ദുര്യോധനനും ആയിരുന്നു. ആദ്യമെത്തിയ ദുര്യോധനൻ ഉറങ്ങിക്കിടന്ന കൃഷ്ണന്റെ തലയ്ക്കലും, രണ്ടാമതെത്തിയ അർജ്ജുനൻ കാൽക്കലും കൃഷ്ണൻ ഉണരുന്നതും കാത്തിരുന്നു. കൃഷ്ണന്റെ സേനാവ്യൂഹം നാരയണിസേന എന്നാണറിയപ്പെട്ടിരുന്നത്. കൃഷ്ണൻ ഇരുവർക്കുമായി ഒരു ഭാഗത്ത് കൃഷ്ണൻ നിരായുധനായും, മറുവശത്ത് തന്റെ നാരായണിസൈന്യം പകുത്തു നൽകി. അർജ്ജുനൻ നിരായുധനായ കൃഷ്ണനേയും, ദുര്യോധനൻ സൈന്യത്തേയും സ്വീകരിച്ചു. നാരായണി സൈന്യത്തെ കൂടാതെ മറ്റുള്ള ദ്വാരകാവാസികൾക്ക് ഏതു ഭാഗത്തു ചേരാനും അനുവാദം നൽകി. വിരാടസൈന്യം: വിരാടനും പുത്രനായ ഉത്തരനും അവരുടെ മുഴുവൻ സൈന്യവും പാണ്ഡവപക്ഷം ചേർന്നു. പാഞ്ചാലസൈന്യം: പാണ്ഡവസൈന്യത്തിന്റെ പ്രധാന ഭാഗം ദ്രുപദരുടെ പുത്രനായ ധൃഷ്ടദ്യുമ്നന്റെ കീഴിൽ അണിനിരന്ന പാഞ്ചാല സൈന്യമായിരുന്നു. ഈ രാജ്യങ്ങളെ കൂടാതെ പാണ്ഡവപക്ഷത്തു ചേരാനായി കാശിരാജാവും, മാത്സ്യരാജാവും തങ്ങളുടെ സൈന്യത്തെ അയച്ചു കൊടുത്തു. ഈ രണ്ടുരാജ്യങ്ങളും കൗരവ-പാണ്ഡവരുടെ ബന്ധുരാജ്യങ്ങളായിരുന്നു. കാശി രാജകുമാരിമാരാണ് അംബികയും, അംബാലികയും. മാത്സ്യരാജാവ് സത്യവതിയുടെ സഹോദര പുത്രനാണ്. ശിശുപാലന്റെ മരണശേഷം ചേദിരാജ്യം പാണ്ഡവരോട് സ്നേഹബന്ധം പുലർത്തിയിരുന്നതിനാൽ അവരുടെ സൈന്യവും ഉപപ്ലാവ്യത്തിൽ എത്തി പാണ്ഡവസൈന്യത്തിൽ ചേർന്നു. കേകേയവും, മഥുരയും, വിദർഭയും തങ്ങളുടെ സൈന്യത്തെ രണ്ടു കൂട്ടർക്കുമായാണ് കൊടുത്തത് <ref>{{Cite web |url=http://www.mahabharataonline.com/rajaji/mahabharata_summary_61.php |title=ആർക്കൈവ് പകർപ്പ് |access-date=2011-09-07 |archive-date=2008-04-03 |archive-url=https://web.archive.org/web/20080403050100/http://www.mahabharataonline.com/rajaji/mahabharata_summary_61.php |url-status=dead }}</ref>(നോക്കുക: കുറിപ്പ്). === സേനാ സമൂഹം === {| class="wikitable" border="1" |- ! ! പാണ്ഡവസേന ! കൗരവസേന |- ! സർവ്വസേനാധിപൻ | [[ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ]] | [[ഭീഷ്മർ]] |- ! ഉപസൈന്യാധിപർ | ഏഴുപേർ<br />[[വിരാടൻ]], [[ദ്രുപദൻ]], [[ശിഖണ്ഡി]], [[ഭീമൻ]], [[സാത്യകി]],<br />[[നകുലൻ]], [[സഹദേവൻ]] | പതിനൊന്നുപേർ<br />[[ദ്രോണർ]], [[അശ്വത്ഥാമാവ്]], [[കൃപർ]], [[ശല്യർ]], [[ത്രിഗർത്തൻ]], <br />[[കൃതവർമ്മാവ്]], [[ഭഗദത്തൻ]], [[ജയദ്രഥൻ]], [[സൗമദത്തി]], [[ശകുനി]],<br /> [[ദുശ്ശാസനൻ]] |- ! പങ്കെടുത്ത രാജ്യങ്ങൾ | [[വിരാടം]], [[പാഞ്ചാലം]], [[കാശി]], [[മാത്സ്യം]], [[ചേദി]], [[പാണ്ഡ്യം]], [[മഗധ]], [[കേകേയം]], [[ദ്വാരക]], [[മഥുര]], [[വിദർഭ]] | [[ഹസ്തിനപുരി]], [[അംഗം]], [[സിന്ധ്]], [[അവന്തി]], [[മാഹിഷ്മതി]],<br />[[ഗാന്ധാരം]], [[മാദ്രം]], [[കംബോജം]], [[പ്രാഗ്ജ്യോതിഷ]], [[കലിംഗം]], [[കേകേയം]], [[ദ്വാരക]], [[മഥുര]], [[വിദർഭ]], [[വാൽഹികം]] |- ! സൈന്യബലം | [[7 (അക്കം)|7]] [[അക്ഷൗഹിണി|അക്ഷൗഹിണികൾ]]<br>153,090 ആനകൾ<br />153,090 രഥങ്ങൾ<br />459,270 കുതിരകൾ<br />765,450 കാലാൾ പടകൾ | [[11 (സംഖ്യ)|11]] [[അക്ഷൗഹിണി|അക്ഷൗഹിണികൾ]]<br>240,570 ആനകൾ<br />240,570 രഥങ്ങൾ<br />721,710 കുതിരകൾ<br />1,202,850 കാലാൾ പടകൾ |} == കൗരവ സൈന്യം == കൗരവപക്ഷത്തിന്റെ നേതൃസ്ഥാനം ഭീഷ്മർ വഹിച്ചു. അദ്ദേഹം സൈന്യത്തെ പതിനൊന്നു വിഭാഗങ്ങളായി തിരിച്ച് ഓരോന്നിനും ഉപസൈന്യാധിപന്മാരെ നിയോഗിച്ചു. യുദ്ധത്തിന്റെ തലേനാൾ ഭീഷ്മരുമായുണ്ടായ വാഗ്വാദത്തെത്തുടർന്ന് കർണ്ണൻ ഭീഷ്മർക്കൊപ്പം യുദ്ധംചെയ്യില്ല എന്നു നിർബന്ധം പിടിച്ചു. ''(ആദ്യ പത്തുനാളുകൾ കർണ്ണൻ യുദ്ധം ചെയ്തില്ല).'' ഭീഷ്മർ കർണ്ണനെ യുദ്ധത്തിൽ നിന്നും പിന്തിരിപ്പിക്കാൻ ഉപയോഗിച്ച മാർഗ്ഗമായിരുന്നു ഇത്. (കർണ്ണനും, ഭീഷ്മരും ഒന്നിച്ച് പാണ്ഡവരോട് എതിർത്താൽ അവർക്കു തോൽവി സംഭവിച്ചേക്കാമെന്നു അദ്ദേഹം ഭയപ്പെട്ടിരുന്നു). വിദേഹരാജകുമാരനായ രുഗ്മി (കൃഷ്ണന്റെ പത്നിയായ രുക്മിണിയുടെ സഹോദരൻ) പാണ്ഡവപക്ഷത്തു ചേർന്ന് യുദ്ധം ചെയ്യാൻ ആഗ്രഹിച്ചുവന്നെങ്കിലും അർജ്ജുനൻ അവനെ പിന്തിരിപ്പിച്ച് അയച്ചു. അതിനെത്തുടർന്ന് രുഗ്മി ദുര്യോധനപക്ഷത്തു ചേർന്നു യുദ്ധം ചെയ്തു. മാദ്രേശനായ ശല്യർ പണ്ടുമുതൽക്കുതന്നെ ധൃതരാഷ്ട്രരോട് സ്നേഹബഹുമാനം പുലർത്തിയിരുന്നു. അദ്ദേഹത്തോടുള്ള സ്നേഹാദരവാണ് സഹോദരിയായ മാദ്രിയെ ധൃതരാഷ്ട്ര സഹോദരൻ പാണ്ഡുവിനു വിവാഹം ചെയ്തു കൊടുത്തത്. അവസാനഘട്ടത്തിലുണ്ടായ യുദ്ധത്തിൽ കൗരവരിൽ നിന്നും മാറി നിൽക്കാൻ ശല്യർക്കായില്ല. ശല്യരും മാദ്രസൈന്യവും കൗരവപക്ഷത്തുചേർന്നു യുദ്ധംചെയ്തു. കുന്തിദേവിയുടെ അപേക്ഷയെ തുടർന്ന് അർജ്ജുനനൊഴികെ മറ്റു പാണ്ഡുപുത്രന്മാരെ കൊല്ലില്ല എന്ന് കർണ്ണൻ സമ്മതിച്ചു. യുദ്ധത്തിനു തലേദിവസം [[വ്യാസൻ]] ധൃതരാഷ്ട്രരുടെ കൊട്ടാരത്തിൽ വരുകയും അദ്ദേഹത്തിനു യുദ്ധം കാണാനായി സചിവനായ [[സഞ്ജയൻ|സഞ്ജയനു]] ദിവ്യചക്ഷുസ്സ് നൽകി അനുഗ്രഹിക്കുകയും ചെയ്തു. കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധത്തിൽ നടക്കുന്ന കാര്യങ്ങൾ തത്സമയം ഹസ്തിനപുരിയിലെ കൊട്ടാരത്തിലിരുന്നു കാണുവാനും അത് അപ്പോൾ തന്നെ മഹാരാജാവിനെ ധരിപ്പിക്കുവാനും ഇതു സഹായകമായി. കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധം മുൻകൂട്ടി മനസ്സിലാക്കിയ ദേവേന്ദ്രൻ ബ്രാഹ്മണവേഷത്തിൽ വന്ന് കർണ്ണനോട് അവന്റെ കവചകുണ്ഡലങ്ങൾ ദാനം ചോദിച്ചു വാങ്ങുന്നു. വന്നത് ദേവേന്ദ്രനാണെന്നറിഞ്ഞു കൊണ്ടുതന്നെ കർണ്ണൻ തന്റെ ജന്മസിദ്ധമായിരുന്ന കവചകുണ്ഡലങ്ങൾ ഇന്ദ്രനു ദാനംചെയ്തു. കവചകുണ്ഡലങ്ങൾ ഉള്ളിടത്തോളം കാലം കർണ്ണനെ ആർക്കും വധിക്കാൻ സാധ്യമായിരുന്നില്ല. അർജ്ജുനനു വിജയം കൈവരിക്കാൻ ഇതു സഹായകമായി. കർണ്ണന്റെ ദാനമാഹാത്മ്യത്തിൽ സന്തുഷ്ടനായി ദേവേന്ദ്രൻ അവനു വിശിഷ്ടമായ വേൽ കൊടുത്ത് അനുഗ്രഹിച്ചു. കർണ്ണൻ ഈ വേൽ അർജ്ജുനനു നേരെ യുദ്ധത്തിൽ പ്രയോഗിക്കുവാൻവേണ്ടി കരുതിവെച്ചു. === കർണ്ണ ശപഥം === യുദ്ധസന്നാഹങ്ങൾക്കായി തയ്യാറെടുക്കുന്ന ഒരു നാൾ [[കർണ്ണൻ]] [[യമുന|യമുനാനദിയിൽ]] സ്നാനം ചെയ്യുന്നവസരത്തിൽ [[കുന്തി|കുന്തിദേവി]] അവനെ കാണാൻ വരുന്നു. ഒരു യാചകയായിട്ടാണ് താൻ വന്നിരിക്കുന്നതെന്നും, തന്റെ ഒരു ആഗ്രഹം കർണ്ണൻ നിറവേറ്റിത്തരണമെന്നും അവർ അപേക്ഷിക്കുന്നു. അഞ്ചുപുത്രന്മാരുടെ അമ്മയായ കുന്തിദേവിക്ക് ശത്രുപക്ഷത്തുള്ള താൻ എന്തു ആഗ്രഹമാണ് നിറവേറ്റേണ്ടതെന്ന് കർണ്ണൻ സംശയിക്കുന്നുവെങ്കിലും ആരെന്തപേക്ഷിച്ചാലും നിറവേറ്റുമെന്നു മറുപടി പറയുന്നു. തന്റെ പുത്രന്മാരോടു ചേർന്നുനിന്ന് യുദ്ധം ചെയ്യണമെന്നും, കർണ്ണൻ തന്റെ ആദ്യ പുത്രനാണെന്നും സൂര്യഭഗവാനാണ് പിതാവെന്നും കുന്തി അവനെ അറിയിക്കുന്നു. വിശ്വസിക്കുവാൻ പ്രയാസമായതും, അപ്രിയവുമായ സത്യമായിരുന്നെങ്കിലും താനറിയുവാനായി ഏറെ ആഗ്രഹിച്ച, ഏറെ നാളായി തന്നെ അലട്ടിക്കൊണ്ടിരുന്ന ചോദ്യത്തിനുത്തരമായിരുന്നു കർണ്ണനത്. സത്യം സത്യമായി പറയുവാൻ കർണ്ണൻ കുന്തീദേവിയോട് അഭ്യർത്ഥിച്ചപ്പോൾ, തന്റെ ബാല്യത്തിൽ ദുർവ്വാസാവിൽ നിന്നും കിട്ടിയ വരലബ്ധിയിൽ സൂര്യ ഭഗവാനെ ധ്യാനിച്ചതും, ആദ്യസന്താനമുണ്ടായപ്പോൾ അപമാനം ഭയന്ന് നദിയിലൊഴുക്കിയതും കുന്തി കർണ്ണനോട് പറഞ്ഞു. തന്റെ ജന്മദാതാക്കളെക്കുറിച്ചുള്ള സംശയങ്ങൾ നീങ്ങിയ കർണ്ണൻ കുന്തീദേവിയെ അഭിമാനപൂർവ്വം വന്ദിച്ചയക്കുന്നു. == പാണ്ഡവ സൈന്യം == [[പാണ്ഡവർ]] ഏഴു [[അക്ഷൗഹിണി]] പടസമൂഹങ്ങളെ ഉപപ്ലാവ്യത്തിൽ സജ്ജമാക്കി. സർവ്വസൈന്യാധിപനായി [[ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ]] തിരഞ്ഞെടുക്കപ്പെട്ടു. അദ്ദേഹം തന്റെ സേനയെ ഏഴു ഭാഗങ്ങളായി തിരിച്ച് അതിന്റെ നേതൃത്വം വിരാടൻ, ദ്രുപദൻ, ശിഖണ്ഡി, ഭീമൻ, സാത്യകി, നകുലൻ, സഹദേവൻ എന്നിവരിൽ അർപ്പിച്ചു. കൂടാതെ ഏഴു സൈന്യത്തിന്റേയും ഉപനായകസ്ഥാനം അർജ്ജുനനും നൽകി. അർജ്ജുനനു ഉലൂപിയിലുണ്ടായ പുത്രനാണ് [[ഇരാവാൻ]]. അതിസമർത്ഥനായ അവൻ യുദ്ധത്തിൽ പാണ്ഡവരെ സഹായിക്കാൻ എത്തിച്ചേർന്നെങ്കിലും യുദ്ധം ചെയ്യാൻ കൃഷ്ണൻ അതിനനുവദിച്ചില്ല. ''(അവൻ യുദ്ധംചെയ്തിരുന്നെങ്കിൽ ഒരു ദിവസം കൊണ്ട് കൗരവരെ തോൽപ്പിക്കാൻ സാധിക്കുമായിരുന്നു.)'' യുദ്ധം കണ്ടു നിൽക്കാൻ മാത്രം അവനെ അനുവദിച്ചു. ഭീമനു ഹിഡുംബിയിൽ ജനിച്ച [[ഘടോൽകചൻ]] തന്റെ സേനാവ്യൂഹവുമായി എത്തി പാണ്ഡവപക്ഷത്തു ചേർന്നു. == യുദ്ധത്തിലെ സേനാവ്യൂഹങ്ങൾ == [[File:Chakravyuha.svg|200px|thumb|right|ചക്രവ്യൂഹം]] [[File:ShaktaVyuham.PNG|200px|thumb|right|ശക്തവ്യൂഹം]] # ക്രൗഞ്ചവ്യൂഹം ([[കൊക്ക്|കൊക്കിന്റെ ആകൃതി]]) # മകരവ്യൂഹം ([[ചീങ്കണ്ണി|മുതലയുടെ ആകൃതി]]) # കൂർമ്മവ്യൂഹം ([[ആമ|ആമയുടെ ആകൃതി]]) # ത്രിശൂലവ്യൂഹം ([[ത്രിശൂലം|മൂന്നുമുനയുള്ള ശൂലത്തിന്റെ ആകൃതി]]) # ചക്രവ്യൂഹം ([[ചക്രം|കറങ്ങുന്ന ചക്രത്തിന്റെ ആകൃതി]]) <ref>എഴുത്തച്ഛൻ മഹാഭാരതത്തിൽ പത്മവ്യൂഹം എന്നു എഴുതിയിരിക്കുന്നു. ഏറ്റവും പുറത്തു നിൽക്കുന്ന യോദ്ധാക്കൾ ശത്രു ഉള്ളിൽ കടന്നു കഴിയുമ്പോൾ ഉള്ളിലേക്കടുത്ത് ശത്രുവിനെ നേരിടുന്നതിനാലാവാം അദ്ദേഹം പത്മവ്യൂഹം (കൂമ്പടയാൻ പോകുന്ന താമര എന്നർത്ഥത്തിൽ) പരാമർശിച്ചിരിക്കുന്നത്. കമലവ്യൂഹം എന്ന പേരിൽ മറ്റൊരു വ്യൂഹവും (പൂർണ്ണമായി വിരിഞ്ഞ താമരയുടെ രൂപത്തിൽ) യുദ്ധത്തിൽ ഉപയോഗിച്ചിരുന്നതിനാൽ വ്യാസൻ പരാമർശിച്ചിരിക്കുന്ന ചക്രവ്യൂഹമാവും ഇതിനു കൂടുതൽ യോജിക്കുക.</ref> # കമലവ്യൂഹം ([[താമര|പൂർണ്ണമായി വിരിഞ്ഞ താമരപ്പൂവിന്റെ ആകൃതി]]) # ഗരുഡവ്യൂഹം ([[പരുന്ത്|ചിറകുവിരിച്ച പരുന്തിന്റെ ആകൃതി]]) # അർണ്ണവ്യൂഹം ([[സമുദ്രം|സമുദ്രാകൃതി]]) # മണ്ഡലവ്യൂഹം ([[ആകാശഗംഗ|ആകാശഗംഗയുടെ ആകൃതി]]) # വജ്രവ്യൂഹം ([[മിന്നൽ|മിന്നലിന്റെ ആകൃതി]]) # ശക്തവ്യൂഹം ([[ചതുരം|സമചതുരാകൃതി]]) # അസുരവ്യൂഹം ([[അസുരൻ|രാക്ഷസാകൃതി]]) # ദേവവ്യൂഹം ([[ദേവൻ|അമാനുഷാകൃതി]]) # സൂചിവ്യൂഹം ([[സൂചി|സൂചിയുടെ ആകൃതി]]) # ശൃംഗാരകവ്യൂഹം ([[കൊമ്പ്|വളഞ്ഞ കൊമ്പിന്റെ ആകൃതി]]) # അർദ്ധചന്ദ്രവ്യൂഹം ([[ചന്ദ്രൻ|ചന്ദ്രക്കലയുടെ ആകൃതി]]) # മാലവ്യൂഹം ([[പുഷ്പം|പുഷ്പചക്രാകൃതി]]) # മത്സ്യവ്യൂഹം ([[മത്സ്യം|മത്സ്യാകൃതി]]) == യുദ്ധം അനുശാസിച്ച നിയമങ്ങൾ == # യുദ്ധം സൂര്യോദയത്തിനുശേഷം തുടങ്ങി, സൂര്യാസ്തമയത്തിനു അവസാനിപ്പിക്കുക. # ഇരുപക്ഷത്തിനും സമ്മതമെങ്കിൽ രാത്രിയിൽ യുദ്ധമാവാം. # ഒന്നിൽ കൂടുതൽ പേർ ചേർന്ന് തനിച്ച് ഒരാളെ ആക്രമിക്കരുത്. # രണ്ടുപേർ തമ്മിൽ ദ്വന്ദ്വയുദ്ധമാവാം, സുദീർഘമായ യുദ്ധത്തിൽ അവർ ഒരേ ആയുധങ്ങൾ വഹിച്ചൊ, ഒരേ വാഹനത്തിലൊ ''(ആന, തേർ, കുതിര)'' ആവണം. # ഒരാളുപോലും മറ്റുള്ളവരാൽ ചുറ്റപ്പെട്ട് ആക്രമിക്കപ്പെടരുത്. # യുദ്ധത്തിൽ അടിയറവ് പറഞ്ഞവനെ മാന്യമായ യുദ്ധതടവുകാരനായി സംരക്ഷിക്കണം. # നിരായുധനെ ആക്രമിക്കരുത്. # അബോധാവസ്ഥയിലായവനെ ആക്രമിക്കരുത്. # യുദ്ധത്തിൽ പങ്കെടുക്കാത്തവനെയോ, മൃഗത്തേയോ ആക്രമിക്കരുത്. # പിന്തിരിഞ്ഞോടിയവനെ പിന്തുടർന്ന് ആക്രമിക്കരുത്. # സ്ത്രീകളെ ആക്രമിക്കരുത്. # ഓരോ ആയുധങ്ങൾക്കും അതിന്റെതായ നിബന്ധനകൾ പാലിച്ചാവണം യുദ്ധത്തിൽ ഏർപ്പെടുന്നത്. ''(ഉദാ: അരയ്ക്കു താഴോട്ട് ഗദകൊണ്ടടിക്കരുത്)''. # ന്യായരഹിതമായ പോരാട്ടത്തിൽ ആരും ഏർപ്പെടരുത്.<ref>പതിനെട്ട് നിയമങ്ങൾ കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധത്തിൽ അലിഖിതമായുണ്ടായിരുന്നു</ref> == യുദ്ധത്തിൽപങ്കെടുത്ത അഞ്ചുതലമുറകൾ == കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധത്തിൽ കൗരവ-പാണ്ഡവ സുഹൃത്-ബന്ധുജനങ്ങളിലായി അഞ്ചു തലമുറയിൽപ്പെട്ടവർ പങ്കെടുത്തു കൊല്ലപ്പെട്ടു. കുരുക്ഷേത്ര യുദ്ധം നടക്കുന്നവസരത്തിൽ പങ്കെടുത്തവർ പലരും പ്രായാധിക്യം ഏറിയവരായിരുന്നുവെന്നു മഹാഭാരതത്തിലൂടെ ഗ്രന്ഥകാരൻ പറയുന്നു. യുദ്ധത്തിൽ പങ്കെടുത്ത ഏറ്റവും പ്രായമുള്ള വ്യക്തി [[ശന്തനു|ശന്തനുവിന്റെ]] അനുജനും [[ഭീഷ്മർ|ഭീഷ്മരുടെ]] ഇളയച്ഛനുമായ [[ബാൽഹികൻ|ബാൽഹികനായിരുന്നു]]. വാൽഹികം എന്ന രാജ്യത്തിലെ രാജാവായിരുന്ന അദ്ദേഹം അഞ്ചു തലമുറകളിൽ ആദ്യ തലമുറയെ പ്രതിനിധീകരിച്ചു കൗരവപക്ഷം ചേർന്നു പാണ്ഡവർക്കെതിരായി യുദ്ധം ചെയ്തു. [[ശന്തനു|ശന്തനുവിന്റെ]] ഇളയ സഹോദരനായ അദ്ദേഹം തന്റെ പുത്രന്മാരും പൗത്രന്മാരുമായി ബൃഹത്തായ സേനാസമൂഹത്തോടൊപ്പമായിരുന്നു കൗരവപക്ഷം ചേർന്നത്. [[ഭീഷ്മർ|ഭീഷ്മപിതാമഹന്റെ]] ഇളയച്ഛനായിരുന്ന [[ബാൽഹികൻ]] പതിനാലാംനാൾ രാത്രിയുദ്ധത്തിൽ [[ഭീമൻ|ഭീമനാൽ]] കൊല്ലപ്പെട്ടു. രണ്ടാം തലമുറയെ പ്രതിനിധീകരിച്ചത് [[ഭീഷ്മർ|ഭീഷ്മപിതാമഹനായിരുന്നു]]. അദ്ദേഹം യുദ്ധത്തിന്റെ പത്താംനാൾ ശരശയ്യയിൽ വീഴുകയും, അതിനുശേഷം ഉത്തരായനം തുടങ്ങി സ്വച്ഛന്ദമൃത്യു വരിക്കുകയും ചെയ്തു. മൂന്നാം തലമുറയിൽ നിരവധിപ്പേർ യുദ്ധത്തിൽ പങ്കെടുത്തു വീരസ്വർഗ്ഗം പ്രാപിച്ചു. അതിൽ പ്രധാനികൾ [[ശല്യർ]], [[ദ്രുപദർ]], [[വിരാടൻ]], [[ശകുനി]], [[സാത്യകി]], [[കൃപർ]], [[കൃതവർമ്മാവ്]] [[ഭഗദത്തൻ]] തുടങ്ങിയവരായിരുന്നു. നാലാം തലമുറയിലായി പാണ്ഡവർ അഞ്ചുപേരും കൗരവർ നൂറുപേരും ഉൾപ്പെട്ടു. അവരെ കൂടാതെ നിരവധിപ്പേർ അവരുടെ സുഹൃത്-ബന്ധുബലത്താൽ യുദ്ധത്തിൽ പങ്കെടുക്കുകയും കൊല്ലപ്പെടുകയും ചെയ്തു. അഞ്ചാം തലമുറ, യുവത്വത്തെ പ്രതിനിധീകരിച്ചു. പാണ്ഡവരുടേയും, കൗരവരുടേയും പുത്രന്മാരും അവരുടെ ബന്ധുജനങ്ങളും ഇതിൽ ഉൾപ്പെട്ടിരുന്നു. അവരിൽ പ്രധാനികളായി [[അഭിമന്യു]], [[ലക്ഷണൻ]], [[പ്രതിവിന്ധ്യൻ]], [[ശ്രുതസേനൻ]], [[ഉത്തരൻ]] എന്നിവരായിരുന്നു. == യുദ്ധം == [[ദുര്യോധനൻ|ദുര്യോധനന്റെ]] അഭ്യർത്ഥനയിൽ സഹദേവൻ കുറിച്ചുകൊടുത്ത മുഹൂർത്തത്തിലാണ് കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധം തുടങ്ങിയത്. ദുര്യോധനൻ തനിക്കു ഉത്തമമായിവരുന്ന സമയം [[പാണ്ഡവർ|പാണ്ഡുപുത്രനായ]] സഹദേവന്റെ സഹായത്താൽ ഗ്രഹനില നോക്കി കണ്ട് ആ ദിവസം യുദ്ധം തുടങ്ങാൻ തിരഞ്ഞെടുത്തു (പക്ഷേ ദുര്യോധനൻ യുദ്ധത്തിൽ പരാജയപ്പെട്ടുവെന്നുള്ളത് മറ്റൊരു വൈചിത്ര്യം). കാർത്തികമാസത്തിൽ (മലയാള മാസം: [[വൃശ്ചികം]]) വെളുത്ത ത്രയോദശി നാളിലാണ് കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധം തുടങ്ങിയത്. ഉത്തരഭാരതത്തിലെ [[ഹരിയാന|ഹരിയാനയിൽ]] [[സരസ്വതി നദി|സരസ്വതി നദിയുടെയും]] [[ദൃഷദ്വതി നദി|ദൃഷദ്വതിയുടെയും]] ഇടയ്ക്കുള്ള ഭൂപ്രദേശമായ കുരുക്ഷേത്രത്തിലാണ് യുദ്ധം നടന്നത്. <nowiki>{{തെളിവ്}}</nowiki> === ഒന്നാം ദിവസം ([[ഭീഷ്മപർവ്വം]]) === വ്യാസൻ മഹാഭാരതത്തിൽ ഒന്നുമുതൽ പത്തുവരെയുള്ള യുദ്ധദിവസങ്ങൾ വർണ്ണിക്കുന്നത് ഭീഷ്മപർവ്വത്തിലാണ്. കൗരവസേനയുടെ സർവ്വസേനാധിപനായി ഭീഷ്മരായിരുന്നു ഈ ദിവസങ്ങളിൽ പടനയിച്ചത്, അതിനാൽ ഭീഷ്മപർവ്വം എന്നു ഗ്രന്ഥകർത്താവ് പേരു കൊടുത്തു. ഭീഷ്മപർവ്വത്തിൽ 118 അദ്ധ്യായങ്ങളും 7884 പദ്യങ്ങളും അടങ്ങിയിരിക്കുന്നു. ==== ഗീതോപദേശം ==== [[പ്രമാണം:Bazaar art print 1940s.jpg|170px|thumb|right|ഗീതോപദേശം]] പാണ്ഡവരും കൗരവരും യുദ്ധസന്നദ്ധരായി പടക്കളത്തിൽ അണിനിരന്നു. അഗ്നിയിൽനിന്നും ജനിച്ച ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ പാണ്ഡവസേനയേയും, ജലത്തിൽനിന്നും ജനിച്ച ഭീഷ്മർ കൗരവസേനയേയും നയിച്ചു. യുദ്ധം തുടങ്ങുന്നതിനു മുൻപായി കുരുക്ഷേത്രഭൂമിയിൽ അണിനിരന്ന കൗരവസേനയെ കാണാൻ അർജ്ജുനൻ ആഗ്രഹം പ്രകടിപ്പിച്ചു. സാരഥിയായ കൃഷ്ണൻ രഥം ഇരുസേനകളുടേയും മദ്ധ്യഭാഗത്ത് കൊണ്ടു ചെന്നു നിർത്തി. എതിർഭാഗത്ത് തന്റെ ജ്യേഷ്ഠന്മാരും, അനുജന്മാരും, മാതുലന്മാരും, ഭാഗിനേയന്മാരും, പിതാക്കന്മാരും, മുത്തച്ഛന്മാരും, ഗുരുനാഥന്മാരും, സതീർത്ഥ്യരും, ഭാര്യാസഹോദരന്മാരും, പുത്രരും മറ്റു ബന്ധുമിത്രാദികളേയും ആയിരുന്നു അർജ്ജുനൻ മുന്നിരയിൽ കണ്ടത്. അല്പം മണ്ണിനുവേണ്ടി ഇവരെയെല്ലാം ഇല്ലാതാക്കി നശ്വരമായ രാജപദവി അനുഭവിക്കാൻ ആഗ്രഹിക്കുന്നതിൽ അർത്ഥമില്ല; അതു പാപമാണ്. മരിക്കുമ്പോൾ ആരും ഇതൊന്നും കൊണ്ടു പോകുന്നില്ല തുടങ്ങിയ ചിന്തകൾ മനസ്സിൽ വരുകയും, താൻ യുദ്ധംചെയ്യുന്നില്ല എനിക്കു രാജ്യവും പദവിയും വേണ്ട, വനവാസം മതി എന്നു പറഞ്ഞു തേർതട്ടിൽ അർജ്ജുനൻ വിഷാദനായിരുന്നു. ഈ സന്ദർഭമാണ് [[ഭഗവദ്ഗീത|ഭഗവദ്ഗീതയ്ക്ക്]] വഴിയൊരുക്കിയത് എന്നാണ് വിശ്വാസം. [[പ്രമാണം:Bhagavad Gita, a 19th century manuscript.jpg|170px|thumb|left|[[ഭഗവദ്ഗീത]]:19-ആം നൂറ്റാണ്ടിലെ കൈയ്യെഴുത്തുപ്രതി]] വിഷാദനായി തേർതട്ടിലിരുന്ന അർജ്ജുനനെ അവന്റെ സ്വധർമ്മാനുഷ്ഠാനം ചെയ്യാൻ [[കൃഷ്ണൻ]] ഉപദേശിക്കുന്നു. അർജ്ജുനനു ഭഗവാൻ കൃഷ്ണൻ വേദവേദാന്തങ്ങളുടെയും, ഉപനിഷത്തുകളുടെയും, രഹസ്യങ്ങൾ അടങ്ങിയ ആത്മതത്ത്വജ്ഞാനത്തേയും, ഭക്തിയോഗം, കർമ്മയോഗം, ജ്ഞാനയോഗം തുടങ്ങിയ മോക്ഷമാർഗ്ഗങ്ങളേയും ഉപദേശിച്ചു. എന്നിട്ടും അർജ്ജുനനും വിശ്വാസം വരായ്കയാൽ തന്റെ ശ്രേഷ്ഠവും ഭയജനകവുമായ വിശ്വരൂപത്തേയും കാണിച്ചു കൊടുത്തുവെന്നു മഹാഭാരതത്തിൽ ഭീഷ്മപർവ്വത്തിൽ ഗ്രന്ഥകാരൻ പരാമർശിക്കുന്നു. ഭഗവദ്ഗീതയിലൂടെ അർജ്ജുനനുപദേശിച്ച സന്ദേശം ഇതിനു മുൻപ് [[വിഷ്ണു]] [[സൂര്യൻ|വിവസ്വാനും]], വിവസ്വാൻ [[മനു|മനുവിനും]], മനു [[ഇക്ഷാകു|ഇക്ഷാകുവിനും]] ഉപദേശിച്ചിരുന്നതായി [[മഹാഭാരതം|മഹാഭാരതത്തിൽ]] [[വ്യാസൻ]] പറയുന്നുണ്ട്. '''സർ‌വോപനിഷദോ ഗാവോ, ദോഗ്ദ്ധാ ഗോപാലനന്ദനഃ'''<br />'''പാർഥോ വത്സഃ സുധീർഭോക്താ, ദുഗ്ദ്ധം ഗീതാമൃതം മഹത്.''' ''അർത്ഥം:'' [[ഉപനിഷത്തുകൾ|ഉപനിഷത്തുകളാകുന്ന]] [[പശു|പശുക്കളിൽ]] നിന്ന്, [[അർജ്ജുനൻ|അർജുനനാകുന്ന]] കിടാവിനെ നിമിത്തമാക്കി കറവക്കാരനായ [[കൃഷ്ണൻ|ഗോപാലനന്ദനൻ]] കറന്നെടുത്ത പാലാണ് [[ഭഗവദ്ഗീത|ഗീതാമൃതം]]. (ഉപനിഷത്തുകളിലെ പല മന്ത്രങ്ങളും അല്പം വ്യത്യാസത്തോടെ ഗീതയിൽ പ്രത്യക്ഷപ്പെടുന്നുണ്ട്) പലചരിത്രകാരന്മാരും ഭഗവദ്ഗീതയെ ഹൈന്ദവ ഉപനിഷത്തുകളുടെ സംഗ്രഹമായി കരുതുന്നു.<ref>ശ്രീമദ് ഭഗവദ്ഗീത -- എം.എസ്. ചന്ദ്രശേഖരവാര്യർ (പരിഭാഷ) -- ഡി.സി. ബുക്സ് പ്രസിദ്ധീകരണം</ref> പതിനെട്ട് അദ്ധ്യായങ്ങളുള്ള ഭഗവദ്ഗീത ഭീഷ്മപർവ്വത്തിൽ 700 ശ്ലോകങ്ങളിലൂടെ മഹാഭാരതത്തിൽ വർണ്ണിക്കുന്നു<ref>ശ്രീമദ് ഭഗവദ്ഗീത -- എം.എസ്. ചന്ദ്രശേഖരവാര്യർ : പരിഭാഷ -- ഡി.സി.ബുക്സ് പ്രസിദ്ധീകരണം, കോട്ടയം</ref>. [[സഞ്ജയൻ]] [[ധൃതരാഷ്ട്രർ|ധൃതരാഷ്ട്രർക്കു]] കൃഷ്ണാർജ്ജുനസംവാദം പറഞ്ഞുകൊടുക്കുന്നരീതിയിലാണ് ഗ്രന്ഥകാരൻ എഴുതിയിരിക്കുന്നത്<ref>ഡി.ഡി. കോസാംബി -- മിത്ത് ആൻഡ് റിയാലിറ്റി -- ചരിത്രം</ref>. {| class="wikitable" border="1" |- ! ഒന്നാം ദിവസം ! കൗരവസേന ! പാണ്ഡവസേന |- | സർവ്വ സൈന്യാധിപൻ | [[ഭീഷ്മർ]] | [[ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ]] |- | കൊല്ലപ്പെട്ട പ്രധാനികൾ (കൊന്നവർ) | -- | [[ഉത്തരൻ]] ([[ശല്യർ]])<br />[[ശ്വേതൻ]] ([[ഭീഷ്മർ]]) |} ഭീഷ്മരെ ആദ്യമായി നേരിട്ടത് ബാലനായ അഭിമന്യുവായിരുന്നു. ഏറ്റവും പ്രായം കൂടിയവനും, കുറഞ്ഞവനും തമ്മിലാണ് ആദ്യ പോരാട്ടം തുടങ്ങിയത്. കൃതവർമ്മാവും, ശല്യരും ഭീഷ്മരെ സഹായിക്കാൻ എത്തി. അഭിമന്യു ക്ഷീണിക്കുന്നതു മനസ്സിലാക്കി മാതുലന്മാരായ ഉത്തരനും, ശ്വേതനും (വിരാടപുത്രന്മാർ) സഹായത്തിനെത്തി. യുദ്ധത്തിനൊടുവിൽ ശല്യർ ഉത്തരനേയും, ഭീഷ്മർ ശ്വേതനേയും വധിച്ചു. ഒന്നാം ദിവസത്തെ യുദ്ധത്തിൽ പാണ്ഡവസേനക്ക് കനത്തനാശം സംഭവിച്ചു. സങ്കടപ്പെട്ട് കുടീരത്തിൽ തിരിച്ചെത്തിയ യുധിഷ്ഠിരനോട് അവസാനവിജയം പാണ്ഡവർക്കാണെന്ന് പറഞ്ഞ് കൃഷ്ണൻ സമാധാനിപ്പിച്ചു. === രണ്ടാം ദിവസം ([[ഭീഷ്മപർവ്വം]]) === [[File:Arjuna statue.JPG|170px|thumb|right|ഭാരതയുദ്ധം: ([[ഇന്തോനേഷ്യ|ഇന്തോനേഷ്യയിലെ]] ബാലിയിലുള്ള അർജ്ജുനപ്രതിമ]] {| class="wikitable" border="1" |- ! രണ്ടാം ദിവസം ! കൗരവസേന ! പാണ്ഡവസേന |- | സർവ്വ സൈന്യാധിപൻ | [[ഭീഷ്മർ]] | [[ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ]] |- | കൊല്ലപ്പെട്ട പ്രധാനികൾ (കൊന്നവർ) | കലിംഗസേന (ഭീമൻ) | -- |} ഭീഷ്മർ രണ്ടാം ദിവസം അർജ്ജുനനുമായി ഏറ്റുമുട്ടി. അർജ്ജുനന്റെ പാശുപതാസ്ത്രത്തിന്റെ ശക്തിയിൽ കൗരവസേനക്ക് നിരവധി നാശനഷ്ടങ്ങൾ സംഭവിച്ചു. കുരുക്ഷേത്രത്തിന്റെ മറ്റൊരു വശത്ത് ദ്രോണരും ധൃഷ്ടദ്യുമ്നനും തമ്മിൽ ഉഗ്രപോരാട്ടം ആരംഭിച്ചു. പലപ്രാവശ്യം ദ്രോണർ പാഞ്ചാലപുത്രന്റെ വില്ലു മുറിച്ചു. അവശനായ ധൃഷ്ടദ്യുമ്നനെ ഭീമൻ തന്റെ രഥത്തിലേറ്റി രക്ഷപെടുത്തി. ഇതുമനസ്സിലാക്കി അവിടെ എത്തിച്ചേർന്ന് ദുര്യോധനൻ കലിംഗസേനയെ ഭീമനു നേരെ പ്രയോഗിച്ചു. ഭീമൻ ഒന്നൊഴിയാതെ എല്ലാ കലിംഗ പടയാളികളെയും രണ്ടാം ദിവസത്തെ യുദ്ധത്തിൽ കൊന്നൊടുക്കി. കൗരവപടയുടെ തിരിച്ചോട്ടം തടയുവാൻ ഭീഷ്മർ അവിടെ എത്തിയെങ്കിലും സാത്യകിയുടെ ബാണമേറ്റ് അദ്ദേഹത്തിന്റെ തേരാളി കൊല്ലപ്പെട്ടു. സാരഥിയില്ലാതെ ഭീഷ്മർ യുദ്ധക്കളത്തിൽ നിന്നും മാറിക്കളഞ്ഞു. ഭീമ പുത്രൻ ഘടോത്ക്കചനും നകുല-സഹദേവന്മാരും ഏറ്റവും പുറകിലായി ധർമ്മപുത്രരും അവിടെ എത്തുകയും കൗരവരുടെ പല സൈന്യവ്യൂഹങ്ങളേയും ഇല്ലാതാക്കുകയും ചെയ്തു. === മൂന്നാം ദിവസം ([[ഭീഷ്മപർവ്വം]]) === [[File:Srimad Bhagavad Gita Painting.jpg|170px|thumb|right|പാർത്ഥനും സാരഥിയും യുദ്ധഭൂമിയിൽ (ചിത്രകാരന്റെ ഭാവനയിൽ)]] {| class="wikitable" border="1" |- ! മൂന്നാം ദിവസം ! കൗരവസേന ! പാണ്ഡവസേന |- | സർവ്വ സൈന്യാധിപൻ | [[ഭീഷ്മർ]] | [[ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ]] |- | കൊല്ലപ്പെട്ട പ്രധാനികൾ (കൊന്നവർ) | ഗാന്ധാരസേന (അഭിമന്യു+സാത്യകി) | -- |- | ഉപയോഗിച്ച വ്യൂഹങ്ങൾ | ഗരുഡവ്യൂഹം<br />([[പരുന്ത്|ചിറകുവിരിച്ച പരുന്തിന്റെ ആകൃതി]]) | അർദ്ധചന്ദ്രവ്യൂഹം<br />([[ചന്ദ്രൻ|ചന്ദ്രക്കലയുടെ ആകൃതി]]) |} രണ്ടാം ദിവസത്തെ ദയനീയ പരാജയം മനസ്സിലാക്കി [[ഭീഷ്മർ]] തന്റെ സേനയെ ഗരുഡവ്യൂഹമായി നിർത്തി യുദ്ധം ആരംഭിച്ചു. അതിനെ എതിർക്കാൻ [[ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ]] പാണ്ഡവസേനയെ ചന്ദ്രക്കലയുടെ ആകൃതിയിൽ വ്യൂഹം ചമച്ചു നേതൃത്വം നൽകി. അർദ്ധചന്ദ്രവ്യൂഹത്തിന്റെ ഒരു മുഖത്ത് ഭീമനും മറ്റേതിൽ അർജ്ജുനനും നിലയുറപ്പിച്ചു. യുദ്ധക്കളത്തിന്റെ മറ്റൊരു വശത്ത് സാത്യകിയും അഭിമന്യുവും ചേർന്ന് ഗാന്ധാരസേനയെ മുഴുവനായും ഇല്ലാതാക്കി. ഭീഷ്മരും, ദ്രോണരും, ദുര്യോധനനും ചേർന്നു ധർമ്മപുത്രരെ ആക്രമിക്കാൻ തുടങ്ങിയപ്പോൾ നകുല-സഹദേവന്മാരും, ഭീമനും, ഘടോത്ക്കചനും എത്തി യുധിഷ്ഠിരനെ സഹായിച്ചു. ഘടോത്ക്കചന്റെ ആയുധപ്രഹരമേറ്റ് ബോധരഹിതനായ ദുര്യോധനനെ ദ്രോണർ രക്ഷപെടുത്തി. അതിനെത്തുടർന്ന് അർജ്ജുനൻ ഭീഷ്മരുമായി ഏറ്റുമുട്ടുകയും ഭീഷ്മർ വിജയലക്ഷ്യത്താൽ യുദ്ധനീതിമറന്നു അവനെ ആക്രമിക്കുകയും ചെയ്തു. അർജ്ജുനനെ കൊല്ലുമെന്ന അവസരം വന്നപ്പോൾ കൃഷ്ണൻ ഭീഷ്മരുടെ നേർക്ക് സുദർശനചക്രമെടുത്തു. കൃഷ്ണന്റെ കൈയ്യാൽ മരിക്കാൻ ആഗ്രഹിച്ച ഭീഷ്മർ നിരായുധനായി തലകുനിച്ചപ്പോൾ അർജ്ജുനൻ കൃഷ്ണനെ ആയുധമെടുക്കില്ല എന്നുള്ള കൃഷ്ണ വചനം ഓർമ്മപ്പെടുത്തി. ഇതുകേട്ട് കൃഷ്ണൻ ശാന്തനായി സുദർശനം തിരിച്ചെടുത്തു. === നാലാം ദിവസം ([[ഭീഷ്മപർവ്വം]]) === [[File:Bheema, the elephant-killer.jpg|170px|thumb|right|നാലാം ദിവസം: [[ആന|ആനകളുമായി]] മല്ലിടുന്ന [[ഭീമൻ]] (ശിലാശില്പം: [[ബേലൂർ|ബേലൂരിലെ]] ചെന്നകേശവ ക്ഷേത്രം)]] {| class="wikitable" border="1" |- ! നാലാം ദിവസം ! കൗരവസേന ! പാണ്ഡവസേന |- | സർവ്വ സൈന്യാധിപൻ | [[ഭീഷ്മർ]] | [[ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ]] |- | കൊല്ലപ്പെട്ട പ്രധാനികൾ (കൊന്നവർ) | പതിമൂന്നു ധൃതരാഷ്ട്രപുത്രർ (ഭീമൻ)<br />മാദ്രേശന്മാർ (ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ)<br />സ്വാലൻ (ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ) | -- |} നാലാം ദിവസം [[ഭീമൻ|ഭീമസേനനും]], [[അഭിമന്യു|അഭിമന്യുവും]] ഇരുവശങ്ങളിലൂടെ [[കൗരവർ|കൗരവസേനയെ]] തകർത്തു മുന്നേറി. ഭീമനെ എതിരിടാൻ ദുര്യോധനൻ, അവന്റെ പതിമൂന്നനുജന്മാരേയും, ആയിരക്കണക്കിനു [[ആന|മത്തഗജങ്ങളേയും]] അവന്റെ നേർക്കയച്ചു. ക്രൂദ്ധനായ ഭീമൻ ഗദയുമായി തേരിൽ നിന്നും പുറത്തിറങ്ങി മുഴുവൻ ആനകളേയും, ദുര്യോധനന്റെ പതിമൂന്നനുജന്മാരെയും കൊന്നു. അനുജന്മാർ മരിച്ചതു കണ്ട് ദുര്യോധനൻ ഭീമനു നേർക്ക് പാഞ്ഞടുത്തെങ്കിലും കൂടുതൽ എതിർത്തു നിൽക്കാനാവാതെ യുദ്ധഭൂമിയിൽ നിന്നും അവൻ മാറിക്കളഞ്ഞു. ഇതിനിടയിൽ ഭീമനെ സഹായിക്കാനെത്തിയ പുത്രനായ ഘടോത്ക്കചനും നിരവധിപേരെ കൊന്നു. അന്നേ ദിവസം കുരുക്ഷേത്രയിലെ മറ്റൊരുവശത്ത് സ്വാലനും ധൃഷ്ടദ്യുമ്നനും തമ്മിൽ ഏറ്റുമുട്ടുകയും, സ്വാലനെ വധിക്കുകയും ചെയ്തു. അതിനുശേഷം ധൃഷ്ടദ്യുമ്നനോട് യുദ്ധം ചെയ്ത മാദ്രേശന്റെ അനുജന്മാരെയും അവൻ കൊന്നുകളഞ്ഞു. തുടർച്ചയായി മൂന്നുദിവസങ്ങളും പരാജയപ്പെട്ട് ദുഃഖിതനായ [[ദുര്യോധനൻ]] രാത്രി ഭീഷ്മരുടെ കുടീരത്തിൽ വന്നു ഭയപ്പെട്ടു സങ്കടം പറഞ്ഞു. ഭീഷ്മരും ദ്രോണരും ചേർന്ന് ദുര്യോധനനെ സമാധാനപ്പെടുത്തി തിരിച്ചയച്ചു. === അഞ്ചാം ദിവസം ([[ഭീഷ്മപർവ്വം]]) === [[File:The center of battle of Kurukshetra.jpg|170px|thumb|right|യുദ്ധഭൂമി ([[അങ്കോർ വാട്ട്|അങ്കോർവതിലെ ശിലാശില്പം]])]] {| class="wikitable" border="1" |- ! അഞ്ചാം ദിവസം ! കൗരവസേന ! പാണ്ഡവസേന |- | സർവ്വ സൈന്യാധിപൻ | [[ഭീഷ്മർ]] | [[ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ]] |- | കൊല്ലപ്പെട്ട പ്രധാനികൾ (കൊന്നവർ) | -- | സാത്യകിയുടെ 10 പുത്രന്മാർ<br />(ഭൂരിശ്രവസ്സ്) |- | ഉപയോഗിച്ച വ്യൂഹങ്ങൾ | ശക്തവ്യൂഹം<br />([[ചതുരം|സമചതുരത്തിന്റെ ആകൃതി]]) | മണ്ഡലവ്യൂഹം<br />([[ആകാശഗംഗ|ആകാശഗംഗയുടെ ആകൃതി]]) |} തുടർച്ചയായ മൂന്നുദിവസങ്ങളിലെ തോൽവിക്കു മറുപടി പറയാനായി [[കൗരവർ]] ഭീഷ്മരുടെ നേതൃത്വത്തിൽ ശക്തവ്യൂഹം ചമച്ചു. പാണ്ഡവർ ഭീമന്റെ നേതൃത്വത്തിൽ മണ്ഡലവ്യൂഹവും ചമച്ചു അണിനിരന്നു. ഭീമന്റെ രഥത്തിനു പുറകിലായി ധൃഷ്ടദ്യുമ്നനും, സാത്യകിയുടേയും, ശിഖണ്ഡിയുടേയും രഥങ്ങൾ അണിനിരന്നു. അവയ്ക്കും പുറകിലായി നകുല-സഹദേവന്മാരുടേയും ധർമ്മപുത്രരുടേയും രഥങ്ങൾ നിരന്നു. അതിനു പിറകിലായി മറ്റു മുൻനിര യോദ്ധാക്കളും അണിനിരന്നു. ഭീഷ്മർ നിരവധി പാണ്ഡവസേനകളെ ഛിന്നഭിന്നമാക്കി മുന്നേറി. പാണ്ഡവസൈന്യം പലവസരങ്ങളിലും പിന്തിരിഞ്ഞോടി. പക്ഷേ മദ്ധ്യാഹ്നത്തിനുശേഷം നടന്ന യുദ്ധത്തിൽ അർജ്ജുനനും ഭീമനും ചേർന്ന് അനവധി കൗരവസൈന്യങ്ങളെ കൊന്നു. === ആറാം ദിവസം ([[ഭീഷ്മപർവ്വം]]) === [[File:Krishna and Arjun on the chariot''',''' Mahabharata, 18th-19th century, India.jpg|170px|thumb|right|കൃഷ്ണാർജ്ജുനന്മാർ (18-ആം നൂറ്റാണ്ടിലെ ചിത്രകല)]] {| class="wikitable" border="1" |- ! ആറാം ദിവസം ! കൗരവസേന ! പാണ്ഡവസേന |- | സർവ്വ സൈന്യാധിപൻ | [[ഭീഷ്മർ]] | [[ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ]] |- | ഉപയോഗിച്ച വ്യൂഹങ്ങൾ | ക്രൗഞ്ചവ്യൂഹം ([[കൊക്ക്|കൊക്കിന്റെ ആകൃതി]]) | മകരവ്യൂഹം ([[ചീങ്കണ്ണി|മുതലയുടെ ആകൃതി]]) |} https://ml.wikipedia.org/wiki/%E0%B4%95%E0%B5%81%E0%B4%B0%E0%B5%81%E0%B4%95%E0%B5%8D%E0%B4%B7%E0%B5%87%E0%B4%A4%E0%B5%8D%E0%B4%B0%E0%B4%AF%E0%B5%81%E0%B4%A6%E0%B5%8D%E0%B4%A7%E0%B4%82?wprov=sfla1 അതിനെതിരായി ഭീഷ്മർ ക്രൗഞ്ചവ്യൂഹവും ചമച്ച് സൈന്യങ്ങളെ അണിനിരത്തി. അഞ്ചുദിവസങ്ങൾക്കു ശേഷം അന്ന് ആദ്യമായി ദ്രോണരെ തോൽപ്പിക്കാൻ പാണ്ഡവസേനക്കായി. പാണ്ഡവർ ദ്രോണരുടെ രഥം തകർത്തു, അദ്ദേഹം പ്രാണരക്ഷാർത്ഥം അവിടെനിന്നും ഓടി രക്ഷപെട്ടു. ഭീമനെ പിടിച്ചുകെട്ടാൻ ദുര്യോധനൻ വലിയ സൈന്യവ്യൂഹമാണ് നിയോഗിച്ചത്. അഭിമന്യു സഹായത്തിനു വന്ന് ഭീമനെ അതിൽ നിന്നും രക്ഷിക്കുവാൻ സാധിച്ചു. അതിനിടയിൽ ഭീമന്റെ ഗദാപ്രഹരമേറ്റ് ദുര്യോധനൻ തേർത്തട്ടിൽ ബോധരഹിതനായി വീണു. കൃപർ വന്നു രക്ഷിച്ചിരുന്നില്ലെങ്കിൽ ദുര്യോധനനെ ആറാംനാൾ വധിക്കുമായിരുന്നു. തന്റെ പത്തു പുത്രന്മാരെ വധിച്ച ഭൂരിശ്രവസ്സിനെ നേരിട്ടുകണ്ട സാത്യകി അവനെ കൊല്ലാൻ കഠിനശ്രമം നടത്തിയെങ്കിലും വിജയിച്ചില്ല. === ഏഴാം ദിവസം ([[ഭീഷ്മപർവ്വം]]) === {| class="wikitable" border="1" |- ! ഏഴാം ദിവസം ! കൗരവസേന ! പാണ്ഡവസേന |- | സർവ്വ സൈന്യാധിപൻ | [[ഭീഷ്മർ]] | [[ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ]] |- | ഉപയോഗിച്ച വ്യൂഹങ്ങൾ | ത്രിശൂലവ്യൂഹം<br />([[ത്രിശൂലം|മൂന്നു മുനയുള്ള ശുലത്തിന്റെ ആകൃതി]]) | വജ്ര വ്യൂഹം<br />([[മിന്നൽ|മിന്നൽ പിണരിന്റെ ആകൃതി]]) |} ഏഴാം ദിവസം [[യുധിഷ്ഠിരൻ|യുധിഷ്ഠിരന്റെ]] നേതൃത്വത്തിൽ വജ്രവ്യൂഹം ചമച്ച പാണ്ഡവരെ എതിരിടാൻ കൗരവർ ത്രിശൂലവ്യൂഹം ചമച്ചു. മിന്നൽപിണർ പോലെ അടർക്കളത്തിൽ പലസ്ഥലങ്ങളിലും ഒറ്റയ്ക്കൊറ്റയ്ക്ക് യുദ്ധങ്ങൾ നടന്നു. വിരാടനും ദ്രോണരും ഏറ്റുമുട്ടി. വിരാടന്റെ സഹായത്തിനെത്തിയ പുത്രനായ ശംഖനെ ദ്രോണർ വധിച്ചു. വൃദ്ധനായ ഭൂരിശ്രവസ്സിനെ നേരിട്ട ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ അദ്ദേഹത്തിന്റെ വക്ഷസ്സിൽ 96 അമ്പുകൾ തറച്ചുവെങ്കിലും അതിപരാക്രമിയായ അദ്ദേഹം കീഴടങ്ങാതെ ധൃഷ്ടദ്യുമ്നനെ പരാജയപ്പെടുത്തി അവിടെ നിന്നും ഓടിച്ചു. പാണ്ഡവസേനയുടെ അതിപ്രഹരമായ യുദ്ധത്തിൽ വൃദ്ധനായ കൃപാചാര്യർ ബോധരഹിതനായി തേർത്തട്ടിൽ വീണു. === എട്ടാം ദിവസം ([[ഭീഷ്മപർവ്വം]]) === [[File:Ghatotkacha - Abhimanyu.jpg|170px|thumb|right|യുദ്ധം (ഘടോൽകചനും അഭിമന്യുവും)]] {| class="wikitable" border="1" |- ! എട്ടാം ദിവസം ! കൗരവസേന ! പാണ്ഡവസേന |- | സർവ്വ സൈന്യാധിപൻ | [[ഭീഷ്മർ]] | [[ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ]] |- | കൊല്ലപ്പെട്ട പ്രധാനികൾ (കൊന്നവർ) | [[ഉലൂകൻ]] ([[ഇരാവാൻ]])<br />എട്ട് ധൃതരാഷ്ട്രപുത്രർ (ഭീമൻ)<br />[[ശകുനി|ശകുനിയുടെ]] അനുജന്മാർ (ഇരാവാൻ) | [[ഇരാവാൻ]] <ref>എട്ടാംദിവസം രാത്രികഴിഞ്ഞ് ഒൻപതാം നാൾ സൂര്യോദയത്തിനു മുൻപ് കൃഷ്ണശപഥത്താൽ ഇരാവാൻ തന്റെ തലപൊട്ടി ചിതറിയാണ് മരിച്ചത് എന്നൊരു ഐതിഹ്യം കൂടിയുണ്ട്.</ref> |} [[കൃഷ്ണൻ|കൃഷ്ണന്റെ]] നിർദ്ദേശത്തെ തുടർന്ന് യുദ്ധത്തിൽ ഏർപ്പെടാതിരുന്ന ഇരാവാൻ ആദ്യമായി യുദ്ധം ചെയ്ത ദിവസമായിരുന്നു എട്ടാം ദിവസം. ഭീമൻ തന്റെ വനവാസകാലത്തു വധിച്ച കൃമ്മിരന്റെ പുത്രനായ അലംബുസന്റെ മായാപ്രയോഗത്തിൽ പാണ്ഡവസേന പലപ്പോഴും പകച്ചു നിന്നു. അവന്റെ മായാശക്തിയിലുള്ള ആകാശയുദ്ധത്തിൽ അർജ്ജുനനും ഭീമനും സാരമായി പരിക്കേറ്റു. നാഗകന്യാപുത്രനായ [[ഇരാവാൻ]] ഇതുകണ്ട് അർജ്ജുനനെ സഹായിച്ച് അലംബുസനെതിരായി അതിശക്തമായി നേരിട്ടു. അലംബുസനെ സഹായിക്കാനെത്തിയ ശകുനിയുടെ പുത്രനായ ഉലൂകനെയും ഇരാവാൻ വധിച്ചു. ഭീമൻ ദുര്യോധനന്റെ എട്ട് അനുജന്മാരെ എട്ടാംദിവസം കൊന്നു അതിനെ തുടർന്ന് ഭീമനോട് ഏറ്റുമുട്ടിയ ശകുനിയേയും, ജയദ്രഥനേയും ഘടോത്ക്കചൻ തന്റെ ഇരുമ്പുഗദയുമായി നേരിട്ടു. എട്ടാംദിവസം കഴിഞ്ഞപ്പോൾ ഇരുപക്ഷത്തുമായി എട്ട് [[അക്ഷൗഹിണി|അക്ഷൗഹിണിപടകൾ]] ഇല്ലാതായി. പിറ്റേന്ന് സൂര്യോദയത്തിനു മുൻപായി ഉലൂപിയിൽ അർജ്ജുനനു ജനിച്ച ഇരവാനും കൃഷ്ണശാപത്താൽ മരിച്ചുവീണു. === ഒൻപതാം ദിവസം ([[ഭീഷ്മപർവ്വം]]) === [[File:9th day War Kurukshetra.JPG|170px|thumb|right|യുദ്ധം ഒൻപതാം ദിവസം: [[സുദർശനചക്രം|സുദർശനവുമായി]] നിൽക്കുന്ന [[കൃഷ്ണൻ]], ഭഗവാന്റെ കൈയ്യാൽ മരിക്കാനാഗ്രഹിച്ച് കൈകൂപ്പി നിൽക്കുന്ന [[ഭീഷ്മർ]], അരുതേ എന്നപേക്ഷിക്കുന്ന [[അർജ്ജുനൻ]] (ചിത്രം: പനോരമ & സയൻസ് സെന്റർ-കുരുക്ഷേത്ര)]] {| class="wikitable" border="1" |- ! ഒൻപതാം ദിവസം ! കൗരവസേന ! പാണ്ഡവസേന |- | സർവ്വ സൈന്യാധിപൻ | [[ഭീഷ്മർ]] | [[ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ]] |} [[ഇരാവാൻ|ഇരവാൻറെ]] മരണത്തിനു കാരണമായ അലംബുസനെ വധിക്കണമെന്നുള്ള ദൃഢനിശ്ചയത്തോടെയാണ് പാണ്ഡവർ യുദ്ധം തുടങ്ങിയത്. [[അഭിമന്യു|അഭിമന്യുവും]], [[ഘടോൽകചൻ|ഘടോത്ക്കചനും]] അലംബുസനെതിരായി യുദ്ധം ചെയ്ത് അതിധീരമായി അവനെ നേരിട്ടുവെങ്കിലും മരണത്തിൽ നിന്നും അലംബുസൻ രക്ഷപെട്ടോടി. അർജ്ജുനനെ നേരിട്ട ഭീഷ്മർ അവനെ നിഷ്പ്രയാസം നിരായുധനാക്കി, ഭീഷ്മരുടെ അതിശക്തമായ ബാണങ്ങളേറ്റ് അവശനായി അർജ്ജുനൻ തേർതട്ടിൽ വീണുപോയി. അർജ്ജുനൻ ഭീഷ്മരാൽ വധിക്കപ്പെടുമെന്നവസരത്തിൽ കൃഷ്ണൻ സുദർശനചക്രവുമായി ഭീഷ്മർക്കു നേരെ എഴുന്നേറ്റു. ഭഗവാൻ ചക്രധാരിയായി നിൽക്കുന്നതുകണ്ട് ഭയഭക്തി ബഹുമാനത്തോടെ ഭഗവാൻറെ കൈയ്യാൽ മരിക്കാൻ ആഗ്രഹിച്ച് രണ്ടുകൈയ്യും കൂപ്പി ഭീഷ്മർ തേരിൽ നിന്നും ഇറങ്ങി ശിരസ്സു നമിച്ചു നിന്നു. ഇതുകണ്ട് അർജ്ജുനൻ കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധത്തിൽ ഭഗവാൻ ആയുധം എടുക്കില്ല എന്നുള്ളത് വീണ്ടും ഓർമ്മിപ്പിച്ചു. ഇതോടെ സൂര്യാസ്തമയവും കഴിഞ്ഞു യുദ്ധം അവസാനിപ്പിച്ച് ഇരുകൂട്ടരും മടങ്ങി. ഒൻപതു ദിവസങ്ങൾ കഴിഞ്ഞിട്ടും വിജയം കൈവരിക്കാൻ സാധിക്കാതെ വിഷമിക്കുന്ന പാണ്ഡവരെ കൃഷ്ണൻ അന്നു രാത്രി ഭീഷ്മരുടെ കുടീരത്തിൽ കൊണ്ടുപോയി. അവരുടെ മനോഗതം മനസ്സിലാക്കിയ ഭീഷ്മർ ശിഖണ്ഡിയെ മുന്നിൽ നിർത്തി യുദ്ധംചെയ്യാൻ ഉപദേശിച്ചു. === പത്താം ദിവസം ([[ഭീഷ്മപർവ്വം]]) === [[File:The Death of Bhishma.jpg|170px|thumb|right|ഭീഷ്മർ ശരശയ്യയിൽ]] {| class="wikitable" border="1" |- ! പത്താം ദിവസം ! കൗരവസേന ! പാണ്ഡവസേന |- | സർവ്വ സൈന്യാധിപൻ | [[ഭീഷ്മർ]] | [[ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ]] |- | കൊല്ലപ്പെട്ട പ്രധാനികൾ (കൊന്നവർ) | ഭീഷ്മർ ശരശയ്യയിൽ (ശിഖണ്ഡി+അർജ്ജുനൻ) | -- |} പത്താം ദിവസം [[പാണ്ഡവർ]] ധൃഷ്ടദ്യുമ്നന്റെ സ്ഥാനത്ത് [[ശിഖണ്ഡി|ശിഖണ്ഡിയെ]] നിർത്തി യുദ്ധം ആരംഭിച്ചു. അതിധീരമായി ഏവരും യുദ്ധത്തിൽ ഏർപ്പെട്ടു. [[ദുര്യോധനൻ]] ഭീഷ്മർക്കു തുണയായി ദുശ്ശാസനനെ നിയോഗിച്ചിരുന്നു. അർജ്ജുനൻ ഭീഷ്മരോട് എതിരിട്ടപ്പോൾ ശിഖണ്ഡിയെ മുന്നിൽ നിർത്തി ബാണങ്ങൾ എയ്തു. ശിഖണ്ഡിയെ കണ്ടമാത്രയിൽ ഭീഷ്മർ അവനെതിരെ യുദ്ധം ചെയ്യാതെ അർജ്ജുനനു നേർക്ക് തിരിഞ്ഞു. അർജ്ജുനനും ശിഖണ്ഡിയും ഒരു പോലെതന്നെ ഭീഷ്മർക്കുനേരെ ബാണങ്ങൾ പൊഴിച്ചുകൊണ്ടിരുന്നു. ശിഖണ്ഡിയുടെ മുമ്പിൽ ഭീഷ്മരുടെ വീര്യം സ്തംഭിച്ചുപോയി. ഈ അവസരം പാഴാക്കാതെ അർജ്ജുനൻ ഭീഷ്മരുടെ ശരീരം മുഴുവനും അസ്ത്രങ്ങളാൽ എയ്തുനിറച്ചു. (അഷ്ടവസുക്കളിൽ ഇളയവനായ പ്രഭാസനെ ([[ഭീഷ്മർ]]) തിരിച്ചു ദേവലോകത്തേക്ക് കൂട്ടികൊണ്ടുപോകാൻ വസുക്കളേവരും അവിടെ സന്നിഹിതരായിരുന്നു). [[ശരശയ്യ|ശരശയ്യയിൽ]] വീണ ഭീഷ്മർ അടുത്തുനിന്ന ദുശ്ശാസനനോട് ഇനിയെങ്കിലും യുദ്ധം മതിയാക്കാൻ ഉപദേശിച്ചു. ==== ശരശയ്യ ==== [[File:Ramayan.jpg|170px|thumb|left|അസ്ത്രമെയ്ത് ഭീഷ്മരുടെ ശിരസ്സു നേരെയാക്കുന്ന അർജ്ജുനൻ (മാർബിൾശില്പം:സ്വാമിനാരായൺ ടെമ്പിൾ -[[ഗുജറാത്ത്|ഭുജ്, ഗുജറാത്ത്]])]] ഭീഷ്മരുടെ പതനത്തോടെ കൗരവപട പിന്തിരിഞ്ഞോടി. അന്നു യുദ്ധം മതിയാക്കി ഏവരും മടങ്ങി. പക്ഷേ പാണ്ഡവരും, കൗരവരും മാത്രം ഭീഷ്മർക്കു ചുറ്റും സങ്കടപ്പെട്ടു നിന്നു. ശക്തിയില്ലാതെ താഴേക്ക് തൂങ്ങിക്കിടന്ന ശിരസ്സു നേരെയാക്കാൻ ഭീഷ്മരുടെ ആഗ്രഹപ്രകാരം അർജ്ജുനൻ രണ്ട് അസ്ത്രങ്ങൾ എയ്തു താങ്ങുകൊടുത്തു. ഭീഷ്മർ വീണതോടെ കൗരവരുടെ വീര്യമെല്ലാം ഇല്ലാതായി. പാണ്ഡവർക്ക് സന്തോഷവും സങ്കടവും ഒരുപോലെ തോന്നി. താൻ ഉത്തരായനം തുടങ്ങുന്നവരെ മരിക്കാതെ ഇവിടെ കിടക്കും നിങ്ങൾക്ക് എല്ലാവരും കുടീരങ്ങളിലേക്ക് തിരിച്ചു പോകാമെന്നുള്ള ഭീഷ്മരുടെ നിർബന്ധത്താൽ ഏവരും രാത്രിതന്നെ മടങ്ങി. പിറ്റേന്ന് രാവിലെ കൗരവ-പാണ്ഡവ പുത്രന്മാർ പിതാമഹനെ കാണാൻ എത്തി. അദ്ദേഹത്തിനു ദാഹമുണ്ടെന്നറിയിച്ചപ്പോൾ അർജ്ജുനൻ ഭൂമിയിൽ നിന്നും ഗംഗാജലത്തിന്റെ സ്രോതസ്സ് അവിടെ ഉണ്ടാക്കിക്കൊടുത്തു. അതിനുശേഷം [[കർണ്ണൻ]] ഭീഷ്മരെ കാണാൻ എത്തി. കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധഭൂമിയിൽ ആദ്യമായി കർണ്ണൻ വരുന്നത് അന്നായിരുന്നു. ഭീഷ്മർ യുദ്ധത്തിൽ വീണതിനുശേഷമാണ് കർണ്ണൻ യുദ്ധം ചെയ്യാൻ തുടങ്ങിയത്. === പതിനൊന്നാം ദിവസം ([[ദ്രോണപർവ്വം]]) === [[File:Karna in Kurukshetra.jpg|170px|thumb|right|യുദ്ധം പതിനൊന്നാം ദിവസം: [[കർണ്ണൻ]] ആദ്യമായി യുദ്ധഭൂമിയിൽ എത്തുന്നത് ഇന്നാണ്. (ചിത്രകാരന്റെ ഭാവനയിൽ)]] {| class="wikitable" border="1" |- ! പതിനൊന്നാം ദിവസം ! കൗരവസേന ! പാണ്ഡവസേന |- | സർവ്വ സൈന്യാധിപൻ | ദ്രോണർ | ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ |} ഭീഷ്മരുടെ പതനത്തെത്തുടർന്ന് ദുര്യോധനൻ ആചാര്യനായ ദ്രോണരെ സർവ്വസേനാധിപതിയായി വാഴിക്കുന്നു. തുടർന്നുള്ള അഞ്ചു ദിവസങ്ങൾ ദ്രോണാചാര്യർ കൗരവസേനയ്ക്കു നേതൃത്വം നൽകി. മഹാഭാരതത്തിൽ പതിനൊന്നു മുതൽ പതിനഞ്ചുവരെയുള്ള യുദ്ധദിവസങ്ങൾ വർണ്ണിക്കുന്നത് ദ്രോണപർവ്വത്തിലാണ്. സർവ്വസേനാധിപനായി ദ്രോണരായതിനാൽ ഗ്രന്ഥകർത്താവ് ആ പേരു കൊടുത്തു.<ref name="ReferenceA">മഹാഭാരതം -- ഡോ.പി.എസ്. നായർ ISBN 81-85315-01-9 -- വിദ്യാരംഭം പബ്ലീഷേസ്, മുല്ലയ്ക്കൽ, ആലപ്പുഴ</ref> ദ്രോണപർവ്വത്തിൽ 170 അദ്ധ്യായങ്ങളും 10950 പദ്യങ്ങളും അടങ്ങിയിരിക്കുന്നു. പല പ്രമുഖരും മരിച്ചു വീഴുന്ന കഥാസന്ദർഭങ്ങളോടെ വളരെ വിശദമായിതന്നെ ഗ്രന്ഥകർത്താവ് ഈ ദിവസങ്ങൾ മഹാഭാരതത്തിൽ വർണ്ണിച്ചിരിക്കുന്നു. [[കർണ്ണൻ]] ആദ്യമായി യുദ്ധക്കളത്തിൽ എത്തുന്നത് ഈ ദിവസമാണ്. ആദ്യ പത്തുദിവസങ്ങൾ അദ്ദേഹം യുദ്ധത്തിൽ ഏർപ്പെട്ടില്ല. ധർമ്മപുത്രരെ ജീവനോടെ ബന്ധിക്കുവാൻ ദ്രോണർ പദ്ധതിയിട്ടു. ജീവനോടെ യുധിഷ്ഠിരനെ പിടിച്ചാൽ അതിലൂടെ പാണ്ഡവരെ ഭീഷണിപ്പെടുത്തി മറ്റുകാര്യങ്ങൾ സാധിക്കാമെന്നു മനസ്സിലാക്കിയാണ് ഇതിനു മുതിർന്നത്. ദ്രോണരും, കർണ്ണനും, ദുര്യോധനാദികളും ഒത്തുചേർന്ന് യുധിഷ്ഠിരനെതിരായി യുദ്ധം ആരംഭിച്ചു. ദ്രോണർ യുധിഷ്ഠിരന്റെ വില്ലുമുറിച്ച് അതിനു വഴിയൊരുക്കി. യുധിഷ്ഠിരൻ പിടിക്കപ്പെടുമെന്നഘട്ടത്തിൽ കൃഷ്ണാർജ്ജുനന്മാർ അവിടെ എത്തുകയും യുധിഷ്ഠിരനെ രക്ഷപെടുത്തുകയും ചെയ്തു. പാഞ്ചാല രാജകുമാരനായ ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ പലതവണ ദ്രോണാചാര്യരെ ആക്രമിച്ചു, പക്ഷേ പല സന്ദർഭത്തിലും പാഞ്ചാലകുമാരനു പിന്തിരിഞ്ഞോടേണ്ടിവന്നു. (ഗ്രന്ഥകർത്താവിന്റെ അഭിപ്രായത്തിൽ യുദ്ധസമയത്ത് ദ്രോണർക്ക് 85 വയസ്സുണ്ടായിരുന്നു). === പന്ത്രണ്ടാം ദിവസം ([[ദ്രോണപർവ്വം]]) === [[File:Bhagadatta fighting with Bhima.JPG|170px|thumb|right|യുദ്ധം പന്ത്രണ്ടാം ദിവസം: [[ഭഗദത്തൻ|ഭഗദത്തനോട്]] എതിരിടുന്ന [[ഭീമൻ]] ([[ബേലൂർ|ബേലൂരിലെ]] ശിലാശില്പം)]] {| class="wikitable" border="1" |- ! പന്ത്രണ്ടാം ദിവസം ! കൗരവസേന ! പാണ്ഡവസേന |- | സർവ്വ സൈന്യാധിപൻ | [[ദ്രോണർ]] | [[ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ]] |- | കൊല്ലപ്പെട്ട പ്രധാനികൾ<br />(കൊന്നവർ) | [[ഭഗദത്തൻ]], [[വൃക്ഷസേനൻ]] ([[അർജുനൻ]])<br />കർണ്ണപുത്രർ, ഭഗദത്തപുത്രൻ ([[നകുലൻ]]) | ദർശൻ ([[ഭഗദത്തൻ]]) |- | ഉപയോഗിച്ച വ്യൂഹങ്ങൾ | ദേവവ്യൂഹം<br />([[ദേവൻ|അമാനുഷാകൃതി]]) | ശൃംഗാരകവ്യൂഹം<br />([[കൊമ്പ്|വളഞ്ഞ കൊമ്പിന്റെ ആകൃതി]]) |} പന്ത്രണ്ടാം ദിവസവും ദ്രോണർ യുധിഷ്ഠിരനെ ജീവനോടെ ബന്ധിക്കുന്നതിനായി മഹാവ്യൂഹം (ദേവവ്യൂഹം) ചമച്ചു. ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ ശൃംഗാരകവ്യൂഹവും ചമച്ച് അതിശക്തമായി എതിർത്തു. ഭീമാർജ്ജുനന്മാരുടെ ആക്രമണത്തിൽ കൗരവപ്പട പിന്തിരിഞ്ഞോടി. കൗരവപ്പടയെ തിരിച്ചു യുദ്ധഭൂമിയിൽ നിർത്താനായി ദുര്യോധനൻ [[പ്രാഗ്ജ്യോതിഷ|പ്രാഗ്ജ്യോതിഷത്തിലെ]] രാജാവായിരുന്ന ഭഗദത്തനെ നിയോഗിച്ചു. കൃഷ്ണനാൽ കൊല്ലപ്പെട്ട നരകാസുരന്റെ പുത്രനായിരുന്നു [[ഭഗദത്തൻ]]. വാർദ്ധക്യം ഉണ്ടായിരുന്നെങ്കിലും ആനപ്പുറത്തേറിവന്ന ഭഗദത്തൻ പാണ്ഡവസേനയെ നയിച്ച ഭീമനോട് ഏറ്റുമുട്ടി.<ref>{{Cite web |url=http://www.thekurukshetragame.com/bhagadatta.html |title=ആർക്കൈവ് പകർപ്പ് |access-date=2011-09-17 |archive-date=2011-09-02 |archive-url=https://web.archive.org/web/20110902022523/http://www.thekurukshetragame.com/bhagadatta.html |url-status=dead }}</ref> ഭഗദത്തൻ വൈഷ്ണാവസ്ത്രം പ്രയോഗിച്ച് പാണ്ഡവസേനയെ അതിഭീകരമായി കൊന്നൊടുക്കി. മറ്റാർക്കും തടുക്കാനാവാഞ്ഞ വൈഷ്ണവാസ്ത്രത്തെ കൃഷ്ണൻ നിർവീര്യമാക്കി. ഭഗദത്തന്റെ കൊലയാനയെ [[അഷ്ടദിക് ഗജങ്ങൾ|അഷ്ടദിക് ഗജങ്ങളിൽ]] ഒന്നായ [[സുപ്രതികൻ|സുപ്രതികനോടാണ്]] ഗ്രന്ഥകർത്താവ് ഉപമിച്ചിരിക്കുന്നത്.<ref>മഹാഭാരതം -- ഡോ.പി.എസ്.നായർ -- ISBN 81-85315-01-9 വിദ്യാരംഭം പ്രസിദ്ധീകരണം, ആലപ്പുഴ</ref> ഭഗദത്തന്റെ ആന ഭീമനെ എടുത്ത് മേല്പോട്ട് എറിഞ്ഞു; ഭീമൻ താഴേക്ക് പതിക്കുമ്പോൾ കൊമ്പിൽ കോർത്ത് കൊല്ലാനായി കൊമ്പുകൾ മുകളിലോട്ടാക്കി നിർത്തി. ആ സമയത്ത് അർജ്ജുനൻ അവിടെ എത്തുകയും, ഒരു അമ്പിനാൽ ആനയുടെ ശിരസ്സും, മേല്പോട്ടാക്കി നിർത്തിയിരുന്ന വാലും, ഭഗദത്തന്റെ ശിരസ്സു മുറിച്ച് ഭീമനെ രക്ഷപെടുത്തി. [[ഭഗദത്തൻ|ഭഗദത്തന്റെ]] മരണം കൗരവസേനയ്ക്ക് വലിയ ആഘാതം ഏൽപ്പിച്ചു. ഭഗദത്തന്റെ മരണത്തെ തുടർന്ന്, അവന്റെ പുത്രനെ നകുലനും കർണ്ണപുത്രനായ വൃക്ഷസേനനെ അർജ്ജുനനും വധിച്ചു. ഇതുകണ്ട് പാണ്ഡവസേനയോട് ഏറ്റുമുട്ടിയ മറ്റു കർണ്ണപുത്രന്മാരും നകുലനാൽ കൊല്ലപ്പെട്ടു. മക്കളുടെ ദുരന്തവിവരം അറിഞ്ഞ കർണ്ണൻ കൂടുതൽ സമയം യുദ്ധക്കളത്തിൽ നിൽക്കാനാവാതെ മടങ്ങി. കൗരവസേനയ്ക്കു അതിഭീകരമായ പരാജയമായിരുന്നു പന്ത്രണ്ടാം ദിവസം. ദുഃഖിതനായ ദുര്യോധനൻ അന്ന് യുദ്ധം കഴിഞ്ഞ് ദ്രോണാചാര്യരേയും കർണ്ണനേയും ശകുനിയേയും, ജയദ്രഥനേയും തന്റെ കുടീരത്തിലേക്ക് വിളിച്ചു വരുത്തി. അടുത്തനാൾ എങ്ങനെ പാണ്ഡവസേനയെ തകർക്കാമെന്നുള്ള ചർച്ചകൾ ചെയ്തു. ദ്രോണാചാര്യർ ചക്രവ്യൂഹം ഒരുക്കുവാനും അതിലൂടെ അടുത്ത ദിവസം പാണ്ഡവസേനയെ വിദഗ്ദ്ധമായി എതിരിടാനും പദ്ധതികൾ ആസൂത്രണംചെയ്തു ഏവരും അന്നേക്ക് പിരിഞ്ഞു. === പതിമൂന്നാം ദിവസം ([[ദ്രോണപർവ്വം]]) === [[File:Abhimanyu Vadh.jpg|170px|thumb|right|ചക്രവ്യൂഹത്തിൽ അകപ്പെട്ട [[അഭിമന്യു|അഭിമന്യുവിനെ]] കൗരവർ ചേർന്ന് കൊലപ്പെടുത്തുന്നു (രവിവർമ്മചിത്രം)]] {| class="wikitable" border="1" |- ! പതിമൂന്നാം ദിവസം ! കൗരവസേന ! പാണ്ഡവസേന |- | സർവ്വ സൈന്യാധിപൻ | [[ദ്രോണർ]] | [[ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ]] |- | കൊല്ലപ്പെട്ട പ്രധാനികൾ<br />(കൊന്നവർ) | [[ലക്ഷണൻ]], അശ്മകൻ, ശല്യസഹോദരൻ,<br />ശല്യപുത്രൻ, മാത്രികവദൻ, ബൃഹൽബലൻ, <br />ശകുനിയുടെ സഹോദരർ, സുശർമ്മൻ ([[അർജ്ജുനൻ]]) | [[അഭിമന്യു]] ([[ഭരതൻ (ദുശ്ശാസനപുത്രൻ)|ഭരതൻ]], [[ജയദ്രഥൻ]])<br />സഹദേവ്-മഗധ ([[ദ്രോണർ]]) |- | ഉപയോഗിച്ച വ്യൂഹങ്ങൾ | [[ചക്രവ്യൂഹം]]<br />([[ചക്രം|കറങ്ങുന്ന ചക്രത്തിന്റെ ആകൃതി]])<ref>http://www.thehindu.com/todays-paper/tp-national/tp-karnataka/article1064463.ece</ref> | അർണ്ണവ്യൂഹം ([[സമുദ്രം|സമുദ്രാകൃതി]]) |} പതിമൂന്നാം നാൾ ത്രിഗർത്ത രാജാവായ [[സുശർമ്മൻ]] ദക്ഷിണ സമരമുഖത്തും [[ദ്രോണർ]] [[ചക്രവ്യൂഹം]] ചമച്ച് ഉത്തരഭാഗത്തും നിലയുറപ്പിച്ചു. ചക്രവ്യൂഹത്തിൽ ദ്രോണരെ കൂടാതെ [[അശ്വത്ഥാമാവ്]], [[കർണ്ണൻ]], [[ജയദ്രഥൻ]], [[ദുശ്ശാസനൻ]], ദുര്യോധനപുത്രനായ [[ലക്ഷണൻ]], [[ശല്യർ]] തുടങ്ങിയവർ നിലയുറപ്പിച്ചു. ത്രിഗർത്തനെ സഹായിക്കാൻ കംബോജ രാജാവ് സുദക്ഷിണനും, കൃമ്മീര പുത്രനായ അലംബുസനും തങ്ങളുടെ സേനാവ്യൂഹത്തോടെ എതിരിടാൻ തുടങ്ങി. അതിശക്തമായ കൗരവസേനയുടെ ഉത്തരഭാഗത്തുനിന്നുള്ള ആക്രമണത്തിൽ പാണ്ഡവപ്പട തിരിഞ്ഞോടി തുടങ്ങി. ഇതുമനസ്സിലാക്കി അർജ്ജുനൻ ത്രിഗർത്തനോട് ഏറ്റുമുട്ടി കൗരവസേനയെ ശക്തമായി എതിർത്തു. അർജ്ജുനൻ ഉത്തരഭാഗത്തു നിന്നു യുദ്ധം തുടങ്ങിയപ്പോൾ ചക്രവ്യൂഹം ചമച്ചുനിന്ന [[ദ്രോണർ]] ധർമ്മപുത്രരോടു ഏറ്റുമുട്ടി. ==== ചക്രവ്യൂഹം ==== [[File:Halebid2.JPG|170px|thumb|left|ചക്രവ്യൂഹം (ശിലാശില്പം: [[:en:Hoysaleswara Temple|ഹോസലേശ്വരക്ഷേത്രം]], [[:en:Halebidu|ഹലെബിഡു]], [[കർണ്ണാടകം]])]] ദുര്യോധന നിർദ്ദേശപ്രകാരം ദ്രോണർ അർജ്ജുനനെ അടർക്കളത്തിൽ നിന്നകറ്റി നിർത്തി ചക്രവ്യൂഹം ചമച്ചു യുധിഷ്ഠിരനെ ബന്ധനസ്ഥനാക്കുവാനുള്ള മികച്ചയുദ്ധതന്ത്രമാണ് ഇതുകൊണ്ടു ഉദ്ദേശിച്ചത്. ഒരു പക്ഷേ യുദ്ധം അവസാനിപ്പിക്കുവാനും പാണ്ഡവരെ വീണ്ടും മറ്റൊരു വനവാസത്തിനയക്കുവാനും പതിമൂന്നാം നാളിലെ ഈ യുദ്ധംകൊണ്ടു സാധിക്കുമായിരുന്നു. അതാണ് കൗരവപക്ഷം തലേനാൾ തീരുമാനിച്ചുറപ്പിച്ചത്. [[വ്യാസൻ]] [[മഹാഭാരതം|മഹാഭാരതത്തിൽ]] ചക്രവ്യൂഹം എന്നും, [[എഴുത്തച്ഛൻ]] തന്റെ കൃതിയിൽ പത്മവ്യൂഹം എന്നും പറയുന്നു. മുൻ‌കൂട്ടിയുള്ള പടയൊരുക്കങ്ങളും സേനാവിന്യാസങ്ങളും ഈ വ്യൂഹത്തിൽ പ്രത്യക്ഷത്തിലുണ്ടാവില്ല എന്നുള്ളതാണ് ഈ യുദ്ധവ്യൂഹത്തിനുള്ള പ്രധാന പ്രത്യേകത. കൂമ്പടയുവാൻ തുടങ്ങുന്ന ഒരു താമരയുടെ രൂപത്തിലാണു് സേനാവിന്യാസം എന്നതിനാലാവാം ചക്രവ്യൂഹം പത്മവ്യൂഹമായി എഴുത്തച്ഛൻ എഴുതിയത്. പ്രധാന ഗ്രന്ഥകർത്താവായ വ്യാസനു മുൻതൂക്കം നൽകുമ്പോൾ ചക്രവ്യൂഹം എന്നതാവും ചേരുക. ശത്രു ഉള്ളിലേക്ക് കടക്കുംതോറും വ്യൂഹത്തിലെ ഉള്ളിലേക്കുള്ള പ്രവേശനം ചെറുതായി വരുന്ന രീതിയിലാണ് ഇതിലെ പടനീക്കം. അകത്തും പുറത്തും നിൽക്കുന്ന പോരാളികൾ ഒരു ഭ്രമണപഥത്തിലെന്നവണ്ണം കറങ്ങികൊണ്ടിരിക്കുന്നു. മഹാരഥികൾ അവരവരുടെ യുദ്ധസ്ഥാനങ്ങൾ തുടർച്ചയായി ഇരുദിശകളിലും മാറിക്കൊണ്ടിരിക്കുന്ന ഈ സേനാവിന്യാസം തകർക്കുക വളരെ ബുദ്ധിമുട്ടേറിയതായിരുന്നുവെന്നു വ്യാസമഹാഭാരതത്തിൽ ഗ്രന്ഥകാരൻ എഴുതിയിരിക്കുന്നു. പതിനായിരക്കണക്കിനു പാണ്ഡവസേനകളെ ദ്രോണാചാര്യർ ചക്രവ്യൂഹം ചമച്ച് കൊന്നുതുടങ്ങി. ഇതുകണ്ടു ഭയവിഹ്വലനായ ധർമ്മപുത്രർ അഭിമന്യുവിനെ ചക്രവ്യൂഹം തകർക്കാൻ നിയോഗിച്ചു. അവനെ സഹായിക്കാൻ ഘടോൽകചനും എത്തി. അഭിമന്യു ധീരനായി ചക്രവ്യൂഹം ഭേദിച്ച് ഉള്ളിൽക്കയറി. ഭീമനും, യുധിഷ്ഠിരനും, നകുല-സഹദേവന്മാരും അഭിമന്യുവിനെ സഹായിക്കാൻ എത്തി. ചക്രവ്യൂഹത്തിന്റെ പുറത്തുനിൽക്കുന്ന യോദ്ധാക്കളെ ചെറുത്ത് നിർത്തുകയും അവരെ തോൽപ്പിച്ച് ഉള്ളിൽ കടക്കാൻ ശ്രമിക്കുകയുമായിരുന്നു ഇവരുടെ ലക്ഷ്യം. പക്ഷേ [[ജയദ്രഥൻ]] അവരെ എല്ലാവരെയും തടഞ്ഞു നിർത്തി അതിധീരമായി യുദ്ധം ചെയ്തു. (''അർജ്ജുനനെ ഒഴിച്ച് പാണ്ഡവരെ നാലുപേരെയും യുദ്ധത്തിൽ ഒരു പ്രാവശ്യം തടഞ്ഞു നിർത്താനുള്ള വരം [[ശിവൻ|ശിവനിൽ]] നിന്നും ജയദ്രഥൻ സമ്പാദിച്ചിരുന്നു''). ഘടോൽകചന്റെ ശക്തമായ ആക്രമണവും ജയദ്രഥന്റെ ചെറുത്തു നിൽപ്പിനു മുൻപിൽ ഒരു പ്രയോജനവും ചെയ്തില്ല. ചക്രവ്യൂഹത്തിനുള്ളിലകപ്പെട്ട അഭിമന്യുവിനു പുറത്തുകടക്കാൻ കഴിയാതെ വന്നു. അവനെ തനിച്ച് കൗരവസേന ചുറ്റുംനിന്നു ആക്രമിക്കാൻ ഇതുമൂലം സാധിച്ചു. ഒടുവിൽ അഭിമന്യു തനിച്ച് ഉള്ളിൽ നിന്നു കൗരവർക്കെതിരെ യുദ്ധം ചെയ്തു. അഭിമന്യുവിനോട് ഏറ്റുമുട്ടിയ ദുര്യോധനപുത്രനായ ലക്ഷണനെ അഭിമന്യു ഒരസ്ത്രത്താൽ തലമുറിച്ചു കൊന്നു. ഇതിനെത്തുടർന്ന് അവനോട് ഏറ്റുമുട്ടിയ ശകുനിയുടെ സഹോദന്മാരെയും, ബൃഹൽബലനേയും അഭിമന്യു വധിച്ചു. ഈ സമയം കർണ്ണൻ ഒളിയമ്പെയ്ത് അഭിമന്യുവിന്റെ വില്ലിന്റെ ഞാൺ മുറിച്ചു <ref>യുദ്ധം അനുശാസിച്ച നിയമങ്ങൾ -- [12: ന്യായരഹിതമായ പോരാട്ടത്തിൽ ആരും ഏർപ്പെടരുത്]</ref>. ദ്രോണർ അവന്റെ കുതിരകളേയും കൊന്നുകളഞ്ഞു <ref>യുദ്ധം അനുശാസിച്ച നിയമങ്ങൾ -- [08: യുദ്ധത്തിൽ പങ്കെടുക്കാത്തവനെയൊ, മൃഗത്തെയൊ ആക്രമിക്കരുത്]</ref>. തേരാളിയായ സുമിത്രനെ ശല്യർ ഗദകൊണ്ട് അടിച്ചുകൊന്നു <ref name="ReferenceB">യുദ്ധം അനുശാസിച്ച നിയമങ്ങൾ -- [06: നിരായുധനെ ആക്രമിക്കരുത്]</ref>. തേരും തേരാളി ഇല്ലാതായപ്പോൾ നിലത്തുനിന്നു യുദ്ധം തുടർന്ന അഭിമന്യുവിന്റെ വാളും പരിചയും കർണ്ണനും ദ്രോണരും ചേർന്ന് ഒളിയമ്പെയ്ത് തെറിപ്പിച്ചുകളഞ്ഞു. നിരായുധനായ അഭിമന്യുവിനോടു ചെയ്യുന്ന ചതിപ്രയോഗം യുദ്ധനീതിയല്ലെന്ന് ദ്രോണരെ കർണ്ണൻ പലപ്പോഴും ഓർമ്മപ്പെടുത്തിയെങ്കിലും അതുകൂട്ടാക്കാതെ ദ്രോണർ അഭിമന്യുവിനെ ചതിയാൽ കൊല്ലാൻ നിർദ്ദേശിച്ചു <ref>യുദ്ധം അനുശാസിച്ച നിയമങ്ങൾ -- [04: ഒരാളുപോലും മറ്റുള്ളവരാൽ ചുറ്റപ്പെട്ട് ആക്രമിക്കപ്പെടരുത്]</ref>. നിരായുധനായ അഭിമന്യു തകർക്കപ്പെട്ട തേരിന്റെ ചക്രവുമായി ചുറ്റും നിന്നു ആക്രമിക്കുന്ന കൗരവസേനയോട് അതിധീരമായി പോരാടി. പക്ഷേ കൗരവ പ്രമുഖന്മാരെല്ലാവരും ചേർന്ന് ബാലനായ അഭിമന്യുവിനെ ചതിപ്രയോഗത്തിൽ കൊന്നു കളഞ്ഞു. അവസാന നിമിഷത്തിലും അവൻ തന്നെ ആക്രമിച്ച ദുശ്ശാസനന്റെ പുത്രനായ [[ഭരതൻ (ദുശ്ശാസനപുത്രൻ)|ഭരതനെ]] ഗദകൊണ്ട് തലയ്ക്കടിച്ചു സാരമായ പരിക്കേൽപ്പിച്ചു. അവസാന സമയത്തും അവന്റെ പോരാട്ടത്തിൽ ഭയവിഹ്വലരായി ദുശ്ശാസനനും, ശല്യരും പിന്തിരിഞ്ഞോടി. അവസാന ശ്വാസംവരെയും തന്റെ പിതാവിനുവേണ്ടി ജീവിച്ച് ധീരപുത്രനായി അഭിമന്യു വീരസ്വർഗ്ഗം പൂകിയതായി ഗ്രന്ഥകാരൻ മഹാഭാരതത്തിൽ ദ്രോണപർവ്വത്തിൽ എഴുതിയിരിക്കുന്നു. ==== അർജ്ജുനശപഥം ==== [[അഭിമന്യു|അഭിമന്യുവിന്റെ]] മരണം പാണ്ഡവരെ വളരെയേറെ ദുഃഖത്തിലാഴ്ത്തി. യുധിഷ്ഠിരന്റെ നിർദ്ദേശത്തെ തുടർന്നായിരുന്നു ചക്രവ്യൂഹം അഭിമന്യു ഭേദിച്ച് അകത്തുകടന്നതും മരണപ്പെട്ടതും. ആ കാരണത്താൽ [[യുധിഷ്ഠിരൻ]] വളരെയധികം സങ്കടപ്പെട്ടു. അദ്ദേഹത്തിനു മുൻപിൽ [[വ്യാസൻ]] ആഗതനായി ഷോഡശരാജാക്കന്മാരുടെ കഥകൾ വിസ്തരിക്കുകയും തുടർന്ന് പല ഉപദേശങ്ങളും നൽകി അദ്ദേഹം സമാധാനിപ്പിച്ചു. മകന്റെ മരണ വാർത്തയറിഞ്ഞ അർജ്ജുനൻ മോഹാലസ്യപ്പെട്ടുവീണു. കൃഷ്ണൻ അർജ്ജുനനെ സമാധാനപ്പെടുത്തി. പക്ഷേ ദുഃഖാർത്തനായ അർജ്ജുനൻ തന്റെ പുത്രനെ കൊന്ന ജയദ്രഥന്റെ ശിരസ്സ് നാളെ സൂര്യാസ്തമയത്തിനു മുൻപു എയ്തുവീഴ്തുമെന്നും, അല്ലെങ്കിൽ ഗാണ്ഢീവത്തോടെ അഗ്നിയിൽ ചാടിമരിക്കുമെന്നും [[ശപഥം]] എടുത്തു. പുത്രദുഃഖത്താൽ സങ്കടപ്പെടുന്ന അർജ്ജുനനെ സമാധാനിപ്പിക്കാൻ കൃഷ്ണൻ അന്നു രാത്രിതന്നെ ദേവലോകത്ത് കൂട്ടിക്കൊണ്ടുപോയി വീരസ്വർഗ്ഗം പ്രാപിച്ച പുത്രനെ കാണിച്ചു കൊടുത്തു. അർജ്ജുനന്റെ ഉഗ്രശപഥം ഇതിനോടകം ചാരന്മാർ മുഖാന്തരം കൗരവർ അറിഞ്ഞുകഴിഞ്ഞിരുന്നു. എങ്ങനെയും ജയദ്രഥനെ രക്ഷിക്കണമെന്നു ഏവരും ചേർന്നു തീരുമാനം എടുത്തു. === പതിനാലാം ദിവസം ([[ദ്രോണപർവ്വം]]) === [[File:Arjuna Kills Jaydhratha.jpg|170px|thumb|right|അർജ്ജുന ശപഥവും, ജയദ്രഥ വധവും (എണ്ണ ഛായാചിത്രം)]] {| class="wikitable" border="1" |- ! പതിനാലാം ദിവസം ! കൗരവസേന ! പാണ്ഡവസേന |- | സർവ്വ സൈന്യാധിപൻ | [[ദ്രോണർ]] | [[ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ]] |- | കൊല്ലപ്പെട്ട പ്രധാനികൾ<br />(കൊന്നവർ) | [[ജയദ്രഥൻ]] ([[അർജ്ജുനൻ]])<br />[[ഭരതൻ (ദുശ്ശാസനപുത്രൻ)|ഭരതൻ]] ([[ഘടോൽകചൻ]])<br />[[വൃക്ഷസേനൻ]] ([[ഭീമൻ]])<br />[[അലംബുസൻ]] ([[ഘടോൽകചൻ]])<br />[[ബാൽഹികൻ]] ([[ഭീമൻ]])<br />[[സോമദത്തൻ]] ([[സാത്യകി]])<br />[[ഭൂരിശ്രവസ്സ്]] ([[സാത്യകി]]) | [[ഘടോൽകചൻ]] ([[കർണ്ണൻ]]) |- | ഉപയോഗിച്ച വ്യൂഹങ്ങൾ | കമലവ്യൂഹം ([[താമര|വിരിഞ്ഞ താമരപൂവിന്റെ ആകൃതി]])<br />സൂചിവ്യൂഹം ([[സൂചി|സൂചിയുടെ ആകൃതി]])<br />ചക്രവ്യൂഹം ([[ചക്രം|കറങ്ങുന്ന ചക്രത്തിന്റെ ആകൃതി]]) | മാലവ്യൂഹം ([[പുഷ്പം|പുഷ്പചക്രാകൃതി]]) |} പതിനാലാം ദിവസം രാവിലെ കൃഷ്ണൻ അർജ്ജുനനേയും കൂട്ടി ഉത്തരയേയും, സുഭദ്രയേയും, പാഞ്ചാലിയേയും കണ്ട് അഭിമന്യുവിന്റെ മരണവിവരം അറിയിക്കാൻ അവർ താമസിച്ചിരുന്ന സ്യമന്തകതീർത്ഥക്കരയിലേക്ക് തിരിച്ചു. ദുഃഖവാർത്തയറിഞ്ഞ് [[ഉത്തര|ഉത്തരയും]], [[സുഭദ്ര|സുഭദ്രയും]] ബോധരഹിതരായി. എല്ലാവരേയും സമാശ്വസിപ്പിച്ചു കൃഷ്ണാർജ്ജുനന്മാർ തിരിച്ച് കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധഭൂമിയിൽ എത്തിച്ചേർന്നു. അർജ്ജുനശപഥത്തിൽ സംഭ്രീതനായ ജയദ്രഥനെ സംരക്ഷിക്കേണ്ടത് [[കൗരവർ|ദുര്യോധനാദികളുടെ]] ചുമതലയായിരുന്നു. ഒരേയൊരു സഹോദരിയായ [[ദുശ്ശള|ദുശ്ശളയുടെ]] ഭർത്താവ് സിന്ധുരാജാവായ [[ജയദ്രഥൻ|ജയദ്രഥനെ]] രക്ഷിക്കുവാനായി കൗരവർ കമലവ്യൂഹവും അതിനുള്ളിൽ സൂചിവ്യൂഹവും ചമച്ച് (ഇരട്ടവ്യൂഹങ്ങൾ) ജയദ്രഥനെ അതിനുള്ളിൽ നിർത്തി. ജയദ്രഥനു ചുറ്റും ശല്യരും, കർണ്ണനും, അശ്വത്ഥാമാവും, കൃപാചാര്യരും കാവൽ നിന്നു. അതിനു മുൻപിലായി ഭൂരിശ്രവസ്സും, വൃക്ഷസേനനും സൂചിവ്യൂഹത്തിന്റെ പ്രവേശനഭാഗത്ത് കൃതവർമ്മാവും ജയദ്രഥനെ രക്ഷിക്കാൻ നിലയുറപ്പിച്ചു. അതിനു പുറത്ത് കമലവ്യൂഹം ചമച്ച് ദുര്യോധനനും, ദുശ്ശാസനനും ആരെയും ഉള്ളിൽ കടക്കാതിരിക്കാൻ അതിശക്തമായി കാവൽ നിന്നു. ഏറ്റവും പുറത്ത് ദ്രോണാചാര്യരും നിലയുറപ്പിച്ചു. ജയദ്രഥനെ ഇന്ന് സൂര്യാസ്തമയം വരെ രക്ഷിക്കുമ്പോൾ അർജ്ജുനൻ സ്വയം മരിച്ചു കൊള്ളുമെന്നുള്ള അർജ്ജുനശപഥം അവരെ കൂടുതൽ രക്ഷോമുഖന്മാരായി പ്രവർത്തിക്കുവാൻ കാരണമാക്കി. ==== ജയദ്രഥവധം ==== [[File:Death of Jayadratha.jpg|170px|thumb|left|ചിത്രം: ജയദ്രഥവധം]] ധർമ്മപുത്രർക്കു കൂട്ടായി സാത്യകിയെ നിർത്തിയാണ് നാലു അനുജന്മാരും യുദ്ധത്തിനു പുറപ്പെട്ടത്. അർജ്ജുനന്റെ ഇന്നത്തെ ലക്ഷ്യം ജയദ്രഥവധം മാത്രമായിരുന്നു. യുദ്ധഭൂമിയിൽ മുഴുവനും തിരഞ്ഞിട്ടും ജയദ്രഥനെ കണ്ടെത്താൻ പാർത്ഥനായില്ല. അവസാനം ജയദ്രഥൻ പത്മവ്യൂഹത്തിനുള്ളിലാണെന്നു മനസ്സിലാക്കി, ഭീമനും അർജ്ജുനനും ചേർന്ന് പത്മവ്യൂഹം തകർത്തു അകത്തുകടക്കാൻ ശ്രമിച്ചു. ധർമ്മപുത്രരുടെ നിർദ്ദേശത്തെത്തുടന്ന് സാത്യകിയും യുദ്ധക്കളത്തിൽ അർജ്ജുനനെ സഹായിക്കാൻ ഇതിനോടകം എത്തിച്ചേർന്നു. ദ്രോണരും, ദുര്യോധനനും, ദുശ്ശാസനനും ചേർന്ന് ഇവരെ അതിശക്തമായി എതിർത്തു. ദ്രോണരൊഴികെ ഏവരും പരാജിതനായി അവിടെ നിന്നും മാറിക്കളഞ്ഞു. അവസാനം പത്മവ്യൂഹം തകർത്ത് ദ്രോണരേയും അവിടെ നിന്നകറ്റാൻ പാർത്ഥനായി. അതിനെത്തുടർന്ന് പാർത്ഥനോട് സൂചിവ്യൂഹം ചമച്ചു എതിർത്തുനിന്ന കൃതവർമ്മാവ് ഗത്യന്തരമില്ലാതെ ഓടിക്കളഞ്ഞു. പിന്നീട് ഇവരെ എതിർത്ത ഭൂരിശ്രവസ്സിനേയും വൃക്ഷസേനനേയും സാത്യകിയും ഭീമനും ചേർന്നു കൊന്നു. പുറത്തു നടക്കുന്ന ശബ്ദബഹുലമായ യുദ്ധകാഹളത്തിൽ ഭയാകുലനായ ജയദ്രഥനെ കർണ്ണൻ സമാശ്വസിപ്പിച്ചുകൊണ്ടിരുന്നു. എങ്ങനെയും ജയദ്രഥനെ രക്ഷിക്കണമെന്നു തീരുമാനിച്ച് യുദ്ധത്തിൽ നിന്നും ഓടിമാറിയവർ വീണ്ടും ധൈര്യം വീണ്ടെടുത്ത് തിരിച്ച് അവിടെതന്നെ എത്തിച്ചേർന്നു. ഈ സമയം കൃഷ്ണൻ തന്റെ സുദർശന ചക്രത്താൽ സൂര്യബിംബത്തെ മറയ്ക്കുകയും സൂര്യാസ്തമയമായി എന്നു തെറ്റിധരിച്ച് ഏവരും യുദ്ധം മതിയാക്കി. കൗരവർ അർജ്ജുനന്റെ ആത്മാഹുതി കാണുവാൻ കൂട്ടത്തോടെ ഒത്തുകൂടി. അവസാനം ജയദ്രഥനും പുറത്തുവന്നു എന്നു മനസ്സിലാക്കിയപ്പോൾ കൃഷ്ണൻ സൂര്യന്റെ മറമാറ്റി സുദർശനത്തെ തിരിച്ചെടുത്തു. സമയം ഒട്ടുപാഴാക്കാതെ അർജ്ജുനനോട് അമ്പ് എയ്ത് ജയദ്രഥനെ നിഗ്രഹിക്കാൻ നിർദ്ദേശിച്ചു. ജയദ്രഥന്റെ നിർജ്ജീവമായ തല ആരു നിലത്തിടുന്നൊവൊ അവന്റെ ശിരസ്സു പൊട്ടിപോകാനുള്ള വരം ജയദ്രഥന്റെ അച്ഛൻ ഭഗവാൻ ശിവനിൽ നിന്നും സമ്പാദിച്ചിരുന്നു. അതിനാൽ ഒന്നിനു പുറകെ ഒന്നായി അമ്പെയ്ത് ജയദ്രഥന്റെ ശിരസ്സ് സിന്ധുരാജ്യംവരെ എത്തിച്ചു. സന്ധ്യാവന്ദനത്തിനായി പുറത്തേക്കിറങ്ങിയ വൃദ്ധക്ഷത്രന്റെ മടിത്തട്ടിലേക്കാണ് തലവന്നു വീണത്. പെട്ടെന്നു മടിയിൽ തലവീണപ്പോൾ പേടിച്ച് തട്ടിത്താഴെയിടുകയും കൂട്ടത്തിൽ ആ വൃദ്ധപിതാവിന്റെ ശിരസ്സും തകർന്നുപോയി. ജയദ്രഥവധത്തിനുശേഷം വീണ്ടും യുദ്ധംതുടർന്നു അർജ്ജുനനും കൃപരുമായി യുദ്ധംചെയ്തെങ്കിലും കൃപർ അവശനായി മടങ്ങി. ==== രാത്രിയുദ്ധം ==== [[File:Karna kills Ghatotkacha.jpg|170px|thumb|left|ചിത്രം: രാത്രിയുദ്ധത്തിൽ കർണ്ണൻ ഘടോൽകചനെ കൊല്ലുന്നു]] പകൽ നടന്ന യുദ്ധത്തിൽ ഉണ്ടായ കൗരവപ്പടയുടെ പരാജയം ദുര്യോധനനെ വളരെയധികം ദുഃഖത്തിലാഴ്ത്തി. ദുര്യോധനൻ ദ്രോണരുടെ കുടീരത്തിൽ വന്ന് അന്നു പകലു സംഭവിച്ച പരാജയകാരണങ്ങൾ ചർച്ച ചെയ്തു, കൂട്ടത്തിൽ ദ്രോണരോട് കയർത്തു സംസാരിക്കുകയും ചെയ്തു. കോപാകുലനായ ദ്രോണർ രാത്രിയുദ്ധം ചെയ്യാൻ തയ്യാറായി യുദ്ധക്കളത്തിലെത്തി ശംഖുനാദവും പടഹധ്വനിയും മുഴക്കി. ദ്രോണാചാര്യരുടെ ശംഖുവിളികേട്ട് പാണ്ഡവസേനയും യുദ്ധത്തിനായി എത്തിച്ചേർന്നു. കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധത്തിലെ ആദ്യ രാത്രിയുദ്ധമായിരുന്നു ഇത്. രാത്രീഞ്ചരനായ ഘടോൽകചനു വളരെ ശക്തമായി ആക്രമണം നടത്തുവാൻ രാത്രിയുദ്ധം സഹായിച്ചു. അവന്റെ മുൻപിൽ വന്നുപെട്ട എല്ലാത്തിനേയും കാലപുരിക്കയച്ചുകൊണ്ട് അതിധീരമായി കൗരവപ്പടയോട് ഏറ്റുമുട്ടി. [[ഇരാവാൻ|ഇരവാന്റെ]] മരണത്തിനു കാരണക്കാരനായ [[അലംബുസൻ|അലംബുസനെ]] ([[കൃമ്മീരൻ|കൃമ്മീരപുത്രൻ]]) ഈ രാത്രിയിലാണ് [[ഘടോൽകചൻ]] കൊല്ലുന്നത്. ദ്രോണരും, കൃതവർമ്മാവും, ശല്യരും, കൃപരും, ദുര്യോധനാദികളും എന്നുവേണ്ട കൗരവസേനയിലെ ഏവരും രാത്രിയിലെ നിഴലിൽ എവിടെയൊക്കൊയൊ പ്രണരക്ഷാർത്ഥം ഓടിഒളിച്ചു. കർണ്ണനു തന്റെ സാരഥിയേയും, രഥവും, കുതിരകളേയും നഷ്ടമായി. ഘടോൽകചനാൽ കർണ്ണൻ വധിക്കപ്പെടുമെന്നുള്ള ഘട്ടത്തിൽ [[ദേവേന്ദ്രൻ]] കൊടുത്ത ദിവ്യവേൽ അവനു നേരെ പ്രയോഗിച്ചു. (അർജ്ജുനനു വേണ്ടി സൂക്ഷിച്ചു വെച്ചിരുന്ന വേലാണ് ഘടോൽകചന്റെ ജീവനെടുത്തത്). [[ശന്തനു|ശന്തനുവിന്റെ]] അനുജനായ [[ബാൽഹികൻ|ബാൽഹികനും]] കൗരവസേനയിൽ പങ്കെടുത്തിരുന്നു. വാഹലികം (ഇപ്പോൾ കാശ്മീർ) എന്ന രാജ്യത്തിലെ രാജാവായിരുന്നു അദ്ദേഹം. അദ്ദേഹവും അദ്ദേഹത്തിന്റെ പുത്രൻ സോമദത്തനും, സോമദത്തന്റെ പുത്രൻ ഭൂരിശ്രവസ്സും, ഭൂരിശ്രവസ്സിന്റെ പുത്രന്മാരും കൗരവസേനയിൽ ഉൾപ്പെട്ടിരുന്നു. കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധത്തിൽ പങ്കെടുത്ത ഏറ്റവും പ്രായം കൂടിയ വ്യക്തിയായിരുന്നു ബാൽഹികൻ (ഭീഷ്മരുടെ ഇളയച്ഛൻ). ബാൽഹികനെ രാത്രിയുദ്ധത്തിൽ ഭീമൻ കൊന്നു. (ഭീമന്റെ പിതാവ്, പാണ്ഡുവിന്റെ പിതാവ്, വിചിത്രവീരന്റെ പിതാവ്, ശന്തനുവിന്റെ ഇളയച്ഛനാണ് [[ബാൽഹികൻ]]). സോമദത്തനേയും, ഭൂരിശ്രവസ്സിനേയും, അവന്റെ പുത്രന്മാരെയും സാത്യകിയും കൊന്നു. ഈ യുദ്ധത്തിൽ രണ്ടുസേനകളിലും നിരവധി നാശനഷ്ടങ്ങളാണ് ഉണ്ടായത്. രാത്രിയുദ്ധം അവസാനിപ്പിച്ച് തിരിച്ചു മടങ്ങിയെത്തിയ പാണ്ഡവർ കൃഷ്ണന്റെ നിർദ്ദേശത്താൽ മണ്ണുകുഴച്ച് ഒരാനയെ ഉണ്ടാക്കി അതിനു [[അശ്വത്ഥാമാവ്]] എന്നുപേരിട്ടു. അതിനുശേഷം വാളുകൊണ്ട് അതിന്റെ തലവെട്ടിമാറ്റി. === പതിനഞ്ചാം ദിവസം ([[ദ്രോണപർവ്വം]]) === [[File:Kripa and shikhandi.jpg|170px|thumb|right|ചിത്രം: യുദ്ധത്തിലേർപ്പെട്ടിരിക്കുന്ന കൃപാചാര്യരും ശിഖണ്ഡിയും]] {| class="wikitable" border="1" |- ! പതിനഞ്ചാം ദിവസം ! കൗരവസേന ! പാണ്ഡവസേന |- | സർവ്വ സൈന്യാധിപൻ | [[ദ്രോണർ]] | [[ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ]] |- | കൊല്ലപ്പെട്ട പ്രധാനികൾ (കൊന്നവർ) | [[ദ്രോണർ]] ([[ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ]]) | -- |} പാണ്ഡവരേയും സൈന്യത്തേയും മുഴുവനായി നശിപ്പിക്കാനുള്ള തയ്യാറെടുപ്പോടെയാണ് ദ്രോണർ പതിനഞ്ചാം ദിവസം യുദ്ധഭൂമിയിൽ എത്തിയത്. ധർമ്മാധർമ്മങ്ങളെ മറന്ന് പൈശാചികമായ നരവേട്ടയാണ് ആചാര്യൻ ചെയ്തുകൊണ്ടിരുന്നത്. ആർക്കുവേണ്ടിയാണെന്നൊ, എന്തിനുവേണ്ടിയാണെന്നൊ മറന്നുള്ള ദ്രോണാചാര്യരുടെ യുദ്ധംകണ്ട് വിശ്വാമിത്രൻ, അത്രി, വസിഷ്ഠൻ, അംഗിരസ്സ് എന്നിമഹർഷിമാർ അവിടേക്ക് എഴുന്നള്ളി ദ്രോണരെ ക്രൂരപ്രവൃത്തികളിൽ നിന്നും പിന്തിരിയാൻ ഉപദേശിച്ചു. പക്ഷേ തനിക്കു സ്വാതന്ത്ര്യം ഇല്ല എന്നു മറുപടി പറഞ്ഞ് ബ്രാഹ്മണനായ അദ്ദേഹം ഹിംസാത്മകമായ ക്ഷത്രിയധർമ്മം തുടർന്നു. ശത്രുസേനയെ ഒരസ്ത്രത്താൽതന്നെ ഉന്മൂലനാശം വരുത്തുവാനായി ആഗ്നേയാസ്ത്രം പ്രയോഗിക്കാൻ ഭാവിക്കുന്നതുകണ്ട് ഭഗവാൻ കൃഷ്ണൻ സുദർശനം കയ്യിലെടുത്തു. ഈ സമയം യുധിഷ്ഠിരൻ ഇങ്ങനെ വിളിച്ചു പറഞ്ഞു. '''[[അശ്വത്ഥാമാവ്|ഗുരോ! അശ്വത്ഥാമാവ് കഴുത്തറുത്ത് കൊല്ലപ്പെട്ടിരിക്കുന്നു]].''' ഇതു കേട്ട് ദ്രോണർ രഥത്തിൽ സതംഭിച്ചിരുന്നുപോയി. ധർമ്മപുത്രർ ഒരിക്കലും കളവുപറയില്ല എന്നു നന്നായി അറിയാമായിരുന്ന ദ്രോണർ സങ്കടത്തോടെ താന്തശരീരനായി നിൽക്കുമ്പോൾ പ്രതികാരബുദ്ധിയോടെ [[ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ]] വാളുമായി പാഞ്ഞടുത്തു. പക്ഷേ ദ്രോണർ അവനെ അമ്പെയ്തു ദൂരെ പായിച്ചു. ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ ഇരുപത്തിഒന്നു തവണ ദ്രോണരെ വെട്ടുവാനായി പാഞ്ഞടുത്തെങ്കിലും ദ്രോണാർ അപ്പോഴൊക്കെ അവനെ തിരിച്ചു ഓടിച്ചു. ഈ സമയം ഭീമൻ വിളിച്ചു പറഞ്ഞു. ഗുരുനാഥാ! അശ്വത്ഥാമാവ് മരിച്ചു കിടക്കുമ്പോൾ അങ്ങ് വീണ്ടും നരവേട്ടയാടി ആനന്ദിക്കുവാണോ? ഇതുകേട്ട് ദുഃഖാർത്ഥനായ ആചാര്യൻ തന്റെ അമ്പും വില്ലും ആവനാഴിയും എല്ലാം വലിച്ചെറിഞ്ഞ് ചിന്താധീനനായി തേർതട്ടിലിരുന്നു. ആ സമയം ഒട്ടും കളയാതെ ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ മിന്നൽപ്പിണർ വേഗത്തിൽ ഓടിയടുത്തു, തന്റെ വാളിനാൽ ദ്രോണരുടെ തലയറുത്തു താഴെയിട്ടു.<ref name="ReferenceB"/> എല്ലാം ഒരു നിമിഷം കൊണ്ടു കഴിഞ്ഞു. യുദ്ധനിയമം അനുശാസിക്കാത്ത പ്രവൃത്തികണ്ട് സാത്യകി ധൃഷ്ടദ്യുമ്നനോട് പരുഷമായി എതിർത്തു സംസാരിച്ചെങ്കിലും ഭീമൻ ഇടപെട്ടു സാത്യകിയെ സമാധാനപ്പെടുത്തി. പിതാവ് മരിച്ചതറിഞ്ഞ് [[അശ്വത്ഥാമാവ്]] അവിടെ ഓടിയെത്തി. വന്നപാടേ ഒന്നുമാലോചിക്കാതെ സംഹാരരുദ്രനായി നാരായണാസ്ത്രം പ്രയോഗിച്ചു. ജ്വലിച്ചുവരുന്ന അസ്ത്രത്തെ ഒട്ടും ഭയപ്പെടാതെ വന്ദിച്ചു നമസ്കരിക്കാൻ കൃഷ്ണനും അർജ്ജുനനും വിളിച്ചു പറഞ്ഞു. പക്ഷേ ഭീമൻ മാത്രം അതുകേൾക്കാതെ നിരസിച്ചു നിന്നു. ഉപദേശിച്ചു നിൽക്കാൻ സമയമില്ല എന്നു മനസ്സിലാക്കി അർജ്ജുനൻ ഓടിയെത്തി ഭീമനെ ബലമായി കെട്ടിപ്പിടിച്ചു നിലത്തു നമസ്കരിപ്പിച്ചു. നാരായണാസ്ത്രം ഫലം കാണാതെ വന്നപ്പോൾ അശ്വത്ഥാമാവ് ആഗ്നേയാസ്ത്രം പ്രയോഗിച്ചു. അർജ്ജുനൻ വരുണാസ്ത്രം അയച്ച് അതിനെ തടുത്തു. കൂടുതൽ അവിടെ നിൽക്കാൻ ആഗ്രഹിക്കാതെ അശ്വത്ഥാമാവ് ഒരു ഭ്രാന്തനെപ്പോലെ പടക്കളത്തിൽ നിന്നും ഓടിമറഞ്ഞു. സൂര്യൻ അസ്തമിച്ചതോടെ യുദ്ധം മതിയാക്കി ഏവരും പടകുടിരങ്ങളിലേക്ക് മടങ്ങി. === പതിനാറാം ദിവസം ([[കർണ്ണപർവ്വം]]) === [[File:Arjuna and His Charioteer Krishna Confront Karna.jpg|170px|thumb|right|ചിത്രം: കർണ്ണനും അർജ്ജുനനും യുദ്ധഭൂമിയിൽ കണ്ടുമുട്ടുമ്പോൾ]] {| class="wikitable" border="1" |- ! പതിനാറാം ദിവസം ! കൗരവസേന ! പാണ്ഡവസേന |- | സർവ്വ സൈന്യാധിപൻ | [[കർണ്ണൻ]] | [[ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ]] |- | കൊല്ലപ്പെട്ട പ്രധാനികൾ<br />(കൊന്നവർ) | ചിത്രസേനൻ ([[ശ്രുതകർമ്മാവ് ]])<br />ചിത്രൻ ([[പ്രതിവിന്ധ്യൻ]])<br />ത്രിഗർത്തസേന ([[അർജ്ജുനൻ]])<br />പ്രൗണ്ഡകൻ ([[നകുലൻ]]) | കേകേയ സേന (കർണ്ണൻ)<br /> |- | ഉപയോഗിച്ച വ്യൂഹങ്ങൾ | മകരവ്യൂഹം ([[ചീങ്കണ്ണി|മുതലയുടെ ആകൃതി]]) | അർദ്ധചന്ദ്രവ്യൂഹം ([[ചന്ദ്രൻ|ചന്ദ്രക്കലയുടെ ആകൃതി]]) |} ദ്രോണരുടെ മരണത്തെത്തുടർന്ന് പതിനാറാം ദിവസം രാവിലെ സൂര്യോദയത്തെ തുടർന്ന് [[ദുര്യോധനൻ]] സൂര്യപുത്രനെ സർവ്വസേനാധിപതിയായി കുംഭാഭിഷേകം ചെയ്തു. തുടർന്നുള്ള രണ്ടു ദിവസങ്ങൾ കർണ്ണനായിരുന്നു കൗരവസേനയ്ക്കു നേതൃത്വം നൽകിയത്. മഹാഭാരതത്തിൽ പതിനാറും പതിനേഴും യുദ്ധദിവസങ്ങൾ വർണ്ണിക്കുന്നത് കർണ്ണപർവ്വത്തിലാണ്. സർവ്വസേനാധിപനായി കർണ്ണനായതിനാൽ ഗ്രന്ഥകർത്താവ് കർണ്ണപർവ്വം എന്നു പേരു കൊടുത്തു.<ref name="ReferenceA"/> കർണ്ണപർവ്വത്തിൽ 69 അദ്ധ്യായങ്ങളും 4900 പദ്യങ്ങളും അടങ്ങിയിരിക്കുന്നു. സ്ഥാനാഭിഷേകത്തെ തുടർന്ന് ഏവരും വെടിപഹാദികളോടെ കുരുക്ഷേത്രഭൂമിയിലേക്ക് തിരിച്ചു. മകരവ്യൂഹം ചമച്ച് കർണ്ണൻ തയ്യാറായപ്പോൾ അർദ്ധചന്ദ്ര വ്യൂഹം ചമച്ച് പാണ്ഡവസേനയും എതിർചേരിയിൽ അണിയുറപ്പിച്ചു. കർണ്ണൻ സേനാധിപതിയായിട്ടും കൗരവസേനയ്ക്കു വലിയപ്രയോജനം ഒന്നും വന്നില്ല. നകുലനും, സഹദേവനും ചേർന്ന് വംഗസേനയേയും, ഗാന്ധാരസേനയേയും തകർത്തു. തുടർന്ന് വംഗരാജാവായ പ്രൗണ്ഡകനെ നകുലനും, ത്രിഗർത്തസേനയെ അർജ്ജുനനും ഇല്ലാതാക്കി. സഹദേവൻ ശകുനിയെ തോല്പിച്ച് കൊല്ലാനായി വാളോങ്ങിയപ്പോൾ കരഞ്ഞുകൊണ്ട് അവൻ ഓടിമാറി കർണ്ണരഥത്തിലേറി രക്ഷപ്പെട്ടു. യുധിഷ്ഠിരനും ദുര്യോധനനുമായുണ്ടായ ദ്വന്ദ്വയുദ്ധത്തിൽ ദുര്യോധനൻ പരാജിതനായി. ഭീമന്റെ ശപഥം നിറവേറ്റാനായി ധർമ്മപുത്രർ ദുര്യോധനനെ വെറുതെവിട്ടു. ==== കർണ്ണശാപം ==== ദുര്യോധനന്റെ സങ്കടവും പരിഭവവും കലർന്നവാക്കുകൾ കേട്ട് കർണ്ണൻ തന്റെ ശാപകഥ അവനോട് പറയുന്നു. ദ്രോണാചാര്യരുടെ കീഴിൽ ആയുധവിദ്യ പഠിക്കുന്നകാലത്ത് തനിക്ക് ബ്രഹ്മാസ്ത്രവിദ്യ ഉപദേശിച്ചുതരണം എന്നപേക്ഷിച്ചെങ്കിലും ഒരു സൂതപുത്രനു പറഞ്ഞു കൊടുക്കില്ലെന്നു അദ്ദേഹം തീർത്തു പറഞ്ഞു. പഠിക്കാനുള്ള ആഗ്രഹത്താൽ ബ്രാഹ്മണബാലനായി വേഷം മാറി പരശുരാമന്റെ ശിഷ്യനായി. അദ്ദേഹം ക്ഷത്രിയ വിരോധിയായിരുന്നതിനാലാണ് ബ്രാഹ്മണവേഷത്തിൽ വേഷംമാറി ചെന്നത്. പരശുരാമനിൽ നിന്നും പലദിവ്യാസ്ത്രപ്രയോഗവിദ്യകളും സ്വായത്തമാക്കി. ഒരിക്കൽ പരശുരാമൻ ക്ഷീണിതനായി കർണ്ണന്റെ മടിയിൽ തലവെച്ചു കിടക്കുമ്പോൾ രക്തദാഹിയായ ഒരു വണ്ടുവന്ന് അവന്റെ തുടയിൽ കുത്തിതുരക്കാൻ തുടങ്ങി. കാലനക്കിയാൽ ഗുരുനാഥനു നിദ്രാഭംഗം വരുമെന്നു കരുതി അനക്കാതെ വേദന സഹിച്ചിരുന്നു. ഗുരുനാഥൻ ഉണർന്നു നോക്കുമ്പോൾ ചോരയിൽ മുങ്ങിയിരുന്ന കർണ്ണനെ കണ്ടു. ക്ഷത്രിയനല്ലാതെ ഈ വേദന ക്ഷമയോടെ സഹിക്കുവാൻ ഒരു ബ്രാഹ്മണനു സാദ്ധ്യമല്ലെന്നു ദൃഢമായി ഉറച്ചുകൊണ്ട് പരശുരാമൻ കോപിഷ്ഠനായി. സത്യം പറഞ്ഞപ്പോൾ അദ്ദേഹം കർണ്ണനെ ശപിച്ചു. <br /> '''യുദ്ധം മുറുകിവരുമ്പോൾ നിനക്ക് യുക്തിതോന്നാതെ പോകട്ടെ !!''' <br /> കർണ്ണൻ തുടർന്നു; അർജ്ജുനനു അവന്റെ പിതാവായ ദേവേന്ദ്രൻ നൽകിയ മണിമയമായ കിരീടവും, വരുണൻ കൊടുത്ത ഗാണ്ഡീവവും, ഒടുങ്ങാത്ത ആവനാഴിയും, ഭഗവാൻ ശിവനിൽനിന്നു ലഭിച്ച പാശുപതവും എല്ലാത്തിനും പുറമെ കൃഷ്ണൻ സാരഥിയായും ഉണ്ട്. പലദിവ്യാസ്ത്രവിദ്യകളും അറിയാവുന്ന തനിക്കു നല്ലൊരു തേരാളിയെ കിട്ടിയാൽ നിഷ്പ്രയാസം യുദ്ധം ജയിക്കാം. കർണ്ണന്റെ ആഗ്രഹപ്രകാരം ദുര്യോധനന്റെ അപേക്ഷയിൽ മാദ്രരാജാവായ [[ശല്യർ]] കർണ്ണന്റെ തേരാളിയാവാമെന്നു സമ്മതിച്ചു. === പതിനേഴാം ദിവസം ([[കർണ്ണപർവ്വം]]) === [[File:Arjuna karna.jpg|170px|thumb|right|യുദ്ധം പതിനേഴാം ദിവസം: മണ്ണിലുറച്ചുപോയ തേർചക്രം എടുത്തുമാറ്റാൻ ശ്രമിക്കുന്ന [[കർണ്ണൻ]]]] {| class="wikitable" border="1" |- ! പതിനേഴാം ദിവസം ! കൗരവസേന ! പാണ്ഡവസേന |- | സർവ്വ സൈന്യാധിപൻ | [[കർണ്ണൻ]] | [[ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ]] |- | കൊല്ലപ്പെട്ട പ്രധാനികൾ (കൊന്നവർ) | [[ദുശ്ശാസനൻ]] ([[ഭീമസേനൻ]])<br />[[കൗരവർ|77 ധൃതരാഷ്ട്രപുത്രർ]] ([[ഭീമൻ]])<br />[[കർണ്ണൻ]] ([[അർജ്ജുനൻ]]) | -- |} ദുര്യോധനൻ ശല്യരുടെ മുൻപിൽ താണപേക്ഷിച്ചതിനെത്തുടർന്ന് കർണ്ണസാരഥിയാവാൻ അദ്ദേഹം സമ്മതിച്ചു. അതിനു ഉദാഹരണമായി ദുര്യോധനൻ ത്രിപുരദഹനകഥ ശല്യർക്കു പറഞ്ഞുകൊടുക്കുന്നുണ്ട്. മാദ്രമഹാരാജാവായ ശല്യർ ഒരു കയ്യിൽ ചമ്മട്ടിയും മറുകയ്യിൽ കുതിരയുടെ കടിഞ്ഞാണും പിടിച്ച് കർണ്ണന്റെ തേർ തെളിച്ചു. സൂര്യതേജ്വസിയായി കർണ്ണൻ [[കാളപൃഷ്ഠം|കാളപൃഷ്ഠമെന്ന]] ചാപവും കുലച്ച് ചതുരംഗസേനകളുടെ അകമ്പടിയോടെ കുരുക്ഷേത്രത്തിലേക്ക് എഴുന്നള്ളി. ധർമ്മപുത്രർക്കു കൊടുത്ത വാക്കുപാലിക്കാൻ ഈ അവസരം ഭംഗിയായി ശല്യർ ഉപയോഗിച്ചു. കർണ്ണൻ ആത്മപ്രശംസ നടത്തുന്ന സമയങ്ങളിൽ അതിനെ നിശ്ശിതമായി അദ്ദേഹം ഖണ്ഡിച്ചുകൊണ്ടിരുന്നു. ശല്യരുടെ കുത്തുവാക്കുകൾ കേട്ട് പലപ്പോഴും കർണ്ണൻ അക്ഷമനായി. ധർമ്മപുത്രരുമായി ഏറ്റുമുട്ടിയ കർണ്ണൻ അദ്ദേഹത്തെ തോൽപ്പിച്ചെങ്കിലും കുന്തിക്കു കൊടുത്തവാക്കുപാലിക്കാനായി യുധിഷ്ഠിരനെ കൊല്ലാതെ വിട്ടു. ==== ദുശ്ശാസനവധം ==== [[File:Bhima drinks blood.jpg|170px|thumb|left|[[ദുശ്ശാസനൻ|ദുശ്ശാസനന്റെ]] മാറുപിളർന്ന് ചോരകുടിക്കുന്ന [[ഭീമൻ]]]] പതിനേഴുദിവസമായി ദുശ്ശാസനനെ തേടിനടന്ന [[ഭീമൻ]] [[ദുശ്ശാസനൻ|ദുശ്ശാസനനെ]] കാണുകയും ദ്വന്ദ്വയുദ്ധത്തിനു പോർവിളിക്കുകയും ചെയ്തു. രണ്ടു മത്തഗജങ്ങൾ ഏറ്റുമുട്ടുന്നതുപോലെ ഇരുവരും കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധഭൂമിയിൽ ഏറ്റുമുട്ടി. രണ്ടുപേരുടെ ഗദകളും തകർന്നപ്പോൾ മുഷ്ടിയുദ്ധം ആരംഭിച്ചു. ഭീമൻ കോപാന്ധനായി ദുശ്ശാസനനെ അവൻ മുൻപു പാണ്ഡവരോടു ചെയ്തുകൂട്ടിയ തിന്മകൾ വിളിച്ചുപറഞ്ഞു വളരെയധികം അധിക്ഷേപിച്ചുകൊണ്ടിരുന്നു. ഒടുവിൽ തരം കിട്ടയപ്പോൾ ഭീമൻ ദുശ്ശാസനനെ തള്ളിതാഴെയിട്ട് ഗദകൊണ്ട് ശിരസ്സിലടിച്ചു. തലപൊട്ടി താഴെവീണ ദുശ്ശാസനന്റെ പുറത്തു നിന്നുകൊണ്ട് തന്നോടും സഹോദരന്മാരോടും ദ്രൗപദിയോടും ചെയ്ത ഒരോ ദുഷ്പ്രവൃത്തികൾക്കും എണ്ണിയെണ്ണി പറഞ്ഞ് ഗദകൊണ്ട് തലക്കും നെഞ്ചത്തും അടിച്ചുകൊന്നു. അവസാനം ദുശ്ശാസനന്റെ നെഞ്ചിൽ ഇരുന്ന് മാറുപിളർന്ന് കുടൽമാലകൾ പുറത്തിട്ട് ചോരകുടിച്ചു ആർത്തട്ടഹസിച്ചു. കണ്ടാൽ ഏവരും പേടിച്ചു പോകുന്നവിധമുള്ള ഭീമന്റെ പ്രവൃത്തിയായിരുന്നു അവിടെ അരങ്ങേറിയത്. പാർഷദിയുടെ അഴിച്ചിട്ട തലമുടിയിൽ പുരട്ടാനുള്ള ചോരയുമായി കുടൽമാലകൾ ശരീരത്തിൽ വാരിവലിച്ചിട്ട് ഭീമൻ സ്യമന്തപഞ്ചകത്തിലേക്ക് ഓടി. കുടൽമാലകൾ കഴുത്തിൽ ചുറ്റി ചോരയിൽ കുളിച്ചു നിൽക്കുന്ന ഭീമനെ കണ്ട് പാഞ്ചാലി പേടിച്ചുപോയി. ചെന്നപാടെ ദുശ്ശാസനനന്റെ ചോര പാഞ്ചാലിയുടെ മുടിയിൽ പുരട്ടികൊടുത്തു. [[ശപഥം]] നിറവേറ്റി വർഷങ്ങൾക്കുശേഷം [[ദ്രൗപദി]] തന്റെ മുടികെട്ടി. ദുശ്ശാസനന്റെ ചോരകുടിച്ചു ഭീമനും ശപഥം പൂർത്തിയാക്കി. ധൃതരാഷ്ട്രസഭയിലുണ്ടായ ദ്രൗപദിവസ്ത്രാക്ഷേപമായിരുന്നു ഇരുവരുടെയും ശപഥത്തിനു കാരണം. വീണ്ടും യുദ്ധക്കളത്തിലെത്തിയ ഭീമൻ ദുര്യോധനനെ മറ്റനുജന്മാരെ എല്ലാവരേയും കൊന്നൊടുക്കി. ദുശ്ശാസനന്റെ രക്തം വയറ്റിൽ കിടന്നു തിളച്ചുമറിയുന്നതിനാലാവണം അവന്റെ മുൻപിൽ വന്നുപെട്ട ഒന്നിനെയും അവൻ ജീവനോടെ വിട്ടില്ല. അന്നേദിവസം ഭീമൻ ദുശ്ശാസനനെ കൂടാതെ ദുര്യോധനന്റെ എഴുപത്തിഏഴ് അനുജന്മാരെ കൊന്നൊടുക്കി. ==== കർണ്ണവധം ==== [[File:Death of Karna.jpg|170px|thumb|left|കർണ്ണവധം-രാജാരവി വർമ്മ ചിത്രം]] പതിനേഴാം നാൾ മദ്ധ്യാഹ്നശേഷം കർണ്ണനും അർജ്ജുനനും നേരിട്ട് ഏറ്റുമുട്ടി. പല ദിവ്യാസ്ത്രങ്ങളും ഇരുവരും പ്രയോഗിച്ചു. യുദ്ധം തുല്യനിലയിൽ പുരോഗമിച്ചുകൊണ്ടിരുന്നു . ഇതിനിടയിൽ കർണ്ണൻ '''ഉരഗാസ്യാ''' എന്ന '''സർപ്പമുഖബാണം''' അർജ്ജുനനു നേരെ പ്രയോഗിച്ചു . എന്നാൽ കൃഷ്ണന്റെ സമയോചിതമായ ഇടപെടൽ മൂലം കർണ്ണന്റെ ആ അസ്ത്രം പാഴിലായി . അസ്ത്രം അർജ്ജുനന്റെ ശിരസ്സിനു നേരെ പാഞ്ഞുചെല്ലുന്നതു മനസ്സിലാക്കിയ കൃഷ്ണൻ തന്റെ പാദം കൊണ്ട് രഥം അഞ്ചു വിരലാഴത്തിൽ പൂഴിയിൽ താഴ്ത്തി. നിമിഷനേരം കൊണ്ട് നാഗാസ്ത്രം അർജ്ജുനന്റെ കിരീടത്തിൽ സ്പർശിച്ചു കടന്നുപോയി, കിരീടം കത്തിപ്പോയി. ആ സമയം ശല്യർ കർണ്ണരഥം മുൻപോട്ട് എടുത്തു, തുടർന്ന് കർണ്ണന്റെ വധകാലം ആഗതമായതിനാൽ അദ്ദേഹത്തിന് മുൻപ് ലഭിച്ച ഒരു ബ്രാഹ്മണശാപത്താൽ രഥചക്രം പുതഞ്ഞു ഇളകാതെയായി. കൂടാതെ ഗുരുവായ പരശുരാമന്റെ ശാപത്താൽ ബ്രഹ്‌മാസ്‌ത്രം കര്ണ്ണന് തോന്നാതെയുമായി . കർണ്ണൻ എന്ത് ചെയ്യണമെന്നറിയാതെ കുഴങ്ങി . തുടർന്ന് അർജ്ജുനനെ താൽക്കാലികമായി ഒന്ന് മോഹാലസ്യപ്പെടുത്തിയ ശേഷം രഥചക്രം പൊക്കിമാറ്റാൻ കർണ്ണൻ ശ്രമിച്ചു. അപ്പോഴേക്കും അർജ്ജുനനു ബോധം വന്നു.ആ സമയം ആയുധമില്ലാതെ രഥചക്രം ഉയർത്തിക്കൊണ്ടിരിയ്ക്കുന്ന കർണനെ വധിയ്ക്കാൻ അർജുനൻ മടിച്ചു എന്നാൽ ഇങ്ങനെ ഒരവസരത്തിൽ അല്ലാതെ കർണനെ വധി യ്ക്കാൻ സാധിയ്ക്കില്ലലന്ന കൃഷ്ണന്റെ വാക്കുകൾ കേട്ട് അവസരം പാഴാക്കാതെ കൃഷ്ണന്റെ നിർദ്ദേശത്തോടെ അർജ്ജുനൻ അർദ്ധചന്ദ്രബാണമെയ്തു കർണ്ണന്റെ ശിരസ്സു മുറിച്ചു. സർവ്വസൈന്യാധിപന്റെ മരണം കൗരവപ്പടയെ നിരാശപ്പെടുത്തുകയും അവർ കൂട്ടമായി തിരിഞ്ഞോടുകയും ചെയ്തു. തുടർന്ന് സൂര്യനസ്തമിക്കുകയും പതിനേഴാം ദിവസത്തെ യുദ്ധം അവസാനിക്കുകയും ചെയ്തു. === പതിനെട്ടാം ദിവസം ([[ശല്യപർവ്വം]]) === [[File:Krishna declaring the end of Mahabharata War by blowing the Conch Shell.jpg|170px|thumb|right|യുദ്ധം പതിനെട്ടാം ദിവസം: [[ദുര്യോധനൻ|ദുര്യോധനന്റെ]] പതനത്തോടെ യുദ്ധം അവസാനിച്ചതായി ഇരുപക്ഷവും പ്രഖ്യാപിക്കുന്നു, കൃഷ്ണൻ പാഞ്ചജന്യം മുഴക്കി ഏവരേയും അറിയിക്കുന്നു (16-ആം നൂറ്റാണ്ടിലെ മുഗൾകാലത്തെ എണ്ണഛായാചിത്രം)]] {| class="wikitable" border="1" |- ! പതിനെട്ടാം ദിവസം ! കൗരവസേന ! പാണ്ഡവസേന |- | സർവ്വ സൈന്യാധിപൻ | [[ശല്യർ]] | [[ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ]] |- | കൊല്ലപ്പെട്ട പ്രധാനികൾ (കൊന്നവർ) | [[ദുര്യോധനൻ]] ([[ഭീമൻ]])<br />[[ശല്യർ]] ([[യുധിഷ്ഠിരൻ]])<br />[[ശകുനി]] ([[സഹദേവൻ]])<br />ശല്യപുത്രൻ ([[സഹദേവൻ]]) | [[ചേകിതൻ]] ([[ദുര്യോധനൻ]])<br /> |} [[കർണ്ണൻ|കർണ്ണന്റെ]] മരണത്തെത്തുടർന്ന് [[ദുര്യോധനൻ]] പതിനെട്ടാംനാൾ രാവിലെ [[ശല്യർ|ശല്യരെ]] സർവ്വസേനാധിപതിയായി സ്ഥാനാഭിഷേകം ചെയ്തു. പാണ്ഡുവിന്റെ രണ്ടാമത്തെ പത്നിയായ [[മാദ്രി|മാദ്രിയുടെ]] ജ്യേഷ്ഠനും, മാദ്രരാജ്യത്തിലെ മഹാരാജാവും ആയിരുന്നു അദ്ദേഹം. നകുല-സഹദേവന്മാരുടെ മാതുലനായ അദ്ദേഹം വ്യദ്ധനായിരുന്നെങ്കിലും അതിസാഹസികനായ യുദ്ധനിപുണനും ധർമ്മിഷ്ഠനുമായിരുന്നു. [[അശ്വത്ഥാമാവ്|അശ്വത്ഥാമാവാണ്]] അദ്ദേഹത്തെ സർവ്വസേനാധിപതിയായി വാഴിക്കാൻ ദുര്യോധനനോട് ഉപദേശിച്ചത്. പതിനെട്ടാം നാളിലെ യുദ്ധവിവരണങ്ങൾ വർണ്ണിക്കുന്നത് ശല്യപർവ്വത്തിലാണ്. സർവ്വസേനാധിപനായി ശല്യരായതിനാൽ ഗ്രന്ഥകർത്താവ് ശല്യപർവ്വം എന്നു പേരു കൊടുത്തു.<ref name="ReferenceA"/> ശല്യപർവ്വത്തിൽ 59 അദ്ധ്യായങ്ങളും 3220 പദ്യങ്ങളും അടങ്ങിയിരിക്കുന്നു. ==== ശല്യർവധം ==== ശല്യർ ആദ്യമായി എതിർത്തു യുദ്ധം ചെയ്തതു ധർമ്മപുത്രരുമായാണ്. വൃദ്ധനായ ശല്യരുടെ അസ്ത്രപ്രയോഗത്തിൽ യുധിഷ്ഠിരൻ ക്ഷീണിതനായി തേർത്തട്ടിൽ വീണുപോയി. ഭീമൻ സഹായത്തിനെത്തി ധർമ്മപുത്രരെ അവിടെനിന്നും മാറ്റി. വീണ്ടും ധർമ്മപുത്രർ യുദ്ധത്തിൽ തിരിച്ചുവരികയും ശല്യരുമായി അതിശക്തമായ യുദ്ധം തുടരുകയും ചെയ്തു. ഒടുവിൽ ധർമ്മപുത്രർ ദിവ്യമായ വേൽ ശല്യർക്കുനേരെ പ്രയോഗിക്കുകയും ആ വൃദ്ധൻ നിലംപതിക്കുകയും ചെയ്തു. ശല്യരുടെ പതനം കണ്ട് കൗരവപ്പട പിന്തിരിഞ്ഞോടി. ആൾക്കൂട്ടത്തിനിടയിലൂടെ രക്ഷപ്പെടാൻ ശ്രമിച്ച [[ശകുനി|ശകുനിയെ]] സഹദേവൻ കടന്നുപിടിച്ചു. ഞാൻ നിങ്ങളുടെ ബന്ധുവാണേ.. എന്നു വാവിട്ടുകരഞ്ഞ ശകുനിയെ സഹദേവൻ തന്റെ വാളിനാൽ കൊന്നുകളഞ്ഞു. ഓടിപ്പോയ കൗരവപ്പടയെ അശ്വത്ഥാമാവും, കൃതവർമ്മാവും, കൃപാചാര്യരും ചേർന്ന് വീണ്ടും യുദ്ധഭൂമിയിലേക്ക് കൊണ്ടുവന്നു. യുദ്ധം തുടങ്ങിയപ്പൊഴേക്കും സർവ്വസൈന്യാധിപൻ മരിച്ചതുകണ്ട് ദുര്യോധനൻ ഞെട്ടിപ്പോയി. അദ്ദേഹം ധൃഷ്ടദ്യുമ്നനുമായി എതിർത്തു. യഞ്ജസേനപുത്രനെ സഹായിക്കാൻ ഭീമനും അർജ്ജുനനും അവിടെ എത്തിച്ചേർന്നു. അതിഭീകരമായ ഈ യുദ്ധത്തിൽ കൗരവപ്പട മുഴുവനും തകർന്നുപോയി. ക്ഷീണിതനായി ചോരയിൽ കുളിച്ച ദുര്യോധനൻ കുതിരപ്പുറത്തേറി അവിടെ നിന്നും പാലായനം ചെയ്തു. ==== ദുര്യോധനവധം ==== [[File:Bhima fighting Duryodhana.jpg|170px|thumb|left|[[ദുര്യോധനൻ|ദുര്യോധനനുമായി]] ദ്വന്ദ്വയുദ്ധം ചെയ്യുന്ന [[ഭീമൻ]] (ചിത്രം)]] ദുര്യോധനൻ ആരോടു പറയാതെയാണ് യുദ്ധഭൂമി വിട്ടത്. അതിനാൽ കുറച്ചു സമയം കഴിഞ്ഞ് മഹാരാജാവിനെ കാണുന്നില്ല, എന്നു പലരും വിളിച്ചു പറയാൻ തുടങ്ങി. കൃതവർമ്മാവും, കൃപാചാര്യരും അവിടെ മുഴുവനും തിരഞ്ഞെങ്കിലും അദ്ദേഹത്തെ കണ്ടെത്താനായില്ല. ധൃതരാഷ്ട്ര സചിവനായ [[സഞ്ജയൻ]] അവിടെ എത്തുകയും അദ്ദേഹത്തിനു വ്യാസൻ കൊടുത്ത ദിവ്യചക്ഷുസ്സ് ഉപയോഗിച്ച് ദുര്യോധനൻ എവിടെയാണെന്നു കണ്ടെത്തുകയും ചെയ്തു. ദ്വൈപായനഹ്രദം (കൃഷ്ണഹ്രദം) എന്ന കുരുക്ഷേത്രത്തിനടുത്തുള്ള പുണ്യതീർത്ഥത്തിനു (തടാകം) സമീപമാണ് ദുര്യോധനൻ പോയത്. സഞ്ജയനെ കൂട്ടി രണ്ടും പേരും (കൃപർ, കൃതവർമ്മാവ്) ചെല്ലുമ്പോൾ രക്തം ഒഴുകി ക്ഷീണിതനായ ദുര്യോധനനെയാണ് അവിടെ കണ്ടത്. ഭീമനു ദിവസവും മാംസം കൊടുത്തിരുന്ന കാട്ടാളൻ ദുര്യോധനനെ അവിടെകാണുകയും ഈ വിവരം പാണ്ഡവരെ അറിയിച്ചതനുസരിച്ച് ഏവരും അവിടെ എത്തിച്ചേരുകയും ചെയ്തു. തടാകത്തിൽ കിടക്കുന്ന ദുര്യോധനനെ കരയ്ക്കു കയറ്റാതെ യുദ്ധം ചെയ്യാൻ പാടില്ല എന്നുള്ള യുദ്ധധർമ്മം അനുസരിച്ച്, യുധിഷ്ഠിരൻ അധിക്ഷേപവാക്കുകൾ പറഞ്ഞു കരക്കു കയറ്റി. ഈ സമയത്ത് [[ബലരാമൻ|ബലരാമനും]] അവിടെ എത്തിച്ചേർന്നു. മൈത്രേയമുനിയുടെ ശാപകഥയും (തുടയിൽ അടിയേറ്റ് മരിക്കാൻ ഇടവരട്ടെ!) ഇതിനിടയിൽ കൃഷ്ണൻ ഭീമനോട് പറഞ്ഞു. അദ്ദേഹത്തിന്റെ നിർദ്ദേശത്താൽ സ്യമന്തപഞ്ചകത്തിൽ വെച്ച് ദ്വന്ദ്വയുദ്ധം ആരംഭിച്ചു. പതിനെട്ടാം നാൾ മദ്ധ്യഹ്നം മുതൽ ആരംഭിച്ച ദ്വന്ദ്വയുദ്ധം സന്ധ്യവരെ നീണ്ടു. അവസാനം ഭീമന്റെ അതിശക്തമായുള്ള ഗദാപ്രഹരമേറ്റ് തുടയെല്ലു പൊട്ടി ദുര്യോധനൻ വീണു. ഭീമൻ അവന്റെ മാറത്തു കയറി നിന്ന് ഗദയാൽ അവന്റെ ശിരസ്സിൽ തുടരെ തുടരെ അടിച്ചു. അവന്റെ ഓരോ ദ്രോഹപ്രവൃത്തിയും എണ്ണി വിളിച്ചു പറഞ്ഞുകൊണ്ടാണ് ഓരോ അടിയും അടിച്ചത്. ഭീമന്റെ ഈ കഠിന പ്രവൃത്തികണ്ട് ബലരാമൻ ഹലായുധമെടുത്തുവന്നെങ്കിലും കൃഷ്ണൻ അദ്ദേഹത്തെ ശാന്തനാക്കി. കൗരവസേനയിലെ മൂന്നുപേർ മാത്രം ശേഷിച്ചു, അവരുടെ അനുവാദത്തോടെ യുദ്ധം അവസാനിപ്പിച്ചു. പാണ്ഡവരെല്ലാവരും തങ്ങളുടെ ശിബിരങ്ങളിലേക്ക് സമാധാനമായി മടങ്ങി. അപ്പോഴേക്കും സൂര്യനും അസ്തമിച്ചു. അർജ്ജുനരഥത്തിൽ നിന്നും അർജ്ജുനൻ ആദ്യം ഇറങ്ങാൻ കൃഷ്ണൻ ആവശ്യപ്പെട്ടു. പാർത്ഥൻ ഇറങ്ങിക്കഴിഞ്ഞു കൊടിയിൽ നിന്നും ഹനുമാനും, ഒടുവിൽ കൃഷ്ണനും ഇറങ്ങി. ചമ്മട്ടി തേർത്തട്ടിൽ തന്നെ ഇട്ടു. തൽക്ഷണം തേർ അഗ്നിക്കിരയായി. (ദ്രോണരുടെ ആഗ്നേയാസ്ത്രത്താൽ കത്തിക്കരിയേണ്ട രഥം യുദ്ധാവസാനംവരെ നശിക്കാതെ കൃഷ്ണൻ സുക്ഷിക്കുകയായിരുന്നു.) ==== സൗപ്തികപർവ്വം ==== {{പ്രധാനലേഖനം|സൗപ്തികപർവ്വം}} [[പ്രമാണം:Arastthaman propitiates Śiva before making a night attack on the Pandava camp.jpg|170px|ലഘുചിത്രം|ഇടത്ത്‌|അശ്വത്ഥാമാവ് രാത്രിയുദ്ധത്തിനു മുന്നോടിയായി ശിവപൂജ നടത്തുന്നു]] കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധത്തിലെ പതിനെട്ടാം നാളിൽ രാത്രിയിൽ നടന്ന സംഭവങ്ങളെ ഗ്രന്ഥകർത്താവ് ഈ സൗപ്തികപർവ്വത്തിൽ വിവരിച്ചിരിക്കുന്നു. സഞ്ജയനിലൂടെ വിവരങ്ങൾ അറിഞ്ഞ അശ്വത്ഥാമാവ് സ്യമന്തപഞ്ചകത്തിൽ എത്തിച്ചേർന്നു ദുര്യോധനനെ കണ്ടു. ഹസ്തിനപുരിയുടെ യുവരാജാവ് മണ്ണിൽ ചോരയൊലിപ്പിച്ചു കിടക്കുന്നതുകണ്ട് ദുഃഖിതനായ ദ്രോണപുത്രരെ സുയോധനൻ സമാധാനിപ്പിച്ചു. ഈ പർവ്വത്തിൽ 18 അദ്ധ്യായങ്ങളും 870 പദ്യങ്ങളും അടങ്ങിയിരിക്കുന്നു. ഉറക്കത്തിൽ (സുപ്തിയിൽ) നടന്ന കാര്യങ്ങൾ വിവരിക്കുന്ന അദ്ധ്യായത്തിനു വ്യാസൻ സൗപ്തികപർവ്വം എന്നുപേരുകൊടുത്തു.<ref name="ReferenceA"/> യുദ്ധം അവസാനിച്ചു കഴിഞ്ഞു തിരിച്ചെത്തിയ പാണ്ഡവർ അഞ്ചുപേരെയും കൂട്ടി കൃഷ്ണൻ ശിബിരത്തിനുപ്പുറത്ത് [[ഗോമദി നദി|ഗോമദി നദീതീരത്ത്]] പോയി അന്ന് അവിടെ വിശ്രമിക്കാൻ തീരുമാനിച്ചു. സാത്യകി അന്നു തന്നെ മഥുരയ്ക്കു പോയിരുന്നു. ആ രാത്രിയിൽ പാണ്ഡവരും കൃഷ്ണനും സാത്യകിയും ഒഴിച്ച് മറ്റുള്ളവർ പടകുടീരങ്ങളിൽതന്നെ വിശ്രമിച്ചു. പാണ്ഡവരേയും അവരുടെ പുത്രന്മാരേയും, ധൃഷ്ടദ്യുമ്നനേയും എന്നുവേണ്ട സർവ്വമാന ആൾക്കാരെയും ഈ രാത്രിയിൽ തന്നെ കൊല്ലുമെന്നു അശ്വത്ഥാമാവ് ദുര്യോധനനു വാക്കുകൊടുത്തു. അതിനെത്തുടർന്ന് [[കൃപർ|കൃപാചാര്യരുടെ]] നിർദ്ദേശത്താൽ ദുര്യോധനൻ കിടന്നകിടപ്പിൽ തന്നെ അശ്വത്ഥാമാവിനെ കൗരവസേനാധിപതിയായി വാഴിച്ചു. മൂന്നുപേരും അവിടെനിന്നും യാത്രതിരിച്ചു. ഇടയ്ക്കുവെച്ച് വിശ്രമിച്ച ഈ മൂവർസംഘത്തിലെ കൃതവർമ്മാവും കൃപാചാര്യരും പകലു നടന്ന യുദ്ധത്തിന്റെ ക്ഷീണത്തിൽ ഉറങ്ങിപ്പോയി. പക്ഷേ തന്റെ പിതാവ്‌ ദ്രോണാചാര്യരുടെ ഘാതകരെ ഉന്മൂലനാശം ചെയ്യാൻ എന്താണ്‌ പോംവഴി എന്നാലോചിച്ച്‌ കൊണ്ടിരിക്കുകയായിരുന്നു അശ്വത്ഥാമാവ്‌. പാണ്ഡവരോടുള്ള അടക്കാനാവാത്ത പക അയാളുടെ മാനസികനില തന്നെ അവതാളത്തിലാക്കി. രാവേറെയായി, ഇതിനിടയിൽ അശ്വത്ഥാമാവ് ഒരു കാഴ്ചകണ്ടു. ദൂരെ ഒരു മരത്തിൽ സുഷുപ്‌തിയിലാണ്ടിരിക്കുന്ന [[കാക്ക|കാക്കക്കൂട്ടത്തെ]] ഒളിച്ചു വന്നാക്രമിക്കുന്ന [[മൂങ്ങ|കൂമന്മാരുടെ]] ചെയ്‌തികൾ അവന്റെ ശ്രദ്ധയിൽപ്പെട്ടു. കൂമന്മാരുടെ ആ യുദ്ധതന്ത്രം അശ്വത്ഥാമാവ്‌ നടപ്പിലാക്കാൻ തീരുമാനിക്കുന്നു. ==== ധൃഷ്ടദ്യുമ്നവധം ==== [[അശ്വത്ഥാമാവ്]] ഓരോ കുടീരത്തിലും കയറി ഉറങ്ങിക്കിടന്ന സകലമാനമാൾക്കാരെയും നിർദ്ദയം കൊന്നൊടുക്കി. പകുതി ജീവനോടെ പുറത്തേക്ക് ഓടിയിറങ്ങിയവരെ പുറത്തുകാവൽ നിന്നിരുന്ന കൃതവർമ്മാവും, കൃപാചാര്യരും ചേർന്ന് കൊന്നു. അമാവാസി രാത്രിയായതിനാൽ കൂരിരുട്ടിൽ നടന്ന സംഭവം അടുത്തുള്ള കുടീരങ്ങളിൽ അറിയുന്നതിനു മുൻപെ മൂവർക്കും അവരെ ആക്രമിക്കാനും സഹായകമായി. ഉറങ്ങിക്കിടന്ന [[ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ|ധൃഷ്ടദ്യുമ്നന്റെ]] നെഞ്ചത്തു ചവുട്ടി അശ്വത്ഥാമാവ് അവനെ ഉണർത്തി. തലമുടിക്കു പിടിച്ചു വലിച്ചു താഴെയിട്ട് നിർദ്ദയം ചവുട്ടിയും, മാന്തിക്കീറിയും അവനെ ആക്രമിച്ചു. പാണ്ഡവസേനാധിപതിയായ ധൃഷ്ടദ്യുമ്നനെ ആയുധമെടുക്കാതെയാണ് അശ്വത്ഥാമാവ് കൊന്നത്. ഇതിനിടയിൽ ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ തന്നെ ആയുധം കൊണ്ട് കൊല്ലാൻ അശ്വത്ഥാമാവിനോട് അപേക്ഷിച്ചു എങ്കിലും അതുകൂട്ടാക്കാതെ തന്റെ പിതാവിനെ കൊന്നതിനാലുള്ള കോപത്താൽ പൈശാചികമായിതന്നെ അവനെ കൈയ്യും, നഖവും, കാലുമുപയോഗിച്ച് അതിഹീനമായി കൊലചെയ്തു. അതിനുശേഷം [[ശിഖണ്ഡി|ശിഖണ്ഡിയേയും]], [[ദ്രൗപദി|ദ്രൗപദിയുടെ]] അഞ്ചുപുത്രന്മാരേയും ([[പ്രതിവിന്ധ്യൻ]], [[സുതസോമൻ]], [[ശ്രുതസേനൻ]], [[ശതാനീകൻ]], [[ശ്രുതകർമ്മാവ്]]) കൊന്നൊടുക്കി. പാണ്ഡവർക്കു പുത്രന്മാരായും ഈ അഞ്ചുപേർ മാത്രമേ യുദ്ധാനന്തരം അവശേഷിച്ചിരുന്നുള്ളു. അവരെയാണ് പതിനെട്ടാം യുദ്ധം കഴിഞ്ഞ് ക്ഷീണിച്ചുറങ്ങുമ്പോൾ രാത്രിയിൽ കൊലചെയ്തത്. അർജ്ജുനന്റെ പുത്രനായ [[ബഭ്രുവാഹനൻ]] ഒഴിച്ച് (മണലൂർ രാജകുമാരിയായ [[ചിത്രാംഗദ]] യിൽ ജനിച്ച കുമാരൻ) എല്ലാ പാണ്ഡവ പുത്രന്മാരും യുദ്ധത്തിൽ പങ്കെടുത്തിരുന്നു. കുരുക്ഷേത്രയിലെ പടകുടീരത്തിൽ ഉറങ്ങിക്കിടന്ന എല്ലാവരേയും കൊന്നൊടുക്കിയ അശ്വത്ഥാമാവിനു പാണ്ഡവരെ അവിടെ കണ്ടെത്താനായില്ല. മൂന്നുപേരും വീണ്ടും പല തവണ പാണ്ഡവർക്കായി അവിടെ തിരച്ചിൽ നടത്തിയെങ്കിലും കാണാഞ്ഞതിനാൽ അവസാനം ആ കുടീരങ്ങൾ മുഴുവനും അവർ തീയിട്ടു നശിപ്പിച്ചു. പാണ്ഡവർ അവിടെ ഒളിച്ചിരുപ്പുണ്ടെങ്കിൽ തീയിൽ വെന്തു മരിച്ചോളും എന്നുകരുതിയാണ് പടകുടീരങ്ങൾക്ക് തീയിട്ടത്. അതിനുശേഷം ഈ സന്തോഷ വാർത്ത അറിയിക്കുവാൻ മൂന്നുപേരും ആ രാത്രിയിൽ തന്നെ ദുര്യോധനനികിടത്തിൽ ചെന്നു ചേർന്നു. സൂര്യോദയത്തിനു മുൻപു തന്നെ തിരിച്ചെത്തിയ മൂന്നുപേരും അവിടെ നടന്ന വിവരങ്ങൾ ദുര്യോധനനെ വിശദമായി അറിയിച്ചു. പാണ്ഡവരും ശേഷിച്ച മറ്റുള്ളവരും മരിച്ചുവെന്ന് കേട്ട് സന്തുഷ്ടനായ ദുര്യോധനൻ അശ്വത്ഥാമാവിനെ പ്രശംസിക്കാനും മടിച്ചില്ല. കുറച്ചുനാഴികകൾക്കു ശേഷം സുര്യോദയത്തിനു മുൻപായി ദുര്യോധനനും മരിച്ചു. ==== ചൂഢാമണി ==== [[File:Draupadi and Ashvatthaman, Punjab Hills c. 1730.jpg|170px|thumb|left| ചൂഢാമണി തലയിൽ ചൂടുന്ന ദ്രൗപദിയും പാണ്ഡവരും; ചോരയൊലിപ്പിച്ച് ഓടിയകലുന്ന അശ്വത്ഥാമാവും (ചിത്രം)]] സഹോദരനേയും അഞ്ചു മക്കളേയും നഷ്‌ടപ്പെട്ട [[പാഞ്ചാലി]] ദുഃഖത്താൽ പൊട്ടികരഞ്ഞു. പാഞ്ചാലിയെ സാന്ത്വനിപ്പിക്കാൻ ഏവരും ശ്രമിച്ചെങ്കിലും അവസാനം ഭീമൻ അശ്വത്ഥാമാവിനെ വധിക്കാൻ പുറപ്പെട്ടു. അശ്വത്ഥാമാവിനെ തേടിയുള്ള ഭീമന്റെ പുറപ്പാട്‌ മനസ്സിലാക്കിയ കൃഷ്‌ണൻ അർജ്ജുനനുമൊത്ത് ഭീമനു പുറകെ യാത്രതിരിച്ചു. യുദ്ധ നിപുണനായ അശ്വത്ഥാമാവിനെ എതിരിടാൻ ഭീമനു ഒറ്റയ്ക്കാവില്ല എന്നു മനസ്സിലാക്കിയാണ് അനർത്ഥങ്ങൾ സംഭവിക്കുന്നതിനുമുമ്പ്‌ അവിടെയെത്താൻ കൃഷ്ണാർജ്ജുനന്മാർ പുറപ്പെട്ടത്. അശ്വത്ഥാമാവിനെ കണ്ടുമുട്ടിയ ഭീമൻ അവനെ യുദ്ധത്തിനു വിളിക്കുകയും ഗംഗയിൽ കുളിച്ചുകൊണ്ടിരുന്ന അശ്വത്ഥാമാവ് ഭീമന്റെ വെല്ലുവിളി സ്വീകരിച്ച്‌ പുറത്ത്‌ വരികയും ഒരു പുൽക്കൊടി പറിച്ചെടുത്ത്‌ പാണ്ഡവകുലത്തെ മുഴുവനോടെ നശിപ്പിക്കാൻ കഴിവുള്ള ബ്രഹ്മാസ്‌ത്രം പ്രയോഗിക്കുകയും ചെയ്തു. ആ സമയത്ത് അവിടെ എത്തിച്ചേർന്ന അർജ്ജുനനും മറ്റുപോംവഴികളില്ലാത്തതിനാൽ ബ്രഹ്മാസ്‌ത്രം പ്രയോഗിച്ചു. പക്ഷേ, ഈ രണ്ടു ബ്രഹ്മാസ്‌ത്രങ്ങളും കൂട്ടിമുട്ടിയാൽ ലോകം നശിക്കും എന്ന്‌ മനസ്സിലാക്കിയ കൃഷ്‌ണൻ, ബ്രഹ്മാസ്‌ത്രത്തെ തിരിച്ചുവിളിക്കാൻ ഇരുവരോടും നിർദ്ദേശിച്ചു. അർജ്ജുനൻ തന്റെ ബ്രഹ്മാസ്‌ത്രം പിൻവലിച്ചെങ്കിലും അശ്വത്ഥാമാവ് കൂട്ടാക്കിയില്ല. അതിനെതുടർന്ന് ദുരന്തം ഒഴിവായെങ്കിലും കൃഷ്‌ണൻ അശ്വത്ഥാമാവിനെ ശപിച്ചു. ദ്രൗപദിയുടെ ആഗ്രഹപൂർത്തിക്കായി ഭീമൻ അശ്വത്ഥാമാവിന്റെ ശിരസ്സിലെ ചൂഡാരത്നം ശിരസ്സു നൂഴ്ന്ന് എടുത്തു, പാഞ്ചാലിക്കു സമ്മാനിച്ചു. അശ്വത്ഥാമാവിന്റെ ബ്രഹ്മാസ്ത്രം അവന്റെ ആഗ്രഹപ്രകാരം ഗർഭിണിയായ ഉത്തരയുടെ വയറ്റിൽ പതിക്കുകയും ഗർഭസ്ഥശിശു മരണപ്പെടുകയും ചെയ്തു. കൃഷ്ണശാപം മൂലം ദേഹമാസകലം ചൊറിച്ചിലും മറ്റു ത്വക്‌ രോഗങ്ങളുമായി [[സപ്തചിരഞ്ജീവികൾ|ചിരഞ്ജീവിയായ]] അശ്വത്ഥാമാവ്‌ യാത്ര തുടർന്നു. ==യുദ്ധത്തിൽ കൊല്ലപ്പെട്ടവരുടെ എണ്ണം== മഹാഭാരതയുദ്ധത്തിൽ കൊല്ലപ്പെട്ടവരുടെ സംഖ്യയെക്കുറിച്ചും മഹാഭാരതത്തിൽ സൂചനയുണ്ട് . മഹാഭാരതയുദ്ധത്തിൽ എത്രപേരാണ് കൊല്ലപ്പെട്ടതെന്ന ധൃതരാഷ്ട്രരുടെ ചോദ്യത്തിന് യുധിഷ്ഠിരൻ പറയുന്ന ഉത്തരമിതാണ് . മൊത്തത്തിൽ 166 കോടി 20000 പേര് [1660020000 ] കൊല്ലപ്പെട്ടു . 24165 വീരന്മാരെ കാണാതായി . യുധിഷ്ഠിര ഉവാച (യുധിഷ്ഠിരൻ ധൃതരാഷ്ട്ര മഹാരാജാവിനോട് പറയുന്നതാണ് സന്ദർഭം) '''ദശായുതാനാമയുതം സഹസ്രാണി ച വിംശതിഃ'''<br> '''കോട്യഃ ഷഷ്ഠിശ്ച ഷഡ് ചൈവ ഹ്യാസ്മിൻ രാജൻ മൃധേ ഹതാഃ'''<br> '''[മഹാഭാരതം , സ്ത്രീപർവ്വം , അദ്ധ്യായം 26 , ശ്ളോകം 9]'''<br> '''(ഭാഷാ അർത്ഥം):'''<br> പതിനായിരം പത്തു - പതിനായിരവും , ഇരുപതു ആയിരവും , അറുപത്തിയാറു കോടിയും ആൾക്കാർ യുദ്ധത്തിൽ കൊല്ലപ്പെട്ടു രാജാവേ . '''(വ്യാഖ്യാനം)''' ഇവിടെ പത്തു പതിനായിരം എന്നാൽ ഒരു ലക്ഷമാണ് . (10 x 10000 ). അതുപോലത്തെ പതിനായിരം പത്തു പതിനായിരമെന്നാണ് പറയുന്നത് . അപ്പോൾ 10000 x (10 x 10000 ) . അതിന്റെ സംഖ്യ നൂറു കോടി ആണ് . അതായത് 1000000000 ( നൂറു കോടി ) . പിന്നെയൊരു ഇരുപതിനായിരം . അപ്പോൾ 1000020000 . പിന്നെ ഒരു അറുപത്തിയാറു കോടി(660000000) . അപ്പോൾ 1660020000 പേരാണ് മഹാഭാരതയുദ്ധത്തിൽ കൊല്ലപ്പെട്ടത് . അതായത് നൂറ്റി അറുപത്തിയാറു കോടി ഇരുപതിനായിരം പേരാണ് മരിച്ചതെന്ന് കണക്കു പറയുന്നു . ഇതിനു കാരണമെന്ത് ? മഹാഭാരതയുദ്ധത്തിൽ കുരുപാണ്ഡവരുടെ 18 അക്ഷൗഹിണികളിൽ ഉൾപ്പെടാത്ത കുറെയധികം രാക്ഷസന്മാരും , മ്ളേച്ഛവർഗ്ഗത്തിലേയും മാറ്റാൽക്കാരും ചീനന്മാരും കാംബോജരും വരെ യുദ്ധത്തിൽ പങ്കെടുത്തിരുന്നു . അതുകൊണ്ടാണ് 166 കോടിയോളം വനന്തു .<ref name="test41">[http://www.sacred-texts.com/hin/m11/m11025.htm Kisori Mohan Ganguly Translation of Mahabharatha]മഹാഭാരതം , സ്ത്രീപർവ്വം , അദ്ധ്യായം 26 </ref> മറ്റൊരു ശ്ളോകം പറയുന്നു . (യുധിഷ്ഠിരൻ ധൃതരാഷ്ട്ര മഹാരാജാവിനോട് പറയുന്നതാണ് സന്ദർഭം) '''അലക്ഷിതാനാം വീരാണാം സഹസ്രാണി ചതുർദ്ദശ'''<br> '''ദശ ചാന്യാനി രാജേന്ദ്ര ശതം ഷഷ്ഠിശ്ച പഞ്ച ച'''<br> '''[മഹാഭാരതം , സ്ത്രീപർവ്വം , അദ്ധ്യായം 26 , ശ്ളോകം 10]'''<br> '''(ഭാഷാ അർത്ഥം):''' ഇരുപത്തിനാല് ആയിരവും പിന്നെ നൂറ്റി അറുപത്തിയഞ്ച് പേരും ആൾക്കാരെ യുദ്ധത്തിൽ കാണാതായി രാജാവേ. '''(വ്യാഖ്യാനം)''' ഇരുപത്തിനാലായിരത്തി ഒരുന്നൂറ്റി അറുപത്തിയഞ്ച് പേരെ യുദ്ധത്തിൽ കാണാതായിരിക്കുന്നു രാജാവേ . (അവർ യുദ്ധത്തിൽ മരിക്കുമെന്ന് പേടിച്ചു ഓടിയൊളിച്ചതാണ്) . == യുദ്ധത്തിൽ അവശേഷിച്ചവർ == പതിനെട്ടുനാൾ നീണ്ടുനിന്ന കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധത്തെ അതിജീവിച്ചത് പന്ത്രണ്ടുപേർ മാത്രമായിരുന്നു. പാണ്ഡവപക്ഷത്ത് കൃഷ്ണനും, സാത്യകിയും, യുയുത്സുവും, പാണ്ഡവർ അഞ്ചുപേരുമായി എട്ടുപേർ മാത്രമായിരുന്നു യുദ്ധത്തിൽ പങ്കെടുത്തവരിൽ അതിനുശേഷം ജീവിച്ചത്. അർജ്ജുനനു ചിത്രാംഗദയിൽ ജനിച്ച [[ബഭ്രുവാഹനൻ]] യുദ്ധത്തിൽ പങ്കെടുത്തിരുന്നില്ല. അതിനാൽ പാണ്ഡവർക്കു പുത്രനായി ബഭ്രുവാഹനൻ മാത്രം അവശേഷിച്ചിരുന്നുള്ളു. യുദ്ധസമയത്ത് ഉത്തര ഗർഭിണിയായിരുന്നതിനാൽ അഭിമന്യുവിന്റെ പുത്രനായി പിന്നീടു ജനിച്ച [[പരീക്ഷിത്]] പാണ്ഡവർക്കു പൗത്രനായി. കൗരവപക്ഷത്ത് നാലുപേർ മാത്രമാണ് പതിനൊന്ന് അക്ഷൗഹിണിപടയിൽ അവശേഷിച്ചത്. കൃപിയിൽ ദ്രോണർക്കു ജനിച്ച അശ്വത്ഥാമാവും, കൃപാചാര്യരും യുദ്ധത്തിൽ അവശേഷിച്ചിരുന്നു. ഇവർ രണ്ടുപേരും സപ്ത ചിരഞ്ജീവികളിൽ ഉൾപ്പെട്ടവരായിരുന്നതിനാൽ ഇരുവരയേയും മരണം തൊട്ടില്ല. ഇവരെ കൂടാതെ കൃതവർമ്മാവും, [[വൃഷകേതു|വൃഷകേതുവും]] യുദ്ധത്തിൽ മരിക്കാതെ അവശേഷിച്ചിരുന്നു. ഈ പന്ത്രണ്ടുപേരിൽ യുയുത്സുവിന്റേയും, വൃഷകേതുവിന്റേയും മരണം ഗ്രന്ഥകാരൻ പ്രതിപാദിക്കുന്നില്ലയെങ്കിലും മറ്റുള്ള എട്ടുപേരും കലിയുഗാരംഭത്തിൽ മരണപ്പെട്ടതായി സ്വർഗ്ഗാരോഹണപർവ്വത്തിലും, മുസലപർവ്വത്തിലുമായി മഹാഭാരതത്തിൽ വിവരിക്കുന്നുണ്ട്. കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധത്തിനുശേഷം പാണ്ഡവർ അഞ്ചുപേരും കൃഷ്ണനും മാത്രമെ അവശേഷിക്കൂവെന്ന് വളരെ മുൻപുതന്നെ [[ഉലൂപി]] പുത്രനായ [[ഇരാവാൻ|ഇരവാനു]] അറിയാമായിരുന്നുവെന്ന് ഗ്രന്ഥകാരൻ മഹാഭാഗവതത്തിൽ പറയുന്നുണ്ട്. കൃഷ്ണനു സത്യഭാമയിൽ ജനിച്ച വത്സലയെ (സുന്ദരി) വിവാഹം കഴിക്കാൻ പുറപ്പെട്ട അഭിമന്യുവിനെ കാട്ടിൽവെച്ച് കണ്ടുമുട്ടിയ ഇരാവാൻ തന്റെ ഖഡ്ഗം അവിടെ പന്തലിച്ചുനിന്ന വൃക്ഷത്തിൽ വൃഥാ ആഞ്ഞു വീശി. അഞ്ചു ശിഖരങ്ങളും തായ്ത്തടിയും ഒഴിച്ചുള്ള സർവ്വകൊമ്പുകളും ഇലച്ചില്ലകളും അറ്റ് താഴെ വീണു. ആസന്നമായി നടക്കാൻ പോകുന്ന യുദ്ധത്തിന്റെ ചിത്രം ഇതാവുമെന്നു [[ഇരാവാൻ]] കാണിച്ചുകൊടുക്കുന്നുണ്ട്.<ref>മഹാഭാഗവതം -- ISBN 8-85315-07-8 -- ഡോ.പി.എസ്സ് നായർ -- വിദ്യാരംഭം പ്രസിദ്ധീകരണം, ആലപ്പുഴ</ref>. == ഗാന്ധാരി വിലാപം == തന്റെ നൂറു പുത്രന്മാരും, പുത്രിഭർത്താവും, അവരുടെ മക്കളും, സഹോദരനും എന്നുവേണ്ട സർവ്വ ബന്ധുജനങ്ങളും മരിച്ചതറിഞ്ഞ [[ഗാന്ധാരി]] കുരുക്ഷേത്ര യുദ്ധഭൂമി സന്ദർശിക്കാൻ ആഗ്രഹം പ്രകടിപ്പിച്ചു. [[ദുര്യോധനൻ|ദുര്യോധനന്റെ]] പത്നിയായ [[ഭാനുമതിയും]] മറ്റു പുത്രവധുമാരും, പൗത്രവധുക്കളും അവർക്കൊപ്പം യുദ്ധക്കളത്തിലേക്ക് അനുഗമിച്ചു. പുത്രിയായ [[ദുശ്ശള|ദുശ്ശളയേയും]] അവർ ഒപ്പം കൂട്ടി. അതിഭയാനകമായിരുന്നു യുദ്ധക്കളത്തിലെ കാഴ്ചകൾ. പതിനെട്ടുനാൾ നീണ്ടുനിന്ന യുദ്ധം ഒരു ജനസമൂഹത്തെ മുഴുവനും വേദനപ്പിച്ച് ഇല്ലാതാക്കി. ആദ്യ ദിവസങ്ങളിൽ മരിച്ചുവീണ പലരുടേയും ജഢങ്ങൾ അഴുകിത്തുടങ്ങിയിരുന്നു. പലതിനു അംഗഭംഗം വന്നവയായിരുന്നു. ജീവൻ പൂർണ്ണമായും നിലച്ചിട്ടില്ലാത്ത ശരീരങ്ങൾക്കു കഴുകനും നരിയും കാവലിരിക്കുന്നു. യുദ്ധഭൂമിയിൽ എത്തിയ സ്ത്രീജനങ്ങൾ അവരുടെ പ്രിയപ്പെട്ടവരെ തേടിഅലഞ്ഞു. [[ഭാനുമതി|ഭാനുമതിയുടെ]] സഹായത്തോടെ ഗാന്ധാരി ദുര്യോധന നികടത്തിൽ എത്തിച്ചേർന്നു. അവിടെവെച്ച് ഗാന്ധാരി തന്റെ കൺകെട്ട്‌ അഴിക്കുകയും മൃതരായ തന്റെ മൂത്ത പുത്രനെയും മറ്റു മക്കളേയും ബന്ധുക്കളേയും കണ്ടു. [[ഗാന്ധാരം|ഗാന്ധാരരാജ്യത്തിന്റെ]] ചക്രവർത്തി [[സുബലൻ|സുബലന്റെ]] പുത്രിയായ ഗാന്ധാരി അന്ധനായ [[ധൃതരാഷ്ട്രർ|ധൃതരാഷ്ട്രരെ]] വിവാഹം കഴിച്ചപ്പോൾ മുതൽ താനും അന്ധയായി ജീവിക്കാൻ ബാദ്ധ്യസ്ഥയാണെന്നു തീരുമാനിച്ച് സ്വന്തം കണ്ണുകൾ പട്ടുവസ്ത്രത്തിന്റെ നാടകൊണ്ടു കെട്ടിവച്ച് പതിവ്രതാരത്‌നമായി ജീവിച്ചു. അന്നുകെട്ടിയ കണ്ണുകൾ യുദ്ധത്തിനു മുൻപ് ഒരിക്കൽ മാത്രം തന്റെ പുത്രനായ ദുര്യോധനനെ അനുഗ്രഹിക്കാനായി തുറന്നിരുന്നു. അന്ന് ഗാന്ധാരി തന്റെ കണ്ണിലെ കെട്ട്‌ മാറ്റിയപ്പോൾ ദുര്യോധനന്റെ തുടയൊഴിച്ച്‌ മറ്റെല്ലാ ശരീരഭാഗത്തേക്കും അത്രയും കാലം സംഭരിച്ച പാതിവ്രത്യശക്തി മുഴുവൻ അവർ പകർന്നു കൊടുത്തു. പിന്നീട് ഗാന്ധാരി ഇവിടെ കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധഭൂമിയിൽവച്ചാണ് തന്റെ കണ്ണിലെ കെട്ടഴിച്ചത്. അതിഭയാനകമായിരുന്നു അവരുടെ ആ കാഴ്ച. തന്റെ നൂറു മക്കളുടെയും ദാരുണമരണം നേരിട്ടുകണ്ടു ആ മാതാവ്; അടങ്ങാത്ത പുത്രസ്നേഹത്തിനു മുൻപിൽ കൃഷ്ണൻ പോലും സത്ബധനായിപ്പോയി. ഗാന്ധാരി വിലപിക്കുന്ന കാഴ്ച ഗ്രന്ഥകർത്താവ് മഹാഭാരതത്തിൽ [[സ്തീപർവം|സ്ത്രീപർവ്വത്തിലൂടെ]] വിവരിക്കുന്നു. വ്യാസൻ ഇതിനായി സ്ത്രീപർവ്വത്തിൽ 27 അദ്ധ്യായങ്ങളും 775 പദ്യങ്ങളും ചേർത്തിരിക്കുന്നു. [[ഭാനുമതിയുടെ]] നെഞ്ചത്തടിച്ചുള്ള കരച്ചിലിൽ ഗാന്ധാരിയുടെ അടങ്ങാത്ത മാതൃസ്നേഹം അണപൊട്ടിയൊഴുകി. അവർ [[കൃഷ്ണൻ|കൃഷ്ണനുനേരെ]] തിരിഞ്ഞു. കൃഷ്ണന്റെ കാപട്യവും, വക്രബുദ്ധിയും മൂലമാണ് തന്റെ നൂറുപുത്രന്മാർക്കും ഈ ഗതിവന്നത് എന്ന് ആക്രോശിച്ചു ആ [[മാതാവ്]]. [[ഭീഷ്മർ|ഭീഷ്മപിതാമഹനെ]] ശരശയ്യയിൽ വീഴിച്ചതും, കളളം പറഞ്ഞ് [[ദ്രോണർ|ദ്രോണരെ]] കൊലചെയ്തതും, [[ജയദ്രഥൻ|ജയദ്രഥനെ]] കൊല്ലാൻ [[സൂര്യൻ|സൂര്യംബിംബം]] മറച്ചതും, [[ദുര്യോധനൻ|ദുര്യോധനന്റെ]] മരണത്തിടയാക്കിയ നിർബന്ധപൂർവ്വമായ ദ്വന്ദ്വയുദ്ധത്തിനും അവസാനം, അരയ്ക്കു താഴെ അടിക്കാൻ പാടില്ലയെന്നുള്ള യുദ്ധനീതി മറച്ചുവെച്ച് [[ഭീമൻ|ഭീമനോട്]] ദുര്യോധനന്റെ തുട അടിച്ചുപൊട്ടിക്കാൻ ഉപദേശിച്ചതും കൃഷ്ണൻ കാരണമാണെന്നു ആ മാതാവ് കുറ്റപ്പെടുത്തി. തുടർന്ന് അവർ ഇങ്ങനെ ശപിച്ചു; "കൃഷ്ണാ , പാണ്ഡവരും ധാർത്തരാഷ്ട്രന്മാരും പരസ്പരം കൊന്നു തീർന്നു . എന്തിനാണ് അവരെ നീ തീർത്തും ഉപേക്ഷിച്ചു കളഞ്ഞത് ? . നീ രണ്ടിനും സമർത്ഥനും ശ്രുതവാക്യനും അസംഖ്യം ഭൃത്യന്മാരും വിപുലമായ സൈന്യബലമുള്ളവനും ശക്തനുമല്ലേ ? അല്ലയോ മധുസൂദനാ , അപ്പോൾ കുരുക്കളുടെ നാശം നിന്റെ ഇച്ഛയനുസരിച്ചാണ് നടന്നത് . അതിനാൽ , മഹാബാഹോ അതിന്റെ ഫലം നീയും അനുഭവിക്കട്ടെ . പതിശുശ്രൂഷയാൽ അൽപ്പമെങ്കിലും തപോബലം ഞാൻ ആർജ്ജിച്ചിട്ടുണ്ടെങ്കിൽ , ആ തപോബലത്താൽ അല്ലയോ ചക്രഗദാധരാ , ഞാൻ നിന്നെ ശപിക്കുകയാണ് . പരസ്പരം കൊല്ലുന്ന ബന്ധുക്കളായ കുരുപാണ്ഡവരെ നീ ഉപേക്ഷിക്കുകയാൽ , അല്ലയോ ഗോവിന്ദാ , നിന്റെ ബന്ധുക്കളും ഇതുപോലെ കൊല്ലപ്പെടുന്നതാണ് . ഇന്നേക്ക് മുപ്പത്തിയാറാമാണ്ട് തികയുമ്പോൾ , ബന്ധുക്കളും അമാത്യന്മാരും പുത്രന്മാരുമൊക്കെ കൊല്ലപ്പെട്ട്‌ വനത്തിലൂടെ നടക്കുമ്പോൾ , കുത്സിതമായ ഒരു ഉപായത്താൽ നീയും മരിക്കുന്നതാണ് . ഈ കാണും പടി , ബന്ധുക്കളെല്ലാം മരിച്ച് നിങ്ങളുടെ സ്ത്രീകളും ഭാരതസ്ത്രീകളെപ്പോലെ അനാഥകളായി വിലപിക്കും " [മഹാഭാരതം , സ്ത്രീപർവ്വം , അദ്ധ്യായം 25 , ശ്ളോകങ്ങൾ 39 മുതൽ 46 വരെ]". ഗാന്ധാരിയുടെ ശാപവാക്കുകൾ കേട്ടിട്ടും ഭഗവാൻ കൃഷ്ണന് ഒരു കുലുക്കവുമുണ്ടായില്ല . അദ്ദേഹം താൻ ചെയ്യാനുദ്ദേശിച്ചിരിക്കുന്ന കാര്യം തന്നെയാണ് ശാപവാക്കുകളിലൂടെ ഗാന്ധാരി ഇപ്പോൾ പറഞ്ഞതെന്ന് അവളെ അറിയിച്ചു . ഉത്തമഭക്തയും ധർമ്മിഷ്ഠയുമായ ഗാന്ധാരിയുടെ വാക്കുകളെ സത്യമാക്കുവാനും , താൻ നിശ്ചയിച്ചിട്ടുള്ളത് നടത്താനുമായി ശ്രീകൃഷ്ണഭഗവാൻ ഗാന്ധാരിയുടെ ശാപത്തെ പുഞ്ചിരിയോടെ സ്വീകരിച്ചു .അതനുസരിച്ചാണ് പിൽക്കാലത്ത് യദുകുലം നശിച്ചതും ദ്വാരക കടലിൽ മുങ്ങിപ്പോയതും .പിന്നീട് ധൃതരാഷ്ട്രരുടെ നിർദ്ദേശത്താൽ ശേഷിച്ച ജഢങ്ങൾ സംസ്കരിക്കാനുള്ള സൗകര്യം [[ധർമ്മപുത്രർ]] ചെയ്തു. == ശാന്തിപർവ്വം == മരിച്ചവരുടെ ആത്മാക്കൾക്ക് ശാന്തിലഭിക്കുന്ന കഥാസന്ദർഭങ്ങൾ ഗ്രന്ഥകാരൻ ശാന്തിപർവ്വത്തിൽ ഉൾപ്പെടുത്തിയിരിക്കുന്നു. 339 അദ്ധ്യായങ്ങളിലായി 14525 gnപദ്യങ്ങളിലൂടെയാണ് [[ശാന്തിപർവ്വം]] കടന്നുപോകുന്നത്. വ്യാസഭാരതത്തിലെ ഏറ്റവും വലിയ പർവ്വമാണ് ശാന്തിപർവ്വം.<ref>ശാന്തിപർവ്വം : മഹാഭാഗവതം -- ISBN 8-85315-07-8 -- ഡോ.പി.എസ്സ് നായർ -- വിദ്യാരംഭം പ്രസിദ്ധീകരണം, ആലപ്പുഴ</ref>.<ref>സി. രാജഗോപാലാചാരിയുടെ മഹാഭാരതം; "54--സഞ്ജയ മിഷൻ (സഞ്ജയദൂത്)"</ref> യുദ്ധത്തിൽ മരണമടഞ്ഞവർക്ക് പിതൃശുദ്ധികർമ്മങ്ങൾ എല്ലാം നിർവ്വഹിച്ചു. എല്ലാത്തിനു ധർമ്മപുത്രർ നേരിട്ടു നേതൃത്വം നൽകി. രാജ്യാഭിഷേകത്തിനുശേഷം ഒരിക്കൻ കുന്തിദേവി ധർമ്മപുത്രരെ കാണാനായി അവന്റെ കൊട്ടാരത്തിൽ എഴുന്നള്ളി. സങ്കടത്തോടെ അവർ കർണ്ണരഹസ്യം യുധിഷ്ഠിരനെ അറിയിച്ചു. താൻ മൂലമാണ് ജ്യേഷ്ഠനായ കർണ്ണൻ കൊലചെയ്യപ്പെട്ടത് എന്നറിഞ്ഞപ്പോൾ രാജാവ് ബോധരഹിതനായി നിലത്തുവീണു. ഇതറിഞ്ഞ് മറ്റു സഹോദരന്മാരും ഇതിനോടകം അവിടെ എത്തിച്ചേർന്നു. കർണ്ണന്റെ പുത്രന്മാർ ഏവരും യുദ്ധത്തിൽ മരിച്ചിരിക്കുന്നതിനാൽ കർണ്ണനുവേണ്ടി ആരും ഇതുവരെ പിതൃകർമ്മങ്ങൾ നടത്തിയിട്ടില്ല എന്നുള്ള വിവരവും കുന്തി പാണ്ഡവരെ അറിയിച്ചു. അഞ്ചുപേരും ചേർന്നു മൂത്തജ്യേഷ്ഠനുവേണ്ടി ബലിതർപ്പണം നടത്തുവാൻ കുന്തി അവരോട് അപേക്ഷിച്ചു. കർണ്ണരഹസ്യം മുൻപ് അറിഞ്ഞിരുന്നെങ്കിൽ അവനെ രാജാവായി വാഴിച്ചേനെ; ചിലപ്പോൾ ദുര്യോധനനും അതു സ്വീകാര്യമായേനെ; അതുമൂലം കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധം ഒഴിവാക്കാമായിരുന്നു; എന്നിങ്ങനെ പലവുരു ദുഃഖാർത്തനായി പുലമ്പിക്കൊണ്ട് അഞ്ചുപേരും പ്രത്യേകിച്ച് യുധിഷ്ഠിരൻ വളരെയേറെ സങ്കടപ്പെട്ടു. പിറ്റേന്ന് തന്നെ കർണ്ണനുവേണ്ടി പാണ്ഡവർ അഞ്ചുപേരും ചേർന്ന് പിതൃബലി നടത്തി. അതിനുശേഷം അവന്റെ പുത്രന്മാർക്കും വേണ്ട തർപ്പണപൂജകൾ നടത്തി. തുടർന്ന് പാണ്ഡവർ ഹസ്തിനപുരിയിൽ തിരിച്ചെത്തി കർണ്ണന്റെ വിധവയെ കണ്ട് സമാധാനിപ്പിച്ചു. അന്ന് അവിടെ കൂടുതൽ സമയം ചിലവഴിക്കാനും ജ്യേഷ്ഠത്തിയുമായി ദുഃഖത്തിൽ പങ്കുചേരാൻ പാഞ്ചാലിയും സുഭദ്രയും പ്രത്യേകം ശ്രദ്ധചെലുത്തി. എല്ലാവരും കർണ്ണപത്നിയുടെ കാൽക്കൽ നമസ്കരിച്ച് ആശിർവാദം വാങ്ങിയാണ് തങ്ങളുടെ കൊട്ടാരങ്ങളിലേക്ക് തിരിച്ചത്. അന്നുതന്നെ ധൃതരാഷ്ട്രരേയും ഗാന്ധാരിയേയും വിദുരരേയും കണ്ടു വണങ്ങാനും യുധിഷ്ഠിരൻ മറന്നില്ല. === നാരദസംവാദം === കുന്തിയിലൂടെ കർണ്ണ രഹസ്യം മനസ്സിലാക്കിയതുമുതൽ രാജാവ് വളരെയേറെ ദുഃഖാർത്തനായി കാണപ്പെട്ടു. ഈ കാലയളവിൽ നാരദർ ഹസ്തിനപുരിയിൽ എത്തുകയും കർണ്ണന്റെ ജീവിതകഥകളും അവനേറ്റ നിരവധി ശാപകഥകളും രാജാവിനെ ധരിപ്പിച്ചു. ദ്രോണർ അവനു ശിഷ്യത്വം നിരാകരിച്ചപ്പോൾ ദ്രോണരുടെ ഗുരുവായിരുന്ന പരശുരാമന്റെ ശിഷ്യത്വം സ്വീകരിച്ച കർണ്ണന്റെ ധീരതയും, പിന്നീട് പരശുരാമൻ അവൻ ബ്രാഹ്മണനല്ല എന്നു മനസ്സിലാക്കി അവനെ ശപിച്ചതും, ഹോമപശുവിനെ അറിയാതെ കൊലചെയ്കയാൽ അവനേറ്റ അഗ്നിഹോത്രിശാപവും നാരദർ യുധിഷ്ഠിരനോട് വിശദമായി പറയുന്നുണ്ട്. ഇതിനെല്ലാം കാരണം അവനിലടങ്ങിയിരിക്കുന്ന അസുരാംശമാണെന്നു ഇതിലൂടെ നാരദർ മഹാരാജാവിനോട് പറയുന്നു. അഗ്നിഹോത്രിശാപം എപ്പോഴും കർണ്ണനെ അധൈര്യപ്പെടുത്തിയിരുന്നു. പശുവാണെന്നറിയാതെ കൊലചെയ്കയാൽ നീ ആരാണെന്നറിയാതെ നിന്റെയും ശിരസ്സ് അറുക്കപ്പെടും എന്നായിരുന്നു അഗ്നിഹോത്രിശാപം. ==== കർണ്ണന്റെ ധീരത ==== ദുര്യോധനപക്ഷം ചേരാനുണ്ടായ സാഹചര്യവും, അവന്റെ മറ്റു ധീരതനിറഞ്ഞ കഥകളും നാരദർ ഈ സന്ദർഭത്തിൽ വിവരിക്കുന്നതായി ഗ്രന്ഥകാരൻ മഹാഭാരതത്തിൽ ശാന്തിപർവ്വത്തിൽ പറയുന്നുണ്ട്. * '''ദുര്യോധന വിവാഹം''': കലിംഗരാജകുമാരിയുടെ സ്വയവരവേളയിൽ അവൾ ദുര്യോധനനെ വേൾക്കാതെ മുന്നോട്ട് നടന്നതിൽ കോപിച്ച് രാജകുമാരിയെ അവിടെ നിന്നും കടത്തിക്കൊണ്ടുപോരാനും അതെതിർത്ത രാജാക്കന്മാരെയെല്ലാം ഒറ്റക്ക് നേരിട്ട് ദുര്യോധനനെ സഹായിച്ചത് കർണ്ണനായിരുന്നു. ദുര്യോധനനു അവനോട് സ്നേഹാദരവിനുണ്ടായ കാരണങ്ങൾ ഇങ്ങനെ നിരവധിയായിരുന്നു. * '''ജരാസന്ധവിജയം''': കർണ്ണന്റെ യുദ്ധസാമർത്ഥ്യം മനസ്സിലാക്കി മഗധാധിപനായ [[ജരാസന്ധൻ]] അവനെ ദ്വന്ദ്വയുദ്ധത്തിനു വിളിച്ചു. ദ്വന്ദ്വയുദ്ധത്തിൽ പ്രഗദ്ഭനായ ജരാസന്ധനെ കർണ്ണൻ തോല്പിച്ചു. കർണ്ണനിൽ അഭിമാനം പൂണ്ട മഗധാധിപൻ മാലിനി എന്ന നഗരം കർണ്ണനു സമ്മാനിച്ചു. *'''ദേവേന്ദ്ര കപടവേഷം''' : അർജ്ജുനനുവേണ്ടി ദേവേന്ദ്രൻ ബ്രാഹ്മണവേഷത്തിൽ വന്നു കർണ്ണന്റെ ജന്മസിദ്ധമായിരുന്ന കവചകുണ്ഢലങ്ങൾ ദാനം വാങ്ങി. ബ്രാഹ്മണവേഷത്തിൽ വന്നത് ദേവേന്ദ്രനാണെന്നറിഞ്ഞുകൊണ്ടുതന്നെ അദ്ദേഹത്തിനു തന്റെ ശരീരഭാഗമായിരുന്ന കവചകുണ്ഢലങ്ങൾ ദാനം കൊടുത്തു. കർണ്ണന്റെ ദാനമഹിമയാണ് ഇവിടെ കാണിക്കുന്നത്. == രാജ്യാഭിഷേകം == [[File:Draupadi and Pandavas.jpg|170px|thumb|left|രാജ്യാഭിഷേകം]] യുദ്ധാനന്തരം പന്ത്രണ്ടാം ദിവസം പുലയുടെ അശുദ്ധി തീർന്നതിനുശേഷം കുലഗുരുവായ [[ധൗമ്യൻ|ധൗമ്യനെ]] ആചാര്യമര്യാദകളോടെ വിളിച്ചുവരുത്തി അദ്ദേഹത്തിന്റെ അനുവാദത്തോടെ ശുഭമുഹൂർത്തത്തിൽ ഹസ്തിനപുരിയുടെ രാജ്യഭാരം ധർമ്മപുത്രർ ഏറ്റെടുത്തു.<ref>മഹാഭാരതം -- സി. രാജഗോപാലാചാരി -- ഭാരതീയ വിദ്യാഭവൻ ISBN : 9788172763688</ref><ref>ഇന്ത്യയുടെ സാംസ്കാരിക ചരിത്രം (ആംഗലേയം) -- ശിശിർകുമാർ ദാസ്</ref> രാജാഭിഷേകത്തിനുശേഷം കുന്തിദേവിയുടെ അഭ്യർത്ഥനയെ തുടർന്ന് [[കർണ്ണൻ|കർണ്ണന്റെ]] വിധവയെ കണ്ട് ആശ്ലേഷിച്ചു. അവരുടെ എല്ലാ പുത്രന്മാരും യുദ്ധത്തിൽ മരിച്ചിരുന്നു. കർണ്ണപുത്രന്മാരുടെ പത്നിമാരെ ദ്രൗപദി സമാധാനിപ്പിച്ചു. അതിനുശേഷം പരിവാരസമേതം കുരുക്ഷേത്രഭൂമിയിൽ പോയി ശരശയ്യയിൽ കിടന്ന ഭീഷ്മപിതാമഹനെ കണ്ട് ദിവ്യോപദേശങ്ങൾ സ്വീകരിച്ചു. (ഉത്തരായനം തുടങ്ങിയതിനുശേഷം [[ഭീഷ്മർ]] തന്റെ ശരീരം ഉപേക്ഷിച്ചു [[അഷ്ടവസുക്കൾ|അഷ്ടവസുക്കളിൽ]] വിലയം പ്രാപിച്ചു). ഹസ്തിനപുരിയുടെ രാജാവായി അഭിഷേകം നടത്തുമ്പോൾ [[യുധിഷ്ഠിരൻ|ധർമ്മപുത്രർക്ക്]] 72-വയസ്സ് പ്രായം ഉണ്ടായിരുന്നു. രാജ്യാഭിഷേകത്തെത്തുടർന്ന് 36 വർഷങ്ങൾ യുധിഷ്ഠിരൻ ചന്ദ്രവംശത്തിന്റെ ചക്രവർത്തിയായി രാജഭരണം നടത്തി. === അശ്വമേധയാഗം === [[File:Leaf from the Razmnama.jpg|150px|thumb|right|താമ്രാവതിയുദ്ധം (ചിത്രം)]] [[File:Arjuna_is_killed_by_his_son_Babhnu_Vahana_in_battle.jpg|150px|thumb|right|ബഭ്രുവാഹനയുദ്ധം (ചിത്രം)]] കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധം മൂലം കുരുവംശത്തിനു ഉൾപ്പെടെ ഏവർക്കും വന്നുചേർന്ന വലിയ നാശനഷ്ടത്തിനു കാരണക്കാരൻ താനാണെന്നുള്ള ദുഃഖം എപ്പോഴും യുധിഷ്ഠിരനെ ബാധിച്ചിരുന്നു. പല അവസരങ്ങളിലും കുരുക്ഷേത്ര യുദ്ധക്കെടുതികളെപ്പറ്റി അദ്ദേഹം വ്യാകുലപ്പെട്ടു സംസാരിച്ചിരുന്നു. ഇതുമനസ്സിലാക്കി വ്യാസ മഹർഷി അദ്ദേഹത്തെ കാണാൻ ഹസ്തിനപുരിയിലെത്തി. അദ്ദേഹം പല ഉപദേശങ്ങളും പാണ്ഡവർക്ക് നൽകി. തുടർന്ന് യുധിഷ്ഠിരന്റെ മനസ്സിനെ ബാധിച്ച പാപഭാരം മാറ്റുവാനായി [[അശ്വമേധയാഗം]] നടത്താൻ നിർദ്ദേശിച്ചു. കൃഷ്ണനും ഇതുതന്നെ അദ്ദേഹത്തോട് ഉപദേശിച്ചു. ഇരുവരുടേയും നിർദ്ദേശാനുസരണയോടെ യുധിഷ്ഠിരൻ അശ്വമേധയാഗം നടത്തി. ഇതിനുള്ള ധനം കൃഷ്ണനിർദ്ദേശത്താൽ ഹിമാലയത്തിൽ നിന്നും കണ്ടെടുക്കുകയായിരുന്നു. അശ്വപ്രയാണത്തിനനുഗമിച്ചത് പാർത്ഥനായിരുന്നു. സിന്ധുരാജ്യത്ത് അശ്വം എത്തിയതിനെത്തുടർന്ന് ജയദ്രഥന്റെ പുത്രനായ [[സുരഥൻ]] അർജ്ജുനബാണങ്ങളെ ഭയന്ന് ഹൃദയം പൊട്ടി മരിച്ചു. ഇതറിഞ്ഞ് വളരെ സങ്കടപ്പെട്ട് [[ദുശ്ശള]] അനുജനായ അർജ്ജുനനെ വന്നുകണ്ടു. ജ്യേഷ്ഠത്തിയുടെ ആശിർവാദങ്ങളോടെ അർജ്ജുനൻ അശ്വപ്രയാണം വീണ്ടും തുടർന്നു. (ദുശ്ശളയും സുരഥന്റെ പത്നിയും അവരുടെ കൈക്കുഞ്ഞായിരുന്ന പുത്രനും പിന്നീട് യുധിഷ്ഠിരന്റെ അശ്വമേധയാഗത്തിൽ പങ്കെടുക്കാൻ എത്തിയിരുന്നു). ==== താമ്രാവതി ==== താമ്രാവതിയിലെ രാജാവായിരുന്ന [[മയൂരധ്വജൻ]] ഈ അവസരത്തിൽ അശ്വമേധയാഗം നടത്താൻ തീരുമാനിക്കുകയും യാഗദീക്ഷയെത്തുടർന്ന് അദ്ദേഹത്തിന്റെ പുത്രൻ താമ്രധ്വജൻ അശ്വപ്രയാണത്തിനു അനുഗമിച്ചു. ഇതു കുതിരകളും താമ്രാവതിക്കടുത്ത് വെച്ച് കണ്ടുമുട്ടുകയും തുടർന്ന് യുദ്ധത്തിലേക്ക് എത്തിച്ചേരുകയും ചെയ്തു. അവസാനം താമ്രധജൻ യുധിഷ്ഠിരന്റെ രാജത്വം അംഗീകരിക്കുകയും യുദ്ധം അവസാനിപ്പിക്കുകയും ചെയ്തു. ==== മണലൂർ ==== അർജ്ജുനന്റെ പത്നിയായ ചിത്രാംഗദയുടെ രാജ്യമായിരുന്നു മണലൂർ. യുദ്ധാനന്തരം ജീവിച്ചിരുന്ന ഏക പാണ്ഡവപുത്രനായ ബഭ്രുവാഹനനായിരുന്നു അവിടുത്തെ രാജാവ്. ബഭ്രുവാഹനൻ അശ്വത്തെ പിടിച്ചുകെട്ടുകയും തുടർന്നുണ്ടായ യുദ്ധത്തിൽ അർജ്ജുനൻ മോഹലാസ്യപ്പെട്ട് വീഴുകയും ചെയ്തു. പാർത്ഥനു പുത്രന്റെ മുൻപിൽ തോൽവി സംഭവിച്ചപ്പോഴും, ബഭ്രുവാഹനൻ തന്റെ വലിയച്ഛന്റെ രാജത്വം അംഗീകരിച്ച് അദ്ദേഹത്തിനു കപ്പം കൊടുത്ത് അശ്വത്തെ വണങ്ങി യാഗത്തിൽ പങ്കെടുത്തു. == യുദ്ധസമയത്തെ പാണ്ഡവരുടെ പ്രായം == യുദ്ധസമയത്ത് [[യുധിഷ്ഠിരൻ|ധർമ്മപുത്രർക്ക്]] 72 വയസ്സുണ്ടായിരുന്നുവെന്നു ഗ്രന്ഥകാരൻ മഹാഭാരതത്തിൽ എഴുതിയിരിക്കുന്നു. ഭീമസേനനു 71-ഉം, അർജ്ജുനനും 70-ഉം, നകുല-സഹദേവന്മാർക്കു 69 വയസ്സു വീതവുമുണ്ടായിരുന്നു. ശ്രീകൃഷ്ണനു അർജ്ജുനനിലും 6-മാസത്തെ പ്രായകൂടുതലായിരുന്നുവെന്നു ഗ്രന്ഥകാരൻ ഭാഗവതത്തിലും മഹാഭാരതത്തിലും പറയുന്നുണ്ട്. കൗരവാദികൾ നൂറുപേരും അർജ്ജുനനിൽ മൂത്തതും ഭീമനിൽ ഇളയവരുമാണ്. 72-ആം വയസ്സിൽ ഹസ്തിനപുരിയിൽ ചന്ദ്രവംശത്തിന്റെ രാജാവായി ധൗമ്യനാൽ അഭിഷിക്തനായ യുധിഷ്ഠിരൻ ത്തുടർന്ന് 36 വർഷം രാജ്യം ഭരിച്ചു.<ref>മഹാഭാരതം -- ഡോ.പിഎസ്.നായർ -- വിദ്യാരംഭം പബ്ലിഷേസ്, ആലപ്പുഴ</ref>. അതിനുശേഷം പൗത്രനായ [[പരീക്ഷിത്|പരീക്ഷിത്തിനെ]] രാജാവായി അഭിഷേകം നടത്തി പാണ്ഡവർ വനവാസം സ്വീകരിച്ചു. == അവലംബം == {{Reflist|2}} === കുറിപ്പുകൾ === {{Reflist|group="N"}} {{കുറിപ്പ്|൧|'''നിഷ്പക്ഷ രാജ്യങ്ങൾ :''' കേകേയം, ദ്വാരക, മഥുര, വിദർഭ, മഗധ രാജ്യങ്ങൾ രണ്ടു കൂട്ടരോടും ശത്രുതയില്ലാതെ യുദ്ധത്തിൽ പങ്കെടുത്തു. <big>കേകേയ സൈന്യം :</big>രണ്ടു കൂട്ടത്തിലും യുദ്ധം ചെയ്തു; <big>ദ്വാരക സൈന്യം :</big>കൃതവർമ്മാവിന്റെ നേതൃത്വത്തിൽ ഒരു സൈന്യവ്യൂഹം കൗരവപക്ഷത്തും, ഭഗവാൻ കൃഷ്ണൻ പാണ്ഡവ പക്ഷത്തും, മറ്റു ചിലർ നിഷ്പക്ഷമായും നിന്നു; <big>മഥുര സൈന്യം :</big>ഉഗ്രസേന നിർദ്ദേശത്താൽ പ്രധാന സൈന്യവ്യൂഹം പാണ്ഡവപക്ഷത്തും കുറച്ചുപേർ കൃതവർമ്മാവിനൊപ്പവും യുദ്ധം ചെയ്തു. <big>വിദർഭ സൈന്യം :</big>രുക്മിണിയുടെ സഹോദരനായ രുഗ്മി രാജകുമാരൻ ഒരു സൈന്യവ്യൂഹവുമായി കൗരവപക്ഷത്തും പിതാവായ വിദർഭൻ തന്റെ സൈന്യത്തിന്റെ പ്രധാന ഭാഗത്തെ പാണ്ഡവർക്കായി അയച്ചു കൊടുത്തു.<big> മഗധ സൈന്യം :</big>ജരാസന്ധന്റെ മരണത്തിനുശേഷം അദ്ദേഹത്തിന്റെ പുത്രന്മാർ പാണ്ഡവരുമായി സൗഖ്യമായിരുന്നു. മഗധ രാജകുമാരൻ തന്റെ കീഴിലുള്ള സൈന്യവുമായി പാണ്ഡവപക്ഷത്തു ചേർന്നു യുദ്ധം ചെയ്തു. ജരാസന്ധന്റെ പുത്രിമാർ വിവാഹം ചെയ്തിരുന്നത് കംസനെയായിരുന്നു. അതിനാൽ അവരുടെ ബന്ധുജനങ്ങൾ കൗരവപക്ഷത്തും ചേർന്നു യുദ്ധത്തിൽ ഏർപ്പെട്ടു.}} === സംഗ്രഹ ഗ്രന്ഥങ്ങൾ === * മഹാഭാരതം -- തുഞ്ചത്ത് രാമാനുജൻ എഴുത്തച്ഛൻ -- മാതൃഭൂമി പ്രസിദ്ധീകരണം, കോഴിക്കോട് * മഹാഭാരതം -- ഡോ.പി.എസ്. നായർ -- വിദ്യാരംഭം പ്രസിദ്ധീകരണം, ആലപ്പുഴ * വ്യാസ മഹാഭാരതം -- ആംഗലേയ പരിഭാഷ -- കിസാരി മോഹൻ ഗാംഗുലി * മഹാഭാരതം (ആംഗലേയം) -- സി. രാജഗോപാലാചാരി -- ഭാരതീയ വിദ്യാഭവൻ * ശ്രീമദ് ഭഗവദ്ഗീത -- എം.എസ്. ചന്ദ്രശേഖരവാര്യർ : പരിഭാഷ -- ഡി.സി.ബുക്സ് പ്രസിദ്ധീകരണം, കോട്ടയം * വിദുര നീതി -- ആംഗലേയ പരിഭാഷ -- കിസാരി മോഹൻ ഗാംഗുലി * പ്രാചീന ഇന്ത്യ -- ആർ.എസ്. ശർമ്മ -- ഡി.സി. ബുക്സ്, കോട്ടയം * ഋഗ്വേദ സംഹിത (ആംഗലേയം) -- ഫെഡ്റിക് മാക്സ് മുള്ളർ * ഇന്ത്യയുടെ സാംസ്കാരിക ചരിത്രം (ആംഗലേയം) -- ശിശിർകുമാർ ദാസ് * മഹാഭാരതം (ആംഗലേയം) -- ദി ഗ്രേറ്റെസ്റ്റ് സ്പിരിച്യുൽ എപിക് ഓഫ് ആൾ ദി ടൈം -- കൃഷ്ണ ധർമ്മ -- ടോർച്ച് ലൈറ്റ് പബ്ലിഷിംഗ് * ശ്രീ മഹാഭാഗവതം മൂലകൃതി (മലയാള വ്യാഖ്യാന സഹിതം) * മഹാഭാഗവതം -- ഡോ.പി.എസ്സ് നായർ -- വിദ്യാരംഭം പ്രസിദ്ധീകരണം, ആലപ്പുഴ * ദേവീമഹാഭാഗവതം -- ഡോ.പി.എസ്സ് നായർ -- വിദ്യാരംഭം പ്രസിദ്ധീകരണം, ആലപ്പുഴ == യുദ്ധത്തിലെ പതിനെട്ടിന്റെ പ്രത്യേകതകൾ == {{Commons category|Mahabharata}} {| class="wikitable" width="69%" border="1" cellpadding="5" cellspacing="0" align="centre" |- | style="background:#C2ECBB;" | പതിനെട്ടുദിവസങ്ങൾ || style="background:#C2ECBB;" | കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധം നീണ്ടുനിന്നത് പതിനെട്ട് ദിവസങ്ങളാണ് |- | style="background:#C2ECBB;" | പതിനെട്ടദ്ധ്യായങ്ങൾ || style="background:#C2ECBB;" | [[ഭഗവദ്ഗീത|ഭഗവദ്ഗീതയിൽ]] പതിനെട്ട് അദ്ധ്യായങ്ങളുണ്ട് |- | style="background:#C2ECBB;" | പതിനെട്ടക്ഷൗഹിണി || style="background:#C2ECBB;" | ഇരുപക്ഷത്തുമായി പതിനെട്ട് [[അക്ഷൗഹിണി]] സൈന്യം യുദ്ധത്തിൽ പങ്കെടുത്തു |- | style="background:#C2ECBB;" | പതിനെട്ടുപസൈന്യാധിപർ || style="background:#C2ECBB;" | ഇരുസേനയിലുമായി പതിനെട്ട് [[സൈന്യാധിപൻ|ഉപസൈന്യാധിപന്മാർ]] ഉണ്ടായിരുന്നു |- | style="background:#C2ECBB;" | പതിനെട്ടുവ്യൂഹങ്ങൾ || style="background:#C2ECBB;" | കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധത്തിൽ പതിനെട്ട് [[ചക്രവ്യൂഹം|സേനാവ്യൂഹങ്ങൾ]] ഉപയോഗിച്ചു |- | style="background:#C2ECBB;" | പതിനെട്ടുനിയമങ്ങൾ || style="background:#C2ECBB;" | യുദ്ധം അനുശാസിച്ച [[നിയമം|നിയമങ്ങൾ]] പതിനെട്ട് ആയിരുന്നു |- | style="background:#C2ECBB;" | പതിനെട്ടുപാണ്ഡവർ || style="background:#C2ECBB;" | [[പാണ്ഡവർ|പാണ്ഡവരും]] അവരുടെ പുത്രന്മാരുമായി പതിനെട്ട് പേരായിരുന്നു |- | style="background:#C2ECBB;" | പതിനെട്ടുപർവ്വങ്ങൾ || style="background:#C2ECBB;" | [[വ്യാസൻ|വ്യാസ]] രചിത [[മഹാഭാരതം|മഹാഭാരതത്തിൽ]] പതിനെട്ട് പർവ്വങ്ങൾ ഉൾക്കൊള്ളുന്നു |} {{Mahabharata}} [[വർഗ്ഗം:പുരാണത്തിലെ യുദ്ധങ്ങൾ]] [[വർഗ്ഗം:കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധം]] 6jvg9rubbbzuvi6c43204ocalsiy5e4 4546956 4546954 2025-07-09T08:13:34Z Archangelgambit 183400 അക്ഷരപിശക് തിരുത്തി 4546956 wikitext text/x-wiki {{Prettyurl|Kurukshetra War}} {{Infobox military conflict |conflict=<big>കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധം</big><br />(മഹാഭാരതയുദ്ധം) |image=[[Image:Kurukshetra.jpg|300px]] |caption=കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധഭൂമി:ചിത്രകാരന്റെ ഭാവനയിൽ |date=''':''' കൃത്യമായ കാലഘട്ടം ലഭ്യമല്ല<br />(ബി.സി.6000 – ബി.സി.3000) <ref>Yogananda, Paramahansa (2007). [Diamond Pocket Books (P) Ltd God Talks With Arjuna]. Diamond Pocket Books (P) Ltd. p. xxi. ISBN 9788189535018. "the dates proposed for the Kurukshetra war range from as early as 6000 BC to as recently as 500 BC''</ref><br />18 ദിവസങ്ങൾ നീണ്ടുനിന്നു |place=''':''' [[കുരുക്ഷേത്രം|കുരുക്ഷേത്ര]], [[ഹരിയാന]], [[ഇന്ത്യ]]<ref>ഇന്ത്യയുടെ സാംസ്കാരിക ചരിത്രം -- ശിശിർകുമാർ ദാസ് ISBN 978-8172017989</ref><br />[[കുരുക്ഷേത്ര|Coordinates: 29°59′00″N 76°49′00″E]] |territory= |result=''':''' -ഇരു പക്ഷത്തും കനത്ത ആൾനാശത്തോടെയുള്ള പാണ്ഡവ വിജയം.<br /> -[[യുധിഷ്ഠിരൻ]] ഹസ്തിനപുരിയുടെ ചക്രവർത്തിയായി സ്ഥാനരോഹിതനായി.<br /> -ധൃതരാഷ്ട്രരുടെ നിഷ്കാസനം.<br /> -ചേദി, സിന്ധു ,അംഗം, പാഞ്ചാലം,മത്സ്യം,കലിംഗം, ത്രിഗർത്തം, ഗാന്ധാരം തുടങ്ങിയവടക്കമുള്ള രാജ്യങ്ങളിൽ അവകാശപ്രശ്നങ്ങൾ. |combatant1=[[പാണ്ഡവർ]]'''<br />, [[പാഞ്ചാലം]], [[കാശി]], [[മത്സ്യം]], [[ചേദി]], [[പാണ്ഡ്യം]], [[മഗധ]], [[കേകേയം]], [[ദ്വാരക]], [[മഥുര]], [[വിദർഭ]]{{സൂചിക|൧}} |combatant2=[[കൗരവർ]]'''<br />[[ഹസ്തിനപുരി]], [[അംഗം]], [[സിന്ധു]], [[അവന്തി]], [[മാഹിഷ്മതി]], [[ഗാന്ധാരം]], [[മാദ്രം]], [[കാംബോജം]],[[ത്രിഗർത്തം]], [[പ്രാഗ്ജ്യോതിഷം]], [[കലിംഗം]], [[കേകേയം]], [[ദ്വാരക]], [[മഥുര]], [[വാൽഹികം]]{{സൂചിക|൧}} |commander1=[[ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ]]( സർവ്വ സൈന്യാധിപൻ 1-18 ദിവസങ്ങൾ) <br>അർജ്ജുനൻ<br>ഭീമൻ<br>യുധിഷ്ഠിരൻ<br> നകുലൻ<br>സഹദേവൻ<br>ദ്രുപദൻ<br>വിരാടൻ<br>സാത്യകി<br>അഭിമന്യു<br> ഘടോൽകചൻ<br>ശ്രീകൃഷ്ണൻ |commander2=[[ഭീഷ്മർ]](1-10ദിവസങ്ങൾ) <br>[[ദ്രോണർ]](11-15 ദിവസങ്ങൾ)<br>[[കർണ്ണൻ]](16-17 ദിവസങ്ങൾ)<br>[[ശല്യർ]](ദിവസം 18)<br>[[അശ്വത്ഥാമാവ്]](ദിവസം 18) <br>ദുര്യോധനൻ<br>ദുശ്ശാസനൻ<br>ശകുനി<br>കൃപർ<br>ഭഗദത്തൻ<br>ബഹ്ലികൻ<br>വികർണൻ<br>അലമ്പുഷൻ<br>ഭൂരിശ്രവസ്സ്<br>കൃതവർമാവ് |strength1=[[7 (അക്കം)|7]] [[അക്ഷൗഹിണി|അക്ഷൗഹിണികൾ]]'''<br>[[ആന]]= 153,090<br />[[രഥം]]= 153,090<br />[[കുതിര]]= 459,270<br />കാലാൾ= 765,450<br />(1,530,900 സൈന്യം) |strength2=[[11 (സംഖ്യ)|11]] [[അക്ഷൗഹിണി|അക്ഷൗഹിണികൾ]]'''<br>[[ആന]]= 240,570<br />[[രഥം]]= 240,570<br />[[കുതിര]]= 721,710<br />കാലാൾ=1,202,850<br />(2,405,700 സൈന്യം) |casualties1=എട്ടുപേർ ഒഴിച്ച് എല്ലാവരും<br />([[പാണ്ഡവർ|പഞ്ചപാണ്ഡവർ]], [[ശ്രീകൃഷ്ണൻ]], [[സാത്യകി]], [[യുയുത്സു]]) |casualties2=മൂന്നുപേർ ഒഴിച്ച് എല്ലാവരും<br />([[അശ്വത്ഥാമാവ്]], [[കൃപർ]], [[കൃതവർമ്മാവ്]]) }} [[ഇന്ത്യ|ഇന്ത്യൻ]] [[ഇതിഹാസം|ഇതിഹാസമായ]] [[മഹാഭാരതം|മഹാഭാരതത്തിൽ‌]] വർണിച്ചിരിക്കുന്ന യുദ്ധമാണ് '''കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധം'''. [[ചന്ദ്രവംശം|ചന്ദ്രവംശജനായ]] കുരുവിൻ്റെ വംശത്തിൽപ്പെട്ട ഹസ്തിനപുരത്തിൻ്റെ രാജാവ് [[ധൃതരാഷ്ട്രർ|ധൃതരാഷ്ട്രരുടെ]] പുത്രന്മാരും ([[കൗരവർ]]), അദ്ദേഹത്തിന്റെ അനുജൻ [[പാണ്ഡു|പാണ്ഡുവിന്റെ]] പുത്രന്മാരും ([[പാണ്ഡവർ]]) ഇരുകൂട്ടരുടെയും സഖ്യകക്ഷികളും മുഖ്യ എതിരാളികളായി ഈ യുദ്ധത്തിൽ പോരടിച്ചു. ഇപ്പോഴുള്ള [[ഹരിയാന|ഹരിയാനയിലെ]] [[കുരുക്ഷേത്രം|കുരുക്ഷേത്ര]] എന്ന സ്ഥലത്തുവെച്ചു നടന്നതിനാൽ കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധം എന്നറിയപ്പെട്ടു.<ref>{{Cite web |url=http://kurukshetra.nic.in/history/history.htm |title=ആർക്കൈവ് പകർപ്പ് |access-date=2011-09-05 |archive-date=2012-03-11 |archive-url=https://web.archive.org/web/20120311042020/http://kurukshetra.nic.in/history/history.htm |url-status=dead }}</ref>. ഇതിഹാസത്തിൽ കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധം പതിനെട്ട് ദിവസങ്ങൾ നീണ്ടു നിന്നതായി പറയുന്നു. യുദ്ധത്തിൽ ഇരുപക്ഷത്തുമായി പതിനെട്ട് [[അക്ഷൗഹിണി|അക്ഷൗഹിണികൾ]] പങ്കെടുത്തു നാമാവശേഷമായി. പാണ്ഡവപക്ഷത്ത് ഏഴ് അക്ഷൗഹിണി പടസമൂഹങ്ങൾക്ക് സർവ്വസേനാധിപതിയായി പാഞ്ചാല രാജകുമാരനായ [[ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ|ധൃഷ്ടദ്യുമ്നനും]], കൗരവരുടെ പതിനൊന്ന് അക്ഷൗഹിണി പടയുടെ സർവ്വസേനാധിപതിയായി [[ഭീഷ്മർ|ഭീഷ്മരും]] യുദ്ധം നയിച്ചു. ഒരാൾ '''അഗ്നിയിൽ നിന്നും''', മറ്റൊരാൾ '''ജലത്തിൽ നിന്നും''' ജനിച്ചവരായിരുന്നു എന്നാണ് സങ്കല്പം. [[ഭീഷ്മർ]] [[മഹാഭാരതം|മഹാഭാരതയുദ്ധത്തിൽ]] ആദ്യ പത്തു ദിവസങ്ങൾ സർവ്വസേനാധിപതിയായും, ഭീഷ്മരുടെ ശരശയ്യയെത്തുടർന്ന് അടുത്ത അഞ്ചു ദിനങ്ങൾ ആചാര്യനായ [[ദ്രോണർ|ദ്രോണരും]], അദ്ദേഹത്തിന്റെ മരണശേഷം തുടർന്നുള്ള രണ്ടു ദിവസങ്ങൾ അംഗാധിപതിയായ [[കർണ്ണൻ|കർണ്ണനും]], അവസാനദിവസമായ പതിനെട്ടാം നാൾ മാദ്രേശൻ [[ശല്യർ|ശല്യരും]] കൗരവർക്കുവേണ്ടി സർവ്വസൈന്യാധിപതിയായി. പതിനെട്ടാം നാൾ രാത്രിയിൽ [[അശ്വത്ഥാമാവ്|അശ്വത്ഥാമാവിനെ]] സർവ്വസേനാധിപതിയായി മരണശയ്യയിൽ കിടന്ന [[ദുര്യോധനൻ]] വാഴിച്ചു. അരദിവസത്തേക്ക് [[അശ്വത്ഥാമാവ്|ദ്രൗണിയും]] കൗരവർക്കുവേണ്ടി യുദ്ധം നയിച്ചു. == ചരിത്രരേഖകൾ == [[File:Brahma Sarovar.JPG|170px|thumb|left|[[കുരുക്ഷേത്ര|കുരുക്ഷേത്രയിലെ]] ബ്രഹ്മസരോവരം]] [[വ്യാസൻ|വ്യാസരചിതമായ]] [[മഹാഭാരതം|മഹാഭാരതത്തിലെ]] പ്രധാന പ്രതിപാദ്യവിഷയമായ കുരുക്ഷേത്ര യുദ്ധം നടന്ന കാലഘട്ടത്തെക്കുറിച്ച് പല ചരിത്രകാരന്മാരും വിവിധ അഭിപ്രായങ്ങൾ രേഖപ്പെടുത്തിയിരിക്കുന്നു. പ്രസിദ്ധ ചരിത്രകാരനായ ബ്രിട്ടീഷ് വംശജൻ ആർതർ ലെവലിൻ ബാഷത്തിന്റെ (1914-1985) അഭിപ്രായമനുസരിച്ച് കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധം നടന്നത് [[അയോയുഗം|അയോയുഗത്തിൽ]] ബി.സി. 10-ആം നൂറ്റാണ്ടിലാണ്.<ref>Professor A.L. Basham, My Guruji and Problems and Perspectives of Ancient Indian History and Culture, -- Sachindra Kumar Maity -- Abhinav Publications, India</ref>. മറ്റൊരു ചരിത്രകാരനും ഹാർവാഡ് സർവ്വകലാശാലയിലെ പ്രസിദ്ധ സംസ്കൃത പണ്ഡിതനുമായ ഡച്ച് വംശജൻ മൈക്കിൾ വിറ്റ്സെലിന്റെ അഭിപ്രായത്തിൽ യുദ്ധം നടന്നത് വേദകാലഘട്ടത്തിൽ [[അയോയുഗം|അയോയുഗത്തിൽ]] ബി.സി. 1200 - ബി.സി. 800നും ഇടയ്ക്കാണ്.<ref>M. Witzel, Early Sanskritization: Origin and Development of the Kuru state, EJVS vol.1 no.4 (1995); also in B. Kölver (ed.), Recht, Staat und Verwaltung im klassischen Indien. The state, the Law, and Administration in Classical India, München, R. Oldenbourg, 1997, p.27-52</ref>. മഹാഭാരതയുദ്ധത്തിനുശേഷം 36 വർഷങ്ങൾ കഴിഞ്ഞ് കലിയുഗം ആരംഭിച്ചുവെന്നാണു് മഹാഭാരതത്തിലെ ഐതിഹ്യം <ref>മഹാഭാരതം -- തുഞ്ചത്ത് രാമാനുജൻ എഴുത്തച്ഛൻ -- മാതൃഭൂമി പബ്ലീഷേഷ്സ്</ref>. ക്രി.വർഷം 476-ൽ ജനിച്ച പുരാതന [[ഭാരതം|ഭാരതത്തിലെ]] മികച്ച ഗണിതശാസ്ത്രജ്ഞനും, ജ്യോതിശാസ്ത്രജ്ഞനും ആയിരുന്ന [[ആര്യഭടൻ|ആര്യഭട്ടന്റെ]] നിഗമനത്തിൽ കലിയുഗം ആരംഭിച്ചിട്ട് ക്രി.വർഷം 2000-ൽ 5102 വർഷങ്ങൾ കഴിഞ്ഞു. അദ്ദേഹം പറയുന്നതിങ്ങനെ; "കലിവർഷം 3601-ൽ 23 വയസ്സ് പ്രായം അദ്ദേഹത്തിനുണ്ടായിരുന്നു. അതനുസരിച്ച് ബി.സി. 3139-ലാണ് കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധം നടന്നത്.<ref>http://www.thevedicfoundation.org/bhartiya_history/mahabharat.htm</ref> ജർമൻ തത്ത്വശാസ്ത്രജൻ [[മാക്സ് മുള്ളർ|ഫെഡ്റിക് മാക്സ് മുള്ളറിന്റെ]] (1823-1900) അഭിപ്രായത്തിൽ ഋഗ്വേദസംഹിതകളുടെ രചന നടന്നതും [[വേദ കാലഘട്ടം|വേദ കാലഘട്ടത്തിൽ]] ബി.സി. 1700 - ബി.സി. 1100 കളിലാണെന്ന് അവകാശപ്പെടുന്നു <ref>Rig-Veda-Samhita : The Sacred Hymns of the Brahmans -- Friedrich M. Mueller (ഫെഡ്റിക് മാക്സ് മുള്ളർ)</ref><ref>പ്രാചീന ഇന്ത്യ -- ISBN : 9788126417544 -- ആർ.എസ്. ശർമ്മ -- ഡി.സി. ബുക്സ്, കോട്ടയം</ref>. == മഹാഭാരതം (കാവ്യം) == [[പ്രമാണം:Vyasa and Ganesa.jpg|right|thumb|170px|ഇതിഹാസരചന: വ്യാസനും ഗണപതിയും (ചിത്രം)]] കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധം പ്രതിപാദിച്ചിരിക്കുന്നത് [[ഇന്ത്യ|ഇന്ത്യയിലെ]] [[ഇതിഹാസം|ഇതിഹാസങ്ങളിൽ]] ഒന്നായ [[വ്യാസൻ|വ്യാസരചിതമായ]] [[മഹാഭാരതം|മഹാഭാരതത്തിലെ]] ആറു മുതൽ പത്തുവരെയുള്ള പർവ്വങ്ങളിലായാണ് <ref>ഭീമസേനൻ -- കുലപതി കെ.എം. മുൻഷി -- ഡി.സി. ബുക്സ്, കോട്ടയം</ref>. ചില പണ്ഡിതന്മാരുടെ അഭിപ്രായത്തിൽ 3800 വർഷം മുൻപാണ്‌ വ്യാസൻ ജീവിച്ചിരുന്നത്. തന്റെ പുത്രന്മാരുടേയും പൗത്രന്മാരുടേയും അവരുടെ പുത്രന്മാരുടേയും ബന്ധുജനങ്ങലുടേയും കഥയിൽ തന്നെയും ഉൾപ്പെടുത്തി. അദ്ദേഹം പറഞ്ഞു കൊടുക്കുന്നതനുസരിച്ച്‌ [[ശ്രീ ഗണപതി]] അതു എഴുതി സൂക്ഷിച്ചു എന്നാണ് മഹാഭാരതത്തിന്റെ ഐതിഹ്യം. ആകാരണത്താൽ വ്യാസൻ ഒരേസമയം രചയിതാവും, കഥാപാത്രവും, കഥയിലെ സാക്ഷിയുമായി മാറി. വേദകാലത്തെ ഒരു പ്രധാന ഋഷികുടുംബാംഗമായ വസിഷ്ഠമഹർഷിയുടെ പുത്രനായ പരാശരമുനിക്ക് ഒരു മുക്കുവസ്ത്രീയായ സത്യവതിയിൽ ഉണ്ടായ പുത്രനാണ്‌ വ്യാസൻ എന്ന ദ്വൈപായനൻ. അമ്മയെപ്പോലെ തന്നെ കറുത്തനിറമായതിനാൽ കൃഷ്ണദ്വൈപായനൻ എന്നും അറിയപ്പെട്ടു. ചെറുപ്പത്തിലേ തന്നെ സന്ന്യാസം സ്വീകരിച്ചെങ്കിലും അദ്ദേഹത്തിനു ശ്രീശുകൻ എന്ന ഒരു പുത്രനുണ്ടായിരുന്നതായി പുരാണങ്ങൾ ഘോഷിക്കുന്നു. ദ്വൈപായനൻ തന്റെ യൗവനകാലത്തുതന്നെ അവശേഷിച്ചിരുന്ന വേദമന്ത്രങ്ങൾ എല്ലാം ശേഖരിച്ച് അവക്ക് രൂപവും ഉച്ചാരണരീതിയും സ്ഥാപിച്ചു. ആ രീതിയിലാണ്‌ അവ ഇന്നും അറിയപ്പെടുന്നത് എന്നു കരുതുന്നു. ഇതുമൂലം ജനങ്ങൾ അദ്ദേഹത്തെ ആദരപൂർവ്വം വേദവ്യാസൻ എന്ന് വിളിച്ചുപോന്നു. ചരിത്രകാരന്മാരുടെ അഭിപ്രായത്തിൽ മൂന്ന് ഘട്ടങ്ങളിലൂടെയാണ് മഹാഭാരതം ഇന്നുകാണുന്ന രൂപത്തിലെത്തിയത്. അതിലെ ആദ്യഘട്ടം മൂലകൃതിയുടെ രചനയിൽ നിന്നും തുടങ്ങുന്നു. രണ്ട് കുലങ്ങൾ -- കൗരവരും, പാണ്ഡവരും -- തമ്മിലുള്ള കലഹവും അതിനെത്തുടർന്നുള്ള മഹായുദ്ധവുമാണ് മഹാഭാരത ഇതിവൃത്തം. വളരെക്കാലം ഇവർ തമ്മിൽ വഴക്കിടുകയും അവസാനം ഒരു ജനതയായി മാറുകയും ചെയ്തുവെന്ന് ഭാരതത്തിൽ എഴുതിയിരിക്കുന്നതായിരുന്നു [[ജയം (വ്യാസകാവ്യം)|ജയം]] എന്ന മഹാഭാരതത്തിന്റെ ആദ്യരൂപം. പാണ്ഡവരുടെ ജയം എന്നതാവാം ഈ ഗ്രന്ഥത്തിനു ഇത്തരമൊരു പേരുവരാൻ കാരണം.<ref>ജയ്: ആൻ ഇലുസ്റ്റ്രേറ്റഡ് റിറ്റേലിംഗ് ഓഫ് ദ മഹാഭാരത് -- ദേവദത്ത് പഠ്നായിക് -- പെൻഗിൻ ബുക്സ്</ref> മൂലകൃതിയിൽ ബ്രഹ്മാവിനാണ് ഈശ്വരസങ്കല്പം. യുദ്ധഗാനങ്ങളെല്ലാം പിൽക്കാലത്ത് ക്രോഡീകരിച്ച് വ്യാസൻ ഗ്രന്ഥം രചിച്ചു എന്നതിനാൽ തന്നെ എഴുത്തുസമ്പ്രദായം കണ്ടുപിടിക്കപ്പെട്ടതിനുശേഷമാവണം ഇത് എന്ന് അനുമാനിക്കാം. === സൂതപൗരാണികൻ === [[പ്രമാണം:00001 Ugrasrava and Saunaka.jpg|right|thumb|170px|നൈമിശാരണ്യം: സൂതനും ശൗനകാദികളും (ചിത്രം)]] [[കലിയുഗം|കലിയുഗാരംഭത്തിൽ]] [[ഗോമ്‌തീ നദി|ഗോമദീനദിക്കരയിൽ]] [[നൈമിശാരണ്യം]] എന്ന സ്ഥലത്തുവെച്ച് പന്ത്രണ്ട് വർഷംകൊണ്ടവസാനിക്കുന്ന ഒരു മഹായജ്ഞം [[ശൗനകൻ|ശൗനകാദിമുനികൾ]] ആരംഭിച്ചു. [[ബ്രഹ്മാവ്|ബ്രഹ്മപുത്രനായ]] [[ഭൃഗു|ഭൃഗുമുനിയുടെ]] പുത്രനായ [[ച്യവനൻ|ച്യവനമഹർഷിയുടെ]] പുത്രനായ [[പ്രമതി|പ്രമതിക്ക്]] [[അപ്സരസ്സ്|ഘൃതാചി]] എന്ന [[അപ്സരസ്സ്|അപ്സരസ്ത്രീയിൽ]] രുരു, ശുനകൻ എന്നീരണ്ടു പുത്രന്മാർ ജനിച്ചു. അവരിൽ ശുനകന്റെ പുത്രനാണ് [[ശൗനകൻ|ശൗനകമഹർഷി]]. യാഗത്തിൽ പങ്കെടുക്കാൻ ലോമഹർഷസുതന്റെ പുത്രനായ [[ഉഗ്രശ്രവസ്സ്]] എന്ന സൂതപൗരാണികനും<ref>ബ്രാഹ്മണവനിതയിൽ ക്ഷത്രിയനുണ്ടാവുന്ന പുത്രനെയാണ് സൂതൻ എന്നു വിളിക്കുന്നത്.</ref> എത്തി. വ്യാസശിഷ്യനായിരുന്ന അദ്ദേഹം ഒരിക്കൽ കേട്ടത് അതേപടി മറ്റുള്ളവരെ പറഞ്ഞുകേൾപ്പിക്കാനുള്ള കഴിവുണ്ടായിരുന്നതിനാൽ ഉഗ്രശ്രവസ്സ് എന്നറിയപ്പെട്ടു. [[പരീക്ഷിത്ത്|പരീക്ഷിത്]] മഹാരാജാവ് [[തക്ഷകൻ|തക്ഷദംശത്തെ]] തുടർന്നു മരിക്കുകയും ആ വൈരാഗ്യത്തിൽ അദ്ദേഹത്തിന്റെ പുത്രൻ ജനമേജയൻ [[സർപ്പസത്രയാഗം]] നടത്തുകയും ചെയ്തു.<ref>http://www.sacred-texts.com/hin/m01/m01055.htm മഹാഭാരതം -- അസ്തികചരിത്രം</ref><ref>http://www.shvoong.com/humanities/1758029-astika-maharaj-ankur-bhadauria/ {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20101103045249/http://www.shvoong.com/humanities/1758029-astika-maharaj-ankur-bhadauria/ |date=2010-11-03 }} ജരൽകാരുവിന്റെ പുത്രൻ അസ്തികൻ</ref> ആ സന്ദർഭത്തിൽ അദ്ദേഹത്തെക്കണ്ട് ആശിർവദിക്കാനെത്തിയ [[വ്യാസൻ|വ്യാസമഹർഷിയോട്]] പുണ്യകഥനം നടത്താൻ [[ജനമേജയൻ]] അഭ്യർത്ഥിക്കുകയും, അദ്ദേഹം തന്റെ ശിഷ്യനായ വൈശാമ്പയനോട് ഭാരതകഥ വിശദീകരിക്കുവാൻ ആവശ്യപ്പെടുകയും, വൈശാമ്പയൻ ജനമേജയസദസ്സിൽ കഥനം നടത്തുകയും ചെയ്തു. ആ സമയത്ത് അവിടെ സന്നിഹിതനായിരുന്ന ഉഗ്രശ്രവസ്സിനു കഥകേൾക്കുവാനുള്ള ഭാഗ്യം സിദ്ധിച്ചിരുന്നു. അദ്ദേഹമാണ് ശൈനകാദിമുനികൾക്ക് ഭാരതകഥ പറഞ്ഞുകൊടുക്കുന്നത്. അതിനാലാവാം സൂതപൗരാണികൻ പറഞ്ഞുകൊടുക്കുന്നരീതിയിലാണ് മഹാഭാരതം മൂലം എഴുതിയിരിക്കുന്നത്. == യുദ്ധത്തിന്റെ കാരണങ്ങൾ == ഭാരതത്തിലെ ഇതിഹാസങ്ങളിൽ ഒന്നായ മഹാഭാരതത്തിൽ പ്രധാനകഥാതന്തുവായി പ്രതിപാദിച്ചിരിക്കുന്ന യുദ്ധമായ കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധം പ്രധാനമായും മൂന്നുകാരണങ്ങളാലാണ് തുടക്കം കുറിച്ചത്. === കള്ളച്ചൂത് === [[File:Kathakali -Play with Kaurava.jpg|170px|thumb|left|ചൂതുകളിക്കുന്ന [[ശകുനി|ശകുനിയും]], [[കൗരവർ|കൗരവരും]], [[പാണ്ഡവർ|പാണ്ഡവരും]] - (ദുര്യോധനവധം [[കഥകളി]])]] [[കൗരവർ]] [[പാണ്ഡു|പാണ്ഡുപുത്രന്മാരോട്]] രണ്ടുതവണ [[ചൂത്|ചൂതുകളിച്ചു]]. [[ഗാന്ധാരി|ഗാന്ധാരിയുടെ]] സഹോദരനായ [[ശകുനി|ശകുനിയാണ്]] കൗരവർക്കുവേണ്ടി കളിച്ചത്. കള്ളക്കളിയിൽ അഗ്രഗണ്യനായ ശകുനി രണ്ടുതവണയും കൗരവർക്കു വിജയം സമ്മാനിച്ചു.<ref>{{Cite web |url=http://www.thekurukshetragame.com/the-game-of-dice.html |title=ആർക്കൈവ് പകർപ്പ് |access-date=2011-09-06 |archive-date=2011-09-09 |archive-url=https://web.archive.org/web/20110909225711/http://www.thekurukshetragame.com/the-game-of-dice.html |url-status=dead }}</ref> [[ഭീഷ്മർ|ഭീഷ്മരുടെ]] നിർദ്ദേശത്താൽ [[ഇന്ദ്രപ്രസ്ഥം|ഇന്ദ്രപ്രസ്ഥത്തിന്റെ]] രാജാവായി [[യുധിഷ്ഠിരൻ|യുധിഷ്ഠിരനെ]] വാഴിച്ചതിലും, [[മയാസുരൻ|മയാസുര]] നിർമ്മിതമായ [[പാണ്ഡവർ|പാണ്ഡവരുടെ]] സുഖസമൃദ്ധമായ കൊട്ടാര ജീവിതവും അതിലെ പ്രത്യേകതകളും കൗരവർക്കു അവരോടുള്ള കടുത്ത അസൂയക്കു കാരണമായി. രണ്ടാമതും ചൂതുകളിക്ക് വിളിക്കാനുണ്ടായ സാഹചര്യം ഇതായിരുന്നു. ശകുനിയുടെ കള്ളത്തരത്തിൽ വീണ്ടും ചൂതുകളിയിൽ തോറ്റതിനാൽ പന്ത്രണ്ട് വർഷത്തെ [[വനവാസം|വനവാസവും]], അതിനുശേഷം ഒരു വർഷം ഏതെങ്കിലും ഒരു രാജ്യത്ത് പാണ്ഡവർ ഒന്നിച്ചു താമസിച്ച് മറ്റാരാലും തിരിച്ചറിയാതെ [[അജ്ഞാതവാസം|അജ്ഞാതവാസവും]] നടത്താൻ തത്ത്വത്തിൽ തീരുമാനിച്ചു. ഇതു കഴിഞ്ഞു തിരിച്ചു വരുമ്പോൾ ചൂതിൽ തോറ്റ് നഷ്ടപ്പെട്ട രാജ്യവും പദവിയും തിരിച്ചുകിട്ടും. അഥവാ ഒരു വർഷത്തെ അജ്ഞാതവാസത്തിൽ പിടിക്കപ്പെട്ടാൽ വീണ്ടും പന്ത്രണ്ട് വർഷം കാനനവാസം കഴിച്ച് ഒരു വർഷം അജ്ഞാതവാസം നടത്തണം. പക്ഷേ വനവാസവും, അജ്ഞാതവാസവും പൂർത്തിയാക്കി [[പാണ്ഡവർ]] തിരിച്ചെത്തിയിട്ടും അവർക്ക് അവകാശപ്പെട്ട രാജ്യം തിരിച്ചു നൽകാൻ കൗരവർ തയ്യാറായില്ല. കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധത്തിനുള്ള പ്രധാനകാരണം ഇതായിരുന്നു. === ദ്രൗപദീ വസ്ത്രാക്ഷേപം === [[പ്രമാണം:Draupadi & dushashan scene.jpg|200px|ലഘുചിത്രം|ഇടത്ത്‌|ദ്രൗപദീ വസ്ത്രാക്ഷേപം]] ചൂതിൽ തോറ്റ് പണയമായി മാറിയ ദ്രൗപദിയെ കൗരവരിലെ രണ്ടാമനായ [[ദുശ്ശാസനൻ]] ഹസ്തിനപുരി രാജസഭയിൽ ഏവരേയും സാക്ഷി നിർത്തി വസ്ത്രാക്ഷേപം നടത്തി. രജസ്വലയായിരുന്ന [[ദ്രൗപദി]] വരാൻ മടികാണിച്ചപ്പോൾ ഹീനമായി അധിക്ഷേപിച്ച് പിതാമഹന്മാരും മറ്റു ബന്ധുജനങ്ങളും സന്നിഹിതരായിരുന്ന കുരുസഭാമണ്ഡപത്തിലേക്ക് മുടിയിൽ പിടിച്ചു വലിച്ചു കൊണ്ടുവന്നു. മാതാവിനു തുല്യയായ ജ്യേഷ്ഠത്തിയായവളെ പണയവസ്തുവായി മാത്രം കരുതി കേവലബഹുമാനം പോലും കൊടുക്കാതെ അതിഹീനമായി അപമാനിച്ചു. [[കൃഷ്ണൻ]] പാഞ്ചാലിയുടെ സഹായത്തിനു വന്നതിനാൽ അവൾ അതിൽനിന്നും രക്ഷനേടി. പിതൃതുല്യരായവരുടെ മുമ്പിൽ മാനം നഷ്ടപ്പെട്ട ദ്രൗപദി, ദുശ്ശാസനൻ പിടിച്ചു വലിച്ച തന്റെ മുടി പിന്നീട് കെട്ടിയില്ല. ദുശാസനനെ കൊന്ന് അവന്റെ രക്തം തലയിൽതേച്ച് മാത്രമെ അഴിച്ചിട്ട മുടി കെട്ടൂ എന്ന് അവൾ ശപഥം ചെയ്തു. യുദ്ധമുണ്ടാവാതെ ദുശ്ശാസനനെ കൊല്ലാനും അവന്റെ രക്തം മുടിയിൽ പുരട്ടാനുമാവില്ല. ഇത് യുദ്ധത്തിനു കാരണമായ മറ്റൊരു പ്രധാന സംഭവമായിരുന്നു. === ഭീമനോടുള്ള ദ്രോഹം === മറ്റു കൗരവ-പാണ്ഡവരെ അപേക്ഷിച്ച് [[ഭീമൻ|ഭീമനുണ്ടായിരുന്ന]] അമാനുഷികശക്തി വിശേഷത്താൽ, ബാല്യകാലത്തു മുതൽ ദുര്യോധനാദികൾ അസൂയാലുക്കളായിരുന്നു. ദുര്യോധനാദികൾ നൂറുപേരും ഭീമന്റെ സമപ്രായക്കാരായിരുന്നു. ഇവർ നിരവധി തവണ ഭീമനെ കൊല്ലാനായി പദ്ധതികൾ അവിഷ്കരിച്ചു അതുനടപ്പിലാക്കാൻ ശ്രമിച്ചിരുന്നു<ref>http://www.kidsgen.com/fables_and_fairytales/indian_mythology_stories/poison_kills_poison.htm</ref>. ആയുസ്സിന്റെ ശക്തിയിൽ പലപ്പോഴും അതിൽ നിന്നും രക്ഷപെട്ട ഭീമനു, തന്നെ കൊലപ്പെടുത്താൽ ശ്രമിച്ചുകൊണ്ടിരിക്കുന്ന ദുര്യോധനാദികളോട് വൈരാഗ്യം അതിശക്തമായുണ്ടായിരുന്നു. ജ്യേഷ്ഠനായ യുധിഷ്ഠിരനെ ബഹുമാനിച്ച് ഭീമൻ പുറത്തു കാണിച്ചിരുന്നില്ലയെന്നു എന്നുമാത്രം. ഇത് യുദ്ധത്തിനുള്ള മറ്റൊരു കാരണമായിരുന്നു. (യുദ്ധത്തിൽ ഗാന്ധാരിയുടെ നൂറു പുത്രന്മാരും കൊല്ലപ്പെടുന്നത് ഭീമനാലാണ്). == സന്ധിസംഭാഷണങ്ങൾ == [[File:Krishna as Envoy.jpg|170px|thumb|ഭഗവദ് ദൂത്' : [[കൃഷ്ണൻ]] കൗരവസഭയിലെ [[ശന്തനു]]വിന്റെ സിംഹാസനത്തിൽ<br />([[രാജാ രവിവർമ്മ|രാജാരവിവർമ്മ ചിത്രം]])]] ==== വ്യാസോപദേശം ==== കൗരവരോട് ചൂതുകളിൽ തോറ്റ് പന്ത്രണ്ട് വർഷത്തെ വനവാസവും, ഒരു വർഷത്തെ അജ്ഞാതവാസവും പൂർത്തിയാക്കി പാണ്ഡവർ ഹസ്തിനപുരിയ്ക്കടുത്ത് ഉപപ്ലാവ്യത്തിൽ വന്നു താമസിച്ചു. ഇതു മനസ്സിലാക്കിയ [[സത്യവതി]] പുത്രനായ വേദവ്യാസമഹർഷി ഹസ്തിനപുരിയിൽ ചെന്ന് ധൃതരാഷ്ട്രരെയും, ദുര്യോധനനെയും വിളിച്ചുവരുത്തി പാണ്ഡവർക്ക് അവകാശപ്പെട്ട അർദ്ധരാജ്യം നൽകാൻ ആവശ്യപ്പെട്ടു. ദുര്യോധനന്റെ പിടിവാശിയിൽ മഹാരാജാവായ ധൃതരാഷ്ട്രർക്ക് തനിച്ചൊന്നും ചെയ്യാൻ പറ്റുമായിരുന്നില്ല. ഭീഷ്മർ പലതവണ ധൃതരാഷ്ട്രരെ ഉപദേശിച്ചിരുന്നു, എങ്കിലും അർദ്ധരാജ്യം നൽകാൻ കൗരവർ തയ്യാറായില്ല. ==== സഞ്ജയദൂത് ==== കൗരവർ ഇതിനോടകം സഞ്ജയനെ ദൂതനായി ഉപപ്ലാവ്യത്തിലേക്ക് അയച്ച് യുധിഷ്ഠിരനെ കണ്ട് തങ്ങളുടെ സന്ദേശം അറിയിപ്പിച്ചു. ദുര്യോധനനാണ് ദൂതനായി സഞ്ജയനെ അയച്ചതെങ്കിലും, ധൃതരാഷ്ട്രർ അയച്ചതാണെന്നു പറയാൻ ആവശ്യപ്പെട്ടിരുന്നു. പാണ്ഡവർക്ക് അർദ്ധരാജ്യം നൽകാനാവില്ല എന്നുള്ള വിവരം സഞ്ജയൻ യുധിഷ്ഠിരനെ അറിയിച്ചു. അപ്രിയകാര്യം ചെയ്ത സങ്കടത്തിൽ തിരിച്ച് ഹസ്തിനപുരിയിൽ എത്തിയ സഞ്ജയൻ മഹാരാജാവിനെ നേരിട്ട് കണ്ട് യുദ്ധം മൂലമുണ്ടാവുന്ന കൗരവരുടെ തകർച്ചയെ മുൻകൂട്ടി ബോധിപ്പിച്ചു.<ref>സി. രാജഗോപാലാചാരിയുടെ മഹാഭാരതം; "54-സഞ്ജയ മിഷൻ (സഞ്ജയദൂത്)"</ref>. ==== വിദുരനീതി ==== സഞ്ജയ ഉപദേശത്തെ തുടർന്ന് ദുഃഖിതനായ ധൃതരാഷ്ട്രർ അന്നു രാത്രിതന്നെ വിദുരരെ വിളിപ്പിച്ചു. പ്രസിദ്ധമായ വിദുരനീതി മഹാഭാരതത്തിൽ വർണ്ണിക്കുന്നത് ഈ സന്ദർഭത്തിലാണ്. വിദുരർ ജ്യേഷ്ഠനായ ധൃതരാഷ്ട്രരെ ആപത്തിൽ നിന്നു രക്ഷിക്കാനായി കൗരവരുടെ അസാന്നിധ്യത്തിൽ ധർമ്മാധർമ്മങ്ങൾ ഉപദേശിച്ചു. പലകഥകളും ഉദാഹരണമായി പറഞ്ഞ് കൂടുതൽ വിശ്വാസ്യത കിട്ടത്തക്കരീതിയിൽ ഉപദേശിച്ചിട്ടും, പുത്രവാത്സല്യം നിമിത്തം ധൃതരാഷ്ട്രർക്ക് അതൊന്നും സ്വീകരിക്കാൻ കഴിയുമായിരുന്നില്ല<ref>വിദുര നീതി : ആംഗലേയ പരിഭാഷ -- കിസാരി മോഹൻ ഗാംഗുലി</ref>. ==== സനൽകുമാരോപദേശം ==== പാണ്ഡവർക്കുവേണ്ടി മഹാതപസ്വിയായ സനൽകുമാരമഹർഷിയും ദുര്യോധനനെ ഉപദേശിച്ചു. മഹായുദ്ധം തടയാൻ ഇങ്ങനെ പലരും അഭ്യർത്ഥന നടത്തിയിട്ടും കൗരവർക്ക് അതൊന്നും സ്വീകാര്യമായിരുന്നില്ല. ==== കൃഷ്ണദൂത് ==== [[യുധിഷ്ഠിരൻ|യുധിഷ്ഠിരന്റെ]] അപേക്ഷയിൽ [[കൃഷ്ണൻ]] [[പാണ്ഡവർ|പാണ്ഡവർക്കുവേണ്ടി]] ദൂതനായി [[ഹസ്തിനപുരി|കൗരവസഭയിൽ]] എത്തി. ഇതു മുൻകൂട്ടി അറിഞ്ഞ [[ശകുനി|ശകുനിയും]], [[ദുര്യോധനൻ|ദുര്യോധനനും]] ചേർന്ന് [[ശന്തനു|ശന്തനു മഹാരാജാവിന്റെ]] [[സിംഹാസനം]] കൃഷ്ണനുവേണ്ടി സഭയിൽ സജ്ജമാക്കി. ''(സിംഹാസനത്തിന്റെ ശാപം: അയോഗ്യനായ ആരതിലിരുന്നാലും അവന്റെ തല പൊട്ടിച്ചിതറുമെന്ന് ശന്തനു മഹാരാജാവിന്റെ ശാപം ആ സിംഹാസനത്തിനുണ്ടായിരുന്നു. ശന്തനുവിനുശേഷം ശാപത്തെ പേടിച്ച് അതിൽ ആരും ഇരുന്നിട്ടില്ല)'' കൃഷ്ണൻ സിംഹാസനത്തിലിരുന്നെങ്കിലും അദ്ദേഹത്തിനു കുഴപ്പമൊന്നും സംഭവിച്ചില്ല. അർദ്ധരാജ്യം നൽകില്ലയെന്നു തീർത്തു പറഞ്ഞ കൗരവസഭയിൽ കൃഷ്ണൻ പാണ്ഡവർക്കായി അഞ്ചു ചെറിയ രാജ്യങ്ങളൊ, അല്ലെങ്കിൽ അഞ്ചു ദേശങ്ങളൊ, അതുമല്ലെങ്കിൽ അഞ്ചു ഗൃഹങ്ങളൊ, അവസാനം ഇവർക്ക് അഞ്ചുപേർക്കുമായി താമസിക്കാൻ ഒരു ഗൃഹം എങ്കിലും കൊടുക്കണം എന്ന് അപേക്ഷിച്ചു. പക്ഷേ ധൃതരാഷ്ട്രരോ, ദുര്യോധനനൊ ഒന്നിനും തയ്യാറാവാത്തതിനാൽ കൃഷ്ണദൂത് പരാജയമായിരുന്നു. == യുദ്ധ സന്നാഹം == [[File:Brooklyn Museum - Krishna Counsels the Pandava Leaders Page from a Mahabharata series.jpg|200px|thumb|left|യുദ്ധ സന്നാഹം: പാണ്ഡവരും കൃഷ്ണനും ([[:en:Brooklyn Museum|ബ്രൂക്കിലിൻ മ്യൂസിയത്തിലുള്ള]] 18-ആം നൂറ്റാണ്ടിലെ എണ്ണഛായാചിത്രം)]] ഭഗവത്ദൂത് പരാജയമായതിനെത്തുടർന്ന് യുദ്ധം തീരുമാനിക്കപ്പെട്ടു. ധർമ്മപുത്രരും, ദുര്യോധനനും തങ്ങളുടെ സുഹൃത്ത്-ബന്ധുരാജ്യങ്ങളിലേക്ക് ദൂതന്മാരെ അയച്ച് സഹായം അഭ്യർത്ഥിച്ചു. രാജ്യം ഭരിക്കുന്ന രാജാവിന്റെ പുത്രനായ ദുര്യോധനനു കൂടുതൽ രാജ്യങ്ങൾ തങ്ങളുടെ സേനയെ അയച്ചു കൊടുത്തു. ദ്വാരകാസൈന്യം: ദ്വാരകയിലേക്ക് പാണ്ഡവർക്ക് ദൂതനായി പോയത് അർജ്ജുനനും, കൗരവർക്ക് വേണ്ടി ദുര്യോധനനും ആയിരുന്നു. ആദ്യമെത്തിയ ദുര്യോധനൻ ഉറങ്ങിക്കിടന്ന കൃഷ്ണന്റെ തലയ്ക്കലും, രണ്ടാമതെത്തിയ അർജ്ജുനൻ കാൽക്കലും കൃഷ്ണൻ ഉണരുന്നതും കാത്തിരുന്നു. കൃഷ്ണന്റെ സേനാവ്യൂഹം നാരയണിസേന എന്നാണറിയപ്പെട്ടിരുന്നത്. കൃഷ്ണൻ ഇരുവർക്കുമായി ഒരു ഭാഗത്ത് കൃഷ്ണൻ നിരായുധനായും, മറുവശത്ത് തന്റെ നാരായണിസൈന്യം പകുത്തു നൽകി. അർജ്ജുനൻ നിരായുധനായ കൃഷ്ണനേയും, ദുര്യോധനൻ സൈന്യത്തേയും സ്വീകരിച്ചു. നാരായണി സൈന്യത്തെ കൂടാതെ മറ്റുള്ള ദ്വാരകാവാസികൾക്ക് ഏതു ഭാഗത്തു ചേരാനും അനുവാദം നൽകി. വിരാടസൈന്യം: വിരാടനും പുത്രനായ ഉത്തരനും അവരുടെ മുഴുവൻ സൈന്യവും പാണ്ഡവപക്ഷം ചേർന്നു. പാഞ്ചാലസൈന്യം: പാണ്ഡവസൈന്യത്തിന്റെ പ്രധാന ഭാഗം ദ്രുപദരുടെ പുത്രനായ ധൃഷ്ടദ്യുമ്നന്റെ കീഴിൽ അണിനിരന്ന പാഞ്ചാല സൈന്യമായിരുന്നു. ഈ രാജ്യങ്ങളെ കൂടാതെ പാണ്ഡവപക്ഷത്തു ചേരാനായി കാശിരാജാവും, മാത്സ്യരാജാവും തങ്ങളുടെ സൈന്യത്തെ അയച്ചു കൊടുത്തു. ഈ രണ്ടുരാജ്യങ്ങളും കൗരവ-പാണ്ഡവരുടെ ബന്ധുരാജ്യങ്ങളായിരുന്നു. കാശി രാജകുമാരിമാരാണ് അംബികയും, അംബാലികയും. മാത്സ്യരാജാവ് സത്യവതിയുടെ സഹോദര പുത്രനാണ്. ശിശുപാലന്റെ മരണശേഷം ചേദിരാജ്യം പാണ്ഡവരോട് സ്നേഹബന്ധം പുലർത്തിയിരുന്നതിനാൽ അവരുടെ സൈന്യവും ഉപപ്ലാവ്യത്തിൽ എത്തി പാണ്ഡവസൈന്യത്തിൽ ചേർന്നു. കേകേയവും, മഥുരയും, വിദർഭയും തങ്ങളുടെ സൈന്യത്തെ രണ്ടു കൂട്ടർക്കുമായാണ് കൊടുത്തത് <ref>{{Cite web |url=http://www.mahabharataonline.com/rajaji/mahabharata_summary_61.php |title=ആർക്കൈവ് പകർപ്പ് |access-date=2011-09-07 |archive-date=2008-04-03 |archive-url=https://web.archive.org/web/20080403050100/http://www.mahabharataonline.com/rajaji/mahabharata_summary_61.php |url-status=dead }}</ref>(നോക്കുക: കുറിപ്പ്). === സേനാ സമൂഹം === {| class="wikitable" border="1" |- ! ! പാണ്ഡവസേന ! കൗരവസേന |- ! സർവ്വസേനാധിപൻ | [[ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ]] | [[ഭീഷ്മർ]] |- ! ഉപസൈന്യാധിപർ | ഏഴുപേർ<br />[[വിരാടൻ]], [[ദ്രുപദൻ]], [[ശിഖണ്ഡി]], [[ഭീമൻ]], [[സാത്യകി]],<br />[[നകുലൻ]], [[സഹദേവൻ]] | പതിനൊന്നുപേർ<br />[[ദ്രോണർ]], [[അശ്വത്ഥാമാവ്]], [[കൃപർ]], [[ശല്യർ]], [[ത്രിഗർത്തൻ]], <br />[[കൃതവർമ്മാവ്]], [[ഭഗദത്തൻ]], [[ജയദ്രഥൻ]], [[സൗമദത്തി]], [[ശകുനി]],<br /> [[ദുശ്ശാസനൻ]] |- ! പങ്കെടുത്ത രാജ്യങ്ങൾ | [[വിരാടം]], [[പാഞ്ചാലം]], [[കാശി]], [[മാത്സ്യം]], [[ചേദി]], [[പാണ്ഡ്യം]], [[മഗധ]], [[കേകേയം]], [[ദ്വാരക]], [[മഥുര]], [[വിദർഭ]] | [[ഹസ്തിനപുരി]], [[അംഗം]], [[സിന്ധ്]], [[അവന്തി]], [[മാഹിഷ്മതി]],<br />[[ഗാന്ധാരം]], [[മാദ്രം]], [[കംബോജം]], [[പ്രാഗ്ജ്യോതിഷ]], [[കലിംഗം]], [[കേകേയം]], [[ദ്വാരക]], [[മഥുര]], [[വിദർഭ]], [[വാൽഹികം]] |- ! സൈന്യബലം | [[7 (അക്കം)|7]] [[അക്ഷൗഹിണി|അക്ഷൗഹിണികൾ]]<br>153,090 ആനകൾ<br />153,090 രഥങ്ങൾ<br />459,270 കുതിരകൾ<br />765,450 കാലാൾ പടകൾ | [[11 (സംഖ്യ)|11]] [[അക്ഷൗഹിണി|അക്ഷൗഹിണികൾ]]<br>240,570 ആനകൾ<br />240,570 രഥങ്ങൾ<br />721,710 കുതിരകൾ<br />1,202,850 കാലാൾ പടകൾ |} == കൗരവ സൈന്യം == കൗരവപക്ഷത്തിന്റെ നേതൃസ്ഥാനം ഭീഷ്മർ വഹിച്ചു. അദ്ദേഹം സൈന്യത്തെ പതിനൊന്നു വിഭാഗങ്ങളായി തിരിച്ച് ഓരോന്നിനും ഉപസൈന്യാധിപന്മാരെ നിയോഗിച്ചു. യുദ്ധത്തിന്റെ തലേനാൾ ഭീഷ്മരുമായുണ്ടായ വാഗ്വാദത്തെത്തുടർന്ന് കർണ്ണൻ ഭീഷ്മർക്കൊപ്പം യുദ്ധംചെയ്യില്ല എന്നു നിർബന്ധം പിടിച്ചു. ''(ആദ്യ പത്തുനാളുകൾ കർണ്ണൻ യുദ്ധം ചെയ്തില്ല).'' ഭീഷ്മർ കർണ്ണനെ യുദ്ധത്തിൽ നിന്നും പിന്തിരിപ്പിക്കാൻ ഉപയോഗിച്ച മാർഗ്ഗമായിരുന്നു ഇത്. (കർണ്ണനും, ഭീഷ്മരും ഒന്നിച്ച് പാണ്ഡവരോട് എതിർത്താൽ അവർക്കു തോൽവി സംഭവിച്ചേക്കാമെന്നു അദ്ദേഹം ഭയപ്പെട്ടിരുന്നു). വിദേഹരാജകുമാരനായ രുഗ്മി (കൃഷ്ണന്റെ പത്നിയായ രുക്മിണിയുടെ സഹോദരൻ) പാണ്ഡവപക്ഷത്തു ചേർന്ന് യുദ്ധം ചെയ്യാൻ ആഗ്രഹിച്ചുവന്നെങ്കിലും അർജ്ജുനൻ അവനെ പിന്തിരിപ്പിച്ച് അയച്ചു. അതിനെത്തുടർന്ന് രുഗ്മി ദുര്യോധനപക്ഷത്തു ചേർന്നു യുദ്ധം ചെയ്തു. മാദ്രേശനായ ശല്യർ പണ്ടുമുതൽക്കുതന്നെ ധൃതരാഷ്ട്രരോട് സ്നേഹബഹുമാനം പുലർത്തിയിരുന്നു. അദ്ദേഹത്തോടുള്ള സ്നേഹാദരവാണ് സഹോദരിയായ മാദ്രിയെ ധൃതരാഷ്ട്ര സഹോദരൻ പാണ്ഡുവിനു വിവാഹം ചെയ്തു കൊടുത്തത്. അവസാനഘട്ടത്തിലുണ്ടായ യുദ്ധത്തിൽ കൗരവരിൽ നിന്നും മാറി നിൽക്കാൻ ശല്യർക്കായില്ല. ശല്യരും മാദ്രസൈന്യവും കൗരവപക്ഷത്തുചേർന്നു യുദ്ധംചെയ്തു. കുന്തിദേവിയുടെ അപേക്ഷയെ തുടർന്ന് അർജ്ജുനനൊഴികെ മറ്റു പാണ്ഡുപുത്രന്മാരെ കൊല്ലില്ല എന്ന് കർണ്ണൻ സമ്മതിച്ചു. യുദ്ധത്തിനു തലേദിവസം [[വ്യാസൻ]] ധൃതരാഷ്ട്രരുടെ കൊട്ടാരത്തിൽ വരുകയും അദ്ദേഹത്തിനു യുദ്ധം കാണാനായി സചിവനായ [[സഞ്ജയൻ|സഞ്ജയനു]] ദിവ്യചക്ഷുസ്സ് നൽകി അനുഗ്രഹിക്കുകയും ചെയ്തു. കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധത്തിൽ നടക്കുന്ന കാര്യങ്ങൾ തത്സമയം ഹസ്തിനപുരിയിലെ കൊട്ടാരത്തിലിരുന്നു കാണുവാനും അത് അപ്പോൾ തന്നെ മഹാരാജാവിനെ ധരിപ്പിക്കുവാനും ഇതു സഹായകമായി. കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധം മുൻകൂട്ടി മനസ്സിലാക്കിയ ദേവേന്ദ്രൻ ബ്രാഹ്മണവേഷത്തിൽ വന്ന് കർണ്ണനോട് അവന്റെ കവചകുണ്ഡലങ്ങൾ ദാനം ചോദിച്ചു വാങ്ങുന്നു. വന്നത് ദേവേന്ദ്രനാണെന്നറിഞ്ഞു കൊണ്ടുതന്നെ കർണ്ണൻ തന്റെ ജന്മസിദ്ധമായിരുന്ന കവചകുണ്ഡലങ്ങൾ ഇന്ദ്രനു ദാനംചെയ്തു. കവചകുണ്ഡലങ്ങൾ ഉള്ളിടത്തോളം കാലം കർണ്ണനെ ആർക്കും വധിക്കാൻ സാധ്യമായിരുന്നില്ല. അർജ്ജുനനു വിജയം കൈവരിക്കാൻ ഇതു സഹായകമായി. കർണ്ണന്റെ ദാനമാഹാത്മ്യത്തിൽ സന്തുഷ്ടനായി ദേവേന്ദ്രൻ അവനു വിശിഷ്ടമായ വേൽ കൊടുത്ത് അനുഗ്രഹിച്ചു. കർണ്ണൻ ഈ വേൽ അർജ്ജുനനു നേരെ യുദ്ധത്തിൽ പ്രയോഗിക്കുവാൻവേണ്ടി കരുതിവെച്ചു. === കർണ്ണ ശപഥം === യുദ്ധസന്നാഹങ്ങൾക്കായി തയ്യാറെടുക്കുന്ന ഒരു നാൾ [[കർണ്ണൻ]] [[യമുന|യമുനാനദിയിൽ]] സ്നാനം ചെയ്യുന്നവസരത്തിൽ [[കുന്തി|കുന്തിദേവി]] അവനെ കാണാൻ വരുന്നു. ഒരു യാചകയായിട്ടാണ് താൻ വന്നിരിക്കുന്നതെന്നും, തന്റെ ഒരു ആഗ്രഹം കർണ്ണൻ നിറവേറ്റിത്തരണമെന്നും അവർ അപേക്ഷിക്കുന്നു. അഞ്ചുപുത്രന്മാരുടെ അമ്മയായ കുന്തിദേവിക്ക് ശത്രുപക്ഷത്തുള്ള താൻ എന്തു ആഗ്രഹമാണ് നിറവേറ്റേണ്ടതെന്ന് കർണ്ണൻ സംശയിക്കുന്നുവെങ്കിലും ആരെന്തപേക്ഷിച്ചാലും നിറവേറ്റുമെന്നു മറുപടി പറയുന്നു. തന്റെ പുത്രന്മാരോടു ചേർന്നുനിന്ന് യുദ്ധം ചെയ്യണമെന്നും, കർണ്ണൻ തന്റെ ആദ്യ പുത്രനാണെന്നും സൂര്യഭഗവാനാണ് പിതാവെന്നും കുന്തി അവനെ അറിയിക്കുന്നു. വിശ്വസിക്കുവാൻ പ്രയാസമായതും, അപ്രിയവുമായ സത്യമായിരുന്നെങ്കിലും താനറിയുവാനായി ഏറെ ആഗ്രഹിച്ച, ഏറെ നാളായി തന്നെ അലട്ടിക്കൊണ്ടിരുന്ന ചോദ്യത്തിനുത്തരമായിരുന്നു കർണ്ണനത്. സത്യം സത്യമായി പറയുവാൻ കർണ്ണൻ കുന്തീദേവിയോട് അഭ്യർത്ഥിച്ചപ്പോൾ, തന്റെ ബാല്യത്തിൽ ദുർവ്വാസാവിൽ നിന്നും കിട്ടിയ വരലബ്ധിയിൽ സൂര്യ ഭഗവാനെ ധ്യാനിച്ചതും, ആദ്യസന്താനമുണ്ടായപ്പോൾ അപമാനം ഭയന്ന് നദിയിലൊഴുക്കിയതും കുന്തി കർണ്ണനോട് പറഞ്ഞു. തന്റെ ജന്മദാതാക്കളെക്കുറിച്ചുള്ള സംശയങ്ങൾ നീങ്ങിയ കർണ്ണൻ കുന്തീദേവിയെ അഭിമാനപൂർവ്വം വന്ദിച്ചയക്കുന്നു. == പാണ്ഡവ സൈന്യം == [[പാണ്ഡവർ]] ഏഴു [[അക്ഷൗഹിണി]] പടസമൂഹങ്ങളെ ഉപപ്ലാവ്യത്തിൽ സജ്ജമാക്കി. സർവ്വസൈന്യാധിപനായി [[ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ]] തിരഞ്ഞെടുക്കപ്പെട്ടു. അദ്ദേഹം തന്റെ സേനയെ ഏഴു ഭാഗങ്ങളായി തിരിച്ച് അതിന്റെ നേതൃത്വം വിരാടൻ, ദ്രുപദൻ, ശിഖണ്ഡി, ഭീമൻ, സാത്യകി, നകുലൻ, സഹദേവൻ എന്നിവരിൽ അർപ്പിച്ചു. കൂടാതെ ഏഴു സൈന്യത്തിന്റേയും ഉപനായകസ്ഥാനം അർജ്ജുനനും നൽകി. അർജ്ജുനനു ഉലൂപിയിലുണ്ടായ പുത്രനാണ് [[ഇരാവാൻ]]. അതിസമർത്ഥനായ അവൻ യുദ്ധത്തിൽ പാണ്ഡവരെ സഹായിക്കാൻ എത്തിച്ചേർന്നെങ്കിലും യുദ്ധം ചെയ്യാൻ കൃഷ്ണൻ അതിനനുവദിച്ചില്ല. ''(അവൻ യുദ്ധംചെയ്തിരുന്നെങ്കിൽ ഒരു ദിവസം കൊണ്ട് കൗരവരെ തോൽപ്പിക്കാൻ സാധിക്കുമായിരുന്നു.)'' യുദ്ധം കണ്ടു നിൽക്കാൻ മാത്രം അവനെ അനുവദിച്ചു. ഭീമനു ഹിഡുംബിയിൽ ജനിച്ച [[ഘടോൽകചൻ]] തന്റെ സേനാവ്യൂഹവുമായി എത്തി പാണ്ഡവപക്ഷത്തു ചേർന്നു. == യുദ്ധത്തിലെ സേനാവ്യൂഹങ്ങൾ == [[File:Chakravyuha.svg|200px|thumb|right|ചക്രവ്യൂഹം]] [[File:ShaktaVyuham.PNG|200px|thumb|right|ശക്തവ്യൂഹം]] # ക്രൗഞ്ചവ്യൂഹം ([[കൊക്ക്|കൊക്കിന്റെ ആകൃതി]]) # മകരവ്യൂഹം ([[ചീങ്കണ്ണി|മുതലയുടെ ആകൃതി]]) # കൂർമ്മവ്യൂഹം ([[ആമ|ആമയുടെ ആകൃതി]]) # ത്രിശൂലവ്യൂഹം ([[ത്രിശൂലം|മൂന്നുമുനയുള്ള ശൂലത്തിന്റെ ആകൃതി]]) # ചക്രവ്യൂഹം ([[ചക്രം|കറങ്ങുന്ന ചക്രത്തിന്റെ ആകൃതി]]) <ref>എഴുത്തച്ഛൻ മഹാഭാരതത്തിൽ പത്മവ്യൂഹം എന്നു എഴുതിയിരിക്കുന്നു. ഏറ്റവും പുറത്തു നിൽക്കുന്ന യോദ്ധാക്കൾ ശത്രു ഉള്ളിൽ കടന്നു കഴിയുമ്പോൾ ഉള്ളിലേക്കടുത്ത് ശത്രുവിനെ നേരിടുന്നതിനാലാവാം അദ്ദേഹം പത്മവ്യൂഹം (കൂമ്പടയാൻ പോകുന്ന താമര എന്നർത്ഥത്തിൽ) പരാമർശിച്ചിരിക്കുന്നത്. കമലവ്യൂഹം എന്ന പേരിൽ മറ്റൊരു വ്യൂഹവും (പൂർണ്ണമായി വിരിഞ്ഞ താമരയുടെ രൂപത്തിൽ) യുദ്ധത്തിൽ ഉപയോഗിച്ചിരുന്നതിനാൽ വ്യാസൻ പരാമർശിച്ചിരിക്കുന്ന ചക്രവ്യൂഹമാവും ഇതിനു കൂടുതൽ യോജിക്കുക.</ref> # കമലവ്യൂഹം ([[താമര|പൂർണ്ണമായി വിരിഞ്ഞ താമരപ്പൂവിന്റെ ആകൃതി]]) # ഗരുഡവ്യൂഹം ([[പരുന്ത്|ചിറകുവിരിച്ച പരുന്തിന്റെ ആകൃതി]]) # അർണ്ണവ്യൂഹം ([[സമുദ്രം|സമുദ്രാകൃതി]]) # മണ്ഡലവ്യൂഹം ([[ആകാശഗംഗ|ആകാശഗംഗയുടെ ആകൃതി]]) # വജ്രവ്യൂഹം ([[മിന്നൽ|മിന്നലിന്റെ ആകൃതി]]) # ശക്തവ്യൂഹം ([[ചതുരം|സമചതുരാകൃതി]]) # അസുരവ്യൂഹം ([[അസുരൻ|രാക്ഷസാകൃതി]]) # ദേവവ്യൂഹം ([[ദേവൻ|അമാനുഷാകൃതി]]) # സൂചിവ്യൂഹം ([[സൂചി|സൂചിയുടെ ആകൃതി]]) # ശൃംഗാരകവ്യൂഹം ([[കൊമ്പ്|വളഞ്ഞ കൊമ്പിന്റെ ആകൃതി]]) # അർദ്ധചന്ദ്രവ്യൂഹം ([[ചന്ദ്രൻ|ചന്ദ്രക്കലയുടെ ആകൃതി]]) # മാലവ്യൂഹം ([[പുഷ്പം|പുഷ്പചക്രാകൃതി]]) # മത്സ്യവ്യൂഹം ([[മത്സ്യം|മത്സ്യാകൃതി]]) == യുദ്ധം അനുശാസിച്ച നിയമങ്ങൾ == # യുദ്ധം സൂര്യോദയത്തിനുശേഷം തുടങ്ങി, സൂര്യാസ്തമയത്തിനു അവസാനിപ്പിക്കുക. # ഇരുപക്ഷത്തിനും സമ്മതമെങ്കിൽ രാത്രിയിൽ യുദ്ധമാവാം. # ഒന്നിൽ കൂടുതൽ പേർ ചേർന്ന് തനിച്ച് ഒരാളെ ആക്രമിക്കരുത്. # രണ്ടുപേർ തമ്മിൽ ദ്വന്ദ്വയുദ്ധമാവാം, സുദീർഘമായ യുദ്ധത്തിൽ അവർ ഒരേ ആയുധങ്ങൾ വഹിച്ചൊ, ഒരേ വാഹനത്തിലൊ ''(ആന, തേർ, കുതിര)'' ആവണം. # ഒരാളുപോലും മറ്റുള്ളവരാൽ ചുറ്റപ്പെട്ട് ആക്രമിക്കപ്പെടരുത്. # യുദ്ധത്തിൽ അടിയറവ് പറഞ്ഞവനെ മാന്യമായ യുദ്ധതടവുകാരനായി സംരക്ഷിക്കണം. # നിരായുധനെ ആക്രമിക്കരുത്. # അബോധാവസ്ഥയിലായവനെ ആക്രമിക്കരുത്. # യുദ്ധത്തിൽ പങ്കെടുക്കാത്തവനെയോ, മൃഗത്തേയോ ആക്രമിക്കരുത്. # പിന്തിരിഞ്ഞോടിയവനെ പിന്തുടർന്ന് ആക്രമിക്കരുത്. # സ്ത്രീകളെ ആക്രമിക്കരുത്. # ഓരോ ആയുധങ്ങൾക്കും അതിന്റെതായ നിബന്ധനകൾ പാലിച്ചാവണം യുദ്ധത്തിൽ ഏർപ്പെടുന്നത്. ''(ഉദാ: അരയ്ക്കു താഴോട്ട് ഗദകൊണ്ടടിക്കരുത്)''. # ന്യായരഹിതമായ പോരാട്ടത്തിൽ ആരും ഏർപ്പെടരുത്.<ref>പതിനെട്ട് നിയമങ്ങൾ കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധത്തിൽ അലിഖിതമായുണ്ടായിരുന്നു</ref> == യുദ്ധത്തിൽപങ്കെടുത്ത അഞ്ചുതലമുറകൾ == കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധത്തിൽ കൗരവ-പാണ്ഡവ സുഹൃത്-ബന്ധുജനങ്ങളിലായി അഞ്ചു തലമുറയിൽപ്പെട്ടവർ പങ്കെടുത്തു കൊല്ലപ്പെട്ടു. കുരുക്ഷേത്ര യുദ്ധം നടക്കുന്നവസരത്തിൽ പങ്കെടുത്തവർ പലരും പ്രായാധിക്യം ഏറിയവരായിരുന്നുവെന്നു മഹാഭാരതത്തിലൂടെ ഗ്രന്ഥകാരൻ പറയുന്നു. യുദ്ധത്തിൽ പങ്കെടുത്ത ഏറ്റവും പ്രായമുള്ള വ്യക്തി [[ശന്തനു|ശന്തനുവിന്റെ]] അനുജനും [[ഭീഷ്മർ|ഭീഷ്മരുടെ]] ഇളയച്ഛനുമായ [[ബാൽഹികൻ|ബാൽഹികനായിരുന്നു]]. വാൽഹികം എന്ന രാജ്യത്തിലെ രാജാവായിരുന്ന അദ്ദേഹം അഞ്ചു തലമുറകളിൽ ആദ്യ തലമുറയെ പ്രതിനിധീകരിച്ചു കൗരവപക്ഷം ചേർന്നു പാണ്ഡവർക്കെതിരായി യുദ്ധം ചെയ്തു. [[ശന്തനു|ശന്തനുവിന്റെ]] ഇളയ സഹോദരനായ അദ്ദേഹം തന്റെ പുത്രന്മാരും പൗത്രന്മാരുമായി ബൃഹത്തായ സേനാസമൂഹത്തോടൊപ്പമായിരുന്നു കൗരവപക്ഷം ചേർന്നത്. [[ഭീഷ്മർ|ഭീഷ്മപിതാമഹന്റെ]] ഇളയച്ഛനായിരുന്ന [[ബാൽഹികൻ]] പതിനാലാംനാൾ രാത്രിയുദ്ധത്തിൽ [[ഭീമൻ|ഭീമനാൽ]] കൊല്ലപ്പെട്ടു. രണ്ടാം തലമുറയെ പ്രതിനിധീകരിച്ചത് [[ഭീഷ്മർ|ഭീഷ്മപിതാമഹനായിരുന്നു]]. അദ്ദേഹം യുദ്ധത്തിന്റെ പത്താംനാൾ ശരശയ്യയിൽ വീഴുകയും, അതിനുശേഷം ഉത്തരായനം തുടങ്ങി സ്വച്ഛന്ദമൃത്യു വരിക്കുകയും ചെയ്തു. മൂന്നാം തലമുറയിൽ നിരവധിപ്പേർ യുദ്ധത്തിൽ പങ്കെടുത്തു വീരസ്വർഗ്ഗം പ്രാപിച്ചു. അതിൽ പ്രധാനികൾ [[ശല്യർ]], [[ദ്രുപദർ]], [[വിരാടൻ]], [[ശകുനി]], [[സാത്യകി]], [[കൃപർ]], [[കൃതവർമ്മാവ്]] [[ഭഗദത്തൻ]] തുടങ്ങിയവരായിരുന്നു. നാലാം തലമുറയിലായി പാണ്ഡവർ അഞ്ചുപേരും കൗരവർ നൂറുപേരും ഉൾപ്പെട്ടു. അവരെ കൂടാതെ നിരവധിപ്പേർ അവരുടെ സുഹൃത്-ബന്ധുബലത്താൽ യുദ്ധത്തിൽ പങ്കെടുക്കുകയും കൊല്ലപ്പെടുകയും ചെയ്തു. അഞ്ചാം തലമുറ, യുവത്വത്തെ പ്രതിനിധീകരിച്ചു. പാണ്ഡവരുടേയും, കൗരവരുടേയും പുത്രന്മാരും അവരുടെ ബന്ധുജനങ്ങളും ഇതിൽ ഉൾപ്പെട്ടിരുന്നു. അവരിൽ പ്രധാനികളായി [[അഭിമന്യു]], [[ലക്ഷണൻ]], [[പ്രതിവിന്ധ്യൻ]], [[ശ്രുതസേനൻ]], [[ഉത്തരൻ]] എന്നിവരായിരുന്നു. == യുദ്ധം == [[ദുര്യോധനൻ|ദുര്യോധനന്റെ]] അഭ്യർത്ഥനയിൽ സഹദേവൻ കുറിച്ചുകൊടുത്ത മുഹൂർത്തത്തിലാണ് കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധം തുടങ്ങിയത്. ദുര്യോധനൻ തനിക്കു ഉത്തമമായിവരുന്ന സമയം [[പാണ്ഡവർ|പാണ്ഡുപുത്രനായ]] സഹദേവന്റെ സഹായത്താൽ ഗ്രഹനില നോക്കി കണ്ട് ആ ദിവസം യുദ്ധം തുടങ്ങാൻ തിരഞ്ഞെടുത്തു (പക്ഷേ ദുര്യോധനൻ യുദ്ധത്തിൽ പരാജയപ്പെട്ടുവെന്നുള്ളത് മറ്റൊരു വൈചിത്ര്യം). കാർത്തികമാസത്തിൽ (മലയാള മാസം: [[വൃശ്ചികം]]) വെളുത്ത ത്രയോദശി നാളിലാണ് കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധം തുടങ്ങിയത്. ഉത്തരഭാരതത്തിലെ [[ഹരിയാന|ഹരിയാനയിൽ]] [[സരസ്വതി നദി|സരസ്വതി നദിയുടെയും]] [[ദൃഷദ്വതി നദി|ദൃഷദ്വതിയുടെയും]] ഇടയ്ക്കുള്ള ഭൂപ്രദേശമായ കുരുക്ഷേത്രത്തിലാണ് യുദ്ധം നടന്നത്. <nowiki>{{തെളിവ്}}</nowiki> === ഒന്നാം ദിവസം ([[ഭീഷ്മപർവ്വം]]) === വ്യാസൻ മഹാഭാരതത്തിൽ ഒന്നുമുതൽ പത്തുവരെയുള്ള യുദ്ധദിവസങ്ങൾ വർണ്ണിക്കുന്നത് ഭീഷ്മപർവ്വത്തിലാണ്. കൗരവസേനയുടെ സർവ്വസേനാധിപനായി ഭീഷ്മരായിരുന്നു ഈ ദിവസങ്ങളിൽ പടനയിച്ചത്, അതിനാൽ ഭീഷ്മപർവ്വം എന്നു ഗ്രന്ഥകർത്താവ് പേരു കൊടുത്തു. ഭീഷ്മപർവ്വത്തിൽ 118 അദ്ധ്യായങ്ങളും 7884 പദ്യങ്ങളും അടങ്ങിയിരിക്കുന്നു. ==== ഗീതോപദേശം ==== [[പ്രമാണം:Bazaar art print 1940s.jpg|170px|thumb|right|ഗീതോപദേശം]] പാണ്ഡവരും കൗരവരും യുദ്ധസന്നദ്ധരായി പടക്കളത്തിൽ അണിനിരന്നു. അഗ്നിയിൽനിന്നും ജനിച്ച ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ പാണ്ഡവസേനയേയും, ജലത്തിൽനിന്നും ജനിച്ച ഭീഷ്മർ കൗരവസേനയേയും നയിച്ചു. യുദ്ധം തുടങ്ങുന്നതിനു മുൻപായി കുരുക്ഷേത്രഭൂമിയിൽ അണിനിരന്ന കൗരവസേനയെ കാണാൻ അർജ്ജുനൻ ആഗ്രഹം പ്രകടിപ്പിച്ചു. സാരഥിയായ കൃഷ്ണൻ രഥം ഇരുസേനകളുടേയും മദ്ധ്യഭാഗത്ത് കൊണ്ടു ചെന്നു നിർത്തി. എതിർഭാഗത്ത് തന്റെ ജ്യേഷ്ഠന്മാരും, അനുജന്മാരും, മാതുലന്മാരും, ഭാഗിനേയന്മാരും, പിതാക്കന്മാരും, മുത്തച്ഛന്മാരും, ഗുരുനാഥന്മാരും, സതീർത്ഥ്യരും, ഭാര്യാസഹോദരന്മാരും, പുത്രരും മറ്റു ബന്ധുമിത്രാദികളേയും ആയിരുന്നു അർജ്ജുനൻ മുന്നിരയിൽ കണ്ടത്. അല്പം മണ്ണിനുവേണ്ടി ഇവരെയെല്ലാം ഇല്ലാതാക്കി നശ്വരമായ രാജപദവി അനുഭവിക്കാൻ ആഗ്രഹിക്കുന്നതിൽ അർത്ഥമില്ല; അതു പാപമാണ്. മരിക്കുമ്പോൾ ആരും ഇതൊന്നും കൊണ്ടു പോകുന്നില്ല തുടങ്ങിയ ചിന്തകൾ മനസ്സിൽ വരുകയും, താൻ യുദ്ധംചെയ്യുന്നില്ല എനിക്കു രാജ്യവും പദവിയും വേണ്ട, വനവാസം മതി എന്നു പറഞ്ഞു തേർതട്ടിൽ അർജ്ജുനൻ വിഷാദനായിരുന്നു. ഈ സന്ദർഭമാണ് [[ഭഗവദ്ഗീത|ഭഗവദ്ഗീതയ്ക്ക്]] വഴിയൊരുക്കിയത് എന്നാണ് വിശ്വാസം. [[പ്രമാണം:Bhagavad Gita, a 19th century manuscript.jpg|170px|thumb|left|[[ഭഗവദ്ഗീത]]:19-ആം നൂറ്റാണ്ടിലെ കൈയ്യെഴുത്തുപ്രതി]] വിഷാദനായി തേർതട്ടിലിരുന്ന അർജ്ജുനനെ അവന്റെ സ്വധർമ്മാനുഷ്ഠാനം ചെയ്യാൻ [[കൃഷ്ണൻ]] ഉപദേശിക്കുന്നു. അർജ്ജുനനു ഭഗവാൻ കൃഷ്ണൻ വേദവേദാന്തങ്ങളുടെയും, ഉപനിഷത്തുകളുടെയും, രഹസ്യങ്ങൾ അടങ്ങിയ ആത്മതത്ത്വജ്ഞാനത്തേയും, ഭക്തിയോഗം, കർമ്മയോഗം, ജ്ഞാനയോഗം തുടങ്ങിയ മോക്ഷമാർഗ്ഗങ്ങളേയും ഉപദേശിച്ചു. എന്നിട്ടും അർജ്ജുനനും വിശ്വാസം വരായ്കയാൽ തന്റെ ശ്രേഷ്ഠവും ഭയജനകവുമായ വിശ്വരൂപത്തേയും കാണിച്ചു കൊടുത്തുവെന്നു മഹാഭാരതത്തിൽ ഭീഷ്മപർവ്വത്തിൽ ഗ്രന്ഥകാരൻ പരാമർശിക്കുന്നു. ഭഗവദ്ഗീതയിലൂടെ അർജ്ജുനനുപദേശിച്ച സന്ദേശം ഇതിനു മുൻപ് [[വിഷ്ണു]] [[സൂര്യൻ|വിവസ്വാനും]], വിവസ്വാൻ [[മനു|മനുവിനും]], മനു [[ഇക്ഷാകു|ഇക്ഷാകുവിനും]] ഉപദേശിച്ചിരുന്നതായി [[മഹാഭാരതം|മഹാഭാരതത്തിൽ]] [[വ്യാസൻ]] പറയുന്നുണ്ട്. '''സർ‌വോപനിഷദോ ഗാവോ, ദോഗ്ദ്ധാ ഗോപാലനന്ദനഃ'''<br />'''പാർഥോ വത്സഃ സുധീർഭോക്താ, ദുഗ്ദ്ധം ഗീതാമൃതം മഹത്.''' ''അർത്ഥം:'' [[ഉപനിഷത്തുകൾ|ഉപനിഷത്തുകളാകുന്ന]] [[പശു|പശുക്കളിൽ]] നിന്ന്, [[അർജ്ജുനൻ|അർജുനനാകുന്ന]] കിടാവിനെ നിമിത്തമാക്കി കറവക്കാരനായ [[കൃഷ്ണൻ|ഗോപാലനന്ദനൻ]] കറന്നെടുത്ത പാലാണ് [[ഭഗവദ്ഗീത|ഗീതാമൃതം]]. (ഉപനിഷത്തുകളിലെ പല മന്ത്രങ്ങളും അല്പം വ്യത്യാസത്തോടെ ഗീതയിൽ പ്രത്യക്ഷപ്പെടുന്നുണ്ട്) പലചരിത്രകാരന്മാരും ഭഗവദ്ഗീതയെ ഹൈന്ദവ ഉപനിഷത്തുകളുടെ സംഗ്രഹമായി കരുതുന്നു.<ref>ശ്രീമദ് ഭഗവദ്ഗീത -- എം.എസ്. ചന്ദ്രശേഖരവാര്യർ (പരിഭാഷ) -- ഡി.സി. ബുക്സ് പ്രസിദ്ധീകരണം</ref> പതിനെട്ട് അദ്ധ്യായങ്ങളുള്ള ഭഗവദ്ഗീത ഭീഷ്മപർവ്വത്തിൽ 700 ശ്ലോകങ്ങളിലൂടെ മഹാഭാരതത്തിൽ വർണ്ണിക്കുന്നു<ref>ശ്രീമദ് ഭഗവദ്ഗീത -- എം.എസ്. ചന്ദ്രശേഖരവാര്യർ : പരിഭാഷ -- ഡി.സി.ബുക്സ് പ്രസിദ്ധീകരണം, കോട്ടയം</ref>. [[സഞ്ജയൻ]] [[ധൃതരാഷ്ട്രർ|ധൃതരാഷ്ട്രർക്കു]] കൃഷ്ണാർജ്ജുനസംവാദം പറഞ്ഞുകൊടുക്കുന്നരീതിയിലാണ് ഗ്രന്ഥകാരൻ എഴുതിയിരിക്കുന്നത്<ref>ഡി.ഡി. കോസാംബി -- മിത്ത് ആൻഡ് റിയാലിറ്റി -- ചരിത്രം</ref>. {| class="wikitable" border="1" |- ! ഒന്നാം ദിവസം ! കൗരവസേന ! പാണ്ഡവസേന |- | സർവ്വ സൈന്യാധിപൻ | [[ഭീഷ്മർ]] | [[ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ]] |- | കൊല്ലപ്പെട്ട പ്രധാനികൾ (കൊന്നവർ) | -- | [[ഉത്തരൻ]] ([[ശല്യർ]])<br />[[ശ്വേതൻ]] ([[ഭീഷ്മർ]]) |} ഭീഷ്മരെ ആദ്യമായി നേരിട്ടത് ബാലനായ അഭിമന്യുവായിരുന്നു. ഏറ്റവും പ്രായം കൂടിയവനും, കുറഞ്ഞവനും തമ്മിലാണ് ആദ്യ പോരാട്ടം തുടങ്ങിയത്. കൃതവർമ്മാവും, ശല്യരും ഭീഷ്മരെ സഹായിക്കാൻ എത്തി. അഭിമന്യു ക്ഷീണിക്കുന്നതു മനസ്സിലാക്കി മാതുലന്മാരായ ഉത്തരനും, ശ്വേതനും (വിരാടപുത്രന്മാർ) സഹായത്തിനെത്തി. യുദ്ധത്തിനൊടുവിൽ ശല്യർ ഉത്തരനേയും, ഭീഷ്മർ ശ്വേതനേയും വധിച്ചു. ഒന്നാം ദിവസത്തെ യുദ്ധത്തിൽ പാണ്ഡവസേനക്ക് കനത്തനാശം സംഭവിച്ചു. സങ്കടപ്പെട്ട് കുടീരത്തിൽ തിരിച്ചെത്തിയ യുധിഷ്ഠിരനോട് അവസാനവിജയം പാണ്ഡവർക്കാണെന്ന് പറഞ്ഞ് കൃഷ്ണൻ സമാധാനിപ്പിച്ചു. === രണ്ടാം ദിവസം ([[ഭീഷ്മപർവ്വം]]) === [[File:Arjuna statue.JPG|170px|thumb|right|ഭാരതയുദ്ധം: ([[ഇന്തോനേഷ്യ|ഇന്തോനേഷ്യയിലെ]] ബാലിയിലുള്ള അർജ്ജുനപ്രതിമ]] {| class="wikitable" border="1" |- ! രണ്ടാം ദിവസം ! കൗരവസേന ! പാണ്ഡവസേന |- | സർവ്വ സൈന്യാധിപൻ | [[ഭീഷ്മർ]] | [[ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ]] |- | കൊല്ലപ്പെട്ട പ്രധാനികൾ (കൊന്നവർ) | കലിംഗസേന (ഭീമൻ) | -- |} ഭീഷ്മർ രണ്ടാം ദിവസം അർജ്ജുനനുമായി ഏറ്റുമുട്ടി. അർജ്ജുനന്റെ പാശുപതാസ്ത്രത്തിന്റെ ശക്തിയിൽ കൗരവസേനക്ക് നിരവധി നാശനഷ്ടങ്ങൾ സംഭവിച്ചു. കുരുക്ഷേത്രത്തിന്റെ മറ്റൊരു വശത്ത് ദ്രോണരും ധൃഷ്ടദ്യുമ്നനും തമ്മിൽ ഉഗ്രപോരാട്ടം ആരംഭിച്ചു. പലപ്രാവശ്യം ദ്രോണർ പാഞ്ചാലപുത്രന്റെ വില്ലു മുറിച്ചു. അവശനായ ധൃഷ്ടദ്യുമ്നനെ ഭീമൻ തന്റെ രഥത്തിലേറ്റി രക്ഷപെടുത്തി. ഇതുമനസ്സിലാക്കി അവിടെ എത്തിച്ചേർന്ന് ദുര്യോധനൻ കലിംഗസേനയെ ഭീമനു നേരെ പ്രയോഗിച്ചു. ഭീമൻ ഒന്നൊഴിയാതെ എല്ലാ കലിംഗ പടയാളികളെയും രണ്ടാം ദിവസത്തെ യുദ്ധത്തിൽ കൊന്നൊടുക്കി. കൗരവപടയുടെ തിരിച്ചോട്ടം തടയുവാൻ ഭീഷ്മർ അവിടെ എത്തിയെങ്കിലും സാത്യകിയുടെ ബാണമേറ്റ് അദ്ദേഹത്തിന്റെ തേരാളി കൊല്ലപ്പെട്ടു. സാരഥിയില്ലാതെ ഭീഷ്മർ യുദ്ധക്കളത്തിൽ നിന്നും മാറിക്കളഞ്ഞു. ഭീമ പുത്രൻ ഘടോത്ക്കചനും നകുല-സഹദേവന്മാരും ഏറ്റവും പുറകിലായി ധർമ്മപുത്രരും അവിടെ എത്തുകയും കൗരവരുടെ പല സൈന്യവ്യൂഹങ്ങളേയും ഇല്ലാതാക്കുകയും ചെയ്തു. === മൂന്നാം ദിവസം ([[ഭീഷ്മപർവ്വം]]) === [[File:Srimad Bhagavad Gita Painting.jpg|170px|thumb|right|പാർത്ഥനും സാരഥിയും യുദ്ധഭൂമിയിൽ (ചിത്രകാരന്റെ ഭാവനയിൽ)]] {| class="wikitable" border="1" |- ! മൂന്നാം ദിവസം ! കൗരവസേന ! പാണ്ഡവസേന |- | സർവ്വ സൈന്യാധിപൻ | [[ഭീഷ്മർ]] | [[ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ]] |- | കൊല്ലപ്പെട്ട പ്രധാനികൾ (കൊന്നവർ) | ഗാന്ധാരസേന (അഭിമന്യു+സാത്യകി) | -- |- | ഉപയോഗിച്ച വ്യൂഹങ്ങൾ | ഗരുഡവ്യൂഹം<br />([[പരുന്ത്|ചിറകുവിരിച്ച പരുന്തിന്റെ ആകൃതി]]) | അർദ്ധചന്ദ്രവ്യൂഹം<br />([[ചന്ദ്രൻ|ചന്ദ്രക്കലയുടെ ആകൃതി]]) |} രണ്ടാം ദിവസത്തെ ദയനീയ പരാജയം മനസ്സിലാക്കി [[ഭീഷ്മർ]] തന്റെ സേനയെ ഗരുഡവ്യൂഹമായി നിർത്തി യുദ്ധം ആരംഭിച്ചു. അതിനെ എതിർക്കാൻ [[ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ]] പാണ്ഡവസേനയെ ചന്ദ്രക്കലയുടെ ആകൃതിയിൽ വ്യൂഹം ചമച്ചു നേതൃത്വം നൽകി. അർദ്ധചന്ദ്രവ്യൂഹത്തിന്റെ ഒരു മുഖത്ത് ഭീമനും മറ്റേതിൽ അർജ്ജുനനും നിലയുറപ്പിച്ചു. യുദ്ധക്കളത്തിന്റെ മറ്റൊരു വശത്ത് സാത്യകിയും അഭിമന്യുവും ചേർന്ന് ഗാന്ധാരസേനയെ മുഴുവനായും ഇല്ലാതാക്കി. ഭീഷ്മരും, ദ്രോണരും, ദുര്യോധനനും ചേർന്നു ധർമ്മപുത്രരെ ആക്രമിക്കാൻ തുടങ്ങിയപ്പോൾ നകുല-സഹദേവന്മാരും, ഭീമനും, ഘടോത്ക്കചനും എത്തി യുധിഷ്ഠിരനെ സഹായിച്ചു. ഘടോത്ക്കചന്റെ ആയുധപ്രഹരമേറ്റ് ബോധരഹിതനായ ദുര്യോധനനെ ദ്രോണർ രക്ഷപെടുത്തി. അതിനെത്തുടർന്ന് അർജ്ജുനൻ ഭീഷ്മരുമായി ഏറ്റുമുട്ടുകയും ഭീഷ്മർ വിജയലക്ഷ്യത്താൽ യുദ്ധനീതിമറന്നു അവനെ ആക്രമിക്കുകയും ചെയ്തു. അർജ്ജുനനെ കൊല്ലുമെന്ന അവസരം വന്നപ്പോൾ കൃഷ്ണൻ ഭീഷ്മരുടെ നേർക്ക് സുദർശനചക്രമെടുത്തു. കൃഷ്ണന്റെ കൈയ്യാൽ മരിക്കാൻ ആഗ്രഹിച്ച ഭീഷ്മർ നിരായുധനായി തലകുനിച്ചപ്പോൾ അർജ്ജുനൻ കൃഷ്ണനെ ആയുധമെടുക്കില്ല എന്നുള്ള കൃഷ്ണ വചനം ഓർമ്മപ്പെടുത്തി. ഇതുകേട്ട് കൃഷ്ണൻ ശാന്തനായി സുദർശനം തിരിച്ചെടുത്തു. === നാലാം ദിവസം ([[ഭീഷ്മപർവ്വം]]) === [[File:Bheema, the elephant-killer.jpg|170px|thumb|right|നാലാം ദിവസം: [[ആന|ആനകളുമായി]] മല്ലിടുന്ന [[ഭീമൻ]] (ശിലാശില്പം: [[ബേലൂർ|ബേലൂരിലെ]] ചെന്നകേശവ ക്ഷേത്രം)]] {| class="wikitable" border="1" |- ! നാലാം ദിവസം ! കൗരവസേന ! പാണ്ഡവസേന |- | സർവ്വ സൈന്യാധിപൻ | [[ഭീഷ്മർ]] | [[ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ]] |- | കൊല്ലപ്പെട്ട പ്രധാനികൾ (കൊന്നവർ) | പതിമൂന്നു ധൃതരാഷ്ട്രപുത്രർ (ഭീമൻ)<br />മാദ്രേശന്മാർ (ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ)<br />സ്വാലൻ (ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ) | -- |} നാലാം ദിവസം [[ഭീമൻ|ഭീമസേനനും]], [[അഭിമന്യു|അഭിമന്യുവും]] ഇരുവശങ്ങളിലൂടെ [[കൗരവർ|കൗരവസേനയെ]] തകർത്തു മുന്നേറി. ഭീമനെ എതിരിടാൻ ദുര്യോധനൻ, അവന്റെ പതിമൂന്നനുജന്മാരേയും, ആയിരക്കണക്കിനു [[ആന|മത്തഗജങ്ങളേയും]] അവന്റെ നേർക്കയച്ചു. ക്രൂദ്ധനായ ഭീമൻ ഗദയുമായി തേരിൽ നിന്നും പുറത്തിറങ്ങി മുഴുവൻ ആനകളേയും, ദുര്യോധനന്റെ പതിമൂന്നനുജന്മാരെയും കൊന്നു. അനുജന്മാർ മരിച്ചതു കണ്ട് ദുര്യോധനൻ ഭീമനു നേർക്ക് പാഞ്ഞടുത്തെങ്കിലും കൂടുതൽ എതിർത്തു നിൽക്കാനാവാതെ യുദ്ധഭൂമിയിൽ നിന്നും അവൻ മാറിക്കളഞ്ഞു. ഇതിനിടയിൽ ഭീമനെ സഹായിക്കാനെത്തിയ പുത്രനായ ഘടോത്ക്കചനും നിരവധിപേരെ കൊന്നു. അന്നേ ദിവസം കുരുക്ഷേത്രയിലെ മറ്റൊരുവശത്ത് സ്വാലനും ധൃഷ്ടദ്യുമ്നനും തമ്മിൽ ഏറ്റുമുട്ടുകയും, സ്വാലനെ വധിക്കുകയും ചെയ്തു. അതിനുശേഷം ധൃഷ്ടദ്യുമ്നനോട് യുദ്ധം ചെയ്ത മാദ്രേശന്റെ അനുജന്മാരെയും അവൻ കൊന്നുകളഞ്ഞു. തുടർച്ചയായി മൂന്നുദിവസങ്ങളും പരാജയപ്പെട്ട് ദുഃഖിതനായ [[ദുര്യോധനൻ]] രാത്രി ഭീഷ്മരുടെ കുടീരത്തിൽ വന്നു ഭയപ്പെട്ടു സങ്കടം പറഞ്ഞു. ഭീഷ്മരും ദ്രോണരും ചേർന്ന് ദുര്യോധനനെ സമാധാനപ്പെടുത്തി തിരിച്ചയച്ചു. === അഞ്ചാം ദിവസം ([[ഭീഷ്മപർവ്വം]]) === [[File:The center of battle of Kurukshetra.jpg|170px|thumb|right|യുദ്ധഭൂമി ([[അങ്കോർ വാട്ട്|അങ്കോർവതിലെ ശിലാശില്പം]])]] {| class="wikitable" border="1" |- ! അഞ്ചാം ദിവസം ! കൗരവസേന ! പാണ്ഡവസേന |- | സർവ്വ സൈന്യാധിപൻ | [[ഭീഷ്മർ]] | [[ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ]] |- | കൊല്ലപ്പെട്ട പ്രധാനികൾ (കൊന്നവർ) | -- | സാത്യകിയുടെ 10 പുത്രന്മാർ<br />(ഭൂരിശ്രവസ്സ്) |- | ഉപയോഗിച്ച വ്യൂഹങ്ങൾ | ശക്തവ്യൂഹം<br />([[ചതുരം|സമചതുരത്തിന്റെ ആകൃതി]]) | മണ്ഡലവ്യൂഹം<br />([[ആകാശഗംഗ|ആകാശഗംഗയുടെ ആകൃതി]]) |} തുടർച്ചയായ മൂന്നുദിവസങ്ങളിലെ തോൽവിക്കു മറുപടി പറയാനായി [[കൗരവർ]] ഭീഷ്മരുടെ നേതൃത്വത്തിൽ ശക്തവ്യൂഹം ചമച്ചു. പാണ്ഡവർ ഭീമന്റെ നേതൃത്വത്തിൽ മണ്ഡലവ്യൂഹവും ചമച്ചു അണിനിരന്നു. ഭീമന്റെ രഥത്തിനു പുറകിലായി ധൃഷ്ടദ്യുമ്നനും, സാത്യകിയുടേയും, ശിഖണ്ഡിയുടേയും രഥങ്ങൾ അണിനിരന്നു. അവയ്ക്കും പുറകിലായി നകുല-സഹദേവന്മാരുടേയും ധർമ്മപുത്രരുടേയും രഥങ്ങൾ നിരന്നു. അതിനു പിറകിലായി മറ്റു മുൻനിര യോദ്ധാക്കളും അണിനിരന്നു. ഭീഷ്മർ നിരവധി പാണ്ഡവസേനകളെ ഛിന്നഭിന്നമാക്കി മുന്നേറി. പാണ്ഡവസൈന്യം പലവസരങ്ങളിലും പിന്തിരിഞ്ഞോടി. പക്ഷേ മദ്ധ്യാഹ്നത്തിനുശേഷം നടന്ന യുദ്ധത്തിൽ അർജ്ജുനനും ഭീമനും ചേർന്ന് അനവധി കൗരവസൈന്യങ്ങളെ കൊന്നു. === ആറാം ദിവസം ([[ഭീഷ്മപർവ്വം]]) === [[File:Krishna and Arjun on the chariot''',''' Mahabharata, 18th-19th century, India.jpg|170px|thumb|right|കൃഷ്ണാർജ്ജുനന്മാർ (18-ആം നൂറ്റാണ്ടിലെ ചിത്രകല)]] {| class="wikitable" border="1" |- ! ആറാം ദിവസം ! കൗരവസേന ! പാണ്ഡവസേന |- | സർവ്വ സൈന്യാധിപൻ | [[ഭീഷ്മർ]] | [[ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ]] |- | ഉപയോഗിച്ച വ്യൂഹങ്ങൾ | ക്രൗഞ്ചവ്യൂഹം ([[കൊക്ക്|കൊക്കിന്റെ ആകൃതി]]) | മകരവ്യൂഹം ([[ചീങ്കണ്ണി|മുതലയുടെ ആകൃതി]]) |} https://ml.wikipedia.org/wiki/%E0%B4%95%E0%B5%81%E0%B4%B0%E0%B5%81%E0%B4%95%E0%B5%8D%E0%B4%B7%E0%B5%87%E0%B4%A4%E0%B5%8D%E0%B4%B0%E0%B4%AF%E0%B5%81%E0%B4%A6%E0%B5%8D%E0%B4%A7%E0%B4%82?wprov=sfla1 അതിനെതിരായി ഭീഷ്മർ ക്രൗഞ്ചവ്യൂഹവും ചമച്ച് സൈന്യങ്ങളെ അണിനിരത്തി. അഞ്ചുദിവസങ്ങൾക്കു ശേഷം അന്ന് ആദ്യമായി ദ്രോണരെ തോൽപ്പിക്കാൻ പാണ്ഡവസേനക്കായി. പാണ്ഡവർ ദ്രോണരുടെ രഥം തകർത്തു, അദ്ദേഹം പ്രാണരക്ഷാർത്ഥം അവിടെനിന്നും ഓടി രക്ഷപെട്ടു. ഭീമനെ പിടിച്ചുകെട്ടാൻ ദുര്യോധനൻ വലിയ സൈന്യവ്യൂഹമാണ് നിയോഗിച്ചത്. അഭിമന്യു സഹായത്തിനു വന്ന് ഭീമനെ അതിൽ നിന്നും രക്ഷിക്കുവാൻ സാധിച്ചു. അതിനിടയിൽ ഭീമന്റെ ഗദാപ്രഹരമേറ്റ് ദുര്യോധനൻ തേർത്തട്ടിൽ ബോധരഹിതനായി വീണു. കൃപർ വന്നു രക്ഷിച്ചിരുന്നില്ലെങ്കിൽ ദുര്യോധനനെ ആറാംനാൾ വധിക്കുമായിരുന്നു. തന്റെ പത്തു പുത്രന്മാരെ വധിച്ച ഭൂരിശ്രവസ്സിനെ നേരിട്ടുകണ്ട സാത്യകി അവനെ കൊല്ലാൻ കഠിനശ്രമം നടത്തിയെങ്കിലും വിജയിച്ചില്ല. === ഏഴാം ദിവസം ([[ഭീഷ്മപർവ്വം]]) === {| class="wikitable" border="1" |- ! ഏഴാം ദിവസം ! കൗരവസേന ! പാണ്ഡവസേന |- | സർവ്വ സൈന്യാധിപൻ | [[ഭീഷ്മർ]] | [[ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ]] |- | ഉപയോഗിച്ച വ്യൂഹങ്ങൾ | ത്രിശൂലവ്യൂഹം<br />([[ത്രിശൂലം|മൂന്നു മുനയുള്ള ശുലത്തിന്റെ ആകൃതി]]) | വജ്ര വ്യൂഹം<br />([[മിന്നൽ|മിന്നൽ പിണരിന്റെ ആകൃതി]]) |} ഏഴാം ദിവസം [[യുധിഷ്ഠിരൻ|യുധിഷ്ഠിരന്റെ]] നേതൃത്വത്തിൽ വജ്രവ്യൂഹം ചമച്ച പാണ്ഡവരെ എതിരിടാൻ കൗരവർ ത്രിശൂലവ്യൂഹം ചമച്ചു. മിന്നൽപിണർ പോലെ അടർക്കളത്തിൽ പലസ്ഥലങ്ങളിലും ഒറ്റയ്ക്കൊറ്റയ്ക്ക് യുദ്ധങ്ങൾ നടന്നു. വിരാടനും ദ്രോണരും ഏറ്റുമുട്ടി. വിരാടന്റെ സഹായത്തിനെത്തിയ പുത്രനായ ശംഖനെ ദ്രോണർ വധിച്ചു. വൃദ്ധനായ ഭൂരിശ്രവസ്സിനെ നേരിട്ട ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ അദ്ദേഹത്തിന്റെ വക്ഷസ്സിൽ 96 അമ്പുകൾ തറച്ചുവെങ്കിലും അതിപരാക്രമിയായ അദ്ദേഹം കീഴടങ്ങാതെ ധൃഷ്ടദ്യുമ്നനെ പരാജയപ്പെടുത്തി അവിടെ നിന്നും ഓടിച്ചു. പാണ്ഡവസേനയുടെ അതിപ്രഹരമായ യുദ്ധത്തിൽ വൃദ്ധനായ കൃപാചാര്യർ ബോധരഹിതനായി തേർത്തട്ടിൽ വീണു. === എട്ടാം ദിവസം ([[ഭീഷ്മപർവ്വം]]) === [[File:Ghatotkacha - Abhimanyu.jpg|170px|thumb|right|യുദ്ധം (ഘടോൽകചനും അഭിമന്യുവും)]] {| class="wikitable" border="1" |- ! എട്ടാം ദിവസം ! കൗരവസേന ! പാണ്ഡവസേന |- | സർവ്വ സൈന്യാധിപൻ | [[ഭീഷ്മർ]] | [[ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ]] |- | കൊല്ലപ്പെട്ട പ്രധാനികൾ (കൊന്നവർ) | [[ഉലൂകൻ]] ([[ഇരാവാൻ]])<br />എട്ട് ധൃതരാഷ്ട്രപുത്രർ (ഭീമൻ)<br />[[ശകുനി|ശകുനിയുടെ]] അനുജന്മാർ (ഇരാവാൻ) | [[ഇരാവാൻ]] <ref>എട്ടാംദിവസം രാത്രികഴിഞ്ഞ് ഒൻപതാം നാൾ സൂര്യോദയത്തിനു മുൻപ് കൃഷ്ണശപഥത്താൽ ഇരാവാൻ തന്റെ തലപൊട്ടി ചിതറിയാണ് മരിച്ചത് എന്നൊരു ഐതിഹ്യം കൂടിയുണ്ട്.</ref> |} [[കൃഷ്ണൻ|കൃഷ്ണന്റെ]] നിർദ്ദേശത്തെ തുടർന്ന് യുദ്ധത്തിൽ ഏർപ്പെടാതിരുന്ന ഇരാവാൻ ആദ്യമായി യുദ്ധം ചെയ്ത ദിവസമായിരുന്നു എട്ടാം ദിവസം. ഭീമൻ തന്റെ വനവാസകാലത്തു വധിച്ച കൃമ്മിരന്റെ പുത്രനായ അലംബുസന്റെ മായാപ്രയോഗത്തിൽ പാണ്ഡവസേന പലപ്പോഴും പകച്ചു നിന്നു. അവന്റെ മായാശക്തിയിലുള്ള ആകാശയുദ്ധത്തിൽ അർജ്ജുനനും ഭീമനും സാരമായി പരിക്കേറ്റു. നാഗകന്യാപുത്രനായ [[ഇരാവാൻ]] ഇതുകണ്ട് അർജ്ജുനനെ സഹായിച്ച് അലംബുസനെതിരായി അതിശക്തമായി നേരിട്ടു. അലംബുസനെ സഹായിക്കാനെത്തിയ ശകുനിയുടെ പുത്രനായ ഉലൂകനെയും ഇരാവാൻ വധിച്ചു. ഭീമൻ ദുര്യോധനന്റെ എട്ട് അനുജന്മാരെ എട്ടാംദിവസം കൊന്നു അതിനെ തുടർന്ന് ഭീമനോട് ഏറ്റുമുട്ടിയ ശകുനിയേയും, ജയദ്രഥനേയും ഘടോത്ക്കചൻ തന്റെ ഇരുമ്പുഗദയുമായി നേരിട്ടു. എട്ടാംദിവസം കഴിഞ്ഞപ്പോൾ ഇരുപക്ഷത്തുമായി എട്ട് [[അക്ഷൗഹിണി|അക്ഷൗഹിണിപടകൾ]] ഇല്ലാതായി. പിറ്റേന്ന് സൂര്യോദയത്തിനു മുൻപായി ഉലൂപിയിൽ അർജ്ജുനനു ജനിച്ച ഇരവാനും കൃഷ്ണശാപത്താൽ മരിച്ചുവീണു. === ഒൻപതാം ദിവസം ([[ഭീഷ്മപർവ്വം]]) === [[File:9th day War Kurukshetra.JPG|170px|thumb|right|യുദ്ധം ഒൻപതാം ദിവസം: [[സുദർശനചക്രം|സുദർശനവുമായി]] നിൽക്കുന്ന [[കൃഷ്ണൻ]], ഭഗവാന്റെ കൈയ്യാൽ മരിക്കാനാഗ്രഹിച്ച് കൈകൂപ്പി നിൽക്കുന്ന [[ഭീഷ്മർ]], അരുതേ എന്നപേക്ഷിക്കുന്ന [[അർജ്ജുനൻ]] (ചിത്രം: പനോരമ & സയൻസ് സെന്റർ-കുരുക്ഷേത്ര)]] {| class="wikitable" border="1" |- ! ഒൻപതാം ദിവസം ! കൗരവസേന ! പാണ്ഡവസേന |- | സർവ്വ സൈന്യാധിപൻ | [[ഭീഷ്മർ]] | [[ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ]] |} [[ഇരാവാൻ|ഇരവാൻറെ]] മരണത്തിനു കാരണമായ അലംബുസനെ വധിക്കണമെന്നുള്ള ദൃഢനിശ്ചയത്തോടെയാണ് പാണ്ഡവർ യുദ്ധം തുടങ്ങിയത്. [[അഭിമന്യു|അഭിമന്യുവും]], [[ഘടോൽകചൻ|ഘടോത്ക്കചനും]] അലംബുസനെതിരായി യുദ്ധം ചെയ്ത് അതിധീരമായി അവനെ നേരിട്ടുവെങ്കിലും മരണത്തിൽ നിന്നും അലംബുസൻ രക്ഷപെട്ടോടി. അർജ്ജുനനെ നേരിട്ട ഭീഷ്മർ അവനെ നിഷ്പ്രയാസം നിരായുധനാക്കി, ഭീഷ്മരുടെ അതിശക്തമായ ബാണങ്ങളേറ്റ് അവശനായി അർജ്ജുനൻ തേർതട്ടിൽ വീണുപോയി. അർജ്ജുനൻ ഭീഷ്മരാൽ വധിക്കപ്പെടുമെന്നവസരത്തിൽ കൃഷ്ണൻ സുദർശനചക്രവുമായി ഭീഷ്മർക്കു നേരെ എഴുന്നേറ്റു. ഭഗവാൻ ചക്രധാരിയായി നിൽക്കുന്നതുകണ്ട് ഭയഭക്തി ബഹുമാനത്തോടെ ഭഗവാൻറെ കൈയ്യാൽ മരിക്കാൻ ആഗ്രഹിച്ച് രണ്ടുകൈയ്യും കൂപ്പി ഭീഷ്മർ തേരിൽ നിന്നും ഇറങ്ങി ശിരസ്സു നമിച്ചു നിന്നു. ഇതുകണ്ട് അർജ്ജുനൻ കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധത്തിൽ ഭഗവാൻ ആയുധം എടുക്കില്ല എന്നുള്ളത് വീണ്ടും ഓർമ്മിപ്പിച്ചു. ഇതോടെ സൂര്യാസ്തമയവും കഴിഞ്ഞു യുദ്ധം അവസാനിപ്പിച്ച് ഇരുകൂട്ടരും മടങ്ങി. ഒൻപതു ദിവസങ്ങൾ കഴിഞ്ഞിട്ടും വിജയം കൈവരിക്കാൻ സാധിക്കാതെ വിഷമിക്കുന്ന പാണ്ഡവരെ കൃഷ്ണൻ അന്നു രാത്രി ഭീഷ്മരുടെ കുടീരത്തിൽ കൊണ്ടുപോയി. അവരുടെ മനോഗതം മനസ്സിലാക്കിയ ഭീഷ്മർ ശിഖണ്ഡിയെ മുന്നിൽ നിർത്തി യുദ്ധംചെയ്യാൻ ഉപദേശിച്ചു. === പത്താം ദിവസം ([[ഭീഷ്മപർവ്വം]]) === [[File:The Death of Bhishma.jpg|170px|thumb|right|ഭീഷ്മർ ശരശയ്യയിൽ]] {| class="wikitable" border="1" |- ! പത്താം ദിവസം ! കൗരവസേന ! പാണ്ഡവസേന |- | സർവ്വ സൈന്യാധിപൻ | [[ഭീഷ്മർ]] | [[ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ]] |- | കൊല്ലപ്പെട്ട പ്രധാനികൾ (കൊന്നവർ) | ഭീഷ്മർ ശരശയ്യയിൽ (ശിഖണ്ഡി+അർജ്ജുനൻ) | -- |} പത്താം ദിവസം [[പാണ്ഡവർ]] ധൃഷ്ടദ്യുമ്നന്റെ സ്ഥാനത്ത് [[ശിഖണ്ഡി|ശിഖണ്ഡിയെ]] നിർത്തി യുദ്ധം ആരംഭിച്ചു. അതിധീരമായി ഏവരും യുദ്ധത്തിൽ ഏർപ്പെട്ടു. [[ദുര്യോധനൻ]] ഭീഷ്മർക്കു തുണയായി ദുശ്ശാസനനെ നിയോഗിച്ചിരുന്നു. അർജ്ജുനൻ ഭീഷ്മരോട് എതിരിട്ടപ്പോൾ ശിഖണ്ഡിയെ മുന്നിൽ നിർത്തി ബാണങ്ങൾ എയ്തു. ശിഖണ്ഡിയെ കണ്ടമാത്രയിൽ ഭീഷ്മർ അവനെതിരെ യുദ്ധം ചെയ്യാതെ അർജ്ജുനനു നേർക്ക് തിരിഞ്ഞു. അർജ്ജുനനും ശിഖണ്ഡിയും ഒരു പോലെതന്നെ ഭീഷ്മർക്കുനേരെ ബാണങ്ങൾ പൊഴിച്ചുകൊണ്ടിരുന്നു. ശിഖണ്ഡിയുടെ മുമ്പിൽ ഭീഷ്മരുടെ വീര്യം സ്തംഭിച്ചുപോയി. ഈ അവസരം പാഴാക്കാതെ അർജ്ജുനൻ ഭീഷ്മരുടെ ശരീരം മുഴുവനും അസ്ത്രങ്ങളാൽ എയ്തുനിറച്ചു. (അഷ്ടവസുക്കളിൽ ഇളയവനായ പ്രഭാസനെ ([[ഭീഷ്മർ]]) തിരിച്ചു ദേവലോകത്തേക്ക് കൂട്ടികൊണ്ടുപോകാൻ വസുക്കളേവരും അവിടെ സന്നിഹിതരായിരുന്നു). [[ശരശയ്യ|ശരശയ്യയിൽ]] വീണ ഭീഷ്മർ അടുത്തുനിന്ന ദുശ്ശാസനനോട് ഇനിയെങ്കിലും യുദ്ധം മതിയാക്കാൻ ഉപദേശിച്ചു. ==== ശരശയ്യ ==== [[File:Ramayan.jpg|170px|thumb|left|അസ്ത്രമെയ്ത് ഭീഷ്മരുടെ ശിരസ്സു നേരെയാക്കുന്ന അർജ്ജുനൻ (മാർബിൾശില്പം:സ്വാമിനാരായൺ ടെമ്പിൾ -[[ഗുജറാത്ത്|ഭുജ്, ഗുജറാത്ത്]])]] ഭീഷ്മരുടെ പതനത്തോടെ കൗരവപട പിന്തിരിഞ്ഞോടി. അന്നു യുദ്ധം മതിയാക്കി ഏവരും മടങ്ങി. പക്ഷേ പാണ്ഡവരും, കൗരവരും മാത്രം ഭീഷ്മർക്കു ചുറ്റും സങ്കടപ്പെട്ടു നിന്നു. ശക്തിയില്ലാതെ താഴേക്ക് തൂങ്ങിക്കിടന്ന ശിരസ്സു നേരെയാക്കാൻ ഭീഷ്മരുടെ ആഗ്രഹപ്രകാരം അർജ്ജുനൻ രണ്ട് അസ്ത്രങ്ങൾ എയ്തു താങ്ങുകൊടുത്തു. ഭീഷ്മർ വീണതോടെ കൗരവരുടെ വീര്യമെല്ലാം ഇല്ലാതായി. പാണ്ഡവർക്ക് സന്തോഷവും സങ്കടവും ഒരുപോലെ തോന്നി. താൻ ഉത്തരായനം തുടങ്ങുന്നവരെ മരിക്കാതെ ഇവിടെ കിടക്കും നിങ്ങൾക്ക് എല്ലാവരും കുടീരങ്ങളിലേക്ക് തിരിച്ചു പോകാമെന്നുള്ള ഭീഷ്മരുടെ നിർബന്ധത്താൽ ഏവരും രാത്രിതന്നെ മടങ്ങി. പിറ്റേന്ന് രാവിലെ കൗരവ-പാണ്ഡവ പുത്രന്മാർ പിതാമഹനെ കാണാൻ എത്തി. അദ്ദേഹത്തിനു ദാഹമുണ്ടെന്നറിയിച്ചപ്പോൾ അർജ്ജുനൻ ഭൂമിയിൽ നിന്നും ഗംഗാജലത്തിന്റെ സ്രോതസ്സ് അവിടെ ഉണ്ടാക്കിക്കൊടുത്തു. അതിനുശേഷം [[കർണ്ണൻ]] ഭീഷ്മരെ കാണാൻ എത്തി. കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധഭൂമിയിൽ ആദ്യമായി കർണ്ണൻ വരുന്നത് അന്നായിരുന്നു. ഭീഷ്മർ യുദ്ധത്തിൽ വീണതിനുശേഷമാണ് കർണ്ണൻ യുദ്ധം ചെയ്യാൻ തുടങ്ങിയത്. === പതിനൊന്നാം ദിവസം ([[ദ്രോണപർവ്വം]]) === [[File:Karna in Kurukshetra.jpg|170px|thumb|right|യുദ്ധം പതിനൊന്നാം ദിവസം: [[കർണ്ണൻ]] ആദ്യമായി യുദ്ധഭൂമിയിൽ എത്തുന്നത് ഇന്നാണ്. (ചിത്രകാരന്റെ ഭാവനയിൽ)]] {| class="wikitable" border="1" |- ! പതിനൊന്നാം ദിവസം ! കൗരവസേന ! പാണ്ഡവസേന |- | സർവ്വ സൈന്യാധിപൻ | ദ്രോണർ | ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ |} ഭീഷ്മരുടെ പതനത്തെത്തുടർന്ന് ദുര്യോധനൻ ആചാര്യനായ ദ്രോണരെ സർവ്വസേനാധിപതിയായി വാഴിക്കുന്നു. തുടർന്നുള്ള അഞ്ചു ദിവസങ്ങൾ ദ്രോണാചാര്യർ കൗരവസേനയ്ക്കു നേതൃത്വം നൽകി. മഹാഭാരതത്തിൽ പതിനൊന്നു മുതൽ പതിനഞ്ചുവരെയുള്ള യുദ്ധദിവസങ്ങൾ വർണ്ണിക്കുന്നത് ദ്രോണപർവ്വത്തിലാണ്. സർവ്വസേനാധിപനായി ദ്രോണരായതിനാൽ ഗ്രന്ഥകർത്താവ് ആ പേരു കൊടുത്തു.<ref name="ReferenceA">മഹാഭാരതം -- ഡോ.പി.എസ്. നായർ ISBN 81-85315-01-9 -- വിദ്യാരംഭം പബ്ലീഷേസ്, മുല്ലയ്ക്കൽ, ആലപ്പുഴ</ref> ദ്രോണപർവ്വത്തിൽ 170 അദ്ധ്യായങ്ങളും 10950 പദ്യങ്ങളും അടങ്ങിയിരിക്കുന്നു. പല പ്രമുഖരും മരിച്ചു വീഴുന്ന കഥാസന്ദർഭങ്ങളോടെ വളരെ വിശദമായിതന്നെ ഗ്രന്ഥകർത്താവ് ഈ ദിവസങ്ങൾ മഹാഭാരതത്തിൽ വർണ്ണിച്ചിരിക്കുന്നു. [[കർണ്ണൻ]] ആദ്യമായി യുദ്ധക്കളത്തിൽ എത്തുന്നത് ഈ ദിവസമാണ്. ആദ്യ പത്തുദിവസങ്ങൾ അദ്ദേഹം യുദ്ധത്തിൽ ഏർപ്പെട്ടില്ല. ധർമ്മപുത്രരെ ജീവനോടെ ബന്ധിക്കുവാൻ ദ്രോണർ പദ്ധതിയിട്ടു. ജീവനോടെ യുധിഷ്ഠിരനെ പിടിച്ചാൽ അതിലൂടെ പാണ്ഡവരെ ഭീഷണിപ്പെടുത്തി മറ്റുകാര്യങ്ങൾ സാധിക്കാമെന്നു മനസ്സിലാക്കിയാണ് ഇതിനു മുതിർന്നത്. ദ്രോണരും, കർണ്ണനും, ദുര്യോധനാദികളും ഒത്തുചേർന്ന് യുധിഷ്ഠിരനെതിരായി യുദ്ധം ആരംഭിച്ചു. ദ്രോണർ യുധിഷ്ഠിരന്റെ വില്ലുമുറിച്ച് അതിനു വഴിയൊരുക്കി. യുധിഷ്ഠിരൻ പിടിക്കപ്പെടുമെന്നഘട്ടത്തിൽ കൃഷ്ണാർജ്ജുനന്മാർ അവിടെ എത്തുകയും യുധിഷ്ഠിരനെ രക്ഷപെടുത്തുകയും ചെയ്തു. പാഞ്ചാല രാജകുമാരനായ ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ പലതവണ ദ്രോണാചാര്യരെ ആക്രമിച്ചു, പക്ഷേ പല സന്ദർഭത്തിലും പാഞ്ചാലകുമാരനു പിന്തിരിഞ്ഞോടേണ്ടിവന്നു. (ഗ്രന്ഥകർത്താവിന്റെ അഭിപ്രായത്തിൽ യുദ്ധസമയത്ത് ദ്രോണർക്ക് 85 വയസ്സുണ്ടായിരുന്നു). === പന്ത്രണ്ടാം ദിവസം ([[ദ്രോണപർവ്വം]]) === [[File:Bhagadatta fighting with Bhima.JPG|170px|thumb|right|യുദ്ധം പന്ത്രണ്ടാം ദിവസം: [[ഭഗദത്തൻ|ഭഗദത്തനോട്]] എതിരിടുന്ന [[ഭീമൻ]] ([[ബേലൂർ|ബേലൂരിലെ]] ശിലാശില്പം)]] {| class="wikitable" border="1" |- ! പന്ത്രണ്ടാം ദിവസം ! കൗരവസേന ! പാണ്ഡവസേന |- | സർവ്വ സൈന്യാധിപൻ | [[ദ്രോണർ]] | [[ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ]] |- | കൊല്ലപ്പെട്ട പ്രധാനികൾ<br />(കൊന്നവർ) | [[ഭഗദത്തൻ]], [[വൃക്ഷസേനൻ]] ([[അർജുനൻ]])<br />കർണ്ണപുത്രർ, ഭഗദത്തപുത്രൻ ([[നകുലൻ]]) | ദർശൻ ([[ഭഗദത്തൻ]]) |- | ഉപയോഗിച്ച വ്യൂഹങ്ങൾ | ദേവവ്യൂഹം<br />([[ദേവൻ|അമാനുഷാകൃതി]]) | ശൃംഗാരകവ്യൂഹം<br />([[കൊമ്പ്|വളഞ്ഞ കൊമ്പിന്റെ ആകൃതി]]) |} പന്ത്രണ്ടാം ദിവസവും ദ്രോണർ യുധിഷ്ഠിരനെ ജീവനോടെ ബന്ധിക്കുന്നതിനായി മഹാവ്യൂഹം (ദേവവ്യൂഹം) ചമച്ചു. ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ ശൃംഗാരകവ്യൂഹവും ചമച്ച് അതിശക്തമായി എതിർത്തു. ഭീമാർജ്ജുനന്മാരുടെ ആക്രമണത്തിൽ കൗരവപ്പട പിന്തിരിഞ്ഞോടി. കൗരവപ്പടയെ തിരിച്ചു യുദ്ധഭൂമിയിൽ നിർത്താനായി ദുര്യോധനൻ [[പ്രാഗ്ജ്യോതിഷ|പ്രാഗ്ജ്യോതിഷത്തിലെ]] രാജാവായിരുന്ന ഭഗദത്തനെ നിയോഗിച്ചു. കൃഷ്ണനാൽ കൊല്ലപ്പെട്ട നരകാസുരന്റെ പുത്രനായിരുന്നു [[ഭഗദത്തൻ]]. വാർദ്ധക്യം ഉണ്ടായിരുന്നെങ്കിലും ആനപ്പുറത്തേറിവന്ന ഭഗദത്തൻ പാണ്ഡവസേനയെ നയിച്ച ഭീമനോട് ഏറ്റുമുട്ടി.<ref>{{Cite web |url=http://www.thekurukshetragame.com/bhagadatta.html |title=ആർക്കൈവ് പകർപ്പ് |access-date=2011-09-17 |archive-date=2011-09-02 |archive-url=https://web.archive.org/web/20110902022523/http://www.thekurukshetragame.com/bhagadatta.html |url-status=dead }}</ref> ഭഗദത്തൻ വൈഷ്ണാവസ്ത്രം പ്രയോഗിച്ച് പാണ്ഡവസേനയെ അതിഭീകരമായി കൊന്നൊടുക്കി. മറ്റാർക്കും തടുക്കാനാവാഞ്ഞ വൈഷ്ണവാസ്ത്രത്തെ കൃഷ്ണൻ നിർവീര്യമാക്കി. ഭഗദത്തന്റെ കൊലയാനയെ [[അഷ്ടദിക് ഗജങ്ങൾ|അഷ്ടദിക് ഗജങ്ങളിൽ]] ഒന്നായ [[സുപ്രതികൻ|സുപ്രതികനോടാണ്]] ഗ്രന്ഥകർത്താവ് ഉപമിച്ചിരിക്കുന്നത്.<ref>മഹാഭാരതം -- ഡോ.പി.എസ്.നായർ -- ISBN 81-85315-01-9 വിദ്യാരംഭം പ്രസിദ്ധീകരണം, ആലപ്പുഴ</ref> ഭഗദത്തന്റെ ആന ഭീമനെ എടുത്ത് മേല്പോട്ട് എറിഞ്ഞു; ഭീമൻ താഴേക്ക് പതിക്കുമ്പോൾ കൊമ്പിൽ കോർത്ത് കൊല്ലാനായി കൊമ്പുകൾ മുകളിലോട്ടാക്കി നിർത്തി. ആ സമയത്ത് അർജ്ജുനൻ അവിടെ എത്തുകയും, ഒരു അമ്പിനാൽ ആനയുടെ ശിരസ്സും, മേല്പോട്ടാക്കി നിർത്തിയിരുന്ന വാലും, ഭഗദത്തന്റെ ശിരസ്സു മുറിച്ച് ഭീമനെ രക്ഷപെടുത്തി. [[ഭഗദത്തൻ|ഭഗദത്തന്റെ]] മരണം കൗരവസേനയ്ക്ക് വലിയ ആഘാതം ഏൽപ്പിച്ചു. ഭഗദത്തന്റെ മരണത്തെ തുടർന്ന്, അവന്റെ പുത്രനെ നകുലനും കർണ്ണപുത്രനായ വൃക്ഷസേനനെ അർജ്ജുനനും വധിച്ചു. ഇതുകണ്ട് പാണ്ഡവസേനയോട് ഏറ്റുമുട്ടിയ മറ്റു കർണ്ണപുത്രന്മാരും നകുലനാൽ കൊല്ലപ്പെട്ടു. മക്കളുടെ ദുരന്തവിവരം അറിഞ്ഞ കർണ്ണൻ കൂടുതൽ സമയം യുദ്ധക്കളത്തിൽ നിൽക്കാനാവാതെ മടങ്ങി. കൗരവസേനയ്ക്കു അതിഭീകരമായ പരാജയമായിരുന്നു പന്ത്രണ്ടാം ദിവസം. ദുഃഖിതനായ ദുര്യോധനൻ അന്ന് യുദ്ധം കഴിഞ്ഞ് ദ്രോണാചാര്യരേയും കർണ്ണനേയും ശകുനിയേയും, ജയദ്രഥനേയും തന്റെ കുടീരത്തിലേക്ക് വിളിച്ചു വരുത്തി. അടുത്തനാൾ എങ്ങനെ പാണ്ഡവസേനയെ തകർക്കാമെന്നുള്ള ചർച്ചകൾ ചെയ്തു. ദ്രോണാചാര്യർ ചക്രവ്യൂഹം ഒരുക്കുവാനും അതിലൂടെ അടുത്ത ദിവസം പാണ്ഡവസേനയെ വിദഗ്ദ്ധമായി എതിരിടാനും പദ്ധതികൾ ആസൂത്രണംചെയ്തു ഏവരും അന്നേക്ക് പിരിഞ്ഞു. === പതിമൂന്നാം ദിവസം ([[ദ്രോണപർവ്വം]]) === [[File:Abhimanyu Vadh.jpg|170px|thumb|right|ചക്രവ്യൂഹത്തിൽ അകപ്പെട്ട [[അഭിമന്യു|അഭിമന്യുവിനെ]] കൗരവർ ചേർന്ന് കൊലപ്പെടുത്തുന്നു (രവിവർമ്മചിത്രം)]] {| class="wikitable" border="1" |- ! പതിമൂന്നാം ദിവസം ! കൗരവസേന ! പാണ്ഡവസേന |- | സർവ്വ സൈന്യാധിപൻ | [[ദ്രോണർ]] | [[ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ]] |- | കൊല്ലപ്പെട്ട പ്രധാനികൾ<br />(കൊന്നവർ) | [[ലക്ഷണൻ]], അശ്മകൻ, ശല്യസഹോദരൻ,<br />ശല്യപുത്രൻ, മാത്രികവദൻ, ബൃഹൽബലൻ, <br />ശകുനിയുടെ സഹോദരർ, സുശർമ്മൻ ([[അർജ്ജുനൻ]]) | [[അഭിമന്യു]] ([[ഭരതൻ (ദുശ്ശാസനപുത്രൻ)|ഭരതൻ]], [[ജയദ്രഥൻ]])<br />സഹദേവ്-മഗധ ([[ദ്രോണർ]]) |- | ഉപയോഗിച്ച വ്യൂഹങ്ങൾ | [[ചക്രവ്യൂഹം]]<br />([[ചക്രം|കറങ്ങുന്ന ചക്രത്തിന്റെ ആകൃതി]])<ref>http://www.thehindu.com/todays-paper/tp-national/tp-karnataka/article1064463.ece</ref> | അർണ്ണവ്യൂഹം ([[സമുദ്രം|സമുദ്രാകൃതി]]) |} പതിമൂന്നാം നാൾ ത്രിഗർത്ത രാജാവായ [[സുശർമ്മൻ]] ദക്ഷിണ സമരമുഖത്തും [[ദ്രോണർ]] [[ചക്രവ്യൂഹം]] ചമച്ച് ഉത്തരഭാഗത്തും നിലയുറപ്പിച്ചു. ചക്രവ്യൂഹത്തിൽ ദ്രോണരെ കൂടാതെ [[അശ്വത്ഥാമാവ്]], [[കർണ്ണൻ]], [[ജയദ്രഥൻ]], [[ദുശ്ശാസനൻ]], ദുര്യോധനപുത്രനായ [[ലക്ഷണൻ]], [[ശല്യർ]] തുടങ്ങിയവർ നിലയുറപ്പിച്ചു. ത്രിഗർത്തനെ സഹായിക്കാൻ കംബോജ രാജാവ് സുദക്ഷിണനും, കൃമ്മീര പുത്രനായ അലംബുസനും തങ്ങളുടെ സേനാവ്യൂഹത്തോടെ എതിരിടാൻ തുടങ്ങി. അതിശക്തമായ കൗരവസേനയുടെ ഉത്തരഭാഗത്തുനിന്നുള്ള ആക്രമണത്തിൽ പാണ്ഡവപ്പട തിരിഞ്ഞോടി തുടങ്ങി. ഇതുമനസ്സിലാക്കി അർജ്ജുനൻ ത്രിഗർത്തനോട് ഏറ്റുമുട്ടി കൗരവസേനയെ ശക്തമായി എതിർത്തു. അർജ്ജുനൻ ഉത്തരഭാഗത്തു നിന്നു യുദ്ധം തുടങ്ങിയപ്പോൾ ചക്രവ്യൂഹം ചമച്ചുനിന്ന [[ദ്രോണർ]] ധർമ്മപുത്രരോടു ഏറ്റുമുട്ടി. ==== ചക്രവ്യൂഹം ==== [[File:Halebid2.JPG|170px|thumb|left|ചക്രവ്യൂഹം (ശിലാശില്പം: [[:en:Hoysaleswara Temple|ഹോസലേശ്വരക്ഷേത്രം]], [[:en:Halebidu|ഹലെബിഡു]], [[കർണ്ണാടകം]])]] ദുര്യോധന നിർദ്ദേശപ്രകാരം ദ്രോണർ അർജ്ജുനനെ അടർക്കളത്തിൽ നിന്നകറ്റി നിർത്തി ചക്രവ്യൂഹം ചമച്ചു യുധിഷ്ഠിരനെ ബന്ധനസ്ഥനാക്കുവാനുള്ള മികച്ചയുദ്ധതന്ത്രമാണ് ഇതുകൊണ്ടു ഉദ്ദേശിച്ചത്. ഒരു പക്ഷേ യുദ്ധം അവസാനിപ്പിക്കുവാനും പാണ്ഡവരെ വീണ്ടും മറ്റൊരു വനവാസത്തിനയക്കുവാനും പതിമൂന്നാം നാളിലെ ഈ യുദ്ധംകൊണ്ടു സാധിക്കുമായിരുന്നു. അതാണ് കൗരവപക്ഷം തലേനാൾ തീരുമാനിച്ചുറപ്പിച്ചത്. [[വ്യാസൻ]] [[മഹാഭാരതം|മഹാഭാരതത്തിൽ]] ചക്രവ്യൂഹം എന്നും, [[എഴുത്തച്ഛൻ]] തന്റെ കൃതിയിൽ പത്മവ്യൂഹം എന്നും പറയുന്നു. മുൻ‌കൂട്ടിയുള്ള പടയൊരുക്കങ്ങളും സേനാവിന്യാസങ്ങളും ഈ വ്യൂഹത്തിൽ പ്രത്യക്ഷത്തിലുണ്ടാവില്ല എന്നുള്ളതാണ് ഈ യുദ്ധവ്യൂഹത്തിനുള്ള പ്രധാന പ്രത്യേകത. കൂമ്പടയുവാൻ തുടങ്ങുന്ന ഒരു താമരയുടെ രൂപത്തിലാണു് സേനാവിന്യാസം എന്നതിനാലാവാം ചക്രവ്യൂഹം പത്മവ്യൂഹമായി എഴുത്തച്ഛൻ എഴുതിയത്. പ്രധാന ഗ്രന്ഥകർത്താവായ വ്യാസനു മുൻതൂക്കം നൽകുമ്പോൾ ചക്രവ്യൂഹം എന്നതാവും ചേരുക. ശത്രു ഉള്ളിലേക്ക് കടക്കുംതോറും വ്യൂഹത്തിലെ ഉള്ളിലേക്കുള്ള പ്രവേശനം ചെറുതായി വരുന്ന രീതിയിലാണ് ഇതിലെ പടനീക്കം. അകത്തും പുറത്തും നിൽക്കുന്ന പോരാളികൾ ഒരു ഭ്രമണപഥത്തിലെന്നവണ്ണം കറങ്ങികൊണ്ടിരിക്കുന്നു. മഹാരഥികൾ അവരവരുടെ യുദ്ധസ്ഥാനങ്ങൾ തുടർച്ചയായി ഇരുദിശകളിലും മാറിക്കൊണ്ടിരിക്കുന്ന ഈ സേനാവിന്യാസം തകർക്കുക വളരെ ബുദ്ധിമുട്ടേറിയതായിരുന്നുവെന്നു വ്യാസമഹാഭാരതത്തിൽ ഗ്രന്ഥകാരൻ എഴുതിയിരിക്കുന്നു. പതിനായിരക്കണക്കിനു പാണ്ഡവസേനകളെ ദ്രോണാചാര്യർ ചക്രവ്യൂഹം ചമച്ച് കൊന്നുതുടങ്ങി. ഇതുകണ്ടു ഭയവിഹ്വലനായ ധർമ്മപുത്രർ അഭിമന്യുവിനെ ചക്രവ്യൂഹം തകർക്കാൻ നിയോഗിച്ചു. അവനെ സഹായിക്കാൻ ഘടോൽകചനും എത്തി. അഭിമന്യു ധീരനായി ചക്രവ്യൂഹം ഭേദിച്ച് ഉള്ളിൽക്കയറി. ഭീമനും, യുധിഷ്ഠിരനും, നകുല-സഹദേവന്മാരും അഭിമന്യുവിനെ സഹായിക്കാൻ എത്തി. ചക്രവ്യൂഹത്തിന്റെ പുറത്തുനിൽക്കുന്ന യോദ്ധാക്കളെ ചെറുത്ത് നിർത്തുകയും അവരെ തോൽപ്പിച്ച് ഉള്ളിൽ കടക്കാൻ ശ്രമിക്കുകയുമായിരുന്നു ഇവരുടെ ലക്ഷ്യം. പക്ഷേ [[ജയദ്രഥൻ]] അവരെ എല്ലാവരെയും തടഞ്ഞു നിർത്തി അതിധീരമായി യുദ്ധം ചെയ്തു. (''അർജ്ജുനനെ ഒഴിച്ച് പാണ്ഡവരെ നാലുപേരെയും യുദ്ധത്തിൽ ഒരു പ്രാവശ്യം തടഞ്ഞു നിർത്താനുള്ള വരം [[ശിവൻ|ശിവനിൽ]] നിന്നും ജയദ്രഥൻ സമ്പാദിച്ചിരുന്നു''). ഘടോൽകചന്റെ ശക്തമായ ആക്രമണവും ജയദ്രഥന്റെ ചെറുത്തു നിൽപ്പിനു മുൻപിൽ ഒരു പ്രയോജനവും ചെയ്തില്ല. ചക്രവ്യൂഹത്തിനുള്ളിലകപ്പെട്ട അഭിമന്യുവിനു പുറത്തുകടക്കാൻ കഴിയാതെ വന്നു. അവനെ തനിച്ച് കൗരവസേന ചുറ്റുംനിന്നു ആക്രമിക്കാൻ ഇതുമൂലം സാധിച്ചു. ഒടുവിൽ അഭിമന്യു തനിച്ച് ഉള്ളിൽ നിന്നു കൗരവർക്കെതിരെ യുദ്ധം ചെയ്തു. അഭിമന്യുവിനോട് ഏറ്റുമുട്ടിയ ദുര്യോധനപുത്രനായ ലക്ഷണനെ അഭിമന്യു ഒരസ്ത്രത്താൽ തലമുറിച്ചു കൊന്നു. ഇതിനെത്തുടർന്ന് അവനോട് ഏറ്റുമുട്ടിയ ശകുനിയുടെ സഹോദന്മാരെയും, ബൃഹൽബലനേയും അഭിമന്യു വധിച്ചു. ഈ സമയം കർണ്ണൻ ഒളിയമ്പെയ്ത് അഭിമന്യുവിന്റെ വില്ലിന്റെ ഞാൺ മുറിച്ചു <ref>യുദ്ധം അനുശാസിച്ച നിയമങ്ങൾ -- [12: ന്യായരഹിതമായ പോരാട്ടത്തിൽ ആരും ഏർപ്പെടരുത്]</ref>. ദ്രോണർ അവന്റെ കുതിരകളേയും കൊന്നുകളഞ്ഞു <ref>യുദ്ധം അനുശാസിച്ച നിയമങ്ങൾ -- [08: യുദ്ധത്തിൽ പങ്കെടുക്കാത്തവനെയൊ, മൃഗത്തെയൊ ആക്രമിക്കരുത്]</ref>. തേരാളിയായ സുമിത്രനെ ശല്യർ ഗദകൊണ്ട് അടിച്ചുകൊന്നു <ref name="ReferenceB">യുദ്ധം അനുശാസിച്ച നിയമങ്ങൾ -- [06: നിരായുധനെ ആക്രമിക്കരുത്]</ref>. തേരും തേരാളി ഇല്ലാതായപ്പോൾ നിലത്തുനിന്നു യുദ്ധം തുടർന്ന അഭിമന്യുവിന്റെ വാളും പരിചയും കർണ്ണനും ദ്രോണരും ചേർന്ന് ഒളിയമ്പെയ്ത് തെറിപ്പിച്ചുകളഞ്ഞു. നിരായുധനായ അഭിമന്യുവിനോടു ചെയ്യുന്ന ചതിപ്രയോഗം യുദ്ധനീതിയല്ലെന്ന് ദ്രോണരെ കർണ്ണൻ പലപ്പോഴും ഓർമ്മപ്പെടുത്തിയെങ്കിലും അതുകൂട്ടാക്കാതെ ദ്രോണർ അഭിമന്യുവിനെ ചതിയാൽ കൊല്ലാൻ നിർദ്ദേശിച്ചു <ref>യുദ്ധം അനുശാസിച്ച നിയമങ്ങൾ -- [04: ഒരാളുപോലും മറ്റുള്ളവരാൽ ചുറ്റപ്പെട്ട് ആക്രമിക്കപ്പെടരുത്]</ref>. നിരായുധനായ അഭിമന്യു തകർക്കപ്പെട്ട തേരിന്റെ ചക്രവുമായി ചുറ്റും നിന്നു ആക്രമിക്കുന്ന കൗരവസേനയോട് അതിധീരമായി പോരാടി. പക്ഷേ കൗരവ പ്രമുഖന്മാരെല്ലാവരും ചേർന്ന് ബാലനായ അഭിമന്യുവിനെ ചതിപ്രയോഗത്തിൽ കൊന്നു കളഞ്ഞു. അവസാന നിമിഷത്തിലും അവൻ തന്നെ ആക്രമിച്ച ദുശ്ശാസനന്റെ പുത്രനായ [[ഭരതൻ (ദുശ്ശാസനപുത്രൻ)|ഭരതനെ]] ഗദകൊണ്ട് തലയ്ക്കടിച്ചു സാരമായ പരിക്കേൽപ്പിച്ചു. അവസാന സമയത്തും അവന്റെ പോരാട്ടത്തിൽ ഭയവിഹ്വലരായി ദുശ്ശാസനനും, ശല്യരും പിന്തിരിഞ്ഞോടി. അവസാന ശ്വാസംവരെയും തന്റെ പിതാവിനുവേണ്ടി ജീവിച്ച് ധീരപുത്രനായി അഭിമന്യു വീരസ്വർഗ്ഗം പൂകിയതായി ഗ്രന്ഥകാരൻ മഹാഭാരതത്തിൽ ദ്രോണപർവ്വത്തിൽ എഴുതിയിരിക്കുന്നു. ==== അർജ്ജുനശപഥം ==== [[അഭിമന്യു|അഭിമന്യുവിന്റെ]] മരണം പാണ്ഡവരെ വളരെയേറെ ദുഃഖത്തിലാഴ്ത്തി. യുധിഷ്ഠിരന്റെ നിർദ്ദേശത്തെ തുടർന്നായിരുന്നു ചക്രവ്യൂഹം അഭിമന്യു ഭേദിച്ച് അകത്തുകടന്നതും മരണപ്പെട്ടതും. ആ കാരണത്താൽ [[യുധിഷ്ഠിരൻ]] വളരെയധികം സങ്കടപ്പെട്ടു. അദ്ദേഹത്തിനു മുൻപിൽ [[വ്യാസൻ]] ആഗതനായി ഷോഡശരാജാക്കന്മാരുടെ കഥകൾ വിസ്തരിക്കുകയും തുടർന്ന് പല ഉപദേശങ്ങളും നൽകി അദ്ദേഹം സമാധാനിപ്പിച്ചു. മകന്റെ മരണ വാർത്തയറിഞ്ഞ അർജ്ജുനൻ മോഹാലസ്യപ്പെട്ടുവീണു. കൃഷ്ണൻ അർജ്ജുനനെ സമാധാനപ്പെടുത്തി. പക്ഷേ ദുഃഖാർത്തനായ അർജ്ജുനൻ തന്റെ പുത്രനെ കൊന്ന ജയദ്രഥന്റെ ശിരസ്സ് നാളെ സൂര്യാസ്തമയത്തിനു മുൻപു എയ്തുവീഴ്തുമെന്നും, അല്ലെങ്കിൽ ഗാണ്ഢീവത്തോടെ അഗ്നിയിൽ ചാടിമരിക്കുമെന്നും [[ശപഥം]] എടുത്തു. പുത്രദുഃഖത്താൽ സങ്കടപ്പെടുന്ന അർജ്ജുനനെ സമാധാനിപ്പിക്കാൻ കൃഷ്ണൻ അന്നു രാത്രിതന്നെ ദേവലോകത്ത് കൂട്ടിക്കൊണ്ടുപോയി വീരസ്വർഗ്ഗം പ്രാപിച്ച പുത്രനെ കാണിച്ചു കൊടുത്തു. അർജ്ജുനന്റെ ഉഗ്രശപഥം ഇതിനോടകം ചാരന്മാർ മുഖാന്തരം കൗരവർ അറിഞ്ഞുകഴിഞ്ഞിരുന്നു. എങ്ങനെയും ജയദ്രഥനെ രക്ഷിക്കണമെന്നു ഏവരും ചേർന്നു തീരുമാനം എടുത്തു. === പതിനാലാം ദിവസം ([[ദ്രോണപർവ്വം]]) === [[File:Arjuna Kills Jaydhratha.jpg|170px|thumb|right|അർജ്ജുന ശപഥവും, ജയദ്രഥ വധവും (എണ്ണ ഛായാചിത്രം)]] {| class="wikitable" border="1" |- ! പതിനാലാം ദിവസം ! കൗരവസേന ! പാണ്ഡവസേന |- | സർവ്വ സൈന്യാധിപൻ | [[ദ്രോണർ]] | [[ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ]] |- | കൊല്ലപ്പെട്ട പ്രധാനികൾ<br />(കൊന്നവർ) | [[ജയദ്രഥൻ]] ([[അർജ്ജുനൻ]])<br />[[ഭരതൻ (ദുശ്ശാസനപുത്രൻ)|ഭരതൻ]] ([[ഘടോൽകചൻ]])<br />[[വൃക്ഷസേനൻ]] ([[ഭീമൻ]])<br />[[അലംബുസൻ]] ([[ഘടോൽകചൻ]])<br />[[ബാൽഹികൻ]] ([[ഭീമൻ]])<br />[[സോമദത്തൻ]] ([[സാത്യകി]])<br />[[ഭൂരിശ്രവസ്സ്]] ([[സാത്യകി]]) | [[ഘടോൽകചൻ]] ([[കർണ്ണൻ]]) |- | ഉപയോഗിച്ച വ്യൂഹങ്ങൾ | കമലവ്യൂഹം ([[താമര|വിരിഞ്ഞ താമരപൂവിന്റെ ആകൃതി]])<br />സൂചിവ്യൂഹം ([[സൂചി|സൂചിയുടെ ആകൃതി]])<br />ചക്രവ്യൂഹം ([[ചക്രം|കറങ്ങുന്ന ചക്രത്തിന്റെ ആകൃതി]]) | മാലവ്യൂഹം ([[പുഷ്പം|പുഷ്പചക്രാകൃതി]]) |} പതിനാലാം ദിവസം രാവിലെ കൃഷ്ണൻ അർജ്ജുനനേയും കൂട്ടി ഉത്തരയേയും, സുഭദ്രയേയും, പാഞ്ചാലിയേയും കണ്ട് അഭിമന്യുവിന്റെ മരണവിവരം അറിയിക്കാൻ അവർ താമസിച്ചിരുന്ന സ്യമന്തകതീർത്ഥക്കരയിലേക്ക് തിരിച്ചു. ദുഃഖവാർത്തയറിഞ്ഞ് [[ഉത്തര|ഉത്തരയും]], [[സുഭദ്ര|സുഭദ്രയും]] ബോധരഹിതരായി. എല്ലാവരേയും സമാശ്വസിപ്പിച്ചു കൃഷ്ണാർജ്ജുനന്മാർ തിരിച്ച് കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധഭൂമിയിൽ എത്തിച്ചേർന്നു. അർജ്ജുനശപഥത്തിൽ സംഭ്രീതനായ ജയദ്രഥനെ സംരക്ഷിക്കേണ്ടത് [[കൗരവർ|ദുര്യോധനാദികളുടെ]] ചുമതലയായിരുന്നു. ഒരേയൊരു സഹോദരിയായ [[ദുശ്ശള|ദുശ്ശളയുടെ]] ഭർത്താവ് സിന്ധുരാജാവായ [[ജയദ്രഥൻ|ജയദ്രഥനെ]] രക്ഷിക്കുവാനായി കൗരവർ കമലവ്യൂഹവും അതിനുള്ളിൽ സൂചിവ്യൂഹവും ചമച്ച് (ഇരട്ടവ്യൂഹങ്ങൾ) ജയദ്രഥനെ അതിനുള്ളിൽ നിർത്തി. ജയദ്രഥനു ചുറ്റും ശല്യരും, കർണ്ണനും, അശ്വത്ഥാമാവും, കൃപാചാര്യരും കാവൽ നിന്നു. അതിനു മുൻപിലായി ഭൂരിശ്രവസ്സും, വൃക്ഷസേനനും സൂചിവ്യൂഹത്തിന്റെ പ്രവേശനഭാഗത്ത് കൃതവർമ്മാവും ജയദ്രഥനെ രക്ഷിക്കാൻ നിലയുറപ്പിച്ചു. അതിനു പുറത്ത് കമലവ്യൂഹം ചമച്ച് ദുര്യോധനനും, ദുശ്ശാസനനും ആരെയും ഉള്ളിൽ കടക്കാതിരിക്കാൻ അതിശക്തമായി കാവൽ നിന്നു. ഏറ്റവും പുറത്ത് ദ്രോണാചാര്യരും നിലയുറപ്പിച്ചു. ജയദ്രഥനെ ഇന്ന് സൂര്യാസ്തമയം വരെ രക്ഷിക്കുമ്പോൾ അർജ്ജുനൻ സ്വയം മരിച്ചു കൊള്ളുമെന്നുള്ള അർജ്ജുനശപഥം അവരെ കൂടുതൽ രക്ഷോമുഖന്മാരായി പ്രവർത്തിക്കുവാൻ കാരണമാക്കി. ==== ജയദ്രഥവധം ==== [[File:Death of Jayadratha.jpg|170px|thumb|left|ചിത്രം: ജയദ്രഥവധം]] ധർമ്മപുത്രർക്കു കൂട്ടായി സാത്യകിയെ നിർത്തിയാണ് നാലു അനുജന്മാരും യുദ്ധത്തിനു പുറപ്പെട്ടത്. അർജ്ജുനന്റെ ഇന്നത്തെ ലക്ഷ്യം ജയദ്രഥവധം മാത്രമായിരുന്നു. യുദ്ധഭൂമിയിൽ മുഴുവനും തിരഞ്ഞിട്ടും ജയദ്രഥനെ കണ്ടെത്താൻ പാർത്ഥനായില്ല. അവസാനം ജയദ്രഥൻ പത്മവ്യൂഹത്തിനുള്ളിലാണെന്നു മനസ്സിലാക്കി, ഭീമനും അർജ്ജുനനും ചേർന്ന് പത്മവ്യൂഹം തകർത്തു അകത്തുകടക്കാൻ ശ്രമിച്ചു. ധർമ്മപുത്രരുടെ നിർദ്ദേശത്തെത്തുടന്ന് സാത്യകിയും യുദ്ധക്കളത്തിൽ അർജ്ജുനനെ സഹായിക്കാൻ ഇതിനോടകം എത്തിച്ചേർന്നു. ദ്രോണരും, ദുര്യോധനനും, ദുശ്ശാസനനും ചേർന്ന് ഇവരെ അതിശക്തമായി എതിർത്തു. ദ്രോണരൊഴികെ ഏവരും പരാജിതനായി അവിടെ നിന്നും മാറിക്കളഞ്ഞു. അവസാനം പത്മവ്യൂഹം തകർത്ത് ദ്രോണരേയും അവിടെ നിന്നകറ്റാൻ പാർത്ഥനായി. അതിനെത്തുടർന്ന് പാർത്ഥനോട് സൂചിവ്യൂഹം ചമച്ചു എതിർത്തുനിന്ന കൃതവർമ്മാവ് ഗത്യന്തരമില്ലാതെ ഓടിക്കളഞ്ഞു. പിന്നീട് ഇവരെ എതിർത്ത ഭൂരിശ്രവസ്സിനേയും വൃക്ഷസേനനേയും സാത്യകിയും ഭീമനും ചേർന്നു കൊന്നു. പുറത്തു നടക്കുന്ന ശബ്ദബഹുലമായ യുദ്ധകാഹളത്തിൽ ഭയാകുലനായ ജയദ്രഥനെ കർണ്ണൻ സമാശ്വസിപ്പിച്ചുകൊണ്ടിരുന്നു. എങ്ങനെയും ജയദ്രഥനെ രക്ഷിക്കണമെന്നു തീരുമാനിച്ച് യുദ്ധത്തിൽ നിന്നും ഓടിമാറിയവർ വീണ്ടും ധൈര്യം വീണ്ടെടുത്ത് തിരിച്ച് അവിടെതന്നെ എത്തിച്ചേർന്നു. ഈ സമയം കൃഷ്ണൻ തന്റെ സുദർശന ചക്രത്താൽ സൂര്യബിംബത്തെ മറയ്ക്കുകയും സൂര്യാസ്തമയമായി എന്നു തെറ്റിധരിച്ച് ഏവരും യുദ്ധം മതിയാക്കി. കൗരവർ അർജ്ജുനന്റെ ആത്മാഹുതി കാണുവാൻ കൂട്ടത്തോടെ ഒത്തുകൂടി. അവസാനം ജയദ്രഥനും പുറത്തുവന്നു എന്നു മനസ്സിലാക്കിയപ്പോൾ കൃഷ്ണൻ സൂര്യന്റെ മറമാറ്റി സുദർശനത്തെ തിരിച്ചെടുത്തു. സമയം ഒട്ടുപാഴാക്കാതെ അർജ്ജുനനോട് അമ്പ് എയ്ത് ജയദ്രഥനെ നിഗ്രഹിക്കാൻ നിർദ്ദേശിച്ചു. ജയദ്രഥന്റെ നിർജ്ജീവമായ തല ആരു നിലത്തിടുന്നൊവൊ അവന്റെ ശിരസ്സു പൊട്ടിപോകാനുള്ള വരം ജയദ്രഥന്റെ അച്ഛൻ ഭഗവാൻ ശിവനിൽ നിന്നും സമ്പാദിച്ചിരുന്നു. അതിനാൽ ഒന്നിനു പുറകെ ഒന്നായി അമ്പെയ്ത് ജയദ്രഥന്റെ ശിരസ്സ് സിന്ധുരാജ്യംവരെ എത്തിച്ചു. സന്ധ്യാവന്ദനത്തിനായി പുറത്തേക്കിറങ്ങിയ വൃദ്ധക്ഷത്രന്റെ മടിത്തട്ടിലേക്കാണ് തലവന്നു വീണത്. പെട്ടെന്നു മടിയിൽ തലവീണപ്പോൾ പേടിച്ച് തട്ടിത്താഴെയിടുകയും കൂട്ടത്തിൽ ആ വൃദ്ധപിതാവിന്റെ ശിരസ്സും തകർന്നുപോയി. ജയദ്രഥവധത്തിനുശേഷം വീണ്ടും യുദ്ധംതുടർന്നു അർജ്ജുനനും കൃപരുമായി യുദ്ധംചെയ്തെങ്കിലും കൃപർ അവശനായി മടങ്ങി. ==== രാത്രിയുദ്ധം ==== [[File:Karna kills Ghatotkacha.jpg|170px|thumb|left|ചിത്രം: രാത്രിയുദ്ധത്തിൽ കർണ്ണൻ ഘടോൽകചനെ കൊല്ലുന്നു]] പകൽ നടന്ന യുദ്ധത്തിൽ ഉണ്ടായ കൗരവപ്പടയുടെ പരാജയം ദുര്യോധനനെ വളരെയധികം ദുഃഖത്തിലാഴ്ത്തി. ദുര്യോധനൻ ദ്രോണരുടെ കുടീരത്തിൽ വന്ന് അന്നു പകലു സംഭവിച്ച പരാജയകാരണങ്ങൾ ചർച്ച ചെയ്തു, കൂട്ടത്തിൽ ദ്രോണരോട് കയർത്തു സംസാരിക്കുകയും ചെയ്തു. കോപാകുലനായ ദ്രോണർ രാത്രിയുദ്ധം ചെയ്യാൻ തയ്യാറായി യുദ്ധക്കളത്തിലെത്തി ശംഖുനാദവും പടഹധ്വനിയും മുഴക്കി. ദ്രോണാചാര്യരുടെ ശംഖുവിളികേട്ട് പാണ്ഡവസേനയും യുദ്ധത്തിനായി എത്തിച്ചേർന്നു. കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധത്തിലെ ആദ്യ രാത്രിയുദ്ധമായിരുന്നു ഇത്. രാത്രീഞ്ചരനായ ഘടോൽകചനു വളരെ ശക്തമായി ആക്രമണം നടത്തുവാൻ രാത്രിയുദ്ധം സഹായിച്ചു. അവന്റെ മുൻപിൽ വന്നുപെട്ട എല്ലാത്തിനേയും കാലപുരിക്കയച്ചുകൊണ്ട് അതിധീരമായി കൗരവപ്പടയോട് ഏറ്റുമുട്ടി. [[ഇരാവാൻ|ഇരവാന്റെ]] മരണത്തിനു കാരണക്കാരനായ [[അലംബുസൻ|അലംബുസനെ]] ([[കൃമ്മീരൻ|കൃമ്മീരപുത്രൻ]]) ഈ രാത്രിയിലാണ് [[ഘടോൽകചൻ]] കൊല്ലുന്നത്. ദ്രോണരും, കൃതവർമ്മാവും, ശല്യരും, കൃപരും, ദുര്യോധനാദികളും എന്നുവേണ്ട കൗരവസേനയിലെ ഏവരും രാത്രിയിലെ നിഴലിൽ എവിടെയൊക്കൊയൊ പ്രണരക്ഷാർത്ഥം ഓടിഒളിച്ചു. കർണ്ണനു തന്റെ സാരഥിയേയും, രഥവും, കുതിരകളേയും നഷ്ടമായി. ഘടോൽകചനാൽ കർണ്ണൻ വധിക്കപ്പെടുമെന്നുള്ള ഘട്ടത്തിൽ [[ദേവേന്ദ്രൻ]] കൊടുത്ത ദിവ്യവേൽ അവനു നേരെ പ്രയോഗിച്ചു. (അർജ്ജുനനു വേണ്ടി സൂക്ഷിച്ചു വെച്ചിരുന്ന വേലാണ് ഘടോൽകചന്റെ ജീവനെടുത്തത്). [[ശന്തനു|ശന്തനുവിന്റെ]] അനുജനായ [[ബാൽഹികൻ|ബാൽഹികനും]] കൗരവസേനയിൽ പങ്കെടുത്തിരുന്നു. വാഹലികം (ഇപ്പോൾ കാശ്മീർ) എന്ന രാജ്യത്തിലെ രാജാവായിരുന്നു അദ്ദേഹം. അദ്ദേഹവും അദ്ദേഹത്തിന്റെ പുത്രൻ സോമദത്തനും, സോമദത്തന്റെ പുത്രൻ ഭൂരിശ്രവസ്സും, ഭൂരിശ്രവസ്സിന്റെ പുത്രന്മാരും കൗരവസേനയിൽ ഉൾപ്പെട്ടിരുന്നു. കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധത്തിൽ പങ്കെടുത്ത ഏറ്റവും പ്രായം കൂടിയ വ്യക്തിയായിരുന്നു ബാൽഹികൻ (ഭീഷ്മരുടെ ഇളയച്ഛൻ). ബാൽഹികനെ രാത്രിയുദ്ധത്തിൽ ഭീമൻ കൊന്നു. (ഭീമന്റെ പിതാവ്, പാണ്ഡുവിന്റെ പിതാവ്, വിചിത്രവീരന്റെ പിതാവ്, ശന്തനുവിന്റെ ഇളയച്ഛനാണ് [[ബാൽഹികൻ]]). സോമദത്തനേയും, ഭൂരിശ്രവസ്സിനേയും, അവന്റെ പുത്രന്മാരെയും സാത്യകിയും കൊന്നു. ഈ യുദ്ധത്തിൽ രണ്ടുസേനകളിലും നിരവധി നാശനഷ്ടങ്ങളാണ് ഉണ്ടായത്. രാത്രിയുദ്ധം അവസാനിപ്പിച്ച് തിരിച്ചു മടങ്ങിയെത്തിയ പാണ്ഡവർ കൃഷ്ണന്റെ നിർദ്ദേശത്താൽ മണ്ണുകുഴച്ച് ഒരാനയെ ഉണ്ടാക്കി അതിനു [[അശ്വത്ഥാമാവ്]] എന്നുപേരിട്ടു. അതിനുശേഷം വാളുകൊണ്ട് അതിന്റെ തലവെട്ടിമാറ്റി. === പതിനഞ്ചാം ദിവസം ([[ദ്രോണപർവ്വം]]) === [[File:Kripa and shikhandi.jpg|170px|thumb|right|ചിത്രം: യുദ്ധത്തിലേർപ്പെട്ടിരിക്കുന്ന കൃപാചാര്യരും ശിഖണ്ഡിയും]] {| class="wikitable" border="1" |- ! പതിനഞ്ചാം ദിവസം ! കൗരവസേന ! പാണ്ഡവസേന |- | സർവ്വ സൈന്യാധിപൻ | [[ദ്രോണർ]] | [[ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ]] |- | കൊല്ലപ്പെട്ട പ്രധാനികൾ (കൊന്നവർ) | [[ദ്രോണർ]] ([[ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ]]) | -- |} പാണ്ഡവരേയും സൈന്യത്തേയും മുഴുവനായി നശിപ്പിക്കാനുള്ള തയ്യാറെടുപ്പോടെയാണ് ദ്രോണർ പതിനഞ്ചാം ദിവസം യുദ്ധഭൂമിയിൽ എത്തിയത്. ധർമ്മാധർമ്മങ്ങളെ മറന്ന് പൈശാചികമായ നരവേട്ടയാണ് ആചാര്യൻ ചെയ്തുകൊണ്ടിരുന്നത്. ആർക്കുവേണ്ടിയാണെന്നൊ, എന്തിനുവേണ്ടിയാണെന്നൊ മറന്നുള്ള ദ്രോണാചാര്യരുടെ യുദ്ധംകണ്ട് വിശ്വാമിത്രൻ, അത്രി, വസിഷ്ഠൻ, അംഗിരസ്സ് എന്നിമഹർഷിമാർ അവിടേക്ക് എഴുന്നള്ളി ദ്രോണരെ ക്രൂരപ്രവൃത്തികളിൽ നിന്നും പിന്തിരിയാൻ ഉപദേശിച്ചു. പക്ഷേ തനിക്കു സ്വാതന്ത്ര്യം ഇല്ല എന്നു മറുപടി പറഞ്ഞ് ബ്രാഹ്മണനായ അദ്ദേഹം ഹിംസാത്മകമായ ക്ഷത്രിയധർമ്മം തുടർന്നു. ശത്രുസേനയെ ഒരസ്ത്രത്താൽതന്നെ ഉന്മൂലനാശം വരുത്തുവാനായി ആഗ്നേയാസ്ത്രം പ്രയോഗിക്കാൻ ഭാവിക്കുന്നതുകണ്ട് ഭഗവാൻ കൃഷ്ണൻ സുദർശനം കയ്യിലെടുത്തു. ഈ സമയം യുധിഷ്ഠിരൻ ഇങ്ങനെ വിളിച്ചു പറഞ്ഞു. '''[[അശ്വത്ഥാമാവ്|ഗുരോ! അശ്വത്ഥാമാവ് കഴുത്തറുത്ത് കൊല്ലപ്പെട്ടിരിക്കുന്നു]].''' ഇതു കേട്ട് ദ്രോണർ രഥത്തിൽ സതംഭിച്ചിരുന്നുപോയി. ധർമ്മപുത്രർ ഒരിക്കലും കളവുപറയില്ല എന്നു നന്നായി അറിയാമായിരുന്ന ദ്രോണർ സങ്കടത്തോടെ താന്തശരീരനായി നിൽക്കുമ്പോൾ പ്രതികാരബുദ്ധിയോടെ [[ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ]] വാളുമായി പാഞ്ഞടുത്തു. പക്ഷേ ദ്രോണർ അവനെ അമ്പെയ്തു ദൂരെ പായിച്ചു. ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ ഇരുപത്തിഒന്നു തവണ ദ്രോണരെ വെട്ടുവാനായി പാഞ്ഞടുത്തെങ്കിലും ദ്രോണാർ അപ്പോഴൊക്കെ അവനെ തിരിച്ചു ഓടിച്ചു. ഈ സമയം ഭീമൻ വിളിച്ചു പറഞ്ഞു. ഗുരുനാഥാ! അശ്വത്ഥാമാവ് മരിച്ചു കിടക്കുമ്പോൾ അങ്ങ് വീണ്ടും നരവേട്ടയാടി ആനന്ദിക്കുവാണോ? ഇതുകേട്ട് ദുഃഖാർത്ഥനായ ആചാര്യൻ തന്റെ അമ്പും വില്ലും ആവനാഴിയും എല്ലാം വലിച്ചെറിഞ്ഞ് ചിന്താധീനനായി തേർതട്ടിലിരുന്നു. ആ സമയം ഒട്ടും കളയാതെ ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ മിന്നൽപ്പിണർ വേഗത്തിൽ ഓടിയടുത്തു, തന്റെ വാളിനാൽ ദ്രോണരുടെ തലയറുത്തു താഴെയിട്ടു.<ref name="ReferenceB"/> എല്ലാം ഒരു നിമിഷം കൊണ്ടു കഴിഞ്ഞു. യുദ്ധനിയമം അനുശാസിക്കാത്ത പ്രവൃത്തികണ്ട് സാത്യകി ധൃഷ്ടദ്യുമ്നനോട് പരുഷമായി എതിർത്തു സംസാരിച്ചെങ്കിലും ഭീമൻ ഇടപെട്ടു സാത്യകിയെ സമാധാനപ്പെടുത്തി. പിതാവ് മരിച്ചതറിഞ്ഞ് [[അശ്വത്ഥാമാവ്]] അവിടെ ഓടിയെത്തി. വന്നപാടേ ഒന്നുമാലോചിക്കാതെ സംഹാരരുദ്രനായി നാരായണാസ്ത്രം പ്രയോഗിച്ചു. ജ്വലിച്ചുവരുന്ന അസ്ത്രത്തെ ഒട്ടും ഭയപ്പെടാതെ വന്ദിച്ചു നമസ്കരിക്കാൻ കൃഷ്ണനും അർജ്ജുനനും വിളിച്ചു പറഞ്ഞു. പക്ഷേ ഭീമൻ മാത്രം അതുകേൾക്കാതെ നിരസിച്ചു നിന്നു. ഉപദേശിച്ചു നിൽക്കാൻ സമയമില്ല എന്നു മനസ്സിലാക്കി അർജ്ജുനൻ ഓടിയെത്തി ഭീമനെ ബലമായി കെട്ടിപ്പിടിച്ചു നിലത്തു നമസ്കരിപ്പിച്ചു. നാരായണാസ്ത്രം ഫലം കാണാതെ വന്നപ്പോൾ അശ്വത്ഥാമാവ് ആഗ്നേയാസ്ത്രം പ്രയോഗിച്ചു. അർജ്ജുനൻ വരുണാസ്ത്രം അയച്ച് അതിനെ തടുത്തു. കൂടുതൽ അവിടെ നിൽക്കാൻ ആഗ്രഹിക്കാതെ അശ്വത്ഥാമാവ് ഒരു ഭ്രാന്തനെപ്പോലെ പടക്കളത്തിൽ നിന്നും ഓടിമറഞ്ഞു. സൂര്യൻ അസ്തമിച്ചതോടെ യുദ്ധം മതിയാക്കി ഏവരും പടകുടിരങ്ങളിലേക്ക് മടങ്ങി. === പതിനാറാം ദിവസം ([[കർണ്ണപർവ്വം]]) === [[File:Arjuna and His Charioteer Krishna Confront Karna.jpg|170px|thumb|right|ചിത്രം: കർണ്ണനും അർജ്ജുനനും യുദ്ധഭൂമിയിൽ കണ്ടുമുട്ടുമ്പോൾ]] {| class="wikitable" border="1" |- ! പതിനാറാം ദിവസം ! കൗരവസേന ! പാണ്ഡവസേന |- | സർവ്വ സൈന്യാധിപൻ | [[കർണ്ണൻ]] | [[ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ]] |- | കൊല്ലപ്പെട്ട പ്രധാനികൾ<br />(കൊന്നവർ) | ചിത്രസേനൻ ([[ശ്രുതകർമ്മാവ് ]])<br />ചിത്രൻ ([[പ്രതിവിന്ധ്യൻ]])<br />ത്രിഗർത്തസേന ([[അർജ്ജുനൻ]])<br />പ്രൗണ്ഡകൻ ([[നകുലൻ]]) | കേകേയ സേന (കർണ്ണൻ)<br /> |- | ഉപയോഗിച്ച വ്യൂഹങ്ങൾ | മകരവ്യൂഹം ([[ചീങ്കണ്ണി|മുതലയുടെ ആകൃതി]]) | അർദ്ധചന്ദ്രവ്യൂഹം ([[ചന്ദ്രൻ|ചന്ദ്രക്കലയുടെ ആകൃതി]]) |} ദ്രോണരുടെ മരണത്തെത്തുടർന്ന് പതിനാറാം ദിവസം രാവിലെ സൂര്യോദയത്തെ തുടർന്ന് [[ദുര്യോധനൻ]] സൂര്യപുത്രനെ സർവ്വസേനാധിപതിയായി കുംഭാഭിഷേകം ചെയ്തു. തുടർന്നുള്ള രണ്ടു ദിവസങ്ങൾ കർണ്ണനായിരുന്നു കൗരവസേനയ്ക്കു നേതൃത്വം നൽകിയത്. മഹാഭാരതത്തിൽ പതിനാറും പതിനേഴും യുദ്ധദിവസങ്ങൾ വർണ്ണിക്കുന്നത് കർണ്ണപർവ്വത്തിലാണ്. സർവ്വസേനാധിപനായി കർണ്ണനായതിനാൽ ഗ്രന്ഥകർത്താവ് കർണ്ണപർവ്വം എന്നു പേരു കൊടുത്തു.<ref name="ReferenceA"/> കർണ്ണപർവ്വത്തിൽ 69 അദ്ധ്യായങ്ങളും 4900 പദ്യങ്ങളും അടങ്ങിയിരിക്കുന്നു. സ്ഥാനാഭിഷേകത്തെ തുടർന്ന് ഏവരും വെടിപഹാദികളോടെ കുരുക്ഷേത്രഭൂമിയിലേക്ക് തിരിച്ചു. മകരവ്യൂഹം ചമച്ച് കർണ്ണൻ തയ്യാറായപ്പോൾ അർദ്ധചന്ദ്ര വ്യൂഹം ചമച്ച് പാണ്ഡവസേനയും എതിർചേരിയിൽ അണിയുറപ്പിച്ചു. കർണ്ണൻ സേനാധിപതിയായിട്ടും കൗരവസേനയ്ക്കു വലിയപ്രയോജനം ഒന്നും വന്നില്ല. നകുലനും, സഹദേവനും ചേർന്ന് വംഗസേനയേയും, ഗാന്ധാരസേനയേയും തകർത്തു. തുടർന്ന് വംഗരാജാവായ പ്രൗണ്ഡകനെ നകുലനും, ത്രിഗർത്തസേനയെ അർജ്ജുനനും ഇല്ലാതാക്കി. സഹദേവൻ ശകുനിയെ തോല്പിച്ച് കൊല്ലാനായി വാളോങ്ങിയപ്പോൾ കരഞ്ഞുകൊണ്ട് അവൻ ഓടിമാറി കർണ്ണരഥത്തിലേറി രക്ഷപ്പെട്ടു. യുധിഷ്ഠിരനും ദുര്യോധനനുമായുണ്ടായ ദ്വന്ദ്വയുദ്ധത്തിൽ ദുര്യോധനൻ പരാജിതനായി. ഭീമന്റെ ശപഥം നിറവേറ്റാനായി ധർമ്മപുത്രർ ദുര്യോധനനെ വെറുതെവിട്ടു. ==== കർണ്ണശാപം ==== ദുര്യോധനന്റെ സങ്കടവും പരിഭവവും കലർന്നവാക്കുകൾ കേട്ട് കർണ്ണൻ തന്റെ ശാപകഥ അവനോട് പറയുന്നു. ദ്രോണാചാര്യരുടെ കീഴിൽ ആയുധവിദ്യ പഠിക്കുന്നകാലത്ത് തനിക്ക് ബ്രഹ്മാസ്ത്രവിദ്യ ഉപദേശിച്ചുതരണം എന്നപേക്ഷിച്ചെങ്കിലും ഒരു സൂതപുത്രനു പറഞ്ഞു കൊടുക്കില്ലെന്നു അദ്ദേഹം തീർത്തു പറഞ്ഞു. പഠിക്കാനുള്ള ആഗ്രഹത്താൽ ബ്രാഹ്മണബാലനായി വേഷം മാറി പരശുരാമന്റെ ശിഷ്യനായി. അദ്ദേഹം ക്ഷത്രിയ വിരോധിയായിരുന്നതിനാലാണ് ബ്രാഹ്മണവേഷത്തിൽ വേഷംമാറി ചെന്നത്. പരശുരാമനിൽ നിന്നും പലദിവ്യാസ്ത്രപ്രയോഗവിദ്യകളും സ്വായത്തമാക്കി. ഒരിക്കൽ പരശുരാമൻ ക്ഷീണിതനായി കർണ്ണന്റെ മടിയിൽ തലവെച്ചു കിടക്കുമ്പോൾ രക്തദാഹിയായ ഒരു വണ്ടുവന്ന് അവന്റെ തുടയിൽ കുത്തിതുരക്കാൻ തുടങ്ങി. കാലനക്കിയാൽ ഗുരുനാഥനു നിദ്രാഭംഗം വരുമെന്നു കരുതി അനക്കാതെ വേദന സഹിച്ചിരുന്നു. ഗുരുനാഥൻ ഉണർന്നു നോക്കുമ്പോൾ ചോരയിൽ മുങ്ങിയിരുന്ന കർണ്ണനെ കണ്ടു. ക്ഷത്രിയനല്ലാതെ ഈ വേദന ക്ഷമയോടെ സഹിക്കുവാൻ ഒരു ബ്രാഹ്മണനു സാദ്ധ്യമല്ലെന്നു ദൃഢമായി ഉറച്ചുകൊണ്ട് പരശുരാമൻ കോപിഷ്ഠനായി. സത്യം പറഞ്ഞപ്പോൾ അദ്ദേഹം കർണ്ണനെ ശപിച്ചു. <br /> '''യുദ്ധം മുറുകിവരുമ്പോൾ നിനക്ക് യുക്തിതോന്നാതെ പോകട്ടെ !!''' <br /> കർണ്ണൻ തുടർന്നു; അർജ്ജുനനു അവന്റെ പിതാവായ ദേവേന്ദ്രൻ നൽകിയ മണിമയമായ കിരീടവും, വരുണൻ കൊടുത്ത ഗാണ്ഡീവവും, ഒടുങ്ങാത്ത ആവനാഴിയും, ഭഗവാൻ ശിവനിൽനിന്നു ലഭിച്ച പാശുപതവും എല്ലാത്തിനും പുറമെ കൃഷ്ണൻ സാരഥിയായും ഉണ്ട്. പലദിവ്യാസ്ത്രവിദ്യകളും അറിയാവുന്ന തനിക്കു നല്ലൊരു തേരാളിയെ കിട്ടിയാൽ നിഷ്പ്രയാസം യുദ്ധം ജയിക്കാം. കർണ്ണന്റെ ആഗ്രഹപ്രകാരം ദുര്യോധനന്റെ അപേക്ഷയിൽ മാദ്രരാജാവായ [[ശല്യർ]] കർണ്ണന്റെ തേരാളിയാവാമെന്നു സമ്മതിച്ചു. === പതിനേഴാം ദിവസം ([[കർണ്ണപർവ്വം]]) === [[File:Arjuna karna.jpg|170px|thumb|right|യുദ്ധം പതിനേഴാം ദിവസം: മണ്ണിലുറച്ചുപോയ തേർചക്രം എടുത്തുമാറ്റാൻ ശ്രമിക്കുന്ന [[കർണ്ണൻ]]]] {| class="wikitable" border="1" |- ! പതിനേഴാം ദിവസം ! കൗരവസേന ! പാണ്ഡവസേന |- | സർവ്വ സൈന്യാധിപൻ | [[കർണ്ണൻ]] | [[ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ]] |- | കൊല്ലപ്പെട്ട പ്രധാനികൾ (കൊന്നവർ) | [[ദുശ്ശാസനൻ]] ([[ഭീമസേനൻ]])<br />[[കൗരവർ|77 ധൃതരാഷ്ട്രപുത്രർ]] ([[ഭീമൻ]])<br />[[കർണ്ണൻ]] ([[അർജ്ജുനൻ]]) | -- |} ദുര്യോധനൻ ശല്യരുടെ മുൻപിൽ താണപേക്ഷിച്ചതിനെത്തുടർന്ന് കർണ്ണസാരഥിയാവാൻ അദ്ദേഹം സമ്മതിച്ചു. അതിനു ഉദാഹരണമായി ദുര്യോധനൻ ത്രിപുരദഹനകഥ ശല്യർക്കു പറഞ്ഞുകൊടുക്കുന്നുണ്ട്. മാദ്രമഹാരാജാവായ ശല്യർ ഒരു കയ്യിൽ ചമ്മട്ടിയും മറുകയ്യിൽ കുതിരയുടെ കടിഞ്ഞാണും പിടിച്ച് കർണ്ണന്റെ തേർ തെളിച്ചു. സൂര്യതേജ്വസിയായി കർണ്ണൻ [[കാളപൃഷ്ഠം|കാളപൃഷ്ഠമെന്ന]] ചാപവും കുലച്ച് ചതുരംഗസേനകളുടെ അകമ്പടിയോടെ കുരുക്ഷേത്രത്തിലേക്ക് എഴുന്നള്ളി. ധർമ്മപുത്രർക്കു കൊടുത്ത വാക്കുപാലിക്കാൻ ഈ അവസരം ഭംഗിയായി ശല്യർ ഉപയോഗിച്ചു. കർണ്ണൻ ആത്മപ്രശംസ നടത്തുന്ന സമയങ്ങളിൽ അതിനെ നിശ്ശിതമായി അദ്ദേഹം ഖണ്ഡിച്ചുകൊണ്ടിരുന്നു. ശല്യരുടെ കുത്തുവാക്കുകൾ കേട്ട് പലപ്പോഴും കർണ്ണൻ അക്ഷമനായി. ധർമ്മപുത്രരുമായി ഏറ്റുമുട്ടിയ കർണ്ണൻ അദ്ദേഹത്തെ തോൽപ്പിച്ചെങ്കിലും കുന്തിക്കു കൊടുത്തവാക്കുപാലിക്കാനായി യുധിഷ്ഠിരനെ കൊല്ലാതെ വിട്ടു. ==== ദുശ്ശാസനവധം ==== [[File:Bhima drinks blood.jpg|170px|thumb|left|[[ദുശ്ശാസനൻ|ദുശ്ശാസനന്റെ]] മാറുപിളർന്ന് ചോരകുടിക്കുന്ന [[ഭീമൻ]]]] പതിനേഴുദിവസമായി ദുശ്ശാസനനെ തേടിനടന്ന [[ഭീമൻ]] [[ദുശ്ശാസനൻ|ദുശ്ശാസനനെ]] കാണുകയും ദ്വന്ദ്വയുദ്ധത്തിനു പോർവിളിക്കുകയും ചെയ്തു. രണ്ടു മത്തഗജങ്ങൾ ഏറ്റുമുട്ടുന്നതുപോലെ ഇരുവരും കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധഭൂമിയിൽ ഏറ്റുമുട്ടി. രണ്ടുപേരുടെ ഗദകളും തകർന്നപ്പോൾ മുഷ്ടിയുദ്ധം ആരംഭിച്ചു. ഭീമൻ കോപാന്ധനായി ദുശ്ശാസനനെ അവൻ മുൻപു പാണ്ഡവരോടു ചെയ്തുകൂട്ടിയ തിന്മകൾ വിളിച്ചുപറഞ്ഞു വളരെയധികം അധിക്ഷേപിച്ചുകൊണ്ടിരുന്നു. ഒടുവിൽ തരം കിട്ടയപ്പോൾ ഭീമൻ ദുശ്ശാസനനെ തള്ളിതാഴെയിട്ട് ഗദകൊണ്ട് ശിരസ്സിലടിച്ചു. തലപൊട്ടി താഴെവീണ ദുശ്ശാസനന്റെ പുറത്തു നിന്നുകൊണ്ട് തന്നോടും സഹോദരന്മാരോടും ദ്രൗപദിയോടും ചെയ്ത ഒരോ ദുഷ്പ്രവൃത്തികൾക്കും എണ്ണിയെണ്ണി പറഞ്ഞ് ഗദകൊണ്ട് തലക്കും നെഞ്ചത്തും അടിച്ചുകൊന്നു. അവസാനം ദുശ്ശാസനന്റെ നെഞ്ചിൽ ഇരുന്ന് മാറുപിളർന്ന് കുടൽമാലകൾ പുറത്തിട്ട് ചോരകുടിച്ചു ആർത്തട്ടഹസിച്ചു. കണ്ടാൽ ഏവരും പേടിച്ചു പോകുന്നവിധമുള്ള ഭീമന്റെ പ്രവൃത്തിയായിരുന്നു അവിടെ അരങ്ങേറിയത്. പാർഷദിയുടെ അഴിച്ചിട്ട തലമുടിയിൽ പുരട്ടാനുള്ള ചോരയുമായി കുടൽമാലകൾ ശരീരത്തിൽ വാരിവലിച്ചിട്ട് ഭീമൻ സ്യമന്തപഞ്ചകത്തിലേക്ക് ഓടി. കുടൽമാലകൾ കഴുത്തിൽ ചുറ്റി ചോരയിൽ കുളിച്ചു നിൽക്കുന്ന ഭീമനെ കണ്ട് പാഞ്ചാലി പേടിച്ചുപോയി. ചെന്നപാടെ ദുശ്ശാസനനന്റെ ചോര പാഞ്ചാലിയുടെ മുടിയിൽ പുരട്ടികൊടുത്തു. [[ശപഥം]] നിറവേറ്റി വർഷങ്ങൾക്കുശേഷം [[ദ്രൗപദി]] തന്റെ മുടികെട്ടി. ദുശ്ശാസനന്റെ ചോരകുടിച്ചു ഭീമനും ശപഥം പൂർത്തിയാക്കി. ധൃതരാഷ്ട്രസഭയിലുണ്ടായ ദ്രൗപദിവസ്ത്രാക്ഷേപമായിരുന്നു ഇരുവരുടെയും ശപഥത്തിനു കാരണം. വീണ്ടും യുദ്ധക്കളത്തിലെത്തിയ ഭീമൻ ദുര്യോധനനെ മറ്റനുജന്മാരെ എല്ലാവരേയും കൊന്നൊടുക്കി. ദുശ്ശാസനന്റെ രക്തം വയറ്റിൽ കിടന്നു തിളച്ചുമറിയുന്നതിനാലാവണം അവന്റെ മുൻപിൽ വന്നുപെട്ട ഒന്നിനെയും അവൻ ജീവനോടെ വിട്ടില്ല. അന്നേദിവസം ഭീമൻ ദുശ്ശാസനനെ കൂടാതെ ദുര്യോധനന്റെ എഴുപത്തിഏഴ് അനുജന്മാരെ കൊന്നൊടുക്കി. ==== കർണ്ണവധം ==== [[File:Death of Karna.jpg|170px|thumb|left|കർണ്ണവധം-രാജാരവി വർമ്മ ചിത്രം]] പതിനേഴാം നാൾ മദ്ധ്യാഹ്നശേഷം കർണ്ണനും അർജ്ജുനനും നേരിട്ട് ഏറ്റുമുട്ടി. പല ദിവ്യാസ്ത്രങ്ങളും ഇരുവരും പ്രയോഗിച്ചു. യുദ്ധം തുല്യനിലയിൽ പുരോഗമിച്ചുകൊണ്ടിരുന്നു . ഇതിനിടയിൽ കർണ്ണൻ '''ഉരഗാസ്യാ''' എന്ന '''സർപ്പമുഖബാണം''' അർജ്ജുനനു നേരെ പ്രയോഗിച്ചു . എന്നാൽ കൃഷ്ണന്റെ സമയോചിതമായ ഇടപെടൽ മൂലം കർണ്ണന്റെ ആ അസ്ത്രം പാഴിലായി . അസ്ത്രം അർജ്ജുനന്റെ ശിരസ്സിനു നേരെ പാഞ്ഞുചെല്ലുന്നതു മനസ്സിലാക്കിയ കൃഷ്ണൻ തന്റെ പാദം കൊണ്ട് രഥം അഞ്ചു വിരലാഴത്തിൽ പൂഴിയിൽ താഴ്ത്തി. നിമിഷനേരം കൊണ്ട് നാഗാസ്ത്രം അർജ്ജുനന്റെ കിരീടത്തിൽ സ്പർശിച്ചു കടന്നുപോയി, കിരീടം കത്തിപ്പോയി. ആ സമയം ശല്യർ കർണ്ണരഥം മുൻപോട്ട് എടുത്തു, തുടർന്ന് കർണ്ണന്റെ വധകാലം ആഗതമായതിനാൽ അദ്ദേഹത്തിന് മുൻപ് ലഭിച്ച ഒരു ബ്രാഹ്മണശാപത്താൽ രഥചക്രം പുതഞ്ഞു ഇളകാതെയായി. കൂടാതെ ഗുരുവായ പരശുരാമന്റെ ശാപത്താൽ ബ്രഹ്‌മാസ്‌ത്രം കര്ണ്ണന് തോന്നാതെയുമായി . കർണ്ണൻ എന്ത് ചെയ്യണമെന്നറിയാതെ കുഴങ്ങി . തുടർന്ന് അർജ്ജുനനെ താൽക്കാലികമായി ഒന്ന് മോഹാലസ്യപ്പെടുത്തിയ ശേഷം രഥചക്രം പൊക്കിമാറ്റാൻ കർണ്ണൻ ശ്രമിച്ചു. അപ്പോഴേക്കും അർജ്ജുനനു ബോധം വന്നു.ആ സമയം ആയുധമില്ലാതെ രഥചക്രം ഉയർത്തിക്കൊണ്ടിരിയ്ക്കുന്ന കർണനെ വധിയ്ക്കാൻ അർജുനൻ മടിച്ചു എന്നാൽ ഇങ്ങനെ ഒരവസരത്തിൽ അല്ലാതെ കർണനെ വധി യ്ക്കാൻ സാധിയ്ക്കില്ലലന്ന കൃഷ്ണന്റെ വാക്കുകൾ കേട്ട് അവസരം പാഴാക്കാതെ കൃഷ്ണന്റെ നിർദ്ദേശത്തോടെ അർജ്ജുനൻ അർദ്ധചന്ദ്രബാണമെയ്തു കർണ്ണന്റെ ശിരസ്സു മുറിച്ചു. സർവ്വസൈന്യാധിപന്റെ മരണം കൗരവപ്പടയെ നിരാശപ്പെടുത്തുകയും അവർ കൂട്ടമായി തിരിഞ്ഞോടുകയും ചെയ്തു. തുടർന്ന് സൂര്യനസ്തമിക്കുകയും പതിനേഴാം ദിവസത്തെ യുദ്ധം അവസാനിക്കുകയും ചെയ്തു. === പതിനെട്ടാം ദിവസം ([[ശല്യപർവ്വം]]) === [[File:Krishna declaring the end of Mahabharata War by blowing the Conch Shell.jpg|170px|thumb|right|യുദ്ധം പതിനെട്ടാം ദിവസം: [[ദുര്യോധനൻ|ദുര്യോധനന്റെ]] പതനത്തോടെ യുദ്ധം അവസാനിച്ചതായി ഇരുപക്ഷവും പ്രഖ്യാപിക്കുന്നു, കൃഷ്ണൻ പാഞ്ചജന്യം മുഴക്കി ഏവരേയും അറിയിക്കുന്നു (16-ആം നൂറ്റാണ്ടിലെ മുഗൾകാലത്തെ എണ്ണഛായാചിത്രം)]] {| class="wikitable" border="1" |- ! പതിനെട്ടാം ദിവസം ! കൗരവസേന ! പാണ്ഡവസേന |- | സർവ്വ സൈന്യാധിപൻ | [[ശല്യർ]] | [[ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ]] |- | കൊല്ലപ്പെട്ട പ്രധാനികൾ (കൊന്നവർ) | [[ദുര്യോധനൻ]] ([[ഭീമൻ]])<br />[[ശല്യർ]] ([[യുധിഷ്ഠിരൻ]])<br />[[ശകുനി]] ([[സഹദേവൻ]])<br />ശല്യപുത്രൻ ([[സഹദേവൻ]]) | [[ചേകിതൻ]] ([[ദുര്യോധനൻ]])<br /> |} [[കർണ്ണൻ|കർണ്ണന്റെ]] മരണത്തെത്തുടർന്ന് [[ദുര്യോധനൻ]] പതിനെട്ടാംനാൾ രാവിലെ [[ശല്യർ|ശല്യരെ]] സർവ്വസേനാധിപതിയായി സ്ഥാനാഭിഷേകം ചെയ്തു. പാണ്ഡുവിന്റെ രണ്ടാമത്തെ പത്നിയായ [[മാദ്രി|മാദ്രിയുടെ]] ജ്യേഷ്ഠനും, മാദ്രരാജ്യത്തിലെ മഹാരാജാവും ആയിരുന്നു അദ്ദേഹം. നകുല-സഹദേവന്മാരുടെ മാതുലനായ അദ്ദേഹം വ്യദ്ധനായിരുന്നെങ്കിലും അതിസാഹസികനായ യുദ്ധനിപുണനും ധർമ്മിഷ്ഠനുമായിരുന്നു. [[അശ്വത്ഥാമാവ്|അശ്വത്ഥാമാവാണ്]] അദ്ദേഹത്തെ സർവ്വസേനാധിപതിയായി വാഴിക്കാൻ ദുര്യോധനനോട് ഉപദേശിച്ചത്. പതിനെട്ടാം നാളിലെ യുദ്ധവിവരണങ്ങൾ വർണ്ണിക്കുന്നത് ശല്യപർവ്വത്തിലാണ്. സർവ്വസേനാധിപനായി ശല്യരായതിനാൽ ഗ്രന്ഥകർത്താവ് ശല്യപർവ്വം എന്നു പേരു കൊടുത്തു.<ref name="ReferenceA"/> ശല്യപർവ്വത്തിൽ 59 അദ്ധ്യായങ്ങളും 3220 പദ്യങ്ങളും അടങ്ങിയിരിക്കുന്നു. ==== ശല്യർവധം ==== ശല്യർ ആദ്യമായി എതിർത്തു യുദ്ധം ചെയ്തതു ധർമ്മപുത്രരുമായാണ്. വൃദ്ധനായ ശല്യരുടെ അസ്ത്രപ്രയോഗത്തിൽ യുധിഷ്ഠിരൻ ക്ഷീണിതനായി തേർത്തട്ടിൽ വീണുപോയി. ഭീമൻ സഹായത്തിനെത്തി ധർമ്മപുത്രരെ അവിടെനിന്നും മാറ്റി. വീണ്ടും ധർമ്മപുത്രർ യുദ്ധത്തിൽ തിരിച്ചുവരികയും ശല്യരുമായി അതിശക്തമായ യുദ്ധം തുടരുകയും ചെയ്തു. ഒടുവിൽ ധർമ്മപുത്രർ ദിവ്യമായ വേൽ ശല്യർക്കുനേരെ പ്രയോഗിക്കുകയും ആ വൃദ്ധൻ നിലംപതിക്കുകയും ചെയ്തു. ശല്യരുടെ പതനം കണ്ട് കൗരവപ്പട പിന്തിരിഞ്ഞോടി. ആൾക്കൂട്ടത്തിനിടയിലൂടെ രക്ഷപ്പെടാൻ ശ്രമിച്ച [[ശകുനി|ശകുനിയെ]] സഹദേവൻ കടന്നുപിടിച്ചു. ഞാൻ നിങ്ങളുടെ ബന്ധുവാണേ.. എന്നു വാവിട്ടുകരഞ്ഞ ശകുനിയെ സഹദേവൻ തന്റെ വാളിനാൽ കൊന്നുകളഞ്ഞു. ഓടിപ്പോയ കൗരവപ്പടയെ അശ്വത്ഥാമാവും, കൃതവർമ്മാവും, കൃപാചാര്യരും ചേർന്ന് വീണ്ടും യുദ്ധഭൂമിയിലേക്ക് കൊണ്ടുവന്നു. യുദ്ധം തുടങ്ങിയപ്പൊഴേക്കും സർവ്വസൈന്യാധിപൻ മരിച്ചതുകണ്ട് ദുര്യോധനൻ ഞെട്ടിപ്പോയി. അദ്ദേഹം ധൃഷ്ടദ്യുമ്നനുമായി എതിർത്തു. യഞ്ജസേനപുത്രനെ സഹായിക്കാൻ ഭീമനും അർജ്ജുനനും അവിടെ എത്തിച്ചേർന്നു. അതിഭീകരമായ ഈ യുദ്ധത്തിൽ കൗരവപ്പട മുഴുവനും തകർന്നുപോയി. ക്ഷീണിതനായി ചോരയിൽ കുളിച്ച ദുര്യോധനൻ കുതിരപ്പുറത്തേറി അവിടെ നിന്നും പാലായനം ചെയ്തു. ==== ദുര്യോധനവധം ==== [[File:Bhima fighting Duryodhana.jpg|170px|thumb|left|[[ദുര്യോധനൻ|ദുര്യോധനനുമായി]] ദ്വന്ദ്വയുദ്ധം ചെയ്യുന്ന [[ഭീമൻ]] (ചിത്രം)]] ദുര്യോധനൻ ആരോടു പറയാതെയാണ് യുദ്ധഭൂമി വിട്ടത്. അതിനാൽ കുറച്ചു സമയം കഴിഞ്ഞ് മഹാരാജാവിനെ കാണുന്നില്ല, എന്നു പലരും വിളിച്ചു പറയാൻ തുടങ്ങി. കൃതവർമ്മാവും, കൃപാചാര്യരും അവിടെ മുഴുവനും തിരഞ്ഞെങ്കിലും അദ്ദേഹത്തെ കണ്ടെത്താനായില്ല. ധൃതരാഷ്ട്ര സചിവനായ [[സഞ്ജയൻ]] അവിടെ എത്തുകയും അദ്ദേഹത്തിനു വ്യാസൻ കൊടുത്ത ദിവ്യചക്ഷുസ്സ് ഉപയോഗിച്ച് ദുര്യോധനൻ എവിടെയാണെന്നു കണ്ടെത്തുകയും ചെയ്തു. ദ്വൈപായനഹ്രദം (കൃഷ്ണഹ്രദം) എന്ന കുരുക്ഷേത്രത്തിനടുത്തുള്ള പുണ്യതീർത്ഥത്തിനു (തടാകം) സമീപമാണ് ദുര്യോധനൻ പോയത്. സഞ്ജയനെ കൂട്ടി രണ്ടും പേരും (കൃപർ, കൃതവർമ്മാവ്) ചെല്ലുമ്പോൾ രക്തം ഒഴുകി ക്ഷീണിതനായ ദുര്യോധനനെയാണ് അവിടെ കണ്ടത്. ഭീമനു ദിവസവും മാംസം കൊടുത്തിരുന്ന കാട്ടാളൻ ദുര്യോധനനെ അവിടെകാണുകയും ഈ വിവരം പാണ്ഡവരെ അറിയിച്ചതനുസരിച്ച് ഏവരും അവിടെ എത്തിച്ചേരുകയും ചെയ്തു. തടാകത്തിൽ കിടക്കുന്ന ദുര്യോധനനെ കരയ്ക്കു കയറ്റാതെ യുദ്ധം ചെയ്യാൻ പാടില്ല എന്നുള്ള യുദ്ധധർമ്മം അനുസരിച്ച്, യുധിഷ്ഠിരൻ അധിക്ഷേപവാക്കുകൾ പറഞ്ഞു കരക്കു കയറ്റി. ഈ സമയത്ത് [[ബലരാമൻ|ബലരാമനും]] അവിടെ എത്തിച്ചേർന്നു. മൈത്രേയമുനിയുടെ ശാപകഥയും (തുടയിൽ അടിയേറ്റ് മരിക്കാൻ ഇടവരട്ടെ!) ഇതിനിടയിൽ കൃഷ്ണൻ ഭീമനോട് പറഞ്ഞു. അദ്ദേഹത്തിന്റെ നിർദ്ദേശത്താൽ സ്യമന്തപഞ്ചകത്തിൽ വെച്ച് ദ്വന്ദ്വയുദ്ധം ആരംഭിച്ചു. പതിനെട്ടാം നാൾ മദ്ധ്യഹ്നം മുതൽ ആരംഭിച്ച ദ്വന്ദ്വയുദ്ധം സന്ധ്യവരെ നീണ്ടു. അവസാനം ഭീമന്റെ അതിശക്തമായുള്ള ഗദാപ്രഹരമേറ്റ് തുടയെല്ലു പൊട്ടി ദുര്യോധനൻ വീണു. ഭീമൻ അവന്റെ മാറത്തു കയറി നിന്ന് ഗദയാൽ അവന്റെ ശിരസ്സിൽ തുടരെ തുടരെ അടിച്ചു. അവന്റെ ഓരോ ദ്രോഹപ്രവൃത്തിയും എണ്ണി വിളിച്ചു പറഞ്ഞുകൊണ്ടാണ് ഓരോ അടിയും അടിച്ചത്. ഭീമന്റെ ഈ കഠിന പ്രവൃത്തികണ്ട് ബലരാമൻ ഹലായുധമെടുത്തുവന്നെങ്കിലും കൃഷ്ണൻ അദ്ദേഹത്തെ ശാന്തനാക്കി. കൗരവസേനയിലെ മൂന്നുപേർ മാത്രം ശേഷിച്ചു, അവരുടെ അനുവാദത്തോടെ യുദ്ധം അവസാനിപ്പിച്ചു. പാണ്ഡവരെല്ലാവരും തങ്ങളുടെ ശിബിരങ്ങളിലേക്ക് സമാധാനമായി മടങ്ങി. അപ്പോഴേക്കും സൂര്യനും അസ്തമിച്ചു. അർജ്ജുനരഥത്തിൽ നിന്നും അർജ്ജുനൻ ആദ്യം ഇറങ്ങാൻ കൃഷ്ണൻ ആവശ്യപ്പെട്ടു. പാർത്ഥൻ ഇറങ്ങിക്കഴിഞ്ഞു കൊടിയിൽ നിന്നും ഹനുമാനും, ഒടുവിൽ കൃഷ്ണനും ഇറങ്ങി. ചമ്മട്ടി തേർത്തട്ടിൽ തന്നെ ഇട്ടു. തൽക്ഷണം തേർ അഗ്നിക്കിരയായി. (ദ്രോണരുടെ ആഗ്നേയാസ്ത്രത്താൽ കത്തിക്കരിയേണ്ട രഥം യുദ്ധാവസാനംവരെ നശിക്കാതെ കൃഷ്ണൻ സുക്ഷിക്കുകയായിരുന്നു.) ==== സൗപ്തികപർവ്വം ==== {{പ്രധാനലേഖനം|സൗപ്തികപർവ്വം}} [[പ്രമാണം:Arastthaman propitiates Śiva before making a night attack on the Pandava camp.jpg|170px|ലഘുചിത്രം|ഇടത്ത്‌|അശ്വത്ഥാമാവ് രാത്രിയുദ്ധത്തിനു മുന്നോടിയായി ശിവപൂജ നടത്തുന്നു]] കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധത്തിലെ പതിനെട്ടാം നാളിൽ രാത്രിയിൽ നടന്ന സംഭവങ്ങളെ ഗ്രന്ഥകർത്താവ് ഈ സൗപ്തികപർവ്വത്തിൽ വിവരിച്ചിരിക്കുന്നു. സഞ്ജയനിലൂടെ വിവരങ്ങൾ അറിഞ്ഞ അശ്വത്ഥാമാവ് സ്യമന്തപഞ്ചകത്തിൽ എത്തിച്ചേർന്നു ദുര്യോധനനെ കണ്ടു. ഹസ്തിനപുരിയുടെ യുവരാജാവ് മണ്ണിൽ ചോരയൊലിപ്പിച്ചു കിടക്കുന്നതുകണ്ട് ദുഃഖിതനായ ദ്രോണപുത്രരെ സുയോധനൻ സമാധാനിപ്പിച്ചു. ഈ പർവ്വത്തിൽ 18 അദ്ധ്യായങ്ങളും 870 പദ്യങ്ങളും അടങ്ങിയിരിക്കുന്നു. ഉറക്കത്തിൽ (സുപ്തിയിൽ) നടന്ന കാര്യങ്ങൾ വിവരിക്കുന്ന അദ്ധ്യായത്തിനു വ്യാസൻ സൗപ്തികപർവ്വം എന്നുപേരുകൊടുത്തു.<ref name="ReferenceA"/> യുദ്ധം അവസാനിച്ചു കഴിഞ്ഞു തിരിച്ചെത്തിയ പാണ്ഡവർ അഞ്ചുപേരെയും കൂട്ടി കൃഷ്ണൻ ശിബിരത്തിനുപ്പുറത്ത് [[ഗോമദി നദി|ഗോമദി നദീതീരത്ത്]] പോയി അന്ന് അവിടെ വിശ്രമിക്കാൻ തീരുമാനിച്ചു. സാത്യകി അന്നു തന്നെ മഥുരയ്ക്കു പോയിരുന്നു. ആ രാത്രിയിൽ പാണ്ഡവരും കൃഷ്ണനും സാത്യകിയും ഒഴിച്ച് മറ്റുള്ളവർ പടകുടീരങ്ങളിൽതന്നെ വിശ്രമിച്ചു. പാണ്ഡവരേയും അവരുടെ പുത്രന്മാരേയും, ധൃഷ്ടദ്യുമ്നനേയും എന്നുവേണ്ട സർവ്വമാന ആൾക്കാരെയും ഈ രാത്രിയിൽ തന്നെ കൊല്ലുമെന്നു അശ്വത്ഥാമാവ് ദുര്യോധനനു വാക്കുകൊടുത്തു. അതിനെത്തുടർന്ന് [[കൃപർ|കൃപാചാര്യരുടെ]] നിർദ്ദേശത്താൽ ദുര്യോധനൻ കിടന്നകിടപ്പിൽ തന്നെ അശ്വത്ഥാമാവിനെ കൗരവസേനാധിപതിയായി വാഴിച്ചു. മൂന്നുപേരും അവിടെനിന്നും യാത്രതിരിച്ചു. ഇടയ്ക്കുവെച്ച് വിശ്രമിച്ച ഈ മൂവർസംഘത്തിലെ കൃതവർമ്മാവും കൃപാചാര്യരും പകലു നടന്ന യുദ്ധത്തിന്റെ ക്ഷീണത്തിൽ ഉറങ്ങിപ്പോയി. പക്ഷേ തന്റെ പിതാവ്‌ ദ്രോണാചാര്യരുടെ ഘാതകരെ ഉന്മൂലനാശം ചെയ്യാൻ എന്താണ്‌ പോംവഴി എന്നാലോചിച്ച്‌ കൊണ്ടിരിക്കുകയായിരുന്നു അശ്വത്ഥാമാവ്‌. പാണ്ഡവരോടുള്ള അടക്കാനാവാത്ത പക അയാളുടെ മാനസികനില തന്നെ അവതാളത്തിലാക്കി. രാവേറെയായി, ഇതിനിടയിൽ അശ്വത്ഥാമാവ് ഒരു കാഴ്ചകണ്ടു. ദൂരെ ഒരു മരത്തിൽ സുഷുപ്‌തിയിലാണ്ടിരിക്കുന്ന [[കാക്ക|കാക്കക്കൂട്ടത്തെ]] ഒളിച്ചു വന്നാക്രമിക്കുന്ന [[മൂങ്ങ|കൂമന്മാരുടെ]] ചെയ്‌തികൾ അവന്റെ ശ്രദ്ധയിൽപ്പെട്ടു. കൂമന്മാരുടെ ആ യുദ്ധതന്ത്രം അശ്വത്ഥാമാവ്‌ നടപ്പിലാക്കാൻ തീരുമാനിക്കുന്നു. ==== ധൃഷ്ടദ്യുമ്നവധം ==== [[അശ്വത്ഥാമാവ്]] ഓരോ കുടീരത്തിലും കയറി ഉറങ്ങിക്കിടന്ന സകലമാനമാൾക്കാരെയും നിർദ്ദയം കൊന്നൊടുക്കി. പകുതി ജീവനോടെ പുറത്തേക്ക് ഓടിയിറങ്ങിയവരെ പുറത്തുകാവൽ നിന്നിരുന്ന കൃതവർമ്മാവും, കൃപാചാര്യരും ചേർന്ന് കൊന്നു. അമാവാസി രാത്രിയായതിനാൽ കൂരിരുട്ടിൽ നടന്ന സംഭവം അടുത്തുള്ള കുടീരങ്ങളിൽ അറിയുന്നതിനു മുൻപെ മൂവർക്കും അവരെ ആക്രമിക്കാനും സഹായകമായി. ഉറങ്ങിക്കിടന്ന [[ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ|ധൃഷ്ടദ്യുമ്നന്റെ]] നെഞ്ചത്തു ചവുട്ടി അശ്വത്ഥാമാവ് അവനെ ഉണർത്തി. തലമുടിക്കു പിടിച്ചു വലിച്ചു താഴെയിട്ട് നിർദ്ദയം ചവുട്ടിയും, മാന്തിക്കീറിയും അവനെ ആക്രമിച്ചു. പാണ്ഡവസേനാധിപതിയായ ധൃഷ്ടദ്യുമ്നനെ ആയുധമെടുക്കാതെയാണ് അശ്വത്ഥാമാവ് കൊന്നത്. ഇതിനിടയിൽ ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ തന്നെ ആയുധം കൊണ്ട് കൊല്ലാൻ അശ്വത്ഥാമാവിനോട് അപേക്ഷിച്ചു എങ്കിലും അതുകൂട്ടാക്കാതെ തന്റെ പിതാവിനെ കൊന്നതിനാലുള്ള കോപത്താൽ പൈശാചികമായിതന്നെ അവനെ കൈയ്യും, നഖവും, കാലുമുപയോഗിച്ച് അതിഹീനമായി കൊലചെയ്തു. അതിനുശേഷം [[ശിഖണ്ഡി|ശിഖണ്ഡിയേയും]], [[ദ്രൗപദി|ദ്രൗപദിയുടെ]] അഞ്ചുപുത്രന്മാരേയും ([[പ്രതിവിന്ധ്യൻ]], [[സുതസോമൻ]], [[ശ്രുതസേനൻ]], [[ശതാനീകൻ]], [[ശ്രുതകർമ്മാവ്]]) കൊന്നൊടുക്കി. പാണ്ഡവർക്കു പുത്രന്മാരായും ഈ അഞ്ചുപേർ മാത്രമേ യുദ്ധാനന്തരം അവശേഷിച്ചിരുന്നുള്ളു. അവരെയാണ് പതിനെട്ടാം യുദ്ധം കഴിഞ്ഞ് ക്ഷീണിച്ചുറങ്ങുമ്പോൾ രാത്രിയിൽ കൊലചെയ്തത്. അർജ്ജുനന്റെ പുത്രനായ [[ബഭ്രുവാഹനൻ]] ഒഴിച്ച് (മണലൂർ രാജകുമാരിയായ [[ചിത്രാംഗദ]] യിൽ ജനിച്ച കുമാരൻ) എല്ലാ പാണ്ഡവ പുത്രന്മാരും യുദ്ധത്തിൽ പങ്കെടുത്തിരുന്നു. കുരുക്ഷേത്രയിലെ പടകുടീരത്തിൽ ഉറങ്ങിക്കിടന്ന എല്ലാവരേയും കൊന്നൊടുക്കിയ അശ്വത്ഥാമാവിനു പാണ്ഡവരെ അവിടെ കണ്ടെത്താനായില്ല. മൂന്നുപേരും വീണ്ടും പല തവണ പാണ്ഡവർക്കായി അവിടെ തിരച്ചിൽ നടത്തിയെങ്കിലും കാണാഞ്ഞതിനാൽ അവസാനം ആ കുടീരങ്ങൾ മുഴുവനും അവർ തീയിട്ടു നശിപ്പിച്ചു. പാണ്ഡവർ അവിടെ ഒളിച്ചിരുപ്പുണ്ടെങ്കിൽ തീയിൽ വെന്തു മരിച്ചോളും എന്നുകരുതിയാണ് പടകുടീരങ്ങൾക്ക് തീയിട്ടത്. അതിനുശേഷം ഈ സന്തോഷ വാർത്ത അറിയിക്കുവാൻ മൂന്നുപേരും ആ രാത്രിയിൽ തന്നെ ദുര്യോധനനികിടത്തിൽ ചെന്നു ചേർന്നു. സൂര്യോദയത്തിനു മുൻപു തന്നെ തിരിച്ചെത്തിയ മൂന്നുപേരും അവിടെ നടന്ന വിവരങ്ങൾ ദുര്യോധനനെ വിശദമായി അറിയിച്ചു. പാണ്ഡവരും ശേഷിച്ച മറ്റുള്ളവരും മരിച്ചുവെന്ന് കേട്ട് സന്തുഷ്ടനായ ദുര്യോധനൻ അശ്വത്ഥാമാവിനെ പ്രശംസിക്കാനും മടിച്ചില്ല. കുറച്ചുനാഴികകൾക്കു ശേഷം സുര്യോദയത്തിനു മുൻപായി ദുര്യോധനനും മരിച്ചു. ==== ചൂഢാമണി ==== [[File:Draupadi and Ashvatthaman, Punjab Hills c. 1730.jpg|170px|thumb|left| ചൂഢാമണി തലയിൽ ചൂടുന്ന ദ്രൗപദിയും പാണ്ഡവരും; ചോരയൊലിപ്പിച്ച് ഓടിയകലുന്ന അശ്വത്ഥാമാവും (ചിത്രം)]] സഹോദരനേയും അഞ്ചു മക്കളേയും നഷ്‌ടപ്പെട്ട [[പാഞ്ചാലി]] ദുഃഖത്താൽ പൊട്ടികരഞ്ഞു. പാഞ്ചാലിയെ സാന്ത്വനിപ്പിക്കാൻ ഏവരും ശ്രമിച്ചെങ്കിലും അവസാനം ഭീമൻ അശ്വത്ഥാമാവിനെ വധിക്കാൻ പുറപ്പെട്ടു. അശ്വത്ഥാമാവിനെ തേടിയുള്ള ഭീമന്റെ പുറപ്പാട്‌ മനസ്സിലാക്കിയ കൃഷ്‌ണൻ അർജ്ജുനനുമൊത്ത് ഭീമനു പുറകെ യാത്രതിരിച്ചു. യുദ്ധ നിപുണനായ അശ്വത്ഥാമാവിനെ എതിരിടാൻ ഭീമനു ഒറ്റയ്ക്കാവില്ല എന്നു മനസ്സിലാക്കിയാണ് അനർത്ഥങ്ങൾ സംഭവിക്കുന്നതിനുമുമ്പ്‌ അവിടെയെത്താൻ കൃഷ്ണാർജ്ജുനന്മാർ പുറപ്പെട്ടത്. അശ്വത്ഥാമാവിനെ കണ്ടുമുട്ടിയ ഭീമൻ അവനെ യുദ്ധത്തിനു വിളിക്കുകയും ഗംഗയിൽ കുളിച്ചുകൊണ്ടിരുന്ന അശ്വത്ഥാമാവ് ഭീമന്റെ വെല്ലുവിളി സ്വീകരിച്ച്‌ പുറത്ത്‌ വരികയും ഒരു പുൽക്കൊടി പറിച്ചെടുത്ത്‌ പാണ്ഡവകുലത്തെ മുഴുവനോടെ നശിപ്പിക്കാൻ കഴിവുള്ള ബ്രഹ്മാസ്‌ത്രം പ്രയോഗിക്കുകയും ചെയ്തു. ആ സമയത്ത് അവിടെ എത്തിച്ചേർന്ന അർജ്ജുനനും മറ്റുപോംവഴികളില്ലാത്തതിനാൽ ബ്രഹ്മാസ്‌ത്രം പ്രയോഗിച്ചു. പക്ഷേ, ഈ രണ്ടു ബ്രഹ്മാസ്‌ത്രങ്ങളും കൂട്ടിമുട്ടിയാൽ ലോകം നശിക്കും എന്ന്‌ മനസ്സിലാക്കിയ കൃഷ്‌ണൻ, ബ്രഹ്മാസ്‌ത്രത്തെ തിരിച്ചുവിളിക്കാൻ ഇരുവരോടും നിർദ്ദേശിച്ചു. അർജ്ജുനൻ തന്റെ ബ്രഹ്മാസ്‌ത്രം പിൻവലിച്ചെങ്കിലും അശ്വത്ഥാമാവ് കൂട്ടാക്കിയില്ല. അതിനെതുടർന്ന് ദുരന്തം ഒഴിവായെങ്കിലും കൃഷ്‌ണൻ അശ്വത്ഥാമാവിനെ ശപിച്ചു. ദ്രൗപദിയുടെ ആഗ്രഹപൂർത്തിക്കായി ഭീമൻ അശ്വത്ഥാമാവിന്റെ ശിരസ്സിലെ ചൂഡാരത്നം ശിരസ്സു നൂഴ്ന്ന് എടുത്തു, പാഞ്ചാലിക്കു സമ്മാനിച്ചു. അശ്വത്ഥാമാവിന്റെ ബ്രഹ്മാസ്ത്രം അവന്റെ ആഗ്രഹപ്രകാരം ഗർഭിണിയായ ഉത്തരയുടെ വയറ്റിൽ പതിക്കുകയും ഗർഭസ്ഥശിശു മരണപ്പെടുകയും ചെയ്തു. കൃഷ്ണശാപം മൂലം ദേഹമാസകലം ചൊറിച്ചിലും മറ്റു ത്വക്‌ രോഗങ്ങളുമായി [[സപ്തചിരഞ്ജീവികൾ|ചിരഞ്ജീവിയായ]] അശ്വത്ഥാമാവ്‌ യാത്ര തുടർന്നു. ==യുദ്ധത്തിൽ കൊല്ലപ്പെട്ടവരുടെ എണ്ണം== മഹാഭാരതയുദ്ധത്തിൽ കൊല്ലപ്പെട്ടവരുടെ സംഖ്യയെക്കുറിച്ചും മഹാഭാരതത്തിൽ സൂചനയുണ്ട് . മഹാഭാരതയുദ്ധത്തിൽ എത്രപേരാണ് കൊല്ലപ്പെട്ടതെന്ന ധൃതരാഷ്ട്രരുടെ ചോദ്യത്തിന് യുധിഷ്ഠിരൻ പറയുന്ന ഉത്തരമിതാണ് . മൊത്തത്തിൽ 166 കോടി 20000 പേര് [1660020000 ] കൊല്ലപ്പെട്ടു . 24165 വീരന്മാരെ കാണാതായി . യുധിഷ്ഠിര ഉവാച (യുധിഷ്ഠിരൻ ധൃതരാഷ്ട്ര മഹാരാജാവിനോട് പറയുന്നതാണ് സന്ദർഭം) '''ദശായുതാനാമയുതം സഹസ്രാണി ച വിംശതിഃ'''<br> '''കോട്യഃ ഷഷ്ഠിശ്ച ഷഡ് ചൈവ ഹ്യാസ്മിൻ രാജൻ മൃധേ ഹതാഃ'''<br> '''[മഹാഭാരതം , സ്ത്രീപർവ്വം , അദ്ധ്യായം 26 , ശ്ളോകം 9]'''<br> '''(ഭാഷാ അർത്ഥം):'''<br> പതിനായിരം പത്തു - പതിനായിരവും , ഇരുപതു ആയിരവും , അറുപത്തിയാറു കോടിയും ആൾക്കാർ യുദ്ധത്തിൽ കൊല്ലപ്പെട്ടു രാജാവേ . '''(വ്യാഖ്യാനം)''' ഇവിടെ പത്തു പതിനായിരം എന്നാൽ ഒരു ലക്ഷമാണ് . (10 x 10000 ). അതുപോലത്തെ പതിനായിരം പത്തു പതിനായിരമെന്നാണ് പറയുന്നത് . അപ്പോൾ 10000 x (10 x 10000 ) . അതിന്റെ സംഖ്യ നൂറു കോടി ആണ് . അതായത് 1000000000 ( നൂറു കോടി ) . പിന്നെയൊരു ഇരുപതിനായിരം . അപ്പോൾ 1000020000 . പിന്നെ ഒരു അറുപത്തിയാറു കോടി(660000000) . അപ്പോൾ 1660020000 പേരാണ് മഹാഭാരതയുദ്ധത്തിൽ കൊല്ലപ്പെട്ടത് . അതായത് നൂറ്റി അറുപത്തിയാറു കോടി ഇരുപതിനായിരം പേരാണ് മരിച്ചതെന്ന് കണക്കു പറയുന്നു . ഇതിനു കാരണമെന്ത് ? മഹാഭാരതയുദ്ധത്തിൽ കുരുപാണ്ഡവരുടെ 18 അക്ഷൗഹിണികളിൽ ഉൾപ്പെടാത്ത കുറെയധികം രാക്ഷസന്മാരും , മ്ളേച്ഛവർഗ്ഗത്തിലേയും മാറ്റാൽക്കാരും ചീനന്മാരും കാംബോജരും വരെ യുദ്ധത്തിൽ പങ്കെടുത്തിരുന്നു . അതുകൊണ്ടാണ് 166 കോടിയോളം വനന്തു .<ref name="test41">[http://www.sacred-texts.com/hin/m11/m11025.htm Kisori Mohan Ganguly Translation of Mahabharatha]മഹാഭാരതം , സ്ത്രീപർവ്വം , അദ്ധ്യായം 26 </ref> മറ്റൊരു ശ്ളോകം പറയുന്നു . (യുധിഷ്ഠിരൻ ധൃതരാഷ്ട്ര മഹാരാജാവിനോട് പറയുന്നതാണ് സന്ദർഭം) '''അലക്ഷിതാനാം വീരാണാം സഹസ്രാണി ചതുർദ്ദശ'''<br> '''ദശ ചാന്യാനി രാജേന്ദ്ര ശതം ഷഷ്ഠിശ്ച പഞ്ച ച'''<br> '''[മഹാഭാരതം , സ്ത്രീപർവ്വം , അദ്ധ്യായം 26 , ശ്ളോകം 10]'''<br> '''(ഭാഷാ അർത്ഥം):''' ഇരുപത്തിനാല് ആയിരവും പിന്നെ നൂറ്റി അറുപത്തിയഞ്ച് പേരും ആൾക്കാരെ യുദ്ധത്തിൽ കാണാതായി രാജാവേ. '''(വ്യാഖ്യാനം)''' ഇരുപത്തിനാലായിരത്തി ഒരുന്നൂറ്റി അറുപത്തിയഞ്ച് പേരെ യുദ്ധത്തിൽ കാണാതായിരിക്കുന്നു രാജാവേ . (അവർ യുദ്ധത്തിൽ മരിക്കുമെന്ന് പേടിച്ചു ഓടിയൊളിച്ചതാണ്) . == യുദ്ധത്തിൽ അവശേഷിച്ചവർ == പതിനെട്ടുനാൾ നീണ്ടുനിന്ന കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധത്തെ അതിജീവിച്ചത് പന്ത്രണ്ടുപേർ മാത്രമായിരുന്നു. പാണ്ഡവപക്ഷത്ത് കൃഷ്ണനും, സാത്യകിയും, യുയുത്സുവും, പാണ്ഡവർ അഞ്ചുപേരുമായി എട്ടുപേർ മാത്രമായിരുന്നു യുദ്ധത്തിൽ പങ്കെടുത്തവരിൽ അതിനുശേഷം ജീവിച്ചത്. അർജ്ജുനനു ചിത്രാംഗദയിൽ ജനിച്ച [[ബഭ്രുവാഹനൻ]] യുദ്ധത്തിൽ പങ്കെടുത്തിരുന്നില്ല. അതിനാൽ പാണ്ഡവർക്കു പുത്രനായി ബഭ്രുവാഹനൻ മാത്രം അവശേഷിച്ചിരുന്നുള്ളു. യുദ്ധസമയത്ത് ഉത്തര ഗർഭിണിയായിരുന്നതിനാൽ അഭിമന്യുവിന്റെ പുത്രനായി പിന്നീടു ജനിച്ച [[പരീക്ഷിത്]] പാണ്ഡവർക്കു പൗത്രനായി. കൗരവപക്ഷത്ത് നാലുപേർ മാത്രമാണ് പതിനൊന്ന് അക്ഷൗഹിണിപടയിൽ അവശേഷിച്ചത്. കൃപിയിൽ ദ്രോണർക്കു ജനിച്ച അശ്വത്ഥാമാവും, കൃപാചാര്യരും യുദ്ധത്തിൽ അവശേഷിച്ചിരുന്നു. ഇവർ രണ്ടുപേരും സപ്ത ചിരഞ്ജീവികളിൽ ഉൾപ്പെട്ടവരായിരുന്നതിനാൽ ഇരുവരയേയും മരണം തൊട്ടില്ല. ഇവരെ കൂടാതെ കൃതവർമ്മാവും, [[വൃഷകേതു|വൃഷകേതുവും]] യുദ്ധത്തിൽ മരിക്കാതെ അവശേഷിച്ചിരുന്നു. ഈ പന്ത്രണ്ടുപേരിൽ യുയുത്സുവിന്റേയും, വൃഷകേതുവിന്റേയും മരണം ഗ്രന്ഥകാരൻ പ്രതിപാദിക്കുന്നില്ലയെങ്കിലും മറ്റുള്ള എട്ടുപേരും കലിയുഗാരംഭത്തിൽ മരണപ്പെട്ടതായി സ്വർഗ്ഗാരോഹണപർവ്വത്തിലും, മുസലപർവ്വത്തിലുമായി മഹാഭാരതത്തിൽ വിവരിക്കുന്നുണ്ട്. കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധത്തിനുശേഷം പാണ്ഡവർ അഞ്ചുപേരും കൃഷ്ണനും മാത്രമെ അവശേഷിക്കൂവെന്ന് വളരെ മുൻപുതന്നെ [[ഉലൂപി]] പുത്രനായ [[ഇരാവാൻ|ഇരവാനു]] അറിയാമായിരുന്നുവെന്ന് ഗ്രന്ഥകാരൻ മഹാഭാഗവതത്തിൽ പറയുന്നുണ്ട്. കൃഷ്ണനു സത്യഭാമയിൽ ജനിച്ച വത്സലയെ (സുന്ദരി) വിവാഹം കഴിക്കാൻ പുറപ്പെട്ട അഭിമന്യുവിനെ കാട്ടിൽവെച്ച് കണ്ടുമുട്ടിയ ഇരാവാൻ തന്റെ ഖഡ്ഗം അവിടെ പന്തലിച്ചുനിന്ന വൃക്ഷത്തിൽ വൃഥാ ആഞ്ഞു വീശി. അഞ്ചു ശിഖരങ്ങളും തായ്ത്തടിയും ഒഴിച്ചുള്ള സർവ്വകൊമ്പുകളും ഇലച്ചില്ലകളും അറ്റ് താഴെ വീണു. ആസന്നമായി നടക്കാൻ പോകുന്ന യുദ്ധത്തിന്റെ ചിത്രം ഇതാവുമെന്നു [[ഇരാവാൻ]] കാണിച്ചുകൊടുക്കുന്നുണ്ട്.<ref>മഹാഭാഗവതം -- ISBN 8-85315-07-8 -- ഡോ.പി.എസ്സ് നായർ -- വിദ്യാരംഭം പ്രസിദ്ധീകരണം, ആലപ്പുഴ</ref>. == ഗാന്ധാരി വിലാപം == തന്റെ നൂറു പുത്രന്മാരും, പുത്രിഭർത്താവും, അവരുടെ മക്കളും, സഹോദരനും എന്നുവേണ്ട സർവ്വ ബന്ധുജനങ്ങളും മരിച്ചതറിഞ്ഞ [[ഗാന്ധാരി]] കുരുക്ഷേത്ര യുദ്ധഭൂമി സന്ദർശിക്കാൻ ആഗ്രഹം പ്രകടിപ്പിച്ചു. [[ദുര്യോധനൻ|ദുര്യോധനന്റെ]] പത്നിയായ [[ഭാനുമതിയും]] മറ്റു പുത്രവധുമാരും, പൗത്രവധുക്കളും അവർക്കൊപ്പം യുദ്ധക്കളത്തിലേക്ക് അനുഗമിച്ചു. പുത്രിയായ [[ദുശ്ശള|ദുശ്ശളയേയും]] അവർ ഒപ്പം കൂട്ടി. അതിഭയാനകമായിരുന്നു യുദ്ധക്കളത്തിലെ കാഴ്ചകൾ. പതിനെട്ടുനാൾ നീണ്ടുനിന്ന യുദ്ധം ഒരു ജനസമൂഹത്തെ മുഴുവനും വേദനപ്പിച്ച് ഇല്ലാതാക്കി. ആദ്യ ദിവസങ്ങളിൽ മരിച്ചുവീണ പലരുടേയും ജഢങ്ങൾ അഴുകിത്തുടങ്ങിയിരുന്നു. പലതിനു അംഗഭംഗം വന്നവയായിരുന്നു. ജീവൻ പൂർണ്ണമായും നിലച്ചിട്ടില്ലാത്ത ശരീരങ്ങൾക്കു കഴുകനും നരിയും കാവലിരിക്കുന്നു. യുദ്ധഭൂമിയിൽ എത്തിയ സ്ത്രീജനങ്ങൾ അവരുടെ പ്രിയപ്പെട്ടവരെ തേടിഅലഞ്ഞു. [[ഭാനുമതി|ഭാനുമതിയുടെ]] സഹായത്തോടെ ഗാന്ധാരി ദുര്യോധന നികടത്തിൽ എത്തിച്ചേർന്നു. അവിടെവെച്ച് ഗാന്ധാരി തന്റെ കൺകെട്ട്‌ അഴിക്കുകയും മൃതരായ തന്റെ മൂത്ത പുത്രനെയും മറ്റു മക്കളേയും ബന്ധുക്കളേയും കണ്ടു. [[ഗാന്ധാരം|ഗാന്ധാരരാജ്യത്തിന്റെ]] ചക്രവർത്തി [[സുബലൻ|സുബലന്റെ]] പുത്രിയായ ഗാന്ധാരി അന്ധനായ [[ധൃതരാഷ്ട്രർ|ധൃതരാഷ്ട്രരെ]] വിവാഹം കഴിച്ചപ്പോൾ മുതൽ താനും അന്ധയായി ജീവിക്കാൻ ബാദ്ധ്യസ്ഥയാണെന്നു തീരുമാനിച്ച് സ്വന്തം കണ്ണുകൾ പട്ടുവസ്ത്രത്തിന്റെ നാടകൊണ്ടു കെട്ടിവച്ച് പതിവ്രതാരത്‌നമായി ജീവിച്ചു. അന്നുകെട്ടിയ കണ്ണുകൾ യുദ്ധത്തിനു മുൻപ് ഒരിക്കൽ മാത്രം തന്റെ പുത്രനായ ദുര്യോധനനെ അനുഗ്രഹിക്കാനായി തുറന്നിരുന്നു. അന്ന് ഗാന്ധാരി തന്റെ കണ്ണിലെ കെട്ട്‌ മാറ്റിയപ്പോൾ ദുര്യോധനന്റെ തുടയൊഴിച്ച്‌ മറ്റെല്ലാ ശരീരഭാഗത്തേക്കും അത്രയും കാലം സംഭരിച്ച പാതിവ്രത്യശക്തി മുഴുവൻ അവർ പകർന്നു കൊടുത്തു. പിന്നീട് ഗാന്ധാരി ഇവിടെ കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധഭൂമിയിൽവച്ചാണ് തന്റെ കണ്ണിലെ കെട്ടഴിച്ചത്. അതിഭയാനകമായിരുന്നു അവരുടെ ആ കാഴ്ച. തന്റെ നൂറു മക്കളുടെയും ദാരുണമരണം നേരിട്ടുകണ്ടു ആ മാതാവ്; അടങ്ങാത്ത പുത്രസ്നേഹത്തിനു മുൻപിൽ കൃഷ്ണൻ പോലും സത്ബധനായിപ്പോയി. ഗാന്ധാരി വിലപിക്കുന്ന കാഴ്ച ഗ്രന്ഥകർത്താവ് മഹാഭാരതത്തിൽ [[സ്തീപർവം|സ്ത്രീപർവ്വത്തിലൂടെ]] വിവരിക്കുന്നു. വ്യാസൻ ഇതിനായി സ്ത്രീപർവ്വത്തിൽ 27 അദ്ധ്യായങ്ങളും 775 പദ്യങ്ങളും ചേർത്തിരിക്കുന്നു. [[ഭാനുമതിയുടെ]] നെഞ്ചത്തടിച്ചുള്ള കരച്ചിലിൽ ഗാന്ധാരിയുടെ അടങ്ങാത്ത മാതൃസ്നേഹം അണപൊട്ടിയൊഴുകി. അവർ [[കൃഷ്ണൻ|കൃഷ്ണനുനേരെ]] തിരിഞ്ഞു. കൃഷ്ണന്റെ കാപട്യവും, വക്രബുദ്ധിയും മൂലമാണ് തന്റെ നൂറുപുത്രന്മാർക്കും ഈ ഗതിവന്നത് എന്ന് ആക്രോശിച്ചു ആ [[മാതാവ്]]. [[ഭീഷ്മർ|ഭീഷ്മപിതാമഹനെ]] ശരശയ്യയിൽ വീഴിച്ചതും, കളളം പറഞ്ഞ് [[ദ്രോണർ|ദ്രോണരെ]] കൊലചെയ്തതും, [[ജയദ്രഥൻ|ജയദ്രഥനെ]] കൊല്ലാൻ [[സൂര്യൻ|സൂര്യംബിംബം]] മറച്ചതും, [[ദുര്യോധനൻ|ദുര്യോധനന്റെ]] മരണത്തിടയാക്കിയ നിർബന്ധപൂർവ്വമായ ദ്വന്ദ്വയുദ്ധത്തിനും അവസാനം, അരയ്ക്കു താഴെ അടിക്കാൻ പാടില്ലയെന്നുള്ള യുദ്ധനീതി മറച്ചുവെച്ച് [[ഭീമൻ|ഭീമനോട്]] ദുര്യോധനന്റെ തുട അടിച്ചുപൊട്ടിക്കാൻ ഉപദേശിച്ചതും കൃഷ്ണൻ കാരണമാണെന്നു ആ മാതാവ് കുറ്റപ്പെടുത്തി. തുടർന്ന് അവർ ഇങ്ങനെ ശപിച്ചു; "കൃഷ്ണാ , പാണ്ഡവരും ധാർത്തരാഷ്ട്രന്മാരും പരസ്പരം കൊന്നു തീർന്നു . എന്തിനാണ് അവരെ നീ തീർത്തും ഉപേക്ഷിച്ചു കളഞ്ഞത് ? . നീ രണ്ടിനും സമർത്ഥനും ശ്രുതവാക്യനും അസംഖ്യം ഭൃത്യന്മാരും വിപുലമായ സൈന്യബലമുള്ളവനും ശക്തനുമല്ലേ ? അല്ലയോ മധുസൂദനാ , അപ്പോൾ കുരുക്കളുടെ നാശം നിന്റെ ഇച്ഛയനുസരിച്ചാണ് നടന്നത് . അതിനാൽ , മഹാബാഹോ അതിന്റെ ഫലം നീയും അനുഭവിക്കട്ടെ . പതിശുശ്രൂഷയാൽ അൽപ്പമെങ്കിലും തപോബലം ഞാൻ ആർജ്ജിച്ചിട്ടുണ്ടെങ്കിൽ , ആ തപോബലത്താൽ അല്ലയോ ചക്രഗദാധരാ , ഞാൻ നിന്നെ ശപിക്കുകയാണ് . പരസ്പരം കൊല്ലുന്ന ബന്ധുക്കളായ കുരുപാണ്ഡവരെ നീ ഉപേക്ഷിക്കുകയാൽ , അല്ലയോ ഗോവിന്ദാ , നിന്റെ ബന്ധുക്കളും ഇതുപോലെ കൊല്ലപ്പെടുന്നതാണ് . ഇന്നേക്ക് മുപ്പത്തിയാറാമാണ്ട് തികയുമ്പോൾ , ബന്ധുക്കളും അമാത്യന്മാരും പുത്രന്മാരുമൊക്കെ കൊല്ലപ്പെട്ട്‌ വനത്തിലൂടെ നടക്കുമ്പോൾ , കുത്സിതമായ ഒരു ഉപായത്താൽ നീയും മരിക്കുന്നതാണ് . ഈ കാണും പടി , ബന്ധുക്കളെല്ലാം മരിച്ച് നിങ്ങളുടെ സ്ത്രീകളും ഭാരതസ്ത്രീകളെപ്പോലെ അനാഥകളായി വിലപിക്കും " [മഹാഭാരതം , സ്ത്രീപർവ്വം , അദ്ധ്യായം 25 , ശ്ളോകങ്ങൾ 39 മുതൽ 46 വരെ]". ഗാന്ധാരിയുടെ ശാപവാക്കുകൾ കേട്ടിട്ടും ഭഗവാൻ കൃഷ്ണന് ഒരു കുലുക്കവുമുണ്ടായില്ല . അദ്ദേഹം താൻ ചെയ്യാനുദ്ദേശിച്ചിരിക്കുന്ന കാര്യം തന്നെയാണ് ശാപവാക്കുകളിലൂടെ ഗാന്ധാരി ഇപ്പോൾ പറഞ്ഞതെന്ന് അവളെ അറിയിച്ചു . ഉത്തമഭക്തയും ധർമ്മിഷ്ഠയുമായ ഗാന്ധാരിയുടെ വാക്കുകളെ സത്യമാക്കുവാനും , താൻ നിശ്ചയിച്ചിട്ടുള്ളത് നടത്താനുമായി ശ്രീകൃഷ്ണഭഗവാൻ ഗാന്ധാരിയുടെ ശാപത്തെ പുഞ്ചിരിയോടെ സ്വീകരിച്ചു .അതനുസരിച്ചാണ് പിൽക്കാലത്ത് യദുകുലം നശിച്ചതും ദ്വാരക കടലിൽ മുങ്ങിപ്പോയതും .പിന്നീട് ധൃതരാഷ്ട്രരുടെ നിർദ്ദേശത്താൽ ശേഷിച്ച ജഢങ്ങൾ സംസ്കരിക്കാനുള്ള സൗകര്യം [[ധർമ്മപുത്രർ]] ചെയ്തു. == ശാന്തിപർവ്വം == മരിച്ചവരുടെ ആത്മാക്കൾക്ക് ശാന്തിലഭിക്കുന്ന കഥാസന്ദർഭങ്ങൾ ഗ്രന്ഥകാരൻ ശാന്തിപർവ്വത്തിൽ ഉൾപ്പെടുത്തിയിരിക്കുന്നു. 339 അദ്ധ്യായങ്ങളിലായി 14525 gnപദ്യങ്ങളിലൂടെയാണ് [[ശാന്തിപർവ്വം]] കടന്നുപോകുന്നത്. വ്യാസഭാരതത്തിലെ ഏറ്റവും വലിയ പർവ്വമാണ് ശാന്തിപർവ്വം.<ref>ശാന്തിപർവ്വം : മഹാഭാഗവതം -- ISBN 8-85315-07-8 -- ഡോ.പി.എസ്സ് നായർ -- വിദ്യാരംഭം പ്രസിദ്ധീകരണം, ആലപ്പുഴ</ref>.<ref>സി. രാജഗോപാലാചാരിയുടെ മഹാഭാരതം; "54--സഞ്ജയ മിഷൻ (സഞ്ജയദൂത്)"</ref> യുദ്ധത്തിൽ മരണമടഞ്ഞവർക്ക് പിതൃശുദ്ധികർമ്മങ്ങൾ എല്ലാം നിർവ്വഹിച്ചു. എല്ലാത്തിനു ധർമ്മപുത്രർ നേരിട്ടു നേതൃത്വം നൽകി. രാജ്യാഭിഷേകത്തിനുശേഷം ഒരിക്കൻ കുന്തിദേവി ധർമ്മപുത്രരെ കാണാനായി അവന്റെ കൊട്ടാരത്തിൽ എഴുന്നള്ളി. സങ്കടത്തോടെ അവർ കർണ്ണരഹസ്യം യുധിഷ്ഠിരനെ അറിയിച്ചു. താൻ മൂലമാണ് ജ്യേഷ്ഠനായ കർണ്ണൻ കൊലചെയ്യപ്പെട്ടത് എന്നറിഞ്ഞപ്പോൾ രാജാവ് ബോധരഹിതനായി നിലത്തുവീണു. ഇതറിഞ്ഞ് മറ്റു സഹോദരന്മാരും ഇതിനോടകം അവിടെ എത്തിച്ചേർന്നു. കർണ്ണന്റെ പുത്രന്മാർ ഏവരും യുദ്ധത്തിൽ മരിച്ചിരിക്കുന്നതിനാൽ കർണ്ണനുവേണ്ടി ആരും ഇതുവരെ പിതൃകർമ്മങ്ങൾ നടത്തിയിട്ടില്ല എന്നുള്ള വിവരവും കുന്തി പാണ്ഡവരെ അറിയിച്ചു. അഞ്ചുപേരും ചേർന്നു മൂത്തജ്യേഷ്ഠനുവേണ്ടി ബലിതർപ്പണം നടത്തുവാൻ കുന്തി അവരോട് അപേക്ഷിച്ചു. കർണ്ണരഹസ്യം മുൻപ് അറിഞ്ഞിരുന്നെങ്കിൽ അവനെ രാജാവായി വാഴിച്ചേനെ; ചിലപ്പോൾ ദുര്യോധനനും അതു സ്വീകാര്യമായേനെ; അതുമൂലം കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധം ഒഴിവാക്കാമായിരുന്നു; എന്നിങ്ങനെ പലവുരു ദുഃഖാർത്തനായി പുലമ്പിക്കൊണ്ട് അഞ്ചുപേരും പ്രത്യേകിച്ച് യുധിഷ്ഠിരൻ വളരെയേറെ സങ്കടപ്പെട്ടു. പിറ്റേന്ന് തന്നെ കർണ്ണനുവേണ്ടി പാണ്ഡവർ അഞ്ചുപേരും ചേർന്ന് പിതൃബലി നടത്തി. അതിനുശേഷം അവന്റെ പുത്രന്മാർക്കും വേണ്ട തർപ്പണപൂജകൾ നടത്തി. തുടർന്ന് പാണ്ഡവർ ഹസ്തിനപുരിയിൽ തിരിച്ചെത്തി കർണ്ണന്റെ വിധവയെ കണ്ട് സമാധാനിപ്പിച്ചു. അന്ന് അവിടെ കൂടുതൽ സമയം ചിലവഴിക്കാനും ജ്യേഷ്ഠത്തിയുമായി ദുഃഖത്തിൽ പങ്കുചേരാൻ പാഞ്ചാലിയും സുഭദ്രയും പ്രത്യേകം ശ്രദ്ധചെലുത്തി. എല്ലാവരും കർണ്ണപത്നിയുടെ കാൽക്കൽ നമസ്കരിച്ച് ആശിർവാദം വാങ്ങിയാണ് തങ്ങളുടെ കൊട്ടാരങ്ങളിലേക്ക് തിരിച്ചത്. അന്നുതന്നെ ധൃതരാഷ്ട്രരേയും ഗാന്ധാരിയേയും വിദുരരേയും കണ്ടു വണങ്ങാനും യുധിഷ്ഠിരൻ മറന്നില്ല. === നാരദസംവാദം === കുന്തിയിലൂടെ കർണ്ണ രഹസ്യം മനസ്സിലാക്കിയതുമുതൽ രാജാവ് വളരെയേറെ ദുഃഖാർത്തനായി കാണപ്പെട്ടു. ഈ കാലയളവിൽ നാരദർ ഹസ്തിനപുരിയിൽ എത്തുകയും കർണ്ണന്റെ ജീവിതകഥകളും അവനേറ്റ നിരവധി ശാപകഥകളും രാജാവിനെ ധരിപ്പിച്ചു. ദ്രോണർ അവനു ശിഷ്യത്വം നിരാകരിച്ചപ്പോൾ ദ്രോണരുടെ ഗുരുവായിരുന്ന പരശുരാമന്റെ ശിഷ്യത്വം സ്വീകരിച്ച കർണ്ണന്റെ ധീരതയും, പിന്നീട് പരശുരാമൻ അവൻ ബ്രാഹ്മണനല്ല എന്നു മനസ്സിലാക്കി അവനെ ശപിച്ചതും, ഹോമപശുവിനെ അറിയാതെ കൊലചെയ്കയാൽ അവനേറ്റ അഗ്നിഹോത്രിശാപവും നാരദർ യുധിഷ്ഠിരനോട് വിശദമായി പറയുന്നുണ്ട്. ഇതിനെല്ലാം കാരണം അവനിലടങ്ങിയിരിക്കുന്ന അസുരാംശമാണെന്നു ഇതിലൂടെ നാരദർ മഹാരാജാവിനോട് പറയുന്നു. അഗ്നിഹോത്രിശാപം എപ്പോഴും കർണ്ണനെ അധൈര്യപ്പെടുത്തിയിരുന്നു. പശുവാണെന്നറിയാതെ കൊലചെയ്കയാൽ നീ ആരാണെന്നറിയാതെ നിന്റെയും ശിരസ്സ് അറുക്കപ്പെടും എന്നായിരുന്നു അഗ്നിഹോത്രിശാപം. ==== കർണ്ണന്റെ ധീരത ==== ദുര്യോധനപക്ഷം ചേരാനുണ്ടായ സാഹചര്യവും, അവന്റെ മറ്റു ധീരതനിറഞ്ഞ കഥകളും നാരദർ ഈ സന്ദർഭത്തിൽ വിവരിക്കുന്നതായി ഗ്രന്ഥകാരൻ മഹാഭാരതത്തിൽ ശാന്തിപർവ്വത്തിൽ പറയുന്നുണ്ട്. * '''ദുര്യോധന വിവാഹം''': കലിംഗരാജകുമാരിയുടെ സ്വയവരവേളയിൽ അവൾ ദുര്യോധനനെ വേൾക്കാതെ മുന്നോട്ട് നടന്നതിൽ കോപിച്ച് രാജകുമാരിയെ അവിടെ നിന്നും കടത്തിക്കൊണ്ടുപോരാനും അതെതിർത്ത രാജാക്കന്മാരെയെല്ലാം ഒറ്റക്ക് നേരിട്ട് ദുര്യോധനനെ സഹായിച്ചത് കർണ്ണനായിരുന്നു. ദുര്യോധനനു അവനോട് സ്നേഹാദരവിനുണ്ടായ കാരണങ്ങൾ ഇങ്ങനെ നിരവധിയായിരുന്നു. * '''ജരാസന്ധവിജയം''': കർണ്ണന്റെ യുദ്ധസാമർത്ഥ്യം മനസ്സിലാക്കി മഗധാധിപനായ [[ജരാസന്ധൻ]] അവനെ ദ്വന്ദ്വയുദ്ധത്തിനു വിളിച്ചു. ദ്വന്ദ്വയുദ്ധത്തിൽ പ്രഗദ്ഭനായ ജരാസന്ധനെ കർണ്ണൻ തോല്പിച്ചു. കർണ്ണനിൽ അഭിമാനം പൂണ്ട മഗധാധിപൻ മാലിനി എന്ന നഗരം കർണ്ണനു സമ്മാനിച്ചു. *'''ദേവേന്ദ്ര കപടവേഷം''' : അർജ്ജുനനുവേണ്ടി ദേവേന്ദ്രൻ ബ്രാഹ്മണവേഷത്തിൽ വന്നു കർണ്ണന്റെ ജന്മസിദ്ധമായിരുന്ന കവചകുണ്ഢലങ്ങൾ ദാനം വാങ്ങി. ബ്രാഹ്മണവേഷത്തിൽ വന്നത് ദേവേന്ദ്രനാണെന്നറിഞ്ഞുകൊണ്ടുതന്നെ അദ്ദേഹത്തിനു തന്റെ ശരീരഭാഗമായിരുന്ന കവചകുണ്ഢലങ്ങൾ ദാനം കൊടുത്തു. കർണ്ണന്റെ ദാനമഹിമയാണ് ഇവിടെ കാണിക്കുന്നത്. == രാജ്യാഭിഷേകം == [[File:Draupadi and Pandavas.jpg|170px|thumb|left|രാജ്യാഭിഷേകം]] യുദ്ധാനന്തരം പന്ത്രണ്ടാം ദിവസം പുലയുടെ അശുദ്ധി തീർന്നതിനുശേഷം കുലഗുരുവായ [[ധൗമ്യൻ|ധൗമ്യനെ]] ആചാര്യമര്യാദകളോടെ വിളിച്ചുവരുത്തി അദ്ദേഹത്തിന്റെ അനുവാദത്തോടെ ശുഭമുഹൂർത്തത്തിൽ ഹസ്തിനപുരിയുടെ രാജ്യഭാരം ധർമ്മപുത്രർ ഏറ്റെടുത്തു.<ref>മഹാഭാരതം -- സി. രാജഗോപാലാചാരി -- ഭാരതീയ വിദ്യാഭവൻ ISBN : 9788172763688</ref><ref>ഇന്ത്യയുടെ സാംസ്കാരിക ചരിത്രം (ആംഗലേയം) -- ശിശിർകുമാർ ദാസ്</ref> രാജാഭിഷേകത്തിനുശേഷം കുന്തിദേവിയുടെ അഭ്യർത്ഥനയെ തുടർന്ന് [[കർണ്ണൻ|കർണ്ണന്റെ]] വിധവയെ കണ്ട് ആശ്ലേഷിച്ചു. അവരുടെ എല്ലാ പുത്രന്മാരും യുദ്ധത്തിൽ മരിച്ചിരുന്നു. കർണ്ണപുത്രന്മാരുടെ പത്നിമാരെ ദ്രൗപദി സമാധാനിപ്പിച്ചു. അതിനുശേഷം പരിവാരസമേതം കുരുക്ഷേത്രഭൂമിയിൽ പോയി ശരശയ്യയിൽ കിടന്ന ഭീഷ്മപിതാമഹനെ കണ്ട് ദിവ്യോപദേശങ്ങൾ സ്വീകരിച്ചു. (ഉത്തരായനം തുടങ്ങിയതിനുശേഷം [[ഭീഷ്മർ]] തന്റെ ശരീരം ഉപേക്ഷിച്ചു [[അഷ്ടവസുക്കൾ|അഷ്ടവസുക്കളിൽ]] വിലയം പ്രാപിച്ചു). ഹസ്തിനപുരിയുടെ രാജാവായി അഭിഷേകം നടത്തുമ്പോൾ [[യുധിഷ്ഠിരൻ|ധർമ്മപുത്രർക്ക്]] 72-വയസ്സ് പ്രായം ഉണ്ടായിരുന്നു. രാജ്യാഭിഷേകത്തെത്തുടർന്ന് 36 വർഷങ്ങൾ യുധിഷ്ഠിരൻ ചന്ദ്രവംശത്തിന്റെ ചക്രവർത്തിയായി രാജഭരണം നടത്തി. === അശ്വമേധയാഗം === [[File:Leaf from the Razmnama.jpg|150px|thumb|right|താമ്രാവതിയുദ്ധം (ചിത്രം)]] [[File:Arjuna_is_killed_by_his_son_Babhnu_Vahana_in_battle.jpg|150px|thumb|right|ബഭ്രുവാഹനയുദ്ധം (ചിത്രം)]] കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധം മൂലം കുരുവംശത്തിനു ഉൾപ്പെടെ ഏവർക്കും വന്നുചേർന്ന വലിയ നാശനഷ്ടത്തിനു കാരണക്കാരൻ താനാണെന്നുള്ള ദുഃഖം എപ്പോഴും യുധിഷ്ഠിരനെ ബാധിച്ചിരുന്നു. പല അവസരങ്ങളിലും കുരുക്ഷേത്ര യുദ്ധക്കെടുതികളെപ്പറ്റി അദ്ദേഹം വ്യാകുലപ്പെട്ടു സംസാരിച്ചിരുന്നു. ഇതുമനസ്സിലാക്കി വ്യാസ മഹർഷി അദ്ദേഹത്തെ കാണാൻ ഹസ്തിനപുരിയിലെത്തി. അദ്ദേഹം പല ഉപദേശങ്ങളും പാണ്ഡവർക്ക് നൽകി. തുടർന്ന് യുധിഷ്ഠിരന്റെ മനസ്സിനെ ബാധിച്ച പാപഭാരം മാറ്റുവാനായി [[അശ്വമേധയാഗം]] നടത്താൻ നിർദ്ദേശിച്ചു. കൃഷ്ണനും ഇതുതന്നെ അദ്ദേഹത്തോട് ഉപദേശിച്ചു. ഇരുവരുടേയും നിർദ്ദേശാനുസരണയോടെ യുധിഷ്ഠിരൻ അശ്വമേധയാഗം നടത്തി. ഇതിനുള്ള ധനം കൃഷ്ണനിർദ്ദേശത്താൽ ഹിമാലയത്തിൽ നിന്നും കണ്ടെടുക്കുകയായിരുന്നു. അശ്വപ്രയാണത്തിനനുഗമിച്ചത് പാർത്ഥനായിരുന്നു. സിന്ധുരാജ്യത്ത് അശ്വം എത്തിയതിനെത്തുടർന്ന് ജയദ്രഥന്റെ പുത്രനായ [[സുരഥൻ]] അർജ്ജുനബാണങ്ങളെ ഭയന്ന് ഹൃദയം പൊട്ടി മരിച്ചു. ഇതറിഞ്ഞ് വളരെ സങ്കടപ്പെട്ട് [[ദുശ്ശള]] അനുജനായ അർജ്ജുനനെ വന്നുകണ്ടു. ജ്യേഷ്ഠത്തിയുടെ ആശിർവാദങ്ങളോടെ അർജ്ജുനൻ അശ്വപ്രയാണം വീണ്ടും തുടർന്നു. (ദുശ്ശളയും സുരഥന്റെ പത്നിയും അവരുടെ കൈക്കുഞ്ഞായിരുന്ന പുത്രനും പിന്നീട് യുധിഷ്ഠിരന്റെ അശ്വമേധയാഗത്തിൽ പങ്കെടുക്കാൻ എത്തിയിരുന്നു). ==== താമ്രാവതി ==== താമ്രാവതിയിലെ രാജാവായിരുന്ന [[മയൂരധ്വജൻ]] ഈ അവസരത്തിൽ അശ്വമേധയാഗം നടത്താൻ തീരുമാനിക്കുകയും യാഗദീക്ഷയെത്തുടർന്ന് അദ്ദേഹത്തിന്റെ പുത്രൻ താമ്രധ്വജൻ അശ്വപ്രയാണത്തിനു അനുഗമിച്ചു. ഇതു കുതിരകളും താമ്രാവതിക്കടുത്ത് വെച്ച് കണ്ടുമുട്ടുകയും തുടർന്ന് യുദ്ധത്തിലേക്ക് എത്തിച്ചേരുകയും ചെയ്തു. അവസാനം താമ്രധജൻ യുധിഷ്ഠിരന്റെ രാജത്വം അംഗീകരിക്കുകയും യുദ്ധം അവസാനിപ്പിക്കുകയും ചെയ്തു. ==== മണലൂർ ==== അർജ്ജുനന്റെ പത്നിയായ ചിത്രാംഗദയുടെ രാജ്യമായിരുന്നു മണലൂർ. യുദ്ധാനന്തരം ജീവിച്ചിരുന്ന ഏക പാണ്ഡവപുത്രനായ ബഭ്രുവാഹനനായിരുന്നു അവിടുത്തെ രാജാവ്. ബഭ്രുവാഹനൻ അശ്വത്തെ പിടിച്ചുകെട്ടുകയും തുടർന്നുണ്ടായ യുദ്ധത്തിൽ അർജ്ജുനൻ മോഹലാസ്യപ്പെട്ട് വീഴുകയും ചെയ്തു. പാർത്ഥനു പുത്രന്റെ മുൻപിൽ തോൽവി സംഭവിച്ചപ്പോഴും, ബഭ്രുവാഹനൻ തന്റെ വലിയച്ഛന്റെ രാജത്വം അംഗീകരിച്ച് അദ്ദേഹത്തിനു കപ്പം കൊടുത്ത് അശ്വത്തെ വണങ്ങി യാഗത്തിൽ പങ്കെടുത്തു. == യുദ്ധസമയത്തെ പാണ്ഡവരുടെ പ്രായം == യുദ്ധസമയത്ത് [[യുധിഷ്ഠിരൻ|ധർമ്മപുത്രർക്ക്]] 72 വയസ്സുണ്ടായിരുന്നുവെന്നു ഗ്രന്ഥകാരൻ മഹാഭാരതത്തിൽ എഴുതിയിരിക്കുന്നു. ഭീമസേനനു 71-ഉം, അർജ്ജുനനും 70-ഉം, നകുല-സഹദേവന്മാർക്കു 69 വയസ്സു വീതവുമുണ്ടായിരുന്നു. ശ്രീകൃഷ്ണനു അർജ്ജുനനിലും 6-മാസത്തെ പ്രായകൂടുതലായിരുന്നുവെന്നു ഗ്രന്ഥകാരൻ ഭാഗവതത്തിലും മഹാഭാരതത്തിലും പറയുന്നുണ്ട്. കൗരവാദികൾ നൂറുപേരും അർജ്ജുനനിൽ മൂത്തതും ഭീമനിൽ ഇളയവരുമാണ്. 72-ആം വയസ്സിൽ ഹസ്തിനപുരിയിൽ ചന്ദ്രവംശത്തിന്റെ രാജാവായി ധൗമ്യനാൽ അഭിഷിക്തനായ യുധിഷ്ഠിരൻ ത്തുടർന്ന് 36 വർഷം രാജ്യം ഭരിച്ചു.<ref>മഹാഭാരതം -- ഡോ.പിഎസ്.നായർ -- വിദ്യാരംഭം പബ്ലിഷേസ്, ആലപ്പുഴ</ref>. അതിനുശേഷം പൗത്രനായ [[പരീക്ഷിത്|പരീക്ഷിത്തിനെ]] രാജാവായി അഭിഷേകം നടത്തി പാണ്ഡവർ വനവാസം സ്വീകരിച്ചു. == അവലംബം == {{Reflist|2}} === കുറിപ്പുകൾ === {{Reflist|group="N"}} {{കുറിപ്പ്|൧|'''നിഷ്പക്ഷ രാജ്യങ്ങൾ :''' കേകേയം, ദ്വാരക, മഥുര, വിദർഭ, മഗധ രാജ്യങ്ങൾ രണ്ടു കൂട്ടരോടും ശത്രുതയില്ലാതെ യുദ്ധത്തിൽ പങ്കെടുത്തു. <big>കേകേയ സൈന്യം :</big>രണ്ടു കൂട്ടത്തിലും യുദ്ധം ചെയ്തു; <big>ദ്വാരക സൈന്യം :</big>കൃതവർമ്മാവിന്റെ നേതൃത്വത്തിൽ ഒരു സൈന്യവ്യൂഹം കൗരവപക്ഷത്തും, ഭഗവാൻ കൃഷ്ണൻ പാണ്ഡവ പക്ഷത്തും, മറ്റു ചിലർ നിഷ്പക്ഷമായും നിന്നു; <big>മഥുര സൈന്യം :</big>ഉഗ്രസേന നിർദ്ദേശത്താൽ പ്രധാന സൈന്യവ്യൂഹം പാണ്ഡവപക്ഷത്തും കുറച്ചുപേർ കൃതവർമ്മാവിനൊപ്പവും യുദ്ധം ചെയ്തു. <big>വിദർഭ സൈന്യം :</big>രുക്മിണിയുടെ സഹോദരനായ രുഗ്മി രാജകുമാരൻ ഒരു സൈന്യവ്യൂഹവുമായി കൗരവപക്ഷത്തും പിതാവായ വിദർഭൻ തന്റെ സൈന്യത്തിന്റെ പ്രധാന ഭാഗത്തെ പാണ്ഡവർക്കായി അയച്ചു കൊടുത്തു.<big> മഗധ സൈന്യം :</big>ജരാസന്ധന്റെ മരണത്തിനുശേഷം അദ്ദേഹത്തിന്റെ പുത്രന്മാർ പാണ്ഡവരുമായി സൗഖ്യമായിരുന്നു. മഗധ രാജകുമാരൻ തന്റെ കീഴിലുള്ള സൈന്യവുമായി പാണ്ഡവപക്ഷത്തു ചേർന്നു യുദ്ധം ചെയ്തു. ജരാസന്ധന്റെ പുത്രിമാർ വിവാഹം ചെയ്തിരുന്നത് കംസനെയായിരുന്നു. അതിനാൽ അവരുടെ ബന്ധുജനങ്ങൾ കൗരവപക്ഷത്തും ചേർന്നു യുദ്ധത്തിൽ ഏർപ്പെട്ടു.}} === സംഗ്രഹ ഗ്രന്ഥങ്ങൾ === * മഹാഭാരതം -- തുഞ്ചത്ത് രാമാനുജൻ എഴുത്തച്ഛൻ -- മാതൃഭൂമി പ്രസിദ്ധീകരണം, കോഴിക്കോട് * മഹാഭാരതം -- ഡോ.പി.എസ്. നായർ -- വിദ്യാരംഭം പ്രസിദ്ധീകരണം, ആലപ്പുഴ * വ്യാസ മഹാഭാരതം -- ആംഗലേയ പരിഭാഷ -- കിസാരി മോഹൻ ഗാംഗുലി * മഹാഭാരതം (ആംഗലേയം) -- സി. രാജഗോപാലാചാരി -- ഭാരതീയ വിദ്യാഭവൻ * ശ്രീമദ് ഭഗവദ്ഗീത -- എം.എസ്. ചന്ദ്രശേഖരവാര്യർ : പരിഭാഷ -- ഡി.സി.ബുക്സ് പ്രസിദ്ധീകരണം, കോട്ടയം * വിദുര നീതി -- ആംഗലേയ പരിഭാഷ -- കിസാരി മോഹൻ ഗാംഗുലി * പ്രാചീന ഇന്ത്യ -- ആർ.എസ്. ശർമ്മ -- ഡി.സി. ബുക്സ്, കോട്ടയം * ഋഗ്വേദ സംഹിത (ആംഗലേയം) -- ഫെഡ്റിക് മാക്സ് മുള്ളർ * ഇന്ത്യയുടെ സാംസ്കാരിക ചരിത്രം (ആംഗലേയം) -- ശിശിർകുമാർ ദാസ് * മഹാഭാരതം (ആംഗലേയം) -- ദി ഗ്രേറ്റെസ്റ്റ് സ്പിരിച്യുൽ എപിക് ഓഫ് ആൾ ദി ടൈം -- കൃഷ്ണ ധർമ്മ -- ടോർച്ച് ലൈറ്റ് പബ്ലിഷിംഗ് * ശ്രീ മഹാഭാഗവതം മൂലകൃതി (മലയാള വ്യാഖ്യാന സഹിതം) * മഹാഭാഗവതം -- ഡോ.പി.എസ്സ് നായർ -- വിദ്യാരംഭം പ്രസിദ്ധീകരണം, ആലപ്പുഴ * ദേവീമഹാഭാഗവതം -- ഡോ.പി.എസ്സ് നായർ -- വിദ്യാരംഭം പ്രസിദ്ധീകരണം, ആലപ്പുഴ == യുദ്ധത്തിലെ പതിനെട്ടിന്റെ പ്രത്യേകതകൾ == {{Commons category|Mahabharata}} {| class="wikitable" width="69%" border="1" cellpadding="5" cellspacing="0" align="centre" |- | style="background:#C2ECBB;" | പതിനെട്ടുദിവസങ്ങൾ || style="background:#C2ECBB;" | കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധം നീണ്ടുനിന്നത് പതിനെട്ട് ദിവസങ്ങളാണ് |- | style="background:#C2ECBB;" | പതിനെട്ടദ്ധ്യായങ്ങൾ || style="background:#C2ECBB;" | [[ഭഗവദ്ഗീത|ഭഗവദ്ഗീതയിൽ]] പതിനെട്ട് അദ്ധ്യായങ്ങളുണ്ട് |- | style="background:#C2ECBB;" | പതിനെട്ടക്ഷൗഹിണി || style="background:#C2ECBB;" | ഇരുപക്ഷത്തുമായി പതിനെട്ട് [[അക്ഷൗഹിണി]] സൈന്യം യുദ്ധത്തിൽ പങ്കെടുത്തു |- | style="background:#C2ECBB;" | പതിനെട്ടുപസൈന്യാധിപർ || style="background:#C2ECBB;" | ഇരുസേനയിലുമായി പതിനെട്ട് [[സൈന്യാധിപൻ|ഉപസൈന്യാധിപന്മാർ]] ഉണ്ടായിരുന്നു |- | style="background:#C2ECBB;" | പതിനെട്ടുവ്യൂഹങ്ങൾ || style="background:#C2ECBB;" | കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധത്തിൽ പതിനെട്ട് [[ചക്രവ്യൂഹം|സേനാവ്യൂഹങ്ങൾ]] ഉപയോഗിച്ചു |- | style="background:#C2ECBB;" | പതിനെട്ടുനിയമങ്ങൾ || style="background:#C2ECBB;" | യുദ്ധം അനുശാസിച്ച [[നിയമം|നിയമങ്ങൾ]] പതിനെട്ട് ആയിരുന്നു |- | style="background:#C2ECBB;" | പതിനെട്ടുപാണ്ഡവർ || style="background:#C2ECBB;" | [[പാണ്ഡവർ|പാണ്ഡവരും]] അവരുടെ പുത്രന്മാരുമായി പതിനെട്ട് പേരായിരുന്നു |- | style="background:#C2ECBB;" | പതിനെട്ടുപർവ്വങ്ങൾ || style="background:#C2ECBB;" | [[വ്യാസൻ|വ്യാസ]] രചിത [[മഹാഭാരതം|മഹാഭാരതത്തിൽ]] പതിനെട്ട് പർവ്വങ്ങൾ ഉൾക്കൊള്ളുന്നു |} {{Mahabharata}} [[വർഗ്ഗം:പുരാണത്തിലെ യുദ്ധങ്ങൾ]] [[വർഗ്ഗം:കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധം]] nc9i24vdzxsc1cnpjzbhf5st1ybekh9 4546957 4546956 2025-07-09T08:14:45Z Archangelgambit 183400 4546957 wikitext text/x-wiki {{Prettyurl|Kurukshetra War}} {{Infobox military conflict |conflict=<big>കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധം</big><br />(മഹാഭാരതയുദ്ധം) |image=[[Image:Kurukshetra.jpg|300px]] |caption=കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധഭൂമി:ചിത്രകാരന്റെ ഭാവനയിൽ |date=''':''' കൃത്യമായ കാലഘട്ടം ലഭ്യമല്ല<br />(ബി.സി.6000 – ബി.സി.3000) <ref>Yogananda, Paramahansa (2007). [Diamond Pocket Books (P) Ltd God Talks With Arjuna]. Diamond Pocket Books (P) Ltd. p. xxi. ISBN 9788189535018. "the dates proposed for the Kurukshetra war range from as early as 6000 BC to as recently as 500 BC''</ref><br />18 ദിവസങ്ങൾ നീണ്ടുനിന്നു |place=''':''' [[കുരുക്ഷേത്രം|കുരുക്ഷേത്ര]], [[ഹരിയാന]], [[ഇന്ത്യ]]<ref>ഇന്ത്യയുടെ സാംസ്കാരിക ചരിത്രം -- ശിശിർകുമാർ ദാസ് ISBN 978-8172017989</ref><br />[[കുരുക്ഷേത്ര|Coordinates: 29°59′00″N 76°49′00″E]] |territory= |result=''':''' -ഇരുപക്ഷത്തും കനത്ത ആൾനാശത്തോടെയുള്ള പാണ്ഡവ വിജയം.<br /> -[[യുധിഷ്ഠിരൻ]] ഹസ്തിനപുരിയുടെ ചക്രവർത്തിയായി സ്ഥാനാരോഹിതനായി.<br /> -ധൃതരാഷ്ട്രരുടെ നിഷ്കാസനം.<br /> -ചേദി, സിന്ധു ,അംഗം, പാഞ്ചാലം,മത്സ്യം,കലിംഗം, ത്രിഗർത്തം, ഗാന്ധാരം തുടങ്ങിയവടക്കമുള്ള രാജ്യങ്ങളിൽ അവകാശപ്രശ്നങ്ങൾ. |combatant1=[[പാണ്ഡവർ]]'''<br />, [[പാഞ്ചാലം]], [[കാശി]], [[മത്സ്യം]], [[ചേദി]], [[പാണ്ഡ്യം]], [[മഗധ]], [[കേകേയം]], [[ദ്വാരക]], [[മഥുര]], [[വിദർഭ]]{{സൂചിക|൧}} |combatant2=[[കൗരവർ]]'''<br />[[ഹസ്തിനപുരി]], [[അംഗം]], [[സിന്ധു]], [[അവന്തി]], [[മാഹിഷ്മതി]], [[ഗാന്ധാരം]], [[മാദ്രം]], [[കാംബോജം]],[[ത്രിഗർത്തം]], [[പ്രാഗ്ജ്യോതിഷം]], [[കലിംഗം]], [[കേകേയം]], [[ദ്വാരക]], [[മഥുര]], [[വാൽഹികം]]{{സൂചിക|൧}} |commander1=[[ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ]]( സർവ്വ സൈന്യാധിപൻ 1-18 ദിവസങ്ങൾ) <br>അർജ്ജുനൻ<br>ഭീമൻ<br>യുധിഷ്ഠിരൻ<br> നകുലൻ<br>സഹദേവൻ<br>ദ്രുപദൻ<br>വിരാടൻ<br>സാത്യകി<br>അഭിമന്യു<br> ഘടോൽകചൻ<br>ശ്രീകൃഷ്ണൻ |commander2=[[ഭീഷ്മർ]](1-10ദിവസങ്ങൾ) <br>[[ദ്രോണർ]](11-15 ദിവസങ്ങൾ)<br>[[കർണ്ണൻ]](16-17 ദിവസങ്ങൾ)<br>[[ശല്യർ]](ദിവസം 18)<br>[[അശ്വത്ഥാമാവ്]](ദിവസം 18) <br>ദുര്യോധനൻ<br>ദുശ്ശാസനൻ<br>ശകുനി<br>കൃപർ<br>ഭഗദത്തൻ<br>ബഹ്ലികൻ<br>വികർണൻ<br>അലമ്പുഷൻ<br>ഭൂരിശ്രവസ്സ്<br>കൃതവർമാവ് |strength1=[[7 (അക്കം)|7]] [[അക്ഷൗഹിണി|അക്ഷൗഹിണികൾ]]'''<br>[[ആന]]= 153,090<br />[[രഥം]]= 153,090<br />[[കുതിര]]= 459,270<br />കാലാൾ= 765,450<br />(1,530,900 സൈന്യം) |strength2=[[11 (സംഖ്യ)|11]] [[അക്ഷൗഹിണി|അക്ഷൗഹിണികൾ]]'''<br>[[ആന]]= 240,570<br />[[രഥം]]= 240,570<br />[[കുതിര]]= 721,710<br />കാലാൾ=1,202,850<br />(2,405,700 സൈന്യം) |casualties1=എട്ടുപേർ ഒഴിച്ച് എല്ലാവരും<br />([[പാണ്ഡവർ|പഞ്ചപാണ്ഡവർ]], [[ശ്രീകൃഷ്ണൻ]], [[സാത്യകി]], [[യുയുത്സു]]) |casualties2=മൂന്നുപേർ ഒഴിച്ച് എല്ലാവരും<br />([[അശ്വത്ഥാമാവ്]], [[കൃപർ]], [[കൃതവർമ്മാവ്]]) }} [[ഇന്ത്യ|ഇന്ത്യൻ]] [[ഇതിഹാസം|ഇതിഹാസമായ]] [[മഹാഭാരതം|മഹാഭാരതത്തിൽ‌]] വർണിച്ചിരിക്കുന്ന യുദ്ധമാണ് '''കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധം'''. [[ചന്ദ്രവംശം|ചന്ദ്രവംശജനായ]] കുരുവിൻ്റെ വംശത്തിൽപ്പെട്ട ഹസ്തിനപുരത്തിൻ്റെ രാജാവ് [[ധൃതരാഷ്ട്രർ|ധൃതരാഷ്ട്രരുടെ]] പുത്രന്മാരും ([[കൗരവർ]]), അദ്ദേഹത്തിന്റെ അനുജൻ [[പാണ്ഡു|പാണ്ഡുവിന്റെ]] പുത്രന്മാരും ([[പാണ്ഡവർ]]) ഇരുകൂട്ടരുടെയും സഖ്യകക്ഷികളും മുഖ്യ എതിരാളികളായി ഈ യുദ്ധത്തിൽ പോരടിച്ചു. ഇപ്പോഴുള്ള [[ഹരിയാന|ഹരിയാനയിലെ]] [[കുരുക്ഷേത്രം|കുരുക്ഷേത്ര]] എന്ന സ്ഥലത്തുവെച്ചു നടന്നതിനാൽ കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധം എന്നറിയപ്പെട്ടു.<ref>{{Cite web |url=http://kurukshetra.nic.in/history/history.htm |title=ആർക്കൈവ് പകർപ്പ് |access-date=2011-09-05 |archive-date=2012-03-11 |archive-url=https://web.archive.org/web/20120311042020/http://kurukshetra.nic.in/history/history.htm |url-status=dead }}</ref>. ഇതിഹാസത്തിൽ കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധം പതിനെട്ട് ദിവസങ്ങൾ നീണ്ടു നിന്നതായി പറയുന്നു. യുദ്ധത്തിൽ ഇരുപക്ഷത്തുമായി പതിനെട്ട് [[അക്ഷൗഹിണി|അക്ഷൗഹിണികൾ]] പങ്കെടുത്തു നാമാവശേഷമായി. പാണ്ഡവപക്ഷത്ത് ഏഴ് അക്ഷൗഹിണി പടസമൂഹങ്ങൾക്ക് സർവ്വസേനാധിപതിയായി പാഞ്ചാല രാജകുമാരനായ [[ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ|ധൃഷ്ടദ്യുമ്നനും]], കൗരവരുടെ പതിനൊന്ന് അക്ഷൗഹിണി പടയുടെ സർവ്വസേനാധിപതിയായി [[ഭീഷ്മർ|ഭീഷ്മരും]] യുദ്ധം നയിച്ചു. ഒരാൾ '''അഗ്നിയിൽ നിന്നും''', മറ്റൊരാൾ '''ജലത്തിൽ നിന്നും''' ജനിച്ചവരായിരുന്നു എന്നാണ് സങ്കല്പം. [[ഭീഷ്മർ]] [[മഹാഭാരതം|മഹാഭാരതയുദ്ധത്തിൽ]] ആദ്യ പത്തു ദിവസങ്ങൾ സർവ്വസേനാധിപതിയായും, ഭീഷ്മരുടെ ശരശയ്യയെത്തുടർന്ന് അടുത്ത അഞ്ചു ദിനങ്ങൾ ആചാര്യനായ [[ദ്രോണർ|ദ്രോണരും]], അദ്ദേഹത്തിന്റെ മരണശേഷം തുടർന്നുള്ള രണ്ടു ദിവസങ്ങൾ അംഗാധിപതിയായ [[കർണ്ണൻ|കർണ്ണനും]], അവസാനദിവസമായ പതിനെട്ടാം നാൾ മാദ്രേശൻ [[ശല്യർ|ശല്യരും]] കൗരവർക്കുവേണ്ടി സർവ്വസൈന്യാധിപതിയായി. പതിനെട്ടാം നാൾ രാത്രിയിൽ [[അശ്വത്ഥാമാവ്|അശ്വത്ഥാമാവിനെ]] സർവ്വസേനാധിപതിയായി മരണശയ്യയിൽ കിടന്ന [[ദുര്യോധനൻ]] വാഴിച്ചു. അരദിവസത്തേക്ക് [[അശ്വത്ഥാമാവ്|ദ്രൗണിയും]] കൗരവർക്കുവേണ്ടി യുദ്ധം നയിച്ചു. == ചരിത്രരേഖകൾ == [[File:Brahma Sarovar.JPG|170px|thumb|left|[[കുരുക്ഷേത്ര|കുരുക്ഷേത്രയിലെ]] ബ്രഹ്മസരോവരം]] [[വ്യാസൻ|വ്യാസരചിതമായ]] [[മഹാഭാരതം|മഹാഭാരതത്തിലെ]] പ്രധാന പ്രതിപാദ്യവിഷയമായ കുരുക്ഷേത്ര യുദ്ധം നടന്ന കാലഘട്ടത്തെക്കുറിച്ച് പല ചരിത്രകാരന്മാരും വിവിധ അഭിപ്രായങ്ങൾ രേഖപ്പെടുത്തിയിരിക്കുന്നു. പ്രസിദ്ധ ചരിത്രകാരനായ ബ്രിട്ടീഷ് വംശജൻ ആർതർ ലെവലിൻ ബാഷത്തിന്റെ (1914-1985) അഭിപ്രായമനുസരിച്ച് കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധം നടന്നത് [[അയോയുഗം|അയോയുഗത്തിൽ]] ബി.സി. 10-ആം നൂറ്റാണ്ടിലാണ്.<ref>Professor A.L. Basham, My Guruji and Problems and Perspectives of Ancient Indian History and Culture, -- Sachindra Kumar Maity -- Abhinav Publications, India</ref>. മറ്റൊരു ചരിത്രകാരനും ഹാർവാഡ് സർവ്വകലാശാലയിലെ പ്രസിദ്ധ സംസ്കൃത പണ്ഡിതനുമായ ഡച്ച് വംശജൻ മൈക്കിൾ വിറ്റ്സെലിന്റെ അഭിപ്രായത്തിൽ യുദ്ധം നടന്നത് വേദകാലഘട്ടത്തിൽ [[അയോയുഗം|അയോയുഗത്തിൽ]] ബി.സി. 1200 - ബി.സി. 800നും ഇടയ്ക്കാണ്.<ref>M. Witzel, Early Sanskritization: Origin and Development of the Kuru state, EJVS vol.1 no.4 (1995); also in B. Kölver (ed.), Recht, Staat und Verwaltung im klassischen Indien. The state, the Law, and Administration in Classical India, München, R. Oldenbourg, 1997, p.27-52</ref>. മഹാഭാരതയുദ്ധത്തിനുശേഷം 36 വർഷങ്ങൾ കഴിഞ്ഞ് കലിയുഗം ആരംഭിച്ചുവെന്നാണു് മഹാഭാരതത്തിലെ ഐതിഹ്യം <ref>മഹാഭാരതം -- തുഞ്ചത്ത് രാമാനുജൻ എഴുത്തച്ഛൻ -- മാതൃഭൂമി പബ്ലീഷേഷ്സ്</ref>. ക്രി.വർഷം 476-ൽ ജനിച്ച പുരാതന [[ഭാരതം|ഭാരതത്തിലെ]] മികച്ച ഗണിതശാസ്ത്രജ്ഞനും, ജ്യോതിശാസ്ത്രജ്ഞനും ആയിരുന്ന [[ആര്യഭടൻ|ആര്യഭട്ടന്റെ]] നിഗമനത്തിൽ കലിയുഗം ആരംഭിച്ചിട്ട് ക്രി.വർഷം 2000-ൽ 5102 വർഷങ്ങൾ കഴിഞ്ഞു. അദ്ദേഹം പറയുന്നതിങ്ങനെ; "കലിവർഷം 3601-ൽ 23 വയസ്സ് പ്രായം അദ്ദേഹത്തിനുണ്ടായിരുന്നു. അതനുസരിച്ച് ബി.സി. 3139-ലാണ് കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധം നടന്നത്.<ref>http://www.thevedicfoundation.org/bhartiya_history/mahabharat.htm</ref> ജർമൻ തത്ത്വശാസ്ത്രജൻ [[മാക്സ് മുള്ളർ|ഫെഡ്റിക് മാക്സ് മുള്ളറിന്റെ]] (1823-1900) അഭിപ്രായത്തിൽ ഋഗ്വേദസംഹിതകളുടെ രചന നടന്നതും [[വേദ കാലഘട്ടം|വേദ കാലഘട്ടത്തിൽ]] ബി.സി. 1700 - ബി.സി. 1100 കളിലാണെന്ന് അവകാശപ്പെടുന്നു <ref>Rig-Veda-Samhita : The Sacred Hymns of the Brahmans -- Friedrich M. Mueller (ഫെഡ്റിക് മാക്സ് മുള്ളർ)</ref><ref>പ്രാചീന ഇന്ത്യ -- ISBN : 9788126417544 -- ആർ.എസ്. ശർമ്മ -- ഡി.സി. ബുക്സ്, കോട്ടയം</ref>. == മഹാഭാരതം (കാവ്യം) == [[പ്രമാണം:Vyasa and Ganesa.jpg|right|thumb|170px|ഇതിഹാസരചന: വ്യാസനും ഗണപതിയും (ചിത്രം)]] കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധം പ്രതിപാദിച്ചിരിക്കുന്നത് [[ഇന്ത്യ|ഇന്ത്യയിലെ]] [[ഇതിഹാസം|ഇതിഹാസങ്ങളിൽ]] ഒന്നായ [[വ്യാസൻ|വ്യാസരചിതമായ]] [[മഹാഭാരതം|മഹാഭാരതത്തിലെ]] ആറു മുതൽ പത്തുവരെയുള്ള പർവ്വങ്ങളിലായാണ് <ref>ഭീമസേനൻ -- കുലപതി കെ.എം. മുൻഷി -- ഡി.സി. ബുക്സ്, കോട്ടയം</ref>. ചില പണ്ഡിതന്മാരുടെ അഭിപ്രായത്തിൽ 3800 വർഷം മുൻപാണ്‌ വ്യാസൻ ജീവിച്ചിരുന്നത്. തന്റെ പുത്രന്മാരുടേയും പൗത്രന്മാരുടേയും അവരുടെ പുത്രന്മാരുടേയും ബന്ധുജനങ്ങലുടേയും കഥയിൽ തന്നെയും ഉൾപ്പെടുത്തി. അദ്ദേഹം പറഞ്ഞു കൊടുക്കുന്നതനുസരിച്ച്‌ [[ശ്രീ ഗണപതി]] അതു എഴുതി സൂക്ഷിച്ചു എന്നാണ് മഹാഭാരതത്തിന്റെ ഐതിഹ്യം. ആകാരണത്താൽ വ്യാസൻ ഒരേസമയം രചയിതാവും, കഥാപാത്രവും, കഥയിലെ സാക്ഷിയുമായി മാറി. വേദകാലത്തെ ഒരു പ്രധാന ഋഷികുടുംബാംഗമായ വസിഷ്ഠമഹർഷിയുടെ പുത്രനായ പരാശരമുനിക്ക് ഒരു മുക്കുവസ്ത്രീയായ സത്യവതിയിൽ ഉണ്ടായ പുത്രനാണ്‌ വ്യാസൻ എന്ന ദ്വൈപായനൻ. അമ്മയെപ്പോലെ തന്നെ കറുത്തനിറമായതിനാൽ കൃഷ്ണദ്വൈപായനൻ എന്നും അറിയപ്പെട്ടു. ചെറുപ്പത്തിലേ തന്നെ സന്ന്യാസം സ്വീകരിച്ചെങ്കിലും അദ്ദേഹത്തിനു ശ്രീശുകൻ എന്ന ഒരു പുത്രനുണ്ടായിരുന്നതായി പുരാണങ്ങൾ ഘോഷിക്കുന്നു. ദ്വൈപായനൻ തന്റെ യൗവനകാലത്തുതന്നെ അവശേഷിച്ചിരുന്ന വേദമന്ത്രങ്ങൾ എല്ലാം ശേഖരിച്ച് അവക്ക് രൂപവും ഉച്ചാരണരീതിയും സ്ഥാപിച്ചു. ആ രീതിയിലാണ്‌ അവ ഇന്നും അറിയപ്പെടുന്നത് എന്നു കരുതുന്നു. ഇതുമൂലം ജനങ്ങൾ അദ്ദേഹത്തെ ആദരപൂർവ്വം വേദവ്യാസൻ എന്ന് വിളിച്ചുപോന്നു. ചരിത്രകാരന്മാരുടെ അഭിപ്രായത്തിൽ മൂന്ന് ഘട്ടങ്ങളിലൂടെയാണ് മഹാഭാരതം ഇന്നുകാണുന്ന രൂപത്തിലെത്തിയത്. അതിലെ ആദ്യഘട്ടം മൂലകൃതിയുടെ രചനയിൽ നിന്നും തുടങ്ങുന്നു. രണ്ട് കുലങ്ങൾ -- കൗരവരും, പാണ്ഡവരും -- തമ്മിലുള്ള കലഹവും അതിനെത്തുടർന്നുള്ള മഹായുദ്ധവുമാണ് മഹാഭാരത ഇതിവൃത്തം. വളരെക്കാലം ഇവർ തമ്മിൽ വഴക്കിടുകയും അവസാനം ഒരു ജനതയായി മാറുകയും ചെയ്തുവെന്ന് ഭാരതത്തിൽ എഴുതിയിരിക്കുന്നതായിരുന്നു [[ജയം (വ്യാസകാവ്യം)|ജയം]] എന്ന മഹാഭാരതത്തിന്റെ ആദ്യരൂപം. പാണ്ഡവരുടെ ജയം എന്നതാവാം ഈ ഗ്രന്ഥത്തിനു ഇത്തരമൊരു പേരുവരാൻ കാരണം.<ref>ജയ്: ആൻ ഇലുസ്റ്റ്രേറ്റഡ് റിറ്റേലിംഗ് ഓഫ് ദ മഹാഭാരത് -- ദേവദത്ത് പഠ്നായിക് -- പെൻഗിൻ ബുക്സ്</ref> മൂലകൃതിയിൽ ബ്രഹ്മാവിനാണ് ഈശ്വരസങ്കല്പം. യുദ്ധഗാനങ്ങളെല്ലാം പിൽക്കാലത്ത് ക്രോഡീകരിച്ച് വ്യാസൻ ഗ്രന്ഥം രചിച്ചു എന്നതിനാൽ തന്നെ എഴുത്തുസമ്പ്രദായം കണ്ടുപിടിക്കപ്പെട്ടതിനുശേഷമാവണം ഇത് എന്ന് അനുമാനിക്കാം. === സൂതപൗരാണികൻ === [[പ്രമാണം:00001 Ugrasrava and Saunaka.jpg|right|thumb|170px|നൈമിശാരണ്യം: സൂതനും ശൗനകാദികളും (ചിത്രം)]] [[കലിയുഗം|കലിയുഗാരംഭത്തിൽ]] [[ഗോമ്‌തീ നദി|ഗോമദീനദിക്കരയിൽ]] [[നൈമിശാരണ്യം]] എന്ന സ്ഥലത്തുവെച്ച് പന്ത്രണ്ട് വർഷംകൊണ്ടവസാനിക്കുന്ന ഒരു മഹായജ്ഞം [[ശൗനകൻ|ശൗനകാദിമുനികൾ]] ആരംഭിച്ചു. [[ബ്രഹ്മാവ്|ബ്രഹ്മപുത്രനായ]] [[ഭൃഗു|ഭൃഗുമുനിയുടെ]] പുത്രനായ [[ച്യവനൻ|ച്യവനമഹർഷിയുടെ]] പുത്രനായ [[പ്രമതി|പ്രമതിക്ക്]] [[അപ്സരസ്സ്|ഘൃതാചി]] എന്ന [[അപ്സരസ്സ്|അപ്സരസ്ത്രീയിൽ]] രുരു, ശുനകൻ എന്നീരണ്ടു പുത്രന്മാർ ജനിച്ചു. അവരിൽ ശുനകന്റെ പുത്രനാണ് [[ശൗനകൻ|ശൗനകമഹർഷി]]. യാഗത്തിൽ പങ്കെടുക്കാൻ ലോമഹർഷസുതന്റെ പുത്രനായ [[ഉഗ്രശ്രവസ്സ്]] എന്ന സൂതപൗരാണികനും<ref>ബ്രാഹ്മണവനിതയിൽ ക്ഷത്രിയനുണ്ടാവുന്ന പുത്രനെയാണ് സൂതൻ എന്നു വിളിക്കുന്നത്.</ref> എത്തി. വ്യാസശിഷ്യനായിരുന്ന അദ്ദേഹം ഒരിക്കൽ കേട്ടത് അതേപടി മറ്റുള്ളവരെ പറഞ്ഞുകേൾപ്പിക്കാനുള്ള കഴിവുണ്ടായിരുന്നതിനാൽ ഉഗ്രശ്രവസ്സ് എന്നറിയപ്പെട്ടു. [[പരീക്ഷിത്ത്|പരീക്ഷിത്]] മഹാരാജാവ് [[തക്ഷകൻ|തക്ഷദംശത്തെ]] തുടർന്നു മരിക്കുകയും ആ വൈരാഗ്യത്തിൽ അദ്ദേഹത്തിന്റെ പുത്രൻ ജനമേജയൻ [[സർപ്പസത്രയാഗം]] നടത്തുകയും ചെയ്തു.<ref>http://www.sacred-texts.com/hin/m01/m01055.htm മഹാഭാരതം -- അസ്തികചരിത്രം</ref><ref>http://www.shvoong.com/humanities/1758029-astika-maharaj-ankur-bhadauria/ {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20101103045249/http://www.shvoong.com/humanities/1758029-astika-maharaj-ankur-bhadauria/ |date=2010-11-03 }} ജരൽകാരുവിന്റെ പുത്രൻ അസ്തികൻ</ref> ആ സന്ദർഭത്തിൽ അദ്ദേഹത്തെക്കണ്ട് ആശിർവദിക്കാനെത്തിയ [[വ്യാസൻ|വ്യാസമഹർഷിയോട്]] പുണ്യകഥനം നടത്താൻ [[ജനമേജയൻ]] അഭ്യർത്ഥിക്കുകയും, അദ്ദേഹം തന്റെ ശിഷ്യനായ വൈശാമ്പയനോട് ഭാരതകഥ വിശദീകരിക്കുവാൻ ആവശ്യപ്പെടുകയും, വൈശാമ്പയൻ ജനമേജയസദസ്സിൽ കഥനം നടത്തുകയും ചെയ്തു. ആ സമയത്ത് അവിടെ സന്നിഹിതനായിരുന്ന ഉഗ്രശ്രവസ്സിനു കഥകേൾക്കുവാനുള്ള ഭാഗ്യം സിദ്ധിച്ചിരുന്നു. അദ്ദേഹമാണ് ശൈനകാദിമുനികൾക്ക് ഭാരതകഥ പറഞ്ഞുകൊടുക്കുന്നത്. അതിനാലാവാം സൂതപൗരാണികൻ പറഞ്ഞുകൊടുക്കുന്നരീതിയിലാണ് മഹാഭാരതം മൂലം എഴുതിയിരിക്കുന്നത്. == യുദ്ധത്തിന്റെ കാരണങ്ങൾ == ഭാരതത്തിലെ ഇതിഹാസങ്ങളിൽ ഒന്നായ മഹാഭാരതത്തിൽ പ്രധാനകഥാതന്തുവായി പ്രതിപാദിച്ചിരിക്കുന്ന യുദ്ധമായ കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധം പ്രധാനമായും മൂന്നുകാരണങ്ങളാലാണ് തുടക്കം കുറിച്ചത്. === കള്ളച്ചൂത് === [[File:Kathakali -Play with Kaurava.jpg|170px|thumb|left|ചൂതുകളിക്കുന്ന [[ശകുനി|ശകുനിയും]], [[കൗരവർ|കൗരവരും]], [[പാണ്ഡവർ|പാണ്ഡവരും]] - (ദുര്യോധനവധം [[കഥകളി]])]] [[കൗരവർ]] [[പാണ്ഡു|പാണ്ഡുപുത്രന്മാരോട്]] രണ്ടുതവണ [[ചൂത്|ചൂതുകളിച്ചു]]. [[ഗാന്ധാരി|ഗാന്ധാരിയുടെ]] സഹോദരനായ [[ശകുനി|ശകുനിയാണ്]] കൗരവർക്കുവേണ്ടി കളിച്ചത്. കള്ളക്കളിയിൽ അഗ്രഗണ്യനായ ശകുനി രണ്ടുതവണയും കൗരവർക്കു വിജയം സമ്മാനിച്ചു.<ref>{{Cite web |url=http://www.thekurukshetragame.com/the-game-of-dice.html |title=ആർക്കൈവ് പകർപ്പ് |access-date=2011-09-06 |archive-date=2011-09-09 |archive-url=https://web.archive.org/web/20110909225711/http://www.thekurukshetragame.com/the-game-of-dice.html |url-status=dead }}</ref> [[ഭീഷ്മർ|ഭീഷ്മരുടെ]] നിർദ്ദേശത്താൽ [[ഇന്ദ്രപ്രസ്ഥം|ഇന്ദ്രപ്രസ്ഥത്തിന്റെ]] രാജാവായി [[യുധിഷ്ഠിരൻ|യുധിഷ്ഠിരനെ]] വാഴിച്ചതിലും, [[മയാസുരൻ|മയാസുര]] നിർമ്മിതമായ [[പാണ്ഡവർ|പാണ്ഡവരുടെ]] സുഖസമൃദ്ധമായ കൊട്ടാര ജീവിതവും അതിലെ പ്രത്യേകതകളും കൗരവർക്കു അവരോടുള്ള കടുത്ത അസൂയക്കു കാരണമായി. രണ്ടാമതും ചൂതുകളിക്ക് വിളിക്കാനുണ്ടായ സാഹചര്യം ഇതായിരുന്നു. ശകുനിയുടെ കള്ളത്തരത്തിൽ വീണ്ടും ചൂതുകളിയിൽ തോറ്റതിനാൽ പന്ത്രണ്ട് വർഷത്തെ [[വനവാസം|വനവാസവും]], അതിനുശേഷം ഒരു വർഷം ഏതെങ്കിലും ഒരു രാജ്യത്ത് പാണ്ഡവർ ഒന്നിച്ചു താമസിച്ച് മറ്റാരാലും തിരിച്ചറിയാതെ [[അജ്ഞാതവാസം|അജ്ഞാതവാസവും]] നടത്താൻ തത്ത്വത്തിൽ തീരുമാനിച്ചു. ഇതു കഴിഞ്ഞു തിരിച്ചു വരുമ്പോൾ ചൂതിൽ തോറ്റ് നഷ്ടപ്പെട്ട രാജ്യവും പദവിയും തിരിച്ചുകിട്ടും. അഥവാ ഒരു വർഷത്തെ അജ്ഞാതവാസത്തിൽ പിടിക്കപ്പെട്ടാൽ വീണ്ടും പന്ത്രണ്ട് വർഷം കാനനവാസം കഴിച്ച് ഒരു വർഷം അജ്ഞാതവാസം നടത്തണം. പക്ഷേ വനവാസവും, അജ്ഞാതവാസവും പൂർത്തിയാക്കി [[പാണ്ഡവർ]] തിരിച്ചെത്തിയിട്ടും അവർക്ക് അവകാശപ്പെട്ട രാജ്യം തിരിച്ചു നൽകാൻ കൗരവർ തയ്യാറായില്ല. കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധത്തിനുള്ള പ്രധാനകാരണം ഇതായിരുന്നു. === ദ്രൗപദീ വസ്ത്രാക്ഷേപം === [[പ്രമാണം:Draupadi & dushashan scene.jpg|200px|ലഘുചിത്രം|ഇടത്ത്‌|ദ്രൗപദീ വസ്ത്രാക്ഷേപം]] ചൂതിൽ തോറ്റ് പണയമായി മാറിയ ദ്രൗപദിയെ കൗരവരിലെ രണ്ടാമനായ [[ദുശ്ശാസനൻ]] ഹസ്തിനപുരി രാജസഭയിൽ ഏവരേയും സാക്ഷി നിർത്തി വസ്ത്രാക്ഷേപം നടത്തി. രജസ്വലയായിരുന്ന [[ദ്രൗപദി]] വരാൻ മടികാണിച്ചപ്പോൾ ഹീനമായി അധിക്ഷേപിച്ച് പിതാമഹന്മാരും മറ്റു ബന്ധുജനങ്ങളും സന്നിഹിതരായിരുന്ന കുരുസഭാമണ്ഡപത്തിലേക്ക് മുടിയിൽ പിടിച്ചു വലിച്ചു കൊണ്ടുവന്നു. മാതാവിനു തുല്യയായ ജ്യേഷ്ഠത്തിയായവളെ പണയവസ്തുവായി മാത്രം കരുതി കേവലബഹുമാനം പോലും കൊടുക്കാതെ അതിഹീനമായി അപമാനിച്ചു. [[കൃഷ്ണൻ]] പാഞ്ചാലിയുടെ സഹായത്തിനു വന്നതിനാൽ അവൾ അതിൽനിന്നും രക്ഷനേടി. പിതൃതുല്യരായവരുടെ മുമ്പിൽ മാനം നഷ്ടപ്പെട്ട ദ്രൗപദി, ദുശ്ശാസനൻ പിടിച്ചു വലിച്ച തന്റെ മുടി പിന്നീട് കെട്ടിയില്ല. ദുശാസനനെ കൊന്ന് അവന്റെ രക്തം തലയിൽതേച്ച് മാത്രമെ അഴിച്ചിട്ട മുടി കെട്ടൂ എന്ന് അവൾ ശപഥം ചെയ്തു. യുദ്ധമുണ്ടാവാതെ ദുശ്ശാസനനെ കൊല്ലാനും അവന്റെ രക്തം മുടിയിൽ പുരട്ടാനുമാവില്ല. ഇത് യുദ്ധത്തിനു കാരണമായ മറ്റൊരു പ്രധാന സംഭവമായിരുന്നു. === ഭീമനോടുള്ള ദ്രോഹം === മറ്റു കൗരവ-പാണ്ഡവരെ അപേക്ഷിച്ച് [[ഭീമൻ|ഭീമനുണ്ടായിരുന്ന]] അമാനുഷികശക്തി വിശേഷത്താൽ, ബാല്യകാലത്തു മുതൽ ദുര്യോധനാദികൾ അസൂയാലുക്കളായിരുന്നു. ദുര്യോധനാദികൾ നൂറുപേരും ഭീമന്റെ സമപ്രായക്കാരായിരുന്നു. ഇവർ നിരവധി തവണ ഭീമനെ കൊല്ലാനായി പദ്ധതികൾ അവിഷ്കരിച്ചു അതുനടപ്പിലാക്കാൻ ശ്രമിച്ചിരുന്നു<ref>http://www.kidsgen.com/fables_and_fairytales/indian_mythology_stories/poison_kills_poison.htm</ref>. ആയുസ്സിന്റെ ശക്തിയിൽ പലപ്പോഴും അതിൽ നിന്നും രക്ഷപെട്ട ഭീമനു, തന്നെ കൊലപ്പെടുത്താൽ ശ്രമിച്ചുകൊണ്ടിരിക്കുന്ന ദുര്യോധനാദികളോട് വൈരാഗ്യം അതിശക്തമായുണ്ടായിരുന്നു. ജ്യേഷ്ഠനായ യുധിഷ്ഠിരനെ ബഹുമാനിച്ച് ഭീമൻ പുറത്തു കാണിച്ചിരുന്നില്ലയെന്നു എന്നുമാത്രം. ഇത് യുദ്ധത്തിനുള്ള മറ്റൊരു കാരണമായിരുന്നു. (യുദ്ധത്തിൽ ഗാന്ധാരിയുടെ നൂറു പുത്രന്മാരും കൊല്ലപ്പെടുന്നത് ഭീമനാലാണ്). == സന്ധിസംഭാഷണങ്ങൾ == [[File:Krishna as Envoy.jpg|170px|thumb|ഭഗവദ് ദൂത്' : [[കൃഷ്ണൻ]] കൗരവസഭയിലെ [[ശന്തനു]]വിന്റെ സിംഹാസനത്തിൽ<br />([[രാജാ രവിവർമ്മ|രാജാരവിവർമ്മ ചിത്രം]])]] ==== വ്യാസോപദേശം ==== കൗരവരോട് ചൂതുകളിൽ തോറ്റ് പന്ത്രണ്ട് വർഷത്തെ വനവാസവും, ഒരു വർഷത്തെ അജ്ഞാതവാസവും പൂർത്തിയാക്കി പാണ്ഡവർ ഹസ്തിനപുരിയ്ക്കടുത്ത് ഉപപ്ലാവ്യത്തിൽ വന്നു താമസിച്ചു. ഇതു മനസ്സിലാക്കിയ [[സത്യവതി]] പുത്രനായ വേദവ്യാസമഹർഷി ഹസ്തിനപുരിയിൽ ചെന്ന് ധൃതരാഷ്ട്രരെയും, ദുര്യോധനനെയും വിളിച്ചുവരുത്തി പാണ്ഡവർക്ക് അവകാശപ്പെട്ട അർദ്ധരാജ്യം നൽകാൻ ആവശ്യപ്പെട്ടു. ദുര്യോധനന്റെ പിടിവാശിയിൽ മഹാരാജാവായ ധൃതരാഷ്ട്രർക്ക് തനിച്ചൊന്നും ചെയ്യാൻ പറ്റുമായിരുന്നില്ല. ഭീഷ്മർ പലതവണ ധൃതരാഷ്ട്രരെ ഉപദേശിച്ചിരുന്നു, എങ്കിലും അർദ്ധരാജ്യം നൽകാൻ കൗരവർ തയ്യാറായില്ല. ==== സഞ്ജയദൂത് ==== കൗരവർ ഇതിനോടകം സഞ്ജയനെ ദൂതനായി ഉപപ്ലാവ്യത്തിലേക്ക് അയച്ച് യുധിഷ്ഠിരനെ കണ്ട് തങ്ങളുടെ സന്ദേശം അറിയിപ്പിച്ചു. ദുര്യോധനനാണ് ദൂതനായി സഞ്ജയനെ അയച്ചതെങ്കിലും, ധൃതരാഷ്ട്രർ അയച്ചതാണെന്നു പറയാൻ ആവശ്യപ്പെട്ടിരുന്നു. പാണ്ഡവർക്ക് അർദ്ധരാജ്യം നൽകാനാവില്ല എന്നുള്ള വിവരം സഞ്ജയൻ യുധിഷ്ഠിരനെ അറിയിച്ചു. അപ്രിയകാര്യം ചെയ്ത സങ്കടത്തിൽ തിരിച്ച് ഹസ്തിനപുരിയിൽ എത്തിയ സഞ്ജയൻ മഹാരാജാവിനെ നേരിട്ട് കണ്ട് യുദ്ധം മൂലമുണ്ടാവുന്ന കൗരവരുടെ തകർച്ചയെ മുൻകൂട്ടി ബോധിപ്പിച്ചു.<ref>സി. രാജഗോപാലാചാരിയുടെ മഹാഭാരതം; "54-സഞ്ജയ മിഷൻ (സഞ്ജയദൂത്)"</ref>. ==== വിദുരനീതി ==== സഞ്ജയ ഉപദേശത്തെ തുടർന്ന് ദുഃഖിതനായ ധൃതരാഷ്ട്രർ അന്നു രാത്രിതന്നെ വിദുരരെ വിളിപ്പിച്ചു. പ്രസിദ്ധമായ വിദുരനീതി മഹാഭാരതത്തിൽ വർണ്ണിക്കുന്നത് ഈ സന്ദർഭത്തിലാണ്. വിദുരർ ജ്യേഷ്ഠനായ ധൃതരാഷ്ട്രരെ ആപത്തിൽ നിന്നു രക്ഷിക്കാനായി കൗരവരുടെ അസാന്നിധ്യത്തിൽ ധർമ്മാധർമ്മങ്ങൾ ഉപദേശിച്ചു. പലകഥകളും ഉദാഹരണമായി പറഞ്ഞ് കൂടുതൽ വിശ്വാസ്യത കിട്ടത്തക്കരീതിയിൽ ഉപദേശിച്ചിട്ടും, പുത്രവാത്സല്യം നിമിത്തം ധൃതരാഷ്ട്രർക്ക് അതൊന്നും സ്വീകരിക്കാൻ കഴിയുമായിരുന്നില്ല<ref>വിദുര നീതി : ആംഗലേയ പരിഭാഷ -- കിസാരി മോഹൻ ഗാംഗുലി</ref>. ==== സനൽകുമാരോപദേശം ==== പാണ്ഡവർക്കുവേണ്ടി മഹാതപസ്വിയായ സനൽകുമാരമഹർഷിയും ദുര്യോധനനെ ഉപദേശിച്ചു. മഹായുദ്ധം തടയാൻ ഇങ്ങനെ പലരും അഭ്യർത്ഥന നടത്തിയിട്ടും കൗരവർക്ക് അതൊന്നും സ്വീകാര്യമായിരുന്നില്ല. ==== കൃഷ്ണദൂത് ==== [[യുധിഷ്ഠിരൻ|യുധിഷ്ഠിരന്റെ]] അപേക്ഷയിൽ [[കൃഷ്ണൻ]] [[പാണ്ഡവർ|പാണ്ഡവർക്കുവേണ്ടി]] ദൂതനായി [[ഹസ്തിനപുരി|കൗരവസഭയിൽ]] എത്തി. ഇതു മുൻകൂട്ടി അറിഞ്ഞ [[ശകുനി|ശകുനിയും]], [[ദുര്യോധനൻ|ദുര്യോധനനും]] ചേർന്ന് [[ശന്തനു|ശന്തനു മഹാരാജാവിന്റെ]] [[സിംഹാസനം]] കൃഷ്ണനുവേണ്ടി സഭയിൽ സജ്ജമാക്കി. ''(സിംഹാസനത്തിന്റെ ശാപം: അയോഗ്യനായ ആരതിലിരുന്നാലും അവന്റെ തല പൊട്ടിച്ചിതറുമെന്ന് ശന്തനു മഹാരാജാവിന്റെ ശാപം ആ സിംഹാസനത്തിനുണ്ടായിരുന്നു. ശന്തനുവിനുശേഷം ശാപത്തെ പേടിച്ച് അതിൽ ആരും ഇരുന്നിട്ടില്ല)'' കൃഷ്ണൻ സിംഹാസനത്തിലിരുന്നെങ്കിലും അദ്ദേഹത്തിനു കുഴപ്പമൊന്നും സംഭവിച്ചില്ല. അർദ്ധരാജ്യം നൽകില്ലയെന്നു തീർത്തു പറഞ്ഞ കൗരവസഭയിൽ കൃഷ്ണൻ പാണ്ഡവർക്കായി അഞ്ചു ചെറിയ രാജ്യങ്ങളൊ, അല്ലെങ്കിൽ അഞ്ചു ദേശങ്ങളൊ, അതുമല്ലെങ്കിൽ അഞ്ചു ഗൃഹങ്ങളൊ, അവസാനം ഇവർക്ക് അഞ്ചുപേർക്കുമായി താമസിക്കാൻ ഒരു ഗൃഹം എങ്കിലും കൊടുക്കണം എന്ന് അപേക്ഷിച്ചു. പക്ഷേ ധൃതരാഷ്ട്രരോ, ദുര്യോധനനൊ ഒന്നിനും തയ്യാറാവാത്തതിനാൽ കൃഷ്ണദൂത് പരാജയമായിരുന്നു. == യുദ്ധ സന്നാഹം == [[File:Brooklyn Museum - Krishna Counsels the Pandava Leaders Page from a Mahabharata series.jpg|200px|thumb|left|യുദ്ധ സന്നാഹം: പാണ്ഡവരും കൃഷ്ണനും ([[:en:Brooklyn Museum|ബ്രൂക്കിലിൻ മ്യൂസിയത്തിലുള്ള]] 18-ആം നൂറ്റാണ്ടിലെ എണ്ണഛായാചിത്രം)]] ഭഗവത്ദൂത് പരാജയമായതിനെത്തുടർന്ന് യുദ്ധം തീരുമാനിക്കപ്പെട്ടു. ധർമ്മപുത്രരും, ദുര്യോധനനും തങ്ങളുടെ സുഹൃത്ത്-ബന്ധുരാജ്യങ്ങളിലേക്ക് ദൂതന്മാരെ അയച്ച് സഹായം അഭ്യർത്ഥിച്ചു. രാജ്യം ഭരിക്കുന്ന രാജാവിന്റെ പുത്രനായ ദുര്യോധനനു കൂടുതൽ രാജ്യങ്ങൾ തങ്ങളുടെ സേനയെ അയച്ചു കൊടുത്തു. ദ്വാരകാസൈന്യം: ദ്വാരകയിലേക്ക് പാണ്ഡവർക്ക് ദൂതനായി പോയത് അർജ്ജുനനും, കൗരവർക്ക് വേണ്ടി ദുര്യോധനനും ആയിരുന്നു. ആദ്യമെത്തിയ ദുര്യോധനൻ ഉറങ്ങിക്കിടന്ന കൃഷ്ണന്റെ തലയ്ക്കലും, രണ്ടാമതെത്തിയ അർജ്ജുനൻ കാൽക്കലും കൃഷ്ണൻ ഉണരുന്നതും കാത്തിരുന്നു. കൃഷ്ണന്റെ സേനാവ്യൂഹം നാരയണിസേന എന്നാണറിയപ്പെട്ടിരുന്നത്. കൃഷ്ണൻ ഇരുവർക്കുമായി ഒരു ഭാഗത്ത് കൃഷ്ണൻ നിരായുധനായും, മറുവശത്ത് തന്റെ നാരായണിസൈന്യം പകുത്തു നൽകി. അർജ്ജുനൻ നിരായുധനായ കൃഷ്ണനേയും, ദുര്യോധനൻ സൈന്യത്തേയും സ്വീകരിച്ചു. നാരായണി സൈന്യത്തെ കൂടാതെ മറ്റുള്ള ദ്വാരകാവാസികൾക്ക് ഏതു ഭാഗത്തു ചേരാനും അനുവാദം നൽകി. വിരാടസൈന്യം: വിരാടനും പുത്രനായ ഉത്തരനും അവരുടെ മുഴുവൻ സൈന്യവും പാണ്ഡവപക്ഷം ചേർന്നു. പാഞ്ചാലസൈന്യം: പാണ്ഡവസൈന്യത്തിന്റെ പ്രധാന ഭാഗം ദ്രുപദരുടെ പുത്രനായ ധൃഷ്ടദ്യുമ്നന്റെ കീഴിൽ അണിനിരന്ന പാഞ്ചാല സൈന്യമായിരുന്നു. ഈ രാജ്യങ്ങളെ കൂടാതെ പാണ്ഡവപക്ഷത്തു ചേരാനായി കാശിരാജാവും, മാത്സ്യരാജാവും തങ്ങളുടെ സൈന്യത്തെ അയച്ചു കൊടുത്തു. ഈ രണ്ടുരാജ്യങ്ങളും കൗരവ-പാണ്ഡവരുടെ ബന്ധുരാജ്യങ്ങളായിരുന്നു. കാശി രാജകുമാരിമാരാണ് അംബികയും, അംബാലികയും. മാത്സ്യരാജാവ് സത്യവതിയുടെ സഹോദര പുത്രനാണ്. ശിശുപാലന്റെ മരണശേഷം ചേദിരാജ്യം പാണ്ഡവരോട് സ്നേഹബന്ധം പുലർത്തിയിരുന്നതിനാൽ അവരുടെ സൈന്യവും ഉപപ്ലാവ്യത്തിൽ എത്തി പാണ്ഡവസൈന്യത്തിൽ ചേർന്നു. കേകേയവും, മഥുരയും, വിദർഭയും തങ്ങളുടെ സൈന്യത്തെ രണ്ടു കൂട്ടർക്കുമായാണ് കൊടുത്തത് <ref>{{Cite web |url=http://www.mahabharataonline.com/rajaji/mahabharata_summary_61.php |title=ആർക്കൈവ് പകർപ്പ് |access-date=2011-09-07 |archive-date=2008-04-03 |archive-url=https://web.archive.org/web/20080403050100/http://www.mahabharataonline.com/rajaji/mahabharata_summary_61.php |url-status=dead }}</ref>(നോക്കുക: കുറിപ്പ്). === സേനാ സമൂഹം === {| class="wikitable" border="1" |- ! ! പാണ്ഡവസേന ! കൗരവസേന |- ! സർവ്വസേനാധിപൻ | [[ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ]] | [[ഭീഷ്മർ]] |- ! ഉപസൈന്യാധിപർ | ഏഴുപേർ<br />[[വിരാടൻ]], [[ദ്രുപദൻ]], [[ശിഖണ്ഡി]], [[ഭീമൻ]], [[സാത്യകി]],<br />[[നകുലൻ]], [[സഹദേവൻ]] | പതിനൊന്നുപേർ<br />[[ദ്രോണർ]], [[അശ്വത്ഥാമാവ്]], [[കൃപർ]], [[ശല്യർ]], [[ത്രിഗർത്തൻ]], <br />[[കൃതവർമ്മാവ്]], [[ഭഗദത്തൻ]], [[ജയദ്രഥൻ]], [[സൗമദത്തി]], [[ശകുനി]],<br /> [[ദുശ്ശാസനൻ]] |- ! പങ്കെടുത്ത രാജ്യങ്ങൾ | [[വിരാടം]], [[പാഞ്ചാലം]], [[കാശി]], [[മാത്സ്യം]], [[ചേദി]], [[പാണ്ഡ്യം]], [[മഗധ]], [[കേകേയം]], [[ദ്വാരക]], [[മഥുര]], [[വിദർഭ]] | [[ഹസ്തിനപുരി]], [[അംഗം]], [[സിന്ധ്]], [[അവന്തി]], [[മാഹിഷ്മതി]],<br />[[ഗാന്ധാരം]], [[മാദ്രം]], [[കംബോജം]], [[പ്രാഗ്ജ്യോതിഷ]], [[കലിംഗം]], [[കേകേയം]], [[ദ്വാരക]], [[മഥുര]], [[വിദർഭ]], [[വാൽഹികം]] |- ! സൈന്യബലം | [[7 (അക്കം)|7]] [[അക്ഷൗഹിണി|അക്ഷൗഹിണികൾ]]<br>153,090 ആനകൾ<br />153,090 രഥങ്ങൾ<br />459,270 കുതിരകൾ<br />765,450 കാലാൾ പടകൾ | [[11 (സംഖ്യ)|11]] [[അക്ഷൗഹിണി|അക്ഷൗഹിണികൾ]]<br>240,570 ആനകൾ<br />240,570 രഥങ്ങൾ<br />721,710 കുതിരകൾ<br />1,202,850 കാലാൾ പടകൾ |} == കൗരവ സൈന്യം == കൗരവപക്ഷത്തിന്റെ നേതൃസ്ഥാനം ഭീഷ്മർ വഹിച്ചു. അദ്ദേഹം സൈന്യത്തെ പതിനൊന്നു വിഭാഗങ്ങളായി തിരിച്ച് ഓരോന്നിനും ഉപസൈന്യാധിപന്മാരെ നിയോഗിച്ചു. യുദ്ധത്തിന്റെ തലേനാൾ ഭീഷ്മരുമായുണ്ടായ വാഗ്വാദത്തെത്തുടർന്ന് കർണ്ണൻ ഭീഷ്മർക്കൊപ്പം യുദ്ധംചെയ്യില്ല എന്നു നിർബന്ധം പിടിച്ചു. ''(ആദ്യ പത്തുനാളുകൾ കർണ്ണൻ യുദ്ധം ചെയ്തില്ല).'' ഭീഷ്മർ കർണ്ണനെ യുദ്ധത്തിൽ നിന്നും പിന്തിരിപ്പിക്കാൻ ഉപയോഗിച്ച മാർഗ്ഗമായിരുന്നു ഇത്. (കർണ്ണനും, ഭീഷ്മരും ഒന്നിച്ച് പാണ്ഡവരോട് എതിർത്താൽ അവർക്കു തോൽവി സംഭവിച്ചേക്കാമെന്നു അദ്ദേഹം ഭയപ്പെട്ടിരുന്നു). വിദേഹരാജകുമാരനായ രുഗ്മി (കൃഷ്ണന്റെ പത്നിയായ രുക്മിണിയുടെ സഹോദരൻ) പാണ്ഡവപക്ഷത്തു ചേർന്ന് യുദ്ധം ചെയ്യാൻ ആഗ്രഹിച്ചുവന്നെങ്കിലും അർജ്ജുനൻ അവനെ പിന്തിരിപ്പിച്ച് അയച്ചു. അതിനെത്തുടർന്ന് രുഗ്മി ദുര്യോധനപക്ഷത്തു ചേർന്നു യുദ്ധം ചെയ്തു. മാദ്രേശനായ ശല്യർ പണ്ടുമുതൽക്കുതന്നെ ധൃതരാഷ്ട്രരോട് സ്നേഹബഹുമാനം പുലർത്തിയിരുന്നു. അദ്ദേഹത്തോടുള്ള സ്നേഹാദരവാണ് സഹോദരിയായ മാദ്രിയെ ധൃതരാഷ്ട്ര സഹോദരൻ പാണ്ഡുവിനു വിവാഹം ചെയ്തു കൊടുത്തത്. അവസാനഘട്ടത്തിലുണ്ടായ യുദ്ധത്തിൽ കൗരവരിൽ നിന്നും മാറി നിൽക്കാൻ ശല്യർക്കായില്ല. ശല്യരും മാദ്രസൈന്യവും കൗരവപക്ഷത്തുചേർന്നു യുദ്ധംചെയ്തു. കുന്തിദേവിയുടെ അപേക്ഷയെ തുടർന്ന് അർജ്ജുനനൊഴികെ മറ്റു പാണ്ഡുപുത്രന്മാരെ കൊല്ലില്ല എന്ന് കർണ്ണൻ സമ്മതിച്ചു. യുദ്ധത്തിനു തലേദിവസം [[വ്യാസൻ]] ധൃതരാഷ്ട്രരുടെ കൊട്ടാരത്തിൽ വരുകയും അദ്ദേഹത്തിനു യുദ്ധം കാണാനായി സചിവനായ [[സഞ്ജയൻ|സഞ്ജയനു]] ദിവ്യചക്ഷുസ്സ് നൽകി അനുഗ്രഹിക്കുകയും ചെയ്തു. കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധത്തിൽ നടക്കുന്ന കാര്യങ്ങൾ തത്സമയം ഹസ്തിനപുരിയിലെ കൊട്ടാരത്തിലിരുന്നു കാണുവാനും അത് അപ്പോൾ തന്നെ മഹാരാജാവിനെ ധരിപ്പിക്കുവാനും ഇതു സഹായകമായി. കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധം മുൻകൂട്ടി മനസ്സിലാക്കിയ ദേവേന്ദ്രൻ ബ്രാഹ്മണവേഷത്തിൽ വന്ന് കർണ്ണനോട് അവന്റെ കവചകുണ്ഡലങ്ങൾ ദാനം ചോദിച്ചു വാങ്ങുന്നു. വന്നത് ദേവേന്ദ്രനാണെന്നറിഞ്ഞു കൊണ്ടുതന്നെ കർണ്ണൻ തന്റെ ജന്മസിദ്ധമായിരുന്ന കവചകുണ്ഡലങ്ങൾ ഇന്ദ്രനു ദാനംചെയ്തു. കവചകുണ്ഡലങ്ങൾ ഉള്ളിടത്തോളം കാലം കർണ്ണനെ ആർക്കും വധിക്കാൻ സാധ്യമായിരുന്നില്ല. അർജ്ജുനനു വിജയം കൈവരിക്കാൻ ഇതു സഹായകമായി. കർണ്ണന്റെ ദാനമാഹാത്മ്യത്തിൽ സന്തുഷ്ടനായി ദേവേന്ദ്രൻ അവനു വിശിഷ്ടമായ വേൽ കൊടുത്ത് അനുഗ്രഹിച്ചു. കർണ്ണൻ ഈ വേൽ അർജ്ജുനനു നേരെ യുദ്ധത്തിൽ പ്രയോഗിക്കുവാൻവേണ്ടി കരുതിവെച്ചു. === കർണ്ണ ശപഥം === യുദ്ധസന്നാഹങ്ങൾക്കായി തയ്യാറെടുക്കുന്ന ഒരു നാൾ [[കർണ്ണൻ]] [[യമുന|യമുനാനദിയിൽ]] സ്നാനം ചെയ്യുന്നവസരത്തിൽ [[കുന്തി|കുന്തിദേവി]] അവനെ കാണാൻ വരുന്നു. ഒരു യാചകയായിട്ടാണ് താൻ വന്നിരിക്കുന്നതെന്നും, തന്റെ ഒരു ആഗ്രഹം കർണ്ണൻ നിറവേറ്റിത്തരണമെന്നും അവർ അപേക്ഷിക്കുന്നു. അഞ്ചുപുത്രന്മാരുടെ അമ്മയായ കുന്തിദേവിക്ക് ശത്രുപക്ഷത്തുള്ള താൻ എന്തു ആഗ്രഹമാണ് നിറവേറ്റേണ്ടതെന്ന് കർണ്ണൻ സംശയിക്കുന്നുവെങ്കിലും ആരെന്തപേക്ഷിച്ചാലും നിറവേറ്റുമെന്നു മറുപടി പറയുന്നു. തന്റെ പുത്രന്മാരോടു ചേർന്നുനിന്ന് യുദ്ധം ചെയ്യണമെന്നും, കർണ്ണൻ തന്റെ ആദ്യ പുത്രനാണെന്നും സൂര്യഭഗവാനാണ് പിതാവെന്നും കുന്തി അവനെ അറിയിക്കുന്നു. വിശ്വസിക്കുവാൻ പ്രയാസമായതും, അപ്രിയവുമായ സത്യമായിരുന്നെങ്കിലും താനറിയുവാനായി ഏറെ ആഗ്രഹിച്ച, ഏറെ നാളായി തന്നെ അലട്ടിക്കൊണ്ടിരുന്ന ചോദ്യത്തിനുത്തരമായിരുന്നു കർണ്ണനത്. സത്യം സത്യമായി പറയുവാൻ കർണ്ണൻ കുന്തീദേവിയോട് അഭ്യർത്ഥിച്ചപ്പോൾ, തന്റെ ബാല്യത്തിൽ ദുർവ്വാസാവിൽ നിന്നും കിട്ടിയ വരലബ്ധിയിൽ സൂര്യ ഭഗവാനെ ധ്യാനിച്ചതും, ആദ്യസന്താനമുണ്ടായപ്പോൾ അപമാനം ഭയന്ന് നദിയിലൊഴുക്കിയതും കുന്തി കർണ്ണനോട് പറഞ്ഞു. തന്റെ ജന്മദാതാക്കളെക്കുറിച്ചുള്ള സംശയങ്ങൾ നീങ്ങിയ കർണ്ണൻ കുന്തീദേവിയെ അഭിമാനപൂർവ്വം വന്ദിച്ചയക്കുന്നു. == പാണ്ഡവ സൈന്യം == [[പാണ്ഡവർ]] ഏഴു [[അക്ഷൗഹിണി]] പടസമൂഹങ്ങളെ ഉപപ്ലാവ്യത്തിൽ സജ്ജമാക്കി. സർവ്വസൈന്യാധിപനായി [[ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ]] തിരഞ്ഞെടുക്കപ്പെട്ടു. അദ്ദേഹം തന്റെ സേനയെ ഏഴു ഭാഗങ്ങളായി തിരിച്ച് അതിന്റെ നേതൃത്വം വിരാടൻ, ദ്രുപദൻ, ശിഖണ്ഡി, ഭീമൻ, സാത്യകി, നകുലൻ, സഹദേവൻ എന്നിവരിൽ അർപ്പിച്ചു. കൂടാതെ ഏഴു സൈന്യത്തിന്റേയും ഉപനായകസ്ഥാനം അർജ്ജുനനും നൽകി. അർജ്ജുനനു ഉലൂപിയിലുണ്ടായ പുത്രനാണ് [[ഇരാവാൻ]]. അതിസമർത്ഥനായ അവൻ യുദ്ധത്തിൽ പാണ്ഡവരെ സഹായിക്കാൻ എത്തിച്ചേർന്നെങ്കിലും യുദ്ധം ചെയ്യാൻ കൃഷ്ണൻ അതിനനുവദിച്ചില്ല. ''(അവൻ യുദ്ധംചെയ്തിരുന്നെങ്കിൽ ഒരു ദിവസം കൊണ്ട് കൗരവരെ തോൽപ്പിക്കാൻ സാധിക്കുമായിരുന്നു.)'' യുദ്ധം കണ്ടു നിൽക്കാൻ മാത്രം അവനെ അനുവദിച്ചു. ഭീമനു ഹിഡുംബിയിൽ ജനിച്ച [[ഘടോൽകചൻ]] തന്റെ സേനാവ്യൂഹവുമായി എത്തി പാണ്ഡവപക്ഷത്തു ചേർന്നു. == യുദ്ധത്തിലെ സേനാവ്യൂഹങ്ങൾ == [[File:Chakravyuha.svg|200px|thumb|right|ചക്രവ്യൂഹം]] [[File:ShaktaVyuham.PNG|200px|thumb|right|ശക്തവ്യൂഹം]] # ക്രൗഞ്ചവ്യൂഹം ([[കൊക്ക്|കൊക്കിന്റെ ആകൃതി]]) # മകരവ്യൂഹം ([[ചീങ്കണ്ണി|മുതലയുടെ ആകൃതി]]) # കൂർമ്മവ്യൂഹം ([[ആമ|ആമയുടെ ആകൃതി]]) # ത്രിശൂലവ്യൂഹം ([[ത്രിശൂലം|മൂന്നുമുനയുള്ള ശൂലത്തിന്റെ ആകൃതി]]) # ചക്രവ്യൂഹം ([[ചക്രം|കറങ്ങുന്ന ചക്രത്തിന്റെ ആകൃതി]]) <ref>എഴുത്തച്ഛൻ മഹാഭാരതത്തിൽ പത്മവ്യൂഹം എന്നു എഴുതിയിരിക്കുന്നു. ഏറ്റവും പുറത്തു നിൽക്കുന്ന യോദ്ധാക്കൾ ശത്രു ഉള്ളിൽ കടന്നു കഴിയുമ്പോൾ ഉള്ളിലേക്കടുത്ത് ശത്രുവിനെ നേരിടുന്നതിനാലാവാം അദ്ദേഹം പത്മവ്യൂഹം (കൂമ്പടയാൻ പോകുന്ന താമര എന്നർത്ഥത്തിൽ) പരാമർശിച്ചിരിക്കുന്നത്. കമലവ്യൂഹം എന്ന പേരിൽ മറ്റൊരു വ്യൂഹവും (പൂർണ്ണമായി വിരിഞ്ഞ താമരയുടെ രൂപത്തിൽ) യുദ്ധത്തിൽ ഉപയോഗിച്ചിരുന്നതിനാൽ വ്യാസൻ പരാമർശിച്ചിരിക്കുന്ന ചക്രവ്യൂഹമാവും ഇതിനു കൂടുതൽ യോജിക്കുക.</ref> # കമലവ്യൂഹം ([[താമര|പൂർണ്ണമായി വിരിഞ്ഞ താമരപ്പൂവിന്റെ ആകൃതി]]) # ഗരുഡവ്യൂഹം ([[പരുന്ത്|ചിറകുവിരിച്ച പരുന്തിന്റെ ആകൃതി]]) # അർണ്ണവ്യൂഹം ([[സമുദ്രം|സമുദ്രാകൃതി]]) # മണ്ഡലവ്യൂഹം ([[ആകാശഗംഗ|ആകാശഗംഗയുടെ ആകൃതി]]) # വജ്രവ്യൂഹം ([[മിന്നൽ|മിന്നലിന്റെ ആകൃതി]]) # ശക്തവ്യൂഹം ([[ചതുരം|സമചതുരാകൃതി]]) # അസുരവ്യൂഹം ([[അസുരൻ|രാക്ഷസാകൃതി]]) # ദേവവ്യൂഹം ([[ദേവൻ|അമാനുഷാകൃതി]]) # സൂചിവ്യൂഹം ([[സൂചി|സൂചിയുടെ ആകൃതി]]) # ശൃംഗാരകവ്യൂഹം ([[കൊമ്പ്|വളഞ്ഞ കൊമ്പിന്റെ ആകൃതി]]) # അർദ്ധചന്ദ്രവ്യൂഹം ([[ചന്ദ്രൻ|ചന്ദ്രക്കലയുടെ ആകൃതി]]) # മാലവ്യൂഹം ([[പുഷ്പം|പുഷ്പചക്രാകൃതി]]) # മത്സ്യവ്യൂഹം ([[മത്സ്യം|മത്സ്യാകൃതി]]) == യുദ്ധം അനുശാസിച്ച നിയമങ്ങൾ == # യുദ്ധം സൂര്യോദയത്തിനുശേഷം തുടങ്ങി, സൂര്യാസ്തമയത്തിനു അവസാനിപ്പിക്കുക. # ഇരുപക്ഷത്തിനും സമ്മതമെങ്കിൽ രാത്രിയിൽ യുദ്ധമാവാം. # ഒന്നിൽ കൂടുതൽ പേർ ചേർന്ന് തനിച്ച് ഒരാളെ ആക്രമിക്കരുത്. # രണ്ടുപേർ തമ്മിൽ ദ്വന്ദ്വയുദ്ധമാവാം, സുദീർഘമായ യുദ്ധത്തിൽ അവർ ഒരേ ആയുധങ്ങൾ വഹിച്ചൊ, ഒരേ വാഹനത്തിലൊ ''(ആന, തേർ, കുതിര)'' ആവണം. # ഒരാളുപോലും മറ്റുള്ളവരാൽ ചുറ്റപ്പെട്ട് ആക്രമിക്കപ്പെടരുത്. # യുദ്ധത്തിൽ അടിയറവ് പറഞ്ഞവനെ മാന്യമായ യുദ്ധതടവുകാരനായി സംരക്ഷിക്കണം. # നിരായുധനെ ആക്രമിക്കരുത്. # അബോധാവസ്ഥയിലായവനെ ആക്രമിക്കരുത്. # യുദ്ധത്തിൽ പങ്കെടുക്കാത്തവനെയോ, മൃഗത്തേയോ ആക്രമിക്കരുത്. # പിന്തിരിഞ്ഞോടിയവനെ പിന്തുടർന്ന് ആക്രമിക്കരുത്. # സ്ത്രീകളെ ആക്രമിക്കരുത്. # ഓരോ ആയുധങ്ങൾക്കും അതിന്റെതായ നിബന്ധനകൾ പാലിച്ചാവണം യുദ്ധത്തിൽ ഏർപ്പെടുന്നത്. ''(ഉദാ: അരയ്ക്കു താഴോട്ട് ഗദകൊണ്ടടിക്കരുത്)''. # ന്യായരഹിതമായ പോരാട്ടത്തിൽ ആരും ഏർപ്പെടരുത്.<ref>പതിനെട്ട് നിയമങ്ങൾ കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധത്തിൽ അലിഖിതമായുണ്ടായിരുന്നു</ref> == യുദ്ധത്തിൽപങ്കെടുത്ത അഞ്ചുതലമുറകൾ == കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധത്തിൽ കൗരവ-പാണ്ഡവ സുഹൃത്-ബന്ധുജനങ്ങളിലായി അഞ്ചു തലമുറയിൽപ്പെട്ടവർ പങ്കെടുത്തു കൊല്ലപ്പെട്ടു. കുരുക്ഷേത്ര യുദ്ധം നടക്കുന്നവസരത്തിൽ പങ്കെടുത്തവർ പലരും പ്രായാധിക്യം ഏറിയവരായിരുന്നുവെന്നു മഹാഭാരതത്തിലൂടെ ഗ്രന്ഥകാരൻ പറയുന്നു. യുദ്ധത്തിൽ പങ്കെടുത്ത ഏറ്റവും പ്രായമുള്ള വ്യക്തി [[ശന്തനു|ശന്തനുവിന്റെ]] അനുജനും [[ഭീഷ്മർ|ഭീഷ്മരുടെ]] ഇളയച്ഛനുമായ [[ബാൽഹികൻ|ബാൽഹികനായിരുന്നു]]. വാൽഹികം എന്ന രാജ്യത്തിലെ രാജാവായിരുന്ന അദ്ദേഹം അഞ്ചു തലമുറകളിൽ ആദ്യ തലമുറയെ പ്രതിനിധീകരിച്ചു കൗരവപക്ഷം ചേർന്നു പാണ്ഡവർക്കെതിരായി യുദ്ധം ചെയ്തു. [[ശന്തനു|ശന്തനുവിന്റെ]] ഇളയ സഹോദരനായ അദ്ദേഹം തന്റെ പുത്രന്മാരും പൗത്രന്മാരുമായി ബൃഹത്തായ സേനാസമൂഹത്തോടൊപ്പമായിരുന്നു കൗരവപക്ഷം ചേർന്നത്. [[ഭീഷ്മർ|ഭീഷ്മപിതാമഹന്റെ]] ഇളയച്ഛനായിരുന്ന [[ബാൽഹികൻ]] പതിനാലാംനാൾ രാത്രിയുദ്ധത്തിൽ [[ഭീമൻ|ഭീമനാൽ]] കൊല്ലപ്പെട്ടു. രണ്ടാം തലമുറയെ പ്രതിനിധീകരിച്ചത് [[ഭീഷ്മർ|ഭീഷ്മപിതാമഹനായിരുന്നു]]. അദ്ദേഹം യുദ്ധത്തിന്റെ പത്താംനാൾ ശരശയ്യയിൽ വീഴുകയും, അതിനുശേഷം ഉത്തരായനം തുടങ്ങി സ്വച്ഛന്ദമൃത്യു വരിക്കുകയും ചെയ്തു. മൂന്നാം തലമുറയിൽ നിരവധിപ്പേർ യുദ്ധത്തിൽ പങ്കെടുത്തു വീരസ്വർഗ്ഗം പ്രാപിച്ചു. അതിൽ പ്രധാനികൾ [[ശല്യർ]], [[ദ്രുപദർ]], [[വിരാടൻ]], [[ശകുനി]], [[സാത്യകി]], [[കൃപർ]], [[കൃതവർമ്മാവ്]] [[ഭഗദത്തൻ]] തുടങ്ങിയവരായിരുന്നു. നാലാം തലമുറയിലായി പാണ്ഡവർ അഞ്ചുപേരും കൗരവർ നൂറുപേരും ഉൾപ്പെട്ടു. അവരെ കൂടാതെ നിരവധിപ്പേർ അവരുടെ സുഹൃത്-ബന്ധുബലത്താൽ യുദ്ധത്തിൽ പങ്കെടുക്കുകയും കൊല്ലപ്പെടുകയും ചെയ്തു. അഞ്ചാം തലമുറ, യുവത്വത്തെ പ്രതിനിധീകരിച്ചു. പാണ്ഡവരുടേയും, കൗരവരുടേയും പുത്രന്മാരും അവരുടെ ബന്ധുജനങ്ങളും ഇതിൽ ഉൾപ്പെട്ടിരുന്നു. അവരിൽ പ്രധാനികളായി [[അഭിമന്യു]], [[ലക്ഷണൻ]], [[പ്രതിവിന്ധ്യൻ]], [[ശ്രുതസേനൻ]], [[ഉത്തരൻ]] എന്നിവരായിരുന്നു. == യുദ്ധം == [[ദുര്യോധനൻ|ദുര്യോധനന്റെ]] അഭ്യർത്ഥനയിൽ സഹദേവൻ കുറിച്ചുകൊടുത്ത മുഹൂർത്തത്തിലാണ് കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധം തുടങ്ങിയത്. ദുര്യോധനൻ തനിക്കു ഉത്തമമായിവരുന്ന സമയം [[പാണ്ഡവർ|പാണ്ഡുപുത്രനായ]] സഹദേവന്റെ സഹായത്താൽ ഗ്രഹനില നോക്കി കണ്ട് ആ ദിവസം യുദ്ധം തുടങ്ങാൻ തിരഞ്ഞെടുത്തു (പക്ഷേ ദുര്യോധനൻ യുദ്ധത്തിൽ പരാജയപ്പെട്ടുവെന്നുള്ളത് മറ്റൊരു വൈചിത്ര്യം). കാർത്തികമാസത്തിൽ (മലയാള മാസം: [[വൃശ്ചികം]]) വെളുത്ത ത്രയോദശി നാളിലാണ് കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധം തുടങ്ങിയത്. ഉത്തരഭാരതത്തിലെ [[ഹരിയാന|ഹരിയാനയിൽ]] [[സരസ്വതി നദി|സരസ്വതി നദിയുടെയും]] [[ദൃഷദ്വതി നദി|ദൃഷദ്വതിയുടെയും]] ഇടയ്ക്കുള്ള ഭൂപ്രദേശമായ കുരുക്ഷേത്രത്തിലാണ് യുദ്ധം നടന്നത്. <nowiki>{{തെളിവ്}}</nowiki> === ഒന്നാം ദിവസം ([[ഭീഷ്മപർവ്വം]]) === വ്യാസൻ മഹാഭാരതത്തിൽ ഒന്നുമുതൽ പത്തുവരെയുള്ള യുദ്ധദിവസങ്ങൾ വർണ്ണിക്കുന്നത് ഭീഷ്മപർവ്വത്തിലാണ്. കൗരവസേനയുടെ സർവ്വസേനാധിപനായി ഭീഷ്മരായിരുന്നു ഈ ദിവസങ്ങളിൽ പടനയിച്ചത്, അതിനാൽ ഭീഷ്മപർവ്വം എന്നു ഗ്രന്ഥകർത്താവ് പേരു കൊടുത്തു. ഭീഷ്മപർവ്വത്തിൽ 118 അദ്ധ്യായങ്ങളും 7884 പദ്യങ്ങളും അടങ്ങിയിരിക്കുന്നു. ==== ഗീതോപദേശം ==== [[പ്രമാണം:Bazaar art print 1940s.jpg|170px|thumb|right|ഗീതോപദേശം]] പാണ്ഡവരും കൗരവരും യുദ്ധസന്നദ്ധരായി പടക്കളത്തിൽ അണിനിരന്നു. അഗ്നിയിൽനിന്നും ജനിച്ച ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ പാണ്ഡവസേനയേയും, ജലത്തിൽനിന്നും ജനിച്ച ഭീഷ്മർ കൗരവസേനയേയും നയിച്ചു. യുദ്ധം തുടങ്ങുന്നതിനു മുൻപായി കുരുക്ഷേത്രഭൂമിയിൽ അണിനിരന്ന കൗരവസേനയെ കാണാൻ അർജ്ജുനൻ ആഗ്രഹം പ്രകടിപ്പിച്ചു. സാരഥിയായ കൃഷ്ണൻ രഥം ഇരുസേനകളുടേയും മദ്ധ്യഭാഗത്ത് കൊണ്ടു ചെന്നു നിർത്തി. എതിർഭാഗത്ത് തന്റെ ജ്യേഷ്ഠന്മാരും, അനുജന്മാരും, മാതുലന്മാരും, ഭാഗിനേയന്മാരും, പിതാക്കന്മാരും, മുത്തച്ഛന്മാരും, ഗുരുനാഥന്മാരും, സതീർത്ഥ്യരും, ഭാര്യാസഹോദരന്മാരും, പുത്രരും മറ്റു ബന്ധുമിത്രാദികളേയും ആയിരുന്നു അർജ്ജുനൻ മുന്നിരയിൽ കണ്ടത്. അല്പം മണ്ണിനുവേണ്ടി ഇവരെയെല്ലാം ഇല്ലാതാക്കി നശ്വരമായ രാജപദവി അനുഭവിക്കാൻ ആഗ്രഹിക്കുന്നതിൽ അർത്ഥമില്ല; അതു പാപമാണ്. മരിക്കുമ്പോൾ ആരും ഇതൊന്നും കൊണ്ടു പോകുന്നില്ല തുടങ്ങിയ ചിന്തകൾ മനസ്സിൽ വരുകയും, താൻ യുദ്ധംചെയ്യുന്നില്ല എനിക്കു രാജ്യവും പദവിയും വേണ്ട, വനവാസം മതി എന്നു പറഞ്ഞു തേർതട്ടിൽ അർജ്ജുനൻ വിഷാദനായിരുന്നു. ഈ സന്ദർഭമാണ് [[ഭഗവദ്ഗീത|ഭഗവദ്ഗീതയ്ക്ക്]] വഴിയൊരുക്കിയത് എന്നാണ് വിശ്വാസം. [[പ്രമാണം:Bhagavad Gita, a 19th century manuscript.jpg|170px|thumb|left|[[ഭഗവദ്ഗീത]]:19-ആം നൂറ്റാണ്ടിലെ കൈയ്യെഴുത്തുപ്രതി]] വിഷാദനായി തേർതട്ടിലിരുന്ന അർജ്ജുനനെ അവന്റെ സ്വധർമ്മാനുഷ്ഠാനം ചെയ്യാൻ [[കൃഷ്ണൻ]] ഉപദേശിക്കുന്നു. അർജ്ജുനനു ഭഗവാൻ കൃഷ്ണൻ വേദവേദാന്തങ്ങളുടെയും, ഉപനിഷത്തുകളുടെയും, രഹസ്യങ്ങൾ അടങ്ങിയ ആത്മതത്ത്വജ്ഞാനത്തേയും, ഭക്തിയോഗം, കർമ്മയോഗം, ജ്ഞാനയോഗം തുടങ്ങിയ മോക്ഷമാർഗ്ഗങ്ങളേയും ഉപദേശിച്ചു. എന്നിട്ടും അർജ്ജുനനും വിശ്വാസം വരായ്കയാൽ തന്റെ ശ്രേഷ്ഠവും ഭയജനകവുമായ വിശ്വരൂപത്തേയും കാണിച്ചു കൊടുത്തുവെന്നു മഹാഭാരതത്തിൽ ഭീഷ്മപർവ്വത്തിൽ ഗ്രന്ഥകാരൻ പരാമർശിക്കുന്നു. ഭഗവദ്ഗീതയിലൂടെ അർജ്ജുനനുപദേശിച്ച സന്ദേശം ഇതിനു മുൻപ് [[വിഷ്ണു]] [[സൂര്യൻ|വിവസ്വാനും]], വിവസ്വാൻ [[മനു|മനുവിനും]], മനു [[ഇക്ഷാകു|ഇക്ഷാകുവിനും]] ഉപദേശിച്ചിരുന്നതായി [[മഹാഭാരതം|മഹാഭാരതത്തിൽ]] [[വ്യാസൻ]] പറയുന്നുണ്ട്. '''സർ‌വോപനിഷദോ ഗാവോ, ദോഗ്ദ്ധാ ഗോപാലനന്ദനഃ'''<br />'''പാർഥോ വത്സഃ സുധീർഭോക്താ, ദുഗ്ദ്ധം ഗീതാമൃതം മഹത്.''' ''അർത്ഥം:'' [[ഉപനിഷത്തുകൾ|ഉപനിഷത്തുകളാകുന്ന]] [[പശു|പശുക്കളിൽ]] നിന്ന്, [[അർജ്ജുനൻ|അർജുനനാകുന്ന]] കിടാവിനെ നിമിത്തമാക്കി കറവക്കാരനായ [[കൃഷ്ണൻ|ഗോപാലനന്ദനൻ]] കറന്നെടുത്ത പാലാണ് [[ഭഗവദ്ഗീത|ഗീതാമൃതം]]. (ഉപനിഷത്തുകളിലെ പല മന്ത്രങ്ങളും അല്പം വ്യത്യാസത്തോടെ ഗീതയിൽ പ്രത്യക്ഷപ്പെടുന്നുണ്ട്) പലചരിത്രകാരന്മാരും ഭഗവദ്ഗീതയെ ഹൈന്ദവ ഉപനിഷത്തുകളുടെ സംഗ്രഹമായി കരുതുന്നു.<ref>ശ്രീമദ് ഭഗവദ്ഗീത -- എം.എസ്. ചന്ദ്രശേഖരവാര്യർ (പരിഭാഷ) -- ഡി.സി. ബുക്സ് പ്രസിദ്ധീകരണം</ref> പതിനെട്ട് അദ്ധ്യായങ്ങളുള്ള ഭഗവദ്ഗീത ഭീഷ്മപർവ്വത്തിൽ 700 ശ്ലോകങ്ങളിലൂടെ മഹാഭാരതത്തിൽ വർണ്ണിക്കുന്നു<ref>ശ്രീമദ് ഭഗവദ്ഗീത -- എം.എസ്. ചന്ദ്രശേഖരവാര്യർ : പരിഭാഷ -- ഡി.സി.ബുക്സ് പ്രസിദ്ധീകരണം, കോട്ടയം</ref>. [[സഞ്ജയൻ]] [[ധൃതരാഷ്ട്രർ|ധൃതരാഷ്ട്രർക്കു]] കൃഷ്ണാർജ്ജുനസംവാദം പറഞ്ഞുകൊടുക്കുന്നരീതിയിലാണ് ഗ്രന്ഥകാരൻ എഴുതിയിരിക്കുന്നത്<ref>ഡി.ഡി. കോസാംബി -- മിത്ത് ആൻഡ് റിയാലിറ്റി -- ചരിത്രം</ref>. {| class="wikitable" border="1" |- ! ഒന്നാം ദിവസം ! കൗരവസേന ! പാണ്ഡവസേന |- | സർവ്വ സൈന്യാധിപൻ | [[ഭീഷ്മർ]] | [[ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ]] |- | കൊല്ലപ്പെട്ട പ്രധാനികൾ (കൊന്നവർ) | -- | [[ഉത്തരൻ]] ([[ശല്യർ]])<br />[[ശ്വേതൻ]] ([[ഭീഷ്മർ]]) |} ഭീഷ്മരെ ആദ്യമായി നേരിട്ടത് ബാലനായ അഭിമന്യുവായിരുന്നു. ഏറ്റവും പ്രായം കൂടിയവനും, കുറഞ്ഞവനും തമ്മിലാണ് ആദ്യ പോരാട്ടം തുടങ്ങിയത്. കൃതവർമ്മാവും, ശല്യരും ഭീഷ്മരെ സഹായിക്കാൻ എത്തി. അഭിമന്യു ക്ഷീണിക്കുന്നതു മനസ്സിലാക്കി മാതുലന്മാരായ ഉത്തരനും, ശ്വേതനും (വിരാടപുത്രന്മാർ) സഹായത്തിനെത്തി. യുദ്ധത്തിനൊടുവിൽ ശല്യർ ഉത്തരനേയും, ഭീഷ്മർ ശ്വേതനേയും വധിച്ചു. ഒന്നാം ദിവസത്തെ യുദ്ധത്തിൽ പാണ്ഡവസേനക്ക് കനത്തനാശം സംഭവിച്ചു. സങ്കടപ്പെട്ട് കുടീരത്തിൽ തിരിച്ചെത്തിയ യുധിഷ്ഠിരനോട് അവസാനവിജയം പാണ്ഡവർക്കാണെന്ന് പറഞ്ഞ് കൃഷ്ണൻ സമാധാനിപ്പിച്ചു. === രണ്ടാം ദിവസം ([[ഭീഷ്മപർവ്വം]]) === [[File:Arjuna statue.JPG|170px|thumb|right|ഭാരതയുദ്ധം: ([[ഇന്തോനേഷ്യ|ഇന്തോനേഷ്യയിലെ]] ബാലിയിലുള്ള അർജ്ജുനപ്രതിമ]] {| class="wikitable" border="1" |- ! രണ്ടാം ദിവസം ! കൗരവസേന ! പാണ്ഡവസേന |- | സർവ്വ സൈന്യാധിപൻ | [[ഭീഷ്മർ]] | [[ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ]] |- | കൊല്ലപ്പെട്ട പ്രധാനികൾ (കൊന്നവർ) | കലിംഗസേന (ഭീമൻ) | -- |} ഭീഷ്മർ രണ്ടാം ദിവസം അർജ്ജുനനുമായി ഏറ്റുമുട്ടി. അർജ്ജുനന്റെ പാശുപതാസ്ത്രത്തിന്റെ ശക്തിയിൽ കൗരവസേനക്ക് നിരവധി നാശനഷ്ടങ്ങൾ സംഭവിച്ചു. കുരുക്ഷേത്രത്തിന്റെ മറ്റൊരു വശത്ത് ദ്രോണരും ധൃഷ്ടദ്യുമ്നനും തമ്മിൽ ഉഗ്രപോരാട്ടം ആരംഭിച്ചു. പലപ്രാവശ്യം ദ്രോണർ പാഞ്ചാലപുത്രന്റെ വില്ലു മുറിച്ചു. അവശനായ ധൃഷ്ടദ്യുമ്നനെ ഭീമൻ തന്റെ രഥത്തിലേറ്റി രക്ഷപെടുത്തി. ഇതുമനസ്സിലാക്കി അവിടെ എത്തിച്ചേർന്ന് ദുര്യോധനൻ കലിംഗസേനയെ ഭീമനു നേരെ പ്രയോഗിച്ചു. ഭീമൻ ഒന്നൊഴിയാതെ എല്ലാ കലിംഗ പടയാളികളെയും രണ്ടാം ദിവസത്തെ യുദ്ധത്തിൽ കൊന്നൊടുക്കി. കൗരവപടയുടെ തിരിച്ചോട്ടം തടയുവാൻ ഭീഷ്മർ അവിടെ എത്തിയെങ്കിലും സാത്യകിയുടെ ബാണമേറ്റ് അദ്ദേഹത്തിന്റെ തേരാളി കൊല്ലപ്പെട്ടു. സാരഥിയില്ലാതെ ഭീഷ്മർ യുദ്ധക്കളത്തിൽ നിന്നും മാറിക്കളഞ്ഞു. ഭീമ പുത്രൻ ഘടോത്ക്കചനും നകുല-സഹദേവന്മാരും ഏറ്റവും പുറകിലായി ധർമ്മപുത്രരും അവിടെ എത്തുകയും കൗരവരുടെ പല സൈന്യവ്യൂഹങ്ങളേയും ഇല്ലാതാക്കുകയും ചെയ്തു. === മൂന്നാം ദിവസം ([[ഭീഷ്മപർവ്വം]]) === [[File:Srimad Bhagavad Gita Painting.jpg|170px|thumb|right|പാർത്ഥനും സാരഥിയും യുദ്ധഭൂമിയിൽ (ചിത്രകാരന്റെ ഭാവനയിൽ)]] {| class="wikitable" border="1" |- ! മൂന്നാം ദിവസം ! കൗരവസേന ! പാണ്ഡവസേന |- | സർവ്വ സൈന്യാധിപൻ | [[ഭീഷ്മർ]] | [[ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ]] |- | കൊല്ലപ്പെട്ട പ്രധാനികൾ (കൊന്നവർ) | ഗാന്ധാരസേന (അഭിമന്യു+സാത്യകി) | -- |- | ഉപയോഗിച്ച വ്യൂഹങ്ങൾ | ഗരുഡവ്യൂഹം<br />([[പരുന്ത്|ചിറകുവിരിച്ച പരുന്തിന്റെ ആകൃതി]]) | അർദ്ധചന്ദ്രവ്യൂഹം<br />([[ചന്ദ്രൻ|ചന്ദ്രക്കലയുടെ ആകൃതി]]) |} രണ്ടാം ദിവസത്തെ ദയനീയ പരാജയം മനസ്സിലാക്കി [[ഭീഷ്മർ]] തന്റെ സേനയെ ഗരുഡവ്യൂഹമായി നിർത്തി യുദ്ധം ആരംഭിച്ചു. അതിനെ എതിർക്കാൻ [[ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ]] പാണ്ഡവസേനയെ ചന്ദ്രക്കലയുടെ ആകൃതിയിൽ വ്യൂഹം ചമച്ചു നേതൃത്വം നൽകി. അർദ്ധചന്ദ്രവ്യൂഹത്തിന്റെ ഒരു മുഖത്ത് ഭീമനും മറ്റേതിൽ അർജ്ജുനനും നിലയുറപ്പിച്ചു. യുദ്ധക്കളത്തിന്റെ മറ്റൊരു വശത്ത് സാത്യകിയും അഭിമന്യുവും ചേർന്ന് ഗാന്ധാരസേനയെ മുഴുവനായും ഇല്ലാതാക്കി. ഭീഷ്മരും, ദ്രോണരും, ദുര്യോധനനും ചേർന്നു ധർമ്മപുത്രരെ ആക്രമിക്കാൻ തുടങ്ങിയപ്പോൾ നകുല-സഹദേവന്മാരും, ഭീമനും, ഘടോത്ക്കചനും എത്തി യുധിഷ്ഠിരനെ സഹായിച്ചു. ഘടോത്ക്കചന്റെ ആയുധപ്രഹരമേറ്റ് ബോധരഹിതനായ ദുര്യോധനനെ ദ്രോണർ രക്ഷപെടുത്തി. അതിനെത്തുടർന്ന് അർജ്ജുനൻ ഭീഷ്മരുമായി ഏറ്റുമുട്ടുകയും ഭീഷ്മർ വിജയലക്ഷ്യത്താൽ യുദ്ധനീതിമറന്നു അവനെ ആക്രമിക്കുകയും ചെയ്തു. അർജ്ജുനനെ കൊല്ലുമെന്ന അവസരം വന്നപ്പോൾ കൃഷ്ണൻ ഭീഷ്മരുടെ നേർക്ക് സുദർശനചക്രമെടുത്തു. കൃഷ്ണന്റെ കൈയ്യാൽ മരിക്കാൻ ആഗ്രഹിച്ച ഭീഷ്മർ നിരായുധനായി തലകുനിച്ചപ്പോൾ അർജ്ജുനൻ കൃഷ്ണനെ ആയുധമെടുക്കില്ല എന്നുള്ള കൃഷ്ണ വചനം ഓർമ്മപ്പെടുത്തി. ഇതുകേട്ട് കൃഷ്ണൻ ശാന്തനായി സുദർശനം തിരിച്ചെടുത്തു. === നാലാം ദിവസം ([[ഭീഷ്മപർവ്വം]]) === [[File:Bheema, the elephant-killer.jpg|170px|thumb|right|നാലാം ദിവസം: [[ആന|ആനകളുമായി]] മല്ലിടുന്ന [[ഭീമൻ]] (ശിലാശില്പം: [[ബേലൂർ|ബേലൂരിലെ]] ചെന്നകേശവ ക്ഷേത്രം)]] {| class="wikitable" border="1" |- ! നാലാം ദിവസം ! കൗരവസേന ! പാണ്ഡവസേന |- | സർവ്വ സൈന്യാധിപൻ | [[ഭീഷ്മർ]] | [[ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ]] |- | കൊല്ലപ്പെട്ട പ്രധാനികൾ (കൊന്നവർ) | പതിമൂന്നു ധൃതരാഷ്ട്രപുത്രർ (ഭീമൻ)<br />മാദ്രേശന്മാർ (ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ)<br />സ്വാലൻ (ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ) | -- |} നാലാം ദിവസം [[ഭീമൻ|ഭീമസേനനും]], [[അഭിമന്യു|അഭിമന്യുവും]] ഇരുവശങ്ങളിലൂടെ [[കൗരവർ|കൗരവസേനയെ]] തകർത്തു മുന്നേറി. ഭീമനെ എതിരിടാൻ ദുര്യോധനൻ, അവന്റെ പതിമൂന്നനുജന്മാരേയും, ആയിരക്കണക്കിനു [[ആന|മത്തഗജങ്ങളേയും]] അവന്റെ നേർക്കയച്ചു. ക്രൂദ്ധനായ ഭീമൻ ഗദയുമായി തേരിൽ നിന്നും പുറത്തിറങ്ങി മുഴുവൻ ആനകളേയും, ദുര്യോധനന്റെ പതിമൂന്നനുജന്മാരെയും കൊന്നു. അനുജന്മാർ മരിച്ചതു കണ്ട് ദുര്യോധനൻ ഭീമനു നേർക്ക് പാഞ്ഞടുത്തെങ്കിലും കൂടുതൽ എതിർത്തു നിൽക്കാനാവാതെ യുദ്ധഭൂമിയിൽ നിന്നും അവൻ മാറിക്കളഞ്ഞു. ഇതിനിടയിൽ ഭീമനെ സഹായിക്കാനെത്തിയ പുത്രനായ ഘടോത്ക്കചനും നിരവധിപേരെ കൊന്നു. അന്നേ ദിവസം കുരുക്ഷേത്രയിലെ മറ്റൊരുവശത്ത് സ്വാലനും ധൃഷ്ടദ്യുമ്നനും തമ്മിൽ ഏറ്റുമുട്ടുകയും, സ്വാലനെ വധിക്കുകയും ചെയ്തു. അതിനുശേഷം ധൃഷ്ടദ്യുമ്നനോട് യുദ്ധം ചെയ്ത മാദ്രേശന്റെ അനുജന്മാരെയും അവൻ കൊന്നുകളഞ്ഞു. തുടർച്ചയായി മൂന്നുദിവസങ്ങളും പരാജയപ്പെട്ട് ദുഃഖിതനായ [[ദുര്യോധനൻ]] രാത്രി ഭീഷ്മരുടെ കുടീരത്തിൽ വന്നു ഭയപ്പെട്ടു സങ്കടം പറഞ്ഞു. ഭീഷ്മരും ദ്രോണരും ചേർന്ന് ദുര്യോധനനെ സമാധാനപ്പെടുത്തി തിരിച്ചയച്ചു. === അഞ്ചാം ദിവസം ([[ഭീഷ്മപർവ്വം]]) === [[File:The center of battle of Kurukshetra.jpg|170px|thumb|right|യുദ്ധഭൂമി ([[അങ്കോർ വാട്ട്|അങ്കോർവതിലെ ശിലാശില്പം]])]] {| class="wikitable" border="1" |- ! അഞ്ചാം ദിവസം ! കൗരവസേന ! പാണ്ഡവസേന |- | സർവ്വ സൈന്യാധിപൻ | [[ഭീഷ്മർ]] | [[ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ]] |- | കൊല്ലപ്പെട്ട പ്രധാനികൾ (കൊന്നവർ) | -- | സാത്യകിയുടെ 10 പുത്രന്മാർ<br />(ഭൂരിശ്രവസ്സ്) |- | ഉപയോഗിച്ച വ്യൂഹങ്ങൾ | ശക്തവ്യൂഹം<br />([[ചതുരം|സമചതുരത്തിന്റെ ആകൃതി]]) | മണ്ഡലവ്യൂഹം<br />([[ആകാശഗംഗ|ആകാശഗംഗയുടെ ആകൃതി]]) |} തുടർച്ചയായ മൂന്നുദിവസങ്ങളിലെ തോൽവിക്കു മറുപടി പറയാനായി [[കൗരവർ]] ഭീഷ്മരുടെ നേതൃത്വത്തിൽ ശക്തവ്യൂഹം ചമച്ചു. പാണ്ഡവർ ഭീമന്റെ നേതൃത്വത്തിൽ മണ്ഡലവ്യൂഹവും ചമച്ചു അണിനിരന്നു. ഭീമന്റെ രഥത്തിനു പുറകിലായി ധൃഷ്ടദ്യുമ്നനും, സാത്യകിയുടേയും, ശിഖണ്ഡിയുടേയും രഥങ്ങൾ അണിനിരന്നു. അവയ്ക്കും പുറകിലായി നകുല-സഹദേവന്മാരുടേയും ധർമ്മപുത്രരുടേയും രഥങ്ങൾ നിരന്നു. അതിനു പിറകിലായി മറ്റു മുൻനിര യോദ്ധാക്കളും അണിനിരന്നു. ഭീഷ്മർ നിരവധി പാണ്ഡവസേനകളെ ഛിന്നഭിന്നമാക്കി മുന്നേറി. പാണ്ഡവസൈന്യം പലവസരങ്ങളിലും പിന്തിരിഞ്ഞോടി. പക്ഷേ മദ്ധ്യാഹ്നത്തിനുശേഷം നടന്ന യുദ്ധത്തിൽ അർജ്ജുനനും ഭീമനും ചേർന്ന് അനവധി കൗരവസൈന്യങ്ങളെ കൊന്നു. === ആറാം ദിവസം ([[ഭീഷ്മപർവ്വം]]) === [[File:Krishna and Arjun on the chariot''',''' Mahabharata, 18th-19th century, India.jpg|170px|thumb|right|കൃഷ്ണാർജ്ജുനന്മാർ (18-ആം നൂറ്റാണ്ടിലെ ചിത്രകല)]] {| class="wikitable" border="1" |- ! ആറാം ദിവസം ! കൗരവസേന ! പാണ്ഡവസേന |- | സർവ്വ സൈന്യാധിപൻ | [[ഭീഷ്മർ]] | [[ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ]] |- | ഉപയോഗിച്ച വ്യൂഹങ്ങൾ | ക്രൗഞ്ചവ്യൂഹം ([[കൊക്ക്|കൊക്കിന്റെ ആകൃതി]]) | മകരവ്യൂഹം ([[ചീങ്കണ്ണി|മുതലയുടെ ആകൃതി]]) |} https://ml.wikipedia.org/wiki/%E0%B4%95%E0%B5%81%E0%B4%B0%E0%B5%81%E0%B4%95%E0%B5%8D%E0%B4%B7%E0%B5%87%E0%B4%A4%E0%B5%8D%E0%B4%B0%E0%B4%AF%E0%B5%81%E0%B4%A6%E0%B5%8D%E0%B4%A7%E0%B4%82?wprov=sfla1 അതിനെതിരായി ഭീഷ്മർ ക്രൗഞ്ചവ്യൂഹവും ചമച്ച് സൈന്യങ്ങളെ അണിനിരത്തി. അഞ്ചുദിവസങ്ങൾക്കു ശേഷം അന്ന് ആദ്യമായി ദ്രോണരെ തോൽപ്പിക്കാൻ പാണ്ഡവസേനക്കായി. പാണ്ഡവർ ദ്രോണരുടെ രഥം തകർത്തു, അദ്ദേഹം പ്രാണരക്ഷാർത്ഥം അവിടെനിന്നും ഓടി രക്ഷപെട്ടു. ഭീമനെ പിടിച്ചുകെട്ടാൻ ദുര്യോധനൻ വലിയ സൈന്യവ്യൂഹമാണ് നിയോഗിച്ചത്. അഭിമന്യു സഹായത്തിനു വന്ന് ഭീമനെ അതിൽ നിന്നും രക്ഷിക്കുവാൻ സാധിച്ചു. അതിനിടയിൽ ഭീമന്റെ ഗദാപ്രഹരമേറ്റ് ദുര്യോധനൻ തേർത്തട്ടിൽ ബോധരഹിതനായി വീണു. കൃപർ വന്നു രക്ഷിച്ചിരുന്നില്ലെങ്കിൽ ദുര്യോധനനെ ആറാംനാൾ വധിക്കുമായിരുന്നു. തന്റെ പത്തു പുത്രന്മാരെ വധിച്ച ഭൂരിശ്രവസ്സിനെ നേരിട്ടുകണ്ട സാത്യകി അവനെ കൊല്ലാൻ കഠിനശ്രമം നടത്തിയെങ്കിലും വിജയിച്ചില്ല. === ഏഴാം ദിവസം ([[ഭീഷ്മപർവ്വം]]) === {| class="wikitable" border="1" |- ! ഏഴാം ദിവസം ! കൗരവസേന ! പാണ്ഡവസേന |- | സർവ്വ സൈന്യാധിപൻ | [[ഭീഷ്മർ]] | [[ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ]] |- | ഉപയോഗിച്ച വ്യൂഹങ്ങൾ | ത്രിശൂലവ്യൂഹം<br />([[ത്രിശൂലം|മൂന്നു മുനയുള്ള ശുലത്തിന്റെ ആകൃതി]]) | വജ്ര വ്യൂഹം<br />([[മിന്നൽ|മിന്നൽ പിണരിന്റെ ആകൃതി]]) |} ഏഴാം ദിവസം [[യുധിഷ്ഠിരൻ|യുധിഷ്ഠിരന്റെ]] നേതൃത്വത്തിൽ വജ്രവ്യൂഹം ചമച്ച പാണ്ഡവരെ എതിരിടാൻ കൗരവർ ത്രിശൂലവ്യൂഹം ചമച്ചു. മിന്നൽപിണർ പോലെ അടർക്കളത്തിൽ പലസ്ഥലങ്ങളിലും ഒറ്റയ്ക്കൊറ്റയ്ക്ക് യുദ്ധങ്ങൾ നടന്നു. വിരാടനും ദ്രോണരും ഏറ്റുമുട്ടി. വിരാടന്റെ സഹായത്തിനെത്തിയ പുത്രനായ ശംഖനെ ദ്രോണർ വധിച്ചു. വൃദ്ധനായ ഭൂരിശ്രവസ്സിനെ നേരിട്ട ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ അദ്ദേഹത്തിന്റെ വക്ഷസ്സിൽ 96 അമ്പുകൾ തറച്ചുവെങ്കിലും അതിപരാക്രമിയായ അദ്ദേഹം കീഴടങ്ങാതെ ധൃഷ്ടദ്യുമ്നനെ പരാജയപ്പെടുത്തി അവിടെ നിന്നും ഓടിച്ചു. പാണ്ഡവസേനയുടെ അതിപ്രഹരമായ യുദ്ധത്തിൽ വൃദ്ധനായ കൃപാചാര്യർ ബോധരഹിതനായി തേർത്തട്ടിൽ വീണു. === എട്ടാം ദിവസം ([[ഭീഷ്മപർവ്വം]]) === [[File:Ghatotkacha - Abhimanyu.jpg|170px|thumb|right|യുദ്ധം (ഘടോൽകചനും അഭിമന്യുവും)]] {| class="wikitable" border="1" |- ! എട്ടാം ദിവസം ! കൗരവസേന ! പാണ്ഡവസേന |- | സർവ്വ സൈന്യാധിപൻ | [[ഭീഷ്മർ]] | [[ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ]] |- | കൊല്ലപ്പെട്ട പ്രധാനികൾ (കൊന്നവർ) | [[ഉലൂകൻ]] ([[ഇരാവാൻ]])<br />എട്ട് ധൃതരാഷ്ട്രപുത്രർ (ഭീമൻ)<br />[[ശകുനി|ശകുനിയുടെ]] അനുജന്മാർ (ഇരാവാൻ) | [[ഇരാവാൻ]] <ref>എട്ടാംദിവസം രാത്രികഴിഞ്ഞ് ഒൻപതാം നാൾ സൂര്യോദയത്തിനു മുൻപ് കൃഷ്ണശപഥത്താൽ ഇരാവാൻ തന്റെ തലപൊട്ടി ചിതറിയാണ് മരിച്ചത് എന്നൊരു ഐതിഹ്യം കൂടിയുണ്ട്.</ref> |} [[കൃഷ്ണൻ|കൃഷ്ണന്റെ]] നിർദ്ദേശത്തെ തുടർന്ന് യുദ്ധത്തിൽ ഏർപ്പെടാതിരുന്ന ഇരാവാൻ ആദ്യമായി യുദ്ധം ചെയ്ത ദിവസമായിരുന്നു എട്ടാം ദിവസം. ഭീമൻ തന്റെ വനവാസകാലത്തു വധിച്ച കൃമ്മിരന്റെ പുത്രനായ അലംബുസന്റെ മായാപ്രയോഗത്തിൽ പാണ്ഡവസേന പലപ്പോഴും പകച്ചു നിന്നു. അവന്റെ മായാശക്തിയിലുള്ള ആകാശയുദ്ധത്തിൽ അർജ്ജുനനും ഭീമനും സാരമായി പരിക്കേറ്റു. നാഗകന്യാപുത്രനായ [[ഇരാവാൻ]] ഇതുകണ്ട് അർജ്ജുനനെ സഹായിച്ച് അലംബുസനെതിരായി അതിശക്തമായി നേരിട്ടു. അലംബുസനെ സഹായിക്കാനെത്തിയ ശകുനിയുടെ പുത്രനായ ഉലൂകനെയും ഇരാവാൻ വധിച്ചു. ഭീമൻ ദുര്യോധനന്റെ എട്ട് അനുജന്മാരെ എട്ടാംദിവസം കൊന്നു അതിനെ തുടർന്ന് ഭീമനോട് ഏറ്റുമുട്ടിയ ശകുനിയേയും, ജയദ്രഥനേയും ഘടോത്ക്കചൻ തന്റെ ഇരുമ്പുഗദയുമായി നേരിട്ടു. എട്ടാംദിവസം കഴിഞ്ഞപ്പോൾ ഇരുപക്ഷത്തുമായി എട്ട് [[അക്ഷൗഹിണി|അക്ഷൗഹിണിപടകൾ]] ഇല്ലാതായി. പിറ്റേന്ന് സൂര്യോദയത്തിനു മുൻപായി ഉലൂപിയിൽ അർജ്ജുനനു ജനിച്ച ഇരവാനും കൃഷ്ണശാപത്താൽ മരിച്ചുവീണു. === ഒൻപതാം ദിവസം ([[ഭീഷ്മപർവ്വം]]) === [[File:9th day War Kurukshetra.JPG|170px|thumb|right|യുദ്ധം ഒൻപതാം ദിവസം: [[സുദർശനചക്രം|സുദർശനവുമായി]] നിൽക്കുന്ന [[കൃഷ്ണൻ]], ഭഗവാന്റെ കൈയ്യാൽ മരിക്കാനാഗ്രഹിച്ച് കൈകൂപ്പി നിൽക്കുന്ന [[ഭീഷ്മർ]], അരുതേ എന്നപേക്ഷിക്കുന്ന [[അർജ്ജുനൻ]] (ചിത്രം: പനോരമ & സയൻസ് സെന്റർ-കുരുക്ഷേത്ര)]] {| class="wikitable" border="1" |- ! ഒൻപതാം ദിവസം ! കൗരവസേന ! പാണ്ഡവസേന |- | സർവ്വ സൈന്യാധിപൻ | [[ഭീഷ്മർ]] | [[ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ]] |} [[ഇരാവാൻ|ഇരവാൻറെ]] മരണത്തിനു കാരണമായ അലംബുസനെ വധിക്കണമെന്നുള്ള ദൃഢനിശ്ചയത്തോടെയാണ് പാണ്ഡവർ യുദ്ധം തുടങ്ങിയത്. [[അഭിമന്യു|അഭിമന്യുവും]], [[ഘടോൽകചൻ|ഘടോത്ക്കചനും]] അലംബുസനെതിരായി യുദ്ധം ചെയ്ത് അതിധീരമായി അവനെ നേരിട്ടുവെങ്കിലും മരണത്തിൽ നിന്നും അലംബുസൻ രക്ഷപെട്ടോടി. അർജ്ജുനനെ നേരിട്ട ഭീഷ്മർ അവനെ നിഷ്പ്രയാസം നിരായുധനാക്കി, ഭീഷ്മരുടെ അതിശക്തമായ ബാണങ്ങളേറ്റ് അവശനായി അർജ്ജുനൻ തേർതട്ടിൽ വീണുപോയി. അർജ്ജുനൻ ഭീഷ്മരാൽ വധിക്കപ്പെടുമെന്നവസരത്തിൽ കൃഷ്ണൻ സുദർശനചക്രവുമായി ഭീഷ്മർക്കു നേരെ എഴുന്നേറ്റു. ഭഗവാൻ ചക്രധാരിയായി നിൽക്കുന്നതുകണ്ട് ഭയഭക്തി ബഹുമാനത്തോടെ ഭഗവാൻറെ കൈയ്യാൽ മരിക്കാൻ ആഗ്രഹിച്ച് രണ്ടുകൈയ്യും കൂപ്പി ഭീഷ്മർ തേരിൽ നിന്നും ഇറങ്ങി ശിരസ്സു നമിച്ചു നിന്നു. ഇതുകണ്ട് അർജ്ജുനൻ കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധത്തിൽ ഭഗവാൻ ആയുധം എടുക്കില്ല എന്നുള്ളത് വീണ്ടും ഓർമ്മിപ്പിച്ചു. ഇതോടെ സൂര്യാസ്തമയവും കഴിഞ്ഞു യുദ്ധം അവസാനിപ്പിച്ച് ഇരുകൂട്ടരും മടങ്ങി. ഒൻപതു ദിവസങ്ങൾ കഴിഞ്ഞിട്ടും വിജയം കൈവരിക്കാൻ സാധിക്കാതെ വിഷമിക്കുന്ന പാണ്ഡവരെ കൃഷ്ണൻ അന്നു രാത്രി ഭീഷ്മരുടെ കുടീരത്തിൽ കൊണ്ടുപോയി. അവരുടെ മനോഗതം മനസ്സിലാക്കിയ ഭീഷ്മർ ശിഖണ്ഡിയെ മുന്നിൽ നിർത്തി യുദ്ധംചെയ്യാൻ ഉപദേശിച്ചു. === പത്താം ദിവസം ([[ഭീഷ്മപർവ്വം]]) === [[File:The Death of Bhishma.jpg|170px|thumb|right|ഭീഷ്മർ ശരശയ്യയിൽ]] {| class="wikitable" border="1" |- ! പത്താം ദിവസം ! കൗരവസേന ! പാണ്ഡവസേന |- | സർവ്വ സൈന്യാധിപൻ | [[ഭീഷ്മർ]] | [[ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ]] |- | കൊല്ലപ്പെട്ട പ്രധാനികൾ (കൊന്നവർ) | ഭീഷ്മർ ശരശയ്യയിൽ (ശിഖണ്ഡി+അർജ്ജുനൻ) | -- |} പത്താം ദിവസം [[പാണ്ഡവർ]] ധൃഷ്ടദ്യുമ്നന്റെ സ്ഥാനത്ത് [[ശിഖണ്ഡി|ശിഖണ്ഡിയെ]] നിർത്തി യുദ്ധം ആരംഭിച്ചു. അതിധീരമായി ഏവരും യുദ്ധത്തിൽ ഏർപ്പെട്ടു. [[ദുര്യോധനൻ]] ഭീഷ്മർക്കു തുണയായി ദുശ്ശാസനനെ നിയോഗിച്ചിരുന്നു. അർജ്ജുനൻ ഭീഷ്മരോട് എതിരിട്ടപ്പോൾ ശിഖണ്ഡിയെ മുന്നിൽ നിർത്തി ബാണങ്ങൾ എയ്തു. ശിഖണ്ഡിയെ കണ്ടമാത്രയിൽ ഭീഷ്മർ അവനെതിരെ യുദ്ധം ചെയ്യാതെ അർജ്ജുനനു നേർക്ക് തിരിഞ്ഞു. അർജ്ജുനനും ശിഖണ്ഡിയും ഒരു പോലെതന്നെ ഭീഷ്മർക്കുനേരെ ബാണങ്ങൾ പൊഴിച്ചുകൊണ്ടിരുന്നു. ശിഖണ്ഡിയുടെ മുമ്പിൽ ഭീഷ്മരുടെ വീര്യം സ്തംഭിച്ചുപോയി. ഈ അവസരം പാഴാക്കാതെ അർജ്ജുനൻ ഭീഷ്മരുടെ ശരീരം മുഴുവനും അസ്ത്രങ്ങളാൽ എയ്തുനിറച്ചു. (അഷ്ടവസുക്കളിൽ ഇളയവനായ പ്രഭാസനെ ([[ഭീഷ്മർ]]) തിരിച്ചു ദേവലോകത്തേക്ക് കൂട്ടികൊണ്ടുപോകാൻ വസുക്കളേവരും അവിടെ സന്നിഹിതരായിരുന്നു). [[ശരശയ്യ|ശരശയ്യയിൽ]] വീണ ഭീഷ്മർ അടുത്തുനിന്ന ദുശ്ശാസനനോട് ഇനിയെങ്കിലും യുദ്ധം മതിയാക്കാൻ ഉപദേശിച്ചു. ==== ശരശയ്യ ==== [[File:Ramayan.jpg|170px|thumb|left|അസ്ത്രമെയ്ത് ഭീഷ്മരുടെ ശിരസ്സു നേരെയാക്കുന്ന അർജ്ജുനൻ (മാർബിൾശില്പം:സ്വാമിനാരായൺ ടെമ്പിൾ -[[ഗുജറാത്ത്|ഭുജ്, ഗുജറാത്ത്]])]] ഭീഷ്മരുടെ പതനത്തോടെ കൗരവപട പിന്തിരിഞ്ഞോടി. അന്നു യുദ്ധം മതിയാക്കി ഏവരും മടങ്ങി. പക്ഷേ പാണ്ഡവരും, കൗരവരും മാത്രം ഭീഷ്മർക്കു ചുറ്റും സങ്കടപ്പെട്ടു നിന്നു. ശക്തിയില്ലാതെ താഴേക്ക് തൂങ്ങിക്കിടന്ന ശിരസ്സു നേരെയാക്കാൻ ഭീഷ്മരുടെ ആഗ്രഹപ്രകാരം അർജ്ജുനൻ രണ്ട് അസ്ത്രങ്ങൾ എയ്തു താങ്ങുകൊടുത്തു. ഭീഷ്മർ വീണതോടെ കൗരവരുടെ വീര്യമെല്ലാം ഇല്ലാതായി. പാണ്ഡവർക്ക് സന്തോഷവും സങ്കടവും ഒരുപോലെ തോന്നി. താൻ ഉത്തരായനം തുടങ്ങുന്നവരെ മരിക്കാതെ ഇവിടെ കിടക്കും നിങ്ങൾക്ക് എല്ലാവരും കുടീരങ്ങളിലേക്ക് തിരിച്ചു പോകാമെന്നുള്ള ഭീഷ്മരുടെ നിർബന്ധത്താൽ ഏവരും രാത്രിതന്നെ മടങ്ങി. പിറ്റേന്ന് രാവിലെ കൗരവ-പാണ്ഡവ പുത്രന്മാർ പിതാമഹനെ കാണാൻ എത്തി. അദ്ദേഹത്തിനു ദാഹമുണ്ടെന്നറിയിച്ചപ്പോൾ അർജ്ജുനൻ ഭൂമിയിൽ നിന്നും ഗംഗാജലത്തിന്റെ സ്രോതസ്സ് അവിടെ ഉണ്ടാക്കിക്കൊടുത്തു. അതിനുശേഷം [[കർണ്ണൻ]] ഭീഷ്മരെ കാണാൻ എത്തി. കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധഭൂമിയിൽ ആദ്യമായി കർണ്ണൻ വരുന്നത് അന്നായിരുന്നു. ഭീഷ്മർ യുദ്ധത്തിൽ വീണതിനുശേഷമാണ് കർണ്ണൻ യുദ്ധം ചെയ്യാൻ തുടങ്ങിയത്. === പതിനൊന്നാം ദിവസം ([[ദ്രോണപർവ്വം]]) === [[File:Karna in Kurukshetra.jpg|170px|thumb|right|യുദ്ധം പതിനൊന്നാം ദിവസം: [[കർണ്ണൻ]] ആദ്യമായി യുദ്ധഭൂമിയിൽ എത്തുന്നത് ഇന്നാണ്. (ചിത്രകാരന്റെ ഭാവനയിൽ)]] {| class="wikitable" border="1" |- ! പതിനൊന്നാം ദിവസം ! കൗരവസേന ! പാണ്ഡവസേന |- | സർവ്വ സൈന്യാധിപൻ | ദ്രോണർ | ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ |} ഭീഷ്മരുടെ പതനത്തെത്തുടർന്ന് ദുര്യോധനൻ ആചാര്യനായ ദ്രോണരെ സർവ്വസേനാധിപതിയായി വാഴിക്കുന്നു. തുടർന്നുള്ള അഞ്ചു ദിവസങ്ങൾ ദ്രോണാചാര്യർ കൗരവസേനയ്ക്കു നേതൃത്വം നൽകി. മഹാഭാരതത്തിൽ പതിനൊന്നു മുതൽ പതിനഞ്ചുവരെയുള്ള യുദ്ധദിവസങ്ങൾ വർണ്ണിക്കുന്നത് ദ്രോണപർവ്വത്തിലാണ്. സർവ്വസേനാധിപനായി ദ്രോണരായതിനാൽ ഗ്രന്ഥകർത്താവ് ആ പേരു കൊടുത്തു.<ref name="ReferenceA">മഹാഭാരതം -- ഡോ.പി.എസ്. നായർ ISBN 81-85315-01-9 -- വിദ്യാരംഭം പബ്ലീഷേസ്, മുല്ലയ്ക്കൽ, ആലപ്പുഴ</ref> ദ്രോണപർവ്വത്തിൽ 170 അദ്ധ്യായങ്ങളും 10950 പദ്യങ്ങളും അടങ്ങിയിരിക്കുന്നു. പല പ്രമുഖരും മരിച്ചു വീഴുന്ന കഥാസന്ദർഭങ്ങളോടെ വളരെ വിശദമായിതന്നെ ഗ്രന്ഥകർത്താവ് ഈ ദിവസങ്ങൾ മഹാഭാരതത്തിൽ വർണ്ണിച്ചിരിക്കുന്നു. [[കർണ്ണൻ]] ആദ്യമായി യുദ്ധക്കളത്തിൽ എത്തുന്നത് ഈ ദിവസമാണ്. ആദ്യ പത്തുദിവസങ്ങൾ അദ്ദേഹം യുദ്ധത്തിൽ ഏർപ്പെട്ടില്ല. ധർമ്മപുത്രരെ ജീവനോടെ ബന്ധിക്കുവാൻ ദ്രോണർ പദ്ധതിയിട്ടു. ജീവനോടെ യുധിഷ്ഠിരനെ പിടിച്ചാൽ അതിലൂടെ പാണ്ഡവരെ ഭീഷണിപ്പെടുത്തി മറ്റുകാര്യങ്ങൾ സാധിക്കാമെന്നു മനസ്സിലാക്കിയാണ് ഇതിനു മുതിർന്നത്. ദ്രോണരും, കർണ്ണനും, ദുര്യോധനാദികളും ഒത്തുചേർന്ന് യുധിഷ്ഠിരനെതിരായി യുദ്ധം ആരംഭിച്ചു. ദ്രോണർ യുധിഷ്ഠിരന്റെ വില്ലുമുറിച്ച് അതിനു വഴിയൊരുക്കി. യുധിഷ്ഠിരൻ പിടിക്കപ്പെടുമെന്നഘട്ടത്തിൽ കൃഷ്ണാർജ്ജുനന്മാർ അവിടെ എത്തുകയും യുധിഷ്ഠിരനെ രക്ഷപെടുത്തുകയും ചെയ്തു. പാഞ്ചാല രാജകുമാരനായ ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ പലതവണ ദ്രോണാചാര്യരെ ആക്രമിച്ചു, പക്ഷേ പല സന്ദർഭത്തിലും പാഞ്ചാലകുമാരനു പിന്തിരിഞ്ഞോടേണ്ടിവന്നു. (ഗ്രന്ഥകർത്താവിന്റെ അഭിപ്രായത്തിൽ യുദ്ധസമയത്ത് ദ്രോണർക്ക് 85 വയസ്സുണ്ടായിരുന്നു). === പന്ത്രണ്ടാം ദിവസം ([[ദ്രോണപർവ്വം]]) === [[File:Bhagadatta fighting with Bhima.JPG|170px|thumb|right|യുദ്ധം പന്ത്രണ്ടാം ദിവസം: [[ഭഗദത്തൻ|ഭഗദത്തനോട്]] എതിരിടുന്ന [[ഭീമൻ]] ([[ബേലൂർ|ബേലൂരിലെ]] ശിലാശില്പം)]] {| class="wikitable" border="1" |- ! പന്ത്രണ്ടാം ദിവസം ! കൗരവസേന ! പാണ്ഡവസേന |- | സർവ്വ സൈന്യാധിപൻ | [[ദ്രോണർ]] | [[ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ]] |- | കൊല്ലപ്പെട്ട പ്രധാനികൾ<br />(കൊന്നവർ) | [[ഭഗദത്തൻ]], [[വൃക്ഷസേനൻ]] ([[അർജുനൻ]])<br />കർണ്ണപുത്രർ, ഭഗദത്തപുത്രൻ ([[നകുലൻ]]) | ദർശൻ ([[ഭഗദത്തൻ]]) |- | ഉപയോഗിച്ച വ്യൂഹങ്ങൾ | ദേവവ്യൂഹം<br />([[ദേവൻ|അമാനുഷാകൃതി]]) | ശൃംഗാരകവ്യൂഹം<br />([[കൊമ്പ്|വളഞ്ഞ കൊമ്പിന്റെ ആകൃതി]]) |} പന്ത്രണ്ടാം ദിവസവും ദ്രോണർ യുധിഷ്ഠിരനെ ജീവനോടെ ബന്ധിക്കുന്നതിനായി മഹാവ്യൂഹം (ദേവവ്യൂഹം) ചമച്ചു. ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ ശൃംഗാരകവ്യൂഹവും ചമച്ച് അതിശക്തമായി എതിർത്തു. ഭീമാർജ്ജുനന്മാരുടെ ആക്രമണത്തിൽ കൗരവപ്പട പിന്തിരിഞ്ഞോടി. കൗരവപ്പടയെ തിരിച്ചു യുദ്ധഭൂമിയിൽ നിർത്താനായി ദുര്യോധനൻ [[പ്രാഗ്ജ്യോതിഷ|പ്രാഗ്ജ്യോതിഷത്തിലെ]] രാജാവായിരുന്ന ഭഗദത്തനെ നിയോഗിച്ചു. കൃഷ്ണനാൽ കൊല്ലപ്പെട്ട നരകാസുരന്റെ പുത്രനായിരുന്നു [[ഭഗദത്തൻ]]. വാർദ്ധക്യം ഉണ്ടായിരുന്നെങ്കിലും ആനപ്പുറത്തേറിവന്ന ഭഗദത്തൻ പാണ്ഡവസേനയെ നയിച്ച ഭീമനോട് ഏറ്റുമുട്ടി.<ref>{{Cite web |url=http://www.thekurukshetragame.com/bhagadatta.html |title=ആർക്കൈവ് പകർപ്പ് |access-date=2011-09-17 |archive-date=2011-09-02 |archive-url=https://web.archive.org/web/20110902022523/http://www.thekurukshetragame.com/bhagadatta.html |url-status=dead }}</ref> ഭഗദത്തൻ വൈഷ്ണാവസ്ത്രം പ്രയോഗിച്ച് പാണ്ഡവസേനയെ അതിഭീകരമായി കൊന്നൊടുക്കി. മറ്റാർക്കും തടുക്കാനാവാഞ്ഞ വൈഷ്ണവാസ്ത്രത്തെ കൃഷ്ണൻ നിർവീര്യമാക്കി. ഭഗദത്തന്റെ കൊലയാനയെ [[അഷ്ടദിക് ഗജങ്ങൾ|അഷ്ടദിക് ഗജങ്ങളിൽ]] ഒന്നായ [[സുപ്രതികൻ|സുപ്രതികനോടാണ്]] ഗ്രന്ഥകർത്താവ് ഉപമിച്ചിരിക്കുന്നത്.<ref>മഹാഭാരതം -- ഡോ.പി.എസ്.നായർ -- ISBN 81-85315-01-9 വിദ്യാരംഭം പ്രസിദ്ധീകരണം, ആലപ്പുഴ</ref> ഭഗദത്തന്റെ ആന ഭീമനെ എടുത്ത് മേല്പോട്ട് എറിഞ്ഞു; ഭീമൻ താഴേക്ക് പതിക്കുമ്പോൾ കൊമ്പിൽ കോർത്ത് കൊല്ലാനായി കൊമ്പുകൾ മുകളിലോട്ടാക്കി നിർത്തി. ആ സമയത്ത് അർജ്ജുനൻ അവിടെ എത്തുകയും, ഒരു അമ്പിനാൽ ആനയുടെ ശിരസ്സും, മേല്പോട്ടാക്കി നിർത്തിയിരുന്ന വാലും, ഭഗദത്തന്റെ ശിരസ്സു മുറിച്ച് ഭീമനെ രക്ഷപെടുത്തി. [[ഭഗദത്തൻ|ഭഗദത്തന്റെ]] മരണം കൗരവസേനയ്ക്ക് വലിയ ആഘാതം ഏൽപ്പിച്ചു. ഭഗദത്തന്റെ മരണത്തെ തുടർന്ന്, അവന്റെ പുത്രനെ നകുലനും കർണ്ണപുത്രനായ വൃക്ഷസേനനെ അർജ്ജുനനും വധിച്ചു. ഇതുകണ്ട് പാണ്ഡവസേനയോട് ഏറ്റുമുട്ടിയ മറ്റു കർണ്ണപുത്രന്മാരും നകുലനാൽ കൊല്ലപ്പെട്ടു. മക്കളുടെ ദുരന്തവിവരം അറിഞ്ഞ കർണ്ണൻ കൂടുതൽ സമയം യുദ്ധക്കളത്തിൽ നിൽക്കാനാവാതെ മടങ്ങി. കൗരവസേനയ്ക്കു അതിഭീകരമായ പരാജയമായിരുന്നു പന്ത്രണ്ടാം ദിവസം. ദുഃഖിതനായ ദുര്യോധനൻ അന്ന് യുദ്ധം കഴിഞ്ഞ് ദ്രോണാചാര്യരേയും കർണ്ണനേയും ശകുനിയേയും, ജയദ്രഥനേയും തന്റെ കുടീരത്തിലേക്ക് വിളിച്ചു വരുത്തി. അടുത്തനാൾ എങ്ങനെ പാണ്ഡവസേനയെ തകർക്കാമെന്നുള്ള ചർച്ചകൾ ചെയ്തു. ദ്രോണാചാര്യർ ചക്രവ്യൂഹം ഒരുക്കുവാനും അതിലൂടെ അടുത്ത ദിവസം പാണ്ഡവസേനയെ വിദഗ്ദ്ധമായി എതിരിടാനും പദ്ധതികൾ ആസൂത്രണംചെയ്തു ഏവരും അന്നേക്ക് പിരിഞ്ഞു. === പതിമൂന്നാം ദിവസം ([[ദ്രോണപർവ്വം]]) === [[File:Abhimanyu Vadh.jpg|170px|thumb|right|ചക്രവ്യൂഹത്തിൽ അകപ്പെട്ട [[അഭിമന്യു|അഭിമന്യുവിനെ]] കൗരവർ ചേർന്ന് കൊലപ്പെടുത്തുന്നു (രവിവർമ്മചിത്രം)]] {| class="wikitable" border="1" |- ! പതിമൂന്നാം ദിവസം ! കൗരവസേന ! പാണ്ഡവസേന |- | സർവ്വ സൈന്യാധിപൻ | [[ദ്രോണർ]] | [[ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ]] |- | കൊല്ലപ്പെട്ട പ്രധാനികൾ<br />(കൊന്നവർ) | [[ലക്ഷണൻ]], അശ്മകൻ, ശല്യസഹോദരൻ,<br />ശല്യപുത്രൻ, മാത്രികവദൻ, ബൃഹൽബലൻ, <br />ശകുനിയുടെ സഹോദരർ, സുശർമ്മൻ ([[അർജ്ജുനൻ]]) | [[അഭിമന്യു]] ([[ഭരതൻ (ദുശ്ശാസനപുത്രൻ)|ഭരതൻ]], [[ജയദ്രഥൻ]])<br />സഹദേവ്-മഗധ ([[ദ്രോണർ]]) |- | ഉപയോഗിച്ച വ്യൂഹങ്ങൾ | [[ചക്രവ്യൂഹം]]<br />([[ചക്രം|കറങ്ങുന്ന ചക്രത്തിന്റെ ആകൃതി]])<ref>http://www.thehindu.com/todays-paper/tp-national/tp-karnataka/article1064463.ece</ref> | അർണ്ണവ്യൂഹം ([[സമുദ്രം|സമുദ്രാകൃതി]]) |} പതിമൂന്നാം നാൾ ത്രിഗർത്ത രാജാവായ [[സുശർമ്മൻ]] ദക്ഷിണ സമരമുഖത്തും [[ദ്രോണർ]] [[ചക്രവ്യൂഹം]] ചമച്ച് ഉത്തരഭാഗത്തും നിലയുറപ്പിച്ചു. ചക്രവ്യൂഹത്തിൽ ദ്രോണരെ കൂടാതെ [[അശ്വത്ഥാമാവ്]], [[കർണ്ണൻ]], [[ജയദ്രഥൻ]], [[ദുശ്ശാസനൻ]], ദുര്യോധനപുത്രനായ [[ലക്ഷണൻ]], [[ശല്യർ]] തുടങ്ങിയവർ നിലയുറപ്പിച്ചു. ത്രിഗർത്തനെ സഹായിക്കാൻ കംബോജ രാജാവ് സുദക്ഷിണനും, കൃമ്മീര പുത്രനായ അലംബുസനും തങ്ങളുടെ സേനാവ്യൂഹത്തോടെ എതിരിടാൻ തുടങ്ങി. അതിശക്തമായ കൗരവസേനയുടെ ഉത്തരഭാഗത്തുനിന്നുള്ള ആക്രമണത്തിൽ പാണ്ഡവപ്പട തിരിഞ്ഞോടി തുടങ്ങി. ഇതുമനസ്സിലാക്കി അർജ്ജുനൻ ത്രിഗർത്തനോട് ഏറ്റുമുട്ടി കൗരവസേനയെ ശക്തമായി എതിർത്തു. അർജ്ജുനൻ ഉത്തരഭാഗത്തു നിന്നു യുദ്ധം തുടങ്ങിയപ്പോൾ ചക്രവ്യൂഹം ചമച്ചുനിന്ന [[ദ്രോണർ]] ധർമ്മപുത്രരോടു ഏറ്റുമുട്ടി. ==== ചക്രവ്യൂഹം ==== [[File:Halebid2.JPG|170px|thumb|left|ചക്രവ്യൂഹം (ശിലാശില്പം: [[:en:Hoysaleswara Temple|ഹോസലേശ്വരക്ഷേത്രം]], [[:en:Halebidu|ഹലെബിഡു]], [[കർണ്ണാടകം]])]] ദുര്യോധന നിർദ്ദേശപ്രകാരം ദ്രോണർ അർജ്ജുനനെ അടർക്കളത്തിൽ നിന്നകറ്റി നിർത്തി ചക്രവ്യൂഹം ചമച്ചു യുധിഷ്ഠിരനെ ബന്ധനസ്ഥനാക്കുവാനുള്ള മികച്ചയുദ്ധതന്ത്രമാണ് ഇതുകൊണ്ടു ഉദ്ദേശിച്ചത്. ഒരു പക്ഷേ യുദ്ധം അവസാനിപ്പിക്കുവാനും പാണ്ഡവരെ വീണ്ടും മറ്റൊരു വനവാസത്തിനയക്കുവാനും പതിമൂന്നാം നാളിലെ ഈ യുദ്ധംകൊണ്ടു സാധിക്കുമായിരുന്നു. അതാണ് കൗരവപക്ഷം തലേനാൾ തീരുമാനിച്ചുറപ്പിച്ചത്. [[വ്യാസൻ]] [[മഹാഭാരതം|മഹാഭാരതത്തിൽ]] ചക്രവ്യൂഹം എന്നും, [[എഴുത്തച്ഛൻ]] തന്റെ കൃതിയിൽ പത്മവ്യൂഹം എന്നും പറയുന്നു. മുൻ‌കൂട്ടിയുള്ള പടയൊരുക്കങ്ങളും സേനാവിന്യാസങ്ങളും ഈ വ്യൂഹത്തിൽ പ്രത്യക്ഷത്തിലുണ്ടാവില്ല എന്നുള്ളതാണ് ഈ യുദ്ധവ്യൂഹത്തിനുള്ള പ്രധാന പ്രത്യേകത. കൂമ്പടയുവാൻ തുടങ്ങുന്ന ഒരു താമരയുടെ രൂപത്തിലാണു് സേനാവിന്യാസം എന്നതിനാലാവാം ചക്രവ്യൂഹം പത്മവ്യൂഹമായി എഴുത്തച്ഛൻ എഴുതിയത്. പ്രധാന ഗ്രന്ഥകർത്താവായ വ്യാസനു മുൻതൂക്കം നൽകുമ്പോൾ ചക്രവ്യൂഹം എന്നതാവും ചേരുക. ശത്രു ഉള്ളിലേക്ക് കടക്കുംതോറും വ്യൂഹത്തിലെ ഉള്ളിലേക്കുള്ള പ്രവേശനം ചെറുതായി വരുന്ന രീതിയിലാണ് ഇതിലെ പടനീക്കം. അകത്തും പുറത്തും നിൽക്കുന്ന പോരാളികൾ ഒരു ഭ്രമണപഥത്തിലെന്നവണ്ണം കറങ്ങികൊണ്ടിരിക്കുന്നു. മഹാരഥികൾ അവരവരുടെ യുദ്ധസ്ഥാനങ്ങൾ തുടർച്ചയായി ഇരുദിശകളിലും മാറിക്കൊണ്ടിരിക്കുന്ന ഈ സേനാവിന്യാസം തകർക്കുക വളരെ ബുദ്ധിമുട്ടേറിയതായിരുന്നുവെന്നു വ്യാസമഹാഭാരതത്തിൽ ഗ്രന്ഥകാരൻ എഴുതിയിരിക്കുന്നു. പതിനായിരക്കണക്കിനു പാണ്ഡവസേനകളെ ദ്രോണാചാര്യർ ചക്രവ്യൂഹം ചമച്ച് കൊന്നുതുടങ്ങി. ഇതുകണ്ടു ഭയവിഹ്വലനായ ധർമ്മപുത്രർ അഭിമന്യുവിനെ ചക്രവ്യൂഹം തകർക്കാൻ നിയോഗിച്ചു. അവനെ സഹായിക്കാൻ ഘടോൽകചനും എത്തി. അഭിമന്യു ധീരനായി ചക്രവ്യൂഹം ഭേദിച്ച് ഉള്ളിൽക്കയറി. ഭീമനും, യുധിഷ്ഠിരനും, നകുല-സഹദേവന്മാരും അഭിമന്യുവിനെ സഹായിക്കാൻ എത്തി. ചക്രവ്യൂഹത്തിന്റെ പുറത്തുനിൽക്കുന്ന യോദ്ധാക്കളെ ചെറുത്ത് നിർത്തുകയും അവരെ തോൽപ്പിച്ച് ഉള്ളിൽ കടക്കാൻ ശ്രമിക്കുകയുമായിരുന്നു ഇവരുടെ ലക്ഷ്യം. പക്ഷേ [[ജയദ്രഥൻ]] അവരെ എല്ലാവരെയും തടഞ്ഞു നിർത്തി അതിധീരമായി യുദ്ധം ചെയ്തു. (''അർജ്ജുനനെ ഒഴിച്ച് പാണ്ഡവരെ നാലുപേരെയും യുദ്ധത്തിൽ ഒരു പ്രാവശ്യം തടഞ്ഞു നിർത്താനുള്ള വരം [[ശിവൻ|ശിവനിൽ]] നിന്നും ജയദ്രഥൻ സമ്പാദിച്ചിരുന്നു''). ഘടോൽകചന്റെ ശക്തമായ ആക്രമണവും ജയദ്രഥന്റെ ചെറുത്തു നിൽപ്പിനു മുൻപിൽ ഒരു പ്രയോജനവും ചെയ്തില്ല. ചക്രവ്യൂഹത്തിനുള്ളിലകപ്പെട്ട അഭിമന്യുവിനു പുറത്തുകടക്കാൻ കഴിയാതെ വന്നു. അവനെ തനിച്ച് കൗരവസേന ചുറ്റുംനിന്നു ആക്രമിക്കാൻ ഇതുമൂലം സാധിച്ചു. ഒടുവിൽ അഭിമന്യു തനിച്ച് ഉള്ളിൽ നിന്നു കൗരവർക്കെതിരെ യുദ്ധം ചെയ്തു. അഭിമന്യുവിനോട് ഏറ്റുമുട്ടിയ ദുര്യോധനപുത്രനായ ലക്ഷണനെ അഭിമന്യു ഒരസ്ത്രത്താൽ തലമുറിച്ചു കൊന്നു. ഇതിനെത്തുടർന്ന് അവനോട് ഏറ്റുമുട്ടിയ ശകുനിയുടെ സഹോദന്മാരെയും, ബൃഹൽബലനേയും അഭിമന്യു വധിച്ചു. ഈ സമയം കർണ്ണൻ ഒളിയമ്പെയ്ത് അഭിമന്യുവിന്റെ വില്ലിന്റെ ഞാൺ മുറിച്ചു <ref>യുദ്ധം അനുശാസിച്ച നിയമങ്ങൾ -- [12: ന്യായരഹിതമായ പോരാട്ടത്തിൽ ആരും ഏർപ്പെടരുത്]</ref>. ദ്രോണർ അവന്റെ കുതിരകളേയും കൊന്നുകളഞ്ഞു <ref>യുദ്ധം അനുശാസിച്ച നിയമങ്ങൾ -- [08: യുദ്ധത്തിൽ പങ്കെടുക്കാത്തവനെയൊ, മൃഗത്തെയൊ ആക്രമിക്കരുത്]</ref>. തേരാളിയായ സുമിത്രനെ ശല്യർ ഗദകൊണ്ട് അടിച്ചുകൊന്നു <ref name="ReferenceB">യുദ്ധം അനുശാസിച്ച നിയമങ്ങൾ -- [06: നിരായുധനെ ആക്രമിക്കരുത്]</ref>. തേരും തേരാളി ഇല്ലാതായപ്പോൾ നിലത്തുനിന്നു യുദ്ധം തുടർന്ന അഭിമന്യുവിന്റെ വാളും പരിചയും കർണ്ണനും ദ്രോണരും ചേർന്ന് ഒളിയമ്പെയ്ത് തെറിപ്പിച്ചുകളഞ്ഞു. നിരായുധനായ അഭിമന്യുവിനോടു ചെയ്യുന്ന ചതിപ്രയോഗം യുദ്ധനീതിയല്ലെന്ന് ദ്രോണരെ കർണ്ണൻ പലപ്പോഴും ഓർമ്മപ്പെടുത്തിയെങ്കിലും അതുകൂട്ടാക്കാതെ ദ്രോണർ അഭിമന്യുവിനെ ചതിയാൽ കൊല്ലാൻ നിർദ്ദേശിച്ചു <ref>യുദ്ധം അനുശാസിച്ച നിയമങ്ങൾ -- [04: ഒരാളുപോലും മറ്റുള്ളവരാൽ ചുറ്റപ്പെട്ട് ആക്രമിക്കപ്പെടരുത്]</ref>. നിരായുധനായ അഭിമന്യു തകർക്കപ്പെട്ട തേരിന്റെ ചക്രവുമായി ചുറ്റും നിന്നു ആക്രമിക്കുന്ന കൗരവസേനയോട് അതിധീരമായി പോരാടി. പക്ഷേ കൗരവ പ്രമുഖന്മാരെല്ലാവരും ചേർന്ന് ബാലനായ അഭിമന്യുവിനെ ചതിപ്രയോഗത്തിൽ കൊന്നു കളഞ്ഞു. അവസാന നിമിഷത്തിലും അവൻ തന്നെ ആക്രമിച്ച ദുശ്ശാസനന്റെ പുത്രനായ [[ഭരതൻ (ദുശ്ശാസനപുത്രൻ)|ഭരതനെ]] ഗദകൊണ്ട് തലയ്ക്കടിച്ചു സാരമായ പരിക്കേൽപ്പിച്ചു. അവസാന സമയത്തും അവന്റെ പോരാട്ടത്തിൽ ഭയവിഹ്വലരായി ദുശ്ശാസനനും, ശല്യരും പിന്തിരിഞ്ഞോടി. അവസാന ശ്വാസംവരെയും തന്റെ പിതാവിനുവേണ്ടി ജീവിച്ച് ധീരപുത്രനായി അഭിമന്യു വീരസ്വർഗ്ഗം പൂകിയതായി ഗ്രന്ഥകാരൻ മഹാഭാരതത്തിൽ ദ്രോണപർവ്വത്തിൽ എഴുതിയിരിക്കുന്നു. ==== അർജ്ജുനശപഥം ==== [[അഭിമന്യു|അഭിമന്യുവിന്റെ]] മരണം പാണ്ഡവരെ വളരെയേറെ ദുഃഖത്തിലാഴ്ത്തി. യുധിഷ്ഠിരന്റെ നിർദ്ദേശത്തെ തുടർന്നായിരുന്നു ചക്രവ്യൂഹം അഭിമന്യു ഭേദിച്ച് അകത്തുകടന്നതും മരണപ്പെട്ടതും. ആ കാരണത്താൽ [[യുധിഷ്ഠിരൻ]] വളരെയധികം സങ്കടപ്പെട്ടു. അദ്ദേഹത്തിനു മുൻപിൽ [[വ്യാസൻ]] ആഗതനായി ഷോഡശരാജാക്കന്മാരുടെ കഥകൾ വിസ്തരിക്കുകയും തുടർന്ന് പല ഉപദേശങ്ങളും നൽകി അദ്ദേഹം സമാധാനിപ്പിച്ചു. മകന്റെ മരണ വാർത്തയറിഞ്ഞ അർജ്ജുനൻ മോഹാലസ്യപ്പെട്ടുവീണു. കൃഷ്ണൻ അർജ്ജുനനെ സമാധാനപ്പെടുത്തി. പക്ഷേ ദുഃഖാർത്തനായ അർജ്ജുനൻ തന്റെ പുത്രനെ കൊന്ന ജയദ്രഥന്റെ ശിരസ്സ് നാളെ സൂര്യാസ്തമയത്തിനു മുൻപു എയ്തുവീഴ്തുമെന്നും, അല്ലെങ്കിൽ ഗാണ്ഢീവത്തോടെ അഗ്നിയിൽ ചാടിമരിക്കുമെന്നും [[ശപഥം]] എടുത്തു. പുത്രദുഃഖത്താൽ സങ്കടപ്പെടുന്ന അർജ്ജുനനെ സമാധാനിപ്പിക്കാൻ കൃഷ്ണൻ അന്നു രാത്രിതന്നെ ദേവലോകത്ത് കൂട്ടിക്കൊണ്ടുപോയി വീരസ്വർഗ്ഗം പ്രാപിച്ച പുത്രനെ കാണിച്ചു കൊടുത്തു. അർജ്ജുനന്റെ ഉഗ്രശപഥം ഇതിനോടകം ചാരന്മാർ മുഖാന്തരം കൗരവർ അറിഞ്ഞുകഴിഞ്ഞിരുന്നു. എങ്ങനെയും ജയദ്രഥനെ രക്ഷിക്കണമെന്നു ഏവരും ചേർന്നു തീരുമാനം എടുത്തു. === പതിനാലാം ദിവസം ([[ദ്രോണപർവ്വം]]) === [[File:Arjuna Kills Jaydhratha.jpg|170px|thumb|right|അർജ്ജുന ശപഥവും, ജയദ്രഥ വധവും (എണ്ണ ഛായാചിത്രം)]] {| class="wikitable" border="1" |- ! പതിനാലാം ദിവസം ! കൗരവസേന ! പാണ്ഡവസേന |- | സർവ്വ സൈന്യാധിപൻ | [[ദ്രോണർ]] | [[ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ]] |- | കൊല്ലപ്പെട്ട പ്രധാനികൾ<br />(കൊന്നവർ) | [[ജയദ്രഥൻ]] ([[അർജ്ജുനൻ]])<br />[[ഭരതൻ (ദുശ്ശാസനപുത്രൻ)|ഭരതൻ]] ([[ഘടോൽകചൻ]])<br />[[വൃക്ഷസേനൻ]] ([[ഭീമൻ]])<br />[[അലംബുസൻ]] ([[ഘടോൽകചൻ]])<br />[[ബാൽഹികൻ]] ([[ഭീമൻ]])<br />[[സോമദത്തൻ]] ([[സാത്യകി]])<br />[[ഭൂരിശ്രവസ്സ്]] ([[സാത്യകി]]) | [[ഘടോൽകചൻ]] ([[കർണ്ണൻ]]) |- | ഉപയോഗിച്ച വ്യൂഹങ്ങൾ | കമലവ്യൂഹം ([[താമര|വിരിഞ്ഞ താമരപൂവിന്റെ ആകൃതി]])<br />സൂചിവ്യൂഹം ([[സൂചി|സൂചിയുടെ ആകൃതി]])<br />ചക്രവ്യൂഹം ([[ചക്രം|കറങ്ങുന്ന ചക്രത്തിന്റെ ആകൃതി]]) | മാലവ്യൂഹം ([[പുഷ്പം|പുഷ്പചക്രാകൃതി]]) |} പതിനാലാം ദിവസം രാവിലെ കൃഷ്ണൻ അർജ്ജുനനേയും കൂട്ടി ഉത്തരയേയും, സുഭദ്രയേയും, പാഞ്ചാലിയേയും കണ്ട് അഭിമന്യുവിന്റെ മരണവിവരം അറിയിക്കാൻ അവർ താമസിച്ചിരുന്ന സ്യമന്തകതീർത്ഥക്കരയിലേക്ക് തിരിച്ചു. ദുഃഖവാർത്തയറിഞ്ഞ് [[ഉത്തര|ഉത്തരയും]], [[സുഭദ്ര|സുഭദ്രയും]] ബോധരഹിതരായി. എല്ലാവരേയും സമാശ്വസിപ്പിച്ചു കൃഷ്ണാർജ്ജുനന്മാർ തിരിച്ച് കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധഭൂമിയിൽ എത്തിച്ചേർന്നു. അർജ്ജുനശപഥത്തിൽ സംഭ്രീതനായ ജയദ്രഥനെ സംരക്ഷിക്കേണ്ടത് [[കൗരവർ|ദുര്യോധനാദികളുടെ]] ചുമതലയായിരുന്നു. ഒരേയൊരു സഹോദരിയായ [[ദുശ്ശള|ദുശ്ശളയുടെ]] ഭർത്താവ് സിന്ധുരാജാവായ [[ജയദ്രഥൻ|ജയദ്രഥനെ]] രക്ഷിക്കുവാനായി കൗരവർ കമലവ്യൂഹവും അതിനുള്ളിൽ സൂചിവ്യൂഹവും ചമച്ച് (ഇരട്ടവ്യൂഹങ്ങൾ) ജയദ്രഥനെ അതിനുള്ളിൽ നിർത്തി. ജയദ്രഥനു ചുറ്റും ശല്യരും, കർണ്ണനും, അശ്വത്ഥാമാവും, കൃപാചാര്യരും കാവൽ നിന്നു. അതിനു മുൻപിലായി ഭൂരിശ്രവസ്സും, വൃക്ഷസേനനും സൂചിവ്യൂഹത്തിന്റെ പ്രവേശനഭാഗത്ത് കൃതവർമ്മാവും ജയദ്രഥനെ രക്ഷിക്കാൻ നിലയുറപ്പിച്ചു. അതിനു പുറത്ത് കമലവ്യൂഹം ചമച്ച് ദുര്യോധനനും, ദുശ്ശാസനനും ആരെയും ഉള്ളിൽ കടക്കാതിരിക്കാൻ അതിശക്തമായി കാവൽ നിന്നു. ഏറ്റവും പുറത്ത് ദ്രോണാചാര്യരും നിലയുറപ്പിച്ചു. ജയദ്രഥനെ ഇന്ന് സൂര്യാസ്തമയം വരെ രക്ഷിക്കുമ്പോൾ അർജ്ജുനൻ സ്വയം മരിച്ചു കൊള്ളുമെന്നുള്ള അർജ്ജുനശപഥം അവരെ കൂടുതൽ രക്ഷോമുഖന്മാരായി പ്രവർത്തിക്കുവാൻ കാരണമാക്കി. ==== ജയദ്രഥവധം ==== [[File:Death of Jayadratha.jpg|170px|thumb|left|ചിത്രം: ജയദ്രഥവധം]] ധർമ്മപുത്രർക്കു കൂട്ടായി സാത്യകിയെ നിർത്തിയാണ് നാലു അനുജന്മാരും യുദ്ധത്തിനു പുറപ്പെട്ടത്. അർജ്ജുനന്റെ ഇന്നത്തെ ലക്ഷ്യം ജയദ്രഥവധം മാത്രമായിരുന്നു. യുദ്ധഭൂമിയിൽ മുഴുവനും തിരഞ്ഞിട്ടും ജയദ്രഥനെ കണ്ടെത്താൻ പാർത്ഥനായില്ല. അവസാനം ജയദ്രഥൻ പത്മവ്യൂഹത്തിനുള്ളിലാണെന്നു മനസ്സിലാക്കി, ഭീമനും അർജ്ജുനനും ചേർന്ന് പത്മവ്യൂഹം തകർത്തു അകത്തുകടക്കാൻ ശ്രമിച്ചു. ധർമ്മപുത്രരുടെ നിർദ്ദേശത്തെത്തുടന്ന് സാത്യകിയും യുദ്ധക്കളത്തിൽ അർജ്ജുനനെ സഹായിക്കാൻ ഇതിനോടകം എത്തിച്ചേർന്നു. ദ്രോണരും, ദുര്യോധനനും, ദുശ്ശാസനനും ചേർന്ന് ഇവരെ അതിശക്തമായി എതിർത്തു. ദ്രോണരൊഴികെ ഏവരും പരാജിതനായി അവിടെ നിന്നും മാറിക്കളഞ്ഞു. അവസാനം പത്മവ്യൂഹം തകർത്ത് ദ്രോണരേയും അവിടെ നിന്നകറ്റാൻ പാർത്ഥനായി. അതിനെത്തുടർന്ന് പാർത്ഥനോട് സൂചിവ്യൂഹം ചമച്ചു എതിർത്തുനിന്ന കൃതവർമ്മാവ് ഗത്യന്തരമില്ലാതെ ഓടിക്കളഞ്ഞു. പിന്നീട് ഇവരെ എതിർത്ത ഭൂരിശ്രവസ്സിനേയും വൃക്ഷസേനനേയും സാത്യകിയും ഭീമനും ചേർന്നു കൊന്നു. പുറത്തു നടക്കുന്ന ശബ്ദബഹുലമായ യുദ്ധകാഹളത്തിൽ ഭയാകുലനായ ജയദ്രഥനെ കർണ്ണൻ സമാശ്വസിപ്പിച്ചുകൊണ്ടിരുന്നു. എങ്ങനെയും ജയദ്രഥനെ രക്ഷിക്കണമെന്നു തീരുമാനിച്ച് യുദ്ധത്തിൽ നിന്നും ഓടിമാറിയവർ വീണ്ടും ധൈര്യം വീണ്ടെടുത്ത് തിരിച്ച് അവിടെതന്നെ എത്തിച്ചേർന്നു. ഈ സമയം കൃഷ്ണൻ തന്റെ സുദർശന ചക്രത്താൽ സൂര്യബിംബത്തെ മറയ്ക്കുകയും സൂര്യാസ്തമയമായി എന്നു തെറ്റിധരിച്ച് ഏവരും യുദ്ധം മതിയാക്കി. കൗരവർ അർജ്ജുനന്റെ ആത്മാഹുതി കാണുവാൻ കൂട്ടത്തോടെ ഒത്തുകൂടി. അവസാനം ജയദ്രഥനും പുറത്തുവന്നു എന്നു മനസ്സിലാക്കിയപ്പോൾ കൃഷ്ണൻ സൂര്യന്റെ മറമാറ്റി സുദർശനത്തെ തിരിച്ചെടുത്തു. സമയം ഒട്ടുപാഴാക്കാതെ അർജ്ജുനനോട് അമ്പ് എയ്ത് ജയദ്രഥനെ നിഗ്രഹിക്കാൻ നിർദ്ദേശിച്ചു. ജയദ്രഥന്റെ നിർജ്ജീവമായ തല ആരു നിലത്തിടുന്നൊവൊ അവന്റെ ശിരസ്സു പൊട്ടിപോകാനുള്ള വരം ജയദ്രഥന്റെ അച്ഛൻ ഭഗവാൻ ശിവനിൽ നിന്നും സമ്പാദിച്ചിരുന്നു. അതിനാൽ ഒന്നിനു പുറകെ ഒന്നായി അമ്പെയ്ത് ജയദ്രഥന്റെ ശിരസ്സ് സിന്ധുരാജ്യംവരെ എത്തിച്ചു. സന്ധ്യാവന്ദനത്തിനായി പുറത്തേക്കിറങ്ങിയ വൃദ്ധക്ഷത്രന്റെ മടിത്തട്ടിലേക്കാണ് തലവന്നു വീണത്. പെട്ടെന്നു മടിയിൽ തലവീണപ്പോൾ പേടിച്ച് തട്ടിത്താഴെയിടുകയും കൂട്ടത്തിൽ ആ വൃദ്ധപിതാവിന്റെ ശിരസ്സും തകർന്നുപോയി. ജയദ്രഥവധത്തിനുശേഷം വീണ്ടും യുദ്ധംതുടർന്നു അർജ്ജുനനും കൃപരുമായി യുദ്ധംചെയ്തെങ്കിലും കൃപർ അവശനായി മടങ്ങി. ==== രാത്രിയുദ്ധം ==== [[File:Karna kills Ghatotkacha.jpg|170px|thumb|left|ചിത്രം: രാത്രിയുദ്ധത്തിൽ കർണ്ണൻ ഘടോൽകചനെ കൊല്ലുന്നു]] പകൽ നടന്ന യുദ്ധത്തിൽ ഉണ്ടായ കൗരവപ്പടയുടെ പരാജയം ദുര്യോധനനെ വളരെയധികം ദുഃഖത്തിലാഴ്ത്തി. ദുര്യോധനൻ ദ്രോണരുടെ കുടീരത്തിൽ വന്ന് അന്നു പകലു സംഭവിച്ച പരാജയകാരണങ്ങൾ ചർച്ച ചെയ്തു, കൂട്ടത്തിൽ ദ്രോണരോട് കയർത്തു സംസാരിക്കുകയും ചെയ്തു. കോപാകുലനായ ദ്രോണർ രാത്രിയുദ്ധം ചെയ്യാൻ തയ്യാറായി യുദ്ധക്കളത്തിലെത്തി ശംഖുനാദവും പടഹധ്വനിയും മുഴക്കി. ദ്രോണാചാര്യരുടെ ശംഖുവിളികേട്ട് പാണ്ഡവസേനയും യുദ്ധത്തിനായി എത്തിച്ചേർന്നു. കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധത്തിലെ ആദ്യ രാത്രിയുദ്ധമായിരുന്നു ഇത്. രാത്രീഞ്ചരനായ ഘടോൽകചനു വളരെ ശക്തമായി ആക്രമണം നടത്തുവാൻ രാത്രിയുദ്ധം സഹായിച്ചു. അവന്റെ മുൻപിൽ വന്നുപെട്ട എല്ലാത്തിനേയും കാലപുരിക്കയച്ചുകൊണ്ട് അതിധീരമായി കൗരവപ്പടയോട് ഏറ്റുമുട്ടി. [[ഇരാവാൻ|ഇരവാന്റെ]] മരണത്തിനു കാരണക്കാരനായ [[അലംബുസൻ|അലംബുസനെ]] ([[കൃമ്മീരൻ|കൃമ്മീരപുത്രൻ]]) ഈ രാത്രിയിലാണ് [[ഘടോൽകചൻ]] കൊല്ലുന്നത്. ദ്രോണരും, കൃതവർമ്മാവും, ശല്യരും, കൃപരും, ദുര്യോധനാദികളും എന്നുവേണ്ട കൗരവസേനയിലെ ഏവരും രാത്രിയിലെ നിഴലിൽ എവിടെയൊക്കൊയൊ പ്രണരക്ഷാർത്ഥം ഓടിഒളിച്ചു. കർണ്ണനു തന്റെ സാരഥിയേയും, രഥവും, കുതിരകളേയും നഷ്ടമായി. ഘടോൽകചനാൽ കർണ്ണൻ വധിക്കപ്പെടുമെന്നുള്ള ഘട്ടത്തിൽ [[ദേവേന്ദ്രൻ]] കൊടുത്ത ദിവ്യവേൽ അവനു നേരെ പ്രയോഗിച്ചു. (അർജ്ജുനനു വേണ്ടി സൂക്ഷിച്ചു വെച്ചിരുന്ന വേലാണ് ഘടോൽകചന്റെ ജീവനെടുത്തത്). [[ശന്തനു|ശന്തനുവിന്റെ]] അനുജനായ [[ബാൽഹികൻ|ബാൽഹികനും]] കൗരവസേനയിൽ പങ്കെടുത്തിരുന്നു. വാഹലികം (ഇപ്പോൾ കാശ്മീർ) എന്ന രാജ്യത്തിലെ രാജാവായിരുന്നു അദ്ദേഹം. അദ്ദേഹവും അദ്ദേഹത്തിന്റെ പുത്രൻ സോമദത്തനും, സോമദത്തന്റെ പുത്രൻ ഭൂരിശ്രവസ്സും, ഭൂരിശ്രവസ്സിന്റെ പുത്രന്മാരും കൗരവസേനയിൽ ഉൾപ്പെട്ടിരുന്നു. കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധത്തിൽ പങ്കെടുത്ത ഏറ്റവും പ്രായം കൂടിയ വ്യക്തിയായിരുന്നു ബാൽഹികൻ (ഭീഷ്മരുടെ ഇളയച്ഛൻ). ബാൽഹികനെ രാത്രിയുദ്ധത്തിൽ ഭീമൻ കൊന്നു. (ഭീമന്റെ പിതാവ്, പാണ്ഡുവിന്റെ പിതാവ്, വിചിത്രവീരന്റെ പിതാവ്, ശന്തനുവിന്റെ ഇളയച്ഛനാണ് [[ബാൽഹികൻ]]). സോമദത്തനേയും, ഭൂരിശ്രവസ്സിനേയും, അവന്റെ പുത്രന്മാരെയും സാത്യകിയും കൊന്നു. ഈ യുദ്ധത്തിൽ രണ്ടുസേനകളിലും നിരവധി നാശനഷ്ടങ്ങളാണ് ഉണ്ടായത്. രാത്രിയുദ്ധം അവസാനിപ്പിച്ച് തിരിച്ചു മടങ്ങിയെത്തിയ പാണ്ഡവർ കൃഷ്ണന്റെ നിർദ്ദേശത്താൽ മണ്ണുകുഴച്ച് ഒരാനയെ ഉണ്ടാക്കി അതിനു [[അശ്വത്ഥാമാവ്]] എന്നുപേരിട്ടു. അതിനുശേഷം വാളുകൊണ്ട് അതിന്റെ തലവെട്ടിമാറ്റി. === പതിനഞ്ചാം ദിവസം ([[ദ്രോണപർവ്വം]]) === [[File:Kripa and shikhandi.jpg|170px|thumb|right|ചിത്രം: യുദ്ധത്തിലേർപ്പെട്ടിരിക്കുന്ന കൃപാചാര്യരും ശിഖണ്ഡിയും]] {| class="wikitable" border="1" |- ! പതിനഞ്ചാം ദിവസം ! കൗരവസേന ! പാണ്ഡവസേന |- | സർവ്വ സൈന്യാധിപൻ | [[ദ്രോണർ]] | [[ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ]] |- | കൊല്ലപ്പെട്ട പ്രധാനികൾ (കൊന്നവർ) | [[ദ്രോണർ]] ([[ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ]]) | -- |} പാണ്ഡവരേയും സൈന്യത്തേയും മുഴുവനായി നശിപ്പിക്കാനുള്ള തയ്യാറെടുപ്പോടെയാണ് ദ്രോണർ പതിനഞ്ചാം ദിവസം യുദ്ധഭൂമിയിൽ എത്തിയത്. ധർമ്മാധർമ്മങ്ങളെ മറന്ന് പൈശാചികമായ നരവേട്ടയാണ് ആചാര്യൻ ചെയ്തുകൊണ്ടിരുന്നത്. ആർക്കുവേണ്ടിയാണെന്നൊ, എന്തിനുവേണ്ടിയാണെന്നൊ മറന്നുള്ള ദ്രോണാചാര്യരുടെ യുദ്ധംകണ്ട് വിശ്വാമിത്രൻ, അത്രി, വസിഷ്ഠൻ, അംഗിരസ്സ് എന്നിമഹർഷിമാർ അവിടേക്ക് എഴുന്നള്ളി ദ്രോണരെ ക്രൂരപ്രവൃത്തികളിൽ നിന്നും പിന്തിരിയാൻ ഉപദേശിച്ചു. പക്ഷേ തനിക്കു സ്വാതന്ത്ര്യം ഇല്ല എന്നു മറുപടി പറഞ്ഞ് ബ്രാഹ്മണനായ അദ്ദേഹം ഹിംസാത്മകമായ ക്ഷത്രിയധർമ്മം തുടർന്നു. ശത്രുസേനയെ ഒരസ്ത്രത്താൽതന്നെ ഉന്മൂലനാശം വരുത്തുവാനായി ആഗ്നേയാസ്ത്രം പ്രയോഗിക്കാൻ ഭാവിക്കുന്നതുകണ്ട് ഭഗവാൻ കൃഷ്ണൻ സുദർശനം കയ്യിലെടുത്തു. ഈ സമയം യുധിഷ്ഠിരൻ ഇങ്ങനെ വിളിച്ചു പറഞ്ഞു. '''[[അശ്വത്ഥാമാവ്|ഗുരോ! അശ്വത്ഥാമാവ് കഴുത്തറുത്ത് കൊല്ലപ്പെട്ടിരിക്കുന്നു]].''' ഇതു കേട്ട് ദ്രോണർ രഥത്തിൽ സതംഭിച്ചിരുന്നുപോയി. ധർമ്മപുത്രർ ഒരിക്കലും കളവുപറയില്ല എന്നു നന്നായി അറിയാമായിരുന്ന ദ്രോണർ സങ്കടത്തോടെ താന്തശരീരനായി നിൽക്കുമ്പോൾ പ്രതികാരബുദ്ധിയോടെ [[ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ]] വാളുമായി പാഞ്ഞടുത്തു. പക്ഷേ ദ്രോണർ അവനെ അമ്പെയ്തു ദൂരെ പായിച്ചു. ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ ഇരുപത്തിഒന്നു തവണ ദ്രോണരെ വെട്ടുവാനായി പാഞ്ഞടുത്തെങ്കിലും ദ്രോണാർ അപ്പോഴൊക്കെ അവനെ തിരിച്ചു ഓടിച്ചു. ഈ സമയം ഭീമൻ വിളിച്ചു പറഞ്ഞു. ഗുരുനാഥാ! അശ്വത്ഥാമാവ് മരിച്ചു കിടക്കുമ്പോൾ അങ്ങ് വീണ്ടും നരവേട്ടയാടി ആനന്ദിക്കുവാണോ? ഇതുകേട്ട് ദുഃഖാർത്ഥനായ ആചാര്യൻ തന്റെ അമ്പും വില്ലും ആവനാഴിയും എല്ലാം വലിച്ചെറിഞ്ഞ് ചിന്താധീനനായി തേർതട്ടിലിരുന്നു. ആ സമയം ഒട്ടും കളയാതെ ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ മിന്നൽപ്പിണർ വേഗത്തിൽ ഓടിയടുത്തു, തന്റെ വാളിനാൽ ദ്രോണരുടെ തലയറുത്തു താഴെയിട്ടു.<ref name="ReferenceB"/> എല്ലാം ഒരു നിമിഷം കൊണ്ടു കഴിഞ്ഞു. യുദ്ധനിയമം അനുശാസിക്കാത്ത പ്രവൃത്തികണ്ട് സാത്യകി ധൃഷ്ടദ്യുമ്നനോട് പരുഷമായി എതിർത്തു സംസാരിച്ചെങ്കിലും ഭീമൻ ഇടപെട്ടു സാത്യകിയെ സമാധാനപ്പെടുത്തി. പിതാവ് മരിച്ചതറിഞ്ഞ് [[അശ്വത്ഥാമാവ്]] അവിടെ ഓടിയെത്തി. വന്നപാടേ ഒന്നുമാലോചിക്കാതെ സംഹാരരുദ്രനായി നാരായണാസ്ത്രം പ്രയോഗിച്ചു. ജ്വലിച്ചുവരുന്ന അസ്ത്രത്തെ ഒട്ടും ഭയപ്പെടാതെ വന്ദിച്ചു നമസ്കരിക്കാൻ കൃഷ്ണനും അർജ്ജുനനും വിളിച്ചു പറഞ്ഞു. പക്ഷേ ഭീമൻ മാത്രം അതുകേൾക്കാതെ നിരസിച്ചു നിന്നു. ഉപദേശിച്ചു നിൽക്കാൻ സമയമില്ല എന്നു മനസ്സിലാക്കി അർജ്ജുനൻ ഓടിയെത്തി ഭീമനെ ബലമായി കെട്ടിപ്പിടിച്ചു നിലത്തു നമസ്കരിപ്പിച്ചു. നാരായണാസ്ത്രം ഫലം കാണാതെ വന്നപ്പോൾ അശ്വത്ഥാമാവ് ആഗ്നേയാസ്ത്രം പ്രയോഗിച്ചു. അർജ്ജുനൻ വരുണാസ്ത്രം അയച്ച് അതിനെ തടുത്തു. കൂടുതൽ അവിടെ നിൽക്കാൻ ആഗ്രഹിക്കാതെ അശ്വത്ഥാമാവ് ഒരു ഭ്രാന്തനെപ്പോലെ പടക്കളത്തിൽ നിന്നും ഓടിമറഞ്ഞു. സൂര്യൻ അസ്തമിച്ചതോടെ യുദ്ധം മതിയാക്കി ഏവരും പടകുടിരങ്ങളിലേക്ക് മടങ്ങി. === പതിനാറാം ദിവസം ([[കർണ്ണപർവ്വം]]) === [[File:Arjuna and His Charioteer Krishna Confront Karna.jpg|170px|thumb|right|ചിത്രം: കർണ്ണനും അർജ്ജുനനും യുദ്ധഭൂമിയിൽ കണ്ടുമുട്ടുമ്പോൾ]] {| class="wikitable" border="1" |- ! പതിനാറാം ദിവസം ! കൗരവസേന ! പാണ്ഡവസേന |- | സർവ്വ സൈന്യാധിപൻ | [[കർണ്ണൻ]] | [[ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ]] |- | കൊല്ലപ്പെട്ട പ്രധാനികൾ<br />(കൊന്നവർ) | ചിത്രസേനൻ ([[ശ്രുതകർമ്മാവ് ]])<br />ചിത്രൻ ([[പ്രതിവിന്ധ്യൻ]])<br />ത്രിഗർത്തസേന ([[അർജ്ജുനൻ]])<br />പ്രൗണ്ഡകൻ ([[നകുലൻ]]) | കേകേയ സേന (കർണ്ണൻ)<br /> |- | ഉപയോഗിച്ച വ്യൂഹങ്ങൾ | മകരവ്യൂഹം ([[ചീങ്കണ്ണി|മുതലയുടെ ആകൃതി]]) | അർദ്ധചന്ദ്രവ്യൂഹം ([[ചന്ദ്രൻ|ചന്ദ്രക്കലയുടെ ആകൃതി]]) |} ദ്രോണരുടെ മരണത്തെത്തുടർന്ന് പതിനാറാം ദിവസം രാവിലെ സൂര്യോദയത്തെ തുടർന്ന് [[ദുര്യോധനൻ]] സൂര്യപുത്രനെ സർവ്വസേനാധിപതിയായി കുംഭാഭിഷേകം ചെയ്തു. തുടർന്നുള്ള രണ്ടു ദിവസങ്ങൾ കർണ്ണനായിരുന്നു കൗരവസേനയ്ക്കു നേതൃത്വം നൽകിയത്. മഹാഭാരതത്തിൽ പതിനാറും പതിനേഴും യുദ്ധദിവസങ്ങൾ വർണ്ണിക്കുന്നത് കർണ്ണപർവ്വത്തിലാണ്. സർവ്വസേനാധിപനായി കർണ്ണനായതിനാൽ ഗ്രന്ഥകർത്താവ് കർണ്ണപർവ്വം എന്നു പേരു കൊടുത്തു.<ref name="ReferenceA"/> കർണ്ണപർവ്വത്തിൽ 69 അദ്ധ്യായങ്ങളും 4900 പദ്യങ്ങളും അടങ്ങിയിരിക്കുന്നു. സ്ഥാനാഭിഷേകത്തെ തുടർന്ന് ഏവരും വെടിപഹാദികളോടെ കുരുക്ഷേത്രഭൂമിയിലേക്ക് തിരിച്ചു. മകരവ്യൂഹം ചമച്ച് കർണ്ണൻ തയ്യാറായപ്പോൾ അർദ്ധചന്ദ്ര വ്യൂഹം ചമച്ച് പാണ്ഡവസേനയും എതിർചേരിയിൽ അണിയുറപ്പിച്ചു. കർണ്ണൻ സേനാധിപതിയായിട്ടും കൗരവസേനയ്ക്കു വലിയപ്രയോജനം ഒന്നും വന്നില്ല. നകുലനും, സഹദേവനും ചേർന്ന് വംഗസേനയേയും, ഗാന്ധാരസേനയേയും തകർത്തു. തുടർന്ന് വംഗരാജാവായ പ്രൗണ്ഡകനെ നകുലനും, ത്രിഗർത്തസേനയെ അർജ്ജുനനും ഇല്ലാതാക്കി. സഹദേവൻ ശകുനിയെ തോല്പിച്ച് കൊല്ലാനായി വാളോങ്ങിയപ്പോൾ കരഞ്ഞുകൊണ്ട് അവൻ ഓടിമാറി കർണ്ണരഥത്തിലേറി രക്ഷപ്പെട്ടു. യുധിഷ്ഠിരനും ദുര്യോധനനുമായുണ്ടായ ദ്വന്ദ്വയുദ്ധത്തിൽ ദുര്യോധനൻ പരാജിതനായി. ഭീമന്റെ ശപഥം നിറവേറ്റാനായി ധർമ്മപുത്രർ ദുര്യോധനനെ വെറുതെവിട്ടു. ==== കർണ്ണശാപം ==== ദുര്യോധനന്റെ സങ്കടവും പരിഭവവും കലർന്നവാക്കുകൾ കേട്ട് കർണ്ണൻ തന്റെ ശാപകഥ അവനോട് പറയുന്നു. ദ്രോണാചാര്യരുടെ കീഴിൽ ആയുധവിദ്യ പഠിക്കുന്നകാലത്ത് തനിക്ക് ബ്രഹ്മാസ്ത്രവിദ്യ ഉപദേശിച്ചുതരണം എന്നപേക്ഷിച്ചെങ്കിലും ഒരു സൂതപുത്രനു പറഞ്ഞു കൊടുക്കില്ലെന്നു അദ്ദേഹം തീർത്തു പറഞ്ഞു. പഠിക്കാനുള്ള ആഗ്രഹത്താൽ ബ്രാഹ്മണബാലനായി വേഷം മാറി പരശുരാമന്റെ ശിഷ്യനായി. അദ്ദേഹം ക്ഷത്രിയ വിരോധിയായിരുന്നതിനാലാണ് ബ്രാഹ്മണവേഷത്തിൽ വേഷംമാറി ചെന്നത്. പരശുരാമനിൽ നിന്നും പലദിവ്യാസ്ത്രപ്രയോഗവിദ്യകളും സ്വായത്തമാക്കി. ഒരിക്കൽ പരശുരാമൻ ക്ഷീണിതനായി കർണ്ണന്റെ മടിയിൽ തലവെച്ചു കിടക്കുമ്പോൾ രക്തദാഹിയായ ഒരു വണ്ടുവന്ന് അവന്റെ തുടയിൽ കുത്തിതുരക്കാൻ തുടങ്ങി. കാലനക്കിയാൽ ഗുരുനാഥനു നിദ്രാഭംഗം വരുമെന്നു കരുതി അനക്കാതെ വേദന സഹിച്ചിരുന്നു. ഗുരുനാഥൻ ഉണർന്നു നോക്കുമ്പോൾ ചോരയിൽ മുങ്ങിയിരുന്ന കർണ്ണനെ കണ്ടു. ക്ഷത്രിയനല്ലാതെ ഈ വേദന ക്ഷമയോടെ സഹിക്കുവാൻ ഒരു ബ്രാഹ്മണനു സാദ്ധ്യമല്ലെന്നു ദൃഢമായി ഉറച്ചുകൊണ്ട് പരശുരാമൻ കോപിഷ്ഠനായി. സത്യം പറഞ്ഞപ്പോൾ അദ്ദേഹം കർണ്ണനെ ശപിച്ചു. <br /> '''യുദ്ധം മുറുകിവരുമ്പോൾ നിനക്ക് യുക്തിതോന്നാതെ പോകട്ടെ !!''' <br /> കർണ്ണൻ തുടർന്നു; അർജ്ജുനനു അവന്റെ പിതാവായ ദേവേന്ദ്രൻ നൽകിയ മണിമയമായ കിരീടവും, വരുണൻ കൊടുത്ത ഗാണ്ഡീവവും, ഒടുങ്ങാത്ത ആവനാഴിയും, ഭഗവാൻ ശിവനിൽനിന്നു ലഭിച്ച പാശുപതവും എല്ലാത്തിനും പുറമെ കൃഷ്ണൻ സാരഥിയായും ഉണ്ട്. പലദിവ്യാസ്ത്രവിദ്യകളും അറിയാവുന്ന തനിക്കു നല്ലൊരു തേരാളിയെ കിട്ടിയാൽ നിഷ്പ്രയാസം യുദ്ധം ജയിക്കാം. കർണ്ണന്റെ ആഗ്രഹപ്രകാരം ദുര്യോധനന്റെ അപേക്ഷയിൽ മാദ്രരാജാവായ [[ശല്യർ]] കർണ്ണന്റെ തേരാളിയാവാമെന്നു സമ്മതിച്ചു. === പതിനേഴാം ദിവസം ([[കർണ്ണപർവ്വം]]) === [[File:Arjuna karna.jpg|170px|thumb|right|യുദ്ധം പതിനേഴാം ദിവസം: മണ്ണിലുറച്ചുപോയ തേർചക്രം എടുത്തുമാറ്റാൻ ശ്രമിക്കുന്ന [[കർണ്ണൻ]]]] {| class="wikitable" border="1" |- ! പതിനേഴാം ദിവസം ! കൗരവസേന ! പാണ്ഡവസേന |- | സർവ്വ സൈന്യാധിപൻ | [[കർണ്ണൻ]] | [[ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ]] |- | കൊല്ലപ്പെട്ട പ്രധാനികൾ (കൊന്നവർ) | [[ദുശ്ശാസനൻ]] ([[ഭീമസേനൻ]])<br />[[കൗരവർ|77 ധൃതരാഷ്ട്രപുത്രർ]] ([[ഭീമൻ]])<br />[[കർണ്ണൻ]] ([[അർജ്ജുനൻ]]) | -- |} ദുര്യോധനൻ ശല്യരുടെ മുൻപിൽ താണപേക്ഷിച്ചതിനെത്തുടർന്ന് കർണ്ണസാരഥിയാവാൻ അദ്ദേഹം സമ്മതിച്ചു. അതിനു ഉദാഹരണമായി ദുര്യോധനൻ ത്രിപുരദഹനകഥ ശല്യർക്കു പറഞ്ഞുകൊടുക്കുന്നുണ്ട്. മാദ്രമഹാരാജാവായ ശല്യർ ഒരു കയ്യിൽ ചമ്മട്ടിയും മറുകയ്യിൽ കുതിരയുടെ കടിഞ്ഞാണും പിടിച്ച് കർണ്ണന്റെ തേർ തെളിച്ചു. സൂര്യതേജ്വസിയായി കർണ്ണൻ [[കാളപൃഷ്ഠം|കാളപൃഷ്ഠമെന്ന]] ചാപവും കുലച്ച് ചതുരംഗസേനകളുടെ അകമ്പടിയോടെ കുരുക്ഷേത്രത്തിലേക്ക് എഴുന്നള്ളി. ധർമ്മപുത്രർക്കു കൊടുത്ത വാക്കുപാലിക്കാൻ ഈ അവസരം ഭംഗിയായി ശല്യർ ഉപയോഗിച്ചു. കർണ്ണൻ ആത്മപ്രശംസ നടത്തുന്ന സമയങ്ങളിൽ അതിനെ നിശ്ശിതമായി അദ്ദേഹം ഖണ്ഡിച്ചുകൊണ്ടിരുന്നു. ശല്യരുടെ കുത്തുവാക്കുകൾ കേട്ട് പലപ്പോഴും കർണ്ണൻ അക്ഷമനായി. ധർമ്മപുത്രരുമായി ഏറ്റുമുട്ടിയ കർണ്ണൻ അദ്ദേഹത്തെ തോൽപ്പിച്ചെങ്കിലും കുന്തിക്കു കൊടുത്തവാക്കുപാലിക്കാനായി യുധിഷ്ഠിരനെ കൊല്ലാതെ വിട്ടു. ==== ദുശ്ശാസനവധം ==== [[File:Bhima drinks blood.jpg|170px|thumb|left|[[ദുശ്ശാസനൻ|ദുശ്ശാസനന്റെ]] മാറുപിളർന്ന് ചോരകുടിക്കുന്ന [[ഭീമൻ]]]] പതിനേഴുദിവസമായി ദുശ്ശാസനനെ തേടിനടന്ന [[ഭീമൻ]] [[ദുശ്ശാസനൻ|ദുശ്ശാസനനെ]] കാണുകയും ദ്വന്ദ്വയുദ്ധത്തിനു പോർവിളിക്കുകയും ചെയ്തു. രണ്ടു മത്തഗജങ്ങൾ ഏറ്റുമുട്ടുന്നതുപോലെ ഇരുവരും കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധഭൂമിയിൽ ഏറ്റുമുട്ടി. രണ്ടുപേരുടെ ഗദകളും തകർന്നപ്പോൾ മുഷ്ടിയുദ്ധം ആരംഭിച്ചു. ഭീമൻ കോപാന്ധനായി ദുശ്ശാസനനെ അവൻ മുൻപു പാണ്ഡവരോടു ചെയ്തുകൂട്ടിയ തിന്മകൾ വിളിച്ചുപറഞ്ഞു വളരെയധികം അധിക്ഷേപിച്ചുകൊണ്ടിരുന്നു. ഒടുവിൽ തരം കിട്ടയപ്പോൾ ഭീമൻ ദുശ്ശാസനനെ തള്ളിതാഴെയിട്ട് ഗദകൊണ്ട് ശിരസ്സിലടിച്ചു. തലപൊട്ടി താഴെവീണ ദുശ്ശാസനന്റെ പുറത്തു നിന്നുകൊണ്ട് തന്നോടും സഹോദരന്മാരോടും ദ്രൗപദിയോടും ചെയ്ത ഒരോ ദുഷ്പ്രവൃത്തികൾക്കും എണ്ണിയെണ്ണി പറഞ്ഞ് ഗദകൊണ്ട് തലക്കും നെഞ്ചത്തും അടിച്ചുകൊന്നു. അവസാനം ദുശ്ശാസനന്റെ നെഞ്ചിൽ ഇരുന്ന് മാറുപിളർന്ന് കുടൽമാലകൾ പുറത്തിട്ട് ചോരകുടിച്ചു ആർത്തട്ടഹസിച്ചു. കണ്ടാൽ ഏവരും പേടിച്ചു പോകുന്നവിധമുള്ള ഭീമന്റെ പ്രവൃത്തിയായിരുന്നു അവിടെ അരങ്ങേറിയത്. പാർഷദിയുടെ അഴിച്ചിട്ട തലമുടിയിൽ പുരട്ടാനുള്ള ചോരയുമായി കുടൽമാലകൾ ശരീരത്തിൽ വാരിവലിച്ചിട്ട് ഭീമൻ സ്യമന്തപഞ്ചകത്തിലേക്ക് ഓടി. കുടൽമാലകൾ കഴുത്തിൽ ചുറ്റി ചോരയിൽ കുളിച്ചു നിൽക്കുന്ന ഭീമനെ കണ്ട് പാഞ്ചാലി പേടിച്ചുപോയി. ചെന്നപാടെ ദുശ്ശാസനനന്റെ ചോര പാഞ്ചാലിയുടെ മുടിയിൽ പുരട്ടികൊടുത്തു. [[ശപഥം]] നിറവേറ്റി വർഷങ്ങൾക്കുശേഷം [[ദ്രൗപദി]] തന്റെ മുടികെട്ടി. ദുശ്ശാസനന്റെ ചോരകുടിച്ചു ഭീമനും ശപഥം പൂർത്തിയാക്കി. ധൃതരാഷ്ട്രസഭയിലുണ്ടായ ദ്രൗപദിവസ്ത്രാക്ഷേപമായിരുന്നു ഇരുവരുടെയും ശപഥത്തിനു കാരണം. വീണ്ടും യുദ്ധക്കളത്തിലെത്തിയ ഭീമൻ ദുര്യോധനനെ മറ്റനുജന്മാരെ എല്ലാവരേയും കൊന്നൊടുക്കി. ദുശ്ശാസനന്റെ രക്തം വയറ്റിൽ കിടന്നു തിളച്ചുമറിയുന്നതിനാലാവണം അവന്റെ മുൻപിൽ വന്നുപെട്ട ഒന്നിനെയും അവൻ ജീവനോടെ വിട്ടില്ല. അന്നേദിവസം ഭീമൻ ദുശ്ശാസനനെ കൂടാതെ ദുര്യോധനന്റെ എഴുപത്തിഏഴ് അനുജന്മാരെ കൊന്നൊടുക്കി. ==== കർണ്ണവധം ==== [[File:Death of Karna.jpg|170px|thumb|left|കർണ്ണവധം-രാജാരവി വർമ്മ ചിത്രം]] പതിനേഴാം നാൾ മദ്ധ്യാഹ്നശേഷം കർണ്ണനും അർജ്ജുനനും നേരിട്ട് ഏറ്റുമുട്ടി. പല ദിവ്യാസ്ത്രങ്ങളും ഇരുവരും പ്രയോഗിച്ചു. യുദ്ധം തുല്യനിലയിൽ പുരോഗമിച്ചുകൊണ്ടിരുന്നു . ഇതിനിടയിൽ കർണ്ണൻ '''ഉരഗാസ്യാ''' എന്ന '''സർപ്പമുഖബാണം''' അർജ്ജുനനു നേരെ പ്രയോഗിച്ചു . എന്നാൽ കൃഷ്ണന്റെ സമയോചിതമായ ഇടപെടൽ മൂലം കർണ്ണന്റെ ആ അസ്ത്രം പാഴിലായി . അസ്ത്രം അർജ്ജുനന്റെ ശിരസ്സിനു നേരെ പാഞ്ഞുചെല്ലുന്നതു മനസ്സിലാക്കിയ കൃഷ്ണൻ തന്റെ പാദം കൊണ്ട് രഥം അഞ്ചു വിരലാഴത്തിൽ പൂഴിയിൽ താഴ്ത്തി. നിമിഷനേരം കൊണ്ട് നാഗാസ്ത്രം അർജ്ജുനന്റെ കിരീടത്തിൽ സ്പർശിച്ചു കടന്നുപോയി, കിരീടം കത്തിപ്പോയി. ആ സമയം ശല്യർ കർണ്ണരഥം മുൻപോട്ട് എടുത്തു, തുടർന്ന് കർണ്ണന്റെ വധകാലം ആഗതമായതിനാൽ അദ്ദേഹത്തിന് മുൻപ് ലഭിച്ച ഒരു ബ്രാഹ്മണശാപത്താൽ രഥചക്രം പുതഞ്ഞു ഇളകാതെയായി. കൂടാതെ ഗുരുവായ പരശുരാമന്റെ ശാപത്താൽ ബ്രഹ്‌മാസ്‌ത്രം കര്ണ്ണന് തോന്നാതെയുമായി . കർണ്ണൻ എന്ത് ചെയ്യണമെന്നറിയാതെ കുഴങ്ങി . തുടർന്ന് അർജ്ജുനനെ താൽക്കാലികമായി ഒന്ന് മോഹാലസ്യപ്പെടുത്തിയ ശേഷം രഥചക്രം പൊക്കിമാറ്റാൻ കർണ്ണൻ ശ്രമിച്ചു. അപ്പോഴേക്കും അർജ്ജുനനു ബോധം വന്നു.ആ സമയം ആയുധമില്ലാതെ രഥചക്രം ഉയർത്തിക്കൊണ്ടിരിയ്ക്കുന്ന കർണനെ വധിയ്ക്കാൻ അർജുനൻ മടിച്ചു എന്നാൽ ഇങ്ങനെ ഒരവസരത്തിൽ അല്ലാതെ കർണനെ വധി യ്ക്കാൻ സാധിയ്ക്കില്ലലന്ന കൃഷ്ണന്റെ വാക്കുകൾ കേട്ട് അവസരം പാഴാക്കാതെ കൃഷ്ണന്റെ നിർദ്ദേശത്തോടെ അർജ്ജുനൻ അർദ്ധചന്ദ്രബാണമെയ്തു കർണ്ണന്റെ ശിരസ്സു മുറിച്ചു. സർവ്വസൈന്യാധിപന്റെ മരണം കൗരവപ്പടയെ നിരാശപ്പെടുത്തുകയും അവർ കൂട്ടമായി തിരിഞ്ഞോടുകയും ചെയ്തു. തുടർന്ന് സൂര്യനസ്തമിക്കുകയും പതിനേഴാം ദിവസത്തെ യുദ്ധം അവസാനിക്കുകയും ചെയ്തു. === പതിനെട്ടാം ദിവസം ([[ശല്യപർവ്വം]]) === [[File:Krishna declaring the end of Mahabharata War by blowing the Conch Shell.jpg|170px|thumb|right|യുദ്ധം പതിനെട്ടാം ദിവസം: [[ദുര്യോധനൻ|ദുര്യോധനന്റെ]] പതനത്തോടെ യുദ്ധം അവസാനിച്ചതായി ഇരുപക്ഷവും പ്രഖ്യാപിക്കുന്നു, കൃഷ്ണൻ പാഞ്ചജന്യം മുഴക്കി ഏവരേയും അറിയിക്കുന്നു (16-ആം നൂറ്റാണ്ടിലെ മുഗൾകാലത്തെ എണ്ണഛായാചിത്രം)]] {| class="wikitable" border="1" |- ! പതിനെട്ടാം ദിവസം ! കൗരവസേന ! പാണ്ഡവസേന |- | സർവ്വ സൈന്യാധിപൻ | [[ശല്യർ]] | [[ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ]] |- | കൊല്ലപ്പെട്ട പ്രധാനികൾ (കൊന്നവർ) | [[ദുര്യോധനൻ]] ([[ഭീമൻ]])<br />[[ശല്യർ]] ([[യുധിഷ്ഠിരൻ]])<br />[[ശകുനി]] ([[സഹദേവൻ]])<br />ശല്യപുത്രൻ ([[സഹദേവൻ]]) | [[ചേകിതൻ]] ([[ദുര്യോധനൻ]])<br /> |} [[കർണ്ണൻ|കർണ്ണന്റെ]] മരണത്തെത്തുടർന്ന് [[ദുര്യോധനൻ]] പതിനെട്ടാംനാൾ രാവിലെ [[ശല്യർ|ശല്യരെ]] സർവ്വസേനാധിപതിയായി സ്ഥാനാഭിഷേകം ചെയ്തു. പാണ്ഡുവിന്റെ രണ്ടാമത്തെ പത്നിയായ [[മാദ്രി|മാദ്രിയുടെ]] ജ്യേഷ്ഠനും, മാദ്രരാജ്യത്തിലെ മഹാരാജാവും ആയിരുന്നു അദ്ദേഹം. നകുല-സഹദേവന്മാരുടെ മാതുലനായ അദ്ദേഹം വ്യദ്ധനായിരുന്നെങ്കിലും അതിസാഹസികനായ യുദ്ധനിപുണനും ധർമ്മിഷ്ഠനുമായിരുന്നു. [[അശ്വത്ഥാമാവ്|അശ്വത്ഥാമാവാണ്]] അദ്ദേഹത്തെ സർവ്വസേനാധിപതിയായി വാഴിക്കാൻ ദുര്യോധനനോട് ഉപദേശിച്ചത്. പതിനെട്ടാം നാളിലെ യുദ്ധവിവരണങ്ങൾ വർണ്ണിക്കുന്നത് ശല്യപർവ്വത്തിലാണ്. സർവ്വസേനാധിപനായി ശല്യരായതിനാൽ ഗ്രന്ഥകർത്താവ് ശല്യപർവ്വം എന്നു പേരു കൊടുത്തു.<ref name="ReferenceA"/> ശല്യപർവ്വത്തിൽ 59 അദ്ധ്യായങ്ങളും 3220 പദ്യങ്ങളും അടങ്ങിയിരിക്കുന്നു. ==== ശല്യർവധം ==== ശല്യർ ആദ്യമായി എതിർത്തു യുദ്ധം ചെയ്തതു ധർമ്മപുത്രരുമായാണ്. വൃദ്ധനായ ശല്യരുടെ അസ്ത്രപ്രയോഗത്തിൽ യുധിഷ്ഠിരൻ ക്ഷീണിതനായി തേർത്തട്ടിൽ വീണുപോയി. ഭീമൻ സഹായത്തിനെത്തി ധർമ്മപുത്രരെ അവിടെനിന്നും മാറ്റി. വീണ്ടും ധർമ്മപുത്രർ യുദ്ധത്തിൽ തിരിച്ചുവരികയും ശല്യരുമായി അതിശക്തമായ യുദ്ധം തുടരുകയും ചെയ്തു. ഒടുവിൽ ധർമ്മപുത്രർ ദിവ്യമായ വേൽ ശല്യർക്കുനേരെ പ്രയോഗിക്കുകയും ആ വൃദ്ധൻ നിലംപതിക്കുകയും ചെയ്തു. ശല്യരുടെ പതനം കണ്ട് കൗരവപ്പട പിന്തിരിഞ്ഞോടി. ആൾക്കൂട്ടത്തിനിടയിലൂടെ രക്ഷപ്പെടാൻ ശ്രമിച്ച [[ശകുനി|ശകുനിയെ]] സഹദേവൻ കടന്നുപിടിച്ചു. ഞാൻ നിങ്ങളുടെ ബന്ധുവാണേ.. എന്നു വാവിട്ടുകരഞ്ഞ ശകുനിയെ സഹദേവൻ തന്റെ വാളിനാൽ കൊന്നുകളഞ്ഞു. ഓടിപ്പോയ കൗരവപ്പടയെ അശ്വത്ഥാമാവും, കൃതവർമ്മാവും, കൃപാചാര്യരും ചേർന്ന് വീണ്ടും യുദ്ധഭൂമിയിലേക്ക് കൊണ്ടുവന്നു. യുദ്ധം തുടങ്ങിയപ്പൊഴേക്കും സർവ്വസൈന്യാധിപൻ മരിച്ചതുകണ്ട് ദുര്യോധനൻ ഞെട്ടിപ്പോയി. അദ്ദേഹം ധൃഷ്ടദ്യുമ്നനുമായി എതിർത്തു. യഞ്ജസേനപുത്രനെ സഹായിക്കാൻ ഭീമനും അർജ്ജുനനും അവിടെ എത്തിച്ചേർന്നു. അതിഭീകരമായ ഈ യുദ്ധത്തിൽ കൗരവപ്പട മുഴുവനും തകർന്നുപോയി. ക്ഷീണിതനായി ചോരയിൽ കുളിച്ച ദുര്യോധനൻ കുതിരപ്പുറത്തേറി അവിടെ നിന്നും പാലായനം ചെയ്തു. ==== ദുര്യോധനവധം ==== [[File:Bhima fighting Duryodhana.jpg|170px|thumb|left|[[ദുര്യോധനൻ|ദുര്യോധനനുമായി]] ദ്വന്ദ്വയുദ്ധം ചെയ്യുന്ന [[ഭീമൻ]] (ചിത്രം)]] ദുര്യോധനൻ ആരോടു പറയാതെയാണ് യുദ്ധഭൂമി വിട്ടത്. അതിനാൽ കുറച്ചു സമയം കഴിഞ്ഞ് മഹാരാജാവിനെ കാണുന്നില്ല, എന്നു പലരും വിളിച്ചു പറയാൻ തുടങ്ങി. കൃതവർമ്മാവും, കൃപാചാര്യരും അവിടെ മുഴുവനും തിരഞ്ഞെങ്കിലും അദ്ദേഹത്തെ കണ്ടെത്താനായില്ല. ധൃതരാഷ്ട്ര സചിവനായ [[സഞ്ജയൻ]] അവിടെ എത്തുകയും അദ്ദേഹത്തിനു വ്യാസൻ കൊടുത്ത ദിവ്യചക്ഷുസ്സ് ഉപയോഗിച്ച് ദുര്യോധനൻ എവിടെയാണെന്നു കണ്ടെത്തുകയും ചെയ്തു. ദ്വൈപായനഹ്രദം (കൃഷ്ണഹ്രദം) എന്ന കുരുക്ഷേത്രത്തിനടുത്തുള്ള പുണ്യതീർത്ഥത്തിനു (തടാകം) സമീപമാണ് ദുര്യോധനൻ പോയത്. സഞ്ജയനെ കൂട്ടി രണ്ടും പേരും (കൃപർ, കൃതവർമ്മാവ്) ചെല്ലുമ്പോൾ രക്തം ഒഴുകി ക്ഷീണിതനായ ദുര്യോധനനെയാണ് അവിടെ കണ്ടത്. ഭീമനു ദിവസവും മാംസം കൊടുത്തിരുന്ന കാട്ടാളൻ ദുര്യോധനനെ അവിടെകാണുകയും ഈ വിവരം പാണ്ഡവരെ അറിയിച്ചതനുസരിച്ച് ഏവരും അവിടെ എത്തിച്ചേരുകയും ചെയ്തു. തടാകത്തിൽ കിടക്കുന്ന ദുര്യോധനനെ കരയ്ക്കു കയറ്റാതെ യുദ്ധം ചെയ്യാൻ പാടില്ല എന്നുള്ള യുദ്ധധർമ്മം അനുസരിച്ച്, യുധിഷ്ഠിരൻ അധിക്ഷേപവാക്കുകൾ പറഞ്ഞു കരക്കു കയറ്റി. ഈ സമയത്ത് [[ബലരാമൻ|ബലരാമനും]] അവിടെ എത്തിച്ചേർന്നു. മൈത്രേയമുനിയുടെ ശാപകഥയും (തുടയിൽ അടിയേറ്റ് മരിക്കാൻ ഇടവരട്ടെ!) ഇതിനിടയിൽ കൃഷ്ണൻ ഭീമനോട് പറഞ്ഞു. അദ്ദേഹത്തിന്റെ നിർദ്ദേശത്താൽ സ്യമന്തപഞ്ചകത്തിൽ വെച്ച് ദ്വന്ദ്വയുദ്ധം ആരംഭിച്ചു. പതിനെട്ടാം നാൾ മദ്ധ്യഹ്നം മുതൽ ആരംഭിച്ച ദ്വന്ദ്വയുദ്ധം സന്ധ്യവരെ നീണ്ടു. അവസാനം ഭീമന്റെ അതിശക്തമായുള്ള ഗദാപ്രഹരമേറ്റ് തുടയെല്ലു പൊട്ടി ദുര്യോധനൻ വീണു. ഭീമൻ അവന്റെ മാറത്തു കയറി നിന്ന് ഗദയാൽ അവന്റെ ശിരസ്സിൽ തുടരെ തുടരെ അടിച്ചു. അവന്റെ ഓരോ ദ്രോഹപ്രവൃത്തിയും എണ്ണി വിളിച്ചു പറഞ്ഞുകൊണ്ടാണ് ഓരോ അടിയും അടിച്ചത്. ഭീമന്റെ ഈ കഠിന പ്രവൃത്തികണ്ട് ബലരാമൻ ഹലായുധമെടുത്തുവന്നെങ്കിലും കൃഷ്ണൻ അദ്ദേഹത്തെ ശാന്തനാക്കി. കൗരവസേനയിലെ മൂന്നുപേർ മാത്രം ശേഷിച്ചു, അവരുടെ അനുവാദത്തോടെ യുദ്ധം അവസാനിപ്പിച്ചു. പാണ്ഡവരെല്ലാവരും തങ്ങളുടെ ശിബിരങ്ങളിലേക്ക് സമാധാനമായി മടങ്ങി. അപ്പോഴേക്കും സൂര്യനും അസ്തമിച്ചു. അർജ്ജുനരഥത്തിൽ നിന്നും അർജ്ജുനൻ ആദ്യം ഇറങ്ങാൻ കൃഷ്ണൻ ആവശ്യപ്പെട്ടു. പാർത്ഥൻ ഇറങ്ങിക്കഴിഞ്ഞു കൊടിയിൽ നിന്നും ഹനുമാനും, ഒടുവിൽ കൃഷ്ണനും ഇറങ്ങി. ചമ്മട്ടി തേർത്തട്ടിൽ തന്നെ ഇട്ടു. തൽക്ഷണം തേർ അഗ്നിക്കിരയായി. (ദ്രോണരുടെ ആഗ്നേയാസ്ത്രത്താൽ കത്തിക്കരിയേണ്ട രഥം യുദ്ധാവസാനംവരെ നശിക്കാതെ കൃഷ്ണൻ സുക്ഷിക്കുകയായിരുന്നു.) ==== സൗപ്തികപർവ്വം ==== {{പ്രധാനലേഖനം|സൗപ്തികപർവ്വം}} [[പ്രമാണം:Arastthaman propitiates Śiva before making a night attack on the Pandava camp.jpg|170px|ലഘുചിത്രം|ഇടത്ത്‌|അശ്വത്ഥാമാവ് രാത്രിയുദ്ധത്തിനു മുന്നോടിയായി ശിവപൂജ നടത്തുന്നു]] കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധത്തിലെ പതിനെട്ടാം നാളിൽ രാത്രിയിൽ നടന്ന സംഭവങ്ങളെ ഗ്രന്ഥകർത്താവ് ഈ സൗപ്തികപർവ്വത്തിൽ വിവരിച്ചിരിക്കുന്നു. സഞ്ജയനിലൂടെ വിവരങ്ങൾ അറിഞ്ഞ അശ്വത്ഥാമാവ് സ്യമന്തപഞ്ചകത്തിൽ എത്തിച്ചേർന്നു ദുര്യോധനനെ കണ്ടു. ഹസ്തിനപുരിയുടെ യുവരാജാവ് മണ്ണിൽ ചോരയൊലിപ്പിച്ചു കിടക്കുന്നതുകണ്ട് ദുഃഖിതനായ ദ്രോണപുത്രരെ സുയോധനൻ സമാധാനിപ്പിച്ചു. ഈ പർവ്വത്തിൽ 18 അദ്ധ്യായങ്ങളും 870 പദ്യങ്ങളും അടങ്ങിയിരിക്കുന്നു. ഉറക്കത്തിൽ (സുപ്തിയിൽ) നടന്ന കാര്യങ്ങൾ വിവരിക്കുന്ന അദ്ധ്യായത്തിനു വ്യാസൻ സൗപ്തികപർവ്വം എന്നുപേരുകൊടുത്തു.<ref name="ReferenceA"/> യുദ്ധം അവസാനിച്ചു കഴിഞ്ഞു തിരിച്ചെത്തിയ പാണ്ഡവർ അഞ്ചുപേരെയും കൂട്ടി കൃഷ്ണൻ ശിബിരത്തിനുപ്പുറത്ത് [[ഗോമദി നദി|ഗോമദി നദീതീരത്ത്]] പോയി അന്ന് അവിടെ വിശ്രമിക്കാൻ തീരുമാനിച്ചു. സാത്യകി അന്നു തന്നെ മഥുരയ്ക്കു പോയിരുന്നു. ആ രാത്രിയിൽ പാണ്ഡവരും കൃഷ്ണനും സാത്യകിയും ഒഴിച്ച് മറ്റുള്ളവർ പടകുടീരങ്ങളിൽതന്നെ വിശ്രമിച്ചു. പാണ്ഡവരേയും അവരുടെ പുത്രന്മാരേയും, ധൃഷ്ടദ്യുമ്നനേയും എന്നുവേണ്ട സർവ്വമാന ആൾക്കാരെയും ഈ രാത്രിയിൽ തന്നെ കൊല്ലുമെന്നു അശ്വത്ഥാമാവ് ദുര്യോധനനു വാക്കുകൊടുത്തു. അതിനെത്തുടർന്ന് [[കൃപർ|കൃപാചാര്യരുടെ]] നിർദ്ദേശത്താൽ ദുര്യോധനൻ കിടന്നകിടപ്പിൽ തന്നെ അശ്വത്ഥാമാവിനെ കൗരവസേനാധിപതിയായി വാഴിച്ചു. മൂന്നുപേരും അവിടെനിന്നും യാത്രതിരിച്ചു. ഇടയ്ക്കുവെച്ച് വിശ്രമിച്ച ഈ മൂവർസംഘത്തിലെ കൃതവർമ്മാവും കൃപാചാര്യരും പകലു നടന്ന യുദ്ധത്തിന്റെ ക്ഷീണത്തിൽ ഉറങ്ങിപ്പോയി. പക്ഷേ തന്റെ പിതാവ്‌ ദ്രോണാചാര്യരുടെ ഘാതകരെ ഉന്മൂലനാശം ചെയ്യാൻ എന്താണ്‌ പോംവഴി എന്നാലോചിച്ച്‌ കൊണ്ടിരിക്കുകയായിരുന്നു അശ്വത്ഥാമാവ്‌. പാണ്ഡവരോടുള്ള അടക്കാനാവാത്ത പക അയാളുടെ മാനസികനില തന്നെ അവതാളത്തിലാക്കി. രാവേറെയായി, ഇതിനിടയിൽ അശ്വത്ഥാമാവ് ഒരു കാഴ്ചകണ്ടു. ദൂരെ ഒരു മരത്തിൽ സുഷുപ്‌തിയിലാണ്ടിരിക്കുന്ന [[കാക്ക|കാക്കക്കൂട്ടത്തെ]] ഒളിച്ചു വന്നാക്രമിക്കുന്ന [[മൂങ്ങ|കൂമന്മാരുടെ]] ചെയ്‌തികൾ അവന്റെ ശ്രദ്ധയിൽപ്പെട്ടു. കൂമന്മാരുടെ ആ യുദ്ധതന്ത്രം അശ്വത്ഥാമാവ്‌ നടപ്പിലാക്കാൻ തീരുമാനിക്കുന്നു. ==== ധൃഷ്ടദ്യുമ്നവധം ==== [[അശ്വത്ഥാമാവ്]] ഓരോ കുടീരത്തിലും കയറി ഉറങ്ങിക്കിടന്ന സകലമാനമാൾക്കാരെയും നിർദ്ദയം കൊന്നൊടുക്കി. പകുതി ജീവനോടെ പുറത്തേക്ക് ഓടിയിറങ്ങിയവരെ പുറത്തുകാവൽ നിന്നിരുന്ന കൃതവർമ്മാവും, കൃപാചാര്യരും ചേർന്ന് കൊന്നു. അമാവാസി രാത്രിയായതിനാൽ കൂരിരുട്ടിൽ നടന്ന സംഭവം അടുത്തുള്ള കുടീരങ്ങളിൽ അറിയുന്നതിനു മുൻപെ മൂവർക്കും അവരെ ആക്രമിക്കാനും സഹായകമായി. ഉറങ്ങിക്കിടന്ന [[ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ|ധൃഷ്ടദ്യുമ്നന്റെ]] നെഞ്ചത്തു ചവുട്ടി അശ്വത്ഥാമാവ് അവനെ ഉണർത്തി. തലമുടിക്കു പിടിച്ചു വലിച്ചു താഴെയിട്ട് നിർദ്ദയം ചവുട്ടിയും, മാന്തിക്കീറിയും അവനെ ആക്രമിച്ചു. പാണ്ഡവസേനാധിപതിയായ ധൃഷ്ടദ്യുമ്നനെ ആയുധമെടുക്കാതെയാണ് അശ്വത്ഥാമാവ് കൊന്നത്. ഇതിനിടയിൽ ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ തന്നെ ആയുധം കൊണ്ട് കൊല്ലാൻ അശ്വത്ഥാമാവിനോട് അപേക്ഷിച്ചു എങ്കിലും അതുകൂട്ടാക്കാതെ തന്റെ പിതാവിനെ കൊന്നതിനാലുള്ള കോപത്താൽ പൈശാചികമായിതന്നെ അവനെ കൈയ്യും, നഖവും, കാലുമുപയോഗിച്ച് അതിഹീനമായി കൊലചെയ്തു. അതിനുശേഷം [[ശിഖണ്ഡി|ശിഖണ്ഡിയേയും]], [[ദ്രൗപദി|ദ്രൗപദിയുടെ]] അഞ്ചുപുത്രന്മാരേയും ([[പ്രതിവിന്ധ്യൻ]], [[സുതസോമൻ]], [[ശ്രുതസേനൻ]], [[ശതാനീകൻ]], [[ശ്രുതകർമ്മാവ്]]) കൊന്നൊടുക്കി. പാണ്ഡവർക്കു പുത്രന്മാരായും ഈ അഞ്ചുപേർ മാത്രമേ യുദ്ധാനന്തരം അവശേഷിച്ചിരുന്നുള്ളു. അവരെയാണ് പതിനെട്ടാം യുദ്ധം കഴിഞ്ഞ് ക്ഷീണിച്ചുറങ്ങുമ്പോൾ രാത്രിയിൽ കൊലചെയ്തത്. അർജ്ജുനന്റെ പുത്രനായ [[ബഭ്രുവാഹനൻ]] ഒഴിച്ച് (മണലൂർ രാജകുമാരിയായ [[ചിത്രാംഗദ]] യിൽ ജനിച്ച കുമാരൻ) എല്ലാ പാണ്ഡവ പുത്രന്മാരും യുദ്ധത്തിൽ പങ്കെടുത്തിരുന്നു. കുരുക്ഷേത്രയിലെ പടകുടീരത്തിൽ ഉറങ്ങിക്കിടന്ന എല്ലാവരേയും കൊന്നൊടുക്കിയ അശ്വത്ഥാമാവിനു പാണ്ഡവരെ അവിടെ കണ്ടെത്താനായില്ല. മൂന്നുപേരും വീണ്ടും പല തവണ പാണ്ഡവർക്കായി അവിടെ തിരച്ചിൽ നടത്തിയെങ്കിലും കാണാഞ്ഞതിനാൽ അവസാനം ആ കുടീരങ്ങൾ മുഴുവനും അവർ തീയിട്ടു നശിപ്പിച്ചു. പാണ്ഡവർ അവിടെ ഒളിച്ചിരുപ്പുണ്ടെങ്കിൽ തീയിൽ വെന്തു മരിച്ചോളും എന്നുകരുതിയാണ് പടകുടീരങ്ങൾക്ക് തീയിട്ടത്. അതിനുശേഷം ഈ സന്തോഷ വാർത്ത അറിയിക്കുവാൻ മൂന്നുപേരും ആ രാത്രിയിൽ തന്നെ ദുര്യോധനനികിടത്തിൽ ചെന്നു ചേർന്നു. സൂര്യോദയത്തിനു മുൻപു തന്നെ തിരിച്ചെത്തിയ മൂന്നുപേരും അവിടെ നടന്ന വിവരങ്ങൾ ദുര്യോധനനെ വിശദമായി അറിയിച്ചു. പാണ്ഡവരും ശേഷിച്ച മറ്റുള്ളവരും മരിച്ചുവെന്ന് കേട്ട് സന്തുഷ്ടനായ ദുര്യോധനൻ അശ്വത്ഥാമാവിനെ പ്രശംസിക്കാനും മടിച്ചില്ല. കുറച്ചുനാഴികകൾക്കു ശേഷം സുര്യോദയത്തിനു മുൻപായി ദുര്യോധനനും മരിച്ചു. ==== ചൂഢാമണി ==== [[File:Draupadi and Ashvatthaman, Punjab Hills c. 1730.jpg|170px|thumb|left| ചൂഢാമണി തലയിൽ ചൂടുന്ന ദ്രൗപദിയും പാണ്ഡവരും; ചോരയൊലിപ്പിച്ച് ഓടിയകലുന്ന അശ്വത്ഥാമാവും (ചിത്രം)]] സഹോദരനേയും അഞ്ചു മക്കളേയും നഷ്‌ടപ്പെട്ട [[പാഞ്ചാലി]] ദുഃഖത്താൽ പൊട്ടികരഞ്ഞു. പാഞ്ചാലിയെ സാന്ത്വനിപ്പിക്കാൻ ഏവരും ശ്രമിച്ചെങ്കിലും അവസാനം ഭീമൻ അശ്വത്ഥാമാവിനെ വധിക്കാൻ പുറപ്പെട്ടു. അശ്വത്ഥാമാവിനെ തേടിയുള്ള ഭീമന്റെ പുറപ്പാട്‌ മനസ്സിലാക്കിയ കൃഷ്‌ണൻ അർജ്ജുനനുമൊത്ത് ഭീമനു പുറകെ യാത്രതിരിച്ചു. യുദ്ധ നിപുണനായ അശ്വത്ഥാമാവിനെ എതിരിടാൻ ഭീമനു ഒറ്റയ്ക്കാവില്ല എന്നു മനസ്സിലാക്കിയാണ് അനർത്ഥങ്ങൾ സംഭവിക്കുന്നതിനുമുമ്പ്‌ അവിടെയെത്താൻ കൃഷ്ണാർജ്ജുനന്മാർ പുറപ്പെട്ടത്. അശ്വത്ഥാമാവിനെ കണ്ടുമുട്ടിയ ഭീമൻ അവനെ യുദ്ധത്തിനു വിളിക്കുകയും ഗംഗയിൽ കുളിച്ചുകൊണ്ടിരുന്ന അശ്വത്ഥാമാവ് ഭീമന്റെ വെല്ലുവിളി സ്വീകരിച്ച്‌ പുറത്ത്‌ വരികയും ഒരു പുൽക്കൊടി പറിച്ചെടുത്ത്‌ പാണ്ഡവകുലത്തെ മുഴുവനോടെ നശിപ്പിക്കാൻ കഴിവുള്ള ബ്രഹ്മാസ്‌ത്രം പ്രയോഗിക്കുകയും ചെയ്തു. ആ സമയത്ത് അവിടെ എത്തിച്ചേർന്ന അർജ്ജുനനും മറ്റുപോംവഴികളില്ലാത്തതിനാൽ ബ്രഹ്മാസ്‌ത്രം പ്രയോഗിച്ചു. പക്ഷേ, ഈ രണ്ടു ബ്രഹ്മാസ്‌ത്രങ്ങളും കൂട്ടിമുട്ടിയാൽ ലോകം നശിക്കും എന്ന്‌ മനസ്സിലാക്കിയ കൃഷ്‌ണൻ, ബ്രഹ്മാസ്‌ത്രത്തെ തിരിച്ചുവിളിക്കാൻ ഇരുവരോടും നിർദ്ദേശിച്ചു. അർജ്ജുനൻ തന്റെ ബ്രഹ്മാസ്‌ത്രം പിൻവലിച്ചെങ്കിലും അശ്വത്ഥാമാവ് കൂട്ടാക്കിയില്ല. അതിനെതുടർന്ന് ദുരന്തം ഒഴിവായെങ്കിലും കൃഷ്‌ണൻ അശ്വത്ഥാമാവിനെ ശപിച്ചു. ദ്രൗപദിയുടെ ആഗ്രഹപൂർത്തിക്കായി ഭീമൻ അശ്വത്ഥാമാവിന്റെ ശിരസ്സിലെ ചൂഡാരത്നം ശിരസ്സു നൂഴ്ന്ന് എടുത്തു, പാഞ്ചാലിക്കു സമ്മാനിച്ചു. അശ്വത്ഥാമാവിന്റെ ബ്രഹ്മാസ്ത്രം അവന്റെ ആഗ്രഹപ്രകാരം ഗർഭിണിയായ ഉത്തരയുടെ വയറ്റിൽ പതിക്കുകയും ഗർഭസ്ഥശിശു മരണപ്പെടുകയും ചെയ്തു. കൃഷ്ണശാപം മൂലം ദേഹമാസകലം ചൊറിച്ചിലും മറ്റു ത്വക്‌ രോഗങ്ങളുമായി [[സപ്തചിരഞ്ജീവികൾ|ചിരഞ്ജീവിയായ]] അശ്വത്ഥാമാവ്‌ യാത്ര തുടർന്നു. ==യുദ്ധത്തിൽ കൊല്ലപ്പെട്ടവരുടെ എണ്ണം== മഹാഭാരതയുദ്ധത്തിൽ കൊല്ലപ്പെട്ടവരുടെ സംഖ്യയെക്കുറിച്ചും മഹാഭാരതത്തിൽ സൂചനയുണ്ട് . മഹാഭാരതയുദ്ധത്തിൽ എത്രപേരാണ് കൊല്ലപ്പെട്ടതെന്ന ധൃതരാഷ്ട്രരുടെ ചോദ്യത്തിന് യുധിഷ്ഠിരൻ പറയുന്ന ഉത്തരമിതാണ് . മൊത്തത്തിൽ 166 കോടി 20000 പേര് [1660020000 ] കൊല്ലപ്പെട്ടു . 24165 വീരന്മാരെ കാണാതായി . യുധിഷ്ഠിര ഉവാച (യുധിഷ്ഠിരൻ ധൃതരാഷ്ട്ര മഹാരാജാവിനോട് പറയുന്നതാണ് സന്ദർഭം) '''ദശായുതാനാമയുതം സഹസ്രാണി ച വിംശതിഃ'''<br> '''കോട്യഃ ഷഷ്ഠിശ്ച ഷഡ് ചൈവ ഹ്യാസ്മിൻ രാജൻ മൃധേ ഹതാഃ'''<br> '''[മഹാഭാരതം , സ്ത്രീപർവ്വം , അദ്ധ്യായം 26 , ശ്ളോകം 9]'''<br> '''(ഭാഷാ അർത്ഥം):'''<br> പതിനായിരം പത്തു - പതിനായിരവും , ഇരുപതു ആയിരവും , അറുപത്തിയാറു കോടിയും ആൾക്കാർ യുദ്ധത്തിൽ കൊല്ലപ്പെട്ടു രാജാവേ . '''(വ്യാഖ്യാനം)''' ഇവിടെ പത്തു പതിനായിരം എന്നാൽ ഒരു ലക്ഷമാണ് . (10 x 10000 ). അതുപോലത്തെ പതിനായിരം പത്തു പതിനായിരമെന്നാണ് പറയുന്നത് . അപ്പോൾ 10000 x (10 x 10000 ) . അതിന്റെ സംഖ്യ നൂറു കോടി ആണ് . അതായത് 1000000000 ( നൂറു കോടി ) . പിന്നെയൊരു ഇരുപതിനായിരം . അപ്പോൾ 1000020000 . പിന്നെ ഒരു അറുപത്തിയാറു കോടി(660000000) . അപ്പോൾ 1660020000 പേരാണ് മഹാഭാരതയുദ്ധത്തിൽ കൊല്ലപ്പെട്ടത് . അതായത് നൂറ്റി അറുപത്തിയാറു കോടി ഇരുപതിനായിരം പേരാണ് മരിച്ചതെന്ന് കണക്കു പറയുന്നു . ഇതിനു കാരണമെന്ത് ? മഹാഭാരതയുദ്ധത്തിൽ കുരുപാണ്ഡവരുടെ 18 അക്ഷൗഹിണികളിൽ ഉൾപ്പെടാത്ത കുറെയധികം രാക്ഷസന്മാരും , മ്ളേച്ഛവർഗ്ഗത്തിലേയും മാറ്റാൽക്കാരും ചീനന്മാരും കാംബോജരും വരെ യുദ്ധത്തിൽ പങ്കെടുത്തിരുന്നു . അതുകൊണ്ടാണ് 166 കോടിയോളം വനന്തു .<ref name="test41">[http://www.sacred-texts.com/hin/m11/m11025.htm Kisori Mohan Ganguly Translation of Mahabharatha]മഹാഭാരതം , സ്ത്രീപർവ്വം , അദ്ധ്യായം 26 </ref> മറ്റൊരു ശ്ളോകം പറയുന്നു . (യുധിഷ്ഠിരൻ ധൃതരാഷ്ട്ര മഹാരാജാവിനോട് പറയുന്നതാണ് സന്ദർഭം) '''അലക്ഷിതാനാം വീരാണാം സഹസ്രാണി ചതുർദ്ദശ'''<br> '''ദശ ചാന്യാനി രാജേന്ദ്ര ശതം ഷഷ്ഠിശ്ച പഞ്ച ച'''<br> '''[മഹാഭാരതം , സ്ത്രീപർവ്വം , അദ്ധ്യായം 26 , ശ്ളോകം 10]'''<br> '''(ഭാഷാ അർത്ഥം):''' ഇരുപത്തിനാല് ആയിരവും പിന്നെ നൂറ്റി അറുപത്തിയഞ്ച് പേരും ആൾക്കാരെ യുദ്ധത്തിൽ കാണാതായി രാജാവേ. '''(വ്യാഖ്യാനം)''' ഇരുപത്തിനാലായിരത്തി ഒരുന്നൂറ്റി അറുപത്തിയഞ്ച് പേരെ യുദ്ധത്തിൽ കാണാതായിരിക്കുന്നു രാജാവേ . (അവർ യുദ്ധത്തിൽ മരിക്കുമെന്ന് പേടിച്ചു ഓടിയൊളിച്ചതാണ്) . == യുദ്ധത്തിൽ അവശേഷിച്ചവർ == പതിനെട്ടുനാൾ നീണ്ടുനിന്ന കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധത്തെ അതിജീവിച്ചത് പന്ത്രണ്ടുപേർ മാത്രമായിരുന്നു. പാണ്ഡവപക്ഷത്ത് കൃഷ്ണനും, സാത്യകിയും, യുയുത്സുവും, പാണ്ഡവർ അഞ്ചുപേരുമായി എട്ടുപേർ മാത്രമായിരുന്നു യുദ്ധത്തിൽ പങ്കെടുത്തവരിൽ അതിനുശേഷം ജീവിച്ചത്. അർജ്ജുനനു ചിത്രാംഗദയിൽ ജനിച്ച [[ബഭ്രുവാഹനൻ]] യുദ്ധത്തിൽ പങ്കെടുത്തിരുന്നില്ല. അതിനാൽ പാണ്ഡവർക്കു പുത്രനായി ബഭ്രുവാഹനൻ മാത്രം അവശേഷിച്ചിരുന്നുള്ളു. യുദ്ധസമയത്ത് ഉത്തര ഗർഭിണിയായിരുന്നതിനാൽ അഭിമന്യുവിന്റെ പുത്രനായി പിന്നീടു ജനിച്ച [[പരീക്ഷിത്]] പാണ്ഡവർക്കു പൗത്രനായി. കൗരവപക്ഷത്ത് നാലുപേർ മാത്രമാണ് പതിനൊന്ന് അക്ഷൗഹിണിപടയിൽ അവശേഷിച്ചത്. കൃപിയിൽ ദ്രോണർക്കു ജനിച്ച അശ്വത്ഥാമാവും, കൃപാചാര്യരും യുദ്ധത്തിൽ അവശേഷിച്ചിരുന്നു. ഇവർ രണ്ടുപേരും സപ്ത ചിരഞ്ജീവികളിൽ ഉൾപ്പെട്ടവരായിരുന്നതിനാൽ ഇരുവരയേയും മരണം തൊട്ടില്ല. ഇവരെ കൂടാതെ കൃതവർമ്മാവും, [[വൃഷകേതു|വൃഷകേതുവും]] യുദ്ധത്തിൽ മരിക്കാതെ അവശേഷിച്ചിരുന്നു. ഈ പന്ത്രണ്ടുപേരിൽ യുയുത്സുവിന്റേയും, വൃഷകേതുവിന്റേയും മരണം ഗ്രന്ഥകാരൻ പ്രതിപാദിക്കുന്നില്ലയെങ്കിലും മറ്റുള്ള എട്ടുപേരും കലിയുഗാരംഭത്തിൽ മരണപ്പെട്ടതായി സ്വർഗ്ഗാരോഹണപർവ്വത്തിലും, മുസലപർവ്വത്തിലുമായി മഹാഭാരതത്തിൽ വിവരിക്കുന്നുണ്ട്. കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധത്തിനുശേഷം പാണ്ഡവർ അഞ്ചുപേരും കൃഷ്ണനും മാത്രമെ അവശേഷിക്കൂവെന്ന് വളരെ മുൻപുതന്നെ [[ഉലൂപി]] പുത്രനായ [[ഇരാവാൻ|ഇരവാനു]] അറിയാമായിരുന്നുവെന്ന് ഗ്രന്ഥകാരൻ മഹാഭാഗവതത്തിൽ പറയുന്നുണ്ട്. കൃഷ്ണനു സത്യഭാമയിൽ ജനിച്ച വത്സലയെ (സുന്ദരി) വിവാഹം കഴിക്കാൻ പുറപ്പെട്ട അഭിമന്യുവിനെ കാട്ടിൽവെച്ച് കണ്ടുമുട്ടിയ ഇരാവാൻ തന്റെ ഖഡ്ഗം അവിടെ പന്തലിച്ചുനിന്ന വൃക്ഷത്തിൽ വൃഥാ ആഞ്ഞു വീശി. അഞ്ചു ശിഖരങ്ങളും തായ്ത്തടിയും ഒഴിച്ചുള്ള സർവ്വകൊമ്പുകളും ഇലച്ചില്ലകളും അറ്റ് താഴെ വീണു. ആസന്നമായി നടക്കാൻ പോകുന്ന യുദ്ധത്തിന്റെ ചിത്രം ഇതാവുമെന്നു [[ഇരാവാൻ]] കാണിച്ചുകൊടുക്കുന്നുണ്ട്.<ref>മഹാഭാഗവതം -- ISBN 8-85315-07-8 -- ഡോ.പി.എസ്സ് നായർ -- വിദ്യാരംഭം പ്രസിദ്ധീകരണം, ആലപ്പുഴ</ref>. == ഗാന്ധാരി വിലാപം == തന്റെ നൂറു പുത്രന്മാരും, പുത്രിഭർത്താവും, അവരുടെ മക്കളും, സഹോദരനും എന്നുവേണ്ട സർവ്വ ബന്ധുജനങ്ങളും മരിച്ചതറിഞ്ഞ [[ഗാന്ധാരി]] കുരുക്ഷേത്ര യുദ്ധഭൂമി സന്ദർശിക്കാൻ ആഗ്രഹം പ്രകടിപ്പിച്ചു. [[ദുര്യോധനൻ|ദുര്യോധനന്റെ]] പത്നിയായ [[ഭാനുമതിയും]] മറ്റു പുത്രവധുമാരും, പൗത്രവധുക്കളും അവർക്കൊപ്പം യുദ്ധക്കളത്തിലേക്ക് അനുഗമിച്ചു. പുത്രിയായ [[ദുശ്ശള|ദുശ്ശളയേയും]] അവർ ഒപ്പം കൂട്ടി. അതിഭയാനകമായിരുന്നു യുദ്ധക്കളത്തിലെ കാഴ്ചകൾ. പതിനെട്ടുനാൾ നീണ്ടുനിന്ന യുദ്ധം ഒരു ജനസമൂഹത്തെ മുഴുവനും വേദനപ്പിച്ച് ഇല്ലാതാക്കി. ആദ്യ ദിവസങ്ങളിൽ മരിച്ചുവീണ പലരുടേയും ജഢങ്ങൾ അഴുകിത്തുടങ്ങിയിരുന്നു. പലതിനു അംഗഭംഗം വന്നവയായിരുന്നു. ജീവൻ പൂർണ്ണമായും നിലച്ചിട്ടില്ലാത്ത ശരീരങ്ങൾക്കു കഴുകനും നരിയും കാവലിരിക്കുന്നു. യുദ്ധഭൂമിയിൽ എത്തിയ സ്ത്രീജനങ്ങൾ അവരുടെ പ്രിയപ്പെട്ടവരെ തേടിഅലഞ്ഞു. [[ഭാനുമതി|ഭാനുമതിയുടെ]] സഹായത്തോടെ ഗാന്ധാരി ദുര്യോധന നികടത്തിൽ എത്തിച്ചേർന്നു. അവിടെവെച്ച് ഗാന്ധാരി തന്റെ കൺകെട്ട്‌ അഴിക്കുകയും മൃതരായ തന്റെ മൂത്ത പുത്രനെയും മറ്റു മക്കളേയും ബന്ധുക്കളേയും കണ്ടു. [[ഗാന്ധാരം|ഗാന്ധാരരാജ്യത്തിന്റെ]] ചക്രവർത്തി [[സുബലൻ|സുബലന്റെ]] പുത്രിയായ ഗാന്ധാരി അന്ധനായ [[ധൃതരാഷ്ട്രർ|ധൃതരാഷ്ട്രരെ]] വിവാഹം കഴിച്ചപ്പോൾ മുതൽ താനും അന്ധയായി ജീവിക്കാൻ ബാദ്ധ്യസ്ഥയാണെന്നു തീരുമാനിച്ച് സ്വന്തം കണ്ണുകൾ പട്ടുവസ്ത്രത്തിന്റെ നാടകൊണ്ടു കെട്ടിവച്ച് പതിവ്രതാരത്‌നമായി ജീവിച്ചു. അന്നുകെട്ടിയ കണ്ണുകൾ യുദ്ധത്തിനു മുൻപ് ഒരിക്കൽ മാത്രം തന്റെ പുത്രനായ ദുര്യോധനനെ അനുഗ്രഹിക്കാനായി തുറന്നിരുന്നു. അന്ന് ഗാന്ധാരി തന്റെ കണ്ണിലെ കെട്ട്‌ മാറ്റിയപ്പോൾ ദുര്യോധനന്റെ തുടയൊഴിച്ച്‌ മറ്റെല്ലാ ശരീരഭാഗത്തേക്കും അത്രയും കാലം സംഭരിച്ച പാതിവ്രത്യശക്തി മുഴുവൻ അവർ പകർന്നു കൊടുത്തു. പിന്നീട് ഗാന്ധാരി ഇവിടെ കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധഭൂമിയിൽവച്ചാണ് തന്റെ കണ്ണിലെ കെട്ടഴിച്ചത്. അതിഭയാനകമായിരുന്നു അവരുടെ ആ കാഴ്ച. തന്റെ നൂറു മക്കളുടെയും ദാരുണമരണം നേരിട്ടുകണ്ടു ആ മാതാവ്; അടങ്ങാത്ത പുത്രസ്നേഹത്തിനു മുൻപിൽ കൃഷ്ണൻ പോലും സത്ബധനായിപ്പോയി. ഗാന്ധാരി വിലപിക്കുന്ന കാഴ്ച ഗ്രന്ഥകർത്താവ് മഹാഭാരതത്തിൽ [[സ്തീപർവം|സ്ത്രീപർവ്വത്തിലൂടെ]] വിവരിക്കുന്നു. വ്യാസൻ ഇതിനായി സ്ത്രീപർവ്വത്തിൽ 27 അദ്ധ്യായങ്ങളും 775 പദ്യങ്ങളും ചേർത്തിരിക്കുന്നു. [[ഭാനുമതിയുടെ]] നെഞ്ചത്തടിച്ചുള്ള കരച്ചിലിൽ ഗാന്ധാരിയുടെ അടങ്ങാത്ത മാതൃസ്നേഹം അണപൊട്ടിയൊഴുകി. അവർ [[കൃഷ്ണൻ|കൃഷ്ണനുനേരെ]] തിരിഞ്ഞു. കൃഷ്ണന്റെ കാപട്യവും, വക്രബുദ്ധിയും മൂലമാണ് തന്റെ നൂറുപുത്രന്മാർക്കും ഈ ഗതിവന്നത് എന്ന് ആക്രോശിച്ചു ആ [[മാതാവ്]]. [[ഭീഷ്മർ|ഭീഷ്മപിതാമഹനെ]] ശരശയ്യയിൽ വീഴിച്ചതും, കളളം പറഞ്ഞ് [[ദ്രോണർ|ദ്രോണരെ]] കൊലചെയ്തതും, [[ജയദ്രഥൻ|ജയദ്രഥനെ]] കൊല്ലാൻ [[സൂര്യൻ|സൂര്യംബിംബം]] മറച്ചതും, [[ദുര്യോധനൻ|ദുര്യോധനന്റെ]] മരണത്തിടയാക്കിയ നിർബന്ധപൂർവ്വമായ ദ്വന്ദ്വയുദ്ധത്തിനും അവസാനം, അരയ്ക്കു താഴെ അടിക്കാൻ പാടില്ലയെന്നുള്ള യുദ്ധനീതി മറച്ചുവെച്ച് [[ഭീമൻ|ഭീമനോട്]] ദുര്യോധനന്റെ തുട അടിച്ചുപൊട്ടിക്കാൻ ഉപദേശിച്ചതും കൃഷ്ണൻ കാരണമാണെന്നു ആ മാതാവ് കുറ്റപ്പെടുത്തി. തുടർന്ന് അവർ ഇങ്ങനെ ശപിച്ചു; "കൃഷ്ണാ , പാണ്ഡവരും ധാർത്തരാഷ്ട്രന്മാരും പരസ്പരം കൊന്നു തീർന്നു . എന്തിനാണ് അവരെ നീ തീർത്തും ഉപേക്ഷിച്ചു കളഞ്ഞത് ? . നീ രണ്ടിനും സമർത്ഥനും ശ്രുതവാക്യനും അസംഖ്യം ഭൃത്യന്മാരും വിപുലമായ സൈന്യബലമുള്ളവനും ശക്തനുമല്ലേ ? അല്ലയോ മധുസൂദനാ , അപ്പോൾ കുരുക്കളുടെ നാശം നിന്റെ ഇച്ഛയനുസരിച്ചാണ് നടന്നത് . അതിനാൽ , മഹാബാഹോ അതിന്റെ ഫലം നീയും അനുഭവിക്കട്ടെ . പതിശുശ്രൂഷയാൽ അൽപ്പമെങ്കിലും തപോബലം ഞാൻ ആർജ്ജിച്ചിട്ടുണ്ടെങ്കിൽ , ആ തപോബലത്താൽ അല്ലയോ ചക്രഗദാധരാ , ഞാൻ നിന്നെ ശപിക്കുകയാണ് . പരസ്പരം കൊല്ലുന്ന ബന്ധുക്കളായ കുരുപാണ്ഡവരെ നീ ഉപേക്ഷിക്കുകയാൽ , അല്ലയോ ഗോവിന്ദാ , നിന്റെ ബന്ധുക്കളും ഇതുപോലെ കൊല്ലപ്പെടുന്നതാണ് . ഇന്നേക്ക് മുപ്പത്തിയാറാമാണ്ട് തികയുമ്പോൾ , ബന്ധുക്കളും അമാത്യന്മാരും പുത്രന്മാരുമൊക്കെ കൊല്ലപ്പെട്ട്‌ വനത്തിലൂടെ നടക്കുമ്പോൾ , കുത്സിതമായ ഒരു ഉപായത്താൽ നീയും മരിക്കുന്നതാണ് . ഈ കാണും പടി , ബന്ധുക്കളെല്ലാം മരിച്ച് നിങ്ങളുടെ സ്ത്രീകളും ഭാരതസ്ത്രീകളെപ്പോലെ അനാഥകളായി വിലപിക്കും " [മഹാഭാരതം , സ്ത്രീപർവ്വം , അദ്ധ്യായം 25 , ശ്ളോകങ്ങൾ 39 മുതൽ 46 വരെ]". ഗാന്ധാരിയുടെ ശാപവാക്കുകൾ കേട്ടിട്ടും ഭഗവാൻ കൃഷ്ണന് ഒരു കുലുക്കവുമുണ്ടായില്ല . അദ്ദേഹം താൻ ചെയ്യാനുദ്ദേശിച്ചിരിക്കുന്ന കാര്യം തന്നെയാണ് ശാപവാക്കുകളിലൂടെ ഗാന്ധാരി ഇപ്പോൾ പറഞ്ഞതെന്ന് അവളെ അറിയിച്ചു . ഉത്തമഭക്തയും ധർമ്മിഷ്ഠയുമായ ഗാന്ധാരിയുടെ വാക്കുകളെ സത്യമാക്കുവാനും , താൻ നിശ്ചയിച്ചിട്ടുള്ളത് നടത്താനുമായി ശ്രീകൃഷ്ണഭഗവാൻ ഗാന്ധാരിയുടെ ശാപത്തെ പുഞ്ചിരിയോടെ സ്വീകരിച്ചു .അതനുസരിച്ചാണ് പിൽക്കാലത്ത് യദുകുലം നശിച്ചതും ദ്വാരക കടലിൽ മുങ്ങിപ്പോയതും .പിന്നീട് ധൃതരാഷ്ട്രരുടെ നിർദ്ദേശത്താൽ ശേഷിച്ച ജഢങ്ങൾ സംസ്കരിക്കാനുള്ള സൗകര്യം [[ധർമ്മപുത്രർ]] ചെയ്തു. == ശാന്തിപർവ്വം == മരിച്ചവരുടെ ആത്മാക്കൾക്ക് ശാന്തിലഭിക്കുന്ന കഥാസന്ദർഭങ്ങൾ ഗ്രന്ഥകാരൻ ശാന്തിപർവ്വത്തിൽ ഉൾപ്പെടുത്തിയിരിക്കുന്നു. 339 അദ്ധ്യായങ്ങളിലായി 14525 gnപദ്യങ്ങളിലൂടെയാണ് [[ശാന്തിപർവ്വം]] കടന്നുപോകുന്നത്. വ്യാസഭാരതത്തിലെ ഏറ്റവും വലിയ പർവ്വമാണ് ശാന്തിപർവ്വം.<ref>ശാന്തിപർവ്വം : മഹാഭാഗവതം -- ISBN 8-85315-07-8 -- ഡോ.പി.എസ്സ് നായർ -- വിദ്യാരംഭം പ്രസിദ്ധീകരണം, ആലപ്പുഴ</ref>.<ref>സി. രാജഗോപാലാചാരിയുടെ മഹാഭാരതം; "54--സഞ്ജയ മിഷൻ (സഞ്ജയദൂത്)"</ref> യുദ്ധത്തിൽ മരണമടഞ്ഞവർക്ക് പിതൃശുദ്ധികർമ്മങ്ങൾ എല്ലാം നിർവ്വഹിച്ചു. എല്ലാത്തിനു ധർമ്മപുത്രർ നേരിട്ടു നേതൃത്വം നൽകി. രാജ്യാഭിഷേകത്തിനുശേഷം ഒരിക്കൻ കുന്തിദേവി ധർമ്മപുത്രരെ കാണാനായി അവന്റെ കൊട്ടാരത്തിൽ എഴുന്നള്ളി. സങ്കടത്തോടെ അവർ കർണ്ണരഹസ്യം യുധിഷ്ഠിരനെ അറിയിച്ചു. താൻ മൂലമാണ് ജ്യേഷ്ഠനായ കർണ്ണൻ കൊലചെയ്യപ്പെട്ടത് എന്നറിഞ്ഞപ്പോൾ രാജാവ് ബോധരഹിതനായി നിലത്തുവീണു. ഇതറിഞ്ഞ് മറ്റു സഹോദരന്മാരും ഇതിനോടകം അവിടെ എത്തിച്ചേർന്നു. കർണ്ണന്റെ പുത്രന്മാർ ഏവരും യുദ്ധത്തിൽ മരിച്ചിരിക്കുന്നതിനാൽ കർണ്ണനുവേണ്ടി ആരും ഇതുവരെ പിതൃകർമ്മങ്ങൾ നടത്തിയിട്ടില്ല എന്നുള്ള വിവരവും കുന്തി പാണ്ഡവരെ അറിയിച്ചു. അഞ്ചുപേരും ചേർന്നു മൂത്തജ്യേഷ്ഠനുവേണ്ടി ബലിതർപ്പണം നടത്തുവാൻ കുന്തി അവരോട് അപേക്ഷിച്ചു. കർണ്ണരഹസ്യം മുൻപ് അറിഞ്ഞിരുന്നെങ്കിൽ അവനെ രാജാവായി വാഴിച്ചേനെ; ചിലപ്പോൾ ദുര്യോധനനും അതു സ്വീകാര്യമായേനെ; അതുമൂലം കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധം ഒഴിവാക്കാമായിരുന്നു; എന്നിങ്ങനെ പലവുരു ദുഃഖാർത്തനായി പുലമ്പിക്കൊണ്ട് അഞ്ചുപേരും പ്രത്യേകിച്ച് യുധിഷ്ഠിരൻ വളരെയേറെ സങ്കടപ്പെട്ടു. പിറ്റേന്ന് തന്നെ കർണ്ണനുവേണ്ടി പാണ്ഡവർ അഞ്ചുപേരും ചേർന്ന് പിതൃബലി നടത്തി. അതിനുശേഷം അവന്റെ പുത്രന്മാർക്കും വേണ്ട തർപ്പണപൂജകൾ നടത്തി. തുടർന്ന് പാണ്ഡവർ ഹസ്തിനപുരിയിൽ തിരിച്ചെത്തി കർണ്ണന്റെ വിധവയെ കണ്ട് സമാധാനിപ്പിച്ചു. അന്ന് അവിടെ കൂടുതൽ സമയം ചിലവഴിക്കാനും ജ്യേഷ്ഠത്തിയുമായി ദുഃഖത്തിൽ പങ്കുചേരാൻ പാഞ്ചാലിയും സുഭദ്രയും പ്രത്യേകം ശ്രദ്ധചെലുത്തി. എല്ലാവരും കർണ്ണപത്നിയുടെ കാൽക്കൽ നമസ്കരിച്ച് ആശിർവാദം വാങ്ങിയാണ് തങ്ങളുടെ കൊട്ടാരങ്ങളിലേക്ക് തിരിച്ചത്. അന്നുതന്നെ ധൃതരാഷ്ട്രരേയും ഗാന്ധാരിയേയും വിദുരരേയും കണ്ടു വണങ്ങാനും യുധിഷ്ഠിരൻ മറന്നില്ല. === നാരദസംവാദം === കുന്തിയിലൂടെ കർണ്ണ രഹസ്യം മനസ്സിലാക്കിയതുമുതൽ രാജാവ് വളരെയേറെ ദുഃഖാർത്തനായി കാണപ്പെട്ടു. ഈ കാലയളവിൽ നാരദർ ഹസ്തിനപുരിയിൽ എത്തുകയും കർണ്ണന്റെ ജീവിതകഥകളും അവനേറ്റ നിരവധി ശാപകഥകളും രാജാവിനെ ധരിപ്പിച്ചു. ദ്രോണർ അവനു ശിഷ്യത്വം നിരാകരിച്ചപ്പോൾ ദ്രോണരുടെ ഗുരുവായിരുന്ന പരശുരാമന്റെ ശിഷ്യത്വം സ്വീകരിച്ച കർണ്ണന്റെ ധീരതയും, പിന്നീട് പരശുരാമൻ അവൻ ബ്രാഹ്മണനല്ല എന്നു മനസ്സിലാക്കി അവനെ ശപിച്ചതും, ഹോമപശുവിനെ അറിയാതെ കൊലചെയ്കയാൽ അവനേറ്റ അഗ്നിഹോത്രിശാപവും നാരദർ യുധിഷ്ഠിരനോട് വിശദമായി പറയുന്നുണ്ട്. ഇതിനെല്ലാം കാരണം അവനിലടങ്ങിയിരിക്കുന്ന അസുരാംശമാണെന്നു ഇതിലൂടെ നാരദർ മഹാരാജാവിനോട് പറയുന്നു. അഗ്നിഹോത്രിശാപം എപ്പോഴും കർണ്ണനെ അധൈര്യപ്പെടുത്തിയിരുന്നു. പശുവാണെന്നറിയാതെ കൊലചെയ്കയാൽ നീ ആരാണെന്നറിയാതെ നിന്റെയും ശിരസ്സ് അറുക്കപ്പെടും എന്നായിരുന്നു അഗ്നിഹോത്രിശാപം. ==== കർണ്ണന്റെ ധീരത ==== ദുര്യോധനപക്ഷം ചേരാനുണ്ടായ സാഹചര്യവും, അവന്റെ മറ്റു ധീരതനിറഞ്ഞ കഥകളും നാരദർ ഈ സന്ദർഭത്തിൽ വിവരിക്കുന്നതായി ഗ്രന്ഥകാരൻ മഹാഭാരതത്തിൽ ശാന്തിപർവ്വത്തിൽ പറയുന്നുണ്ട്. * '''ദുര്യോധന വിവാഹം''': കലിംഗരാജകുമാരിയുടെ സ്വയവരവേളയിൽ അവൾ ദുര്യോധനനെ വേൾക്കാതെ മുന്നോട്ട് നടന്നതിൽ കോപിച്ച് രാജകുമാരിയെ അവിടെ നിന്നും കടത്തിക്കൊണ്ടുപോരാനും അതെതിർത്ത രാജാക്കന്മാരെയെല്ലാം ഒറ്റക്ക് നേരിട്ട് ദുര്യോധനനെ സഹായിച്ചത് കർണ്ണനായിരുന്നു. ദുര്യോധനനു അവനോട് സ്നേഹാദരവിനുണ്ടായ കാരണങ്ങൾ ഇങ്ങനെ നിരവധിയായിരുന്നു. * '''ജരാസന്ധവിജയം''': കർണ്ണന്റെ യുദ്ധസാമർത്ഥ്യം മനസ്സിലാക്കി മഗധാധിപനായ [[ജരാസന്ധൻ]] അവനെ ദ്വന്ദ്വയുദ്ധത്തിനു വിളിച്ചു. ദ്വന്ദ്വയുദ്ധത്തിൽ പ്രഗദ്ഭനായ ജരാസന്ധനെ കർണ്ണൻ തോല്പിച്ചു. കർണ്ണനിൽ അഭിമാനം പൂണ്ട മഗധാധിപൻ മാലിനി എന്ന നഗരം കർണ്ണനു സമ്മാനിച്ചു. *'''ദേവേന്ദ്ര കപടവേഷം''' : അർജ്ജുനനുവേണ്ടി ദേവേന്ദ്രൻ ബ്രാഹ്മണവേഷത്തിൽ വന്നു കർണ്ണന്റെ ജന്മസിദ്ധമായിരുന്ന കവചകുണ്ഢലങ്ങൾ ദാനം വാങ്ങി. ബ്രാഹ്മണവേഷത്തിൽ വന്നത് ദേവേന്ദ്രനാണെന്നറിഞ്ഞുകൊണ്ടുതന്നെ അദ്ദേഹത്തിനു തന്റെ ശരീരഭാഗമായിരുന്ന കവചകുണ്ഢലങ്ങൾ ദാനം കൊടുത്തു. കർണ്ണന്റെ ദാനമഹിമയാണ് ഇവിടെ കാണിക്കുന്നത്. == രാജ്യാഭിഷേകം == [[File:Draupadi and Pandavas.jpg|170px|thumb|left|രാജ്യാഭിഷേകം]] യുദ്ധാനന്തരം പന്ത്രണ്ടാം ദിവസം പുലയുടെ അശുദ്ധി തീർന്നതിനുശേഷം കുലഗുരുവായ [[ധൗമ്യൻ|ധൗമ്യനെ]] ആചാര്യമര്യാദകളോടെ വിളിച്ചുവരുത്തി അദ്ദേഹത്തിന്റെ അനുവാദത്തോടെ ശുഭമുഹൂർത്തത്തിൽ ഹസ്തിനപുരിയുടെ രാജ്യഭാരം ധർമ്മപുത്രർ ഏറ്റെടുത്തു.<ref>മഹാഭാരതം -- സി. രാജഗോപാലാചാരി -- ഭാരതീയ വിദ്യാഭവൻ ISBN : 9788172763688</ref><ref>ഇന്ത്യയുടെ സാംസ്കാരിക ചരിത്രം (ആംഗലേയം) -- ശിശിർകുമാർ ദാസ്</ref> രാജാഭിഷേകത്തിനുശേഷം കുന്തിദേവിയുടെ അഭ്യർത്ഥനയെ തുടർന്ന് [[കർണ്ണൻ|കർണ്ണന്റെ]] വിധവയെ കണ്ട് ആശ്ലേഷിച്ചു. അവരുടെ എല്ലാ പുത്രന്മാരും യുദ്ധത്തിൽ മരിച്ചിരുന്നു. കർണ്ണപുത്രന്മാരുടെ പത്നിമാരെ ദ്രൗപദി സമാധാനിപ്പിച്ചു. അതിനുശേഷം പരിവാരസമേതം കുരുക്ഷേത്രഭൂമിയിൽ പോയി ശരശയ്യയിൽ കിടന്ന ഭീഷ്മപിതാമഹനെ കണ്ട് ദിവ്യോപദേശങ്ങൾ സ്വീകരിച്ചു. (ഉത്തരായനം തുടങ്ങിയതിനുശേഷം [[ഭീഷ്മർ]] തന്റെ ശരീരം ഉപേക്ഷിച്ചു [[അഷ്ടവസുക്കൾ|അഷ്ടവസുക്കളിൽ]] വിലയം പ്രാപിച്ചു). ഹസ്തിനപുരിയുടെ രാജാവായി അഭിഷേകം നടത്തുമ്പോൾ [[യുധിഷ്ഠിരൻ|ധർമ്മപുത്രർക്ക്]] 72-വയസ്സ് പ്രായം ഉണ്ടായിരുന്നു. രാജ്യാഭിഷേകത്തെത്തുടർന്ന് 36 വർഷങ്ങൾ യുധിഷ്ഠിരൻ ചന്ദ്രവംശത്തിന്റെ ചക്രവർത്തിയായി രാജഭരണം നടത്തി. === അശ്വമേധയാഗം === [[File:Leaf from the Razmnama.jpg|150px|thumb|right|താമ്രാവതിയുദ്ധം (ചിത്രം)]] [[File:Arjuna_is_killed_by_his_son_Babhnu_Vahana_in_battle.jpg|150px|thumb|right|ബഭ്രുവാഹനയുദ്ധം (ചിത്രം)]] കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധം മൂലം കുരുവംശത്തിനു ഉൾപ്പെടെ ഏവർക്കും വന്നുചേർന്ന വലിയ നാശനഷ്ടത്തിനു കാരണക്കാരൻ താനാണെന്നുള്ള ദുഃഖം എപ്പോഴും യുധിഷ്ഠിരനെ ബാധിച്ചിരുന്നു. പല അവസരങ്ങളിലും കുരുക്ഷേത്ര യുദ്ധക്കെടുതികളെപ്പറ്റി അദ്ദേഹം വ്യാകുലപ്പെട്ടു സംസാരിച്ചിരുന്നു. ഇതുമനസ്സിലാക്കി വ്യാസ മഹർഷി അദ്ദേഹത്തെ കാണാൻ ഹസ്തിനപുരിയിലെത്തി. അദ്ദേഹം പല ഉപദേശങ്ങളും പാണ്ഡവർക്ക് നൽകി. തുടർന്ന് യുധിഷ്ഠിരന്റെ മനസ്സിനെ ബാധിച്ച പാപഭാരം മാറ്റുവാനായി [[അശ്വമേധയാഗം]] നടത്താൻ നിർദ്ദേശിച്ചു. കൃഷ്ണനും ഇതുതന്നെ അദ്ദേഹത്തോട് ഉപദേശിച്ചു. ഇരുവരുടേയും നിർദ്ദേശാനുസരണയോടെ യുധിഷ്ഠിരൻ അശ്വമേധയാഗം നടത്തി. ഇതിനുള്ള ധനം കൃഷ്ണനിർദ്ദേശത്താൽ ഹിമാലയത്തിൽ നിന്നും കണ്ടെടുക്കുകയായിരുന്നു. അശ്വപ്രയാണത്തിനനുഗമിച്ചത് പാർത്ഥനായിരുന്നു. സിന്ധുരാജ്യത്ത് അശ്വം എത്തിയതിനെത്തുടർന്ന് ജയദ്രഥന്റെ പുത്രനായ [[സുരഥൻ]] അർജ്ജുനബാണങ്ങളെ ഭയന്ന് ഹൃദയം പൊട്ടി മരിച്ചു. ഇതറിഞ്ഞ് വളരെ സങ്കടപ്പെട്ട് [[ദുശ്ശള]] അനുജനായ അർജ്ജുനനെ വന്നുകണ്ടു. ജ്യേഷ്ഠത്തിയുടെ ആശിർവാദങ്ങളോടെ അർജ്ജുനൻ അശ്വപ്രയാണം വീണ്ടും തുടർന്നു. (ദുശ്ശളയും സുരഥന്റെ പത്നിയും അവരുടെ കൈക്കുഞ്ഞായിരുന്ന പുത്രനും പിന്നീട് യുധിഷ്ഠിരന്റെ അശ്വമേധയാഗത്തിൽ പങ്കെടുക്കാൻ എത്തിയിരുന്നു). ==== താമ്രാവതി ==== താമ്രാവതിയിലെ രാജാവായിരുന്ന [[മയൂരധ്വജൻ]] ഈ അവസരത്തിൽ അശ്വമേധയാഗം നടത്താൻ തീരുമാനിക്കുകയും യാഗദീക്ഷയെത്തുടർന്ന് അദ്ദേഹത്തിന്റെ പുത്രൻ താമ്രധ്വജൻ അശ്വപ്രയാണത്തിനു അനുഗമിച്ചു. ഇതു കുതിരകളും താമ്രാവതിക്കടുത്ത് വെച്ച് കണ്ടുമുട്ടുകയും തുടർന്ന് യുദ്ധത്തിലേക്ക് എത്തിച്ചേരുകയും ചെയ്തു. അവസാനം താമ്രധജൻ യുധിഷ്ഠിരന്റെ രാജത്വം അംഗീകരിക്കുകയും യുദ്ധം അവസാനിപ്പിക്കുകയും ചെയ്തു. ==== മണലൂർ ==== അർജ്ജുനന്റെ പത്നിയായ ചിത്രാംഗദയുടെ രാജ്യമായിരുന്നു മണലൂർ. യുദ്ധാനന്തരം ജീവിച്ചിരുന്ന ഏക പാണ്ഡവപുത്രനായ ബഭ്രുവാഹനനായിരുന്നു അവിടുത്തെ രാജാവ്. ബഭ്രുവാഹനൻ അശ്വത്തെ പിടിച്ചുകെട്ടുകയും തുടർന്നുണ്ടായ യുദ്ധത്തിൽ അർജ്ജുനൻ മോഹലാസ്യപ്പെട്ട് വീഴുകയും ചെയ്തു. പാർത്ഥനു പുത്രന്റെ മുൻപിൽ തോൽവി സംഭവിച്ചപ്പോഴും, ബഭ്രുവാഹനൻ തന്റെ വലിയച്ഛന്റെ രാജത്വം അംഗീകരിച്ച് അദ്ദേഹത്തിനു കപ്പം കൊടുത്ത് അശ്വത്തെ വണങ്ങി യാഗത്തിൽ പങ്കെടുത്തു. == യുദ്ധസമയത്തെ പാണ്ഡവരുടെ പ്രായം == യുദ്ധസമയത്ത് [[യുധിഷ്ഠിരൻ|ധർമ്മപുത്രർക്ക്]] 72 വയസ്സുണ്ടായിരുന്നുവെന്നു ഗ്രന്ഥകാരൻ മഹാഭാരതത്തിൽ എഴുതിയിരിക്കുന്നു. ഭീമസേനനു 71-ഉം, അർജ്ജുനനും 70-ഉം, നകുല-സഹദേവന്മാർക്കു 69 വയസ്സു വീതവുമുണ്ടായിരുന്നു. ശ്രീകൃഷ്ണനു അർജ്ജുനനിലും 6-മാസത്തെ പ്രായകൂടുതലായിരുന്നുവെന്നു ഗ്രന്ഥകാരൻ ഭാഗവതത്തിലും മഹാഭാരതത്തിലും പറയുന്നുണ്ട്. കൗരവാദികൾ നൂറുപേരും അർജ്ജുനനിൽ മൂത്തതും ഭീമനിൽ ഇളയവരുമാണ്. 72-ആം വയസ്സിൽ ഹസ്തിനപുരിയിൽ ചന്ദ്രവംശത്തിന്റെ രാജാവായി ധൗമ്യനാൽ അഭിഷിക്തനായ യുധിഷ്ഠിരൻ ത്തുടർന്ന് 36 വർഷം രാജ്യം ഭരിച്ചു.<ref>മഹാഭാരതം -- ഡോ.പിഎസ്.നായർ -- വിദ്യാരംഭം പബ്ലിഷേസ്, ആലപ്പുഴ</ref>. അതിനുശേഷം പൗത്രനായ [[പരീക്ഷിത്|പരീക്ഷിത്തിനെ]] രാജാവായി അഭിഷേകം നടത്തി പാണ്ഡവർ വനവാസം സ്വീകരിച്ചു. == അവലംബം == {{Reflist|2}} === കുറിപ്പുകൾ === {{Reflist|group="N"}} {{കുറിപ്പ്|൧|'''നിഷ്പക്ഷ രാജ്യങ്ങൾ :''' കേകേയം, ദ്വാരക, മഥുര, വിദർഭ, മഗധ രാജ്യങ്ങൾ രണ്ടു കൂട്ടരോടും ശത്രുതയില്ലാതെ യുദ്ധത്തിൽ പങ്കെടുത്തു. <big>കേകേയ സൈന്യം :</big>രണ്ടു കൂട്ടത്തിലും യുദ്ധം ചെയ്തു; <big>ദ്വാരക സൈന്യം :</big>കൃതവർമ്മാവിന്റെ നേതൃത്വത്തിൽ ഒരു സൈന്യവ്യൂഹം കൗരവപക്ഷത്തും, ഭഗവാൻ കൃഷ്ണൻ പാണ്ഡവ പക്ഷത്തും, മറ്റു ചിലർ നിഷ്പക്ഷമായും നിന്നു; <big>മഥുര സൈന്യം :</big>ഉഗ്രസേന നിർദ്ദേശത്താൽ പ്രധാന സൈന്യവ്യൂഹം പാണ്ഡവപക്ഷത്തും കുറച്ചുപേർ കൃതവർമ്മാവിനൊപ്പവും യുദ്ധം ചെയ്തു. <big>വിദർഭ സൈന്യം :</big>രുക്മിണിയുടെ സഹോദരനായ രുഗ്മി രാജകുമാരൻ ഒരു സൈന്യവ്യൂഹവുമായി കൗരവപക്ഷത്തും പിതാവായ വിദർഭൻ തന്റെ സൈന്യത്തിന്റെ പ്രധാന ഭാഗത്തെ പാണ്ഡവർക്കായി അയച്ചു കൊടുത്തു.<big> മഗധ സൈന്യം :</big>ജരാസന്ധന്റെ മരണത്തിനുശേഷം അദ്ദേഹത്തിന്റെ പുത്രന്മാർ പാണ്ഡവരുമായി സൗഖ്യമായിരുന്നു. മഗധ രാജകുമാരൻ തന്റെ കീഴിലുള്ള സൈന്യവുമായി പാണ്ഡവപക്ഷത്തു ചേർന്നു യുദ്ധം ചെയ്തു. ജരാസന്ധന്റെ പുത്രിമാർ വിവാഹം ചെയ്തിരുന്നത് കംസനെയായിരുന്നു. അതിനാൽ അവരുടെ ബന്ധുജനങ്ങൾ കൗരവപക്ഷത്തും ചേർന്നു യുദ്ധത്തിൽ ഏർപ്പെട്ടു.}} === സംഗ്രഹ ഗ്രന്ഥങ്ങൾ === * മഹാഭാരതം -- തുഞ്ചത്ത് രാമാനുജൻ എഴുത്തച്ഛൻ -- മാതൃഭൂമി പ്രസിദ്ധീകരണം, കോഴിക്കോട് * മഹാഭാരതം -- ഡോ.പി.എസ്. നായർ -- വിദ്യാരംഭം പ്രസിദ്ധീകരണം, ആലപ്പുഴ * വ്യാസ മഹാഭാരതം -- ആംഗലേയ പരിഭാഷ -- കിസാരി മോഹൻ ഗാംഗുലി * മഹാഭാരതം (ആംഗലേയം) -- സി. രാജഗോപാലാചാരി -- ഭാരതീയ വിദ്യാഭവൻ * ശ്രീമദ് ഭഗവദ്ഗീത -- എം.എസ്. ചന്ദ്രശേഖരവാര്യർ : പരിഭാഷ -- ഡി.സി.ബുക്സ് പ്രസിദ്ധീകരണം, കോട്ടയം * വിദുര നീതി -- ആംഗലേയ പരിഭാഷ -- കിസാരി മോഹൻ ഗാംഗുലി * പ്രാചീന ഇന്ത്യ -- ആർ.എസ്. ശർമ്മ -- ഡി.സി. ബുക്സ്, കോട്ടയം * ഋഗ്വേദ സംഹിത (ആംഗലേയം) -- ഫെഡ്റിക് മാക്സ് മുള്ളർ * ഇന്ത്യയുടെ സാംസ്കാരിക ചരിത്രം (ആംഗലേയം) -- ശിശിർകുമാർ ദാസ് * മഹാഭാരതം (ആംഗലേയം) -- ദി ഗ്രേറ്റെസ്റ്റ് സ്പിരിച്യുൽ എപിക് ഓഫ് ആൾ ദി ടൈം -- കൃഷ്ണ ധർമ്മ -- ടോർച്ച് ലൈറ്റ് പബ്ലിഷിംഗ് * ശ്രീ മഹാഭാഗവതം മൂലകൃതി (മലയാള വ്യാഖ്യാന സഹിതം) * മഹാഭാഗവതം -- ഡോ.പി.എസ്സ് നായർ -- വിദ്യാരംഭം പ്രസിദ്ധീകരണം, ആലപ്പുഴ * ദേവീമഹാഭാഗവതം -- ഡോ.പി.എസ്സ് നായർ -- വിദ്യാരംഭം പ്രസിദ്ധീകരണം, ആലപ്പുഴ == യുദ്ധത്തിലെ പതിനെട്ടിന്റെ പ്രത്യേകതകൾ == {{Commons category|Mahabharata}} {| class="wikitable" width="69%" border="1" cellpadding="5" cellspacing="0" align="centre" |- | style="background:#C2ECBB;" | പതിനെട്ടുദിവസങ്ങൾ || style="background:#C2ECBB;" | കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധം നീണ്ടുനിന്നത് പതിനെട്ട് ദിവസങ്ങളാണ് |- | style="background:#C2ECBB;" | പതിനെട്ടദ്ധ്യായങ്ങൾ || style="background:#C2ECBB;" | [[ഭഗവദ്ഗീത|ഭഗവദ്ഗീതയിൽ]] പതിനെട്ട് അദ്ധ്യായങ്ങളുണ്ട് |- | style="background:#C2ECBB;" | പതിനെട്ടക്ഷൗഹിണി || style="background:#C2ECBB;" | ഇരുപക്ഷത്തുമായി പതിനെട്ട് [[അക്ഷൗഹിണി]] സൈന്യം യുദ്ധത്തിൽ പങ്കെടുത്തു |- | style="background:#C2ECBB;" | പതിനെട്ടുപസൈന്യാധിപർ || style="background:#C2ECBB;" | ഇരുസേനയിലുമായി പതിനെട്ട് [[സൈന്യാധിപൻ|ഉപസൈന്യാധിപന്മാർ]] ഉണ്ടായിരുന്നു |- | style="background:#C2ECBB;" | പതിനെട്ടുവ്യൂഹങ്ങൾ || style="background:#C2ECBB;" | കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധത്തിൽ പതിനെട്ട് [[ചക്രവ്യൂഹം|സേനാവ്യൂഹങ്ങൾ]] ഉപയോഗിച്ചു |- | style="background:#C2ECBB;" | പതിനെട്ടുനിയമങ്ങൾ || style="background:#C2ECBB;" | യുദ്ധം അനുശാസിച്ച [[നിയമം|നിയമങ്ങൾ]] പതിനെട്ട് ആയിരുന്നു |- | style="background:#C2ECBB;" | പതിനെട്ടുപാണ്ഡവർ || style="background:#C2ECBB;" | [[പാണ്ഡവർ|പാണ്ഡവരും]] അവരുടെ പുത്രന്മാരുമായി പതിനെട്ട് പേരായിരുന്നു |- | style="background:#C2ECBB;" | പതിനെട്ടുപർവ്വങ്ങൾ || style="background:#C2ECBB;" | [[വ്യാസൻ|വ്യാസ]] രചിത [[മഹാഭാരതം|മഹാഭാരതത്തിൽ]] പതിനെട്ട് പർവ്വങ്ങൾ ഉൾക്കൊള്ളുന്നു |} {{Mahabharata}} [[വർഗ്ഗം:പുരാണത്തിലെ യുദ്ധങ്ങൾ]] [[വർഗ്ഗം:കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധം]] d90809kdy8cy1hi6upz8gyqrd6nk6vp 4546958 4546957 2025-07-09T08:16:33Z Archangelgambit 183400 /* മഹാഭാരതം (കാവ്യം) */ 4546958 wikitext text/x-wiki {{Prettyurl|Kurukshetra War}} {{Infobox military conflict |conflict=<big>കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധം</big><br />(മഹാഭാരതയുദ്ധം) |image=[[Image:Kurukshetra.jpg|300px]] |caption=കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധഭൂമി:ചിത്രകാരന്റെ ഭാവനയിൽ |date=''':''' കൃത്യമായ കാലഘട്ടം ലഭ്യമല്ല<br />(ബി.സി.6000 – ബി.സി.3000) <ref>Yogananda, Paramahansa (2007). [Diamond Pocket Books (P) Ltd God Talks With Arjuna]. Diamond Pocket Books (P) Ltd. p. xxi. ISBN 9788189535018. "the dates proposed for the Kurukshetra war range from as early as 6000 BC to as recently as 500 BC''</ref><br />18 ദിവസങ്ങൾ നീണ്ടുനിന്നു |place=''':''' [[കുരുക്ഷേത്രം|കുരുക്ഷേത്ര]], [[ഹരിയാന]], [[ഇന്ത്യ]]<ref>ഇന്ത്യയുടെ സാംസ്കാരിക ചരിത്രം -- ശിശിർകുമാർ ദാസ് ISBN 978-8172017989</ref><br />[[കുരുക്ഷേത്ര|Coordinates: 29°59′00″N 76°49′00″E]] |territory= |result=''':''' -ഇരുപക്ഷത്തും കനത്ത ആൾനാശത്തോടെയുള്ള പാണ്ഡവ വിജയം.<br /> -[[യുധിഷ്ഠിരൻ]] ഹസ്തിനപുരിയുടെ ചക്രവർത്തിയായി സ്ഥാനാരോഹിതനായി.<br /> -ധൃതരാഷ്ട്രരുടെ നിഷ്കാസനം.<br /> -ചേദി, സിന്ധു ,അംഗം, പാഞ്ചാലം,മത്സ്യം,കലിംഗം, ത്രിഗർത്തം, ഗാന്ധാരം തുടങ്ങിയവടക്കമുള്ള രാജ്യങ്ങളിൽ അവകാശപ്രശ്നങ്ങൾ. |combatant1=[[പാണ്ഡവർ]]'''<br />, [[പാഞ്ചാലം]], [[കാശി]], [[മത്സ്യം]], [[ചേദി]], [[പാണ്ഡ്യം]], [[മഗധ]], [[കേകേയം]], [[ദ്വാരക]], [[മഥുര]], [[വിദർഭ]]{{സൂചിക|൧}} |combatant2=[[കൗരവർ]]'''<br />[[ഹസ്തിനപുരി]], [[അംഗം]], [[സിന്ധു]], [[അവന്തി]], [[മാഹിഷ്മതി]], [[ഗാന്ധാരം]], [[മാദ്രം]], [[കാംബോജം]],[[ത്രിഗർത്തം]], [[പ്രാഗ്ജ്യോതിഷം]], [[കലിംഗം]], [[കേകേയം]], [[ദ്വാരക]], [[മഥുര]], [[വാൽഹികം]]{{സൂചിക|൧}} |commander1=[[ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ]]( സർവ്വ സൈന്യാധിപൻ 1-18 ദിവസങ്ങൾ) <br>അർജ്ജുനൻ<br>ഭീമൻ<br>യുധിഷ്ഠിരൻ<br> നകുലൻ<br>സഹദേവൻ<br>ദ്രുപദൻ<br>വിരാടൻ<br>സാത്യകി<br>അഭിമന്യു<br> ഘടോൽകചൻ<br>ശ്രീകൃഷ്ണൻ |commander2=[[ഭീഷ്മർ]](1-10ദിവസങ്ങൾ) <br>[[ദ്രോണർ]](11-15 ദിവസങ്ങൾ)<br>[[കർണ്ണൻ]](16-17 ദിവസങ്ങൾ)<br>[[ശല്യർ]](ദിവസം 18)<br>[[അശ്വത്ഥാമാവ്]](ദിവസം 18) <br>ദുര്യോധനൻ<br>ദുശ്ശാസനൻ<br>ശകുനി<br>കൃപർ<br>ഭഗദത്തൻ<br>ബഹ്ലികൻ<br>വികർണൻ<br>അലമ്പുഷൻ<br>ഭൂരിശ്രവസ്സ്<br>കൃതവർമാവ് |strength1=[[7 (അക്കം)|7]] [[അക്ഷൗഹിണി|അക്ഷൗഹിണികൾ]]'''<br>[[ആന]]= 153,090<br />[[രഥം]]= 153,090<br />[[കുതിര]]= 459,270<br />കാലാൾ= 765,450<br />(1,530,900 സൈന്യം) |strength2=[[11 (സംഖ്യ)|11]] [[അക്ഷൗഹിണി|അക്ഷൗഹിണികൾ]]'''<br>[[ആന]]= 240,570<br />[[രഥം]]= 240,570<br />[[കുതിര]]= 721,710<br />കാലാൾ=1,202,850<br />(2,405,700 സൈന്യം) |casualties1=എട്ടുപേർ ഒഴിച്ച് എല്ലാവരും<br />([[പാണ്ഡവർ|പഞ്ചപാണ്ഡവർ]], [[ശ്രീകൃഷ്ണൻ]], [[സാത്യകി]], [[യുയുത്സു]]) |casualties2=മൂന്നുപേർ ഒഴിച്ച് എല്ലാവരും<br />([[അശ്വത്ഥാമാവ്]], [[കൃപർ]], [[കൃതവർമ്മാവ്]]) }} [[ഇന്ത്യ|ഇന്ത്യൻ]] [[ഇതിഹാസം|ഇതിഹാസമായ]] [[മഹാഭാരതം|മഹാഭാരതത്തിൽ‌]] വർണിച്ചിരിക്കുന്ന യുദ്ധമാണ് '''കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധം'''. [[ചന്ദ്രവംശം|ചന്ദ്രവംശജനായ]] കുരുവിൻ്റെ വംശത്തിൽപ്പെട്ട ഹസ്തിനപുരത്തിൻ്റെ രാജാവ് [[ധൃതരാഷ്ട്രർ|ധൃതരാഷ്ട്രരുടെ]] പുത്രന്മാരും ([[കൗരവർ]]), അദ്ദേഹത്തിന്റെ അനുജൻ [[പാണ്ഡു|പാണ്ഡുവിന്റെ]] പുത്രന്മാരും ([[പാണ്ഡവർ]]) ഇരുകൂട്ടരുടെയും സഖ്യകക്ഷികളും മുഖ്യ എതിരാളികളായി ഈ യുദ്ധത്തിൽ പോരടിച്ചു. ഇപ്പോഴുള്ള [[ഹരിയാന|ഹരിയാനയിലെ]] [[കുരുക്ഷേത്രം|കുരുക്ഷേത്ര]] എന്ന സ്ഥലത്തുവെച്ചു നടന്നതിനാൽ കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധം എന്നറിയപ്പെട്ടു.<ref>{{Cite web |url=http://kurukshetra.nic.in/history/history.htm |title=ആർക്കൈവ് പകർപ്പ് |access-date=2011-09-05 |archive-date=2012-03-11 |archive-url=https://web.archive.org/web/20120311042020/http://kurukshetra.nic.in/history/history.htm |url-status=dead }}</ref>. ഇതിഹാസത്തിൽ കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധം പതിനെട്ട് ദിവസങ്ങൾ നീണ്ടു നിന്നതായി പറയുന്നു. യുദ്ധത്തിൽ ഇരുപക്ഷത്തുമായി പതിനെട്ട് [[അക്ഷൗഹിണി|അക്ഷൗഹിണികൾ]] പങ്കെടുത്തു നാമാവശേഷമായി. പാണ്ഡവപക്ഷത്ത് ഏഴ് അക്ഷൗഹിണി പടസമൂഹങ്ങൾക്ക് സർവ്വസേനാധിപതിയായി പാഞ്ചാല രാജകുമാരനായ [[ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ|ധൃഷ്ടദ്യുമ്നനും]], കൗരവരുടെ പതിനൊന്ന് അക്ഷൗഹിണി പടയുടെ സർവ്വസേനാധിപതിയായി [[ഭീഷ്മർ|ഭീഷ്മരും]] യുദ്ധം നയിച്ചു. ഒരാൾ '''അഗ്നിയിൽ നിന്നും''', മറ്റൊരാൾ '''ജലത്തിൽ നിന്നും''' ജനിച്ചവരായിരുന്നു എന്നാണ് സങ്കല്പം. [[ഭീഷ്മർ]] [[മഹാഭാരതം|മഹാഭാരതയുദ്ധത്തിൽ]] ആദ്യ പത്തു ദിവസങ്ങൾ സർവ്വസേനാധിപതിയായും, ഭീഷ്മരുടെ ശരശയ്യയെത്തുടർന്ന് അടുത്ത അഞ്ചു ദിനങ്ങൾ ആചാര്യനായ [[ദ്രോണർ|ദ്രോണരും]], അദ്ദേഹത്തിന്റെ മരണശേഷം തുടർന്നുള്ള രണ്ടു ദിവസങ്ങൾ അംഗാധിപതിയായ [[കർണ്ണൻ|കർണ്ണനും]], അവസാനദിവസമായ പതിനെട്ടാം നാൾ മാദ്രേശൻ [[ശല്യർ|ശല്യരും]] കൗരവർക്കുവേണ്ടി സർവ്വസൈന്യാധിപതിയായി. പതിനെട്ടാം നാൾ രാത്രിയിൽ [[അശ്വത്ഥാമാവ്|അശ്വത്ഥാമാവിനെ]] സർവ്വസേനാധിപതിയായി മരണശയ്യയിൽ കിടന്ന [[ദുര്യോധനൻ]] വാഴിച്ചു. അരദിവസത്തേക്ക് [[അശ്വത്ഥാമാവ്|ദ്രൗണിയും]] കൗരവർക്കുവേണ്ടി യുദ്ധം നയിച്ചു. == ചരിത്രരേഖകൾ == [[File:Brahma Sarovar.JPG|170px|thumb|left|[[കുരുക്ഷേത്ര|കുരുക്ഷേത്രയിലെ]] ബ്രഹ്മസരോവരം]] [[വ്യാസൻ|വ്യാസരചിതമായ]] [[മഹാഭാരതം|മഹാഭാരതത്തിലെ]] പ്രധാന പ്രതിപാദ്യവിഷയമായ കുരുക്ഷേത്ര യുദ്ധം നടന്ന കാലഘട്ടത്തെക്കുറിച്ച് പല ചരിത്രകാരന്മാരും വിവിധ അഭിപ്രായങ്ങൾ രേഖപ്പെടുത്തിയിരിക്കുന്നു. പ്രസിദ്ധ ചരിത്രകാരനായ ബ്രിട്ടീഷ് വംശജൻ ആർതർ ലെവലിൻ ബാഷത്തിന്റെ (1914-1985) അഭിപ്രായമനുസരിച്ച് കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധം നടന്നത് [[അയോയുഗം|അയോയുഗത്തിൽ]] ബി.സി. 10-ആം നൂറ്റാണ്ടിലാണ്.<ref>Professor A.L. Basham, My Guruji and Problems and Perspectives of Ancient Indian History and Culture, -- Sachindra Kumar Maity -- Abhinav Publications, India</ref>. മറ്റൊരു ചരിത്രകാരനും ഹാർവാഡ് സർവ്വകലാശാലയിലെ പ്രസിദ്ധ സംസ്കൃത പണ്ഡിതനുമായ ഡച്ച് വംശജൻ മൈക്കിൾ വിറ്റ്സെലിന്റെ അഭിപ്രായത്തിൽ യുദ്ധം നടന്നത് വേദകാലഘട്ടത്തിൽ [[അയോയുഗം|അയോയുഗത്തിൽ]] ബി.സി. 1200 - ബി.സി. 800നും ഇടയ്ക്കാണ്.<ref>M. Witzel, Early Sanskritization: Origin and Development of the Kuru state, EJVS vol.1 no.4 (1995); also in B. Kölver (ed.), Recht, Staat und Verwaltung im klassischen Indien. The state, the Law, and Administration in Classical India, München, R. Oldenbourg, 1997, p.27-52</ref>. മഹാഭാരതയുദ്ധത്തിനുശേഷം 36 വർഷങ്ങൾ കഴിഞ്ഞ് കലിയുഗം ആരംഭിച്ചുവെന്നാണു് മഹാഭാരതത്തിലെ ഐതിഹ്യം <ref>മഹാഭാരതം -- തുഞ്ചത്ത് രാമാനുജൻ എഴുത്തച്ഛൻ -- മാതൃഭൂമി പബ്ലീഷേഷ്സ്</ref>. ക്രി.വർഷം 476-ൽ ജനിച്ച പുരാതന [[ഭാരതം|ഭാരതത്തിലെ]] മികച്ച ഗണിതശാസ്ത്രജ്ഞനും, ജ്യോതിശാസ്ത്രജ്ഞനും ആയിരുന്ന [[ആര്യഭടൻ|ആര്യഭട്ടന്റെ]] നിഗമനത്തിൽ കലിയുഗം ആരംഭിച്ചിട്ട് ക്രി.വർഷം 2000-ൽ 5102 വർഷങ്ങൾ കഴിഞ്ഞു. അദ്ദേഹം പറയുന്നതിങ്ങനെ; "കലിവർഷം 3601-ൽ 23 വയസ്സ് പ്രായം അദ്ദേഹത്തിനുണ്ടായിരുന്നു. അതനുസരിച്ച് ബി.സി. 3139-ലാണ് കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധം നടന്നത്.<ref>http://www.thevedicfoundation.org/bhartiya_history/mahabharat.htm</ref> ജർമൻ തത്ത്വശാസ്ത്രജൻ [[മാക്സ് മുള്ളർ|ഫെഡ്റിക് മാക്സ് മുള്ളറിന്റെ]] (1823-1900) അഭിപ്രായത്തിൽ ഋഗ്വേദസംഹിതകളുടെ രചന നടന്നതും [[വേദ കാലഘട്ടം|വേദ കാലഘട്ടത്തിൽ]] ബി.സി. 1700 - ബി.സി. 1100 കളിലാണെന്ന് അവകാശപ്പെടുന്നു <ref>Rig-Veda-Samhita : The Sacred Hymns of the Brahmans -- Friedrich M. Mueller (ഫെഡ്റിക് മാക്സ് മുള്ളർ)</ref><ref>പ്രാചീന ഇന്ത്യ -- ISBN : 9788126417544 -- ആർ.എസ്. ശർമ്മ -- ഡി.സി. ബുക്സ്, കോട്ടയം</ref>. == മഹാഭാരതം (കാവ്യം) == [[പ്രമാണം:Vyasa and Ganesa.jpg|right|thumb|170px|ഇതിഹാസരചന: വ്യാസനും ഗണപതിയും (ചിത്രം)]] കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധം പ്രതിപാദിച്ചിരിക്കുന്നത് [[ഇന്ത്യ|ഇന്ത്യയിലെ]] [[ഇതിഹാസം|ഇതിഹാസങ്ങളിൽ]] ഒന്നായ [[വ്യാസൻ|വ്യാസരചിതമായ]] [[മഹാഭാരതം|മഹാഭാരതത്തിലെ]] ആറു മുതൽ പത്തുവരെയുള്ള പർവ്വങ്ങളിലായാണ് <ref>ഭീമസേനൻ -- കുലപതി കെ.എം. മുൻഷി -- ഡി.സി. ബുക്സ്, കോട്ടയം</ref>. ചില പണ്ഡിതന്മാരുടെ അഭിപ്രായത്തിൽ 3800 വർഷം മുൻപാണ്‌ വ്യാസൻ ജീവിച്ചിരുന്നത്. തന്റെ പുത്രന്മാരുടേയും പൗത്രന്മാരുടേയും അവരുടെ പുത്രന്മാരുടേയും ബന്ധുജനങ്ങലുടേയും കഥയിൽ തന്നെയും ഉൾപ്പെടുത്തി. അദ്ദേഹം പറഞ്ഞു കൊടുക്കുന്നതനുസരിച്ച്‌ [[ശ്രീ ഗണപതി]] അതു എഴുതി സൂക്ഷിച്ചു എന്നാണ് മഹാഭാരതത്തിന്റെ ഐതിഹ്യം. ആകാരണത്താൽ വ്യാസൻ ഒരേസമയം രചയിതാവും, കഥാപാത്രവും, കഥയിലെ സാക്ഷിയുമായി മാറി. വേദകാലത്തെ ഒരു പ്രധാന ഋഷികുടുംബാംഗമായ വസിഷ്ഠമഹർഷിയുടെ പുത്രനായ പരാശരമുനിക്ക് ഒരു മുക്കുവസ്ത്രീയായ സത്യവതിയിൽ ഉണ്ടായ പുത്രനാണ്‌ വ്യാസൻ എന്ന ദ്വൈപായനൻ. അമ്മയെപ്പോലെ തന്നെ കറുത്തനിറമായതിനാലും ദ്വീപിൽ വച്ച് ജനിച്ചതിനാലും കൃഷ്ണദ്വൈപായനൻ എന്നും അറിയപ്പെട്ടു. ചെറുപ്പത്തിലേ തന്നെ സന്ന്യാസം സ്വീകരിച്ചെങ്കിലും അദ്ദേഹത്തിനു ശ്രീശുകൻ എന്ന ഒരു പുത്രനുണ്ടായിരുന്നതായി പുരാണങ്ങൾ ഘോഷിക്കുന്നു. ദ്വൈപായനൻ തന്റെ യൗവനകാലത്തുതന്നെ അവശേഷിച്ചിരുന്ന വേദമന്ത്രങ്ങൾ എല്ലാം ശേഖരിച്ച് അവക്ക് രൂപവും ഉച്ചാരണരീതിയും സ്ഥാപിച്ചു. ആ രീതിയിലാണ്‌ അവ ഇന്നും അറിയപ്പെടുന്നത് എന്നു കരുതുന്നു. ഇതുമൂലം ജനങ്ങൾ അദ്ദേഹത്തെ ആദരപൂർവ്വം വേദവ്യാസൻ എന്ന് വിളിച്ചുപോന്നു. ചരിത്രകാരന്മാരുടെ അഭിപ്രായത്തിൽ മൂന്ന് ഘട്ടങ്ങളിലൂടെയാണ് മഹാഭാരതം ഇന്നുകാണുന്ന രൂപത്തിലെത്തിയത്. അതിലെ ആദ്യഘട്ടം മൂലകൃതിയുടെ രചനയിൽ നിന്നും തുടങ്ങുന്നു. രണ്ട് കുലങ്ങൾ -- കൗരവരും, പാണ്ഡവരും -- തമ്മിലുള്ള കലഹവും അതിനെത്തുടർന്നുള്ള മഹായുദ്ധവുമാണ് മഹാഭാരത ഇതിവൃത്തം. വളരെക്കാലം ഇവർ തമ്മിൽ വഴക്കിടുകയും അവസാനം ഒരു ജനതയായി മാറുകയും ചെയ്തുവെന്ന് ഭാരതത്തിൽ എഴുതിയിരിക്കുന്നതായിരുന്നു [[ജയം (വ്യാസകാവ്യം)|ജയം]] എന്ന മഹാഭാരതത്തിന്റെ ആദ്യരൂപം. പാണ്ഡവരുടെ ജയം എന്നതാവാം ഈ ഗ്രന്ഥത്തിനു ഇത്തരമൊരു പേരുവരാൻ കാരണം.<ref>ജയ്: ആൻ ഇലുസ്റ്റ്രേറ്റഡ് റിറ്റേലിംഗ് ഓഫ് ദ മഹാഭാരത് -- ദേവദത്ത് പഠ്നായിക് -- പെൻഗിൻ ബുക്സ്</ref> മൂലകൃതിയിൽ ബ്രഹ്മാവിനാണ് ഈശ്വരസങ്കല്പം. യുദ്ധഗാനങ്ങളെല്ലാം പിൽക്കാലത്ത് ക്രോഡീകരിച്ച് വ്യാസൻ ഗ്രന്ഥം രചിച്ചു എന്നതിനാൽ തന്നെ എഴുത്തുസമ്പ്രദായം കണ്ടുപിടിക്കപ്പെട്ടതിനുശേഷമാവണം ഇത് എന്ന് അനുമാനിക്കാം. === സൂതപൗരാണികൻ === [[പ്രമാണം:00001 Ugrasrava and Saunaka.jpg|right|thumb|170px|നൈമിശാരണ്യം: സൂതനും ശൗനകാദികളും (ചിത്രം)]] [[കലിയുഗം|കലിയുഗാരംഭത്തിൽ]] [[ഗോമ്‌തീ നദി|ഗോമദീനദിക്കരയിൽ]] [[നൈമിശാരണ്യം]] എന്ന സ്ഥലത്തുവെച്ച് പന്ത്രണ്ട് വർഷംകൊണ്ടവസാനിക്കുന്ന ഒരു മഹായജ്ഞം [[ശൗനകൻ|ശൗനകാദിമുനികൾ]] ആരംഭിച്ചു. [[ബ്രഹ്മാവ്|ബ്രഹ്മപുത്രനായ]] [[ഭൃഗു|ഭൃഗുമുനിയുടെ]] പുത്രനായ [[ച്യവനൻ|ച്യവനമഹർഷിയുടെ]] പുത്രനായ [[പ്രമതി|പ്രമതിക്ക്]] [[അപ്സരസ്സ്|ഘൃതാചി]] എന്ന [[അപ്സരസ്സ്|അപ്സരസ്ത്രീയിൽ]] രുരു, ശുനകൻ എന്നീരണ്ടു പുത്രന്മാർ ജനിച്ചു. അവരിൽ ശുനകന്റെ പുത്രനാണ് [[ശൗനകൻ|ശൗനകമഹർഷി]]. യാഗത്തിൽ പങ്കെടുക്കാൻ ലോമഹർഷസുതന്റെ പുത്രനായ [[ഉഗ്രശ്രവസ്സ്]] എന്ന സൂതപൗരാണികനും<ref>ബ്രാഹ്മണവനിതയിൽ ക്ഷത്രിയനുണ്ടാവുന്ന പുത്രനെയാണ് സൂതൻ എന്നു വിളിക്കുന്നത്.</ref> എത്തി. വ്യാസശിഷ്യനായിരുന്ന അദ്ദേഹം ഒരിക്കൽ കേട്ടത് അതേപടി മറ്റുള്ളവരെ പറഞ്ഞുകേൾപ്പിക്കാനുള്ള കഴിവുണ്ടായിരുന്നതിനാൽ ഉഗ്രശ്രവസ്സ് എന്നറിയപ്പെട്ടു. [[പരീക്ഷിത്ത്|പരീക്ഷിത്]] മഹാരാജാവ് [[തക്ഷകൻ|തക്ഷദംശത്തെ]] തുടർന്നു മരിക്കുകയും ആ വൈരാഗ്യത്തിൽ അദ്ദേഹത്തിന്റെ പുത്രൻ ജനമേജയൻ [[സർപ്പസത്രയാഗം]] നടത്തുകയും ചെയ്തു.<ref>http://www.sacred-texts.com/hin/m01/m01055.htm മഹാഭാരതം -- അസ്തികചരിത്രം</ref><ref>http://www.shvoong.com/humanities/1758029-astika-maharaj-ankur-bhadauria/ {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20101103045249/http://www.shvoong.com/humanities/1758029-astika-maharaj-ankur-bhadauria/ |date=2010-11-03 }} ജരൽകാരുവിന്റെ പുത്രൻ അസ്തികൻ</ref> ആ സന്ദർഭത്തിൽ അദ്ദേഹത്തെക്കണ്ട് ആശിർവദിക്കാനെത്തിയ [[വ്യാസൻ|വ്യാസമഹർഷിയോട്]] പുണ്യകഥനം നടത്താൻ [[ജനമേജയൻ]] അഭ്യർത്ഥിക്കുകയും, അദ്ദേഹം തന്റെ ശിഷ്യനായ വൈശാമ്പയനോട് ഭാരതകഥ വിശദീകരിക്കുവാൻ ആവശ്യപ്പെടുകയും, വൈശാമ്പയൻ ജനമേജയസദസ്സിൽ കഥനം നടത്തുകയും ചെയ്തു. ആ സമയത്ത് അവിടെ സന്നിഹിതനായിരുന്ന ഉഗ്രശ്രവസ്സിനു കഥകേൾക്കുവാനുള്ള ഭാഗ്യം സിദ്ധിച്ചിരുന്നു. അദ്ദേഹമാണ് ശൈനകാദിമുനികൾക്ക് ഭാരതകഥ പറഞ്ഞുകൊടുക്കുന്നത്. അതിനാലാവാം സൂതപൗരാണികൻ പറഞ്ഞുകൊടുക്കുന്നരീതിയിലാണ് മഹാഭാരതം മൂലം എഴുതിയിരിക്കുന്നത്. == യുദ്ധത്തിന്റെ കാരണങ്ങൾ == ഭാരതത്തിലെ ഇതിഹാസങ്ങളിൽ ഒന്നായ മഹാഭാരതത്തിൽ പ്രധാനകഥാതന്തുവായി പ്രതിപാദിച്ചിരിക്കുന്ന യുദ്ധമായ കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധം പ്രധാനമായും മൂന്നുകാരണങ്ങളാലാണ് തുടക്കം കുറിച്ചത്. === കള്ളച്ചൂത് === [[File:Kathakali -Play with Kaurava.jpg|170px|thumb|left|ചൂതുകളിക്കുന്ന [[ശകുനി|ശകുനിയും]], [[കൗരവർ|കൗരവരും]], [[പാണ്ഡവർ|പാണ്ഡവരും]] - (ദുര്യോധനവധം [[കഥകളി]])]] [[കൗരവർ]] [[പാണ്ഡു|പാണ്ഡുപുത്രന്മാരോട്]] രണ്ടുതവണ [[ചൂത്|ചൂതുകളിച്ചു]]. [[ഗാന്ധാരി|ഗാന്ധാരിയുടെ]] സഹോദരനായ [[ശകുനി|ശകുനിയാണ്]] കൗരവർക്കുവേണ്ടി കളിച്ചത്. കള്ളക്കളിയിൽ അഗ്രഗണ്യനായ ശകുനി രണ്ടുതവണയും കൗരവർക്കു വിജയം സമ്മാനിച്ചു.<ref>{{Cite web |url=http://www.thekurukshetragame.com/the-game-of-dice.html |title=ആർക്കൈവ് പകർപ്പ് |access-date=2011-09-06 |archive-date=2011-09-09 |archive-url=https://web.archive.org/web/20110909225711/http://www.thekurukshetragame.com/the-game-of-dice.html |url-status=dead }}</ref> [[ഭീഷ്മർ|ഭീഷ്മരുടെ]] നിർദ്ദേശത്താൽ [[ഇന്ദ്രപ്രസ്ഥം|ഇന്ദ്രപ്രസ്ഥത്തിന്റെ]] രാജാവായി [[യുധിഷ്ഠിരൻ|യുധിഷ്ഠിരനെ]] വാഴിച്ചതിലും, [[മയാസുരൻ|മയാസുര]] നിർമ്മിതമായ [[പാണ്ഡവർ|പാണ്ഡവരുടെ]] സുഖസമൃദ്ധമായ കൊട്ടാര ജീവിതവും അതിലെ പ്രത്യേകതകളും കൗരവർക്കു അവരോടുള്ള കടുത്ത അസൂയക്കു കാരണമായി. രണ്ടാമതും ചൂതുകളിക്ക് വിളിക്കാനുണ്ടായ സാഹചര്യം ഇതായിരുന്നു. ശകുനിയുടെ കള്ളത്തരത്തിൽ വീണ്ടും ചൂതുകളിയിൽ തോറ്റതിനാൽ പന്ത്രണ്ട് വർഷത്തെ [[വനവാസം|വനവാസവും]], അതിനുശേഷം ഒരു വർഷം ഏതെങ്കിലും ഒരു രാജ്യത്ത് പാണ്ഡവർ ഒന്നിച്ചു താമസിച്ച് മറ്റാരാലും തിരിച്ചറിയാതെ [[അജ്ഞാതവാസം|അജ്ഞാതവാസവും]] നടത്താൻ തത്ത്വത്തിൽ തീരുമാനിച്ചു. ഇതു കഴിഞ്ഞു തിരിച്ചു വരുമ്പോൾ ചൂതിൽ തോറ്റ് നഷ്ടപ്പെട്ട രാജ്യവും പദവിയും തിരിച്ചുകിട്ടും. അഥവാ ഒരു വർഷത്തെ അജ്ഞാതവാസത്തിൽ പിടിക്കപ്പെട്ടാൽ വീണ്ടും പന്ത്രണ്ട് വർഷം കാനനവാസം കഴിച്ച് ഒരു വർഷം അജ്ഞാതവാസം നടത്തണം. പക്ഷേ വനവാസവും, അജ്ഞാതവാസവും പൂർത്തിയാക്കി [[പാണ്ഡവർ]] തിരിച്ചെത്തിയിട്ടും അവർക്ക് അവകാശപ്പെട്ട രാജ്യം തിരിച്ചു നൽകാൻ കൗരവർ തയ്യാറായില്ല. കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധത്തിനുള്ള പ്രധാനകാരണം ഇതായിരുന്നു. === ദ്രൗപദീ വസ്ത്രാക്ഷേപം === [[പ്രമാണം:Draupadi & dushashan scene.jpg|200px|ലഘുചിത്രം|ഇടത്ത്‌|ദ്രൗപദീ വസ്ത്രാക്ഷേപം]] ചൂതിൽ തോറ്റ് പണയമായി മാറിയ ദ്രൗപദിയെ കൗരവരിലെ രണ്ടാമനായ [[ദുശ്ശാസനൻ]] ഹസ്തിനപുരി രാജസഭയിൽ ഏവരേയും സാക്ഷി നിർത്തി വസ്ത്രാക്ഷേപം നടത്തി. രജസ്വലയായിരുന്ന [[ദ്രൗപദി]] വരാൻ മടികാണിച്ചപ്പോൾ ഹീനമായി അധിക്ഷേപിച്ച് പിതാമഹന്മാരും മറ്റു ബന്ധുജനങ്ങളും സന്നിഹിതരായിരുന്ന കുരുസഭാമണ്ഡപത്തിലേക്ക് മുടിയിൽ പിടിച്ചു വലിച്ചു കൊണ്ടുവന്നു. മാതാവിനു തുല്യയായ ജ്യേഷ്ഠത്തിയായവളെ പണയവസ്തുവായി മാത്രം കരുതി കേവലബഹുമാനം പോലും കൊടുക്കാതെ അതിഹീനമായി അപമാനിച്ചു. [[കൃഷ്ണൻ]] പാഞ്ചാലിയുടെ സഹായത്തിനു വന്നതിനാൽ അവൾ അതിൽനിന്നും രക്ഷനേടി. പിതൃതുല്യരായവരുടെ മുമ്പിൽ മാനം നഷ്ടപ്പെട്ട ദ്രൗപദി, ദുശ്ശാസനൻ പിടിച്ചു വലിച്ച തന്റെ മുടി പിന്നീട് കെട്ടിയില്ല. ദുശാസനനെ കൊന്ന് അവന്റെ രക്തം തലയിൽതേച്ച് മാത്രമെ അഴിച്ചിട്ട മുടി കെട്ടൂ എന്ന് അവൾ ശപഥം ചെയ്തു. യുദ്ധമുണ്ടാവാതെ ദുശ്ശാസനനെ കൊല്ലാനും അവന്റെ രക്തം മുടിയിൽ പുരട്ടാനുമാവില്ല. ഇത് യുദ്ധത്തിനു കാരണമായ മറ്റൊരു പ്രധാന സംഭവമായിരുന്നു. === ഭീമനോടുള്ള ദ്രോഹം === മറ്റു കൗരവ-പാണ്ഡവരെ അപേക്ഷിച്ച് [[ഭീമൻ|ഭീമനുണ്ടായിരുന്ന]] അമാനുഷികശക്തി വിശേഷത്താൽ, ബാല്യകാലത്തു മുതൽ ദുര്യോധനാദികൾ അസൂയാലുക്കളായിരുന്നു. ദുര്യോധനാദികൾ നൂറുപേരും ഭീമന്റെ സമപ്രായക്കാരായിരുന്നു. ഇവർ നിരവധി തവണ ഭീമനെ കൊല്ലാനായി പദ്ധതികൾ അവിഷ്കരിച്ചു അതുനടപ്പിലാക്കാൻ ശ്രമിച്ചിരുന്നു<ref>http://www.kidsgen.com/fables_and_fairytales/indian_mythology_stories/poison_kills_poison.htm</ref>. ആയുസ്സിന്റെ ശക്തിയിൽ പലപ്പോഴും അതിൽ നിന്നും രക്ഷപെട്ട ഭീമനു, തന്നെ കൊലപ്പെടുത്താൽ ശ്രമിച്ചുകൊണ്ടിരിക്കുന്ന ദുര്യോധനാദികളോട് വൈരാഗ്യം അതിശക്തമായുണ്ടായിരുന്നു. ജ്യേഷ്ഠനായ യുധിഷ്ഠിരനെ ബഹുമാനിച്ച് ഭീമൻ പുറത്തു കാണിച്ചിരുന്നില്ലയെന്നു എന്നുമാത്രം. ഇത് യുദ്ധത്തിനുള്ള മറ്റൊരു കാരണമായിരുന്നു. (യുദ്ധത്തിൽ ഗാന്ധാരിയുടെ നൂറു പുത്രന്മാരും കൊല്ലപ്പെടുന്നത് ഭീമനാലാണ്). == സന്ധിസംഭാഷണങ്ങൾ == [[File:Krishna as Envoy.jpg|170px|thumb|ഭഗവദ് ദൂത്' : [[കൃഷ്ണൻ]] കൗരവസഭയിലെ [[ശന്തനു]]വിന്റെ സിംഹാസനത്തിൽ<br />([[രാജാ രവിവർമ്മ|രാജാരവിവർമ്മ ചിത്രം]])]] ==== വ്യാസോപദേശം ==== കൗരവരോട് ചൂതുകളിൽ തോറ്റ് പന്ത്രണ്ട് വർഷത്തെ വനവാസവും, ഒരു വർഷത്തെ അജ്ഞാതവാസവും പൂർത്തിയാക്കി പാണ്ഡവർ ഹസ്തിനപുരിയ്ക്കടുത്ത് ഉപപ്ലാവ്യത്തിൽ വന്നു താമസിച്ചു. ഇതു മനസ്സിലാക്കിയ [[സത്യവതി]] പുത്രനായ വേദവ്യാസമഹർഷി ഹസ്തിനപുരിയിൽ ചെന്ന് ധൃതരാഷ്ട്രരെയും, ദുര്യോധനനെയും വിളിച്ചുവരുത്തി പാണ്ഡവർക്ക് അവകാശപ്പെട്ട അർദ്ധരാജ്യം നൽകാൻ ആവശ്യപ്പെട്ടു. ദുര്യോധനന്റെ പിടിവാശിയിൽ മഹാരാജാവായ ധൃതരാഷ്ട്രർക്ക് തനിച്ചൊന്നും ചെയ്യാൻ പറ്റുമായിരുന്നില്ല. ഭീഷ്മർ പലതവണ ധൃതരാഷ്ട്രരെ ഉപദേശിച്ചിരുന്നു, എങ്കിലും അർദ്ധരാജ്യം നൽകാൻ കൗരവർ തയ്യാറായില്ല. ==== സഞ്ജയദൂത് ==== കൗരവർ ഇതിനോടകം സഞ്ജയനെ ദൂതനായി ഉപപ്ലാവ്യത്തിലേക്ക് അയച്ച് യുധിഷ്ഠിരനെ കണ്ട് തങ്ങളുടെ സന്ദേശം അറിയിപ്പിച്ചു. ദുര്യോധനനാണ് ദൂതനായി സഞ്ജയനെ അയച്ചതെങ്കിലും, ധൃതരാഷ്ട്രർ അയച്ചതാണെന്നു പറയാൻ ആവശ്യപ്പെട്ടിരുന്നു. പാണ്ഡവർക്ക് അർദ്ധരാജ്യം നൽകാനാവില്ല എന്നുള്ള വിവരം സഞ്ജയൻ യുധിഷ്ഠിരനെ അറിയിച്ചു. അപ്രിയകാര്യം ചെയ്ത സങ്കടത്തിൽ തിരിച്ച് ഹസ്തിനപുരിയിൽ എത്തിയ സഞ്ജയൻ മഹാരാജാവിനെ നേരിട്ട് കണ്ട് യുദ്ധം മൂലമുണ്ടാവുന്ന കൗരവരുടെ തകർച്ചയെ മുൻകൂട്ടി ബോധിപ്പിച്ചു.<ref>സി. രാജഗോപാലാചാരിയുടെ മഹാഭാരതം; "54-സഞ്ജയ മിഷൻ (സഞ്ജയദൂത്)"</ref>. ==== വിദുരനീതി ==== സഞ്ജയ ഉപദേശത്തെ തുടർന്ന് ദുഃഖിതനായ ധൃതരാഷ്ട്രർ അന്നു രാത്രിതന്നെ വിദുരരെ വിളിപ്പിച്ചു. പ്രസിദ്ധമായ വിദുരനീതി മഹാഭാരതത്തിൽ വർണ്ണിക്കുന്നത് ഈ സന്ദർഭത്തിലാണ്. വിദുരർ ജ്യേഷ്ഠനായ ധൃതരാഷ്ട്രരെ ആപത്തിൽ നിന്നു രക്ഷിക്കാനായി കൗരവരുടെ അസാന്നിധ്യത്തിൽ ധർമ്മാധർമ്മങ്ങൾ ഉപദേശിച്ചു. പലകഥകളും ഉദാഹരണമായി പറഞ്ഞ് കൂടുതൽ വിശ്വാസ്യത കിട്ടത്തക്കരീതിയിൽ ഉപദേശിച്ചിട്ടും, പുത്രവാത്സല്യം നിമിത്തം ധൃതരാഷ്ട്രർക്ക് അതൊന്നും സ്വീകരിക്കാൻ കഴിയുമായിരുന്നില്ല<ref>വിദുര നീതി : ആംഗലേയ പരിഭാഷ -- കിസാരി മോഹൻ ഗാംഗുലി</ref>. ==== സനൽകുമാരോപദേശം ==== പാണ്ഡവർക്കുവേണ്ടി മഹാതപസ്വിയായ സനൽകുമാരമഹർഷിയും ദുര്യോധനനെ ഉപദേശിച്ചു. മഹായുദ്ധം തടയാൻ ഇങ്ങനെ പലരും അഭ്യർത്ഥന നടത്തിയിട്ടും കൗരവർക്ക് അതൊന്നും സ്വീകാര്യമായിരുന്നില്ല. ==== കൃഷ്ണദൂത് ==== [[യുധിഷ്ഠിരൻ|യുധിഷ്ഠിരന്റെ]] അപേക്ഷയിൽ [[കൃഷ്ണൻ]] [[പാണ്ഡവർ|പാണ്ഡവർക്കുവേണ്ടി]] ദൂതനായി [[ഹസ്തിനപുരി|കൗരവസഭയിൽ]] എത്തി. ഇതു മുൻകൂട്ടി അറിഞ്ഞ [[ശകുനി|ശകുനിയും]], [[ദുര്യോധനൻ|ദുര്യോധനനും]] ചേർന്ന് [[ശന്തനു|ശന്തനു മഹാരാജാവിന്റെ]] [[സിംഹാസനം]] കൃഷ്ണനുവേണ്ടി സഭയിൽ സജ്ജമാക്കി. ''(സിംഹാസനത്തിന്റെ ശാപം: അയോഗ്യനായ ആരതിലിരുന്നാലും അവന്റെ തല പൊട്ടിച്ചിതറുമെന്ന് ശന്തനു മഹാരാജാവിന്റെ ശാപം ആ സിംഹാസനത്തിനുണ്ടായിരുന്നു. ശന്തനുവിനുശേഷം ശാപത്തെ പേടിച്ച് അതിൽ ആരും ഇരുന്നിട്ടില്ല)'' കൃഷ്ണൻ സിംഹാസനത്തിലിരുന്നെങ്കിലും അദ്ദേഹത്തിനു കുഴപ്പമൊന്നും സംഭവിച്ചില്ല. അർദ്ധരാജ്യം നൽകില്ലയെന്നു തീർത്തു പറഞ്ഞ കൗരവസഭയിൽ കൃഷ്ണൻ പാണ്ഡവർക്കായി അഞ്ചു ചെറിയ രാജ്യങ്ങളൊ, അല്ലെങ്കിൽ അഞ്ചു ദേശങ്ങളൊ, അതുമല്ലെങ്കിൽ അഞ്ചു ഗൃഹങ്ങളൊ, അവസാനം ഇവർക്ക് അഞ്ചുപേർക്കുമായി താമസിക്കാൻ ഒരു ഗൃഹം എങ്കിലും കൊടുക്കണം എന്ന് അപേക്ഷിച്ചു. പക്ഷേ ധൃതരാഷ്ട്രരോ, ദുര്യോധനനൊ ഒന്നിനും തയ്യാറാവാത്തതിനാൽ കൃഷ്ണദൂത് പരാജയമായിരുന്നു. == യുദ്ധ സന്നാഹം == [[File:Brooklyn Museum - Krishna Counsels the Pandava Leaders Page from a Mahabharata series.jpg|200px|thumb|left|യുദ്ധ സന്നാഹം: പാണ്ഡവരും കൃഷ്ണനും ([[:en:Brooklyn Museum|ബ്രൂക്കിലിൻ മ്യൂസിയത്തിലുള്ള]] 18-ആം നൂറ്റാണ്ടിലെ എണ്ണഛായാചിത്രം)]] ഭഗവത്ദൂത് പരാജയമായതിനെത്തുടർന്ന് യുദ്ധം തീരുമാനിക്കപ്പെട്ടു. ധർമ്മപുത്രരും, ദുര്യോധനനും തങ്ങളുടെ സുഹൃത്ത്-ബന്ധുരാജ്യങ്ങളിലേക്ക് ദൂതന്മാരെ അയച്ച് സഹായം അഭ്യർത്ഥിച്ചു. രാജ്യം ഭരിക്കുന്ന രാജാവിന്റെ പുത്രനായ ദുര്യോധനനു കൂടുതൽ രാജ്യങ്ങൾ തങ്ങളുടെ സേനയെ അയച്ചു കൊടുത്തു. ദ്വാരകാസൈന്യം: ദ്വാരകയിലേക്ക് പാണ്ഡവർക്ക് ദൂതനായി പോയത് അർജ്ജുനനും, കൗരവർക്ക് വേണ്ടി ദുര്യോധനനും ആയിരുന്നു. ആദ്യമെത്തിയ ദുര്യോധനൻ ഉറങ്ങിക്കിടന്ന കൃഷ്ണന്റെ തലയ്ക്കലും, രണ്ടാമതെത്തിയ അർജ്ജുനൻ കാൽക്കലും കൃഷ്ണൻ ഉണരുന്നതും കാത്തിരുന്നു. കൃഷ്ണന്റെ സേനാവ്യൂഹം നാരയണിസേന എന്നാണറിയപ്പെട്ടിരുന്നത്. കൃഷ്ണൻ ഇരുവർക്കുമായി ഒരു ഭാഗത്ത് കൃഷ്ണൻ നിരായുധനായും, മറുവശത്ത് തന്റെ നാരായണിസൈന്യം പകുത്തു നൽകി. അർജ്ജുനൻ നിരായുധനായ കൃഷ്ണനേയും, ദുര്യോധനൻ സൈന്യത്തേയും സ്വീകരിച്ചു. നാരായണി സൈന്യത്തെ കൂടാതെ മറ്റുള്ള ദ്വാരകാവാസികൾക്ക് ഏതു ഭാഗത്തു ചേരാനും അനുവാദം നൽകി. വിരാടസൈന്യം: വിരാടനും പുത്രനായ ഉത്തരനും അവരുടെ മുഴുവൻ സൈന്യവും പാണ്ഡവപക്ഷം ചേർന്നു. പാഞ്ചാലസൈന്യം: പാണ്ഡവസൈന്യത്തിന്റെ പ്രധാന ഭാഗം ദ്രുപദരുടെ പുത്രനായ ധൃഷ്ടദ്യുമ്നന്റെ കീഴിൽ അണിനിരന്ന പാഞ്ചാല സൈന്യമായിരുന്നു. ഈ രാജ്യങ്ങളെ കൂടാതെ പാണ്ഡവപക്ഷത്തു ചേരാനായി കാശിരാജാവും, മാത്സ്യരാജാവും തങ്ങളുടെ സൈന്യത്തെ അയച്ചു കൊടുത്തു. ഈ രണ്ടുരാജ്യങ്ങളും കൗരവ-പാണ്ഡവരുടെ ബന്ധുരാജ്യങ്ങളായിരുന്നു. കാശി രാജകുമാരിമാരാണ് അംബികയും, അംബാലികയും. മാത്സ്യരാജാവ് സത്യവതിയുടെ സഹോദര പുത്രനാണ്. ശിശുപാലന്റെ മരണശേഷം ചേദിരാജ്യം പാണ്ഡവരോട് സ്നേഹബന്ധം പുലർത്തിയിരുന്നതിനാൽ അവരുടെ സൈന്യവും ഉപപ്ലാവ്യത്തിൽ എത്തി പാണ്ഡവസൈന്യത്തിൽ ചേർന്നു. കേകേയവും, മഥുരയും, വിദർഭയും തങ്ങളുടെ സൈന്യത്തെ രണ്ടു കൂട്ടർക്കുമായാണ് കൊടുത്തത് <ref>{{Cite web |url=http://www.mahabharataonline.com/rajaji/mahabharata_summary_61.php |title=ആർക്കൈവ് പകർപ്പ് |access-date=2011-09-07 |archive-date=2008-04-03 |archive-url=https://web.archive.org/web/20080403050100/http://www.mahabharataonline.com/rajaji/mahabharata_summary_61.php |url-status=dead }}</ref>(നോക്കുക: കുറിപ്പ്). === സേനാ സമൂഹം === {| class="wikitable" border="1" |- ! ! പാണ്ഡവസേന ! കൗരവസേന |- ! സർവ്വസേനാധിപൻ | [[ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ]] | [[ഭീഷ്മർ]] |- ! ഉപസൈന്യാധിപർ | ഏഴുപേർ<br />[[വിരാടൻ]], [[ദ്രുപദൻ]], [[ശിഖണ്ഡി]], [[ഭീമൻ]], [[സാത്യകി]],<br />[[നകുലൻ]], [[സഹദേവൻ]] | പതിനൊന്നുപേർ<br />[[ദ്രോണർ]], [[അശ്വത്ഥാമാവ്]], [[കൃപർ]], [[ശല്യർ]], [[ത്രിഗർത്തൻ]], <br />[[കൃതവർമ്മാവ്]], [[ഭഗദത്തൻ]], [[ജയദ്രഥൻ]], [[സൗമദത്തി]], [[ശകുനി]],<br /> [[ദുശ്ശാസനൻ]] |- ! പങ്കെടുത്ത രാജ്യങ്ങൾ | [[വിരാടം]], [[പാഞ്ചാലം]], [[കാശി]], [[മാത്സ്യം]], [[ചേദി]], [[പാണ്ഡ്യം]], [[മഗധ]], [[കേകേയം]], [[ദ്വാരക]], [[മഥുര]], [[വിദർഭ]] | [[ഹസ്തിനപുരി]], [[അംഗം]], [[സിന്ധ്]], [[അവന്തി]], [[മാഹിഷ്മതി]],<br />[[ഗാന്ധാരം]], [[മാദ്രം]], [[കംബോജം]], [[പ്രാഗ്ജ്യോതിഷ]], [[കലിംഗം]], [[കേകേയം]], [[ദ്വാരക]], [[മഥുര]], [[വിദർഭ]], [[വാൽഹികം]] |- ! സൈന്യബലം | [[7 (അക്കം)|7]] [[അക്ഷൗഹിണി|അക്ഷൗഹിണികൾ]]<br>153,090 ആനകൾ<br />153,090 രഥങ്ങൾ<br />459,270 കുതിരകൾ<br />765,450 കാലാൾ പടകൾ | [[11 (സംഖ്യ)|11]] [[അക്ഷൗഹിണി|അക്ഷൗഹിണികൾ]]<br>240,570 ആനകൾ<br />240,570 രഥങ്ങൾ<br />721,710 കുതിരകൾ<br />1,202,850 കാലാൾ പടകൾ |} == കൗരവ സൈന്യം == കൗരവപക്ഷത്തിന്റെ നേതൃസ്ഥാനം ഭീഷ്മർ വഹിച്ചു. അദ്ദേഹം സൈന്യത്തെ പതിനൊന്നു വിഭാഗങ്ങളായി തിരിച്ച് ഓരോന്നിനും ഉപസൈന്യാധിപന്മാരെ നിയോഗിച്ചു. യുദ്ധത്തിന്റെ തലേനാൾ ഭീഷ്മരുമായുണ്ടായ വാഗ്വാദത്തെത്തുടർന്ന് കർണ്ണൻ ഭീഷ്മർക്കൊപ്പം യുദ്ധംചെയ്യില്ല എന്നു നിർബന്ധം പിടിച്ചു. ''(ആദ്യ പത്തുനാളുകൾ കർണ്ണൻ യുദ്ധം ചെയ്തില്ല).'' ഭീഷ്മർ കർണ്ണനെ യുദ്ധത്തിൽ നിന്നും പിന്തിരിപ്പിക്കാൻ ഉപയോഗിച്ച മാർഗ്ഗമായിരുന്നു ഇത്. (കർണ്ണനും, ഭീഷ്മരും ഒന്നിച്ച് പാണ്ഡവരോട് എതിർത്താൽ അവർക്കു തോൽവി സംഭവിച്ചേക്കാമെന്നു അദ്ദേഹം ഭയപ്പെട്ടിരുന്നു). വിദേഹരാജകുമാരനായ രുഗ്മി (കൃഷ്ണന്റെ പത്നിയായ രുക്മിണിയുടെ സഹോദരൻ) പാണ്ഡവപക്ഷത്തു ചേർന്ന് യുദ്ധം ചെയ്യാൻ ആഗ്രഹിച്ചുവന്നെങ്കിലും അർജ്ജുനൻ അവനെ പിന്തിരിപ്പിച്ച് അയച്ചു. അതിനെത്തുടർന്ന് രുഗ്മി ദുര്യോധനപക്ഷത്തു ചേർന്നു യുദ്ധം ചെയ്തു. മാദ്രേശനായ ശല്യർ പണ്ടുമുതൽക്കുതന്നെ ധൃതരാഷ്ട്രരോട് സ്നേഹബഹുമാനം പുലർത്തിയിരുന്നു. അദ്ദേഹത്തോടുള്ള സ്നേഹാദരവാണ് സഹോദരിയായ മാദ്രിയെ ധൃതരാഷ്ട്ര സഹോദരൻ പാണ്ഡുവിനു വിവാഹം ചെയ്തു കൊടുത്തത്. അവസാനഘട്ടത്തിലുണ്ടായ യുദ്ധത്തിൽ കൗരവരിൽ നിന്നും മാറി നിൽക്കാൻ ശല്യർക്കായില്ല. ശല്യരും മാദ്രസൈന്യവും കൗരവപക്ഷത്തുചേർന്നു യുദ്ധംചെയ്തു. കുന്തിദേവിയുടെ അപേക്ഷയെ തുടർന്ന് അർജ്ജുനനൊഴികെ മറ്റു പാണ്ഡുപുത്രന്മാരെ കൊല്ലില്ല എന്ന് കർണ്ണൻ സമ്മതിച്ചു. യുദ്ധത്തിനു തലേദിവസം [[വ്യാസൻ]] ധൃതരാഷ്ട്രരുടെ കൊട്ടാരത്തിൽ വരുകയും അദ്ദേഹത്തിനു യുദ്ധം കാണാനായി സചിവനായ [[സഞ്ജയൻ|സഞ്ജയനു]] ദിവ്യചക്ഷുസ്സ് നൽകി അനുഗ്രഹിക്കുകയും ചെയ്തു. കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധത്തിൽ നടക്കുന്ന കാര്യങ്ങൾ തത്സമയം ഹസ്തിനപുരിയിലെ കൊട്ടാരത്തിലിരുന്നു കാണുവാനും അത് അപ്പോൾ തന്നെ മഹാരാജാവിനെ ധരിപ്പിക്കുവാനും ഇതു സഹായകമായി. കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധം മുൻകൂട്ടി മനസ്സിലാക്കിയ ദേവേന്ദ്രൻ ബ്രാഹ്മണവേഷത്തിൽ വന്ന് കർണ്ണനോട് അവന്റെ കവചകുണ്ഡലങ്ങൾ ദാനം ചോദിച്ചു വാങ്ങുന്നു. വന്നത് ദേവേന്ദ്രനാണെന്നറിഞ്ഞു കൊണ്ടുതന്നെ കർണ്ണൻ തന്റെ ജന്മസിദ്ധമായിരുന്ന കവചകുണ്ഡലങ്ങൾ ഇന്ദ്രനു ദാനംചെയ്തു. കവചകുണ്ഡലങ്ങൾ ഉള്ളിടത്തോളം കാലം കർണ്ണനെ ആർക്കും വധിക്കാൻ സാധ്യമായിരുന്നില്ല. അർജ്ജുനനു വിജയം കൈവരിക്കാൻ ഇതു സഹായകമായി. കർണ്ണന്റെ ദാനമാഹാത്മ്യത്തിൽ സന്തുഷ്ടനായി ദേവേന്ദ്രൻ അവനു വിശിഷ്ടമായ വേൽ കൊടുത്ത് അനുഗ്രഹിച്ചു. കർണ്ണൻ ഈ വേൽ അർജ്ജുനനു നേരെ യുദ്ധത്തിൽ പ്രയോഗിക്കുവാൻവേണ്ടി കരുതിവെച്ചു. === കർണ്ണ ശപഥം === യുദ്ധസന്നാഹങ്ങൾക്കായി തയ്യാറെടുക്കുന്ന ഒരു നാൾ [[കർണ്ണൻ]] [[യമുന|യമുനാനദിയിൽ]] സ്നാനം ചെയ്യുന്നവസരത്തിൽ [[കുന്തി|കുന്തിദേവി]] അവനെ കാണാൻ വരുന്നു. ഒരു യാചകയായിട്ടാണ് താൻ വന്നിരിക്കുന്നതെന്നും, തന്റെ ഒരു ആഗ്രഹം കർണ്ണൻ നിറവേറ്റിത്തരണമെന്നും അവർ അപേക്ഷിക്കുന്നു. അഞ്ചുപുത്രന്മാരുടെ അമ്മയായ കുന്തിദേവിക്ക് ശത്രുപക്ഷത്തുള്ള താൻ എന്തു ആഗ്രഹമാണ് നിറവേറ്റേണ്ടതെന്ന് കർണ്ണൻ സംശയിക്കുന്നുവെങ്കിലും ആരെന്തപേക്ഷിച്ചാലും നിറവേറ്റുമെന്നു മറുപടി പറയുന്നു. തന്റെ പുത്രന്മാരോടു ചേർന്നുനിന്ന് യുദ്ധം ചെയ്യണമെന്നും, കർണ്ണൻ തന്റെ ആദ്യ പുത്രനാണെന്നും സൂര്യഭഗവാനാണ് പിതാവെന്നും കുന്തി അവനെ അറിയിക്കുന്നു. വിശ്വസിക്കുവാൻ പ്രയാസമായതും, അപ്രിയവുമായ സത്യമായിരുന്നെങ്കിലും താനറിയുവാനായി ഏറെ ആഗ്രഹിച്ച, ഏറെ നാളായി തന്നെ അലട്ടിക്കൊണ്ടിരുന്ന ചോദ്യത്തിനുത്തരമായിരുന്നു കർണ്ണനത്. സത്യം സത്യമായി പറയുവാൻ കർണ്ണൻ കുന്തീദേവിയോട് അഭ്യർത്ഥിച്ചപ്പോൾ, തന്റെ ബാല്യത്തിൽ ദുർവ്വാസാവിൽ നിന്നും കിട്ടിയ വരലബ്ധിയിൽ സൂര്യ ഭഗവാനെ ധ്യാനിച്ചതും, ആദ്യസന്താനമുണ്ടായപ്പോൾ അപമാനം ഭയന്ന് നദിയിലൊഴുക്കിയതും കുന്തി കർണ്ണനോട് പറഞ്ഞു. തന്റെ ജന്മദാതാക്കളെക്കുറിച്ചുള്ള സംശയങ്ങൾ നീങ്ങിയ കർണ്ണൻ കുന്തീദേവിയെ അഭിമാനപൂർവ്വം വന്ദിച്ചയക്കുന്നു. == പാണ്ഡവ സൈന്യം == [[പാണ്ഡവർ]] ഏഴു [[അക്ഷൗഹിണി]] പടസമൂഹങ്ങളെ ഉപപ്ലാവ്യത്തിൽ സജ്ജമാക്കി. സർവ്വസൈന്യാധിപനായി [[ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ]] തിരഞ്ഞെടുക്കപ്പെട്ടു. അദ്ദേഹം തന്റെ സേനയെ ഏഴു ഭാഗങ്ങളായി തിരിച്ച് അതിന്റെ നേതൃത്വം വിരാടൻ, ദ്രുപദൻ, ശിഖണ്ഡി, ഭീമൻ, സാത്യകി, നകുലൻ, സഹദേവൻ എന്നിവരിൽ അർപ്പിച്ചു. കൂടാതെ ഏഴു സൈന്യത്തിന്റേയും ഉപനായകസ്ഥാനം അർജ്ജുനനും നൽകി. അർജ്ജുനനു ഉലൂപിയിലുണ്ടായ പുത്രനാണ് [[ഇരാവാൻ]]. അതിസമർത്ഥനായ അവൻ യുദ്ധത്തിൽ പാണ്ഡവരെ സഹായിക്കാൻ എത്തിച്ചേർന്നെങ്കിലും യുദ്ധം ചെയ്യാൻ കൃഷ്ണൻ അതിനനുവദിച്ചില്ല. ''(അവൻ യുദ്ധംചെയ്തിരുന്നെങ്കിൽ ഒരു ദിവസം കൊണ്ട് കൗരവരെ തോൽപ്പിക്കാൻ സാധിക്കുമായിരുന്നു.)'' യുദ്ധം കണ്ടു നിൽക്കാൻ മാത്രം അവനെ അനുവദിച്ചു. ഭീമനു ഹിഡുംബിയിൽ ജനിച്ച [[ഘടോൽകചൻ]] തന്റെ സേനാവ്യൂഹവുമായി എത്തി പാണ്ഡവപക്ഷത്തു ചേർന്നു. == യുദ്ധത്തിലെ സേനാവ്യൂഹങ്ങൾ == [[File:Chakravyuha.svg|200px|thumb|right|ചക്രവ്യൂഹം]] [[File:ShaktaVyuham.PNG|200px|thumb|right|ശക്തവ്യൂഹം]] # ക്രൗഞ്ചവ്യൂഹം ([[കൊക്ക്|കൊക്കിന്റെ ആകൃതി]]) # മകരവ്യൂഹം ([[ചീങ്കണ്ണി|മുതലയുടെ ആകൃതി]]) # കൂർമ്മവ്യൂഹം ([[ആമ|ആമയുടെ ആകൃതി]]) # ത്രിശൂലവ്യൂഹം ([[ത്രിശൂലം|മൂന്നുമുനയുള്ള ശൂലത്തിന്റെ ആകൃതി]]) # ചക്രവ്യൂഹം ([[ചക്രം|കറങ്ങുന്ന ചക്രത്തിന്റെ ആകൃതി]]) <ref>എഴുത്തച്ഛൻ മഹാഭാരതത്തിൽ പത്മവ്യൂഹം എന്നു എഴുതിയിരിക്കുന്നു. ഏറ്റവും പുറത്തു നിൽക്കുന്ന യോദ്ധാക്കൾ ശത്രു ഉള്ളിൽ കടന്നു കഴിയുമ്പോൾ ഉള്ളിലേക്കടുത്ത് ശത്രുവിനെ നേരിടുന്നതിനാലാവാം അദ്ദേഹം പത്മവ്യൂഹം (കൂമ്പടയാൻ പോകുന്ന താമര എന്നർത്ഥത്തിൽ) പരാമർശിച്ചിരിക്കുന്നത്. കമലവ്യൂഹം എന്ന പേരിൽ മറ്റൊരു വ്യൂഹവും (പൂർണ്ണമായി വിരിഞ്ഞ താമരയുടെ രൂപത്തിൽ) യുദ്ധത്തിൽ ഉപയോഗിച്ചിരുന്നതിനാൽ വ്യാസൻ പരാമർശിച്ചിരിക്കുന്ന ചക്രവ്യൂഹമാവും ഇതിനു കൂടുതൽ യോജിക്കുക.</ref> # കമലവ്യൂഹം ([[താമര|പൂർണ്ണമായി വിരിഞ്ഞ താമരപ്പൂവിന്റെ ആകൃതി]]) # ഗരുഡവ്യൂഹം ([[പരുന്ത്|ചിറകുവിരിച്ച പരുന്തിന്റെ ആകൃതി]]) # അർണ്ണവ്യൂഹം ([[സമുദ്രം|സമുദ്രാകൃതി]]) # മണ്ഡലവ്യൂഹം ([[ആകാശഗംഗ|ആകാശഗംഗയുടെ ആകൃതി]]) # വജ്രവ്യൂഹം ([[മിന്നൽ|മിന്നലിന്റെ ആകൃതി]]) # ശക്തവ്യൂഹം ([[ചതുരം|സമചതുരാകൃതി]]) # അസുരവ്യൂഹം ([[അസുരൻ|രാക്ഷസാകൃതി]]) # ദേവവ്യൂഹം ([[ദേവൻ|അമാനുഷാകൃതി]]) # സൂചിവ്യൂഹം ([[സൂചി|സൂചിയുടെ ആകൃതി]]) # ശൃംഗാരകവ്യൂഹം ([[കൊമ്പ്|വളഞ്ഞ കൊമ്പിന്റെ ആകൃതി]]) # അർദ്ധചന്ദ്രവ്യൂഹം ([[ചന്ദ്രൻ|ചന്ദ്രക്കലയുടെ ആകൃതി]]) # മാലവ്യൂഹം ([[പുഷ്പം|പുഷ്പചക്രാകൃതി]]) # മത്സ്യവ്യൂഹം ([[മത്സ്യം|മത്സ്യാകൃതി]]) == യുദ്ധം അനുശാസിച്ച നിയമങ്ങൾ == # യുദ്ധം സൂര്യോദയത്തിനുശേഷം തുടങ്ങി, സൂര്യാസ്തമയത്തിനു അവസാനിപ്പിക്കുക. # ഇരുപക്ഷത്തിനും സമ്മതമെങ്കിൽ രാത്രിയിൽ യുദ്ധമാവാം. # ഒന്നിൽ കൂടുതൽ പേർ ചേർന്ന് തനിച്ച് ഒരാളെ ആക്രമിക്കരുത്. # രണ്ടുപേർ തമ്മിൽ ദ്വന്ദ്വയുദ്ധമാവാം, സുദീർഘമായ യുദ്ധത്തിൽ അവർ ഒരേ ആയുധങ്ങൾ വഹിച്ചൊ, ഒരേ വാഹനത്തിലൊ ''(ആന, തേർ, കുതിര)'' ആവണം. # ഒരാളുപോലും മറ്റുള്ളവരാൽ ചുറ്റപ്പെട്ട് ആക്രമിക്കപ്പെടരുത്. # യുദ്ധത്തിൽ അടിയറവ് പറഞ്ഞവനെ മാന്യമായ യുദ്ധതടവുകാരനായി സംരക്ഷിക്കണം. # നിരായുധനെ ആക്രമിക്കരുത്. # അബോധാവസ്ഥയിലായവനെ ആക്രമിക്കരുത്. # യുദ്ധത്തിൽ പങ്കെടുക്കാത്തവനെയോ, മൃഗത്തേയോ ആക്രമിക്കരുത്. # പിന്തിരിഞ്ഞോടിയവനെ പിന്തുടർന്ന് ആക്രമിക്കരുത്. # സ്ത്രീകളെ ആക്രമിക്കരുത്. # ഓരോ ആയുധങ്ങൾക്കും അതിന്റെതായ നിബന്ധനകൾ പാലിച്ചാവണം യുദ്ധത്തിൽ ഏർപ്പെടുന്നത്. ''(ഉദാ: അരയ്ക്കു താഴോട്ട് ഗദകൊണ്ടടിക്കരുത്)''. # ന്യായരഹിതമായ പോരാട്ടത്തിൽ ആരും ഏർപ്പെടരുത്.<ref>പതിനെട്ട് നിയമങ്ങൾ കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധത്തിൽ അലിഖിതമായുണ്ടായിരുന്നു</ref> == യുദ്ധത്തിൽപങ്കെടുത്ത അഞ്ചുതലമുറകൾ == കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധത്തിൽ കൗരവ-പാണ്ഡവ സുഹൃത്-ബന്ധുജനങ്ങളിലായി അഞ്ചു തലമുറയിൽപ്പെട്ടവർ പങ്കെടുത്തു കൊല്ലപ്പെട്ടു. കുരുക്ഷേത്ര യുദ്ധം നടക്കുന്നവസരത്തിൽ പങ്കെടുത്തവർ പലരും പ്രായാധിക്യം ഏറിയവരായിരുന്നുവെന്നു മഹാഭാരതത്തിലൂടെ ഗ്രന്ഥകാരൻ പറയുന്നു. യുദ്ധത്തിൽ പങ്കെടുത്ത ഏറ്റവും പ്രായമുള്ള വ്യക്തി [[ശന്തനു|ശന്തനുവിന്റെ]] അനുജനും [[ഭീഷ്മർ|ഭീഷ്മരുടെ]] ഇളയച്ഛനുമായ [[ബാൽഹികൻ|ബാൽഹികനായിരുന്നു]]. വാൽഹികം എന്ന രാജ്യത്തിലെ രാജാവായിരുന്ന അദ്ദേഹം അഞ്ചു തലമുറകളിൽ ആദ്യ തലമുറയെ പ്രതിനിധീകരിച്ചു കൗരവപക്ഷം ചേർന്നു പാണ്ഡവർക്കെതിരായി യുദ്ധം ചെയ്തു. [[ശന്തനു|ശന്തനുവിന്റെ]] ഇളയ സഹോദരനായ അദ്ദേഹം തന്റെ പുത്രന്മാരും പൗത്രന്മാരുമായി ബൃഹത്തായ സേനാസമൂഹത്തോടൊപ്പമായിരുന്നു കൗരവപക്ഷം ചേർന്നത്. [[ഭീഷ്മർ|ഭീഷ്മപിതാമഹന്റെ]] ഇളയച്ഛനായിരുന്ന [[ബാൽഹികൻ]] പതിനാലാംനാൾ രാത്രിയുദ്ധത്തിൽ [[ഭീമൻ|ഭീമനാൽ]] കൊല്ലപ്പെട്ടു. രണ്ടാം തലമുറയെ പ്രതിനിധീകരിച്ചത് [[ഭീഷ്മർ|ഭീഷ്മപിതാമഹനായിരുന്നു]]. അദ്ദേഹം യുദ്ധത്തിന്റെ പത്താംനാൾ ശരശയ്യയിൽ വീഴുകയും, അതിനുശേഷം ഉത്തരായനം തുടങ്ങി സ്വച്ഛന്ദമൃത്യു വരിക്കുകയും ചെയ്തു. മൂന്നാം തലമുറയിൽ നിരവധിപ്പേർ യുദ്ധത്തിൽ പങ്കെടുത്തു വീരസ്വർഗ്ഗം പ്രാപിച്ചു. അതിൽ പ്രധാനികൾ [[ശല്യർ]], [[ദ്രുപദർ]], [[വിരാടൻ]], [[ശകുനി]], [[സാത്യകി]], [[കൃപർ]], [[കൃതവർമ്മാവ്]] [[ഭഗദത്തൻ]] തുടങ്ങിയവരായിരുന്നു. നാലാം തലമുറയിലായി പാണ്ഡവർ അഞ്ചുപേരും കൗരവർ നൂറുപേരും ഉൾപ്പെട്ടു. അവരെ കൂടാതെ നിരവധിപ്പേർ അവരുടെ സുഹൃത്-ബന്ധുബലത്താൽ യുദ്ധത്തിൽ പങ്കെടുക്കുകയും കൊല്ലപ്പെടുകയും ചെയ്തു. അഞ്ചാം തലമുറ, യുവത്വത്തെ പ്രതിനിധീകരിച്ചു. പാണ്ഡവരുടേയും, കൗരവരുടേയും പുത്രന്മാരും അവരുടെ ബന്ധുജനങ്ങളും ഇതിൽ ഉൾപ്പെട്ടിരുന്നു. അവരിൽ പ്രധാനികളായി [[അഭിമന്യു]], [[ലക്ഷണൻ]], [[പ്രതിവിന്ധ്യൻ]], [[ശ്രുതസേനൻ]], [[ഉത്തരൻ]] എന്നിവരായിരുന്നു. == യുദ്ധം == [[ദുര്യോധനൻ|ദുര്യോധനന്റെ]] അഭ്യർത്ഥനയിൽ സഹദേവൻ കുറിച്ചുകൊടുത്ത മുഹൂർത്തത്തിലാണ് കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധം തുടങ്ങിയത്. ദുര്യോധനൻ തനിക്കു ഉത്തമമായിവരുന്ന സമയം [[പാണ്ഡവർ|പാണ്ഡുപുത്രനായ]] സഹദേവന്റെ സഹായത്താൽ ഗ്രഹനില നോക്കി കണ്ട് ആ ദിവസം യുദ്ധം തുടങ്ങാൻ തിരഞ്ഞെടുത്തു (പക്ഷേ ദുര്യോധനൻ യുദ്ധത്തിൽ പരാജയപ്പെട്ടുവെന്നുള്ളത് മറ്റൊരു വൈചിത്ര്യം). കാർത്തികമാസത്തിൽ (മലയാള മാസം: [[വൃശ്ചികം]]) വെളുത്ത ത്രയോദശി നാളിലാണ് കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധം തുടങ്ങിയത്. ഉത്തരഭാരതത്തിലെ [[ഹരിയാന|ഹരിയാനയിൽ]] [[സരസ്വതി നദി|സരസ്വതി നദിയുടെയും]] [[ദൃഷദ്വതി നദി|ദൃഷദ്വതിയുടെയും]] ഇടയ്ക്കുള്ള ഭൂപ്രദേശമായ കുരുക്ഷേത്രത്തിലാണ് യുദ്ധം നടന്നത്. <nowiki>{{തെളിവ്}}</nowiki> === ഒന്നാം ദിവസം ([[ഭീഷ്മപർവ്വം]]) === വ്യാസൻ മഹാഭാരതത്തിൽ ഒന്നുമുതൽ പത്തുവരെയുള്ള യുദ്ധദിവസങ്ങൾ വർണ്ണിക്കുന്നത് ഭീഷ്മപർവ്വത്തിലാണ്. കൗരവസേനയുടെ സർവ്വസേനാധിപനായി ഭീഷ്മരായിരുന്നു ഈ ദിവസങ്ങളിൽ പടനയിച്ചത്, അതിനാൽ ഭീഷ്മപർവ്വം എന്നു ഗ്രന്ഥകർത്താവ് പേരു കൊടുത്തു. ഭീഷ്മപർവ്വത്തിൽ 118 അദ്ധ്യായങ്ങളും 7884 പദ്യങ്ങളും അടങ്ങിയിരിക്കുന്നു. ==== ഗീതോപദേശം ==== [[പ്രമാണം:Bazaar art print 1940s.jpg|170px|thumb|right|ഗീതോപദേശം]] പാണ്ഡവരും കൗരവരും യുദ്ധസന്നദ്ധരായി പടക്കളത്തിൽ അണിനിരന്നു. അഗ്നിയിൽനിന്നും ജനിച്ച ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ പാണ്ഡവസേനയേയും, ജലത്തിൽനിന്നും ജനിച്ച ഭീഷ്മർ കൗരവസേനയേയും നയിച്ചു. യുദ്ധം തുടങ്ങുന്നതിനു മുൻപായി കുരുക്ഷേത്രഭൂമിയിൽ അണിനിരന്ന കൗരവസേനയെ കാണാൻ അർജ്ജുനൻ ആഗ്രഹം പ്രകടിപ്പിച്ചു. സാരഥിയായ കൃഷ്ണൻ രഥം ഇരുസേനകളുടേയും മദ്ധ്യഭാഗത്ത് കൊണ്ടു ചെന്നു നിർത്തി. എതിർഭാഗത്ത് തന്റെ ജ്യേഷ്ഠന്മാരും, അനുജന്മാരും, മാതുലന്മാരും, ഭാഗിനേയന്മാരും, പിതാക്കന്മാരും, മുത്തച്ഛന്മാരും, ഗുരുനാഥന്മാരും, സതീർത്ഥ്യരും, ഭാര്യാസഹോദരന്മാരും, പുത്രരും മറ്റു ബന്ധുമിത്രാദികളേയും ആയിരുന്നു അർജ്ജുനൻ മുന്നിരയിൽ കണ്ടത്. അല്പം മണ്ണിനുവേണ്ടി ഇവരെയെല്ലാം ഇല്ലാതാക്കി നശ്വരമായ രാജപദവി അനുഭവിക്കാൻ ആഗ്രഹിക്കുന്നതിൽ അർത്ഥമില്ല; അതു പാപമാണ്. മരിക്കുമ്പോൾ ആരും ഇതൊന്നും കൊണ്ടു പോകുന്നില്ല തുടങ്ങിയ ചിന്തകൾ മനസ്സിൽ വരുകയും, താൻ യുദ്ധംചെയ്യുന്നില്ല എനിക്കു രാജ്യവും പദവിയും വേണ്ട, വനവാസം മതി എന്നു പറഞ്ഞു തേർതട്ടിൽ അർജ്ജുനൻ വിഷാദനായിരുന്നു. ഈ സന്ദർഭമാണ് [[ഭഗവദ്ഗീത|ഭഗവദ്ഗീതയ്ക്ക്]] വഴിയൊരുക്കിയത് എന്നാണ് വിശ്വാസം. [[പ്രമാണം:Bhagavad Gita, a 19th century manuscript.jpg|170px|thumb|left|[[ഭഗവദ്ഗീത]]:19-ആം നൂറ്റാണ്ടിലെ കൈയ്യെഴുത്തുപ്രതി]] വിഷാദനായി തേർതട്ടിലിരുന്ന അർജ്ജുനനെ അവന്റെ സ്വധർമ്മാനുഷ്ഠാനം ചെയ്യാൻ [[കൃഷ്ണൻ]] ഉപദേശിക്കുന്നു. അർജ്ജുനനു ഭഗവാൻ കൃഷ്ണൻ വേദവേദാന്തങ്ങളുടെയും, ഉപനിഷത്തുകളുടെയും, രഹസ്യങ്ങൾ അടങ്ങിയ ആത്മതത്ത്വജ്ഞാനത്തേയും, ഭക്തിയോഗം, കർമ്മയോഗം, ജ്ഞാനയോഗം തുടങ്ങിയ മോക്ഷമാർഗ്ഗങ്ങളേയും ഉപദേശിച്ചു. എന്നിട്ടും അർജ്ജുനനും വിശ്വാസം വരായ്കയാൽ തന്റെ ശ്രേഷ്ഠവും ഭയജനകവുമായ വിശ്വരൂപത്തേയും കാണിച്ചു കൊടുത്തുവെന്നു മഹാഭാരതത്തിൽ ഭീഷ്മപർവ്വത്തിൽ ഗ്രന്ഥകാരൻ പരാമർശിക്കുന്നു. ഭഗവദ്ഗീതയിലൂടെ അർജ്ജുനനുപദേശിച്ച സന്ദേശം ഇതിനു മുൻപ് [[വിഷ്ണു]] [[സൂര്യൻ|വിവസ്വാനും]], വിവസ്വാൻ [[മനു|മനുവിനും]], മനു [[ഇക്ഷാകു|ഇക്ഷാകുവിനും]] ഉപദേശിച്ചിരുന്നതായി [[മഹാഭാരതം|മഹാഭാരതത്തിൽ]] [[വ്യാസൻ]] പറയുന്നുണ്ട്. '''സർ‌വോപനിഷദോ ഗാവോ, ദോഗ്ദ്ധാ ഗോപാലനന്ദനഃ'''<br />'''പാർഥോ വത്സഃ സുധീർഭോക്താ, ദുഗ്ദ്ധം ഗീതാമൃതം മഹത്.''' ''അർത്ഥം:'' [[ഉപനിഷത്തുകൾ|ഉപനിഷത്തുകളാകുന്ന]] [[പശു|പശുക്കളിൽ]] നിന്ന്, [[അർജ്ജുനൻ|അർജുനനാകുന്ന]] കിടാവിനെ നിമിത്തമാക്കി കറവക്കാരനായ [[കൃഷ്ണൻ|ഗോപാലനന്ദനൻ]] കറന്നെടുത്ത പാലാണ് [[ഭഗവദ്ഗീത|ഗീതാമൃതം]]. (ഉപനിഷത്തുകളിലെ പല മന്ത്രങ്ങളും അല്പം വ്യത്യാസത്തോടെ ഗീതയിൽ പ്രത്യക്ഷപ്പെടുന്നുണ്ട്) പലചരിത്രകാരന്മാരും ഭഗവദ്ഗീതയെ ഹൈന്ദവ ഉപനിഷത്തുകളുടെ സംഗ്രഹമായി കരുതുന്നു.<ref>ശ്രീമദ് ഭഗവദ്ഗീത -- എം.എസ്. ചന്ദ്രശേഖരവാര്യർ (പരിഭാഷ) -- ഡി.സി. ബുക്സ് പ്രസിദ്ധീകരണം</ref> പതിനെട്ട് അദ്ധ്യായങ്ങളുള്ള ഭഗവദ്ഗീത ഭീഷ്മപർവ്വത്തിൽ 700 ശ്ലോകങ്ങളിലൂടെ മഹാഭാരതത്തിൽ വർണ്ണിക്കുന്നു<ref>ശ്രീമദ് ഭഗവദ്ഗീത -- എം.എസ്. ചന്ദ്രശേഖരവാര്യർ : പരിഭാഷ -- ഡി.സി.ബുക്സ് പ്രസിദ്ധീകരണം, കോട്ടയം</ref>. [[സഞ്ജയൻ]] [[ധൃതരാഷ്ട്രർ|ധൃതരാഷ്ട്രർക്കു]] കൃഷ്ണാർജ്ജുനസംവാദം പറഞ്ഞുകൊടുക്കുന്നരീതിയിലാണ് ഗ്രന്ഥകാരൻ എഴുതിയിരിക്കുന്നത്<ref>ഡി.ഡി. കോസാംബി -- മിത്ത് ആൻഡ് റിയാലിറ്റി -- ചരിത്രം</ref>. {| class="wikitable" border="1" |- ! ഒന്നാം ദിവസം ! കൗരവസേന ! പാണ്ഡവസേന |- | സർവ്വ സൈന്യാധിപൻ | [[ഭീഷ്മർ]] | [[ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ]] |- | കൊല്ലപ്പെട്ട പ്രധാനികൾ (കൊന്നവർ) | -- | [[ഉത്തരൻ]] ([[ശല്യർ]])<br />[[ശ്വേതൻ]] ([[ഭീഷ്മർ]]) |} ഭീഷ്മരെ ആദ്യമായി നേരിട്ടത് ബാലനായ അഭിമന്യുവായിരുന്നു. ഏറ്റവും പ്രായം കൂടിയവനും, കുറഞ്ഞവനും തമ്മിലാണ് ആദ്യ പോരാട്ടം തുടങ്ങിയത്. കൃതവർമ്മാവും, ശല്യരും ഭീഷ്മരെ സഹായിക്കാൻ എത്തി. അഭിമന്യു ക്ഷീണിക്കുന്നതു മനസ്സിലാക്കി മാതുലന്മാരായ ഉത്തരനും, ശ്വേതനും (വിരാടപുത്രന്മാർ) സഹായത്തിനെത്തി. യുദ്ധത്തിനൊടുവിൽ ശല്യർ ഉത്തരനേയും, ഭീഷ്മർ ശ്വേതനേയും വധിച്ചു. ഒന്നാം ദിവസത്തെ യുദ്ധത്തിൽ പാണ്ഡവസേനക്ക് കനത്തനാശം സംഭവിച്ചു. സങ്കടപ്പെട്ട് കുടീരത്തിൽ തിരിച്ചെത്തിയ യുധിഷ്ഠിരനോട് അവസാനവിജയം പാണ്ഡവർക്കാണെന്ന് പറഞ്ഞ് കൃഷ്ണൻ സമാധാനിപ്പിച്ചു. === രണ്ടാം ദിവസം ([[ഭീഷ്മപർവ്വം]]) === [[File:Arjuna statue.JPG|170px|thumb|right|ഭാരതയുദ്ധം: ([[ഇന്തോനേഷ്യ|ഇന്തോനേഷ്യയിലെ]] ബാലിയിലുള്ള അർജ്ജുനപ്രതിമ]] {| class="wikitable" border="1" |- ! രണ്ടാം ദിവസം ! കൗരവസേന ! പാണ്ഡവസേന |- | സർവ്വ സൈന്യാധിപൻ | [[ഭീഷ്മർ]] | [[ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ]] |- | കൊല്ലപ്പെട്ട പ്രധാനികൾ (കൊന്നവർ) | കലിംഗസേന (ഭീമൻ) | -- |} ഭീഷ്മർ രണ്ടാം ദിവസം അർജ്ജുനനുമായി ഏറ്റുമുട്ടി. അർജ്ജുനന്റെ പാശുപതാസ്ത്രത്തിന്റെ ശക്തിയിൽ കൗരവസേനക്ക് നിരവധി നാശനഷ്ടങ്ങൾ സംഭവിച്ചു. കുരുക്ഷേത്രത്തിന്റെ മറ്റൊരു വശത്ത് ദ്രോണരും ധൃഷ്ടദ്യുമ്നനും തമ്മിൽ ഉഗ്രപോരാട്ടം ആരംഭിച്ചു. പലപ്രാവശ്യം ദ്രോണർ പാഞ്ചാലപുത്രന്റെ വില്ലു മുറിച്ചു. അവശനായ ധൃഷ്ടദ്യുമ്നനെ ഭീമൻ തന്റെ രഥത്തിലേറ്റി രക്ഷപെടുത്തി. ഇതുമനസ്സിലാക്കി അവിടെ എത്തിച്ചേർന്ന് ദുര്യോധനൻ കലിംഗസേനയെ ഭീമനു നേരെ പ്രയോഗിച്ചു. ഭീമൻ ഒന്നൊഴിയാതെ എല്ലാ കലിംഗ പടയാളികളെയും രണ്ടാം ദിവസത്തെ യുദ്ധത്തിൽ കൊന്നൊടുക്കി. കൗരവപടയുടെ തിരിച്ചോട്ടം തടയുവാൻ ഭീഷ്മർ അവിടെ എത്തിയെങ്കിലും സാത്യകിയുടെ ബാണമേറ്റ് അദ്ദേഹത്തിന്റെ തേരാളി കൊല്ലപ്പെട്ടു. സാരഥിയില്ലാതെ ഭീഷ്മർ യുദ്ധക്കളത്തിൽ നിന്നും മാറിക്കളഞ്ഞു. ഭീമ പുത്രൻ ഘടോത്ക്കചനും നകുല-സഹദേവന്മാരും ഏറ്റവും പുറകിലായി ധർമ്മപുത്രരും അവിടെ എത്തുകയും കൗരവരുടെ പല സൈന്യവ്യൂഹങ്ങളേയും ഇല്ലാതാക്കുകയും ചെയ്തു. === മൂന്നാം ദിവസം ([[ഭീഷ്മപർവ്വം]]) === [[File:Srimad Bhagavad Gita Painting.jpg|170px|thumb|right|പാർത്ഥനും സാരഥിയും യുദ്ധഭൂമിയിൽ (ചിത്രകാരന്റെ ഭാവനയിൽ)]] {| class="wikitable" border="1" |- ! മൂന്നാം ദിവസം ! കൗരവസേന ! പാണ്ഡവസേന |- | സർവ്വ സൈന്യാധിപൻ | [[ഭീഷ്മർ]] | [[ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ]] |- | കൊല്ലപ്പെട്ട പ്രധാനികൾ (കൊന്നവർ) | ഗാന്ധാരസേന (അഭിമന്യു+സാത്യകി) | -- |- | ഉപയോഗിച്ച വ്യൂഹങ്ങൾ | ഗരുഡവ്യൂഹം<br />([[പരുന്ത്|ചിറകുവിരിച്ച പരുന്തിന്റെ ആകൃതി]]) | അർദ്ധചന്ദ്രവ്യൂഹം<br />([[ചന്ദ്രൻ|ചന്ദ്രക്കലയുടെ ആകൃതി]]) |} രണ്ടാം ദിവസത്തെ ദയനീയ പരാജയം മനസ്സിലാക്കി [[ഭീഷ്മർ]] തന്റെ സേനയെ ഗരുഡവ്യൂഹമായി നിർത്തി യുദ്ധം ആരംഭിച്ചു. അതിനെ എതിർക്കാൻ [[ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ]] പാണ്ഡവസേനയെ ചന്ദ്രക്കലയുടെ ആകൃതിയിൽ വ്യൂഹം ചമച്ചു നേതൃത്വം നൽകി. അർദ്ധചന്ദ്രവ്യൂഹത്തിന്റെ ഒരു മുഖത്ത് ഭീമനും മറ്റേതിൽ അർജ്ജുനനും നിലയുറപ്പിച്ചു. യുദ്ധക്കളത്തിന്റെ മറ്റൊരു വശത്ത് സാത്യകിയും അഭിമന്യുവും ചേർന്ന് ഗാന്ധാരസേനയെ മുഴുവനായും ഇല്ലാതാക്കി. ഭീഷ്മരും, ദ്രോണരും, ദുര്യോധനനും ചേർന്നു ധർമ്മപുത്രരെ ആക്രമിക്കാൻ തുടങ്ങിയപ്പോൾ നകുല-സഹദേവന്മാരും, ഭീമനും, ഘടോത്ക്കചനും എത്തി യുധിഷ്ഠിരനെ സഹായിച്ചു. ഘടോത്ക്കചന്റെ ആയുധപ്രഹരമേറ്റ് ബോധരഹിതനായ ദുര്യോധനനെ ദ്രോണർ രക്ഷപെടുത്തി. അതിനെത്തുടർന്ന് അർജ്ജുനൻ ഭീഷ്മരുമായി ഏറ്റുമുട്ടുകയും ഭീഷ്മർ വിജയലക്ഷ്യത്താൽ യുദ്ധനീതിമറന്നു അവനെ ആക്രമിക്കുകയും ചെയ്തു. അർജ്ജുനനെ കൊല്ലുമെന്ന അവസരം വന്നപ്പോൾ കൃഷ്ണൻ ഭീഷ്മരുടെ നേർക്ക് സുദർശനചക്രമെടുത്തു. കൃഷ്ണന്റെ കൈയ്യാൽ മരിക്കാൻ ആഗ്രഹിച്ച ഭീഷ്മർ നിരായുധനായി തലകുനിച്ചപ്പോൾ അർജ്ജുനൻ കൃഷ്ണനെ ആയുധമെടുക്കില്ല എന്നുള്ള കൃഷ്ണ വചനം ഓർമ്മപ്പെടുത്തി. ഇതുകേട്ട് കൃഷ്ണൻ ശാന്തനായി സുദർശനം തിരിച്ചെടുത്തു. === നാലാം ദിവസം ([[ഭീഷ്മപർവ്വം]]) === [[File:Bheema, the elephant-killer.jpg|170px|thumb|right|നാലാം ദിവസം: [[ആന|ആനകളുമായി]] മല്ലിടുന്ന [[ഭീമൻ]] (ശിലാശില്പം: [[ബേലൂർ|ബേലൂരിലെ]] ചെന്നകേശവ ക്ഷേത്രം)]] {| class="wikitable" border="1" |- ! നാലാം ദിവസം ! കൗരവസേന ! പാണ്ഡവസേന |- | സർവ്വ സൈന്യാധിപൻ | [[ഭീഷ്മർ]] | [[ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ]] |- | കൊല്ലപ്പെട്ട പ്രധാനികൾ (കൊന്നവർ) | പതിമൂന്നു ധൃതരാഷ്ട്രപുത്രർ (ഭീമൻ)<br />മാദ്രേശന്മാർ (ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ)<br />സ്വാലൻ (ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ) | -- |} നാലാം ദിവസം [[ഭീമൻ|ഭീമസേനനും]], [[അഭിമന്യു|അഭിമന്യുവും]] ഇരുവശങ്ങളിലൂടെ [[കൗരവർ|കൗരവസേനയെ]] തകർത്തു മുന്നേറി. ഭീമനെ എതിരിടാൻ ദുര്യോധനൻ, അവന്റെ പതിമൂന്നനുജന്മാരേയും, ആയിരക്കണക്കിനു [[ആന|മത്തഗജങ്ങളേയും]] അവന്റെ നേർക്കയച്ചു. ക്രൂദ്ധനായ ഭീമൻ ഗദയുമായി തേരിൽ നിന്നും പുറത്തിറങ്ങി മുഴുവൻ ആനകളേയും, ദുര്യോധനന്റെ പതിമൂന്നനുജന്മാരെയും കൊന്നു. അനുജന്മാർ മരിച്ചതു കണ്ട് ദുര്യോധനൻ ഭീമനു നേർക്ക് പാഞ്ഞടുത്തെങ്കിലും കൂടുതൽ എതിർത്തു നിൽക്കാനാവാതെ യുദ്ധഭൂമിയിൽ നിന്നും അവൻ മാറിക്കളഞ്ഞു. ഇതിനിടയിൽ ഭീമനെ സഹായിക്കാനെത്തിയ പുത്രനായ ഘടോത്ക്കചനും നിരവധിപേരെ കൊന്നു. അന്നേ ദിവസം കുരുക്ഷേത്രയിലെ മറ്റൊരുവശത്ത് സ്വാലനും ധൃഷ്ടദ്യുമ്നനും തമ്മിൽ ഏറ്റുമുട്ടുകയും, സ്വാലനെ വധിക്കുകയും ചെയ്തു. അതിനുശേഷം ധൃഷ്ടദ്യുമ്നനോട് യുദ്ധം ചെയ്ത മാദ്രേശന്റെ അനുജന്മാരെയും അവൻ കൊന്നുകളഞ്ഞു. തുടർച്ചയായി മൂന്നുദിവസങ്ങളും പരാജയപ്പെട്ട് ദുഃഖിതനായ [[ദുര്യോധനൻ]] രാത്രി ഭീഷ്മരുടെ കുടീരത്തിൽ വന്നു ഭയപ്പെട്ടു സങ്കടം പറഞ്ഞു. ഭീഷ്മരും ദ്രോണരും ചേർന്ന് ദുര്യോധനനെ സമാധാനപ്പെടുത്തി തിരിച്ചയച്ചു. === അഞ്ചാം ദിവസം ([[ഭീഷ്മപർവ്വം]]) === [[File:The center of battle of Kurukshetra.jpg|170px|thumb|right|യുദ്ധഭൂമി ([[അങ്കോർ വാട്ട്|അങ്കോർവതിലെ ശിലാശില്പം]])]] {| class="wikitable" border="1" |- ! അഞ്ചാം ദിവസം ! കൗരവസേന ! പാണ്ഡവസേന |- | സർവ്വ സൈന്യാധിപൻ | [[ഭീഷ്മർ]] | [[ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ]] |- | കൊല്ലപ്പെട്ട പ്രധാനികൾ (കൊന്നവർ) | -- | സാത്യകിയുടെ 10 പുത്രന്മാർ<br />(ഭൂരിശ്രവസ്സ്) |- | ഉപയോഗിച്ച വ്യൂഹങ്ങൾ | ശക്തവ്യൂഹം<br />([[ചതുരം|സമചതുരത്തിന്റെ ആകൃതി]]) | മണ്ഡലവ്യൂഹം<br />([[ആകാശഗംഗ|ആകാശഗംഗയുടെ ആകൃതി]]) |} തുടർച്ചയായ മൂന്നുദിവസങ്ങളിലെ തോൽവിക്കു മറുപടി പറയാനായി [[കൗരവർ]] ഭീഷ്മരുടെ നേതൃത്വത്തിൽ ശക്തവ്യൂഹം ചമച്ചു. പാണ്ഡവർ ഭീമന്റെ നേതൃത്വത്തിൽ മണ്ഡലവ്യൂഹവും ചമച്ചു അണിനിരന്നു. ഭീമന്റെ രഥത്തിനു പുറകിലായി ധൃഷ്ടദ്യുമ്നനും, സാത്യകിയുടേയും, ശിഖണ്ഡിയുടേയും രഥങ്ങൾ അണിനിരന്നു. അവയ്ക്കും പുറകിലായി നകുല-സഹദേവന്മാരുടേയും ധർമ്മപുത്രരുടേയും രഥങ്ങൾ നിരന്നു. അതിനു പിറകിലായി മറ്റു മുൻനിര യോദ്ധാക്കളും അണിനിരന്നു. ഭീഷ്മർ നിരവധി പാണ്ഡവസേനകളെ ഛിന്നഭിന്നമാക്കി മുന്നേറി. പാണ്ഡവസൈന്യം പലവസരങ്ങളിലും പിന്തിരിഞ്ഞോടി. പക്ഷേ മദ്ധ്യാഹ്നത്തിനുശേഷം നടന്ന യുദ്ധത്തിൽ അർജ്ജുനനും ഭീമനും ചേർന്ന് അനവധി കൗരവസൈന്യങ്ങളെ കൊന്നു. === ആറാം ദിവസം ([[ഭീഷ്മപർവ്വം]]) === [[File:Krishna and Arjun on the chariot''',''' Mahabharata, 18th-19th century, India.jpg|170px|thumb|right|കൃഷ്ണാർജ്ജുനന്മാർ (18-ആം നൂറ്റാണ്ടിലെ ചിത്രകല)]] {| class="wikitable" border="1" |- ! ആറാം ദിവസം ! കൗരവസേന ! പാണ്ഡവസേന |- | സർവ്വ സൈന്യാധിപൻ | [[ഭീഷ്മർ]] | [[ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ]] |- | ഉപയോഗിച്ച വ്യൂഹങ്ങൾ | ക്രൗഞ്ചവ്യൂഹം ([[കൊക്ക്|കൊക്കിന്റെ ആകൃതി]]) | മകരവ്യൂഹം ([[ചീങ്കണ്ണി|മുതലയുടെ ആകൃതി]]) |} https://ml.wikipedia.org/wiki/%E0%B4%95%E0%B5%81%E0%B4%B0%E0%B5%81%E0%B4%95%E0%B5%8D%E0%B4%B7%E0%B5%87%E0%B4%A4%E0%B5%8D%E0%B4%B0%E0%B4%AF%E0%B5%81%E0%B4%A6%E0%B5%8D%E0%B4%A7%E0%B4%82?wprov=sfla1 അതിനെതിരായി ഭീഷ്മർ ക്രൗഞ്ചവ്യൂഹവും ചമച്ച് സൈന്യങ്ങളെ അണിനിരത്തി. അഞ്ചുദിവസങ്ങൾക്കു ശേഷം അന്ന് ആദ്യമായി ദ്രോണരെ തോൽപ്പിക്കാൻ പാണ്ഡവസേനക്കായി. പാണ്ഡവർ ദ്രോണരുടെ രഥം തകർത്തു, അദ്ദേഹം പ്രാണരക്ഷാർത്ഥം അവിടെനിന്നും ഓടി രക്ഷപെട്ടു. ഭീമനെ പിടിച്ചുകെട്ടാൻ ദുര്യോധനൻ വലിയ സൈന്യവ്യൂഹമാണ് നിയോഗിച്ചത്. അഭിമന്യു സഹായത്തിനു വന്ന് ഭീമനെ അതിൽ നിന്നും രക്ഷിക്കുവാൻ സാധിച്ചു. അതിനിടയിൽ ഭീമന്റെ ഗദാപ്രഹരമേറ്റ് ദുര്യോധനൻ തേർത്തട്ടിൽ ബോധരഹിതനായി വീണു. കൃപർ വന്നു രക്ഷിച്ചിരുന്നില്ലെങ്കിൽ ദുര്യോധനനെ ആറാംനാൾ വധിക്കുമായിരുന്നു. തന്റെ പത്തു പുത്രന്മാരെ വധിച്ച ഭൂരിശ്രവസ്സിനെ നേരിട്ടുകണ്ട സാത്യകി അവനെ കൊല്ലാൻ കഠിനശ്രമം നടത്തിയെങ്കിലും വിജയിച്ചില്ല. === ഏഴാം ദിവസം ([[ഭീഷ്മപർവ്വം]]) === {| class="wikitable" border="1" |- ! ഏഴാം ദിവസം ! കൗരവസേന ! പാണ്ഡവസേന |- | സർവ്വ സൈന്യാധിപൻ | [[ഭീഷ്മർ]] | [[ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ]] |- | ഉപയോഗിച്ച വ്യൂഹങ്ങൾ | ത്രിശൂലവ്യൂഹം<br />([[ത്രിശൂലം|മൂന്നു മുനയുള്ള ശുലത്തിന്റെ ആകൃതി]]) | വജ്ര വ്യൂഹം<br />([[മിന്നൽ|മിന്നൽ പിണരിന്റെ ആകൃതി]]) |} ഏഴാം ദിവസം [[യുധിഷ്ഠിരൻ|യുധിഷ്ഠിരന്റെ]] നേതൃത്വത്തിൽ വജ്രവ്യൂഹം ചമച്ച പാണ്ഡവരെ എതിരിടാൻ കൗരവർ ത്രിശൂലവ്യൂഹം ചമച്ചു. മിന്നൽപിണർ പോലെ അടർക്കളത്തിൽ പലസ്ഥലങ്ങളിലും ഒറ്റയ്ക്കൊറ്റയ്ക്ക് യുദ്ധങ്ങൾ നടന്നു. വിരാടനും ദ്രോണരും ഏറ്റുമുട്ടി. വിരാടന്റെ സഹായത്തിനെത്തിയ പുത്രനായ ശംഖനെ ദ്രോണർ വധിച്ചു. വൃദ്ധനായ ഭൂരിശ്രവസ്സിനെ നേരിട്ട ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ അദ്ദേഹത്തിന്റെ വക്ഷസ്സിൽ 96 അമ്പുകൾ തറച്ചുവെങ്കിലും അതിപരാക്രമിയായ അദ്ദേഹം കീഴടങ്ങാതെ ധൃഷ്ടദ്യുമ്നനെ പരാജയപ്പെടുത്തി അവിടെ നിന്നും ഓടിച്ചു. പാണ്ഡവസേനയുടെ അതിപ്രഹരമായ യുദ്ധത്തിൽ വൃദ്ധനായ കൃപാചാര്യർ ബോധരഹിതനായി തേർത്തട്ടിൽ വീണു. === എട്ടാം ദിവസം ([[ഭീഷ്മപർവ്വം]]) === [[File:Ghatotkacha - Abhimanyu.jpg|170px|thumb|right|യുദ്ധം (ഘടോൽകചനും അഭിമന്യുവും)]] {| class="wikitable" border="1" |- ! എട്ടാം ദിവസം ! കൗരവസേന ! പാണ്ഡവസേന |- | സർവ്വ സൈന്യാധിപൻ | [[ഭീഷ്മർ]] | [[ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ]] |- | കൊല്ലപ്പെട്ട പ്രധാനികൾ (കൊന്നവർ) | [[ഉലൂകൻ]] ([[ഇരാവാൻ]])<br />എട്ട് ധൃതരാഷ്ട്രപുത്രർ (ഭീമൻ)<br />[[ശകുനി|ശകുനിയുടെ]] അനുജന്മാർ (ഇരാവാൻ) | [[ഇരാവാൻ]] <ref>എട്ടാംദിവസം രാത്രികഴിഞ്ഞ് ഒൻപതാം നാൾ സൂര്യോദയത്തിനു മുൻപ് കൃഷ്ണശപഥത്താൽ ഇരാവാൻ തന്റെ തലപൊട്ടി ചിതറിയാണ് മരിച്ചത് എന്നൊരു ഐതിഹ്യം കൂടിയുണ്ട്.</ref> |} [[കൃഷ്ണൻ|കൃഷ്ണന്റെ]] നിർദ്ദേശത്തെ തുടർന്ന് യുദ്ധത്തിൽ ഏർപ്പെടാതിരുന്ന ഇരാവാൻ ആദ്യമായി യുദ്ധം ചെയ്ത ദിവസമായിരുന്നു എട്ടാം ദിവസം. ഭീമൻ തന്റെ വനവാസകാലത്തു വധിച്ച കൃമ്മിരന്റെ പുത്രനായ അലംബുസന്റെ മായാപ്രയോഗത്തിൽ പാണ്ഡവസേന പലപ്പോഴും പകച്ചു നിന്നു. അവന്റെ മായാശക്തിയിലുള്ള ആകാശയുദ്ധത്തിൽ അർജ്ജുനനും ഭീമനും സാരമായി പരിക്കേറ്റു. നാഗകന്യാപുത്രനായ [[ഇരാവാൻ]] ഇതുകണ്ട് അർജ്ജുനനെ സഹായിച്ച് അലംബുസനെതിരായി അതിശക്തമായി നേരിട്ടു. അലംബുസനെ സഹായിക്കാനെത്തിയ ശകുനിയുടെ പുത്രനായ ഉലൂകനെയും ഇരാവാൻ വധിച്ചു. ഭീമൻ ദുര്യോധനന്റെ എട്ട് അനുജന്മാരെ എട്ടാംദിവസം കൊന്നു അതിനെ തുടർന്ന് ഭീമനോട് ഏറ്റുമുട്ടിയ ശകുനിയേയും, ജയദ്രഥനേയും ഘടോത്ക്കചൻ തന്റെ ഇരുമ്പുഗദയുമായി നേരിട്ടു. എട്ടാംദിവസം കഴിഞ്ഞപ്പോൾ ഇരുപക്ഷത്തുമായി എട്ട് [[അക്ഷൗഹിണി|അക്ഷൗഹിണിപടകൾ]] ഇല്ലാതായി. പിറ്റേന്ന് സൂര്യോദയത്തിനു മുൻപായി ഉലൂപിയിൽ അർജ്ജുനനു ജനിച്ച ഇരവാനും കൃഷ്ണശാപത്താൽ മരിച്ചുവീണു. === ഒൻപതാം ദിവസം ([[ഭീഷ്മപർവ്വം]]) === [[File:9th day War Kurukshetra.JPG|170px|thumb|right|യുദ്ധം ഒൻപതാം ദിവസം: [[സുദർശനചക്രം|സുദർശനവുമായി]] നിൽക്കുന്ന [[കൃഷ്ണൻ]], ഭഗവാന്റെ കൈയ്യാൽ മരിക്കാനാഗ്രഹിച്ച് കൈകൂപ്പി നിൽക്കുന്ന [[ഭീഷ്മർ]], അരുതേ എന്നപേക്ഷിക്കുന്ന [[അർജ്ജുനൻ]] (ചിത്രം: പനോരമ & സയൻസ് സെന്റർ-കുരുക്ഷേത്ര)]] {| class="wikitable" border="1" |- ! ഒൻപതാം ദിവസം ! കൗരവസേന ! പാണ്ഡവസേന |- | സർവ്വ സൈന്യാധിപൻ | [[ഭീഷ്മർ]] | [[ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ]] |} [[ഇരാവാൻ|ഇരവാൻറെ]] മരണത്തിനു കാരണമായ അലംബുസനെ വധിക്കണമെന്നുള്ള ദൃഢനിശ്ചയത്തോടെയാണ് പാണ്ഡവർ യുദ്ധം തുടങ്ങിയത്. [[അഭിമന്യു|അഭിമന്യുവും]], [[ഘടോൽകചൻ|ഘടോത്ക്കചനും]] അലംബുസനെതിരായി യുദ്ധം ചെയ്ത് അതിധീരമായി അവനെ നേരിട്ടുവെങ്കിലും മരണത്തിൽ നിന്നും അലംബുസൻ രക്ഷപെട്ടോടി. അർജ്ജുനനെ നേരിട്ട ഭീഷ്മർ അവനെ നിഷ്പ്രയാസം നിരായുധനാക്കി, ഭീഷ്മരുടെ അതിശക്തമായ ബാണങ്ങളേറ്റ് അവശനായി അർജ്ജുനൻ തേർതട്ടിൽ വീണുപോയി. അർജ്ജുനൻ ഭീഷ്മരാൽ വധിക്കപ്പെടുമെന്നവസരത്തിൽ കൃഷ്ണൻ സുദർശനചക്രവുമായി ഭീഷ്മർക്കു നേരെ എഴുന്നേറ്റു. ഭഗവാൻ ചക്രധാരിയായി നിൽക്കുന്നതുകണ്ട് ഭയഭക്തി ബഹുമാനത്തോടെ ഭഗവാൻറെ കൈയ്യാൽ മരിക്കാൻ ആഗ്രഹിച്ച് രണ്ടുകൈയ്യും കൂപ്പി ഭീഷ്മർ തേരിൽ നിന്നും ഇറങ്ങി ശിരസ്സു നമിച്ചു നിന്നു. ഇതുകണ്ട് അർജ്ജുനൻ കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധത്തിൽ ഭഗവാൻ ആയുധം എടുക്കില്ല എന്നുള്ളത് വീണ്ടും ഓർമ്മിപ്പിച്ചു. ഇതോടെ സൂര്യാസ്തമയവും കഴിഞ്ഞു യുദ്ധം അവസാനിപ്പിച്ച് ഇരുകൂട്ടരും മടങ്ങി. ഒൻപതു ദിവസങ്ങൾ കഴിഞ്ഞിട്ടും വിജയം കൈവരിക്കാൻ സാധിക്കാതെ വിഷമിക്കുന്ന പാണ്ഡവരെ കൃഷ്ണൻ അന്നു രാത്രി ഭീഷ്മരുടെ കുടീരത്തിൽ കൊണ്ടുപോയി. അവരുടെ മനോഗതം മനസ്സിലാക്കിയ ഭീഷ്മർ ശിഖണ്ഡിയെ മുന്നിൽ നിർത്തി യുദ്ധംചെയ്യാൻ ഉപദേശിച്ചു. === പത്താം ദിവസം ([[ഭീഷ്മപർവ്വം]]) === [[File:The Death of Bhishma.jpg|170px|thumb|right|ഭീഷ്മർ ശരശയ്യയിൽ]] {| class="wikitable" border="1" |- ! പത്താം ദിവസം ! കൗരവസേന ! പാണ്ഡവസേന |- | സർവ്വ സൈന്യാധിപൻ | [[ഭീഷ്മർ]] | [[ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ]] |- | കൊല്ലപ്പെട്ട പ്രധാനികൾ (കൊന്നവർ) | ഭീഷ്മർ ശരശയ്യയിൽ (ശിഖണ്ഡി+അർജ്ജുനൻ) | -- |} പത്താം ദിവസം [[പാണ്ഡവർ]] ധൃഷ്ടദ്യുമ്നന്റെ സ്ഥാനത്ത് [[ശിഖണ്ഡി|ശിഖണ്ഡിയെ]] നിർത്തി യുദ്ധം ആരംഭിച്ചു. അതിധീരമായി ഏവരും യുദ്ധത്തിൽ ഏർപ്പെട്ടു. [[ദുര്യോധനൻ]] ഭീഷ്മർക്കു തുണയായി ദുശ്ശാസനനെ നിയോഗിച്ചിരുന്നു. അർജ്ജുനൻ ഭീഷ്മരോട് എതിരിട്ടപ്പോൾ ശിഖണ്ഡിയെ മുന്നിൽ നിർത്തി ബാണങ്ങൾ എയ്തു. ശിഖണ്ഡിയെ കണ്ടമാത്രയിൽ ഭീഷ്മർ അവനെതിരെ യുദ്ധം ചെയ്യാതെ അർജ്ജുനനു നേർക്ക് തിരിഞ്ഞു. അർജ്ജുനനും ശിഖണ്ഡിയും ഒരു പോലെതന്നെ ഭീഷ്മർക്കുനേരെ ബാണങ്ങൾ പൊഴിച്ചുകൊണ്ടിരുന്നു. ശിഖണ്ഡിയുടെ മുമ്പിൽ ഭീഷ്മരുടെ വീര്യം സ്തംഭിച്ചുപോയി. ഈ അവസരം പാഴാക്കാതെ അർജ്ജുനൻ ഭീഷ്മരുടെ ശരീരം മുഴുവനും അസ്ത്രങ്ങളാൽ എയ്തുനിറച്ചു. (അഷ്ടവസുക്കളിൽ ഇളയവനായ പ്രഭാസനെ ([[ഭീഷ്മർ]]) തിരിച്ചു ദേവലോകത്തേക്ക് കൂട്ടികൊണ്ടുപോകാൻ വസുക്കളേവരും അവിടെ സന്നിഹിതരായിരുന്നു). [[ശരശയ്യ|ശരശയ്യയിൽ]] വീണ ഭീഷ്മർ അടുത്തുനിന്ന ദുശ്ശാസനനോട് ഇനിയെങ്കിലും യുദ്ധം മതിയാക്കാൻ ഉപദേശിച്ചു. ==== ശരശയ്യ ==== [[File:Ramayan.jpg|170px|thumb|left|അസ്ത്രമെയ്ത് ഭീഷ്മരുടെ ശിരസ്സു നേരെയാക്കുന്ന അർജ്ജുനൻ (മാർബിൾശില്പം:സ്വാമിനാരായൺ ടെമ്പിൾ -[[ഗുജറാത്ത്|ഭുജ്, ഗുജറാത്ത്]])]] ഭീഷ്മരുടെ പതനത്തോടെ കൗരവപട പിന്തിരിഞ്ഞോടി. അന്നു യുദ്ധം മതിയാക്കി ഏവരും മടങ്ങി. പക്ഷേ പാണ്ഡവരും, കൗരവരും മാത്രം ഭീഷ്മർക്കു ചുറ്റും സങ്കടപ്പെട്ടു നിന്നു. ശക്തിയില്ലാതെ താഴേക്ക് തൂങ്ങിക്കിടന്ന ശിരസ്സു നേരെയാക്കാൻ ഭീഷ്മരുടെ ആഗ്രഹപ്രകാരം അർജ്ജുനൻ രണ്ട് അസ്ത്രങ്ങൾ എയ്തു താങ്ങുകൊടുത്തു. ഭീഷ്മർ വീണതോടെ കൗരവരുടെ വീര്യമെല്ലാം ഇല്ലാതായി. പാണ്ഡവർക്ക് സന്തോഷവും സങ്കടവും ഒരുപോലെ തോന്നി. താൻ ഉത്തരായനം തുടങ്ങുന്നവരെ മരിക്കാതെ ഇവിടെ കിടക്കും നിങ്ങൾക്ക് എല്ലാവരും കുടീരങ്ങളിലേക്ക് തിരിച്ചു പോകാമെന്നുള്ള ഭീഷ്മരുടെ നിർബന്ധത്താൽ ഏവരും രാത്രിതന്നെ മടങ്ങി. പിറ്റേന്ന് രാവിലെ കൗരവ-പാണ്ഡവ പുത്രന്മാർ പിതാമഹനെ കാണാൻ എത്തി. അദ്ദേഹത്തിനു ദാഹമുണ്ടെന്നറിയിച്ചപ്പോൾ അർജ്ജുനൻ ഭൂമിയിൽ നിന്നും ഗംഗാജലത്തിന്റെ സ്രോതസ്സ് അവിടെ ഉണ്ടാക്കിക്കൊടുത്തു. അതിനുശേഷം [[കർണ്ണൻ]] ഭീഷ്മരെ കാണാൻ എത്തി. കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധഭൂമിയിൽ ആദ്യമായി കർണ്ണൻ വരുന്നത് അന്നായിരുന്നു. ഭീഷ്മർ യുദ്ധത്തിൽ വീണതിനുശേഷമാണ് കർണ്ണൻ യുദ്ധം ചെയ്യാൻ തുടങ്ങിയത്. === പതിനൊന്നാം ദിവസം ([[ദ്രോണപർവ്വം]]) === [[File:Karna in Kurukshetra.jpg|170px|thumb|right|യുദ്ധം പതിനൊന്നാം ദിവസം: [[കർണ്ണൻ]] ആദ്യമായി യുദ്ധഭൂമിയിൽ എത്തുന്നത് ഇന്നാണ്. (ചിത്രകാരന്റെ ഭാവനയിൽ)]] {| class="wikitable" border="1" |- ! പതിനൊന്നാം ദിവസം ! കൗരവസേന ! പാണ്ഡവസേന |- | സർവ്വ സൈന്യാധിപൻ | ദ്രോണർ | ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ |} ഭീഷ്മരുടെ പതനത്തെത്തുടർന്ന് ദുര്യോധനൻ ആചാര്യനായ ദ്രോണരെ സർവ്വസേനാധിപതിയായി വാഴിക്കുന്നു. തുടർന്നുള്ള അഞ്ചു ദിവസങ്ങൾ ദ്രോണാചാര്യർ കൗരവസേനയ്ക്കു നേതൃത്വം നൽകി. മഹാഭാരതത്തിൽ പതിനൊന്നു മുതൽ പതിനഞ്ചുവരെയുള്ള യുദ്ധദിവസങ്ങൾ വർണ്ണിക്കുന്നത് ദ്രോണപർവ്വത്തിലാണ്. സർവ്വസേനാധിപനായി ദ്രോണരായതിനാൽ ഗ്രന്ഥകർത്താവ് ആ പേരു കൊടുത്തു.<ref name="ReferenceA">മഹാഭാരതം -- ഡോ.പി.എസ്. നായർ ISBN 81-85315-01-9 -- വിദ്യാരംഭം പബ്ലീഷേസ്, മുല്ലയ്ക്കൽ, ആലപ്പുഴ</ref> ദ്രോണപർവ്വത്തിൽ 170 അദ്ധ്യായങ്ങളും 10950 പദ്യങ്ങളും അടങ്ങിയിരിക്കുന്നു. പല പ്രമുഖരും മരിച്ചു വീഴുന്ന കഥാസന്ദർഭങ്ങളോടെ വളരെ വിശദമായിതന്നെ ഗ്രന്ഥകർത്താവ് ഈ ദിവസങ്ങൾ മഹാഭാരതത്തിൽ വർണ്ണിച്ചിരിക്കുന്നു. [[കർണ്ണൻ]] ആദ്യമായി യുദ്ധക്കളത്തിൽ എത്തുന്നത് ഈ ദിവസമാണ്. ആദ്യ പത്തുദിവസങ്ങൾ അദ്ദേഹം യുദ്ധത്തിൽ ഏർപ്പെട്ടില്ല. ധർമ്മപുത്രരെ ജീവനോടെ ബന്ധിക്കുവാൻ ദ്രോണർ പദ്ധതിയിട്ടു. ജീവനോടെ യുധിഷ്ഠിരനെ പിടിച്ചാൽ അതിലൂടെ പാണ്ഡവരെ ഭീഷണിപ്പെടുത്തി മറ്റുകാര്യങ്ങൾ സാധിക്കാമെന്നു മനസ്സിലാക്കിയാണ് ഇതിനു മുതിർന്നത്. ദ്രോണരും, കർണ്ണനും, ദുര്യോധനാദികളും ഒത്തുചേർന്ന് യുധിഷ്ഠിരനെതിരായി യുദ്ധം ആരംഭിച്ചു. ദ്രോണർ യുധിഷ്ഠിരന്റെ വില്ലുമുറിച്ച് അതിനു വഴിയൊരുക്കി. യുധിഷ്ഠിരൻ പിടിക്കപ്പെടുമെന്നഘട്ടത്തിൽ കൃഷ്ണാർജ്ജുനന്മാർ അവിടെ എത്തുകയും യുധിഷ്ഠിരനെ രക്ഷപെടുത്തുകയും ചെയ്തു. പാഞ്ചാല രാജകുമാരനായ ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ പലതവണ ദ്രോണാചാര്യരെ ആക്രമിച്ചു, പക്ഷേ പല സന്ദർഭത്തിലും പാഞ്ചാലകുമാരനു പിന്തിരിഞ്ഞോടേണ്ടിവന്നു. (ഗ്രന്ഥകർത്താവിന്റെ അഭിപ്രായത്തിൽ യുദ്ധസമയത്ത് ദ്രോണർക്ക് 85 വയസ്സുണ്ടായിരുന്നു). === പന്ത്രണ്ടാം ദിവസം ([[ദ്രോണപർവ്വം]]) === [[File:Bhagadatta fighting with Bhima.JPG|170px|thumb|right|യുദ്ധം പന്ത്രണ്ടാം ദിവസം: [[ഭഗദത്തൻ|ഭഗദത്തനോട്]] എതിരിടുന്ന [[ഭീമൻ]] ([[ബേലൂർ|ബേലൂരിലെ]] ശിലാശില്പം)]] {| class="wikitable" border="1" |- ! പന്ത്രണ്ടാം ദിവസം ! കൗരവസേന ! പാണ്ഡവസേന |- | സർവ്വ സൈന്യാധിപൻ | [[ദ്രോണർ]] | [[ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ]] |- | കൊല്ലപ്പെട്ട പ്രധാനികൾ<br />(കൊന്നവർ) | [[ഭഗദത്തൻ]], [[വൃക്ഷസേനൻ]] ([[അർജുനൻ]])<br />കർണ്ണപുത്രർ, ഭഗദത്തപുത്രൻ ([[നകുലൻ]]) | ദർശൻ ([[ഭഗദത്തൻ]]) |- | ഉപയോഗിച്ച വ്യൂഹങ്ങൾ | ദേവവ്യൂഹം<br />([[ദേവൻ|അമാനുഷാകൃതി]]) | ശൃംഗാരകവ്യൂഹം<br />([[കൊമ്പ്|വളഞ്ഞ കൊമ്പിന്റെ ആകൃതി]]) |} പന്ത്രണ്ടാം ദിവസവും ദ്രോണർ യുധിഷ്ഠിരനെ ജീവനോടെ ബന്ധിക്കുന്നതിനായി മഹാവ്യൂഹം (ദേവവ്യൂഹം) ചമച്ചു. ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ ശൃംഗാരകവ്യൂഹവും ചമച്ച് അതിശക്തമായി എതിർത്തു. ഭീമാർജ്ജുനന്മാരുടെ ആക്രമണത്തിൽ കൗരവപ്പട പിന്തിരിഞ്ഞോടി. കൗരവപ്പടയെ തിരിച്ചു യുദ്ധഭൂമിയിൽ നിർത്താനായി ദുര്യോധനൻ [[പ്രാഗ്ജ്യോതിഷ|പ്രാഗ്ജ്യോതിഷത്തിലെ]] രാജാവായിരുന്ന ഭഗദത്തനെ നിയോഗിച്ചു. കൃഷ്ണനാൽ കൊല്ലപ്പെട്ട നരകാസുരന്റെ പുത്രനായിരുന്നു [[ഭഗദത്തൻ]]. വാർദ്ധക്യം ഉണ്ടായിരുന്നെങ്കിലും ആനപ്പുറത്തേറിവന്ന ഭഗദത്തൻ പാണ്ഡവസേനയെ നയിച്ച ഭീമനോട് ഏറ്റുമുട്ടി.<ref>{{Cite web |url=http://www.thekurukshetragame.com/bhagadatta.html |title=ആർക്കൈവ് പകർപ്പ് |access-date=2011-09-17 |archive-date=2011-09-02 |archive-url=https://web.archive.org/web/20110902022523/http://www.thekurukshetragame.com/bhagadatta.html |url-status=dead }}</ref> ഭഗദത്തൻ വൈഷ്ണാവസ്ത്രം പ്രയോഗിച്ച് പാണ്ഡവസേനയെ അതിഭീകരമായി കൊന്നൊടുക്കി. മറ്റാർക്കും തടുക്കാനാവാഞ്ഞ വൈഷ്ണവാസ്ത്രത്തെ കൃഷ്ണൻ നിർവീര്യമാക്കി. ഭഗദത്തന്റെ കൊലയാനയെ [[അഷ്ടദിക് ഗജങ്ങൾ|അഷ്ടദിക് ഗജങ്ങളിൽ]] ഒന്നായ [[സുപ്രതികൻ|സുപ്രതികനോടാണ്]] ഗ്രന്ഥകർത്താവ് ഉപമിച്ചിരിക്കുന്നത്.<ref>മഹാഭാരതം -- ഡോ.പി.എസ്.നായർ -- ISBN 81-85315-01-9 വിദ്യാരംഭം പ്രസിദ്ധീകരണം, ആലപ്പുഴ</ref> ഭഗദത്തന്റെ ആന ഭീമനെ എടുത്ത് മേല്പോട്ട് എറിഞ്ഞു; ഭീമൻ താഴേക്ക് പതിക്കുമ്പോൾ കൊമ്പിൽ കോർത്ത് കൊല്ലാനായി കൊമ്പുകൾ മുകളിലോട്ടാക്കി നിർത്തി. ആ സമയത്ത് അർജ്ജുനൻ അവിടെ എത്തുകയും, ഒരു അമ്പിനാൽ ആനയുടെ ശിരസ്സും, മേല്പോട്ടാക്കി നിർത്തിയിരുന്ന വാലും, ഭഗദത്തന്റെ ശിരസ്സു മുറിച്ച് ഭീമനെ രക്ഷപെടുത്തി. [[ഭഗദത്തൻ|ഭഗദത്തന്റെ]] മരണം കൗരവസേനയ്ക്ക് വലിയ ആഘാതം ഏൽപ്പിച്ചു. ഭഗദത്തന്റെ മരണത്തെ തുടർന്ന്, അവന്റെ പുത്രനെ നകുലനും കർണ്ണപുത്രനായ വൃക്ഷസേനനെ അർജ്ജുനനും വധിച്ചു. ഇതുകണ്ട് പാണ്ഡവസേനയോട് ഏറ്റുമുട്ടിയ മറ്റു കർണ്ണപുത്രന്മാരും നകുലനാൽ കൊല്ലപ്പെട്ടു. മക്കളുടെ ദുരന്തവിവരം അറിഞ്ഞ കർണ്ണൻ കൂടുതൽ സമയം യുദ്ധക്കളത്തിൽ നിൽക്കാനാവാതെ മടങ്ങി. കൗരവസേനയ്ക്കു അതിഭീകരമായ പരാജയമായിരുന്നു പന്ത്രണ്ടാം ദിവസം. ദുഃഖിതനായ ദുര്യോധനൻ അന്ന് യുദ്ധം കഴിഞ്ഞ് ദ്രോണാചാര്യരേയും കർണ്ണനേയും ശകുനിയേയും, ജയദ്രഥനേയും തന്റെ കുടീരത്തിലേക്ക് വിളിച്ചു വരുത്തി. അടുത്തനാൾ എങ്ങനെ പാണ്ഡവസേനയെ തകർക്കാമെന്നുള്ള ചർച്ചകൾ ചെയ്തു. ദ്രോണാചാര്യർ ചക്രവ്യൂഹം ഒരുക്കുവാനും അതിലൂടെ അടുത്ത ദിവസം പാണ്ഡവസേനയെ വിദഗ്ദ്ധമായി എതിരിടാനും പദ്ധതികൾ ആസൂത്രണംചെയ്തു ഏവരും അന്നേക്ക് പിരിഞ്ഞു. === പതിമൂന്നാം ദിവസം ([[ദ്രോണപർവ്വം]]) === [[File:Abhimanyu Vadh.jpg|170px|thumb|right|ചക്രവ്യൂഹത്തിൽ അകപ്പെട്ട [[അഭിമന്യു|അഭിമന്യുവിനെ]] കൗരവർ ചേർന്ന് കൊലപ്പെടുത്തുന്നു (രവിവർമ്മചിത്രം)]] {| class="wikitable" border="1" |- ! പതിമൂന്നാം ദിവസം ! കൗരവസേന ! പാണ്ഡവസേന |- | സർവ്വ സൈന്യാധിപൻ | [[ദ്രോണർ]] | [[ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ]] |- | കൊല്ലപ്പെട്ട പ്രധാനികൾ<br />(കൊന്നവർ) | [[ലക്ഷണൻ]], അശ്മകൻ, ശല്യസഹോദരൻ,<br />ശല്യപുത്രൻ, മാത്രികവദൻ, ബൃഹൽബലൻ, <br />ശകുനിയുടെ സഹോദരർ, സുശർമ്മൻ ([[അർജ്ജുനൻ]]) | [[അഭിമന്യു]] ([[ഭരതൻ (ദുശ്ശാസനപുത്രൻ)|ഭരതൻ]], [[ജയദ്രഥൻ]])<br />സഹദേവ്-മഗധ ([[ദ്രോണർ]]) |- | ഉപയോഗിച്ച വ്യൂഹങ്ങൾ | [[ചക്രവ്യൂഹം]]<br />([[ചക്രം|കറങ്ങുന്ന ചക്രത്തിന്റെ ആകൃതി]])<ref>http://www.thehindu.com/todays-paper/tp-national/tp-karnataka/article1064463.ece</ref> | അർണ്ണവ്യൂഹം ([[സമുദ്രം|സമുദ്രാകൃതി]]) |} പതിമൂന്നാം നാൾ ത്രിഗർത്ത രാജാവായ [[സുശർമ്മൻ]] ദക്ഷിണ സമരമുഖത്തും [[ദ്രോണർ]] [[ചക്രവ്യൂഹം]] ചമച്ച് ഉത്തരഭാഗത്തും നിലയുറപ്പിച്ചു. ചക്രവ്യൂഹത്തിൽ ദ്രോണരെ കൂടാതെ [[അശ്വത്ഥാമാവ്]], [[കർണ്ണൻ]], [[ജയദ്രഥൻ]], [[ദുശ്ശാസനൻ]], ദുര്യോധനപുത്രനായ [[ലക്ഷണൻ]], [[ശല്യർ]] തുടങ്ങിയവർ നിലയുറപ്പിച്ചു. ത്രിഗർത്തനെ സഹായിക്കാൻ കംബോജ രാജാവ് സുദക്ഷിണനും, കൃമ്മീര പുത്രനായ അലംബുസനും തങ്ങളുടെ സേനാവ്യൂഹത്തോടെ എതിരിടാൻ തുടങ്ങി. അതിശക്തമായ കൗരവസേനയുടെ ഉത്തരഭാഗത്തുനിന്നുള്ള ആക്രമണത്തിൽ പാണ്ഡവപ്പട തിരിഞ്ഞോടി തുടങ്ങി. ഇതുമനസ്സിലാക്കി അർജ്ജുനൻ ത്രിഗർത്തനോട് ഏറ്റുമുട്ടി കൗരവസേനയെ ശക്തമായി എതിർത്തു. അർജ്ജുനൻ ഉത്തരഭാഗത്തു നിന്നു യുദ്ധം തുടങ്ങിയപ്പോൾ ചക്രവ്യൂഹം ചമച്ചുനിന്ന [[ദ്രോണർ]] ധർമ്മപുത്രരോടു ഏറ്റുമുട്ടി. ==== ചക്രവ്യൂഹം ==== [[File:Halebid2.JPG|170px|thumb|left|ചക്രവ്യൂഹം (ശിലാശില്പം: [[:en:Hoysaleswara Temple|ഹോസലേശ്വരക്ഷേത്രം]], [[:en:Halebidu|ഹലെബിഡു]], [[കർണ്ണാടകം]])]] ദുര്യോധന നിർദ്ദേശപ്രകാരം ദ്രോണർ അർജ്ജുനനെ അടർക്കളത്തിൽ നിന്നകറ്റി നിർത്തി ചക്രവ്യൂഹം ചമച്ചു യുധിഷ്ഠിരനെ ബന്ധനസ്ഥനാക്കുവാനുള്ള മികച്ചയുദ്ധതന്ത്രമാണ് ഇതുകൊണ്ടു ഉദ്ദേശിച്ചത്. ഒരു പക്ഷേ യുദ്ധം അവസാനിപ്പിക്കുവാനും പാണ്ഡവരെ വീണ്ടും മറ്റൊരു വനവാസത്തിനയക്കുവാനും പതിമൂന്നാം നാളിലെ ഈ യുദ്ധംകൊണ്ടു സാധിക്കുമായിരുന്നു. അതാണ് കൗരവപക്ഷം തലേനാൾ തീരുമാനിച്ചുറപ്പിച്ചത്. [[വ്യാസൻ]] [[മഹാഭാരതം|മഹാഭാരതത്തിൽ]] ചക്രവ്യൂഹം എന്നും, [[എഴുത്തച്ഛൻ]] തന്റെ കൃതിയിൽ പത്മവ്യൂഹം എന്നും പറയുന്നു. മുൻ‌കൂട്ടിയുള്ള പടയൊരുക്കങ്ങളും സേനാവിന്യാസങ്ങളും ഈ വ്യൂഹത്തിൽ പ്രത്യക്ഷത്തിലുണ്ടാവില്ല എന്നുള്ളതാണ് ഈ യുദ്ധവ്യൂഹത്തിനുള്ള പ്രധാന പ്രത്യേകത. കൂമ്പടയുവാൻ തുടങ്ങുന്ന ഒരു താമരയുടെ രൂപത്തിലാണു് സേനാവിന്യാസം എന്നതിനാലാവാം ചക്രവ്യൂഹം പത്മവ്യൂഹമായി എഴുത്തച്ഛൻ എഴുതിയത്. പ്രധാന ഗ്രന്ഥകർത്താവായ വ്യാസനു മുൻതൂക്കം നൽകുമ്പോൾ ചക്രവ്യൂഹം എന്നതാവും ചേരുക. ശത്രു ഉള്ളിലേക്ക് കടക്കുംതോറും വ്യൂഹത്തിലെ ഉള്ളിലേക്കുള്ള പ്രവേശനം ചെറുതായി വരുന്ന രീതിയിലാണ് ഇതിലെ പടനീക്കം. അകത്തും പുറത്തും നിൽക്കുന്ന പോരാളികൾ ഒരു ഭ്രമണപഥത്തിലെന്നവണ്ണം കറങ്ങികൊണ്ടിരിക്കുന്നു. മഹാരഥികൾ അവരവരുടെ യുദ്ധസ്ഥാനങ്ങൾ തുടർച്ചയായി ഇരുദിശകളിലും മാറിക്കൊണ്ടിരിക്കുന്ന ഈ സേനാവിന്യാസം തകർക്കുക വളരെ ബുദ്ധിമുട്ടേറിയതായിരുന്നുവെന്നു വ്യാസമഹാഭാരതത്തിൽ ഗ്രന്ഥകാരൻ എഴുതിയിരിക്കുന്നു. പതിനായിരക്കണക്കിനു പാണ്ഡവസേനകളെ ദ്രോണാചാര്യർ ചക്രവ്യൂഹം ചമച്ച് കൊന്നുതുടങ്ങി. ഇതുകണ്ടു ഭയവിഹ്വലനായ ധർമ്മപുത്രർ അഭിമന്യുവിനെ ചക്രവ്യൂഹം തകർക്കാൻ നിയോഗിച്ചു. അവനെ സഹായിക്കാൻ ഘടോൽകചനും എത്തി. അഭിമന്യു ധീരനായി ചക്രവ്യൂഹം ഭേദിച്ച് ഉള്ളിൽക്കയറി. ഭീമനും, യുധിഷ്ഠിരനും, നകുല-സഹദേവന്മാരും അഭിമന്യുവിനെ സഹായിക്കാൻ എത്തി. ചക്രവ്യൂഹത്തിന്റെ പുറത്തുനിൽക്കുന്ന യോദ്ധാക്കളെ ചെറുത്ത് നിർത്തുകയും അവരെ തോൽപ്പിച്ച് ഉള്ളിൽ കടക്കാൻ ശ്രമിക്കുകയുമായിരുന്നു ഇവരുടെ ലക്ഷ്യം. പക്ഷേ [[ജയദ്രഥൻ]] അവരെ എല്ലാവരെയും തടഞ്ഞു നിർത്തി അതിധീരമായി യുദ്ധം ചെയ്തു. (''അർജ്ജുനനെ ഒഴിച്ച് പാണ്ഡവരെ നാലുപേരെയും യുദ്ധത്തിൽ ഒരു പ്രാവശ്യം തടഞ്ഞു നിർത്താനുള്ള വരം [[ശിവൻ|ശിവനിൽ]] നിന്നും ജയദ്രഥൻ സമ്പാദിച്ചിരുന്നു''). ഘടോൽകചന്റെ ശക്തമായ ആക്രമണവും ജയദ്രഥന്റെ ചെറുത്തു നിൽപ്പിനു മുൻപിൽ ഒരു പ്രയോജനവും ചെയ്തില്ല. ചക്രവ്യൂഹത്തിനുള്ളിലകപ്പെട്ട അഭിമന്യുവിനു പുറത്തുകടക്കാൻ കഴിയാതെ വന്നു. അവനെ തനിച്ച് കൗരവസേന ചുറ്റുംനിന്നു ആക്രമിക്കാൻ ഇതുമൂലം സാധിച്ചു. ഒടുവിൽ അഭിമന്യു തനിച്ച് ഉള്ളിൽ നിന്നു കൗരവർക്കെതിരെ യുദ്ധം ചെയ്തു. അഭിമന്യുവിനോട് ഏറ്റുമുട്ടിയ ദുര്യോധനപുത്രനായ ലക്ഷണനെ അഭിമന്യു ഒരസ്ത്രത്താൽ തലമുറിച്ചു കൊന്നു. ഇതിനെത്തുടർന്ന് അവനോട് ഏറ്റുമുട്ടിയ ശകുനിയുടെ സഹോദന്മാരെയും, ബൃഹൽബലനേയും അഭിമന്യു വധിച്ചു. ഈ സമയം കർണ്ണൻ ഒളിയമ്പെയ്ത് അഭിമന്യുവിന്റെ വില്ലിന്റെ ഞാൺ മുറിച്ചു <ref>യുദ്ധം അനുശാസിച്ച നിയമങ്ങൾ -- [12: ന്യായരഹിതമായ പോരാട്ടത്തിൽ ആരും ഏർപ്പെടരുത്]</ref>. ദ്രോണർ അവന്റെ കുതിരകളേയും കൊന്നുകളഞ്ഞു <ref>യുദ്ധം അനുശാസിച്ച നിയമങ്ങൾ -- [08: യുദ്ധത്തിൽ പങ്കെടുക്കാത്തവനെയൊ, മൃഗത്തെയൊ ആക്രമിക്കരുത്]</ref>. തേരാളിയായ സുമിത്രനെ ശല്യർ ഗദകൊണ്ട് അടിച്ചുകൊന്നു <ref name="ReferenceB">യുദ്ധം അനുശാസിച്ച നിയമങ്ങൾ -- [06: നിരായുധനെ ആക്രമിക്കരുത്]</ref>. തേരും തേരാളി ഇല്ലാതായപ്പോൾ നിലത്തുനിന്നു യുദ്ധം തുടർന്ന അഭിമന്യുവിന്റെ വാളും പരിചയും കർണ്ണനും ദ്രോണരും ചേർന്ന് ഒളിയമ്പെയ്ത് തെറിപ്പിച്ചുകളഞ്ഞു. നിരായുധനായ അഭിമന്യുവിനോടു ചെയ്യുന്ന ചതിപ്രയോഗം യുദ്ധനീതിയല്ലെന്ന് ദ്രോണരെ കർണ്ണൻ പലപ്പോഴും ഓർമ്മപ്പെടുത്തിയെങ്കിലും അതുകൂട്ടാക്കാതെ ദ്രോണർ അഭിമന്യുവിനെ ചതിയാൽ കൊല്ലാൻ നിർദ്ദേശിച്ചു <ref>യുദ്ധം അനുശാസിച്ച നിയമങ്ങൾ -- [04: ഒരാളുപോലും മറ്റുള്ളവരാൽ ചുറ്റപ്പെട്ട് ആക്രമിക്കപ്പെടരുത്]</ref>. നിരായുധനായ അഭിമന്യു തകർക്കപ്പെട്ട തേരിന്റെ ചക്രവുമായി ചുറ്റും നിന്നു ആക്രമിക്കുന്ന കൗരവസേനയോട് അതിധീരമായി പോരാടി. പക്ഷേ കൗരവ പ്രമുഖന്മാരെല്ലാവരും ചേർന്ന് ബാലനായ അഭിമന്യുവിനെ ചതിപ്രയോഗത്തിൽ കൊന്നു കളഞ്ഞു. അവസാന നിമിഷത്തിലും അവൻ തന്നെ ആക്രമിച്ച ദുശ്ശാസനന്റെ പുത്രനായ [[ഭരതൻ (ദുശ്ശാസനപുത്രൻ)|ഭരതനെ]] ഗദകൊണ്ട് തലയ്ക്കടിച്ചു സാരമായ പരിക്കേൽപ്പിച്ചു. അവസാന സമയത്തും അവന്റെ പോരാട്ടത്തിൽ ഭയവിഹ്വലരായി ദുശ്ശാസനനും, ശല്യരും പിന്തിരിഞ്ഞോടി. അവസാന ശ്വാസംവരെയും തന്റെ പിതാവിനുവേണ്ടി ജീവിച്ച് ധീരപുത്രനായി അഭിമന്യു വീരസ്വർഗ്ഗം പൂകിയതായി ഗ്രന്ഥകാരൻ മഹാഭാരതത്തിൽ ദ്രോണപർവ്വത്തിൽ എഴുതിയിരിക്കുന്നു. ==== അർജ്ജുനശപഥം ==== [[അഭിമന്യു|അഭിമന്യുവിന്റെ]] മരണം പാണ്ഡവരെ വളരെയേറെ ദുഃഖത്തിലാഴ്ത്തി. യുധിഷ്ഠിരന്റെ നിർദ്ദേശത്തെ തുടർന്നായിരുന്നു ചക്രവ്യൂഹം അഭിമന്യു ഭേദിച്ച് അകത്തുകടന്നതും മരണപ്പെട്ടതും. ആ കാരണത്താൽ [[യുധിഷ്ഠിരൻ]] വളരെയധികം സങ്കടപ്പെട്ടു. അദ്ദേഹത്തിനു മുൻപിൽ [[വ്യാസൻ]] ആഗതനായി ഷോഡശരാജാക്കന്മാരുടെ കഥകൾ വിസ്തരിക്കുകയും തുടർന്ന് പല ഉപദേശങ്ങളും നൽകി അദ്ദേഹം സമാധാനിപ്പിച്ചു. മകന്റെ മരണ വാർത്തയറിഞ്ഞ അർജ്ജുനൻ മോഹാലസ്യപ്പെട്ടുവീണു. കൃഷ്ണൻ അർജ്ജുനനെ സമാധാനപ്പെടുത്തി. പക്ഷേ ദുഃഖാർത്തനായ അർജ്ജുനൻ തന്റെ പുത്രനെ കൊന്ന ജയദ്രഥന്റെ ശിരസ്സ് നാളെ സൂര്യാസ്തമയത്തിനു മുൻപു എയ്തുവീഴ്തുമെന്നും, അല്ലെങ്കിൽ ഗാണ്ഢീവത്തോടെ അഗ്നിയിൽ ചാടിമരിക്കുമെന്നും [[ശപഥം]] എടുത്തു. പുത്രദുഃഖത്താൽ സങ്കടപ്പെടുന്ന അർജ്ജുനനെ സമാധാനിപ്പിക്കാൻ കൃഷ്ണൻ അന്നു രാത്രിതന്നെ ദേവലോകത്ത് കൂട്ടിക്കൊണ്ടുപോയി വീരസ്വർഗ്ഗം പ്രാപിച്ച പുത്രനെ കാണിച്ചു കൊടുത്തു. അർജ്ജുനന്റെ ഉഗ്രശപഥം ഇതിനോടകം ചാരന്മാർ മുഖാന്തരം കൗരവർ അറിഞ്ഞുകഴിഞ്ഞിരുന്നു. എങ്ങനെയും ജയദ്രഥനെ രക്ഷിക്കണമെന്നു ഏവരും ചേർന്നു തീരുമാനം എടുത്തു. === പതിനാലാം ദിവസം ([[ദ്രോണപർവ്വം]]) === [[File:Arjuna Kills Jaydhratha.jpg|170px|thumb|right|അർജ്ജുന ശപഥവും, ജയദ്രഥ വധവും (എണ്ണ ഛായാചിത്രം)]] {| class="wikitable" border="1" |- ! പതിനാലാം ദിവസം ! കൗരവസേന ! പാണ്ഡവസേന |- | സർവ്വ സൈന്യാധിപൻ | [[ദ്രോണർ]] | [[ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ]] |- | കൊല്ലപ്പെട്ട പ്രധാനികൾ<br />(കൊന്നവർ) | [[ജയദ്രഥൻ]] ([[അർജ്ജുനൻ]])<br />[[ഭരതൻ (ദുശ്ശാസനപുത്രൻ)|ഭരതൻ]] ([[ഘടോൽകചൻ]])<br />[[വൃക്ഷസേനൻ]] ([[ഭീമൻ]])<br />[[അലംബുസൻ]] ([[ഘടോൽകചൻ]])<br />[[ബാൽഹികൻ]] ([[ഭീമൻ]])<br />[[സോമദത്തൻ]] ([[സാത്യകി]])<br />[[ഭൂരിശ്രവസ്സ്]] ([[സാത്യകി]]) | [[ഘടോൽകചൻ]] ([[കർണ്ണൻ]]) |- | ഉപയോഗിച്ച വ്യൂഹങ്ങൾ | കമലവ്യൂഹം ([[താമര|വിരിഞ്ഞ താമരപൂവിന്റെ ആകൃതി]])<br />സൂചിവ്യൂഹം ([[സൂചി|സൂചിയുടെ ആകൃതി]])<br />ചക്രവ്യൂഹം ([[ചക്രം|കറങ്ങുന്ന ചക്രത്തിന്റെ ആകൃതി]]) | മാലവ്യൂഹം ([[പുഷ്പം|പുഷ്പചക്രാകൃതി]]) |} പതിനാലാം ദിവസം രാവിലെ കൃഷ്ണൻ അർജ്ജുനനേയും കൂട്ടി ഉത്തരയേയും, സുഭദ്രയേയും, പാഞ്ചാലിയേയും കണ്ട് അഭിമന്യുവിന്റെ മരണവിവരം അറിയിക്കാൻ അവർ താമസിച്ചിരുന്ന സ്യമന്തകതീർത്ഥക്കരയിലേക്ക് തിരിച്ചു. ദുഃഖവാർത്തയറിഞ്ഞ് [[ഉത്തര|ഉത്തരയും]], [[സുഭദ്ര|സുഭദ്രയും]] ബോധരഹിതരായി. എല്ലാവരേയും സമാശ്വസിപ്പിച്ചു കൃഷ്ണാർജ്ജുനന്മാർ തിരിച്ച് കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധഭൂമിയിൽ എത്തിച്ചേർന്നു. അർജ്ജുനശപഥത്തിൽ സംഭ്രീതനായ ജയദ്രഥനെ സംരക്ഷിക്കേണ്ടത് [[കൗരവർ|ദുര്യോധനാദികളുടെ]] ചുമതലയായിരുന്നു. ഒരേയൊരു സഹോദരിയായ [[ദുശ്ശള|ദുശ്ശളയുടെ]] ഭർത്താവ് സിന്ധുരാജാവായ [[ജയദ്രഥൻ|ജയദ്രഥനെ]] രക്ഷിക്കുവാനായി കൗരവർ കമലവ്യൂഹവും അതിനുള്ളിൽ സൂചിവ്യൂഹവും ചമച്ച് (ഇരട്ടവ്യൂഹങ്ങൾ) ജയദ്രഥനെ അതിനുള്ളിൽ നിർത്തി. ജയദ്രഥനു ചുറ്റും ശല്യരും, കർണ്ണനും, അശ്വത്ഥാമാവും, കൃപാചാര്യരും കാവൽ നിന്നു. അതിനു മുൻപിലായി ഭൂരിശ്രവസ്സും, വൃക്ഷസേനനും സൂചിവ്യൂഹത്തിന്റെ പ്രവേശനഭാഗത്ത് കൃതവർമ്മാവും ജയദ്രഥനെ രക്ഷിക്കാൻ നിലയുറപ്പിച്ചു. അതിനു പുറത്ത് കമലവ്യൂഹം ചമച്ച് ദുര്യോധനനും, ദുശ്ശാസനനും ആരെയും ഉള്ളിൽ കടക്കാതിരിക്കാൻ അതിശക്തമായി കാവൽ നിന്നു. ഏറ്റവും പുറത്ത് ദ്രോണാചാര്യരും നിലയുറപ്പിച്ചു. ജയദ്രഥനെ ഇന്ന് സൂര്യാസ്തമയം വരെ രക്ഷിക്കുമ്പോൾ അർജ്ജുനൻ സ്വയം മരിച്ചു കൊള്ളുമെന്നുള്ള അർജ്ജുനശപഥം അവരെ കൂടുതൽ രക്ഷോമുഖന്മാരായി പ്രവർത്തിക്കുവാൻ കാരണമാക്കി. ==== ജയദ്രഥവധം ==== [[File:Death of Jayadratha.jpg|170px|thumb|left|ചിത്രം: ജയദ്രഥവധം]] ധർമ്മപുത്രർക്കു കൂട്ടായി സാത്യകിയെ നിർത്തിയാണ് നാലു അനുജന്മാരും യുദ്ധത്തിനു പുറപ്പെട്ടത്. അർജ്ജുനന്റെ ഇന്നത്തെ ലക്ഷ്യം ജയദ്രഥവധം മാത്രമായിരുന്നു. യുദ്ധഭൂമിയിൽ മുഴുവനും തിരഞ്ഞിട്ടും ജയദ്രഥനെ കണ്ടെത്താൻ പാർത്ഥനായില്ല. അവസാനം ജയദ്രഥൻ പത്മവ്യൂഹത്തിനുള്ളിലാണെന്നു മനസ്സിലാക്കി, ഭീമനും അർജ്ജുനനും ചേർന്ന് പത്മവ്യൂഹം തകർത്തു അകത്തുകടക്കാൻ ശ്രമിച്ചു. ധർമ്മപുത്രരുടെ നിർദ്ദേശത്തെത്തുടന്ന് സാത്യകിയും യുദ്ധക്കളത്തിൽ അർജ്ജുനനെ സഹായിക്കാൻ ഇതിനോടകം എത്തിച്ചേർന്നു. ദ്രോണരും, ദുര്യോധനനും, ദുശ്ശാസനനും ചേർന്ന് ഇവരെ അതിശക്തമായി എതിർത്തു. ദ്രോണരൊഴികെ ഏവരും പരാജിതനായി അവിടെ നിന്നും മാറിക്കളഞ്ഞു. അവസാനം പത്മവ്യൂഹം തകർത്ത് ദ്രോണരേയും അവിടെ നിന്നകറ്റാൻ പാർത്ഥനായി. അതിനെത്തുടർന്ന് പാർത്ഥനോട് സൂചിവ്യൂഹം ചമച്ചു എതിർത്തുനിന്ന കൃതവർമ്മാവ് ഗത്യന്തരമില്ലാതെ ഓടിക്കളഞ്ഞു. പിന്നീട് ഇവരെ എതിർത്ത ഭൂരിശ്രവസ്സിനേയും വൃക്ഷസേനനേയും സാത്യകിയും ഭീമനും ചേർന്നു കൊന്നു. പുറത്തു നടക്കുന്ന ശബ്ദബഹുലമായ യുദ്ധകാഹളത്തിൽ ഭയാകുലനായ ജയദ്രഥനെ കർണ്ണൻ സമാശ്വസിപ്പിച്ചുകൊണ്ടിരുന്നു. എങ്ങനെയും ജയദ്രഥനെ രക്ഷിക്കണമെന്നു തീരുമാനിച്ച് യുദ്ധത്തിൽ നിന്നും ഓടിമാറിയവർ വീണ്ടും ധൈര്യം വീണ്ടെടുത്ത് തിരിച്ച് അവിടെതന്നെ എത്തിച്ചേർന്നു. ഈ സമയം കൃഷ്ണൻ തന്റെ സുദർശന ചക്രത്താൽ സൂര്യബിംബത്തെ മറയ്ക്കുകയും സൂര്യാസ്തമയമായി എന്നു തെറ്റിധരിച്ച് ഏവരും യുദ്ധം മതിയാക്കി. കൗരവർ അർജ്ജുനന്റെ ആത്മാഹുതി കാണുവാൻ കൂട്ടത്തോടെ ഒത്തുകൂടി. അവസാനം ജയദ്രഥനും പുറത്തുവന്നു എന്നു മനസ്സിലാക്കിയപ്പോൾ കൃഷ്ണൻ സൂര്യന്റെ മറമാറ്റി സുദർശനത്തെ തിരിച്ചെടുത്തു. സമയം ഒട്ടുപാഴാക്കാതെ അർജ്ജുനനോട് അമ്പ് എയ്ത് ജയദ്രഥനെ നിഗ്രഹിക്കാൻ നിർദ്ദേശിച്ചു. ജയദ്രഥന്റെ നിർജ്ജീവമായ തല ആരു നിലത്തിടുന്നൊവൊ അവന്റെ ശിരസ്സു പൊട്ടിപോകാനുള്ള വരം ജയദ്രഥന്റെ അച്ഛൻ ഭഗവാൻ ശിവനിൽ നിന്നും സമ്പാദിച്ചിരുന്നു. അതിനാൽ ഒന്നിനു പുറകെ ഒന്നായി അമ്പെയ്ത് ജയദ്രഥന്റെ ശിരസ്സ് സിന്ധുരാജ്യംവരെ എത്തിച്ചു. സന്ധ്യാവന്ദനത്തിനായി പുറത്തേക്കിറങ്ങിയ വൃദ്ധക്ഷത്രന്റെ മടിത്തട്ടിലേക്കാണ് തലവന്നു വീണത്. പെട്ടെന്നു മടിയിൽ തലവീണപ്പോൾ പേടിച്ച് തട്ടിത്താഴെയിടുകയും കൂട്ടത്തിൽ ആ വൃദ്ധപിതാവിന്റെ ശിരസ്സും തകർന്നുപോയി. ജയദ്രഥവധത്തിനുശേഷം വീണ്ടും യുദ്ധംതുടർന്നു അർജ്ജുനനും കൃപരുമായി യുദ്ധംചെയ്തെങ്കിലും കൃപർ അവശനായി മടങ്ങി. ==== രാത്രിയുദ്ധം ==== [[File:Karna kills Ghatotkacha.jpg|170px|thumb|left|ചിത്രം: രാത്രിയുദ്ധത്തിൽ കർണ്ണൻ ഘടോൽകചനെ കൊല്ലുന്നു]] പകൽ നടന്ന യുദ്ധത്തിൽ ഉണ്ടായ കൗരവപ്പടയുടെ പരാജയം ദുര്യോധനനെ വളരെയധികം ദുഃഖത്തിലാഴ്ത്തി. ദുര്യോധനൻ ദ്രോണരുടെ കുടീരത്തിൽ വന്ന് അന്നു പകലു സംഭവിച്ച പരാജയകാരണങ്ങൾ ചർച്ച ചെയ്തു, കൂട്ടത്തിൽ ദ്രോണരോട് കയർത്തു സംസാരിക്കുകയും ചെയ്തു. കോപാകുലനായ ദ്രോണർ രാത്രിയുദ്ധം ചെയ്യാൻ തയ്യാറായി യുദ്ധക്കളത്തിലെത്തി ശംഖുനാദവും പടഹധ്വനിയും മുഴക്കി. ദ്രോണാചാര്യരുടെ ശംഖുവിളികേട്ട് പാണ്ഡവസേനയും യുദ്ധത്തിനായി എത്തിച്ചേർന്നു. കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധത്തിലെ ആദ്യ രാത്രിയുദ്ധമായിരുന്നു ഇത്. രാത്രീഞ്ചരനായ ഘടോൽകചനു വളരെ ശക്തമായി ആക്രമണം നടത്തുവാൻ രാത്രിയുദ്ധം സഹായിച്ചു. അവന്റെ മുൻപിൽ വന്നുപെട്ട എല്ലാത്തിനേയും കാലപുരിക്കയച്ചുകൊണ്ട് അതിധീരമായി കൗരവപ്പടയോട് ഏറ്റുമുട്ടി. [[ഇരാവാൻ|ഇരവാന്റെ]] മരണത്തിനു കാരണക്കാരനായ [[അലംബുസൻ|അലംബുസനെ]] ([[കൃമ്മീരൻ|കൃമ്മീരപുത്രൻ]]) ഈ രാത്രിയിലാണ് [[ഘടോൽകചൻ]] കൊല്ലുന്നത്. ദ്രോണരും, കൃതവർമ്മാവും, ശല്യരും, കൃപരും, ദുര്യോധനാദികളും എന്നുവേണ്ട കൗരവസേനയിലെ ഏവരും രാത്രിയിലെ നിഴലിൽ എവിടെയൊക്കൊയൊ പ്രണരക്ഷാർത്ഥം ഓടിഒളിച്ചു. കർണ്ണനു തന്റെ സാരഥിയേയും, രഥവും, കുതിരകളേയും നഷ്ടമായി. ഘടോൽകചനാൽ കർണ്ണൻ വധിക്കപ്പെടുമെന്നുള്ള ഘട്ടത്തിൽ [[ദേവേന്ദ്രൻ]] കൊടുത്ത ദിവ്യവേൽ അവനു നേരെ പ്രയോഗിച്ചു. (അർജ്ജുനനു വേണ്ടി സൂക്ഷിച്ചു വെച്ചിരുന്ന വേലാണ് ഘടോൽകചന്റെ ജീവനെടുത്തത്). [[ശന്തനു|ശന്തനുവിന്റെ]] അനുജനായ [[ബാൽഹികൻ|ബാൽഹികനും]] കൗരവസേനയിൽ പങ്കെടുത്തിരുന്നു. വാഹലികം (ഇപ്പോൾ കാശ്മീർ) എന്ന രാജ്യത്തിലെ രാജാവായിരുന്നു അദ്ദേഹം. അദ്ദേഹവും അദ്ദേഹത്തിന്റെ പുത്രൻ സോമദത്തനും, സോമദത്തന്റെ പുത്രൻ ഭൂരിശ്രവസ്സും, ഭൂരിശ്രവസ്സിന്റെ പുത്രന്മാരും കൗരവസേനയിൽ ഉൾപ്പെട്ടിരുന്നു. കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധത്തിൽ പങ്കെടുത്ത ഏറ്റവും പ്രായം കൂടിയ വ്യക്തിയായിരുന്നു ബാൽഹികൻ (ഭീഷ്മരുടെ ഇളയച്ഛൻ). ബാൽഹികനെ രാത്രിയുദ്ധത്തിൽ ഭീമൻ കൊന്നു. (ഭീമന്റെ പിതാവ്, പാണ്ഡുവിന്റെ പിതാവ്, വിചിത്രവീരന്റെ പിതാവ്, ശന്തനുവിന്റെ ഇളയച്ഛനാണ് [[ബാൽഹികൻ]]). സോമദത്തനേയും, ഭൂരിശ്രവസ്സിനേയും, അവന്റെ പുത്രന്മാരെയും സാത്യകിയും കൊന്നു. ഈ യുദ്ധത്തിൽ രണ്ടുസേനകളിലും നിരവധി നാശനഷ്ടങ്ങളാണ് ഉണ്ടായത്. രാത്രിയുദ്ധം അവസാനിപ്പിച്ച് തിരിച്ചു മടങ്ങിയെത്തിയ പാണ്ഡവർ കൃഷ്ണന്റെ നിർദ്ദേശത്താൽ മണ്ണുകുഴച്ച് ഒരാനയെ ഉണ്ടാക്കി അതിനു [[അശ്വത്ഥാമാവ്]] എന്നുപേരിട്ടു. അതിനുശേഷം വാളുകൊണ്ട് അതിന്റെ തലവെട്ടിമാറ്റി. === പതിനഞ്ചാം ദിവസം ([[ദ്രോണപർവ്വം]]) === [[File:Kripa and shikhandi.jpg|170px|thumb|right|ചിത്രം: യുദ്ധത്തിലേർപ്പെട്ടിരിക്കുന്ന കൃപാചാര്യരും ശിഖണ്ഡിയും]] {| class="wikitable" border="1" |- ! പതിനഞ്ചാം ദിവസം ! കൗരവസേന ! പാണ്ഡവസേന |- | സർവ്വ സൈന്യാധിപൻ | [[ദ്രോണർ]] | [[ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ]] |- | കൊല്ലപ്പെട്ട പ്രധാനികൾ (കൊന്നവർ) | [[ദ്രോണർ]] ([[ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ]]) | -- |} പാണ്ഡവരേയും സൈന്യത്തേയും മുഴുവനായി നശിപ്പിക്കാനുള്ള തയ്യാറെടുപ്പോടെയാണ് ദ്രോണർ പതിനഞ്ചാം ദിവസം യുദ്ധഭൂമിയിൽ എത്തിയത്. ധർമ്മാധർമ്മങ്ങളെ മറന്ന് പൈശാചികമായ നരവേട്ടയാണ് ആചാര്യൻ ചെയ്തുകൊണ്ടിരുന്നത്. ആർക്കുവേണ്ടിയാണെന്നൊ, എന്തിനുവേണ്ടിയാണെന്നൊ മറന്നുള്ള ദ്രോണാചാര്യരുടെ യുദ്ധംകണ്ട് വിശ്വാമിത്രൻ, അത്രി, വസിഷ്ഠൻ, അംഗിരസ്സ് എന്നിമഹർഷിമാർ അവിടേക്ക് എഴുന്നള്ളി ദ്രോണരെ ക്രൂരപ്രവൃത്തികളിൽ നിന്നും പിന്തിരിയാൻ ഉപദേശിച്ചു. പക്ഷേ തനിക്കു സ്വാതന്ത്ര്യം ഇല്ല എന്നു മറുപടി പറഞ്ഞ് ബ്രാഹ്മണനായ അദ്ദേഹം ഹിംസാത്മകമായ ക്ഷത്രിയധർമ്മം തുടർന്നു. ശത്രുസേനയെ ഒരസ്ത്രത്താൽതന്നെ ഉന്മൂലനാശം വരുത്തുവാനായി ആഗ്നേയാസ്ത്രം പ്രയോഗിക്കാൻ ഭാവിക്കുന്നതുകണ്ട് ഭഗവാൻ കൃഷ്ണൻ സുദർശനം കയ്യിലെടുത്തു. ഈ സമയം യുധിഷ്ഠിരൻ ഇങ്ങനെ വിളിച്ചു പറഞ്ഞു. '''[[അശ്വത്ഥാമാവ്|ഗുരോ! അശ്വത്ഥാമാവ് കഴുത്തറുത്ത് കൊല്ലപ്പെട്ടിരിക്കുന്നു]].''' ഇതു കേട്ട് ദ്രോണർ രഥത്തിൽ സതംഭിച്ചിരുന്നുപോയി. ധർമ്മപുത്രർ ഒരിക്കലും കളവുപറയില്ല എന്നു നന്നായി അറിയാമായിരുന്ന ദ്രോണർ സങ്കടത്തോടെ താന്തശരീരനായി നിൽക്കുമ്പോൾ പ്രതികാരബുദ്ധിയോടെ [[ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ]] വാളുമായി പാഞ്ഞടുത്തു. പക്ഷേ ദ്രോണർ അവനെ അമ്പെയ്തു ദൂരെ പായിച്ചു. ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ ഇരുപത്തിഒന്നു തവണ ദ്രോണരെ വെട്ടുവാനായി പാഞ്ഞടുത്തെങ്കിലും ദ്രോണാർ അപ്പോഴൊക്കെ അവനെ തിരിച്ചു ഓടിച്ചു. ഈ സമയം ഭീമൻ വിളിച്ചു പറഞ്ഞു. ഗുരുനാഥാ! അശ്വത്ഥാമാവ് മരിച്ചു കിടക്കുമ്പോൾ അങ്ങ് വീണ്ടും നരവേട്ടയാടി ആനന്ദിക്കുവാണോ? ഇതുകേട്ട് ദുഃഖാർത്ഥനായ ആചാര്യൻ തന്റെ അമ്പും വില്ലും ആവനാഴിയും എല്ലാം വലിച്ചെറിഞ്ഞ് ചിന്താധീനനായി തേർതട്ടിലിരുന്നു. ആ സമയം ഒട്ടും കളയാതെ ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ മിന്നൽപ്പിണർ വേഗത്തിൽ ഓടിയടുത്തു, തന്റെ വാളിനാൽ ദ്രോണരുടെ തലയറുത്തു താഴെയിട്ടു.<ref name="ReferenceB"/> എല്ലാം ഒരു നിമിഷം കൊണ്ടു കഴിഞ്ഞു. യുദ്ധനിയമം അനുശാസിക്കാത്ത പ്രവൃത്തികണ്ട് സാത്യകി ധൃഷ്ടദ്യുമ്നനോട് പരുഷമായി എതിർത്തു സംസാരിച്ചെങ്കിലും ഭീമൻ ഇടപെട്ടു സാത്യകിയെ സമാധാനപ്പെടുത്തി. പിതാവ് മരിച്ചതറിഞ്ഞ് [[അശ്വത്ഥാമാവ്]] അവിടെ ഓടിയെത്തി. വന്നപാടേ ഒന്നുമാലോചിക്കാതെ സംഹാരരുദ്രനായി നാരായണാസ്ത്രം പ്രയോഗിച്ചു. ജ്വലിച്ചുവരുന്ന അസ്ത്രത്തെ ഒട്ടും ഭയപ്പെടാതെ വന്ദിച്ചു നമസ്കരിക്കാൻ കൃഷ്ണനും അർജ്ജുനനും വിളിച്ചു പറഞ്ഞു. പക്ഷേ ഭീമൻ മാത്രം അതുകേൾക്കാതെ നിരസിച്ചു നിന്നു. ഉപദേശിച്ചു നിൽക്കാൻ സമയമില്ല എന്നു മനസ്സിലാക്കി അർജ്ജുനൻ ഓടിയെത്തി ഭീമനെ ബലമായി കെട്ടിപ്പിടിച്ചു നിലത്തു നമസ്കരിപ്പിച്ചു. നാരായണാസ്ത്രം ഫലം കാണാതെ വന്നപ്പോൾ അശ്വത്ഥാമാവ് ആഗ്നേയാസ്ത്രം പ്രയോഗിച്ചു. അർജ്ജുനൻ വരുണാസ്ത്രം അയച്ച് അതിനെ തടുത്തു. കൂടുതൽ അവിടെ നിൽക്കാൻ ആഗ്രഹിക്കാതെ അശ്വത്ഥാമാവ് ഒരു ഭ്രാന്തനെപ്പോലെ പടക്കളത്തിൽ നിന്നും ഓടിമറഞ്ഞു. സൂര്യൻ അസ്തമിച്ചതോടെ യുദ്ധം മതിയാക്കി ഏവരും പടകുടിരങ്ങളിലേക്ക് മടങ്ങി. === പതിനാറാം ദിവസം ([[കർണ്ണപർവ്വം]]) === [[File:Arjuna and His Charioteer Krishna Confront Karna.jpg|170px|thumb|right|ചിത്രം: കർണ്ണനും അർജ്ജുനനും യുദ്ധഭൂമിയിൽ കണ്ടുമുട്ടുമ്പോൾ]] {| class="wikitable" border="1" |- ! പതിനാറാം ദിവസം ! കൗരവസേന ! പാണ്ഡവസേന |- | സർവ്വ സൈന്യാധിപൻ | [[കർണ്ണൻ]] | [[ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ]] |- | കൊല്ലപ്പെട്ട പ്രധാനികൾ<br />(കൊന്നവർ) | ചിത്രസേനൻ ([[ശ്രുതകർമ്മാവ് ]])<br />ചിത്രൻ ([[പ്രതിവിന്ധ്യൻ]])<br />ത്രിഗർത്തസേന ([[അർജ്ജുനൻ]])<br />പ്രൗണ്ഡകൻ ([[നകുലൻ]]) | കേകേയ സേന (കർണ്ണൻ)<br /> |- | ഉപയോഗിച്ച വ്യൂഹങ്ങൾ | മകരവ്യൂഹം ([[ചീങ്കണ്ണി|മുതലയുടെ ആകൃതി]]) | അർദ്ധചന്ദ്രവ്യൂഹം ([[ചന്ദ്രൻ|ചന്ദ്രക്കലയുടെ ആകൃതി]]) |} ദ്രോണരുടെ മരണത്തെത്തുടർന്ന് പതിനാറാം ദിവസം രാവിലെ സൂര്യോദയത്തെ തുടർന്ന് [[ദുര്യോധനൻ]] സൂര്യപുത്രനെ സർവ്വസേനാധിപതിയായി കുംഭാഭിഷേകം ചെയ്തു. തുടർന്നുള്ള രണ്ടു ദിവസങ്ങൾ കർണ്ണനായിരുന്നു കൗരവസേനയ്ക്കു നേതൃത്വം നൽകിയത്. മഹാഭാരതത്തിൽ പതിനാറും പതിനേഴും യുദ്ധദിവസങ്ങൾ വർണ്ണിക്കുന്നത് കർണ്ണപർവ്വത്തിലാണ്. സർവ്വസേനാധിപനായി കർണ്ണനായതിനാൽ ഗ്രന്ഥകർത്താവ് കർണ്ണപർവ്വം എന്നു പേരു കൊടുത്തു.<ref name="ReferenceA"/> കർണ്ണപർവ്വത്തിൽ 69 അദ്ധ്യായങ്ങളും 4900 പദ്യങ്ങളും അടങ്ങിയിരിക്കുന്നു. സ്ഥാനാഭിഷേകത്തെ തുടർന്ന് ഏവരും വെടിപഹാദികളോടെ കുരുക്ഷേത്രഭൂമിയിലേക്ക് തിരിച്ചു. മകരവ്യൂഹം ചമച്ച് കർണ്ണൻ തയ്യാറായപ്പോൾ അർദ്ധചന്ദ്ര വ്യൂഹം ചമച്ച് പാണ്ഡവസേനയും എതിർചേരിയിൽ അണിയുറപ്പിച്ചു. കർണ്ണൻ സേനാധിപതിയായിട്ടും കൗരവസേനയ്ക്കു വലിയപ്രയോജനം ഒന്നും വന്നില്ല. നകുലനും, സഹദേവനും ചേർന്ന് വംഗസേനയേയും, ഗാന്ധാരസേനയേയും തകർത്തു. തുടർന്ന് വംഗരാജാവായ പ്രൗണ്ഡകനെ നകുലനും, ത്രിഗർത്തസേനയെ അർജ്ജുനനും ഇല്ലാതാക്കി. സഹദേവൻ ശകുനിയെ തോല്പിച്ച് കൊല്ലാനായി വാളോങ്ങിയപ്പോൾ കരഞ്ഞുകൊണ്ട് അവൻ ഓടിമാറി കർണ്ണരഥത്തിലേറി രക്ഷപ്പെട്ടു. യുധിഷ്ഠിരനും ദുര്യോധനനുമായുണ്ടായ ദ്വന്ദ്വയുദ്ധത്തിൽ ദുര്യോധനൻ പരാജിതനായി. ഭീമന്റെ ശപഥം നിറവേറ്റാനായി ധർമ്മപുത്രർ ദുര്യോധനനെ വെറുതെവിട്ടു. ==== കർണ്ണശാപം ==== ദുര്യോധനന്റെ സങ്കടവും പരിഭവവും കലർന്നവാക്കുകൾ കേട്ട് കർണ്ണൻ തന്റെ ശാപകഥ അവനോട് പറയുന്നു. ദ്രോണാചാര്യരുടെ കീഴിൽ ആയുധവിദ്യ പഠിക്കുന്നകാലത്ത് തനിക്ക് ബ്രഹ്മാസ്ത്രവിദ്യ ഉപദേശിച്ചുതരണം എന്നപേക്ഷിച്ചെങ്കിലും ഒരു സൂതപുത്രനു പറഞ്ഞു കൊടുക്കില്ലെന്നു അദ്ദേഹം തീർത്തു പറഞ്ഞു. പഠിക്കാനുള്ള ആഗ്രഹത്താൽ ബ്രാഹ്മണബാലനായി വേഷം മാറി പരശുരാമന്റെ ശിഷ്യനായി. അദ്ദേഹം ക്ഷത്രിയ വിരോധിയായിരുന്നതിനാലാണ് ബ്രാഹ്മണവേഷത്തിൽ വേഷംമാറി ചെന്നത്. പരശുരാമനിൽ നിന്നും പലദിവ്യാസ്ത്രപ്രയോഗവിദ്യകളും സ്വായത്തമാക്കി. ഒരിക്കൽ പരശുരാമൻ ക്ഷീണിതനായി കർണ്ണന്റെ മടിയിൽ തലവെച്ചു കിടക്കുമ്പോൾ രക്തദാഹിയായ ഒരു വണ്ടുവന്ന് അവന്റെ തുടയിൽ കുത്തിതുരക്കാൻ തുടങ്ങി. കാലനക്കിയാൽ ഗുരുനാഥനു നിദ്രാഭംഗം വരുമെന്നു കരുതി അനക്കാതെ വേദന സഹിച്ചിരുന്നു. ഗുരുനാഥൻ ഉണർന്നു നോക്കുമ്പോൾ ചോരയിൽ മുങ്ങിയിരുന്ന കർണ്ണനെ കണ്ടു. ക്ഷത്രിയനല്ലാതെ ഈ വേദന ക്ഷമയോടെ സഹിക്കുവാൻ ഒരു ബ്രാഹ്മണനു സാദ്ധ്യമല്ലെന്നു ദൃഢമായി ഉറച്ചുകൊണ്ട് പരശുരാമൻ കോപിഷ്ഠനായി. സത്യം പറഞ്ഞപ്പോൾ അദ്ദേഹം കർണ്ണനെ ശപിച്ചു. <br /> '''യുദ്ധം മുറുകിവരുമ്പോൾ നിനക്ക് യുക്തിതോന്നാതെ പോകട്ടെ !!''' <br /> കർണ്ണൻ തുടർന്നു; അർജ്ജുനനു അവന്റെ പിതാവായ ദേവേന്ദ്രൻ നൽകിയ മണിമയമായ കിരീടവും, വരുണൻ കൊടുത്ത ഗാണ്ഡീവവും, ഒടുങ്ങാത്ത ആവനാഴിയും, ഭഗവാൻ ശിവനിൽനിന്നു ലഭിച്ച പാശുപതവും എല്ലാത്തിനും പുറമെ കൃഷ്ണൻ സാരഥിയായും ഉണ്ട്. പലദിവ്യാസ്ത്രവിദ്യകളും അറിയാവുന്ന തനിക്കു നല്ലൊരു തേരാളിയെ കിട്ടിയാൽ നിഷ്പ്രയാസം യുദ്ധം ജയിക്കാം. കർണ്ണന്റെ ആഗ്രഹപ്രകാരം ദുര്യോധനന്റെ അപേക്ഷയിൽ മാദ്രരാജാവായ [[ശല്യർ]] കർണ്ണന്റെ തേരാളിയാവാമെന്നു സമ്മതിച്ചു. === പതിനേഴാം ദിവസം ([[കർണ്ണപർവ്വം]]) === [[File:Arjuna karna.jpg|170px|thumb|right|യുദ്ധം പതിനേഴാം ദിവസം: മണ്ണിലുറച്ചുപോയ തേർചക്രം എടുത്തുമാറ്റാൻ ശ്രമിക്കുന്ന [[കർണ്ണൻ]]]] {| class="wikitable" border="1" |- ! പതിനേഴാം ദിവസം ! കൗരവസേന ! പാണ്ഡവസേന |- | സർവ്വ സൈന്യാധിപൻ | [[കർണ്ണൻ]] | [[ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ]] |- | കൊല്ലപ്പെട്ട പ്രധാനികൾ (കൊന്നവർ) | [[ദുശ്ശാസനൻ]] ([[ഭീമസേനൻ]])<br />[[കൗരവർ|77 ധൃതരാഷ്ട്രപുത്രർ]] ([[ഭീമൻ]])<br />[[കർണ്ണൻ]] ([[അർജ്ജുനൻ]]) | -- |} ദുര്യോധനൻ ശല്യരുടെ മുൻപിൽ താണപേക്ഷിച്ചതിനെത്തുടർന്ന് കർണ്ണസാരഥിയാവാൻ അദ്ദേഹം സമ്മതിച്ചു. അതിനു ഉദാഹരണമായി ദുര്യോധനൻ ത്രിപുരദഹനകഥ ശല്യർക്കു പറഞ്ഞുകൊടുക്കുന്നുണ്ട്. മാദ്രമഹാരാജാവായ ശല്യർ ഒരു കയ്യിൽ ചമ്മട്ടിയും മറുകയ്യിൽ കുതിരയുടെ കടിഞ്ഞാണും പിടിച്ച് കർണ്ണന്റെ തേർ തെളിച്ചു. സൂര്യതേജ്വസിയായി കർണ്ണൻ [[കാളപൃഷ്ഠം|കാളപൃഷ്ഠമെന്ന]] ചാപവും കുലച്ച് ചതുരംഗസേനകളുടെ അകമ്പടിയോടെ കുരുക്ഷേത്രത്തിലേക്ക് എഴുന്നള്ളി. ധർമ്മപുത്രർക്കു കൊടുത്ത വാക്കുപാലിക്കാൻ ഈ അവസരം ഭംഗിയായി ശല്യർ ഉപയോഗിച്ചു. കർണ്ണൻ ആത്മപ്രശംസ നടത്തുന്ന സമയങ്ങളിൽ അതിനെ നിശ്ശിതമായി അദ്ദേഹം ഖണ്ഡിച്ചുകൊണ്ടിരുന്നു. ശല്യരുടെ കുത്തുവാക്കുകൾ കേട്ട് പലപ്പോഴും കർണ്ണൻ അക്ഷമനായി. ധർമ്മപുത്രരുമായി ഏറ്റുമുട്ടിയ കർണ്ണൻ അദ്ദേഹത്തെ തോൽപ്പിച്ചെങ്കിലും കുന്തിക്കു കൊടുത്തവാക്കുപാലിക്കാനായി യുധിഷ്ഠിരനെ കൊല്ലാതെ വിട്ടു. ==== ദുശ്ശാസനവധം ==== [[File:Bhima drinks blood.jpg|170px|thumb|left|[[ദുശ്ശാസനൻ|ദുശ്ശാസനന്റെ]] മാറുപിളർന്ന് ചോരകുടിക്കുന്ന [[ഭീമൻ]]]] പതിനേഴുദിവസമായി ദുശ്ശാസനനെ തേടിനടന്ന [[ഭീമൻ]] [[ദുശ്ശാസനൻ|ദുശ്ശാസനനെ]] കാണുകയും ദ്വന്ദ്വയുദ്ധത്തിനു പോർവിളിക്കുകയും ചെയ്തു. രണ്ടു മത്തഗജങ്ങൾ ഏറ്റുമുട്ടുന്നതുപോലെ ഇരുവരും കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധഭൂമിയിൽ ഏറ്റുമുട്ടി. രണ്ടുപേരുടെ ഗദകളും തകർന്നപ്പോൾ മുഷ്ടിയുദ്ധം ആരംഭിച്ചു. ഭീമൻ കോപാന്ധനായി ദുശ്ശാസനനെ അവൻ മുൻപു പാണ്ഡവരോടു ചെയ്തുകൂട്ടിയ തിന്മകൾ വിളിച്ചുപറഞ്ഞു വളരെയധികം അധിക്ഷേപിച്ചുകൊണ്ടിരുന്നു. ഒടുവിൽ തരം കിട്ടയപ്പോൾ ഭീമൻ ദുശ്ശാസനനെ തള്ളിതാഴെയിട്ട് ഗദകൊണ്ട് ശിരസ്സിലടിച്ചു. തലപൊട്ടി താഴെവീണ ദുശ്ശാസനന്റെ പുറത്തു നിന്നുകൊണ്ട് തന്നോടും സഹോദരന്മാരോടും ദ്രൗപദിയോടും ചെയ്ത ഒരോ ദുഷ്പ്രവൃത്തികൾക്കും എണ്ണിയെണ്ണി പറഞ്ഞ് ഗദകൊണ്ട് തലക്കും നെഞ്ചത്തും അടിച്ചുകൊന്നു. അവസാനം ദുശ്ശാസനന്റെ നെഞ്ചിൽ ഇരുന്ന് മാറുപിളർന്ന് കുടൽമാലകൾ പുറത്തിട്ട് ചോരകുടിച്ചു ആർത്തട്ടഹസിച്ചു. കണ്ടാൽ ഏവരും പേടിച്ചു പോകുന്നവിധമുള്ള ഭീമന്റെ പ്രവൃത്തിയായിരുന്നു അവിടെ അരങ്ങേറിയത്. പാർഷദിയുടെ അഴിച്ചിട്ട തലമുടിയിൽ പുരട്ടാനുള്ള ചോരയുമായി കുടൽമാലകൾ ശരീരത്തിൽ വാരിവലിച്ചിട്ട് ഭീമൻ സ്യമന്തപഞ്ചകത്തിലേക്ക് ഓടി. കുടൽമാലകൾ കഴുത്തിൽ ചുറ്റി ചോരയിൽ കുളിച്ചു നിൽക്കുന്ന ഭീമനെ കണ്ട് പാഞ്ചാലി പേടിച്ചുപോയി. ചെന്നപാടെ ദുശ്ശാസനനന്റെ ചോര പാഞ്ചാലിയുടെ മുടിയിൽ പുരട്ടികൊടുത്തു. [[ശപഥം]] നിറവേറ്റി വർഷങ്ങൾക്കുശേഷം [[ദ്രൗപദി]] തന്റെ മുടികെട്ടി. ദുശ്ശാസനന്റെ ചോരകുടിച്ചു ഭീമനും ശപഥം പൂർത്തിയാക്കി. ധൃതരാഷ്ട്രസഭയിലുണ്ടായ ദ്രൗപദിവസ്ത്രാക്ഷേപമായിരുന്നു ഇരുവരുടെയും ശപഥത്തിനു കാരണം. വീണ്ടും യുദ്ധക്കളത്തിലെത്തിയ ഭീമൻ ദുര്യോധനനെ മറ്റനുജന്മാരെ എല്ലാവരേയും കൊന്നൊടുക്കി. ദുശ്ശാസനന്റെ രക്തം വയറ്റിൽ കിടന്നു തിളച്ചുമറിയുന്നതിനാലാവണം അവന്റെ മുൻപിൽ വന്നുപെട്ട ഒന്നിനെയും അവൻ ജീവനോടെ വിട്ടില്ല. അന്നേദിവസം ഭീമൻ ദുശ്ശാസനനെ കൂടാതെ ദുര്യോധനന്റെ എഴുപത്തിഏഴ് അനുജന്മാരെ കൊന്നൊടുക്കി. ==== കർണ്ണവധം ==== [[File:Death of Karna.jpg|170px|thumb|left|കർണ്ണവധം-രാജാരവി വർമ്മ ചിത്രം]] പതിനേഴാം നാൾ മദ്ധ്യാഹ്നശേഷം കർണ്ണനും അർജ്ജുനനും നേരിട്ട് ഏറ്റുമുട്ടി. പല ദിവ്യാസ്ത്രങ്ങളും ഇരുവരും പ്രയോഗിച്ചു. യുദ്ധം തുല്യനിലയിൽ പുരോഗമിച്ചുകൊണ്ടിരുന്നു . ഇതിനിടയിൽ കർണ്ണൻ '''ഉരഗാസ്യാ''' എന്ന '''സർപ്പമുഖബാണം''' അർജ്ജുനനു നേരെ പ്രയോഗിച്ചു . എന്നാൽ കൃഷ്ണന്റെ സമയോചിതമായ ഇടപെടൽ മൂലം കർണ്ണന്റെ ആ അസ്ത്രം പാഴിലായി . അസ്ത്രം അർജ്ജുനന്റെ ശിരസ്സിനു നേരെ പാഞ്ഞുചെല്ലുന്നതു മനസ്സിലാക്കിയ കൃഷ്ണൻ തന്റെ പാദം കൊണ്ട് രഥം അഞ്ചു വിരലാഴത്തിൽ പൂഴിയിൽ താഴ്ത്തി. നിമിഷനേരം കൊണ്ട് നാഗാസ്ത്രം അർജ്ജുനന്റെ കിരീടത്തിൽ സ്പർശിച്ചു കടന്നുപോയി, കിരീടം കത്തിപ്പോയി. ആ സമയം ശല്യർ കർണ്ണരഥം മുൻപോട്ട് എടുത്തു, തുടർന്ന് കർണ്ണന്റെ വധകാലം ആഗതമായതിനാൽ അദ്ദേഹത്തിന് മുൻപ് ലഭിച്ച ഒരു ബ്രാഹ്മണശാപത്താൽ രഥചക്രം പുതഞ്ഞു ഇളകാതെയായി. കൂടാതെ ഗുരുവായ പരശുരാമന്റെ ശാപത്താൽ ബ്രഹ്‌മാസ്‌ത്രം കര്ണ്ണന് തോന്നാതെയുമായി . കർണ്ണൻ എന്ത് ചെയ്യണമെന്നറിയാതെ കുഴങ്ങി . തുടർന്ന് അർജ്ജുനനെ താൽക്കാലികമായി ഒന്ന് മോഹാലസ്യപ്പെടുത്തിയ ശേഷം രഥചക്രം പൊക്കിമാറ്റാൻ കർണ്ണൻ ശ്രമിച്ചു. അപ്പോഴേക്കും അർജ്ജുനനു ബോധം വന്നു.ആ സമയം ആയുധമില്ലാതെ രഥചക്രം ഉയർത്തിക്കൊണ്ടിരിയ്ക്കുന്ന കർണനെ വധിയ്ക്കാൻ അർജുനൻ മടിച്ചു എന്നാൽ ഇങ്ങനെ ഒരവസരത്തിൽ അല്ലാതെ കർണനെ വധി യ്ക്കാൻ സാധിയ്ക്കില്ലലന്ന കൃഷ്ണന്റെ വാക്കുകൾ കേട്ട് അവസരം പാഴാക്കാതെ കൃഷ്ണന്റെ നിർദ്ദേശത്തോടെ അർജ്ജുനൻ അർദ്ധചന്ദ്രബാണമെയ്തു കർണ്ണന്റെ ശിരസ്സു മുറിച്ചു. സർവ്വസൈന്യാധിപന്റെ മരണം കൗരവപ്പടയെ നിരാശപ്പെടുത്തുകയും അവർ കൂട്ടമായി തിരിഞ്ഞോടുകയും ചെയ്തു. തുടർന്ന് സൂര്യനസ്തമിക്കുകയും പതിനേഴാം ദിവസത്തെ യുദ്ധം അവസാനിക്കുകയും ചെയ്തു. === പതിനെട്ടാം ദിവസം ([[ശല്യപർവ്വം]]) === [[File:Krishna declaring the end of Mahabharata War by blowing the Conch Shell.jpg|170px|thumb|right|യുദ്ധം പതിനെട്ടാം ദിവസം: [[ദുര്യോധനൻ|ദുര്യോധനന്റെ]] പതനത്തോടെ യുദ്ധം അവസാനിച്ചതായി ഇരുപക്ഷവും പ്രഖ്യാപിക്കുന്നു, കൃഷ്ണൻ പാഞ്ചജന്യം മുഴക്കി ഏവരേയും അറിയിക്കുന്നു (16-ആം നൂറ്റാണ്ടിലെ മുഗൾകാലത്തെ എണ്ണഛായാചിത്രം)]] {| class="wikitable" border="1" |- ! പതിനെട്ടാം ദിവസം ! കൗരവസേന ! പാണ്ഡവസേന |- | സർവ്വ സൈന്യാധിപൻ | [[ശല്യർ]] | [[ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ]] |- | കൊല്ലപ്പെട്ട പ്രധാനികൾ (കൊന്നവർ) | [[ദുര്യോധനൻ]] ([[ഭീമൻ]])<br />[[ശല്യർ]] ([[യുധിഷ്ഠിരൻ]])<br />[[ശകുനി]] ([[സഹദേവൻ]])<br />ശല്യപുത്രൻ ([[സഹദേവൻ]]) | [[ചേകിതൻ]] ([[ദുര്യോധനൻ]])<br /> |} [[കർണ്ണൻ|കർണ്ണന്റെ]] മരണത്തെത്തുടർന്ന് [[ദുര്യോധനൻ]] പതിനെട്ടാംനാൾ രാവിലെ [[ശല്യർ|ശല്യരെ]] സർവ്വസേനാധിപതിയായി സ്ഥാനാഭിഷേകം ചെയ്തു. പാണ്ഡുവിന്റെ രണ്ടാമത്തെ പത്നിയായ [[മാദ്രി|മാദ്രിയുടെ]] ജ്യേഷ്ഠനും, മാദ്രരാജ്യത്തിലെ മഹാരാജാവും ആയിരുന്നു അദ്ദേഹം. നകുല-സഹദേവന്മാരുടെ മാതുലനായ അദ്ദേഹം വ്യദ്ധനായിരുന്നെങ്കിലും അതിസാഹസികനായ യുദ്ധനിപുണനും ധർമ്മിഷ്ഠനുമായിരുന്നു. [[അശ്വത്ഥാമാവ്|അശ്വത്ഥാമാവാണ്]] അദ്ദേഹത്തെ സർവ്വസേനാധിപതിയായി വാഴിക്കാൻ ദുര്യോധനനോട് ഉപദേശിച്ചത്. പതിനെട്ടാം നാളിലെ യുദ്ധവിവരണങ്ങൾ വർണ്ണിക്കുന്നത് ശല്യപർവ്വത്തിലാണ്. സർവ്വസേനാധിപനായി ശല്യരായതിനാൽ ഗ്രന്ഥകർത്താവ് ശല്യപർവ്വം എന്നു പേരു കൊടുത്തു.<ref name="ReferenceA"/> ശല്യപർവ്വത്തിൽ 59 അദ്ധ്യായങ്ങളും 3220 പദ്യങ്ങളും അടങ്ങിയിരിക്കുന്നു. ==== ശല്യർവധം ==== ശല്യർ ആദ്യമായി എതിർത്തു യുദ്ധം ചെയ്തതു ധർമ്മപുത്രരുമായാണ്. വൃദ്ധനായ ശല്യരുടെ അസ്ത്രപ്രയോഗത്തിൽ യുധിഷ്ഠിരൻ ക്ഷീണിതനായി തേർത്തട്ടിൽ വീണുപോയി. ഭീമൻ സഹായത്തിനെത്തി ധർമ്മപുത്രരെ അവിടെനിന്നും മാറ്റി. വീണ്ടും ധർമ്മപുത്രർ യുദ്ധത്തിൽ തിരിച്ചുവരികയും ശല്യരുമായി അതിശക്തമായ യുദ്ധം തുടരുകയും ചെയ്തു. ഒടുവിൽ ധർമ്മപുത്രർ ദിവ്യമായ വേൽ ശല്യർക്കുനേരെ പ്രയോഗിക്കുകയും ആ വൃദ്ധൻ നിലംപതിക്കുകയും ചെയ്തു. ശല്യരുടെ പതനം കണ്ട് കൗരവപ്പട പിന്തിരിഞ്ഞോടി. ആൾക്കൂട്ടത്തിനിടയിലൂടെ രക്ഷപ്പെടാൻ ശ്രമിച്ച [[ശകുനി|ശകുനിയെ]] സഹദേവൻ കടന്നുപിടിച്ചു. ഞാൻ നിങ്ങളുടെ ബന്ധുവാണേ.. എന്നു വാവിട്ടുകരഞ്ഞ ശകുനിയെ സഹദേവൻ തന്റെ വാളിനാൽ കൊന്നുകളഞ്ഞു. ഓടിപ്പോയ കൗരവപ്പടയെ അശ്വത്ഥാമാവും, കൃതവർമ്മാവും, കൃപാചാര്യരും ചേർന്ന് വീണ്ടും യുദ്ധഭൂമിയിലേക്ക് കൊണ്ടുവന്നു. യുദ്ധം തുടങ്ങിയപ്പൊഴേക്കും സർവ്വസൈന്യാധിപൻ മരിച്ചതുകണ്ട് ദുര്യോധനൻ ഞെട്ടിപ്പോയി. അദ്ദേഹം ധൃഷ്ടദ്യുമ്നനുമായി എതിർത്തു. യഞ്ജസേനപുത്രനെ സഹായിക്കാൻ ഭീമനും അർജ്ജുനനും അവിടെ എത്തിച്ചേർന്നു. അതിഭീകരമായ ഈ യുദ്ധത്തിൽ കൗരവപ്പട മുഴുവനും തകർന്നുപോയി. ക്ഷീണിതനായി ചോരയിൽ കുളിച്ച ദുര്യോധനൻ കുതിരപ്പുറത്തേറി അവിടെ നിന്നും പാലായനം ചെയ്തു. ==== ദുര്യോധനവധം ==== [[File:Bhima fighting Duryodhana.jpg|170px|thumb|left|[[ദുര്യോധനൻ|ദുര്യോധനനുമായി]] ദ്വന്ദ്വയുദ്ധം ചെയ്യുന്ന [[ഭീമൻ]] (ചിത്രം)]] ദുര്യോധനൻ ആരോടു പറയാതെയാണ് യുദ്ധഭൂമി വിട്ടത്. അതിനാൽ കുറച്ചു സമയം കഴിഞ്ഞ് മഹാരാജാവിനെ കാണുന്നില്ല, എന്നു പലരും വിളിച്ചു പറയാൻ തുടങ്ങി. കൃതവർമ്മാവും, കൃപാചാര്യരും അവിടെ മുഴുവനും തിരഞ്ഞെങ്കിലും അദ്ദേഹത്തെ കണ്ടെത്താനായില്ല. ധൃതരാഷ്ട്ര സചിവനായ [[സഞ്ജയൻ]] അവിടെ എത്തുകയും അദ്ദേഹത്തിനു വ്യാസൻ കൊടുത്ത ദിവ്യചക്ഷുസ്സ് ഉപയോഗിച്ച് ദുര്യോധനൻ എവിടെയാണെന്നു കണ്ടെത്തുകയും ചെയ്തു. ദ്വൈപായനഹ്രദം (കൃഷ്ണഹ്രദം) എന്ന കുരുക്ഷേത്രത്തിനടുത്തുള്ള പുണ്യതീർത്ഥത്തിനു (തടാകം) സമീപമാണ് ദുര്യോധനൻ പോയത്. സഞ്ജയനെ കൂട്ടി രണ്ടും പേരും (കൃപർ, കൃതവർമ്മാവ്) ചെല്ലുമ്പോൾ രക്തം ഒഴുകി ക്ഷീണിതനായ ദുര്യോധനനെയാണ് അവിടെ കണ്ടത്. ഭീമനു ദിവസവും മാംസം കൊടുത്തിരുന്ന കാട്ടാളൻ ദുര്യോധനനെ അവിടെകാണുകയും ഈ വിവരം പാണ്ഡവരെ അറിയിച്ചതനുസരിച്ച് ഏവരും അവിടെ എത്തിച്ചേരുകയും ചെയ്തു. തടാകത്തിൽ കിടക്കുന്ന ദുര്യോധനനെ കരയ്ക്കു കയറ്റാതെ യുദ്ധം ചെയ്യാൻ പാടില്ല എന്നുള്ള യുദ്ധധർമ്മം അനുസരിച്ച്, യുധിഷ്ഠിരൻ അധിക്ഷേപവാക്കുകൾ പറഞ്ഞു കരക്കു കയറ്റി. ഈ സമയത്ത് [[ബലരാമൻ|ബലരാമനും]] അവിടെ എത്തിച്ചേർന്നു. മൈത്രേയമുനിയുടെ ശാപകഥയും (തുടയിൽ അടിയേറ്റ് മരിക്കാൻ ഇടവരട്ടെ!) ഇതിനിടയിൽ കൃഷ്ണൻ ഭീമനോട് പറഞ്ഞു. അദ്ദേഹത്തിന്റെ നിർദ്ദേശത്താൽ സ്യമന്തപഞ്ചകത്തിൽ വെച്ച് ദ്വന്ദ്വയുദ്ധം ആരംഭിച്ചു. പതിനെട്ടാം നാൾ മദ്ധ്യഹ്നം മുതൽ ആരംഭിച്ച ദ്വന്ദ്വയുദ്ധം സന്ധ്യവരെ നീണ്ടു. അവസാനം ഭീമന്റെ അതിശക്തമായുള്ള ഗദാപ്രഹരമേറ്റ് തുടയെല്ലു പൊട്ടി ദുര്യോധനൻ വീണു. ഭീമൻ അവന്റെ മാറത്തു കയറി നിന്ന് ഗദയാൽ അവന്റെ ശിരസ്സിൽ തുടരെ തുടരെ അടിച്ചു. അവന്റെ ഓരോ ദ്രോഹപ്രവൃത്തിയും എണ്ണി വിളിച്ചു പറഞ്ഞുകൊണ്ടാണ് ഓരോ അടിയും അടിച്ചത്. ഭീമന്റെ ഈ കഠിന പ്രവൃത്തികണ്ട് ബലരാമൻ ഹലായുധമെടുത്തുവന്നെങ്കിലും കൃഷ്ണൻ അദ്ദേഹത്തെ ശാന്തനാക്കി. കൗരവസേനയിലെ മൂന്നുപേർ മാത്രം ശേഷിച്ചു, അവരുടെ അനുവാദത്തോടെ യുദ്ധം അവസാനിപ്പിച്ചു. പാണ്ഡവരെല്ലാവരും തങ്ങളുടെ ശിബിരങ്ങളിലേക്ക് സമാധാനമായി മടങ്ങി. അപ്പോഴേക്കും സൂര്യനും അസ്തമിച്ചു. അർജ്ജുനരഥത്തിൽ നിന്നും അർജ്ജുനൻ ആദ്യം ഇറങ്ങാൻ കൃഷ്ണൻ ആവശ്യപ്പെട്ടു. പാർത്ഥൻ ഇറങ്ങിക്കഴിഞ്ഞു കൊടിയിൽ നിന്നും ഹനുമാനും, ഒടുവിൽ കൃഷ്ണനും ഇറങ്ങി. ചമ്മട്ടി തേർത്തട്ടിൽ തന്നെ ഇട്ടു. തൽക്ഷണം തേർ അഗ്നിക്കിരയായി. (ദ്രോണരുടെ ആഗ്നേയാസ്ത്രത്താൽ കത്തിക്കരിയേണ്ട രഥം യുദ്ധാവസാനംവരെ നശിക്കാതെ കൃഷ്ണൻ സുക്ഷിക്കുകയായിരുന്നു.) ==== സൗപ്തികപർവ്വം ==== {{പ്രധാനലേഖനം|സൗപ്തികപർവ്വം}} [[പ്രമാണം:Arastthaman propitiates Śiva before making a night attack on the Pandava camp.jpg|170px|ലഘുചിത്രം|ഇടത്ത്‌|അശ്വത്ഥാമാവ് രാത്രിയുദ്ധത്തിനു മുന്നോടിയായി ശിവപൂജ നടത്തുന്നു]] കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധത്തിലെ പതിനെട്ടാം നാളിൽ രാത്രിയിൽ നടന്ന സംഭവങ്ങളെ ഗ്രന്ഥകർത്താവ് ഈ സൗപ്തികപർവ്വത്തിൽ വിവരിച്ചിരിക്കുന്നു. സഞ്ജയനിലൂടെ വിവരങ്ങൾ അറിഞ്ഞ അശ്വത്ഥാമാവ് സ്യമന്തപഞ്ചകത്തിൽ എത്തിച്ചേർന്നു ദുര്യോധനനെ കണ്ടു. ഹസ്തിനപുരിയുടെ യുവരാജാവ് മണ്ണിൽ ചോരയൊലിപ്പിച്ചു കിടക്കുന്നതുകണ്ട് ദുഃഖിതനായ ദ്രോണപുത്രരെ സുയോധനൻ സമാധാനിപ്പിച്ചു. ഈ പർവ്വത്തിൽ 18 അദ്ധ്യായങ്ങളും 870 പദ്യങ്ങളും അടങ്ങിയിരിക്കുന്നു. ഉറക്കത്തിൽ (സുപ്തിയിൽ) നടന്ന കാര്യങ്ങൾ വിവരിക്കുന്ന അദ്ധ്യായത്തിനു വ്യാസൻ സൗപ്തികപർവ്വം എന്നുപേരുകൊടുത്തു.<ref name="ReferenceA"/> യുദ്ധം അവസാനിച്ചു കഴിഞ്ഞു തിരിച്ചെത്തിയ പാണ്ഡവർ അഞ്ചുപേരെയും കൂട്ടി കൃഷ്ണൻ ശിബിരത്തിനുപ്പുറത്ത് [[ഗോമദി നദി|ഗോമദി നദീതീരത്ത്]] പോയി അന്ന് അവിടെ വിശ്രമിക്കാൻ തീരുമാനിച്ചു. സാത്യകി അന്നു തന്നെ മഥുരയ്ക്കു പോയിരുന്നു. ആ രാത്രിയിൽ പാണ്ഡവരും കൃഷ്ണനും സാത്യകിയും ഒഴിച്ച് മറ്റുള്ളവർ പടകുടീരങ്ങളിൽതന്നെ വിശ്രമിച്ചു. പാണ്ഡവരേയും അവരുടെ പുത്രന്മാരേയും, ധൃഷ്ടദ്യുമ്നനേയും എന്നുവേണ്ട സർവ്വമാന ആൾക്കാരെയും ഈ രാത്രിയിൽ തന്നെ കൊല്ലുമെന്നു അശ്വത്ഥാമാവ് ദുര്യോധനനു വാക്കുകൊടുത്തു. അതിനെത്തുടർന്ന് [[കൃപർ|കൃപാചാര്യരുടെ]] നിർദ്ദേശത്താൽ ദുര്യോധനൻ കിടന്നകിടപ്പിൽ തന്നെ അശ്വത്ഥാമാവിനെ കൗരവസേനാധിപതിയായി വാഴിച്ചു. മൂന്നുപേരും അവിടെനിന്നും യാത്രതിരിച്ചു. ഇടയ്ക്കുവെച്ച് വിശ്രമിച്ച ഈ മൂവർസംഘത്തിലെ കൃതവർമ്മാവും കൃപാചാര്യരും പകലു നടന്ന യുദ്ധത്തിന്റെ ക്ഷീണത്തിൽ ഉറങ്ങിപ്പോയി. പക്ഷേ തന്റെ പിതാവ്‌ ദ്രോണാചാര്യരുടെ ഘാതകരെ ഉന്മൂലനാശം ചെയ്യാൻ എന്താണ്‌ പോംവഴി എന്നാലോചിച്ച്‌ കൊണ്ടിരിക്കുകയായിരുന്നു അശ്വത്ഥാമാവ്‌. പാണ്ഡവരോടുള്ള അടക്കാനാവാത്ത പക അയാളുടെ മാനസികനില തന്നെ അവതാളത്തിലാക്കി. രാവേറെയായി, ഇതിനിടയിൽ അശ്വത്ഥാമാവ് ഒരു കാഴ്ചകണ്ടു. ദൂരെ ഒരു മരത്തിൽ സുഷുപ്‌തിയിലാണ്ടിരിക്കുന്ന [[കാക്ക|കാക്കക്കൂട്ടത്തെ]] ഒളിച്ചു വന്നാക്രമിക്കുന്ന [[മൂങ്ങ|കൂമന്മാരുടെ]] ചെയ്‌തികൾ അവന്റെ ശ്രദ്ധയിൽപ്പെട്ടു. കൂമന്മാരുടെ ആ യുദ്ധതന്ത്രം അശ്വത്ഥാമാവ്‌ നടപ്പിലാക്കാൻ തീരുമാനിക്കുന്നു. ==== ധൃഷ്ടദ്യുമ്നവധം ==== [[അശ്വത്ഥാമാവ്]] ഓരോ കുടീരത്തിലും കയറി ഉറങ്ങിക്കിടന്ന സകലമാനമാൾക്കാരെയും നിർദ്ദയം കൊന്നൊടുക്കി. പകുതി ജീവനോടെ പുറത്തേക്ക് ഓടിയിറങ്ങിയവരെ പുറത്തുകാവൽ നിന്നിരുന്ന കൃതവർമ്മാവും, കൃപാചാര്യരും ചേർന്ന് കൊന്നു. അമാവാസി രാത്രിയായതിനാൽ കൂരിരുട്ടിൽ നടന്ന സംഭവം അടുത്തുള്ള കുടീരങ്ങളിൽ അറിയുന്നതിനു മുൻപെ മൂവർക്കും അവരെ ആക്രമിക്കാനും സഹായകമായി. ഉറങ്ങിക്കിടന്ന [[ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ|ധൃഷ്ടദ്യുമ്നന്റെ]] നെഞ്ചത്തു ചവുട്ടി അശ്വത്ഥാമാവ് അവനെ ഉണർത്തി. തലമുടിക്കു പിടിച്ചു വലിച്ചു താഴെയിട്ട് നിർദ്ദയം ചവുട്ടിയും, മാന്തിക്കീറിയും അവനെ ആക്രമിച്ചു. പാണ്ഡവസേനാധിപതിയായ ധൃഷ്ടദ്യുമ്നനെ ആയുധമെടുക്കാതെയാണ് അശ്വത്ഥാമാവ് കൊന്നത്. ഇതിനിടയിൽ ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ തന്നെ ആയുധം കൊണ്ട് കൊല്ലാൻ അശ്വത്ഥാമാവിനോട് അപേക്ഷിച്ചു എങ്കിലും അതുകൂട്ടാക്കാതെ തന്റെ പിതാവിനെ കൊന്നതിനാലുള്ള കോപത്താൽ പൈശാചികമായിതന്നെ അവനെ കൈയ്യും, നഖവും, കാലുമുപയോഗിച്ച് അതിഹീനമായി കൊലചെയ്തു. അതിനുശേഷം [[ശിഖണ്ഡി|ശിഖണ്ഡിയേയും]], [[ദ്രൗപദി|ദ്രൗപദിയുടെ]] അഞ്ചുപുത്രന്മാരേയും ([[പ്രതിവിന്ധ്യൻ]], [[സുതസോമൻ]], [[ശ്രുതസേനൻ]], [[ശതാനീകൻ]], [[ശ്രുതകർമ്മാവ്]]) കൊന്നൊടുക്കി. പാണ്ഡവർക്കു പുത്രന്മാരായും ഈ അഞ്ചുപേർ മാത്രമേ യുദ്ധാനന്തരം അവശേഷിച്ചിരുന്നുള്ളു. അവരെയാണ് പതിനെട്ടാം യുദ്ധം കഴിഞ്ഞ് ക്ഷീണിച്ചുറങ്ങുമ്പോൾ രാത്രിയിൽ കൊലചെയ്തത്. അർജ്ജുനന്റെ പുത്രനായ [[ബഭ്രുവാഹനൻ]] ഒഴിച്ച് (മണലൂർ രാജകുമാരിയായ [[ചിത്രാംഗദ]] യിൽ ജനിച്ച കുമാരൻ) എല്ലാ പാണ്ഡവ പുത്രന്മാരും യുദ്ധത്തിൽ പങ്കെടുത്തിരുന്നു. കുരുക്ഷേത്രയിലെ പടകുടീരത്തിൽ ഉറങ്ങിക്കിടന്ന എല്ലാവരേയും കൊന്നൊടുക്കിയ അശ്വത്ഥാമാവിനു പാണ്ഡവരെ അവിടെ കണ്ടെത്താനായില്ല. മൂന്നുപേരും വീണ്ടും പല തവണ പാണ്ഡവർക്കായി അവിടെ തിരച്ചിൽ നടത്തിയെങ്കിലും കാണാഞ്ഞതിനാൽ അവസാനം ആ കുടീരങ്ങൾ മുഴുവനും അവർ തീയിട്ടു നശിപ്പിച്ചു. പാണ്ഡവർ അവിടെ ഒളിച്ചിരുപ്പുണ്ടെങ്കിൽ തീയിൽ വെന്തു മരിച്ചോളും എന്നുകരുതിയാണ് പടകുടീരങ്ങൾക്ക് തീയിട്ടത്. അതിനുശേഷം ഈ സന്തോഷ വാർത്ത അറിയിക്കുവാൻ മൂന്നുപേരും ആ രാത്രിയിൽ തന്നെ ദുര്യോധനനികിടത്തിൽ ചെന്നു ചേർന്നു. സൂര്യോദയത്തിനു മുൻപു തന്നെ തിരിച്ചെത്തിയ മൂന്നുപേരും അവിടെ നടന്ന വിവരങ്ങൾ ദുര്യോധനനെ വിശദമായി അറിയിച്ചു. പാണ്ഡവരും ശേഷിച്ച മറ്റുള്ളവരും മരിച്ചുവെന്ന് കേട്ട് സന്തുഷ്ടനായ ദുര്യോധനൻ അശ്വത്ഥാമാവിനെ പ്രശംസിക്കാനും മടിച്ചില്ല. കുറച്ചുനാഴികകൾക്കു ശേഷം സുര്യോദയത്തിനു മുൻപായി ദുര്യോധനനും മരിച്ചു. ==== ചൂഢാമണി ==== [[File:Draupadi and Ashvatthaman, Punjab Hills c. 1730.jpg|170px|thumb|left| ചൂഢാമണി തലയിൽ ചൂടുന്ന ദ്രൗപദിയും പാണ്ഡവരും; ചോരയൊലിപ്പിച്ച് ഓടിയകലുന്ന അശ്വത്ഥാമാവും (ചിത്രം)]] സഹോദരനേയും അഞ്ചു മക്കളേയും നഷ്‌ടപ്പെട്ട [[പാഞ്ചാലി]] ദുഃഖത്താൽ പൊട്ടികരഞ്ഞു. പാഞ്ചാലിയെ സാന്ത്വനിപ്പിക്കാൻ ഏവരും ശ്രമിച്ചെങ്കിലും അവസാനം ഭീമൻ അശ്വത്ഥാമാവിനെ വധിക്കാൻ പുറപ്പെട്ടു. അശ്വത്ഥാമാവിനെ തേടിയുള്ള ഭീമന്റെ പുറപ്പാട്‌ മനസ്സിലാക്കിയ കൃഷ്‌ണൻ അർജ്ജുനനുമൊത്ത് ഭീമനു പുറകെ യാത്രതിരിച്ചു. യുദ്ധ നിപുണനായ അശ്വത്ഥാമാവിനെ എതിരിടാൻ ഭീമനു ഒറ്റയ്ക്കാവില്ല എന്നു മനസ്സിലാക്കിയാണ് അനർത്ഥങ്ങൾ സംഭവിക്കുന്നതിനുമുമ്പ്‌ അവിടെയെത്താൻ കൃഷ്ണാർജ്ജുനന്മാർ പുറപ്പെട്ടത്. അശ്വത്ഥാമാവിനെ കണ്ടുമുട്ടിയ ഭീമൻ അവനെ യുദ്ധത്തിനു വിളിക്കുകയും ഗംഗയിൽ കുളിച്ചുകൊണ്ടിരുന്ന അശ്വത്ഥാമാവ് ഭീമന്റെ വെല്ലുവിളി സ്വീകരിച്ച്‌ പുറത്ത്‌ വരികയും ഒരു പുൽക്കൊടി പറിച്ചെടുത്ത്‌ പാണ്ഡവകുലത്തെ മുഴുവനോടെ നശിപ്പിക്കാൻ കഴിവുള്ള ബ്രഹ്മാസ്‌ത്രം പ്രയോഗിക്കുകയും ചെയ്തു. ആ സമയത്ത് അവിടെ എത്തിച്ചേർന്ന അർജ്ജുനനും മറ്റുപോംവഴികളില്ലാത്തതിനാൽ ബ്രഹ്മാസ്‌ത്രം പ്രയോഗിച്ചു. പക്ഷേ, ഈ രണ്ടു ബ്രഹ്മാസ്‌ത്രങ്ങളും കൂട്ടിമുട്ടിയാൽ ലോകം നശിക്കും എന്ന്‌ മനസ്സിലാക്കിയ കൃഷ്‌ണൻ, ബ്രഹ്മാസ്‌ത്രത്തെ തിരിച്ചുവിളിക്കാൻ ഇരുവരോടും നിർദ്ദേശിച്ചു. അർജ്ജുനൻ തന്റെ ബ്രഹ്മാസ്‌ത്രം പിൻവലിച്ചെങ്കിലും അശ്വത്ഥാമാവ് കൂട്ടാക്കിയില്ല. അതിനെതുടർന്ന് ദുരന്തം ഒഴിവായെങ്കിലും കൃഷ്‌ണൻ അശ്വത്ഥാമാവിനെ ശപിച്ചു. ദ്രൗപദിയുടെ ആഗ്രഹപൂർത്തിക്കായി ഭീമൻ അശ്വത്ഥാമാവിന്റെ ശിരസ്സിലെ ചൂഡാരത്നം ശിരസ്സു നൂഴ്ന്ന് എടുത്തു, പാഞ്ചാലിക്കു സമ്മാനിച്ചു. അശ്വത്ഥാമാവിന്റെ ബ്രഹ്മാസ്ത്രം അവന്റെ ആഗ്രഹപ്രകാരം ഗർഭിണിയായ ഉത്തരയുടെ വയറ്റിൽ പതിക്കുകയും ഗർഭസ്ഥശിശു മരണപ്പെടുകയും ചെയ്തു. കൃഷ്ണശാപം മൂലം ദേഹമാസകലം ചൊറിച്ചിലും മറ്റു ത്വക്‌ രോഗങ്ങളുമായി [[സപ്തചിരഞ്ജീവികൾ|ചിരഞ്ജീവിയായ]] അശ്വത്ഥാമാവ്‌ യാത്ര തുടർന്നു. ==യുദ്ധത്തിൽ കൊല്ലപ്പെട്ടവരുടെ എണ്ണം== മഹാഭാരതയുദ്ധത്തിൽ കൊല്ലപ്പെട്ടവരുടെ സംഖ്യയെക്കുറിച്ചും മഹാഭാരതത്തിൽ സൂചനയുണ്ട് . മഹാഭാരതയുദ്ധത്തിൽ എത്രപേരാണ് കൊല്ലപ്പെട്ടതെന്ന ധൃതരാഷ്ട്രരുടെ ചോദ്യത്തിന് യുധിഷ്ഠിരൻ പറയുന്ന ഉത്തരമിതാണ് . മൊത്തത്തിൽ 166 കോടി 20000 പേര് [1660020000 ] കൊല്ലപ്പെട്ടു . 24165 വീരന്മാരെ കാണാതായി . യുധിഷ്ഠിര ഉവാച (യുധിഷ്ഠിരൻ ധൃതരാഷ്ട്ര മഹാരാജാവിനോട് പറയുന്നതാണ് സന്ദർഭം) '''ദശായുതാനാമയുതം സഹസ്രാണി ച വിംശതിഃ'''<br> '''കോട്യഃ ഷഷ്ഠിശ്ച ഷഡ് ചൈവ ഹ്യാസ്മിൻ രാജൻ മൃധേ ഹതാഃ'''<br> '''[മഹാഭാരതം , സ്ത്രീപർവ്വം , അദ്ധ്യായം 26 , ശ്ളോകം 9]'''<br> '''(ഭാഷാ അർത്ഥം):'''<br> പതിനായിരം പത്തു - പതിനായിരവും , ഇരുപതു ആയിരവും , അറുപത്തിയാറു കോടിയും ആൾക്കാർ യുദ്ധത്തിൽ കൊല്ലപ്പെട്ടു രാജാവേ . '''(വ്യാഖ്യാനം)''' ഇവിടെ പത്തു പതിനായിരം എന്നാൽ ഒരു ലക്ഷമാണ് . (10 x 10000 ). അതുപോലത്തെ പതിനായിരം പത്തു പതിനായിരമെന്നാണ് പറയുന്നത് . അപ്പോൾ 10000 x (10 x 10000 ) . അതിന്റെ സംഖ്യ നൂറു കോടി ആണ് . അതായത് 1000000000 ( നൂറു കോടി ) . പിന്നെയൊരു ഇരുപതിനായിരം . അപ്പോൾ 1000020000 . പിന്നെ ഒരു അറുപത്തിയാറു കോടി(660000000) . അപ്പോൾ 1660020000 പേരാണ് മഹാഭാരതയുദ്ധത്തിൽ കൊല്ലപ്പെട്ടത് . അതായത് നൂറ്റി അറുപത്തിയാറു കോടി ഇരുപതിനായിരം പേരാണ് മരിച്ചതെന്ന് കണക്കു പറയുന്നു . ഇതിനു കാരണമെന്ത് ? മഹാഭാരതയുദ്ധത്തിൽ കുരുപാണ്ഡവരുടെ 18 അക്ഷൗഹിണികളിൽ ഉൾപ്പെടാത്ത കുറെയധികം രാക്ഷസന്മാരും , മ്ളേച്ഛവർഗ്ഗത്തിലേയും മാറ്റാൽക്കാരും ചീനന്മാരും കാംബോജരും വരെ യുദ്ധത്തിൽ പങ്കെടുത്തിരുന്നു . അതുകൊണ്ടാണ് 166 കോടിയോളം വനന്തു .<ref name="test41">[http://www.sacred-texts.com/hin/m11/m11025.htm Kisori Mohan Ganguly Translation of Mahabharatha]മഹാഭാരതം , സ്ത്രീപർവ്വം , അദ്ധ്യായം 26 </ref> മറ്റൊരു ശ്ളോകം പറയുന്നു . (യുധിഷ്ഠിരൻ ധൃതരാഷ്ട്ര മഹാരാജാവിനോട് പറയുന്നതാണ് സന്ദർഭം) '''അലക്ഷിതാനാം വീരാണാം സഹസ്രാണി ചതുർദ്ദശ'''<br> '''ദശ ചാന്യാനി രാജേന്ദ്ര ശതം ഷഷ്ഠിശ്ച പഞ്ച ച'''<br> '''[മഹാഭാരതം , സ്ത്രീപർവ്വം , അദ്ധ്യായം 26 , ശ്ളോകം 10]'''<br> '''(ഭാഷാ അർത്ഥം):''' ഇരുപത്തിനാല് ആയിരവും പിന്നെ നൂറ്റി അറുപത്തിയഞ്ച് പേരും ആൾക്കാരെ യുദ്ധത്തിൽ കാണാതായി രാജാവേ. '''(വ്യാഖ്യാനം)''' ഇരുപത്തിനാലായിരത്തി ഒരുന്നൂറ്റി അറുപത്തിയഞ്ച് പേരെ യുദ്ധത്തിൽ കാണാതായിരിക്കുന്നു രാജാവേ . (അവർ യുദ്ധത്തിൽ മരിക്കുമെന്ന് പേടിച്ചു ഓടിയൊളിച്ചതാണ്) . == യുദ്ധത്തിൽ അവശേഷിച്ചവർ == പതിനെട്ടുനാൾ നീണ്ടുനിന്ന കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധത്തെ അതിജീവിച്ചത് പന്ത്രണ്ടുപേർ മാത്രമായിരുന്നു. പാണ്ഡവപക്ഷത്ത് കൃഷ്ണനും, സാത്യകിയും, യുയുത്സുവും, പാണ്ഡവർ അഞ്ചുപേരുമായി എട്ടുപേർ മാത്രമായിരുന്നു യുദ്ധത്തിൽ പങ്കെടുത്തവരിൽ അതിനുശേഷം ജീവിച്ചത്. അർജ്ജുനനു ചിത്രാംഗദയിൽ ജനിച്ച [[ബഭ്രുവാഹനൻ]] യുദ്ധത്തിൽ പങ്കെടുത്തിരുന്നില്ല. അതിനാൽ പാണ്ഡവർക്കു പുത്രനായി ബഭ്രുവാഹനൻ മാത്രം അവശേഷിച്ചിരുന്നുള്ളു. യുദ്ധസമയത്ത് ഉത്തര ഗർഭിണിയായിരുന്നതിനാൽ അഭിമന്യുവിന്റെ പുത്രനായി പിന്നീടു ജനിച്ച [[പരീക്ഷിത്]] പാണ്ഡവർക്കു പൗത്രനായി. കൗരവപക്ഷത്ത് നാലുപേർ മാത്രമാണ് പതിനൊന്ന് അക്ഷൗഹിണിപടയിൽ അവശേഷിച്ചത്. കൃപിയിൽ ദ്രോണർക്കു ജനിച്ച അശ്വത്ഥാമാവും, കൃപാചാര്യരും യുദ്ധത്തിൽ അവശേഷിച്ചിരുന്നു. ഇവർ രണ്ടുപേരും സപ്ത ചിരഞ്ജീവികളിൽ ഉൾപ്പെട്ടവരായിരുന്നതിനാൽ ഇരുവരയേയും മരണം തൊട്ടില്ല. ഇവരെ കൂടാതെ കൃതവർമ്മാവും, [[വൃഷകേതു|വൃഷകേതുവും]] യുദ്ധത്തിൽ മരിക്കാതെ അവശേഷിച്ചിരുന്നു. ഈ പന്ത്രണ്ടുപേരിൽ യുയുത്സുവിന്റേയും, വൃഷകേതുവിന്റേയും മരണം ഗ്രന്ഥകാരൻ പ്രതിപാദിക്കുന്നില്ലയെങ്കിലും മറ്റുള്ള എട്ടുപേരും കലിയുഗാരംഭത്തിൽ മരണപ്പെട്ടതായി സ്വർഗ്ഗാരോഹണപർവ്വത്തിലും, മുസലപർവ്വത്തിലുമായി മഹാഭാരതത്തിൽ വിവരിക്കുന്നുണ്ട്. കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധത്തിനുശേഷം പാണ്ഡവർ അഞ്ചുപേരും കൃഷ്ണനും മാത്രമെ അവശേഷിക്കൂവെന്ന് വളരെ മുൻപുതന്നെ [[ഉലൂപി]] പുത്രനായ [[ഇരാവാൻ|ഇരവാനു]] അറിയാമായിരുന്നുവെന്ന് ഗ്രന്ഥകാരൻ മഹാഭാഗവതത്തിൽ പറയുന്നുണ്ട്. കൃഷ്ണനു സത്യഭാമയിൽ ജനിച്ച വത്സലയെ (സുന്ദരി) വിവാഹം കഴിക്കാൻ പുറപ്പെട്ട അഭിമന്യുവിനെ കാട്ടിൽവെച്ച് കണ്ടുമുട്ടിയ ഇരാവാൻ തന്റെ ഖഡ്ഗം അവിടെ പന്തലിച്ചുനിന്ന വൃക്ഷത്തിൽ വൃഥാ ആഞ്ഞു വീശി. അഞ്ചു ശിഖരങ്ങളും തായ്ത്തടിയും ഒഴിച്ചുള്ള സർവ്വകൊമ്പുകളും ഇലച്ചില്ലകളും അറ്റ് താഴെ വീണു. ആസന്നമായി നടക്കാൻ പോകുന്ന യുദ്ധത്തിന്റെ ചിത്രം ഇതാവുമെന്നു [[ഇരാവാൻ]] കാണിച്ചുകൊടുക്കുന്നുണ്ട്.<ref>മഹാഭാഗവതം -- ISBN 8-85315-07-8 -- ഡോ.പി.എസ്സ് നായർ -- വിദ്യാരംഭം പ്രസിദ്ധീകരണം, ആലപ്പുഴ</ref>. == ഗാന്ധാരി വിലാപം == തന്റെ നൂറു പുത്രന്മാരും, പുത്രിഭർത്താവും, അവരുടെ മക്കളും, സഹോദരനും എന്നുവേണ്ട സർവ്വ ബന്ധുജനങ്ങളും മരിച്ചതറിഞ്ഞ [[ഗാന്ധാരി]] കുരുക്ഷേത്ര യുദ്ധഭൂമി സന്ദർശിക്കാൻ ആഗ്രഹം പ്രകടിപ്പിച്ചു. [[ദുര്യോധനൻ|ദുര്യോധനന്റെ]] പത്നിയായ [[ഭാനുമതിയും]] മറ്റു പുത്രവധുമാരും, പൗത്രവധുക്കളും അവർക്കൊപ്പം യുദ്ധക്കളത്തിലേക്ക് അനുഗമിച്ചു. പുത്രിയായ [[ദുശ്ശള|ദുശ്ശളയേയും]] അവർ ഒപ്പം കൂട്ടി. അതിഭയാനകമായിരുന്നു യുദ്ധക്കളത്തിലെ കാഴ്ചകൾ. പതിനെട്ടുനാൾ നീണ്ടുനിന്ന യുദ്ധം ഒരു ജനസമൂഹത്തെ മുഴുവനും വേദനപ്പിച്ച് ഇല്ലാതാക്കി. ആദ്യ ദിവസങ്ങളിൽ മരിച്ചുവീണ പലരുടേയും ജഢങ്ങൾ അഴുകിത്തുടങ്ങിയിരുന്നു. പലതിനു അംഗഭംഗം വന്നവയായിരുന്നു. ജീവൻ പൂർണ്ണമായും നിലച്ചിട്ടില്ലാത്ത ശരീരങ്ങൾക്കു കഴുകനും നരിയും കാവലിരിക്കുന്നു. യുദ്ധഭൂമിയിൽ എത്തിയ സ്ത്രീജനങ്ങൾ അവരുടെ പ്രിയപ്പെട്ടവരെ തേടിഅലഞ്ഞു. [[ഭാനുമതി|ഭാനുമതിയുടെ]] സഹായത്തോടെ ഗാന്ധാരി ദുര്യോധന നികടത്തിൽ എത്തിച്ചേർന്നു. അവിടെവെച്ച് ഗാന്ധാരി തന്റെ കൺകെട്ട്‌ അഴിക്കുകയും മൃതരായ തന്റെ മൂത്ത പുത്രനെയും മറ്റു മക്കളേയും ബന്ധുക്കളേയും കണ്ടു. [[ഗാന്ധാരം|ഗാന്ധാരരാജ്യത്തിന്റെ]] ചക്രവർത്തി [[സുബലൻ|സുബലന്റെ]] പുത്രിയായ ഗാന്ധാരി അന്ധനായ [[ധൃതരാഷ്ട്രർ|ധൃതരാഷ്ട്രരെ]] വിവാഹം കഴിച്ചപ്പോൾ മുതൽ താനും അന്ധയായി ജീവിക്കാൻ ബാദ്ധ്യസ്ഥയാണെന്നു തീരുമാനിച്ച് സ്വന്തം കണ്ണുകൾ പട്ടുവസ്ത്രത്തിന്റെ നാടകൊണ്ടു കെട്ടിവച്ച് പതിവ്രതാരത്‌നമായി ജീവിച്ചു. അന്നുകെട്ടിയ കണ്ണുകൾ യുദ്ധത്തിനു മുൻപ് ഒരിക്കൽ മാത്രം തന്റെ പുത്രനായ ദുര്യോധനനെ അനുഗ്രഹിക്കാനായി തുറന്നിരുന്നു. അന്ന് ഗാന്ധാരി തന്റെ കണ്ണിലെ കെട്ട്‌ മാറ്റിയപ്പോൾ ദുര്യോധനന്റെ തുടയൊഴിച്ച്‌ മറ്റെല്ലാ ശരീരഭാഗത്തേക്കും അത്രയും കാലം സംഭരിച്ച പാതിവ്രത്യശക്തി മുഴുവൻ അവർ പകർന്നു കൊടുത്തു. പിന്നീട് ഗാന്ധാരി ഇവിടെ കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധഭൂമിയിൽവച്ചാണ് തന്റെ കണ്ണിലെ കെട്ടഴിച്ചത്. അതിഭയാനകമായിരുന്നു അവരുടെ ആ കാഴ്ച. തന്റെ നൂറു മക്കളുടെയും ദാരുണമരണം നേരിട്ടുകണ്ടു ആ മാതാവ്; അടങ്ങാത്ത പുത്രസ്നേഹത്തിനു മുൻപിൽ കൃഷ്ണൻ പോലും സത്ബധനായിപ്പോയി. ഗാന്ധാരി വിലപിക്കുന്ന കാഴ്ച ഗ്രന്ഥകർത്താവ് മഹാഭാരതത്തിൽ [[സ്തീപർവം|സ്ത്രീപർവ്വത്തിലൂടെ]] വിവരിക്കുന്നു. വ്യാസൻ ഇതിനായി സ്ത്രീപർവ്വത്തിൽ 27 അദ്ധ്യായങ്ങളും 775 പദ്യങ്ങളും ചേർത്തിരിക്കുന്നു. [[ഭാനുമതിയുടെ]] നെഞ്ചത്തടിച്ചുള്ള കരച്ചിലിൽ ഗാന്ധാരിയുടെ അടങ്ങാത്ത മാതൃസ്നേഹം അണപൊട്ടിയൊഴുകി. അവർ [[കൃഷ്ണൻ|കൃഷ്ണനുനേരെ]] തിരിഞ്ഞു. കൃഷ്ണന്റെ കാപട്യവും, വക്രബുദ്ധിയും മൂലമാണ് തന്റെ നൂറുപുത്രന്മാർക്കും ഈ ഗതിവന്നത് എന്ന് ആക്രോശിച്ചു ആ [[മാതാവ്]]. [[ഭീഷ്മർ|ഭീഷ്മപിതാമഹനെ]] ശരശയ്യയിൽ വീഴിച്ചതും, കളളം പറഞ്ഞ് [[ദ്രോണർ|ദ്രോണരെ]] കൊലചെയ്തതും, [[ജയദ്രഥൻ|ജയദ്രഥനെ]] കൊല്ലാൻ [[സൂര്യൻ|സൂര്യംബിംബം]] മറച്ചതും, [[ദുര്യോധനൻ|ദുര്യോധനന്റെ]] മരണത്തിടയാക്കിയ നിർബന്ധപൂർവ്വമായ ദ്വന്ദ്വയുദ്ധത്തിനും അവസാനം, അരയ്ക്കു താഴെ അടിക്കാൻ പാടില്ലയെന്നുള്ള യുദ്ധനീതി മറച്ചുവെച്ച് [[ഭീമൻ|ഭീമനോട്]] ദുര്യോധനന്റെ തുട അടിച്ചുപൊട്ടിക്കാൻ ഉപദേശിച്ചതും കൃഷ്ണൻ കാരണമാണെന്നു ആ മാതാവ് കുറ്റപ്പെടുത്തി. തുടർന്ന് അവർ ഇങ്ങനെ ശപിച്ചു; "കൃഷ്ണാ , പാണ്ഡവരും ധാർത്തരാഷ്ട്രന്മാരും പരസ്പരം കൊന്നു തീർന്നു . എന്തിനാണ് അവരെ നീ തീർത്തും ഉപേക്ഷിച്ചു കളഞ്ഞത് ? . നീ രണ്ടിനും സമർത്ഥനും ശ്രുതവാക്യനും അസംഖ്യം ഭൃത്യന്മാരും വിപുലമായ സൈന്യബലമുള്ളവനും ശക്തനുമല്ലേ ? അല്ലയോ മധുസൂദനാ , അപ്പോൾ കുരുക്കളുടെ നാശം നിന്റെ ഇച്ഛയനുസരിച്ചാണ് നടന്നത് . അതിനാൽ , മഹാബാഹോ അതിന്റെ ഫലം നീയും അനുഭവിക്കട്ടെ . പതിശുശ്രൂഷയാൽ അൽപ്പമെങ്കിലും തപോബലം ഞാൻ ആർജ്ജിച്ചിട്ടുണ്ടെങ്കിൽ , ആ തപോബലത്താൽ അല്ലയോ ചക്രഗദാധരാ , ഞാൻ നിന്നെ ശപിക്കുകയാണ് . പരസ്പരം കൊല്ലുന്ന ബന്ധുക്കളായ കുരുപാണ്ഡവരെ നീ ഉപേക്ഷിക്കുകയാൽ , അല്ലയോ ഗോവിന്ദാ , നിന്റെ ബന്ധുക്കളും ഇതുപോലെ കൊല്ലപ്പെടുന്നതാണ് . ഇന്നേക്ക് മുപ്പത്തിയാറാമാണ്ട് തികയുമ്പോൾ , ബന്ധുക്കളും അമാത്യന്മാരും പുത്രന്മാരുമൊക്കെ കൊല്ലപ്പെട്ട്‌ വനത്തിലൂടെ നടക്കുമ്പോൾ , കുത്സിതമായ ഒരു ഉപായത്താൽ നീയും മരിക്കുന്നതാണ് . ഈ കാണും പടി , ബന്ധുക്കളെല്ലാം മരിച്ച് നിങ്ങളുടെ സ്ത്രീകളും ഭാരതസ്ത്രീകളെപ്പോലെ അനാഥകളായി വിലപിക്കും " [മഹാഭാരതം , സ്ത്രീപർവ്വം , അദ്ധ്യായം 25 , ശ്ളോകങ്ങൾ 39 മുതൽ 46 വരെ]". ഗാന്ധാരിയുടെ ശാപവാക്കുകൾ കേട്ടിട്ടും ഭഗവാൻ കൃഷ്ണന് ഒരു കുലുക്കവുമുണ്ടായില്ല . അദ്ദേഹം താൻ ചെയ്യാനുദ്ദേശിച്ചിരിക്കുന്ന കാര്യം തന്നെയാണ് ശാപവാക്കുകളിലൂടെ ഗാന്ധാരി ഇപ്പോൾ പറഞ്ഞതെന്ന് അവളെ അറിയിച്ചു . ഉത്തമഭക്തയും ധർമ്മിഷ്ഠയുമായ ഗാന്ധാരിയുടെ വാക്കുകളെ സത്യമാക്കുവാനും , താൻ നിശ്ചയിച്ചിട്ടുള്ളത് നടത്താനുമായി ശ്രീകൃഷ്ണഭഗവാൻ ഗാന്ധാരിയുടെ ശാപത്തെ പുഞ്ചിരിയോടെ സ്വീകരിച്ചു .അതനുസരിച്ചാണ് പിൽക്കാലത്ത് യദുകുലം നശിച്ചതും ദ്വാരക കടലിൽ മുങ്ങിപ്പോയതും .പിന്നീട് ധൃതരാഷ്ട്രരുടെ നിർദ്ദേശത്താൽ ശേഷിച്ച ജഢങ്ങൾ സംസ്കരിക്കാനുള്ള സൗകര്യം [[ധർമ്മപുത്രർ]] ചെയ്തു. == ശാന്തിപർവ്വം == മരിച്ചവരുടെ ആത്മാക്കൾക്ക് ശാന്തിലഭിക്കുന്ന കഥാസന്ദർഭങ്ങൾ ഗ്രന്ഥകാരൻ ശാന്തിപർവ്വത്തിൽ ഉൾപ്പെടുത്തിയിരിക്കുന്നു. 339 അദ്ധ്യായങ്ങളിലായി 14525 gnപദ്യങ്ങളിലൂടെയാണ് [[ശാന്തിപർവ്വം]] കടന്നുപോകുന്നത്. വ്യാസഭാരതത്തിലെ ഏറ്റവും വലിയ പർവ്വമാണ് ശാന്തിപർവ്വം.<ref>ശാന്തിപർവ്വം : മഹാഭാഗവതം -- ISBN 8-85315-07-8 -- ഡോ.പി.എസ്സ് നായർ -- വിദ്യാരംഭം പ്രസിദ്ധീകരണം, ആലപ്പുഴ</ref>.<ref>സി. രാജഗോപാലാചാരിയുടെ മഹാഭാരതം; "54--സഞ്ജയ മിഷൻ (സഞ്ജയദൂത്)"</ref> യുദ്ധത്തിൽ മരണമടഞ്ഞവർക്ക് പിതൃശുദ്ധികർമ്മങ്ങൾ എല്ലാം നിർവ്വഹിച്ചു. എല്ലാത്തിനു ധർമ്മപുത്രർ നേരിട്ടു നേതൃത്വം നൽകി. രാജ്യാഭിഷേകത്തിനുശേഷം ഒരിക്കൻ കുന്തിദേവി ധർമ്മപുത്രരെ കാണാനായി അവന്റെ കൊട്ടാരത്തിൽ എഴുന്നള്ളി. സങ്കടത്തോടെ അവർ കർണ്ണരഹസ്യം യുധിഷ്ഠിരനെ അറിയിച്ചു. താൻ മൂലമാണ് ജ്യേഷ്ഠനായ കർണ്ണൻ കൊലചെയ്യപ്പെട്ടത് എന്നറിഞ്ഞപ്പോൾ രാജാവ് ബോധരഹിതനായി നിലത്തുവീണു. ഇതറിഞ്ഞ് മറ്റു സഹോദരന്മാരും ഇതിനോടകം അവിടെ എത്തിച്ചേർന്നു. കർണ്ണന്റെ പുത്രന്മാർ ഏവരും യുദ്ധത്തിൽ മരിച്ചിരിക്കുന്നതിനാൽ കർണ്ണനുവേണ്ടി ആരും ഇതുവരെ പിതൃകർമ്മങ്ങൾ നടത്തിയിട്ടില്ല എന്നുള്ള വിവരവും കുന്തി പാണ്ഡവരെ അറിയിച്ചു. അഞ്ചുപേരും ചേർന്നു മൂത്തജ്യേഷ്ഠനുവേണ്ടി ബലിതർപ്പണം നടത്തുവാൻ കുന്തി അവരോട് അപേക്ഷിച്ചു. കർണ്ണരഹസ്യം മുൻപ് അറിഞ്ഞിരുന്നെങ്കിൽ അവനെ രാജാവായി വാഴിച്ചേനെ; ചിലപ്പോൾ ദുര്യോധനനും അതു സ്വീകാര്യമായേനെ; അതുമൂലം കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധം ഒഴിവാക്കാമായിരുന്നു; എന്നിങ്ങനെ പലവുരു ദുഃഖാർത്തനായി പുലമ്പിക്കൊണ്ട് അഞ്ചുപേരും പ്രത്യേകിച്ച് യുധിഷ്ഠിരൻ വളരെയേറെ സങ്കടപ്പെട്ടു. പിറ്റേന്ന് തന്നെ കർണ്ണനുവേണ്ടി പാണ്ഡവർ അഞ്ചുപേരും ചേർന്ന് പിതൃബലി നടത്തി. അതിനുശേഷം അവന്റെ പുത്രന്മാർക്കും വേണ്ട തർപ്പണപൂജകൾ നടത്തി. തുടർന്ന് പാണ്ഡവർ ഹസ്തിനപുരിയിൽ തിരിച്ചെത്തി കർണ്ണന്റെ വിധവയെ കണ്ട് സമാധാനിപ്പിച്ചു. അന്ന് അവിടെ കൂടുതൽ സമയം ചിലവഴിക്കാനും ജ്യേഷ്ഠത്തിയുമായി ദുഃഖത്തിൽ പങ്കുചേരാൻ പാഞ്ചാലിയും സുഭദ്രയും പ്രത്യേകം ശ്രദ്ധചെലുത്തി. എല്ലാവരും കർണ്ണപത്നിയുടെ കാൽക്കൽ നമസ്കരിച്ച് ആശിർവാദം വാങ്ങിയാണ് തങ്ങളുടെ കൊട്ടാരങ്ങളിലേക്ക് തിരിച്ചത്. അന്നുതന്നെ ധൃതരാഷ്ട്രരേയും ഗാന്ധാരിയേയും വിദുരരേയും കണ്ടു വണങ്ങാനും യുധിഷ്ഠിരൻ മറന്നില്ല. === നാരദസംവാദം === കുന്തിയിലൂടെ കർണ്ണ രഹസ്യം മനസ്സിലാക്കിയതുമുതൽ രാജാവ് വളരെയേറെ ദുഃഖാർത്തനായി കാണപ്പെട്ടു. ഈ കാലയളവിൽ നാരദർ ഹസ്തിനപുരിയിൽ എത്തുകയും കർണ്ണന്റെ ജീവിതകഥകളും അവനേറ്റ നിരവധി ശാപകഥകളും രാജാവിനെ ധരിപ്പിച്ചു. ദ്രോണർ അവനു ശിഷ്യത്വം നിരാകരിച്ചപ്പോൾ ദ്രോണരുടെ ഗുരുവായിരുന്ന പരശുരാമന്റെ ശിഷ്യത്വം സ്വീകരിച്ച കർണ്ണന്റെ ധീരതയും, പിന്നീട് പരശുരാമൻ അവൻ ബ്രാഹ്മണനല്ല എന്നു മനസ്സിലാക്കി അവനെ ശപിച്ചതും, ഹോമപശുവിനെ അറിയാതെ കൊലചെയ്കയാൽ അവനേറ്റ അഗ്നിഹോത്രിശാപവും നാരദർ യുധിഷ്ഠിരനോട് വിശദമായി പറയുന്നുണ്ട്. ഇതിനെല്ലാം കാരണം അവനിലടങ്ങിയിരിക്കുന്ന അസുരാംശമാണെന്നു ഇതിലൂടെ നാരദർ മഹാരാജാവിനോട് പറയുന്നു. അഗ്നിഹോത്രിശാപം എപ്പോഴും കർണ്ണനെ അധൈര്യപ്പെടുത്തിയിരുന്നു. പശുവാണെന്നറിയാതെ കൊലചെയ്കയാൽ നീ ആരാണെന്നറിയാതെ നിന്റെയും ശിരസ്സ് അറുക്കപ്പെടും എന്നായിരുന്നു അഗ്നിഹോത്രിശാപം. ==== കർണ്ണന്റെ ധീരത ==== ദുര്യോധനപക്ഷം ചേരാനുണ്ടായ സാഹചര്യവും, അവന്റെ മറ്റു ധീരതനിറഞ്ഞ കഥകളും നാരദർ ഈ സന്ദർഭത്തിൽ വിവരിക്കുന്നതായി ഗ്രന്ഥകാരൻ മഹാഭാരതത്തിൽ ശാന്തിപർവ്വത്തിൽ പറയുന്നുണ്ട്. * '''ദുര്യോധന വിവാഹം''': കലിംഗരാജകുമാരിയുടെ സ്വയവരവേളയിൽ അവൾ ദുര്യോധനനെ വേൾക്കാതെ മുന്നോട്ട് നടന്നതിൽ കോപിച്ച് രാജകുമാരിയെ അവിടെ നിന്നും കടത്തിക്കൊണ്ടുപോരാനും അതെതിർത്ത രാജാക്കന്മാരെയെല്ലാം ഒറ്റക്ക് നേരിട്ട് ദുര്യോധനനെ സഹായിച്ചത് കർണ്ണനായിരുന്നു. ദുര്യോധനനു അവനോട് സ്നേഹാദരവിനുണ്ടായ കാരണങ്ങൾ ഇങ്ങനെ നിരവധിയായിരുന്നു. * '''ജരാസന്ധവിജയം''': കർണ്ണന്റെ യുദ്ധസാമർത്ഥ്യം മനസ്സിലാക്കി മഗധാധിപനായ [[ജരാസന്ധൻ]] അവനെ ദ്വന്ദ്വയുദ്ധത്തിനു വിളിച്ചു. ദ്വന്ദ്വയുദ്ധത്തിൽ പ്രഗദ്ഭനായ ജരാസന്ധനെ കർണ്ണൻ തോല്പിച്ചു. കർണ്ണനിൽ അഭിമാനം പൂണ്ട മഗധാധിപൻ മാലിനി എന്ന നഗരം കർണ്ണനു സമ്മാനിച്ചു. *'''ദേവേന്ദ്ര കപടവേഷം''' : അർജ്ജുനനുവേണ്ടി ദേവേന്ദ്രൻ ബ്രാഹ്മണവേഷത്തിൽ വന്നു കർണ്ണന്റെ ജന്മസിദ്ധമായിരുന്ന കവചകുണ്ഢലങ്ങൾ ദാനം വാങ്ങി. ബ്രാഹ്മണവേഷത്തിൽ വന്നത് ദേവേന്ദ്രനാണെന്നറിഞ്ഞുകൊണ്ടുതന്നെ അദ്ദേഹത്തിനു തന്റെ ശരീരഭാഗമായിരുന്ന കവചകുണ്ഢലങ്ങൾ ദാനം കൊടുത്തു. കർണ്ണന്റെ ദാനമഹിമയാണ് ഇവിടെ കാണിക്കുന്നത്. == രാജ്യാഭിഷേകം == [[File:Draupadi and Pandavas.jpg|170px|thumb|left|രാജ്യാഭിഷേകം]] യുദ്ധാനന്തരം പന്ത്രണ്ടാം ദിവസം പുലയുടെ അശുദ്ധി തീർന്നതിനുശേഷം കുലഗുരുവായ [[ധൗമ്യൻ|ധൗമ്യനെ]] ആചാര്യമര്യാദകളോടെ വിളിച്ചുവരുത്തി അദ്ദേഹത്തിന്റെ അനുവാദത്തോടെ ശുഭമുഹൂർത്തത്തിൽ ഹസ്തിനപുരിയുടെ രാജ്യഭാരം ധർമ്മപുത്രർ ഏറ്റെടുത്തു.<ref>മഹാഭാരതം -- സി. രാജഗോപാലാചാരി -- ഭാരതീയ വിദ്യാഭവൻ ISBN : 9788172763688</ref><ref>ഇന്ത്യയുടെ സാംസ്കാരിക ചരിത്രം (ആംഗലേയം) -- ശിശിർകുമാർ ദാസ്</ref> രാജാഭിഷേകത്തിനുശേഷം കുന്തിദേവിയുടെ അഭ്യർത്ഥനയെ തുടർന്ന് [[കർണ്ണൻ|കർണ്ണന്റെ]] വിധവയെ കണ്ട് ആശ്ലേഷിച്ചു. അവരുടെ എല്ലാ പുത്രന്മാരും യുദ്ധത്തിൽ മരിച്ചിരുന്നു. കർണ്ണപുത്രന്മാരുടെ പത്നിമാരെ ദ്രൗപദി സമാധാനിപ്പിച്ചു. അതിനുശേഷം പരിവാരസമേതം കുരുക്ഷേത്രഭൂമിയിൽ പോയി ശരശയ്യയിൽ കിടന്ന ഭീഷ്മപിതാമഹനെ കണ്ട് ദിവ്യോപദേശങ്ങൾ സ്വീകരിച്ചു. (ഉത്തരായനം തുടങ്ങിയതിനുശേഷം [[ഭീഷ്മർ]] തന്റെ ശരീരം ഉപേക്ഷിച്ചു [[അഷ്ടവസുക്കൾ|അഷ്ടവസുക്കളിൽ]] വിലയം പ്രാപിച്ചു). ഹസ്തിനപുരിയുടെ രാജാവായി അഭിഷേകം നടത്തുമ്പോൾ [[യുധിഷ്ഠിരൻ|ധർമ്മപുത്രർക്ക്]] 72-വയസ്സ് പ്രായം ഉണ്ടായിരുന്നു. രാജ്യാഭിഷേകത്തെത്തുടർന്ന് 36 വർഷങ്ങൾ യുധിഷ്ഠിരൻ ചന്ദ്രവംശത്തിന്റെ ചക്രവർത്തിയായി രാജഭരണം നടത്തി. === അശ്വമേധയാഗം === [[File:Leaf from the Razmnama.jpg|150px|thumb|right|താമ്രാവതിയുദ്ധം (ചിത്രം)]] [[File:Arjuna_is_killed_by_his_son_Babhnu_Vahana_in_battle.jpg|150px|thumb|right|ബഭ്രുവാഹനയുദ്ധം (ചിത്രം)]] കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധം മൂലം കുരുവംശത്തിനു ഉൾപ്പെടെ ഏവർക്കും വന്നുചേർന്ന വലിയ നാശനഷ്ടത്തിനു കാരണക്കാരൻ താനാണെന്നുള്ള ദുഃഖം എപ്പോഴും യുധിഷ്ഠിരനെ ബാധിച്ചിരുന്നു. പല അവസരങ്ങളിലും കുരുക്ഷേത്ര യുദ്ധക്കെടുതികളെപ്പറ്റി അദ്ദേഹം വ്യാകുലപ്പെട്ടു സംസാരിച്ചിരുന്നു. ഇതുമനസ്സിലാക്കി വ്യാസ മഹർഷി അദ്ദേഹത്തെ കാണാൻ ഹസ്തിനപുരിയിലെത്തി. അദ്ദേഹം പല ഉപദേശങ്ങളും പാണ്ഡവർക്ക് നൽകി. തുടർന്ന് യുധിഷ്ഠിരന്റെ മനസ്സിനെ ബാധിച്ച പാപഭാരം മാറ്റുവാനായി [[അശ്വമേധയാഗം]] നടത്താൻ നിർദ്ദേശിച്ചു. കൃഷ്ണനും ഇതുതന്നെ അദ്ദേഹത്തോട് ഉപദേശിച്ചു. ഇരുവരുടേയും നിർദ്ദേശാനുസരണയോടെ യുധിഷ്ഠിരൻ അശ്വമേധയാഗം നടത്തി. ഇതിനുള്ള ധനം കൃഷ്ണനിർദ്ദേശത്താൽ ഹിമാലയത്തിൽ നിന്നും കണ്ടെടുക്കുകയായിരുന്നു. അശ്വപ്രയാണത്തിനനുഗമിച്ചത് പാർത്ഥനായിരുന്നു. സിന്ധുരാജ്യത്ത് അശ്വം എത്തിയതിനെത്തുടർന്ന് ജയദ്രഥന്റെ പുത്രനായ [[സുരഥൻ]] അർജ്ജുനബാണങ്ങളെ ഭയന്ന് ഹൃദയം പൊട്ടി മരിച്ചു. ഇതറിഞ്ഞ് വളരെ സങ്കടപ്പെട്ട് [[ദുശ്ശള]] അനുജനായ അർജ്ജുനനെ വന്നുകണ്ടു. ജ്യേഷ്ഠത്തിയുടെ ആശിർവാദങ്ങളോടെ അർജ്ജുനൻ അശ്വപ്രയാണം വീണ്ടും തുടർന്നു. (ദുശ്ശളയും സുരഥന്റെ പത്നിയും അവരുടെ കൈക്കുഞ്ഞായിരുന്ന പുത്രനും പിന്നീട് യുധിഷ്ഠിരന്റെ അശ്വമേധയാഗത്തിൽ പങ്കെടുക്കാൻ എത്തിയിരുന്നു). ==== താമ്രാവതി ==== താമ്രാവതിയിലെ രാജാവായിരുന്ന [[മയൂരധ്വജൻ]] ഈ അവസരത്തിൽ അശ്വമേധയാഗം നടത്താൻ തീരുമാനിക്കുകയും യാഗദീക്ഷയെത്തുടർന്ന് അദ്ദേഹത്തിന്റെ പുത്രൻ താമ്രധ്വജൻ അശ്വപ്രയാണത്തിനു അനുഗമിച്ചു. ഇതു കുതിരകളും താമ്രാവതിക്കടുത്ത് വെച്ച് കണ്ടുമുട്ടുകയും തുടർന്ന് യുദ്ധത്തിലേക്ക് എത്തിച്ചേരുകയും ചെയ്തു. അവസാനം താമ്രധജൻ യുധിഷ്ഠിരന്റെ രാജത്വം അംഗീകരിക്കുകയും യുദ്ധം അവസാനിപ്പിക്കുകയും ചെയ്തു. ==== മണലൂർ ==== അർജ്ജുനന്റെ പത്നിയായ ചിത്രാംഗദയുടെ രാജ്യമായിരുന്നു മണലൂർ. യുദ്ധാനന്തരം ജീവിച്ചിരുന്ന ഏക പാണ്ഡവപുത്രനായ ബഭ്രുവാഹനനായിരുന്നു അവിടുത്തെ രാജാവ്. ബഭ്രുവാഹനൻ അശ്വത്തെ പിടിച്ചുകെട്ടുകയും തുടർന്നുണ്ടായ യുദ്ധത്തിൽ അർജ്ജുനൻ മോഹലാസ്യപ്പെട്ട് വീഴുകയും ചെയ്തു. പാർത്ഥനു പുത്രന്റെ മുൻപിൽ തോൽവി സംഭവിച്ചപ്പോഴും, ബഭ്രുവാഹനൻ തന്റെ വലിയച്ഛന്റെ രാജത്വം അംഗീകരിച്ച് അദ്ദേഹത്തിനു കപ്പം കൊടുത്ത് അശ്വത്തെ വണങ്ങി യാഗത്തിൽ പങ്കെടുത്തു. == യുദ്ധസമയത്തെ പാണ്ഡവരുടെ പ്രായം == യുദ്ധസമയത്ത് [[യുധിഷ്ഠിരൻ|ധർമ്മപുത്രർക്ക്]] 72 വയസ്സുണ്ടായിരുന്നുവെന്നു ഗ്രന്ഥകാരൻ മഹാഭാരതത്തിൽ എഴുതിയിരിക്കുന്നു. ഭീമസേനനു 71-ഉം, അർജ്ജുനനും 70-ഉം, നകുല-സഹദേവന്മാർക്കു 69 വയസ്സു വീതവുമുണ്ടായിരുന്നു. ശ്രീകൃഷ്ണനു അർജ്ജുനനിലും 6-മാസത്തെ പ്രായകൂടുതലായിരുന്നുവെന്നു ഗ്രന്ഥകാരൻ ഭാഗവതത്തിലും മഹാഭാരതത്തിലും പറയുന്നുണ്ട്. കൗരവാദികൾ നൂറുപേരും അർജ്ജുനനിൽ മൂത്തതും ഭീമനിൽ ഇളയവരുമാണ്. 72-ആം വയസ്സിൽ ഹസ്തിനപുരിയിൽ ചന്ദ്രവംശത്തിന്റെ രാജാവായി ധൗമ്യനാൽ അഭിഷിക്തനായ യുധിഷ്ഠിരൻ ത്തുടർന്ന് 36 വർഷം രാജ്യം ഭരിച്ചു.<ref>മഹാഭാരതം -- ഡോ.പിഎസ്.നായർ -- വിദ്യാരംഭം പബ്ലിഷേസ്, ആലപ്പുഴ</ref>. അതിനുശേഷം പൗത്രനായ [[പരീക്ഷിത്|പരീക്ഷിത്തിനെ]] രാജാവായി അഭിഷേകം നടത്തി പാണ്ഡവർ വനവാസം സ്വീകരിച്ചു. == അവലംബം == {{Reflist|2}} === കുറിപ്പുകൾ === {{Reflist|group="N"}} {{കുറിപ്പ്|൧|'''നിഷ്പക്ഷ രാജ്യങ്ങൾ :''' കേകേയം, ദ്വാരക, മഥുര, വിദർഭ, മഗധ രാജ്യങ്ങൾ രണ്ടു കൂട്ടരോടും ശത്രുതയില്ലാതെ യുദ്ധത്തിൽ പങ്കെടുത്തു. <big>കേകേയ സൈന്യം :</big>രണ്ടു കൂട്ടത്തിലും യുദ്ധം ചെയ്തു; <big>ദ്വാരക സൈന്യം :</big>കൃതവർമ്മാവിന്റെ നേതൃത്വത്തിൽ ഒരു സൈന്യവ്യൂഹം കൗരവപക്ഷത്തും, ഭഗവാൻ കൃഷ്ണൻ പാണ്ഡവ പക്ഷത്തും, മറ്റു ചിലർ നിഷ്പക്ഷമായും നിന്നു; <big>മഥുര സൈന്യം :</big>ഉഗ്രസേന നിർദ്ദേശത്താൽ പ്രധാന സൈന്യവ്യൂഹം പാണ്ഡവപക്ഷത്തും കുറച്ചുപേർ കൃതവർമ്മാവിനൊപ്പവും യുദ്ധം ചെയ്തു. <big>വിദർഭ സൈന്യം :</big>രുക്മിണിയുടെ സഹോദരനായ രുഗ്മി രാജകുമാരൻ ഒരു സൈന്യവ്യൂഹവുമായി കൗരവപക്ഷത്തും പിതാവായ വിദർഭൻ തന്റെ സൈന്യത്തിന്റെ പ്രധാന ഭാഗത്തെ പാണ്ഡവർക്കായി അയച്ചു കൊടുത്തു.<big> മഗധ സൈന്യം :</big>ജരാസന്ധന്റെ മരണത്തിനുശേഷം അദ്ദേഹത്തിന്റെ പുത്രന്മാർ പാണ്ഡവരുമായി സൗഖ്യമായിരുന്നു. മഗധ രാജകുമാരൻ തന്റെ കീഴിലുള്ള സൈന്യവുമായി പാണ്ഡവപക്ഷത്തു ചേർന്നു യുദ്ധം ചെയ്തു. ജരാസന്ധന്റെ പുത്രിമാർ വിവാഹം ചെയ്തിരുന്നത് കംസനെയായിരുന്നു. അതിനാൽ അവരുടെ ബന്ധുജനങ്ങൾ കൗരവപക്ഷത്തും ചേർന്നു യുദ്ധത്തിൽ ഏർപ്പെട്ടു.}} === സംഗ്രഹ ഗ്രന്ഥങ്ങൾ === * മഹാഭാരതം -- തുഞ്ചത്ത് രാമാനുജൻ എഴുത്തച്ഛൻ -- മാതൃഭൂമി പ്രസിദ്ധീകരണം, കോഴിക്കോട് * മഹാഭാരതം -- ഡോ.പി.എസ്. നായർ -- വിദ്യാരംഭം പ്രസിദ്ധീകരണം, ആലപ്പുഴ * വ്യാസ മഹാഭാരതം -- ആംഗലേയ പരിഭാഷ -- കിസാരി മോഹൻ ഗാംഗുലി * മഹാഭാരതം (ആംഗലേയം) -- സി. രാജഗോപാലാചാരി -- ഭാരതീയ വിദ്യാഭവൻ * ശ്രീമദ് ഭഗവദ്ഗീത -- എം.എസ്. ചന്ദ്രശേഖരവാര്യർ : പരിഭാഷ -- ഡി.സി.ബുക്സ് പ്രസിദ്ധീകരണം, കോട്ടയം * വിദുര നീതി -- ആംഗലേയ പരിഭാഷ -- കിസാരി മോഹൻ ഗാംഗുലി * പ്രാചീന ഇന്ത്യ -- ആർ.എസ്. ശർമ്മ -- ഡി.സി. ബുക്സ്, കോട്ടയം * ഋഗ്വേദ സംഹിത (ആംഗലേയം) -- ഫെഡ്റിക് മാക്സ് മുള്ളർ * ഇന്ത്യയുടെ സാംസ്കാരിക ചരിത്രം (ആംഗലേയം) -- ശിശിർകുമാർ ദാസ് * മഹാഭാരതം (ആംഗലേയം) -- ദി ഗ്രേറ്റെസ്റ്റ് സ്പിരിച്യുൽ എപിക് ഓഫ് ആൾ ദി ടൈം -- കൃഷ്ണ ധർമ്മ -- ടോർച്ച് ലൈറ്റ് പബ്ലിഷിംഗ് * ശ്രീ മഹാഭാഗവതം മൂലകൃതി (മലയാള വ്യാഖ്യാന സഹിതം) * മഹാഭാഗവതം -- ഡോ.പി.എസ്സ് നായർ -- വിദ്യാരംഭം പ്രസിദ്ധീകരണം, ആലപ്പുഴ * ദേവീമഹാഭാഗവതം -- ഡോ.പി.എസ്സ് നായർ -- വിദ്യാരംഭം പ്രസിദ്ധീകരണം, ആലപ്പുഴ == യുദ്ധത്തിലെ പതിനെട്ടിന്റെ പ്രത്യേകതകൾ == {{Commons category|Mahabharata}} {| class="wikitable" width="69%" border="1" cellpadding="5" cellspacing="0" align="centre" |- | style="background:#C2ECBB;" | പതിനെട്ടുദിവസങ്ങൾ || style="background:#C2ECBB;" | കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധം നീണ്ടുനിന്നത് പതിനെട്ട് ദിവസങ്ങളാണ് |- | style="background:#C2ECBB;" | പതിനെട്ടദ്ധ്യായങ്ങൾ || style="background:#C2ECBB;" | [[ഭഗവദ്ഗീത|ഭഗവദ്ഗീതയിൽ]] പതിനെട്ട് അദ്ധ്യായങ്ങളുണ്ട് |- | style="background:#C2ECBB;" | പതിനെട്ടക്ഷൗഹിണി || style="background:#C2ECBB;" | ഇരുപക്ഷത്തുമായി പതിനെട്ട് [[അക്ഷൗഹിണി]] സൈന്യം യുദ്ധത്തിൽ പങ്കെടുത്തു |- | style="background:#C2ECBB;" | പതിനെട്ടുപസൈന്യാധിപർ || style="background:#C2ECBB;" | ഇരുസേനയിലുമായി പതിനെട്ട് [[സൈന്യാധിപൻ|ഉപസൈന്യാധിപന്മാർ]] ഉണ്ടായിരുന്നു |- | style="background:#C2ECBB;" | പതിനെട്ടുവ്യൂഹങ്ങൾ || style="background:#C2ECBB;" | കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധത്തിൽ പതിനെട്ട് [[ചക്രവ്യൂഹം|സേനാവ്യൂഹങ്ങൾ]] ഉപയോഗിച്ചു |- | style="background:#C2ECBB;" | പതിനെട്ടുനിയമങ്ങൾ || style="background:#C2ECBB;" | യുദ്ധം അനുശാസിച്ച [[നിയമം|നിയമങ്ങൾ]] പതിനെട്ട് ആയിരുന്നു |- | style="background:#C2ECBB;" | പതിനെട്ടുപാണ്ഡവർ || style="background:#C2ECBB;" | [[പാണ്ഡവർ|പാണ്ഡവരും]] അവരുടെ പുത്രന്മാരുമായി പതിനെട്ട് പേരായിരുന്നു |- | style="background:#C2ECBB;" | പതിനെട്ടുപർവ്വങ്ങൾ || style="background:#C2ECBB;" | [[വ്യാസൻ|വ്യാസ]] രചിത [[മഹാഭാരതം|മഹാഭാരതത്തിൽ]] പതിനെട്ട് പർവ്വങ്ങൾ ഉൾക്കൊള്ളുന്നു |} {{Mahabharata}} [[വർഗ്ഗം:പുരാണത്തിലെ യുദ്ധങ്ങൾ]] [[വർഗ്ഗം:കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധം]] kw24yhlfna7o59qa8r8392rkupclxqz 4546959 4546958 2025-07-09T08:20:49Z Archangelgambit 183400 /* യുദ്ധത്തിന്റെ കാരണങ്ങൾ */ 4546959 wikitext text/x-wiki {{Prettyurl|Kurukshetra War}} {{Infobox military conflict |conflict=<big>കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധം</big><br />(മഹാഭാരതയുദ്ധം) |image=[[Image:Kurukshetra.jpg|300px]] |caption=കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധഭൂമി:ചിത്രകാരന്റെ ഭാവനയിൽ |date=''':''' കൃത്യമായ കാലഘട്ടം ലഭ്യമല്ല<br />(ബി.സി.6000 – ബി.സി.3000) <ref>Yogananda, Paramahansa (2007). [Diamond Pocket Books (P) Ltd God Talks With Arjuna]. Diamond Pocket Books (P) Ltd. p. xxi. ISBN 9788189535018. "the dates proposed for the Kurukshetra war range from as early as 6000 BC to as recently as 500 BC''</ref><br />18 ദിവസങ്ങൾ നീണ്ടുനിന്നു |place=''':''' [[കുരുക്ഷേത്രം|കുരുക്ഷേത്ര]], [[ഹരിയാന]], [[ഇന്ത്യ]]<ref>ഇന്ത്യയുടെ സാംസ്കാരിക ചരിത്രം -- ശിശിർകുമാർ ദാസ് ISBN 978-8172017989</ref><br />[[കുരുക്ഷേത്ര|Coordinates: 29°59′00″N 76°49′00″E]] |territory= |result=''':''' -ഇരുപക്ഷത്തും കനത്ത ആൾനാശത്തോടെയുള്ള പാണ്ഡവ വിജയം.<br /> -[[യുധിഷ്ഠിരൻ]] ഹസ്തിനപുരിയുടെ ചക്രവർത്തിയായി സ്ഥാനാരോഹിതനായി.<br /> -ധൃതരാഷ്ട്രരുടെ നിഷ്കാസനം.<br /> -ചേദി, സിന്ധു ,അംഗം, പാഞ്ചാലം,മത്സ്യം,കലിംഗം, ത്രിഗർത്തം, ഗാന്ധാരം തുടങ്ങിയവടക്കമുള്ള രാജ്യങ്ങളിൽ അവകാശപ്രശ്നങ്ങൾ. |combatant1=[[പാണ്ഡവർ]]'''<br />, [[പാഞ്ചാലം]], [[കാശി]], [[മത്സ്യം]], [[ചേദി]], [[പാണ്ഡ്യം]], [[മഗധ]], [[കേകേയം]], [[ദ്വാരക]], [[മഥുര]], [[വിദർഭ]]{{സൂചിക|൧}} |combatant2=[[കൗരവർ]]'''<br />[[ഹസ്തിനപുരി]], [[അംഗം]], [[സിന്ധു]], [[അവന്തി]], [[മാഹിഷ്മതി]], [[ഗാന്ധാരം]], [[മാദ്രം]], [[കാംബോജം]],[[ത്രിഗർത്തം]], [[പ്രാഗ്ജ്യോതിഷം]], [[കലിംഗം]], [[കേകേയം]], [[ദ്വാരക]], [[മഥുര]], [[വാൽഹികം]]{{സൂചിക|൧}} |commander1=[[ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ]]( സർവ്വ സൈന്യാധിപൻ 1-18 ദിവസങ്ങൾ) <br>അർജ്ജുനൻ<br>ഭീമൻ<br>യുധിഷ്ഠിരൻ<br> നകുലൻ<br>സഹദേവൻ<br>ദ്രുപദൻ<br>വിരാടൻ<br>സാത്യകി<br>അഭിമന്യു<br> ഘടോൽകചൻ<br>ശ്രീകൃഷ്ണൻ |commander2=[[ഭീഷ്മർ]](1-10ദിവസങ്ങൾ) <br>[[ദ്രോണർ]](11-15 ദിവസങ്ങൾ)<br>[[കർണ്ണൻ]](16-17 ദിവസങ്ങൾ)<br>[[ശല്യർ]](ദിവസം 18)<br>[[അശ്വത്ഥാമാവ്]](ദിവസം 18) <br>ദുര്യോധനൻ<br>ദുശ്ശാസനൻ<br>ശകുനി<br>കൃപർ<br>ഭഗദത്തൻ<br>ബഹ്ലികൻ<br>വികർണൻ<br>അലമ്പുഷൻ<br>ഭൂരിശ്രവസ്സ്<br>കൃതവർമാവ് |strength1=[[7 (അക്കം)|7]] [[അക്ഷൗഹിണി|അക്ഷൗഹിണികൾ]]'''<br>[[ആന]]= 153,090<br />[[രഥം]]= 153,090<br />[[കുതിര]]= 459,270<br />കാലാൾ= 765,450<br />(1,530,900 സൈന്യം) |strength2=[[11 (സംഖ്യ)|11]] [[അക്ഷൗഹിണി|അക്ഷൗഹിണികൾ]]'''<br>[[ആന]]= 240,570<br />[[രഥം]]= 240,570<br />[[കുതിര]]= 721,710<br />കാലാൾ=1,202,850<br />(2,405,700 സൈന്യം) |casualties1=എട്ടുപേർ ഒഴിച്ച് എല്ലാവരും<br />([[പാണ്ഡവർ|പഞ്ചപാണ്ഡവർ]], [[ശ്രീകൃഷ്ണൻ]], [[സാത്യകി]], [[യുയുത്സു]]) |casualties2=മൂന്നുപേർ ഒഴിച്ച് എല്ലാവരും<br />([[അശ്വത്ഥാമാവ്]], [[കൃപർ]], [[കൃതവർമ്മാവ്]]) }} [[ഇന്ത്യ|ഇന്ത്യൻ]] [[ഇതിഹാസം|ഇതിഹാസമായ]] [[മഹാഭാരതം|മഹാഭാരതത്തിൽ‌]] വർണിച്ചിരിക്കുന്ന യുദ്ധമാണ് '''കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധം'''. [[ചന്ദ്രവംശം|ചന്ദ്രവംശജനായ]] കുരുവിൻ്റെ വംശത്തിൽപ്പെട്ട ഹസ്തിനപുരത്തിൻ്റെ രാജാവ് [[ധൃതരാഷ്ട്രർ|ധൃതരാഷ്ട്രരുടെ]] പുത്രന്മാരും ([[കൗരവർ]]), അദ്ദേഹത്തിന്റെ അനുജൻ [[പാണ്ഡു|പാണ്ഡുവിന്റെ]] പുത്രന്മാരും ([[പാണ്ഡവർ]]) ഇരുകൂട്ടരുടെയും സഖ്യകക്ഷികളും മുഖ്യ എതിരാളികളായി ഈ യുദ്ധത്തിൽ പോരടിച്ചു. ഇപ്പോഴുള്ള [[ഹരിയാന|ഹരിയാനയിലെ]] [[കുരുക്ഷേത്രം|കുരുക്ഷേത്ര]] എന്ന സ്ഥലത്തുവെച്ചു നടന്നതിനാൽ കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധം എന്നറിയപ്പെട്ടു.<ref>{{Cite web |url=http://kurukshetra.nic.in/history/history.htm |title=ആർക്കൈവ് പകർപ്പ് |access-date=2011-09-05 |archive-date=2012-03-11 |archive-url=https://web.archive.org/web/20120311042020/http://kurukshetra.nic.in/history/history.htm |url-status=dead }}</ref>. ഇതിഹാസത്തിൽ കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധം പതിനെട്ട് ദിവസങ്ങൾ നീണ്ടു നിന്നതായി പറയുന്നു. യുദ്ധത്തിൽ ഇരുപക്ഷത്തുമായി പതിനെട്ട് [[അക്ഷൗഹിണി|അക്ഷൗഹിണികൾ]] പങ്കെടുത്തു നാമാവശേഷമായി. പാണ്ഡവപക്ഷത്ത് ഏഴ് അക്ഷൗഹിണി പടസമൂഹങ്ങൾക്ക് സർവ്വസേനാധിപതിയായി പാഞ്ചാല രാജകുമാരനായ [[ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ|ധൃഷ്ടദ്യുമ്നനും]], കൗരവരുടെ പതിനൊന്ന് അക്ഷൗഹിണി പടയുടെ സർവ്വസേനാധിപതിയായി [[ഭീഷ്മർ|ഭീഷ്മരും]] യുദ്ധം നയിച്ചു. ഒരാൾ '''അഗ്നിയിൽ നിന്നും''', മറ്റൊരാൾ '''ജലത്തിൽ നിന്നും''' ജനിച്ചവരായിരുന്നു എന്നാണ് സങ്കല്പം. [[ഭീഷ്മർ]] [[മഹാഭാരതം|മഹാഭാരതയുദ്ധത്തിൽ]] ആദ്യ പത്തു ദിവസങ്ങൾ സർവ്വസേനാധിപതിയായും, ഭീഷ്മരുടെ ശരശയ്യയെത്തുടർന്ന് അടുത്ത അഞ്ചു ദിനങ്ങൾ ആചാര്യനായ [[ദ്രോണർ|ദ്രോണരും]], അദ്ദേഹത്തിന്റെ മരണശേഷം തുടർന്നുള്ള രണ്ടു ദിവസങ്ങൾ അംഗാധിപതിയായ [[കർണ്ണൻ|കർണ്ണനും]], അവസാനദിവസമായ പതിനെട്ടാം നാൾ മാദ്രേശൻ [[ശല്യർ|ശല്യരും]] കൗരവർക്കുവേണ്ടി സർവ്വസൈന്യാധിപതിയായി. പതിനെട്ടാം നാൾ രാത്രിയിൽ [[അശ്വത്ഥാമാവ്|അശ്വത്ഥാമാവിനെ]] സർവ്വസേനാധിപതിയായി മരണശയ്യയിൽ കിടന്ന [[ദുര്യോധനൻ]] വാഴിച്ചു. അരദിവസത്തേക്ക് [[അശ്വത്ഥാമാവ്|ദ്രൗണിയും]] കൗരവർക്കുവേണ്ടി യുദ്ധം നയിച്ചു. == ചരിത്രരേഖകൾ == [[File:Brahma Sarovar.JPG|170px|thumb|left|[[കുരുക്ഷേത്ര|കുരുക്ഷേത്രയിലെ]] ബ്രഹ്മസരോവരം]] [[വ്യാസൻ|വ്യാസരചിതമായ]] [[മഹാഭാരതം|മഹാഭാരതത്തിലെ]] പ്രധാന പ്രതിപാദ്യവിഷയമായ കുരുക്ഷേത്ര യുദ്ധം നടന്ന കാലഘട്ടത്തെക്കുറിച്ച് പല ചരിത്രകാരന്മാരും വിവിധ അഭിപ്രായങ്ങൾ രേഖപ്പെടുത്തിയിരിക്കുന്നു. പ്രസിദ്ധ ചരിത്രകാരനായ ബ്രിട്ടീഷ് വംശജൻ ആർതർ ലെവലിൻ ബാഷത്തിന്റെ (1914-1985) അഭിപ്രായമനുസരിച്ച് കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധം നടന്നത് [[അയോയുഗം|അയോയുഗത്തിൽ]] ബി.സി. 10-ആം നൂറ്റാണ്ടിലാണ്.<ref>Professor A.L. Basham, My Guruji and Problems and Perspectives of Ancient Indian History and Culture, -- Sachindra Kumar Maity -- Abhinav Publications, India</ref>. മറ്റൊരു ചരിത്രകാരനും ഹാർവാഡ് സർവ്വകലാശാലയിലെ പ്രസിദ്ധ സംസ്കൃത പണ്ഡിതനുമായ ഡച്ച് വംശജൻ മൈക്കിൾ വിറ്റ്സെലിന്റെ അഭിപ്രായത്തിൽ യുദ്ധം നടന്നത് വേദകാലഘട്ടത്തിൽ [[അയോയുഗം|അയോയുഗത്തിൽ]] ബി.സി. 1200 - ബി.സി. 800നും ഇടയ്ക്കാണ്.<ref>M. Witzel, Early Sanskritization: Origin and Development of the Kuru state, EJVS vol.1 no.4 (1995); also in B. Kölver (ed.), Recht, Staat und Verwaltung im klassischen Indien. The state, the Law, and Administration in Classical India, München, R. Oldenbourg, 1997, p.27-52</ref>. മഹാഭാരതയുദ്ധത്തിനുശേഷം 36 വർഷങ്ങൾ കഴിഞ്ഞ് കലിയുഗം ആരംഭിച്ചുവെന്നാണു് മഹാഭാരതത്തിലെ ഐതിഹ്യം <ref>മഹാഭാരതം -- തുഞ്ചത്ത് രാമാനുജൻ എഴുത്തച്ഛൻ -- മാതൃഭൂമി പബ്ലീഷേഷ്സ്</ref>. ക്രി.വർഷം 476-ൽ ജനിച്ച പുരാതന [[ഭാരതം|ഭാരതത്തിലെ]] മികച്ച ഗണിതശാസ്ത്രജ്ഞനും, ജ്യോതിശാസ്ത്രജ്ഞനും ആയിരുന്ന [[ആര്യഭടൻ|ആര്യഭട്ടന്റെ]] നിഗമനത്തിൽ കലിയുഗം ആരംഭിച്ചിട്ട് ക്രി.വർഷം 2000-ൽ 5102 വർഷങ്ങൾ കഴിഞ്ഞു. അദ്ദേഹം പറയുന്നതിങ്ങനെ; "കലിവർഷം 3601-ൽ 23 വയസ്സ് പ്രായം അദ്ദേഹത്തിനുണ്ടായിരുന്നു. അതനുസരിച്ച് ബി.സി. 3139-ലാണ് കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധം നടന്നത്.<ref>http://www.thevedicfoundation.org/bhartiya_history/mahabharat.htm</ref> ജർമൻ തത്ത്വശാസ്ത്രജൻ [[മാക്സ് മുള്ളർ|ഫെഡ്റിക് മാക്സ് മുള്ളറിന്റെ]] (1823-1900) അഭിപ്രായത്തിൽ ഋഗ്വേദസംഹിതകളുടെ രചന നടന്നതും [[വേദ കാലഘട്ടം|വേദ കാലഘട്ടത്തിൽ]] ബി.സി. 1700 - ബി.സി. 1100 കളിലാണെന്ന് അവകാശപ്പെടുന്നു <ref>Rig-Veda-Samhita : The Sacred Hymns of the Brahmans -- Friedrich M. Mueller (ഫെഡ്റിക് മാക്സ് മുള്ളർ)</ref><ref>പ്രാചീന ഇന്ത്യ -- ISBN : 9788126417544 -- ആർ.എസ്. ശർമ്മ -- ഡി.സി. ബുക്സ്, കോട്ടയം</ref>. == മഹാഭാരതം (കാവ്യം) == [[പ്രമാണം:Vyasa and Ganesa.jpg|right|thumb|170px|ഇതിഹാസരചന: വ്യാസനും ഗണപതിയും (ചിത്രം)]] കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധം പ്രതിപാദിച്ചിരിക്കുന്നത് [[ഇന്ത്യ|ഇന്ത്യയിലെ]] [[ഇതിഹാസം|ഇതിഹാസങ്ങളിൽ]] ഒന്നായ [[വ്യാസൻ|വ്യാസരചിതമായ]] [[മഹാഭാരതം|മഹാഭാരതത്തിലെ]] ആറു മുതൽ പത്തുവരെയുള്ള പർവ്വങ്ങളിലായാണ് <ref>ഭീമസേനൻ -- കുലപതി കെ.എം. മുൻഷി -- ഡി.സി. ബുക്സ്, കോട്ടയം</ref>. ചില പണ്ഡിതന്മാരുടെ അഭിപ്രായത്തിൽ 3800 വർഷം മുൻപാണ്‌ വ്യാസൻ ജീവിച്ചിരുന്നത്. തന്റെ പുത്രന്മാരുടേയും പൗത്രന്മാരുടേയും അവരുടെ പുത്രന്മാരുടേയും ബന്ധുജനങ്ങലുടേയും കഥയിൽ തന്നെയും ഉൾപ്പെടുത്തി. അദ്ദേഹം പറഞ്ഞു കൊടുക്കുന്നതനുസരിച്ച്‌ [[ശ്രീ ഗണപതി]] അതു എഴുതി സൂക്ഷിച്ചു എന്നാണ് മഹാഭാരതത്തിന്റെ ഐതിഹ്യം. ആകാരണത്താൽ വ്യാസൻ ഒരേസമയം രചയിതാവും, കഥാപാത്രവും, കഥയിലെ സാക്ഷിയുമായി മാറി. വേദകാലത്തെ ഒരു പ്രധാന ഋഷികുടുംബാംഗമായ വസിഷ്ഠമഹർഷിയുടെ പുത്രനായ പരാശരമുനിക്ക് ഒരു മുക്കുവസ്ത്രീയായ സത്യവതിയിൽ ഉണ്ടായ പുത്രനാണ്‌ വ്യാസൻ എന്ന ദ്വൈപായനൻ. അമ്മയെപ്പോലെ തന്നെ കറുത്തനിറമായതിനാലും ദ്വീപിൽ വച്ച് ജനിച്ചതിനാലും കൃഷ്ണദ്വൈപായനൻ എന്നും അറിയപ്പെട്ടു. ചെറുപ്പത്തിലേ തന്നെ സന്ന്യാസം സ്വീകരിച്ചെങ്കിലും അദ്ദേഹത്തിനു ശ്രീശുകൻ എന്ന ഒരു പുത്രനുണ്ടായിരുന്നതായി പുരാണങ്ങൾ ഘോഷിക്കുന്നു. ദ്വൈപായനൻ തന്റെ യൗവനകാലത്തുതന്നെ അവശേഷിച്ചിരുന്ന വേദമന്ത്രങ്ങൾ എല്ലാം ശേഖരിച്ച് അവക്ക് രൂപവും ഉച്ചാരണരീതിയും സ്ഥാപിച്ചു. ആ രീതിയിലാണ്‌ അവ ഇന്നും അറിയപ്പെടുന്നത് എന്നു കരുതുന്നു. ഇതുമൂലം ജനങ്ങൾ അദ്ദേഹത്തെ ആദരപൂർവ്വം വേദവ്യാസൻ എന്ന് വിളിച്ചുപോന്നു. ചരിത്രകാരന്മാരുടെ അഭിപ്രായത്തിൽ മൂന്ന് ഘട്ടങ്ങളിലൂടെയാണ് മഹാഭാരതം ഇന്നുകാണുന്ന രൂപത്തിലെത്തിയത്. അതിലെ ആദ്യഘട്ടം മൂലകൃതിയുടെ രചനയിൽ നിന്നും തുടങ്ങുന്നു. രണ്ട് കുലങ്ങൾ -- കൗരവരും, പാണ്ഡവരും -- തമ്മിലുള്ള കലഹവും അതിനെത്തുടർന്നുള്ള മഹായുദ്ധവുമാണ് മഹാഭാരത ഇതിവൃത്തം. വളരെക്കാലം ഇവർ തമ്മിൽ വഴക്കിടുകയും അവസാനം ഒരു ജനതയായി മാറുകയും ചെയ്തുവെന്ന് ഭാരതത്തിൽ എഴുതിയിരിക്കുന്നതായിരുന്നു [[ജയം (വ്യാസകാവ്യം)|ജയം]] എന്ന മഹാഭാരതത്തിന്റെ ആദ്യരൂപം. പാണ്ഡവരുടെ ജയം എന്നതാവാം ഈ ഗ്രന്ഥത്തിനു ഇത്തരമൊരു പേരുവരാൻ കാരണം.<ref>ജയ്: ആൻ ഇലുസ്റ്റ്രേറ്റഡ് റിറ്റേലിംഗ് ഓഫ് ദ മഹാഭാരത് -- ദേവദത്ത് പഠ്നായിക് -- പെൻഗിൻ ബുക്സ്</ref> മൂലകൃതിയിൽ ബ്രഹ്മാവിനാണ് ഈശ്വരസങ്കല്പം. യുദ്ധഗാനങ്ങളെല്ലാം പിൽക്കാലത്ത് ക്രോഡീകരിച്ച് വ്യാസൻ ഗ്രന്ഥം രചിച്ചു എന്നതിനാൽ തന്നെ എഴുത്തുസമ്പ്രദായം കണ്ടുപിടിക്കപ്പെട്ടതിനുശേഷമാവണം ഇത് എന്ന് അനുമാനിക്കാം. === സൂതപൗരാണികൻ === [[പ്രമാണം:00001 Ugrasrava and Saunaka.jpg|right|thumb|170px|നൈമിശാരണ്യം: സൂതനും ശൗനകാദികളും (ചിത്രം)]] [[കലിയുഗം|കലിയുഗാരംഭത്തിൽ]] [[ഗോമ്‌തീ നദി|ഗോമദീനദിക്കരയിൽ]] [[നൈമിശാരണ്യം]] എന്ന സ്ഥലത്തുവെച്ച് പന്ത്രണ്ട് വർഷംകൊണ്ടവസാനിക്കുന്ന ഒരു മഹായജ്ഞം [[ശൗനകൻ|ശൗനകാദിമുനികൾ]] ആരംഭിച്ചു. [[ബ്രഹ്മാവ്|ബ്രഹ്മപുത്രനായ]] [[ഭൃഗു|ഭൃഗുമുനിയുടെ]] പുത്രനായ [[ച്യവനൻ|ച്യവനമഹർഷിയുടെ]] പുത്രനായ [[പ്രമതി|പ്രമതിക്ക്]] [[അപ്സരസ്സ്|ഘൃതാചി]] എന്ന [[അപ്സരസ്സ്|അപ്സരസ്ത്രീയിൽ]] രുരു, ശുനകൻ എന്നീരണ്ടു പുത്രന്മാർ ജനിച്ചു. അവരിൽ ശുനകന്റെ പുത്രനാണ് [[ശൗനകൻ|ശൗനകമഹർഷി]]. യാഗത്തിൽ പങ്കെടുക്കാൻ ലോമഹർഷസുതന്റെ പുത്രനായ [[ഉഗ്രശ്രവസ്സ്]] എന്ന സൂതപൗരാണികനും<ref>ബ്രാഹ്മണവനിതയിൽ ക്ഷത്രിയനുണ്ടാവുന്ന പുത്രനെയാണ് സൂതൻ എന്നു വിളിക്കുന്നത്.</ref> എത്തി. വ്യാസശിഷ്യനായിരുന്ന അദ്ദേഹം ഒരിക്കൽ കേട്ടത് അതേപടി മറ്റുള്ളവരെ പറഞ്ഞുകേൾപ്പിക്കാനുള്ള കഴിവുണ്ടായിരുന്നതിനാൽ ഉഗ്രശ്രവസ്സ് എന്നറിയപ്പെട്ടു. [[പരീക്ഷിത്ത്|പരീക്ഷിത്]] മഹാരാജാവ് [[തക്ഷകൻ|തക്ഷദംശത്തെ]] തുടർന്നു മരിക്കുകയും ആ വൈരാഗ്യത്തിൽ അദ്ദേഹത്തിന്റെ പുത്രൻ ജനമേജയൻ [[സർപ്പസത്രയാഗം]] നടത്തുകയും ചെയ്തു.<ref>http://www.sacred-texts.com/hin/m01/m01055.htm മഹാഭാരതം -- അസ്തികചരിത്രം</ref><ref>http://www.shvoong.com/humanities/1758029-astika-maharaj-ankur-bhadauria/ {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20101103045249/http://www.shvoong.com/humanities/1758029-astika-maharaj-ankur-bhadauria/ |date=2010-11-03 }} ജരൽകാരുവിന്റെ പുത്രൻ അസ്തികൻ</ref> ആ സന്ദർഭത്തിൽ അദ്ദേഹത്തെക്കണ്ട് ആശിർവദിക്കാനെത്തിയ [[വ്യാസൻ|വ്യാസമഹർഷിയോട്]] പുണ്യകഥനം നടത്താൻ [[ജനമേജയൻ]] അഭ്യർത്ഥിക്കുകയും, അദ്ദേഹം തന്റെ ശിഷ്യനായ വൈശാമ്പയനോട് ഭാരതകഥ വിശദീകരിക്കുവാൻ ആവശ്യപ്പെടുകയും, വൈശാമ്പയൻ ജനമേജയസദസ്സിൽ കഥനം നടത്തുകയും ചെയ്തു. ആ സമയത്ത് അവിടെ സന്നിഹിതനായിരുന്ന ഉഗ്രശ്രവസ്സിനു കഥകേൾക്കുവാനുള്ള ഭാഗ്യം സിദ്ധിച്ചിരുന്നു. അദ്ദേഹമാണ് ശൈനകാദിമുനികൾക്ക് ഭാരതകഥ പറഞ്ഞുകൊടുക്കുന്നത്. അതിനാലാവാം സൂതപൗരാണികൻ പറഞ്ഞുകൊടുക്കുന്നരീതിയിലാണ് മഹാഭാരതം മൂലം എഴുതിയിരിക്കുന്നത്. == യുദ്ധത്തിന്റെ കാരണങ്ങൾ == ഭാരതത്തിലെ ഇതിഹാസങ്ങളിൽ ഒന്നായ മഹാഭാരതത്തിൽ പ്രധാനകഥാതന്തുവായി പ്രതിപാദിച്ചിരിക്കുന്ന യുദ്ധമായ കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധം പ്രധാനമായും മൂന്നുകാരണങ്ങളാലാണ് തുടക്കം കുറിച്ചത്. === കള്ളച്ചൂത് === [[File:Kathakali -Play with Kaurava.jpg|170px|thumb|left|ചൂതുകളിക്കുന്ന [[ശകുനി|ശകുനിയും]], [[കൗരവർ|കൗരവരും]], [[പാണ്ഡവർ|പാണ്ഡവരും]] - (ദുര്യോധനവധം [[കഥകളി]])]] [[കൗരവർ]] [[പാണ്ഡു|പാണ്ഡുപുത്രന്മാരോട്]] രണ്ടുതവണ [[ചൂത്|ചൂതുകളിച്ചു]]. [[ഗാന്ധാരി|ഗാന്ധാരിയുടെ]] സഹോദരനായ [[ശകുനി|ശകുനിയാണ്]] കൗരവർക്കുവേണ്ടി കളിച്ചത്. കള്ളക്കളിയിൽ അഗ്രഗണ്യനായ ശകുനി രണ്ടുതവണയും കൗരവർക്കു വിജയം സമ്മാനിച്ചു.<ref>{{Cite web |url=http://www.thekurukshetragame.com/the-game-of-dice.html |title=ആർക്കൈവ് പകർപ്പ് |access-date=2011-09-06 |archive-date=2011-09-09 |archive-url=https://web.archive.org/web/20110909225711/http://www.thekurukshetragame.com/the-game-of-dice.html |url-status=dead }}</ref> [[ഭീഷ്മർ|ഭീഷ്മരുടെ]] നിർദ്ദേശത്താൽ [[ഇന്ദ്രപ്രസ്ഥം|ഇന്ദ്രപ്രസ്ഥത്തിന്റെ]] രാജാവായി [[യുധിഷ്ഠിരൻ|യുധിഷ്ഠിരനെ]] വാഴിച്ചതിലും, [[മയാസുരൻ|മയാസുര]] നിർമ്മിതമായ [[പാണ്ഡവർ|പാണ്ഡവരുടെ]] സുഖസമൃദ്ധമായ കൊട്ടാര ജീവിതവും അതിലെ പ്രത്യേകതകളും കൗരവർക്കു അവരോടുള്ള കടുത്ത അസൂയക്കു കാരണമായി.ആദ്യത്തെ ചൂതുകളിയിൽ സർവസ്വവും നഷ്ടപ്പെട്ട പാണ്ഡവർക്ക് ധൃതരാഷ്ട്രർ ഇടപെട്ട് നഷ്ടപ്പെട്ടതൊക്കെ തിരികെക്കൊടുത്തുവെങ്കിലും രണ്ടാമതും കൗരവർ ചൂതുകളിക്ക് നടത്തിയ ക്ഷണം സ്വീകരിച്ച് പാണ്ഡവർ കളിച്ചു. ശകുനിയുടെ കള്ളത്തരത്തിൽ വീണ്ടും ചൂതുകളിയിൽ തോറ്റതിനാൽ പന്ത്രണ്ട് വർഷത്തെ [[വനവാസം|വനവാസവും]], അതിനുശേഷം ഒരു വർഷം ഏതെങ്കിലും ഒരു രാജ്യത്ത് പാണ്ഡവർ ഒന്നിച്ചു താമസിച്ച് മറ്റാരാലും തിരിച്ചറിയാതെ [[അജ്ഞാതവാസം|അജ്ഞാതവാസവും]] നടത്താൻ തത്ത്വത്തിൽ തീരുമാനിച്ചു. ഇതു കഴിഞ്ഞു തിരിച്ചു വരുമ്പോൾ ചൂതിൽ തോറ്റ് നഷ്ടപ്പെട്ട രാജ്യവും പദവിയും തിരിച്ചുകിട്ടും. അഥവാ ഒരു വർഷത്തെ അജ്ഞാതവാസത്തിൽ പിടിക്കപ്പെട്ടാൽ വീണ്ടും പന്ത്രണ്ട് വർഷം കാനനവാസം കഴിച്ച് ഒരു വർഷം അജ്ഞാതവാസം നടത്തണം. പക്ഷേ വനവാസവും, അജ്ഞാതവാസവും പൂർത്തിയാക്കി [[പാണ്ഡവർ]] തിരിച്ചെത്തിയിട്ടും അവർക്ക് അവകാശപ്പെട്ട രാജ്യം തിരിച്ചു നൽകാൻ കൗരവർ തയ്യാറായില്ല. കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധത്തിനുള്ള പ്രധാനകാരണം ഇതായിരുന്നു. === ദ്രൗപദീ വസ്ത്രാക്ഷേപം === [[പ്രമാണം:Draupadi & dushashan scene.jpg|200px|ലഘുചിത്രം|ഇടത്ത്‌|ദ്രൗപദീ വസ്ത്രാക്ഷേപം]] ചൂതിൽ തോറ്റ് പണയമായി മാറിയ ദ്രൗപദിയെ കൗരവരിലെ രണ്ടാമനായ [[ദുശ്ശാസനൻ]] ഹസ്തിനപുരി രാജസഭയിൽ ഏവരേയും സാക്ഷി നിർത്തി വസ്ത്രാക്ഷേപം നടത്തി. രജസ്വലയായിരുന്ന [[ദ്രൗപദി]] വരാൻ മടികാണിച്ചപ്പോൾ ഹീനമായി അധിക്ഷേപിച്ച് പിതാമഹന്മാരും മറ്റു ബന്ധുജനങ്ങളും സന്നിഹിതരായിരുന്ന കുരുസഭാമണ്ഡപത്തിലേക്ക് മുടിയിൽ പിടിച്ചു വലിച്ചു കൊണ്ടുവന്നു. മാതാവിനു തുല്യയായ ജ്യേഷ്ഠത്തിയായവളെ പണയവസ്തുവായി മാത്രം കരുതി കേവലബഹുമാനം പോലും കൊടുക്കാതെ അതിഹീനമായി അപമാനിച്ചു. [[കൃഷ്ണൻ]] പാഞ്ചാലിയുടെ സഹായത്തിനു വന്നതിനാൽ അവൾ അതിൽനിന്നും രക്ഷനേടി. പിതൃതുല്യരായവരുടെ മുമ്പിൽ മാനം നഷ്ടപ്പെട്ട ദ്രൗപദി, ദുശ്ശാസനൻ പിടിച്ചു വലിച്ച തന്റെ മുടി പിന്നീട് കെട്ടിയില്ല. ദുശാസനനെ കൊന്ന് അവന്റെ രക്തം തലയിൽതേച്ച് മാത്രമെ അഴിച്ചിട്ട മുടി കെട്ടൂ എന്ന് അവൾ ശപഥം ചെയ്തു. യുദ്ധമുണ്ടാവാതെ ദുശ്ശാസനനെ കൊല്ലാനും അവന്റെ രക്തം മുടിയിൽ പുരട്ടാനുമാവില്ല. ഇത് യുദ്ധത്തിനു കാരണമായ മറ്റൊരു പ്രധാന സംഭവമായിരുന്നു. === ഭീമനോടുള്ള ദ്രോഹം === മറ്റു കൗരവ-പാണ്ഡവരെ അപേക്ഷിച്ച് [[ഭീമൻ|ഭീമനുണ്ടായിരുന്ന]] അമാനുഷികശക്തി വിശേഷത്താൽ, ബാല്യകാലത്തു മുതൽ ദുര്യോധനാദികൾ അസൂയാലുക്കളായിരുന്നു. ദുര്യോധനാദികൾ നൂറുപേരും ഭീമന്റെ സമപ്രായക്കാരായിരുന്നു. ഇവർ നിരവധി തവണ ഭീമനെ കൊല്ലാനായി പദ്ധതികൾ അവിഷ്കരിച്ചു അതുനടപ്പിലാക്കാൻ ശ്രമിച്ചിരുന്നു<ref>http://www.kidsgen.com/fables_and_fairytales/indian_mythology_stories/poison_kills_poison.htm</ref>. ആയുസ്സിന്റെ ശക്തിയിൽ പലപ്പോഴും അതിൽ നിന്നും രക്ഷപെട്ട ഭീമനു, തന്നെ കൊലപ്പെടുത്താൽ ശ്രമിച്ചുകൊണ്ടിരിക്കുന്ന ദുര്യോധനാദികളോട് വൈരാഗ്യം അതിശക്തമായുണ്ടായിരുന്നു. ജ്യേഷ്ഠനായ യുധിഷ്ഠിരനെ ബഹുമാനിച്ച് ഭീമൻ പുറത്തു കാണിച്ചിരുന്നില്ലയെന്നു എന്നുമാത്രം. ഇത് യുദ്ധത്തിനുള്ള മറ്റൊരു കാരണമായിരുന്നു. (യുദ്ധത്തിൽ ഗാന്ധാരിയുടെ നൂറു പുത്രന്മാരും കൊല്ലപ്പെടുന്നത് ഭീമനാലാണ്). == സന്ധിസംഭാഷണങ്ങൾ == [[File:Krishna as Envoy.jpg|170px|thumb|ഭഗവദ് ദൂത്' : [[കൃഷ്ണൻ]] കൗരവസഭയിലെ [[ശന്തനു]]വിന്റെ സിംഹാസനത്തിൽ<br />([[രാജാ രവിവർമ്മ|രാജാരവിവർമ്മ ചിത്രം]])]] ==== വ്യാസോപദേശം ==== കൗരവരോട് ചൂതുകളിൽ തോറ്റ് പന്ത്രണ്ട് വർഷത്തെ വനവാസവും, ഒരു വർഷത്തെ അജ്ഞാതവാസവും പൂർത്തിയാക്കി പാണ്ഡവർ ഹസ്തിനപുരിയ്ക്കടുത്ത് ഉപപ്ലാവ്യത്തിൽ വന്നു താമസിച്ചു. ഇതു മനസ്സിലാക്കിയ [[സത്യവതി]] പുത്രനായ വേദവ്യാസമഹർഷി ഹസ്തിനപുരിയിൽ ചെന്ന് ധൃതരാഷ്ട്രരെയും, ദുര്യോധനനെയും വിളിച്ചുവരുത്തി പാണ്ഡവർക്ക് അവകാശപ്പെട്ട അർദ്ധരാജ്യം നൽകാൻ ആവശ്യപ്പെട്ടു. ദുര്യോധനന്റെ പിടിവാശിയിൽ മഹാരാജാവായ ധൃതരാഷ്ട്രർക്ക് തനിച്ചൊന്നും ചെയ്യാൻ പറ്റുമായിരുന്നില്ല. ഭീഷ്മർ പലതവണ ധൃതരാഷ്ട്രരെ ഉപദേശിച്ചിരുന്നു, എങ്കിലും അർദ്ധരാജ്യം നൽകാൻ കൗരവർ തയ്യാറായില്ല. ==== സഞ്ജയദൂത് ==== കൗരവർ ഇതിനോടകം സഞ്ജയനെ ദൂതനായി ഉപപ്ലാവ്യത്തിലേക്ക് അയച്ച് യുധിഷ്ഠിരനെ കണ്ട് തങ്ങളുടെ സന്ദേശം അറിയിപ്പിച്ചു. ദുര്യോധനനാണ് ദൂതനായി സഞ്ജയനെ അയച്ചതെങ്കിലും, ധൃതരാഷ്ട്രർ അയച്ചതാണെന്നു പറയാൻ ആവശ്യപ്പെട്ടിരുന്നു. പാണ്ഡവർക്ക് അർദ്ധരാജ്യം നൽകാനാവില്ല എന്നുള്ള വിവരം സഞ്ജയൻ യുധിഷ്ഠിരനെ അറിയിച്ചു. അപ്രിയകാര്യം ചെയ്ത സങ്കടത്തിൽ തിരിച്ച് ഹസ്തിനപുരിയിൽ എത്തിയ സഞ്ജയൻ മഹാരാജാവിനെ നേരിട്ട് കണ്ട് യുദ്ധം മൂലമുണ്ടാവുന്ന കൗരവരുടെ തകർച്ചയെ മുൻകൂട്ടി ബോധിപ്പിച്ചു.<ref>സി. രാജഗോപാലാചാരിയുടെ മഹാഭാരതം; "54-സഞ്ജയ മിഷൻ (സഞ്ജയദൂത്)"</ref>. ==== വിദുരനീതി ==== സഞ്ജയ ഉപദേശത്തെ തുടർന്ന് ദുഃഖിതനായ ധൃതരാഷ്ട്രർ അന്നു രാത്രിതന്നെ വിദുരരെ വിളിപ്പിച്ചു. പ്രസിദ്ധമായ വിദുരനീതി മഹാഭാരതത്തിൽ വർണ്ണിക്കുന്നത് ഈ സന്ദർഭത്തിലാണ്. വിദുരർ ജ്യേഷ്ഠനായ ധൃതരാഷ്ട്രരെ ആപത്തിൽ നിന്നു രക്ഷിക്കാനായി കൗരവരുടെ അസാന്നിധ്യത്തിൽ ധർമ്മാധർമ്മങ്ങൾ ഉപദേശിച്ചു. പലകഥകളും ഉദാഹരണമായി പറഞ്ഞ് കൂടുതൽ വിശ്വാസ്യത കിട്ടത്തക്കരീതിയിൽ ഉപദേശിച്ചിട്ടും, പുത്രവാത്സല്യം നിമിത്തം ധൃതരാഷ്ട്രർക്ക് അതൊന്നും സ്വീകരിക്കാൻ കഴിയുമായിരുന്നില്ല<ref>വിദുര നീതി : ആംഗലേയ പരിഭാഷ -- കിസാരി മോഹൻ ഗാംഗുലി</ref>. ==== സനൽകുമാരോപദേശം ==== പാണ്ഡവർക്കുവേണ്ടി മഹാതപസ്വിയായ സനൽകുമാരമഹർഷിയും ദുര്യോധനനെ ഉപദേശിച്ചു. മഹായുദ്ധം തടയാൻ ഇങ്ങനെ പലരും അഭ്യർത്ഥന നടത്തിയിട്ടും കൗരവർക്ക് അതൊന്നും സ്വീകാര്യമായിരുന്നില്ല. ==== കൃഷ്ണദൂത് ==== [[യുധിഷ്ഠിരൻ|യുധിഷ്ഠിരന്റെ]] അപേക്ഷയിൽ [[കൃഷ്ണൻ]] [[പാണ്ഡവർ|പാണ്ഡവർക്കുവേണ്ടി]] ദൂതനായി [[ഹസ്തിനപുരി|കൗരവസഭയിൽ]] എത്തി. ഇതു മുൻകൂട്ടി അറിഞ്ഞ [[ശകുനി|ശകുനിയും]], [[ദുര്യോധനൻ|ദുര്യോധനനും]] ചേർന്ന് [[ശന്തനു|ശന്തനു മഹാരാജാവിന്റെ]] [[സിംഹാസനം]] കൃഷ്ണനുവേണ്ടി സഭയിൽ സജ്ജമാക്കി. ''(സിംഹാസനത്തിന്റെ ശാപം: അയോഗ്യനായ ആരതിലിരുന്നാലും അവന്റെ തല പൊട്ടിച്ചിതറുമെന്ന് ശന്തനു മഹാരാജാവിന്റെ ശാപം ആ സിംഹാസനത്തിനുണ്ടായിരുന്നു. ശന്തനുവിനുശേഷം ശാപത്തെ പേടിച്ച് അതിൽ ആരും ഇരുന്നിട്ടില്ല)'' കൃഷ്ണൻ സിംഹാസനത്തിലിരുന്നെങ്കിലും അദ്ദേഹത്തിനു കുഴപ്പമൊന്നും സംഭവിച്ചില്ല. അർദ്ധരാജ്യം നൽകില്ലയെന്നു തീർത്തു പറഞ്ഞ കൗരവസഭയിൽ കൃഷ്ണൻ പാണ്ഡവർക്കായി അഞ്ചു ചെറിയ രാജ്യങ്ങളൊ, അല്ലെങ്കിൽ അഞ്ചു ദേശങ്ങളൊ, അതുമല്ലെങ്കിൽ അഞ്ചു ഗൃഹങ്ങളൊ, അവസാനം ഇവർക്ക് അഞ്ചുപേർക്കുമായി താമസിക്കാൻ ഒരു ഗൃഹം എങ്കിലും കൊടുക്കണം എന്ന് അപേക്ഷിച്ചു. പക്ഷേ ധൃതരാഷ്ട്രരോ, ദുര്യോധനനൊ ഒന്നിനും തയ്യാറാവാത്തതിനാൽ കൃഷ്ണദൂത് പരാജയമായിരുന്നു. == യുദ്ധ സന്നാഹം == [[File:Brooklyn Museum - Krishna Counsels the Pandava Leaders Page from a Mahabharata series.jpg|200px|thumb|left|യുദ്ധ സന്നാഹം: പാണ്ഡവരും കൃഷ്ണനും ([[:en:Brooklyn Museum|ബ്രൂക്കിലിൻ മ്യൂസിയത്തിലുള്ള]] 18-ആം നൂറ്റാണ്ടിലെ എണ്ണഛായാചിത്രം)]] ഭഗവത്ദൂത് പരാജയമായതിനെത്തുടർന്ന് യുദ്ധം തീരുമാനിക്കപ്പെട്ടു. ധർമ്മപുത്രരും, ദുര്യോധനനും തങ്ങളുടെ സുഹൃത്ത്-ബന്ധുരാജ്യങ്ങളിലേക്ക് ദൂതന്മാരെ അയച്ച് സഹായം അഭ്യർത്ഥിച്ചു. രാജ്യം ഭരിക്കുന്ന രാജാവിന്റെ പുത്രനായ ദുര്യോധനനു കൂടുതൽ രാജ്യങ്ങൾ തങ്ങളുടെ സേനയെ അയച്ചു കൊടുത്തു. ദ്വാരകാസൈന്യം: ദ്വാരകയിലേക്ക് പാണ്ഡവർക്ക് ദൂതനായി പോയത് അർജ്ജുനനും, കൗരവർക്ക് വേണ്ടി ദുര്യോധനനും ആയിരുന്നു. ആദ്യമെത്തിയ ദുര്യോധനൻ ഉറങ്ങിക്കിടന്ന കൃഷ്ണന്റെ തലയ്ക്കലും, രണ്ടാമതെത്തിയ അർജ്ജുനൻ കാൽക്കലും കൃഷ്ണൻ ഉണരുന്നതും കാത്തിരുന്നു. കൃഷ്ണന്റെ സേനാവ്യൂഹം നാരയണിസേന എന്നാണറിയപ്പെട്ടിരുന്നത്. കൃഷ്ണൻ ഇരുവർക്കുമായി ഒരു ഭാഗത്ത് കൃഷ്ണൻ നിരായുധനായും, മറുവശത്ത് തന്റെ നാരായണിസൈന്യം പകുത്തു നൽകി. അർജ്ജുനൻ നിരായുധനായ കൃഷ്ണനേയും, ദുര്യോധനൻ സൈന്യത്തേയും സ്വീകരിച്ചു. നാരായണി സൈന്യത്തെ കൂടാതെ മറ്റുള്ള ദ്വാരകാവാസികൾക്ക് ഏതു ഭാഗത്തു ചേരാനും അനുവാദം നൽകി. വിരാടസൈന്യം: വിരാടനും പുത്രനായ ഉത്തരനും അവരുടെ മുഴുവൻ സൈന്യവും പാണ്ഡവപക്ഷം ചേർന്നു. പാഞ്ചാലസൈന്യം: പാണ്ഡവസൈന്യത്തിന്റെ പ്രധാന ഭാഗം ദ്രുപദരുടെ പുത്രനായ ധൃഷ്ടദ്യുമ്നന്റെ കീഴിൽ അണിനിരന്ന പാഞ്ചാല സൈന്യമായിരുന്നു. ഈ രാജ്യങ്ങളെ കൂടാതെ പാണ്ഡവപക്ഷത്തു ചേരാനായി കാശിരാജാവും, മാത്സ്യരാജാവും തങ്ങളുടെ സൈന്യത്തെ അയച്ചു കൊടുത്തു. ഈ രണ്ടുരാജ്യങ്ങളും കൗരവ-പാണ്ഡവരുടെ ബന്ധുരാജ്യങ്ങളായിരുന്നു. കാശി രാജകുമാരിമാരാണ് അംബികയും, അംബാലികയും. മാത്സ്യരാജാവ് സത്യവതിയുടെ സഹോദര പുത്രനാണ്. ശിശുപാലന്റെ മരണശേഷം ചേദിരാജ്യം പാണ്ഡവരോട് സ്നേഹബന്ധം പുലർത്തിയിരുന്നതിനാൽ അവരുടെ സൈന്യവും ഉപപ്ലാവ്യത്തിൽ എത്തി പാണ്ഡവസൈന്യത്തിൽ ചേർന്നു. കേകേയവും, മഥുരയും, വിദർഭയും തങ്ങളുടെ സൈന്യത്തെ രണ്ടു കൂട്ടർക്കുമായാണ് കൊടുത്തത് <ref>{{Cite web |url=http://www.mahabharataonline.com/rajaji/mahabharata_summary_61.php |title=ആർക്കൈവ് പകർപ്പ് |access-date=2011-09-07 |archive-date=2008-04-03 |archive-url=https://web.archive.org/web/20080403050100/http://www.mahabharataonline.com/rajaji/mahabharata_summary_61.php |url-status=dead }}</ref>(നോക്കുക: കുറിപ്പ്). === സേനാ സമൂഹം === {| class="wikitable" border="1" |- ! ! പാണ്ഡവസേന ! കൗരവസേന |- ! സർവ്വസേനാധിപൻ | [[ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ]] | [[ഭീഷ്മർ]] |- ! ഉപസൈന്യാധിപർ | ഏഴുപേർ<br />[[വിരാടൻ]], [[ദ്രുപദൻ]], [[ശിഖണ്ഡി]], [[ഭീമൻ]], [[സാത്യകി]],<br />[[നകുലൻ]], [[സഹദേവൻ]] | പതിനൊന്നുപേർ<br />[[ദ്രോണർ]], [[അശ്വത്ഥാമാവ്]], [[കൃപർ]], [[ശല്യർ]], [[ത്രിഗർത്തൻ]], <br />[[കൃതവർമ്മാവ്]], [[ഭഗദത്തൻ]], [[ജയദ്രഥൻ]], [[സൗമദത്തി]], [[ശകുനി]],<br /> [[ദുശ്ശാസനൻ]] |- ! പങ്കെടുത്ത രാജ്യങ്ങൾ | [[വിരാടം]], [[പാഞ്ചാലം]], [[കാശി]], [[മാത്സ്യം]], [[ചേദി]], [[പാണ്ഡ്യം]], [[മഗധ]], [[കേകേയം]], [[ദ്വാരക]], [[മഥുര]], [[വിദർഭ]] | [[ഹസ്തിനപുരി]], [[അംഗം]], [[സിന്ധ്]], [[അവന്തി]], [[മാഹിഷ്മതി]],<br />[[ഗാന്ധാരം]], [[മാദ്രം]], [[കംബോജം]], [[പ്രാഗ്ജ്യോതിഷ]], [[കലിംഗം]], [[കേകേയം]], [[ദ്വാരക]], [[മഥുര]], [[വിദർഭ]], [[വാൽഹികം]] |- ! സൈന്യബലം | [[7 (അക്കം)|7]] [[അക്ഷൗഹിണി|അക്ഷൗഹിണികൾ]]<br>153,090 ആനകൾ<br />153,090 രഥങ്ങൾ<br />459,270 കുതിരകൾ<br />765,450 കാലാൾ പടകൾ | [[11 (സംഖ്യ)|11]] [[അക്ഷൗഹിണി|അക്ഷൗഹിണികൾ]]<br>240,570 ആനകൾ<br />240,570 രഥങ്ങൾ<br />721,710 കുതിരകൾ<br />1,202,850 കാലാൾ പടകൾ |} == കൗരവ സൈന്യം == കൗരവപക്ഷത്തിന്റെ നേതൃസ്ഥാനം ഭീഷ്മർ വഹിച്ചു. അദ്ദേഹം സൈന്യത്തെ പതിനൊന്നു വിഭാഗങ്ങളായി തിരിച്ച് ഓരോന്നിനും ഉപസൈന്യാധിപന്മാരെ നിയോഗിച്ചു. യുദ്ധത്തിന്റെ തലേനാൾ ഭീഷ്മരുമായുണ്ടായ വാഗ്വാദത്തെത്തുടർന്ന് കർണ്ണൻ ഭീഷ്മർക്കൊപ്പം യുദ്ധംചെയ്യില്ല എന്നു നിർബന്ധം പിടിച്ചു. ''(ആദ്യ പത്തുനാളുകൾ കർണ്ണൻ യുദ്ധം ചെയ്തില്ല).'' ഭീഷ്മർ കർണ്ണനെ യുദ്ധത്തിൽ നിന്നും പിന്തിരിപ്പിക്കാൻ ഉപയോഗിച്ച മാർഗ്ഗമായിരുന്നു ഇത്. (കർണ്ണനും, ഭീഷ്മരും ഒന്നിച്ച് പാണ്ഡവരോട് എതിർത്താൽ അവർക്കു തോൽവി സംഭവിച്ചേക്കാമെന്നു അദ്ദേഹം ഭയപ്പെട്ടിരുന്നു). വിദേഹരാജകുമാരനായ രുഗ്മി (കൃഷ്ണന്റെ പത്നിയായ രുക്മിണിയുടെ സഹോദരൻ) പാണ്ഡവപക്ഷത്തു ചേർന്ന് യുദ്ധം ചെയ്യാൻ ആഗ്രഹിച്ചുവന്നെങ്കിലും അർജ്ജുനൻ അവനെ പിന്തിരിപ്പിച്ച് അയച്ചു. അതിനെത്തുടർന്ന് രുഗ്മി ദുര്യോധനപക്ഷത്തു ചേർന്നു യുദ്ധം ചെയ്തു. മാദ്രേശനായ ശല്യർ പണ്ടുമുതൽക്കുതന്നെ ധൃതരാഷ്ട്രരോട് സ്നേഹബഹുമാനം പുലർത്തിയിരുന്നു. അദ്ദേഹത്തോടുള്ള സ്നേഹാദരവാണ് സഹോദരിയായ മാദ്രിയെ ധൃതരാഷ്ട്ര സഹോദരൻ പാണ്ഡുവിനു വിവാഹം ചെയ്തു കൊടുത്തത്. അവസാനഘട്ടത്തിലുണ്ടായ യുദ്ധത്തിൽ കൗരവരിൽ നിന്നും മാറി നിൽക്കാൻ ശല്യർക്കായില്ല. ശല്യരും മാദ്രസൈന്യവും കൗരവപക്ഷത്തുചേർന്നു യുദ്ധംചെയ്തു. കുന്തിദേവിയുടെ അപേക്ഷയെ തുടർന്ന് അർജ്ജുനനൊഴികെ മറ്റു പാണ്ഡുപുത്രന്മാരെ കൊല്ലില്ല എന്ന് കർണ്ണൻ സമ്മതിച്ചു. യുദ്ധത്തിനു തലേദിവസം [[വ്യാസൻ]] ധൃതരാഷ്ട്രരുടെ കൊട്ടാരത്തിൽ വരുകയും അദ്ദേഹത്തിനു യുദ്ധം കാണാനായി സചിവനായ [[സഞ്ജയൻ|സഞ്ജയനു]] ദിവ്യചക്ഷുസ്സ് നൽകി അനുഗ്രഹിക്കുകയും ചെയ്തു. കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധത്തിൽ നടക്കുന്ന കാര്യങ്ങൾ തത്സമയം ഹസ്തിനപുരിയിലെ കൊട്ടാരത്തിലിരുന്നു കാണുവാനും അത് അപ്പോൾ തന്നെ മഹാരാജാവിനെ ധരിപ്പിക്കുവാനും ഇതു സഹായകമായി. കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധം മുൻകൂട്ടി മനസ്സിലാക്കിയ ദേവേന്ദ്രൻ ബ്രാഹ്മണവേഷത്തിൽ വന്ന് കർണ്ണനോട് അവന്റെ കവചകുണ്ഡലങ്ങൾ ദാനം ചോദിച്ചു വാങ്ങുന്നു. വന്നത് ദേവേന്ദ്രനാണെന്നറിഞ്ഞു കൊണ്ടുതന്നെ കർണ്ണൻ തന്റെ ജന്മസിദ്ധമായിരുന്ന കവചകുണ്ഡലങ്ങൾ ഇന്ദ്രനു ദാനംചെയ്തു. കവചകുണ്ഡലങ്ങൾ ഉള്ളിടത്തോളം കാലം കർണ്ണനെ ആർക്കും വധിക്കാൻ സാധ്യമായിരുന്നില്ല. അർജ്ജുനനു വിജയം കൈവരിക്കാൻ ഇതു സഹായകമായി. കർണ്ണന്റെ ദാനമാഹാത്മ്യത്തിൽ സന്തുഷ്ടനായി ദേവേന്ദ്രൻ അവനു വിശിഷ്ടമായ വേൽ കൊടുത്ത് അനുഗ്രഹിച്ചു. കർണ്ണൻ ഈ വേൽ അർജ്ജുനനു നേരെ യുദ്ധത്തിൽ പ്രയോഗിക്കുവാൻവേണ്ടി കരുതിവെച്ചു. === കർണ്ണ ശപഥം === യുദ്ധസന്നാഹങ്ങൾക്കായി തയ്യാറെടുക്കുന്ന ഒരു നാൾ [[കർണ്ണൻ]] [[യമുന|യമുനാനദിയിൽ]] സ്നാനം ചെയ്യുന്നവസരത്തിൽ [[കുന്തി|കുന്തിദേവി]] അവനെ കാണാൻ വരുന്നു. ഒരു യാചകയായിട്ടാണ് താൻ വന്നിരിക്കുന്നതെന്നും, തന്റെ ഒരു ആഗ്രഹം കർണ്ണൻ നിറവേറ്റിത്തരണമെന്നും അവർ അപേക്ഷിക്കുന്നു. അഞ്ചുപുത്രന്മാരുടെ അമ്മയായ കുന്തിദേവിക്ക് ശത്രുപക്ഷത്തുള്ള താൻ എന്തു ആഗ്രഹമാണ് നിറവേറ്റേണ്ടതെന്ന് കർണ്ണൻ സംശയിക്കുന്നുവെങ്കിലും ആരെന്തപേക്ഷിച്ചാലും നിറവേറ്റുമെന്നു മറുപടി പറയുന്നു. തന്റെ പുത്രന്മാരോടു ചേർന്നുനിന്ന് യുദ്ധം ചെയ്യണമെന്നും, കർണ്ണൻ തന്റെ ആദ്യ പുത്രനാണെന്നും സൂര്യഭഗവാനാണ് പിതാവെന്നും കുന്തി അവനെ അറിയിക്കുന്നു. വിശ്വസിക്കുവാൻ പ്രയാസമായതും, അപ്രിയവുമായ സത്യമായിരുന്നെങ്കിലും താനറിയുവാനായി ഏറെ ആഗ്രഹിച്ച, ഏറെ നാളായി തന്നെ അലട്ടിക്കൊണ്ടിരുന്ന ചോദ്യത്തിനുത്തരമായിരുന്നു കർണ്ണനത്. സത്യം സത്യമായി പറയുവാൻ കർണ്ണൻ കുന്തീദേവിയോട് അഭ്യർത്ഥിച്ചപ്പോൾ, തന്റെ ബാല്യത്തിൽ ദുർവ്വാസാവിൽ നിന്നും കിട്ടിയ വരലബ്ധിയിൽ സൂര്യ ഭഗവാനെ ധ്യാനിച്ചതും, ആദ്യസന്താനമുണ്ടായപ്പോൾ അപമാനം ഭയന്ന് നദിയിലൊഴുക്കിയതും കുന്തി കർണ്ണനോട് പറഞ്ഞു. തന്റെ ജന്മദാതാക്കളെക്കുറിച്ചുള്ള സംശയങ്ങൾ നീങ്ങിയ കർണ്ണൻ കുന്തീദേവിയെ അഭിമാനപൂർവ്വം വന്ദിച്ചയക്കുന്നു. == പാണ്ഡവ സൈന്യം == [[പാണ്ഡവർ]] ഏഴു [[അക്ഷൗഹിണി]] പടസമൂഹങ്ങളെ ഉപപ്ലാവ്യത്തിൽ സജ്ജമാക്കി. സർവ്വസൈന്യാധിപനായി [[ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ]] തിരഞ്ഞെടുക്കപ്പെട്ടു. അദ്ദേഹം തന്റെ സേനയെ ഏഴു ഭാഗങ്ങളായി തിരിച്ച് അതിന്റെ നേതൃത്വം വിരാടൻ, ദ്രുപദൻ, ശിഖണ്ഡി, ഭീമൻ, സാത്യകി, നകുലൻ, സഹദേവൻ എന്നിവരിൽ അർപ്പിച്ചു. കൂടാതെ ഏഴു സൈന്യത്തിന്റേയും ഉപനായകസ്ഥാനം അർജ്ജുനനും നൽകി. അർജ്ജുനനു ഉലൂപിയിലുണ്ടായ പുത്രനാണ് [[ഇരാവാൻ]]. അതിസമർത്ഥനായ അവൻ യുദ്ധത്തിൽ പാണ്ഡവരെ സഹായിക്കാൻ എത്തിച്ചേർന്നെങ്കിലും യുദ്ധം ചെയ്യാൻ കൃഷ്ണൻ അതിനനുവദിച്ചില്ല. ''(അവൻ യുദ്ധംചെയ്തിരുന്നെങ്കിൽ ഒരു ദിവസം കൊണ്ട് കൗരവരെ തോൽപ്പിക്കാൻ സാധിക്കുമായിരുന്നു.)'' യുദ്ധം കണ്ടു നിൽക്കാൻ മാത്രം അവനെ അനുവദിച്ചു. ഭീമനു ഹിഡുംബിയിൽ ജനിച്ച [[ഘടോൽകചൻ]] തന്റെ സേനാവ്യൂഹവുമായി എത്തി പാണ്ഡവപക്ഷത്തു ചേർന്നു. == യുദ്ധത്തിലെ സേനാവ്യൂഹങ്ങൾ == [[File:Chakravyuha.svg|200px|thumb|right|ചക്രവ്യൂഹം]] [[File:ShaktaVyuham.PNG|200px|thumb|right|ശക്തവ്യൂഹം]] # ക്രൗഞ്ചവ്യൂഹം ([[കൊക്ക്|കൊക്കിന്റെ ആകൃതി]]) # മകരവ്യൂഹം ([[ചീങ്കണ്ണി|മുതലയുടെ ആകൃതി]]) # കൂർമ്മവ്യൂഹം ([[ആമ|ആമയുടെ ആകൃതി]]) # ത്രിശൂലവ്യൂഹം ([[ത്രിശൂലം|മൂന്നുമുനയുള്ള ശൂലത്തിന്റെ ആകൃതി]]) # ചക്രവ്യൂഹം ([[ചക്രം|കറങ്ങുന്ന ചക്രത്തിന്റെ ആകൃതി]]) <ref>എഴുത്തച്ഛൻ മഹാഭാരതത്തിൽ പത്മവ്യൂഹം എന്നു എഴുതിയിരിക്കുന്നു. ഏറ്റവും പുറത്തു നിൽക്കുന്ന യോദ്ധാക്കൾ ശത്രു ഉള്ളിൽ കടന്നു കഴിയുമ്പോൾ ഉള്ളിലേക്കടുത്ത് ശത്രുവിനെ നേരിടുന്നതിനാലാവാം അദ്ദേഹം പത്മവ്യൂഹം (കൂമ്പടയാൻ പോകുന്ന താമര എന്നർത്ഥത്തിൽ) പരാമർശിച്ചിരിക്കുന്നത്. കമലവ്യൂഹം എന്ന പേരിൽ മറ്റൊരു വ്യൂഹവും (പൂർണ്ണമായി വിരിഞ്ഞ താമരയുടെ രൂപത്തിൽ) യുദ്ധത്തിൽ ഉപയോഗിച്ചിരുന്നതിനാൽ വ്യാസൻ പരാമർശിച്ചിരിക്കുന്ന ചക്രവ്യൂഹമാവും ഇതിനു കൂടുതൽ യോജിക്കുക.</ref> # കമലവ്യൂഹം ([[താമര|പൂർണ്ണമായി വിരിഞ്ഞ താമരപ്പൂവിന്റെ ആകൃതി]]) # ഗരുഡവ്യൂഹം ([[പരുന്ത്|ചിറകുവിരിച്ച പരുന്തിന്റെ ആകൃതി]]) # അർണ്ണവ്യൂഹം ([[സമുദ്രം|സമുദ്രാകൃതി]]) # മണ്ഡലവ്യൂഹം ([[ആകാശഗംഗ|ആകാശഗംഗയുടെ ആകൃതി]]) # വജ്രവ്യൂഹം ([[മിന്നൽ|മിന്നലിന്റെ ആകൃതി]]) # ശക്തവ്യൂഹം ([[ചതുരം|സമചതുരാകൃതി]]) # അസുരവ്യൂഹം ([[അസുരൻ|രാക്ഷസാകൃതി]]) # ദേവവ്യൂഹം ([[ദേവൻ|അമാനുഷാകൃതി]]) # സൂചിവ്യൂഹം ([[സൂചി|സൂചിയുടെ ആകൃതി]]) # ശൃംഗാരകവ്യൂഹം ([[കൊമ്പ്|വളഞ്ഞ കൊമ്പിന്റെ ആകൃതി]]) # അർദ്ധചന്ദ്രവ്യൂഹം ([[ചന്ദ്രൻ|ചന്ദ്രക്കലയുടെ ആകൃതി]]) # മാലവ്യൂഹം ([[പുഷ്പം|പുഷ്പചക്രാകൃതി]]) # മത്സ്യവ്യൂഹം ([[മത്സ്യം|മത്സ്യാകൃതി]]) == യുദ്ധം അനുശാസിച്ച നിയമങ്ങൾ == # യുദ്ധം സൂര്യോദയത്തിനുശേഷം തുടങ്ങി, സൂര്യാസ്തമയത്തിനു അവസാനിപ്പിക്കുക. # ഇരുപക്ഷത്തിനും സമ്മതമെങ്കിൽ രാത്രിയിൽ യുദ്ധമാവാം. # ഒന്നിൽ കൂടുതൽ പേർ ചേർന്ന് തനിച്ച് ഒരാളെ ആക്രമിക്കരുത്. # രണ്ടുപേർ തമ്മിൽ ദ്വന്ദ്വയുദ്ധമാവാം, സുദീർഘമായ യുദ്ധത്തിൽ അവർ ഒരേ ആയുധങ്ങൾ വഹിച്ചൊ, ഒരേ വാഹനത്തിലൊ ''(ആന, തേർ, കുതിര)'' ആവണം. # ഒരാളുപോലും മറ്റുള്ളവരാൽ ചുറ്റപ്പെട്ട് ആക്രമിക്കപ്പെടരുത്. # യുദ്ധത്തിൽ അടിയറവ് പറഞ്ഞവനെ മാന്യമായ യുദ്ധതടവുകാരനായി സംരക്ഷിക്കണം. # നിരായുധനെ ആക്രമിക്കരുത്. # അബോധാവസ്ഥയിലായവനെ ആക്രമിക്കരുത്. # യുദ്ധത്തിൽ പങ്കെടുക്കാത്തവനെയോ, മൃഗത്തേയോ ആക്രമിക്കരുത്. # പിന്തിരിഞ്ഞോടിയവനെ പിന്തുടർന്ന് ആക്രമിക്കരുത്. # സ്ത്രീകളെ ആക്രമിക്കരുത്. # ഓരോ ആയുധങ്ങൾക്കും അതിന്റെതായ നിബന്ധനകൾ പാലിച്ചാവണം യുദ്ധത്തിൽ ഏർപ്പെടുന്നത്. ''(ഉദാ: അരയ്ക്കു താഴോട്ട് ഗദകൊണ്ടടിക്കരുത്)''. # ന്യായരഹിതമായ പോരാട്ടത്തിൽ ആരും ഏർപ്പെടരുത്.<ref>പതിനെട്ട് നിയമങ്ങൾ കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധത്തിൽ അലിഖിതമായുണ്ടായിരുന്നു</ref> == യുദ്ധത്തിൽപങ്കെടുത്ത അഞ്ചുതലമുറകൾ == കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധത്തിൽ കൗരവ-പാണ്ഡവ സുഹൃത്-ബന്ധുജനങ്ങളിലായി അഞ്ചു തലമുറയിൽപ്പെട്ടവർ പങ്കെടുത്തു കൊല്ലപ്പെട്ടു. കുരുക്ഷേത്ര യുദ്ധം നടക്കുന്നവസരത്തിൽ പങ്കെടുത്തവർ പലരും പ്രായാധിക്യം ഏറിയവരായിരുന്നുവെന്നു മഹാഭാരതത്തിലൂടെ ഗ്രന്ഥകാരൻ പറയുന്നു. യുദ്ധത്തിൽ പങ്കെടുത്ത ഏറ്റവും പ്രായമുള്ള വ്യക്തി [[ശന്തനു|ശന്തനുവിന്റെ]] അനുജനും [[ഭീഷ്മർ|ഭീഷ്മരുടെ]] ഇളയച്ഛനുമായ [[ബാൽഹികൻ|ബാൽഹികനായിരുന്നു]]. വാൽഹികം എന്ന രാജ്യത്തിലെ രാജാവായിരുന്ന അദ്ദേഹം അഞ്ചു തലമുറകളിൽ ആദ്യ തലമുറയെ പ്രതിനിധീകരിച്ചു കൗരവപക്ഷം ചേർന്നു പാണ്ഡവർക്കെതിരായി യുദ്ധം ചെയ്തു. [[ശന്തനു|ശന്തനുവിന്റെ]] ഇളയ സഹോദരനായ അദ്ദേഹം തന്റെ പുത്രന്മാരും പൗത്രന്മാരുമായി ബൃഹത്തായ സേനാസമൂഹത്തോടൊപ്പമായിരുന്നു കൗരവപക്ഷം ചേർന്നത്. [[ഭീഷ്മർ|ഭീഷ്മപിതാമഹന്റെ]] ഇളയച്ഛനായിരുന്ന [[ബാൽഹികൻ]] പതിനാലാംനാൾ രാത്രിയുദ്ധത്തിൽ [[ഭീമൻ|ഭീമനാൽ]] കൊല്ലപ്പെട്ടു. രണ്ടാം തലമുറയെ പ്രതിനിധീകരിച്ചത് [[ഭീഷ്മർ|ഭീഷ്മപിതാമഹനായിരുന്നു]]. അദ്ദേഹം യുദ്ധത്തിന്റെ പത്താംനാൾ ശരശയ്യയിൽ വീഴുകയും, അതിനുശേഷം ഉത്തരായനം തുടങ്ങി സ്വച്ഛന്ദമൃത്യു വരിക്കുകയും ചെയ്തു. മൂന്നാം തലമുറയിൽ നിരവധിപ്പേർ യുദ്ധത്തിൽ പങ്കെടുത്തു വീരസ്വർഗ്ഗം പ്രാപിച്ചു. അതിൽ പ്രധാനികൾ [[ശല്യർ]], [[ദ്രുപദർ]], [[വിരാടൻ]], [[ശകുനി]], [[സാത്യകി]], [[കൃപർ]], [[കൃതവർമ്മാവ്]] [[ഭഗദത്തൻ]] തുടങ്ങിയവരായിരുന്നു. നാലാം തലമുറയിലായി പാണ്ഡവർ അഞ്ചുപേരും കൗരവർ നൂറുപേരും ഉൾപ്പെട്ടു. അവരെ കൂടാതെ നിരവധിപ്പേർ അവരുടെ സുഹൃത്-ബന്ധുബലത്താൽ യുദ്ധത്തിൽ പങ്കെടുക്കുകയും കൊല്ലപ്പെടുകയും ചെയ്തു. അഞ്ചാം തലമുറ, യുവത്വത്തെ പ്രതിനിധീകരിച്ചു. പാണ്ഡവരുടേയും, കൗരവരുടേയും പുത്രന്മാരും അവരുടെ ബന്ധുജനങ്ങളും ഇതിൽ ഉൾപ്പെട്ടിരുന്നു. അവരിൽ പ്രധാനികളായി [[അഭിമന്യു]], [[ലക്ഷണൻ]], [[പ്രതിവിന്ധ്യൻ]], [[ശ്രുതസേനൻ]], [[ഉത്തരൻ]] എന്നിവരായിരുന്നു. == യുദ്ധം == [[ദുര്യോധനൻ|ദുര്യോധനന്റെ]] അഭ്യർത്ഥനയിൽ സഹദേവൻ കുറിച്ചുകൊടുത്ത മുഹൂർത്തത്തിലാണ് കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധം തുടങ്ങിയത്. ദുര്യോധനൻ തനിക്കു ഉത്തമമായിവരുന്ന സമയം [[പാണ്ഡവർ|പാണ്ഡുപുത്രനായ]] സഹദേവന്റെ സഹായത്താൽ ഗ്രഹനില നോക്കി കണ്ട് ആ ദിവസം യുദ്ധം തുടങ്ങാൻ തിരഞ്ഞെടുത്തു (പക്ഷേ ദുര്യോധനൻ യുദ്ധത്തിൽ പരാജയപ്പെട്ടുവെന്നുള്ളത് മറ്റൊരു വൈചിത്ര്യം). കാർത്തികമാസത്തിൽ (മലയാള മാസം: [[വൃശ്ചികം]]) വെളുത്ത ത്രയോദശി നാളിലാണ് കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധം തുടങ്ങിയത്. ഉത്തരഭാരതത്തിലെ [[ഹരിയാന|ഹരിയാനയിൽ]] [[സരസ്വതി നദി|സരസ്വതി നദിയുടെയും]] [[ദൃഷദ്വതി നദി|ദൃഷദ്വതിയുടെയും]] ഇടയ്ക്കുള്ള ഭൂപ്രദേശമായ കുരുക്ഷേത്രത്തിലാണ് യുദ്ധം നടന്നത്. <nowiki>{{തെളിവ്}}</nowiki> === ഒന്നാം ദിവസം ([[ഭീഷ്മപർവ്വം]]) === വ്യാസൻ മഹാഭാരതത്തിൽ ഒന്നുമുതൽ പത്തുവരെയുള്ള യുദ്ധദിവസങ്ങൾ വർണ്ണിക്കുന്നത് ഭീഷ്മപർവ്വത്തിലാണ്. കൗരവസേനയുടെ സർവ്വസേനാധിപനായി ഭീഷ്മരായിരുന്നു ഈ ദിവസങ്ങളിൽ പടനയിച്ചത്, അതിനാൽ ഭീഷ്മപർവ്വം എന്നു ഗ്രന്ഥകർത്താവ് പേരു കൊടുത്തു. ഭീഷ്മപർവ്വത്തിൽ 118 അദ്ധ്യായങ്ങളും 7884 പദ്യങ്ങളും അടങ്ങിയിരിക്കുന്നു. ==== ഗീതോപദേശം ==== [[പ്രമാണം:Bazaar art print 1940s.jpg|170px|thumb|right|ഗീതോപദേശം]] പാണ്ഡവരും കൗരവരും യുദ്ധസന്നദ്ധരായി പടക്കളത്തിൽ അണിനിരന്നു. അഗ്നിയിൽനിന്നും ജനിച്ച ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ പാണ്ഡവസേനയേയും, ജലത്തിൽനിന്നും ജനിച്ച ഭീഷ്മർ കൗരവസേനയേയും നയിച്ചു. യുദ്ധം തുടങ്ങുന്നതിനു മുൻപായി കുരുക്ഷേത്രഭൂമിയിൽ അണിനിരന്ന കൗരവസേനയെ കാണാൻ അർജ്ജുനൻ ആഗ്രഹം പ്രകടിപ്പിച്ചു. സാരഥിയായ കൃഷ്ണൻ രഥം ഇരുസേനകളുടേയും മദ്ധ്യഭാഗത്ത് കൊണ്ടു ചെന്നു നിർത്തി. എതിർഭാഗത്ത് തന്റെ ജ്യേഷ്ഠന്മാരും, അനുജന്മാരും, മാതുലന്മാരും, ഭാഗിനേയന്മാരും, പിതാക്കന്മാരും, മുത്തച്ഛന്മാരും, ഗുരുനാഥന്മാരും, സതീർത്ഥ്യരും, ഭാര്യാസഹോദരന്മാരും, പുത്രരും മറ്റു ബന്ധുമിത്രാദികളേയും ആയിരുന്നു അർജ്ജുനൻ മുന്നിരയിൽ കണ്ടത്. അല്പം മണ്ണിനുവേണ്ടി ഇവരെയെല്ലാം ഇല്ലാതാക്കി നശ്വരമായ രാജപദവി അനുഭവിക്കാൻ ആഗ്രഹിക്കുന്നതിൽ അർത്ഥമില്ല; അതു പാപമാണ്. മരിക്കുമ്പോൾ ആരും ഇതൊന്നും കൊണ്ടു പോകുന്നില്ല തുടങ്ങിയ ചിന്തകൾ മനസ്സിൽ വരുകയും, താൻ യുദ്ധംചെയ്യുന്നില്ല എനിക്കു രാജ്യവും പദവിയും വേണ്ട, വനവാസം മതി എന്നു പറഞ്ഞു തേർതട്ടിൽ അർജ്ജുനൻ വിഷാദനായിരുന്നു. ഈ സന്ദർഭമാണ് [[ഭഗവദ്ഗീത|ഭഗവദ്ഗീതയ്ക്ക്]] വഴിയൊരുക്കിയത് എന്നാണ് വിശ്വാസം. [[പ്രമാണം:Bhagavad Gita, a 19th century manuscript.jpg|170px|thumb|left|[[ഭഗവദ്ഗീത]]:19-ആം നൂറ്റാണ്ടിലെ കൈയ്യെഴുത്തുപ്രതി]] വിഷാദനായി തേർതട്ടിലിരുന്ന അർജ്ജുനനെ അവന്റെ സ്വധർമ്മാനുഷ്ഠാനം ചെയ്യാൻ [[കൃഷ്ണൻ]] ഉപദേശിക്കുന്നു. അർജ്ജുനനു ഭഗവാൻ കൃഷ്ണൻ വേദവേദാന്തങ്ങളുടെയും, ഉപനിഷത്തുകളുടെയും, രഹസ്യങ്ങൾ അടങ്ങിയ ആത്മതത്ത്വജ്ഞാനത്തേയും, ഭക്തിയോഗം, കർമ്മയോഗം, ജ്ഞാനയോഗം തുടങ്ങിയ മോക്ഷമാർഗ്ഗങ്ങളേയും ഉപദേശിച്ചു. എന്നിട്ടും അർജ്ജുനനും വിശ്വാസം വരായ്കയാൽ തന്റെ ശ്രേഷ്ഠവും ഭയജനകവുമായ വിശ്വരൂപത്തേയും കാണിച്ചു കൊടുത്തുവെന്നു മഹാഭാരതത്തിൽ ഭീഷ്മപർവ്വത്തിൽ ഗ്രന്ഥകാരൻ പരാമർശിക്കുന്നു. ഭഗവദ്ഗീതയിലൂടെ അർജ്ജുനനുപദേശിച്ച സന്ദേശം ഇതിനു മുൻപ് [[വിഷ്ണു]] [[സൂര്യൻ|വിവസ്വാനും]], വിവസ്വാൻ [[മനു|മനുവിനും]], മനു [[ഇക്ഷാകു|ഇക്ഷാകുവിനും]] ഉപദേശിച്ചിരുന്നതായി [[മഹാഭാരതം|മഹാഭാരതത്തിൽ]] [[വ്യാസൻ]] പറയുന്നുണ്ട്. '''സർ‌വോപനിഷദോ ഗാവോ, ദോഗ്ദ്ധാ ഗോപാലനന്ദനഃ'''<br />'''പാർഥോ വത്സഃ സുധീർഭോക്താ, ദുഗ്ദ്ധം ഗീതാമൃതം മഹത്.''' ''അർത്ഥം:'' [[ഉപനിഷത്തുകൾ|ഉപനിഷത്തുകളാകുന്ന]] [[പശു|പശുക്കളിൽ]] നിന്ന്, [[അർജ്ജുനൻ|അർജുനനാകുന്ന]] കിടാവിനെ നിമിത്തമാക്കി കറവക്കാരനായ [[കൃഷ്ണൻ|ഗോപാലനന്ദനൻ]] കറന്നെടുത്ത പാലാണ് [[ഭഗവദ്ഗീത|ഗീതാമൃതം]]. (ഉപനിഷത്തുകളിലെ പല മന്ത്രങ്ങളും അല്പം വ്യത്യാസത്തോടെ ഗീതയിൽ പ്രത്യക്ഷപ്പെടുന്നുണ്ട്) പലചരിത്രകാരന്മാരും ഭഗവദ്ഗീതയെ ഹൈന്ദവ ഉപനിഷത്തുകളുടെ സംഗ്രഹമായി കരുതുന്നു.<ref>ശ്രീമദ് ഭഗവദ്ഗീത -- എം.എസ്. ചന്ദ്രശേഖരവാര്യർ (പരിഭാഷ) -- ഡി.സി. ബുക്സ് പ്രസിദ്ധീകരണം</ref> പതിനെട്ട് അദ്ധ്യായങ്ങളുള്ള ഭഗവദ്ഗീത ഭീഷ്മപർവ്വത്തിൽ 700 ശ്ലോകങ്ങളിലൂടെ മഹാഭാരതത്തിൽ വർണ്ണിക്കുന്നു<ref>ശ്രീമദ് ഭഗവദ്ഗീത -- എം.എസ്. ചന്ദ്രശേഖരവാര്യർ : പരിഭാഷ -- ഡി.സി.ബുക്സ് പ്രസിദ്ധീകരണം, കോട്ടയം</ref>. [[സഞ്ജയൻ]] [[ധൃതരാഷ്ട്രർ|ധൃതരാഷ്ട്രർക്കു]] കൃഷ്ണാർജ്ജുനസംവാദം പറഞ്ഞുകൊടുക്കുന്നരീതിയിലാണ് ഗ്രന്ഥകാരൻ എഴുതിയിരിക്കുന്നത്<ref>ഡി.ഡി. കോസാംബി -- മിത്ത് ആൻഡ് റിയാലിറ്റി -- ചരിത്രം</ref>. {| class="wikitable" border="1" |- ! ഒന്നാം ദിവസം ! കൗരവസേന ! പാണ്ഡവസേന |- | സർവ്വ സൈന്യാധിപൻ | [[ഭീഷ്മർ]] | [[ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ]] |- | കൊല്ലപ്പെട്ട പ്രധാനികൾ (കൊന്നവർ) | -- | [[ഉത്തരൻ]] ([[ശല്യർ]])<br />[[ശ്വേതൻ]] ([[ഭീഷ്മർ]]) |} ഭീഷ്മരെ ആദ്യമായി നേരിട്ടത് ബാലനായ അഭിമന്യുവായിരുന്നു. ഏറ്റവും പ്രായം കൂടിയവനും, കുറഞ്ഞവനും തമ്മിലാണ് ആദ്യ പോരാട്ടം തുടങ്ങിയത്. കൃതവർമ്മാവും, ശല്യരും ഭീഷ്മരെ സഹായിക്കാൻ എത്തി. അഭിമന്യു ക്ഷീണിക്കുന്നതു മനസ്സിലാക്കി മാതുലന്മാരായ ഉത്തരനും, ശ്വേതനും (വിരാടപുത്രന്മാർ) സഹായത്തിനെത്തി. യുദ്ധത്തിനൊടുവിൽ ശല്യർ ഉത്തരനേയും, ഭീഷ്മർ ശ്വേതനേയും വധിച്ചു. ഒന്നാം ദിവസത്തെ യുദ്ധത്തിൽ പാണ്ഡവസേനക്ക് കനത്തനാശം സംഭവിച്ചു. സങ്കടപ്പെട്ട് കുടീരത്തിൽ തിരിച്ചെത്തിയ യുധിഷ്ഠിരനോട് അവസാനവിജയം പാണ്ഡവർക്കാണെന്ന് പറഞ്ഞ് കൃഷ്ണൻ സമാധാനിപ്പിച്ചു. === രണ്ടാം ദിവസം ([[ഭീഷ്മപർവ്വം]]) === [[File:Arjuna statue.JPG|170px|thumb|right|ഭാരതയുദ്ധം: ([[ഇന്തോനേഷ്യ|ഇന്തോനേഷ്യയിലെ]] ബാലിയിലുള്ള അർജ്ജുനപ്രതിമ]] {| class="wikitable" border="1" |- ! രണ്ടാം ദിവസം ! കൗരവസേന ! പാണ്ഡവസേന |- | സർവ്വ സൈന്യാധിപൻ | [[ഭീഷ്മർ]] | [[ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ]] |- | കൊല്ലപ്പെട്ട പ്രധാനികൾ (കൊന്നവർ) | കലിംഗസേന (ഭീമൻ) | -- |} ഭീഷ്മർ രണ്ടാം ദിവസം അർജ്ജുനനുമായി ഏറ്റുമുട്ടി. അർജ്ജുനന്റെ പാശുപതാസ്ത്രത്തിന്റെ ശക്തിയിൽ കൗരവസേനക്ക് നിരവധി നാശനഷ്ടങ്ങൾ സംഭവിച്ചു. കുരുക്ഷേത്രത്തിന്റെ മറ്റൊരു വശത്ത് ദ്രോണരും ധൃഷ്ടദ്യുമ്നനും തമ്മിൽ ഉഗ്രപോരാട്ടം ആരംഭിച്ചു. പലപ്രാവശ്യം ദ്രോണർ പാഞ്ചാലപുത്രന്റെ വില്ലു മുറിച്ചു. അവശനായ ധൃഷ്ടദ്യുമ്നനെ ഭീമൻ തന്റെ രഥത്തിലേറ്റി രക്ഷപെടുത്തി. ഇതുമനസ്സിലാക്കി അവിടെ എത്തിച്ചേർന്ന് ദുര്യോധനൻ കലിംഗസേനയെ ഭീമനു നേരെ പ്രയോഗിച്ചു. ഭീമൻ ഒന്നൊഴിയാതെ എല്ലാ കലിംഗ പടയാളികളെയും രണ്ടാം ദിവസത്തെ യുദ്ധത്തിൽ കൊന്നൊടുക്കി. കൗരവപടയുടെ തിരിച്ചോട്ടം തടയുവാൻ ഭീഷ്മർ അവിടെ എത്തിയെങ്കിലും സാത്യകിയുടെ ബാണമേറ്റ് അദ്ദേഹത്തിന്റെ തേരാളി കൊല്ലപ്പെട്ടു. സാരഥിയില്ലാതെ ഭീഷ്മർ യുദ്ധക്കളത്തിൽ നിന്നും മാറിക്കളഞ്ഞു. ഭീമ പുത്രൻ ഘടോത്ക്കചനും നകുല-സഹദേവന്മാരും ഏറ്റവും പുറകിലായി ധർമ്മപുത്രരും അവിടെ എത്തുകയും കൗരവരുടെ പല സൈന്യവ്യൂഹങ്ങളേയും ഇല്ലാതാക്കുകയും ചെയ്തു. === മൂന്നാം ദിവസം ([[ഭീഷ്മപർവ്വം]]) === [[File:Srimad Bhagavad Gita Painting.jpg|170px|thumb|right|പാർത്ഥനും സാരഥിയും യുദ്ധഭൂമിയിൽ (ചിത്രകാരന്റെ ഭാവനയിൽ)]] {| class="wikitable" border="1" |- ! മൂന്നാം ദിവസം ! കൗരവസേന ! പാണ്ഡവസേന |- | സർവ്വ സൈന്യാധിപൻ | [[ഭീഷ്മർ]] | [[ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ]] |- | കൊല്ലപ്പെട്ട പ്രധാനികൾ (കൊന്നവർ) | ഗാന്ധാരസേന (അഭിമന്യു+സാത്യകി) | -- |- | ഉപയോഗിച്ച വ്യൂഹങ്ങൾ | ഗരുഡവ്യൂഹം<br />([[പരുന്ത്|ചിറകുവിരിച്ച പരുന്തിന്റെ ആകൃതി]]) | അർദ്ധചന്ദ്രവ്യൂഹം<br />([[ചന്ദ്രൻ|ചന്ദ്രക്കലയുടെ ആകൃതി]]) |} രണ്ടാം ദിവസത്തെ ദയനീയ പരാജയം മനസ്സിലാക്കി [[ഭീഷ്മർ]] തന്റെ സേനയെ ഗരുഡവ്യൂഹമായി നിർത്തി യുദ്ധം ആരംഭിച്ചു. അതിനെ എതിർക്കാൻ [[ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ]] പാണ്ഡവസേനയെ ചന്ദ്രക്കലയുടെ ആകൃതിയിൽ വ്യൂഹം ചമച്ചു നേതൃത്വം നൽകി. അർദ്ധചന്ദ്രവ്യൂഹത്തിന്റെ ഒരു മുഖത്ത് ഭീമനും മറ്റേതിൽ അർജ്ജുനനും നിലയുറപ്പിച്ചു. യുദ്ധക്കളത്തിന്റെ മറ്റൊരു വശത്ത് സാത്യകിയും അഭിമന്യുവും ചേർന്ന് ഗാന്ധാരസേനയെ മുഴുവനായും ഇല്ലാതാക്കി. ഭീഷ്മരും, ദ്രോണരും, ദുര്യോധനനും ചേർന്നു ധർമ്മപുത്രരെ ആക്രമിക്കാൻ തുടങ്ങിയപ്പോൾ നകുല-സഹദേവന്മാരും, ഭീമനും, ഘടോത്ക്കചനും എത്തി യുധിഷ്ഠിരനെ സഹായിച്ചു. ഘടോത്ക്കചന്റെ ആയുധപ്രഹരമേറ്റ് ബോധരഹിതനായ ദുര്യോധനനെ ദ്രോണർ രക്ഷപെടുത്തി. അതിനെത്തുടർന്ന് അർജ്ജുനൻ ഭീഷ്മരുമായി ഏറ്റുമുട്ടുകയും ഭീഷ്മർ വിജയലക്ഷ്യത്താൽ യുദ്ധനീതിമറന്നു അവനെ ആക്രമിക്കുകയും ചെയ്തു. അർജ്ജുനനെ കൊല്ലുമെന്ന അവസരം വന്നപ്പോൾ കൃഷ്ണൻ ഭീഷ്മരുടെ നേർക്ക് സുദർശനചക്രമെടുത്തു. കൃഷ്ണന്റെ കൈയ്യാൽ മരിക്കാൻ ആഗ്രഹിച്ച ഭീഷ്മർ നിരായുധനായി തലകുനിച്ചപ്പോൾ അർജ്ജുനൻ കൃഷ്ണനെ ആയുധമെടുക്കില്ല എന്നുള്ള കൃഷ്ണ വചനം ഓർമ്മപ്പെടുത്തി. ഇതുകേട്ട് കൃഷ്ണൻ ശാന്തനായി സുദർശനം തിരിച്ചെടുത്തു. === നാലാം ദിവസം ([[ഭീഷ്മപർവ്വം]]) === [[File:Bheema, the elephant-killer.jpg|170px|thumb|right|നാലാം ദിവസം: [[ആന|ആനകളുമായി]] മല്ലിടുന്ന [[ഭീമൻ]] (ശിലാശില്പം: [[ബേലൂർ|ബേലൂരിലെ]] ചെന്നകേശവ ക്ഷേത്രം)]] {| class="wikitable" border="1" |- ! നാലാം ദിവസം ! കൗരവസേന ! പാണ്ഡവസേന |- | സർവ്വ സൈന്യാധിപൻ | [[ഭീഷ്മർ]] | [[ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ]] |- | കൊല്ലപ്പെട്ട പ്രധാനികൾ (കൊന്നവർ) | പതിമൂന്നു ധൃതരാഷ്ട്രപുത്രർ (ഭീമൻ)<br />മാദ്രേശന്മാർ (ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ)<br />സ്വാലൻ (ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ) | -- |} നാലാം ദിവസം [[ഭീമൻ|ഭീമസേനനും]], [[അഭിമന്യു|അഭിമന്യുവും]] ഇരുവശങ്ങളിലൂടെ [[കൗരവർ|കൗരവസേനയെ]] തകർത്തു മുന്നേറി. ഭീമനെ എതിരിടാൻ ദുര്യോധനൻ, അവന്റെ പതിമൂന്നനുജന്മാരേയും, ആയിരക്കണക്കിനു [[ആന|മത്തഗജങ്ങളേയും]] അവന്റെ നേർക്കയച്ചു. ക്രൂദ്ധനായ ഭീമൻ ഗദയുമായി തേരിൽ നിന്നും പുറത്തിറങ്ങി മുഴുവൻ ആനകളേയും, ദുര്യോധനന്റെ പതിമൂന്നനുജന്മാരെയും കൊന്നു. അനുജന്മാർ മരിച്ചതു കണ്ട് ദുര്യോധനൻ ഭീമനു നേർക്ക് പാഞ്ഞടുത്തെങ്കിലും കൂടുതൽ എതിർത്തു നിൽക്കാനാവാതെ യുദ്ധഭൂമിയിൽ നിന്നും അവൻ മാറിക്കളഞ്ഞു. ഇതിനിടയിൽ ഭീമനെ സഹായിക്കാനെത്തിയ പുത്രനായ ഘടോത്ക്കചനും നിരവധിപേരെ കൊന്നു. അന്നേ ദിവസം കുരുക്ഷേത്രയിലെ മറ്റൊരുവശത്ത് സ്വാലനും ധൃഷ്ടദ്യുമ്നനും തമ്മിൽ ഏറ്റുമുട്ടുകയും, സ്വാലനെ വധിക്കുകയും ചെയ്തു. അതിനുശേഷം ധൃഷ്ടദ്യുമ്നനോട് യുദ്ധം ചെയ്ത മാദ്രേശന്റെ അനുജന്മാരെയും അവൻ കൊന്നുകളഞ്ഞു. തുടർച്ചയായി മൂന്നുദിവസങ്ങളും പരാജയപ്പെട്ട് ദുഃഖിതനായ [[ദുര്യോധനൻ]] രാത്രി ഭീഷ്മരുടെ കുടീരത്തിൽ വന്നു ഭയപ്പെട്ടു സങ്കടം പറഞ്ഞു. ഭീഷ്മരും ദ്രോണരും ചേർന്ന് ദുര്യോധനനെ സമാധാനപ്പെടുത്തി തിരിച്ചയച്ചു. === അഞ്ചാം ദിവസം ([[ഭീഷ്മപർവ്വം]]) === [[File:The center of battle of Kurukshetra.jpg|170px|thumb|right|യുദ്ധഭൂമി ([[അങ്കോർ വാട്ട്|അങ്കോർവതിലെ ശിലാശില്പം]])]] {| class="wikitable" border="1" |- ! അഞ്ചാം ദിവസം ! കൗരവസേന ! പാണ്ഡവസേന |- | സർവ്വ സൈന്യാധിപൻ | [[ഭീഷ്മർ]] | [[ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ]] |- | കൊല്ലപ്പെട്ട പ്രധാനികൾ (കൊന്നവർ) | -- | സാത്യകിയുടെ 10 പുത്രന്മാർ<br />(ഭൂരിശ്രവസ്സ്) |- | ഉപയോഗിച്ച വ്യൂഹങ്ങൾ | ശക്തവ്യൂഹം<br />([[ചതുരം|സമചതുരത്തിന്റെ ആകൃതി]]) | മണ്ഡലവ്യൂഹം<br />([[ആകാശഗംഗ|ആകാശഗംഗയുടെ ആകൃതി]]) |} തുടർച്ചയായ മൂന്നുദിവസങ്ങളിലെ തോൽവിക്കു മറുപടി പറയാനായി [[കൗരവർ]] ഭീഷ്മരുടെ നേതൃത്വത്തിൽ ശക്തവ്യൂഹം ചമച്ചു. പാണ്ഡവർ ഭീമന്റെ നേതൃത്വത്തിൽ മണ്ഡലവ്യൂഹവും ചമച്ചു അണിനിരന്നു. ഭീമന്റെ രഥത്തിനു പുറകിലായി ധൃഷ്ടദ്യുമ്നനും, സാത്യകിയുടേയും, ശിഖണ്ഡിയുടേയും രഥങ്ങൾ അണിനിരന്നു. അവയ്ക്കും പുറകിലായി നകുല-സഹദേവന്മാരുടേയും ധർമ്മപുത്രരുടേയും രഥങ്ങൾ നിരന്നു. അതിനു പിറകിലായി മറ്റു മുൻനിര യോദ്ധാക്കളും അണിനിരന്നു. ഭീഷ്മർ നിരവധി പാണ്ഡവസേനകളെ ഛിന്നഭിന്നമാക്കി മുന്നേറി. പാണ്ഡവസൈന്യം പലവസരങ്ങളിലും പിന്തിരിഞ്ഞോടി. പക്ഷേ മദ്ധ്യാഹ്നത്തിനുശേഷം നടന്ന യുദ്ധത്തിൽ അർജ്ജുനനും ഭീമനും ചേർന്ന് അനവധി കൗരവസൈന്യങ്ങളെ കൊന്നു. === ആറാം ദിവസം ([[ഭീഷ്മപർവ്വം]]) === [[File:Krishna and Arjun on the chariot''',''' Mahabharata, 18th-19th century, India.jpg|170px|thumb|right|കൃഷ്ണാർജ്ജുനന്മാർ (18-ആം നൂറ്റാണ്ടിലെ ചിത്രകല)]] {| class="wikitable" border="1" |- ! ആറാം ദിവസം ! കൗരവസേന ! പാണ്ഡവസേന |- | സർവ്വ സൈന്യാധിപൻ | [[ഭീഷ്മർ]] | [[ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ]] |- | ഉപയോഗിച്ച വ്യൂഹങ്ങൾ | ക്രൗഞ്ചവ്യൂഹം ([[കൊക്ക്|കൊക്കിന്റെ ആകൃതി]]) | മകരവ്യൂഹം ([[ചീങ്കണ്ണി|മുതലയുടെ ആകൃതി]]) |} https://ml.wikipedia.org/wiki/%E0%B4%95%E0%B5%81%E0%B4%B0%E0%B5%81%E0%B4%95%E0%B5%8D%E0%B4%B7%E0%B5%87%E0%B4%A4%E0%B5%8D%E0%B4%B0%E0%B4%AF%E0%B5%81%E0%B4%A6%E0%B5%8D%E0%B4%A7%E0%B4%82?wprov=sfla1 അതിനെതിരായി ഭീഷ്മർ ക്രൗഞ്ചവ്യൂഹവും ചമച്ച് സൈന്യങ്ങളെ അണിനിരത്തി. അഞ്ചുദിവസങ്ങൾക്കു ശേഷം അന്ന് ആദ്യമായി ദ്രോണരെ തോൽപ്പിക്കാൻ പാണ്ഡവസേനക്കായി. പാണ്ഡവർ ദ്രോണരുടെ രഥം തകർത്തു, അദ്ദേഹം പ്രാണരക്ഷാർത്ഥം അവിടെനിന്നും ഓടി രക്ഷപെട്ടു. ഭീമനെ പിടിച്ചുകെട്ടാൻ ദുര്യോധനൻ വലിയ സൈന്യവ്യൂഹമാണ് നിയോഗിച്ചത്. അഭിമന്യു സഹായത്തിനു വന്ന് ഭീമനെ അതിൽ നിന്നും രക്ഷിക്കുവാൻ സാധിച്ചു. അതിനിടയിൽ ഭീമന്റെ ഗദാപ്രഹരമേറ്റ് ദുര്യോധനൻ തേർത്തട്ടിൽ ബോധരഹിതനായി വീണു. കൃപർ വന്നു രക്ഷിച്ചിരുന്നില്ലെങ്കിൽ ദുര്യോധനനെ ആറാംനാൾ വധിക്കുമായിരുന്നു. തന്റെ പത്തു പുത്രന്മാരെ വധിച്ച ഭൂരിശ്രവസ്സിനെ നേരിട്ടുകണ്ട സാത്യകി അവനെ കൊല്ലാൻ കഠിനശ്രമം നടത്തിയെങ്കിലും വിജയിച്ചില്ല. === ഏഴാം ദിവസം ([[ഭീഷ്മപർവ്വം]]) === {| class="wikitable" border="1" |- ! ഏഴാം ദിവസം ! കൗരവസേന ! പാണ്ഡവസേന |- | സർവ്വ സൈന്യാധിപൻ | [[ഭീഷ്മർ]] | [[ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ]] |- | ഉപയോഗിച്ച വ്യൂഹങ്ങൾ | ത്രിശൂലവ്യൂഹം<br />([[ത്രിശൂലം|മൂന്നു മുനയുള്ള ശുലത്തിന്റെ ആകൃതി]]) | വജ്ര വ്യൂഹം<br />([[മിന്നൽ|മിന്നൽ പിണരിന്റെ ആകൃതി]]) |} ഏഴാം ദിവസം [[യുധിഷ്ഠിരൻ|യുധിഷ്ഠിരന്റെ]] നേതൃത്വത്തിൽ വജ്രവ്യൂഹം ചമച്ച പാണ്ഡവരെ എതിരിടാൻ കൗരവർ ത്രിശൂലവ്യൂഹം ചമച്ചു. മിന്നൽപിണർ പോലെ അടർക്കളത്തിൽ പലസ്ഥലങ്ങളിലും ഒറ്റയ്ക്കൊറ്റയ്ക്ക് യുദ്ധങ്ങൾ നടന്നു. വിരാടനും ദ്രോണരും ഏറ്റുമുട്ടി. വിരാടന്റെ സഹായത്തിനെത്തിയ പുത്രനായ ശംഖനെ ദ്രോണർ വധിച്ചു. വൃദ്ധനായ ഭൂരിശ്രവസ്സിനെ നേരിട്ട ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ അദ്ദേഹത്തിന്റെ വക്ഷസ്സിൽ 96 അമ്പുകൾ തറച്ചുവെങ്കിലും അതിപരാക്രമിയായ അദ്ദേഹം കീഴടങ്ങാതെ ധൃഷ്ടദ്യുമ്നനെ പരാജയപ്പെടുത്തി അവിടെ നിന്നും ഓടിച്ചു. പാണ്ഡവസേനയുടെ അതിപ്രഹരമായ യുദ്ധത്തിൽ വൃദ്ധനായ കൃപാചാര്യർ ബോധരഹിതനായി തേർത്തട്ടിൽ വീണു. === എട്ടാം ദിവസം ([[ഭീഷ്മപർവ്വം]]) === [[File:Ghatotkacha - Abhimanyu.jpg|170px|thumb|right|യുദ്ധം (ഘടോൽകചനും അഭിമന്യുവും)]] {| class="wikitable" border="1" |- ! എട്ടാം ദിവസം ! കൗരവസേന ! പാണ്ഡവസേന |- | സർവ്വ സൈന്യാധിപൻ | [[ഭീഷ്മർ]] | [[ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ]] |- | കൊല്ലപ്പെട്ട പ്രധാനികൾ (കൊന്നവർ) | [[ഉലൂകൻ]] ([[ഇരാവാൻ]])<br />എട്ട് ധൃതരാഷ്ട്രപുത്രർ (ഭീമൻ)<br />[[ശകുനി|ശകുനിയുടെ]] അനുജന്മാർ (ഇരാവാൻ) | [[ഇരാവാൻ]] <ref>എട്ടാംദിവസം രാത്രികഴിഞ്ഞ് ഒൻപതാം നാൾ സൂര്യോദയത്തിനു മുൻപ് കൃഷ്ണശപഥത്താൽ ഇരാവാൻ തന്റെ തലപൊട്ടി ചിതറിയാണ് മരിച്ചത് എന്നൊരു ഐതിഹ്യം കൂടിയുണ്ട്.</ref> |} [[കൃഷ്ണൻ|കൃഷ്ണന്റെ]] നിർദ്ദേശത്തെ തുടർന്ന് യുദ്ധത്തിൽ ഏർപ്പെടാതിരുന്ന ഇരാവാൻ ആദ്യമായി യുദ്ധം ചെയ്ത ദിവസമായിരുന്നു എട്ടാം ദിവസം. ഭീമൻ തന്റെ വനവാസകാലത്തു വധിച്ച കൃമ്മിരന്റെ പുത്രനായ അലംബുസന്റെ മായാപ്രയോഗത്തിൽ പാണ്ഡവസേന പലപ്പോഴും പകച്ചു നിന്നു. അവന്റെ മായാശക്തിയിലുള്ള ആകാശയുദ്ധത്തിൽ അർജ്ജുനനും ഭീമനും സാരമായി പരിക്കേറ്റു. നാഗകന്യാപുത്രനായ [[ഇരാവാൻ]] ഇതുകണ്ട് അർജ്ജുനനെ സഹായിച്ച് അലംബുസനെതിരായി അതിശക്തമായി നേരിട്ടു. അലംബുസനെ സഹായിക്കാനെത്തിയ ശകുനിയുടെ പുത്രനായ ഉലൂകനെയും ഇരാവാൻ വധിച്ചു. ഭീമൻ ദുര്യോധനന്റെ എട്ട് അനുജന്മാരെ എട്ടാംദിവസം കൊന്നു അതിനെ തുടർന്ന് ഭീമനോട് ഏറ്റുമുട്ടിയ ശകുനിയേയും, ജയദ്രഥനേയും ഘടോത്ക്കചൻ തന്റെ ഇരുമ്പുഗദയുമായി നേരിട്ടു. എട്ടാംദിവസം കഴിഞ്ഞപ്പോൾ ഇരുപക്ഷത്തുമായി എട്ട് [[അക്ഷൗഹിണി|അക്ഷൗഹിണിപടകൾ]] ഇല്ലാതായി. പിറ്റേന്ന് സൂര്യോദയത്തിനു മുൻപായി ഉലൂപിയിൽ അർജ്ജുനനു ജനിച്ച ഇരവാനും കൃഷ്ണശാപത്താൽ മരിച്ചുവീണു. === ഒൻപതാം ദിവസം ([[ഭീഷ്മപർവ്വം]]) === [[File:9th day War Kurukshetra.JPG|170px|thumb|right|യുദ്ധം ഒൻപതാം ദിവസം: [[സുദർശനചക്രം|സുദർശനവുമായി]] നിൽക്കുന്ന [[കൃഷ്ണൻ]], ഭഗവാന്റെ കൈയ്യാൽ മരിക്കാനാഗ്രഹിച്ച് കൈകൂപ്പി നിൽക്കുന്ന [[ഭീഷ്മർ]], അരുതേ എന്നപേക്ഷിക്കുന്ന [[അർജ്ജുനൻ]] (ചിത്രം: പനോരമ & സയൻസ് സെന്റർ-കുരുക്ഷേത്ര)]] {| class="wikitable" border="1" |- ! ഒൻപതാം ദിവസം ! കൗരവസേന ! പാണ്ഡവസേന |- | സർവ്വ സൈന്യാധിപൻ | [[ഭീഷ്മർ]] | [[ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ]] |} [[ഇരാവാൻ|ഇരവാൻറെ]] മരണത്തിനു കാരണമായ അലംബുസനെ വധിക്കണമെന്നുള്ള ദൃഢനിശ്ചയത്തോടെയാണ് പാണ്ഡവർ യുദ്ധം തുടങ്ങിയത്. [[അഭിമന്യു|അഭിമന്യുവും]], [[ഘടോൽകചൻ|ഘടോത്ക്കചനും]] അലംബുസനെതിരായി യുദ്ധം ചെയ്ത് അതിധീരമായി അവനെ നേരിട്ടുവെങ്കിലും മരണത്തിൽ നിന്നും അലംബുസൻ രക്ഷപെട്ടോടി. അർജ്ജുനനെ നേരിട്ട ഭീഷ്മർ അവനെ നിഷ്പ്രയാസം നിരായുധനാക്കി, ഭീഷ്മരുടെ അതിശക്തമായ ബാണങ്ങളേറ്റ് അവശനായി അർജ്ജുനൻ തേർതട്ടിൽ വീണുപോയി. അർജ്ജുനൻ ഭീഷ്മരാൽ വധിക്കപ്പെടുമെന്നവസരത്തിൽ കൃഷ്ണൻ സുദർശനചക്രവുമായി ഭീഷ്മർക്കു നേരെ എഴുന്നേറ്റു. ഭഗവാൻ ചക്രധാരിയായി നിൽക്കുന്നതുകണ്ട് ഭയഭക്തി ബഹുമാനത്തോടെ ഭഗവാൻറെ കൈയ്യാൽ മരിക്കാൻ ആഗ്രഹിച്ച് രണ്ടുകൈയ്യും കൂപ്പി ഭീഷ്മർ തേരിൽ നിന്നും ഇറങ്ങി ശിരസ്സു നമിച്ചു നിന്നു. ഇതുകണ്ട് അർജ്ജുനൻ കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധത്തിൽ ഭഗവാൻ ആയുധം എടുക്കില്ല എന്നുള്ളത് വീണ്ടും ഓർമ്മിപ്പിച്ചു. ഇതോടെ സൂര്യാസ്തമയവും കഴിഞ്ഞു യുദ്ധം അവസാനിപ്പിച്ച് ഇരുകൂട്ടരും മടങ്ങി. ഒൻപതു ദിവസങ്ങൾ കഴിഞ്ഞിട്ടും വിജയം കൈവരിക്കാൻ സാധിക്കാതെ വിഷമിക്കുന്ന പാണ്ഡവരെ കൃഷ്ണൻ അന്നു രാത്രി ഭീഷ്മരുടെ കുടീരത്തിൽ കൊണ്ടുപോയി. അവരുടെ മനോഗതം മനസ്സിലാക്കിയ ഭീഷ്മർ ശിഖണ്ഡിയെ മുന്നിൽ നിർത്തി യുദ്ധംചെയ്യാൻ ഉപദേശിച്ചു. === പത്താം ദിവസം ([[ഭീഷ്മപർവ്വം]]) === [[File:The Death of Bhishma.jpg|170px|thumb|right|ഭീഷ്മർ ശരശയ്യയിൽ]] {| class="wikitable" border="1" |- ! പത്താം ദിവസം ! കൗരവസേന ! പാണ്ഡവസേന |- | സർവ്വ സൈന്യാധിപൻ | [[ഭീഷ്മർ]] | [[ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ]] |- | കൊല്ലപ്പെട്ട പ്രധാനികൾ (കൊന്നവർ) | ഭീഷ്മർ ശരശയ്യയിൽ (ശിഖണ്ഡി+അർജ്ജുനൻ) | -- |} പത്താം ദിവസം [[പാണ്ഡവർ]] ധൃഷ്ടദ്യുമ്നന്റെ സ്ഥാനത്ത് [[ശിഖണ്ഡി|ശിഖണ്ഡിയെ]] നിർത്തി യുദ്ധം ആരംഭിച്ചു. അതിധീരമായി ഏവരും യുദ്ധത്തിൽ ഏർപ്പെട്ടു. [[ദുര്യോധനൻ]] ഭീഷ്മർക്കു തുണയായി ദുശ്ശാസനനെ നിയോഗിച്ചിരുന്നു. അർജ്ജുനൻ ഭീഷ്മരോട് എതിരിട്ടപ്പോൾ ശിഖണ്ഡിയെ മുന്നിൽ നിർത്തി ബാണങ്ങൾ എയ്തു. ശിഖണ്ഡിയെ കണ്ടമാത്രയിൽ ഭീഷ്മർ അവനെതിരെ യുദ്ധം ചെയ്യാതെ അർജ്ജുനനു നേർക്ക് തിരിഞ്ഞു. അർജ്ജുനനും ശിഖണ്ഡിയും ഒരു പോലെതന്നെ ഭീഷ്മർക്കുനേരെ ബാണങ്ങൾ പൊഴിച്ചുകൊണ്ടിരുന്നു. ശിഖണ്ഡിയുടെ മുമ്പിൽ ഭീഷ്മരുടെ വീര്യം സ്തംഭിച്ചുപോയി. ഈ അവസരം പാഴാക്കാതെ അർജ്ജുനൻ ഭീഷ്മരുടെ ശരീരം മുഴുവനും അസ്ത്രങ്ങളാൽ എയ്തുനിറച്ചു. (അഷ്ടവസുക്കളിൽ ഇളയവനായ പ്രഭാസനെ ([[ഭീഷ്മർ]]) തിരിച്ചു ദേവലോകത്തേക്ക് കൂട്ടികൊണ്ടുപോകാൻ വസുക്കളേവരും അവിടെ സന്നിഹിതരായിരുന്നു). [[ശരശയ്യ|ശരശയ്യയിൽ]] വീണ ഭീഷ്മർ അടുത്തുനിന്ന ദുശ്ശാസനനോട് ഇനിയെങ്കിലും യുദ്ധം മതിയാക്കാൻ ഉപദേശിച്ചു. ==== ശരശയ്യ ==== [[File:Ramayan.jpg|170px|thumb|left|അസ്ത്രമെയ്ത് ഭീഷ്മരുടെ ശിരസ്സു നേരെയാക്കുന്ന അർജ്ജുനൻ (മാർബിൾശില്പം:സ്വാമിനാരായൺ ടെമ്പിൾ -[[ഗുജറാത്ത്|ഭുജ്, ഗുജറാത്ത്]])]] ഭീഷ്മരുടെ പതനത്തോടെ കൗരവപട പിന്തിരിഞ്ഞോടി. അന്നു യുദ്ധം മതിയാക്കി ഏവരും മടങ്ങി. പക്ഷേ പാണ്ഡവരും, കൗരവരും മാത്രം ഭീഷ്മർക്കു ചുറ്റും സങ്കടപ്പെട്ടു നിന്നു. ശക്തിയില്ലാതെ താഴേക്ക് തൂങ്ങിക്കിടന്ന ശിരസ്സു നേരെയാക്കാൻ ഭീഷ്മരുടെ ആഗ്രഹപ്രകാരം അർജ്ജുനൻ രണ്ട് അസ്ത്രങ്ങൾ എയ്തു താങ്ങുകൊടുത്തു. ഭീഷ്മർ വീണതോടെ കൗരവരുടെ വീര്യമെല്ലാം ഇല്ലാതായി. പാണ്ഡവർക്ക് സന്തോഷവും സങ്കടവും ഒരുപോലെ തോന്നി. താൻ ഉത്തരായനം തുടങ്ങുന്നവരെ മരിക്കാതെ ഇവിടെ കിടക്കും നിങ്ങൾക്ക് എല്ലാവരും കുടീരങ്ങളിലേക്ക് തിരിച്ചു പോകാമെന്നുള്ള ഭീഷ്മരുടെ നിർബന്ധത്താൽ ഏവരും രാത്രിതന്നെ മടങ്ങി. പിറ്റേന്ന് രാവിലെ കൗരവ-പാണ്ഡവ പുത്രന്മാർ പിതാമഹനെ കാണാൻ എത്തി. അദ്ദേഹത്തിനു ദാഹമുണ്ടെന്നറിയിച്ചപ്പോൾ അർജ്ജുനൻ ഭൂമിയിൽ നിന്നും ഗംഗാജലത്തിന്റെ സ്രോതസ്സ് അവിടെ ഉണ്ടാക്കിക്കൊടുത്തു. അതിനുശേഷം [[കർണ്ണൻ]] ഭീഷ്മരെ കാണാൻ എത്തി. കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധഭൂമിയിൽ ആദ്യമായി കർണ്ണൻ വരുന്നത് അന്നായിരുന്നു. ഭീഷ്മർ യുദ്ധത്തിൽ വീണതിനുശേഷമാണ് കർണ്ണൻ യുദ്ധം ചെയ്യാൻ തുടങ്ങിയത്. === പതിനൊന്നാം ദിവസം ([[ദ്രോണപർവ്വം]]) === [[File:Karna in Kurukshetra.jpg|170px|thumb|right|യുദ്ധം പതിനൊന്നാം ദിവസം: [[കർണ്ണൻ]] ആദ്യമായി യുദ്ധഭൂമിയിൽ എത്തുന്നത് ഇന്നാണ്. (ചിത്രകാരന്റെ ഭാവനയിൽ)]] {| class="wikitable" border="1" |- ! പതിനൊന്നാം ദിവസം ! കൗരവസേന ! പാണ്ഡവസേന |- | സർവ്വ സൈന്യാധിപൻ | ദ്രോണർ | ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ |} ഭീഷ്മരുടെ പതനത്തെത്തുടർന്ന് ദുര്യോധനൻ ആചാര്യനായ ദ്രോണരെ സർവ്വസേനാധിപതിയായി വാഴിക്കുന്നു. തുടർന്നുള്ള അഞ്ചു ദിവസങ്ങൾ ദ്രോണാചാര്യർ കൗരവസേനയ്ക്കു നേതൃത്വം നൽകി. മഹാഭാരതത്തിൽ പതിനൊന്നു മുതൽ പതിനഞ്ചുവരെയുള്ള യുദ്ധദിവസങ്ങൾ വർണ്ണിക്കുന്നത് ദ്രോണപർവ്വത്തിലാണ്. സർവ്വസേനാധിപനായി ദ്രോണരായതിനാൽ ഗ്രന്ഥകർത്താവ് ആ പേരു കൊടുത്തു.<ref name="ReferenceA">മഹാഭാരതം -- ഡോ.പി.എസ്. നായർ ISBN 81-85315-01-9 -- വിദ്യാരംഭം പബ്ലീഷേസ്, മുല്ലയ്ക്കൽ, ആലപ്പുഴ</ref> ദ്രോണപർവ്വത്തിൽ 170 അദ്ധ്യായങ്ങളും 10950 പദ്യങ്ങളും അടങ്ങിയിരിക്കുന്നു. പല പ്രമുഖരും മരിച്ചു വീഴുന്ന കഥാസന്ദർഭങ്ങളോടെ വളരെ വിശദമായിതന്നെ ഗ്രന്ഥകർത്താവ് ഈ ദിവസങ്ങൾ മഹാഭാരതത്തിൽ വർണ്ണിച്ചിരിക്കുന്നു. [[കർണ്ണൻ]] ആദ്യമായി യുദ്ധക്കളത്തിൽ എത്തുന്നത് ഈ ദിവസമാണ്. ആദ്യ പത്തുദിവസങ്ങൾ അദ്ദേഹം യുദ്ധത്തിൽ ഏർപ്പെട്ടില്ല. ധർമ്മപുത്രരെ ജീവനോടെ ബന്ധിക്കുവാൻ ദ്രോണർ പദ്ധതിയിട്ടു. ജീവനോടെ യുധിഷ്ഠിരനെ പിടിച്ചാൽ അതിലൂടെ പാണ്ഡവരെ ഭീഷണിപ്പെടുത്തി മറ്റുകാര്യങ്ങൾ സാധിക്കാമെന്നു മനസ്സിലാക്കിയാണ് ഇതിനു മുതിർന്നത്. ദ്രോണരും, കർണ്ണനും, ദുര്യോധനാദികളും ഒത്തുചേർന്ന് യുധിഷ്ഠിരനെതിരായി യുദ്ധം ആരംഭിച്ചു. ദ്രോണർ യുധിഷ്ഠിരന്റെ വില്ലുമുറിച്ച് അതിനു വഴിയൊരുക്കി. യുധിഷ്ഠിരൻ പിടിക്കപ്പെടുമെന്നഘട്ടത്തിൽ കൃഷ്ണാർജ്ജുനന്മാർ അവിടെ എത്തുകയും യുധിഷ്ഠിരനെ രക്ഷപെടുത്തുകയും ചെയ്തു. പാഞ്ചാല രാജകുമാരനായ ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ പലതവണ ദ്രോണാചാര്യരെ ആക്രമിച്ചു, പക്ഷേ പല സന്ദർഭത്തിലും പാഞ്ചാലകുമാരനു പിന്തിരിഞ്ഞോടേണ്ടിവന്നു. (ഗ്രന്ഥകർത്താവിന്റെ അഭിപ്രായത്തിൽ യുദ്ധസമയത്ത് ദ്രോണർക്ക് 85 വയസ്സുണ്ടായിരുന്നു). === പന്ത്രണ്ടാം ദിവസം ([[ദ്രോണപർവ്വം]]) === [[File:Bhagadatta fighting with Bhima.JPG|170px|thumb|right|യുദ്ധം പന്ത്രണ്ടാം ദിവസം: [[ഭഗദത്തൻ|ഭഗദത്തനോട്]] എതിരിടുന്ന [[ഭീമൻ]] ([[ബേലൂർ|ബേലൂരിലെ]] ശിലാശില്പം)]] {| class="wikitable" border="1" |- ! പന്ത്രണ്ടാം ദിവസം ! കൗരവസേന ! പാണ്ഡവസേന |- | സർവ്വ സൈന്യാധിപൻ | [[ദ്രോണർ]] | [[ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ]] |- | കൊല്ലപ്പെട്ട പ്രധാനികൾ<br />(കൊന്നവർ) | [[ഭഗദത്തൻ]], [[വൃക്ഷസേനൻ]] ([[അർജുനൻ]])<br />കർണ്ണപുത്രർ, ഭഗദത്തപുത്രൻ ([[നകുലൻ]]) | ദർശൻ ([[ഭഗദത്തൻ]]) |- | ഉപയോഗിച്ച വ്യൂഹങ്ങൾ | ദേവവ്യൂഹം<br />([[ദേവൻ|അമാനുഷാകൃതി]]) | ശൃംഗാരകവ്യൂഹം<br />([[കൊമ്പ്|വളഞ്ഞ കൊമ്പിന്റെ ആകൃതി]]) |} പന്ത്രണ്ടാം ദിവസവും ദ്രോണർ യുധിഷ്ഠിരനെ ജീവനോടെ ബന്ധിക്കുന്നതിനായി മഹാവ്യൂഹം (ദേവവ്യൂഹം) ചമച്ചു. ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ ശൃംഗാരകവ്യൂഹവും ചമച്ച് അതിശക്തമായി എതിർത്തു. ഭീമാർജ്ജുനന്മാരുടെ ആക്രമണത്തിൽ കൗരവപ്പട പിന്തിരിഞ്ഞോടി. കൗരവപ്പടയെ തിരിച്ചു യുദ്ധഭൂമിയിൽ നിർത്താനായി ദുര്യോധനൻ [[പ്രാഗ്ജ്യോതിഷ|പ്രാഗ്ജ്യോതിഷത്തിലെ]] രാജാവായിരുന്ന ഭഗദത്തനെ നിയോഗിച്ചു. കൃഷ്ണനാൽ കൊല്ലപ്പെട്ട നരകാസുരന്റെ പുത്രനായിരുന്നു [[ഭഗദത്തൻ]]. വാർദ്ധക്യം ഉണ്ടായിരുന്നെങ്കിലും ആനപ്പുറത്തേറിവന്ന ഭഗദത്തൻ പാണ്ഡവസേനയെ നയിച്ച ഭീമനോട് ഏറ്റുമുട്ടി.<ref>{{Cite web |url=http://www.thekurukshetragame.com/bhagadatta.html |title=ആർക്കൈവ് പകർപ്പ് |access-date=2011-09-17 |archive-date=2011-09-02 |archive-url=https://web.archive.org/web/20110902022523/http://www.thekurukshetragame.com/bhagadatta.html |url-status=dead }}</ref> ഭഗദത്തൻ വൈഷ്ണാവസ്ത്രം പ്രയോഗിച്ച് പാണ്ഡവസേനയെ അതിഭീകരമായി കൊന്നൊടുക്കി. മറ്റാർക്കും തടുക്കാനാവാഞ്ഞ വൈഷ്ണവാസ്ത്രത്തെ കൃഷ്ണൻ നിർവീര്യമാക്കി. ഭഗദത്തന്റെ കൊലയാനയെ [[അഷ്ടദിക് ഗജങ്ങൾ|അഷ്ടദിക് ഗജങ്ങളിൽ]] ഒന്നായ [[സുപ്രതികൻ|സുപ്രതികനോടാണ്]] ഗ്രന്ഥകർത്താവ് ഉപമിച്ചിരിക്കുന്നത്.<ref>മഹാഭാരതം -- ഡോ.പി.എസ്.നായർ -- ISBN 81-85315-01-9 വിദ്യാരംഭം പ്രസിദ്ധീകരണം, ആലപ്പുഴ</ref> ഭഗദത്തന്റെ ആന ഭീമനെ എടുത്ത് മേല്പോട്ട് എറിഞ്ഞു; ഭീമൻ താഴേക്ക് പതിക്കുമ്പോൾ കൊമ്പിൽ കോർത്ത് കൊല്ലാനായി കൊമ്പുകൾ മുകളിലോട്ടാക്കി നിർത്തി. ആ സമയത്ത് അർജ്ജുനൻ അവിടെ എത്തുകയും, ഒരു അമ്പിനാൽ ആനയുടെ ശിരസ്സും, മേല്പോട്ടാക്കി നിർത്തിയിരുന്ന വാലും, ഭഗദത്തന്റെ ശിരസ്സു മുറിച്ച് ഭീമനെ രക്ഷപെടുത്തി. [[ഭഗദത്തൻ|ഭഗദത്തന്റെ]] മരണം കൗരവസേനയ്ക്ക് വലിയ ആഘാതം ഏൽപ്പിച്ചു. ഭഗദത്തന്റെ മരണത്തെ തുടർന്ന്, അവന്റെ പുത്രനെ നകുലനും കർണ്ണപുത്രനായ വൃക്ഷസേനനെ അർജ്ജുനനും വധിച്ചു. ഇതുകണ്ട് പാണ്ഡവസേനയോട് ഏറ്റുമുട്ടിയ മറ്റു കർണ്ണപുത്രന്മാരും നകുലനാൽ കൊല്ലപ്പെട്ടു. മക്കളുടെ ദുരന്തവിവരം അറിഞ്ഞ കർണ്ണൻ കൂടുതൽ സമയം യുദ്ധക്കളത്തിൽ നിൽക്കാനാവാതെ മടങ്ങി. കൗരവസേനയ്ക്കു അതിഭീകരമായ പരാജയമായിരുന്നു പന്ത്രണ്ടാം ദിവസം. ദുഃഖിതനായ ദുര്യോധനൻ അന്ന് യുദ്ധം കഴിഞ്ഞ് ദ്രോണാചാര്യരേയും കർണ്ണനേയും ശകുനിയേയും, ജയദ്രഥനേയും തന്റെ കുടീരത്തിലേക്ക് വിളിച്ചു വരുത്തി. അടുത്തനാൾ എങ്ങനെ പാണ്ഡവസേനയെ തകർക്കാമെന്നുള്ള ചർച്ചകൾ ചെയ്തു. ദ്രോണാചാര്യർ ചക്രവ്യൂഹം ഒരുക്കുവാനും അതിലൂടെ അടുത്ത ദിവസം പാണ്ഡവസേനയെ വിദഗ്ദ്ധമായി എതിരിടാനും പദ്ധതികൾ ആസൂത്രണംചെയ്തു ഏവരും അന്നേക്ക് പിരിഞ്ഞു. === പതിമൂന്നാം ദിവസം ([[ദ്രോണപർവ്വം]]) === [[File:Abhimanyu Vadh.jpg|170px|thumb|right|ചക്രവ്യൂഹത്തിൽ അകപ്പെട്ട [[അഭിമന്യു|അഭിമന്യുവിനെ]] കൗരവർ ചേർന്ന് കൊലപ്പെടുത്തുന്നു (രവിവർമ്മചിത്രം)]] {| class="wikitable" border="1" |- ! പതിമൂന്നാം ദിവസം ! കൗരവസേന ! പാണ്ഡവസേന |- | സർവ്വ സൈന്യാധിപൻ | [[ദ്രോണർ]] | [[ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ]] |- | കൊല്ലപ്പെട്ട പ്രധാനികൾ<br />(കൊന്നവർ) | [[ലക്ഷണൻ]], അശ്മകൻ, ശല്യസഹോദരൻ,<br />ശല്യപുത്രൻ, മാത്രികവദൻ, ബൃഹൽബലൻ, <br />ശകുനിയുടെ സഹോദരർ, സുശർമ്മൻ ([[അർജ്ജുനൻ]]) | [[അഭിമന്യു]] ([[ഭരതൻ (ദുശ്ശാസനപുത്രൻ)|ഭരതൻ]], [[ജയദ്രഥൻ]])<br />സഹദേവ്-മഗധ ([[ദ്രോണർ]]) |- | ഉപയോഗിച്ച വ്യൂഹങ്ങൾ | [[ചക്രവ്യൂഹം]]<br />([[ചക്രം|കറങ്ങുന്ന ചക്രത്തിന്റെ ആകൃതി]])<ref>http://www.thehindu.com/todays-paper/tp-national/tp-karnataka/article1064463.ece</ref> | അർണ്ണവ്യൂഹം ([[സമുദ്രം|സമുദ്രാകൃതി]]) |} പതിമൂന്നാം നാൾ ത്രിഗർത്ത രാജാവായ [[സുശർമ്മൻ]] ദക്ഷിണ സമരമുഖത്തും [[ദ്രോണർ]] [[ചക്രവ്യൂഹം]] ചമച്ച് ഉത്തരഭാഗത്തും നിലയുറപ്പിച്ചു. ചക്രവ്യൂഹത്തിൽ ദ്രോണരെ കൂടാതെ [[അശ്വത്ഥാമാവ്]], [[കർണ്ണൻ]], [[ജയദ്രഥൻ]], [[ദുശ്ശാസനൻ]], ദുര്യോധനപുത്രനായ [[ലക്ഷണൻ]], [[ശല്യർ]] തുടങ്ങിയവർ നിലയുറപ്പിച്ചു. ത്രിഗർത്തനെ സഹായിക്കാൻ കംബോജ രാജാവ് സുദക്ഷിണനും, കൃമ്മീര പുത്രനായ അലംബുസനും തങ്ങളുടെ സേനാവ്യൂഹത്തോടെ എതിരിടാൻ തുടങ്ങി. അതിശക്തമായ കൗരവസേനയുടെ ഉത്തരഭാഗത്തുനിന്നുള്ള ആക്രമണത്തിൽ പാണ്ഡവപ്പട തിരിഞ്ഞോടി തുടങ്ങി. ഇതുമനസ്സിലാക്കി അർജ്ജുനൻ ത്രിഗർത്തനോട് ഏറ്റുമുട്ടി കൗരവസേനയെ ശക്തമായി എതിർത്തു. അർജ്ജുനൻ ഉത്തരഭാഗത്തു നിന്നു യുദ്ധം തുടങ്ങിയപ്പോൾ ചക്രവ്യൂഹം ചമച്ചുനിന്ന [[ദ്രോണർ]] ധർമ്മപുത്രരോടു ഏറ്റുമുട്ടി. ==== ചക്രവ്യൂഹം ==== [[File:Halebid2.JPG|170px|thumb|left|ചക്രവ്യൂഹം (ശിലാശില്പം: [[:en:Hoysaleswara Temple|ഹോസലേശ്വരക്ഷേത്രം]], [[:en:Halebidu|ഹലെബിഡു]], [[കർണ്ണാടകം]])]] ദുര്യോധന നിർദ്ദേശപ്രകാരം ദ്രോണർ അർജ്ജുനനെ അടർക്കളത്തിൽ നിന്നകറ്റി നിർത്തി ചക്രവ്യൂഹം ചമച്ചു യുധിഷ്ഠിരനെ ബന്ധനസ്ഥനാക്കുവാനുള്ള മികച്ചയുദ്ധതന്ത്രമാണ് ഇതുകൊണ്ടു ഉദ്ദേശിച്ചത്. ഒരു പക്ഷേ യുദ്ധം അവസാനിപ്പിക്കുവാനും പാണ്ഡവരെ വീണ്ടും മറ്റൊരു വനവാസത്തിനയക്കുവാനും പതിമൂന്നാം നാളിലെ ഈ യുദ്ധംകൊണ്ടു സാധിക്കുമായിരുന്നു. അതാണ് കൗരവപക്ഷം തലേനാൾ തീരുമാനിച്ചുറപ്പിച്ചത്. [[വ്യാസൻ]] [[മഹാഭാരതം|മഹാഭാരതത്തിൽ]] ചക്രവ്യൂഹം എന്നും, [[എഴുത്തച്ഛൻ]] തന്റെ കൃതിയിൽ പത്മവ്യൂഹം എന്നും പറയുന്നു. മുൻ‌കൂട്ടിയുള്ള പടയൊരുക്കങ്ങളും സേനാവിന്യാസങ്ങളും ഈ വ്യൂഹത്തിൽ പ്രത്യക്ഷത്തിലുണ്ടാവില്ല എന്നുള്ളതാണ് ഈ യുദ്ധവ്യൂഹത്തിനുള്ള പ്രധാന പ്രത്യേകത. കൂമ്പടയുവാൻ തുടങ്ങുന്ന ഒരു താമരയുടെ രൂപത്തിലാണു് സേനാവിന്യാസം എന്നതിനാലാവാം ചക്രവ്യൂഹം പത്മവ്യൂഹമായി എഴുത്തച്ഛൻ എഴുതിയത്. പ്രധാന ഗ്രന്ഥകർത്താവായ വ്യാസനു മുൻതൂക്കം നൽകുമ്പോൾ ചക്രവ്യൂഹം എന്നതാവും ചേരുക. ശത്രു ഉള്ളിലേക്ക് കടക്കുംതോറും വ്യൂഹത്തിലെ ഉള്ളിലേക്കുള്ള പ്രവേശനം ചെറുതായി വരുന്ന രീതിയിലാണ് ഇതിലെ പടനീക്കം. അകത്തും പുറത്തും നിൽക്കുന്ന പോരാളികൾ ഒരു ഭ്രമണപഥത്തിലെന്നവണ്ണം കറങ്ങികൊണ്ടിരിക്കുന്നു. മഹാരഥികൾ അവരവരുടെ യുദ്ധസ്ഥാനങ്ങൾ തുടർച്ചയായി ഇരുദിശകളിലും മാറിക്കൊണ്ടിരിക്കുന്ന ഈ സേനാവിന്യാസം തകർക്കുക വളരെ ബുദ്ധിമുട്ടേറിയതായിരുന്നുവെന്നു വ്യാസമഹാഭാരതത്തിൽ ഗ്രന്ഥകാരൻ എഴുതിയിരിക്കുന്നു. പതിനായിരക്കണക്കിനു പാണ്ഡവസേനകളെ ദ്രോണാചാര്യർ ചക്രവ്യൂഹം ചമച്ച് കൊന്നുതുടങ്ങി. ഇതുകണ്ടു ഭയവിഹ്വലനായ ധർമ്മപുത്രർ അഭിമന്യുവിനെ ചക്രവ്യൂഹം തകർക്കാൻ നിയോഗിച്ചു. അവനെ സഹായിക്കാൻ ഘടോൽകചനും എത്തി. അഭിമന്യു ധീരനായി ചക്രവ്യൂഹം ഭേദിച്ച് ഉള്ളിൽക്കയറി. ഭീമനും, യുധിഷ്ഠിരനും, നകുല-സഹദേവന്മാരും അഭിമന്യുവിനെ സഹായിക്കാൻ എത്തി. ചക്രവ്യൂഹത്തിന്റെ പുറത്തുനിൽക്കുന്ന യോദ്ധാക്കളെ ചെറുത്ത് നിർത്തുകയും അവരെ തോൽപ്പിച്ച് ഉള്ളിൽ കടക്കാൻ ശ്രമിക്കുകയുമായിരുന്നു ഇവരുടെ ലക്ഷ്യം. പക്ഷേ [[ജയദ്രഥൻ]] അവരെ എല്ലാവരെയും തടഞ്ഞു നിർത്തി അതിധീരമായി യുദ്ധം ചെയ്തു. (''അർജ്ജുനനെ ഒഴിച്ച് പാണ്ഡവരെ നാലുപേരെയും യുദ്ധത്തിൽ ഒരു പ്രാവശ്യം തടഞ്ഞു നിർത്താനുള്ള വരം [[ശിവൻ|ശിവനിൽ]] നിന്നും ജയദ്രഥൻ സമ്പാദിച്ചിരുന്നു''). ഘടോൽകചന്റെ ശക്തമായ ആക്രമണവും ജയദ്രഥന്റെ ചെറുത്തു നിൽപ്പിനു മുൻപിൽ ഒരു പ്രയോജനവും ചെയ്തില്ല. ചക്രവ്യൂഹത്തിനുള്ളിലകപ്പെട്ട അഭിമന്യുവിനു പുറത്തുകടക്കാൻ കഴിയാതെ വന്നു. അവനെ തനിച്ച് കൗരവസേന ചുറ്റുംനിന്നു ആക്രമിക്കാൻ ഇതുമൂലം സാധിച്ചു. ഒടുവിൽ അഭിമന്യു തനിച്ച് ഉള്ളിൽ നിന്നു കൗരവർക്കെതിരെ യുദ്ധം ചെയ്തു. അഭിമന്യുവിനോട് ഏറ്റുമുട്ടിയ ദുര്യോധനപുത്രനായ ലക്ഷണനെ അഭിമന്യു ഒരസ്ത്രത്താൽ തലമുറിച്ചു കൊന്നു. ഇതിനെത്തുടർന്ന് അവനോട് ഏറ്റുമുട്ടിയ ശകുനിയുടെ സഹോദന്മാരെയും, ബൃഹൽബലനേയും അഭിമന്യു വധിച്ചു. ഈ സമയം കർണ്ണൻ ഒളിയമ്പെയ്ത് അഭിമന്യുവിന്റെ വില്ലിന്റെ ഞാൺ മുറിച്ചു <ref>യുദ്ധം അനുശാസിച്ച നിയമങ്ങൾ -- [12: ന്യായരഹിതമായ പോരാട്ടത്തിൽ ആരും ഏർപ്പെടരുത്]</ref>. ദ്രോണർ അവന്റെ കുതിരകളേയും കൊന്നുകളഞ്ഞു <ref>യുദ്ധം അനുശാസിച്ച നിയമങ്ങൾ -- [08: യുദ്ധത്തിൽ പങ്കെടുക്കാത്തവനെയൊ, മൃഗത്തെയൊ ആക്രമിക്കരുത്]</ref>. തേരാളിയായ സുമിത്രനെ ശല്യർ ഗദകൊണ്ട് അടിച്ചുകൊന്നു <ref name="ReferenceB">യുദ്ധം അനുശാസിച്ച നിയമങ്ങൾ -- [06: നിരായുധനെ ആക്രമിക്കരുത്]</ref>. തേരും തേരാളി ഇല്ലാതായപ്പോൾ നിലത്തുനിന്നു യുദ്ധം തുടർന്ന അഭിമന്യുവിന്റെ വാളും പരിചയും കർണ്ണനും ദ്രോണരും ചേർന്ന് ഒളിയമ്പെയ്ത് തെറിപ്പിച്ചുകളഞ്ഞു. നിരായുധനായ അഭിമന്യുവിനോടു ചെയ്യുന്ന ചതിപ്രയോഗം യുദ്ധനീതിയല്ലെന്ന് ദ്രോണരെ കർണ്ണൻ പലപ്പോഴും ഓർമ്മപ്പെടുത്തിയെങ്കിലും അതുകൂട്ടാക്കാതെ ദ്രോണർ അഭിമന്യുവിനെ ചതിയാൽ കൊല്ലാൻ നിർദ്ദേശിച്ചു <ref>യുദ്ധം അനുശാസിച്ച നിയമങ്ങൾ -- [04: ഒരാളുപോലും മറ്റുള്ളവരാൽ ചുറ്റപ്പെട്ട് ആക്രമിക്കപ്പെടരുത്]</ref>. നിരായുധനായ അഭിമന്യു തകർക്കപ്പെട്ട തേരിന്റെ ചക്രവുമായി ചുറ്റും നിന്നു ആക്രമിക്കുന്ന കൗരവസേനയോട് അതിധീരമായി പോരാടി. പക്ഷേ കൗരവ പ്രമുഖന്മാരെല്ലാവരും ചേർന്ന് ബാലനായ അഭിമന്യുവിനെ ചതിപ്രയോഗത്തിൽ കൊന്നു കളഞ്ഞു. അവസാന നിമിഷത്തിലും അവൻ തന്നെ ആക്രമിച്ച ദുശ്ശാസനന്റെ പുത്രനായ [[ഭരതൻ (ദുശ്ശാസനപുത്രൻ)|ഭരതനെ]] ഗദകൊണ്ട് തലയ്ക്കടിച്ചു സാരമായ പരിക്കേൽപ്പിച്ചു. അവസാന സമയത്തും അവന്റെ പോരാട്ടത്തിൽ ഭയവിഹ്വലരായി ദുശ്ശാസനനും, ശല്യരും പിന്തിരിഞ്ഞോടി. അവസാന ശ്വാസംവരെയും തന്റെ പിതാവിനുവേണ്ടി ജീവിച്ച് ധീരപുത്രനായി അഭിമന്യു വീരസ്വർഗ്ഗം പൂകിയതായി ഗ്രന്ഥകാരൻ മഹാഭാരതത്തിൽ ദ്രോണപർവ്വത്തിൽ എഴുതിയിരിക്കുന്നു. ==== അർജ്ജുനശപഥം ==== [[അഭിമന്യു|അഭിമന്യുവിന്റെ]] മരണം പാണ്ഡവരെ വളരെയേറെ ദുഃഖത്തിലാഴ്ത്തി. യുധിഷ്ഠിരന്റെ നിർദ്ദേശത്തെ തുടർന്നായിരുന്നു ചക്രവ്യൂഹം അഭിമന്യു ഭേദിച്ച് അകത്തുകടന്നതും മരണപ്പെട്ടതും. ആ കാരണത്താൽ [[യുധിഷ്ഠിരൻ]] വളരെയധികം സങ്കടപ്പെട്ടു. അദ്ദേഹത്തിനു മുൻപിൽ [[വ്യാസൻ]] ആഗതനായി ഷോഡശരാജാക്കന്മാരുടെ കഥകൾ വിസ്തരിക്കുകയും തുടർന്ന് പല ഉപദേശങ്ങളും നൽകി അദ്ദേഹം സമാധാനിപ്പിച്ചു. മകന്റെ മരണ വാർത്തയറിഞ്ഞ അർജ്ജുനൻ മോഹാലസ്യപ്പെട്ടുവീണു. കൃഷ്ണൻ അർജ്ജുനനെ സമാധാനപ്പെടുത്തി. പക്ഷേ ദുഃഖാർത്തനായ അർജ്ജുനൻ തന്റെ പുത്രനെ കൊന്ന ജയദ്രഥന്റെ ശിരസ്സ് നാളെ സൂര്യാസ്തമയത്തിനു മുൻപു എയ്തുവീഴ്തുമെന്നും, അല്ലെങ്കിൽ ഗാണ്ഢീവത്തോടെ അഗ്നിയിൽ ചാടിമരിക്കുമെന്നും [[ശപഥം]] എടുത്തു. പുത്രദുഃഖത്താൽ സങ്കടപ്പെടുന്ന അർജ്ജുനനെ സമാധാനിപ്പിക്കാൻ കൃഷ്ണൻ അന്നു രാത്രിതന്നെ ദേവലോകത്ത് കൂട്ടിക്കൊണ്ടുപോയി വീരസ്വർഗ്ഗം പ്രാപിച്ച പുത്രനെ കാണിച്ചു കൊടുത്തു. അർജ്ജുനന്റെ ഉഗ്രശപഥം ഇതിനോടകം ചാരന്മാർ മുഖാന്തരം കൗരവർ അറിഞ്ഞുകഴിഞ്ഞിരുന്നു. എങ്ങനെയും ജയദ്രഥനെ രക്ഷിക്കണമെന്നു ഏവരും ചേർന്നു തീരുമാനം എടുത്തു. === പതിനാലാം ദിവസം ([[ദ്രോണപർവ്വം]]) === [[File:Arjuna Kills Jaydhratha.jpg|170px|thumb|right|അർജ്ജുന ശപഥവും, ജയദ്രഥ വധവും (എണ്ണ ഛായാചിത്രം)]] {| class="wikitable" border="1" |- ! പതിനാലാം ദിവസം ! കൗരവസേന ! പാണ്ഡവസേന |- | സർവ്വ സൈന്യാധിപൻ | [[ദ്രോണർ]] | [[ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ]] |- | കൊല്ലപ്പെട്ട പ്രധാനികൾ<br />(കൊന്നവർ) | [[ജയദ്രഥൻ]] ([[അർജ്ജുനൻ]])<br />[[ഭരതൻ (ദുശ്ശാസനപുത്രൻ)|ഭരതൻ]] ([[ഘടോൽകചൻ]])<br />[[വൃക്ഷസേനൻ]] ([[ഭീമൻ]])<br />[[അലംബുസൻ]] ([[ഘടോൽകചൻ]])<br />[[ബാൽഹികൻ]] ([[ഭീമൻ]])<br />[[സോമദത്തൻ]] ([[സാത്യകി]])<br />[[ഭൂരിശ്രവസ്സ്]] ([[സാത്യകി]]) | [[ഘടോൽകചൻ]] ([[കർണ്ണൻ]]) |- | ഉപയോഗിച്ച വ്യൂഹങ്ങൾ | കമലവ്യൂഹം ([[താമര|വിരിഞ്ഞ താമരപൂവിന്റെ ആകൃതി]])<br />സൂചിവ്യൂഹം ([[സൂചി|സൂചിയുടെ ആകൃതി]])<br />ചക്രവ്യൂഹം ([[ചക്രം|കറങ്ങുന്ന ചക്രത്തിന്റെ ആകൃതി]]) | മാലവ്യൂഹം ([[പുഷ്പം|പുഷ്പചക്രാകൃതി]]) |} പതിനാലാം ദിവസം രാവിലെ കൃഷ്ണൻ അർജ്ജുനനേയും കൂട്ടി ഉത്തരയേയും, സുഭദ്രയേയും, പാഞ്ചാലിയേയും കണ്ട് അഭിമന്യുവിന്റെ മരണവിവരം അറിയിക്കാൻ അവർ താമസിച്ചിരുന്ന സ്യമന്തകതീർത്ഥക്കരയിലേക്ക് തിരിച്ചു. ദുഃഖവാർത്തയറിഞ്ഞ് [[ഉത്തര|ഉത്തരയും]], [[സുഭദ്ര|സുഭദ്രയും]] ബോധരഹിതരായി. എല്ലാവരേയും സമാശ്വസിപ്പിച്ചു കൃഷ്ണാർജ്ജുനന്മാർ തിരിച്ച് കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധഭൂമിയിൽ എത്തിച്ചേർന്നു. അർജ്ജുനശപഥത്തിൽ സംഭ്രീതനായ ജയദ്രഥനെ സംരക്ഷിക്കേണ്ടത് [[കൗരവർ|ദുര്യോധനാദികളുടെ]] ചുമതലയായിരുന്നു. ഒരേയൊരു സഹോദരിയായ [[ദുശ്ശള|ദുശ്ശളയുടെ]] ഭർത്താവ് സിന്ധുരാജാവായ [[ജയദ്രഥൻ|ജയദ്രഥനെ]] രക്ഷിക്കുവാനായി കൗരവർ കമലവ്യൂഹവും അതിനുള്ളിൽ സൂചിവ്യൂഹവും ചമച്ച് (ഇരട്ടവ്യൂഹങ്ങൾ) ജയദ്രഥനെ അതിനുള്ളിൽ നിർത്തി. ജയദ്രഥനു ചുറ്റും ശല്യരും, കർണ്ണനും, അശ്വത്ഥാമാവും, കൃപാചാര്യരും കാവൽ നിന്നു. അതിനു മുൻപിലായി ഭൂരിശ്രവസ്സും, വൃക്ഷസേനനും സൂചിവ്യൂഹത്തിന്റെ പ്രവേശനഭാഗത്ത് കൃതവർമ്മാവും ജയദ്രഥനെ രക്ഷിക്കാൻ നിലയുറപ്പിച്ചു. അതിനു പുറത്ത് കമലവ്യൂഹം ചമച്ച് ദുര്യോധനനും, ദുശ്ശാസനനും ആരെയും ഉള്ളിൽ കടക്കാതിരിക്കാൻ അതിശക്തമായി കാവൽ നിന്നു. ഏറ്റവും പുറത്ത് ദ്രോണാചാര്യരും നിലയുറപ്പിച്ചു. ജയദ്രഥനെ ഇന്ന് സൂര്യാസ്തമയം വരെ രക്ഷിക്കുമ്പോൾ അർജ്ജുനൻ സ്വയം മരിച്ചു കൊള്ളുമെന്നുള്ള അർജ്ജുനശപഥം അവരെ കൂടുതൽ രക്ഷോമുഖന്മാരായി പ്രവർത്തിക്കുവാൻ കാരണമാക്കി. ==== ജയദ്രഥവധം ==== [[File:Death of Jayadratha.jpg|170px|thumb|left|ചിത്രം: ജയദ്രഥവധം]] ധർമ്മപുത്രർക്കു കൂട്ടായി സാത്യകിയെ നിർത്തിയാണ് നാലു അനുജന്മാരും യുദ്ധത്തിനു പുറപ്പെട്ടത്. അർജ്ജുനന്റെ ഇന്നത്തെ ലക്ഷ്യം ജയദ്രഥവധം മാത്രമായിരുന്നു. യുദ്ധഭൂമിയിൽ മുഴുവനും തിരഞ്ഞിട്ടും ജയദ്രഥനെ കണ്ടെത്താൻ പാർത്ഥനായില്ല. അവസാനം ജയദ്രഥൻ പത്മവ്യൂഹത്തിനുള്ളിലാണെന്നു മനസ്സിലാക്കി, ഭീമനും അർജ്ജുനനും ചേർന്ന് പത്മവ്യൂഹം തകർത്തു അകത്തുകടക്കാൻ ശ്രമിച്ചു. ധർമ്മപുത്രരുടെ നിർദ്ദേശത്തെത്തുടന്ന് സാത്യകിയും യുദ്ധക്കളത്തിൽ അർജ്ജുനനെ സഹായിക്കാൻ ഇതിനോടകം എത്തിച്ചേർന്നു. ദ്രോണരും, ദുര്യോധനനും, ദുശ്ശാസനനും ചേർന്ന് ഇവരെ അതിശക്തമായി എതിർത്തു. ദ്രോണരൊഴികെ ഏവരും പരാജിതനായി അവിടെ നിന്നും മാറിക്കളഞ്ഞു. അവസാനം പത്മവ്യൂഹം തകർത്ത് ദ്രോണരേയും അവിടെ നിന്നകറ്റാൻ പാർത്ഥനായി. അതിനെത്തുടർന്ന് പാർത്ഥനോട് സൂചിവ്യൂഹം ചമച്ചു എതിർത്തുനിന്ന കൃതവർമ്മാവ് ഗത്യന്തരമില്ലാതെ ഓടിക്കളഞ്ഞു. പിന്നീട് ഇവരെ എതിർത്ത ഭൂരിശ്രവസ്സിനേയും വൃക്ഷസേനനേയും സാത്യകിയും ഭീമനും ചേർന്നു കൊന്നു. പുറത്തു നടക്കുന്ന ശബ്ദബഹുലമായ യുദ്ധകാഹളത്തിൽ ഭയാകുലനായ ജയദ്രഥനെ കർണ്ണൻ സമാശ്വസിപ്പിച്ചുകൊണ്ടിരുന്നു. എങ്ങനെയും ജയദ്രഥനെ രക്ഷിക്കണമെന്നു തീരുമാനിച്ച് യുദ്ധത്തിൽ നിന്നും ഓടിമാറിയവർ വീണ്ടും ധൈര്യം വീണ്ടെടുത്ത് തിരിച്ച് അവിടെതന്നെ എത്തിച്ചേർന്നു. ഈ സമയം കൃഷ്ണൻ തന്റെ സുദർശന ചക്രത്താൽ സൂര്യബിംബത്തെ മറയ്ക്കുകയും സൂര്യാസ്തമയമായി എന്നു തെറ്റിധരിച്ച് ഏവരും യുദ്ധം മതിയാക്കി. കൗരവർ അർജ്ജുനന്റെ ആത്മാഹുതി കാണുവാൻ കൂട്ടത്തോടെ ഒത്തുകൂടി. അവസാനം ജയദ്രഥനും പുറത്തുവന്നു എന്നു മനസ്സിലാക്കിയപ്പോൾ കൃഷ്ണൻ സൂര്യന്റെ മറമാറ്റി സുദർശനത്തെ തിരിച്ചെടുത്തു. സമയം ഒട്ടുപാഴാക്കാതെ അർജ്ജുനനോട് അമ്പ് എയ്ത് ജയദ്രഥനെ നിഗ്രഹിക്കാൻ നിർദ്ദേശിച്ചു. ജയദ്രഥന്റെ നിർജ്ജീവമായ തല ആരു നിലത്തിടുന്നൊവൊ അവന്റെ ശിരസ്സു പൊട്ടിപോകാനുള്ള വരം ജയദ്രഥന്റെ അച്ഛൻ ഭഗവാൻ ശിവനിൽ നിന്നും സമ്പാദിച്ചിരുന്നു. അതിനാൽ ഒന്നിനു പുറകെ ഒന്നായി അമ്പെയ്ത് ജയദ്രഥന്റെ ശിരസ്സ് സിന്ധുരാജ്യംവരെ എത്തിച്ചു. സന്ധ്യാവന്ദനത്തിനായി പുറത്തേക്കിറങ്ങിയ വൃദ്ധക്ഷത്രന്റെ മടിത്തട്ടിലേക്കാണ് തലവന്നു വീണത്. പെട്ടെന്നു മടിയിൽ തലവീണപ്പോൾ പേടിച്ച് തട്ടിത്താഴെയിടുകയും കൂട്ടത്തിൽ ആ വൃദ്ധപിതാവിന്റെ ശിരസ്സും തകർന്നുപോയി. ജയദ്രഥവധത്തിനുശേഷം വീണ്ടും യുദ്ധംതുടർന്നു അർജ്ജുനനും കൃപരുമായി യുദ്ധംചെയ്തെങ്കിലും കൃപർ അവശനായി മടങ്ങി. ==== രാത്രിയുദ്ധം ==== [[File:Karna kills Ghatotkacha.jpg|170px|thumb|left|ചിത്രം: രാത്രിയുദ്ധത്തിൽ കർണ്ണൻ ഘടോൽകചനെ കൊല്ലുന്നു]] പകൽ നടന്ന യുദ്ധത്തിൽ ഉണ്ടായ കൗരവപ്പടയുടെ പരാജയം ദുര്യോധനനെ വളരെയധികം ദുഃഖത്തിലാഴ്ത്തി. ദുര്യോധനൻ ദ്രോണരുടെ കുടീരത്തിൽ വന്ന് അന്നു പകലു സംഭവിച്ച പരാജയകാരണങ്ങൾ ചർച്ച ചെയ്തു, കൂട്ടത്തിൽ ദ്രോണരോട് കയർത്തു സംസാരിക്കുകയും ചെയ്തു. കോപാകുലനായ ദ്രോണർ രാത്രിയുദ്ധം ചെയ്യാൻ തയ്യാറായി യുദ്ധക്കളത്തിലെത്തി ശംഖുനാദവും പടഹധ്വനിയും മുഴക്കി. ദ്രോണാചാര്യരുടെ ശംഖുവിളികേട്ട് പാണ്ഡവസേനയും യുദ്ധത്തിനായി എത്തിച്ചേർന്നു. കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധത്തിലെ ആദ്യ രാത്രിയുദ്ധമായിരുന്നു ഇത്. രാത്രീഞ്ചരനായ ഘടോൽകചനു വളരെ ശക്തമായി ആക്രമണം നടത്തുവാൻ രാത്രിയുദ്ധം സഹായിച്ചു. അവന്റെ മുൻപിൽ വന്നുപെട്ട എല്ലാത്തിനേയും കാലപുരിക്കയച്ചുകൊണ്ട് അതിധീരമായി കൗരവപ്പടയോട് ഏറ്റുമുട്ടി. [[ഇരാവാൻ|ഇരവാന്റെ]] മരണത്തിനു കാരണക്കാരനായ [[അലംബുസൻ|അലംബുസനെ]] ([[കൃമ്മീരൻ|കൃമ്മീരപുത്രൻ]]) ഈ രാത്രിയിലാണ് [[ഘടോൽകചൻ]] കൊല്ലുന്നത്. ദ്രോണരും, കൃതവർമ്മാവും, ശല്യരും, കൃപരും, ദുര്യോധനാദികളും എന്നുവേണ്ട കൗരവസേനയിലെ ഏവരും രാത്രിയിലെ നിഴലിൽ എവിടെയൊക്കൊയൊ പ്രണരക്ഷാർത്ഥം ഓടിഒളിച്ചു. കർണ്ണനു തന്റെ സാരഥിയേയും, രഥവും, കുതിരകളേയും നഷ്ടമായി. ഘടോൽകചനാൽ കർണ്ണൻ വധിക്കപ്പെടുമെന്നുള്ള ഘട്ടത്തിൽ [[ദേവേന്ദ്രൻ]] കൊടുത്ത ദിവ്യവേൽ അവനു നേരെ പ്രയോഗിച്ചു. (അർജ്ജുനനു വേണ്ടി സൂക്ഷിച്ചു വെച്ചിരുന്ന വേലാണ് ഘടോൽകചന്റെ ജീവനെടുത്തത്). [[ശന്തനു|ശന്തനുവിന്റെ]] അനുജനായ [[ബാൽഹികൻ|ബാൽഹികനും]] കൗരവസേനയിൽ പങ്കെടുത്തിരുന്നു. വാഹലികം (ഇപ്പോൾ കാശ്മീർ) എന്ന രാജ്യത്തിലെ രാജാവായിരുന്നു അദ്ദേഹം. അദ്ദേഹവും അദ്ദേഹത്തിന്റെ പുത്രൻ സോമദത്തനും, സോമദത്തന്റെ പുത്രൻ ഭൂരിശ്രവസ്സും, ഭൂരിശ്രവസ്സിന്റെ പുത്രന്മാരും കൗരവസേനയിൽ ഉൾപ്പെട്ടിരുന്നു. കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധത്തിൽ പങ്കെടുത്ത ഏറ്റവും പ്രായം കൂടിയ വ്യക്തിയായിരുന്നു ബാൽഹികൻ (ഭീഷ്മരുടെ ഇളയച്ഛൻ). ബാൽഹികനെ രാത്രിയുദ്ധത്തിൽ ഭീമൻ കൊന്നു. (ഭീമന്റെ പിതാവ്, പാണ്ഡുവിന്റെ പിതാവ്, വിചിത്രവീരന്റെ പിതാവ്, ശന്തനുവിന്റെ ഇളയച്ഛനാണ് [[ബാൽഹികൻ]]). സോമദത്തനേയും, ഭൂരിശ്രവസ്സിനേയും, അവന്റെ പുത്രന്മാരെയും സാത്യകിയും കൊന്നു. ഈ യുദ്ധത്തിൽ രണ്ടുസേനകളിലും നിരവധി നാശനഷ്ടങ്ങളാണ് ഉണ്ടായത്. രാത്രിയുദ്ധം അവസാനിപ്പിച്ച് തിരിച്ചു മടങ്ങിയെത്തിയ പാണ്ഡവർ കൃഷ്ണന്റെ നിർദ്ദേശത്താൽ മണ്ണുകുഴച്ച് ഒരാനയെ ഉണ്ടാക്കി അതിനു [[അശ്വത്ഥാമാവ്]] എന്നുപേരിട്ടു. അതിനുശേഷം വാളുകൊണ്ട് അതിന്റെ തലവെട്ടിമാറ്റി. === പതിനഞ്ചാം ദിവസം ([[ദ്രോണപർവ്വം]]) === [[File:Kripa and shikhandi.jpg|170px|thumb|right|ചിത്രം: യുദ്ധത്തിലേർപ്പെട്ടിരിക്കുന്ന കൃപാചാര്യരും ശിഖണ്ഡിയും]] {| class="wikitable" border="1" |- ! പതിനഞ്ചാം ദിവസം ! കൗരവസേന ! പാണ്ഡവസേന |- | സർവ്വ സൈന്യാധിപൻ | [[ദ്രോണർ]] | [[ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ]] |- | കൊല്ലപ്പെട്ട പ്രധാനികൾ (കൊന്നവർ) | [[ദ്രോണർ]] ([[ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ]]) | -- |} പാണ്ഡവരേയും സൈന്യത്തേയും മുഴുവനായി നശിപ്പിക്കാനുള്ള തയ്യാറെടുപ്പോടെയാണ് ദ്രോണർ പതിനഞ്ചാം ദിവസം യുദ്ധഭൂമിയിൽ എത്തിയത്. ധർമ്മാധർമ്മങ്ങളെ മറന്ന് പൈശാചികമായ നരവേട്ടയാണ് ആചാര്യൻ ചെയ്തുകൊണ്ടിരുന്നത്. ആർക്കുവേണ്ടിയാണെന്നൊ, എന്തിനുവേണ്ടിയാണെന്നൊ മറന്നുള്ള ദ്രോണാചാര്യരുടെ യുദ്ധംകണ്ട് വിശ്വാമിത്രൻ, അത്രി, വസിഷ്ഠൻ, അംഗിരസ്സ് എന്നിമഹർഷിമാർ അവിടേക്ക് എഴുന്നള്ളി ദ്രോണരെ ക്രൂരപ്രവൃത്തികളിൽ നിന്നും പിന്തിരിയാൻ ഉപദേശിച്ചു. പക്ഷേ തനിക്കു സ്വാതന്ത്ര്യം ഇല്ല എന്നു മറുപടി പറഞ്ഞ് ബ്രാഹ്മണനായ അദ്ദേഹം ഹിംസാത്മകമായ ക്ഷത്രിയധർമ്മം തുടർന്നു. ശത്രുസേനയെ ഒരസ്ത്രത്താൽതന്നെ ഉന്മൂലനാശം വരുത്തുവാനായി ആഗ്നേയാസ്ത്രം പ്രയോഗിക്കാൻ ഭാവിക്കുന്നതുകണ്ട് ഭഗവാൻ കൃഷ്ണൻ സുദർശനം കയ്യിലെടുത്തു. ഈ സമയം യുധിഷ്ഠിരൻ ഇങ്ങനെ വിളിച്ചു പറഞ്ഞു. '''[[അശ്വത്ഥാമാവ്|ഗുരോ! അശ്വത്ഥാമാവ് കഴുത്തറുത്ത് കൊല്ലപ്പെട്ടിരിക്കുന്നു]].''' ഇതു കേട്ട് ദ്രോണർ രഥത്തിൽ സതംഭിച്ചിരുന്നുപോയി. ധർമ്മപുത്രർ ഒരിക്കലും കളവുപറയില്ല എന്നു നന്നായി അറിയാമായിരുന്ന ദ്രോണർ സങ്കടത്തോടെ താന്തശരീരനായി നിൽക്കുമ്പോൾ പ്രതികാരബുദ്ധിയോടെ [[ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ]] വാളുമായി പാഞ്ഞടുത്തു. പക്ഷേ ദ്രോണർ അവനെ അമ്പെയ്തു ദൂരെ പായിച്ചു. ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ ഇരുപത്തിഒന്നു തവണ ദ്രോണരെ വെട്ടുവാനായി പാഞ്ഞടുത്തെങ്കിലും ദ്രോണാർ അപ്പോഴൊക്കെ അവനെ തിരിച്ചു ഓടിച്ചു. ഈ സമയം ഭീമൻ വിളിച്ചു പറഞ്ഞു. ഗുരുനാഥാ! അശ്വത്ഥാമാവ് മരിച്ചു കിടക്കുമ്പോൾ അങ്ങ് വീണ്ടും നരവേട്ടയാടി ആനന്ദിക്കുവാണോ? ഇതുകേട്ട് ദുഃഖാർത്ഥനായ ആചാര്യൻ തന്റെ അമ്പും വില്ലും ആവനാഴിയും എല്ലാം വലിച്ചെറിഞ്ഞ് ചിന്താധീനനായി തേർതട്ടിലിരുന്നു. ആ സമയം ഒട്ടും കളയാതെ ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ മിന്നൽപ്പിണർ വേഗത്തിൽ ഓടിയടുത്തു, തന്റെ വാളിനാൽ ദ്രോണരുടെ തലയറുത്തു താഴെയിട്ടു.<ref name="ReferenceB"/> എല്ലാം ഒരു നിമിഷം കൊണ്ടു കഴിഞ്ഞു. യുദ്ധനിയമം അനുശാസിക്കാത്ത പ്രവൃത്തികണ്ട് സാത്യകി ധൃഷ്ടദ്യുമ്നനോട് പരുഷമായി എതിർത്തു സംസാരിച്ചെങ്കിലും ഭീമൻ ഇടപെട്ടു സാത്യകിയെ സമാധാനപ്പെടുത്തി. പിതാവ് മരിച്ചതറിഞ്ഞ് [[അശ്വത്ഥാമാവ്]] അവിടെ ഓടിയെത്തി. വന്നപാടേ ഒന്നുമാലോചിക്കാതെ സംഹാരരുദ്രനായി നാരായണാസ്ത്രം പ്രയോഗിച്ചു. ജ്വലിച്ചുവരുന്ന അസ്ത്രത്തെ ഒട്ടും ഭയപ്പെടാതെ വന്ദിച്ചു നമസ്കരിക്കാൻ കൃഷ്ണനും അർജ്ജുനനും വിളിച്ചു പറഞ്ഞു. പക്ഷേ ഭീമൻ മാത്രം അതുകേൾക്കാതെ നിരസിച്ചു നിന്നു. ഉപദേശിച്ചു നിൽക്കാൻ സമയമില്ല എന്നു മനസ്സിലാക്കി അർജ്ജുനൻ ഓടിയെത്തി ഭീമനെ ബലമായി കെട്ടിപ്പിടിച്ചു നിലത്തു നമസ്കരിപ്പിച്ചു. നാരായണാസ്ത്രം ഫലം കാണാതെ വന്നപ്പോൾ അശ്വത്ഥാമാവ് ആഗ്നേയാസ്ത്രം പ്രയോഗിച്ചു. അർജ്ജുനൻ വരുണാസ്ത്രം അയച്ച് അതിനെ തടുത്തു. കൂടുതൽ അവിടെ നിൽക്കാൻ ആഗ്രഹിക്കാതെ അശ്വത്ഥാമാവ് ഒരു ഭ്രാന്തനെപ്പോലെ പടക്കളത്തിൽ നിന്നും ഓടിമറഞ്ഞു. സൂര്യൻ അസ്തമിച്ചതോടെ യുദ്ധം മതിയാക്കി ഏവരും പടകുടിരങ്ങളിലേക്ക് മടങ്ങി. === പതിനാറാം ദിവസം ([[കർണ്ണപർവ്വം]]) === [[File:Arjuna and His Charioteer Krishna Confront Karna.jpg|170px|thumb|right|ചിത്രം: കർണ്ണനും അർജ്ജുനനും യുദ്ധഭൂമിയിൽ കണ്ടുമുട്ടുമ്പോൾ]] {| class="wikitable" border="1" |- ! പതിനാറാം ദിവസം ! കൗരവസേന ! പാണ്ഡവസേന |- | സർവ്വ സൈന്യാധിപൻ | [[കർണ്ണൻ]] | [[ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ]] |- | കൊല്ലപ്പെട്ട പ്രധാനികൾ<br />(കൊന്നവർ) | ചിത്രസേനൻ ([[ശ്രുതകർമ്മാവ് ]])<br />ചിത്രൻ ([[പ്രതിവിന്ധ്യൻ]])<br />ത്രിഗർത്തസേന ([[അർജ്ജുനൻ]])<br />പ്രൗണ്ഡകൻ ([[നകുലൻ]]) | കേകേയ സേന (കർണ്ണൻ)<br /> |- | ഉപയോഗിച്ച വ്യൂഹങ്ങൾ | മകരവ്യൂഹം ([[ചീങ്കണ്ണി|മുതലയുടെ ആകൃതി]]) | അർദ്ധചന്ദ്രവ്യൂഹം ([[ചന്ദ്രൻ|ചന്ദ്രക്കലയുടെ ആകൃതി]]) |} ദ്രോണരുടെ മരണത്തെത്തുടർന്ന് പതിനാറാം ദിവസം രാവിലെ സൂര്യോദയത്തെ തുടർന്ന് [[ദുര്യോധനൻ]] സൂര്യപുത്രനെ സർവ്വസേനാധിപതിയായി കുംഭാഭിഷേകം ചെയ്തു. തുടർന്നുള്ള രണ്ടു ദിവസങ്ങൾ കർണ്ണനായിരുന്നു കൗരവസേനയ്ക്കു നേതൃത്വം നൽകിയത്. മഹാഭാരതത്തിൽ പതിനാറും പതിനേഴും യുദ്ധദിവസങ്ങൾ വർണ്ണിക്കുന്നത് കർണ്ണപർവ്വത്തിലാണ്. സർവ്വസേനാധിപനായി കർണ്ണനായതിനാൽ ഗ്രന്ഥകർത്താവ് കർണ്ണപർവ്വം എന്നു പേരു കൊടുത്തു.<ref name="ReferenceA"/> കർണ്ണപർവ്വത്തിൽ 69 അദ്ധ്യായങ്ങളും 4900 പദ്യങ്ങളും അടങ്ങിയിരിക്കുന്നു. സ്ഥാനാഭിഷേകത്തെ തുടർന്ന് ഏവരും വെടിപഹാദികളോടെ കുരുക്ഷേത്രഭൂമിയിലേക്ക് തിരിച്ചു. മകരവ്യൂഹം ചമച്ച് കർണ്ണൻ തയ്യാറായപ്പോൾ അർദ്ധചന്ദ്ര വ്യൂഹം ചമച്ച് പാണ്ഡവസേനയും എതിർചേരിയിൽ അണിയുറപ്പിച്ചു. കർണ്ണൻ സേനാധിപതിയായിട്ടും കൗരവസേനയ്ക്കു വലിയപ്രയോജനം ഒന്നും വന്നില്ല. നകുലനും, സഹദേവനും ചേർന്ന് വംഗസേനയേയും, ഗാന്ധാരസേനയേയും തകർത്തു. തുടർന്ന് വംഗരാജാവായ പ്രൗണ്ഡകനെ നകുലനും, ത്രിഗർത്തസേനയെ അർജ്ജുനനും ഇല്ലാതാക്കി. സഹദേവൻ ശകുനിയെ തോല്പിച്ച് കൊല്ലാനായി വാളോങ്ങിയപ്പോൾ കരഞ്ഞുകൊണ്ട് അവൻ ഓടിമാറി കർണ്ണരഥത്തിലേറി രക്ഷപ്പെട്ടു. യുധിഷ്ഠിരനും ദുര്യോധനനുമായുണ്ടായ ദ്വന്ദ്വയുദ്ധത്തിൽ ദുര്യോധനൻ പരാജിതനായി. ഭീമന്റെ ശപഥം നിറവേറ്റാനായി ധർമ്മപുത്രർ ദുര്യോധനനെ വെറുതെവിട്ടു. ==== കർണ്ണശാപം ==== ദുര്യോധനന്റെ സങ്കടവും പരിഭവവും കലർന്നവാക്കുകൾ കേട്ട് കർണ്ണൻ തന്റെ ശാപകഥ അവനോട് പറയുന്നു. ദ്രോണാചാര്യരുടെ കീഴിൽ ആയുധവിദ്യ പഠിക്കുന്നകാലത്ത് തനിക്ക് ബ്രഹ്മാസ്ത്രവിദ്യ ഉപദേശിച്ചുതരണം എന്നപേക്ഷിച്ചെങ്കിലും ഒരു സൂതപുത്രനു പറഞ്ഞു കൊടുക്കില്ലെന്നു അദ്ദേഹം തീർത്തു പറഞ്ഞു. പഠിക്കാനുള്ള ആഗ്രഹത്താൽ ബ്രാഹ്മണബാലനായി വേഷം മാറി പരശുരാമന്റെ ശിഷ്യനായി. അദ്ദേഹം ക്ഷത്രിയ വിരോധിയായിരുന്നതിനാലാണ് ബ്രാഹ്മണവേഷത്തിൽ വേഷംമാറി ചെന്നത്. പരശുരാമനിൽ നിന്നും പലദിവ്യാസ്ത്രപ്രയോഗവിദ്യകളും സ്വായത്തമാക്കി. ഒരിക്കൽ പരശുരാമൻ ക്ഷീണിതനായി കർണ്ണന്റെ മടിയിൽ തലവെച്ചു കിടക്കുമ്പോൾ രക്തദാഹിയായ ഒരു വണ്ടുവന്ന് അവന്റെ തുടയിൽ കുത്തിതുരക്കാൻ തുടങ്ങി. കാലനക്കിയാൽ ഗുരുനാഥനു നിദ്രാഭംഗം വരുമെന്നു കരുതി അനക്കാതെ വേദന സഹിച്ചിരുന്നു. ഗുരുനാഥൻ ഉണർന്നു നോക്കുമ്പോൾ ചോരയിൽ മുങ്ങിയിരുന്ന കർണ്ണനെ കണ്ടു. ക്ഷത്രിയനല്ലാതെ ഈ വേദന ക്ഷമയോടെ സഹിക്കുവാൻ ഒരു ബ്രാഹ്മണനു സാദ്ധ്യമല്ലെന്നു ദൃഢമായി ഉറച്ചുകൊണ്ട് പരശുരാമൻ കോപിഷ്ഠനായി. സത്യം പറഞ്ഞപ്പോൾ അദ്ദേഹം കർണ്ണനെ ശപിച്ചു. <br /> '''യുദ്ധം മുറുകിവരുമ്പോൾ നിനക്ക് യുക്തിതോന്നാതെ പോകട്ടെ !!''' <br /> കർണ്ണൻ തുടർന്നു; അർജ്ജുനനു അവന്റെ പിതാവായ ദേവേന്ദ്രൻ നൽകിയ മണിമയമായ കിരീടവും, വരുണൻ കൊടുത്ത ഗാണ്ഡീവവും, ഒടുങ്ങാത്ത ആവനാഴിയും, ഭഗവാൻ ശിവനിൽനിന്നു ലഭിച്ച പാശുപതവും എല്ലാത്തിനും പുറമെ കൃഷ്ണൻ സാരഥിയായും ഉണ്ട്. പലദിവ്യാസ്ത്രവിദ്യകളും അറിയാവുന്ന തനിക്കു നല്ലൊരു തേരാളിയെ കിട്ടിയാൽ നിഷ്പ്രയാസം യുദ്ധം ജയിക്കാം. കർണ്ണന്റെ ആഗ്രഹപ്രകാരം ദുര്യോധനന്റെ അപേക്ഷയിൽ മാദ്രരാജാവായ [[ശല്യർ]] കർണ്ണന്റെ തേരാളിയാവാമെന്നു സമ്മതിച്ചു. === പതിനേഴാം ദിവസം ([[കർണ്ണപർവ്വം]]) === [[File:Arjuna karna.jpg|170px|thumb|right|യുദ്ധം പതിനേഴാം ദിവസം: മണ്ണിലുറച്ചുപോയ തേർചക്രം എടുത്തുമാറ്റാൻ ശ്രമിക്കുന്ന [[കർണ്ണൻ]]]] {| class="wikitable" border="1" |- ! പതിനേഴാം ദിവസം ! കൗരവസേന ! പാണ്ഡവസേന |- | സർവ്വ സൈന്യാധിപൻ | [[കർണ്ണൻ]] | [[ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ]] |- | കൊല്ലപ്പെട്ട പ്രധാനികൾ (കൊന്നവർ) | [[ദുശ്ശാസനൻ]] ([[ഭീമസേനൻ]])<br />[[കൗരവർ|77 ധൃതരാഷ്ട്രപുത്രർ]] ([[ഭീമൻ]])<br />[[കർണ്ണൻ]] ([[അർജ്ജുനൻ]]) | -- |} ദുര്യോധനൻ ശല്യരുടെ മുൻപിൽ താണപേക്ഷിച്ചതിനെത്തുടർന്ന് കർണ്ണസാരഥിയാവാൻ അദ്ദേഹം സമ്മതിച്ചു. അതിനു ഉദാഹരണമായി ദുര്യോധനൻ ത്രിപുരദഹനകഥ ശല്യർക്കു പറഞ്ഞുകൊടുക്കുന്നുണ്ട്. മാദ്രമഹാരാജാവായ ശല്യർ ഒരു കയ്യിൽ ചമ്മട്ടിയും മറുകയ്യിൽ കുതിരയുടെ കടിഞ്ഞാണും പിടിച്ച് കർണ്ണന്റെ തേർ തെളിച്ചു. സൂര്യതേജ്വസിയായി കർണ്ണൻ [[കാളപൃഷ്ഠം|കാളപൃഷ്ഠമെന്ന]] ചാപവും കുലച്ച് ചതുരംഗസേനകളുടെ അകമ്പടിയോടെ കുരുക്ഷേത്രത്തിലേക്ക് എഴുന്നള്ളി. ധർമ്മപുത്രർക്കു കൊടുത്ത വാക്കുപാലിക്കാൻ ഈ അവസരം ഭംഗിയായി ശല്യർ ഉപയോഗിച്ചു. കർണ്ണൻ ആത്മപ്രശംസ നടത്തുന്ന സമയങ്ങളിൽ അതിനെ നിശ്ശിതമായി അദ്ദേഹം ഖണ്ഡിച്ചുകൊണ്ടിരുന്നു. ശല്യരുടെ കുത്തുവാക്കുകൾ കേട്ട് പലപ്പോഴും കർണ്ണൻ അക്ഷമനായി. ധർമ്മപുത്രരുമായി ഏറ്റുമുട്ടിയ കർണ്ണൻ അദ്ദേഹത്തെ തോൽപ്പിച്ചെങ്കിലും കുന്തിക്കു കൊടുത്തവാക്കുപാലിക്കാനായി യുധിഷ്ഠിരനെ കൊല്ലാതെ വിട്ടു. ==== ദുശ്ശാസനവധം ==== [[File:Bhima drinks blood.jpg|170px|thumb|left|[[ദുശ്ശാസനൻ|ദുശ്ശാസനന്റെ]] മാറുപിളർന്ന് ചോരകുടിക്കുന്ന [[ഭീമൻ]]]] പതിനേഴുദിവസമായി ദുശ്ശാസനനെ തേടിനടന്ന [[ഭീമൻ]] [[ദുശ്ശാസനൻ|ദുശ്ശാസനനെ]] കാണുകയും ദ്വന്ദ്വയുദ്ധത്തിനു പോർവിളിക്കുകയും ചെയ്തു. രണ്ടു മത്തഗജങ്ങൾ ഏറ്റുമുട്ടുന്നതുപോലെ ഇരുവരും കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധഭൂമിയിൽ ഏറ്റുമുട്ടി. രണ്ടുപേരുടെ ഗദകളും തകർന്നപ്പോൾ മുഷ്ടിയുദ്ധം ആരംഭിച്ചു. ഭീമൻ കോപാന്ധനായി ദുശ്ശാസനനെ അവൻ മുൻപു പാണ്ഡവരോടു ചെയ്തുകൂട്ടിയ തിന്മകൾ വിളിച്ചുപറഞ്ഞു വളരെയധികം അധിക്ഷേപിച്ചുകൊണ്ടിരുന്നു. ഒടുവിൽ തരം കിട്ടയപ്പോൾ ഭീമൻ ദുശ്ശാസനനെ തള്ളിതാഴെയിട്ട് ഗദകൊണ്ട് ശിരസ്സിലടിച്ചു. തലപൊട്ടി താഴെവീണ ദുശ്ശാസനന്റെ പുറത്തു നിന്നുകൊണ്ട് തന്നോടും സഹോദരന്മാരോടും ദ്രൗപദിയോടും ചെയ്ത ഒരോ ദുഷ്പ്രവൃത്തികൾക്കും എണ്ണിയെണ്ണി പറഞ്ഞ് ഗദകൊണ്ട് തലക്കും നെഞ്ചത്തും അടിച്ചുകൊന്നു. അവസാനം ദുശ്ശാസനന്റെ നെഞ്ചിൽ ഇരുന്ന് മാറുപിളർന്ന് കുടൽമാലകൾ പുറത്തിട്ട് ചോരകുടിച്ചു ആർത്തട്ടഹസിച്ചു. കണ്ടാൽ ഏവരും പേടിച്ചു പോകുന്നവിധമുള്ള ഭീമന്റെ പ്രവൃത്തിയായിരുന്നു അവിടെ അരങ്ങേറിയത്. പാർഷദിയുടെ അഴിച്ചിട്ട തലമുടിയിൽ പുരട്ടാനുള്ള ചോരയുമായി കുടൽമാലകൾ ശരീരത്തിൽ വാരിവലിച്ചിട്ട് ഭീമൻ സ്യമന്തപഞ്ചകത്തിലേക്ക് ഓടി. കുടൽമാലകൾ കഴുത്തിൽ ചുറ്റി ചോരയിൽ കുളിച്ചു നിൽക്കുന്ന ഭീമനെ കണ്ട് പാഞ്ചാലി പേടിച്ചുപോയി. ചെന്നപാടെ ദുശ്ശാസനനന്റെ ചോര പാഞ്ചാലിയുടെ മുടിയിൽ പുരട്ടികൊടുത്തു. [[ശപഥം]] നിറവേറ്റി വർഷങ്ങൾക്കുശേഷം [[ദ്രൗപദി]] തന്റെ മുടികെട്ടി. ദുശ്ശാസനന്റെ ചോരകുടിച്ചു ഭീമനും ശപഥം പൂർത്തിയാക്കി. ധൃതരാഷ്ട്രസഭയിലുണ്ടായ ദ്രൗപദിവസ്ത്രാക്ഷേപമായിരുന്നു ഇരുവരുടെയും ശപഥത്തിനു കാരണം. വീണ്ടും യുദ്ധക്കളത്തിലെത്തിയ ഭീമൻ ദുര്യോധനനെ മറ്റനുജന്മാരെ എല്ലാവരേയും കൊന്നൊടുക്കി. ദുശ്ശാസനന്റെ രക്തം വയറ്റിൽ കിടന്നു തിളച്ചുമറിയുന്നതിനാലാവണം അവന്റെ മുൻപിൽ വന്നുപെട്ട ഒന്നിനെയും അവൻ ജീവനോടെ വിട്ടില്ല. അന്നേദിവസം ഭീമൻ ദുശ്ശാസനനെ കൂടാതെ ദുര്യോധനന്റെ എഴുപത്തിഏഴ് അനുജന്മാരെ കൊന്നൊടുക്കി. ==== കർണ്ണവധം ==== [[File:Death of Karna.jpg|170px|thumb|left|കർണ്ണവധം-രാജാരവി വർമ്മ ചിത്രം]] പതിനേഴാം നാൾ മദ്ധ്യാഹ്നശേഷം കർണ്ണനും അർജ്ജുനനും നേരിട്ട് ഏറ്റുമുട്ടി. പല ദിവ്യാസ്ത്രങ്ങളും ഇരുവരും പ്രയോഗിച്ചു. യുദ്ധം തുല്യനിലയിൽ പുരോഗമിച്ചുകൊണ്ടിരുന്നു . ഇതിനിടയിൽ കർണ്ണൻ '''ഉരഗാസ്യാ''' എന്ന '''സർപ്പമുഖബാണം''' അർജ്ജുനനു നേരെ പ്രയോഗിച്ചു . എന്നാൽ കൃഷ്ണന്റെ സമയോചിതമായ ഇടപെടൽ മൂലം കർണ്ണന്റെ ആ അസ്ത്രം പാഴിലായി . അസ്ത്രം അർജ്ജുനന്റെ ശിരസ്സിനു നേരെ പാഞ്ഞുചെല്ലുന്നതു മനസ്സിലാക്കിയ കൃഷ്ണൻ തന്റെ പാദം കൊണ്ട് രഥം അഞ്ചു വിരലാഴത്തിൽ പൂഴിയിൽ താഴ്ത്തി. നിമിഷനേരം കൊണ്ട് നാഗാസ്ത്രം അർജ്ജുനന്റെ കിരീടത്തിൽ സ്പർശിച്ചു കടന്നുപോയി, കിരീടം കത്തിപ്പോയി. ആ സമയം ശല്യർ കർണ്ണരഥം മുൻപോട്ട് എടുത്തു, തുടർന്ന് കർണ്ണന്റെ വധകാലം ആഗതമായതിനാൽ അദ്ദേഹത്തിന് മുൻപ് ലഭിച്ച ഒരു ബ്രാഹ്മണശാപത്താൽ രഥചക്രം പുതഞ്ഞു ഇളകാതെയായി. കൂടാതെ ഗുരുവായ പരശുരാമന്റെ ശാപത്താൽ ബ്രഹ്‌മാസ്‌ത്രം കര്ണ്ണന് തോന്നാതെയുമായി . കർണ്ണൻ എന്ത് ചെയ്യണമെന്നറിയാതെ കുഴങ്ങി . തുടർന്ന് അർജ്ജുനനെ താൽക്കാലികമായി ഒന്ന് മോഹാലസ്യപ്പെടുത്തിയ ശേഷം രഥചക്രം പൊക്കിമാറ്റാൻ കർണ്ണൻ ശ്രമിച്ചു. അപ്പോഴേക്കും അർജ്ജുനനു ബോധം വന്നു.ആ സമയം ആയുധമില്ലാതെ രഥചക്രം ഉയർത്തിക്കൊണ്ടിരിയ്ക്കുന്ന കർണനെ വധിയ്ക്കാൻ അർജുനൻ മടിച്ചു എന്നാൽ ഇങ്ങനെ ഒരവസരത്തിൽ അല്ലാതെ കർണനെ വധി യ്ക്കാൻ സാധിയ്ക്കില്ലലന്ന കൃഷ്ണന്റെ വാക്കുകൾ കേട്ട് അവസരം പാഴാക്കാതെ കൃഷ്ണന്റെ നിർദ്ദേശത്തോടെ അർജ്ജുനൻ അർദ്ധചന്ദ്രബാണമെയ്തു കർണ്ണന്റെ ശിരസ്സു മുറിച്ചു. സർവ്വസൈന്യാധിപന്റെ മരണം കൗരവപ്പടയെ നിരാശപ്പെടുത്തുകയും അവർ കൂട്ടമായി തിരിഞ്ഞോടുകയും ചെയ്തു. തുടർന്ന് സൂര്യനസ്തമിക്കുകയും പതിനേഴാം ദിവസത്തെ യുദ്ധം അവസാനിക്കുകയും ചെയ്തു. === പതിനെട്ടാം ദിവസം ([[ശല്യപർവ്വം]]) === [[File:Krishna declaring the end of Mahabharata War by blowing the Conch Shell.jpg|170px|thumb|right|യുദ്ധം പതിനെട്ടാം ദിവസം: [[ദുര്യോധനൻ|ദുര്യോധനന്റെ]] പതനത്തോടെ യുദ്ധം അവസാനിച്ചതായി ഇരുപക്ഷവും പ്രഖ്യാപിക്കുന്നു, കൃഷ്ണൻ പാഞ്ചജന്യം മുഴക്കി ഏവരേയും അറിയിക്കുന്നു (16-ആം നൂറ്റാണ്ടിലെ മുഗൾകാലത്തെ എണ്ണഛായാചിത്രം)]] {| class="wikitable" border="1" |- ! പതിനെട്ടാം ദിവസം ! കൗരവസേന ! പാണ്ഡവസേന |- | സർവ്വ സൈന്യാധിപൻ | [[ശല്യർ]] | [[ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ]] |- | കൊല്ലപ്പെട്ട പ്രധാനികൾ (കൊന്നവർ) | [[ദുര്യോധനൻ]] ([[ഭീമൻ]])<br />[[ശല്യർ]] ([[യുധിഷ്ഠിരൻ]])<br />[[ശകുനി]] ([[സഹദേവൻ]])<br />ശല്യപുത്രൻ ([[സഹദേവൻ]]) | [[ചേകിതൻ]] ([[ദുര്യോധനൻ]])<br /> |} [[കർണ്ണൻ|കർണ്ണന്റെ]] മരണത്തെത്തുടർന്ന് [[ദുര്യോധനൻ]] പതിനെട്ടാംനാൾ രാവിലെ [[ശല്യർ|ശല്യരെ]] സർവ്വസേനാധിപതിയായി സ്ഥാനാഭിഷേകം ചെയ്തു. പാണ്ഡുവിന്റെ രണ്ടാമത്തെ പത്നിയായ [[മാദ്രി|മാദ്രിയുടെ]] ജ്യേഷ്ഠനും, മാദ്രരാജ്യത്തിലെ മഹാരാജാവും ആയിരുന്നു അദ്ദേഹം. നകുല-സഹദേവന്മാരുടെ മാതുലനായ അദ്ദേഹം വ്യദ്ധനായിരുന്നെങ്കിലും അതിസാഹസികനായ യുദ്ധനിപുണനും ധർമ്മിഷ്ഠനുമായിരുന്നു. [[അശ്വത്ഥാമാവ്|അശ്വത്ഥാമാവാണ്]] അദ്ദേഹത്തെ സർവ്വസേനാധിപതിയായി വാഴിക്കാൻ ദുര്യോധനനോട് ഉപദേശിച്ചത്. പതിനെട്ടാം നാളിലെ യുദ്ധവിവരണങ്ങൾ വർണ്ണിക്കുന്നത് ശല്യപർവ്വത്തിലാണ്. സർവ്വസേനാധിപനായി ശല്യരായതിനാൽ ഗ്രന്ഥകർത്താവ് ശല്യപർവ്വം എന്നു പേരു കൊടുത്തു.<ref name="ReferenceA"/> ശല്യപർവ്വത്തിൽ 59 അദ്ധ്യായങ്ങളും 3220 പദ്യങ്ങളും അടങ്ങിയിരിക്കുന്നു. ==== ശല്യർവധം ==== ശല്യർ ആദ്യമായി എതിർത്തു യുദ്ധം ചെയ്തതു ധർമ്മപുത്രരുമായാണ്. വൃദ്ധനായ ശല്യരുടെ അസ്ത്രപ്രയോഗത്തിൽ യുധിഷ്ഠിരൻ ക്ഷീണിതനായി തേർത്തട്ടിൽ വീണുപോയി. ഭീമൻ സഹായത്തിനെത്തി ധർമ്മപുത്രരെ അവിടെനിന്നും മാറ്റി. വീണ്ടും ധർമ്മപുത്രർ യുദ്ധത്തിൽ തിരിച്ചുവരികയും ശല്യരുമായി അതിശക്തമായ യുദ്ധം തുടരുകയും ചെയ്തു. ഒടുവിൽ ധർമ്മപുത്രർ ദിവ്യമായ വേൽ ശല്യർക്കുനേരെ പ്രയോഗിക്കുകയും ആ വൃദ്ധൻ നിലംപതിക്കുകയും ചെയ്തു. ശല്യരുടെ പതനം കണ്ട് കൗരവപ്പട പിന്തിരിഞ്ഞോടി. ആൾക്കൂട്ടത്തിനിടയിലൂടെ രക്ഷപ്പെടാൻ ശ്രമിച്ച [[ശകുനി|ശകുനിയെ]] സഹദേവൻ കടന്നുപിടിച്ചു. ഞാൻ നിങ്ങളുടെ ബന്ധുവാണേ.. എന്നു വാവിട്ടുകരഞ്ഞ ശകുനിയെ സഹദേവൻ തന്റെ വാളിനാൽ കൊന്നുകളഞ്ഞു. ഓടിപ്പോയ കൗരവപ്പടയെ അശ്വത്ഥാമാവും, കൃതവർമ്മാവും, കൃപാചാര്യരും ചേർന്ന് വീണ്ടും യുദ്ധഭൂമിയിലേക്ക് കൊണ്ടുവന്നു. യുദ്ധം തുടങ്ങിയപ്പൊഴേക്കും സർവ്വസൈന്യാധിപൻ മരിച്ചതുകണ്ട് ദുര്യോധനൻ ഞെട്ടിപ്പോയി. അദ്ദേഹം ധൃഷ്ടദ്യുമ്നനുമായി എതിർത്തു. യഞ്ജസേനപുത്രനെ സഹായിക്കാൻ ഭീമനും അർജ്ജുനനും അവിടെ എത്തിച്ചേർന്നു. അതിഭീകരമായ ഈ യുദ്ധത്തിൽ കൗരവപ്പട മുഴുവനും തകർന്നുപോയി. ക്ഷീണിതനായി ചോരയിൽ കുളിച്ച ദുര്യോധനൻ കുതിരപ്പുറത്തേറി അവിടെ നിന്നും പാലായനം ചെയ്തു. ==== ദുര്യോധനവധം ==== [[File:Bhima fighting Duryodhana.jpg|170px|thumb|left|[[ദുര്യോധനൻ|ദുര്യോധനനുമായി]] ദ്വന്ദ്വയുദ്ധം ചെയ്യുന്ന [[ഭീമൻ]] (ചിത്രം)]] ദുര്യോധനൻ ആരോടു പറയാതെയാണ് യുദ്ധഭൂമി വിട്ടത്. അതിനാൽ കുറച്ചു സമയം കഴിഞ്ഞ് മഹാരാജാവിനെ കാണുന്നില്ല, എന്നു പലരും വിളിച്ചു പറയാൻ തുടങ്ങി. കൃതവർമ്മാവും, കൃപാചാര്യരും അവിടെ മുഴുവനും തിരഞ്ഞെങ്കിലും അദ്ദേഹത്തെ കണ്ടെത്താനായില്ല. ധൃതരാഷ്ട്ര സചിവനായ [[സഞ്ജയൻ]] അവിടെ എത്തുകയും അദ്ദേഹത്തിനു വ്യാസൻ കൊടുത്ത ദിവ്യചക്ഷുസ്സ് ഉപയോഗിച്ച് ദുര്യോധനൻ എവിടെയാണെന്നു കണ്ടെത്തുകയും ചെയ്തു. ദ്വൈപായനഹ്രദം (കൃഷ്ണഹ്രദം) എന്ന കുരുക്ഷേത്രത്തിനടുത്തുള്ള പുണ്യതീർത്ഥത്തിനു (തടാകം) സമീപമാണ് ദുര്യോധനൻ പോയത്. സഞ്ജയനെ കൂട്ടി രണ്ടും പേരും (കൃപർ, കൃതവർമ്മാവ്) ചെല്ലുമ്പോൾ രക്തം ഒഴുകി ക്ഷീണിതനായ ദുര്യോധനനെയാണ് അവിടെ കണ്ടത്. ഭീമനു ദിവസവും മാംസം കൊടുത്തിരുന്ന കാട്ടാളൻ ദുര്യോധനനെ അവിടെകാണുകയും ഈ വിവരം പാണ്ഡവരെ അറിയിച്ചതനുസരിച്ച് ഏവരും അവിടെ എത്തിച്ചേരുകയും ചെയ്തു. തടാകത്തിൽ കിടക്കുന്ന ദുര്യോധനനെ കരയ്ക്കു കയറ്റാതെ യുദ്ധം ചെയ്യാൻ പാടില്ല എന്നുള്ള യുദ്ധധർമ്മം അനുസരിച്ച്, യുധിഷ്ഠിരൻ അധിക്ഷേപവാക്കുകൾ പറഞ്ഞു കരക്കു കയറ്റി. ഈ സമയത്ത് [[ബലരാമൻ|ബലരാമനും]] അവിടെ എത്തിച്ചേർന്നു. മൈത്രേയമുനിയുടെ ശാപകഥയും (തുടയിൽ അടിയേറ്റ് മരിക്കാൻ ഇടവരട്ടെ!) ഇതിനിടയിൽ കൃഷ്ണൻ ഭീമനോട് പറഞ്ഞു. അദ്ദേഹത്തിന്റെ നിർദ്ദേശത്താൽ സ്യമന്തപഞ്ചകത്തിൽ വെച്ച് ദ്വന്ദ്വയുദ്ധം ആരംഭിച്ചു. പതിനെട്ടാം നാൾ മദ്ധ്യഹ്നം മുതൽ ആരംഭിച്ച ദ്വന്ദ്വയുദ്ധം സന്ധ്യവരെ നീണ്ടു. അവസാനം ഭീമന്റെ അതിശക്തമായുള്ള ഗദാപ്രഹരമേറ്റ് തുടയെല്ലു പൊട്ടി ദുര്യോധനൻ വീണു. ഭീമൻ അവന്റെ മാറത്തു കയറി നിന്ന് ഗദയാൽ അവന്റെ ശിരസ്സിൽ തുടരെ തുടരെ അടിച്ചു. അവന്റെ ഓരോ ദ്രോഹപ്രവൃത്തിയും എണ്ണി വിളിച്ചു പറഞ്ഞുകൊണ്ടാണ് ഓരോ അടിയും അടിച്ചത്. ഭീമന്റെ ഈ കഠിന പ്രവൃത്തികണ്ട് ബലരാമൻ ഹലായുധമെടുത്തുവന്നെങ്കിലും കൃഷ്ണൻ അദ്ദേഹത്തെ ശാന്തനാക്കി. കൗരവസേനയിലെ മൂന്നുപേർ മാത്രം ശേഷിച്ചു, അവരുടെ അനുവാദത്തോടെ യുദ്ധം അവസാനിപ്പിച്ചു. പാണ്ഡവരെല്ലാവരും തങ്ങളുടെ ശിബിരങ്ങളിലേക്ക് സമാധാനമായി മടങ്ങി. അപ്പോഴേക്കും സൂര്യനും അസ്തമിച്ചു. അർജ്ജുനരഥത്തിൽ നിന്നും അർജ്ജുനൻ ആദ്യം ഇറങ്ങാൻ കൃഷ്ണൻ ആവശ്യപ്പെട്ടു. പാർത്ഥൻ ഇറങ്ങിക്കഴിഞ്ഞു കൊടിയിൽ നിന്നും ഹനുമാനും, ഒടുവിൽ കൃഷ്ണനും ഇറങ്ങി. ചമ്മട്ടി തേർത്തട്ടിൽ തന്നെ ഇട്ടു. തൽക്ഷണം തേർ അഗ്നിക്കിരയായി. (ദ്രോണരുടെ ആഗ്നേയാസ്ത്രത്താൽ കത്തിക്കരിയേണ്ട രഥം യുദ്ധാവസാനംവരെ നശിക്കാതെ കൃഷ്ണൻ സുക്ഷിക്കുകയായിരുന്നു.) ==== സൗപ്തികപർവ്വം ==== {{പ്രധാനലേഖനം|സൗപ്തികപർവ്വം}} [[പ്രമാണം:Arastthaman propitiates Śiva before making a night attack on the Pandava camp.jpg|170px|ലഘുചിത്രം|ഇടത്ത്‌|അശ്വത്ഥാമാവ് രാത്രിയുദ്ധത്തിനു മുന്നോടിയായി ശിവപൂജ നടത്തുന്നു]] കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധത്തിലെ പതിനെട്ടാം നാളിൽ രാത്രിയിൽ നടന്ന സംഭവങ്ങളെ ഗ്രന്ഥകർത്താവ് ഈ സൗപ്തികപർവ്വത്തിൽ വിവരിച്ചിരിക്കുന്നു. സഞ്ജയനിലൂടെ വിവരങ്ങൾ അറിഞ്ഞ അശ്വത്ഥാമാവ് സ്യമന്തപഞ്ചകത്തിൽ എത്തിച്ചേർന്നു ദുര്യോധനനെ കണ്ടു. ഹസ്തിനപുരിയുടെ യുവരാജാവ് മണ്ണിൽ ചോരയൊലിപ്പിച്ചു കിടക്കുന്നതുകണ്ട് ദുഃഖിതനായ ദ്രോണപുത്രരെ സുയോധനൻ സമാധാനിപ്പിച്ചു. ഈ പർവ്വത്തിൽ 18 അദ്ധ്യായങ്ങളും 870 പദ്യങ്ങളും അടങ്ങിയിരിക്കുന്നു. ഉറക്കത്തിൽ (സുപ്തിയിൽ) നടന്ന കാര്യങ്ങൾ വിവരിക്കുന്ന അദ്ധ്യായത്തിനു വ്യാസൻ സൗപ്തികപർവ്വം എന്നുപേരുകൊടുത്തു.<ref name="ReferenceA"/> യുദ്ധം അവസാനിച്ചു കഴിഞ്ഞു തിരിച്ചെത്തിയ പാണ്ഡവർ അഞ്ചുപേരെയും കൂട്ടി കൃഷ്ണൻ ശിബിരത്തിനുപ്പുറത്ത് [[ഗോമദി നദി|ഗോമദി നദീതീരത്ത്]] പോയി അന്ന് അവിടെ വിശ്രമിക്കാൻ തീരുമാനിച്ചു. സാത്യകി അന്നു തന്നെ മഥുരയ്ക്കു പോയിരുന്നു. ആ രാത്രിയിൽ പാണ്ഡവരും കൃഷ്ണനും സാത്യകിയും ഒഴിച്ച് മറ്റുള്ളവർ പടകുടീരങ്ങളിൽതന്നെ വിശ്രമിച്ചു. പാണ്ഡവരേയും അവരുടെ പുത്രന്മാരേയും, ധൃഷ്ടദ്യുമ്നനേയും എന്നുവേണ്ട സർവ്വമാന ആൾക്കാരെയും ഈ രാത്രിയിൽ തന്നെ കൊല്ലുമെന്നു അശ്വത്ഥാമാവ് ദുര്യോധനനു വാക്കുകൊടുത്തു. അതിനെത്തുടർന്ന് [[കൃപർ|കൃപാചാര്യരുടെ]] നിർദ്ദേശത്താൽ ദുര്യോധനൻ കിടന്നകിടപ്പിൽ തന്നെ അശ്വത്ഥാമാവിനെ കൗരവസേനാധിപതിയായി വാഴിച്ചു. മൂന്നുപേരും അവിടെനിന്നും യാത്രതിരിച്ചു. ഇടയ്ക്കുവെച്ച് വിശ്രമിച്ച ഈ മൂവർസംഘത്തിലെ കൃതവർമ്മാവും കൃപാചാര്യരും പകലു നടന്ന യുദ്ധത്തിന്റെ ക്ഷീണത്തിൽ ഉറങ്ങിപ്പോയി. പക്ഷേ തന്റെ പിതാവ്‌ ദ്രോണാചാര്യരുടെ ഘാതകരെ ഉന്മൂലനാശം ചെയ്യാൻ എന്താണ്‌ പോംവഴി എന്നാലോചിച്ച്‌ കൊണ്ടിരിക്കുകയായിരുന്നു അശ്വത്ഥാമാവ്‌. പാണ്ഡവരോടുള്ള അടക്കാനാവാത്ത പക അയാളുടെ മാനസികനില തന്നെ അവതാളത്തിലാക്കി. രാവേറെയായി, ഇതിനിടയിൽ അശ്വത്ഥാമാവ് ഒരു കാഴ്ചകണ്ടു. ദൂരെ ഒരു മരത്തിൽ സുഷുപ്‌തിയിലാണ്ടിരിക്കുന്ന [[കാക്ക|കാക്കക്കൂട്ടത്തെ]] ഒളിച്ചു വന്നാക്രമിക്കുന്ന [[മൂങ്ങ|കൂമന്മാരുടെ]] ചെയ്‌തികൾ അവന്റെ ശ്രദ്ധയിൽപ്പെട്ടു. കൂമന്മാരുടെ ആ യുദ്ധതന്ത്രം അശ്വത്ഥാമാവ്‌ നടപ്പിലാക്കാൻ തീരുമാനിക്കുന്നു. ==== ധൃഷ്ടദ്യുമ്നവധം ==== [[അശ്വത്ഥാമാവ്]] ഓരോ കുടീരത്തിലും കയറി ഉറങ്ങിക്കിടന്ന സകലമാനമാൾക്കാരെയും നിർദ്ദയം കൊന്നൊടുക്കി. പകുതി ജീവനോടെ പുറത്തേക്ക് ഓടിയിറങ്ങിയവരെ പുറത്തുകാവൽ നിന്നിരുന്ന കൃതവർമ്മാവും, കൃപാചാര്യരും ചേർന്ന് കൊന്നു. അമാവാസി രാത്രിയായതിനാൽ കൂരിരുട്ടിൽ നടന്ന സംഭവം അടുത്തുള്ള കുടീരങ്ങളിൽ അറിയുന്നതിനു മുൻപെ മൂവർക്കും അവരെ ആക്രമിക്കാനും സഹായകമായി. ഉറങ്ങിക്കിടന്ന [[ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ|ധൃഷ്ടദ്യുമ്നന്റെ]] നെഞ്ചത്തു ചവുട്ടി അശ്വത്ഥാമാവ് അവനെ ഉണർത്തി. തലമുടിക്കു പിടിച്ചു വലിച്ചു താഴെയിട്ട് നിർദ്ദയം ചവുട്ടിയും, മാന്തിക്കീറിയും അവനെ ആക്രമിച്ചു. പാണ്ഡവസേനാധിപതിയായ ധൃഷ്ടദ്യുമ്നനെ ആയുധമെടുക്കാതെയാണ് അശ്വത്ഥാമാവ് കൊന്നത്. ഇതിനിടയിൽ ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ തന്നെ ആയുധം കൊണ്ട് കൊല്ലാൻ അശ്വത്ഥാമാവിനോട് അപേക്ഷിച്ചു എങ്കിലും അതുകൂട്ടാക്കാതെ തന്റെ പിതാവിനെ കൊന്നതിനാലുള്ള കോപത്താൽ പൈശാചികമായിതന്നെ അവനെ കൈയ്യും, നഖവും, കാലുമുപയോഗിച്ച് അതിഹീനമായി കൊലചെയ്തു. അതിനുശേഷം [[ശിഖണ്ഡി|ശിഖണ്ഡിയേയും]], [[ദ്രൗപദി|ദ്രൗപദിയുടെ]] അഞ്ചുപുത്രന്മാരേയും ([[പ്രതിവിന്ധ്യൻ]], [[സുതസോമൻ]], [[ശ്രുതസേനൻ]], [[ശതാനീകൻ]], [[ശ്രുതകർമ്മാവ്]]) കൊന്നൊടുക്കി. പാണ്ഡവർക്കു പുത്രന്മാരായും ഈ അഞ്ചുപേർ മാത്രമേ യുദ്ധാനന്തരം അവശേഷിച്ചിരുന്നുള്ളു. അവരെയാണ് പതിനെട്ടാം യുദ്ധം കഴിഞ്ഞ് ക്ഷീണിച്ചുറങ്ങുമ്പോൾ രാത്രിയിൽ കൊലചെയ്തത്. അർജ്ജുനന്റെ പുത്രനായ [[ബഭ്രുവാഹനൻ]] ഒഴിച്ച് (മണലൂർ രാജകുമാരിയായ [[ചിത്രാംഗദ]] യിൽ ജനിച്ച കുമാരൻ) എല്ലാ പാണ്ഡവ പുത്രന്മാരും യുദ്ധത്തിൽ പങ്കെടുത്തിരുന്നു. കുരുക്ഷേത്രയിലെ പടകുടീരത്തിൽ ഉറങ്ങിക്കിടന്ന എല്ലാവരേയും കൊന്നൊടുക്കിയ അശ്വത്ഥാമാവിനു പാണ്ഡവരെ അവിടെ കണ്ടെത്താനായില്ല. മൂന്നുപേരും വീണ്ടും പല തവണ പാണ്ഡവർക്കായി അവിടെ തിരച്ചിൽ നടത്തിയെങ്കിലും കാണാഞ്ഞതിനാൽ അവസാനം ആ കുടീരങ്ങൾ മുഴുവനും അവർ തീയിട്ടു നശിപ്പിച്ചു. പാണ്ഡവർ അവിടെ ഒളിച്ചിരുപ്പുണ്ടെങ്കിൽ തീയിൽ വെന്തു മരിച്ചോളും എന്നുകരുതിയാണ് പടകുടീരങ്ങൾക്ക് തീയിട്ടത്. അതിനുശേഷം ഈ സന്തോഷ വാർത്ത അറിയിക്കുവാൻ മൂന്നുപേരും ആ രാത്രിയിൽ തന്നെ ദുര്യോധനനികിടത്തിൽ ചെന്നു ചേർന്നു. സൂര്യോദയത്തിനു മുൻപു തന്നെ തിരിച്ചെത്തിയ മൂന്നുപേരും അവിടെ നടന്ന വിവരങ്ങൾ ദുര്യോധനനെ വിശദമായി അറിയിച്ചു. പാണ്ഡവരും ശേഷിച്ച മറ്റുള്ളവരും മരിച്ചുവെന്ന് കേട്ട് സന്തുഷ്ടനായ ദുര്യോധനൻ അശ്വത്ഥാമാവിനെ പ്രശംസിക്കാനും മടിച്ചില്ല. കുറച്ചുനാഴികകൾക്കു ശേഷം സുര്യോദയത്തിനു മുൻപായി ദുര്യോധനനും മരിച്ചു. ==== ചൂഢാമണി ==== [[File:Draupadi and Ashvatthaman, Punjab Hills c. 1730.jpg|170px|thumb|left| ചൂഢാമണി തലയിൽ ചൂടുന്ന ദ്രൗപദിയും പാണ്ഡവരും; ചോരയൊലിപ്പിച്ച് ഓടിയകലുന്ന അശ്വത്ഥാമാവും (ചിത്രം)]] സഹോദരനേയും അഞ്ചു മക്കളേയും നഷ്‌ടപ്പെട്ട [[പാഞ്ചാലി]] ദുഃഖത്താൽ പൊട്ടികരഞ്ഞു. പാഞ്ചാലിയെ സാന്ത്വനിപ്പിക്കാൻ ഏവരും ശ്രമിച്ചെങ്കിലും അവസാനം ഭീമൻ അശ്വത്ഥാമാവിനെ വധിക്കാൻ പുറപ്പെട്ടു. അശ്വത്ഥാമാവിനെ തേടിയുള്ള ഭീമന്റെ പുറപ്പാട്‌ മനസ്സിലാക്കിയ കൃഷ്‌ണൻ അർജ്ജുനനുമൊത്ത് ഭീമനു പുറകെ യാത്രതിരിച്ചു. യുദ്ധ നിപുണനായ അശ്വത്ഥാമാവിനെ എതിരിടാൻ ഭീമനു ഒറ്റയ്ക്കാവില്ല എന്നു മനസ്സിലാക്കിയാണ് അനർത്ഥങ്ങൾ സംഭവിക്കുന്നതിനുമുമ്പ്‌ അവിടെയെത്താൻ കൃഷ്ണാർജ്ജുനന്മാർ പുറപ്പെട്ടത്. അശ്വത്ഥാമാവിനെ കണ്ടുമുട്ടിയ ഭീമൻ അവനെ യുദ്ധത്തിനു വിളിക്കുകയും ഗംഗയിൽ കുളിച്ചുകൊണ്ടിരുന്ന അശ്വത്ഥാമാവ് ഭീമന്റെ വെല്ലുവിളി സ്വീകരിച്ച്‌ പുറത്ത്‌ വരികയും ഒരു പുൽക്കൊടി പറിച്ചെടുത്ത്‌ പാണ്ഡവകുലത്തെ മുഴുവനോടെ നശിപ്പിക്കാൻ കഴിവുള്ള ബ്രഹ്മാസ്‌ത്രം പ്രയോഗിക്കുകയും ചെയ്തു. ആ സമയത്ത് അവിടെ എത്തിച്ചേർന്ന അർജ്ജുനനും മറ്റുപോംവഴികളില്ലാത്തതിനാൽ ബ്രഹ്മാസ്‌ത്രം പ്രയോഗിച്ചു. പക്ഷേ, ഈ രണ്ടു ബ്രഹ്മാസ്‌ത്രങ്ങളും കൂട്ടിമുട്ടിയാൽ ലോകം നശിക്കും എന്ന്‌ മനസ്സിലാക്കിയ കൃഷ്‌ണൻ, ബ്രഹ്മാസ്‌ത്രത്തെ തിരിച്ചുവിളിക്കാൻ ഇരുവരോടും നിർദ്ദേശിച്ചു. അർജ്ജുനൻ തന്റെ ബ്രഹ്മാസ്‌ത്രം പിൻവലിച്ചെങ്കിലും അശ്വത്ഥാമാവ് കൂട്ടാക്കിയില്ല. അതിനെതുടർന്ന് ദുരന്തം ഒഴിവായെങ്കിലും കൃഷ്‌ണൻ അശ്വത്ഥാമാവിനെ ശപിച്ചു. ദ്രൗപദിയുടെ ആഗ്രഹപൂർത്തിക്കായി ഭീമൻ അശ്വത്ഥാമാവിന്റെ ശിരസ്സിലെ ചൂഡാരത്നം ശിരസ്സു നൂഴ്ന്ന് എടുത്തു, പാഞ്ചാലിക്കു സമ്മാനിച്ചു. അശ്വത്ഥാമാവിന്റെ ബ്രഹ്മാസ്ത്രം അവന്റെ ആഗ്രഹപ്രകാരം ഗർഭിണിയായ ഉത്തരയുടെ വയറ്റിൽ പതിക്കുകയും ഗർഭസ്ഥശിശു മരണപ്പെടുകയും ചെയ്തു. കൃഷ്ണശാപം മൂലം ദേഹമാസകലം ചൊറിച്ചിലും മറ്റു ത്വക്‌ രോഗങ്ങളുമായി [[സപ്തചിരഞ്ജീവികൾ|ചിരഞ്ജീവിയായ]] അശ്വത്ഥാമാവ്‌ യാത്ര തുടർന്നു. ==യുദ്ധത്തിൽ കൊല്ലപ്പെട്ടവരുടെ എണ്ണം== മഹാഭാരതയുദ്ധത്തിൽ കൊല്ലപ്പെട്ടവരുടെ സംഖ്യയെക്കുറിച്ചും മഹാഭാരതത്തിൽ സൂചനയുണ്ട് . മഹാഭാരതയുദ്ധത്തിൽ എത്രപേരാണ് കൊല്ലപ്പെട്ടതെന്ന ധൃതരാഷ്ട്രരുടെ ചോദ്യത്തിന് യുധിഷ്ഠിരൻ പറയുന്ന ഉത്തരമിതാണ് . മൊത്തത്തിൽ 166 കോടി 20000 പേര് [1660020000 ] കൊല്ലപ്പെട്ടു . 24165 വീരന്മാരെ കാണാതായി . യുധിഷ്ഠിര ഉവാച (യുധിഷ്ഠിരൻ ധൃതരാഷ്ട്ര മഹാരാജാവിനോട് പറയുന്നതാണ് സന്ദർഭം) '''ദശായുതാനാമയുതം സഹസ്രാണി ച വിംശതിഃ'''<br> '''കോട്യഃ ഷഷ്ഠിശ്ച ഷഡ് ചൈവ ഹ്യാസ്മിൻ രാജൻ മൃധേ ഹതാഃ'''<br> '''[മഹാഭാരതം , സ്ത്രീപർവ്വം , അദ്ധ്യായം 26 , ശ്ളോകം 9]'''<br> '''(ഭാഷാ അർത്ഥം):'''<br> പതിനായിരം പത്തു - പതിനായിരവും , ഇരുപതു ആയിരവും , അറുപത്തിയാറു കോടിയും ആൾക്കാർ യുദ്ധത്തിൽ കൊല്ലപ്പെട്ടു രാജാവേ . '''(വ്യാഖ്യാനം)''' ഇവിടെ പത്തു പതിനായിരം എന്നാൽ ഒരു ലക്ഷമാണ് . (10 x 10000 ). അതുപോലത്തെ പതിനായിരം പത്തു പതിനായിരമെന്നാണ് പറയുന്നത് . അപ്പോൾ 10000 x (10 x 10000 ) . അതിന്റെ സംഖ്യ നൂറു കോടി ആണ് . അതായത് 1000000000 ( നൂറു കോടി ) . പിന്നെയൊരു ഇരുപതിനായിരം . അപ്പോൾ 1000020000 . പിന്നെ ഒരു അറുപത്തിയാറു കോടി(660000000) . അപ്പോൾ 1660020000 പേരാണ് മഹാഭാരതയുദ്ധത്തിൽ കൊല്ലപ്പെട്ടത് . അതായത് നൂറ്റി അറുപത്തിയാറു കോടി ഇരുപതിനായിരം പേരാണ് മരിച്ചതെന്ന് കണക്കു പറയുന്നു . ഇതിനു കാരണമെന്ത് ? മഹാഭാരതയുദ്ധത്തിൽ കുരുപാണ്ഡവരുടെ 18 അക്ഷൗഹിണികളിൽ ഉൾപ്പെടാത്ത കുറെയധികം രാക്ഷസന്മാരും , മ്ളേച്ഛവർഗ്ഗത്തിലേയും മാറ്റാൽക്കാരും ചീനന്മാരും കാംബോജരും വരെ യുദ്ധത്തിൽ പങ്കെടുത്തിരുന്നു . അതുകൊണ്ടാണ് 166 കോടിയോളം വനന്തു .<ref name="test41">[http://www.sacred-texts.com/hin/m11/m11025.htm Kisori Mohan Ganguly Translation of Mahabharatha]മഹാഭാരതം , സ്ത്രീപർവ്വം , അദ്ധ്യായം 26 </ref> മറ്റൊരു ശ്ളോകം പറയുന്നു . (യുധിഷ്ഠിരൻ ധൃതരാഷ്ട്ര മഹാരാജാവിനോട് പറയുന്നതാണ് സന്ദർഭം) '''അലക്ഷിതാനാം വീരാണാം സഹസ്രാണി ചതുർദ്ദശ'''<br> '''ദശ ചാന്യാനി രാജേന്ദ്ര ശതം ഷഷ്ഠിശ്ച പഞ്ച ച'''<br> '''[മഹാഭാരതം , സ്ത്രീപർവ്വം , അദ്ധ്യായം 26 , ശ്ളോകം 10]'''<br> '''(ഭാഷാ അർത്ഥം):''' ഇരുപത്തിനാല് ആയിരവും പിന്നെ നൂറ്റി അറുപത്തിയഞ്ച് പേരും ആൾക്കാരെ യുദ്ധത്തിൽ കാണാതായി രാജാവേ. '''(വ്യാഖ്യാനം)''' ഇരുപത്തിനാലായിരത്തി ഒരുന്നൂറ്റി അറുപത്തിയഞ്ച് പേരെ യുദ്ധത്തിൽ കാണാതായിരിക്കുന്നു രാജാവേ . (അവർ യുദ്ധത്തിൽ മരിക്കുമെന്ന് പേടിച്ചു ഓടിയൊളിച്ചതാണ്) . == യുദ്ധത്തിൽ അവശേഷിച്ചവർ == പതിനെട്ടുനാൾ നീണ്ടുനിന്ന കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധത്തെ അതിജീവിച്ചത് പന്ത്രണ്ടുപേർ മാത്രമായിരുന്നു. പാണ്ഡവപക്ഷത്ത് കൃഷ്ണനും, സാത്യകിയും, യുയുത്സുവും, പാണ്ഡവർ അഞ്ചുപേരുമായി എട്ടുപേർ മാത്രമായിരുന്നു യുദ്ധത്തിൽ പങ്കെടുത്തവരിൽ അതിനുശേഷം ജീവിച്ചത്. അർജ്ജുനനു ചിത്രാംഗദയിൽ ജനിച്ച [[ബഭ്രുവാഹനൻ]] യുദ്ധത്തിൽ പങ്കെടുത്തിരുന്നില്ല. അതിനാൽ പാണ്ഡവർക്കു പുത്രനായി ബഭ്രുവാഹനൻ മാത്രം അവശേഷിച്ചിരുന്നുള്ളു. യുദ്ധസമയത്ത് ഉത്തര ഗർഭിണിയായിരുന്നതിനാൽ അഭിമന്യുവിന്റെ പുത്രനായി പിന്നീടു ജനിച്ച [[പരീക്ഷിത്]] പാണ്ഡവർക്കു പൗത്രനായി. കൗരവപക്ഷത്ത് നാലുപേർ മാത്രമാണ് പതിനൊന്ന് അക്ഷൗഹിണിപടയിൽ അവശേഷിച്ചത്. കൃപിയിൽ ദ്രോണർക്കു ജനിച്ച അശ്വത്ഥാമാവും, കൃപാചാര്യരും യുദ്ധത്തിൽ അവശേഷിച്ചിരുന്നു. ഇവർ രണ്ടുപേരും സപ്ത ചിരഞ്ജീവികളിൽ ഉൾപ്പെട്ടവരായിരുന്നതിനാൽ ഇരുവരയേയും മരണം തൊട്ടില്ല. ഇവരെ കൂടാതെ കൃതവർമ്മാവും, [[വൃഷകേതു|വൃഷകേതുവും]] യുദ്ധത്തിൽ മരിക്കാതെ അവശേഷിച്ചിരുന്നു. ഈ പന്ത്രണ്ടുപേരിൽ യുയുത്സുവിന്റേയും, വൃഷകേതുവിന്റേയും മരണം ഗ്രന്ഥകാരൻ പ്രതിപാദിക്കുന്നില്ലയെങ്കിലും മറ്റുള്ള എട്ടുപേരും കലിയുഗാരംഭത്തിൽ മരണപ്പെട്ടതായി സ്വർഗ്ഗാരോഹണപർവ്വത്തിലും, മുസലപർവ്വത്തിലുമായി മഹാഭാരതത്തിൽ വിവരിക്കുന്നുണ്ട്. കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധത്തിനുശേഷം പാണ്ഡവർ അഞ്ചുപേരും കൃഷ്ണനും മാത്രമെ അവശേഷിക്കൂവെന്ന് വളരെ മുൻപുതന്നെ [[ഉലൂപി]] പുത്രനായ [[ഇരാവാൻ|ഇരവാനു]] അറിയാമായിരുന്നുവെന്ന് ഗ്രന്ഥകാരൻ മഹാഭാഗവതത്തിൽ പറയുന്നുണ്ട്. കൃഷ്ണനു സത്യഭാമയിൽ ജനിച്ച വത്സലയെ (സുന്ദരി) വിവാഹം കഴിക്കാൻ പുറപ്പെട്ട അഭിമന്യുവിനെ കാട്ടിൽവെച്ച് കണ്ടുമുട്ടിയ ഇരാവാൻ തന്റെ ഖഡ്ഗം അവിടെ പന്തലിച്ചുനിന്ന വൃക്ഷത്തിൽ വൃഥാ ആഞ്ഞു വീശി. അഞ്ചു ശിഖരങ്ങളും തായ്ത്തടിയും ഒഴിച്ചുള്ള സർവ്വകൊമ്പുകളും ഇലച്ചില്ലകളും അറ്റ് താഴെ വീണു. ആസന്നമായി നടക്കാൻ പോകുന്ന യുദ്ധത്തിന്റെ ചിത്രം ഇതാവുമെന്നു [[ഇരാവാൻ]] കാണിച്ചുകൊടുക്കുന്നുണ്ട്.<ref>മഹാഭാഗവതം -- ISBN 8-85315-07-8 -- ഡോ.പി.എസ്സ് നായർ -- വിദ്യാരംഭം പ്രസിദ്ധീകരണം, ആലപ്പുഴ</ref>. == ഗാന്ധാരി വിലാപം == തന്റെ നൂറു പുത്രന്മാരും, പുത്രിഭർത്താവും, അവരുടെ മക്കളും, സഹോദരനും എന്നുവേണ്ട സർവ്വ ബന്ധുജനങ്ങളും മരിച്ചതറിഞ്ഞ [[ഗാന്ധാരി]] കുരുക്ഷേത്ര യുദ്ധഭൂമി സന്ദർശിക്കാൻ ആഗ്രഹം പ്രകടിപ്പിച്ചു. [[ദുര്യോധനൻ|ദുര്യോധനന്റെ]] പത്നിയായ [[ഭാനുമതിയും]] മറ്റു പുത്രവധുമാരും, പൗത്രവധുക്കളും അവർക്കൊപ്പം യുദ്ധക്കളത്തിലേക്ക് അനുഗമിച്ചു. പുത്രിയായ [[ദുശ്ശള|ദുശ്ശളയേയും]] അവർ ഒപ്പം കൂട്ടി. അതിഭയാനകമായിരുന്നു യുദ്ധക്കളത്തിലെ കാഴ്ചകൾ. പതിനെട്ടുനാൾ നീണ്ടുനിന്ന യുദ്ധം ഒരു ജനസമൂഹത്തെ മുഴുവനും വേദനപ്പിച്ച് ഇല്ലാതാക്കി. ആദ്യ ദിവസങ്ങളിൽ മരിച്ചുവീണ പലരുടേയും ജഢങ്ങൾ അഴുകിത്തുടങ്ങിയിരുന്നു. പലതിനു അംഗഭംഗം വന്നവയായിരുന്നു. ജീവൻ പൂർണ്ണമായും നിലച്ചിട്ടില്ലാത്ത ശരീരങ്ങൾക്കു കഴുകനും നരിയും കാവലിരിക്കുന്നു. യുദ്ധഭൂമിയിൽ എത്തിയ സ്ത്രീജനങ്ങൾ അവരുടെ പ്രിയപ്പെട്ടവരെ തേടിഅലഞ്ഞു. [[ഭാനുമതി|ഭാനുമതിയുടെ]] സഹായത്തോടെ ഗാന്ധാരി ദുര്യോധന നികടത്തിൽ എത്തിച്ചേർന്നു. അവിടെവെച്ച് ഗാന്ധാരി തന്റെ കൺകെട്ട്‌ അഴിക്കുകയും മൃതരായ തന്റെ മൂത്ത പുത്രനെയും മറ്റു മക്കളേയും ബന്ധുക്കളേയും കണ്ടു. [[ഗാന്ധാരം|ഗാന്ധാരരാജ്യത്തിന്റെ]] ചക്രവർത്തി [[സുബലൻ|സുബലന്റെ]] പുത്രിയായ ഗാന്ധാരി അന്ധനായ [[ധൃതരാഷ്ട്രർ|ധൃതരാഷ്ട്രരെ]] വിവാഹം കഴിച്ചപ്പോൾ മുതൽ താനും അന്ധയായി ജീവിക്കാൻ ബാദ്ധ്യസ്ഥയാണെന്നു തീരുമാനിച്ച് സ്വന്തം കണ്ണുകൾ പട്ടുവസ്ത്രത്തിന്റെ നാടകൊണ്ടു കെട്ടിവച്ച് പതിവ്രതാരത്‌നമായി ജീവിച്ചു. അന്നുകെട്ടിയ കണ്ണുകൾ യുദ്ധത്തിനു മുൻപ് ഒരിക്കൽ മാത്രം തന്റെ പുത്രനായ ദുര്യോധനനെ അനുഗ്രഹിക്കാനായി തുറന്നിരുന്നു. അന്ന് ഗാന്ധാരി തന്റെ കണ്ണിലെ കെട്ട്‌ മാറ്റിയപ്പോൾ ദുര്യോധനന്റെ തുടയൊഴിച്ച്‌ മറ്റെല്ലാ ശരീരഭാഗത്തേക്കും അത്രയും കാലം സംഭരിച്ച പാതിവ്രത്യശക്തി മുഴുവൻ അവർ പകർന്നു കൊടുത്തു. പിന്നീട് ഗാന്ധാരി ഇവിടെ കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധഭൂമിയിൽവച്ചാണ് തന്റെ കണ്ണിലെ കെട്ടഴിച്ചത്. അതിഭയാനകമായിരുന്നു അവരുടെ ആ കാഴ്ച. തന്റെ നൂറു മക്കളുടെയും ദാരുണമരണം നേരിട്ടുകണ്ടു ആ മാതാവ്; അടങ്ങാത്ത പുത്രസ്നേഹത്തിനു മുൻപിൽ കൃഷ്ണൻ പോലും സത്ബധനായിപ്പോയി. ഗാന്ധാരി വിലപിക്കുന്ന കാഴ്ച ഗ്രന്ഥകർത്താവ് മഹാഭാരതത്തിൽ [[സ്തീപർവം|സ്ത്രീപർവ്വത്തിലൂടെ]] വിവരിക്കുന്നു. വ്യാസൻ ഇതിനായി സ്ത്രീപർവ്വത്തിൽ 27 അദ്ധ്യായങ്ങളും 775 പദ്യങ്ങളും ചേർത്തിരിക്കുന്നു. [[ഭാനുമതിയുടെ]] നെഞ്ചത്തടിച്ചുള്ള കരച്ചിലിൽ ഗാന്ധാരിയുടെ അടങ്ങാത്ത മാതൃസ്നേഹം അണപൊട്ടിയൊഴുകി. അവർ [[കൃഷ്ണൻ|കൃഷ്ണനുനേരെ]] തിരിഞ്ഞു. കൃഷ്ണന്റെ കാപട്യവും, വക്രബുദ്ധിയും മൂലമാണ് തന്റെ നൂറുപുത്രന്മാർക്കും ഈ ഗതിവന്നത് എന്ന് ആക്രോശിച്ചു ആ [[മാതാവ്]]. [[ഭീഷ്മർ|ഭീഷ്മപിതാമഹനെ]] ശരശയ്യയിൽ വീഴിച്ചതും, കളളം പറഞ്ഞ് [[ദ്രോണർ|ദ്രോണരെ]] കൊലചെയ്തതും, [[ജയദ്രഥൻ|ജയദ്രഥനെ]] കൊല്ലാൻ [[സൂര്യൻ|സൂര്യംബിംബം]] മറച്ചതും, [[ദുര്യോധനൻ|ദുര്യോധനന്റെ]] മരണത്തിടയാക്കിയ നിർബന്ധപൂർവ്വമായ ദ്വന്ദ്വയുദ്ധത്തിനും അവസാനം, അരയ്ക്കു താഴെ അടിക്കാൻ പാടില്ലയെന്നുള്ള യുദ്ധനീതി മറച്ചുവെച്ച് [[ഭീമൻ|ഭീമനോട്]] ദുര്യോധനന്റെ തുട അടിച്ചുപൊട്ടിക്കാൻ ഉപദേശിച്ചതും കൃഷ്ണൻ കാരണമാണെന്നു ആ മാതാവ് കുറ്റപ്പെടുത്തി. തുടർന്ന് അവർ ഇങ്ങനെ ശപിച്ചു; "കൃഷ്ണാ , പാണ്ഡവരും ധാർത്തരാഷ്ട്രന്മാരും പരസ്പരം കൊന്നു തീർന്നു . എന്തിനാണ് അവരെ നീ തീർത്തും ഉപേക്ഷിച്ചു കളഞ്ഞത് ? . നീ രണ്ടിനും സമർത്ഥനും ശ്രുതവാക്യനും അസംഖ്യം ഭൃത്യന്മാരും വിപുലമായ സൈന്യബലമുള്ളവനും ശക്തനുമല്ലേ ? അല്ലയോ മധുസൂദനാ , അപ്പോൾ കുരുക്കളുടെ നാശം നിന്റെ ഇച്ഛയനുസരിച്ചാണ് നടന്നത് . അതിനാൽ , മഹാബാഹോ അതിന്റെ ഫലം നീയും അനുഭവിക്കട്ടെ . പതിശുശ്രൂഷയാൽ അൽപ്പമെങ്കിലും തപോബലം ഞാൻ ആർജ്ജിച്ചിട്ടുണ്ടെങ്കിൽ , ആ തപോബലത്താൽ അല്ലയോ ചക്രഗദാധരാ , ഞാൻ നിന്നെ ശപിക്കുകയാണ് . പരസ്പരം കൊല്ലുന്ന ബന്ധുക്കളായ കുരുപാണ്ഡവരെ നീ ഉപേക്ഷിക്കുകയാൽ , അല്ലയോ ഗോവിന്ദാ , നിന്റെ ബന്ധുക്കളും ഇതുപോലെ കൊല്ലപ്പെടുന്നതാണ് . ഇന്നേക്ക് മുപ്പത്തിയാറാമാണ്ട് തികയുമ്പോൾ , ബന്ധുക്കളും അമാത്യന്മാരും പുത്രന്മാരുമൊക്കെ കൊല്ലപ്പെട്ട്‌ വനത്തിലൂടെ നടക്കുമ്പോൾ , കുത്സിതമായ ഒരു ഉപായത്താൽ നീയും മരിക്കുന്നതാണ് . ഈ കാണും പടി , ബന്ധുക്കളെല്ലാം മരിച്ച് നിങ്ങളുടെ സ്ത്രീകളും ഭാരതസ്ത്രീകളെപ്പോലെ അനാഥകളായി വിലപിക്കും " [മഹാഭാരതം , സ്ത്രീപർവ്വം , അദ്ധ്യായം 25 , ശ്ളോകങ്ങൾ 39 മുതൽ 46 വരെ]". ഗാന്ധാരിയുടെ ശാപവാക്കുകൾ കേട്ടിട്ടും ഭഗവാൻ കൃഷ്ണന് ഒരു കുലുക്കവുമുണ്ടായില്ല . അദ്ദേഹം താൻ ചെയ്യാനുദ്ദേശിച്ചിരിക്കുന്ന കാര്യം തന്നെയാണ് ശാപവാക്കുകളിലൂടെ ഗാന്ധാരി ഇപ്പോൾ പറഞ്ഞതെന്ന് അവളെ അറിയിച്ചു . ഉത്തമഭക്തയും ധർമ്മിഷ്ഠയുമായ ഗാന്ധാരിയുടെ വാക്കുകളെ സത്യമാക്കുവാനും , താൻ നിശ്ചയിച്ചിട്ടുള്ളത് നടത്താനുമായി ശ്രീകൃഷ്ണഭഗവാൻ ഗാന്ധാരിയുടെ ശാപത്തെ പുഞ്ചിരിയോടെ സ്വീകരിച്ചു .അതനുസരിച്ചാണ് പിൽക്കാലത്ത് യദുകുലം നശിച്ചതും ദ്വാരക കടലിൽ മുങ്ങിപ്പോയതും .പിന്നീട് ധൃതരാഷ്ട്രരുടെ നിർദ്ദേശത്താൽ ശേഷിച്ച ജഢങ്ങൾ സംസ്കരിക്കാനുള്ള സൗകര്യം [[ധർമ്മപുത്രർ]] ചെയ്തു. == ശാന്തിപർവ്വം == മരിച്ചവരുടെ ആത്മാക്കൾക്ക് ശാന്തിലഭിക്കുന്ന കഥാസന്ദർഭങ്ങൾ ഗ്രന്ഥകാരൻ ശാന്തിപർവ്വത്തിൽ ഉൾപ്പെടുത്തിയിരിക്കുന്നു. 339 അദ്ധ്യായങ്ങളിലായി 14525 gnപദ്യങ്ങളിലൂടെയാണ് [[ശാന്തിപർവ്വം]] കടന്നുപോകുന്നത്. വ്യാസഭാരതത്തിലെ ഏറ്റവും വലിയ പർവ്വമാണ് ശാന്തിപർവ്വം.<ref>ശാന്തിപർവ്വം : മഹാഭാഗവതം -- ISBN 8-85315-07-8 -- ഡോ.പി.എസ്സ് നായർ -- വിദ്യാരംഭം പ്രസിദ്ധീകരണം, ആലപ്പുഴ</ref>.<ref>സി. രാജഗോപാലാചാരിയുടെ മഹാഭാരതം; "54--സഞ്ജയ മിഷൻ (സഞ്ജയദൂത്)"</ref> യുദ്ധത്തിൽ മരണമടഞ്ഞവർക്ക് പിതൃശുദ്ധികർമ്മങ്ങൾ എല്ലാം നിർവ്വഹിച്ചു. എല്ലാത്തിനു ധർമ്മപുത്രർ നേരിട്ടു നേതൃത്വം നൽകി. രാജ്യാഭിഷേകത്തിനുശേഷം ഒരിക്കൻ കുന്തിദേവി ധർമ്മപുത്രരെ കാണാനായി അവന്റെ കൊട്ടാരത്തിൽ എഴുന്നള്ളി. സങ്കടത്തോടെ അവർ കർണ്ണരഹസ്യം യുധിഷ്ഠിരനെ അറിയിച്ചു. താൻ മൂലമാണ് ജ്യേഷ്ഠനായ കർണ്ണൻ കൊലചെയ്യപ്പെട്ടത് എന്നറിഞ്ഞപ്പോൾ രാജാവ് ബോധരഹിതനായി നിലത്തുവീണു. ഇതറിഞ്ഞ് മറ്റു സഹോദരന്മാരും ഇതിനോടകം അവിടെ എത്തിച്ചേർന്നു. കർണ്ണന്റെ പുത്രന്മാർ ഏവരും യുദ്ധത്തിൽ മരിച്ചിരിക്കുന്നതിനാൽ കർണ്ണനുവേണ്ടി ആരും ഇതുവരെ പിതൃകർമ്മങ്ങൾ നടത്തിയിട്ടില്ല എന്നുള്ള വിവരവും കുന്തി പാണ്ഡവരെ അറിയിച്ചു. അഞ്ചുപേരും ചേർന്നു മൂത്തജ്യേഷ്ഠനുവേണ്ടി ബലിതർപ്പണം നടത്തുവാൻ കുന്തി അവരോട് അപേക്ഷിച്ചു. കർണ്ണരഹസ്യം മുൻപ് അറിഞ്ഞിരുന്നെങ്കിൽ അവനെ രാജാവായി വാഴിച്ചേനെ; ചിലപ്പോൾ ദുര്യോധനനും അതു സ്വീകാര്യമായേനെ; അതുമൂലം കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധം ഒഴിവാക്കാമായിരുന്നു; എന്നിങ്ങനെ പലവുരു ദുഃഖാർത്തനായി പുലമ്പിക്കൊണ്ട് അഞ്ചുപേരും പ്രത്യേകിച്ച് യുധിഷ്ഠിരൻ വളരെയേറെ സങ്കടപ്പെട്ടു. പിറ്റേന്ന് തന്നെ കർണ്ണനുവേണ്ടി പാണ്ഡവർ അഞ്ചുപേരും ചേർന്ന് പിതൃബലി നടത്തി. അതിനുശേഷം അവന്റെ പുത്രന്മാർക്കും വേണ്ട തർപ്പണപൂജകൾ നടത്തി. തുടർന്ന് പാണ്ഡവർ ഹസ്തിനപുരിയിൽ തിരിച്ചെത്തി കർണ്ണന്റെ വിധവയെ കണ്ട് സമാധാനിപ്പിച്ചു. അന്ന് അവിടെ കൂടുതൽ സമയം ചിലവഴിക്കാനും ജ്യേഷ്ഠത്തിയുമായി ദുഃഖത്തിൽ പങ്കുചേരാൻ പാഞ്ചാലിയും സുഭദ്രയും പ്രത്യേകം ശ്രദ്ധചെലുത്തി. എല്ലാവരും കർണ്ണപത്നിയുടെ കാൽക്കൽ നമസ്കരിച്ച് ആശിർവാദം വാങ്ങിയാണ് തങ്ങളുടെ കൊട്ടാരങ്ങളിലേക്ക് തിരിച്ചത്. അന്നുതന്നെ ധൃതരാഷ്ട്രരേയും ഗാന്ധാരിയേയും വിദുരരേയും കണ്ടു വണങ്ങാനും യുധിഷ്ഠിരൻ മറന്നില്ല. === നാരദസംവാദം === കുന്തിയിലൂടെ കർണ്ണ രഹസ്യം മനസ്സിലാക്കിയതുമുതൽ രാജാവ് വളരെയേറെ ദുഃഖാർത്തനായി കാണപ്പെട്ടു. ഈ കാലയളവിൽ നാരദർ ഹസ്തിനപുരിയിൽ എത്തുകയും കർണ്ണന്റെ ജീവിതകഥകളും അവനേറ്റ നിരവധി ശാപകഥകളും രാജാവിനെ ധരിപ്പിച്ചു. ദ്രോണർ അവനു ശിഷ്യത്വം നിരാകരിച്ചപ്പോൾ ദ്രോണരുടെ ഗുരുവായിരുന്ന പരശുരാമന്റെ ശിഷ്യത്വം സ്വീകരിച്ച കർണ്ണന്റെ ധീരതയും, പിന്നീട് പരശുരാമൻ അവൻ ബ്രാഹ്മണനല്ല എന്നു മനസ്സിലാക്കി അവനെ ശപിച്ചതും, ഹോമപശുവിനെ അറിയാതെ കൊലചെയ്കയാൽ അവനേറ്റ അഗ്നിഹോത്രിശാപവും നാരദർ യുധിഷ്ഠിരനോട് വിശദമായി പറയുന്നുണ്ട്. ഇതിനെല്ലാം കാരണം അവനിലടങ്ങിയിരിക്കുന്ന അസുരാംശമാണെന്നു ഇതിലൂടെ നാരദർ മഹാരാജാവിനോട് പറയുന്നു. അഗ്നിഹോത്രിശാപം എപ്പോഴും കർണ്ണനെ അധൈര്യപ്പെടുത്തിയിരുന്നു. പശുവാണെന്നറിയാതെ കൊലചെയ്കയാൽ നീ ആരാണെന്നറിയാതെ നിന്റെയും ശിരസ്സ് അറുക്കപ്പെടും എന്നായിരുന്നു അഗ്നിഹോത്രിശാപം. ==== കർണ്ണന്റെ ധീരത ==== ദുര്യോധനപക്ഷം ചേരാനുണ്ടായ സാഹചര്യവും, അവന്റെ മറ്റു ധീരതനിറഞ്ഞ കഥകളും നാരദർ ഈ സന്ദർഭത്തിൽ വിവരിക്കുന്നതായി ഗ്രന്ഥകാരൻ മഹാഭാരതത്തിൽ ശാന്തിപർവ്വത്തിൽ പറയുന്നുണ്ട്. * '''ദുര്യോധന വിവാഹം''': കലിംഗരാജകുമാരിയുടെ സ്വയവരവേളയിൽ അവൾ ദുര്യോധനനെ വേൾക്കാതെ മുന്നോട്ട് നടന്നതിൽ കോപിച്ച് രാജകുമാരിയെ അവിടെ നിന്നും കടത്തിക്കൊണ്ടുപോരാനും അതെതിർത്ത രാജാക്കന്മാരെയെല്ലാം ഒറ്റക്ക് നേരിട്ട് ദുര്യോധനനെ സഹായിച്ചത് കർണ്ണനായിരുന്നു. ദുര്യോധനനു അവനോട് സ്നേഹാദരവിനുണ്ടായ കാരണങ്ങൾ ഇങ്ങനെ നിരവധിയായിരുന്നു. * '''ജരാസന്ധവിജയം''': കർണ്ണന്റെ യുദ്ധസാമർത്ഥ്യം മനസ്സിലാക്കി മഗധാധിപനായ [[ജരാസന്ധൻ]] അവനെ ദ്വന്ദ്വയുദ്ധത്തിനു വിളിച്ചു. ദ്വന്ദ്വയുദ്ധത്തിൽ പ്രഗദ്ഭനായ ജരാസന്ധനെ കർണ്ണൻ തോല്പിച്ചു. കർണ്ണനിൽ അഭിമാനം പൂണ്ട മഗധാധിപൻ മാലിനി എന്ന നഗരം കർണ്ണനു സമ്മാനിച്ചു. *'''ദേവേന്ദ്ര കപടവേഷം''' : അർജ്ജുനനുവേണ്ടി ദേവേന്ദ്രൻ ബ്രാഹ്മണവേഷത്തിൽ വന്നു കർണ്ണന്റെ ജന്മസിദ്ധമായിരുന്ന കവചകുണ്ഢലങ്ങൾ ദാനം വാങ്ങി. ബ്രാഹ്മണവേഷത്തിൽ വന്നത് ദേവേന്ദ്രനാണെന്നറിഞ്ഞുകൊണ്ടുതന്നെ അദ്ദേഹത്തിനു തന്റെ ശരീരഭാഗമായിരുന്ന കവചകുണ്ഢലങ്ങൾ ദാനം കൊടുത്തു. കർണ്ണന്റെ ദാനമഹിമയാണ് ഇവിടെ കാണിക്കുന്നത്. == രാജ്യാഭിഷേകം == [[File:Draupadi and Pandavas.jpg|170px|thumb|left|രാജ്യാഭിഷേകം]] യുദ്ധാനന്തരം പന്ത്രണ്ടാം ദിവസം പുലയുടെ അശുദ്ധി തീർന്നതിനുശേഷം കുലഗുരുവായ [[ധൗമ്യൻ|ധൗമ്യനെ]] ആചാര്യമര്യാദകളോടെ വിളിച്ചുവരുത്തി അദ്ദേഹത്തിന്റെ അനുവാദത്തോടെ ശുഭമുഹൂർത്തത്തിൽ ഹസ്തിനപുരിയുടെ രാജ്യഭാരം ധർമ്മപുത്രർ ഏറ്റെടുത്തു.<ref>മഹാഭാരതം -- സി. രാജഗോപാലാചാരി -- ഭാരതീയ വിദ്യാഭവൻ ISBN : 9788172763688</ref><ref>ഇന്ത്യയുടെ സാംസ്കാരിക ചരിത്രം (ആംഗലേയം) -- ശിശിർകുമാർ ദാസ്</ref> രാജാഭിഷേകത്തിനുശേഷം കുന്തിദേവിയുടെ അഭ്യർത്ഥനയെ തുടർന്ന് [[കർണ്ണൻ|കർണ്ണന്റെ]] വിധവയെ കണ്ട് ആശ്ലേഷിച്ചു. അവരുടെ എല്ലാ പുത്രന്മാരും യുദ്ധത്തിൽ മരിച്ചിരുന്നു. കർണ്ണപുത്രന്മാരുടെ പത്നിമാരെ ദ്രൗപദി സമാധാനിപ്പിച്ചു. അതിനുശേഷം പരിവാരസമേതം കുരുക്ഷേത്രഭൂമിയിൽ പോയി ശരശയ്യയിൽ കിടന്ന ഭീഷ്മപിതാമഹനെ കണ്ട് ദിവ്യോപദേശങ്ങൾ സ്വീകരിച്ചു. (ഉത്തരായനം തുടങ്ങിയതിനുശേഷം [[ഭീഷ്മർ]] തന്റെ ശരീരം ഉപേക്ഷിച്ചു [[അഷ്ടവസുക്കൾ|അഷ്ടവസുക്കളിൽ]] വിലയം പ്രാപിച്ചു). ഹസ്തിനപുരിയുടെ രാജാവായി അഭിഷേകം നടത്തുമ്പോൾ [[യുധിഷ്ഠിരൻ|ധർമ്മപുത്രർക്ക്]] 72-വയസ്സ് പ്രായം ഉണ്ടായിരുന്നു. രാജ്യാഭിഷേകത്തെത്തുടർന്ന് 36 വർഷങ്ങൾ യുധിഷ്ഠിരൻ ചന്ദ്രവംശത്തിന്റെ ചക്രവർത്തിയായി രാജഭരണം നടത്തി. === അശ്വമേധയാഗം === [[File:Leaf from the Razmnama.jpg|150px|thumb|right|താമ്രാവതിയുദ്ധം (ചിത്രം)]] [[File:Arjuna_is_killed_by_his_son_Babhnu_Vahana_in_battle.jpg|150px|thumb|right|ബഭ്രുവാഹനയുദ്ധം (ചിത്രം)]] കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധം മൂലം കുരുവംശത്തിനു ഉൾപ്പെടെ ഏവർക്കും വന്നുചേർന്ന വലിയ നാശനഷ്ടത്തിനു കാരണക്കാരൻ താനാണെന്നുള്ള ദുഃഖം എപ്പോഴും യുധിഷ്ഠിരനെ ബാധിച്ചിരുന്നു. പല അവസരങ്ങളിലും കുരുക്ഷേത്ര യുദ്ധക്കെടുതികളെപ്പറ്റി അദ്ദേഹം വ്യാകുലപ്പെട്ടു സംസാരിച്ചിരുന്നു. ഇതുമനസ്സിലാക്കി വ്യാസ മഹർഷി അദ്ദേഹത്തെ കാണാൻ ഹസ്തിനപുരിയിലെത്തി. അദ്ദേഹം പല ഉപദേശങ്ങളും പാണ്ഡവർക്ക് നൽകി. തുടർന്ന് യുധിഷ്ഠിരന്റെ മനസ്സിനെ ബാധിച്ച പാപഭാരം മാറ്റുവാനായി [[അശ്വമേധയാഗം]] നടത്താൻ നിർദ്ദേശിച്ചു. കൃഷ്ണനും ഇതുതന്നെ അദ്ദേഹത്തോട് ഉപദേശിച്ചു. ഇരുവരുടേയും നിർദ്ദേശാനുസരണയോടെ യുധിഷ്ഠിരൻ അശ്വമേധയാഗം നടത്തി. ഇതിനുള്ള ധനം കൃഷ്ണനിർദ്ദേശത്താൽ ഹിമാലയത്തിൽ നിന്നും കണ്ടെടുക്കുകയായിരുന്നു. അശ്വപ്രയാണത്തിനനുഗമിച്ചത് പാർത്ഥനായിരുന്നു. സിന്ധുരാജ്യത്ത് അശ്വം എത്തിയതിനെത്തുടർന്ന് ജയദ്രഥന്റെ പുത്രനായ [[സുരഥൻ]] അർജ്ജുനബാണങ്ങളെ ഭയന്ന് ഹൃദയം പൊട്ടി മരിച്ചു. ഇതറിഞ്ഞ് വളരെ സങ്കടപ്പെട്ട് [[ദുശ്ശള]] അനുജനായ അർജ്ജുനനെ വന്നുകണ്ടു. ജ്യേഷ്ഠത്തിയുടെ ആശിർവാദങ്ങളോടെ അർജ്ജുനൻ അശ്വപ്രയാണം വീണ്ടും തുടർന്നു. (ദുശ്ശളയും സുരഥന്റെ പത്നിയും അവരുടെ കൈക്കുഞ്ഞായിരുന്ന പുത്രനും പിന്നീട് യുധിഷ്ഠിരന്റെ അശ്വമേധയാഗത്തിൽ പങ്കെടുക്കാൻ എത്തിയിരുന്നു). ==== താമ്രാവതി ==== താമ്രാവതിയിലെ രാജാവായിരുന്ന [[മയൂരധ്വജൻ]] ഈ അവസരത്തിൽ അശ്വമേധയാഗം നടത്താൻ തീരുമാനിക്കുകയും യാഗദീക്ഷയെത്തുടർന്ന് അദ്ദേഹത്തിന്റെ പുത്രൻ താമ്രധ്വജൻ അശ്വപ്രയാണത്തിനു അനുഗമിച്ചു. ഇതു കുതിരകളും താമ്രാവതിക്കടുത്ത് വെച്ച് കണ്ടുമുട്ടുകയും തുടർന്ന് യുദ്ധത്തിലേക്ക് എത്തിച്ചേരുകയും ചെയ്തു. അവസാനം താമ്രധജൻ യുധിഷ്ഠിരന്റെ രാജത്വം അംഗീകരിക്കുകയും യുദ്ധം അവസാനിപ്പിക്കുകയും ചെയ്തു. ==== മണലൂർ ==== അർജ്ജുനന്റെ പത്നിയായ ചിത്രാംഗദയുടെ രാജ്യമായിരുന്നു മണലൂർ. യുദ്ധാനന്തരം ജീവിച്ചിരുന്ന ഏക പാണ്ഡവപുത്രനായ ബഭ്രുവാഹനനായിരുന്നു അവിടുത്തെ രാജാവ്. ബഭ്രുവാഹനൻ അശ്വത്തെ പിടിച്ചുകെട്ടുകയും തുടർന്നുണ്ടായ യുദ്ധത്തിൽ അർജ്ജുനൻ മോഹലാസ്യപ്പെട്ട് വീഴുകയും ചെയ്തു. പാർത്ഥനു പുത്രന്റെ മുൻപിൽ തോൽവി സംഭവിച്ചപ്പോഴും, ബഭ്രുവാഹനൻ തന്റെ വലിയച്ഛന്റെ രാജത്വം അംഗീകരിച്ച് അദ്ദേഹത്തിനു കപ്പം കൊടുത്ത് അശ്വത്തെ വണങ്ങി യാഗത്തിൽ പങ്കെടുത്തു. == യുദ്ധസമയത്തെ പാണ്ഡവരുടെ പ്രായം == യുദ്ധസമയത്ത് [[യുധിഷ്ഠിരൻ|ധർമ്മപുത്രർക്ക്]] 72 വയസ്സുണ്ടായിരുന്നുവെന്നു ഗ്രന്ഥകാരൻ മഹാഭാരതത്തിൽ എഴുതിയിരിക്കുന്നു. ഭീമസേനനു 71-ഉം, അർജ്ജുനനും 70-ഉം, നകുല-സഹദേവന്മാർക്കു 69 വയസ്സു വീതവുമുണ്ടായിരുന്നു. ശ്രീകൃഷ്ണനു അർജ്ജുനനിലും 6-മാസത്തെ പ്രായകൂടുതലായിരുന്നുവെന്നു ഗ്രന്ഥകാരൻ ഭാഗവതത്തിലും മഹാഭാരതത്തിലും പറയുന്നുണ്ട്. കൗരവാദികൾ നൂറുപേരും അർജ്ജുനനിൽ മൂത്തതും ഭീമനിൽ ഇളയവരുമാണ്. 72-ആം വയസ്സിൽ ഹസ്തിനപുരിയിൽ ചന്ദ്രവംശത്തിന്റെ രാജാവായി ധൗമ്യനാൽ അഭിഷിക്തനായ യുധിഷ്ഠിരൻ ത്തുടർന്ന് 36 വർഷം രാജ്യം ഭരിച്ചു.<ref>മഹാഭാരതം -- ഡോ.പിഎസ്.നായർ -- വിദ്യാരംഭം പബ്ലിഷേസ്, ആലപ്പുഴ</ref>. അതിനുശേഷം പൗത്രനായ [[പരീക്ഷിത്|പരീക്ഷിത്തിനെ]] രാജാവായി അഭിഷേകം നടത്തി പാണ്ഡവർ വനവാസം സ്വീകരിച്ചു. == അവലംബം == {{Reflist|2}} === കുറിപ്പുകൾ === {{Reflist|group="N"}} {{കുറിപ്പ്|൧|'''നിഷ്പക്ഷ രാജ്യങ്ങൾ :''' കേകേയം, ദ്വാരക, മഥുര, വിദർഭ, മഗധ രാജ്യങ്ങൾ രണ്ടു കൂട്ടരോടും ശത്രുതയില്ലാതെ യുദ്ധത്തിൽ പങ്കെടുത്തു. <big>കേകേയ സൈന്യം :</big>രണ്ടു കൂട്ടത്തിലും യുദ്ധം ചെയ്തു; <big>ദ്വാരക സൈന്യം :</big>കൃതവർമ്മാവിന്റെ നേതൃത്വത്തിൽ ഒരു സൈന്യവ്യൂഹം കൗരവപക്ഷത്തും, ഭഗവാൻ കൃഷ്ണൻ പാണ്ഡവ പക്ഷത്തും, മറ്റു ചിലർ നിഷ്പക്ഷമായും നിന്നു; <big>മഥുര സൈന്യം :</big>ഉഗ്രസേന നിർദ്ദേശത്താൽ പ്രധാന സൈന്യവ്യൂഹം പാണ്ഡവപക്ഷത്തും കുറച്ചുപേർ കൃതവർമ്മാവിനൊപ്പവും യുദ്ധം ചെയ്തു. <big>വിദർഭ സൈന്യം :</big>രുക്മിണിയുടെ സഹോദരനായ രുഗ്മി രാജകുമാരൻ ഒരു സൈന്യവ്യൂഹവുമായി കൗരവപക്ഷത്തും പിതാവായ വിദർഭൻ തന്റെ സൈന്യത്തിന്റെ പ്രധാന ഭാഗത്തെ പാണ്ഡവർക്കായി അയച്ചു കൊടുത്തു.<big> മഗധ സൈന്യം :</big>ജരാസന്ധന്റെ മരണത്തിനുശേഷം അദ്ദേഹത്തിന്റെ പുത്രന്മാർ പാണ്ഡവരുമായി സൗഖ്യമായിരുന്നു. മഗധ രാജകുമാരൻ തന്റെ കീഴിലുള്ള സൈന്യവുമായി പാണ്ഡവപക്ഷത്തു ചേർന്നു യുദ്ധം ചെയ്തു. ജരാസന്ധന്റെ പുത്രിമാർ വിവാഹം ചെയ്തിരുന്നത് കംസനെയായിരുന്നു. അതിനാൽ അവരുടെ ബന്ധുജനങ്ങൾ കൗരവപക്ഷത്തും ചേർന്നു യുദ്ധത്തിൽ ഏർപ്പെട്ടു.}} === സംഗ്രഹ ഗ്രന്ഥങ്ങൾ === * മഹാഭാരതം -- തുഞ്ചത്ത് രാമാനുജൻ എഴുത്തച്ഛൻ -- മാതൃഭൂമി പ്രസിദ്ധീകരണം, കോഴിക്കോട് * മഹാഭാരതം -- ഡോ.പി.എസ്. നായർ -- വിദ്യാരംഭം പ്രസിദ്ധീകരണം, ആലപ്പുഴ * വ്യാസ മഹാഭാരതം -- ആംഗലേയ പരിഭാഷ -- കിസാരി മോഹൻ ഗാംഗുലി * മഹാഭാരതം (ആംഗലേയം) -- സി. രാജഗോപാലാചാരി -- ഭാരതീയ വിദ്യാഭവൻ * ശ്രീമദ് ഭഗവദ്ഗീത -- എം.എസ്. ചന്ദ്രശേഖരവാര്യർ : പരിഭാഷ -- ഡി.സി.ബുക്സ് പ്രസിദ്ധീകരണം, കോട്ടയം * വിദുര നീതി -- ആംഗലേയ പരിഭാഷ -- കിസാരി മോഹൻ ഗാംഗുലി * പ്രാചീന ഇന്ത്യ -- ആർ.എസ്. ശർമ്മ -- ഡി.സി. ബുക്സ്, കോട്ടയം * ഋഗ്വേദ സംഹിത (ആംഗലേയം) -- ഫെഡ്റിക് മാക്സ് മുള്ളർ * ഇന്ത്യയുടെ സാംസ്കാരിക ചരിത്രം (ആംഗലേയം) -- ശിശിർകുമാർ ദാസ് * മഹാഭാരതം (ആംഗലേയം) -- ദി ഗ്രേറ്റെസ്റ്റ് സ്പിരിച്യുൽ എപിക് ഓഫ് ആൾ ദി ടൈം -- കൃഷ്ണ ധർമ്മ -- ടോർച്ച് ലൈറ്റ് പബ്ലിഷിംഗ് * ശ്രീ മഹാഭാഗവതം മൂലകൃതി (മലയാള വ്യാഖ്യാന സഹിതം) * മഹാഭാഗവതം -- ഡോ.പി.എസ്സ് നായർ -- വിദ്യാരംഭം പ്രസിദ്ധീകരണം, ആലപ്പുഴ * ദേവീമഹാഭാഗവതം -- ഡോ.പി.എസ്സ് നായർ -- വിദ്യാരംഭം പ്രസിദ്ധീകരണം, ആലപ്പുഴ == യുദ്ധത്തിലെ പതിനെട്ടിന്റെ പ്രത്യേകതകൾ == {{Commons category|Mahabharata}} {| class="wikitable" width="69%" border="1" cellpadding="5" cellspacing="0" align="centre" |- | style="background:#C2ECBB;" | പതിനെട്ടുദിവസങ്ങൾ || style="background:#C2ECBB;" | കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധം നീണ്ടുനിന്നത് പതിനെട്ട് ദിവസങ്ങളാണ് |- | style="background:#C2ECBB;" | പതിനെട്ടദ്ധ്യായങ്ങൾ || style="background:#C2ECBB;" | [[ഭഗവദ്ഗീത|ഭഗവദ്ഗീതയിൽ]] പതിനെട്ട് അദ്ധ്യായങ്ങളുണ്ട് |- | style="background:#C2ECBB;" | പതിനെട്ടക്ഷൗഹിണി || style="background:#C2ECBB;" | ഇരുപക്ഷത്തുമായി പതിനെട്ട് [[അക്ഷൗഹിണി]] സൈന്യം യുദ്ധത്തിൽ പങ്കെടുത്തു |- | style="background:#C2ECBB;" | പതിനെട്ടുപസൈന്യാധിപർ || style="background:#C2ECBB;" | ഇരുസേനയിലുമായി പതിനെട്ട് [[സൈന്യാധിപൻ|ഉപസൈന്യാധിപന്മാർ]] ഉണ്ടായിരുന്നു |- | style="background:#C2ECBB;" | പതിനെട്ടുവ്യൂഹങ്ങൾ || style="background:#C2ECBB;" | കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധത്തിൽ പതിനെട്ട് [[ചക്രവ്യൂഹം|സേനാവ്യൂഹങ്ങൾ]] ഉപയോഗിച്ചു |- | style="background:#C2ECBB;" | പതിനെട്ടുനിയമങ്ങൾ || style="background:#C2ECBB;" | യുദ്ധം അനുശാസിച്ച [[നിയമം|നിയമങ്ങൾ]] പതിനെട്ട് ആയിരുന്നു |- | style="background:#C2ECBB;" | പതിനെട്ടുപാണ്ഡവർ || style="background:#C2ECBB;" | [[പാണ്ഡവർ|പാണ്ഡവരും]] അവരുടെ പുത്രന്മാരുമായി പതിനെട്ട് പേരായിരുന്നു |- | style="background:#C2ECBB;" | പതിനെട്ടുപർവ്വങ്ങൾ || style="background:#C2ECBB;" | [[വ്യാസൻ|വ്യാസ]] രചിത [[മഹാഭാരതം|മഹാഭാരതത്തിൽ]] പതിനെട്ട് പർവ്വങ്ങൾ ഉൾക്കൊള്ളുന്നു |} {{Mahabharata}} [[വർഗ്ഗം:പുരാണത്തിലെ യുദ്ധങ്ങൾ]] [[വർഗ്ഗം:കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധം]] pqu0tx8d1t6vtz08hzaw7hrl8qff74m 4546960 4546959 2025-07-09T08:24:03Z Archangelgambit 183400 /* യുദ്ധത്തിന്റെ കാരണങ്ങൾ */ 4546960 wikitext text/x-wiki {{Prettyurl|Kurukshetra War}} {{Infobox military conflict |conflict=<big>കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധം</big><br />(മഹാഭാരതയുദ്ധം) |image=[[Image:Kurukshetra.jpg|300px]] |caption=കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധഭൂമി:ചിത്രകാരന്റെ ഭാവനയിൽ |date=''':''' കൃത്യമായ കാലഘട്ടം ലഭ്യമല്ല<br />(ബി.സി.6000 – ബി.സി.3000) <ref>Yogananda, Paramahansa (2007). [Diamond Pocket Books (P) Ltd God Talks With Arjuna]. Diamond Pocket Books (P) Ltd. p. xxi. ISBN 9788189535018. "the dates proposed for the Kurukshetra war range from as early as 6000 BC to as recently as 500 BC''</ref><br />18 ദിവസങ്ങൾ നീണ്ടുനിന്നു |place=''':''' [[കുരുക്ഷേത്രം|കുരുക്ഷേത്ര]], [[ഹരിയാന]], [[ഇന്ത്യ]]<ref>ഇന്ത്യയുടെ സാംസ്കാരിക ചരിത്രം -- ശിശിർകുമാർ ദാസ് ISBN 978-8172017989</ref><br />[[കുരുക്ഷേത്ര|Coordinates: 29°59′00″N 76°49′00″E]] |territory= |result=''':''' -ഇരുപക്ഷത്തും കനത്ത ആൾനാശത്തോടെയുള്ള പാണ്ഡവ വിജയം.<br /> -[[യുധിഷ്ഠിരൻ]] ഹസ്തിനപുരിയുടെ ചക്രവർത്തിയായി സ്ഥാനാരോഹിതനായി.<br /> -ധൃതരാഷ്ട്രരുടെ നിഷ്കാസനം.<br /> -ചേദി, സിന്ധു ,അംഗം, പാഞ്ചാലം,മത്സ്യം,കലിംഗം, ത്രിഗർത്തം, ഗാന്ധാരം തുടങ്ങിയവടക്കമുള്ള രാജ്യങ്ങളിൽ അവകാശപ്രശ്നങ്ങൾ. |combatant1=[[പാണ്ഡവർ]]'''<br />, [[പാഞ്ചാലം]], [[കാശി]], [[മത്സ്യം]], [[ചേദി]], [[പാണ്ഡ്യം]], [[മഗധ]], [[കേകേയം]], [[ദ്വാരക]], [[മഥുര]], [[വിദർഭ]]{{സൂചിക|൧}} |combatant2=[[കൗരവർ]]'''<br />[[ഹസ്തിനപുരി]], [[അംഗം]], [[സിന്ധു]], [[അവന്തി]], [[മാഹിഷ്മതി]], [[ഗാന്ധാരം]], [[മാദ്രം]], [[കാംബോജം]],[[ത്രിഗർത്തം]], [[പ്രാഗ്ജ്യോതിഷം]], [[കലിംഗം]], [[കേകേയം]], [[ദ്വാരക]], [[മഥുര]], [[വാൽഹികം]]{{സൂചിക|൧}} |commander1=[[ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ]]( സർവ്വ സൈന്യാധിപൻ 1-18 ദിവസങ്ങൾ) <br>അർജ്ജുനൻ<br>ഭീമൻ<br>യുധിഷ്ഠിരൻ<br> നകുലൻ<br>സഹദേവൻ<br>ദ്രുപദൻ<br>വിരാടൻ<br>സാത്യകി<br>അഭിമന്യു<br> ഘടോൽകചൻ<br>ശ്രീകൃഷ്ണൻ |commander2=[[ഭീഷ്മർ]](1-10ദിവസങ്ങൾ) <br>[[ദ്രോണർ]](11-15 ദിവസങ്ങൾ)<br>[[കർണ്ണൻ]](16-17 ദിവസങ്ങൾ)<br>[[ശല്യർ]](ദിവസം 18)<br>[[അശ്വത്ഥാമാവ്]](ദിവസം 18) <br>ദുര്യോധനൻ<br>ദുശ്ശാസനൻ<br>ശകുനി<br>കൃപർ<br>ഭഗദത്തൻ<br>ബഹ്ലികൻ<br>വികർണൻ<br>അലമ്പുഷൻ<br>ഭൂരിശ്രവസ്സ്<br>കൃതവർമാവ് |strength1=[[7 (അക്കം)|7]] [[അക്ഷൗഹിണി|അക്ഷൗഹിണികൾ]]'''<br>[[ആന]]= 153,090<br />[[രഥം]]= 153,090<br />[[കുതിര]]= 459,270<br />കാലാൾ= 765,450<br />(1,530,900 സൈന്യം) |strength2=[[11 (സംഖ്യ)|11]] [[അക്ഷൗഹിണി|അക്ഷൗഹിണികൾ]]'''<br>[[ആന]]= 240,570<br />[[രഥം]]= 240,570<br />[[കുതിര]]= 721,710<br />കാലാൾ=1,202,850<br />(2,405,700 സൈന്യം) |casualties1=എട്ടുപേർ ഒഴിച്ച് എല്ലാവരും<br />([[പാണ്ഡവർ|പഞ്ചപാണ്ഡവർ]], [[ശ്രീകൃഷ്ണൻ]], [[സാത്യകി]], [[യുയുത്സു]]) |casualties2=മൂന്നുപേർ ഒഴിച്ച് എല്ലാവരും<br />([[അശ്വത്ഥാമാവ്]], [[കൃപർ]], [[കൃതവർമ്മാവ്]]) }} [[ഇന്ത്യ|ഇന്ത്യൻ]] [[ഇതിഹാസം|ഇതിഹാസമായ]] [[മഹാഭാരതം|മഹാഭാരതത്തിൽ‌]] വർണിച്ചിരിക്കുന്ന യുദ്ധമാണ് '''കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധം'''. [[ചന്ദ്രവംശം|ചന്ദ്രവംശജനായ]] കുരുവിൻ്റെ വംശത്തിൽപ്പെട്ട ഹസ്തിനപുരത്തിൻ്റെ രാജാവ് [[ധൃതരാഷ്ട്രർ|ധൃതരാഷ്ട്രരുടെ]] പുത്രന്മാരും ([[കൗരവർ]]), അദ്ദേഹത്തിന്റെ അനുജൻ [[പാണ്ഡു|പാണ്ഡുവിന്റെ]] പുത്രന്മാരും ([[പാണ്ഡവർ]]) ഇരുകൂട്ടരുടെയും സഖ്യകക്ഷികളും മുഖ്യ എതിരാളികളായി ഈ യുദ്ധത്തിൽ പോരടിച്ചു. ഇപ്പോഴുള്ള [[ഹരിയാന|ഹരിയാനയിലെ]] [[കുരുക്ഷേത്രം|കുരുക്ഷേത്ര]] എന്ന സ്ഥലത്തുവെച്ചു നടന്നതിനാൽ കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധം എന്നറിയപ്പെട്ടു.<ref>{{Cite web |url=http://kurukshetra.nic.in/history/history.htm |title=ആർക്കൈവ് പകർപ്പ് |access-date=2011-09-05 |archive-date=2012-03-11 |archive-url=https://web.archive.org/web/20120311042020/http://kurukshetra.nic.in/history/history.htm |url-status=dead }}</ref>. ഇതിഹാസത്തിൽ കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധം പതിനെട്ട് ദിവസങ്ങൾ നീണ്ടു നിന്നതായി പറയുന്നു. യുദ്ധത്തിൽ ഇരുപക്ഷത്തുമായി പതിനെട്ട് [[അക്ഷൗഹിണി|അക്ഷൗഹിണികൾ]] പങ്കെടുത്തു നാമാവശേഷമായി. പാണ്ഡവപക്ഷത്ത് ഏഴ് അക്ഷൗഹിണി പടസമൂഹങ്ങൾക്ക് സർവ്വസേനാധിപതിയായി പാഞ്ചാല രാജകുമാരനായ [[ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ|ധൃഷ്ടദ്യുമ്നനും]], കൗരവരുടെ പതിനൊന്ന് അക്ഷൗഹിണി പടയുടെ സർവ്വസേനാധിപതിയായി [[ഭീഷ്മർ|ഭീഷ്മരും]] യുദ്ധം നയിച്ചു. ഒരാൾ '''അഗ്നിയിൽ നിന്നും''', മറ്റൊരാൾ '''ജലത്തിൽ നിന്നും''' ജനിച്ചവരായിരുന്നു എന്നാണ് സങ്കല്പം. [[ഭീഷ്മർ]] [[മഹാഭാരതം|മഹാഭാരതയുദ്ധത്തിൽ]] ആദ്യ പത്തു ദിവസങ്ങൾ സർവ്വസേനാധിപതിയായും, ഭീഷ്മരുടെ ശരശയ്യയെത്തുടർന്ന് അടുത്ത അഞ്ചു ദിനങ്ങൾ ആചാര്യനായ [[ദ്രോണർ|ദ്രോണരും]], അദ്ദേഹത്തിന്റെ മരണശേഷം തുടർന്നുള്ള രണ്ടു ദിവസങ്ങൾ അംഗാധിപതിയായ [[കർണ്ണൻ|കർണ്ണനും]], അവസാനദിവസമായ പതിനെട്ടാം നാൾ മാദ്രേശൻ [[ശല്യർ|ശല്യരും]] കൗരവർക്കുവേണ്ടി സർവ്വസൈന്യാധിപതിയായി. പതിനെട്ടാം നാൾ രാത്രിയിൽ [[അശ്വത്ഥാമാവ്|അശ്വത്ഥാമാവിനെ]] സർവ്വസേനാധിപതിയായി മരണശയ്യയിൽ കിടന്ന [[ദുര്യോധനൻ]] വാഴിച്ചു. അരദിവസത്തേക്ക് [[അശ്വത്ഥാമാവ്|ദ്രൗണിയും]] കൗരവർക്കുവേണ്ടി യുദ്ധം നയിച്ചു. == ചരിത്രരേഖകൾ == [[File:Brahma Sarovar.JPG|170px|thumb|left|[[കുരുക്ഷേത്ര|കുരുക്ഷേത്രയിലെ]] ബ്രഹ്മസരോവരം]] [[വ്യാസൻ|വ്യാസരചിതമായ]] [[മഹാഭാരതം|മഹാഭാരതത്തിലെ]] പ്രധാന പ്രതിപാദ്യവിഷയമായ കുരുക്ഷേത്ര യുദ്ധം നടന്ന കാലഘട്ടത്തെക്കുറിച്ച് പല ചരിത്രകാരന്മാരും വിവിധ അഭിപ്രായങ്ങൾ രേഖപ്പെടുത്തിയിരിക്കുന്നു. പ്രസിദ്ധ ചരിത്രകാരനായ ബ്രിട്ടീഷ് വംശജൻ ആർതർ ലെവലിൻ ബാഷത്തിന്റെ (1914-1985) അഭിപ്രായമനുസരിച്ച് കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധം നടന്നത് [[അയോയുഗം|അയോയുഗത്തിൽ]] ബി.സി. 10-ആം നൂറ്റാണ്ടിലാണ്.<ref>Professor A.L. Basham, My Guruji and Problems and Perspectives of Ancient Indian History and Culture, -- Sachindra Kumar Maity -- Abhinav Publications, India</ref>. മറ്റൊരു ചരിത്രകാരനും ഹാർവാഡ് സർവ്വകലാശാലയിലെ പ്രസിദ്ധ സംസ്കൃത പണ്ഡിതനുമായ ഡച്ച് വംശജൻ മൈക്കിൾ വിറ്റ്സെലിന്റെ അഭിപ്രായത്തിൽ യുദ്ധം നടന്നത് വേദകാലഘട്ടത്തിൽ [[അയോയുഗം|അയോയുഗത്തിൽ]] ബി.സി. 1200 - ബി.സി. 800നും ഇടയ്ക്കാണ്.<ref>M. Witzel, Early Sanskritization: Origin and Development of the Kuru state, EJVS vol.1 no.4 (1995); also in B. Kölver (ed.), Recht, Staat und Verwaltung im klassischen Indien. The state, the Law, and Administration in Classical India, München, R. Oldenbourg, 1997, p.27-52</ref>. മഹാഭാരതയുദ്ധത്തിനുശേഷം 36 വർഷങ്ങൾ കഴിഞ്ഞ് കലിയുഗം ആരംഭിച്ചുവെന്നാണു് മഹാഭാരതത്തിലെ ഐതിഹ്യം <ref>മഹാഭാരതം -- തുഞ്ചത്ത് രാമാനുജൻ എഴുത്തച്ഛൻ -- മാതൃഭൂമി പബ്ലീഷേഷ്സ്</ref>. ക്രി.വർഷം 476-ൽ ജനിച്ച പുരാതന [[ഭാരതം|ഭാരതത്തിലെ]] മികച്ച ഗണിതശാസ്ത്രജ്ഞനും, ജ്യോതിശാസ്ത്രജ്ഞനും ആയിരുന്ന [[ആര്യഭടൻ|ആര്യഭട്ടന്റെ]] നിഗമനത്തിൽ കലിയുഗം ആരംഭിച്ചിട്ട് ക്രി.വർഷം 2000-ൽ 5102 വർഷങ്ങൾ കഴിഞ്ഞു. അദ്ദേഹം പറയുന്നതിങ്ങനെ; "കലിവർഷം 3601-ൽ 23 വയസ്സ് പ്രായം അദ്ദേഹത്തിനുണ്ടായിരുന്നു. അതനുസരിച്ച് ബി.സി. 3139-ലാണ് കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധം നടന്നത്.<ref>http://www.thevedicfoundation.org/bhartiya_history/mahabharat.htm</ref> ജർമൻ തത്ത്വശാസ്ത്രജൻ [[മാക്സ് മുള്ളർ|ഫെഡ്റിക് മാക്സ് മുള്ളറിന്റെ]] (1823-1900) അഭിപ്രായത്തിൽ ഋഗ്വേദസംഹിതകളുടെ രചന നടന്നതും [[വേദ കാലഘട്ടം|വേദ കാലഘട്ടത്തിൽ]] ബി.സി. 1700 - ബി.സി. 1100 കളിലാണെന്ന് അവകാശപ്പെടുന്നു <ref>Rig-Veda-Samhita : The Sacred Hymns of the Brahmans -- Friedrich M. Mueller (ഫെഡ്റിക് മാക്സ് മുള്ളർ)</ref><ref>പ്രാചീന ഇന്ത്യ -- ISBN : 9788126417544 -- ആർ.എസ്. ശർമ്മ -- ഡി.സി. ബുക്സ്, കോട്ടയം</ref>. == മഹാഭാരതം (കാവ്യം) == [[പ്രമാണം:Vyasa and Ganesa.jpg|right|thumb|170px|ഇതിഹാസരചന: വ്യാസനും ഗണപതിയും (ചിത്രം)]] കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധം പ്രതിപാദിച്ചിരിക്കുന്നത് [[ഇന്ത്യ|ഇന്ത്യയിലെ]] [[ഇതിഹാസം|ഇതിഹാസങ്ങളിൽ]] ഒന്നായ [[വ്യാസൻ|വ്യാസരചിതമായ]] [[മഹാഭാരതം|മഹാഭാരതത്തിലെ]] ആറു മുതൽ പത്തുവരെയുള്ള പർവ്വങ്ങളിലായാണ് <ref>ഭീമസേനൻ -- കുലപതി കെ.എം. മുൻഷി -- ഡി.സി. ബുക്സ്, കോട്ടയം</ref>. ചില പണ്ഡിതന്മാരുടെ അഭിപ്രായത്തിൽ 3800 വർഷം മുൻപാണ്‌ വ്യാസൻ ജീവിച്ചിരുന്നത്. തന്റെ പുത്രന്മാരുടേയും പൗത്രന്മാരുടേയും അവരുടെ പുത്രന്മാരുടേയും ബന്ധുജനങ്ങലുടേയും കഥയിൽ തന്നെയും ഉൾപ്പെടുത്തി. അദ്ദേഹം പറഞ്ഞു കൊടുക്കുന്നതനുസരിച്ച്‌ [[ശ്രീ ഗണപതി]] അതു എഴുതി സൂക്ഷിച്ചു എന്നാണ് മഹാഭാരതത്തിന്റെ ഐതിഹ്യം. ആകാരണത്താൽ വ്യാസൻ ഒരേസമയം രചയിതാവും, കഥാപാത്രവും, കഥയിലെ സാക്ഷിയുമായി മാറി. വേദകാലത്തെ ഒരു പ്രധാന ഋഷികുടുംബാംഗമായ വസിഷ്ഠമഹർഷിയുടെ പുത്രനായ പരാശരമുനിക്ക് ഒരു മുക്കുവസ്ത്രീയായ സത്യവതിയിൽ ഉണ്ടായ പുത്രനാണ്‌ വ്യാസൻ എന്ന ദ്വൈപായനൻ. അമ്മയെപ്പോലെ തന്നെ കറുത്തനിറമായതിനാലും ദ്വീപിൽ വച്ച് ജനിച്ചതിനാലും കൃഷ്ണദ്വൈപായനൻ എന്നും അറിയപ്പെട്ടു. ചെറുപ്പത്തിലേ തന്നെ സന്ന്യാസം സ്വീകരിച്ചെങ്കിലും അദ്ദേഹത്തിനു ശ്രീശുകൻ എന്ന ഒരു പുത്രനുണ്ടായിരുന്നതായി പുരാണങ്ങൾ ഘോഷിക്കുന്നു. ദ്വൈപായനൻ തന്റെ യൗവനകാലത്തുതന്നെ അവശേഷിച്ചിരുന്ന വേദമന്ത്രങ്ങൾ എല്ലാം ശേഖരിച്ച് അവക്ക് രൂപവും ഉച്ചാരണരീതിയും സ്ഥാപിച്ചു. ആ രീതിയിലാണ്‌ അവ ഇന്നും അറിയപ്പെടുന്നത് എന്നു കരുതുന്നു. ഇതുമൂലം ജനങ്ങൾ അദ്ദേഹത്തെ ആദരപൂർവ്വം വേദവ്യാസൻ എന്ന് വിളിച്ചുപോന്നു. ചരിത്രകാരന്മാരുടെ അഭിപ്രായത്തിൽ മൂന്ന് ഘട്ടങ്ങളിലൂടെയാണ് മഹാഭാരതം ഇന്നുകാണുന്ന രൂപത്തിലെത്തിയത്. അതിലെ ആദ്യഘട്ടം മൂലകൃതിയുടെ രചനയിൽ നിന്നും തുടങ്ങുന്നു. രണ്ട് കുലങ്ങൾ -- കൗരവരും, പാണ്ഡവരും -- തമ്മിലുള്ള കലഹവും അതിനെത്തുടർന്നുള്ള മഹായുദ്ധവുമാണ് മഹാഭാരത ഇതിവൃത്തം. വളരെക്കാലം ഇവർ തമ്മിൽ വഴക്കിടുകയും അവസാനം ഒരു ജനതയായി മാറുകയും ചെയ്തുവെന്ന് ഭാരതത്തിൽ എഴുതിയിരിക്കുന്നതായിരുന്നു [[ജയം (വ്യാസകാവ്യം)|ജയം]] എന്ന മഹാഭാരതത്തിന്റെ ആദ്യരൂപം. പാണ്ഡവരുടെ ജയം എന്നതാവാം ഈ ഗ്രന്ഥത്തിനു ഇത്തരമൊരു പേരുവരാൻ കാരണം.<ref>ജയ്: ആൻ ഇലുസ്റ്റ്രേറ്റഡ് റിറ്റേലിംഗ് ഓഫ് ദ മഹാഭാരത് -- ദേവദത്ത് പഠ്നായിക് -- പെൻഗിൻ ബുക്സ്</ref> മൂലകൃതിയിൽ ബ്രഹ്മാവിനാണ് ഈശ്വരസങ്കല്പം. യുദ്ധഗാനങ്ങളെല്ലാം പിൽക്കാലത്ത് ക്രോഡീകരിച്ച് വ്യാസൻ ഗ്രന്ഥം രചിച്ചു എന്നതിനാൽ തന്നെ എഴുത്തുസമ്പ്രദായം കണ്ടുപിടിക്കപ്പെട്ടതിനുശേഷമാവണം ഇത് എന്ന് അനുമാനിക്കാം. === സൂതപൗരാണികൻ === [[പ്രമാണം:00001 Ugrasrava and Saunaka.jpg|right|thumb|170px|നൈമിശാരണ്യം: സൂതനും ശൗനകാദികളും (ചിത്രം)]] [[കലിയുഗം|കലിയുഗാരംഭത്തിൽ]] [[ഗോമ്‌തീ നദി|ഗോമദീനദിക്കരയിൽ]] [[നൈമിശാരണ്യം]] എന്ന സ്ഥലത്തുവെച്ച് പന്ത്രണ്ട് വർഷംകൊണ്ടവസാനിക്കുന്ന ഒരു മഹായജ്ഞം [[ശൗനകൻ|ശൗനകാദിമുനികൾ]] ആരംഭിച്ചു. [[ബ്രഹ്മാവ്|ബ്രഹ്മപുത്രനായ]] [[ഭൃഗു|ഭൃഗുമുനിയുടെ]] പുത്രനായ [[ച്യവനൻ|ച്യവനമഹർഷിയുടെ]] പുത്രനായ [[പ്രമതി|പ്രമതിക്ക്]] [[അപ്സരസ്സ്|ഘൃതാചി]] എന്ന [[അപ്സരസ്സ്|അപ്സരസ്ത്രീയിൽ]] രുരു, ശുനകൻ എന്നീരണ്ടു പുത്രന്മാർ ജനിച്ചു. അവരിൽ ശുനകന്റെ പുത്രനാണ് [[ശൗനകൻ|ശൗനകമഹർഷി]]. യാഗത്തിൽ പങ്കെടുക്കാൻ ലോമഹർഷസുതന്റെ പുത്രനായ [[ഉഗ്രശ്രവസ്സ്]] എന്ന സൂതപൗരാണികനും<ref>ബ്രാഹ്മണവനിതയിൽ ക്ഷത്രിയനുണ്ടാവുന്ന പുത്രനെയാണ് സൂതൻ എന്നു വിളിക്കുന്നത്.</ref> എത്തി. വ്യാസശിഷ്യനായിരുന്ന അദ്ദേഹം ഒരിക്കൽ കേട്ടത് അതേപടി മറ്റുള്ളവരെ പറഞ്ഞുകേൾപ്പിക്കാനുള്ള കഴിവുണ്ടായിരുന്നതിനാൽ ഉഗ്രശ്രവസ്സ് എന്നറിയപ്പെട്ടു. [[പരീക്ഷിത്ത്|പരീക്ഷിത്]] മഹാരാജാവ് [[തക്ഷകൻ|തക്ഷദംശത്തെ]] തുടർന്നു മരിക്കുകയും ആ വൈരാഗ്യത്തിൽ അദ്ദേഹത്തിന്റെ പുത്രൻ ജനമേജയൻ [[സർപ്പസത്രയാഗം]] നടത്തുകയും ചെയ്തു.<ref>http://www.sacred-texts.com/hin/m01/m01055.htm മഹാഭാരതം -- അസ്തികചരിത്രം</ref><ref>http://www.shvoong.com/humanities/1758029-astika-maharaj-ankur-bhadauria/ {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20101103045249/http://www.shvoong.com/humanities/1758029-astika-maharaj-ankur-bhadauria/ |date=2010-11-03 }} ജരൽകാരുവിന്റെ പുത്രൻ അസ്തികൻ</ref> ആ സന്ദർഭത്തിൽ അദ്ദേഹത്തെക്കണ്ട് ആശിർവദിക്കാനെത്തിയ [[വ്യാസൻ|വ്യാസമഹർഷിയോട്]] പുണ്യകഥനം നടത്താൻ [[ജനമേജയൻ]] അഭ്യർത്ഥിക്കുകയും, അദ്ദേഹം തന്റെ ശിഷ്യനായ വൈശാമ്പയനോട് ഭാരതകഥ വിശദീകരിക്കുവാൻ ആവശ്യപ്പെടുകയും, വൈശാമ്പയൻ ജനമേജയസദസ്സിൽ കഥനം നടത്തുകയും ചെയ്തു. ആ സമയത്ത് അവിടെ സന്നിഹിതനായിരുന്ന ഉഗ്രശ്രവസ്സിനു കഥകേൾക്കുവാനുള്ള ഭാഗ്യം സിദ്ധിച്ചിരുന്നു. അദ്ദേഹമാണ് ശൈനകാദിമുനികൾക്ക് ഭാരതകഥ പറഞ്ഞുകൊടുക്കുന്നത്. അതിനാലാവാം സൂതപൗരാണികൻ പറഞ്ഞുകൊടുക്കുന്നരീതിയിലാണ് മഹാഭാരതം മൂലം എഴുതിയിരിക്കുന്നത്. == യുദ്ധത്തിന്റെ കാരണങ്ങൾ == ഭാരതത്തിലെ ഇതിഹാസങ്ങളിൽ ഒന്നായ മഹാഭാരതത്തിൽ പ്രധാനകഥാതന്തുവായി പ്രതിപാദിച്ചിരിക്കുന്ന യുദ്ധമായ കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധം പ്രധാനമായും മൂന്നുകാരണങ്ങളാലാണ് തുടക്കം കുറിച്ചത്. === കള്ളച്ചൂത് === [[File:Kathakali -Play with Kaurava.jpg|170px|thumb|left|ചൂതുകളിക്കുന്ന [[ശകുനി|ശകുനിയും]], [[കൗരവർ|കൗരവരും]], [[പാണ്ഡവർ|പാണ്ഡവരും]] - (ദുര്യോധനവധം [[കഥകളി]])]] [[കൗരവർ]] [[പാണ്ഡു|പാണ്ഡുപുത്രന്മാരോട്]] രണ്ടുതവണ [[ചൂത്|ചൂതുകളിച്ചു]]. [[ഗാന്ധാരി|ഗാന്ധാരിയുടെ]] സഹോദരനായ [[ശകുനി|ശകുനിയാണ്]] കൗരവർക്കുവേണ്ടി കളിച്ചത്. കള്ളക്കളിയിൽ അഗ്രഗണ്യനായ ശകുനി രണ്ടുതവണയും കൗരവർക്കു വിജയം സമ്മാനിച്ചു.<ref>{{Cite web |url=http://www.thekurukshetragame.com/the-game-of-dice.html |title=ആർക്കൈവ് പകർപ്പ് |access-date=2011-09-06 |archive-date=2011-09-09 |archive-url=https://web.archive.org/web/20110909225711/http://www.thekurukshetragame.com/the-game-of-dice.html |url-status=dead }}</ref> [[ഭീഷ്മർ|ഭീഷ്മരുടെ]] നിർദ്ദേശത്താൽ [[ഇന്ദ്രപ്രസ്ഥം|ഇന്ദ്രപ്രസ്ഥത്തിന്റെ]] രാജാവായി [[യുധിഷ്ഠിരൻ|യുധിഷ്ഠിരനെ]] വാഴിച്ചതിലും, [[മയാസുരൻ|മയാസുര]] നിർമ്മിതമായ [[പാണ്ഡവർ|പാണ്ഡവരുടെ]] സുഖസമൃദ്ധമായ കൊട്ടാര ജീവിതവും അതിലെ പ്രത്യേകതകളും കൗരവർക്കു അവരോടുള്ള കടുത്ത അസൂയക്കു കാരണമായി.ആദ്യത്തെ ചൂതുകളിയിൽ സർവസ്വവും നഷ്ടപ്പെട്ട പാണ്ഡവർക്ക് ധൃതരാഷ്ട്രർ ഇടപെട്ട് നഷ്ടപ്പെട്ടതൊക്കെ തിരികെക്കൊടുത്തുവെങ്കിലും രണ്ടാമതും കൗരവർ ചൂതുകളിക്ക് നടത്തിയ ക്ഷണം സ്വീകരിച്ച് പാണ്ഡവർ കളിച്ചു. ശകുനിയുടെ കള്ളത്തരത്തിൽ വീണ്ടും ചൂതുകളിയിൽ തോറ്റതിനാൽ പന്ത്രണ്ട് വർഷത്തെ [[വനവാസം|വനവാസവും]], അതിനുശേഷം ഒരു വർഷം ഏതെങ്കിലും ഒരു രാജ്യത്ത് പാണ്ഡവർ ഒന്നിച്ചു താമസിച്ച് മറ്റാരാലും തിരിച്ചറിയാതെ [[അജ്ഞാതവാസം|അജ്ഞാതവാസവും]] നടത്താൻ തത്ത്വത്തിൽ തീരുമാനിച്ചു. ഇതു കഴിഞ്ഞു തിരിച്ചു വരുമ്പോൾ ചൂതിൽ തോറ്റ് നഷ്ടപ്പെട്ട രാജ്യവും പദവിയും തിരിച്ചുകിട്ടും. അഥവാ ഒരു വർഷത്തെ അജ്ഞാതവാസത്തിൽ പിടിക്കപ്പെട്ടാൽ വീണ്ടും പന്ത്രണ്ട് വർഷം കാനനവാസം കഴിച്ച് ഒരു വർഷം അജ്ഞാതവാസം നടത്തണം. പക്ഷേ വനവാസവും, അജ്ഞാതവാസവും പൂർത്തിയാക്കി [[പാണ്ഡവർ]] തിരിച്ചെത്തിയിട്ടും അവർക്ക് അവകാശപ്പെട്ട രാജ്യം തിരിച്ചു നൽകാൻ കൗരവർ തയ്യാറായില്ല. കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധത്തിനുള്ള പ്രധാനകാരണം ഇതായിരുന്നു. === ദ്രൗപദീ വസ്ത്രാക്ഷേപം === [[പ്രമാണം:Draupadi & dushashan scene.jpg|200px|ലഘുചിത്രം|ഇടത്ത്‌|ദ്രൗപദീ വസ്ത്രാക്ഷേപം]] ചൂതിൽ തോറ്റ് പണയമായി മാറിയ ദ്രൗപദിയെ കൗരവരിലെ രണ്ടാമനായ [[ദുശ്ശാസനൻ]] ഹസ്തിനപുരി രാജസഭയിൽ ഏവരേയും സാക്ഷി നിർത്തി വസ്ത്രാക്ഷേപം നടത്തി. രജസ്വലയായിരുന്ന [[ദ്രൗപദി]] വരാൻ മടികാണിച്ചപ്പോൾ ഹീനമായി അധിക്ഷേപിച്ച് പിതാമഹന്മാരും മറ്റു ബന്ധുജനങ്ങളും സന്നിഹിതരായിരുന്ന കുരുസഭാമണ്ഡപത്തിലേക്ക് മുടിയിൽ പിടിച്ചു വലിച്ചു കൊണ്ടുവന്നു. മാതാവിനു തുല്യയായ ജ്യേഷ്ഠത്തിയായവളെ പണയവസ്തുവായി മാത്രം കരുതി കേവലബഹുമാനം പോലും കൊടുക്കാതെ അതിഹീനമായി അപമാനിച്ചു. [[കൃഷ്ണൻ]] പാഞ്ചാലിയുടെ സഹായത്തിനു വന്നതിനാൽ അവൾ അതിൽനിന്നും രക്ഷനേടി. പിതൃതുല്യരായവരുടെ മുമ്പിൽ മാനം നഷ്ടപ്പെട്ട ദ്രൗപദി, ദുശ്ശാസനൻ പിടിച്ചു വലിച്ച തന്റെ മുടി പിന്നീട് കെട്ടിയില്ല. ദുശാസനനെ കൊന്ന് അവന്റെ രക്തം തലയിൽതേച്ച് മാത്രമെ അഴിച്ചിട്ട മുടി കെട്ടൂ എന്ന് അവൾ ശപഥം ചെയ്തു. യുദ്ധമുണ്ടാവാതെ ദുശ്ശാസനനെ കൊല്ലാനും അവന്റെ രക്തം മുടിയിൽ പുരട്ടാനുമാവില്ല. ഇത് യുദ്ധത്തിനു കാരണമായ മറ്റൊരു പ്രധാന സംഭവമായിരുന്നു. === ഭീമനോടുള്ള ദ്രോഹം === മറ്റു കൗരവ-പാണ്ഡവരെ അപേക്ഷിച്ച് [[ഭീമൻ|ഭീമനുണ്ടായിരുന്ന]] അമാനുഷികശക്തി വിശേഷത്താൽ, ബാല്യകാലത്തു മുതൽ ദുര്യോധനാദികൾ അസൂയാലുക്കളായിരുന്നു. അന്നുമുതലേ ദുര്യോധനാദികൾ നൂറുപേരും,കർണനും നിരവധി തവണ ഭീമനെ കൊല്ലാനായി പദ്ധതികൾ അവിഷ്കരിച്ച് നടപ്പിലാക്കാൻ ശ്രമിച്ചിരുന്നു<ref>http://www.kidsgen.com/fables_and_fairytales/indian_mythology_stories/poison_kills_poison.htm</ref>. ആയുസ്സിന്റെ ശക്തിയിൽ പലപ്പോഴും അതിൽ നിന്നും രക്ഷപെട്ട ഭീമന്, തന്നെ കൊലപ്പെടുത്താൽ ശ്രമിച്ചുകൊണ്ടിരിക്കുന്ന ദുര്യോധനാദികളോട് വൈരാഗ്യം അതിശക്തമായുണ്ടായിരുന്നു. ജ്യേഷ്ഠനായ യുധിഷ്ഠിരനെ ബഹുമാനിച്ച് ഭീമൻ പുറത്തു കാണിച്ചിരുന്നില്ലയെന്നു എന്നുമാത്രം. ഇത് യുദ്ധത്തിനുള്ള മറ്റൊരു കാരണമായിരുന്നു. (യുദ്ധത്തിൽ ഗാന്ധാരിയുടെ നൂറു പുത്രന്മാരും കൊല്ലപ്പെടുന്നത് ഭീമനാലാണ്). == സന്ധിസംഭാഷണങ്ങൾ == [[File:Krishna as Envoy.jpg|170px|thumb|ഭഗവദ് ദൂത്' : [[കൃഷ്ണൻ]] കൗരവസഭയിലെ [[ശന്തനു]]വിന്റെ സിംഹാസനത്തിൽ<br />([[രാജാ രവിവർമ്മ|രാജാരവിവർമ്മ ചിത്രം]])]] ==== വ്യാസോപദേശം ==== കൗരവരോട് ചൂതുകളിൽ തോറ്റ് പന്ത്രണ്ട് വർഷത്തെ വനവാസവും, ഒരു വർഷത്തെ അജ്ഞാതവാസവും പൂർത്തിയാക്കി പാണ്ഡവർ ഹസ്തിനപുരിയ്ക്കടുത്ത് ഉപപ്ലാവ്യത്തിൽ വന്നു താമസിച്ചു. ഇതു മനസ്സിലാക്കിയ [[സത്യവതി]] പുത്രനായ വേദവ്യാസമഹർഷി ഹസ്തിനപുരിയിൽ ചെന്ന് ധൃതരാഷ്ട്രരെയും, ദുര്യോധനനെയും വിളിച്ചുവരുത്തി പാണ്ഡവർക്ക് അവകാശപ്പെട്ട അർദ്ധരാജ്യം നൽകാൻ ആവശ്യപ്പെട്ടു. ദുര്യോധനന്റെ പിടിവാശിയിൽ മഹാരാജാവായ ധൃതരാഷ്ട്രർക്ക് തനിച്ചൊന്നും ചെയ്യാൻ പറ്റുമായിരുന്നില്ല. ഭീഷ്മർ പലതവണ ധൃതരാഷ്ട്രരെ ഉപദേശിച്ചിരുന്നു, എങ്കിലും അർദ്ധരാജ്യം നൽകാൻ കൗരവർ തയ്യാറായില്ല. ==== സഞ്ജയദൂത് ==== കൗരവർ ഇതിനോടകം സഞ്ജയനെ ദൂതനായി ഉപപ്ലാവ്യത്തിലേക്ക് അയച്ച് യുധിഷ്ഠിരനെ കണ്ട് തങ്ങളുടെ സന്ദേശം അറിയിപ്പിച്ചു. ദുര്യോധനനാണ് ദൂതനായി സഞ്ജയനെ അയച്ചതെങ്കിലും, ധൃതരാഷ്ട്രർ അയച്ചതാണെന്നു പറയാൻ ആവശ്യപ്പെട്ടിരുന്നു. പാണ്ഡവർക്ക് അർദ്ധരാജ്യം നൽകാനാവില്ല എന്നുള്ള വിവരം സഞ്ജയൻ യുധിഷ്ഠിരനെ അറിയിച്ചു. അപ്രിയകാര്യം ചെയ്ത സങ്കടത്തിൽ തിരിച്ച് ഹസ്തിനപുരിയിൽ എത്തിയ സഞ്ജയൻ മഹാരാജാവിനെ നേരിട്ട് കണ്ട് യുദ്ധം മൂലമുണ്ടാവുന്ന കൗരവരുടെ തകർച്ചയെ മുൻകൂട്ടി ബോധിപ്പിച്ചു.<ref>സി. രാജഗോപാലാചാരിയുടെ മഹാഭാരതം; "54-സഞ്ജയ മിഷൻ (സഞ്ജയദൂത്)"</ref>. ==== വിദുരനീതി ==== സഞ്ജയ ഉപദേശത്തെ തുടർന്ന് ദുഃഖിതനായ ധൃതരാഷ്ട്രർ അന്നു രാത്രിതന്നെ വിദുരരെ വിളിപ്പിച്ചു. പ്രസിദ്ധമായ വിദുരനീതി മഹാഭാരതത്തിൽ വർണ്ണിക്കുന്നത് ഈ സന്ദർഭത്തിലാണ്. വിദുരർ ജ്യേഷ്ഠനായ ധൃതരാഷ്ട്രരെ ആപത്തിൽ നിന്നു രക്ഷിക്കാനായി കൗരവരുടെ അസാന്നിധ്യത്തിൽ ധർമ്മാധർമ്മങ്ങൾ ഉപദേശിച്ചു. പലകഥകളും ഉദാഹരണമായി പറഞ്ഞ് കൂടുതൽ വിശ്വാസ്യത കിട്ടത്തക്കരീതിയിൽ ഉപദേശിച്ചിട്ടും, പുത്രവാത്സല്യം നിമിത്തം ധൃതരാഷ്ട്രർക്ക് അതൊന്നും സ്വീകരിക്കാൻ കഴിയുമായിരുന്നില്ല<ref>വിദുര നീതി : ആംഗലേയ പരിഭാഷ -- കിസാരി മോഹൻ ഗാംഗുലി</ref>. ==== സനൽകുമാരോപദേശം ==== പാണ്ഡവർക്കുവേണ്ടി മഹാതപസ്വിയായ സനൽകുമാരമഹർഷിയും ദുര്യോധനനെ ഉപദേശിച്ചു. മഹായുദ്ധം തടയാൻ ഇങ്ങനെ പലരും അഭ്യർത്ഥന നടത്തിയിട്ടും കൗരവർക്ക് അതൊന്നും സ്വീകാര്യമായിരുന്നില്ല. ==== കൃഷ്ണദൂത് ==== [[യുധിഷ്ഠിരൻ|യുധിഷ്ഠിരന്റെ]] അപേക്ഷയിൽ [[കൃഷ്ണൻ]] [[പാണ്ഡവർ|പാണ്ഡവർക്കുവേണ്ടി]] ദൂതനായി [[ഹസ്തിനപുരി|കൗരവസഭയിൽ]] എത്തി. ഇതു മുൻകൂട്ടി അറിഞ്ഞ [[ശകുനി|ശകുനിയും]], [[ദുര്യോധനൻ|ദുര്യോധനനും]] ചേർന്ന് [[ശന്തനു|ശന്തനു മഹാരാജാവിന്റെ]] [[സിംഹാസനം]] കൃഷ്ണനുവേണ്ടി സഭയിൽ സജ്ജമാക്കി. ''(സിംഹാസനത്തിന്റെ ശാപം: അയോഗ്യനായ ആരതിലിരുന്നാലും അവന്റെ തല പൊട്ടിച്ചിതറുമെന്ന് ശന്തനു മഹാരാജാവിന്റെ ശാപം ആ സിംഹാസനത്തിനുണ്ടായിരുന്നു. ശന്തനുവിനുശേഷം ശാപത്തെ പേടിച്ച് അതിൽ ആരും ഇരുന്നിട്ടില്ല)'' കൃഷ്ണൻ സിംഹാസനത്തിലിരുന്നെങ്കിലും അദ്ദേഹത്തിനു കുഴപ്പമൊന്നും സംഭവിച്ചില്ല. അർദ്ധരാജ്യം നൽകില്ലയെന്നു തീർത്തു പറഞ്ഞ കൗരവസഭയിൽ കൃഷ്ണൻ പാണ്ഡവർക്കായി അഞ്ചു ചെറിയ രാജ്യങ്ങളൊ, അല്ലെങ്കിൽ അഞ്ചു ദേശങ്ങളൊ, അതുമല്ലെങ്കിൽ അഞ്ചു ഗൃഹങ്ങളൊ, അവസാനം ഇവർക്ക് അഞ്ചുപേർക്കുമായി താമസിക്കാൻ ഒരു ഗൃഹം എങ്കിലും കൊടുക്കണം എന്ന് അപേക്ഷിച്ചു. പക്ഷേ ധൃതരാഷ്ട്രരോ, ദുര്യോധനനൊ ഒന്നിനും തയ്യാറാവാത്തതിനാൽ കൃഷ്ണദൂത് പരാജയമായിരുന്നു. == യുദ്ധ സന്നാഹം == [[File:Brooklyn Museum - Krishna Counsels the Pandava Leaders Page from a Mahabharata series.jpg|200px|thumb|left|യുദ്ധ സന്നാഹം: പാണ്ഡവരും കൃഷ്ണനും ([[:en:Brooklyn Museum|ബ്രൂക്കിലിൻ മ്യൂസിയത്തിലുള്ള]] 18-ആം നൂറ്റാണ്ടിലെ എണ്ണഛായാചിത്രം)]] ഭഗവത്ദൂത് പരാജയമായതിനെത്തുടർന്ന് യുദ്ധം തീരുമാനിക്കപ്പെട്ടു. ധർമ്മപുത്രരും, ദുര്യോധനനും തങ്ങളുടെ സുഹൃത്ത്-ബന്ധുരാജ്യങ്ങളിലേക്ക് ദൂതന്മാരെ അയച്ച് സഹായം അഭ്യർത്ഥിച്ചു. രാജ്യം ഭരിക്കുന്ന രാജാവിന്റെ പുത്രനായ ദുര്യോധനനു കൂടുതൽ രാജ്യങ്ങൾ തങ്ങളുടെ സേനയെ അയച്ചു കൊടുത്തു. ദ്വാരകാസൈന്യം: ദ്വാരകയിലേക്ക് പാണ്ഡവർക്ക് ദൂതനായി പോയത് അർജ്ജുനനും, കൗരവർക്ക് വേണ്ടി ദുര്യോധനനും ആയിരുന്നു. ആദ്യമെത്തിയ ദുര്യോധനൻ ഉറങ്ങിക്കിടന്ന കൃഷ്ണന്റെ തലയ്ക്കലും, രണ്ടാമതെത്തിയ അർജ്ജുനൻ കാൽക്കലും കൃഷ്ണൻ ഉണരുന്നതും കാത്തിരുന്നു. കൃഷ്ണന്റെ സേനാവ്യൂഹം നാരയണിസേന എന്നാണറിയപ്പെട്ടിരുന്നത്. കൃഷ്ണൻ ഇരുവർക്കുമായി ഒരു ഭാഗത്ത് കൃഷ്ണൻ നിരായുധനായും, മറുവശത്ത് തന്റെ നാരായണിസൈന്യം പകുത്തു നൽകി. അർജ്ജുനൻ നിരായുധനായ കൃഷ്ണനേയും, ദുര്യോധനൻ സൈന്യത്തേയും സ്വീകരിച്ചു. നാരായണി സൈന്യത്തെ കൂടാതെ മറ്റുള്ള ദ്വാരകാവാസികൾക്ക് ഏതു ഭാഗത്തു ചേരാനും അനുവാദം നൽകി. വിരാടസൈന്യം: വിരാടനും പുത്രനായ ഉത്തരനും അവരുടെ മുഴുവൻ സൈന്യവും പാണ്ഡവപക്ഷം ചേർന്നു. പാഞ്ചാലസൈന്യം: പാണ്ഡവസൈന്യത്തിന്റെ പ്രധാന ഭാഗം ദ്രുപദരുടെ പുത്രനായ ധൃഷ്ടദ്യുമ്നന്റെ കീഴിൽ അണിനിരന്ന പാഞ്ചാല സൈന്യമായിരുന്നു. ഈ രാജ്യങ്ങളെ കൂടാതെ പാണ്ഡവപക്ഷത്തു ചേരാനായി കാശിരാജാവും, മാത്സ്യരാജാവും തങ്ങളുടെ സൈന്യത്തെ അയച്ചു കൊടുത്തു. ഈ രണ്ടുരാജ്യങ്ങളും കൗരവ-പാണ്ഡവരുടെ ബന്ധുരാജ്യങ്ങളായിരുന്നു. കാശി രാജകുമാരിമാരാണ് അംബികയും, അംബാലികയും. മാത്സ്യരാജാവ് സത്യവതിയുടെ സഹോദര പുത്രനാണ്. ശിശുപാലന്റെ മരണശേഷം ചേദിരാജ്യം പാണ്ഡവരോട് സ്നേഹബന്ധം പുലർത്തിയിരുന്നതിനാൽ അവരുടെ സൈന്യവും ഉപപ്ലാവ്യത്തിൽ എത്തി പാണ്ഡവസൈന്യത്തിൽ ചേർന്നു. കേകേയവും, മഥുരയും, വിദർഭയും തങ്ങളുടെ സൈന്യത്തെ രണ്ടു കൂട്ടർക്കുമായാണ് കൊടുത്തത് <ref>{{Cite web |url=http://www.mahabharataonline.com/rajaji/mahabharata_summary_61.php |title=ആർക്കൈവ് പകർപ്പ് |access-date=2011-09-07 |archive-date=2008-04-03 |archive-url=https://web.archive.org/web/20080403050100/http://www.mahabharataonline.com/rajaji/mahabharata_summary_61.php |url-status=dead }}</ref>(നോക്കുക: കുറിപ്പ്). === സേനാ സമൂഹം === {| class="wikitable" border="1" |- ! ! പാണ്ഡവസേന ! കൗരവസേന |- ! സർവ്വസേനാധിപൻ | [[ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ]] | [[ഭീഷ്മർ]] |- ! ഉപസൈന്യാധിപർ | ഏഴുപേർ<br />[[വിരാടൻ]], [[ദ്രുപദൻ]], [[ശിഖണ്ഡി]], [[ഭീമൻ]], [[സാത്യകി]],<br />[[നകുലൻ]], [[സഹദേവൻ]] | പതിനൊന്നുപേർ<br />[[ദ്രോണർ]], [[അശ്വത്ഥാമാവ്]], [[കൃപർ]], [[ശല്യർ]], [[ത്രിഗർത്തൻ]], <br />[[കൃതവർമ്മാവ്]], [[ഭഗദത്തൻ]], [[ജയദ്രഥൻ]], [[സൗമദത്തി]], [[ശകുനി]],<br /> [[ദുശ്ശാസനൻ]] |- ! പങ്കെടുത്ത രാജ്യങ്ങൾ | [[വിരാടം]], [[പാഞ്ചാലം]], [[കാശി]], [[മാത്സ്യം]], [[ചേദി]], [[പാണ്ഡ്യം]], [[മഗധ]], [[കേകേയം]], [[ദ്വാരക]], [[മഥുര]], [[വിദർഭ]] | [[ഹസ്തിനപുരി]], [[അംഗം]], [[സിന്ധ്]], [[അവന്തി]], [[മാഹിഷ്മതി]],<br />[[ഗാന്ധാരം]], [[മാദ്രം]], [[കംബോജം]], [[പ്രാഗ്ജ്യോതിഷ]], [[കലിംഗം]], [[കേകേയം]], [[ദ്വാരക]], [[മഥുര]], [[വിദർഭ]], [[വാൽഹികം]] |- ! സൈന്യബലം | [[7 (അക്കം)|7]] [[അക്ഷൗഹിണി|അക്ഷൗഹിണികൾ]]<br>153,090 ആനകൾ<br />153,090 രഥങ്ങൾ<br />459,270 കുതിരകൾ<br />765,450 കാലാൾ പടകൾ | [[11 (സംഖ്യ)|11]] [[അക്ഷൗഹിണി|അക്ഷൗഹിണികൾ]]<br>240,570 ആനകൾ<br />240,570 രഥങ്ങൾ<br />721,710 കുതിരകൾ<br />1,202,850 കാലാൾ പടകൾ |} == കൗരവ സൈന്യം == കൗരവപക്ഷത്തിന്റെ നേതൃസ്ഥാനം ഭീഷ്മർ വഹിച്ചു. അദ്ദേഹം സൈന്യത്തെ പതിനൊന്നു വിഭാഗങ്ങളായി തിരിച്ച് ഓരോന്നിനും ഉപസൈന്യാധിപന്മാരെ നിയോഗിച്ചു. യുദ്ധത്തിന്റെ തലേനാൾ ഭീഷ്മരുമായുണ്ടായ വാഗ്വാദത്തെത്തുടർന്ന് കർണ്ണൻ ഭീഷ്മർക്കൊപ്പം യുദ്ധംചെയ്യില്ല എന്നു നിർബന്ധം പിടിച്ചു. ''(ആദ്യ പത്തുനാളുകൾ കർണ്ണൻ യുദ്ധം ചെയ്തില്ല).'' ഭീഷ്മർ കർണ്ണനെ യുദ്ധത്തിൽ നിന്നും പിന്തിരിപ്പിക്കാൻ ഉപയോഗിച്ച മാർഗ്ഗമായിരുന്നു ഇത്. (കർണ്ണനും, ഭീഷ്മരും ഒന്നിച്ച് പാണ്ഡവരോട് എതിർത്താൽ അവർക്കു തോൽവി സംഭവിച്ചേക്കാമെന്നു അദ്ദേഹം ഭയപ്പെട്ടിരുന്നു). വിദേഹരാജകുമാരനായ രുഗ്മി (കൃഷ്ണന്റെ പത്നിയായ രുക്മിണിയുടെ സഹോദരൻ) പാണ്ഡവപക്ഷത്തു ചേർന്ന് യുദ്ധം ചെയ്യാൻ ആഗ്രഹിച്ചുവന്നെങ്കിലും അർജ്ജുനൻ അവനെ പിന്തിരിപ്പിച്ച് അയച്ചു. അതിനെത്തുടർന്ന് രുഗ്മി ദുര്യോധനപക്ഷത്തു ചേർന്നു യുദ്ധം ചെയ്തു. മാദ്രേശനായ ശല്യർ പണ്ടുമുതൽക്കുതന്നെ ധൃതരാഷ്ട്രരോട് സ്നേഹബഹുമാനം പുലർത്തിയിരുന്നു. അദ്ദേഹത്തോടുള്ള സ്നേഹാദരവാണ് സഹോദരിയായ മാദ്രിയെ ധൃതരാഷ്ട്ര സഹോദരൻ പാണ്ഡുവിനു വിവാഹം ചെയ്തു കൊടുത്തത്. അവസാനഘട്ടത്തിലുണ്ടായ യുദ്ധത്തിൽ കൗരവരിൽ നിന്നും മാറി നിൽക്കാൻ ശല്യർക്കായില്ല. ശല്യരും മാദ്രസൈന്യവും കൗരവപക്ഷത്തുചേർന്നു യുദ്ധംചെയ്തു. കുന്തിദേവിയുടെ അപേക്ഷയെ തുടർന്ന് അർജ്ജുനനൊഴികെ മറ്റു പാണ്ഡുപുത്രന്മാരെ കൊല്ലില്ല എന്ന് കർണ്ണൻ സമ്മതിച്ചു. യുദ്ധത്തിനു തലേദിവസം [[വ്യാസൻ]] ധൃതരാഷ്ട്രരുടെ കൊട്ടാരത്തിൽ വരുകയും അദ്ദേഹത്തിനു യുദ്ധം കാണാനായി സചിവനായ [[സഞ്ജയൻ|സഞ്ജയനു]] ദിവ്യചക്ഷുസ്സ് നൽകി അനുഗ്രഹിക്കുകയും ചെയ്തു. കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധത്തിൽ നടക്കുന്ന കാര്യങ്ങൾ തത്സമയം ഹസ്തിനപുരിയിലെ കൊട്ടാരത്തിലിരുന്നു കാണുവാനും അത് അപ്പോൾ തന്നെ മഹാരാജാവിനെ ധരിപ്പിക്കുവാനും ഇതു സഹായകമായി. കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധം മുൻകൂട്ടി മനസ്സിലാക്കിയ ദേവേന്ദ്രൻ ബ്രാഹ്മണവേഷത്തിൽ വന്ന് കർണ്ണനോട് അവന്റെ കവചകുണ്ഡലങ്ങൾ ദാനം ചോദിച്ചു വാങ്ങുന്നു. വന്നത് ദേവേന്ദ്രനാണെന്നറിഞ്ഞു കൊണ്ടുതന്നെ കർണ്ണൻ തന്റെ ജന്മസിദ്ധമായിരുന്ന കവചകുണ്ഡലങ്ങൾ ഇന്ദ്രനു ദാനംചെയ്തു. കവചകുണ്ഡലങ്ങൾ ഉള്ളിടത്തോളം കാലം കർണ്ണനെ ആർക്കും വധിക്കാൻ സാധ്യമായിരുന്നില്ല. അർജ്ജുനനു വിജയം കൈവരിക്കാൻ ഇതു സഹായകമായി. കർണ്ണന്റെ ദാനമാഹാത്മ്യത്തിൽ സന്തുഷ്ടനായി ദേവേന്ദ്രൻ അവനു വിശിഷ്ടമായ വേൽ കൊടുത്ത് അനുഗ്രഹിച്ചു. കർണ്ണൻ ഈ വേൽ അർജ്ജുനനു നേരെ യുദ്ധത്തിൽ പ്രയോഗിക്കുവാൻവേണ്ടി കരുതിവെച്ചു. === കർണ്ണ ശപഥം === യുദ്ധസന്നാഹങ്ങൾക്കായി തയ്യാറെടുക്കുന്ന ഒരു നാൾ [[കർണ്ണൻ]] [[യമുന|യമുനാനദിയിൽ]] സ്നാനം ചെയ്യുന്നവസരത്തിൽ [[കുന്തി|കുന്തിദേവി]] അവനെ കാണാൻ വരുന്നു. ഒരു യാചകയായിട്ടാണ് താൻ വന്നിരിക്കുന്നതെന്നും, തന്റെ ഒരു ആഗ്രഹം കർണ്ണൻ നിറവേറ്റിത്തരണമെന്നും അവർ അപേക്ഷിക്കുന്നു. അഞ്ചുപുത്രന്മാരുടെ അമ്മയായ കുന്തിദേവിക്ക് ശത്രുപക്ഷത്തുള്ള താൻ എന്തു ആഗ്രഹമാണ് നിറവേറ്റേണ്ടതെന്ന് കർണ്ണൻ സംശയിക്കുന്നുവെങ്കിലും ആരെന്തപേക്ഷിച്ചാലും നിറവേറ്റുമെന്നു മറുപടി പറയുന്നു. തന്റെ പുത്രന്മാരോടു ചേർന്നുനിന്ന് യുദ്ധം ചെയ്യണമെന്നും, കർണ്ണൻ തന്റെ ആദ്യ പുത്രനാണെന്നും സൂര്യഭഗവാനാണ് പിതാവെന്നും കുന്തി അവനെ അറിയിക്കുന്നു. വിശ്വസിക്കുവാൻ പ്രയാസമായതും, അപ്രിയവുമായ സത്യമായിരുന്നെങ്കിലും താനറിയുവാനായി ഏറെ ആഗ്രഹിച്ച, ഏറെ നാളായി തന്നെ അലട്ടിക്കൊണ്ടിരുന്ന ചോദ്യത്തിനുത്തരമായിരുന്നു കർണ്ണനത്. സത്യം സത്യമായി പറയുവാൻ കർണ്ണൻ കുന്തീദേവിയോട് അഭ്യർത്ഥിച്ചപ്പോൾ, തന്റെ ബാല്യത്തിൽ ദുർവ്വാസാവിൽ നിന്നും കിട്ടിയ വരലബ്ധിയിൽ സൂര്യ ഭഗവാനെ ധ്യാനിച്ചതും, ആദ്യസന്താനമുണ്ടായപ്പോൾ അപമാനം ഭയന്ന് നദിയിലൊഴുക്കിയതും കുന്തി കർണ്ണനോട് പറഞ്ഞു. തന്റെ ജന്മദാതാക്കളെക്കുറിച്ചുള്ള സംശയങ്ങൾ നീങ്ങിയ കർണ്ണൻ കുന്തീദേവിയെ അഭിമാനപൂർവ്വം വന്ദിച്ചയക്കുന്നു. == പാണ്ഡവ സൈന്യം == [[പാണ്ഡവർ]] ഏഴു [[അക്ഷൗഹിണി]] പടസമൂഹങ്ങളെ ഉപപ്ലാവ്യത്തിൽ സജ്ജമാക്കി. സർവ്വസൈന്യാധിപനായി [[ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ]] തിരഞ്ഞെടുക്കപ്പെട്ടു. അദ്ദേഹം തന്റെ സേനയെ ഏഴു ഭാഗങ്ങളായി തിരിച്ച് അതിന്റെ നേതൃത്വം വിരാടൻ, ദ്രുപദൻ, ശിഖണ്ഡി, ഭീമൻ, സാത്യകി, നകുലൻ, സഹദേവൻ എന്നിവരിൽ അർപ്പിച്ചു. കൂടാതെ ഏഴു സൈന്യത്തിന്റേയും ഉപനായകസ്ഥാനം അർജ്ജുനനും നൽകി. അർജ്ജുനനു ഉലൂപിയിലുണ്ടായ പുത്രനാണ് [[ഇരാവാൻ]]. അതിസമർത്ഥനായ അവൻ യുദ്ധത്തിൽ പാണ്ഡവരെ സഹായിക്കാൻ എത്തിച്ചേർന്നെങ്കിലും യുദ്ധം ചെയ്യാൻ കൃഷ്ണൻ അതിനനുവദിച്ചില്ല. ''(അവൻ യുദ്ധംചെയ്തിരുന്നെങ്കിൽ ഒരു ദിവസം കൊണ്ട് കൗരവരെ തോൽപ്പിക്കാൻ സാധിക്കുമായിരുന്നു.)'' യുദ്ധം കണ്ടു നിൽക്കാൻ മാത്രം അവനെ അനുവദിച്ചു. ഭീമനു ഹിഡുംബിയിൽ ജനിച്ച [[ഘടോൽകചൻ]] തന്റെ സേനാവ്യൂഹവുമായി എത്തി പാണ്ഡവപക്ഷത്തു ചേർന്നു. == യുദ്ധത്തിലെ സേനാവ്യൂഹങ്ങൾ == [[File:Chakravyuha.svg|200px|thumb|right|ചക്രവ്യൂഹം]] [[File:ShaktaVyuham.PNG|200px|thumb|right|ശക്തവ്യൂഹം]] # ക്രൗഞ്ചവ്യൂഹം ([[കൊക്ക്|കൊക്കിന്റെ ആകൃതി]]) # മകരവ്യൂഹം ([[ചീങ്കണ്ണി|മുതലയുടെ ആകൃതി]]) # കൂർമ്മവ്യൂഹം ([[ആമ|ആമയുടെ ആകൃതി]]) # ത്രിശൂലവ്യൂഹം ([[ത്രിശൂലം|മൂന്നുമുനയുള്ള ശൂലത്തിന്റെ ആകൃതി]]) # ചക്രവ്യൂഹം ([[ചക്രം|കറങ്ങുന്ന ചക്രത്തിന്റെ ആകൃതി]]) <ref>എഴുത്തച്ഛൻ മഹാഭാരതത്തിൽ പത്മവ്യൂഹം എന്നു എഴുതിയിരിക്കുന്നു. ഏറ്റവും പുറത്തു നിൽക്കുന്ന യോദ്ധാക്കൾ ശത്രു ഉള്ളിൽ കടന്നു കഴിയുമ്പോൾ ഉള്ളിലേക്കടുത്ത് ശത്രുവിനെ നേരിടുന്നതിനാലാവാം അദ്ദേഹം പത്മവ്യൂഹം (കൂമ്പടയാൻ പോകുന്ന താമര എന്നർത്ഥത്തിൽ) പരാമർശിച്ചിരിക്കുന്നത്. കമലവ്യൂഹം എന്ന പേരിൽ മറ്റൊരു വ്യൂഹവും (പൂർണ്ണമായി വിരിഞ്ഞ താമരയുടെ രൂപത്തിൽ) യുദ്ധത്തിൽ ഉപയോഗിച്ചിരുന്നതിനാൽ വ്യാസൻ പരാമർശിച്ചിരിക്കുന്ന ചക്രവ്യൂഹമാവും ഇതിനു കൂടുതൽ യോജിക്കുക.</ref> # കമലവ്യൂഹം ([[താമര|പൂർണ്ണമായി വിരിഞ്ഞ താമരപ്പൂവിന്റെ ആകൃതി]]) # ഗരുഡവ്യൂഹം ([[പരുന്ത്|ചിറകുവിരിച്ച പരുന്തിന്റെ ആകൃതി]]) # അർണ്ണവ്യൂഹം ([[സമുദ്രം|സമുദ്രാകൃതി]]) # മണ്ഡലവ്യൂഹം ([[ആകാശഗംഗ|ആകാശഗംഗയുടെ ആകൃതി]]) # വജ്രവ്യൂഹം ([[മിന്നൽ|മിന്നലിന്റെ ആകൃതി]]) # ശക്തവ്യൂഹം ([[ചതുരം|സമചതുരാകൃതി]]) # അസുരവ്യൂഹം ([[അസുരൻ|രാക്ഷസാകൃതി]]) # ദേവവ്യൂഹം ([[ദേവൻ|അമാനുഷാകൃതി]]) # സൂചിവ്യൂഹം ([[സൂചി|സൂചിയുടെ ആകൃതി]]) # ശൃംഗാരകവ്യൂഹം ([[കൊമ്പ്|വളഞ്ഞ കൊമ്പിന്റെ ആകൃതി]]) # അർദ്ധചന്ദ്രവ്യൂഹം ([[ചന്ദ്രൻ|ചന്ദ്രക്കലയുടെ ആകൃതി]]) # മാലവ്യൂഹം ([[പുഷ്പം|പുഷ്പചക്രാകൃതി]]) # മത്സ്യവ്യൂഹം ([[മത്സ്യം|മത്സ്യാകൃതി]]) == യുദ്ധം അനുശാസിച്ച നിയമങ്ങൾ == # യുദ്ധം സൂര്യോദയത്തിനുശേഷം തുടങ്ങി, സൂര്യാസ്തമയത്തിനു അവസാനിപ്പിക്കുക. # ഇരുപക്ഷത്തിനും സമ്മതമെങ്കിൽ രാത്രിയിൽ യുദ്ധമാവാം. # ഒന്നിൽ കൂടുതൽ പേർ ചേർന്ന് തനിച്ച് ഒരാളെ ആക്രമിക്കരുത്. # രണ്ടുപേർ തമ്മിൽ ദ്വന്ദ്വയുദ്ധമാവാം, സുദീർഘമായ യുദ്ധത്തിൽ അവർ ഒരേ ആയുധങ്ങൾ വഹിച്ചൊ, ഒരേ വാഹനത്തിലൊ ''(ആന, തേർ, കുതിര)'' ആവണം. # ഒരാളുപോലും മറ്റുള്ളവരാൽ ചുറ്റപ്പെട്ട് ആക്രമിക്കപ്പെടരുത്. # യുദ്ധത്തിൽ അടിയറവ് പറഞ്ഞവനെ മാന്യമായ യുദ്ധതടവുകാരനായി സംരക്ഷിക്കണം. # നിരായുധനെ ആക്രമിക്കരുത്. # അബോധാവസ്ഥയിലായവനെ ആക്രമിക്കരുത്. # യുദ്ധത്തിൽ പങ്കെടുക്കാത്തവനെയോ, മൃഗത്തേയോ ആക്രമിക്കരുത്. # പിന്തിരിഞ്ഞോടിയവനെ പിന്തുടർന്ന് ആക്രമിക്കരുത്. # സ്ത്രീകളെ ആക്രമിക്കരുത്. # ഓരോ ആയുധങ്ങൾക്കും അതിന്റെതായ നിബന്ധനകൾ പാലിച്ചാവണം യുദ്ധത്തിൽ ഏർപ്പെടുന്നത്. ''(ഉദാ: അരയ്ക്കു താഴോട്ട് ഗദകൊണ്ടടിക്കരുത്)''. # ന്യായരഹിതമായ പോരാട്ടത്തിൽ ആരും ഏർപ്പെടരുത്.<ref>പതിനെട്ട് നിയമങ്ങൾ കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധത്തിൽ അലിഖിതമായുണ്ടായിരുന്നു</ref> == യുദ്ധത്തിൽപങ്കെടുത്ത അഞ്ചുതലമുറകൾ == കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധത്തിൽ കൗരവ-പാണ്ഡവ സുഹൃത്-ബന്ധുജനങ്ങളിലായി അഞ്ചു തലമുറയിൽപ്പെട്ടവർ പങ്കെടുത്തു കൊല്ലപ്പെട്ടു. കുരുക്ഷേത്ര യുദ്ധം നടക്കുന്നവസരത്തിൽ പങ്കെടുത്തവർ പലരും പ്രായാധിക്യം ഏറിയവരായിരുന്നുവെന്നു മഹാഭാരതത്തിലൂടെ ഗ്രന്ഥകാരൻ പറയുന്നു. യുദ്ധത്തിൽ പങ്കെടുത്ത ഏറ്റവും പ്രായമുള്ള വ്യക്തി [[ശന്തനു|ശന്തനുവിന്റെ]] അനുജനും [[ഭീഷ്മർ|ഭീഷ്മരുടെ]] ഇളയച്ഛനുമായ [[ബാൽഹികൻ|ബാൽഹികനായിരുന്നു]]. വാൽഹികം എന്ന രാജ്യത്തിലെ രാജാവായിരുന്ന അദ്ദേഹം അഞ്ചു തലമുറകളിൽ ആദ്യ തലമുറയെ പ്രതിനിധീകരിച്ചു കൗരവപക്ഷം ചേർന്നു പാണ്ഡവർക്കെതിരായി യുദ്ധം ചെയ്തു. [[ശന്തനു|ശന്തനുവിന്റെ]] ഇളയ സഹോദരനായ അദ്ദേഹം തന്റെ പുത്രന്മാരും പൗത്രന്മാരുമായി ബൃഹത്തായ സേനാസമൂഹത്തോടൊപ്പമായിരുന്നു കൗരവപക്ഷം ചേർന്നത്. [[ഭീഷ്മർ|ഭീഷ്മപിതാമഹന്റെ]] ഇളയച്ഛനായിരുന്ന [[ബാൽഹികൻ]] പതിനാലാംനാൾ രാത്രിയുദ്ധത്തിൽ [[ഭീമൻ|ഭീമനാൽ]] കൊല്ലപ്പെട്ടു. രണ്ടാം തലമുറയെ പ്രതിനിധീകരിച്ചത് [[ഭീഷ്മർ|ഭീഷ്മപിതാമഹനായിരുന്നു]]. അദ്ദേഹം യുദ്ധത്തിന്റെ പത്താംനാൾ ശരശയ്യയിൽ വീഴുകയും, അതിനുശേഷം ഉത്തരായനം തുടങ്ങി സ്വച്ഛന്ദമൃത്യു വരിക്കുകയും ചെയ്തു. മൂന്നാം തലമുറയിൽ നിരവധിപ്പേർ യുദ്ധത്തിൽ പങ്കെടുത്തു വീരസ്വർഗ്ഗം പ്രാപിച്ചു. അതിൽ പ്രധാനികൾ [[ശല്യർ]], [[ദ്രുപദർ]], [[വിരാടൻ]], [[ശകുനി]], [[സാത്യകി]], [[കൃപർ]], [[കൃതവർമ്മാവ്]] [[ഭഗദത്തൻ]] തുടങ്ങിയവരായിരുന്നു. നാലാം തലമുറയിലായി പാണ്ഡവർ അഞ്ചുപേരും കൗരവർ നൂറുപേരും ഉൾപ്പെട്ടു. അവരെ കൂടാതെ നിരവധിപ്പേർ അവരുടെ സുഹൃത്-ബന്ധുബലത്താൽ യുദ്ധത്തിൽ പങ്കെടുക്കുകയും കൊല്ലപ്പെടുകയും ചെയ്തു. അഞ്ചാം തലമുറ, യുവത്വത്തെ പ്രതിനിധീകരിച്ചു. പാണ്ഡവരുടേയും, കൗരവരുടേയും പുത്രന്മാരും അവരുടെ ബന്ധുജനങ്ങളും ഇതിൽ ഉൾപ്പെട്ടിരുന്നു. അവരിൽ പ്രധാനികളായി [[അഭിമന്യു]], [[ലക്ഷണൻ]], [[പ്രതിവിന്ധ്യൻ]], [[ശ്രുതസേനൻ]], [[ഉത്തരൻ]] എന്നിവരായിരുന്നു. == യുദ്ധം == [[ദുര്യോധനൻ|ദുര്യോധനന്റെ]] അഭ്യർത്ഥനയിൽ സഹദേവൻ കുറിച്ചുകൊടുത്ത മുഹൂർത്തത്തിലാണ് കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധം തുടങ്ങിയത്. ദുര്യോധനൻ തനിക്കു ഉത്തമമായിവരുന്ന സമയം [[പാണ്ഡവർ|പാണ്ഡുപുത്രനായ]] സഹദേവന്റെ സഹായത്താൽ ഗ്രഹനില നോക്കി കണ്ട് ആ ദിവസം യുദ്ധം തുടങ്ങാൻ തിരഞ്ഞെടുത്തു (പക്ഷേ ദുര്യോധനൻ യുദ്ധത്തിൽ പരാജയപ്പെട്ടുവെന്നുള്ളത് മറ്റൊരു വൈചിത്ര്യം). കാർത്തികമാസത്തിൽ (മലയാള മാസം: [[വൃശ്ചികം]]) വെളുത്ത ത്രയോദശി നാളിലാണ് കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധം തുടങ്ങിയത്. ഉത്തരഭാരതത്തിലെ [[ഹരിയാന|ഹരിയാനയിൽ]] [[സരസ്വതി നദി|സരസ്വതി നദിയുടെയും]] [[ദൃഷദ്വതി നദി|ദൃഷദ്വതിയുടെയും]] ഇടയ്ക്കുള്ള ഭൂപ്രദേശമായ കുരുക്ഷേത്രത്തിലാണ് യുദ്ധം നടന്നത്. <nowiki>{{തെളിവ്}}</nowiki> === ഒന്നാം ദിവസം ([[ഭീഷ്മപർവ്വം]]) === വ്യാസൻ മഹാഭാരതത്തിൽ ഒന്നുമുതൽ പത്തുവരെയുള്ള യുദ്ധദിവസങ്ങൾ വർണ്ണിക്കുന്നത് ഭീഷ്മപർവ്വത്തിലാണ്. കൗരവസേനയുടെ സർവ്വസേനാധിപനായി ഭീഷ്മരായിരുന്നു ഈ ദിവസങ്ങളിൽ പടനയിച്ചത്, അതിനാൽ ഭീഷ്മപർവ്വം എന്നു ഗ്രന്ഥകർത്താവ് പേരു കൊടുത്തു. ഭീഷ്മപർവ്വത്തിൽ 118 അദ്ധ്യായങ്ങളും 7884 പദ്യങ്ങളും അടങ്ങിയിരിക്കുന്നു. ==== ഗീതോപദേശം ==== [[പ്രമാണം:Bazaar art print 1940s.jpg|170px|thumb|right|ഗീതോപദേശം]] പാണ്ഡവരും കൗരവരും യുദ്ധസന്നദ്ധരായി പടക്കളത്തിൽ അണിനിരന്നു. അഗ്നിയിൽനിന്നും ജനിച്ച ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ പാണ്ഡവസേനയേയും, ജലത്തിൽനിന്നും ജനിച്ച ഭീഷ്മർ കൗരവസേനയേയും നയിച്ചു. യുദ്ധം തുടങ്ങുന്നതിനു മുൻപായി കുരുക്ഷേത്രഭൂമിയിൽ അണിനിരന്ന കൗരവസേനയെ കാണാൻ അർജ്ജുനൻ ആഗ്രഹം പ്രകടിപ്പിച്ചു. സാരഥിയായ കൃഷ്ണൻ രഥം ഇരുസേനകളുടേയും മദ്ധ്യഭാഗത്ത് കൊണ്ടു ചെന്നു നിർത്തി. എതിർഭാഗത്ത് തന്റെ ജ്യേഷ്ഠന്മാരും, അനുജന്മാരും, മാതുലന്മാരും, ഭാഗിനേയന്മാരും, പിതാക്കന്മാരും, മുത്തച്ഛന്മാരും, ഗുരുനാഥന്മാരും, സതീർത്ഥ്യരും, ഭാര്യാസഹോദരന്മാരും, പുത്രരും മറ്റു ബന്ധുമിത്രാദികളേയും ആയിരുന്നു അർജ്ജുനൻ മുന്നിരയിൽ കണ്ടത്. അല്പം മണ്ണിനുവേണ്ടി ഇവരെയെല്ലാം ഇല്ലാതാക്കി നശ്വരമായ രാജപദവി അനുഭവിക്കാൻ ആഗ്രഹിക്കുന്നതിൽ അർത്ഥമില്ല; അതു പാപമാണ്. മരിക്കുമ്പോൾ ആരും ഇതൊന്നും കൊണ്ടു പോകുന്നില്ല തുടങ്ങിയ ചിന്തകൾ മനസ്സിൽ വരുകയും, താൻ യുദ്ധംചെയ്യുന്നില്ല എനിക്കു രാജ്യവും പദവിയും വേണ്ട, വനവാസം മതി എന്നു പറഞ്ഞു തേർതട്ടിൽ അർജ്ജുനൻ വിഷാദനായിരുന്നു. ഈ സന്ദർഭമാണ് [[ഭഗവദ്ഗീത|ഭഗവദ്ഗീതയ്ക്ക്]] വഴിയൊരുക്കിയത് എന്നാണ് വിശ്വാസം. [[പ്രമാണം:Bhagavad Gita, a 19th century manuscript.jpg|170px|thumb|left|[[ഭഗവദ്ഗീത]]:19-ആം നൂറ്റാണ്ടിലെ കൈയ്യെഴുത്തുപ്രതി]] വിഷാദനായി തേർതട്ടിലിരുന്ന അർജ്ജുനനെ അവന്റെ സ്വധർമ്മാനുഷ്ഠാനം ചെയ്യാൻ [[കൃഷ്ണൻ]] ഉപദേശിക്കുന്നു. അർജ്ജുനനു ഭഗവാൻ കൃഷ്ണൻ വേദവേദാന്തങ്ങളുടെയും, ഉപനിഷത്തുകളുടെയും, രഹസ്യങ്ങൾ അടങ്ങിയ ആത്മതത്ത്വജ്ഞാനത്തേയും, ഭക്തിയോഗം, കർമ്മയോഗം, ജ്ഞാനയോഗം തുടങ്ങിയ മോക്ഷമാർഗ്ഗങ്ങളേയും ഉപദേശിച്ചു. എന്നിട്ടും അർജ്ജുനനും വിശ്വാസം വരായ്കയാൽ തന്റെ ശ്രേഷ്ഠവും ഭയജനകവുമായ വിശ്വരൂപത്തേയും കാണിച്ചു കൊടുത്തുവെന്നു മഹാഭാരതത്തിൽ ഭീഷ്മപർവ്വത്തിൽ ഗ്രന്ഥകാരൻ പരാമർശിക്കുന്നു. ഭഗവദ്ഗീതയിലൂടെ അർജ്ജുനനുപദേശിച്ച സന്ദേശം ഇതിനു മുൻപ് [[വിഷ്ണു]] [[സൂര്യൻ|വിവസ്വാനും]], വിവസ്വാൻ [[മനു|മനുവിനും]], മനു [[ഇക്ഷാകു|ഇക്ഷാകുവിനും]] ഉപദേശിച്ചിരുന്നതായി [[മഹാഭാരതം|മഹാഭാരതത്തിൽ]] [[വ്യാസൻ]] പറയുന്നുണ്ട്. '''സർ‌വോപനിഷദോ ഗാവോ, ദോഗ്ദ്ധാ ഗോപാലനന്ദനഃ'''<br />'''പാർഥോ വത്സഃ സുധീർഭോക്താ, ദുഗ്ദ്ധം ഗീതാമൃതം മഹത്.''' ''അർത്ഥം:'' [[ഉപനിഷത്തുകൾ|ഉപനിഷത്തുകളാകുന്ന]] [[പശു|പശുക്കളിൽ]] നിന്ന്, [[അർജ്ജുനൻ|അർജുനനാകുന്ന]] കിടാവിനെ നിമിത്തമാക്കി കറവക്കാരനായ [[കൃഷ്ണൻ|ഗോപാലനന്ദനൻ]] കറന്നെടുത്ത പാലാണ് [[ഭഗവദ്ഗീത|ഗീതാമൃതം]]. (ഉപനിഷത്തുകളിലെ പല മന്ത്രങ്ങളും അല്പം വ്യത്യാസത്തോടെ ഗീതയിൽ പ്രത്യക്ഷപ്പെടുന്നുണ്ട്) പലചരിത്രകാരന്മാരും ഭഗവദ്ഗീതയെ ഹൈന്ദവ ഉപനിഷത്തുകളുടെ സംഗ്രഹമായി കരുതുന്നു.<ref>ശ്രീമദ് ഭഗവദ്ഗീത -- എം.എസ്. ചന്ദ്രശേഖരവാര്യർ (പരിഭാഷ) -- ഡി.സി. ബുക്സ് പ്രസിദ്ധീകരണം</ref> പതിനെട്ട് അദ്ധ്യായങ്ങളുള്ള ഭഗവദ്ഗീത ഭീഷ്മപർവ്വത്തിൽ 700 ശ്ലോകങ്ങളിലൂടെ മഹാഭാരതത്തിൽ വർണ്ണിക്കുന്നു<ref>ശ്രീമദ് ഭഗവദ്ഗീത -- എം.എസ്. ചന്ദ്രശേഖരവാര്യർ : പരിഭാഷ -- ഡി.സി.ബുക്സ് പ്രസിദ്ധീകരണം, കോട്ടയം</ref>. [[സഞ്ജയൻ]] [[ധൃതരാഷ്ട്രർ|ധൃതരാഷ്ട്രർക്കു]] കൃഷ്ണാർജ്ജുനസംവാദം പറഞ്ഞുകൊടുക്കുന്നരീതിയിലാണ് ഗ്രന്ഥകാരൻ എഴുതിയിരിക്കുന്നത്<ref>ഡി.ഡി. കോസാംബി -- മിത്ത് ആൻഡ് റിയാലിറ്റി -- ചരിത്രം</ref>. {| class="wikitable" border="1" |- ! ഒന്നാം ദിവസം ! കൗരവസേന ! പാണ്ഡവസേന |- | സർവ്വ സൈന്യാധിപൻ | [[ഭീഷ്മർ]] | [[ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ]] |- | കൊല്ലപ്പെട്ട പ്രധാനികൾ (കൊന്നവർ) | -- | [[ഉത്തരൻ]] ([[ശല്യർ]])<br />[[ശ്വേതൻ]] ([[ഭീഷ്മർ]]) |} ഭീഷ്മരെ ആദ്യമായി നേരിട്ടത് ബാലനായ അഭിമന്യുവായിരുന്നു. ഏറ്റവും പ്രായം കൂടിയവനും, കുറഞ്ഞവനും തമ്മിലാണ് ആദ്യ പോരാട്ടം തുടങ്ങിയത്. കൃതവർമ്മാവും, ശല്യരും ഭീഷ്മരെ സഹായിക്കാൻ എത്തി. അഭിമന്യു ക്ഷീണിക്കുന്നതു മനസ്സിലാക്കി മാതുലന്മാരായ ഉത്തരനും, ശ്വേതനും (വിരാടപുത്രന്മാർ) സഹായത്തിനെത്തി. യുദ്ധത്തിനൊടുവിൽ ശല്യർ ഉത്തരനേയും, ഭീഷ്മർ ശ്വേതനേയും വധിച്ചു. ഒന്നാം ദിവസത്തെ യുദ്ധത്തിൽ പാണ്ഡവസേനക്ക് കനത്തനാശം സംഭവിച്ചു. സങ്കടപ്പെട്ട് കുടീരത്തിൽ തിരിച്ചെത്തിയ യുധിഷ്ഠിരനോട് അവസാനവിജയം പാണ്ഡവർക്കാണെന്ന് പറഞ്ഞ് കൃഷ്ണൻ സമാധാനിപ്പിച്ചു. === രണ്ടാം ദിവസം ([[ഭീഷ്മപർവ്വം]]) === [[File:Arjuna statue.JPG|170px|thumb|right|ഭാരതയുദ്ധം: ([[ഇന്തോനേഷ്യ|ഇന്തോനേഷ്യയിലെ]] ബാലിയിലുള്ള അർജ്ജുനപ്രതിമ]] {| class="wikitable" border="1" |- ! രണ്ടാം ദിവസം ! കൗരവസേന ! പാണ്ഡവസേന |- | സർവ്വ സൈന്യാധിപൻ | [[ഭീഷ്മർ]] | [[ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ]] |- | കൊല്ലപ്പെട്ട പ്രധാനികൾ (കൊന്നവർ) | കലിംഗസേന (ഭീമൻ) | -- |} ഭീഷ്മർ രണ്ടാം ദിവസം അർജ്ജുനനുമായി ഏറ്റുമുട്ടി. അർജ്ജുനന്റെ പാശുപതാസ്ത്രത്തിന്റെ ശക്തിയിൽ കൗരവസേനക്ക് നിരവധി നാശനഷ്ടങ്ങൾ സംഭവിച്ചു. കുരുക്ഷേത്രത്തിന്റെ മറ്റൊരു വശത്ത് ദ്രോണരും ധൃഷ്ടദ്യുമ്നനും തമ്മിൽ ഉഗ്രപോരാട്ടം ആരംഭിച്ചു. പലപ്രാവശ്യം ദ്രോണർ പാഞ്ചാലപുത്രന്റെ വില്ലു മുറിച്ചു. അവശനായ ധൃഷ്ടദ്യുമ്നനെ ഭീമൻ തന്റെ രഥത്തിലേറ്റി രക്ഷപെടുത്തി. ഇതുമനസ്സിലാക്കി അവിടെ എത്തിച്ചേർന്ന് ദുര്യോധനൻ കലിംഗസേനയെ ഭീമനു നേരെ പ്രയോഗിച്ചു. ഭീമൻ ഒന്നൊഴിയാതെ എല്ലാ കലിംഗ പടയാളികളെയും രണ്ടാം ദിവസത്തെ യുദ്ധത്തിൽ കൊന്നൊടുക്കി. കൗരവപടയുടെ തിരിച്ചോട്ടം തടയുവാൻ ഭീഷ്മർ അവിടെ എത്തിയെങ്കിലും സാത്യകിയുടെ ബാണമേറ്റ് അദ്ദേഹത്തിന്റെ തേരാളി കൊല്ലപ്പെട്ടു. സാരഥിയില്ലാതെ ഭീഷ്മർ യുദ്ധക്കളത്തിൽ നിന്നും മാറിക്കളഞ്ഞു. ഭീമ പുത്രൻ ഘടോത്ക്കചനും നകുല-സഹദേവന്മാരും ഏറ്റവും പുറകിലായി ധർമ്മപുത്രരും അവിടെ എത്തുകയും കൗരവരുടെ പല സൈന്യവ്യൂഹങ്ങളേയും ഇല്ലാതാക്കുകയും ചെയ്തു. === മൂന്നാം ദിവസം ([[ഭീഷ്മപർവ്വം]]) === [[File:Srimad Bhagavad Gita Painting.jpg|170px|thumb|right|പാർത്ഥനും സാരഥിയും യുദ്ധഭൂമിയിൽ (ചിത്രകാരന്റെ ഭാവനയിൽ)]] {| class="wikitable" border="1" |- ! മൂന്നാം ദിവസം ! കൗരവസേന ! പാണ്ഡവസേന |- | സർവ്വ സൈന്യാധിപൻ | [[ഭീഷ്മർ]] | [[ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ]] |- | കൊല്ലപ്പെട്ട പ്രധാനികൾ (കൊന്നവർ) | ഗാന്ധാരസേന (അഭിമന്യു+സാത്യകി) | -- |- | ഉപയോഗിച്ച വ്യൂഹങ്ങൾ | ഗരുഡവ്യൂഹം<br />([[പരുന്ത്|ചിറകുവിരിച്ച പരുന്തിന്റെ ആകൃതി]]) | അർദ്ധചന്ദ്രവ്യൂഹം<br />([[ചന്ദ്രൻ|ചന്ദ്രക്കലയുടെ ആകൃതി]]) |} രണ്ടാം ദിവസത്തെ ദയനീയ പരാജയം മനസ്സിലാക്കി [[ഭീഷ്മർ]] തന്റെ സേനയെ ഗരുഡവ്യൂഹമായി നിർത്തി യുദ്ധം ആരംഭിച്ചു. അതിനെ എതിർക്കാൻ [[ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ]] പാണ്ഡവസേനയെ ചന്ദ്രക്കലയുടെ ആകൃതിയിൽ വ്യൂഹം ചമച്ചു നേതൃത്വം നൽകി. അർദ്ധചന്ദ്രവ്യൂഹത്തിന്റെ ഒരു മുഖത്ത് ഭീമനും മറ്റേതിൽ അർജ്ജുനനും നിലയുറപ്പിച്ചു. യുദ്ധക്കളത്തിന്റെ മറ്റൊരു വശത്ത് സാത്യകിയും അഭിമന്യുവും ചേർന്ന് ഗാന്ധാരസേനയെ മുഴുവനായും ഇല്ലാതാക്കി. ഭീഷ്മരും, ദ്രോണരും, ദുര്യോധനനും ചേർന്നു ധർമ്മപുത്രരെ ആക്രമിക്കാൻ തുടങ്ങിയപ്പോൾ നകുല-സഹദേവന്മാരും, ഭീമനും, ഘടോത്ക്കചനും എത്തി യുധിഷ്ഠിരനെ സഹായിച്ചു. ഘടോത്ക്കചന്റെ ആയുധപ്രഹരമേറ്റ് ബോധരഹിതനായ ദുര്യോധനനെ ദ്രോണർ രക്ഷപെടുത്തി. അതിനെത്തുടർന്ന് അർജ്ജുനൻ ഭീഷ്മരുമായി ഏറ്റുമുട്ടുകയും ഭീഷ്മർ വിജയലക്ഷ്യത്താൽ യുദ്ധനീതിമറന്നു അവനെ ആക്രമിക്കുകയും ചെയ്തു. അർജ്ജുനനെ കൊല്ലുമെന്ന അവസരം വന്നപ്പോൾ കൃഷ്ണൻ ഭീഷ്മരുടെ നേർക്ക് സുദർശനചക്രമെടുത്തു. കൃഷ്ണന്റെ കൈയ്യാൽ മരിക്കാൻ ആഗ്രഹിച്ച ഭീഷ്മർ നിരായുധനായി തലകുനിച്ചപ്പോൾ അർജ്ജുനൻ കൃഷ്ണനെ ആയുധമെടുക്കില്ല എന്നുള്ള കൃഷ്ണ വചനം ഓർമ്മപ്പെടുത്തി. ഇതുകേട്ട് കൃഷ്ണൻ ശാന്തനായി സുദർശനം തിരിച്ചെടുത്തു. === നാലാം ദിവസം ([[ഭീഷ്മപർവ്വം]]) === [[File:Bheema, the elephant-killer.jpg|170px|thumb|right|നാലാം ദിവസം: [[ആന|ആനകളുമായി]] മല്ലിടുന്ന [[ഭീമൻ]] (ശിലാശില്പം: [[ബേലൂർ|ബേലൂരിലെ]] ചെന്നകേശവ ക്ഷേത്രം)]] {| class="wikitable" border="1" |- ! നാലാം ദിവസം ! കൗരവസേന ! പാണ്ഡവസേന |- | സർവ്വ സൈന്യാധിപൻ | [[ഭീഷ്മർ]] | [[ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ]] |- | കൊല്ലപ്പെട്ട പ്രധാനികൾ (കൊന്നവർ) | പതിമൂന്നു ധൃതരാഷ്ട്രപുത്രർ (ഭീമൻ)<br />മാദ്രേശന്മാർ (ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ)<br />സ്വാലൻ (ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ) | -- |} നാലാം ദിവസം [[ഭീമൻ|ഭീമസേനനും]], [[അഭിമന്യു|അഭിമന്യുവും]] ഇരുവശങ്ങളിലൂടെ [[കൗരവർ|കൗരവസേനയെ]] തകർത്തു മുന്നേറി. ഭീമനെ എതിരിടാൻ ദുര്യോധനൻ, അവന്റെ പതിമൂന്നനുജന്മാരേയും, ആയിരക്കണക്കിനു [[ആന|മത്തഗജങ്ങളേയും]] അവന്റെ നേർക്കയച്ചു. ക്രൂദ്ധനായ ഭീമൻ ഗദയുമായി തേരിൽ നിന്നും പുറത്തിറങ്ങി മുഴുവൻ ആനകളേയും, ദുര്യോധനന്റെ പതിമൂന്നനുജന്മാരെയും കൊന്നു. അനുജന്മാർ മരിച്ചതു കണ്ട് ദുര്യോധനൻ ഭീമനു നേർക്ക് പാഞ്ഞടുത്തെങ്കിലും കൂടുതൽ എതിർത്തു നിൽക്കാനാവാതെ യുദ്ധഭൂമിയിൽ നിന്നും അവൻ മാറിക്കളഞ്ഞു. ഇതിനിടയിൽ ഭീമനെ സഹായിക്കാനെത്തിയ പുത്രനായ ഘടോത്ക്കചനും നിരവധിപേരെ കൊന്നു. അന്നേ ദിവസം കുരുക്ഷേത്രയിലെ മറ്റൊരുവശത്ത് സ്വാലനും ധൃഷ്ടദ്യുമ്നനും തമ്മിൽ ഏറ്റുമുട്ടുകയും, സ്വാലനെ വധിക്കുകയും ചെയ്തു. അതിനുശേഷം ധൃഷ്ടദ്യുമ്നനോട് യുദ്ധം ചെയ്ത മാദ്രേശന്റെ അനുജന്മാരെയും അവൻ കൊന്നുകളഞ്ഞു. തുടർച്ചയായി മൂന്നുദിവസങ്ങളും പരാജയപ്പെട്ട് ദുഃഖിതനായ [[ദുര്യോധനൻ]] രാത്രി ഭീഷ്മരുടെ കുടീരത്തിൽ വന്നു ഭയപ്പെട്ടു സങ്കടം പറഞ്ഞു. ഭീഷ്മരും ദ്രോണരും ചേർന്ന് ദുര്യോധനനെ സമാധാനപ്പെടുത്തി തിരിച്ചയച്ചു. === അഞ്ചാം ദിവസം ([[ഭീഷ്മപർവ്വം]]) === [[File:The center of battle of Kurukshetra.jpg|170px|thumb|right|യുദ്ധഭൂമി ([[അങ്കോർ വാട്ട്|അങ്കോർവതിലെ ശിലാശില്പം]])]] {| class="wikitable" border="1" |- ! അഞ്ചാം ദിവസം ! കൗരവസേന ! പാണ്ഡവസേന |- | സർവ്വ സൈന്യാധിപൻ | [[ഭീഷ്മർ]] | [[ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ]] |- | കൊല്ലപ്പെട്ട പ്രധാനികൾ (കൊന്നവർ) | -- | സാത്യകിയുടെ 10 പുത്രന്മാർ<br />(ഭൂരിശ്രവസ്സ്) |- | ഉപയോഗിച്ച വ്യൂഹങ്ങൾ | ശക്തവ്യൂഹം<br />([[ചതുരം|സമചതുരത്തിന്റെ ആകൃതി]]) | മണ്ഡലവ്യൂഹം<br />([[ആകാശഗംഗ|ആകാശഗംഗയുടെ ആകൃതി]]) |} തുടർച്ചയായ മൂന്നുദിവസങ്ങളിലെ തോൽവിക്കു മറുപടി പറയാനായി [[കൗരവർ]] ഭീഷ്മരുടെ നേതൃത്വത്തിൽ ശക്തവ്യൂഹം ചമച്ചു. പാണ്ഡവർ ഭീമന്റെ നേതൃത്വത്തിൽ മണ്ഡലവ്യൂഹവും ചമച്ചു അണിനിരന്നു. ഭീമന്റെ രഥത്തിനു പുറകിലായി ധൃഷ്ടദ്യുമ്നനും, സാത്യകിയുടേയും, ശിഖണ്ഡിയുടേയും രഥങ്ങൾ അണിനിരന്നു. അവയ്ക്കും പുറകിലായി നകുല-സഹദേവന്മാരുടേയും ധർമ്മപുത്രരുടേയും രഥങ്ങൾ നിരന്നു. അതിനു പിറകിലായി മറ്റു മുൻനിര യോദ്ധാക്കളും അണിനിരന്നു. ഭീഷ്മർ നിരവധി പാണ്ഡവസേനകളെ ഛിന്നഭിന്നമാക്കി മുന്നേറി. പാണ്ഡവസൈന്യം പലവസരങ്ങളിലും പിന്തിരിഞ്ഞോടി. പക്ഷേ മദ്ധ്യാഹ്നത്തിനുശേഷം നടന്ന യുദ്ധത്തിൽ അർജ്ജുനനും ഭീമനും ചേർന്ന് അനവധി കൗരവസൈന്യങ്ങളെ കൊന്നു. === ആറാം ദിവസം ([[ഭീഷ്മപർവ്വം]]) === [[File:Krishna and Arjun on the chariot''',''' Mahabharata, 18th-19th century, India.jpg|170px|thumb|right|കൃഷ്ണാർജ്ജുനന്മാർ (18-ആം നൂറ്റാണ്ടിലെ ചിത്രകല)]] {| class="wikitable" border="1" |- ! ആറാം ദിവസം ! കൗരവസേന ! പാണ്ഡവസേന |- | സർവ്വ സൈന്യാധിപൻ | [[ഭീഷ്മർ]] | [[ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ]] |- | ഉപയോഗിച്ച വ്യൂഹങ്ങൾ | ക്രൗഞ്ചവ്യൂഹം ([[കൊക്ക്|കൊക്കിന്റെ ആകൃതി]]) | മകരവ്യൂഹം ([[ചീങ്കണ്ണി|മുതലയുടെ ആകൃതി]]) |} https://ml.wikipedia.org/wiki/%E0%B4%95%E0%B5%81%E0%B4%B0%E0%B5%81%E0%B4%95%E0%B5%8D%E0%B4%B7%E0%B5%87%E0%B4%A4%E0%B5%8D%E0%B4%B0%E0%B4%AF%E0%B5%81%E0%B4%A6%E0%B5%8D%E0%B4%A7%E0%B4%82?wprov=sfla1 അതിനെതിരായി ഭീഷ്മർ ക്രൗഞ്ചവ്യൂഹവും ചമച്ച് സൈന്യങ്ങളെ അണിനിരത്തി. അഞ്ചുദിവസങ്ങൾക്കു ശേഷം അന്ന് ആദ്യമായി ദ്രോണരെ തോൽപ്പിക്കാൻ പാണ്ഡവസേനക്കായി. പാണ്ഡവർ ദ്രോണരുടെ രഥം തകർത്തു, അദ്ദേഹം പ്രാണരക്ഷാർത്ഥം അവിടെനിന്നും ഓടി രക്ഷപെട്ടു. ഭീമനെ പിടിച്ചുകെട്ടാൻ ദുര്യോധനൻ വലിയ സൈന്യവ്യൂഹമാണ് നിയോഗിച്ചത്. അഭിമന്യു സഹായത്തിനു വന്ന് ഭീമനെ അതിൽ നിന്നും രക്ഷിക്കുവാൻ സാധിച്ചു. അതിനിടയിൽ ഭീമന്റെ ഗദാപ്രഹരമേറ്റ് ദുര്യോധനൻ തേർത്തട്ടിൽ ബോധരഹിതനായി വീണു. കൃപർ വന്നു രക്ഷിച്ചിരുന്നില്ലെങ്കിൽ ദുര്യോധനനെ ആറാംനാൾ വധിക്കുമായിരുന്നു. തന്റെ പത്തു പുത്രന്മാരെ വധിച്ച ഭൂരിശ്രവസ്സിനെ നേരിട്ടുകണ്ട സാത്യകി അവനെ കൊല്ലാൻ കഠിനശ്രമം നടത്തിയെങ്കിലും വിജയിച്ചില്ല. === ഏഴാം ദിവസം ([[ഭീഷ്മപർവ്വം]]) === {| class="wikitable" border="1" |- ! ഏഴാം ദിവസം ! കൗരവസേന ! പാണ്ഡവസേന |- | സർവ്വ സൈന്യാധിപൻ | [[ഭീഷ്മർ]] | [[ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ]] |- | ഉപയോഗിച്ച വ്യൂഹങ്ങൾ | ത്രിശൂലവ്യൂഹം<br />([[ത്രിശൂലം|മൂന്നു മുനയുള്ള ശുലത്തിന്റെ ആകൃതി]]) | വജ്ര വ്യൂഹം<br />([[മിന്നൽ|മിന്നൽ പിണരിന്റെ ആകൃതി]]) |} ഏഴാം ദിവസം [[യുധിഷ്ഠിരൻ|യുധിഷ്ഠിരന്റെ]] നേതൃത്വത്തിൽ വജ്രവ്യൂഹം ചമച്ച പാണ്ഡവരെ എതിരിടാൻ കൗരവർ ത്രിശൂലവ്യൂഹം ചമച്ചു. മിന്നൽപിണർ പോലെ അടർക്കളത്തിൽ പലസ്ഥലങ്ങളിലും ഒറ്റയ്ക്കൊറ്റയ്ക്ക് യുദ്ധങ്ങൾ നടന്നു. വിരാടനും ദ്രോണരും ഏറ്റുമുട്ടി. വിരാടന്റെ സഹായത്തിനെത്തിയ പുത്രനായ ശംഖനെ ദ്രോണർ വധിച്ചു. വൃദ്ധനായ ഭൂരിശ്രവസ്സിനെ നേരിട്ട ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ അദ്ദേഹത്തിന്റെ വക്ഷസ്സിൽ 96 അമ്പുകൾ തറച്ചുവെങ്കിലും അതിപരാക്രമിയായ അദ്ദേഹം കീഴടങ്ങാതെ ധൃഷ്ടദ്യുമ്നനെ പരാജയപ്പെടുത്തി അവിടെ നിന്നും ഓടിച്ചു. പാണ്ഡവസേനയുടെ അതിപ്രഹരമായ യുദ്ധത്തിൽ വൃദ്ധനായ കൃപാചാര്യർ ബോധരഹിതനായി തേർത്തട്ടിൽ വീണു. === എട്ടാം ദിവസം ([[ഭീഷ്മപർവ്വം]]) === [[File:Ghatotkacha - Abhimanyu.jpg|170px|thumb|right|യുദ്ധം (ഘടോൽകചനും അഭിമന്യുവും)]] {| class="wikitable" border="1" |- ! എട്ടാം ദിവസം ! കൗരവസേന ! പാണ്ഡവസേന |- | സർവ്വ സൈന്യാധിപൻ | [[ഭീഷ്മർ]] | [[ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ]] |- | കൊല്ലപ്പെട്ട പ്രധാനികൾ (കൊന്നവർ) | [[ഉലൂകൻ]] ([[ഇരാവാൻ]])<br />എട്ട് ധൃതരാഷ്ട്രപുത്രർ (ഭീമൻ)<br />[[ശകുനി|ശകുനിയുടെ]] അനുജന്മാർ (ഇരാവാൻ) | [[ഇരാവാൻ]] <ref>എട്ടാംദിവസം രാത്രികഴിഞ്ഞ് ഒൻപതാം നാൾ സൂര്യോദയത്തിനു മുൻപ് കൃഷ്ണശപഥത്താൽ ഇരാവാൻ തന്റെ തലപൊട്ടി ചിതറിയാണ് മരിച്ചത് എന്നൊരു ഐതിഹ്യം കൂടിയുണ്ട്.</ref> |} [[കൃഷ്ണൻ|കൃഷ്ണന്റെ]] നിർദ്ദേശത്തെ തുടർന്ന് യുദ്ധത്തിൽ ഏർപ്പെടാതിരുന്ന ഇരാവാൻ ആദ്യമായി യുദ്ധം ചെയ്ത ദിവസമായിരുന്നു എട്ടാം ദിവസം. ഭീമൻ തന്റെ വനവാസകാലത്തു വധിച്ച കൃമ്മിരന്റെ പുത്രനായ അലംബുസന്റെ മായാപ്രയോഗത്തിൽ പാണ്ഡവസേന പലപ്പോഴും പകച്ചു നിന്നു. അവന്റെ മായാശക്തിയിലുള്ള ആകാശയുദ്ധത്തിൽ അർജ്ജുനനും ഭീമനും സാരമായി പരിക്കേറ്റു. നാഗകന്യാപുത്രനായ [[ഇരാവാൻ]] ഇതുകണ്ട് അർജ്ജുനനെ സഹായിച്ച് അലംബുസനെതിരായി അതിശക്തമായി നേരിട്ടു. അലംബുസനെ സഹായിക്കാനെത്തിയ ശകുനിയുടെ പുത്രനായ ഉലൂകനെയും ഇരാവാൻ വധിച്ചു. ഭീമൻ ദുര്യോധനന്റെ എട്ട് അനുജന്മാരെ എട്ടാംദിവസം കൊന്നു അതിനെ തുടർന്ന് ഭീമനോട് ഏറ്റുമുട്ടിയ ശകുനിയേയും, ജയദ്രഥനേയും ഘടോത്ക്കചൻ തന്റെ ഇരുമ്പുഗദയുമായി നേരിട്ടു. എട്ടാംദിവസം കഴിഞ്ഞപ്പോൾ ഇരുപക്ഷത്തുമായി എട്ട് [[അക്ഷൗഹിണി|അക്ഷൗഹിണിപടകൾ]] ഇല്ലാതായി. പിറ്റേന്ന് സൂര്യോദയത്തിനു മുൻപായി ഉലൂപിയിൽ അർജ്ജുനനു ജനിച്ച ഇരവാനും കൃഷ്ണശാപത്താൽ മരിച്ചുവീണു. === ഒൻപതാം ദിവസം ([[ഭീഷ്മപർവ്വം]]) === [[File:9th day War Kurukshetra.JPG|170px|thumb|right|യുദ്ധം ഒൻപതാം ദിവസം: [[സുദർശനചക്രം|സുദർശനവുമായി]] നിൽക്കുന്ന [[കൃഷ്ണൻ]], ഭഗവാന്റെ കൈയ്യാൽ മരിക്കാനാഗ്രഹിച്ച് കൈകൂപ്പി നിൽക്കുന്ന [[ഭീഷ്മർ]], അരുതേ എന്നപേക്ഷിക്കുന്ന [[അർജ്ജുനൻ]] (ചിത്രം: പനോരമ & സയൻസ് സെന്റർ-കുരുക്ഷേത്ര)]] {| class="wikitable" border="1" |- ! ഒൻപതാം ദിവസം ! കൗരവസേന ! പാണ്ഡവസേന |- | സർവ്വ സൈന്യാധിപൻ | [[ഭീഷ്മർ]] | [[ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ]] |} [[ഇരാവാൻ|ഇരവാൻറെ]] മരണത്തിനു കാരണമായ അലംബുസനെ വധിക്കണമെന്നുള്ള ദൃഢനിശ്ചയത്തോടെയാണ് പാണ്ഡവർ യുദ്ധം തുടങ്ങിയത്. [[അഭിമന്യു|അഭിമന്യുവും]], [[ഘടോൽകചൻ|ഘടോത്ക്കചനും]] അലംബുസനെതിരായി യുദ്ധം ചെയ്ത് അതിധീരമായി അവനെ നേരിട്ടുവെങ്കിലും മരണത്തിൽ നിന്നും അലംബുസൻ രക്ഷപെട്ടോടി. അർജ്ജുനനെ നേരിട്ട ഭീഷ്മർ അവനെ നിഷ്പ്രയാസം നിരായുധനാക്കി, ഭീഷ്മരുടെ അതിശക്തമായ ബാണങ്ങളേറ്റ് അവശനായി അർജ്ജുനൻ തേർതട്ടിൽ വീണുപോയി. അർജ്ജുനൻ ഭീഷ്മരാൽ വധിക്കപ്പെടുമെന്നവസരത്തിൽ കൃഷ്ണൻ സുദർശനചക്രവുമായി ഭീഷ്മർക്കു നേരെ എഴുന്നേറ്റു. ഭഗവാൻ ചക്രധാരിയായി നിൽക്കുന്നതുകണ്ട് ഭയഭക്തി ബഹുമാനത്തോടെ ഭഗവാൻറെ കൈയ്യാൽ മരിക്കാൻ ആഗ്രഹിച്ച് രണ്ടുകൈയ്യും കൂപ്പി ഭീഷ്മർ തേരിൽ നിന്നും ഇറങ്ങി ശിരസ്സു നമിച്ചു നിന്നു. ഇതുകണ്ട് അർജ്ജുനൻ കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധത്തിൽ ഭഗവാൻ ആയുധം എടുക്കില്ല എന്നുള്ളത് വീണ്ടും ഓർമ്മിപ്പിച്ചു. ഇതോടെ സൂര്യാസ്തമയവും കഴിഞ്ഞു യുദ്ധം അവസാനിപ്പിച്ച് ഇരുകൂട്ടരും മടങ്ങി. ഒൻപതു ദിവസങ്ങൾ കഴിഞ്ഞിട്ടും വിജയം കൈവരിക്കാൻ സാധിക്കാതെ വിഷമിക്കുന്ന പാണ്ഡവരെ കൃഷ്ണൻ അന്നു രാത്രി ഭീഷ്മരുടെ കുടീരത്തിൽ കൊണ്ടുപോയി. അവരുടെ മനോഗതം മനസ്സിലാക്കിയ ഭീഷ്മർ ശിഖണ്ഡിയെ മുന്നിൽ നിർത്തി യുദ്ധംചെയ്യാൻ ഉപദേശിച്ചു. === പത്താം ദിവസം ([[ഭീഷ്മപർവ്വം]]) === [[File:The Death of Bhishma.jpg|170px|thumb|right|ഭീഷ്മർ ശരശയ്യയിൽ]] {| class="wikitable" border="1" |- ! പത്താം ദിവസം ! കൗരവസേന ! പാണ്ഡവസേന |- | സർവ്വ സൈന്യാധിപൻ | [[ഭീഷ്മർ]] | [[ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ]] |- | കൊല്ലപ്പെട്ട പ്രധാനികൾ (കൊന്നവർ) | ഭീഷ്മർ ശരശയ്യയിൽ (ശിഖണ്ഡി+അർജ്ജുനൻ) | -- |} പത്താം ദിവസം [[പാണ്ഡവർ]] ധൃഷ്ടദ്യുമ്നന്റെ സ്ഥാനത്ത് [[ശിഖണ്ഡി|ശിഖണ്ഡിയെ]] നിർത്തി യുദ്ധം ആരംഭിച്ചു. അതിധീരമായി ഏവരും യുദ്ധത്തിൽ ഏർപ്പെട്ടു. [[ദുര്യോധനൻ]] ഭീഷ്മർക്കു തുണയായി ദുശ്ശാസനനെ നിയോഗിച്ചിരുന്നു. അർജ്ജുനൻ ഭീഷ്മരോട് എതിരിട്ടപ്പോൾ ശിഖണ്ഡിയെ മുന്നിൽ നിർത്തി ബാണങ്ങൾ എയ്തു. ശിഖണ്ഡിയെ കണ്ടമാത്രയിൽ ഭീഷ്മർ അവനെതിരെ യുദ്ധം ചെയ്യാതെ അർജ്ജുനനു നേർക്ക് തിരിഞ്ഞു. അർജ്ജുനനും ശിഖണ്ഡിയും ഒരു പോലെതന്നെ ഭീഷ്മർക്കുനേരെ ബാണങ്ങൾ പൊഴിച്ചുകൊണ്ടിരുന്നു. ശിഖണ്ഡിയുടെ മുമ്പിൽ ഭീഷ്മരുടെ വീര്യം സ്തംഭിച്ചുപോയി. ഈ അവസരം പാഴാക്കാതെ അർജ്ജുനൻ ഭീഷ്മരുടെ ശരീരം മുഴുവനും അസ്ത്രങ്ങളാൽ എയ്തുനിറച്ചു. (അഷ്ടവസുക്കളിൽ ഇളയവനായ പ്രഭാസനെ ([[ഭീഷ്മർ]]) തിരിച്ചു ദേവലോകത്തേക്ക് കൂട്ടികൊണ്ടുപോകാൻ വസുക്കളേവരും അവിടെ സന്നിഹിതരായിരുന്നു). [[ശരശയ്യ|ശരശയ്യയിൽ]] വീണ ഭീഷ്മർ അടുത്തുനിന്ന ദുശ്ശാസനനോട് ഇനിയെങ്കിലും യുദ്ധം മതിയാക്കാൻ ഉപദേശിച്ചു. ==== ശരശയ്യ ==== [[File:Ramayan.jpg|170px|thumb|left|അസ്ത്രമെയ്ത് ഭീഷ്മരുടെ ശിരസ്സു നേരെയാക്കുന്ന അർജ്ജുനൻ (മാർബിൾശില്പം:സ്വാമിനാരായൺ ടെമ്പിൾ -[[ഗുജറാത്ത്|ഭുജ്, ഗുജറാത്ത്]])]] ഭീഷ്മരുടെ പതനത്തോടെ കൗരവപട പിന്തിരിഞ്ഞോടി. അന്നു യുദ്ധം മതിയാക്കി ഏവരും മടങ്ങി. പക്ഷേ പാണ്ഡവരും, കൗരവരും മാത്രം ഭീഷ്മർക്കു ചുറ്റും സങ്കടപ്പെട്ടു നിന്നു. ശക്തിയില്ലാതെ താഴേക്ക് തൂങ്ങിക്കിടന്ന ശിരസ്സു നേരെയാക്കാൻ ഭീഷ്മരുടെ ആഗ്രഹപ്രകാരം അർജ്ജുനൻ രണ്ട് അസ്ത്രങ്ങൾ എയ്തു താങ്ങുകൊടുത്തു. ഭീഷ്മർ വീണതോടെ കൗരവരുടെ വീര്യമെല്ലാം ഇല്ലാതായി. പാണ്ഡവർക്ക് സന്തോഷവും സങ്കടവും ഒരുപോലെ തോന്നി. താൻ ഉത്തരായനം തുടങ്ങുന്നവരെ മരിക്കാതെ ഇവിടെ കിടക്കും നിങ്ങൾക്ക് എല്ലാവരും കുടീരങ്ങളിലേക്ക് തിരിച്ചു പോകാമെന്നുള്ള ഭീഷ്മരുടെ നിർബന്ധത്താൽ ഏവരും രാത്രിതന്നെ മടങ്ങി. പിറ്റേന്ന് രാവിലെ കൗരവ-പാണ്ഡവ പുത്രന്മാർ പിതാമഹനെ കാണാൻ എത്തി. അദ്ദേഹത്തിനു ദാഹമുണ്ടെന്നറിയിച്ചപ്പോൾ അർജ്ജുനൻ ഭൂമിയിൽ നിന്നും ഗംഗാജലത്തിന്റെ സ്രോതസ്സ് അവിടെ ഉണ്ടാക്കിക്കൊടുത്തു. അതിനുശേഷം [[കർണ്ണൻ]] ഭീഷ്മരെ കാണാൻ എത്തി. കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധഭൂമിയിൽ ആദ്യമായി കർണ്ണൻ വരുന്നത് അന്നായിരുന്നു. ഭീഷ്മർ യുദ്ധത്തിൽ വീണതിനുശേഷമാണ് കർണ്ണൻ യുദ്ധം ചെയ്യാൻ തുടങ്ങിയത്. === പതിനൊന്നാം ദിവസം ([[ദ്രോണപർവ്വം]]) === [[File:Karna in Kurukshetra.jpg|170px|thumb|right|യുദ്ധം പതിനൊന്നാം ദിവസം: [[കർണ്ണൻ]] ആദ്യമായി യുദ്ധഭൂമിയിൽ എത്തുന്നത് ഇന്നാണ്. (ചിത്രകാരന്റെ ഭാവനയിൽ)]] {| class="wikitable" border="1" |- ! പതിനൊന്നാം ദിവസം ! കൗരവസേന ! പാണ്ഡവസേന |- | സർവ്വ സൈന്യാധിപൻ | ദ്രോണർ | ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ |} ഭീഷ്മരുടെ പതനത്തെത്തുടർന്ന് ദുര്യോധനൻ ആചാര്യനായ ദ്രോണരെ സർവ്വസേനാധിപതിയായി വാഴിക്കുന്നു. തുടർന്നുള്ള അഞ്ചു ദിവസങ്ങൾ ദ്രോണാചാര്യർ കൗരവസേനയ്ക്കു നേതൃത്വം നൽകി. മഹാഭാരതത്തിൽ പതിനൊന്നു മുതൽ പതിനഞ്ചുവരെയുള്ള യുദ്ധദിവസങ്ങൾ വർണ്ണിക്കുന്നത് ദ്രോണപർവ്വത്തിലാണ്. സർവ്വസേനാധിപനായി ദ്രോണരായതിനാൽ ഗ്രന്ഥകർത്താവ് ആ പേരു കൊടുത്തു.<ref name="ReferenceA">മഹാഭാരതം -- ഡോ.പി.എസ്. നായർ ISBN 81-85315-01-9 -- വിദ്യാരംഭം പബ്ലീഷേസ്, മുല്ലയ്ക്കൽ, ആലപ്പുഴ</ref> ദ്രോണപർവ്വത്തിൽ 170 അദ്ധ്യായങ്ങളും 10950 പദ്യങ്ങളും അടങ്ങിയിരിക്കുന്നു. പല പ്രമുഖരും മരിച്ചു വീഴുന്ന കഥാസന്ദർഭങ്ങളോടെ വളരെ വിശദമായിതന്നെ ഗ്രന്ഥകർത്താവ് ഈ ദിവസങ്ങൾ മഹാഭാരതത്തിൽ വർണ്ണിച്ചിരിക്കുന്നു. [[കർണ്ണൻ]] ആദ്യമായി യുദ്ധക്കളത്തിൽ എത്തുന്നത് ഈ ദിവസമാണ്. ആദ്യ പത്തുദിവസങ്ങൾ അദ്ദേഹം യുദ്ധത്തിൽ ഏർപ്പെട്ടില്ല. ധർമ്മപുത്രരെ ജീവനോടെ ബന്ധിക്കുവാൻ ദ്രോണർ പദ്ധതിയിട്ടു. ജീവനോടെ യുധിഷ്ഠിരനെ പിടിച്ചാൽ അതിലൂടെ പാണ്ഡവരെ ഭീഷണിപ്പെടുത്തി മറ്റുകാര്യങ്ങൾ സാധിക്കാമെന്നു മനസ്സിലാക്കിയാണ് ഇതിനു മുതിർന്നത്. ദ്രോണരും, കർണ്ണനും, ദുര്യോധനാദികളും ഒത്തുചേർന്ന് യുധിഷ്ഠിരനെതിരായി യുദ്ധം ആരംഭിച്ചു. ദ്രോണർ യുധിഷ്ഠിരന്റെ വില്ലുമുറിച്ച് അതിനു വഴിയൊരുക്കി. യുധിഷ്ഠിരൻ പിടിക്കപ്പെടുമെന്നഘട്ടത്തിൽ കൃഷ്ണാർജ്ജുനന്മാർ അവിടെ എത്തുകയും യുധിഷ്ഠിരനെ രക്ഷപെടുത്തുകയും ചെയ്തു. പാഞ്ചാല രാജകുമാരനായ ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ പലതവണ ദ്രോണാചാര്യരെ ആക്രമിച്ചു, പക്ഷേ പല സന്ദർഭത്തിലും പാഞ്ചാലകുമാരനു പിന്തിരിഞ്ഞോടേണ്ടിവന്നു. (ഗ്രന്ഥകർത്താവിന്റെ അഭിപ്രായത്തിൽ യുദ്ധസമയത്ത് ദ്രോണർക്ക് 85 വയസ്സുണ്ടായിരുന്നു). === പന്ത്രണ്ടാം ദിവസം ([[ദ്രോണപർവ്വം]]) === [[File:Bhagadatta fighting with Bhima.JPG|170px|thumb|right|യുദ്ധം പന്ത്രണ്ടാം ദിവസം: [[ഭഗദത്തൻ|ഭഗദത്തനോട്]] എതിരിടുന്ന [[ഭീമൻ]] ([[ബേലൂർ|ബേലൂരിലെ]] ശിലാശില്പം)]] {| class="wikitable" border="1" |- ! പന്ത്രണ്ടാം ദിവസം ! കൗരവസേന ! പാണ്ഡവസേന |- | സർവ്വ സൈന്യാധിപൻ | [[ദ്രോണർ]] | [[ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ]] |- | കൊല്ലപ്പെട്ട പ്രധാനികൾ<br />(കൊന്നവർ) | [[ഭഗദത്തൻ]], [[വൃക്ഷസേനൻ]] ([[അർജുനൻ]])<br />കർണ്ണപുത്രർ, ഭഗദത്തപുത്രൻ ([[നകുലൻ]]) | ദർശൻ ([[ഭഗദത്തൻ]]) |- | ഉപയോഗിച്ച വ്യൂഹങ്ങൾ | ദേവവ്യൂഹം<br />([[ദേവൻ|അമാനുഷാകൃതി]]) | ശൃംഗാരകവ്യൂഹം<br />([[കൊമ്പ്|വളഞ്ഞ കൊമ്പിന്റെ ആകൃതി]]) |} പന്ത്രണ്ടാം ദിവസവും ദ്രോണർ യുധിഷ്ഠിരനെ ജീവനോടെ ബന്ധിക്കുന്നതിനായി മഹാവ്യൂഹം (ദേവവ്യൂഹം) ചമച്ചു. ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ ശൃംഗാരകവ്യൂഹവും ചമച്ച് അതിശക്തമായി എതിർത്തു. ഭീമാർജ്ജുനന്മാരുടെ ആക്രമണത്തിൽ കൗരവപ്പട പിന്തിരിഞ്ഞോടി. കൗരവപ്പടയെ തിരിച്ചു യുദ്ധഭൂമിയിൽ നിർത്താനായി ദുര്യോധനൻ [[പ്രാഗ്ജ്യോതിഷ|പ്രാഗ്ജ്യോതിഷത്തിലെ]] രാജാവായിരുന്ന ഭഗദത്തനെ നിയോഗിച്ചു. കൃഷ്ണനാൽ കൊല്ലപ്പെട്ട നരകാസുരന്റെ പുത്രനായിരുന്നു [[ഭഗദത്തൻ]]. വാർദ്ധക്യം ഉണ്ടായിരുന്നെങ്കിലും ആനപ്പുറത്തേറിവന്ന ഭഗദത്തൻ പാണ്ഡവസേനയെ നയിച്ച ഭീമനോട് ഏറ്റുമുട്ടി.<ref>{{Cite web |url=http://www.thekurukshetragame.com/bhagadatta.html |title=ആർക്കൈവ് പകർപ്പ് |access-date=2011-09-17 |archive-date=2011-09-02 |archive-url=https://web.archive.org/web/20110902022523/http://www.thekurukshetragame.com/bhagadatta.html |url-status=dead }}</ref> ഭഗദത്തൻ വൈഷ്ണാവസ്ത്രം പ്രയോഗിച്ച് പാണ്ഡവസേനയെ അതിഭീകരമായി കൊന്നൊടുക്കി. മറ്റാർക്കും തടുക്കാനാവാഞ്ഞ വൈഷ്ണവാസ്ത്രത്തെ കൃഷ്ണൻ നിർവീര്യമാക്കി. ഭഗദത്തന്റെ കൊലയാനയെ [[അഷ്ടദിക് ഗജങ്ങൾ|അഷ്ടദിക് ഗജങ്ങളിൽ]] ഒന്നായ [[സുപ്രതികൻ|സുപ്രതികനോടാണ്]] ഗ്രന്ഥകർത്താവ് ഉപമിച്ചിരിക്കുന്നത്.<ref>മഹാഭാരതം -- ഡോ.പി.എസ്.നായർ -- ISBN 81-85315-01-9 വിദ്യാരംഭം പ്രസിദ്ധീകരണം, ആലപ്പുഴ</ref> ഭഗദത്തന്റെ ആന ഭീമനെ എടുത്ത് മേല്പോട്ട് എറിഞ്ഞു; ഭീമൻ താഴേക്ക് പതിക്കുമ്പോൾ കൊമ്പിൽ കോർത്ത് കൊല്ലാനായി കൊമ്പുകൾ മുകളിലോട്ടാക്കി നിർത്തി. ആ സമയത്ത് അർജ്ജുനൻ അവിടെ എത്തുകയും, ഒരു അമ്പിനാൽ ആനയുടെ ശിരസ്സും, മേല്പോട്ടാക്കി നിർത്തിയിരുന്ന വാലും, ഭഗദത്തന്റെ ശിരസ്സു മുറിച്ച് ഭീമനെ രക്ഷപെടുത്തി. [[ഭഗദത്തൻ|ഭഗദത്തന്റെ]] മരണം കൗരവസേനയ്ക്ക് വലിയ ആഘാതം ഏൽപ്പിച്ചു. ഭഗദത്തന്റെ മരണത്തെ തുടർന്ന്, അവന്റെ പുത്രനെ നകുലനും കർണ്ണപുത്രനായ വൃക്ഷസേനനെ അർജ്ജുനനും വധിച്ചു. ഇതുകണ്ട് പാണ്ഡവസേനയോട് ഏറ്റുമുട്ടിയ മറ്റു കർണ്ണപുത്രന്മാരും നകുലനാൽ കൊല്ലപ്പെട്ടു. മക്കളുടെ ദുരന്തവിവരം അറിഞ്ഞ കർണ്ണൻ കൂടുതൽ സമയം യുദ്ധക്കളത്തിൽ നിൽക്കാനാവാതെ മടങ്ങി. കൗരവസേനയ്ക്കു അതിഭീകരമായ പരാജയമായിരുന്നു പന്ത്രണ്ടാം ദിവസം. ദുഃഖിതനായ ദുര്യോധനൻ അന്ന് യുദ്ധം കഴിഞ്ഞ് ദ്രോണാചാര്യരേയും കർണ്ണനേയും ശകുനിയേയും, ജയദ്രഥനേയും തന്റെ കുടീരത്തിലേക്ക് വിളിച്ചു വരുത്തി. അടുത്തനാൾ എങ്ങനെ പാണ്ഡവസേനയെ തകർക്കാമെന്നുള്ള ചർച്ചകൾ ചെയ്തു. ദ്രോണാചാര്യർ ചക്രവ്യൂഹം ഒരുക്കുവാനും അതിലൂടെ അടുത്ത ദിവസം പാണ്ഡവസേനയെ വിദഗ്ദ്ധമായി എതിരിടാനും പദ്ധതികൾ ആസൂത്രണംചെയ്തു ഏവരും അന്നേക്ക് പിരിഞ്ഞു. === പതിമൂന്നാം ദിവസം ([[ദ്രോണപർവ്വം]]) === [[File:Abhimanyu Vadh.jpg|170px|thumb|right|ചക്രവ്യൂഹത്തിൽ അകപ്പെട്ട [[അഭിമന്യു|അഭിമന്യുവിനെ]] കൗരവർ ചേർന്ന് കൊലപ്പെടുത്തുന്നു (രവിവർമ്മചിത്രം)]] {| class="wikitable" border="1" |- ! പതിമൂന്നാം ദിവസം ! കൗരവസേന ! പാണ്ഡവസേന |- | സർവ്വ സൈന്യാധിപൻ | [[ദ്രോണർ]] | [[ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ]] |- | കൊല്ലപ്പെട്ട പ്രധാനികൾ<br />(കൊന്നവർ) | [[ലക്ഷണൻ]], അശ്മകൻ, ശല്യസഹോദരൻ,<br />ശല്യപുത്രൻ, മാത്രികവദൻ, ബൃഹൽബലൻ, <br />ശകുനിയുടെ സഹോദരർ, സുശർമ്മൻ ([[അർജ്ജുനൻ]]) | [[അഭിമന്യു]] ([[ഭരതൻ (ദുശ്ശാസനപുത്രൻ)|ഭരതൻ]], [[ജയദ്രഥൻ]])<br />സഹദേവ്-മഗധ ([[ദ്രോണർ]]) |- | ഉപയോഗിച്ച വ്യൂഹങ്ങൾ | [[ചക്രവ്യൂഹം]]<br />([[ചക്രം|കറങ്ങുന്ന ചക്രത്തിന്റെ ആകൃതി]])<ref>http://www.thehindu.com/todays-paper/tp-national/tp-karnataka/article1064463.ece</ref> | അർണ്ണവ്യൂഹം ([[സമുദ്രം|സമുദ്രാകൃതി]]) |} പതിമൂന്നാം നാൾ ത്രിഗർത്ത രാജാവായ [[സുശർമ്മൻ]] ദക്ഷിണ സമരമുഖത്തും [[ദ്രോണർ]] [[ചക്രവ്യൂഹം]] ചമച്ച് ഉത്തരഭാഗത്തും നിലയുറപ്പിച്ചു. ചക്രവ്യൂഹത്തിൽ ദ്രോണരെ കൂടാതെ [[അശ്വത്ഥാമാവ്]], [[കർണ്ണൻ]], [[ജയദ്രഥൻ]], [[ദുശ്ശാസനൻ]], ദുര്യോധനപുത്രനായ [[ലക്ഷണൻ]], [[ശല്യർ]] തുടങ്ങിയവർ നിലയുറപ്പിച്ചു. ത്രിഗർത്തനെ സഹായിക്കാൻ കംബോജ രാജാവ് സുദക്ഷിണനും, കൃമ്മീര പുത്രനായ അലംബുസനും തങ്ങളുടെ സേനാവ്യൂഹത്തോടെ എതിരിടാൻ തുടങ്ങി. അതിശക്തമായ കൗരവസേനയുടെ ഉത്തരഭാഗത്തുനിന്നുള്ള ആക്രമണത്തിൽ പാണ്ഡവപ്പട തിരിഞ്ഞോടി തുടങ്ങി. ഇതുമനസ്സിലാക്കി അർജ്ജുനൻ ത്രിഗർത്തനോട് ഏറ്റുമുട്ടി കൗരവസേനയെ ശക്തമായി എതിർത്തു. അർജ്ജുനൻ ഉത്തരഭാഗത്തു നിന്നു യുദ്ധം തുടങ്ങിയപ്പോൾ ചക്രവ്യൂഹം ചമച്ചുനിന്ന [[ദ്രോണർ]] ധർമ്മപുത്രരോടു ഏറ്റുമുട്ടി. ==== ചക്രവ്യൂഹം ==== [[File:Halebid2.JPG|170px|thumb|left|ചക്രവ്യൂഹം (ശിലാശില്പം: [[:en:Hoysaleswara Temple|ഹോസലേശ്വരക്ഷേത്രം]], [[:en:Halebidu|ഹലെബിഡു]], [[കർണ്ണാടകം]])]] ദുര്യോധന നിർദ്ദേശപ്രകാരം ദ്രോണർ അർജ്ജുനനെ അടർക്കളത്തിൽ നിന്നകറ്റി നിർത്തി ചക്രവ്യൂഹം ചമച്ചു യുധിഷ്ഠിരനെ ബന്ധനസ്ഥനാക്കുവാനുള്ള മികച്ചയുദ്ധതന്ത്രമാണ് ഇതുകൊണ്ടു ഉദ്ദേശിച്ചത്. ഒരു പക്ഷേ യുദ്ധം അവസാനിപ്പിക്കുവാനും പാണ്ഡവരെ വീണ്ടും മറ്റൊരു വനവാസത്തിനയക്കുവാനും പതിമൂന്നാം നാളിലെ ഈ യുദ്ധംകൊണ്ടു സാധിക്കുമായിരുന്നു. അതാണ് കൗരവപക്ഷം തലേനാൾ തീരുമാനിച്ചുറപ്പിച്ചത്. [[വ്യാസൻ]] [[മഹാഭാരതം|മഹാഭാരതത്തിൽ]] ചക്രവ്യൂഹം എന്നും, [[എഴുത്തച്ഛൻ]] തന്റെ കൃതിയിൽ പത്മവ്യൂഹം എന്നും പറയുന്നു. മുൻ‌കൂട്ടിയുള്ള പടയൊരുക്കങ്ങളും സേനാവിന്യാസങ്ങളും ഈ വ്യൂഹത്തിൽ പ്രത്യക്ഷത്തിലുണ്ടാവില്ല എന്നുള്ളതാണ് ഈ യുദ്ധവ്യൂഹത്തിനുള്ള പ്രധാന പ്രത്യേകത. കൂമ്പടയുവാൻ തുടങ്ങുന്ന ഒരു താമരയുടെ രൂപത്തിലാണു് സേനാവിന്യാസം എന്നതിനാലാവാം ചക്രവ്യൂഹം പത്മവ്യൂഹമായി എഴുത്തച്ഛൻ എഴുതിയത്. പ്രധാന ഗ്രന്ഥകർത്താവായ വ്യാസനു മുൻതൂക്കം നൽകുമ്പോൾ ചക്രവ്യൂഹം എന്നതാവും ചേരുക. ശത്രു ഉള്ളിലേക്ക് കടക്കുംതോറും വ്യൂഹത്തിലെ ഉള്ളിലേക്കുള്ള പ്രവേശനം ചെറുതായി വരുന്ന രീതിയിലാണ് ഇതിലെ പടനീക്കം. അകത്തും പുറത്തും നിൽക്കുന്ന പോരാളികൾ ഒരു ഭ്രമണപഥത്തിലെന്നവണ്ണം കറങ്ങികൊണ്ടിരിക്കുന്നു. മഹാരഥികൾ അവരവരുടെ യുദ്ധസ്ഥാനങ്ങൾ തുടർച്ചയായി ഇരുദിശകളിലും മാറിക്കൊണ്ടിരിക്കുന്ന ഈ സേനാവിന്യാസം തകർക്കുക വളരെ ബുദ്ധിമുട്ടേറിയതായിരുന്നുവെന്നു വ്യാസമഹാഭാരതത്തിൽ ഗ്രന്ഥകാരൻ എഴുതിയിരിക്കുന്നു. പതിനായിരക്കണക്കിനു പാണ്ഡവസേനകളെ ദ്രോണാചാര്യർ ചക്രവ്യൂഹം ചമച്ച് കൊന്നുതുടങ്ങി. ഇതുകണ്ടു ഭയവിഹ്വലനായ ധർമ്മപുത്രർ അഭിമന്യുവിനെ ചക്രവ്യൂഹം തകർക്കാൻ നിയോഗിച്ചു. അവനെ സഹായിക്കാൻ ഘടോൽകചനും എത്തി. അഭിമന്യു ധീരനായി ചക്രവ്യൂഹം ഭേദിച്ച് ഉള്ളിൽക്കയറി. ഭീമനും, യുധിഷ്ഠിരനും, നകുല-സഹദേവന്മാരും അഭിമന്യുവിനെ സഹായിക്കാൻ എത്തി. ചക്രവ്യൂഹത്തിന്റെ പുറത്തുനിൽക്കുന്ന യോദ്ധാക്കളെ ചെറുത്ത് നിർത്തുകയും അവരെ തോൽപ്പിച്ച് ഉള്ളിൽ കടക്കാൻ ശ്രമിക്കുകയുമായിരുന്നു ഇവരുടെ ലക്ഷ്യം. പക്ഷേ [[ജയദ്രഥൻ]] അവരെ എല്ലാവരെയും തടഞ്ഞു നിർത്തി അതിധീരമായി യുദ്ധം ചെയ്തു. (''അർജ്ജുനനെ ഒഴിച്ച് പാണ്ഡവരെ നാലുപേരെയും യുദ്ധത്തിൽ ഒരു പ്രാവശ്യം തടഞ്ഞു നിർത്താനുള്ള വരം [[ശിവൻ|ശിവനിൽ]] നിന്നും ജയദ്രഥൻ സമ്പാദിച്ചിരുന്നു''). ഘടോൽകചന്റെ ശക്തമായ ആക്രമണവും ജയദ്രഥന്റെ ചെറുത്തു നിൽപ്പിനു മുൻപിൽ ഒരു പ്രയോജനവും ചെയ്തില്ല. ചക്രവ്യൂഹത്തിനുള്ളിലകപ്പെട്ട അഭിമന്യുവിനു പുറത്തുകടക്കാൻ കഴിയാതെ വന്നു. അവനെ തനിച്ച് കൗരവസേന ചുറ്റുംനിന്നു ആക്രമിക്കാൻ ഇതുമൂലം സാധിച്ചു. ഒടുവിൽ അഭിമന്യു തനിച്ച് ഉള്ളിൽ നിന്നു കൗരവർക്കെതിരെ യുദ്ധം ചെയ്തു. അഭിമന്യുവിനോട് ഏറ്റുമുട്ടിയ ദുര്യോധനപുത്രനായ ലക്ഷണനെ അഭിമന്യു ഒരസ്ത്രത്താൽ തലമുറിച്ചു കൊന്നു. ഇതിനെത്തുടർന്ന് അവനോട് ഏറ്റുമുട്ടിയ ശകുനിയുടെ സഹോദന്മാരെയും, ബൃഹൽബലനേയും അഭിമന്യു വധിച്ചു. ഈ സമയം കർണ്ണൻ ഒളിയമ്പെയ്ത് അഭിമന്യുവിന്റെ വില്ലിന്റെ ഞാൺ മുറിച്ചു <ref>യുദ്ധം അനുശാസിച്ച നിയമങ്ങൾ -- [12: ന്യായരഹിതമായ പോരാട്ടത്തിൽ ആരും ഏർപ്പെടരുത്]</ref>. ദ്രോണർ അവന്റെ കുതിരകളേയും കൊന്നുകളഞ്ഞു <ref>യുദ്ധം അനുശാസിച്ച നിയമങ്ങൾ -- [08: യുദ്ധത്തിൽ പങ്കെടുക്കാത്തവനെയൊ, മൃഗത്തെയൊ ആക്രമിക്കരുത്]</ref>. തേരാളിയായ സുമിത്രനെ ശല്യർ ഗദകൊണ്ട് അടിച്ചുകൊന്നു <ref name="ReferenceB">യുദ്ധം അനുശാസിച്ച നിയമങ്ങൾ -- [06: നിരായുധനെ ആക്രമിക്കരുത്]</ref>. തേരും തേരാളി ഇല്ലാതായപ്പോൾ നിലത്തുനിന്നു യുദ്ധം തുടർന്ന അഭിമന്യുവിന്റെ വാളും പരിചയും കർണ്ണനും ദ്രോണരും ചേർന്ന് ഒളിയമ്പെയ്ത് തെറിപ്പിച്ചുകളഞ്ഞു. നിരായുധനായ അഭിമന്യുവിനോടു ചെയ്യുന്ന ചതിപ്രയോഗം യുദ്ധനീതിയല്ലെന്ന് ദ്രോണരെ കർണ്ണൻ പലപ്പോഴും ഓർമ്മപ്പെടുത്തിയെങ്കിലും അതുകൂട്ടാക്കാതെ ദ്രോണർ അഭിമന്യുവിനെ ചതിയാൽ കൊല്ലാൻ നിർദ്ദേശിച്ചു <ref>യുദ്ധം അനുശാസിച്ച നിയമങ്ങൾ -- [04: ഒരാളുപോലും മറ്റുള്ളവരാൽ ചുറ്റപ്പെട്ട് ആക്രമിക്കപ്പെടരുത്]</ref>. നിരായുധനായ അഭിമന്യു തകർക്കപ്പെട്ട തേരിന്റെ ചക്രവുമായി ചുറ്റും നിന്നു ആക്രമിക്കുന്ന കൗരവസേനയോട് അതിധീരമായി പോരാടി. പക്ഷേ കൗരവ പ്രമുഖന്മാരെല്ലാവരും ചേർന്ന് ബാലനായ അഭിമന്യുവിനെ ചതിപ്രയോഗത്തിൽ കൊന്നു കളഞ്ഞു. അവസാന നിമിഷത്തിലും അവൻ തന്നെ ആക്രമിച്ച ദുശ്ശാസനന്റെ പുത്രനായ [[ഭരതൻ (ദുശ്ശാസനപുത്രൻ)|ഭരതനെ]] ഗദകൊണ്ട് തലയ്ക്കടിച്ചു സാരമായ പരിക്കേൽപ്പിച്ചു. അവസാന സമയത്തും അവന്റെ പോരാട്ടത്തിൽ ഭയവിഹ്വലരായി ദുശ്ശാസനനും, ശല്യരും പിന്തിരിഞ്ഞോടി. അവസാന ശ്വാസംവരെയും തന്റെ പിതാവിനുവേണ്ടി ജീവിച്ച് ധീരപുത്രനായി അഭിമന്യു വീരസ്വർഗ്ഗം പൂകിയതായി ഗ്രന്ഥകാരൻ മഹാഭാരതത്തിൽ ദ്രോണപർവ്വത്തിൽ എഴുതിയിരിക്കുന്നു. ==== അർജ്ജുനശപഥം ==== [[അഭിമന്യു|അഭിമന്യുവിന്റെ]] മരണം പാണ്ഡവരെ വളരെയേറെ ദുഃഖത്തിലാഴ്ത്തി. യുധിഷ്ഠിരന്റെ നിർദ്ദേശത്തെ തുടർന്നായിരുന്നു ചക്രവ്യൂഹം അഭിമന്യു ഭേദിച്ച് അകത്തുകടന്നതും മരണപ്പെട്ടതും. ആ കാരണത്താൽ [[യുധിഷ്ഠിരൻ]] വളരെയധികം സങ്കടപ്പെട്ടു. അദ്ദേഹത്തിനു മുൻപിൽ [[വ്യാസൻ]] ആഗതനായി ഷോഡശരാജാക്കന്മാരുടെ കഥകൾ വിസ്തരിക്കുകയും തുടർന്ന് പല ഉപദേശങ്ങളും നൽകി അദ്ദേഹം സമാധാനിപ്പിച്ചു. മകന്റെ മരണ വാർത്തയറിഞ്ഞ അർജ്ജുനൻ മോഹാലസ്യപ്പെട്ടുവീണു. കൃഷ്ണൻ അർജ്ജുനനെ സമാധാനപ്പെടുത്തി. പക്ഷേ ദുഃഖാർത്തനായ അർജ്ജുനൻ തന്റെ പുത്രനെ കൊന്ന ജയദ്രഥന്റെ ശിരസ്സ് നാളെ സൂര്യാസ്തമയത്തിനു മുൻപു എയ്തുവീഴ്തുമെന്നും, അല്ലെങ്കിൽ ഗാണ്ഢീവത്തോടെ അഗ്നിയിൽ ചാടിമരിക്കുമെന്നും [[ശപഥം]] എടുത്തു. പുത്രദുഃഖത്താൽ സങ്കടപ്പെടുന്ന അർജ്ജുനനെ സമാധാനിപ്പിക്കാൻ കൃഷ്ണൻ അന്നു രാത്രിതന്നെ ദേവലോകത്ത് കൂട്ടിക്കൊണ്ടുപോയി വീരസ്വർഗ്ഗം പ്രാപിച്ച പുത്രനെ കാണിച്ചു കൊടുത്തു. അർജ്ജുനന്റെ ഉഗ്രശപഥം ഇതിനോടകം ചാരന്മാർ മുഖാന്തരം കൗരവർ അറിഞ്ഞുകഴിഞ്ഞിരുന്നു. എങ്ങനെയും ജയദ്രഥനെ രക്ഷിക്കണമെന്നു ഏവരും ചേർന്നു തീരുമാനം എടുത്തു. === പതിനാലാം ദിവസം ([[ദ്രോണപർവ്വം]]) === [[File:Arjuna Kills Jaydhratha.jpg|170px|thumb|right|അർജ്ജുന ശപഥവും, ജയദ്രഥ വധവും (എണ്ണ ഛായാചിത്രം)]] {| class="wikitable" border="1" |- ! പതിനാലാം ദിവസം ! കൗരവസേന ! പാണ്ഡവസേന |- | സർവ്വ സൈന്യാധിപൻ | [[ദ്രോണർ]] | [[ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ]] |- | കൊല്ലപ്പെട്ട പ്രധാനികൾ<br />(കൊന്നവർ) | [[ജയദ്രഥൻ]] ([[അർജ്ജുനൻ]])<br />[[ഭരതൻ (ദുശ്ശാസനപുത്രൻ)|ഭരതൻ]] ([[ഘടോൽകചൻ]])<br />[[വൃക്ഷസേനൻ]] ([[ഭീമൻ]])<br />[[അലംബുസൻ]] ([[ഘടോൽകചൻ]])<br />[[ബാൽഹികൻ]] ([[ഭീമൻ]])<br />[[സോമദത്തൻ]] ([[സാത്യകി]])<br />[[ഭൂരിശ്രവസ്സ്]] ([[സാത്യകി]]) | [[ഘടോൽകചൻ]] ([[കർണ്ണൻ]]) |- | ഉപയോഗിച്ച വ്യൂഹങ്ങൾ | കമലവ്യൂഹം ([[താമര|വിരിഞ്ഞ താമരപൂവിന്റെ ആകൃതി]])<br />സൂചിവ്യൂഹം ([[സൂചി|സൂചിയുടെ ആകൃതി]])<br />ചക്രവ്യൂഹം ([[ചക്രം|കറങ്ങുന്ന ചക്രത്തിന്റെ ആകൃതി]]) | മാലവ്യൂഹം ([[പുഷ്പം|പുഷ്പചക്രാകൃതി]]) |} പതിനാലാം ദിവസം രാവിലെ കൃഷ്ണൻ അർജ്ജുനനേയും കൂട്ടി ഉത്തരയേയും, സുഭദ്രയേയും, പാഞ്ചാലിയേയും കണ്ട് അഭിമന്യുവിന്റെ മരണവിവരം അറിയിക്കാൻ അവർ താമസിച്ചിരുന്ന സ്യമന്തകതീർത്ഥക്കരയിലേക്ക് തിരിച്ചു. ദുഃഖവാർത്തയറിഞ്ഞ് [[ഉത്തര|ഉത്തരയും]], [[സുഭദ്ര|സുഭദ്രയും]] ബോധരഹിതരായി. എല്ലാവരേയും സമാശ്വസിപ്പിച്ചു കൃഷ്ണാർജ്ജുനന്മാർ തിരിച്ച് കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധഭൂമിയിൽ എത്തിച്ചേർന്നു. അർജ്ജുനശപഥത്തിൽ സംഭ്രീതനായ ജയദ്രഥനെ സംരക്ഷിക്കേണ്ടത് [[കൗരവർ|ദുര്യോധനാദികളുടെ]] ചുമതലയായിരുന്നു. ഒരേയൊരു സഹോദരിയായ [[ദുശ്ശള|ദുശ്ശളയുടെ]] ഭർത്താവ് സിന്ധുരാജാവായ [[ജയദ്രഥൻ|ജയദ്രഥനെ]] രക്ഷിക്കുവാനായി കൗരവർ കമലവ്യൂഹവും അതിനുള്ളിൽ സൂചിവ്യൂഹവും ചമച്ച് (ഇരട്ടവ്യൂഹങ്ങൾ) ജയദ്രഥനെ അതിനുള്ളിൽ നിർത്തി. ജയദ്രഥനു ചുറ്റും ശല്യരും, കർണ്ണനും, അശ്വത്ഥാമാവും, കൃപാചാര്യരും കാവൽ നിന്നു. അതിനു മുൻപിലായി ഭൂരിശ്രവസ്സും, വൃക്ഷസേനനും സൂചിവ്യൂഹത്തിന്റെ പ്രവേശനഭാഗത്ത് കൃതവർമ്മാവും ജയദ്രഥനെ രക്ഷിക്കാൻ നിലയുറപ്പിച്ചു. അതിനു പുറത്ത് കമലവ്യൂഹം ചമച്ച് ദുര്യോധനനും, ദുശ്ശാസനനും ആരെയും ഉള്ളിൽ കടക്കാതിരിക്കാൻ അതിശക്തമായി കാവൽ നിന്നു. ഏറ്റവും പുറത്ത് ദ്രോണാചാര്യരും നിലയുറപ്പിച്ചു. ജയദ്രഥനെ ഇന്ന് സൂര്യാസ്തമയം വരെ രക്ഷിക്കുമ്പോൾ അർജ്ജുനൻ സ്വയം മരിച്ചു കൊള്ളുമെന്നുള്ള അർജ്ജുനശപഥം അവരെ കൂടുതൽ രക്ഷോമുഖന്മാരായി പ്രവർത്തിക്കുവാൻ കാരണമാക്കി. ==== ജയദ്രഥവധം ==== [[File:Death of Jayadratha.jpg|170px|thumb|left|ചിത്രം: ജയദ്രഥവധം]] ധർമ്മപുത്രർക്കു കൂട്ടായി സാത്യകിയെ നിർത്തിയാണ് നാലു അനുജന്മാരും യുദ്ധത്തിനു പുറപ്പെട്ടത്. അർജ്ജുനന്റെ ഇന്നത്തെ ലക്ഷ്യം ജയദ്രഥവധം മാത്രമായിരുന്നു. യുദ്ധഭൂമിയിൽ മുഴുവനും തിരഞ്ഞിട്ടും ജയദ്രഥനെ കണ്ടെത്താൻ പാർത്ഥനായില്ല. അവസാനം ജയദ്രഥൻ പത്മവ്യൂഹത്തിനുള്ളിലാണെന്നു മനസ്സിലാക്കി, ഭീമനും അർജ്ജുനനും ചേർന്ന് പത്മവ്യൂഹം തകർത്തു അകത്തുകടക്കാൻ ശ്രമിച്ചു. ധർമ്മപുത്രരുടെ നിർദ്ദേശത്തെത്തുടന്ന് സാത്യകിയും യുദ്ധക്കളത്തിൽ അർജ്ജുനനെ സഹായിക്കാൻ ഇതിനോടകം എത്തിച്ചേർന്നു. ദ്രോണരും, ദുര്യോധനനും, ദുശ്ശാസനനും ചേർന്ന് ഇവരെ അതിശക്തമായി എതിർത്തു. ദ്രോണരൊഴികെ ഏവരും പരാജിതനായി അവിടെ നിന്നും മാറിക്കളഞ്ഞു. അവസാനം പത്മവ്യൂഹം തകർത്ത് ദ്രോണരേയും അവിടെ നിന്നകറ്റാൻ പാർത്ഥനായി. അതിനെത്തുടർന്ന് പാർത്ഥനോട് സൂചിവ്യൂഹം ചമച്ചു എതിർത്തുനിന്ന കൃതവർമ്മാവ് ഗത്യന്തരമില്ലാതെ ഓടിക്കളഞ്ഞു. പിന്നീട് ഇവരെ എതിർത്ത ഭൂരിശ്രവസ്സിനേയും വൃക്ഷസേനനേയും സാത്യകിയും ഭീമനും ചേർന്നു കൊന്നു. പുറത്തു നടക്കുന്ന ശബ്ദബഹുലമായ യുദ്ധകാഹളത്തിൽ ഭയാകുലനായ ജയദ്രഥനെ കർണ്ണൻ സമാശ്വസിപ്പിച്ചുകൊണ്ടിരുന്നു. എങ്ങനെയും ജയദ്രഥനെ രക്ഷിക്കണമെന്നു തീരുമാനിച്ച് യുദ്ധത്തിൽ നിന്നും ഓടിമാറിയവർ വീണ്ടും ധൈര്യം വീണ്ടെടുത്ത് തിരിച്ച് അവിടെതന്നെ എത്തിച്ചേർന്നു. ഈ സമയം കൃഷ്ണൻ തന്റെ സുദർശന ചക്രത്താൽ സൂര്യബിംബത്തെ മറയ്ക്കുകയും സൂര്യാസ്തമയമായി എന്നു തെറ്റിധരിച്ച് ഏവരും യുദ്ധം മതിയാക്കി. കൗരവർ അർജ്ജുനന്റെ ആത്മാഹുതി കാണുവാൻ കൂട്ടത്തോടെ ഒത്തുകൂടി. അവസാനം ജയദ്രഥനും പുറത്തുവന്നു എന്നു മനസ്സിലാക്കിയപ്പോൾ കൃഷ്ണൻ സൂര്യന്റെ മറമാറ്റി സുദർശനത്തെ തിരിച്ചെടുത്തു. സമയം ഒട്ടുപാഴാക്കാതെ അർജ്ജുനനോട് അമ്പ് എയ്ത് ജയദ്രഥനെ നിഗ്രഹിക്കാൻ നിർദ്ദേശിച്ചു. ജയദ്രഥന്റെ നിർജ്ജീവമായ തല ആരു നിലത്തിടുന്നൊവൊ അവന്റെ ശിരസ്സു പൊട്ടിപോകാനുള്ള വരം ജയദ്രഥന്റെ അച്ഛൻ ഭഗവാൻ ശിവനിൽ നിന്നും സമ്പാദിച്ചിരുന്നു. അതിനാൽ ഒന്നിനു പുറകെ ഒന്നായി അമ്പെയ്ത് ജയദ്രഥന്റെ ശിരസ്സ് സിന്ധുരാജ്യംവരെ എത്തിച്ചു. സന്ധ്യാവന്ദനത്തിനായി പുറത്തേക്കിറങ്ങിയ വൃദ്ധക്ഷത്രന്റെ മടിത്തട്ടിലേക്കാണ് തലവന്നു വീണത്. പെട്ടെന്നു മടിയിൽ തലവീണപ്പോൾ പേടിച്ച് തട്ടിത്താഴെയിടുകയും കൂട്ടത്തിൽ ആ വൃദ്ധപിതാവിന്റെ ശിരസ്സും തകർന്നുപോയി. ജയദ്രഥവധത്തിനുശേഷം വീണ്ടും യുദ്ധംതുടർന്നു അർജ്ജുനനും കൃപരുമായി യുദ്ധംചെയ്തെങ്കിലും കൃപർ അവശനായി മടങ്ങി. ==== രാത്രിയുദ്ധം ==== [[File:Karna kills Ghatotkacha.jpg|170px|thumb|left|ചിത്രം: രാത്രിയുദ്ധത്തിൽ കർണ്ണൻ ഘടോൽകചനെ കൊല്ലുന്നു]] പകൽ നടന്ന യുദ്ധത്തിൽ ഉണ്ടായ കൗരവപ്പടയുടെ പരാജയം ദുര്യോധനനെ വളരെയധികം ദുഃഖത്തിലാഴ്ത്തി. ദുര്യോധനൻ ദ്രോണരുടെ കുടീരത്തിൽ വന്ന് അന്നു പകലു സംഭവിച്ച പരാജയകാരണങ്ങൾ ചർച്ച ചെയ്തു, കൂട്ടത്തിൽ ദ്രോണരോട് കയർത്തു സംസാരിക്കുകയും ചെയ്തു. കോപാകുലനായ ദ്രോണർ രാത്രിയുദ്ധം ചെയ്യാൻ തയ്യാറായി യുദ്ധക്കളത്തിലെത്തി ശംഖുനാദവും പടഹധ്വനിയും മുഴക്കി. ദ്രോണാചാര്യരുടെ ശംഖുവിളികേട്ട് പാണ്ഡവസേനയും യുദ്ധത്തിനായി എത്തിച്ചേർന്നു. കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധത്തിലെ ആദ്യ രാത്രിയുദ്ധമായിരുന്നു ഇത്. രാത്രീഞ്ചരനായ ഘടോൽകചനു വളരെ ശക്തമായി ആക്രമണം നടത്തുവാൻ രാത്രിയുദ്ധം സഹായിച്ചു. അവന്റെ മുൻപിൽ വന്നുപെട്ട എല്ലാത്തിനേയും കാലപുരിക്കയച്ചുകൊണ്ട് അതിധീരമായി കൗരവപ്പടയോട് ഏറ്റുമുട്ടി. [[ഇരാവാൻ|ഇരവാന്റെ]] മരണത്തിനു കാരണക്കാരനായ [[അലംബുസൻ|അലംബുസനെ]] ([[കൃമ്മീരൻ|കൃമ്മീരപുത്രൻ]]) ഈ രാത്രിയിലാണ് [[ഘടോൽകചൻ]] കൊല്ലുന്നത്. ദ്രോണരും, കൃതവർമ്മാവും, ശല്യരും, കൃപരും, ദുര്യോധനാദികളും എന്നുവേണ്ട കൗരവസേനയിലെ ഏവരും രാത്രിയിലെ നിഴലിൽ എവിടെയൊക്കൊയൊ പ്രണരക്ഷാർത്ഥം ഓടിഒളിച്ചു. കർണ്ണനു തന്റെ സാരഥിയേയും, രഥവും, കുതിരകളേയും നഷ്ടമായി. ഘടോൽകചനാൽ കർണ്ണൻ വധിക്കപ്പെടുമെന്നുള്ള ഘട്ടത്തിൽ [[ദേവേന്ദ്രൻ]] കൊടുത്ത ദിവ്യവേൽ അവനു നേരെ പ്രയോഗിച്ചു. (അർജ്ജുനനു വേണ്ടി സൂക്ഷിച്ചു വെച്ചിരുന്ന വേലാണ് ഘടോൽകചന്റെ ജീവനെടുത്തത്). [[ശന്തനു|ശന്തനുവിന്റെ]] അനുജനായ [[ബാൽഹികൻ|ബാൽഹികനും]] കൗരവസേനയിൽ പങ്കെടുത്തിരുന്നു. വാഹലികം (ഇപ്പോൾ കാശ്മീർ) എന്ന രാജ്യത്തിലെ രാജാവായിരുന്നു അദ്ദേഹം. അദ്ദേഹവും അദ്ദേഹത്തിന്റെ പുത്രൻ സോമദത്തനും, സോമദത്തന്റെ പുത്രൻ ഭൂരിശ്രവസ്സും, ഭൂരിശ്രവസ്സിന്റെ പുത്രന്മാരും കൗരവസേനയിൽ ഉൾപ്പെട്ടിരുന്നു. കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധത്തിൽ പങ്കെടുത്ത ഏറ്റവും പ്രായം കൂടിയ വ്യക്തിയായിരുന്നു ബാൽഹികൻ (ഭീഷ്മരുടെ ഇളയച്ഛൻ). ബാൽഹികനെ രാത്രിയുദ്ധത്തിൽ ഭീമൻ കൊന്നു. (ഭീമന്റെ പിതാവ്, പാണ്ഡുവിന്റെ പിതാവ്, വിചിത്രവീരന്റെ പിതാവ്, ശന്തനുവിന്റെ ഇളയച്ഛനാണ് [[ബാൽഹികൻ]]). സോമദത്തനേയും, ഭൂരിശ്രവസ്സിനേയും, അവന്റെ പുത്രന്മാരെയും സാത്യകിയും കൊന്നു. ഈ യുദ്ധത്തിൽ രണ്ടുസേനകളിലും നിരവധി നാശനഷ്ടങ്ങളാണ് ഉണ്ടായത്. രാത്രിയുദ്ധം അവസാനിപ്പിച്ച് തിരിച്ചു മടങ്ങിയെത്തിയ പാണ്ഡവർ കൃഷ്ണന്റെ നിർദ്ദേശത്താൽ മണ്ണുകുഴച്ച് ഒരാനയെ ഉണ്ടാക്കി അതിനു [[അശ്വത്ഥാമാവ്]] എന്നുപേരിട്ടു. അതിനുശേഷം വാളുകൊണ്ട് അതിന്റെ തലവെട്ടിമാറ്റി. === പതിനഞ്ചാം ദിവസം ([[ദ്രോണപർവ്വം]]) === [[File:Kripa and shikhandi.jpg|170px|thumb|right|ചിത്രം: യുദ്ധത്തിലേർപ്പെട്ടിരിക്കുന്ന കൃപാചാര്യരും ശിഖണ്ഡിയും]] {| class="wikitable" border="1" |- ! പതിനഞ്ചാം ദിവസം ! കൗരവസേന ! പാണ്ഡവസേന |- | സർവ്വ സൈന്യാധിപൻ | [[ദ്രോണർ]] | [[ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ]] |- | കൊല്ലപ്പെട്ട പ്രധാനികൾ (കൊന്നവർ) | [[ദ്രോണർ]] ([[ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ]]) | -- |} പാണ്ഡവരേയും സൈന്യത്തേയും മുഴുവനായി നശിപ്പിക്കാനുള്ള തയ്യാറെടുപ്പോടെയാണ് ദ്രോണർ പതിനഞ്ചാം ദിവസം യുദ്ധഭൂമിയിൽ എത്തിയത്. ധർമ്മാധർമ്മങ്ങളെ മറന്ന് പൈശാചികമായ നരവേട്ടയാണ് ആചാര്യൻ ചെയ്തുകൊണ്ടിരുന്നത്. ആർക്കുവേണ്ടിയാണെന്നൊ, എന്തിനുവേണ്ടിയാണെന്നൊ മറന്നുള്ള ദ്രോണാചാര്യരുടെ യുദ്ധംകണ്ട് വിശ്വാമിത്രൻ, അത്രി, വസിഷ്ഠൻ, അംഗിരസ്സ് എന്നിമഹർഷിമാർ അവിടേക്ക് എഴുന്നള്ളി ദ്രോണരെ ക്രൂരപ്രവൃത്തികളിൽ നിന്നും പിന്തിരിയാൻ ഉപദേശിച്ചു. പക്ഷേ തനിക്കു സ്വാതന്ത്ര്യം ഇല്ല എന്നു മറുപടി പറഞ്ഞ് ബ്രാഹ്മണനായ അദ്ദേഹം ഹിംസാത്മകമായ ക്ഷത്രിയധർമ്മം തുടർന്നു. ശത്രുസേനയെ ഒരസ്ത്രത്താൽതന്നെ ഉന്മൂലനാശം വരുത്തുവാനായി ആഗ്നേയാസ്ത്രം പ്രയോഗിക്കാൻ ഭാവിക്കുന്നതുകണ്ട് ഭഗവാൻ കൃഷ്ണൻ സുദർശനം കയ്യിലെടുത്തു. ഈ സമയം യുധിഷ്ഠിരൻ ഇങ്ങനെ വിളിച്ചു പറഞ്ഞു. '''[[അശ്വത്ഥാമാവ്|ഗുരോ! അശ്വത്ഥാമാവ് കഴുത്തറുത്ത് കൊല്ലപ്പെട്ടിരിക്കുന്നു]].''' ഇതു കേട്ട് ദ്രോണർ രഥത്തിൽ സതംഭിച്ചിരുന്നുപോയി. ധർമ്മപുത്രർ ഒരിക്കലും കളവുപറയില്ല എന്നു നന്നായി അറിയാമായിരുന്ന ദ്രോണർ സങ്കടത്തോടെ താന്തശരീരനായി നിൽക്കുമ്പോൾ പ്രതികാരബുദ്ധിയോടെ [[ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ]] വാളുമായി പാഞ്ഞടുത്തു. പക്ഷേ ദ്രോണർ അവനെ അമ്പെയ്തു ദൂരെ പായിച്ചു. ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ ഇരുപത്തിഒന്നു തവണ ദ്രോണരെ വെട്ടുവാനായി പാഞ്ഞടുത്തെങ്കിലും ദ്രോണാർ അപ്പോഴൊക്കെ അവനെ തിരിച്ചു ഓടിച്ചു. ഈ സമയം ഭീമൻ വിളിച്ചു പറഞ്ഞു. ഗുരുനാഥാ! അശ്വത്ഥാമാവ് മരിച്ചു കിടക്കുമ്പോൾ അങ്ങ് വീണ്ടും നരവേട്ടയാടി ആനന്ദിക്കുവാണോ? ഇതുകേട്ട് ദുഃഖാർത്ഥനായ ആചാര്യൻ തന്റെ അമ്പും വില്ലും ആവനാഴിയും എല്ലാം വലിച്ചെറിഞ്ഞ് ചിന്താധീനനായി തേർതട്ടിലിരുന്നു. ആ സമയം ഒട്ടും കളയാതെ ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ മിന്നൽപ്പിണർ വേഗത്തിൽ ഓടിയടുത്തു, തന്റെ വാളിനാൽ ദ്രോണരുടെ തലയറുത്തു താഴെയിട്ടു.<ref name="ReferenceB"/> എല്ലാം ഒരു നിമിഷം കൊണ്ടു കഴിഞ്ഞു. യുദ്ധനിയമം അനുശാസിക്കാത്ത പ്രവൃത്തികണ്ട് സാത്യകി ധൃഷ്ടദ്യുമ്നനോട് പരുഷമായി എതിർത്തു സംസാരിച്ചെങ്കിലും ഭീമൻ ഇടപെട്ടു സാത്യകിയെ സമാധാനപ്പെടുത്തി. പിതാവ് മരിച്ചതറിഞ്ഞ് [[അശ്വത്ഥാമാവ്]] അവിടെ ഓടിയെത്തി. വന്നപാടേ ഒന്നുമാലോചിക്കാതെ സംഹാരരുദ്രനായി നാരായണാസ്ത്രം പ്രയോഗിച്ചു. ജ്വലിച്ചുവരുന്ന അസ്ത്രത്തെ ഒട്ടും ഭയപ്പെടാതെ വന്ദിച്ചു നമസ്കരിക്കാൻ കൃഷ്ണനും അർജ്ജുനനും വിളിച്ചു പറഞ്ഞു. പക്ഷേ ഭീമൻ മാത്രം അതുകേൾക്കാതെ നിരസിച്ചു നിന്നു. ഉപദേശിച്ചു നിൽക്കാൻ സമയമില്ല എന്നു മനസ്സിലാക്കി അർജ്ജുനൻ ഓടിയെത്തി ഭീമനെ ബലമായി കെട്ടിപ്പിടിച്ചു നിലത്തു നമസ്കരിപ്പിച്ചു. നാരായണാസ്ത്രം ഫലം കാണാതെ വന്നപ്പോൾ അശ്വത്ഥാമാവ് ആഗ്നേയാസ്ത്രം പ്രയോഗിച്ചു. അർജ്ജുനൻ വരുണാസ്ത്രം അയച്ച് അതിനെ തടുത്തു. കൂടുതൽ അവിടെ നിൽക്കാൻ ആഗ്രഹിക്കാതെ അശ്വത്ഥാമാവ് ഒരു ഭ്രാന്തനെപ്പോലെ പടക്കളത്തിൽ നിന്നും ഓടിമറഞ്ഞു. സൂര്യൻ അസ്തമിച്ചതോടെ യുദ്ധം മതിയാക്കി ഏവരും പടകുടിരങ്ങളിലേക്ക് മടങ്ങി. === പതിനാറാം ദിവസം ([[കർണ്ണപർവ്വം]]) === [[File:Arjuna and His Charioteer Krishna Confront Karna.jpg|170px|thumb|right|ചിത്രം: കർണ്ണനും അർജ്ജുനനും യുദ്ധഭൂമിയിൽ കണ്ടുമുട്ടുമ്പോൾ]] {| class="wikitable" border="1" |- ! പതിനാറാം ദിവസം ! കൗരവസേന ! പാണ്ഡവസേന |- | സർവ്വ സൈന്യാധിപൻ | [[കർണ്ണൻ]] | [[ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ]] |- | കൊല്ലപ്പെട്ട പ്രധാനികൾ<br />(കൊന്നവർ) | ചിത്രസേനൻ ([[ശ്രുതകർമ്മാവ് ]])<br />ചിത്രൻ ([[പ്രതിവിന്ധ്യൻ]])<br />ത്രിഗർത്തസേന ([[അർജ്ജുനൻ]])<br />പ്രൗണ്ഡകൻ ([[നകുലൻ]]) | കേകേയ സേന (കർണ്ണൻ)<br /> |- | ഉപയോഗിച്ച വ്യൂഹങ്ങൾ | മകരവ്യൂഹം ([[ചീങ്കണ്ണി|മുതലയുടെ ആകൃതി]]) | അർദ്ധചന്ദ്രവ്യൂഹം ([[ചന്ദ്രൻ|ചന്ദ്രക്കലയുടെ ആകൃതി]]) |} ദ്രോണരുടെ മരണത്തെത്തുടർന്ന് പതിനാറാം ദിവസം രാവിലെ സൂര്യോദയത്തെ തുടർന്ന് [[ദുര്യോധനൻ]] സൂര്യപുത്രനെ സർവ്വസേനാധിപതിയായി കുംഭാഭിഷേകം ചെയ്തു. തുടർന്നുള്ള രണ്ടു ദിവസങ്ങൾ കർണ്ണനായിരുന്നു കൗരവസേനയ്ക്കു നേതൃത്വം നൽകിയത്. മഹാഭാരതത്തിൽ പതിനാറും പതിനേഴും യുദ്ധദിവസങ്ങൾ വർണ്ണിക്കുന്നത് കർണ്ണപർവ്വത്തിലാണ്. സർവ്വസേനാധിപനായി കർണ്ണനായതിനാൽ ഗ്രന്ഥകർത്താവ് കർണ്ണപർവ്വം എന്നു പേരു കൊടുത്തു.<ref name="ReferenceA"/> കർണ്ണപർവ്വത്തിൽ 69 അദ്ധ്യായങ്ങളും 4900 പദ്യങ്ങളും അടങ്ങിയിരിക്കുന്നു. സ്ഥാനാഭിഷേകത്തെ തുടർന്ന് ഏവരും വെടിപഹാദികളോടെ കുരുക്ഷേത്രഭൂമിയിലേക്ക് തിരിച്ചു. മകരവ്യൂഹം ചമച്ച് കർണ്ണൻ തയ്യാറായപ്പോൾ അർദ്ധചന്ദ്ര വ്യൂഹം ചമച്ച് പാണ്ഡവസേനയും എതിർചേരിയിൽ അണിയുറപ്പിച്ചു. കർണ്ണൻ സേനാധിപതിയായിട്ടും കൗരവസേനയ്ക്കു വലിയപ്രയോജനം ഒന്നും വന്നില്ല. നകുലനും, സഹദേവനും ചേർന്ന് വംഗസേനയേയും, ഗാന്ധാരസേനയേയും തകർത്തു. തുടർന്ന് വംഗരാജാവായ പ്രൗണ്ഡകനെ നകുലനും, ത്രിഗർത്തസേനയെ അർജ്ജുനനും ഇല്ലാതാക്കി. സഹദേവൻ ശകുനിയെ തോല്പിച്ച് കൊല്ലാനായി വാളോങ്ങിയപ്പോൾ കരഞ്ഞുകൊണ്ട് അവൻ ഓടിമാറി കർണ്ണരഥത്തിലേറി രക്ഷപ്പെട്ടു. യുധിഷ്ഠിരനും ദുര്യോധനനുമായുണ്ടായ ദ്വന്ദ്വയുദ്ധത്തിൽ ദുര്യോധനൻ പരാജിതനായി. ഭീമന്റെ ശപഥം നിറവേറ്റാനായി ധർമ്മപുത്രർ ദുര്യോധനനെ വെറുതെവിട്ടു. ==== കർണ്ണശാപം ==== ദുര്യോധനന്റെ സങ്കടവും പരിഭവവും കലർന്നവാക്കുകൾ കേട്ട് കർണ്ണൻ തന്റെ ശാപകഥ അവനോട് പറയുന്നു. ദ്രോണാചാര്യരുടെ കീഴിൽ ആയുധവിദ്യ പഠിക്കുന്നകാലത്ത് തനിക്ക് ബ്രഹ്മാസ്ത്രവിദ്യ ഉപദേശിച്ചുതരണം എന്നപേക്ഷിച്ചെങ്കിലും ഒരു സൂതപുത്രനു പറഞ്ഞു കൊടുക്കില്ലെന്നു അദ്ദേഹം തീർത്തു പറഞ്ഞു. പഠിക്കാനുള്ള ആഗ്രഹത്താൽ ബ്രാഹ്മണബാലനായി വേഷം മാറി പരശുരാമന്റെ ശിഷ്യനായി. അദ്ദേഹം ക്ഷത്രിയ വിരോധിയായിരുന്നതിനാലാണ് ബ്രാഹ്മണവേഷത്തിൽ വേഷംമാറി ചെന്നത്. പരശുരാമനിൽ നിന്നും പലദിവ്യാസ്ത്രപ്രയോഗവിദ്യകളും സ്വായത്തമാക്കി. ഒരിക്കൽ പരശുരാമൻ ക്ഷീണിതനായി കർണ്ണന്റെ മടിയിൽ തലവെച്ചു കിടക്കുമ്പോൾ രക്തദാഹിയായ ഒരു വണ്ടുവന്ന് അവന്റെ തുടയിൽ കുത്തിതുരക്കാൻ തുടങ്ങി. കാലനക്കിയാൽ ഗുരുനാഥനു നിദ്രാഭംഗം വരുമെന്നു കരുതി അനക്കാതെ വേദന സഹിച്ചിരുന്നു. ഗുരുനാഥൻ ഉണർന്നു നോക്കുമ്പോൾ ചോരയിൽ മുങ്ങിയിരുന്ന കർണ്ണനെ കണ്ടു. ക്ഷത്രിയനല്ലാതെ ഈ വേദന ക്ഷമയോടെ സഹിക്കുവാൻ ഒരു ബ്രാഹ്മണനു സാദ്ധ്യമല്ലെന്നു ദൃഢമായി ഉറച്ചുകൊണ്ട് പരശുരാമൻ കോപിഷ്ഠനായി. സത്യം പറഞ്ഞപ്പോൾ അദ്ദേഹം കർണ്ണനെ ശപിച്ചു. <br /> '''യുദ്ധം മുറുകിവരുമ്പോൾ നിനക്ക് യുക്തിതോന്നാതെ പോകട്ടെ !!''' <br /> കർണ്ണൻ തുടർന്നു; അർജ്ജുനനു അവന്റെ പിതാവായ ദേവേന്ദ്രൻ നൽകിയ മണിമയമായ കിരീടവും, വരുണൻ കൊടുത്ത ഗാണ്ഡീവവും, ഒടുങ്ങാത്ത ആവനാഴിയും, ഭഗവാൻ ശിവനിൽനിന്നു ലഭിച്ച പാശുപതവും എല്ലാത്തിനും പുറമെ കൃഷ്ണൻ സാരഥിയായും ഉണ്ട്. പലദിവ്യാസ്ത്രവിദ്യകളും അറിയാവുന്ന തനിക്കു നല്ലൊരു തേരാളിയെ കിട്ടിയാൽ നിഷ്പ്രയാസം യുദ്ധം ജയിക്കാം. കർണ്ണന്റെ ആഗ്രഹപ്രകാരം ദുര്യോധനന്റെ അപേക്ഷയിൽ മാദ്രരാജാവായ [[ശല്യർ]] കർണ്ണന്റെ തേരാളിയാവാമെന്നു സമ്മതിച്ചു. === പതിനേഴാം ദിവസം ([[കർണ്ണപർവ്വം]]) === [[File:Arjuna karna.jpg|170px|thumb|right|യുദ്ധം പതിനേഴാം ദിവസം: മണ്ണിലുറച്ചുപോയ തേർചക്രം എടുത്തുമാറ്റാൻ ശ്രമിക്കുന്ന [[കർണ്ണൻ]]]] {| class="wikitable" border="1" |- ! പതിനേഴാം ദിവസം ! കൗരവസേന ! പാണ്ഡവസേന |- | സർവ്വ സൈന്യാധിപൻ | [[കർണ്ണൻ]] | [[ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ]] |- | കൊല്ലപ്പെട്ട പ്രധാനികൾ (കൊന്നവർ) | [[ദുശ്ശാസനൻ]] ([[ഭീമസേനൻ]])<br />[[കൗരവർ|77 ധൃതരാഷ്ട്രപുത്രർ]] ([[ഭീമൻ]])<br />[[കർണ്ണൻ]] ([[അർജ്ജുനൻ]]) | -- |} ദുര്യോധനൻ ശല്യരുടെ മുൻപിൽ താണപേക്ഷിച്ചതിനെത്തുടർന്ന് കർണ്ണസാരഥിയാവാൻ അദ്ദേഹം സമ്മതിച്ചു. അതിനു ഉദാഹരണമായി ദുര്യോധനൻ ത്രിപുരദഹനകഥ ശല്യർക്കു പറഞ്ഞുകൊടുക്കുന്നുണ്ട്. മാദ്രമഹാരാജാവായ ശല്യർ ഒരു കയ്യിൽ ചമ്മട്ടിയും മറുകയ്യിൽ കുതിരയുടെ കടിഞ്ഞാണും പിടിച്ച് കർണ്ണന്റെ തേർ തെളിച്ചു. സൂര്യതേജ്വസിയായി കർണ്ണൻ [[കാളപൃഷ്ഠം|കാളപൃഷ്ഠമെന്ന]] ചാപവും കുലച്ച് ചതുരംഗസേനകളുടെ അകമ്പടിയോടെ കുരുക്ഷേത്രത്തിലേക്ക് എഴുന്നള്ളി. ധർമ്മപുത്രർക്കു കൊടുത്ത വാക്കുപാലിക്കാൻ ഈ അവസരം ഭംഗിയായി ശല്യർ ഉപയോഗിച്ചു. കർണ്ണൻ ആത്മപ്രശംസ നടത്തുന്ന സമയങ്ങളിൽ അതിനെ നിശ്ശിതമായി അദ്ദേഹം ഖണ്ഡിച്ചുകൊണ്ടിരുന്നു. ശല്യരുടെ കുത്തുവാക്കുകൾ കേട്ട് പലപ്പോഴും കർണ്ണൻ അക്ഷമനായി. ധർമ്മപുത്രരുമായി ഏറ്റുമുട്ടിയ കർണ്ണൻ അദ്ദേഹത്തെ തോൽപ്പിച്ചെങ്കിലും കുന്തിക്കു കൊടുത്തവാക്കുപാലിക്കാനായി യുധിഷ്ഠിരനെ കൊല്ലാതെ വിട്ടു. ==== ദുശ്ശാസനവധം ==== [[File:Bhima drinks blood.jpg|170px|thumb|left|[[ദുശ്ശാസനൻ|ദുശ്ശാസനന്റെ]] മാറുപിളർന്ന് ചോരകുടിക്കുന്ന [[ഭീമൻ]]]] പതിനേഴുദിവസമായി ദുശ്ശാസനനെ തേടിനടന്ന [[ഭീമൻ]] [[ദുശ്ശാസനൻ|ദുശ്ശാസനനെ]] കാണുകയും ദ്വന്ദ്വയുദ്ധത്തിനു പോർവിളിക്കുകയും ചെയ്തു. രണ്ടു മത്തഗജങ്ങൾ ഏറ്റുമുട്ടുന്നതുപോലെ ഇരുവരും കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധഭൂമിയിൽ ഏറ്റുമുട്ടി. രണ്ടുപേരുടെ ഗദകളും തകർന്നപ്പോൾ മുഷ്ടിയുദ്ധം ആരംഭിച്ചു. ഭീമൻ കോപാന്ധനായി ദുശ്ശാസനനെ അവൻ മുൻപു പാണ്ഡവരോടു ചെയ്തുകൂട്ടിയ തിന്മകൾ വിളിച്ചുപറഞ്ഞു വളരെയധികം അധിക്ഷേപിച്ചുകൊണ്ടിരുന്നു. ഒടുവിൽ തരം കിട്ടയപ്പോൾ ഭീമൻ ദുശ്ശാസനനെ തള്ളിതാഴെയിട്ട് ഗദകൊണ്ട് ശിരസ്സിലടിച്ചു. തലപൊട്ടി താഴെവീണ ദുശ്ശാസനന്റെ പുറത്തു നിന്നുകൊണ്ട് തന്നോടും സഹോദരന്മാരോടും ദ്രൗപദിയോടും ചെയ്ത ഒരോ ദുഷ്പ്രവൃത്തികൾക്കും എണ്ണിയെണ്ണി പറഞ്ഞ് ഗദകൊണ്ട് തലക്കും നെഞ്ചത്തും അടിച്ചുകൊന്നു. അവസാനം ദുശ്ശാസനന്റെ നെഞ്ചിൽ ഇരുന്ന് മാറുപിളർന്ന് കുടൽമാലകൾ പുറത്തിട്ട് ചോരകുടിച്ചു ആർത്തട്ടഹസിച്ചു. കണ്ടാൽ ഏവരും പേടിച്ചു പോകുന്നവിധമുള്ള ഭീമന്റെ പ്രവൃത്തിയായിരുന്നു അവിടെ അരങ്ങേറിയത്. പാർഷദിയുടെ അഴിച്ചിട്ട തലമുടിയിൽ പുരട്ടാനുള്ള ചോരയുമായി കുടൽമാലകൾ ശരീരത്തിൽ വാരിവലിച്ചിട്ട് ഭീമൻ സ്യമന്തപഞ്ചകത്തിലേക്ക് ഓടി. കുടൽമാലകൾ കഴുത്തിൽ ചുറ്റി ചോരയിൽ കുളിച്ചു നിൽക്കുന്ന ഭീമനെ കണ്ട് പാഞ്ചാലി പേടിച്ചുപോയി. ചെന്നപാടെ ദുശ്ശാസനനന്റെ ചോര പാഞ്ചാലിയുടെ മുടിയിൽ പുരട്ടികൊടുത്തു. [[ശപഥം]] നിറവേറ്റി വർഷങ്ങൾക്കുശേഷം [[ദ്രൗപദി]] തന്റെ മുടികെട്ടി. ദുശ്ശാസനന്റെ ചോരകുടിച്ചു ഭീമനും ശപഥം പൂർത്തിയാക്കി. ധൃതരാഷ്ട്രസഭയിലുണ്ടായ ദ്രൗപദിവസ്ത്രാക്ഷേപമായിരുന്നു ഇരുവരുടെയും ശപഥത്തിനു കാരണം. വീണ്ടും യുദ്ധക്കളത്തിലെത്തിയ ഭീമൻ ദുര്യോധനനെ മറ്റനുജന്മാരെ എല്ലാവരേയും കൊന്നൊടുക്കി. ദുശ്ശാസനന്റെ രക്തം വയറ്റിൽ കിടന്നു തിളച്ചുമറിയുന്നതിനാലാവണം അവന്റെ മുൻപിൽ വന്നുപെട്ട ഒന്നിനെയും അവൻ ജീവനോടെ വിട്ടില്ല. അന്നേദിവസം ഭീമൻ ദുശ്ശാസനനെ കൂടാതെ ദുര്യോധനന്റെ എഴുപത്തിഏഴ് അനുജന്മാരെ കൊന്നൊടുക്കി. ==== കർണ്ണവധം ==== [[File:Death of Karna.jpg|170px|thumb|left|കർണ്ണവധം-രാജാരവി വർമ്മ ചിത്രം]] പതിനേഴാം നാൾ മദ്ധ്യാഹ്നശേഷം കർണ്ണനും അർജ്ജുനനും നേരിട്ട് ഏറ്റുമുട്ടി. പല ദിവ്യാസ്ത്രങ്ങളും ഇരുവരും പ്രയോഗിച്ചു. യുദ്ധം തുല്യനിലയിൽ പുരോഗമിച്ചുകൊണ്ടിരുന്നു . ഇതിനിടയിൽ കർണ്ണൻ '''ഉരഗാസ്യാ''' എന്ന '''സർപ്പമുഖബാണം''' അർജ്ജുനനു നേരെ പ്രയോഗിച്ചു . എന്നാൽ കൃഷ്ണന്റെ സമയോചിതമായ ഇടപെടൽ മൂലം കർണ്ണന്റെ ആ അസ്ത്രം പാഴിലായി . അസ്ത്രം അർജ്ജുനന്റെ ശിരസ്സിനു നേരെ പാഞ്ഞുചെല്ലുന്നതു മനസ്സിലാക്കിയ കൃഷ്ണൻ തന്റെ പാദം കൊണ്ട് രഥം അഞ്ചു വിരലാഴത്തിൽ പൂഴിയിൽ താഴ്ത്തി. നിമിഷനേരം കൊണ്ട് നാഗാസ്ത്രം അർജ്ജുനന്റെ കിരീടത്തിൽ സ്പർശിച്ചു കടന്നുപോയി, കിരീടം കത്തിപ്പോയി. ആ സമയം ശല്യർ കർണ്ണരഥം മുൻപോട്ട് എടുത്തു, തുടർന്ന് കർണ്ണന്റെ വധകാലം ആഗതമായതിനാൽ അദ്ദേഹത്തിന് മുൻപ് ലഭിച്ച ഒരു ബ്രാഹ്മണശാപത്താൽ രഥചക്രം പുതഞ്ഞു ഇളകാതെയായി. കൂടാതെ ഗുരുവായ പരശുരാമന്റെ ശാപത്താൽ ബ്രഹ്‌മാസ്‌ത്രം കര്ണ്ണന് തോന്നാതെയുമായി . കർണ്ണൻ എന്ത് ചെയ്യണമെന്നറിയാതെ കുഴങ്ങി . തുടർന്ന് അർജ്ജുനനെ താൽക്കാലികമായി ഒന്ന് മോഹാലസ്യപ്പെടുത്തിയ ശേഷം രഥചക്രം പൊക്കിമാറ്റാൻ കർണ്ണൻ ശ്രമിച്ചു. അപ്പോഴേക്കും അർജ്ജുനനു ബോധം വന്നു.ആ സമയം ആയുധമില്ലാതെ രഥചക്രം ഉയർത്തിക്കൊണ്ടിരിയ്ക്കുന്ന കർണനെ വധിയ്ക്കാൻ അർജുനൻ മടിച്ചു എന്നാൽ ഇങ്ങനെ ഒരവസരത്തിൽ അല്ലാതെ കർണനെ വധി യ്ക്കാൻ സാധിയ്ക്കില്ലലന്ന കൃഷ്ണന്റെ വാക്കുകൾ കേട്ട് അവസരം പാഴാക്കാതെ കൃഷ്ണന്റെ നിർദ്ദേശത്തോടെ അർജ്ജുനൻ അർദ്ധചന്ദ്രബാണമെയ്തു കർണ്ണന്റെ ശിരസ്സു മുറിച്ചു. സർവ്വസൈന്യാധിപന്റെ മരണം കൗരവപ്പടയെ നിരാശപ്പെടുത്തുകയും അവർ കൂട്ടമായി തിരിഞ്ഞോടുകയും ചെയ്തു. തുടർന്ന് സൂര്യനസ്തമിക്കുകയും പതിനേഴാം ദിവസത്തെ യുദ്ധം അവസാനിക്കുകയും ചെയ്തു. === പതിനെട്ടാം ദിവസം ([[ശല്യപർവ്വം]]) === [[File:Krishna declaring the end of Mahabharata War by blowing the Conch Shell.jpg|170px|thumb|right|യുദ്ധം പതിനെട്ടാം ദിവസം: [[ദുര്യോധനൻ|ദുര്യോധനന്റെ]] പതനത്തോടെ യുദ്ധം അവസാനിച്ചതായി ഇരുപക്ഷവും പ്രഖ്യാപിക്കുന്നു, കൃഷ്ണൻ പാഞ്ചജന്യം മുഴക്കി ഏവരേയും അറിയിക്കുന്നു (16-ആം നൂറ്റാണ്ടിലെ മുഗൾകാലത്തെ എണ്ണഛായാചിത്രം)]] {| class="wikitable" border="1" |- ! പതിനെട്ടാം ദിവസം ! കൗരവസേന ! പാണ്ഡവസേന |- | സർവ്വ സൈന്യാധിപൻ | [[ശല്യർ]] | [[ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ]] |- | കൊല്ലപ്പെട്ട പ്രധാനികൾ (കൊന്നവർ) | [[ദുര്യോധനൻ]] ([[ഭീമൻ]])<br />[[ശല്യർ]] ([[യുധിഷ്ഠിരൻ]])<br />[[ശകുനി]] ([[സഹദേവൻ]])<br />ശല്യപുത്രൻ ([[സഹദേവൻ]]) | [[ചേകിതൻ]] ([[ദുര്യോധനൻ]])<br /> |} [[കർണ്ണൻ|കർണ്ണന്റെ]] മരണത്തെത്തുടർന്ന് [[ദുര്യോധനൻ]] പതിനെട്ടാംനാൾ രാവിലെ [[ശല്യർ|ശല്യരെ]] സർവ്വസേനാധിപതിയായി സ്ഥാനാഭിഷേകം ചെയ്തു. പാണ്ഡുവിന്റെ രണ്ടാമത്തെ പത്നിയായ [[മാദ്രി|മാദ്രിയുടെ]] ജ്യേഷ്ഠനും, മാദ്രരാജ്യത്തിലെ മഹാരാജാവും ആയിരുന്നു അദ്ദേഹം. നകുല-സഹദേവന്മാരുടെ മാതുലനായ അദ്ദേഹം വ്യദ്ധനായിരുന്നെങ്കിലും അതിസാഹസികനായ യുദ്ധനിപുണനും ധർമ്മിഷ്ഠനുമായിരുന്നു. [[അശ്വത്ഥാമാവ്|അശ്വത്ഥാമാവാണ്]] അദ്ദേഹത്തെ സർവ്വസേനാധിപതിയായി വാഴിക്കാൻ ദുര്യോധനനോട് ഉപദേശിച്ചത്. പതിനെട്ടാം നാളിലെ യുദ്ധവിവരണങ്ങൾ വർണ്ണിക്കുന്നത് ശല്യപർവ്വത്തിലാണ്. സർവ്വസേനാധിപനായി ശല്യരായതിനാൽ ഗ്രന്ഥകർത്താവ് ശല്യപർവ്വം എന്നു പേരു കൊടുത്തു.<ref name="ReferenceA"/> ശല്യപർവ്വത്തിൽ 59 അദ്ധ്യായങ്ങളും 3220 പദ്യങ്ങളും അടങ്ങിയിരിക്കുന്നു. ==== ശല്യർവധം ==== ശല്യർ ആദ്യമായി എതിർത്തു യുദ്ധം ചെയ്തതു ധർമ്മപുത്രരുമായാണ്. വൃദ്ധനായ ശല്യരുടെ അസ്ത്രപ്രയോഗത്തിൽ യുധിഷ്ഠിരൻ ക്ഷീണിതനായി തേർത്തട്ടിൽ വീണുപോയി. ഭീമൻ സഹായത്തിനെത്തി ധർമ്മപുത്രരെ അവിടെനിന്നും മാറ്റി. വീണ്ടും ധർമ്മപുത്രർ യുദ്ധത്തിൽ തിരിച്ചുവരികയും ശല്യരുമായി അതിശക്തമായ യുദ്ധം തുടരുകയും ചെയ്തു. ഒടുവിൽ ധർമ്മപുത്രർ ദിവ്യമായ വേൽ ശല്യർക്കുനേരെ പ്രയോഗിക്കുകയും ആ വൃദ്ധൻ നിലംപതിക്കുകയും ചെയ്തു. ശല്യരുടെ പതനം കണ്ട് കൗരവപ്പട പിന്തിരിഞ്ഞോടി. ആൾക്കൂട്ടത്തിനിടയിലൂടെ രക്ഷപ്പെടാൻ ശ്രമിച്ച [[ശകുനി|ശകുനിയെ]] സഹദേവൻ കടന്നുപിടിച്ചു. ഞാൻ നിങ്ങളുടെ ബന്ധുവാണേ.. എന്നു വാവിട്ടുകരഞ്ഞ ശകുനിയെ സഹദേവൻ തന്റെ വാളിനാൽ കൊന്നുകളഞ്ഞു. ഓടിപ്പോയ കൗരവപ്പടയെ അശ്വത്ഥാമാവും, കൃതവർമ്മാവും, കൃപാചാര്യരും ചേർന്ന് വീണ്ടും യുദ്ധഭൂമിയിലേക്ക് കൊണ്ടുവന്നു. യുദ്ധം തുടങ്ങിയപ്പൊഴേക്കും സർവ്വസൈന്യാധിപൻ മരിച്ചതുകണ്ട് ദുര്യോധനൻ ഞെട്ടിപ്പോയി. അദ്ദേഹം ധൃഷ്ടദ്യുമ്നനുമായി എതിർത്തു. യഞ്ജസേനപുത്രനെ സഹായിക്കാൻ ഭീമനും അർജ്ജുനനും അവിടെ എത്തിച്ചേർന്നു. അതിഭീകരമായ ഈ യുദ്ധത്തിൽ കൗരവപ്പട മുഴുവനും തകർന്നുപോയി. ക്ഷീണിതനായി ചോരയിൽ കുളിച്ച ദുര്യോധനൻ കുതിരപ്പുറത്തേറി അവിടെ നിന്നും പാലായനം ചെയ്തു. ==== ദുര്യോധനവധം ==== [[File:Bhima fighting Duryodhana.jpg|170px|thumb|left|[[ദുര്യോധനൻ|ദുര്യോധനനുമായി]] ദ്വന്ദ്വയുദ്ധം ചെയ്യുന്ന [[ഭീമൻ]] (ചിത്രം)]] ദുര്യോധനൻ ആരോടു പറയാതെയാണ് യുദ്ധഭൂമി വിട്ടത്. അതിനാൽ കുറച്ചു സമയം കഴിഞ്ഞ് മഹാരാജാവിനെ കാണുന്നില്ല, എന്നു പലരും വിളിച്ചു പറയാൻ തുടങ്ങി. കൃതവർമ്മാവും, കൃപാചാര്യരും അവിടെ മുഴുവനും തിരഞ്ഞെങ്കിലും അദ്ദേഹത്തെ കണ്ടെത്താനായില്ല. ധൃതരാഷ്ട്ര സചിവനായ [[സഞ്ജയൻ]] അവിടെ എത്തുകയും അദ്ദേഹത്തിനു വ്യാസൻ കൊടുത്ത ദിവ്യചക്ഷുസ്സ് ഉപയോഗിച്ച് ദുര്യോധനൻ എവിടെയാണെന്നു കണ്ടെത്തുകയും ചെയ്തു. ദ്വൈപായനഹ്രദം (കൃഷ്ണഹ്രദം) എന്ന കുരുക്ഷേത്രത്തിനടുത്തുള്ള പുണ്യതീർത്ഥത്തിനു (തടാകം) സമീപമാണ് ദുര്യോധനൻ പോയത്. സഞ്ജയനെ കൂട്ടി രണ്ടും പേരും (കൃപർ, കൃതവർമ്മാവ്) ചെല്ലുമ്പോൾ രക്തം ഒഴുകി ക്ഷീണിതനായ ദുര്യോധനനെയാണ് അവിടെ കണ്ടത്. ഭീമനു ദിവസവും മാംസം കൊടുത്തിരുന്ന കാട്ടാളൻ ദുര്യോധനനെ അവിടെകാണുകയും ഈ വിവരം പാണ്ഡവരെ അറിയിച്ചതനുസരിച്ച് ഏവരും അവിടെ എത്തിച്ചേരുകയും ചെയ്തു. തടാകത്തിൽ കിടക്കുന്ന ദുര്യോധനനെ കരയ്ക്കു കയറ്റാതെ യുദ്ധം ചെയ്യാൻ പാടില്ല എന്നുള്ള യുദ്ധധർമ്മം അനുസരിച്ച്, യുധിഷ്ഠിരൻ അധിക്ഷേപവാക്കുകൾ പറഞ്ഞു കരക്കു കയറ്റി. ഈ സമയത്ത് [[ബലരാമൻ|ബലരാമനും]] അവിടെ എത്തിച്ചേർന്നു. മൈത്രേയമുനിയുടെ ശാപകഥയും (തുടയിൽ അടിയേറ്റ് മരിക്കാൻ ഇടവരട്ടെ!) ഇതിനിടയിൽ കൃഷ്ണൻ ഭീമനോട് പറഞ്ഞു. അദ്ദേഹത്തിന്റെ നിർദ്ദേശത്താൽ സ്യമന്തപഞ്ചകത്തിൽ വെച്ച് ദ്വന്ദ്വയുദ്ധം ആരംഭിച്ചു. പതിനെട്ടാം നാൾ മദ്ധ്യഹ്നം മുതൽ ആരംഭിച്ച ദ്വന്ദ്വയുദ്ധം സന്ധ്യവരെ നീണ്ടു. അവസാനം ഭീമന്റെ അതിശക്തമായുള്ള ഗദാപ്രഹരമേറ്റ് തുടയെല്ലു പൊട്ടി ദുര്യോധനൻ വീണു. ഭീമൻ അവന്റെ മാറത്തു കയറി നിന്ന് ഗദയാൽ അവന്റെ ശിരസ്സിൽ തുടരെ തുടരെ അടിച്ചു. അവന്റെ ഓരോ ദ്രോഹപ്രവൃത്തിയും എണ്ണി വിളിച്ചു പറഞ്ഞുകൊണ്ടാണ് ഓരോ അടിയും അടിച്ചത്. ഭീമന്റെ ഈ കഠിന പ്രവൃത്തികണ്ട് ബലരാമൻ ഹലായുധമെടുത്തുവന്നെങ്കിലും കൃഷ്ണൻ അദ്ദേഹത്തെ ശാന്തനാക്കി. കൗരവസേനയിലെ മൂന്നുപേർ മാത്രം ശേഷിച്ചു, അവരുടെ അനുവാദത്തോടെ യുദ്ധം അവസാനിപ്പിച്ചു. പാണ്ഡവരെല്ലാവരും തങ്ങളുടെ ശിബിരങ്ങളിലേക്ക് സമാധാനമായി മടങ്ങി. അപ്പോഴേക്കും സൂര്യനും അസ്തമിച്ചു. അർജ്ജുനരഥത്തിൽ നിന്നും അർജ്ജുനൻ ആദ്യം ഇറങ്ങാൻ കൃഷ്ണൻ ആവശ്യപ്പെട്ടു. പാർത്ഥൻ ഇറങ്ങിക്കഴിഞ്ഞു കൊടിയിൽ നിന്നും ഹനുമാനും, ഒടുവിൽ കൃഷ്ണനും ഇറങ്ങി. ചമ്മട്ടി തേർത്തട്ടിൽ തന്നെ ഇട്ടു. തൽക്ഷണം തേർ അഗ്നിക്കിരയായി. (ദ്രോണരുടെ ആഗ്നേയാസ്ത്രത്താൽ കത്തിക്കരിയേണ്ട രഥം യുദ്ധാവസാനംവരെ നശിക്കാതെ കൃഷ്ണൻ സുക്ഷിക്കുകയായിരുന്നു.) ==== സൗപ്തികപർവ്വം ==== {{പ്രധാനലേഖനം|സൗപ്തികപർവ്വം}} [[പ്രമാണം:Arastthaman propitiates Śiva before making a night attack on the Pandava camp.jpg|170px|ലഘുചിത്രം|ഇടത്ത്‌|അശ്വത്ഥാമാവ് രാത്രിയുദ്ധത്തിനു മുന്നോടിയായി ശിവപൂജ നടത്തുന്നു]] കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധത്തിലെ പതിനെട്ടാം നാളിൽ രാത്രിയിൽ നടന്ന സംഭവങ്ങളെ ഗ്രന്ഥകർത്താവ് ഈ സൗപ്തികപർവ്വത്തിൽ വിവരിച്ചിരിക്കുന്നു. സഞ്ജയനിലൂടെ വിവരങ്ങൾ അറിഞ്ഞ അശ്വത്ഥാമാവ് സ്യമന്തപഞ്ചകത്തിൽ എത്തിച്ചേർന്നു ദുര്യോധനനെ കണ്ടു. ഹസ്തിനപുരിയുടെ യുവരാജാവ് മണ്ണിൽ ചോരയൊലിപ്പിച്ചു കിടക്കുന്നതുകണ്ട് ദുഃഖിതനായ ദ്രോണപുത്രരെ സുയോധനൻ സമാധാനിപ്പിച്ചു. ഈ പർവ്വത്തിൽ 18 അദ്ധ്യായങ്ങളും 870 പദ്യങ്ങളും അടങ്ങിയിരിക്കുന്നു. ഉറക്കത്തിൽ (സുപ്തിയിൽ) നടന്ന കാര്യങ്ങൾ വിവരിക്കുന്ന അദ്ധ്യായത്തിനു വ്യാസൻ സൗപ്തികപർവ്വം എന്നുപേരുകൊടുത്തു.<ref name="ReferenceA"/> യുദ്ധം അവസാനിച്ചു കഴിഞ്ഞു തിരിച്ചെത്തിയ പാണ്ഡവർ അഞ്ചുപേരെയും കൂട്ടി കൃഷ്ണൻ ശിബിരത്തിനുപ്പുറത്ത് [[ഗോമദി നദി|ഗോമദി നദീതീരത്ത്]] പോയി അന്ന് അവിടെ വിശ്രമിക്കാൻ തീരുമാനിച്ചു. സാത്യകി അന്നു തന്നെ മഥുരയ്ക്കു പോയിരുന്നു. ആ രാത്രിയിൽ പാണ്ഡവരും കൃഷ്ണനും സാത്യകിയും ഒഴിച്ച് മറ്റുള്ളവർ പടകുടീരങ്ങളിൽതന്നെ വിശ്രമിച്ചു. പാണ്ഡവരേയും അവരുടെ പുത്രന്മാരേയും, ധൃഷ്ടദ്യുമ്നനേയും എന്നുവേണ്ട സർവ്വമാന ആൾക്കാരെയും ഈ രാത്രിയിൽ തന്നെ കൊല്ലുമെന്നു അശ്വത്ഥാമാവ് ദുര്യോധനനു വാക്കുകൊടുത്തു. അതിനെത്തുടർന്ന് [[കൃപർ|കൃപാചാര്യരുടെ]] നിർദ്ദേശത്താൽ ദുര്യോധനൻ കിടന്നകിടപ്പിൽ തന്നെ അശ്വത്ഥാമാവിനെ കൗരവസേനാധിപതിയായി വാഴിച്ചു. മൂന്നുപേരും അവിടെനിന്നും യാത്രതിരിച്ചു. ഇടയ്ക്കുവെച്ച് വിശ്രമിച്ച ഈ മൂവർസംഘത്തിലെ കൃതവർമ്മാവും കൃപാചാര്യരും പകലു നടന്ന യുദ്ധത്തിന്റെ ക്ഷീണത്തിൽ ഉറങ്ങിപ്പോയി. പക്ഷേ തന്റെ പിതാവ്‌ ദ്രോണാചാര്യരുടെ ഘാതകരെ ഉന്മൂലനാശം ചെയ്യാൻ എന്താണ്‌ പോംവഴി എന്നാലോചിച്ച്‌ കൊണ്ടിരിക്കുകയായിരുന്നു അശ്വത്ഥാമാവ്‌. പാണ്ഡവരോടുള്ള അടക്കാനാവാത്ത പക അയാളുടെ മാനസികനില തന്നെ അവതാളത്തിലാക്കി. രാവേറെയായി, ഇതിനിടയിൽ അശ്വത്ഥാമാവ് ഒരു കാഴ്ചകണ്ടു. ദൂരെ ഒരു മരത്തിൽ സുഷുപ്‌തിയിലാണ്ടിരിക്കുന്ന [[കാക്ക|കാക്കക്കൂട്ടത്തെ]] ഒളിച്ചു വന്നാക്രമിക്കുന്ന [[മൂങ്ങ|കൂമന്മാരുടെ]] ചെയ്‌തികൾ അവന്റെ ശ്രദ്ധയിൽപ്പെട്ടു. കൂമന്മാരുടെ ആ യുദ്ധതന്ത്രം അശ്വത്ഥാമാവ്‌ നടപ്പിലാക്കാൻ തീരുമാനിക്കുന്നു. ==== ധൃഷ്ടദ്യുമ്നവധം ==== [[അശ്വത്ഥാമാവ്]] ഓരോ കുടീരത്തിലും കയറി ഉറങ്ങിക്കിടന്ന സകലമാനമാൾക്കാരെയും നിർദ്ദയം കൊന്നൊടുക്കി. പകുതി ജീവനോടെ പുറത്തേക്ക് ഓടിയിറങ്ങിയവരെ പുറത്തുകാവൽ നിന്നിരുന്ന കൃതവർമ്മാവും, കൃപാചാര്യരും ചേർന്ന് കൊന്നു. അമാവാസി രാത്രിയായതിനാൽ കൂരിരുട്ടിൽ നടന്ന സംഭവം അടുത്തുള്ള കുടീരങ്ങളിൽ അറിയുന്നതിനു മുൻപെ മൂവർക്കും അവരെ ആക്രമിക്കാനും സഹായകമായി. ഉറങ്ങിക്കിടന്ന [[ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ|ധൃഷ്ടദ്യുമ്നന്റെ]] നെഞ്ചത്തു ചവുട്ടി അശ്വത്ഥാമാവ് അവനെ ഉണർത്തി. തലമുടിക്കു പിടിച്ചു വലിച്ചു താഴെയിട്ട് നിർദ്ദയം ചവുട്ടിയും, മാന്തിക്കീറിയും അവനെ ആക്രമിച്ചു. പാണ്ഡവസേനാധിപതിയായ ധൃഷ്ടദ്യുമ്നനെ ആയുധമെടുക്കാതെയാണ് അശ്വത്ഥാമാവ് കൊന്നത്. ഇതിനിടയിൽ ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ തന്നെ ആയുധം കൊണ്ട് കൊല്ലാൻ അശ്വത്ഥാമാവിനോട് അപേക്ഷിച്ചു എങ്കിലും അതുകൂട്ടാക്കാതെ തന്റെ പിതാവിനെ കൊന്നതിനാലുള്ള കോപത്താൽ പൈശാചികമായിതന്നെ അവനെ കൈയ്യും, നഖവും, കാലുമുപയോഗിച്ച് അതിഹീനമായി കൊലചെയ്തു. അതിനുശേഷം [[ശിഖണ്ഡി|ശിഖണ്ഡിയേയും]], [[ദ്രൗപദി|ദ്രൗപദിയുടെ]] അഞ്ചുപുത്രന്മാരേയും ([[പ്രതിവിന്ധ്യൻ]], [[സുതസോമൻ]], [[ശ്രുതസേനൻ]], [[ശതാനീകൻ]], [[ശ്രുതകർമ്മാവ്]]) കൊന്നൊടുക്കി. പാണ്ഡവർക്കു പുത്രന്മാരായും ഈ അഞ്ചുപേർ മാത്രമേ യുദ്ധാനന്തരം അവശേഷിച്ചിരുന്നുള്ളു. അവരെയാണ് പതിനെട്ടാം യുദ്ധം കഴിഞ്ഞ് ക്ഷീണിച്ചുറങ്ങുമ്പോൾ രാത്രിയിൽ കൊലചെയ്തത്. അർജ്ജുനന്റെ പുത്രനായ [[ബഭ്രുവാഹനൻ]] ഒഴിച്ച് (മണലൂർ രാജകുമാരിയായ [[ചിത്രാംഗദ]] യിൽ ജനിച്ച കുമാരൻ) എല്ലാ പാണ്ഡവ പുത്രന്മാരും യുദ്ധത്തിൽ പങ്കെടുത്തിരുന്നു. കുരുക്ഷേത്രയിലെ പടകുടീരത്തിൽ ഉറങ്ങിക്കിടന്ന എല്ലാവരേയും കൊന്നൊടുക്കിയ അശ്വത്ഥാമാവിനു പാണ്ഡവരെ അവിടെ കണ്ടെത്താനായില്ല. മൂന്നുപേരും വീണ്ടും പല തവണ പാണ്ഡവർക്കായി അവിടെ തിരച്ചിൽ നടത്തിയെങ്കിലും കാണാഞ്ഞതിനാൽ അവസാനം ആ കുടീരങ്ങൾ മുഴുവനും അവർ തീയിട്ടു നശിപ്പിച്ചു. പാണ്ഡവർ അവിടെ ഒളിച്ചിരുപ്പുണ്ടെങ്കിൽ തീയിൽ വെന്തു മരിച്ചോളും എന്നുകരുതിയാണ് പടകുടീരങ്ങൾക്ക് തീയിട്ടത്. അതിനുശേഷം ഈ സന്തോഷ വാർത്ത അറിയിക്കുവാൻ മൂന്നുപേരും ആ രാത്രിയിൽ തന്നെ ദുര്യോധനനികിടത്തിൽ ചെന്നു ചേർന്നു. സൂര്യോദയത്തിനു മുൻപു തന്നെ തിരിച്ചെത്തിയ മൂന്നുപേരും അവിടെ നടന്ന വിവരങ്ങൾ ദുര്യോധനനെ വിശദമായി അറിയിച്ചു. പാണ്ഡവരും ശേഷിച്ച മറ്റുള്ളവരും മരിച്ചുവെന്ന് കേട്ട് സന്തുഷ്ടനായ ദുര്യോധനൻ അശ്വത്ഥാമാവിനെ പ്രശംസിക്കാനും മടിച്ചില്ല. കുറച്ചുനാഴികകൾക്കു ശേഷം സുര്യോദയത്തിനു മുൻപായി ദുര്യോധനനും മരിച്ചു. ==== ചൂഢാമണി ==== [[File:Draupadi and Ashvatthaman, Punjab Hills c. 1730.jpg|170px|thumb|left| ചൂഢാമണി തലയിൽ ചൂടുന്ന ദ്രൗപദിയും പാണ്ഡവരും; ചോരയൊലിപ്പിച്ച് ഓടിയകലുന്ന അശ്വത്ഥാമാവും (ചിത്രം)]] സഹോദരനേയും അഞ്ചു മക്കളേയും നഷ്‌ടപ്പെട്ട [[പാഞ്ചാലി]] ദുഃഖത്താൽ പൊട്ടികരഞ്ഞു. പാഞ്ചാലിയെ സാന്ത്വനിപ്പിക്കാൻ ഏവരും ശ്രമിച്ചെങ്കിലും അവസാനം ഭീമൻ അശ്വത്ഥാമാവിനെ വധിക്കാൻ പുറപ്പെട്ടു. അശ്വത്ഥാമാവിനെ തേടിയുള്ള ഭീമന്റെ പുറപ്പാട്‌ മനസ്സിലാക്കിയ കൃഷ്‌ണൻ അർജ്ജുനനുമൊത്ത് ഭീമനു പുറകെ യാത്രതിരിച്ചു. യുദ്ധ നിപുണനായ അശ്വത്ഥാമാവിനെ എതിരിടാൻ ഭീമനു ഒറ്റയ്ക്കാവില്ല എന്നു മനസ്സിലാക്കിയാണ് അനർത്ഥങ്ങൾ സംഭവിക്കുന്നതിനുമുമ്പ്‌ അവിടെയെത്താൻ കൃഷ്ണാർജ്ജുനന്മാർ പുറപ്പെട്ടത്. അശ്വത്ഥാമാവിനെ കണ്ടുമുട്ടിയ ഭീമൻ അവനെ യുദ്ധത്തിനു വിളിക്കുകയും ഗംഗയിൽ കുളിച്ചുകൊണ്ടിരുന്ന അശ്വത്ഥാമാവ് ഭീമന്റെ വെല്ലുവിളി സ്വീകരിച്ച്‌ പുറത്ത്‌ വരികയും ഒരു പുൽക്കൊടി പറിച്ചെടുത്ത്‌ പാണ്ഡവകുലത്തെ മുഴുവനോടെ നശിപ്പിക്കാൻ കഴിവുള്ള ബ്രഹ്മാസ്‌ത്രം പ്രയോഗിക്കുകയും ചെയ്തു. ആ സമയത്ത് അവിടെ എത്തിച്ചേർന്ന അർജ്ജുനനും മറ്റുപോംവഴികളില്ലാത്തതിനാൽ ബ്രഹ്മാസ്‌ത്രം പ്രയോഗിച്ചു. പക്ഷേ, ഈ രണ്ടു ബ്രഹ്മാസ്‌ത്രങ്ങളും കൂട്ടിമുട്ടിയാൽ ലോകം നശിക്കും എന്ന്‌ മനസ്സിലാക്കിയ കൃഷ്‌ണൻ, ബ്രഹ്മാസ്‌ത്രത്തെ തിരിച്ചുവിളിക്കാൻ ഇരുവരോടും നിർദ്ദേശിച്ചു. അർജ്ജുനൻ തന്റെ ബ്രഹ്മാസ്‌ത്രം പിൻവലിച്ചെങ്കിലും അശ്വത്ഥാമാവ് കൂട്ടാക്കിയില്ല. അതിനെതുടർന്ന് ദുരന്തം ഒഴിവായെങ്കിലും കൃഷ്‌ണൻ അശ്വത്ഥാമാവിനെ ശപിച്ചു. ദ്രൗപദിയുടെ ആഗ്രഹപൂർത്തിക്കായി ഭീമൻ അശ്വത്ഥാമാവിന്റെ ശിരസ്സിലെ ചൂഡാരത്നം ശിരസ്സു നൂഴ്ന്ന് എടുത്തു, പാഞ്ചാലിക്കു സമ്മാനിച്ചു. അശ്വത്ഥാമാവിന്റെ ബ്രഹ്മാസ്ത്രം അവന്റെ ആഗ്രഹപ്രകാരം ഗർഭിണിയായ ഉത്തരയുടെ വയറ്റിൽ പതിക്കുകയും ഗർഭസ്ഥശിശു മരണപ്പെടുകയും ചെയ്തു. കൃഷ്ണശാപം മൂലം ദേഹമാസകലം ചൊറിച്ചിലും മറ്റു ത്വക്‌ രോഗങ്ങളുമായി [[സപ്തചിരഞ്ജീവികൾ|ചിരഞ്ജീവിയായ]] അശ്വത്ഥാമാവ്‌ യാത്ര തുടർന്നു. ==യുദ്ധത്തിൽ കൊല്ലപ്പെട്ടവരുടെ എണ്ണം== മഹാഭാരതയുദ്ധത്തിൽ കൊല്ലപ്പെട്ടവരുടെ സംഖ്യയെക്കുറിച്ചും മഹാഭാരതത്തിൽ സൂചനയുണ്ട് . മഹാഭാരതയുദ്ധത്തിൽ എത്രപേരാണ് കൊല്ലപ്പെട്ടതെന്ന ധൃതരാഷ്ട്രരുടെ ചോദ്യത്തിന് യുധിഷ്ഠിരൻ പറയുന്ന ഉത്തരമിതാണ് . മൊത്തത്തിൽ 166 കോടി 20000 പേര് [1660020000 ] കൊല്ലപ്പെട്ടു . 24165 വീരന്മാരെ കാണാതായി . യുധിഷ്ഠിര ഉവാച (യുധിഷ്ഠിരൻ ധൃതരാഷ്ട്ര മഹാരാജാവിനോട് പറയുന്നതാണ് സന്ദർഭം) '''ദശായുതാനാമയുതം സഹസ്രാണി ച വിംശതിഃ'''<br> '''കോട്യഃ ഷഷ്ഠിശ്ച ഷഡ് ചൈവ ഹ്യാസ്മിൻ രാജൻ മൃധേ ഹതാഃ'''<br> '''[മഹാഭാരതം , സ്ത്രീപർവ്വം , അദ്ധ്യായം 26 , ശ്ളോകം 9]'''<br> '''(ഭാഷാ അർത്ഥം):'''<br> പതിനായിരം പത്തു - പതിനായിരവും , ഇരുപതു ആയിരവും , അറുപത്തിയാറു കോടിയും ആൾക്കാർ യുദ്ധത്തിൽ കൊല്ലപ്പെട്ടു രാജാവേ . '''(വ്യാഖ്യാനം)''' ഇവിടെ പത്തു പതിനായിരം എന്നാൽ ഒരു ലക്ഷമാണ് . (10 x 10000 ). അതുപോലത്തെ പതിനായിരം പത്തു പതിനായിരമെന്നാണ് പറയുന്നത് . അപ്പോൾ 10000 x (10 x 10000 ) . അതിന്റെ സംഖ്യ നൂറു കോടി ആണ് . അതായത് 1000000000 ( നൂറു കോടി ) . പിന്നെയൊരു ഇരുപതിനായിരം . അപ്പോൾ 1000020000 . പിന്നെ ഒരു അറുപത്തിയാറു കോടി(660000000) . അപ്പോൾ 1660020000 പേരാണ് മഹാഭാരതയുദ്ധത്തിൽ കൊല്ലപ്പെട്ടത് . അതായത് നൂറ്റി അറുപത്തിയാറു കോടി ഇരുപതിനായിരം പേരാണ് മരിച്ചതെന്ന് കണക്കു പറയുന്നു . ഇതിനു കാരണമെന്ത് ? മഹാഭാരതയുദ്ധത്തിൽ കുരുപാണ്ഡവരുടെ 18 അക്ഷൗഹിണികളിൽ ഉൾപ്പെടാത്ത കുറെയധികം രാക്ഷസന്മാരും , മ്ളേച്ഛവർഗ്ഗത്തിലേയും മാറ്റാൽക്കാരും ചീനന്മാരും കാംബോജരും വരെ യുദ്ധത്തിൽ പങ്കെടുത്തിരുന്നു . അതുകൊണ്ടാണ് 166 കോടിയോളം വനന്തു .<ref name="test41">[http://www.sacred-texts.com/hin/m11/m11025.htm Kisori Mohan Ganguly Translation of Mahabharatha]മഹാഭാരതം , സ്ത്രീപർവ്വം , അദ്ധ്യായം 26 </ref> മറ്റൊരു ശ്ളോകം പറയുന്നു . (യുധിഷ്ഠിരൻ ധൃതരാഷ്ട്ര മഹാരാജാവിനോട് പറയുന്നതാണ് സന്ദർഭം) '''അലക്ഷിതാനാം വീരാണാം സഹസ്രാണി ചതുർദ്ദശ'''<br> '''ദശ ചാന്യാനി രാജേന്ദ്ര ശതം ഷഷ്ഠിശ്ച പഞ്ച ച'''<br> '''[മഹാഭാരതം , സ്ത്രീപർവ്വം , അദ്ധ്യായം 26 , ശ്ളോകം 10]'''<br> '''(ഭാഷാ അർത്ഥം):''' ഇരുപത്തിനാല് ആയിരവും പിന്നെ നൂറ്റി അറുപത്തിയഞ്ച് പേരും ആൾക്കാരെ യുദ്ധത്തിൽ കാണാതായി രാജാവേ. '''(വ്യാഖ്യാനം)''' ഇരുപത്തിനാലായിരത്തി ഒരുന്നൂറ്റി അറുപത്തിയഞ്ച് പേരെ യുദ്ധത്തിൽ കാണാതായിരിക്കുന്നു രാജാവേ . (അവർ യുദ്ധത്തിൽ മരിക്കുമെന്ന് പേടിച്ചു ഓടിയൊളിച്ചതാണ്) . == യുദ്ധത്തിൽ അവശേഷിച്ചവർ == പതിനെട്ടുനാൾ നീണ്ടുനിന്ന കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധത്തെ അതിജീവിച്ചത് പന്ത്രണ്ടുപേർ മാത്രമായിരുന്നു. പാണ്ഡവപക്ഷത്ത് കൃഷ്ണനും, സാത്യകിയും, യുയുത്സുവും, പാണ്ഡവർ അഞ്ചുപേരുമായി എട്ടുപേർ മാത്രമായിരുന്നു യുദ്ധത്തിൽ പങ്കെടുത്തവരിൽ അതിനുശേഷം ജീവിച്ചത്. അർജ്ജുനനു ചിത്രാംഗദയിൽ ജനിച്ച [[ബഭ്രുവാഹനൻ]] യുദ്ധത്തിൽ പങ്കെടുത്തിരുന്നില്ല. അതിനാൽ പാണ്ഡവർക്കു പുത്രനായി ബഭ്രുവാഹനൻ മാത്രം അവശേഷിച്ചിരുന്നുള്ളു. യുദ്ധസമയത്ത് ഉത്തര ഗർഭിണിയായിരുന്നതിനാൽ അഭിമന്യുവിന്റെ പുത്രനായി പിന്നീടു ജനിച്ച [[പരീക്ഷിത്]] പാണ്ഡവർക്കു പൗത്രനായി. കൗരവപക്ഷത്ത് നാലുപേർ മാത്രമാണ് പതിനൊന്ന് അക്ഷൗഹിണിപടയിൽ അവശേഷിച്ചത്. കൃപിയിൽ ദ്രോണർക്കു ജനിച്ച അശ്വത്ഥാമാവും, കൃപാചാര്യരും യുദ്ധത്തിൽ അവശേഷിച്ചിരുന്നു. ഇവർ രണ്ടുപേരും സപ്ത ചിരഞ്ജീവികളിൽ ഉൾപ്പെട്ടവരായിരുന്നതിനാൽ ഇരുവരയേയും മരണം തൊട്ടില്ല. ഇവരെ കൂടാതെ കൃതവർമ്മാവും, [[വൃഷകേതു|വൃഷകേതുവും]] യുദ്ധത്തിൽ മരിക്കാതെ അവശേഷിച്ചിരുന്നു. ഈ പന്ത്രണ്ടുപേരിൽ യുയുത്സുവിന്റേയും, വൃഷകേതുവിന്റേയും മരണം ഗ്രന്ഥകാരൻ പ്രതിപാദിക്കുന്നില്ലയെങ്കിലും മറ്റുള്ള എട്ടുപേരും കലിയുഗാരംഭത്തിൽ മരണപ്പെട്ടതായി സ്വർഗ്ഗാരോഹണപർവ്വത്തിലും, മുസലപർവ്വത്തിലുമായി മഹാഭാരതത്തിൽ വിവരിക്കുന്നുണ്ട്. കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധത്തിനുശേഷം പാണ്ഡവർ അഞ്ചുപേരും കൃഷ്ണനും മാത്രമെ അവശേഷിക്കൂവെന്ന് വളരെ മുൻപുതന്നെ [[ഉലൂപി]] പുത്രനായ [[ഇരാവാൻ|ഇരവാനു]] അറിയാമായിരുന്നുവെന്ന് ഗ്രന്ഥകാരൻ മഹാഭാഗവതത്തിൽ പറയുന്നുണ്ട്. കൃഷ്ണനു സത്യഭാമയിൽ ജനിച്ച വത്സലയെ (സുന്ദരി) വിവാഹം കഴിക്കാൻ പുറപ്പെട്ട അഭിമന്യുവിനെ കാട്ടിൽവെച്ച് കണ്ടുമുട്ടിയ ഇരാവാൻ തന്റെ ഖഡ്ഗം അവിടെ പന്തലിച്ചുനിന്ന വൃക്ഷത്തിൽ വൃഥാ ആഞ്ഞു വീശി. അഞ്ചു ശിഖരങ്ങളും തായ്ത്തടിയും ഒഴിച്ചുള്ള സർവ്വകൊമ്പുകളും ഇലച്ചില്ലകളും അറ്റ് താഴെ വീണു. ആസന്നമായി നടക്കാൻ പോകുന്ന യുദ്ധത്തിന്റെ ചിത്രം ഇതാവുമെന്നു [[ഇരാവാൻ]] കാണിച്ചുകൊടുക്കുന്നുണ്ട്.<ref>മഹാഭാഗവതം -- ISBN 8-85315-07-8 -- ഡോ.പി.എസ്സ് നായർ -- വിദ്യാരംഭം പ്രസിദ്ധീകരണം, ആലപ്പുഴ</ref>. == ഗാന്ധാരി വിലാപം == തന്റെ നൂറു പുത്രന്മാരും, പുത്രിഭർത്താവും, അവരുടെ മക്കളും, സഹോദരനും എന്നുവേണ്ട സർവ്വ ബന്ധുജനങ്ങളും മരിച്ചതറിഞ്ഞ [[ഗാന്ധാരി]] കുരുക്ഷേത്ര യുദ്ധഭൂമി സന്ദർശിക്കാൻ ആഗ്രഹം പ്രകടിപ്പിച്ചു. [[ദുര്യോധനൻ|ദുര്യോധനന്റെ]] പത്നിയായ [[ഭാനുമതിയും]] മറ്റു പുത്രവധുമാരും, പൗത്രവധുക്കളും അവർക്കൊപ്പം യുദ്ധക്കളത്തിലേക്ക് അനുഗമിച്ചു. പുത്രിയായ [[ദുശ്ശള|ദുശ്ശളയേയും]] അവർ ഒപ്പം കൂട്ടി. അതിഭയാനകമായിരുന്നു യുദ്ധക്കളത്തിലെ കാഴ്ചകൾ. പതിനെട്ടുനാൾ നീണ്ടുനിന്ന യുദ്ധം ഒരു ജനസമൂഹത്തെ മുഴുവനും വേദനപ്പിച്ച് ഇല്ലാതാക്കി. ആദ്യ ദിവസങ്ങളിൽ മരിച്ചുവീണ പലരുടേയും ജഢങ്ങൾ അഴുകിത്തുടങ്ങിയിരുന്നു. പലതിനു അംഗഭംഗം വന്നവയായിരുന്നു. ജീവൻ പൂർണ്ണമായും നിലച്ചിട്ടില്ലാത്ത ശരീരങ്ങൾക്കു കഴുകനും നരിയും കാവലിരിക്കുന്നു. യുദ്ധഭൂമിയിൽ എത്തിയ സ്ത്രീജനങ്ങൾ അവരുടെ പ്രിയപ്പെട്ടവരെ തേടിഅലഞ്ഞു. [[ഭാനുമതി|ഭാനുമതിയുടെ]] സഹായത്തോടെ ഗാന്ധാരി ദുര്യോധന നികടത്തിൽ എത്തിച്ചേർന്നു. അവിടെവെച്ച് ഗാന്ധാരി തന്റെ കൺകെട്ട്‌ അഴിക്കുകയും മൃതരായ തന്റെ മൂത്ത പുത്രനെയും മറ്റു മക്കളേയും ബന്ധുക്കളേയും കണ്ടു. [[ഗാന്ധാരം|ഗാന്ധാരരാജ്യത്തിന്റെ]] ചക്രവർത്തി [[സുബലൻ|സുബലന്റെ]] പുത്രിയായ ഗാന്ധാരി അന്ധനായ [[ധൃതരാഷ്ട്രർ|ധൃതരാഷ്ട്രരെ]] വിവാഹം കഴിച്ചപ്പോൾ മുതൽ താനും അന്ധയായി ജീവിക്കാൻ ബാദ്ധ്യസ്ഥയാണെന്നു തീരുമാനിച്ച് സ്വന്തം കണ്ണുകൾ പട്ടുവസ്ത്രത്തിന്റെ നാടകൊണ്ടു കെട്ടിവച്ച് പതിവ്രതാരത്‌നമായി ജീവിച്ചു. അന്നുകെട്ടിയ കണ്ണുകൾ യുദ്ധത്തിനു മുൻപ് ഒരിക്കൽ മാത്രം തന്റെ പുത്രനായ ദുര്യോധനനെ അനുഗ്രഹിക്കാനായി തുറന്നിരുന്നു. അന്ന് ഗാന്ധാരി തന്റെ കണ്ണിലെ കെട്ട്‌ മാറ്റിയപ്പോൾ ദുര്യോധനന്റെ തുടയൊഴിച്ച്‌ മറ്റെല്ലാ ശരീരഭാഗത്തേക്കും അത്രയും കാലം സംഭരിച്ച പാതിവ്രത്യശക്തി മുഴുവൻ അവർ പകർന്നു കൊടുത്തു. പിന്നീട് ഗാന്ധാരി ഇവിടെ കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധഭൂമിയിൽവച്ചാണ് തന്റെ കണ്ണിലെ കെട്ടഴിച്ചത്. അതിഭയാനകമായിരുന്നു അവരുടെ ആ കാഴ്ച. തന്റെ നൂറു മക്കളുടെയും ദാരുണമരണം നേരിട്ടുകണ്ടു ആ മാതാവ്; അടങ്ങാത്ത പുത്രസ്നേഹത്തിനു മുൻപിൽ കൃഷ്ണൻ പോലും സത്ബധനായിപ്പോയി. ഗാന്ധാരി വിലപിക്കുന്ന കാഴ്ച ഗ്രന്ഥകർത്താവ് മഹാഭാരതത്തിൽ [[സ്തീപർവം|സ്ത്രീപർവ്വത്തിലൂടെ]] വിവരിക്കുന്നു. വ്യാസൻ ഇതിനായി സ്ത്രീപർവ്വത്തിൽ 27 അദ്ധ്യായങ്ങളും 775 പദ്യങ്ങളും ചേർത്തിരിക്കുന്നു. [[ഭാനുമതിയുടെ]] നെഞ്ചത്തടിച്ചുള്ള കരച്ചിലിൽ ഗാന്ധാരിയുടെ അടങ്ങാത്ത മാതൃസ്നേഹം അണപൊട്ടിയൊഴുകി. അവർ [[കൃഷ്ണൻ|കൃഷ്ണനുനേരെ]] തിരിഞ്ഞു. കൃഷ്ണന്റെ കാപട്യവും, വക്രബുദ്ധിയും മൂലമാണ് തന്റെ നൂറുപുത്രന്മാർക്കും ഈ ഗതിവന്നത് എന്ന് ആക്രോശിച്ചു ആ [[മാതാവ്]]. [[ഭീഷ്മർ|ഭീഷ്മപിതാമഹനെ]] ശരശയ്യയിൽ വീഴിച്ചതും, കളളം പറഞ്ഞ് [[ദ്രോണർ|ദ്രോണരെ]] കൊലചെയ്തതും, [[ജയദ്രഥൻ|ജയദ്രഥനെ]] കൊല്ലാൻ [[സൂര്യൻ|സൂര്യംബിംബം]] മറച്ചതും, [[ദുര്യോധനൻ|ദുര്യോധനന്റെ]] മരണത്തിടയാക്കിയ നിർബന്ധപൂർവ്വമായ ദ്വന്ദ്വയുദ്ധത്തിനും അവസാനം, അരയ്ക്കു താഴെ അടിക്കാൻ പാടില്ലയെന്നുള്ള യുദ്ധനീതി മറച്ചുവെച്ച് [[ഭീമൻ|ഭീമനോട്]] ദുര്യോധനന്റെ തുട അടിച്ചുപൊട്ടിക്കാൻ ഉപദേശിച്ചതും കൃഷ്ണൻ കാരണമാണെന്നു ആ മാതാവ് കുറ്റപ്പെടുത്തി. തുടർന്ന് അവർ ഇങ്ങനെ ശപിച്ചു; "കൃഷ്ണാ , പാണ്ഡവരും ധാർത്തരാഷ്ട്രന്മാരും പരസ്പരം കൊന്നു തീർന്നു . എന്തിനാണ് അവരെ നീ തീർത്തും ഉപേക്ഷിച്ചു കളഞ്ഞത് ? . നീ രണ്ടിനും സമർത്ഥനും ശ്രുതവാക്യനും അസംഖ്യം ഭൃത്യന്മാരും വിപുലമായ സൈന്യബലമുള്ളവനും ശക്തനുമല്ലേ ? അല്ലയോ മധുസൂദനാ , അപ്പോൾ കുരുക്കളുടെ നാശം നിന്റെ ഇച്ഛയനുസരിച്ചാണ് നടന്നത് . അതിനാൽ , മഹാബാഹോ അതിന്റെ ഫലം നീയും അനുഭവിക്കട്ടെ . പതിശുശ്രൂഷയാൽ അൽപ്പമെങ്കിലും തപോബലം ഞാൻ ആർജ്ജിച്ചിട്ടുണ്ടെങ്കിൽ , ആ തപോബലത്താൽ അല്ലയോ ചക്രഗദാധരാ , ഞാൻ നിന്നെ ശപിക്കുകയാണ് . പരസ്പരം കൊല്ലുന്ന ബന്ധുക്കളായ കുരുപാണ്ഡവരെ നീ ഉപേക്ഷിക്കുകയാൽ , അല്ലയോ ഗോവിന്ദാ , നിന്റെ ബന്ധുക്കളും ഇതുപോലെ കൊല്ലപ്പെടുന്നതാണ് . ഇന്നേക്ക് മുപ്പത്തിയാറാമാണ്ട് തികയുമ്പോൾ , ബന്ധുക്കളും അമാത്യന്മാരും പുത്രന്മാരുമൊക്കെ കൊല്ലപ്പെട്ട്‌ വനത്തിലൂടെ നടക്കുമ്പോൾ , കുത്സിതമായ ഒരു ഉപായത്താൽ നീയും മരിക്കുന്നതാണ് . ഈ കാണും പടി , ബന്ധുക്കളെല്ലാം മരിച്ച് നിങ്ങളുടെ സ്ത്രീകളും ഭാരതസ്ത്രീകളെപ്പോലെ അനാഥകളായി വിലപിക്കും " [മഹാഭാരതം , സ്ത്രീപർവ്വം , അദ്ധ്യായം 25 , ശ്ളോകങ്ങൾ 39 മുതൽ 46 വരെ]". ഗാന്ധാരിയുടെ ശാപവാക്കുകൾ കേട്ടിട്ടും ഭഗവാൻ കൃഷ്ണന് ഒരു കുലുക്കവുമുണ്ടായില്ല . അദ്ദേഹം താൻ ചെയ്യാനുദ്ദേശിച്ചിരിക്കുന്ന കാര്യം തന്നെയാണ് ശാപവാക്കുകളിലൂടെ ഗാന്ധാരി ഇപ്പോൾ പറഞ്ഞതെന്ന് അവളെ അറിയിച്ചു . ഉത്തമഭക്തയും ധർമ്മിഷ്ഠയുമായ ഗാന്ധാരിയുടെ വാക്കുകളെ സത്യമാക്കുവാനും , താൻ നിശ്ചയിച്ചിട്ടുള്ളത് നടത്താനുമായി ശ്രീകൃഷ്ണഭഗവാൻ ഗാന്ധാരിയുടെ ശാപത്തെ പുഞ്ചിരിയോടെ സ്വീകരിച്ചു .അതനുസരിച്ചാണ് പിൽക്കാലത്ത് യദുകുലം നശിച്ചതും ദ്വാരക കടലിൽ മുങ്ങിപ്പോയതും .പിന്നീട് ധൃതരാഷ്ട്രരുടെ നിർദ്ദേശത്താൽ ശേഷിച്ച ജഢങ്ങൾ സംസ്കരിക്കാനുള്ള സൗകര്യം [[ധർമ്മപുത്രർ]] ചെയ്തു. == ശാന്തിപർവ്വം == മരിച്ചവരുടെ ആത്മാക്കൾക്ക് ശാന്തിലഭിക്കുന്ന കഥാസന്ദർഭങ്ങൾ ഗ്രന്ഥകാരൻ ശാന്തിപർവ്വത്തിൽ ഉൾപ്പെടുത്തിയിരിക്കുന്നു. 339 അദ്ധ്യായങ്ങളിലായി 14525 gnപദ്യങ്ങളിലൂടെയാണ് [[ശാന്തിപർവ്വം]] കടന്നുപോകുന്നത്. വ്യാസഭാരതത്തിലെ ഏറ്റവും വലിയ പർവ്വമാണ് ശാന്തിപർവ്വം.<ref>ശാന്തിപർവ്വം : മഹാഭാഗവതം -- ISBN 8-85315-07-8 -- ഡോ.പി.എസ്സ് നായർ -- വിദ്യാരംഭം പ്രസിദ്ധീകരണം, ആലപ്പുഴ</ref>.<ref>സി. രാജഗോപാലാചാരിയുടെ മഹാഭാരതം; "54--സഞ്ജയ മിഷൻ (സഞ്ജയദൂത്)"</ref> യുദ്ധത്തിൽ മരണമടഞ്ഞവർക്ക് പിതൃശുദ്ധികർമ്മങ്ങൾ എല്ലാം നിർവ്വഹിച്ചു. എല്ലാത്തിനു ധർമ്മപുത്രർ നേരിട്ടു നേതൃത്വം നൽകി. രാജ്യാഭിഷേകത്തിനുശേഷം ഒരിക്കൻ കുന്തിദേവി ധർമ്മപുത്രരെ കാണാനായി അവന്റെ കൊട്ടാരത്തിൽ എഴുന്നള്ളി. സങ്കടത്തോടെ അവർ കർണ്ണരഹസ്യം യുധിഷ്ഠിരനെ അറിയിച്ചു. താൻ മൂലമാണ് ജ്യേഷ്ഠനായ കർണ്ണൻ കൊലചെയ്യപ്പെട്ടത് എന്നറിഞ്ഞപ്പോൾ രാജാവ് ബോധരഹിതനായി നിലത്തുവീണു. ഇതറിഞ്ഞ് മറ്റു സഹോദരന്മാരും ഇതിനോടകം അവിടെ എത്തിച്ചേർന്നു. കർണ്ണന്റെ പുത്രന്മാർ ഏവരും യുദ്ധത്തിൽ മരിച്ചിരിക്കുന്നതിനാൽ കർണ്ണനുവേണ്ടി ആരും ഇതുവരെ പിതൃകർമ്മങ്ങൾ നടത്തിയിട്ടില്ല എന്നുള്ള വിവരവും കുന്തി പാണ്ഡവരെ അറിയിച്ചു. അഞ്ചുപേരും ചേർന്നു മൂത്തജ്യേഷ്ഠനുവേണ്ടി ബലിതർപ്പണം നടത്തുവാൻ കുന്തി അവരോട് അപേക്ഷിച്ചു. കർണ്ണരഹസ്യം മുൻപ് അറിഞ്ഞിരുന്നെങ്കിൽ അവനെ രാജാവായി വാഴിച്ചേനെ; ചിലപ്പോൾ ദുര്യോധനനും അതു സ്വീകാര്യമായേനെ; അതുമൂലം കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധം ഒഴിവാക്കാമായിരുന്നു; എന്നിങ്ങനെ പലവുരു ദുഃഖാർത്തനായി പുലമ്പിക്കൊണ്ട് അഞ്ചുപേരും പ്രത്യേകിച്ച് യുധിഷ്ഠിരൻ വളരെയേറെ സങ്കടപ്പെട്ടു. പിറ്റേന്ന് തന്നെ കർണ്ണനുവേണ്ടി പാണ്ഡവർ അഞ്ചുപേരും ചേർന്ന് പിതൃബലി നടത്തി. അതിനുശേഷം അവന്റെ പുത്രന്മാർക്കും വേണ്ട തർപ്പണപൂജകൾ നടത്തി. തുടർന്ന് പാണ്ഡവർ ഹസ്തിനപുരിയിൽ തിരിച്ചെത്തി കർണ്ണന്റെ വിധവയെ കണ്ട് സമാധാനിപ്പിച്ചു. അന്ന് അവിടെ കൂടുതൽ സമയം ചിലവഴിക്കാനും ജ്യേഷ്ഠത്തിയുമായി ദുഃഖത്തിൽ പങ്കുചേരാൻ പാഞ്ചാലിയും സുഭദ്രയും പ്രത്യേകം ശ്രദ്ധചെലുത്തി. എല്ലാവരും കർണ്ണപത്നിയുടെ കാൽക്കൽ നമസ്കരിച്ച് ആശിർവാദം വാങ്ങിയാണ് തങ്ങളുടെ കൊട്ടാരങ്ങളിലേക്ക് തിരിച്ചത്. അന്നുതന്നെ ധൃതരാഷ്ട്രരേയും ഗാന്ധാരിയേയും വിദുരരേയും കണ്ടു വണങ്ങാനും യുധിഷ്ഠിരൻ മറന്നില്ല. === നാരദസംവാദം === കുന്തിയിലൂടെ കർണ്ണ രഹസ്യം മനസ്സിലാക്കിയതുമുതൽ രാജാവ് വളരെയേറെ ദുഃഖാർത്തനായി കാണപ്പെട്ടു. ഈ കാലയളവിൽ നാരദർ ഹസ്തിനപുരിയിൽ എത്തുകയും കർണ്ണന്റെ ജീവിതകഥകളും അവനേറ്റ നിരവധി ശാപകഥകളും രാജാവിനെ ധരിപ്പിച്ചു. ദ്രോണർ അവനു ശിഷ്യത്വം നിരാകരിച്ചപ്പോൾ ദ്രോണരുടെ ഗുരുവായിരുന്ന പരശുരാമന്റെ ശിഷ്യത്വം സ്വീകരിച്ച കർണ്ണന്റെ ധീരതയും, പിന്നീട് പരശുരാമൻ അവൻ ബ്രാഹ്മണനല്ല എന്നു മനസ്സിലാക്കി അവനെ ശപിച്ചതും, ഹോമപശുവിനെ അറിയാതെ കൊലചെയ്കയാൽ അവനേറ്റ അഗ്നിഹോത്രിശാപവും നാരദർ യുധിഷ്ഠിരനോട് വിശദമായി പറയുന്നുണ്ട്. ഇതിനെല്ലാം കാരണം അവനിലടങ്ങിയിരിക്കുന്ന അസുരാംശമാണെന്നു ഇതിലൂടെ നാരദർ മഹാരാജാവിനോട് പറയുന്നു. അഗ്നിഹോത്രിശാപം എപ്പോഴും കർണ്ണനെ അധൈര്യപ്പെടുത്തിയിരുന്നു. പശുവാണെന്നറിയാതെ കൊലചെയ്കയാൽ നീ ആരാണെന്നറിയാതെ നിന്റെയും ശിരസ്സ് അറുക്കപ്പെടും എന്നായിരുന്നു അഗ്നിഹോത്രിശാപം. ==== കർണ്ണന്റെ ധീരത ==== ദുര്യോധനപക്ഷം ചേരാനുണ്ടായ സാഹചര്യവും, അവന്റെ മറ്റു ധീരതനിറഞ്ഞ കഥകളും നാരദർ ഈ സന്ദർഭത്തിൽ വിവരിക്കുന്നതായി ഗ്രന്ഥകാരൻ മഹാഭാരതത്തിൽ ശാന്തിപർവ്വത്തിൽ പറയുന്നുണ്ട്. * '''ദുര്യോധന വിവാഹം''': കലിംഗരാജകുമാരിയുടെ സ്വയവരവേളയിൽ അവൾ ദുര്യോധനനെ വേൾക്കാതെ മുന്നോട്ട് നടന്നതിൽ കോപിച്ച് രാജകുമാരിയെ അവിടെ നിന്നും കടത്തിക്കൊണ്ടുപോരാനും അതെതിർത്ത രാജാക്കന്മാരെയെല്ലാം ഒറ്റക്ക് നേരിട്ട് ദുര്യോധനനെ സഹായിച്ചത് കർണ്ണനായിരുന്നു. ദുര്യോധനനു അവനോട് സ്നേഹാദരവിനുണ്ടായ കാരണങ്ങൾ ഇങ്ങനെ നിരവധിയായിരുന്നു. * '''ജരാസന്ധവിജയം''': കർണ്ണന്റെ യുദ്ധസാമർത്ഥ്യം മനസ്സിലാക്കി മഗധാധിപനായ [[ജരാസന്ധൻ]] അവനെ ദ്വന്ദ്വയുദ്ധത്തിനു വിളിച്ചു. ദ്വന്ദ്വയുദ്ധത്തിൽ പ്രഗദ്ഭനായ ജരാസന്ധനെ കർണ്ണൻ തോല്പിച്ചു. കർണ്ണനിൽ അഭിമാനം പൂണ്ട മഗധാധിപൻ മാലിനി എന്ന നഗരം കർണ്ണനു സമ്മാനിച്ചു. *'''ദേവേന്ദ്ര കപടവേഷം''' : അർജ്ജുനനുവേണ്ടി ദേവേന്ദ്രൻ ബ്രാഹ്മണവേഷത്തിൽ വന്നു കർണ്ണന്റെ ജന്മസിദ്ധമായിരുന്ന കവചകുണ്ഢലങ്ങൾ ദാനം വാങ്ങി. ബ്രാഹ്മണവേഷത്തിൽ വന്നത് ദേവേന്ദ്രനാണെന്നറിഞ്ഞുകൊണ്ടുതന്നെ അദ്ദേഹത്തിനു തന്റെ ശരീരഭാഗമായിരുന്ന കവചകുണ്ഢലങ്ങൾ ദാനം കൊടുത്തു. കർണ്ണന്റെ ദാനമഹിമയാണ് ഇവിടെ കാണിക്കുന്നത്. == രാജ്യാഭിഷേകം == [[File:Draupadi and Pandavas.jpg|170px|thumb|left|രാജ്യാഭിഷേകം]] യുദ്ധാനന്തരം പന്ത്രണ്ടാം ദിവസം പുലയുടെ അശുദ്ധി തീർന്നതിനുശേഷം കുലഗുരുവായ [[ധൗമ്യൻ|ധൗമ്യനെ]] ആചാര്യമര്യാദകളോടെ വിളിച്ചുവരുത്തി അദ്ദേഹത്തിന്റെ അനുവാദത്തോടെ ശുഭമുഹൂർത്തത്തിൽ ഹസ്തിനപുരിയുടെ രാജ്യഭാരം ധർമ്മപുത്രർ ഏറ്റെടുത്തു.<ref>മഹാഭാരതം -- സി. രാജഗോപാലാചാരി -- ഭാരതീയ വിദ്യാഭവൻ ISBN : 9788172763688</ref><ref>ഇന്ത്യയുടെ സാംസ്കാരിക ചരിത്രം (ആംഗലേയം) -- ശിശിർകുമാർ ദാസ്</ref> രാജാഭിഷേകത്തിനുശേഷം കുന്തിദേവിയുടെ അഭ്യർത്ഥനയെ തുടർന്ന് [[കർണ്ണൻ|കർണ്ണന്റെ]] വിധവയെ കണ്ട് ആശ്ലേഷിച്ചു. അവരുടെ എല്ലാ പുത്രന്മാരും യുദ്ധത്തിൽ മരിച്ചിരുന്നു. കർണ്ണപുത്രന്മാരുടെ പത്നിമാരെ ദ്രൗപദി സമാധാനിപ്പിച്ചു. അതിനുശേഷം പരിവാരസമേതം കുരുക്ഷേത്രഭൂമിയിൽ പോയി ശരശയ്യയിൽ കിടന്ന ഭീഷ്മപിതാമഹനെ കണ്ട് ദിവ്യോപദേശങ്ങൾ സ്വീകരിച്ചു. (ഉത്തരായനം തുടങ്ങിയതിനുശേഷം [[ഭീഷ്മർ]] തന്റെ ശരീരം ഉപേക്ഷിച്ചു [[അഷ്ടവസുക്കൾ|അഷ്ടവസുക്കളിൽ]] വിലയം പ്രാപിച്ചു). ഹസ്തിനപുരിയുടെ രാജാവായി അഭിഷേകം നടത്തുമ്പോൾ [[യുധിഷ്ഠിരൻ|ധർമ്മപുത്രർക്ക്]] 72-വയസ്സ് പ്രായം ഉണ്ടായിരുന്നു. രാജ്യാഭിഷേകത്തെത്തുടർന്ന് 36 വർഷങ്ങൾ യുധിഷ്ഠിരൻ ചന്ദ്രവംശത്തിന്റെ ചക്രവർത്തിയായി രാജഭരണം നടത്തി. === അശ്വമേധയാഗം === [[File:Leaf from the Razmnama.jpg|150px|thumb|right|താമ്രാവതിയുദ്ധം (ചിത്രം)]] [[File:Arjuna_is_killed_by_his_son_Babhnu_Vahana_in_battle.jpg|150px|thumb|right|ബഭ്രുവാഹനയുദ്ധം (ചിത്രം)]] കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധം മൂലം കുരുവംശത്തിനു ഉൾപ്പെടെ ഏവർക്കും വന്നുചേർന്ന വലിയ നാശനഷ്ടത്തിനു കാരണക്കാരൻ താനാണെന്നുള്ള ദുഃഖം എപ്പോഴും യുധിഷ്ഠിരനെ ബാധിച്ചിരുന്നു. പല അവസരങ്ങളിലും കുരുക്ഷേത്ര യുദ്ധക്കെടുതികളെപ്പറ്റി അദ്ദേഹം വ്യാകുലപ്പെട്ടു സംസാരിച്ചിരുന്നു. ഇതുമനസ്സിലാക്കി വ്യാസ മഹർഷി അദ്ദേഹത്തെ കാണാൻ ഹസ്തിനപുരിയിലെത്തി. അദ്ദേഹം പല ഉപദേശങ്ങളും പാണ്ഡവർക്ക് നൽകി. തുടർന്ന് യുധിഷ്ഠിരന്റെ മനസ്സിനെ ബാധിച്ച പാപഭാരം മാറ്റുവാനായി [[അശ്വമേധയാഗം]] നടത്താൻ നിർദ്ദേശിച്ചു. കൃഷ്ണനും ഇതുതന്നെ അദ്ദേഹത്തോട് ഉപദേശിച്ചു. ഇരുവരുടേയും നിർദ്ദേശാനുസരണയോടെ യുധിഷ്ഠിരൻ അശ്വമേധയാഗം നടത്തി. ഇതിനുള്ള ധനം കൃഷ്ണനിർദ്ദേശത്താൽ ഹിമാലയത്തിൽ നിന്നും കണ്ടെടുക്കുകയായിരുന്നു. അശ്വപ്രയാണത്തിനനുഗമിച്ചത് പാർത്ഥനായിരുന്നു. സിന്ധുരാജ്യത്ത് അശ്വം എത്തിയതിനെത്തുടർന്ന് ജയദ്രഥന്റെ പുത്രനായ [[സുരഥൻ]] അർജ്ജുനബാണങ്ങളെ ഭയന്ന് ഹൃദയം പൊട്ടി മരിച്ചു. ഇതറിഞ്ഞ് വളരെ സങ്കടപ്പെട്ട് [[ദുശ്ശള]] അനുജനായ അർജ്ജുനനെ വന്നുകണ്ടു. ജ്യേഷ്ഠത്തിയുടെ ആശിർവാദങ്ങളോടെ അർജ്ജുനൻ അശ്വപ്രയാണം വീണ്ടും തുടർന്നു. (ദുശ്ശളയും സുരഥന്റെ പത്നിയും അവരുടെ കൈക്കുഞ്ഞായിരുന്ന പുത്രനും പിന്നീട് യുധിഷ്ഠിരന്റെ അശ്വമേധയാഗത്തിൽ പങ്കെടുക്കാൻ എത്തിയിരുന്നു). ==== താമ്രാവതി ==== താമ്രാവതിയിലെ രാജാവായിരുന്ന [[മയൂരധ്വജൻ]] ഈ അവസരത്തിൽ അശ്വമേധയാഗം നടത്താൻ തീരുമാനിക്കുകയും യാഗദീക്ഷയെത്തുടർന്ന് അദ്ദേഹത്തിന്റെ പുത്രൻ താമ്രധ്വജൻ അശ്വപ്രയാണത്തിനു അനുഗമിച്ചു. ഇതു കുതിരകളും താമ്രാവതിക്കടുത്ത് വെച്ച് കണ്ടുമുട്ടുകയും തുടർന്ന് യുദ്ധത്തിലേക്ക് എത്തിച്ചേരുകയും ചെയ്തു. അവസാനം താമ്രധജൻ യുധിഷ്ഠിരന്റെ രാജത്വം അംഗീകരിക്കുകയും യുദ്ധം അവസാനിപ്പിക്കുകയും ചെയ്തു. ==== മണലൂർ ==== അർജ്ജുനന്റെ പത്നിയായ ചിത്രാംഗദയുടെ രാജ്യമായിരുന്നു മണലൂർ. യുദ്ധാനന്തരം ജീവിച്ചിരുന്ന ഏക പാണ്ഡവപുത്രനായ ബഭ്രുവാഹനനായിരുന്നു അവിടുത്തെ രാജാവ്. ബഭ്രുവാഹനൻ അശ്വത്തെ പിടിച്ചുകെട്ടുകയും തുടർന്നുണ്ടായ യുദ്ധത്തിൽ അർജ്ജുനൻ മോഹലാസ്യപ്പെട്ട് വീഴുകയും ചെയ്തു. പാർത്ഥനു പുത്രന്റെ മുൻപിൽ തോൽവി സംഭവിച്ചപ്പോഴും, ബഭ്രുവാഹനൻ തന്റെ വലിയച്ഛന്റെ രാജത്വം അംഗീകരിച്ച് അദ്ദേഹത്തിനു കപ്പം കൊടുത്ത് അശ്വത്തെ വണങ്ങി യാഗത്തിൽ പങ്കെടുത്തു. == യുദ്ധസമയത്തെ പാണ്ഡവരുടെ പ്രായം == യുദ്ധസമയത്ത് [[യുധിഷ്ഠിരൻ|ധർമ്മപുത്രർക്ക്]] 72 വയസ്സുണ്ടായിരുന്നുവെന്നു ഗ്രന്ഥകാരൻ മഹാഭാരതത്തിൽ എഴുതിയിരിക്കുന്നു. ഭീമസേനനു 71-ഉം, അർജ്ജുനനും 70-ഉം, നകുല-സഹദേവന്മാർക്കു 69 വയസ്സു വീതവുമുണ്ടായിരുന്നു. ശ്രീകൃഷ്ണനു അർജ്ജുനനിലും 6-മാസത്തെ പ്രായകൂടുതലായിരുന്നുവെന്നു ഗ്രന്ഥകാരൻ ഭാഗവതത്തിലും മഹാഭാരതത്തിലും പറയുന്നുണ്ട്. കൗരവാദികൾ നൂറുപേരും അർജ്ജുനനിൽ മൂത്തതും ഭീമനിൽ ഇളയവരുമാണ്. 72-ആം വയസ്സിൽ ഹസ്തിനപുരിയിൽ ചന്ദ്രവംശത്തിന്റെ രാജാവായി ധൗമ്യനാൽ അഭിഷിക്തനായ യുധിഷ്ഠിരൻ ത്തുടർന്ന് 36 വർഷം രാജ്യം ഭരിച്ചു.<ref>മഹാഭാരതം -- ഡോ.പിഎസ്.നായർ -- വിദ്യാരംഭം പബ്ലിഷേസ്, ആലപ്പുഴ</ref>. അതിനുശേഷം പൗത്രനായ [[പരീക്ഷിത്|പരീക്ഷിത്തിനെ]] രാജാവായി അഭിഷേകം നടത്തി പാണ്ഡവർ വനവാസം സ്വീകരിച്ചു. == അവലംബം == {{Reflist|2}} === കുറിപ്പുകൾ === {{Reflist|group="N"}} {{കുറിപ്പ്|൧|'''നിഷ്പക്ഷ രാജ്യങ്ങൾ :''' കേകേയം, ദ്വാരക, മഥുര, വിദർഭ, മഗധ രാജ്യങ്ങൾ രണ്ടു കൂട്ടരോടും ശത്രുതയില്ലാതെ യുദ്ധത്തിൽ പങ്കെടുത്തു. <big>കേകേയ സൈന്യം :</big>രണ്ടു കൂട്ടത്തിലും യുദ്ധം ചെയ്തു; <big>ദ്വാരക സൈന്യം :</big>കൃതവർമ്മാവിന്റെ നേതൃത്വത്തിൽ ഒരു സൈന്യവ്യൂഹം കൗരവപക്ഷത്തും, ഭഗവാൻ കൃഷ്ണൻ പാണ്ഡവ പക്ഷത്തും, മറ്റു ചിലർ നിഷ്പക്ഷമായും നിന്നു; <big>മഥുര സൈന്യം :</big>ഉഗ്രസേന നിർദ്ദേശത്താൽ പ്രധാന സൈന്യവ്യൂഹം പാണ്ഡവപക്ഷത്തും കുറച്ചുപേർ കൃതവർമ്മാവിനൊപ്പവും യുദ്ധം ചെയ്തു. <big>വിദർഭ സൈന്യം :</big>രുക്മിണിയുടെ സഹോദരനായ രുഗ്മി രാജകുമാരൻ ഒരു സൈന്യവ്യൂഹവുമായി കൗരവപക്ഷത്തും പിതാവായ വിദർഭൻ തന്റെ സൈന്യത്തിന്റെ പ്രധാന ഭാഗത്തെ പാണ്ഡവർക്കായി അയച്ചു കൊടുത്തു.<big> മഗധ സൈന്യം :</big>ജരാസന്ധന്റെ മരണത്തിനുശേഷം അദ്ദേഹത്തിന്റെ പുത്രന്മാർ പാണ്ഡവരുമായി സൗഖ്യമായിരുന്നു. മഗധ രാജകുമാരൻ തന്റെ കീഴിലുള്ള സൈന്യവുമായി പാണ്ഡവപക്ഷത്തു ചേർന്നു യുദ്ധം ചെയ്തു. ജരാസന്ധന്റെ പുത്രിമാർ വിവാഹം ചെയ്തിരുന്നത് കംസനെയായിരുന്നു. അതിനാൽ അവരുടെ ബന്ധുജനങ്ങൾ കൗരവപക്ഷത്തും ചേർന്നു യുദ്ധത്തിൽ ഏർപ്പെട്ടു.}} === സംഗ്രഹ ഗ്രന്ഥങ്ങൾ === * മഹാഭാരതം -- തുഞ്ചത്ത് രാമാനുജൻ എഴുത്തച്ഛൻ -- മാതൃഭൂമി പ്രസിദ്ധീകരണം, കോഴിക്കോട് * മഹാഭാരതം -- ഡോ.പി.എസ്. നായർ -- വിദ്യാരംഭം പ്രസിദ്ധീകരണം, ആലപ്പുഴ * വ്യാസ മഹാഭാരതം -- ആംഗലേയ പരിഭാഷ -- കിസാരി മോഹൻ ഗാംഗുലി * മഹാഭാരതം (ആംഗലേയം) -- സി. രാജഗോപാലാചാരി -- ഭാരതീയ വിദ്യാഭവൻ * ശ്രീമദ് ഭഗവദ്ഗീത -- എം.എസ്. ചന്ദ്രശേഖരവാര്യർ : പരിഭാഷ -- ഡി.സി.ബുക്സ് പ്രസിദ്ധീകരണം, കോട്ടയം * വിദുര നീതി -- ആംഗലേയ പരിഭാഷ -- കിസാരി മോഹൻ ഗാംഗുലി * പ്രാചീന ഇന്ത്യ -- ആർ.എസ്. ശർമ്മ -- ഡി.സി. ബുക്സ്, കോട്ടയം * ഋഗ്വേദ സംഹിത (ആംഗലേയം) -- ഫെഡ്റിക് മാക്സ് മുള്ളർ * ഇന്ത്യയുടെ സാംസ്കാരിക ചരിത്രം (ആംഗലേയം) -- ശിശിർകുമാർ ദാസ് * മഹാഭാരതം (ആംഗലേയം) -- ദി ഗ്രേറ്റെസ്റ്റ് സ്പിരിച്യുൽ എപിക് ഓഫ് ആൾ ദി ടൈം -- കൃഷ്ണ ധർമ്മ -- ടോർച്ച് ലൈറ്റ് പബ്ലിഷിംഗ് * ശ്രീ മഹാഭാഗവതം മൂലകൃതി (മലയാള വ്യാഖ്യാന സഹിതം) * മഹാഭാഗവതം -- ഡോ.പി.എസ്സ് നായർ -- വിദ്യാരംഭം പ്രസിദ്ധീകരണം, ആലപ്പുഴ * ദേവീമഹാഭാഗവതം -- ഡോ.പി.എസ്സ് നായർ -- വിദ്യാരംഭം പ്രസിദ്ധീകരണം, ആലപ്പുഴ == യുദ്ധത്തിലെ പതിനെട്ടിന്റെ പ്രത്യേകതകൾ == {{Commons category|Mahabharata}} {| class="wikitable" width="69%" border="1" cellpadding="5" cellspacing="0" align="centre" |- | style="background:#C2ECBB;" | പതിനെട്ടുദിവസങ്ങൾ || style="background:#C2ECBB;" | കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധം നീണ്ടുനിന്നത് പതിനെട്ട് ദിവസങ്ങളാണ് |- | style="background:#C2ECBB;" | പതിനെട്ടദ്ധ്യായങ്ങൾ || style="background:#C2ECBB;" | [[ഭഗവദ്ഗീത|ഭഗവദ്ഗീതയിൽ]] പതിനെട്ട് അദ്ധ്യായങ്ങളുണ്ട് |- | style="background:#C2ECBB;" | പതിനെട്ടക്ഷൗഹിണി || style="background:#C2ECBB;" | ഇരുപക്ഷത്തുമായി പതിനെട്ട് [[അക്ഷൗഹിണി]] സൈന്യം യുദ്ധത്തിൽ പങ്കെടുത്തു |- | style="background:#C2ECBB;" | പതിനെട്ടുപസൈന്യാധിപർ || style="background:#C2ECBB;" | ഇരുസേനയിലുമായി പതിനെട്ട് [[സൈന്യാധിപൻ|ഉപസൈന്യാധിപന്മാർ]] ഉണ്ടായിരുന്നു |- | style="background:#C2ECBB;" | പതിനെട്ടുവ്യൂഹങ്ങൾ || style="background:#C2ECBB;" | കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധത്തിൽ പതിനെട്ട് [[ചക്രവ്യൂഹം|സേനാവ്യൂഹങ്ങൾ]] ഉപയോഗിച്ചു |- | style="background:#C2ECBB;" | പതിനെട്ടുനിയമങ്ങൾ || style="background:#C2ECBB;" | യുദ്ധം അനുശാസിച്ച [[നിയമം|നിയമങ്ങൾ]] പതിനെട്ട് ആയിരുന്നു |- | style="background:#C2ECBB;" | പതിനെട്ടുപാണ്ഡവർ || style="background:#C2ECBB;" | [[പാണ്ഡവർ|പാണ്ഡവരും]] അവരുടെ പുത്രന്മാരുമായി പതിനെട്ട് പേരായിരുന്നു |- | style="background:#C2ECBB;" | പതിനെട്ടുപർവ്വങ്ങൾ || style="background:#C2ECBB;" | [[വ്യാസൻ|വ്യാസ]] രചിത [[മഹാഭാരതം|മഹാഭാരതത്തിൽ]] പതിനെട്ട് പർവ്വങ്ങൾ ഉൾക്കൊള്ളുന്നു |} {{Mahabharata}} [[വർഗ്ഗം:പുരാണത്തിലെ യുദ്ധങ്ങൾ]] [[വർഗ്ഗം:കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധം]] 56g0q4n3uvst77oq0riw64vq5vlwr0m 4546961 4546960 2025-07-09T08:28:15Z Archangelgambit 183400 /* സന്ധിസംഭാഷണങ്ങൾ */ 4546961 wikitext text/x-wiki {{Prettyurl|Kurukshetra War}} {{Infobox military conflict |conflict=<big>കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധം</big><br />(മഹാഭാരതയുദ്ധം) |image=[[Image:Kurukshetra.jpg|300px]] |caption=കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധഭൂമി:ചിത്രകാരന്റെ ഭാവനയിൽ |date=''':''' കൃത്യമായ കാലഘട്ടം ലഭ്യമല്ല<br />(ബി.സി.6000 – ബി.സി.3000) <ref>Yogananda, Paramahansa (2007). [Diamond Pocket Books (P) Ltd God Talks With Arjuna]. Diamond Pocket Books (P) Ltd. p. xxi. ISBN 9788189535018. "the dates proposed for the Kurukshetra war range from as early as 6000 BC to as recently as 500 BC''</ref><br />18 ദിവസങ്ങൾ നീണ്ടുനിന്നു |place=''':''' [[കുരുക്ഷേത്രം|കുരുക്ഷേത്ര]], [[ഹരിയാന]], [[ഇന്ത്യ]]<ref>ഇന്ത്യയുടെ സാംസ്കാരിക ചരിത്രം -- ശിശിർകുമാർ ദാസ് ISBN 978-8172017989</ref><br />[[കുരുക്ഷേത്ര|Coordinates: 29°59′00″N 76°49′00″E]] |territory= |result=''':''' -ഇരുപക്ഷത്തും കനത്ത ആൾനാശത്തോടെയുള്ള പാണ്ഡവ വിജയം.<br /> -[[യുധിഷ്ഠിരൻ]] ഹസ്തിനപുരിയുടെ ചക്രവർത്തിയായി സ്ഥാനാരോഹിതനായി.<br /> -ധൃതരാഷ്ട്രരുടെ നിഷ്കാസനം.<br /> -ചേദി, സിന്ധു ,അംഗം, പാഞ്ചാലം,മത്സ്യം,കലിംഗം, ത്രിഗർത്തം, ഗാന്ധാരം തുടങ്ങിയവടക്കമുള്ള രാജ്യങ്ങളിൽ അവകാശപ്രശ്നങ്ങൾ. |combatant1=[[പാണ്ഡവർ]]'''<br />, [[പാഞ്ചാലം]], [[കാശി]], [[മത്സ്യം]], [[ചേദി]], [[പാണ്ഡ്യം]], [[മഗധ]], [[കേകേയം]], [[ദ്വാരക]], [[മഥുര]], [[വിദർഭ]]{{സൂചിക|൧}} |combatant2=[[കൗരവർ]]'''<br />[[ഹസ്തിനപുരി]], [[അംഗം]], [[സിന്ധു]], [[അവന്തി]], [[മാഹിഷ്മതി]], [[ഗാന്ധാരം]], [[മാദ്രം]], [[കാംബോജം]],[[ത്രിഗർത്തം]], [[പ്രാഗ്ജ്യോതിഷം]], [[കലിംഗം]], [[കേകേയം]], [[ദ്വാരക]], [[മഥുര]], [[വാൽഹികം]]{{സൂചിക|൧}} |commander1=[[ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ]]( സർവ്വ സൈന്യാധിപൻ 1-18 ദിവസങ്ങൾ) <br>അർജ്ജുനൻ<br>ഭീമൻ<br>യുധിഷ്ഠിരൻ<br> നകുലൻ<br>സഹദേവൻ<br>ദ്രുപദൻ<br>വിരാടൻ<br>സാത്യകി<br>അഭിമന്യു<br> ഘടോൽകചൻ<br>ശ്രീകൃഷ്ണൻ |commander2=[[ഭീഷ്മർ]](1-10ദിവസങ്ങൾ) <br>[[ദ്രോണർ]](11-15 ദിവസങ്ങൾ)<br>[[കർണ്ണൻ]](16-17 ദിവസങ്ങൾ)<br>[[ശല്യർ]](ദിവസം 18)<br>[[അശ്വത്ഥാമാവ്]](ദിവസം 18) <br>ദുര്യോധനൻ<br>ദുശ്ശാസനൻ<br>ശകുനി<br>കൃപർ<br>ഭഗദത്തൻ<br>ബഹ്ലികൻ<br>വികർണൻ<br>അലമ്പുഷൻ<br>ഭൂരിശ്രവസ്സ്<br>കൃതവർമാവ് |strength1=[[7 (അക്കം)|7]] [[അക്ഷൗഹിണി|അക്ഷൗഹിണികൾ]]'''<br>[[ആന]]= 153,090<br />[[രഥം]]= 153,090<br />[[കുതിര]]= 459,270<br />കാലാൾ= 765,450<br />(1,530,900 സൈന്യം) |strength2=[[11 (സംഖ്യ)|11]] [[അക്ഷൗഹിണി|അക്ഷൗഹിണികൾ]]'''<br>[[ആന]]= 240,570<br />[[രഥം]]= 240,570<br />[[കുതിര]]= 721,710<br />കാലാൾ=1,202,850<br />(2,405,700 സൈന്യം) |casualties1=എട്ടുപേർ ഒഴിച്ച് എല്ലാവരും<br />([[പാണ്ഡവർ|പഞ്ചപാണ്ഡവർ]], [[ശ്രീകൃഷ്ണൻ]], [[സാത്യകി]], [[യുയുത്സു]]) |casualties2=മൂന്നുപേർ ഒഴിച്ച് എല്ലാവരും<br />([[അശ്വത്ഥാമാവ്]], [[കൃപർ]], [[കൃതവർമ്മാവ്]]) }} [[ഇന്ത്യ|ഇന്ത്യൻ]] [[ഇതിഹാസം|ഇതിഹാസമായ]] [[മഹാഭാരതം|മഹാഭാരതത്തിൽ‌]] വർണിച്ചിരിക്കുന്ന യുദ്ധമാണ് '''കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധം'''. [[ചന്ദ്രവംശം|ചന്ദ്രവംശജനായ]] കുരുവിൻ്റെ വംശത്തിൽപ്പെട്ട ഹസ്തിനപുരത്തിൻ്റെ രാജാവ് [[ധൃതരാഷ്ട്രർ|ധൃതരാഷ്ട്രരുടെ]] പുത്രന്മാരും ([[കൗരവർ]]), അദ്ദേഹത്തിന്റെ അനുജൻ [[പാണ്ഡു|പാണ്ഡുവിന്റെ]] പുത്രന്മാരും ([[പാണ്ഡവർ]]) ഇരുകൂട്ടരുടെയും സഖ്യകക്ഷികളും മുഖ്യ എതിരാളികളായി ഈ യുദ്ധത്തിൽ പോരടിച്ചു. ഇപ്പോഴുള്ള [[ഹരിയാന|ഹരിയാനയിലെ]] [[കുരുക്ഷേത്രം|കുരുക്ഷേത്ര]] എന്ന സ്ഥലത്തുവെച്ചു നടന്നതിനാൽ കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധം എന്നറിയപ്പെട്ടു.<ref>{{Cite web |url=http://kurukshetra.nic.in/history/history.htm |title=ആർക്കൈവ് പകർപ്പ് |access-date=2011-09-05 |archive-date=2012-03-11 |archive-url=https://web.archive.org/web/20120311042020/http://kurukshetra.nic.in/history/history.htm |url-status=dead }}</ref>. ഇതിഹാസത്തിൽ കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധം പതിനെട്ട് ദിവസങ്ങൾ നീണ്ടു നിന്നതായി പറയുന്നു. യുദ്ധത്തിൽ ഇരുപക്ഷത്തുമായി പതിനെട്ട് [[അക്ഷൗഹിണി|അക്ഷൗഹിണികൾ]] പങ്കെടുത്തു നാമാവശേഷമായി. പാണ്ഡവപക്ഷത്ത് ഏഴ് അക്ഷൗഹിണി പടസമൂഹങ്ങൾക്ക് സർവ്വസേനാധിപതിയായി പാഞ്ചാല രാജകുമാരനായ [[ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ|ധൃഷ്ടദ്യുമ്നനും]], കൗരവരുടെ പതിനൊന്ന് അക്ഷൗഹിണി പടയുടെ സർവ്വസേനാധിപതിയായി [[ഭീഷ്മർ|ഭീഷ്മരും]] യുദ്ധം നയിച്ചു. ഒരാൾ '''അഗ്നിയിൽ നിന്നും''', മറ്റൊരാൾ '''ജലത്തിൽ നിന്നും''' ജനിച്ചവരായിരുന്നു എന്നാണ് സങ്കല്പം. [[ഭീഷ്മർ]] [[മഹാഭാരതം|മഹാഭാരതയുദ്ധത്തിൽ]] ആദ്യ പത്തു ദിവസങ്ങൾ സർവ്വസേനാധിപതിയായും, ഭീഷ്മരുടെ ശരശയ്യയെത്തുടർന്ന് അടുത്ത അഞ്ചു ദിനങ്ങൾ ആചാര്യനായ [[ദ്രോണർ|ദ്രോണരും]], അദ്ദേഹത്തിന്റെ മരണശേഷം തുടർന്നുള്ള രണ്ടു ദിവസങ്ങൾ അംഗാധിപതിയായ [[കർണ്ണൻ|കർണ്ണനും]], അവസാനദിവസമായ പതിനെട്ടാം നാൾ മാദ്രേശൻ [[ശല്യർ|ശല്യരും]] കൗരവർക്കുവേണ്ടി സർവ്വസൈന്യാധിപതിയായി. പതിനെട്ടാം നാൾ രാത്രിയിൽ [[അശ്വത്ഥാമാവ്|അശ്വത്ഥാമാവിനെ]] സർവ്വസേനാധിപതിയായി മരണശയ്യയിൽ കിടന്ന [[ദുര്യോധനൻ]] വാഴിച്ചു. അരദിവസത്തേക്ക് [[അശ്വത്ഥാമാവ്|ദ്രൗണിയും]] കൗരവർക്കുവേണ്ടി യുദ്ധം നയിച്ചു. == ചരിത്രരേഖകൾ == [[File:Brahma Sarovar.JPG|170px|thumb|left|[[കുരുക്ഷേത്ര|കുരുക്ഷേത്രയിലെ]] ബ്രഹ്മസരോവരം]] [[വ്യാസൻ|വ്യാസരചിതമായ]] [[മഹാഭാരതം|മഹാഭാരതത്തിലെ]] പ്രധാന പ്രതിപാദ്യവിഷയമായ കുരുക്ഷേത്ര യുദ്ധം നടന്ന കാലഘട്ടത്തെക്കുറിച്ച് പല ചരിത്രകാരന്മാരും വിവിധ അഭിപ്രായങ്ങൾ രേഖപ്പെടുത്തിയിരിക്കുന്നു. പ്രസിദ്ധ ചരിത്രകാരനായ ബ്രിട്ടീഷ് വംശജൻ ആർതർ ലെവലിൻ ബാഷത്തിന്റെ (1914-1985) അഭിപ്രായമനുസരിച്ച് കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധം നടന്നത് [[അയോയുഗം|അയോയുഗത്തിൽ]] ബി.സി. 10-ആം നൂറ്റാണ്ടിലാണ്.<ref>Professor A.L. Basham, My Guruji and Problems and Perspectives of Ancient Indian History and Culture, -- Sachindra Kumar Maity -- Abhinav Publications, India</ref>. മറ്റൊരു ചരിത്രകാരനും ഹാർവാഡ് സർവ്വകലാശാലയിലെ പ്രസിദ്ധ സംസ്കൃത പണ്ഡിതനുമായ ഡച്ച് വംശജൻ മൈക്കിൾ വിറ്റ്സെലിന്റെ അഭിപ്രായത്തിൽ യുദ്ധം നടന്നത് വേദകാലഘട്ടത്തിൽ [[അയോയുഗം|അയോയുഗത്തിൽ]] ബി.സി. 1200 - ബി.സി. 800നും ഇടയ്ക്കാണ്.<ref>M. Witzel, Early Sanskritization: Origin and Development of the Kuru state, EJVS vol.1 no.4 (1995); also in B. Kölver (ed.), Recht, Staat und Verwaltung im klassischen Indien. The state, the Law, and Administration in Classical India, München, R. Oldenbourg, 1997, p.27-52</ref>. മഹാഭാരതയുദ്ധത്തിനുശേഷം 36 വർഷങ്ങൾ കഴിഞ്ഞ് കലിയുഗം ആരംഭിച്ചുവെന്നാണു് മഹാഭാരതത്തിലെ ഐതിഹ്യം <ref>മഹാഭാരതം -- തുഞ്ചത്ത് രാമാനുജൻ എഴുത്തച്ഛൻ -- മാതൃഭൂമി പബ്ലീഷേഷ്സ്</ref>. ക്രി.വർഷം 476-ൽ ജനിച്ച പുരാതന [[ഭാരതം|ഭാരതത്തിലെ]] മികച്ച ഗണിതശാസ്ത്രജ്ഞനും, ജ്യോതിശാസ്ത്രജ്ഞനും ആയിരുന്ന [[ആര്യഭടൻ|ആര്യഭട്ടന്റെ]] നിഗമനത്തിൽ കലിയുഗം ആരംഭിച്ചിട്ട് ക്രി.വർഷം 2000-ൽ 5102 വർഷങ്ങൾ കഴിഞ്ഞു. അദ്ദേഹം പറയുന്നതിങ്ങനെ; "കലിവർഷം 3601-ൽ 23 വയസ്സ് പ്രായം അദ്ദേഹത്തിനുണ്ടായിരുന്നു. അതനുസരിച്ച് ബി.സി. 3139-ലാണ് കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധം നടന്നത്.<ref>http://www.thevedicfoundation.org/bhartiya_history/mahabharat.htm</ref> ജർമൻ തത്ത്വശാസ്ത്രജൻ [[മാക്സ് മുള്ളർ|ഫെഡ്റിക് മാക്സ് മുള്ളറിന്റെ]] (1823-1900) അഭിപ്രായത്തിൽ ഋഗ്വേദസംഹിതകളുടെ രചന നടന്നതും [[വേദ കാലഘട്ടം|വേദ കാലഘട്ടത്തിൽ]] ബി.സി. 1700 - ബി.സി. 1100 കളിലാണെന്ന് അവകാശപ്പെടുന്നു <ref>Rig-Veda-Samhita : The Sacred Hymns of the Brahmans -- Friedrich M. Mueller (ഫെഡ്റിക് മാക്സ് മുള്ളർ)</ref><ref>പ്രാചീന ഇന്ത്യ -- ISBN : 9788126417544 -- ആർ.എസ്. ശർമ്മ -- ഡി.സി. ബുക്സ്, കോട്ടയം</ref>. == മഹാഭാരതം (കാവ്യം) == [[പ്രമാണം:Vyasa and Ganesa.jpg|right|thumb|170px|ഇതിഹാസരചന: വ്യാസനും ഗണപതിയും (ചിത്രം)]] കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധം പ്രതിപാദിച്ചിരിക്കുന്നത് [[ഇന്ത്യ|ഇന്ത്യയിലെ]] [[ഇതിഹാസം|ഇതിഹാസങ്ങളിൽ]] ഒന്നായ [[വ്യാസൻ|വ്യാസരചിതമായ]] [[മഹാഭാരതം|മഹാഭാരതത്തിലെ]] ആറു മുതൽ പത്തുവരെയുള്ള പർവ്വങ്ങളിലായാണ് <ref>ഭീമസേനൻ -- കുലപതി കെ.എം. മുൻഷി -- ഡി.സി. ബുക്സ്, കോട്ടയം</ref>. ചില പണ്ഡിതന്മാരുടെ അഭിപ്രായത്തിൽ 3800 വർഷം മുൻപാണ്‌ വ്യാസൻ ജീവിച്ചിരുന്നത്. തന്റെ പുത്രന്മാരുടേയും പൗത്രന്മാരുടേയും അവരുടെ പുത്രന്മാരുടേയും ബന്ധുജനങ്ങലുടേയും കഥയിൽ തന്നെയും ഉൾപ്പെടുത്തി. അദ്ദേഹം പറഞ്ഞു കൊടുക്കുന്നതനുസരിച്ച്‌ [[ശ്രീ ഗണപതി]] അതു എഴുതി സൂക്ഷിച്ചു എന്നാണ് മഹാഭാരതത്തിന്റെ ഐതിഹ്യം. ആകാരണത്താൽ വ്യാസൻ ഒരേസമയം രചയിതാവും, കഥാപാത്രവും, കഥയിലെ സാക്ഷിയുമായി മാറി. വേദകാലത്തെ ഒരു പ്രധാന ഋഷികുടുംബാംഗമായ വസിഷ്ഠമഹർഷിയുടെ പുത്രനായ പരാശരമുനിക്ക് ഒരു മുക്കുവസ്ത്രീയായ സത്യവതിയിൽ ഉണ്ടായ പുത്രനാണ്‌ വ്യാസൻ എന്ന ദ്വൈപായനൻ. അമ്മയെപ്പോലെ തന്നെ കറുത്തനിറമായതിനാലും ദ്വീപിൽ വച്ച് ജനിച്ചതിനാലും കൃഷ്ണദ്വൈപായനൻ എന്നും അറിയപ്പെട്ടു. ചെറുപ്പത്തിലേ തന്നെ സന്ന്യാസം സ്വീകരിച്ചെങ്കിലും അദ്ദേഹത്തിനു ശ്രീശുകൻ എന്ന ഒരു പുത്രനുണ്ടായിരുന്നതായി പുരാണങ്ങൾ ഘോഷിക്കുന്നു. ദ്വൈപായനൻ തന്റെ യൗവനകാലത്തുതന്നെ അവശേഷിച്ചിരുന്ന വേദമന്ത്രങ്ങൾ എല്ലാം ശേഖരിച്ച് അവക്ക് രൂപവും ഉച്ചാരണരീതിയും സ്ഥാപിച്ചു. ആ രീതിയിലാണ്‌ അവ ഇന്നും അറിയപ്പെടുന്നത് എന്നു കരുതുന്നു. ഇതുമൂലം ജനങ്ങൾ അദ്ദേഹത്തെ ആദരപൂർവ്വം വേദവ്യാസൻ എന്ന് വിളിച്ചുപോന്നു. ചരിത്രകാരന്മാരുടെ അഭിപ്രായത്തിൽ മൂന്ന് ഘട്ടങ്ങളിലൂടെയാണ് മഹാഭാരതം ഇന്നുകാണുന്ന രൂപത്തിലെത്തിയത്. അതിലെ ആദ്യഘട്ടം മൂലകൃതിയുടെ രചനയിൽ നിന്നും തുടങ്ങുന്നു. രണ്ട് കുലങ്ങൾ -- കൗരവരും, പാണ്ഡവരും -- തമ്മിലുള്ള കലഹവും അതിനെത്തുടർന്നുള്ള മഹായുദ്ധവുമാണ് മഹാഭാരത ഇതിവൃത്തം. വളരെക്കാലം ഇവർ തമ്മിൽ വഴക്കിടുകയും അവസാനം ഒരു ജനതയായി മാറുകയും ചെയ്തുവെന്ന് ഭാരതത്തിൽ എഴുതിയിരിക്കുന്നതായിരുന്നു [[ജയം (വ്യാസകാവ്യം)|ജയം]] എന്ന മഹാഭാരതത്തിന്റെ ആദ്യരൂപം. പാണ്ഡവരുടെ ജയം എന്നതാവാം ഈ ഗ്രന്ഥത്തിനു ഇത്തരമൊരു പേരുവരാൻ കാരണം.<ref>ജയ്: ആൻ ഇലുസ്റ്റ്രേറ്റഡ് റിറ്റേലിംഗ് ഓഫ് ദ മഹാഭാരത് -- ദേവദത്ത് പഠ്നായിക് -- പെൻഗിൻ ബുക്സ്</ref> മൂലകൃതിയിൽ ബ്രഹ്മാവിനാണ് ഈശ്വരസങ്കല്പം. യുദ്ധഗാനങ്ങളെല്ലാം പിൽക്കാലത്ത് ക്രോഡീകരിച്ച് വ്യാസൻ ഗ്രന്ഥം രചിച്ചു എന്നതിനാൽ തന്നെ എഴുത്തുസമ്പ്രദായം കണ്ടുപിടിക്കപ്പെട്ടതിനുശേഷമാവണം ഇത് എന്ന് അനുമാനിക്കാം. === സൂതപൗരാണികൻ === [[പ്രമാണം:00001 Ugrasrava and Saunaka.jpg|right|thumb|170px|നൈമിശാരണ്യം: സൂതനും ശൗനകാദികളും (ചിത്രം)]] [[കലിയുഗം|കലിയുഗാരംഭത്തിൽ]] [[ഗോമ്‌തീ നദി|ഗോമദീനദിക്കരയിൽ]] [[നൈമിശാരണ്യം]] എന്ന സ്ഥലത്തുവെച്ച് പന്ത്രണ്ട് വർഷംകൊണ്ടവസാനിക്കുന്ന ഒരു മഹായജ്ഞം [[ശൗനകൻ|ശൗനകാദിമുനികൾ]] ആരംഭിച്ചു. [[ബ്രഹ്മാവ്|ബ്രഹ്മപുത്രനായ]] [[ഭൃഗു|ഭൃഗുമുനിയുടെ]] പുത്രനായ [[ച്യവനൻ|ച്യവനമഹർഷിയുടെ]] പുത്രനായ [[പ്രമതി|പ്രമതിക്ക്]] [[അപ്സരസ്സ്|ഘൃതാചി]] എന്ന [[അപ്സരസ്സ്|അപ്സരസ്ത്രീയിൽ]] രുരു, ശുനകൻ എന്നീരണ്ടു പുത്രന്മാർ ജനിച്ചു. അവരിൽ ശുനകന്റെ പുത്രനാണ് [[ശൗനകൻ|ശൗനകമഹർഷി]]. യാഗത്തിൽ പങ്കെടുക്കാൻ ലോമഹർഷസുതന്റെ പുത്രനായ [[ഉഗ്രശ്രവസ്സ്]] എന്ന സൂതപൗരാണികനും<ref>ബ്രാഹ്മണവനിതയിൽ ക്ഷത്രിയനുണ്ടാവുന്ന പുത്രനെയാണ് സൂതൻ എന്നു വിളിക്കുന്നത്.</ref> എത്തി. വ്യാസശിഷ്യനായിരുന്ന അദ്ദേഹം ഒരിക്കൽ കേട്ടത് അതേപടി മറ്റുള്ളവരെ പറഞ്ഞുകേൾപ്പിക്കാനുള്ള കഴിവുണ്ടായിരുന്നതിനാൽ ഉഗ്രശ്രവസ്സ് എന്നറിയപ്പെട്ടു. [[പരീക്ഷിത്ത്|പരീക്ഷിത്]] മഹാരാജാവ് [[തക്ഷകൻ|തക്ഷദംശത്തെ]] തുടർന്നു മരിക്കുകയും ആ വൈരാഗ്യത്തിൽ അദ്ദേഹത്തിന്റെ പുത്രൻ ജനമേജയൻ [[സർപ്പസത്രയാഗം]] നടത്തുകയും ചെയ്തു.<ref>http://www.sacred-texts.com/hin/m01/m01055.htm മഹാഭാരതം -- അസ്തികചരിത്രം</ref><ref>http://www.shvoong.com/humanities/1758029-astika-maharaj-ankur-bhadauria/ {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20101103045249/http://www.shvoong.com/humanities/1758029-astika-maharaj-ankur-bhadauria/ |date=2010-11-03 }} ജരൽകാരുവിന്റെ പുത്രൻ അസ്തികൻ</ref> ആ സന്ദർഭത്തിൽ അദ്ദേഹത്തെക്കണ്ട് ആശിർവദിക്കാനെത്തിയ [[വ്യാസൻ|വ്യാസമഹർഷിയോട്]] പുണ്യകഥനം നടത്താൻ [[ജനമേജയൻ]] അഭ്യർത്ഥിക്കുകയും, അദ്ദേഹം തന്റെ ശിഷ്യനായ വൈശാമ്പയനോട് ഭാരതകഥ വിശദീകരിക്കുവാൻ ആവശ്യപ്പെടുകയും, വൈശാമ്പയൻ ജനമേജയസദസ്സിൽ കഥനം നടത്തുകയും ചെയ്തു. ആ സമയത്ത് അവിടെ സന്നിഹിതനായിരുന്ന ഉഗ്രശ്രവസ്സിനു കഥകേൾക്കുവാനുള്ള ഭാഗ്യം സിദ്ധിച്ചിരുന്നു. അദ്ദേഹമാണ് ശൈനകാദിമുനികൾക്ക് ഭാരതകഥ പറഞ്ഞുകൊടുക്കുന്നത്. അതിനാലാവാം സൂതപൗരാണികൻ പറഞ്ഞുകൊടുക്കുന്നരീതിയിലാണ് മഹാഭാരതം മൂലം എഴുതിയിരിക്കുന്നത്. == യുദ്ധത്തിന്റെ കാരണങ്ങൾ == ഭാരതത്തിലെ ഇതിഹാസങ്ങളിൽ ഒന്നായ മഹാഭാരതത്തിൽ പ്രധാനകഥാതന്തുവായി പ്രതിപാദിച്ചിരിക്കുന്ന യുദ്ധമായ കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധം പ്രധാനമായും മൂന്നുകാരണങ്ങളാലാണ് തുടക്കം കുറിച്ചത്. === കള്ളച്ചൂത് === [[File:Kathakali -Play with Kaurava.jpg|170px|thumb|left|ചൂതുകളിക്കുന്ന [[ശകുനി|ശകുനിയും]], [[കൗരവർ|കൗരവരും]], [[പാണ്ഡവർ|പാണ്ഡവരും]] - (ദുര്യോധനവധം [[കഥകളി]])]] [[കൗരവർ]] [[പാണ്ഡു|പാണ്ഡുപുത്രന്മാരോട്]] രണ്ടുതവണ [[ചൂത്|ചൂതുകളിച്ചു]]. [[ഗാന്ധാരി|ഗാന്ധാരിയുടെ]] സഹോദരനായ [[ശകുനി|ശകുനിയാണ്]] കൗരവർക്കുവേണ്ടി കളിച്ചത്. കള്ളക്കളിയിൽ അഗ്രഗണ്യനായ ശകുനി രണ്ടുതവണയും കൗരവർക്കു വിജയം സമ്മാനിച്ചു.<ref>{{Cite web |url=http://www.thekurukshetragame.com/the-game-of-dice.html |title=ആർക്കൈവ് പകർപ്പ് |access-date=2011-09-06 |archive-date=2011-09-09 |archive-url=https://web.archive.org/web/20110909225711/http://www.thekurukshetragame.com/the-game-of-dice.html |url-status=dead }}</ref> [[ഭീഷ്മർ|ഭീഷ്മരുടെ]] നിർദ്ദേശത്താൽ [[ഇന്ദ്രപ്രസ്ഥം|ഇന്ദ്രപ്രസ്ഥത്തിന്റെ]] രാജാവായി [[യുധിഷ്ഠിരൻ|യുധിഷ്ഠിരനെ]] വാഴിച്ചതിലും, [[മയാസുരൻ|മയാസുര]] നിർമ്മിതമായ [[പാണ്ഡവർ|പാണ്ഡവരുടെ]] സുഖസമൃദ്ധമായ കൊട്ടാര ജീവിതവും അതിലെ പ്രത്യേകതകളും കൗരവർക്കു അവരോടുള്ള കടുത്ത അസൂയക്കു കാരണമായി.ആദ്യത്തെ ചൂതുകളിയിൽ സർവസ്വവും നഷ്ടപ്പെട്ട പാണ്ഡവർക്ക് ധൃതരാഷ്ട്രർ ഇടപെട്ട് നഷ്ടപ്പെട്ടതൊക്കെ തിരികെക്കൊടുത്തുവെങ്കിലും രണ്ടാമതും കൗരവർ ചൂതുകളിക്ക് നടത്തിയ ക്ഷണം സ്വീകരിച്ച് പാണ്ഡവർ കളിച്ചു. ശകുനിയുടെ കള്ളത്തരത്തിൽ വീണ്ടും ചൂതുകളിയിൽ തോറ്റതിനാൽ പന്ത്രണ്ട് വർഷത്തെ [[വനവാസം|വനവാസവും]], അതിനുശേഷം ഒരു വർഷം ഏതെങ്കിലും ഒരു രാജ്യത്ത് പാണ്ഡവർ ഒന്നിച്ചു താമസിച്ച് മറ്റാരാലും തിരിച്ചറിയാതെ [[അജ്ഞാതവാസം|അജ്ഞാതവാസവും]] നടത്താൻ തത്ത്വത്തിൽ തീരുമാനിച്ചു. ഇതു കഴിഞ്ഞു തിരിച്ചു വരുമ്പോൾ ചൂതിൽ തോറ്റ് നഷ്ടപ്പെട്ട രാജ്യവും പദവിയും തിരിച്ചുകിട്ടും. അഥവാ ഒരു വർഷത്തെ അജ്ഞാതവാസത്തിൽ പിടിക്കപ്പെട്ടാൽ വീണ്ടും പന്ത്രണ്ട് വർഷം കാനനവാസം കഴിച്ച് ഒരു വർഷം അജ്ഞാതവാസം നടത്തണം. പക്ഷേ വനവാസവും, അജ്ഞാതവാസവും പൂർത്തിയാക്കി [[പാണ്ഡവർ]] തിരിച്ചെത്തിയിട്ടും അവർക്ക് അവകാശപ്പെട്ട രാജ്യം തിരിച്ചു നൽകാൻ കൗരവർ തയ്യാറായില്ല. കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധത്തിനുള്ള പ്രധാനകാരണം ഇതായിരുന്നു. === ദ്രൗപദീ വസ്ത്രാക്ഷേപം === [[പ്രമാണം:Draupadi & dushashan scene.jpg|200px|ലഘുചിത്രം|ഇടത്ത്‌|ദ്രൗപദീ വസ്ത്രാക്ഷേപം]] ചൂതിൽ തോറ്റ് പണയമായി മാറിയ ദ്രൗപദിയെ കൗരവരിലെ രണ്ടാമനായ [[ദുശ്ശാസനൻ]] ഹസ്തിനപുരി രാജസഭയിൽ ഏവരേയും സാക്ഷി നിർത്തി വസ്ത്രാക്ഷേപം നടത്തി. രജസ്വലയായിരുന്ന [[ദ്രൗപദി]] വരാൻ മടികാണിച്ചപ്പോൾ ഹീനമായി അധിക്ഷേപിച്ച് പിതാമഹന്മാരും മറ്റു ബന്ധുജനങ്ങളും സന്നിഹിതരായിരുന്ന കുരുസഭാമണ്ഡപത്തിലേക്ക് മുടിയിൽ പിടിച്ചു വലിച്ചു കൊണ്ടുവന്നു. മാതാവിനു തുല്യയായ ജ്യേഷ്ഠത്തിയായവളെ പണയവസ്തുവായി മാത്രം കരുതി കേവലബഹുമാനം പോലും കൊടുക്കാതെ അതിഹീനമായി അപമാനിച്ചു. [[കൃഷ്ണൻ]] പാഞ്ചാലിയുടെ സഹായത്തിനു വന്നതിനാൽ അവൾ അതിൽനിന്നും രക്ഷനേടി. പിതൃതുല്യരായവരുടെ മുമ്പിൽ മാനം നഷ്ടപ്പെട്ട ദ്രൗപദി, ദുശ്ശാസനൻ പിടിച്ചു വലിച്ച തന്റെ മുടി പിന്നീട് കെട്ടിയില്ല. ദുശാസനനെ കൊന്ന് അവന്റെ രക്തം തലയിൽതേച്ച് മാത്രമെ അഴിച്ചിട്ട മുടി കെട്ടൂ എന്ന് അവൾ ശപഥം ചെയ്തു. യുദ്ധമുണ്ടാവാതെ ദുശ്ശാസനനെ കൊല്ലാനും അവന്റെ രക്തം മുടിയിൽ പുരട്ടാനുമാവില്ല. ഇത് യുദ്ധത്തിനു കാരണമായ മറ്റൊരു പ്രധാന സംഭവമായിരുന്നു. === ഭീമനോടുള്ള ദ്രോഹം === മറ്റു കൗരവ-പാണ്ഡവരെ അപേക്ഷിച്ച് [[ഭീമൻ|ഭീമനുണ്ടായിരുന്ന]] അമാനുഷികശക്തി വിശേഷത്താൽ, ബാല്യകാലത്തു മുതൽ ദുര്യോധനാദികൾ അസൂയാലുക്കളായിരുന്നു. അന്നുമുതലേ ദുര്യോധനാദികൾ നൂറുപേരും,കർണനും നിരവധി തവണ ഭീമനെ കൊല്ലാനായി പദ്ധതികൾ അവിഷ്കരിച്ച് നടപ്പിലാക്കാൻ ശ്രമിച്ചിരുന്നു<ref>http://www.kidsgen.com/fables_and_fairytales/indian_mythology_stories/poison_kills_poison.htm</ref>. ആയുസ്സിന്റെ ശക്തിയിൽ പലപ്പോഴും അതിൽ നിന്നും രക്ഷപെട്ട ഭീമന്, തന്നെ കൊലപ്പെടുത്താൽ ശ്രമിച്ചുകൊണ്ടിരിക്കുന്ന ദുര്യോധനാദികളോട് വൈരാഗ്യം അതിശക്തമായുണ്ടായിരുന്നു. ജ്യേഷ്ഠനായ യുധിഷ്ഠിരനെ ബഹുമാനിച്ച് ഭീമൻ പുറത്തു കാണിച്ചിരുന്നില്ലയെന്നു എന്നുമാത്രം. ഇത് യുദ്ധത്തിനുള്ള മറ്റൊരു കാരണമായിരുന്നു. (യുദ്ധത്തിൽ ഗാന്ധാരിയുടെ നൂറു പുത്രന്മാരും കൊല്ലപ്പെടുന്നത് ഭീമനാലാണ്). == സന്ധിസംഭാഷണങ്ങൾ == [[File:Krishna as Envoy.jpg|170px|thumb|ഭഗവദ് ദൂത്' : [[കൃഷ്ണൻ]] കൗരവസഭയിലെ [[ശന്തനു]]വിന്റെ സിംഹാസനത്തിൽ<br />([[രാജാ രവിവർമ്മ|രാജാരവിവർമ്മ ചിത്രം]])]] ==== വ്യാസോപദേശം ==== കൗരവരോട് ചൂതുകളിൽ തോറ്റ് പന്ത്രണ്ട് വർഷത്തെ വനവാസവും, ഒരു വർഷത്തെ അജ്ഞാതവാസവും പൂർത്തിയാക്കി പാണ്ഡവർ ഹസ്തിനപുരിയ്ക്കടുത്ത് ഉപപ്ലാവ്യത്തിൽ വന്നു താമസിച്ചു. ഇതു മനസ്സിലാക്കിയ [[സത്യവതി]] പുത്രനായ വേദവ്യാസമഹർഷി ഹസ്തിനപുരിയിൽ ചെന്ന് ധൃതരാഷ്ട്രരെയും, ദുര്യോധനനെയും വിളിച്ചുവരുത്തി പാണ്ഡവർക്ക് അവകാശപ്പെട്ട അർദ്ധരാജ്യം നൽകാൻ ആവശ്യപ്പെട്ടു. ദുര്യോധനന്റെ പിടിവാശിയിൽ മഹാരാജാവായ ധൃതരാഷ്ട്രർക്ക് തനിച്ചൊന്നും ചെയ്യാൻ പറ്റുമായിരുന്നില്ല. ഭീഷ്മർ പലതവണ ധൃതരാഷ്ട്രരെ ഉപദേശിച്ചിരുന്നു, എങ്കിലും അർദ്ധരാജ്യം നൽകാൻ കൗരവർ തയ്യാറായില്ല. ==== സഞ്ജയദൂത് ==== കൗരവർ ഇതിനോടകം സഞ്ജയനെ ദൂതനായി ഉപപ്ലാവ്യത്തിലേക്ക് അയച്ച് യുധിഷ്ഠിരനെ കണ്ട് തങ്ങളുടെ സന്ദേശം അറിയിപ്പിച്ചു. ദുര്യോധനനാണ് ദൂതനായി സഞ്ജയനെ അയച്ചതെങ്കിലും, ധൃതരാഷ്ട്രർ അയച്ചതാണെന്നു പറയാൻ ആവശ്യപ്പെട്ടിരുന്നു. പാണ്ഡവർക്ക് അർദ്ധരാജ്യം നൽകാനാവില്ല എന്നുള്ള വിവരം സഞ്ജയൻ യുധിഷ്ഠിരനെ അറിയിച്ചു. അപ്രിയകാര്യം ചെയ്ത സങ്കടത്തിൽ തിരിച്ച് ഹസ്തിനപുരിയിൽ എത്തിയ സഞ്ജയൻ മഹാരാജാവിനെ നേരിട്ട് കണ്ട് യുദ്ധം മൂലമുണ്ടാവുന്ന കൗരവരുടെ തകർച്ചയെ മുൻകൂട്ടി ബോധിപ്പിച്ചു.<ref>സി. രാജഗോപാലാചാരിയുടെ മഹാഭാരതം; "54-സഞ്ജയ മിഷൻ (സഞ്ജയദൂത്)"</ref>. ==== വിദുരനീതി ==== സഞ്ജയ ഉപദേശത്തെ തുടർന്ന് ദുഃഖിതനായ ധൃതരാഷ്ട്രർ അന്നു രാത്രിതന്നെ വിദുരരെ വിളിപ്പിച്ചു. പ്രസിദ്ധമായ വിദുരനീതി മഹാഭാരതത്തിൽ വർണ്ണിക്കുന്നത് ഈ സന്ദർഭത്തിലാണ്. വിദുരർ ജ്യേഷ്ഠനായ ധൃതരാഷ്ട്രരെ ആപത്തിൽ നിന്നു രക്ഷിക്കാനായി കൗരവരുടെ അസാന്നിധ്യത്തിൽ ധർമ്മാധർമ്മങ്ങൾ ഉപദേശിച്ചു. പലകഥകളും ഉദാഹരണമായി പറഞ്ഞ് കൂടുതൽ വിശ്വാസ്യത കിട്ടത്തക്കരീതിയിൽ ഉപദേശിച്ചിട്ടും, പുത്രവാത്സല്യം നിമിത്തം ധൃതരാഷ്ട്രർക്ക് അതൊന്നും സ്വീകരിക്കാൻ കഴിയുമായിരുന്നില്ല<ref>വിദുര നീതി : ആംഗലേയ പരിഭാഷ -- കിസാരി മോഹൻ ഗാംഗുലി</ref>. ==== സനൽകുമാരോപദേശം ==== പാണ്ഡവർക്കുവേണ്ടി മഹാതപസ്വിയായ സനൽകുമാരമഹർഷിയും ദുര്യോധനനെ ഉപദേശിച്ചു. മഹായുദ്ധം തടയാൻ ഇങ്ങനെ പലരും അഭ്യർത്ഥന നടത്തിയിട്ടും കൗരവർക്ക് അതൊന്നും സ്വീകാര്യമായിരുന്നില്ല. ==== കൃഷ്ണദൂത് ==== [[യുധിഷ്ഠിരൻ|യുധിഷ്ഠിരന്റെ]] അപേക്ഷയിൽ [[കൃഷ്ണൻ]] [[പാണ്ഡവർ|പാണ്ഡവർക്കുവേണ്ടി]] ദൂതനായി [[ഹസ്തിനപുരി|കൗരവസഭയിൽ]] എത്തി. ഇതു മുൻകൂട്ടി അറിഞ്ഞ [[ശകുനി|ശകുനിയും]], [[ദുര്യോധനൻ|ദുര്യോധനനും]] ചേർന്ന് [[ശന്തനു|ശന്തനു മഹാരാജാവിന്റെ]] [[സിംഹാസനം]] കൃഷ്ണനുവേണ്ടി സഭയിൽ സജ്ജമാക്കി. ''(സിംഹാസനത്തിന്റെ ശാപം: അയോഗ്യനായ ആരതിലിരുന്നാലും അവന്റെ തല പൊട്ടിച്ചിതറുമെന്ന് ശന്തനു മഹാരാജാവിന്റെ ശാപം ആ സിംഹാസനത്തിനുണ്ടായിരുന്നു. ശന്തനുവിനുശേഷം ശാപത്തെ പേടിച്ച് അതിൽ ആരും ഇരുന്നിട്ടില്ല)'' കൃഷ്ണൻ സിംഹാസനത്തിലിരുന്നെങ്കിലും അദ്ദേഹത്തിനു കുഴപ്പമൊന്നും സംഭവിച്ചില്ല. അർദ്ധരാജ്യം നൽകില്ലയെന്നു തീർത്തു പറഞ്ഞ കൗരവസഭയിൽ കൃഷ്ണൻ പാണ്ഡവർക്കായി അഞ്ചു ചെറിയ രാജ്യങ്ങളൊ, അല്ലെങ്കിൽ അഞ്ചു ദേശങ്ങളൊ, അതുമല്ലെങ്കിൽ അഞ്ചു ഗൃഹങ്ങളൊ, അവസാനം ഇവർക്ക് അഞ്ചുപേർക്കുമായി താമസിക്കാൻ ഒരു ഗൃഹം എങ്കിലും കൊടുക്കണം എന്ന് അപേക്ഷിച്ചു. പക്ഷേ സൂചികുത്തുവാൻ പോലും പാണ്ഡവർക്ക് തൻ്റെ രാജ്യത്തിലിടം കൊടുക്കില്ലയെന്ന് ദുര്യോധനൻ പ്രഖ്യാപിച്ചതോടെ കൃഷ്ണദൂത് പരാജയമായിരുന്നു. കൃഷ്ണനെ പിടിച്ചുകെട്ടി സഭയിൽവച്ച് അപമാനിക്കാൻ ദുര്യോധനൻ ശ്രമിക്കുകകൂടി ചെയ്തതോടെ തൻ്റെ വിശ്വരൂപം പ്രദർശിപ്പിച്ച് ഏവരെയും അൽഭുതപ്പെടുത്തിയ ശേഷം കൃഷ്ണൻ അവിടെനിന്നും ഇറങ്ങിപ്പോവുകയുണ്ടായി. == യുദ്ധ സന്നാഹം == [[File:Brooklyn Museum - Krishna Counsels the Pandava Leaders Page from a Mahabharata series.jpg|200px|thumb|left|യുദ്ധ സന്നാഹം: പാണ്ഡവരും കൃഷ്ണനും ([[:en:Brooklyn Museum|ബ്രൂക്കിലിൻ മ്യൂസിയത്തിലുള്ള]] 18-ആം നൂറ്റാണ്ടിലെ എണ്ണഛായാചിത്രം)]] ഭഗവത്ദൂത് പരാജയമായതിനെത്തുടർന്ന് യുദ്ധം തീരുമാനിക്കപ്പെട്ടു. ധർമ്മപുത്രരും, ദുര്യോധനനും തങ്ങളുടെ സുഹൃത്ത്-ബന്ധുരാജ്യങ്ങളിലേക്ക് ദൂതന്മാരെ അയച്ച് സഹായം അഭ്യർത്ഥിച്ചു. രാജ്യം ഭരിക്കുന്ന രാജാവിന്റെ പുത്രനായ ദുര്യോധനനു കൂടുതൽ രാജ്യങ്ങൾ തങ്ങളുടെ സേനയെ അയച്ചു കൊടുത്തു. ദ്വാരകാസൈന്യം: ദ്വാരകയിലേക്ക് പാണ്ഡവർക്ക് ദൂതനായി പോയത് അർജ്ജുനനും, കൗരവർക്ക് വേണ്ടി ദുര്യോധനനും ആയിരുന്നു. ആദ്യമെത്തിയ ദുര്യോധനൻ ഉറങ്ങിക്കിടന്ന കൃഷ്ണന്റെ തലയ്ക്കലും, രണ്ടാമതെത്തിയ അർജ്ജുനൻ കാൽക്കലും കൃഷ്ണൻ ഉണരുന്നതും കാത്തിരുന്നു. കൃഷ്ണന്റെ സേനാവ്യൂഹം നാരയണിസേന എന്നാണറിയപ്പെട്ടിരുന്നത്. കൃഷ്ണൻ ഇരുവർക്കുമായി ഒരു ഭാഗത്ത് കൃഷ്ണൻ നിരായുധനായും, മറുവശത്ത് തന്റെ നാരായണിസൈന്യം പകുത്തു നൽകി. അർജ്ജുനൻ നിരായുധനായ കൃഷ്ണനേയും, ദുര്യോധനൻ സൈന്യത്തേയും സ്വീകരിച്ചു. നാരായണി സൈന്യത്തെ കൂടാതെ മറ്റുള്ള ദ്വാരകാവാസികൾക്ക് ഏതു ഭാഗത്തു ചേരാനും അനുവാദം നൽകി. വിരാടസൈന്യം: വിരാടനും പുത്രനായ ഉത്തരനും അവരുടെ മുഴുവൻ സൈന്യവും പാണ്ഡവപക്ഷം ചേർന്നു. പാഞ്ചാലസൈന്യം: പാണ്ഡവസൈന്യത്തിന്റെ പ്രധാന ഭാഗം ദ്രുപദരുടെ പുത്രനായ ധൃഷ്ടദ്യുമ്നന്റെ കീഴിൽ അണിനിരന്ന പാഞ്ചാല സൈന്യമായിരുന്നു. ഈ രാജ്യങ്ങളെ കൂടാതെ പാണ്ഡവപക്ഷത്തു ചേരാനായി കാശിരാജാവും, മാത്സ്യരാജാവും തങ്ങളുടെ സൈന്യത്തെ അയച്ചു കൊടുത്തു. ഈ രണ്ടുരാജ്യങ്ങളും കൗരവ-പാണ്ഡവരുടെ ബന്ധുരാജ്യങ്ങളായിരുന്നു. കാശി രാജകുമാരിമാരാണ് അംബികയും, അംബാലികയും. മാത്സ്യരാജാവ് സത്യവതിയുടെ സഹോദര പുത്രനാണ്. ശിശുപാലന്റെ മരണശേഷം ചേദിരാജ്യം പാണ്ഡവരോട് സ്നേഹബന്ധം പുലർത്തിയിരുന്നതിനാൽ അവരുടെ സൈന്യവും ഉപപ്ലാവ്യത്തിൽ എത്തി പാണ്ഡവസൈന്യത്തിൽ ചേർന്നു. കേകേയവും, മഥുരയും, വിദർഭയും തങ്ങളുടെ സൈന്യത്തെ രണ്ടു കൂട്ടർക്കുമായാണ് കൊടുത്തത് <ref>{{Cite web |url=http://www.mahabharataonline.com/rajaji/mahabharata_summary_61.php |title=ആർക്കൈവ് പകർപ്പ് |access-date=2011-09-07 |archive-date=2008-04-03 |archive-url=https://web.archive.org/web/20080403050100/http://www.mahabharataonline.com/rajaji/mahabharata_summary_61.php |url-status=dead }}</ref>(നോക്കുക: കുറിപ്പ്). === സേനാ സമൂഹം === {| class="wikitable" border="1" |- ! ! പാണ്ഡവസേന ! കൗരവസേന |- ! സർവ്വസേനാധിപൻ | [[ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ]] | [[ഭീഷ്മർ]] |- ! ഉപസൈന്യാധിപർ | ഏഴുപേർ<br />[[വിരാടൻ]], [[ദ്രുപദൻ]], [[ശിഖണ്ഡി]], [[ഭീമൻ]], [[സാത്യകി]],<br />[[നകുലൻ]], [[സഹദേവൻ]] | പതിനൊന്നുപേർ<br />[[ദ്രോണർ]], [[അശ്വത്ഥാമാവ്]], [[കൃപർ]], [[ശല്യർ]], [[ത്രിഗർത്തൻ]], <br />[[കൃതവർമ്മാവ്]], [[ഭഗദത്തൻ]], [[ജയദ്രഥൻ]], [[സൗമദത്തി]], [[ശകുനി]],<br /> [[ദുശ്ശാസനൻ]] |- ! പങ്കെടുത്ത രാജ്യങ്ങൾ | [[വിരാടം]], [[പാഞ്ചാലം]], [[കാശി]], [[മാത്സ്യം]], [[ചേദി]], [[പാണ്ഡ്യം]], [[മഗധ]], [[കേകേയം]], [[ദ്വാരക]], [[മഥുര]], [[വിദർഭ]] | [[ഹസ്തിനപുരി]], [[അംഗം]], [[സിന്ധ്]], [[അവന്തി]], [[മാഹിഷ്മതി]],<br />[[ഗാന്ധാരം]], [[മാദ്രം]], [[കംബോജം]], [[പ്രാഗ്ജ്യോതിഷ]], [[കലിംഗം]], [[കേകേയം]], [[ദ്വാരക]], [[മഥുര]], [[വിദർഭ]], [[വാൽഹികം]] |- ! സൈന്യബലം | [[7 (അക്കം)|7]] [[അക്ഷൗഹിണി|അക്ഷൗഹിണികൾ]]<br>153,090 ആനകൾ<br />153,090 രഥങ്ങൾ<br />459,270 കുതിരകൾ<br />765,450 കാലാൾ പടകൾ | [[11 (സംഖ്യ)|11]] [[അക്ഷൗഹിണി|അക്ഷൗഹിണികൾ]]<br>240,570 ആനകൾ<br />240,570 രഥങ്ങൾ<br />721,710 കുതിരകൾ<br />1,202,850 കാലാൾ പടകൾ |} == കൗരവ സൈന്യം == കൗരവപക്ഷത്തിന്റെ നേതൃസ്ഥാനം ഭീഷ്മർ വഹിച്ചു. അദ്ദേഹം സൈന്യത്തെ പതിനൊന്നു വിഭാഗങ്ങളായി തിരിച്ച് ഓരോന്നിനും ഉപസൈന്യാധിപന്മാരെ നിയോഗിച്ചു. യുദ്ധത്തിന്റെ തലേനാൾ ഭീഷ്മരുമായുണ്ടായ വാഗ്വാദത്തെത്തുടർന്ന് കർണ്ണൻ ഭീഷ്മർക്കൊപ്പം യുദ്ധംചെയ്യില്ല എന്നു നിർബന്ധം പിടിച്ചു. ''(ആദ്യ പത്തുനാളുകൾ കർണ്ണൻ യുദ്ധം ചെയ്തില്ല).'' ഭീഷ്മർ കർണ്ണനെ യുദ്ധത്തിൽ നിന്നും പിന്തിരിപ്പിക്കാൻ ഉപയോഗിച്ച മാർഗ്ഗമായിരുന്നു ഇത്. (കർണ്ണനും, ഭീഷ്മരും ഒന്നിച്ച് പാണ്ഡവരോട് എതിർത്താൽ അവർക്കു തോൽവി സംഭവിച്ചേക്കാമെന്നു അദ്ദേഹം ഭയപ്പെട്ടിരുന്നു). വിദേഹരാജകുമാരനായ രുഗ്മി (കൃഷ്ണന്റെ പത്നിയായ രുക്മിണിയുടെ സഹോദരൻ) പാണ്ഡവപക്ഷത്തു ചേർന്ന് യുദ്ധം ചെയ്യാൻ ആഗ്രഹിച്ചുവന്നെങ്കിലും അർജ്ജുനൻ അവനെ പിന്തിരിപ്പിച്ച് അയച്ചു. അതിനെത്തുടർന്ന് രുഗ്മി ദുര്യോധനപക്ഷത്തു ചേർന്നു യുദ്ധം ചെയ്തു. മാദ്രേശനായ ശല്യർ പണ്ടുമുതൽക്കുതന്നെ ധൃതരാഷ്ട്രരോട് സ്നേഹബഹുമാനം പുലർത്തിയിരുന്നു. അദ്ദേഹത്തോടുള്ള സ്നേഹാദരവാണ് സഹോദരിയായ മാദ്രിയെ ധൃതരാഷ്ട്ര സഹോദരൻ പാണ്ഡുവിനു വിവാഹം ചെയ്തു കൊടുത്തത്. അവസാനഘട്ടത്തിലുണ്ടായ യുദ്ധത്തിൽ കൗരവരിൽ നിന്നും മാറി നിൽക്കാൻ ശല്യർക്കായില്ല. ശല്യരും മാദ്രസൈന്യവും കൗരവപക്ഷത്തുചേർന്നു യുദ്ധംചെയ്തു. കുന്തിദേവിയുടെ അപേക്ഷയെ തുടർന്ന് അർജ്ജുനനൊഴികെ മറ്റു പാണ്ഡുപുത്രന്മാരെ കൊല്ലില്ല എന്ന് കർണ്ണൻ സമ്മതിച്ചു. യുദ്ധത്തിനു തലേദിവസം [[വ്യാസൻ]] ധൃതരാഷ്ട്രരുടെ കൊട്ടാരത്തിൽ വരുകയും അദ്ദേഹത്തിനു യുദ്ധം കാണാനായി സചിവനായ [[സഞ്ജയൻ|സഞ്ജയനു]] ദിവ്യചക്ഷുസ്സ് നൽകി അനുഗ്രഹിക്കുകയും ചെയ്തു. കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധത്തിൽ നടക്കുന്ന കാര്യങ്ങൾ തത്സമയം ഹസ്തിനപുരിയിലെ കൊട്ടാരത്തിലിരുന്നു കാണുവാനും അത് അപ്പോൾ തന്നെ മഹാരാജാവിനെ ധരിപ്പിക്കുവാനും ഇതു സഹായകമായി. കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധം മുൻകൂട്ടി മനസ്സിലാക്കിയ ദേവേന്ദ്രൻ ബ്രാഹ്മണവേഷത്തിൽ വന്ന് കർണ്ണനോട് അവന്റെ കവചകുണ്ഡലങ്ങൾ ദാനം ചോദിച്ചു വാങ്ങുന്നു. വന്നത് ദേവേന്ദ്രനാണെന്നറിഞ്ഞു കൊണ്ടുതന്നെ കർണ്ണൻ തന്റെ ജന്മസിദ്ധമായിരുന്ന കവചകുണ്ഡലങ്ങൾ ഇന്ദ്രനു ദാനംചെയ്തു. കവചകുണ്ഡലങ്ങൾ ഉള്ളിടത്തോളം കാലം കർണ്ണനെ ആർക്കും വധിക്കാൻ സാധ്യമായിരുന്നില്ല. അർജ്ജുനനു വിജയം കൈവരിക്കാൻ ഇതു സഹായകമായി. കർണ്ണന്റെ ദാനമാഹാത്മ്യത്തിൽ സന്തുഷ്ടനായി ദേവേന്ദ്രൻ അവനു വിശിഷ്ടമായ വേൽ കൊടുത്ത് അനുഗ്രഹിച്ചു. കർണ്ണൻ ഈ വേൽ അർജ്ജുനനു നേരെ യുദ്ധത്തിൽ പ്രയോഗിക്കുവാൻവേണ്ടി കരുതിവെച്ചു. === കർണ്ണ ശപഥം === യുദ്ധസന്നാഹങ്ങൾക്കായി തയ്യാറെടുക്കുന്ന ഒരു നാൾ [[കർണ്ണൻ]] [[യമുന|യമുനാനദിയിൽ]] സ്നാനം ചെയ്യുന്നവസരത്തിൽ [[കുന്തി|കുന്തിദേവി]] അവനെ കാണാൻ വരുന്നു. ഒരു യാചകയായിട്ടാണ് താൻ വന്നിരിക്കുന്നതെന്നും, തന്റെ ഒരു ആഗ്രഹം കർണ്ണൻ നിറവേറ്റിത്തരണമെന്നും അവർ അപേക്ഷിക്കുന്നു. അഞ്ചുപുത്രന്മാരുടെ അമ്മയായ കുന്തിദേവിക്ക് ശത്രുപക്ഷത്തുള്ള താൻ എന്തു ആഗ്രഹമാണ് നിറവേറ്റേണ്ടതെന്ന് കർണ്ണൻ സംശയിക്കുന്നുവെങ്കിലും ആരെന്തപേക്ഷിച്ചാലും നിറവേറ്റുമെന്നു മറുപടി പറയുന്നു. തന്റെ പുത്രന്മാരോടു ചേർന്നുനിന്ന് യുദ്ധം ചെയ്യണമെന്നും, കർണ്ണൻ തന്റെ ആദ്യ പുത്രനാണെന്നും സൂര്യഭഗവാനാണ് പിതാവെന്നും കുന്തി അവനെ അറിയിക്കുന്നു. വിശ്വസിക്കുവാൻ പ്രയാസമായതും, അപ്രിയവുമായ സത്യമായിരുന്നെങ്കിലും താനറിയുവാനായി ഏറെ ആഗ്രഹിച്ച, ഏറെ നാളായി തന്നെ അലട്ടിക്കൊണ്ടിരുന്ന ചോദ്യത്തിനുത്തരമായിരുന്നു കർണ്ണനത്. സത്യം സത്യമായി പറയുവാൻ കർണ്ണൻ കുന്തീദേവിയോട് അഭ്യർത്ഥിച്ചപ്പോൾ, തന്റെ ബാല്യത്തിൽ ദുർവ്വാസാവിൽ നിന്നും കിട്ടിയ വരലബ്ധിയിൽ സൂര്യ ഭഗവാനെ ധ്യാനിച്ചതും, ആദ്യസന്താനമുണ്ടായപ്പോൾ അപമാനം ഭയന്ന് നദിയിലൊഴുക്കിയതും കുന്തി കർണ്ണനോട് പറഞ്ഞു. തന്റെ ജന്മദാതാക്കളെക്കുറിച്ചുള്ള സംശയങ്ങൾ നീങ്ങിയ കർണ്ണൻ കുന്തീദേവിയെ അഭിമാനപൂർവ്വം വന്ദിച്ചയക്കുന്നു. == പാണ്ഡവ സൈന്യം == [[പാണ്ഡവർ]] ഏഴു [[അക്ഷൗഹിണി]] പടസമൂഹങ്ങളെ ഉപപ്ലാവ്യത്തിൽ സജ്ജമാക്കി. സർവ്വസൈന്യാധിപനായി [[ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ]] തിരഞ്ഞെടുക്കപ്പെട്ടു. അദ്ദേഹം തന്റെ സേനയെ ഏഴു ഭാഗങ്ങളായി തിരിച്ച് അതിന്റെ നേതൃത്വം വിരാടൻ, ദ്രുപദൻ, ശിഖണ്ഡി, ഭീമൻ, സാത്യകി, നകുലൻ, സഹദേവൻ എന്നിവരിൽ അർപ്പിച്ചു. കൂടാതെ ഏഴു സൈന്യത്തിന്റേയും ഉപനായകസ്ഥാനം അർജ്ജുനനും നൽകി. അർജ്ജുനനു ഉലൂപിയിലുണ്ടായ പുത്രനാണ് [[ഇരാവാൻ]]. അതിസമർത്ഥനായ അവൻ യുദ്ധത്തിൽ പാണ്ഡവരെ സഹായിക്കാൻ എത്തിച്ചേർന്നെങ്കിലും യുദ്ധം ചെയ്യാൻ കൃഷ്ണൻ അതിനനുവദിച്ചില്ല. ''(അവൻ യുദ്ധംചെയ്തിരുന്നെങ്കിൽ ഒരു ദിവസം കൊണ്ട് കൗരവരെ തോൽപ്പിക്കാൻ സാധിക്കുമായിരുന്നു.)'' യുദ്ധം കണ്ടു നിൽക്കാൻ മാത്രം അവനെ അനുവദിച്ചു. ഭീമനു ഹിഡുംബിയിൽ ജനിച്ച [[ഘടോൽകചൻ]] തന്റെ സേനാവ്യൂഹവുമായി എത്തി പാണ്ഡവപക്ഷത്തു ചേർന്നു. == യുദ്ധത്തിലെ സേനാവ്യൂഹങ്ങൾ == [[File:Chakravyuha.svg|200px|thumb|right|ചക്രവ്യൂഹം]] [[File:ShaktaVyuham.PNG|200px|thumb|right|ശക്തവ്യൂഹം]] # ക്രൗഞ്ചവ്യൂഹം ([[കൊക്ക്|കൊക്കിന്റെ ആകൃതി]]) # മകരവ്യൂഹം ([[ചീങ്കണ്ണി|മുതലയുടെ ആകൃതി]]) # കൂർമ്മവ്യൂഹം ([[ആമ|ആമയുടെ ആകൃതി]]) # ത്രിശൂലവ്യൂഹം ([[ത്രിശൂലം|മൂന്നുമുനയുള്ള ശൂലത്തിന്റെ ആകൃതി]]) # ചക്രവ്യൂഹം ([[ചക്രം|കറങ്ങുന്ന ചക്രത്തിന്റെ ആകൃതി]]) <ref>എഴുത്തച്ഛൻ മഹാഭാരതത്തിൽ പത്മവ്യൂഹം എന്നു എഴുതിയിരിക്കുന്നു. ഏറ്റവും പുറത്തു നിൽക്കുന്ന യോദ്ധാക്കൾ ശത്രു ഉള്ളിൽ കടന്നു കഴിയുമ്പോൾ ഉള്ളിലേക്കടുത്ത് ശത്രുവിനെ നേരിടുന്നതിനാലാവാം അദ്ദേഹം പത്മവ്യൂഹം (കൂമ്പടയാൻ പോകുന്ന താമര എന്നർത്ഥത്തിൽ) പരാമർശിച്ചിരിക്കുന്നത്. കമലവ്യൂഹം എന്ന പേരിൽ മറ്റൊരു വ്യൂഹവും (പൂർണ്ണമായി വിരിഞ്ഞ താമരയുടെ രൂപത്തിൽ) യുദ്ധത്തിൽ ഉപയോഗിച്ചിരുന്നതിനാൽ വ്യാസൻ പരാമർശിച്ചിരിക്കുന്ന ചക്രവ്യൂഹമാവും ഇതിനു കൂടുതൽ യോജിക്കുക.</ref> # കമലവ്യൂഹം ([[താമര|പൂർണ്ണമായി വിരിഞ്ഞ താമരപ്പൂവിന്റെ ആകൃതി]]) # ഗരുഡവ്യൂഹം ([[പരുന്ത്|ചിറകുവിരിച്ച പരുന്തിന്റെ ആകൃതി]]) # അർണ്ണവ്യൂഹം ([[സമുദ്രം|സമുദ്രാകൃതി]]) # മണ്ഡലവ്യൂഹം ([[ആകാശഗംഗ|ആകാശഗംഗയുടെ ആകൃതി]]) # വജ്രവ്യൂഹം ([[മിന്നൽ|മിന്നലിന്റെ ആകൃതി]]) # ശക്തവ്യൂഹം ([[ചതുരം|സമചതുരാകൃതി]]) # അസുരവ്യൂഹം ([[അസുരൻ|രാക്ഷസാകൃതി]]) # ദേവവ്യൂഹം ([[ദേവൻ|അമാനുഷാകൃതി]]) # സൂചിവ്യൂഹം ([[സൂചി|സൂചിയുടെ ആകൃതി]]) # ശൃംഗാരകവ്യൂഹം ([[കൊമ്പ്|വളഞ്ഞ കൊമ്പിന്റെ ആകൃതി]]) # അർദ്ധചന്ദ്രവ്യൂഹം ([[ചന്ദ്രൻ|ചന്ദ്രക്കലയുടെ ആകൃതി]]) # മാലവ്യൂഹം ([[പുഷ്പം|പുഷ്പചക്രാകൃതി]]) # മത്സ്യവ്യൂഹം ([[മത്സ്യം|മത്സ്യാകൃതി]]) == യുദ്ധം അനുശാസിച്ച നിയമങ്ങൾ == # യുദ്ധം സൂര്യോദയത്തിനുശേഷം തുടങ്ങി, സൂര്യാസ്തമയത്തിനു അവസാനിപ്പിക്കുക. # ഇരുപക്ഷത്തിനും സമ്മതമെങ്കിൽ രാത്രിയിൽ യുദ്ധമാവാം. # ഒന്നിൽ കൂടുതൽ പേർ ചേർന്ന് തനിച്ച് ഒരാളെ ആക്രമിക്കരുത്. # രണ്ടുപേർ തമ്മിൽ ദ്വന്ദ്വയുദ്ധമാവാം, സുദീർഘമായ യുദ്ധത്തിൽ അവർ ഒരേ ആയുധങ്ങൾ വഹിച്ചൊ, ഒരേ വാഹനത്തിലൊ ''(ആന, തേർ, കുതിര)'' ആവണം. # ഒരാളുപോലും മറ്റുള്ളവരാൽ ചുറ്റപ്പെട്ട് ആക്രമിക്കപ്പെടരുത്. # യുദ്ധത്തിൽ അടിയറവ് പറഞ്ഞവനെ മാന്യമായ യുദ്ധതടവുകാരനായി സംരക്ഷിക്കണം. # നിരായുധനെ ആക്രമിക്കരുത്. # അബോധാവസ്ഥയിലായവനെ ആക്രമിക്കരുത്. # യുദ്ധത്തിൽ പങ്കെടുക്കാത്തവനെയോ, മൃഗത്തേയോ ആക്രമിക്കരുത്. # പിന്തിരിഞ്ഞോടിയവനെ പിന്തുടർന്ന് ആക്രമിക്കരുത്. # സ്ത്രീകളെ ആക്രമിക്കരുത്. # ഓരോ ആയുധങ്ങൾക്കും അതിന്റെതായ നിബന്ധനകൾ പാലിച്ചാവണം യുദ്ധത്തിൽ ഏർപ്പെടുന്നത്. ''(ഉദാ: അരയ്ക്കു താഴോട്ട് ഗദകൊണ്ടടിക്കരുത്)''. # ന്യായരഹിതമായ പോരാട്ടത്തിൽ ആരും ഏർപ്പെടരുത്.<ref>പതിനെട്ട് നിയമങ്ങൾ കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധത്തിൽ അലിഖിതമായുണ്ടായിരുന്നു</ref> == യുദ്ധത്തിൽപങ്കെടുത്ത അഞ്ചുതലമുറകൾ == കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധത്തിൽ കൗരവ-പാണ്ഡവ സുഹൃത്-ബന്ധുജനങ്ങളിലായി അഞ്ചു തലമുറയിൽപ്പെട്ടവർ പങ്കെടുത്തു കൊല്ലപ്പെട്ടു. കുരുക്ഷേത്ര യുദ്ധം നടക്കുന്നവസരത്തിൽ പങ്കെടുത്തവർ പലരും പ്രായാധിക്യം ഏറിയവരായിരുന്നുവെന്നു മഹാഭാരതത്തിലൂടെ ഗ്രന്ഥകാരൻ പറയുന്നു. യുദ്ധത്തിൽ പങ്കെടുത്ത ഏറ്റവും പ്രായമുള്ള വ്യക്തി [[ശന്തനു|ശന്തനുവിന്റെ]] അനുജനും [[ഭീഷ്മർ|ഭീഷ്മരുടെ]] ഇളയച്ഛനുമായ [[ബാൽഹികൻ|ബാൽഹികനായിരുന്നു]]. വാൽഹികം എന്ന രാജ്യത്തിലെ രാജാവായിരുന്ന അദ്ദേഹം അഞ്ചു തലമുറകളിൽ ആദ്യ തലമുറയെ പ്രതിനിധീകരിച്ചു കൗരവപക്ഷം ചേർന്നു പാണ്ഡവർക്കെതിരായി യുദ്ധം ചെയ്തു. [[ശന്തനു|ശന്തനുവിന്റെ]] ഇളയ സഹോദരനായ അദ്ദേഹം തന്റെ പുത്രന്മാരും പൗത്രന്മാരുമായി ബൃഹത്തായ സേനാസമൂഹത്തോടൊപ്പമായിരുന്നു കൗരവപക്ഷം ചേർന്നത്. [[ഭീഷ്മർ|ഭീഷ്മപിതാമഹന്റെ]] ഇളയച്ഛനായിരുന്ന [[ബാൽഹികൻ]] പതിനാലാംനാൾ രാത്രിയുദ്ധത്തിൽ [[ഭീമൻ|ഭീമനാൽ]] കൊല്ലപ്പെട്ടു. രണ്ടാം തലമുറയെ പ്രതിനിധീകരിച്ചത് [[ഭീഷ്മർ|ഭീഷ്മപിതാമഹനായിരുന്നു]]. അദ്ദേഹം യുദ്ധത്തിന്റെ പത്താംനാൾ ശരശയ്യയിൽ വീഴുകയും, അതിനുശേഷം ഉത്തരായനം തുടങ്ങി സ്വച്ഛന്ദമൃത്യു വരിക്കുകയും ചെയ്തു. മൂന്നാം തലമുറയിൽ നിരവധിപ്പേർ യുദ്ധത്തിൽ പങ്കെടുത്തു വീരസ്വർഗ്ഗം പ്രാപിച്ചു. അതിൽ പ്രധാനികൾ [[ശല്യർ]], [[ദ്രുപദർ]], [[വിരാടൻ]], [[ശകുനി]], [[സാത്യകി]], [[കൃപർ]], [[കൃതവർമ്മാവ്]] [[ഭഗദത്തൻ]] തുടങ്ങിയവരായിരുന്നു. നാലാം തലമുറയിലായി പാണ്ഡവർ അഞ്ചുപേരും കൗരവർ നൂറുപേരും ഉൾപ്പെട്ടു. അവരെ കൂടാതെ നിരവധിപ്പേർ അവരുടെ സുഹൃത്-ബന്ധുബലത്താൽ യുദ്ധത്തിൽ പങ്കെടുക്കുകയും കൊല്ലപ്പെടുകയും ചെയ്തു. അഞ്ചാം തലമുറ, യുവത്വത്തെ പ്രതിനിധീകരിച്ചു. പാണ്ഡവരുടേയും, കൗരവരുടേയും പുത്രന്മാരും അവരുടെ ബന്ധുജനങ്ങളും ഇതിൽ ഉൾപ്പെട്ടിരുന്നു. അവരിൽ പ്രധാനികളായി [[അഭിമന്യു]], [[ലക്ഷണൻ]], [[പ്രതിവിന്ധ്യൻ]], [[ശ്രുതസേനൻ]], [[ഉത്തരൻ]] എന്നിവരായിരുന്നു. == യുദ്ധം == [[ദുര്യോധനൻ|ദുര്യോധനന്റെ]] അഭ്യർത്ഥനയിൽ സഹദേവൻ കുറിച്ചുകൊടുത്ത മുഹൂർത്തത്തിലാണ് കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധം തുടങ്ങിയത്. ദുര്യോധനൻ തനിക്കു ഉത്തമമായിവരുന്ന സമയം [[പാണ്ഡവർ|പാണ്ഡുപുത്രനായ]] സഹദേവന്റെ സഹായത്താൽ ഗ്രഹനില നോക്കി കണ്ട് ആ ദിവസം യുദ്ധം തുടങ്ങാൻ തിരഞ്ഞെടുത്തു (പക്ഷേ ദുര്യോധനൻ യുദ്ധത്തിൽ പരാജയപ്പെട്ടുവെന്നുള്ളത് മറ്റൊരു വൈചിത്ര്യം). കാർത്തികമാസത്തിൽ (മലയാള മാസം: [[വൃശ്ചികം]]) വെളുത്ത ത്രയോദശി നാളിലാണ് കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധം തുടങ്ങിയത്. ഉത്തരഭാരതത്തിലെ [[ഹരിയാന|ഹരിയാനയിൽ]] [[സരസ്വതി നദി|സരസ്വതി നദിയുടെയും]] [[ദൃഷദ്വതി നദി|ദൃഷദ്വതിയുടെയും]] ഇടയ്ക്കുള്ള ഭൂപ്രദേശമായ കുരുക്ഷേത്രത്തിലാണ് യുദ്ധം നടന്നത്. <nowiki>{{തെളിവ്}}</nowiki> === ഒന്നാം ദിവസം ([[ഭീഷ്മപർവ്വം]]) === വ്യാസൻ മഹാഭാരതത്തിൽ ഒന്നുമുതൽ പത്തുവരെയുള്ള യുദ്ധദിവസങ്ങൾ വർണ്ണിക്കുന്നത് ഭീഷ്മപർവ്വത്തിലാണ്. കൗരവസേനയുടെ സർവ്വസേനാധിപനായി ഭീഷ്മരായിരുന്നു ഈ ദിവസങ്ങളിൽ പടനയിച്ചത്, അതിനാൽ ഭീഷ്മപർവ്വം എന്നു ഗ്രന്ഥകർത്താവ് പേരു കൊടുത്തു. ഭീഷ്മപർവ്വത്തിൽ 118 അദ്ധ്യായങ്ങളും 7884 പദ്യങ്ങളും അടങ്ങിയിരിക്കുന്നു. ==== ഗീതോപദേശം ==== [[പ്രമാണം:Bazaar art print 1940s.jpg|170px|thumb|right|ഗീതോപദേശം]] പാണ്ഡവരും കൗരവരും യുദ്ധസന്നദ്ധരായി പടക്കളത്തിൽ അണിനിരന്നു. അഗ്നിയിൽനിന്നും ജനിച്ച ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ പാണ്ഡവസേനയേയും, ജലത്തിൽനിന്നും ജനിച്ച ഭീഷ്മർ കൗരവസേനയേയും നയിച്ചു. യുദ്ധം തുടങ്ങുന്നതിനു മുൻപായി കുരുക്ഷേത്രഭൂമിയിൽ അണിനിരന്ന കൗരവസേനയെ കാണാൻ അർജ്ജുനൻ ആഗ്രഹം പ്രകടിപ്പിച്ചു. സാരഥിയായ കൃഷ്ണൻ രഥം ഇരുസേനകളുടേയും മദ്ധ്യഭാഗത്ത് കൊണ്ടു ചെന്നു നിർത്തി. എതിർഭാഗത്ത് തന്റെ ജ്യേഷ്ഠന്മാരും, അനുജന്മാരും, മാതുലന്മാരും, ഭാഗിനേയന്മാരും, പിതാക്കന്മാരും, മുത്തച്ഛന്മാരും, ഗുരുനാഥന്മാരും, സതീർത്ഥ്യരും, ഭാര്യാസഹോദരന്മാരും, പുത്രരും മറ്റു ബന്ധുമിത്രാദികളേയും ആയിരുന്നു അർജ്ജുനൻ മുന്നിരയിൽ കണ്ടത്. അല്പം മണ്ണിനുവേണ്ടി ഇവരെയെല്ലാം ഇല്ലാതാക്കി നശ്വരമായ രാജപദവി അനുഭവിക്കാൻ ആഗ്രഹിക്കുന്നതിൽ അർത്ഥമില്ല; അതു പാപമാണ്. മരിക്കുമ്പോൾ ആരും ഇതൊന്നും കൊണ്ടു പോകുന്നില്ല തുടങ്ങിയ ചിന്തകൾ മനസ്സിൽ വരുകയും, താൻ യുദ്ധംചെയ്യുന്നില്ല എനിക്കു രാജ്യവും പദവിയും വേണ്ട, വനവാസം മതി എന്നു പറഞ്ഞു തേർതട്ടിൽ അർജ്ജുനൻ വിഷാദനായിരുന്നു. ഈ സന്ദർഭമാണ് [[ഭഗവദ്ഗീത|ഭഗവദ്ഗീതയ്ക്ക്]] വഴിയൊരുക്കിയത് എന്നാണ് വിശ്വാസം. [[പ്രമാണം:Bhagavad Gita, a 19th century manuscript.jpg|170px|thumb|left|[[ഭഗവദ്ഗീത]]:19-ആം നൂറ്റാണ്ടിലെ കൈയ്യെഴുത്തുപ്രതി]] വിഷാദനായി തേർതട്ടിലിരുന്ന അർജ്ജുനനെ അവന്റെ സ്വധർമ്മാനുഷ്ഠാനം ചെയ്യാൻ [[കൃഷ്ണൻ]] ഉപദേശിക്കുന്നു. അർജ്ജുനനു ഭഗവാൻ കൃഷ്ണൻ വേദവേദാന്തങ്ങളുടെയും, ഉപനിഷത്തുകളുടെയും, രഹസ്യങ്ങൾ അടങ്ങിയ ആത്മതത്ത്വജ്ഞാനത്തേയും, ഭക്തിയോഗം, കർമ്മയോഗം, ജ്ഞാനയോഗം തുടങ്ങിയ മോക്ഷമാർഗ്ഗങ്ങളേയും ഉപദേശിച്ചു. എന്നിട്ടും അർജ്ജുനനും വിശ്വാസം വരായ്കയാൽ തന്റെ ശ്രേഷ്ഠവും ഭയജനകവുമായ വിശ്വരൂപത്തേയും കാണിച്ചു കൊടുത്തുവെന്നു മഹാഭാരതത്തിൽ ഭീഷ്മപർവ്വത്തിൽ ഗ്രന്ഥകാരൻ പരാമർശിക്കുന്നു. ഭഗവദ്ഗീതയിലൂടെ അർജ്ജുനനുപദേശിച്ച സന്ദേശം ഇതിനു മുൻപ് [[വിഷ്ണു]] [[സൂര്യൻ|വിവസ്വാനും]], വിവസ്വാൻ [[മനു|മനുവിനും]], മനു [[ഇക്ഷാകു|ഇക്ഷാകുവിനും]] ഉപദേശിച്ചിരുന്നതായി [[മഹാഭാരതം|മഹാഭാരതത്തിൽ]] [[വ്യാസൻ]] പറയുന്നുണ്ട്. '''സർ‌വോപനിഷദോ ഗാവോ, ദോഗ്ദ്ധാ ഗോപാലനന്ദനഃ'''<br />'''പാർഥോ വത്സഃ സുധീർഭോക്താ, ദുഗ്ദ്ധം ഗീതാമൃതം മഹത്.''' ''അർത്ഥം:'' [[ഉപനിഷത്തുകൾ|ഉപനിഷത്തുകളാകുന്ന]] [[പശു|പശുക്കളിൽ]] നിന്ന്, [[അർജ്ജുനൻ|അർജുനനാകുന്ന]] കിടാവിനെ നിമിത്തമാക്കി കറവക്കാരനായ [[കൃഷ്ണൻ|ഗോപാലനന്ദനൻ]] കറന്നെടുത്ത പാലാണ് [[ഭഗവദ്ഗീത|ഗീതാമൃതം]]. (ഉപനിഷത്തുകളിലെ പല മന്ത്രങ്ങളും അല്പം വ്യത്യാസത്തോടെ ഗീതയിൽ പ്രത്യക്ഷപ്പെടുന്നുണ്ട്) പലചരിത്രകാരന്മാരും ഭഗവദ്ഗീതയെ ഹൈന്ദവ ഉപനിഷത്തുകളുടെ സംഗ്രഹമായി കരുതുന്നു.<ref>ശ്രീമദ് ഭഗവദ്ഗീത -- എം.എസ്. ചന്ദ്രശേഖരവാര്യർ (പരിഭാഷ) -- ഡി.സി. ബുക്സ് പ്രസിദ്ധീകരണം</ref> പതിനെട്ട് അദ്ധ്യായങ്ങളുള്ള ഭഗവദ്ഗീത ഭീഷ്മപർവ്വത്തിൽ 700 ശ്ലോകങ്ങളിലൂടെ മഹാഭാരതത്തിൽ വർണ്ണിക്കുന്നു<ref>ശ്രീമദ് ഭഗവദ്ഗീത -- എം.എസ്. ചന്ദ്രശേഖരവാര്യർ : പരിഭാഷ -- ഡി.സി.ബുക്സ് പ്രസിദ്ധീകരണം, കോട്ടയം</ref>. [[സഞ്ജയൻ]] [[ധൃതരാഷ്ട്രർ|ധൃതരാഷ്ട്രർക്കു]] കൃഷ്ണാർജ്ജുനസംവാദം പറഞ്ഞുകൊടുക്കുന്നരീതിയിലാണ് ഗ്രന്ഥകാരൻ എഴുതിയിരിക്കുന്നത്<ref>ഡി.ഡി. കോസാംബി -- മിത്ത് ആൻഡ് റിയാലിറ്റി -- ചരിത്രം</ref>. {| class="wikitable" border="1" |- ! ഒന്നാം ദിവസം ! കൗരവസേന ! പാണ്ഡവസേന |- | സർവ്വ സൈന്യാധിപൻ | [[ഭീഷ്മർ]] | [[ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ]] |- | കൊല്ലപ്പെട്ട പ്രധാനികൾ (കൊന്നവർ) | -- | [[ഉത്തരൻ]] ([[ശല്യർ]])<br />[[ശ്വേതൻ]] ([[ഭീഷ്മർ]]) |} ഭീഷ്മരെ ആദ്യമായി നേരിട്ടത് ബാലനായ അഭിമന്യുവായിരുന്നു. ഏറ്റവും പ്രായം കൂടിയവനും, കുറഞ്ഞവനും തമ്മിലാണ് ആദ്യ പോരാട്ടം തുടങ്ങിയത്. കൃതവർമ്മാവും, ശല്യരും ഭീഷ്മരെ സഹായിക്കാൻ എത്തി. അഭിമന്യു ക്ഷീണിക്കുന്നതു മനസ്സിലാക്കി മാതുലന്മാരായ ഉത്തരനും, ശ്വേതനും (വിരാടപുത്രന്മാർ) സഹായത്തിനെത്തി. യുദ്ധത്തിനൊടുവിൽ ശല്യർ ഉത്തരനേയും, ഭീഷ്മർ ശ്വേതനേയും വധിച്ചു. ഒന്നാം ദിവസത്തെ യുദ്ധത്തിൽ പാണ്ഡവസേനക്ക് കനത്തനാശം സംഭവിച്ചു. സങ്കടപ്പെട്ട് കുടീരത്തിൽ തിരിച്ചെത്തിയ യുധിഷ്ഠിരനോട് അവസാനവിജയം പാണ്ഡവർക്കാണെന്ന് പറഞ്ഞ് കൃഷ്ണൻ സമാധാനിപ്പിച്ചു. === രണ്ടാം ദിവസം ([[ഭീഷ്മപർവ്വം]]) === [[File:Arjuna statue.JPG|170px|thumb|right|ഭാരതയുദ്ധം: ([[ഇന്തോനേഷ്യ|ഇന്തോനേഷ്യയിലെ]] ബാലിയിലുള്ള അർജ്ജുനപ്രതിമ]] {| class="wikitable" border="1" |- ! രണ്ടാം ദിവസം ! കൗരവസേന ! പാണ്ഡവസേന |- | സർവ്വ സൈന്യാധിപൻ | [[ഭീഷ്മർ]] | [[ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ]] |- | കൊല്ലപ്പെട്ട പ്രധാനികൾ (കൊന്നവർ) | കലിംഗസേന (ഭീമൻ) | -- |} ഭീഷ്മർ രണ്ടാം ദിവസം അർജ്ജുനനുമായി ഏറ്റുമുട്ടി. അർജ്ജുനന്റെ പാശുപതാസ്ത്രത്തിന്റെ ശക്തിയിൽ കൗരവസേനക്ക് നിരവധി നാശനഷ്ടങ്ങൾ സംഭവിച്ചു. കുരുക്ഷേത്രത്തിന്റെ മറ്റൊരു വശത്ത് ദ്രോണരും ധൃഷ്ടദ്യുമ്നനും തമ്മിൽ ഉഗ്രപോരാട്ടം ആരംഭിച്ചു. പലപ്രാവശ്യം ദ്രോണർ പാഞ്ചാലപുത്രന്റെ വില്ലു മുറിച്ചു. അവശനായ ധൃഷ്ടദ്യുമ്നനെ ഭീമൻ തന്റെ രഥത്തിലേറ്റി രക്ഷപെടുത്തി. ഇതുമനസ്സിലാക്കി അവിടെ എത്തിച്ചേർന്ന് ദുര്യോധനൻ കലിംഗസേനയെ ഭീമനു നേരെ പ്രയോഗിച്ചു. ഭീമൻ ഒന്നൊഴിയാതെ എല്ലാ കലിംഗ പടയാളികളെയും രണ്ടാം ദിവസത്തെ യുദ്ധത്തിൽ കൊന്നൊടുക്കി. കൗരവപടയുടെ തിരിച്ചോട്ടം തടയുവാൻ ഭീഷ്മർ അവിടെ എത്തിയെങ്കിലും സാത്യകിയുടെ ബാണമേറ്റ് അദ്ദേഹത്തിന്റെ തേരാളി കൊല്ലപ്പെട്ടു. സാരഥിയില്ലാതെ ഭീഷ്മർ യുദ്ധക്കളത്തിൽ നിന്നും മാറിക്കളഞ്ഞു. ഭീമ പുത്രൻ ഘടോത്ക്കചനും നകുല-സഹദേവന്മാരും ഏറ്റവും പുറകിലായി ധർമ്മപുത്രരും അവിടെ എത്തുകയും കൗരവരുടെ പല സൈന്യവ്യൂഹങ്ങളേയും ഇല്ലാതാക്കുകയും ചെയ്തു. === മൂന്നാം ദിവസം ([[ഭീഷ്മപർവ്വം]]) === [[File:Srimad Bhagavad Gita Painting.jpg|170px|thumb|right|പാർത്ഥനും സാരഥിയും യുദ്ധഭൂമിയിൽ (ചിത്രകാരന്റെ ഭാവനയിൽ)]] {| class="wikitable" border="1" |- ! മൂന്നാം ദിവസം ! കൗരവസേന ! പാണ്ഡവസേന |- | സർവ്വ സൈന്യാധിപൻ | [[ഭീഷ്മർ]] | [[ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ]] |- | കൊല്ലപ്പെട്ട പ്രധാനികൾ (കൊന്നവർ) | ഗാന്ധാരസേന (അഭിമന്യു+സാത്യകി) | -- |- | ഉപയോഗിച്ച വ്യൂഹങ്ങൾ | ഗരുഡവ്യൂഹം<br />([[പരുന്ത്|ചിറകുവിരിച്ച പരുന്തിന്റെ ആകൃതി]]) | അർദ്ധചന്ദ്രവ്യൂഹം<br />([[ചന്ദ്രൻ|ചന്ദ്രക്കലയുടെ ആകൃതി]]) |} രണ്ടാം ദിവസത്തെ ദയനീയ പരാജയം മനസ്സിലാക്കി [[ഭീഷ്മർ]] തന്റെ സേനയെ ഗരുഡവ്യൂഹമായി നിർത്തി യുദ്ധം ആരംഭിച്ചു. അതിനെ എതിർക്കാൻ [[ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ]] പാണ്ഡവസേനയെ ചന്ദ്രക്കലയുടെ ആകൃതിയിൽ വ്യൂഹം ചമച്ചു നേതൃത്വം നൽകി. അർദ്ധചന്ദ്രവ്യൂഹത്തിന്റെ ഒരു മുഖത്ത് ഭീമനും മറ്റേതിൽ അർജ്ജുനനും നിലയുറപ്പിച്ചു. യുദ്ധക്കളത്തിന്റെ മറ്റൊരു വശത്ത് സാത്യകിയും അഭിമന്യുവും ചേർന്ന് ഗാന്ധാരസേനയെ മുഴുവനായും ഇല്ലാതാക്കി. ഭീഷ്മരും, ദ്രോണരും, ദുര്യോധനനും ചേർന്നു ധർമ്മപുത്രരെ ആക്രമിക്കാൻ തുടങ്ങിയപ്പോൾ നകുല-സഹദേവന്മാരും, ഭീമനും, ഘടോത്ക്കചനും എത്തി യുധിഷ്ഠിരനെ സഹായിച്ചു. ഘടോത്ക്കചന്റെ ആയുധപ്രഹരമേറ്റ് ബോധരഹിതനായ ദുര്യോധനനെ ദ്രോണർ രക്ഷപെടുത്തി. അതിനെത്തുടർന്ന് അർജ്ജുനൻ ഭീഷ്മരുമായി ഏറ്റുമുട്ടുകയും ഭീഷ്മർ വിജയലക്ഷ്യത്താൽ യുദ്ധനീതിമറന്നു അവനെ ആക്രമിക്കുകയും ചെയ്തു. അർജ്ജുനനെ കൊല്ലുമെന്ന അവസരം വന്നപ്പോൾ കൃഷ്ണൻ ഭീഷ്മരുടെ നേർക്ക് സുദർശനചക്രമെടുത്തു. കൃഷ്ണന്റെ കൈയ്യാൽ മരിക്കാൻ ആഗ്രഹിച്ച ഭീഷ്മർ നിരായുധനായി തലകുനിച്ചപ്പോൾ അർജ്ജുനൻ കൃഷ്ണനെ ആയുധമെടുക്കില്ല എന്നുള്ള കൃഷ്ണ വചനം ഓർമ്മപ്പെടുത്തി. ഇതുകേട്ട് കൃഷ്ണൻ ശാന്തനായി സുദർശനം തിരിച്ചെടുത്തു. === നാലാം ദിവസം ([[ഭീഷ്മപർവ്വം]]) === [[File:Bheema, the elephant-killer.jpg|170px|thumb|right|നാലാം ദിവസം: [[ആന|ആനകളുമായി]] മല്ലിടുന്ന [[ഭീമൻ]] (ശിലാശില്പം: [[ബേലൂർ|ബേലൂരിലെ]] ചെന്നകേശവ ക്ഷേത്രം)]] {| class="wikitable" border="1" |- ! നാലാം ദിവസം ! കൗരവസേന ! പാണ്ഡവസേന |- | സർവ്വ സൈന്യാധിപൻ | [[ഭീഷ്മർ]] | [[ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ]] |- | കൊല്ലപ്പെട്ട പ്രധാനികൾ (കൊന്നവർ) | പതിമൂന്നു ധൃതരാഷ്ട്രപുത്രർ (ഭീമൻ)<br />മാദ്രേശന്മാർ (ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ)<br />സ്വാലൻ (ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ) | -- |} നാലാം ദിവസം [[ഭീമൻ|ഭീമസേനനും]], [[അഭിമന്യു|അഭിമന്യുവും]] ഇരുവശങ്ങളിലൂടെ [[കൗരവർ|കൗരവസേനയെ]] തകർത്തു മുന്നേറി. ഭീമനെ എതിരിടാൻ ദുര്യോധനൻ, അവന്റെ പതിമൂന്നനുജന്മാരേയും, ആയിരക്കണക്കിനു [[ആന|മത്തഗജങ്ങളേയും]] അവന്റെ നേർക്കയച്ചു. ക്രൂദ്ധനായ ഭീമൻ ഗദയുമായി തേരിൽ നിന്നും പുറത്തിറങ്ങി മുഴുവൻ ആനകളേയും, ദുര്യോധനന്റെ പതിമൂന്നനുജന്മാരെയും കൊന്നു. അനുജന്മാർ മരിച്ചതു കണ്ട് ദുര്യോധനൻ ഭീമനു നേർക്ക് പാഞ്ഞടുത്തെങ്കിലും കൂടുതൽ എതിർത്തു നിൽക്കാനാവാതെ യുദ്ധഭൂമിയിൽ നിന്നും അവൻ മാറിക്കളഞ്ഞു. ഇതിനിടയിൽ ഭീമനെ സഹായിക്കാനെത്തിയ പുത്രനായ ഘടോത്ക്കചനും നിരവധിപേരെ കൊന്നു. അന്നേ ദിവസം കുരുക്ഷേത്രയിലെ മറ്റൊരുവശത്ത് സ്വാലനും ധൃഷ്ടദ്യുമ്നനും തമ്മിൽ ഏറ്റുമുട്ടുകയും, സ്വാലനെ വധിക്കുകയും ചെയ്തു. അതിനുശേഷം ധൃഷ്ടദ്യുമ്നനോട് യുദ്ധം ചെയ്ത മാദ്രേശന്റെ അനുജന്മാരെയും അവൻ കൊന്നുകളഞ്ഞു. തുടർച്ചയായി മൂന്നുദിവസങ്ങളും പരാജയപ്പെട്ട് ദുഃഖിതനായ [[ദുര്യോധനൻ]] രാത്രി ഭീഷ്മരുടെ കുടീരത്തിൽ വന്നു ഭയപ്പെട്ടു സങ്കടം പറഞ്ഞു. ഭീഷ്മരും ദ്രോണരും ചേർന്ന് ദുര്യോധനനെ സമാധാനപ്പെടുത്തി തിരിച്ചയച്ചു. === അഞ്ചാം ദിവസം ([[ഭീഷ്മപർവ്വം]]) === [[File:The center of battle of Kurukshetra.jpg|170px|thumb|right|യുദ്ധഭൂമി ([[അങ്കോർ വാട്ട്|അങ്കോർവതിലെ ശിലാശില്പം]])]] {| class="wikitable" border="1" |- ! അഞ്ചാം ദിവസം ! കൗരവസേന ! പാണ്ഡവസേന |- | സർവ്വ സൈന്യാധിപൻ | [[ഭീഷ്മർ]] | [[ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ]] |- | കൊല്ലപ്പെട്ട പ്രധാനികൾ (കൊന്നവർ) | -- | സാത്യകിയുടെ 10 പുത്രന്മാർ<br />(ഭൂരിശ്രവസ്സ്) |- | ഉപയോഗിച്ച വ്യൂഹങ്ങൾ | ശക്തവ്യൂഹം<br />([[ചതുരം|സമചതുരത്തിന്റെ ആകൃതി]]) | മണ്ഡലവ്യൂഹം<br />([[ആകാശഗംഗ|ആകാശഗംഗയുടെ ആകൃതി]]) |} തുടർച്ചയായ മൂന്നുദിവസങ്ങളിലെ തോൽവിക്കു മറുപടി പറയാനായി [[കൗരവർ]] ഭീഷ്മരുടെ നേതൃത്വത്തിൽ ശക്തവ്യൂഹം ചമച്ചു. പാണ്ഡവർ ഭീമന്റെ നേതൃത്വത്തിൽ മണ്ഡലവ്യൂഹവും ചമച്ചു അണിനിരന്നു. ഭീമന്റെ രഥത്തിനു പുറകിലായി ധൃഷ്ടദ്യുമ്നനും, സാത്യകിയുടേയും, ശിഖണ്ഡിയുടേയും രഥങ്ങൾ അണിനിരന്നു. അവയ്ക്കും പുറകിലായി നകുല-സഹദേവന്മാരുടേയും ധർമ്മപുത്രരുടേയും രഥങ്ങൾ നിരന്നു. അതിനു പിറകിലായി മറ്റു മുൻനിര യോദ്ധാക്കളും അണിനിരന്നു. ഭീഷ്മർ നിരവധി പാണ്ഡവസേനകളെ ഛിന്നഭിന്നമാക്കി മുന്നേറി. പാണ്ഡവസൈന്യം പലവസരങ്ങളിലും പിന്തിരിഞ്ഞോടി. പക്ഷേ മദ്ധ്യാഹ്നത്തിനുശേഷം നടന്ന യുദ്ധത്തിൽ അർജ്ജുനനും ഭീമനും ചേർന്ന് അനവധി കൗരവസൈന്യങ്ങളെ കൊന്നു. === ആറാം ദിവസം ([[ഭീഷ്മപർവ്വം]]) === [[File:Krishna and Arjun on the chariot''',''' Mahabharata, 18th-19th century, India.jpg|170px|thumb|right|കൃഷ്ണാർജ്ജുനന്മാർ (18-ആം നൂറ്റാണ്ടിലെ ചിത്രകല)]] {| class="wikitable" border="1" |- ! ആറാം ദിവസം ! കൗരവസേന ! പാണ്ഡവസേന |- | സർവ്വ സൈന്യാധിപൻ | [[ഭീഷ്മർ]] | [[ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ]] |- | ഉപയോഗിച്ച വ്യൂഹങ്ങൾ | ക്രൗഞ്ചവ്യൂഹം ([[കൊക്ക്|കൊക്കിന്റെ ആകൃതി]]) | മകരവ്യൂഹം ([[ചീങ്കണ്ണി|മുതലയുടെ ആകൃതി]]) |} https://ml.wikipedia.org/wiki/%E0%B4%95%E0%B5%81%E0%B4%B0%E0%B5%81%E0%B4%95%E0%B5%8D%E0%B4%B7%E0%B5%87%E0%B4%A4%E0%B5%8D%E0%B4%B0%E0%B4%AF%E0%B5%81%E0%B4%A6%E0%B5%8D%E0%B4%A7%E0%B4%82?wprov=sfla1 അതിനെതിരായി ഭീഷ്മർ ക്രൗഞ്ചവ്യൂഹവും ചമച്ച് സൈന്യങ്ങളെ അണിനിരത്തി. അഞ്ചുദിവസങ്ങൾക്കു ശേഷം അന്ന് ആദ്യമായി ദ്രോണരെ തോൽപ്പിക്കാൻ പാണ്ഡവസേനക്കായി. പാണ്ഡവർ ദ്രോണരുടെ രഥം തകർത്തു, അദ്ദേഹം പ്രാണരക്ഷാർത്ഥം അവിടെനിന്നും ഓടി രക്ഷപെട്ടു. ഭീമനെ പിടിച്ചുകെട്ടാൻ ദുര്യോധനൻ വലിയ സൈന്യവ്യൂഹമാണ് നിയോഗിച്ചത്. അഭിമന്യു സഹായത്തിനു വന്ന് ഭീമനെ അതിൽ നിന്നും രക്ഷിക്കുവാൻ സാധിച്ചു. അതിനിടയിൽ ഭീമന്റെ ഗദാപ്രഹരമേറ്റ് ദുര്യോധനൻ തേർത്തട്ടിൽ ബോധരഹിതനായി വീണു. കൃപർ വന്നു രക്ഷിച്ചിരുന്നില്ലെങ്കിൽ ദുര്യോധനനെ ആറാംനാൾ വധിക്കുമായിരുന്നു. തന്റെ പത്തു പുത്രന്മാരെ വധിച്ച ഭൂരിശ്രവസ്സിനെ നേരിട്ടുകണ്ട സാത്യകി അവനെ കൊല്ലാൻ കഠിനശ്രമം നടത്തിയെങ്കിലും വിജയിച്ചില്ല. === ഏഴാം ദിവസം ([[ഭീഷ്മപർവ്വം]]) === {| class="wikitable" border="1" |- ! ഏഴാം ദിവസം ! കൗരവസേന ! പാണ്ഡവസേന |- | സർവ്വ സൈന്യാധിപൻ | [[ഭീഷ്മർ]] | [[ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ]] |- | ഉപയോഗിച്ച വ്യൂഹങ്ങൾ | ത്രിശൂലവ്യൂഹം<br />([[ത്രിശൂലം|മൂന്നു മുനയുള്ള ശുലത്തിന്റെ ആകൃതി]]) | വജ്ര വ്യൂഹം<br />([[മിന്നൽ|മിന്നൽ പിണരിന്റെ ആകൃതി]]) |} ഏഴാം ദിവസം [[യുധിഷ്ഠിരൻ|യുധിഷ്ഠിരന്റെ]] നേതൃത്വത്തിൽ വജ്രവ്യൂഹം ചമച്ച പാണ്ഡവരെ എതിരിടാൻ കൗരവർ ത്രിശൂലവ്യൂഹം ചമച്ചു. മിന്നൽപിണർ പോലെ അടർക്കളത്തിൽ പലസ്ഥലങ്ങളിലും ഒറ്റയ്ക്കൊറ്റയ്ക്ക് യുദ്ധങ്ങൾ നടന്നു. വിരാടനും ദ്രോണരും ഏറ്റുമുട്ടി. വിരാടന്റെ സഹായത്തിനെത്തിയ പുത്രനായ ശംഖനെ ദ്രോണർ വധിച്ചു. വൃദ്ധനായ ഭൂരിശ്രവസ്സിനെ നേരിട്ട ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ അദ്ദേഹത്തിന്റെ വക്ഷസ്സിൽ 96 അമ്പുകൾ തറച്ചുവെങ്കിലും അതിപരാക്രമിയായ അദ്ദേഹം കീഴടങ്ങാതെ ധൃഷ്ടദ്യുമ്നനെ പരാജയപ്പെടുത്തി അവിടെ നിന്നും ഓടിച്ചു. പാണ്ഡവസേനയുടെ അതിപ്രഹരമായ യുദ്ധത്തിൽ വൃദ്ധനായ കൃപാചാര്യർ ബോധരഹിതനായി തേർത്തട്ടിൽ വീണു. === എട്ടാം ദിവസം ([[ഭീഷ്മപർവ്വം]]) === [[File:Ghatotkacha - Abhimanyu.jpg|170px|thumb|right|യുദ്ധം (ഘടോൽകചനും അഭിമന്യുവും)]] {| class="wikitable" border="1" |- ! എട്ടാം ദിവസം ! കൗരവസേന ! പാണ്ഡവസേന |- | സർവ്വ സൈന്യാധിപൻ | [[ഭീഷ്മർ]] | [[ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ]] |- | കൊല്ലപ്പെട്ട പ്രധാനികൾ (കൊന്നവർ) | [[ഉലൂകൻ]] ([[ഇരാവാൻ]])<br />എട്ട് ധൃതരാഷ്ട്രപുത്രർ (ഭീമൻ)<br />[[ശകുനി|ശകുനിയുടെ]] അനുജന്മാർ (ഇരാവാൻ) | [[ഇരാവാൻ]] <ref>എട്ടാംദിവസം രാത്രികഴിഞ്ഞ് ഒൻപതാം നാൾ സൂര്യോദയത്തിനു മുൻപ് കൃഷ്ണശപഥത്താൽ ഇരാവാൻ തന്റെ തലപൊട്ടി ചിതറിയാണ് മരിച്ചത് എന്നൊരു ഐതിഹ്യം കൂടിയുണ്ട്.</ref> |} [[കൃഷ്ണൻ|കൃഷ്ണന്റെ]] നിർദ്ദേശത്തെ തുടർന്ന് യുദ്ധത്തിൽ ഏർപ്പെടാതിരുന്ന ഇരാവാൻ ആദ്യമായി യുദ്ധം ചെയ്ത ദിവസമായിരുന്നു എട്ടാം ദിവസം. ഭീമൻ തന്റെ വനവാസകാലത്തു വധിച്ച കൃമ്മിരന്റെ പുത്രനായ അലംബുസന്റെ മായാപ്രയോഗത്തിൽ പാണ്ഡവസേന പലപ്പോഴും പകച്ചു നിന്നു. അവന്റെ മായാശക്തിയിലുള്ള ആകാശയുദ്ധത്തിൽ അർജ്ജുനനും ഭീമനും സാരമായി പരിക്കേറ്റു. നാഗകന്യാപുത്രനായ [[ഇരാവാൻ]] ഇതുകണ്ട് അർജ്ജുനനെ സഹായിച്ച് അലംബുസനെതിരായി അതിശക്തമായി നേരിട്ടു. അലംബുസനെ സഹായിക്കാനെത്തിയ ശകുനിയുടെ പുത്രനായ ഉലൂകനെയും ഇരാവാൻ വധിച്ചു. ഭീമൻ ദുര്യോധനന്റെ എട്ട് അനുജന്മാരെ എട്ടാംദിവസം കൊന്നു അതിനെ തുടർന്ന് ഭീമനോട് ഏറ്റുമുട്ടിയ ശകുനിയേയും, ജയദ്രഥനേയും ഘടോത്ക്കചൻ തന്റെ ഇരുമ്പുഗദയുമായി നേരിട്ടു. എട്ടാംദിവസം കഴിഞ്ഞപ്പോൾ ഇരുപക്ഷത്തുമായി എട്ട് [[അക്ഷൗഹിണി|അക്ഷൗഹിണിപടകൾ]] ഇല്ലാതായി. പിറ്റേന്ന് സൂര്യോദയത്തിനു മുൻപായി ഉലൂപിയിൽ അർജ്ജുനനു ജനിച്ച ഇരവാനും കൃഷ്ണശാപത്താൽ മരിച്ചുവീണു. === ഒൻപതാം ദിവസം ([[ഭീഷ്മപർവ്വം]]) === [[File:9th day War Kurukshetra.JPG|170px|thumb|right|യുദ്ധം ഒൻപതാം ദിവസം: [[സുദർശനചക്രം|സുദർശനവുമായി]] നിൽക്കുന്ന [[കൃഷ്ണൻ]], ഭഗവാന്റെ കൈയ്യാൽ മരിക്കാനാഗ്രഹിച്ച് കൈകൂപ്പി നിൽക്കുന്ന [[ഭീഷ്മർ]], അരുതേ എന്നപേക്ഷിക്കുന്ന [[അർജ്ജുനൻ]] (ചിത്രം: പനോരമ & സയൻസ് സെന്റർ-കുരുക്ഷേത്ര)]] {| class="wikitable" border="1" |- ! ഒൻപതാം ദിവസം ! കൗരവസേന ! പാണ്ഡവസേന |- | സർവ്വ സൈന്യാധിപൻ | [[ഭീഷ്മർ]] | [[ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ]] |} [[ഇരാവാൻ|ഇരവാൻറെ]] മരണത്തിനു കാരണമായ അലംബുസനെ വധിക്കണമെന്നുള്ള ദൃഢനിശ്ചയത്തോടെയാണ് പാണ്ഡവർ യുദ്ധം തുടങ്ങിയത്. [[അഭിമന്യു|അഭിമന്യുവും]], [[ഘടോൽകചൻ|ഘടോത്ക്കചനും]] അലംബുസനെതിരായി യുദ്ധം ചെയ്ത് അതിധീരമായി അവനെ നേരിട്ടുവെങ്കിലും മരണത്തിൽ നിന്നും അലംബുസൻ രക്ഷപെട്ടോടി. അർജ്ജുനനെ നേരിട്ട ഭീഷ്മർ അവനെ നിഷ്പ്രയാസം നിരായുധനാക്കി, ഭീഷ്മരുടെ അതിശക്തമായ ബാണങ്ങളേറ്റ് അവശനായി അർജ്ജുനൻ തേർതട്ടിൽ വീണുപോയി. അർജ്ജുനൻ ഭീഷ്മരാൽ വധിക്കപ്പെടുമെന്നവസരത്തിൽ കൃഷ്ണൻ സുദർശനചക്രവുമായി ഭീഷ്മർക്കു നേരെ എഴുന്നേറ്റു. ഭഗവാൻ ചക്രധാരിയായി നിൽക്കുന്നതുകണ്ട് ഭയഭക്തി ബഹുമാനത്തോടെ ഭഗവാൻറെ കൈയ്യാൽ മരിക്കാൻ ആഗ്രഹിച്ച് രണ്ടുകൈയ്യും കൂപ്പി ഭീഷ്മർ തേരിൽ നിന്നും ഇറങ്ങി ശിരസ്സു നമിച്ചു നിന്നു. ഇതുകണ്ട് അർജ്ജുനൻ കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധത്തിൽ ഭഗവാൻ ആയുധം എടുക്കില്ല എന്നുള്ളത് വീണ്ടും ഓർമ്മിപ്പിച്ചു. ഇതോടെ സൂര്യാസ്തമയവും കഴിഞ്ഞു യുദ്ധം അവസാനിപ്പിച്ച് ഇരുകൂട്ടരും മടങ്ങി. ഒൻപതു ദിവസങ്ങൾ കഴിഞ്ഞിട്ടും വിജയം കൈവരിക്കാൻ സാധിക്കാതെ വിഷമിക്കുന്ന പാണ്ഡവരെ കൃഷ്ണൻ അന്നു രാത്രി ഭീഷ്മരുടെ കുടീരത്തിൽ കൊണ്ടുപോയി. അവരുടെ മനോഗതം മനസ്സിലാക്കിയ ഭീഷ്മർ ശിഖണ്ഡിയെ മുന്നിൽ നിർത്തി യുദ്ധംചെയ്യാൻ ഉപദേശിച്ചു. === പത്താം ദിവസം ([[ഭീഷ്മപർവ്വം]]) === [[File:The Death of Bhishma.jpg|170px|thumb|right|ഭീഷ്മർ ശരശയ്യയിൽ]] {| class="wikitable" border="1" |- ! പത്താം ദിവസം ! കൗരവസേന ! പാണ്ഡവസേന |- | സർവ്വ സൈന്യാധിപൻ | [[ഭീഷ്മർ]] | [[ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ]] |- | കൊല്ലപ്പെട്ട പ്രധാനികൾ (കൊന്നവർ) | ഭീഷ്മർ ശരശയ്യയിൽ (ശിഖണ്ഡി+അർജ്ജുനൻ) | -- |} പത്താം ദിവസം [[പാണ്ഡവർ]] ധൃഷ്ടദ്യുമ്നന്റെ സ്ഥാനത്ത് [[ശിഖണ്ഡി|ശിഖണ്ഡിയെ]] നിർത്തി യുദ്ധം ആരംഭിച്ചു. അതിധീരമായി ഏവരും യുദ്ധത്തിൽ ഏർപ്പെട്ടു. [[ദുര്യോധനൻ]] ഭീഷ്മർക്കു തുണയായി ദുശ്ശാസനനെ നിയോഗിച്ചിരുന്നു. അർജ്ജുനൻ ഭീഷ്മരോട് എതിരിട്ടപ്പോൾ ശിഖണ്ഡിയെ മുന്നിൽ നിർത്തി ബാണങ്ങൾ എയ്തു. ശിഖണ്ഡിയെ കണ്ടമാത്രയിൽ ഭീഷ്മർ അവനെതിരെ യുദ്ധം ചെയ്യാതെ അർജ്ജുനനു നേർക്ക് തിരിഞ്ഞു. അർജ്ജുനനും ശിഖണ്ഡിയും ഒരു പോലെതന്നെ ഭീഷ്മർക്കുനേരെ ബാണങ്ങൾ പൊഴിച്ചുകൊണ്ടിരുന്നു. ശിഖണ്ഡിയുടെ മുമ്പിൽ ഭീഷ്മരുടെ വീര്യം സ്തംഭിച്ചുപോയി. ഈ അവസരം പാഴാക്കാതെ അർജ്ജുനൻ ഭീഷ്മരുടെ ശരീരം മുഴുവനും അസ്ത്രങ്ങളാൽ എയ്തുനിറച്ചു. (അഷ്ടവസുക്കളിൽ ഇളയവനായ പ്രഭാസനെ ([[ഭീഷ്മർ]]) തിരിച്ചു ദേവലോകത്തേക്ക് കൂട്ടികൊണ്ടുപോകാൻ വസുക്കളേവരും അവിടെ സന്നിഹിതരായിരുന്നു). [[ശരശയ്യ|ശരശയ്യയിൽ]] വീണ ഭീഷ്മർ അടുത്തുനിന്ന ദുശ്ശാസനനോട് ഇനിയെങ്കിലും യുദ്ധം മതിയാക്കാൻ ഉപദേശിച്ചു. ==== ശരശയ്യ ==== [[File:Ramayan.jpg|170px|thumb|left|അസ്ത്രമെയ്ത് ഭീഷ്മരുടെ ശിരസ്സു നേരെയാക്കുന്ന അർജ്ജുനൻ (മാർബിൾശില്പം:സ്വാമിനാരായൺ ടെമ്പിൾ -[[ഗുജറാത്ത്|ഭുജ്, ഗുജറാത്ത്]])]] ഭീഷ്മരുടെ പതനത്തോടെ കൗരവപട പിന്തിരിഞ്ഞോടി. അന്നു യുദ്ധം മതിയാക്കി ഏവരും മടങ്ങി. പക്ഷേ പാണ്ഡവരും, കൗരവരും മാത്രം ഭീഷ്മർക്കു ചുറ്റും സങ്കടപ്പെട്ടു നിന്നു. ശക്തിയില്ലാതെ താഴേക്ക് തൂങ്ങിക്കിടന്ന ശിരസ്സു നേരെയാക്കാൻ ഭീഷ്മരുടെ ആഗ്രഹപ്രകാരം അർജ്ജുനൻ രണ്ട് അസ്ത്രങ്ങൾ എയ്തു താങ്ങുകൊടുത്തു. ഭീഷ്മർ വീണതോടെ കൗരവരുടെ വീര്യമെല്ലാം ഇല്ലാതായി. പാണ്ഡവർക്ക് സന്തോഷവും സങ്കടവും ഒരുപോലെ തോന്നി. താൻ ഉത്തരായനം തുടങ്ങുന്നവരെ മരിക്കാതെ ഇവിടെ കിടക്കും നിങ്ങൾക്ക് എല്ലാവരും കുടീരങ്ങളിലേക്ക് തിരിച്ചു പോകാമെന്നുള്ള ഭീഷ്മരുടെ നിർബന്ധത്താൽ ഏവരും രാത്രിതന്നെ മടങ്ങി. പിറ്റേന്ന് രാവിലെ കൗരവ-പാണ്ഡവ പുത്രന്മാർ പിതാമഹനെ കാണാൻ എത്തി. അദ്ദേഹത്തിനു ദാഹമുണ്ടെന്നറിയിച്ചപ്പോൾ അർജ്ജുനൻ ഭൂമിയിൽ നിന്നും ഗംഗാജലത്തിന്റെ സ്രോതസ്സ് അവിടെ ഉണ്ടാക്കിക്കൊടുത്തു. അതിനുശേഷം [[കർണ്ണൻ]] ഭീഷ്മരെ കാണാൻ എത്തി. കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധഭൂമിയിൽ ആദ്യമായി കർണ്ണൻ വരുന്നത് അന്നായിരുന്നു. ഭീഷ്മർ യുദ്ധത്തിൽ വീണതിനുശേഷമാണ് കർണ്ണൻ യുദ്ധം ചെയ്യാൻ തുടങ്ങിയത്. === പതിനൊന്നാം ദിവസം ([[ദ്രോണപർവ്വം]]) === [[File:Karna in Kurukshetra.jpg|170px|thumb|right|യുദ്ധം പതിനൊന്നാം ദിവസം: [[കർണ്ണൻ]] ആദ്യമായി യുദ്ധഭൂമിയിൽ എത്തുന്നത് ഇന്നാണ്. (ചിത്രകാരന്റെ ഭാവനയിൽ)]] {| class="wikitable" border="1" |- ! പതിനൊന്നാം ദിവസം ! കൗരവസേന ! പാണ്ഡവസേന |- | സർവ്വ സൈന്യാധിപൻ | ദ്രോണർ | ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ |} ഭീഷ്മരുടെ പതനത്തെത്തുടർന്ന് ദുര്യോധനൻ ആചാര്യനായ ദ്രോണരെ സർവ്വസേനാധിപതിയായി വാഴിക്കുന്നു. തുടർന്നുള്ള അഞ്ചു ദിവസങ്ങൾ ദ്രോണാചാര്യർ കൗരവസേനയ്ക്കു നേതൃത്വം നൽകി. മഹാഭാരതത്തിൽ പതിനൊന്നു മുതൽ പതിനഞ്ചുവരെയുള്ള യുദ്ധദിവസങ്ങൾ വർണ്ണിക്കുന്നത് ദ്രോണപർവ്വത്തിലാണ്. സർവ്വസേനാധിപനായി ദ്രോണരായതിനാൽ ഗ്രന്ഥകർത്താവ് ആ പേരു കൊടുത്തു.<ref name="ReferenceA">മഹാഭാരതം -- ഡോ.പി.എസ്. നായർ ISBN 81-85315-01-9 -- വിദ്യാരംഭം പബ്ലീഷേസ്, മുല്ലയ്ക്കൽ, ആലപ്പുഴ</ref> ദ്രോണപർവ്വത്തിൽ 170 അദ്ധ്യായങ്ങളും 10950 പദ്യങ്ങളും അടങ്ങിയിരിക്കുന്നു. പല പ്രമുഖരും മരിച്ചു വീഴുന്ന കഥാസന്ദർഭങ്ങളോടെ വളരെ വിശദമായിതന്നെ ഗ്രന്ഥകർത്താവ് ഈ ദിവസങ്ങൾ മഹാഭാരതത്തിൽ വർണ്ണിച്ചിരിക്കുന്നു. [[കർണ്ണൻ]] ആദ്യമായി യുദ്ധക്കളത്തിൽ എത്തുന്നത് ഈ ദിവസമാണ്. ആദ്യ പത്തുദിവസങ്ങൾ അദ്ദേഹം യുദ്ധത്തിൽ ഏർപ്പെട്ടില്ല. ധർമ്മപുത്രരെ ജീവനോടെ ബന്ധിക്കുവാൻ ദ്രോണർ പദ്ധതിയിട്ടു. ജീവനോടെ യുധിഷ്ഠിരനെ പിടിച്ചാൽ അതിലൂടെ പാണ്ഡവരെ ഭീഷണിപ്പെടുത്തി മറ്റുകാര്യങ്ങൾ സാധിക്കാമെന്നു മനസ്സിലാക്കിയാണ് ഇതിനു മുതിർന്നത്. ദ്രോണരും, കർണ്ണനും, ദുര്യോധനാദികളും ഒത്തുചേർന്ന് യുധിഷ്ഠിരനെതിരായി യുദ്ധം ആരംഭിച്ചു. ദ്രോണർ യുധിഷ്ഠിരന്റെ വില്ലുമുറിച്ച് അതിനു വഴിയൊരുക്കി. യുധിഷ്ഠിരൻ പിടിക്കപ്പെടുമെന്നഘട്ടത്തിൽ കൃഷ്ണാർജ്ജുനന്മാർ അവിടെ എത്തുകയും യുധിഷ്ഠിരനെ രക്ഷപെടുത്തുകയും ചെയ്തു. പാഞ്ചാല രാജകുമാരനായ ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ പലതവണ ദ്രോണാചാര്യരെ ആക്രമിച്ചു, പക്ഷേ പല സന്ദർഭത്തിലും പാഞ്ചാലകുമാരനു പിന്തിരിഞ്ഞോടേണ്ടിവന്നു. (ഗ്രന്ഥകർത്താവിന്റെ അഭിപ്രായത്തിൽ യുദ്ധസമയത്ത് ദ്രോണർക്ക് 85 വയസ്സുണ്ടായിരുന്നു). === പന്ത്രണ്ടാം ദിവസം ([[ദ്രോണപർവ്വം]]) === [[File:Bhagadatta fighting with Bhima.JPG|170px|thumb|right|യുദ്ധം പന്ത്രണ്ടാം ദിവസം: [[ഭഗദത്തൻ|ഭഗദത്തനോട്]] എതിരിടുന്ന [[ഭീമൻ]] ([[ബേലൂർ|ബേലൂരിലെ]] ശിലാശില്പം)]] {| class="wikitable" border="1" |- ! പന്ത്രണ്ടാം ദിവസം ! കൗരവസേന ! പാണ്ഡവസേന |- | സർവ്വ സൈന്യാധിപൻ | [[ദ്രോണർ]] | [[ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ]] |- | കൊല്ലപ്പെട്ട പ്രധാനികൾ<br />(കൊന്നവർ) | [[ഭഗദത്തൻ]], [[വൃക്ഷസേനൻ]] ([[അർജുനൻ]])<br />കർണ്ണപുത്രർ, ഭഗദത്തപുത്രൻ ([[നകുലൻ]]) | ദർശൻ ([[ഭഗദത്തൻ]]) |- | ഉപയോഗിച്ച വ്യൂഹങ്ങൾ | ദേവവ്യൂഹം<br />([[ദേവൻ|അമാനുഷാകൃതി]]) | ശൃംഗാരകവ്യൂഹം<br />([[കൊമ്പ്|വളഞ്ഞ കൊമ്പിന്റെ ആകൃതി]]) |} പന്ത്രണ്ടാം ദിവസവും ദ്രോണർ യുധിഷ്ഠിരനെ ജീവനോടെ ബന്ധിക്കുന്നതിനായി മഹാവ്യൂഹം (ദേവവ്യൂഹം) ചമച്ചു. ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ ശൃംഗാരകവ്യൂഹവും ചമച്ച് അതിശക്തമായി എതിർത്തു. ഭീമാർജ്ജുനന്മാരുടെ ആക്രമണത്തിൽ കൗരവപ്പട പിന്തിരിഞ്ഞോടി. കൗരവപ്പടയെ തിരിച്ചു യുദ്ധഭൂമിയിൽ നിർത്താനായി ദുര്യോധനൻ [[പ്രാഗ്ജ്യോതിഷ|പ്രാഗ്ജ്യോതിഷത്തിലെ]] രാജാവായിരുന്ന ഭഗദത്തനെ നിയോഗിച്ചു. കൃഷ്ണനാൽ കൊല്ലപ്പെട്ട നരകാസുരന്റെ പുത്രനായിരുന്നു [[ഭഗദത്തൻ]]. വാർദ്ധക്യം ഉണ്ടായിരുന്നെങ്കിലും ആനപ്പുറത്തേറിവന്ന ഭഗദത്തൻ പാണ്ഡവസേനയെ നയിച്ച ഭീമനോട് ഏറ്റുമുട്ടി.<ref>{{Cite web |url=http://www.thekurukshetragame.com/bhagadatta.html |title=ആർക്കൈവ് പകർപ്പ് |access-date=2011-09-17 |archive-date=2011-09-02 |archive-url=https://web.archive.org/web/20110902022523/http://www.thekurukshetragame.com/bhagadatta.html |url-status=dead }}</ref> ഭഗദത്തൻ വൈഷ്ണാവസ്ത്രം പ്രയോഗിച്ച് പാണ്ഡവസേനയെ അതിഭീകരമായി കൊന്നൊടുക്കി. മറ്റാർക്കും തടുക്കാനാവാഞ്ഞ വൈഷ്ണവാസ്ത്രത്തെ കൃഷ്ണൻ നിർവീര്യമാക്കി. ഭഗദത്തന്റെ കൊലയാനയെ [[അഷ്ടദിക് ഗജങ്ങൾ|അഷ്ടദിക് ഗജങ്ങളിൽ]] ഒന്നായ [[സുപ്രതികൻ|സുപ്രതികനോടാണ്]] ഗ്രന്ഥകർത്താവ് ഉപമിച്ചിരിക്കുന്നത്.<ref>മഹാഭാരതം -- ഡോ.പി.എസ്.നായർ -- ISBN 81-85315-01-9 വിദ്യാരംഭം പ്രസിദ്ധീകരണം, ആലപ്പുഴ</ref> ഭഗദത്തന്റെ ആന ഭീമനെ എടുത്ത് മേല്പോട്ട് എറിഞ്ഞു; ഭീമൻ താഴേക്ക് പതിക്കുമ്പോൾ കൊമ്പിൽ കോർത്ത് കൊല്ലാനായി കൊമ്പുകൾ മുകളിലോട്ടാക്കി നിർത്തി. ആ സമയത്ത് അർജ്ജുനൻ അവിടെ എത്തുകയും, ഒരു അമ്പിനാൽ ആനയുടെ ശിരസ്സും, മേല്പോട്ടാക്കി നിർത്തിയിരുന്ന വാലും, ഭഗദത്തന്റെ ശിരസ്സു മുറിച്ച് ഭീമനെ രക്ഷപെടുത്തി. [[ഭഗദത്തൻ|ഭഗദത്തന്റെ]] മരണം കൗരവസേനയ്ക്ക് വലിയ ആഘാതം ഏൽപ്പിച്ചു. ഭഗദത്തന്റെ മരണത്തെ തുടർന്ന്, അവന്റെ പുത്രനെ നകുലനും കർണ്ണപുത്രനായ വൃക്ഷസേനനെ അർജ്ജുനനും വധിച്ചു. ഇതുകണ്ട് പാണ്ഡവസേനയോട് ഏറ്റുമുട്ടിയ മറ്റു കർണ്ണപുത്രന്മാരും നകുലനാൽ കൊല്ലപ്പെട്ടു. മക്കളുടെ ദുരന്തവിവരം അറിഞ്ഞ കർണ്ണൻ കൂടുതൽ സമയം യുദ്ധക്കളത്തിൽ നിൽക്കാനാവാതെ മടങ്ങി. കൗരവസേനയ്ക്കു അതിഭീകരമായ പരാജയമായിരുന്നു പന്ത്രണ്ടാം ദിവസം. ദുഃഖിതനായ ദുര്യോധനൻ അന്ന് യുദ്ധം കഴിഞ്ഞ് ദ്രോണാചാര്യരേയും കർണ്ണനേയും ശകുനിയേയും, ജയദ്രഥനേയും തന്റെ കുടീരത്തിലേക്ക് വിളിച്ചു വരുത്തി. അടുത്തനാൾ എങ്ങനെ പാണ്ഡവസേനയെ തകർക്കാമെന്നുള്ള ചർച്ചകൾ ചെയ്തു. ദ്രോണാചാര്യർ ചക്രവ്യൂഹം ഒരുക്കുവാനും അതിലൂടെ അടുത്ത ദിവസം പാണ്ഡവസേനയെ വിദഗ്ദ്ധമായി എതിരിടാനും പദ്ധതികൾ ആസൂത്രണംചെയ്തു ഏവരും അന്നേക്ക് പിരിഞ്ഞു. === പതിമൂന്നാം ദിവസം ([[ദ്രോണപർവ്വം]]) === [[File:Abhimanyu Vadh.jpg|170px|thumb|right|ചക്രവ്യൂഹത്തിൽ അകപ്പെട്ട [[അഭിമന്യു|അഭിമന്യുവിനെ]] കൗരവർ ചേർന്ന് കൊലപ്പെടുത്തുന്നു (രവിവർമ്മചിത്രം)]] {| class="wikitable" border="1" |- ! പതിമൂന്നാം ദിവസം ! കൗരവസേന ! പാണ്ഡവസേന |- | സർവ്വ സൈന്യാധിപൻ | [[ദ്രോണർ]] | [[ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ]] |- | കൊല്ലപ്പെട്ട പ്രധാനികൾ<br />(കൊന്നവർ) | [[ലക്ഷണൻ]], അശ്മകൻ, ശല്യസഹോദരൻ,<br />ശല്യപുത്രൻ, മാത്രികവദൻ, ബൃഹൽബലൻ, <br />ശകുനിയുടെ സഹോദരർ, സുശർമ്മൻ ([[അർജ്ജുനൻ]]) | [[അഭിമന്യു]] ([[ഭരതൻ (ദുശ്ശാസനപുത്രൻ)|ഭരതൻ]], [[ജയദ്രഥൻ]])<br />സഹദേവ്-മഗധ ([[ദ്രോണർ]]) |- | ഉപയോഗിച്ച വ്യൂഹങ്ങൾ | [[ചക്രവ്യൂഹം]]<br />([[ചക്രം|കറങ്ങുന്ന ചക്രത്തിന്റെ ആകൃതി]])<ref>http://www.thehindu.com/todays-paper/tp-national/tp-karnataka/article1064463.ece</ref> | അർണ്ണവ്യൂഹം ([[സമുദ്രം|സമുദ്രാകൃതി]]) |} പതിമൂന്നാം നാൾ ത്രിഗർത്ത രാജാവായ [[സുശർമ്മൻ]] ദക്ഷിണ സമരമുഖത്തും [[ദ്രോണർ]] [[ചക്രവ്യൂഹം]] ചമച്ച് ഉത്തരഭാഗത്തും നിലയുറപ്പിച്ചു. ചക്രവ്യൂഹത്തിൽ ദ്രോണരെ കൂടാതെ [[അശ്വത്ഥാമാവ്]], [[കർണ്ണൻ]], [[ജയദ്രഥൻ]], [[ദുശ്ശാസനൻ]], ദുര്യോധനപുത്രനായ [[ലക്ഷണൻ]], [[ശല്യർ]] തുടങ്ങിയവർ നിലയുറപ്പിച്ചു. ത്രിഗർത്തനെ സഹായിക്കാൻ കംബോജ രാജാവ് സുദക്ഷിണനും, കൃമ്മീര പുത്രനായ അലംബുസനും തങ്ങളുടെ സേനാവ്യൂഹത്തോടെ എതിരിടാൻ തുടങ്ങി. അതിശക്തമായ കൗരവസേനയുടെ ഉത്തരഭാഗത്തുനിന്നുള്ള ആക്രമണത്തിൽ പാണ്ഡവപ്പട തിരിഞ്ഞോടി തുടങ്ങി. ഇതുമനസ്സിലാക്കി അർജ്ജുനൻ ത്രിഗർത്തനോട് ഏറ്റുമുട്ടി കൗരവസേനയെ ശക്തമായി എതിർത്തു. അർജ്ജുനൻ ഉത്തരഭാഗത്തു നിന്നു യുദ്ധം തുടങ്ങിയപ്പോൾ ചക്രവ്യൂഹം ചമച്ചുനിന്ന [[ദ്രോണർ]] ധർമ്മപുത്രരോടു ഏറ്റുമുട്ടി. ==== ചക്രവ്യൂഹം ==== [[File:Halebid2.JPG|170px|thumb|left|ചക്രവ്യൂഹം (ശിലാശില്പം: [[:en:Hoysaleswara Temple|ഹോസലേശ്വരക്ഷേത്രം]], [[:en:Halebidu|ഹലെബിഡു]], [[കർണ്ണാടകം]])]] ദുര്യോധന നിർദ്ദേശപ്രകാരം ദ്രോണർ അർജ്ജുനനെ അടർക്കളത്തിൽ നിന്നകറ്റി നിർത്തി ചക്രവ്യൂഹം ചമച്ചു യുധിഷ്ഠിരനെ ബന്ധനസ്ഥനാക്കുവാനുള്ള മികച്ചയുദ്ധതന്ത്രമാണ് ഇതുകൊണ്ടു ഉദ്ദേശിച്ചത്. ഒരു പക്ഷേ യുദ്ധം അവസാനിപ്പിക്കുവാനും പാണ്ഡവരെ വീണ്ടും മറ്റൊരു വനവാസത്തിനയക്കുവാനും പതിമൂന്നാം നാളിലെ ഈ യുദ്ധംകൊണ്ടു സാധിക്കുമായിരുന്നു. അതാണ് കൗരവപക്ഷം തലേനാൾ തീരുമാനിച്ചുറപ്പിച്ചത്. [[വ്യാസൻ]] [[മഹാഭാരതം|മഹാഭാരതത്തിൽ]] ചക്രവ്യൂഹം എന്നും, [[എഴുത്തച്ഛൻ]] തന്റെ കൃതിയിൽ പത്മവ്യൂഹം എന്നും പറയുന്നു. മുൻ‌കൂട്ടിയുള്ള പടയൊരുക്കങ്ങളും സേനാവിന്യാസങ്ങളും ഈ വ്യൂഹത്തിൽ പ്രത്യക്ഷത്തിലുണ്ടാവില്ല എന്നുള്ളതാണ് ഈ യുദ്ധവ്യൂഹത്തിനുള്ള പ്രധാന പ്രത്യേകത. കൂമ്പടയുവാൻ തുടങ്ങുന്ന ഒരു താമരയുടെ രൂപത്തിലാണു് സേനാവിന്യാസം എന്നതിനാലാവാം ചക്രവ്യൂഹം പത്മവ്യൂഹമായി എഴുത്തച്ഛൻ എഴുതിയത്. പ്രധാന ഗ്രന്ഥകർത്താവായ വ്യാസനു മുൻതൂക്കം നൽകുമ്പോൾ ചക്രവ്യൂഹം എന്നതാവും ചേരുക. ശത്രു ഉള്ളിലേക്ക് കടക്കുംതോറും വ്യൂഹത്തിലെ ഉള്ളിലേക്കുള്ള പ്രവേശനം ചെറുതായി വരുന്ന രീതിയിലാണ് ഇതിലെ പടനീക്കം. അകത്തും പുറത്തും നിൽക്കുന്ന പോരാളികൾ ഒരു ഭ്രമണപഥത്തിലെന്നവണ്ണം കറങ്ങികൊണ്ടിരിക്കുന്നു. മഹാരഥികൾ അവരവരുടെ യുദ്ധസ്ഥാനങ്ങൾ തുടർച്ചയായി ഇരുദിശകളിലും മാറിക്കൊണ്ടിരിക്കുന്ന ഈ സേനാവിന്യാസം തകർക്കുക വളരെ ബുദ്ധിമുട്ടേറിയതായിരുന്നുവെന്നു വ്യാസമഹാഭാരതത്തിൽ ഗ്രന്ഥകാരൻ എഴുതിയിരിക്കുന്നു. പതിനായിരക്കണക്കിനു പാണ്ഡവസേനകളെ ദ്രോണാചാര്യർ ചക്രവ്യൂഹം ചമച്ച് കൊന്നുതുടങ്ങി. ഇതുകണ്ടു ഭയവിഹ്വലനായ ധർമ്മപുത്രർ അഭിമന്യുവിനെ ചക്രവ്യൂഹം തകർക്കാൻ നിയോഗിച്ചു. അവനെ സഹായിക്കാൻ ഘടോൽകചനും എത്തി. അഭിമന്യു ധീരനായി ചക്രവ്യൂഹം ഭേദിച്ച് ഉള്ളിൽക്കയറി. ഭീമനും, യുധിഷ്ഠിരനും, നകുല-സഹദേവന്മാരും അഭിമന്യുവിനെ സഹായിക്കാൻ എത്തി. ചക്രവ്യൂഹത്തിന്റെ പുറത്തുനിൽക്കുന്ന യോദ്ധാക്കളെ ചെറുത്ത് നിർത്തുകയും അവരെ തോൽപ്പിച്ച് ഉള്ളിൽ കടക്കാൻ ശ്രമിക്കുകയുമായിരുന്നു ഇവരുടെ ലക്ഷ്യം. പക്ഷേ [[ജയദ്രഥൻ]] അവരെ എല്ലാവരെയും തടഞ്ഞു നിർത്തി അതിധീരമായി യുദ്ധം ചെയ്തു. (''അർജ്ജുനനെ ഒഴിച്ച് പാണ്ഡവരെ നാലുപേരെയും യുദ്ധത്തിൽ ഒരു പ്രാവശ്യം തടഞ്ഞു നിർത്താനുള്ള വരം [[ശിവൻ|ശിവനിൽ]] നിന്നും ജയദ്രഥൻ സമ്പാദിച്ചിരുന്നു''). ഘടോൽകചന്റെ ശക്തമായ ആക്രമണവും ജയദ്രഥന്റെ ചെറുത്തു നിൽപ്പിനു മുൻപിൽ ഒരു പ്രയോജനവും ചെയ്തില്ല. ചക്രവ്യൂഹത്തിനുള്ളിലകപ്പെട്ട അഭിമന്യുവിനു പുറത്തുകടക്കാൻ കഴിയാതെ വന്നു. അവനെ തനിച്ച് കൗരവസേന ചുറ്റുംനിന്നു ആക്രമിക്കാൻ ഇതുമൂലം സാധിച്ചു. ഒടുവിൽ അഭിമന്യു തനിച്ച് ഉള്ളിൽ നിന്നു കൗരവർക്കെതിരെ യുദ്ധം ചെയ്തു. അഭിമന്യുവിനോട് ഏറ്റുമുട്ടിയ ദുര്യോധനപുത്രനായ ലക്ഷണനെ അഭിമന്യു ഒരസ്ത്രത്താൽ തലമുറിച്ചു കൊന്നു. ഇതിനെത്തുടർന്ന് അവനോട് ഏറ്റുമുട്ടിയ ശകുനിയുടെ സഹോദന്മാരെയും, ബൃഹൽബലനേയും അഭിമന്യു വധിച്ചു. ഈ സമയം കർണ്ണൻ ഒളിയമ്പെയ്ത് അഭിമന്യുവിന്റെ വില്ലിന്റെ ഞാൺ മുറിച്ചു <ref>യുദ്ധം അനുശാസിച്ച നിയമങ്ങൾ -- [12: ന്യായരഹിതമായ പോരാട്ടത്തിൽ ആരും ഏർപ്പെടരുത്]</ref>. ദ്രോണർ അവന്റെ കുതിരകളേയും കൊന്നുകളഞ്ഞു <ref>യുദ്ധം അനുശാസിച്ച നിയമങ്ങൾ -- [08: യുദ്ധത്തിൽ പങ്കെടുക്കാത്തവനെയൊ, മൃഗത്തെയൊ ആക്രമിക്കരുത്]</ref>. തേരാളിയായ സുമിത്രനെ ശല്യർ ഗദകൊണ്ട് അടിച്ചുകൊന്നു <ref name="ReferenceB">യുദ്ധം അനുശാസിച്ച നിയമങ്ങൾ -- [06: നിരായുധനെ ആക്രമിക്കരുത്]</ref>. തേരും തേരാളി ഇല്ലാതായപ്പോൾ നിലത്തുനിന്നു യുദ്ധം തുടർന്ന അഭിമന്യുവിന്റെ വാളും പരിചയും കർണ്ണനും ദ്രോണരും ചേർന്ന് ഒളിയമ്പെയ്ത് തെറിപ്പിച്ചുകളഞ്ഞു. നിരായുധനായ അഭിമന്യുവിനോടു ചെയ്യുന്ന ചതിപ്രയോഗം യുദ്ധനീതിയല്ലെന്ന് ദ്രോണരെ കർണ്ണൻ പലപ്പോഴും ഓർമ്മപ്പെടുത്തിയെങ്കിലും അതുകൂട്ടാക്കാതെ ദ്രോണർ അഭിമന്യുവിനെ ചതിയാൽ കൊല്ലാൻ നിർദ്ദേശിച്ചു <ref>യുദ്ധം അനുശാസിച്ച നിയമങ്ങൾ -- [04: ഒരാളുപോലും മറ്റുള്ളവരാൽ ചുറ്റപ്പെട്ട് ആക്രമിക്കപ്പെടരുത്]</ref>. നിരായുധനായ അഭിമന്യു തകർക്കപ്പെട്ട തേരിന്റെ ചക്രവുമായി ചുറ്റും നിന്നു ആക്രമിക്കുന്ന കൗരവസേനയോട് അതിധീരമായി പോരാടി. പക്ഷേ കൗരവ പ്രമുഖന്മാരെല്ലാവരും ചേർന്ന് ബാലനായ അഭിമന്യുവിനെ ചതിപ്രയോഗത്തിൽ കൊന്നു കളഞ്ഞു. അവസാന നിമിഷത്തിലും അവൻ തന്നെ ആക്രമിച്ച ദുശ്ശാസനന്റെ പുത്രനായ [[ഭരതൻ (ദുശ്ശാസനപുത്രൻ)|ഭരതനെ]] ഗദകൊണ്ട് തലയ്ക്കടിച്ചു സാരമായ പരിക്കേൽപ്പിച്ചു. അവസാന സമയത്തും അവന്റെ പോരാട്ടത്തിൽ ഭയവിഹ്വലരായി ദുശ്ശാസനനും, ശല്യരും പിന്തിരിഞ്ഞോടി. അവസാന ശ്വാസംവരെയും തന്റെ പിതാവിനുവേണ്ടി ജീവിച്ച് ധീരപുത്രനായി അഭിമന്യു വീരസ്വർഗ്ഗം പൂകിയതായി ഗ്രന്ഥകാരൻ മഹാഭാരതത്തിൽ ദ്രോണപർവ്വത്തിൽ എഴുതിയിരിക്കുന്നു. ==== അർജ്ജുനശപഥം ==== [[അഭിമന്യു|അഭിമന്യുവിന്റെ]] മരണം പാണ്ഡവരെ വളരെയേറെ ദുഃഖത്തിലാഴ്ത്തി. യുധിഷ്ഠിരന്റെ നിർദ്ദേശത്തെ തുടർന്നായിരുന്നു ചക്രവ്യൂഹം അഭിമന്യു ഭേദിച്ച് അകത്തുകടന്നതും മരണപ്പെട്ടതും. ആ കാരണത്താൽ [[യുധിഷ്ഠിരൻ]] വളരെയധികം സങ്കടപ്പെട്ടു. അദ്ദേഹത്തിനു മുൻപിൽ [[വ്യാസൻ]] ആഗതനായി ഷോഡശരാജാക്കന്മാരുടെ കഥകൾ വിസ്തരിക്കുകയും തുടർന്ന് പല ഉപദേശങ്ങളും നൽകി അദ്ദേഹം സമാധാനിപ്പിച്ചു. മകന്റെ മരണ വാർത്തയറിഞ്ഞ അർജ്ജുനൻ മോഹാലസ്യപ്പെട്ടുവീണു. കൃഷ്ണൻ അർജ്ജുനനെ സമാധാനപ്പെടുത്തി. പക്ഷേ ദുഃഖാർത്തനായ അർജ്ജുനൻ തന്റെ പുത്രനെ കൊന്ന ജയദ്രഥന്റെ ശിരസ്സ് നാളെ സൂര്യാസ്തമയത്തിനു മുൻപു എയ്തുവീഴ്തുമെന്നും, അല്ലെങ്കിൽ ഗാണ്ഢീവത്തോടെ അഗ്നിയിൽ ചാടിമരിക്കുമെന്നും [[ശപഥം]] എടുത്തു. പുത്രദുഃഖത്താൽ സങ്കടപ്പെടുന്ന അർജ്ജുനനെ സമാധാനിപ്പിക്കാൻ കൃഷ്ണൻ അന്നു രാത്രിതന്നെ ദേവലോകത്ത് കൂട്ടിക്കൊണ്ടുപോയി വീരസ്വർഗ്ഗം പ്രാപിച്ച പുത്രനെ കാണിച്ചു കൊടുത്തു. അർജ്ജുനന്റെ ഉഗ്രശപഥം ഇതിനോടകം ചാരന്മാർ മുഖാന്തരം കൗരവർ അറിഞ്ഞുകഴിഞ്ഞിരുന്നു. എങ്ങനെയും ജയദ്രഥനെ രക്ഷിക്കണമെന്നു ഏവരും ചേർന്നു തീരുമാനം എടുത്തു. === പതിനാലാം ദിവസം ([[ദ്രോണപർവ്വം]]) === [[File:Arjuna Kills Jaydhratha.jpg|170px|thumb|right|അർജ്ജുന ശപഥവും, ജയദ്രഥ വധവും (എണ്ണ ഛായാചിത്രം)]] {| class="wikitable" border="1" |- ! പതിനാലാം ദിവസം ! കൗരവസേന ! പാണ്ഡവസേന |- | സർവ്വ സൈന്യാധിപൻ | [[ദ്രോണർ]] | [[ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ]] |- | കൊല്ലപ്പെട്ട പ്രധാനികൾ<br />(കൊന്നവർ) | [[ജയദ്രഥൻ]] ([[അർജ്ജുനൻ]])<br />[[ഭരതൻ (ദുശ്ശാസനപുത്രൻ)|ഭരതൻ]] ([[ഘടോൽകചൻ]])<br />[[വൃക്ഷസേനൻ]] ([[ഭീമൻ]])<br />[[അലംബുസൻ]] ([[ഘടോൽകചൻ]])<br />[[ബാൽഹികൻ]] ([[ഭീമൻ]])<br />[[സോമദത്തൻ]] ([[സാത്യകി]])<br />[[ഭൂരിശ്രവസ്സ്]] ([[സാത്യകി]]) | [[ഘടോൽകചൻ]] ([[കർണ്ണൻ]]) |- | ഉപയോഗിച്ച വ്യൂഹങ്ങൾ | കമലവ്യൂഹം ([[താമര|വിരിഞ്ഞ താമരപൂവിന്റെ ആകൃതി]])<br />സൂചിവ്യൂഹം ([[സൂചി|സൂചിയുടെ ആകൃതി]])<br />ചക്രവ്യൂഹം ([[ചക്രം|കറങ്ങുന്ന ചക്രത്തിന്റെ ആകൃതി]]) | മാലവ്യൂഹം ([[പുഷ്പം|പുഷ്പചക്രാകൃതി]]) |} പതിനാലാം ദിവസം രാവിലെ കൃഷ്ണൻ അർജ്ജുനനേയും കൂട്ടി ഉത്തരയേയും, സുഭദ്രയേയും, പാഞ്ചാലിയേയും കണ്ട് അഭിമന്യുവിന്റെ മരണവിവരം അറിയിക്കാൻ അവർ താമസിച്ചിരുന്ന സ്യമന്തകതീർത്ഥക്കരയിലേക്ക് തിരിച്ചു. ദുഃഖവാർത്തയറിഞ്ഞ് [[ഉത്തര|ഉത്തരയും]], [[സുഭദ്ര|സുഭദ്രയും]] ബോധരഹിതരായി. എല്ലാവരേയും സമാശ്വസിപ്പിച്ചു കൃഷ്ണാർജ്ജുനന്മാർ തിരിച്ച് കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധഭൂമിയിൽ എത്തിച്ചേർന്നു. അർജ്ജുനശപഥത്തിൽ സംഭ്രീതനായ ജയദ്രഥനെ സംരക്ഷിക്കേണ്ടത് [[കൗരവർ|ദുര്യോധനാദികളുടെ]] ചുമതലയായിരുന്നു. ഒരേയൊരു സഹോദരിയായ [[ദുശ്ശള|ദുശ്ശളയുടെ]] ഭർത്താവ് സിന്ധുരാജാവായ [[ജയദ്രഥൻ|ജയദ്രഥനെ]] രക്ഷിക്കുവാനായി കൗരവർ കമലവ്യൂഹവും അതിനുള്ളിൽ സൂചിവ്യൂഹവും ചമച്ച് (ഇരട്ടവ്യൂഹങ്ങൾ) ജയദ്രഥനെ അതിനുള്ളിൽ നിർത്തി. ജയദ്രഥനു ചുറ്റും ശല്യരും, കർണ്ണനും, അശ്വത്ഥാമാവും, കൃപാചാര്യരും കാവൽ നിന്നു. അതിനു മുൻപിലായി ഭൂരിശ്രവസ്സും, വൃക്ഷസേനനും സൂചിവ്യൂഹത്തിന്റെ പ്രവേശനഭാഗത്ത് കൃതവർമ്മാവും ജയദ്രഥനെ രക്ഷിക്കാൻ നിലയുറപ്പിച്ചു. അതിനു പുറത്ത് കമലവ്യൂഹം ചമച്ച് ദുര്യോധനനും, ദുശ്ശാസനനും ആരെയും ഉള്ളിൽ കടക്കാതിരിക്കാൻ അതിശക്തമായി കാവൽ നിന്നു. ഏറ്റവും പുറത്ത് ദ്രോണാചാര്യരും നിലയുറപ്പിച്ചു. ജയദ്രഥനെ ഇന്ന് സൂര്യാസ്തമയം വരെ രക്ഷിക്കുമ്പോൾ അർജ്ജുനൻ സ്വയം മരിച്ചു കൊള്ളുമെന്നുള്ള അർജ്ജുനശപഥം അവരെ കൂടുതൽ രക്ഷോമുഖന്മാരായി പ്രവർത്തിക്കുവാൻ കാരണമാക്കി. ==== ജയദ്രഥവധം ==== [[File:Death of Jayadratha.jpg|170px|thumb|left|ചിത്രം: ജയദ്രഥവധം]] ധർമ്മപുത്രർക്കു കൂട്ടായി സാത്യകിയെ നിർത്തിയാണ് നാലു അനുജന്മാരും യുദ്ധത്തിനു പുറപ്പെട്ടത്. അർജ്ജുനന്റെ ഇന്നത്തെ ലക്ഷ്യം ജയദ്രഥവധം മാത്രമായിരുന്നു. യുദ്ധഭൂമിയിൽ മുഴുവനും തിരഞ്ഞിട്ടും ജയദ്രഥനെ കണ്ടെത്താൻ പാർത്ഥനായില്ല. അവസാനം ജയദ്രഥൻ പത്മവ്യൂഹത്തിനുള്ളിലാണെന്നു മനസ്സിലാക്കി, ഭീമനും അർജ്ജുനനും ചേർന്ന് പത്മവ്യൂഹം തകർത്തു അകത്തുകടക്കാൻ ശ്രമിച്ചു. ധർമ്മപുത്രരുടെ നിർദ്ദേശത്തെത്തുടന്ന് സാത്യകിയും യുദ്ധക്കളത്തിൽ അർജ്ജുനനെ സഹായിക്കാൻ ഇതിനോടകം എത്തിച്ചേർന്നു. ദ്രോണരും, ദുര്യോധനനും, ദുശ്ശാസനനും ചേർന്ന് ഇവരെ അതിശക്തമായി എതിർത്തു. ദ്രോണരൊഴികെ ഏവരും പരാജിതനായി അവിടെ നിന്നും മാറിക്കളഞ്ഞു. അവസാനം പത്മവ്യൂഹം തകർത്ത് ദ്രോണരേയും അവിടെ നിന്നകറ്റാൻ പാർത്ഥനായി. അതിനെത്തുടർന്ന് പാർത്ഥനോട് സൂചിവ്യൂഹം ചമച്ചു എതിർത്തുനിന്ന കൃതവർമ്മാവ് ഗത്യന്തരമില്ലാതെ ഓടിക്കളഞ്ഞു. പിന്നീട് ഇവരെ എതിർത്ത ഭൂരിശ്രവസ്സിനേയും വൃക്ഷസേനനേയും സാത്യകിയും ഭീമനും ചേർന്നു കൊന്നു. പുറത്തു നടക്കുന്ന ശബ്ദബഹുലമായ യുദ്ധകാഹളത്തിൽ ഭയാകുലനായ ജയദ്രഥനെ കർണ്ണൻ സമാശ്വസിപ്പിച്ചുകൊണ്ടിരുന്നു. എങ്ങനെയും ജയദ്രഥനെ രക്ഷിക്കണമെന്നു തീരുമാനിച്ച് യുദ്ധത്തിൽ നിന്നും ഓടിമാറിയവർ വീണ്ടും ധൈര്യം വീണ്ടെടുത്ത് തിരിച്ച് അവിടെതന്നെ എത്തിച്ചേർന്നു. ഈ സമയം കൃഷ്ണൻ തന്റെ സുദർശന ചക്രത്താൽ സൂര്യബിംബത്തെ മറയ്ക്കുകയും സൂര്യാസ്തമയമായി എന്നു തെറ്റിധരിച്ച് ഏവരും യുദ്ധം മതിയാക്കി. കൗരവർ അർജ്ജുനന്റെ ആത്മാഹുതി കാണുവാൻ കൂട്ടത്തോടെ ഒത്തുകൂടി. അവസാനം ജയദ്രഥനും പുറത്തുവന്നു എന്നു മനസ്സിലാക്കിയപ്പോൾ കൃഷ്ണൻ സൂര്യന്റെ മറമാറ്റി സുദർശനത്തെ തിരിച്ചെടുത്തു. സമയം ഒട്ടുപാഴാക്കാതെ അർജ്ജുനനോട് അമ്പ് എയ്ത് ജയദ്രഥനെ നിഗ്രഹിക്കാൻ നിർദ്ദേശിച്ചു. ജയദ്രഥന്റെ നിർജ്ജീവമായ തല ആരു നിലത്തിടുന്നൊവൊ അവന്റെ ശിരസ്സു പൊട്ടിപോകാനുള്ള വരം ജയദ്രഥന്റെ അച്ഛൻ ഭഗവാൻ ശിവനിൽ നിന്നും സമ്പാദിച്ചിരുന്നു. അതിനാൽ ഒന്നിനു പുറകെ ഒന്നായി അമ്പെയ്ത് ജയദ്രഥന്റെ ശിരസ്സ് സിന്ധുരാജ്യംവരെ എത്തിച്ചു. സന്ധ്യാവന്ദനത്തിനായി പുറത്തേക്കിറങ്ങിയ വൃദ്ധക്ഷത്രന്റെ മടിത്തട്ടിലേക്കാണ് തലവന്നു വീണത്. പെട്ടെന്നു മടിയിൽ തലവീണപ്പോൾ പേടിച്ച് തട്ടിത്താഴെയിടുകയും കൂട്ടത്തിൽ ആ വൃദ്ധപിതാവിന്റെ ശിരസ്സും തകർന്നുപോയി. ജയദ്രഥവധത്തിനുശേഷം വീണ്ടും യുദ്ധംതുടർന്നു അർജ്ജുനനും കൃപരുമായി യുദ്ധംചെയ്തെങ്കിലും കൃപർ അവശനായി മടങ്ങി. ==== രാത്രിയുദ്ധം ==== [[File:Karna kills Ghatotkacha.jpg|170px|thumb|left|ചിത്രം: രാത്രിയുദ്ധത്തിൽ കർണ്ണൻ ഘടോൽകചനെ കൊല്ലുന്നു]] പകൽ നടന്ന യുദ്ധത്തിൽ ഉണ്ടായ കൗരവപ്പടയുടെ പരാജയം ദുര്യോധനനെ വളരെയധികം ദുഃഖത്തിലാഴ്ത്തി. ദുര്യോധനൻ ദ്രോണരുടെ കുടീരത്തിൽ വന്ന് അന്നു പകലു സംഭവിച്ച പരാജയകാരണങ്ങൾ ചർച്ച ചെയ്തു, കൂട്ടത്തിൽ ദ്രോണരോട് കയർത്തു സംസാരിക്കുകയും ചെയ്തു. കോപാകുലനായ ദ്രോണർ രാത്രിയുദ്ധം ചെയ്യാൻ തയ്യാറായി യുദ്ധക്കളത്തിലെത്തി ശംഖുനാദവും പടഹധ്വനിയും മുഴക്കി. ദ്രോണാചാര്യരുടെ ശംഖുവിളികേട്ട് പാണ്ഡവസേനയും യുദ്ധത്തിനായി എത്തിച്ചേർന്നു. കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധത്തിലെ ആദ്യ രാത്രിയുദ്ധമായിരുന്നു ഇത്. രാത്രീഞ്ചരനായ ഘടോൽകചനു വളരെ ശക്തമായി ആക്രമണം നടത്തുവാൻ രാത്രിയുദ്ധം സഹായിച്ചു. അവന്റെ മുൻപിൽ വന്നുപെട്ട എല്ലാത്തിനേയും കാലപുരിക്കയച്ചുകൊണ്ട് അതിധീരമായി കൗരവപ്പടയോട് ഏറ്റുമുട്ടി. [[ഇരാവാൻ|ഇരവാന്റെ]] മരണത്തിനു കാരണക്കാരനായ [[അലംബുസൻ|അലംബുസനെ]] ([[കൃമ്മീരൻ|കൃമ്മീരപുത്രൻ]]) ഈ രാത്രിയിലാണ് [[ഘടോൽകചൻ]] കൊല്ലുന്നത്. ദ്രോണരും, കൃതവർമ്മാവും, ശല്യരും, കൃപരും, ദുര്യോധനാദികളും എന്നുവേണ്ട കൗരവസേനയിലെ ഏവരും രാത്രിയിലെ നിഴലിൽ എവിടെയൊക്കൊയൊ പ്രണരക്ഷാർത്ഥം ഓടിഒളിച്ചു. കർണ്ണനു തന്റെ സാരഥിയേയും, രഥവും, കുതിരകളേയും നഷ്ടമായി. ഘടോൽകചനാൽ കർണ്ണൻ വധിക്കപ്പെടുമെന്നുള്ള ഘട്ടത്തിൽ [[ദേവേന്ദ്രൻ]] കൊടുത്ത ദിവ്യവേൽ അവനു നേരെ പ്രയോഗിച്ചു. (അർജ്ജുനനു വേണ്ടി സൂക്ഷിച്ചു വെച്ചിരുന്ന വേലാണ് ഘടോൽകചന്റെ ജീവനെടുത്തത്). [[ശന്തനു|ശന്തനുവിന്റെ]] അനുജനായ [[ബാൽഹികൻ|ബാൽഹികനും]] കൗരവസേനയിൽ പങ്കെടുത്തിരുന്നു. വാഹലികം (ഇപ്പോൾ കാശ്മീർ) എന്ന രാജ്യത്തിലെ രാജാവായിരുന്നു അദ്ദേഹം. അദ്ദേഹവും അദ്ദേഹത്തിന്റെ പുത്രൻ സോമദത്തനും, സോമദത്തന്റെ പുത്രൻ ഭൂരിശ്രവസ്സും, ഭൂരിശ്രവസ്സിന്റെ പുത്രന്മാരും കൗരവസേനയിൽ ഉൾപ്പെട്ടിരുന്നു. കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധത്തിൽ പങ്കെടുത്ത ഏറ്റവും പ്രായം കൂടിയ വ്യക്തിയായിരുന്നു ബാൽഹികൻ (ഭീഷ്മരുടെ ഇളയച്ഛൻ). ബാൽഹികനെ രാത്രിയുദ്ധത്തിൽ ഭീമൻ കൊന്നു. (ഭീമന്റെ പിതാവ്, പാണ്ഡുവിന്റെ പിതാവ്, വിചിത്രവീരന്റെ പിതാവ്, ശന്തനുവിന്റെ ഇളയച്ഛനാണ് [[ബാൽഹികൻ]]). സോമദത്തനേയും, ഭൂരിശ്രവസ്സിനേയും, അവന്റെ പുത്രന്മാരെയും സാത്യകിയും കൊന്നു. ഈ യുദ്ധത്തിൽ രണ്ടുസേനകളിലും നിരവധി നാശനഷ്ടങ്ങളാണ് ഉണ്ടായത്. രാത്രിയുദ്ധം അവസാനിപ്പിച്ച് തിരിച്ചു മടങ്ങിയെത്തിയ പാണ്ഡവർ കൃഷ്ണന്റെ നിർദ്ദേശത്താൽ മണ്ണുകുഴച്ച് ഒരാനയെ ഉണ്ടാക്കി അതിനു [[അശ്വത്ഥാമാവ്]] എന്നുപേരിട്ടു. അതിനുശേഷം വാളുകൊണ്ട് അതിന്റെ തലവെട്ടിമാറ്റി. === പതിനഞ്ചാം ദിവസം ([[ദ്രോണപർവ്വം]]) === [[File:Kripa and shikhandi.jpg|170px|thumb|right|ചിത്രം: യുദ്ധത്തിലേർപ്പെട്ടിരിക്കുന്ന കൃപാചാര്യരും ശിഖണ്ഡിയും]] {| class="wikitable" border="1" |- ! പതിനഞ്ചാം ദിവസം ! കൗരവസേന ! പാണ്ഡവസേന |- | സർവ്വ സൈന്യാധിപൻ | [[ദ്രോണർ]] | [[ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ]] |- | കൊല്ലപ്പെട്ട പ്രധാനികൾ (കൊന്നവർ) | [[ദ്രോണർ]] ([[ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ]]) | -- |} പാണ്ഡവരേയും സൈന്യത്തേയും മുഴുവനായി നശിപ്പിക്കാനുള്ള തയ്യാറെടുപ്പോടെയാണ് ദ്രോണർ പതിനഞ്ചാം ദിവസം യുദ്ധഭൂമിയിൽ എത്തിയത്. ധർമ്മാധർമ്മങ്ങളെ മറന്ന് പൈശാചികമായ നരവേട്ടയാണ് ആചാര്യൻ ചെയ്തുകൊണ്ടിരുന്നത്. ആർക്കുവേണ്ടിയാണെന്നൊ, എന്തിനുവേണ്ടിയാണെന്നൊ മറന്നുള്ള ദ്രോണാചാര്യരുടെ യുദ്ധംകണ്ട് വിശ്വാമിത്രൻ, അത്രി, വസിഷ്ഠൻ, അംഗിരസ്സ് എന്നിമഹർഷിമാർ അവിടേക്ക് എഴുന്നള്ളി ദ്രോണരെ ക്രൂരപ്രവൃത്തികളിൽ നിന്നും പിന്തിരിയാൻ ഉപദേശിച്ചു. പക്ഷേ തനിക്കു സ്വാതന്ത്ര്യം ഇല്ല എന്നു മറുപടി പറഞ്ഞ് ബ്രാഹ്മണനായ അദ്ദേഹം ഹിംസാത്മകമായ ക്ഷത്രിയധർമ്മം തുടർന്നു. ശത്രുസേനയെ ഒരസ്ത്രത്താൽതന്നെ ഉന്മൂലനാശം വരുത്തുവാനായി ആഗ്നേയാസ്ത്രം പ്രയോഗിക്കാൻ ഭാവിക്കുന്നതുകണ്ട് ഭഗവാൻ കൃഷ്ണൻ സുദർശനം കയ്യിലെടുത്തു. ഈ സമയം യുധിഷ്ഠിരൻ ഇങ്ങനെ വിളിച്ചു പറഞ്ഞു. '''[[അശ്വത്ഥാമാവ്|ഗുരോ! അശ്വത്ഥാമാവ് കഴുത്തറുത്ത് കൊല്ലപ്പെട്ടിരിക്കുന്നു]].''' ഇതു കേട്ട് ദ്രോണർ രഥത്തിൽ സതംഭിച്ചിരുന്നുപോയി. ധർമ്മപുത്രർ ഒരിക്കലും കളവുപറയില്ല എന്നു നന്നായി അറിയാമായിരുന്ന ദ്രോണർ സങ്കടത്തോടെ താന്തശരീരനായി നിൽക്കുമ്പോൾ പ്രതികാരബുദ്ധിയോടെ [[ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ]] വാളുമായി പാഞ്ഞടുത്തു. പക്ഷേ ദ്രോണർ അവനെ അമ്പെയ്തു ദൂരെ പായിച്ചു. ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ ഇരുപത്തിഒന്നു തവണ ദ്രോണരെ വെട്ടുവാനായി പാഞ്ഞടുത്തെങ്കിലും ദ്രോണാർ അപ്പോഴൊക്കെ അവനെ തിരിച്ചു ഓടിച്ചു. ഈ സമയം ഭീമൻ വിളിച്ചു പറഞ്ഞു. ഗുരുനാഥാ! അശ്വത്ഥാമാവ് മരിച്ചു കിടക്കുമ്പോൾ അങ്ങ് വീണ്ടും നരവേട്ടയാടി ആനന്ദിക്കുവാണോ? ഇതുകേട്ട് ദുഃഖാർത്ഥനായ ആചാര്യൻ തന്റെ അമ്പും വില്ലും ആവനാഴിയും എല്ലാം വലിച്ചെറിഞ്ഞ് ചിന്താധീനനായി തേർതട്ടിലിരുന്നു. ആ സമയം ഒട്ടും കളയാതെ ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ മിന്നൽപ്പിണർ വേഗത്തിൽ ഓടിയടുത്തു, തന്റെ വാളിനാൽ ദ്രോണരുടെ തലയറുത്തു താഴെയിട്ടു.<ref name="ReferenceB"/> എല്ലാം ഒരു നിമിഷം കൊണ്ടു കഴിഞ്ഞു. യുദ്ധനിയമം അനുശാസിക്കാത്ത പ്രവൃത്തികണ്ട് സാത്യകി ധൃഷ്ടദ്യുമ്നനോട് പരുഷമായി എതിർത്തു സംസാരിച്ചെങ്കിലും ഭീമൻ ഇടപെട്ടു സാത്യകിയെ സമാധാനപ്പെടുത്തി. പിതാവ് മരിച്ചതറിഞ്ഞ് [[അശ്വത്ഥാമാവ്]] അവിടെ ഓടിയെത്തി. വന്നപാടേ ഒന്നുമാലോചിക്കാതെ സംഹാരരുദ്രനായി നാരായണാസ്ത്രം പ്രയോഗിച്ചു. ജ്വലിച്ചുവരുന്ന അസ്ത്രത്തെ ഒട്ടും ഭയപ്പെടാതെ വന്ദിച്ചു നമസ്കരിക്കാൻ കൃഷ്ണനും അർജ്ജുനനും വിളിച്ചു പറഞ്ഞു. പക്ഷേ ഭീമൻ മാത്രം അതുകേൾക്കാതെ നിരസിച്ചു നിന്നു. ഉപദേശിച്ചു നിൽക്കാൻ സമയമില്ല എന്നു മനസ്സിലാക്കി അർജ്ജുനൻ ഓടിയെത്തി ഭീമനെ ബലമായി കെട്ടിപ്പിടിച്ചു നിലത്തു നമസ്കരിപ്പിച്ചു. നാരായണാസ്ത്രം ഫലം കാണാതെ വന്നപ്പോൾ അശ്വത്ഥാമാവ് ആഗ്നേയാസ്ത്രം പ്രയോഗിച്ചു. അർജ്ജുനൻ വരുണാസ്ത്രം അയച്ച് അതിനെ തടുത്തു. കൂടുതൽ അവിടെ നിൽക്കാൻ ആഗ്രഹിക്കാതെ അശ്വത്ഥാമാവ് ഒരു ഭ്രാന്തനെപ്പോലെ പടക്കളത്തിൽ നിന്നും ഓടിമറഞ്ഞു. സൂര്യൻ അസ്തമിച്ചതോടെ യുദ്ധം മതിയാക്കി ഏവരും പടകുടിരങ്ങളിലേക്ക് മടങ്ങി. === പതിനാറാം ദിവസം ([[കർണ്ണപർവ്വം]]) === [[File:Arjuna and His Charioteer Krishna Confront Karna.jpg|170px|thumb|right|ചിത്രം: കർണ്ണനും അർജ്ജുനനും യുദ്ധഭൂമിയിൽ കണ്ടുമുട്ടുമ്പോൾ]] {| class="wikitable" border="1" |- ! പതിനാറാം ദിവസം ! കൗരവസേന ! പാണ്ഡവസേന |- | സർവ്വ സൈന്യാധിപൻ | [[കർണ്ണൻ]] | [[ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ]] |- | കൊല്ലപ്പെട്ട പ്രധാനികൾ<br />(കൊന്നവർ) | ചിത്രസേനൻ ([[ശ്രുതകർമ്മാവ് ]])<br />ചിത്രൻ ([[പ്രതിവിന്ധ്യൻ]])<br />ത്രിഗർത്തസേന ([[അർജ്ജുനൻ]])<br />പ്രൗണ്ഡകൻ ([[നകുലൻ]]) | കേകേയ സേന (കർണ്ണൻ)<br /> |- | ഉപയോഗിച്ച വ്യൂഹങ്ങൾ | മകരവ്യൂഹം ([[ചീങ്കണ്ണി|മുതലയുടെ ആകൃതി]]) | അർദ്ധചന്ദ്രവ്യൂഹം ([[ചന്ദ്രൻ|ചന്ദ്രക്കലയുടെ ആകൃതി]]) |} ദ്രോണരുടെ മരണത്തെത്തുടർന്ന് പതിനാറാം ദിവസം രാവിലെ സൂര്യോദയത്തെ തുടർന്ന് [[ദുര്യോധനൻ]] സൂര്യപുത്രനെ സർവ്വസേനാധിപതിയായി കുംഭാഭിഷേകം ചെയ്തു. തുടർന്നുള്ള രണ്ടു ദിവസങ്ങൾ കർണ്ണനായിരുന്നു കൗരവസേനയ്ക്കു നേതൃത്വം നൽകിയത്. മഹാഭാരതത്തിൽ പതിനാറും പതിനേഴും യുദ്ധദിവസങ്ങൾ വർണ്ണിക്കുന്നത് കർണ്ണപർവ്വത്തിലാണ്. സർവ്വസേനാധിപനായി കർണ്ണനായതിനാൽ ഗ്രന്ഥകർത്താവ് കർണ്ണപർവ്വം എന്നു പേരു കൊടുത്തു.<ref name="ReferenceA"/> കർണ്ണപർവ്വത്തിൽ 69 അദ്ധ്യായങ്ങളും 4900 പദ്യങ്ങളും അടങ്ങിയിരിക്കുന്നു. സ്ഥാനാഭിഷേകത്തെ തുടർന്ന് ഏവരും വെടിപഹാദികളോടെ കുരുക്ഷേത്രഭൂമിയിലേക്ക് തിരിച്ചു. മകരവ്യൂഹം ചമച്ച് കർണ്ണൻ തയ്യാറായപ്പോൾ അർദ്ധചന്ദ്ര വ്യൂഹം ചമച്ച് പാണ്ഡവസേനയും എതിർചേരിയിൽ അണിയുറപ്പിച്ചു. കർണ്ണൻ സേനാധിപതിയായിട്ടും കൗരവസേനയ്ക്കു വലിയപ്രയോജനം ഒന്നും വന്നില്ല. നകുലനും, സഹദേവനും ചേർന്ന് വംഗസേനയേയും, ഗാന്ധാരസേനയേയും തകർത്തു. തുടർന്ന് വംഗരാജാവായ പ്രൗണ്ഡകനെ നകുലനും, ത്രിഗർത്തസേനയെ അർജ്ജുനനും ഇല്ലാതാക്കി. സഹദേവൻ ശകുനിയെ തോല്പിച്ച് കൊല്ലാനായി വാളോങ്ങിയപ്പോൾ കരഞ്ഞുകൊണ്ട് അവൻ ഓടിമാറി കർണ്ണരഥത്തിലേറി രക്ഷപ്പെട്ടു. യുധിഷ്ഠിരനും ദുര്യോധനനുമായുണ്ടായ ദ്വന്ദ്വയുദ്ധത്തിൽ ദുര്യോധനൻ പരാജിതനായി. ഭീമന്റെ ശപഥം നിറവേറ്റാനായി ധർമ്മപുത്രർ ദുര്യോധനനെ വെറുതെവിട്ടു. ==== കർണ്ണശാപം ==== ദുര്യോധനന്റെ സങ്കടവും പരിഭവവും കലർന്നവാക്കുകൾ കേട്ട് കർണ്ണൻ തന്റെ ശാപകഥ അവനോട് പറയുന്നു. ദ്രോണാചാര്യരുടെ കീഴിൽ ആയുധവിദ്യ പഠിക്കുന്നകാലത്ത് തനിക്ക് ബ്രഹ്മാസ്ത്രവിദ്യ ഉപദേശിച്ചുതരണം എന്നപേക്ഷിച്ചെങ്കിലും ഒരു സൂതപുത്രനു പറഞ്ഞു കൊടുക്കില്ലെന്നു അദ്ദേഹം തീർത്തു പറഞ്ഞു. പഠിക്കാനുള്ള ആഗ്രഹത്താൽ ബ്രാഹ്മണബാലനായി വേഷം മാറി പരശുരാമന്റെ ശിഷ്യനായി. അദ്ദേഹം ക്ഷത്രിയ വിരോധിയായിരുന്നതിനാലാണ് ബ്രാഹ്മണവേഷത്തിൽ വേഷംമാറി ചെന്നത്. പരശുരാമനിൽ നിന്നും പലദിവ്യാസ്ത്രപ്രയോഗവിദ്യകളും സ്വായത്തമാക്കി. ഒരിക്കൽ പരശുരാമൻ ക്ഷീണിതനായി കർണ്ണന്റെ മടിയിൽ തലവെച്ചു കിടക്കുമ്പോൾ രക്തദാഹിയായ ഒരു വണ്ടുവന്ന് അവന്റെ തുടയിൽ കുത്തിതുരക്കാൻ തുടങ്ങി. കാലനക്കിയാൽ ഗുരുനാഥനു നിദ്രാഭംഗം വരുമെന്നു കരുതി അനക്കാതെ വേദന സഹിച്ചിരുന്നു. ഗുരുനാഥൻ ഉണർന്നു നോക്കുമ്പോൾ ചോരയിൽ മുങ്ങിയിരുന്ന കർണ്ണനെ കണ്ടു. ക്ഷത്രിയനല്ലാതെ ഈ വേദന ക്ഷമയോടെ സഹിക്കുവാൻ ഒരു ബ്രാഹ്മണനു സാദ്ധ്യമല്ലെന്നു ദൃഢമായി ഉറച്ചുകൊണ്ട് പരശുരാമൻ കോപിഷ്ഠനായി. സത്യം പറഞ്ഞപ്പോൾ അദ്ദേഹം കർണ്ണനെ ശപിച്ചു. <br /> '''യുദ്ധം മുറുകിവരുമ്പോൾ നിനക്ക് യുക്തിതോന്നാതെ പോകട്ടെ !!''' <br /> കർണ്ണൻ തുടർന്നു; അർജ്ജുനനു അവന്റെ പിതാവായ ദേവേന്ദ്രൻ നൽകിയ മണിമയമായ കിരീടവും, വരുണൻ കൊടുത്ത ഗാണ്ഡീവവും, ഒടുങ്ങാത്ത ആവനാഴിയും, ഭഗവാൻ ശിവനിൽനിന്നു ലഭിച്ച പാശുപതവും എല്ലാത്തിനും പുറമെ കൃഷ്ണൻ സാരഥിയായും ഉണ്ട്. പലദിവ്യാസ്ത്രവിദ്യകളും അറിയാവുന്ന തനിക്കു നല്ലൊരു തേരാളിയെ കിട്ടിയാൽ നിഷ്പ്രയാസം യുദ്ധം ജയിക്കാം. കർണ്ണന്റെ ആഗ്രഹപ്രകാരം ദുര്യോധനന്റെ അപേക്ഷയിൽ മാദ്രരാജാവായ [[ശല്യർ]] കർണ്ണന്റെ തേരാളിയാവാമെന്നു സമ്മതിച്ചു. === പതിനേഴാം ദിവസം ([[കർണ്ണപർവ്വം]]) === [[File:Arjuna karna.jpg|170px|thumb|right|യുദ്ധം പതിനേഴാം ദിവസം: മണ്ണിലുറച്ചുപോയ തേർചക്രം എടുത്തുമാറ്റാൻ ശ്രമിക്കുന്ന [[കർണ്ണൻ]]]] {| class="wikitable" border="1" |- ! പതിനേഴാം ദിവസം ! കൗരവസേന ! പാണ്ഡവസേന |- | സർവ്വ സൈന്യാധിപൻ | [[കർണ്ണൻ]] | [[ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ]] |- | കൊല്ലപ്പെട്ട പ്രധാനികൾ (കൊന്നവർ) | [[ദുശ്ശാസനൻ]] ([[ഭീമസേനൻ]])<br />[[കൗരവർ|77 ധൃതരാഷ്ട്രപുത്രർ]] ([[ഭീമൻ]])<br />[[കർണ്ണൻ]] ([[അർജ്ജുനൻ]]) | -- |} ദുര്യോധനൻ ശല്യരുടെ മുൻപിൽ താണപേക്ഷിച്ചതിനെത്തുടർന്ന് കർണ്ണസാരഥിയാവാൻ അദ്ദേഹം സമ്മതിച്ചു. അതിനു ഉദാഹരണമായി ദുര്യോധനൻ ത്രിപുരദഹനകഥ ശല്യർക്കു പറഞ്ഞുകൊടുക്കുന്നുണ്ട്. മാദ്രമഹാരാജാവായ ശല്യർ ഒരു കയ്യിൽ ചമ്മട്ടിയും മറുകയ്യിൽ കുതിരയുടെ കടിഞ്ഞാണും പിടിച്ച് കർണ്ണന്റെ തേർ തെളിച്ചു. സൂര്യതേജ്വസിയായി കർണ്ണൻ [[കാളപൃഷ്ഠം|കാളപൃഷ്ഠമെന്ന]] ചാപവും കുലച്ച് ചതുരംഗസേനകളുടെ അകമ്പടിയോടെ കുരുക്ഷേത്രത്തിലേക്ക് എഴുന്നള്ളി. ധർമ്മപുത്രർക്കു കൊടുത്ത വാക്കുപാലിക്കാൻ ഈ അവസരം ഭംഗിയായി ശല്യർ ഉപയോഗിച്ചു. കർണ്ണൻ ആത്മപ്രശംസ നടത്തുന്ന സമയങ്ങളിൽ അതിനെ നിശ്ശിതമായി അദ്ദേഹം ഖണ്ഡിച്ചുകൊണ്ടിരുന്നു. ശല്യരുടെ കുത്തുവാക്കുകൾ കേട്ട് പലപ്പോഴും കർണ്ണൻ അക്ഷമനായി. ധർമ്മപുത്രരുമായി ഏറ്റുമുട്ടിയ കർണ്ണൻ അദ്ദേഹത്തെ തോൽപ്പിച്ചെങ്കിലും കുന്തിക്കു കൊടുത്തവാക്കുപാലിക്കാനായി യുധിഷ്ഠിരനെ കൊല്ലാതെ വിട്ടു. ==== ദുശ്ശാസനവധം ==== [[File:Bhima drinks blood.jpg|170px|thumb|left|[[ദുശ്ശാസനൻ|ദുശ്ശാസനന്റെ]] മാറുപിളർന്ന് ചോരകുടിക്കുന്ന [[ഭീമൻ]]]] പതിനേഴുദിവസമായി ദുശ്ശാസനനെ തേടിനടന്ന [[ഭീമൻ]] [[ദുശ്ശാസനൻ|ദുശ്ശാസനനെ]] കാണുകയും ദ്വന്ദ്വയുദ്ധത്തിനു പോർവിളിക്കുകയും ചെയ്തു. രണ്ടു മത്തഗജങ്ങൾ ഏറ്റുമുട്ടുന്നതുപോലെ ഇരുവരും കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധഭൂമിയിൽ ഏറ്റുമുട്ടി. രണ്ടുപേരുടെ ഗദകളും തകർന്നപ്പോൾ മുഷ്ടിയുദ്ധം ആരംഭിച്ചു. ഭീമൻ കോപാന്ധനായി ദുശ്ശാസനനെ അവൻ മുൻപു പാണ്ഡവരോടു ചെയ്തുകൂട്ടിയ തിന്മകൾ വിളിച്ചുപറഞ്ഞു വളരെയധികം അധിക്ഷേപിച്ചുകൊണ്ടിരുന്നു. ഒടുവിൽ തരം കിട്ടയപ്പോൾ ഭീമൻ ദുശ്ശാസനനെ തള്ളിതാഴെയിട്ട് ഗദകൊണ്ട് ശിരസ്സിലടിച്ചു. തലപൊട്ടി താഴെവീണ ദുശ്ശാസനന്റെ പുറത്തു നിന്നുകൊണ്ട് തന്നോടും സഹോദരന്മാരോടും ദ്രൗപദിയോടും ചെയ്ത ഒരോ ദുഷ്പ്രവൃത്തികൾക്കും എണ്ണിയെണ്ണി പറഞ്ഞ് ഗദകൊണ്ട് തലക്കും നെഞ്ചത്തും അടിച്ചുകൊന്നു. അവസാനം ദുശ്ശാസനന്റെ നെഞ്ചിൽ ഇരുന്ന് മാറുപിളർന്ന് കുടൽമാലകൾ പുറത്തിട്ട് ചോരകുടിച്ചു ആർത്തട്ടഹസിച്ചു. കണ്ടാൽ ഏവരും പേടിച്ചു പോകുന്നവിധമുള്ള ഭീമന്റെ പ്രവൃത്തിയായിരുന്നു അവിടെ അരങ്ങേറിയത്. പാർഷദിയുടെ അഴിച്ചിട്ട തലമുടിയിൽ പുരട്ടാനുള്ള ചോരയുമായി കുടൽമാലകൾ ശരീരത്തിൽ വാരിവലിച്ചിട്ട് ഭീമൻ സ്യമന്തപഞ്ചകത്തിലേക്ക് ഓടി. കുടൽമാലകൾ കഴുത്തിൽ ചുറ്റി ചോരയിൽ കുളിച്ചു നിൽക്കുന്ന ഭീമനെ കണ്ട് പാഞ്ചാലി പേടിച്ചുപോയി. ചെന്നപാടെ ദുശ്ശാസനനന്റെ ചോര പാഞ്ചാലിയുടെ മുടിയിൽ പുരട്ടികൊടുത്തു. [[ശപഥം]] നിറവേറ്റി വർഷങ്ങൾക്കുശേഷം [[ദ്രൗപദി]] തന്റെ മുടികെട്ടി. ദുശ്ശാസനന്റെ ചോരകുടിച്ചു ഭീമനും ശപഥം പൂർത്തിയാക്കി. ധൃതരാഷ്ട്രസഭയിലുണ്ടായ ദ്രൗപദിവസ്ത്രാക്ഷേപമായിരുന്നു ഇരുവരുടെയും ശപഥത്തിനു കാരണം. വീണ്ടും യുദ്ധക്കളത്തിലെത്തിയ ഭീമൻ ദുര്യോധനനെ മറ്റനുജന്മാരെ എല്ലാവരേയും കൊന്നൊടുക്കി. ദുശ്ശാസനന്റെ രക്തം വയറ്റിൽ കിടന്നു തിളച്ചുമറിയുന്നതിനാലാവണം അവന്റെ മുൻപിൽ വന്നുപെട്ട ഒന്നിനെയും അവൻ ജീവനോടെ വിട്ടില്ല. അന്നേദിവസം ഭീമൻ ദുശ്ശാസനനെ കൂടാതെ ദുര്യോധനന്റെ എഴുപത്തിഏഴ് അനുജന്മാരെ കൊന്നൊടുക്കി. ==== കർണ്ണവധം ==== [[File:Death of Karna.jpg|170px|thumb|left|കർണ്ണവധം-രാജാരവി വർമ്മ ചിത്രം]] പതിനേഴാം നാൾ മദ്ധ്യാഹ്നശേഷം കർണ്ണനും അർജ്ജുനനും നേരിട്ട് ഏറ്റുമുട്ടി. പല ദിവ്യാസ്ത്രങ്ങളും ഇരുവരും പ്രയോഗിച്ചു. യുദ്ധം തുല്യനിലയിൽ പുരോഗമിച്ചുകൊണ്ടിരുന്നു . ഇതിനിടയിൽ കർണ്ണൻ '''ഉരഗാസ്യാ''' എന്ന '''സർപ്പമുഖബാണം''' അർജ്ജുനനു നേരെ പ്രയോഗിച്ചു . എന്നാൽ കൃഷ്ണന്റെ സമയോചിതമായ ഇടപെടൽ മൂലം കർണ്ണന്റെ ആ അസ്ത്രം പാഴിലായി . അസ്ത്രം അർജ്ജുനന്റെ ശിരസ്സിനു നേരെ പാഞ്ഞുചെല്ലുന്നതു മനസ്സിലാക്കിയ കൃഷ്ണൻ തന്റെ പാദം കൊണ്ട് രഥം അഞ്ചു വിരലാഴത്തിൽ പൂഴിയിൽ താഴ്ത്തി. നിമിഷനേരം കൊണ്ട് നാഗാസ്ത്രം അർജ്ജുനന്റെ കിരീടത്തിൽ സ്പർശിച്ചു കടന്നുപോയി, കിരീടം കത്തിപ്പോയി. ആ സമയം ശല്യർ കർണ്ണരഥം മുൻപോട്ട് എടുത്തു, തുടർന്ന് കർണ്ണന്റെ വധകാലം ആഗതമായതിനാൽ അദ്ദേഹത്തിന് മുൻപ് ലഭിച്ച ഒരു ബ്രാഹ്മണശാപത്താൽ രഥചക്രം പുതഞ്ഞു ഇളകാതെയായി. കൂടാതെ ഗുരുവായ പരശുരാമന്റെ ശാപത്താൽ ബ്രഹ്‌മാസ്‌ത്രം കര്ണ്ണന് തോന്നാതെയുമായി . കർണ്ണൻ എന്ത് ചെയ്യണമെന്നറിയാതെ കുഴങ്ങി . തുടർന്ന് അർജ്ജുനനെ താൽക്കാലികമായി ഒന്ന് മോഹാലസ്യപ്പെടുത്തിയ ശേഷം രഥചക്രം പൊക്കിമാറ്റാൻ കർണ്ണൻ ശ്രമിച്ചു. അപ്പോഴേക്കും അർജ്ജുനനു ബോധം വന്നു.ആ സമയം ആയുധമില്ലാതെ രഥചക്രം ഉയർത്തിക്കൊണ്ടിരിയ്ക്കുന്ന കർണനെ വധിയ്ക്കാൻ അർജുനൻ മടിച്ചു എന്നാൽ ഇങ്ങനെ ഒരവസരത്തിൽ അല്ലാതെ കർണനെ വധി യ്ക്കാൻ സാധിയ്ക്കില്ലലന്ന കൃഷ്ണന്റെ വാക്കുകൾ കേട്ട് അവസരം പാഴാക്കാതെ കൃഷ്ണന്റെ നിർദ്ദേശത്തോടെ അർജ്ജുനൻ അർദ്ധചന്ദ്രബാണമെയ്തു കർണ്ണന്റെ ശിരസ്സു മുറിച്ചു. സർവ്വസൈന്യാധിപന്റെ മരണം കൗരവപ്പടയെ നിരാശപ്പെടുത്തുകയും അവർ കൂട്ടമായി തിരിഞ്ഞോടുകയും ചെയ്തു. തുടർന്ന് സൂര്യനസ്തമിക്കുകയും പതിനേഴാം ദിവസത്തെ യുദ്ധം അവസാനിക്കുകയും ചെയ്തു. === പതിനെട്ടാം ദിവസം ([[ശല്യപർവ്വം]]) === [[File:Krishna declaring the end of Mahabharata War by blowing the Conch Shell.jpg|170px|thumb|right|യുദ്ധം പതിനെട്ടാം ദിവസം: [[ദുര്യോധനൻ|ദുര്യോധനന്റെ]] പതനത്തോടെ യുദ്ധം അവസാനിച്ചതായി ഇരുപക്ഷവും പ്രഖ്യാപിക്കുന്നു, കൃഷ്ണൻ പാഞ്ചജന്യം മുഴക്കി ഏവരേയും അറിയിക്കുന്നു (16-ആം നൂറ്റാണ്ടിലെ മുഗൾകാലത്തെ എണ്ണഛായാചിത്രം)]] {| class="wikitable" border="1" |- ! പതിനെട്ടാം ദിവസം ! കൗരവസേന ! പാണ്ഡവസേന |- | സർവ്വ സൈന്യാധിപൻ | [[ശല്യർ]] | [[ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ]] |- | കൊല്ലപ്പെട്ട പ്രധാനികൾ (കൊന്നവർ) | [[ദുര്യോധനൻ]] ([[ഭീമൻ]])<br />[[ശല്യർ]] ([[യുധിഷ്ഠിരൻ]])<br />[[ശകുനി]] ([[സഹദേവൻ]])<br />ശല്യപുത്രൻ ([[സഹദേവൻ]]) | [[ചേകിതൻ]] ([[ദുര്യോധനൻ]])<br /> |} [[കർണ്ണൻ|കർണ്ണന്റെ]] മരണത്തെത്തുടർന്ന് [[ദുര്യോധനൻ]] പതിനെട്ടാംനാൾ രാവിലെ [[ശല്യർ|ശല്യരെ]] സർവ്വസേനാധിപതിയായി സ്ഥാനാഭിഷേകം ചെയ്തു. പാണ്ഡുവിന്റെ രണ്ടാമത്തെ പത്നിയായ [[മാദ്രി|മാദ്രിയുടെ]] ജ്യേഷ്ഠനും, മാദ്രരാജ്യത്തിലെ മഹാരാജാവും ആയിരുന്നു അദ്ദേഹം. നകുല-സഹദേവന്മാരുടെ മാതുലനായ അദ്ദേഹം വ്യദ്ധനായിരുന്നെങ്കിലും അതിസാഹസികനായ യുദ്ധനിപുണനും ധർമ്മിഷ്ഠനുമായിരുന്നു. [[അശ്വത്ഥാമാവ്|അശ്വത്ഥാമാവാണ്]] അദ്ദേഹത്തെ സർവ്വസേനാധിപതിയായി വാഴിക്കാൻ ദുര്യോധനനോട് ഉപദേശിച്ചത്. പതിനെട്ടാം നാളിലെ യുദ്ധവിവരണങ്ങൾ വർണ്ണിക്കുന്നത് ശല്യപർവ്വത്തിലാണ്. സർവ്വസേനാധിപനായി ശല്യരായതിനാൽ ഗ്രന്ഥകർത്താവ് ശല്യപർവ്വം എന്നു പേരു കൊടുത്തു.<ref name="ReferenceA"/> ശല്യപർവ്വത്തിൽ 59 അദ്ധ്യായങ്ങളും 3220 പദ്യങ്ങളും അടങ്ങിയിരിക്കുന്നു. ==== ശല്യർവധം ==== ശല്യർ ആദ്യമായി എതിർത്തു യുദ്ധം ചെയ്തതു ധർമ്മപുത്രരുമായാണ്. വൃദ്ധനായ ശല്യരുടെ അസ്ത്രപ്രയോഗത്തിൽ യുധിഷ്ഠിരൻ ക്ഷീണിതനായി തേർത്തട്ടിൽ വീണുപോയി. ഭീമൻ സഹായത്തിനെത്തി ധർമ്മപുത്രരെ അവിടെനിന്നും മാറ്റി. വീണ്ടും ധർമ്മപുത്രർ യുദ്ധത്തിൽ തിരിച്ചുവരികയും ശല്യരുമായി അതിശക്തമായ യുദ്ധം തുടരുകയും ചെയ്തു. ഒടുവിൽ ധർമ്മപുത്രർ ദിവ്യമായ വേൽ ശല്യർക്കുനേരെ പ്രയോഗിക്കുകയും ആ വൃദ്ധൻ നിലംപതിക്കുകയും ചെയ്തു. ശല്യരുടെ പതനം കണ്ട് കൗരവപ്പട പിന്തിരിഞ്ഞോടി. ആൾക്കൂട്ടത്തിനിടയിലൂടെ രക്ഷപ്പെടാൻ ശ്രമിച്ച [[ശകുനി|ശകുനിയെ]] സഹദേവൻ കടന്നുപിടിച്ചു. ഞാൻ നിങ്ങളുടെ ബന്ധുവാണേ.. എന്നു വാവിട്ടുകരഞ്ഞ ശകുനിയെ സഹദേവൻ തന്റെ വാളിനാൽ കൊന്നുകളഞ്ഞു. ഓടിപ്പോയ കൗരവപ്പടയെ അശ്വത്ഥാമാവും, കൃതവർമ്മാവും, കൃപാചാര്യരും ചേർന്ന് വീണ്ടും യുദ്ധഭൂമിയിലേക്ക് കൊണ്ടുവന്നു. യുദ്ധം തുടങ്ങിയപ്പൊഴേക്കും സർവ്വസൈന്യാധിപൻ മരിച്ചതുകണ്ട് ദുര്യോധനൻ ഞെട്ടിപ്പോയി. അദ്ദേഹം ധൃഷ്ടദ്യുമ്നനുമായി എതിർത്തു. യഞ്ജസേനപുത്രനെ സഹായിക്കാൻ ഭീമനും അർജ്ജുനനും അവിടെ എത്തിച്ചേർന്നു. അതിഭീകരമായ ഈ യുദ്ധത്തിൽ കൗരവപ്പട മുഴുവനും തകർന്നുപോയി. ക്ഷീണിതനായി ചോരയിൽ കുളിച്ച ദുര്യോധനൻ കുതിരപ്പുറത്തേറി അവിടെ നിന്നും പാലായനം ചെയ്തു. ==== ദുര്യോധനവധം ==== [[File:Bhima fighting Duryodhana.jpg|170px|thumb|left|[[ദുര്യോധനൻ|ദുര്യോധനനുമായി]] ദ്വന്ദ്വയുദ്ധം ചെയ്യുന്ന [[ഭീമൻ]] (ചിത്രം)]] ദുര്യോധനൻ ആരോടു പറയാതെയാണ് യുദ്ധഭൂമി വിട്ടത്. അതിനാൽ കുറച്ചു സമയം കഴിഞ്ഞ് മഹാരാജാവിനെ കാണുന്നില്ല, എന്നു പലരും വിളിച്ചു പറയാൻ തുടങ്ങി. കൃതവർമ്മാവും, കൃപാചാര്യരും അവിടെ മുഴുവനും തിരഞ്ഞെങ്കിലും അദ്ദേഹത്തെ കണ്ടെത്താനായില്ല. ധൃതരാഷ്ട്ര സചിവനായ [[സഞ്ജയൻ]] അവിടെ എത്തുകയും അദ്ദേഹത്തിനു വ്യാസൻ കൊടുത്ത ദിവ്യചക്ഷുസ്സ് ഉപയോഗിച്ച് ദുര്യോധനൻ എവിടെയാണെന്നു കണ്ടെത്തുകയും ചെയ്തു. ദ്വൈപായനഹ്രദം (കൃഷ്ണഹ്രദം) എന്ന കുരുക്ഷേത്രത്തിനടുത്തുള്ള പുണ്യതീർത്ഥത്തിനു (തടാകം) സമീപമാണ് ദുര്യോധനൻ പോയത്. സഞ്ജയനെ കൂട്ടി രണ്ടും പേരും (കൃപർ, കൃതവർമ്മാവ്) ചെല്ലുമ്പോൾ രക്തം ഒഴുകി ക്ഷീണിതനായ ദുര്യോധനനെയാണ് അവിടെ കണ്ടത്. ഭീമനു ദിവസവും മാംസം കൊടുത്തിരുന്ന കാട്ടാളൻ ദുര്യോധനനെ അവിടെകാണുകയും ഈ വിവരം പാണ്ഡവരെ അറിയിച്ചതനുസരിച്ച് ഏവരും അവിടെ എത്തിച്ചേരുകയും ചെയ്തു. തടാകത്തിൽ കിടക്കുന്ന ദുര്യോധനനെ കരയ്ക്കു കയറ്റാതെ യുദ്ധം ചെയ്യാൻ പാടില്ല എന്നുള്ള യുദ്ധധർമ്മം അനുസരിച്ച്, യുധിഷ്ഠിരൻ അധിക്ഷേപവാക്കുകൾ പറഞ്ഞു കരക്കു കയറ്റി. ഈ സമയത്ത് [[ബലരാമൻ|ബലരാമനും]] അവിടെ എത്തിച്ചേർന്നു. മൈത്രേയമുനിയുടെ ശാപകഥയും (തുടയിൽ അടിയേറ്റ് മരിക്കാൻ ഇടവരട്ടെ!) ഇതിനിടയിൽ കൃഷ്ണൻ ഭീമനോട് പറഞ്ഞു. അദ്ദേഹത്തിന്റെ നിർദ്ദേശത്താൽ സ്യമന്തപഞ്ചകത്തിൽ വെച്ച് ദ്വന്ദ്വയുദ്ധം ആരംഭിച്ചു. പതിനെട്ടാം നാൾ മദ്ധ്യഹ്നം മുതൽ ആരംഭിച്ച ദ്വന്ദ്വയുദ്ധം സന്ധ്യവരെ നീണ്ടു. അവസാനം ഭീമന്റെ അതിശക്തമായുള്ള ഗദാപ്രഹരമേറ്റ് തുടയെല്ലു പൊട്ടി ദുര്യോധനൻ വീണു. ഭീമൻ അവന്റെ മാറത്തു കയറി നിന്ന് ഗദയാൽ അവന്റെ ശിരസ്സിൽ തുടരെ തുടരെ അടിച്ചു. അവന്റെ ഓരോ ദ്രോഹപ്രവൃത്തിയും എണ്ണി വിളിച്ചു പറഞ്ഞുകൊണ്ടാണ് ഓരോ അടിയും അടിച്ചത്. ഭീമന്റെ ഈ കഠിന പ്രവൃത്തികണ്ട് ബലരാമൻ ഹലായുധമെടുത്തുവന്നെങ്കിലും കൃഷ്ണൻ അദ്ദേഹത്തെ ശാന്തനാക്കി. കൗരവസേനയിലെ മൂന്നുപേർ മാത്രം ശേഷിച്ചു, അവരുടെ അനുവാദത്തോടെ യുദ്ധം അവസാനിപ്പിച്ചു. പാണ്ഡവരെല്ലാവരും തങ്ങളുടെ ശിബിരങ്ങളിലേക്ക് സമാധാനമായി മടങ്ങി. അപ്പോഴേക്കും സൂര്യനും അസ്തമിച്ചു. അർജ്ജുനരഥത്തിൽ നിന്നും അർജ്ജുനൻ ആദ്യം ഇറങ്ങാൻ കൃഷ്ണൻ ആവശ്യപ്പെട്ടു. പാർത്ഥൻ ഇറങ്ങിക്കഴിഞ്ഞു കൊടിയിൽ നിന്നും ഹനുമാനും, ഒടുവിൽ കൃഷ്ണനും ഇറങ്ങി. ചമ്മട്ടി തേർത്തട്ടിൽ തന്നെ ഇട്ടു. തൽക്ഷണം തേർ അഗ്നിക്കിരയായി. (ദ്രോണരുടെ ആഗ്നേയാസ്ത്രത്താൽ കത്തിക്കരിയേണ്ട രഥം യുദ്ധാവസാനംവരെ നശിക്കാതെ കൃഷ്ണൻ സുക്ഷിക്കുകയായിരുന്നു.) ==== സൗപ്തികപർവ്വം ==== {{പ്രധാനലേഖനം|സൗപ്തികപർവ്വം}} [[പ്രമാണം:Arastthaman propitiates Śiva before making a night attack on the Pandava camp.jpg|170px|ലഘുചിത്രം|ഇടത്ത്‌|അശ്വത്ഥാമാവ് രാത്രിയുദ്ധത്തിനു മുന്നോടിയായി ശിവപൂജ നടത്തുന്നു]] കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധത്തിലെ പതിനെട്ടാം നാളിൽ രാത്രിയിൽ നടന്ന സംഭവങ്ങളെ ഗ്രന്ഥകർത്താവ് ഈ സൗപ്തികപർവ്വത്തിൽ വിവരിച്ചിരിക്കുന്നു. സഞ്ജയനിലൂടെ വിവരങ്ങൾ അറിഞ്ഞ അശ്വത്ഥാമാവ് സ്യമന്തപഞ്ചകത്തിൽ എത്തിച്ചേർന്നു ദുര്യോധനനെ കണ്ടു. ഹസ്തിനപുരിയുടെ യുവരാജാവ് മണ്ണിൽ ചോരയൊലിപ്പിച്ചു കിടക്കുന്നതുകണ്ട് ദുഃഖിതനായ ദ്രോണപുത്രരെ സുയോധനൻ സമാധാനിപ്പിച്ചു. ഈ പർവ്വത്തിൽ 18 അദ്ധ്യായങ്ങളും 870 പദ്യങ്ങളും അടങ്ങിയിരിക്കുന്നു. ഉറക്കത്തിൽ (സുപ്തിയിൽ) നടന്ന കാര്യങ്ങൾ വിവരിക്കുന്ന അദ്ധ്യായത്തിനു വ്യാസൻ സൗപ്തികപർവ്വം എന്നുപേരുകൊടുത്തു.<ref name="ReferenceA"/> യുദ്ധം അവസാനിച്ചു കഴിഞ്ഞു തിരിച്ചെത്തിയ പാണ്ഡവർ അഞ്ചുപേരെയും കൂട്ടി കൃഷ്ണൻ ശിബിരത്തിനുപ്പുറത്ത് [[ഗോമദി നദി|ഗോമദി നദീതീരത്ത്]] പോയി അന്ന് അവിടെ വിശ്രമിക്കാൻ തീരുമാനിച്ചു. സാത്യകി അന്നു തന്നെ മഥുരയ്ക്കു പോയിരുന്നു. ആ രാത്രിയിൽ പാണ്ഡവരും കൃഷ്ണനും സാത്യകിയും ഒഴിച്ച് മറ്റുള്ളവർ പടകുടീരങ്ങളിൽതന്നെ വിശ്രമിച്ചു. പാണ്ഡവരേയും അവരുടെ പുത്രന്മാരേയും, ധൃഷ്ടദ്യുമ്നനേയും എന്നുവേണ്ട സർവ്വമാന ആൾക്കാരെയും ഈ രാത്രിയിൽ തന്നെ കൊല്ലുമെന്നു അശ്വത്ഥാമാവ് ദുര്യോധനനു വാക്കുകൊടുത്തു. അതിനെത്തുടർന്ന് [[കൃപർ|കൃപാചാര്യരുടെ]] നിർദ്ദേശത്താൽ ദുര്യോധനൻ കിടന്നകിടപ്പിൽ തന്നെ അശ്വത്ഥാമാവിനെ കൗരവസേനാധിപതിയായി വാഴിച്ചു. മൂന്നുപേരും അവിടെനിന്നും യാത്രതിരിച്ചു. ഇടയ്ക്കുവെച്ച് വിശ്രമിച്ച ഈ മൂവർസംഘത്തിലെ കൃതവർമ്മാവും കൃപാചാര്യരും പകലു നടന്ന യുദ്ധത്തിന്റെ ക്ഷീണത്തിൽ ഉറങ്ങിപ്പോയി. പക്ഷേ തന്റെ പിതാവ്‌ ദ്രോണാചാര്യരുടെ ഘാതകരെ ഉന്മൂലനാശം ചെയ്യാൻ എന്താണ്‌ പോംവഴി എന്നാലോചിച്ച്‌ കൊണ്ടിരിക്കുകയായിരുന്നു അശ്വത്ഥാമാവ്‌. പാണ്ഡവരോടുള്ള അടക്കാനാവാത്ത പക അയാളുടെ മാനസികനില തന്നെ അവതാളത്തിലാക്കി. രാവേറെയായി, ഇതിനിടയിൽ അശ്വത്ഥാമാവ് ഒരു കാഴ്ചകണ്ടു. ദൂരെ ഒരു മരത്തിൽ സുഷുപ്‌തിയിലാണ്ടിരിക്കുന്ന [[കാക്ക|കാക്കക്കൂട്ടത്തെ]] ഒളിച്ചു വന്നാക്രമിക്കുന്ന [[മൂങ്ങ|കൂമന്മാരുടെ]] ചെയ്‌തികൾ അവന്റെ ശ്രദ്ധയിൽപ്പെട്ടു. കൂമന്മാരുടെ ആ യുദ്ധതന്ത്രം അശ്വത്ഥാമാവ്‌ നടപ്പിലാക്കാൻ തീരുമാനിക്കുന്നു. ==== ധൃഷ്ടദ്യുമ്നവധം ==== [[അശ്വത്ഥാമാവ്]] ഓരോ കുടീരത്തിലും കയറി ഉറങ്ങിക്കിടന്ന സകലമാനമാൾക്കാരെയും നിർദ്ദയം കൊന്നൊടുക്കി. പകുതി ജീവനോടെ പുറത്തേക്ക് ഓടിയിറങ്ങിയവരെ പുറത്തുകാവൽ നിന്നിരുന്ന കൃതവർമ്മാവും, കൃപാചാര്യരും ചേർന്ന് കൊന്നു. അമാവാസി രാത്രിയായതിനാൽ കൂരിരുട്ടിൽ നടന്ന സംഭവം അടുത്തുള്ള കുടീരങ്ങളിൽ അറിയുന്നതിനു മുൻപെ മൂവർക്കും അവരെ ആക്രമിക്കാനും സഹായകമായി. ഉറങ്ങിക്കിടന്ന [[ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ|ധൃഷ്ടദ്യുമ്നന്റെ]] നെഞ്ചത്തു ചവുട്ടി അശ്വത്ഥാമാവ് അവനെ ഉണർത്തി. തലമുടിക്കു പിടിച്ചു വലിച്ചു താഴെയിട്ട് നിർദ്ദയം ചവുട്ടിയും, മാന്തിക്കീറിയും അവനെ ആക്രമിച്ചു. പാണ്ഡവസേനാധിപതിയായ ധൃഷ്ടദ്യുമ്നനെ ആയുധമെടുക്കാതെയാണ് അശ്വത്ഥാമാവ് കൊന്നത്. ഇതിനിടയിൽ ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ തന്നെ ആയുധം കൊണ്ട് കൊല്ലാൻ അശ്വത്ഥാമാവിനോട് അപേക്ഷിച്ചു എങ്കിലും അതുകൂട്ടാക്കാതെ തന്റെ പിതാവിനെ കൊന്നതിനാലുള്ള കോപത്താൽ പൈശാചികമായിതന്നെ അവനെ കൈയ്യും, നഖവും, കാലുമുപയോഗിച്ച് അതിഹീനമായി കൊലചെയ്തു. അതിനുശേഷം [[ശിഖണ്ഡി|ശിഖണ്ഡിയേയും]], [[ദ്രൗപദി|ദ്രൗപദിയുടെ]] അഞ്ചുപുത്രന്മാരേയും ([[പ്രതിവിന്ധ്യൻ]], [[സുതസോമൻ]], [[ശ്രുതസേനൻ]], [[ശതാനീകൻ]], [[ശ്രുതകർമ്മാവ്]]) കൊന്നൊടുക്കി. പാണ്ഡവർക്കു പുത്രന്മാരായും ഈ അഞ്ചുപേർ മാത്രമേ യുദ്ധാനന്തരം അവശേഷിച്ചിരുന്നുള്ളു. അവരെയാണ് പതിനെട്ടാം യുദ്ധം കഴിഞ്ഞ് ക്ഷീണിച്ചുറങ്ങുമ്പോൾ രാത്രിയിൽ കൊലചെയ്തത്. അർജ്ജുനന്റെ പുത്രനായ [[ബഭ്രുവാഹനൻ]] ഒഴിച്ച് (മണലൂർ രാജകുമാരിയായ [[ചിത്രാംഗദ]] യിൽ ജനിച്ച കുമാരൻ) എല്ലാ പാണ്ഡവ പുത്രന്മാരും യുദ്ധത്തിൽ പങ്കെടുത്തിരുന്നു. കുരുക്ഷേത്രയിലെ പടകുടീരത്തിൽ ഉറങ്ങിക്കിടന്ന എല്ലാവരേയും കൊന്നൊടുക്കിയ അശ്വത്ഥാമാവിനു പാണ്ഡവരെ അവിടെ കണ്ടെത്താനായില്ല. മൂന്നുപേരും വീണ്ടും പല തവണ പാണ്ഡവർക്കായി അവിടെ തിരച്ചിൽ നടത്തിയെങ്കിലും കാണാഞ്ഞതിനാൽ അവസാനം ആ കുടീരങ്ങൾ മുഴുവനും അവർ തീയിട്ടു നശിപ്പിച്ചു. പാണ്ഡവർ അവിടെ ഒളിച്ചിരുപ്പുണ്ടെങ്കിൽ തീയിൽ വെന്തു മരിച്ചോളും എന്നുകരുതിയാണ് പടകുടീരങ്ങൾക്ക് തീയിട്ടത്. അതിനുശേഷം ഈ സന്തോഷ വാർത്ത അറിയിക്കുവാൻ മൂന്നുപേരും ആ രാത്രിയിൽ തന്നെ ദുര്യോധനനികിടത്തിൽ ചെന്നു ചേർന്നു. സൂര്യോദയത്തിനു മുൻപു തന്നെ തിരിച്ചെത്തിയ മൂന്നുപേരും അവിടെ നടന്ന വിവരങ്ങൾ ദുര്യോധനനെ വിശദമായി അറിയിച്ചു. പാണ്ഡവരും ശേഷിച്ച മറ്റുള്ളവരും മരിച്ചുവെന്ന് കേട്ട് സന്തുഷ്ടനായ ദുര്യോധനൻ അശ്വത്ഥാമാവിനെ പ്രശംസിക്കാനും മടിച്ചില്ല. കുറച്ചുനാഴികകൾക്കു ശേഷം സുര്യോദയത്തിനു മുൻപായി ദുര്യോധനനും മരിച്ചു. ==== ചൂഢാമണി ==== [[File:Draupadi and Ashvatthaman, Punjab Hills c. 1730.jpg|170px|thumb|left| ചൂഢാമണി തലയിൽ ചൂടുന്ന ദ്രൗപദിയും പാണ്ഡവരും; ചോരയൊലിപ്പിച്ച് ഓടിയകലുന്ന അശ്വത്ഥാമാവും (ചിത്രം)]] സഹോദരനേയും അഞ്ചു മക്കളേയും നഷ്‌ടപ്പെട്ട [[പാഞ്ചാലി]] ദുഃഖത്താൽ പൊട്ടികരഞ്ഞു. പാഞ്ചാലിയെ സാന്ത്വനിപ്പിക്കാൻ ഏവരും ശ്രമിച്ചെങ്കിലും അവസാനം ഭീമൻ അശ്വത്ഥാമാവിനെ വധിക്കാൻ പുറപ്പെട്ടു. അശ്വത്ഥാമാവിനെ തേടിയുള്ള ഭീമന്റെ പുറപ്പാട്‌ മനസ്സിലാക്കിയ കൃഷ്‌ണൻ അർജ്ജുനനുമൊത്ത് ഭീമനു പുറകെ യാത്രതിരിച്ചു. യുദ്ധ നിപുണനായ അശ്വത്ഥാമാവിനെ എതിരിടാൻ ഭീമനു ഒറ്റയ്ക്കാവില്ല എന്നു മനസ്സിലാക്കിയാണ് അനർത്ഥങ്ങൾ സംഭവിക്കുന്നതിനുമുമ്പ്‌ അവിടെയെത്താൻ കൃഷ്ണാർജ്ജുനന്മാർ പുറപ്പെട്ടത്. അശ്വത്ഥാമാവിനെ കണ്ടുമുട്ടിയ ഭീമൻ അവനെ യുദ്ധത്തിനു വിളിക്കുകയും ഗംഗയിൽ കുളിച്ചുകൊണ്ടിരുന്ന അശ്വത്ഥാമാവ് ഭീമന്റെ വെല്ലുവിളി സ്വീകരിച്ച്‌ പുറത്ത്‌ വരികയും ഒരു പുൽക്കൊടി പറിച്ചെടുത്ത്‌ പാണ്ഡവകുലത്തെ മുഴുവനോടെ നശിപ്പിക്കാൻ കഴിവുള്ള ബ്രഹ്മാസ്‌ത്രം പ്രയോഗിക്കുകയും ചെയ്തു. ആ സമയത്ത് അവിടെ എത്തിച്ചേർന്ന അർജ്ജുനനും മറ്റുപോംവഴികളില്ലാത്തതിനാൽ ബ്രഹ്മാസ്‌ത്രം പ്രയോഗിച്ചു. പക്ഷേ, ഈ രണ്ടു ബ്രഹ്മാസ്‌ത്രങ്ങളും കൂട്ടിമുട്ടിയാൽ ലോകം നശിക്കും എന്ന്‌ മനസ്സിലാക്കിയ കൃഷ്‌ണൻ, ബ്രഹ്മാസ്‌ത്രത്തെ തിരിച്ചുവിളിക്കാൻ ഇരുവരോടും നിർദ്ദേശിച്ചു. അർജ്ജുനൻ തന്റെ ബ്രഹ്മാസ്‌ത്രം പിൻവലിച്ചെങ്കിലും അശ്വത്ഥാമാവ് കൂട്ടാക്കിയില്ല. അതിനെതുടർന്ന് ദുരന്തം ഒഴിവായെങ്കിലും കൃഷ്‌ണൻ അശ്വത്ഥാമാവിനെ ശപിച്ചു. ദ്രൗപദിയുടെ ആഗ്രഹപൂർത്തിക്കായി ഭീമൻ അശ്വത്ഥാമാവിന്റെ ശിരസ്സിലെ ചൂഡാരത്നം ശിരസ്സു നൂഴ്ന്ന് എടുത്തു, പാഞ്ചാലിക്കു സമ്മാനിച്ചു. അശ്വത്ഥാമാവിന്റെ ബ്രഹ്മാസ്ത്രം അവന്റെ ആഗ്രഹപ്രകാരം ഗർഭിണിയായ ഉത്തരയുടെ വയറ്റിൽ പതിക്കുകയും ഗർഭസ്ഥശിശു മരണപ്പെടുകയും ചെയ്തു. കൃഷ്ണശാപം മൂലം ദേഹമാസകലം ചൊറിച്ചിലും മറ്റു ത്വക്‌ രോഗങ്ങളുമായി [[സപ്തചിരഞ്ജീവികൾ|ചിരഞ്ജീവിയായ]] അശ്വത്ഥാമാവ്‌ യാത്ര തുടർന്നു. ==യുദ്ധത്തിൽ കൊല്ലപ്പെട്ടവരുടെ എണ്ണം== മഹാഭാരതയുദ്ധത്തിൽ കൊല്ലപ്പെട്ടവരുടെ സംഖ്യയെക്കുറിച്ചും മഹാഭാരതത്തിൽ സൂചനയുണ്ട് . മഹാഭാരതയുദ്ധത്തിൽ എത്രപേരാണ് കൊല്ലപ്പെട്ടതെന്ന ധൃതരാഷ്ട്രരുടെ ചോദ്യത്തിന് യുധിഷ്ഠിരൻ പറയുന്ന ഉത്തരമിതാണ് . മൊത്തത്തിൽ 166 കോടി 20000 പേര് [1660020000 ] കൊല്ലപ്പെട്ടു . 24165 വീരന്മാരെ കാണാതായി . യുധിഷ്ഠിര ഉവാച (യുധിഷ്ഠിരൻ ധൃതരാഷ്ട്ര മഹാരാജാവിനോട് പറയുന്നതാണ് സന്ദർഭം) '''ദശായുതാനാമയുതം സഹസ്രാണി ച വിംശതിഃ'''<br> '''കോട്യഃ ഷഷ്ഠിശ്ച ഷഡ് ചൈവ ഹ്യാസ്മിൻ രാജൻ മൃധേ ഹതാഃ'''<br> '''[മഹാഭാരതം , സ്ത്രീപർവ്വം , അദ്ധ്യായം 26 , ശ്ളോകം 9]'''<br> '''(ഭാഷാ അർത്ഥം):'''<br> പതിനായിരം പത്തു - പതിനായിരവും , ഇരുപതു ആയിരവും , അറുപത്തിയാറു കോടിയും ആൾക്കാർ യുദ്ധത്തിൽ കൊല്ലപ്പെട്ടു രാജാവേ . '''(വ്യാഖ്യാനം)''' ഇവിടെ പത്തു പതിനായിരം എന്നാൽ ഒരു ലക്ഷമാണ് . (10 x 10000 ). അതുപോലത്തെ പതിനായിരം പത്തു പതിനായിരമെന്നാണ് പറയുന്നത് . അപ്പോൾ 10000 x (10 x 10000 ) . അതിന്റെ സംഖ്യ നൂറു കോടി ആണ് . അതായത് 1000000000 ( നൂറു കോടി ) . പിന്നെയൊരു ഇരുപതിനായിരം . അപ്പോൾ 1000020000 . പിന്നെ ഒരു അറുപത്തിയാറു കോടി(660000000) . അപ്പോൾ 1660020000 പേരാണ് മഹാഭാരതയുദ്ധത്തിൽ കൊല്ലപ്പെട്ടത് . അതായത് നൂറ്റി അറുപത്തിയാറു കോടി ഇരുപതിനായിരം പേരാണ് മരിച്ചതെന്ന് കണക്കു പറയുന്നു . ഇതിനു കാരണമെന്ത് ? മഹാഭാരതയുദ്ധത്തിൽ കുരുപാണ്ഡവരുടെ 18 അക്ഷൗഹിണികളിൽ ഉൾപ്പെടാത്ത കുറെയധികം രാക്ഷസന്മാരും , മ്ളേച്ഛവർഗ്ഗത്തിലേയും മാറ്റാൽക്കാരും ചീനന്മാരും കാംബോജരും വരെ യുദ്ധത്തിൽ പങ്കെടുത്തിരുന്നു . അതുകൊണ്ടാണ് 166 കോടിയോളം വനന്തു .<ref name="test41">[http://www.sacred-texts.com/hin/m11/m11025.htm Kisori Mohan Ganguly Translation of Mahabharatha]മഹാഭാരതം , സ്ത്രീപർവ്വം , അദ്ധ്യായം 26 </ref> മറ്റൊരു ശ്ളോകം പറയുന്നു . (യുധിഷ്ഠിരൻ ധൃതരാഷ്ട്ര മഹാരാജാവിനോട് പറയുന്നതാണ് സന്ദർഭം) '''അലക്ഷിതാനാം വീരാണാം സഹസ്രാണി ചതുർദ്ദശ'''<br> '''ദശ ചാന്യാനി രാജേന്ദ്ര ശതം ഷഷ്ഠിശ്ച പഞ്ച ച'''<br> '''[മഹാഭാരതം , സ്ത്രീപർവ്വം , അദ്ധ്യായം 26 , ശ്ളോകം 10]'''<br> '''(ഭാഷാ അർത്ഥം):''' ഇരുപത്തിനാല് ആയിരവും പിന്നെ നൂറ്റി അറുപത്തിയഞ്ച് പേരും ആൾക്കാരെ യുദ്ധത്തിൽ കാണാതായി രാജാവേ. '''(വ്യാഖ്യാനം)''' ഇരുപത്തിനാലായിരത്തി ഒരുന്നൂറ്റി അറുപത്തിയഞ്ച് പേരെ യുദ്ധത്തിൽ കാണാതായിരിക്കുന്നു രാജാവേ . (അവർ യുദ്ധത്തിൽ മരിക്കുമെന്ന് പേടിച്ചു ഓടിയൊളിച്ചതാണ്) . == യുദ്ധത്തിൽ അവശേഷിച്ചവർ == പതിനെട്ടുനാൾ നീണ്ടുനിന്ന കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധത്തെ അതിജീവിച്ചത് പന്ത്രണ്ടുപേർ മാത്രമായിരുന്നു. പാണ്ഡവപക്ഷത്ത് കൃഷ്ണനും, സാത്യകിയും, യുയുത്സുവും, പാണ്ഡവർ അഞ്ചുപേരുമായി എട്ടുപേർ മാത്രമായിരുന്നു യുദ്ധത്തിൽ പങ്കെടുത്തവരിൽ അതിനുശേഷം ജീവിച്ചത്. അർജ്ജുനനു ചിത്രാംഗദയിൽ ജനിച്ച [[ബഭ്രുവാഹനൻ]] യുദ്ധത്തിൽ പങ്കെടുത്തിരുന്നില്ല. അതിനാൽ പാണ്ഡവർക്കു പുത്രനായി ബഭ്രുവാഹനൻ മാത്രം അവശേഷിച്ചിരുന്നുള്ളു. യുദ്ധസമയത്ത് ഉത്തര ഗർഭിണിയായിരുന്നതിനാൽ അഭിമന്യുവിന്റെ പുത്രനായി പിന്നീടു ജനിച്ച [[പരീക്ഷിത്]] പാണ്ഡവർക്കു പൗത്രനായി. കൗരവപക്ഷത്ത് നാലുപേർ മാത്രമാണ് പതിനൊന്ന് അക്ഷൗഹിണിപടയിൽ അവശേഷിച്ചത്. കൃപിയിൽ ദ്രോണർക്കു ജനിച്ച അശ്വത്ഥാമാവും, കൃപാചാര്യരും യുദ്ധത്തിൽ അവശേഷിച്ചിരുന്നു. ഇവർ രണ്ടുപേരും സപ്ത ചിരഞ്ജീവികളിൽ ഉൾപ്പെട്ടവരായിരുന്നതിനാൽ ഇരുവരയേയും മരണം തൊട്ടില്ല. ഇവരെ കൂടാതെ കൃതവർമ്മാവും, [[വൃഷകേതു|വൃഷകേതുവും]] യുദ്ധത്തിൽ മരിക്കാതെ അവശേഷിച്ചിരുന്നു. ഈ പന്ത്രണ്ടുപേരിൽ യുയുത്സുവിന്റേയും, വൃഷകേതുവിന്റേയും മരണം ഗ്രന്ഥകാരൻ പ്രതിപാദിക്കുന്നില്ലയെങ്കിലും മറ്റുള്ള എട്ടുപേരും കലിയുഗാരംഭത്തിൽ മരണപ്പെട്ടതായി സ്വർഗ്ഗാരോഹണപർവ്വത്തിലും, മുസലപർവ്വത്തിലുമായി മഹാഭാരതത്തിൽ വിവരിക്കുന്നുണ്ട്. കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധത്തിനുശേഷം പാണ്ഡവർ അഞ്ചുപേരും കൃഷ്ണനും മാത്രമെ അവശേഷിക്കൂവെന്ന് വളരെ മുൻപുതന്നെ [[ഉലൂപി]] പുത്രനായ [[ഇരാവാൻ|ഇരവാനു]] അറിയാമായിരുന്നുവെന്ന് ഗ്രന്ഥകാരൻ മഹാഭാഗവതത്തിൽ പറയുന്നുണ്ട്. കൃഷ്ണനു സത്യഭാമയിൽ ജനിച്ച വത്സലയെ (സുന്ദരി) വിവാഹം കഴിക്കാൻ പുറപ്പെട്ട അഭിമന്യുവിനെ കാട്ടിൽവെച്ച് കണ്ടുമുട്ടിയ ഇരാവാൻ തന്റെ ഖഡ്ഗം അവിടെ പന്തലിച്ചുനിന്ന വൃക്ഷത്തിൽ വൃഥാ ആഞ്ഞു വീശി. അഞ്ചു ശിഖരങ്ങളും തായ്ത്തടിയും ഒഴിച്ചുള്ള സർവ്വകൊമ്പുകളും ഇലച്ചില്ലകളും അറ്റ് താഴെ വീണു. ആസന്നമായി നടക്കാൻ പോകുന്ന യുദ്ധത്തിന്റെ ചിത്രം ഇതാവുമെന്നു [[ഇരാവാൻ]] കാണിച്ചുകൊടുക്കുന്നുണ്ട്.<ref>മഹാഭാഗവതം -- ISBN 8-85315-07-8 -- ഡോ.പി.എസ്സ് നായർ -- വിദ്യാരംഭം പ്രസിദ്ധീകരണം, ആലപ്പുഴ</ref>. == ഗാന്ധാരി വിലാപം == തന്റെ നൂറു പുത്രന്മാരും, പുത്രിഭർത്താവും, അവരുടെ മക്കളും, സഹോദരനും എന്നുവേണ്ട സർവ്വ ബന്ധുജനങ്ങളും മരിച്ചതറിഞ്ഞ [[ഗാന്ധാരി]] കുരുക്ഷേത്ര യുദ്ധഭൂമി സന്ദർശിക്കാൻ ആഗ്രഹം പ്രകടിപ്പിച്ചു. [[ദുര്യോധനൻ|ദുര്യോധനന്റെ]] പത്നിയായ [[ഭാനുമതിയും]] മറ്റു പുത്രവധുമാരും, പൗത്രവധുക്കളും അവർക്കൊപ്പം യുദ്ധക്കളത്തിലേക്ക് അനുഗമിച്ചു. പുത്രിയായ [[ദുശ്ശള|ദുശ്ശളയേയും]] അവർ ഒപ്പം കൂട്ടി. അതിഭയാനകമായിരുന്നു യുദ്ധക്കളത്തിലെ കാഴ്ചകൾ. പതിനെട്ടുനാൾ നീണ്ടുനിന്ന യുദ്ധം ഒരു ജനസമൂഹത്തെ മുഴുവനും വേദനപ്പിച്ച് ഇല്ലാതാക്കി. ആദ്യ ദിവസങ്ങളിൽ മരിച്ചുവീണ പലരുടേയും ജഢങ്ങൾ അഴുകിത്തുടങ്ങിയിരുന്നു. പലതിനു അംഗഭംഗം വന്നവയായിരുന്നു. ജീവൻ പൂർണ്ണമായും നിലച്ചിട്ടില്ലാത്ത ശരീരങ്ങൾക്കു കഴുകനും നരിയും കാവലിരിക്കുന്നു. യുദ്ധഭൂമിയിൽ എത്തിയ സ്ത്രീജനങ്ങൾ അവരുടെ പ്രിയപ്പെട്ടവരെ തേടിഅലഞ്ഞു. [[ഭാനുമതി|ഭാനുമതിയുടെ]] സഹായത്തോടെ ഗാന്ധാരി ദുര്യോധന നികടത്തിൽ എത്തിച്ചേർന്നു. അവിടെവെച്ച് ഗാന്ധാരി തന്റെ കൺകെട്ട്‌ അഴിക്കുകയും മൃതരായ തന്റെ മൂത്ത പുത്രനെയും മറ്റു മക്കളേയും ബന്ധുക്കളേയും കണ്ടു. [[ഗാന്ധാരം|ഗാന്ധാരരാജ്യത്തിന്റെ]] ചക്രവർത്തി [[സുബലൻ|സുബലന്റെ]] പുത്രിയായ ഗാന്ധാരി അന്ധനായ [[ധൃതരാഷ്ട്രർ|ധൃതരാഷ്ട്രരെ]] വിവാഹം കഴിച്ചപ്പോൾ മുതൽ താനും അന്ധയായി ജീവിക്കാൻ ബാദ്ധ്യസ്ഥയാണെന്നു തീരുമാനിച്ച് സ്വന്തം കണ്ണുകൾ പട്ടുവസ്ത്രത്തിന്റെ നാടകൊണ്ടു കെട്ടിവച്ച് പതിവ്രതാരത്‌നമായി ജീവിച്ചു. അന്നുകെട്ടിയ കണ്ണുകൾ യുദ്ധത്തിനു മുൻപ് ഒരിക്കൽ മാത്രം തന്റെ പുത്രനായ ദുര്യോധനനെ അനുഗ്രഹിക്കാനായി തുറന്നിരുന്നു. അന്ന് ഗാന്ധാരി തന്റെ കണ്ണിലെ കെട്ട്‌ മാറ്റിയപ്പോൾ ദുര്യോധനന്റെ തുടയൊഴിച്ച്‌ മറ്റെല്ലാ ശരീരഭാഗത്തേക്കും അത്രയും കാലം സംഭരിച്ച പാതിവ്രത്യശക്തി മുഴുവൻ അവർ പകർന്നു കൊടുത്തു. പിന്നീട് ഗാന്ധാരി ഇവിടെ കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധഭൂമിയിൽവച്ചാണ് തന്റെ കണ്ണിലെ കെട്ടഴിച്ചത്. അതിഭയാനകമായിരുന്നു അവരുടെ ആ കാഴ്ച. തന്റെ നൂറു മക്കളുടെയും ദാരുണമരണം നേരിട്ടുകണ്ടു ആ മാതാവ്; അടങ്ങാത്ത പുത്രസ്നേഹത്തിനു മുൻപിൽ കൃഷ്ണൻ പോലും സത്ബധനായിപ്പോയി. ഗാന്ധാരി വിലപിക്കുന്ന കാഴ്ച ഗ്രന്ഥകർത്താവ് മഹാഭാരതത്തിൽ [[സ്തീപർവം|സ്ത്രീപർവ്വത്തിലൂടെ]] വിവരിക്കുന്നു. വ്യാസൻ ഇതിനായി സ്ത്രീപർവ്വത്തിൽ 27 അദ്ധ്യായങ്ങളും 775 പദ്യങ്ങളും ചേർത്തിരിക്കുന്നു. [[ഭാനുമതിയുടെ]] നെഞ്ചത്തടിച്ചുള്ള കരച്ചിലിൽ ഗാന്ധാരിയുടെ അടങ്ങാത്ത മാതൃസ്നേഹം അണപൊട്ടിയൊഴുകി. അവർ [[കൃഷ്ണൻ|കൃഷ്ണനുനേരെ]] തിരിഞ്ഞു. കൃഷ്ണന്റെ കാപട്യവും, വക്രബുദ്ധിയും മൂലമാണ് തന്റെ നൂറുപുത്രന്മാർക്കും ഈ ഗതിവന്നത് എന്ന് ആക്രോശിച്ചു ആ [[മാതാവ്]]. [[ഭീഷ്മർ|ഭീഷ്മപിതാമഹനെ]] ശരശയ്യയിൽ വീഴിച്ചതും, കളളം പറഞ്ഞ് [[ദ്രോണർ|ദ്രോണരെ]] കൊലചെയ്തതും, [[ജയദ്രഥൻ|ജയദ്രഥനെ]] കൊല്ലാൻ [[സൂര്യൻ|സൂര്യംബിംബം]] മറച്ചതും, [[ദുര്യോധനൻ|ദുര്യോധനന്റെ]] മരണത്തിടയാക്കിയ നിർബന്ധപൂർവ്വമായ ദ്വന്ദ്വയുദ്ധത്തിനും അവസാനം, അരയ്ക്കു താഴെ അടിക്കാൻ പാടില്ലയെന്നുള്ള യുദ്ധനീതി മറച്ചുവെച്ച് [[ഭീമൻ|ഭീമനോട്]] ദുര്യോധനന്റെ തുട അടിച്ചുപൊട്ടിക്കാൻ ഉപദേശിച്ചതും കൃഷ്ണൻ കാരണമാണെന്നു ആ മാതാവ് കുറ്റപ്പെടുത്തി. തുടർന്ന് അവർ ഇങ്ങനെ ശപിച്ചു; "കൃഷ്ണാ , പാണ്ഡവരും ധാർത്തരാഷ്ട്രന്മാരും പരസ്പരം കൊന്നു തീർന്നു . എന്തിനാണ് അവരെ നീ തീർത്തും ഉപേക്ഷിച്ചു കളഞ്ഞത് ? . നീ രണ്ടിനും സമർത്ഥനും ശ്രുതവാക്യനും അസംഖ്യം ഭൃത്യന്മാരും വിപുലമായ സൈന്യബലമുള്ളവനും ശക്തനുമല്ലേ ? അല്ലയോ മധുസൂദനാ , അപ്പോൾ കുരുക്കളുടെ നാശം നിന്റെ ഇച്ഛയനുസരിച്ചാണ് നടന്നത് . അതിനാൽ , മഹാബാഹോ അതിന്റെ ഫലം നീയും അനുഭവിക്കട്ടെ . പതിശുശ്രൂഷയാൽ അൽപ്പമെങ്കിലും തപോബലം ഞാൻ ആർജ്ജിച്ചിട്ടുണ്ടെങ്കിൽ , ആ തപോബലത്താൽ അല്ലയോ ചക്രഗദാധരാ , ഞാൻ നിന്നെ ശപിക്കുകയാണ് . പരസ്പരം കൊല്ലുന്ന ബന്ധുക്കളായ കുരുപാണ്ഡവരെ നീ ഉപേക്ഷിക്കുകയാൽ , അല്ലയോ ഗോവിന്ദാ , നിന്റെ ബന്ധുക്കളും ഇതുപോലെ കൊല്ലപ്പെടുന്നതാണ് . ഇന്നേക്ക് മുപ്പത്തിയാറാമാണ്ട് തികയുമ്പോൾ , ബന്ധുക്കളും അമാത്യന്മാരും പുത്രന്മാരുമൊക്കെ കൊല്ലപ്പെട്ട്‌ വനത്തിലൂടെ നടക്കുമ്പോൾ , കുത്സിതമായ ഒരു ഉപായത്താൽ നീയും മരിക്കുന്നതാണ് . ഈ കാണും പടി , ബന്ധുക്കളെല്ലാം മരിച്ച് നിങ്ങളുടെ സ്ത്രീകളും ഭാരതസ്ത്രീകളെപ്പോലെ അനാഥകളായി വിലപിക്കും " [മഹാഭാരതം , സ്ത്രീപർവ്വം , അദ്ധ്യായം 25 , ശ്ളോകങ്ങൾ 39 മുതൽ 46 വരെ]". ഗാന്ധാരിയുടെ ശാപവാക്കുകൾ കേട്ടിട്ടും ഭഗവാൻ കൃഷ്ണന് ഒരു കുലുക്കവുമുണ്ടായില്ല . അദ്ദേഹം താൻ ചെയ്യാനുദ്ദേശിച്ചിരിക്കുന്ന കാര്യം തന്നെയാണ് ശാപവാക്കുകളിലൂടെ ഗാന്ധാരി ഇപ്പോൾ പറഞ്ഞതെന്ന് അവളെ അറിയിച്ചു . ഉത്തമഭക്തയും ധർമ്മിഷ്ഠയുമായ ഗാന്ധാരിയുടെ വാക്കുകളെ സത്യമാക്കുവാനും , താൻ നിശ്ചയിച്ചിട്ടുള്ളത് നടത്താനുമായി ശ്രീകൃഷ്ണഭഗവാൻ ഗാന്ധാരിയുടെ ശാപത്തെ പുഞ്ചിരിയോടെ സ്വീകരിച്ചു .അതനുസരിച്ചാണ് പിൽക്കാലത്ത് യദുകുലം നശിച്ചതും ദ്വാരക കടലിൽ മുങ്ങിപ്പോയതും .പിന്നീട് ധൃതരാഷ്ട്രരുടെ നിർദ്ദേശത്താൽ ശേഷിച്ച ജഢങ്ങൾ സംസ്കരിക്കാനുള്ള സൗകര്യം [[ധർമ്മപുത്രർ]] ചെയ്തു. == ശാന്തിപർവ്വം == മരിച്ചവരുടെ ആത്മാക്കൾക്ക് ശാന്തിലഭിക്കുന്ന കഥാസന്ദർഭങ്ങൾ ഗ്രന്ഥകാരൻ ശാന്തിപർവ്വത്തിൽ ഉൾപ്പെടുത്തിയിരിക്കുന്നു. 339 അദ്ധ്യായങ്ങളിലായി 14525 gnപദ്യങ്ങളിലൂടെയാണ് [[ശാന്തിപർവ്വം]] കടന്നുപോകുന്നത്. വ്യാസഭാരതത്തിലെ ഏറ്റവും വലിയ പർവ്വമാണ് ശാന്തിപർവ്വം.<ref>ശാന്തിപർവ്വം : മഹാഭാഗവതം -- ISBN 8-85315-07-8 -- ഡോ.പി.എസ്സ് നായർ -- വിദ്യാരംഭം പ്രസിദ്ധീകരണം, ആലപ്പുഴ</ref>.<ref>സി. രാജഗോപാലാചാരിയുടെ മഹാഭാരതം; "54--സഞ്ജയ മിഷൻ (സഞ്ജയദൂത്)"</ref> യുദ്ധത്തിൽ മരണമടഞ്ഞവർക്ക് പിതൃശുദ്ധികർമ്മങ്ങൾ എല്ലാം നിർവ്വഹിച്ചു. എല്ലാത്തിനു ധർമ്മപുത്രർ നേരിട്ടു നേതൃത്വം നൽകി. രാജ്യാഭിഷേകത്തിനുശേഷം ഒരിക്കൻ കുന്തിദേവി ധർമ്മപുത്രരെ കാണാനായി അവന്റെ കൊട്ടാരത്തിൽ എഴുന്നള്ളി. സങ്കടത്തോടെ അവർ കർണ്ണരഹസ്യം യുധിഷ്ഠിരനെ അറിയിച്ചു. താൻ മൂലമാണ് ജ്യേഷ്ഠനായ കർണ്ണൻ കൊലചെയ്യപ്പെട്ടത് എന്നറിഞ്ഞപ്പോൾ രാജാവ് ബോധരഹിതനായി നിലത്തുവീണു. ഇതറിഞ്ഞ് മറ്റു സഹോദരന്മാരും ഇതിനോടകം അവിടെ എത്തിച്ചേർന്നു. കർണ്ണന്റെ പുത്രന്മാർ ഏവരും യുദ്ധത്തിൽ മരിച്ചിരിക്കുന്നതിനാൽ കർണ്ണനുവേണ്ടി ആരും ഇതുവരെ പിതൃകർമ്മങ്ങൾ നടത്തിയിട്ടില്ല എന്നുള്ള വിവരവും കുന്തി പാണ്ഡവരെ അറിയിച്ചു. അഞ്ചുപേരും ചേർന്നു മൂത്തജ്യേഷ്ഠനുവേണ്ടി ബലിതർപ്പണം നടത്തുവാൻ കുന്തി അവരോട് അപേക്ഷിച്ചു. കർണ്ണരഹസ്യം മുൻപ് അറിഞ്ഞിരുന്നെങ്കിൽ അവനെ രാജാവായി വാഴിച്ചേനെ; ചിലപ്പോൾ ദുര്യോധനനും അതു സ്വീകാര്യമായേനെ; അതുമൂലം കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധം ഒഴിവാക്കാമായിരുന്നു; എന്നിങ്ങനെ പലവുരു ദുഃഖാർത്തനായി പുലമ്പിക്കൊണ്ട് അഞ്ചുപേരും പ്രത്യേകിച്ച് യുധിഷ്ഠിരൻ വളരെയേറെ സങ്കടപ്പെട്ടു. പിറ്റേന്ന് തന്നെ കർണ്ണനുവേണ്ടി പാണ്ഡവർ അഞ്ചുപേരും ചേർന്ന് പിതൃബലി നടത്തി. അതിനുശേഷം അവന്റെ പുത്രന്മാർക്കും വേണ്ട തർപ്പണപൂജകൾ നടത്തി. തുടർന്ന് പാണ്ഡവർ ഹസ്തിനപുരിയിൽ തിരിച്ചെത്തി കർണ്ണന്റെ വിധവയെ കണ്ട് സമാധാനിപ്പിച്ചു. അന്ന് അവിടെ കൂടുതൽ സമയം ചിലവഴിക്കാനും ജ്യേഷ്ഠത്തിയുമായി ദുഃഖത്തിൽ പങ്കുചേരാൻ പാഞ്ചാലിയും സുഭദ്രയും പ്രത്യേകം ശ്രദ്ധചെലുത്തി. എല്ലാവരും കർണ്ണപത്നിയുടെ കാൽക്കൽ നമസ്കരിച്ച് ആശിർവാദം വാങ്ങിയാണ് തങ്ങളുടെ കൊട്ടാരങ്ങളിലേക്ക് തിരിച്ചത്. അന്നുതന്നെ ധൃതരാഷ്ട്രരേയും ഗാന്ധാരിയേയും വിദുരരേയും കണ്ടു വണങ്ങാനും യുധിഷ്ഠിരൻ മറന്നില്ല. === നാരദസംവാദം === കുന്തിയിലൂടെ കർണ്ണ രഹസ്യം മനസ്സിലാക്കിയതുമുതൽ രാജാവ് വളരെയേറെ ദുഃഖാർത്തനായി കാണപ്പെട്ടു. ഈ കാലയളവിൽ നാരദർ ഹസ്തിനപുരിയിൽ എത്തുകയും കർണ്ണന്റെ ജീവിതകഥകളും അവനേറ്റ നിരവധി ശാപകഥകളും രാജാവിനെ ധരിപ്പിച്ചു. ദ്രോണർ അവനു ശിഷ്യത്വം നിരാകരിച്ചപ്പോൾ ദ്രോണരുടെ ഗുരുവായിരുന്ന പരശുരാമന്റെ ശിഷ്യത്വം സ്വീകരിച്ച കർണ്ണന്റെ ധീരതയും, പിന്നീട് പരശുരാമൻ അവൻ ബ്രാഹ്മണനല്ല എന്നു മനസ്സിലാക്കി അവനെ ശപിച്ചതും, ഹോമപശുവിനെ അറിയാതെ കൊലചെയ്കയാൽ അവനേറ്റ അഗ്നിഹോത്രിശാപവും നാരദർ യുധിഷ്ഠിരനോട് വിശദമായി പറയുന്നുണ്ട്. ഇതിനെല്ലാം കാരണം അവനിലടങ്ങിയിരിക്കുന്ന അസുരാംശമാണെന്നു ഇതിലൂടെ നാരദർ മഹാരാജാവിനോട് പറയുന്നു. അഗ്നിഹോത്രിശാപം എപ്പോഴും കർണ്ണനെ അധൈര്യപ്പെടുത്തിയിരുന്നു. പശുവാണെന്നറിയാതെ കൊലചെയ്കയാൽ നീ ആരാണെന്നറിയാതെ നിന്റെയും ശിരസ്സ് അറുക്കപ്പെടും എന്നായിരുന്നു അഗ്നിഹോത്രിശാപം. ==== കർണ്ണന്റെ ധീരത ==== ദുര്യോധനപക്ഷം ചേരാനുണ്ടായ സാഹചര്യവും, അവന്റെ മറ്റു ധീരതനിറഞ്ഞ കഥകളും നാരദർ ഈ സന്ദർഭത്തിൽ വിവരിക്കുന്നതായി ഗ്രന്ഥകാരൻ മഹാഭാരതത്തിൽ ശാന്തിപർവ്വത്തിൽ പറയുന്നുണ്ട്. * '''ദുര്യോധന വിവാഹം''': കലിംഗരാജകുമാരിയുടെ സ്വയവരവേളയിൽ അവൾ ദുര്യോധനനെ വേൾക്കാതെ മുന്നോട്ട് നടന്നതിൽ കോപിച്ച് രാജകുമാരിയെ അവിടെ നിന്നും കടത്തിക്കൊണ്ടുപോരാനും അതെതിർത്ത രാജാക്കന്മാരെയെല്ലാം ഒറ്റക്ക് നേരിട്ട് ദുര്യോധനനെ സഹായിച്ചത് കർണ്ണനായിരുന്നു. ദുര്യോധനനു അവനോട് സ്നേഹാദരവിനുണ്ടായ കാരണങ്ങൾ ഇങ്ങനെ നിരവധിയായിരുന്നു. * '''ജരാസന്ധവിജയം''': കർണ്ണന്റെ യുദ്ധസാമർത്ഥ്യം മനസ്സിലാക്കി മഗധാധിപനായ [[ജരാസന്ധൻ]] അവനെ ദ്വന്ദ്വയുദ്ധത്തിനു വിളിച്ചു. ദ്വന്ദ്വയുദ്ധത്തിൽ പ്രഗദ്ഭനായ ജരാസന്ധനെ കർണ്ണൻ തോല്പിച്ചു. കർണ്ണനിൽ അഭിമാനം പൂണ്ട മഗധാധിപൻ മാലിനി എന്ന നഗരം കർണ്ണനു സമ്മാനിച്ചു. *'''ദേവേന്ദ്ര കപടവേഷം''' : അർജ്ജുനനുവേണ്ടി ദേവേന്ദ്രൻ ബ്രാഹ്മണവേഷത്തിൽ വന്നു കർണ്ണന്റെ ജന്മസിദ്ധമായിരുന്ന കവചകുണ്ഢലങ്ങൾ ദാനം വാങ്ങി. ബ്രാഹ്മണവേഷത്തിൽ വന്നത് ദേവേന്ദ്രനാണെന്നറിഞ്ഞുകൊണ്ടുതന്നെ അദ്ദേഹത്തിനു തന്റെ ശരീരഭാഗമായിരുന്ന കവചകുണ്ഢലങ്ങൾ ദാനം കൊടുത്തു. കർണ്ണന്റെ ദാനമഹിമയാണ് ഇവിടെ കാണിക്കുന്നത്. == രാജ്യാഭിഷേകം == [[File:Draupadi and Pandavas.jpg|170px|thumb|left|രാജ്യാഭിഷേകം]] യുദ്ധാനന്തരം പന്ത്രണ്ടാം ദിവസം പുലയുടെ അശുദ്ധി തീർന്നതിനുശേഷം കുലഗുരുവായ [[ധൗമ്യൻ|ധൗമ്യനെ]] ആചാര്യമര്യാദകളോടെ വിളിച്ചുവരുത്തി അദ്ദേഹത്തിന്റെ അനുവാദത്തോടെ ശുഭമുഹൂർത്തത്തിൽ ഹസ്തിനപുരിയുടെ രാജ്യഭാരം ധർമ്മപുത്രർ ഏറ്റെടുത്തു.<ref>മഹാഭാരതം -- സി. രാജഗോപാലാചാരി -- ഭാരതീയ വിദ്യാഭവൻ ISBN : 9788172763688</ref><ref>ഇന്ത്യയുടെ സാംസ്കാരിക ചരിത്രം (ആംഗലേയം) -- ശിശിർകുമാർ ദാസ്</ref> രാജാഭിഷേകത്തിനുശേഷം കുന്തിദേവിയുടെ അഭ്യർത്ഥനയെ തുടർന്ന് [[കർണ്ണൻ|കർണ്ണന്റെ]] വിധവയെ കണ്ട് ആശ്ലേഷിച്ചു. അവരുടെ എല്ലാ പുത്രന്മാരും യുദ്ധത്തിൽ മരിച്ചിരുന്നു. കർണ്ണപുത്രന്മാരുടെ പത്നിമാരെ ദ്രൗപദി സമാധാനിപ്പിച്ചു. അതിനുശേഷം പരിവാരസമേതം കുരുക്ഷേത്രഭൂമിയിൽ പോയി ശരശയ്യയിൽ കിടന്ന ഭീഷ്മപിതാമഹനെ കണ്ട് ദിവ്യോപദേശങ്ങൾ സ്വീകരിച്ചു. (ഉത്തരായനം തുടങ്ങിയതിനുശേഷം [[ഭീഷ്മർ]] തന്റെ ശരീരം ഉപേക്ഷിച്ചു [[അഷ്ടവസുക്കൾ|അഷ്ടവസുക്കളിൽ]] വിലയം പ്രാപിച്ചു). ഹസ്തിനപുരിയുടെ രാജാവായി അഭിഷേകം നടത്തുമ്പോൾ [[യുധിഷ്ഠിരൻ|ധർമ്മപുത്രർക്ക്]] 72-വയസ്സ് പ്രായം ഉണ്ടായിരുന്നു. രാജ്യാഭിഷേകത്തെത്തുടർന്ന് 36 വർഷങ്ങൾ യുധിഷ്ഠിരൻ ചന്ദ്രവംശത്തിന്റെ ചക്രവർത്തിയായി രാജഭരണം നടത്തി. === അശ്വമേധയാഗം === [[File:Leaf from the Razmnama.jpg|150px|thumb|right|താമ്രാവതിയുദ്ധം (ചിത്രം)]] [[File:Arjuna_is_killed_by_his_son_Babhnu_Vahana_in_battle.jpg|150px|thumb|right|ബഭ്രുവാഹനയുദ്ധം (ചിത്രം)]] കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധം മൂലം കുരുവംശത്തിനു ഉൾപ്പെടെ ഏവർക്കും വന്നുചേർന്ന വലിയ നാശനഷ്ടത്തിനു കാരണക്കാരൻ താനാണെന്നുള്ള ദുഃഖം എപ്പോഴും യുധിഷ്ഠിരനെ ബാധിച്ചിരുന്നു. പല അവസരങ്ങളിലും കുരുക്ഷേത്ര യുദ്ധക്കെടുതികളെപ്പറ്റി അദ്ദേഹം വ്യാകുലപ്പെട്ടു സംസാരിച്ചിരുന്നു. ഇതുമനസ്സിലാക്കി വ്യാസ മഹർഷി അദ്ദേഹത്തെ കാണാൻ ഹസ്തിനപുരിയിലെത്തി. അദ്ദേഹം പല ഉപദേശങ്ങളും പാണ്ഡവർക്ക് നൽകി. തുടർന്ന് യുധിഷ്ഠിരന്റെ മനസ്സിനെ ബാധിച്ച പാപഭാരം മാറ്റുവാനായി [[അശ്വമേധയാഗം]] നടത്താൻ നിർദ്ദേശിച്ചു. കൃഷ്ണനും ഇതുതന്നെ അദ്ദേഹത്തോട് ഉപദേശിച്ചു. ഇരുവരുടേയും നിർദ്ദേശാനുസരണയോടെ യുധിഷ്ഠിരൻ അശ്വമേധയാഗം നടത്തി. ഇതിനുള്ള ധനം കൃഷ്ണനിർദ്ദേശത്താൽ ഹിമാലയത്തിൽ നിന്നും കണ്ടെടുക്കുകയായിരുന്നു. അശ്വപ്രയാണത്തിനനുഗമിച്ചത് പാർത്ഥനായിരുന്നു. സിന്ധുരാജ്യത്ത് അശ്വം എത്തിയതിനെത്തുടർന്ന് ജയദ്രഥന്റെ പുത്രനായ [[സുരഥൻ]] അർജ്ജുനബാണങ്ങളെ ഭയന്ന് ഹൃദയം പൊട്ടി മരിച്ചു. ഇതറിഞ്ഞ് വളരെ സങ്കടപ്പെട്ട് [[ദുശ്ശള]] അനുജനായ അർജ്ജുനനെ വന്നുകണ്ടു. ജ്യേഷ്ഠത്തിയുടെ ആശിർവാദങ്ങളോടെ അർജ്ജുനൻ അശ്വപ്രയാണം വീണ്ടും തുടർന്നു. (ദുശ്ശളയും സുരഥന്റെ പത്നിയും അവരുടെ കൈക്കുഞ്ഞായിരുന്ന പുത്രനും പിന്നീട് യുധിഷ്ഠിരന്റെ അശ്വമേധയാഗത്തിൽ പങ്കെടുക്കാൻ എത്തിയിരുന്നു). ==== താമ്രാവതി ==== താമ്രാവതിയിലെ രാജാവായിരുന്ന [[മയൂരധ്വജൻ]] ഈ അവസരത്തിൽ അശ്വമേധയാഗം നടത്താൻ തീരുമാനിക്കുകയും യാഗദീക്ഷയെത്തുടർന്ന് അദ്ദേഹത്തിന്റെ പുത്രൻ താമ്രധ്വജൻ അശ്വപ്രയാണത്തിനു അനുഗമിച്ചു. ഇതു കുതിരകളും താമ്രാവതിക്കടുത്ത് വെച്ച് കണ്ടുമുട്ടുകയും തുടർന്ന് യുദ്ധത്തിലേക്ക് എത്തിച്ചേരുകയും ചെയ്തു. അവസാനം താമ്രധജൻ യുധിഷ്ഠിരന്റെ രാജത്വം അംഗീകരിക്കുകയും യുദ്ധം അവസാനിപ്പിക്കുകയും ചെയ്തു. ==== മണലൂർ ==== അർജ്ജുനന്റെ പത്നിയായ ചിത്രാംഗദയുടെ രാജ്യമായിരുന്നു മണലൂർ. യുദ്ധാനന്തരം ജീവിച്ചിരുന്ന ഏക പാണ്ഡവപുത്രനായ ബഭ്രുവാഹനനായിരുന്നു അവിടുത്തെ രാജാവ്. ബഭ്രുവാഹനൻ അശ്വത്തെ പിടിച്ചുകെട്ടുകയും തുടർന്നുണ്ടായ യുദ്ധത്തിൽ അർജ്ജുനൻ മോഹലാസ്യപ്പെട്ട് വീഴുകയും ചെയ്തു. പാർത്ഥനു പുത്രന്റെ മുൻപിൽ തോൽവി സംഭവിച്ചപ്പോഴും, ബഭ്രുവാഹനൻ തന്റെ വലിയച്ഛന്റെ രാജത്വം അംഗീകരിച്ച് അദ്ദേഹത്തിനു കപ്പം കൊടുത്ത് അശ്വത്തെ വണങ്ങി യാഗത്തിൽ പങ്കെടുത്തു. == യുദ്ധസമയത്തെ പാണ്ഡവരുടെ പ്രായം == യുദ്ധസമയത്ത് [[യുധിഷ്ഠിരൻ|ധർമ്മപുത്രർക്ക്]] 72 വയസ്സുണ്ടായിരുന്നുവെന്നു ഗ്രന്ഥകാരൻ മഹാഭാരതത്തിൽ എഴുതിയിരിക്കുന്നു. ഭീമസേനനു 71-ഉം, അർജ്ജുനനും 70-ഉം, നകുല-സഹദേവന്മാർക്കു 69 വയസ്സു വീതവുമുണ്ടായിരുന്നു. ശ്രീകൃഷ്ണനു അർജ്ജുനനിലും 6-മാസത്തെ പ്രായകൂടുതലായിരുന്നുവെന്നു ഗ്രന്ഥകാരൻ ഭാഗവതത്തിലും മഹാഭാരതത്തിലും പറയുന്നുണ്ട്. കൗരവാദികൾ നൂറുപേരും അർജ്ജുനനിൽ മൂത്തതും ഭീമനിൽ ഇളയവരുമാണ്. 72-ആം വയസ്സിൽ ഹസ്തിനപുരിയിൽ ചന്ദ്രവംശത്തിന്റെ രാജാവായി ധൗമ്യനാൽ അഭിഷിക്തനായ യുധിഷ്ഠിരൻ ത്തുടർന്ന് 36 വർഷം രാജ്യം ഭരിച്ചു.<ref>മഹാഭാരതം -- ഡോ.പിഎസ്.നായർ -- വിദ്യാരംഭം പബ്ലിഷേസ്, ആലപ്പുഴ</ref>. അതിനുശേഷം പൗത്രനായ [[പരീക്ഷിത്|പരീക്ഷിത്തിനെ]] രാജാവായി അഭിഷേകം നടത്തി പാണ്ഡവർ വനവാസം സ്വീകരിച്ചു. == അവലംബം == {{Reflist|2}} === കുറിപ്പുകൾ === {{Reflist|group="N"}} {{കുറിപ്പ്|൧|'''നിഷ്പക്ഷ രാജ്യങ്ങൾ :''' കേകേയം, ദ്വാരക, മഥുര, വിദർഭ, മഗധ രാജ്യങ്ങൾ രണ്ടു കൂട്ടരോടും ശത്രുതയില്ലാതെ യുദ്ധത്തിൽ പങ്കെടുത്തു. <big>കേകേയ സൈന്യം :</big>രണ്ടു കൂട്ടത്തിലും യുദ്ധം ചെയ്തു; <big>ദ്വാരക സൈന്യം :</big>കൃതവർമ്മാവിന്റെ നേതൃത്വത്തിൽ ഒരു സൈന്യവ്യൂഹം കൗരവപക്ഷത്തും, ഭഗവാൻ കൃഷ്ണൻ പാണ്ഡവ പക്ഷത്തും, മറ്റു ചിലർ നിഷ്പക്ഷമായും നിന്നു; <big>മഥുര സൈന്യം :</big>ഉഗ്രസേന നിർദ്ദേശത്താൽ പ്രധാന സൈന്യവ്യൂഹം പാണ്ഡവപക്ഷത്തും കുറച്ചുപേർ കൃതവർമ്മാവിനൊപ്പവും യുദ്ധം ചെയ്തു. <big>വിദർഭ സൈന്യം :</big>രുക്മിണിയുടെ സഹോദരനായ രുഗ്മി രാജകുമാരൻ ഒരു സൈന്യവ്യൂഹവുമായി കൗരവപക്ഷത്തും പിതാവായ വിദർഭൻ തന്റെ സൈന്യത്തിന്റെ പ്രധാന ഭാഗത്തെ പാണ്ഡവർക്കായി അയച്ചു കൊടുത്തു.<big> മഗധ സൈന്യം :</big>ജരാസന്ധന്റെ മരണത്തിനുശേഷം അദ്ദേഹത്തിന്റെ പുത്രന്മാർ പാണ്ഡവരുമായി സൗഖ്യമായിരുന്നു. മഗധ രാജകുമാരൻ തന്റെ കീഴിലുള്ള സൈന്യവുമായി പാണ്ഡവപക്ഷത്തു ചേർന്നു യുദ്ധം ചെയ്തു. ജരാസന്ധന്റെ പുത്രിമാർ വിവാഹം ചെയ്തിരുന്നത് കംസനെയായിരുന്നു. അതിനാൽ അവരുടെ ബന്ധുജനങ്ങൾ കൗരവപക്ഷത്തും ചേർന്നു യുദ്ധത്തിൽ ഏർപ്പെട്ടു.}} === സംഗ്രഹ ഗ്രന്ഥങ്ങൾ === * മഹാഭാരതം -- തുഞ്ചത്ത് രാമാനുജൻ എഴുത്തച്ഛൻ -- മാതൃഭൂമി പ്രസിദ്ധീകരണം, കോഴിക്കോട് * മഹാഭാരതം -- ഡോ.പി.എസ്. നായർ -- വിദ്യാരംഭം പ്രസിദ്ധീകരണം, ആലപ്പുഴ * വ്യാസ മഹാഭാരതം -- ആംഗലേയ പരിഭാഷ -- കിസാരി മോഹൻ ഗാംഗുലി * മഹാഭാരതം (ആംഗലേയം) -- സി. രാജഗോപാലാചാരി -- ഭാരതീയ വിദ്യാഭവൻ * ശ്രീമദ് ഭഗവദ്ഗീത -- എം.എസ്. ചന്ദ്രശേഖരവാര്യർ : പരിഭാഷ -- ഡി.സി.ബുക്സ് പ്രസിദ്ധീകരണം, കോട്ടയം * വിദുര നീതി -- ആംഗലേയ പരിഭാഷ -- കിസാരി മോഹൻ ഗാംഗുലി * പ്രാചീന ഇന്ത്യ -- ആർ.എസ്. ശർമ്മ -- ഡി.സി. ബുക്സ്, കോട്ടയം * ഋഗ്വേദ സംഹിത (ആംഗലേയം) -- ഫെഡ്റിക് മാക്സ് മുള്ളർ * ഇന്ത്യയുടെ സാംസ്കാരിക ചരിത്രം (ആംഗലേയം) -- ശിശിർകുമാർ ദാസ് * മഹാഭാരതം (ആംഗലേയം) -- ദി ഗ്രേറ്റെസ്റ്റ് സ്പിരിച്യുൽ എപിക് ഓഫ് ആൾ ദി ടൈം -- കൃഷ്ണ ധർമ്മ -- ടോർച്ച് ലൈറ്റ് പബ്ലിഷിംഗ് * ശ്രീ മഹാഭാഗവതം മൂലകൃതി (മലയാള വ്യാഖ്യാന സഹിതം) * മഹാഭാഗവതം -- ഡോ.പി.എസ്സ് നായർ -- വിദ്യാരംഭം പ്രസിദ്ധീകരണം, ആലപ്പുഴ * ദേവീമഹാഭാഗവതം -- ഡോ.പി.എസ്സ് നായർ -- വിദ്യാരംഭം പ്രസിദ്ധീകരണം, ആലപ്പുഴ == യുദ്ധത്തിലെ പതിനെട്ടിന്റെ പ്രത്യേകതകൾ == {{Commons category|Mahabharata}} {| class="wikitable" width="69%" border="1" cellpadding="5" cellspacing="0" align="centre" |- | style="background:#C2ECBB;" | പതിനെട്ടുദിവസങ്ങൾ || style="background:#C2ECBB;" | കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധം നീണ്ടുനിന്നത് പതിനെട്ട് ദിവസങ്ങളാണ് |- | style="background:#C2ECBB;" | പതിനെട്ടദ്ധ്യായങ്ങൾ || style="background:#C2ECBB;" | [[ഭഗവദ്ഗീത|ഭഗവദ്ഗീതയിൽ]] പതിനെട്ട് അദ്ധ്യായങ്ങളുണ്ട് |- | style="background:#C2ECBB;" | പതിനെട്ടക്ഷൗഹിണി || style="background:#C2ECBB;" | ഇരുപക്ഷത്തുമായി പതിനെട്ട് [[അക്ഷൗഹിണി]] സൈന്യം യുദ്ധത്തിൽ പങ്കെടുത്തു |- | style="background:#C2ECBB;" | പതിനെട്ടുപസൈന്യാധിപർ || style="background:#C2ECBB;" | ഇരുസേനയിലുമായി പതിനെട്ട് [[സൈന്യാധിപൻ|ഉപസൈന്യാധിപന്മാർ]] ഉണ്ടായിരുന്നു |- | style="background:#C2ECBB;" | പതിനെട്ടുവ്യൂഹങ്ങൾ || style="background:#C2ECBB;" | കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധത്തിൽ പതിനെട്ട് [[ചക്രവ്യൂഹം|സേനാവ്യൂഹങ്ങൾ]] ഉപയോഗിച്ചു |- | style="background:#C2ECBB;" | പതിനെട്ടുനിയമങ്ങൾ || style="background:#C2ECBB;" | യുദ്ധം അനുശാസിച്ച [[നിയമം|നിയമങ്ങൾ]] പതിനെട്ട് ആയിരുന്നു |- | style="background:#C2ECBB;" | പതിനെട്ടുപാണ്ഡവർ || style="background:#C2ECBB;" | [[പാണ്ഡവർ|പാണ്ഡവരും]] അവരുടെ പുത്രന്മാരുമായി പതിനെട്ട് പേരായിരുന്നു |- | style="background:#C2ECBB;" | പതിനെട്ടുപർവ്വങ്ങൾ || style="background:#C2ECBB;" | [[വ്യാസൻ|വ്യാസ]] രചിത [[മഹാഭാരതം|മഹാഭാരതത്തിൽ]] പതിനെട്ട് പർവ്വങ്ങൾ ഉൾക്കൊള്ളുന്നു |} {{Mahabharata}} [[വർഗ്ഗം:പുരാണത്തിലെ യുദ്ധങ്ങൾ]] [[വർഗ്ഗം:കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധം]] 6h4gwh25vokjxx9910my3a7vgs3lwpx 4546964 4546961 2025-07-09T08:51:54Z Archangelgambit 183400 /* യുദ്ധ സന്നാഹം */ 4546964 wikitext text/x-wiki {{Prettyurl|Kurukshetra War}} {{Infobox military conflict |conflict=<big>കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധം</big><br />(മഹാഭാരതയുദ്ധം) |image=[[Image:Kurukshetra.jpg|300px]] |caption=കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധഭൂമി:ചിത്രകാരന്റെ ഭാവനയിൽ |date=''':''' കൃത്യമായ കാലഘട്ടം ലഭ്യമല്ല<br />(ബി.സി.6000 – ബി.സി.3000) <ref>Yogananda, Paramahansa (2007). [Diamond Pocket Books (P) Ltd God Talks With Arjuna]. Diamond Pocket Books (P) Ltd. p. xxi. ISBN 9788189535018. "the dates proposed for the Kurukshetra war range from as early as 6000 BC to as recently as 500 BC''</ref><br />18 ദിവസങ്ങൾ നീണ്ടുനിന്നു |place=''':''' [[കുരുക്ഷേത്രം|കുരുക്ഷേത്ര]], [[ഹരിയാന]], [[ഇന്ത്യ]]<ref>ഇന്ത്യയുടെ സാംസ്കാരിക ചരിത്രം -- ശിശിർകുമാർ ദാസ് ISBN 978-8172017989</ref><br />[[കുരുക്ഷേത്ര|Coordinates: 29°59′00″N 76°49′00″E]] |territory= |result=''':''' -ഇരുപക്ഷത്തും കനത്ത ആൾനാശത്തോടെയുള്ള പാണ്ഡവ വിജയം.<br /> -[[യുധിഷ്ഠിരൻ]] ഹസ്തിനപുരിയുടെ ചക്രവർത്തിയായി സ്ഥാനാരോഹിതനായി.<br /> -ധൃതരാഷ്ട്രരുടെ നിഷ്കാസനം.<br /> -ചേദി, സിന്ധു ,അംഗം, പാഞ്ചാലം,മത്സ്യം,കലിംഗം, ത്രിഗർത്തം, ഗാന്ധാരം തുടങ്ങിയവടക്കമുള്ള രാജ്യങ്ങളിൽ അവകാശപ്രശ്നങ്ങൾ. |combatant1=[[പാണ്ഡവർ]]'''<br />, [[പാഞ്ചാലം]], [[കാശി]], [[മത്സ്യം]], [[ചേദി]], [[പാണ്ഡ്യം]], [[മഗധ]], [[കേകേയം]], [[ദ്വാരക]], [[മഥുര]], [[വിദർഭ]]{{സൂചിക|൧}} |combatant2=[[കൗരവർ]]'''<br />[[ഹസ്തിനപുരി]], [[അംഗം]], [[സിന്ധു]], [[അവന്തി]], [[മാഹിഷ്മതി]], [[ഗാന്ധാരം]], [[മാദ്രം]], [[കാംബോജം]],[[ത്രിഗർത്തം]], [[പ്രാഗ്ജ്യോതിഷം]], [[കലിംഗം]], [[കേകേയം]], [[ദ്വാരക]], [[മഥുര]], [[വാൽഹികം]]{{സൂചിക|൧}} |commander1=[[ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ]]( സർവ്വ സൈന്യാധിപൻ 1-18 ദിവസങ്ങൾ) <br>അർജ്ജുനൻ<br>ഭീമൻ<br>യുധിഷ്ഠിരൻ<br> നകുലൻ<br>സഹദേവൻ<br>ദ്രുപദൻ<br>വിരാടൻ<br>സാത്യകി<br>അഭിമന്യു<br> ഘടോൽകചൻ<br>ശ്രീകൃഷ്ണൻ |commander2=[[ഭീഷ്മർ]](1-10ദിവസങ്ങൾ) <br>[[ദ്രോണർ]](11-15 ദിവസങ്ങൾ)<br>[[കർണ്ണൻ]](16-17 ദിവസങ്ങൾ)<br>[[ശല്യർ]](ദിവസം 18)<br>[[അശ്വത്ഥാമാവ്]](ദിവസം 18) <br>ദുര്യോധനൻ<br>ദുശ്ശാസനൻ<br>ശകുനി<br>കൃപർ<br>ഭഗദത്തൻ<br>ബഹ്ലികൻ<br>വികർണൻ<br>അലമ്പുഷൻ<br>ഭൂരിശ്രവസ്സ്<br>കൃതവർമാവ് |strength1=[[7 (അക്കം)|7]] [[അക്ഷൗഹിണി|അക്ഷൗഹിണികൾ]]'''<br>[[ആന]]= 153,090<br />[[രഥം]]= 153,090<br />[[കുതിര]]= 459,270<br />കാലാൾ= 765,450<br />(1,530,900 സൈന്യം) |strength2=[[11 (സംഖ്യ)|11]] [[അക്ഷൗഹിണി|അക്ഷൗഹിണികൾ]]'''<br>[[ആന]]= 240,570<br />[[രഥം]]= 240,570<br />[[കുതിര]]= 721,710<br />കാലാൾ=1,202,850<br />(2,405,700 സൈന്യം) |casualties1=എട്ടുപേർ ഒഴിച്ച് എല്ലാവരും<br />([[പാണ്ഡവർ|പഞ്ചപാണ്ഡവർ]], [[ശ്രീകൃഷ്ണൻ]], [[സാത്യകി]], [[യുയുത്സു]]) |casualties2=മൂന്നുപേർ ഒഴിച്ച് എല്ലാവരും<br />([[അശ്വത്ഥാമാവ്]], [[കൃപർ]], [[കൃതവർമ്മാവ്]]) }} [[ഇന്ത്യ|ഇന്ത്യൻ]] [[ഇതിഹാസം|ഇതിഹാസമായ]] [[മഹാഭാരതം|മഹാഭാരതത്തിൽ‌]] വർണിച്ചിരിക്കുന്ന യുദ്ധമാണ് '''കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധം'''. [[ചന്ദ്രവംശം|ചന്ദ്രവംശജനായ]] കുരുവിൻ്റെ വംശത്തിൽപ്പെട്ട ഹസ്തിനപുരത്തിൻ്റെ രാജാവ് [[ധൃതരാഷ്ട്രർ|ധൃതരാഷ്ട്രരുടെ]] പുത്രന്മാരും ([[കൗരവർ]]), അദ്ദേഹത്തിന്റെ അനുജൻ [[പാണ്ഡു|പാണ്ഡുവിന്റെ]] പുത്രന്മാരും ([[പാണ്ഡവർ]]) ഇരുകൂട്ടരുടെയും സഖ്യകക്ഷികളും മുഖ്യ എതിരാളികളായി ഈ യുദ്ധത്തിൽ പോരടിച്ചു. ഇപ്പോഴുള്ള [[ഹരിയാന|ഹരിയാനയിലെ]] [[കുരുക്ഷേത്രം|കുരുക്ഷേത്ര]] എന്ന സ്ഥലത്തുവെച്ചു നടന്നതിനാൽ കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധം എന്നറിയപ്പെട്ടു.<ref>{{Cite web |url=http://kurukshetra.nic.in/history/history.htm |title=ആർക്കൈവ് പകർപ്പ് |access-date=2011-09-05 |archive-date=2012-03-11 |archive-url=https://web.archive.org/web/20120311042020/http://kurukshetra.nic.in/history/history.htm |url-status=dead }}</ref>. ഇതിഹാസത്തിൽ കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധം പതിനെട്ട് ദിവസങ്ങൾ നീണ്ടു നിന്നതായി പറയുന്നു. യുദ്ധത്തിൽ ഇരുപക്ഷത്തുമായി പതിനെട്ട് [[അക്ഷൗഹിണി|അക്ഷൗഹിണികൾ]] പങ്കെടുത്തു നാമാവശേഷമായി. പാണ്ഡവപക്ഷത്ത് ഏഴ് അക്ഷൗഹിണി പടസമൂഹങ്ങൾക്ക് സർവ്വസേനാധിപതിയായി പാഞ്ചാല രാജകുമാരനായ [[ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ|ധൃഷ്ടദ്യുമ്നനും]], കൗരവരുടെ പതിനൊന്ന് അക്ഷൗഹിണി പടയുടെ സർവ്വസേനാധിപതിയായി [[ഭീഷ്മർ|ഭീഷ്മരും]] യുദ്ധം നയിച്ചു. ഒരാൾ '''അഗ്നിയിൽ നിന്നും''', മറ്റൊരാൾ '''ജലത്തിൽ നിന്നും''' ജനിച്ചവരായിരുന്നു എന്നാണ് സങ്കല്പം. [[ഭീഷ്മർ]] [[മഹാഭാരതം|മഹാഭാരതയുദ്ധത്തിൽ]] ആദ്യ പത്തു ദിവസങ്ങൾ സർവ്വസേനാധിപതിയായും, ഭീഷ്മരുടെ ശരശയ്യയെത്തുടർന്ന് അടുത്ത അഞ്ചു ദിനങ്ങൾ ആചാര്യനായ [[ദ്രോണർ|ദ്രോണരും]], അദ്ദേഹത്തിന്റെ മരണശേഷം തുടർന്നുള്ള രണ്ടു ദിവസങ്ങൾ അംഗാധിപതിയായ [[കർണ്ണൻ|കർണ്ണനും]], അവസാനദിവസമായ പതിനെട്ടാം നാൾ മാദ്രേശൻ [[ശല്യർ|ശല്യരും]] കൗരവർക്കുവേണ്ടി സർവ്വസൈന്യാധിപതിയായി. പതിനെട്ടാം നാൾ രാത്രിയിൽ [[അശ്വത്ഥാമാവ്|അശ്വത്ഥാമാവിനെ]] സർവ്വസേനാധിപതിയായി മരണശയ്യയിൽ കിടന്ന [[ദുര്യോധനൻ]] വാഴിച്ചു. അരദിവസത്തേക്ക് [[അശ്വത്ഥാമാവ്|ദ്രൗണിയും]] കൗരവർക്കുവേണ്ടി യുദ്ധം നയിച്ചു. == ചരിത്രരേഖകൾ == [[File:Brahma Sarovar.JPG|170px|thumb|left|[[കുരുക്ഷേത്ര|കുരുക്ഷേത്രയിലെ]] ബ്രഹ്മസരോവരം]] [[വ്യാസൻ|വ്യാസരചിതമായ]] [[മഹാഭാരതം|മഹാഭാരതത്തിലെ]] പ്രധാന പ്രതിപാദ്യവിഷയമായ കുരുക്ഷേത്ര യുദ്ധം നടന്ന കാലഘട്ടത്തെക്കുറിച്ച് പല ചരിത്രകാരന്മാരും വിവിധ അഭിപ്രായങ്ങൾ രേഖപ്പെടുത്തിയിരിക്കുന്നു. പ്രസിദ്ധ ചരിത്രകാരനായ ബ്രിട്ടീഷ് വംശജൻ ആർതർ ലെവലിൻ ബാഷത്തിന്റെ (1914-1985) അഭിപ്രായമനുസരിച്ച് കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധം നടന്നത് [[അയോയുഗം|അയോയുഗത്തിൽ]] ബി.സി. 10-ആം നൂറ്റാണ്ടിലാണ്.<ref>Professor A.L. Basham, My Guruji and Problems and Perspectives of Ancient Indian History and Culture, -- Sachindra Kumar Maity -- Abhinav Publications, India</ref>. മറ്റൊരു ചരിത്രകാരനും ഹാർവാഡ് സർവ്വകലാശാലയിലെ പ്രസിദ്ധ സംസ്കൃത പണ്ഡിതനുമായ ഡച്ച് വംശജൻ മൈക്കിൾ വിറ്റ്സെലിന്റെ അഭിപ്രായത്തിൽ യുദ്ധം നടന്നത് വേദകാലഘട്ടത്തിൽ [[അയോയുഗം|അയോയുഗത്തിൽ]] ബി.സി. 1200 - ബി.സി. 800നും ഇടയ്ക്കാണ്.<ref>M. Witzel, Early Sanskritization: Origin and Development of the Kuru state, EJVS vol.1 no.4 (1995); also in B. Kölver (ed.), Recht, Staat und Verwaltung im klassischen Indien. The state, the Law, and Administration in Classical India, München, R. Oldenbourg, 1997, p.27-52</ref>. മഹാഭാരതയുദ്ധത്തിനുശേഷം 36 വർഷങ്ങൾ കഴിഞ്ഞ് കലിയുഗം ആരംഭിച്ചുവെന്നാണു് മഹാഭാരതത്തിലെ ഐതിഹ്യം <ref>മഹാഭാരതം -- തുഞ്ചത്ത് രാമാനുജൻ എഴുത്തച്ഛൻ -- മാതൃഭൂമി പബ്ലീഷേഷ്സ്</ref>. ക്രി.വർഷം 476-ൽ ജനിച്ച പുരാതന [[ഭാരതം|ഭാരതത്തിലെ]] മികച്ച ഗണിതശാസ്ത്രജ്ഞനും, ജ്യോതിശാസ്ത്രജ്ഞനും ആയിരുന്ന [[ആര്യഭടൻ|ആര്യഭട്ടന്റെ]] നിഗമനത്തിൽ കലിയുഗം ആരംഭിച്ചിട്ട് ക്രി.വർഷം 2000-ൽ 5102 വർഷങ്ങൾ കഴിഞ്ഞു. അദ്ദേഹം പറയുന്നതിങ്ങനെ; "കലിവർഷം 3601-ൽ 23 വയസ്സ് പ്രായം അദ്ദേഹത്തിനുണ്ടായിരുന്നു. അതനുസരിച്ച് ബി.സി. 3139-ലാണ് കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധം നടന്നത്.<ref>http://www.thevedicfoundation.org/bhartiya_history/mahabharat.htm</ref> ജർമൻ തത്ത്വശാസ്ത്രജൻ [[മാക്സ് മുള്ളർ|ഫെഡ്റിക് മാക്സ് മുള്ളറിന്റെ]] (1823-1900) അഭിപ്രായത്തിൽ ഋഗ്വേദസംഹിതകളുടെ രചന നടന്നതും [[വേദ കാലഘട്ടം|വേദ കാലഘട്ടത്തിൽ]] ബി.സി. 1700 - ബി.സി. 1100 കളിലാണെന്ന് അവകാശപ്പെടുന്നു <ref>Rig-Veda-Samhita : The Sacred Hymns of the Brahmans -- Friedrich M. Mueller (ഫെഡ്റിക് മാക്സ് മുള്ളർ)</ref><ref>പ്രാചീന ഇന്ത്യ -- ISBN : 9788126417544 -- ആർ.എസ്. ശർമ്മ -- ഡി.സി. ബുക്സ്, കോട്ടയം</ref>. == മഹാഭാരതം (കാവ്യം) == [[പ്രമാണം:Vyasa and Ganesa.jpg|right|thumb|170px|ഇതിഹാസരചന: വ്യാസനും ഗണപതിയും (ചിത്രം)]] കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധം പ്രതിപാദിച്ചിരിക്കുന്നത് [[ഇന്ത്യ|ഇന്ത്യയിലെ]] [[ഇതിഹാസം|ഇതിഹാസങ്ങളിൽ]] ഒന്നായ [[വ്യാസൻ|വ്യാസരചിതമായ]] [[മഹാഭാരതം|മഹാഭാരതത്തിലെ]] ആറു മുതൽ പത്തുവരെയുള്ള പർവ്വങ്ങളിലായാണ് <ref>ഭീമസേനൻ -- കുലപതി കെ.എം. മുൻഷി -- ഡി.സി. ബുക്സ്, കോട്ടയം</ref>. ചില പണ്ഡിതന്മാരുടെ അഭിപ്രായത്തിൽ 3800 വർഷം മുൻപാണ്‌ വ്യാസൻ ജീവിച്ചിരുന്നത്. തന്റെ പുത്രന്മാരുടേയും പൗത്രന്മാരുടേയും അവരുടെ പുത്രന്മാരുടേയും ബന്ധുജനങ്ങലുടേയും കഥയിൽ തന്നെയും ഉൾപ്പെടുത്തി. അദ്ദേഹം പറഞ്ഞു കൊടുക്കുന്നതനുസരിച്ച്‌ [[ശ്രീ ഗണപതി]] അതു എഴുതി സൂക്ഷിച്ചു എന്നാണ് മഹാഭാരതത്തിന്റെ ഐതിഹ്യം. ആകാരണത്താൽ വ്യാസൻ ഒരേസമയം രചയിതാവും, കഥാപാത്രവും, കഥയിലെ സാക്ഷിയുമായി മാറി. വേദകാലത്തെ ഒരു പ്രധാന ഋഷികുടുംബാംഗമായ വസിഷ്ഠമഹർഷിയുടെ പുത്രനായ പരാശരമുനിക്ക് ഒരു മുക്കുവസ്ത്രീയായ സത്യവതിയിൽ ഉണ്ടായ പുത്രനാണ്‌ വ്യാസൻ എന്ന ദ്വൈപായനൻ. അമ്മയെപ്പോലെ തന്നെ കറുത്തനിറമായതിനാലും ദ്വീപിൽ വച്ച് ജനിച്ചതിനാലും കൃഷ്ണദ്വൈപായനൻ എന്നും അറിയപ്പെട്ടു. ചെറുപ്പത്തിലേ തന്നെ സന്ന്യാസം സ്വീകരിച്ചെങ്കിലും അദ്ദേഹത്തിനു ശ്രീശുകൻ എന്ന ഒരു പുത്രനുണ്ടായിരുന്നതായി പുരാണങ്ങൾ ഘോഷിക്കുന്നു. ദ്വൈപായനൻ തന്റെ യൗവനകാലത്തുതന്നെ അവശേഷിച്ചിരുന്ന വേദമന്ത്രങ്ങൾ എല്ലാം ശേഖരിച്ച് അവക്ക് രൂപവും ഉച്ചാരണരീതിയും സ്ഥാപിച്ചു. ആ രീതിയിലാണ്‌ അവ ഇന്നും അറിയപ്പെടുന്നത് എന്നു കരുതുന്നു. ഇതുമൂലം ജനങ്ങൾ അദ്ദേഹത്തെ ആദരപൂർവ്വം വേദവ്യാസൻ എന്ന് വിളിച്ചുപോന്നു. ചരിത്രകാരന്മാരുടെ അഭിപ്രായത്തിൽ മൂന്ന് ഘട്ടങ്ങളിലൂടെയാണ് മഹാഭാരതം ഇന്നുകാണുന്ന രൂപത്തിലെത്തിയത്. അതിലെ ആദ്യഘട്ടം മൂലകൃതിയുടെ രചനയിൽ നിന്നും തുടങ്ങുന്നു. രണ്ട് കുലങ്ങൾ -- കൗരവരും, പാണ്ഡവരും -- തമ്മിലുള്ള കലഹവും അതിനെത്തുടർന്നുള്ള മഹായുദ്ധവുമാണ് മഹാഭാരത ഇതിവൃത്തം. വളരെക്കാലം ഇവർ തമ്മിൽ വഴക്കിടുകയും അവസാനം ഒരു ജനതയായി മാറുകയും ചെയ്തുവെന്ന് ഭാരതത്തിൽ എഴുതിയിരിക്കുന്നതായിരുന്നു [[ജയം (വ്യാസകാവ്യം)|ജയം]] എന്ന മഹാഭാരതത്തിന്റെ ആദ്യരൂപം. പാണ്ഡവരുടെ ജയം എന്നതാവാം ഈ ഗ്രന്ഥത്തിനു ഇത്തരമൊരു പേരുവരാൻ കാരണം.<ref>ജയ്: ആൻ ഇലുസ്റ്റ്രേറ്റഡ് റിറ്റേലിംഗ് ഓഫ് ദ മഹാഭാരത് -- ദേവദത്ത് പഠ്നായിക് -- പെൻഗിൻ ബുക്സ്</ref> മൂലകൃതിയിൽ ബ്രഹ്മാവിനാണ് ഈശ്വരസങ്കല്പം. യുദ്ധഗാനങ്ങളെല്ലാം പിൽക്കാലത്ത് ക്രോഡീകരിച്ച് വ്യാസൻ ഗ്രന്ഥം രചിച്ചു എന്നതിനാൽ തന്നെ എഴുത്തുസമ്പ്രദായം കണ്ടുപിടിക്കപ്പെട്ടതിനുശേഷമാവണം ഇത് എന്ന് അനുമാനിക്കാം. === സൂതപൗരാണികൻ === [[പ്രമാണം:00001 Ugrasrava and Saunaka.jpg|right|thumb|170px|നൈമിശാരണ്യം: സൂതനും ശൗനകാദികളും (ചിത്രം)]] [[കലിയുഗം|കലിയുഗാരംഭത്തിൽ]] [[ഗോമ്‌തീ നദി|ഗോമദീനദിക്കരയിൽ]] [[നൈമിശാരണ്യം]] എന്ന സ്ഥലത്തുവെച്ച് പന്ത്രണ്ട് വർഷംകൊണ്ടവസാനിക്കുന്ന ഒരു മഹായജ്ഞം [[ശൗനകൻ|ശൗനകാദിമുനികൾ]] ആരംഭിച്ചു. [[ബ്രഹ്മാവ്|ബ്രഹ്മപുത്രനായ]] [[ഭൃഗു|ഭൃഗുമുനിയുടെ]] പുത്രനായ [[ച്യവനൻ|ച്യവനമഹർഷിയുടെ]] പുത്രനായ [[പ്രമതി|പ്രമതിക്ക്]] [[അപ്സരസ്സ്|ഘൃതാചി]] എന്ന [[അപ്സരസ്സ്|അപ്സരസ്ത്രീയിൽ]] രുരു, ശുനകൻ എന്നീരണ്ടു പുത്രന്മാർ ജനിച്ചു. അവരിൽ ശുനകന്റെ പുത്രനാണ് [[ശൗനകൻ|ശൗനകമഹർഷി]]. യാഗത്തിൽ പങ്കെടുക്കാൻ ലോമഹർഷസുതന്റെ പുത്രനായ [[ഉഗ്രശ്രവസ്സ്]] എന്ന സൂതപൗരാണികനും<ref>ബ്രാഹ്മണവനിതയിൽ ക്ഷത്രിയനുണ്ടാവുന്ന പുത്രനെയാണ് സൂതൻ എന്നു വിളിക്കുന്നത്.</ref> എത്തി. വ്യാസശിഷ്യനായിരുന്ന അദ്ദേഹം ഒരിക്കൽ കേട്ടത് അതേപടി മറ്റുള്ളവരെ പറഞ്ഞുകേൾപ്പിക്കാനുള്ള കഴിവുണ്ടായിരുന്നതിനാൽ ഉഗ്രശ്രവസ്സ് എന്നറിയപ്പെട്ടു. [[പരീക്ഷിത്ത്|പരീക്ഷിത്]] മഹാരാജാവ് [[തക്ഷകൻ|തക്ഷദംശത്തെ]] തുടർന്നു മരിക്കുകയും ആ വൈരാഗ്യത്തിൽ അദ്ദേഹത്തിന്റെ പുത്രൻ ജനമേജയൻ [[സർപ്പസത്രയാഗം]] നടത്തുകയും ചെയ്തു.<ref>http://www.sacred-texts.com/hin/m01/m01055.htm മഹാഭാരതം -- അസ്തികചരിത്രം</ref><ref>http://www.shvoong.com/humanities/1758029-astika-maharaj-ankur-bhadauria/ {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20101103045249/http://www.shvoong.com/humanities/1758029-astika-maharaj-ankur-bhadauria/ |date=2010-11-03 }} ജരൽകാരുവിന്റെ പുത്രൻ അസ്തികൻ</ref> ആ സന്ദർഭത്തിൽ അദ്ദേഹത്തെക്കണ്ട് ആശിർവദിക്കാനെത്തിയ [[വ്യാസൻ|വ്യാസമഹർഷിയോട്]] പുണ്യകഥനം നടത്താൻ [[ജനമേജയൻ]] അഭ്യർത്ഥിക്കുകയും, അദ്ദേഹം തന്റെ ശിഷ്യനായ വൈശാമ്പയനോട് ഭാരതകഥ വിശദീകരിക്കുവാൻ ആവശ്യപ്പെടുകയും, വൈശാമ്പയൻ ജനമേജയസദസ്സിൽ കഥനം നടത്തുകയും ചെയ്തു. ആ സമയത്ത് അവിടെ സന്നിഹിതനായിരുന്ന ഉഗ്രശ്രവസ്സിനു കഥകേൾക്കുവാനുള്ള ഭാഗ്യം സിദ്ധിച്ചിരുന്നു. അദ്ദേഹമാണ് ശൈനകാദിമുനികൾക്ക് ഭാരതകഥ പറഞ്ഞുകൊടുക്കുന്നത്. അതിനാലാവാം സൂതപൗരാണികൻ പറഞ്ഞുകൊടുക്കുന്നരീതിയിലാണ് മഹാഭാരതം മൂലം എഴുതിയിരിക്കുന്നത്. == യുദ്ധത്തിന്റെ കാരണങ്ങൾ == ഭാരതത്തിലെ ഇതിഹാസങ്ങളിൽ ഒന്നായ മഹാഭാരതത്തിൽ പ്രധാനകഥാതന്തുവായി പ്രതിപാദിച്ചിരിക്കുന്ന യുദ്ധമായ കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധം പ്രധാനമായും മൂന്നുകാരണങ്ങളാലാണ് തുടക്കം കുറിച്ചത്. === കള്ളച്ചൂത് === [[File:Kathakali -Play with Kaurava.jpg|170px|thumb|left|ചൂതുകളിക്കുന്ന [[ശകുനി|ശകുനിയും]], [[കൗരവർ|കൗരവരും]], [[പാണ്ഡവർ|പാണ്ഡവരും]] - (ദുര്യോധനവധം [[കഥകളി]])]] [[കൗരവർ]] [[പാണ്ഡു|പാണ്ഡുപുത്രന്മാരോട്]] രണ്ടുതവണ [[ചൂത്|ചൂതുകളിച്ചു]]. [[ഗാന്ധാരി|ഗാന്ധാരിയുടെ]] സഹോദരനായ [[ശകുനി|ശകുനിയാണ്]] കൗരവർക്കുവേണ്ടി കളിച്ചത്. കള്ളക്കളിയിൽ അഗ്രഗണ്യനായ ശകുനി രണ്ടുതവണയും കൗരവർക്കു വിജയം സമ്മാനിച്ചു.<ref>{{Cite web |url=http://www.thekurukshetragame.com/the-game-of-dice.html |title=ആർക്കൈവ് പകർപ്പ് |access-date=2011-09-06 |archive-date=2011-09-09 |archive-url=https://web.archive.org/web/20110909225711/http://www.thekurukshetragame.com/the-game-of-dice.html |url-status=dead }}</ref> [[ഭീഷ്മർ|ഭീഷ്മരുടെ]] നിർദ്ദേശത്താൽ [[ഇന്ദ്രപ്രസ്ഥം|ഇന്ദ്രപ്രസ്ഥത്തിന്റെ]] രാജാവായി [[യുധിഷ്ഠിരൻ|യുധിഷ്ഠിരനെ]] വാഴിച്ചതിലും, [[മയാസുരൻ|മയാസുര]] നിർമ്മിതമായ [[പാണ്ഡവർ|പാണ്ഡവരുടെ]] സുഖസമൃദ്ധമായ കൊട്ടാര ജീവിതവും അതിലെ പ്രത്യേകതകളും കൗരവർക്കു അവരോടുള്ള കടുത്ത അസൂയക്കു കാരണമായി.ആദ്യത്തെ ചൂതുകളിയിൽ സർവസ്വവും നഷ്ടപ്പെട്ട പാണ്ഡവർക്ക് ധൃതരാഷ്ട്രർ ഇടപെട്ട് നഷ്ടപ്പെട്ടതൊക്കെ തിരികെക്കൊടുത്തുവെങ്കിലും രണ്ടാമതും കൗരവർ ചൂതുകളിക്ക് നടത്തിയ ക്ഷണം സ്വീകരിച്ച് പാണ്ഡവർ കളിച്ചു. ശകുനിയുടെ കള്ളത്തരത്തിൽ വീണ്ടും ചൂതുകളിയിൽ തോറ്റതിനാൽ പന്ത്രണ്ട് വർഷത്തെ [[വനവാസം|വനവാസവും]], അതിനുശേഷം ഒരു വർഷം ഏതെങ്കിലും ഒരു രാജ്യത്ത് പാണ്ഡവർ ഒന്നിച്ചു താമസിച്ച് മറ്റാരാലും തിരിച്ചറിയാതെ [[അജ്ഞാതവാസം|അജ്ഞാതവാസവും]] നടത്താൻ തത്ത്വത്തിൽ തീരുമാനിച്ചു. ഇതു കഴിഞ്ഞു തിരിച്ചു വരുമ്പോൾ ചൂതിൽ തോറ്റ് നഷ്ടപ്പെട്ട രാജ്യവും പദവിയും തിരിച്ചുകിട്ടും. അഥവാ ഒരു വർഷത്തെ അജ്ഞാതവാസത്തിൽ പിടിക്കപ്പെട്ടാൽ വീണ്ടും പന്ത്രണ്ട് വർഷം കാനനവാസം കഴിച്ച് ഒരു വർഷം അജ്ഞാതവാസം നടത്തണം. പക്ഷേ വനവാസവും, അജ്ഞാതവാസവും പൂർത്തിയാക്കി [[പാണ്ഡവർ]] തിരിച്ചെത്തിയിട്ടും അവർക്ക് അവകാശപ്പെട്ട രാജ്യം തിരിച്ചു നൽകാൻ കൗരവർ തയ്യാറായില്ല. കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധത്തിനുള്ള പ്രധാനകാരണം ഇതായിരുന്നു. === ദ്രൗപദീ വസ്ത്രാക്ഷേപം === [[പ്രമാണം:Draupadi & dushashan scene.jpg|200px|ലഘുചിത്രം|ഇടത്ത്‌|ദ്രൗപദീ വസ്ത്രാക്ഷേപം]] ചൂതിൽ തോറ്റ് പണയമായി മാറിയ ദ്രൗപദിയെ കൗരവരിലെ രണ്ടാമനായ [[ദുശ്ശാസനൻ]] ഹസ്തിനപുരി രാജസഭയിൽ ഏവരേയും സാക്ഷി നിർത്തി വസ്ത്രാക്ഷേപം നടത്തി. രജസ്വലയായിരുന്ന [[ദ്രൗപദി]] വരാൻ മടികാണിച്ചപ്പോൾ ഹീനമായി അധിക്ഷേപിച്ച് പിതാമഹന്മാരും മറ്റു ബന്ധുജനങ്ങളും സന്നിഹിതരായിരുന്ന കുരുസഭാമണ്ഡപത്തിലേക്ക് മുടിയിൽ പിടിച്ചു വലിച്ചു കൊണ്ടുവന്നു. മാതാവിനു തുല്യയായ ജ്യേഷ്ഠത്തിയായവളെ പണയവസ്തുവായി മാത്രം കരുതി കേവലബഹുമാനം പോലും കൊടുക്കാതെ അതിഹീനമായി അപമാനിച്ചു. [[കൃഷ്ണൻ]] പാഞ്ചാലിയുടെ സഹായത്തിനു വന്നതിനാൽ അവൾ അതിൽനിന്നും രക്ഷനേടി. പിതൃതുല്യരായവരുടെ മുമ്പിൽ മാനം നഷ്ടപ്പെട്ട ദ്രൗപദി, ദുശ്ശാസനൻ പിടിച്ചു വലിച്ച തന്റെ മുടി പിന്നീട് കെട്ടിയില്ല. ദുശാസനനെ കൊന്ന് അവന്റെ രക്തം തലയിൽതേച്ച് മാത്രമെ അഴിച്ചിട്ട മുടി കെട്ടൂ എന്ന് അവൾ ശപഥം ചെയ്തു. യുദ്ധമുണ്ടാവാതെ ദുശ്ശാസനനെ കൊല്ലാനും അവന്റെ രക്തം മുടിയിൽ പുരട്ടാനുമാവില്ല. ഇത് യുദ്ധത്തിനു കാരണമായ മറ്റൊരു പ്രധാന സംഭവമായിരുന്നു. === ഭീമനോടുള്ള ദ്രോഹം === മറ്റു കൗരവ-പാണ്ഡവരെ അപേക്ഷിച്ച് [[ഭീമൻ|ഭീമനുണ്ടായിരുന്ന]] അമാനുഷികശക്തി വിശേഷത്താൽ, ബാല്യകാലത്തു മുതൽ ദുര്യോധനാദികൾ അസൂയാലുക്കളായിരുന്നു. അന്നുമുതലേ ദുര്യോധനാദികൾ നൂറുപേരും,കർണനും നിരവധി തവണ ഭീമനെ കൊല്ലാനായി പദ്ധതികൾ അവിഷ്കരിച്ച് നടപ്പിലാക്കാൻ ശ്രമിച്ചിരുന്നു<ref>http://www.kidsgen.com/fables_and_fairytales/indian_mythology_stories/poison_kills_poison.htm</ref>. ആയുസ്സിന്റെ ശക്തിയിൽ പലപ്പോഴും അതിൽ നിന്നും രക്ഷപെട്ട ഭീമന്, തന്നെ കൊലപ്പെടുത്താൽ ശ്രമിച്ചുകൊണ്ടിരിക്കുന്ന ദുര്യോധനാദികളോട് വൈരാഗ്യം അതിശക്തമായുണ്ടായിരുന്നു. ജ്യേഷ്ഠനായ യുധിഷ്ഠിരനെ ബഹുമാനിച്ച് ഭീമൻ പുറത്തു കാണിച്ചിരുന്നില്ലയെന്നു എന്നുമാത്രം. ഇത് യുദ്ധത്തിനുള്ള മറ്റൊരു കാരണമായിരുന്നു. (യുദ്ധത്തിൽ ഗാന്ധാരിയുടെ നൂറു പുത്രന്മാരും കൊല്ലപ്പെടുന്നത് ഭീമനാലാണ്). == സന്ധിസംഭാഷണങ്ങൾ == [[File:Krishna as Envoy.jpg|170px|thumb|ഭഗവദ് ദൂത്' : [[കൃഷ്ണൻ]] കൗരവസഭയിലെ [[ശന്തനു]]വിന്റെ സിംഹാസനത്തിൽ<br />([[രാജാ രവിവർമ്മ|രാജാരവിവർമ്മ ചിത്രം]])]] ==== വ്യാസോപദേശം ==== കൗരവരോട് ചൂതുകളിൽ തോറ്റ് പന്ത്രണ്ട് വർഷത്തെ വനവാസവും, ഒരു വർഷത്തെ അജ്ഞാതവാസവും പൂർത്തിയാക്കി പാണ്ഡവർ ഹസ്തിനപുരിയ്ക്കടുത്ത് ഉപപ്ലാവ്യത്തിൽ വന്നു താമസിച്ചു. ഇതു മനസ്സിലാക്കിയ [[സത്യവതി]] പുത്രനായ വേദവ്യാസമഹർഷി ഹസ്തിനപുരിയിൽ ചെന്ന് ധൃതരാഷ്ട്രരെയും, ദുര്യോധനനെയും വിളിച്ചുവരുത്തി പാണ്ഡവർക്ക് അവകാശപ്പെട്ട അർദ്ധരാജ്യം നൽകാൻ ആവശ്യപ്പെട്ടു. ദുര്യോധനന്റെ പിടിവാശിയിൽ മഹാരാജാവായ ധൃതരാഷ്ട്രർക്ക് തനിച്ചൊന്നും ചെയ്യാൻ പറ്റുമായിരുന്നില്ല. ഭീഷ്മർ പലതവണ ധൃതരാഷ്ട്രരെ ഉപദേശിച്ചിരുന്നു, എങ്കിലും അർദ്ധരാജ്യം നൽകാൻ കൗരവർ തയ്യാറായില്ല. ==== സഞ്ജയദൂത് ==== കൗരവർ ഇതിനോടകം സഞ്ജയനെ ദൂതനായി ഉപപ്ലാവ്യത്തിലേക്ക് അയച്ച് യുധിഷ്ഠിരനെ കണ്ട് തങ്ങളുടെ സന്ദേശം അറിയിപ്പിച്ചു. ദുര്യോധനനാണ് ദൂതനായി സഞ്ജയനെ അയച്ചതെങ്കിലും, ധൃതരാഷ്ട്രർ അയച്ചതാണെന്നു പറയാൻ ആവശ്യപ്പെട്ടിരുന്നു. പാണ്ഡവർക്ക് അർദ്ധരാജ്യം നൽകാനാവില്ല എന്നുള്ള വിവരം സഞ്ജയൻ യുധിഷ്ഠിരനെ അറിയിച്ചു. അപ്രിയകാര്യം ചെയ്ത സങ്കടത്തിൽ തിരിച്ച് ഹസ്തിനപുരിയിൽ എത്തിയ സഞ്ജയൻ മഹാരാജാവിനെ നേരിട്ട് കണ്ട് യുദ്ധം മൂലമുണ്ടാവുന്ന കൗരവരുടെ തകർച്ചയെ മുൻകൂട്ടി ബോധിപ്പിച്ചു.<ref>സി. രാജഗോപാലാചാരിയുടെ മഹാഭാരതം; "54-സഞ്ജയ മിഷൻ (സഞ്ജയദൂത്)"</ref>. ==== വിദുരനീതി ==== സഞ്ജയ ഉപദേശത്തെ തുടർന്ന് ദുഃഖിതനായ ധൃതരാഷ്ട്രർ അന്നു രാത്രിതന്നെ വിദുരരെ വിളിപ്പിച്ചു. പ്രസിദ്ധമായ വിദുരനീതി മഹാഭാരതത്തിൽ വർണ്ണിക്കുന്നത് ഈ സന്ദർഭത്തിലാണ്. വിദുരർ ജ്യേഷ്ഠനായ ധൃതരാഷ്ട്രരെ ആപത്തിൽ നിന്നു രക്ഷിക്കാനായി കൗരവരുടെ അസാന്നിധ്യത്തിൽ ധർമ്മാധർമ്മങ്ങൾ ഉപദേശിച്ചു. പലകഥകളും ഉദാഹരണമായി പറഞ്ഞ് കൂടുതൽ വിശ്വാസ്യത കിട്ടത്തക്കരീതിയിൽ ഉപദേശിച്ചിട്ടും, പുത്രവാത്സല്യം നിമിത്തം ധൃതരാഷ്ട്രർക്ക് അതൊന്നും സ്വീകരിക്കാൻ കഴിയുമായിരുന്നില്ല<ref>വിദുര നീതി : ആംഗലേയ പരിഭാഷ -- കിസാരി മോഹൻ ഗാംഗുലി</ref>. ==== സനൽകുമാരോപദേശം ==== പാണ്ഡവർക്കുവേണ്ടി മഹാതപസ്വിയായ സനൽകുമാരമഹർഷിയും ദുര്യോധനനെ ഉപദേശിച്ചു. മഹായുദ്ധം തടയാൻ ഇങ്ങനെ പലരും അഭ്യർത്ഥന നടത്തിയിട്ടും കൗരവർക്ക് അതൊന്നും സ്വീകാര്യമായിരുന്നില്ല. ==== കൃഷ്ണദൂത് ==== [[യുധിഷ്ഠിരൻ|യുധിഷ്ഠിരന്റെ]] അപേക്ഷയിൽ [[കൃഷ്ണൻ]] [[പാണ്ഡവർ|പാണ്ഡവർക്കുവേണ്ടി]] ദൂതനായി [[ഹസ്തിനപുരി|കൗരവസഭയിൽ]] എത്തി. ഇതു മുൻകൂട്ടി അറിഞ്ഞ [[ശകുനി|ശകുനിയും]], [[ദുര്യോധനൻ|ദുര്യോധനനും]] ചേർന്ന് [[ശന്തനു|ശന്തനു മഹാരാജാവിന്റെ]] [[സിംഹാസനം]] കൃഷ്ണനുവേണ്ടി സഭയിൽ സജ്ജമാക്കി. ''(സിംഹാസനത്തിന്റെ ശാപം: അയോഗ്യനായ ആരതിലിരുന്നാലും അവന്റെ തല പൊട്ടിച്ചിതറുമെന്ന് ശന്തനു മഹാരാജാവിന്റെ ശാപം ആ സിംഹാസനത്തിനുണ്ടായിരുന്നു. ശന്തനുവിനുശേഷം ശാപത്തെ പേടിച്ച് അതിൽ ആരും ഇരുന്നിട്ടില്ല)'' കൃഷ്ണൻ സിംഹാസനത്തിലിരുന്നെങ്കിലും അദ്ദേഹത്തിനു കുഴപ്പമൊന്നും സംഭവിച്ചില്ല. അർദ്ധരാജ്യം നൽകില്ലയെന്നു തീർത്തു പറഞ്ഞ കൗരവസഭയിൽ കൃഷ്ണൻ പാണ്ഡവർക്കായി അഞ്ചു ചെറിയ രാജ്യങ്ങളൊ, അല്ലെങ്കിൽ അഞ്ചു ദേശങ്ങളൊ, അതുമല്ലെങ്കിൽ അഞ്ചു ഗൃഹങ്ങളൊ, അവസാനം ഇവർക്ക് അഞ്ചുപേർക്കുമായി താമസിക്കാൻ ഒരു ഗൃഹം എങ്കിലും കൊടുക്കണം എന്ന് അപേക്ഷിച്ചു. പക്ഷേ സൂചികുത്തുവാൻ പോലും പാണ്ഡവർക്ക് തൻ്റെ രാജ്യത്തിലിടം കൊടുക്കില്ലയെന്ന് ദുര്യോധനൻ പ്രഖ്യാപിച്ചതോടെ കൃഷ്ണദൂത് പരാജയമായിരുന്നു. കൃഷ്ണനെ പിടിച്ചുകെട്ടി സഭയിൽവച്ച് അപമാനിക്കാൻ ദുര്യോധനൻ ശ്രമിക്കുകകൂടി ചെയ്തതോടെ തൻ്റെ വിശ്വരൂപം പ്രദർശിപ്പിച്ച് ഏവരെയും അൽഭുതപ്പെടുത്തിയ ശേഷം കൃഷ്ണൻ അവിടെനിന്നും ഇറങ്ങിപ്പോവുകയുണ്ടായി. == യുദ്ധ സന്നാഹം == [[File:Brooklyn Museum - Krishna Counsels the Pandava Leaders Page from a Mahabharata series.jpg|200px|thumb|left|യുദ്ധ സന്നാഹം: പാണ്ഡവരും കൃഷ്ണനും ([[:en:Brooklyn Museum|ബ്രൂക്കിലിൻ മ്യൂസിയത്തിലുള്ള]] 18-ആം നൂറ്റാണ്ടിലെ എണ്ണഛായാചിത്രം)]] ഭഗവത്ദൂത് പരാജയമായതിനെത്തുടർന്ന് യുദ്ധം തീരുമാനിക്കപ്പെട്ടു. ധർമ്മപുത്രരും, ദുര്യോധനനും തങ്ങളുടെ സുഹൃത്ത്-ബന്ധുരാജ്യങ്ങളിലേക്ക് ദൂതന്മാരെ അയച്ച് സഹായം അഭ്യർത്ഥിച്ചു. രാജ്യം ഭരിക്കുന്ന രാജാവിന്റെ പുത്രനായ ദുര്യോധനനു കൂടുതൽ രാജ്യങ്ങൾ തങ്ങളുടെ സേനയെ അയച്ചു കൊടുത്തു. ദ്വാരകാസൈന്യം: ദ്വാരകയിലേക്ക് പാണ്ഡവർക്ക് ദൂതനായി പോയത് അർജ്ജുനനും, കൗരവർക്ക് വേണ്ടി ദുര്യോധനനും ആയിരുന്നു. ആദ്യമെത്തിയ ദുര്യോധനൻ ഉറങ്ങിക്കിടന്ന കൃഷ്ണന്റെ തലയ്ക്കലും, രണ്ടാമതെത്തിയ അർജ്ജുനൻ കാൽക്കലും കൃഷ്ണൻ ഉണരുന്നതും കാത്തിരുന്നു. കൃഷ്ണന്റെ അതിശക്തമായ സേനാവ്യൂഹം നാരായണിസേന എന്നാണറിയപ്പെട്ടിരുന്നത്. കൃഷ്ണൻ ഇരുവർക്കുമായി ഒരു ഭാഗത്ത് കൃഷ്ണൻ നിരായുധനായും, മറുവശത്ത് തന്റെ നാരായണിസൈന്യവും പകുത്തു നൽകി. അർജ്ജുനൻ നിരായുധനായ കൃഷ്ണനേയും, ദുര്യോധനൻ സൈന്യത്തേയും സ്വീകരിച്ചു. നാരായണി സൈന്യത്തെ കൂടാതെ മറ്റുള്ള ദ്വാരകാവാസികൾക്ക് ഏതു ഭാഗത്തു ചേരാനും അനുവാദം നൽകി.കൃഷ്ണൻ്റെ സൈന്യാധിപനായ സാത്യകി,കൃഷ്ണൻ്റെ കൂടെ പാണ്ഡവപക്ഷത്ത് ചേർന്നു.മറ്റൊരു യാദവപ്രമുഖനായ കൃതവർമാവ് നാരായണിസേനയെ നയിച്ചുകൊണ്ട് കൗരവപക്ഷത്തും ചേർന്നു.ബലരാമൻ, പ്രദ്യുംനൻ മുതലായവർ ഇരുപക്ഷത്തും ചേരാതെ തീർത്ഥയാത്രക്ക് പോയപ്പോൾ സാംബൻ മുതലായവർ വിട്ടുനിന്നു. വിരാടസൈന്യം: വിരാടനും പുത്രന്മാരായ ഉത്തരനും,ശ്വേതനും,ശംഖനും അവരുടെ മുഴുവൻ സൈന്യവും പാണ്ഡവപക്ഷം ചേർന്നു. പാഞ്ചാലസൈന്യം: പാണ്ഡവസൈന്യത്തിന്റെ പ്രധാന ഭാഗം ദ്രുപദരുടെ പുത്രനായ ധൃഷ്ടദ്യുമ്നന്റെ കീഴിൽ അണിനിരന്ന പാഞ്ചാല സൈന്യമായിരുന്നു. ഈ രാജ്യങ്ങളെ കൂടാതെ പാണ്ഡവപക്ഷത്തു ചേരാനായി കാശിരാജാവും, മാത്സ്യരാജാവും തങ്ങളുടെ സൈന്യത്തെ അയച്ചു കൊടുത്തു. ഈ രണ്ടുരാജ്യങ്ങളും കൗരവ-പാണ്ഡവരുടെ ബന്ധുരാജ്യങ്ങളായിരുന്നു. കാശി രാജകുമാരിമാരാണ് അംബികയും, അംബാലികയും. മാത്സ്യരാജാവ് സത്യവതിയുടെ സഹോദര പുത്രനാണ്. ശിശുപാലന്റെ മരണശേഷം ചേദിരാജ്യം ഭരിച്ചിരുന്ന അയാളുടെ മകനായ ധൃഷ്ടകേതു പാണ്ഡവരോട് സ്നേഹബന്ധം പുലർത്തിയിരുന്നതിനാൽ അദ്ദേഹവും സൈന്യവുമായി ഉപപ്ലവ്യത്തിൽ എത്തി പാണ്ഡവസൈന്യത്തിൽ ചേർന്നു. കേകേയവും, മഥുരയും, വിദർഭയും തങ്ങളുടെ സൈന്യത്തെ രണ്ടു കൂട്ടർക്കുമായാണ് കൊടുത്തത് <ref>{{Cite web |url=http://www.mahabharataonline.com/rajaji/mahabharata_summary_61.php |title=ആർക്കൈവ് പകർപ്പ് |access-date=2011-09-07 |archive-date=2008-04-03 |archive-url=https://web.archive.org/web/20080403050100/http://www.mahabharataonline.com/rajaji/mahabharata_summary_61.php |url-status=dead }}</ref>(നോക്കുക: കുറിപ്പ്). നാഗസൈന്യം: അർജുനൻ്റേയും, നാഗരാജകുമാരിയായ ഉലൂപിയുടെയും പുത്രനായ ഇരവാൻ തൻ്റെ സൈന്യവുമായി പണ്ഡവപക്ഷത്ത് ചേർന്നു. രാക്ഷസർ: ഭീമസേനൻ്റെയും രാക്ഷസിയായ ഹിഡുമ്പിയുടെയും പുത്രനായ ഘടോൽകചൻ പാണ്ഡവപക്ഷത്തും, ബകാസുരൻ്റെ അനുജനായ അലമ്പുഷൻ, സുഹൃത്ത് അലായുധൻ തുടങ്ങിയ രാക്ഷസർ കൗരവപക്ഷത്തും തങ്ങളുടെ സൈന്യങ്ങളുമായി ചേർന്നു. ബാഹ്ലികം- ശന്തനുവിൻ്റെ ജ്യേഷ്ഠനും, ഭീഷ്മരുടെ വല്യച്ഛനുമായ ഇദ്ദേഹം കുരുക്കളുടെ ഏറ്റവും മുതിർന്ന പിതാമഹനായിരുന്നു ബാഹ്ലിക ദേശത്തേ രാജാവായിരുന്ന ബാഹ്ലികൻ. യുദ്ധം ഒഴിവാക്കാൻ പരമാവധി ശ്രമിച്ച ഇദ്ദേഹം തൻ്റെ പുത്രനായ സോമദത്തൻ, പൗത്രൻ ഭൂരിശ്രവസ്സ് തുടങ്ങിയവർക്കൊപ്പം കൗരവപക്ഷത്ത് ചേർന്നു. മാദ്രം: നകുലസഹദേവൻമാരുടെ മാതാവായ മാദ്രിയുടെ സഹോദരനായ മാദ്രരാജാവ് ശല്യർ പാണ്ഡവപക്ഷത്ത് ചേരാൻ ആഗ്രഹം കാണിച്ചുവെങ്കിലും ദുര്യോധനൻ്റെ കുതന്ത്രം മൂലം കൗരവപക്ഷത്ത് തൻ്റെ സൈന്യവുമായി ചേരേണ്ടിവന്നു. ത്രിഗർത്തം : വിരാടരുടെ പ്രധാനശത്രുവും, കൗരവരുമായി സൗഹൃദം സൂക്ഷിച്ചിരുന്നയാളുമായ ത്രിഗർത്തരാജാവ് സുശർമ്മൻ കൗരവപക്ഷത്ത് നിലകൊണ്ടു. പ്രാഗ്ജ്യോതിഷം: നരകാസുരൻ്റെ പുത്രനായ ഭഗദത്തൻ തൻ്റെ ശക്തമായ ആനപ്പടയുമായി കൗരവപക്ഷത്ത് ചേർന്നു. പാണ്ഡ്യം, കേരളം: പാണ്ഡ്യരാജാവും , കേരളരാജാവായ മലയധ്വജനും പാണ്ഡവരുടെ കൂടെ ചേർന്നു. === സേനാ സമൂഹം === {| class="wikitable" border="1" |- ! ! പാണ്ഡവസേന ! കൗരവസേന |- ! സർവ്വസേനാധിപൻ | [[ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ]] | [[ഭീഷ്മർ]] |- ! ഉപസൈന്യാധിപർ | ഏഴുപേർ<br />[[വിരാടൻ]], [[ദ്രുപദൻ]], [[ശിഖണ്ഡി]], [[ഭീമൻ]], [[സാത്യകി]],<br />[[നകുലൻ]], [[സഹദേവൻ]] | പതിനൊന്നുപേർ<br />[[ദ്രോണർ]], [[അശ്വത്ഥാമാവ്]], [[കൃപർ]], [[ശല്യർ]], [[ത്രിഗർത്തൻ]], <br />[[കൃതവർമ്മാവ്]], [[ഭഗദത്തൻ]], [[ജയദ്രഥൻ]], [[സൗമദത്തി]], [[ശകുനി]],<br /> [[ദുശ്ശാസനൻ]] |- ! പങ്കെടുത്ത രാജ്യങ്ങൾ | [[വിരാടം]], [[പാഞ്ചാലം]], [[കാശി]], [[മാത്സ്യം]], [[ചേദി]], [[പാണ്ഡ്യം]], [[മഗധ]], [[കേകേയം]], [[ദ്വാരക]], [[മഥുര]], [[വിദർഭ]] | [[ഹസ്തിനപുരി]], [[അംഗം]], [[സിന്ധ്]], [[അവന്തി]], [[മാഹിഷ്മതി]],<br />[[ഗാന്ധാരം]], [[മാദ്രം]], [[കംബോജം]], [[പ്രാഗ്ജ്യോതിഷ]], [[കലിംഗം]], [[കേകേയം]], [[ദ്വാരക]], [[മഥുര]], [[വിദർഭ]], [[വാൽഹികം]] |- ! സൈന്യബലം | [[7 (അക്കം)|7]] [[അക്ഷൗഹിണി|അക്ഷൗഹിണികൾ]]<br>153,090 ആനകൾ<br />153,090 രഥങ്ങൾ<br />459,270 കുതിരകൾ<br />765,450 കാലാൾ പടകൾ | [[11 (സംഖ്യ)|11]] [[അക്ഷൗഹിണി|അക്ഷൗഹിണികൾ]]<br>240,570 ആനകൾ<br />240,570 രഥങ്ങൾ<br />721,710 കുതിരകൾ<br />1,202,850 കാലാൾ പടകൾ |} == കൗരവ സൈന്യം == കൗരവപക്ഷത്തിന്റെ നേതൃസ്ഥാനം ഭീഷ്മർ വഹിച്ചു. അദ്ദേഹം സൈന്യത്തെ പതിനൊന്നു വിഭാഗങ്ങളായി തിരിച്ച് ഓരോന്നിനും ഉപസൈന്യാധിപന്മാരെ നിയോഗിച്ചു. യുദ്ധത്തിന്റെ തലേനാൾ ഭീഷ്മരുമായുണ്ടായ വാഗ്വാദത്തെത്തുടർന്ന് കർണ്ണൻ ഭീഷ്മർക്കൊപ്പം യുദ്ധംചെയ്യില്ല എന്നു നിർബന്ധം പിടിച്ചു. ''(ആദ്യ പത്തുനാളുകൾ കർണ്ണൻ യുദ്ധം ചെയ്തില്ല).'' ഭീഷ്മർ കർണ്ണനെ യുദ്ധത്തിൽ നിന്നും പിന്തിരിപ്പിക്കാൻ ഉപയോഗിച്ച മാർഗ്ഗമായിരുന്നു ഇത്. (കർണ്ണനും, ഭീഷ്മരും ഒന്നിച്ച് പാണ്ഡവരോട് എതിർത്താൽ അവർക്കു തോൽവി സംഭവിച്ചേക്കാമെന്നു അദ്ദേഹം ഭയപ്പെട്ടിരുന്നു). വിദേഹരാജകുമാരനായ രുഗ്മി (കൃഷ്ണന്റെ പത്നിയായ രുക്മിണിയുടെ സഹോദരൻ) പാണ്ഡവപക്ഷത്തു ചേർന്ന് യുദ്ധം ചെയ്യാൻ ആഗ്രഹിച്ചുവന്നെങ്കിലും അർജ്ജുനൻ അവനെ പിന്തിരിപ്പിച്ച് അയച്ചു. അതിനെത്തുടർന്ന് രുഗ്മി ദുര്യോധനപക്ഷത്തു ചേർന്നു യുദ്ധം ചെയ്തു. മാദ്രേശനായ ശല്യർ പണ്ടുമുതൽക്കുതന്നെ ധൃതരാഷ്ട്രരോട് സ്നേഹബഹുമാനം പുലർത്തിയിരുന്നു. അദ്ദേഹത്തോടുള്ള സ്നേഹാദരവാണ് സഹോദരിയായ മാദ്രിയെ ധൃതരാഷ്ട്ര സഹോദരൻ പാണ്ഡുവിനു വിവാഹം ചെയ്തു കൊടുത്തത്. അവസാനഘട്ടത്തിലുണ്ടായ യുദ്ധത്തിൽ കൗരവരിൽ നിന്നും മാറി നിൽക്കാൻ ശല്യർക്കായില്ല. ശല്യരും മാദ്രസൈന്യവും കൗരവപക്ഷത്തുചേർന്നു യുദ്ധംചെയ്തു. കുന്തിദേവിയുടെ അപേക്ഷയെ തുടർന്ന് അർജ്ജുനനൊഴികെ മറ്റു പാണ്ഡുപുത്രന്മാരെ കൊല്ലില്ല എന്ന് കർണ്ണൻ സമ്മതിച്ചു. യുദ്ധത്തിനു തലേദിവസം [[വ്യാസൻ]] ധൃതരാഷ്ട്രരുടെ കൊട്ടാരത്തിൽ വരുകയും അദ്ദേഹത്തിനു യുദ്ധം കാണാനായി സചിവനായ [[സഞ്ജയൻ|സഞ്ജയനു]] ദിവ്യചക്ഷുസ്സ് നൽകി അനുഗ്രഹിക്കുകയും ചെയ്തു. കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധത്തിൽ നടക്കുന്ന കാര്യങ്ങൾ തത്സമയം ഹസ്തിനപുരിയിലെ കൊട്ടാരത്തിലിരുന്നു കാണുവാനും അത് അപ്പോൾ തന്നെ മഹാരാജാവിനെ ധരിപ്പിക്കുവാനും ഇതു സഹായകമായി. കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധം മുൻകൂട്ടി മനസ്സിലാക്കിയ ദേവേന്ദ്രൻ ബ്രാഹ്മണവേഷത്തിൽ വന്ന് കർണ്ണനോട് അവന്റെ കവചകുണ്ഡലങ്ങൾ ദാനം ചോദിച്ചു വാങ്ങുന്നു. വന്നത് ദേവേന്ദ്രനാണെന്നറിഞ്ഞു കൊണ്ടുതന്നെ കർണ്ണൻ തന്റെ ജന്മസിദ്ധമായിരുന്ന കവചകുണ്ഡലങ്ങൾ ഇന്ദ്രനു ദാനംചെയ്തു. കവചകുണ്ഡലങ്ങൾ ഉള്ളിടത്തോളം കാലം കർണ്ണനെ ആർക്കും വധിക്കാൻ സാധ്യമായിരുന്നില്ല. അർജ്ജുനനു വിജയം കൈവരിക്കാൻ ഇതു സഹായകമായി. കർണ്ണന്റെ ദാനമാഹാത്മ്യത്തിൽ സന്തുഷ്ടനായി ദേവേന്ദ്രൻ അവനു വിശിഷ്ടമായ വേൽ കൊടുത്ത് അനുഗ്രഹിച്ചു. കർണ്ണൻ ഈ വേൽ അർജ്ജുനനു നേരെ യുദ്ധത്തിൽ പ്രയോഗിക്കുവാൻവേണ്ടി കരുതിവെച്ചു. === കർണ്ണ ശപഥം === യുദ്ധസന്നാഹങ്ങൾക്കായി തയ്യാറെടുക്കുന്ന ഒരു നാൾ [[കർണ്ണൻ]] [[യമുന|യമുനാനദിയിൽ]] സ്നാനം ചെയ്യുന്നവസരത്തിൽ [[കുന്തി|കുന്തിദേവി]] അവനെ കാണാൻ വരുന്നു. ഒരു യാചകയായിട്ടാണ് താൻ വന്നിരിക്കുന്നതെന്നും, തന്റെ ഒരു ആഗ്രഹം കർണ്ണൻ നിറവേറ്റിത്തരണമെന്നും അവർ അപേക്ഷിക്കുന്നു. അഞ്ചുപുത്രന്മാരുടെ അമ്മയായ കുന്തിദേവിക്ക് ശത്രുപക്ഷത്തുള്ള താൻ എന്തു ആഗ്രഹമാണ് നിറവേറ്റേണ്ടതെന്ന് കർണ്ണൻ സംശയിക്കുന്നുവെങ്കിലും ആരെന്തപേക്ഷിച്ചാലും നിറവേറ്റുമെന്നു മറുപടി പറയുന്നു. തന്റെ പുത്രന്മാരോടു ചേർന്നുനിന്ന് യുദ്ധം ചെയ്യണമെന്നും, കർണ്ണൻ തന്റെ ആദ്യ പുത്രനാണെന്നും സൂര്യഭഗവാനാണ് പിതാവെന്നും കുന്തി അവനെ അറിയിക്കുന്നു. വിശ്വസിക്കുവാൻ പ്രയാസമായതും, അപ്രിയവുമായ സത്യമായിരുന്നെങ്കിലും താനറിയുവാനായി ഏറെ ആഗ്രഹിച്ച, ഏറെ നാളായി തന്നെ അലട്ടിക്കൊണ്ടിരുന്ന ചോദ്യത്തിനുത്തരമായിരുന്നു കർണ്ണനത്. സത്യം സത്യമായി പറയുവാൻ കർണ്ണൻ കുന്തീദേവിയോട് അഭ്യർത്ഥിച്ചപ്പോൾ, തന്റെ ബാല്യത്തിൽ ദുർവ്വാസാവിൽ നിന്നും കിട്ടിയ വരലബ്ധിയിൽ സൂര്യ ഭഗവാനെ ധ്യാനിച്ചതും, ആദ്യസന്താനമുണ്ടായപ്പോൾ അപമാനം ഭയന്ന് നദിയിലൊഴുക്കിയതും കുന്തി കർണ്ണനോട് പറഞ്ഞു. തന്റെ ജന്മദാതാക്കളെക്കുറിച്ചുള്ള സംശയങ്ങൾ നീങ്ങിയ കർണ്ണൻ കുന്തീദേവിയെ അഭിമാനപൂർവ്വം വന്ദിച്ചയക്കുന്നു. == പാണ്ഡവ സൈന്യം == [[പാണ്ഡവർ]] ഏഴു [[അക്ഷൗഹിണി]] പടസമൂഹങ്ങളെ ഉപപ്ലാവ്യത്തിൽ സജ്ജമാക്കി. സർവ്വസൈന്യാധിപനായി [[ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ]] തിരഞ്ഞെടുക്കപ്പെട്ടു. അദ്ദേഹം തന്റെ സേനയെ ഏഴു ഭാഗങ്ങളായി തിരിച്ച് അതിന്റെ നേതൃത്വം വിരാടൻ, ദ്രുപദൻ, ശിഖണ്ഡി, ഭീമൻ, സാത്യകി, നകുലൻ, സഹദേവൻ എന്നിവരിൽ അർപ്പിച്ചു. കൂടാതെ ഏഴു സൈന്യത്തിന്റേയും ഉപനായകസ്ഥാനം അർജ്ജുനനും നൽകി. അർജ്ജുനനു ഉലൂപിയിലുണ്ടായ പുത്രനാണ് [[ഇരാവാൻ]]. അതിസമർത്ഥനായ അവൻ യുദ്ധത്തിൽ പാണ്ഡവരെ സഹായിക്കാൻ എത്തിച്ചേർന്നെങ്കിലും യുദ്ധം ചെയ്യാൻ കൃഷ്ണൻ അതിനനുവദിച്ചില്ല. ''(അവൻ യുദ്ധംചെയ്തിരുന്നെങ്കിൽ ഒരു ദിവസം കൊണ്ട് കൗരവരെ തോൽപ്പിക്കാൻ സാധിക്കുമായിരുന്നു.)'' യുദ്ധം കണ്ടു നിൽക്കാൻ മാത്രം അവനെ അനുവദിച്ചു. ഭീമനു ഹിഡുംബിയിൽ ജനിച്ച [[ഘടോൽകചൻ]] തന്റെ സേനാവ്യൂഹവുമായി എത്തി പാണ്ഡവപക്ഷത്തു ചേർന്നു. == യുദ്ധത്തിലെ സേനാവ്യൂഹങ്ങൾ == [[File:Chakravyuha.svg|200px|thumb|right|ചക്രവ്യൂഹം]] [[File:ShaktaVyuham.PNG|200px|thumb|right|ശക്തവ്യൂഹം]] # ക്രൗഞ്ചവ്യൂഹം ([[കൊക്ക്|കൊക്കിന്റെ ആകൃതി]]) # മകരവ്യൂഹം ([[ചീങ്കണ്ണി|മുതലയുടെ ആകൃതി]]) # കൂർമ്മവ്യൂഹം ([[ആമ|ആമയുടെ ആകൃതി]]) # ത്രിശൂലവ്യൂഹം ([[ത്രിശൂലം|മൂന്നുമുനയുള്ള ശൂലത്തിന്റെ ആകൃതി]]) # ചക്രവ്യൂഹം ([[ചക്രം|കറങ്ങുന്ന ചക്രത്തിന്റെ ആകൃതി]]) <ref>എഴുത്തച്ഛൻ മഹാഭാരതത്തിൽ പത്മവ്യൂഹം എന്നു എഴുതിയിരിക്കുന്നു. ഏറ്റവും പുറത്തു നിൽക്കുന്ന യോദ്ധാക്കൾ ശത്രു ഉള്ളിൽ കടന്നു കഴിയുമ്പോൾ ഉള്ളിലേക്കടുത്ത് ശത്രുവിനെ നേരിടുന്നതിനാലാവാം അദ്ദേഹം പത്മവ്യൂഹം (കൂമ്പടയാൻ പോകുന്ന താമര എന്നർത്ഥത്തിൽ) പരാമർശിച്ചിരിക്കുന്നത്. കമലവ്യൂഹം എന്ന പേരിൽ മറ്റൊരു വ്യൂഹവും (പൂർണ്ണമായി വിരിഞ്ഞ താമരയുടെ രൂപത്തിൽ) യുദ്ധത്തിൽ ഉപയോഗിച്ചിരുന്നതിനാൽ വ്യാസൻ പരാമർശിച്ചിരിക്കുന്ന ചക്രവ്യൂഹമാവും ഇതിനു കൂടുതൽ യോജിക്കുക.</ref> # കമലവ്യൂഹം ([[താമര|പൂർണ്ണമായി വിരിഞ്ഞ താമരപ്പൂവിന്റെ ആകൃതി]]) # ഗരുഡവ്യൂഹം ([[പരുന്ത്|ചിറകുവിരിച്ച പരുന്തിന്റെ ആകൃതി]]) # അർണ്ണവ്യൂഹം ([[സമുദ്രം|സമുദ്രാകൃതി]]) # മണ്ഡലവ്യൂഹം ([[ആകാശഗംഗ|ആകാശഗംഗയുടെ ആകൃതി]]) # വജ്രവ്യൂഹം ([[മിന്നൽ|മിന്നലിന്റെ ആകൃതി]]) # ശക്തവ്യൂഹം ([[ചതുരം|സമചതുരാകൃതി]]) # അസുരവ്യൂഹം ([[അസുരൻ|രാക്ഷസാകൃതി]]) # ദേവവ്യൂഹം ([[ദേവൻ|അമാനുഷാകൃതി]]) # സൂചിവ്യൂഹം ([[സൂചി|സൂചിയുടെ ആകൃതി]]) # ശൃംഗാരകവ്യൂഹം ([[കൊമ്പ്|വളഞ്ഞ കൊമ്പിന്റെ ആകൃതി]]) # അർദ്ധചന്ദ്രവ്യൂഹം ([[ചന്ദ്രൻ|ചന്ദ്രക്കലയുടെ ആകൃതി]]) # മാലവ്യൂഹം ([[പുഷ്പം|പുഷ്പചക്രാകൃതി]]) # മത്സ്യവ്യൂഹം ([[മത്സ്യം|മത്സ്യാകൃതി]]) == യുദ്ധം അനുശാസിച്ച നിയമങ്ങൾ == # യുദ്ധം സൂര്യോദയത്തിനുശേഷം തുടങ്ങി, സൂര്യാസ്തമയത്തിനു അവസാനിപ്പിക്കുക. # ഇരുപക്ഷത്തിനും സമ്മതമെങ്കിൽ രാത്രിയിൽ യുദ്ധമാവാം. # ഒന്നിൽ കൂടുതൽ പേർ ചേർന്ന് തനിച്ച് ഒരാളെ ആക്രമിക്കരുത്. # രണ്ടുപേർ തമ്മിൽ ദ്വന്ദ്വയുദ്ധമാവാം, സുദീർഘമായ യുദ്ധത്തിൽ അവർ ഒരേ ആയുധങ്ങൾ വഹിച്ചൊ, ഒരേ വാഹനത്തിലൊ ''(ആന, തേർ, കുതിര)'' ആവണം. # ഒരാളുപോലും മറ്റുള്ളവരാൽ ചുറ്റപ്പെട്ട് ആക്രമിക്കപ്പെടരുത്. # യുദ്ധത്തിൽ അടിയറവ് പറഞ്ഞവനെ മാന്യമായ യുദ്ധതടവുകാരനായി സംരക്ഷിക്കണം. # നിരായുധനെ ആക്രമിക്കരുത്. # അബോധാവസ്ഥയിലായവനെ ആക്രമിക്കരുത്. # യുദ്ധത്തിൽ പങ്കെടുക്കാത്തവനെയോ, മൃഗത്തേയോ ആക്രമിക്കരുത്. # പിന്തിരിഞ്ഞോടിയവനെ പിന്തുടർന്ന് ആക്രമിക്കരുത്. # സ്ത്രീകളെ ആക്രമിക്കരുത്. # ഓരോ ആയുധങ്ങൾക്കും അതിന്റെതായ നിബന്ധനകൾ പാലിച്ചാവണം യുദ്ധത്തിൽ ഏർപ്പെടുന്നത്. ''(ഉദാ: അരയ്ക്കു താഴോട്ട് ഗദകൊണ്ടടിക്കരുത്)''. # ന്യായരഹിതമായ പോരാട്ടത്തിൽ ആരും ഏർപ്പെടരുത്.<ref>പതിനെട്ട് നിയമങ്ങൾ കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധത്തിൽ അലിഖിതമായുണ്ടായിരുന്നു</ref> == യുദ്ധത്തിൽപങ്കെടുത്ത അഞ്ചുതലമുറകൾ == കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധത്തിൽ കൗരവ-പാണ്ഡവ സുഹൃത്-ബന്ധുജനങ്ങളിലായി അഞ്ചു തലമുറയിൽപ്പെട്ടവർ പങ്കെടുത്തു കൊല്ലപ്പെട്ടു. കുരുക്ഷേത്ര യുദ്ധം നടക്കുന്നവസരത്തിൽ പങ്കെടുത്തവർ പലരും പ്രായാധിക്യം ഏറിയവരായിരുന്നുവെന്നു മഹാഭാരതത്തിലൂടെ ഗ്രന്ഥകാരൻ പറയുന്നു. യുദ്ധത്തിൽ പങ്കെടുത്ത ഏറ്റവും പ്രായമുള്ള വ്യക്തി [[ശന്തനു|ശന്തനുവിന്റെ]] അനുജനും [[ഭീഷ്മർ|ഭീഷ്മരുടെ]] ഇളയച്ഛനുമായ [[ബാൽഹികൻ|ബാൽഹികനായിരുന്നു]]. വാൽഹികം എന്ന രാജ്യത്തിലെ രാജാവായിരുന്ന അദ്ദേഹം അഞ്ചു തലമുറകളിൽ ആദ്യ തലമുറയെ പ്രതിനിധീകരിച്ചു കൗരവപക്ഷം ചേർന്നു പാണ്ഡവർക്കെതിരായി യുദ്ധം ചെയ്തു. [[ശന്തനു|ശന്തനുവിന്റെ]] ഇളയ സഹോദരനായ അദ്ദേഹം തന്റെ പുത്രന്മാരും പൗത്രന്മാരുമായി ബൃഹത്തായ സേനാസമൂഹത്തോടൊപ്പമായിരുന്നു കൗരവപക്ഷം ചേർന്നത്. [[ഭീഷ്മർ|ഭീഷ്മപിതാമഹന്റെ]] ഇളയച്ഛനായിരുന്ന [[ബാൽഹികൻ]] പതിനാലാംനാൾ രാത്രിയുദ്ധത്തിൽ [[ഭീമൻ|ഭീമനാൽ]] കൊല്ലപ്പെട്ടു. രണ്ടാം തലമുറയെ പ്രതിനിധീകരിച്ചത് [[ഭീഷ്മർ|ഭീഷ്മപിതാമഹനായിരുന്നു]]. അദ്ദേഹം യുദ്ധത്തിന്റെ പത്താംനാൾ ശരശയ്യയിൽ വീഴുകയും, അതിനുശേഷം ഉത്തരായനം തുടങ്ങി സ്വച്ഛന്ദമൃത്യു വരിക്കുകയും ചെയ്തു. മൂന്നാം തലമുറയിൽ നിരവധിപ്പേർ യുദ്ധത്തിൽ പങ്കെടുത്തു വീരസ്വർഗ്ഗം പ്രാപിച്ചു. അതിൽ പ്രധാനികൾ [[ശല്യർ]], [[ദ്രുപദർ]], [[വിരാടൻ]], [[ശകുനി]], [[സാത്യകി]], [[കൃപർ]], [[കൃതവർമ്മാവ്]] [[ഭഗദത്തൻ]] തുടങ്ങിയവരായിരുന്നു. നാലാം തലമുറയിലായി പാണ്ഡവർ അഞ്ചുപേരും കൗരവർ നൂറുപേരും ഉൾപ്പെട്ടു. അവരെ കൂടാതെ നിരവധിപ്പേർ അവരുടെ സുഹൃത്-ബന്ധുബലത്താൽ യുദ്ധത്തിൽ പങ്കെടുക്കുകയും കൊല്ലപ്പെടുകയും ചെയ്തു. അഞ്ചാം തലമുറ, യുവത്വത്തെ പ്രതിനിധീകരിച്ചു. പാണ്ഡവരുടേയും, കൗരവരുടേയും പുത്രന്മാരും അവരുടെ ബന്ധുജനങ്ങളും ഇതിൽ ഉൾപ്പെട്ടിരുന്നു. അവരിൽ പ്രധാനികളായി [[അഭിമന്യു]], [[ലക്ഷണൻ]], [[പ്രതിവിന്ധ്യൻ]], [[ശ്രുതസേനൻ]], [[ഉത്തരൻ]] എന്നിവരായിരുന്നു. == യുദ്ധം == [[ദുര്യോധനൻ|ദുര്യോധനന്റെ]] അഭ്യർത്ഥനയിൽ സഹദേവൻ കുറിച്ചുകൊടുത്ത മുഹൂർത്തത്തിലാണ് കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധം തുടങ്ങിയത്. ദുര്യോധനൻ തനിക്കു ഉത്തമമായിവരുന്ന സമയം [[പാണ്ഡവർ|പാണ്ഡുപുത്രനായ]] സഹദേവന്റെ സഹായത്താൽ ഗ്രഹനില നോക്കി കണ്ട് ആ ദിവസം യുദ്ധം തുടങ്ങാൻ തിരഞ്ഞെടുത്തു (പക്ഷേ ദുര്യോധനൻ യുദ്ധത്തിൽ പരാജയപ്പെട്ടുവെന്നുള്ളത് മറ്റൊരു വൈചിത്ര്യം). കാർത്തികമാസത്തിൽ (മലയാള മാസം: [[വൃശ്ചികം]]) വെളുത്ത ത്രയോദശി നാളിലാണ് കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധം തുടങ്ങിയത്. ഉത്തരഭാരതത്തിലെ [[ഹരിയാന|ഹരിയാനയിൽ]] [[സരസ്വതി നദി|സരസ്വതി നദിയുടെയും]] [[ദൃഷദ്വതി നദി|ദൃഷദ്വതിയുടെയും]] ഇടയ്ക്കുള്ള ഭൂപ്രദേശമായ കുരുക്ഷേത്രത്തിലാണ് യുദ്ധം നടന്നത്. <nowiki>{{തെളിവ്}}</nowiki> === ഒന്നാം ദിവസം ([[ഭീഷ്മപർവ്വം]]) === വ്യാസൻ മഹാഭാരതത്തിൽ ഒന്നുമുതൽ പത്തുവരെയുള്ള യുദ്ധദിവസങ്ങൾ വർണ്ണിക്കുന്നത് ഭീഷ്മപർവ്വത്തിലാണ്. കൗരവസേനയുടെ സർവ്വസേനാധിപനായി ഭീഷ്മരായിരുന്നു ഈ ദിവസങ്ങളിൽ പടനയിച്ചത്, അതിനാൽ ഭീഷ്മപർവ്വം എന്നു ഗ്രന്ഥകർത്താവ് പേരു കൊടുത്തു. ഭീഷ്മപർവ്വത്തിൽ 118 അദ്ധ്യായങ്ങളും 7884 പദ്യങ്ങളും അടങ്ങിയിരിക്കുന്നു. ==== ഗീതോപദേശം ==== [[പ്രമാണം:Bazaar art print 1940s.jpg|170px|thumb|right|ഗീതോപദേശം]] പാണ്ഡവരും കൗരവരും യുദ്ധസന്നദ്ധരായി പടക്കളത്തിൽ അണിനിരന്നു. അഗ്നിയിൽനിന്നും ജനിച്ച ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ പാണ്ഡവസേനയേയും, ജലത്തിൽനിന്നും ജനിച്ച ഭീഷ്മർ കൗരവസേനയേയും നയിച്ചു. യുദ്ധം തുടങ്ങുന്നതിനു മുൻപായി കുരുക്ഷേത്രഭൂമിയിൽ അണിനിരന്ന കൗരവസേനയെ കാണാൻ അർജ്ജുനൻ ആഗ്രഹം പ്രകടിപ്പിച്ചു. സാരഥിയായ കൃഷ്ണൻ രഥം ഇരുസേനകളുടേയും മദ്ധ്യഭാഗത്ത് കൊണ്ടു ചെന്നു നിർത്തി. എതിർഭാഗത്ത് തന്റെ ജ്യേഷ്ഠന്മാരും, അനുജന്മാരും, മാതുലന്മാരും, ഭാഗിനേയന്മാരും, പിതാക്കന്മാരും, മുത്തച്ഛന്മാരും, ഗുരുനാഥന്മാരും, സതീർത്ഥ്യരും, ഭാര്യാസഹോദരന്മാരും, പുത്രരും മറ്റു ബന്ധുമിത്രാദികളേയും ആയിരുന്നു അർജ്ജുനൻ മുന്നിരയിൽ കണ്ടത്. അല്പം മണ്ണിനുവേണ്ടി ഇവരെയെല്ലാം ഇല്ലാതാക്കി നശ്വരമായ രാജപദവി അനുഭവിക്കാൻ ആഗ്രഹിക്കുന്നതിൽ അർത്ഥമില്ല; അതു പാപമാണ്. മരിക്കുമ്പോൾ ആരും ഇതൊന്നും കൊണ്ടു പോകുന്നില്ല തുടങ്ങിയ ചിന്തകൾ മനസ്സിൽ വരുകയും, താൻ യുദ്ധംചെയ്യുന്നില്ല എനിക്കു രാജ്യവും പദവിയും വേണ്ട, വനവാസം മതി എന്നു പറഞ്ഞു തേർതട്ടിൽ അർജ്ജുനൻ വിഷാദനായിരുന്നു. ഈ സന്ദർഭമാണ് [[ഭഗവദ്ഗീത|ഭഗവദ്ഗീതയ്ക്ക്]] വഴിയൊരുക്കിയത് എന്നാണ് വിശ്വാസം. [[പ്രമാണം:Bhagavad Gita, a 19th century manuscript.jpg|170px|thumb|left|[[ഭഗവദ്ഗീത]]:19-ആം നൂറ്റാണ്ടിലെ കൈയ്യെഴുത്തുപ്രതി]] വിഷാദനായി തേർതട്ടിലിരുന്ന അർജ്ജുനനെ അവന്റെ സ്വധർമ്മാനുഷ്ഠാനം ചെയ്യാൻ [[കൃഷ്ണൻ]] ഉപദേശിക്കുന്നു. അർജ്ജുനനു ഭഗവാൻ കൃഷ്ണൻ വേദവേദാന്തങ്ങളുടെയും, ഉപനിഷത്തുകളുടെയും, രഹസ്യങ്ങൾ അടങ്ങിയ ആത്മതത്ത്വജ്ഞാനത്തേയും, ഭക്തിയോഗം, കർമ്മയോഗം, ജ്ഞാനയോഗം തുടങ്ങിയ മോക്ഷമാർഗ്ഗങ്ങളേയും ഉപദേശിച്ചു. എന്നിട്ടും അർജ്ജുനനും വിശ്വാസം വരായ്കയാൽ തന്റെ ശ്രേഷ്ഠവും ഭയജനകവുമായ വിശ്വരൂപത്തേയും കാണിച്ചു കൊടുത്തുവെന്നു മഹാഭാരതത്തിൽ ഭീഷ്മപർവ്വത്തിൽ ഗ്രന്ഥകാരൻ പരാമർശിക്കുന്നു. ഭഗവദ്ഗീതയിലൂടെ അർജ്ജുനനുപദേശിച്ച സന്ദേശം ഇതിനു മുൻപ് [[വിഷ്ണു]] [[സൂര്യൻ|വിവസ്വാനും]], വിവസ്വാൻ [[മനു|മനുവിനും]], മനു [[ഇക്ഷാകു|ഇക്ഷാകുവിനും]] ഉപദേശിച്ചിരുന്നതായി [[മഹാഭാരതം|മഹാഭാരതത്തിൽ]] [[വ്യാസൻ]] പറയുന്നുണ്ട്. '''സർ‌വോപനിഷദോ ഗാവോ, ദോഗ്ദ്ധാ ഗോപാലനന്ദനഃ'''<br />'''പാർഥോ വത്സഃ സുധീർഭോക്താ, ദുഗ്ദ്ധം ഗീതാമൃതം മഹത്.''' ''അർത്ഥം:'' [[ഉപനിഷത്തുകൾ|ഉപനിഷത്തുകളാകുന്ന]] [[പശു|പശുക്കളിൽ]] നിന്ന്, [[അർജ്ജുനൻ|അർജുനനാകുന്ന]] കിടാവിനെ നിമിത്തമാക്കി കറവക്കാരനായ [[കൃഷ്ണൻ|ഗോപാലനന്ദനൻ]] കറന്നെടുത്ത പാലാണ് [[ഭഗവദ്ഗീത|ഗീതാമൃതം]]. (ഉപനിഷത്തുകളിലെ പല മന്ത്രങ്ങളും അല്പം വ്യത്യാസത്തോടെ ഗീതയിൽ പ്രത്യക്ഷപ്പെടുന്നുണ്ട്) പലചരിത്രകാരന്മാരും ഭഗവദ്ഗീതയെ ഹൈന്ദവ ഉപനിഷത്തുകളുടെ സംഗ്രഹമായി കരുതുന്നു.<ref>ശ്രീമദ് ഭഗവദ്ഗീത -- എം.എസ്. ചന്ദ്രശേഖരവാര്യർ (പരിഭാഷ) -- ഡി.സി. ബുക്സ് പ്രസിദ്ധീകരണം</ref> പതിനെട്ട് അദ്ധ്യായങ്ങളുള്ള ഭഗവദ്ഗീത ഭീഷ്മപർവ്വത്തിൽ 700 ശ്ലോകങ്ങളിലൂടെ മഹാഭാരതത്തിൽ വർണ്ണിക്കുന്നു<ref>ശ്രീമദ് ഭഗവദ്ഗീത -- എം.എസ്. ചന്ദ്രശേഖരവാര്യർ : പരിഭാഷ -- ഡി.സി.ബുക്സ് പ്രസിദ്ധീകരണം, കോട്ടയം</ref>. [[സഞ്ജയൻ]] [[ധൃതരാഷ്ട്രർ|ധൃതരാഷ്ട്രർക്കു]] കൃഷ്ണാർജ്ജുനസംവാദം പറഞ്ഞുകൊടുക്കുന്നരീതിയിലാണ് ഗ്രന്ഥകാരൻ എഴുതിയിരിക്കുന്നത്<ref>ഡി.ഡി. കോസാംബി -- മിത്ത് ആൻഡ് റിയാലിറ്റി -- ചരിത്രം</ref>. {| class="wikitable" border="1" |- ! ഒന്നാം ദിവസം ! കൗരവസേന ! പാണ്ഡവസേന |- | സർവ്വ സൈന്യാധിപൻ | [[ഭീഷ്മർ]] | [[ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ]] |- | കൊല്ലപ്പെട്ട പ്രധാനികൾ (കൊന്നവർ) | -- | [[ഉത്തരൻ]] ([[ശല്യർ]])<br />[[ശ്വേതൻ]] ([[ഭീഷ്മർ]]) |} ഭീഷ്മരെ ആദ്യമായി നേരിട്ടത് ബാലനായ അഭിമന്യുവായിരുന്നു. ഏറ്റവും പ്രായം കൂടിയവനും, കുറഞ്ഞവനും തമ്മിലാണ് ആദ്യ പോരാട്ടം തുടങ്ങിയത്. കൃതവർമ്മാവും, ശല്യരും ഭീഷ്മരെ സഹായിക്കാൻ എത്തി. അഭിമന്യു ക്ഷീണിക്കുന്നതു മനസ്സിലാക്കി മാതുലന്മാരായ ഉത്തരനും, ശ്വേതനും (വിരാടപുത്രന്മാർ) സഹായത്തിനെത്തി. യുദ്ധത്തിനൊടുവിൽ ശല്യർ ഉത്തരനേയും, ഭീഷ്മർ ശ്വേതനേയും വധിച്ചു. ഒന്നാം ദിവസത്തെ യുദ്ധത്തിൽ പാണ്ഡവസേനക്ക് കനത്തനാശം സംഭവിച്ചു. സങ്കടപ്പെട്ട് കുടീരത്തിൽ തിരിച്ചെത്തിയ യുധിഷ്ഠിരനോട് അവസാനവിജയം പാണ്ഡവർക്കാണെന്ന് പറഞ്ഞ് കൃഷ്ണൻ സമാധാനിപ്പിച്ചു. === രണ്ടാം ദിവസം ([[ഭീഷ്മപർവ്വം]]) === [[File:Arjuna statue.JPG|170px|thumb|right|ഭാരതയുദ്ധം: ([[ഇന്തോനേഷ്യ|ഇന്തോനേഷ്യയിലെ]] ബാലിയിലുള്ള അർജ്ജുനപ്രതിമ]] {| class="wikitable" border="1" |- ! രണ്ടാം ദിവസം ! കൗരവസേന ! പാണ്ഡവസേന |- | സർവ്വ സൈന്യാധിപൻ | [[ഭീഷ്മർ]] | [[ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ]] |- | കൊല്ലപ്പെട്ട പ്രധാനികൾ (കൊന്നവർ) | കലിംഗസേന (ഭീമൻ) | -- |} ഭീഷ്മർ രണ്ടാം ദിവസം അർജ്ജുനനുമായി ഏറ്റുമുട്ടി. അർജ്ജുനന്റെ പാശുപതാസ്ത്രത്തിന്റെ ശക്തിയിൽ കൗരവസേനക്ക് നിരവധി നാശനഷ്ടങ്ങൾ സംഭവിച്ചു. കുരുക്ഷേത്രത്തിന്റെ മറ്റൊരു വശത്ത് ദ്രോണരും ധൃഷ്ടദ്യുമ്നനും തമ്മിൽ ഉഗ്രപോരാട്ടം ആരംഭിച്ചു. പലപ്രാവശ്യം ദ്രോണർ പാഞ്ചാലപുത്രന്റെ വില്ലു മുറിച്ചു. അവശനായ ധൃഷ്ടദ്യുമ്നനെ ഭീമൻ തന്റെ രഥത്തിലേറ്റി രക്ഷപെടുത്തി. ഇതുമനസ്സിലാക്കി അവിടെ എത്തിച്ചേർന്ന് ദുര്യോധനൻ കലിംഗസേനയെ ഭീമനു നേരെ പ്രയോഗിച്ചു. ഭീമൻ ഒന്നൊഴിയാതെ എല്ലാ കലിംഗ പടയാളികളെയും രണ്ടാം ദിവസത്തെ യുദ്ധത്തിൽ കൊന്നൊടുക്കി. കൗരവപടയുടെ തിരിച്ചോട്ടം തടയുവാൻ ഭീഷ്മർ അവിടെ എത്തിയെങ്കിലും സാത്യകിയുടെ ബാണമേറ്റ് അദ്ദേഹത്തിന്റെ തേരാളി കൊല്ലപ്പെട്ടു. സാരഥിയില്ലാതെ ഭീഷ്മർ യുദ്ധക്കളത്തിൽ നിന്നും മാറിക്കളഞ്ഞു. ഭീമ പുത്രൻ ഘടോത്ക്കചനും നകുല-സഹദേവന്മാരും ഏറ്റവും പുറകിലായി ധർമ്മപുത്രരും അവിടെ എത്തുകയും കൗരവരുടെ പല സൈന്യവ്യൂഹങ്ങളേയും ഇല്ലാതാക്കുകയും ചെയ്തു. === മൂന്നാം ദിവസം ([[ഭീഷ്മപർവ്വം]]) === [[File:Srimad Bhagavad Gita Painting.jpg|170px|thumb|right|പാർത്ഥനും സാരഥിയും യുദ്ധഭൂമിയിൽ (ചിത്രകാരന്റെ ഭാവനയിൽ)]] {| class="wikitable" border="1" |- ! മൂന്നാം ദിവസം ! കൗരവസേന ! പാണ്ഡവസേന |- | സർവ്വ സൈന്യാധിപൻ | [[ഭീഷ്മർ]] | [[ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ]] |- | കൊല്ലപ്പെട്ട പ്രധാനികൾ (കൊന്നവർ) | ഗാന്ധാരസേന (അഭിമന്യു+സാത്യകി) | -- |- | ഉപയോഗിച്ച വ്യൂഹങ്ങൾ | ഗരുഡവ്യൂഹം<br />([[പരുന്ത്|ചിറകുവിരിച്ച പരുന്തിന്റെ ആകൃതി]]) | അർദ്ധചന്ദ്രവ്യൂഹം<br />([[ചന്ദ്രൻ|ചന്ദ്രക്കലയുടെ ആകൃതി]]) |} രണ്ടാം ദിവസത്തെ ദയനീയ പരാജയം മനസ്സിലാക്കി [[ഭീഷ്മർ]] തന്റെ സേനയെ ഗരുഡവ്യൂഹമായി നിർത്തി യുദ്ധം ആരംഭിച്ചു. അതിനെ എതിർക്കാൻ [[ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ]] പാണ്ഡവസേനയെ ചന്ദ്രക്കലയുടെ ആകൃതിയിൽ വ്യൂഹം ചമച്ചു നേതൃത്വം നൽകി. അർദ്ധചന്ദ്രവ്യൂഹത്തിന്റെ ഒരു മുഖത്ത് ഭീമനും മറ്റേതിൽ അർജ്ജുനനും നിലയുറപ്പിച്ചു. യുദ്ധക്കളത്തിന്റെ മറ്റൊരു വശത്ത് സാത്യകിയും അഭിമന്യുവും ചേർന്ന് ഗാന്ധാരസേനയെ മുഴുവനായും ഇല്ലാതാക്കി. ഭീഷ്മരും, ദ്രോണരും, ദുര്യോധനനും ചേർന്നു ധർമ്മപുത്രരെ ആക്രമിക്കാൻ തുടങ്ങിയപ്പോൾ നകുല-സഹദേവന്മാരും, ഭീമനും, ഘടോത്ക്കചനും എത്തി യുധിഷ്ഠിരനെ സഹായിച്ചു. ഘടോത്ക്കചന്റെ ആയുധപ്രഹരമേറ്റ് ബോധരഹിതനായ ദുര്യോധനനെ ദ്രോണർ രക്ഷപെടുത്തി. അതിനെത്തുടർന്ന് അർജ്ജുനൻ ഭീഷ്മരുമായി ഏറ്റുമുട്ടുകയും ഭീഷ്മർ വിജയലക്ഷ്യത്താൽ യുദ്ധനീതിമറന്നു അവനെ ആക്രമിക്കുകയും ചെയ്തു. അർജ്ജുനനെ കൊല്ലുമെന്ന അവസരം വന്നപ്പോൾ കൃഷ്ണൻ ഭീഷ്മരുടെ നേർക്ക് സുദർശനചക്രമെടുത്തു. കൃഷ്ണന്റെ കൈയ്യാൽ മരിക്കാൻ ആഗ്രഹിച്ച ഭീഷ്മർ നിരായുധനായി തലകുനിച്ചപ്പോൾ അർജ്ജുനൻ കൃഷ്ണനെ ആയുധമെടുക്കില്ല എന്നുള്ള കൃഷ്ണ വചനം ഓർമ്മപ്പെടുത്തി. ഇതുകേട്ട് കൃഷ്ണൻ ശാന്തനായി സുദർശനം തിരിച്ചെടുത്തു. === നാലാം ദിവസം ([[ഭീഷ്മപർവ്വം]]) === [[File:Bheema, the elephant-killer.jpg|170px|thumb|right|നാലാം ദിവസം: [[ആന|ആനകളുമായി]] മല്ലിടുന്ന [[ഭീമൻ]] (ശിലാശില്പം: [[ബേലൂർ|ബേലൂരിലെ]] ചെന്നകേശവ ക്ഷേത്രം)]] {| class="wikitable" border="1" |- ! നാലാം ദിവസം ! കൗരവസേന ! പാണ്ഡവസേന |- | സർവ്വ സൈന്യാധിപൻ | [[ഭീഷ്മർ]] | [[ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ]] |- | കൊല്ലപ്പെട്ട പ്രധാനികൾ (കൊന്നവർ) | പതിമൂന്നു ധൃതരാഷ്ട്രപുത്രർ (ഭീമൻ)<br />മാദ്രേശന്മാർ (ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ)<br />സ്വാലൻ (ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ) | -- |} നാലാം ദിവസം [[ഭീമൻ|ഭീമസേനനും]], [[അഭിമന്യു|അഭിമന്യുവും]] ഇരുവശങ്ങളിലൂടെ [[കൗരവർ|കൗരവസേനയെ]] തകർത്തു മുന്നേറി. ഭീമനെ എതിരിടാൻ ദുര്യോധനൻ, അവന്റെ പതിമൂന്നനുജന്മാരേയും, ആയിരക്കണക്കിനു [[ആന|മത്തഗജങ്ങളേയും]] അവന്റെ നേർക്കയച്ചു. ക്രൂദ്ധനായ ഭീമൻ ഗദയുമായി തേരിൽ നിന്നും പുറത്തിറങ്ങി മുഴുവൻ ആനകളേയും, ദുര്യോധനന്റെ പതിമൂന്നനുജന്മാരെയും കൊന്നു. അനുജന്മാർ മരിച്ചതു കണ്ട് ദുര്യോധനൻ ഭീമനു നേർക്ക് പാഞ്ഞടുത്തെങ്കിലും കൂടുതൽ എതിർത്തു നിൽക്കാനാവാതെ യുദ്ധഭൂമിയിൽ നിന്നും അവൻ മാറിക്കളഞ്ഞു. ഇതിനിടയിൽ ഭീമനെ സഹായിക്കാനെത്തിയ പുത്രനായ ഘടോത്ക്കചനും നിരവധിപേരെ കൊന്നു. അന്നേ ദിവസം കുരുക്ഷേത്രയിലെ മറ്റൊരുവശത്ത് സ്വാലനും ധൃഷ്ടദ്യുമ്നനും തമ്മിൽ ഏറ്റുമുട്ടുകയും, സ്വാലനെ വധിക്കുകയും ചെയ്തു. അതിനുശേഷം ധൃഷ്ടദ്യുമ്നനോട് യുദ്ധം ചെയ്ത മാദ്രേശന്റെ അനുജന്മാരെയും അവൻ കൊന്നുകളഞ്ഞു. തുടർച്ചയായി മൂന്നുദിവസങ്ങളും പരാജയപ്പെട്ട് ദുഃഖിതനായ [[ദുര്യോധനൻ]] രാത്രി ഭീഷ്മരുടെ കുടീരത്തിൽ വന്നു ഭയപ്പെട്ടു സങ്കടം പറഞ്ഞു. ഭീഷ്മരും ദ്രോണരും ചേർന്ന് ദുര്യോധനനെ സമാധാനപ്പെടുത്തി തിരിച്ചയച്ചു. === അഞ്ചാം ദിവസം ([[ഭീഷ്മപർവ്വം]]) === [[File:The center of battle of Kurukshetra.jpg|170px|thumb|right|യുദ്ധഭൂമി ([[അങ്കോർ വാട്ട്|അങ്കോർവതിലെ ശിലാശില്പം]])]] {| class="wikitable" border="1" |- ! അഞ്ചാം ദിവസം ! കൗരവസേന ! പാണ്ഡവസേന |- | സർവ്വ സൈന്യാധിപൻ | [[ഭീഷ്മർ]] | [[ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ]] |- | കൊല്ലപ്പെട്ട പ്രധാനികൾ (കൊന്നവർ) | -- | സാത്യകിയുടെ 10 പുത്രന്മാർ<br />(ഭൂരിശ്രവസ്സ്) |- | ഉപയോഗിച്ച വ്യൂഹങ്ങൾ | ശക്തവ്യൂഹം<br />([[ചതുരം|സമചതുരത്തിന്റെ ആകൃതി]]) | മണ്ഡലവ്യൂഹം<br />([[ആകാശഗംഗ|ആകാശഗംഗയുടെ ആകൃതി]]) |} തുടർച്ചയായ മൂന്നുദിവസങ്ങളിലെ തോൽവിക്കു മറുപടി പറയാനായി [[കൗരവർ]] ഭീഷ്മരുടെ നേതൃത്വത്തിൽ ശക്തവ്യൂഹം ചമച്ചു. പാണ്ഡവർ ഭീമന്റെ നേതൃത്വത്തിൽ മണ്ഡലവ്യൂഹവും ചമച്ചു അണിനിരന്നു. ഭീമന്റെ രഥത്തിനു പുറകിലായി ധൃഷ്ടദ്യുമ്നനും, സാത്യകിയുടേയും, ശിഖണ്ഡിയുടേയും രഥങ്ങൾ അണിനിരന്നു. അവയ്ക്കും പുറകിലായി നകുല-സഹദേവന്മാരുടേയും ധർമ്മപുത്രരുടേയും രഥങ്ങൾ നിരന്നു. അതിനു പിറകിലായി മറ്റു മുൻനിര യോദ്ധാക്കളും അണിനിരന്നു. ഭീഷ്മർ നിരവധി പാണ്ഡവസേനകളെ ഛിന്നഭിന്നമാക്കി മുന്നേറി. പാണ്ഡവസൈന്യം പലവസരങ്ങളിലും പിന്തിരിഞ്ഞോടി. പക്ഷേ മദ്ധ്യാഹ്നത്തിനുശേഷം നടന്ന യുദ്ധത്തിൽ അർജ്ജുനനും ഭീമനും ചേർന്ന് അനവധി കൗരവസൈന്യങ്ങളെ കൊന്നു. === ആറാം ദിവസം ([[ഭീഷ്മപർവ്വം]]) === [[File:Krishna and Arjun on the chariot''',''' Mahabharata, 18th-19th century, India.jpg|170px|thumb|right|കൃഷ്ണാർജ്ജുനന്മാർ (18-ആം നൂറ്റാണ്ടിലെ ചിത്രകല)]] {| class="wikitable" border="1" |- ! ആറാം ദിവസം ! കൗരവസേന ! പാണ്ഡവസേന |- | സർവ്വ സൈന്യാധിപൻ | [[ഭീഷ്മർ]] | [[ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ]] |- | ഉപയോഗിച്ച വ്യൂഹങ്ങൾ | ക്രൗഞ്ചവ്യൂഹം ([[കൊക്ക്|കൊക്കിന്റെ ആകൃതി]]) | മകരവ്യൂഹം ([[ചീങ്കണ്ണി|മുതലയുടെ ആകൃതി]]) |} https://ml.wikipedia.org/wiki/%E0%B4%95%E0%B5%81%E0%B4%B0%E0%B5%81%E0%B4%95%E0%B5%8D%E0%B4%B7%E0%B5%87%E0%B4%A4%E0%B5%8D%E0%B4%B0%E0%B4%AF%E0%B5%81%E0%B4%A6%E0%B5%8D%E0%B4%A7%E0%B4%82?wprov=sfla1 അതിനെതിരായി ഭീഷ്മർ ക്രൗഞ്ചവ്യൂഹവും ചമച്ച് സൈന്യങ്ങളെ അണിനിരത്തി. അഞ്ചുദിവസങ്ങൾക്കു ശേഷം അന്ന് ആദ്യമായി ദ്രോണരെ തോൽപ്പിക്കാൻ പാണ്ഡവസേനക്കായി. പാണ്ഡവർ ദ്രോണരുടെ രഥം തകർത്തു, അദ്ദേഹം പ്രാണരക്ഷാർത്ഥം അവിടെനിന്നും ഓടി രക്ഷപെട്ടു. ഭീമനെ പിടിച്ചുകെട്ടാൻ ദുര്യോധനൻ വലിയ സൈന്യവ്യൂഹമാണ് നിയോഗിച്ചത്. അഭിമന്യു സഹായത്തിനു വന്ന് ഭീമനെ അതിൽ നിന്നും രക്ഷിക്കുവാൻ സാധിച്ചു. അതിനിടയിൽ ഭീമന്റെ ഗദാപ്രഹരമേറ്റ് ദുര്യോധനൻ തേർത്തട്ടിൽ ബോധരഹിതനായി വീണു. കൃപർ വന്നു രക്ഷിച്ചിരുന്നില്ലെങ്കിൽ ദുര്യോധനനെ ആറാംനാൾ വധിക്കുമായിരുന്നു. തന്റെ പത്തു പുത്രന്മാരെ വധിച്ച ഭൂരിശ്രവസ്സിനെ നേരിട്ടുകണ്ട സാത്യകി അവനെ കൊല്ലാൻ കഠിനശ്രമം നടത്തിയെങ്കിലും വിജയിച്ചില്ല. === ഏഴാം ദിവസം ([[ഭീഷ്മപർവ്വം]]) === {| class="wikitable" border="1" |- ! ഏഴാം ദിവസം ! കൗരവസേന ! പാണ്ഡവസേന |- | സർവ്വ സൈന്യാധിപൻ | [[ഭീഷ്മർ]] | [[ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ]] |- | ഉപയോഗിച്ച വ്യൂഹങ്ങൾ | ത്രിശൂലവ്യൂഹം<br />([[ത്രിശൂലം|മൂന്നു മുനയുള്ള ശുലത്തിന്റെ ആകൃതി]]) | വജ്ര വ്യൂഹം<br />([[മിന്നൽ|മിന്നൽ പിണരിന്റെ ആകൃതി]]) |} ഏഴാം ദിവസം [[യുധിഷ്ഠിരൻ|യുധിഷ്ഠിരന്റെ]] നേതൃത്വത്തിൽ വജ്രവ്യൂഹം ചമച്ച പാണ്ഡവരെ എതിരിടാൻ കൗരവർ ത്രിശൂലവ്യൂഹം ചമച്ചു. മിന്നൽപിണർ പോലെ അടർക്കളത്തിൽ പലസ്ഥലങ്ങളിലും ഒറ്റയ്ക്കൊറ്റയ്ക്ക് യുദ്ധങ്ങൾ നടന്നു. വിരാടനും ദ്രോണരും ഏറ്റുമുട്ടി. വിരാടന്റെ സഹായത്തിനെത്തിയ പുത്രനായ ശംഖനെ ദ്രോണർ വധിച്ചു. വൃദ്ധനായ ഭൂരിശ്രവസ്സിനെ നേരിട്ട ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ അദ്ദേഹത്തിന്റെ വക്ഷസ്സിൽ 96 അമ്പുകൾ തറച്ചുവെങ്കിലും അതിപരാക്രമിയായ അദ്ദേഹം കീഴടങ്ങാതെ ധൃഷ്ടദ്യുമ്നനെ പരാജയപ്പെടുത്തി അവിടെ നിന്നും ഓടിച്ചു. പാണ്ഡവസേനയുടെ അതിപ്രഹരമായ യുദ്ധത്തിൽ വൃദ്ധനായ കൃപാചാര്യർ ബോധരഹിതനായി തേർത്തട്ടിൽ വീണു. === എട്ടാം ദിവസം ([[ഭീഷ്മപർവ്വം]]) === [[File:Ghatotkacha - Abhimanyu.jpg|170px|thumb|right|യുദ്ധം (ഘടോൽകചനും അഭിമന്യുവും)]] {| class="wikitable" border="1" |- ! എട്ടാം ദിവസം ! കൗരവസേന ! പാണ്ഡവസേന |- | സർവ്വ സൈന്യാധിപൻ | [[ഭീഷ്മർ]] | [[ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ]] |- | കൊല്ലപ്പെട്ട പ്രധാനികൾ (കൊന്നവർ) | [[ഉലൂകൻ]] ([[ഇരാവാൻ]])<br />എട്ട് ധൃതരാഷ്ട്രപുത്രർ (ഭീമൻ)<br />[[ശകുനി|ശകുനിയുടെ]] അനുജന്മാർ (ഇരാവാൻ) | [[ഇരാവാൻ]] <ref>എട്ടാംദിവസം രാത്രികഴിഞ്ഞ് ഒൻപതാം നാൾ സൂര്യോദയത്തിനു മുൻപ് കൃഷ്ണശപഥത്താൽ ഇരാവാൻ തന്റെ തലപൊട്ടി ചിതറിയാണ് മരിച്ചത് എന്നൊരു ഐതിഹ്യം കൂടിയുണ്ട്.</ref> |} [[കൃഷ്ണൻ|കൃഷ്ണന്റെ]] നിർദ്ദേശത്തെ തുടർന്ന് യുദ്ധത്തിൽ ഏർപ്പെടാതിരുന്ന ഇരാവാൻ ആദ്യമായി യുദ്ധം ചെയ്ത ദിവസമായിരുന്നു എട്ടാം ദിവസം. ഭീമൻ തന്റെ വനവാസകാലത്തു വധിച്ച കൃമ്മിരന്റെ പുത്രനായ അലംബുസന്റെ മായാപ്രയോഗത്തിൽ പാണ്ഡവസേന പലപ്പോഴും പകച്ചു നിന്നു. അവന്റെ മായാശക്തിയിലുള്ള ആകാശയുദ്ധത്തിൽ അർജ്ജുനനും ഭീമനും സാരമായി പരിക്കേറ്റു. നാഗകന്യാപുത്രനായ [[ഇരാവാൻ]] ഇതുകണ്ട് അർജ്ജുനനെ സഹായിച്ച് അലംബുസനെതിരായി അതിശക്തമായി നേരിട്ടു. അലംബുസനെ സഹായിക്കാനെത്തിയ ശകുനിയുടെ പുത്രനായ ഉലൂകനെയും ഇരാവാൻ വധിച്ചു. ഭീമൻ ദുര്യോധനന്റെ എട്ട് അനുജന്മാരെ എട്ടാംദിവസം കൊന്നു അതിനെ തുടർന്ന് ഭീമനോട് ഏറ്റുമുട്ടിയ ശകുനിയേയും, ജയദ്രഥനേയും ഘടോത്ക്കചൻ തന്റെ ഇരുമ്പുഗദയുമായി നേരിട്ടു. എട്ടാംദിവസം കഴിഞ്ഞപ്പോൾ ഇരുപക്ഷത്തുമായി എട്ട് [[അക്ഷൗഹിണി|അക്ഷൗഹിണിപടകൾ]] ഇല്ലാതായി. പിറ്റേന്ന് സൂര്യോദയത്തിനു മുൻപായി ഉലൂപിയിൽ അർജ്ജുനനു ജനിച്ച ഇരവാനും കൃഷ്ണശാപത്താൽ മരിച്ചുവീണു. === ഒൻപതാം ദിവസം ([[ഭീഷ്മപർവ്വം]]) === [[File:9th day War Kurukshetra.JPG|170px|thumb|right|യുദ്ധം ഒൻപതാം ദിവസം: [[സുദർശനചക്രം|സുദർശനവുമായി]] നിൽക്കുന്ന [[കൃഷ്ണൻ]], ഭഗവാന്റെ കൈയ്യാൽ മരിക്കാനാഗ്രഹിച്ച് കൈകൂപ്പി നിൽക്കുന്ന [[ഭീഷ്മർ]], അരുതേ എന്നപേക്ഷിക്കുന്ന [[അർജ്ജുനൻ]] (ചിത്രം: പനോരമ & സയൻസ് സെന്റർ-കുരുക്ഷേത്ര)]] {| class="wikitable" border="1" |- ! ഒൻപതാം ദിവസം ! കൗരവസേന ! പാണ്ഡവസേന |- | സർവ്വ സൈന്യാധിപൻ | [[ഭീഷ്മർ]] | [[ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ]] |} [[ഇരാവാൻ|ഇരവാൻറെ]] മരണത്തിനു കാരണമായ അലംബുസനെ വധിക്കണമെന്നുള്ള ദൃഢനിശ്ചയത്തോടെയാണ് പാണ്ഡവർ യുദ്ധം തുടങ്ങിയത്. [[അഭിമന്യു|അഭിമന്യുവും]], [[ഘടോൽകചൻ|ഘടോത്ക്കചനും]] അലംബുസനെതിരായി യുദ്ധം ചെയ്ത് അതിധീരമായി അവനെ നേരിട്ടുവെങ്കിലും മരണത്തിൽ നിന്നും അലംബുസൻ രക്ഷപെട്ടോടി. അർജ്ജുനനെ നേരിട്ട ഭീഷ്മർ അവനെ നിഷ്പ്രയാസം നിരായുധനാക്കി, ഭീഷ്മരുടെ അതിശക്തമായ ബാണങ്ങളേറ്റ് അവശനായി അർജ്ജുനൻ തേർതട്ടിൽ വീണുപോയി. അർജ്ജുനൻ ഭീഷ്മരാൽ വധിക്കപ്പെടുമെന്നവസരത്തിൽ കൃഷ്ണൻ സുദർശനചക്രവുമായി ഭീഷ്മർക്കു നേരെ എഴുന്നേറ്റു. ഭഗവാൻ ചക്രധാരിയായി നിൽക്കുന്നതുകണ്ട് ഭയഭക്തി ബഹുമാനത്തോടെ ഭഗവാൻറെ കൈയ്യാൽ മരിക്കാൻ ആഗ്രഹിച്ച് രണ്ടുകൈയ്യും കൂപ്പി ഭീഷ്മർ തേരിൽ നിന്നും ഇറങ്ങി ശിരസ്സു നമിച്ചു നിന്നു. ഇതുകണ്ട് അർജ്ജുനൻ കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധത്തിൽ ഭഗവാൻ ആയുധം എടുക്കില്ല എന്നുള്ളത് വീണ്ടും ഓർമ്മിപ്പിച്ചു. ഇതോടെ സൂര്യാസ്തമയവും കഴിഞ്ഞു യുദ്ധം അവസാനിപ്പിച്ച് ഇരുകൂട്ടരും മടങ്ങി. ഒൻപതു ദിവസങ്ങൾ കഴിഞ്ഞിട്ടും വിജയം കൈവരിക്കാൻ സാധിക്കാതെ വിഷമിക്കുന്ന പാണ്ഡവരെ കൃഷ്ണൻ അന്നു രാത്രി ഭീഷ്മരുടെ കുടീരത്തിൽ കൊണ്ടുപോയി. അവരുടെ മനോഗതം മനസ്സിലാക്കിയ ഭീഷ്മർ ശിഖണ്ഡിയെ മുന്നിൽ നിർത്തി യുദ്ധംചെയ്യാൻ ഉപദേശിച്ചു. === പത്താം ദിവസം ([[ഭീഷ്മപർവ്വം]]) === [[File:The Death of Bhishma.jpg|170px|thumb|right|ഭീഷ്മർ ശരശയ്യയിൽ]] {| class="wikitable" border="1" |- ! പത്താം ദിവസം ! കൗരവസേന ! പാണ്ഡവസേന |- | സർവ്വ സൈന്യാധിപൻ | [[ഭീഷ്മർ]] | [[ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ]] |- | കൊല്ലപ്പെട്ട പ്രധാനികൾ (കൊന്നവർ) | ഭീഷ്മർ ശരശയ്യയിൽ (ശിഖണ്ഡി+അർജ്ജുനൻ) | -- |} പത്താം ദിവസം [[പാണ്ഡവർ]] ധൃഷ്ടദ്യുമ്നന്റെ സ്ഥാനത്ത് [[ശിഖണ്ഡി|ശിഖണ്ഡിയെ]] നിർത്തി യുദ്ധം ആരംഭിച്ചു. അതിധീരമായി ഏവരും യുദ്ധത്തിൽ ഏർപ്പെട്ടു. [[ദുര്യോധനൻ]] ഭീഷ്മർക്കു തുണയായി ദുശ്ശാസനനെ നിയോഗിച്ചിരുന്നു. അർജ്ജുനൻ ഭീഷ്മരോട് എതിരിട്ടപ്പോൾ ശിഖണ്ഡിയെ മുന്നിൽ നിർത്തി ബാണങ്ങൾ എയ്തു. ശിഖണ്ഡിയെ കണ്ടമാത്രയിൽ ഭീഷ്മർ അവനെതിരെ യുദ്ധം ചെയ്യാതെ അർജ്ജുനനു നേർക്ക് തിരിഞ്ഞു. അർജ്ജുനനും ശിഖണ്ഡിയും ഒരു പോലെതന്നെ ഭീഷ്മർക്കുനേരെ ബാണങ്ങൾ പൊഴിച്ചുകൊണ്ടിരുന്നു. ശിഖണ്ഡിയുടെ മുമ്പിൽ ഭീഷ്മരുടെ വീര്യം സ്തംഭിച്ചുപോയി. ഈ അവസരം പാഴാക്കാതെ അർജ്ജുനൻ ഭീഷ്മരുടെ ശരീരം മുഴുവനും അസ്ത്രങ്ങളാൽ എയ്തുനിറച്ചു. (അഷ്ടവസുക്കളിൽ ഇളയവനായ പ്രഭാസനെ ([[ഭീഷ്മർ]]) തിരിച്ചു ദേവലോകത്തേക്ക് കൂട്ടികൊണ്ടുപോകാൻ വസുക്കളേവരും അവിടെ സന്നിഹിതരായിരുന്നു). [[ശരശയ്യ|ശരശയ്യയിൽ]] വീണ ഭീഷ്മർ അടുത്തുനിന്ന ദുശ്ശാസനനോട് ഇനിയെങ്കിലും യുദ്ധം മതിയാക്കാൻ ഉപദേശിച്ചു. ==== ശരശയ്യ ==== [[File:Ramayan.jpg|170px|thumb|left|അസ്ത്രമെയ്ത് ഭീഷ്മരുടെ ശിരസ്സു നേരെയാക്കുന്ന അർജ്ജുനൻ (മാർബിൾശില്പം:സ്വാമിനാരായൺ ടെമ്പിൾ -[[ഗുജറാത്ത്|ഭുജ്, ഗുജറാത്ത്]])]] ഭീഷ്മരുടെ പതനത്തോടെ കൗരവപട പിന്തിരിഞ്ഞോടി. അന്നു യുദ്ധം മതിയാക്കി ഏവരും മടങ്ങി. പക്ഷേ പാണ്ഡവരും, കൗരവരും മാത്രം ഭീഷ്മർക്കു ചുറ്റും സങ്കടപ്പെട്ടു നിന്നു. ശക്തിയില്ലാതെ താഴേക്ക് തൂങ്ങിക്കിടന്ന ശിരസ്സു നേരെയാക്കാൻ ഭീഷ്മരുടെ ആഗ്രഹപ്രകാരം അർജ്ജുനൻ രണ്ട് അസ്ത്രങ്ങൾ എയ്തു താങ്ങുകൊടുത്തു. ഭീഷ്മർ വീണതോടെ കൗരവരുടെ വീര്യമെല്ലാം ഇല്ലാതായി. പാണ്ഡവർക്ക് സന്തോഷവും സങ്കടവും ഒരുപോലെ തോന്നി. താൻ ഉത്തരായനം തുടങ്ങുന്നവരെ മരിക്കാതെ ഇവിടെ കിടക്കും നിങ്ങൾക്ക് എല്ലാവരും കുടീരങ്ങളിലേക്ക് തിരിച്ചു പോകാമെന്നുള്ള ഭീഷ്മരുടെ നിർബന്ധത്താൽ ഏവരും രാത്രിതന്നെ മടങ്ങി. പിറ്റേന്ന് രാവിലെ കൗരവ-പാണ്ഡവ പുത്രന്മാർ പിതാമഹനെ കാണാൻ എത്തി. അദ്ദേഹത്തിനു ദാഹമുണ്ടെന്നറിയിച്ചപ്പോൾ അർജ്ജുനൻ ഭൂമിയിൽ നിന്നും ഗംഗാജലത്തിന്റെ സ്രോതസ്സ് അവിടെ ഉണ്ടാക്കിക്കൊടുത്തു. അതിനുശേഷം [[കർണ്ണൻ]] ഭീഷ്മരെ കാണാൻ എത്തി. കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധഭൂമിയിൽ ആദ്യമായി കർണ്ണൻ വരുന്നത് അന്നായിരുന്നു. ഭീഷ്മർ യുദ്ധത്തിൽ വീണതിനുശേഷമാണ് കർണ്ണൻ യുദ്ധം ചെയ്യാൻ തുടങ്ങിയത്. === പതിനൊന്നാം ദിവസം ([[ദ്രോണപർവ്വം]]) === [[File:Karna in Kurukshetra.jpg|170px|thumb|right|യുദ്ധം പതിനൊന്നാം ദിവസം: [[കർണ്ണൻ]] ആദ്യമായി യുദ്ധഭൂമിയിൽ എത്തുന്നത് ഇന്നാണ്. (ചിത്രകാരന്റെ ഭാവനയിൽ)]] {| class="wikitable" border="1" |- ! പതിനൊന്നാം ദിവസം ! കൗരവസേന ! പാണ്ഡവസേന |- | സർവ്വ സൈന്യാധിപൻ | ദ്രോണർ | ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ |} ഭീഷ്മരുടെ പതനത്തെത്തുടർന്ന് ദുര്യോധനൻ ആചാര്യനായ ദ്രോണരെ സർവ്വസേനാധിപതിയായി വാഴിക്കുന്നു. തുടർന്നുള്ള അഞ്ചു ദിവസങ്ങൾ ദ്രോണാചാര്യർ കൗരവസേനയ്ക്കു നേതൃത്വം നൽകി. മഹാഭാരതത്തിൽ പതിനൊന്നു മുതൽ പതിനഞ്ചുവരെയുള്ള യുദ്ധദിവസങ്ങൾ വർണ്ണിക്കുന്നത് ദ്രോണപർവ്വത്തിലാണ്. സർവ്വസേനാധിപനായി ദ്രോണരായതിനാൽ ഗ്രന്ഥകർത്താവ് ആ പേരു കൊടുത്തു.<ref name="ReferenceA">മഹാഭാരതം -- ഡോ.പി.എസ്. നായർ ISBN 81-85315-01-9 -- വിദ്യാരംഭം പബ്ലീഷേസ്, മുല്ലയ്ക്കൽ, ആലപ്പുഴ</ref> ദ്രോണപർവ്വത്തിൽ 170 അദ്ധ്യായങ്ങളും 10950 പദ്യങ്ങളും അടങ്ങിയിരിക്കുന്നു. പല പ്രമുഖരും മരിച്ചു വീഴുന്ന കഥാസന്ദർഭങ്ങളോടെ വളരെ വിശദമായിതന്നെ ഗ്രന്ഥകർത്താവ് ഈ ദിവസങ്ങൾ മഹാഭാരതത്തിൽ വർണ്ണിച്ചിരിക്കുന്നു. [[കർണ്ണൻ]] ആദ്യമായി യുദ്ധക്കളത്തിൽ എത്തുന്നത് ഈ ദിവസമാണ്. ആദ്യ പത്തുദിവസങ്ങൾ അദ്ദേഹം യുദ്ധത്തിൽ ഏർപ്പെട്ടില്ല. ധർമ്മപുത്രരെ ജീവനോടെ ബന്ധിക്കുവാൻ ദ്രോണർ പദ്ധതിയിട്ടു. ജീവനോടെ യുധിഷ്ഠിരനെ പിടിച്ചാൽ അതിലൂടെ പാണ്ഡവരെ ഭീഷണിപ്പെടുത്തി മറ്റുകാര്യങ്ങൾ സാധിക്കാമെന്നു മനസ്സിലാക്കിയാണ് ഇതിനു മുതിർന്നത്. ദ്രോണരും, കർണ്ണനും, ദുര്യോധനാദികളും ഒത്തുചേർന്ന് യുധിഷ്ഠിരനെതിരായി യുദ്ധം ആരംഭിച്ചു. ദ്രോണർ യുധിഷ്ഠിരന്റെ വില്ലുമുറിച്ച് അതിനു വഴിയൊരുക്കി. യുധിഷ്ഠിരൻ പിടിക്കപ്പെടുമെന്നഘട്ടത്തിൽ കൃഷ്ണാർജ്ജുനന്മാർ അവിടെ എത്തുകയും യുധിഷ്ഠിരനെ രക്ഷപെടുത്തുകയും ചെയ്തു. പാഞ്ചാല രാജകുമാരനായ ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ പലതവണ ദ്രോണാചാര്യരെ ആക്രമിച്ചു, പക്ഷേ പല സന്ദർഭത്തിലും പാഞ്ചാലകുമാരനു പിന്തിരിഞ്ഞോടേണ്ടിവന്നു. (ഗ്രന്ഥകർത്താവിന്റെ അഭിപ്രായത്തിൽ യുദ്ധസമയത്ത് ദ്രോണർക്ക് 85 വയസ്സുണ്ടായിരുന്നു). === പന്ത്രണ്ടാം ദിവസം ([[ദ്രോണപർവ്വം]]) === [[File:Bhagadatta fighting with Bhima.JPG|170px|thumb|right|യുദ്ധം പന്ത്രണ്ടാം ദിവസം: [[ഭഗദത്തൻ|ഭഗദത്തനോട്]] എതിരിടുന്ന [[ഭീമൻ]] ([[ബേലൂർ|ബേലൂരിലെ]] ശിലാശില്പം)]] {| class="wikitable" border="1" |- ! പന്ത്രണ്ടാം ദിവസം ! കൗരവസേന ! പാണ്ഡവസേന |- | സർവ്വ സൈന്യാധിപൻ | [[ദ്രോണർ]] | [[ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ]] |- | കൊല്ലപ്പെട്ട പ്രധാനികൾ<br />(കൊന്നവർ) | [[ഭഗദത്തൻ]], [[വൃക്ഷസേനൻ]] ([[അർജുനൻ]])<br />കർണ്ണപുത്രർ, ഭഗദത്തപുത്രൻ ([[നകുലൻ]]) | ദർശൻ ([[ഭഗദത്തൻ]]) |- | ഉപയോഗിച്ച വ്യൂഹങ്ങൾ | ദേവവ്യൂഹം<br />([[ദേവൻ|അമാനുഷാകൃതി]]) | ശൃംഗാരകവ്യൂഹം<br />([[കൊമ്പ്|വളഞ്ഞ കൊമ്പിന്റെ ആകൃതി]]) |} പന്ത്രണ്ടാം ദിവസവും ദ്രോണർ യുധിഷ്ഠിരനെ ജീവനോടെ ബന്ധിക്കുന്നതിനായി മഹാവ്യൂഹം (ദേവവ്യൂഹം) ചമച്ചു. ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ ശൃംഗാരകവ്യൂഹവും ചമച്ച് അതിശക്തമായി എതിർത്തു. ഭീമാർജ്ജുനന്മാരുടെ ആക്രമണത്തിൽ കൗരവപ്പട പിന്തിരിഞ്ഞോടി. കൗരവപ്പടയെ തിരിച്ചു യുദ്ധഭൂമിയിൽ നിർത്താനായി ദുര്യോധനൻ [[പ്രാഗ്ജ്യോതിഷ|പ്രാഗ്ജ്യോതിഷത്തിലെ]] രാജാവായിരുന്ന ഭഗദത്തനെ നിയോഗിച്ചു. കൃഷ്ണനാൽ കൊല്ലപ്പെട്ട നരകാസുരന്റെ പുത്രനായിരുന്നു [[ഭഗദത്തൻ]]. വാർദ്ധക്യം ഉണ്ടായിരുന്നെങ്കിലും ആനപ്പുറത്തേറിവന്ന ഭഗദത്തൻ പാണ്ഡവസേനയെ നയിച്ച ഭീമനോട് ഏറ്റുമുട്ടി.<ref>{{Cite web |url=http://www.thekurukshetragame.com/bhagadatta.html |title=ആർക്കൈവ് പകർപ്പ് |access-date=2011-09-17 |archive-date=2011-09-02 |archive-url=https://web.archive.org/web/20110902022523/http://www.thekurukshetragame.com/bhagadatta.html |url-status=dead }}</ref> ഭഗദത്തൻ വൈഷ്ണാവസ്ത്രം പ്രയോഗിച്ച് പാണ്ഡവസേനയെ അതിഭീകരമായി കൊന്നൊടുക്കി. മറ്റാർക്കും തടുക്കാനാവാഞ്ഞ വൈഷ്ണവാസ്ത്രത്തെ കൃഷ്ണൻ നിർവീര്യമാക്കി. ഭഗദത്തന്റെ കൊലയാനയെ [[അഷ്ടദിക് ഗജങ്ങൾ|അഷ്ടദിക് ഗജങ്ങളിൽ]] ഒന്നായ [[സുപ്രതികൻ|സുപ്രതികനോടാണ്]] ഗ്രന്ഥകർത്താവ് ഉപമിച്ചിരിക്കുന്നത്.<ref>മഹാഭാരതം -- ഡോ.പി.എസ്.നായർ -- ISBN 81-85315-01-9 വിദ്യാരംഭം പ്രസിദ്ധീകരണം, ആലപ്പുഴ</ref> ഭഗദത്തന്റെ ആന ഭീമനെ എടുത്ത് മേല്പോട്ട് എറിഞ്ഞു; ഭീമൻ താഴേക്ക് പതിക്കുമ്പോൾ കൊമ്പിൽ കോർത്ത് കൊല്ലാനായി കൊമ്പുകൾ മുകളിലോട്ടാക്കി നിർത്തി. ആ സമയത്ത് അർജ്ജുനൻ അവിടെ എത്തുകയും, ഒരു അമ്പിനാൽ ആനയുടെ ശിരസ്സും, മേല്പോട്ടാക്കി നിർത്തിയിരുന്ന വാലും, ഭഗദത്തന്റെ ശിരസ്സു മുറിച്ച് ഭീമനെ രക്ഷപെടുത്തി. [[ഭഗദത്തൻ|ഭഗദത്തന്റെ]] മരണം കൗരവസേനയ്ക്ക് വലിയ ആഘാതം ഏൽപ്പിച്ചു. ഭഗദത്തന്റെ മരണത്തെ തുടർന്ന്, അവന്റെ പുത്രനെ നകുലനും കർണ്ണപുത്രനായ വൃക്ഷസേനനെ അർജ്ജുനനും വധിച്ചു. ഇതുകണ്ട് പാണ്ഡവസേനയോട് ഏറ്റുമുട്ടിയ മറ്റു കർണ്ണപുത്രന്മാരും നകുലനാൽ കൊല്ലപ്പെട്ടു. മക്കളുടെ ദുരന്തവിവരം അറിഞ്ഞ കർണ്ണൻ കൂടുതൽ സമയം യുദ്ധക്കളത്തിൽ നിൽക്കാനാവാതെ മടങ്ങി. കൗരവസേനയ്ക്കു അതിഭീകരമായ പരാജയമായിരുന്നു പന്ത്രണ്ടാം ദിവസം. ദുഃഖിതനായ ദുര്യോധനൻ അന്ന് യുദ്ധം കഴിഞ്ഞ് ദ്രോണാചാര്യരേയും കർണ്ണനേയും ശകുനിയേയും, ജയദ്രഥനേയും തന്റെ കുടീരത്തിലേക്ക് വിളിച്ചു വരുത്തി. അടുത്തനാൾ എങ്ങനെ പാണ്ഡവസേനയെ തകർക്കാമെന്നുള്ള ചർച്ചകൾ ചെയ്തു. ദ്രോണാചാര്യർ ചക്രവ്യൂഹം ഒരുക്കുവാനും അതിലൂടെ അടുത്ത ദിവസം പാണ്ഡവസേനയെ വിദഗ്ദ്ധമായി എതിരിടാനും പദ്ധതികൾ ആസൂത്രണംചെയ്തു ഏവരും അന്നേക്ക് പിരിഞ്ഞു. === പതിമൂന്നാം ദിവസം ([[ദ്രോണപർവ്വം]]) === [[File:Abhimanyu Vadh.jpg|170px|thumb|right|ചക്രവ്യൂഹത്തിൽ അകപ്പെട്ട [[അഭിമന്യു|അഭിമന്യുവിനെ]] കൗരവർ ചേർന്ന് കൊലപ്പെടുത്തുന്നു (രവിവർമ്മചിത്രം)]] {| class="wikitable" border="1" |- ! പതിമൂന്നാം ദിവസം ! കൗരവസേന ! പാണ്ഡവസേന |- | സർവ്വ സൈന്യാധിപൻ | [[ദ്രോണർ]] | [[ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ]] |- | കൊല്ലപ്പെട്ട പ്രധാനികൾ<br />(കൊന്നവർ) | [[ലക്ഷണൻ]], അശ്മകൻ, ശല്യസഹോദരൻ,<br />ശല്യപുത്രൻ, മാത്രികവദൻ, ബൃഹൽബലൻ, <br />ശകുനിയുടെ സഹോദരർ, സുശർമ്മൻ ([[അർജ്ജുനൻ]]) | [[അഭിമന്യു]] ([[ഭരതൻ (ദുശ്ശാസനപുത്രൻ)|ഭരതൻ]], [[ജയദ്രഥൻ]])<br />സഹദേവ്-മഗധ ([[ദ്രോണർ]]) |- | ഉപയോഗിച്ച വ്യൂഹങ്ങൾ | [[ചക്രവ്യൂഹം]]<br />([[ചക്രം|കറങ്ങുന്ന ചക്രത്തിന്റെ ആകൃതി]])<ref>http://www.thehindu.com/todays-paper/tp-national/tp-karnataka/article1064463.ece</ref> | അർണ്ണവ്യൂഹം ([[സമുദ്രം|സമുദ്രാകൃതി]]) |} പതിമൂന്നാം നാൾ ത്രിഗർത്ത രാജാവായ [[സുശർമ്മൻ]] ദക്ഷിണ സമരമുഖത്തും [[ദ്രോണർ]] [[ചക്രവ്യൂഹം]] ചമച്ച് ഉത്തരഭാഗത്തും നിലയുറപ്പിച്ചു. ചക്രവ്യൂഹത്തിൽ ദ്രോണരെ കൂടാതെ [[അശ്വത്ഥാമാവ്]], [[കർണ്ണൻ]], [[ജയദ്രഥൻ]], [[ദുശ്ശാസനൻ]], ദുര്യോധനപുത്രനായ [[ലക്ഷണൻ]], [[ശല്യർ]] തുടങ്ങിയവർ നിലയുറപ്പിച്ചു. ത്രിഗർത്തനെ സഹായിക്കാൻ കംബോജ രാജാവ് സുദക്ഷിണനും, കൃമ്മീര പുത്രനായ അലംബുസനും തങ്ങളുടെ സേനാവ്യൂഹത്തോടെ എതിരിടാൻ തുടങ്ങി. അതിശക്തമായ കൗരവസേനയുടെ ഉത്തരഭാഗത്തുനിന്നുള്ള ആക്രമണത്തിൽ പാണ്ഡവപ്പട തിരിഞ്ഞോടി തുടങ്ങി. ഇതുമനസ്സിലാക്കി അർജ്ജുനൻ ത്രിഗർത്തനോട് ഏറ്റുമുട്ടി കൗരവസേനയെ ശക്തമായി എതിർത്തു. അർജ്ജുനൻ ഉത്തരഭാഗത്തു നിന്നു യുദ്ധം തുടങ്ങിയപ്പോൾ ചക്രവ്യൂഹം ചമച്ചുനിന്ന [[ദ്രോണർ]] ധർമ്മപുത്രരോടു ഏറ്റുമുട്ടി. ==== ചക്രവ്യൂഹം ==== [[File:Halebid2.JPG|170px|thumb|left|ചക്രവ്യൂഹം (ശിലാശില്പം: [[:en:Hoysaleswara Temple|ഹോസലേശ്വരക്ഷേത്രം]], [[:en:Halebidu|ഹലെബിഡു]], [[കർണ്ണാടകം]])]] ദുര്യോധന നിർദ്ദേശപ്രകാരം ദ്രോണർ അർജ്ജുനനെ അടർക്കളത്തിൽ നിന്നകറ്റി നിർത്തി ചക്രവ്യൂഹം ചമച്ചു യുധിഷ്ഠിരനെ ബന്ധനസ്ഥനാക്കുവാനുള്ള മികച്ചയുദ്ധതന്ത്രമാണ് ഇതുകൊണ്ടു ഉദ്ദേശിച്ചത്. ഒരു പക്ഷേ യുദ്ധം അവസാനിപ്പിക്കുവാനും പാണ്ഡവരെ വീണ്ടും മറ്റൊരു വനവാസത്തിനയക്കുവാനും പതിമൂന്നാം നാളിലെ ഈ യുദ്ധംകൊണ്ടു സാധിക്കുമായിരുന്നു. അതാണ് കൗരവപക്ഷം തലേനാൾ തീരുമാനിച്ചുറപ്പിച്ചത്. [[വ്യാസൻ]] [[മഹാഭാരതം|മഹാഭാരതത്തിൽ]] ചക്രവ്യൂഹം എന്നും, [[എഴുത്തച്ഛൻ]] തന്റെ കൃതിയിൽ പത്മവ്യൂഹം എന്നും പറയുന്നു. മുൻ‌കൂട്ടിയുള്ള പടയൊരുക്കങ്ങളും സേനാവിന്യാസങ്ങളും ഈ വ്യൂഹത്തിൽ പ്രത്യക്ഷത്തിലുണ്ടാവില്ല എന്നുള്ളതാണ് ഈ യുദ്ധവ്യൂഹത്തിനുള്ള പ്രധാന പ്രത്യേകത. കൂമ്പടയുവാൻ തുടങ്ങുന്ന ഒരു താമരയുടെ രൂപത്തിലാണു് സേനാവിന്യാസം എന്നതിനാലാവാം ചക്രവ്യൂഹം പത്മവ്യൂഹമായി എഴുത്തച്ഛൻ എഴുതിയത്. പ്രധാന ഗ്രന്ഥകർത്താവായ വ്യാസനു മുൻതൂക്കം നൽകുമ്പോൾ ചക്രവ്യൂഹം എന്നതാവും ചേരുക. ശത്രു ഉള്ളിലേക്ക് കടക്കുംതോറും വ്യൂഹത്തിലെ ഉള്ളിലേക്കുള്ള പ്രവേശനം ചെറുതായി വരുന്ന രീതിയിലാണ് ഇതിലെ പടനീക്കം. അകത്തും പുറത്തും നിൽക്കുന്ന പോരാളികൾ ഒരു ഭ്രമണപഥത്തിലെന്നവണ്ണം കറങ്ങികൊണ്ടിരിക്കുന്നു. മഹാരഥികൾ അവരവരുടെ യുദ്ധസ്ഥാനങ്ങൾ തുടർച്ചയായി ഇരുദിശകളിലും മാറിക്കൊണ്ടിരിക്കുന്ന ഈ സേനാവിന്യാസം തകർക്കുക വളരെ ബുദ്ധിമുട്ടേറിയതായിരുന്നുവെന്നു വ്യാസമഹാഭാരതത്തിൽ ഗ്രന്ഥകാരൻ എഴുതിയിരിക്കുന്നു. പതിനായിരക്കണക്കിനു പാണ്ഡവസേനകളെ ദ്രോണാചാര്യർ ചക്രവ്യൂഹം ചമച്ച് കൊന്നുതുടങ്ങി. ഇതുകണ്ടു ഭയവിഹ്വലനായ ധർമ്മപുത്രർ അഭിമന്യുവിനെ ചക്രവ്യൂഹം തകർക്കാൻ നിയോഗിച്ചു. അവനെ സഹായിക്കാൻ ഘടോൽകചനും എത്തി. അഭിമന്യു ധീരനായി ചക്രവ്യൂഹം ഭേദിച്ച് ഉള്ളിൽക്കയറി. ഭീമനും, യുധിഷ്ഠിരനും, നകുല-സഹദേവന്മാരും അഭിമന്യുവിനെ സഹായിക്കാൻ എത്തി. ചക്രവ്യൂഹത്തിന്റെ പുറത്തുനിൽക്കുന്ന യോദ്ധാക്കളെ ചെറുത്ത് നിർത്തുകയും അവരെ തോൽപ്പിച്ച് ഉള്ളിൽ കടക്കാൻ ശ്രമിക്കുകയുമായിരുന്നു ഇവരുടെ ലക്ഷ്യം. പക്ഷേ [[ജയദ്രഥൻ]] അവരെ എല്ലാവരെയും തടഞ്ഞു നിർത്തി അതിധീരമായി യുദ്ധം ചെയ്തു. (''അർജ്ജുനനെ ഒഴിച്ച് പാണ്ഡവരെ നാലുപേരെയും യുദ്ധത്തിൽ ഒരു പ്രാവശ്യം തടഞ്ഞു നിർത്താനുള്ള വരം [[ശിവൻ|ശിവനിൽ]] നിന്നും ജയദ്രഥൻ സമ്പാദിച്ചിരുന്നു''). ഘടോൽകചന്റെ ശക്തമായ ആക്രമണവും ജയദ്രഥന്റെ ചെറുത്തു നിൽപ്പിനു മുൻപിൽ ഒരു പ്രയോജനവും ചെയ്തില്ല. ചക്രവ്യൂഹത്തിനുള്ളിലകപ്പെട്ട അഭിമന്യുവിനു പുറത്തുകടക്കാൻ കഴിയാതെ വന്നു. അവനെ തനിച്ച് കൗരവസേന ചുറ്റുംനിന്നു ആക്രമിക്കാൻ ഇതുമൂലം സാധിച്ചു. ഒടുവിൽ അഭിമന്യു തനിച്ച് ഉള്ളിൽ നിന്നു കൗരവർക്കെതിരെ യുദ്ധം ചെയ്തു. അഭിമന്യുവിനോട് ഏറ്റുമുട്ടിയ ദുര്യോധനപുത്രനായ ലക്ഷണനെ അഭിമന്യു ഒരസ്ത്രത്താൽ തലമുറിച്ചു കൊന്നു. ഇതിനെത്തുടർന്ന് അവനോട് ഏറ്റുമുട്ടിയ ശകുനിയുടെ സഹോദന്മാരെയും, ബൃഹൽബലനേയും അഭിമന്യു വധിച്ചു. ഈ സമയം കർണ്ണൻ ഒളിയമ്പെയ്ത് അഭിമന്യുവിന്റെ വില്ലിന്റെ ഞാൺ മുറിച്ചു <ref>യുദ്ധം അനുശാസിച്ച നിയമങ്ങൾ -- [12: ന്യായരഹിതമായ പോരാട്ടത്തിൽ ആരും ഏർപ്പെടരുത്]</ref>. ദ്രോണർ അവന്റെ കുതിരകളേയും കൊന്നുകളഞ്ഞു <ref>യുദ്ധം അനുശാസിച്ച നിയമങ്ങൾ -- [08: യുദ്ധത്തിൽ പങ്കെടുക്കാത്തവനെയൊ, മൃഗത്തെയൊ ആക്രമിക്കരുത്]</ref>. തേരാളിയായ സുമിത്രനെ ശല്യർ ഗദകൊണ്ട് അടിച്ചുകൊന്നു <ref name="ReferenceB">യുദ്ധം അനുശാസിച്ച നിയമങ്ങൾ -- [06: നിരായുധനെ ആക്രമിക്കരുത്]</ref>. തേരും തേരാളി ഇല്ലാതായപ്പോൾ നിലത്തുനിന്നു യുദ്ധം തുടർന്ന അഭിമന്യുവിന്റെ വാളും പരിചയും കർണ്ണനും ദ്രോണരും ചേർന്ന് ഒളിയമ്പെയ്ത് തെറിപ്പിച്ചുകളഞ്ഞു. നിരായുധനായ അഭിമന്യുവിനോടു ചെയ്യുന്ന ചതിപ്രയോഗം യുദ്ധനീതിയല്ലെന്ന് ദ്രോണരെ കർണ്ണൻ പലപ്പോഴും ഓർമ്മപ്പെടുത്തിയെങ്കിലും അതുകൂട്ടാക്കാതെ ദ്രോണർ അഭിമന്യുവിനെ ചതിയാൽ കൊല്ലാൻ നിർദ്ദേശിച്ചു <ref>യുദ്ധം അനുശാസിച്ച നിയമങ്ങൾ -- [04: ഒരാളുപോലും മറ്റുള്ളവരാൽ ചുറ്റപ്പെട്ട് ആക്രമിക്കപ്പെടരുത്]</ref>. നിരായുധനായ അഭിമന്യു തകർക്കപ്പെട്ട തേരിന്റെ ചക്രവുമായി ചുറ്റും നിന്നു ആക്രമിക്കുന്ന കൗരവസേനയോട് അതിധീരമായി പോരാടി. പക്ഷേ കൗരവ പ്രമുഖന്മാരെല്ലാവരും ചേർന്ന് ബാലനായ അഭിമന്യുവിനെ ചതിപ്രയോഗത്തിൽ കൊന്നു കളഞ്ഞു. അവസാന നിമിഷത്തിലും അവൻ തന്നെ ആക്രമിച്ച ദുശ്ശാസനന്റെ പുത്രനായ [[ഭരതൻ (ദുശ്ശാസനപുത്രൻ)|ഭരതനെ]] ഗദകൊണ്ട് തലയ്ക്കടിച്ചു സാരമായ പരിക്കേൽപ്പിച്ചു. അവസാന സമയത്തും അവന്റെ പോരാട്ടത്തിൽ ഭയവിഹ്വലരായി ദുശ്ശാസനനും, ശല്യരും പിന്തിരിഞ്ഞോടി. അവസാന ശ്വാസംവരെയും തന്റെ പിതാവിനുവേണ്ടി ജീവിച്ച് ധീരപുത്രനായി അഭിമന്യു വീരസ്വർഗ്ഗം പൂകിയതായി ഗ്രന്ഥകാരൻ മഹാഭാരതത്തിൽ ദ്രോണപർവ്വത്തിൽ എഴുതിയിരിക്കുന്നു. ==== അർജ്ജുനശപഥം ==== [[അഭിമന്യു|അഭിമന്യുവിന്റെ]] മരണം പാണ്ഡവരെ വളരെയേറെ ദുഃഖത്തിലാഴ്ത്തി. യുധിഷ്ഠിരന്റെ നിർദ്ദേശത്തെ തുടർന്നായിരുന്നു ചക്രവ്യൂഹം അഭിമന്യു ഭേദിച്ച് അകത്തുകടന്നതും മരണപ്പെട്ടതും. ആ കാരണത്താൽ [[യുധിഷ്ഠിരൻ]] വളരെയധികം സങ്കടപ്പെട്ടു. അദ്ദേഹത്തിനു മുൻപിൽ [[വ്യാസൻ]] ആഗതനായി ഷോഡശരാജാക്കന്മാരുടെ കഥകൾ വിസ്തരിക്കുകയും തുടർന്ന് പല ഉപദേശങ്ങളും നൽകി അദ്ദേഹം സമാധാനിപ്പിച്ചു. മകന്റെ മരണ വാർത്തയറിഞ്ഞ അർജ്ജുനൻ മോഹാലസ്യപ്പെട്ടുവീണു. കൃഷ്ണൻ അർജ്ജുനനെ സമാധാനപ്പെടുത്തി. പക്ഷേ ദുഃഖാർത്തനായ അർജ്ജുനൻ തന്റെ പുത്രനെ കൊന്ന ജയദ്രഥന്റെ ശിരസ്സ് നാളെ സൂര്യാസ്തമയത്തിനു മുൻപു എയ്തുവീഴ്തുമെന്നും, അല്ലെങ്കിൽ ഗാണ്ഢീവത്തോടെ അഗ്നിയിൽ ചാടിമരിക്കുമെന്നും [[ശപഥം]] എടുത്തു. പുത്രദുഃഖത്താൽ സങ്കടപ്പെടുന്ന അർജ്ജുനനെ സമാധാനിപ്പിക്കാൻ കൃഷ്ണൻ അന്നു രാത്രിതന്നെ ദേവലോകത്ത് കൂട്ടിക്കൊണ്ടുപോയി വീരസ്വർഗ്ഗം പ്രാപിച്ച പുത്രനെ കാണിച്ചു കൊടുത്തു. അർജ്ജുനന്റെ ഉഗ്രശപഥം ഇതിനോടകം ചാരന്മാർ മുഖാന്തരം കൗരവർ അറിഞ്ഞുകഴിഞ്ഞിരുന്നു. എങ്ങനെയും ജയദ്രഥനെ രക്ഷിക്കണമെന്നു ഏവരും ചേർന്നു തീരുമാനം എടുത്തു. === പതിനാലാം ദിവസം ([[ദ്രോണപർവ്വം]]) === [[File:Arjuna Kills Jaydhratha.jpg|170px|thumb|right|അർജ്ജുന ശപഥവും, ജയദ്രഥ വധവും (എണ്ണ ഛായാചിത്രം)]] {| class="wikitable" border="1" |- ! പതിനാലാം ദിവസം ! കൗരവസേന ! പാണ്ഡവസേന |- | സർവ്വ സൈന്യാധിപൻ | [[ദ്രോണർ]] | [[ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ]] |- | കൊല്ലപ്പെട്ട പ്രധാനികൾ<br />(കൊന്നവർ) | [[ജയദ്രഥൻ]] ([[അർജ്ജുനൻ]])<br />[[ഭരതൻ (ദുശ്ശാസനപുത്രൻ)|ഭരതൻ]] ([[ഘടോൽകചൻ]])<br />[[വൃക്ഷസേനൻ]] ([[ഭീമൻ]])<br />[[അലംബുസൻ]] ([[ഘടോൽകചൻ]])<br />[[ബാൽഹികൻ]] ([[ഭീമൻ]])<br />[[സോമദത്തൻ]] ([[സാത്യകി]])<br />[[ഭൂരിശ്രവസ്സ്]] ([[സാത്യകി]]) | [[ഘടോൽകചൻ]] ([[കർണ്ണൻ]]) |- | ഉപയോഗിച്ച വ്യൂഹങ്ങൾ | കമലവ്യൂഹം ([[താമര|വിരിഞ്ഞ താമരപൂവിന്റെ ആകൃതി]])<br />സൂചിവ്യൂഹം ([[സൂചി|സൂചിയുടെ ആകൃതി]])<br />ചക്രവ്യൂഹം ([[ചക്രം|കറങ്ങുന്ന ചക്രത്തിന്റെ ആകൃതി]]) | മാലവ്യൂഹം ([[പുഷ്പം|പുഷ്പചക്രാകൃതി]]) |} പതിനാലാം ദിവസം രാവിലെ കൃഷ്ണൻ അർജ്ജുനനേയും കൂട്ടി ഉത്തരയേയും, സുഭദ്രയേയും, പാഞ്ചാലിയേയും കണ്ട് അഭിമന്യുവിന്റെ മരണവിവരം അറിയിക്കാൻ അവർ താമസിച്ചിരുന്ന സ്യമന്തകതീർത്ഥക്കരയിലേക്ക് തിരിച്ചു. ദുഃഖവാർത്തയറിഞ്ഞ് [[ഉത്തര|ഉത്തരയും]], [[സുഭദ്ര|സുഭദ്രയും]] ബോധരഹിതരായി. എല്ലാവരേയും സമാശ്വസിപ്പിച്ചു കൃഷ്ണാർജ്ജുനന്മാർ തിരിച്ച് കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധഭൂമിയിൽ എത്തിച്ചേർന്നു. അർജ്ജുനശപഥത്തിൽ സംഭ്രീതനായ ജയദ്രഥനെ സംരക്ഷിക്കേണ്ടത് [[കൗരവർ|ദുര്യോധനാദികളുടെ]] ചുമതലയായിരുന്നു. ഒരേയൊരു സഹോദരിയായ [[ദുശ്ശള|ദുശ്ശളയുടെ]] ഭർത്താവ് സിന്ധുരാജാവായ [[ജയദ്രഥൻ|ജയദ്രഥനെ]] രക്ഷിക്കുവാനായി കൗരവർ കമലവ്യൂഹവും അതിനുള്ളിൽ സൂചിവ്യൂഹവും ചമച്ച് (ഇരട്ടവ്യൂഹങ്ങൾ) ജയദ്രഥനെ അതിനുള്ളിൽ നിർത്തി. ജയദ്രഥനു ചുറ്റും ശല്യരും, കർണ്ണനും, അശ്വത്ഥാമാവും, കൃപാചാര്യരും കാവൽ നിന്നു. അതിനു മുൻപിലായി ഭൂരിശ്രവസ്സും, വൃക്ഷസേനനും സൂചിവ്യൂഹത്തിന്റെ പ്രവേശനഭാഗത്ത് കൃതവർമ്മാവും ജയദ്രഥനെ രക്ഷിക്കാൻ നിലയുറപ്പിച്ചു. അതിനു പുറത്ത് കമലവ്യൂഹം ചമച്ച് ദുര്യോധനനും, ദുശ്ശാസനനും ആരെയും ഉള്ളിൽ കടക്കാതിരിക്കാൻ അതിശക്തമായി കാവൽ നിന്നു. ഏറ്റവും പുറത്ത് ദ്രോണാചാര്യരും നിലയുറപ്പിച്ചു. ജയദ്രഥനെ ഇന്ന് സൂര്യാസ്തമയം വരെ രക്ഷിക്കുമ്പോൾ അർജ്ജുനൻ സ്വയം മരിച്ചു കൊള്ളുമെന്നുള്ള അർജ്ജുനശപഥം അവരെ കൂടുതൽ രക്ഷോമുഖന്മാരായി പ്രവർത്തിക്കുവാൻ കാരണമാക്കി. ==== ജയദ്രഥവധം ==== [[File:Death of Jayadratha.jpg|170px|thumb|left|ചിത്രം: ജയദ്രഥവധം]] ധർമ്മപുത്രർക്കു കൂട്ടായി സാത്യകിയെ നിർത്തിയാണ് നാലു അനുജന്മാരും യുദ്ധത്തിനു പുറപ്പെട്ടത്. അർജ്ജുനന്റെ ഇന്നത്തെ ലക്ഷ്യം ജയദ്രഥവധം മാത്രമായിരുന്നു. യുദ്ധഭൂമിയിൽ മുഴുവനും തിരഞ്ഞിട്ടും ജയദ്രഥനെ കണ്ടെത്താൻ പാർത്ഥനായില്ല. അവസാനം ജയദ്രഥൻ പത്മവ്യൂഹത്തിനുള്ളിലാണെന്നു മനസ്സിലാക്കി, ഭീമനും അർജ്ജുനനും ചേർന്ന് പത്മവ്യൂഹം തകർത്തു അകത്തുകടക്കാൻ ശ്രമിച്ചു. ധർമ്മപുത്രരുടെ നിർദ്ദേശത്തെത്തുടന്ന് സാത്യകിയും യുദ്ധക്കളത്തിൽ അർജ്ജുനനെ സഹായിക്കാൻ ഇതിനോടകം എത്തിച്ചേർന്നു. ദ്രോണരും, ദുര്യോധനനും, ദുശ്ശാസനനും ചേർന്ന് ഇവരെ അതിശക്തമായി എതിർത്തു. ദ്രോണരൊഴികെ ഏവരും പരാജിതനായി അവിടെ നിന്നും മാറിക്കളഞ്ഞു. അവസാനം പത്മവ്യൂഹം തകർത്ത് ദ്രോണരേയും അവിടെ നിന്നകറ്റാൻ പാർത്ഥനായി. അതിനെത്തുടർന്ന് പാർത്ഥനോട് സൂചിവ്യൂഹം ചമച്ചു എതിർത്തുനിന്ന കൃതവർമ്മാവ് ഗത്യന്തരമില്ലാതെ ഓടിക്കളഞ്ഞു. പിന്നീട് ഇവരെ എതിർത്ത ഭൂരിശ്രവസ്സിനേയും വൃക്ഷസേനനേയും സാത്യകിയും ഭീമനും ചേർന്നു കൊന്നു. പുറത്തു നടക്കുന്ന ശബ്ദബഹുലമായ യുദ്ധകാഹളത്തിൽ ഭയാകുലനായ ജയദ്രഥനെ കർണ്ണൻ സമാശ്വസിപ്പിച്ചുകൊണ്ടിരുന്നു. എങ്ങനെയും ജയദ്രഥനെ രക്ഷിക്കണമെന്നു തീരുമാനിച്ച് യുദ്ധത്തിൽ നിന്നും ഓടിമാറിയവർ വീണ്ടും ധൈര്യം വീണ്ടെടുത്ത് തിരിച്ച് അവിടെതന്നെ എത്തിച്ചേർന്നു. ഈ സമയം കൃഷ്ണൻ തന്റെ സുദർശന ചക്രത്താൽ സൂര്യബിംബത്തെ മറയ്ക്കുകയും സൂര്യാസ്തമയമായി എന്നു തെറ്റിധരിച്ച് ഏവരും യുദ്ധം മതിയാക്കി. കൗരവർ അർജ്ജുനന്റെ ആത്മാഹുതി കാണുവാൻ കൂട്ടത്തോടെ ഒത്തുകൂടി. അവസാനം ജയദ്രഥനും പുറത്തുവന്നു എന്നു മനസ്സിലാക്കിയപ്പോൾ കൃഷ്ണൻ സൂര്യന്റെ മറമാറ്റി സുദർശനത്തെ തിരിച്ചെടുത്തു. സമയം ഒട്ടുപാഴാക്കാതെ അർജ്ജുനനോട് അമ്പ് എയ്ത് ജയദ്രഥനെ നിഗ്രഹിക്കാൻ നിർദ്ദേശിച്ചു. ജയദ്രഥന്റെ നിർജ്ജീവമായ തല ആരു നിലത്തിടുന്നൊവൊ അവന്റെ ശിരസ്സു പൊട്ടിപോകാനുള്ള വരം ജയദ്രഥന്റെ അച്ഛൻ ഭഗവാൻ ശിവനിൽ നിന്നും സമ്പാദിച്ചിരുന്നു. അതിനാൽ ഒന്നിനു പുറകെ ഒന്നായി അമ്പെയ്ത് ജയദ്രഥന്റെ ശിരസ്സ് സിന്ധുരാജ്യംവരെ എത്തിച്ചു. സന്ധ്യാവന്ദനത്തിനായി പുറത്തേക്കിറങ്ങിയ വൃദ്ധക്ഷത്രന്റെ മടിത്തട്ടിലേക്കാണ് തലവന്നു വീണത്. പെട്ടെന്നു മടിയിൽ തലവീണപ്പോൾ പേടിച്ച് തട്ടിത്താഴെയിടുകയും കൂട്ടത്തിൽ ആ വൃദ്ധപിതാവിന്റെ ശിരസ്സും തകർന്നുപോയി. ജയദ്രഥവധത്തിനുശേഷം വീണ്ടും യുദ്ധംതുടർന്നു അർജ്ജുനനും കൃപരുമായി യുദ്ധംചെയ്തെങ്കിലും കൃപർ അവശനായി മടങ്ങി. ==== രാത്രിയുദ്ധം ==== [[File:Karna kills Ghatotkacha.jpg|170px|thumb|left|ചിത്രം: രാത്രിയുദ്ധത്തിൽ കർണ്ണൻ ഘടോൽകചനെ കൊല്ലുന്നു]] പകൽ നടന്ന യുദ്ധത്തിൽ ഉണ്ടായ കൗരവപ്പടയുടെ പരാജയം ദുര്യോധനനെ വളരെയധികം ദുഃഖത്തിലാഴ്ത്തി. ദുര്യോധനൻ ദ്രോണരുടെ കുടീരത്തിൽ വന്ന് അന്നു പകലു സംഭവിച്ച പരാജയകാരണങ്ങൾ ചർച്ച ചെയ്തു, കൂട്ടത്തിൽ ദ്രോണരോട് കയർത്തു സംസാരിക്കുകയും ചെയ്തു. കോപാകുലനായ ദ്രോണർ രാത്രിയുദ്ധം ചെയ്യാൻ തയ്യാറായി യുദ്ധക്കളത്തിലെത്തി ശംഖുനാദവും പടഹധ്വനിയും മുഴക്കി. ദ്രോണാചാര്യരുടെ ശംഖുവിളികേട്ട് പാണ്ഡവസേനയും യുദ്ധത്തിനായി എത്തിച്ചേർന്നു. കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധത്തിലെ ആദ്യ രാത്രിയുദ്ധമായിരുന്നു ഇത്. രാത്രീഞ്ചരനായ ഘടോൽകചനു വളരെ ശക്തമായി ആക്രമണം നടത്തുവാൻ രാത്രിയുദ്ധം സഹായിച്ചു. അവന്റെ മുൻപിൽ വന്നുപെട്ട എല്ലാത്തിനേയും കാലപുരിക്കയച്ചുകൊണ്ട് അതിധീരമായി കൗരവപ്പടയോട് ഏറ്റുമുട്ടി. [[ഇരാവാൻ|ഇരവാന്റെ]] മരണത്തിനു കാരണക്കാരനായ [[അലംബുസൻ|അലംബുസനെ]] ([[കൃമ്മീരൻ|കൃമ്മീരപുത്രൻ]]) ഈ രാത്രിയിലാണ് [[ഘടോൽകചൻ]] കൊല്ലുന്നത്. ദ്രോണരും, കൃതവർമ്മാവും, ശല്യരും, കൃപരും, ദുര്യോധനാദികളും എന്നുവേണ്ട കൗരവസേനയിലെ ഏവരും രാത്രിയിലെ നിഴലിൽ എവിടെയൊക്കൊയൊ പ്രണരക്ഷാർത്ഥം ഓടിഒളിച്ചു. കർണ്ണനു തന്റെ സാരഥിയേയും, രഥവും, കുതിരകളേയും നഷ്ടമായി. ഘടോൽകചനാൽ കർണ്ണൻ വധിക്കപ്പെടുമെന്നുള്ള ഘട്ടത്തിൽ [[ദേവേന്ദ്രൻ]] കൊടുത്ത ദിവ്യവേൽ അവനു നേരെ പ്രയോഗിച്ചു. (അർജ്ജുനനു വേണ്ടി സൂക്ഷിച്ചു വെച്ചിരുന്ന വേലാണ് ഘടോൽകചന്റെ ജീവനെടുത്തത്). [[ശന്തനു|ശന്തനുവിന്റെ]] അനുജനായ [[ബാൽഹികൻ|ബാൽഹികനും]] കൗരവസേനയിൽ പങ്കെടുത്തിരുന്നു. വാഹലികം (ഇപ്പോൾ കാശ്മീർ) എന്ന രാജ്യത്തിലെ രാജാവായിരുന്നു അദ്ദേഹം. അദ്ദേഹവും അദ്ദേഹത്തിന്റെ പുത്രൻ സോമദത്തനും, സോമദത്തന്റെ പുത്രൻ ഭൂരിശ്രവസ്സും, ഭൂരിശ്രവസ്സിന്റെ പുത്രന്മാരും കൗരവസേനയിൽ ഉൾപ്പെട്ടിരുന്നു. കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധത്തിൽ പങ്കെടുത്ത ഏറ്റവും പ്രായം കൂടിയ വ്യക്തിയായിരുന്നു ബാൽഹികൻ (ഭീഷ്മരുടെ ഇളയച്ഛൻ). ബാൽഹികനെ രാത്രിയുദ്ധത്തിൽ ഭീമൻ കൊന്നു. (ഭീമന്റെ പിതാവ്, പാണ്ഡുവിന്റെ പിതാവ്, വിചിത്രവീരന്റെ പിതാവ്, ശന്തനുവിന്റെ ഇളയച്ഛനാണ് [[ബാൽഹികൻ]]). സോമദത്തനേയും, ഭൂരിശ്രവസ്സിനേയും, അവന്റെ പുത്രന്മാരെയും സാത്യകിയും കൊന്നു. ഈ യുദ്ധത്തിൽ രണ്ടുസേനകളിലും നിരവധി നാശനഷ്ടങ്ങളാണ് ഉണ്ടായത്. രാത്രിയുദ്ധം അവസാനിപ്പിച്ച് തിരിച്ചു മടങ്ങിയെത്തിയ പാണ്ഡവർ കൃഷ്ണന്റെ നിർദ്ദേശത്താൽ മണ്ണുകുഴച്ച് ഒരാനയെ ഉണ്ടാക്കി അതിനു [[അശ്വത്ഥാമാവ്]] എന്നുപേരിട്ടു. അതിനുശേഷം വാളുകൊണ്ട് അതിന്റെ തലവെട്ടിമാറ്റി. === പതിനഞ്ചാം ദിവസം ([[ദ്രോണപർവ്വം]]) === [[File:Kripa and shikhandi.jpg|170px|thumb|right|ചിത്രം: യുദ്ധത്തിലേർപ്പെട്ടിരിക്കുന്ന കൃപാചാര്യരും ശിഖണ്ഡിയും]] {| class="wikitable" border="1" |- ! പതിനഞ്ചാം ദിവസം ! കൗരവസേന ! പാണ്ഡവസേന |- | സർവ്വ സൈന്യാധിപൻ | [[ദ്രോണർ]] | [[ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ]] |- | കൊല്ലപ്പെട്ട പ്രധാനികൾ (കൊന്നവർ) | [[ദ്രോണർ]] ([[ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ]]) | -- |} പാണ്ഡവരേയും സൈന്യത്തേയും മുഴുവനായി നശിപ്പിക്കാനുള്ള തയ്യാറെടുപ്പോടെയാണ് ദ്രോണർ പതിനഞ്ചാം ദിവസം യുദ്ധഭൂമിയിൽ എത്തിയത്. ധർമ്മാധർമ്മങ്ങളെ മറന്ന് പൈശാചികമായ നരവേട്ടയാണ് ആചാര്യൻ ചെയ്തുകൊണ്ടിരുന്നത്. ആർക്കുവേണ്ടിയാണെന്നൊ, എന്തിനുവേണ്ടിയാണെന്നൊ മറന്നുള്ള ദ്രോണാചാര്യരുടെ യുദ്ധംകണ്ട് വിശ്വാമിത്രൻ, അത്രി, വസിഷ്ഠൻ, അംഗിരസ്സ് എന്നിമഹർഷിമാർ അവിടേക്ക് എഴുന്നള്ളി ദ്രോണരെ ക്രൂരപ്രവൃത്തികളിൽ നിന്നും പിന്തിരിയാൻ ഉപദേശിച്ചു. പക്ഷേ തനിക്കു സ്വാതന്ത്ര്യം ഇല്ല എന്നു മറുപടി പറഞ്ഞ് ബ്രാഹ്മണനായ അദ്ദേഹം ഹിംസാത്മകമായ ക്ഷത്രിയധർമ്മം തുടർന്നു. ശത്രുസേനയെ ഒരസ്ത്രത്താൽതന്നെ ഉന്മൂലനാശം വരുത്തുവാനായി ആഗ്നേയാസ്ത്രം പ്രയോഗിക്കാൻ ഭാവിക്കുന്നതുകണ്ട് ഭഗവാൻ കൃഷ്ണൻ സുദർശനം കയ്യിലെടുത്തു. ഈ സമയം യുധിഷ്ഠിരൻ ഇങ്ങനെ വിളിച്ചു പറഞ്ഞു. '''[[അശ്വത്ഥാമാവ്|ഗുരോ! അശ്വത്ഥാമാവ് കഴുത്തറുത്ത് കൊല്ലപ്പെട്ടിരിക്കുന്നു]].''' ഇതു കേട്ട് ദ്രോണർ രഥത്തിൽ സതംഭിച്ചിരുന്നുപോയി. ധർമ്മപുത്രർ ഒരിക്കലും കളവുപറയില്ല എന്നു നന്നായി അറിയാമായിരുന്ന ദ്രോണർ സങ്കടത്തോടെ താന്തശരീരനായി നിൽക്കുമ്പോൾ പ്രതികാരബുദ്ധിയോടെ [[ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ]] വാളുമായി പാഞ്ഞടുത്തു. പക്ഷേ ദ്രോണർ അവനെ അമ്പെയ്തു ദൂരെ പായിച്ചു. ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ ഇരുപത്തിഒന്നു തവണ ദ്രോണരെ വെട്ടുവാനായി പാഞ്ഞടുത്തെങ്കിലും ദ്രോണാർ അപ്പോഴൊക്കെ അവനെ തിരിച്ചു ഓടിച്ചു. ഈ സമയം ഭീമൻ വിളിച്ചു പറഞ്ഞു. ഗുരുനാഥാ! അശ്വത്ഥാമാവ് മരിച്ചു കിടക്കുമ്പോൾ അങ്ങ് വീണ്ടും നരവേട്ടയാടി ആനന്ദിക്കുവാണോ? ഇതുകേട്ട് ദുഃഖാർത്ഥനായ ആചാര്യൻ തന്റെ അമ്പും വില്ലും ആവനാഴിയും എല്ലാം വലിച്ചെറിഞ്ഞ് ചിന്താധീനനായി തേർതട്ടിലിരുന്നു. ആ സമയം ഒട്ടും കളയാതെ ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ മിന്നൽപ്പിണർ വേഗത്തിൽ ഓടിയടുത്തു, തന്റെ വാളിനാൽ ദ്രോണരുടെ തലയറുത്തു താഴെയിട്ടു.<ref name="ReferenceB"/> എല്ലാം ഒരു നിമിഷം കൊണ്ടു കഴിഞ്ഞു. യുദ്ധനിയമം അനുശാസിക്കാത്ത പ്രവൃത്തികണ്ട് സാത്യകി ധൃഷ്ടദ്യുമ്നനോട് പരുഷമായി എതിർത്തു സംസാരിച്ചെങ്കിലും ഭീമൻ ഇടപെട്ടു സാത്യകിയെ സമാധാനപ്പെടുത്തി. പിതാവ് മരിച്ചതറിഞ്ഞ് [[അശ്വത്ഥാമാവ്]] അവിടെ ഓടിയെത്തി. വന്നപാടേ ഒന്നുമാലോചിക്കാതെ സംഹാരരുദ്രനായി നാരായണാസ്ത്രം പ്രയോഗിച്ചു. ജ്വലിച്ചുവരുന്ന അസ്ത്രത്തെ ഒട്ടും ഭയപ്പെടാതെ വന്ദിച്ചു നമസ്കരിക്കാൻ കൃഷ്ണനും അർജ്ജുനനും വിളിച്ചു പറഞ്ഞു. പക്ഷേ ഭീമൻ മാത്രം അതുകേൾക്കാതെ നിരസിച്ചു നിന്നു. ഉപദേശിച്ചു നിൽക്കാൻ സമയമില്ല എന്നു മനസ്സിലാക്കി അർജ്ജുനൻ ഓടിയെത്തി ഭീമനെ ബലമായി കെട്ടിപ്പിടിച്ചു നിലത്തു നമസ്കരിപ്പിച്ചു. നാരായണാസ്ത്രം ഫലം കാണാതെ വന്നപ്പോൾ അശ്വത്ഥാമാവ് ആഗ്നേയാസ്ത്രം പ്രയോഗിച്ചു. അർജ്ജുനൻ വരുണാസ്ത്രം അയച്ച് അതിനെ തടുത്തു. കൂടുതൽ അവിടെ നിൽക്കാൻ ആഗ്രഹിക്കാതെ അശ്വത്ഥാമാവ് ഒരു ഭ്രാന്തനെപ്പോലെ പടക്കളത്തിൽ നിന്നും ഓടിമറഞ്ഞു. സൂര്യൻ അസ്തമിച്ചതോടെ യുദ്ധം മതിയാക്കി ഏവരും പടകുടിരങ്ങളിലേക്ക് മടങ്ങി. === പതിനാറാം ദിവസം ([[കർണ്ണപർവ്വം]]) === [[File:Arjuna and His Charioteer Krishna Confront Karna.jpg|170px|thumb|right|ചിത്രം: കർണ്ണനും അർജ്ജുനനും യുദ്ധഭൂമിയിൽ കണ്ടുമുട്ടുമ്പോൾ]] {| class="wikitable" border="1" |- ! പതിനാറാം ദിവസം ! കൗരവസേന ! പാണ്ഡവസേന |- | സർവ്വ സൈന്യാധിപൻ | [[കർണ്ണൻ]] | [[ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ]] |- | കൊല്ലപ്പെട്ട പ്രധാനികൾ<br />(കൊന്നവർ) | ചിത്രസേനൻ ([[ശ്രുതകർമ്മാവ് ]])<br />ചിത്രൻ ([[പ്രതിവിന്ധ്യൻ]])<br />ത്രിഗർത്തസേന ([[അർജ്ജുനൻ]])<br />പ്രൗണ്ഡകൻ ([[നകുലൻ]]) | കേകേയ സേന (കർണ്ണൻ)<br /> |- | ഉപയോഗിച്ച വ്യൂഹങ്ങൾ | മകരവ്യൂഹം ([[ചീങ്കണ്ണി|മുതലയുടെ ആകൃതി]]) | അർദ്ധചന്ദ്രവ്യൂഹം ([[ചന്ദ്രൻ|ചന്ദ്രക്കലയുടെ ആകൃതി]]) |} ദ്രോണരുടെ മരണത്തെത്തുടർന്ന് പതിനാറാം ദിവസം രാവിലെ സൂര്യോദയത്തെ തുടർന്ന് [[ദുര്യോധനൻ]] സൂര്യപുത്രനെ സർവ്വസേനാധിപതിയായി കുംഭാഭിഷേകം ചെയ്തു. തുടർന്നുള്ള രണ്ടു ദിവസങ്ങൾ കർണ്ണനായിരുന്നു കൗരവസേനയ്ക്കു നേതൃത്വം നൽകിയത്. മഹാഭാരതത്തിൽ പതിനാറും പതിനേഴും യുദ്ധദിവസങ്ങൾ വർണ്ണിക്കുന്നത് കർണ്ണപർവ്വത്തിലാണ്. സർവ്വസേനാധിപനായി കർണ്ണനായതിനാൽ ഗ്രന്ഥകർത്താവ് കർണ്ണപർവ്വം എന്നു പേരു കൊടുത്തു.<ref name="ReferenceA"/> കർണ്ണപർവ്വത്തിൽ 69 അദ്ധ്യായങ്ങളും 4900 പദ്യങ്ങളും അടങ്ങിയിരിക്കുന്നു. സ്ഥാനാഭിഷേകത്തെ തുടർന്ന് ഏവരും വെടിപഹാദികളോടെ കുരുക്ഷേത്രഭൂമിയിലേക്ക് തിരിച്ചു. മകരവ്യൂഹം ചമച്ച് കർണ്ണൻ തയ്യാറായപ്പോൾ അർദ്ധചന്ദ്ര വ്യൂഹം ചമച്ച് പാണ്ഡവസേനയും എതിർചേരിയിൽ അണിയുറപ്പിച്ചു. കർണ്ണൻ സേനാധിപതിയായിട്ടും കൗരവസേനയ്ക്കു വലിയപ്രയോജനം ഒന്നും വന്നില്ല. നകുലനും, സഹദേവനും ചേർന്ന് വംഗസേനയേയും, ഗാന്ധാരസേനയേയും തകർത്തു. തുടർന്ന് വംഗരാജാവായ പ്രൗണ്ഡകനെ നകുലനും, ത്രിഗർത്തസേനയെ അർജ്ജുനനും ഇല്ലാതാക്കി. സഹദേവൻ ശകുനിയെ തോല്പിച്ച് കൊല്ലാനായി വാളോങ്ങിയപ്പോൾ കരഞ്ഞുകൊണ്ട് അവൻ ഓടിമാറി കർണ്ണരഥത്തിലേറി രക്ഷപ്പെട്ടു. യുധിഷ്ഠിരനും ദുര്യോധനനുമായുണ്ടായ ദ്വന്ദ്വയുദ്ധത്തിൽ ദുര്യോധനൻ പരാജിതനായി. ഭീമന്റെ ശപഥം നിറവേറ്റാനായി ധർമ്മപുത്രർ ദുര്യോധനനെ വെറുതെവിട്ടു. ==== കർണ്ണശാപം ==== ദുര്യോധനന്റെ സങ്കടവും പരിഭവവും കലർന്നവാക്കുകൾ കേട്ട് കർണ്ണൻ തന്റെ ശാപകഥ അവനോട് പറയുന്നു. ദ്രോണാചാര്യരുടെ കീഴിൽ ആയുധവിദ്യ പഠിക്കുന്നകാലത്ത് തനിക്ക് ബ്രഹ്മാസ്ത്രവിദ്യ ഉപദേശിച്ചുതരണം എന്നപേക്ഷിച്ചെങ്കിലും ഒരു സൂതപുത്രനു പറഞ്ഞു കൊടുക്കില്ലെന്നു അദ്ദേഹം തീർത്തു പറഞ്ഞു. പഠിക്കാനുള്ള ആഗ്രഹത്താൽ ബ്രാഹ്മണബാലനായി വേഷം മാറി പരശുരാമന്റെ ശിഷ്യനായി. അദ്ദേഹം ക്ഷത്രിയ വിരോധിയായിരുന്നതിനാലാണ് ബ്രാഹ്മണവേഷത്തിൽ വേഷംമാറി ചെന്നത്. പരശുരാമനിൽ നിന്നും പലദിവ്യാസ്ത്രപ്രയോഗവിദ്യകളും സ്വായത്തമാക്കി. ഒരിക്കൽ പരശുരാമൻ ക്ഷീണിതനായി കർണ്ണന്റെ മടിയിൽ തലവെച്ചു കിടക്കുമ്പോൾ രക്തദാഹിയായ ഒരു വണ്ടുവന്ന് അവന്റെ തുടയിൽ കുത്തിതുരക്കാൻ തുടങ്ങി. കാലനക്കിയാൽ ഗുരുനാഥനു നിദ്രാഭംഗം വരുമെന്നു കരുതി അനക്കാതെ വേദന സഹിച്ചിരുന്നു. ഗുരുനാഥൻ ഉണർന്നു നോക്കുമ്പോൾ ചോരയിൽ മുങ്ങിയിരുന്ന കർണ്ണനെ കണ്ടു. ക്ഷത്രിയനല്ലാതെ ഈ വേദന ക്ഷമയോടെ സഹിക്കുവാൻ ഒരു ബ്രാഹ്മണനു സാദ്ധ്യമല്ലെന്നു ദൃഢമായി ഉറച്ചുകൊണ്ട് പരശുരാമൻ കോപിഷ്ഠനായി. സത്യം പറഞ്ഞപ്പോൾ അദ്ദേഹം കർണ്ണനെ ശപിച്ചു. <br /> '''യുദ്ധം മുറുകിവരുമ്പോൾ നിനക്ക് യുക്തിതോന്നാതെ പോകട്ടെ !!''' <br /> കർണ്ണൻ തുടർന്നു; അർജ്ജുനനു അവന്റെ പിതാവായ ദേവേന്ദ്രൻ നൽകിയ മണിമയമായ കിരീടവും, വരുണൻ കൊടുത്ത ഗാണ്ഡീവവും, ഒടുങ്ങാത്ത ആവനാഴിയും, ഭഗവാൻ ശിവനിൽനിന്നു ലഭിച്ച പാശുപതവും എല്ലാത്തിനും പുറമെ കൃഷ്ണൻ സാരഥിയായും ഉണ്ട്. പലദിവ്യാസ്ത്രവിദ്യകളും അറിയാവുന്ന തനിക്കു നല്ലൊരു തേരാളിയെ കിട്ടിയാൽ നിഷ്പ്രയാസം യുദ്ധം ജയിക്കാം. കർണ്ണന്റെ ആഗ്രഹപ്രകാരം ദുര്യോധനന്റെ അപേക്ഷയിൽ മാദ്രരാജാവായ [[ശല്യർ]] കർണ്ണന്റെ തേരാളിയാവാമെന്നു സമ്മതിച്ചു. === പതിനേഴാം ദിവസം ([[കർണ്ണപർവ്വം]]) === [[File:Arjuna karna.jpg|170px|thumb|right|യുദ്ധം പതിനേഴാം ദിവസം: മണ്ണിലുറച്ചുപോയ തേർചക്രം എടുത്തുമാറ്റാൻ ശ്രമിക്കുന്ന [[കർണ്ണൻ]]]] {| class="wikitable" border="1" |- ! പതിനേഴാം ദിവസം ! കൗരവസേന ! പാണ്ഡവസേന |- | സർവ്വ സൈന്യാധിപൻ | [[കർണ്ണൻ]] | [[ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ]] |- | കൊല്ലപ്പെട്ട പ്രധാനികൾ (കൊന്നവർ) | [[ദുശ്ശാസനൻ]] ([[ഭീമസേനൻ]])<br />[[കൗരവർ|77 ധൃതരാഷ്ട്രപുത്രർ]] ([[ഭീമൻ]])<br />[[കർണ്ണൻ]] ([[അർജ്ജുനൻ]]) | -- |} ദുര്യോധനൻ ശല്യരുടെ മുൻപിൽ താണപേക്ഷിച്ചതിനെത്തുടർന്ന് കർണ്ണസാരഥിയാവാൻ അദ്ദേഹം സമ്മതിച്ചു. അതിനു ഉദാഹരണമായി ദുര്യോധനൻ ത്രിപുരദഹനകഥ ശല്യർക്കു പറഞ്ഞുകൊടുക്കുന്നുണ്ട്. മാദ്രമഹാരാജാവായ ശല്യർ ഒരു കയ്യിൽ ചമ്മട്ടിയും മറുകയ്യിൽ കുതിരയുടെ കടിഞ്ഞാണും പിടിച്ച് കർണ്ണന്റെ തേർ തെളിച്ചു. സൂര്യതേജ്വസിയായി കർണ്ണൻ [[കാളപൃഷ്ഠം|കാളപൃഷ്ഠമെന്ന]] ചാപവും കുലച്ച് ചതുരംഗസേനകളുടെ അകമ്പടിയോടെ കുരുക്ഷേത്രത്തിലേക്ക് എഴുന്നള്ളി. ധർമ്മപുത്രർക്കു കൊടുത്ത വാക്കുപാലിക്കാൻ ഈ അവസരം ഭംഗിയായി ശല്യർ ഉപയോഗിച്ചു. കർണ്ണൻ ആത്മപ്രശംസ നടത്തുന്ന സമയങ്ങളിൽ അതിനെ നിശ്ശിതമായി അദ്ദേഹം ഖണ്ഡിച്ചുകൊണ്ടിരുന്നു. ശല്യരുടെ കുത്തുവാക്കുകൾ കേട്ട് പലപ്പോഴും കർണ്ണൻ അക്ഷമനായി. ധർമ്മപുത്രരുമായി ഏറ്റുമുട്ടിയ കർണ്ണൻ അദ്ദേഹത്തെ തോൽപ്പിച്ചെങ്കിലും കുന്തിക്കു കൊടുത്തവാക്കുപാലിക്കാനായി യുധിഷ്ഠിരനെ കൊല്ലാതെ വിട്ടു. ==== ദുശ്ശാസനവധം ==== [[File:Bhima drinks blood.jpg|170px|thumb|left|[[ദുശ്ശാസനൻ|ദുശ്ശാസനന്റെ]] മാറുപിളർന്ന് ചോരകുടിക്കുന്ന [[ഭീമൻ]]]] പതിനേഴുദിവസമായി ദുശ്ശാസനനെ തേടിനടന്ന [[ഭീമൻ]] [[ദുശ്ശാസനൻ|ദുശ്ശാസനനെ]] കാണുകയും ദ്വന്ദ്വയുദ്ധത്തിനു പോർവിളിക്കുകയും ചെയ്തു. രണ്ടു മത്തഗജങ്ങൾ ഏറ്റുമുട്ടുന്നതുപോലെ ഇരുവരും കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധഭൂമിയിൽ ഏറ്റുമുട്ടി. രണ്ടുപേരുടെ ഗദകളും തകർന്നപ്പോൾ മുഷ്ടിയുദ്ധം ആരംഭിച്ചു. ഭീമൻ കോപാന്ധനായി ദുശ്ശാസനനെ അവൻ മുൻപു പാണ്ഡവരോടു ചെയ്തുകൂട്ടിയ തിന്മകൾ വിളിച്ചുപറഞ്ഞു വളരെയധികം അധിക്ഷേപിച്ചുകൊണ്ടിരുന്നു. ഒടുവിൽ തരം കിട്ടയപ്പോൾ ഭീമൻ ദുശ്ശാസനനെ തള്ളിതാഴെയിട്ട് ഗദകൊണ്ട് ശിരസ്സിലടിച്ചു. തലപൊട്ടി താഴെവീണ ദുശ്ശാസനന്റെ പുറത്തു നിന്നുകൊണ്ട് തന്നോടും സഹോദരന്മാരോടും ദ്രൗപദിയോടും ചെയ്ത ഒരോ ദുഷ്പ്രവൃത്തികൾക്കും എണ്ണിയെണ്ണി പറഞ്ഞ് ഗദകൊണ്ട് തലക്കും നെഞ്ചത്തും അടിച്ചുകൊന്നു. അവസാനം ദുശ്ശാസനന്റെ നെഞ്ചിൽ ഇരുന്ന് മാറുപിളർന്ന് കുടൽമാലകൾ പുറത്തിട്ട് ചോരകുടിച്ചു ആർത്തട്ടഹസിച്ചു. കണ്ടാൽ ഏവരും പേടിച്ചു പോകുന്നവിധമുള്ള ഭീമന്റെ പ്രവൃത്തിയായിരുന്നു അവിടെ അരങ്ങേറിയത്. പാർഷദിയുടെ അഴിച്ചിട്ട തലമുടിയിൽ പുരട്ടാനുള്ള ചോരയുമായി കുടൽമാലകൾ ശരീരത്തിൽ വാരിവലിച്ചിട്ട് ഭീമൻ സ്യമന്തപഞ്ചകത്തിലേക്ക് ഓടി. കുടൽമാലകൾ കഴുത്തിൽ ചുറ്റി ചോരയിൽ കുളിച്ചു നിൽക്കുന്ന ഭീമനെ കണ്ട് പാഞ്ചാലി പേടിച്ചുപോയി. ചെന്നപാടെ ദുശ്ശാസനനന്റെ ചോര പാഞ്ചാലിയുടെ മുടിയിൽ പുരട്ടികൊടുത്തു. [[ശപഥം]] നിറവേറ്റി വർഷങ്ങൾക്കുശേഷം [[ദ്രൗപദി]] തന്റെ മുടികെട്ടി. ദുശ്ശാസനന്റെ ചോരകുടിച്ചു ഭീമനും ശപഥം പൂർത്തിയാക്കി. ധൃതരാഷ്ട്രസഭയിലുണ്ടായ ദ്രൗപദിവസ്ത്രാക്ഷേപമായിരുന്നു ഇരുവരുടെയും ശപഥത്തിനു കാരണം. വീണ്ടും യുദ്ധക്കളത്തിലെത്തിയ ഭീമൻ ദുര്യോധനനെ മറ്റനുജന്മാരെ എല്ലാവരേയും കൊന്നൊടുക്കി. ദുശ്ശാസനന്റെ രക്തം വയറ്റിൽ കിടന്നു തിളച്ചുമറിയുന്നതിനാലാവണം അവന്റെ മുൻപിൽ വന്നുപെട്ട ഒന്നിനെയും അവൻ ജീവനോടെ വിട്ടില്ല. അന്നേദിവസം ഭീമൻ ദുശ്ശാസനനെ കൂടാതെ ദുര്യോധനന്റെ എഴുപത്തിഏഴ് അനുജന്മാരെ കൊന്നൊടുക്കി. ==== കർണ്ണവധം ==== [[File:Death of Karna.jpg|170px|thumb|left|കർണ്ണവധം-രാജാരവി വർമ്മ ചിത്രം]] പതിനേഴാം നാൾ മദ്ധ്യാഹ്നശേഷം കർണ്ണനും അർജ്ജുനനും നേരിട്ട് ഏറ്റുമുട്ടി. പല ദിവ്യാസ്ത്രങ്ങളും ഇരുവരും പ്രയോഗിച്ചു. യുദ്ധം തുല്യനിലയിൽ പുരോഗമിച്ചുകൊണ്ടിരുന്നു . ഇതിനിടയിൽ കർണ്ണൻ '''ഉരഗാസ്യാ''' എന്ന '''സർപ്പമുഖബാണം''' അർജ്ജുനനു നേരെ പ്രയോഗിച്ചു . എന്നാൽ കൃഷ്ണന്റെ സമയോചിതമായ ഇടപെടൽ മൂലം കർണ്ണന്റെ ആ അസ്ത്രം പാഴിലായി . അസ്ത്രം അർജ്ജുനന്റെ ശിരസ്സിനു നേരെ പാഞ്ഞുചെല്ലുന്നതു മനസ്സിലാക്കിയ കൃഷ്ണൻ തന്റെ പാദം കൊണ്ട് രഥം അഞ്ചു വിരലാഴത്തിൽ പൂഴിയിൽ താഴ്ത്തി. നിമിഷനേരം കൊണ്ട് നാഗാസ്ത്രം അർജ്ജുനന്റെ കിരീടത്തിൽ സ്പർശിച്ചു കടന്നുപോയി, കിരീടം കത്തിപ്പോയി. ആ സമയം ശല്യർ കർണ്ണരഥം മുൻപോട്ട് എടുത്തു, തുടർന്ന് കർണ്ണന്റെ വധകാലം ആഗതമായതിനാൽ അദ്ദേഹത്തിന് മുൻപ് ലഭിച്ച ഒരു ബ്രാഹ്മണശാപത്താൽ രഥചക്രം പുതഞ്ഞു ഇളകാതെയായി. കൂടാതെ ഗുരുവായ പരശുരാമന്റെ ശാപത്താൽ ബ്രഹ്‌മാസ്‌ത്രം കര്ണ്ണന് തോന്നാതെയുമായി . കർണ്ണൻ എന്ത് ചെയ്യണമെന്നറിയാതെ കുഴങ്ങി . തുടർന്ന് അർജ്ജുനനെ താൽക്കാലികമായി ഒന്ന് മോഹാലസ്യപ്പെടുത്തിയ ശേഷം രഥചക്രം പൊക്കിമാറ്റാൻ കർണ്ണൻ ശ്രമിച്ചു. അപ്പോഴേക്കും അർജ്ജുനനു ബോധം വന്നു.ആ സമയം ആയുധമില്ലാതെ രഥചക്രം ഉയർത്തിക്കൊണ്ടിരിയ്ക്കുന്ന കർണനെ വധിയ്ക്കാൻ അർജുനൻ മടിച്ചു എന്നാൽ ഇങ്ങനെ ഒരവസരത്തിൽ അല്ലാതെ കർണനെ വധി യ്ക്കാൻ സാധിയ്ക്കില്ലലന്ന കൃഷ്ണന്റെ വാക്കുകൾ കേട്ട് അവസരം പാഴാക്കാതെ കൃഷ്ണന്റെ നിർദ്ദേശത്തോടെ അർജ്ജുനൻ അർദ്ധചന്ദ്രബാണമെയ്തു കർണ്ണന്റെ ശിരസ്സു മുറിച്ചു. സർവ്വസൈന്യാധിപന്റെ മരണം കൗരവപ്പടയെ നിരാശപ്പെടുത്തുകയും അവർ കൂട്ടമായി തിരിഞ്ഞോടുകയും ചെയ്തു. തുടർന്ന് സൂര്യനസ്തമിക്കുകയും പതിനേഴാം ദിവസത്തെ യുദ്ധം അവസാനിക്കുകയും ചെയ്തു. === പതിനെട്ടാം ദിവസം ([[ശല്യപർവ്വം]]) === [[File:Krishna declaring the end of Mahabharata War by blowing the Conch Shell.jpg|170px|thumb|right|യുദ്ധം പതിനെട്ടാം ദിവസം: [[ദുര്യോധനൻ|ദുര്യോധനന്റെ]] പതനത്തോടെ യുദ്ധം അവസാനിച്ചതായി ഇരുപക്ഷവും പ്രഖ്യാപിക്കുന്നു, കൃഷ്ണൻ പാഞ്ചജന്യം മുഴക്കി ഏവരേയും അറിയിക്കുന്നു (16-ആം നൂറ്റാണ്ടിലെ മുഗൾകാലത്തെ എണ്ണഛായാചിത്രം)]] {| class="wikitable" border="1" |- ! പതിനെട്ടാം ദിവസം ! കൗരവസേന ! പാണ്ഡവസേന |- | സർവ്വ സൈന്യാധിപൻ | [[ശല്യർ]] | [[ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ]] |- | കൊല്ലപ്പെട്ട പ്രധാനികൾ (കൊന്നവർ) | [[ദുര്യോധനൻ]] ([[ഭീമൻ]])<br />[[ശല്യർ]] ([[യുധിഷ്ഠിരൻ]])<br />[[ശകുനി]] ([[സഹദേവൻ]])<br />ശല്യപുത്രൻ ([[സഹദേവൻ]]) | [[ചേകിതൻ]] ([[ദുര്യോധനൻ]])<br /> |} [[കർണ്ണൻ|കർണ്ണന്റെ]] മരണത്തെത്തുടർന്ന് [[ദുര്യോധനൻ]] പതിനെട്ടാംനാൾ രാവിലെ [[ശല്യർ|ശല്യരെ]] സർവ്വസേനാധിപതിയായി സ്ഥാനാഭിഷേകം ചെയ്തു. പാണ്ഡുവിന്റെ രണ്ടാമത്തെ പത്നിയായ [[മാദ്രി|മാദ്രിയുടെ]] ജ്യേഷ്ഠനും, മാദ്രരാജ്യത്തിലെ മഹാരാജാവും ആയിരുന്നു അദ്ദേഹം. നകുല-സഹദേവന്മാരുടെ മാതുലനായ അദ്ദേഹം വ്യദ്ധനായിരുന്നെങ്കിലും അതിസാഹസികനായ യുദ്ധനിപുണനും ധർമ്മിഷ്ഠനുമായിരുന്നു. [[അശ്വത്ഥാമാവ്|അശ്വത്ഥാമാവാണ്]] അദ്ദേഹത്തെ സർവ്വസേനാധിപതിയായി വാഴിക്കാൻ ദുര്യോധനനോട് ഉപദേശിച്ചത്. പതിനെട്ടാം നാളിലെ യുദ്ധവിവരണങ്ങൾ വർണ്ണിക്കുന്നത് ശല്യപർവ്വത്തിലാണ്. സർവ്വസേനാധിപനായി ശല്യരായതിനാൽ ഗ്രന്ഥകർത്താവ് ശല്യപർവ്വം എന്നു പേരു കൊടുത്തു.<ref name="ReferenceA"/> ശല്യപർവ്വത്തിൽ 59 അദ്ധ്യായങ്ങളും 3220 പദ്യങ്ങളും അടങ്ങിയിരിക്കുന്നു. ==== ശല്യർവധം ==== ശല്യർ ആദ്യമായി എതിർത്തു യുദ്ധം ചെയ്തതു ധർമ്മപുത്രരുമായാണ്. വൃദ്ധനായ ശല്യരുടെ അസ്ത്രപ്രയോഗത്തിൽ യുധിഷ്ഠിരൻ ക്ഷീണിതനായി തേർത്തട്ടിൽ വീണുപോയി. ഭീമൻ സഹായത്തിനെത്തി ധർമ്മപുത്രരെ അവിടെനിന്നും മാറ്റി. വീണ്ടും ധർമ്മപുത്രർ യുദ്ധത്തിൽ തിരിച്ചുവരികയും ശല്യരുമായി അതിശക്തമായ യുദ്ധം തുടരുകയും ചെയ്തു. ഒടുവിൽ ധർമ്മപുത്രർ ദിവ്യമായ വേൽ ശല്യർക്കുനേരെ പ്രയോഗിക്കുകയും ആ വൃദ്ധൻ നിലംപതിക്കുകയും ചെയ്തു. ശല്യരുടെ പതനം കണ്ട് കൗരവപ്പട പിന്തിരിഞ്ഞോടി. ആൾക്കൂട്ടത്തിനിടയിലൂടെ രക്ഷപ്പെടാൻ ശ്രമിച്ച [[ശകുനി|ശകുനിയെ]] സഹദേവൻ കടന്നുപിടിച്ചു. ഞാൻ നിങ്ങളുടെ ബന്ധുവാണേ.. എന്നു വാവിട്ടുകരഞ്ഞ ശകുനിയെ സഹദേവൻ തന്റെ വാളിനാൽ കൊന്നുകളഞ്ഞു. ഓടിപ്പോയ കൗരവപ്പടയെ അശ്വത്ഥാമാവും, കൃതവർമ്മാവും, കൃപാചാര്യരും ചേർന്ന് വീണ്ടും യുദ്ധഭൂമിയിലേക്ക് കൊണ്ടുവന്നു. യുദ്ധം തുടങ്ങിയപ്പൊഴേക്കും സർവ്വസൈന്യാധിപൻ മരിച്ചതുകണ്ട് ദുര്യോധനൻ ഞെട്ടിപ്പോയി. അദ്ദേഹം ധൃഷ്ടദ്യുമ്നനുമായി എതിർത്തു. യഞ്ജസേനപുത്രനെ സഹായിക്കാൻ ഭീമനും അർജ്ജുനനും അവിടെ എത്തിച്ചേർന്നു. അതിഭീകരമായ ഈ യുദ്ധത്തിൽ കൗരവപ്പട മുഴുവനും തകർന്നുപോയി. ക്ഷീണിതനായി ചോരയിൽ കുളിച്ച ദുര്യോധനൻ കുതിരപ്പുറത്തേറി അവിടെ നിന്നും പാലായനം ചെയ്തു. ==== ദുര്യോധനവധം ==== [[File:Bhima fighting Duryodhana.jpg|170px|thumb|left|[[ദുര്യോധനൻ|ദുര്യോധനനുമായി]] ദ്വന്ദ്വയുദ്ധം ചെയ്യുന്ന [[ഭീമൻ]] (ചിത്രം)]] ദുര്യോധനൻ ആരോടു പറയാതെയാണ് യുദ്ധഭൂമി വിട്ടത്. അതിനാൽ കുറച്ചു സമയം കഴിഞ്ഞ് മഹാരാജാവിനെ കാണുന്നില്ല, എന്നു പലരും വിളിച്ചു പറയാൻ തുടങ്ങി. കൃതവർമ്മാവും, കൃപാചാര്യരും അവിടെ മുഴുവനും തിരഞ്ഞെങ്കിലും അദ്ദേഹത്തെ കണ്ടെത്താനായില്ല. ധൃതരാഷ്ട്ര സചിവനായ [[സഞ്ജയൻ]] അവിടെ എത്തുകയും അദ്ദേഹത്തിനു വ്യാസൻ കൊടുത്ത ദിവ്യചക്ഷുസ്സ് ഉപയോഗിച്ച് ദുര്യോധനൻ എവിടെയാണെന്നു കണ്ടെത്തുകയും ചെയ്തു. ദ്വൈപായനഹ്രദം (കൃഷ്ണഹ്രദം) എന്ന കുരുക്ഷേത്രത്തിനടുത്തുള്ള പുണ്യതീർത്ഥത്തിനു (തടാകം) സമീപമാണ് ദുര്യോധനൻ പോയത്. സഞ്ജയനെ കൂട്ടി രണ്ടും പേരും (കൃപർ, കൃതവർമ്മാവ്) ചെല്ലുമ്പോൾ രക്തം ഒഴുകി ക്ഷീണിതനായ ദുര്യോധനനെയാണ് അവിടെ കണ്ടത്. ഭീമനു ദിവസവും മാംസം കൊടുത്തിരുന്ന കാട്ടാളൻ ദുര്യോധനനെ അവിടെകാണുകയും ഈ വിവരം പാണ്ഡവരെ അറിയിച്ചതനുസരിച്ച് ഏവരും അവിടെ എത്തിച്ചേരുകയും ചെയ്തു. തടാകത്തിൽ കിടക്കുന്ന ദുര്യോധനനെ കരയ്ക്കു കയറ്റാതെ യുദ്ധം ചെയ്യാൻ പാടില്ല എന്നുള്ള യുദ്ധധർമ്മം അനുസരിച്ച്, യുധിഷ്ഠിരൻ അധിക്ഷേപവാക്കുകൾ പറഞ്ഞു കരക്കു കയറ്റി. ഈ സമയത്ത് [[ബലരാമൻ|ബലരാമനും]] അവിടെ എത്തിച്ചേർന്നു. മൈത്രേയമുനിയുടെ ശാപകഥയും (തുടയിൽ അടിയേറ്റ് മരിക്കാൻ ഇടവരട്ടെ!) ഇതിനിടയിൽ കൃഷ്ണൻ ഭീമനോട് പറഞ്ഞു. അദ്ദേഹത്തിന്റെ നിർദ്ദേശത്താൽ സ്യമന്തപഞ്ചകത്തിൽ വെച്ച് ദ്വന്ദ്വയുദ്ധം ആരംഭിച്ചു. പതിനെട്ടാം നാൾ മദ്ധ്യഹ്നം മുതൽ ആരംഭിച്ച ദ്വന്ദ്വയുദ്ധം സന്ധ്യവരെ നീണ്ടു. അവസാനം ഭീമന്റെ അതിശക്തമായുള്ള ഗദാപ്രഹരമേറ്റ് തുടയെല്ലു പൊട്ടി ദുര്യോധനൻ വീണു. ഭീമൻ അവന്റെ മാറത്തു കയറി നിന്ന് ഗദയാൽ അവന്റെ ശിരസ്സിൽ തുടരെ തുടരെ അടിച്ചു. അവന്റെ ഓരോ ദ്രോഹപ്രവൃത്തിയും എണ്ണി വിളിച്ചു പറഞ്ഞുകൊണ്ടാണ് ഓരോ അടിയും അടിച്ചത്. ഭീമന്റെ ഈ കഠിന പ്രവൃത്തികണ്ട് ബലരാമൻ ഹലായുധമെടുത്തുവന്നെങ്കിലും കൃഷ്ണൻ അദ്ദേഹത്തെ ശാന്തനാക്കി. കൗരവസേനയിലെ മൂന്നുപേർ മാത്രം ശേഷിച്ചു, അവരുടെ അനുവാദത്തോടെ യുദ്ധം അവസാനിപ്പിച്ചു. പാണ്ഡവരെല്ലാവരും തങ്ങളുടെ ശിബിരങ്ങളിലേക്ക് സമാധാനമായി മടങ്ങി. അപ്പോഴേക്കും സൂര്യനും അസ്തമിച്ചു. അർജ്ജുനരഥത്തിൽ നിന്നും അർജ്ജുനൻ ആദ്യം ഇറങ്ങാൻ കൃഷ്ണൻ ആവശ്യപ്പെട്ടു. പാർത്ഥൻ ഇറങ്ങിക്കഴിഞ്ഞു കൊടിയിൽ നിന്നും ഹനുമാനും, ഒടുവിൽ കൃഷ്ണനും ഇറങ്ങി. ചമ്മട്ടി തേർത്തട്ടിൽ തന്നെ ഇട്ടു. തൽക്ഷണം തേർ അഗ്നിക്കിരയായി. (ദ്രോണരുടെ ആഗ്നേയാസ്ത്രത്താൽ കത്തിക്കരിയേണ്ട രഥം യുദ്ധാവസാനംവരെ നശിക്കാതെ കൃഷ്ണൻ സുക്ഷിക്കുകയായിരുന്നു.) ==== സൗപ്തികപർവ്വം ==== {{പ്രധാനലേഖനം|സൗപ്തികപർവ്വം}} [[പ്രമാണം:Arastthaman propitiates Śiva before making a night attack on the Pandava camp.jpg|170px|ലഘുചിത്രം|ഇടത്ത്‌|അശ്വത്ഥാമാവ് രാത്രിയുദ്ധത്തിനു മുന്നോടിയായി ശിവപൂജ നടത്തുന്നു]] കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധത്തിലെ പതിനെട്ടാം നാളിൽ രാത്രിയിൽ നടന്ന സംഭവങ്ങളെ ഗ്രന്ഥകർത്താവ് ഈ സൗപ്തികപർവ്വത്തിൽ വിവരിച്ചിരിക്കുന്നു. സഞ്ജയനിലൂടെ വിവരങ്ങൾ അറിഞ്ഞ അശ്വത്ഥാമാവ് സ്യമന്തപഞ്ചകത്തിൽ എത്തിച്ചേർന്നു ദുര്യോധനനെ കണ്ടു. ഹസ്തിനപുരിയുടെ യുവരാജാവ് മണ്ണിൽ ചോരയൊലിപ്പിച്ചു കിടക്കുന്നതുകണ്ട് ദുഃഖിതനായ ദ്രോണപുത്രരെ സുയോധനൻ സമാധാനിപ്പിച്ചു. ഈ പർവ്വത്തിൽ 18 അദ്ധ്യായങ്ങളും 870 പദ്യങ്ങളും അടങ്ങിയിരിക്കുന്നു. ഉറക്കത്തിൽ (സുപ്തിയിൽ) നടന്ന കാര്യങ്ങൾ വിവരിക്കുന്ന അദ്ധ്യായത്തിനു വ്യാസൻ സൗപ്തികപർവ്വം എന്നുപേരുകൊടുത്തു.<ref name="ReferenceA"/> യുദ്ധം അവസാനിച്ചു കഴിഞ്ഞു തിരിച്ചെത്തിയ പാണ്ഡവർ അഞ്ചുപേരെയും കൂട്ടി കൃഷ്ണൻ ശിബിരത്തിനുപ്പുറത്ത് [[ഗോമദി നദി|ഗോമദി നദീതീരത്ത്]] പോയി അന്ന് അവിടെ വിശ്രമിക്കാൻ തീരുമാനിച്ചു. സാത്യകി അന്നു തന്നെ മഥുരയ്ക്കു പോയിരുന്നു. ആ രാത്രിയിൽ പാണ്ഡവരും കൃഷ്ണനും സാത്യകിയും ഒഴിച്ച് മറ്റുള്ളവർ പടകുടീരങ്ങളിൽതന്നെ വിശ്രമിച്ചു. പാണ്ഡവരേയും അവരുടെ പുത്രന്മാരേയും, ധൃഷ്ടദ്യുമ്നനേയും എന്നുവേണ്ട സർവ്വമാന ആൾക്കാരെയും ഈ രാത്രിയിൽ തന്നെ കൊല്ലുമെന്നു അശ്വത്ഥാമാവ് ദുര്യോധനനു വാക്കുകൊടുത്തു. അതിനെത്തുടർന്ന് [[കൃപർ|കൃപാചാര്യരുടെ]] നിർദ്ദേശത്താൽ ദുര്യോധനൻ കിടന്നകിടപ്പിൽ തന്നെ അശ്വത്ഥാമാവിനെ കൗരവസേനാധിപതിയായി വാഴിച്ചു. മൂന്നുപേരും അവിടെനിന്നും യാത്രതിരിച്ചു. ഇടയ്ക്കുവെച്ച് വിശ്രമിച്ച ഈ മൂവർസംഘത്തിലെ കൃതവർമ്മാവും കൃപാചാര്യരും പകലു നടന്ന യുദ്ധത്തിന്റെ ക്ഷീണത്തിൽ ഉറങ്ങിപ്പോയി. പക്ഷേ തന്റെ പിതാവ്‌ ദ്രോണാചാര്യരുടെ ഘാതകരെ ഉന്മൂലനാശം ചെയ്യാൻ എന്താണ്‌ പോംവഴി എന്നാലോചിച്ച്‌ കൊണ്ടിരിക്കുകയായിരുന്നു അശ്വത്ഥാമാവ്‌. പാണ്ഡവരോടുള്ള അടക്കാനാവാത്ത പക അയാളുടെ മാനസികനില തന്നെ അവതാളത്തിലാക്കി. രാവേറെയായി, ഇതിനിടയിൽ അശ്വത്ഥാമാവ് ഒരു കാഴ്ചകണ്ടു. ദൂരെ ഒരു മരത്തിൽ സുഷുപ്‌തിയിലാണ്ടിരിക്കുന്ന [[കാക്ക|കാക്കക്കൂട്ടത്തെ]] ഒളിച്ചു വന്നാക്രമിക്കുന്ന [[മൂങ്ങ|കൂമന്മാരുടെ]] ചെയ്‌തികൾ അവന്റെ ശ്രദ്ധയിൽപ്പെട്ടു. കൂമന്മാരുടെ ആ യുദ്ധതന്ത്രം അശ്വത്ഥാമാവ്‌ നടപ്പിലാക്കാൻ തീരുമാനിക്കുന്നു. ==== ധൃഷ്ടദ്യുമ്നവധം ==== [[അശ്വത്ഥാമാവ്]] ഓരോ കുടീരത്തിലും കയറി ഉറങ്ങിക്കിടന്ന സകലമാനമാൾക്കാരെയും നിർദ്ദയം കൊന്നൊടുക്കി. പകുതി ജീവനോടെ പുറത്തേക്ക് ഓടിയിറങ്ങിയവരെ പുറത്തുകാവൽ നിന്നിരുന്ന കൃതവർമ്മാവും, കൃപാചാര്യരും ചേർന്ന് കൊന്നു. അമാവാസി രാത്രിയായതിനാൽ കൂരിരുട്ടിൽ നടന്ന സംഭവം അടുത്തുള്ള കുടീരങ്ങളിൽ അറിയുന്നതിനു മുൻപെ മൂവർക്കും അവരെ ആക്രമിക്കാനും സഹായകമായി. ഉറങ്ങിക്കിടന്ന [[ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ|ധൃഷ്ടദ്യുമ്നന്റെ]] നെഞ്ചത്തു ചവുട്ടി അശ്വത്ഥാമാവ് അവനെ ഉണർത്തി. തലമുടിക്കു പിടിച്ചു വലിച്ചു താഴെയിട്ട് നിർദ്ദയം ചവുട്ടിയും, മാന്തിക്കീറിയും അവനെ ആക്രമിച്ചു. പാണ്ഡവസേനാധിപതിയായ ധൃഷ്ടദ്യുമ്നനെ ആയുധമെടുക്കാതെയാണ് അശ്വത്ഥാമാവ് കൊന്നത്. ഇതിനിടയിൽ ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ തന്നെ ആയുധം കൊണ്ട് കൊല്ലാൻ അശ്വത്ഥാമാവിനോട് അപേക്ഷിച്ചു എങ്കിലും അതുകൂട്ടാക്കാതെ തന്റെ പിതാവിനെ കൊന്നതിനാലുള്ള കോപത്താൽ പൈശാചികമായിതന്നെ അവനെ കൈയ്യും, നഖവും, കാലുമുപയോഗിച്ച് അതിഹീനമായി കൊലചെയ്തു. അതിനുശേഷം [[ശിഖണ്ഡി|ശിഖണ്ഡിയേയും]], [[ദ്രൗപദി|ദ്രൗപദിയുടെ]] അഞ്ചുപുത്രന്മാരേയും ([[പ്രതിവിന്ധ്യൻ]], [[സുതസോമൻ]], [[ശ്രുതസേനൻ]], [[ശതാനീകൻ]], [[ശ്രുതകർമ്മാവ്]]) കൊന്നൊടുക്കി. പാണ്ഡവർക്കു പുത്രന്മാരായും ഈ അഞ്ചുപേർ മാത്രമേ യുദ്ധാനന്തരം അവശേഷിച്ചിരുന്നുള്ളു. അവരെയാണ് പതിനെട്ടാം യുദ്ധം കഴിഞ്ഞ് ക്ഷീണിച്ചുറങ്ങുമ്പോൾ രാത്രിയിൽ കൊലചെയ്തത്. അർജ്ജുനന്റെ പുത്രനായ [[ബഭ്രുവാഹനൻ]] ഒഴിച്ച് (മണലൂർ രാജകുമാരിയായ [[ചിത്രാംഗദ]] യിൽ ജനിച്ച കുമാരൻ) എല്ലാ പാണ്ഡവ പുത്രന്മാരും യുദ്ധത്തിൽ പങ്കെടുത്തിരുന്നു. കുരുക്ഷേത്രയിലെ പടകുടീരത്തിൽ ഉറങ്ങിക്കിടന്ന എല്ലാവരേയും കൊന്നൊടുക്കിയ അശ്വത്ഥാമാവിനു പാണ്ഡവരെ അവിടെ കണ്ടെത്താനായില്ല. മൂന്നുപേരും വീണ്ടും പല തവണ പാണ്ഡവർക്കായി അവിടെ തിരച്ചിൽ നടത്തിയെങ്കിലും കാണാഞ്ഞതിനാൽ അവസാനം ആ കുടീരങ്ങൾ മുഴുവനും അവർ തീയിട്ടു നശിപ്പിച്ചു. പാണ്ഡവർ അവിടെ ഒളിച്ചിരുപ്പുണ്ടെങ്കിൽ തീയിൽ വെന്തു മരിച്ചോളും എന്നുകരുതിയാണ് പടകുടീരങ്ങൾക്ക് തീയിട്ടത്. അതിനുശേഷം ഈ സന്തോഷ വാർത്ത അറിയിക്കുവാൻ മൂന്നുപേരും ആ രാത്രിയിൽ തന്നെ ദുര്യോധനനികിടത്തിൽ ചെന്നു ചേർന്നു. സൂര്യോദയത്തിനു മുൻപു തന്നെ തിരിച്ചെത്തിയ മൂന്നുപേരും അവിടെ നടന്ന വിവരങ്ങൾ ദുര്യോധനനെ വിശദമായി അറിയിച്ചു. പാണ്ഡവരും ശേഷിച്ച മറ്റുള്ളവരും മരിച്ചുവെന്ന് കേട്ട് സന്തുഷ്ടനായ ദുര്യോധനൻ അശ്വത്ഥാമാവിനെ പ്രശംസിക്കാനും മടിച്ചില്ല. കുറച്ചുനാഴികകൾക്കു ശേഷം സുര്യോദയത്തിനു മുൻപായി ദുര്യോധനനും മരിച്ചു. ==== ചൂഢാമണി ==== [[File:Draupadi and Ashvatthaman, Punjab Hills c. 1730.jpg|170px|thumb|left| ചൂഢാമണി തലയിൽ ചൂടുന്ന ദ്രൗപദിയും പാണ്ഡവരും; ചോരയൊലിപ്പിച്ച് ഓടിയകലുന്ന അശ്വത്ഥാമാവും (ചിത്രം)]] സഹോദരനേയും അഞ്ചു മക്കളേയും നഷ്‌ടപ്പെട്ട [[പാഞ്ചാലി]] ദുഃഖത്താൽ പൊട്ടികരഞ്ഞു. പാഞ്ചാലിയെ സാന്ത്വനിപ്പിക്കാൻ ഏവരും ശ്രമിച്ചെങ്കിലും അവസാനം ഭീമൻ അശ്വത്ഥാമാവിനെ വധിക്കാൻ പുറപ്പെട്ടു. അശ്വത്ഥാമാവിനെ തേടിയുള്ള ഭീമന്റെ പുറപ്പാട്‌ മനസ്സിലാക്കിയ കൃഷ്‌ണൻ അർജ്ജുനനുമൊത്ത് ഭീമനു പുറകെ യാത്രതിരിച്ചു. യുദ്ധ നിപുണനായ അശ്വത്ഥാമാവിനെ എതിരിടാൻ ഭീമനു ഒറ്റയ്ക്കാവില്ല എന്നു മനസ്സിലാക്കിയാണ് അനർത്ഥങ്ങൾ സംഭവിക്കുന്നതിനുമുമ്പ്‌ അവിടെയെത്താൻ കൃഷ്ണാർജ്ജുനന്മാർ പുറപ്പെട്ടത്. അശ്വത്ഥാമാവിനെ കണ്ടുമുട്ടിയ ഭീമൻ അവനെ യുദ്ധത്തിനു വിളിക്കുകയും ഗംഗയിൽ കുളിച്ചുകൊണ്ടിരുന്ന അശ്വത്ഥാമാവ് ഭീമന്റെ വെല്ലുവിളി സ്വീകരിച്ച്‌ പുറത്ത്‌ വരികയും ഒരു പുൽക്കൊടി പറിച്ചെടുത്ത്‌ പാണ്ഡവകുലത്തെ മുഴുവനോടെ നശിപ്പിക്കാൻ കഴിവുള്ള ബ്രഹ്മാസ്‌ത്രം പ്രയോഗിക്കുകയും ചെയ്തു. ആ സമയത്ത് അവിടെ എത്തിച്ചേർന്ന അർജ്ജുനനും മറ്റുപോംവഴികളില്ലാത്തതിനാൽ ബ്രഹ്മാസ്‌ത്രം പ്രയോഗിച്ചു. പക്ഷേ, ഈ രണ്ടു ബ്രഹ്മാസ്‌ത്രങ്ങളും കൂട്ടിമുട്ടിയാൽ ലോകം നശിക്കും എന്ന്‌ മനസ്സിലാക്കിയ കൃഷ്‌ണൻ, ബ്രഹ്മാസ്‌ത്രത്തെ തിരിച്ചുവിളിക്കാൻ ഇരുവരോടും നിർദ്ദേശിച്ചു. അർജ്ജുനൻ തന്റെ ബ്രഹ്മാസ്‌ത്രം പിൻവലിച്ചെങ്കിലും അശ്വത്ഥാമാവ് കൂട്ടാക്കിയില്ല. അതിനെതുടർന്ന് ദുരന്തം ഒഴിവായെങ്കിലും കൃഷ്‌ണൻ അശ്വത്ഥാമാവിനെ ശപിച്ചു. ദ്രൗപദിയുടെ ആഗ്രഹപൂർത്തിക്കായി ഭീമൻ അശ്വത്ഥാമാവിന്റെ ശിരസ്സിലെ ചൂഡാരത്നം ശിരസ്സു നൂഴ്ന്ന് എടുത്തു, പാഞ്ചാലിക്കു സമ്മാനിച്ചു. അശ്വത്ഥാമാവിന്റെ ബ്രഹ്മാസ്ത്രം അവന്റെ ആഗ്രഹപ്രകാരം ഗർഭിണിയായ ഉത്തരയുടെ വയറ്റിൽ പതിക്കുകയും ഗർഭസ്ഥശിശു മരണപ്പെടുകയും ചെയ്തു. കൃഷ്ണശാപം മൂലം ദേഹമാസകലം ചൊറിച്ചിലും മറ്റു ത്വക്‌ രോഗങ്ങളുമായി [[സപ്തചിരഞ്ജീവികൾ|ചിരഞ്ജീവിയായ]] അശ്വത്ഥാമാവ്‌ യാത്ര തുടർന്നു. ==യുദ്ധത്തിൽ കൊല്ലപ്പെട്ടവരുടെ എണ്ണം== മഹാഭാരതയുദ്ധത്തിൽ കൊല്ലപ്പെട്ടവരുടെ സംഖ്യയെക്കുറിച്ചും മഹാഭാരതത്തിൽ സൂചനയുണ്ട് . മഹാഭാരതയുദ്ധത്തിൽ എത്രപേരാണ് കൊല്ലപ്പെട്ടതെന്ന ധൃതരാഷ്ട്രരുടെ ചോദ്യത്തിന് യുധിഷ്ഠിരൻ പറയുന്ന ഉത്തരമിതാണ് . മൊത്തത്തിൽ 166 കോടി 20000 പേര് [1660020000 ] കൊല്ലപ്പെട്ടു . 24165 വീരന്മാരെ കാണാതായി . യുധിഷ്ഠിര ഉവാച (യുധിഷ്ഠിരൻ ധൃതരാഷ്ട്ര മഹാരാജാവിനോട് പറയുന്നതാണ് സന്ദർഭം) '''ദശായുതാനാമയുതം സഹസ്രാണി ച വിംശതിഃ'''<br> '''കോട്യഃ ഷഷ്ഠിശ്ച ഷഡ് ചൈവ ഹ്യാസ്മിൻ രാജൻ മൃധേ ഹതാഃ'''<br> '''[മഹാഭാരതം , സ്ത്രീപർവ്വം , അദ്ധ്യായം 26 , ശ്ളോകം 9]'''<br> '''(ഭാഷാ അർത്ഥം):'''<br> പതിനായിരം പത്തു - പതിനായിരവും , ഇരുപതു ആയിരവും , അറുപത്തിയാറു കോടിയും ആൾക്കാർ യുദ്ധത്തിൽ കൊല്ലപ്പെട്ടു രാജാവേ . '''(വ്യാഖ്യാനം)''' ഇവിടെ പത്തു പതിനായിരം എന്നാൽ ഒരു ലക്ഷമാണ് . (10 x 10000 ). അതുപോലത്തെ പതിനായിരം പത്തു പതിനായിരമെന്നാണ് പറയുന്നത് . അപ്പോൾ 10000 x (10 x 10000 ) . അതിന്റെ സംഖ്യ നൂറു കോടി ആണ് . അതായത് 1000000000 ( നൂറു കോടി ) . പിന്നെയൊരു ഇരുപതിനായിരം . അപ്പോൾ 1000020000 . പിന്നെ ഒരു അറുപത്തിയാറു കോടി(660000000) . അപ്പോൾ 1660020000 പേരാണ് മഹാഭാരതയുദ്ധത്തിൽ കൊല്ലപ്പെട്ടത് . അതായത് നൂറ്റി അറുപത്തിയാറു കോടി ഇരുപതിനായിരം പേരാണ് മരിച്ചതെന്ന് കണക്കു പറയുന്നു . ഇതിനു കാരണമെന്ത് ? മഹാഭാരതയുദ്ധത്തിൽ കുരുപാണ്ഡവരുടെ 18 അക്ഷൗഹിണികളിൽ ഉൾപ്പെടാത്ത കുറെയധികം രാക്ഷസന്മാരും , മ്ളേച്ഛവർഗ്ഗത്തിലേയും മാറ്റാൽക്കാരും ചീനന്മാരും കാംബോജരും വരെ യുദ്ധത്തിൽ പങ്കെടുത്തിരുന്നു . അതുകൊണ്ടാണ് 166 കോടിയോളം വനന്തു .<ref name="test41">[http://www.sacred-texts.com/hin/m11/m11025.htm Kisori Mohan Ganguly Translation of Mahabharatha]മഹാഭാരതം , സ്ത്രീപർവ്വം , അദ്ധ്യായം 26 </ref> മറ്റൊരു ശ്ളോകം പറയുന്നു . (യുധിഷ്ഠിരൻ ധൃതരാഷ്ട്ര മഹാരാജാവിനോട് പറയുന്നതാണ് സന്ദർഭം) '''അലക്ഷിതാനാം വീരാണാം സഹസ്രാണി ചതുർദ്ദശ'''<br> '''ദശ ചാന്യാനി രാജേന്ദ്ര ശതം ഷഷ്ഠിശ്ച പഞ്ച ച'''<br> '''[മഹാഭാരതം , സ്ത്രീപർവ്വം , അദ്ധ്യായം 26 , ശ്ളോകം 10]'''<br> '''(ഭാഷാ അർത്ഥം):''' ഇരുപത്തിനാല് ആയിരവും പിന്നെ നൂറ്റി അറുപത്തിയഞ്ച് പേരും ആൾക്കാരെ യുദ്ധത്തിൽ കാണാതായി രാജാവേ. '''(വ്യാഖ്യാനം)''' ഇരുപത്തിനാലായിരത്തി ഒരുന്നൂറ്റി അറുപത്തിയഞ്ച് പേരെ യുദ്ധത്തിൽ കാണാതായിരിക്കുന്നു രാജാവേ . (അവർ യുദ്ധത്തിൽ മരിക്കുമെന്ന് പേടിച്ചു ഓടിയൊളിച്ചതാണ്) . == യുദ്ധത്തിൽ അവശേഷിച്ചവർ == പതിനെട്ടുനാൾ നീണ്ടുനിന്ന കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധത്തെ അതിജീവിച്ചത് പന്ത്രണ്ടുപേർ മാത്രമായിരുന്നു. പാണ്ഡവപക്ഷത്ത് കൃഷ്ണനും, സാത്യകിയും, യുയുത്സുവും, പാണ്ഡവർ അഞ്ചുപേരുമായി എട്ടുപേർ മാത്രമായിരുന്നു യുദ്ധത്തിൽ പങ്കെടുത്തവരിൽ അതിനുശേഷം ജീവിച്ചത്. അർജ്ജുനനു ചിത്രാംഗദയിൽ ജനിച്ച [[ബഭ്രുവാഹനൻ]] യുദ്ധത്തിൽ പങ്കെടുത്തിരുന്നില്ല. അതിനാൽ പാണ്ഡവർക്കു പുത്രനായി ബഭ്രുവാഹനൻ മാത്രം അവശേഷിച്ചിരുന്നുള്ളു. യുദ്ധസമയത്ത് ഉത്തര ഗർഭിണിയായിരുന്നതിനാൽ അഭിമന്യുവിന്റെ പുത്രനായി പിന്നീടു ജനിച്ച [[പരീക്ഷിത്]] പാണ്ഡവർക്കു പൗത്രനായി. കൗരവപക്ഷത്ത് നാലുപേർ മാത്രമാണ് പതിനൊന്ന് അക്ഷൗഹിണിപടയിൽ അവശേഷിച്ചത്. കൃപിയിൽ ദ്രോണർക്കു ജനിച്ച അശ്വത്ഥാമാവും, കൃപാചാര്യരും യുദ്ധത്തിൽ അവശേഷിച്ചിരുന്നു. ഇവർ രണ്ടുപേരും സപ്ത ചിരഞ്ജീവികളിൽ ഉൾപ്പെട്ടവരായിരുന്നതിനാൽ ഇരുവരയേയും മരണം തൊട്ടില്ല. ഇവരെ കൂടാതെ കൃതവർമ്മാവും, [[വൃഷകേതു|വൃഷകേതുവും]] യുദ്ധത്തിൽ മരിക്കാതെ അവശേഷിച്ചിരുന്നു. ഈ പന്ത്രണ്ടുപേരിൽ യുയുത്സുവിന്റേയും, വൃഷകേതുവിന്റേയും മരണം ഗ്രന്ഥകാരൻ പ്രതിപാദിക്കുന്നില്ലയെങ്കിലും മറ്റുള്ള എട്ടുപേരും കലിയുഗാരംഭത്തിൽ മരണപ്പെട്ടതായി സ്വർഗ്ഗാരോഹണപർവ്വത്തിലും, മുസലപർവ്വത്തിലുമായി മഹാഭാരതത്തിൽ വിവരിക്കുന്നുണ്ട്. കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധത്തിനുശേഷം പാണ്ഡവർ അഞ്ചുപേരും കൃഷ്ണനും മാത്രമെ അവശേഷിക്കൂവെന്ന് വളരെ മുൻപുതന്നെ [[ഉലൂപി]] പുത്രനായ [[ഇരാവാൻ|ഇരവാനു]] അറിയാമായിരുന്നുവെന്ന് ഗ്രന്ഥകാരൻ മഹാഭാഗവതത്തിൽ പറയുന്നുണ്ട്. കൃഷ്ണനു സത്യഭാമയിൽ ജനിച്ച വത്സലയെ (സുന്ദരി) വിവാഹം കഴിക്കാൻ പുറപ്പെട്ട അഭിമന്യുവിനെ കാട്ടിൽവെച്ച് കണ്ടുമുട്ടിയ ഇരാവാൻ തന്റെ ഖഡ്ഗം അവിടെ പന്തലിച്ചുനിന്ന വൃക്ഷത്തിൽ വൃഥാ ആഞ്ഞു വീശി. അഞ്ചു ശിഖരങ്ങളും തായ്ത്തടിയും ഒഴിച്ചുള്ള സർവ്വകൊമ്പുകളും ഇലച്ചില്ലകളും അറ്റ് താഴെ വീണു. ആസന്നമായി നടക്കാൻ പോകുന്ന യുദ്ധത്തിന്റെ ചിത്രം ഇതാവുമെന്നു [[ഇരാവാൻ]] കാണിച്ചുകൊടുക്കുന്നുണ്ട്.<ref>മഹാഭാഗവതം -- ISBN 8-85315-07-8 -- ഡോ.പി.എസ്സ് നായർ -- വിദ്യാരംഭം പ്രസിദ്ധീകരണം, ആലപ്പുഴ</ref>. == ഗാന്ധാരി വിലാപം == തന്റെ നൂറു പുത്രന്മാരും, പുത്രിഭർത്താവും, അവരുടെ മക്കളും, സഹോദരനും എന്നുവേണ്ട സർവ്വ ബന്ധുജനങ്ങളും മരിച്ചതറിഞ്ഞ [[ഗാന്ധാരി]] കുരുക്ഷേത്ര യുദ്ധഭൂമി സന്ദർശിക്കാൻ ആഗ്രഹം പ്രകടിപ്പിച്ചു. [[ദുര്യോധനൻ|ദുര്യോധനന്റെ]] പത്നിയായ [[ഭാനുമതിയും]] മറ്റു പുത്രവധുമാരും, പൗത്രവധുക്കളും അവർക്കൊപ്പം യുദ്ധക്കളത്തിലേക്ക് അനുഗമിച്ചു. പുത്രിയായ [[ദുശ്ശള|ദുശ്ശളയേയും]] അവർ ഒപ്പം കൂട്ടി. അതിഭയാനകമായിരുന്നു യുദ്ധക്കളത്തിലെ കാഴ്ചകൾ. പതിനെട്ടുനാൾ നീണ്ടുനിന്ന യുദ്ധം ഒരു ജനസമൂഹത്തെ മുഴുവനും വേദനപ്പിച്ച് ഇല്ലാതാക്കി. ആദ്യ ദിവസങ്ങളിൽ മരിച്ചുവീണ പലരുടേയും ജഢങ്ങൾ അഴുകിത്തുടങ്ങിയിരുന്നു. പലതിനു അംഗഭംഗം വന്നവയായിരുന്നു. ജീവൻ പൂർണ്ണമായും നിലച്ചിട്ടില്ലാത്ത ശരീരങ്ങൾക്കു കഴുകനും നരിയും കാവലിരിക്കുന്നു. യുദ്ധഭൂമിയിൽ എത്തിയ സ്ത്രീജനങ്ങൾ അവരുടെ പ്രിയപ്പെട്ടവരെ തേടിഅലഞ്ഞു. [[ഭാനുമതി|ഭാനുമതിയുടെ]] സഹായത്തോടെ ഗാന്ധാരി ദുര്യോധന നികടത്തിൽ എത്തിച്ചേർന്നു. അവിടെവെച്ച് ഗാന്ധാരി തന്റെ കൺകെട്ട്‌ അഴിക്കുകയും മൃതരായ തന്റെ മൂത്ത പുത്രനെയും മറ്റു മക്കളേയും ബന്ധുക്കളേയും കണ്ടു. [[ഗാന്ധാരം|ഗാന്ധാരരാജ്യത്തിന്റെ]] ചക്രവർത്തി [[സുബലൻ|സുബലന്റെ]] പുത്രിയായ ഗാന്ധാരി അന്ധനായ [[ധൃതരാഷ്ട്രർ|ധൃതരാഷ്ട്രരെ]] വിവാഹം കഴിച്ചപ്പോൾ മുതൽ താനും അന്ധയായി ജീവിക്കാൻ ബാദ്ധ്യസ്ഥയാണെന്നു തീരുമാനിച്ച് സ്വന്തം കണ്ണുകൾ പട്ടുവസ്ത്രത്തിന്റെ നാടകൊണ്ടു കെട്ടിവച്ച് പതിവ്രതാരത്‌നമായി ജീവിച്ചു. അന്നുകെട്ടിയ കണ്ണുകൾ യുദ്ധത്തിനു മുൻപ് ഒരിക്കൽ മാത്രം തന്റെ പുത്രനായ ദുര്യോധനനെ അനുഗ്രഹിക്കാനായി തുറന്നിരുന്നു. അന്ന് ഗാന്ധാരി തന്റെ കണ്ണിലെ കെട്ട്‌ മാറ്റിയപ്പോൾ ദുര്യോധനന്റെ തുടയൊഴിച്ച്‌ മറ്റെല്ലാ ശരീരഭാഗത്തേക്കും അത്രയും കാലം സംഭരിച്ച പാതിവ്രത്യശക്തി മുഴുവൻ അവർ പകർന്നു കൊടുത്തു. പിന്നീട് ഗാന്ധാരി ഇവിടെ കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധഭൂമിയിൽവച്ചാണ് തന്റെ കണ്ണിലെ കെട്ടഴിച്ചത്. അതിഭയാനകമായിരുന്നു അവരുടെ ആ കാഴ്ച. തന്റെ നൂറു മക്കളുടെയും ദാരുണമരണം നേരിട്ടുകണ്ടു ആ മാതാവ്; അടങ്ങാത്ത പുത്രസ്നേഹത്തിനു മുൻപിൽ കൃഷ്ണൻ പോലും സത്ബധനായിപ്പോയി. ഗാന്ധാരി വിലപിക്കുന്ന കാഴ്ച ഗ്രന്ഥകർത്താവ് മഹാഭാരതത്തിൽ [[സ്തീപർവം|സ്ത്രീപർവ്വത്തിലൂടെ]] വിവരിക്കുന്നു. വ്യാസൻ ഇതിനായി സ്ത്രീപർവ്വത്തിൽ 27 അദ്ധ്യായങ്ങളും 775 പദ്യങ്ങളും ചേർത്തിരിക്കുന്നു. [[ഭാനുമതിയുടെ]] നെഞ്ചത്തടിച്ചുള്ള കരച്ചിലിൽ ഗാന്ധാരിയുടെ അടങ്ങാത്ത മാതൃസ്നേഹം അണപൊട്ടിയൊഴുകി. അവർ [[കൃഷ്ണൻ|കൃഷ്ണനുനേരെ]] തിരിഞ്ഞു. കൃഷ്ണന്റെ കാപട്യവും, വക്രബുദ്ധിയും മൂലമാണ് തന്റെ നൂറുപുത്രന്മാർക്കും ഈ ഗതിവന്നത് എന്ന് ആക്രോശിച്ചു ആ [[മാതാവ്]]. [[ഭീഷ്മർ|ഭീഷ്മപിതാമഹനെ]] ശരശയ്യയിൽ വീഴിച്ചതും, കളളം പറഞ്ഞ് [[ദ്രോണർ|ദ്രോണരെ]] കൊലചെയ്തതും, [[ജയദ്രഥൻ|ജയദ്രഥനെ]] കൊല്ലാൻ [[സൂര്യൻ|സൂര്യംബിംബം]] മറച്ചതും, [[ദുര്യോധനൻ|ദുര്യോധനന്റെ]] മരണത്തിടയാക്കിയ നിർബന്ധപൂർവ്വമായ ദ്വന്ദ്വയുദ്ധത്തിനും അവസാനം, അരയ്ക്കു താഴെ അടിക്കാൻ പാടില്ലയെന്നുള്ള യുദ്ധനീതി മറച്ചുവെച്ച് [[ഭീമൻ|ഭീമനോട്]] ദുര്യോധനന്റെ തുട അടിച്ചുപൊട്ടിക്കാൻ ഉപദേശിച്ചതും കൃഷ്ണൻ കാരണമാണെന്നു ആ മാതാവ് കുറ്റപ്പെടുത്തി. തുടർന്ന് അവർ ഇങ്ങനെ ശപിച്ചു; "കൃഷ്ണാ , പാണ്ഡവരും ധാർത്തരാഷ്ട്രന്മാരും പരസ്പരം കൊന്നു തീർന്നു . എന്തിനാണ് അവരെ നീ തീർത്തും ഉപേക്ഷിച്ചു കളഞ്ഞത് ? . നീ രണ്ടിനും സമർത്ഥനും ശ്രുതവാക്യനും അസംഖ്യം ഭൃത്യന്മാരും വിപുലമായ സൈന്യബലമുള്ളവനും ശക്തനുമല്ലേ ? അല്ലയോ മധുസൂദനാ , അപ്പോൾ കുരുക്കളുടെ നാശം നിന്റെ ഇച്ഛയനുസരിച്ചാണ് നടന്നത് . അതിനാൽ , മഹാബാഹോ അതിന്റെ ഫലം നീയും അനുഭവിക്കട്ടെ . പതിശുശ്രൂഷയാൽ അൽപ്പമെങ്കിലും തപോബലം ഞാൻ ആർജ്ജിച്ചിട്ടുണ്ടെങ്കിൽ , ആ തപോബലത്താൽ അല്ലയോ ചക്രഗദാധരാ , ഞാൻ നിന്നെ ശപിക്കുകയാണ് . പരസ്പരം കൊല്ലുന്ന ബന്ധുക്കളായ കുരുപാണ്ഡവരെ നീ ഉപേക്ഷിക്കുകയാൽ , അല്ലയോ ഗോവിന്ദാ , നിന്റെ ബന്ധുക്കളും ഇതുപോലെ കൊല്ലപ്പെടുന്നതാണ് . ഇന്നേക്ക് മുപ്പത്തിയാറാമാണ്ട് തികയുമ്പോൾ , ബന്ധുക്കളും അമാത്യന്മാരും പുത്രന്മാരുമൊക്കെ കൊല്ലപ്പെട്ട്‌ വനത്തിലൂടെ നടക്കുമ്പോൾ , കുത്സിതമായ ഒരു ഉപായത്താൽ നീയും മരിക്കുന്നതാണ് . ഈ കാണും പടി , ബന്ധുക്കളെല്ലാം മരിച്ച് നിങ്ങളുടെ സ്ത്രീകളും ഭാരതസ്ത്രീകളെപ്പോലെ അനാഥകളായി വിലപിക്കും " [മഹാഭാരതം , സ്ത്രീപർവ്വം , അദ്ധ്യായം 25 , ശ്ളോകങ്ങൾ 39 മുതൽ 46 വരെ]". ഗാന്ധാരിയുടെ ശാപവാക്കുകൾ കേട്ടിട്ടും ഭഗവാൻ കൃഷ്ണന് ഒരു കുലുക്കവുമുണ്ടായില്ല . അദ്ദേഹം താൻ ചെയ്യാനുദ്ദേശിച്ചിരിക്കുന്ന കാര്യം തന്നെയാണ് ശാപവാക്കുകളിലൂടെ ഗാന്ധാരി ഇപ്പോൾ പറഞ്ഞതെന്ന് അവളെ അറിയിച്ചു . ഉത്തമഭക്തയും ധർമ്മിഷ്ഠയുമായ ഗാന്ധാരിയുടെ വാക്കുകളെ സത്യമാക്കുവാനും , താൻ നിശ്ചയിച്ചിട്ടുള്ളത് നടത്താനുമായി ശ്രീകൃഷ്ണഭഗവാൻ ഗാന്ധാരിയുടെ ശാപത്തെ പുഞ്ചിരിയോടെ സ്വീകരിച്ചു .അതനുസരിച്ചാണ് പിൽക്കാലത്ത് യദുകുലം നശിച്ചതും ദ്വാരക കടലിൽ മുങ്ങിപ്പോയതും .പിന്നീട് ധൃതരാഷ്ട്രരുടെ നിർദ്ദേശത്താൽ ശേഷിച്ച ജഢങ്ങൾ സംസ്കരിക്കാനുള്ള സൗകര്യം [[ധർമ്മപുത്രർ]] ചെയ്തു. == ശാന്തിപർവ്വം == മരിച്ചവരുടെ ആത്മാക്കൾക്ക് ശാന്തിലഭിക്കുന്ന കഥാസന്ദർഭങ്ങൾ ഗ്രന്ഥകാരൻ ശാന്തിപർവ്വത്തിൽ ഉൾപ്പെടുത്തിയിരിക്കുന്നു. 339 അദ്ധ്യായങ്ങളിലായി 14525 gnപദ്യങ്ങളിലൂടെയാണ് [[ശാന്തിപർവ്വം]] കടന്നുപോകുന്നത്. വ്യാസഭാരതത്തിലെ ഏറ്റവും വലിയ പർവ്വമാണ് ശാന്തിപർവ്വം.<ref>ശാന്തിപർവ്വം : മഹാഭാഗവതം -- ISBN 8-85315-07-8 -- ഡോ.പി.എസ്സ് നായർ -- വിദ്യാരംഭം പ്രസിദ്ധീകരണം, ആലപ്പുഴ</ref>.<ref>സി. രാജഗോപാലാചാരിയുടെ മഹാഭാരതം; "54--സഞ്ജയ മിഷൻ (സഞ്ജയദൂത്)"</ref> യുദ്ധത്തിൽ മരണമടഞ്ഞവർക്ക് പിതൃശുദ്ധികർമ്മങ്ങൾ എല്ലാം നിർവ്വഹിച്ചു. എല്ലാത്തിനു ധർമ്മപുത്രർ നേരിട്ടു നേതൃത്വം നൽകി. രാജ്യാഭിഷേകത്തിനുശേഷം ഒരിക്കൻ കുന്തിദേവി ധർമ്മപുത്രരെ കാണാനായി അവന്റെ കൊട്ടാരത്തിൽ എഴുന്നള്ളി. സങ്കടത്തോടെ അവർ കർണ്ണരഹസ്യം യുധിഷ്ഠിരനെ അറിയിച്ചു. താൻ മൂലമാണ് ജ്യേഷ്ഠനായ കർണ്ണൻ കൊലചെയ്യപ്പെട്ടത് എന്നറിഞ്ഞപ്പോൾ രാജാവ് ബോധരഹിതനായി നിലത്തുവീണു. ഇതറിഞ്ഞ് മറ്റു സഹോദരന്മാരും ഇതിനോടകം അവിടെ എത്തിച്ചേർന്നു. കർണ്ണന്റെ പുത്രന്മാർ ഏവരും യുദ്ധത്തിൽ മരിച്ചിരിക്കുന്നതിനാൽ കർണ്ണനുവേണ്ടി ആരും ഇതുവരെ പിതൃകർമ്മങ്ങൾ നടത്തിയിട്ടില്ല എന്നുള്ള വിവരവും കുന്തി പാണ്ഡവരെ അറിയിച്ചു. അഞ്ചുപേരും ചേർന്നു മൂത്തജ്യേഷ്ഠനുവേണ്ടി ബലിതർപ്പണം നടത്തുവാൻ കുന്തി അവരോട് അപേക്ഷിച്ചു. കർണ്ണരഹസ്യം മുൻപ് അറിഞ്ഞിരുന്നെങ്കിൽ അവനെ രാജാവായി വാഴിച്ചേനെ; ചിലപ്പോൾ ദുര്യോധനനും അതു സ്വീകാര്യമായേനെ; അതുമൂലം കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധം ഒഴിവാക്കാമായിരുന്നു; എന്നിങ്ങനെ പലവുരു ദുഃഖാർത്തനായി പുലമ്പിക്കൊണ്ട് അഞ്ചുപേരും പ്രത്യേകിച്ച് യുധിഷ്ഠിരൻ വളരെയേറെ സങ്കടപ്പെട്ടു. പിറ്റേന്ന് തന്നെ കർണ്ണനുവേണ്ടി പാണ്ഡവർ അഞ്ചുപേരും ചേർന്ന് പിതൃബലി നടത്തി. അതിനുശേഷം അവന്റെ പുത്രന്മാർക്കും വേണ്ട തർപ്പണപൂജകൾ നടത്തി. തുടർന്ന് പാണ്ഡവർ ഹസ്തിനപുരിയിൽ തിരിച്ചെത്തി കർണ്ണന്റെ വിധവയെ കണ്ട് സമാധാനിപ്പിച്ചു. അന്ന് അവിടെ കൂടുതൽ സമയം ചിലവഴിക്കാനും ജ്യേഷ്ഠത്തിയുമായി ദുഃഖത്തിൽ പങ്കുചേരാൻ പാഞ്ചാലിയും സുഭദ്രയും പ്രത്യേകം ശ്രദ്ധചെലുത്തി. എല്ലാവരും കർണ്ണപത്നിയുടെ കാൽക്കൽ നമസ്കരിച്ച് ആശിർവാദം വാങ്ങിയാണ് തങ്ങളുടെ കൊട്ടാരങ്ങളിലേക്ക് തിരിച്ചത്. അന്നുതന്നെ ധൃതരാഷ്ട്രരേയും ഗാന്ധാരിയേയും വിദുരരേയും കണ്ടു വണങ്ങാനും യുധിഷ്ഠിരൻ മറന്നില്ല. === നാരദസംവാദം === കുന്തിയിലൂടെ കർണ്ണ രഹസ്യം മനസ്സിലാക്കിയതുമുതൽ രാജാവ് വളരെയേറെ ദുഃഖാർത്തനായി കാണപ്പെട്ടു. ഈ കാലയളവിൽ നാരദർ ഹസ്തിനപുരിയിൽ എത്തുകയും കർണ്ണന്റെ ജീവിതകഥകളും അവനേറ്റ നിരവധി ശാപകഥകളും രാജാവിനെ ധരിപ്പിച്ചു. ദ്രോണർ അവനു ശിഷ്യത്വം നിരാകരിച്ചപ്പോൾ ദ്രോണരുടെ ഗുരുവായിരുന്ന പരശുരാമന്റെ ശിഷ്യത്വം സ്വീകരിച്ച കർണ്ണന്റെ ധീരതയും, പിന്നീട് പരശുരാമൻ അവൻ ബ്രാഹ്മണനല്ല എന്നു മനസ്സിലാക്കി അവനെ ശപിച്ചതും, ഹോമപശുവിനെ അറിയാതെ കൊലചെയ്കയാൽ അവനേറ്റ അഗ്നിഹോത്രിശാപവും നാരദർ യുധിഷ്ഠിരനോട് വിശദമായി പറയുന്നുണ്ട്. ഇതിനെല്ലാം കാരണം അവനിലടങ്ങിയിരിക്കുന്ന അസുരാംശമാണെന്നു ഇതിലൂടെ നാരദർ മഹാരാജാവിനോട് പറയുന്നു. അഗ്നിഹോത്രിശാപം എപ്പോഴും കർണ്ണനെ അധൈര്യപ്പെടുത്തിയിരുന്നു. പശുവാണെന്നറിയാതെ കൊലചെയ്കയാൽ നീ ആരാണെന്നറിയാതെ നിന്റെയും ശിരസ്സ് അറുക്കപ്പെടും എന്നായിരുന്നു അഗ്നിഹോത്രിശാപം. ==== കർണ്ണന്റെ ധീരത ==== ദുര്യോധനപക്ഷം ചേരാനുണ്ടായ സാഹചര്യവും, അവന്റെ മറ്റു ധീരതനിറഞ്ഞ കഥകളും നാരദർ ഈ സന്ദർഭത്തിൽ വിവരിക്കുന്നതായി ഗ്രന്ഥകാരൻ മഹാഭാരതത്തിൽ ശാന്തിപർവ്വത്തിൽ പറയുന്നുണ്ട്. * '''ദുര്യോധന വിവാഹം''': കലിംഗരാജകുമാരിയുടെ സ്വയവരവേളയിൽ അവൾ ദുര്യോധനനെ വേൾക്കാതെ മുന്നോട്ട് നടന്നതിൽ കോപിച്ച് രാജകുമാരിയെ അവിടെ നിന്നും കടത്തിക്കൊണ്ടുപോരാനും അതെതിർത്ത രാജാക്കന്മാരെയെല്ലാം ഒറ്റക്ക് നേരിട്ട് ദുര്യോധനനെ സഹായിച്ചത് കർണ്ണനായിരുന്നു. ദുര്യോധനനു അവനോട് സ്നേഹാദരവിനുണ്ടായ കാരണങ്ങൾ ഇങ്ങനെ നിരവധിയായിരുന്നു. * '''ജരാസന്ധവിജയം''': കർണ്ണന്റെ യുദ്ധസാമർത്ഥ്യം മനസ്സിലാക്കി മഗധാധിപനായ [[ജരാസന്ധൻ]] അവനെ ദ്വന്ദ്വയുദ്ധത്തിനു വിളിച്ചു. ദ്വന്ദ്വയുദ്ധത്തിൽ പ്രഗദ്ഭനായ ജരാസന്ധനെ കർണ്ണൻ തോല്പിച്ചു. കർണ്ണനിൽ അഭിമാനം പൂണ്ട മഗധാധിപൻ മാലിനി എന്ന നഗരം കർണ്ണനു സമ്മാനിച്ചു. *'''ദേവേന്ദ്ര കപടവേഷം''' : അർജ്ജുനനുവേണ്ടി ദേവേന്ദ്രൻ ബ്രാഹ്മണവേഷത്തിൽ വന്നു കർണ്ണന്റെ ജന്മസിദ്ധമായിരുന്ന കവചകുണ്ഢലങ്ങൾ ദാനം വാങ്ങി. ബ്രാഹ്മണവേഷത്തിൽ വന്നത് ദേവേന്ദ്രനാണെന്നറിഞ്ഞുകൊണ്ടുതന്നെ അദ്ദേഹത്തിനു തന്റെ ശരീരഭാഗമായിരുന്ന കവചകുണ്ഢലങ്ങൾ ദാനം കൊടുത്തു. കർണ്ണന്റെ ദാനമഹിമയാണ് ഇവിടെ കാണിക്കുന്നത്. == രാജ്യാഭിഷേകം == [[File:Draupadi and Pandavas.jpg|170px|thumb|left|രാജ്യാഭിഷേകം]] യുദ്ധാനന്തരം പന്ത്രണ്ടാം ദിവസം പുലയുടെ അശുദ്ധി തീർന്നതിനുശേഷം കുലഗുരുവായ [[ധൗമ്യൻ|ധൗമ്യനെ]] ആചാര്യമര്യാദകളോടെ വിളിച്ചുവരുത്തി അദ്ദേഹത്തിന്റെ അനുവാദത്തോടെ ശുഭമുഹൂർത്തത്തിൽ ഹസ്തിനപുരിയുടെ രാജ്യഭാരം ധർമ്മപുത്രർ ഏറ്റെടുത്തു.<ref>മഹാഭാരതം -- സി. രാജഗോപാലാചാരി -- ഭാരതീയ വിദ്യാഭവൻ ISBN : 9788172763688</ref><ref>ഇന്ത്യയുടെ സാംസ്കാരിക ചരിത്രം (ആംഗലേയം) -- ശിശിർകുമാർ ദാസ്</ref> രാജാഭിഷേകത്തിനുശേഷം കുന്തിദേവിയുടെ അഭ്യർത്ഥനയെ തുടർന്ന് [[കർണ്ണൻ|കർണ്ണന്റെ]] വിധവയെ കണ്ട് ആശ്ലേഷിച്ചു. അവരുടെ എല്ലാ പുത്രന്മാരും യുദ്ധത്തിൽ മരിച്ചിരുന്നു. കർണ്ണപുത്രന്മാരുടെ പത്നിമാരെ ദ്രൗപദി സമാധാനിപ്പിച്ചു. അതിനുശേഷം പരിവാരസമേതം കുരുക്ഷേത്രഭൂമിയിൽ പോയി ശരശയ്യയിൽ കിടന്ന ഭീഷ്മപിതാമഹനെ കണ്ട് ദിവ്യോപദേശങ്ങൾ സ്വീകരിച്ചു. (ഉത്തരായനം തുടങ്ങിയതിനുശേഷം [[ഭീഷ്മർ]] തന്റെ ശരീരം ഉപേക്ഷിച്ചു [[അഷ്ടവസുക്കൾ|അഷ്ടവസുക്കളിൽ]] വിലയം പ്രാപിച്ചു). ഹസ്തിനപുരിയുടെ രാജാവായി അഭിഷേകം നടത്തുമ്പോൾ [[യുധിഷ്ഠിരൻ|ധർമ്മപുത്രർക്ക്]] 72-വയസ്സ് പ്രായം ഉണ്ടായിരുന്നു. രാജ്യാഭിഷേകത്തെത്തുടർന്ന് 36 വർഷങ്ങൾ യുധിഷ്ഠിരൻ ചന്ദ്രവംശത്തിന്റെ ചക്രവർത്തിയായി രാജഭരണം നടത്തി. === അശ്വമേധയാഗം === [[File:Leaf from the Razmnama.jpg|150px|thumb|right|താമ്രാവതിയുദ്ധം (ചിത്രം)]] [[File:Arjuna_is_killed_by_his_son_Babhnu_Vahana_in_battle.jpg|150px|thumb|right|ബഭ്രുവാഹനയുദ്ധം (ചിത്രം)]] കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധം മൂലം കുരുവംശത്തിനു ഉൾപ്പെടെ ഏവർക്കും വന്നുചേർന്ന വലിയ നാശനഷ്ടത്തിനു കാരണക്കാരൻ താനാണെന്നുള്ള ദുഃഖം എപ്പോഴും യുധിഷ്ഠിരനെ ബാധിച്ചിരുന്നു. പല അവസരങ്ങളിലും കുരുക്ഷേത്ര യുദ്ധക്കെടുതികളെപ്പറ്റി അദ്ദേഹം വ്യാകുലപ്പെട്ടു സംസാരിച്ചിരുന്നു. ഇതുമനസ്സിലാക്കി വ്യാസ മഹർഷി അദ്ദേഹത്തെ കാണാൻ ഹസ്തിനപുരിയിലെത്തി. അദ്ദേഹം പല ഉപദേശങ്ങളും പാണ്ഡവർക്ക് നൽകി. തുടർന്ന് യുധിഷ്ഠിരന്റെ മനസ്സിനെ ബാധിച്ച പാപഭാരം മാറ്റുവാനായി [[അശ്വമേധയാഗം]] നടത്താൻ നിർദ്ദേശിച്ചു. കൃഷ്ണനും ഇതുതന്നെ അദ്ദേഹത്തോട് ഉപദേശിച്ചു. ഇരുവരുടേയും നിർദ്ദേശാനുസരണയോടെ യുധിഷ്ഠിരൻ അശ്വമേധയാഗം നടത്തി. ഇതിനുള്ള ധനം കൃഷ്ണനിർദ്ദേശത്താൽ ഹിമാലയത്തിൽ നിന്നും കണ്ടെടുക്കുകയായിരുന്നു. അശ്വപ്രയാണത്തിനനുഗമിച്ചത് പാർത്ഥനായിരുന്നു. സിന്ധുരാജ്യത്ത് അശ്വം എത്തിയതിനെത്തുടർന്ന് ജയദ്രഥന്റെ പുത്രനായ [[സുരഥൻ]] അർജ്ജുനബാണങ്ങളെ ഭയന്ന് ഹൃദയം പൊട്ടി മരിച്ചു. ഇതറിഞ്ഞ് വളരെ സങ്കടപ്പെട്ട് [[ദുശ്ശള]] അനുജനായ അർജ്ജുനനെ വന്നുകണ്ടു. ജ്യേഷ്ഠത്തിയുടെ ആശിർവാദങ്ങളോടെ അർജ്ജുനൻ അശ്വപ്രയാണം വീണ്ടും തുടർന്നു. (ദുശ്ശളയും സുരഥന്റെ പത്നിയും അവരുടെ കൈക്കുഞ്ഞായിരുന്ന പുത്രനും പിന്നീട് യുധിഷ്ഠിരന്റെ അശ്വമേധയാഗത്തിൽ പങ്കെടുക്കാൻ എത്തിയിരുന്നു). ==== താമ്രാവതി ==== താമ്രാവതിയിലെ രാജാവായിരുന്ന [[മയൂരധ്വജൻ]] ഈ അവസരത്തിൽ അശ്വമേധയാഗം നടത്താൻ തീരുമാനിക്കുകയും യാഗദീക്ഷയെത്തുടർന്ന് അദ്ദേഹത്തിന്റെ പുത്രൻ താമ്രധ്വജൻ അശ്വപ്രയാണത്തിനു അനുഗമിച്ചു. ഇതു കുതിരകളും താമ്രാവതിക്കടുത്ത് വെച്ച് കണ്ടുമുട്ടുകയും തുടർന്ന് യുദ്ധത്തിലേക്ക് എത്തിച്ചേരുകയും ചെയ്തു. അവസാനം താമ്രധജൻ യുധിഷ്ഠിരന്റെ രാജത്വം അംഗീകരിക്കുകയും യുദ്ധം അവസാനിപ്പിക്കുകയും ചെയ്തു. ==== മണലൂർ ==== അർജ്ജുനന്റെ പത്നിയായ ചിത്രാംഗദയുടെ രാജ്യമായിരുന്നു മണലൂർ. യുദ്ധാനന്തരം ജീവിച്ചിരുന്ന ഏക പാണ്ഡവപുത്രനായ ബഭ്രുവാഹനനായിരുന്നു അവിടുത്തെ രാജാവ്. ബഭ്രുവാഹനൻ അശ്വത്തെ പിടിച്ചുകെട്ടുകയും തുടർന്നുണ്ടായ യുദ്ധത്തിൽ അർജ്ജുനൻ മോഹലാസ്യപ്പെട്ട് വീഴുകയും ചെയ്തു. പാർത്ഥനു പുത്രന്റെ മുൻപിൽ തോൽവി സംഭവിച്ചപ്പോഴും, ബഭ്രുവാഹനൻ തന്റെ വലിയച്ഛന്റെ രാജത്വം അംഗീകരിച്ച് അദ്ദേഹത്തിനു കപ്പം കൊടുത്ത് അശ്വത്തെ വണങ്ങി യാഗത്തിൽ പങ്കെടുത്തു. == യുദ്ധസമയത്തെ പാണ്ഡവരുടെ പ്രായം == യുദ്ധസമയത്ത് [[യുധിഷ്ഠിരൻ|ധർമ്മപുത്രർക്ക്]] 72 വയസ്സുണ്ടായിരുന്നുവെന്നു ഗ്രന്ഥകാരൻ മഹാഭാരതത്തിൽ എഴുതിയിരിക്കുന്നു. ഭീമസേനനു 71-ഉം, അർജ്ജുനനും 70-ഉം, നകുല-സഹദേവന്മാർക്കു 69 വയസ്സു വീതവുമുണ്ടായിരുന്നു. ശ്രീകൃഷ്ണനു അർജ്ജുനനിലും 6-മാസത്തെ പ്രായകൂടുതലായിരുന്നുവെന്നു ഗ്രന്ഥകാരൻ ഭാഗവതത്തിലും മഹാഭാരതത്തിലും പറയുന്നുണ്ട്. കൗരവാദികൾ നൂറുപേരും അർജ്ജുനനിൽ മൂത്തതും ഭീമനിൽ ഇളയവരുമാണ്. 72-ആം വയസ്സിൽ ഹസ്തിനപുരിയിൽ ചന്ദ്രവംശത്തിന്റെ രാജാവായി ധൗമ്യനാൽ അഭിഷിക്തനായ യുധിഷ്ഠിരൻ ത്തുടർന്ന് 36 വർഷം രാജ്യം ഭരിച്ചു.<ref>മഹാഭാരതം -- ഡോ.പിഎസ്.നായർ -- വിദ്യാരംഭം പബ്ലിഷേസ്, ആലപ്പുഴ</ref>. അതിനുശേഷം പൗത്രനായ [[പരീക്ഷിത്|പരീക്ഷിത്തിനെ]] രാജാവായി അഭിഷേകം നടത്തി പാണ്ഡവർ വനവാസം സ്വീകരിച്ചു. == അവലംബം == {{Reflist|2}} === കുറിപ്പുകൾ === {{Reflist|group="N"}} {{കുറിപ്പ്|൧|'''നിഷ്പക്ഷ രാജ്യങ്ങൾ :''' കേകേയം, ദ്വാരക, മഥുര, വിദർഭ, മഗധ രാജ്യങ്ങൾ രണ്ടു കൂട്ടരോടും ശത്രുതയില്ലാതെ യുദ്ധത്തിൽ പങ്കെടുത്തു. <big>കേകേയ സൈന്യം :</big>രണ്ടു കൂട്ടത്തിലും യുദ്ധം ചെയ്തു; <big>ദ്വാരക സൈന്യം :</big>കൃതവർമ്മാവിന്റെ നേതൃത്വത്തിൽ ഒരു സൈന്യവ്യൂഹം കൗരവപക്ഷത്തും, ഭഗവാൻ കൃഷ്ണൻ പാണ്ഡവ പക്ഷത്തും, മറ്റു ചിലർ നിഷ്പക്ഷമായും നിന്നു; <big>മഥുര സൈന്യം :</big>ഉഗ്രസേന നിർദ്ദേശത്താൽ പ്രധാന സൈന്യവ്യൂഹം പാണ്ഡവപക്ഷത്തും കുറച്ചുപേർ കൃതവർമ്മാവിനൊപ്പവും യുദ്ധം ചെയ്തു. <big>വിദർഭ സൈന്യം :</big>രുക്മിണിയുടെ സഹോദരനായ രുഗ്മി രാജകുമാരൻ ഒരു സൈന്യവ്യൂഹവുമായി കൗരവപക്ഷത്തും പിതാവായ വിദർഭൻ തന്റെ സൈന്യത്തിന്റെ പ്രധാന ഭാഗത്തെ പാണ്ഡവർക്കായി അയച്ചു കൊടുത്തു.<big> മഗധ സൈന്യം :</big>ജരാസന്ധന്റെ മരണത്തിനുശേഷം അദ്ദേഹത്തിന്റെ പുത്രന്മാർ പാണ്ഡവരുമായി സൗഖ്യമായിരുന്നു. മഗധ രാജകുമാരൻ തന്റെ കീഴിലുള്ള സൈന്യവുമായി പാണ്ഡവപക്ഷത്തു ചേർന്നു യുദ്ധം ചെയ്തു. ജരാസന്ധന്റെ പുത്രിമാർ വിവാഹം ചെയ്തിരുന്നത് കംസനെയായിരുന്നു. അതിനാൽ അവരുടെ ബന്ധുജനങ്ങൾ കൗരവപക്ഷത്തും ചേർന്നു യുദ്ധത്തിൽ ഏർപ്പെട്ടു.}} === സംഗ്രഹ ഗ്രന്ഥങ്ങൾ === * മഹാഭാരതം -- തുഞ്ചത്ത് രാമാനുജൻ എഴുത്തച്ഛൻ -- മാതൃഭൂമി പ്രസിദ്ധീകരണം, കോഴിക്കോട് * മഹാഭാരതം -- ഡോ.പി.എസ്. നായർ -- വിദ്യാരംഭം പ്രസിദ്ധീകരണം, ആലപ്പുഴ * വ്യാസ മഹാഭാരതം -- ആംഗലേയ പരിഭാഷ -- കിസാരി മോഹൻ ഗാംഗുലി * മഹാഭാരതം (ആംഗലേയം) -- സി. രാജഗോപാലാചാരി -- ഭാരതീയ വിദ്യാഭവൻ * ശ്രീമദ് ഭഗവദ്ഗീത -- എം.എസ്. ചന്ദ്രശേഖരവാര്യർ : പരിഭാഷ -- ഡി.സി.ബുക്സ് പ്രസിദ്ധീകരണം, കോട്ടയം * വിദുര നീതി -- ആംഗലേയ പരിഭാഷ -- കിസാരി മോഹൻ ഗാംഗുലി * പ്രാചീന ഇന്ത്യ -- ആർ.എസ്. ശർമ്മ -- ഡി.സി. ബുക്സ്, കോട്ടയം * ഋഗ്വേദ സംഹിത (ആംഗലേയം) -- ഫെഡ്റിക് മാക്സ് മുള്ളർ * ഇന്ത്യയുടെ സാംസ്കാരിക ചരിത്രം (ആംഗലേയം) -- ശിശിർകുമാർ ദാസ് * മഹാഭാരതം (ആംഗലേയം) -- ദി ഗ്രേറ്റെസ്റ്റ് സ്പിരിച്യുൽ എപിക് ഓഫ് ആൾ ദി ടൈം -- കൃഷ്ണ ധർമ്മ -- ടോർച്ച് ലൈറ്റ് പബ്ലിഷിംഗ് * ശ്രീ മഹാഭാഗവതം മൂലകൃതി (മലയാള വ്യാഖ്യാന സഹിതം) * മഹാഭാഗവതം -- ഡോ.പി.എസ്സ് നായർ -- വിദ്യാരംഭം പ്രസിദ്ധീകരണം, ആലപ്പുഴ * ദേവീമഹാഭാഗവതം -- ഡോ.പി.എസ്സ് നായർ -- വിദ്യാരംഭം പ്രസിദ്ധീകരണം, ആലപ്പുഴ == യുദ്ധത്തിലെ പതിനെട്ടിന്റെ പ്രത്യേകതകൾ == {{Commons category|Mahabharata}} {| class="wikitable" width="69%" border="1" cellpadding="5" cellspacing="0" align="centre" |- | style="background:#C2ECBB;" | പതിനെട്ടുദിവസങ്ങൾ || style="background:#C2ECBB;" | കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധം നീണ്ടുനിന്നത് പതിനെട്ട് ദിവസങ്ങളാണ് |- | style="background:#C2ECBB;" | പതിനെട്ടദ്ധ്യായങ്ങൾ || style="background:#C2ECBB;" | [[ഭഗവദ്ഗീത|ഭഗവദ്ഗീതയിൽ]] പതിനെട്ട് അദ്ധ്യായങ്ങളുണ്ട് |- | style="background:#C2ECBB;" | പതിനെട്ടക്ഷൗഹിണി || style="background:#C2ECBB;" | ഇരുപക്ഷത്തുമായി പതിനെട്ട് [[അക്ഷൗഹിണി]] സൈന്യം യുദ്ധത്തിൽ പങ്കെടുത്തു |- | style="background:#C2ECBB;" | പതിനെട്ടുപസൈന്യാധിപർ || style="background:#C2ECBB;" | ഇരുസേനയിലുമായി പതിനെട്ട് [[സൈന്യാധിപൻ|ഉപസൈന്യാധിപന്മാർ]] ഉണ്ടായിരുന്നു |- | style="background:#C2ECBB;" | പതിനെട്ടുവ്യൂഹങ്ങൾ || style="background:#C2ECBB;" | കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധത്തിൽ പതിനെട്ട് [[ചക്രവ്യൂഹം|സേനാവ്യൂഹങ്ങൾ]] ഉപയോഗിച്ചു |- | style="background:#C2ECBB;" | പതിനെട്ടുനിയമങ്ങൾ || style="background:#C2ECBB;" | യുദ്ധം അനുശാസിച്ച [[നിയമം|നിയമങ്ങൾ]] പതിനെട്ട് ആയിരുന്നു |- | style="background:#C2ECBB;" | പതിനെട്ടുപാണ്ഡവർ || style="background:#C2ECBB;" | [[പാണ്ഡവർ|പാണ്ഡവരും]] അവരുടെ പുത്രന്മാരുമായി പതിനെട്ട് പേരായിരുന്നു |- | style="background:#C2ECBB;" | പതിനെട്ടുപർവ്വങ്ങൾ || style="background:#C2ECBB;" | [[വ്യാസൻ|വ്യാസ]] രചിത [[മഹാഭാരതം|മഹാഭാരതത്തിൽ]] പതിനെട്ട് പർവ്വങ്ങൾ ഉൾക്കൊള്ളുന്നു |} {{Mahabharata}} [[വർഗ്ഗം:പുരാണത്തിലെ യുദ്ധങ്ങൾ]] [[വർഗ്ഗം:കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധം]] d0wgilkouod4gengqsrz74tz29c5mak 4546965 4546964 2025-07-09T08:53:27Z Archangelgambit 183400 /* യുദ്ധ സന്നാഹം */ 4546965 wikitext text/x-wiki {{Prettyurl|Kurukshetra War}} {{Infobox military conflict |conflict=<big>കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധം</big><br />(മഹാഭാരതയുദ്ധം) |image=[[Image:Kurukshetra.jpg|300px]] |caption=കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധഭൂമി:ചിത്രകാരന്റെ ഭാവനയിൽ |date=''':''' കൃത്യമായ കാലഘട്ടം ലഭ്യമല്ല<br />(ബി.സി.6000 – ബി.സി.3000) <ref>Yogananda, Paramahansa (2007). [Diamond Pocket Books (P) Ltd God Talks With Arjuna]. Diamond Pocket Books (P) Ltd. p. xxi. ISBN 9788189535018. "the dates proposed for the Kurukshetra war range from as early as 6000 BC to as recently as 500 BC''</ref><br />18 ദിവസങ്ങൾ നീണ്ടുനിന്നു |place=''':''' [[കുരുക്ഷേത്രം|കുരുക്ഷേത്ര]], [[ഹരിയാന]], [[ഇന്ത്യ]]<ref>ഇന്ത്യയുടെ സാംസ്കാരിക ചരിത്രം -- ശിശിർകുമാർ ദാസ് ISBN 978-8172017989</ref><br />[[കുരുക്ഷേത്ര|Coordinates: 29°59′00″N 76°49′00″E]] |territory= |result=''':''' -ഇരുപക്ഷത്തും കനത്ത ആൾനാശത്തോടെയുള്ള പാണ്ഡവ വിജയം.<br /> -[[യുധിഷ്ഠിരൻ]] ഹസ്തിനപുരിയുടെ ചക്രവർത്തിയായി സ്ഥാനാരോഹിതനായി.<br /> -ധൃതരാഷ്ട്രരുടെ നിഷ്കാസനം.<br /> -ചേദി, സിന്ധു ,അംഗം, പാഞ്ചാലം,മത്സ്യം,കലിംഗം, ത്രിഗർത്തം, ഗാന്ധാരം തുടങ്ങിയവടക്കമുള്ള രാജ്യങ്ങളിൽ അവകാശപ്രശ്നങ്ങൾ. |combatant1=[[പാണ്ഡവർ]]'''<br />, [[പാഞ്ചാലം]], [[കാശി]], [[മത്സ്യം]], [[ചേദി]], [[പാണ്ഡ്യം]], [[മഗധ]], [[കേകേയം]], [[ദ്വാരക]], [[മഥുര]], [[വിദർഭ]]{{സൂചിക|൧}} |combatant2=[[കൗരവർ]]'''<br />[[ഹസ്തിനപുരി]], [[അംഗം]], [[സിന്ധു]], [[അവന്തി]], [[മാഹിഷ്മതി]], [[ഗാന്ധാരം]], [[മാദ്രം]], [[കാംബോജം]],[[ത്രിഗർത്തം]], [[പ്രാഗ്ജ്യോതിഷം]], [[കലിംഗം]], [[കേകേയം]], [[ദ്വാരക]], [[മഥുര]], [[വാൽഹികം]]{{സൂചിക|൧}} |commander1=[[ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ]]( സർവ്വ സൈന്യാധിപൻ 1-18 ദിവസങ്ങൾ) <br>അർജ്ജുനൻ<br>ഭീമൻ<br>യുധിഷ്ഠിരൻ<br> നകുലൻ<br>സഹദേവൻ<br>ദ്രുപദൻ<br>വിരാടൻ<br>സാത്യകി<br>അഭിമന്യു<br> ഘടോൽകചൻ<br>ശ്രീകൃഷ്ണൻ |commander2=[[ഭീഷ്മർ]](1-10ദിവസങ്ങൾ) <br>[[ദ്രോണർ]](11-15 ദിവസങ്ങൾ)<br>[[കർണ്ണൻ]](16-17 ദിവസങ്ങൾ)<br>[[ശല്യർ]](ദിവസം 18)<br>[[അശ്വത്ഥാമാവ്]](ദിവസം 18) <br>ദുര്യോധനൻ<br>ദുശ്ശാസനൻ<br>ശകുനി<br>കൃപർ<br>ഭഗദത്തൻ<br>ബഹ്ലികൻ<br>വികർണൻ<br>അലമ്പുഷൻ<br>ഭൂരിശ്രവസ്സ്<br>കൃതവർമാവ് |strength1=[[7 (അക്കം)|7]] [[അക്ഷൗഹിണി|അക്ഷൗഹിണികൾ]]'''<br>[[ആന]]= 153,090<br />[[രഥം]]= 153,090<br />[[കുതിര]]= 459,270<br />കാലാൾ= 765,450<br />(1,530,900 സൈന്യം) |strength2=[[11 (സംഖ്യ)|11]] [[അക്ഷൗഹിണി|അക്ഷൗഹിണികൾ]]'''<br>[[ആന]]= 240,570<br />[[രഥം]]= 240,570<br />[[കുതിര]]= 721,710<br />കാലാൾ=1,202,850<br />(2,405,700 സൈന്യം) |casualties1=എട്ടുപേർ ഒഴിച്ച് എല്ലാവരും<br />([[പാണ്ഡവർ|പഞ്ചപാണ്ഡവർ]], [[ശ്രീകൃഷ്ണൻ]], [[സാത്യകി]], [[യുയുത്സു]]) |casualties2=മൂന്നുപേർ ഒഴിച്ച് എല്ലാവരും<br />([[അശ്വത്ഥാമാവ്]], [[കൃപർ]], [[കൃതവർമ്മാവ്]]) }} [[ഇന്ത്യ|ഇന്ത്യൻ]] [[ഇതിഹാസം|ഇതിഹാസമായ]] [[മഹാഭാരതം|മഹാഭാരതത്തിൽ‌]] വർണിച്ചിരിക്കുന്ന യുദ്ധമാണ് '''കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധം'''. [[ചന്ദ്രവംശം|ചന്ദ്രവംശജനായ]] കുരുവിൻ്റെ വംശത്തിൽപ്പെട്ട ഹസ്തിനപുരത്തിൻ്റെ രാജാവ് [[ധൃതരാഷ്ട്രർ|ധൃതരാഷ്ട്രരുടെ]] പുത്രന്മാരും ([[കൗരവർ]]), അദ്ദേഹത്തിന്റെ അനുജൻ [[പാണ്ഡു|പാണ്ഡുവിന്റെ]] പുത്രന്മാരും ([[പാണ്ഡവർ]]) ഇരുകൂട്ടരുടെയും സഖ്യകക്ഷികളും മുഖ്യ എതിരാളികളായി ഈ യുദ്ധത്തിൽ പോരടിച്ചു. ഇപ്പോഴുള്ള [[ഹരിയാന|ഹരിയാനയിലെ]] [[കുരുക്ഷേത്രം|കുരുക്ഷേത്ര]] എന്ന സ്ഥലത്തുവെച്ചു നടന്നതിനാൽ കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധം എന്നറിയപ്പെട്ടു.<ref>{{Cite web |url=http://kurukshetra.nic.in/history/history.htm |title=ആർക്കൈവ് പകർപ്പ് |access-date=2011-09-05 |archive-date=2012-03-11 |archive-url=https://web.archive.org/web/20120311042020/http://kurukshetra.nic.in/history/history.htm |url-status=dead }}</ref>. ഇതിഹാസത്തിൽ കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധം പതിനെട്ട് ദിവസങ്ങൾ നീണ്ടു നിന്നതായി പറയുന്നു. യുദ്ധത്തിൽ ഇരുപക്ഷത്തുമായി പതിനെട്ട് [[അക്ഷൗഹിണി|അക്ഷൗഹിണികൾ]] പങ്കെടുത്തു നാമാവശേഷമായി. പാണ്ഡവപക്ഷത്ത് ഏഴ് അക്ഷൗഹിണി പടസമൂഹങ്ങൾക്ക് സർവ്വസേനാധിപതിയായി പാഞ്ചാല രാജകുമാരനായ [[ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ|ധൃഷ്ടദ്യുമ്നനും]], കൗരവരുടെ പതിനൊന്ന് അക്ഷൗഹിണി പടയുടെ സർവ്വസേനാധിപതിയായി [[ഭീഷ്മർ|ഭീഷ്മരും]] യുദ്ധം നയിച്ചു. ഒരാൾ '''അഗ്നിയിൽ നിന്നും''', മറ്റൊരാൾ '''ജലത്തിൽ നിന്നും''' ജനിച്ചവരായിരുന്നു എന്നാണ് സങ്കല്പം. [[ഭീഷ്മർ]] [[മഹാഭാരതം|മഹാഭാരതയുദ്ധത്തിൽ]] ആദ്യ പത്തു ദിവസങ്ങൾ സർവ്വസേനാധിപതിയായും, ഭീഷ്മരുടെ ശരശയ്യയെത്തുടർന്ന് അടുത്ത അഞ്ചു ദിനങ്ങൾ ആചാര്യനായ [[ദ്രോണർ|ദ്രോണരും]], അദ്ദേഹത്തിന്റെ മരണശേഷം തുടർന്നുള്ള രണ്ടു ദിവസങ്ങൾ അംഗാധിപതിയായ [[കർണ്ണൻ|കർണ്ണനും]], അവസാനദിവസമായ പതിനെട്ടാം നാൾ മാദ്രേശൻ [[ശല്യർ|ശല്യരും]] കൗരവർക്കുവേണ്ടി സർവ്വസൈന്യാധിപതിയായി. പതിനെട്ടാം നാൾ രാത്രിയിൽ [[അശ്വത്ഥാമാവ്|അശ്വത്ഥാമാവിനെ]] സർവ്വസേനാധിപതിയായി മരണശയ്യയിൽ കിടന്ന [[ദുര്യോധനൻ]] വാഴിച്ചു. അരദിവസത്തേക്ക് [[അശ്വത്ഥാമാവ്|ദ്രൗണിയും]] കൗരവർക്കുവേണ്ടി യുദ്ധം നയിച്ചു. == ചരിത്രരേഖകൾ == [[File:Brahma Sarovar.JPG|170px|thumb|left|[[കുരുക്ഷേത്ര|കുരുക്ഷേത്രയിലെ]] ബ്രഹ്മസരോവരം]] [[വ്യാസൻ|വ്യാസരചിതമായ]] [[മഹാഭാരതം|മഹാഭാരതത്തിലെ]] പ്രധാന പ്രതിപാദ്യവിഷയമായ കുരുക്ഷേത്ര യുദ്ധം നടന്ന കാലഘട്ടത്തെക്കുറിച്ച് പല ചരിത്രകാരന്മാരും വിവിധ അഭിപ്രായങ്ങൾ രേഖപ്പെടുത്തിയിരിക്കുന്നു. പ്രസിദ്ധ ചരിത്രകാരനായ ബ്രിട്ടീഷ് വംശജൻ ആർതർ ലെവലിൻ ബാഷത്തിന്റെ (1914-1985) അഭിപ്രായമനുസരിച്ച് കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധം നടന്നത് [[അയോയുഗം|അയോയുഗത്തിൽ]] ബി.സി. 10-ആം നൂറ്റാണ്ടിലാണ്.<ref>Professor A.L. Basham, My Guruji and Problems and Perspectives of Ancient Indian History and Culture, -- Sachindra Kumar Maity -- Abhinav Publications, India</ref>. മറ്റൊരു ചരിത്രകാരനും ഹാർവാഡ് സർവ്വകലാശാലയിലെ പ്രസിദ്ധ സംസ്കൃത പണ്ഡിതനുമായ ഡച്ച് വംശജൻ മൈക്കിൾ വിറ്റ്സെലിന്റെ അഭിപ്രായത്തിൽ യുദ്ധം നടന്നത് വേദകാലഘട്ടത്തിൽ [[അയോയുഗം|അയോയുഗത്തിൽ]] ബി.സി. 1200 - ബി.സി. 800നും ഇടയ്ക്കാണ്.<ref>M. Witzel, Early Sanskritization: Origin and Development of the Kuru state, EJVS vol.1 no.4 (1995); also in B. Kölver (ed.), Recht, Staat und Verwaltung im klassischen Indien. The state, the Law, and Administration in Classical India, München, R. Oldenbourg, 1997, p.27-52</ref>. മഹാഭാരതയുദ്ധത്തിനുശേഷം 36 വർഷങ്ങൾ കഴിഞ്ഞ് കലിയുഗം ആരംഭിച്ചുവെന്നാണു് മഹാഭാരതത്തിലെ ഐതിഹ്യം <ref>മഹാഭാരതം -- തുഞ്ചത്ത് രാമാനുജൻ എഴുത്തച്ഛൻ -- മാതൃഭൂമി പബ്ലീഷേഷ്സ്</ref>. ക്രി.വർഷം 476-ൽ ജനിച്ച പുരാതന [[ഭാരതം|ഭാരതത്തിലെ]] മികച്ച ഗണിതശാസ്ത്രജ്ഞനും, ജ്യോതിശാസ്ത്രജ്ഞനും ആയിരുന്ന [[ആര്യഭടൻ|ആര്യഭട്ടന്റെ]] നിഗമനത്തിൽ കലിയുഗം ആരംഭിച്ചിട്ട് ക്രി.വർഷം 2000-ൽ 5102 വർഷങ്ങൾ കഴിഞ്ഞു. അദ്ദേഹം പറയുന്നതിങ്ങനെ; "കലിവർഷം 3601-ൽ 23 വയസ്സ് പ്രായം അദ്ദേഹത്തിനുണ്ടായിരുന്നു. അതനുസരിച്ച് ബി.സി. 3139-ലാണ് കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധം നടന്നത്.<ref>http://www.thevedicfoundation.org/bhartiya_history/mahabharat.htm</ref> ജർമൻ തത്ത്വശാസ്ത്രജൻ [[മാക്സ് മുള്ളർ|ഫെഡ്റിക് മാക്സ് മുള്ളറിന്റെ]] (1823-1900) അഭിപ്രായത്തിൽ ഋഗ്വേദസംഹിതകളുടെ രചന നടന്നതും [[വേദ കാലഘട്ടം|വേദ കാലഘട്ടത്തിൽ]] ബി.സി. 1700 - ബി.സി. 1100 കളിലാണെന്ന് അവകാശപ്പെടുന്നു <ref>Rig-Veda-Samhita : The Sacred Hymns of the Brahmans -- Friedrich M. Mueller (ഫെഡ്റിക് മാക്സ് മുള്ളർ)</ref><ref>പ്രാചീന ഇന്ത്യ -- ISBN : 9788126417544 -- ആർ.എസ്. ശർമ്മ -- ഡി.സി. ബുക്സ്, കോട്ടയം</ref>. == മഹാഭാരതം (കാവ്യം) == [[പ്രമാണം:Vyasa and Ganesa.jpg|right|thumb|170px|ഇതിഹാസരചന: വ്യാസനും ഗണപതിയും (ചിത്രം)]] കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധം പ്രതിപാദിച്ചിരിക്കുന്നത് [[ഇന്ത്യ|ഇന്ത്യയിലെ]] [[ഇതിഹാസം|ഇതിഹാസങ്ങളിൽ]] ഒന്നായ [[വ്യാസൻ|വ്യാസരചിതമായ]] [[മഹാഭാരതം|മഹാഭാരതത്തിലെ]] ആറു മുതൽ പത്തുവരെയുള്ള പർവ്വങ്ങളിലായാണ് <ref>ഭീമസേനൻ -- കുലപതി കെ.എം. മുൻഷി -- ഡി.സി. ബുക്സ്, കോട്ടയം</ref>. ചില പണ്ഡിതന്മാരുടെ അഭിപ്രായത്തിൽ 3800 വർഷം മുൻപാണ്‌ വ്യാസൻ ജീവിച്ചിരുന്നത്. തന്റെ പുത്രന്മാരുടേയും പൗത്രന്മാരുടേയും അവരുടെ പുത്രന്മാരുടേയും ബന്ധുജനങ്ങലുടേയും കഥയിൽ തന്നെയും ഉൾപ്പെടുത്തി. അദ്ദേഹം പറഞ്ഞു കൊടുക്കുന്നതനുസരിച്ച്‌ [[ശ്രീ ഗണപതി]] അതു എഴുതി സൂക്ഷിച്ചു എന്നാണ് മഹാഭാരതത്തിന്റെ ഐതിഹ്യം. ആകാരണത്താൽ വ്യാസൻ ഒരേസമയം രചയിതാവും, കഥാപാത്രവും, കഥയിലെ സാക്ഷിയുമായി മാറി. വേദകാലത്തെ ഒരു പ്രധാന ഋഷികുടുംബാംഗമായ വസിഷ്ഠമഹർഷിയുടെ പുത്രനായ പരാശരമുനിക്ക് ഒരു മുക്കുവസ്ത്രീയായ സത്യവതിയിൽ ഉണ്ടായ പുത്രനാണ്‌ വ്യാസൻ എന്ന ദ്വൈപായനൻ. അമ്മയെപ്പോലെ തന്നെ കറുത്തനിറമായതിനാലും ദ്വീപിൽ വച്ച് ജനിച്ചതിനാലും കൃഷ്ണദ്വൈപായനൻ എന്നും അറിയപ്പെട്ടു. ചെറുപ്പത്തിലേ തന്നെ സന്ന്യാസം സ്വീകരിച്ചെങ്കിലും അദ്ദേഹത്തിനു ശ്രീശുകൻ എന്ന ഒരു പുത്രനുണ്ടായിരുന്നതായി പുരാണങ്ങൾ ഘോഷിക്കുന്നു. ദ്വൈപായനൻ തന്റെ യൗവനകാലത്തുതന്നെ അവശേഷിച്ചിരുന്ന വേദമന്ത്രങ്ങൾ എല്ലാം ശേഖരിച്ച് അവക്ക് രൂപവും ഉച്ചാരണരീതിയും സ്ഥാപിച്ചു. ആ രീതിയിലാണ്‌ അവ ഇന്നും അറിയപ്പെടുന്നത് എന്നു കരുതുന്നു. ഇതുമൂലം ജനങ്ങൾ അദ്ദേഹത്തെ ആദരപൂർവ്വം വേദവ്യാസൻ എന്ന് വിളിച്ചുപോന്നു. ചരിത്രകാരന്മാരുടെ അഭിപ്രായത്തിൽ മൂന്ന് ഘട്ടങ്ങളിലൂടെയാണ് മഹാഭാരതം ഇന്നുകാണുന്ന രൂപത്തിലെത്തിയത്. അതിലെ ആദ്യഘട്ടം മൂലകൃതിയുടെ രചനയിൽ നിന്നും തുടങ്ങുന്നു. രണ്ട് കുലങ്ങൾ -- കൗരവരും, പാണ്ഡവരും -- തമ്മിലുള്ള കലഹവും അതിനെത്തുടർന്നുള്ള മഹായുദ്ധവുമാണ് മഹാഭാരത ഇതിവൃത്തം. വളരെക്കാലം ഇവർ തമ്മിൽ വഴക്കിടുകയും അവസാനം ഒരു ജനതയായി മാറുകയും ചെയ്തുവെന്ന് ഭാരതത്തിൽ എഴുതിയിരിക്കുന്നതായിരുന്നു [[ജയം (വ്യാസകാവ്യം)|ജയം]] എന്ന മഹാഭാരതത്തിന്റെ ആദ്യരൂപം. പാണ്ഡവരുടെ ജയം എന്നതാവാം ഈ ഗ്രന്ഥത്തിനു ഇത്തരമൊരു പേരുവരാൻ കാരണം.<ref>ജയ്: ആൻ ഇലുസ്റ്റ്രേറ്റഡ് റിറ്റേലിംഗ് ഓഫ് ദ മഹാഭാരത് -- ദേവദത്ത് പഠ്നായിക് -- പെൻഗിൻ ബുക്സ്</ref> മൂലകൃതിയിൽ ബ്രഹ്മാവിനാണ് ഈശ്വരസങ്കല്പം. യുദ്ധഗാനങ്ങളെല്ലാം പിൽക്കാലത്ത് ക്രോഡീകരിച്ച് വ്യാസൻ ഗ്രന്ഥം രചിച്ചു എന്നതിനാൽ തന്നെ എഴുത്തുസമ്പ്രദായം കണ്ടുപിടിക്കപ്പെട്ടതിനുശേഷമാവണം ഇത് എന്ന് അനുമാനിക്കാം. === സൂതപൗരാണികൻ === [[പ്രമാണം:00001 Ugrasrava and Saunaka.jpg|right|thumb|170px|നൈമിശാരണ്യം: സൂതനും ശൗനകാദികളും (ചിത്രം)]] [[കലിയുഗം|കലിയുഗാരംഭത്തിൽ]] [[ഗോമ്‌തീ നദി|ഗോമദീനദിക്കരയിൽ]] [[നൈമിശാരണ്യം]] എന്ന സ്ഥലത്തുവെച്ച് പന്ത്രണ്ട് വർഷംകൊണ്ടവസാനിക്കുന്ന ഒരു മഹായജ്ഞം [[ശൗനകൻ|ശൗനകാദിമുനികൾ]] ആരംഭിച്ചു. [[ബ്രഹ്മാവ്|ബ്രഹ്മപുത്രനായ]] [[ഭൃഗു|ഭൃഗുമുനിയുടെ]] പുത്രനായ [[ച്യവനൻ|ച്യവനമഹർഷിയുടെ]] പുത്രനായ [[പ്രമതി|പ്രമതിക്ക്]] [[അപ്സരസ്സ്|ഘൃതാചി]] എന്ന [[അപ്സരസ്സ്|അപ്സരസ്ത്രീയിൽ]] രുരു, ശുനകൻ എന്നീരണ്ടു പുത്രന്മാർ ജനിച്ചു. അവരിൽ ശുനകന്റെ പുത്രനാണ് [[ശൗനകൻ|ശൗനകമഹർഷി]]. യാഗത്തിൽ പങ്കെടുക്കാൻ ലോമഹർഷസുതന്റെ പുത്രനായ [[ഉഗ്രശ്രവസ്സ്]] എന്ന സൂതപൗരാണികനും<ref>ബ്രാഹ്മണവനിതയിൽ ക്ഷത്രിയനുണ്ടാവുന്ന പുത്രനെയാണ് സൂതൻ എന്നു വിളിക്കുന്നത്.</ref> എത്തി. വ്യാസശിഷ്യനായിരുന്ന അദ്ദേഹം ഒരിക്കൽ കേട്ടത് അതേപടി മറ്റുള്ളവരെ പറഞ്ഞുകേൾപ്പിക്കാനുള്ള കഴിവുണ്ടായിരുന്നതിനാൽ ഉഗ്രശ്രവസ്സ് എന്നറിയപ്പെട്ടു. [[പരീക്ഷിത്ത്|പരീക്ഷിത്]] മഹാരാജാവ് [[തക്ഷകൻ|തക്ഷദംശത്തെ]] തുടർന്നു മരിക്കുകയും ആ വൈരാഗ്യത്തിൽ അദ്ദേഹത്തിന്റെ പുത്രൻ ജനമേജയൻ [[സർപ്പസത്രയാഗം]] നടത്തുകയും ചെയ്തു.<ref>http://www.sacred-texts.com/hin/m01/m01055.htm മഹാഭാരതം -- അസ്തികചരിത്രം</ref><ref>http://www.shvoong.com/humanities/1758029-astika-maharaj-ankur-bhadauria/ {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20101103045249/http://www.shvoong.com/humanities/1758029-astika-maharaj-ankur-bhadauria/ |date=2010-11-03 }} ജരൽകാരുവിന്റെ പുത്രൻ അസ്തികൻ</ref> ആ സന്ദർഭത്തിൽ അദ്ദേഹത്തെക്കണ്ട് ആശിർവദിക്കാനെത്തിയ [[വ്യാസൻ|വ്യാസമഹർഷിയോട്]] പുണ്യകഥനം നടത്താൻ [[ജനമേജയൻ]] അഭ്യർത്ഥിക്കുകയും, അദ്ദേഹം തന്റെ ശിഷ്യനായ വൈശാമ്പയനോട് ഭാരതകഥ വിശദീകരിക്കുവാൻ ആവശ്യപ്പെടുകയും, വൈശാമ്പയൻ ജനമേജയസദസ്സിൽ കഥനം നടത്തുകയും ചെയ്തു. ആ സമയത്ത് അവിടെ സന്നിഹിതനായിരുന്ന ഉഗ്രശ്രവസ്സിനു കഥകേൾക്കുവാനുള്ള ഭാഗ്യം സിദ്ധിച്ചിരുന്നു. അദ്ദേഹമാണ് ശൈനകാദിമുനികൾക്ക് ഭാരതകഥ പറഞ്ഞുകൊടുക്കുന്നത്. അതിനാലാവാം സൂതപൗരാണികൻ പറഞ്ഞുകൊടുക്കുന്നരീതിയിലാണ് മഹാഭാരതം മൂലം എഴുതിയിരിക്കുന്നത്. == യുദ്ധത്തിന്റെ കാരണങ്ങൾ == ഭാരതത്തിലെ ഇതിഹാസങ്ങളിൽ ഒന്നായ മഹാഭാരതത്തിൽ പ്രധാനകഥാതന്തുവായി പ്രതിപാദിച്ചിരിക്കുന്ന യുദ്ധമായ കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധം പ്രധാനമായും മൂന്നുകാരണങ്ങളാലാണ് തുടക്കം കുറിച്ചത്. === കള്ളച്ചൂത് === [[File:Kathakali -Play with Kaurava.jpg|170px|thumb|left|ചൂതുകളിക്കുന്ന [[ശകുനി|ശകുനിയും]], [[കൗരവർ|കൗരവരും]], [[പാണ്ഡവർ|പാണ്ഡവരും]] - (ദുര്യോധനവധം [[കഥകളി]])]] [[കൗരവർ]] [[പാണ്ഡു|പാണ്ഡുപുത്രന്മാരോട്]] രണ്ടുതവണ [[ചൂത്|ചൂതുകളിച്ചു]]. [[ഗാന്ധാരി|ഗാന്ധാരിയുടെ]] സഹോദരനായ [[ശകുനി|ശകുനിയാണ്]] കൗരവർക്കുവേണ്ടി കളിച്ചത്. കള്ളക്കളിയിൽ അഗ്രഗണ്യനായ ശകുനി രണ്ടുതവണയും കൗരവർക്കു വിജയം സമ്മാനിച്ചു.<ref>{{Cite web |url=http://www.thekurukshetragame.com/the-game-of-dice.html |title=ആർക്കൈവ് പകർപ്പ് |access-date=2011-09-06 |archive-date=2011-09-09 |archive-url=https://web.archive.org/web/20110909225711/http://www.thekurukshetragame.com/the-game-of-dice.html |url-status=dead }}</ref> [[ഭീഷ്മർ|ഭീഷ്മരുടെ]] നിർദ്ദേശത്താൽ [[ഇന്ദ്രപ്രസ്ഥം|ഇന്ദ്രപ്രസ്ഥത്തിന്റെ]] രാജാവായി [[യുധിഷ്ഠിരൻ|യുധിഷ്ഠിരനെ]] വാഴിച്ചതിലും, [[മയാസുരൻ|മയാസുര]] നിർമ്മിതമായ [[പാണ്ഡവർ|പാണ്ഡവരുടെ]] സുഖസമൃദ്ധമായ കൊട്ടാര ജീവിതവും അതിലെ പ്രത്യേകതകളും കൗരവർക്കു അവരോടുള്ള കടുത്ത അസൂയക്കു കാരണമായി.ആദ്യത്തെ ചൂതുകളിയിൽ സർവസ്വവും നഷ്ടപ്പെട്ട പാണ്ഡവർക്ക് ധൃതരാഷ്ട്രർ ഇടപെട്ട് നഷ്ടപ്പെട്ടതൊക്കെ തിരികെക്കൊടുത്തുവെങ്കിലും രണ്ടാമതും കൗരവർ ചൂതുകളിക്ക് നടത്തിയ ക്ഷണം സ്വീകരിച്ച് പാണ്ഡവർ കളിച്ചു. ശകുനിയുടെ കള്ളത്തരത്തിൽ വീണ്ടും ചൂതുകളിയിൽ തോറ്റതിനാൽ പന്ത്രണ്ട് വർഷത്തെ [[വനവാസം|വനവാസവും]], അതിനുശേഷം ഒരു വർഷം ഏതെങ്കിലും ഒരു രാജ്യത്ത് പാണ്ഡവർ ഒന്നിച്ചു താമസിച്ച് മറ്റാരാലും തിരിച്ചറിയാതെ [[അജ്ഞാതവാസം|അജ്ഞാതവാസവും]] നടത്താൻ തത്ത്വത്തിൽ തീരുമാനിച്ചു. ഇതു കഴിഞ്ഞു തിരിച്ചു വരുമ്പോൾ ചൂതിൽ തോറ്റ് നഷ്ടപ്പെട്ട രാജ്യവും പദവിയും തിരിച്ചുകിട്ടും. അഥവാ ഒരു വർഷത്തെ അജ്ഞാതവാസത്തിൽ പിടിക്കപ്പെട്ടാൽ വീണ്ടും പന്ത്രണ്ട് വർഷം കാനനവാസം കഴിച്ച് ഒരു വർഷം അജ്ഞാതവാസം നടത്തണം. പക്ഷേ വനവാസവും, അജ്ഞാതവാസവും പൂർത്തിയാക്കി [[പാണ്ഡവർ]] തിരിച്ചെത്തിയിട്ടും അവർക്ക് അവകാശപ്പെട്ട രാജ്യം തിരിച്ചു നൽകാൻ കൗരവർ തയ്യാറായില്ല. കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധത്തിനുള്ള പ്രധാനകാരണം ഇതായിരുന്നു. === ദ്രൗപദീ വസ്ത്രാക്ഷേപം === [[പ്രമാണം:Draupadi & dushashan scene.jpg|200px|ലഘുചിത്രം|ഇടത്ത്‌|ദ്രൗപദീ വസ്ത്രാക്ഷേപം]] ചൂതിൽ തോറ്റ് പണയമായി മാറിയ ദ്രൗപദിയെ കൗരവരിലെ രണ്ടാമനായ [[ദുശ്ശാസനൻ]] ഹസ്തിനപുരി രാജസഭയിൽ ഏവരേയും സാക്ഷി നിർത്തി വസ്ത്രാക്ഷേപം നടത്തി. രജസ്വലയായിരുന്ന [[ദ്രൗപദി]] വരാൻ മടികാണിച്ചപ്പോൾ ഹീനമായി അധിക്ഷേപിച്ച് പിതാമഹന്മാരും മറ്റു ബന്ധുജനങ്ങളും സന്നിഹിതരായിരുന്ന കുരുസഭാമണ്ഡപത്തിലേക്ക് മുടിയിൽ പിടിച്ചു വലിച്ചു കൊണ്ടുവന്നു. മാതാവിനു തുല്യയായ ജ്യേഷ്ഠത്തിയായവളെ പണയവസ്തുവായി മാത്രം കരുതി കേവലബഹുമാനം പോലും കൊടുക്കാതെ അതിഹീനമായി അപമാനിച്ചു. [[കൃഷ്ണൻ]] പാഞ്ചാലിയുടെ സഹായത്തിനു വന്നതിനാൽ അവൾ അതിൽനിന്നും രക്ഷനേടി. പിതൃതുല്യരായവരുടെ മുമ്പിൽ മാനം നഷ്ടപ്പെട്ട ദ്രൗപദി, ദുശ്ശാസനൻ പിടിച്ചു വലിച്ച തന്റെ മുടി പിന്നീട് കെട്ടിയില്ല. ദുശാസനനെ കൊന്ന് അവന്റെ രക്തം തലയിൽതേച്ച് മാത്രമെ അഴിച്ചിട്ട മുടി കെട്ടൂ എന്ന് അവൾ ശപഥം ചെയ്തു. യുദ്ധമുണ്ടാവാതെ ദുശ്ശാസനനെ കൊല്ലാനും അവന്റെ രക്തം മുടിയിൽ പുരട്ടാനുമാവില്ല. ഇത് യുദ്ധത്തിനു കാരണമായ മറ്റൊരു പ്രധാന സംഭവമായിരുന്നു. === ഭീമനോടുള്ള ദ്രോഹം === മറ്റു കൗരവ-പാണ്ഡവരെ അപേക്ഷിച്ച് [[ഭീമൻ|ഭീമനുണ്ടായിരുന്ന]] അമാനുഷികശക്തി വിശേഷത്താൽ, ബാല്യകാലത്തു മുതൽ ദുര്യോധനാദികൾ അസൂയാലുക്കളായിരുന്നു. അന്നുമുതലേ ദുര്യോധനാദികൾ നൂറുപേരും,കർണനും നിരവധി തവണ ഭീമനെ കൊല്ലാനായി പദ്ധതികൾ അവിഷ്കരിച്ച് നടപ്പിലാക്കാൻ ശ്രമിച്ചിരുന്നു<ref>http://www.kidsgen.com/fables_and_fairytales/indian_mythology_stories/poison_kills_poison.htm</ref>. ആയുസ്സിന്റെ ശക്തിയിൽ പലപ്പോഴും അതിൽ നിന്നും രക്ഷപെട്ട ഭീമന്, തന്നെ കൊലപ്പെടുത്താൽ ശ്രമിച്ചുകൊണ്ടിരിക്കുന്ന ദുര്യോധനാദികളോട് വൈരാഗ്യം അതിശക്തമായുണ്ടായിരുന്നു. ജ്യേഷ്ഠനായ യുധിഷ്ഠിരനെ ബഹുമാനിച്ച് ഭീമൻ പുറത്തു കാണിച്ചിരുന്നില്ലയെന്നു എന്നുമാത്രം. ഇത് യുദ്ധത്തിനുള്ള മറ്റൊരു കാരണമായിരുന്നു. (യുദ്ധത്തിൽ ഗാന്ധാരിയുടെ നൂറു പുത്രന്മാരും കൊല്ലപ്പെടുന്നത് ഭീമനാലാണ്). == സന്ധിസംഭാഷണങ്ങൾ == [[File:Krishna as Envoy.jpg|170px|thumb|ഭഗവദ് ദൂത്' : [[കൃഷ്ണൻ]] കൗരവസഭയിലെ [[ശന്തനു]]വിന്റെ സിംഹാസനത്തിൽ<br />([[രാജാ രവിവർമ്മ|രാജാരവിവർമ്മ ചിത്രം]])]] ==== വ്യാസോപദേശം ==== കൗരവരോട് ചൂതുകളിൽ തോറ്റ് പന്ത്രണ്ട് വർഷത്തെ വനവാസവും, ഒരു വർഷത്തെ അജ്ഞാതവാസവും പൂർത്തിയാക്കി പാണ്ഡവർ ഹസ്തിനപുരിയ്ക്കടുത്ത് ഉപപ്ലാവ്യത്തിൽ വന്നു താമസിച്ചു. ഇതു മനസ്സിലാക്കിയ [[സത്യവതി]] പുത്രനായ വേദവ്യാസമഹർഷി ഹസ്തിനപുരിയിൽ ചെന്ന് ധൃതരാഷ്ട്രരെയും, ദുര്യോധനനെയും വിളിച്ചുവരുത്തി പാണ്ഡവർക്ക് അവകാശപ്പെട്ട അർദ്ധരാജ്യം നൽകാൻ ആവശ്യപ്പെട്ടു. ദുര്യോധനന്റെ പിടിവാശിയിൽ മഹാരാജാവായ ധൃതരാഷ്ട്രർക്ക് തനിച്ചൊന്നും ചെയ്യാൻ പറ്റുമായിരുന്നില്ല. ഭീഷ്മർ പലതവണ ധൃതരാഷ്ട്രരെ ഉപദേശിച്ചിരുന്നു, എങ്കിലും അർദ്ധരാജ്യം നൽകാൻ കൗരവർ തയ്യാറായില്ല. ==== സഞ്ജയദൂത് ==== കൗരവർ ഇതിനോടകം സഞ്ജയനെ ദൂതനായി ഉപപ്ലാവ്യത്തിലേക്ക് അയച്ച് യുധിഷ്ഠിരനെ കണ്ട് തങ്ങളുടെ സന്ദേശം അറിയിപ്പിച്ചു. ദുര്യോധനനാണ് ദൂതനായി സഞ്ജയനെ അയച്ചതെങ്കിലും, ധൃതരാഷ്ട്രർ അയച്ചതാണെന്നു പറയാൻ ആവശ്യപ്പെട്ടിരുന്നു. പാണ്ഡവർക്ക് അർദ്ധരാജ്യം നൽകാനാവില്ല എന്നുള്ള വിവരം സഞ്ജയൻ യുധിഷ്ഠിരനെ അറിയിച്ചു. അപ്രിയകാര്യം ചെയ്ത സങ്കടത്തിൽ തിരിച്ച് ഹസ്തിനപുരിയിൽ എത്തിയ സഞ്ജയൻ മഹാരാജാവിനെ നേരിട്ട് കണ്ട് യുദ്ധം മൂലമുണ്ടാവുന്ന കൗരവരുടെ തകർച്ചയെ മുൻകൂട്ടി ബോധിപ്പിച്ചു.<ref>സി. രാജഗോപാലാചാരിയുടെ മഹാഭാരതം; "54-സഞ്ജയ മിഷൻ (സഞ്ജയദൂത്)"</ref>. ==== വിദുരനീതി ==== സഞ്ജയ ഉപദേശത്തെ തുടർന്ന് ദുഃഖിതനായ ധൃതരാഷ്ട്രർ അന്നു രാത്രിതന്നെ വിദുരരെ വിളിപ്പിച്ചു. പ്രസിദ്ധമായ വിദുരനീതി മഹാഭാരതത്തിൽ വർണ്ണിക്കുന്നത് ഈ സന്ദർഭത്തിലാണ്. വിദുരർ ജ്യേഷ്ഠനായ ധൃതരാഷ്ട്രരെ ആപത്തിൽ നിന്നു രക്ഷിക്കാനായി കൗരവരുടെ അസാന്നിധ്യത്തിൽ ധർമ്മാധർമ്മങ്ങൾ ഉപദേശിച്ചു. പലകഥകളും ഉദാഹരണമായി പറഞ്ഞ് കൂടുതൽ വിശ്വാസ്യത കിട്ടത്തക്കരീതിയിൽ ഉപദേശിച്ചിട്ടും, പുത്രവാത്സല്യം നിമിത്തം ധൃതരാഷ്ട്രർക്ക് അതൊന്നും സ്വീകരിക്കാൻ കഴിയുമായിരുന്നില്ല<ref>വിദുര നീതി : ആംഗലേയ പരിഭാഷ -- കിസാരി മോഹൻ ഗാംഗുലി</ref>. ==== സനൽകുമാരോപദേശം ==== പാണ്ഡവർക്കുവേണ്ടി മഹാതപസ്വിയായ സനൽകുമാരമഹർഷിയും ദുര്യോധനനെ ഉപദേശിച്ചു. മഹായുദ്ധം തടയാൻ ഇങ്ങനെ പലരും അഭ്യർത്ഥന നടത്തിയിട്ടും കൗരവർക്ക് അതൊന്നും സ്വീകാര്യമായിരുന്നില്ല. ==== കൃഷ്ണദൂത് ==== [[യുധിഷ്ഠിരൻ|യുധിഷ്ഠിരന്റെ]] അപേക്ഷയിൽ [[കൃഷ്ണൻ]] [[പാണ്ഡവർ|പാണ്ഡവർക്കുവേണ്ടി]] ദൂതനായി [[ഹസ്തിനപുരി|കൗരവസഭയിൽ]] എത്തി. ഇതു മുൻകൂട്ടി അറിഞ്ഞ [[ശകുനി|ശകുനിയും]], [[ദുര്യോധനൻ|ദുര്യോധനനും]] ചേർന്ന് [[ശന്തനു|ശന്തനു മഹാരാജാവിന്റെ]] [[സിംഹാസനം]] കൃഷ്ണനുവേണ്ടി സഭയിൽ സജ്ജമാക്കി. ''(സിംഹാസനത്തിന്റെ ശാപം: അയോഗ്യനായ ആരതിലിരുന്നാലും അവന്റെ തല പൊട്ടിച്ചിതറുമെന്ന് ശന്തനു മഹാരാജാവിന്റെ ശാപം ആ സിംഹാസനത്തിനുണ്ടായിരുന്നു. ശന്തനുവിനുശേഷം ശാപത്തെ പേടിച്ച് അതിൽ ആരും ഇരുന്നിട്ടില്ല)'' കൃഷ്ണൻ സിംഹാസനത്തിലിരുന്നെങ്കിലും അദ്ദേഹത്തിനു കുഴപ്പമൊന്നും സംഭവിച്ചില്ല. അർദ്ധരാജ്യം നൽകില്ലയെന്നു തീർത്തു പറഞ്ഞ കൗരവസഭയിൽ കൃഷ്ണൻ പാണ്ഡവർക്കായി അഞ്ചു ചെറിയ രാജ്യങ്ങളൊ, അല്ലെങ്കിൽ അഞ്ചു ദേശങ്ങളൊ, അതുമല്ലെങ്കിൽ അഞ്ചു ഗൃഹങ്ങളൊ, അവസാനം ഇവർക്ക് അഞ്ചുപേർക്കുമായി താമസിക്കാൻ ഒരു ഗൃഹം എങ്കിലും കൊടുക്കണം എന്ന് അപേക്ഷിച്ചു. പക്ഷേ സൂചികുത്തുവാൻ പോലും പാണ്ഡവർക്ക് തൻ്റെ രാജ്യത്തിലിടം കൊടുക്കില്ലയെന്ന് ദുര്യോധനൻ പ്രഖ്യാപിച്ചതോടെ കൃഷ്ണദൂത് പരാജയമായിരുന്നു. കൃഷ്ണനെ പിടിച്ചുകെട്ടി സഭയിൽവച്ച് അപമാനിക്കാൻ ദുര്യോധനൻ ശ്രമിക്കുകകൂടി ചെയ്തതോടെ തൻ്റെ വിശ്വരൂപം പ്രദർശിപ്പിച്ച് ഏവരെയും അൽഭുതപ്പെടുത്തിയ ശേഷം കൃഷ്ണൻ അവിടെനിന്നും ഇറങ്ങിപ്പോവുകയുണ്ടായി. == യുദ്ധ സന്നാഹം == [[File:Brooklyn Museum - Krishna Counsels the Pandava Leaders Page from a Mahabharata series.jpg|200px|thumb|left|യുദ്ധ സന്നാഹം: പാണ്ഡവരും കൃഷ്ണനും ([[:en:Brooklyn Museum|ബ്രൂക്കിലിൻ മ്യൂസിയത്തിലുള്ള]] 18-ആം നൂറ്റാണ്ടിലെ എണ്ണഛായാചിത്രം)]] ഭഗവത്ദൂത് പരാജയമായതിനെത്തുടർന്ന് യുദ്ധം തീരുമാനിക്കപ്പെട്ടു. ധർമ്മപുത്രരും, ദുര്യോധനനും തങ്ങളുടെ സുഹൃത്ത്-ബന്ധുരാജ്യങ്ങളിലേക്ക് ദൂതന്മാരെ അയച്ച് സഹായം അഭ്യർത്ഥിച്ചു. രാജ്യം ഭരിക്കുന്ന രാജാവിന്റെ പുത്രനായ ദുര്യോധനനു കൂടുതൽ രാജ്യങ്ങൾ തങ്ങളുടെ സേനയെ അയച്ചു കൊടുത്തു. ദ്വാരകാസൈന്യം: ദ്വാരകയിലേക്ക് പാണ്ഡവർക്ക് ദൂതനായി പോയത് അർജ്ജുനനും, കൗരവർക്ക് വേണ്ടി ദുര്യോധനനും ആയിരുന്നു. ആദ്യമെത്തിയ ദുര്യോധനൻ ഉറങ്ങിക്കിടന്ന കൃഷ്ണന്റെ തലയ്ക്കലും, രണ്ടാമതെത്തിയ അർജ്ജുനൻ കാൽക്കലും കൃഷ്ണൻ ഉണരുന്നതും കാത്തിരുന്നു. കൃഷ്ണന്റെ അതിശക്തമായ സേനാവ്യൂഹം നാരായണിസേന എന്നാണറിയപ്പെട്ടിരുന്നത്. കൃഷ്ണൻ ഇരുവർക്കുമായി ഒരു ഭാഗത്ത് കൃഷ്ണൻ നിരായുധനായും, മറുവശത്ത് തന്റെ നാരായണിസൈന്യവും പകുത്തു നൽകി. അർജ്ജുനൻ നിരായുധനായ കൃഷ്ണനേയും, ദുര്യോധനൻ സൈന്യത്തേയും സ്വീകരിച്ചു. നാരായണി സൈന്യത്തെ കൂടാതെ മറ്റുള്ള ദ്വാരകാവാസികൾക്ക് ഏതു ഭാഗത്തു ചേരാനും അനുവാദം നൽകി.കൃഷ്ണൻ്റെ സൈന്യാധിപനായ സാത്യകി,കൃഷ്ണൻ്റെ കൂടെ പാണ്ഡവപക്ഷത്ത് ചേർന്നു.മറ്റൊരു യാദവപ്രമുഖനായ കൃതവർമാവ് നാരായണിസേനയെ നയിച്ചുകൊണ്ട് കൗരവപക്ഷത്തും ചേർന്നു.ബലരാമൻ, പ്രദ്യുംനൻ മുതലായവർ ഇരുപക്ഷത്തും ചേരാതെ തീർത്ഥയാത്രക്ക് പോയപ്പോൾ സാംബൻ മുതലായവർ വിട്ടുനിന്നു. വിരാടസൈന്യം: വിരാടനും പുത്രന്മാരായ ഉത്തരനും,ശ്വേതനും,ശംഖനും അവരുടെ മുഴുവൻ സൈന്യവും പാണ്ഡവപക്ഷം ചേർന്നു. പാഞ്ചാലസൈന്യം: പാണ്ഡവസൈന്യത്തിന്റെ പ്രധാന ഭാഗം ദ്രുപദരുടെ പുത്രനായ ധൃഷ്ടദ്യുമ്നന്റെ കീഴിൽ അണിനിരന്ന പാഞ്ചാല സൈന്യമായിരുന്നു. ഈ രാജ്യങ്ങളെ കൂടാതെ പാണ്ഡവപക്ഷത്തു ചേരാനായി കാശിരാജാവും, മാത്സ്യരാജാവും തങ്ങളുടെ സൈന്യത്തെ അയച്ചു കൊടുത്തു. ഈ രണ്ടുരാജ്യങ്ങളും കൗരവ-പാണ്ഡവരുടെ ബന്ധുരാജ്യങ്ങളായിരുന്നു. കാശി രാജകുമാരിമാരാണ് അംബികയും, അംബാലികയും. മാത്സ്യരാജാവ് സത്യവതിയുടെ സഹോദര പുത്രനാണ്. ശിശുപാലന്റെ മരണശേഷം ചേദിരാജ്യം ഭരിച്ചിരുന്ന അയാളുടെ മകനായ ധൃഷ്ടകേതു പാണ്ഡവരോട് സ്നേഹബന്ധം പുലർത്തിയിരുന്നതിനാൽ അദ്ദേഹവും സൈന്യവുമായി ഉപപ്ലവ്യത്തിൽ എത്തി പാണ്ഡവസൈന്യത്തിൽ ചേർന്നു. കേകേയവും, മഥുരയും, വിദർഭയും തങ്ങളുടെ സൈന്യത്തെ രണ്ടു കൂട്ടർക്കുമായാണ് കൊടുത്തത് <ref>{{Cite web |url=http://www.mahabharataonline.com/rajaji/mahabharata_summary_61.php |title=ആർക്കൈവ് പകർപ്പ് |access-date=2011-09-07 |archive-date=2008-04-03 |archive-url=https://web.archive.org/web/20080403050100/http://www.mahabharataonline.com/rajaji/mahabharata_summary_61.php |url-status=dead }}</ref>(നോക്കുക: കുറിപ്പ്). നാഗസൈന്യം: അർജുനൻ്റേയും, നാഗരാജകുമാരിയായ ഉലൂപിയുടെയും പുത്രനായ ഇരവാൻ തൻ്റെ സൈന്യവുമായി പണ്ഡവപക്ഷത്ത് ചേർന്നു. രാക്ഷസർ: ഭീമസേനൻ്റെയും രാക്ഷസിയായ ഹിഡുമ്പിയുടെയും പുത്രനായ ഘടോൽകചൻ പാണ്ഡവപക്ഷത്തും, ബകാസുരൻ്റെ അനുജനായ അലമ്പുഷൻ, സുഹൃത്ത് അലായുധൻ തുടങ്ങിയ രാക്ഷസർ കൗരവപക്ഷത്തും തങ്ങളുടെ സൈന്യങ്ങളുമായി ചേർന്നു. ബാഹ്ലികം- ശന്തനുവിൻ്റെ ജ്യേഷ്ഠനും, ഭീഷ്മരുടെ വല്യച്ഛനുമായ, കുരുക്കളുടെ ഏറ്റവും മുതിർന്ന പിതാമഹനായിരുന്നു ബാഹ്ലികദേശത്തേ രാജാവായിരുന്ന ബാഹ്ലികൻ. യുദ്ധം ഒഴിവാക്കാൻ പരമാവധി ശ്രമിച്ച ഇദ്ദേഹം തൻ്റെ പുത്രനായ സോമദത്തൻ, പൗത്രൻ ഭൂരിശ്രവസ്സ് തുടങ്ങിയവർക്കൊപ്പം സൈന്യവുമായി കൗരവപക്ഷത്ത് ചേർന്നു. മാദ്രം: നകുലസഹദേവൻമാരുടെ മാതാവായ മാദ്രിയുടെ സഹോദരനായ മാദ്രരാജാവ് ശല്യർ പാണ്ഡവപക്ഷത്ത് ചേരാൻ ആഗ്രഹം കാണിച്ചുവെങ്കിലും ദുര്യോധനൻ്റെ കുതന്ത്രം മൂലം കൗരവപക്ഷത്ത് തൻ്റെ സൈന്യവുമായി ചേരേണ്ടിവന്നു. ത്രിഗർത്തം : വിരാടരുടെ പ്രധാനശത്രുവും, കൗരവരുമായി സൗഹൃദം സൂക്ഷിച്ചിരുന്നയാളുമായ ത്രിഗർത്തരാജാവ് സുശർമ്മൻ കൗരവപക്ഷത്ത് നിലകൊണ്ടു. പ്രാഗ്ജ്യോതിഷം: നരകാസുരൻ്റെ പുത്രനായ ഭഗദത്തൻ തൻ്റെ ശക്തമായ ആനപ്പടയുമായി കൗരവപക്ഷത്ത് ചേർന്നു. പാണ്ഡ്യം, കേരളം: പാണ്ഡ്യരാജാവും , കേരളരാജാവായ മലയധ്വജനും പാണ്ഡവരുടെ കൂടെ ചേർന്നു. === സേനാ സമൂഹം === {| class="wikitable" border="1" |- ! ! പാണ്ഡവസേന ! കൗരവസേന |- ! സർവ്വസേനാധിപൻ | [[ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ]] | [[ഭീഷ്മർ]] |- ! ഉപസൈന്യാധിപർ | ഏഴുപേർ<br />[[വിരാടൻ]], [[ദ്രുപദൻ]], [[ശിഖണ്ഡി]], [[ഭീമൻ]], [[സാത്യകി]],<br />[[നകുലൻ]], [[സഹദേവൻ]] | പതിനൊന്നുപേർ<br />[[ദ്രോണർ]], [[അശ്വത്ഥാമാവ്]], [[കൃപർ]], [[ശല്യർ]], [[ത്രിഗർത്തൻ]], <br />[[കൃതവർമ്മാവ്]], [[ഭഗദത്തൻ]], [[ജയദ്രഥൻ]], [[സൗമദത്തി]], [[ശകുനി]],<br /> [[ദുശ്ശാസനൻ]] |- ! പങ്കെടുത്ത രാജ്യങ്ങൾ | [[വിരാടം]], [[പാഞ്ചാലം]], [[കാശി]], [[മാത്സ്യം]], [[ചേദി]], [[പാണ്ഡ്യം]], [[മഗധ]], [[കേകേയം]], [[ദ്വാരക]], [[മഥുര]], [[വിദർഭ]] | [[ഹസ്തിനപുരി]], [[അംഗം]], [[സിന്ധ്]], [[അവന്തി]], [[മാഹിഷ്മതി]],<br />[[ഗാന്ധാരം]], [[മാദ്രം]], [[കംബോജം]], [[പ്രാഗ്ജ്യോതിഷ]], [[കലിംഗം]], [[കേകേയം]], [[ദ്വാരക]], [[മഥുര]], [[വിദർഭ]], [[വാൽഹികം]] |- ! സൈന്യബലം | [[7 (അക്കം)|7]] [[അക്ഷൗഹിണി|അക്ഷൗഹിണികൾ]]<br>153,090 ആനകൾ<br />153,090 രഥങ്ങൾ<br />459,270 കുതിരകൾ<br />765,450 കാലാൾ പടകൾ | [[11 (സംഖ്യ)|11]] [[അക്ഷൗഹിണി|അക്ഷൗഹിണികൾ]]<br>240,570 ആനകൾ<br />240,570 രഥങ്ങൾ<br />721,710 കുതിരകൾ<br />1,202,850 കാലാൾ പടകൾ |} == കൗരവ സൈന്യം == കൗരവപക്ഷത്തിന്റെ നേതൃസ്ഥാനം ഭീഷ്മർ വഹിച്ചു. അദ്ദേഹം സൈന്യത്തെ പതിനൊന്നു വിഭാഗങ്ങളായി തിരിച്ച് ഓരോന്നിനും ഉപസൈന്യാധിപന്മാരെ നിയോഗിച്ചു. യുദ്ധത്തിന്റെ തലേനാൾ ഭീഷ്മരുമായുണ്ടായ വാഗ്വാദത്തെത്തുടർന്ന് കർണ്ണൻ ഭീഷ്മർക്കൊപ്പം യുദ്ധംചെയ്യില്ല എന്നു നിർബന്ധം പിടിച്ചു. ''(ആദ്യ പത്തുനാളുകൾ കർണ്ണൻ യുദ്ധം ചെയ്തില്ല).'' ഭീഷ്മർ കർണ്ണനെ യുദ്ധത്തിൽ നിന്നും പിന്തിരിപ്പിക്കാൻ ഉപയോഗിച്ച മാർഗ്ഗമായിരുന്നു ഇത്. (കർണ്ണനും, ഭീഷ്മരും ഒന്നിച്ച് പാണ്ഡവരോട് എതിർത്താൽ അവർക്കു തോൽവി സംഭവിച്ചേക്കാമെന്നു അദ്ദേഹം ഭയപ്പെട്ടിരുന്നു). വിദേഹരാജകുമാരനായ രുഗ്മി (കൃഷ്ണന്റെ പത്നിയായ രുക്മിണിയുടെ സഹോദരൻ) പാണ്ഡവപക്ഷത്തു ചേർന്ന് യുദ്ധം ചെയ്യാൻ ആഗ്രഹിച്ചുവന്നെങ്കിലും അർജ്ജുനൻ അവനെ പിന്തിരിപ്പിച്ച് അയച്ചു. അതിനെത്തുടർന്ന് രുഗ്മി ദുര്യോധനപക്ഷത്തു ചേർന്നു യുദ്ധം ചെയ്തു. മാദ്രേശനായ ശല്യർ പണ്ടുമുതൽക്കുതന്നെ ധൃതരാഷ്ട്രരോട് സ്നേഹബഹുമാനം പുലർത്തിയിരുന്നു. അദ്ദേഹത്തോടുള്ള സ്നേഹാദരവാണ് സഹോദരിയായ മാദ്രിയെ ധൃതരാഷ്ട്ര സഹോദരൻ പാണ്ഡുവിനു വിവാഹം ചെയ്തു കൊടുത്തത്. അവസാനഘട്ടത്തിലുണ്ടായ യുദ്ധത്തിൽ കൗരവരിൽ നിന്നും മാറി നിൽക്കാൻ ശല്യർക്കായില്ല. ശല്യരും മാദ്രസൈന്യവും കൗരവപക്ഷത്തുചേർന്നു യുദ്ധംചെയ്തു. കുന്തിദേവിയുടെ അപേക്ഷയെ തുടർന്ന് അർജ്ജുനനൊഴികെ മറ്റു പാണ്ഡുപുത്രന്മാരെ കൊല്ലില്ല എന്ന് കർണ്ണൻ സമ്മതിച്ചു. യുദ്ധത്തിനു തലേദിവസം [[വ്യാസൻ]] ധൃതരാഷ്ട്രരുടെ കൊട്ടാരത്തിൽ വരുകയും അദ്ദേഹത്തിനു യുദ്ധം കാണാനായി സചിവനായ [[സഞ്ജയൻ|സഞ്ജയനു]] ദിവ്യചക്ഷുസ്സ് നൽകി അനുഗ്രഹിക്കുകയും ചെയ്തു. കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധത്തിൽ നടക്കുന്ന കാര്യങ്ങൾ തത്സമയം ഹസ്തിനപുരിയിലെ കൊട്ടാരത്തിലിരുന്നു കാണുവാനും അത് അപ്പോൾ തന്നെ മഹാരാജാവിനെ ധരിപ്പിക്കുവാനും ഇതു സഹായകമായി. കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധം മുൻകൂട്ടി മനസ്സിലാക്കിയ ദേവേന്ദ്രൻ ബ്രാഹ്മണവേഷത്തിൽ വന്ന് കർണ്ണനോട് അവന്റെ കവചകുണ്ഡലങ്ങൾ ദാനം ചോദിച്ചു വാങ്ങുന്നു. വന്നത് ദേവേന്ദ്രനാണെന്നറിഞ്ഞു കൊണ്ടുതന്നെ കർണ്ണൻ തന്റെ ജന്മസിദ്ധമായിരുന്ന കവചകുണ്ഡലങ്ങൾ ഇന്ദ്രനു ദാനംചെയ്തു. കവചകുണ്ഡലങ്ങൾ ഉള്ളിടത്തോളം കാലം കർണ്ണനെ ആർക്കും വധിക്കാൻ സാധ്യമായിരുന്നില്ല. അർജ്ജുനനു വിജയം കൈവരിക്കാൻ ഇതു സഹായകമായി. കർണ്ണന്റെ ദാനമാഹാത്മ്യത്തിൽ സന്തുഷ്ടനായി ദേവേന്ദ്രൻ അവനു വിശിഷ്ടമായ വേൽ കൊടുത്ത് അനുഗ്രഹിച്ചു. കർണ്ണൻ ഈ വേൽ അർജ്ജുനനു നേരെ യുദ്ധത്തിൽ പ്രയോഗിക്കുവാൻവേണ്ടി കരുതിവെച്ചു. === കർണ്ണ ശപഥം === യുദ്ധസന്നാഹങ്ങൾക്കായി തയ്യാറെടുക്കുന്ന ഒരു നാൾ [[കർണ്ണൻ]] [[യമുന|യമുനാനദിയിൽ]] സ്നാനം ചെയ്യുന്നവസരത്തിൽ [[കുന്തി|കുന്തിദേവി]] അവനെ കാണാൻ വരുന്നു. ഒരു യാചകയായിട്ടാണ് താൻ വന്നിരിക്കുന്നതെന്നും, തന്റെ ഒരു ആഗ്രഹം കർണ്ണൻ നിറവേറ്റിത്തരണമെന്നും അവർ അപേക്ഷിക്കുന്നു. അഞ്ചുപുത്രന്മാരുടെ അമ്മയായ കുന്തിദേവിക്ക് ശത്രുപക്ഷത്തുള്ള താൻ എന്തു ആഗ്രഹമാണ് നിറവേറ്റേണ്ടതെന്ന് കർണ്ണൻ സംശയിക്കുന്നുവെങ്കിലും ആരെന്തപേക്ഷിച്ചാലും നിറവേറ്റുമെന്നു മറുപടി പറയുന്നു. തന്റെ പുത്രന്മാരോടു ചേർന്നുനിന്ന് യുദ്ധം ചെയ്യണമെന്നും, കർണ്ണൻ തന്റെ ആദ്യ പുത്രനാണെന്നും സൂര്യഭഗവാനാണ് പിതാവെന്നും കുന്തി അവനെ അറിയിക്കുന്നു. വിശ്വസിക്കുവാൻ പ്രയാസമായതും, അപ്രിയവുമായ സത്യമായിരുന്നെങ്കിലും താനറിയുവാനായി ഏറെ ആഗ്രഹിച്ച, ഏറെ നാളായി തന്നെ അലട്ടിക്കൊണ്ടിരുന്ന ചോദ്യത്തിനുത്തരമായിരുന്നു കർണ്ണനത്. സത്യം സത്യമായി പറയുവാൻ കർണ്ണൻ കുന്തീദേവിയോട് അഭ്യർത്ഥിച്ചപ്പോൾ, തന്റെ ബാല്യത്തിൽ ദുർവ്വാസാവിൽ നിന്നും കിട്ടിയ വരലബ്ധിയിൽ സൂര്യ ഭഗവാനെ ധ്യാനിച്ചതും, ആദ്യസന്താനമുണ്ടായപ്പോൾ അപമാനം ഭയന്ന് നദിയിലൊഴുക്കിയതും കുന്തി കർണ്ണനോട് പറഞ്ഞു. തന്റെ ജന്മദാതാക്കളെക്കുറിച്ചുള്ള സംശയങ്ങൾ നീങ്ങിയ കർണ്ണൻ കുന്തീദേവിയെ അഭിമാനപൂർവ്വം വന്ദിച്ചയക്കുന്നു. == പാണ്ഡവ സൈന്യം == [[പാണ്ഡവർ]] ഏഴു [[അക്ഷൗഹിണി]] പടസമൂഹങ്ങളെ ഉപപ്ലാവ്യത്തിൽ സജ്ജമാക്കി. സർവ്വസൈന്യാധിപനായി [[ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ]] തിരഞ്ഞെടുക്കപ്പെട്ടു. അദ്ദേഹം തന്റെ സേനയെ ഏഴു ഭാഗങ്ങളായി തിരിച്ച് അതിന്റെ നേതൃത്വം വിരാടൻ, ദ്രുപദൻ, ശിഖണ്ഡി, ഭീമൻ, സാത്യകി, നകുലൻ, സഹദേവൻ എന്നിവരിൽ അർപ്പിച്ചു. കൂടാതെ ഏഴു സൈന്യത്തിന്റേയും ഉപനായകസ്ഥാനം അർജ്ജുനനും നൽകി. അർജ്ജുനനു ഉലൂപിയിലുണ്ടായ പുത്രനാണ് [[ഇരാവാൻ]]. അതിസമർത്ഥനായ അവൻ യുദ്ധത്തിൽ പാണ്ഡവരെ സഹായിക്കാൻ എത്തിച്ചേർന്നെങ്കിലും യുദ്ധം ചെയ്യാൻ കൃഷ്ണൻ അതിനനുവദിച്ചില്ല. ''(അവൻ യുദ്ധംചെയ്തിരുന്നെങ്കിൽ ഒരു ദിവസം കൊണ്ട് കൗരവരെ തോൽപ്പിക്കാൻ സാധിക്കുമായിരുന്നു.)'' യുദ്ധം കണ്ടു നിൽക്കാൻ മാത്രം അവനെ അനുവദിച്ചു. ഭീമനു ഹിഡുംബിയിൽ ജനിച്ച [[ഘടോൽകചൻ]] തന്റെ സേനാവ്യൂഹവുമായി എത്തി പാണ്ഡവപക്ഷത്തു ചേർന്നു. == യുദ്ധത്തിലെ സേനാവ്യൂഹങ്ങൾ == [[File:Chakravyuha.svg|200px|thumb|right|ചക്രവ്യൂഹം]] [[File:ShaktaVyuham.PNG|200px|thumb|right|ശക്തവ്യൂഹം]] # ക്രൗഞ്ചവ്യൂഹം ([[കൊക്ക്|കൊക്കിന്റെ ആകൃതി]]) # മകരവ്യൂഹം ([[ചീങ്കണ്ണി|മുതലയുടെ ആകൃതി]]) # കൂർമ്മവ്യൂഹം ([[ആമ|ആമയുടെ ആകൃതി]]) # ത്രിശൂലവ്യൂഹം ([[ത്രിശൂലം|മൂന്നുമുനയുള്ള ശൂലത്തിന്റെ ആകൃതി]]) # ചക്രവ്യൂഹം ([[ചക്രം|കറങ്ങുന്ന ചക്രത്തിന്റെ ആകൃതി]]) <ref>എഴുത്തച്ഛൻ മഹാഭാരതത്തിൽ പത്മവ്യൂഹം എന്നു എഴുതിയിരിക്കുന്നു. ഏറ്റവും പുറത്തു നിൽക്കുന്ന യോദ്ധാക്കൾ ശത്രു ഉള്ളിൽ കടന്നു കഴിയുമ്പോൾ ഉള്ളിലേക്കടുത്ത് ശത്രുവിനെ നേരിടുന്നതിനാലാവാം അദ്ദേഹം പത്മവ്യൂഹം (കൂമ്പടയാൻ പോകുന്ന താമര എന്നർത്ഥത്തിൽ) പരാമർശിച്ചിരിക്കുന്നത്. കമലവ്യൂഹം എന്ന പേരിൽ മറ്റൊരു വ്യൂഹവും (പൂർണ്ണമായി വിരിഞ്ഞ താമരയുടെ രൂപത്തിൽ) യുദ്ധത്തിൽ ഉപയോഗിച്ചിരുന്നതിനാൽ വ്യാസൻ പരാമർശിച്ചിരിക്കുന്ന ചക്രവ്യൂഹമാവും ഇതിനു കൂടുതൽ യോജിക്കുക.</ref> # കമലവ്യൂഹം ([[താമര|പൂർണ്ണമായി വിരിഞ്ഞ താമരപ്പൂവിന്റെ ആകൃതി]]) # ഗരുഡവ്യൂഹം ([[പരുന്ത്|ചിറകുവിരിച്ച പരുന്തിന്റെ ആകൃതി]]) # അർണ്ണവ്യൂഹം ([[സമുദ്രം|സമുദ്രാകൃതി]]) # മണ്ഡലവ്യൂഹം ([[ആകാശഗംഗ|ആകാശഗംഗയുടെ ആകൃതി]]) # വജ്രവ്യൂഹം ([[മിന്നൽ|മിന്നലിന്റെ ആകൃതി]]) # ശക്തവ്യൂഹം ([[ചതുരം|സമചതുരാകൃതി]]) # അസുരവ്യൂഹം ([[അസുരൻ|രാക്ഷസാകൃതി]]) # ദേവവ്യൂഹം ([[ദേവൻ|അമാനുഷാകൃതി]]) # സൂചിവ്യൂഹം ([[സൂചി|സൂചിയുടെ ആകൃതി]]) # ശൃംഗാരകവ്യൂഹം ([[കൊമ്പ്|വളഞ്ഞ കൊമ്പിന്റെ ആകൃതി]]) # അർദ്ധചന്ദ്രവ്യൂഹം ([[ചന്ദ്രൻ|ചന്ദ്രക്കലയുടെ ആകൃതി]]) # മാലവ്യൂഹം ([[പുഷ്പം|പുഷ്പചക്രാകൃതി]]) # മത്സ്യവ്യൂഹം ([[മത്സ്യം|മത്സ്യാകൃതി]]) == യുദ്ധം അനുശാസിച്ച നിയമങ്ങൾ == # യുദ്ധം സൂര്യോദയത്തിനുശേഷം തുടങ്ങി, സൂര്യാസ്തമയത്തിനു അവസാനിപ്പിക്കുക. # ഇരുപക്ഷത്തിനും സമ്മതമെങ്കിൽ രാത്രിയിൽ യുദ്ധമാവാം. # ഒന്നിൽ കൂടുതൽ പേർ ചേർന്ന് തനിച്ച് ഒരാളെ ആക്രമിക്കരുത്. # രണ്ടുപേർ തമ്മിൽ ദ്വന്ദ്വയുദ്ധമാവാം, സുദീർഘമായ യുദ്ധത്തിൽ അവർ ഒരേ ആയുധങ്ങൾ വഹിച്ചൊ, ഒരേ വാഹനത്തിലൊ ''(ആന, തേർ, കുതിര)'' ആവണം. # ഒരാളുപോലും മറ്റുള്ളവരാൽ ചുറ്റപ്പെട്ട് ആക്രമിക്കപ്പെടരുത്. # യുദ്ധത്തിൽ അടിയറവ് പറഞ്ഞവനെ മാന്യമായ യുദ്ധതടവുകാരനായി സംരക്ഷിക്കണം. # നിരായുധനെ ആക്രമിക്കരുത്. # അബോധാവസ്ഥയിലായവനെ ആക്രമിക്കരുത്. # യുദ്ധത്തിൽ പങ്കെടുക്കാത്തവനെയോ, മൃഗത്തേയോ ആക്രമിക്കരുത്. # പിന്തിരിഞ്ഞോടിയവനെ പിന്തുടർന്ന് ആക്രമിക്കരുത്. # സ്ത്രീകളെ ആക്രമിക്കരുത്. # ഓരോ ആയുധങ്ങൾക്കും അതിന്റെതായ നിബന്ധനകൾ പാലിച്ചാവണം യുദ്ധത്തിൽ ഏർപ്പെടുന്നത്. ''(ഉദാ: അരയ്ക്കു താഴോട്ട് ഗദകൊണ്ടടിക്കരുത്)''. # ന്യായരഹിതമായ പോരാട്ടത്തിൽ ആരും ഏർപ്പെടരുത്.<ref>പതിനെട്ട് നിയമങ്ങൾ കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധത്തിൽ അലിഖിതമായുണ്ടായിരുന്നു</ref> == യുദ്ധത്തിൽപങ്കെടുത്ത അഞ്ചുതലമുറകൾ == കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധത്തിൽ കൗരവ-പാണ്ഡവ സുഹൃത്-ബന്ധുജനങ്ങളിലായി അഞ്ചു തലമുറയിൽപ്പെട്ടവർ പങ്കെടുത്തു കൊല്ലപ്പെട്ടു. കുരുക്ഷേത്ര യുദ്ധം നടക്കുന്നവസരത്തിൽ പങ്കെടുത്തവർ പലരും പ്രായാധിക്യം ഏറിയവരായിരുന്നുവെന്നു മഹാഭാരതത്തിലൂടെ ഗ്രന്ഥകാരൻ പറയുന്നു. യുദ്ധത്തിൽ പങ്കെടുത്ത ഏറ്റവും പ്രായമുള്ള വ്യക്തി [[ശന്തനു|ശന്തനുവിന്റെ]] അനുജനും [[ഭീഷ്മർ|ഭീഷ്മരുടെ]] ഇളയച്ഛനുമായ [[ബാൽഹികൻ|ബാൽഹികനായിരുന്നു]]. വാൽഹികം എന്ന രാജ്യത്തിലെ രാജാവായിരുന്ന അദ്ദേഹം അഞ്ചു തലമുറകളിൽ ആദ്യ തലമുറയെ പ്രതിനിധീകരിച്ചു കൗരവപക്ഷം ചേർന്നു പാണ്ഡവർക്കെതിരായി യുദ്ധം ചെയ്തു. [[ശന്തനു|ശന്തനുവിന്റെ]] ഇളയ സഹോദരനായ അദ്ദേഹം തന്റെ പുത്രന്മാരും പൗത്രന്മാരുമായി ബൃഹത്തായ സേനാസമൂഹത്തോടൊപ്പമായിരുന്നു കൗരവപക്ഷം ചേർന്നത്. [[ഭീഷ്മർ|ഭീഷ്മപിതാമഹന്റെ]] ഇളയച്ഛനായിരുന്ന [[ബാൽഹികൻ]] പതിനാലാംനാൾ രാത്രിയുദ്ധത്തിൽ [[ഭീമൻ|ഭീമനാൽ]] കൊല്ലപ്പെട്ടു. രണ്ടാം തലമുറയെ പ്രതിനിധീകരിച്ചത് [[ഭീഷ്മർ|ഭീഷ്മപിതാമഹനായിരുന്നു]]. അദ്ദേഹം യുദ്ധത്തിന്റെ പത്താംനാൾ ശരശയ്യയിൽ വീഴുകയും, അതിനുശേഷം ഉത്തരായനം തുടങ്ങി സ്വച്ഛന്ദമൃത്യു വരിക്കുകയും ചെയ്തു. മൂന്നാം തലമുറയിൽ നിരവധിപ്പേർ യുദ്ധത്തിൽ പങ്കെടുത്തു വീരസ്വർഗ്ഗം പ്രാപിച്ചു. അതിൽ പ്രധാനികൾ [[ശല്യർ]], [[ദ്രുപദർ]], [[വിരാടൻ]], [[ശകുനി]], [[സാത്യകി]], [[കൃപർ]], [[കൃതവർമ്മാവ്]] [[ഭഗദത്തൻ]] തുടങ്ങിയവരായിരുന്നു. നാലാം തലമുറയിലായി പാണ്ഡവർ അഞ്ചുപേരും കൗരവർ നൂറുപേരും ഉൾപ്പെട്ടു. അവരെ കൂടാതെ നിരവധിപ്പേർ അവരുടെ സുഹൃത്-ബന്ധുബലത്താൽ യുദ്ധത്തിൽ പങ്കെടുക്കുകയും കൊല്ലപ്പെടുകയും ചെയ്തു. അഞ്ചാം തലമുറ, യുവത്വത്തെ പ്രതിനിധീകരിച്ചു. പാണ്ഡവരുടേയും, കൗരവരുടേയും പുത്രന്മാരും അവരുടെ ബന്ധുജനങ്ങളും ഇതിൽ ഉൾപ്പെട്ടിരുന്നു. അവരിൽ പ്രധാനികളായി [[അഭിമന്യു]], [[ലക്ഷണൻ]], [[പ്രതിവിന്ധ്യൻ]], [[ശ്രുതസേനൻ]], [[ഉത്തരൻ]] എന്നിവരായിരുന്നു. == യുദ്ധം == [[ദുര്യോധനൻ|ദുര്യോധനന്റെ]] അഭ്യർത്ഥനയിൽ സഹദേവൻ കുറിച്ചുകൊടുത്ത മുഹൂർത്തത്തിലാണ് കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധം തുടങ്ങിയത്. ദുര്യോധനൻ തനിക്കു ഉത്തമമായിവരുന്ന സമയം [[പാണ്ഡവർ|പാണ്ഡുപുത്രനായ]] സഹദേവന്റെ സഹായത്താൽ ഗ്രഹനില നോക്കി കണ്ട് ആ ദിവസം യുദ്ധം തുടങ്ങാൻ തിരഞ്ഞെടുത്തു (പക്ഷേ ദുര്യോധനൻ യുദ്ധത്തിൽ പരാജയപ്പെട്ടുവെന്നുള്ളത് മറ്റൊരു വൈചിത്ര്യം). കാർത്തികമാസത്തിൽ (മലയാള മാസം: [[വൃശ്ചികം]]) വെളുത്ത ത്രയോദശി നാളിലാണ് കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധം തുടങ്ങിയത്. ഉത്തരഭാരതത്തിലെ [[ഹരിയാന|ഹരിയാനയിൽ]] [[സരസ്വതി നദി|സരസ്വതി നദിയുടെയും]] [[ദൃഷദ്വതി നദി|ദൃഷദ്വതിയുടെയും]] ഇടയ്ക്കുള്ള ഭൂപ്രദേശമായ കുരുക്ഷേത്രത്തിലാണ് യുദ്ധം നടന്നത്. <nowiki>{{തെളിവ്}}</nowiki> === ഒന്നാം ദിവസം ([[ഭീഷ്മപർവ്വം]]) === വ്യാസൻ മഹാഭാരതത്തിൽ ഒന്നുമുതൽ പത്തുവരെയുള്ള യുദ്ധദിവസങ്ങൾ വർണ്ണിക്കുന്നത് ഭീഷ്മപർവ്വത്തിലാണ്. കൗരവസേനയുടെ സർവ്വസേനാധിപനായി ഭീഷ്മരായിരുന്നു ഈ ദിവസങ്ങളിൽ പടനയിച്ചത്, അതിനാൽ ഭീഷ്മപർവ്വം എന്നു ഗ്രന്ഥകർത്താവ് പേരു കൊടുത്തു. ഭീഷ്മപർവ്വത്തിൽ 118 അദ്ധ്യായങ്ങളും 7884 പദ്യങ്ങളും അടങ്ങിയിരിക്കുന്നു. ==== ഗീതോപദേശം ==== [[പ്രമാണം:Bazaar art print 1940s.jpg|170px|thumb|right|ഗീതോപദേശം]] പാണ്ഡവരും കൗരവരും യുദ്ധസന്നദ്ധരായി പടക്കളത്തിൽ അണിനിരന്നു. അഗ്നിയിൽനിന്നും ജനിച്ച ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ പാണ്ഡവസേനയേയും, ജലത്തിൽനിന്നും ജനിച്ച ഭീഷ്മർ കൗരവസേനയേയും നയിച്ചു. യുദ്ധം തുടങ്ങുന്നതിനു മുൻപായി കുരുക്ഷേത്രഭൂമിയിൽ അണിനിരന്ന കൗരവസേനയെ കാണാൻ അർജ്ജുനൻ ആഗ്രഹം പ്രകടിപ്പിച്ചു. സാരഥിയായ കൃഷ്ണൻ രഥം ഇരുസേനകളുടേയും മദ്ധ്യഭാഗത്ത് കൊണ്ടു ചെന്നു നിർത്തി. എതിർഭാഗത്ത് തന്റെ ജ്യേഷ്ഠന്മാരും, അനുജന്മാരും, മാതുലന്മാരും, ഭാഗിനേയന്മാരും, പിതാക്കന്മാരും, മുത്തച്ഛന്മാരും, ഗുരുനാഥന്മാരും, സതീർത്ഥ്യരും, ഭാര്യാസഹോദരന്മാരും, പുത്രരും മറ്റു ബന്ധുമിത്രാദികളേയും ആയിരുന്നു അർജ്ജുനൻ മുന്നിരയിൽ കണ്ടത്. അല്പം മണ്ണിനുവേണ്ടി ഇവരെയെല്ലാം ഇല്ലാതാക്കി നശ്വരമായ രാജപദവി അനുഭവിക്കാൻ ആഗ്രഹിക്കുന്നതിൽ അർത്ഥമില്ല; അതു പാപമാണ്. മരിക്കുമ്പോൾ ആരും ഇതൊന്നും കൊണ്ടു പോകുന്നില്ല തുടങ്ങിയ ചിന്തകൾ മനസ്സിൽ വരുകയും, താൻ യുദ്ധംചെയ്യുന്നില്ല എനിക്കു രാജ്യവും പദവിയും വേണ്ട, വനവാസം മതി എന്നു പറഞ്ഞു തേർതട്ടിൽ അർജ്ജുനൻ വിഷാദനായിരുന്നു. ഈ സന്ദർഭമാണ് [[ഭഗവദ്ഗീത|ഭഗവദ്ഗീതയ്ക്ക്]] വഴിയൊരുക്കിയത് എന്നാണ് വിശ്വാസം. [[പ്രമാണം:Bhagavad Gita, a 19th century manuscript.jpg|170px|thumb|left|[[ഭഗവദ്ഗീത]]:19-ആം നൂറ്റാണ്ടിലെ കൈയ്യെഴുത്തുപ്രതി]] വിഷാദനായി തേർതട്ടിലിരുന്ന അർജ്ജുനനെ അവന്റെ സ്വധർമ്മാനുഷ്ഠാനം ചെയ്യാൻ [[കൃഷ്ണൻ]] ഉപദേശിക്കുന്നു. അർജ്ജുനനു ഭഗവാൻ കൃഷ്ണൻ വേദവേദാന്തങ്ങളുടെയും, ഉപനിഷത്തുകളുടെയും, രഹസ്യങ്ങൾ അടങ്ങിയ ആത്മതത്ത്വജ്ഞാനത്തേയും, ഭക്തിയോഗം, കർമ്മയോഗം, ജ്ഞാനയോഗം തുടങ്ങിയ മോക്ഷമാർഗ്ഗങ്ങളേയും ഉപദേശിച്ചു. എന്നിട്ടും അർജ്ജുനനും വിശ്വാസം വരായ്കയാൽ തന്റെ ശ്രേഷ്ഠവും ഭയജനകവുമായ വിശ്വരൂപത്തേയും കാണിച്ചു കൊടുത്തുവെന്നു മഹാഭാരതത്തിൽ ഭീഷ്മപർവ്വത്തിൽ ഗ്രന്ഥകാരൻ പരാമർശിക്കുന്നു. ഭഗവദ്ഗീതയിലൂടെ അർജ്ജുനനുപദേശിച്ച സന്ദേശം ഇതിനു മുൻപ് [[വിഷ്ണു]] [[സൂര്യൻ|വിവസ്വാനും]], വിവസ്വാൻ [[മനു|മനുവിനും]], മനു [[ഇക്ഷാകു|ഇക്ഷാകുവിനും]] ഉപദേശിച്ചിരുന്നതായി [[മഹാഭാരതം|മഹാഭാരതത്തിൽ]] [[വ്യാസൻ]] പറയുന്നുണ്ട്. '''സർ‌വോപനിഷദോ ഗാവോ, ദോഗ്ദ്ധാ ഗോപാലനന്ദനഃ'''<br />'''പാർഥോ വത്സഃ സുധീർഭോക്താ, ദുഗ്ദ്ധം ഗീതാമൃതം മഹത്.''' ''അർത്ഥം:'' [[ഉപനിഷത്തുകൾ|ഉപനിഷത്തുകളാകുന്ന]] [[പശു|പശുക്കളിൽ]] നിന്ന്, [[അർജ്ജുനൻ|അർജുനനാകുന്ന]] കിടാവിനെ നിമിത്തമാക്കി കറവക്കാരനായ [[കൃഷ്ണൻ|ഗോപാലനന്ദനൻ]] കറന്നെടുത്ത പാലാണ് [[ഭഗവദ്ഗീത|ഗീതാമൃതം]]. (ഉപനിഷത്തുകളിലെ പല മന്ത്രങ്ങളും അല്പം വ്യത്യാസത്തോടെ ഗീതയിൽ പ്രത്യക്ഷപ്പെടുന്നുണ്ട്) പലചരിത്രകാരന്മാരും ഭഗവദ്ഗീതയെ ഹൈന്ദവ ഉപനിഷത്തുകളുടെ സംഗ്രഹമായി കരുതുന്നു.<ref>ശ്രീമദ് ഭഗവദ്ഗീത -- എം.എസ്. ചന്ദ്രശേഖരവാര്യർ (പരിഭാഷ) -- ഡി.സി. ബുക്സ് പ്രസിദ്ധീകരണം</ref> പതിനെട്ട് അദ്ധ്യായങ്ങളുള്ള ഭഗവദ്ഗീത ഭീഷ്മപർവ്വത്തിൽ 700 ശ്ലോകങ്ങളിലൂടെ മഹാഭാരതത്തിൽ വർണ്ണിക്കുന്നു<ref>ശ്രീമദ് ഭഗവദ്ഗീത -- എം.എസ്. ചന്ദ്രശേഖരവാര്യർ : പരിഭാഷ -- ഡി.സി.ബുക്സ് പ്രസിദ്ധീകരണം, കോട്ടയം</ref>. [[സഞ്ജയൻ]] [[ധൃതരാഷ്ട്രർ|ധൃതരാഷ്ട്രർക്കു]] കൃഷ്ണാർജ്ജുനസംവാദം പറഞ്ഞുകൊടുക്കുന്നരീതിയിലാണ് ഗ്രന്ഥകാരൻ എഴുതിയിരിക്കുന്നത്<ref>ഡി.ഡി. കോസാംബി -- മിത്ത് ആൻഡ് റിയാലിറ്റി -- ചരിത്രം</ref>. {| class="wikitable" border="1" |- ! ഒന്നാം ദിവസം ! കൗരവസേന ! പാണ്ഡവസേന |- | സർവ്വ സൈന്യാധിപൻ | [[ഭീഷ്മർ]] | [[ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ]] |- | കൊല്ലപ്പെട്ട പ്രധാനികൾ (കൊന്നവർ) | -- | [[ഉത്തരൻ]] ([[ശല്യർ]])<br />[[ശ്വേതൻ]] ([[ഭീഷ്മർ]]) |} ഭീഷ്മരെ ആദ്യമായി നേരിട്ടത് ബാലനായ അഭിമന്യുവായിരുന്നു. ഏറ്റവും പ്രായം കൂടിയവനും, കുറഞ്ഞവനും തമ്മിലാണ് ആദ്യ പോരാട്ടം തുടങ്ങിയത്. കൃതവർമ്മാവും, ശല്യരും ഭീഷ്മരെ സഹായിക്കാൻ എത്തി. അഭിമന്യു ക്ഷീണിക്കുന്നതു മനസ്സിലാക്കി മാതുലന്മാരായ ഉത്തരനും, ശ്വേതനും (വിരാടപുത്രന്മാർ) സഹായത്തിനെത്തി. യുദ്ധത്തിനൊടുവിൽ ശല്യർ ഉത്തരനേയും, ഭീഷ്മർ ശ്വേതനേയും വധിച്ചു. ഒന്നാം ദിവസത്തെ യുദ്ധത്തിൽ പാണ്ഡവസേനക്ക് കനത്തനാശം സംഭവിച്ചു. സങ്കടപ്പെട്ട് കുടീരത്തിൽ തിരിച്ചെത്തിയ യുധിഷ്ഠിരനോട് അവസാനവിജയം പാണ്ഡവർക്കാണെന്ന് പറഞ്ഞ് കൃഷ്ണൻ സമാധാനിപ്പിച്ചു. === രണ്ടാം ദിവസം ([[ഭീഷ്മപർവ്വം]]) === [[File:Arjuna statue.JPG|170px|thumb|right|ഭാരതയുദ്ധം: ([[ഇന്തോനേഷ്യ|ഇന്തോനേഷ്യയിലെ]] ബാലിയിലുള്ള അർജ്ജുനപ്രതിമ]] {| class="wikitable" border="1" |- ! രണ്ടാം ദിവസം ! കൗരവസേന ! പാണ്ഡവസേന |- | സർവ്വ സൈന്യാധിപൻ | [[ഭീഷ്മർ]] | [[ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ]] |- | കൊല്ലപ്പെട്ട പ്രധാനികൾ (കൊന്നവർ) | കലിംഗസേന (ഭീമൻ) | -- |} ഭീഷ്മർ രണ്ടാം ദിവസം അർജ്ജുനനുമായി ഏറ്റുമുട്ടി. അർജ്ജുനന്റെ പാശുപതാസ്ത്രത്തിന്റെ ശക്തിയിൽ കൗരവസേനക്ക് നിരവധി നാശനഷ്ടങ്ങൾ സംഭവിച്ചു. കുരുക്ഷേത്രത്തിന്റെ മറ്റൊരു വശത്ത് ദ്രോണരും ധൃഷ്ടദ്യുമ്നനും തമ്മിൽ ഉഗ്രപോരാട്ടം ആരംഭിച്ചു. പലപ്രാവശ്യം ദ്രോണർ പാഞ്ചാലപുത്രന്റെ വില്ലു മുറിച്ചു. അവശനായ ധൃഷ്ടദ്യുമ്നനെ ഭീമൻ തന്റെ രഥത്തിലേറ്റി രക്ഷപെടുത്തി. ഇതുമനസ്സിലാക്കി അവിടെ എത്തിച്ചേർന്ന് ദുര്യോധനൻ കലിംഗസേനയെ ഭീമനു നേരെ പ്രയോഗിച്ചു. ഭീമൻ ഒന്നൊഴിയാതെ എല്ലാ കലിംഗ പടയാളികളെയും രണ്ടാം ദിവസത്തെ യുദ്ധത്തിൽ കൊന്നൊടുക്കി. കൗരവപടയുടെ തിരിച്ചോട്ടം തടയുവാൻ ഭീഷ്മർ അവിടെ എത്തിയെങ്കിലും സാത്യകിയുടെ ബാണമേറ്റ് അദ്ദേഹത്തിന്റെ തേരാളി കൊല്ലപ്പെട്ടു. സാരഥിയില്ലാതെ ഭീഷ്മർ യുദ്ധക്കളത്തിൽ നിന്നും മാറിക്കളഞ്ഞു. ഭീമ പുത്രൻ ഘടോത്ക്കചനും നകുല-സഹദേവന്മാരും ഏറ്റവും പുറകിലായി ധർമ്മപുത്രരും അവിടെ എത്തുകയും കൗരവരുടെ പല സൈന്യവ്യൂഹങ്ങളേയും ഇല്ലാതാക്കുകയും ചെയ്തു. === മൂന്നാം ദിവസം ([[ഭീഷ്മപർവ്വം]]) === [[File:Srimad Bhagavad Gita Painting.jpg|170px|thumb|right|പാർത്ഥനും സാരഥിയും യുദ്ധഭൂമിയിൽ (ചിത്രകാരന്റെ ഭാവനയിൽ)]] {| class="wikitable" border="1" |- ! മൂന്നാം ദിവസം ! കൗരവസേന ! പാണ്ഡവസേന |- | സർവ്വ സൈന്യാധിപൻ | [[ഭീഷ്മർ]] | [[ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ]] |- | കൊല്ലപ്പെട്ട പ്രധാനികൾ (കൊന്നവർ) | ഗാന്ധാരസേന (അഭിമന്യു+സാത്യകി) | -- |- | ഉപയോഗിച്ച വ്യൂഹങ്ങൾ | ഗരുഡവ്യൂഹം<br />([[പരുന്ത്|ചിറകുവിരിച്ച പരുന്തിന്റെ ആകൃതി]]) | അർദ്ധചന്ദ്രവ്യൂഹം<br />([[ചന്ദ്രൻ|ചന്ദ്രക്കലയുടെ ആകൃതി]]) |} രണ്ടാം ദിവസത്തെ ദയനീയ പരാജയം മനസ്സിലാക്കി [[ഭീഷ്മർ]] തന്റെ സേനയെ ഗരുഡവ്യൂഹമായി നിർത്തി യുദ്ധം ആരംഭിച്ചു. അതിനെ എതിർക്കാൻ [[ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ]] പാണ്ഡവസേനയെ ചന്ദ്രക്കലയുടെ ആകൃതിയിൽ വ്യൂഹം ചമച്ചു നേതൃത്വം നൽകി. അർദ്ധചന്ദ്രവ്യൂഹത്തിന്റെ ഒരു മുഖത്ത് ഭീമനും മറ്റേതിൽ അർജ്ജുനനും നിലയുറപ്പിച്ചു. യുദ്ധക്കളത്തിന്റെ മറ്റൊരു വശത്ത് സാത്യകിയും അഭിമന്യുവും ചേർന്ന് ഗാന്ധാരസേനയെ മുഴുവനായും ഇല്ലാതാക്കി. ഭീഷ്മരും, ദ്രോണരും, ദുര്യോധനനും ചേർന്നു ധർമ്മപുത്രരെ ആക്രമിക്കാൻ തുടങ്ങിയപ്പോൾ നകുല-സഹദേവന്മാരും, ഭീമനും, ഘടോത്ക്കചനും എത്തി യുധിഷ്ഠിരനെ സഹായിച്ചു. ഘടോത്ക്കചന്റെ ആയുധപ്രഹരമേറ്റ് ബോധരഹിതനായ ദുര്യോധനനെ ദ്രോണർ രക്ഷപെടുത്തി. അതിനെത്തുടർന്ന് അർജ്ജുനൻ ഭീഷ്മരുമായി ഏറ്റുമുട്ടുകയും ഭീഷ്മർ വിജയലക്ഷ്യത്താൽ യുദ്ധനീതിമറന്നു അവനെ ആക്രമിക്കുകയും ചെയ്തു. അർജ്ജുനനെ കൊല്ലുമെന്ന അവസരം വന്നപ്പോൾ കൃഷ്ണൻ ഭീഷ്മരുടെ നേർക്ക് സുദർശനചക്രമെടുത്തു. കൃഷ്ണന്റെ കൈയ്യാൽ മരിക്കാൻ ആഗ്രഹിച്ച ഭീഷ്മർ നിരായുധനായി തലകുനിച്ചപ്പോൾ അർജ്ജുനൻ കൃഷ്ണനെ ആയുധമെടുക്കില്ല എന്നുള്ള കൃഷ്ണ വചനം ഓർമ്മപ്പെടുത്തി. ഇതുകേട്ട് കൃഷ്ണൻ ശാന്തനായി സുദർശനം തിരിച്ചെടുത്തു. === നാലാം ദിവസം ([[ഭീഷ്മപർവ്വം]]) === [[File:Bheema, the elephant-killer.jpg|170px|thumb|right|നാലാം ദിവസം: [[ആന|ആനകളുമായി]] മല്ലിടുന്ന [[ഭീമൻ]] (ശിലാശില്പം: [[ബേലൂർ|ബേലൂരിലെ]] ചെന്നകേശവ ക്ഷേത്രം)]] {| class="wikitable" border="1" |- ! നാലാം ദിവസം ! കൗരവസേന ! പാണ്ഡവസേന |- | സർവ്വ സൈന്യാധിപൻ | [[ഭീഷ്മർ]] | [[ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ]] |- | കൊല്ലപ്പെട്ട പ്രധാനികൾ (കൊന്നവർ) | പതിമൂന്നു ധൃതരാഷ്ട്രപുത്രർ (ഭീമൻ)<br />മാദ്രേശന്മാർ (ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ)<br />സ്വാലൻ (ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ) | -- |} നാലാം ദിവസം [[ഭീമൻ|ഭീമസേനനും]], [[അഭിമന്യു|അഭിമന്യുവും]] ഇരുവശങ്ങളിലൂടെ [[കൗരവർ|കൗരവസേനയെ]] തകർത്തു മുന്നേറി. ഭീമനെ എതിരിടാൻ ദുര്യോധനൻ, അവന്റെ പതിമൂന്നനുജന്മാരേയും, ആയിരക്കണക്കിനു [[ആന|മത്തഗജങ്ങളേയും]] അവന്റെ നേർക്കയച്ചു. ക്രൂദ്ധനായ ഭീമൻ ഗദയുമായി തേരിൽ നിന്നും പുറത്തിറങ്ങി മുഴുവൻ ആനകളേയും, ദുര്യോധനന്റെ പതിമൂന്നനുജന്മാരെയും കൊന്നു. അനുജന്മാർ മരിച്ചതു കണ്ട് ദുര്യോധനൻ ഭീമനു നേർക്ക് പാഞ്ഞടുത്തെങ്കിലും കൂടുതൽ എതിർത്തു നിൽക്കാനാവാതെ യുദ്ധഭൂമിയിൽ നിന്നും അവൻ മാറിക്കളഞ്ഞു. ഇതിനിടയിൽ ഭീമനെ സഹായിക്കാനെത്തിയ പുത്രനായ ഘടോത്ക്കചനും നിരവധിപേരെ കൊന്നു. അന്നേ ദിവസം കുരുക്ഷേത്രയിലെ മറ്റൊരുവശത്ത് സ്വാലനും ധൃഷ്ടദ്യുമ്നനും തമ്മിൽ ഏറ്റുമുട്ടുകയും, സ്വാലനെ വധിക്കുകയും ചെയ്തു. അതിനുശേഷം ധൃഷ്ടദ്യുമ്നനോട് യുദ്ധം ചെയ്ത മാദ്രേശന്റെ അനുജന്മാരെയും അവൻ കൊന്നുകളഞ്ഞു. തുടർച്ചയായി മൂന്നുദിവസങ്ങളും പരാജയപ്പെട്ട് ദുഃഖിതനായ [[ദുര്യോധനൻ]] രാത്രി ഭീഷ്മരുടെ കുടീരത്തിൽ വന്നു ഭയപ്പെട്ടു സങ്കടം പറഞ്ഞു. ഭീഷ്മരും ദ്രോണരും ചേർന്ന് ദുര്യോധനനെ സമാധാനപ്പെടുത്തി തിരിച്ചയച്ചു. === അഞ്ചാം ദിവസം ([[ഭീഷ്മപർവ്വം]]) === [[File:The center of battle of Kurukshetra.jpg|170px|thumb|right|യുദ്ധഭൂമി ([[അങ്കോർ വാട്ട്|അങ്കോർവതിലെ ശിലാശില്പം]])]] {| class="wikitable" border="1" |- ! അഞ്ചാം ദിവസം ! കൗരവസേന ! പാണ്ഡവസേന |- | സർവ്വ സൈന്യാധിപൻ | [[ഭീഷ്മർ]] | [[ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ]] |- | കൊല്ലപ്പെട്ട പ്രധാനികൾ (കൊന്നവർ) | -- | സാത്യകിയുടെ 10 പുത്രന്മാർ<br />(ഭൂരിശ്രവസ്സ്) |- | ഉപയോഗിച്ച വ്യൂഹങ്ങൾ | ശക്തവ്യൂഹം<br />([[ചതുരം|സമചതുരത്തിന്റെ ആകൃതി]]) | മണ്ഡലവ്യൂഹം<br />([[ആകാശഗംഗ|ആകാശഗംഗയുടെ ആകൃതി]]) |} തുടർച്ചയായ മൂന്നുദിവസങ്ങളിലെ തോൽവിക്കു മറുപടി പറയാനായി [[കൗരവർ]] ഭീഷ്മരുടെ നേതൃത്വത്തിൽ ശക്തവ്യൂഹം ചമച്ചു. പാണ്ഡവർ ഭീമന്റെ നേതൃത്വത്തിൽ മണ്ഡലവ്യൂഹവും ചമച്ചു അണിനിരന്നു. ഭീമന്റെ രഥത്തിനു പുറകിലായി ധൃഷ്ടദ്യുമ്നനും, സാത്യകിയുടേയും, ശിഖണ്ഡിയുടേയും രഥങ്ങൾ അണിനിരന്നു. അവയ്ക്കും പുറകിലായി നകുല-സഹദേവന്മാരുടേയും ധർമ്മപുത്രരുടേയും രഥങ്ങൾ നിരന്നു. അതിനു പിറകിലായി മറ്റു മുൻനിര യോദ്ധാക്കളും അണിനിരന്നു. ഭീഷ്മർ നിരവധി പാണ്ഡവസേനകളെ ഛിന്നഭിന്നമാക്കി മുന്നേറി. പാണ്ഡവസൈന്യം പലവസരങ്ങളിലും പിന്തിരിഞ്ഞോടി. പക്ഷേ മദ്ധ്യാഹ്നത്തിനുശേഷം നടന്ന യുദ്ധത്തിൽ അർജ്ജുനനും ഭീമനും ചേർന്ന് അനവധി കൗരവസൈന്യങ്ങളെ കൊന്നു. === ആറാം ദിവസം ([[ഭീഷ്മപർവ്വം]]) === [[File:Krishna and Arjun on the chariot''',''' Mahabharata, 18th-19th century, India.jpg|170px|thumb|right|കൃഷ്ണാർജ്ജുനന്മാർ (18-ആം നൂറ്റാണ്ടിലെ ചിത്രകല)]] {| class="wikitable" border="1" |- ! ആറാം ദിവസം ! കൗരവസേന ! പാണ്ഡവസേന |- | സർവ്വ സൈന്യാധിപൻ | [[ഭീഷ്മർ]] | [[ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ]] |- | ഉപയോഗിച്ച വ്യൂഹങ്ങൾ | ക്രൗഞ്ചവ്യൂഹം ([[കൊക്ക്|കൊക്കിന്റെ ആകൃതി]]) | മകരവ്യൂഹം ([[ചീങ്കണ്ണി|മുതലയുടെ ആകൃതി]]) |} https://ml.wikipedia.org/wiki/%E0%B4%95%E0%B5%81%E0%B4%B0%E0%B5%81%E0%B4%95%E0%B5%8D%E0%B4%B7%E0%B5%87%E0%B4%A4%E0%B5%8D%E0%B4%B0%E0%B4%AF%E0%B5%81%E0%B4%A6%E0%B5%8D%E0%B4%A7%E0%B4%82?wprov=sfla1 അതിനെതിരായി ഭീഷ്മർ ക്രൗഞ്ചവ്യൂഹവും ചമച്ച് സൈന്യങ്ങളെ അണിനിരത്തി. അഞ്ചുദിവസങ്ങൾക്കു ശേഷം അന്ന് ആദ്യമായി ദ്രോണരെ തോൽപ്പിക്കാൻ പാണ്ഡവസേനക്കായി. പാണ്ഡവർ ദ്രോണരുടെ രഥം തകർത്തു, അദ്ദേഹം പ്രാണരക്ഷാർത്ഥം അവിടെനിന്നും ഓടി രക്ഷപെട്ടു. ഭീമനെ പിടിച്ചുകെട്ടാൻ ദുര്യോധനൻ വലിയ സൈന്യവ്യൂഹമാണ് നിയോഗിച്ചത്. അഭിമന്യു സഹായത്തിനു വന്ന് ഭീമനെ അതിൽ നിന്നും രക്ഷിക്കുവാൻ സാധിച്ചു. അതിനിടയിൽ ഭീമന്റെ ഗദാപ്രഹരമേറ്റ് ദുര്യോധനൻ തേർത്തട്ടിൽ ബോധരഹിതനായി വീണു. കൃപർ വന്നു രക്ഷിച്ചിരുന്നില്ലെങ്കിൽ ദുര്യോധനനെ ആറാംനാൾ വധിക്കുമായിരുന്നു. തന്റെ പത്തു പുത്രന്മാരെ വധിച്ച ഭൂരിശ്രവസ്സിനെ നേരിട്ടുകണ്ട സാത്യകി അവനെ കൊല്ലാൻ കഠിനശ്രമം നടത്തിയെങ്കിലും വിജയിച്ചില്ല. === ഏഴാം ദിവസം ([[ഭീഷ്മപർവ്വം]]) === {| class="wikitable" border="1" |- ! ഏഴാം ദിവസം ! കൗരവസേന ! പാണ്ഡവസേന |- | സർവ്വ സൈന്യാധിപൻ | [[ഭീഷ്മർ]] | [[ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ]] |- | ഉപയോഗിച്ച വ്യൂഹങ്ങൾ | ത്രിശൂലവ്യൂഹം<br />([[ത്രിശൂലം|മൂന്നു മുനയുള്ള ശുലത്തിന്റെ ആകൃതി]]) | വജ്ര വ്യൂഹം<br />([[മിന്നൽ|മിന്നൽ പിണരിന്റെ ആകൃതി]]) |} ഏഴാം ദിവസം [[യുധിഷ്ഠിരൻ|യുധിഷ്ഠിരന്റെ]] നേതൃത്വത്തിൽ വജ്രവ്യൂഹം ചമച്ച പാണ്ഡവരെ എതിരിടാൻ കൗരവർ ത്രിശൂലവ്യൂഹം ചമച്ചു. മിന്നൽപിണർ പോലെ അടർക്കളത്തിൽ പലസ്ഥലങ്ങളിലും ഒറ്റയ്ക്കൊറ്റയ്ക്ക് യുദ്ധങ്ങൾ നടന്നു. വിരാടനും ദ്രോണരും ഏറ്റുമുട്ടി. വിരാടന്റെ സഹായത്തിനെത്തിയ പുത്രനായ ശംഖനെ ദ്രോണർ വധിച്ചു. വൃദ്ധനായ ഭൂരിശ്രവസ്സിനെ നേരിട്ട ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ അദ്ദേഹത്തിന്റെ വക്ഷസ്സിൽ 96 അമ്പുകൾ തറച്ചുവെങ്കിലും അതിപരാക്രമിയായ അദ്ദേഹം കീഴടങ്ങാതെ ധൃഷ്ടദ്യുമ്നനെ പരാജയപ്പെടുത്തി അവിടെ നിന്നും ഓടിച്ചു. പാണ്ഡവസേനയുടെ അതിപ്രഹരമായ യുദ്ധത്തിൽ വൃദ്ധനായ കൃപാചാര്യർ ബോധരഹിതനായി തേർത്തട്ടിൽ വീണു. === എട്ടാം ദിവസം ([[ഭീഷ്മപർവ്വം]]) === [[File:Ghatotkacha - Abhimanyu.jpg|170px|thumb|right|യുദ്ധം (ഘടോൽകചനും അഭിമന്യുവും)]] {| class="wikitable" border="1" |- ! എട്ടാം ദിവസം ! കൗരവസേന ! പാണ്ഡവസേന |- | സർവ്വ സൈന്യാധിപൻ | [[ഭീഷ്മർ]] | [[ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ]] |- | കൊല്ലപ്പെട്ട പ്രധാനികൾ (കൊന്നവർ) | [[ഉലൂകൻ]] ([[ഇരാവാൻ]])<br />എട്ട് ധൃതരാഷ്ട്രപുത്രർ (ഭീമൻ)<br />[[ശകുനി|ശകുനിയുടെ]] അനുജന്മാർ (ഇരാവാൻ) | [[ഇരാവാൻ]] <ref>എട്ടാംദിവസം രാത്രികഴിഞ്ഞ് ഒൻപതാം നാൾ സൂര്യോദയത്തിനു മുൻപ് കൃഷ്ണശപഥത്താൽ ഇരാവാൻ തന്റെ തലപൊട്ടി ചിതറിയാണ് മരിച്ചത് എന്നൊരു ഐതിഹ്യം കൂടിയുണ്ട്.</ref> |} [[കൃഷ്ണൻ|കൃഷ്ണന്റെ]] നിർദ്ദേശത്തെ തുടർന്ന് യുദ്ധത്തിൽ ഏർപ്പെടാതിരുന്ന ഇരാവാൻ ആദ്യമായി യുദ്ധം ചെയ്ത ദിവസമായിരുന്നു എട്ടാം ദിവസം. ഭീമൻ തന്റെ വനവാസകാലത്തു വധിച്ച കൃമ്മിരന്റെ പുത്രനായ അലംബുസന്റെ മായാപ്രയോഗത്തിൽ പാണ്ഡവസേന പലപ്പോഴും പകച്ചു നിന്നു. അവന്റെ മായാശക്തിയിലുള്ള ആകാശയുദ്ധത്തിൽ അർജ്ജുനനും ഭീമനും സാരമായി പരിക്കേറ്റു. നാഗകന്യാപുത്രനായ [[ഇരാവാൻ]] ഇതുകണ്ട് അർജ്ജുനനെ സഹായിച്ച് അലംബുസനെതിരായി അതിശക്തമായി നേരിട്ടു. അലംബുസനെ സഹായിക്കാനെത്തിയ ശകുനിയുടെ പുത്രനായ ഉലൂകനെയും ഇരാവാൻ വധിച്ചു. ഭീമൻ ദുര്യോധനന്റെ എട്ട് അനുജന്മാരെ എട്ടാംദിവസം കൊന്നു അതിനെ തുടർന്ന് ഭീമനോട് ഏറ്റുമുട്ടിയ ശകുനിയേയും, ജയദ്രഥനേയും ഘടോത്ക്കചൻ തന്റെ ഇരുമ്പുഗദയുമായി നേരിട്ടു. എട്ടാംദിവസം കഴിഞ്ഞപ്പോൾ ഇരുപക്ഷത്തുമായി എട്ട് [[അക്ഷൗഹിണി|അക്ഷൗഹിണിപടകൾ]] ഇല്ലാതായി. പിറ്റേന്ന് സൂര്യോദയത്തിനു മുൻപായി ഉലൂപിയിൽ അർജ്ജുനനു ജനിച്ച ഇരവാനും കൃഷ്ണശാപത്താൽ മരിച്ചുവീണു. === ഒൻപതാം ദിവസം ([[ഭീഷ്മപർവ്വം]]) === [[File:9th day War Kurukshetra.JPG|170px|thumb|right|യുദ്ധം ഒൻപതാം ദിവസം: [[സുദർശനചക്രം|സുദർശനവുമായി]] നിൽക്കുന്ന [[കൃഷ്ണൻ]], ഭഗവാന്റെ കൈയ്യാൽ മരിക്കാനാഗ്രഹിച്ച് കൈകൂപ്പി നിൽക്കുന്ന [[ഭീഷ്മർ]], അരുതേ എന്നപേക്ഷിക്കുന്ന [[അർജ്ജുനൻ]] (ചിത്രം: പനോരമ & സയൻസ് സെന്റർ-കുരുക്ഷേത്ര)]] {| class="wikitable" border="1" |- ! ഒൻപതാം ദിവസം ! കൗരവസേന ! പാണ്ഡവസേന |- | സർവ്വ സൈന്യാധിപൻ | [[ഭീഷ്മർ]] | [[ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ]] |} [[ഇരാവാൻ|ഇരവാൻറെ]] മരണത്തിനു കാരണമായ അലംബുസനെ വധിക്കണമെന്നുള്ള ദൃഢനിശ്ചയത്തോടെയാണ് പാണ്ഡവർ യുദ്ധം തുടങ്ങിയത്. [[അഭിമന്യു|അഭിമന്യുവും]], [[ഘടോൽകചൻ|ഘടോത്ക്കചനും]] അലംബുസനെതിരായി യുദ്ധം ചെയ്ത് അതിധീരമായി അവനെ നേരിട്ടുവെങ്കിലും മരണത്തിൽ നിന്നും അലംബുസൻ രക്ഷപെട്ടോടി. അർജ്ജുനനെ നേരിട്ട ഭീഷ്മർ അവനെ നിഷ്പ്രയാസം നിരായുധനാക്കി, ഭീഷ്മരുടെ അതിശക്തമായ ബാണങ്ങളേറ്റ് അവശനായി അർജ്ജുനൻ തേർതട്ടിൽ വീണുപോയി. അർജ്ജുനൻ ഭീഷ്മരാൽ വധിക്കപ്പെടുമെന്നവസരത്തിൽ കൃഷ്ണൻ സുദർശനചക്രവുമായി ഭീഷ്മർക്കു നേരെ എഴുന്നേറ്റു. ഭഗവാൻ ചക്രധാരിയായി നിൽക്കുന്നതുകണ്ട് ഭയഭക്തി ബഹുമാനത്തോടെ ഭഗവാൻറെ കൈയ്യാൽ മരിക്കാൻ ആഗ്രഹിച്ച് രണ്ടുകൈയ്യും കൂപ്പി ഭീഷ്മർ തേരിൽ നിന്നും ഇറങ്ങി ശിരസ്സു നമിച്ചു നിന്നു. ഇതുകണ്ട് അർജ്ജുനൻ കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധത്തിൽ ഭഗവാൻ ആയുധം എടുക്കില്ല എന്നുള്ളത് വീണ്ടും ഓർമ്മിപ്പിച്ചു. ഇതോടെ സൂര്യാസ്തമയവും കഴിഞ്ഞു യുദ്ധം അവസാനിപ്പിച്ച് ഇരുകൂട്ടരും മടങ്ങി. ഒൻപതു ദിവസങ്ങൾ കഴിഞ്ഞിട്ടും വിജയം കൈവരിക്കാൻ സാധിക്കാതെ വിഷമിക്കുന്ന പാണ്ഡവരെ കൃഷ്ണൻ അന്നു രാത്രി ഭീഷ്മരുടെ കുടീരത്തിൽ കൊണ്ടുപോയി. അവരുടെ മനോഗതം മനസ്സിലാക്കിയ ഭീഷ്മർ ശിഖണ്ഡിയെ മുന്നിൽ നിർത്തി യുദ്ധംചെയ്യാൻ ഉപദേശിച്ചു. === പത്താം ദിവസം ([[ഭീഷ്മപർവ്വം]]) === [[File:The Death of Bhishma.jpg|170px|thumb|right|ഭീഷ്മർ ശരശയ്യയിൽ]] {| class="wikitable" border="1" |- ! പത്താം ദിവസം ! കൗരവസേന ! പാണ്ഡവസേന |- | സർവ്വ സൈന്യാധിപൻ | [[ഭീഷ്മർ]] | [[ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ]] |- | കൊല്ലപ്പെട്ട പ്രധാനികൾ (കൊന്നവർ) | ഭീഷ്മർ ശരശയ്യയിൽ (ശിഖണ്ഡി+അർജ്ജുനൻ) | -- |} പത്താം ദിവസം [[പാണ്ഡവർ]] ധൃഷ്ടദ്യുമ്നന്റെ സ്ഥാനത്ത് [[ശിഖണ്ഡി|ശിഖണ്ഡിയെ]] നിർത്തി യുദ്ധം ആരംഭിച്ചു. അതിധീരമായി ഏവരും യുദ്ധത്തിൽ ഏർപ്പെട്ടു. [[ദുര്യോധനൻ]] ഭീഷ്മർക്കു തുണയായി ദുശ്ശാസനനെ നിയോഗിച്ചിരുന്നു. അർജ്ജുനൻ ഭീഷ്മരോട് എതിരിട്ടപ്പോൾ ശിഖണ്ഡിയെ മുന്നിൽ നിർത്തി ബാണങ്ങൾ എയ്തു. ശിഖണ്ഡിയെ കണ്ടമാത്രയിൽ ഭീഷ്മർ അവനെതിരെ യുദ്ധം ചെയ്യാതെ അർജ്ജുനനു നേർക്ക് തിരിഞ്ഞു. അർജ്ജുനനും ശിഖണ്ഡിയും ഒരു പോലെതന്നെ ഭീഷ്മർക്കുനേരെ ബാണങ്ങൾ പൊഴിച്ചുകൊണ്ടിരുന്നു. ശിഖണ്ഡിയുടെ മുമ്പിൽ ഭീഷ്മരുടെ വീര്യം സ്തംഭിച്ചുപോയി. ഈ അവസരം പാഴാക്കാതെ അർജ്ജുനൻ ഭീഷ്മരുടെ ശരീരം മുഴുവനും അസ്ത്രങ്ങളാൽ എയ്തുനിറച്ചു. (അഷ്ടവസുക്കളിൽ ഇളയവനായ പ്രഭാസനെ ([[ഭീഷ്മർ]]) തിരിച്ചു ദേവലോകത്തേക്ക് കൂട്ടികൊണ്ടുപോകാൻ വസുക്കളേവരും അവിടെ സന്നിഹിതരായിരുന്നു). [[ശരശയ്യ|ശരശയ്യയിൽ]] വീണ ഭീഷ്മർ അടുത്തുനിന്ന ദുശ്ശാസനനോട് ഇനിയെങ്കിലും യുദ്ധം മതിയാക്കാൻ ഉപദേശിച്ചു. ==== ശരശയ്യ ==== [[File:Ramayan.jpg|170px|thumb|left|അസ്ത്രമെയ്ത് ഭീഷ്മരുടെ ശിരസ്സു നേരെയാക്കുന്ന അർജ്ജുനൻ (മാർബിൾശില്പം:സ്വാമിനാരായൺ ടെമ്പിൾ -[[ഗുജറാത്ത്|ഭുജ്, ഗുജറാത്ത്]])]] ഭീഷ്മരുടെ പതനത്തോടെ കൗരവപട പിന്തിരിഞ്ഞോടി. അന്നു യുദ്ധം മതിയാക്കി ഏവരും മടങ്ങി. പക്ഷേ പാണ്ഡവരും, കൗരവരും മാത്രം ഭീഷ്മർക്കു ചുറ്റും സങ്കടപ്പെട്ടു നിന്നു. ശക്തിയില്ലാതെ താഴേക്ക് തൂങ്ങിക്കിടന്ന ശിരസ്സു നേരെയാക്കാൻ ഭീഷ്മരുടെ ആഗ്രഹപ്രകാരം അർജ്ജുനൻ രണ്ട് അസ്ത്രങ്ങൾ എയ്തു താങ്ങുകൊടുത്തു. ഭീഷ്മർ വീണതോടെ കൗരവരുടെ വീര്യമെല്ലാം ഇല്ലാതായി. പാണ്ഡവർക്ക് സന്തോഷവും സങ്കടവും ഒരുപോലെ തോന്നി. താൻ ഉത്തരായനം തുടങ്ങുന്നവരെ മരിക്കാതെ ഇവിടെ കിടക്കും നിങ്ങൾക്ക് എല്ലാവരും കുടീരങ്ങളിലേക്ക് തിരിച്ചു പോകാമെന്നുള്ള ഭീഷ്മരുടെ നിർബന്ധത്താൽ ഏവരും രാത്രിതന്നെ മടങ്ങി. പിറ്റേന്ന് രാവിലെ കൗരവ-പാണ്ഡവ പുത്രന്മാർ പിതാമഹനെ കാണാൻ എത്തി. അദ്ദേഹത്തിനു ദാഹമുണ്ടെന്നറിയിച്ചപ്പോൾ അർജ്ജുനൻ ഭൂമിയിൽ നിന്നും ഗംഗാജലത്തിന്റെ സ്രോതസ്സ് അവിടെ ഉണ്ടാക്കിക്കൊടുത്തു. അതിനുശേഷം [[കർണ്ണൻ]] ഭീഷ്മരെ കാണാൻ എത്തി. കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധഭൂമിയിൽ ആദ്യമായി കർണ്ണൻ വരുന്നത് അന്നായിരുന്നു. ഭീഷ്മർ യുദ്ധത്തിൽ വീണതിനുശേഷമാണ് കർണ്ണൻ യുദ്ധം ചെയ്യാൻ തുടങ്ങിയത്. === പതിനൊന്നാം ദിവസം ([[ദ്രോണപർവ്വം]]) === [[File:Karna in Kurukshetra.jpg|170px|thumb|right|യുദ്ധം പതിനൊന്നാം ദിവസം: [[കർണ്ണൻ]] ആദ്യമായി യുദ്ധഭൂമിയിൽ എത്തുന്നത് ഇന്നാണ്. (ചിത്രകാരന്റെ ഭാവനയിൽ)]] {| class="wikitable" border="1" |- ! പതിനൊന്നാം ദിവസം ! കൗരവസേന ! പാണ്ഡവസേന |- | സർവ്വ സൈന്യാധിപൻ | ദ്രോണർ | ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ |} ഭീഷ്മരുടെ പതനത്തെത്തുടർന്ന് ദുര്യോധനൻ ആചാര്യനായ ദ്രോണരെ സർവ്വസേനാധിപതിയായി വാഴിക്കുന്നു. തുടർന്നുള്ള അഞ്ചു ദിവസങ്ങൾ ദ്രോണാചാര്യർ കൗരവസേനയ്ക്കു നേതൃത്വം നൽകി. മഹാഭാരതത്തിൽ പതിനൊന്നു മുതൽ പതിനഞ്ചുവരെയുള്ള യുദ്ധദിവസങ്ങൾ വർണ്ണിക്കുന്നത് ദ്രോണപർവ്വത്തിലാണ്. സർവ്വസേനാധിപനായി ദ്രോണരായതിനാൽ ഗ്രന്ഥകർത്താവ് ആ പേരു കൊടുത്തു.<ref name="ReferenceA">മഹാഭാരതം -- ഡോ.പി.എസ്. നായർ ISBN 81-85315-01-9 -- വിദ്യാരംഭം പബ്ലീഷേസ്, മുല്ലയ്ക്കൽ, ആലപ്പുഴ</ref> ദ്രോണപർവ്വത്തിൽ 170 അദ്ധ്യായങ്ങളും 10950 പദ്യങ്ങളും അടങ്ങിയിരിക്കുന്നു. പല പ്രമുഖരും മരിച്ചു വീഴുന്ന കഥാസന്ദർഭങ്ങളോടെ വളരെ വിശദമായിതന്നെ ഗ്രന്ഥകർത്താവ് ഈ ദിവസങ്ങൾ മഹാഭാരതത്തിൽ വർണ്ണിച്ചിരിക്കുന്നു. [[കർണ്ണൻ]] ആദ്യമായി യുദ്ധക്കളത്തിൽ എത്തുന്നത് ഈ ദിവസമാണ്. ആദ്യ പത്തുദിവസങ്ങൾ അദ്ദേഹം യുദ്ധത്തിൽ ഏർപ്പെട്ടില്ല. ധർമ്മപുത്രരെ ജീവനോടെ ബന്ധിക്കുവാൻ ദ്രോണർ പദ്ധതിയിട്ടു. ജീവനോടെ യുധിഷ്ഠിരനെ പിടിച്ചാൽ അതിലൂടെ പാണ്ഡവരെ ഭീഷണിപ്പെടുത്തി മറ്റുകാര്യങ്ങൾ സാധിക്കാമെന്നു മനസ്സിലാക്കിയാണ് ഇതിനു മുതിർന്നത്. ദ്രോണരും, കർണ്ണനും, ദുര്യോധനാദികളും ഒത്തുചേർന്ന് യുധിഷ്ഠിരനെതിരായി യുദ്ധം ആരംഭിച്ചു. ദ്രോണർ യുധിഷ്ഠിരന്റെ വില്ലുമുറിച്ച് അതിനു വഴിയൊരുക്കി. യുധിഷ്ഠിരൻ പിടിക്കപ്പെടുമെന്നഘട്ടത്തിൽ കൃഷ്ണാർജ്ജുനന്മാർ അവിടെ എത്തുകയും യുധിഷ്ഠിരനെ രക്ഷപെടുത്തുകയും ചെയ്തു. പാഞ്ചാല രാജകുമാരനായ ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ പലതവണ ദ്രോണാചാര്യരെ ആക്രമിച്ചു, പക്ഷേ പല സന്ദർഭത്തിലും പാഞ്ചാലകുമാരനു പിന്തിരിഞ്ഞോടേണ്ടിവന്നു. (ഗ്രന്ഥകർത്താവിന്റെ അഭിപ്രായത്തിൽ യുദ്ധസമയത്ത് ദ്രോണർക്ക് 85 വയസ്സുണ്ടായിരുന്നു). === പന്ത്രണ്ടാം ദിവസം ([[ദ്രോണപർവ്വം]]) === [[File:Bhagadatta fighting with Bhima.JPG|170px|thumb|right|യുദ്ധം പന്ത്രണ്ടാം ദിവസം: [[ഭഗദത്തൻ|ഭഗദത്തനോട്]] എതിരിടുന്ന [[ഭീമൻ]] ([[ബേലൂർ|ബേലൂരിലെ]] ശിലാശില്പം)]] {| class="wikitable" border="1" |- ! പന്ത്രണ്ടാം ദിവസം ! കൗരവസേന ! പാണ്ഡവസേന |- | സർവ്വ സൈന്യാധിപൻ | [[ദ്രോണർ]] | [[ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ]] |- | കൊല്ലപ്പെട്ട പ്രധാനികൾ<br />(കൊന്നവർ) | [[ഭഗദത്തൻ]], [[വൃക്ഷസേനൻ]] ([[അർജുനൻ]])<br />കർണ്ണപുത്രർ, ഭഗദത്തപുത്രൻ ([[നകുലൻ]]) | ദർശൻ ([[ഭഗദത്തൻ]]) |- | ഉപയോഗിച്ച വ്യൂഹങ്ങൾ | ദേവവ്യൂഹം<br />([[ദേവൻ|അമാനുഷാകൃതി]]) | ശൃംഗാരകവ്യൂഹം<br />([[കൊമ്പ്|വളഞ്ഞ കൊമ്പിന്റെ ആകൃതി]]) |} പന്ത്രണ്ടാം ദിവസവും ദ്രോണർ യുധിഷ്ഠിരനെ ജീവനോടെ ബന്ധിക്കുന്നതിനായി മഹാവ്യൂഹം (ദേവവ്യൂഹം) ചമച്ചു. ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ ശൃംഗാരകവ്യൂഹവും ചമച്ച് അതിശക്തമായി എതിർത്തു. ഭീമാർജ്ജുനന്മാരുടെ ആക്രമണത്തിൽ കൗരവപ്പട പിന്തിരിഞ്ഞോടി. കൗരവപ്പടയെ തിരിച്ചു യുദ്ധഭൂമിയിൽ നിർത്താനായി ദുര്യോധനൻ [[പ്രാഗ്ജ്യോതിഷ|പ്രാഗ്ജ്യോതിഷത്തിലെ]] രാജാവായിരുന്ന ഭഗദത്തനെ നിയോഗിച്ചു. കൃഷ്ണനാൽ കൊല്ലപ്പെട്ട നരകാസുരന്റെ പുത്രനായിരുന്നു [[ഭഗദത്തൻ]]. വാർദ്ധക്യം ഉണ്ടായിരുന്നെങ്കിലും ആനപ്പുറത്തേറിവന്ന ഭഗദത്തൻ പാണ്ഡവസേനയെ നയിച്ച ഭീമനോട് ഏറ്റുമുട്ടി.<ref>{{Cite web |url=http://www.thekurukshetragame.com/bhagadatta.html |title=ആർക്കൈവ് പകർപ്പ് |access-date=2011-09-17 |archive-date=2011-09-02 |archive-url=https://web.archive.org/web/20110902022523/http://www.thekurukshetragame.com/bhagadatta.html |url-status=dead }}</ref> ഭഗദത്തൻ വൈഷ്ണാവസ്ത്രം പ്രയോഗിച്ച് പാണ്ഡവസേനയെ അതിഭീകരമായി കൊന്നൊടുക്കി. മറ്റാർക്കും തടുക്കാനാവാഞ്ഞ വൈഷ്ണവാസ്ത്രത്തെ കൃഷ്ണൻ നിർവീര്യമാക്കി. ഭഗദത്തന്റെ കൊലയാനയെ [[അഷ്ടദിക് ഗജങ്ങൾ|അഷ്ടദിക് ഗജങ്ങളിൽ]] ഒന്നായ [[സുപ്രതികൻ|സുപ്രതികനോടാണ്]] ഗ്രന്ഥകർത്താവ് ഉപമിച്ചിരിക്കുന്നത്.<ref>മഹാഭാരതം -- ഡോ.പി.എസ്.നായർ -- ISBN 81-85315-01-9 വിദ്യാരംഭം പ്രസിദ്ധീകരണം, ആലപ്പുഴ</ref> ഭഗദത്തന്റെ ആന ഭീമനെ എടുത്ത് മേല്പോട്ട് എറിഞ്ഞു; ഭീമൻ താഴേക്ക് പതിക്കുമ്പോൾ കൊമ്പിൽ കോർത്ത് കൊല്ലാനായി കൊമ്പുകൾ മുകളിലോട്ടാക്കി നിർത്തി. ആ സമയത്ത് അർജ്ജുനൻ അവിടെ എത്തുകയും, ഒരു അമ്പിനാൽ ആനയുടെ ശിരസ്സും, മേല്പോട്ടാക്കി നിർത്തിയിരുന്ന വാലും, ഭഗദത്തന്റെ ശിരസ്സു മുറിച്ച് ഭീമനെ രക്ഷപെടുത്തി. [[ഭഗദത്തൻ|ഭഗദത്തന്റെ]] മരണം കൗരവസേനയ്ക്ക് വലിയ ആഘാതം ഏൽപ്പിച്ചു. ഭഗദത്തന്റെ മരണത്തെ തുടർന്ന്, അവന്റെ പുത്രനെ നകുലനും കർണ്ണപുത്രനായ വൃക്ഷസേനനെ അർജ്ജുനനും വധിച്ചു. ഇതുകണ്ട് പാണ്ഡവസേനയോട് ഏറ്റുമുട്ടിയ മറ്റു കർണ്ണപുത്രന്മാരും നകുലനാൽ കൊല്ലപ്പെട്ടു. മക്കളുടെ ദുരന്തവിവരം അറിഞ്ഞ കർണ്ണൻ കൂടുതൽ സമയം യുദ്ധക്കളത്തിൽ നിൽക്കാനാവാതെ മടങ്ങി. കൗരവസേനയ്ക്കു അതിഭീകരമായ പരാജയമായിരുന്നു പന്ത്രണ്ടാം ദിവസം. ദുഃഖിതനായ ദുര്യോധനൻ അന്ന് യുദ്ധം കഴിഞ്ഞ് ദ്രോണാചാര്യരേയും കർണ്ണനേയും ശകുനിയേയും, ജയദ്രഥനേയും തന്റെ കുടീരത്തിലേക്ക് വിളിച്ചു വരുത്തി. അടുത്തനാൾ എങ്ങനെ പാണ്ഡവസേനയെ തകർക്കാമെന്നുള്ള ചർച്ചകൾ ചെയ്തു. ദ്രോണാചാര്യർ ചക്രവ്യൂഹം ഒരുക്കുവാനും അതിലൂടെ അടുത്ത ദിവസം പാണ്ഡവസേനയെ വിദഗ്ദ്ധമായി എതിരിടാനും പദ്ധതികൾ ആസൂത്രണംചെയ്തു ഏവരും അന്നേക്ക് പിരിഞ്ഞു. === പതിമൂന്നാം ദിവസം ([[ദ്രോണപർവ്വം]]) === [[File:Abhimanyu Vadh.jpg|170px|thumb|right|ചക്രവ്യൂഹത്തിൽ അകപ്പെട്ട [[അഭിമന്യു|അഭിമന്യുവിനെ]] കൗരവർ ചേർന്ന് കൊലപ്പെടുത്തുന്നു (രവിവർമ്മചിത്രം)]] {| class="wikitable" border="1" |- ! പതിമൂന്നാം ദിവസം ! കൗരവസേന ! പാണ്ഡവസേന |- | സർവ്വ സൈന്യാധിപൻ | [[ദ്രോണർ]] | [[ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ]] |- | കൊല്ലപ്പെട്ട പ്രധാനികൾ<br />(കൊന്നവർ) | [[ലക്ഷണൻ]], അശ്മകൻ, ശല്യസഹോദരൻ,<br />ശല്യപുത്രൻ, മാത്രികവദൻ, ബൃഹൽബലൻ, <br />ശകുനിയുടെ സഹോദരർ, സുശർമ്മൻ ([[അർജ്ജുനൻ]]) | [[അഭിമന്യു]] ([[ഭരതൻ (ദുശ്ശാസനപുത്രൻ)|ഭരതൻ]], [[ജയദ്രഥൻ]])<br />സഹദേവ്-മഗധ ([[ദ്രോണർ]]) |- | ഉപയോഗിച്ച വ്യൂഹങ്ങൾ | [[ചക്രവ്യൂഹം]]<br />([[ചക്രം|കറങ്ങുന്ന ചക്രത്തിന്റെ ആകൃതി]])<ref>http://www.thehindu.com/todays-paper/tp-national/tp-karnataka/article1064463.ece</ref> | അർണ്ണവ്യൂഹം ([[സമുദ്രം|സമുദ്രാകൃതി]]) |} പതിമൂന്നാം നാൾ ത്രിഗർത്ത രാജാവായ [[സുശർമ്മൻ]] ദക്ഷിണ സമരമുഖത്തും [[ദ്രോണർ]] [[ചക്രവ്യൂഹം]] ചമച്ച് ഉത്തരഭാഗത്തും നിലയുറപ്പിച്ചു. ചക്രവ്യൂഹത്തിൽ ദ്രോണരെ കൂടാതെ [[അശ്വത്ഥാമാവ്]], [[കർണ്ണൻ]], [[ജയദ്രഥൻ]], [[ദുശ്ശാസനൻ]], ദുര്യോധനപുത്രനായ [[ലക്ഷണൻ]], [[ശല്യർ]] തുടങ്ങിയവർ നിലയുറപ്പിച്ചു. ത്രിഗർത്തനെ സഹായിക്കാൻ കംബോജ രാജാവ് സുദക്ഷിണനും, കൃമ്മീര പുത്രനായ അലംബുസനും തങ്ങളുടെ സേനാവ്യൂഹത്തോടെ എതിരിടാൻ തുടങ്ങി. അതിശക്തമായ കൗരവസേനയുടെ ഉത്തരഭാഗത്തുനിന്നുള്ള ആക്രമണത്തിൽ പാണ്ഡവപ്പട തിരിഞ്ഞോടി തുടങ്ങി. ഇതുമനസ്സിലാക്കി അർജ്ജുനൻ ത്രിഗർത്തനോട് ഏറ്റുമുട്ടി കൗരവസേനയെ ശക്തമായി എതിർത്തു. അർജ്ജുനൻ ഉത്തരഭാഗത്തു നിന്നു യുദ്ധം തുടങ്ങിയപ്പോൾ ചക്രവ്യൂഹം ചമച്ചുനിന്ന [[ദ്രോണർ]] ധർമ്മപുത്രരോടു ഏറ്റുമുട്ടി. ==== ചക്രവ്യൂഹം ==== [[File:Halebid2.JPG|170px|thumb|left|ചക്രവ്യൂഹം (ശിലാശില്പം: [[:en:Hoysaleswara Temple|ഹോസലേശ്വരക്ഷേത്രം]], [[:en:Halebidu|ഹലെബിഡു]], [[കർണ്ണാടകം]])]] ദുര്യോധന നിർദ്ദേശപ്രകാരം ദ്രോണർ അർജ്ജുനനെ അടർക്കളത്തിൽ നിന്നകറ്റി നിർത്തി ചക്രവ്യൂഹം ചമച്ചു യുധിഷ്ഠിരനെ ബന്ധനസ്ഥനാക്കുവാനുള്ള മികച്ചയുദ്ധതന്ത്രമാണ് ഇതുകൊണ്ടു ഉദ്ദേശിച്ചത്. ഒരു പക്ഷേ യുദ്ധം അവസാനിപ്പിക്കുവാനും പാണ്ഡവരെ വീണ്ടും മറ്റൊരു വനവാസത്തിനയക്കുവാനും പതിമൂന്നാം നാളിലെ ഈ യുദ്ധംകൊണ്ടു സാധിക്കുമായിരുന്നു. അതാണ് കൗരവപക്ഷം തലേനാൾ തീരുമാനിച്ചുറപ്പിച്ചത്. [[വ്യാസൻ]] [[മഹാഭാരതം|മഹാഭാരതത്തിൽ]] ചക്രവ്യൂഹം എന്നും, [[എഴുത്തച്ഛൻ]] തന്റെ കൃതിയിൽ പത്മവ്യൂഹം എന്നും പറയുന്നു. മുൻ‌കൂട്ടിയുള്ള പടയൊരുക്കങ്ങളും സേനാവിന്യാസങ്ങളും ഈ വ്യൂഹത്തിൽ പ്രത്യക്ഷത്തിലുണ്ടാവില്ല എന്നുള്ളതാണ് ഈ യുദ്ധവ്യൂഹത്തിനുള്ള പ്രധാന പ്രത്യേകത. കൂമ്പടയുവാൻ തുടങ്ങുന്ന ഒരു താമരയുടെ രൂപത്തിലാണു് സേനാവിന്യാസം എന്നതിനാലാവാം ചക്രവ്യൂഹം പത്മവ്യൂഹമായി എഴുത്തച്ഛൻ എഴുതിയത്. പ്രധാന ഗ്രന്ഥകർത്താവായ വ്യാസനു മുൻതൂക്കം നൽകുമ്പോൾ ചക്രവ്യൂഹം എന്നതാവും ചേരുക. ശത്രു ഉള്ളിലേക്ക് കടക്കുംതോറും വ്യൂഹത്തിലെ ഉള്ളിലേക്കുള്ള പ്രവേശനം ചെറുതായി വരുന്ന രീതിയിലാണ് ഇതിലെ പടനീക്കം. അകത്തും പുറത്തും നിൽക്കുന്ന പോരാളികൾ ഒരു ഭ്രമണപഥത്തിലെന്നവണ്ണം കറങ്ങികൊണ്ടിരിക്കുന്നു. മഹാരഥികൾ അവരവരുടെ യുദ്ധസ്ഥാനങ്ങൾ തുടർച്ചയായി ഇരുദിശകളിലും മാറിക്കൊണ്ടിരിക്കുന്ന ഈ സേനാവിന്യാസം തകർക്കുക വളരെ ബുദ്ധിമുട്ടേറിയതായിരുന്നുവെന്നു വ്യാസമഹാഭാരതത്തിൽ ഗ്രന്ഥകാരൻ എഴുതിയിരിക്കുന്നു. പതിനായിരക്കണക്കിനു പാണ്ഡവസേനകളെ ദ്രോണാചാര്യർ ചക്രവ്യൂഹം ചമച്ച് കൊന്നുതുടങ്ങി. ഇതുകണ്ടു ഭയവിഹ്വലനായ ധർമ്മപുത്രർ അഭിമന്യുവിനെ ചക്രവ്യൂഹം തകർക്കാൻ നിയോഗിച്ചു. അവനെ സഹായിക്കാൻ ഘടോൽകചനും എത്തി. അഭിമന്യു ധീരനായി ചക്രവ്യൂഹം ഭേദിച്ച് ഉള്ളിൽക്കയറി. ഭീമനും, യുധിഷ്ഠിരനും, നകുല-സഹദേവന്മാരും അഭിമന്യുവിനെ സഹായിക്കാൻ എത്തി. ചക്രവ്യൂഹത്തിന്റെ പുറത്തുനിൽക്കുന്ന യോദ്ധാക്കളെ ചെറുത്ത് നിർത്തുകയും അവരെ തോൽപ്പിച്ച് ഉള്ളിൽ കടക്കാൻ ശ്രമിക്കുകയുമായിരുന്നു ഇവരുടെ ലക്ഷ്യം. പക്ഷേ [[ജയദ്രഥൻ]] അവരെ എല്ലാവരെയും തടഞ്ഞു നിർത്തി അതിധീരമായി യുദ്ധം ചെയ്തു. (''അർജ്ജുനനെ ഒഴിച്ച് പാണ്ഡവരെ നാലുപേരെയും യുദ്ധത്തിൽ ഒരു പ്രാവശ്യം തടഞ്ഞു നിർത്താനുള്ള വരം [[ശിവൻ|ശിവനിൽ]] നിന്നും ജയദ്രഥൻ സമ്പാദിച്ചിരുന്നു''). ഘടോൽകചന്റെ ശക്തമായ ആക്രമണവും ജയദ്രഥന്റെ ചെറുത്തു നിൽപ്പിനു മുൻപിൽ ഒരു പ്രയോജനവും ചെയ്തില്ല. ചക്രവ്യൂഹത്തിനുള്ളിലകപ്പെട്ട അഭിമന്യുവിനു പുറത്തുകടക്കാൻ കഴിയാതെ വന്നു. അവനെ തനിച്ച് കൗരവസേന ചുറ്റുംനിന്നു ആക്രമിക്കാൻ ഇതുമൂലം സാധിച്ചു. ഒടുവിൽ അഭിമന്യു തനിച്ച് ഉള്ളിൽ നിന്നു കൗരവർക്കെതിരെ യുദ്ധം ചെയ്തു. അഭിമന്യുവിനോട് ഏറ്റുമുട്ടിയ ദുര്യോധനപുത്രനായ ലക്ഷണനെ അഭിമന്യു ഒരസ്ത്രത്താൽ തലമുറിച്ചു കൊന്നു. ഇതിനെത്തുടർന്ന് അവനോട് ഏറ്റുമുട്ടിയ ശകുനിയുടെ സഹോദന്മാരെയും, ബൃഹൽബലനേയും അഭിമന്യു വധിച്ചു. ഈ സമയം കർണ്ണൻ ഒളിയമ്പെയ്ത് അഭിമന്യുവിന്റെ വില്ലിന്റെ ഞാൺ മുറിച്ചു <ref>യുദ്ധം അനുശാസിച്ച നിയമങ്ങൾ -- [12: ന്യായരഹിതമായ പോരാട്ടത്തിൽ ആരും ഏർപ്പെടരുത്]</ref>. ദ്രോണർ അവന്റെ കുതിരകളേയും കൊന്നുകളഞ്ഞു <ref>യുദ്ധം അനുശാസിച്ച നിയമങ്ങൾ -- [08: യുദ്ധത്തിൽ പങ്കെടുക്കാത്തവനെയൊ, മൃഗത്തെയൊ ആക്രമിക്കരുത്]</ref>. തേരാളിയായ സുമിത്രനെ ശല്യർ ഗദകൊണ്ട് അടിച്ചുകൊന്നു <ref name="ReferenceB">യുദ്ധം അനുശാസിച്ച നിയമങ്ങൾ -- [06: നിരായുധനെ ആക്രമിക്കരുത്]</ref>. തേരും തേരാളി ഇല്ലാതായപ്പോൾ നിലത്തുനിന്നു യുദ്ധം തുടർന്ന അഭിമന്യുവിന്റെ വാളും പരിചയും കർണ്ണനും ദ്രോണരും ചേർന്ന് ഒളിയമ്പെയ്ത് തെറിപ്പിച്ചുകളഞ്ഞു. നിരായുധനായ അഭിമന്യുവിനോടു ചെയ്യുന്ന ചതിപ്രയോഗം യുദ്ധനീതിയല്ലെന്ന് ദ്രോണരെ കർണ്ണൻ പലപ്പോഴും ഓർമ്മപ്പെടുത്തിയെങ്കിലും അതുകൂട്ടാക്കാതെ ദ്രോണർ അഭിമന്യുവിനെ ചതിയാൽ കൊല്ലാൻ നിർദ്ദേശിച്ചു <ref>യുദ്ധം അനുശാസിച്ച നിയമങ്ങൾ -- [04: ഒരാളുപോലും മറ്റുള്ളവരാൽ ചുറ്റപ്പെട്ട് ആക്രമിക്കപ്പെടരുത്]</ref>. നിരായുധനായ അഭിമന്യു തകർക്കപ്പെട്ട തേരിന്റെ ചക്രവുമായി ചുറ്റും നിന്നു ആക്രമിക്കുന്ന കൗരവസേനയോട് അതിധീരമായി പോരാടി. പക്ഷേ കൗരവ പ്രമുഖന്മാരെല്ലാവരും ചേർന്ന് ബാലനായ അഭിമന്യുവിനെ ചതിപ്രയോഗത്തിൽ കൊന്നു കളഞ്ഞു. അവസാന നിമിഷത്തിലും അവൻ തന്നെ ആക്രമിച്ച ദുശ്ശാസനന്റെ പുത്രനായ [[ഭരതൻ (ദുശ്ശാസനപുത്രൻ)|ഭരതനെ]] ഗദകൊണ്ട് തലയ്ക്കടിച്ചു സാരമായ പരിക്കേൽപ്പിച്ചു. അവസാന സമയത്തും അവന്റെ പോരാട്ടത്തിൽ ഭയവിഹ്വലരായി ദുശ്ശാസനനും, ശല്യരും പിന്തിരിഞ്ഞോടി. അവസാന ശ്വാസംവരെയും തന്റെ പിതാവിനുവേണ്ടി ജീവിച്ച് ധീരപുത്രനായി അഭിമന്യു വീരസ്വർഗ്ഗം പൂകിയതായി ഗ്രന്ഥകാരൻ മഹാഭാരതത്തിൽ ദ്രോണപർവ്വത്തിൽ എഴുതിയിരിക്കുന്നു. ==== അർജ്ജുനശപഥം ==== [[അഭിമന്യു|അഭിമന്യുവിന്റെ]] മരണം പാണ്ഡവരെ വളരെയേറെ ദുഃഖത്തിലാഴ്ത്തി. യുധിഷ്ഠിരന്റെ നിർദ്ദേശത്തെ തുടർന്നായിരുന്നു ചക്രവ്യൂഹം അഭിമന്യു ഭേദിച്ച് അകത്തുകടന്നതും മരണപ്പെട്ടതും. ആ കാരണത്താൽ [[യുധിഷ്ഠിരൻ]] വളരെയധികം സങ്കടപ്പെട്ടു. അദ്ദേഹത്തിനു മുൻപിൽ [[വ്യാസൻ]] ആഗതനായി ഷോഡശരാജാക്കന്മാരുടെ കഥകൾ വിസ്തരിക്കുകയും തുടർന്ന് പല ഉപദേശങ്ങളും നൽകി അദ്ദേഹം സമാധാനിപ്പിച്ചു. മകന്റെ മരണ വാർത്തയറിഞ്ഞ അർജ്ജുനൻ മോഹാലസ്യപ്പെട്ടുവീണു. കൃഷ്ണൻ അർജ്ജുനനെ സമാധാനപ്പെടുത്തി. പക്ഷേ ദുഃഖാർത്തനായ അർജ്ജുനൻ തന്റെ പുത്രനെ കൊന്ന ജയദ്രഥന്റെ ശിരസ്സ് നാളെ സൂര്യാസ്തമയത്തിനു മുൻപു എയ്തുവീഴ്തുമെന്നും, അല്ലെങ്കിൽ ഗാണ്ഢീവത്തോടെ അഗ്നിയിൽ ചാടിമരിക്കുമെന്നും [[ശപഥം]] എടുത്തു. പുത്രദുഃഖത്താൽ സങ്കടപ്പെടുന്ന അർജ്ജുനനെ സമാധാനിപ്പിക്കാൻ കൃഷ്ണൻ അന്നു രാത്രിതന്നെ ദേവലോകത്ത് കൂട്ടിക്കൊണ്ടുപോയി വീരസ്വർഗ്ഗം പ്രാപിച്ച പുത്രനെ കാണിച്ചു കൊടുത്തു. അർജ്ജുനന്റെ ഉഗ്രശപഥം ഇതിനോടകം ചാരന്മാർ മുഖാന്തരം കൗരവർ അറിഞ്ഞുകഴിഞ്ഞിരുന്നു. എങ്ങനെയും ജയദ്രഥനെ രക്ഷിക്കണമെന്നു ഏവരും ചേർന്നു തീരുമാനം എടുത്തു. === പതിനാലാം ദിവസം ([[ദ്രോണപർവ്വം]]) === [[File:Arjuna Kills Jaydhratha.jpg|170px|thumb|right|അർജ്ജുന ശപഥവും, ജയദ്രഥ വധവും (എണ്ണ ഛായാചിത്രം)]] {| class="wikitable" border="1" |- ! പതിനാലാം ദിവസം ! കൗരവസേന ! പാണ്ഡവസേന |- | സർവ്വ സൈന്യാധിപൻ | [[ദ്രോണർ]] | [[ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ]] |- | കൊല്ലപ്പെട്ട പ്രധാനികൾ<br />(കൊന്നവർ) | [[ജയദ്രഥൻ]] ([[അർജ്ജുനൻ]])<br />[[ഭരതൻ (ദുശ്ശാസനപുത്രൻ)|ഭരതൻ]] ([[ഘടോൽകചൻ]])<br />[[വൃക്ഷസേനൻ]] ([[ഭീമൻ]])<br />[[അലംബുസൻ]] ([[ഘടോൽകചൻ]])<br />[[ബാൽഹികൻ]] ([[ഭീമൻ]])<br />[[സോമദത്തൻ]] ([[സാത്യകി]])<br />[[ഭൂരിശ്രവസ്സ്]] ([[സാത്യകി]]) | [[ഘടോൽകചൻ]] ([[കർണ്ണൻ]]) |- | ഉപയോഗിച്ച വ്യൂഹങ്ങൾ | കമലവ്യൂഹം ([[താമര|വിരിഞ്ഞ താമരപൂവിന്റെ ആകൃതി]])<br />സൂചിവ്യൂഹം ([[സൂചി|സൂചിയുടെ ആകൃതി]])<br />ചക്രവ്യൂഹം ([[ചക്രം|കറങ്ങുന്ന ചക്രത്തിന്റെ ആകൃതി]]) | മാലവ്യൂഹം ([[പുഷ്പം|പുഷ്പചക്രാകൃതി]]) |} പതിനാലാം ദിവസം രാവിലെ കൃഷ്ണൻ അർജ്ജുനനേയും കൂട്ടി ഉത്തരയേയും, സുഭദ്രയേയും, പാഞ്ചാലിയേയും കണ്ട് അഭിമന്യുവിന്റെ മരണവിവരം അറിയിക്കാൻ അവർ താമസിച്ചിരുന്ന സ്യമന്തകതീർത്ഥക്കരയിലേക്ക് തിരിച്ചു. ദുഃഖവാർത്തയറിഞ്ഞ് [[ഉത്തര|ഉത്തരയും]], [[സുഭദ്ര|സുഭദ്രയും]] ബോധരഹിതരായി. എല്ലാവരേയും സമാശ്വസിപ്പിച്ചു കൃഷ്ണാർജ്ജുനന്മാർ തിരിച്ച് കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധഭൂമിയിൽ എത്തിച്ചേർന്നു. അർജ്ജുനശപഥത്തിൽ സംഭ്രീതനായ ജയദ്രഥനെ സംരക്ഷിക്കേണ്ടത് [[കൗരവർ|ദുര്യോധനാദികളുടെ]] ചുമതലയായിരുന്നു. ഒരേയൊരു സഹോദരിയായ [[ദുശ്ശള|ദുശ്ശളയുടെ]] ഭർത്താവ് സിന്ധുരാജാവായ [[ജയദ്രഥൻ|ജയദ്രഥനെ]] രക്ഷിക്കുവാനായി കൗരവർ കമലവ്യൂഹവും അതിനുള്ളിൽ സൂചിവ്യൂഹവും ചമച്ച് (ഇരട്ടവ്യൂഹങ്ങൾ) ജയദ്രഥനെ അതിനുള്ളിൽ നിർത്തി. ജയദ്രഥനു ചുറ്റും ശല്യരും, കർണ്ണനും, അശ്വത്ഥാമാവും, കൃപാചാര്യരും കാവൽ നിന്നു. അതിനു മുൻപിലായി ഭൂരിശ്രവസ്സും, വൃക്ഷസേനനും സൂചിവ്യൂഹത്തിന്റെ പ്രവേശനഭാഗത്ത് കൃതവർമ്മാവും ജയദ്രഥനെ രക്ഷിക്കാൻ നിലയുറപ്പിച്ചു. അതിനു പുറത്ത് കമലവ്യൂഹം ചമച്ച് ദുര്യോധനനും, ദുശ്ശാസനനും ആരെയും ഉള്ളിൽ കടക്കാതിരിക്കാൻ അതിശക്തമായി കാവൽ നിന്നു. ഏറ്റവും പുറത്ത് ദ്രോണാചാര്യരും നിലയുറപ്പിച്ചു. ജയദ്രഥനെ ഇന്ന് സൂര്യാസ്തമയം വരെ രക്ഷിക്കുമ്പോൾ അർജ്ജുനൻ സ്വയം മരിച്ചു കൊള്ളുമെന്നുള്ള അർജ്ജുനശപഥം അവരെ കൂടുതൽ രക്ഷോമുഖന്മാരായി പ്രവർത്തിക്കുവാൻ കാരണമാക്കി. ==== ജയദ്രഥവധം ==== [[File:Death of Jayadratha.jpg|170px|thumb|left|ചിത്രം: ജയദ്രഥവധം]] ധർമ്മപുത്രർക്കു കൂട്ടായി സാത്യകിയെ നിർത്തിയാണ് നാലു അനുജന്മാരും യുദ്ധത്തിനു പുറപ്പെട്ടത്. അർജ്ജുനന്റെ ഇന്നത്തെ ലക്ഷ്യം ജയദ്രഥവധം മാത്രമായിരുന്നു. യുദ്ധഭൂമിയിൽ മുഴുവനും തിരഞ്ഞിട്ടും ജയദ്രഥനെ കണ്ടെത്താൻ പാർത്ഥനായില്ല. അവസാനം ജയദ്രഥൻ പത്മവ്യൂഹത്തിനുള്ളിലാണെന്നു മനസ്സിലാക്കി, ഭീമനും അർജ്ജുനനും ചേർന്ന് പത്മവ്യൂഹം തകർത്തു അകത്തുകടക്കാൻ ശ്രമിച്ചു. ധർമ്മപുത്രരുടെ നിർദ്ദേശത്തെത്തുടന്ന് സാത്യകിയും യുദ്ധക്കളത്തിൽ അർജ്ജുനനെ സഹായിക്കാൻ ഇതിനോടകം എത്തിച്ചേർന്നു. ദ്രോണരും, ദുര്യോധനനും, ദുശ്ശാസനനും ചേർന്ന് ഇവരെ അതിശക്തമായി എതിർത്തു. ദ്രോണരൊഴികെ ഏവരും പരാജിതനായി അവിടെ നിന്നും മാറിക്കളഞ്ഞു. അവസാനം പത്മവ്യൂഹം തകർത്ത് ദ്രോണരേയും അവിടെ നിന്നകറ്റാൻ പാർത്ഥനായി. അതിനെത്തുടർന്ന് പാർത്ഥനോട് സൂചിവ്യൂഹം ചമച്ചു എതിർത്തുനിന്ന കൃതവർമ്മാവ് ഗത്യന്തരമില്ലാതെ ഓടിക്കളഞ്ഞു. പിന്നീട് ഇവരെ എതിർത്ത ഭൂരിശ്രവസ്സിനേയും വൃക്ഷസേനനേയും സാത്യകിയും ഭീമനും ചേർന്നു കൊന്നു. പുറത്തു നടക്കുന്ന ശബ്ദബഹുലമായ യുദ്ധകാഹളത്തിൽ ഭയാകുലനായ ജയദ്രഥനെ കർണ്ണൻ സമാശ്വസിപ്പിച്ചുകൊണ്ടിരുന്നു. എങ്ങനെയും ജയദ്രഥനെ രക്ഷിക്കണമെന്നു തീരുമാനിച്ച് യുദ്ധത്തിൽ നിന്നും ഓടിമാറിയവർ വീണ്ടും ധൈര്യം വീണ്ടെടുത്ത് തിരിച്ച് അവിടെതന്നെ എത്തിച്ചേർന്നു. ഈ സമയം കൃഷ്ണൻ തന്റെ സുദർശന ചക്രത്താൽ സൂര്യബിംബത്തെ മറയ്ക്കുകയും സൂര്യാസ്തമയമായി എന്നു തെറ്റിധരിച്ച് ഏവരും യുദ്ധം മതിയാക്കി. കൗരവർ അർജ്ജുനന്റെ ആത്മാഹുതി കാണുവാൻ കൂട്ടത്തോടെ ഒത്തുകൂടി. അവസാനം ജയദ്രഥനും പുറത്തുവന്നു എന്നു മനസ്സിലാക്കിയപ്പോൾ കൃഷ്ണൻ സൂര്യന്റെ മറമാറ്റി സുദർശനത്തെ തിരിച്ചെടുത്തു. സമയം ഒട്ടുപാഴാക്കാതെ അർജ്ജുനനോട് അമ്പ് എയ്ത് ജയദ്രഥനെ നിഗ്രഹിക്കാൻ നിർദ്ദേശിച്ചു. ജയദ്രഥന്റെ നിർജ്ജീവമായ തല ആരു നിലത്തിടുന്നൊവൊ അവന്റെ ശിരസ്സു പൊട്ടിപോകാനുള്ള വരം ജയദ്രഥന്റെ അച്ഛൻ ഭഗവാൻ ശിവനിൽ നിന്നും സമ്പാദിച്ചിരുന്നു. അതിനാൽ ഒന്നിനു പുറകെ ഒന്നായി അമ്പെയ്ത് ജയദ്രഥന്റെ ശിരസ്സ് സിന്ധുരാജ്യംവരെ എത്തിച്ചു. സന്ധ്യാവന്ദനത്തിനായി പുറത്തേക്കിറങ്ങിയ വൃദ്ധക്ഷത്രന്റെ മടിത്തട്ടിലേക്കാണ് തലവന്നു വീണത്. പെട്ടെന്നു മടിയിൽ തലവീണപ്പോൾ പേടിച്ച് തട്ടിത്താഴെയിടുകയും കൂട്ടത്തിൽ ആ വൃദ്ധപിതാവിന്റെ ശിരസ്സും തകർന്നുപോയി. ജയദ്രഥവധത്തിനുശേഷം വീണ്ടും യുദ്ധംതുടർന്നു അർജ്ജുനനും കൃപരുമായി യുദ്ധംചെയ്തെങ്കിലും കൃപർ അവശനായി മടങ്ങി. ==== രാത്രിയുദ്ധം ==== [[File:Karna kills Ghatotkacha.jpg|170px|thumb|left|ചിത്രം: രാത്രിയുദ്ധത്തിൽ കർണ്ണൻ ഘടോൽകചനെ കൊല്ലുന്നു]] പകൽ നടന്ന യുദ്ധത്തിൽ ഉണ്ടായ കൗരവപ്പടയുടെ പരാജയം ദുര്യോധനനെ വളരെയധികം ദുഃഖത്തിലാഴ്ത്തി. ദുര്യോധനൻ ദ്രോണരുടെ കുടീരത്തിൽ വന്ന് അന്നു പകലു സംഭവിച്ച പരാജയകാരണങ്ങൾ ചർച്ച ചെയ്തു, കൂട്ടത്തിൽ ദ്രോണരോട് കയർത്തു സംസാരിക്കുകയും ചെയ്തു. കോപാകുലനായ ദ്രോണർ രാത്രിയുദ്ധം ചെയ്യാൻ തയ്യാറായി യുദ്ധക്കളത്തിലെത്തി ശംഖുനാദവും പടഹധ്വനിയും മുഴക്കി. ദ്രോണാചാര്യരുടെ ശംഖുവിളികേട്ട് പാണ്ഡവസേനയും യുദ്ധത്തിനായി എത്തിച്ചേർന്നു. കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധത്തിലെ ആദ്യ രാത്രിയുദ്ധമായിരുന്നു ഇത്. രാത്രീഞ്ചരനായ ഘടോൽകചനു വളരെ ശക്തമായി ആക്രമണം നടത്തുവാൻ രാത്രിയുദ്ധം സഹായിച്ചു. അവന്റെ മുൻപിൽ വന്നുപെട്ട എല്ലാത്തിനേയും കാലപുരിക്കയച്ചുകൊണ്ട് അതിധീരമായി കൗരവപ്പടയോട് ഏറ്റുമുട്ടി. [[ഇരാവാൻ|ഇരവാന്റെ]] മരണത്തിനു കാരണക്കാരനായ [[അലംബുസൻ|അലംബുസനെ]] ([[കൃമ്മീരൻ|കൃമ്മീരപുത്രൻ]]) ഈ രാത്രിയിലാണ് [[ഘടോൽകചൻ]] കൊല്ലുന്നത്. ദ്രോണരും, കൃതവർമ്മാവും, ശല്യരും, കൃപരും, ദുര്യോധനാദികളും എന്നുവേണ്ട കൗരവസേനയിലെ ഏവരും രാത്രിയിലെ നിഴലിൽ എവിടെയൊക്കൊയൊ പ്രണരക്ഷാർത്ഥം ഓടിഒളിച്ചു. കർണ്ണനു തന്റെ സാരഥിയേയും, രഥവും, കുതിരകളേയും നഷ്ടമായി. ഘടോൽകചനാൽ കർണ്ണൻ വധിക്കപ്പെടുമെന്നുള്ള ഘട്ടത്തിൽ [[ദേവേന്ദ്രൻ]] കൊടുത്ത ദിവ്യവേൽ അവനു നേരെ പ്രയോഗിച്ചു. (അർജ്ജുനനു വേണ്ടി സൂക്ഷിച്ചു വെച്ചിരുന്ന വേലാണ് ഘടോൽകചന്റെ ജീവനെടുത്തത്). [[ശന്തനു|ശന്തനുവിന്റെ]] അനുജനായ [[ബാൽഹികൻ|ബാൽഹികനും]] കൗരവസേനയിൽ പങ്കെടുത്തിരുന്നു. വാഹലികം (ഇപ്പോൾ കാശ്മീർ) എന്ന രാജ്യത്തിലെ രാജാവായിരുന്നു അദ്ദേഹം. അദ്ദേഹവും അദ്ദേഹത്തിന്റെ പുത്രൻ സോമദത്തനും, സോമദത്തന്റെ പുത്രൻ ഭൂരിശ്രവസ്സും, ഭൂരിശ്രവസ്സിന്റെ പുത്രന്മാരും കൗരവസേനയിൽ ഉൾപ്പെട്ടിരുന്നു. കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധത്തിൽ പങ്കെടുത്ത ഏറ്റവും പ്രായം കൂടിയ വ്യക്തിയായിരുന്നു ബാൽഹികൻ (ഭീഷ്മരുടെ ഇളയച്ഛൻ). ബാൽഹികനെ രാത്രിയുദ്ധത്തിൽ ഭീമൻ കൊന്നു. (ഭീമന്റെ പിതാവ്, പാണ്ഡുവിന്റെ പിതാവ്, വിചിത്രവീരന്റെ പിതാവ്, ശന്തനുവിന്റെ ഇളയച്ഛനാണ് [[ബാൽഹികൻ]]). സോമദത്തനേയും, ഭൂരിശ്രവസ്സിനേയും, അവന്റെ പുത്രന്മാരെയും സാത്യകിയും കൊന്നു. ഈ യുദ്ധത്തിൽ രണ്ടുസേനകളിലും നിരവധി നാശനഷ്ടങ്ങളാണ് ഉണ്ടായത്. രാത്രിയുദ്ധം അവസാനിപ്പിച്ച് തിരിച്ചു മടങ്ങിയെത്തിയ പാണ്ഡവർ കൃഷ്ണന്റെ നിർദ്ദേശത്താൽ മണ്ണുകുഴച്ച് ഒരാനയെ ഉണ്ടാക്കി അതിനു [[അശ്വത്ഥാമാവ്]] എന്നുപേരിട്ടു. അതിനുശേഷം വാളുകൊണ്ട് അതിന്റെ തലവെട്ടിമാറ്റി. === പതിനഞ്ചാം ദിവസം ([[ദ്രോണപർവ്വം]]) === [[File:Kripa and shikhandi.jpg|170px|thumb|right|ചിത്രം: യുദ്ധത്തിലേർപ്പെട്ടിരിക്കുന്ന കൃപാചാര്യരും ശിഖണ്ഡിയും]] {| class="wikitable" border="1" |- ! പതിനഞ്ചാം ദിവസം ! കൗരവസേന ! പാണ്ഡവസേന |- | സർവ്വ സൈന്യാധിപൻ | [[ദ്രോണർ]] | [[ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ]] |- | കൊല്ലപ്പെട്ട പ്രധാനികൾ (കൊന്നവർ) | [[ദ്രോണർ]] ([[ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ]]) | -- |} പാണ്ഡവരേയും സൈന്യത്തേയും മുഴുവനായി നശിപ്പിക്കാനുള്ള തയ്യാറെടുപ്പോടെയാണ് ദ്രോണർ പതിനഞ്ചാം ദിവസം യുദ്ധഭൂമിയിൽ എത്തിയത്. ധർമ്മാധർമ്മങ്ങളെ മറന്ന് പൈശാചികമായ നരവേട്ടയാണ് ആചാര്യൻ ചെയ്തുകൊണ്ടിരുന്നത്. ആർക്കുവേണ്ടിയാണെന്നൊ, എന്തിനുവേണ്ടിയാണെന്നൊ മറന്നുള്ള ദ്രോണാചാര്യരുടെ യുദ്ധംകണ്ട് വിശ്വാമിത്രൻ, അത്രി, വസിഷ്ഠൻ, അംഗിരസ്സ് എന്നിമഹർഷിമാർ അവിടേക്ക് എഴുന്നള്ളി ദ്രോണരെ ക്രൂരപ്രവൃത്തികളിൽ നിന്നും പിന്തിരിയാൻ ഉപദേശിച്ചു. പക്ഷേ തനിക്കു സ്വാതന്ത്ര്യം ഇല്ല എന്നു മറുപടി പറഞ്ഞ് ബ്രാഹ്മണനായ അദ്ദേഹം ഹിംസാത്മകമായ ക്ഷത്രിയധർമ്മം തുടർന്നു. ശത്രുസേനയെ ഒരസ്ത്രത്താൽതന്നെ ഉന്മൂലനാശം വരുത്തുവാനായി ആഗ്നേയാസ്ത്രം പ്രയോഗിക്കാൻ ഭാവിക്കുന്നതുകണ്ട് ഭഗവാൻ കൃഷ്ണൻ സുദർശനം കയ്യിലെടുത്തു. ഈ സമയം യുധിഷ്ഠിരൻ ഇങ്ങനെ വിളിച്ചു പറഞ്ഞു. '''[[അശ്വത്ഥാമാവ്|ഗുരോ! അശ്വത്ഥാമാവ് കഴുത്തറുത്ത് കൊല്ലപ്പെട്ടിരിക്കുന്നു]].''' ഇതു കേട്ട് ദ്രോണർ രഥത്തിൽ സതംഭിച്ചിരുന്നുപോയി. ധർമ്മപുത്രർ ഒരിക്കലും കളവുപറയില്ല എന്നു നന്നായി അറിയാമായിരുന്ന ദ്രോണർ സങ്കടത്തോടെ താന്തശരീരനായി നിൽക്കുമ്പോൾ പ്രതികാരബുദ്ധിയോടെ [[ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ]] വാളുമായി പാഞ്ഞടുത്തു. പക്ഷേ ദ്രോണർ അവനെ അമ്പെയ്തു ദൂരെ പായിച്ചു. ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ ഇരുപത്തിഒന്നു തവണ ദ്രോണരെ വെട്ടുവാനായി പാഞ്ഞടുത്തെങ്കിലും ദ്രോണാർ അപ്പോഴൊക്കെ അവനെ തിരിച്ചു ഓടിച്ചു. ഈ സമയം ഭീമൻ വിളിച്ചു പറഞ്ഞു. ഗുരുനാഥാ! അശ്വത്ഥാമാവ് മരിച്ചു കിടക്കുമ്പോൾ അങ്ങ് വീണ്ടും നരവേട്ടയാടി ആനന്ദിക്കുവാണോ? ഇതുകേട്ട് ദുഃഖാർത്ഥനായ ആചാര്യൻ തന്റെ അമ്പും വില്ലും ആവനാഴിയും എല്ലാം വലിച്ചെറിഞ്ഞ് ചിന്താധീനനായി തേർതട്ടിലിരുന്നു. ആ സമയം ഒട്ടും കളയാതെ ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ മിന്നൽപ്പിണർ വേഗത്തിൽ ഓടിയടുത്തു, തന്റെ വാളിനാൽ ദ്രോണരുടെ തലയറുത്തു താഴെയിട്ടു.<ref name="ReferenceB"/> എല്ലാം ഒരു നിമിഷം കൊണ്ടു കഴിഞ്ഞു. യുദ്ധനിയമം അനുശാസിക്കാത്ത പ്രവൃത്തികണ്ട് സാത്യകി ധൃഷ്ടദ്യുമ്നനോട് പരുഷമായി എതിർത്തു സംസാരിച്ചെങ്കിലും ഭീമൻ ഇടപെട്ടു സാത്യകിയെ സമാധാനപ്പെടുത്തി. പിതാവ് മരിച്ചതറിഞ്ഞ് [[അശ്വത്ഥാമാവ്]] അവിടെ ഓടിയെത്തി. വന്നപാടേ ഒന്നുമാലോചിക്കാതെ സംഹാരരുദ്രനായി നാരായണാസ്ത്രം പ്രയോഗിച്ചു. ജ്വലിച്ചുവരുന്ന അസ്ത്രത്തെ ഒട്ടും ഭയപ്പെടാതെ വന്ദിച്ചു നമസ്കരിക്കാൻ കൃഷ്ണനും അർജ്ജുനനും വിളിച്ചു പറഞ്ഞു. പക്ഷേ ഭീമൻ മാത്രം അതുകേൾക്കാതെ നിരസിച്ചു നിന്നു. ഉപദേശിച്ചു നിൽക്കാൻ സമയമില്ല എന്നു മനസ്സിലാക്കി അർജ്ജുനൻ ഓടിയെത്തി ഭീമനെ ബലമായി കെട്ടിപ്പിടിച്ചു നിലത്തു നമസ്കരിപ്പിച്ചു. നാരായണാസ്ത്രം ഫലം കാണാതെ വന്നപ്പോൾ അശ്വത്ഥാമാവ് ആഗ്നേയാസ്ത്രം പ്രയോഗിച്ചു. അർജ്ജുനൻ വരുണാസ്ത്രം അയച്ച് അതിനെ തടുത്തു. കൂടുതൽ അവിടെ നിൽക്കാൻ ആഗ്രഹിക്കാതെ അശ്വത്ഥാമാവ് ഒരു ഭ്രാന്തനെപ്പോലെ പടക്കളത്തിൽ നിന്നും ഓടിമറഞ്ഞു. സൂര്യൻ അസ്തമിച്ചതോടെ യുദ്ധം മതിയാക്കി ഏവരും പടകുടിരങ്ങളിലേക്ക് മടങ്ങി. === പതിനാറാം ദിവസം ([[കർണ്ണപർവ്വം]]) === [[File:Arjuna and His Charioteer Krishna Confront Karna.jpg|170px|thumb|right|ചിത്രം: കർണ്ണനും അർജ്ജുനനും യുദ്ധഭൂമിയിൽ കണ്ടുമുട്ടുമ്പോൾ]] {| class="wikitable" border="1" |- ! പതിനാറാം ദിവസം ! കൗരവസേന ! പാണ്ഡവസേന |- | സർവ്വ സൈന്യാധിപൻ | [[കർണ്ണൻ]] | [[ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ]] |- | കൊല്ലപ്പെട്ട പ്രധാനികൾ<br />(കൊന്നവർ) | ചിത്രസേനൻ ([[ശ്രുതകർമ്മാവ് ]])<br />ചിത്രൻ ([[പ്രതിവിന്ധ്യൻ]])<br />ത്രിഗർത്തസേന ([[അർജ്ജുനൻ]])<br />പ്രൗണ്ഡകൻ ([[നകുലൻ]]) | കേകേയ സേന (കർണ്ണൻ)<br /> |- | ഉപയോഗിച്ച വ്യൂഹങ്ങൾ | മകരവ്യൂഹം ([[ചീങ്കണ്ണി|മുതലയുടെ ആകൃതി]]) | അർദ്ധചന്ദ്രവ്യൂഹം ([[ചന്ദ്രൻ|ചന്ദ്രക്കലയുടെ ആകൃതി]]) |} ദ്രോണരുടെ മരണത്തെത്തുടർന്ന് പതിനാറാം ദിവസം രാവിലെ സൂര്യോദയത്തെ തുടർന്ന് [[ദുര്യോധനൻ]] സൂര്യപുത്രനെ സർവ്വസേനാധിപതിയായി കുംഭാഭിഷേകം ചെയ്തു. തുടർന്നുള്ള രണ്ടു ദിവസങ്ങൾ കർണ്ണനായിരുന്നു കൗരവസേനയ്ക്കു നേതൃത്വം നൽകിയത്. മഹാഭാരതത്തിൽ പതിനാറും പതിനേഴും യുദ്ധദിവസങ്ങൾ വർണ്ണിക്കുന്നത് കർണ്ണപർവ്വത്തിലാണ്. സർവ്വസേനാധിപനായി കർണ്ണനായതിനാൽ ഗ്രന്ഥകർത്താവ് കർണ്ണപർവ്വം എന്നു പേരു കൊടുത്തു.<ref name="ReferenceA"/> കർണ്ണപർവ്വത്തിൽ 69 അദ്ധ്യായങ്ങളും 4900 പദ്യങ്ങളും അടങ്ങിയിരിക്കുന്നു. സ്ഥാനാഭിഷേകത്തെ തുടർന്ന് ഏവരും വെടിപഹാദികളോടെ കുരുക്ഷേത്രഭൂമിയിലേക്ക് തിരിച്ചു. മകരവ്യൂഹം ചമച്ച് കർണ്ണൻ തയ്യാറായപ്പോൾ അർദ്ധചന്ദ്ര വ്യൂഹം ചമച്ച് പാണ്ഡവസേനയും എതിർചേരിയിൽ അണിയുറപ്പിച്ചു. കർണ്ണൻ സേനാധിപതിയായിട്ടും കൗരവസേനയ്ക്കു വലിയപ്രയോജനം ഒന്നും വന്നില്ല. നകുലനും, സഹദേവനും ചേർന്ന് വംഗസേനയേയും, ഗാന്ധാരസേനയേയും തകർത്തു. തുടർന്ന് വംഗരാജാവായ പ്രൗണ്ഡകനെ നകുലനും, ത്രിഗർത്തസേനയെ അർജ്ജുനനും ഇല്ലാതാക്കി. സഹദേവൻ ശകുനിയെ തോല്പിച്ച് കൊല്ലാനായി വാളോങ്ങിയപ്പോൾ കരഞ്ഞുകൊണ്ട് അവൻ ഓടിമാറി കർണ്ണരഥത്തിലേറി രക്ഷപ്പെട്ടു. യുധിഷ്ഠിരനും ദുര്യോധനനുമായുണ്ടായ ദ്വന്ദ്വയുദ്ധത്തിൽ ദുര്യോധനൻ പരാജിതനായി. ഭീമന്റെ ശപഥം നിറവേറ്റാനായി ധർമ്മപുത്രർ ദുര്യോധനനെ വെറുതെവിട്ടു. ==== കർണ്ണശാപം ==== ദുര്യോധനന്റെ സങ്കടവും പരിഭവവും കലർന്നവാക്കുകൾ കേട്ട് കർണ്ണൻ തന്റെ ശാപകഥ അവനോട് പറയുന്നു. ദ്രോണാചാര്യരുടെ കീഴിൽ ആയുധവിദ്യ പഠിക്കുന്നകാലത്ത് തനിക്ക് ബ്രഹ്മാസ്ത്രവിദ്യ ഉപദേശിച്ചുതരണം എന്നപേക്ഷിച്ചെങ്കിലും ഒരു സൂതപുത്രനു പറഞ്ഞു കൊടുക്കില്ലെന്നു അദ്ദേഹം തീർത്തു പറഞ്ഞു. പഠിക്കാനുള്ള ആഗ്രഹത്താൽ ബ്രാഹ്മണബാലനായി വേഷം മാറി പരശുരാമന്റെ ശിഷ്യനായി. അദ്ദേഹം ക്ഷത്രിയ വിരോധിയായിരുന്നതിനാലാണ് ബ്രാഹ്മണവേഷത്തിൽ വേഷംമാറി ചെന്നത്. പരശുരാമനിൽ നിന്നും പലദിവ്യാസ്ത്രപ്രയോഗവിദ്യകളും സ്വായത്തമാക്കി. ഒരിക്കൽ പരശുരാമൻ ക്ഷീണിതനായി കർണ്ണന്റെ മടിയിൽ തലവെച്ചു കിടക്കുമ്പോൾ രക്തദാഹിയായ ഒരു വണ്ടുവന്ന് അവന്റെ തുടയിൽ കുത്തിതുരക്കാൻ തുടങ്ങി. കാലനക്കിയാൽ ഗുരുനാഥനു നിദ്രാഭംഗം വരുമെന്നു കരുതി അനക്കാതെ വേദന സഹിച്ചിരുന്നു. ഗുരുനാഥൻ ഉണർന്നു നോക്കുമ്പോൾ ചോരയിൽ മുങ്ങിയിരുന്ന കർണ്ണനെ കണ്ടു. ക്ഷത്രിയനല്ലാതെ ഈ വേദന ക്ഷമയോടെ സഹിക്കുവാൻ ഒരു ബ്രാഹ്മണനു സാദ്ധ്യമല്ലെന്നു ദൃഢമായി ഉറച്ചുകൊണ്ട് പരശുരാമൻ കോപിഷ്ഠനായി. സത്യം പറഞ്ഞപ്പോൾ അദ്ദേഹം കർണ്ണനെ ശപിച്ചു. <br /> '''യുദ്ധം മുറുകിവരുമ്പോൾ നിനക്ക് യുക്തിതോന്നാതെ പോകട്ടെ !!''' <br /> കർണ്ണൻ തുടർന്നു; അർജ്ജുനനു അവന്റെ പിതാവായ ദേവേന്ദ്രൻ നൽകിയ മണിമയമായ കിരീടവും, വരുണൻ കൊടുത്ത ഗാണ്ഡീവവും, ഒടുങ്ങാത്ത ആവനാഴിയും, ഭഗവാൻ ശിവനിൽനിന്നു ലഭിച്ച പാശുപതവും എല്ലാത്തിനും പുറമെ കൃഷ്ണൻ സാരഥിയായും ഉണ്ട്. പലദിവ്യാസ്ത്രവിദ്യകളും അറിയാവുന്ന തനിക്കു നല്ലൊരു തേരാളിയെ കിട്ടിയാൽ നിഷ്പ്രയാസം യുദ്ധം ജയിക്കാം. കർണ്ണന്റെ ആഗ്രഹപ്രകാരം ദുര്യോധനന്റെ അപേക്ഷയിൽ മാദ്രരാജാവായ [[ശല്യർ]] കർണ്ണന്റെ തേരാളിയാവാമെന്നു സമ്മതിച്ചു. === പതിനേഴാം ദിവസം ([[കർണ്ണപർവ്വം]]) === [[File:Arjuna karna.jpg|170px|thumb|right|യുദ്ധം പതിനേഴാം ദിവസം: മണ്ണിലുറച്ചുപോയ തേർചക്രം എടുത്തുമാറ്റാൻ ശ്രമിക്കുന്ന [[കർണ്ണൻ]]]] {| class="wikitable" border="1" |- ! പതിനേഴാം ദിവസം ! കൗരവസേന ! പാണ്ഡവസേന |- | സർവ്വ സൈന്യാധിപൻ | [[കർണ്ണൻ]] | [[ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ]] |- | കൊല്ലപ്പെട്ട പ്രധാനികൾ (കൊന്നവർ) | [[ദുശ്ശാസനൻ]] ([[ഭീമസേനൻ]])<br />[[കൗരവർ|77 ധൃതരാഷ്ട്രപുത്രർ]] ([[ഭീമൻ]])<br />[[കർണ്ണൻ]] ([[അർജ്ജുനൻ]]) | -- |} ദുര്യോധനൻ ശല്യരുടെ മുൻപിൽ താണപേക്ഷിച്ചതിനെത്തുടർന്ന് കർണ്ണസാരഥിയാവാൻ അദ്ദേഹം സമ്മതിച്ചു. അതിനു ഉദാഹരണമായി ദുര്യോധനൻ ത്രിപുരദഹനകഥ ശല്യർക്കു പറഞ്ഞുകൊടുക്കുന്നുണ്ട്. മാദ്രമഹാരാജാവായ ശല്യർ ഒരു കയ്യിൽ ചമ്മട്ടിയും മറുകയ്യിൽ കുതിരയുടെ കടിഞ്ഞാണും പിടിച്ച് കർണ്ണന്റെ തേർ തെളിച്ചു. സൂര്യതേജ്വസിയായി കർണ്ണൻ [[കാളപൃഷ്ഠം|കാളപൃഷ്ഠമെന്ന]] ചാപവും കുലച്ച് ചതുരംഗസേനകളുടെ അകമ്പടിയോടെ കുരുക്ഷേത്രത്തിലേക്ക് എഴുന്നള്ളി. ധർമ്മപുത്രർക്കു കൊടുത്ത വാക്കുപാലിക്കാൻ ഈ അവസരം ഭംഗിയായി ശല്യർ ഉപയോഗിച്ചു. കർണ്ണൻ ആത്മപ്രശംസ നടത്തുന്ന സമയങ്ങളിൽ അതിനെ നിശ്ശിതമായി അദ്ദേഹം ഖണ്ഡിച്ചുകൊണ്ടിരുന്നു. ശല്യരുടെ കുത്തുവാക്കുകൾ കേട്ട് പലപ്പോഴും കർണ്ണൻ അക്ഷമനായി. ധർമ്മപുത്രരുമായി ഏറ്റുമുട്ടിയ കർണ്ണൻ അദ്ദേഹത്തെ തോൽപ്പിച്ചെങ്കിലും കുന്തിക്കു കൊടുത്തവാക്കുപാലിക്കാനായി യുധിഷ്ഠിരനെ കൊല്ലാതെ വിട്ടു. ==== ദുശ്ശാസനവധം ==== [[File:Bhima drinks blood.jpg|170px|thumb|left|[[ദുശ്ശാസനൻ|ദുശ്ശാസനന്റെ]] മാറുപിളർന്ന് ചോരകുടിക്കുന്ന [[ഭീമൻ]]]] പതിനേഴുദിവസമായി ദുശ്ശാസനനെ തേടിനടന്ന [[ഭീമൻ]] [[ദുശ്ശാസനൻ|ദുശ്ശാസനനെ]] കാണുകയും ദ്വന്ദ്വയുദ്ധത്തിനു പോർവിളിക്കുകയും ചെയ്തു. രണ്ടു മത്തഗജങ്ങൾ ഏറ്റുമുട്ടുന്നതുപോലെ ഇരുവരും കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധഭൂമിയിൽ ഏറ്റുമുട്ടി. രണ്ടുപേരുടെ ഗദകളും തകർന്നപ്പോൾ മുഷ്ടിയുദ്ധം ആരംഭിച്ചു. ഭീമൻ കോപാന്ധനായി ദുശ്ശാസനനെ അവൻ മുൻപു പാണ്ഡവരോടു ചെയ്തുകൂട്ടിയ തിന്മകൾ വിളിച്ചുപറഞ്ഞു വളരെയധികം അധിക്ഷേപിച്ചുകൊണ്ടിരുന്നു. ഒടുവിൽ തരം കിട്ടയപ്പോൾ ഭീമൻ ദുശ്ശാസനനെ തള്ളിതാഴെയിട്ട് ഗദകൊണ്ട് ശിരസ്സിലടിച്ചു. തലപൊട്ടി താഴെവീണ ദുശ്ശാസനന്റെ പുറത്തു നിന്നുകൊണ്ട് തന്നോടും സഹോദരന്മാരോടും ദ്രൗപദിയോടും ചെയ്ത ഒരോ ദുഷ്പ്രവൃത്തികൾക്കും എണ്ണിയെണ്ണി പറഞ്ഞ് ഗദകൊണ്ട് തലക്കും നെഞ്ചത്തും അടിച്ചുകൊന്നു. അവസാനം ദുശ്ശാസനന്റെ നെഞ്ചിൽ ഇരുന്ന് മാറുപിളർന്ന് കുടൽമാലകൾ പുറത്തിട്ട് ചോരകുടിച്ചു ആർത്തട്ടഹസിച്ചു. കണ്ടാൽ ഏവരും പേടിച്ചു പോകുന്നവിധമുള്ള ഭീമന്റെ പ്രവൃത്തിയായിരുന്നു അവിടെ അരങ്ങേറിയത്. പാർഷദിയുടെ അഴിച്ചിട്ട തലമുടിയിൽ പുരട്ടാനുള്ള ചോരയുമായി കുടൽമാലകൾ ശരീരത്തിൽ വാരിവലിച്ചിട്ട് ഭീമൻ സ്യമന്തപഞ്ചകത്തിലേക്ക് ഓടി. കുടൽമാലകൾ കഴുത്തിൽ ചുറ്റി ചോരയിൽ കുളിച്ചു നിൽക്കുന്ന ഭീമനെ കണ്ട് പാഞ്ചാലി പേടിച്ചുപോയി. ചെന്നപാടെ ദുശ്ശാസനനന്റെ ചോര പാഞ്ചാലിയുടെ മുടിയിൽ പുരട്ടികൊടുത്തു. [[ശപഥം]] നിറവേറ്റി വർഷങ്ങൾക്കുശേഷം [[ദ്രൗപദി]] തന്റെ മുടികെട്ടി. ദുശ്ശാസനന്റെ ചോരകുടിച്ചു ഭീമനും ശപഥം പൂർത്തിയാക്കി. ധൃതരാഷ്ട്രസഭയിലുണ്ടായ ദ്രൗപദിവസ്ത്രാക്ഷേപമായിരുന്നു ഇരുവരുടെയും ശപഥത്തിനു കാരണം. വീണ്ടും യുദ്ധക്കളത്തിലെത്തിയ ഭീമൻ ദുര്യോധനനെ മറ്റനുജന്മാരെ എല്ലാവരേയും കൊന്നൊടുക്കി. ദുശ്ശാസനന്റെ രക്തം വയറ്റിൽ കിടന്നു തിളച്ചുമറിയുന്നതിനാലാവണം അവന്റെ മുൻപിൽ വന്നുപെട്ട ഒന്നിനെയും അവൻ ജീവനോടെ വിട്ടില്ല. അന്നേദിവസം ഭീമൻ ദുശ്ശാസനനെ കൂടാതെ ദുര്യോധനന്റെ എഴുപത്തിഏഴ് അനുജന്മാരെ കൊന്നൊടുക്കി. ==== കർണ്ണവധം ==== [[File:Death of Karna.jpg|170px|thumb|left|കർണ്ണവധം-രാജാരവി വർമ്മ ചിത്രം]] പതിനേഴാം നാൾ മദ്ധ്യാഹ്നശേഷം കർണ്ണനും അർജ്ജുനനും നേരിട്ട് ഏറ്റുമുട്ടി. പല ദിവ്യാസ്ത്രങ്ങളും ഇരുവരും പ്രയോഗിച്ചു. യുദ്ധം തുല്യനിലയിൽ പുരോഗമിച്ചുകൊണ്ടിരുന്നു . ഇതിനിടയിൽ കർണ്ണൻ '''ഉരഗാസ്യാ''' എന്ന '''സർപ്പമുഖബാണം''' അർജ്ജുനനു നേരെ പ്രയോഗിച്ചു . എന്നാൽ കൃഷ്ണന്റെ സമയോചിതമായ ഇടപെടൽ മൂലം കർണ്ണന്റെ ആ അസ്ത്രം പാഴിലായി . അസ്ത്രം അർജ്ജുനന്റെ ശിരസ്സിനു നേരെ പാഞ്ഞുചെല്ലുന്നതു മനസ്സിലാക്കിയ കൃഷ്ണൻ തന്റെ പാദം കൊണ്ട് രഥം അഞ്ചു വിരലാഴത്തിൽ പൂഴിയിൽ താഴ്ത്തി. നിമിഷനേരം കൊണ്ട് നാഗാസ്ത്രം അർജ്ജുനന്റെ കിരീടത്തിൽ സ്പർശിച്ചു കടന്നുപോയി, കിരീടം കത്തിപ്പോയി. ആ സമയം ശല്യർ കർണ്ണരഥം മുൻപോട്ട് എടുത്തു, തുടർന്ന് കർണ്ണന്റെ വധകാലം ആഗതമായതിനാൽ അദ്ദേഹത്തിന് മുൻപ് ലഭിച്ച ഒരു ബ്രാഹ്മണശാപത്താൽ രഥചക്രം പുതഞ്ഞു ഇളകാതെയായി. കൂടാതെ ഗുരുവായ പരശുരാമന്റെ ശാപത്താൽ ബ്രഹ്‌മാസ്‌ത്രം കര്ണ്ണന് തോന്നാതെയുമായി . കർണ്ണൻ എന്ത് ചെയ്യണമെന്നറിയാതെ കുഴങ്ങി . തുടർന്ന് അർജ്ജുനനെ താൽക്കാലികമായി ഒന്ന് മോഹാലസ്യപ്പെടുത്തിയ ശേഷം രഥചക്രം പൊക്കിമാറ്റാൻ കർണ്ണൻ ശ്രമിച്ചു. അപ്പോഴേക്കും അർജ്ജുനനു ബോധം വന്നു.ആ സമയം ആയുധമില്ലാതെ രഥചക്രം ഉയർത്തിക്കൊണ്ടിരിയ്ക്കുന്ന കർണനെ വധിയ്ക്കാൻ അർജുനൻ മടിച്ചു എന്നാൽ ഇങ്ങനെ ഒരവസരത്തിൽ അല്ലാതെ കർണനെ വധി യ്ക്കാൻ സാധിയ്ക്കില്ലലന്ന കൃഷ്ണന്റെ വാക്കുകൾ കേട്ട് അവസരം പാഴാക്കാതെ കൃഷ്ണന്റെ നിർദ്ദേശത്തോടെ അർജ്ജുനൻ അർദ്ധചന്ദ്രബാണമെയ്തു കർണ്ണന്റെ ശിരസ്സു മുറിച്ചു. സർവ്വസൈന്യാധിപന്റെ മരണം കൗരവപ്പടയെ നിരാശപ്പെടുത്തുകയും അവർ കൂട്ടമായി തിരിഞ്ഞോടുകയും ചെയ്തു. തുടർന്ന് സൂര്യനസ്തമിക്കുകയും പതിനേഴാം ദിവസത്തെ യുദ്ധം അവസാനിക്കുകയും ചെയ്തു. === പതിനെട്ടാം ദിവസം ([[ശല്യപർവ്വം]]) === [[File:Krishna declaring the end of Mahabharata War by blowing the Conch Shell.jpg|170px|thumb|right|യുദ്ധം പതിനെട്ടാം ദിവസം: [[ദുര്യോധനൻ|ദുര്യോധനന്റെ]] പതനത്തോടെ യുദ്ധം അവസാനിച്ചതായി ഇരുപക്ഷവും പ്രഖ്യാപിക്കുന്നു, കൃഷ്ണൻ പാഞ്ചജന്യം മുഴക്കി ഏവരേയും അറിയിക്കുന്നു (16-ആം നൂറ്റാണ്ടിലെ മുഗൾകാലത്തെ എണ്ണഛായാചിത്രം)]] {| class="wikitable" border="1" |- ! പതിനെട്ടാം ദിവസം ! കൗരവസേന ! പാണ്ഡവസേന |- | സർവ്വ സൈന്യാധിപൻ | [[ശല്യർ]] | [[ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ]] |- | കൊല്ലപ്പെട്ട പ്രധാനികൾ (കൊന്നവർ) | [[ദുര്യോധനൻ]] ([[ഭീമൻ]])<br />[[ശല്യർ]] ([[യുധിഷ്ഠിരൻ]])<br />[[ശകുനി]] ([[സഹദേവൻ]])<br />ശല്യപുത്രൻ ([[സഹദേവൻ]]) | [[ചേകിതൻ]] ([[ദുര്യോധനൻ]])<br /> |} [[കർണ്ണൻ|കർണ്ണന്റെ]] മരണത്തെത്തുടർന്ന് [[ദുര്യോധനൻ]] പതിനെട്ടാംനാൾ രാവിലെ [[ശല്യർ|ശല്യരെ]] സർവ്വസേനാധിപതിയായി സ്ഥാനാഭിഷേകം ചെയ്തു. പാണ്ഡുവിന്റെ രണ്ടാമത്തെ പത്നിയായ [[മാദ്രി|മാദ്രിയുടെ]] ജ്യേഷ്ഠനും, മാദ്രരാജ്യത്തിലെ മഹാരാജാവും ആയിരുന്നു അദ്ദേഹം. നകുല-സഹദേവന്മാരുടെ മാതുലനായ അദ്ദേഹം വ്യദ്ധനായിരുന്നെങ്കിലും അതിസാഹസികനായ യുദ്ധനിപുണനും ധർമ്മിഷ്ഠനുമായിരുന്നു. [[അശ്വത്ഥാമാവ്|അശ്വത്ഥാമാവാണ്]] അദ്ദേഹത്തെ സർവ്വസേനാധിപതിയായി വാഴിക്കാൻ ദുര്യോധനനോട് ഉപദേശിച്ചത്. പതിനെട്ടാം നാളിലെ യുദ്ധവിവരണങ്ങൾ വർണ്ണിക്കുന്നത് ശല്യപർവ്വത്തിലാണ്. സർവ്വസേനാധിപനായി ശല്യരായതിനാൽ ഗ്രന്ഥകർത്താവ് ശല്യപർവ്വം എന്നു പേരു കൊടുത്തു.<ref name="ReferenceA"/> ശല്യപർവ്വത്തിൽ 59 അദ്ധ്യായങ്ങളും 3220 പദ്യങ്ങളും അടങ്ങിയിരിക്കുന്നു. ==== ശല്യർവധം ==== ശല്യർ ആദ്യമായി എതിർത്തു യുദ്ധം ചെയ്തതു ധർമ്മപുത്രരുമായാണ്. വൃദ്ധനായ ശല്യരുടെ അസ്ത്രപ്രയോഗത്തിൽ യുധിഷ്ഠിരൻ ക്ഷീണിതനായി തേർത്തട്ടിൽ വീണുപോയി. ഭീമൻ സഹായത്തിനെത്തി ധർമ്മപുത്രരെ അവിടെനിന്നും മാറ്റി. വീണ്ടും ധർമ്മപുത്രർ യുദ്ധത്തിൽ തിരിച്ചുവരികയും ശല്യരുമായി അതിശക്തമായ യുദ്ധം തുടരുകയും ചെയ്തു. ഒടുവിൽ ധർമ്മപുത്രർ ദിവ്യമായ വേൽ ശല്യർക്കുനേരെ പ്രയോഗിക്കുകയും ആ വൃദ്ധൻ നിലംപതിക്കുകയും ചെയ്തു. ശല്യരുടെ പതനം കണ്ട് കൗരവപ്പട പിന്തിരിഞ്ഞോടി. ആൾക്കൂട്ടത്തിനിടയിലൂടെ രക്ഷപ്പെടാൻ ശ്രമിച്ച [[ശകുനി|ശകുനിയെ]] സഹദേവൻ കടന്നുപിടിച്ചു. ഞാൻ നിങ്ങളുടെ ബന്ധുവാണേ.. എന്നു വാവിട്ടുകരഞ്ഞ ശകുനിയെ സഹദേവൻ തന്റെ വാളിനാൽ കൊന്നുകളഞ്ഞു. ഓടിപ്പോയ കൗരവപ്പടയെ അശ്വത്ഥാമാവും, കൃതവർമ്മാവും, കൃപാചാര്യരും ചേർന്ന് വീണ്ടും യുദ്ധഭൂമിയിലേക്ക് കൊണ്ടുവന്നു. യുദ്ധം തുടങ്ങിയപ്പൊഴേക്കും സർവ്വസൈന്യാധിപൻ മരിച്ചതുകണ്ട് ദുര്യോധനൻ ഞെട്ടിപ്പോയി. അദ്ദേഹം ധൃഷ്ടദ്യുമ്നനുമായി എതിർത്തു. യഞ്ജസേനപുത്രനെ സഹായിക്കാൻ ഭീമനും അർജ്ജുനനും അവിടെ എത്തിച്ചേർന്നു. അതിഭീകരമായ ഈ യുദ്ധത്തിൽ കൗരവപ്പട മുഴുവനും തകർന്നുപോയി. ക്ഷീണിതനായി ചോരയിൽ കുളിച്ച ദുര്യോധനൻ കുതിരപ്പുറത്തേറി അവിടെ നിന്നും പാലായനം ചെയ്തു. ==== ദുര്യോധനവധം ==== [[File:Bhima fighting Duryodhana.jpg|170px|thumb|left|[[ദുര്യോധനൻ|ദുര്യോധനനുമായി]] ദ്വന്ദ്വയുദ്ധം ചെയ്യുന്ന [[ഭീമൻ]] (ചിത്രം)]] ദുര്യോധനൻ ആരോടു പറയാതെയാണ് യുദ്ധഭൂമി വിട്ടത്. അതിനാൽ കുറച്ചു സമയം കഴിഞ്ഞ് മഹാരാജാവിനെ കാണുന്നില്ല, എന്നു പലരും വിളിച്ചു പറയാൻ തുടങ്ങി. കൃതവർമ്മാവും, കൃപാചാര്യരും അവിടെ മുഴുവനും തിരഞ്ഞെങ്കിലും അദ്ദേഹത്തെ കണ്ടെത്താനായില്ല. ധൃതരാഷ്ട്ര സചിവനായ [[സഞ്ജയൻ]] അവിടെ എത്തുകയും അദ്ദേഹത്തിനു വ്യാസൻ കൊടുത്ത ദിവ്യചക്ഷുസ്സ് ഉപയോഗിച്ച് ദുര്യോധനൻ എവിടെയാണെന്നു കണ്ടെത്തുകയും ചെയ്തു. ദ്വൈപായനഹ്രദം (കൃഷ്ണഹ്രദം) എന്ന കുരുക്ഷേത്രത്തിനടുത്തുള്ള പുണ്യതീർത്ഥത്തിനു (തടാകം) സമീപമാണ് ദുര്യോധനൻ പോയത്. സഞ്ജയനെ കൂട്ടി രണ്ടും പേരും (കൃപർ, കൃതവർമ്മാവ്) ചെല്ലുമ്പോൾ രക്തം ഒഴുകി ക്ഷീണിതനായ ദുര്യോധനനെയാണ് അവിടെ കണ്ടത്. ഭീമനു ദിവസവും മാംസം കൊടുത്തിരുന്ന കാട്ടാളൻ ദുര്യോധനനെ അവിടെകാണുകയും ഈ വിവരം പാണ്ഡവരെ അറിയിച്ചതനുസരിച്ച് ഏവരും അവിടെ എത്തിച്ചേരുകയും ചെയ്തു. തടാകത്തിൽ കിടക്കുന്ന ദുര്യോധനനെ കരയ്ക്കു കയറ്റാതെ യുദ്ധം ചെയ്യാൻ പാടില്ല എന്നുള്ള യുദ്ധധർമ്മം അനുസരിച്ച്, യുധിഷ്ഠിരൻ അധിക്ഷേപവാക്കുകൾ പറഞ്ഞു കരക്കു കയറ്റി. ഈ സമയത്ത് [[ബലരാമൻ|ബലരാമനും]] അവിടെ എത്തിച്ചേർന്നു. മൈത്രേയമുനിയുടെ ശാപകഥയും (തുടയിൽ അടിയേറ്റ് മരിക്കാൻ ഇടവരട്ടെ!) ഇതിനിടയിൽ കൃഷ്ണൻ ഭീമനോട് പറഞ്ഞു. അദ്ദേഹത്തിന്റെ നിർദ്ദേശത്താൽ സ്യമന്തപഞ്ചകത്തിൽ വെച്ച് ദ്വന്ദ്വയുദ്ധം ആരംഭിച്ചു. പതിനെട്ടാം നാൾ മദ്ധ്യഹ്നം മുതൽ ആരംഭിച്ച ദ്വന്ദ്വയുദ്ധം സന്ധ്യവരെ നീണ്ടു. അവസാനം ഭീമന്റെ അതിശക്തമായുള്ള ഗദാപ്രഹരമേറ്റ് തുടയെല്ലു പൊട്ടി ദുര്യോധനൻ വീണു. ഭീമൻ അവന്റെ മാറത്തു കയറി നിന്ന് ഗദയാൽ അവന്റെ ശിരസ്സിൽ തുടരെ തുടരെ അടിച്ചു. അവന്റെ ഓരോ ദ്രോഹപ്രവൃത്തിയും എണ്ണി വിളിച്ചു പറഞ്ഞുകൊണ്ടാണ് ഓരോ അടിയും അടിച്ചത്. ഭീമന്റെ ഈ കഠിന പ്രവൃത്തികണ്ട് ബലരാമൻ ഹലായുധമെടുത്തുവന്നെങ്കിലും കൃഷ്ണൻ അദ്ദേഹത്തെ ശാന്തനാക്കി. കൗരവസേനയിലെ മൂന്നുപേർ മാത്രം ശേഷിച്ചു, അവരുടെ അനുവാദത്തോടെ യുദ്ധം അവസാനിപ്പിച്ചു. പാണ്ഡവരെല്ലാവരും തങ്ങളുടെ ശിബിരങ്ങളിലേക്ക് സമാധാനമായി മടങ്ങി. അപ്പോഴേക്കും സൂര്യനും അസ്തമിച്ചു. അർജ്ജുനരഥത്തിൽ നിന്നും അർജ്ജുനൻ ആദ്യം ഇറങ്ങാൻ കൃഷ്ണൻ ആവശ്യപ്പെട്ടു. പാർത്ഥൻ ഇറങ്ങിക്കഴിഞ്ഞു കൊടിയിൽ നിന്നും ഹനുമാനും, ഒടുവിൽ കൃഷ്ണനും ഇറങ്ങി. ചമ്മട്ടി തേർത്തട്ടിൽ തന്നെ ഇട്ടു. തൽക്ഷണം തേർ അഗ്നിക്കിരയായി. (ദ്രോണരുടെ ആഗ്നേയാസ്ത്രത്താൽ കത്തിക്കരിയേണ്ട രഥം യുദ്ധാവസാനംവരെ നശിക്കാതെ കൃഷ്ണൻ സുക്ഷിക്കുകയായിരുന്നു.) ==== സൗപ്തികപർവ്വം ==== {{പ്രധാനലേഖനം|സൗപ്തികപർവ്വം}} [[പ്രമാണം:Arastthaman propitiates Śiva before making a night attack on the Pandava camp.jpg|170px|ലഘുചിത്രം|ഇടത്ത്‌|അശ്വത്ഥാമാവ് രാത്രിയുദ്ധത്തിനു മുന്നോടിയായി ശിവപൂജ നടത്തുന്നു]] കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധത്തിലെ പതിനെട്ടാം നാളിൽ രാത്രിയിൽ നടന്ന സംഭവങ്ങളെ ഗ്രന്ഥകർത്താവ് ഈ സൗപ്തികപർവ്വത്തിൽ വിവരിച്ചിരിക്കുന്നു. സഞ്ജയനിലൂടെ വിവരങ്ങൾ അറിഞ്ഞ അശ്വത്ഥാമാവ് സ്യമന്തപഞ്ചകത്തിൽ എത്തിച്ചേർന്നു ദുര്യോധനനെ കണ്ടു. ഹസ്തിനപുരിയുടെ യുവരാജാവ് മണ്ണിൽ ചോരയൊലിപ്പിച്ചു കിടക്കുന്നതുകണ്ട് ദുഃഖിതനായ ദ്രോണപുത്രരെ സുയോധനൻ സമാധാനിപ്പിച്ചു. ഈ പർവ്വത്തിൽ 18 അദ്ധ്യായങ്ങളും 870 പദ്യങ്ങളും അടങ്ങിയിരിക്കുന്നു. ഉറക്കത്തിൽ (സുപ്തിയിൽ) നടന്ന കാര്യങ്ങൾ വിവരിക്കുന്ന അദ്ധ്യായത്തിനു വ്യാസൻ സൗപ്തികപർവ്വം എന്നുപേരുകൊടുത്തു.<ref name="ReferenceA"/> യുദ്ധം അവസാനിച്ചു കഴിഞ്ഞു തിരിച്ചെത്തിയ പാണ്ഡവർ അഞ്ചുപേരെയും കൂട്ടി കൃഷ്ണൻ ശിബിരത്തിനുപ്പുറത്ത് [[ഗോമദി നദി|ഗോമദി നദീതീരത്ത്]] പോയി അന്ന് അവിടെ വിശ്രമിക്കാൻ തീരുമാനിച്ചു. സാത്യകി അന്നു തന്നെ മഥുരയ്ക്കു പോയിരുന്നു. ആ രാത്രിയിൽ പാണ്ഡവരും കൃഷ്ണനും സാത്യകിയും ഒഴിച്ച് മറ്റുള്ളവർ പടകുടീരങ്ങളിൽതന്നെ വിശ്രമിച്ചു. പാണ്ഡവരേയും അവരുടെ പുത്രന്മാരേയും, ധൃഷ്ടദ്യുമ്നനേയും എന്നുവേണ്ട സർവ്വമാന ആൾക്കാരെയും ഈ രാത്രിയിൽ തന്നെ കൊല്ലുമെന്നു അശ്വത്ഥാമാവ് ദുര്യോധനനു വാക്കുകൊടുത്തു. അതിനെത്തുടർന്ന് [[കൃപർ|കൃപാചാര്യരുടെ]] നിർദ്ദേശത്താൽ ദുര്യോധനൻ കിടന്നകിടപ്പിൽ തന്നെ അശ്വത്ഥാമാവിനെ കൗരവസേനാധിപതിയായി വാഴിച്ചു. മൂന്നുപേരും അവിടെനിന്നും യാത്രതിരിച്ചു. ഇടയ്ക്കുവെച്ച് വിശ്രമിച്ച ഈ മൂവർസംഘത്തിലെ കൃതവർമ്മാവും കൃപാചാര്യരും പകലു നടന്ന യുദ്ധത്തിന്റെ ക്ഷീണത്തിൽ ഉറങ്ങിപ്പോയി. പക്ഷേ തന്റെ പിതാവ്‌ ദ്രോണാചാര്യരുടെ ഘാതകരെ ഉന്മൂലനാശം ചെയ്യാൻ എന്താണ്‌ പോംവഴി എന്നാലോചിച്ച്‌ കൊണ്ടിരിക്കുകയായിരുന്നു അശ്വത്ഥാമാവ്‌. പാണ്ഡവരോടുള്ള അടക്കാനാവാത്ത പക അയാളുടെ മാനസികനില തന്നെ അവതാളത്തിലാക്കി. രാവേറെയായി, ഇതിനിടയിൽ അശ്വത്ഥാമാവ് ഒരു കാഴ്ചകണ്ടു. ദൂരെ ഒരു മരത്തിൽ സുഷുപ്‌തിയിലാണ്ടിരിക്കുന്ന [[കാക്ക|കാക്കക്കൂട്ടത്തെ]] ഒളിച്ചു വന്നാക്രമിക്കുന്ന [[മൂങ്ങ|കൂമന്മാരുടെ]] ചെയ്‌തികൾ അവന്റെ ശ്രദ്ധയിൽപ്പെട്ടു. കൂമന്മാരുടെ ആ യുദ്ധതന്ത്രം അശ്വത്ഥാമാവ്‌ നടപ്പിലാക്കാൻ തീരുമാനിക്കുന്നു. ==== ധൃഷ്ടദ്യുമ്നവധം ==== [[അശ്വത്ഥാമാവ്]] ഓരോ കുടീരത്തിലും കയറി ഉറങ്ങിക്കിടന്ന സകലമാനമാൾക്കാരെയും നിർദ്ദയം കൊന്നൊടുക്കി. പകുതി ജീവനോടെ പുറത്തേക്ക് ഓടിയിറങ്ങിയവരെ പുറത്തുകാവൽ നിന്നിരുന്ന കൃതവർമ്മാവും, കൃപാചാര്യരും ചേർന്ന് കൊന്നു. അമാവാസി രാത്രിയായതിനാൽ കൂരിരുട്ടിൽ നടന്ന സംഭവം അടുത്തുള്ള കുടീരങ്ങളിൽ അറിയുന്നതിനു മുൻപെ മൂവർക്കും അവരെ ആക്രമിക്കാനും സഹായകമായി. ഉറങ്ങിക്കിടന്ന [[ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ|ധൃഷ്ടദ്യുമ്നന്റെ]] നെഞ്ചത്തു ചവുട്ടി അശ്വത്ഥാമാവ് അവനെ ഉണർത്തി. തലമുടിക്കു പിടിച്ചു വലിച്ചു താഴെയിട്ട് നിർദ്ദയം ചവുട്ടിയും, മാന്തിക്കീറിയും അവനെ ആക്രമിച്ചു. പാണ്ഡവസേനാധിപതിയായ ധൃഷ്ടദ്യുമ്നനെ ആയുധമെടുക്കാതെയാണ് അശ്വത്ഥാമാവ് കൊന്നത്. ഇതിനിടയിൽ ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ തന്നെ ആയുധം കൊണ്ട് കൊല്ലാൻ അശ്വത്ഥാമാവിനോട് അപേക്ഷിച്ചു എങ്കിലും അതുകൂട്ടാക്കാതെ തന്റെ പിതാവിനെ കൊന്നതിനാലുള്ള കോപത്താൽ പൈശാചികമായിതന്നെ അവനെ കൈയ്യും, നഖവും, കാലുമുപയോഗിച്ച് അതിഹീനമായി കൊലചെയ്തു. അതിനുശേഷം [[ശിഖണ്ഡി|ശിഖണ്ഡിയേയും]], [[ദ്രൗപദി|ദ്രൗപദിയുടെ]] അഞ്ചുപുത്രന്മാരേയും ([[പ്രതിവിന്ധ്യൻ]], [[സുതസോമൻ]], [[ശ്രുതസേനൻ]], [[ശതാനീകൻ]], [[ശ്രുതകർമ്മാവ്]]) കൊന്നൊടുക്കി. പാണ്ഡവർക്കു പുത്രന്മാരായും ഈ അഞ്ചുപേർ മാത്രമേ യുദ്ധാനന്തരം അവശേഷിച്ചിരുന്നുള്ളു. അവരെയാണ് പതിനെട്ടാം യുദ്ധം കഴിഞ്ഞ് ക്ഷീണിച്ചുറങ്ങുമ്പോൾ രാത്രിയിൽ കൊലചെയ്തത്. അർജ്ജുനന്റെ പുത്രനായ [[ബഭ്രുവാഹനൻ]] ഒഴിച്ച് (മണലൂർ രാജകുമാരിയായ [[ചിത്രാംഗദ]] യിൽ ജനിച്ച കുമാരൻ) എല്ലാ പാണ്ഡവ പുത്രന്മാരും യുദ്ധത്തിൽ പങ്കെടുത്തിരുന്നു. കുരുക്ഷേത്രയിലെ പടകുടീരത്തിൽ ഉറങ്ങിക്കിടന്ന എല്ലാവരേയും കൊന്നൊടുക്കിയ അശ്വത്ഥാമാവിനു പാണ്ഡവരെ അവിടെ കണ്ടെത്താനായില്ല. മൂന്നുപേരും വീണ്ടും പല തവണ പാണ്ഡവർക്കായി അവിടെ തിരച്ചിൽ നടത്തിയെങ്കിലും കാണാഞ്ഞതിനാൽ അവസാനം ആ കുടീരങ്ങൾ മുഴുവനും അവർ തീയിട്ടു നശിപ്പിച്ചു. പാണ്ഡവർ അവിടെ ഒളിച്ചിരുപ്പുണ്ടെങ്കിൽ തീയിൽ വെന്തു മരിച്ചോളും എന്നുകരുതിയാണ് പടകുടീരങ്ങൾക്ക് തീയിട്ടത്. അതിനുശേഷം ഈ സന്തോഷ വാർത്ത അറിയിക്കുവാൻ മൂന്നുപേരും ആ രാത്രിയിൽ തന്നെ ദുര്യോധനനികിടത്തിൽ ചെന്നു ചേർന്നു. സൂര്യോദയത്തിനു മുൻപു തന്നെ തിരിച്ചെത്തിയ മൂന്നുപേരും അവിടെ നടന്ന വിവരങ്ങൾ ദുര്യോധനനെ വിശദമായി അറിയിച്ചു. പാണ്ഡവരും ശേഷിച്ച മറ്റുള്ളവരും മരിച്ചുവെന്ന് കേട്ട് സന്തുഷ്ടനായ ദുര്യോധനൻ അശ്വത്ഥാമാവിനെ പ്രശംസിക്കാനും മടിച്ചില്ല. കുറച്ചുനാഴികകൾക്കു ശേഷം സുര്യോദയത്തിനു മുൻപായി ദുര്യോധനനും മരിച്ചു. ==== ചൂഢാമണി ==== [[File:Draupadi and Ashvatthaman, Punjab Hills c. 1730.jpg|170px|thumb|left| ചൂഢാമണി തലയിൽ ചൂടുന്ന ദ്രൗപദിയും പാണ്ഡവരും; ചോരയൊലിപ്പിച്ച് ഓടിയകലുന്ന അശ്വത്ഥാമാവും (ചിത്രം)]] സഹോദരനേയും അഞ്ചു മക്കളേയും നഷ്‌ടപ്പെട്ട [[പാഞ്ചാലി]] ദുഃഖത്താൽ പൊട്ടികരഞ്ഞു. പാഞ്ചാലിയെ സാന്ത്വനിപ്പിക്കാൻ ഏവരും ശ്രമിച്ചെങ്കിലും അവസാനം ഭീമൻ അശ്വത്ഥാമാവിനെ വധിക്കാൻ പുറപ്പെട്ടു. അശ്വത്ഥാമാവിനെ തേടിയുള്ള ഭീമന്റെ പുറപ്പാട്‌ മനസ്സിലാക്കിയ കൃഷ്‌ണൻ അർജ്ജുനനുമൊത്ത് ഭീമനു പുറകെ യാത്രതിരിച്ചു. യുദ്ധ നിപുണനായ അശ്വത്ഥാമാവിനെ എതിരിടാൻ ഭീമനു ഒറ്റയ്ക്കാവില്ല എന്നു മനസ്സിലാക്കിയാണ് അനർത്ഥങ്ങൾ സംഭവിക്കുന്നതിനുമുമ്പ്‌ അവിടെയെത്താൻ കൃഷ്ണാർജ്ജുനന്മാർ പുറപ്പെട്ടത്. അശ്വത്ഥാമാവിനെ കണ്ടുമുട്ടിയ ഭീമൻ അവനെ യുദ്ധത്തിനു വിളിക്കുകയും ഗംഗയിൽ കുളിച്ചുകൊണ്ടിരുന്ന അശ്വത്ഥാമാവ് ഭീമന്റെ വെല്ലുവിളി സ്വീകരിച്ച്‌ പുറത്ത്‌ വരികയും ഒരു പുൽക്കൊടി പറിച്ചെടുത്ത്‌ പാണ്ഡവകുലത്തെ മുഴുവനോടെ നശിപ്പിക്കാൻ കഴിവുള്ള ബ്രഹ്മാസ്‌ത്രം പ്രയോഗിക്കുകയും ചെയ്തു. ആ സമയത്ത് അവിടെ എത്തിച്ചേർന്ന അർജ്ജുനനും മറ്റുപോംവഴികളില്ലാത്തതിനാൽ ബ്രഹ്മാസ്‌ത്രം പ്രയോഗിച്ചു. പക്ഷേ, ഈ രണ്ടു ബ്രഹ്മാസ്‌ത്രങ്ങളും കൂട്ടിമുട്ടിയാൽ ലോകം നശിക്കും എന്ന്‌ മനസ്സിലാക്കിയ കൃഷ്‌ണൻ, ബ്രഹ്മാസ്‌ത്രത്തെ തിരിച്ചുവിളിക്കാൻ ഇരുവരോടും നിർദ്ദേശിച്ചു. അർജ്ജുനൻ തന്റെ ബ്രഹ്മാസ്‌ത്രം പിൻവലിച്ചെങ്കിലും അശ്വത്ഥാമാവ് കൂട്ടാക്കിയില്ല. അതിനെതുടർന്ന് ദുരന്തം ഒഴിവായെങ്കിലും കൃഷ്‌ണൻ അശ്വത്ഥാമാവിനെ ശപിച്ചു. ദ്രൗപദിയുടെ ആഗ്രഹപൂർത്തിക്കായി ഭീമൻ അശ്വത്ഥാമാവിന്റെ ശിരസ്സിലെ ചൂഡാരത്നം ശിരസ്സു നൂഴ്ന്ന് എടുത്തു, പാഞ്ചാലിക്കു സമ്മാനിച്ചു. അശ്വത്ഥാമാവിന്റെ ബ്രഹ്മാസ്ത്രം അവന്റെ ആഗ്രഹപ്രകാരം ഗർഭിണിയായ ഉത്തരയുടെ വയറ്റിൽ പതിക്കുകയും ഗർഭസ്ഥശിശു മരണപ്പെടുകയും ചെയ്തു. കൃഷ്ണശാപം മൂലം ദേഹമാസകലം ചൊറിച്ചിലും മറ്റു ത്വക്‌ രോഗങ്ങളുമായി [[സപ്തചിരഞ്ജീവികൾ|ചിരഞ്ജീവിയായ]] അശ്വത്ഥാമാവ്‌ യാത്ര തുടർന്നു. ==യുദ്ധത്തിൽ കൊല്ലപ്പെട്ടവരുടെ എണ്ണം== മഹാഭാരതയുദ്ധത്തിൽ കൊല്ലപ്പെട്ടവരുടെ സംഖ്യയെക്കുറിച്ചും മഹാഭാരതത്തിൽ സൂചനയുണ്ട് . മഹാഭാരതയുദ്ധത്തിൽ എത്രപേരാണ് കൊല്ലപ്പെട്ടതെന്ന ധൃതരാഷ്ട്രരുടെ ചോദ്യത്തിന് യുധിഷ്ഠിരൻ പറയുന്ന ഉത്തരമിതാണ് . മൊത്തത്തിൽ 166 കോടി 20000 പേര് [1660020000 ] കൊല്ലപ്പെട്ടു . 24165 വീരന്മാരെ കാണാതായി . യുധിഷ്ഠിര ഉവാച (യുധിഷ്ഠിരൻ ധൃതരാഷ്ട്ര മഹാരാജാവിനോട് പറയുന്നതാണ് സന്ദർഭം) '''ദശായുതാനാമയുതം സഹസ്രാണി ച വിംശതിഃ'''<br> '''കോട്യഃ ഷഷ്ഠിശ്ച ഷഡ് ചൈവ ഹ്യാസ്മിൻ രാജൻ മൃധേ ഹതാഃ'''<br> '''[മഹാഭാരതം , സ്ത്രീപർവ്വം , അദ്ധ്യായം 26 , ശ്ളോകം 9]'''<br> '''(ഭാഷാ അർത്ഥം):'''<br> പതിനായിരം പത്തു - പതിനായിരവും , ഇരുപതു ആയിരവും , അറുപത്തിയാറു കോടിയും ആൾക്കാർ യുദ്ധത്തിൽ കൊല്ലപ്പെട്ടു രാജാവേ . '''(വ്യാഖ്യാനം)''' ഇവിടെ പത്തു പതിനായിരം എന്നാൽ ഒരു ലക്ഷമാണ് . (10 x 10000 ). അതുപോലത്തെ പതിനായിരം പത്തു പതിനായിരമെന്നാണ് പറയുന്നത് . അപ്പോൾ 10000 x (10 x 10000 ) . അതിന്റെ സംഖ്യ നൂറു കോടി ആണ് . അതായത് 1000000000 ( നൂറു കോടി ) . പിന്നെയൊരു ഇരുപതിനായിരം . അപ്പോൾ 1000020000 . പിന്നെ ഒരു അറുപത്തിയാറു കോടി(660000000) . അപ്പോൾ 1660020000 പേരാണ് മഹാഭാരതയുദ്ധത്തിൽ കൊല്ലപ്പെട്ടത് . അതായത് നൂറ്റി അറുപത്തിയാറു കോടി ഇരുപതിനായിരം പേരാണ് മരിച്ചതെന്ന് കണക്കു പറയുന്നു . ഇതിനു കാരണമെന്ത് ? മഹാഭാരതയുദ്ധത്തിൽ കുരുപാണ്ഡവരുടെ 18 അക്ഷൗഹിണികളിൽ ഉൾപ്പെടാത്ത കുറെയധികം രാക്ഷസന്മാരും , മ്ളേച്ഛവർഗ്ഗത്തിലേയും മാറ്റാൽക്കാരും ചീനന്മാരും കാംബോജരും വരെ യുദ്ധത്തിൽ പങ്കെടുത്തിരുന്നു . അതുകൊണ്ടാണ് 166 കോടിയോളം വനന്തു .<ref name="test41">[http://www.sacred-texts.com/hin/m11/m11025.htm Kisori Mohan Ganguly Translation of Mahabharatha]മഹാഭാരതം , സ്ത്രീപർവ്വം , അദ്ധ്യായം 26 </ref> മറ്റൊരു ശ്ളോകം പറയുന്നു . (യുധിഷ്ഠിരൻ ധൃതരാഷ്ട്ര മഹാരാജാവിനോട് പറയുന്നതാണ് സന്ദർഭം) '''അലക്ഷിതാനാം വീരാണാം സഹസ്രാണി ചതുർദ്ദശ'''<br> '''ദശ ചാന്യാനി രാജേന്ദ്ര ശതം ഷഷ്ഠിശ്ച പഞ്ച ച'''<br> '''[മഹാഭാരതം , സ്ത്രീപർവ്വം , അദ്ധ്യായം 26 , ശ്ളോകം 10]'''<br> '''(ഭാഷാ അർത്ഥം):''' ഇരുപത്തിനാല് ആയിരവും പിന്നെ നൂറ്റി അറുപത്തിയഞ്ച് പേരും ആൾക്കാരെ യുദ്ധത്തിൽ കാണാതായി രാജാവേ. '''(വ്യാഖ്യാനം)''' ഇരുപത്തിനാലായിരത്തി ഒരുന്നൂറ്റി അറുപത്തിയഞ്ച് പേരെ യുദ്ധത്തിൽ കാണാതായിരിക്കുന്നു രാജാവേ . (അവർ യുദ്ധത്തിൽ മരിക്കുമെന്ന് പേടിച്ചു ഓടിയൊളിച്ചതാണ്) . == യുദ്ധത്തിൽ അവശേഷിച്ചവർ == പതിനെട്ടുനാൾ നീണ്ടുനിന്ന കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധത്തെ അതിജീവിച്ചത് പന്ത്രണ്ടുപേർ മാത്രമായിരുന്നു. പാണ്ഡവപക്ഷത്ത് കൃഷ്ണനും, സാത്യകിയും, യുയുത്സുവും, പാണ്ഡവർ അഞ്ചുപേരുമായി എട്ടുപേർ മാത്രമായിരുന്നു യുദ്ധത്തിൽ പങ്കെടുത്തവരിൽ അതിനുശേഷം ജീവിച്ചത്. അർജ്ജുനനു ചിത്രാംഗദയിൽ ജനിച്ച [[ബഭ്രുവാഹനൻ]] യുദ്ധത്തിൽ പങ്കെടുത്തിരുന്നില്ല. അതിനാൽ പാണ്ഡവർക്കു പുത്രനായി ബഭ്രുവാഹനൻ മാത്രം അവശേഷിച്ചിരുന്നുള്ളു. യുദ്ധസമയത്ത് ഉത്തര ഗർഭിണിയായിരുന്നതിനാൽ അഭിമന്യുവിന്റെ പുത്രനായി പിന്നീടു ജനിച്ച [[പരീക്ഷിത്]] പാണ്ഡവർക്കു പൗത്രനായി. കൗരവപക്ഷത്ത് നാലുപേർ മാത്രമാണ് പതിനൊന്ന് അക്ഷൗഹിണിപടയിൽ അവശേഷിച്ചത്. കൃപിയിൽ ദ്രോണർക്കു ജനിച്ച അശ്വത്ഥാമാവും, കൃപാചാര്യരും യുദ്ധത്തിൽ അവശേഷിച്ചിരുന്നു. ഇവർ രണ്ടുപേരും സപ്ത ചിരഞ്ജീവികളിൽ ഉൾപ്പെട്ടവരായിരുന്നതിനാൽ ഇരുവരയേയും മരണം തൊട്ടില്ല. ഇവരെ കൂടാതെ കൃതവർമ്മാവും, [[വൃഷകേതു|വൃഷകേതുവും]] യുദ്ധത്തിൽ മരിക്കാതെ അവശേഷിച്ചിരുന്നു. ഈ പന്ത്രണ്ടുപേരിൽ യുയുത്സുവിന്റേയും, വൃഷകേതുവിന്റേയും മരണം ഗ്രന്ഥകാരൻ പ്രതിപാദിക്കുന്നില്ലയെങ്കിലും മറ്റുള്ള എട്ടുപേരും കലിയുഗാരംഭത്തിൽ മരണപ്പെട്ടതായി സ്വർഗ്ഗാരോഹണപർവ്വത്തിലും, മുസലപർവ്വത്തിലുമായി മഹാഭാരതത്തിൽ വിവരിക്കുന്നുണ്ട്. കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധത്തിനുശേഷം പാണ്ഡവർ അഞ്ചുപേരും കൃഷ്ണനും മാത്രമെ അവശേഷിക്കൂവെന്ന് വളരെ മുൻപുതന്നെ [[ഉലൂപി]] പുത്രനായ [[ഇരാവാൻ|ഇരവാനു]] അറിയാമായിരുന്നുവെന്ന് ഗ്രന്ഥകാരൻ മഹാഭാഗവതത്തിൽ പറയുന്നുണ്ട്. കൃഷ്ണനു സത്യഭാമയിൽ ജനിച്ച വത്സലയെ (സുന്ദരി) വിവാഹം കഴിക്കാൻ പുറപ്പെട്ട അഭിമന്യുവിനെ കാട്ടിൽവെച്ച് കണ്ടുമുട്ടിയ ഇരാവാൻ തന്റെ ഖഡ്ഗം അവിടെ പന്തലിച്ചുനിന്ന വൃക്ഷത്തിൽ വൃഥാ ആഞ്ഞു വീശി. അഞ്ചു ശിഖരങ്ങളും തായ്ത്തടിയും ഒഴിച്ചുള്ള സർവ്വകൊമ്പുകളും ഇലച്ചില്ലകളും അറ്റ് താഴെ വീണു. ആസന്നമായി നടക്കാൻ പോകുന്ന യുദ്ധത്തിന്റെ ചിത്രം ഇതാവുമെന്നു [[ഇരാവാൻ]] കാണിച്ചുകൊടുക്കുന്നുണ്ട്.<ref>മഹാഭാഗവതം -- ISBN 8-85315-07-8 -- ഡോ.പി.എസ്സ് നായർ -- വിദ്യാരംഭം പ്രസിദ്ധീകരണം, ആലപ്പുഴ</ref>. == ഗാന്ധാരി വിലാപം == തന്റെ നൂറു പുത്രന്മാരും, പുത്രിഭർത്താവും, അവരുടെ മക്കളും, സഹോദരനും എന്നുവേണ്ട സർവ്വ ബന്ധുജനങ്ങളും മരിച്ചതറിഞ്ഞ [[ഗാന്ധാരി]] കുരുക്ഷേത്ര യുദ്ധഭൂമി സന്ദർശിക്കാൻ ആഗ്രഹം പ്രകടിപ്പിച്ചു. [[ദുര്യോധനൻ|ദുര്യോധനന്റെ]] പത്നിയായ [[ഭാനുമതിയും]] മറ്റു പുത്രവധുമാരും, പൗത്രവധുക്കളും അവർക്കൊപ്പം യുദ്ധക്കളത്തിലേക്ക് അനുഗമിച്ചു. പുത്രിയായ [[ദുശ്ശള|ദുശ്ശളയേയും]] അവർ ഒപ്പം കൂട്ടി. അതിഭയാനകമായിരുന്നു യുദ്ധക്കളത്തിലെ കാഴ്ചകൾ. പതിനെട്ടുനാൾ നീണ്ടുനിന്ന യുദ്ധം ഒരു ജനസമൂഹത്തെ മുഴുവനും വേദനപ്പിച്ച് ഇല്ലാതാക്കി. ആദ്യ ദിവസങ്ങളിൽ മരിച്ചുവീണ പലരുടേയും ജഢങ്ങൾ അഴുകിത്തുടങ്ങിയിരുന്നു. പലതിനു അംഗഭംഗം വന്നവയായിരുന്നു. ജീവൻ പൂർണ്ണമായും നിലച്ചിട്ടില്ലാത്ത ശരീരങ്ങൾക്കു കഴുകനും നരിയും കാവലിരിക്കുന്നു. യുദ്ധഭൂമിയിൽ എത്തിയ സ്ത്രീജനങ്ങൾ അവരുടെ പ്രിയപ്പെട്ടവരെ തേടിഅലഞ്ഞു. [[ഭാനുമതി|ഭാനുമതിയുടെ]] സഹായത്തോടെ ഗാന്ധാരി ദുര്യോധന നികടത്തിൽ എത്തിച്ചേർന്നു. അവിടെവെച്ച് ഗാന്ധാരി തന്റെ കൺകെട്ട്‌ അഴിക്കുകയും മൃതരായ തന്റെ മൂത്ത പുത്രനെയും മറ്റു മക്കളേയും ബന്ധുക്കളേയും കണ്ടു. [[ഗാന്ധാരം|ഗാന്ധാരരാജ്യത്തിന്റെ]] ചക്രവർത്തി [[സുബലൻ|സുബലന്റെ]] പുത്രിയായ ഗാന്ധാരി അന്ധനായ [[ധൃതരാഷ്ട്രർ|ധൃതരാഷ്ട്രരെ]] വിവാഹം കഴിച്ചപ്പോൾ മുതൽ താനും അന്ധയായി ജീവിക്കാൻ ബാദ്ധ്യസ്ഥയാണെന്നു തീരുമാനിച്ച് സ്വന്തം കണ്ണുകൾ പട്ടുവസ്ത്രത്തിന്റെ നാടകൊണ്ടു കെട്ടിവച്ച് പതിവ്രതാരത്‌നമായി ജീവിച്ചു. അന്നുകെട്ടിയ കണ്ണുകൾ യുദ്ധത്തിനു മുൻപ് ഒരിക്കൽ മാത്രം തന്റെ പുത്രനായ ദുര്യോധനനെ അനുഗ്രഹിക്കാനായി തുറന്നിരുന്നു. അന്ന് ഗാന്ധാരി തന്റെ കണ്ണിലെ കെട്ട്‌ മാറ്റിയപ്പോൾ ദുര്യോധനന്റെ തുടയൊഴിച്ച്‌ മറ്റെല്ലാ ശരീരഭാഗത്തേക്കും അത്രയും കാലം സംഭരിച്ച പാതിവ്രത്യശക്തി മുഴുവൻ അവർ പകർന്നു കൊടുത്തു. പിന്നീട് ഗാന്ധാരി ഇവിടെ കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധഭൂമിയിൽവച്ചാണ് തന്റെ കണ്ണിലെ കെട്ടഴിച്ചത്. അതിഭയാനകമായിരുന്നു അവരുടെ ആ കാഴ്ച. തന്റെ നൂറു മക്കളുടെയും ദാരുണമരണം നേരിട്ടുകണ്ടു ആ മാതാവ്; അടങ്ങാത്ത പുത്രസ്നേഹത്തിനു മുൻപിൽ കൃഷ്ണൻ പോലും സത്ബധനായിപ്പോയി. ഗാന്ധാരി വിലപിക്കുന്ന കാഴ്ച ഗ്രന്ഥകർത്താവ് മഹാഭാരതത്തിൽ [[സ്തീപർവം|സ്ത്രീപർവ്വത്തിലൂടെ]] വിവരിക്കുന്നു. വ്യാസൻ ഇതിനായി സ്ത്രീപർവ്വത്തിൽ 27 അദ്ധ്യായങ്ങളും 775 പദ്യങ്ങളും ചേർത്തിരിക്കുന്നു. [[ഭാനുമതിയുടെ]] നെഞ്ചത്തടിച്ചുള്ള കരച്ചിലിൽ ഗാന്ധാരിയുടെ അടങ്ങാത്ത മാതൃസ്നേഹം അണപൊട്ടിയൊഴുകി. അവർ [[കൃഷ്ണൻ|കൃഷ്ണനുനേരെ]] തിരിഞ്ഞു. കൃഷ്ണന്റെ കാപട്യവും, വക്രബുദ്ധിയും മൂലമാണ് തന്റെ നൂറുപുത്രന്മാർക്കും ഈ ഗതിവന്നത് എന്ന് ആക്രോശിച്ചു ആ [[മാതാവ്]]. [[ഭീഷ്മർ|ഭീഷ്മപിതാമഹനെ]] ശരശയ്യയിൽ വീഴിച്ചതും, കളളം പറഞ്ഞ് [[ദ്രോണർ|ദ്രോണരെ]] കൊലചെയ്തതും, [[ജയദ്രഥൻ|ജയദ്രഥനെ]] കൊല്ലാൻ [[സൂര്യൻ|സൂര്യംബിംബം]] മറച്ചതും, [[ദുര്യോധനൻ|ദുര്യോധനന്റെ]] മരണത്തിടയാക്കിയ നിർബന്ധപൂർവ്വമായ ദ്വന്ദ്വയുദ്ധത്തിനും അവസാനം, അരയ്ക്കു താഴെ അടിക്കാൻ പാടില്ലയെന്നുള്ള യുദ്ധനീതി മറച്ചുവെച്ച് [[ഭീമൻ|ഭീമനോട്]] ദുര്യോധനന്റെ തുട അടിച്ചുപൊട്ടിക്കാൻ ഉപദേശിച്ചതും കൃഷ്ണൻ കാരണമാണെന്നു ആ മാതാവ് കുറ്റപ്പെടുത്തി. തുടർന്ന് അവർ ഇങ്ങനെ ശപിച്ചു; "കൃഷ്ണാ , പാണ്ഡവരും ധാർത്തരാഷ്ട്രന്മാരും പരസ്പരം കൊന്നു തീർന്നു . എന്തിനാണ് അവരെ നീ തീർത്തും ഉപേക്ഷിച്ചു കളഞ്ഞത് ? . നീ രണ്ടിനും സമർത്ഥനും ശ്രുതവാക്യനും അസംഖ്യം ഭൃത്യന്മാരും വിപുലമായ സൈന്യബലമുള്ളവനും ശക്തനുമല്ലേ ? അല്ലയോ മധുസൂദനാ , അപ്പോൾ കുരുക്കളുടെ നാശം നിന്റെ ഇച്ഛയനുസരിച്ചാണ് നടന്നത് . അതിനാൽ , മഹാബാഹോ അതിന്റെ ഫലം നീയും അനുഭവിക്കട്ടെ . പതിശുശ്രൂഷയാൽ അൽപ്പമെങ്കിലും തപോബലം ഞാൻ ആർജ്ജിച്ചിട്ടുണ്ടെങ്കിൽ , ആ തപോബലത്താൽ അല്ലയോ ചക്രഗദാധരാ , ഞാൻ നിന്നെ ശപിക്കുകയാണ് . പരസ്പരം കൊല്ലുന്ന ബന്ധുക്കളായ കുരുപാണ്ഡവരെ നീ ഉപേക്ഷിക്കുകയാൽ , അല്ലയോ ഗോവിന്ദാ , നിന്റെ ബന്ധുക്കളും ഇതുപോലെ കൊല്ലപ്പെടുന്നതാണ് . ഇന്നേക്ക് മുപ്പത്തിയാറാമാണ്ട് തികയുമ്പോൾ , ബന്ധുക്കളും അമാത്യന്മാരും പുത്രന്മാരുമൊക്കെ കൊല്ലപ്പെട്ട്‌ വനത്തിലൂടെ നടക്കുമ്പോൾ , കുത്സിതമായ ഒരു ഉപായത്താൽ നീയും മരിക്കുന്നതാണ് . ഈ കാണും പടി , ബന്ധുക്കളെല്ലാം മരിച്ച് നിങ്ങളുടെ സ്ത്രീകളും ഭാരതസ്ത്രീകളെപ്പോലെ അനാഥകളായി വിലപിക്കും " [മഹാഭാരതം , സ്ത്രീപർവ്വം , അദ്ധ്യായം 25 , ശ്ളോകങ്ങൾ 39 മുതൽ 46 വരെ]". ഗാന്ധാരിയുടെ ശാപവാക്കുകൾ കേട്ടിട്ടും ഭഗവാൻ കൃഷ്ണന് ഒരു കുലുക്കവുമുണ്ടായില്ല . അദ്ദേഹം താൻ ചെയ്യാനുദ്ദേശിച്ചിരിക്കുന്ന കാര്യം തന്നെയാണ് ശാപവാക്കുകളിലൂടെ ഗാന്ധാരി ഇപ്പോൾ പറഞ്ഞതെന്ന് അവളെ അറിയിച്ചു . ഉത്തമഭക്തയും ധർമ്മിഷ്ഠയുമായ ഗാന്ധാരിയുടെ വാക്കുകളെ സത്യമാക്കുവാനും , താൻ നിശ്ചയിച്ചിട്ടുള്ളത് നടത്താനുമായി ശ്രീകൃഷ്ണഭഗവാൻ ഗാന്ധാരിയുടെ ശാപത്തെ പുഞ്ചിരിയോടെ സ്വീകരിച്ചു .അതനുസരിച്ചാണ് പിൽക്കാലത്ത് യദുകുലം നശിച്ചതും ദ്വാരക കടലിൽ മുങ്ങിപ്പോയതും .പിന്നീട് ധൃതരാഷ്ട്രരുടെ നിർദ്ദേശത്താൽ ശേഷിച്ച ജഢങ്ങൾ സംസ്കരിക്കാനുള്ള സൗകര്യം [[ധർമ്മപുത്രർ]] ചെയ്തു. == ശാന്തിപർവ്വം == മരിച്ചവരുടെ ആത്മാക്കൾക്ക് ശാന്തിലഭിക്കുന്ന കഥാസന്ദർഭങ്ങൾ ഗ്രന്ഥകാരൻ ശാന്തിപർവ്വത്തിൽ ഉൾപ്പെടുത്തിയിരിക്കുന്നു. 339 അദ്ധ്യായങ്ങളിലായി 14525 gnപദ്യങ്ങളിലൂടെയാണ് [[ശാന്തിപർവ്വം]] കടന്നുപോകുന്നത്. വ്യാസഭാരതത്തിലെ ഏറ്റവും വലിയ പർവ്വമാണ് ശാന്തിപർവ്വം.<ref>ശാന്തിപർവ്വം : മഹാഭാഗവതം -- ISBN 8-85315-07-8 -- ഡോ.പി.എസ്സ് നായർ -- വിദ്യാരംഭം പ്രസിദ്ധീകരണം, ആലപ്പുഴ</ref>.<ref>സി. രാജഗോപാലാചാരിയുടെ മഹാഭാരതം; "54--സഞ്ജയ മിഷൻ (സഞ്ജയദൂത്)"</ref> യുദ്ധത്തിൽ മരണമടഞ്ഞവർക്ക് പിതൃശുദ്ധികർമ്മങ്ങൾ എല്ലാം നിർവ്വഹിച്ചു. എല്ലാത്തിനു ധർമ്മപുത്രർ നേരിട്ടു നേതൃത്വം നൽകി. രാജ്യാഭിഷേകത്തിനുശേഷം ഒരിക്കൻ കുന്തിദേവി ധർമ്മപുത്രരെ കാണാനായി അവന്റെ കൊട്ടാരത്തിൽ എഴുന്നള്ളി. സങ്കടത്തോടെ അവർ കർണ്ണരഹസ്യം യുധിഷ്ഠിരനെ അറിയിച്ചു. താൻ മൂലമാണ് ജ്യേഷ്ഠനായ കർണ്ണൻ കൊലചെയ്യപ്പെട്ടത് എന്നറിഞ്ഞപ്പോൾ രാജാവ് ബോധരഹിതനായി നിലത്തുവീണു. ഇതറിഞ്ഞ് മറ്റു സഹോദരന്മാരും ഇതിനോടകം അവിടെ എത്തിച്ചേർന്നു. കർണ്ണന്റെ പുത്രന്മാർ ഏവരും യുദ്ധത്തിൽ മരിച്ചിരിക്കുന്നതിനാൽ കർണ്ണനുവേണ്ടി ആരും ഇതുവരെ പിതൃകർമ്മങ്ങൾ നടത്തിയിട്ടില്ല എന്നുള്ള വിവരവും കുന്തി പാണ്ഡവരെ അറിയിച്ചു. അഞ്ചുപേരും ചേർന്നു മൂത്തജ്യേഷ്ഠനുവേണ്ടി ബലിതർപ്പണം നടത്തുവാൻ കുന്തി അവരോട് അപേക്ഷിച്ചു. കർണ്ണരഹസ്യം മുൻപ് അറിഞ്ഞിരുന്നെങ്കിൽ അവനെ രാജാവായി വാഴിച്ചേനെ; ചിലപ്പോൾ ദുര്യോധനനും അതു സ്വീകാര്യമായേനെ; അതുമൂലം കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധം ഒഴിവാക്കാമായിരുന്നു; എന്നിങ്ങനെ പലവുരു ദുഃഖാർത്തനായി പുലമ്പിക്കൊണ്ട് അഞ്ചുപേരും പ്രത്യേകിച്ച് യുധിഷ്ഠിരൻ വളരെയേറെ സങ്കടപ്പെട്ടു. പിറ്റേന്ന് തന്നെ കർണ്ണനുവേണ്ടി പാണ്ഡവർ അഞ്ചുപേരും ചേർന്ന് പിതൃബലി നടത്തി. അതിനുശേഷം അവന്റെ പുത്രന്മാർക്കും വേണ്ട തർപ്പണപൂജകൾ നടത്തി. തുടർന്ന് പാണ്ഡവർ ഹസ്തിനപുരിയിൽ തിരിച്ചെത്തി കർണ്ണന്റെ വിധവയെ കണ്ട് സമാധാനിപ്പിച്ചു. അന്ന് അവിടെ കൂടുതൽ സമയം ചിലവഴിക്കാനും ജ്യേഷ്ഠത്തിയുമായി ദുഃഖത്തിൽ പങ്കുചേരാൻ പാഞ്ചാലിയും സുഭദ്രയും പ്രത്യേകം ശ്രദ്ധചെലുത്തി. എല്ലാവരും കർണ്ണപത്നിയുടെ കാൽക്കൽ നമസ്കരിച്ച് ആശിർവാദം വാങ്ങിയാണ് തങ്ങളുടെ കൊട്ടാരങ്ങളിലേക്ക് തിരിച്ചത്. അന്നുതന്നെ ധൃതരാഷ്ട്രരേയും ഗാന്ധാരിയേയും വിദുരരേയും കണ്ടു വണങ്ങാനും യുധിഷ്ഠിരൻ മറന്നില്ല. === നാരദസംവാദം === കുന്തിയിലൂടെ കർണ്ണ രഹസ്യം മനസ്സിലാക്കിയതുമുതൽ രാജാവ് വളരെയേറെ ദുഃഖാർത്തനായി കാണപ്പെട്ടു. ഈ കാലയളവിൽ നാരദർ ഹസ്തിനപുരിയിൽ എത്തുകയും കർണ്ണന്റെ ജീവിതകഥകളും അവനേറ്റ നിരവധി ശാപകഥകളും രാജാവിനെ ധരിപ്പിച്ചു. ദ്രോണർ അവനു ശിഷ്യത്വം നിരാകരിച്ചപ്പോൾ ദ്രോണരുടെ ഗുരുവായിരുന്ന പരശുരാമന്റെ ശിഷ്യത്വം സ്വീകരിച്ച കർണ്ണന്റെ ധീരതയും, പിന്നീട് പരശുരാമൻ അവൻ ബ്രാഹ്മണനല്ല എന്നു മനസ്സിലാക്കി അവനെ ശപിച്ചതും, ഹോമപശുവിനെ അറിയാതെ കൊലചെയ്കയാൽ അവനേറ്റ അഗ്നിഹോത്രിശാപവും നാരദർ യുധിഷ്ഠിരനോട് വിശദമായി പറയുന്നുണ്ട്. ഇതിനെല്ലാം കാരണം അവനിലടങ്ങിയിരിക്കുന്ന അസുരാംശമാണെന്നു ഇതിലൂടെ നാരദർ മഹാരാജാവിനോട് പറയുന്നു. അഗ്നിഹോത്രിശാപം എപ്പോഴും കർണ്ണനെ അധൈര്യപ്പെടുത്തിയിരുന്നു. പശുവാണെന്നറിയാതെ കൊലചെയ്കയാൽ നീ ആരാണെന്നറിയാതെ നിന്റെയും ശിരസ്സ് അറുക്കപ്പെടും എന്നായിരുന്നു അഗ്നിഹോത്രിശാപം. ==== കർണ്ണന്റെ ധീരത ==== ദുര്യോധനപക്ഷം ചേരാനുണ്ടായ സാഹചര്യവും, അവന്റെ മറ്റു ധീരതനിറഞ്ഞ കഥകളും നാരദർ ഈ സന്ദർഭത്തിൽ വിവരിക്കുന്നതായി ഗ്രന്ഥകാരൻ മഹാഭാരതത്തിൽ ശാന്തിപർവ്വത്തിൽ പറയുന്നുണ്ട്. * '''ദുര്യോധന വിവാഹം''': കലിംഗരാജകുമാരിയുടെ സ്വയവരവേളയിൽ അവൾ ദുര്യോധനനെ വേൾക്കാതെ മുന്നോട്ട് നടന്നതിൽ കോപിച്ച് രാജകുമാരിയെ അവിടെ നിന്നും കടത്തിക്കൊണ്ടുപോരാനും അതെതിർത്ത രാജാക്കന്മാരെയെല്ലാം ഒറ്റക്ക് നേരിട്ട് ദുര്യോധനനെ സഹായിച്ചത് കർണ്ണനായിരുന്നു. ദുര്യോധനനു അവനോട് സ്നേഹാദരവിനുണ്ടായ കാരണങ്ങൾ ഇങ്ങനെ നിരവധിയായിരുന്നു. * '''ജരാസന്ധവിജയം''': കർണ്ണന്റെ യുദ്ധസാമർത്ഥ്യം മനസ്സിലാക്കി മഗധാധിപനായ [[ജരാസന്ധൻ]] അവനെ ദ്വന്ദ്വയുദ്ധത്തിനു വിളിച്ചു. ദ്വന്ദ്വയുദ്ധത്തിൽ പ്രഗദ്ഭനായ ജരാസന്ധനെ കർണ്ണൻ തോല്പിച്ചു. കർണ്ണനിൽ അഭിമാനം പൂണ്ട മഗധാധിപൻ മാലിനി എന്ന നഗരം കർണ്ണനു സമ്മാനിച്ചു. *'''ദേവേന്ദ്ര കപടവേഷം''' : അർജ്ജുനനുവേണ്ടി ദേവേന്ദ്രൻ ബ്രാഹ്മണവേഷത്തിൽ വന്നു കർണ്ണന്റെ ജന്മസിദ്ധമായിരുന്ന കവചകുണ്ഢലങ്ങൾ ദാനം വാങ്ങി. ബ്രാഹ്മണവേഷത്തിൽ വന്നത് ദേവേന്ദ്രനാണെന്നറിഞ്ഞുകൊണ്ടുതന്നെ അദ്ദേഹത്തിനു തന്റെ ശരീരഭാഗമായിരുന്ന കവചകുണ്ഢലങ്ങൾ ദാനം കൊടുത്തു. കർണ്ണന്റെ ദാനമഹിമയാണ് ഇവിടെ കാണിക്കുന്നത്. == രാജ്യാഭിഷേകം == [[File:Draupadi and Pandavas.jpg|170px|thumb|left|രാജ്യാഭിഷേകം]] യുദ്ധാനന്തരം പന്ത്രണ്ടാം ദിവസം പുലയുടെ അശുദ്ധി തീർന്നതിനുശേഷം കുലഗുരുവായ [[ധൗമ്യൻ|ധൗമ്യനെ]] ആചാര്യമര്യാദകളോടെ വിളിച്ചുവരുത്തി അദ്ദേഹത്തിന്റെ അനുവാദത്തോടെ ശുഭമുഹൂർത്തത്തിൽ ഹസ്തിനപുരിയുടെ രാജ്യഭാരം ധർമ്മപുത്രർ ഏറ്റെടുത്തു.<ref>മഹാഭാരതം -- സി. രാജഗോപാലാചാരി -- ഭാരതീയ വിദ്യാഭവൻ ISBN : 9788172763688</ref><ref>ഇന്ത്യയുടെ സാംസ്കാരിക ചരിത്രം (ആംഗലേയം) -- ശിശിർകുമാർ ദാസ്</ref> രാജാഭിഷേകത്തിനുശേഷം കുന്തിദേവിയുടെ അഭ്യർത്ഥനയെ തുടർന്ന് [[കർണ്ണൻ|കർണ്ണന്റെ]] വിധവയെ കണ്ട് ആശ്ലേഷിച്ചു. അവരുടെ എല്ലാ പുത്രന്മാരും യുദ്ധത്തിൽ മരിച്ചിരുന്നു. കർണ്ണപുത്രന്മാരുടെ പത്നിമാരെ ദ്രൗപദി സമാധാനിപ്പിച്ചു. അതിനുശേഷം പരിവാരസമേതം കുരുക്ഷേത്രഭൂമിയിൽ പോയി ശരശയ്യയിൽ കിടന്ന ഭീഷ്മപിതാമഹനെ കണ്ട് ദിവ്യോപദേശങ്ങൾ സ്വീകരിച്ചു. (ഉത്തരായനം തുടങ്ങിയതിനുശേഷം [[ഭീഷ്മർ]] തന്റെ ശരീരം ഉപേക്ഷിച്ചു [[അഷ്ടവസുക്കൾ|അഷ്ടവസുക്കളിൽ]] വിലയം പ്രാപിച്ചു). ഹസ്തിനപുരിയുടെ രാജാവായി അഭിഷേകം നടത്തുമ്പോൾ [[യുധിഷ്ഠിരൻ|ധർമ്മപുത്രർക്ക്]] 72-വയസ്സ് പ്രായം ഉണ്ടായിരുന്നു. രാജ്യാഭിഷേകത്തെത്തുടർന്ന് 36 വർഷങ്ങൾ യുധിഷ്ഠിരൻ ചന്ദ്രവംശത്തിന്റെ ചക്രവർത്തിയായി രാജഭരണം നടത്തി. === അശ്വമേധയാഗം === [[File:Leaf from the Razmnama.jpg|150px|thumb|right|താമ്രാവതിയുദ്ധം (ചിത്രം)]] [[File:Arjuna_is_killed_by_his_son_Babhnu_Vahana_in_battle.jpg|150px|thumb|right|ബഭ്രുവാഹനയുദ്ധം (ചിത്രം)]] കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധം മൂലം കുരുവംശത്തിനു ഉൾപ്പെടെ ഏവർക്കും വന്നുചേർന്ന വലിയ നാശനഷ്ടത്തിനു കാരണക്കാരൻ താനാണെന്നുള്ള ദുഃഖം എപ്പോഴും യുധിഷ്ഠിരനെ ബാധിച്ചിരുന്നു. പല അവസരങ്ങളിലും കുരുക്ഷേത്ര യുദ്ധക്കെടുതികളെപ്പറ്റി അദ്ദേഹം വ്യാകുലപ്പെട്ടു സംസാരിച്ചിരുന്നു. ഇതുമനസ്സിലാക്കി വ്യാസ മഹർഷി അദ്ദേഹത്തെ കാണാൻ ഹസ്തിനപുരിയിലെത്തി. അദ്ദേഹം പല ഉപദേശങ്ങളും പാണ്ഡവർക്ക് നൽകി. തുടർന്ന് യുധിഷ്ഠിരന്റെ മനസ്സിനെ ബാധിച്ച പാപഭാരം മാറ്റുവാനായി [[അശ്വമേധയാഗം]] നടത്താൻ നിർദ്ദേശിച്ചു. കൃഷ്ണനും ഇതുതന്നെ അദ്ദേഹത്തോട് ഉപദേശിച്ചു. ഇരുവരുടേയും നിർദ്ദേശാനുസരണയോടെ യുധിഷ്ഠിരൻ അശ്വമേധയാഗം നടത്തി. ഇതിനുള്ള ധനം കൃഷ്ണനിർദ്ദേശത്താൽ ഹിമാലയത്തിൽ നിന്നും കണ്ടെടുക്കുകയായിരുന്നു. അശ്വപ്രയാണത്തിനനുഗമിച്ചത് പാർത്ഥനായിരുന്നു. സിന്ധുരാജ്യത്ത് അശ്വം എത്തിയതിനെത്തുടർന്ന് ജയദ്രഥന്റെ പുത്രനായ [[സുരഥൻ]] അർജ്ജുനബാണങ്ങളെ ഭയന്ന് ഹൃദയം പൊട്ടി മരിച്ചു. ഇതറിഞ്ഞ് വളരെ സങ്കടപ്പെട്ട് [[ദുശ്ശള]] അനുജനായ അർജ്ജുനനെ വന്നുകണ്ടു. ജ്യേഷ്ഠത്തിയുടെ ആശിർവാദങ്ങളോടെ അർജ്ജുനൻ അശ്വപ്രയാണം വീണ്ടും തുടർന്നു. (ദുശ്ശളയും സുരഥന്റെ പത്നിയും അവരുടെ കൈക്കുഞ്ഞായിരുന്ന പുത്രനും പിന്നീട് യുധിഷ്ഠിരന്റെ അശ്വമേധയാഗത്തിൽ പങ്കെടുക്കാൻ എത്തിയിരുന്നു). ==== താമ്രാവതി ==== താമ്രാവതിയിലെ രാജാവായിരുന്ന [[മയൂരധ്വജൻ]] ഈ അവസരത്തിൽ അശ്വമേധയാഗം നടത്താൻ തീരുമാനിക്കുകയും യാഗദീക്ഷയെത്തുടർന്ന് അദ്ദേഹത്തിന്റെ പുത്രൻ താമ്രധ്വജൻ അശ്വപ്രയാണത്തിനു അനുഗമിച്ചു. ഇതു കുതിരകളും താമ്രാവതിക്കടുത്ത് വെച്ച് കണ്ടുമുട്ടുകയും തുടർന്ന് യുദ്ധത്തിലേക്ക് എത്തിച്ചേരുകയും ചെയ്തു. അവസാനം താമ്രധജൻ യുധിഷ്ഠിരന്റെ രാജത്വം അംഗീകരിക്കുകയും യുദ്ധം അവസാനിപ്പിക്കുകയും ചെയ്തു. ==== മണലൂർ ==== അർജ്ജുനന്റെ പത്നിയായ ചിത്രാംഗദയുടെ രാജ്യമായിരുന്നു മണലൂർ. യുദ്ധാനന്തരം ജീവിച്ചിരുന്ന ഏക പാണ്ഡവപുത്രനായ ബഭ്രുവാഹനനായിരുന്നു അവിടുത്തെ രാജാവ്. ബഭ്രുവാഹനൻ അശ്വത്തെ പിടിച്ചുകെട്ടുകയും തുടർന്നുണ്ടായ യുദ്ധത്തിൽ അർജ്ജുനൻ മോഹലാസ്യപ്പെട്ട് വീഴുകയും ചെയ്തു. പാർത്ഥനു പുത്രന്റെ മുൻപിൽ തോൽവി സംഭവിച്ചപ്പോഴും, ബഭ്രുവാഹനൻ തന്റെ വലിയച്ഛന്റെ രാജത്വം അംഗീകരിച്ച് അദ്ദേഹത്തിനു കപ്പം കൊടുത്ത് അശ്വത്തെ വണങ്ങി യാഗത്തിൽ പങ്കെടുത്തു. == യുദ്ധസമയത്തെ പാണ്ഡവരുടെ പ്രായം == യുദ്ധസമയത്ത് [[യുധിഷ്ഠിരൻ|ധർമ്മപുത്രർക്ക്]] 72 വയസ്സുണ്ടായിരുന്നുവെന്നു ഗ്രന്ഥകാരൻ മഹാഭാരതത്തിൽ എഴുതിയിരിക്കുന്നു. ഭീമസേനനു 71-ഉം, അർജ്ജുനനും 70-ഉം, നകുല-സഹദേവന്മാർക്കു 69 വയസ്സു വീതവുമുണ്ടായിരുന്നു. ശ്രീകൃഷ്ണനു അർജ്ജുനനിലും 6-മാസത്തെ പ്രായകൂടുതലായിരുന്നുവെന്നു ഗ്രന്ഥകാരൻ ഭാഗവതത്തിലും മഹാഭാരതത്തിലും പറയുന്നുണ്ട്. കൗരവാദികൾ നൂറുപേരും അർജ്ജുനനിൽ മൂത്തതും ഭീമനിൽ ഇളയവരുമാണ്. 72-ആം വയസ്സിൽ ഹസ്തിനപുരിയിൽ ചന്ദ്രവംശത്തിന്റെ രാജാവായി ധൗമ്യനാൽ അഭിഷിക്തനായ യുധിഷ്ഠിരൻ ത്തുടർന്ന് 36 വർഷം രാജ്യം ഭരിച്ചു.<ref>മഹാഭാരതം -- ഡോ.പിഎസ്.നായർ -- വിദ്യാരംഭം പബ്ലിഷേസ്, ആലപ്പുഴ</ref>. അതിനുശേഷം പൗത്രനായ [[പരീക്ഷിത്|പരീക്ഷിത്തിനെ]] രാജാവായി അഭിഷേകം നടത്തി പാണ്ഡവർ വനവാസം സ്വീകരിച്ചു. == അവലംബം == {{Reflist|2}} === കുറിപ്പുകൾ === {{Reflist|group="N"}} {{കുറിപ്പ്|൧|'''നിഷ്പക്ഷ രാജ്യങ്ങൾ :''' കേകേയം, ദ്വാരക, മഥുര, വിദർഭ, മഗധ രാജ്യങ്ങൾ രണ്ടു കൂട്ടരോടും ശത്രുതയില്ലാതെ യുദ്ധത്തിൽ പങ്കെടുത്തു. <big>കേകേയ സൈന്യം :</big>രണ്ടു കൂട്ടത്തിലും യുദ്ധം ചെയ്തു; <big>ദ്വാരക സൈന്യം :</big>കൃതവർമ്മാവിന്റെ നേതൃത്വത്തിൽ ഒരു സൈന്യവ്യൂഹം കൗരവപക്ഷത്തും, ഭഗവാൻ കൃഷ്ണൻ പാണ്ഡവ പക്ഷത്തും, മറ്റു ചിലർ നിഷ്പക്ഷമായും നിന്നു; <big>മഥുര സൈന്യം :</big>ഉഗ്രസേന നിർദ്ദേശത്താൽ പ്രധാന സൈന്യവ്യൂഹം പാണ്ഡവപക്ഷത്തും കുറച്ചുപേർ കൃതവർമ്മാവിനൊപ്പവും യുദ്ധം ചെയ്തു. <big>വിദർഭ സൈന്യം :</big>രുക്മിണിയുടെ സഹോദരനായ രുഗ്മി രാജകുമാരൻ ഒരു സൈന്യവ്യൂഹവുമായി കൗരവപക്ഷത്തും പിതാവായ വിദർഭൻ തന്റെ സൈന്യത്തിന്റെ പ്രധാന ഭാഗത്തെ പാണ്ഡവർക്കായി അയച്ചു കൊടുത്തു.<big> മഗധ സൈന്യം :</big>ജരാസന്ധന്റെ മരണത്തിനുശേഷം അദ്ദേഹത്തിന്റെ പുത്രന്മാർ പാണ്ഡവരുമായി സൗഖ്യമായിരുന്നു. മഗധ രാജകുമാരൻ തന്റെ കീഴിലുള്ള സൈന്യവുമായി പാണ്ഡവപക്ഷത്തു ചേർന്നു യുദ്ധം ചെയ്തു. ജരാസന്ധന്റെ പുത്രിമാർ വിവാഹം ചെയ്തിരുന്നത് കംസനെയായിരുന്നു. അതിനാൽ അവരുടെ ബന്ധുജനങ്ങൾ കൗരവപക്ഷത്തും ചേർന്നു യുദ്ധത്തിൽ ഏർപ്പെട്ടു.}} === സംഗ്രഹ ഗ്രന്ഥങ്ങൾ === * മഹാഭാരതം -- തുഞ്ചത്ത് രാമാനുജൻ എഴുത്തച്ഛൻ -- മാതൃഭൂമി പ്രസിദ്ധീകരണം, കോഴിക്കോട് * മഹാഭാരതം -- ഡോ.പി.എസ്. നായർ -- വിദ്യാരംഭം പ്രസിദ്ധീകരണം, ആലപ്പുഴ * വ്യാസ മഹാഭാരതം -- ആംഗലേയ പരിഭാഷ -- കിസാരി മോഹൻ ഗാംഗുലി * മഹാഭാരതം (ആംഗലേയം) -- സി. രാജഗോപാലാചാരി -- ഭാരതീയ വിദ്യാഭവൻ * ശ്രീമദ് ഭഗവദ്ഗീത -- എം.എസ്. ചന്ദ്രശേഖരവാര്യർ : പരിഭാഷ -- ഡി.സി.ബുക്സ് പ്രസിദ്ധീകരണം, കോട്ടയം * വിദുര നീതി -- ആംഗലേയ പരിഭാഷ -- കിസാരി മോഹൻ ഗാംഗുലി * പ്രാചീന ഇന്ത്യ -- ആർ.എസ്. ശർമ്മ -- ഡി.സി. ബുക്സ്, കോട്ടയം * ഋഗ്വേദ സംഹിത (ആംഗലേയം) -- ഫെഡ്റിക് മാക്സ് മുള്ളർ * ഇന്ത്യയുടെ സാംസ്കാരിക ചരിത്രം (ആംഗലേയം) -- ശിശിർകുമാർ ദാസ് * മഹാഭാരതം (ആംഗലേയം) -- ദി ഗ്രേറ്റെസ്റ്റ് സ്പിരിച്യുൽ എപിക് ഓഫ് ആൾ ദി ടൈം -- കൃഷ്ണ ധർമ്മ -- ടോർച്ച് ലൈറ്റ് പബ്ലിഷിംഗ് * ശ്രീ മഹാഭാഗവതം മൂലകൃതി (മലയാള വ്യാഖ്യാന സഹിതം) * മഹാഭാഗവതം -- ഡോ.പി.എസ്സ് നായർ -- വിദ്യാരംഭം പ്രസിദ്ധീകരണം, ആലപ്പുഴ * ദേവീമഹാഭാഗവതം -- ഡോ.പി.എസ്സ് നായർ -- വിദ്യാരംഭം പ്രസിദ്ധീകരണം, ആലപ്പുഴ == യുദ്ധത്തിലെ പതിനെട്ടിന്റെ പ്രത്യേകതകൾ == {{Commons category|Mahabharata}} {| class="wikitable" width="69%" border="1" cellpadding="5" cellspacing="0" align="centre" |- | style="background:#C2ECBB;" | പതിനെട്ടുദിവസങ്ങൾ || style="background:#C2ECBB;" | കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധം നീണ്ടുനിന്നത് പതിനെട്ട് ദിവസങ്ങളാണ് |- | style="background:#C2ECBB;" | പതിനെട്ടദ്ധ്യായങ്ങൾ || style="background:#C2ECBB;" | [[ഭഗവദ്ഗീത|ഭഗവദ്ഗീതയിൽ]] പതിനെട്ട് അദ്ധ്യായങ്ങളുണ്ട് |- | style="background:#C2ECBB;" | പതിനെട്ടക്ഷൗഹിണി || style="background:#C2ECBB;" | ഇരുപക്ഷത്തുമായി പതിനെട്ട് [[അക്ഷൗഹിണി]] സൈന്യം യുദ്ധത്തിൽ പങ്കെടുത്തു |- | style="background:#C2ECBB;" | പതിനെട്ടുപസൈന്യാധിപർ || style="background:#C2ECBB;" | ഇരുസേനയിലുമായി പതിനെട്ട് [[സൈന്യാധിപൻ|ഉപസൈന്യാധിപന്മാർ]] ഉണ്ടായിരുന്നു |- | style="background:#C2ECBB;" | പതിനെട്ടുവ്യൂഹങ്ങൾ || style="background:#C2ECBB;" | കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധത്തിൽ പതിനെട്ട് [[ചക്രവ്യൂഹം|സേനാവ്യൂഹങ്ങൾ]] ഉപയോഗിച്ചു |- | style="background:#C2ECBB;" | പതിനെട്ടുനിയമങ്ങൾ || style="background:#C2ECBB;" | യുദ്ധം അനുശാസിച്ച [[നിയമം|നിയമങ്ങൾ]] പതിനെട്ട് ആയിരുന്നു |- | style="background:#C2ECBB;" | പതിനെട്ടുപാണ്ഡവർ || style="background:#C2ECBB;" | [[പാണ്ഡവർ|പാണ്ഡവരും]] അവരുടെ പുത്രന്മാരുമായി പതിനെട്ട് പേരായിരുന്നു |- | style="background:#C2ECBB;" | പതിനെട്ടുപർവ്വങ്ങൾ || style="background:#C2ECBB;" | [[വ്യാസൻ|വ്യാസ]] രചിത [[മഹാഭാരതം|മഹാഭാരതത്തിൽ]] പതിനെട്ട് പർവ്വങ്ങൾ ഉൾക്കൊള്ളുന്നു |} {{Mahabharata}} [[വർഗ്ഗം:പുരാണത്തിലെ യുദ്ധങ്ങൾ]] [[വർഗ്ഗം:കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധം]] 273hlakxh0hx6gi8iszsyc1qe4mg0aw 4546978 4546965 2025-07-09T09:07:01Z Archangelgambit 183400 /* കൗരവ സൈന്യം */ 4546978 wikitext text/x-wiki {{Prettyurl|Kurukshetra War}} {{Infobox military conflict |conflict=<big>കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധം</big><br />(മഹാഭാരതയുദ്ധം) |image=[[Image:Kurukshetra.jpg|300px]] |caption=കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധഭൂമി:ചിത്രകാരന്റെ ഭാവനയിൽ |date=''':''' കൃത്യമായ കാലഘട്ടം ലഭ്യമല്ല<br />(ബി.സി.6000 – ബി.സി.3000) <ref>Yogananda, Paramahansa (2007). [Diamond Pocket Books (P) Ltd God Talks With Arjuna]. Diamond Pocket Books (P) Ltd. p. xxi. ISBN 9788189535018. "the dates proposed for the Kurukshetra war range from as early as 6000 BC to as recently as 500 BC''</ref><br />18 ദിവസങ്ങൾ നീണ്ടുനിന്നു |place=''':''' [[കുരുക്ഷേത്രം|കുരുക്ഷേത്ര]], [[ഹരിയാന]], [[ഇന്ത്യ]]<ref>ഇന്ത്യയുടെ സാംസ്കാരിക ചരിത്രം -- ശിശിർകുമാർ ദാസ് ISBN 978-8172017989</ref><br />[[കുരുക്ഷേത്ര|Coordinates: 29°59′00″N 76°49′00″E]] |territory= |result=''':''' -ഇരുപക്ഷത്തും കനത്ത ആൾനാശത്തോടെയുള്ള പാണ്ഡവ വിജയം.<br /> -[[യുധിഷ്ഠിരൻ]] ഹസ്തിനപുരിയുടെ ചക്രവർത്തിയായി സ്ഥാനാരോഹിതനായി.<br /> -ധൃതരാഷ്ട്രരുടെ നിഷ്കാസനം.<br /> -ചേദി, സിന്ധു ,അംഗം, പാഞ്ചാലം,മത്സ്യം,കലിംഗം, ത്രിഗർത്തം, ഗാന്ധാരം തുടങ്ങിയവടക്കമുള്ള രാജ്യങ്ങളിൽ അവകാശപ്രശ്നങ്ങൾ. |combatant1=[[പാണ്ഡവർ]]'''<br />, [[പാഞ്ചാലം]], [[കാശി]], [[മത്സ്യം]], [[ചേദി]], [[പാണ്ഡ്യം]], [[മഗധ]], [[കേകേയം]], [[ദ്വാരക]], [[മഥുര]], [[വിദർഭ]]{{സൂചിക|൧}} |combatant2=[[കൗരവർ]]'''<br />[[ഹസ്തിനപുരി]], [[അംഗം]], [[സിന്ധു]], [[അവന്തി]], [[മാഹിഷ്മതി]], [[ഗാന്ധാരം]], [[മാദ്രം]], [[കാംബോജം]],[[ത്രിഗർത്തം]], [[പ്രാഗ്ജ്യോതിഷം]], [[കലിംഗം]], [[കേകേയം]], [[ദ്വാരക]], [[മഥുര]], [[വാൽഹികം]]{{സൂചിക|൧}} |commander1=[[ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ]]( സർവ്വ സൈന്യാധിപൻ 1-18 ദിവസങ്ങൾ) <br>അർജ്ജുനൻ<br>ഭീമൻ<br>യുധിഷ്ഠിരൻ<br> നകുലൻ<br>സഹദേവൻ<br>ദ്രുപദൻ<br>വിരാടൻ<br>സാത്യകി<br>അഭിമന്യു<br> ഘടോൽകചൻ<br>ശ്രീകൃഷ്ണൻ |commander2=[[ഭീഷ്മർ]](1-10ദിവസങ്ങൾ) <br>[[ദ്രോണർ]](11-15 ദിവസങ്ങൾ)<br>[[കർണ്ണൻ]](16-17 ദിവസങ്ങൾ)<br>[[ശല്യർ]](ദിവസം 18)<br>[[അശ്വത്ഥാമാവ്]](ദിവസം 18) <br>ദുര്യോധനൻ<br>ദുശ്ശാസനൻ<br>ശകുനി<br>കൃപർ<br>ഭഗദത്തൻ<br>ബഹ്ലികൻ<br>വികർണൻ<br>അലമ്പുഷൻ<br>ഭൂരിശ്രവസ്സ്<br>കൃതവർമാവ് |strength1=[[7 (അക്കം)|7]] [[അക്ഷൗഹിണി|അക്ഷൗഹിണികൾ]]'''<br>[[ആന]]= 153,090<br />[[രഥം]]= 153,090<br />[[കുതിര]]= 459,270<br />കാലാൾ= 765,450<br />(1,530,900 സൈന്യം) |strength2=[[11 (സംഖ്യ)|11]] [[അക്ഷൗഹിണി|അക്ഷൗഹിണികൾ]]'''<br>[[ആന]]= 240,570<br />[[രഥം]]= 240,570<br />[[കുതിര]]= 721,710<br />കാലാൾ=1,202,850<br />(2,405,700 സൈന്യം) |casualties1=എട്ടുപേർ ഒഴിച്ച് എല്ലാവരും<br />([[പാണ്ഡവർ|പഞ്ചപാണ്ഡവർ]], [[ശ്രീകൃഷ്ണൻ]], [[സാത്യകി]], [[യുയുത്സു]]) |casualties2=മൂന്നുപേർ ഒഴിച്ച് എല്ലാവരും<br />([[അശ്വത്ഥാമാവ്]], [[കൃപർ]], [[കൃതവർമ്മാവ്]]) }} [[ഇന്ത്യ|ഇന്ത്യൻ]] [[ഇതിഹാസം|ഇതിഹാസമായ]] [[മഹാഭാരതം|മഹാഭാരതത്തിൽ‌]] വർണിച്ചിരിക്കുന്ന യുദ്ധമാണ് '''കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധം'''. [[ചന്ദ്രവംശം|ചന്ദ്രവംശജനായ]] കുരുവിൻ്റെ വംശത്തിൽപ്പെട്ട ഹസ്തിനപുരത്തിൻ്റെ രാജാവ് [[ധൃതരാഷ്ട്രർ|ധൃതരാഷ്ട്രരുടെ]] പുത്രന്മാരും ([[കൗരവർ]]), അദ്ദേഹത്തിന്റെ അനുജൻ [[പാണ്ഡു|പാണ്ഡുവിന്റെ]] പുത്രന്മാരും ([[പാണ്ഡവർ]]) ഇരുകൂട്ടരുടെയും സഖ്യകക്ഷികളും മുഖ്യ എതിരാളികളായി ഈ യുദ്ധത്തിൽ പോരടിച്ചു. ഇപ്പോഴുള്ള [[ഹരിയാന|ഹരിയാനയിലെ]] [[കുരുക്ഷേത്രം|കുരുക്ഷേത്ര]] എന്ന സ്ഥലത്തുവെച്ചു നടന്നതിനാൽ കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധം എന്നറിയപ്പെട്ടു.<ref>{{Cite web |url=http://kurukshetra.nic.in/history/history.htm |title=ആർക്കൈവ് പകർപ്പ് |access-date=2011-09-05 |archive-date=2012-03-11 |archive-url=https://web.archive.org/web/20120311042020/http://kurukshetra.nic.in/history/history.htm |url-status=dead }}</ref>. ഇതിഹാസത്തിൽ കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധം പതിനെട്ട് ദിവസങ്ങൾ നീണ്ടു നിന്നതായി പറയുന്നു. യുദ്ധത്തിൽ ഇരുപക്ഷത്തുമായി പതിനെട്ട് [[അക്ഷൗഹിണി|അക്ഷൗഹിണികൾ]] പങ്കെടുത്തു നാമാവശേഷമായി. പാണ്ഡവപക്ഷത്ത് ഏഴ് അക്ഷൗഹിണി പടസമൂഹങ്ങൾക്ക് സർവ്വസേനാധിപതിയായി പാഞ്ചാല രാജകുമാരനായ [[ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ|ധൃഷ്ടദ്യുമ്നനും]], കൗരവരുടെ പതിനൊന്ന് അക്ഷൗഹിണി പടയുടെ സർവ്വസേനാധിപതിയായി [[ഭീഷ്മർ|ഭീഷ്മരും]] യുദ്ധം നയിച്ചു. ഒരാൾ '''അഗ്നിയിൽ നിന്നും''', മറ്റൊരാൾ '''ജലത്തിൽ നിന്നും''' ജനിച്ചവരായിരുന്നു എന്നാണ് സങ്കല്പം. [[ഭീഷ്മർ]] [[മഹാഭാരതം|മഹാഭാരതയുദ്ധത്തിൽ]] ആദ്യ പത്തു ദിവസങ്ങൾ സർവ്വസേനാധിപതിയായും, ഭീഷ്മരുടെ ശരശയ്യയെത്തുടർന്ന് അടുത്ത അഞ്ചു ദിനങ്ങൾ ആചാര്യനായ [[ദ്രോണർ|ദ്രോണരും]], അദ്ദേഹത്തിന്റെ മരണശേഷം തുടർന്നുള്ള രണ്ടു ദിവസങ്ങൾ അംഗാധിപതിയായ [[കർണ്ണൻ|കർണ്ണനും]], അവസാനദിവസമായ പതിനെട്ടാം നാൾ മാദ്രേശൻ [[ശല്യർ|ശല്യരും]] കൗരവർക്കുവേണ്ടി സർവ്വസൈന്യാധിപതിയായി. പതിനെട്ടാം നാൾ രാത്രിയിൽ [[അശ്വത്ഥാമാവ്|അശ്വത്ഥാമാവിനെ]] സർവ്വസേനാധിപതിയായി മരണശയ്യയിൽ കിടന്ന [[ദുര്യോധനൻ]] വാഴിച്ചു. അരദിവസത്തേക്ക് [[അശ്വത്ഥാമാവ്|ദ്രൗണിയും]] കൗരവർക്കുവേണ്ടി യുദ്ധം നയിച്ചു. == ചരിത്രരേഖകൾ == [[File:Brahma Sarovar.JPG|170px|thumb|left|[[കുരുക്ഷേത്ര|കുരുക്ഷേത്രയിലെ]] ബ്രഹ്മസരോവരം]] [[വ്യാസൻ|വ്യാസരചിതമായ]] [[മഹാഭാരതം|മഹാഭാരതത്തിലെ]] പ്രധാന പ്രതിപാദ്യവിഷയമായ കുരുക്ഷേത്ര യുദ്ധം നടന്ന കാലഘട്ടത്തെക്കുറിച്ച് പല ചരിത്രകാരന്മാരും വിവിധ അഭിപ്രായങ്ങൾ രേഖപ്പെടുത്തിയിരിക്കുന്നു. പ്രസിദ്ധ ചരിത്രകാരനായ ബ്രിട്ടീഷ് വംശജൻ ആർതർ ലെവലിൻ ബാഷത്തിന്റെ (1914-1985) അഭിപ്രായമനുസരിച്ച് കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധം നടന്നത് [[അയോയുഗം|അയോയുഗത്തിൽ]] ബി.സി. 10-ആം നൂറ്റാണ്ടിലാണ്.<ref>Professor A.L. Basham, My Guruji and Problems and Perspectives of Ancient Indian History and Culture, -- Sachindra Kumar Maity -- Abhinav Publications, India</ref>. മറ്റൊരു ചരിത്രകാരനും ഹാർവാഡ് സർവ്വകലാശാലയിലെ പ്രസിദ്ധ സംസ്കൃത പണ്ഡിതനുമായ ഡച്ച് വംശജൻ മൈക്കിൾ വിറ്റ്സെലിന്റെ അഭിപ്രായത്തിൽ യുദ്ധം നടന്നത് വേദകാലഘട്ടത്തിൽ [[അയോയുഗം|അയോയുഗത്തിൽ]] ബി.സി. 1200 - ബി.സി. 800നും ഇടയ്ക്കാണ്.<ref>M. Witzel, Early Sanskritization: Origin and Development of the Kuru state, EJVS vol.1 no.4 (1995); also in B. Kölver (ed.), Recht, Staat und Verwaltung im klassischen Indien. The state, the Law, and Administration in Classical India, München, R. Oldenbourg, 1997, p.27-52</ref>. മഹാഭാരതയുദ്ധത്തിനുശേഷം 36 വർഷങ്ങൾ കഴിഞ്ഞ് കലിയുഗം ആരംഭിച്ചുവെന്നാണു് മഹാഭാരതത്തിലെ ഐതിഹ്യം <ref>മഹാഭാരതം -- തുഞ്ചത്ത് രാമാനുജൻ എഴുത്തച്ഛൻ -- മാതൃഭൂമി പബ്ലീഷേഷ്സ്</ref>. ക്രി.വർഷം 476-ൽ ജനിച്ച പുരാതന [[ഭാരതം|ഭാരതത്തിലെ]] മികച്ച ഗണിതശാസ്ത്രജ്ഞനും, ജ്യോതിശാസ്ത്രജ്ഞനും ആയിരുന്ന [[ആര്യഭടൻ|ആര്യഭട്ടന്റെ]] നിഗമനത്തിൽ കലിയുഗം ആരംഭിച്ചിട്ട് ക്രി.വർഷം 2000-ൽ 5102 വർഷങ്ങൾ കഴിഞ്ഞു. അദ്ദേഹം പറയുന്നതിങ്ങനെ; "കലിവർഷം 3601-ൽ 23 വയസ്സ് പ്രായം അദ്ദേഹത്തിനുണ്ടായിരുന്നു. അതനുസരിച്ച് ബി.സി. 3139-ലാണ് കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധം നടന്നത്.<ref>http://www.thevedicfoundation.org/bhartiya_history/mahabharat.htm</ref> ജർമൻ തത്ത്വശാസ്ത്രജൻ [[മാക്സ് മുള്ളർ|ഫെഡ്റിക് മാക്സ് മുള്ളറിന്റെ]] (1823-1900) അഭിപ്രായത്തിൽ ഋഗ്വേദസംഹിതകളുടെ രചന നടന്നതും [[വേദ കാലഘട്ടം|വേദ കാലഘട്ടത്തിൽ]] ബി.സി. 1700 - ബി.സി. 1100 കളിലാണെന്ന് അവകാശപ്പെടുന്നു <ref>Rig-Veda-Samhita : The Sacred Hymns of the Brahmans -- Friedrich M. Mueller (ഫെഡ്റിക് മാക്സ് മുള്ളർ)</ref><ref>പ്രാചീന ഇന്ത്യ -- ISBN : 9788126417544 -- ആർ.എസ്. ശർമ്മ -- ഡി.സി. ബുക്സ്, കോട്ടയം</ref>. == മഹാഭാരതം (കാവ്യം) == [[പ്രമാണം:Vyasa and Ganesa.jpg|right|thumb|170px|ഇതിഹാസരചന: വ്യാസനും ഗണപതിയും (ചിത്രം)]] കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധം പ്രതിപാദിച്ചിരിക്കുന്നത് [[ഇന്ത്യ|ഇന്ത്യയിലെ]] [[ഇതിഹാസം|ഇതിഹാസങ്ങളിൽ]] ഒന്നായ [[വ്യാസൻ|വ്യാസരചിതമായ]] [[മഹാഭാരതം|മഹാഭാരതത്തിലെ]] ആറു മുതൽ പത്തുവരെയുള്ള പർവ്വങ്ങളിലായാണ് <ref>ഭീമസേനൻ -- കുലപതി കെ.എം. മുൻഷി -- ഡി.സി. ബുക്സ്, കോട്ടയം</ref>. ചില പണ്ഡിതന്മാരുടെ അഭിപ്രായത്തിൽ 3800 വർഷം മുൻപാണ്‌ വ്യാസൻ ജീവിച്ചിരുന്നത്. തന്റെ പുത്രന്മാരുടേയും പൗത്രന്മാരുടേയും അവരുടെ പുത്രന്മാരുടേയും ബന്ധുജനങ്ങലുടേയും കഥയിൽ തന്നെയും ഉൾപ്പെടുത്തി. അദ്ദേഹം പറഞ്ഞു കൊടുക്കുന്നതനുസരിച്ച്‌ [[ശ്രീ ഗണപതി]] അതു എഴുതി സൂക്ഷിച്ചു എന്നാണ് മഹാഭാരതത്തിന്റെ ഐതിഹ്യം. ആകാരണത്താൽ വ്യാസൻ ഒരേസമയം രചയിതാവും, കഥാപാത്രവും, കഥയിലെ സാക്ഷിയുമായി മാറി. വേദകാലത്തെ ഒരു പ്രധാന ഋഷികുടുംബാംഗമായ വസിഷ്ഠമഹർഷിയുടെ പുത്രനായ പരാശരമുനിക്ക് ഒരു മുക്കുവസ്ത്രീയായ സത്യവതിയിൽ ഉണ്ടായ പുത്രനാണ്‌ വ്യാസൻ എന്ന ദ്വൈപായനൻ. അമ്മയെപ്പോലെ തന്നെ കറുത്തനിറമായതിനാലും ദ്വീപിൽ വച്ച് ജനിച്ചതിനാലും കൃഷ്ണദ്വൈപായനൻ എന്നും അറിയപ്പെട്ടു. ചെറുപ്പത്തിലേ തന്നെ സന്ന്യാസം സ്വീകരിച്ചെങ്കിലും അദ്ദേഹത്തിനു ശ്രീശുകൻ എന്ന ഒരു പുത്രനുണ്ടായിരുന്നതായി പുരാണങ്ങൾ ഘോഷിക്കുന്നു. ദ്വൈപായനൻ തന്റെ യൗവനകാലത്തുതന്നെ അവശേഷിച്ചിരുന്ന വേദമന്ത്രങ്ങൾ എല്ലാം ശേഖരിച്ച് അവക്ക് രൂപവും ഉച്ചാരണരീതിയും സ്ഥാപിച്ചു. ആ രീതിയിലാണ്‌ അവ ഇന്നും അറിയപ്പെടുന്നത് എന്നു കരുതുന്നു. ഇതുമൂലം ജനങ്ങൾ അദ്ദേഹത്തെ ആദരപൂർവ്വം വേദവ്യാസൻ എന്ന് വിളിച്ചുപോന്നു. ചരിത്രകാരന്മാരുടെ അഭിപ്രായത്തിൽ മൂന്ന് ഘട്ടങ്ങളിലൂടെയാണ് മഹാഭാരതം ഇന്നുകാണുന്ന രൂപത്തിലെത്തിയത്. അതിലെ ആദ്യഘട്ടം മൂലകൃതിയുടെ രചനയിൽ നിന്നും തുടങ്ങുന്നു. രണ്ട് കുലങ്ങൾ -- കൗരവരും, പാണ്ഡവരും -- തമ്മിലുള്ള കലഹവും അതിനെത്തുടർന്നുള്ള മഹായുദ്ധവുമാണ് മഹാഭാരത ഇതിവൃത്തം. വളരെക്കാലം ഇവർ തമ്മിൽ വഴക്കിടുകയും അവസാനം ഒരു ജനതയായി മാറുകയും ചെയ്തുവെന്ന് ഭാരതത്തിൽ എഴുതിയിരിക്കുന്നതായിരുന്നു [[ജയം (വ്യാസകാവ്യം)|ജയം]] എന്ന മഹാഭാരതത്തിന്റെ ആദ്യരൂപം. പാണ്ഡവരുടെ ജയം എന്നതാവാം ഈ ഗ്രന്ഥത്തിനു ഇത്തരമൊരു പേരുവരാൻ കാരണം.<ref>ജയ്: ആൻ ഇലുസ്റ്റ്രേറ്റഡ് റിറ്റേലിംഗ് ഓഫ് ദ മഹാഭാരത് -- ദേവദത്ത് പഠ്നായിക് -- പെൻഗിൻ ബുക്സ്</ref> മൂലകൃതിയിൽ ബ്രഹ്മാവിനാണ് ഈശ്വരസങ്കല്പം. യുദ്ധഗാനങ്ങളെല്ലാം പിൽക്കാലത്ത് ക്രോഡീകരിച്ച് വ്യാസൻ ഗ്രന്ഥം രചിച്ചു എന്നതിനാൽ തന്നെ എഴുത്തുസമ്പ്രദായം കണ്ടുപിടിക്കപ്പെട്ടതിനുശേഷമാവണം ഇത് എന്ന് അനുമാനിക്കാം. === സൂതപൗരാണികൻ === [[പ്രമാണം:00001 Ugrasrava and Saunaka.jpg|right|thumb|170px|നൈമിശാരണ്യം: സൂതനും ശൗനകാദികളും (ചിത്രം)]] [[കലിയുഗം|കലിയുഗാരംഭത്തിൽ]] [[ഗോമ്‌തീ നദി|ഗോമദീനദിക്കരയിൽ]] [[നൈമിശാരണ്യം]] എന്ന സ്ഥലത്തുവെച്ച് പന്ത്രണ്ട് വർഷംകൊണ്ടവസാനിക്കുന്ന ഒരു മഹായജ്ഞം [[ശൗനകൻ|ശൗനകാദിമുനികൾ]] ആരംഭിച്ചു. [[ബ്രഹ്മാവ്|ബ്രഹ്മപുത്രനായ]] [[ഭൃഗു|ഭൃഗുമുനിയുടെ]] പുത്രനായ [[ച്യവനൻ|ച്യവനമഹർഷിയുടെ]] പുത്രനായ [[പ്രമതി|പ്രമതിക്ക്]] [[അപ്സരസ്സ്|ഘൃതാചി]] എന്ന [[അപ്സരസ്സ്|അപ്സരസ്ത്രീയിൽ]] രുരു, ശുനകൻ എന്നീരണ്ടു പുത്രന്മാർ ജനിച്ചു. അവരിൽ ശുനകന്റെ പുത്രനാണ് [[ശൗനകൻ|ശൗനകമഹർഷി]]. യാഗത്തിൽ പങ്കെടുക്കാൻ ലോമഹർഷസുതന്റെ പുത്രനായ [[ഉഗ്രശ്രവസ്സ്]] എന്ന സൂതപൗരാണികനും<ref>ബ്രാഹ്മണവനിതയിൽ ക്ഷത്രിയനുണ്ടാവുന്ന പുത്രനെയാണ് സൂതൻ എന്നു വിളിക്കുന്നത്.</ref> എത്തി. വ്യാസശിഷ്യനായിരുന്ന അദ്ദേഹം ഒരിക്കൽ കേട്ടത് അതേപടി മറ്റുള്ളവരെ പറഞ്ഞുകേൾപ്പിക്കാനുള്ള കഴിവുണ്ടായിരുന്നതിനാൽ ഉഗ്രശ്രവസ്സ് എന്നറിയപ്പെട്ടു. [[പരീക്ഷിത്ത്|പരീക്ഷിത്]] മഹാരാജാവ് [[തക്ഷകൻ|തക്ഷദംശത്തെ]] തുടർന്നു മരിക്കുകയും ആ വൈരാഗ്യത്തിൽ അദ്ദേഹത്തിന്റെ പുത്രൻ ജനമേജയൻ [[സർപ്പസത്രയാഗം]] നടത്തുകയും ചെയ്തു.<ref>http://www.sacred-texts.com/hin/m01/m01055.htm മഹാഭാരതം -- അസ്തികചരിത്രം</ref><ref>http://www.shvoong.com/humanities/1758029-astika-maharaj-ankur-bhadauria/ {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20101103045249/http://www.shvoong.com/humanities/1758029-astika-maharaj-ankur-bhadauria/ |date=2010-11-03 }} ജരൽകാരുവിന്റെ പുത്രൻ അസ്തികൻ</ref> ആ സന്ദർഭത്തിൽ അദ്ദേഹത്തെക്കണ്ട് ആശിർവദിക്കാനെത്തിയ [[വ്യാസൻ|വ്യാസമഹർഷിയോട്]] പുണ്യകഥനം നടത്താൻ [[ജനമേജയൻ]] അഭ്യർത്ഥിക്കുകയും, അദ്ദേഹം തന്റെ ശിഷ്യനായ വൈശാമ്പയനോട് ഭാരതകഥ വിശദീകരിക്കുവാൻ ആവശ്യപ്പെടുകയും, വൈശാമ്പയൻ ജനമേജയസദസ്സിൽ കഥനം നടത്തുകയും ചെയ്തു. ആ സമയത്ത് അവിടെ സന്നിഹിതനായിരുന്ന ഉഗ്രശ്രവസ്സിനു കഥകേൾക്കുവാനുള്ള ഭാഗ്യം സിദ്ധിച്ചിരുന്നു. അദ്ദേഹമാണ് ശൈനകാദിമുനികൾക്ക് ഭാരതകഥ പറഞ്ഞുകൊടുക്കുന്നത്. അതിനാലാവാം സൂതപൗരാണികൻ പറഞ്ഞുകൊടുക്കുന്നരീതിയിലാണ് മഹാഭാരതം മൂലം എഴുതിയിരിക്കുന്നത്. == യുദ്ധത്തിന്റെ കാരണങ്ങൾ == ഭാരതത്തിലെ ഇതിഹാസങ്ങളിൽ ഒന്നായ മഹാഭാരതത്തിൽ പ്രധാനകഥാതന്തുവായി പ്രതിപാദിച്ചിരിക്കുന്ന യുദ്ധമായ കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധം പ്രധാനമായും മൂന്നുകാരണങ്ങളാലാണ് തുടക്കം കുറിച്ചത്. === കള്ളച്ചൂത് === [[File:Kathakali -Play with Kaurava.jpg|170px|thumb|left|ചൂതുകളിക്കുന്ന [[ശകുനി|ശകുനിയും]], [[കൗരവർ|കൗരവരും]], [[പാണ്ഡവർ|പാണ്ഡവരും]] - (ദുര്യോധനവധം [[കഥകളി]])]] [[കൗരവർ]] [[പാണ്ഡു|പാണ്ഡുപുത്രന്മാരോട്]] രണ്ടുതവണ [[ചൂത്|ചൂതുകളിച്ചു]]. [[ഗാന്ധാരി|ഗാന്ധാരിയുടെ]] സഹോദരനായ [[ശകുനി|ശകുനിയാണ്]] കൗരവർക്കുവേണ്ടി കളിച്ചത്. കള്ളക്കളിയിൽ അഗ്രഗണ്യനായ ശകുനി രണ്ടുതവണയും കൗരവർക്കു വിജയം സമ്മാനിച്ചു.<ref>{{Cite web |url=http://www.thekurukshetragame.com/the-game-of-dice.html |title=ആർക്കൈവ് പകർപ്പ് |access-date=2011-09-06 |archive-date=2011-09-09 |archive-url=https://web.archive.org/web/20110909225711/http://www.thekurukshetragame.com/the-game-of-dice.html |url-status=dead }}</ref> [[ഭീഷ്മർ|ഭീഷ്മരുടെ]] നിർദ്ദേശത്താൽ [[ഇന്ദ്രപ്രസ്ഥം|ഇന്ദ്രപ്രസ്ഥത്തിന്റെ]] രാജാവായി [[യുധിഷ്ഠിരൻ|യുധിഷ്ഠിരനെ]] വാഴിച്ചതിലും, [[മയാസുരൻ|മയാസുര]] നിർമ്മിതമായ [[പാണ്ഡവർ|പാണ്ഡവരുടെ]] സുഖസമൃദ്ധമായ കൊട്ടാര ജീവിതവും അതിലെ പ്രത്യേകതകളും കൗരവർക്കു അവരോടുള്ള കടുത്ത അസൂയക്കു കാരണമായി.ആദ്യത്തെ ചൂതുകളിയിൽ സർവസ്വവും നഷ്ടപ്പെട്ട പാണ്ഡവർക്ക് ധൃതരാഷ്ട്രർ ഇടപെട്ട് നഷ്ടപ്പെട്ടതൊക്കെ തിരികെക്കൊടുത്തുവെങ്കിലും രണ്ടാമതും കൗരവർ ചൂതുകളിക്ക് നടത്തിയ ക്ഷണം സ്വീകരിച്ച് പാണ്ഡവർ കളിച്ചു. ശകുനിയുടെ കള്ളത്തരത്തിൽ വീണ്ടും ചൂതുകളിയിൽ തോറ്റതിനാൽ പന്ത്രണ്ട് വർഷത്തെ [[വനവാസം|വനവാസവും]], അതിനുശേഷം ഒരു വർഷം ഏതെങ്കിലും ഒരു രാജ്യത്ത് പാണ്ഡവർ ഒന്നിച്ചു താമസിച്ച് മറ്റാരാലും തിരിച്ചറിയാതെ [[അജ്ഞാതവാസം|അജ്ഞാതവാസവും]] നടത്താൻ തത്ത്വത്തിൽ തീരുമാനിച്ചു. ഇതു കഴിഞ്ഞു തിരിച്ചു വരുമ്പോൾ ചൂതിൽ തോറ്റ് നഷ്ടപ്പെട്ട രാജ്യവും പദവിയും തിരിച്ചുകിട്ടും. അഥവാ ഒരു വർഷത്തെ അജ്ഞാതവാസത്തിൽ പിടിക്കപ്പെട്ടാൽ വീണ്ടും പന്ത്രണ്ട് വർഷം കാനനവാസം കഴിച്ച് ഒരു വർഷം അജ്ഞാതവാസം നടത്തണം. പക്ഷേ വനവാസവും, അജ്ഞാതവാസവും പൂർത്തിയാക്കി [[പാണ്ഡവർ]] തിരിച്ചെത്തിയിട്ടും അവർക്ക് അവകാശപ്പെട്ട രാജ്യം തിരിച്ചു നൽകാൻ കൗരവർ തയ്യാറായില്ല. കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധത്തിനുള്ള പ്രധാനകാരണം ഇതായിരുന്നു. === ദ്രൗപദീ വസ്ത്രാക്ഷേപം === [[പ്രമാണം:Draupadi & dushashan scene.jpg|200px|ലഘുചിത്രം|ഇടത്ത്‌|ദ്രൗപദീ വസ്ത്രാക്ഷേപം]] ചൂതിൽ തോറ്റ് പണയമായി മാറിയ ദ്രൗപദിയെ കൗരവരിലെ രണ്ടാമനായ [[ദുശ്ശാസനൻ]] ഹസ്തിനപുരി രാജസഭയിൽ ഏവരേയും സാക്ഷി നിർത്തി വസ്ത്രാക്ഷേപം നടത്തി. രജസ്വലയായിരുന്ന [[ദ്രൗപദി]] വരാൻ മടികാണിച്ചപ്പോൾ ഹീനമായി അധിക്ഷേപിച്ച് പിതാമഹന്മാരും മറ്റു ബന്ധുജനങ്ങളും സന്നിഹിതരായിരുന്ന കുരുസഭാമണ്ഡപത്തിലേക്ക് മുടിയിൽ പിടിച്ചു വലിച്ചു കൊണ്ടുവന്നു. മാതാവിനു തുല്യയായ ജ്യേഷ്ഠത്തിയായവളെ പണയവസ്തുവായി മാത്രം കരുതി കേവലബഹുമാനം പോലും കൊടുക്കാതെ അതിഹീനമായി അപമാനിച്ചു. [[കൃഷ്ണൻ]] പാഞ്ചാലിയുടെ സഹായത്തിനു വന്നതിനാൽ അവൾ അതിൽനിന്നും രക്ഷനേടി. പിതൃതുല്യരായവരുടെ മുമ്പിൽ മാനം നഷ്ടപ്പെട്ട ദ്രൗപദി, ദുശ്ശാസനൻ പിടിച്ചു വലിച്ച തന്റെ മുടി പിന്നീട് കെട്ടിയില്ല. ദുശാസനനെ കൊന്ന് അവന്റെ രക്തം തലയിൽതേച്ച് മാത്രമെ അഴിച്ചിട്ട മുടി കെട്ടൂ എന്ന് അവൾ ശപഥം ചെയ്തു. യുദ്ധമുണ്ടാവാതെ ദുശ്ശാസനനെ കൊല്ലാനും അവന്റെ രക്തം മുടിയിൽ പുരട്ടാനുമാവില്ല. ഇത് യുദ്ധത്തിനു കാരണമായ മറ്റൊരു പ്രധാന സംഭവമായിരുന്നു. === ഭീമനോടുള്ള ദ്രോഹം === മറ്റു കൗരവ-പാണ്ഡവരെ അപേക്ഷിച്ച് [[ഭീമൻ|ഭീമനുണ്ടായിരുന്ന]] അമാനുഷികശക്തി വിശേഷത്താൽ, ബാല്യകാലത്തു മുതൽ ദുര്യോധനാദികൾ അസൂയാലുക്കളായിരുന്നു. അന്നുമുതലേ ദുര്യോധനാദികൾ നൂറുപേരും,കർണനും നിരവധി തവണ ഭീമനെ കൊല്ലാനായി പദ്ധതികൾ അവിഷ്കരിച്ച് നടപ്പിലാക്കാൻ ശ്രമിച്ചിരുന്നു<ref>http://www.kidsgen.com/fables_and_fairytales/indian_mythology_stories/poison_kills_poison.htm</ref>. ആയുസ്സിന്റെ ശക്തിയിൽ പലപ്പോഴും അതിൽ നിന്നും രക്ഷപെട്ട ഭീമന്, തന്നെ കൊലപ്പെടുത്താൽ ശ്രമിച്ചുകൊണ്ടിരിക്കുന്ന ദുര്യോധനാദികളോട് വൈരാഗ്യം അതിശക്തമായുണ്ടായിരുന്നു. ജ്യേഷ്ഠനായ യുധിഷ്ഠിരനെ ബഹുമാനിച്ച് ഭീമൻ പുറത്തു കാണിച്ചിരുന്നില്ലയെന്നു എന്നുമാത്രം. ഇത് യുദ്ധത്തിനുള്ള മറ്റൊരു കാരണമായിരുന്നു. (യുദ്ധത്തിൽ ഗാന്ധാരിയുടെ നൂറു പുത്രന്മാരും കൊല്ലപ്പെടുന്നത് ഭീമനാലാണ്). == സന്ധിസംഭാഷണങ്ങൾ == [[File:Krishna as Envoy.jpg|170px|thumb|ഭഗവദ് ദൂത്' : [[കൃഷ്ണൻ]] കൗരവസഭയിലെ [[ശന്തനു]]വിന്റെ സിംഹാസനത്തിൽ<br />([[രാജാ രവിവർമ്മ|രാജാരവിവർമ്മ ചിത്രം]])]] ==== വ്യാസോപദേശം ==== കൗരവരോട് ചൂതുകളിൽ തോറ്റ് പന്ത്രണ്ട് വർഷത്തെ വനവാസവും, ഒരു വർഷത്തെ അജ്ഞാതവാസവും പൂർത്തിയാക്കി പാണ്ഡവർ ഹസ്തിനപുരിയ്ക്കടുത്ത് ഉപപ്ലാവ്യത്തിൽ വന്നു താമസിച്ചു. ഇതു മനസ്സിലാക്കിയ [[സത്യവതി]] പുത്രനായ വേദവ്യാസമഹർഷി ഹസ്തിനപുരിയിൽ ചെന്ന് ധൃതരാഷ്ട്രരെയും, ദുര്യോധനനെയും വിളിച്ചുവരുത്തി പാണ്ഡവർക്ക് അവകാശപ്പെട്ട അർദ്ധരാജ്യം നൽകാൻ ആവശ്യപ്പെട്ടു. ദുര്യോധനന്റെ പിടിവാശിയിൽ മഹാരാജാവായ ധൃതരാഷ്ട്രർക്ക് തനിച്ചൊന്നും ചെയ്യാൻ പറ്റുമായിരുന്നില്ല. ഭീഷ്മർ പലതവണ ധൃതരാഷ്ട്രരെ ഉപദേശിച്ചിരുന്നു, എങ്കിലും അർദ്ധരാജ്യം നൽകാൻ കൗരവർ തയ്യാറായില്ല. ==== സഞ്ജയദൂത് ==== കൗരവർ ഇതിനോടകം സഞ്ജയനെ ദൂതനായി ഉപപ്ലാവ്യത്തിലേക്ക് അയച്ച് യുധിഷ്ഠിരനെ കണ്ട് തങ്ങളുടെ സന്ദേശം അറിയിപ്പിച്ചു. ദുര്യോധനനാണ് ദൂതനായി സഞ്ജയനെ അയച്ചതെങ്കിലും, ധൃതരാഷ്ട്രർ അയച്ചതാണെന്നു പറയാൻ ആവശ്യപ്പെട്ടിരുന്നു. പാണ്ഡവർക്ക് അർദ്ധരാജ്യം നൽകാനാവില്ല എന്നുള്ള വിവരം സഞ്ജയൻ യുധിഷ്ഠിരനെ അറിയിച്ചു. അപ്രിയകാര്യം ചെയ്ത സങ്കടത്തിൽ തിരിച്ച് ഹസ്തിനപുരിയിൽ എത്തിയ സഞ്ജയൻ മഹാരാജാവിനെ നേരിട്ട് കണ്ട് യുദ്ധം മൂലമുണ്ടാവുന്ന കൗരവരുടെ തകർച്ചയെ മുൻകൂട്ടി ബോധിപ്പിച്ചു.<ref>സി. രാജഗോപാലാചാരിയുടെ മഹാഭാരതം; "54-സഞ്ജയ മിഷൻ (സഞ്ജയദൂത്)"</ref>. ==== വിദുരനീതി ==== സഞ്ജയ ഉപദേശത്തെ തുടർന്ന് ദുഃഖിതനായ ധൃതരാഷ്ട്രർ അന്നു രാത്രിതന്നെ വിദുരരെ വിളിപ്പിച്ചു. പ്രസിദ്ധമായ വിദുരനീതി മഹാഭാരതത്തിൽ വർണ്ണിക്കുന്നത് ഈ സന്ദർഭത്തിലാണ്. വിദുരർ ജ്യേഷ്ഠനായ ധൃതരാഷ്ട്രരെ ആപത്തിൽ നിന്നു രക്ഷിക്കാനായി കൗരവരുടെ അസാന്നിധ്യത്തിൽ ധർമ്മാധർമ്മങ്ങൾ ഉപദേശിച്ചു. പലകഥകളും ഉദാഹരണമായി പറഞ്ഞ് കൂടുതൽ വിശ്വാസ്യത കിട്ടത്തക്കരീതിയിൽ ഉപദേശിച്ചിട്ടും, പുത്രവാത്സല്യം നിമിത്തം ധൃതരാഷ്ട്രർക്ക് അതൊന്നും സ്വീകരിക്കാൻ കഴിയുമായിരുന്നില്ല<ref>വിദുര നീതി : ആംഗലേയ പരിഭാഷ -- കിസാരി മോഹൻ ഗാംഗുലി</ref>. ==== സനൽകുമാരോപദേശം ==== പാണ്ഡവർക്കുവേണ്ടി മഹാതപസ്വിയായ സനൽകുമാരമഹർഷിയും ദുര്യോധനനെ ഉപദേശിച്ചു. മഹായുദ്ധം തടയാൻ ഇങ്ങനെ പലരും അഭ്യർത്ഥന നടത്തിയിട്ടും കൗരവർക്ക് അതൊന്നും സ്വീകാര്യമായിരുന്നില്ല. ==== കൃഷ്ണദൂത് ==== [[യുധിഷ്ഠിരൻ|യുധിഷ്ഠിരന്റെ]] അപേക്ഷയിൽ [[കൃഷ്ണൻ]] [[പാണ്ഡവർ|പാണ്ഡവർക്കുവേണ്ടി]] ദൂതനായി [[ഹസ്തിനപുരി|കൗരവസഭയിൽ]] എത്തി. ഇതു മുൻകൂട്ടി അറിഞ്ഞ [[ശകുനി|ശകുനിയും]], [[ദുര്യോധനൻ|ദുര്യോധനനും]] ചേർന്ന് [[ശന്തനു|ശന്തനു മഹാരാജാവിന്റെ]] [[സിംഹാസനം]] കൃഷ്ണനുവേണ്ടി സഭയിൽ സജ്ജമാക്കി. ''(സിംഹാസനത്തിന്റെ ശാപം: അയോഗ്യനായ ആരതിലിരുന്നാലും അവന്റെ തല പൊട്ടിച്ചിതറുമെന്ന് ശന്തനു മഹാരാജാവിന്റെ ശാപം ആ സിംഹാസനത്തിനുണ്ടായിരുന്നു. ശന്തനുവിനുശേഷം ശാപത്തെ പേടിച്ച് അതിൽ ആരും ഇരുന്നിട്ടില്ല)'' കൃഷ്ണൻ സിംഹാസനത്തിലിരുന്നെങ്കിലും അദ്ദേഹത്തിനു കുഴപ്പമൊന്നും സംഭവിച്ചില്ല. അർദ്ധരാജ്യം നൽകില്ലയെന്നു തീർത്തു പറഞ്ഞ കൗരവസഭയിൽ കൃഷ്ണൻ പാണ്ഡവർക്കായി അഞ്ചു ചെറിയ രാജ്യങ്ങളൊ, അല്ലെങ്കിൽ അഞ്ചു ദേശങ്ങളൊ, അതുമല്ലെങ്കിൽ അഞ്ചു ഗൃഹങ്ങളൊ, അവസാനം ഇവർക്ക് അഞ്ചുപേർക്കുമായി താമസിക്കാൻ ഒരു ഗൃഹം എങ്കിലും കൊടുക്കണം എന്ന് അപേക്ഷിച്ചു. പക്ഷേ സൂചികുത്തുവാൻ പോലും പാണ്ഡവർക്ക് തൻ്റെ രാജ്യത്തിലിടം കൊടുക്കില്ലയെന്ന് ദുര്യോധനൻ പ്രഖ്യാപിച്ചതോടെ കൃഷ്ണദൂത് പരാജയമായിരുന്നു. കൃഷ്ണനെ പിടിച്ചുകെട്ടി സഭയിൽവച്ച് അപമാനിക്കാൻ ദുര്യോധനൻ ശ്രമിക്കുകകൂടി ചെയ്തതോടെ തൻ്റെ വിശ്വരൂപം പ്രദർശിപ്പിച്ച് ഏവരെയും അൽഭുതപ്പെടുത്തിയ ശേഷം കൃഷ്ണൻ അവിടെനിന്നും ഇറങ്ങിപ്പോവുകയുണ്ടായി. == യുദ്ധ സന്നാഹം == [[File:Brooklyn Museum - Krishna Counsels the Pandava Leaders Page from a Mahabharata series.jpg|200px|thumb|left|യുദ്ധ സന്നാഹം: പാണ്ഡവരും കൃഷ്ണനും ([[:en:Brooklyn Museum|ബ്രൂക്കിലിൻ മ്യൂസിയത്തിലുള്ള]] 18-ആം നൂറ്റാണ്ടിലെ എണ്ണഛായാചിത്രം)]] ഭഗവത്ദൂത് പരാജയമായതിനെത്തുടർന്ന് യുദ്ധം തീരുമാനിക്കപ്പെട്ടു. ധർമ്മപുത്രരും, ദുര്യോധനനും തങ്ങളുടെ സുഹൃത്ത്-ബന്ധുരാജ്യങ്ങളിലേക്ക് ദൂതന്മാരെ അയച്ച് സഹായം അഭ്യർത്ഥിച്ചു. രാജ്യം ഭരിക്കുന്ന രാജാവിന്റെ പുത്രനായ ദുര്യോധനനു കൂടുതൽ രാജ്യങ്ങൾ തങ്ങളുടെ സേനയെ അയച്ചു കൊടുത്തു. ദ്വാരകാസൈന്യം: ദ്വാരകയിലേക്ക് പാണ്ഡവർക്ക് ദൂതനായി പോയത് അർജ്ജുനനും, കൗരവർക്ക് വേണ്ടി ദുര്യോധനനും ആയിരുന്നു. ആദ്യമെത്തിയ ദുര്യോധനൻ ഉറങ്ങിക്കിടന്ന കൃഷ്ണന്റെ തലയ്ക്കലും, രണ്ടാമതെത്തിയ അർജ്ജുനൻ കാൽക്കലും കൃഷ്ണൻ ഉണരുന്നതും കാത്തിരുന്നു. കൃഷ്ണന്റെ അതിശക്തമായ സേനാവ്യൂഹം നാരായണിസേന എന്നാണറിയപ്പെട്ടിരുന്നത്. കൃഷ്ണൻ ഇരുവർക്കുമായി ഒരു ഭാഗത്ത് കൃഷ്ണൻ നിരായുധനായും, മറുവശത്ത് തന്റെ നാരായണിസൈന്യവും പകുത്തു നൽകി. അർജ്ജുനൻ നിരായുധനായ കൃഷ്ണനേയും, ദുര്യോധനൻ സൈന്യത്തേയും സ്വീകരിച്ചു. നാരായണി സൈന്യത്തെ കൂടാതെ മറ്റുള്ള ദ്വാരകാവാസികൾക്ക് ഏതു ഭാഗത്തു ചേരാനും അനുവാദം നൽകി.കൃഷ്ണൻ്റെ സൈന്യാധിപനായ സാത്യകി,കൃഷ്ണൻ്റെ കൂടെ പാണ്ഡവപക്ഷത്ത് ചേർന്നു.മറ്റൊരു യാദവപ്രമുഖനായ കൃതവർമാവ് നാരായണിസേനയെ നയിച്ചുകൊണ്ട് കൗരവപക്ഷത്തും ചേർന്നു.ബലരാമൻ, പ്രദ്യുംനൻ മുതലായവർ ഇരുപക്ഷത്തും ചേരാതെ തീർത്ഥയാത്രക്ക് പോയപ്പോൾ സാംബൻ മുതലായവർ വിട്ടുനിന്നു. വിരാടസൈന്യം: വിരാടനും പുത്രന്മാരായ ഉത്തരനും,ശ്വേതനും,ശംഖനും അവരുടെ മുഴുവൻ സൈന്യവും പാണ്ഡവപക്ഷം ചേർന്നു. പാഞ്ചാലസൈന്യം: പാണ്ഡവസൈന്യത്തിന്റെ പ്രധാന ഭാഗം ദ്രുപദരുടെ പുത്രനായ ധൃഷ്ടദ്യുമ്നന്റെ കീഴിൽ അണിനിരന്ന പാഞ്ചാല സൈന്യമായിരുന്നു. ഈ രാജ്യങ്ങളെ കൂടാതെ പാണ്ഡവപക്ഷത്തു ചേരാനായി കാശിരാജാവും, മാത്സ്യരാജാവും തങ്ങളുടെ സൈന്യത്തെ അയച്ചു കൊടുത്തു. ഈ രണ്ടുരാജ്യങ്ങളും കൗരവ-പാണ്ഡവരുടെ ബന്ധുരാജ്യങ്ങളായിരുന്നു. കാശി രാജകുമാരിമാരാണ് അംബികയും, അംബാലികയും. മാത്സ്യരാജാവ് സത്യവതിയുടെ സഹോദര പുത്രനാണ്. ശിശുപാലന്റെ മരണശേഷം ചേദിരാജ്യം ഭരിച്ചിരുന്ന അയാളുടെ മകനായ ധൃഷ്ടകേതു പാണ്ഡവരോട് സ്നേഹബന്ധം പുലർത്തിയിരുന്നതിനാൽ അദ്ദേഹവും സൈന്യവുമായി ഉപപ്ലവ്യത്തിൽ എത്തി പാണ്ഡവസൈന്യത്തിൽ ചേർന്നു. കേകേയവും, മഥുരയും, വിദർഭയും തങ്ങളുടെ സൈന്യത്തെ രണ്ടു കൂട്ടർക്കുമായാണ് കൊടുത്തത് <ref>{{Cite web |url=http://www.mahabharataonline.com/rajaji/mahabharata_summary_61.php |title=ആർക്കൈവ് പകർപ്പ് |access-date=2011-09-07 |archive-date=2008-04-03 |archive-url=https://web.archive.org/web/20080403050100/http://www.mahabharataonline.com/rajaji/mahabharata_summary_61.php |url-status=dead }}</ref>(നോക്കുക: കുറിപ്പ്). നാഗസൈന്യം: അർജുനൻ്റേയും, നാഗരാജകുമാരിയായ ഉലൂപിയുടെയും പുത്രനായ ഇരവാൻ തൻ്റെ സൈന്യവുമായി പണ്ഡവപക്ഷത്ത് ചേർന്നു. രാക്ഷസർ: ഭീമസേനൻ്റെയും രാക്ഷസിയായ ഹിഡുമ്പിയുടെയും പുത്രനായ ഘടോൽകചൻ പാണ്ഡവപക്ഷത്തും, ബകാസുരൻ്റെ അനുജനായ അലമ്പുഷൻ, സുഹൃത്ത് അലായുധൻ തുടങ്ങിയ രാക്ഷസർ കൗരവപക്ഷത്തും തങ്ങളുടെ സൈന്യങ്ങളുമായി ചേർന്നു. ബാഹ്ലികം- ശന്തനുവിൻ്റെ ജ്യേഷ്ഠനും, ഭീഷ്മരുടെ വല്യച്ഛനുമായ, കുരുക്കളുടെ ഏറ്റവും മുതിർന്ന പിതാമഹനായിരുന്നു ബാഹ്ലികദേശത്തേ രാജാവായിരുന്ന ബാഹ്ലികൻ. യുദ്ധം ഒഴിവാക്കാൻ പരമാവധി ശ്രമിച്ച ഇദ്ദേഹം തൻ്റെ പുത്രനായ സോമദത്തൻ, പൗത്രൻ ഭൂരിശ്രവസ്സ് തുടങ്ങിയവർക്കൊപ്പം സൈന്യവുമായി കൗരവപക്ഷത്ത് ചേർന്നു. മാദ്രം: നകുലസഹദേവൻമാരുടെ മാതാവായ മാദ്രിയുടെ സഹോദരനായ മാദ്രരാജാവ് ശല്യർ പാണ്ഡവപക്ഷത്ത് ചേരാൻ ആഗ്രഹം കാണിച്ചുവെങ്കിലും ദുര്യോധനൻ്റെ കുതന്ത്രം മൂലം കൗരവപക്ഷത്ത് തൻ്റെ സൈന്യവുമായി ചേരേണ്ടിവന്നു. ത്രിഗർത്തം : വിരാടരുടെ പ്രധാനശത്രുവും, കൗരവരുമായി സൗഹൃദം സൂക്ഷിച്ചിരുന്നയാളുമായ ത്രിഗർത്തരാജാവ് സുശർമ്മൻ കൗരവപക്ഷത്ത് നിലകൊണ്ടു. പ്രാഗ്ജ്യോതിഷം: നരകാസുരൻ്റെ പുത്രനായ ഭഗദത്തൻ തൻ്റെ ശക്തമായ ആനപ്പടയുമായി കൗരവപക്ഷത്ത് ചേർന്നു. പാണ്ഡ്യം, കേരളം: പാണ്ഡ്യരാജാവും , കേരളരാജാവായ മലയധ്വജനും പാണ്ഡവരുടെ കൂടെ ചേർന്നു. === സേനാ സമൂഹം === {| class="wikitable" border="1" |- ! ! പാണ്ഡവസേന ! കൗരവസേന |- ! സർവ്വസേനാധിപൻ | [[ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ]] | [[ഭീഷ്മർ]] |- ! ഉപസൈന്യാധിപർ | ഏഴുപേർ<br />[[വിരാടൻ]], [[ദ്രുപദൻ]], [[ശിഖണ്ഡി]], [[ഭീമൻ]], [[സാത്യകി]],<br />[[നകുലൻ]], [[സഹദേവൻ]] | പതിനൊന്നുപേർ<br />[[ദ്രോണർ]], [[അശ്വത്ഥാമാവ്]], [[കൃപർ]], [[ശല്യർ]], [[ത്രിഗർത്തൻ]], <br />[[കൃതവർമ്മാവ്]], [[ഭഗദത്തൻ]], [[ജയദ്രഥൻ]], [[സൗമദത്തി]], [[ശകുനി]],<br /> [[ദുശ്ശാസനൻ]] |- ! പങ്കെടുത്ത രാജ്യങ്ങൾ | [[വിരാടം]], [[പാഞ്ചാലം]], [[കാശി]], [[മാത്സ്യം]], [[ചേദി]], [[പാണ്ഡ്യം]], [[മഗധ]], [[കേകേയം]], [[ദ്വാരക]], [[മഥുര]], [[വിദർഭ]] | [[ഹസ്തിനപുരി]], [[അംഗം]], [[സിന്ധ്]], [[അവന്തി]], [[മാഹിഷ്മതി]],<br />[[ഗാന്ധാരം]], [[മാദ്രം]], [[കംബോജം]], [[പ്രാഗ്ജ്യോതിഷ]], [[കലിംഗം]], [[കേകേയം]], [[ദ്വാരക]], [[മഥുര]], [[വിദർഭ]], [[വാൽഹികം]] |- ! സൈന്യബലം | [[7 (അക്കം)|7]] [[അക്ഷൗഹിണി|അക്ഷൗഹിണികൾ]]<br>153,090 ആനകൾ<br />153,090 രഥങ്ങൾ<br />459,270 കുതിരകൾ<br />765,450 കാലാൾ പടകൾ | [[11 (സംഖ്യ)|11]] [[അക്ഷൗഹിണി|അക്ഷൗഹിണികൾ]]<br>240,570 ആനകൾ<br />240,570 രഥങ്ങൾ<br />721,710 കുതിരകൾ<br />1,202,850 കാലാൾ പടകൾ |} == കൗരവ സൈന്യം == കൗരവപക്ഷത്തിന്റെ നേതൃസ്ഥാനം ഭീഷ്മർ വഹിച്ചു. അദ്ദേഹം സൈന്യത്തെ പതിനൊന്നു വിഭാഗങ്ങളായി തിരിച്ച് ഓരോന്നിനും ഉപസൈന്യാധിപന്മാരെ നിയോഗിച്ചു. യുദ്ധത്തിന്റെ തലേനാൾ ഭീഷ്മർ ഇരുപക്ഷങ്ങളിലെയും യോദ്ധാക്കൻമാരേ അവരുടെ കഴിവനുസരിച്ച് തരംതിരിക്കുകയും കർണ്ണനേ അർധരഥിയെന്ന് അപമാനിക്കുകയും ചെയ്തു. ഇതിനേത്തുടർന്നുണ്ടായ വാഗ്വാദത്തെത്തുടർന്ന് കർണ്ണൻ ഭീഷ്മർക്കൊപ്പം യുദ്ധംചെയ്യില്ല എന്നു നിർബന്ധം പിടിച്ചു. ''(ആദ്യ പത്തുനാളുകൾ കർണ്ണൻ യുദ്ധം ചെയ്തില്ല).'' ഭീഷ്മർ കർണ്ണനെ യുദ്ധത്തിൽ നിന്നും പിന്തിരിപ്പിക്കാൻ ഉപയോഗിച്ച മാർഗ്ഗമായിരുന്നു ഇത്. (കർണ്ണൻ്റെ ജന്മരഹസ്യമറിയാമായിരുന്ന ഭീഷ്മർക്ക് കർണ്ണാർജ്ജുനയുദ്ധം നടന്നുകാണാൻ താൽപര്യം ഇല്ലായിരുന്നു.) വിദേഹരാജകുമാരനായ രുഗ്മി (കൃഷ്ണന്റെ പത്നിയായ രുക്മിണിയുടെ സഹോദരൻ) പാണ്ഡവപക്ഷത്തു ചേർന്ന് യുദ്ധം ചെയ്യാൻ ആഗ്രഹിച്ചുവന്നെങ്കിലും അയാളുടെ വീമ്പുപറച്ചിൽ സഹിക്കാതെ അർജ്ജുനൻ അവനെ പിന്തിരിപ്പിച്ച് അയച്ചു. അതിനെത്തുടർന്ന് രുഗ്മി ദുര്യോധനപക്ഷത്ത് ചെന്നെങ്കിലും രുക്മിയേ കൂടെച്ചേർക്കാൻ കൗരവരും തയ്യാറായില്ല. ശല്യരും മാദ്രസൈന്യവും കൗരവപക്ഷത്തുചേർന്നു യുദ്ധംചെയ്തു. യുദ്ധത്തിനു തലേദിവസം [[വ്യാസൻ]] ധൃതരാഷ്ട്രരുടെ കൊട്ടാരത്തിൽ വരുകയും അദ്ദേഹത്തിനു യുദ്ധം കാണാനായി സചിവനായ [[സഞ്ജയൻ|സഞ്ജയനു]] ദിവ്യചക്ഷുസ്സ് നൽകി അനുഗ്രഹിക്കുകയും ചെയ്തു. കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധത്തിൽ നടക്കുന്ന കാര്യങ്ങൾ തത്സമയം ഹസ്തിനപുരിയിലെ കൊട്ടാരത്തിലിരുന്നു കാണുവാനും അത് അപ്പോൾ തന്നെ മഹാരാജാവിനെ ധരിപ്പിക്കുവാനും ഇതു സഹായകമായി. കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധം മുൻകൂട്ടി മനസ്സിലാക്കിയ ദേവേന്ദ്രൻ ബ്രാഹ്മണവേഷത്തിൽ വന്ന് കർണ്ണനോട് അവന്റെ കവചകുണ്ഡലങ്ങൾ ദാനം ചോദിച്ചു വാങ്ങുന്നു. വന്നത് ദേവേന്ദ്രനാണെന്നറിഞ്ഞു കൊണ്ടുതന്നെ കർണ്ണൻ തന്റെ ജന്മസിദ്ധമായിരുന്ന കവചകുണ്ഡലങ്ങൾ ഇന്ദ്രനു ദാനംചെയ്തു. കവചകുണ്ഡലങ്ങൾ ഉള്ളിടത്തോളം കാലം കർണ്ണനെ ആർക്കും വധിക്കുക പ്രയാസമായിരുന്നു. അർജ്ജുനനു വിജയം കൈവരിക്കാൻ ഇതു സഹായകമായി. കർണ്ണന്റെ ദാനമാഹാത്മ്യത്തിൽ സന്തുഷ്ടനായി ദേവേന്ദ്രൻ അവനു വിശിഷ്ടമായ വാസവിശക്തി എന്ന വേൽ കൊടുത്ത് അനുഗ്രഹിച്ചു. ശത്രുനിഗ്രഹത്തിനായി ഒരു വട്ടം മാത്രം ഉപയോഗിക്കാമായിരുന്ന ഈ വേൽ കർണ്ണൻ അർജ്ജുനനു നേരെ യുദ്ധത്തിൽ പ്രയോഗിക്കുവാൻവേണ്ടി കരുതിവെച്ചു. === കർണ്ണ ശപഥം === യുദ്ധസന്നാഹങ്ങൾക്കായി തയ്യാറെടുക്കുന്ന ഒരു നാൾ [[കർണ്ണൻ]] [[യമുന|യമുനാനദിയിൽ]] സ്നാനം ചെയ്യുന്നവസരത്തിൽ [[കുന്തി|കുന്തിദേവി]] അവനെ കാണാൻ വരുന്നു. ഒരു യാചകയായിട്ടാണ് താൻ വന്നിരിക്കുന്നതെന്നും, തന്റെ ഒരു ആഗ്രഹം കർണ്ണൻ നിറവേറ്റിത്തരണമെന്നും അവർ അപേക്ഷിക്കുന്നു. അഞ്ചുപുത്രന്മാരുടെ അമ്മയായ കുന്തിദേവിക്ക് ശത്രുപക്ഷത്തുള്ള താൻ എന്തു ആഗ്രഹമാണ് നിറവേറ്റേണ്ടതെന്ന് കർണ്ണൻ സംശയിക്കുന്നുവെങ്കിലും ആരെന്തപേക്ഷിച്ചാലും നിറവേറ്റുമെന്നു മറുപടി പറയുന്നു. തന്റെ പുത്രന്മാരോടു ചേർന്നുനിന്ന് യുദ്ധം ചെയ്യണമെന്നും, കർണ്ണൻ തന്റെ ആദ്യ പുത്രനാണെന്നും സൂര്യഭഗവാനാണ് പിതാവെന്നും കുന്തി അവനെ അറിയിക്കുന്നു. വിശ്വസിക്കുവാൻ പ്രയാസമായതും, അപ്രിയവുമായ സത്യമായിരുന്നെങ്കിലും താനറിയുവാനായി ഏറെ ആഗ്രഹിച്ച, ഏറെ നാളായി തന്നെ അലട്ടിക്കൊണ്ടിരുന്ന ചോദ്യത്തിനുത്തരമായിരുന്നു കർണ്ണനത്. സത്യം സത്യമായി പറയുവാൻ കർണ്ണൻ കുന്തീദേവിയോട് അഭ്യർത്ഥിച്ചപ്പോൾ, തന്റെ ബാല്യത്തിൽ ദുർവ്വാസാവിൽ നിന്നും കിട്ടിയ വരലബ്ധിയിൽ സൂര്യ ഭഗവാനെ ധ്യാനിച്ചതും, ആദ്യസന്താനമുണ്ടായപ്പോൾ അപമാനം ഭയന്ന് നദിയിലൊഴുക്കിയതും കുന്തി കർണ്ണനോട് പറഞ്ഞു. തന്റെ ജന്മദാതാക്കളെക്കുറിച്ചുള്ള സംശയങ്ങൾ നീങ്ങിയ കർണ്ണൻ കുന്തീദേവിയെ അഭിമാനപൂർവ്വം വന്ദിച്ചയക്കുന്നു. യുദ്ധത്തിന് ശേഷവും അതിന് മുൻപത്തേപ്പോലെ കുന്തിക്ക് അഞ്ച് പുത്രൻമാർ തന്നെയുണ്ടായിരിക്കുമെന്നും, അർജ്ജുനനൊഴിച്ച് മറ്റുള്ള നാല് പാണ്ഡവരേയും താൻ വധിക്കില്ലെന്നും കുന്തിക്ക് കർണ്ണൻ വാക്കുനൽകി. == പാണ്ഡവ സൈന്യം == [[പാണ്ഡവർ]] ഏഴു [[അക്ഷൗഹിണി]] പടസമൂഹങ്ങളെ ഉപപ്ലാവ്യത്തിൽ സജ്ജമാക്കി. സർവ്വസൈന്യാധിപനായി [[ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ]] തിരഞ്ഞെടുക്കപ്പെട്ടു. അദ്ദേഹം തന്റെ സേനയെ ഏഴു ഭാഗങ്ങളായി തിരിച്ച് അതിന്റെ നേതൃത്വം വിരാടൻ, ദ്രുപദൻ, ശിഖണ്ഡി, ഭീമൻ, സാത്യകി, നകുലൻ, സഹദേവൻ എന്നിവരിൽ അർപ്പിച്ചു. കൂടാതെ ഏഴു സൈന്യത്തിന്റേയും ഉപനായകസ്ഥാനം അർജ്ജുനനും നൽകി. അർജ്ജുനനു ഉലൂപിയിലുണ്ടായ പുത്രനാണ് [[ഇരാവാൻ]]. അതിസമർത്ഥനായ അവൻ യുദ്ധത്തിൽ പാണ്ഡവരെ സഹായിക്കാൻ എത്തിച്ചേർന്നെങ്കിലും യുദ്ധം ചെയ്യാൻ കൃഷ്ണൻ അതിനനുവദിച്ചില്ല. ''(അവൻ യുദ്ധംചെയ്തിരുന്നെങ്കിൽ ഒരു ദിവസം കൊണ്ട് കൗരവരെ തോൽപ്പിക്കാൻ സാധിക്കുമായിരുന്നു.)'' യുദ്ധം കണ്ടു നിൽക്കാൻ മാത്രം അവനെ അനുവദിച്ചു. ഭീമനു ഹിഡുംബിയിൽ ജനിച്ച [[ഘടോൽകചൻ]] തന്റെ സേനാവ്യൂഹവുമായി എത്തി പാണ്ഡവപക്ഷത്തു ചേർന്നു. == യുദ്ധത്തിലെ സേനാവ്യൂഹങ്ങൾ == [[File:Chakravyuha.svg|200px|thumb|right|ചക്രവ്യൂഹം]] [[File:ShaktaVyuham.PNG|200px|thumb|right|ശക്തവ്യൂഹം]] # ക്രൗഞ്ചവ്യൂഹം ([[കൊക്ക്|കൊക്കിന്റെ ആകൃതി]]) # മകരവ്യൂഹം ([[ചീങ്കണ്ണി|മുതലയുടെ ആകൃതി]]) # കൂർമ്മവ്യൂഹം ([[ആമ|ആമയുടെ ആകൃതി]]) # ത്രിശൂലവ്യൂഹം ([[ത്രിശൂലം|മൂന്നുമുനയുള്ള ശൂലത്തിന്റെ ആകൃതി]]) # ചക്രവ്യൂഹം ([[ചക്രം|കറങ്ങുന്ന ചക്രത്തിന്റെ ആകൃതി]]) <ref>എഴുത്തച്ഛൻ മഹാഭാരതത്തിൽ പത്മവ്യൂഹം എന്നു എഴുതിയിരിക്കുന്നു. ഏറ്റവും പുറത്തു നിൽക്കുന്ന യോദ്ധാക്കൾ ശത്രു ഉള്ളിൽ കടന്നു കഴിയുമ്പോൾ ഉള്ളിലേക്കടുത്ത് ശത്രുവിനെ നേരിടുന്നതിനാലാവാം അദ്ദേഹം പത്മവ്യൂഹം (കൂമ്പടയാൻ പോകുന്ന താമര എന്നർത്ഥത്തിൽ) പരാമർശിച്ചിരിക്കുന്നത്. കമലവ്യൂഹം എന്ന പേരിൽ മറ്റൊരു വ്യൂഹവും (പൂർണ്ണമായി വിരിഞ്ഞ താമരയുടെ രൂപത്തിൽ) യുദ്ധത്തിൽ ഉപയോഗിച്ചിരുന്നതിനാൽ വ്യാസൻ പരാമർശിച്ചിരിക്കുന്ന ചക്രവ്യൂഹമാവും ഇതിനു കൂടുതൽ യോജിക്കുക.</ref> # കമലവ്യൂഹം ([[താമര|പൂർണ്ണമായി വിരിഞ്ഞ താമരപ്പൂവിന്റെ ആകൃതി]]) # ഗരുഡവ്യൂഹം ([[പരുന്ത്|ചിറകുവിരിച്ച പരുന്തിന്റെ ആകൃതി]]) # അർണ്ണവ്യൂഹം ([[സമുദ്രം|സമുദ്രാകൃതി]]) # മണ്ഡലവ്യൂഹം ([[ആകാശഗംഗ|ആകാശഗംഗയുടെ ആകൃതി]]) # വജ്രവ്യൂഹം ([[മിന്നൽ|മിന്നലിന്റെ ആകൃതി]]) # ശക്തവ്യൂഹം ([[ചതുരം|സമചതുരാകൃതി]]) # അസുരവ്യൂഹം ([[അസുരൻ|രാക്ഷസാകൃതി]]) # ദേവവ്യൂഹം ([[ദേവൻ|അമാനുഷാകൃതി]]) # സൂചിവ്യൂഹം ([[സൂചി|സൂചിയുടെ ആകൃതി]]) # ശൃംഗാരകവ്യൂഹം ([[കൊമ്പ്|വളഞ്ഞ കൊമ്പിന്റെ ആകൃതി]]) # അർദ്ധചന്ദ്രവ്യൂഹം ([[ചന്ദ്രൻ|ചന്ദ്രക്കലയുടെ ആകൃതി]]) # മാലവ്യൂഹം ([[പുഷ്പം|പുഷ്പചക്രാകൃതി]]) # മത്സ്യവ്യൂഹം ([[മത്സ്യം|മത്സ്യാകൃതി]]) == യുദ്ധം അനുശാസിച്ച നിയമങ്ങൾ == # യുദ്ധം സൂര്യോദയത്തിനുശേഷം തുടങ്ങി, സൂര്യാസ്തമയത്തിനു അവസാനിപ്പിക്കുക. # ഇരുപക്ഷത്തിനും സമ്മതമെങ്കിൽ രാത്രിയിൽ യുദ്ധമാവാം. # ഒന്നിൽ കൂടുതൽ പേർ ചേർന്ന് തനിച്ച് ഒരാളെ ആക്രമിക്കരുത്. # രണ്ടുപേർ തമ്മിൽ ദ്വന്ദ്വയുദ്ധമാവാം, സുദീർഘമായ യുദ്ധത്തിൽ അവർ ഒരേ ആയുധങ്ങൾ വഹിച്ചൊ, ഒരേ വാഹനത്തിലൊ ''(ആന, തേർ, കുതിര)'' ആവണം. # ഒരാളുപോലും മറ്റുള്ളവരാൽ ചുറ്റപ്പെട്ട് ആക്രമിക്കപ്പെടരുത്. # യുദ്ധത്തിൽ അടിയറവ് പറഞ്ഞവനെ മാന്യമായ യുദ്ധതടവുകാരനായി സംരക്ഷിക്കണം. # നിരായുധനെ ആക്രമിക്കരുത്. # അബോധാവസ്ഥയിലായവനെ ആക്രമിക്കരുത്. # യുദ്ധത്തിൽ പങ്കെടുക്കാത്തവനെയോ, മൃഗത്തേയോ ആക്രമിക്കരുത്. # പിന്തിരിഞ്ഞോടിയവനെ പിന്തുടർന്ന് ആക്രമിക്കരുത്. # സ്ത്രീകളെ ആക്രമിക്കരുത്. # ഓരോ ആയുധങ്ങൾക്കും അതിന്റെതായ നിബന്ധനകൾ പാലിച്ചാവണം യുദ്ധത്തിൽ ഏർപ്പെടുന്നത്. ''(ഉദാ: അരയ്ക്കു താഴോട്ട് ഗദകൊണ്ടടിക്കരുത്)''. # ന്യായരഹിതമായ പോരാട്ടത്തിൽ ആരും ഏർപ്പെടരുത്.<ref>പതിനെട്ട് നിയമങ്ങൾ കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധത്തിൽ അലിഖിതമായുണ്ടായിരുന്നു</ref> == യുദ്ധത്തിൽപങ്കെടുത്ത അഞ്ചുതലമുറകൾ == കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധത്തിൽ കൗരവ-പാണ്ഡവ സുഹൃത്-ബന്ധുജനങ്ങളിലായി അഞ്ചു തലമുറയിൽപ്പെട്ടവർ പങ്കെടുത്തു കൊല്ലപ്പെട്ടു. കുരുക്ഷേത്ര യുദ്ധം നടക്കുന്നവസരത്തിൽ പങ്കെടുത്തവർ പലരും പ്രായാധിക്യം ഏറിയവരായിരുന്നുവെന്നു മഹാഭാരതത്തിലൂടെ ഗ്രന്ഥകാരൻ പറയുന്നു. യുദ്ധത്തിൽ പങ്കെടുത്ത ഏറ്റവും പ്രായമുള്ള വ്യക്തി [[ശന്തനു|ശന്തനുവിന്റെ]] അനുജനും [[ഭീഷ്മർ|ഭീഷ്മരുടെ]] ഇളയച്ഛനുമായ [[ബാൽഹികൻ|ബാൽഹികനായിരുന്നു]]. വാൽഹികം എന്ന രാജ്യത്തിലെ രാജാവായിരുന്ന അദ്ദേഹം അഞ്ചു തലമുറകളിൽ ആദ്യ തലമുറയെ പ്രതിനിധീകരിച്ചു കൗരവപക്ഷം ചേർന്നു പാണ്ഡവർക്കെതിരായി യുദ്ധം ചെയ്തു. [[ശന്തനു|ശന്തനുവിന്റെ]] ഇളയ സഹോദരനായ അദ്ദേഹം തന്റെ പുത്രന്മാരും പൗത്രന്മാരുമായി ബൃഹത്തായ സേനാസമൂഹത്തോടൊപ്പമായിരുന്നു കൗരവപക്ഷം ചേർന്നത്. [[ഭീഷ്മർ|ഭീഷ്മപിതാമഹന്റെ]] ഇളയച്ഛനായിരുന്ന [[ബാൽഹികൻ]] പതിനാലാംനാൾ രാത്രിയുദ്ധത്തിൽ [[ഭീമൻ|ഭീമനാൽ]] കൊല്ലപ്പെട്ടു. രണ്ടാം തലമുറയെ പ്രതിനിധീകരിച്ചത് [[ഭീഷ്മർ|ഭീഷ്മപിതാമഹനായിരുന്നു]]. അദ്ദേഹം യുദ്ധത്തിന്റെ പത്താംനാൾ ശരശയ്യയിൽ വീഴുകയും, അതിനുശേഷം ഉത്തരായനം തുടങ്ങി സ്വച്ഛന്ദമൃത്യു വരിക്കുകയും ചെയ്തു. മൂന്നാം തലമുറയിൽ നിരവധിപ്പേർ യുദ്ധത്തിൽ പങ്കെടുത്തു വീരസ്വർഗ്ഗം പ്രാപിച്ചു. അതിൽ പ്രധാനികൾ [[ശല്യർ]], [[ദ്രുപദർ]], [[വിരാടൻ]], [[ശകുനി]], [[സാത്യകി]], [[കൃപർ]], [[കൃതവർമ്മാവ്]] [[ഭഗദത്തൻ]] തുടങ്ങിയവരായിരുന്നു. നാലാം തലമുറയിലായി പാണ്ഡവർ അഞ്ചുപേരും കൗരവർ നൂറുപേരും ഉൾപ്പെട്ടു. അവരെ കൂടാതെ നിരവധിപ്പേർ അവരുടെ സുഹൃത്-ബന്ധുബലത്താൽ യുദ്ധത്തിൽ പങ്കെടുക്കുകയും കൊല്ലപ്പെടുകയും ചെയ്തു. അഞ്ചാം തലമുറ, യുവത്വത്തെ പ്രതിനിധീകരിച്ചു. പാണ്ഡവരുടേയും, കൗരവരുടേയും പുത്രന്മാരും അവരുടെ ബന്ധുജനങ്ങളും ഇതിൽ ഉൾപ്പെട്ടിരുന്നു. അവരിൽ പ്രധാനികളായി [[അഭിമന്യു]], [[ലക്ഷണൻ]], [[പ്രതിവിന്ധ്യൻ]], [[ശ്രുതസേനൻ]], [[ഉത്തരൻ]] എന്നിവരായിരുന്നു. == യുദ്ധം == [[ദുര്യോധനൻ|ദുര്യോധനന്റെ]] അഭ്യർത്ഥനയിൽ സഹദേവൻ കുറിച്ചുകൊടുത്ത മുഹൂർത്തത്തിലാണ് കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധം തുടങ്ങിയത്. ദുര്യോധനൻ തനിക്കു ഉത്തമമായിവരുന്ന സമയം [[പാണ്ഡവർ|പാണ്ഡുപുത്രനായ]] സഹദേവന്റെ സഹായത്താൽ ഗ്രഹനില നോക്കി കണ്ട് ആ ദിവസം യുദ്ധം തുടങ്ങാൻ തിരഞ്ഞെടുത്തു (പക്ഷേ ദുര്യോധനൻ യുദ്ധത്തിൽ പരാജയപ്പെട്ടുവെന്നുള്ളത് മറ്റൊരു വൈചിത്ര്യം). കാർത്തികമാസത്തിൽ (മലയാള മാസം: [[വൃശ്ചികം]]) വെളുത്ത ത്രയോദശി നാളിലാണ് കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധം തുടങ്ങിയത്. ഉത്തരഭാരതത്തിലെ [[ഹരിയാന|ഹരിയാനയിൽ]] [[സരസ്വതി നദി|സരസ്വതി നദിയുടെയും]] [[ദൃഷദ്വതി നദി|ദൃഷദ്വതിയുടെയും]] ഇടയ്ക്കുള്ള ഭൂപ്രദേശമായ കുരുക്ഷേത്രത്തിലാണ് യുദ്ധം നടന്നത്. <nowiki>{{തെളിവ്}}</nowiki> === ഒന്നാം ദിവസം ([[ഭീഷ്മപർവ്വം]]) === വ്യാസൻ മഹാഭാരതത്തിൽ ഒന്നുമുതൽ പത്തുവരെയുള്ള യുദ്ധദിവസങ്ങൾ വർണ്ണിക്കുന്നത് ഭീഷ്മപർവ്വത്തിലാണ്. കൗരവസേനയുടെ സർവ്വസേനാധിപനായി ഭീഷ്മരായിരുന്നു ഈ ദിവസങ്ങളിൽ പടനയിച്ചത്, അതിനാൽ ഭീഷ്മപർവ്വം എന്നു ഗ്രന്ഥകർത്താവ് പേരു കൊടുത്തു. ഭീഷ്മപർവ്വത്തിൽ 118 അദ്ധ്യായങ്ങളും 7884 പദ്യങ്ങളും അടങ്ങിയിരിക്കുന്നു. ==== ഗീതോപദേശം ==== [[പ്രമാണം:Bazaar art print 1940s.jpg|170px|thumb|right|ഗീതോപദേശം]] പാണ്ഡവരും കൗരവരും യുദ്ധസന്നദ്ധരായി പടക്കളത്തിൽ അണിനിരന്നു. അഗ്നിയിൽനിന്നും ജനിച്ച ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ പാണ്ഡവസേനയേയും, ജലത്തിൽനിന്നും ജനിച്ച ഭീഷ്മർ കൗരവസേനയേയും നയിച്ചു. യുദ്ധം തുടങ്ങുന്നതിനു മുൻപായി കുരുക്ഷേത്രഭൂമിയിൽ അണിനിരന്ന കൗരവസേനയെ കാണാൻ അർജ്ജുനൻ ആഗ്രഹം പ്രകടിപ്പിച്ചു. സാരഥിയായ കൃഷ്ണൻ രഥം ഇരുസേനകളുടേയും മദ്ധ്യഭാഗത്ത് കൊണ്ടു ചെന്നു നിർത്തി. എതിർഭാഗത്ത് തന്റെ ജ്യേഷ്ഠന്മാരും, അനുജന്മാരും, മാതുലന്മാരും, ഭാഗിനേയന്മാരും, പിതാക്കന്മാരും, മുത്തച്ഛന്മാരും, ഗുരുനാഥന്മാരും, സതീർത്ഥ്യരും, ഭാര്യാസഹോദരന്മാരും, പുത്രരും മറ്റു ബന്ധുമിത്രാദികളേയും ആയിരുന്നു അർജ്ജുനൻ മുന്നിരയിൽ കണ്ടത്. അല്പം മണ്ണിനുവേണ്ടി ഇവരെയെല്ലാം ഇല്ലാതാക്കി നശ്വരമായ രാജപദവി അനുഭവിക്കാൻ ആഗ്രഹിക്കുന്നതിൽ അർത്ഥമില്ല; അതു പാപമാണ്. മരിക്കുമ്പോൾ ആരും ഇതൊന്നും കൊണ്ടു പോകുന്നില്ല തുടങ്ങിയ ചിന്തകൾ മനസ്സിൽ വരുകയും, താൻ യുദ്ധംചെയ്യുന്നില്ല എനിക്കു രാജ്യവും പദവിയും വേണ്ട, വനവാസം മതി എന്നു പറഞ്ഞു തേർതട്ടിൽ അർജ്ജുനൻ വിഷാദനായിരുന്നു. ഈ സന്ദർഭമാണ് [[ഭഗവദ്ഗീത|ഭഗവദ്ഗീതയ്ക്ക്]] വഴിയൊരുക്കിയത് എന്നാണ് വിശ്വാസം. [[പ്രമാണം:Bhagavad Gita, a 19th century manuscript.jpg|170px|thumb|left|[[ഭഗവദ്ഗീത]]:19-ആം നൂറ്റാണ്ടിലെ കൈയ്യെഴുത്തുപ്രതി]] വിഷാദനായി തേർതട്ടിലിരുന്ന അർജ്ജുനനെ അവന്റെ സ്വധർമ്മാനുഷ്ഠാനം ചെയ്യാൻ [[കൃഷ്ണൻ]] ഉപദേശിക്കുന്നു. അർജ്ജുനനു ഭഗവാൻ കൃഷ്ണൻ വേദവേദാന്തങ്ങളുടെയും, ഉപനിഷത്തുകളുടെയും, രഹസ്യങ്ങൾ അടങ്ങിയ ആത്മതത്ത്വജ്ഞാനത്തേയും, ഭക്തിയോഗം, കർമ്മയോഗം, ജ്ഞാനയോഗം തുടങ്ങിയ മോക്ഷമാർഗ്ഗങ്ങളേയും ഉപദേശിച്ചു. എന്നിട്ടും അർജ്ജുനനും വിശ്വാസം വരായ്കയാൽ തന്റെ ശ്രേഷ്ഠവും ഭയജനകവുമായ വിശ്വരൂപത്തേയും കാണിച്ചു കൊടുത്തുവെന്നു മഹാഭാരതത്തിൽ ഭീഷ്മപർവ്വത്തിൽ ഗ്രന്ഥകാരൻ പരാമർശിക്കുന്നു. ഭഗവദ്ഗീതയിലൂടെ അർജ്ജുനനുപദേശിച്ച സന്ദേശം ഇതിനു മുൻപ് [[വിഷ്ണു]] [[സൂര്യൻ|വിവസ്വാനും]], വിവസ്വാൻ [[മനു|മനുവിനും]], മനു [[ഇക്ഷാകു|ഇക്ഷാകുവിനും]] ഉപദേശിച്ചിരുന്നതായി [[മഹാഭാരതം|മഹാഭാരതത്തിൽ]] [[വ്യാസൻ]] പറയുന്നുണ്ട്. '''സർ‌വോപനിഷദോ ഗാവോ, ദോഗ്ദ്ധാ ഗോപാലനന്ദനഃ'''<br />'''പാർഥോ വത്സഃ സുധീർഭോക്താ, ദുഗ്ദ്ധം ഗീതാമൃതം മഹത്.''' ''അർത്ഥം:'' [[ഉപനിഷത്തുകൾ|ഉപനിഷത്തുകളാകുന്ന]] [[പശു|പശുക്കളിൽ]] നിന്ന്, [[അർജ്ജുനൻ|അർജുനനാകുന്ന]] കിടാവിനെ നിമിത്തമാക്കി കറവക്കാരനായ [[കൃഷ്ണൻ|ഗോപാലനന്ദനൻ]] കറന്നെടുത്ത പാലാണ് [[ഭഗവദ്ഗീത|ഗീതാമൃതം]]. (ഉപനിഷത്തുകളിലെ പല മന്ത്രങ്ങളും അല്പം വ്യത്യാസത്തോടെ ഗീതയിൽ പ്രത്യക്ഷപ്പെടുന്നുണ്ട്) പലചരിത്രകാരന്മാരും ഭഗവദ്ഗീതയെ ഹൈന്ദവ ഉപനിഷത്തുകളുടെ സംഗ്രഹമായി കരുതുന്നു.<ref>ശ്രീമദ് ഭഗവദ്ഗീത -- എം.എസ്. ചന്ദ്രശേഖരവാര്യർ (പരിഭാഷ) -- ഡി.സി. ബുക്സ് പ്രസിദ്ധീകരണം</ref> പതിനെട്ട് അദ്ധ്യായങ്ങളുള്ള ഭഗവദ്ഗീത ഭീഷ്മപർവ്വത്തിൽ 700 ശ്ലോകങ്ങളിലൂടെ മഹാഭാരതത്തിൽ വർണ്ണിക്കുന്നു<ref>ശ്രീമദ് ഭഗവദ്ഗീത -- എം.എസ്. ചന്ദ്രശേഖരവാര്യർ : പരിഭാഷ -- ഡി.സി.ബുക്സ് പ്രസിദ്ധീകരണം, കോട്ടയം</ref>. [[സഞ്ജയൻ]] [[ധൃതരാഷ്ട്രർ|ധൃതരാഷ്ട്രർക്കു]] കൃഷ്ണാർജ്ജുനസംവാദം പറഞ്ഞുകൊടുക്കുന്നരീതിയിലാണ് ഗ്രന്ഥകാരൻ എഴുതിയിരിക്കുന്നത്<ref>ഡി.ഡി. കോസാംബി -- മിത്ത് ആൻഡ് റിയാലിറ്റി -- ചരിത്രം</ref>. {| class="wikitable" border="1" |- ! ഒന്നാം ദിവസം ! കൗരവസേന ! പാണ്ഡവസേന |- | സർവ്വ സൈന്യാധിപൻ | [[ഭീഷ്മർ]] | [[ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ]] |- | കൊല്ലപ്പെട്ട പ്രധാനികൾ (കൊന്നവർ) | -- | [[ഉത്തരൻ]] ([[ശല്യർ]])<br />[[ശ്വേതൻ]] ([[ഭീഷ്മർ]]) |} ഭീഷ്മരെ ആദ്യമായി നേരിട്ടത് ബാലനായ അഭിമന്യുവായിരുന്നു. ഏറ്റവും പ്രായം കൂടിയവനും, കുറഞ്ഞവനും തമ്മിലാണ് ആദ്യ പോരാട്ടം തുടങ്ങിയത്. കൃതവർമ്മാവും, ശല്യരും ഭീഷ്മരെ സഹായിക്കാൻ എത്തി. അഭിമന്യു ക്ഷീണിക്കുന്നതു മനസ്സിലാക്കി മാതുലന്മാരായ ഉത്തരനും, ശ്വേതനും (വിരാടപുത്രന്മാർ) സഹായത്തിനെത്തി. യുദ്ധത്തിനൊടുവിൽ ശല്യർ ഉത്തരനേയും, ഭീഷ്മർ ശ്വേതനേയും വധിച്ചു. ഒന്നാം ദിവസത്തെ യുദ്ധത്തിൽ പാണ്ഡവസേനക്ക് കനത്തനാശം സംഭവിച്ചു. സങ്കടപ്പെട്ട് കുടീരത്തിൽ തിരിച്ചെത്തിയ യുധിഷ്ഠിരനോട് അവസാനവിജയം പാണ്ഡവർക്കാണെന്ന് പറഞ്ഞ് കൃഷ്ണൻ സമാധാനിപ്പിച്ചു. === രണ്ടാം ദിവസം ([[ഭീഷ്മപർവ്വം]]) === [[File:Arjuna statue.JPG|170px|thumb|right|ഭാരതയുദ്ധം: ([[ഇന്തോനേഷ്യ|ഇന്തോനേഷ്യയിലെ]] ബാലിയിലുള്ള അർജ്ജുനപ്രതിമ]] {| class="wikitable" border="1" |- ! രണ്ടാം ദിവസം ! കൗരവസേന ! പാണ്ഡവസേന |- | സർവ്വ സൈന്യാധിപൻ | [[ഭീഷ്മർ]] | [[ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ]] |- | കൊല്ലപ്പെട്ട പ്രധാനികൾ (കൊന്നവർ) | കലിംഗസേന (ഭീമൻ) | -- |} ഭീഷ്മർ രണ്ടാം ദിവസം അർജ്ജുനനുമായി ഏറ്റുമുട്ടി. അർജ്ജുനന്റെ പാശുപതാസ്ത്രത്തിന്റെ ശക്തിയിൽ കൗരവസേനക്ക് നിരവധി നാശനഷ്ടങ്ങൾ സംഭവിച്ചു. കുരുക്ഷേത്രത്തിന്റെ മറ്റൊരു വശത്ത് ദ്രോണരും ധൃഷ്ടദ്യുമ്നനും തമ്മിൽ ഉഗ്രപോരാട്ടം ആരംഭിച്ചു. പലപ്രാവശ്യം ദ്രോണർ പാഞ്ചാലപുത്രന്റെ വില്ലു മുറിച്ചു. അവശനായ ധൃഷ്ടദ്യുമ്നനെ ഭീമൻ തന്റെ രഥത്തിലേറ്റി രക്ഷപെടുത്തി. ഇതുമനസ്സിലാക്കി അവിടെ എത്തിച്ചേർന്ന് ദുര്യോധനൻ കലിംഗസേനയെ ഭീമനു നേരെ പ്രയോഗിച്ചു. ഭീമൻ ഒന്നൊഴിയാതെ എല്ലാ കലിംഗ പടയാളികളെയും രണ്ടാം ദിവസത്തെ യുദ്ധത്തിൽ കൊന്നൊടുക്കി. കൗരവപടയുടെ തിരിച്ചോട്ടം തടയുവാൻ ഭീഷ്മർ അവിടെ എത്തിയെങ്കിലും സാത്യകിയുടെ ബാണമേറ്റ് അദ്ദേഹത്തിന്റെ തേരാളി കൊല്ലപ്പെട്ടു. സാരഥിയില്ലാതെ ഭീഷ്മർ യുദ്ധക്കളത്തിൽ നിന്നും മാറിക്കളഞ്ഞു. ഭീമ പുത്രൻ ഘടോത്ക്കചനും നകുല-സഹദേവന്മാരും ഏറ്റവും പുറകിലായി ധർമ്മപുത്രരും അവിടെ എത്തുകയും കൗരവരുടെ പല സൈന്യവ്യൂഹങ്ങളേയും ഇല്ലാതാക്കുകയും ചെയ്തു. === മൂന്നാം ദിവസം ([[ഭീഷ്മപർവ്വം]]) === [[File:Srimad Bhagavad Gita Painting.jpg|170px|thumb|right|പാർത്ഥനും സാരഥിയും യുദ്ധഭൂമിയിൽ (ചിത്രകാരന്റെ ഭാവനയിൽ)]] {| class="wikitable" border="1" |- ! മൂന്നാം ദിവസം ! കൗരവസേന ! പാണ്ഡവസേന |- | സർവ്വ സൈന്യാധിപൻ | [[ഭീഷ്മർ]] | [[ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ]] |- | കൊല്ലപ്പെട്ട പ്രധാനികൾ (കൊന്നവർ) | ഗാന്ധാരസേന (അഭിമന്യു+സാത്യകി) | -- |- | ഉപയോഗിച്ച വ്യൂഹങ്ങൾ | ഗരുഡവ്യൂഹം<br />([[പരുന്ത്|ചിറകുവിരിച്ച പരുന്തിന്റെ ആകൃതി]]) | അർദ്ധചന്ദ്രവ്യൂഹം<br />([[ചന്ദ്രൻ|ചന്ദ്രക്കലയുടെ ആകൃതി]]) |} രണ്ടാം ദിവസത്തെ ദയനീയ പരാജയം മനസ്സിലാക്കി [[ഭീഷ്മർ]] തന്റെ സേനയെ ഗരുഡവ്യൂഹമായി നിർത്തി യുദ്ധം ആരംഭിച്ചു. അതിനെ എതിർക്കാൻ [[ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ]] പാണ്ഡവസേനയെ ചന്ദ്രക്കലയുടെ ആകൃതിയിൽ വ്യൂഹം ചമച്ചു നേതൃത്വം നൽകി. അർദ്ധചന്ദ്രവ്യൂഹത്തിന്റെ ഒരു മുഖത്ത് ഭീമനും മറ്റേതിൽ അർജ്ജുനനും നിലയുറപ്പിച്ചു. യുദ്ധക്കളത്തിന്റെ മറ്റൊരു വശത്ത് സാത്യകിയും അഭിമന്യുവും ചേർന്ന് ഗാന്ധാരസേനയെ മുഴുവനായും ഇല്ലാതാക്കി. ഭീഷ്മരും, ദ്രോണരും, ദുര്യോധനനും ചേർന്നു ധർമ്മപുത്രരെ ആക്രമിക്കാൻ തുടങ്ങിയപ്പോൾ നകുല-സഹദേവന്മാരും, ഭീമനും, ഘടോത്ക്കചനും എത്തി യുധിഷ്ഠിരനെ സഹായിച്ചു. ഘടോത്ക്കചന്റെ ആയുധപ്രഹരമേറ്റ് ബോധരഹിതനായ ദുര്യോധനനെ ദ്രോണർ രക്ഷപെടുത്തി. അതിനെത്തുടർന്ന് അർജ്ജുനൻ ഭീഷ്മരുമായി ഏറ്റുമുട്ടുകയും ഭീഷ്മർ വിജയലക്ഷ്യത്താൽ യുദ്ധനീതിമറന്നു അവനെ ആക്രമിക്കുകയും ചെയ്തു. അർജ്ജുനനെ കൊല്ലുമെന്ന അവസരം വന്നപ്പോൾ കൃഷ്ണൻ ഭീഷ്മരുടെ നേർക്ക് സുദർശനചക്രമെടുത്തു. കൃഷ്ണന്റെ കൈയ്യാൽ മരിക്കാൻ ആഗ്രഹിച്ച ഭീഷ്മർ നിരായുധനായി തലകുനിച്ചപ്പോൾ അർജ്ജുനൻ കൃഷ്ണനെ ആയുധമെടുക്കില്ല എന്നുള്ള കൃഷ്ണ വചനം ഓർമ്മപ്പെടുത്തി. ഇതുകേട്ട് കൃഷ്ണൻ ശാന്തനായി സുദർശനം തിരിച്ചെടുത്തു. === നാലാം ദിവസം ([[ഭീഷ്മപർവ്വം]]) === [[File:Bheema, the elephant-killer.jpg|170px|thumb|right|നാലാം ദിവസം: [[ആന|ആനകളുമായി]] മല്ലിടുന്ന [[ഭീമൻ]] (ശിലാശില്പം: [[ബേലൂർ|ബേലൂരിലെ]] ചെന്നകേശവ ക്ഷേത്രം)]] {| class="wikitable" border="1" |- ! നാലാം ദിവസം ! കൗരവസേന ! പാണ്ഡവസേന |- | സർവ്വ സൈന്യാധിപൻ | [[ഭീഷ്മർ]] | [[ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ]] |- | കൊല്ലപ്പെട്ട പ്രധാനികൾ (കൊന്നവർ) | പതിമൂന്നു ധൃതരാഷ്ട്രപുത്രർ (ഭീമൻ)<br />മാദ്രേശന്മാർ (ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ)<br />സ്വാലൻ (ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ) | -- |} നാലാം ദിവസം [[ഭീമൻ|ഭീമസേനനും]], [[അഭിമന്യു|അഭിമന്യുവും]] ഇരുവശങ്ങളിലൂടെ [[കൗരവർ|കൗരവസേനയെ]] തകർത്തു മുന്നേറി. ഭീമനെ എതിരിടാൻ ദുര്യോധനൻ, അവന്റെ പതിമൂന്നനുജന്മാരേയും, ആയിരക്കണക്കിനു [[ആന|മത്തഗജങ്ങളേയും]] അവന്റെ നേർക്കയച്ചു. ക്രൂദ്ധനായ ഭീമൻ ഗദയുമായി തേരിൽ നിന്നും പുറത്തിറങ്ങി മുഴുവൻ ആനകളേയും, ദുര്യോധനന്റെ പതിമൂന്നനുജന്മാരെയും കൊന്നു. അനുജന്മാർ മരിച്ചതു കണ്ട് ദുര്യോധനൻ ഭീമനു നേർക്ക് പാഞ്ഞടുത്തെങ്കിലും കൂടുതൽ എതിർത്തു നിൽക്കാനാവാതെ യുദ്ധഭൂമിയിൽ നിന്നും അവൻ മാറിക്കളഞ്ഞു. ഇതിനിടയിൽ ഭീമനെ സഹായിക്കാനെത്തിയ പുത്രനായ ഘടോത്ക്കചനും നിരവധിപേരെ കൊന്നു. അന്നേ ദിവസം കുരുക്ഷേത്രയിലെ മറ്റൊരുവശത്ത് സ്വാലനും ധൃഷ്ടദ്യുമ്നനും തമ്മിൽ ഏറ്റുമുട്ടുകയും, സ്വാലനെ വധിക്കുകയും ചെയ്തു. അതിനുശേഷം ധൃഷ്ടദ്യുമ്നനോട് യുദ്ധം ചെയ്ത മാദ്രേശന്റെ അനുജന്മാരെയും അവൻ കൊന്നുകളഞ്ഞു. തുടർച്ചയായി മൂന്നുദിവസങ്ങളും പരാജയപ്പെട്ട് ദുഃഖിതനായ [[ദുര്യോധനൻ]] രാത്രി ഭീഷ്മരുടെ കുടീരത്തിൽ വന്നു ഭയപ്പെട്ടു സങ്കടം പറഞ്ഞു. ഭീഷ്മരും ദ്രോണരും ചേർന്ന് ദുര്യോധനനെ സമാധാനപ്പെടുത്തി തിരിച്ചയച്ചു. === അഞ്ചാം ദിവസം ([[ഭീഷ്മപർവ്വം]]) === [[File:The center of battle of Kurukshetra.jpg|170px|thumb|right|യുദ്ധഭൂമി ([[അങ്കോർ വാട്ട്|അങ്കോർവതിലെ ശിലാശില്പം]])]] {| class="wikitable" border="1" |- ! അഞ്ചാം ദിവസം ! കൗരവസേന ! പാണ്ഡവസേന |- | സർവ്വ സൈന്യാധിപൻ | [[ഭീഷ്മർ]] | [[ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ]] |- | കൊല്ലപ്പെട്ട പ്രധാനികൾ (കൊന്നവർ) | -- | സാത്യകിയുടെ 10 പുത്രന്മാർ<br />(ഭൂരിശ്രവസ്സ്) |- | ഉപയോഗിച്ച വ്യൂഹങ്ങൾ | ശക്തവ്യൂഹം<br />([[ചതുരം|സമചതുരത്തിന്റെ ആകൃതി]]) | മണ്ഡലവ്യൂഹം<br />([[ആകാശഗംഗ|ആകാശഗംഗയുടെ ആകൃതി]]) |} തുടർച്ചയായ മൂന്നുദിവസങ്ങളിലെ തോൽവിക്കു മറുപടി പറയാനായി [[കൗരവർ]] ഭീഷ്മരുടെ നേതൃത്വത്തിൽ ശക്തവ്യൂഹം ചമച്ചു. പാണ്ഡവർ ഭീമന്റെ നേതൃത്വത്തിൽ മണ്ഡലവ്യൂഹവും ചമച്ചു അണിനിരന്നു. ഭീമന്റെ രഥത്തിനു പുറകിലായി ധൃഷ്ടദ്യുമ്നനും, സാത്യകിയുടേയും, ശിഖണ്ഡിയുടേയും രഥങ്ങൾ അണിനിരന്നു. അവയ്ക്കും പുറകിലായി നകുല-സഹദേവന്മാരുടേയും ധർമ്മപുത്രരുടേയും രഥങ്ങൾ നിരന്നു. അതിനു പിറകിലായി മറ്റു മുൻനിര യോദ്ധാക്കളും അണിനിരന്നു. ഭീഷ്മർ നിരവധി പാണ്ഡവസേനകളെ ഛിന്നഭിന്നമാക്കി മുന്നേറി. പാണ്ഡവസൈന്യം പലവസരങ്ങളിലും പിന്തിരിഞ്ഞോടി. പക്ഷേ മദ്ധ്യാഹ്നത്തിനുശേഷം നടന്ന യുദ്ധത്തിൽ അർജ്ജുനനും ഭീമനും ചേർന്ന് അനവധി കൗരവസൈന്യങ്ങളെ കൊന്നു. === ആറാം ദിവസം ([[ഭീഷ്മപർവ്വം]]) === [[File:Krishna and Arjun on the chariot''',''' Mahabharata, 18th-19th century, India.jpg|170px|thumb|right|കൃഷ്ണാർജ്ജുനന്മാർ (18-ആം നൂറ്റാണ്ടിലെ ചിത്രകല)]] {| class="wikitable" border="1" |- ! ആറാം ദിവസം ! കൗരവസേന ! പാണ്ഡവസേന |- | സർവ്വ സൈന്യാധിപൻ | [[ഭീഷ്മർ]] | [[ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ]] |- | ഉപയോഗിച്ച വ്യൂഹങ്ങൾ | ക്രൗഞ്ചവ്യൂഹം ([[കൊക്ക്|കൊക്കിന്റെ ആകൃതി]]) | മകരവ്യൂഹം ([[ചീങ്കണ്ണി|മുതലയുടെ ആകൃതി]]) |} https://ml.wikipedia.org/wiki/%E0%B4%95%E0%B5%81%E0%B4%B0%E0%B5%81%E0%B4%95%E0%B5%8D%E0%B4%B7%E0%B5%87%E0%B4%A4%E0%B5%8D%E0%B4%B0%E0%B4%AF%E0%B5%81%E0%B4%A6%E0%B5%8D%E0%B4%A7%E0%B4%82?wprov=sfla1 അതിനെതിരായി ഭീഷ്മർ ക്രൗഞ്ചവ്യൂഹവും ചമച്ച് സൈന്യങ്ങളെ അണിനിരത്തി. അഞ്ചുദിവസങ്ങൾക്കു ശേഷം അന്ന് ആദ്യമായി ദ്രോണരെ തോൽപ്പിക്കാൻ പാണ്ഡവസേനക്കായി. പാണ്ഡവർ ദ്രോണരുടെ രഥം തകർത്തു, അദ്ദേഹം പ്രാണരക്ഷാർത്ഥം അവിടെനിന്നും ഓടി രക്ഷപെട്ടു. ഭീമനെ പിടിച്ചുകെട്ടാൻ ദുര്യോധനൻ വലിയ സൈന്യവ്യൂഹമാണ് നിയോഗിച്ചത്. അഭിമന്യു സഹായത്തിനു വന്ന് ഭീമനെ അതിൽ നിന്നും രക്ഷിക്കുവാൻ സാധിച്ചു. അതിനിടയിൽ ഭീമന്റെ ഗദാപ്രഹരമേറ്റ് ദുര്യോധനൻ തേർത്തട്ടിൽ ബോധരഹിതനായി വീണു. കൃപർ വന്നു രക്ഷിച്ചിരുന്നില്ലെങ്കിൽ ദുര്യോധനനെ ആറാംനാൾ വധിക്കുമായിരുന്നു. തന്റെ പത്തു പുത്രന്മാരെ വധിച്ച ഭൂരിശ്രവസ്സിനെ നേരിട്ടുകണ്ട സാത്യകി അവനെ കൊല്ലാൻ കഠിനശ്രമം നടത്തിയെങ്കിലും വിജയിച്ചില്ല. === ഏഴാം ദിവസം ([[ഭീഷ്മപർവ്വം]]) === {| class="wikitable" border="1" |- ! ഏഴാം ദിവസം ! കൗരവസേന ! പാണ്ഡവസേന |- | സർവ്വ സൈന്യാധിപൻ | [[ഭീഷ്മർ]] | [[ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ]] |- | ഉപയോഗിച്ച വ്യൂഹങ്ങൾ | ത്രിശൂലവ്യൂഹം<br />([[ത്രിശൂലം|മൂന്നു മുനയുള്ള ശുലത്തിന്റെ ആകൃതി]]) | വജ്ര വ്യൂഹം<br />([[മിന്നൽ|മിന്നൽ പിണരിന്റെ ആകൃതി]]) |} ഏഴാം ദിവസം [[യുധിഷ്ഠിരൻ|യുധിഷ്ഠിരന്റെ]] നേതൃത്വത്തിൽ വജ്രവ്യൂഹം ചമച്ച പാണ്ഡവരെ എതിരിടാൻ കൗരവർ ത്രിശൂലവ്യൂഹം ചമച്ചു. മിന്നൽപിണർ പോലെ അടർക്കളത്തിൽ പലസ്ഥലങ്ങളിലും ഒറ്റയ്ക്കൊറ്റയ്ക്ക് യുദ്ധങ്ങൾ നടന്നു. വിരാടനും ദ്രോണരും ഏറ്റുമുട്ടി. വിരാടന്റെ സഹായത്തിനെത്തിയ പുത്രനായ ശംഖനെ ദ്രോണർ വധിച്ചു. വൃദ്ധനായ ഭൂരിശ്രവസ്സിനെ നേരിട്ട ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ അദ്ദേഹത്തിന്റെ വക്ഷസ്സിൽ 96 അമ്പുകൾ തറച്ചുവെങ്കിലും അതിപരാക്രമിയായ അദ്ദേഹം കീഴടങ്ങാതെ ധൃഷ്ടദ്യുമ്നനെ പരാജയപ്പെടുത്തി അവിടെ നിന്നും ഓടിച്ചു. പാണ്ഡവസേനയുടെ അതിപ്രഹരമായ യുദ്ധത്തിൽ വൃദ്ധനായ കൃപാചാര്യർ ബോധരഹിതനായി തേർത്തട്ടിൽ വീണു. === എട്ടാം ദിവസം ([[ഭീഷ്മപർവ്വം]]) === [[File:Ghatotkacha - Abhimanyu.jpg|170px|thumb|right|യുദ്ധം (ഘടോൽകചനും അഭിമന്യുവും)]] {| class="wikitable" border="1" |- ! എട്ടാം ദിവസം ! കൗരവസേന ! പാണ്ഡവസേന |- | സർവ്വ സൈന്യാധിപൻ | [[ഭീഷ്മർ]] | [[ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ]] |- | കൊല്ലപ്പെട്ട പ്രധാനികൾ (കൊന്നവർ) | [[ഉലൂകൻ]] ([[ഇരാവാൻ]])<br />എട്ട് ധൃതരാഷ്ട്രപുത്രർ (ഭീമൻ)<br />[[ശകുനി|ശകുനിയുടെ]] അനുജന്മാർ (ഇരാവാൻ) | [[ഇരാവാൻ]] <ref>എട്ടാംദിവസം രാത്രികഴിഞ്ഞ് ഒൻപതാം നാൾ സൂര്യോദയത്തിനു മുൻപ് കൃഷ്ണശപഥത്താൽ ഇരാവാൻ തന്റെ തലപൊട്ടി ചിതറിയാണ് മരിച്ചത് എന്നൊരു ഐതിഹ്യം കൂടിയുണ്ട്.</ref> |} [[കൃഷ്ണൻ|കൃഷ്ണന്റെ]] നിർദ്ദേശത്തെ തുടർന്ന് യുദ്ധത്തിൽ ഏർപ്പെടാതിരുന്ന ഇരാവാൻ ആദ്യമായി യുദ്ധം ചെയ്ത ദിവസമായിരുന്നു എട്ടാം ദിവസം. ഭീമൻ തന്റെ വനവാസകാലത്തു വധിച്ച കൃമ്മിരന്റെ പുത്രനായ അലംബുസന്റെ മായാപ്രയോഗത്തിൽ പാണ്ഡവസേന പലപ്പോഴും പകച്ചു നിന്നു. അവന്റെ മായാശക്തിയിലുള്ള ആകാശയുദ്ധത്തിൽ അർജ്ജുനനും ഭീമനും സാരമായി പരിക്കേറ്റു. നാഗകന്യാപുത്രനായ [[ഇരാവാൻ]] ഇതുകണ്ട് അർജ്ജുനനെ സഹായിച്ച് അലംബുസനെതിരായി അതിശക്തമായി നേരിട്ടു. അലംബുസനെ സഹായിക്കാനെത്തിയ ശകുനിയുടെ പുത്രനായ ഉലൂകനെയും ഇരാവാൻ വധിച്ചു. ഭീമൻ ദുര്യോധനന്റെ എട്ട് അനുജന്മാരെ എട്ടാംദിവസം കൊന്നു അതിനെ തുടർന്ന് ഭീമനോട് ഏറ്റുമുട്ടിയ ശകുനിയേയും, ജയദ്രഥനേയും ഘടോത്ക്കചൻ തന്റെ ഇരുമ്പുഗദയുമായി നേരിട്ടു. എട്ടാംദിവസം കഴിഞ്ഞപ്പോൾ ഇരുപക്ഷത്തുമായി എട്ട് [[അക്ഷൗഹിണി|അക്ഷൗഹിണിപടകൾ]] ഇല്ലാതായി. പിറ്റേന്ന് സൂര്യോദയത്തിനു മുൻപായി ഉലൂപിയിൽ അർജ്ജുനനു ജനിച്ച ഇരവാനും കൃഷ്ണശാപത്താൽ മരിച്ചുവീണു. === ഒൻപതാം ദിവസം ([[ഭീഷ്മപർവ്വം]]) === [[File:9th day War Kurukshetra.JPG|170px|thumb|right|യുദ്ധം ഒൻപതാം ദിവസം: [[സുദർശനചക്രം|സുദർശനവുമായി]] നിൽക്കുന്ന [[കൃഷ്ണൻ]], ഭഗവാന്റെ കൈയ്യാൽ മരിക്കാനാഗ്രഹിച്ച് കൈകൂപ്പി നിൽക്കുന്ന [[ഭീഷ്മർ]], അരുതേ എന്നപേക്ഷിക്കുന്ന [[അർജ്ജുനൻ]] (ചിത്രം: പനോരമ & സയൻസ് സെന്റർ-കുരുക്ഷേത്ര)]] {| class="wikitable" border="1" |- ! ഒൻപതാം ദിവസം ! കൗരവസേന ! പാണ്ഡവസേന |- | സർവ്വ സൈന്യാധിപൻ | [[ഭീഷ്മർ]] | [[ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ]] |} [[ഇരാവാൻ|ഇരവാൻറെ]] മരണത്തിനു കാരണമായ അലംബുസനെ വധിക്കണമെന്നുള്ള ദൃഢനിശ്ചയത്തോടെയാണ് പാണ്ഡവർ യുദ്ധം തുടങ്ങിയത്. [[അഭിമന്യു|അഭിമന്യുവും]], [[ഘടോൽകചൻ|ഘടോത്ക്കചനും]] അലംബുസനെതിരായി യുദ്ധം ചെയ്ത് അതിധീരമായി അവനെ നേരിട്ടുവെങ്കിലും മരണത്തിൽ നിന്നും അലംബുസൻ രക്ഷപെട്ടോടി. അർജ്ജുനനെ നേരിട്ട ഭീഷ്മർ അവനെ നിഷ്പ്രയാസം നിരായുധനാക്കി, ഭീഷ്മരുടെ അതിശക്തമായ ബാണങ്ങളേറ്റ് അവശനായി അർജ്ജുനൻ തേർതട്ടിൽ വീണുപോയി. അർജ്ജുനൻ ഭീഷ്മരാൽ വധിക്കപ്പെടുമെന്നവസരത്തിൽ കൃഷ്ണൻ സുദർശനചക്രവുമായി ഭീഷ്മർക്കു നേരെ എഴുന്നേറ്റു. ഭഗവാൻ ചക്രധാരിയായി നിൽക്കുന്നതുകണ്ട് ഭയഭക്തി ബഹുമാനത്തോടെ ഭഗവാൻറെ കൈയ്യാൽ മരിക്കാൻ ആഗ്രഹിച്ച് രണ്ടുകൈയ്യും കൂപ്പി ഭീഷ്മർ തേരിൽ നിന്നും ഇറങ്ങി ശിരസ്സു നമിച്ചു നിന്നു. ഇതുകണ്ട് അർജ്ജുനൻ കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധത്തിൽ ഭഗവാൻ ആയുധം എടുക്കില്ല എന്നുള്ളത് വീണ്ടും ഓർമ്മിപ്പിച്ചു. ഇതോടെ സൂര്യാസ്തമയവും കഴിഞ്ഞു യുദ്ധം അവസാനിപ്പിച്ച് ഇരുകൂട്ടരും മടങ്ങി. ഒൻപതു ദിവസങ്ങൾ കഴിഞ്ഞിട്ടും വിജയം കൈവരിക്കാൻ സാധിക്കാതെ വിഷമിക്കുന്ന പാണ്ഡവരെ കൃഷ്ണൻ അന്നു രാത്രി ഭീഷ്മരുടെ കുടീരത്തിൽ കൊണ്ടുപോയി. അവരുടെ മനോഗതം മനസ്സിലാക്കിയ ഭീഷ്മർ ശിഖണ്ഡിയെ മുന്നിൽ നിർത്തി യുദ്ധംചെയ്യാൻ ഉപദേശിച്ചു. === പത്താം ദിവസം ([[ഭീഷ്മപർവ്വം]]) === [[File:The Death of Bhishma.jpg|170px|thumb|right|ഭീഷ്മർ ശരശയ്യയിൽ]] {| class="wikitable" border="1" |- ! പത്താം ദിവസം ! കൗരവസേന ! പാണ്ഡവസേന |- | സർവ്വ സൈന്യാധിപൻ | [[ഭീഷ്മർ]] | [[ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ]] |- | കൊല്ലപ്പെട്ട പ്രധാനികൾ (കൊന്നവർ) | ഭീഷ്മർ ശരശയ്യയിൽ (ശിഖണ്ഡി+അർജ്ജുനൻ) | -- |} പത്താം ദിവസം [[പാണ്ഡവർ]] ധൃഷ്ടദ്യുമ്നന്റെ സ്ഥാനത്ത് [[ശിഖണ്ഡി|ശിഖണ്ഡിയെ]] നിർത്തി യുദ്ധം ആരംഭിച്ചു. അതിധീരമായി ഏവരും യുദ്ധത്തിൽ ഏർപ്പെട്ടു. [[ദുര്യോധനൻ]] ഭീഷ്മർക്കു തുണയായി ദുശ്ശാസനനെ നിയോഗിച്ചിരുന്നു. അർജ്ജുനൻ ഭീഷ്മരോട് എതിരിട്ടപ്പോൾ ശിഖണ്ഡിയെ മുന്നിൽ നിർത്തി ബാണങ്ങൾ എയ്തു. ശിഖണ്ഡിയെ കണ്ടമാത്രയിൽ ഭീഷ്മർ അവനെതിരെ യുദ്ധം ചെയ്യാതെ അർജ്ജുനനു നേർക്ക് തിരിഞ്ഞു. അർജ്ജുനനും ശിഖണ്ഡിയും ഒരു പോലെതന്നെ ഭീഷ്മർക്കുനേരെ ബാണങ്ങൾ പൊഴിച്ചുകൊണ്ടിരുന്നു. ശിഖണ്ഡിയുടെ മുമ്പിൽ ഭീഷ്മരുടെ വീര്യം സ്തംഭിച്ചുപോയി. ഈ അവസരം പാഴാക്കാതെ അർജ്ജുനൻ ഭീഷ്മരുടെ ശരീരം മുഴുവനും അസ്ത്രങ്ങളാൽ എയ്തുനിറച്ചു. (അഷ്ടവസുക്കളിൽ ഇളയവനായ പ്രഭാസനെ ([[ഭീഷ്മർ]]) തിരിച്ചു ദേവലോകത്തേക്ക് കൂട്ടികൊണ്ടുപോകാൻ വസുക്കളേവരും അവിടെ സന്നിഹിതരായിരുന്നു). [[ശരശയ്യ|ശരശയ്യയിൽ]] വീണ ഭീഷ്മർ അടുത്തുനിന്ന ദുശ്ശാസനനോട് ഇനിയെങ്കിലും യുദ്ധം മതിയാക്കാൻ ഉപദേശിച്ചു. ==== ശരശയ്യ ==== [[File:Ramayan.jpg|170px|thumb|left|അസ്ത്രമെയ്ത് ഭീഷ്മരുടെ ശിരസ്സു നേരെയാക്കുന്ന അർജ്ജുനൻ (മാർബിൾശില്പം:സ്വാമിനാരായൺ ടെമ്പിൾ -[[ഗുജറാത്ത്|ഭുജ്, ഗുജറാത്ത്]])]] ഭീഷ്മരുടെ പതനത്തോടെ കൗരവപട പിന്തിരിഞ്ഞോടി. അന്നു യുദ്ധം മതിയാക്കി ഏവരും മടങ്ങി. പക്ഷേ പാണ്ഡവരും, കൗരവരും മാത്രം ഭീഷ്മർക്കു ചുറ്റും സങ്കടപ്പെട്ടു നിന്നു. ശക്തിയില്ലാതെ താഴേക്ക് തൂങ്ങിക്കിടന്ന ശിരസ്സു നേരെയാക്കാൻ ഭീഷ്മരുടെ ആഗ്രഹപ്രകാരം അർജ്ജുനൻ രണ്ട് അസ്ത്രങ്ങൾ എയ്തു താങ്ങുകൊടുത്തു. ഭീഷ്മർ വീണതോടെ കൗരവരുടെ വീര്യമെല്ലാം ഇല്ലാതായി. പാണ്ഡവർക്ക് സന്തോഷവും സങ്കടവും ഒരുപോലെ തോന്നി. താൻ ഉത്തരായനം തുടങ്ങുന്നവരെ മരിക്കാതെ ഇവിടെ കിടക്കും നിങ്ങൾക്ക് എല്ലാവരും കുടീരങ്ങളിലേക്ക് തിരിച്ചു പോകാമെന്നുള്ള ഭീഷ്മരുടെ നിർബന്ധത്താൽ ഏവരും രാത്രിതന്നെ മടങ്ങി. പിറ്റേന്ന് രാവിലെ കൗരവ-പാണ്ഡവ പുത്രന്മാർ പിതാമഹനെ കാണാൻ എത്തി. അദ്ദേഹത്തിനു ദാഹമുണ്ടെന്നറിയിച്ചപ്പോൾ അർജ്ജുനൻ ഭൂമിയിൽ നിന്നും ഗംഗാജലത്തിന്റെ സ്രോതസ്സ് അവിടെ ഉണ്ടാക്കിക്കൊടുത്തു. അതിനുശേഷം [[കർണ്ണൻ]] ഭീഷ്മരെ കാണാൻ എത്തി. കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധഭൂമിയിൽ ആദ്യമായി കർണ്ണൻ വരുന്നത് അന്നായിരുന്നു. ഭീഷ്മർ യുദ്ധത്തിൽ വീണതിനുശേഷമാണ് കർണ്ണൻ യുദ്ധം ചെയ്യാൻ തുടങ്ങിയത്. === പതിനൊന്നാം ദിവസം ([[ദ്രോണപർവ്വം]]) === [[File:Karna in Kurukshetra.jpg|170px|thumb|right|യുദ്ധം പതിനൊന്നാം ദിവസം: [[കർണ്ണൻ]] ആദ്യമായി യുദ്ധഭൂമിയിൽ എത്തുന്നത് ഇന്നാണ്. (ചിത്രകാരന്റെ ഭാവനയിൽ)]] {| class="wikitable" border="1" |- ! പതിനൊന്നാം ദിവസം ! കൗരവസേന ! പാണ്ഡവസേന |- | സർവ്വ സൈന്യാധിപൻ | ദ്രോണർ | ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ |} ഭീഷ്മരുടെ പതനത്തെത്തുടർന്ന് ദുര്യോധനൻ ആചാര്യനായ ദ്രോണരെ സർവ്വസേനാധിപതിയായി വാഴിക്കുന്നു. തുടർന്നുള്ള അഞ്ചു ദിവസങ്ങൾ ദ്രോണാചാര്യർ കൗരവസേനയ്ക്കു നേതൃത്വം നൽകി. മഹാഭാരതത്തിൽ പതിനൊന്നു മുതൽ പതിനഞ്ചുവരെയുള്ള യുദ്ധദിവസങ്ങൾ വർണ്ണിക്കുന്നത് ദ്രോണപർവ്വത്തിലാണ്. സർവ്വസേനാധിപനായി ദ്രോണരായതിനാൽ ഗ്രന്ഥകർത്താവ് ആ പേരു കൊടുത്തു.<ref name="ReferenceA">മഹാഭാരതം -- ഡോ.പി.എസ്. നായർ ISBN 81-85315-01-9 -- വിദ്യാരംഭം പബ്ലീഷേസ്, മുല്ലയ്ക്കൽ, ആലപ്പുഴ</ref> ദ്രോണപർവ്വത്തിൽ 170 അദ്ധ്യായങ്ങളും 10950 പദ്യങ്ങളും അടങ്ങിയിരിക്കുന്നു. പല പ്രമുഖരും മരിച്ചു വീഴുന്ന കഥാസന്ദർഭങ്ങളോടെ വളരെ വിശദമായിതന്നെ ഗ്രന്ഥകർത്താവ് ഈ ദിവസങ്ങൾ മഹാഭാരതത്തിൽ വർണ്ണിച്ചിരിക്കുന്നു. [[കർണ്ണൻ]] ആദ്യമായി യുദ്ധക്കളത്തിൽ എത്തുന്നത് ഈ ദിവസമാണ്. ആദ്യ പത്തുദിവസങ്ങൾ അദ്ദേഹം യുദ്ധത്തിൽ ഏർപ്പെട്ടില്ല. ധർമ്മപുത്രരെ ജീവനോടെ ബന്ധിക്കുവാൻ ദ്രോണർ പദ്ധതിയിട്ടു. ജീവനോടെ യുധിഷ്ഠിരനെ പിടിച്ചാൽ അതിലൂടെ പാണ്ഡവരെ ഭീഷണിപ്പെടുത്തി മറ്റുകാര്യങ്ങൾ സാധിക്കാമെന്നു മനസ്സിലാക്കിയാണ് ഇതിനു മുതിർന്നത്. ദ്രോണരും, കർണ്ണനും, ദുര്യോധനാദികളും ഒത്തുചേർന്ന് യുധിഷ്ഠിരനെതിരായി യുദ്ധം ആരംഭിച്ചു. ദ്രോണർ യുധിഷ്ഠിരന്റെ വില്ലുമുറിച്ച് അതിനു വഴിയൊരുക്കി. യുധിഷ്ഠിരൻ പിടിക്കപ്പെടുമെന്നഘട്ടത്തിൽ കൃഷ്ണാർജ്ജുനന്മാർ അവിടെ എത്തുകയും യുധിഷ്ഠിരനെ രക്ഷപെടുത്തുകയും ചെയ്തു. പാഞ്ചാല രാജകുമാരനായ ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ പലതവണ ദ്രോണാചാര്യരെ ആക്രമിച്ചു, പക്ഷേ പല സന്ദർഭത്തിലും പാഞ്ചാലകുമാരനു പിന്തിരിഞ്ഞോടേണ്ടിവന്നു. (ഗ്രന്ഥകർത്താവിന്റെ അഭിപ്രായത്തിൽ യുദ്ധസമയത്ത് ദ്രോണർക്ക് 85 വയസ്സുണ്ടായിരുന്നു). === പന്ത്രണ്ടാം ദിവസം ([[ദ്രോണപർവ്വം]]) === [[File:Bhagadatta fighting with Bhima.JPG|170px|thumb|right|യുദ്ധം പന്ത്രണ്ടാം ദിവസം: [[ഭഗദത്തൻ|ഭഗദത്തനോട്]] എതിരിടുന്ന [[ഭീമൻ]] ([[ബേലൂർ|ബേലൂരിലെ]] ശിലാശില്പം)]] {| class="wikitable" border="1" |- ! പന്ത്രണ്ടാം ദിവസം ! കൗരവസേന ! പാണ്ഡവസേന |- | സർവ്വ സൈന്യാധിപൻ | [[ദ്രോണർ]] | [[ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ]] |- | കൊല്ലപ്പെട്ട പ്രധാനികൾ<br />(കൊന്നവർ) | [[ഭഗദത്തൻ]], [[വൃക്ഷസേനൻ]] ([[അർജുനൻ]])<br />കർണ്ണപുത്രർ, ഭഗദത്തപുത്രൻ ([[നകുലൻ]]) | ദർശൻ ([[ഭഗദത്തൻ]]) |- | ഉപയോഗിച്ച വ്യൂഹങ്ങൾ | ദേവവ്യൂഹം<br />([[ദേവൻ|അമാനുഷാകൃതി]]) | ശൃംഗാരകവ്യൂഹം<br />([[കൊമ്പ്|വളഞ്ഞ കൊമ്പിന്റെ ആകൃതി]]) |} പന്ത്രണ്ടാം ദിവസവും ദ്രോണർ യുധിഷ്ഠിരനെ ജീവനോടെ ബന്ധിക്കുന്നതിനായി മഹാവ്യൂഹം (ദേവവ്യൂഹം) ചമച്ചു. ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ ശൃംഗാരകവ്യൂഹവും ചമച്ച് അതിശക്തമായി എതിർത്തു. ഭീമാർജ്ജുനന്മാരുടെ ആക്രമണത്തിൽ കൗരവപ്പട പിന്തിരിഞ്ഞോടി. കൗരവപ്പടയെ തിരിച്ചു യുദ്ധഭൂമിയിൽ നിർത്താനായി ദുര്യോധനൻ [[പ്രാഗ്ജ്യോതിഷ|പ്രാഗ്ജ്യോതിഷത്തിലെ]] രാജാവായിരുന്ന ഭഗദത്തനെ നിയോഗിച്ചു. കൃഷ്ണനാൽ കൊല്ലപ്പെട്ട നരകാസുരന്റെ പുത്രനായിരുന്നു [[ഭഗദത്തൻ]]. വാർദ്ധക്യം ഉണ്ടായിരുന്നെങ്കിലും ആനപ്പുറത്തേറിവന്ന ഭഗദത്തൻ പാണ്ഡവസേനയെ നയിച്ച ഭീമനോട് ഏറ്റുമുട്ടി.<ref>{{Cite web |url=http://www.thekurukshetragame.com/bhagadatta.html |title=ആർക്കൈവ് പകർപ്പ് |access-date=2011-09-17 |archive-date=2011-09-02 |archive-url=https://web.archive.org/web/20110902022523/http://www.thekurukshetragame.com/bhagadatta.html |url-status=dead }}</ref> ഭഗദത്തൻ വൈഷ്ണാവസ്ത്രം പ്രയോഗിച്ച് പാണ്ഡവസേനയെ അതിഭീകരമായി കൊന്നൊടുക്കി. മറ്റാർക്കും തടുക്കാനാവാഞ്ഞ വൈഷ്ണവാസ്ത്രത്തെ കൃഷ്ണൻ നിർവീര്യമാക്കി. ഭഗദത്തന്റെ കൊലയാനയെ [[അഷ്ടദിക് ഗജങ്ങൾ|അഷ്ടദിക് ഗജങ്ങളിൽ]] ഒന്നായ [[സുപ്രതികൻ|സുപ്രതികനോടാണ്]] ഗ്രന്ഥകർത്താവ് ഉപമിച്ചിരിക്കുന്നത്.<ref>മഹാഭാരതം -- ഡോ.പി.എസ്.നായർ -- ISBN 81-85315-01-9 വിദ്യാരംഭം പ്രസിദ്ധീകരണം, ആലപ്പുഴ</ref> ഭഗദത്തന്റെ ആന ഭീമനെ എടുത്ത് മേല്പോട്ട് എറിഞ്ഞു; ഭീമൻ താഴേക്ക് പതിക്കുമ്പോൾ കൊമ്പിൽ കോർത്ത് കൊല്ലാനായി കൊമ്പുകൾ മുകളിലോട്ടാക്കി നിർത്തി. ആ സമയത്ത് അർജ്ജുനൻ അവിടെ എത്തുകയും, ഒരു അമ്പിനാൽ ആനയുടെ ശിരസ്സും, മേല്പോട്ടാക്കി നിർത്തിയിരുന്ന വാലും, ഭഗദത്തന്റെ ശിരസ്സു മുറിച്ച് ഭീമനെ രക്ഷപെടുത്തി. [[ഭഗദത്തൻ|ഭഗദത്തന്റെ]] മരണം കൗരവസേനയ്ക്ക് വലിയ ആഘാതം ഏൽപ്പിച്ചു. ഭഗദത്തന്റെ മരണത്തെ തുടർന്ന്, അവന്റെ പുത്രനെ നകുലനും കർണ്ണപുത്രനായ വൃക്ഷസേനനെ അർജ്ജുനനും വധിച്ചു. ഇതുകണ്ട് പാണ്ഡവസേനയോട് ഏറ്റുമുട്ടിയ മറ്റു കർണ്ണപുത്രന്മാരും നകുലനാൽ കൊല്ലപ്പെട്ടു. മക്കളുടെ ദുരന്തവിവരം അറിഞ്ഞ കർണ്ണൻ കൂടുതൽ സമയം യുദ്ധക്കളത്തിൽ നിൽക്കാനാവാതെ മടങ്ങി. കൗരവസേനയ്ക്കു അതിഭീകരമായ പരാജയമായിരുന്നു പന്ത്രണ്ടാം ദിവസം. ദുഃഖിതനായ ദുര്യോധനൻ അന്ന് യുദ്ധം കഴിഞ്ഞ് ദ്രോണാചാര്യരേയും കർണ്ണനേയും ശകുനിയേയും, ജയദ്രഥനേയും തന്റെ കുടീരത്തിലേക്ക് വിളിച്ചു വരുത്തി. അടുത്തനാൾ എങ്ങനെ പാണ്ഡവസേനയെ തകർക്കാമെന്നുള്ള ചർച്ചകൾ ചെയ്തു. ദ്രോണാചാര്യർ ചക്രവ്യൂഹം ഒരുക്കുവാനും അതിലൂടെ അടുത്ത ദിവസം പാണ്ഡവസേനയെ വിദഗ്ദ്ധമായി എതിരിടാനും പദ്ധതികൾ ആസൂത്രണംചെയ്തു ഏവരും അന്നേക്ക് പിരിഞ്ഞു. === പതിമൂന്നാം ദിവസം ([[ദ്രോണപർവ്വം]]) === [[File:Abhimanyu Vadh.jpg|170px|thumb|right|ചക്രവ്യൂഹത്തിൽ അകപ്പെട്ട [[അഭിമന്യു|അഭിമന്യുവിനെ]] കൗരവർ ചേർന്ന് കൊലപ്പെടുത്തുന്നു (രവിവർമ്മചിത്രം)]] {| class="wikitable" border="1" |- ! പതിമൂന്നാം ദിവസം ! കൗരവസേന ! പാണ്ഡവസേന |- | സർവ്വ സൈന്യാധിപൻ | [[ദ്രോണർ]] | [[ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ]] |- | കൊല്ലപ്പെട്ട പ്രധാനികൾ<br />(കൊന്നവർ) | [[ലക്ഷണൻ]], അശ്മകൻ, ശല്യസഹോദരൻ,<br />ശല്യപുത്രൻ, മാത്രികവദൻ, ബൃഹൽബലൻ, <br />ശകുനിയുടെ സഹോദരർ, സുശർമ്മൻ ([[അർജ്ജുനൻ]]) | [[അഭിമന്യു]] ([[ഭരതൻ (ദുശ്ശാസനപുത്രൻ)|ഭരതൻ]], [[ജയദ്രഥൻ]])<br />സഹദേവ്-മഗധ ([[ദ്രോണർ]]) |- | ഉപയോഗിച്ച വ്യൂഹങ്ങൾ | [[ചക്രവ്യൂഹം]]<br />([[ചക്രം|കറങ്ങുന്ന ചക്രത്തിന്റെ ആകൃതി]])<ref>http://www.thehindu.com/todays-paper/tp-national/tp-karnataka/article1064463.ece</ref> | അർണ്ണവ്യൂഹം ([[സമുദ്രം|സമുദ്രാകൃതി]]) |} പതിമൂന്നാം നാൾ ത്രിഗർത്ത രാജാവായ [[സുശർമ്മൻ]] ദക്ഷിണ സമരമുഖത്തും [[ദ്രോണർ]] [[ചക്രവ്യൂഹം]] ചമച്ച് ഉത്തരഭാഗത്തും നിലയുറപ്പിച്ചു. ചക്രവ്യൂഹത്തിൽ ദ്രോണരെ കൂടാതെ [[അശ്വത്ഥാമാവ്]], [[കർണ്ണൻ]], [[ജയദ്രഥൻ]], [[ദുശ്ശാസനൻ]], ദുര്യോധനപുത്രനായ [[ലക്ഷണൻ]], [[ശല്യർ]] തുടങ്ങിയവർ നിലയുറപ്പിച്ചു. ത്രിഗർത്തനെ സഹായിക്കാൻ കംബോജ രാജാവ് സുദക്ഷിണനും, കൃമ്മീര പുത്രനായ അലംബുസനും തങ്ങളുടെ സേനാവ്യൂഹത്തോടെ എതിരിടാൻ തുടങ്ങി. അതിശക്തമായ കൗരവസേനയുടെ ഉത്തരഭാഗത്തുനിന്നുള്ള ആക്രമണത്തിൽ പാണ്ഡവപ്പട തിരിഞ്ഞോടി തുടങ്ങി. ഇതുമനസ്സിലാക്കി അർജ്ജുനൻ ത്രിഗർത്തനോട് ഏറ്റുമുട്ടി കൗരവസേനയെ ശക്തമായി എതിർത്തു. അർജ്ജുനൻ ഉത്തരഭാഗത്തു നിന്നു യുദ്ധം തുടങ്ങിയപ്പോൾ ചക്രവ്യൂഹം ചമച്ചുനിന്ന [[ദ്രോണർ]] ധർമ്മപുത്രരോടു ഏറ്റുമുട്ടി. ==== ചക്രവ്യൂഹം ==== [[File:Halebid2.JPG|170px|thumb|left|ചക്രവ്യൂഹം (ശിലാശില്പം: [[:en:Hoysaleswara Temple|ഹോസലേശ്വരക്ഷേത്രം]], [[:en:Halebidu|ഹലെബിഡു]], [[കർണ്ണാടകം]])]] ദുര്യോധന നിർദ്ദേശപ്രകാരം ദ്രോണർ അർജ്ജുനനെ അടർക്കളത്തിൽ നിന്നകറ്റി നിർത്തി ചക്രവ്യൂഹം ചമച്ചു യുധിഷ്ഠിരനെ ബന്ധനസ്ഥനാക്കുവാനുള്ള മികച്ചയുദ്ധതന്ത്രമാണ് ഇതുകൊണ്ടു ഉദ്ദേശിച്ചത്. ഒരു പക്ഷേ യുദ്ധം അവസാനിപ്പിക്കുവാനും പാണ്ഡവരെ വീണ്ടും മറ്റൊരു വനവാസത്തിനയക്കുവാനും പതിമൂന്നാം നാളിലെ ഈ യുദ്ധംകൊണ്ടു സാധിക്കുമായിരുന്നു. അതാണ് കൗരവപക്ഷം തലേനാൾ തീരുമാനിച്ചുറപ്പിച്ചത്. [[വ്യാസൻ]] [[മഹാഭാരതം|മഹാഭാരതത്തിൽ]] ചക്രവ്യൂഹം എന്നും, [[എഴുത്തച്ഛൻ]] തന്റെ കൃതിയിൽ പത്മവ്യൂഹം എന്നും പറയുന്നു. മുൻ‌കൂട്ടിയുള്ള പടയൊരുക്കങ്ങളും സേനാവിന്യാസങ്ങളും ഈ വ്യൂഹത്തിൽ പ്രത്യക്ഷത്തിലുണ്ടാവില്ല എന്നുള്ളതാണ് ഈ യുദ്ധവ്യൂഹത്തിനുള്ള പ്രധാന പ്രത്യേകത. കൂമ്പടയുവാൻ തുടങ്ങുന്ന ഒരു താമരയുടെ രൂപത്തിലാണു് സേനാവിന്യാസം എന്നതിനാലാവാം ചക്രവ്യൂഹം പത്മവ്യൂഹമായി എഴുത്തച്ഛൻ എഴുതിയത്. പ്രധാന ഗ്രന്ഥകർത്താവായ വ്യാസനു മുൻതൂക്കം നൽകുമ്പോൾ ചക്രവ്യൂഹം എന്നതാവും ചേരുക. ശത്രു ഉള്ളിലേക്ക് കടക്കുംതോറും വ്യൂഹത്തിലെ ഉള്ളിലേക്കുള്ള പ്രവേശനം ചെറുതായി വരുന്ന രീതിയിലാണ് ഇതിലെ പടനീക്കം. അകത്തും പുറത്തും നിൽക്കുന്ന പോരാളികൾ ഒരു ഭ്രമണപഥത്തിലെന്നവണ്ണം കറങ്ങികൊണ്ടിരിക്കുന്നു. മഹാരഥികൾ അവരവരുടെ യുദ്ധസ്ഥാനങ്ങൾ തുടർച്ചയായി ഇരുദിശകളിലും മാറിക്കൊണ്ടിരിക്കുന്ന ഈ സേനാവിന്യാസം തകർക്കുക വളരെ ബുദ്ധിമുട്ടേറിയതായിരുന്നുവെന്നു വ്യാസമഹാഭാരതത്തിൽ ഗ്രന്ഥകാരൻ എഴുതിയിരിക്കുന്നു. പതിനായിരക്കണക്കിനു പാണ്ഡവസേനകളെ ദ്രോണാചാര്യർ ചക്രവ്യൂഹം ചമച്ച് കൊന്നുതുടങ്ങി. ഇതുകണ്ടു ഭയവിഹ്വലനായ ധർമ്മപുത്രർ അഭിമന്യുവിനെ ചക്രവ്യൂഹം തകർക്കാൻ നിയോഗിച്ചു. അവനെ സഹായിക്കാൻ ഘടോൽകചനും എത്തി. അഭിമന്യു ധീരനായി ചക്രവ്യൂഹം ഭേദിച്ച് ഉള്ളിൽക്കയറി. ഭീമനും, യുധിഷ്ഠിരനും, നകുല-സഹദേവന്മാരും അഭിമന്യുവിനെ സഹായിക്കാൻ എത്തി. ചക്രവ്യൂഹത്തിന്റെ പുറത്തുനിൽക്കുന്ന യോദ്ധാക്കളെ ചെറുത്ത് നിർത്തുകയും അവരെ തോൽപ്പിച്ച് ഉള്ളിൽ കടക്കാൻ ശ്രമിക്കുകയുമായിരുന്നു ഇവരുടെ ലക്ഷ്യം. പക്ഷേ [[ജയദ്രഥൻ]] അവരെ എല്ലാവരെയും തടഞ്ഞു നിർത്തി അതിധീരമായി യുദ്ധം ചെയ്തു. (''അർജ്ജുനനെ ഒഴിച്ച് പാണ്ഡവരെ നാലുപേരെയും യുദ്ധത്തിൽ ഒരു പ്രാവശ്യം തടഞ്ഞു നിർത്താനുള്ള വരം [[ശിവൻ|ശിവനിൽ]] നിന്നും ജയദ്രഥൻ സമ്പാദിച്ചിരുന്നു''). ഘടോൽകചന്റെ ശക്തമായ ആക്രമണവും ജയദ്രഥന്റെ ചെറുത്തു നിൽപ്പിനു മുൻപിൽ ഒരു പ്രയോജനവും ചെയ്തില്ല. ചക്രവ്യൂഹത്തിനുള്ളിലകപ്പെട്ട അഭിമന്യുവിനു പുറത്തുകടക്കാൻ കഴിയാതെ വന്നു. അവനെ തനിച്ച് കൗരവസേന ചുറ്റുംനിന്നു ആക്രമിക്കാൻ ഇതുമൂലം സാധിച്ചു. ഒടുവിൽ അഭിമന്യു തനിച്ച് ഉള്ളിൽ നിന്നു കൗരവർക്കെതിരെ യുദ്ധം ചെയ്തു. അഭിമന്യുവിനോട് ഏറ്റുമുട്ടിയ ദുര്യോധനപുത്രനായ ലക്ഷണനെ അഭിമന്യു ഒരസ്ത്രത്താൽ തലമുറിച്ചു കൊന്നു. ഇതിനെത്തുടർന്ന് അവനോട് ഏറ്റുമുട്ടിയ ശകുനിയുടെ സഹോദന്മാരെയും, ബൃഹൽബലനേയും അഭിമന്യു വധിച്ചു. ഈ സമയം കർണ്ണൻ ഒളിയമ്പെയ്ത് അഭിമന്യുവിന്റെ വില്ലിന്റെ ഞാൺ മുറിച്ചു <ref>യുദ്ധം അനുശാസിച്ച നിയമങ്ങൾ -- [12: ന്യായരഹിതമായ പോരാട്ടത്തിൽ ആരും ഏർപ്പെടരുത്]</ref>. ദ്രോണർ അവന്റെ കുതിരകളേയും കൊന്നുകളഞ്ഞു <ref>യുദ്ധം അനുശാസിച്ച നിയമങ്ങൾ -- [08: യുദ്ധത്തിൽ പങ്കെടുക്കാത്തവനെയൊ, മൃഗത്തെയൊ ആക്രമിക്കരുത്]</ref>. തേരാളിയായ സുമിത്രനെ ശല്യർ ഗദകൊണ്ട് അടിച്ചുകൊന്നു <ref name="ReferenceB">യുദ്ധം അനുശാസിച്ച നിയമങ്ങൾ -- [06: നിരായുധനെ ആക്രമിക്കരുത്]</ref>. തേരും തേരാളി ഇല്ലാതായപ്പോൾ നിലത്തുനിന്നു യുദ്ധം തുടർന്ന അഭിമന്യുവിന്റെ വാളും പരിചയും കർണ്ണനും ദ്രോണരും ചേർന്ന് ഒളിയമ്പെയ്ത് തെറിപ്പിച്ചുകളഞ്ഞു. നിരായുധനായ അഭിമന്യുവിനോടു ചെയ്യുന്ന ചതിപ്രയോഗം യുദ്ധനീതിയല്ലെന്ന് ദ്രോണരെ കർണ്ണൻ പലപ്പോഴും ഓർമ്മപ്പെടുത്തിയെങ്കിലും അതുകൂട്ടാക്കാതെ ദ്രോണർ അഭിമന്യുവിനെ ചതിയാൽ കൊല്ലാൻ നിർദ്ദേശിച്ചു <ref>യുദ്ധം അനുശാസിച്ച നിയമങ്ങൾ -- [04: ഒരാളുപോലും മറ്റുള്ളവരാൽ ചുറ്റപ്പെട്ട് ആക്രമിക്കപ്പെടരുത്]</ref>. നിരായുധനായ അഭിമന്യു തകർക്കപ്പെട്ട തേരിന്റെ ചക്രവുമായി ചുറ്റും നിന്നു ആക്രമിക്കുന്ന കൗരവസേനയോട് അതിധീരമായി പോരാടി. പക്ഷേ കൗരവ പ്രമുഖന്മാരെല്ലാവരും ചേർന്ന് ബാലനായ അഭിമന്യുവിനെ ചതിപ്രയോഗത്തിൽ കൊന്നു കളഞ്ഞു. അവസാന നിമിഷത്തിലും അവൻ തന്നെ ആക്രമിച്ച ദുശ്ശാസനന്റെ പുത്രനായ [[ഭരതൻ (ദുശ്ശാസനപുത്രൻ)|ഭരതനെ]] ഗദകൊണ്ട് തലയ്ക്കടിച്ചു സാരമായ പരിക്കേൽപ്പിച്ചു. അവസാന സമയത്തും അവന്റെ പോരാട്ടത്തിൽ ഭയവിഹ്വലരായി ദുശ്ശാസനനും, ശല്യരും പിന്തിരിഞ്ഞോടി. അവസാന ശ്വാസംവരെയും തന്റെ പിതാവിനുവേണ്ടി ജീവിച്ച് ധീരപുത്രനായി അഭിമന്യു വീരസ്വർഗ്ഗം പൂകിയതായി ഗ്രന്ഥകാരൻ മഹാഭാരതത്തിൽ ദ്രോണപർവ്വത്തിൽ എഴുതിയിരിക്കുന്നു. ==== അർജ്ജുനശപഥം ==== [[അഭിമന്യു|അഭിമന്യുവിന്റെ]] മരണം പാണ്ഡവരെ വളരെയേറെ ദുഃഖത്തിലാഴ്ത്തി. യുധിഷ്ഠിരന്റെ നിർദ്ദേശത്തെ തുടർന്നായിരുന്നു ചക്രവ്യൂഹം അഭിമന്യു ഭേദിച്ച് അകത്തുകടന്നതും മരണപ്പെട്ടതും. ആ കാരണത്താൽ [[യുധിഷ്ഠിരൻ]] വളരെയധികം സങ്കടപ്പെട്ടു. അദ്ദേഹത്തിനു മുൻപിൽ [[വ്യാസൻ]] ആഗതനായി ഷോഡശരാജാക്കന്മാരുടെ കഥകൾ വിസ്തരിക്കുകയും തുടർന്ന് പല ഉപദേശങ്ങളും നൽകി അദ്ദേഹം സമാധാനിപ്പിച്ചു. മകന്റെ മരണ വാർത്തയറിഞ്ഞ അർജ്ജുനൻ മോഹാലസ്യപ്പെട്ടുവീണു. കൃഷ്ണൻ അർജ്ജുനനെ സമാധാനപ്പെടുത്തി. പക്ഷേ ദുഃഖാർത്തനായ അർജ്ജുനൻ തന്റെ പുത്രനെ കൊന്ന ജയദ്രഥന്റെ ശിരസ്സ് നാളെ സൂര്യാസ്തമയത്തിനു മുൻപു എയ്തുവീഴ്തുമെന്നും, അല്ലെങ്കിൽ ഗാണ്ഢീവത്തോടെ അഗ്നിയിൽ ചാടിമരിക്കുമെന്നും [[ശപഥം]] എടുത്തു. പുത്രദുഃഖത്താൽ സങ്കടപ്പെടുന്ന അർജ്ജുനനെ സമാധാനിപ്പിക്കാൻ കൃഷ്ണൻ അന്നു രാത്രിതന്നെ ദേവലോകത്ത് കൂട്ടിക്കൊണ്ടുപോയി വീരസ്വർഗ്ഗം പ്രാപിച്ച പുത്രനെ കാണിച്ചു കൊടുത്തു. അർജ്ജുനന്റെ ഉഗ്രശപഥം ഇതിനോടകം ചാരന്മാർ മുഖാന്തരം കൗരവർ അറിഞ്ഞുകഴിഞ്ഞിരുന്നു. എങ്ങനെയും ജയദ്രഥനെ രക്ഷിക്കണമെന്നു ഏവരും ചേർന്നു തീരുമാനം എടുത്തു. === പതിനാലാം ദിവസം ([[ദ്രോണപർവ്വം]]) === [[File:Arjuna Kills Jaydhratha.jpg|170px|thumb|right|അർജ്ജുന ശപഥവും, ജയദ്രഥ വധവും (എണ്ണ ഛായാചിത്രം)]] {| class="wikitable" border="1" |- ! പതിനാലാം ദിവസം ! കൗരവസേന ! പാണ്ഡവസേന |- | സർവ്വ സൈന്യാധിപൻ | [[ദ്രോണർ]] | [[ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ]] |- | കൊല്ലപ്പെട്ട പ്രധാനികൾ<br />(കൊന്നവർ) | [[ജയദ്രഥൻ]] ([[അർജ്ജുനൻ]])<br />[[ഭരതൻ (ദുശ്ശാസനപുത്രൻ)|ഭരതൻ]] ([[ഘടോൽകചൻ]])<br />[[വൃക്ഷസേനൻ]] ([[ഭീമൻ]])<br />[[അലംബുസൻ]] ([[ഘടോൽകചൻ]])<br />[[ബാൽഹികൻ]] ([[ഭീമൻ]])<br />[[സോമദത്തൻ]] ([[സാത്യകി]])<br />[[ഭൂരിശ്രവസ്സ്]] ([[സാത്യകി]]) | [[ഘടോൽകചൻ]] ([[കർണ്ണൻ]]) |- | ഉപയോഗിച്ച വ്യൂഹങ്ങൾ | കമലവ്യൂഹം ([[താമര|വിരിഞ്ഞ താമരപൂവിന്റെ ആകൃതി]])<br />സൂചിവ്യൂഹം ([[സൂചി|സൂചിയുടെ ആകൃതി]])<br />ചക്രവ്യൂഹം ([[ചക്രം|കറങ്ങുന്ന ചക്രത്തിന്റെ ആകൃതി]]) | മാലവ്യൂഹം ([[പുഷ്പം|പുഷ്പചക്രാകൃതി]]) |} പതിനാലാം ദിവസം രാവിലെ കൃഷ്ണൻ അർജ്ജുനനേയും കൂട്ടി ഉത്തരയേയും, സുഭദ്രയേയും, പാഞ്ചാലിയേയും കണ്ട് അഭിമന്യുവിന്റെ മരണവിവരം അറിയിക്കാൻ അവർ താമസിച്ചിരുന്ന സ്യമന്തകതീർത്ഥക്കരയിലേക്ക് തിരിച്ചു. ദുഃഖവാർത്തയറിഞ്ഞ് [[ഉത്തര|ഉത്തരയും]], [[സുഭദ്ര|സുഭദ്രയും]] ബോധരഹിതരായി. എല്ലാവരേയും സമാശ്വസിപ്പിച്ചു കൃഷ്ണാർജ്ജുനന്മാർ തിരിച്ച് കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധഭൂമിയിൽ എത്തിച്ചേർന്നു. അർജ്ജുനശപഥത്തിൽ സംഭ്രീതനായ ജയദ്രഥനെ സംരക്ഷിക്കേണ്ടത് [[കൗരവർ|ദുര്യോധനാദികളുടെ]] ചുമതലയായിരുന്നു. ഒരേയൊരു സഹോദരിയായ [[ദുശ്ശള|ദുശ്ശളയുടെ]] ഭർത്താവ് സിന്ധുരാജാവായ [[ജയദ്രഥൻ|ജയദ്രഥനെ]] രക്ഷിക്കുവാനായി കൗരവർ കമലവ്യൂഹവും അതിനുള്ളിൽ സൂചിവ്യൂഹവും ചമച്ച് (ഇരട്ടവ്യൂഹങ്ങൾ) ജയദ്രഥനെ അതിനുള്ളിൽ നിർത്തി. ജയദ്രഥനു ചുറ്റും ശല്യരും, കർണ്ണനും, അശ്വത്ഥാമാവും, കൃപാചാര്യരും കാവൽ നിന്നു. അതിനു മുൻപിലായി ഭൂരിശ്രവസ്സും, വൃക്ഷസേനനും സൂചിവ്യൂഹത്തിന്റെ പ്രവേശനഭാഗത്ത് കൃതവർമ്മാവും ജയദ്രഥനെ രക്ഷിക്കാൻ നിലയുറപ്പിച്ചു. അതിനു പുറത്ത് കമലവ്യൂഹം ചമച്ച് ദുര്യോധനനും, ദുശ്ശാസനനും ആരെയും ഉള്ളിൽ കടക്കാതിരിക്കാൻ അതിശക്തമായി കാവൽ നിന്നു. ഏറ്റവും പുറത്ത് ദ്രോണാചാര്യരും നിലയുറപ്പിച്ചു. ജയദ്രഥനെ ഇന്ന് സൂര്യാസ്തമയം വരെ രക്ഷിക്കുമ്പോൾ അർജ്ജുനൻ സ്വയം മരിച്ചു കൊള്ളുമെന്നുള്ള അർജ്ജുനശപഥം അവരെ കൂടുതൽ രക്ഷോമുഖന്മാരായി പ്രവർത്തിക്കുവാൻ കാരണമാക്കി. ==== ജയദ്രഥവധം ==== [[File:Death of Jayadratha.jpg|170px|thumb|left|ചിത്രം: ജയദ്രഥവധം]] ധർമ്മപുത്രർക്കു കൂട്ടായി സാത്യകിയെ നിർത്തിയാണ് നാലു അനുജന്മാരും യുദ്ധത്തിനു പുറപ്പെട്ടത്. അർജ്ജുനന്റെ ഇന്നത്തെ ലക്ഷ്യം ജയദ്രഥവധം മാത്രമായിരുന്നു. യുദ്ധഭൂമിയിൽ മുഴുവനും തിരഞ്ഞിട്ടും ജയദ്രഥനെ കണ്ടെത്താൻ പാർത്ഥനായില്ല. അവസാനം ജയദ്രഥൻ പത്മവ്യൂഹത്തിനുള്ളിലാണെന്നു മനസ്സിലാക്കി, ഭീമനും അർജ്ജുനനും ചേർന്ന് പത്മവ്യൂഹം തകർത്തു അകത്തുകടക്കാൻ ശ്രമിച്ചു. ധർമ്മപുത്രരുടെ നിർദ്ദേശത്തെത്തുടന്ന് സാത്യകിയും യുദ്ധക്കളത്തിൽ അർജ്ജുനനെ സഹായിക്കാൻ ഇതിനോടകം എത്തിച്ചേർന്നു. ദ്രോണരും, ദുര്യോധനനും, ദുശ്ശാസനനും ചേർന്ന് ഇവരെ അതിശക്തമായി എതിർത്തു. ദ്രോണരൊഴികെ ഏവരും പരാജിതനായി അവിടെ നിന്നും മാറിക്കളഞ്ഞു. അവസാനം പത്മവ്യൂഹം തകർത്ത് ദ്രോണരേയും അവിടെ നിന്നകറ്റാൻ പാർത്ഥനായി. അതിനെത്തുടർന്ന് പാർത്ഥനോട് സൂചിവ്യൂഹം ചമച്ചു എതിർത്തുനിന്ന കൃതവർമ്മാവ് ഗത്യന്തരമില്ലാതെ ഓടിക്കളഞ്ഞു. പിന്നീട് ഇവരെ എതിർത്ത ഭൂരിശ്രവസ്സിനേയും വൃക്ഷസേനനേയും സാത്യകിയും ഭീമനും ചേർന്നു കൊന്നു. പുറത്തു നടക്കുന്ന ശബ്ദബഹുലമായ യുദ്ധകാഹളത്തിൽ ഭയാകുലനായ ജയദ്രഥനെ കർണ്ണൻ സമാശ്വസിപ്പിച്ചുകൊണ്ടിരുന്നു. എങ്ങനെയും ജയദ്രഥനെ രക്ഷിക്കണമെന്നു തീരുമാനിച്ച് യുദ്ധത്തിൽ നിന്നും ഓടിമാറിയവർ വീണ്ടും ധൈര്യം വീണ്ടെടുത്ത് തിരിച്ച് അവിടെതന്നെ എത്തിച്ചേർന്നു. ഈ സമയം കൃഷ്ണൻ തന്റെ സുദർശന ചക്രത്താൽ സൂര്യബിംബത്തെ മറയ്ക്കുകയും സൂര്യാസ്തമയമായി എന്നു തെറ്റിധരിച്ച് ഏവരും യുദ്ധം മതിയാക്കി. കൗരവർ അർജ്ജുനന്റെ ആത്മാഹുതി കാണുവാൻ കൂട്ടത്തോടെ ഒത്തുകൂടി. അവസാനം ജയദ്രഥനും പുറത്തുവന്നു എന്നു മനസ്സിലാക്കിയപ്പോൾ കൃഷ്ണൻ സൂര്യന്റെ മറമാറ്റി സുദർശനത്തെ തിരിച്ചെടുത്തു. സമയം ഒട്ടുപാഴാക്കാതെ അർജ്ജുനനോട് അമ്പ് എയ്ത് ജയദ്രഥനെ നിഗ്രഹിക്കാൻ നിർദ്ദേശിച്ചു. ജയദ്രഥന്റെ നിർജ്ജീവമായ തല ആരു നിലത്തിടുന്നൊവൊ അവന്റെ ശിരസ്സു പൊട്ടിപോകാനുള്ള വരം ജയദ്രഥന്റെ അച്ഛൻ ഭഗവാൻ ശിവനിൽ നിന്നും സമ്പാദിച്ചിരുന്നു. അതിനാൽ ഒന്നിനു പുറകെ ഒന്നായി അമ്പെയ്ത് ജയദ്രഥന്റെ ശിരസ്സ് സിന്ധുരാജ്യംവരെ എത്തിച്ചു. സന്ധ്യാവന്ദനത്തിനായി പുറത്തേക്കിറങ്ങിയ വൃദ്ധക്ഷത്രന്റെ മടിത്തട്ടിലേക്കാണ് തലവന്നു വീണത്. പെട്ടെന്നു മടിയിൽ തലവീണപ്പോൾ പേടിച്ച് തട്ടിത്താഴെയിടുകയും കൂട്ടത്തിൽ ആ വൃദ്ധപിതാവിന്റെ ശിരസ്സും തകർന്നുപോയി. ജയദ്രഥവധത്തിനുശേഷം വീണ്ടും യുദ്ധംതുടർന്നു അർജ്ജുനനും കൃപരുമായി യുദ്ധംചെയ്തെങ്കിലും കൃപർ അവശനായി മടങ്ങി. ==== രാത്രിയുദ്ധം ==== [[File:Karna kills Ghatotkacha.jpg|170px|thumb|left|ചിത്രം: രാത്രിയുദ്ധത്തിൽ കർണ്ണൻ ഘടോൽകചനെ കൊല്ലുന്നു]] പകൽ നടന്ന യുദ്ധത്തിൽ ഉണ്ടായ കൗരവപ്പടയുടെ പരാജയം ദുര്യോധനനെ വളരെയധികം ദുഃഖത്തിലാഴ്ത്തി. ദുര്യോധനൻ ദ്രോണരുടെ കുടീരത്തിൽ വന്ന് അന്നു പകലു സംഭവിച്ച പരാജയകാരണങ്ങൾ ചർച്ച ചെയ്തു, കൂട്ടത്തിൽ ദ്രോണരോട് കയർത്തു സംസാരിക്കുകയും ചെയ്തു. കോപാകുലനായ ദ്രോണർ രാത്രിയുദ്ധം ചെയ്യാൻ തയ്യാറായി യുദ്ധക്കളത്തിലെത്തി ശംഖുനാദവും പടഹധ്വനിയും മുഴക്കി. ദ്രോണാചാര്യരുടെ ശംഖുവിളികേട്ട് പാണ്ഡവസേനയും യുദ്ധത്തിനായി എത്തിച്ചേർന്നു. കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധത്തിലെ ആദ്യ രാത്രിയുദ്ധമായിരുന്നു ഇത്. രാത്രീഞ്ചരനായ ഘടോൽകചനു വളരെ ശക്തമായി ആക്രമണം നടത്തുവാൻ രാത്രിയുദ്ധം സഹായിച്ചു. അവന്റെ മുൻപിൽ വന്നുപെട്ട എല്ലാത്തിനേയും കാലപുരിക്കയച്ചുകൊണ്ട് അതിധീരമായി കൗരവപ്പടയോട് ഏറ്റുമുട്ടി. [[ഇരാവാൻ|ഇരവാന്റെ]] മരണത്തിനു കാരണക്കാരനായ [[അലംബുസൻ|അലംബുസനെ]] ([[കൃമ്മീരൻ|കൃമ്മീരപുത്രൻ]]) ഈ രാത്രിയിലാണ് [[ഘടോൽകചൻ]] കൊല്ലുന്നത്. ദ്രോണരും, കൃതവർമ്മാവും, ശല്യരും, കൃപരും, ദുര്യോധനാദികളും എന്നുവേണ്ട കൗരവസേനയിലെ ഏവരും രാത്രിയിലെ നിഴലിൽ എവിടെയൊക്കൊയൊ പ്രണരക്ഷാർത്ഥം ഓടിഒളിച്ചു. കർണ്ണനു തന്റെ സാരഥിയേയും, രഥവും, കുതിരകളേയും നഷ്ടമായി. ഘടോൽകചനാൽ കർണ്ണൻ വധിക്കപ്പെടുമെന്നുള്ള ഘട്ടത്തിൽ [[ദേവേന്ദ്രൻ]] കൊടുത്ത ദിവ്യവേൽ അവനു നേരെ പ്രയോഗിച്ചു. (അർജ്ജുനനു വേണ്ടി സൂക്ഷിച്ചു വെച്ചിരുന്ന വേലാണ് ഘടോൽകചന്റെ ജീവനെടുത്തത്). [[ശന്തനു|ശന്തനുവിന്റെ]] അനുജനായ [[ബാൽഹികൻ|ബാൽഹികനും]] കൗരവസേനയിൽ പങ്കെടുത്തിരുന്നു. വാഹലികം (ഇപ്പോൾ കാശ്മീർ) എന്ന രാജ്യത്തിലെ രാജാവായിരുന്നു അദ്ദേഹം. അദ്ദേഹവും അദ്ദേഹത്തിന്റെ പുത്രൻ സോമദത്തനും, സോമദത്തന്റെ പുത്രൻ ഭൂരിശ്രവസ്സും, ഭൂരിശ്രവസ്സിന്റെ പുത്രന്മാരും കൗരവസേനയിൽ ഉൾപ്പെട്ടിരുന്നു. കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധത്തിൽ പങ്കെടുത്ത ഏറ്റവും പ്രായം കൂടിയ വ്യക്തിയായിരുന്നു ബാൽഹികൻ (ഭീഷ്മരുടെ ഇളയച്ഛൻ). ബാൽഹികനെ രാത്രിയുദ്ധത്തിൽ ഭീമൻ കൊന്നു. (ഭീമന്റെ പിതാവ്, പാണ്ഡുവിന്റെ പിതാവ്, വിചിത്രവീരന്റെ പിതാവ്, ശന്തനുവിന്റെ ഇളയച്ഛനാണ് [[ബാൽഹികൻ]]). സോമദത്തനേയും, ഭൂരിശ്രവസ്സിനേയും, അവന്റെ പുത്രന്മാരെയും സാത്യകിയും കൊന്നു. ഈ യുദ്ധത്തിൽ രണ്ടുസേനകളിലും നിരവധി നാശനഷ്ടങ്ങളാണ് ഉണ്ടായത്. രാത്രിയുദ്ധം അവസാനിപ്പിച്ച് തിരിച്ചു മടങ്ങിയെത്തിയ പാണ്ഡവർ കൃഷ്ണന്റെ നിർദ്ദേശത്താൽ മണ്ണുകുഴച്ച് ഒരാനയെ ഉണ്ടാക്കി അതിനു [[അശ്വത്ഥാമാവ്]] എന്നുപേരിട്ടു. അതിനുശേഷം വാളുകൊണ്ട് അതിന്റെ തലവെട്ടിമാറ്റി. === പതിനഞ്ചാം ദിവസം ([[ദ്രോണപർവ്വം]]) === [[File:Kripa and shikhandi.jpg|170px|thumb|right|ചിത്രം: യുദ്ധത്തിലേർപ്പെട്ടിരിക്കുന്ന കൃപാചാര്യരും ശിഖണ്ഡിയും]] {| class="wikitable" border="1" |- ! പതിനഞ്ചാം ദിവസം ! കൗരവസേന ! പാണ്ഡവസേന |- | സർവ്വ സൈന്യാധിപൻ | [[ദ്രോണർ]] | [[ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ]] |- | കൊല്ലപ്പെട്ട പ്രധാനികൾ (കൊന്നവർ) | [[ദ്രോണർ]] ([[ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ]]) | -- |} പാണ്ഡവരേയും സൈന്യത്തേയും മുഴുവനായി നശിപ്പിക്കാനുള്ള തയ്യാറെടുപ്പോടെയാണ് ദ്രോണർ പതിനഞ്ചാം ദിവസം യുദ്ധഭൂമിയിൽ എത്തിയത്. ധർമ്മാധർമ്മങ്ങളെ മറന്ന് പൈശാചികമായ നരവേട്ടയാണ് ആചാര്യൻ ചെയ്തുകൊണ്ടിരുന്നത്. ആർക്കുവേണ്ടിയാണെന്നൊ, എന്തിനുവേണ്ടിയാണെന്നൊ മറന്നുള്ള ദ്രോണാചാര്യരുടെ യുദ്ധംകണ്ട് വിശ്വാമിത്രൻ, അത്രി, വസിഷ്ഠൻ, അംഗിരസ്സ് എന്നിമഹർഷിമാർ അവിടേക്ക് എഴുന്നള്ളി ദ്രോണരെ ക്രൂരപ്രവൃത്തികളിൽ നിന്നും പിന്തിരിയാൻ ഉപദേശിച്ചു. പക്ഷേ തനിക്കു സ്വാതന്ത്ര്യം ഇല്ല എന്നു മറുപടി പറഞ്ഞ് ബ്രാഹ്മണനായ അദ്ദേഹം ഹിംസാത്മകമായ ക്ഷത്രിയധർമ്മം തുടർന്നു. ശത്രുസേനയെ ഒരസ്ത്രത്താൽതന്നെ ഉന്മൂലനാശം വരുത്തുവാനായി ആഗ്നേയാസ്ത്രം പ്രയോഗിക്കാൻ ഭാവിക്കുന്നതുകണ്ട് ഭഗവാൻ കൃഷ്ണൻ സുദർശനം കയ്യിലെടുത്തു. ഈ സമയം യുധിഷ്ഠിരൻ ഇങ്ങനെ വിളിച്ചു പറഞ്ഞു. '''[[അശ്വത്ഥാമാവ്|ഗുരോ! അശ്വത്ഥാമാവ് കഴുത്തറുത്ത് കൊല്ലപ്പെട്ടിരിക്കുന്നു]].''' ഇതു കേട്ട് ദ്രോണർ രഥത്തിൽ സതംഭിച്ചിരുന്നുപോയി. ധർമ്മപുത്രർ ഒരിക്കലും കളവുപറയില്ല എന്നു നന്നായി അറിയാമായിരുന്ന ദ്രോണർ സങ്കടത്തോടെ താന്തശരീരനായി നിൽക്കുമ്പോൾ പ്രതികാരബുദ്ധിയോടെ [[ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ]] വാളുമായി പാഞ്ഞടുത്തു. പക്ഷേ ദ്രോണർ അവനെ അമ്പെയ്തു ദൂരെ പായിച്ചു. ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ ഇരുപത്തിഒന്നു തവണ ദ്രോണരെ വെട്ടുവാനായി പാഞ്ഞടുത്തെങ്കിലും ദ്രോണാർ അപ്പോഴൊക്കെ അവനെ തിരിച്ചു ഓടിച്ചു. ഈ സമയം ഭീമൻ വിളിച്ചു പറഞ്ഞു. ഗുരുനാഥാ! അശ്വത്ഥാമാവ് മരിച്ചു കിടക്കുമ്പോൾ അങ്ങ് വീണ്ടും നരവേട്ടയാടി ആനന്ദിക്കുവാണോ? ഇതുകേട്ട് ദുഃഖാർത്ഥനായ ആചാര്യൻ തന്റെ അമ്പും വില്ലും ആവനാഴിയും എല്ലാം വലിച്ചെറിഞ്ഞ് ചിന്താധീനനായി തേർതട്ടിലിരുന്നു. ആ സമയം ഒട്ടും കളയാതെ ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ മിന്നൽപ്പിണർ വേഗത്തിൽ ഓടിയടുത്തു, തന്റെ വാളിനാൽ ദ്രോണരുടെ തലയറുത്തു താഴെയിട്ടു.<ref name="ReferenceB"/> എല്ലാം ഒരു നിമിഷം കൊണ്ടു കഴിഞ്ഞു. യുദ്ധനിയമം അനുശാസിക്കാത്ത പ്രവൃത്തികണ്ട് സാത്യകി ധൃഷ്ടദ്യുമ്നനോട് പരുഷമായി എതിർത്തു സംസാരിച്ചെങ്കിലും ഭീമൻ ഇടപെട്ടു സാത്യകിയെ സമാധാനപ്പെടുത്തി. പിതാവ് മരിച്ചതറിഞ്ഞ് [[അശ്വത്ഥാമാവ്]] അവിടെ ഓടിയെത്തി. വന്നപാടേ ഒന്നുമാലോചിക്കാതെ സംഹാരരുദ്രനായി നാരായണാസ്ത്രം പ്രയോഗിച്ചു. ജ്വലിച്ചുവരുന്ന അസ്ത്രത്തെ ഒട്ടും ഭയപ്പെടാതെ വന്ദിച്ചു നമസ്കരിക്കാൻ കൃഷ്ണനും അർജ്ജുനനും വിളിച്ചു പറഞ്ഞു. പക്ഷേ ഭീമൻ മാത്രം അതുകേൾക്കാതെ നിരസിച്ചു നിന്നു. ഉപദേശിച്ചു നിൽക്കാൻ സമയമില്ല എന്നു മനസ്സിലാക്കി അർജ്ജുനൻ ഓടിയെത്തി ഭീമനെ ബലമായി കെട്ടിപ്പിടിച്ചു നിലത്തു നമസ്കരിപ്പിച്ചു. നാരായണാസ്ത്രം ഫലം കാണാതെ വന്നപ്പോൾ അശ്വത്ഥാമാവ് ആഗ്നേയാസ്ത്രം പ്രയോഗിച്ചു. അർജ്ജുനൻ വരുണാസ്ത്രം അയച്ച് അതിനെ തടുത്തു. കൂടുതൽ അവിടെ നിൽക്കാൻ ആഗ്രഹിക്കാതെ അശ്വത്ഥാമാവ് ഒരു ഭ്രാന്തനെപ്പോലെ പടക്കളത്തിൽ നിന്നും ഓടിമറഞ്ഞു. സൂര്യൻ അസ്തമിച്ചതോടെ യുദ്ധം മതിയാക്കി ഏവരും പടകുടിരങ്ങളിലേക്ക് മടങ്ങി. === പതിനാറാം ദിവസം ([[കർണ്ണപർവ്വം]]) === [[File:Arjuna and His Charioteer Krishna Confront Karna.jpg|170px|thumb|right|ചിത്രം: കർണ്ണനും അർജ്ജുനനും യുദ്ധഭൂമിയിൽ കണ്ടുമുട്ടുമ്പോൾ]] {| class="wikitable" border="1" |- ! പതിനാറാം ദിവസം ! കൗരവസേന ! പാണ്ഡവസേന |- | സർവ്വ സൈന്യാധിപൻ | [[കർണ്ണൻ]] | [[ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ]] |- | കൊല്ലപ്പെട്ട പ്രധാനികൾ<br />(കൊന്നവർ) | ചിത്രസേനൻ ([[ശ്രുതകർമ്മാവ് ]])<br />ചിത്രൻ ([[പ്രതിവിന്ധ്യൻ]])<br />ത്രിഗർത്തസേന ([[അർജ്ജുനൻ]])<br />പ്രൗണ്ഡകൻ ([[നകുലൻ]]) | കേകേയ സേന (കർണ്ണൻ)<br /> |- | ഉപയോഗിച്ച വ്യൂഹങ്ങൾ | മകരവ്യൂഹം ([[ചീങ്കണ്ണി|മുതലയുടെ ആകൃതി]]) | അർദ്ധചന്ദ്രവ്യൂഹം ([[ചന്ദ്രൻ|ചന്ദ്രക്കലയുടെ ആകൃതി]]) |} ദ്രോണരുടെ മരണത്തെത്തുടർന്ന് പതിനാറാം ദിവസം രാവിലെ സൂര്യോദയത്തെ തുടർന്ന് [[ദുര്യോധനൻ]] സൂര്യപുത്രനെ സർവ്വസേനാധിപതിയായി കുംഭാഭിഷേകം ചെയ്തു. തുടർന്നുള്ള രണ്ടു ദിവസങ്ങൾ കർണ്ണനായിരുന്നു കൗരവസേനയ്ക്കു നേതൃത്വം നൽകിയത്. മഹാഭാരതത്തിൽ പതിനാറും പതിനേഴും യുദ്ധദിവസങ്ങൾ വർണ്ണിക്കുന്നത് കർണ്ണപർവ്വത്തിലാണ്. സർവ്വസേനാധിപനായി കർണ്ണനായതിനാൽ ഗ്രന്ഥകർത്താവ് കർണ്ണപർവ്വം എന്നു പേരു കൊടുത്തു.<ref name="ReferenceA"/> കർണ്ണപർവ്വത്തിൽ 69 അദ്ധ്യായങ്ങളും 4900 പദ്യങ്ങളും അടങ്ങിയിരിക്കുന്നു. സ്ഥാനാഭിഷേകത്തെ തുടർന്ന് ഏവരും വെടിപഹാദികളോടെ കുരുക്ഷേത്രഭൂമിയിലേക്ക് തിരിച്ചു. മകരവ്യൂഹം ചമച്ച് കർണ്ണൻ തയ്യാറായപ്പോൾ അർദ്ധചന്ദ്ര വ്യൂഹം ചമച്ച് പാണ്ഡവസേനയും എതിർചേരിയിൽ അണിയുറപ്പിച്ചു. കർണ്ണൻ സേനാധിപതിയായിട്ടും കൗരവസേനയ്ക്കു വലിയപ്രയോജനം ഒന്നും വന്നില്ല. നകുലനും, സഹദേവനും ചേർന്ന് വംഗസേനയേയും, ഗാന്ധാരസേനയേയും തകർത്തു. തുടർന്ന് വംഗരാജാവായ പ്രൗണ്ഡകനെ നകുലനും, ത്രിഗർത്തസേനയെ അർജ്ജുനനും ഇല്ലാതാക്കി. സഹദേവൻ ശകുനിയെ തോല്പിച്ച് കൊല്ലാനായി വാളോങ്ങിയപ്പോൾ കരഞ്ഞുകൊണ്ട് അവൻ ഓടിമാറി കർണ്ണരഥത്തിലേറി രക്ഷപ്പെട്ടു. യുധിഷ്ഠിരനും ദുര്യോധനനുമായുണ്ടായ ദ്വന്ദ്വയുദ്ധത്തിൽ ദുര്യോധനൻ പരാജിതനായി. ഭീമന്റെ ശപഥം നിറവേറ്റാനായി ധർമ്മപുത്രർ ദുര്യോധനനെ വെറുതെവിട്ടു. ==== കർണ്ണശാപം ==== ദുര്യോധനന്റെ സങ്കടവും പരിഭവവും കലർന്നവാക്കുകൾ കേട്ട് കർണ്ണൻ തന്റെ ശാപകഥ അവനോട് പറയുന്നു. ദ്രോണാചാര്യരുടെ കീഴിൽ ആയുധവിദ്യ പഠിക്കുന്നകാലത്ത് തനിക്ക് ബ്രഹ്മാസ്ത്രവിദ്യ ഉപദേശിച്ചുതരണം എന്നപേക്ഷിച്ചെങ്കിലും ഒരു സൂതപുത്രനു പറഞ്ഞു കൊടുക്കില്ലെന്നു അദ്ദേഹം തീർത്തു പറഞ്ഞു. പഠിക്കാനുള്ള ആഗ്രഹത്താൽ ബ്രാഹ്മണബാലനായി വേഷം മാറി പരശുരാമന്റെ ശിഷ്യനായി. അദ്ദേഹം ക്ഷത്രിയ വിരോധിയായിരുന്നതിനാലാണ് ബ്രാഹ്മണവേഷത്തിൽ വേഷംമാറി ചെന്നത്. പരശുരാമനിൽ നിന്നും പലദിവ്യാസ്ത്രപ്രയോഗവിദ്യകളും സ്വായത്തമാക്കി. ഒരിക്കൽ പരശുരാമൻ ക്ഷീണിതനായി കർണ്ണന്റെ മടിയിൽ തലവെച്ചു കിടക്കുമ്പോൾ രക്തദാഹിയായ ഒരു വണ്ടുവന്ന് അവന്റെ തുടയിൽ കുത്തിതുരക്കാൻ തുടങ്ങി. കാലനക്കിയാൽ ഗുരുനാഥനു നിദ്രാഭംഗം വരുമെന്നു കരുതി അനക്കാതെ വേദന സഹിച്ചിരുന്നു. ഗുരുനാഥൻ ഉണർന്നു നോക്കുമ്പോൾ ചോരയിൽ മുങ്ങിയിരുന്ന കർണ്ണനെ കണ്ടു. ക്ഷത്രിയനല്ലാതെ ഈ വേദന ക്ഷമയോടെ സഹിക്കുവാൻ ഒരു ബ്രാഹ്മണനു സാദ്ധ്യമല്ലെന്നു ദൃഢമായി ഉറച്ചുകൊണ്ട് പരശുരാമൻ കോപിഷ്ഠനായി. സത്യം പറഞ്ഞപ്പോൾ അദ്ദേഹം കർണ്ണനെ ശപിച്ചു. <br /> '''യുദ്ധം മുറുകിവരുമ്പോൾ നിനക്ക് യുക്തിതോന്നാതെ പോകട്ടെ !!''' <br /> കർണ്ണൻ തുടർന്നു; അർജ്ജുനനു അവന്റെ പിതാവായ ദേവേന്ദ്രൻ നൽകിയ മണിമയമായ കിരീടവും, വരുണൻ കൊടുത്ത ഗാണ്ഡീവവും, ഒടുങ്ങാത്ത ആവനാഴിയും, ഭഗവാൻ ശിവനിൽനിന്നു ലഭിച്ച പാശുപതവും എല്ലാത്തിനും പുറമെ കൃഷ്ണൻ സാരഥിയായും ഉണ്ട്. പലദിവ്യാസ്ത്രവിദ്യകളും അറിയാവുന്ന തനിക്കു നല്ലൊരു തേരാളിയെ കിട്ടിയാൽ നിഷ്പ്രയാസം യുദ്ധം ജയിക്കാം. കർണ്ണന്റെ ആഗ്രഹപ്രകാരം ദുര്യോധനന്റെ അപേക്ഷയിൽ മാദ്രരാജാവായ [[ശല്യർ]] കർണ്ണന്റെ തേരാളിയാവാമെന്നു സമ്മതിച്ചു. === പതിനേഴാം ദിവസം ([[കർണ്ണപർവ്വം]]) === [[File:Arjuna karna.jpg|170px|thumb|right|യുദ്ധം പതിനേഴാം ദിവസം: മണ്ണിലുറച്ചുപോയ തേർചക്രം എടുത്തുമാറ്റാൻ ശ്രമിക്കുന്ന [[കർണ്ണൻ]]]] {| class="wikitable" border="1" |- ! പതിനേഴാം ദിവസം ! കൗരവസേന ! പാണ്ഡവസേന |- | സർവ്വ സൈന്യാധിപൻ | [[കർണ്ണൻ]] | [[ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ]] |- | കൊല്ലപ്പെട്ട പ്രധാനികൾ (കൊന്നവർ) | [[ദുശ്ശാസനൻ]] ([[ഭീമസേനൻ]])<br />[[കൗരവർ|77 ധൃതരാഷ്ട്രപുത്രർ]] ([[ഭീമൻ]])<br />[[കർണ്ണൻ]] ([[അർജ്ജുനൻ]]) | -- |} ദുര്യോധനൻ ശല്യരുടെ മുൻപിൽ താണപേക്ഷിച്ചതിനെത്തുടർന്ന് കർണ്ണസാരഥിയാവാൻ അദ്ദേഹം സമ്മതിച്ചു. അതിനു ഉദാഹരണമായി ദുര്യോധനൻ ത്രിപുരദഹനകഥ ശല്യർക്കു പറഞ്ഞുകൊടുക്കുന്നുണ്ട്. മാദ്രമഹാരാജാവായ ശല്യർ ഒരു കയ്യിൽ ചമ്മട്ടിയും മറുകയ്യിൽ കുതിരയുടെ കടിഞ്ഞാണും പിടിച്ച് കർണ്ണന്റെ തേർ തെളിച്ചു. സൂര്യതേജ്വസിയായി കർണ്ണൻ [[കാളപൃഷ്ഠം|കാളപൃഷ്ഠമെന്ന]] ചാപവും കുലച്ച് ചതുരംഗസേനകളുടെ അകമ്പടിയോടെ കുരുക്ഷേത്രത്തിലേക്ക് എഴുന്നള്ളി. ധർമ്മപുത്രർക്കു കൊടുത്ത വാക്കുപാലിക്കാൻ ഈ അവസരം ഭംഗിയായി ശല്യർ ഉപയോഗിച്ചു. കർണ്ണൻ ആത്മപ്രശംസ നടത്തുന്ന സമയങ്ങളിൽ അതിനെ നിശ്ശിതമായി അദ്ദേഹം ഖണ്ഡിച്ചുകൊണ്ടിരുന്നു. ശല്യരുടെ കുത്തുവാക്കുകൾ കേട്ട് പലപ്പോഴും കർണ്ണൻ അക്ഷമനായി. ധർമ്മപുത്രരുമായി ഏറ്റുമുട്ടിയ കർണ്ണൻ അദ്ദേഹത്തെ തോൽപ്പിച്ചെങ്കിലും കുന്തിക്കു കൊടുത്തവാക്കുപാലിക്കാനായി യുധിഷ്ഠിരനെ കൊല്ലാതെ വിട്ടു. ==== ദുശ്ശാസനവധം ==== [[File:Bhima drinks blood.jpg|170px|thumb|left|[[ദുശ്ശാസനൻ|ദുശ്ശാസനന്റെ]] മാറുപിളർന്ന് ചോരകുടിക്കുന്ന [[ഭീമൻ]]]] പതിനേഴുദിവസമായി ദുശ്ശാസനനെ തേടിനടന്ന [[ഭീമൻ]] [[ദുശ്ശാസനൻ|ദുശ്ശാസനനെ]] കാണുകയും ദ്വന്ദ്വയുദ്ധത്തിനു പോർവിളിക്കുകയും ചെയ്തു. രണ്ടു മത്തഗജങ്ങൾ ഏറ്റുമുട്ടുന്നതുപോലെ ഇരുവരും കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധഭൂമിയിൽ ഏറ്റുമുട്ടി. രണ്ടുപേരുടെ ഗദകളും തകർന്നപ്പോൾ മുഷ്ടിയുദ്ധം ആരംഭിച്ചു. ഭീമൻ കോപാന്ധനായി ദുശ്ശാസനനെ അവൻ മുൻപു പാണ്ഡവരോടു ചെയ്തുകൂട്ടിയ തിന്മകൾ വിളിച്ചുപറഞ്ഞു വളരെയധികം അധിക്ഷേപിച്ചുകൊണ്ടിരുന്നു. ഒടുവിൽ തരം കിട്ടയപ്പോൾ ഭീമൻ ദുശ്ശാസനനെ തള്ളിതാഴെയിട്ട് ഗദകൊണ്ട് ശിരസ്സിലടിച്ചു. തലപൊട്ടി താഴെവീണ ദുശ്ശാസനന്റെ പുറത്തു നിന്നുകൊണ്ട് തന്നോടും സഹോദരന്മാരോടും ദ്രൗപദിയോടും ചെയ്ത ഒരോ ദുഷ്പ്രവൃത്തികൾക്കും എണ്ണിയെണ്ണി പറഞ്ഞ് ഗദകൊണ്ട് തലക്കും നെഞ്ചത്തും അടിച്ചുകൊന്നു. അവസാനം ദുശ്ശാസനന്റെ നെഞ്ചിൽ ഇരുന്ന് മാറുപിളർന്ന് കുടൽമാലകൾ പുറത്തിട്ട് ചോരകുടിച്ചു ആർത്തട്ടഹസിച്ചു. കണ്ടാൽ ഏവരും പേടിച്ചു പോകുന്നവിധമുള്ള ഭീമന്റെ പ്രവൃത്തിയായിരുന്നു അവിടെ അരങ്ങേറിയത്. പാർഷദിയുടെ അഴിച്ചിട്ട തലമുടിയിൽ പുരട്ടാനുള്ള ചോരയുമായി കുടൽമാലകൾ ശരീരത്തിൽ വാരിവലിച്ചിട്ട് ഭീമൻ സ്യമന്തപഞ്ചകത്തിലേക്ക് ഓടി. കുടൽമാലകൾ കഴുത്തിൽ ചുറ്റി ചോരയിൽ കുളിച്ചു നിൽക്കുന്ന ഭീമനെ കണ്ട് പാഞ്ചാലി പേടിച്ചുപോയി. ചെന്നപാടെ ദുശ്ശാസനനന്റെ ചോര പാഞ്ചാലിയുടെ മുടിയിൽ പുരട്ടികൊടുത്തു. [[ശപഥം]] നിറവേറ്റി വർഷങ്ങൾക്കുശേഷം [[ദ്രൗപദി]] തന്റെ മുടികെട്ടി. ദുശ്ശാസനന്റെ ചോരകുടിച്ചു ഭീമനും ശപഥം പൂർത്തിയാക്കി. ധൃതരാഷ്ട്രസഭയിലുണ്ടായ ദ്രൗപദിവസ്ത്രാക്ഷേപമായിരുന്നു ഇരുവരുടെയും ശപഥത്തിനു കാരണം. വീണ്ടും യുദ്ധക്കളത്തിലെത്തിയ ഭീമൻ ദുര്യോധനനെ മറ്റനുജന്മാരെ എല്ലാവരേയും കൊന്നൊടുക്കി. ദുശ്ശാസനന്റെ രക്തം വയറ്റിൽ കിടന്നു തിളച്ചുമറിയുന്നതിനാലാവണം അവന്റെ മുൻപിൽ വന്നുപെട്ട ഒന്നിനെയും അവൻ ജീവനോടെ വിട്ടില്ല. അന്നേദിവസം ഭീമൻ ദുശ്ശാസനനെ കൂടാതെ ദുര്യോധനന്റെ എഴുപത്തിഏഴ് അനുജന്മാരെ കൊന്നൊടുക്കി. ==== കർണ്ണവധം ==== [[File:Death of Karna.jpg|170px|thumb|left|കർണ്ണവധം-രാജാരവി വർമ്മ ചിത്രം]] പതിനേഴാം നാൾ മദ്ധ്യാഹ്നശേഷം കർണ്ണനും അർജ്ജുനനും നേരിട്ട് ഏറ്റുമുട്ടി. പല ദിവ്യാസ്ത്രങ്ങളും ഇരുവരും പ്രയോഗിച്ചു. യുദ്ധം തുല്യനിലയിൽ പുരോഗമിച്ചുകൊണ്ടിരുന്നു . ഇതിനിടയിൽ കർണ്ണൻ '''ഉരഗാസ്യാ''' എന്ന '''സർപ്പമുഖബാണം''' അർജ്ജുനനു നേരെ പ്രയോഗിച്ചു . എന്നാൽ കൃഷ്ണന്റെ സമയോചിതമായ ഇടപെടൽ മൂലം കർണ്ണന്റെ ആ അസ്ത്രം പാഴിലായി . അസ്ത്രം അർജ്ജുനന്റെ ശിരസ്സിനു നേരെ പാഞ്ഞുചെല്ലുന്നതു മനസ്സിലാക്കിയ കൃഷ്ണൻ തന്റെ പാദം കൊണ്ട് രഥം അഞ്ചു വിരലാഴത്തിൽ പൂഴിയിൽ താഴ്ത്തി. നിമിഷനേരം കൊണ്ട് നാഗാസ്ത്രം അർജ്ജുനന്റെ കിരീടത്തിൽ സ്പർശിച്ചു കടന്നുപോയി, കിരീടം കത്തിപ്പോയി. ആ സമയം ശല്യർ കർണ്ണരഥം മുൻപോട്ട് എടുത്തു, തുടർന്ന് കർണ്ണന്റെ വധകാലം ആഗതമായതിനാൽ അദ്ദേഹത്തിന് മുൻപ് ലഭിച്ച ഒരു ബ്രാഹ്മണശാപത്താൽ രഥചക്രം പുതഞ്ഞു ഇളകാതെയായി. കൂടാതെ ഗുരുവായ പരശുരാമന്റെ ശാപത്താൽ ബ്രഹ്‌മാസ്‌ത്രം കര്ണ്ണന് തോന്നാതെയുമായി . കർണ്ണൻ എന്ത് ചെയ്യണമെന്നറിയാതെ കുഴങ്ങി . തുടർന്ന് അർജ്ജുനനെ താൽക്കാലികമായി ഒന്ന് മോഹാലസ്യപ്പെടുത്തിയ ശേഷം രഥചക്രം പൊക്കിമാറ്റാൻ കർണ്ണൻ ശ്രമിച്ചു. അപ്പോഴേക്കും അർജ്ജുനനു ബോധം വന്നു.ആ സമയം ആയുധമില്ലാതെ രഥചക്രം ഉയർത്തിക്കൊണ്ടിരിയ്ക്കുന്ന കർണനെ വധിയ്ക്കാൻ അർജുനൻ മടിച്ചു എന്നാൽ ഇങ്ങനെ ഒരവസരത്തിൽ അല്ലാതെ കർണനെ വധി യ്ക്കാൻ സാധിയ്ക്കില്ലലന്ന കൃഷ്ണന്റെ വാക്കുകൾ കേട്ട് അവസരം പാഴാക്കാതെ കൃഷ്ണന്റെ നിർദ്ദേശത്തോടെ അർജ്ജുനൻ അർദ്ധചന്ദ്രബാണമെയ്തു കർണ്ണന്റെ ശിരസ്സു മുറിച്ചു. സർവ്വസൈന്യാധിപന്റെ മരണം കൗരവപ്പടയെ നിരാശപ്പെടുത്തുകയും അവർ കൂട്ടമായി തിരിഞ്ഞോടുകയും ചെയ്തു. തുടർന്ന് സൂര്യനസ്തമിക്കുകയും പതിനേഴാം ദിവസത്തെ യുദ്ധം അവസാനിക്കുകയും ചെയ്തു. === പതിനെട്ടാം ദിവസം ([[ശല്യപർവ്വം]]) === [[File:Krishna declaring the end of Mahabharata War by blowing the Conch Shell.jpg|170px|thumb|right|യുദ്ധം പതിനെട്ടാം ദിവസം: [[ദുര്യോധനൻ|ദുര്യോധനന്റെ]] പതനത്തോടെ യുദ്ധം അവസാനിച്ചതായി ഇരുപക്ഷവും പ്രഖ്യാപിക്കുന്നു, കൃഷ്ണൻ പാഞ്ചജന്യം മുഴക്കി ഏവരേയും അറിയിക്കുന്നു (16-ആം നൂറ്റാണ്ടിലെ മുഗൾകാലത്തെ എണ്ണഛായാചിത്രം)]] {| class="wikitable" border="1" |- ! പതിനെട്ടാം ദിവസം ! കൗരവസേന ! പാണ്ഡവസേന |- | സർവ്വ സൈന്യാധിപൻ | [[ശല്യർ]] | [[ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ]] |- | കൊല്ലപ്പെട്ട പ്രധാനികൾ (കൊന്നവർ) | [[ദുര്യോധനൻ]] ([[ഭീമൻ]])<br />[[ശല്യർ]] ([[യുധിഷ്ഠിരൻ]])<br />[[ശകുനി]] ([[സഹദേവൻ]])<br />ശല്യപുത്രൻ ([[സഹദേവൻ]]) | [[ചേകിതൻ]] ([[ദുര്യോധനൻ]])<br /> |} [[കർണ്ണൻ|കർണ്ണന്റെ]] മരണത്തെത്തുടർന്ന് [[ദുര്യോധനൻ]] പതിനെട്ടാംനാൾ രാവിലെ [[ശല്യർ|ശല്യരെ]] സർവ്വസേനാധിപതിയായി സ്ഥാനാഭിഷേകം ചെയ്തു. പാണ്ഡുവിന്റെ രണ്ടാമത്തെ പത്നിയായ [[മാദ്രി|മാദ്രിയുടെ]] ജ്യേഷ്ഠനും, മാദ്രരാജ്യത്തിലെ മഹാരാജാവും ആയിരുന്നു അദ്ദേഹം. നകുല-സഹദേവന്മാരുടെ മാതുലനായ അദ്ദേഹം വ്യദ്ധനായിരുന്നെങ്കിലും അതിസാഹസികനായ യുദ്ധനിപുണനും ധർമ്മിഷ്ഠനുമായിരുന്നു. [[അശ്വത്ഥാമാവ്|അശ്വത്ഥാമാവാണ്]] അദ്ദേഹത്തെ സർവ്വസേനാധിപതിയായി വാഴിക്കാൻ ദുര്യോധനനോട് ഉപദേശിച്ചത്. പതിനെട്ടാം നാളിലെ യുദ്ധവിവരണങ്ങൾ വർണ്ണിക്കുന്നത് ശല്യപർവ്വത്തിലാണ്. സർവ്വസേനാധിപനായി ശല്യരായതിനാൽ ഗ്രന്ഥകർത്താവ് ശല്യപർവ്വം എന്നു പേരു കൊടുത്തു.<ref name="ReferenceA"/> ശല്യപർവ്വത്തിൽ 59 അദ്ധ്യായങ്ങളും 3220 പദ്യങ്ങളും അടങ്ങിയിരിക്കുന്നു. ==== ശല്യർവധം ==== ശല്യർ ആദ്യമായി എതിർത്തു യുദ്ധം ചെയ്തതു ധർമ്മപുത്രരുമായാണ്. വൃദ്ധനായ ശല്യരുടെ അസ്ത്രപ്രയോഗത്തിൽ യുധിഷ്ഠിരൻ ക്ഷീണിതനായി തേർത്തട്ടിൽ വീണുപോയി. ഭീമൻ സഹായത്തിനെത്തി ധർമ്മപുത്രരെ അവിടെനിന്നും മാറ്റി. വീണ്ടും ധർമ്മപുത്രർ യുദ്ധത്തിൽ തിരിച്ചുവരികയും ശല്യരുമായി അതിശക്തമായ യുദ്ധം തുടരുകയും ചെയ്തു. ഒടുവിൽ ധർമ്മപുത്രർ ദിവ്യമായ വേൽ ശല്യർക്കുനേരെ പ്രയോഗിക്കുകയും ആ വൃദ്ധൻ നിലംപതിക്കുകയും ചെയ്തു. ശല്യരുടെ പതനം കണ്ട് കൗരവപ്പട പിന്തിരിഞ്ഞോടി. ആൾക്കൂട്ടത്തിനിടയിലൂടെ രക്ഷപ്പെടാൻ ശ്രമിച്ച [[ശകുനി|ശകുനിയെ]] സഹദേവൻ കടന്നുപിടിച്ചു. ഞാൻ നിങ്ങളുടെ ബന്ധുവാണേ.. എന്നു വാവിട്ടുകരഞ്ഞ ശകുനിയെ സഹദേവൻ തന്റെ വാളിനാൽ കൊന്നുകളഞ്ഞു. ഓടിപ്പോയ കൗരവപ്പടയെ അശ്വത്ഥാമാവും, കൃതവർമ്മാവും, കൃപാചാര്യരും ചേർന്ന് വീണ്ടും യുദ്ധഭൂമിയിലേക്ക് കൊണ്ടുവന്നു. യുദ്ധം തുടങ്ങിയപ്പൊഴേക്കും സർവ്വസൈന്യാധിപൻ മരിച്ചതുകണ്ട് ദുര്യോധനൻ ഞെട്ടിപ്പോയി. അദ്ദേഹം ധൃഷ്ടദ്യുമ്നനുമായി എതിർത്തു. യഞ്ജസേനപുത്രനെ സഹായിക്കാൻ ഭീമനും അർജ്ജുനനും അവിടെ എത്തിച്ചേർന്നു. അതിഭീകരമായ ഈ യുദ്ധത്തിൽ കൗരവപ്പട മുഴുവനും തകർന്നുപോയി. ക്ഷീണിതനായി ചോരയിൽ കുളിച്ച ദുര്യോധനൻ കുതിരപ്പുറത്തേറി അവിടെ നിന്നും പാലായനം ചെയ്തു. ==== ദുര്യോധനവധം ==== [[File:Bhima fighting Duryodhana.jpg|170px|thumb|left|[[ദുര്യോധനൻ|ദുര്യോധനനുമായി]] ദ്വന്ദ്വയുദ്ധം ചെയ്യുന്ന [[ഭീമൻ]] (ചിത്രം)]] ദുര്യോധനൻ ആരോടു പറയാതെയാണ് യുദ്ധഭൂമി വിട്ടത്. അതിനാൽ കുറച്ചു സമയം കഴിഞ്ഞ് മഹാരാജാവിനെ കാണുന്നില്ല, എന്നു പലരും വിളിച്ചു പറയാൻ തുടങ്ങി. കൃതവർമ്മാവും, കൃപാചാര്യരും അവിടെ മുഴുവനും തിരഞ്ഞെങ്കിലും അദ്ദേഹത്തെ കണ്ടെത്താനായില്ല. ധൃതരാഷ്ട്ര സചിവനായ [[സഞ്ജയൻ]] അവിടെ എത്തുകയും അദ്ദേഹത്തിനു വ്യാസൻ കൊടുത്ത ദിവ്യചക്ഷുസ്സ് ഉപയോഗിച്ച് ദുര്യോധനൻ എവിടെയാണെന്നു കണ്ടെത്തുകയും ചെയ്തു. ദ്വൈപായനഹ്രദം (കൃഷ്ണഹ്രദം) എന്ന കുരുക്ഷേത്രത്തിനടുത്തുള്ള പുണ്യതീർത്ഥത്തിനു (തടാകം) സമീപമാണ് ദുര്യോധനൻ പോയത്. സഞ്ജയനെ കൂട്ടി രണ്ടും പേരും (കൃപർ, കൃതവർമ്മാവ്) ചെല്ലുമ്പോൾ രക്തം ഒഴുകി ക്ഷീണിതനായ ദുര്യോധനനെയാണ് അവിടെ കണ്ടത്. ഭീമനു ദിവസവും മാംസം കൊടുത്തിരുന്ന കാട്ടാളൻ ദുര്യോധനനെ അവിടെകാണുകയും ഈ വിവരം പാണ്ഡവരെ അറിയിച്ചതനുസരിച്ച് ഏവരും അവിടെ എത്തിച്ചേരുകയും ചെയ്തു. തടാകത്തിൽ കിടക്കുന്ന ദുര്യോധനനെ കരയ്ക്കു കയറ്റാതെ യുദ്ധം ചെയ്യാൻ പാടില്ല എന്നുള്ള യുദ്ധധർമ്മം അനുസരിച്ച്, യുധിഷ്ഠിരൻ അധിക്ഷേപവാക്കുകൾ പറഞ്ഞു കരക്കു കയറ്റി. ഈ സമയത്ത് [[ബലരാമൻ|ബലരാമനും]] അവിടെ എത്തിച്ചേർന്നു. മൈത്രേയമുനിയുടെ ശാപകഥയും (തുടയിൽ അടിയേറ്റ് മരിക്കാൻ ഇടവരട്ടെ!) ഇതിനിടയിൽ കൃഷ്ണൻ ഭീമനോട് പറഞ്ഞു. അദ്ദേഹത്തിന്റെ നിർദ്ദേശത്താൽ സ്യമന്തപഞ്ചകത്തിൽ വെച്ച് ദ്വന്ദ്വയുദ്ധം ആരംഭിച്ചു. പതിനെട്ടാം നാൾ മദ്ധ്യഹ്നം മുതൽ ആരംഭിച്ച ദ്വന്ദ്വയുദ്ധം സന്ധ്യവരെ നീണ്ടു. അവസാനം ഭീമന്റെ അതിശക്തമായുള്ള ഗദാപ്രഹരമേറ്റ് തുടയെല്ലു പൊട്ടി ദുര്യോധനൻ വീണു. ഭീമൻ അവന്റെ മാറത്തു കയറി നിന്ന് ഗദയാൽ അവന്റെ ശിരസ്സിൽ തുടരെ തുടരെ അടിച്ചു. അവന്റെ ഓരോ ദ്രോഹപ്രവൃത്തിയും എണ്ണി വിളിച്ചു പറഞ്ഞുകൊണ്ടാണ് ഓരോ അടിയും അടിച്ചത്. ഭീമന്റെ ഈ കഠിന പ്രവൃത്തികണ്ട് ബലരാമൻ ഹലായുധമെടുത്തുവന്നെങ്കിലും കൃഷ്ണൻ അദ്ദേഹത്തെ ശാന്തനാക്കി. കൗരവസേനയിലെ മൂന്നുപേർ മാത്രം ശേഷിച്ചു, അവരുടെ അനുവാദത്തോടെ യുദ്ധം അവസാനിപ്പിച്ചു. പാണ്ഡവരെല്ലാവരും തങ്ങളുടെ ശിബിരങ്ങളിലേക്ക് സമാധാനമായി മടങ്ങി. അപ്പോഴേക്കും സൂര്യനും അസ്തമിച്ചു. അർജ്ജുനരഥത്തിൽ നിന്നും അർജ്ജുനൻ ആദ്യം ഇറങ്ങാൻ കൃഷ്ണൻ ആവശ്യപ്പെട്ടു. പാർത്ഥൻ ഇറങ്ങിക്കഴിഞ്ഞു കൊടിയിൽ നിന്നും ഹനുമാനും, ഒടുവിൽ കൃഷ്ണനും ഇറങ്ങി. ചമ്മട്ടി തേർത്തട്ടിൽ തന്നെ ഇട്ടു. തൽക്ഷണം തേർ അഗ്നിക്കിരയായി. (ദ്രോണരുടെ ആഗ്നേയാസ്ത്രത്താൽ കത്തിക്കരിയേണ്ട രഥം യുദ്ധാവസാനംവരെ നശിക്കാതെ കൃഷ്ണൻ സുക്ഷിക്കുകയായിരുന്നു.) ==== സൗപ്തികപർവ്വം ==== {{പ്രധാനലേഖനം|സൗപ്തികപർവ്വം}} [[പ്രമാണം:Arastthaman propitiates Śiva before making a night attack on the Pandava camp.jpg|170px|ലഘുചിത്രം|ഇടത്ത്‌|അശ്വത്ഥാമാവ് രാത്രിയുദ്ധത്തിനു മുന്നോടിയായി ശിവപൂജ നടത്തുന്നു]] കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധത്തിലെ പതിനെട്ടാം നാളിൽ രാത്രിയിൽ നടന്ന സംഭവങ്ങളെ ഗ്രന്ഥകർത്താവ് ഈ സൗപ്തികപർവ്വത്തിൽ വിവരിച്ചിരിക്കുന്നു. സഞ്ജയനിലൂടെ വിവരങ്ങൾ അറിഞ്ഞ അശ്വത്ഥാമാവ് സ്യമന്തപഞ്ചകത്തിൽ എത്തിച്ചേർന്നു ദുര്യോധനനെ കണ്ടു. ഹസ്തിനപുരിയുടെ യുവരാജാവ് മണ്ണിൽ ചോരയൊലിപ്പിച്ചു കിടക്കുന്നതുകണ്ട് ദുഃഖിതനായ ദ്രോണപുത്രരെ സുയോധനൻ സമാധാനിപ്പിച്ചു. ഈ പർവ്വത്തിൽ 18 അദ്ധ്യായങ്ങളും 870 പദ്യങ്ങളും അടങ്ങിയിരിക്കുന്നു. ഉറക്കത്തിൽ (സുപ്തിയിൽ) നടന്ന കാര്യങ്ങൾ വിവരിക്കുന്ന അദ്ധ്യായത്തിനു വ്യാസൻ സൗപ്തികപർവ്വം എന്നുപേരുകൊടുത്തു.<ref name="ReferenceA"/> യുദ്ധം അവസാനിച്ചു കഴിഞ്ഞു തിരിച്ചെത്തിയ പാണ്ഡവർ അഞ്ചുപേരെയും കൂട്ടി കൃഷ്ണൻ ശിബിരത്തിനുപ്പുറത്ത് [[ഗോമദി നദി|ഗോമദി നദീതീരത്ത്]] പോയി അന്ന് അവിടെ വിശ്രമിക്കാൻ തീരുമാനിച്ചു. സാത്യകി അന്നു തന്നെ മഥുരയ്ക്കു പോയിരുന്നു. ആ രാത്രിയിൽ പാണ്ഡവരും കൃഷ്ണനും സാത്യകിയും ഒഴിച്ച് മറ്റുള്ളവർ പടകുടീരങ്ങളിൽതന്നെ വിശ്രമിച്ചു. പാണ്ഡവരേയും അവരുടെ പുത്രന്മാരേയും, ധൃഷ്ടദ്യുമ്നനേയും എന്നുവേണ്ട സർവ്വമാന ആൾക്കാരെയും ഈ രാത്രിയിൽ തന്നെ കൊല്ലുമെന്നു അശ്വത്ഥാമാവ് ദുര്യോധനനു വാക്കുകൊടുത്തു. അതിനെത്തുടർന്ന് [[കൃപർ|കൃപാചാര്യരുടെ]] നിർദ്ദേശത്താൽ ദുര്യോധനൻ കിടന്നകിടപ്പിൽ തന്നെ അശ്വത്ഥാമാവിനെ കൗരവസേനാധിപതിയായി വാഴിച്ചു. മൂന്നുപേരും അവിടെനിന്നും യാത്രതിരിച്ചു. ഇടയ്ക്കുവെച്ച് വിശ്രമിച്ച ഈ മൂവർസംഘത്തിലെ കൃതവർമ്മാവും കൃപാചാര്യരും പകലു നടന്ന യുദ്ധത്തിന്റെ ക്ഷീണത്തിൽ ഉറങ്ങിപ്പോയി. പക്ഷേ തന്റെ പിതാവ്‌ ദ്രോണാചാര്യരുടെ ഘാതകരെ ഉന്മൂലനാശം ചെയ്യാൻ എന്താണ്‌ പോംവഴി എന്നാലോചിച്ച്‌ കൊണ്ടിരിക്കുകയായിരുന്നു അശ്വത്ഥാമാവ്‌. പാണ്ഡവരോടുള്ള അടക്കാനാവാത്ത പക അയാളുടെ മാനസികനില തന്നെ അവതാളത്തിലാക്കി. രാവേറെയായി, ഇതിനിടയിൽ അശ്വത്ഥാമാവ് ഒരു കാഴ്ചകണ്ടു. ദൂരെ ഒരു മരത്തിൽ സുഷുപ്‌തിയിലാണ്ടിരിക്കുന്ന [[കാക്ക|കാക്കക്കൂട്ടത്തെ]] ഒളിച്ചു വന്നാക്രമിക്കുന്ന [[മൂങ്ങ|കൂമന്മാരുടെ]] ചെയ്‌തികൾ അവന്റെ ശ്രദ്ധയിൽപ്പെട്ടു. കൂമന്മാരുടെ ആ യുദ്ധതന്ത്രം അശ്വത്ഥാമാവ്‌ നടപ്പിലാക്കാൻ തീരുമാനിക്കുന്നു. ==== ധൃഷ്ടദ്യുമ്നവധം ==== [[അശ്വത്ഥാമാവ്]] ഓരോ കുടീരത്തിലും കയറി ഉറങ്ങിക്കിടന്ന സകലമാനമാൾക്കാരെയും നിർദ്ദയം കൊന്നൊടുക്കി. പകുതി ജീവനോടെ പുറത്തേക്ക് ഓടിയിറങ്ങിയവരെ പുറത്തുകാവൽ നിന്നിരുന്ന കൃതവർമ്മാവും, കൃപാചാര്യരും ചേർന്ന് കൊന്നു. അമാവാസി രാത്രിയായതിനാൽ കൂരിരുട്ടിൽ നടന്ന സംഭവം അടുത്തുള്ള കുടീരങ്ങളിൽ അറിയുന്നതിനു മുൻപെ മൂവർക്കും അവരെ ആക്രമിക്കാനും സഹായകമായി. ഉറങ്ങിക്കിടന്ന [[ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ|ധൃഷ്ടദ്യുമ്നന്റെ]] നെഞ്ചത്തു ചവുട്ടി അശ്വത്ഥാമാവ് അവനെ ഉണർത്തി. തലമുടിക്കു പിടിച്ചു വലിച്ചു താഴെയിട്ട് നിർദ്ദയം ചവുട്ടിയും, മാന്തിക്കീറിയും അവനെ ആക്രമിച്ചു. പാണ്ഡവസേനാധിപതിയായ ധൃഷ്ടദ്യുമ്നനെ ആയുധമെടുക്കാതെയാണ് അശ്വത്ഥാമാവ് കൊന്നത്. ഇതിനിടയിൽ ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ തന്നെ ആയുധം കൊണ്ട് കൊല്ലാൻ അശ്വത്ഥാമാവിനോട് അപേക്ഷിച്ചു എങ്കിലും അതുകൂട്ടാക്കാതെ തന്റെ പിതാവിനെ കൊന്നതിനാലുള്ള കോപത്താൽ പൈശാചികമായിതന്നെ അവനെ കൈയ്യും, നഖവും, കാലുമുപയോഗിച്ച് അതിഹീനമായി കൊലചെയ്തു. അതിനുശേഷം [[ശിഖണ്ഡി|ശിഖണ്ഡിയേയും]], [[ദ്രൗപദി|ദ്രൗപദിയുടെ]] അഞ്ചുപുത്രന്മാരേയും ([[പ്രതിവിന്ധ്യൻ]], [[സുതസോമൻ]], [[ശ്രുതസേനൻ]], [[ശതാനീകൻ]], [[ശ്രുതകർമ്മാവ്]]) കൊന്നൊടുക്കി. പാണ്ഡവർക്കു പുത്രന്മാരായും ഈ അഞ്ചുപേർ മാത്രമേ യുദ്ധാനന്തരം അവശേഷിച്ചിരുന്നുള്ളു. അവരെയാണ് പതിനെട്ടാം യുദ്ധം കഴിഞ്ഞ് ക്ഷീണിച്ചുറങ്ങുമ്പോൾ രാത്രിയിൽ കൊലചെയ്തത്. അർജ്ജുനന്റെ പുത്രനായ [[ബഭ്രുവാഹനൻ]] ഒഴിച്ച് (മണലൂർ രാജകുമാരിയായ [[ചിത്രാംഗദ]] യിൽ ജനിച്ച കുമാരൻ) എല്ലാ പാണ്ഡവ പുത്രന്മാരും യുദ്ധത്തിൽ പങ്കെടുത്തിരുന്നു. കുരുക്ഷേത്രയിലെ പടകുടീരത്തിൽ ഉറങ്ങിക്കിടന്ന എല്ലാവരേയും കൊന്നൊടുക്കിയ അശ്വത്ഥാമാവിനു പാണ്ഡവരെ അവിടെ കണ്ടെത്താനായില്ല. മൂന്നുപേരും വീണ്ടും പല തവണ പാണ്ഡവർക്കായി അവിടെ തിരച്ചിൽ നടത്തിയെങ്കിലും കാണാഞ്ഞതിനാൽ അവസാനം ആ കുടീരങ്ങൾ മുഴുവനും അവർ തീയിട്ടു നശിപ്പിച്ചു. പാണ്ഡവർ അവിടെ ഒളിച്ചിരുപ്പുണ്ടെങ്കിൽ തീയിൽ വെന്തു മരിച്ചോളും എന്നുകരുതിയാണ് പടകുടീരങ്ങൾക്ക് തീയിട്ടത്. അതിനുശേഷം ഈ സന്തോഷ വാർത്ത അറിയിക്കുവാൻ മൂന്നുപേരും ആ രാത്രിയിൽ തന്നെ ദുര്യോധനനികിടത്തിൽ ചെന്നു ചേർന്നു. സൂര്യോദയത്തിനു മുൻപു തന്നെ തിരിച്ചെത്തിയ മൂന്നുപേരും അവിടെ നടന്ന വിവരങ്ങൾ ദുര്യോധനനെ വിശദമായി അറിയിച്ചു. പാണ്ഡവരും ശേഷിച്ച മറ്റുള്ളവരും മരിച്ചുവെന്ന് കേട്ട് സന്തുഷ്ടനായ ദുര്യോധനൻ അശ്വത്ഥാമാവിനെ പ്രശംസിക്കാനും മടിച്ചില്ല. കുറച്ചുനാഴികകൾക്കു ശേഷം സുര്യോദയത്തിനു മുൻപായി ദുര്യോധനനും മരിച്ചു. ==== ചൂഢാമണി ==== [[File:Draupadi and Ashvatthaman, Punjab Hills c. 1730.jpg|170px|thumb|left| ചൂഢാമണി തലയിൽ ചൂടുന്ന ദ്രൗപദിയും പാണ്ഡവരും; ചോരയൊലിപ്പിച്ച് ഓടിയകലുന്ന അശ്വത്ഥാമാവും (ചിത്രം)]] സഹോദരനേയും അഞ്ചു മക്കളേയും നഷ്‌ടപ്പെട്ട [[പാഞ്ചാലി]] ദുഃഖത്താൽ പൊട്ടികരഞ്ഞു. പാഞ്ചാലിയെ സാന്ത്വനിപ്പിക്കാൻ ഏവരും ശ്രമിച്ചെങ്കിലും അവസാനം ഭീമൻ അശ്വത്ഥാമാവിനെ വധിക്കാൻ പുറപ്പെട്ടു. അശ്വത്ഥാമാവിനെ തേടിയുള്ള ഭീമന്റെ പുറപ്പാട്‌ മനസ്സിലാക്കിയ കൃഷ്‌ണൻ അർജ്ജുനനുമൊത്ത് ഭീമനു പുറകെ യാത്രതിരിച്ചു. യുദ്ധ നിപുണനായ അശ്വത്ഥാമാവിനെ എതിരിടാൻ ഭീമനു ഒറ്റയ്ക്കാവില്ല എന്നു മനസ്സിലാക്കിയാണ് അനർത്ഥങ്ങൾ സംഭവിക്കുന്നതിനുമുമ്പ്‌ അവിടെയെത്താൻ കൃഷ്ണാർജ്ജുനന്മാർ പുറപ്പെട്ടത്. അശ്വത്ഥാമാവിനെ കണ്ടുമുട്ടിയ ഭീമൻ അവനെ യുദ്ധത്തിനു വിളിക്കുകയും ഗംഗയിൽ കുളിച്ചുകൊണ്ടിരുന്ന അശ്വത്ഥാമാവ് ഭീമന്റെ വെല്ലുവിളി സ്വീകരിച്ച്‌ പുറത്ത്‌ വരികയും ഒരു പുൽക്കൊടി പറിച്ചെടുത്ത്‌ പാണ്ഡവകുലത്തെ മുഴുവനോടെ നശിപ്പിക്കാൻ കഴിവുള്ള ബ്രഹ്മാസ്‌ത്രം പ്രയോഗിക്കുകയും ചെയ്തു. ആ സമയത്ത് അവിടെ എത്തിച്ചേർന്ന അർജ്ജുനനും മറ്റുപോംവഴികളില്ലാത്തതിനാൽ ബ്രഹ്മാസ്‌ത്രം പ്രയോഗിച്ചു. പക്ഷേ, ഈ രണ്ടു ബ്രഹ്മാസ്‌ത്രങ്ങളും കൂട്ടിമുട്ടിയാൽ ലോകം നശിക്കും എന്ന്‌ മനസ്സിലാക്കിയ കൃഷ്‌ണൻ, ബ്രഹ്മാസ്‌ത്രത്തെ തിരിച്ചുവിളിക്കാൻ ഇരുവരോടും നിർദ്ദേശിച്ചു. അർജ്ജുനൻ തന്റെ ബ്രഹ്മാസ്‌ത്രം പിൻവലിച്ചെങ്കിലും അശ്വത്ഥാമാവ് കൂട്ടാക്കിയില്ല. അതിനെതുടർന്ന് ദുരന്തം ഒഴിവായെങ്കിലും കൃഷ്‌ണൻ അശ്വത്ഥാമാവിനെ ശപിച്ചു. ദ്രൗപദിയുടെ ആഗ്രഹപൂർത്തിക്കായി ഭീമൻ അശ്വത്ഥാമാവിന്റെ ശിരസ്സിലെ ചൂഡാരത്നം ശിരസ്സു നൂഴ്ന്ന് എടുത്തു, പാഞ്ചാലിക്കു സമ്മാനിച്ചു. അശ്വത്ഥാമാവിന്റെ ബ്രഹ്മാസ്ത്രം അവന്റെ ആഗ്രഹപ്രകാരം ഗർഭിണിയായ ഉത്തരയുടെ വയറ്റിൽ പതിക്കുകയും ഗർഭസ്ഥശിശു മരണപ്പെടുകയും ചെയ്തു. കൃഷ്ണശാപം മൂലം ദേഹമാസകലം ചൊറിച്ചിലും മറ്റു ത്വക്‌ രോഗങ്ങളുമായി [[സപ്തചിരഞ്ജീവികൾ|ചിരഞ്ജീവിയായ]] അശ്വത്ഥാമാവ്‌ യാത്ര തുടർന്നു. ==യുദ്ധത്തിൽ കൊല്ലപ്പെട്ടവരുടെ എണ്ണം== മഹാഭാരതയുദ്ധത്തിൽ കൊല്ലപ്പെട്ടവരുടെ സംഖ്യയെക്കുറിച്ചും മഹാഭാരതത്തിൽ സൂചനയുണ്ട് . മഹാഭാരതയുദ്ധത്തിൽ എത്രപേരാണ് കൊല്ലപ്പെട്ടതെന്ന ധൃതരാഷ്ട്രരുടെ ചോദ്യത്തിന് യുധിഷ്ഠിരൻ പറയുന്ന ഉത്തരമിതാണ് . മൊത്തത്തിൽ 166 കോടി 20000 പേര് [1660020000 ] കൊല്ലപ്പെട്ടു . 24165 വീരന്മാരെ കാണാതായി . യുധിഷ്ഠിര ഉവാച (യുധിഷ്ഠിരൻ ധൃതരാഷ്ട്ര മഹാരാജാവിനോട് പറയുന്നതാണ് സന്ദർഭം) '''ദശായുതാനാമയുതം സഹസ്രാണി ച വിംശതിഃ'''<br> '''കോട്യഃ ഷഷ്ഠിശ്ച ഷഡ് ചൈവ ഹ്യാസ്മിൻ രാജൻ മൃധേ ഹതാഃ'''<br> '''[മഹാഭാരതം , സ്ത്രീപർവ്വം , അദ്ധ്യായം 26 , ശ്ളോകം 9]'''<br> '''(ഭാഷാ അർത്ഥം):'''<br> പതിനായിരം പത്തു - പതിനായിരവും , ഇരുപതു ആയിരവും , അറുപത്തിയാറു കോടിയും ആൾക്കാർ യുദ്ധത്തിൽ കൊല്ലപ്പെട്ടു രാജാവേ . '''(വ്യാഖ്യാനം)''' ഇവിടെ പത്തു പതിനായിരം എന്നാൽ ഒരു ലക്ഷമാണ് . (10 x 10000 ). അതുപോലത്തെ പതിനായിരം പത്തു പതിനായിരമെന്നാണ് പറയുന്നത് . അപ്പോൾ 10000 x (10 x 10000 ) . അതിന്റെ സംഖ്യ നൂറു കോടി ആണ് . അതായത് 1000000000 ( നൂറു കോടി ) . പിന്നെയൊരു ഇരുപതിനായിരം . അപ്പോൾ 1000020000 . പിന്നെ ഒരു അറുപത്തിയാറു കോടി(660000000) . അപ്പോൾ 1660020000 പേരാണ് മഹാഭാരതയുദ്ധത്തിൽ കൊല്ലപ്പെട്ടത് . അതായത് നൂറ്റി അറുപത്തിയാറു കോടി ഇരുപതിനായിരം പേരാണ് മരിച്ചതെന്ന് കണക്കു പറയുന്നു . ഇതിനു കാരണമെന്ത് ? മഹാഭാരതയുദ്ധത്തിൽ കുരുപാണ്ഡവരുടെ 18 അക്ഷൗഹിണികളിൽ ഉൾപ്പെടാത്ത കുറെയധികം രാക്ഷസന്മാരും , മ്ളേച്ഛവർഗ്ഗത്തിലേയും മാറ്റാൽക്കാരും ചീനന്മാരും കാംബോജരും വരെ യുദ്ധത്തിൽ പങ്കെടുത്തിരുന്നു . അതുകൊണ്ടാണ് 166 കോടിയോളം വനന്തു .<ref name="test41">[http://www.sacred-texts.com/hin/m11/m11025.htm Kisori Mohan Ganguly Translation of Mahabharatha]മഹാഭാരതം , സ്ത്രീപർവ്വം , അദ്ധ്യായം 26 </ref> മറ്റൊരു ശ്ളോകം പറയുന്നു . (യുധിഷ്ഠിരൻ ധൃതരാഷ്ട്ര മഹാരാജാവിനോട് പറയുന്നതാണ് സന്ദർഭം) '''അലക്ഷിതാനാം വീരാണാം സഹസ്രാണി ചതുർദ്ദശ'''<br> '''ദശ ചാന്യാനി രാജേന്ദ്ര ശതം ഷഷ്ഠിശ്ച പഞ്ച ച'''<br> '''[മഹാഭാരതം , സ്ത്രീപർവ്വം , അദ്ധ്യായം 26 , ശ്ളോകം 10]'''<br> '''(ഭാഷാ അർത്ഥം):''' ഇരുപത്തിനാല് ആയിരവും പിന്നെ നൂറ്റി അറുപത്തിയഞ്ച് പേരും ആൾക്കാരെ യുദ്ധത്തിൽ കാണാതായി രാജാവേ. '''(വ്യാഖ്യാനം)''' ഇരുപത്തിനാലായിരത്തി ഒരുന്നൂറ്റി അറുപത്തിയഞ്ച് പേരെ യുദ്ധത്തിൽ കാണാതായിരിക്കുന്നു രാജാവേ . (അവർ യുദ്ധത്തിൽ മരിക്കുമെന്ന് പേടിച്ചു ഓടിയൊളിച്ചതാണ്) . == യുദ്ധത്തിൽ അവശേഷിച്ചവർ == പതിനെട്ടുനാൾ നീണ്ടുനിന്ന കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധത്തെ അതിജീവിച്ചത് പന്ത്രണ്ടുപേർ മാത്രമായിരുന്നു. പാണ്ഡവപക്ഷത്ത് കൃഷ്ണനും, സാത്യകിയും, യുയുത്സുവും, പാണ്ഡവർ അഞ്ചുപേരുമായി എട്ടുപേർ മാത്രമായിരുന്നു യുദ്ധത്തിൽ പങ്കെടുത്തവരിൽ അതിനുശേഷം ജീവിച്ചത്. അർജ്ജുനനു ചിത്രാംഗദയിൽ ജനിച്ച [[ബഭ്രുവാഹനൻ]] യുദ്ധത്തിൽ പങ്കെടുത്തിരുന്നില്ല. അതിനാൽ പാണ്ഡവർക്കു പുത്രനായി ബഭ്രുവാഹനൻ മാത്രം അവശേഷിച്ചിരുന്നുള്ളു. യുദ്ധസമയത്ത് ഉത്തര ഗർഭിണിയായിരുന്നതിനാൽ അഭിമന്യുവിന്റെ പുത്രനായി പിന്നീടു ജനിച്ച [[പരീക്ഷിത്]] പാണ്ഡവർക്കു പൗത്രനായി. കൗരവപക്ഷത്ത് നാലുപേർ മാത്രമാണ് പതിനൊന്ന് അക്ഷൗഹിണിപടയിൽ അവശേഷിച്ചത്. കൃപിയിൽ ദ്രോണർക്കു ജനിച്ച അശ്വത്ഥാമാവും, കൃപാചാര്യരും യുദ്ധത്തിൽ അവശേഷിച്ചിരുന്നു. ഇവർ രണ്ടുപേരും സപ്ത ചിരഞ്ജീവികളിൽ ഉൾപ്പെട്ടവരായിരുന്നതിനാൽ ഇരുവരയേയും മരണം തൊട്ടില്ല. ഇവരെ കൂടാതെ കൃതവർമ്മാവും, [[വൃഷകേതു|വൃഷകേതുവും]] യുദ്ധത്തിൽ മരിക്കാതെ അവശേഷിച്ചിരുന്നു. ഈ പന്ത്രണ്ടുപേരിൽ യുയുത്സുവിന്റേയും, വൃഷകേതുവിന്റേയും മരണം ഗ്രന്ഥകാരൻ പ്രതിപാദിക്കുന്നില്ലയെങ്കിലും മറ്റുള്ള എട്ടുപേരും കലിയുഗാരംഭത്തിൽ മരണപ്പെട്ടതായി സ്വർഗ്ഗാരോഹണപർവ്വത്തിലും, മുസലപർവ്വത്തിലുമായി മഹാഭാരതത്തിൽ വിവരിക്കുന്നുണ്ട്. കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധത്തിനുശേഷം പാണ്ഡവർ അഞ്ചുപേരും കൃഷ്ണനും മാത്രമെ അവശേഷിക്കൂവെന്ന് വളരെ മുൻപുതന്നെ [[ഉലൂപി]] പുത്രനായ [[ഇരാവാൻ|ഇരവാനു]] അറിയാമായിരുന്നുവെന്ന് ഗ്രന്ഥകാരൻ മഹാഭാഗവതത്തിൽ പറയുന്നുണ്ട്. കൃഷ്ണനു സത്യഭാമയിൽ ജനിച്ച വത്സലയെ (സുന്ദരി) വിവാഹം കഴിക്കാൻ പുറപ്പെട്ട അഭിമന്യുവിനെ കാട്ടിൽവെച്ച് കണ്ടുമുട്ടിയ ഇരാവാൻ തന്റെ ഖഡ്ഗം അവിടെ പന്തലിച്ചുനിന്ന വൃക്ഷത്തിൽ വൃഥാ ആഞ്ഞു വീശി. അഞ്ചു ശിഖരങ്ങളും തായ്ത്തടിയും ഒഴിച്ചുള്ള സർവ്വകൊമ്പുകളും ഇലച്ചില്ലകളും അറ്റ് താഴെ വീണു. ആസന്നമായി നടക്കാൻ പോകുന്ന യുദ്ധത്തിന്റെ ചിത്രം ഇതാവുമെന്നു [[ഇരാവാൻ]] കാണിച്ചുകൊടുക്കുന്നുണ്ട്.<ref>മഹാഭാഗവതം -- ISBN 8-85315-07-8 -- ഡോ.പി.എസ്സ് നായർ -- വിദ്യാരംഭം പ്രസിദ്ധീകരണം, ആലപ്പുഴ</ref>. == ഗാന്ധാരി വിലാപം == തന്റെ നൂറു പുത്രന്മാരും, പുത്രിഭർത്താവും, അവരുടെ മക്കളും, സഹോദരനും എന്നുവേണ്ട സർവ്വ ബന്ധുജനങ്ങളും മരിച്ചതറിഞ്ഞ [[ഗാന്ധാരി]] കുരുക്ഷേത്ര യുദ്ധഭൂമി സന്ദർശിക്കാൻ ആഗ്രഹം പ്രകടിപ്പിച്ചു. [[ദുര്യോധനൻ|ദുര്യോധനന്റെ]] പത്നിയായ [[ഭാനുമതിയും]] മറ്റു പുത്രവധുമാരും, പൗത്രവധുക്കളും അവർക്കൊപ്പം യുദ്ധക്കളത്തിലേക്ക് അനുഗമിച്ചു. പുത്രിയായ [[ദുശ്ശള|ദുശ്ശളയേയും]] അവർ ഒപ്പം കൂട്ടി. അതിഭയാനകമായിരുന്നു യുദ്ധക്കളത്തിലെ കാഴ്ചകൾ. പതിനെട്ടുനാൾ നീണ്ടുനിന്ന യുദ്ധം ഒരു ജനസമൂഹത്തെ മുഴുവനും വേദനപ്പിച്ച് ഇല്ലാതാക്കി. ആദ്യ ദിവസങ്ങളിൽ മരിച്ചുവീണ പലരുടേയും ജഢങ്ങൾ അഴുകിത്തുടങ്ങിയിരുന്നു. പലതിനു അംഗഭംഗം വന്നവയായിരുന്നു. ജീവൻ പൂർണ്ണമായും നിലച്ചിട്ടില്ലാത്ത ശരീരങ്ങൾക്കു കഴുകനും നരിയും കാവലിരിക്കുന്നു. യുദ്ധഭൂമിയിൽ എത്തിയ സ്ത്രീജനങ്ങൾ അവരുടെ പ്രിയപ്പെട്ടവരെ തേടിഅലഞ്ഞു. [[ഭാനുമതി|ഭാനുമതിയുടെ]] സഹായത്തോടെ ഗാന്ധാരി ദുര്യോധന നികടത്തിൽ എത്തിച്ചേർന്നു. അവിടെവെച്ച് ഗാന്ധാരി തന്റെ കൺകെട്ട്‌ അഴിക്കുകയും മൃതരായ തന്റെ മൂത്ത പുത്രനെയും മറ്റു മക്കളേയും ബന്ധുക്കളേയും കണ്ടു. [[ഗാന്ധാരം|ഗാന്ധാരരാജ്യത്തിന്റെ]] ചക്രവർത്തി [[സുബലൻ|സുബലന്റെ]] പുത്രിയായ ഗാന്ധാരി അന്ധനായ [[ധൃതരാഷ്ട്രർ|ധൃതരാഷ്ട്രരെ]] വിവാഹം കഴിച്ചപ്പോൾ മുതൽ താനും അന്ധയായി ജീവിക്കാൻ ബാദ്ധ്യസ്ഥയാണെന്നു തീരുമാനിച്ച് സ്വന്തം കണ്ണുകൾ പട്ടുവസ്ത്രത്തിന്റെ നാടകൊണ്ടു കെട്ടിവച്ച് പതിവ്രതാരത്‌നമായി ജീവിച്ചു. അന്നുകെട്ടിയ കണ്ണുകൾ യുദ്ധത്തിനു മുൻപ് ഒരിക്കൽ മാത്രം തന്റെ പുത്രനായ ദുര്യോധനനെ അനുഗ്രഹിക്കാനായി തുറന്നിരുന്നു. അന്ന് ഗാന്ധാരി തന്റെ കണ്ണിലെ കെട്ട്‌ മാറ്റിയപ്പോൾ ദുര്യോധനന്റെ തുടയൊഴിച്ച്‌ മറ്റെല്ലാ ശരീരഭാഗത്തേക്കും അത്രയും കാലം സംഭരിച്ച പാതിവ്രത്യശക്തി മുഴുവൻ അവർ പകർന്നു കൊടുത്തു. പിന്നീട് ഗാന്ധാരി ഇവിടെ കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധഭൂമിയിൽവച്ചാണ് തന്റെ കണ്ണിലെ കെട്ടഴിച്ചത്. അതിഭയാനകമായിരുന്നു അവരുടെ ആ കാഴ്ച. തന്റെ നൂറു മക്കളുടെയും ദാരുണമരണം നേരിട്ടുകണ്ടു ആ മാതാവ്; അടങ്ങാത്ത പുത്രസ്നേഹത്തിനു മുൻപിൽ കൃഷ്ണൻ പോലും സത്ബധനായിപ്പോയി. ഗാന്ധാരി വിലപിക്കുന്ന കാഴ്ച ഗ്രന്ഥകർത്താവ് മഹാഭാരതത്തിൽ [[സ്തീപർവം|സ്ത്രീപർവ്വത്തിലൂടെ]] വിവരിക്കുന്നു. വ്യാസൻ ഇതിനായി സ്ത്രീപർവ്വത്തിൽ 27 അദ്ധ്യായങ്ങളും 775 പദ്യങ്ങളും ചേർത്തിരിക്കുന്നു. [[ഭാനുമതിയുടെ]] നെഞ്ചത്തടിച്ചുള്ള കരച്ചിലിൽ ഗാന്ധാരിയുടെ അടങ്ങാത്ത മാതൃസ്നേഹം അണപൊട്ടിയൊഴുകി. അവർ [[കൃഷ്ണൻ|കൃഷ്ണനുനേരെ]] തിരിഞ്ഞു. കൃഷ്ണന്റെ കാപട്യവും, വക്രബുദ്ധിയും മൂലമാണ് തന്റെ നൂറുപുത്രന്മാർക്കും ഈ ഗതിവന്നത് എന്ന് ആക്രോശിച്ചു ആ [[മാതാവ്]]. [[ഭീഷ്മർ|ഭീഷ്മപിതാമഹനെ]] ശരശയ്യയിൽ വീഴിച്ചതും, കളളം പറഞ്ഞ് [[ദ്രോണർ|ദ്രോണരെ]] കൊലചെയ്തതും, [[ജയദ്രഥൻ|ജയദ്രഥനെ]] കൊല്ലാൻ [[സൂര്യൻ|സൂര്യംബിംബം]] മറച്ചതും, [[ദുര്യോധനൻ|ദുര്യോധനന്റെ]] മരണത്തിടയാക്കിയ നിർബന്ധപൂർവ്വമായ ദ്വന്ദ്വയുദ്ധത്തിനും അവസാനം, അരയ്ക്കു താഴെ അടിക്കാൻ പാടില്ലയെന്നുള്ള യുദ്ധനീതി മറച്ചുവെച്ച് [[ഭീമൻ|ഭീമനോട്]] ദുര്യോധനന്റെ തുട അടിച്ചുപൊട്ടിക്കാൻ ഉപദേശിച്ചതും കൃഷ്ണൻ കാരണമാണെന്നു ആ മാതാവ് കുറ്റപ്പെടുത്തി. തുടർന്ന് അവർ ഇങ്ങനെ ശപിച്ചു; "കൃഷ്ണാ , പാണ്ഡവരും ധാർത്തരാഷ്ട്രന്മാരും പരസ്പരം കൊന്നു തീർന്നു . എന്തിനാണ് അവരെ നീ തീർത്തും ഉപേക്ഷിച്ചു കളഞ്ഞത് ? . നീ രണ്ടിനും സമർത്ഥനും ശ്രുതവാക്യനും അസംഖ്യം ഭൃത്യന്മാരും വിപുലമായ സൈന്യബലമുള്ളവനും ശക്തനുമല്ലേ ? അല്ലയോ മധുസൂദനാ , അപ്പോൾ കുരുക്കളുടെ നാശം നിന്റെ ഇച്ഛയനുസരിച്ചാണ് നടന്നത് . അതിനാൽ , മഹാബാഹോ അതിന്റെ ഫലം നീയും അനുഭവിക്കട്ടെ . പതിശുശ്രൂഷയാൽ അൽപ്പമെങ്കിലും തപോബലം ഞാൻ ആർജ്ജിച്ചിട്ടുണ്ടെങ്കിൽ , ആ തപോബലത്താൽ അല്ലയോ ചക്രഗദാധരാ , ഞാൻ നിന്നെ ശപിക്കുകയാണ് . പരസ്പരം കൊല്ലുന്ന ബന്ധുക്കളായ കുരുപാണ്ഡവരെ നീ ഉപേക്ഷിക്കുകയാൽ , അല്ലയോ ഗോവിന്ദാ , നിന്റെ ബന്ധുക്കളും ഇതുപോലെ കൊല്ലപ്പെടുന്നതാണ് . ഇന്നേക്ക് മുപ്പത്തിയാറാമാണ്ട് തികയുമ്പോൾ , ബന്ധുക്കളും അമാത്യന്മാരും പുത്രന്മാരുമൊക്കെ കൊല്ലപ്പെട്ട്‌ വനത്തിലൂടെ നടക്കുമ്പോൾ , കുത്സിതമായ ഒരു ഉപായത്താൽ നീയും മരിക്കുന്നതാണ് . ഈ കാണും പടി , ബന്ധുക്കളെല്ലാം മരിച്ച് നിങ്ങളുടെ സ്ത്രീകളും ഭാരതസ്ത്രീകളെപ്പോലെ അനാഥകളായി വിലപിക്കും " [മഹാഭാരതം , സ്ത്രീപർവ്വം , അദ്ധ്യായം 25 , ശ്ളോകങ്ങൾ 39 മുതൽ 46 വരെ]". ഗാന്ധാരിയുടെ ശാപവാക്കുകൾ കേട്ടിട്ടും ഭഗവാൻ കൃഷ്ണന് ഒരു കുലുക്കവുമുണ്ടായില്ല . അദ്ദേഹം താൻ ചെയ്യാനുദ്ദേശിച്ചിരിക്കുന്ന കാര്യം തന്നെയാണ് ശാപവാക്കുകളിലൂടെ ഗാന്ധാരി ഇപ്പോൾ പറഞ്ഞതെന്ന് അവളെ അറിയിച്ചു . ഉത്തമഭക്തയും ധർമ്മിഷ്ഠയുമായ ഗാന്ധാരിയുടെ വാക്കുകളെ സത്യമാക്കുവാനും , താൻ നിശ്ചയിച്ചിട്ടുള്ളത് നടത്താനുമായി ശ്രീകൃഷ്ണഭഗവാൻ ഗാന്ധാരിയുടെ ശാപത്തെ പുഞ്ചിരിയോടെ സ്വീകരിച്ചു .അതനുസരിച്ചാണ് പിൽക്കാലത്ത് യദുകുലം നശിച്ചതും ദ്വാരക കടലിൽ മുങ്ങിപ്പോയതും .പിന്നീട് ധൃതരാഷ്ട്രരുടെ നിർദ്ദേശത്താൽ ശേഷിച്ച ജഢങ്ങൾ സംസ്കരിക്കാനുള്ള സൗകര്യം [[ധർമ്മപുത്രർ]] ചെയ്തു. == ശാന്തിപർവ്വം == മരിച്ചവരുടെ ആത്മാക്കൾക്ക് ശാന്തിലഭിക്കുന്ന കഥാസന്ദർഭങ്ങൾ ഗ്രന്ഥകാരൻ ശാന്തിപർവ്വത്തിൽ ഉൾപ്പെടുത്തിയിരിക്കുന്നു. 339 അദ്ധ്യായങ്ങളിലായി 14525 gnപദ്യങ്ങളിലൂടെയാണ് [[ശാന്തിപർവ്വം]] കടന്നുപോകുന്നത്. വ്യാസഭാരതത്തിലെ ഏറ്റവും വലിയ പർവ്വമാണ് ശാന്തിപർവ്വം.<ref>ശാന്തിപർവ്വം : മഹാഭാഗവതം -- ISBN 8-85315-07-8 -- ഡോ.പി.എസ്സ് നായർ -- വിദ്യാരംഭം പ്രസിദ്ധീകരണം, ആലപ്പുഴ</ref>.<ref>സി. രാജഗോപാലാചാരിയുടെ മഹാഭാരതം; "54--സഞ്ജയ മിഷൻ (സഞ്ജയദൂത്)"</ref> യുദ്ധത്തിൽ മരണമടഞ്ഞവർക്ക് പിതൃശുദ്ധികർമ്മങ്ങൾ എല്ലാം നിർവ്വഹിച്ചു. എല്ലാത്തിനു ധർമ്മപുത്രർ നേരിട്ടു നേതൃത്വം നൽകി. രാജ്യാഭിഷേകത്തിനുശേഷം ഒരിക്കൻ കുന്തിദേവി ധർമ്മപുത്രരെ കാണാനായി അവന്റെ കൊട്ടാരത്തിൽ എഴുന്നള്ളി. സങ്കടത്തോടെ അവർ കർണ്ണരഹസ്യം യുധിഷ്ഠിരനെ അറിയിച്ചു. താൻ മൂലമാണ് ജ്യേഷ്ഠനായ കർണ്ണൻ കൊലചെയ്യപ്പെട്ടത് എന്നറിഞ്ഞപ്പോൾ രാജാവ് ബോധരഹിതനായി നിലത്തുവീണു. ഇതറിഞ്ഞ് മറ്റു സഹോദരന്മാരും ഇതിനോടകം അവിടെ എത്തിച്ചേർന്നു. കർണ്ണന്റെ പുത്രന്മാർ ഏവരും യുദ്ധത്തിൽ മരിച്ചിരിക്കുന്നതിനാൽ കർണ്ണനുവേണ്ടി ആരും ഇതുവരെ പിതൃകർമ്മങ്ങൾ നടത്തിയിട്ടില്ല എന്നുള്ള വിവരവും കുന്തി പാണ്ഡവരെ അറിയിച്ചു. അഞ്ചുപേരും ചേർന്നു മൂത്തജ്യേഷ്ഠനുവേണ്ടി ബലിതർപ്പണം നടത്തുവാൻ കുന്തി അവരോട് അപേക്ഷിച്ചു. കർണ്ണരഹസ്യം മുൻപ് അറിഞ്ഞിരുന്നെങ്കിൽ അവനെ രാജാവായി വാഴിച്ചേനെ; ചിലപ്പോൾ ദുര്യോധനനും അതു സ്വീകാര്യമായേനെ; അതുമൂലം കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധം ഒഴിവാക്കാമായിരുന്നു; എന്നിങ്ങനെ പലവുരു ദുഃഖാർത്തനായി പുലമ്പിക്കൊണ്ട് അഞ്ചുപേരും പ്രത്യേകിച്ച് യുധിഷ്ഠിരൻ വളരെയേറെ സങ്കടപ്പെട്ടു. പിറ്റേന്ന് തന്നെ കർണ്ണനുവേണ്ടി പാണ്ഡവർ അഞ്ചുപേരും ചേർന്ന് പിതൃബലി നടത്തി. അതിനുശേഷം അവന്റെ പുത്രന്മാർക്കും വേണ്ട തർപ്പണപൂജകൾ നടത്തി. തുടർന്ന് പാണ്ഡവർ ഹസ്തിനപുരിയിൽ തിരിച്ചെത്തി കർണ്ണന്റെ വിധവയെ കണ്ട് സമാധാനിപ്പിച്ചു. അന്ന് അവിടെ കൂടുതൽ സമയം ചിലവഴിക്കാനും ജ്യേഷ്ഠത്തിയുമായി ദുഃഖത്തിൽ പങ്കുചേരാൻ പാഞ്ചാലിയും സുഭദ്രയും പ്രത്യേകം ശ്രദ്ധചെലുത്തി. എല്ലാവരും കർണ്ണപത്നിയുടെ കാൽക്കൽ നമസ്കരിച്ച് ആശിർവാദം വാങ്ങിയാണ് തങ്ങളുടെ കൊട്ടാരങ്ങളിലേക്ക് തിരിച്ചത്. അന്നുതന്നെ ധൃതരാഷ്ട്രരേയും ഗാന്ധാരിയേയും വിദുരരേയും കണ്ടു വണങ്ങാനും യുധിഷ്ഠിരൻ മറന്നില്ല. === നാരദസംവാദം === കുന്തിയിലൂടെ കർണ്ണ രഹസ്യം മനസ്സിലാക്കിയതുമുതൽ രാജാവ് വളരെയേറെ ദുഃഖാർത്തനായി കാണപ്പെട്ടു. ഈ കാലയളവിൽ നാരദർ ഹസ്തിനപുരിയിൽ എത്തുകയും കർണ്ണന്റെ ജീവിതകഥകളും അവനേറ്റ നിരവധി ശാപകഥകളും രാജാവിനെ ധരിപ്പിച്ചു. ദ്രോണർ അവനു ശിഷ്യത്വം നിരാകരിച്ചപ്പോൾ ദ്രോണരുടെ ഗുരുവായിരുന്ന പരശുരാമന്റെ ശിഷ്യത്വം സ്വീകരിച്ച കർണ്ണന്റെ ധീരതയും, പിന്നീട് പരശുരാമൻ അവൻ ബ്രാഹ്മണനല്ല എന്നു മനസ്സിലാക്കി അവനെ ശപിച്ചതും, ഹോമപശുവിനെ അറിയാതെ കൊലചെയ്കയാൽ അവനേറ്റ അഗ്നിഹോത്രിശാപവും നാരദർ യുധിഷ്ഠിരനോട് വിശദമായി പറയുന്നുണ്ട്. ഇതിനെല്ലാം കാരണം അവനിലടങ്ങിയിരിക്കുന്ന അസുരാംശമാണെന്നു ഇതിലൂടെ നാരദർ മഹാരാജാവിനോട് പറയുന്നു. അഗ്നിഹോത്രിശാപം എപ്പോഴും കർണ്ണനെ അധൈര്യപ്പെടുത്തിയിരുന്നു. പശുവാണെന്നറിയാതെ കൊലചെയ്കയാൽ നീ ആരാണെന്നറിയാതെ നിന്റെയും ശിരസ്സ് അറുക്കപ്പെടും എന്നായിരുന്നു അഗ്നിഹോത്രിശാപം. ==== കർണ്ണന്റെ ധീരത ==== ദുര്യോധനപക്ഷം ചേരാനുണ്ടായ സാഹചര്യവും, അവന്റെ മറ്റു ധീരതനിറഞ്ഞ കഥകളും നാരദർ ഈ സന്ദർഭത്തിൽ വിവരിക്കുന്നതായി ഗ്രന്ഥകാരൻ മഹാഭാരതത്തിൽ ശാന്തിപർവ്വത്തിൽ പറയുന്നുണ്ട്. * '''ദുര്യോധന വിവാഹം''': കലിംഗരാജകുമാരിയുടെ സ്വയവരവേളയിൽ അവൾ ദുര്യോധനനെ വേൾക്കാതെ മുന്നോട്ട് നടന്നതിൽ കോപിച്ച് രാജകുമാരിയെ അവിടെ നിന്നും കടത്തിക്കൊണ്ടുപോരാനും അതെതിർത്ത രാജാക്കന്മാരെയെല്ലാം ഒറ്റക്ക് നേരിട്ട് ദുര്യോധനനെ സഹായിച്ചത് കർണ്ണനായിരുന്നു. ദുര്യോധനനു അവനോട് സ്നേഹാദരവിനുണ്ടായ കാരണങ്ങൾ ഇങ്ങനെ നിരവധിയായിരുന്നു. * '''ജരാസന്ധവിജയം''': കർണ്ണന്റെ യുദ്ധസാമർത്ഥ്യം മനസ്സിലാക്കി മഗധാധിപനായ [[ജരാസന്ധൻ]] അവനെ ദ്വന്ദ്വയുദ്ധത്തിനു വിളിച്ചു. ദ്വന്ദ്വയുദ്ധത്തിൽ പ്രഗദ്ഭനായ ജരാസന്ധനെ കർണ്ണൻ തോല്പിച്ചു. കർണ്ണനിൽ അഭിമാനം പൂണ്ട മഗധാധിപൻ മാലിനി എന്ന നഗരം കർണ്ണനു സമ്മാനിച്ചു. *'''ദേവേന്ദ്ര കപടവേഷം''' : അർജ്ജുനനുവേണ്ടി ദേവേന്ദ്രൻ ബ്രാഹ്മണവേഷത്തിൽ വന്നു കർണ്ണന്റെ ജന്മസിദ്ധമായിരുന്ന കവചകുണ്ഢലങ്ങൾ ദാനം വാങ്ങി. ബ്രാഹ്മണവേഷത്തിൽ വന്നത് ദേവേന്ദ്രനാണെന്നറിഞ്ഞുകൊണ്ടുതന്നെ അദ്ദേഹത്തിനു തന്റെ ശരീരഭാഗമായിരുന്ന കവചകുണ്ഢലങ്ങൾ ദാനം കൊടുത്തു. കർണ്ണന്റെ ദാനമഹിമയാണ് ഇവിടെ കാണിക്കുന്നത്. == രാജ്യാഭിഷേകം == [[File:Draupadi and Pandavas.jpg|170px|thumb|left|രാജ്യാഭിഷേകം]] യുദ്ധാനന്തരം പന്ത്രണ്ടാം ദിവസം പുലയുടെ അശുദ്ധി തീർന്നതിനുശേഷം കുലഗുരുവായ [[ധൗമ്യൻ|ധൗമ്യനെ]] ആചാര്യമര്യാദകളോടെ വിളിച്ചുവരുത്തി അദ്ദേഹത്തിന്റെ അനുവാദത്തോടെ ശുഭമുഹൂർത്തത്തിൽ ഹസ്തിനപുരിയുടെ രാജ്യഭാരം ധർമ്മപുത്രർ ഏറ്റെടുത്തു.<ref>മഹാഭാരതം -- സി. രാജഗോപാലാചാരി -- ഭാരതീയ വിദ്യാഭവൻ ISBN : 9788172763688</ref><ref>ഇന്ത്യയുടെ സാംസ്കാരിക ചരിത്രം (ആംഗലേയം) -- ശിശിർകുമാർ ദാസ്</ref> രാജാഭിഷേകത്തിനുശേഷം കുന്തിദേവിയുടെ അഭ്യർത്ഥനയെ തുടർന്ന് [[കർണ്ണൻ|കർണ്ണന്റെ]] വിധവയെ കണ്ട് ആശ്ലേഷിച്ചു. അവരുടെ എല്ലാ പുത്രന്മാരും യുദ്ധത്തിൽ മരിച്ചിരുന്നു. കർണ്ണപുത്രന്മാരുടെ പത്നിമാരെ ദ്രൗപദി സമാധാനിപ്പിച്ചു. അതിനുശേഷം പരിവാരസമേതം കുരുക്ഷേത്രഭൂമിയിൽ പോയി ശരശയ്യയിൽ കിടന്ന ഭീഷ്മപിതാമഹനെ കണ്ട് ദിവ്യോപദേശങ്ങൾ സ്വീകരിച്ചു. (ഉത്തരായനം തുടങ്ങിയതിനുശേഷം [[ഭീഷ്മർ]] തന്റെ ശരീരം ഉപേക്ഷിച്ചു [[അഷ്ടവസുക്കൾ|അഷ്ടവസുക്കളിൽ]] വിലയം പ്രാപിച്ചു). ഹസ്തിനപുരിയുടെ രാജാവായി അഭിഷേകം നടത്തുമ്പോൾ [[യുധിഷ്ഠിരൻ|ധർമ്മപുത്രർക്ക്]] 72-വയസ്സ് പ്രായം ഉണ്ടായിരുന്നു. രാജ്യാഭിഷേകത്തെത്തുടർന്ന് 36 വർഷങ്ങൾ യുധിഷ്ഠിരൻ ചന്ദ്രവംശത്തിന്റെ ചക്രവർത്തിയായി രാജഭരണം നടത്തി. === അശ്വമേധയാഗം === [[File:Leaf from the Razmnama.jpg|150px|thumb|right|താമ്രാവതിയുദ്ധം (ചിത്രം)]] [[File:Arjuna_is_killed_by_his_son_Babhnu_Vahana_in_battle.jpg|150px|thumb|right|ബഭ്രുവാഹനയുദ്ധം (ചിത്രം)]] കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധം മൂലം കുരുവംശത്തിനു ഉൾപ്പെടെ ഏവർക്കും വന്നുചേർന്ന വലിയ നാശനഷ്ടത്തിനു കാരണക്കാരൻ താനാണെന്നുള്ള ദുഃഖം എപ്പോഴും യുധിഷ്ഠിരനെ ബാധിച്ചിരുന്നു. പല അവസരങ്ങളിലും കുരുക്ഷേത്ര യുദ്ധക്കെടുതികളെപ്പറ്റി അദ്ദേഹം വ്യാകുലപ്പെട്ടു സംസാരിച്ചിരുന്നു. ഇതുമനസ്സിലാക്കി വ്യാസ മഹർഷി അദ്ദേഹത്തെ കാണാൻ ഹസ്തിനപുരിയിലെത്തി. അദ്ദേഹം പല ഉപദേശങ്ങളും പാണ്ഡവർക്ക് നൽകി. തുടർന്ന് യുധിഷ്ഠിരന്റെ മനസ്സിനെ ബാധിച്ച പാപഭാരം മാറ്റുവാനായി [[അശ്വമേധയാഗം]] നടത്താൻ നിർദ്ദേശിച്ചു. കൃഷ്ണനും ഇതുതന്നെ അദ്ദേഹത്തോട് ഉപദേശിച്ചു. ഇരുവരുടേയും നിർദ്ദേശാനുസരണയോടെ യുധിഷ്ഠിരൻ അശ്വമേധയാഗം നടത്തി. ഇതിനുള്ള ധനം കൃഷ്ണനിർദ്ദേശത്താൽ ഹിമാലയത്തിൽ നിന്നും കണ്ടെടുക്കുകയായിരുന്നു. അശ്വപ്രയാണത്തിനനുഗമിച്ചത് പാർത്ഥനായിരുന്നു. സിന്ധുരാജ്യത്ത് അശ്വം എത്തിയതിനെത്തുടർന്ന് ജയദ്രഥന്റെ പുത്രനായ [[സുരഥൻ]] അർജ്ജുനബാണങ്ങളെ ഭയന്ന് ഹൃദയം പൊട്ടി മരിച്ചു. ഇതറിഞ്ഞ് വളരെ സങ്കടപ്പെട്ട് [[ദുശ്ശള]] അനുജനായ അർജ്ജുനനെ വന്നുകണ്ടു. ജ്യേഷ്ഠത്തിയുടെ ആശിർവാദങ്ങളോടെ അർജ്ജുനൻ അശ്വപ്രയാണം വീണ്ടും തുടർന്നു. (ദുശ്ശളയും സുരഥന്റെ പത്നിയും അവരുടെ കൈക്കുഞ്ഞായിരുന്ന പുത്രനും പിന്നീട് യുധിഷ്ഠിരന്റെ അശ്വമേധയാഗത്തിൽ പങ്കെടുക്കാൻ എത്തിയിരുന്നു). ==== താമ്രാവതി ==== താമ്രാവതിയിലെ രാജാവായിരുന്ന [[മയൂരധ്വജൻ]] ഈ അവസരത്തിൽ അശ്വമേധയാഗം നടത്താൻ തീരുമാനിക്കുകയും യാഗദീക്ഷയെത്തുടർന്ന് അദ്ദേഹത്തിന്റെ പുത്രൻ താമ്രധ്വജൻ അശ്വപ്രയാണത്തിനു അനുഗമിച്ചു. ഇതു കുതിരകളും താമ്രാവതിക്കടുത്ത് വെച്ച് കണ്ടുമുട്ടുകയും തുടർന്ന് യുദ്ധത്തിലേക്ക് എത്തിച്ചേരുകയും ചെയ്തു. അവസാനം താമ്രധജൻ യുധിഷ്ഠിരന്റെ രാജത്വം അംഗീകരിക്കുകയും യുദ്ധം അവസാനിപ്പിക്കുകയും ചെയ്തു. ==== മണലൂർ ==== അർജ്ജുനന്റെ പത്നിയായ ചിത്രാംഗദയുടെ രാജ്യമായിരുന്നു മണലൂർ. യുദ്ധാനന്തരം ജീവിച്ചിരുന്ന ഏക പാണ്ഡവപുത്രനായ ബഭ്രുവാഹനനായിരുന്നു അവിടുത്തെ രാജാവ്. ബഭ്രുവാഹനൻ അശ്വത്തെ പിടിച്ചുകെട്ടുകയും തുടർന്നുണ്ടായ യുദ്ധത്തിൽ അർജ്ജുനൻ മോഹലാസ്യപ്പെട്ട് വീഴുകയും ചെയ്തു. പാർത്ഥനു പുത്രന്റെ മുൻപിൽ തോൽവി സംഭവിച്ചപ്പോഴും, ബഭ്രുവാഹനൻ തന്റെ വലിയച്ഛന്റെ രാജത്വം അംഗീകരിച്ച് അദ്ദേഹത്തിനു കപ്പം കൊടുത്ത് അശ്വത്തെ വണങ്ങി യാഗത്തിൽ പങ്കെടുത്തു. == യുദ്ധസമയത്തെ പാണ്ഡവരുടെ പ്രായം == യുദ്ധസമയത്ത് [[യുധിഷ്ഠിരൻ|ധർമ്മപുത്രർക്ക്]] 72 വയസ്സുണ്ടായിരുന്നുവെന്നു ഗ്രന്ഥകാരൻ മഹാഭാരതത്തിൽ എഴുതിയിരിക്കുന്നു. ഭീമസേനനു 71-ഉം, അർജ്ജുനനും 70-ഉം, നകുല-സഹദേവന്മാർക്കു 69 വയസ്സു വീതവുമുണ്ടായിരുന്നു. ശ്രീകൃഷ്ണനു അർജ്ജുനനിലും 6-മാസത്തെ പ്രായകൂടുതലായിരുന്നുവെന്നു ഗ്രന്ഥകാരൻ ഭാഗവതത്തിലും മഹാഭാരതത്തിലും പറയുന്നുണ്ട്. കൗരവാദികൾ നൂറുപേരും അർജ്ജുനനിൽ മൂത്തതും ഭീമനിൽ ഇളയവരുമാണ്. 72-ആം വയസ്സിൽ ഹസ്തിനപുരിയിൽ ചന്ദ്രവംശത്തിന്റെ രാജാവായി ധൗമ്യനാൽ അഭിഷിക്തനായ യുധിഷ്ഠിരൻ ത്തുടർന്ന് 36 വർഷം രാജ്യം ഭരിച്ചു.<ref>മഹാഭാരതം -- ഡോ.പിഎസ്.നായർ -- വിദ്യാരംഭം പബ്ലിഷേസ്, ആലപ്പുഴ</ref>. അതിനുശേഷം പൗത്രനായ [[പരീക്ഷിത്|പരീക്ഷിത്തിനെ]] രാജാവായി അഭിഷേകം നടത്തി പാണ്ഡവർ വനവാസം സ്വീകരിച്ചു. == അവലംബം == {{Reflist|2}} === കുറിപ്പുകൾ === {{Reflist|group="N"}} {{കുറിപ്പ്|൧|'''നിഷ്പക്ഷ രാജ്യങ്ങൾ :''' കേകേയം, ദ്വാരക, മഥുര, വിദർഭ, മഗധ രാജ്യങ്ങൾ രണ്ടു കൂട്ടരോടും ശത്രുതയില്ലാതെ യുദ്ധത്തിൽ പങ്കെടുത്തു. <big>കേകേയ സൈന്യം :</big>രണ്ടു കൂട്ടത്തിലും യുദ്ധം ചെയ്തു; <big>ദ്വാരക സൈന്യം :</big>കൃതവർമ്മാവിന്റെ നേതൃത്വത്തിൽ ഒരു സൈന്യവ്യൂഹം കൗരവപക്ഷത്തും, ഭഗവാൻ കൃഷ്ണൻ പാണ്ഡവ പക്ഷത്തും, മറ്റു ചിലർ നിഷ്പക്ഷമായും നിന്നു; <big>മഥുര സൈന്യം :</big>ഉഗ്രസേന നിർദ്ദേശത്താൽ പ്രധാന സൈന്യവ്യൂഹം പാണ്ഡവപക്ഷത്തും കുറച്ചുപേർ കൃതവർമ്മാവിനൊപ്പവും യുദ്ധം ചെയ്തു. <big>വിദർഭ സൈന്യം :</big>രുക്മിണിയുടെ സഹോദരനായ രുഗ്മി രാജകുമാരൻ ഒരു സൈന്യവ്യൂഹവുമായി കൗരവപക്ഷത്തും പിതാവായ വിദർഭൻ തന്റെ സൈന്യത്തിന്റെ പ്രധാന ഭാഗത്തെ പാണ്ഡവർക്കായി അയച്ചു കൊടുത്തു.<big> മഗധ സൈന്യം :</big>ജരാസന്ധന്റെ മരണത്തിനുശേഷം അദ്ദേഹത്തിന്റെ പുത്രന്മാർ പാണ്ഡവരുമായി സൗഖ്യമായിരുന്നു. മഗധ രാജകുമാരൻ തന്റെ കീഴിലുള്ള സൈന്യവുമായി പാണ്ഡവപക്ഷത്തു ചേർന്നു യുദ്ധം ചെയ്തു. ജരാസന്ധന്റെ പുത്രിമാർ വിവാഹം ചെയ്തിരുന്നത് കംസനെയായിരുന്നു. അതിനാൽ അവരുടെ ബന്ധുജനങ്ങൾ കൗരവപക്ഷത്തും ചേർന്നു യുദ്ധത്തിൽ ഏർപ്പെട്ടു.}} === സംഗ്രഹ ഗ്രന്ഥങ്ങൾ === * മഹാഭാരതം -- തുഞ്ചത്ത് രാമാനുജൻ എഴുത്തച്ഛൻ -- മാതൃഭൂമി പ്രസിദ്ധീകരണം, കോഴിക്കോട് * മഹാഭാരതം -- ഡോ.പി.എസ്. നായർ -- വിദ്യാരംഭം പ്രസിദ്ധീകരണം, ആലപ്പുഴ * വ്യാസ മഹാഭാരതം -- ആംഗലേയ പരിഭാഷ -- കിസാരി മോഹൻ ഗാംഗുലി * മഹാഭാരതം (ആംഗലേയം) -- സി. രാജഗോപാലാചാരി -- ഭാരതീയ വിദ്യാഭവൻ * ശ്രീമദ് ഭഗവദ്ഗീത -- എം.എസ്. ചന്ദ്രശേഖരവാര്യർ : പരിഭാഷ -- ഡി.സി.ബുക്സ് പ്രസിദ്ധീകരണം, കോട്ടയം * വിദുര നീതി -- ആംഗലേയ പരിഭാഷ -- കിസാരി മോഹൻ ഗാംഗുലി * പ്രാചീന ഇന്ത്യ -- ആർ.എസ്. ശർമ്മ -- ഡി.സി. ബുക്സ്, കോട്ടയം * ഋഗ്വേദ സംഹിത (ആംഗലേയം) -- ഫെഡ്റിക് മാക്സ് മുള്ളർ * ഇന്ത്യയുടെ സാംസ്കാരിക ചരിത്രം (ആംഗലേയം) -- ശിശിർകുമാർ ദാസ് * മഹാഭാരതം (ആംഗലേയം) -- ദി ഗ്രേറ്റെസ്റ്റ് സ്പിരിച്യുൽ എപിക് ഓഫ് ആൾ ദി ടൈം -- കൃഷ്ണ ധർമ്മ -- ടോർച്ച് ലൈറ്റ് പബ്ലിഷിംഗ് * ശ്രീ മഹാഭാഗവതം മൂലകൃതി (മലയാള വ്യാഖ്യാന സഹിതം) * മഹാഭാഗവതം -- ഡോ.പി.എസ്സ് നായർ -- വിദ്യാരംഭം പ്രസിദ്ധീകരണം, ആലപ്പുഴ * ദേവീമഹാഭാഗവതം -- ഡോ.പി.എസ്സ് നായർ -- വിദ്യാരംഭം പ്രസിദ്ധീകരണം, ആലപ്പുഴ == യുദ്ധത്തിലെ പതിനെട്ടിന്റെ പ്രത്യേകതകൾ == {{Commons category|Mahabharata}} {| class="wikitable" width="69%" border="1" cellpadding="5" cellspacing="0" align="centre" |- | style="background:#C2ECBB;" | പതിനെട്ടുദിവസങ്ങൾ || style="background:#C2ECBB;" | കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധം നീണ്ടുനിന്നത് പതിനെട്ട് ദിവസങ്ങളാണ് |- | style="background:#C2ECBB;" | പതിനെട്ടദ്ധ്യായങ്ങൾ || style="background:#C2ECBB;" | [[ഭഗവദ്ഗീത|ഭഗവദ്ഗീതയിൽ]] പതിനെട്ട് അദ്ധ്യായങ്ങളുണ്ട് |- | style="background:#C2ECBB;" | പതിനെട്ടക്ഷൗഹിണി || style="background:#C2ECBB;" | ഇരുപക്ഷത്തുമായി പതിനെട്ട് [[അക്ഷൗഹിണി]] സൈന്യം യുദ്ധത്തിൽ പങ്കെടുത്തു |- | style="background:#C2ECBB;" | പതിനെട്ടുപസൈന്യാധിപർ || style="background:#C2ECBB;" | ഇരുസേനയിലുമായി പതിനെട്ട് [[സൈന്യാധിപൻ|ഉപസൈന്യാധിപന്മാർ]] ഉണ്ടായിരുന്നു |- | style="background:#C2ECBB;" | പതിനെട്ടുവ്യൂഹങ്ങൾ || style="background:#C2ECBB;" | കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധത്തിൽ പതിനെട്ട് [[ചക്രവ്യൂഹം|സേനാവ്യൂഹങ്ങൾ]] ഉപയോഗിച്ചു |- | style="background:#C2ECBB;" | പതിനെട്ടുനിയമങ്ങൾ || style="background:#C2ECBB;" | യുദ്ധം അനുശാസിച്ച [[നിയമം|നിയമങ്ങൾ]] പതിനെട്ട് ആയിരുന്നു |- | style="background:#C2ECBB;" | പതിനെട്ടുപാണ്ഡവർ || style="background:#C2ECBB;" | [[പാണ്ഡവർ|പാണ്ഡവരും]] അവരുടെ പുത്രന്മാരുമായി പതിനെട്ട് പേരായിരുന്നു |- | style="background:#C2ECBB;" | പതിനെട്ടുപർവ്വങ്ങൾ || style="background:#C2ECBB;" | [[വ്യാസൻ|വ്യാസ]] രചിത [[മഹാഭാരതം|മഹാഭാരതത്തിൽ]] പതിനെട്ട് പർവ്വങ്ങൾ ഉൾക്കൊള്ളുന്നു |} {{Mahabharata}} [[വർഗ്ഗം:പുരാണത്തിലെ യുദ്ധങ്ങൾ]] [[വർഗ്ഗം:കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധം]] mjyb3wktyn2qgbjr3paonx6vkqxbe1u 4546980 4546978 2025-07-09T09:10:50Z Archangelgambit 183400 /* പാണ്ഡവ സൈന്യം */ 4546980 wikitext text/x-wiki {{Prettyurl|Kurukshetra War}} {{Infobox military conflict |conflict=<big>കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധം</big><br />(മഹാഭാരതയുദ്ധം) |image=[[Image:Kurukshetra.jpg|300px]] |caption=കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധഭൂമി:ചിത്രകാരന്റെ ഭാവനയിൽ |date=''':''' കൃത്യമായ കാലഘട്ടം ലഭ്യമല്ല<br />(ബി.സി.6000 – ബി.സി.3000) <ref>Yogananda, Paramahansa (2007). [Diamond Pocket Books (P) Ltd God Talks With Arjuna]. Diamond Pocket Books (P) Ltd. p. xxi. ISBN 9788189535018. "the dates proposed for the Kurukshetra war range from as early as 6000 BC to as recently as 500 BC''</ref><br />18 ദിവസങ്ങൾ നീണ്ടുനിന്നു |place=''':''' [[കുരുക്ഷേത്രം|കുരുക്ഷേത്ര]], [[ഹരിയാന]], [[ഇന്ത്യ]]<ref>ഇന്ത്യയുടെ സാംസ്കാരിക ചരിത്രം -- ശിശിർകുമാർ ദാസ് ISBN 978-8172017989</ref><br />[[കുരുക്ഷേത്ര|Coordinates: 29°59′00″N 76°49′00″E]] |territory= |result=''':''' -ഇരുപക്ഷത്തും കനത്ത ആൾനാശത്തോടെയുള്ള പാണ്ഡവ വിജയം.<br /> -[[യുധിഷ്ഠിരൻ]] ഹസ്തിനപുരിയുടെ ചക്രവർത്തിയായി സ്ഥാനാരോഹിതനായി.<br /> -ധൃതരാഷ്ട്രരുടെ നിഷ്കാസനം.<br /> -ചേദി, സിന്ധു ,അംഗം, പാഞ്ചാലം,മത്സ്യം,കലിംഗം, ത്രിഗർത്തം, ഗാന്ധാരം തുടങ്ങിയവടക്കമുള്ള രാജ്യങ്ങളിൽ അവകാശപ്രശ്നങ്ങൾ. |combatant1=[[പാണ്ഡവർ]]'''<br />, [[പാഞ്ചാലം]], [[കാശി]], [[മത്സ്യം]], [[ചേദി]], [[പാണ്ഡ്യം]], [[മഗധ]], [[കേകേയം]], [[ദ്വാരക]], [[മഥുര]], [[വിദർഭ]]{{സൂചിക|൧}} |combatant2=[[കൗരവർ]]'''<br />[[ഹസ്തിനപുരി]], [[അംഗം]], [[സിന്ധു]], [[അവന്തി]], [[മാഹിഷ്മതി]], [[ഗാന്ധാരം]], [[മാദ്രം]], [[കാംബോജം]],[[ത്രിഗർത്തം]], [[പ്രാഗ്ജ്യോതിഷം]], [[കലിംഗം]], [[കേകേയം]], [[ദ്വാരക]], [[മഥുര]], [[വാൽഹികം]]{{സൂചിക|൧}} |commander1=[[ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ]]( സർവ്വ സൈന്യാധിപൻ 1-18 ദിവസങ്ങൾ) <br>അർജ്ജുനൻ<br>ഭീമൻ<br>യുധിഷ്ഠിരൻ<br> നകുലൻ<br>സഹദേവൻ<br>ദ്രുപദൻ<br>വിരാടൻ<br>സാത്യകി<br>അഭിമന്യു<br> ഘടോൽകചൻ<br>ശ്രീകൃഷ്ണൻ |commander2=[[ഭീഷ്മർ]](1-10ദിവസങ്ങൾ) <br>[[ദ്രോണർ]](11-15 ദിവസങ്ങൾ)<br>[[കർണ്ണൻ]](16-17 ദിവസങ്ങൾ)<br>[[ശല്യർ]](ദിവസം 18)<br>[[അശ്വത്ഥാമാവ്]](ദിവസം 18) <br>ദുര്യോധനൻ<br>ദുശ്ശാസനൻ<br>ശകുനി<br>കൃപർ<br>ഭഗദത്തൻ<br>ബഹ്ലികൻ<br>വികർണൻ<br>അലമ്പുഷൻ<br>ഭൂരിശ്രവസ്സ്<br>കൃതവർമാവ് |strength1=[[7 (അക്കം)|7]] [[അക്ഷൗഹിണി|അക്ഷൗഹിണികൾ]]'''<br>[[ആന]]= 153,090<br />[[രഥം]]= 153,090<br />[[കുതിര]]= 459,270<br />കാലാൾ= 765,450<br />(1,530,900 സൈന്യം) |strength2=[[11 (സംഖ്യ)|11]] [[അക്ഷൗഹിണി|അക്ഷൗഹിണികൾ]]'''<br>[[ആന]]= 240,570<br />[[രഥം]]= 240,570<br />[[കുതിര]]= 721,710<br />കാലാൾ=1,202,850<br />(2,405,700 സൈന്യം) |casualties1=എട്ടുപേർ ഒഴിച്ച് എല്ലാവരും<br />([[പാണ്ഡവർ|പഞ്ചപാണ്ഡവർ]], [[ശ്രീകൃഷ്ണൻ]], [[സാത്യകി]], [[യുയുത്സു]]) |casualties2=മൂന്നുപേർ ഒഴിച്ച് എല്ലാവരും<br />([[അശ്വത്ഥാമാവ്]], [[കൃപർ]], [[കൃതവർമ്മാവ്]]) }} [[ഇന്ത്യ|ഇന്ത്യൻ]] [[ഇതിഹാസം|ഇതിഹാസമായ]] [[മഹാഭാരതം|മഹാഭാരതത്തിൽ‌]] വർണിച്ചിരിക്കുന്ന യുദ്ധമാണ് '''കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധം'''. [[ചന്ദ്രവംശം|ചന്ദ്രവംശജനായ]] കുരുവിൻ്റെ വംശത്തിൽപ്പെട്ട ഹസ്തിനപുരത്തിൻ്റെ രാജാവ് [[ധൃതരാഷ്ട്രർ|ധൃതരാഷ്ട്രരുടെ]] പുത്രന്മാരും ([[കൗരവർ]]), അദ്ദേഹത്തിന്റെ അനുജൻ [[പാണ്ഡു|പാണ്ഡുവിന്റെ]] പുത്രന്മാരും ([[പാണ്ഡവർ]]) ഇരുകൂട്ടരുടെയും സഖ്യകക്ഷികളും മുഖ്യ എതിരാളികളായി ഈ യുദ്ധത്തിൽ പോരടിച്ചു. ഇപ്പോഴുള്ള [[ഹരിയാന|ഹരിയാനയിലെ]] [[കുരുക്ഷേത്രം|കുരുക്ഷേത്ര]] എന്ന സ്ഥലത്തുവെച്ചു നടന്നതിനാൽ കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധം എന്നറിയപ്പെട്ടു.<ref>{{Cite web |url=http://kurukshetra.nic.in/history/history.htm |title=ആർക്കൈവ് പകർപ്പ് |access-date=2011-09-05 |archive-date=2012-03-11 |archive-url=https://web.archive.org/web/20120311042020/http://kurukshetra.nic.in/history/history.htm |url-status=dead }}</ref>. ഇതിഹാസത്തിൽ കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധം പതിനെട്ട് ദിവസങ്ങൾ നീണ്ടു നിന്നതായി പറയുന്നു. യുദ്ധത്തിൽ ഇരുപക്ഷത്തുമായി പതിനെട്ട് [[അക്ഷൗഹിണി|അക്ഷൗഹിണികൾ]] പങ്കെടുത്തു നാമാവശേഷമായി. പാണ്ഡവപക്ഷത്ത് ഏഴ് അക്ഷൗഹിണി പടസമൂഹങ്ങൾക്ക് സർവ്വസേനാധിപതിയായി പാഞ്ചാല രാജകുമാരനായ [[ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ|ധൃഷ്ടദ്യുമ്നനും]], കൗരവരുടെ പതിനൊന്ന് അക്ഷൗഹിണി പടയുടെ സർവ്വസേനാധിപതിയായി [[ഭീഷ്മർ|ഭീഷ്മരും]] യുദ്ധം നയിച്ചു. ഒരാൾ '''അഗ്നിയിൽ നിന്നും''', മറ്റൊരാൾ '''ജലത്തിൽ നിന്നും''' ജനിച്ചവരായിരുന്നു എന്നാണ് സങ്കല്പം. [[ഭീഷ്മർ]] [[മഹാഭാരതം|മഹാഭാരതയുദ്ധത്തിൽ]] ആദ്യ പത്തു ദിവസങ്ങൾ സർവ്വസേനാധിപതിയായും, ഭീഷ്മരുടെ ശരശയ്യയെത്തുടർന്ന് അടുത്ത അഞ്ചു ദിനങ്ങൾ ആചാര്യനായ [[ദ്രോണർ|ദ്രോണരും]], അദ്ദേഹത്തിന്റെ മരണശേഷം തുടർന്നുള്ള രണ്ടു ദിവസങ്ങൾ അംഗാധിപതിയായ [[കർണ്ണൻ|കർണ്ണനും]], അവസാനദിവസമായ പതിനെട്ടാം നാൾ മാദ്രേശൻ [[ശല്യർ|ശല്യരും]] കൗരവർക്കുവേണ്ടി സർവ്വസൈന്യാധിപതിയായി. പതിനെട്ടാം നാൾ രാത്രിയിൽ [[അശ്വത്ഥാമാവ്|അശ്വത്ഥാമാവിനെ]] സർവ്വസേനാധിപതിയായി മരണശയ്യയിൽ കിടന്ന [[ദുര്യോധനൻ]] വാഴിച്ചു. അരദിവസത്തേക്ക് [[അശ്വത്ഥാമാവ്|ദ്രൗണിയും]] കൗരവർക്കുവേണ്ടി യുദ്ധം നയിച്ചു. == ചരിത്രരേഖകൾ == [[File:Brahma Sarovar.JPG|170px|thumb|left|[[കുരുക്ഷേത്ര|കുരുക്ഷേത്രയിലെ]] ബ്രഹ്മസരോവരം]] [[വ്യാസൻ|വ്യാസരചിതമായ]] [[മഹാഭാരതം|മഹാഭാരതത്തിലെ]] പ്രധാന പ്രതിപാദ്യവിഷയമായ കുരുക്ഷേത്ര യുദ്ധം നടന്ന കാലഘട്ടത്തെക്കുറിച്ച് പല ചരിത്രകാരന്മാരും വിവിധ അഭിപ്രായങ്ങൾ രേഖപ്പെടുത്തിയിരിക്കുന്നു. പ്രസിദ്ധ ചരിത്രകാരനായ ബ്രിട്ടീഷ് വംശജൻ ആർതർ ലെവലിൻ ബാഷത്തിന്റെ (1914-1985) അഭിപ്രായമനുസരിച്ച് കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധം നടന്നത് [[അയോയുഗം|അയോയുഗത്തിൽ]] ബി.സി. 10-ആം നൂറ്റാണ്ടിലാണ്.<ref>Professor A.L. Basham, My Guruji and Problems and Perspectives of Ancient Indian History and Culture, -- Sachindra Kumar Maity -- Abhinav Publications, India</ref>. മറ്റൊരു ചരിത്രകാരനും ഹാർവാഡ് സർവ്വകലാശാലയിലെ പ്രസിദ്ധ സംസ്കൃത പണ്ഡിതനുമായ ഡച്ച് വംശജൻ മൈക്കിൾ വിറ്റ്സെലിന്റെ അഭിപ്രായത്തിൽ യുദ്ധം നടന്നത് വേദകാലഘട്ടത്തിൽ [[അയോയുഗം|അയോയുഗത്തിൽ]] ബി.സി. 1200 - ബി.സി. 800നും ഇടയ്ക്കാണ്.<ref>M. Witzel, Early Sanskritization: Origin and Development of the Kuru state, EJVS vol.1 no.4 (1995); also in B. Kölver (ed.), Recht, Staat und Verwaltung im klassischen Indien. The state, the Law, and Administration in Classical India, München, R. Oldenbourg, 1997, p.27-52</ref>. മഹാഭാരതയുദ്ധത്തിനുശേഷം 36 വർഷങ്ങൾ കഴിഞ്ഞ് കലിയുഗം ആരംഭിച്ചുവെന്നാണു് മഹാഭാരതത്തിലെ ഐതിഹ്യം <ref>മഹാഭാരതം -- തുഞ്ചത്ത് രാമാനുജൻ എഴുത്തച്ഛൻ -- മാതൃഭൂമി പബ്ലീഷേഷ്സ്</ref>. ക്രി.വർഷം 476-ൽ ജനിച്ച പുരാതന [[ഭാരതം|ഭാരതത്തിലെ]] മികച്ച ഗണിതശാസ്ത്രജ്ഞനും, ജ്യോതിശാസ്ത്രജ്ഞനും ആയിരുന്ന [[ആര്യഭടൻ|ആര്യഭട്ടന്റെ]] നിഗമനത്തിൽ കലിയുഗം ആരംഭിച്ചിട്ട് ക്രി.വർഷം 2000-ൽ 5102 വർഷങ്ങൾ കഴിഞ്ഞു. അദ്ദേഹം പറയുന്നതിങ്ങനെ; "കലിവർഷം 3601-ൽ 23 വയസ്സ് പ്രായം അദ്ദേഹത്തിനുണ്ടായിരുന്നു. അതനുസരിച്ച് ബി.സി. 3139-ലാണ് കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധം നടന്നത്.<ref>http://www.thevedicfoundation.org/bhartiya_history/mahabharat.htm</ref> ജർമൻ തത്ത്വശാസ്ത്രജൻ [[മാക്സ് മുള്ളർ|ഫെഡ്റിക് മാക്സ് മുള്ളറിന്റെ]] (1823-1900) അഭിപ്രായത്തിൽ ഋഗ്വേദസംഹിതകളുടെ രചന നടന്നതും [[വേദ കാലഘട്ടം|വേദ കാലഘട്ടത്തിൽ]] ബി.സി. 1700 - ബി.സി. 1100 കളിലാണെന്ന് അവകാശപ്പെടുന്നു <ref>Rig-Veda-Samhita : The Sacred Hymns of the Brahmans -- Friedrich M. Mueller (ഫെഡ്റിക് മാക്സ് മുള്ളർ)</ref><ref>പ്രാചീന ഇന്ത്യ -- ISBN : 9788126417544 -- ആർ.എസ്. ശർമ്മ -- ഡി.സി. ബുക്സ്, കോട്ടയം</ref>. == മഹാഭാരതം (കാവ്യം) == [[പ്രമാണം:Vyasa and Ganesa.jpg|right|thumb|170px|ഇതിഹാസരചന: വ്യാസനും ഗണപതിയും (ചിത്രം)]] കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധം പ്രതിപാദിച്ചിരിക്കുന്നത് [[ഇന്ത്യ|ഇന്ത്യയിലെ]] [[ഇതിഹാസം|ഇതിഹാസങ്ങളിൽ]] ഒന്നായ [[വ്യാസൻ|വ്യാസരചിതമായ]] [[മഹാഭാരതം|മഹാഭാരതത്തിലെ]] ആറു മുതൽ പത്തുവരെയുള്ള പർവ്വങ്ങളിലായാണ് <ref>ഭീമസേനൻ -- കുലപതി കെ.എം. മുൻഷി -- ഡി.സി. ബുക്സ്, കോട്ടയം</ref>. ചില പണ്ഡിതന്മാരുടെ അഭിപ്രായത്തിൽ 3800 വർഷം മുൻപാണ്‌ വ്യാസൻ ജീവിച്ചിരുന്നത്. തന്റെ പുത്രന്മാരുടേയും പൗത്രന്മാരുടേയും അവരുടെ പുത്രന്മാരുടേയും ബന്ധുജനങ്ങലുടേയും കഥയിൽ തന്നെയും ഉൾപ്പെടുത്തി. അദ്ദേഹം പറഞ്ഞു കൊടുക്കുന്നതനുസരിച്ച്‌ [[ശ്രീ ഗണപതി]] അതു എഴുതി സൂക്ഷിച്ചു എന്നാണ് മഹാഭാരതത്തിന്റെ ഐതിഹ്യം. ആകാരണത്താൽ വ്യാസൻ ഒരേസമയം രചയിതാവും, കഥാപാത്രവും, കഥയിലെ സാക്ഷിയുമായി മാറി. വേദകാലത്തെ ഒരു പ്രധാന ഋഷികുടുംബാംഗമായ വസിഷ്ഠമഹർഷിയുടെ പുത്രനായ പരാശരമുനിക്ക് ഒരു മുക്കുവസ്ത്രീയായ സത്യവതിയിൽ ഉണ്ടായ പുത്രനാണ്‌ വ്യാസൻ എന്ന ദ്വൈപായനൻ. അമ്മയെപ്പോലെ തന്നെ കറുത്തനിറമായതിനാലും ദ്വീപിൽ വച്ച് ജനിച്ചതിനാലും കൃഷ്ണദ്വൈപായനൻ എന്നും അറിയപ്പെട്ടു. ചെറുപ്പത്തിലേ തന്നെ സന്ന്യാസം സ്വീകരിച്ചെങ്കിലും അദ്ദേഹത്തിനു ശ്രീശുകൻ എന്ന ഒരു പുത്രനുണ്ടായിരുന്നതായി പുരാണങ്ങൾ ഘോഷിക്കുന്നു. ദ്വൈപായനൻ തന്റെ യൗവനകാലത്തുതന്നെ അവശേഷിച്ചിരുന്ന വേദമന്ത്രങ്ങൾ എല്ലാം ശേഖരിച്ച് അവക്ക് രൂപവും ഉച്ചാരണരീതിയും സ്ഥാപിച്ചു. ആ രീതിയിലാണ്‌ അവ ഇന്നും അറിയപ്പെടുന്നത് എന്നു കരുതുന്നു. ഇതുമൂലം ജനങ്ങൾ അദ്ദേഹത്തെ ആദരപൂർവ്വം വേദവ്യാസൻ എന്ന് വിളിച്ചുപോന്നു. ചരിത്രകാരന്മാരുടെ അഭിപ്രായത്തിൽ മൂന്ന് ഘട്ടങ്ങളിലൂടെയാണ് മഹാഭാരതം ഇന്നുകാണുന്ന രൂപത്തിലെത്തിയത്. അതിലെ ആദ്യഘട്ടം മൂലകൃതിയുടെ രചനയിൽ നിന്നും തുടങ്ങുന്നു. രണ്ട് കുലങ്ങൾ -- കൗരവരും, പാണ്ഡവരും -- തമ്മിലുള്ള കലഹവും അതിനെത്തുടർന്നുള്ള മഹായുദ്ധവുമാണ് മഹാഭാരത ഇതിവൃത്തം. വളരെക്കാലം ഇവർ തമ്മിൽ വഴക്കിടുകയും അവസാനം ഒരു ജനതയായി മാറുകയും ചെയ്തുവെന്ന് ഭാരതത്തിൽ എഴുതിയിരിക്കുന്നതായിരുന്നു [[ജയം (വ്യാസകാവ്യം)|ജയം]] എന്ന മഹാഭാരതത്തിന്റെ ആദ്യരൂപം. പാണ്ഡവരുടെ ജയം എന്നതാവാം ഈ ഗ്രന്ഥത്തിനു ഇത്തരമൊരു പേരുവരാൻ കാരണം.<ref>ജയ്: ആൻ ഇലുസ്റ്റ്രേറ്റഡ് റിറ്റേലിംഗ് ഓഫ് ദ മഹാഭാരത് -- ദേവദത്ത് പഠ്നായിക് -- പെൻഗിൻ ബുക്സ്</ref> മൂലകൃതിയിൽ ബ്രഹ്മാവിനാണ് ഈശ്വരസങ്കല്പം. യുദ്ധഗാനങ്ങളെല്ലാം പിൽക്കാലത്ത് ക്രോഡീകരിച്ച് വ്യാസൻ ഗ്രന്ഥം രചിച്ചു എന്നതിനാൽ തന്നെ എഴുത്തുസമ്പ്രദായം കണ്ടുപിടിക്കപ്പെട്ടതിനുശേഷമാവണം ഇത് എന്ന് അനുമാനിക്കാം. === സൂതപൗരാണികൻ === [[പ്രമാണം:00001 Ugrasrava and Saunaka.jpg|right|thumb|170px|നൈമിശാരണ്യം: സൂതനും ശൗനകാദികളും (ചിത്രം)]] [[കലിയുഗം|കലിയുഗാരംഭത്തിൽ]] [[ഗോമ്‌തീ നദി|ഗോമദീനദിക്കരയിൽ]] [[നൈമിശാരണ്യം]] എന്ന സ്ഥലത്തുവെച്ച് പന്ത്രണ്ട് വർഷംകൊണ്ടവസാനിക്കുന്ന ഒരു മഹായജ്ഞം [[ശൗനകൻ|ശൗനകാദിമുനികൾ]] ആരംഭിച്ചു. [[ബ്രഹ്മാവ്|ബ്രഹ്മപുത്രനായ]] [[ഭൃഗു|ഭൃഗുമുനിയുടെ]] പുത്രനായ [[ച്യവനൻ|ച്യവനമഹർഷിയുടെ]] പുത്രനായ [[പ്രമതി|പ്രമതിക്ക്]] [[അപ്സരസ്സ്|ഘൃതാചി]] എന്ന [[അപ്സരസ്സ്|അപ്സരസ്ത്രീയിൽ]] രുരു, ശുനകൻ എന്നീരണ്ടു പുത്രന്മാർ ജനിച്ചു. അവരിൽ ശുനകന്റെ പുത്രനാണ് [[ശൗനകൻ|ശൗനകമഹർഷി]]. യാഗത്തിൽ പങ്കെടുക്കാൻ ലോമഹർഷസുതന്റെ പുത്രനായ [[ഉഗ്രശ്രവസ്സ്]] എന്ന സൂതപൗരാണികനും<ref>ബ്രാഹ്മണവനിതയിൽ ക്ഷത്രിയനുണ്ടാവുന്ന പുത്രനെയാണ് സൂതൻ എന്നു വിളിക്കുന്നത്.</ref> എത്തി. വ്യാസശിഷ്യനായിരുന്ന അദ്ദേഹം ഒരിക്കൽ കേട്ടത് അതേപടി മറ്റുള്ളവരെ പറഞ്ഞുകേൾപ്പിക്കാനുള്ള കഴിവുണ്ടായിരുന്നതിനാൽ ഉഗ്രശ്രവസ്സ് എന്നറിയപ്പെട്ടു. [[പരീക്ഷിത്ത്|പരീക്ഷിത്]] മഹാരാജാവ് [[തക്ഷകൻ|തക്ഷദംശത്തെ]] തുടർന്നു മരിക്കുകയും ആ വൈരാഗ്യത്തിൽ അദ്ദേഹത്തിന്റെ പുത്രൻ ജനമേജയൻ [[സർപ്പസത്രയാഗം]] നടത്തുകയും ചെയ്തു.<ref>http://www.sacred-texts.com/hin/m01/m01055.htm മഹാഭാരതം -- അസ്തികചരിത്രം</ref><ref>http://www.shvoong.com/humanities/1758029-astika-maharaj-ankur-bhadauria/ {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20101103045249/http://www.shvoong.com/humanities/1758029-astika-maharaj-ankur-bhadauria/ |date=2010-11-03 }} ജരൽകാരുവിന്റെ പുത്രൻ അസ്തികൻ</ref> ആ സന്ദർഭത്തിൽ അദ്ദേഹത്തെക്കണ്ട് ആശിർവദിക്കാനെത്തിയ [[വ്യാസൻ|വ്യാസമഹർഷിയോട്]] പുണ്യകഥനം നടത്താൻ [[ജനമേജയൻ]] അഭ്യർത്ഥിക്കുകയും, അദ്ദേഹം തന്റെ ശിഷ്യനായ വൈശാമ്പയനോട് ഭാരതകഥ വിശദീകരിക്കുവാൻ ആവശ്യപ്പെടുകയും, വൈശാമ്പയൻ ജനമേജയസദസ്സിൽ കഥനം നടത്തുകയും ചെയ്തു. ആ സമയത്ത് അവിടെ സന്നിഹിതനായിരുന്ന ഉഗ്രശ്രവസ്സിനു കഥകേൾക്കുവാനുള്ള ഭാഗ്യം സിദ്ധിച്ചിരുന്നു. അദ്ദേഹമാണ് ശൈനകാദിമുനികൾക്ക് ഭാരതകഥ പറഞ്ഞുകൊടുക്കുന്നത്. അതിനാലാവാം സൂതപൗരാണികൻ പറഞ്ഞുകൊടുക്കുന്നരീതിയിലാണ് മഹാഭാരതം മൂലം എഴുതിയിരിക്കുന്നത്. == യുദ്ധത്തിന്റെ കാരണങ്ങൾ == ഭാരതത്തിലെ ഇതിഹാസങ്ങളിൽ ഒന്നായ മഹാഭാരതത്തിൽ പ്രധാനകഥാതന്തുവായി പ്രതിപാദിച്ചിരിക്കുന്ന യുദ്ധമായ കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധം പ്രധാനമായും മൂന്നുകാരണങ്ങളാലാണ് തുടക്കം കുറിച്ചത്. === കള്ളച്ചൂത് === [[File:Kathakali -Play with Kaurava.jpg|170px|thumb|left|ചൂതുകളിക്കുന്ന [[ശകുനി|ശകുനിയും]], [[കൗരവർ|കൗരവരും]], [[പാണ്ഡവർ|പാണ്ഡവരും]] - (ദുര്യോധനവധം [[കഥകളി]])]] [[കൗരവർ]] [[പാണ്ഡു|പാണ്ഡുപുത്രന്മാരോട്]] രണ്ടുതവണ [[ചൂത്|ചൂതുകളിച്ചു]]. [[ഗാന്ധാരി|ഗാന്ധാരിയുടെ]] സഹോദരനായ [[ശകുനി|ശകുനിയാണ്]] കൗരവർക്കുവേണ്ടി കളിച്ചത്. കള്ളക്കളിയിൽ അഗ്രഗണ്യനായ ശകുനി രണ്ടുതവണയും കൗരവർക്കു വിജയം സമ്മാനിച്ചു.<ref>{{Cite web |url=http://www.thekurukshetragame.com/the-game-of-dice.html |title=ആർക്കൈവ് പകർപ്പ് |access-date=2011-09-06 |archive-date=2011-09-09 |archive-url=https://web.archive.org/web/20110909225711/http://www.thekurukshetragame.com/the-game-of-dice.html |url-status=dead }}</ref> [[ഭീഷ്മർ|ഭീഷ്മരുടെ]] നിർദ്ദേശത്താൽ [[ഇന്ദ്രപ്രസ്ഥം|ഇന്ദ്രപ്രസ്ഥത്തിന്റെ]] രാജാവായി [[യുധിഷ്ഠിരൻ|യുധിഷ്ഠിരനെ]] വാഴിച്ചതിലും, [[മയാസുരൻ|മയാസുര]] നിർമ്മിതമായ [[പാണ്ഡവർ|പാണ്ഡവരുടെ]] സുഖസമൃദ്ധമായ കൊട്ടാര ജീവിതവും അതിലെ പ്രത്യേകതകളും കൗരവർക്കു അവരോടുള്ള കടുത്ത അസൂയക്കു കാരണമായി.ആദ്യത്തെ ചൂതുകളിയിൽ സർവസ്വവും നഷ്ടപ്പെട്ട പാണ്ഡവർക്ക് ധൃതരാഷ്ട്രർ ഇടപെട്ട് നഷ്ടപ്പെട്ടതൊക്കെ തിരികെക്കൊടുത്തുവെങ്കിലും രണ്ടാമതും കൗരവർ ചൂതുകളിക്ക് നടത്തിയ ക്ഷണം സ്വീകരിച്ച് പാണ്ഡവർ കളിച്ചു. ശകുനിയുടെ കള്ളത്തരത്തിൽ വീണ്ടും ചൂതുകളിയിൽ തോറ്റതിനാൽ പന്ത്രണ്ട് വർഷത്തെ [[വനവാസം|വനവാസവും]], അതിനുശേഷം ഒരു വർഷം ഏതെങ്കിലും ഒരു രാജ്യത്ത് പാണ്ഡവർ ഒന്നിച്ചു താമസിച്ച് മറ്റാരാലും തിരിച്ചറിയാതെ [[അജ്ഞാതവാസം|അജ്ഞാതവാസവും]] നടത്താൻ തത്ത്വത്തിൽ തീരുമാനിച്ചു. ഇതു കഴിഞ്ഞു തിരിച്ചു വരുമ്പോൾ ചൂതിൽ തോറ്റ് നഷ്ടപ്പെട്ട രാജ്യവും പദവിയും തിരിച്ചുകിട്ടും. അഥവാ ഒരു വർഷത്തെ അജ്ഞാതവാസത്തിൽ പിടിക്കപ്പെട്ടാൽ വീണ്ടും പന്ത്രണ്ട് വർഷം കാനനവാസം കഴിച്ച് ഒരു വർഷം അജ്ഞാതവാസം നടത്തണം. പക്ഷേ വനവാസവും, അജ്ഞാതവാസവും പൂർത്തിയാക്കി [[പാണ്ഡവർ]] തിരിച്ചെത്തിയിട്ടും അവർക്ക് അവകാശപ്പെട്ട രാജ്യം തിരിച്ചു നൽകാൻ കൗരവർ തയ്യാറായില്ല. കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധത്തിനുള്ള പ്രധാനകാരണം ഇതായിരുന്നു. === ദ്രൗപദീ വസ്ത്രാക്ഷേപം === [[പ്രമാണം:Draupadi & dushashan scene.jpg|200px|ലഘുചിത്രം|ഇടത്ത്‌|ദ്രൗപദീ വസ്ത്രാക്ഷേപം]] ചൂതിൽ തോറ്റ് പണയമായി മാറിയ ദ്രൗപദിയെ കൗരവരിലെ രണ്ടാമനായ [[ദുശ്ശാസനൻ]] ഹസ്തിനപുരി രാജസഭയിൽ ഏവരേയും സാക്ഷി നിർത്തി വസ്ത്രാക്ഷേപം നടത്തി. രജസ്വലയായിരുന്ന [[ദ്രൗപദി]] വരാൻ മടികാണിച്ചപ്പോൾ ഹീനമായി അധിക്ഷേപിച്ച് പിതാമഹന്മാരും മറ്റു ബന്ധുജനങ്ങളും സന്നിഹിതരായിരുന്ന കുരുസഭാമണ്ഡപത്തിലേക്ക് മുടിയിൽ പിടിച്ചു വലിച്ചു കൊണ്ടുവന്നു. മാതാവിനു തുല്യയായ ജ്യേഷ്ഠത്തിയായവളെ പണയവസ്തുവായി മാത്രം കരുതി കേവലബഹുമാനം പോലും കൊടുക്കാതെ അതിഹീനമായി അപമാനിച്ചു. [[കൃഷ്ണൻ]] പാഞ്ചാലിയുടെ സഹായത്തിനു വന്നതിനാൽ അവൾ അതിൽനിന്നും രക്ഷനേടി. പിതൃതുല്യരായവരുടെ മുമ്പിൽ മാനം നഷ്ടപ്പെട്ട ദ്രൗപദി, ദുശ്ശാസനൻ പിടിച്ചു വലിച്ച തന്റെ മുടി പിന്നീട് കെട്ടിയില്ല. ദുശാസനനെ കൊന്ന് അവന്റെ രക്തം തലയിൽതേച്ച് മാത്രമെ അഴിച്ചിട്ട മുടി കെട്ടൂ എന്ന് അവൾ ശപഥം ചെയ്തു. യുദ്ധമുണ്ടാവാതെ ദുശ്ശാസനനെ കൊല്ലാനും അവന്റെ രക്തം മുടിയിൽ പുരട്ടാനുമാവില്ല. ഇത് യുദ്ധത്തിനു കാരണമായ മറ്റൊരു പ്രധാന സംഭവമായിരുന്നു. === ഭീമനോടുള്ള ദ്രോഹം === മറ്റു കൗരവ-പാണ്ഡവരെ അപേക്ഷിച്ച് [[ഭീമൻ|ഭീമനുണ്ടായിരുന്ന]] അമാനുഷികശക്തി വിശേഷത്താൽ, ബാല്യകാലത്തു മുതൽ ദുര്യോധനാദികൾ അസൂയാലുക്കളായിരുന്നു. അന്നുമുതലേ ദുര്യോധനാദികൾ നൂറുപേരും,കർണനും നിരവധി തവണ ഭീമനെ കൊല്ലാനായി പദ്ധതികൾ അവിഷ്കരിച്ച് നടപ്പിലാക്കാൻ ശ്രമിച്ചിരുന്നു<ref>http://www.kidsgen.com/fables_and_fairytales/indian_mythology_stories/poison_kills_poison.htm</ref>. ആയുസ്സിന്റെ ശക്തിയിൽ പലപ്പോഴും അതിൽ നിന്നും രക്ഷപെട്ട ഭീമന്, തന്നെ കൊലപ്പെടുത്താൽ ശ്രമിച്ചുകൊണ്ടിരിക്കുന്ന ദുര്യോധനാദികളോട് വൈരാഗ്യം അതിശക്തമായുണ്ടായിരുന്നു. ജ്യേഷ്ഠനായ യുധിഷ്ഠിരനെ ബഹുമാനിച്ച് ഭീമൻ പുറത്തു കാണിച്ചിരുന്നില്ലയെന്നു എന്നുമാത്രം. ഇത് യുദ്ധത്തിനുള്ള മറ്റൊരു കാരണമായിരുന്നു. (യുദ്ധത്തിൽ ഗാന്ധാരിയുടെ നൂറു പുത്രന്മാരും കൊല്ലപ്പെടുന്നത് ഭീമനാലാണ്). == സന്ധിസംഭാഷണങ്ങൾ == [[File:Krishna as Envoy.jpg|170px|thumb|ഭഗവദ് ദൂത്' : [[കൃഷ്ണൻ]] കൗരവസഭയിലെ [[ശന്തനു]]വിന്റെ സിംഹാസനത്തിൽ<br />([[രാജാ രവിവർമ്മ|രാജാരവിവർമ്മ ചിത്രം]])]] ==== വ്യാസോപദേശം ==== കൗരവരോട് ചൂതുകളിൽ തോറ്റ് പന്ത്രണ്ട് വർഷത്തെ വനവാസവും, ഒരു വർഷത്തെ അജ്ഞാതവാസവും പൂർത്തിയാക്കി പാണ്ഡവർ ഹസ്തിനപുരിയ്ക്കടുത്ത് ഉപപ്ലാവ്യത്തിൽ വന്നു താമസിച്ചു. ഇതു മനസ്സിലാക്കിയ [[സത്യവതി]] പുത്രനായ വേദവ്യാസമഹർഷി ഹസ്തിനപുരിയിൽ ചെന്ന് ധൃതരാഷ്ട്രരെയും, ദുര്യോധനനെയും വിളിച്ചുവരുത്തി പാണ്ഡവർക്ക് അവകാശപ്പെട്ട അർദ്ധരാജ്യം നൽകാൻ ആവശ്യപ്പെട്ടു. ദുര്യോധനന്റെ പിടിവാശിയിൽ മഹാരാജാവായ ധൃതരാഷ്ട്രർക്ക് തനിച്ചൊന്നും ചെയ്യാൻ പറ്റുമായിരുന്നില്ല. ഭീഷ്മർ പലതവണ ധൃതരാഷ്ട്രരെ ഉപദേശിച്ചിരുന്നു, എങ്കിലും അർദ്ധരാജ്യം നൽകാൻ കൗരവർ തയ്യാറായില്ല. ==== സഞ്ജയദൂത് ==== കൗരവർ ഇതിനോടകം സഞ്ജയനെ ദൂതനായി ഉപപ്ലാവ്യത്തിലേക്ക് അയച്ച് യുധിഷ്ഠിരനെ കണ്ട് തങ്ങളുടെ സന്ദേശം അറിയിപ്പിച്ചു. ദുര്യോധനനാണ് ദൂതനായി സഞ്ജയനെ അയച്ചതെങ്കിലും, ധൃതരാഷ്ട്രർ അയച്ചതാണെന്നു പറയാൻ ആവശ്യപ്പെട്ടിരുന്നു. പാണ്ഡവർക്ക് അർദ്ധരാജ്യം നൽകാനാവില്ല എന്നുള്ള വിവരം സഞ്ജയൻ യുധിഷ്ഠിരനെ അറിയിച്ചു. അപ്രിയകാര്യം ചെയ്ത സങ്കടത്തിൽ തിരിച്ച് ഹസ്തിനപുരിയിൽ എത്തിയ സഞ്ജയൻ മഹാരാജാവിനെ നേരിട്ട് കണ്ട് യുദ്ധം മൂലമുണ്ടാവുന്ന കൗരവരുടെ തകർച്ചയെ മുൻകൂട്ടി ബോധിപ്പിച്ചു.<ref>സി. രാജഗോപാലാചാരിയുടെ മഹാഭാരതം; "54-സഞ്ജയ മിഷൻ (സഞ്ജയദൂത്)"</ref>. ==== വിദുരനീതി ==== സഞ്ജയ ഉപദേശത്തെ തുടർന്ന് ദുഃഖിതനായ ധൃതരാഷ്ട്രർ അന്നു രാത്രിതന്നെ വിദുരരെ വിളിപ്പിച്ചു. പ്രസിദ്ധമായ വിദുരനീതി മഹാഭാരതത്തിൽ വർണ്ണിക്കുന്നത് ഈ സന്ദർഭത്തിലാണ്. വിദുരർ ജ്യേഷ്ഠനായ ധൃതരാഷ്ട്രരെ ആപത്തിൽ നിന്നു രക്ഷിക്കാനായി കൗരവരുടെ അസാന്നിധ്യത്തിൽ ധർമ്മാധർമ്മങ്ങൾ ഉപദേശിച്ചു. പലകഥകളും ഉദാഹരണമായി പറഞ്ഞ് കൂടുതൽ വിശ്വാസ്യത കിട്ടത്തക്കരീതിയിൽ ഉപദേശിച്ചിട്ടും, പുത്രവാത്സല്യം നിമിത്തം ധൃതരാഷ്ട്രർക്ക് അതൊന്നും സ്വീകരിക്കാൻ കഴിയുമായിരുന്നില്ല<ref>വിദുര നീതി : ആംഗലേയ പരിഭാഷ -- കിസാരി മോഹൻ ഗാംഗുലി</ref>. ==== സനൽകുമാരോപദേശം ==== പാണ്ഡവർക്കുവേണ്ടി മഹാതപസ്വിയായ സനൽകുമാരമഹർഷിയും ദുര്യോധനനെ ഉപദേശിച്ചു. മഹായുദ്ധം തടയാൻ ഇങ്ങനെ പലരും അഭ്യർത്ഥന നടത്തിയിട്ടും കൗരവർക്ക് അതൊന്നും സ്വീകാര്യമായിരുന്നില്ല. ==== കൃഷ്ണദൂത് ==== [[യുധിഷ്ഠിരൻ|യുധിഷ്ഠിരന്റെ]] അപേക്ഷയിൽ [[കൃഷ്ണൻ]] [[പാണ്ഡവർ|പാണ്ഡവർക്കുവേണ്ടി]] ദൂതനായി [[ഹസ്തിനപുരി|കൗരവസഭയിൽ]] എത്തി. ഇതു മുൻകൂട്ടി അറിഞ്ഞ [[ശകുനി|ശകുനിയും]], [[ദുര്യോധനൻ|ദുര്യോധനനും]] ചേർന്ന് [[ശന്തനു|ശന്തനു മഹാരാജാവിന്റെ]] [[സിംഹാസനം]] കൃഷ്ണനുവേണ്ടി സഭയിൽ സജ്ജമാക്കി. ''(സിംഹാസനത്തിന്റെ ശാപം: അയോഗ്യനായ ആരതിലിരുന്നാലും അവന്റെ തല പൊട്ടിച്ചിതറുമെന്ന് ശന്തനു മഹാരാജാവിന്റെ ശാപം ആ സിംഹാസനത്തിനുണ്ടായിരുന്നു. ശന്തനുവിനുശേഷം ശാപത്തെ പേടിച്ച് അതിൽ ആരും ഇരുന്നിട്ടില്ല)'' കൃഷ്ണൻ സിംഹാസനത്തിലിരുന്നെങ്കിലും അദ്ദേഹത്തിനു കുഴപ്പമൊന്നും സംഭവിച്ചില്ല. അർദ്ധരാജ്യം നൽകില്ലയെന്നു തീർത്തു പറഞ്ഞ കൗരവസഭയിൽ കൃഷ്ണൻ പാണ്ഡവർക്കായി അഞ്ചു ചെറിയ രാജ്യങ്ങളൊ, അല്ലെങ്കിൽ അഞ്ചു ദേശങ്ങളൊ, അതുമല്ലെങ്കിൽ അഞ്ചു ഗൃഹങ്ങളൊ, അവസാനം ഇവർക്ക് അഞ്ചുപേർക്കുമായി താമസിക്കാൻ ഒരു ഗൃഹം എങ്കിലും കൊടുക്കണം എന്ന് അപേക്ഷിച്ചു. പക്ഷേ സൂചികുത്തുവാൻ പോലും പാണ്ഡവർക്ക് തൻ്റെ രാജ്യത്തിലിടം കൊടുക്കില്ലയെന്ന് ദുര്യോധനൻ പ്രഖ്യാപിച്ചതോടെ കൃഷ്ണദൂത് പരാജയമായിരുന്നു. കൃഷ്ണനെ പിടിച്ചുകെട്ടി സഭയിൽവച്ച് അപമാനിക്കാൻ ദുര്യോധനൻ ശ്രമിക്കുകകൂടി ചെയ്തതോടെ തൻ്റെ വിശ്വരൂപം പ്രദർശിപ്പിച്ച് ഏവരെയും അൽഭുതപ്പെടുത്തിയ ശേഷം കൃഷ്ണൻ അവിടെനിന്നും ഇറങ്ങിപ്പോവുകയുണ്ടായി. == യുദ്ധ സന്നാഹം == [[File:Brooklyn Museum - Krishna Counsels the Pandava Leaders Page from a Mahabharata series.jpg|200px|thumb|left|യുദ്ധ സന്നാഹം: പാണ്ഡവരും കൃഷ്ണനും ([[:en:Brooklyn Museum|ബ്രൂക്കിലിൻ മ്യൂസിയത്തിലുള്ള]] 18-ആം നൂറ്റാണ്ടിലെ എണ്ണഛായാചിത്രം)]] ഭഗവത്ദൂത് പരാജയമായതിനെത്തുടർന്ന് യുദ്ധം തീരുമാനിക്കപ്പെട്ടു. ധർമ്മപുത്രരും, ദുര്യോധനനും തങ്ങളുടെ സുഹൃത്ത്-ബന്ധുരാജ്യങ്ങളിലേക്ക് ദൂതന്മാരെ അയച്ച് സഹായം അഭ്യർത്ഥിച്ചു. രാജ്യം ഭരിക്കുന്ന രാജാവിന്റെ പുത്രനായ ദുര്യോധനനു കൂടുതൽ രാജ്യങ്ങൾ തങ്ങളുടെ സേനയെ അയച്ചു കൊടുത്തു. ദ്വാരകാസൈന്യം: ദ്വാരകയിലേക്ക് പാണ്ഡവർക്ക് ദൂതനായി പോയത് അർജ്ജുനനും, കൗരവർക്ക് വേണ്ടി ദുര്യോധനനും ആയിരുന്നു. ആദ്യമെത്തിയ ദുര്യോധനൻ ഉറങ്ങിക്കിടന്ന കൃഷ്ണന്റെ തലയ്ക്കലും, രണ്ടാമതെത്തിയ അർജ്ജുനൻ കാൽക്കലും കൃഷ്ണൻ ഉണരുന്നതും കാത്തിരുന്നു. കൃഷ്ണന്റെ അതിശക്തമായ സേനാവ്യൂഹം നാരായണിസേന എന്നാണറിയപ്പെട്ടിരുന്നത്. കൃഷ്ണൻ ഇരുവർക്കുമായി ഒരു ഭാഗത്ത് കൃഷ്ണൻ നിരായുധനായും, മറുവശത്ത് തന്റെ നാരായണിസൈന്യവും പകുത്തു നൽകി. അർജ്ജുനൻ നിരായുധനായ കൃഷ്ണനേയും, ദുര്യോധനൻ സൈന്യത്തേയും സ്വീകരിച്ചു. നാരായണി സൈന്യത്തെ കൂടാതെ മറ്റുള്ള ദ്വാരകാവാസികൾക്ക് ഏതു ഭാഗത്തു ചേരാനും അനുവാദം നൽകി.കൃഷ്ണൻ്റെ സൈന്യാധിപനായ സാത്യകി,കൃഷ്ണൻ്റെ കൂടെ പാണ്ഡവപക്ഷത്ത് ചേർന്നു.മറ്റൊരു യാദവപ്രമുഖനായ കൃതവർമാവ് നാരായണിസേനയെ നയിച്ചുകൊണ്ട് കൗരവപക്ഷത്തും ചേർന്നു.ബലരാമൻ, പ്രദ്യുംനൻ മുതലായവർ ഇരുപക്ഷത്തും ചേരാതെ തീർത്ഥയാത്രക്ക് പോയപ്പോൾ സാംബൻ മുതലായവർ വിട്ടുനിന്നു. വിരാടസൈന്യം: വിരാടനും പുത്രന്മാരായ ഉത്തരനും,ശ്വേതനും,ശംഖനും അവരുടെ മുഴുവൻ സൈന്യവും പാണ്ഡവപക്ഷം ചേർന്നു. പാഞ്ചാലസൈന്യം: പാണ്ഡവസൈന്യത്തിന്റെ പ്രധാന ഭാഗം ദ്രുപദരുടെ പുത്രനായ ധൃഷ്ടദ്യുമ്നന്റെ കീഴിൽ അണിനിരന്ന പാഞ്ചാല സൈന്യമായിരുന്നു. ഈ രാജ്യങ്ങളെ കൂടാതെ പാണ്ഡവപക്ഷത്തു ചേരാനായി കാശിരാജാവും, മാത്സ്യരാജാവും തങ്ങളുടെ സൈന്യത്തെ അയച്ചു കൊടുത്തു. ഈ രണ്ടുരാജ്യങ്ങളും കൗരവ-പാണ്ഡവരുടെ ബന്ധുരാജ്യങ്ങളായിരുന്നു. കാശി രാജകുമാരിമാരാണ് അംബികയും, അംബാലികയും. മാത്സ്യരാജാവ് സത്യവതിയുടെ സഹോദര പുത്രനാണ്. ശിശുപാലന്റെ മരണശേഷം ചേദിരാജ്യം ഭരിച്ചിരുന്ന അയാളുടെ മകനായ ധൃഷ്ടകേതു പാണ്ഡവരോട് സ്നേഹബന്ധം പുലർത്തിയിരുന്നതിനാൽ അദ്ദേഹവും സൈന്യവുമായി ഉപപ്ലവ്യത്തിൽ എത്തി പാണ്ഡവസൈന്യത്തിൽ ചേർന്നു. കേകേയവും, മഥുരയും, വിദർഭയും തങ്ങളുടെ സൈന്യത്തെ രണ്ടു കൂട്ടർക്കുമായാണ് കൊടുത്തത് <ref>{{Cite web |url=http://www.mahabharataonline.com/rajaji/mahabharata_summary_61.php |title=ആർക്കൈവ് പകർപ്പ് |access-date=2011-09-07 |archive-date=2008-04-03 |archive-url=https://web.archive.org/web/20080403050100/http://www.mahabharataonline.com/rajaji/mahabharata_summary_61.php |url-status=dead }}</ref>(നോക്കുക: കുറിപ്പ്). നാഗസൈന്യം: അർജുനൻ്റേയും, നാഗരാജകുമാരിയായ ഉലൂപിയുടെയും പുത്രനായ ഇരവാൻ തൻ്റെ സൈന്യവുമായി പണ്ഡവപക്ഷത്ത് ചേർന്നു. രാക്ഷസർ: ഭീമസേനൻ്റെയും രാക്ഷസിയായ ഹിഡുമ്പിയുടെയും പുത്രനായ ഘടോൽകചൻ പാണ്ഡവപക്ഷത്തും, ബകാസുരൻ്റെ അനുജനായ അലമ്പുഷൻ, സുഹൃത്ത് അലായുധൻ തുടങ്ങിയ രാക്ഷസർ കൗരവപക്ഷത്തും തങ്ങളുടെ സൈന്യങ്ങളുമായി ചേർന്നു. ബാഹ്ലികം- ശന്തനുവിൻ്റെ ജ്യേഷ്ഠനും, ഭീഷ്മരുടെ വല്യച്ഛനുമായ, കുരുക്കളുടെ ഏറ്റവും മുതിർന്ന പിതാമഹനായിരുന്നു ബാഹ്ലികദേശത്തേ രാജാവായിരുന്ന ബാഹ്ലികൻ. യുദ്ധം ഒഴിവാക്കാൻ പരമാവധി ശ്രമിച്ച ഇദ്ദേഹം തൻ്റെ പുത്രനായ സോമദത്തൻ, പൗത്രൻ ഭൂരിശ്രവസ്സ് തുടങ്ങിയവർക്കൊപ്പം സൈന്യവുമായി കൗരവപക്ഷത്ത് ചേർന്നു. മാദ്രം: നകുലസഹദേവൻമാരുടെ മാതാവായ മാദ്രിയുടെ സഹോദരനായ മാദ്രരാജാവ് ശല്യർ പാണ്ഡവപക്ഷത്ത് ചേരാൻ ആഗ്രഹം കാണിച്ചുവെങ്കിലും ദുര്യോധനൻ്റെ കുതന്ത്രം മൂലം കൗരവപക്ഷത്ത് തൻ്റെ സൈന്യവുമായി ചേരേണ്ടിവന്നു. ത്രിഗർത്തം : വിരാടരുടെ പ്രധാനശത്രുവും, കൗരവരുമായി സൗഹൃദം സൂക്ഷിച്ചിരുന്നയാളുമായ ത്രിഗർത്തരാജാവ് സുശർമ്മൻ കൗരവപക്ഷത്ത് നിലകൊണ്ടു. പ്രാഗ്ജ്യോതിഷം: നരകാസുരൻ്റെ പുത്രനായ ഭഗദത്തൻ തൻ്റെ ശക്തമായ ആനപ്പടയുമായി കൗരവപക്ഷത്ത് ചേർന്നു. പാണ്ഡ്യം, കേരളം: പാണ്ഡ്യരാജാവും , കേരളരാജാവായ മലയധ്വജനും പാണ്ഡവരുടെ കൂടെ ചേർന്നു. === സേനാ സമൂഹം === {| class="wikitable" border="1" |- ! ! പാണ്ഡവസേന ! കൗരവസേന |- ! സർവ്വസേനാധിപൻ | [[ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ]] | [[ഭീഷ്മർ]] |- ! ഉപസൈന്യാധിപർ | ഏഴുപേർ<br />[[വിരാടൻ]], [[ദ്രുപദൻ]], [[ശിഖണ്ഡി]], [[ഭീമൻ]], [[സാത്യകി]],<br />[[നകുലൻ]], [[സഹദേവൻ]] | പതിനൊന്നുപേർ<br />[[ദ്രോണർ]], [[അശ്വത്ഥാമാവ്]], [[കൃപർ]], [[ശല്യർ]], [[ത്രിഗർത്തൻ]], <br />[[കൃതവർമ്മാവ്]], [[ഭഗദത്തൻ]], [[ജയദ്രഥൻ]], [[സൗമദത്തി]], [[ശകുനി]],<br /> [[ദുശ്ശാസനൻ]] |- ! പങ്കെടുത്ത രാജ്യങ്ങൾ | [[വിരാടം]], [[പാഞ്ചാലം]], [[കാശി]], [[മാത്സ്യം]], [[ചേദി]], [[പാണ്ഡ്യം]], [[മഗധ]], [[കേകേയം]], [[ദ്വാരക]], [[മഥുര]], [[വിദർഭ]] | [[ഹസ്തിനപുരി]], [[അംഗം]], [[സിന്ധ്]], [[അവന്തി]], [[മാഹിഷ്മതി]],<br />[[ഗാന്ധാരം]], [[മാദ്രം]], [[കംബോജം]], [[പ്രാഗ്ജ്യോതിഷ]], [[കലിംഗം]], [[കേകേയം]], [[ദ്വാരക]], [[മഥുര]], [[വിദർഭ]], [[വാൽഹികം]] |- ! സൈന്യബലം | [[7 (അക്കം)|7]] [[അക്ഷൗഹിണി|അക്ഷൗഹിണികൾ]]<br>153,090 ആനകൾ<br />153,090 രഥങ്ങൾ<br />459,270 കുതിരകൾ<br />765,450 കാലാൾ പടകൾ | [[11 (സംഖ്യ)|11]] [[അക്ഷൗഹിണി|അക്ഷൗഹിണികൾ]]<br>240,570 ആനകൾ<br />240,570 രഥങ്ങൾ<br />721,710 കുതിരകൾ<br />1,202,850 കാലാൾ പടകൾ |} == കൗരവ സൈന്യം == കൗരവപക്ഷത്തിന്റെ നേതൃസ്ഥാനം ഭീഷ്മർ വഹിച്ചു. അദ്ദേഹം സൈന്യത്തെ പതിനൊന്നു വിഭാഗങ്ങളായി തിരിച്ച് ഓരോന്നിനും ഉപസൈന്യാധിപന്മാരെ നിയോഗിച്ചു. യുദ്ധത്തിന്റെ തലേനാൾ ഭീഷ്മർ ഇരുപക്ഷങ്ങളിലെയും യോദ്ധാക്കൻമാരേ അവരുടെ കഴിവനുസരിച്ച് തരംതിരിക്കുകയും കർണ്ണനേ അർധരഥിയെന്ന് അപമാനിക്കുകയും ചെയ്തു. ഇതിനേത്തുടർന്നുണ്ടായ വാഗ്വാദത്തെത്തുടർന്ന് കർണ്ണൻ ഭീഷ്മർക്കൊപ്പം യുദ്ധംചെയ്യില്ല എന്നു നിർബന്ധം പിടിച്ചു. ''(ആദ്യ പത്തുനാളുകൾ കർണ്ണൻ യുദ്ധം ചെയ്തില്ല).'' ഭീഷ്മർ കർണ്ണനെ യുദ്ധത്തിൽ നിന്നും പിന്തിരിപ്പിക്കാൻ ഉപയോഗിച്ച മാർഗ്ഗമായിരുന്നു ഇത്. (കർണ്ണൻ്റെ ജന്മരഹസ്യമറിയാമായിരുന്ന ഭീഷ്മർക്ക് കർണ്ണാർജ്ജുനയുദ്ധം നടന്നുകാണാൻ താൽപര്യം ഇല്ലായിരുന്നു.) വിദേഹരാജകുമാരനായ രുഗ്മി (കൃഷ്ണന്റെ പത്നിയായ രുക്മിണിയുടെ സഹോദരൻ) പാണ്ഡവപക്ഷത്തു ചേർന്ന് യുദ്ധം ചെയ്യാൻ ആഗ്രഹിച്ചുവന്നെങ്കിലും അയാളുടെ വീമ്പുപറച്ചിൽ സഹിക്കാതെ അർജ്ജുനൻ അവനെ പിന്തിരിപ്പിച്ച് അയച്ചു. അതിനെത്തുടർന്ന് രുഗ്മി ദുര്യോധനപക്ഷത്ത് ചെന്നെങ്കിലും രുക്മിയേ കൂടെച്ചേർക്കാൻ കൗരവരും തയ്യാറായില്ല. ശല്യരും മാദ്രസൈന്യവും കൗരവപക്ഷത്തുചേർന്നു യുദ്ധംചെയ്തു. യുദ്ധത്തിനു തലേദിവസം [[വ്യാസൻ]] ധൃതരാഷ്ട്രരുടെ കൊട്ടാരത്തിൽ വരുകയും അദ്ദേഹത്തിനു യുദ്ധം കാണാനായി സചിവനായ [[സഞ്ജയൻ|സഞ്ജയനു]] ദിവ്യചക്ഷുസ്സ് നൽകി അനുഗ്രഹിക്കുകയും ചെയ്തു. കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധത്തിൽ നടക്കുന്ന കാര്യങ്ങൾ തത്സമയം ഹസ്തിനപുരിയിലെ കൊട്ടാരത്തിലിരുന്നു കാണുവാനും അത് അപ്പോൾ തന്നെ മഹാരാജാവിനെ ധരിപ്പിക്കുവാനും ഇതു സഹായകമായി. കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധം മുൻകൂട്ടി മനസ്സിലാക്കിയ ദേവേന്ദ്രൻ ബ്രാഹ്മണവേഷത്തിൽ വന്ന് കർണ്ണനോട് അവന്റെ കവചകുണ്ഡലങ്ങൾ ദാനം ചോദിച്ചു വാങ്ങുന്നു. വന്നത് ദേവേന്ദ്രനാണെന്നറിഞ്ഞു കൊണ്ടുതന്നെ കർണ്ണൻ തന്റെ ജന്മസിദ്ധമായിരുന്ന കവചകുണ്ഡലങ്ങൾ ഇന്ദ്രനു ദാനംചെയ്തു. കവചകുണ്ഡലങ്ങൾ ഉള്ളിടത്തോളം കാലം കർണ്ണനെ ആർക്കും വധിക്കുക പ്രയാസമായിരുന്നു. അർജ്ജുനനു വിജയം കൈവരിക്കാൻ ഇതു സഹായകമായി. കർണ്ണന്റെ ദാനമാഹാത്മ്യത്തിൽ സന്തുഷ്ടനായി ദേവേന്ദ്രൻ അവനു വിശിഷ്ടമായ വാസവിശക്തി എന്ന വേൽ കൊടുത്ത് അനുഗ്രഹിച്ചു. ശത്രുനിഗ്രഹത്തിനായി ഒരു വട്ടം മാത്രം ഉപയോഗിക്കാമായിരുന്ന ഈ വേൽ കർണ്ണൻ അർജ്ജുനനു നേരെ യുദ്ധത്തിൽ പ്രയോഗിക്കുവാൻവേണ്ടി കരുതിവെച്ചു. === കർണ്ണ ശപഥം === യുദ്ധസന്നാഹങ്ങൾക്കായി തയ്യാറെടുക്കുന്ന ഒരു നാൾ [[കർണ്ണൻ]] [[യമുന|യമുനാനദിയിൽ]] സ്നാനം ചെയ്യുന്നവസരത്തിൽ [[കുന്തി|കുന്തിദേവി]] അവനെ കാണാൻ വരുന്നു. ഒരു യാചകയായിട്ടാണ് താൻ വന്നിരിക്കുന്നതെന്നും, തന്റെ ഒരു ആഗ്രഹം കർണ്ണൻ നിറവേറ്റിത്തരണമെന്നും അവർ അപേക്ഷിക്കുന്നു. അഞ്ചുപുത്രന്മാരുടെ അമ്മയായ കുന്തിദേവിക്ക് ശത്രുപക്ഷത്തുള്ള താൻ എന്തു ആഗ്രഹമാണ് നിറവേറ്റേണ്ടതെന്ന് കർണ്ണൻ സംശയിക്കുന്നുവെങ്കിലും ആരെന്തപേക്ഷിച്ചാലും നിറവേറ്റുമെന്നു മറുപടി പറയുന്നു. തന്റെ പുത്രന്മാരോടു ചേർന്നുനിന്ന് യുദ്ധം ചെയ്യണമെന്നും, കർണ്ണൻ തന്റെ ആദ്യ പുത്രനാണെന്നും സൂര്യഭഗവാനാണ് പിതാവെന്നും കുന്തി അവനെ അറിയിക്കുന്നു. വിശ്വസിക്കുവാൻ പ്രയാസമായതും, അപ്രിയവുമായ സത്യമായിരുന്നെങ്കിലും താനറിയുവാനായി ഏറെ ആഗ്രഹിച്ച, ഏറെ നാളായി തന്നെ അലട്ടിക്കൊണ്ടിരുന്ന ചോദ്യത്തിനുത്തരമായിരുന്നു കർണ്ണനത്. സത്യം സത്യമായി പറയുവാൻ കർണ്ണൻ കുന്തീദേവിയോട് അഭ്യർത്ഥിച്ചപ്പോൾ, തന്റെ ബാല്യത്തിൽ ദുർവ്വാസാവിൽ നിന്നും കിട്ടിയ വരലബ്ധിയിൽ സൂര്യ ഭഗവാനെ ധ്യാനിച്ചതും, ആദ്യസന്താനമുണ്ടായപ്പോൾ അപമാനം ഭയന്ന് നദിയിലൊഴുക്കിയതും കുന്തി കർണ്ണനോട് പറഞ്ഞു. തന്റെ ജന്മദാതാക്കളെക്കുറിച്ചുള്ള സംശയങ്ങൾ നീങ്ങിയ കർണ്ണൻ കുന്തീദേവിയെ അഭിമാനപൂർവ്വം വന്ദിച്ചയക്കുന്നു. യുദ്ധത്തിന് ശേഷവും അതിന് മുൻപത്തേപ്പോലെ കുന്തിക്ക് അഞ്ച് പുത്രൻമാർ തന്നെയുണ്ടായിരിക്കുമെന്നും, അർജ്ജുനനൊഴിച്ച് മറ്റുള്ള നാല് പാണ്ഡവരേയും താൻ വധിക്കില്ലെന്നും കുന്തിക്ക് കർണ്ണൻ വാക്കുനൽകി. == പാണ്ഡവ സൈന്യം == [[പാണ്ഡവർ]] ഏഴു [[അക്ഷൗഹിണി]] പടസമൂഹങ്ങളെ ഉപപ്ലവ്യത്തിൽ സജ്ജമാക്കി. സർവ്വസൈന്യാധിപനായി [[ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ]] തിരഞ്ഞെടുക്കപ്പെട്ടു. അദ്ദേഹം തന്റെ സേനയെ ഏഴു ഭാഗങ്ങളായി തിരിച്ച് അതിന്റെ നേതൃത്വം വിരാടൻ, ദ്രുപദൻ, ശിഖണ്ഡി, ഭീമൻ, സാത്യകി, നകുലൻ, സഹദേവൻ എന്നിവരിൽ അർപ്പിച്ചു. കൂടാതെ ഏഴു സൈന്യത്തിന്റേയും ഉപനായകസ്ഥാനം അർജ്ജുനനും നൽകി. ഭീമന് ഹിഡുംബിയിൽ ജനിച്ച [[ഘടോൽകചൻ]] തന്റെ രാക്ഷസസേനാവ്യൂഹവുമായി വന്നെത്തി പാണ്ഡവപക്ഷത്തു ചേർന്നു. == യുദ്ധത്തിലെ സേനാവ്യൂഹങ്ങൾ == [[File:Chakravyuha.svg|200px|thumb|right|ചക്രവ്യൂഹം]] [[File:ShaktaVyuham.PNG|200px|thumb|right|ശക്തവ്യൂഹം]] # ക്രൗഞ്ചവ്യൂഹം ([[കൊക്ക്|കൊക്കിന്റെ ആകൃതി]]) # മകരവ്യൂഹം ([[ചീങ്കണ്ണി|മുതലയുടെ ആകൃതി]]) # കൂർമ്മവ്യൂഹം ([[ആമ|ആമയുടെ ആകൃതി]]) # ത്രിശൂലവ്യൂഹം ([[ത്രിശൂലം|മൂന്നുമുനയുള്ള ശൂലത്തിന്റെ ആകൃതി]]) # ചക്രവ്യൂഹം ([[ചക്രം|കറങ്ങുന്ന ചക്രത്തിന്റെ ആകൃതി]]) <ref>എഴുത്തച്ഛൻ മഹാഭാരതത്തിൽ പത്മവ്യൂഹം എന്നു എഴുതിയിരിക്കുന്നു. ഏറ്റവും പുറത്തു നിൽക്കുന്ന യോദ്ധാക്കൾ ശത്രു ഉള്ളിൽ കടന്നു കഴിയുമ്പോൾ ഉള്ളിലേക്കടുത്ത് ശത്രുവിനെ നേരിടുന്നതിനാലാവാം അദ്ദേഹം പത്മവ്യൂഹം (കൂമ്പടയാൻ പോകുന്ന താമര എന്നർത്ഥത്തിൽ) പരാമർശിച്ചിരിക്കുന്നത്. കമലവ്യൂഹം എന്ന പേരിൽ മറ്റൊരു വ്യൂഹവും (പൂർണ്ണമായി വിരിഞ്ഞ താമരയുടെ രൂപത്തിൽ) യുദ്ധത്തിൽ ഉപയോഗിച്ചിരുന്നതിനാൽ വ്യാസൻ പരാമർശിച്ചിരിക്കുന്ന ചക്രവ്യൂഹമാവും ഇതിനു കൂടുതൽ യോജിക്കുക.</ref> # കമലവ്യൂഹം ([[താമര|പൂർണ്ണമായി വിരിഞ്ഞ താമരപ്പൂവിന്റെ ആകൃതി]]) # ഗരുഡവ്യൂഹം ([[പരുന്ത്|ചിറകുവിരിച്ച പരുന്തിന്റെ ആകൃതി]]) # അർണ്ണവ്യൂഹം ([[സമുദ്രം|സമുദ്രാകൃതി]]) # മണ്ഡലവ്യൂഹം ([[ആകാശഗംഗ|ആകാശഗംഗയുടെ ആകൃതി]]) # വജ്രവ്യൂഹം ([[മിന്നൽ|മിന്നലിന്റെ ആകൃതി]]) # ശക്തവ്യൂഹം ([[ചതുരം|സമചതുരാകൃതി]]) # അസുരവ്യൂഹം ([[അസുരൻ|രാക്ഷസാകൃതി]]) # ദേവവ്യൂഹം ([[ദേവൻ|അമാനുഷാകൃതി]]) # സൂചിവ്യൂഹം ([[സൂചി|സൂചിയുടെ ആകൃതി]]) # ശൃംഗാരകവ്യൂഹം ([[കൊമ്പ്|വളഞ്ഞ കൊമ്പിന്റെ ആകൃതി]]) # അർദ്ധചന്ദ്രവ്യൂഹം ([[ചന്ദ്രൻ|ചന്ദ്രക്കലയുടെ ആകൃതി]]) # മാലവ്യൂഹം ([[പുഷ്പം|പുഷ്പചക്രാകൃതി]]) # മത്സ്യവ്യൂഹം ([[മത്സ്യം|മത്സ്യാകൃതി]]) == യുദ്ധം അനുശാസിച്ച നിയമങ്ങൾ == # യുദ്ധം സൂര്യോദയത്തിനുശേഷം തുടങ്ങി, സൂര്യാസ്തമയത്തിനു അവസാനിപ്പിക്കുക. # ഇരുപക്ഷത്തിനും സമ്മതമെങ്കിൽ രാത്രിയിൽ യുദ്ധമാവാം. # ഒന്നിൽ കൂടുതൽ പേർ ചേർന്ന് തനിച്ച് ഒരാളെ ആക്രമിക്കരുത്. # രണ്ടുപേർ തമ്മിൽ ദ്വന്ദ്വയുദ്ധമാവാം, സുദീർഘമായ യുദ്ധത്തിൽ അവർ ഒരേ ആയുധങ്ങൾ വഹിച്ചൊ, ഒരേ വാഹനത്തിലൊ ''(ആന, തേർ, കുതിര)'' ആവണം. # ഒരാളുപോലും മറ്റുള്ളവരാൽ ചുറ്റപ്പെട്ട് ആക്രമിക്കപ്പെടരുത്. # യുദ്ധത്തിൽ അടിയറവ് പറഞ്ഞവനെ മാന്യമായ യുദ്ധതടവുകാരനായി സംരക്ഷിക്കണം. # നിരായുധനെ ആക്രമിക്കരുത്. # അബോധാവസ്ഥയിലായവനെ ആക്രമിക്കരുത്. # യുദ്ധത്തിൽ പങ്കെടുക്കാത്തവനെയോ, മൃഗത്തേയോ ആക്രമിക്കരുത്. # പിന്തിരിഞ്ഞോടിയവനെ പിന്തുടർന്ന് ആക്രമിക്കരുത്. # സ്ത്രീകളെ ആക്രമിക്കരുത്. # ഓരോ ആയുധങ്ങൾക്കും അതിന്റെതായ നിബന്ധനകൾ പാലിച്ചാവണം യുദ്ധത്തിൽ ഏർപ്പെടുന്നത്. ''(ഉദാ: അരയ്ക്കു താഴോട്ട് ഗദകൊണ്ടടിക്കരുത്)''. # ന്യായരഹിതമായ പോരാട്ടത്തിൽ ആരും ഏർപ്പെടരുത്.<ref>പതിനെട്ട് നിയമങ്ങൾ കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധത്തിൽ അലിഖിതമായുണ്ടായിരുന്നു</ref> == യുദ്ധത്തിൽപങ്കെടുത്ത അഞ്ചുതലമുറകൾ == കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധത്തിൽ കൗരവ-പാണ്ഡവ സുഹൃത്-ബന്ധുജനങ്ങളിലായി അഞ്ചു തലമുറയിൽപ്പെട്ടവർ പങ്കെടുത്തു കൊല്ലപ്പെട്ടു. കുരുക്ഷേത്ര യുദ്ധം നടക്കുന്നവസരത്തിൽ പങ്കെടുത്തവർ പലരും പ്രായാധിക്യം ഏറിയവരായിരുന്നുവെന്നു മഹാഭാരതത്തിലൂടെ ഗ്രന്ഥകാരൻ പറയുന്നു. യുദ്ധത്തിൽ പങ്കെടുത്ത ഏറ്റവും പ്രായമുള്ള വ്യക്തി [[ശന്തനു|ശന്തനുവിന്റെ]] അനുജനും [[ഭീഷ്മർ|ഭീഷ്മരുടെ]] ഇളയച്ഛനുമായ [[ബാൽഹികൻ|ബാൽഹികനായിരുന്നു]]. വാൽഹികം എന്ന രാജ്യത്തിലെ രാജാവായിരുന്ന അദ്ദേഹം അഞ്ചു തലമുറകളിൽ ആദ്യ തലമുറയെ പ്രതിനിധീകരിച്ചു കൗരവപക്ഷം ചേർന്നു പാണ്ഡവർക്കെതിരായി യുദ്ധം ചെയ്തു. [[ശന്തനു|ശന്തനുവിന്റെ]] ഇളയ സഹോദരനായ അദ്ദേഹം തന്റെ പുത്രന്മാരും പൗത്രന്മാരുമായി ബൃഹത്തായ സേനാസമൂഹത്തോടൊപ്പമായിരുന്നു കൗരവപക്ഷം ചേർന്നത്. [[ഭീഷ്മർ|ഭീഷ്മപിതാമഹന്റെ]] ഇളയച്ഛനായിരുന്ന [[ബാൽഹികൻ]] പതിനാലാംനാൾ രാത്രിയുദ്ധത്തിൽ [[ഭീമൻ|ഭീമനാൽ]] കൊല്ലപ്പെട്ടു. രണ്ടാം തലമുറയെ പ്രതിനിധീകരിച്ചത് [[ഭീഷ്മർ|ഭീഷ്മപിതാമഹനായിരുന്നു]]. അദ്ദേഹം യുദ്ധത്തിന്റെ പത്താംനാൾ ശരശയ്യയിൽ വീഴുകയും, അതിനുശേഷം ഉത്തരായനം തുടങ്ങി സ്വച്ഛന്ദമൃത്യു വരിക്കുകയും ചെയ്തു. മൂന്നാം തലമുറയിൽ നിരവധിപ്പേർ യുദ്ധത്തിൽ പങ്കെടുത്തു വീരസ്വർഗ്ഗം പ്രാപിച്ചു. അതിൽ പ്രധാനികൾ [[ശല്യർ]], [[ദ്രുപദർ]], [[വിരാടൻ]], [[ശകുനി]], [[സാത്യകി]], [[കൃപർ]], [[കൃതവർമ്മാവ്]] [[ഭഗദത്തൻ]] തുടങ്ങിയവരായിരുന്നു. നാലാം തലമുറയിലായി പാണ്ഡവർ അഞ്ചുപേരും കൗരവർ നൂറുപേരും ഉൾപ്പെട്ടു. അവരെ കൂടാതെ നിരവധിപ്പേർ അവരുടെ സുഹൃത്-ബന്ധുബലത്താൽ യുദ്ധത്തിൽ പങ്കെടുക്കുകയും കൊല്ലപ്പെടുകയും ചെയ്തു. അഞ്ചാം തലമുറ, യുവത്വത്തെ പ്രതിനിധീകരിച്ചു. പാണ്ഡവരുടേയും, കൗരവരുടേയും പുത്രന്മാരും അവരുടെ ബന്ധുജനങ്ങളും ഇതിൽ ഉൾപ്പെട്ടിരുന്നു. അവരിൽ പ്രധാനികളായി [[അഭിമന്യു]], [[ലക്ഷണൻ]], [[പ്രതിവിന്ധ്യൻ]], [[ശ്രുതസേനൻ]], [[ഉത്തരൻ]] എന്നിവരായിരുന്നു. == യുദ്ധം == [[ദുര്യോധനൻ|ദുര്യോധനന്റെ]] അഭ്യർത്ഥനയിൽ സഹദേവൻ കുറിച്ചുകൊടുത്ത മുഹൂർത്തത്തിലാണ് കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധം തുടങ്ങിയത്. ദുര്യോധനൻ തനിക്കു ഉത്തമമായിവരുന്ന സമയം [[പാണ്ഡവർ|പാണ്ഡുപുത്രനായ]] സഹദേവന്റെ സഹായത്താൽ ഗ്രഹനില നോക്കി കണ്ട് ആ ദിവസം യുദ്ധം തുടങ്ങാൻ തിരഞ്ഞെടുത്തു (പക്ഷേ ദുര്യോധനൻ യുദ്ധത്തിൽ പരാജയപ്പെട്ടുവെന്നുള്ളത് മറ്റൊരു വൈചിത്ര്യം). കാർത്തികമാസത്തിൽ (മലയാള മാസം: [[വൃശ്ചികം]]) വെളുത്ത ത്രയോദശി നാളിലാണ് കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധം തുടങ്ങിയത്. ഉത്തരഭാരതത്തിലെ [[ഹരിയാന|ഹരിയാനയിൽ]] [[സരസ്വതി നദി|സരസ്വതി നദിയുടെയും]] [[ദൃഷദ്വതി നദി|ദൃഷദ്വതിയുടെയും]] ഇടയ്ക്കുള്ള ഭൂപ്രദേശമായ കുരുക്ഷേത്രത്തിലാണ് യുദ്ധം നടന്നത്. <nowiki>{{തെളിവ്}}</nowiki> === ഒന്നാം ദിവസം ([[ഭീഷ്മപർവ്വം]]) === വ്യാസൻ മഹാഭാരതത്തിൽ ഒന്നുമുതൽ പത്തുവരെയുള്ള യുദ്ധദിവസങ്ങൾ വർണ്ണിക്കുന്നത് ഭീഷ്മപർവ്വത്തിലാണ്. കൗരവസേനയുടെ സർവ്വസേനാധിപനായി ഭീഷ്മരായിരുന്നു ഈ ദിവസങ്ങളിൽ പടനയിച്ചത്, അതിനാൽ ഭീഷ്മപർവ്വം എന്നു ഗ്രന്ഥകർത്താവ് പേരു കൊടുത്തു. ഭീഷ്മപർവ്വത്തിൽ 118 അദ്ധ്യായങ്ങളും 7884 പദ്യങ്ങളും അടങ്ങിയിരിക്കുന്നു. ==== ഗീതോപദേശം ==== [[പ്രമാണം:Bazaar art print 1940s.jpg|170px|thumb|right|ഗീതോപദേശം]] പാണ്ഡവരും കൗരവരും യുദ്ധസന്നദ്ധരായി പടക്കളത്തിൽ അണിനിരന്നു. അഗ്നിയിൽനിന്നും ജനിച്ച ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ പാണ്ഡവസേനയേയും, ജലത്തിൽനിന്നും ജനിച്ച ഭീഷ്മർ കൗരവസേനയേയും നയിച്ചു. യുദ്ധം തുടങ്ങുന്നതിനു മുൻപായി കുരുക്ഷേത്രഭൂമിയിൽ അണിനിരന്ന കൗരവസേനയെ കാണാൻ അർജ്ജുനൻ ആഗ്രഹം പ്രകടിപ്പിച്ചു. സാരഥിയായ കൃഷ്ണൻ രഥം ഇരുസേനകളുടേയും മദ്ധ്യഭാഗത്ത് കൊണ്ടു ചെന്നു നിർത്തി. എതിർഭാഗത്ത് തന്റെ ജ്യേഷ്ഠന്മാരും, അനുജന്മാരും, മാതുലന്മാരും, ഭാഗിനേയന്മാരും, പിതാക്കന്മാരും, മുത്തച്ഛന്മാരും, ഗുരുനാഥന്മാരും, സതീർത്ഥ്യരും, ഭാര്യാസഹോദരന്മാരും, പുത്രരും മറ്റു ബന്ധുമിത്രാദികളേയും ആയിരുന്നു അർജ്ജുനൻ മുന്നിരയിൽ കണ്ടത്. അല്പം മണ്ണിനുവേണ്ടി ഇവരെയെല്ലാം ഇല്ലാതാക്കി നശ്വരമായ രാജപദവി അനുഭവിക്കാൻ ആഗ്രഹിക്കുന്നതിൽ അർത്ഥമില്ല; അതു പാപമാണ്. മരിക്കുമ്പോൾ ആരും ഇതൊന്നും കൊണ്ടു പോകുന്നില്ല തുടങ്ങിയ ചിന്തകൾ മനസ്സിൽ വരുകയും, താൻ യുദ്ധംചെയ്യുന്നില്ല എനിക്കു രാജ്യവും പദവിയും വേണ്ട, വനവാസം മതി എന്നു പറഞ്ഞു തേർതട്ടിൽ അർജ്ജുനൻ വിഷാദനായിരുന്നു. ഈ സന്ദർഭമാണ് [[ഭഗവദ്ഗീത|ഭഗവദ്ഗീതയ്ക്ക്]] വഴിയൊരുക്കിയത് എന്നാണ് വിശ്വാസം. [[പ്രമാണം:Bhagavad Gita, a 19th century manuscript.jpg|170px|thumb|left|[[ഭഗവദ്ഗീത]]:19-ആം നൂറ്റാണ്ടിലെ കൈയ്യെഴുത്തുപ്രതി]] വിഷാദനായി തേർതട്ടിലിരുന്ന അർജ്ജുനനെ അവന്റെ സ്വധർമ്മാനുഷ്ഠാനം ചെയ്യാൻ [[കൃഷ്ണൻ]] ഉപദേശിക്കുന്നു. അർജ്ജുനനു ഭഗവാൻ കൃഷ്ണൻ വേദവേദാന്തങ്ങളുടെയും, ഉപനിഷത്തുകളുടെയും, രഹസ്യങ്ങൾ അടങ്ങിയ ആത്മതത്ത്വജ്ഞാനത്തേയും, ഭക്തിയോഗം, കർമ്മയോഗം, ജ്ഞാനയോഗം തുടങ്ങിയ മോക്ഷമാർഗ്ഗങ്ങളേയും ഉപദേശിച്ചു. എന്നിട്ടും അർജ്ജുനനും വിശ്വാസം വരായ്കയാൽ തന്റെ ശ്രേഷ്ഠവും ഭയജനകവുമായ വിശ്വരൂപത്തേയും കാണിച്ചു കൊടുത്തുവെന്നു മഹാഭാരതത്തിൽ ഭീഷ്മപർവ്വത്തിൽ ഗ്രന്ഥകാരൻ പരാമർശിക്കുന്നു. ഭഗവദ്ഗീതയിലൂടെ അർജ്ജുനനുപദേശിച്ച സന്ദേശം ഇതിനു മുൻപ് [[വിഷ്ണു]] [[സൂര്യൻ|വിവസ്വാനും]], വിവസ്വാൻ [[മനു|മനുവിനും]], മനു [[ഇക്ഷാകു|ഇക്ഷാകുവിനും]] ഉപദേശിച്ചിരുന്നതായി [[മഹാഭാരതം|മഹാഭാരതത്തിൽ]] [[വ്യാസൻ]] പറയുന്നുണ്ട്. '''സർ‌വോപനിഷദോ ഗാവോ, ദോഗ്ദ്ധാ ഗോപാലനന്ദനഃ'''<br />'''പാർഥോ വത്സഃ സുധീർഭോക്താ, ദുഗ്ദ്ധം ഗീതാമൃതം മഹത്.''' ''അർത്ഥം:'' [[ഉപനിഷത്തുകൾ|ഉപനിഷത്തുകളാകുന്ന]] [[പശു|പശുക്കളിൽ]] നിന്ന്, [[അർജ്ജുനൻ|അർജുനനാകുന്ന]] കിടാവിനെ നിമിത്തമാക്കി കറവക്കാരനായ [[കൃഷ്ണൻ|ഗോപാലനന്ദനൻ]] കറന്നെടുത്ത പാലാണ് [[ഭഗവദ്ഗീത|ഗീതാമൃതം]]. (ഉപനിഷത്തുകളിലെ പല മന്ത്രങ്ങളും അല്പം വ്യത്യാസത്തോടെ ഗീതയിൽ പ്രത്യക്ഷപ്പെടുന്നുണ്ട്) പലചരിത്രകാരന്മാരും ഭഗവദ്ഗീതയെ ഹൈന്ദവ ഉപനിഷത്തുകളുടെ സംഗ്രഹമായി കരുതുന്നു.<ref>ശ്രീമദ് ഭഗവദ്ഗീത -- എം.എസ്. ചന്ദ്രശേഖരവാര്യർ (പരിഭാഷ) -- ഡി.സി. ബുക്സ് പ്രസിദ്ധീകരണം</ref> പതിനെട്ട് അദ്ധ്യായങ്ങളുള്ള ഭഗവദ്ഗീത ഭീഷ്മപർവ്വത്തിൽ 700 ശ്ലോകങ്ങളിലൂടെ മഹാഭാരതത്തിൽ വർണ്ണിക്കുന്നു<ref>ശ്രീമദ് ഭഗവദ്ഗീത -- എം.എസ്. ചന്ദ്രശേഖരവാര്യർ : പരിഭാഷ -- ഡി.സി.ബുക്സ് പ്രസിദ്ധീകരണം, കോട്ടയം</ref>. [[സഞ്ജയൻ]] [[ധൃതരാഷ്ട്രർ|ധൃതരാഷ്ട്രർക്കു]] കൃഷ്ണാർജ്ജുനസംവാദം പറഞ്ഞുകൊടുക്കുന്നരീതിയിലാണ് ഗ്രന്ഥകാരൻ എഴുതിയിരിക്കുന്നത്<ref>ഡി.ഡി. കോസാംബി -- മിത്ത് ആൻഡ് റിയാലിറ്റി -- ചരിത്രം</ref>. {| class="wikitable" border="1" |- ! ഒന്നാം ദിവസം ! കൗരവസേന ! പാണ്ഡവസേന |- | സർവ്വ സൈന്യാധിപൻ | [[ഭീഷ്മർ]] | [[ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ]] |- | കൊല്ലപ്പെട്ട പ്രധാനികൾ (കൊന്നവർ) | -- | [[ഉത്തരൻ]] ([[ശല്യർ]])<br />[[ശ്വേതൻ]] ([[ഭീഷ്മർ]]) |} ഭീഷ്മരെ ആദ്യമായി നേരിട്ടത് ബാലനായ അഭിമന്യുവായിരുന്നു. ഏറ്റവും പ്രായം കൂടിയവനും, കുറഞ്ഞവനും തമ്മിലാണ് ആദ്യ പോരാട്ടം തുടങ്ങിയത്. കൃതവർമ്മാവും, ശല്യരും ഭീഷ്മരെ സഹായിക്കാൻ എത്തി. അഭിമന്യു ക്ഷീണിക്കുന്നതു മനസ്സിലാക്കി മാതുലന്മാരായ ഉത്തരനും, ശ്വേതനും (വിരാടപുത്രന്മാർ) സഹായത്തിനെത്തി. യുദ്ധത്തിനൊടുവിൽ ശല്യർ ഉത്തരനേയും, ഭീഷ്മർ ശ്വേതനേയും വധിച്ചു. ഒന്നാം ദിവസത്തെ യുദ്ധത്തിൽ പാണ്ഡവസേനക്ക് കനത്തനാശം സംഭവിച്ചു. സങ്കടപ്പെട്ട് കുടീരത്തിൽ തിരിച്ചെത്തിയ യുധിഷ്ഠിരനോട് അവസാനവിജയം പാണ്ഡവർക്കാണെന്ന് പറഞ്ഞ് കൃഷ്ണൻ സമാധാനിപ്പിച്ചു. === രണ്ടാം ദിവസം ([[ഭീഷ്മപർവ്വം]]) === [[File:Arjuna statue.JPG|170px|thumb|right|ഭാരതയുദ്ധം: ([[ഇന്തോനേഷ്യ|ഇന്തോനേഷ്യയിലെ]] ബാലിയിലുള്ള അർജ്ജുനപ്രതിമ]] {| class="wikitable" border="1" |- ! രണ്ടാം ദിവസം ! കൗരവസേന ! പാണ്ഡവസേന |- | സർവ്വ സൈന്യാധിപൻ | [[ഭീഷ്മർ]] | [[ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ]] |- | കൊല്ലപ്പെട്ട പ്രധാനികൾ (കൊന്നവർ) | കലിംഗസേന (ഭീമൻ) | -- |} ഭീഷ്മർ രണ്ടാം ദിവസം അർജ്ജുനനുമായി ഏറ്റുമുട്ടി. അർജ്ജുനന്റെ പാശുപതാസ്ത്രത്തിന്റെ ശക്തിയിൽ കൗരവസേനക്ക് നിരവധി നാശനഷ്ടങ്ങൾ സംഭവിച്ചു. കുരുക്ഷേത്രത്തിന്റെ മറ്റൊരു വശത്ത് ദ്രോണരും ധൃഷ്ടദ്യുമ്നനും തമ്മിൽ ഉഗ്രപോരാട്ടം ആരംഭിച്ചു. പലപ്രാവശ്യം ദ്രോണർ പാഞ്ചാലപുത്രന്റെ വില്ലു മുറിച്ചു. അവശനായ ധൃഷ്ടദ്യുമ്നനെ ഭീമൻ തന്റെ രഥത്തിലേറ്റി രക്ഷപെടുത്തി. ഇതുമനസ്സിലാക്കി അവിടെ എത്തിച്ചേർന്ന് ദുര്യോധനൻ കലിംഗസേനയെ ഭീമനു നേരെ പ്രയോഗിച്ചു. ഭീമൻ ഒന്നൊഴിയാതെ എല്ലാ കലിംഗ പടയാളികളെയും രണ്ടാം ദിവസത്തെ യുദ്ധത്തിൽ കൊന്നൊടുക്കി. കൗരവപടയുടെ തിരിച്ചോട്ടം തടയുവാൻ ഭീഷ്മർ അവിടെ എത്തിയെങ്കിലും സാത്യകിയുടെ ബാണമേറ്റ് അദ്ദേഹത്തിന്റെ തേരാളി കൊല്ലപ്പെട്ടു. സാരഥിയില്ലാതെ ഭീഷ്മർ യുദ്ധക്കളത്തിൽ നിന്നും മാറിക്കളഞ്ഞു. ഭീമ പുത്രൻ ഘടോത്ക്കചനും നകുല-സഹദേവന്മാരും ഏറ്റവും പുറകിലായി ധർമ്മപുത്രരും അവിടെ എത്തുകയും കൗരവരുടെ പല സൈന്യവ്യൂഹങ്ങളേയും ഇല്ലാതാക്കുകയും ചെയ്തു. === മൂന്നാം ദിവസം ([[ഭീഷ്മപർവ്വം]]) === [[File:Srimad Bhagavad Gita Painting.jpg|170px|thumb|right|പാർത്ഥനും സാരഥിയും യുദ്ധഭൂമിയിൽ (ചിത്രകാരന്റെ ഭാവനയിൽ)]] {| class="wikitable" border="1" |- ! മൂന്നാം ദിവസം ! കൗരവസേന ! പാണ്ഡവസേന |- | സർവ്വ സൈന്യാധിപൻ | [[ഭീഷ്മർ]] | [[ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ]] |- | കൊല്ലപ്പെട്ട പ്രധാനികൾ (കൊന്നവർ) | ഗാന്ധാരസേന (അഭിമന്യു+സാത്യകി) | -- |- | ഉപയോഗിച്ച വ്യൂഹങ്ങൾ | ഗരുഡവ്യൂഹം<br />([[പരുന്ത്|ചിറകുവിരിച്ച പരുന്തിന്റെ ആകൃതി]]) | അർദ്ധചന്ദ്രവ്യൂഹം<br />([[ചന്ദ്രൻ|ചന്ദ്രക്കലയുടെ ആകൃതി]]) |} രണ്ടാം ദിവസത്തെ ദയനീയ പരാജയം മനസ്സിലാക്കി [[ഭീഷ്മർ]] തന്റെ സേനയെ ഗരുഡവ്യൂഹമായി നിർത്തി യുദ്ധം ആരംഭിച്ചു. അതിനെ എതിർക്കാൻ [[ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ]] പാണ്ഡവസേനയെ ചന്ദ്രക്കലയുടെ ആകൃതിയിൽ വ്യൂഹം ചമച്ചു നേതൃത്വം നൽകി. അർദ്ധചന്ദ്രവ്യൂഹത്തിന്റെ ഒരു മുഖത്ത് ഭീമനും മറ്റേതിൽ അർജ്ജുനനും നിലയുറപ്പിച്ചു. യുദ്ധക്കളത്തിന്റെ മറ്റൊരു വശത്ത് സാത്യകിയും അഭിമന്യുവും ചേർന്ന് ഗാന്ധാരസേനയെ മുഴുവനായും ഇല്ലാതാക്കി. ഭീഷ്മരും, ദ്രോണരും, ദുര്യോധനനും ചേർന്നു ധർമ്മപുത്രരെ ആക്രമിക്കാൻ തുടങ്ങിയപ്പോൾ നകുല-സഹദേവന്മാരും, ഭീമനും, ഘടോത്ക്കചനും എത്തി യുധിഷ്ഠിരനെ സഹായിച്ചു. ഘടോത്ക്കചന്റെ ആയുധപ്രഹരമേറ്റ് ബോധരഹിതനായ ദുര്യോധനനെ ദ്രോണർ രക്ഷപെടുത്തി. അതിനെത്തുടർന്ന് അർജ്ജുനൻ ഭീഷ്മരുമായി ഏറ്റുമുട്ടുകയും ഭീഷ്മർ വിജയലക്ഷ്യത്താൽ യുദ്ധനീതിമറന്നു അവനെ ആക്രമിക്കുകയും ചെയ്തു. അർജ്ജുനനെ കൊല്ലുമെന്ന അവസരം വന്നപ്പോൾ കൃഷ്ണൻ ഭീഷ്മരുടെ നേർക്ക് സുദർശനചക്രമെടുത്തു. കൃഷ്ണന്റെ കൈയ്യാൽ മരിക്കാൻ ആഗ്രഹിച്ച ഭീഷ്മർ നിരായുധനായി തലകുനിച്ചപ്പോൾ അർജ്ജുനൻ കൃഷ്ണനെ ആയുധമെടുക്കില്ല എന്നുള്ള കൃഷ്ണ വചനം ഓർമ്മപ്പെടുത്തി. ഇതുകേട്ട് കൃഷ്ണൻ ശാന്തനായി സുദർശനം തിരിച്ചെടുത്തു. === നാലാം ദിവസം ([[ഭീഷ്മപർവ്വം]]) === [[File:Bheema, the elephant-killer.jpg|170px|thumb|right|നാലാം ദിവസം: [[ആന|ആനകളുമായി]] മല്ലിടുന്ന [[ഭീമൻ]] (ശിലാശില്പം: [[ബേലൂർ|ബേലൂരിലെ]] ചെന്നകേശവ ക്ഷേത്രം)]] {| class="wikitable" border="1" |- ! നാലാം ദിവസം ! കൗരവസേന ! പാണ്ഡവസേന |- | സർവ്വ സൈന്യാധിപൻ | [[ഭീഷ്മർ]] | [[ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ]] |- | കൊല്ലപ്പെട്ട പ്രധാനികൾ (കൊന്നവർ) | പതിമൂന്നു ധൃതരാഷ്ട്രപുത്രർ (ഭീമൻ)<br />മാദ്രേശന്മാർ (ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ)<br />സ്വാലൻ (ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ) | -- |} നാലാം ദിവസം [[ഭീമൻ|ഭീമസേനനും]], [[അഭിമന്യു|അഭിമന്യുവും]] ഇരുവശങ്ങളിലൂടെ [[കൗരവർ|കൗരവസേനയെ]] തകർത്തു മുന്നേറി. ഭീമനെ എതിരിടാൻ ദുര്യോധനൻ, അവന്റെ പതിമൂന്നനുജന്മാരേയും, ആയിരക്കണക്കിനു [[ആന|മത്തഗജങ്ങളേയും]] അവന്റെ നേർക്കയച്ചു. ക്രൂദ്ധനായ ഭീമൻ ഗദയുമായി തേരിൽ നിന്നും പുറത്തിറങ്ങി മുഴുവൻ ആനകളേയും, ദുര്യോധനന്റെ പതിമൂന്നനുജന്മാരെയും കൊന്നു. അനുജന്മാർ മരിച്ചതു കണ്ട് ദുര്യോധനൻ ഭീമനു നേർക്ക് പാഞ്ഞടുത്തെങ്കിലും കൂടുതൽ എതിർത്തു നിൽക്കാനാവാതെ യുദ്ധഭൂമിയിൽ നിന്നും അവൻ മാറിക്കളഞ്ഞു. ഇതിനിടയിൽ ഭീമനെ സഹായിക്കാനെത്തിയ പുത്രനായ ഘടോത്ക്കചനും നിരവധിപേരെ കൊന്നു. അന്നേ ദിവസം കുരുക്ഷേത്രയിലെ മറ്റൊരുവശത്ത് സ്വാലനും ധൃഷ്ടദ്യുമ്നനും തമ്മിൽ ഏറ്റുമുട്ടുകയും, സ്വാലനെ വധിക്കുകയും ചെയ്തു. അതിനുശേഷം ധൃഷ്ടദ്യുമ്നനോട് യുദ്ധം ചെയ്ത മാദ്രേശന്റെ അനുജന്മാരെയും അവൻ കൊന്നുകളഞ്ഞു. തുടർച്ചയായി മൂന്നുദിവസങ്ങളും പരാജയപ്പെട്ട് ദുഃഖിതനായ [[ദുര്യോധനൻ]] രാത്രി ഭീഷ്മരുടെ കുടീരത്തിൽ വന്നു ഭയപ്പെട്ടു സങ്കടം പറഞ്ഞു. ഭീഷ്മരും ദ്രോണരും ചേർന്ന് ദുര്യോധനനെ സമാധാനപ്പെടുത്തി തിരിച്ചയച്ചു. === അഞ്ചാം ദിവസം ([[ഭീഷ്മപർവ്വം]]) === [[File:The center of battle of Kurukshetra.jpg|170px|thumb|right|യുദ്ധഭൂമി ([[അങ്കോർ വാട്ട്|അങ്കോർവതിലെ ശിലാശില്പം]])]] {| class="wikitable" border="1" |- ! അഞ്ചാം ദിവസം ! കൗരവസേന ! പാണ്ഡവസേന |- | സർവ്വ സൈന്യാധിപൻ | [[ഭീഷ്മർ]] | [[ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ]] |- | കൊല്ലപ്പെട്ട പ്രധാനികൾ (കൊന്നവർ) | -- | സാത്യകിയുടെ 10 പുത്രന്മാർ<br />(ഭൂരിശ്രവസ്സ്) |- | ഉപയോഗിച്ച വ്യൂഹങ്ങൾ | ശക്തവ്യൂഹം<br />([[ചതുരം|സമചതുരത്തിന്റെ ആകൃതി]]) | മണ്ഡലവ്യൂഹം<br />([[ആകാശഗംഗ|ആകാശഗംഗയുടെ ആകൃതി]]) |} തുടർച്ചയായ മൂന്നുദിവസങ്ങളിലെ തോൽവിക്കു മറുപടി പറയാനായി [[കൗരവർ]] ഭീഷ്മരുടെ നേതൃത്വത്തിൽ ശക്തവ്യൂഹം ചമച്ചു. പാണ്ഡവർ ഭീമന്റെ നേതൃത്വത്തിൽ മണ്ഡലവ്യൂഹവും ചമച്ചു അണിനിരന്നു. ഭീമന്റെ രഥത്തിനു പുറകിലായി ധൃഷ്ടദ്യുമ്നനും, സാത്യകിയുടേയും, ശിഖണ്ഡിയുടേയും രഥങ്ങൾ അണിനിരന്നു. അവയ്ക്കും പുറകിലായി നകുല-സഹദേവന്മാരുടേയും ധർമ്മപുത്രരുടേയും രഥങ്ങൾ നിരന്നു. അതിനു പിറകിലായി മറ്റു മുൻനിര യോദ്ധാക്കളും അണിനിരന്നു. ഭീഷ്മർ നിരവധി പാണ്ഡവസേനകളെ ഛിന്നഭിന്നമാക്കി മുന്നേറി. പാണ്ഡവസൈന്യം പലവസരങ്ങളിലും പിന്തിരിഞ്ഞോടി. പക്ഷേ മദ്ധ്യാഹ്നത്തിനുശേഷം നടന്ന യുദ്ധത്തിൽ അർജ്ജുനനും ഭീമനും ചേർന്ന് അനവധി കൗരവസൈന്യങ്ങളെ കൊന്നു. === ആറാം ദിവസം ([[ഭീഷ്മപർവ്വം]]) === [[File:Krishna and Arjun on the chariot''',''' Mahabharata, 18th-19th century, India.jpg|170px|thumb|right|കൃഷ്ണാർജ്ജുനന്മാർ (18-ആം നൂറ്റാണ്ടിലെ ചിത്രകല)]] {| class="wikitable" border="1" |- ! ആറാം ദിവസം ! കൗരവസേന ! പാണ്ഡവസേന |- | സർവ്വ സൈന്യാധിപൻ | [[ഭീഷ്മർ]] | [[ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ]] |- | ഉപയോഗിച്ച വ്യൂഹങ്ങൾ | ക്രൗഞ്ചവ്യൂഹം ([[കൊക്ക്|കൊക്കിന്റെ ആകൃതി]]) | മകരവ്യൂഹം ([[ചീങ്കണ്ണി|മുതലയുടെ ആകൃതി]]) |} https://ml.wikipedia.org/wiki/%E0%B4%95%E0%B5%81%E0%B4%B0%E0%B5%81%E0%B4%95%E0%B5%8D%E0%B4%B7%E0%B5%87%E0%B4%A4%E0%B5%8D%E0%B4%B0%E0%B4%AF%E0%B5%81%E0%B4%A6%E0%B5%8D%E0%B4%A7%E0%B4%82?wprov=sfla1 അതിനെതിരായി ഭീഷ്മർ ക്രൗഞ്ചവ്യൂഹവും ചമച്ച് സൈന്യങ്ങളെ അണിനിരത്തി. അഞ്ചുദിവസങ്ങൾക്കു ശേഷം അന്ന് ആദ്യമായി ദ്രോണരെ തോൽപ്പിക്കാൻ പാണ്ഡവസേനക്കായി. പാണ്ഡവർ ദ്രോണരുടെ രഥം തകർത്തു, അദ്ദേഹം പ്രാണരക്ഷാർത്ഥം അവിടെനിന്നും ഓടി രക്ഷപെട്ടു. ഭീമനെ പിടിച്ചുകെട്ടാൻ ദുര്യോധനൻ വലിയ സൈന്യവ്യൂഹമാണ് നിയോഗിച്ചത്. അഭിമന്യു സഹായത്തിനു വന്ന് ഭീമനെ അതിൽ നിന്നും രക്ഷിക്കുവാൻ സാധിച്ചു. അതിനിടയിൽ ഭീമന്റെ ഗദാപ്രഹരമേറ്റ് ദുര്യോധനൻ തേർത്തട്ടിൽ ബോധരഹിതനായി വീണു. കൃപർ വന്നു രക്ഷിച്ചിരുന്നില്ലെങ്കിൽ ദുര്യോധനനെ ആറാംനാൾ വധിക്കുമായിരുന്നു. തന്റെ പത്തു പുത്രന്മാരെ വധിച്ച ഭൂരിശ്രവസ്സിനെ നേരിട്ടുകണ്ട സാത്യകി അവനെ കൊല്ലാൻ കഠിനശ്രമം നടത്തിയെങ്കിലും വിജയിച്ചില്ല. === ഏഴാം ദിവസം ([[ഭീഷ്മപർവ്വം]]) === {| class="wikitable" border="1" |- ! ഏഴാം ദിവസം ! കൗരവസേന ! പാണ്ഡവസേന |- | സർവ്വ സൈന്യാധിപൻ | [[ഭീഷ്മർ]] | [[ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ]] |- | ഉപയോഗിച്ച വ്യൂഹങ്ങൾ | ത്രിശൂലവ്യൂഹം<br />([[ത്രിശൂലം|മൂന്നു മുനയുള്ള ശുലത്തിന്റെ ആകൃതി]]) | വജ്ര വ്യൂഹം<br />([[മിന്നൽ|മിന്നൽ പിണരിന്റെ ആകൃതി]]) |} ഏഴാം ദിവസം [[യുധിഷ്ഠിരൻ|യുധിഷ്ഠിരന്റെ]] നേതൃത്വത്തിൽ വജ്രവ്യൂഹം ചമച്ച പാണ്ഡവരെ എതിരിടാൻ കൗരവർ ത്രിശൂലവ്യൂഹം ചമച്ചു. മിന്നൽപിണർ പോലെ അടർക്കളത്തിൽ പലസ്ഥലങ്ങളിലും ഒറ്റയ്ക്കൊറ്റയ്ക്ക് യുദ്ധങ്ങൾ നടന്നു. വിരാടനും ദ്രോണരും ഏറ്റുമുട്ടി. വിരാടന്റെ സഹായത്തിനെത്തിയ പുത്രനായ ശംഖനെ ദ്രോണർ വധിച്ചു. വൃദ്ധനായ ഭൂരിശ്രവസ്സിനെ നേരിട്ട ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ അദ്ദേഹത്തിന്റെ വക്ഷസ്സിൽ 96 അമ്പുകൾ തറച്ചുവെങ്കിലും അതിപരാക്രമിയായ അദ്ദേഹം കീഴടങ്ങാതെ ധൃഷ്ടദ്യുമ്നനെ പരാജയപ്പെടുത്തി അവിടെ നിന്നും ഓടിച്ചു. പാണ്ഡവസേനയുടെ അതിപ്രഹരമായ യുദ്ധത്തിൽ വൃദ്ധനായ കൃപാചാര്യർ ബോധരഹിതനായി തേർത്തട്ടിൽ വീണു. === എട്ടാം ദിവസം ([[ഭീഷ്മപർവ്വം]]) === [[File:Ghatotkacha - Abhimanyu.jpg|170px|thumb|right|യുദ്ധം (ഘടോൽകചനും അഭിമന്യുവും)]] {| class="wikitable" border="1" |- ! എട്ടാം ദിവസം ! കൗരവസേന ! പാണ്ഡവസേന |- | സർവ്വ സൈന്യാധിപൻ | [[ഭീഷ്മർ]] | [[ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ]] |- | കൊല്ലപ്പെട്ട പ്രധാനികൾ (കൊന്നവർ) | [[ഉലൂകൻ]] ([[ഇരാവാൻ]])<br />എട്ട് ധൃതരാഷ്ട്രപുത്രർ (ഭീമൻ)<br />[[ശകുനി|ശകുനിയുടെ]] അനുജന്മാർ (ഇരാവാൻ) | [[ഇരാവാൻ]] <ref>എട്ടാംദിവസം രാത്രികഴിഞ്ഞ് ഒൻപതാം നാൾ സൂര്യോദയത്തിനു മുൻപ് കൃഷ്ണശപഥത്താൽ ഇരാവാൻ തന്റെ തലപൊട്ടി ചിതറിയാണ് മരിച്ചത് എന്നൊരു ഐതിഹ്യം കൂടിയുണ്ട്.</ref> |} [[കൃഷ്ണൻ|കൃഷ്ണന്റെ]] നിർദ്ദേശത്തെ തുടർന്ന് യുദ്ധത്തിൽ ഏർപ്പെടാതിരുന്ന ഇരാവാൻ ആദ്യമായി യുദ്ധം ചെയ്ത ദിവസമായിരുന്നു എട്ടാം ദിവസം. ഭീമൻ തന്റെ വനവാസകാലത്തു വധിച്ച കൃമ്മിരന്റെ പുത്രനായ അലംബുസന്റെ മായാപ്രയോഗത്തിൽ പാണ്ഡവസേന പലപ്പോഴും പകച്ചു നിന്നു. അവന്റെ മായാശക്തിയിലുള്ള ആകാശയുദ്ധത്തിൽ അർജ്ജുനനും ഭീമനും സാരമായി പരിക്കേറ്റു. നാഗകന്യാപുത്രനായ [[ഇരാവാൻ]] ഇതുകണ്ട് അർജ്ജുനനെ സഹായിച്ച് അലംബുസനെതിരായി അതിശക്തമായി നേരിട്ടു. അലംബുസനെ സഹായിക്കാനെത്തിയ ശകുനിയുടെ പുത്രനായ ഉലൂകനെയും ഇരാവാൻ വധിച്ചു. ഭീമൻ ദുര്യോധനന്റെ എട്ട് അനുജന്മാരെ എട്ടാംദിവസം കൊന്നു അതിനെ തുടർന്ന് ഭീമനോട് ഏറ്റുമുട്ടിയ ശകുനിയേയും, ജയദ്രഥനേയും ഘടോത്ക്കചൻ തന്റെ ഇരുമ്പുഗദയുമായി നേരിട്ടു. എട്ടാംദിവസം കഴിഞ്ഞപ്പോൾ ഇരുപക്ഷത്തുമായി എട്ട് [[അക്ഷൗഹിണി|അക്ഷൗഹിണിപടകൾ]] ഇല്ലാതായി. പിറ്റേന്ന് സൂര്യോദയത്തിനു മുൻപായി ഉലൂപിയിൽ അർജ്ജുനനു ജനിച്ച ഇരവാനും കൃഷ്ണശാപത്താൽ മരിച്ചുവീണു. === ഒൻപതാം ദിവസം ([[ഭീഷ്മപർവ്വം]]) === [[File:9th day War Kurukshetra.JPG|170px|thumb|right|യുദ്ധം ഒൻപതാം ദിവസം: [[സുദർശനചക്രം|സുദർശനവുമായി]] നിൽക്കുന്ന [[കൃഷ്ണൻ]], ഭഗവാന്റെ കൈയ്യാൽ മരിക്കാനാഗ്രഹിച്ച് കൈകൂപ്പി നിൽക്കുന്ന [[ഭീഷ്മർ]], അരുതേ എന്നപേക്ഷിക്കുന്ന [[അർജ്ജുനൻ]] (ചിത്രം: പനോരമ & സയൻസ് സെന്റർ-കുരുക്ഷേത്ര)]] {| class="wikitable" border="1" |- ! ഒൻപതാം ദിവസം ! കൗരവസേന ! പാണ്ഡവസേന |- | സർവ്വ സൈന്യാധിപൻ | [[ഭീഷ്മർ]] | [[ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ]] |} [[ഇരാവാൻ|ഇരവാൻറെ]] മരണത്തിനു കാരണമായ അലംബുസനെ വധിക്കണമെന്നുള്ള ദൃഢനിശ്ചയത്തോടെയാണ് പാണ്ഡവർ യുദ്ധം തുടങ്ങിയത്. [[അഭിമന്യു|അഭിമന്യുവും]], [[ഘടോൽകചൻ|ഘടോത്ക്കചനും]] അലംബുസനെതിരായി യുദ്ധം ചെയ്ത് അതിധീരമായി അവനെ നേരിട്ടുവെങ്കിലും മരണത്തിൽ നിന്നും അലംബുസൻ രക്ഷപെട്ടോടി. അർജ്ജുനനെ നേരിട്ട ഭീഷ്മർ അവനെ നിഷ്പ്രയാസം നിരായുധനാക്കി, ഭീഷ്മരുടെ അതിശക്തമായ ബാണങ്ങളേറ്റ് അവശനായി അർജ്ജുനൻ തേർതട്ടിൽ വീണുപോയി. അർജ്ജുനൻ ഭീഷ്മരാൽ വധിക്കപ്പെടുമെന്നവസരത്തിൽ കൃഷ്ണൻ സുദർശനചക്രവുമായി ഭീഷ്മർക്കു നേരെ എഴുന്നേറ്റു. ഭഗവാൻ ചക്രധാരിയായി നിൽക്കുന്നതുകണ്ട് ഭയഭക്തി ബഹുമാനത്തോടെ ഭഗവാൻറെ കൈയ്യാൽ മരിക്കാൻ ആഗ്രഹിച്ച് രണ്ടുകൈയ്യും കൂപ്പി ഭീഷ്മർ തേരിൽ നിന്നും ഇറങ്ങി ശിരസ്സു നമിച്ചു നിന്നു. ഇതുകണ്ട് അർജ്ജുനൻ കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധത്തിൽ ഭഗവാൻ ആയുധം എടുക്കില്ല എന്നുള്ളത് വീണ്ടും ഓർമ്മിപ്പിച്ചു. ഇതോടെ സൂര്യാസ്തമയവും കഴിഞ്ഞു യുദ്ധം അവസാനിപ്പിച്ച് ഇരുകൂട്ടരും മടങ്ങി. ഒൻപതു ദിവസങ്ങൾ കഴിഞ്ഞിട്ടും വിജയം കൈവരിക്കാൻ സാധിക്കാതെ വിഷമിക്കുന്ന പാണ്ഡവരെ കൃഷ്ണൻ അന്നു രാത്രി ഭീഷ്മരുടെ കുടീരത്തിൽ കൊണ്ടുപോയി. അവരുടെ മനോഗതം മനസ്സിലാക്കിയ ഭീഷ്മർ ശിഖണ്ഡിയെ മുന്നിൽ നിർത്തി യുദ്ധംചെയ്യാൻ ഉപദേശിച്ചു. === പത്താം ദിവസം ([[ഭീഷ്മപർവ്വം]]) === [[File:The Death of Bhishma.jpg|170px|thumb|right|ഭീഷ്മർ ശരശയ്യയിൽ]] {| class="wikitable" border="1" |- ! പത്താം ദിവസം ! കൗരവസേന ! പാണ്ഡവസേന |- | സർവ്വ സൈന്യാധിപൻ | [[ഭീഷ്മർ]] | [[ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ]] |- | കൊല്ലപ്പെട്ട പ്രധാനികൾ (കൊന്നവർ) | ഭീഷ്മർ ശരശയ്യയിൽ (ശിഖണ്ഡി+അർജ്ജുനൻ) | -- |} പത്താം ദിവസം [[പാണ്ഡവർ]] ധൃഷ്ടദ്യുമ്നന്റെ സ്ഥാനത്ത് [[ശിഖണ്ഡി|ശിഖണ്ഡിയെ]] നിർത്തി യുദ്ധം ആരംഭിച്ചു. അതിധീരമായി ഏവരും യുദ്ധത്തിൽ ഏർപ്പെട്ടു. [[ദുര്യോധനൻ]] ഭീഷ്മർക്കു തുണയായി ദുശ്ശാസനനെ നിയോഗിച്ചിരുന്നു. അർജ്ജുനൻ ഭീഷ്മരോട് എതിരിട്ടപ്പോൾ ശിഖണ്ഡിയെ മുന്നിൽ നിർത്തി ബാണങ്ങൾ എയ്തു. ശിഖണ്ഡിയെ കണ്ടമാത്രയിൽ ഭീഷ്മർ അവനെതിരെ യുദ്ധം ചെയ്യാതെ അർജ്ജുനനു നേർക്ക് തിരിഞ്ഞു. അർജ്ജുനനും ശിഖണ്ഡിയും ഒരു പോലെതന്നെ ഭീഷ്മർക്കുനേരെ ബാണങ്ങൾ പൊഴിച്ചുകൊണ്ടിരുന്നു. ശിഖണ്ഡിയുടെ മുമ്പിൽ ഭീഷ്മരുടെ വീര്യം സ്തംഭിച്ചുപോയി. ഈ അവസരം പാഴാക്കാതെ അർജ്ജുനൻ ഭീഷ്മരുടെ ശരീരം മുഴുവനും അസ്ത്രങ്ങളാൽ എയ്തുനിറച്ചു. (അഷ്ടവസുക്കളിൽ ഇളയവനായ പ്രഭാസനെ ([[ഭീഷ്മർ]]) തിരിച്ചു ദേവലോകത്തേക്ക് കൂട്ടികൊണ്ടുപോകാൻ വസുക്കളേവരും അവിടെ സന്നിഹിതരായിരുന്നു). [[ശരശയ്യ|ശരശയ്യയിൽ]] വീണ ഭീഷ്മർ അടുത്തുനിന്ന ദുശ്ശാസനനോട് ഇനിയെങ്കിലും യുദ്ധം മതിയാക്കാൻ ഉപദേശിച്ചു. ==== ശരശയ്യ ==== [[File:Ramayan.jpg|170px|thumb|left|അസ്ത്രമെയ്ത് ഭീഷ്മരുടെ ശിരസ്സു നേരെയാക്കുന്ന അർജ്ജുനൻ (മാർബിൾശില്പം:സ്വാമിനാരായൺ ടെമ്പിൾ -[[ഗുജറാത്ത്|ഭുജ്, ഗുജറാത്ത്]])]] ഭീഷ്മരുടെ പതനത്തോടെ കൗരവപട പിന്തിരിഞ്ഞോടി. അന്നു യുദ്ധം മതിയാക്കി ഏവരും മടങ്ങി. പക്ഷേ പാണ്ഡവരും, കൗരവരും മാത്രം ഭീഷ്മർക്കു ചുറ്റും സങ്കടപ്പെട്ടു നിന്നു. ശക്തിയില്ലാതെ താഴേക്ക് തൂങ്ങിക്കിടന്ന ശിരസ്സു നേരെയാക്കാൻ ഭീഷ്മരുടെ ആഗ്രഹപ്രകാരം അർജ്ജുനൻ രണ്ട് അസ്ത്രങ്ങൾ എയ്തു താങ്ങുകൊടുത്തു. ഭീഷ്മർ വീണതോടെ കൗരവരുടെ വീര്യമെല്ലാം ഇല്ലാതായി. പാണ്ഡവർക്ക് സന്തോഷവും സങ്കടവും ഒരുപോലെ തോന്നി. താൻ ഉത്തരായനം തുടങ്ങുന്നവരെ മരിക്കാതെ ഇവിടെ കിടക്കും നിങ്ങൾക്ക് എല്ലാവരും കുടീരങ്ങളിലേക്ക് തിരിച്ചു പോകാമെന്നുള്ള ഭീഷ്മരുടെ നിർബന്ധത്താൽ ഏവരും രാത്രിതന്നെ മടങ്ങി. പിറ്റേന്ന് രാവിലെ കൗരവ-പാണ്ഡവ പുത്രന്മാർ പിതാമഹനെ കാണാൻ എത്തി. അദ്ദേഹത്തിനു ദാഹമുണ്ടെന്നറിയിച്ചപ്പോൾ അർജ്ജുനൻ ഭൂമിയിൽ നിന്നും ഗംഗാജലത്തിന്റെ സ്രോതസ്സ് അവിടെ ഉണ്ടാക്കിക്കൊടുത്തു. അതിനുശേഷം [[കർണ്ണൻ]] ഭീഷ്മരെ കാണാൻ എത്തി. കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധഭൂമിയിൽ ആദ്യമായി കർണ്ണൻ വരുന്നത് അന്നായിരുന്നു. ഭീഷ്മർ യുദ്ധത്തിൽ വീണതിനുശേഷമാണ് കർണ്ണൻ യുദ്ധം ചെയ്യാൻ തുടങ്ങിയത്. === പതിനൊന്നാം ദിവസം ([[ദ്രോണപർവ്വം]]) === [[File:Karna in Kurukshetra.jpg|170px|thumb|right|യുദ്ധം പതിനൊന്നാം ദിവസം: [[കർണ്ണൻ]] ആദ്യമായി യുദ്ധഭൂമിയിൽ എത്തുന്നത് ഇന്നാണ്. (ചിത്രകാരന്റെ ഭാവനയിൽ)]] {| class="wikitable" border="1" |- ! പതിനൊന്നാം ദിവസം ! കൗരവസേന ! പാണ്ഡവസേന |- | സർവ്വ സൈന്യാധിപൻ | ദ്രോണർ | ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ |} ഭീഷ്മരുടെ പതനത്തെത്തുടർന്ന് ദുര്യോധനൻ ആചാര്യനായ ദ്രോണരെ സർവ്വസേനാധിപതിയായി വാഴിക്കുന്നു. തുടർന്നുള്ള അഞ്ചു ദിവസങ്ങൾ ദ്രോണാചാര്യർ കൗരവസേനയ്ക്കു നേതൃത്വം നൽകി. മഹാഭാരതത്തിൽ പതിനൊന്നു മുതൽ പതിനഞ്ചുവരെയുള്ള യുദ്ധദിവസങ്ങൾ വർണ്ണിക്കുന്നത് ദ്രോണപർവ്വത്തിലാണ്. സർവ്വസേനാധിപനായി ദ്രോണരായതിനാൽ ഗ്രന്ഥകർത്താവ് ആ പേരു കൊടുത്തു.<ref name="ReferenceA">മഹാഭാരതം -- ഡോ.പി.എസ്. നായർ ISBN 81-85315-01-9 -- വിദ്യാരംഭം പബ്ലീഷേസ്, മുല്ലയ്ക്കൽ, ആലപ്പുഴ</ref> ദ്രോണപർവ്വത്തിൽ 170 അദ്ധ്യായങ്ങളും 10950 പദ്യങ്ങളും അടങ്ങിയിരിക്കുന്നു. പല പ്രമുഖരും മരിച്ചു വീഴുന്ന കഥാസന്ദർഭങ്ങളോടെ വളരെ വിശദമായിതന്നെ ഗ്രന്ഥകർത്താവ് ഈ ദിവസങ്ങൾ മഹാഭാരതത്തിൽ വർണ്ണിച്ചിരിക്കുന്നു. [[കർണ്ണൻ]] ആദ്യമായി യുദ്ധക്കളത്തിൽ എത്തുന്നത് ഈ ദിവസമാണ്. ആദ്യ പത്തുദിവസങ്ങൾ അദ്ദേഹം യുദ്ധത്തിൽ ഏർപ്പെട്ടില്ല. ധർമ്മപുത്രരെ ജീവനോടെ ബന്ധിക്കുവാൻ ദ്രോണർ പദ്ധതിയിട്ടു. ജീവനോടെ യുധിഷ്ഠിരനെ പിടിച്ചാൽ അതിലൂടെ പാണ്ഡവരെ ഭീഷണിപ്പെടുത്തി മറ്റുകാര്യങ്ങൾ സാധിക്കാമെന്നു മനസ്സിലാക്കിയാണ് ഇതിനു മുതിർന്നത്. ദ്രോണരും, കർണ്ണനും, ദുര്യോധനാദികളും ഒത്തുചേർന്ന് യുധിഷ്ഠിരനെതിരായി യുദ്ധം ആരംഭിച്ചു. ദ്രോണർ യുധിഷ്ഠിരന്റെ വില്ലുമുറിച്ച് അതിനു വഴിയൊരുക്കി. യുധിഷ്ഠിരൻ പിടിക്കപ്പെടുമെന്നഘട്ടത്തിൽ കൃഷ്ണാർജ്ജുനന്മാർ അവിടെ എത്തുകയും യുധിഷ്ഠിരനെ രക്ഷപെടുത്തുകയും ചെയ്തു. പാഞ്ചാല രാജകുമാരനായ ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ പലതവണ ദ്രോണാചാര്യരെ ആക്രമിച്ചു, പക്ഷേ പല സന്ദർഭത്തിലും പാഞ്ചാലകുമാരനു പിന്തിരിഞ്ഞോടേണ്ടിവന്നു. (ഗ്രന്ഥകർത്താവിന്റെ അഭിപ്രായത്തിൽ യുദ്ധസമയത്ത് ദ്രോണർക്ക് 85 വയസ്സുണ്ടായിരുന്നു). === പന്ത്രണ്ടാം ദിവസം ([[ദ്രോണപർവ്വം]]) === [[File:Bhagadatta fighting with Bhima.JPG|170px|thumb|right|യുദ്ധം പന്ത്രണ്ടാം ദിവസം: [[ഭഗദത്തൻ|ഭഗദത്തനോട്]] എതിരിടുന്ന [[ഭീമൻ]] ([[ബേലൂർ|ബേലൂരിലെ]] ശിലാശില്പം)]] {| class="wikitable" border="1" |- ! പന്ത്രണ്ടാം ദിവസം ! കൗരവസേന ! പാണ്ഡവസേന |- | സർവ്വ സൈന്യാധിപൻ | [[ദ്രോണർ]] | [[ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ]] |- | കൊല്ലപ്പെട്ട പ്രധാനികൾ<br />(കൊന്നവർ) | [[ഭഗദത്തൻ]], [[വൃക്ഷസേനൻ]] ([[അർജുനൻ]])<br />കർണ്ണപുത്രർ, ഭഗദത്തപുത്രൻ ([[നകുലൻ]]) | ദർശൻ ([[ഭഗദത്തൻ]]) |- | ഉപയോഗിച്ച വ്യൂഹങ്ങൾ | ദേവവ്യൂഹം<br />([[ദേവൻ|അമാനുഷാകൃതി]]) | ശൃംഗാരകവ്യൂഹം<br />([[കൊമ്പ്|വളഞ്ഞ കൊമ്പിന്റെ ആകൃതി]]) |} പന്ത്രണ്ടാം ദിവസവും ദ്രോണർ യുധിഷ്ഠിരനെ ജീവനോടെ ബന്ധിക്കുന്നതിനായി മഹാവ്യൂഹം (ദേവവ്യൂഹം) ചമച്ചു. ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ ശൃംഗാരകവ്യൂഹവും ചമച്ച് അതിശക്തമായി എതിർത്തു. ഭീമാർജ്ജുനന്മാരുടെ ആക്രമണത്തിൽ കൗരവപ്പട പിന്തിരിഞ്ഞോടി. കൗരവപ്പടയെ തിരിച്ചു യുദ്ധഭൂമിയിൽ നിർത്താനായി ദുര്യോധനൻ [[പ്രാഗ്ജ്യോതിഷ|പ്രാഗ്ജ്യോതിഷത്തിലെ]] രാജാവായിരുന്ന ഭഗദത്തനെ നിയോഗിച്ചു. കൃഷ്ണനാൽ കൊല്ലപ്പെട്ട നരകാസുരന്റെ പുത്രനായിരുന്നു [[ഭഗദത്തൻ]]. വാർദ്ധക്യം ഉണ്ടായിരുന്നെങ്കിലും ആനപ്പുറത്തേറിവന്ന ഭഗദത്തൻ പാണ്ഡവസേനയെ നയിച്ച ഭീമനോട് ഏറ്റുമുട്ടി.<ref>{{Cite web |url=http://www.thekurukshetragame.com/bhagadatta.html |title=ആർക്കൈവ് പകർപ്പ് |access-date=2011-09-17 |archive-date=2011-09-02 |archive-url=https://web.archive.org/web/20110902022523/http://www.thekurukshetragame.com/bhagadatta.html |url-status=dead }}</ref> ഭഗദത്തൻ വൈഷ്ണാവസ്ത്രം പ്രയോഗിച്ച് പാണ്ഡവസേനയെ അതിഭീകരമായി കൊന്നൊടുക്കി. മറ്റാർക്കും തടുക്കാനാവാഞ്ഞ വൈഷ്ണവാസ്ത്രത്തെ കൃഷ്ണൻ നിർവീര്യമാക്കി. ഭഗദത്തന്റെ കൊലയാനയെ [[അഷ്ടദിക് ഗജങ്ങൾ|അഷ്ടദിക് ഗജങ്ങളിൽ]] ഒന്നായ [[സുപ്രതികൻ|സുപ്രതികനോടാണ്]] ഗ്രന്ഥകർത്താവ് ഉപമിച്ചിരിക്കുന്നത്.<ref>മഹാഭാരതം -- ഡോ.പി.എസ്.നായർ -- ISBN 81-85315-01-9 വിദ്യാരംഭം പ്രസിദ്ധീകരണം, ആലപ്പുഴ</ref> ഭഗദത്തന്റെ ആന ഭീമനെ എടുത്ത് മേല്പോട്ട് എറിഞ്ഞു; ഭീമൻ താഴേക്ക് പതിക്കുമ്പോൾ കൊമ്പിൽ കോർത്ത് കൊല്ലാനായി കൊമ്പുകൾ മുകളിലോട്ടാക്കി നിർത്തി. ആ സമയത്ത് അർജ്ജുനൻ അവിടെ എത്തുകയും, ഒരു അമ്പിനാൽ ആനയുടെ ശിരസ്സും, മേല്പോട്ടാക്കി നിർത്തിയിരുന്ന വാലും, ഭഗദത്തന്റെ ശിരസ്സു മുറിച്ച് ഭീമനെ രക്ഷപെടുത്തി. [[ഭഗദത്തൻ|ഭഗദത്തന്റെ]] മരണം കൗരവസേനയ്ക്ക് വലിയ ആഘാതം ഏൽപ്പിച്ചു. ഭഗദത്തന്റെ മരണത്തെ തുടർന്ന്, അവന്റെ പുത്രനെ നകുലനും കർണ്ണപുത്രനായ വൃക്ഷസേനനെ അർജ്ജുനനും വധിച്ചു. ഇതുകണ്ട് പാണ്ഡവസേനയോട് ഏറ്റുമുട്ടിയ മറ്റു കർണ്ണപുത്രന്മാരും നകുലനാൽ കൊല്ലപ്പെട്ടു. മക്കളുടെ ദുരന്തവിവരം അറിഞ്ഞ കർണ്ണൻ കൂടുതൽ സമയം യുദ്ധക്കളത്തിൽ നിൽക്കാനാവാതെ മടങ്ങി. കൗരവസേനയ്ക്കു അതിഭീകരമായ പരാജയമായിരുന്നു പന്ത്രണ്ടാം ദിവസം. ദുഃഖിതനായ ദുര്യോധനൻ അന്ന് യുദ്ധം കഴിഞ്ഞ് ദ്രോണാചാര്യരേയും കർണ്ണനേയും ശകുനിയേയും, ജയദ്രഥനേയും തന്റെ കുടീരത്തിലേക്ക് വിളിച്ചു വരുത്തി. അടുത്തനാൾ എങ്ങനെ പാണ്ഡവസേനയെ തകർക്കാമെന്നുള്ള ചർച്ചകൾ ചെയ്തു. ദ്രോണാചാര്യർ ചക്രവ്യൂഹം ഒരുക്കുവാനും അതിലൂടെ അടുത്ത ദിവസം പാണ്ഡവസേനയെ വിദഗ്ദ്ധമായി എതിരിടാനും പദ്ധതികൾ ആസൂത്രണംചെയ്തു ഏവരും അന്നേക്ക് പിരിഞ്ഞു. === പതിമൂന്നാം ദിവസം ([[ദ്രോണപർവ്വം]]) === [[File:Abhimanyu Vadh.jpg|170px|thumb|right|ചക്രവ്യൂഹത്തിൽ അകപ്പെട്ട [[അഭിമന്യു|അഭിമന്യുവിനെ]] കൗരവർ ചേർന്ന് കൊലപ്പെടുത്തുന്നു (രവിവർമ്മചിത്രം)]] {| class="wikitable" border="1" |- ! പതിമൂന്നാം ദിവസം ! കൗരവസേന ! പാണ്ഡവസേന |- | സർവ്വ സൈന്യാധിപൻ | [[ദ്രോണർ]] | [[ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ]] |- | കൊല്ലപ്പെട്ട പ്രധാനികൾ<br />(കൊന്നവർ) | [[ലക്ഷണൻ]], അശ്മകൻ, ശല്യസഹോദരൻ,<br />ശല്യപുത്രൻ, മാത്രികവദൻ, ബൃഹൽബലൻ, <br />ശകുനിയുടെ സഹോദരർ, സുശർമ്മൻ ([[അർജ്ജുനൻ]]) | [[അഭിമന്യു]] ([[ഭരതൻ (ദുശ്ശാസനപുത്രൻ)|ഭരതൻ]], [[ജയദ്രഥൻ]])<br />സഹദേവ്-മഗധ ([[ദ്രോണർ]]) |- | ഉപയോഗിച്ച വ്യൂഹങ്ങൾ | [[ചക്രവ്യൂഹം]]<br />([[ചക്രം|കറങ്ങുന്ന ചക്രത്തിന്റെ ആകൃതി]])<ref>http://www.thehindu.com/todays-paper/tp-national/tp-karnataka/article1064463.ece</ref> | അർണ്ണവ്യൂഹം ([[സമുദ്രം|സമുദ്രാകൃതി]]) |} പതിമൂന്നാം നാൾ ത്രിഗർത്ത രാജാവായ [[സുശർമ്മൻ]] ദക്ഷിണ സമരമുഖത്തും [[ദ്രോണർ]] [[ചക്രവ്യൂഹം]] ചമച്ച് ഉത്തരഭാഗത്തും നിലയുറപ്പിച്ചു. ചക്രവ്യൂഹത്തിൽ ദ്രോണരെ കൂടാതെ [[അശ്വത്ഥാമാവ്]], [[കർണ്ണൻ]], [[ജയദ്രഥൻ]], [[ദുശ്ശാസനൻ]], ദുര്യോധനപുത്രനായ [[ലക്ഷണൻ]], [[ശല്യർ]] തുടങ്ങിയവർ നിലയുറപ്പിച്ചു. ത്രിഗർത്തനെ സഹായിക്കാൻ കംബോജ രാജാവ് സുദക്ഷിണനും, കൃമ്മീര പുത്രനായ അലംബുസനും തങ്ങളുടെ സേനാവ്യൂഹത്തോടെ എതിരിടാൻ തുടങ്ങി. അതിശക്തമായ കൗരവസേനയുടെ ഉത്തരഭാഗത്തുനിന്നുള്ള ആക്രമണത്തിൽ പാണ്ഡവപ്പട തിരിഞ്ഞോടി തുടങ്ങി. ഇതുമനസ്സിലാക്കി അർജ്ജുനൻ ത്രിഗർത്തനോട് ഏറ്റുമുട്ടി കൗരവസേനയെ ശക്തമായി എതിർത്തു. അർജ്ജുനൻ ഉത്തരഭാഗത്തു നിന്നു യുദ്ധം തുടങ്ങിയപ്പോൾ ചക്രവ്യൂഹം ചമച്ചുനിന്ന [[ദ്രോണർ]] ധർമ്മപുത്രരോടു ഏറ്റുമുട്ടി. ==== ചക്രവ്യൂഹം ==== [[File:Halebid2.JPG|170px|thumb|left|ചക്രവ്യൂഹം (ശിലാശില്പം: [[:en:Hoysaleswara Temple|ഹോസലേശ്വരക്ഷേത്രം]], [[:en:Halebidu|ഹലെബിഡു]], [[കർണ്ണാടകം]])]] ദുര്യോധന നിർദ്ദേശപ്രകാരം ദ്രോണർ അർജ്ജുനനെ അടർക്കളത്തിൽ നിന്നകറ്റി നിർത്തി ചക്രവ്യൂഹം ചമച്ചു യുധിഷ്ഠിരനെ ബന്ധനസ്ഥനാക്കുവാനുള്ള മികച്ചയുദ്ധതന്ത്രമാണ് ഇതുകൊണ്ടു ഉദ്ദേശിച്ചത്. ഒരു പക്ഷേ യുദ്ധം അവസാനിപ്പിക്കുവാനും പാണ്ഡവരെ വീണ്ടും മറ്റൊരു വനവാസത്തിനയക്കുവാനും പതിമൂന്നാം നാളിലെ ഈ യുദ്ധംകൊണ്ടു സാധിക്കുമായിരുന്നു. അതാണ് കൗരവപക്ഷം തലേനാൾ തീരുമാനിച്ചുറപ്പിച്ചത്. [[വ്യാസൻ]] [[മഹാഭാരതം|മഹാഭാരതത്തിൽ]] ചക്രവ്യൂഹം എന്നും, [[എഴുത്തച്ഛൻ]] തന്റെ കൃതിയിൽ പത്മവ്യൂഹം എന്നും പറയുന്നു. മുൻ‌കൂട്ടിയുള്ള പടയൊരുക്കങ്ങളും സേനാവിന്യാസങ്ങളും ഈ വ്യൂഹത്തിൽ പ്രത്യക്ഷത്തിലുണ്ടാവില്ല എന്നുള്ളതാണ് ഈ യുദ്ധവ്യൂഹത്തിനുള്ള പ്രധാന പ്രത്യേകത. കൂമ്പടയുവാൻ തുടങ്ങുന്ന ഒരു താമരയുടെ രൂപത്തിലാണു് സേനാവിന്യാസം എന്നതിനാലാവാം ചക്രവ്യൂഹം പത്മവ്യൂഹമായി എഴുത്തച്ഛൻ എഴുതിയത്. പ്രധാന ഗ്രന്ഥകർത്താവായ വ്യാസനു മുൻതൂക്കം നൽകുമ്പോൾ ചക്രവ്യൂഹം എന്നതാവും ചേരുക. ശത്രു ഉള്ളിലേക്ക് കടക്കുംതോറും വ്യൂഹത്തിലെ ഉള്ളിലേക്കുള്ള പ്രവേശനം ചെറുതായി വരുന്ന രീതിയിലാണ് ഇതിലെ പടനീക്കം. അകത്തും പുറത്തും നിൽക്കുന്ന പോരാളികൾ ഒരു ഭ്രമണപഥത്തിലെന്നവണ്ണം കറങ്ങികൊണ്ടിരിക്കുന്നു. മഹാരഥികൾ അവരവരുടെ യുദ്ധസ്ഥാനങ്ങൾ തുടർച്ചയായി ഇരുദിശകളിലും മാറിക്കൊണ്ടിരിക്കുന്ന ഈ സേനാവിന്യാസം തകർക്കുക വളരെ ബുദ്ധിമുട്ടേറിയതായിരുന്നുവെന്നു വ്യാസമഹാഭാരതത്തിൽ ഗ്രന്ഥകാരൻ എഴുതിയിരിക്കുന്നു. പതിനായിരക്കണക്കിനു പാണ്ഡവസേനകളെ ദ്രോണാചാര്യർ ചക്രവ്യൂഹം ചമച്ച് കൊന്നുതുടങ്ങി. ഇതുകണ്ടു ഭയവിഹ്വലനായ ധർമ്മപുത്രർ അഭിമന്യുവിനെ ചക്രവ്യൂഹം തകർക്കാൻ നിയോഗിച്ചു. അവനെ സഹായിക്കാൻ ഘടോൽകചനും എത്തി. അഭിമന്യു ധീരനായി ചക്രവ്യൂഹം ഭേദിച്ച് ഉള്ളിൽക്കയറി. ഭീമനും, യുധിഷ്ഠിരനും, നകുല-സഹദേവന്മാരും അഭിമന്യുവിനെ സഹായിക്കാൻ എത്തി. ചക്രവ്യൂഹത്തിന്റെ പുറത്തുനിൽക്കുന്ന യോദ്ധാക്കളെ ചെറുത്ത് നിർത്തുകയും അവരെ തോൽപ്പിച്ച് ഉള്ളിൽ കടക്കാൻ ശ്രമിക്കുകയുമായിരുന്നു ഇവരുടെ ലക്ഷ്യം. പക്ഷേ [[ജയദ്രഥൻ]] അവരെ എല്ലാവരെയും തടഞ്ഞു നിർത്തി അതിധീരമായി യുദ്ധം ചെയ്തു. (''അർജ്ജുനനെ ഒഴിച്ച് പാണ്ഡവരെ നാലുപേരെയും യുദ്ധത്തിൽ ഒരു പ്രാവശ്യം തടഞ്ഞു നിർത്താനുള്ള വരം [[ശിവൻ|ശിവനിൽ]] നിന്നും ജയദ്രഥൻ സമ്പാദിച്ചിരുന്നു''). ഘടോൽകചന്റെ ശക്തമായ ആക്രമണവും ജയദ്രഥന്റെ ചെറുത്തു നിൽപ്പിനു മുൻപിൽ ഒരു പ്രയോജനവും ചെയ്തില്ല. ചക്രവ്യൂഹത്തിനുള്ളിലകപ്പെട്ട അഭിമന്യുവിനു പുറത്തുകടക്കാൻ കഴിയാതെ വന്നു. അവനെ തനിച്ച് കൗരവസേന ചുറ്റുംനിന്നു ആക്രമിക്കാൻ ഇതുമൂലം സാധിച്ചു. ഒടുവിൽ അഭിമന്യു തനിച്ച് ഉള്ളിൽ നിന്നു കൗരവർക്കെതിരെ യുദ്ധം ചെയ്തു. അഭിമന്യുവിനോട് ഏറ്റുമുട്ടിയ ദുര്യോധനപുത്രനായ ലക്ഷണനെ അഭിമന്യു ഒരസ്ത്രത്താൽ തലമുറിച്ചു കൊന്നു. ഇതിനെത്തുടർന്ന് അവനോട് ഏറ്റുമുട്ടിയ ശകുനിയുടെ സഹോദന്മാരെയും, ബൃഹൽബലനേയും അഭിമന്യു വധിച്ചു. ഈ സമയം കർണ്ണൻ ഒളിയമ്പെയ്ത് അഭിമന്യുവിന്റെ വില്ലിന്റെ ഞാൺ മുറിച്ചു <ref>യുദ്ധം അനുശാസിച്ച നിയമങ്ങൾ -- [12: ന്യായരഹിതമായ പോരാട്ടത്തിൽ ആരും ഏർപ്പെടരുത്]</ref>. ദ്രോണർ അവന്റെ കുതിരകളേയും കൊന്നുകളഞ്ഞു <ref>യുദ്ധം അനുശാസിച്ച നിയമങ്ങൾ -- [08: യുദ്ധത്തിൽ പങ്കെടുക്കാത്തവനെയൊ, മൃഗത്തെയൊ ആക്രമിക്കരുത്]</ref>. തേരാളിയായ സുമിത്രനെ ശല്യർ ഗദകൊണ്ട് അടിച്ചുകൊന്നു <ref name="ReferenceB">യുദ്ധം അനുശാസിച്ച നിയമങ്ങൾ -- [06: നിരായുധനെ ആക്രമിക്കരുത്]</ref>. തേരും തേരാളി ഇല്ലാതായപ്പോൾ നിലത്തുനിന്നു യുദ്ധം തുടർന്ന അഭിമന്യുവിന്റെ വാളും പരിചയും കർണ്ണനും ദ്രോണരും ചേർന്ന് ഒളിയമ്പെയ്ത് തെറിപ്പിച്ചുകളഞ്ഞു. നിരായുധനായ അഭിമന്യുവിനോടു ചെയ്യുന്ന ചതിപ്രയോഗം യുദ്ധനീതിയല്ലെന്ന് ദ്രോണരെ കർണ്ണൻ പലപ്പോഴും ഓർമ്മപ്പെടുത്തിയെങ്കിലും അതുകൂട്ടാക്കാതെ ദ്രോണർ അഭിമന്യുവിനെ ചതിയാൽ കൊല്ലാൻ നിർദ്ദേശിച്ചു <ref>യുദ്ധം അനുശാസിച്ച നിയമങ്ങൾ -- [04: ഒരാളുപോലും മറ്റുള്ളവരാൽ ചുറ്റപ്പെട്ട് ആക്രമിക്കപ്പെടരുത്]</ref>. നിരായുധനായ അഭിമന്യു തകർക്കപ്പെട്ട തേരിന്റെ ചക്രവുമായി ചുറ്റും നിന്നു ആക്രമിക്കുന്ന കൗരവസേനയോട് അതിധീരമായി പോരാടി. പക്ഷേ കൗരവ പ്രമുഖന്മാരെല്ലാവരും ചേർന്ന് ബാലനായ അഭിമന്യുവിനെ ചതിപ്രയോഗത്തിൽ കൊന്നു കളഞ്ഞു. അവസാന നിമിഷത്തിലും അവൻ തന്നെ ആക്രമിച്ച ദുശ്ശാസനന്റെ പുത്രനായ [[ഭരതൻ (ദുശ്ശാസനപുത്രൻ)|ഭരതനെ]] ഗദകൊണ്ട് തലയ്ക്കടിച്ചു സാരമായ പരിക്കേൽപ്പിച്ചു. അവസാന സമയത്തും അവന്റെ പോരാട്ടത്തിൽ ഭയവിഹ്വലരായി ദുശ്ശാസനനും, ശല്യരും പിന്തിരിഞ്ഞോടി. അവസാന ശ്വാസംവരെയും തന്റെ പിതാവിനുവേണ്ടി ജീവിച്ച് ധീരപുത്രനായി അഭിമന്യു വീരസ്വർഗ്ഗം പൂകിയതായി ഗ്രന്ഥകാരൻ മഹാഭാരതത്തിൽ ദ്രോണപർവ്വത്തിൽ എഴുതിയിരിക്കുന്നു. ==== അർജ്ജുനശപഥം ==== [[അഭിമന്യു|അഭിമന്യുവിന്റെ]] മരണം പാണ്ഡവരെ വളരെയേറെ ദുഃഖത്തിലാഴ്ത്തി. യുധിഷ്ഠിരന്റെ നിർദ്ദേശത്തെ തുടർന്നായിരുന്നു ചക്രവ്യൂഹം അഭിമന്യു ഭേദിച്ച് അകത്തുകടന്നതും മരണപ്പെട്ടതും. ആ കാരണത്താൽ [[യുധിഷ്ഠിരൻ]] വളരെയധികം സങ്കടപ്പെട്ടു. അദ്ദേഹത്തിനു മുൻപിൽ [[വ്യാസൻ]] ആഗതനായി ഷോഡശരാജാക്കന്മാരുടെ കഥകൾ വിസ്തരിക്കുകയും തുടർന്ന് പല ഉപദേശങ്ങളും നൽകി അദ്ദേഹം സമാധാനിപ്പിച്ചു. മകന്റെ മരണ വാർത്തയറിഞ്ഞ അർജ്ജുനൻ മോഹാലസ്യപ്പെട്ടുവീണു. കൃഷ്ണൻ അർജ്ജുനനെ സമാധാനപ്പെടുത്തി. പക്ഷേ ദുഃഖാർത്തനായ അർജ്ജുനൻ തന്റെ പുത്രനെ കൊന്ന ജയദ്രഥന്റെ ശിരസ്സ് നാളെ സൂര്യാസ്തമയത്തിനു മുൻപു എയ്തുവീഴ്തുമെന്നും, അല്ലെങ്കിൽ ഗാണ്ഢീവത്തോടെ അഗ്നിയിൽ ചാടിമരിക്കുമെന്നും [[ശപഥം]] എടുത്തു. പുത്രദുഃഖത്താൽ സങ്കടപ്പെടുന്ന അർജ്ജുനനെ സമാധാനിപ്പിക്കാൻ കൃഷ്ണൻ അന്നു രാത്രിതന്നെ ദേവലോകത്ത് കൂട്ടിക്കൊണ്ടുപോയി വീരസ്വർഗ്ഗം പ്രാപിച്ച പുത്രനെ കാണിച്ചു കൊടുത്തു. അർജ്ജുനന്റെ ഉഗ്രശപഥം ഇതിനോടകം ചാരന്മാർ മുഖാന്തരം കൗരവർ അറിഞ്ഞുകഴിഞ്ഞിരുന്നു. എങ്ങനെയും ജയദ്രഥനെ രക്ഷിക്കണമെന്നു ഏവരും ചേർന്നു തീരുമാനം എടുത്തു. === പതിനാലാം ദിവസം ([[ദ്രോണപർവ്വം]]) === [[File:Arjuna Kills Jaydhratha.jpg|170px|thumb|right|അർജ്ജുന ശപഥവും, ജയദ്രഥ വധവും (എണ്ണ ഛായാചിത്രം)]] {| class="wikitable" border="1" |- ! പതിനാലാം ദിവസം ! കൗരവസേന ! പാണ്ഡവസേന |- | സർവ്വ സൈന്യാധിപൻ | [[ദ്രോണർ]] | [[ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ]] |- | കൊല്ലപ്പെട്ട പ്രധാനികൾ<br />(കൊന്നവർ) | [[ജയദ്രഥൻ]] ([[അർജ്ജുനൻ]])<br />[[ഭരതൻ (ദുശ്ശാസനപുത്രൻ)|ഭരതൻ]] ([[ഘടോൽകചൻ]])<br />[[വൃക്ഷസേനൻ]] ([[ഭീമൻ]])<br />[[അലംബുസൻ]] ([[ഘടോൽകചൻ]])<br />[[ബാൽഹികൻ]] ([[ഭീമൻ]])<br />[[സോമദത്തൻ]] ([[സാത്യകി]])<br />[[ഭൂരിശ്രവസ്സ്]] ([[സാത്യകി]]) | [[ഘടോൽകചൻ]] ([[കർണ്ണൻ]]) |- | ഉപയോഗിച്ച വ്യൂഹങ്ങൾ | കമലവ്യൂഹം ([[താമര|വിരിഞ്ഞ താമരപൂവിന്റെ ആകൃതി]])<br />സൂചിവ്യൂഹം ([[സൂചി|സൂചിയുടെ ആകൃതി]])<br />ചക്രവ്യൂഹം ([[ചക്രം|കറങ്ങുന്ന ചക്രത്തിന്റെ ആകൃതി]]) | മാലവ്യൂഹം ([[പുഷ്പം|പുഷ്പചക്രാകൃതി]]) |} പതിനാലാം ദിവസം രാവിലെ കൃഷ്ണൻ അർജ്ജുനനേയും കൂട്ടി ഉത്തരയേയും, സുഭദ്രയേയും, പാഞ്ചാലിയേയും കണ്ട് അഭിമന്യുവിന്റെ മരണവിവരം അറിയിക്കാൻ അവർ താമസിച്ചിരുന്ന സ്യമന്തകതീർത്ഥക്കരയിലേക്ക് തിരിച്ചു. ദുഃഖവാർത്തയറിഞ്ഞ് [[ഉത്തര|ഉത്തരയും]], [[സുഭദ്ര|സുഭദ്രയും]] ബോധരഹിതരായി. എല്ലാവരേയും സമാശ്വസിപ്പിച്ചു കൃഷ്ണാർജ്ജുനന്മാർ തിരിച്ച് കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധഭൂമിയിൽ എത്തിച്ചേർന്നു. അർജ്ജുനശപഥത്തിൽ സംഭ്രീതനായ ജയദ്രഥനെ സംരക്ഷിക്കേണ്ടത് [[കൗരവർ|ദുര്യോധനാദികളുടെ]] ചുമതലയായിരുന്നു. ഒരേയൊരു സഹോദരിയായ [[ദുശ്ശള|ദുശ്ശളയുടെ]] ഭർത്താവ് സിന്ധുരാജാവായ [[ജയദ്രഥൻ|ജയദ്രഥനെ]] രക്ഷിക്കുവാനായി കൗരവർ കമലവ്യൂഹവും അതിനുള്ളിൽ സൂചിവ്യൂഹവും ചമച്ച് (ഇരട്ടവ്യൂഹങ്ങൾ) ജയദ്രഥനെ അതിനുള്ളിൽ നിർത്തി. ജയദ്രഥനു ചുറ്റും ശല്യരും, കർണ്ണനും, അശ്വത്ഥാമാവും, കൃപാചാര്യരും കാവൽ നിന്നു. അതിനു മുൻപിലായി ഭൂരിശ്രവസ്സും, വൃക്ഷസേനനും സൂചിവ്യൂഹത്തിന്റെ പ്രവേശനഭാഗത്ത് കൃതവർമ്മാവും ജയദ്രഥനെ രക്ഷിക്കാൻ നിലയുറപ്പിച്ചു. അതിനു പുറത്ത് കമലവ്യൂഹം ചമച്ച് ദുര്യോധനനും, ദുശ്ശാസനനും ആരെയും ഉള്ളിൽ കടക്കാതിരിക്കാൻ അതിശക്തമായി കാവൽ നിന്നു. ഏറ്റവും പുറത്ത് ദ്രോണാചാര്യരും നിലയുറപ്പിച്ചു. ജയദ്രഥനെ ഇന്ന് സൂര്യാസ്തമയം വരെ രക്ഷിക്കുമ്പോൾ അർജ്ജുനൻ സ്വയം മരിച്ചു കൊള്ളുമെന്നുള്ള അർജ്ജുനശപഥം അവരെ കൂടുതൽ രക്ഷോമുഖന്മാരായി പ്രവർത്തിക്കുവാൻ കാരണമാക്കി. ==== ജയദ്രഥവധം ==== [[File:Death of Jayadratha.jpg|170px|thumb|left|ചിത്രം: ജയദ്രഥവധം]] ധർമ്മപുത്രർക്കു കൂട്ടായി സാത്യകിയെ നിർത്തിയാണ് നാലു അനുജന്മാരും യുദ്ധത്തിനു പുറപ്പെട്ടത്. അർജ്ജുനന്റെ ഇന്നത്തെ ലക്ഷ്യം ജയദ്രഥവധം മാത്രമായിരുന്നു. യുദ്ധഭൂമിയിൽ മുഴുവനും തിരഞ്ഞിട്ടും ജയദ്രഥനെ കണ്ടെത്താൻ പാർത്ഥനായില്ല. അവസാനം ജയദ്രഥൻ പത്മവ്യൂഹത്തിനുള്ളിലാണെന്നു മനസ്സിലാക്കി, ഭീമനും അർജ്ജുനനും ചേർന്ന് പത്മവ്യൂഹം തകർത്തു അകത്തുകടക്കാൻ ശ്രമിച്ചു. ധർമ്മപുത്രരുടെ നിർദ്ദേശത്തെത്തുടന്ന് സാത്യകിയും യുദ്ധക്കളത്തിൽ അർജ്ജുനനെ സഹായിക്കാൻ ഇതിനോടകം എത്തിച്ചേർന്നു. ദ്രോണരും, ദുര്യോധനനും, ദുശ്ശാസനനും ചേർന്ന് ഇവരെ അതിശക്തമായി എതിർത്തു. ദ്രോണരൊഴികെ ഏവരും പരാജിതനായി അവിടെ നിന്നും മാറിക്കളഞ്ഞു. അവസാനം പത്മവ്യൂഹം തകർത്ത് ദ്രോണരേയും അവിടെ നിന്നകറ്റാൻ പാർത്ഥനായി. അതിനെത്തുടർന്ന് പാർത്ഥനോട് സൂചിവ്യൂഹം ചമച്ചു എതിർത്തുനിന്ന കൃതവർമ്മാവ് ഗത്യന്തരമില്ലാതെ ഓടിക്കളഞ്ഞു. പിന്നീട് ഇവരെ എതിർത്ത ഭൂരിശ്രവസ്സിനേയും വൃക്ഷസേനനേയും സാത്യകിയും ഭീമനും ചേർന്നു കൊന്നു. പുറത്തു നടക്കുന്ന ശബ്ദബഹുലമായ യുദ്ധകാഹളത്തിൽ ഭയാകുലനായ ജയദ്രഥനെ കർണ്ണൻ സമാശ്വസിപ്പിച്ചുകൊണ്ടിരുന്നു. എങ്ങനെയും ജയദ്രഥനെ രക്ഷിക്കണമെന്നു തീരുമാനിച്ച് യുദ്ധത്തിൽ നിന്നും ഓടിമാറിയവർ വീണ്ടും ധൈര്യം വീണ്ടെടുത്ത് തിരിച്ച് അവിടെതന്നെ എത്തിച്ചേർന്നു. ഈ സമയം കൃഷ്ണൻ തന്റെ സുദർശന ചക്രത്താൽ സൂര്യബിംബത്തെ മറയ്ക്കുകയും സൂര്യാസ്തമയമായി എന്നു തെറ്റിധരിച്ച് ഏവരും യുദ്ധം മതിയാക്കി. കൗരവർ അർജ്ജുനന്റെ ആത്മാഹുതി കാണുവാൻ കൂട്ടത്തോടെ ഒത്തുകൂടി. അവസാനം ജയദ്രഥനും പുറത്തുവന്നു എന്നു മനസ്സിലാക്കിയപ്പോൾ കൃഷ്ണൻ സൂര്യന്റെ മറമാറ്റി സുദർശനത്തെ തിരിച്ചെടുത്തു. സമയം ഒട്ടുപാഴാക്കാതെ അർജ്ജുനനോട് അമ്പ് എയ്ത് ജയദ്രഥനെ നിഗ്രഹിക്കാൻ നിർദ്ദേശിച്ചു. ജയദ്രഥന്റെ നിർജ്ജീവമായ തല ആരു നിലത്തിടുന്നൊവൊ അവന്റെ ശിരസ്സു പൊട്ടിപോകാനുള്ള വരം ജയദ്രഥന്റെ അച്ഛൻ ഭഗവാൻ ശിവനിൽ നിന്നും സമ്പാദിച്ചിരുന്നു. അതിനാൽ ഒന്നിനു പുറകെ ഒന്നായി അമ്പെയ്ത് ജയദ്രഥന്റെ ശിരസ്സ് സിന്ധുരാജ്യംവരെ എത്തിച്ചു. സന്ധ്യാവന്ദനത്തിനായി പുറത്തേക്കിറങ്ങിയ വൃദ്ധക്ഷത്രന്റെ മടിത്തട്ടിലേക്കാണ് തലവന്നു വീണത്. പെട്ടെന്നു മടിയിൽ തലവീണപ്പോൾ പേടിച്ച് തട്ടിത്താഴെയിടുകയും കൂട്ടത്തിൽ ആ വൃദ്ധപിതാവിന്റെ ശിരസ്സും തകർന്നുപോയി. ജയദ്രഥവധത്തിനുശേഷം വീണ്ടും യുദ്ധംതുടർന്നു അർജ്ജുനനും കൃപരുമായി യുദ്ധംചെയ്തെങ്കിലും കൃപർ അവശനായി മടങ്ങി. ==== രാത്രിയുദ്ധം ==== [[File:Karna kills Ghatotkacha.jpg|170px|thumb|left|ചിത്രം: രാത്രിയുദ്ധത്തിൽ കർണ്ണൻ ഘടോൽകചനെ കൊല്ലുന്നു]] പകൽ നടന്ന യുദ്ധത്തിൽ ഉണ്ടായ കൗരവപ്പടയുടെ പരാജയം ദുര്യോധനനെ വളരെയധികം ദുഃഖത്തിലാഴ്ത്തി. ദുര്യോധനൻ ദ്രോണരുടെ കുടീരത്തിൽ വന്ന് അന്നു പകലു സംഭവിച്ച പരാജയകാരണങ്ങൾ ചർച്ച ചെയ്തു, കൂട്ടത്തിൽ ദ്രോണരോട് കയർത്തു സംസാരിക്കുകയും ചെയ്തു. കോപാകുലനായ ദ്രോണർ രാത്രിയുദ്ധം ചെയ്യാൻ തയ്യാറായി യുദ്ധക്കളത്തിലെത്തി ശംഖുനാദവും പടഹധ്വനിയും മുഴക്കി. ദ്രോണാചാര്യരുടെ ശംഖുവിളികേട്ട് പാണ്ഡവസേനയും യുദ്ധത്തിനായി എത്തിച്ചേർന്നു. കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധത്തിലെ ആദ്യ രാത്രിയുദ്ധമായിരുന്നു ഇത്. രാത്രീഞ്ചരനായ ഘടോൽകചനു വളരെ ശക്തമായി ആക്രമണം നടത്തുവാൻ രാത്രിയുദ്ധം സഹായിച്ചു. അവന്റെ മുൻപിൽ വന്നുപെട്ട എല്ലാത്തിനേയും കാലപുരിക്കയച്ചുകൊണ്ട് അതിധീരമായി കൗരവപ്പടയോട് ഏറ്റുമുട്ടി. [[ഇരാവാൻ|ഇരവാന്റെ]] മരണത്തിനു കാരണക്കാരനായ [[അലംബുസൻ|അലംബുസനെ]] ([[കൃമ്മീരൻ|കൃമ്മീരപുത്രൻ]]) ഈ രാത്രിയിലാണ് [[ഘടോൽകചൻ]] കൊല്ലുന്നത്. ദ്രോണരും, കൃതവർമ്മാവും, ശല്യരും, കൃപരും, ദുര്യോധനാദികളും എന്നുവേണ്ട കൗരവസേനയിലെ ഏവരും രാത്രിയിലെ നിഴലിൽ എവിടെയൊക്കൊയൊ പ്രണരക്ഷാർത്ഥം ഓടിഒളിച്ചു. കർണ്ണനു തന്റെ സാരഥിയേയും, രഥവും, കുതിരകളേയും നഷ്ടമായി. ഘടോൽകചനാൽ കർണ്ണൻ വധിക്കപ്പെടുമെന്നുള്ള ഘട്ടത്തിൽ [[ദേവേന്ദ്രൻ]] കൊടുത്ത ദിവ്യവേൽ അവനു നേരെ പ്രയോഗിച്ചു. (അർജ്ജുനനു വേണ്ടി സൂക്ഷിച്ചു വെച്ചിരുന്ന വേലാണ് ഘടോൽകചന്റെ ജീവനെടുത്തത്). [[ശന്തനു|ശന്തനുവിന്റെ]] അനുജനായ [[ബാൽഹികൻ|ബാൽഹികനും]] കൗരവസേനയിൽ പങ്കെടുത്തിരുന്നു. വാഹലികം (ഇപ്പോൾ കാശ്മീർ) എന്ന രാജ്യത്തിലെ രാജാവായിരുന്നു അദ്ദേഹം. അദ്ദേഹവും അദ്ദേഹത്തിന്റെ പുത്രൻ സോമദത്തനും, സോമദത്തന്റെ പുത്രൻ ഭൂരിശ്രവസ്സും, ഭൂരിശ്രവസ്സിന്റെ പുത്രന്മാരും കൗരവസേനയിൽ ഉൾപ്പെട്ടിരുന്നു. കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധത്തിൽ പങ്കെടുത്ത ഏറ്റവും പ്രായം കൂടിയ വ്യക്തിയായിരുന്നു ബാൽഹികൻ (ഭീഷ്മരുടെ ഇളയച്ഛൻ). ബാൽഹികനെ രാത്രിയുദ്ധത്തിൽ ഭീമൻ കൊന്നു. (ഭീമന്റെ പിതാവ്, പാണ്ഡുവിന്റെ പിതാവ്, വിചിത്രവീരന്റെ പിതാവ്, ശന്തനുവിന്റെ ഇളയച്ഛനാണ് [[ബാൽഹികൻ]]). സോമദത്തനേയും, ഭൂരിശ്രവസ്സിനേയും, അവന്റെ പുത്രന്മാരെയും സാത്യകിയും കൊന്നു. ഈ യുദ്ധത്തിൽ രണ്ടുസേനകളിലും നിരവധി നാശനഷ്ടങ്ങളാണ് ഉണ്ടായത്. രാത്രിയുദ്ധം അവസാനിപ്പിച്ച് തിരിച്ചു മടങ്ങിയെത്തിയ പാണ്ഡവർ കൃഷ്ണന്റെ നിർദ്ദേശത്താൽ മണ്ണുകുഴച്ച് ഒരാനയെ ഉണ്ടാക്കി അതിനു [[അശ്വത്ഥാമാവ്]] എന്നുപേരിട്ടു. അതിനുശേഷം വാളുകൊണ്ട് അതിന്റെ തലവെട്ടിമാറ്റി. === പതിനഞ്ചാം ദിവസം ([[ദ്രോണപർവ്വം]]) === [[File:Kripa and shikhandi.jpg|170px|thumb|right|ചിത്രം: യുദ്ധത്തിലേർപ്പെട്ടിരിക്കുന്ന കൃപാചാര്യരും ശിഖണ്ഡിയും]] {| class="wikitable" border="1" |- ! പതിനഞ്ചാം ദിവസം ! കൗരവസേന ! പാണ്ഡവസേന |- | സർവ്വ സൈന്യാധിപൻ | [[ദ്രോണർ]] | [[ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ]] |- | കൊല്ലപ്പെട്ട പ്രധാനികൾ (കൊന്നവർ) | [[ദ്രോണർ]] ([[ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ]]) | -- |} പാണ്ഡവരേയും സൈന്യത്തേയും മുഴുവനായി നശിപ്പിക്കാനുള്ള തയ്യാറെടുപ്പോടെയാണ് ദ്രോണർ പതിനഞ്ചാം ദിവസം യുദ്ധഭൂമിയിൽ എത്തിയത്. ധർമ്മാധർമ്മങ്ങളെ മറന്ന് പൈശാചികമായ നരവേട്ടയാണ് ആചാര്യൻ ചെയ്തുകൊണ്ടിരുന്നത്. ആർക്കുവേണ്ടിയാണെന്നൊ, എന്തിനുവേണ്ടിയാണെന്നൊ മറന്നുള്ള ദ്രോണാചാര്യരുടെ യുദ്ധംകണ്ട് വിശ്വാമിത്രൻ, അത്രി, വസിഷ്ഠൻ, അംഗിരസ്സ് എന്നിമഹർഷിമാർ അവിടേക്ക് എഴുന്നള്ളി ദ്രോണരെ ക്രൂരപ്രവൃത്തികളിൽ നിന്നും പിന്തിരിയാൻ ഉപദേശിച്ചു. പക്ഷേ തനിക്കു സ്വാതന്ത്ര്യം ഇല്ല എന്നു മറുപടി പറഞ്ഞ് ബ്രാഹ്മണനായ അദ്ദേഹം ഹിംസാത്മകമായ ക്ഷത്രിയധർമ്മം തുടർന്നു. ശത്രുസേനയെ ഒരസ്ത്രത്താൽതന്നെ ഉന്മൂലനാശം വരുത്തുവാനായി ആഗ്നേയാസ്ത്രം പ്രയോഗിക്കാൻ ഭാവിക്കുന്നതുകണ്ട് ഭഗവാൻ കൃഷ്ണൻ സുദർശനം കയ്യിലെടുത്തു. ഈ സമയം യുധിഷ്ഠിരൻ ഇങ്ങനെ വിളിച്ചു പറഞ്ഞു. '''[[അശ്വത്ഥാമാവ്|ഗുരോ! അശ്വത്ഥാമാവ് കഴുത്തറുത്ത് കൊല്ലപ്പെട്ടിരിക്കുന്നു]].''' ഇതു കേട്ട് ദ്രോണർ രഥത്തിൽ സതംഭിച്ചിരുന്നുപോയി. ധർമ്മപുത്രർ ഒരിക്കലും കളവുപറയില്ല എന്നു നന്നായി അറിയാമായിരുന്ന ദ്രോണർ സങ്കടത്തോടെ താന്തശരീരനായി നിൽക്കുമ്പോൾ പ്രതികാരബുദ്ധിയോടെ [[ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ]] വാളുമായി പാഞ്ഞടുത്തു. പക്ഷേ ദ്രോണർ അവനെ അമ്പെയ്തു ദൂരെ പായിച്ചു. ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ ഇരുപത്തിഒന്നു തവണ ദ്രോണരെ വെട്ടുവാനായി പാഞ്ഞടുത്തെങ്കിലും ദ്രോണാർ അപ്പോഴൊക്കെ അവനെ തിരിച്ചു ഓടിച്ചു. ഈ സമയം ഭീമൻ വിളിച്ചു പറഞ്ഞു. ഗുരുനാഥാ! അശ്വത്ഥാമാവ് മരിച്ചു കിടക്കുമ്പോൾ അങ്ങ് വീണ്ടും നരവേട്ടയാടി ആനന്ദിക്കുവാണോ? ഇതുകേട്ട് ദുഃഖാർത്ഥനായ ആചാര്യൻ തന്റെ അമ്പും വില്ലും ആവനാഴിയും എല്ലാം വലിച്ചെറിഞ്ഞ് ചിന്താധീനനായി തേർതട്ടിലിരുന്നു. ആ സമയം ഒട്ടും കളയാതെ ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ മിന്നൽപ്പിണർ വേഗത്തിൽ ഓടിയടുത്തു, തന്റെ വാളിനാൽ ദ്രോണരുടെ തലയറുത്തു താഴെയിട്ടു.<ref name="ReferenceB"/> എല്ലാം ഒരു നിമിഷം കൊണ്ടു കഴിഞ്ഞു. യുദ്ധനിയമം അനുശാസിക്കാത്ത പ്രവൃത്തികണ്ട് സാത്യകി ധൃഷ്ടദ്യുമ്നനോട് പരുഷമായി എതിർത്തു സംസാരിച്ചെങ്കിലും ഭീമൻ ഇടപെട്ടു സാത്യകിയെ സമാധാനപ്പെടുത്തി. പിതാവ് മരിച്ചതറിഞ്ഞ് [[അശ്വത്ഥാമാവ്]] അവിടെ ഓടിയെത്തി. വന്നപാടേ ഒന്നുമാലോചിക്കാതെ സംഹാരരുദ്രനായി നാരായണാസ്ത്രം പ്രയോഗിച്ചു. ജ്വലിച്ചുവരുന്ന അസ്ത്രത്തെ ഒട്ടും ഭയപ്പെടാതെ വന്ദിച്ചു നമസ്കരിക്കാൻ കൃഷ്ണനും അർജ്ജുനനും വിളിച്ചു പറഞ്ഞു. പക്ഷേ ഭീമൻ മാത്രം അതുകേൾക്കാതെ നിരസിച്ചു നിന്നു. ഉപദേശിച്ചു നിൽക്കാൻ സമയമില്ല എന്നു മനസ്സിലാക്കി അർജ്ജുനൻ ഓടിയെത്തി ഭീമനെ ബലമായി കെട്ടിപ്പിടിച്ചു നിലത്തു നമസ്കരിപ്പിച്ചു. നാരായണാസ്ത്രം ഫലം കാണാതെ വന്നപ്പോൾ അശ്വത്ഥാമാവ് ആഗ്നേയാസ്ത്രം പ്രയോഗിച്ചു. അർജ്ജുനൻ വരുണാസ്ത്രം അയച്ച് അതിനെ തടുത്തു. കൂടുതൽ അവിടെ നിൽക്കാൻ ആഗ്രഹിക്കാതെ അശ്വത്ഥാമാവ് ഒരു ഭ്രാന്തനെപ്പോലെ പടക്കളത്തിൽ നിന്നും ഓടിമറഞ്ഞു. സൂര്യൻ അസ്തമിച്ചതോടെ യുദ്ധം മതിയാക്കി ഏവരും പടകുടിരങ്ങളിലേക്ക് മടങ്ങി. === പതിനാറാം ദിവസം ([[കർണ്ണപർവ്വം]]) === [[File:Arjuna and His Charioteer Krishna Confront Karna.jpg|170px|thumb|right|ചിത്രം: കർണ്ണനും അർജ്ജുനനും യുദ്ധഭൂമിയിൽ കണ്ടുമുട്ടുമ്പോൾ]] {| class="wikitable" border="1" |- ! പതിനാറാം ദിവസം ! കൗരവസേന ! പാണ്ഡവസേന |- | സർവ്വ സൈന്യാധിപൻ | [[കർണ്ണൻ]] | [[ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ]] |- | കൊല്ലപ്പെട്ട പ്രധാനികൾ<br />(കൊന്നവർ) | ചിത്രസേനൻ ([[ശ്രുതകർമ്മാവ് ]])<br />ചിത്രൻ ([[പ്രതിവിന്ധ്യൻ]])<br />ത്രിഗർത്തസേന ([[അർജ്ജുനൻ]])<br />പ്രൗണ്ഡകൻ ([[നകുലൻ]]) | കേകേയ സേന (കർണ്ണൻ)<br /> |- | ഉപയോഗിച്ച വ്യൂഹങ്ങൾ | മകരവ്യൂഹം ([[ചീങ്കണ്ണി|മുതലയുടെ ആകൃതി]]) | അർദ്ധചന്ദ്രവ്യൂഹം ([[ചന്ദ്രൻ|ചന്ദ്രക്കലയുടെ ആകൃതി]]) |} ദ്രോണരുടെ മരണത്തെത്തുടർന്ന് പതിനാറാം ദിവസം രാവിലെ സൂര്യോദയത്തെ തുടർന്ന് [[ദുര്യോധനൻ]] സൂര്യപുത്രനെ സർവ്വസേനാധിപതിയായി കുംഭാഭിഷേകം ചെയ്തു. തുടർന്നുള്ള രണ്ടു ദിവസങ്ങൾ കർണ്ണനായിരുന്നു കൗരവസേനയ്ക്കു നേതൃത്വം നൽകിയത്. മഹാഭാരതത്തിൽ പതിനാറും പതിനേഴും യുദ്ധദിവസങ്ങൾ വർണ്ണിക്കുന്നത് കർണ്ണപർവ്വത്തിലാണ്. സർവ്വസേനാധിപനായി കർണ്ണനായതിനാൽ ഗ്രന്ഥകർത്താവ് കർണ്ണപർവ്വം എന്നു പേരു കൊടുത്തു.<ref name="ReferenceA"/> കർണ്ണപർവ്വത്തിൽ 69 അദ്ധ്യായങ്ങളും 4900 പദ്യങ്ങളും അടങ്ങിയിരിക്കുന്നു. സ്ഥാനാഭിഷേകത്തെ തുടർന്ന് ഏവരും വെടിപഹാദികളോടെ കുരുക്ഷേത്രഭൂമിയിലേക്ക് തിരിച്ചു. മകരവ്യൂഹം ചമച്ച് കർണ്ണൻ തയ്യാറായപ്പോൾ അർദ്ധചന്ദ്ര വ്യൂഹം ചമച്ച് പാണ്ഡവസേനയും എതിർചേരിയിൽ അണിയുറപ്പിച്ചു. കർണ്ണൻ സേനാധിപതിയായിട്ടും കൗരവസേനയ്ക്കു വലിയപ്രയോജനം ഒന്നും വന്നില്ല. നകുലനും, സഹദേവനും ചേർന്ന് വംഗസേനയേയും, ഗാന്ധാരസേനയേയും തകർത്തു. തുടർന്ന് വംഗരാജാവായ പ്രൗണ്ഡകനെ നകുലനും, ത്രിഗർത്തസേനയെ അർജ്ജുനനും ഇല്ലാതാക്കി. സഹദേവൻ ശകുനിയെ തോല്പിച്ച് കൊല്ലാനായി വാളോങ്ങിയപ്പോൾ കരഞ്ഞുകൊണ്ട് അവൻ ഓടിമാറി കർണ്ണരഥത്തിലേറി രക്ഷപ്പെട്ടു. യുധിഷ്ഠിരനും ദുര്യോധനനുമായുണ്ടായ ദ്വന്ദ്വയുദ്ധത്തിൽ ദുര്യോധനൻ പരാജിതനായി. ഭീമന്റെ ശപഥം നിറവേറ്റാനായി ധർമ്മപുത്രർ ദുര്യോധനനെ വെറുതെവിട്ടു. ==== കർണ്ണശാപം ==== ദുര്യോധനന്റെ സങ്കടവും പരിഭവവും കലർന്നവാക്കുകൾ കേട്ട് കർണ്ണൻ തന്റെ ശാപകഥ അവനോട് പറയുന്നു. ദ്രോണാചാര്യരുടെ കീഴിൽ ആയുധവിദ്യ പഠിക്കുന്നകാലത്ത് തനിക്ക് ബ്രഹ്മാസ്ത്രവിദ്യ ഉപദേശിച്ചുതരണം എന്നപേക്ഷിച്ചെങ്കിലും ഒരു സൂതപുത്രനു പറഞ്ഞു കൊടുക്കില്ലെന്നു അദ്ദേഹം തീർത്തു പറഞ്ഞു. പഠിക്കാനുള്ള ആഗ്രഹത്താൽ ബ്രാഹ്മണബാലനായി വേഷം മാറി പരശുരാമന്റെ ശിഷ്യനായി. അദ്ദേഹം ക്ഷത്രിയ വിരോധിയായിരുന്നതിനാലാണ് ബ്രാഹ്മണവേഷത്തിൽ വേഷംമാറി ചെന്നത്. പരശുരാമനിൽ നിന്നും പലദിവ്യാസ്ത്രപ്രയോഗവിദ്യകളും സ്വായത്തമാക്കി. ഒരിക്കൽ പരശുരാമൻ ക്ഷീണിതനായി കർണ്ണന്റെ മടിയിൽ തലവെച്ചു കിടക്കുമ്പോൾ രക്തദാഹിയായ ഒരു വണ്ടുവന്ന് അവന്റെ തുടയിൽ കുത്തിതുരക്കാൻ തുടങ്ങി. കാലനക്കിയാൽ ഗുരുനാഥനു നിദ്രാഭംഗം വരുമെന്നു കരുതി അനക്കാതെ വേദന സഹിച്ചിരുന്നു. ഗുരുനാഥൻ ഉണർന്നു നോക്കുമ്പോൾ ചോരയിൽ മുങ്ങിയിരുന്ന കർണ്ണനെ കണ്ടു. ക്ഷത്രിയനല്ലാതെ ഈ വേദന ക്ഷമയോടെ സഹിക്കുവാൻ ഒരു ബ്രാഹ്മണനു സാദ്ധ്യമല്ലെന്നു ദൃഢമായി ഉറച്ചുകൊണ്ട് പരശുരാമൻ കോപിഷ്ഠനായി. സത്യം പറഞ്ഞപ്പോൾ അദ്ദേഹം കർണ്ണനെ ശപിച്ചു. <br /> '''യുദ്ധം മുറുകിവരുമ്പോൾ നിനക്ക് യുക്തിതോന്നാതെ പോകട്ടെ !!''' <br /> കർണ്ണൻ തുടർന്നു; അർജ്ജുനനു അവന്റെ പിതാവായ ദേവേന്ദ്രൻ നൽകിയ മണിമയമായ കിരീടവും, വരുണൻ കൊടുത്ത ഗാണ്ഡീവവും, ഒടുങ്ങാത്ത ആവനാഴിയും, ഭഗവാൻ ശിവനിൽനിന്നു ലഭിച്ച പാശുപതവും എല്ലാത്തിനും പുറമെ കൃഷ്ണൻ സാരഥിയായും ഉണ്ട്. പലദിവ്യാസ്ത്രവിദ്യകളും അറിയാവുന്ന തനിക്കു നല്ലൊരു തേരാളിയെ കിട്ടിയാൽ നിഷ്പ്രയാസം യുദ്ധം ജയിക്കാം. കർണ്ണന്റെ ആഗ്രഹപ്രകാരം ദുര്യോധനന്റെ അപേക്ഷയിൽ മാദ്രരാജാവായ [[ശല്യർ]] കർണ്ണന്റെ തേരാളിയാവാമെന്നു സമ്മതിച്ചു. === പതിനേഴാം ദിവസം ([[കർണ്ണപർവ്വം]]) === [[File:Arjuna karna.jpg|170px|thumb|right|യുദ്ധം പതിനേഴാം ദിവസം: മണ്ണിലുറച്ചുപോയ തേർചക്രം എടുത്തുമാറ്റാൻ ശ്രമിക്കുന്ന [[കർണ്ണൻ]]]] {| class="wikitable" border="1" |- ! പതിനേഴാം ദിവസം ! കൗരവസേന ! പാണ്ഡവസേന |- | സർവ്വ സൈന്യാധിപൻ | [[കർണ്ണൻ]] | [[ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ]] |- | കൊല്ലപ്പെട്ട പ്രധാനികൾ (കൊന്നവർ) | [[ദുശ്ശാസനൻ]] ([[ഭീമസേനൻ]])<br />[[കൗരവർ|77 ധൃതരാഷ്ട്രപുത്രർ]] ([[ഭീമൻ]])<br />[[കർണ്ണൻ]] ([[അർജ്ജുനൻ]]) | -- |} ദുര്യോധനൻ ശല്യരുടെ മുൻപിൽ താണപേക്ഷിച്ചതിനെത്തുടർന്ന് കർണ്ണസാരഥിയാവാൻ അദ്ദേഹം സമ്മതിച്ചു. അതിനു ഉദാഹരണമായി ദുര്യോധനൻ ത്രിപുരദഹനകഥ ശല്യർക്കു പറഞ്ഞുകൊടുക്കുന്നുണ്ട്. മാദ്രമഹാരാജാവായ ശല്യർ ഒരു കയ്യിൽ ചമ്മട്ടിയും മറുകയ്യിൽ കുതിരയുടെ കടിഞ്ഞാണും പിടിച്ച് കർണ്ണന്റെ തേർ തെളിച്ചു. സൂര്യതേജ്വസിയായി കർണ്ണൻ [[കാളപൃഷ്ഠം|കാളപൃഷ്ഠമെന്ന]] ചാപവും കുലച്ച് ചതുരംഗസേനകളുടെ അകമ്പടിയോടെ കുരുക്ഷേത്രത്തിലേക്ക് എഴുന്നള്ളി. ധർമ്മപുത്രർക്കു കൊടുത്ത വാക്കുപാലിക്കാൻ ഈ അവസരം ഭംഗിയായി ശല്യർ ഉപയോഗിച്ചു. കർണ്ണൻ ആത്മപ്രശംസ നടത്തുന്ന സമയങ്ങളിൽ അതിനെ നിശ്ശിതമായി അദ്ദേഹം ഖണ്ഡിച്ചുകൊണ്ടിരുന്നു. ശല്യരുടെ കുത്തുവാക്കുകൾ കേട്ട് പലപ്പോഴും കർണ്ണൻ അക്ഷമനായി. ധർമ്മപുത്രരുമായി ഏറ്റുമുട്ടിയ കർണ്ണൻ അദ്ദേഹത്തെ തോൽപ്പിച്ചെങ്കിലും കുന്തിക്കു കൊടുത്തവാക്കുപാലിക്കാനായി യുധിഷ്ഠിരനെ കൊല്ലാതെ വിട്ടു. ==== ദുശ്ശാസനവധം ==== [[File:Bhima drinks blood.jpg|170px|thumb|left|[[ദുശ്ശാസനൻ|ദുശ്ശാസനന്റെ]] മാറുപിളർന്ന് ചോരകുടിക്കുന്ന [[ഭീമൻ]]]] പതിനേഴുദിവസമായി ദുശ്ശാസനനെ തേടിനടന്ന [[ഭീമൻ]] [[ദുശ്ശാസനൻ|ദുശ്ശാസനനെ]] കാണുകയും ദ്വന്ദ്വയുദ്ധത്തിനു പോർവിളിക്കുകയും ചെയ്തു. രണ്ടു മത്തഗജങ്ങൾ ഏറ്റുമുട്ടുന്നതുപോലെ ഇരുവരും കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധഭൂമിയിൽ ഏറ്റുമുട്ടി. രണ്ടുപേരുടെ ഗദകളും തകർന്നപ്പോൾ മുഷ്ടിയുദ്ധം ആരംഭിച്ചു. ഭീമൻ കോപാന്ധനായി ദുശ്ശാസനനെ അവൻ മുൻപു പാണ്ഡവരോടു ചെയ്തുകൂട്ടിയ തിന്മകൾ വിളിച്ചുപറഞ്ഞു വളരെയധികം അധിക്ഷേപിച്ചുകൊണ്ടിരുന്നു. ഒടുവിൽ തരം കിട്ടയപ്പോൾ ഭീമൻ ദുശ്ശാസനനെ തള്ളിതാഴെയിട്ട് ഗദകൊണ്ട് ശിരസ്സിലടിച്ചു. തലപൊട്ടി താഴെവീണ ദുശ്ശാസനന്റെ പുറത്തു നിന്നുകൊണ്ട് തന്നോടും സഹോദരന്മാരോടും ദ്രൗപദിയോടും ചെയ്ത ഒരോ ദുഷ്പ്രവൃത്തികൾക്കും എണ്ണിയെണ്ണി പറഞ്ഞ് ഗദകൊണ്ട് തലക്കും നെഞ്ചത്തും അടിച്ചുകൊന്നു. അവസാനം ദുശ്ശാസനന്റെ നെഞ്ചിൽ ഇരുന്ന് മാറുപിളർന്ന് കുടൽമാലകൾ പുറത്തിട്ട് ചോരകുടിച്ചു ആർത്തട്ടഹസിച്ചു. കണ്ടാൽ ഏവരും പേടിച്ചു പോകുന്നവിധമുള്ള ഭീമന്റെ പ്രവൃത്തിയായിരുന്നു അവിടെ അരങ്ങേറിയത്. പാർഷദിയുടെ അഴിച്ചിട്ട തലമുടിയിൽ പുരട്ടാനുള്ള ചോരയുമായി കുടൽമാലകൾ ശരീരത്തിൽ വാരിവലിച്ചിട്ട് ഭീമൻ സ്യമന്തപഞ്ചകത്തിലേക്ക് ഓടി. കുടൽമാലകൾ കഴുത്തിൽ ചുറ്റി ചോരയിൽ കുളിച്ചു നിൽക്കുന്ന ഭീമനെ കണ്ട് പാഞ്ചാലി പേടിച്ചുപോയി. ചെന്നപാടെ ദുശ്ശാസനനന്റെ ചോര പാഞ്ചാലിയുടെ മുടിയിൽ പുരട്ടികൊടുത്തു. [[ശപഥം]] നിറവേറ്റി വർഷങ്ങൾക്കുശേഷം [[ദ്രൗപദി]] തന്റെ മുടികെട്ടി. ദുശ്ശാസനന്റെ ചോരകുടിച്ചു ഭീമനും ശപഥം പൂർത്തിയാക്കി. ധൃതരാഷ്ട്രസഭയിലുണ്ടായ ദ്രൗപദിവസ്ത്രാക്ഷേപമായിരുന്നു ഇരുവരുടെയും ശപഥത്തിനു കാരണം. വീണ്ടും യുദ്ധക്കളത്തിലെത്തിയ ഭീമൻ ദുര്യോധനനെ മറ്റനുജന്മാരെ എല്ലാവരേയും കൊന്നൊടുക്കി. ദുശ്ശാസനന്റെ രക്തം വയറ്റിൽ കിടന്നു തിളച്ചുമറിയുന്നതിനാലാവണം അവന്റെ മുൻപിൽ വന്നുപെട്ട ഒന്നിനെയും അവൻ ജീവനോടെ വിട്ടില്ല. അന്നേദിവസം ഭീമൻ ദുശ്ശാസനനെ കൂടാതെ ദുര്യോധനന്റെ എഴുപത്തിഏഴ് അനുജന്മാരെ കൊന്നൊടുക്കി. ==== കർണ്ണവധം ==== [[File:Death of Karna.jpg|170px|thumb|left|കർണ്ണവധം-രാജാരവി വർമ്മ ചിത്രം]] പതിനേഴാം നാൾ മദ്ധ്യാഹ്നശേഷം കർണ്ണനും അർജ്ജുനനും നേരിട്ട് ഏറ്റുമുട്ടി. പല ദിവ്യാസ്ത്രങ്ങളും ഇരുവരും പ്രയോഗിച്ചു. യുദ്ധം തുല്യനിലയിൽ പുരോഗമിച്ചുകൊണ്ടിരുന്നു . ഇതിനിടയിൽ കർണ്ണൻ '''ഉരഗാസ്യാ''' എന്ന '''സർപ്പമുഖബാണം''' അർജ്ജുനനു നേരെ പ്രയോഗിച്ചു . എന്നാൽ കൃഷ്ണന്റെ സമയോചിതമായ ഇടപെടൽ മൂലം കർണ്ണന്റെ ആ അസ്ത്രം പാഴിലായി . അസ്ത്രം അർജ്ജുനന്റെ ശിരസ്സിനു നേരെ പാഞ്ഞുചെല്ലുന്നതു മനസ്സിലാക്കിയ കൃഷ്ണൻ തന്റെ പാദം കൊണ്ട് രഥം അഞ്ചു വിരലാഴത്തിൽ പൂഴിയിൽ താഴ്ത്തി. നിമിഷനേരം കൊണ്ട് നാഗാസ്ത്രം അർജ്ജുനന്റെ കിരീടത്തിൽ സ്പർശിച്ചു കടന്നുപോയി, കിരീടം കത്തിപ്പോയി. ആ സമയം ശല്യർ കർണ്ണരഥം മുൻപോട്ട് എടുത്തു, തുടർന്ന് കർണ്ണന്റെ വധകാലം ആഗതമായതിനാൽ അദ്ദേഹത്തിന് മുൻപ് ലഭിച്ച ഒരു ബ്രാഹ്മണശാപത്താൽ രഥചക്രം പുതഞ്ഞു ഇളകാതെയായി. കൂടാതെ ഗുരുവായ പരശുരാമന്റെ ശാപത്താൽ ബ്രഹ്‌മാസ്‌ത്രം കര്ണ്ണന് തോന്നാതെയുമായി . കർണ്ണൻ എന്ത് ചെയ്യണമെന്നറിയാതെ കുഴങ്ങി . തുടർന്ന് അർജ്ജുനനെ താൽക്കാലികമായി ഒന്ന് മോഹാലസ്യപ്പെടുത്തിയ ശേഷം രഥചക്രം പൊക്കിമാറ്റാൻ കർണ്ണൻ ശ്രമിച്ചു. അപ്പോഴേക്കും അർജ്ജുനനു ബോധം വന്നു.ആ സമയം ആയുധമില്ലാതെ രഥചക്രം ഉയർത്തിക്കൊണ്ടിരിയ്ക്കുന്ന കർണനെ വധിയ്ക്കാൻ അർജുനൻ മടിച്ചു എന്നാൽ ഇങ്ങനെ ഒരവസരത്തിൽ അല്ലാതെ കർണനെ വധി യ്ക്കാൻ സാധിയ്ക്കില്ലലന്ന കൃഷ്ണന്റെ വാക്കുകൾ കേട്ട് അവസരം പാഴാക്കാതെ കൃഷ്ണന്റെ നിർദ്ദേശത്തോടെ അർജ്ജുനൻ അർദ്ധചന്ദ്രബാണമെയ്തു കർണ്ണന്റെ ശിരസ്സു മുറിച്ചു. സർവ്വസൈന്യാധിപന്റെ മരണം കൗരവപ്പടയെ നിരാശപ്പെടുത്തുകയും അവർ കൂട്ടമായി തിരിഞ്ഞോടുകയും ചെയ്തു. തുടർന്ന് സൂര്യനസ്തമിക്കുകയും പതിനേഴാം ദിവസത്തെ യുദ്ധം അവസാനിക്കുകയും ചെയ്തു. === പതിനെട്ടാം ദിവസം ([[ശല്യപർവ്വം]]) === [[File:Krishna declaring the end of Mahabharata War by blowing the Conch Shell.jpg|170px|thumb|right|യുദ്ധം പതിനെട്ടാം ദിവസം: [[ദുര്യോധനൻ|ദുര്യോധനന്റെ]] പതനത്തോടെ യുദ്ധം അവസാനിച്ചതായി ഇരുപക്ഷവും പ്രഖ്യാപിക്കുന്നു, കൃഷ്ണൻ പാഞ്ചജന്യം മുഴക്കി ഏവരേയും അറിയിക്കുന്നു (16-ആം നൂറ്റാണ്ടിലെ മുഗൾകാലത്തെ എണ്ണഛായാചിത്രം)]] {| class="wikitable" border="1" |- ! പതിനെട്ടാം ദിവസം ! കൗരവസേന ! പാണ്ഡവസേന |- | സർവ്വ സൈന്യാധിപൻ | [[ശല്യർ]] | [[ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ]] |- | കൊല്ലപ്പെട്ട പ്രധാനികൾ (കൊന്നവർ) | [[ദുര്യോധനൻ]] ([[ഭീമൻ]])<br />[[ശല്യർ]] ([[യുധിഷ്ഠിരൻ]])<br />[[ശകുനി]] ([[സഹദേവൻ]])<br />ശല്യപുത്രൻ ([[സഹദേവൻ]]) | [[ചേകിതൻ]] ([[ദുര്യോധനൻ]])<br /> |} [[കർണ്ണൻ|കർണ്ണന്റെ]] മരണത്തെത്തുടർന്ന് [[ദുര്യോധനൻ]] പതിനെട്ടാംനാൾ രാവിലെ [[ശല്യർ|ശല്യരെ]] സർവ്വസേനാധിപതിയായി സ്ഥാനാഭിഷേകം ചെയ്തു. പാണ്ഡുവിന്റെ രണ്ടാമത്തെ പത്നിയായ [[മാദ്രി|മാദ്രിയുടെ]] ജ്യേഷ്ഠനും, മാദ്രരാജ്യത്തിലെ മഹാരാജാവും ആയിരുന്നു അദ്ദേഹം. നകുല-സഹദേവന്മാരുടെ മാതുലനായ അദ്ദേഹം വ്യദ്ധനായിരുന്നെങ്കിലും അതിസാഹസികനായ യുദ്ധനിപുണനും ധർമ്മിഷ്ഠനുമായിരുന്നു. [[അശ്വത്ഥാമാവ്|അശ്വത്ഥാമാവാണ്]] അദ്ദേഹത്തെ സർവ്വസേനാധിപതിയായി വാഴിക്കാൻ ദുര്യോധനനോട് ഉപദേശിച്ചത്. പതിനെട്ടാം നാളിലെ യുദ്ധവിവരണങ്ങൾ വർണ്ണിക്കുന്നത് ശല്യപർവ്വത്തിലാണ്. സർവ്വസേനാധിപനായി ശല്യരായതിനാൽ ഗ്രന്ഥകർത്താവ് ശല്യപർവ്വം എന്നു പേരു കൊടുത്തു.<ref name="ReferenceA"/> ശല്യപർവ്വത്തിൽ 59 അദ്ധ്യായങ്ങളും 3220 പദ്യങ്ങളും അടങ്ങിയിരിക്കുന്നു. ==== ശല്യർവധം ==== ശല്യർ ആദ്യമായി എതിർത്തു യുദ്ധം ചെയ്തതു ധർമ്മപുത്രരുമായാണ്. വൃദ്ധനായ ശല്യരുടെ അസ്ത്രപ്രയോഗത്തിൽ യുധിഷ്ഠിരൻ ക്ഷീണിതനായി തേർത്തട്ടിൽ വീണുപോയി. ഭീമൻ സഹായത്തിനെത്തി ധർമ്മപുത്രരെ അവിടെനിന്നും മാറ്റി. വീണ്ടും ധർമ്മപുത്രർ യുദ്ധത്തിൽ തിരിച്ചുവരികയും ശല്യരുമായി അതിശക്തമായ യുദ്ധം തുടരുകയും ചെയ്തു. ഒടുവിൽ ധർമ്മപുത്രർ ദിവ്യമായ വേൽ ശല്യർക്കുനേരെ പ്രയോഗിക്കുകയും ആ വൃദ്ധൻ നിലംപതിക്കുകയും ചെയ്തു. ശല്യരുടെ പതനം കണ്ട് കൗരവപ്പട പിന്തിരിഞ്ഞോടി. ആൾക്കൂട്ടത്തിനിടയിലൂടെ രക്ഷപ്പെടാൻ ശ്രമിച്ച [[ശകുനി|ശകുനിയെ]] സഹദേവൻ കടന്നുപിടിച്ചു. ഞാൻ നിങ്ങളുടെ ബന്ധുവാണേ.. എന്നു വാവിട്ടുകരഞ്ഞ ശകുനിയെ സഹദേവൻ തന്റെ വാളിനാൽ കൊന്നുകളഞ്ഞു. ഓടിപ്പോയ കൗരവപ്പടയെ അശ്വത്ഥാമാവും, കൃതവർമ്മാവും, കൃപാചാര്യരും ചേർന്ന് വീണ്ടും യുദ്ധഭൂമിയിലേക്ക് കൊണ്ടുവന്നു. യുദ്ധം തുടങ്ങിയപ്പൊഴേക്കും സർവ്വസൈന്യാധിപൻ മരിച്ചതുകണ്ട് ദുര്യോധനൻ ഞെട്ടിപ്പോയി. അദ്ദേഹം ധൃഷ്ടദ്യുമ്നനുമായി എതിർത്തു. യഞ്ജസേനപുത്രനെ സഹായിക്കാൻ ഭീമനും അർജ്ജുനനും അവിടെ എത്തിച്ചേർന്നു. അതിഭീകരമായ ഈ യുദ്ധത്തിൽ കൗരവപ്പട മുഴുവനും തകർന്നുപോയി. ക്ഷീണിതനായി ചോരയിൽ കുളിച്ച ദുര്യോധനൻ കുതിരപ്പുറത്തേറി അവിടെ നിന്നും പാലായനം ചെയ്തു. ==== ദുര്യോധനവധം ==== [[File:Bhima fighting Duryodhana.jpg|170px|thumb|left|[[ദുര്യോധനൻ|ദുര്യോധനനുമായി]] ദ്വന്ദ്വയുദ്ധം ചെയ്യുന്ന [[ഭീമൻ]] (ചിത്രം)]] ദുര്യോധനൻ ആരോടു പറയാതെയാണ് യുദ്ധഭൂമി വിട്ടത്. അതിനാൽ കുറച്ചു സമയം കഴിഞ്ഞ് മഹാരാജാവിനെ കാണുന്നില്ല, എന്നു പലരും വിളിച്ചു പറയാൻ തുടങ്ങി. കൃതവർമ്മാവും, കൃപാചാര്യരും അവിടെ മുഴുവനും തിരഞ്ഞെങ്കിലും അദ്ദേഹത്തെ കണ്ടെത്താനായില്ല. ധൃതരാഷ്ട്ര സചിവനായ [[സഞ്ജയൻ]] അവിടെ എത്തുകയും അദ്ദേഹത്തിനു വ്യാസൻ കൊടുത്ത ദിവ്യചക്ഷുസ്സ് ഉപയോഗിച്ച് ദുര്യോധനൻ എവിടെയാണെന്നു കണ്ടെത്തുകയും ചെയ്തു. ദ്വൈപായനഹ്രദം (കൃഷ്ണഹ്രദം) എന്ന കുരുക്ഷേത്രത്തിനടുത്തുള്ള പുണ്യതീർത്ഥത്തിനു (തടാകം) സമീപമാണ് ദുര്യോധനൻ പോയത്. സഞ്ജയനെ കൂട്ടി രണ്ടും പേരും (കൃപർ, കൃതവർമ്മാവ്) ചെല്ലുമ്പോൾ രക്തം ഒഴുകി ക്ഷീണിതനായ ദുര്യോധനനെയാണ് അവിടെ കണ്ടത്. ഭീമനു ദിവസവും മാംസം കൊടുത്തിരുന്ന കാട്ടാളൻ ദുര്യോധനനെ അവിടെകാണുകയും ഈ വിവരം പാണ്ഡവരെ അറിയിച്ചതനുസരിച്ച് ഏവരും അവിടെ എത്തിച്ചേരുകയും ചെയ്തു. തടാകത്തിൽ കിടക്കുന്ന ദുര്യോധനനെ കരയ്ക്കു കയറ്റാതെ യുദ്ധം ചെയ്യാൻ പാടില്ല എന്നുള്ള യുദ്ധധർമ്മം അനുസരിച്ച്, യുധിഷ്ഠിരൻ അധിക്ഷേപവാക്കുകൾ പറഞ്ഞു കരക്കു കയറ്റി. ഈ സമയത്ത് [[ബലരാമൻ|ബലരാമനും]] അവിടെ എത്തിച്ചേർന്നു. മൈത്രേയമുനിയുടെ ശാപകഥയും (തുടയിൽ അടിയേറ്റ് മരിക്കാൻ ഇടവരട്ടെ!) ഇതിനിടയിൽ കൃഷ്ണൻ ഭീമനോട് പറഞ്ഞു. അദ്ദേഹത്തിന്റെ നിർദ്ദേശത്താൽ സ്യമന്തപഞ്ചകത്തിൽ വെച്ച് ദ്വന്ദ്വയുദ്ധം ആരംഭിച്ചു. പതിനെട്ടാം നാൾ മദ്ധ്യഹ്നം മുതൽ ആരംഭിച്ച ദ്വന്ദ്വയുദ്ധം സന്ധ്യവരെ നീണ്ടു. അവസാനം ഭീമന്റെ അതിശക്തമായുള്ള ഗദാപ്രഹരമേറ്റ് തുടയെല്ലു പൊട്ടി ദുര്യോധനൻ വീണു. ഭീമൻ അവന്റെ മാറത്തു കയറി നിന്ന് ഗദയാൽ അവന്റെ ശിരസ്സിൽ തുടരെ തുടരെ അടിച്ചു. അവന്റെ ഓരോ ദ്രോഹപ്രവൃത്തിയും എണ്ണി വിളിച്ചു പറഞ്ഞുകൊണ്ടാണ് ഓരോ അടിയും അടിച്ചത്. ഭീമന്റെ ഈ കഠിന പ്രവൃത്തികണ്ട് ബലരാമൻ ഹലായുധമെടുത്തുവന്നെങ്കിലും കൃഷ്ണൻ അദ്ദേഹത്തെ ശാന്തനാക്കി. കൗരവസേനയിലെ മൂന്നുപേർ മാത്രം ശേഷിച്ചു, അവരുടെ അനുവാദത്തോടെ യുദ്ധം അവസാനിപ്പിച്ചു. പാണ്ഡവരെല്ലാവരും തങ്ങളുടെ ശിബിരങ്ങളിലേക്ക് സമാധാനമായി മടങ്ങി. അപ്പോഴേക്കും സൂര്യനും അസ്തമിച്ചു. അർജ്ജുനരഥത്തിൽ നിന്നും അർജ്ജുനൻ ആദ്യം ഇറങ്ങാൻ കൃഷ്ണൻ ആവശ്യപ്പെട്ടു. പാർത്ഥൻ ഇറങ്ങിക്കഴിഞ്ഞു കൊടിയിൽ നിന്നും ഹനുമാനും, ഒടുവിൽ കൃഷ്ണനും ഇറങ്ങി. ചമ്മട്ടി തേർത്തട്ടിൽ തന്നെ ഇട്ടു. തൽക്ഷണം തേർ അഗ്നിക്കിരയായി. (ദ്രോണരുടെ ആഗ്നേയാസ്ത്രത്താൽ കത്തിക്കരിയേണ്ട രഥം യുദ്ധാവസാനംവരെ നശിക്കാതെ കൃഷ്ണൻ സുക്ഷിക്കുകയായിരുന്നു.) ==== സൗപ്തികപർവ്വം ==== {{പ്രധാനലേഖനം|സൗപ്തികപർവ്വം}} [[പ്രമാണം:Arastthaman propitiates Śiva before making a night attack on the Pandava camp.jpg|170px|ലഘുചിത്രം|ഇടത്ത്‌|അശ്വത്ഥാമാവ് രാത്രിയുദ്ധത്തിനു മുന്നോടിയായി ശിവപൂജ നടത്തുന്നു]] കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധത്തിലെ പതിനെട്ടാം നാളിൽ രാത്രിയിൽ നടന്ന സംഭവങ്ങളെ ഗ്രന്ഥകർത്താവ് ഈ സൗപ്തികപർവ്വത്തിൽ വിവരിച്ചിരിക്കുന്നു. സഞ്ജയനിലൂടെ വിവരങ്ങൾ അറിഞ്ഞ അശ്വത്ഥാമാവ് സ്യമന്തപഞ്ചകത്തിൽ എത്തിച്ചേർന്നു ദുര്യോധനനെ കണ്ടു. ഹസ്തിനപുരിയുടെ യുവരാജാവ് മണ്ണിൽ ചോരയൊലിപ്പിച്ചു കിടക്കുന്നതുകണ്ട് ദുഃഖിതനായ ദ്രോണപുത്രരെ സുയോധനൻ സമാധാനിപ്പിച്ചു. ഈ പർവ്വത്തിൽ 18 അദ്ധ്യായങ്ങളും 870 പദ്യങ്ങളും അടങ്ങിയിരിക്കുന്നു. ഉറക്കത്തിൽ (സുപ്തിയിൽ) നടന്ന കാര്യങ്ങൾ വിവരിക്കുന്ന അദ്ധ്യായത്തിനു വ്യാസൻ സൗപ്തികപർവ്വം എന്നുപേരുകൊടുത്തു.<ref name="ReferenceA"/> യുദ്ധം അവസാനിച്ചു കഴിഞ്ഞു തിരിച്ചെത്തിയ പാണ്ഡവർ അഞ്ചുപേരെയും കൂട്ടി കൃഷ്ണൻ ശിബിരത്തിനുപ്പുറത്ത് [[ഗോമദി നദി|ഗോമദി നദീതീരത്ത്]] പോയി അന്ന് അവിടെ വിശ്രമിക്കാൻ തീരുമാനിച്ചു. സാത്യകി അന്നു തന്നെ മഥുരയ്ക്കു പോയിരുന്നു. ആ രാത്രിയിൽ പാണ്ഡവരും കൃഷ്ണനും സാത്യകിയും ഒഴിച്ച് മറ്റുള്ളവർ പടകുടീരങ്ങളിൽതന്നെ വിശ്രമിച്ചു. പാണ്ഡവരേയും അവരുടെ പുത്രന്മാരേയും, ധൃഷ്ടദ്യുമ്നനേയും എന്നുവേണ്ട സർവ്വമാന ആൾക്കാരെയും ഈ രാത്രിയിൽ തന്നെ കൊല്ലുമെന്നു അശ്വത്ഥാമാവ് ദുര്യോധനനു വാക്കുകൊടുത്തു. അതിനെത്തുടർന്ന് [[കൃപർ|കൃപാചാര്യരുടെ]] നിർദ്ദേശത്താൽ ദുര്യോധനൻ കിടന്നകിടപ്പിൽ തന്നെ അശ്വത്ഥാമാവിനെ കൗരവസേനാധിപതിയായി വാഴിച്ചു. മൂന്നുപേരും അവിടെനിന്നും യാത്രതിരിച്ചു. ഇടയ്ക്കുവെച്ച് വിശ്രമിച്ച ഈ മൂവർസംഘത്തിലെ കൃതവർമ്മാവും കൃപാചാര്യരും പകലു നടന്ന യുദ്ധത്തിന്റെ ക്ഷീണത്തിൽ ഉറങ്ങിപ്പോയി. പക്ഷേ തന്റെ പിതാവ്‌ ദ്രോണാചാര്യരുടെ ഘാതകരെ ഉന്മൂലനാശം ചെയ്യാൻ എന്താണ്‌ പോംവഴി എന്നാലോചിച്ച്‌ കൊണ്ടിരിക്കുകയായിരുന്നു അശ്വത്ഥാമാവ്‌. പാണ്ഡവരോടുള്ള അടക്കാനാവാത്ത പക അയാളുടെ മാനസികനില തന്നെ അവതാളത്തിലാക്കി. രാവേറെയായി, ഇതിനിടയിൽ അശ്വത്ഥാമാവ് ഒരു കാഴ്ചകണ്ടു. ദൂരെ ഒരു മരത്തിൽ സുഷുപ്‌തിയിലാണ്ടിരിക്കുന്ന [[കാക്ക|കാക്കക്കൂട്ടത്തെ]] ഒളിച്ചു വന്നാക്രമിക്കുന്ന [[മൂങ്ങ|കൂമന്മാരുടെ]] ചെയ്‌തികൾ അവന്റെ ശ്രദ്ധയിൽപ്പെട്ടു. കൂമന്മാരുടെ ആ യുദ്ധതന്ത്രം അശ്വത്ഥാമാവ്‌ നടപ്പിലാക്കാൻ തീരുമാനിക്കുന്നു. ==== ധൃഷ്ടദ്യുമ്നവധം ==== [[അശ്വത്ഥാമാവ്]] ഓരോ കുടീരത്തിലും കയറി ഉറങ്ങിക്കിടന്ന സകലമാനമാൾക്കാരെയും നിർദ്ദയം കൊന്നൊടുക്കി. പകുതി ജീവനോടെ പുറത്തേക്ക് ഓടിയിറങ്ങിയവരെ പുറത്തുകാവൽ നിന്നിരുന്ന കൃതവർമ്മാവും, കൃപാചാര്യരും ചേർന്ന് കൊന്നു. അമാവാസി രാത്രിയായതിനാൽ കൂരിരുട്ടിൽ നടന്ന സംഭവം അടുത്തുള്ള കുടീരങ്ങളിൽ അറിയുന്നതിനു മുൻപെ മൂവർക്കും അവരെ ആക്രമിക്കാനും സഹായകമായി. ഉറങ്ങിക്കിടന്ന [[ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ|ധൃഷ്ടദ്യുമ്നന്റെ]] നെഞ്ചത്തു ചവുട്ടി അശ്വത്ഥാമാവ് അവനെ ഉണർത്തി. തലമുടിക്കു പിടിച്ചു വലിച്ചു താഴെയിട്ട് നിർദ്ദയം ചവുട്ടിയും, മാന്തിക്കീറിയും അവനെ ആക്രമിച്ചു. പാണ്ഡവസേനാധിപതിയായ ധൃഷ്ടദ്യുമ്നനെ ആയുധമെടുക്കാതെയാണ് അശ്വത്ഥാമാവ് കൊന്നത്. ഇതിനിടയിൽ ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ തന്നെ ആയുധം കൊണ്ട് കൊല്ലാൻ അശ്വത്ഥാമാവിനോട് അപേക്ഷിച്ചു എങ്കിലും അതുകൂട്ടാക്കാതെ തന്റെ പിതാവിനെ കൊന്നതിനാലുള്ള കോപത്താൽ പൈശാചികമായിതന്നെ അവനെ കൈയ്യും, നഖവും, കാലുമുപയോഗിച്ച് അതിഹീനമായി കൊലചെയ്തു. അതിനുശേഷം [[ശിഖണ്ഡി|ശിഖണ്ഡിയേയും]], [[ദ്രൗപദി|ദ്രൗപദിയുടെ]] അഞ്ചുപുത്രന്മാരേയും ([[പ്രതിവിന്ധ്യൻ]], [[സുതസോമൻ]], [[ശ്രുതസേനൻ]], [[ശതാനീകൻ]], [[ശ്രുതകർമ്മാവ്]]) കൊന്നൊടുക്കി. പാണ്ഡവർക്കു പുത്രന്മാരായും ഈ അഞ്ചുപേർ മാത്രമേ യുദ്ധാനന്തരം അവശേഷിച്ചിരുന്നുള്ളു. അവരെയാണ് പതിനെട്ടാം യുദ്ധം കഴിഞ്ഞ് ക്ഷീണിച്ചുറങ്ങുമ്പോൾ രാത്രിയിൽ കൊലചെയ്തത്. അർജ്ജുനന്റെ പുത്രനായ [[ബഭ്രുവാഹനൻ]] ഒഴിച്ച് (മണലൂർ രാജകുമാരിയായ [[ചിത്രാംഗദ]] യിൽ ജനിച്ച കുമാരൻ) എല്ലാ പാണ്ഡവ പുത്രന്മാരും യുദ്ധത്തിൽ പങ്കെടുത്തിരുന്നു. കുരുക്ഷേത്രയിലെ പടകുടീരത്തിൽ ഉറങ്ങിക്കിടന്ന എല്ലാവരേയും കൊന്നൊടുക്കിയ അശ്വത്ഥാമാവിനു പാണ്ഡവരെ അവിടെ കണ്ടെത്താനായില്ല. മൂന്നുപേരും വീണ്ടും പല തവണ പാണ്ഡവർക്കായി അവിടെ തിരച്ചിൽ നടത്തിയെങ്കിലും കാണാഞ്ഞതിനാൽ അവസാനം ആ കുടീരങ്ങൾ മുഴുവനും അവർ തീയിട്ടു നശിപ്പിച്ചു. പാണ്ഡവർ അവിടെ ഒളിച്ചിരുപ്പുണ്ടെങ്കിൽ തീയിൽ വെന്തു മരിച്ചോളും എന്നുകരുതിയാണ് പടകുടീരങ്ങൾക്ക് തീയിട്ടത്. അതിനുശേഷം ഈ സന്തോഷ വാർത്ത അറിയിക്കുവാൻ മൂന്നുപേരും ആ രാത്രിയിൽ തന്നെ ദുര്യോധനനികിടത്തിൽ ചെന്നു ചേർന്നു. സൂര്യോദയത്തിനു മുൻപു തന്നെ തിരിച്ചെത്തിയ മൂന്നുപേരും അവിടെ നടന്ന വിവരങ്ങൾ ദുര്യോധനനെ വിശദമായി അറിയിച്ചു. പാണ്ഡവരും ശേഷിച്ച മറ്റുള്ളവരും മരിച്ചുവെന്ന് കേട്ട് സന്തുഷ്ടനായ ദുര്യോധനൻ അശ്വത്ഥാമാവിനെ പ്രശംസിക്കാനും മടിച്ചില്ല. കുറച്ചുനാഴികകൾക്കു ശേഷം സുര്യോദയത്തിനു മുൻപായി ദുര്യോധനനും മരിച്ചു. ==== ചൂഢാമണി ==== [[File:Draupadi and Ashvatthaman, Punjab Hills c. 1730.jpg|170px|thumb|left| ചൂഢാമണി തലയിൽ ചൂടുന്ന ദ്രൗപദിയും പാണ്ഡവരും; ചോരയൊലിപ്പിച്ച് ഓടിയകലുന്ന അശ്വത്ഥാമാവും (ചിത്രം)]] സഹോദരനേയും അഞ്ചു മക്കളേയും നഷ്‌ടപ്പെട്ട [[പാഞ്ചാലി]] ദുഃഖത്താൽ പൊട്ടികരഞ്ഞു. പാഞ്ചാലിയെ സാന്ത്വനിപ്പിക്കാൻ ഏവരും ശ്രമിച്ചെങ്കിലും അവസാനം ഭീമൻ അശ്വത്ഥാമാവിനെ വധിക്കാൻ പുറപ്പെട്ടു. അശ്വത്ഥാമാവിനെ തേടിയുള്ള ഭീമന്റെ പുറപ്പാട്‌ മനസ്സിലാക്കിയ കൃഷ്‌ണൻ അർജ്ജുനനുമൊത്ത് ഭീമനു പുറകെ യാത്രതിരിച്ചു. യുദ്ധ നിപുണനായ അശ്വത്ഥാമാവിനെ എതിരിടാൻ ഭീമനു ഒറ്റയ്ക്കാവില്ല എന്നു മനസ്സിലാക്കിയാണ് അനർത്ഥങ്ങൾ സംഭവിക്കുന്നതിനുമുമ്പ്‌ അവിടെയെത്താൻ കൃഷ്ണാർജ്ജുനന്മാർ പുറപ്പെട്ടത്. അശ്വത്ഥാമാവിനെ കണ്ടുമുട്ടിയ ഭീമൻ അവനെ യുദ്ധത്തിനു വിളിക്കുകയും ഗംഗയിൽ കുളിച്ചുകൊണ്ടിരുന്ന അശ്വത്ഥാമാവ് ഭീമന്റെ വെല്ലുവിളി സ്വീകരിച്ച്‌ പുറത്ത്‌ വരികയും ഒരു പുൽക്കൊടി പറിച്ചെടുത്ത്‌ പാണ്ഡവകുലത്തെ മുഴുവനോടെ നശിപ്പിക്കാൻ കഴിവുള്ള ബ്രഹ്മാസ്‌ത്രം പ്രയോഗിക്കുകയും ചെയ്തു. ആ സമയത്ത് അവിടെ എത്തിച്ചേർന്ന അർജ്ജുനനും മറ്റുപോംവഴികളില്ലാത്തതിനാൽ ബ്രഹ്മാസ്‌ത്രം പ്രയോഗിച്ചു. പക്ഷേ, ഈ രണ്ടു ബ്രഹ്മാസ്‌ത്രങ്ങളും കൂട്ടിമുട്ടിയാൽ ലോകം നശിക്കും എന്ന്‌ മനസ്സിലാക്കിയ കൃഷ്‌ണൻ, ബ്രഹ്മാസ്‌ത്രത്തെ തിരിച്ചുവിളിക്കാൻ ഇരുവരോടും നിർദ്ദേശിച്ചു. അർജ്ജുനൻ തന്റെ ബ്രഹ്മാസ്‌ത്രം പിൻവലിച്ചെങ്കിലും അശ്വത്ഥാമാവ് കൂട്ടാക്കിയില്ല. അതിനെതുടർന്ന് ദുരന്തം ഒഴിവായെങ്കിലും കൃഷ്‌ണൻ അശ്വത്ഥാമാവിനെ ശപിച്ചു. ദ്രൗപദിയുടെ ആഗ്രഹപൂർത്തിക്കായി ഭീമൻ അശ്വത്ഥാമാവിന്റെ ശിരസ്സിലെ ചൂഡാരത്നം ശിരസ്സു നൂഴ്ന്ന് എടുത്തു, പാഞ്ചാലിക്കു സമ്മാനിച്ചു. അശ്വത്ഥാമാവിന്റെ ബ്രഹ്മാസ്ത്രം അവന്റെ ആഗ്രഹപ്രകാരം ഗർഭിണിയായ ഉത്തരയുടെ വയറ്റിൽ പതിക്കുകയും ഗർഭസ്ഥശിശു മരണപ്പെടുകയും ചെയ്തു. കൃഷ്ണശാപം മൂലം ദേഹമാസകലം ചൊറിച്ചിലും മറ്റു ത്വക്‌ രോഗങ്ങളുമായി [[സപ്തചിരഞ്ജീവികൾ|ചിരഞ്ജീവിയായ]] അശ്വത്ഥാമാവ്‌ യാത്ര തുടർന്നു. ==യുദ്ധത്തിൽ കൊല്ലപ്പെട്ടവരുടെ എണ്ണം== മഹാഭാരതയുദ്ധത്തിൽ കൊല്ലപ്പെട്ടവരുടെ സംഖ്യയെക്കുറിച്ചും മഹാഭാരതത്തിൽ സൂചനയുണ്ട് . മഹാഭാരതയുദ്ധത്തിൽ എത്രപേരാണ് കൊല്ലപ്പെട്ടതെന്ന ധൃതരാഷ്ട്രരുടെ ചോദ്യത്തിന് യുധിഷ്ഠിരൻ പറയുന്ന ഉത്തരമിതാണ് . മൊത്തത്തിൽ 166 കോടി 20000 പേര് [1660020000 ] കൊല്ലപ്പെട്ടു . 24165 വീരന്മാരെ കാണാതായി . യുധിഷ്ഠിര ഉവാച (യുധിഷ്ഠിരൻ ധൃതരാഷ്ട്ര മഹാരാജാവിനോട് പറയുന്നതാണ് സന്ദർഭം) '''ദശായുതാനാമയുതം സഹസ്രാണി ച വിംശതിഃ'''<br> '''കോട്യഃ ഷഷ്ഠിശ്ച ഷഡ് ചൈവ ഹ്യാസ്മിൻ രാജൻ മൃധേ ഹതാഃ'''<br> '''[മഹാഭാരതം , സ്ത്രീപർവ്വം , അദ്ധ്യായം 26 , ശ്ളോകം 9]'''<br> '''(ഭാഷാ അർത്ഥം):'''<br> പതിനായിരം പത്തു - പതിനായിരവും , ഇരുപതു ആയിരവും , അറുപത്തിയാറു കോടിയും ആൾക്കാർ യുദ്ധത്തിൽ കൊല്ലപ്പെട്ടു രാജാവേ . '''(വ്യാഖ്യാനം)''' ഇവിടെ പത്തു പതിനായിരം എന്നാൽ ഒരു ലക്ഷമാണ് . (10 x 10000 ). അതുപോലത്തെ പതിനായിരം പത്തു പതിനായിരമെന്നാണ് പറയുന്നത് . അപ്പോൾ 10000 x (10 x 10000 ) . അതിന്റെ സംഖ്യ നൂറു കോടി ആണ് . അതായത് 1000000000 ( നൂറു കോടി ) . പിന്നെയൊരു ഇരുപതിനായിരം . അപ്പോൾ 1000020000 . പിന്നെ ഒരു അറുപത്തിയാറു കോടി(660000000) . അപ്പോൾ 1660020000 പേരാണ് മഹാഭാരതയുദ്ധത്തിൽ കൊല്ലപ്പെട്ടത് . അതായത് നൂറ്റി അറുപത്തിയാറു കോടി ഇരുപതിനായിരം പേരാണ് മരിച്ചതെന്ന് കണക്കു പറയുന്നു . ഇതിനു കാരണമെന്ത് ? മഹാഭാരതയുദ്ധത്തിൽ കുരുപാണ്ഡവരുടെ 18 അക്ഷൗഹിണികളിൽ ഉൾപ്പെടാത്ത കുറെയധികം രാക്ഷസന്മാരും , മ്ളേച്ഛവർഗ്ഗത്തിലേയും മാറ്റാൽക്കാരും ചീനന്മാരും കാംബോജരും വരെ യുദ്ധത്തിൽ പങ്കെടുത്തിരുന്നു . അതുകൊണ്ടാണ് 166 കോടിയോളം വനന്തു .<ref name="test41">[http://www.sacred-texts.com/hin/m11/m11025.htm Kisori Mohan Ganguly Translation of Mahabharatha]മഹാഭാരതം , സ്ത്രീപർവ്വം , അദ്ധ്യായം 26 </ref> മറ്റൊരു ശ്ളോകം പറയുന്നു . (യുധിഷ്ഠിരൻ ധൃതരാഷ്ട്ര മഹാരാജാവിനോട് പറയുന്നതാണ് സന്ദർഭം) '''അലക്ഷിതാനാം വീരാണാം സഹസ്രാണി ചതുർദ്ദശ'''<br> '''ദശ ചാന്യാനി രാജേന്ദ്ര ശതം ഷഷ്ഠിശ്ച പഞ്ച ച'''<br> '''[മഹാഭാരതം , സ്ത്രീപർവ്വം , അദ്ധ്യായം 26 , ശ്ളോകം 10]'''<br> '''(ഭാഷാ അർത്ഥം):''' ഇരുപത്തിനാല് ആയിരവും പിന്നെ നൂറ്റി അറുപത്തിയഞ്ച് പേരും ആൾക്കാരെ യുദ്ധത്തിൽ കാണാതായി രാജാവേ. '''(വ്യാഖ്യാനം)''' ഇരുപത്തിനാലായിരത്തി ഒരുന്നൂറ്റി അറുപത്തിയഞ്ച് പേരെ യുദ്ധത്തിൽ കാണാതായിരിക്കുന്നു രാജാവേ . (അവർ യുദ്ധത്തിൽ മരിക്കുമെന്ന് പേടിച്ചു ഓടിയൊളിച്ചതാണ്) . == യുദ്ധത്തിൽ അവശേഷിച്ചവർ == പതിനെട്ടുനാൾ നീണ്ടുനിന്ന കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധത്തെ അതിജീവിച്ചത് പന്ത്രണ്ടുപേർ മാത്രമായിരുന്നു. പാണ്ഡവപക്ഷത്ത് കൃഷ്ണനും, സാത്യകിയും, യുയുത്സുവും, പാണ്ഡവർ അഞ്ചുപേരുമായി എട്ടുപേർ മാത്രമായിരുന്നു യുദ്ധത്തിൽ പങ്കെടുത്തവരിൽ അതിനുശേഷം ജീവിച്ചത്. അർജ്ജുനനു ചിത്രാംഗദയിൽ ജനിച്ച [[ബഭ്രുവാഹനൻ]] യുദ്ധത്തിൽ പങ്കെടുത്തിരുന്നില്ല. അതിനാൽ പാണ്ഡവർക്കു പുത്രനായി ബഭ്രുവാഹനൻ മാത്രം അവശേഷിച്ചിരുന്നുള്ളു. യുദ്ധസമയത്ത് ഉത്തര ഗർഭിണിയായിരുന്നതിനാൽ അഭിമന്യുവിന്റെ പുത്രനായി പിന്നീടു ജനിച്ച [[പരീക്ഷിത്]] പാണ്ഡവർക്കു പൗത്രനായി. കൗരവപക്ഷത്ത് നാലുപേർ മാത്രമാണ് പതിനൊന്ന് അക്ഷൗഹിണിപടയിൽ അവശേഷിച്ചത്. കൃപിയിൽ ദ്രോണർക്കു ജനിച്ച അശ്വത്ഥാമാവും, കൃപാചാര്യരും യുദ്ധത്തിൽ അവശേഷിച്ചിരുന്നു. ഇവർ രണ്ടുപേരും സപ്ത ചിരഞ്ജീവികളിൽ ഉൾപ്പെട്ടവരായിരുന്നതിനാൽ ഇരുവരയേയും മരണം തൊട്ടില്ല. ഇവരെ കൂടാതെ കൃതവർമ്മാവും, [[വൃഷകേതു|വൃഷകേതുവും]] യുദ്ധത്തിൽ മരിക്കാതെ അവശേഷിച്ചിരുന്നു. ഈ പന്ത്രണ്ടുപേരിൽ യുയുത്സുവിന്റേയും, വൃഷകേതുവിന്റേയും മരണം ഗ്രന്ഥകാരൻ പ്രതിപാദിക്കുന്നില്ലയെങ്കിലും മറ്റുള്ള എട്ടുപേരും കലിയുഗാരംഭത്തിൽ മരണപ്പെട്ടതായി സ്വർഗ്ഗാരോഹണപർവ്വത്തിലും, മുസലപർവ്വത്തിലുമായി മഹാഭാരതത്തിൽ വിവരിക്കുന്നുണ്ട്. കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധത്തിനുശേഷം പാണ്ഡവർ അഞ്ചുപേരും കൃഷ്ണനും മാത്രമെ അവശേഷിക്കൂവെന്ന് വളരെ മുൻപുതന്നെ [[ഉലൂപി]] പുത്രനായ [[ഇരാവാൻ|ഇരവാനു]] അറിയാമായിരുന്നുവെന്ന് ഗ്രന്ഥകാരൻ മഹാഭാഗവതത്തിൽ പറയുന്നുണ്ട്. കൃഷ്ണനു സത്യഭാമയിൽ ജനിച്ച വത്സലയെ (സുന്ദരി) വിവാഹം കഴിക്കാൻ പുറപ്പെട്ട അഭിമന്യുവിനെ കാട്ടിൽവെച്ച് കണ്ടുമുട്ടിയ ഇരാവാൻ തന്റെ ഖഡ്ഗം അവിടെ പന്തലിച്ചുനിന്ന വൃക്ഷത്തിൽ വൃഥാ ആഞ്ഞു വീശി. അഞ്ചു ശിഖരങ്ങളും തായ്ത്തടിയും ഒഴിച്ചുള്ള സർവ്വകൊമ്പുകളും ഇലച്ചില്ലകളും അറ്റ് താഴെ വീണു. ആസന്നമായി നടക്കാൻ പോകുന്ന യുദ്ധത്തിന്റെ ചിത്രം ഇതാവുമെന്നു [[ഇരാവാൻ]] കാണിച്ചുകൊടുക്കുന്നുണ്ട്.<ref>മഹാഭാഗവതം -- ISBN 8-85315-07-8 -- ഡോ.പി.എസ്സ് നായർ -- വിദ്യാരംഭം പ്രസിദ്ധീകരണം, ആലപ്പുഴ</ref>. == ഗാന്ധാരി വിലാപം == തന്റെ നൂറു പുത്രന്മാരും, പുത്രിഭർത്താവും, അവരുടെ മക്കളും, സഹോദരനും എന്നുവേണ്ട സർവ്വ ബന്ധുജനങ്ങളും മരിച്ചതറിഞ്ഞ [[ഗാന്ധാരി]] കുരുക്ഷേത്ര യുദ്ധഭൂമി സന്ദർശിക്കാൻ ആഗ്രഹം പ്രകടിപ്പിച്ചു. [[ദുര്യോധനൻ|ദുര്യോധനന്റെ]] പത്നിയായ [[ഭാനുമതിയും]] മറ്റു പുത്രവധുമാരും, പൗത്രവധുക്കളും അവർക്കൊപ്പം യുദ്ധക്കളത്തിലേക്ക് അനുഗമിച്ചു. പുത്രിയായ [[ദുശ്ശള|ദുശ്ശളയേയും]] അവർ ഒപ്പം കൂട്ടി. അതിഭയാനകമായിരുന്നു യുദ്ധക്കളത്തിലെ കാഴ്ചകൾ. പതിനെട്ടുനാൾ നീണ്ടുനിന്ന യുദ്ധം ഒരു ജനസമൂഹത്തെ മുഴുവനും വേദനപ്പിച്ച് ഇല്ലാതാക്കി. ആദ്യ ദിവസങ്ങളിൽ മരിച്ചുവീണ പലരുടേയും ജഢങ്ങൾ അഴുകിത്തുടങ്ങിയിരുന്നു. പലതിനു അംഗഭംഗം വന്നവയായിരുന്നു. ജീവൻ പൂർണ്ണമായും നിലച്ചിട്ടില്ലാത്ത ശരീരങ്ങൾക്കു കഴുകനും നരിയും കാവലിരിക്കുന്നു. യുദ്ധഭൂമിയിൽ എത്തിയ സ്ത്രീജനങ്ങൾ അവരുടെ പ്രിയപ്പെട്ടവരെ തേടിഅലഞ്ഞു. [[ഭാനുമതി|ഭാനുമതിയുടെ]] സഹായത്തോടെ ഗാന്ധാരി ദുര്യോധന നികടത്തിൽ എത്തിച്ചേർന്നു. അവിടെവെച്ച് ഗാന്ധാരി തന്റെ കൺകെട്ട്‌ അഴിക്കുകയും മൃതരായ തന്റെ മൂത്ത പുത്രനെയും മറ്റു മക്കളേയും ബന്ധുക്കളേയും കണ്ടു. [[ഗാന്ധാരം|ഗാന്ധാരരാജ്യത്തിന്റെ]] ചക്രവർത്തി [[സുബലൻ|സുബലന്റെ]] പുത്രിയായ ഗാന്ധാരി അന്ധനായ [[ധൃതരാഷ്ട്രർ|ധൃതരാഷ്ട്രരെ]] വിവാഹം കഴിച്ചപ്പോൾ മുതൽ താനും അന്ധയായി ജീവിക്കാൻ ബാദ്ധ്യസ്ഥയാണെന്നു തീരുമാനിച്ച് സ്വന്തം കണ്ണുകൾ പട്ടുവസ്ത്രത്തിന്റെ നാടകൊണ്ടു കെട്ടിവച്ച് പതിവ്രതാരത്‌നമായി ജീവിച്ചു. അന്നുകെട്ടിയ കണ്ണുകൾ യുദ്ധത്തിനു മുൻപ് ഒരിക്കൽ മാത്രം തന്റെ പുത്രനായ ദുര്യോധനനെ അനുഗ്രഹിക്കാനായി തുറന്നിരുന്നു. അന്ന് ഗാന്ധാരി തന്റെ കണ്ണിലെ കെട്ട്‌ മാറ്റിയപ്പോൾ ദുര്യോധനന്റെ തുടയൊഴിച്ച്‌ മറ്റെല്ലാ ശരീരഭാഗത്തേക്കും അത്രയും കാലം സംഭരിച്ച പാതിവ്രത്യശക്തി മുഴുവൻ അവർ പകർന്നു കൊടുത്തു. പിന്നീട് ഗാന്ധാരി ഇവിടെ കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധഭൂമിയിൽവച്ചാണ് തന്റെ കണ്ണിലെ കെട്ടഴിച്ചത്. അതിഭയാനകമായിരുന്നു അവരുടെ ആ കാഴ്ച. തന്റെ നൂറു മക്കളുടെയും ദാരുണമരണം നേരിട്ടുകണ്ടു ആ മാതാവ്; അടങ്ങാത്ത പുത്രസ്നേഹത്തിനു മുൻപിൽ കൃഷ്ണൻ പോലും സത്ബധനായിപ്പോയി. ഗാന്ധാരി വിലപിക്കുന്ന കാഴ്ച ഗ്രന്ഥകർത്താവ് മഹാഭാരതത്തിൽ [[സ്തീപർവം|സ്ത്രീപർവ്വത്തിലൂടെ]] വിവരിക്കുന്നു. വ്യാസൻ ഇതിനായി സ്ത്രീപർവ്വത്തിൽ 27 അദ്ധ്യായങ്ങളും 775 പദ്യങ്ങളും ചേർത്തിരിക്കുന്നു. [[ഭാനുമതിയുടെ]] നെഞ്ചത്തടിച്ചുള്ള കരച്ചിലിൽ ഗാന്ധാരിയുടെ അടങ്ങാത്ത മാതൃസ്നേഹം അണപൊട്ടിയൊഴുകി. അവർ [[കൃഷ്ണൻ|കൃഷ്ണനുനേരെ]] തിരിഞ്ഞു. കൃഷ്ണന്റെ കാപട്യവും, വക്രബുദ്ധിയും മൂലമാണ് തന്റെ നൂറുപുത്രന്മാർക്കും ഈ ഗതിവന്നത് എന്ന് ആക്രോശിച്ചു ആ [[മാതാവ്]]. [[ഭീഷ്മർ|ഭീഷ്മപിതാമഹനെ]] ശരശയ്യയിൽ വീഴിച്ചതും, കളളം പറഞ്ഞ് [[ദ്രോണർ|ദ്രോണരെ]] കൊലചെയ്തതും, [[ജയദ്രഥൻ|ജയദ്രഥനെ]] കൊല്ലാൻ [[സൂര്യൻ|സൂര്യംബിംബം]] മറച്ചതും, [[ദുര്യോധനൻ|ദുര്യോധനന്റെ]] മരണത്തിടയാക്കിയ നിർബന്ധപൂർവ്വമായ ദ്വന്ദ്വയുദ്ധത്തിനും അവസാനം, അരയ്ക്കു താഴെ അടിക്കാൻ പാടില്ലയെന്നുള്ള യുദ്ധനീതി മറച്ചുവെച്ച് [[ഭീമൻ|ഭീമനോട്]] ദുര്യോധനന്റെ തുട അടിച്ചുപൊട്ടിക്കാൻ ഉപദേശിച്ചതും കൃഷ്ണൻ കാരണമാണെന്നു ആ മാതാവ് കുറ്റപ്പെടുത്തി. തുടർന്ന് അവർ ഇങ്ങനെ ശപിച്ചു; "കൃഷ്ണാ , പാണ്ഡവരും ധാർത്തരാഷ്ട്രന്മാരും പരസ്പരം കൊന്നു തീർന്നു . എന്തിനാണ് അവരെ നീ തീർത്തും ഉപേക്ഷിച്ചു കളഞ്ഞത് ? . നീ രണ്ടിനും സമർത്ഥനും ശ്രുതവാക്യനും അസംഖ്യം ഭൃത്യന്മാരും വിപുലമായ സൈന്യബലമുള്ളവനും ശക്തനുമല്ലേ ? അല്ലയോ മധുസൂദനാ , അപ്പോൾ കുരുക്കളുടെ നാശം നിന്റെ ഇച്ഛയനുസരിച്ചാണ് നടന്നത് . അതിനാൽ , മഹാബാഹോ അതിന്റെ ഫലം നീയും അനുഭവിക്കട്ടെ . പതിശുശ്രൂഷയാൽ അൽപ്പമെങ്കിലും തപോബലം ഞാൻ ആർജ്ജിച്ചിട്ടുണ്ടെങ്കിൽ , ആ തപോബലത്താൽ അല്ലയോ ചക്രഗദാധരാ , ഞാൻ നിന്നെ ശപിക്കുകയാണ് . പരസ്പരം കൊല്ലുന്ന ബന്ധുക്കളായ കുരുപാണ്ഡവരെ നീ ഉപേക്ഷിക്കുകയാൽ , അല്ലയോ ഗോവിന്ദാ , നിന്റെ ബന്ധുക്കളും ഇതുപോലെ കൊല്ലപ്പെടുന്നതാണ് . ഇന്നേക്ക് മുപ്പത്തിയാറാമാണ്ട് തികയുമ്പോൾ , ബന്ധുക്കളും അമാത്യന്മാരും പുത്രന്മാരുമൊക്കെ കൊല്ലപ്പെട്ട്‌ വനത്തിലൂടെ നടക്കുമ്പോൾ , കുത്സിതമായ ഒരു ഉപായത്താൽ നീയും മരിക്കുന്നതാണ് . ഈ കാണും പടി , ബന്ധുക്കളെല്ലാം മരിച്ച് നിങ്ങളുടെ സ്ത്രീകളും ഭാരതസ്ത്രീകളെപ്പോലെ അനാഥകളായി വിലപിക്കും " [മഹാഭാരതം , സ്ത്രീപർവ്വം , അദ്ധ്യായം 25 , ശ്ളോകങ്ങൾ 39 മുതൽ 46 വരെ]". ഗാന്ധാരിയുടെ ശാപവാക്കുകൾ കേട്ടിട്ടും ഭഗവാൻ കൃഷ്ണന് ഒരു കുലുക്കവുമുണ്ടായില്ല . അദ്ദേഹം താൻ ചെയ്യാനുദ്ദേശിച്ചിരിക്കുന്ന കാര്യം തന്നെയാണ് ശാപവാക്കുകളിലൂടെ ഗാന്ധാരി ഇപ്പോൾ പറഞ്ഞതെന്ന് അവളെ അറിയിച്ചു . ഉത്തമഭക്തയും ധർമ്മിഷ്ഠയുമായ ഗാന്ധാരിയുടെ വാക്കുകളെ സത്യമാക്കുവാനും , താൻ നിശ്ചയിച്ചിട്ടുള്ളത് നടത്താനുമായി ശ്രീകൃഷ്ണഭഗവാൻ ഗാന്ധാരിയുടെ ശാപത്തെ പുഞ്ചിരിയോടെ സ്വീകരിച്ചു .അതനുസരിച്ചാണ് പിൽക്കാലത്ത് യദുകുലം നശിച്ചതും ദ്വാരക കടലിൽ മുങ്ങിപ്പോയതും .പിന്നീട് ധൃതരാഷ്ട്രരുടെ നിർദ്ദേശത്താൽ ശേഷിച്ച ജഢങ്ങൾ സംസ്കരിക്കാനുള്ള സൗകര്യം [[ധർമ്മപുത്രർ]] ചെയ്തു. == ശാന്തിപർവ്വം == മരിച്ചവരുടെ ആത്മാക്കൾക്ക് ശാന്തിലഭിക്കുന്ന കഥാസന്ദർഭങ്ങൾ ഗ്രന്ഥകാരൻ ശാന്തിപർവ്വത്തിൽ ഉൾപ്പെടുത്തിയിരിക്കുന്നു. 339 അദ്ധ്യായങ്ങളിലായി 14525 gnപദ്യങ്ങളിലൂടെയാണ് [[ശാന്തിപർവ്വം]] കടന്നുപോകുന്നത്. വ്യാസഭാരതത്തിലെ ഏറ്റവും വലിയ പർവ്വമാണ് ശാന്തിപർവ്വം.<ref>ശാന്തിപർവ്വം : മഹാഭാഗവതം -- ISBN 8-85315-07-8 -- ഡോ.പി.എസ്സ് നായർ -- വിദ്യാരംഭം പ്രസിദ്ധീകരണം, ആലപ്പുഴ</ref>.<ref>സി. രാജഗോപാലാചാരിയുടെ മഹാഭാരതം; "54--സഞ്ജയ മിഷൻ (സഞ്ജയദൂത്)"</ref> യുദ്ധത്തിൽ മരണമടഞ്ഞവർക്ക് പിതൃശുദ്ധികർമ്മങ്ങൾ എല്ലാം നിർവ്വഹിച്ചു. എല്ലാത്തിനു ധർമ്മപുത്രർ നേരിട്ടു നേതൃത്വം നൽകി. രാജ്യാഭിഷേകത്തിനുശേഷം ഒരിക്കൻ കുന്തിദേവി ധർമ്മപുത്രരെ കാണാനായി അവന്റെ കൊട്ടാരത്തിൽ എഴുന്നള്ളി. സങ്കടത്തോടെ അവർ കർണ്ണരഹസ്യം യുധിഷ്ഠിരനെ അറിയിച്ചു. താൻ മൂലമാണ് ജ്യേഷ്ഠനായ കർണ്ണൻ കൊലചെയ്യപ്പെട്ടത് എന്നറിഞ്ഞപ്പോൾ രാജാവ് ബോധരഹിതനായി നിലത്തുവീണു. ഇതറിഞ്ഞ് മറ്റു സഹോദരന്മാരും ഇതിനോടകം അവിടെ എത്തിച്ചേർന്നു. കർണ്ണന്റെ പുത്രന്മാർ ഏവരും യുദ്ധത്തിൽ മരിച്ചിരിക്കുന്നതിനാൽ കർണ്ണനുവേണ്ടി ആരും ഇതുവരെ പിതൃകർമ്മങ്ങൾ നടത്തിയിട്ടില്ല എന്നുള്ള വിവരവും കുന്തി പാണ്ഡവരെ അറിയിച്ചു. അഞ്ചുപേരും ചേർന്നു മൂത്തജ്യേഷ്ഠനുവേണ്ടി ബലിതർപ്പണം നടത്തുവാൻ കുന്തി അവരോട് അപേക്ഷിച്ചു. കർണ്ണരഹസ്യം മുൻപ് അറിഞ്ഞിരുന്നെങ്കിൽ അവനെ രാജാവായി വാഴിച്ചേനെ; ചിലപ്പോൾ ദുര്യോധനനും അതു സ്വീകാര്യമായേനെ; അതുമൂലം കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധം ഒഴിവാക്കാമായിരുന്നു; എന്നിങ്ങനെ പലവുരു ദുഃഖാർത്തനായി പുലമ്പിക്കൊണ്ട് അഞ്ചുപേരും പ്രത്യേകിച്ച് യുധിഷ്ഠിരൻ വളരെയേറെ സങ്കടപ്പെട്ടു. പിറ്റേന്ന് തന്നെ കർണ്ണനുവേണ്ടി പാണ്ഡവർ അഞ്ചുപേരും ചേർന്ന് പിതൃബലി നടത്തി. അതിനുശേഷം അവന്റെ പുത്രന്മാർക്കും വേണ്ട തർപ്പണപൂജകൾ നടത്തി. തുടർന്ന് പാണ്ഡവർ ഹസ്തിനപുരിയിൽ തിരിച്ചെത്തി കർണ്ണന്റെ വിധവയെ കണ്ട് സമാധാനിപ്പിച്ചു. അന്ന് അവിടെ കൂടുതൽ സമയം ചിലവഴിക്കാനും ജ്യേഷ്ഠത്തിയുമായി ദുഃഖത്തിൽ പങ്കുചേരാൻ പാഞ്ചാലിയും സുഭദ്രയും പ്രത്യേകം ശ്രദ്ധചെലുത്തി. എല്ലാവരും കർണ്ണപത്നിയുടെ കാൽക്കൽ നമസ്കരിച്ച് ആശിർവാദം വാങ്ങിയാണ് തങ്ങളുടെ കൊട്ടാരങ്ങളിലേക്ക് തിരിച്ചത്. അന്നുതന്നെ ധൃതരാഷ്ട്രരേയും ഗാന്ധാരിയേയും വിദുരരേയും കണ്ടു വണങ്ങാനും യുധിഷ്ഠിരൻ മറന്നില്ല. === നാരദസംവാദം === കുന്തിയിലൂടെ കർണ്ണ രഹസ്യം മനസ്സിലാക്കിയതുമുതൽ രാജാവ് വളരെയേറെ ദുഃഖാർത്തനായി കാണപ്പെട്ടു. ഈ കാലയളവിൽ നാരദർ ഹസ്തിനപുരിയിൽ എത്തുകയും കർണ്ണന്റെ ജീവിതകഥകളും അവനേറ്റ നിരവധി ശാപകഥകളും രാജാവിനെ ധരിപ്പിച്ചു. ദ്രോണർ അവനു ശിഷ്യത്വം നിരാകരിച്ചപ്പോൾ ദ്രോണരുടെ ഗുരുവായിരുന്ന പരശുരാമന്റെ ശിഷ്യത്വം സ്വീകരിച്ച കർണ്ണന്റെ ധീരതയും, പിന്നീട് പരശുരാമൻ അവൻ ബ്രാഹ്മണനല്ല എന്നു മനസ്സിലാക്കി അവനെ ശപിച്ചതും, ഹോമപശുവിനെ അറിയാതെ കൊലചെയ്കയാൽ അവനേറ്റ അഗ്നിഹോത്രിശാപവും നാരദർ യുധിഷ്ഠിരനോട് വിശദമായി പറയുന്നുണ്ട്. ഇതിനെല്ലാം കാരണം അവനിലടങ്ങിയിരിക്കുന്ന അസുരാംശമാണെന്നു ഇതിലൂടെ നാരദർ മഹാരാജാവിനോട് പറയുന്നു. അഗ്നിഹോത്രിശാപം എപ്പോഴും കർണ്ണനെ അധൈര്യപ്പെടുത്തിയിരുന്നു. പശുവാണെന്നറിയാതെ കൊലചെയ്കയാൽ നീ ആരാണെന്നറിയാതെ നിന്റെയും ശിരസ്സ് അറുക്കപ്പെടും എന്നായിരുന്നു അഗ്നിഹോത്രിശാപം. ==== കർണ്ണന്റെ ധീരത ==== ദുര്യോധനപക്ഷം ചേരാനുണ്ടായ സാഹചര്യവും, അവന്റെ മറ്റു ധീരതനിറഞ്ഞ കഥകളും നാരദർ ഈ സന്ദർഭത്തിൽ വിവരിക്കുന്നതായി ഗ്രന്ഥകാരൻ മഹാഭാരതത്തിൽ ശാന്തിപർവ്വത്തിൽ പറയുന്നുണ്ട്. * '''ദുര്യോധന വിവാഹം''': കലിംഗരാജകുമാരിയുടെ സ്വയവരവേളയിൽ അവൾ ദുര്യോധനനെ വേൾക്കാതെ മുന്നോട്ട് നടന്നതിൽ കോപിച്ച് രാജകുമാരിയെ അവിടെ നിന്നും കടത്തിക്കൊണ്ടുപോരാനും അതെതിർത്ത രാജാക്കന്മാരെയെല്ലാം ഒറ്റക്ക് നേരിട്ട് ദുര്യോധനനെ സഹായിച്ചത് കർണ്ണനായിരുന്നു. ദുര്യോധനനു അവനോട് സ്നേഹാദരവിനുണ്ടായ കാരണങ്ങൾ ഇങ്ങനെ നിരവധിയായിരുന്നു. * '''ജരാസന്ധവിജയം''': കർണ്ണന്റെ യുദ്ധസാമർത്ഥ്യം മനസ്സിലാക്കി മഗധാധിപനായ [[ജരാസന്ധൻ]] അവനെ ദ്വന്ദ്വയുദ്ധത്തിനു വിളിച്ചു. ദ്വന്ദ്വയുദ്ധത്തിൽ പ്രഗദ്ഭനായ ജരാസന്ധനെ കർണ്ണൻ തോല്പിച്ചു. കർണ്ണനിൽ അഭിമാനം പൂണ്ട മഗധാധിപൻ മാലിനി എന്ന നഗരം കർണ്ണനു സമ്മാനിച്ചു. *'''ദേവേന്ദ്ര കപടവേഷം''' : അർജ്ജുനനുവേണ്ടി ദേവേന്ദ്രൻ ബ്രാഹ്മണവേഷത്തിൽ വന്നു കർണ്ണന്റെ ജന്മസിദ്ധമായിരുന്ന കവചകുണ്ഢലങ്ങൾ ദാനം വാങ്ങി. ബ്രാഹ്മണവേഷത്തിൽ വന്നത് ദേവേന്ദ്രനാണെന്നറിഞ്ഞുകൊണ്ടുതന്നെ അദ്ദേഹത്തിനു തന്റെ ശരീരഭാഗമായിരുന്ന കവചകുണ്ഢലങ്ങൾ ദാനം കൊടുത്തു. കർണ്ണന്റെ ദാനമഹിമയാണ് ഇവിടെ കാണിക്കുന്നത്. == രാജ്യാഭിഷേകം == [[File:Draupadi and Pandavas.jpg|170px|thumb|left|രാജ്യാഭിഷേകം]] യുദ്ധാനന്തരം പന്ത്രണ്ടാം ദിവസം പുലയുടെ അശുദ്ധി തീർന്നതിനുശേഷം കുലഗുരുവായ [[ധൗമ്യൻ|ധൗമ്യനെ]] ആചാര്യമര്യാദകളോടെ വിളിച്ചുവരുത്തി അദ്ദേഹത്തിന്റെ അനുവാദത്തോടെ ശുഭമുഹൂർത്തത്തിൽ ഹസ്തിനപുരിയുടെ രാജ്യഭാരം ധർമ്മപുത്രർ ഏറ്റെടുത്തു.<ref>മഹാഭാരതം -- സി. രാജഗോപാലാചാരി -- ഭാരതീയ വിദ്യാഭവൻ ISBN : 9788172763688</ref><ref>ഇന്ത്യയുടെ സാംസ്കാരിക ചരിത്രം (ആംഗലേയം) -- ശിശിർകുമാർ ദാസ്</ref> രാജാഭിഷേകത്തിനുശേഷം കുന്തിദേവിയുടെ അഭ്യർത്ഥനയെ തുടർന്ന് [[കർണ്ണൻ|കർണ്ണന്റെ]] വിധവയെ കണ്ട് ആശ്ലേഷിച്ചു. അവരുടെ എല്ലാ പുത്രന്മാരും യുദ്ധത്തിൽ മരിച്ചിരുന്നു. കർണ്ണപുത്രന്മാരുടെ പത്നിമാരെ ദ്രൗപദി സമാധാനിപ്പിച്ചു. അതിനുശേഷം പരിവാരസമേതം കുരുക്ഷേത്രഭൂമിയിൽ പോയി ശരശയ്യയിൽ കിടന്ന ഭീഷ്മപിതാമഹനെ കണ്ട് ദിവ്യോപദേശങ്ങൾ സ്വീകരിച്ചു. (ഉത്തരായനം തുടങ്ങിയതിനുശേഷം [[ഭീഷ്മർ]] തന്റെ ശരീരം ഉപേക്ഷിച്ചു [[അഷ്ടവസുക്കൾ|അഷ്ടവസുക്കളിൽ]] വിലയം പ്രാപിച്ചു). ഹസ്തിനപുരിയുടെ രാജാവായി അഭിഷേകം നടത്തുമ്പോൾ [[യുധിഷ്ഠിരൻ|ധർമ്മപുത്രർക്ക്]] 72-വയസ്സ് പ്രായം ഉണ്ടായിരുന്നു. രാജ്യാഭിഷേകത്തെത്തുടർന്ന് 36 വർഷങ്ങൾ യുധിഷ്ഠിരൻ ചന്ദ്രവംശത്തിന്റെ ചക്രവർത്തിയായി രാജഭരണം നടത്തി. === അശ്വമേധയാഗം === [[File:Leaf from the Razmnama.jpg|150px|thumb|right|താമ്രാവതിയുദ്ധം (ചിത്രം)]] [[File:Arjuna_is_killed_by_his_son_Babhnu_Vahana_in_battle.jpg|150px|thumb|right|ബഭ്രുവാഹനയുദ്ധം (ചിത്രം)]] കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധം മൂലം കുരുവംശത്തിനു ഉൾപ്പെടെ ഏവർക്കും വന്നുചേർന്ന വലിയ നാശനഷ്ടത്തിനു കാരണക്കാരൻ താനാണെന്നുള്ള ദുഃഖം എപ്പോഴും യുധിഷ്ഠിരനെ ബാധിച്ചിരുന്നു. പല അവസരങ്ങളിലും കുരുക്ഷേത്ര യുദ്ധക്കെടുതികളെപ്പറ്റി അദ്ദേഹം വ്യാകുലപ്പെട്ടു സംസാരിച്ചിരുന്നു. ഇതുമനസ്സിലാക്കി വ്യാസ മഹർഷി അദ്ദേഹത്തെ കാണാൻ ഹസ്തിനപുരിയിലെത്തി. അദ്ദേഹം പല ഉപദേശങ്ങളും പാണ്ഡവർക്ക് നൽകി. തുടർന്ന് യുധിഷ്ഠിരന്റെ മനസ്സിനെ ബാധിച്ച പാപഭാരം മാറ്റുവാനായി [[അശ്വമേധയാഗം]] നടത്താൻ നിർദ്ദേശിച്ചു. കൃഷ്ണനും ഇതുതന്നെ അദ്ദേഹത്തോട് ഉപദേശിച്ചു. ഇരുവരുടേയും നിർദ്ദേശാനുസരണയോടെ യുധിഷ്ഠിരൻ അശ്വമേധയാഗം നടത്തി. ഇതിനുള്ള ധനം കൃഷ്ണനിർദ്ദേശത്താൽ ഹിമാലയത്തിൽ നിന്നും കണ്ടെടുക്കുകയായിരുന്നു. അശ്വപ്രയാണത്തിനനുഗമിച്ചത് പാർത്ഥനായിരുന്നു. സിന്ധുരാജ്യത്ത് അശ്വം എത്തിയതിനെത്തുടർന്ന് ജയദ്രഥന്റെ പുത്രനായ [[സുരഥൻ]] അർജ്ജുനബാണങ്ങളെ ഭയന്ന് ഹൃദയം പൊട്ടി മരിച്ചു. ഇതറിഞ്ഞ് വളരെ സങ്കടപ്പെട്ട് [[ദുശ്ശള]] അനുജനായ അർജ്ജുനനെ വന്നുകണ്ടു. ജ്യേഷ്ഠത്തിയുടെ ആശിർവാദങ്ങളോടെ അർജ്ജുനൻ അശ്വപ്രയാണം വീണ്ടും തുടർന്നു. (ദുശ്ശളയും സുരഥന്റെ പത്നിയും അവരുടെ കൈക്കുഞ്ഞായിരുന്ന പുത്രനും പിന്നീട് യുധിഷ്ഠിരന്റെ അശ്വമേധയാഗത്തിൽ പങ്കെടുക്കാൻ എത്തിയിരുന്നു). ==== താമ്രാവതി ==== താമ്രാവതിയിലെ രാജാവായിരുന്ന [[മയൂരധ്വജൻ]] ഈ അവസരത്തിൽ അശ്വമേധയാഗം നടത്താൻ തീരുമാനിക്കുകയും യാഗദീക്ഷയെത്തുടർന്ന് അദ്ദേഹത്തിന്റെ പുത്രൻ താമ്രധ്വജൻ അശ്വപ്രയാണത്തിനു അനുഗമിച്ചു. ഇതു കുതിരകളും താമ്രാവതിക്കടുത്ത് വെച്ച് കണ്ടുമുട്ടുകയും തുടർന്ന് യുദ്ധത്തിലേക്ക് എത്തിച്ചേരുകയും ചെയ്തു. അവസാനം താമ്രധജൻ യുധിഷ്ഠിരന്റെ രാജത്വം അംഗീകരിക്കുകയും യുദ്ധം അവസാനിപ്പിക്കുകയും ചെയ്തു. ==== മണലൂർ ==== അർജ്ജുനന്റെ പത്നിയായ ചിത്രാംഗദയുടെ രാജ്യമായിരുന്നു മണലൂർ. യുദ്ധാനന്തരം ജീവിച്ചിരുന്ന ഏക പാണ്ഡവപുത്രനായ ബഭ്രുവാഹനനായിരുന്നു അവിടുത്തെ രാജാവ്. ബഭ്രുവാഹനൻ അശ്വത്തെ പിടിച്ചുകെട്ടുകയും തുടർന്നുണ്ടായ യുദ്ധത്തിൽ അർജ്ജുനൻ മോഹലാസ്യപ്പെട്ട് വീഴുകയും ചെയ്തു. പാർത്ഥനു പുത്രന്റെ മുൻപിൽ തോൽവി സംഭവിച്ചപ്പോഴും, ബഭ്രുവാഹനൻ തന്റെ വലിയച്ഛന്റെ രാജത്വം അംഗീകരിച്ച് അദ്ദേഹത്തിനു കപ്പം കൊടുത്ത് അശ്വത്തെ വണങ്ങി യാഗത്തിൽ പങ്കെടുത്തു. == യുദ്ധസമയത്തെ പാണ്ഡവരുടെ പ്രായം == യുദ്ധസമയത്ത് [[യുധിഷ്ഠിരൻ|ധർമ്മപുത്രർക്ക്]] 72 വയസ്സുണ്ടായിരുന്നുവെന്നു ഗ്രന്ഥകാരൻ മഹാഭാരതത്തിൽ എഴുതിയിരിക്കുന്നു. ഭീമസേനനു 71-ഉം, അർജ്ജുനനും 70-ഉം, നകുല-സഹദേവന്മാർക്കു 69 വയസ്സു വീതവുമുണ്ടായിരുന്നു. ശ്രീകൃഷ്ണനു അർജ്ജുനനിലും 6-മാസത്തെ പ്രായകൂടുതലായിരുന്നുവെന്നു ഗ്രന്ഥകാരൻ ഭാഗവതത്തിലും മഹാഭാരതത്തിലും പറയുന്നുണ്ട്. കൗരവാദികൾ നൂറുപേരും അർജ്ജുനനിൽ മൂത്തതും ഭീമനിൽ ഇളയവരുമാണ്. 72-ആം വയസ്സിൽ ഹസ്തിനപുരിയിൽ ചന്ദ്രവംശത്തിന്റെ രാജാവായി ധൗമ്യനാൽ അഭിഷിക്തനായ യുധിഷ്ഠിരൻ ത്തുടർന്ന് 36 വർഷം രാജ്യം ഭരിച്ചു.<ref>മഹാഭാരതം -- ഡോ.പിഎസ്.നായർ -- വിദ്യാരംഭം പബ്ലിഷേസ്, ആലപ്പുഴ</ref>. അതിനുശേഷം പൗത്രനായ [[പരീക്ഷിത്|പരീക്ഷിത്തിനെ]] രാജാവായി അഭിഷേകം നടത്തി പാണ്ഡവർ വനവാസം സ്വീകരിച്ചു. == അവലംബം == {{Reflist|2}} === കുറിപ്പുകൾ === {{Reflist|group="N"}} {{കുറിപ്പ്|൧|'''നിഷ്പക്ഷ രാജ്യങ്ങൾ :''' കേകേയം, ദ്വാരക, മഥുര, വിദർഭ, മഗധ രാജ്യങ്ങൾ രണ്ടു കൂട്ടരോടും ശത്രുതയില്ലാതെ യുദ്ധത്തിൽ പങ്കെടുത്തു. <big>കേകേയ സൈന്യം :</big>രണ്ടു കൂട്ടത്തിലും യുദ്ധം ചെയ്തു; <big>ദ്വാരക സൈന്യം :</big>കൃതവർമ്മാവിന്റെ നേതൃത്വത്തിൽ ഒരു സൈന്യവ്യൂഹം കൗരവപക്ഷത്തും, ഭഗവാൻ കൃഷ്ണൻ പാണ്ഡവ പക്ഷത്തും, മറ്റു ചിലർ നിഷ്പക്ഷമായും നിന്നു; <big>മഥുര സൈന്യം :</big>ഉഗ്രസേന നിർദ്ദേശത്താൽ പ്രധാന സൈന്യവ്യൂഹം പാണ്ഡവപക്ഷത്തും കുറച്ചുപേർ കൃതവർമ്മാവിനൊപ്പവും യുദ്ധം ചെയ്തു. <big>വിദർഭ സൈന്യം :</big>രുക്മിണിയുടെ സഹോദരനായ രുഗ്മി രാജകുമാരൻ ഒരു സൈന്യവ്യൂഹവുമായി കൗരവപക്ഷത്തും പിതാവായ വിദർഭൻ തന്റെ സൈന്യത്തിന്റെ പ്രധാന ഭാഗത്തെ പാണ്ഡവർക്കായി അയച്ചു കൊടുത്തു.<big> മഗധ സൈന്യം :</big>ജരാസന്ധന്റെ മരണത്തിനുശേഷം അദ്ദേഹത്തിന്റെ പുത്രന്മാർ പാണ്ഡവരുമായി സൗഖ്യമായിരുന്നു. മഗധ രാജകുമാരൻ തന്റെ കീഴിലുള്ള സൈന്യവുമായി പാണ്ഡവപക്ഷത്തു ചേർന്നു യുദ്ധം ചെയ്തു. ജരാസന്ധന്റെ പുത്രിമാർ വിവാഹം ചെയ്തിരുന്നത് കംസനെയായിരുന്നു. അതിനാൽ അവരുടെ ബന്ധുജനങ്ങൾ കൗരവപക്ഷത്തും ചേർന്നു യുദ്ധത്തിൽ ഏർപ്പെട്ടു.}} === സംഗ്രഹ ഗ്രന്ഥങ്ങൾ === * മഹാഭാരതം -- തുഞ്ചത്ത് രാമാനുജൻ എഴുത്തച്ഛൻ -- മാതൃഭൂമി പ്രസിദ്ധീകരണം, കോഴിക്കോട് * മഹാഭാരതം -- ഡോ.പി.എസ്. നായർ -- വിദ്യാരംഭം പ്രസിദ്ധീകരണം, ആലപ്പുഴ * വ്യാസ മഹാഭാരതം -- ആംഗലേയ പരിഭാഷ -- കിസാരി മോഹൻ ഗാംഗുലി * മഹാഭാരതം (ആംഗലേയം) -- സി. രാജഗോപാലാചാരി -- ഭാരതീയ വിദ്യാഭവൻ * ശ്രീമദ് ഭഗവദ്ഗീത -- എം.എസ്. ചന്ദ്രശേഖരവാര്യർ : പരിഭാഷ -- ഡി.സി.ബുക്സ് പ്രസിദ്ധീകരണം, കോട്ടയം * വിദുര നീതി -- ആംഗലേയ പരിഭാഷ -- കിസാരി മോഹൻ ഗാംഗുലി * പ്രാചീന ഇന്ത്യ -- ആർ.എസ്. ശർമ്മ -- ഡി.സി. ബുക്സ്, കോട്ടയം * ഋഗ്വേദ സംഹിത (ആംഗലേയം) -- ഫെഡ്റിക് മാക്സ് മുള്ളർ * ഇന്ത്യയുടെ സാംസ്കാരിക ചരിത്രം (ആംഗലേയം) -- ശിശിർകുമാർ ദാസ് * മഹാഭാരതം (ആംഗലേയം) -- ദി ഗ്രേറ്റെസ്റ്റ് സ്പിരിച്യുൽ എപിക് ഓഫ് ആൾ ദി ടൈം -- കൃഷ്ണ ധർമ്മ -- ടോർച്ച് ലൈറ്റ് പബ്ലിഷിംഗ് * ശ്രീ മഹാഭാഗവതം മൂലകൃതി (മലയാള വ്യാഖ്യാന സഹിതം) * മഹാഭാഗവതം -- ഡോ.പി.എസ്സ് നായർ -- വിദ്യാരംഭം പ്രസിദ്ധീകരണം, ആലപ്പുഴ * ദേവീമഹാഭാഗവതം -- ഡോ.പി.എസ്സ് നായർ -- വിദ്യാരംഭം പ്രസിദ്ധീകരണം, ആലപ്പുഴ == യുദ്ധത്തിലെ പതിനെട്ടിന്റെ പ്രത്യേകതകൾ == {{Commons category|Mahabharata}} {| class="wikitable" width="69%" border="1" cellpadding="5" cellspacing="0" align="centre" |- | style="background:#C2ECBB;" | പതിനെട്ടുദിവസങ്ങൾ || style="background:#C2ECBB;" | കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധം നീണ്ടുനിന്നത് പതിനെട്ട് ദിവസങ്ങളാണ് |- | style="background:#C2ECBB;" | പതിനെട്ടദ്ധ്യായങ്ങൾ || style="background:#C2ECBB;" | [[ഭഗവദ്ഗീത|ഭഗവദ്ഗീതയിൽ]] പതിനെട്ട് അദ്ധ്യായങ്ങളുണ്ട് |- | style="background:#C2ECBB;" | പതിനെട്ടക്ഷൗഹിണി || style="background:#C2ECBB;" | ഇരുപക്ഷത്തുമായി പതിനെട്ട് [[അക്ഷൗഹിണി]] സൈന്യം യുദ്ധത്തിൽ പങ്കെടുത്തു |- | style="background:#C2ECBB;" | പതിനെട്ടുപസൈന്യാധിപർ || style="background:#C2ECBB;" | ഇരുസേനയിലുമായി പതിനെട്ട് [[സൈന്യാധിപൻ|ഉപസൈന്യാധിപന്മാർ]] ഉണ്ടായിരുന്നു |- | style="background:#C2ECBB;" | പതിനെട്ടുവ്യൂഹങ്ങൾ || style="background:#C2ECBB;" | കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധത്തിൽ പതിനെട്ട് [[ചക്രവ്യൂഹം|സേനാവ്യൂഹങ്ങൾ]] ഉപയോഗിച്ചു |- | style="background:#C2ECBB;" | പതിനെട്ടുനിയമങ്ങൾ || style="background:#C2ECBB;" | യുദ്ധം അനുശാസിച്ച [[നിയമം|നിയമങ്ങൾ]] പതിനെട്ട് ആയിരുന്നു |- | style="background:#C2ECBB;" | പതിനെട്ടുപാണ്ഡവർ || style="background:#C2ECBB;" | [[പാണ്ഡവർ|പാണ്ഡവരും]] അവരുടെ പുത്രന്മാരുമായി പതിനെട്ട് പേരായിരുന്നു |- | style="background:#C2ECBB;" | പതിനെട്ടുപർവ്വങ്ങൾ || style="background:#C2ECBB;" | [[വ്യാസൻ|വ്യാസ]] രചിത [[മഹാഭാരതം|മഹാഭാരതത്തിൽ]] പതിനെട്ട് പർവ്വങ്ങൾ ഉൾക്കൊള്ളുന്നു |} {{Mahabharata}} [[വർഗ്ഗം:പുരാണത്തിലെ യുദ്ധങ്ങൾ]] [[വർഗ്ഗം:കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധം]] 27tqngcb7e78bouc02bxh2mbl8yom3e 4546983 4546980 2025-07-09T09:14:24Z Archangelgambit 183400 /* യുദ്ധ സന്നാഹം */ അക്ഷരപിശക് തിരുത്തി 4546983 wikitext text/x-wiki {{Prettyurl|Kurukshetra War}} {{Infobox military conflict |conflict=<big>കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധം</big><br />(മഹാഭാരതയുദ്ധം) |image=[[Image:Kurukshetra.jpg|300px]] |caption=കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധഭൂമി:ചിത്രകാരന്റെ ഭാവനയിൽ |date=''':''' കൃത്യമായ കാലഘട്ടം ലഭ്യമല്ല<br />(ബി.സി.6000 – ബി.സി.3000) <ref>Yogananda, Paramahansa (2007). [Diamond Pocket Books (P) Ltd God Talks With Arjuna]. Diamond Pocket Books (P) Ltd. p. xxi. ISBN 9788189535018. "the dates proposed for the Kurukshetra war range from as early as 6000 BC to as recently as 500 BC''</ref><br />18 ദിവസങ്ങൾ നീണ്ടുനിന്നു |place=''':''' [[കുരുക്ഷേത്രം|കുരുക്ഷേത്ര]], [[ഹരിയാന]], [[ഇന്ത്യ]]<ref>ഇന്ത്യയുടെ സാംസ്കാരിക ചരിത്രം -- ശിശിർകുമാർ ദാസ് ISBN 978-8172017989</ref><br />[[കുരുക്ഷേത്ര|Coordinates: 29°59′00″N 76°49′00″E]] |territory= |result=''':''' -ഇരുപക്ഷത്തും കനത്ത ആൾനാശത്തോടെയുള്ള പാണ്ഡവ വിജയം.<br /> -[[യുധിഷ്ഠിരൻ]] ഹസ്തിനപുരിയുടെ ചക്രവർത്തിയായി സ്ഥാനാരോഹിതനായി.<br /> -ധൃതരാഷ്ട്രരുടെ നിഷ്കാസനം.<br /> -ചേദി, സിന്ധു ,അംഗം, പാഞ്ചാലം,മത്സ്യം,കലിംഗം, ത്രിഗർത്തം, ഗാന്ധാരം തുടങ്ങിയവടക്കമുള്ള രാജ്യങ്ങളിൽ അവകാശപ്രശ്നങ്ങൾ. |combatant1=[[പാണ്ഡവർ]]'''<br />, [[പാഞ്ചാലം]], [[കാശി]], [[മത്സ്യം]], [[ചേദി]], [[പാണ്ഡ്യം]], [[മഗധ]], [[കേകേയം]], [[ദ്വാരക]], [[മഥുര]], [[വിദർഭ]]{{സൂചിക|൧}} |combatant2=[[കൗരവർ]]'''<br />[[ഹസ്തിനപുരി]], [[അംഗം]], [[സിന്ധു]], [[അവന്തി]], [[മാഹിഷ്മതി]], [[ഗാന്ധാരം]], [[മാദ്രം]], [[കാംബോജം]],[[ത്രിഗർത്തം]], [[പ്രാഗ്ജ്യോതിഷം]], [[കലിംഗം]], [[കേകേയം]], [[ദ്വാരക]], [[മഥുര]], [[വാൽഹികം]]{{സൂചിക|൧}} |commander1=[[ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ]]( സർവ്വ സൈന്യാധിപൻ 1-18 ദിവസങ്ങൾ) <br>അർജ്ജുനൻ<br>ഭീമൻ<br>യുധിഷ്ഠിരൻ<br> നകുലൻ<br>സഹദേവൻ<br>ദ്രുപദൻ<br>വിരാടൻ<br>സാത്യകി<br>അഭിമന്യു<br> ഘടോൽകചൻ<br>ശ്രീകൃഷ്ണൻ |commander2=[[ഭീഷ്മർ]](1-10ദിവസങ്ങൾ) <br>[[ദ്രോണർ]](11-15 ദിവസങ്ങൾ)<br>[[കർണ്ണൻ]](16-17 ദിവസങ്ങൾ)<br>[[ശല്യർ]](ദിവസം 18)<br>[[അശ്വത്ഥാമാവ്]](ദിവസം 18) <br>ദുര്യോധനൻ<br>ദുശ്ശാസനൻ<br>ശകുനി<br>കൃപർ<br>ഭഗദത്തൻ<br>ബഹ്ലികൻ<br>വികർണൻ<br>അലമ്പുഷൻ<br>ഭൂരിശ്രവസ്സ്<br>കൃതവർമാവ് |strength1=[[7 (അക്കം)|7]] [[അക്ഷൗഹിണി|അക്ഷൗഹിണികൾ]]'''<br>[[ആന]]= 153,090<br />[[രഥം]]= 153,090<br />[[കുതിര]]= 459,270<br />കാലാൾ= 765,450<br />(1,530,900 സൈന്യം) |strength2=[[11 (സംഖ്യ)|11]] [[അക്ഷൗഹിണി|അക്ഷൗഹിണികൾ]]'''<br>[[ആന]]= 240,570<br />[[രഥം]]= 240,570<br />[[കുതിര]]= 721,710<br />കാലാൾ=1,202,850<br />(2,405,700 സൈന്യം) |casualties1=എട്ടുപേർ ഒഴിച്ച് എല്ലാവരും<br />([[പാണ്ഡവർ|പഞ്ചപാണ്ഡവർ]], [[ശ്രീകൃഷ്ണൻ]], [[സാത്യകി]], [[യുയുത്സു]]) |casualties2=മൂന്നുപേർ ഒഴിച്ച് എല്ലാവരും<br />([[അശ്വത്ഥാമാവ്]], [[കൃപർ]], [[കൃതവർമ്മാവ്]]) }} [[ഇന്ത്യ|ഇന്ത്യൻ]] [[ഇതിഹാസം|ഇതിഹാസമായ]] [[മഹാഭാരതം|മഹാഭാരതത്തിൽ‌]] വർണിച്ചിരിക്കുന്ന യുദ്ധമാണ് '''കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധം'''. [[ചന്ദ്രവംശം|ചന്ദ്രവംശജനായ]] കുരുവിൻ്റെ വംശത്തിൽപ്പെട്ട ഹസ്തിനപുരത്തിൻ്റെ രാജാവ് [[ധൃതരാഷ്ട്രർ|ധൃതരാഷ്ട്രരുടെ]] പുത്രന്മാരും ([[കൗരവർ]]), അദ്ദേഹത്തിന്റെ അനുജൻ [[പാണ്ഡു|പാണ്ഡുവിന്റെ]] പുത്രന്മാരും ([[പാണ്ഡവർ]]) ഇരുകൂട്ടരുടെയും സഖ്യകക്ഷികളും മുഖ്യ എതിരാളികളായി ഈ യുദ്ധത്തിൽ പോരടിച്ചു. ഇപ്പോഴുള്ള [[ഹരിയാന|ഹരിയാനയിലെ]] [[കുരുക്ഷേത്രം|കുരുക്ഷേത്ര]] എന്ന സ്ഥലത്തുവെച്ചു നടന്നതിനാൽ കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധം എന്നറിയപ്പെട്ടു.<ref>{{Cite web |url=http://kurukshetra.nic.in/history/history.htm |title=ആർക്കൈവ് പകർപ്പ് |access-date=2011-09-05 |archive-date=2012-03-11 |archive-url=https://web.archive.org/web/20120311042020/http://kurukshetra.nic.in/history/history.htm |url-status=dead }}</ref>. ഇതിഹാസത്തിൽ കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധം പതിനെട്ട് ദിവസങ്ങൾ നീണ്ടു നിന്നതായി പറയുന്നു. യുദ്ധത്തിൽ ഇരുപക്ഷത്തുമായി പതിനെട്ട് [[അക്ഷൗഹിണി|അക്ഷൗഹിണികൾ]] പങ്കെടുത്തു നാമാവശേഷമായി. പാണ്ഡവപക്ഷത്ത് ഏഴ് അക്ഷൗഹിണി പടസമൂഹങ്ങൾക്ക് സർവ്വസേനാധിപതിയായി പാഞ്ചാല രാജകുമാരനായ [[ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ|ധൃഷ്ടദ്യുമ്നനും]], കൗരവരുടെ പതിനൊന്ന് അക്ഷൗഹിണി പടയുടെ സർവ്വസേനാധിപതിയായി [[ഭീഷ്മർ|ഭീഷ്മരും]] യുദ്ധം നയിച്ചു. ഒരാൾ '''അഗ്നിയിൽ നിന്നും''', മറ്റൊരാൾ '''ജലത്തിൽ നിന്നും''' ജനിച്ചവരായിരുന്നു എന്നാണ് സങ്കല്പം. [[ഭീഷ്മർ]] [[മഹാഭാരതം|മഹാഭാരതയുദ്ധത്തിൽ]] ആദ്യ പത്തു ദിവസങ്ങൾ സർവ്വസേനാധിപതിയായും, ഭീഷ്മരുടെ ശരശയ്യയെത്തുടർന്ന് അടുത്ത അഞ്ചു ദിനങ്ങൾ ആചാര്യനായ [[ദ്രോണർ|ദ്രോണരും]], അദ്ദേഹത്തിന്റെ മരണശേഷം തുടർന്നുള്ള രണ്ടു ദിവസങ്ങൾ അംഗാധിപതിയായ [[കർണ്ണൻ|കർണ്ണനും]], അവസാനദിവസമായ പതിനെട്ടാം നാൾ മാദ്രേശൻ [[ശല്യർ|ശല്യരും]] കൗരവർക്കുവേണ്ടി സർവ്വസൈന്യാധിപതിയായി. പതിനെട്ടാം നാൾ രാത്രിയിൽ [[അശ്വത്ഥാമാവ്|അശ്വത്ഥാമാവിനെ]] സർവ്വസേനാധിപതിയായി മരണശയ്യയിൽ കിടന്ന [[ദുര്യോധനൻ]] വാഴിച്ചു. അരദിവസത്തേക്ക് [[അശ്വത്ഥാമാവ്|ദ്രൗണിയും]] കൗരവർക്കുവേണ്ടി യുദ്ധം നയിച്ചു. == ചരിത്രരേഖകൾ == [[File:Brahma Sarovar.JPG|170px|thumb|left|[[കുരുക്ഷേത്ര|കുരുക്ഷേത്രയിലെ]] ബ്രഹ്മസരോവരം]] [[വ്യാസൻ|വ്യാസരചിതമായ]] [[മഹാഭാരതം|മഹാഭാരതത്തിലെ]] പ്രധാന പ്രതിപാദ്യവിഷയമായ കുരുക്ഷേത്ര യുദ്ധം നടന്ന കാലഘട്ടത്തെക്കുറിച്ച് പല ചരിത്രകാരന്മാരും വിവിധ അഭിപ്രായങ്ങൾ രേഖപ്പെടുത്തിയിരിക്കുന്നു. പ്രസിദ്ധ ചരിത്രകാരനായ ബ്രിട്ടീഷ് വംശജൻ ആർതർ ലെവലിൻ ബാഷത്തിന്റെ (1914-1985) അഭിപ്രായമനുസരിച്ച് കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധം നടന്നത് [[അയോയുഗം|അയോയുഗത്തിൽ]] ബി.സി. 10-ആം നൂറ്റാണ്ടിലാണ്.<ref>Professor A.L. Basham, My Guruji and Problems and Perspectives of Ancient Indian History and Culture, -- Sachindra Kumar Maity -- Abhinav Publications, India</ref>. മറ്റൊരു ചരിത്രകാരനും ഹാർവാഡ് സർവ്വകലാശാലയിലെ പ്രസിദ്ധ സംസ്കൃത പണ്ഡിതനുമായ ഡച്ച് വംശജൻ മൈക്കിൾ വിറ്റ്സെലിന്റെ അഭിപ്രായത്തിൽ യുദ്ധം നടന്നത് വേദകാലഘട്ടത്തിൽ [[അയോയുഗം|അയോയുഗത്തിൽ]] ബി.സി. 1200 - ബി.സി. 800നും ഇടയ്ക്കാണ്.<ref>M. Witzel, Early Sanskritization: Origin and Development of the Kuru state, EJVS vol.1 no.4 (1995); also in B. Kölver (ed.), Recht, Staat und Verwaltung im klassischen Indien. The state, the Law, and Administration in Classical India, München, R. Oldenbourg, 1997, p.27-52</ref>. മഹാഭാരതയുദ്ധത്തിനുശേഷം 36 വർഷങ്ങൾ കഴിഞ്ഞ് കലിയുഗം ആരംഭിച്ചുവെന്നാണു് മഹാഭാരതത്തിലെ ഐതിഹ്യം <ref>മഹാഭാരതം -- തുഞ്ചത്ത് രാമാനുജൻ എഴുത്തച്ഛൻ -- മാതൃഭൂമി പബ്ലീഷേഷ്സ്</ref>. ക്രി.വർഷം 476-ൽ ജനിച്ച പുരാതന [[ഭാരതം|ഭാരതത്തിലെ]] മികച്ച ഗണിതശാസ്ത്രജ്ഞനും, ജ്യോതിശാസ്ത്രജ്ഞനും ആയിരുന്ന [[ആര്യഭടൻ|ആര്യഭട്ടന്റെ]] നിഗമനത്തിൽ കലിയുഗം ആരംഭിച്ചിട്ട് ക്രി.വർഷം 2000-ൽ 5102 വർഷങ്ങൾ കഴിഞ്ഞു. അദ്ദേഹം പറയുന്നതിങ്ങനെ; "കലിവർഷം 3601-ൽ 23 വയസ്സ് പ്രായം അദ്ദേഹത്തിനുണ്ടായിരുന്നു. അതനുസരിച്ച് ബി.സി. 3139-ലാണ് കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധം നടന്നത്.<ref>http://www.thevedicfoundation.org/bhartiya_history/mahabharat.htm</ref> ജർമൻ തത്ത്വശാസ്ത്രജൻ [[മാക്സ് മുള്ളർ|ഫെഡ്റിക് മാക്സ് മുള്ളറിന്റെ]] (1823-1900) അഭിപ്രായത്തിൽ ഋഗ്വേദസംഹിതകളുടെ രചന നടന്നതും [[വേദ കാലഘട്ടം|വേദ കാലഘട്ടത്തിൽ]] ബി.സി. 1700 - ബി.സി. 1100 കളിലാണെന്ന് അവകാശപ്പെടുന്നു <ref>Rig-Veda-Samhita : The Sacred Hymns of the Brahmans -- Friedrich M. Mueller (ഫെഡ്റിക് മാക്സ് മുള്ളർ)</ref><ref>പ്രാചീന ഇന്ത്യ -- ISBN : 9788126417544 -- ആർ.എസ്. ശർമ്മ -- ഡി.സി. ബുക്സ്, കോട്ടയം</ref>. == മഹാഭാരതം (കാവ്യം) == [[പ്രമാണം:Vyasa and Ganesa.jpg|right|thumb|170px|ഇതിഹാസരചന: വ്യാസനും ഗണപതിയും (ചിത്രം)]] കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധം പ്രതിപാദിച്ചിരിക്കുന്നത് [[ഇന്ത്യ|ഇന്ത്യയിലെ]] [[ഇതിഹാസം|ഇതിഹാസങ്ങളിൽ]] ഒന്നായ [[വ്യാസൻ|വ്യാസരചിതമായ]] [[മഹാഭാരതം|മഹാഭാരതത്തിലെ]] ആറു മുതൽ പത്തുവരെയുള്ള പർവ്വങ്ങളിലായാണ് <ref>ഭീമസേനൻ -- കുലപതി കെ.എം. മുൻഷി -- ഡി.സി. ബുക്സ്, കോട്ടയം</ref>. ചില പണ്ഡിതന്മാരുടെ അഭിപ്രായത്തിൽ 3800 വർഷം മുൻപാണ്‌ വ്യാസൻ ജീവിച്ചിരുന്നത്. തന്റെ പുത്രന്മാരുടേയും പൗത്രന്മാരുടേയും അവരുടെ പുത്രന്മാരുടേയും ബന്ധുജനങ്ങലുടേയും കഥയിൽ തന്നെയും ഉൾപ്പെടുത്തി. അദ്ദേഹം പറഞ്ഞു കൊടുക്കുന്നതനുസരിച്ച്‌ [[ശ്രീ ഗണപതി]] അതു എഴുതി സൂക്ഷിച്ചു എന്നാണ് മഹാഭാരതത്തിന്റെ ഐതിഹ്യം. ആകാരണത്താൽ വ്യാസൻ ഒരേസമയം രചയിതാവും, കഥാപാത്രവും, കഥയിലെ സാക്ഷിയുമായി മാറി. വേദകാലത്തെ ഒരു പ്രധാന ഋഷികുടുംബാംഗമായ വസിഷ്ഠമഹർഷിയുടെ പുത്രനായ പരാശരമുനിക്ക് ഒരു മുക്കുവസ്ത്രീയായ സത്യവതിയിൽ ഉണ്ടായ പുത്രനാണ്‌ വ്യാസൻ എന്ന ദ്വൈപായനൻ. അമ്മയെപ്പോലെ തന്നെ കറുത്തനിറമായതിനാലും ദ്വീപിൽ വച്ച് ജനിച്ചതിനാലും കൃഷ്ണദ്വൈപായനൻ എന്നും അറിയപ്പെട്ടു. ചെറുപ്പത്തിലേ തന്നെ സന്ന്യാസം സ്വീകരിച്ചെങ്കിലും അദ്ദേഹത്തിനു ശ്രീശുകൻ എന്ന ഒരു പുത്രനുണ്ടായിരുന്നതായി പുരാണങ്ങൾ ഘോഷിക്കുന്നു. ദ്വൈപായനൻ തന്റെ യൗവനകാലത്തുതന്നെ അവശേഷിച്ചിരുന്ന വേദമന്ത്രങ്ങൾ എല്ലാം ശേഖരിച്ച് അവക്ക് രൂപവും ഉച്ചാരണരീതിയും സ്ഥാപിച്ചു. ആ രീതിയിലാണ്‌ അവ ഇന്നും അറിയപ്പെടുന്നത് എന്നു കരുതുന്നു. ഇതുമൂലം ജനങ്ങൾ അദ്ദേഹത്തെ ആദരപൂർവ്വം വേദവ്യാസൻ എന്ന് വിളിച്ചുപോന്നു. ചരിത്രകാരന്മാരുടെ അഭിപ്രായത്തിൽ മൂന്ന് ഘട്ടങ്ങളിലൂടെയാണ് മഹാഭാരതം ഇന്നുകാണുന്ന രൂപത്തിലെത്തിയത്. അതിലെ ആദ്യഘട്ടം മൂലകൃതിയുടെ രചനയിൽ നിന്നും തുടങ്ങുന്നു. രണ്ട് കുലങ്ങൾ -- കൗരവരും, പാണ്ഡവരും -- തമ്മിലുള്ള കലഹവും അതിനെത്തുടർന്നുള്ള മഹായുദ്ധവുമാണ് മഹാഭാരത ഇതിവൃത്തം. വളരെക്കാലം ഇവർ തമ്മിൽ വഴക്കിടുകയും അവസാനം ഒരു ജനതയായി മാറുകയും ചെയ്തുവെന്ന് ഭാരതത്തിൽ എഴുതിയിരിക്കുന്നതായിരുന്നു [[ജയം (വ്യാസകാവ്യം)|ജയം]] എന്ന മഹാഭാരതത്തിന്റെ ആദ്യരൂപം. പാണ്ഡവരുടെ ജയം എന്നതാവാം ഈ ഗ്രന്ഥത്തിനു ഇത്തരമൊരു പേരുവരാൻ കാരണം.<ref>ജയ്: ആൻ ഇലുസ്റ്റ്രേറ്റഡ് റിറ്റേലിംഗ് ഓഫ് ദ മഹാഭാരത് -- ദേവദത്ത് പഠ്നായിക് -- പെൻഗിൻ ബുക്സ്</ref> മൂലകൃതിയിൽ ബ്രഹ്മാവിനാണ് ഈശ്വരസങ്കല്പം. യുദ്ധഗാനങ്ങളെല്ലാം പിൽക്കാലത്ത് ക്രോഡീകരിച്ച് വ്യാസൻ ഗ്രന്ഥം രചിച്ചു എന്നതിനാൽ തന്നെ എഴുത്തുസമ്പ്രദായം കണ്ടുപിടിക്കപ്പെട്ടതിനുശേഷമാവണം ഇത് എന്ന് അനുമാനിക്കാം. === സൂതപൗരാണികൻ === [[പ്രമാണം:00001 Ugrasrava and Saunaka.jpg|right|thumb|170px|നൈമിശാരണ്യം: സൂതനും ശൗനകാദികളും (ചിത്രം)]] [[കലിയുഗം|കലിയുഗാരംഭത്തിൽ]] [[ഗോമ്‌തീ നദി|ഗോമദീനദിക്കരയിൽ]] [[നൈമിശാരണ്യം]] എന്ന സ്ഥലത്തുവെച്ച് പന്ത്രണ്ട് വർഷംകൊണ്ടവസാനിക്കുന്ന ഒരു മഹായജ്ഞം [[ശൗനകൻ|ശൗനകാദിമുനികൾ]] ആരംഭിച്ചു. [[ബ്രഹ്മാവ്|ബ്രഹ്മപുത്രനായ]] [[ഭൃഗു|ഭൃഗുമുനിയുടെ]] പുത്രനായ [[ച്യവനൻ|ച്യവനമഹർഷിയുടെ]] പുത്രനായ [[പ്രമതി|പ്രമതിക്ക്]] [[അപ്സരസ്സ്|ഘൃതാചി]] എന്ന [[അപ്സരസ്സ്|അപ്സരസ്ത്രീയിൽ]] രുരു, ശുനകൻ എന്നീരണ്ടു പുത്രന്മാർ ജനിച്ചു. അവരിൽ ശുനകന്റെ പുത്രനാണ് [[ശൗനകൻ|ശൗനകമഹർഷി]]. യാഗത്തിൽ പങ്കെടുക്കാൻ ലോമഹർഷസുതന്റെ പുത്രനായ [[ഉഗ്രശ്രവസ്സ്]] എന്ന സൂതപൗരാണികനും<ref>ബ്രാഹ്മണവനിതയിൽ ക്ഷത്രിയനുണ്ടാവുന്ന പുത്രനെയാണ് സൂതൻ എന്നു വിളിക്കുന്നത്.</ref> എത്തി. വ്യാസശിഷ്യനായിരുന്ന അദ്ദേഹം ഒരിക്കൽ കേട്ടത് അതേപടി മറ്റുള്ളവരെ പറഞ്ഞുകേൾപ്പിക്കാനുള്ള കഴിവുണ്ടായിരുന്നതിനാൽ ഉഗ്രശ്രവസ്സ് എന്നറിയപ്പെട്ടു. [[പരീക്ഷിത്ത്|പരീക്ഷിത്]] മഹാരാജാവ് [[തക്ഷകൻ|തക്ഷദംശത്തെ]] തുടർന്നു മരിക്കുകയും ആ വൈരാഗ്യത്തിൽ അദ്ദേഹത്തിന്റെ പുത്രൻ ജനമേജയൻ [[സർപ്പസത്രയാഗം]] നടത്തുകയും ചെയ്തു.<ref>http://www.sacred-texts.com/hin/m01/m01055.htm മഹാഭാരതം -- അസ്തികചരിത്രം</ref><ref>http://www.shvoong.com/humanities/1758029-astika-maharaj-ankur-bhadauria/ {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20101103045249/http://www.shvoong.com/humanities/1758029-astika-maharaj-ankur-bhadauria/ |date=2010-11-03 }} ജരൽകാരുവിന്റെ പുത്രൻ അസ്തികൻ</ref> ആ സന്ദർഭത്തിൽ അദ്ദേഹത്തെക്കണ്ട് ആശിർവദിക്കാനെത്തിയ [[വ്യാസൻ|വ്യാസമഹർഷിയോട്]] പുണ്യകഥനം നടത്താൻ [[ജനമേജയൻ]] അഭ്യർത്ഥിക്കുകയും, അദ്ദേഹം തന്റെ ശിഷ്യനായ വൈശാമ്പയനോട് ഭാരതകഥ വിശദീകരിക്കുവാൻ ആവശ്യപ്പെടുകയും, വൈശാമ്പയൻ ജനമേജയസദസ്സിൽ കഥനം നടത്തുകയും ചെയ്തു. ആ സമയത്ത് അവിടെ സന്നിഹിതനായിരുന്ന ഉഗ്രശ്രവസ്സിനു കഥകേൾക്കുവാനുള്ള ഭാഗ്യം സിദ്ധിച്ചിരുന്നു. അദ്ദേഹമാണ് ശൈനകാദിമുനികൾക്ക് ഭാരതകഥ പറഞ്ഞുകൊടുക്കുന്നത്. അതിനാലാവാം സൂതപൗരാണികൻ പറഞ്ഞുകൊടുക്കുന്നരീതിയിലാണ് മഹാഭാരതം മൂലം എഴുതിയിരിക്കുന്നത്. == യുദ്ധത്തിന്റെ കാരണങ്ങൾ == ഭാരതത്തിലെ ഇതിഹാസങ്ങളിൽ ഒന്നായ മഹാഭാരതത്തിൽ പ്രധാനകഥാതന്തുവായി പ്രതിപാദിച്ചിരിക്കുന്ന യുദ്ധമായ കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധം പ്രധാനമായും മൂന്നുകാരണങ്ങളാലാണ് തുടക്കം കുറിച്ചത്. === കള്ളച്ചൂത് === [[File:Kathakali -Play with Kaurava.jpg|170px|thumb|left|ചൂതുകളിക്കുന്ന [[ശകുനി|ശകുനിയും]], [[കൗരവർ|കൗരവരും]], [[പാണ്ഡവർ|പാണ്ഡവരും]] - (ദുര്യോധനവധം [[കഥകളി]])]] [[കൗരവർ]] [[പാണ്ഡു|പാണ്ഡുപുത്രന്മാരോട്]] രണ്ടുതവണ [[ചൂത്|ചൂതുകളിച്ചു]]. [[ഗാന്ധാരി|ഗാന്ധാരിയുടെ]] സഹോദരനായ [[ശകുനി|ശകുനിയാണ്]] കൗരവർക്കുവേണ്ടി കളിച്ചത്. കള്ളക്കളിയിൽ അഗ്രഗണ്യനായ ശകുനി രണ്ടുതവണയും കൗരവർക്കു വിജയം സമ്മാനിച്ചു.<ref>{{Cite web |url=http://www.thekurukshetragame.com/the-game-of-dice.html |title=ആർക്കൈവ് പകർപ്പ് |access-date=2011-09-06 |archive-date=2011-09-09 |archive-url=https://web.archive.org/web/20110909225711/http://www.thekurukshetragame.com/the-game-of-dice.html |url-status=dead }}</ref> [[ഭീഷ്മർ|ഭീഷ്മരുടെ]] നിർദ്ദേശത്താൽ [[ഇന്ദ്രപ്രസ്ഥം|ഇന്ദ്രപ്രസ്ഥത്തിന്റെ]] രാജാവായി [[യുധിഷ്ഠിരൻ|യുധിഷ്ഠിരനെ]] വാഴിച്ചതിലും, [[മയാസുരൻ|മയാസുര]] നിർമ്മിതമായ [[പാണ്ഡവർ|പാണ്ഡവരുടെ]] സുഖസമൃദ്ധമായ കൊട്ടാര ജീവിതവും അതിലെ പ്രത്യേകതകളും കൗരവർക്കു അവരോടുള്ള കടുത്ത അസൂയക്കു കാരണമായി.ആദ്യത്തെ ചൂതുകളിയിൽ സർവസ്വവും നഷ്ടപ്പെട്ട പാണ്ഡവർക്ക് ധൃതരാഷ്ട്രർ ഇടപെട്ട് നഷ്ടപ്പെട്ടതൊക്കെ തിരികെക്കൊടുത്തുവെങ്കിലും രണ്ടാമതും കൗരവർ ചൂതുകളിക്ക് നടത്തിയ ക്ഷണം സ്വീകരിച്ച് പാണ്ഡവർ കളിച്ചു. ശകുനിയുടെ കള്ളത്തരത്തിൽ വീണ്ടും ചൂതുകളിയിൽ തോറ്റതിനാൽ പന്ത്രണ്ട് വർഷത്തെ [[വനവാസം|വനവാസവും]], അതിനുശേഷം ഒരു വർഷം ഏതെങ്കിലും ഒരു രാജ്യത്ത് പാണ്ഡവർ ഒന്നിച്ചു താമസിച്ച് മറ്റാരാലും തിരിച്ചറിയാതെ [[അജ്ഞാതവാസം|അജ്ഞാതവാസവും]] നടത്താൻ തത്ത്വത്തിൽ തീരുമാനിച്ചു. ഇതു കഴിഞ്ഞു തിരിച്ചു വരുമ്പോൾ ചൂതിൽ തോറ്റ് നഷ്ടപ്പെട്ട രാജ്യവും പദവിയും തിരിച്ചുകിട്ടും. അഥവാ ഒരു വർഷത്തെ അജ്ഞാതവാസത്തിൽ പിടിക്കപ്പെട്ടാൽ വീണ്ടും പന്ത്രണ്ട് വർഷം കാനനവാസം കഴിച്ച് ഒരു വർഷം അജ്ഞാതവാസം നടത്തണം. പക്ഷേ വനവാസവും, അജ്ഞാതവാസവും പൂർത്തിയാക്കി [[പാണ്ഡവർ]] തിരിച്ചെത്തിയിട്ടും അവർക്ക് അവകാശപ്പെട്ട രാജ്യം തിരിച്ചു നൽകാൻ കൗരവർ തയ്യാറായില്ല. കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധത്തിനുള്ള പ്രധാനകാരണം ഇതായിരുന്നു. === ദ്രൗപദീ വസ്ത്രാക്ഷേപം === [[പ്രമാണം:Draupadi & dushashan scene.jpg|200px|ലഘുചിത്രം|ഇടത്ത്‌|ദ്രൗപദീ വസ്ത്രാക്ഷേപം]] ചൂതിൽ തോറ്റ് പണയമായി മാറിയ ദ്രൗപദിയെ കൗരവരിലെ രണ്ടാമനായ [[ദുശ്ശാസനൻ]] ഹസ്തിനപുരി രാജസഭയിൽ ഏവരേയും സാക്ഷി നിർത്തി വസ്ത്രാക്ഷേപം നടത്തി. രജസ്വലയായിരുന്ന [[ദ്രൗപദി]] വരാൻ മടികാണിച്ചപ്പോൾ ഹീനമായി അധിക്ഷേപിച്ച് പിതാമഹന്മാരും മറ്റു ബന്ധുജനങ്ങളും സന്നിഹിതരായിരുന്ന കുരുസഭാമണ്ഡപത്തിലേക്ക് മുടിയിൽ പിടിച്ചു വലിച്ചു കൊണ്ടുവന്നു. മാതാവിനു തുല്യയായ ജ്യേഷ്ഠത്തിയായവളെ പണയവസ്തുവായി മാത്രം കരുതി കേവലബഹുമാനം പോലും കൊടുക്കാതെ അതിഹീനമായി അപമാനിച്ചു. [[കൃഷ്ണൻ]] പാഞ്ചാലിയുടെ സഹായത്തിനു വന്നതിനാൽ അവൾ അതിൽനിന്നും രക്ഷനേടി. പിതൃതുല്യരായവരുടെ മുമ്പിൽ മാനം നഷ്ടപ്പെട്ട ദ്രൗപദി, ദുശ്ശാസനൻ പിടിച്ചു വലിച്ച തന്റെ മുടി പിന്നീട് കെട്ടിയില്ല. ദുശാസനനെ കൊന്ന് അവന്റെ രക്തം തലയിൽതേച്ച് മാത്രമെ അഴിച്ചിട്ട മുടി കെട്ടൂ എന്ന് അവൾ ശപഥം ചെയ്തു. യുദ്ധമുണ്ടാവാതെ ദുശ്ശാസനനെ കൊല്ലാനും അവന്റെ രക്തം മുടിയിൽ പുരട്ടാനുമാവില്ല. ഇത് യുദ്ധത്തിനു കാരണമായ മറ്റൊരു പ്രധാന സംഭവമായിരുന്നു. === ഭീമനോടുള്ള ദ്രോഹം === മറ്റു കൗരവ-പാണ്ഡവരെ അപേക്ഷിച്ച് [[ഭീമൻ|ഭീമനുണ്ടായിരുന്ന]] അമാനുഷികശക്തി വിശേഷത്താൽ, ബാല്യകാലത്തു മുതൽ ദുര്യോധനാദികൾ അസൂയാലുക്കളായിരുന്നു. അന്നുമുതലേ ദുര്യോധനാദികൾ നൂറുപേരും,കർണനും നിരവധി തവണ ഭീമനെ കൊല്ലാനായി പദ്ധതികൾ അവിഷ്കരിച്ച് നടപ്പിലാക്കാൻ ശ്രമിച്ചിരുന്നു<ref>http://www.kidsgen.com/fables_and_fairytales/indian_mythology_stories/poison_kills_poison.htm</ref>. ആയുസ്സിന്റെ ശക്തിയിൽ പലപ്പോഴും അതിൽ നിന്നും രക്ഷപെട്ട ഭീമന്, തന്നെ കൊലപ്പെടുത്താൽ ശ്രമിച്ചുകൊണ്ടിരിക്കുന്ന ദുര്യോധനാദികളോട് വൈരാഗ്യം അതിശക്തമായുണ്ടായിരുന്നു. ജ്യേഷ്ഠനായ യുധിഷ്ഠിരനെ ബഹുമാനിച്ച് ഭീമൻ പുറത്തു കാണിച്ചിരുന്നില്ലയെന്നു എന്നുമാത്രം. ഇത് യുദ്ധത്തിനുള്ള മറ്റൊരു കാരണമായിരുന്നു. (യുദ്ധത്തിൽ ഗാന്ധാരിയുടെ നൂറു പുത്രന്മാരും കൊല്ലപ്പെടുന്നത് ഭീമനാലാണ്). == സന്ധിസംഭാഷണങ്ങൾ == [[File:Krishna as Envoy.jpg|170px|thumb|ഭഗവദ് ദൂത്' : [[കൃഷ്ണൻ]] കൗരവസഭയിലെ [[ശന്തനു]]വിന്റെ സിംഹാസനത്തിൽ<br />([[രാജാ രവിവർമ്മ|രാജാരവിവർമ്മ ചിത്രം]])]] ==== വ്യാസോപദേശം ==== കൗരവരോട് ചൂതുകളിൽ തോറ്റ് പന്ത്രണ്ട് വർഷത്തെ വനവാസവും, ഒരു വർഷത്തെ അജ്ഞാതവാസവും പൂർത്തിയാക്കി പാണ്ഡവർ ഹസ്തിനപുരിയ്ക്കടുത്ത് ഉപപ്ലാവ്യത്തിൽ വന്നു താമസിച്ചു. ഇതു മനസ്സിലാക്കിയ [[സത്യവതി]] പുത്രനായ വേദവ്യാസമഹർഷി ഹസ്തിനപുരിയിൽ ചെന്ന് ധൃതരാഷ്ട്രരെയും, ദുര്യോധനനെയും വിളിച്ചുവരുത്തി പാണ്ഡവർക്ക് അവകാശപ്പെട്ട അർദ്ധരാജ്യം നൽകാൻ ആവശ്യപ്പെട്ടു. ദുര്യോധനന്റെ പിടിവാശിയിൽ മഹാരാജാവായ ധൃതരാഷ്ട്രർക്ക് തനിച്ചൊന്നും ചെയ്യാൻ പറ്റുമായിരുന്നില്ല. ഭീഷ്മർ പലതവണ ധൃതരാഷ്ട്രരെ ഉപദേശിച്ചിരുന്നു, എങ്കിലും അർദ്ധരാജ്യം നൽകാൻ കൗരവർ തയ്യാറായില്ല. ==== സഞ്ജയദൂത് ==== കൗരവർ ഇതിനോടകം സഞ്ജയനെ ദൂതനായി ഉപപ്ലാവ്യത്തിലേക്ക് അയച്ച് യുധിഷ്ഠിരനെ കണ്ട് തങ്ങളുടെ സന്ദേശം അറിയിപ്പിച്ചു. ദുര്യോധനനാണ് ദൂതനായി സഞ്ജയനെ അയച്ചതെങ്കിലും, ധൃതരാഷ്ട്രർ അയച്ചതാണെന്നു പറയാൻ ആവശ്യപ്പെട്ടിരുന്നു. പാണ്ഡവർക്ക് അർദ്ധരാജ്യം നൽകാനാവില്ല എന്നുള്ള വിവരം സഞ്ജയൻ യുധിഷ്ഠിരനെ അറിയിച്ചു. അപ്രിയകാര്യം ചെയ്ത സങ്കടത്തിൽ തിരിച്ച് ഹസ്തിനപുരിയിൽ എത്തിയ സഞ്ജയൻ മഹാരാജാവിനെ നേരിട്ട് കണ്ട് യുദ്ധം മൂലമുണ്ടാവുന്ന കൗരവരുടെ തകർച്ചയെ മുൻകൂട്ടി ബോധിപ്പിച്ചു.<ref>സി. രാജഗോപാലാചാരിയുടെ മഹാഭാരതം; "54-സഞ്ജയ മിഷൻ (സഞ്ജയദൂത്)"</ref>. ==== വിദുരനീതി ==== സഞ്ജയ ഉപദേശത്തെ തുടർന്ന് ദുഃഖിതനായ ധൃതരാഷ്ട്രർ അന്നു രാത്രിതന്നെ വിദുരരെ വിളിപ്പിച്ചു. പ്രസിദ്ധമായ വിദുരനീതി മഹാഭാരതത്തിൽ വർണ്ണിക്കുന്നത് ഈ സന്ദർഭത്തിലാണ്. വിദുരർ ജ്യേഷ്ഠനായ ധൃതരാഷ്ട്രരെ ആപത്തിൽ നിന്നു രക്ഷിക്കാനായി കൗരവരുടെ അസാന്നിധ്യത്തിൽ ധർമ്മാധർമ്മങ്ങൾ ഉപദേശിച്ചു. പലകഥകളും ഉദാഹരണമായി പറഞ്ഞ് കൂടുതൽ വിശ്വാസ്യത കിട്ടത്തക്കരീതിയിൽ ഉപദേശിച്ചിട്ടും, പുത്രവാത്സല്യം നിമിത്തം ധൃതരാഷ്ട്രർക്ക് അതൊന്നും സ്വീകരിക്കാൻ കഴിയുമായിരുന്നില്ല<ref>വിദുര നീതി : ആംഗലേയ പരിഭാഷ -- കിസാരി മോഹൻ ഗാംഗുലി</ref>. ==== സനൽകുമാരോപദേശം ==== പാണ്ഡവർക്കുവേണ്ടി മഹാതപസ്വിയായ സനൽകുമാരമഹർഷിയും ദുര്യോധനനെ ഉപദേശിച്ചു. മഹായുദ്ധം തടയാൻ ഇങ്ങനെ പലരും അഭ്യർത്ഥന നടത്തിയിട്ടും കൗരവർക്ക് അതൊന്നും സ്വീകാര്യമായിരുന്നില്ല. ==== കൃഷ്ണദൂത് ==== [[യുധിഷ്ഠിരൻ|യുധിഷ്ഠിരന്റെ]] അപേക്ഷയിൽ [[കൃഷ്ണൻ]] [[പാണ്ഡവർ|പാണ്ഡവർക്കുവേണ്ടി]] ദൂതനായി [[ഹസ്തിനപുരി|കൗരവസഭയിൽ]] എത്തി. ഇതു മുൻകൂട്ടി അറിഞ്ഞ [[ശകുനി|ശകുനിയും]], [[ദുര്യോധനൻ|ദുര്യോധനനും]] ചേർന്ന് [[ശന്തനു|ശന്തനു മഹാരാജാവിന്റെ]] [[സിംഹാസനം]] കൃഷ്ണനുവേണ്ടി സഭയിൽ സജ്ജമാക്കി. ''(സിംഹാസനത്തിന്റെ ശാപം: അയോഗ്യനായ ആരതിലിരുന്നാലും അവന്റെ തല പൊട്ടിച്ചിതറുമെന്ന് ശന്തനു മഹാരാജാവിന്റെ ശാപം ആ സിംഹാസനത്തിനുണ്ടായിരുന്നു. ശന്തനുവിനുശേഷം ശാപത്തെ പേടിച്ച് അതിൽ ആരും ഇരുന്നിട്ടില്ല)'' കൃഷ്ണൻ സിംഹാസനത്തിലിരുന്നെങ്കിലും അദ്ദേഹത്തിനു കുഴപ്പമൊന്നും സംഭവിച്ചില്ല. അർദ്ധരാജ്യം നൽകില്ലയെന്നു തീർത്തു പറഞ്ഞ കൗരവസഭയിൽ കൃഷ്ണൻ പാണ്ഡവർക്കായി അഞ്ചു ചെറിയ രാജ്യങ്ങളൊ, അല്ലെങ്കിൽ അഞ്ചു ദേശങ്ങളൊ, അതുമല്ലെങ്കിൽ അഞ്ചു ഗൃഹങ്ങളൊ, അവസാനം ഇവർക്ക് അഞ്ചുപേർക്കുമായി താമസിക്കാൻ ഒരു ഗൃഹം എങ്കിലും കൊടുക്കണം എന്ന് അപേക്ഷിച്ചു. പക്ഷേ സൂചികുത്തുവാൻ പോലും പാണ്ഡവർക്ക് തൻ്റെ രാജ്യത്തിലിടം കൊടുക്കില്ലയെന്ന് ദുര്യോധനൻ പ്രഖ്യാപിച്ചതോടെ കൃഷ്ണദൂത് പരാജയമായിരുന്നു. കൃഷ്ണനെ പിടിച്ചുകെട്ടി സഭയിൽവച്ച് അപമാനിക്കാൻ ദുര്യോധനൻ ശ്രമിക്കുകകൂടി ചെയ്തതോടെ തൻ്റെ വിശ്വരൂപം പ്രദർശിപ്പിച്ച് ഏവരെയും അൽഭുതപ്പെടുത്തിയ ശേഷം കൃഷ്ണൻ അവിടെനിന്നും ഇറങ്ങിപ്പോവുകയുണ്ടായി. == യുദ്ധ സന്നാഹം == [[File:Brooklyn Museum - Krishna Counsels the Pandava Leaders Page from a Mahabharata series.jpg|200px|thumb|left|യുദ്ധ സന്നാഹം: പാണ്ഡവരും കൃഷ്ണനും ([[:en:Brooklyn Museum|ബ്രൂക്കിലിൻ മ്യൂസിയത്തിലുള്ള]] 18-ആം നൂറ്റാണ്ടിലെ എണ്ണഛായാചിത്രം)]] ഭഗവത്ദൂത് പരാജയമായതിനെത്തുടർന്ന് യുദ്ധം തീരുമാനിക്കപ്പെട്ടു. ധർമ്മപുത്രരും, ദുര്യോധനനും തങ്ങളുടെ സുഹൃത്ത്-ബന്ധുരാജ്യങ്ങളിലേക്ക് ദൂതന്മാരെ അയച്ച് സഹായം അഭ്യർത്ഥിച്ചു. രാജ്യം ഭരിക്കുന്ന രാജാവിന്റെ പുത്രനായ ദുര്യോധനനു കൂടുതൽ രാജ്യങ്ങൾ തങ്ങളുടെ സേനയെ അയച്ചു കൊടുത്തു. ദ്വാരകാസൈന്യം: ദ്വാരകയിലേക്ക് പാണ്ഡവർക്ക് ദൂതനായി പോയത് അർജ്ജുനനും, കൗരവർക്ക് വേണ്ടി ദുര്യോധനനും ആയിരുന്നു. ആദ്യമെത്തിയ ദുര്യോധനൻ ഉറങ്ങിക്കിടന്ന കൃഷ്ണന്റെ തലയ്ക്കലും, രണ്ടാമതെത്തിയ അർജ്ജുനൻ കാൽക്കലും കൃഷ്ണൻ ഉണരുന്നതും കാത്തിരുന്നു. കൃഷ്ണന്റെ അതിശക്തമായ സേനാവ്യൂഹം നാരായണിസേന എന്നാണറിയപ്പെട്ടിരുന്നത്. കൃഷ്ണൻ ഇരുവർക്കുമായി ഒരു ഭാഗത്ത് കൃഷ്ണൻ നിരായുധനായും, മറുവശത്ത് തന്റെ നാരായണിസൈന്യവും പകുത്തു നൽകി. അർജ്ജുനൻ നിരായുധനായ കൃഷ്ണനേയും, ദുര്യോധനൻ സൈന്യത്തേയും സ്വീകരിച്ചു. നാരായണി സൈന്യത്തെ കൂടാതെ മറ്റുള്ള ദ്വാരകാവാസികൾക്ക് ഏതു ഭാഗത്തു ചേരാനും അനുവാദം നൽകി.കൃഷ്ണൻ്റെ സൈന്യാധിപനായ സാത്യകി,കൃഷ്ണൻ്റെ കൂടെ പാണ്ഡവപക്ഷത്ത് ചേർന്നു.മറ്റൊരു യാദവപ്രമുഖനായ കൃതവർമാവ് നാരായണിസേനയെ നയിച്ചുകൊണ്ട് കൗരവപക്ഷത്തും ചേർന്നു.ബലരാമൻ, പ്രദ്യുംനൻ മുതലായവർ ഇരുപക്ഷത്തും ചേരാതെ തീർത്ഥയാത്രക്ക് പോയപ്പോൾ സാംബൻ മുതലായവർ വിട്ടുനിന്നു. വിരാടസൈന്യം: വിരാടനും പുത്രന്മാരായ ഉത്തരനും,ശ്വേതനും,ശംഖനും അവരുടെ മുഴുവൻ സൈന്യവും പാണ്ഡവപക്ഷം ചേർന്നു. പാഞ്ചാലസൈന്യം: പാണ്ഡവസൈന്യത്തിന്റെ പ്രധാന ഭാഗം ദ്രുപദരുടെ പുത്രനായ ധൃഷ്ടദ്യുമ്നന്റെ കീഴിൽ അണിനിരന്ന പാഞ്ചാല സൈന്യമായിരുന്നു. ഈ രാജ്യങ്ങളെ കൂടാതെ പാണ്ഡവപക്ഷത്തു ചേരാനായി കാശിരാജാവും, മാത്സ്യരാജാവും തങ്ങളുടെ സൈന്യത്തെ അയച്ചു കൊടുത്തു. ഈ രണ്ടുരാജ്യങ്ങളും കൗരവ-പാണ്ഡവരുടെ ബന്ധുരാജ്യങ്ങളായിരുന്നു. കാശി രാജകുമാരിമാരാണ് അംബികയും, അംബാലികയും. മാത്സ്യരാജാവ് സത്യവതിയുടെ സഹോദര പുത്രനാണ്. ശിശുപാലന്റെ മരണശേഷം ചേദിരാജ്യം ഭരിച്ചിരുന്ന അയാളുടെ മകനായ ധൃഷ്ടകേതു പാണ്ഡവരോട് സ്നേഹബന്ധം പുലർത്തിയിരുന്നതിനാൽ അദ്ദേഹവും സൈന്യവുമായി ഉപപ്ലവ്യത്തിൽ എത്തി പാണ്ഡവസൈന്യത്തിൽ ചേർന്നു. കേകേയവും, മഥുരയും, വിദർഭയും തങ്ങളുടെ സൈന്യത്തെ രണ്ടു കൂട്ടർക്കുമായാണ് കൊടുത്തത് <ref>{{Cite web |url=http://www.mahabharataonline.com/rajaji/mahabharata_summary_61.php |title=ആർക്കൈവ് പകർപ്പ് |access-date=2011-09-07 |archive-date=2008-04-03 |archive-url=https://web.archive.org/web/20080403050100/http://www.mahabharataonline.com/rajaji/mahabharata_summary_61.php |url-status=dead }}</ref>(നോക്കുക: കുറിപ്പ്). നാഗസൈന്യം: അർജുനൻ്റേയും, നാഗരാജകുമാരിയായ ഉലൂപിയുടെയും പുത്രനായ ഇരവാൻ തൻ്റെ സൈന്യവുമായി പണ്ഡവപക്ഷത്ത് ചേർന്നു. രാക്ഷസർ: ഭീമസേനൻ്റെയും രാക്ഷസിയായ ഹിഡുമ്പിയുടെയും പുത്രനായ ഘടോൽകചൻ പാണ്ഡവപക്ഷത്തും, ബകാസുരൻ്റെ അനുജനായ അലമ്പുഷൻ, സുഹൃത്ത് അലായുധൻ തുടങ്ങിയ രാക്ഷസർ കൗരവപക്ഷത്തും തങ്ങളുടെ സൈന്യങ്ങളുമായി ചേർന്നു. ബാഹ്ലികം: ശന്തനുവിൻ്റെ ജ്യേഷ്ഠനും, ഭീഷ്മരുടെ വല്യച്ഛനുമായ, കുരുക്കളുടെ ഏറ്റവും മുതിർന്ന പിതാമഹനായിരുന്നു ബാഹ്ലികദേശത്തേ രാജാവായിരുന്ന ബാഹ്ലികൻ. യുദ്ധം ഒഴിവാക്കാൻ പരമാവധി ശ്രമിച്ച ഇദ്ദേഹം തൻ്റെ പുത്രനായ സോമദത്തൻ, പൗത്രൻ ഭൂരിശ്രവസ്സ് തുടങ്ങിയവർക്കൊപ്പം സൈന്യവുമായി കൗരവപക്ഷത്ത് ചേർന്നു. മാദ്രം: നകുലസഹദേവൻമാരുടെ മാതാവായ മാദ്രിയുടെ സഹോദരനായ മാദ്രരാജാവ് ശല്യർ പാണ്ഡവപക്ഷത്ത് ചേരാൻ ആഗ്രഹം കാണിച്ചുവെങ്കിലും ദുര്യോധനൻ്റെ കുതന്ത്രം മൂലം കൗരവപക്ഷത്ത് തൻ്റെ സൈന്യവുമായി ചേരേണ്ടിവന്നു. ത്രിഗർത്തം : വിരാടരുടെ പ്രധാനശത്രുവും, കൗരവരുമായി സൗഹൃദം സൂക്ഷിച്ചിരുന്നയാളുമായ ത്രിഗർത്തരാജാവ് സുശർമ്മൻ കൗരവപക്ഷത്ത് നിലകൊണ്ടു. പ്രാഗ്ജ്യോതിഷം: നരകാസുരൻ്റെ പുത്രനായ ഭഗദത്തൻ തൻ്റെ ശക്തമായ ആനപ്പടയുമായി കൗരവപക്ഷത്ത് ചേർന്നു. പാണ്ഡ്യം, കേരളം: പാണ്ഡ്യരാജാവും , കേരളരാജാവായ മലയധ്വജനും പാണ്ഡവരുടെ കൂടെ ചേർന്നു. === സേനാ സമൂഹം === {| class="wikitable" border="1" |- ! ! പാണ്ഡവസേന ! കൗരവസേന |- ! സർവ്വസേനാധിപൻ | [[ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ]] | [[ഭീഷ്മർ]] |- ! ഉപസൈന്യാധിപർ | ഏഴുപേർ<br />[[വിരാടൻ]], [[ദ്രുപദൻ]], [[ശിഖണ്ഡി]], [[ഭീമൻ]], [[സാത്യകി]],<br />[[നകുലൻ]], [[സഹദേവൻ]] | പതിനൊന്നുപേർ<br />[[ദ്രോണർ]], [[അശ്വത്ഥാമാവ്]], [[കൃപർ]], [[ശല്യർ]], [[ത്രിഗർത്തൻ]], <br />[[കൃതവർമ്മാവ്]], [[ഭഗദത്തൻ]], [[ജയദ്രഥൻ]], [[സൗമദത്തി]], [[ശകുനി]],<br /> [[ദുശ്ശാസനൻ]] |- ! പങ്കെടുത്ത രാജ്യങ്ങൾ | [[വിരാടം]], [[പാഞ്ചാലം]], [[കാശി]], [[മാത്സ്യം]], [[ചേദി]], [[പാണ്ഡ്യം]], [[മഗധ]], [[കേകേയം]], [[ദ്വാരക]], [[മഥുര]], [[വിദർഭ]] | [[ഹസ്തിനപുരി]], [[അംഗം]], [[സിന്ധ്]], [[അവന്തി]], [[മാഹിഷ്മതി]],<br />[[ഗാന്ധാരം]], [[മാദ്രം]], [[കംബോജം]], [[പ്രാഗ്ജ്യോതിഷ]], [[കലിംഗം]], [[കേകേയം]], [[ദ്വാരക]], [[മഥുര]], [[വിദർഭ]], [[വാൽഹികം]] |- ! സൈന്യബലം | [[7 (അക്കം)|7]] [[അക്ഷൗഹിണി|അക്ഷൗഹിണികൾ]]<br>153,090 ആനകൾ<br />153,090 രഥങ്ങൾ<br />459,270 കുതിരകൾ<br />765,450 കാലാൾ പടകൾ | [[11 (സംഖ്യ)|11]] [[അക്ഷൗഹിണി|അക്ഷൗഹിണികൾ]]<br>240,570 ആനകൾ<br />240,570 രഥങ്ങൾ<br />721,710 കുതിരകൾ<br />1,202,850 കാലാൾ പടകൾ |} == കൗരവ സൈന്യം == കൗരവപക്ഷത്തിന്റെ നേതൃസ്ഥാനം ഭീഷ്മർ വഹിച്ചു. അദ്ദേഹം സൈന്യത്തെ പതിനൊന്നു വിഭാഗങ്ങളായി തിരിച്ച് ഓരോന്നിനും ഉപസൈന്യാധിപന്മാരെ നിയോഗിച്ചു. യുദ്ധത്തിന്റെ തലേനാൾ ഭീഷ്മർ ഇരുപക്ഷങ്ങളിലെയും യോദ്ധാക്കൻമാരേ അവരുടെ കഴിവനുസരിച്ച് തരംതിരിക്കുകയും കർണ്ണനേ അർധരഥിയെന്ന് അപമാനിക്കുകയും ചെയ്തു. ഇതിനേത്തുടർന്നുണ്ടായ വാഗ്വാദത്തെത്തുടർന്ന് കർണ്ണൻ ഭീഷ്മർക്കൊപ്പം യുദ്ധംചെയ്യില്ല എന്നു നിർബന്ധം പിടിച്ചു. ''(ആദ്യ പത്തുനാളുകൾ കർണ്ണൻ യുദ്ധം ചെയ്തില്ല).'' ഭീഷ്മർ കർണ്ണനെ യുദ്ധത്തിൽ നിന്നും പിന്തിരിപ്പിക്കാൻ ഉപയോഗിച്ച മാർഗ്ഗമായിരുന്നു ഇത്. (കർണ്ണൻ്റെ ജന്മരഹസ്യമറിയാമായിരുന്ന ഭീഷ്മർക്ക് കർണ്ണാർജ്ജുനയുദ്ധം നടന്നുകാണാൻ താൽപര്യം ഇല്ലായിരുന്നു.) വിദേഹരാജകുമാരനായ രുഗ്മി (കൃഷ്ണന്റെ പത്നിയായ രുക്മിണിയുടെ സഹോദരൻ) പാണ്ഡവപക്ഷത്തു ചേർന്ന് യുദ്ധം ചെയ്യാൻ ആഗ്രഹിച്ചുവന്നെങ്കിലും അയാളുടെ വീമ്പുപറച്ചിൽ സഹിക്കാതെ അർജ്ജുനൻ അവനെ പിന്തിരിപ്പിച്ച് അയച്ചു. അതിനെത്തുടർന്ന് രുഗ്മി ദുര്യോധനപക്ഷത്ത് ചെന്നെങ്കിലും രുക്മിയേ കൂടെച്ചേർക്കാൻ കൗരവരും തയ്യാറായില്ല. ശല്യരും മാദ്രസൈന്യവും കൗരവപക്ഷത്തുചേർന്നു യുദ്ധംചെയ്തു. യുദ്ധത്തിനു തലേദിവസം [[വ്യാസൻ]] ധൃതരാഷ്ട്രരുടെ കൊട്ടാരത്തിൽ വരുകയും അദ്ദേഹത്തിനു യുദ്ധം കാണാനായി സചിവനായ [[സഞ്ജയൻ|സഞ്ജയനു]] ദിവ്യചക്ഷുസ്സ് നൽകി അനുഗ്രഹിക്കുകയും ചെയ്തു. കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധത്തിൽ നടക്കുന്ന കാര്യങ്ങൾ തത്സമയം ഹസ്തിനപുരിയിലെ കൊട്ടാരത്തിലിരുന്നു കാണുവാനും അത് അപ്പോൾ തന്നെ മഹാരാജാവിനെ ധരിപ്പിക്കുവാനും ഇതു സഹായകമായി. കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധം മുൻകൂട്ടി മനസ്സിലാക്കിയ ദേവേന്ദ്രൻ ബ്രാഹ്മണവേഷത്തിൽ വന്ന് കർണ്ണനോട് അവന്റെ കവചകുണ്ഡലങ്ങൾ ദാനം ചോദിച്ചു വാങ്ങുന്നു. വന്നത് ദേവേന്ദ്രനാണെന്നറിഞ്ഞു കൊണ്ടുതന്നെ കർണ്ണൻ തന്റെ ജന്മസിദ്ധമായിരുന്ന കവചകുണ്ഡലങ്ങൾ ഇന്ദ്രനു ദാനംചെയ്തു. കവചകുണ്ഡലങ്ങൾ ഉള്ളിടത്തോളം കാലം കർണ്ണനെ ആർക്കും വധിക്കുക പ്രയാസമായിരുന്നു. അർജ്ജുനനു വിജയം കൈവരിക്കാൻ ഇതു സഹായകമായി. കർണ്ണന്റെ ദാനമാഹാത്മ്യത്തിൽ സന്തുഷ്ടനായി ദേവേന്ദ്രൻ അവനു വിശിഷ്ടമായ വാസവിശക്തി എന്ന വേൽ കൊടുത്ത് അനുഗ്രഹിച്ചു. ശത്രുനിഗ്രഹത്തിനായി ഒരു വട്ടം മാത്രം ഉപയോഗിക്കാമായിരുന്ന ഈ വേൽ കർണ്ണൻ അർജ്ജുനനു നേരെ യുദ്ധത്തിൽ പ്രയോഗിക്കുവാൻവേണ്ടി കരുതിവെച്ചു. === കർണ്ണ ശപഥം === യുദ്ധസന്നാഹങ്ങൾക്കായി തയ്യാറെടുക്കുന്ന ഒരു നാൾ [[കർണ്ണൻ]] [[യമുന|യമുനാനദിയിൽ]] സ്നാനം ചെയ്യുന്നവസരത്തിൽ [[കുന്തി|കുന്തിദേവി]] അവനെ കാണാൻ വരുന്നു. ഒരു യാചകയായിട്ടാണ് താൻ വന്നിരിക്കുന്നതെന്നും, തന്റെ ഒരു ആഗ്രഹം കർണ്ണൻ നിറവേറ്റിത്തരണമെന്നും അവർ അപേക്ഷിക്കുന്നു. അഞ്ചുപുത്രന്മാരുടെ അമ്മയായ കുന്തിദേവിക്ക് ശത്രുപക്ഷത്തുള്ള താൻ എന്തു ആഗ്രഹമാണ് നിറവേറ്റേണ്ടതെന്ന് കർണ്ണൻ സംശയിക്കുന്നുവെങ്കിലും ആരെന്തപേക്ഷിച്ചാലും നിറവേറ്റുമെന്നു മറുപടി പറയുന്നു. തന്റെ പുത്രന്മാരോടു ചേർന്നുനിന്ന് യുദ്ധം ചെയ്യണമെന്നും, കർണ്ണൻ തന്റെ ആദ്യ പുത്രനാണെന്നും സൂര്യഭഗവാനാണ് പിതാവെന്നും കുന്തി അവനെ അറിയിക്കുന്നു. വിശ്വസിക്കുവാൻ പ്രയാസമായതും, അപ്രിയവുമായ സത്യമായിരുന്നെങ്കിലും താനറിയുവാനായി ഏറെ ആഗ്രഹിച്ച, ഏറെ നാളായി തന്നെ അലട്ടിക്കൊണ്ടിരുന്ന ചോദ്യത്തിനുത്തരമായിരുന്നു കർണ്ണനത്. സത്യം സത്യമായി പറയുവാൻ കർണ്ണൻ കുന്തീദേവിയോട് അഭ്യർത്ഥിച്ചപ്പോൾ, തന്റെ ബാല്യത്തിൽ ദുർവ്വാസാവിൽ നിന്നും കിട്ടിയ വരലബ്ധിയിൽ സൂര്യ ഭഗവാനെ ധ്യാനിച്ചതും, ആദ്യസന്താനമുണ്ടായപ്പോൾ അപമാനം ഭയന്ന് നദിയിലൊഴുക്കിയതും കുന്തി കർണ്ണനോട് പറഞ്ഞു. തന്റെ ജന്മദാതാക്കളെക്കുറിച്ചുള്ള സംശയങ്ങൾ നീങ്ങിയ കർണ്ണൻ കുന്തീദേവിയെ അഭിമാനപൂർവ്വം വന്ദിച്ചയക്കുന്നു. യുദ്ധത്തിന് ശേഷവും അതിന് മുൻപത്തേപ്പോലെ കുന്തിക്ക് അഞ്ച് പുത്രൻമാർ തന്നെയുണ്ടായിരിക്കുമെന്നും, അർജ്ജുനനൊഴിച്ച് മറ്റുള്ള നാല് പാണ്ഡവരേയും താൻ വധിക്കില്ലെന്നും കുന്തിക്ക് കർണ്ണൻ വാക്കുനൽകി. == പാണ്ഡവ സൈന്യം == [[പാണ്ഡവർ]] ഏഴു [[അക്ഷൗഹിണി]] പടസമൂഹങ്ങളെ ഉപപ്ലവ്യത്തിൽ സജ്ജമാക്കി. സർവ്വസൈന്യാധിപനായി [[ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ]] തിരഞ്ഞെടുക്കപ്പെട്ടു. അദ്ദേഹം തന്റെ സേനയെ ഏഴു ഭാഗങ്ങളായി തിരിച്ച് അതിന്റെ നേതൃത്വം വിരാടൻ, ദ്രുപദൻ, ശിഖണ്ഡി, ഭീമൻ, സാത്യകി, നകുലൻ, സഹദേവൻ എന്നിവരിൽ അർപ്പിച്ചു. കൂടാതെ ഏഴു സൈന്യത്തിന്റേയും ഉപനായകസ്ഥാനം അർജ്ജുനനും നൽകി. ഭീമന് ഹിഡുംബിയിൽ ജനിച്ച [[ഘടോൽകചൻ]] തന്റെ രാക്ഷസസേനാവ്യൂഹവുമായി വന്നെത്തി പാണ്ഡവപക്ഷത്തു ചേർന്നു. == യുദ്ധത്തിലെ സേനാവ്യൂഹങ്ങൾ == [[File:Chakravyuha.svg|200px|thumb|right|ചക്രവ്യൂഹം]] [[File:ShaktaVyuham.PNG|200px|thumb|right|ശക്തവ്യൂഹം]] # ക്രൗഞ്ചവ്യൂഹം ([[കൊക്ക്|കൊക്കിന്റെ ആകൃതി]]) # മകരവ്യൂഹം ([[ചീങ്കണ്ണി|മുതലയുടെ ആകൃതി]]) # കൂർമ്മവ്യൂഹം ([[ആമ|ആമയുടെ ആകൃതി]]) # ത്രിശൂലവ്യൂഹം ([[ത്രിശൂലം|മൂന്നുമുനയുള്ള ശൂലത്തിന്റെ ആകൃതി]]) # ചക്രവ്യൂഹം ([[ചക്രം|കറങ്ങുന്ന ചക്രത്തിന്റെ ആകൃതി]]) <ref>എഴുത്തച്ഛൻ മഹാഭാരതത്തിൽ പത്മവ്യൂഹം എന്നു എഴുതിയിരിക്കുന്നു. ഏറ്റവും പുറത്തു നിൽക്കുന്ന യോദ്ധാക്കൾ ശത്രു ഉള്ളിൽ കടന്നു കഴിയുമ്പോൾ ഉള്ളിലേക്കടുത്ത് ശത്രുവിനെ നേരിടുന്നതിനാലാവാം അദ്ദേഹം പത്മവ്യൂഹം (കൂമ്പടയാൻ പോകുന്ന താമര എന്നർത്ഥത്തിൽ) പരാമർശിച്ചിരിക്കുന്നത്. കമലവ്യൂഹം എന്ന പേരിൽ മറ്റൊരു വ്യൂഹവും (പൂർണ്ണമായി വിരിഞ്ഞ താമരയുടെ രൂപത്തിൽ) യുദ്ധത്തിൽ ഉപയോഗിച്ചിരുന്നതിനാൽ വ്യാസൻ പരാമർശിച്ചിരിക്കുന്ന ചക്രവ്യൂഹമാവും ഇതിനു കൂടുതൽ യോജിക്കുക.</ref> # കമലവ്യൂഹം ([[താമര|പൂർണ്ണമായി വിരിഞ്ഞ താമരപ്പൂവിന്റെ ആകൃതി]]) # ഗരുഡവ്യൂഹം ([[പരുന്ത്|ചിറകുവിരിച്ച പരുന്തിന്റെ ആകൃതി]]) # അർണ്ണവ്യൂഹം ([[സമുദ്രം|സമുദ്രാകൃതി]]) # മണ്ഡലവ്യൂഹം ([[ആകാശഗംഗ|ആകാശഗംഗയുടെ ആകൃതി]]) # വജ്രവ്യൂഹം ([[മിന്നൽ|മിന്നലിന്റെ ആകൃതി]]) # ശക്തവ്യൂഹം ([[ചതുരം|സമചതുരാകൃതി]]) # അസുരവ്യൂഹം ([[അസുരൻ|രാക്ഷസാകൃതി]]) # ദേവവ്യൂഹം ([[ദേവൻ|അമാനുഷാകൃതി]]) # സൂചിവ്യൂഹം ([[സൂചി|സൂചിയുടെ ആകൃതി]]) # ശൃംഗാരകവ്യൂഹം ([[കൊമ്പ്|വളഞ്ഞ കൊമ്പിന്റെ ആകൃതി]]) # അർദ്ധചന്ദ്രവ്യൂഹം ([[ചന്ദ്രൻ|ചന്ദ്രക്കലയുടെ ആകൃതി]]) # മാലവ്യൂഹം ([[പുഷ്പം|പുഷ്പചക്രാകൃതി]]) # മത്സ്യവ്യൂഹം ([[മത്സ്യം|മത്സ്യാകൃതി]]) == യുദ്ധം അനുശാസിച്ച നിയമങ്ങൾ == # യുദ്ധം സൂര്യോദയത്തിനുശേഷം തുടങ്ങി, സൂര്യാസ്തമയത്തിനു അവസാനിപ്പിക്കുക. # ഇരുപക്ഷത്തിനും സമ്മതമെങ്കിൽ രാത്രിയിൽ യുദ്ധമാവാം. # ഒന്നിൽ കൂടുതൽ പേർ ചേർന്ന് തനിച്ച് ഒരാളെ ആക്രമിക്കരുത്. # രണ്ടുപേർ തമ്മിൽ ദ്വന്ദ്വയുദ്ധമാവാം, സുദീർഘമായ യുദ്ധത്തിൽ അവർ ഒരേ ആയുധങ്ങൾ വഹിച്ചൊ, ഒരേ വാഹനത്തിലൊ ''(ആന, തേർ, കുതിര)'' ആവണം. # ഒരാളുപോലും മറ്റുള്ളവരാൽ ചുറ്റപ്പെട്ട് ആക്രമിക്കപ്പെടരുത്. # യുദ്ധത്തിൽ അടിയറവ് പറഞ്ഞവനെ മാന്യമായ യുദ്ധതടവുകാരനായി സംരക്ഷിക്കണം. # നിരായുധനെ ആക്രമിക്കരുത്. # അബോധാവസ്ഥയിലായവനെ ആക്രമിക്കരുത്. # യുദ്ധത്തിൽ പങ്കെടുക്കാത്തവനെയോ, മൃഗത്തേയോ ആക്രമിക്കരുത്. # പിന്തിരിഞ്ഞോടിയവനെ പിന്തുടർന്ന് ആക്രമിക്കരുത്. # സ്ത്രീകളെ ആക്രമിക്കരുത്. # ഓരോ ആയുധങ്ങൾക്കും അതിന്റെതായ നിബന്ധനകൾ പാലിച്ചാവണം യുദ്ധത്തിൽ ഏർപ്പെടുന്നത്. ''(ഉദാ: അരയ്ക്കു താഴോട്ട് ഗദകൊണ്ടടിക്കരുത്)''. # ന്യായരഹിതമായ പോരാട്ടത്തിൽ ആരും ഏർപ്പെടരുത്.<ref>പതിനെട്ട് നിയമങ്ങൾ കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധത്തിൽ അലിഖിതമായുണ്ടായിരുന്നു</ref> == യുദ്ധത്തിൽപങ്കെടുത്ത അഞ്ചുതലമുറകൾ == കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധത്തിൽ കൗരവ-പാണ്ഡവ സുഹൃത്-ബന്ധുജനങ്ങളിലായി അഞ്ചു തലമുറയിൽപ്പെട്ടവർ പങ്കെടുത്തു കൊല്ലപ്പെട്ടു. കുരുക്ഷേത്ര യുദ്ധം നടക്കുന്നവസരത്തിൽ പങ്കെടുത്തവർ പലരും പ്രായാധിക്യം ഏറിയവരായിരുന്നുവെന്നു മഹാഭാരതത്തിലൂടെ ഗ്രന്ഥകാരൻ പറയുന്നു. യുദ്ധത്തിൽ പങ്കെടുത്ത ഏറ്റവും പ്രായമുള്ള വ്യക്തി [[ശന്തനു|ശന്തനുവിന്റെ]] അനുജനും [[ഭീഷ്മർ|ഭീഷ്മരുടെ]] ഇളയച്ഛനുമായ [[ബാൽഹികൻ|ബാൽഹികനായിരുന്നു]]. വാൽഹികം എന്ന രാജ്യത്തിലെ രാജാവായിരുന്ന അദ്ദേഹം അഞ്ചു തലമുറകളിൽ ആദ്യ തലമുറയെ പ്രതിനിധീകരിച്ചു കൗരവപക്ഷം ചേർന്നു പാണ്ഡവർക്കെതിരായി യുദ്ധം ചെയ്തു. [[ശന്തനു|ശന്തനുവിന്റെ]] ഇളയ സഹോദരനായ അദ്ദേഹം തന്റെ പുത്രന്മാരും പൗത്രന്മാരുമായി ബൃഹത്തായ സേനാസമൂഹത്തോടൊപ്പമായിരുന്നു കൗരവപക്ഷം ചേർന്നത്. [[ഭീഷ്മർ|ഭീഷ്മപിതാമഹന്റെ]] ഇളയച്ഛനായിരുന്ന [[ബാൽഹികൻ]] പതിനാലാംനാൾ രാത്രിയുദ്ധത്തിൽ [[ഭീമൻ|ഭീമനാൽ]] കൊല്ലപ്പെട്ടു. രണ്ടാം തലമുറയെ പ്രതിനിധീകരിച്ചത് [[ഭീഷ്മർ|ഭീഷ്മപിതാമഹനായിരുന്നു]]. അദ്ദേഹം യുദ്ധത്തിന്റെ പത്താംനാൾ ശരശയ്യയിൽ വീഴുകയും, അതിനുശേഷം ഉത്തരായനം തുടങ്ങി സ്വച്ഛന്ദമൃത്യു വരിക്കുകയും ചെയ്തു. മൂന്നാം തലമുറയിൽ നിരവധിപ്പേർ യുദ്ധത്തിൽ പങ്കെടുത്തു വീരസ്വർഗ്ഗം പ്രാപിച്ചു. അതിൽ പ്രധാനികൾ [[ശല്യർ]], [[ദ്രുപദർ]], [[വിരാടൻ]], [[ശകുനി]], [[സാത്യകി]], [[കൃപർ]], [[കൃതവർമ്മാവ്]] [[ഭഗദത്തൻ]] തുടങ്ങിയവരായിരുന്നു. നാലാം തലമുറയിലായി പാണ്ഡവർ അഞ്ചുപേരും കൗരവർ നൂറുപേരും ഉൾപ്പെട്ടു. അവരെ കൂടാതെ നിരവധിപ്പേർ അവരുടെ സുഹൃത്-ബന്ധുബലത്താൽ യുദ്ധത്തിൽ പങ്കെടുക്കുകയും കൊല്ലപ്പെടുകയും ചെയ്തു. അഞ്ചാം തലമുറ, യുവത്വത്തെ പ്രതിനിധീകരിച്ചു. പാണ്ഡവരുടേയും, കൗരവരുടേയും പുത്രന്മാരും അവരുടെ ബന്ധുജനങ്ങളും ഇതിൽ ഉൾപ്പെട്ടിരുന്നു. അവരിൽ പ്രധാനികളായി [[അഭിമന്യു]], [[ലക്ഷണൻ]], [[പ്രതിവിന്ധ്യൻ]], [[ശ്രുതസേനൻ]], [[ഉത്തരൻ]] എന്നിവരായിരുന്നു. == യുദ്ധം == [[ദുര്യോധനൻ|ദുര്യോധനന്റെ]] അഭ്യർത്ഥനയിൽ സഹദേവൻ കുറിച്ചുകൊടുത്ത മുഹൂർത്തത്തിലാണ് കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധം തുടങ്ങിയത്. ദുര്യോധനൻ തനിക്കു ഉത്തമമായിവരുന്ന സമയം [[പാണ്ഡവർ|പാണ്ഡുപുത്രനായ]] സഹദേവന്റെ സഹായത്താൽ ഗ്രഹനില നോക്കി കണ്ട് ആ ദിവസം യുദ്ധം തുടങ്ങാൻ തിരഞ്ഞെടുത്തു (പക്ഷേ ദുര്യോധനൻ യുദ്ധത്തിൽ പരാജയപ്പെട്ടുവെന്നുള്ളത് മറ്റൊരു വൈചിത്ര്യം). കാർത്തികമാസത്തിൽ (മലയാള മാസം: [[വൃശ്ചികം]]) വെളുത്ത ത്രയോദശി നാളിലാണ് കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധം തുടങ്ങിയത്. ഉത്തരഭാരതത്തിലെ [[ഹരിയാന|ഹരിയാനയിൽ]] [[സരസ്വതി നദി|സരസ്വതി നദിയുടെയും]] [[ദൃഷദ്വതി നദി|ദൃഷദ്വതിയുടെയും]] ഇടയ്ക്കുള്ള ഭൂപ്രദേശമായ കുരുക്ഷേത്രത്തിലാണ് യുദ്ധം നടന്നത്. <nowiki>{{തെളിവ്}}</nowiki> === ഒന്നാം ദിവസം ([[ഭീഷ്മപർവ്വം]]) === വ്യാസൻ മഹാഭാരതത്തിൽ ഒന്നുമുതൽ പത്തുവരെയുള്ള യുദ്ധദിവസങ്ങൾ വർണ്ണിക്കുന്നത് ഭീഷ്മപർവ്വത്തിലാണ്. കൗരവസേനയുടെ സർവ്വസേനാധിപനായി ഭീഷ്മരായിരുന്നു ഈ ദിവസങ്ങളിൽ പടനയിച്ചത്, അതിനാൽ ഭീഷ്മപർവ്വം എന്നു ഗ്രന്ഥകർത്താവ് പേരു കൊടുത്തു. ഭീഷ്മപർവ്വത്തിൽ 118 അദ്ധ്യായങ്ങളും 7884 പദ്യങ്ങളും അടങ്ങിയിരിക്കുന്നു. ==== ഗീതോപദേശം ==== [[പ്രമാണം:Bazaar art print 1940s.jpg|170px|thumb|right|ഗീതോപദേശം]] പാണ്ഡവരും കൗരവരും യുദ്ധസന്നദ്ധരായി പടക്കളത്തിൽ അണിനിരന്നു. അഗ്നിയിൽനിന്നും ജനിച്ച ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ പാണ്ഡവസേനയേയും, ജലത്തിൽനിന്നും ജനിച്ച ഭീഷ്മർ കൗരവസേനയേയും നയിച്ചു. യുദ്ധം തുടങ്ങുന്നതിനു മുൻപായി കുരുക്ഷേത്രഭൂമിയിൽ അണിനിരന്ന കൗരവസേനയെ കാണാൻ അർജ്ജുനൻ ആഗ്രഹം പ്രകടിപ്പിച്ചു. സാരഥിയായ കൃഷ്ണൻ രഥം ഇരുസേനകളുടേയും മദ്ധ്യഭാഗത്ത് കൊണ്ടു ചെന്നു നിർത്തി. എതിർഭാഗത്ത് തന്റെ ജ്യേഷ്ഠന്മാരും, അനുജന്മാരും, മാതുലന്മാരും, ഭാഗിനേയന്മാരും, പിതാക്കന്മാരും, മുത്തച്ഛന്മാരും, ഗുരുനാഥന്മാരും, സതീർത്ഥ്യരും, ഭാര്യാസഹോദരന്മാരും, പുത്രരും മറ്റു ബന്ധുമിത്രാദികളേയും ആയിരുന്നു അർജ്ജുനൻ മുന്നിരയിൽ കണ്ടത്. അല്പം മണ്ണിനുവേണ്ടി ഇവരെയെല്ലാം ഇല്ലാതാക്കി നശ്വരമായ രാജപദവി അനുഭവിക്കാൻ ആഗ്രഹിക്കുന്നതിൽ അർത്ഥമില്ല; അതു പാപമാണ്. മരിക്കുമ്പോൾ ആരും ഇതൊന്നും കൊണ്ടു പോകുന്നില്ല തുടങ്ങിയ ചിന്തകൾ മനസ്സിൽ വരുകയും, താൻ യുദ്ധംചെയ്യുന്നില്ല എനിക്കു രാജ്യവും പദവിയും വേണ്ട, വനവാസം മതി എന്നു പറഞ്ഞു തേർതട്ടിൽ അർജ്ജുനൻ വിഷാദനായിരുന്നു. ഈ സന്ദർഭമാണ് [[ഭഗവദ്ഗീത|ഭഗവദ്ഗീതയ്ക്ക്]] വഴിയൊരുക്കിയത് എന്നാണ് വിശ്വാസം. [[പ്രമാണം:Bhagavad Gita, a 19th century manuscript.jpg|170px|thumb|left|[[ഭഗവദ്ഗീത]]:19-ആം നൂറ്റാണ്ടിലെ കൈയ്യെഴുത്തുപ്രതി]] വിഷാദനായി തേർതട്ടിലിരുന്ന അർജ്ജുനനെ അവന്റെ സ്വധർമ്മാനുഷ്ഠാനം ചെയ്യാൻ [[കൃഷ്ണൻ]] ഉപദേശിക്കുന്നു. അർജ്ജുനനു ഭഗവാൻ കൃഷ്ണൻ വേദവേദാന്തങ്ങളുടെയും, ഉപനിഷത്തുകളുടെയും, രഹസ്യങ്ങൾ അടങ്ങിയ ആത്മതത്ത്വജ്ഞാനത്തേയും, ഭക്തിയോഗം, കർമ്മയോഗം, ജ്ഞാനയോഗം തുടങ്ങിയ മോക്ഷമാർഗ്ഗങ്ങളേയും ഉപദേശിച്ചു. എന്നിട്ടും അർജ്ജുനനും വിശ്വാസം വരായ്കയാൽ തന്റെ ശ്രേഷ്ഠവും ഭയജനകവുമായ വിശ്വരൂപത്തേയും കാണിച്ചു കൊടുത്തുവെന്നു മഹാഭാരതത്തിൽ ഭീഷ്മപർവ്വത്തിൽ ഗ്രന്ഥകാരൻ പരാമർശിക്കുന്നു. ഭഗവദ്ഗീതയിലൂടെ അർജ്ജുനനുപദേശിച്ച സന്ദേശം ഇതിനു മുൻപ് [[വിഷ്ണു]] [[സൂര്യൻ|വിവസ്വാനും]], വിവസ്വാൻ [[മനു|മനുവിനും]], മനു [[ഇക്ഷാകു|ഇക്ഷാകുവിനും]] ഉപദേശിച്ചിരുന്നതായി [[മഹാഭാരതം|മഹാഭാരതത്തിൽ]] [[വ്യാസൻ]] പറയുന്നുണ്ട്. '''സർ‌വോപനിഷദോ ഗാവോ, ദോഗ്ദ്ധാ ഗോപാലനന്ദനഃ'''<br />'''പാർഥോ വത്സഃ സുധീർഭോക്താ, ദുഗ്ദ്ധം ഗീതാമൃതം മഹത്.''' ''അർത്ഥം:'' [[ഉപനിഷത്തുകൾ|ഉപനിഷത്തുകളാകുന്ന]] [[പശു|പശുക്കളിൽ]] നിന്ന്, [[അർജ്ജുനൻ|അർജുനനാകുന്ന]] കിടാവിനെ നിമിത്തമാക്കി കറവക്കാരനായ [[കൃഷ്ണൻ|ഗോപാലനന്ദനൻ]] കറന്നെടുത്ത പാലാണ് [[ഭഗവദ്ഗീത|ഗീതാമൃതം]]. (ഉപനിഷത്തുകളിലെ പല മന്ത്രങ്ങളും അല്പം വ്യത്യാസത്തോടെ ഗീതയിൽ പ്രത്യക്ഷപ്പെടുന്നുണ്ട്) പലചരിത്രകാരന്മാരും ഭഗവദ്ഗീതയെ ഹൈന്ദവ ഉപനിഷത്തുകളുടെ സംഗ്രഹമായി കരുതുന്നു.<ref>ശ്രീമദ് ഭഗവദ്ഗീത -- എം.എസ്. ചന്ദ്രശേഖരവാര്യർ (പരിഭാഷ) -- ഡി.സി. ബുക്സ് പ്രസിദ്ധീകരണം</ref> പതിനെട്ട് അദ്ധ്യായങ്ങളുള്ള ഭഗവദ്ഗീത ഭീഷ്മപർവ്വത്തിൽ 700 ശ്ലോകങ്ങളിലൂടെ മഹാഭാരതത്തിൽ വർണ്ണിക്കുന്നു<ref>ശ്രീമദ് ഭഗവദ്ഗീത -- എം.എസ്. ചന്ദ്രശേഖരവാര്യർ : പരിഭാഷ -- ഡി.സി.ബുക്സ് പ്രസിദ്ധീകരണം, കോട്ടയം</ref>. [[സഞ്ജയൻ]] [[ധൃതരാഷ്ട്രർ|ധൃതരാഷ്ട്രർക്കു]] കൃഷ്ണാർജ്ജുനസംവാദം പറഞ്ഞുകൊടുക്കുന്നരീതിയിലാണ് ഗ്രന്ഥകാരൻ എഴുതിയിരിക്കുന്നത്<ref>ഡി.ഡി. കോസാംബി -- മിത്ത് ആൻഡ് റിയാലിറ്റി -- ചരിത്രം</ref>. {| class="wikitable" border="1" |- ! ഒന്നാം ദിവസം ! കൗരവസേന ! പാണ്ഡവസേന |- | സർവ്വ സൈന്യാധിപൻ | [[ഭീഷ്മർ]] | [[ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ]] |- | കൊല്ലപ്പെട്ട പ്രധാനികൾ (കൊന്നവർ) | -- | [[ഉത്തരൻ]] ([[ശല്യർ]])<br />[[ശ്വേതൻ]] ([[ഭീഷ്മർ]]) |} ഭീഷ്മരെ ആദ്യമായി നേരിട്ടത് ബാലനായ അഭിമന്യുവായിരുന്നു. ഏറ്റവും പ്രായം കൂടിയവനും, കുറഞ്ഞവനും തമ്മിലാണ് ആദ്യ പോരാട്ടം തുടങ്ങിയത്. കൃതവർമ്മാവും, ശല്യരും ഭീഷ്മരെ സഹായിക്കാൻ എത്തി. അഭിമന്യു ക്ഷീണിക്കുന്നതു മനസ്സിലാക്കി മാതുലന്മാരായ ഉത്തരനും, ശ്വേതനും (വിരാടപുത്രന്മാർ) സഹായത്തിനെത്തി. യുദ്ധത്തിനൊടുവിൽ ശല്യർ ഉത്തരനേയും, ഭീഷ്മർ ശ്വേതനേയും വധിച്ചു. ഒന്നാം ദിവസത്തെ യുദ്ധത്തിൽ പാണ്ഡവസേനക്ക് കനത്തനാശം സംഭവിച്ചു. സങ്കടപ്പെട്ട് കുടീരത്തിൽ തിരിച്ചെത്തിയ യുധിഷ്ഠിരനോട് അവസാനവിജയം പാണ്ഡവർക്കാണെന്ന് പറഞ്ഞ് കൃഷ്ണൻ സമാധാനിപ്പിച്ചു. === രണ്ടാം ദിവസം ([[ഭീഷ്മപർവ്വം]]) === [[File:Arjuna statue.JPG|170px|thumb|right|ഭാരതയുദ്ധം: ([[ഇന്തോനേഷ്യ|ഇന്തോനേഷ്യയിലെ]] ബാലിയിലുള്ള അർജ്ജുനപ്രതിമ]] {| class="wikitable" border="1" |- ! രണ്ടാം ദിവസം ! കൗരവസേന ! പാണ്ഡവസേന |- | സർവ്വ സൈന്യാധിപൻ | [[ഭീഷ്മർ]] | [[ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ]] |- | കൊല്ലപ്പെട്ട പ്രധാനികൾ (കൊന്നവർ) | കലിംഗസേന (ഭീമൻ) | -- |} ഭീഷ്മർ രണ്ടാം ദിവസം അർജ്ജുനനുമായി ഏറ്റുമുട്ടി. അർജ്ജുനന്റെ പാശുപതാസ്ത്രത്തിന്റെ ശക്തിയിൽ കൗരവസേനക്ക് നിരവധി നാശനഷ്ടങ്ങൾ സംഭവിച്ചു. കുരുക്ഷേത്രത്തിന്റെ മറ്റൊരു വശത്ത് ദ്രോണരും ധൃഷ്ടദ്യുമ്നനും തമ്മിൽ ഉഗ്രപോരാട്ടം ആരംഭിച്ചു. പലപ്രാവശ്യം ദ്രോണർ പാഞ്ചാലപുത്രന്റെ വില്ലു മുറിച്ചു. അവശനായ ധൃഷ്ടദ്യുമ്നനെ ഭീമൻ തന്റെ രഥത്തിലേറ്റി രക്ഷപെടുത്തി. ഇതുമനസ്സിലാക്കി അവിടെ എത്തിച്ചേർന്ന് ദുര്യോധനൻ കലിംഗസേനയെ ഭീമനു നേരെ പ്രയോഗിച്ചു. ഭീമൻ ഒന്നൊഴിയാതെ എല്ലാ കലിംഗ പടയാളികളെയും രണ്ടാം ദിവസത്തെ യുദ്ധത്തിൽ കൊന്നൊടുക്കി. കൗരവപടയുടെ തിരിച്ചോട്ടം തടയുവാൻ ഭീഷ്മർ അവിടെ എത്തിയെങ്കിലും സാത്യകിയുടെ ബാണമേറ്റ് അദ്ദേഹത്തിന്റെ തേരാളി കൊല്ലപ്പെട്ടു. സാരഥിയില്ലാതെ ഭീഷ്മർ യുദ്ധക്കളത്തിൽ നിന്നും മാറിക്കളഞ്ഞു. ഭീമ പുത്രൻ ഘടോത്ക്കചനും നകുല-സഹദേവന്മാരും ഏറ്റവും പുറകിലായി ധർമ്മപുത്രരും അവിടെ എത്തുകയും കൗരവരുടെ പല സൈന്യവ്യൂഹങ്ങളേയും ഇല്ലാതാക്കുകയും ചെയ്തു. === മൂന്നാം ദിവസം ([[ഭീഷ്മപർവ്വം]]) === [[File:Srimad Bhagavad Gita Painting.jpg|170px|thumb|right|പാർത്ഥനും സാരഥിയും യുദ്ധഭൂമിയിൽ (ചിത്രകാരന്റെ ഭാവനയിൽ)]] {| class="wikitable" border="1" |- ! മൂന്നാം ദിവസം ! കൗരവസേന ! പാണ്ഡവസേന |- | സർവ്വ സൈന്യാധിപൻ | [[ഭീഷ്മർ]] | [[ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ]] |- | കൊല്ലപ്പെട്ട പ്രധാനികൾ (കൊന്നവർ) | ഗാന്ധാരസേന (അഭിമന്യു+സാത്യകി) | -- |- | ഉപയോഗിച്ച വ്യൂഹങ്ങൾ | ഗരുഡവ്യൂഹം<br />([[പരുന്ത്|ചിറകുവിരിച്ച പരുന്തിന്റെ ആകൃതി]]) | അർദ്ധചന്ദ്രവ്യൂഹം<br />([[ചന്ദ്രൻ|ചന്ദ്രക്കലയുടെ ആകൃതി]]) |} രണ്ടാം ദിവസത്തെ ദയനീയ പരാജയം മനസ്സിലാക്കി [[ഭീഷ്മർ]] തന്റെ സേനയെ ഗരുഡവ്യൂഹമായി നിർത്തി യുദ്ധം ആരംഭിച്ചു. അതിനെ എതിർക്കാൻ [[ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ]] പാണ്ഡവസേനയെ ചന്ദ്രക്കലയുടെ ആകൃതിയിൽ വ്യൂഹം ചമച്ചു നേതൃത്വം നൽകി. അർദ്ധചന്ദ്രവ്യൂഹത്തിന്റെ ഒരു മുഖത്ത് ഭീമനും മറ്റേതിൽ അർജ്ജുനനും നിലയുറപ്പിച്ചു. യുദ്ധക്കളത്തിന്റെ മറ്റൊരു വശത്ത് സാത്യകിയും അഭിമന്യുവും ചേർന്ന് ഗാന്ധാരസേനയെ മുഴുവനായും ഇല്ലാതാക്കി. ഭീഷ്മരും, ദ്രോണരും, ദുര്യോധനനും ചേർന്നു ധർമ്മപുത്രരെ ആക്രമിക്കാൻ തുടങ്ങിയപ്പോൾ നകുല-സഹദേവന്മാരും, ഭീമനും, ഘടോത്ക്കചനും എത്തി യുധിഷ്ഠിരനെ സഹായിച്ചു. ഘടോത്ക്കചന്റെ ആയുധപ്രഹരമേറ്റ് ബോധരഹിതനായ ദുര്യോധനനെ ദ്രോണർ രക്ഷപെടുത്തി. അതിനെത്തുടർന്ന് അർജ്ജുനൻ ഭീഷ്മരുമായി ഏറ്റുമുട്ടുകയും ഭീഷ്മർ വിജയലക്ഷ്യത്താൽ യുദ്ധനീതിമറന്നു അവനെ ആക്രമിക്കുകയും ചെയ്തു. അർജ്ജുനനെ കൊല്ലുമെന്ന അവസരം വന്നപ്പോൾ കൃഷ്ണൻ ഭീഷ്മരുടെ നേർക്ക് സുദർശനചക്രമെടുത്തു. കൃഷ്ണന്റെ കൈയ്യാൽ മരിക്കാൻ ആഗ്രഹിച്ച ഭീഷ്മർ നിരായുധനായി തലകുനിച്ചപ്പോൾ അർജ്ജുനൻ കൃഷ്ണനെ ആയുധമെടുക്കില്ല എന്നുള്ള കൃഷ്ണ വചനം ഓർമ്മപ്പെടുത്തി. ഇതുകേട്ട് കൃഷ്ണൻ ശാന്തനായി സുദർശനം തിരിച്ചെടുത്തു. === നാലാം ദിവസം ([[ഭീഷ്മപർവ്വം]]) === [[File:Bheema, the elephant-killer.jpg|170px|thumb|right|നാലാം ദിവസം: [[ആന|ആനകളുമായി]] മല്ലിടുന്ന [[ഭീമൻ]] (ശിലാശില്പം: [[ബേലൂർ|ബേലൂരിലെ]] ചെന്നകേശവ ക്ഷേത്രം)]] {| class="wikitable" border="1" |- ! നാലാം ദിവസം ! കൗരവസേന ! പാണ്ഡവസേന |- | സർവ്വ സൈന്യാധിപൻ | [[ഭീഷ്മർ]] | [[ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ]] |- | കൊല്ലപ്പെട്ട പ്രധാനികൾ (കൊന്നവർ) | പതിമൂന്നു ധൃതരാഷ്ട്രപുത്രർ (ഭീമൻ)<br />മാദ്രേശന്മാർ (ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ)<br />സ്വാലൻ (ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ) | -- |} നാലാം ദിവസം [[ഭീമൻ|ഭീമസേനനും]], [[അഭിമന്യു|അഭിമന്യുവും]] ഇരുവശങ്ങളിലൂടെ [[കൗരവർ|കൗരവസേനയെ]] തകർത്തു മുന്നേറി. ഭീമനെ എതിരിടാൻ ദുര്യോധനൻ, അവന്റെ പതിമൂന്നനുജന്മാരേയും, ആയിരക്കണക്കിനു [[ആന|മത്തഗജങ്ങളേയും]] അവന്റെ നേർക്കയച്ചു. ക്രൂദ്ധനായ ഭീമൻ ഗദയുമായി തേരിൽ നിന്നും പുറത്തിറങ്ങി മുഴുവൻ ആനകളേയും, ദുര്യോധനന്റെ പതിമൂന്നനുജന്മാരെയും കൊന്നു. അനുജന്മാർ മരിച്ചതു കണ്ട് ദുര്യോധനൻ ഭീമനു നേർക്ക് പാഞ്ഞടുത്തെങ്കിലും കൂടുതൽ എതിർത്തു നിൽക്കാനാവാതെ യുദ്ധഭൂമിയിൽ നിന്നും അവൻ മാറിക്കളഞ്ഞു. ഇതിനിടയിൽ ഭീമനെ സഹായിക്കാനെത്തിയ പുത്രനായ ഘടോത്ക്കചനും നിരവധിപേരെ കൊന്നു. അന്നേ ദിവസം കുരുക്ഷേത്രയിലെ മറ്റൊരുവശത്ത് സ്വാലനും ധൃഷ്ടദ്യുമ്നനും തമ്മിൽ ഏറ്റുമുട്ടുകയും, സ്വാലനെ വധിക്കുകയും ചെയ്തു. അതിനുശേഷം ധൃഷ്ടദ്യുമ്നനോട് യുദ്ധം ചെയ്ത മാദ്രേശന്റെ അനുജന്മാരെയും അവൻ കൊന്നുകളഞ്ഞു. തുടർച്ചയായി മൂന്നുദിവസങ്ങളും പരാജയപ്പെട്ട് ദുഃഖിതനായ [[ദുര്യോധനൻ]] രാത്രി ഭീഷ്മരുടെ കുടീരത്തിൽ വന്നു ഭയപ്പെട്ടു സങ്കടം പറഞ്ഞു. ഭീഷ്മരും ദ്രോണരും ചേർന്ന് ദുര്യോധനനെ സമാധാനപ്പെടുത്തി തിരിച്ചയച്ചു. === അഞ്ചാം ദിവസം ([[ഭീഷ്മപർവ്വം]]) === [[File:The center of battle of Kurukshetra.jpg|170px|thumb|right|യുദ്ധഭൂമി ([[അങ്കോർ വാട്ട്|അങ്കോർവതിലെ ശിലാശില്പം]])]] {| class="wikitable" border="1" |- ! അഞ്ചാം ദിവസം ! കൗരവസേന ! പാണ്ഡവസേന |- | സർവ്വ സൈന്യാധിപൻ | [[ഭീഷ്മർ]] | [[ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ]] |- | കൊല്ലപ്പെട്ട പ്രധാനികൾ (കൊന്നവർ) | -- | സാത്യകിയുടെ 10 പുത്രന്മാർ<br />(ഭൂരിശ്രവസ്സ്) |- | ഉപയോഗിച്ച വ്യൂഹങ്ങൾ | ശക്തവ്യൂഹം<br />([[ചതുരം|സമചതുരത്തിന്റെ ആകൃതി]]) | മണ്ഡലവ്യൂഹം<br />([[ആകാശഗംഗ|ആകാശഗംഗയുടെ ആകൃതി]]) |} തുടർച്ചയായ മൂന്നുദിവസങ്ങളിലെ തോൽവിക്കു മറുപടി പറയാനായി [[കൗരവർ]] ഭീഷ്മരുടെ നേതൃത്വത്തിൽ ശക്തവ്യൂഹം ചമച്ചു. പാണ്ഡവർ ഭീമന്റെ നേതൃത്വത്തിൽ മണ്ഡലവ്യൂഹവും ചമച്ചു അണിനിരന്നു. ഭീമന്റെ രഥത്തിനു പുറകിലായി ധൃഷ്ടദ്യുമ്നനും, സാത്യകിയുടേയും, ശിഖണ്ഡിയുടേയും രഥങ്ങൾ അണിനിരന്നു. അവയ്ക്കും പുറകിലായി നകുല-സഹദേവന്മാരുടേയും ധർമ്മപുത്രരുടേയും രഥങ്ങൾ നിരന്നു. അതിനു പിറകിലായി മറ്റു മുൻനിര യോദ്ധാക്കളും അണിനിരന്നു. ഭീഷ്മർ നിരവധി പാണ്ഡവസേനകളെ ഛിന്നഭിന്നമാക്കി മുന്നേറി. പാണ്ഡവസൈന്യം പലവസരങ്ങളിലും പിന്തിരിഞ്ഞോടി. പക്ഷേ മദ്ധ്യാഹ്നത്തിനുശേഷം നടന്ന യുദ്ധത്തിൽ അർജ്ജുനനും ഭീമനും ചേർന്ന് അനവധി കൗരവസൈന്യങ്ങളെ കൊന്നു. === ആറാം ദിവസം ([[ഭീഷ്മപർവ്വം]]) === [[File:Krishna and Arjun on the chariot''',''' Mahabharata, 18th-19th century, India.jpg|170px|thumb|right|കൃഷ്ണാർജ്ജുനന്മാർ (18-ആം നൂറ്റാണ്ടിലെ ചിത്രകല)]] {| class="wikitable" border="1" |- ! ആറാം ദിവസം ! കൗരവസേന ! പാണ്ഡവസേന |- | സർവ്വ സൈന്യാധിപൻ | [[ഭീഷ്മർ]] | [[ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ]] |- | ഉപയോഗിച്ച വ്യൂഹങ്ങൾ | ക്രൗഞ്ചവ്യൂഹം ([[കൊക്ക്|കൊക്കിന്റെ ആകൃതി]]) | മകരവ്യൂഹം ([[ചീങ്കണ്ണി|മുതലയുടെ ആകൃതി]]) |} https://ml.wikipedia.org/wiki/%E0%B4%95%E0%B5%81%E0%B4%B0%E0%B5%81%E0%B4%95%E0%B5%8D%E0%B4%B7%E0%B5%87%E0%B4%A4%E0%B5%8D%E0%B4%B0%E0%B4%AF%E0%B5%81%E0%B4%A6%E0%B5%8D%E0%B4%A7%E0%B4%82?wprov=sfla1 അതിനെതിരായി ഭീഷ്മർ ക്രൗഞ്ചവ്യൂഹവും ചമച്ച് സൈന്യങ്ങളെ അണിനിരത്തി. അഞ്ചുദിവസങ്ങൾക്കു ശേഷം അന്ന് ആദ്യമായി ദ്രോണരെ തോൽപ്പിക്കാൻ പാണ്ഡവസേനക്കായി. പാണ്ഡവർ ദ്രോണരുടെ രഥം തകർത്തു, അദ്ദേഹം പ്രാണരക്ഷാർത്ഥം അവിടെനിന്നും ഓടി രക്ഷപെട്ടു. ഭീമനെ പിടിച്ചുകെട്ടാൻ ദുര്യോധനൻ വലിയ സൈന്യവ്യൂഹമാണ് നിയോഗിച്ചത്. അഭിമന്യു സഹായത്തിനു വന്ന് ഭീമനെ അതിൽ നിന്നും രക്ഷിക്കുവാൻ സാധിച്ചു. അതിനിടയിൽ ഭീമന്റെ ഗദാപ്രഹരമേറ്റ് ദുര്യോധനൻ തേർത്തട്ടിൽ ബോധരഹിതനായി വീണു. കൃപർ വന്നു രക്ഷിച്ചിരുന്നില്ലെങ്കിൽ ദുര്യോധനനെ ആറാംനാൾ വധിക്കുമായിരുന്നു. തന്റെ പത്തു പുത്രന്മാരെ വധിച്ച ഭൂരിശ്രവസ്സിനെ നേരിട്ടുകണ്ട സാത്യകി അവനെ കൊല്ലാൻ കഠിനശ്രമം നടത്തിയെങ്കിലും വിജയിച്ചില്ല. === ഏഴാം ദിവസം ([[ഭീഷ്മപർവ്വം]]) === {| class="wikitable" border="1" |- ! ഏഴാം ദിവസം ! കൗരവസേന ! പാണ്ഡവസേന |- | സർവ്വ സൈന്യാധിപൻ | [[ഭീഷ്മർ]] | [[ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ]] |- | ഉപയോഗിച്ച വ്യൂഹങ്ങൾ | ത്രിശൂലവ്യൂഹം<br />([[ത്രിശൂലം|മൂന്നു മുനയുള്ള ശുലത്തിന്റെ ആകൃതി]]) | വജ്ര വ്യൂഹം<br />([[മിന്നൽ|മിന്നൽ പിണരിന്റെ ആകൃതി]]) |} ഏഴാം ദിവസം [[യുധിഷ്ഠിരൻ|യുധിഷ്ഠിരന്റെ]] നേതൃത്വത്തിൽ വജ്രവ്യൂഹം ചമച്ച പാണ്ഡവരെ എതിരിടാൻ കൗരവർ ത്രിശൂലവ്യൂഹം ചമച്ചു. മിന്നൽപിണർ പോലെ അടർക്കളത്തിൽ പലസ്ഥലങ്ങളിലും ഒറ്റയ്ക്കൊറ്റയ്ക്ക് യുദ്ധങ്ങൾ നടന്നു. വിരാടനും ദ്രോണരും ഏറ്റുമുട്ടി. വിരാടന്റെ സഹായത്തിനെത്തിയ പുത്രനായ ശംഖനെ ദ്രോണർ വധിച്ചു. വൃദ്ധനായ ഭൂരിശ്രവസ്സിനെ നേരിട്ട ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ അദ്ദേഹത്തിന്റെ വക്ഷസ്സിൽ 96 അമ്പുകൾ തറച്ചുവെങ്കിലും അതിപരാക്രമിയായ അദ്ദേഹം കീഴടങ്ങാതെ ധൃഷ്ടദ്യുമ്നനെ പരാജയപ്പെടുത്തി അവിടെ നിന്നും ഓടിച്ചു. പാണ്ഡവസേനയുടെ അതിപ്രഹരമായ യുദ്ധത്തിൽ വൃദ്ധനായ കൃപാചാര്യർ ബോധരഹിതനായി തേർത്തട്ടിൽ വീണു. === എട്ടാം ദിവസം ([[ഭീഷ്മപർവ്വം]]) === [[File:Ghatotkacha - Abhimanyu.jpg|170px|thumb|right|യുദ്ധം (ഘടോൽകചനും അഭിമന്യുവും)]] {| class="wikitable" border="1" |- ! എട്ടാം ദിവസം ! കൗരവസേന ! പാണ്ഡവസേന |- | സർവ്വ സൈന്യാധിപൻ | [[ഭീഷ്മർ]] | [[ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ]] |- | കൊല്ലപ്പെട്ട പ്രധാനികൾ (കൊന്നവർ) | [[ഉലൂകൻ]] ([[ഇരാവാൻ]])<br />എട്ട് ധൃതരാഷ്ട്രപുത്രർ (ഭീമൻ)<br />[[ശകുനി|ശകുനിയുടെ]] അനുജന്മാർ (ഇരാവാൻ) | [[ഇരാവാൻ]] <ref>എട്ടാംദിവസം രാത്രികഴിഞ്ഞ് ഒൻപതാം നാൾ സൂര്യോദയത്തിനു മുൻപ് കൃഷ്ണശപഥത്താൽ ഇരാവാൻ തന്റെ തലപൊട്ടി ചിതറിയാണ് മരിച്ചത് എന്നൊരു ഐതിഹ്യം കൂടിയുണ്ട്.</ref> |} [[കൃഷ്ണൻ|കൃഷ്ണന്റെ]] നിർദ്ദേശത്തെ തുടർന്ന് യുദ്ധത്തിൽ ഏർപ്പെടാതിരുന്ന ഇരാവാൻ ആദ്യമായി യുദ്ധം ചെയ്ത ദിവസമായിരുന്നു എട്ടാം ദിവസം. ഭീമൻ തന്റെ വനവാസകാലത്തു വധിച്ച കൃമ്മിരന്റെ പുത്രനായ അലംബുസന്റെ മായാപ്രയോഗത്തിൽ പാണ്ഡവസേന പലപ്പോഴും പകച്ചു നിന്നു. അവന്റെ മായാശക്തിയിലുള്ള ആകാശയുദ്ധത്തിൽ അർജ്ജുനനും ഭീമനും സാരമായി പരിക്കേറ്റു. നാഗകന്യാപുത്രനായ [[ഇരാവാൻ]] ഇതുകണ്ട് അർജ്ജുനനെ സഹായിച്ച് അലംബുസനെതിരായി അതിശക്തമായി നേരിട്ടു. അലംബുസനെ സഹായിക്കാനെത്തിയ ശകുനിയുടെ പുത്രനായ ഉലൂകനെയും ഇരാവാൻ വധിച്ചു. ഭീമൻ ദുര്യോധനന്റെ എട്ട് അനുജന്മാരെ എട്ടാംദിവസം കൊന്നു അതിനെ തുടർന്ന് ഭീമനോട് ഏറ്റുമുട്ടിയ ശകുനിയേയും, ജയദ്രഥനേയും ഘടോത്ക്കചൻ തന്റെ ഇരുമ്പുഗദയുമായി നേരിട്ടു. എട്ടാംദിവസം കഴിഞ്ഞപ്പോൾ ഇരുപക്ഷത്തുമായി എട്ട് [[അക്ഷൗഹിണി|അക്ഷൗഹിണിപടകൾ]] ഇല്ലാതായി. പിറ്റേന്ന് സൂര്യോദയത്തിനു മുൻപായി ഉലൂപിയിൽ അർജ്ജുനനു ജനിച്ച ഇരവാനും കൃഷ്ണശാപത്താൽ മരിച്ചുവീണു. === ഒൻപതാം ദിവസം ([[ഭീഷ്മപർവ്വം]]) === [[File:9th day War Kurukshetra.JPG|170px|thumb|right|യുദ്ധം ഒൻപതാം ദിവസം: [[സുദർശനചക്രം|സുദർശനവുമായി]] നിൽക്കുന്ന [[കൃഷ്ണൻ]], ഭഗവാന്റെ കൈയ്യാൽ മരിക്കാനാഗ്രഹിച്ച് കൈകൂപ്പി നിൽക്കുന്ന [[ഭീഷ്മർ]], അരുതേ എന്നപേക്ഷിക്കുന്ന [[അർജ്ജുനൻ]] (ചിത്രം: പനോരമ & സയൻസ് സെന്റർ-കുരുക്ഷേത്ര)]] {| class="wikitable" border="1" |- ! ഒൻപതാം ദിവസം ! കൗരവസേന ! പാണ്ഡവസേന |- | സർവ്വ സൈന്യാധിപൻ | [[ഭീഷ്മർ]] | [[ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ]] |} [[ഇരാവാൻ|ഇരവാൻറെ]] മരണത്തിനു കാരണമായ അലംബുസനെ വധിക്കണമെന്നുള്ള ദൃഢനിശ്ചയത്തോടെയാണ് പാണ്ഡവർ യുദ്ധം തുടങ്ങിയത്. [[അഭിമന്യു|അഭിമന്യുവും]], [[ഘടോൽകചൻ|ഘടോത്ക്കചനും]] അലംബുസനെതിരായി യുദ്ധം ചെയ്ത് അതിധീരമായി അവനെ നേരിട്ടുവെങ്കിലും മരണത്തിൽ നിന്നും അലംബുസൻ രക്ഷപെട്ടോടി. അർജ്ജുനനെ നേരിട്ട ഭീഷ്മർ അവനെ നിഷ്പ്രയാസം നിരായുധനാക്കി, ഭീഷ്മരുടെ അതിശക്തമായ ബാണങ്ങളേറ്റ് അവശനായി അർജ്ജുനൻ തേർതട്ടിൽ വീണുപോയി. അർജ്ജുനൻ ഭീഷ്മരാൽ വധിക്കപ്പെടുമെന്നവസരത്തിൽ കൃഷ്ണൻ സുദർശനചക്രവുമായി ഭീഷ്മർക്കു നേരെ എഴുന്നേറ്റു. ഭഗവാൻ ചക്രധാരിയായി നിൽക്കുന്നതുകണ്ട് ഭയഭക്തി ബഹുമാനത്തോടെ ഭഗവാൻറെ കൈയ്യാൽ മരിക്കാൻ ആഗ്രഹിച്ച് രണ്ടുകൈയ്യും കൂപ്പി ഭീഷ്മർ തേരിൽ നിന്നും ഇറങ്ങി ശിരസ്സു നമിച്ചു നിന്നു. ഇതുകണ്ട് അർജ്ജുനൻ കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധത്തിൽ ഭഗവാൻ ആയുധം എടുക്കില്ല എന്നുള്ളത് വീണ്ടും ഓർമ്മിപ്പിച്ചു. ഇതോടെ സൂര്യാസ്തമയവും കഴിഞ്ഞു യുദ്ധം അവസാനിപ്പിച്ച് ഇരുകൂട്ടരും മടങ്ങി. ഒൻപതു ദിവസങ്ങൾ കഴിഞ്ഞിട്ടും വിജയം കൈവരിക്കാൻ സാധിക്കാതെ വിഷമിക്കുന്ന പാണ്ഡവരെ കൃഷ്ണൻ അന്നു രാത്രി ഭീഷ്മരുടെ കുടീരത്തിൽ കൊണ്ടുപോയി. അവരുടെ മനോഗതം മനസ്സിലാക്കിയ ഭീഷ്മർ ശിഖണ്ഡിയെ മുന്നിൽ നിർത്തി യുദ്ധംചെയ്യാൻ ഉപദേശിച്ചു. === പത്താം ദിവസം ([[ഭീഷ്മപർവ്വം]]) === [[File:The Death of Bhishma.jpg|170px|thumb|right|ഭീഷ്മർ ശരശയ്യയിൽ]] {| class="wikitable" border="1" |- ! പത്താം ദിവസം ! കൗരവസേന ! പാണ്ഡവസേന |- | സർവ്വ സൈന്യാധിപൻ | [[ഭീഷ്മർ]] | [[ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ]] |- | കൊല്ലപ്പെട്ട പ്രധാനികൾ (കൊന്നവർ) | ഭീഷ്മർ ശരശയ്യയിൽ (ശിഖണ്ഡി+അർജ്ജുനൻ) | -- |} പത്താം ദിവസം [[പാണ്ഡവർ]] ധൃഷ്ടദ്യുമ്നന്റെ സ്ഥാനത്ത് [[ശിഖണ്ഡി|ശിഖണ്ഡിയെ]] നിർത്തി യുദ്ധം ആരംഭിച്ചു. അതിധീരമായി ഏവരും യുദ്ധത്തിൽ ഏർപ്പെട്ടു. [[ദുര്യോധനൻ]] ഭീഷ്മർക്കു തുണയായി ദുശ്ശാസനനെ നിയോഗിച്ചിരുന്നു. അർജ്ജുനൻ ഭീഷ്മരോട് എതിരിട്ടപ്പോൾ ശിഖണ്ഡിയെ മുന്നിൽ നിർത്തി ബാണങ്ങൾ എയ്തു. ശിഖണ്ഡിയെ കണ്ടമാത്രയിൽ ഭീഷ്മർ അവനെതിരെ യുദ്ധം ചെയ്യാതെ അർജ്ജുനനു നേർക്ക് തിരിഞ്ഞു. അർജ്ജുനനും ശിഖണ്ഡിയും ഒരു പോലെതന്നെ ഭീഷ്മർക്കുനേരെ ബാണങ്ങൾ പൊഴിച്ചുകൊണ്ടിരുന്നു. ശിഖണ്ഡിയുടെ മുമ്പിൽ ഭീഷ്മരുടെ വീര്യം സ്തംഭിച്ചുപോയി. ഈ അവസരം പാഴാക്കാതെ അർജ്ജുനൻ ഭീഷ്മരുടെ ശരീരം മുഴുവനും അസ്ത്രങ്ങളാൽ എയ്തുനിറച്ചു. (അഷ്ടവസുക്കളിൽ ഇളയവനായ പ്രഭാസനെ ([[ഭീഷ്മർ]]) തിരിച്ചു ദേവലോകത്തേക്ക് കൂട്ടികൊണ്ടുപോകാൻ വസുക്കളേവരും അവിടെ സന്നിഹിതരായിരുന്നു). [[ശരശയ്യ|ശരശയ്യയിൽ]] വീണ ഭീഷ്മർ അടുത്തുനിന്ന ദുശ്ശാസനനോട് ഇനിയെങ്കിലും യുദ്ധം മതിയാക്കാൻ ഉപദേശിച്ചു. ==== ശരശയ്യ ==== [[File:Ramayan.jpg|170px|thumb|left|അസ്ത്രമെയ്ത് ഭീഷ്മരുടെ ശിരസ്സു നേരെയാക്കുന്ന അർജ്ജുനൻ (മാർബിൾശില്പം:സ്വാമിനാരായൺ ടെമ്പിൾ -[[ഗുജറാത്ത്|ഭുജ്, ഗുജറാത്ത്]])]] ഭീഷ്മരുടെ പതനത്തോടെ കൗരവപട പിന്തിരിഞ്ഞോടി. അന്നു യുദ്ധം മതിയാക്കി ഏവരും മടങ്ങി. പക്ഷേ പാണ്ഡവരും, കൗരവരും മാത്രം ഭീഷ്മർക്കു ചുറ്റും സങ്കടപ്പെട്ടു നിന്നു. ശക്തിയില്ലാതെ താഴേക്ക് തൂങ്ങിക്കിടന്ന ശിരസ്സു നേരെയാക്കാൻ ഭീഷ്മരുടെ ആഗ്രഹപ്രകാരം അർജ്ജുനൻ രണ്ട് അസ്ത്രങ്ങൾ എയ്തു താങ്ങുകൊടുത്തു. ഭീഷ്മർ വീണതോടെ കൗരവരുടെ വീര്യമെല്ലാം ഇല്ലാതായി. പാണ്ഡവർക്ക് സന്തോഷവും സങ്കടവും ഒരുപോലെ തോന്നി. താൻ ഉത്തരായനം തുടങ്ങുന്നവരെ മരിക്കാതെ ഇവിടെ കിടക്കും നിങ്ങൾക്ക് എല്ലാവരും കുടീരങ്ങളിലേക്ക് തിരിച്ചു പോകാമെന്നുള്ള ഭീഷ്മരുടെ നിർബന്ധത്താൽ ഏവരും രാത്രിതന്നെ മടങ്ങി. പിറ്റേന്ന് രാവിലെ കൗരവ-പാണ്ഡവ പുത്രന്മാർ പിതാമഹനെ കാണാൻ എത്തി. അദ്ദേഹത്തിനു ദാഹമുണ്ടെന്നറിയിച്ചപ്പോൾ അർജ്ജുനൻ ഭൂമിയിൽ നിന്നും ഗംഗാജലത്തിന്റെ സ്രോതസ്സ് അവിടെ ഉണ്ടാക്കിക്കൊടുത്തു. അതിനുശേഷം [[കർണ്ണൻ]] ഭീഷ്മരെ കാണാൻ എത്തി. കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധഭൂമിയിൽ ആദ്യമായി കർണ്ണൻ വരുന്നത് അന്നായിരുന്നു. ഭീഷ്മർ യുദ്ധത്തിൽ വീണതിനുശേഷമാണ് കർണ്ണൻ യുദ്ധം ചെയ്യാൻ തുടങ്ങിയത്. === പതിനൊന്നാം ദിവസം ([[ദ്രോണപർവ്വം]]) === [[File:Karna in Kurukshetra.jpg|170px|thumb|right|യുദ്ധം പതിനൊന്നാം ദിവസം: [[കർണ്ണൻ]] ആദ്യമായി യുദ്ധഭൂമിയിൽ എത്തുന്നത് ഇന്നാണ്. (ചിത്രകാരന്റെ ഭാവനയിൽ)]] {| class="wikitable" border="1" |- ! പതിനൊന്നാം ദിവസം ! കൗരവസേന ! പാണ്ഡവസേന |- | സർവ്വ സൈന്യാധിപൻ | ദ്രോണർ | ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ |} ഭീഷ്മരുടെ പതനത്തെത്തുടർന്ന് ദുര്യോധനൻ ആചാര്യനായ ദ്രോണരെ സർവ്വസേനാധിപതിയായി വാഴിക്കുന്നു. തുടർന്നുള്ള അഞ്ചു ദിവസങ്ങൾ ദ്രോണാചാര്യർ കൗരവസേനയ്ക്കു നേതൃത്വം നൽകി. മഹാഭാരതത്തിൽ പതിനൊന്നു മുതൽ പതിനഞ്ചുവരെയുള്ള യുദ്ധദിവസങ്ങൾ വർണ്ണിക്കുന്നത് ദ്രോണപർവ്വത്തിലാണ്. സർവ്വസേനാധിപനായി ദ്രോണരായതിനാൽ ഗ്രന്ഥകർത്താവ് ആ പേരു കൊടുത്തു.<ref name="ReferenceA">മഹാഭാരതം -- ഡോ.പി.എസ്. നായർ ISBN 81-85315-01-9 -- വിദ്യാരംഭം പബ്ലീഷേസ്, മുല്ലയ്ക്കൽ, ആലപ്പുഴ</ref> ദ്രോണപർവ്വത്തിൽ 170 അദ്ധ്യായങ്ങളും 10950 പദ്യങ്ങളും അടങ്ങിയിരിക്കുന്നു. പല പ്രമുഖരും മരിച്ചു വീഴുന്ന കഥാസന്ദർഭങ്ങളോടെ വളരെ വിശദമായിതന്നെ ഗ്രന്ഥകർത്താവ് ഈ ദിവസങ്ങൾ മഹാഭാരതത്തിൽ വർണ്ണിച്ചിരിക്കുന്നു. [[കർണ്ണൻ]] ആദ്യമായി യുദ്ധക്കളത്തിൽ എത്തുന്നത് ഈ ദിവസമാണ്. ആദ്യ പത്തുദിവസങ്ങൾ അദ്ദേഹം യുദ്ധത്തിൽ ഏർപ്പെട്ടില്ല. ധർമ്മപുത്രരെ ജീവനോടെ ബന്ധിക്കുവാൻ ദ്രോണർ പദ്ധതിയിട്ടു. ജീവനോടെ യുധിഷ്ഠിരനെ പിടിച്ചാൽ അതിലൂടെ പാണ്ഡവരെ ഭീഷണിപ്പെടുത്തി മറ്റുകാര്യങ്ങൾ സാധിക്കാമെന്നു മനസ്സിലാക്കിയാണ് ഇതിനു മുതിർന്നത്. ദ്രോണരും, കർണ്ണനും, ദുര്യോധനാദികളും ഒത്തുചേർന്ന് യുധിഷ്ഠിരനെതിരായി യുദ്ധം ആരംഭിച്ചു. ദ്രോണർ യുധിഷ്ഠിരന്റെ വില്ലുമുറിച്ച് അതിനു വഴിയൊരുക്കി. യുധിഷ്ഠിരൻ പിടിക്കപ്പെടുമെന്നഘട്ടത്തിൽ കൃഷ്ണാർജ്ജുനന്മാർ അവിടെ എത്തുകയും യുധിഷ്ഠിരനെ രക്ഷപെടുത്തുകയും ചെയ്തു. പാഞ്ചാല രാജകുമാരനായ ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ പലതവണ ദ്രോണാചാര്യരെ ആക്രമിച്ചു, പക്ഷേ പല സന്ദർഭത്തിലും പാഞ്ചാലകുമാരനു പിന്തിരിഞ്ഞോടേണ്ടിവന്നു. (ഗ്രന്ഥകർത്താവിന്റെ അഭിപ്രായത്തിൽ യുദ്ധസമയത്ത് ദ്രോണർക്ക് 85 വയസ്സുണ്ടായിരുന്നു). === പന്ത്രണ്ടാം ദിവസം ([[ദ്രോണപർവ്വം]]) === [[File:Bhagadatta fighting with Bhima.JPG|170px|thumb|right|യുദ്ധം പന്ത്രണ്ടാം ദിവസം: [[ഭഗദത്തൻ|ഭഗദത്തനോട്]] എതിരിടുന്ന [[ഭീമൻ]] ([[ബേലൂർ|ബേലൂരിലെ]] ശിലാശില്പം)]] {| class="wikitable" border="1" |- ! പന്ത്രണ്ടാം ദിവസം ! കൗരവസേന ! പാണ്ഡവസേന |- | സർവ്വ സൈന്യാധിപൻ | [[ദ്രോണർ]] | [[ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ]] |- | കൊല്ലപ്പെട്ട പ്രധാനികൾ<br />(കൊന്നവർ) | [[ഭഗദത്തൻ]], [[വൃക്ഷസേനൻ]] ([[അർജുനൻ]])<br />കർണ്ണപുത്രർ, ഭഗദത്തപുത്രൻ ([[നകുലൻ]]) | ദർശൻ ([[ഭഗദത്തൻ]]) |- | ഉപയോഗിച്ച വ്യൂഹങ്ങൾ | ദേവവ്യൂഹം<br />([[ദേവൻ|അമാനുഷാകൃതി]]) | ശൃംഗാരകവ്യൂഹം<br />([[കൊമ്പ്|വളഞ്ഞ കൊമ്പിന്റെ ആകൃതി]]) |} പന്ത്രണ്ടാം ദിവസവും ദ്രോണർ യുധിഷ്ഠിരനെ ജീവനോടെ ബന്ധിക്കുന്നതിനായി മഹാവ്യൂഹം (ദേവവ്യൂഹം) ചമച്ചു. ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ ശൃംഗാരകവ്യൂഹവും ചമച്ച് അതിശക്തമായി എതിർത്തു. ഭീമാർജ്ജുനന്മാരുടെ ആക്രമണത്തിൽ കൗരവപ്പട പിന്തിരിഞ്ഞോടി. കൗരവപ്പടയെ തിരിച്ചു യുദ്ധഭൂമിയിൽ നിർത്താനായി ദുര്യോധനൻ [[പ്രാഗ്ജ്യോതിഷ|പ്രാഗ്ജ്യോതിഷത്തിലെ]] രാജാവായിരുന്ന ഭഗദത്തനെ നിയോഗിച്ചു. കൃഷ്ണനാൽ കൊല്ലപ്പെട്ട നരകാസുരന്റെ പുത്രനായിരുന്നു [[ഭഗദത്തൻ]]. വാർദ്ധക്യം ഉണ്ടായിരുന്നെങ്കിലും ആനപ്പുറത്തേറിവന്ന ഭഗദത്തൻ പാണ്ഡവസേനയെ നയിച്ച ഭീമനോട് ഏറ്റുമുട്ടി.<ref>{{Cite web |url=http://www.thekurukshetragame.com/bhagadatta.html |title=ആർക്കൈവ് പകർപ്പ് |access-date=2011-09-17 |archive-date=2011-09-02 |archive-url=https://web.archive.org/web/20110902022523/http://www.thekurukshetragame.com/bhagadatta.html |url-status=dead }}</ref> ഭഗദത്തൻ വൈഷ്ണാവസ്ത്രം പ്രയോഗിച്ച് പാണ്ഡവസേനയെ അതിഭീകരമായി കൊന്നൊടുക്കി. മറ്റാർക്കും തടുക്കാനാവാഞ്ഞ വൈഷ്ണവാസ്ത്രത്തെ കൃഷ്ണൻ നിർവീര്യമാക്കി. ഭഗദത്തന്റെ കൊലയാനയെ [[അഷ്ടദിക് ഗജങ്ങൾ|അഷ്ടദിക് ഗജങ്ങളിൽ]] ഒന്നായ [[സുപ്രതികൻ|സുപ്രതികനോടാണ്]] ഗ്രന്ഥകർത്താവ് ഉപമിച്ചിരിക്കുന്നത്.<ref>മഹാഭാരതം -- ഡോ.പി.എസ്.നായർ -- ISBN 81-85315-01-9 വിദ്യാരംഭം പ്രസിദ്ധീകരണം, ആലപ്പുഴ</ref> ഭഗദത്തന്റെ ആന ഭീമനെ എടുത്ത് മേല്പോട്ട് എറിഞ്ഞു; ഭീമൻ താഴേക്ക് പതിക്കുമ്പോൾ കൊമ്പിൽ കോർത്ത് കൊല്ലാനായി കൊമ്പുകൾ മുകളിലോട്ടാക്കി നിർത്തി. ആ സമയത്ത് അർജ്ജുനൻ അവിടെ എത്തുകയും, ഒരു അമ്പിനാൽ ആനയുടെ ശിരസ്സും, മേല്പോട്ടാക്കി നിർത്തിയിരുന്ന വാലും, ഭഗദത്തന്റെ ശിരസ്സു മുറിച്ച് ഭീമനെ രക്ഷപെടുത്തി. [[ഭഗദത്തൻ|ഭഗദത്തന്റെ]] മരണം കൗരവസേനയ്ക്ക് വലിയ ആഘാതം ഏൽപ്പിച്ചു. ഭഗദത്തന്റെ മരണത്തെ തുടർന്ന്, അവന്റെ പുത്രനെ നകുലനും കർണ്ണപുത്രനായ വൃക്ഷസേനനെ അർജ്ജുനനും വധിച്ചു. ഇതുകണ്ട് പാണ്ഡവസേനയോട് ഏറ്റുമുട്ടിയ മറ്റു കർണ്ണപുത്രന്മാരും നകുലനാൽ കൊല്ലപ്പെട്ടു. മക്കളുടെ ദുരന്തവിവരം അറിഞ്ഞ കർണ്ണൻ കൂടുതൽ സമയം യുദ്ധക്കളത്തിൽ നിൽക്കാനാവാതെ മടങ്ങി. കൗരവസേനയ്ക്കു അതിഭീകരമായ പരാജയമായിരുന്നു പന്ത്രണ്ടാം ദിവസം. ദുഃഖിതനായ ദുര്യോധനൻ അന്ന് യുദ്ധം കഴിഞ്ഞ് ദ്രോണാചാര്യരേയും കർണ്ണനേയും ശകുനിയേയും, ജയദ്രഥനേയും തന്റെ കുടീരത്തിലേക്ക് വിളിച്ചു വരുത്തി. അടുത്തനാൾ എങ്ങനെ പാണ്ഡവസേനയെ തകർക്കാമെന്നുള്ള ചർച്ചകൾ ചെയ്തു. ദ്രോണാചാര്യർ ചക്രവ്യൂഹം ഒരുക്കുവാനും അതിലൂടെ അടുത്ത ദിവസം പാണ്ഡവസേനയെ വിദഗ്ദ്ധമായി എതിരിടാനും പദ്ധതികൾ ആസൂത്രണംചെയ്തു ഏവരും അന്നേക്ക് പിരിഞ്ഞു. === പതിമൂന്നാം ദിവസം ([[ദ്രോണപർവ്വം]]) === [[File:Abhimanyu Vadh.jpg|170px|thumb|right|ചക്രവ്യൂഹത്തിൽ അകപ്പെട്ട [[അഭിമന്യു|അഭിമന്യുവിനെ]] കൗരവർ ചേർന്ന് കൊലപ്പെടുത്തുന്നു (രവിവർമ്മചിത്രം)]] {| class="wikitable" border="1" |- ! പതിമൂന്നാം ദിവസം ! കൗരവസേന ! പാണ്ഡവസേന |- | സർവ്വ സൈന്യാധിപൻ | [[ദ്രോണർ]] | [[ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ]] |- | കൊല്ലപ്പെട്ട പ്രധാനികൾ<br />(കൊന്നവർ) | [[ലക്ഷണൻ]], അശ്മകൻ, ശല്യസഹോദരൻ,<br />ശല്യപുത്രൻ, മാത്രികവദൻ, ബൃഹൽബലൻ, <br />ശകുനിയുടെ സഹോദരർ, സുശർമ്മൻ ([[അർജ്ജുനൻ]]) | [[അഭിമന്യു]] ([[ഭരതൻ (ദുശ്ശാസനപുത്രൻ)|ഭരതൻ]], [[ജയദ്രഥൻ]])<br />സഹദേവ്-മഗധ ([[ദ്രോണർ]]) |- | ഉപയോഗിച്ച വ്യൂഹങ്ങൾ | [[ചക്രവ്യൂഹം]]<br />([[ചക്രം|കറങ്ങുന്ന ചക്രത്തിന്റെ ആകൃതി]])<ref>http://www.thehindu.com/todays-paper/tp-national/tp-karnataka/article1064463.ece</ref> | അർണ്ണവ്യൂഹം ([[സമുദ്രം|സമുദ്രാകൃതി]]) |} പതിമൂന്നാം നാൾ ത്രിഗർത്ത രാജാവായ [[സുശർമ്മൻ]] ദക്ഷിണ സമരമുഖത്തും [[ദ്രോണർ]] [[ചക്രവ്യൂഹം]] ചമച്ച് ഉത്തരഭാഗത്തും നിലയുറപ്പിച്ചു. ചക്രവ്യൂഹത്തിൽ ദ്രോണരെ കൂടാതെ [[അശ്വത്ഥാമാവ്]], [[കർണ്ണൻ]], [[ജയദ്രഥൻ]], [[ദുശ്ശാസനൻ]], ദുര്യോധനപുത്രനായ [[ലക്ഷണൻ]], [[ശല്യർ]] തുടങ്ങിയവർ നിലയുറപ്പിച്ചു. ത്രിഗർത്തനെ സഹായിക്കാൻ കംബോജ രാജാവ് സുദക്ഷിണനും, കൃമ്മീര പുത്രനായ അലംബുസനും തങ്ങളുടെ സേനാവ്യൂഹത്തോടെ എതിരിടാൻ തുടങ്ങി. അതിശക്തമായ കൗരവസേനയുടെ ഉത്തരഭാഗത്തുനിന്നുള്ള ആക്രമണത്തിൽ പാണ്ഡവപ്പട തിരിഞ്ഞോടി തുടങ്ങി. ഇതുമനസ്സിലാക്കി അർജ്ജുനൻ ത്രിഗർത്തനോട് ഏറ്റുമുട്ടി കൗരവസേനയെ ശക്തമായി എതിർത്തു. അർജ്ജുനൻ ഉത്തരഭാഗത്തു നിന്നു യുദ്ധം തുടങ്ങിയപ്പോൾ ചക്രവ്യൂഹം ചമച്ചുനിന്ന [[ദ്രോണർ]] ധർമ്മപുത്രരോടു ഏറ്റുമുട്ടി. ==== ചക്രവ്യൂഹം ==== [[File:Halebid2.JPG|170px|thumb|left|ചക്രവ്യൂഹം (ശിലാശില്പം: [[:en:Hoysaleswara Temple|ഹോസലേശ്വരക്ഷേത്രം]], [[:en:Halebidu|ഹലെബിഡു]], [[കർണ്ണാടകം]])]] ദുര്യോധന നിർദ്ദേശപ്രകാരം ദ്രോണർ അർജ്ജുനനെ അടർക്കളത്തിൽ നിന്നകറ്റി നിർത്തി ചക്രവ്യൂഹം ചമച്ചു യുധിഷ്ഠിരനെ ബന്ധനസ്ഥനാക്കുവാനുള്ള മികച്ചയുദ്ധതന്ത്രമാണ് ഇതുകൊണ്ടു ഉദ്ദേശിച്ചത്. ഒരു പക്ഷേ യുദ്ധം അവസാനിപ്പിക്കുവാനും പാണ്ഡവരെ വീണ്ടും മറ്റൊരു വനവാസത്തിനയക്കുവാനും പതിമൂന്നാം നാളിലെ ഈ യുദ്ധംകൊണ്ടു സാധിക്കുമായിരുന്നു. അതാണ് കൗരവപക്ഷം തലേനാൾ തീരുമാനിച്ചുറപ്പിച്ചത്. [[വ്യാസൻ]] [[മഹാഭാരതം|മഹാഭാരതത്തിൽ]] ചക്രവ്യൂഹം എന്നും, [[എഴുത്തച്ഛൻ]] തന്റെ കൃതിയിൽ പത്മവ്യൂഹം എന്നും പറയുന്നു. മുൻ‌കൂട്ടിയുള്ള പടയൊരുക്കങ്ങളും സേനാവിന്യാസങ്ങളും ഈ വ്യൂഹത്തിൽ പ്രത്യക്ഷത്തിലുണ്ടാവില്ല എന്നുള്ളതാണ് ഈ യുദ്ധവ്യൂഹത്തിനുള്ള പ്രധാന പ്രത്യേകത. കൂമ്പടയുവാൻ തുടങ്ങുന്ന ഒരു താമരയുടെ രൂപത്തിലാണു് സേനാവിന്യാസം എന്നതിനാലാവാം ചക്രവ്യൂഹം പത്മവ്യൂഹമായി എഴുത്തച്ഛൻ എഴുതിയത്. പ്രധാന ഗ്രന്ഥകർത്താവായ വ്യാസനു മുൻതൂക്കം നൽകുമ്പോൾ ചക്രവ്യൂഹം എന്നതാവും ചേരുക. ശത്രു ഉള്ളിലേക്ക് കടക്കുംതോറും വ്യൂഹത്തിലെ ഉള്ളിലേക്കുള്ള പ്രവേശനം ചെറുതായി വരുന്ന രീതിയിലാണ് ഇതിലെ പടനീക്കം. അകത്തും പുറത്തും നിൽക്കുന്ന പോരാളികൾ ഒരു ഭ്രമണപഥത്തിലെന്നവണ്ണം കറങ്ങികൊണ്ടിരിക്കുന്നു. മഹാരഥികൾ അവരവരുടെ യുദ്ധസ്ഥാനങ്ങൾ തുടർച്ചയായി ഇരുദിശകളിലും മാറിക്കൊണ്ടിരിക്കുന്ന ഈ സേനാവിന്യാസം തകർക്കുക വളരെ ബുദ്ധിമുട്ടേറിയതായിരുന്നുവെന്നു വ്യാസമഹാഭാരതത്തിൽ ഗ്രന്ഥകാരൻ എഴുതിയിരിക്കുന്നു. പതിനായിരക്കണക്കിനു പാണ്ഡവസേനകളെ ദ്രോണാചാര്യർ ചക്രവ്യൂഹം ചമച്ച് കൊന്നുതുടങ്ങി. ഇതുകണ്ടു ഭയവിഹ്വലനായ ധർമ്മപുത്രർ അഭിമന്യുവിനെ ചക്രവ്യൂഹം തകർക്കാൻ നിയോഗിച്ചു. അവനെ സഹായിക്കാൻ ഘടോൽകചനും എത്തി. അഭിമന്യു ധീരനായി ചക്രവ്യൂഹം ഭേദിച്ച് ഉള്ളിൽക്കയറി. ഭീമനും, യുധിഷ്ഠിരനും, നകുല-സഹദേവന്മാരും അഭിമന്യുവിനെ സഹായിക്കാൻ എത്തി. ചക്രവ്യൂഹത്തിന്റെ പുറത്തുനിൽക്കുന്ന യോദ്ധാക്കളെ ചെറുത്ത് നിർത്തുകയും അവരെ തോൽപ്പിച്ച് ഉള്ളിൽ കടക്കാൻ ശ്രമിക്കുകയുമായിരുന്നു ഇവരുടെ ലക്ഷ്യം. പക്ഷേ [[ജയദ്രഥൻ]] അവരെ എല്ലാവരെയും തടഞ്ഞു നിർത്തി അതിധീരമായി യുദ്ധം ചെയ്തു. (''അർജ്ജുനനെ ഒഴിച്ച് പാണ്ഡവരെ നാലുപേരെയും യുദ്ധത്തിൽ ഒരു പ്രാവശ്യം തടഞ്ഞു നിർത്താനുള്ള വരം [[ശിവൻ|ശിവനിൽ]] നിന്നും ജയദ്രഥൻ സമ്പാദിച്ചിരുന്നു''). ഘടോൽകചന്റെ ശക്തമായ ആക്രമണവും ജയദ്രഥന്റെ ചെറുത്തു നിൽപ്പിനു മുൻപിൽ ഒരു പ്രയോജനവും ചെയ്തില്ല. ചക്രവ്യൂഹത്തിനുള്ളിലകപ്പെട്ട അഭിമന്യുവിനു പുറത്തുകടക്കാൻ കഴിയാതെ വന്നു. അവനെ തനിച്ച് കൗരവസേന ചുറ്റുംനിന്നു ആക്രമിക്കാൻ ഇതുമൂലം സാധിച്ചു. ഒടുവിൽ അഭിമന്യു തനിച്ച് ഉള്ളിൽ നിന്നു കൗരവർക്കെതിരെ യുദ്ധം ചെയ്തു. അഭിമന്യുവിനോട് ഏറ്റുമുട്ടിയ ദുര്യോധനപുത്രനായ ലക്ഷണനെ അഭിമന്യു ഒരസ്ത്രത്താൽ തലമുറിച്ചു കൊന്നു. ഇതിനെത്തുടർന്ന് അവനോട് ഏറ്റുമുട്ടിയ ശകുനിയുടെ സഹോദന്മാരെയും, ബൃഹൽബലനേയും അഭിമന്യു വധിച്ചു. ഈ സമയം കർണ്ണൻ ഒളിയമ്പെയ്ത് അഭിമന്യുവിന്റെ വില്ലിന്റെ ഞാൺ മുറിച്ചു <ref>യുദ്ധം അനുശാസിച്ച നിയമങ്ങൾ -- [12: ന്യായരഹിതമായ പോരാട്ടത്തിൽ ആരും ഏർപ്പെടരുത്]</ref>. ദ്രോണർ അവന്റെ കുതിരകളേയും കൊന്നുകളഞ്ഞു <ref>യുദ്ധം അനുശാസിച്ച നിയമങ്ങൾ -- [08: യുദ്ധത്തിൽ പങ്കെടുക്കാത്തവനെയൊ, മൃഗത്തെയൊ ആക്രമിക്കരുത്]</ref>. തേരാളിയായ സുമിത്രനെ ശല്യർ ഗദകൊണ്ട് അടിച്ചുകൊന്നു <ref name="ReferenceB">യുദ്ധം അനുശാസിച്ച നിയമങ്ങൾ -- [06: നിരായുധനെ ആക്രമിക്കരുത്]</ref>. തേരും തേരാളി ഇല്ലാതായപ്പോൾ നിലത്തുനിന്നു യുദ്ധം തുടർന്ന അഭിമന്യുവിന്റെ വാളും പരിചയും കർണ്ണനും ദ്രോണരും ചേർന്ന് ഒളിയമ്പെയ്ത് തെറിപ്പിച്ചുകളഞ്ഞു. നിരായുധനായ അഭിമന്യുവിനോടു ചെയ്യുന്ന ചതിപ്രയോഗം യുദ്ധനീതിയല്ലെന്ന് ദ്രോണരെ കർണ്ണൻ പലപ്പോഴും ഓർമ്മപ്പെടുത്തിയെങ്കിലും അതുകൂട്ടാക്കാതെ ദ്രോണർ അഭിമന്യുവിനെ ചതിയാൽ കൊല്ലാൻ നിർദ്ദേശിച്ചു <ref>യുദ്ധം അനുശാസിച്ച നിയമങ്ങൾ -- [04: ഒരാളുപോലും മറ്റുള്ളവരാൽ ചുറ്റപ്പെട്ട് ആക്രമിക്കപ്പെടരുത്]</ref>. നിരായുധനായ അഭിമന്യു തകർക്കപ്പെട്ട തേരിന്റെ ചക്രവുമായി ചുറ്റും നിന്നു ആക്രമിക്കുന്ന കൗരവസേനയോട് അതിധീരമായി പോരാടി. പക്ഷേ കൗരവ പ്രമുഖന്മാരെല്ലാവരും ചേർന്ന് ബാലനായ അഭിമന്യുവിനെ ചതിപ്രയോഗത്തിൽ കൊന്നു കളഞ്ഞു. അവസാന നിമിഷത്തിലും അവൻ തന്നെ ആക്രമിച്ച ദുശ്ശാസനന്റെ പുത്രനായ [[ഭരതൻ (ദുശ്ശാസനപുത്രൻ)|ഭരതനെ]] ഗദകൊണ്ട് തലയ്ക്കടിച്ചു സാരമായ പരിക്കേൽപ്പിച്ചു. അവസാന സമയത്തും അവന്റെ പോരാട്ടത്തിൽ ഭയവിഹ്വലരായി ദുശ്ശാസനനും, ശല്യരും പിന്തിരിഞ്ഞോടി. അവസാന ശ്വാസംവരെയും തന്റെ പിതാവിനുവേണ്ടി ജീവിച്ച് ധീരപുത്രനായി അഭിമന്യു വീരസ്വർഗ്ഗം പൂകിയതായി ഗ്രന്ഥകാരൻ മഹാഭാരതത്തിൽ ദ്രോണപർവ്വത്തിൽ എഴുതിയിരിക്കുന്നു. ==== അർജ്ജുനശപഥം ==== [[അഭിമന്യു|അഭിമന്യുവിന്റെ]] മരണം പാണ്ഡവരെ വളരെയേറെ ദുഃഖത്തിലാഴ്ത്തി. യുധിഷ്ഠിരന്റെ നിർദ്ദേശത്തെ തുടർന്നായിരുന്നു ചക്രവ്യൂഹം അഭിമന്യു ഭേദിച്ച് അകത്തുകടന്നതും മരണപ്പെട്ടതും. ആ കാരണത്താൽ [[യുധിഷ്ഠിരൻ]] വളരെയധികം സങ്കടപ്പെട്ടു. അദ്ദേഹത്തിനു മുൻപിൽ [[വ്യാസൻ]] ആഗതനായി ഷോഡശരാജാക്കന്മാരുടെ കഥകൾ വിസ്തരിക്കുകയും തുടർന്ന് പല ഉപദേശങ്ങളും നൽകി അദ്ദേഹം സമാധാനിപ്പിച്ചു. മകന്റെ മരണ വാർത്തയറിഞ്ഞ അർജ്ജുനൻ മോഹാലസ്യപ്പെട്ടുവീണു. കൃഷ്ണൻ അർജ്ജുനനെ സമാധാനപ്പെടുത്തി. പക്ഷേ ദുഃഖാർത്തനായ അർജ്ജുനൻ തന്റെ പുത്രനെ കൊന്ന ജയദ്രഥന്റെ ശിരസ്സ് നാളെ സൂര്യാസ്തമയത്തിനു മുൻപു എയ്തുവീഴ്തുമെന്നും, അല്ലെങ്കിൽ ഗാണ്ഢീവത്തോടെ അഗ്നിയിൽ ചാടിമരിക്കുമെന്നും [[ശപഥം]] എടുത്തു. പുത്രദുഃഖത്താൽ സങ്കടപ്പെടുന്ന അർജ്ജുനനെ സമാധാനിപ്പിക്കാൻ കൃഷ്ണൻ അന്നു രാത്രിതന്നെ ദേവലോകത്ത് കൂട്ടിക്കൊണ്ടുപോയി വീരസ്വർഗ്ഗം പ്രാപിച്ച പുത്രനെ കാണിച്ചു കൊടുത്തു. അർജ്ജുനന്റെ ഉഗ്രശപഥം ഇതിനോടകം ചാരന്മാർ മുഖാന്തരം കൗരവർ അറിഞ്ഞുകഴിഞ്ഞിരുന്നു. എങ്ങനെയും ജയദ്രഥനെ രക്ഷിക്കണമെന്നു ഏവരും ചേർന്നു തീരുമാനം എടുത്തു. === പതിനാലാം ദിവസം ([[ദ്രോണപർവ്വം]]) === [[File:Arjuna Kills Jaydhratha.jpg|170px|thumb|right|അർജ്ജുന ശപഥവും, ജയദ്രഥ വധവും (എണ്ണ ഛായാചിത്രം)]] {| class="wikitable" border="1" |- ! പതിനാലാം ദിവസം ! കൗരവസേന ! പാണ്ഡവസേന |- | സർവ്വ സൈന്യാധിപൻ | [[ദ്രോണർ]] | [[ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ]] |- | കൊല്ലപ്പെട്ട പ്രധാനികൾ<br />(കൊന്നവർ) | [[ജയദ്രഥൻ]] ([[അർജ്ജുനൻ]])<br />[[ഭരതൻ (ദുശ്ശാസനപുത്രൻ)|ഭരതൻ]] ([[ഘടോൽകചൻ]])<br />[[വൃക്ഷസേനൻ]] ([[ഭീമൻ]])<br />[[അലംബുസൻ]] ([[ഘടോൽകചൻ]])<br />[[ബാൽഹികൻ]] ([[ഭീമൻ]])<br />[[സോമദത്തൻ]] ([[സാത്യകി]])<br />[[ഭൂരിശ്രവസ്സ്]] ([[സാത്യകി]]) | [[ഘടോൽകചൻ]] ([[കർണ്ണൻ]]) |- | ഉപയോഗിച്ച വ്യൂഹങ്ങൾ | കമലവ്യൂഹം ([[താമര|വിരിഞ്ഞ താമരപൂവിന്റെ ആകൃതി]])<br />സൂചിവ്യൂഹം ([[സൂചി|സൂചിയുടെ ആകൃതി]])<br />ചക്രവ്യൂഹം ([[ചക്രം|കറങ്ങുന്ന ചക്രത്തിന്റെ ആകൃതി]]) | മാലവ്യൂഹം ([[പുഷ്പം|പുഷ്പചക്രാകൃതി]]) |} പതിനാലാം ദിവസം രാവിലെ കൃഷ്ണൻ അർജ്ജുനനേയും കൂട്ടി ഉത്തരയേയും, സുഭദ്രയേയും, പാഞ്ചാലിയേയും കണ്ട് അഭിമന്യുവിന്റെ മരണവിവരം അറിയിക്കാൻ അവർ താമസിച്ചിരുന്ന സ്യമന്തകതീർത്ഥക്കരയിലേക്ക് തിരിച്ചു. ദുഃഖവാർത്തയറിഞ്ഞ് [[ഉത്തര|ഉത്തരയും]], [[സുഭദ്ര|സുഭദ്രയും]] ബോധരഹിതരായി. എല്ലാവരേയും സമാശ്വസിപ്പിച്ചു കൃഷ്ണാർജ്ജുനന്മാർ തിരിച്ച് കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധഭൂമിയിൽ എത്തിച്ചേർന്നു. അർജ്ജുനശപഥത്തിൽ സംഭ്രീതനായ ജയദ്രഥനെ സംരക്ഷിക്കേണ്ടത് [[കൗരവർ|ദുര്യോധനാദികളുടെ]] ചുമതലയായിരുന്നു. ഒരേയൊരു സഹോദരിയായ [[ദുശ്ശള|ദുശ്ശളയുടെ]] ഭർത്താവ് സിന്ധുരാജാവായ [[ജയദ്രഥൻ|ജയദ്രഥനെ]] രക്ഷിക്കുവാനായി കൗരവർ കമലവ്യൂഹവും അതിനുള്ളിൽ സൂചിവ്യൂഹവും ചമച്ച് (ഇരട്ടവ്യൂഹങ്ങൾ) ജയദ്രഥനെ അതിനുള്ളിൽ നിർത്തി. ജയദ്രഥനു ചുറ്റും ശല്യരും, കർണ്ണനും, അശ്വത്ഥാമാവും, കൃപാചാര്യരും കാവൽ നിന്നു. അതിനു മുൻപിലായി ഭൂരിശ്രവസ്സും, വൃക്ഷസേനനും സൂചിവ്യൂഹത്തിന്റെ പ്രവേശനഭാഗത്ത് കൃതവർമ്മാവും ജയദ്രഥനെ രക്ഷിക്കാൻ നിലയുറപ്പിച്ചു. അതിനു പുറത്ത് കമലവ്യൂഹം ചമച്ച് ദുര്യോധനനും, ദുശ്ശാസനനും ആരെയും ഉള്ളിൽ കടക്കാതിരിക്കാൻ അതിശക്തമായി കാവൽ നിന്നു. ഏറ്റവും പുറത്ത് ദ്രോണാചാര്യരും നിലയുറപ്പിച്ചു. ജയദ്രഥനെ ഇന്ന് സൂര്യാസ്തമയം വരെ രക്ഷിക്കുമ്പോൾ അർജ്ജുനൻ സ്വയം മരിച്ചു കൊള്ളുമെന്നുള്ള അർജ്ജുനശപഥം അവരെ കൂടുതൽ രക്ഷോമുഖന്മാരായി പ്രവർത്തിക്കുവാൻ കാരണമാക്കി. ==== ജയദ്രഥവധം ==== [[File:Death of Jayadratha.jpg|170px|thumb|left|ചിത്രം: ജയദ്രഥവധം]] ധർമ്മപുത്രർക്കു കൂട്ടായി സാത്യകിയെ നിർത്തിയാണ് നാലു അനുജന്മാരും യുദ്ധത്തിനു പുറപ്പെട്ടത്. അർജ്ജുനന്റെ ഇന്നത്തെ ലക്ഷ്യം ജയദ്രഥവധം മാത്രമായിരുന്നു. യുദ്ധഭൂമിയിൽ മുഴുവനും തിരഞ്ഞിട്ടും ജയദ്രഥനെ കണ്ടെത്താൻ പാർത്ഥനായില്ല. അവസാനം ജയദ്രഥൻ പത്മവ്യൂഹത്തിനുള്ളിലാണെന്നു മനസ്സിലാക്കി, ഭീമനും അർജ്ജുനനും ചേർന്ന് പത്മവ്യൂഹം തകർത്തു അകത്തുകടക്കാൻ ശ്രമിച്ചു. ധർമ്മപുത്രരുടെ നിർദ്ദേശത്തെത്തുടന്ന് സാത്യകിയും യുദ്ധക്കളത്തിൽ അർജ്ജുനനെ സഹായിക്കാൻ ഇതിനോടകം എത്തിച്ചേർന്നു. ദ്രോണരും, ദുര്യോധനനും, ദുശ്ശാസനനും ചേർന്ന് ഇവരെ അതിശക്തമായി എതിർത്തു. ദ്രോണരൊഴികെ ഏവരും പരാജിതനായി അവിടെ നിന്നും മാറിക്കളഞ്ഞു. അവസാനം പത്മവ്യൂഹം തകർത്ത് ദ്രോണരേയും അവിടെ നിന്നകറ്റാൻ പാർത്ഥനായി. അതിനെത്തുടർന്ന് പാർത്ഥനോട് സൂചിവ്യൂഹം ചമച്ചു എതിർത്തുനിന്ന കൃതവർമ്മാവ് ഗത്യന്തരമില്ലാതെ ഓടിക്കളഞ്ഞു. പിന്നീട് ഇവരെ എതിർത്ത ഭൂരിശ്രവസ്സിനേയും വൃക്ഷസേനനേയും സാത്യകിയും ഭീമനും ചേർന്നു കൊന്നു. പുറത്തു നടക്കുന്ന ശബ്ദബഹുലമായ യുദ്ധകാഹളത്തിൽ ഭയാകുലനായ ജയദ്രഥനെ കർണ്ണൻ സമാശ്വസിപ്പിച്ചുകൊണ്ടിരുന്നു. എങ്ങനെയും ജയദ്രഥനെ രക്ഷിക്കണമെന്നു തീരുമാനിച്ച് യുദ്ധത്തിൽ നിന്നും ഓടിമാറിയവർ വീണ്ടും ധൈര്യം വീണ്ടെടുത്ത് തിരിച്ച് അവിടെതന്നെ എത്തിച്ചേർന്നു. ഈ സമയം കൃഷ്ണൻ തന്റെ സുദർശന ചക്രത്താൽ സൂര്യബിംബത്തെ മറയ്ക്കുകയും സൂര്യാസ്തമയമായി എന്നു തെറ്റിധരിച്ച് ഏവരും യുദ്ധം മതിയാക്കി. കൗരവർ അർജ്ജുനന്റെ ആത്മാഹുതി കാണുവാൻ കൂട്ടത്തോടെ ഒത്തുകൂടി. അവസാനം ജയദ്രഥനും പുറത്തുവന്നു എന്നു മനസ്സിലാക്കിയപ്പോൾ കൃഷ്ണൻ സൂര്യന്റെ മറമാറ്റി സുദർശനത്തെ തിരിച്ചെടുത്തു. സമയം ഒട്ടുപാഴാക്കാതെ അർജ്ജുനനോട് അമ്പ് എയ്ത് ജയദ്രഥനെ നിഗ്രഹിക്കാൻ നിർദ്ദേശിച്ചു. ജയദ്രഥന്റെ നിർജ്ജീവമായ തല ആരു നിലത്തിടുന്നൊവൊ അവന്റെ ശിരസ്സു പൊട്ടിപോകാനുള്ള വരം ജയദ്രഥന്റെ അച്ഛൻ ഭഗവാൻ ശിവനിൽ നിന്നും സമ്പാദിച്ചിരുന്നു. അതിനാൽ ഒന്നിനു പുറകെ ഒന്നായി അമ്പെയ്ത് ജയദ്രഥന്റെ ശിരസ്സ് സിന്ധുരാജ്യംവരെ എത്തിച്ചു. സന്ധ്യാവന്ദനത്തിനായി പുറത്തേക്കിറങ്ങിയ വൃദ്ധക്ഷത്രന്റെ മടിത്തട്ടിലേക്കാണ് തലവന്നു വീണത്. പെട്ടെന്നു മടിയിൽ തലവീണപ്പോൾ പേടിച്ച് തട്ടിത്താഴെയിടുകയും കൂട്ടത്തിൽ ആ വൃദ്ധപിതാവിന്റെ ശിരസ്സും തകർന്നുപോയി. ജയദ്രഥവധത്തിനുശേഷം വീണ്ടും യുദ്ധംതുടർന്നു അർജ്ജുനനും കൃപരുമായി യുദ്ധംചെയ്തെങ്കിലും കൃപർ അവശനായി മടങ്ങി. ==== രാത്രിയുദ്ധം ==== [[File:Karna kills Ghatotkacha.jpg|170px|thumb|left|ചിത്രം: രാത്രിയുദ്ധത്തിൽ കർണ്ണൻ ഘടോൽകചനെ കൊല്ലുന്നു]] പകൽ നടന്ന യുദ്ധത്തിൽ ഉണ്ടായ കൗരവപ്പടയുടെ പരാജയം ദുര്യോധനനെ വളരെയധികം ദുഃഖത്തിലാഴ്ത്തി. ദുര്യോധനൻ ദ്രോണരുടെ കുടീരത്തിൽ വന്ന് അന്നു പകലു സംഭവിച്ച പരാജയകാരണങ്ങൾ ചർച്ച ചെയ്തു, കൂട്ടത്തിൽ ദ്രോണരോട് കയർത്തു സംസാരിക്കുകയും ചെയ്തു. കോപാകുലനായ ദ്രോണർ രാത്രിയുദ്ധം ചെയ്യാൻ തയ്യാറായി യുദ്ധക്കളത്തിലെത്തി ശംഖുനാദവും പടഹധ്വനിയും മുഴക്കി. ദ്രോണാചാര്യരുടെ ശംഖുവിളികേട്ട് പാണ്ഡവസേനയും യുദ്ധത്തിനായി എത്തിച്ചേർന്നു. കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധത്തിലെ ആദ്യ രാത്രിയുദ്ധമായിരുന്നു ഇത്. രാത്രീഞ്ചരനായ ഘടോൽകചനു വളരെ ശക്തമായി ആക്രമണം നടത്തുവാൻ രാത്രിയുദ്ധം സഹായിച്ചു. അവന്റെ മുൻപിൽ വന്നുപെട്ട എല്ലാത്തിനേയും കാലപുരിക്കയച്ചുകൊണ്ട് അതിധീരമായി കൗരവപ്പടയോട് ഏറ്റുമുട്ടി. [[ഇരാവാൻ|ഇരവാന്റെ]] മരണത്തിനു കാരണക്കാരനായ [[അലംബുസൻ|അലംബുസനെ]] ([[കൃമ്മീരൻ|കൃമ്മീരപുത്രൻ]]) ഈ രാത്രിയിലാണ് [[ഘടോൽകചൻ]] കൊല്ലുന്നത്. ദ്രോണരും, കൃതവർമ്മാവും, ശല്യരും, കൃപരും, ദുര്യോധനാദികളും എന്നുവേണ്ട കൗരവസേനയിലെ ഏവരും രാത്രിയിലെ നിഴലിൽ എവിടെയൊക്കൊയൊ പ്രണരക്ഷാർത്ഥം ഓടിഒളിച്ചു. കർണ്ണനു തന്റെ സാരഥിയേയും, രഥവും, കുതിരകളേയും നഷ്ടമായി. ഘടോൽകചനാൽ കർണ്ണൻ വധിക്കപ്പെടുമെന്നുള്ള ഘട്ടത്തിൽ [[ദേവേന്ദ്രൻ]] കൊടുത്ത ദിവ്യവേൽ അവനു നേരെ പ്രയോഗിച്ചു. (അർജ്ജുനനു വേണ്ടി സൂക്ഷിച്ചു വെച്ചിരുന്ന വേലാണ് ഘടോൽകചന്റെ ജീവനെടുത്തത്). [[ശന്തനു|ശന്തനുവിന്റെ]] അനുജനായ [[ബാൽഹികൻ|ബാൽഹികനും]] കൗരവസേനയിൽ പങ്കെടുത്തിരുന്നു. വാഹലികം (ഇപ്പോൾ കാശ്മീർ) എന്ന രാജ്യത്തിലെ രാജാവായിരുന്നു അദ്ദേഹം. അദ്ദേഹവും അദ്ദേഹത്തിന്റെ പുത്രൻ സോമദത്തനും, സോമദത്തന്റെ പുത്രൻ ഭൂരിശ്രവസ്സും, ഭൂരിശ്രവസ്സിന്റെ പുത്രന്മാരും കൗരവസേനയിൽ ഉൾപ്പെട്ടിരുന്നു. കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധത്തിൽ പങ്കെടുത്ത ഏറ്റവും പ്രായം കൂടിയ വ്യക്തിയായിരുന്നു ബാൽഹികൻ (ഭീഷ്മരുടെ ഇളയച്ഛൻ). ബാൽഹികനെ രാത്രിയുദ്ധത്തിൽ ഭീമൻ കൊന്നു. (ഭീമന്റെ പിതാവ്, പാണ്ഡുവിന്റെ പിതാവ്, വിചിത്രവീരന്റെ പിതാവ്, ശന്തനുവിന്റെ ഇളയച്ഛനാണ് [[ബാൽഹികൻ]]). സോമദത്തനേയും, ഭൂരിശ്രവസ്സിനേയും, അവന്റെ പുത്രന്മാരെയും സാത്യകിയും കൊന്നു. ഈ യുദ്ധത്തിൽ രണ്ടുസേനകളിലും നിരവധി നാശനഷ്ടങ്ങളാണ് ഉണ്ടായത്. രാത്രിയുദ്ധം അവസാനിപ്പിച്ച് തിരിച്ചു മടങ്ങിയെത്തിയ പാണ്ഡവർ കൃഷ്ണന്റെ നിർദ്ദേശത്താൽ മണ്ണുകുഴച്ച് ഒരാനയെ ഉണ്ടാക്കി അതിനു [[അശ്വത്ഥാമാവ്]] എന്നുപേരിട്ടു. അതിനുശേഷം വാളുകൊണ്ട് അതിന്റെ തലവെട്ടിമാറ്റി. === പതിനഞ്ചാം ദിവസം ([[ദ്രോണപർവ്വം]]) === [[File:Kripa and shikhandi.jpg|170px|thumb|right|ചിത്രം: യുദ്ധത്തിലേർപ്പെട്ടിരിക്കുന്ന കൃപാചാര്യരും ശിഖണ്ഡിയും]] {| class="wikitable" border="1" |- ! പതിനഞ്ചാം ദിവസം ! കൗരവസേന ! പാണ്ഡവസേന |- | സർവ്വ സൈന്യാധിപൻ | [[ദ്രോണർ]] | [[ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ]] |- | കൊല്ലപ്പെട്ട പ്രധാനികൾ (കൊന്നവർ) | [[ദ്രോണർ]] ([[ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ]]) | -- |} പാണ്ഡവരേയും സൈന്യത്തേയും മുഴുവനായി നശിപ്പിക്കാനുള്ള തയ്യാറെടുപ്പോടെയാണ് ദ്രോണർ പതിനഞ്ചാം ദിവസം യുദ്ധഭൂമിയിൽ എത്തിയത്. ധർമ്മാധർമ്മങ്ങളെ മറന്ന് പൈശാചികമായ നരവേട്ടയാണ് ആചാര്യൻ ചെയ്തുകൊണ്ടിരുന്നത്. ആർക്കുവേണ്ടിയാണെന്നൊ, എന്തിനുവേണ്ടിയാണെന്നൊ മറന്നുള്ള ദ്രോണാചാര്യരുടെ യുദ്ധംകണ്ട് വിശ്വാമിത്രൻ, അത്രി, വസിഷ്ഠൻ, അംഗിരസ്സ് എന്നിമഹർഷിമാർ അവിടേക്ക് എഴുന്നള്ളി ദ്രോണരെ ക്രൂരപ്രവൃത്തികളിൽ നിന്നും പിന്തിരിയാൻ ഉപദേശിച്ചു. പക്ഷേ തനിക്കു സ്വാതന്ത്ര്യം ഇല്ല എന്നു മറുപടി പറഞ്ഞ് ബ്രാഹ്മണനായ അദ്ദേഹം ഹിംസാത്മകമായ ക്ഷത്രിയധർമ്മം തുടർന്നു. ശത്രുസേനയെ ഒരസ്ത്രത്താൽതന്നെ ഉന്മൂലനാശം വരുത്തുവാനായി ആഗ്നേയാസ്ത്രം പ്രയോഗിക്കാൻ ഭാവിക്കുന്നതുകണ്ട് ഭഗവാൻ കൃഷ്ണൻ സുദർശനം കയ്യിലെടുത്തു. ഈ സമയം യുധിഷ്ഠിരൻ ഇങ്ങനെ വിളിച്ചു പറഞ്ഞു. '''[[അശ്വത്ഥാമാവ്|ഗുരോ! അശ്വത്ഥാമാവ് കഴുത്തറുത്ത് കൊല്ലപ്പെട്ടിരിക്കുന്നു]].''' ഇതു കേട്ട് ദ്രോണർ രഥത്തിൽ സതംഭിച്ചിരുന്നുപോയി. ധർമ്മപുത്രർ ഒരിക്കലും കളവുപറയില്ല എന്നു നന്നായി അറിയാമായിരുന്ന ദ്രോണർ സങ്കടത്തോടെ താന്തശരീരനായി നിൽക്കുമ്പോൾ പ്രതികാരബുദ്ധിയോടെ [[ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ]] വാളുമായി പാഞ്ഞടുത്തു. പക്ഷേ ദ്രോണർ അവനെ അമ്പെയ്തു ദൂരെ പായിച്ചു. ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ ഇരുപത്തിഒന്നു തവണ ദ്രോണരെ വെട്ടുവാനായി പാഞ്ഞടുത്തെങ്കിലും ദ്രോണാർ അപ്പോഴൊക്കെ അവനെ തിരിച്ചു ഓടിച്ചു. ഈ സമയം ഭീമൻ വിളിച്ചു പറഞ്ഞു. ഗുരുനാഥാ! അശ്വത്ഥാമാവ് മരിച്ചു കിടക്കുമ്പോൾ അങ്ങ് വീണ്ടും നരവേട്ടയാടി ആനന്ദിക്കുവാണോ? ഇതുകേട്ട് ദുഃഖാർത്ഥനായ ആചാര്യൻ തന്റെ അമ്പും വില്ലും ആവനാഴിയും എല്ലാം വലിച്ചെറിഞ്ഞ് ചിന്താധീനനായി തേർതട്ടിലിരുന്നു. ആ സമയം ഒട്ടും കളയാതെ ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ മിന്നൽപ്പിണർ വേഗത്തിൽ ഓടിയടുത്തു, തന്റെ വാളിനാൽ ദ്രോണരുടെ തലയറുത്തു താഴെയിട്ടു.<ref name="ReferenceB"/> എല്ലാം ഒരു നിമിഷം കൊണ്ടു കഴിഞ്ഞു. യുദ്ധനിയമം അനുശാസിക്കാത്ത പ്രവൃത്തികണ്ട് സാത്യകി ധൃഷ്ടദ്യുമ്നനോട് പരുഷമായി എതിർത്തു സംസാരിച്ചെങ്കിലും ഭീമൻ ഇടപെട്ടു സാത്യകിയെ സമാധാനപ്പെടുത്തി. പിതാവ് മരിച്ചതറിഞ്ഞ് [[അശ്വത്ഥാമാവ്]] അവിടെ ഓടിയെത്തി. വന്നപാടേ ഒന്നുമാലോചിക്കാതെ സംഹാരരുദ്രനായി നാരായണാസ്ത്രം പ്രയോഗിച്ചു. ജ്വലിച്ചുവരുന്ന അസ്ത്രത്തെ ഒട്ടും ഭയപ്പെടാതെ വന്ദിച്ചു നമസ്കരിക്കാൻ കൃഷ്ണനും അർജ്ജുനനും വിളിച്ചു പറഞ്ഞു. പക്ഷേ ഭീമൻ മാത്രം അതുകേൾക്കാതെ നിരസിച്ചു നിന്നു. ഉപദേശിച്ചു നിൽക്കാൻ സമയമില്ല എന്നു മനസ്സിലാക്കി അർജ്ജുനൻ ഓടിയെത്തി ഭീമനെ ബലമായി കെട്ടിപ്പിടിച്ചു നിലത്തു നമസ്കരിപ്പിച്ചു. നാരായണാസ്ത്രം ഫലം കാണാതെ വന്നപ്പോൾ അശ്വത്ഥാമാവ് ആഗ്നേയാസ്ത്രം പ്രയോഗിച്ചു. അർജ്ജുനൻ വരുണാസ്ത്രം അയച്ച് അതിനെ തടുത്തു. കൂടുതൽ അവിടെ നിൽക്കാൻ ആഗ്രഹിക്കാതെ അശ്വത്ഥാമാവ് ഒരു ഭ്രാന്തനെപ്പോലെ പടക്കളത്തിൽ നിന്നും ഓടിമറഞ്ഞു. സൂര്യൻ അസ്തമിച്ചതോടെ യുദ്ധം മതിയാക്കി ഏവരും പടകുടിരങ്ങളിലേക്ക് മടങ്ങി. === പതിനാറാം ദിവസം ([[കർണ്ണപർവ്വം]]) === [[File:Arjuna and His Charioteer Krishna Confront Karna.jpg|170px|thumb|right|ചിത്രം: കർണ്ണനും അർജ്ജുനനും യുദ്ധഭൂമിയിൽ കണ്ടുമുട്ടുമ്പോൾ]] {| class="wikitable" border="1" |- ! പതിനാറാം ദിവസം ! കൗരവസേന ! പാണ്ഡവസേന |- | സർവ്വ സൈന്യാധിപൻ | [[കർണ്ണൻ]] | [[ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ]] |- | കൊല്ലപ്പെട്ട പ്രധാനികൾ<br />(കൊന്നവർ) | ചിത്രസേനൻ ([[ശ്രുതകർമ്മാവ് ]])<br />ചിത്രൻ ([[പ്രതിവിന്ധ്യൻ]])<br />ത്രിഗർത്തസേന ([[അർജ്ജുനൻ]])<br />പ്രൗണ്ഡകൻ ([[നകുലൻ]]) | കേകേയ സേന (കർണ്ണൻ)<br /> |- | ഉപയോഗിച്ച വ്യൂഹങ്ങൾ | മകരവ്യൂഹം ([[ചീങ്കണ്ണി|മുതലയുടെ ആകൃതി]]) | അർദ്ധചന്ദ്രവ്യൂഹം ([[ചന്ദ്രൻ|ചന്ദ്രക്കലയുടെ ആകൃതി]]) |} ദ്രോണരുടെ മരണത്തെത്തുടർന്ന് പതിനാറാം ദിവസം രാവിലെ സൂര്യോദയത്തെ തുടർന്ന് [[ദുര്യോധനൻ]] സൂര്യപുത്രനെ സർവ്വസേനാധിപതിയായി കുംഭാഭിഷേകം ചെയ്തു. തുടർന്നുള്ള രണ്ടു ദിവസങ്ങൾ കർണ്ണനായിരുന്നു കൗരവസേനയ്ക്കു നേതൃത്വം നൽകിയത്. മഹാഭാരതത്തിൽ പതിനാറും പതിനേഴും യുദ്ധദിവസങ്ങൾ വർണ്ണിക്കുന്നത് കർണ്ണപർവ്വത്തിലാണ്. സർവ്വസേനാധിപനായി കർണ്ണനായതിനാൽ ഗ്രന്ഥകർത്താവ് കർണ്ണപർവ്വം എന്നു പേരു കൊടുത്തു.<ref name="ReferenceA"/> കർണ്ണപർവ്വത്തിൽ 69 അദ്ധ്യായങ്ങളും 4900 പദ്യങ്ങളും അടങ്ങിയിരിക്കുന്നു. സ്ഥാനാഭിഷേകത്തെ തുടർന്ന് ഏവരും വെടിപഹാദികളോടെ കുരുക്ഷേത്രഭൂമിയിലേക്ക് തിരിച്ചു. മകരവ്യൂഹം ചമച്ച് കർണ്ണൻ തയ്യാറായപ്പോൾ അർദ്ധചന്ദ്ര വ്യൂഹം ചമച്ച് പാണ്ഡവസേനയും എതിർചേരിയിൽ അണിയുറപ്പിച്ചു. കർണ്ണൻ സേനാധിപതിയായിട്ടും കൗരവസേനയ്ക്കു വലിയപ്രയോജനം ഒന്നും വന്നില്ല. നകുലനും, സഹദേവനും ചേർന്ന് വംഗസേനയേയും, ഗാന്ധാരസേനയേയും തകർത്തു. തുടർന്ന് വംഗരാജാവായ പ്രൗണ്ഡകനെ നകുലനും, ത്രിഗർത്തസേനയെ അർജ്ജുനനും ഇല്ലാതാക്കി. സഹദേവൻ ശകുനിയെ തോല്പിച്ച് കൊല്ലാനായി വാളോങ്ങിയപ്പോൾ കരഞ്ഞുകൊണ്ട് അവൻ ഓടിമാറി കർണ്ണരഥത്തിലേറി രക്ഷപ്പെട്ടു. യുധിഷ്ഠിരനും ദുര്യോധനനുമായുണ്ടായ ദ്വന്ദ്വയുദ്ധത്തിൽ ദുര്യോധനൻ പരാജിതനായി. ഭീമന്റെ ശപഥം നിറവേറ്റാനായി ധർമ്മപുത്രർ ദുര്യോധനനെ വെറുതെവിട്ടു. ==== കർണ്ണശാപം ==== ദുര്യോധനന്റെ സങ്കടവും പരിഭവവും കലർന്നവാക്കുകൾ കേട്ട് കർണ്ണൻ തന്റെ ശാപകഥ അവനോട് പറയുന്നു. ദ്രോണാചാര്യരുടെ കീഴിൽ ആയുധവിദ്യ പഠിക്കുന്നകാലത്ത് തനിക്ക് ബ്രഹ്മാസ്ത്രവിദ്യ ഉപദേശിച്ചുതരണം എന്നപേക്ഷിച്ചെങ്കിലും ഒരു സൂതപുത്രനു പറഞ്ഞു കൊടുക്കില്ലെന്നു അദ്ദേഹം തീർത്തു പറഞ്ഞു. പഠിക്കാനുള്ള ആഗ്രഹത്താൽ ബ്രാഹ്മണബാലനായി വേഷം മാറി പരശുരാമന്റെ ശിഷ്യനായി. അദ്ദേഹം ക്ഷത്രിയ വിരോധിയായിരുന്നതിനാലാണ് ബ്രാഹ്മണവേഷത്തിൽ വേഷംമാറി ചെന്നത്. പരശുരാമനിൽ നിന്നും പലദിവ്യാസ്ത്രപ്രയോഗവിദ്യകളും സ്വായത്തമാക്കി. ഒരിക്കൽ പരശുരാമൻ ക്ഷീണിതനായി കർണ്ണന്റെ മടിയിൽ തലവെച്ചു കിടക്കുമ്പോൾ രക്തദാഹിയായ ഒരു വണ്ടുവന്ന് അവന്റെ തുടയിൽ കുത്തിതുരക്കാൻ തുടങ്ങി. കാലനക്കിയാൽ ഗുരുനാഥനു നിദ്രാഭംഗം വരുമെന്നു കരുതി അനക്കാതെ വേദന സഹിച്ചിരുന്നു. ഗുരുനാഥൻ ഉണർന്നു നോക്കുമ്പോൾ ചോരയിൽ മുങ്ങിയിരുന്ന കർണ്ണനെ കണ്ടു. ക്ഷത്രിയനല്ലാതെ ഈ വേദന ക്ഷമയോടെ സഹിക്കുവാൻ ഒരു ബ്രാഹ്മണനു സാദ്ധ്യമല്ലെന്നു ദൃഢമായി ഉറച്ചുകൊണ്ട് പരശുരാമൻ കോപിഷ്ഠനായി. സത്യം പറഞ്ഞപ്പോൾ അദ്ദേഹം കർണ്ണനെ ശപിച്ചു. <br /> '''യുദ്ധം മുറുകിവരുമ്പോൾ നിനക്ക് യുക്തിതോന്നാതെ പോകട്ടെ !!''' <br /> കർണ്ണൻ തുടർന്നു; അർജ്ജുനനു അവന്റെ പിതാവായ ദേവേന്ദ്രൻ നൽകിയ മണിമയമായ കിരീടവും, വരുണൻ കൊടുത്ത ഗാണ്ഡീവവും, ഒടുങ്ങാത്ത ആവനാഴിയും, ഭഗവാൻ ശിവനിൽനിന്നു ലഭിച്ച പാശുപതവും എല്ലാത്തിനും പുറമെ കൃഷ്ണൻ സാരഥിയായും ഉണ്ട്. പലദിവ്യാസ്ത്രവിദ്യകളും അറിയാവുന്ന തനിക്കു നല്ലൊരു തേരാളിയെ കിട്ടിയാൽ നിഷ്പ്രയാസം യുദ്ധം ജയിക്കാം. കർണ്ണന്റെ ആഗ്രഹപ്രകാരം ദുര്യോധനന്റെ അപേക്ഷയിൽ മാദ്രരാജാവായ [[ശല്യർ]] കർണ്ണന്റെ തേരാളിയാവാമെന്നു സമ്മതിച്ചു. === പതിനേഴാം ദിവസം ([[കർണ്ണപർവ്വം]]) === [[File:Arjuna karna.jpg|170px|thumb|right|യുദ്ധം പതിനേഴാം ദിവസം: മണ്ണിലുറച്ചുപോയ തേർചക്രം എടുത്തുമാറ്റാൻ ശ്രമിക്കുന്ന [[കർണ്ണൻ]]]] {| class="wikitable" border="1" |- ! പതിനേഴാം ദിവസം ! കൗരവസേന ! പാണ്ഡവസേന |- | സർവ്വ സൈന്യാധിപൻ | [[കർണ്ണൻ]] | [[ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ]] |- | കൊല്ലപ്പെട്ട പ്രധാനികൾ (കൊന്നവർ) | [[ദുശ്ശാസനൻ]] ([[ഭീമസേനൻ]])<br />[[കൗരവർ|77 ധൃതരാഷ്ട്രപുത്രർ]] ([[ഭീമൻ]])<br />[[കർണ്ണൻ]] ([[അർജ്ജുനൻ]]) | -- |} ദുര്യോധനൻ ശല്യരുടെ മുൻപിൽ താണപേക്ഷിച്ചതിനെത്തുടർന്ന് കർണ്ണസാരഥിയാവാൻ അദ്ദേഹം സമ്മതിച്ചു. അതിനു ഉദാഹരണമായി ദുര്യോധനൻ ത്രിപുരദഹനകഥ ശല്യർക്കു പറഞ്ഞുകൊടുക്കുന്നുണ്ട്. മാദ്രമഹാരാജാവായ ശല്യർ ഒരു കയ്യിൽ ചമ്മട്ടിയും മറുകയ്യിൽ കുതിരയുടെ കടിഞ്ഞാണും പിടിച്ച് കർണ്ണന്റെ തേർ തെളിച്ചു. സൂര്യതേജ്വസിയായി കർണ്ണൻ [[കാളപൃഷ്ഠം|കാളപൃഷ്ഠമെന്ന]] ചാപവും കുലച്ച് ചതുരംഗസേനകളുടെ അകമ്പടിയോടെ കുരുക്ഷേത്രത്തിലേക്ക് എഴുന്നള്ളി. ധർമ്മപുത്രർക്കു കൊടുത്ത വാക്കുപാലിക്കാൻ ഈ അവസരം ഭംഗിയായി ശല്യർ ഉപയോഗിച്ചു. കർണ്ണൻ ആത്മപ്രശംസ നടത്തുന്ന സമയങ്ങളിൽ അതിനെ നിശ്ശിതമായി അദ്ദേഹം ഖണ്ഡിച്ചുകൊണ്ടിരുന്നു. ശല്യരുടെ കുത്തുവാക്കുകൾ കേട്ട് പലപ്പോഴും കർണ്ണൻ അക്ഷമനായി. ധർമ്മപുത്രരുമായി ഏറ്റുമുട്ടിയ കർണ്ണൻ അദ്ദേഹത്തെ തോൽപ്പിച്ചെങ്കിലും കുന്തിക്കു കൊടുത്തവാക്കുപാലിക്കാനായി യുധിഷ്ഠിരനെ കൊല്ലാതെ വിട്ടു. ==== ദുശ്ശാസനവധം ==== [[File:Bhima drinks blood.jpg|170px|thumb|left|[[ദുശ്ശാസനൻ|ദുശ്ശാസനന്റെ]] മാറുപിളർന്ന് ചോരകുടിക്കുന്ന [[ഭീമൻ]]]] പതിനേഴുദിവസമായി ദുശ്ശാസനനെ തേടിനടന്ന [[ഭീമൻ]] [[ദുശ്ശാസനൻ|ദുശ്ശാസനനെ]] കാണുകയും ദ്വന്ദ്വയുദ്ധത്തിനു പോർവിളിക്കുകയും ചെയ്തു. രണ്ടു മത്തഗജങ്ങൾ ഏറ്റുമുട്ടുന്നതുപോലെ ഇരുവരും കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധഭൂമിയിൽ ഏറ്റുമുട്ടി. രണ്ടുപേരുടെ ഗദകളും തകർന്നപ്പോൾ മുഷ്ടിയുദ്ധം ആരംഭിച്ചു. ഭീമൻ കോപാന്ധനായി ദുശ്ശാസനനെ അവൻ മുൻപു പാണ്ഡവരോടു ചെയ്തുകൂട്ടിയ തിന്മകൾ വിളിച്ചുപറഞ്ഞു വളരെയധികം അധിക്ഷേപിച്ചുകൊണ്ടിരുന്നു. ഒടുവിൽ തരം കിട്ടയപ്പോൾ ഭീമൻ ദുശ്ശാസനനെ തള്ളിതാഴെയിട്ട് ഗദകൊണ്ട് ശിരസ്സിലടിച്ചു. തലപൊട്ടി താഴെവീണ ദുശ്ശാസനന്റെ പുറത്തു നിന്നുകൊണ്ട് തന്നോടും സഹോദരന്മാരോടും ദ്രൗപദിയോടും ചെയ്ത ഒരോ ദുഷ്പ്രവൃത്തികൾക്കും എണ്ണിയെണ്ണി പറഞ്ഞ് ഗദകൊണ്ട് തലക്കും നെഞ്ചത്തും അടിച്ചുകൊന്നു. അവസാനം ദുശ്ശാസനന്റെ നെഞ്ചിൽ ഇരുന്ന് മാറുപിളർന്ന് കുടൽമാലകൾ പുറത്തിട്ട് ചോരകുടിച്ചു ആർത്തട്ടഹസിച്ചു. കണ്ടാൽ ഏവരും പേടിച്ചു പോകുന്നവിധമുള്ള ഭീമന്റെ പ്രവൃത്തിയായിരുന്നു അവിടെ അരങ്ങേറിയത്. പാർഷദിയുടെ അഴിച്ചിട്ട തലമുടിയിൽ പുരട്ടാനുള്ള ചോരയുമായി കുടൽമാലകൾ ശരീരത്തിൽ വാരിവലിച്ചിട്ട് ഭീമൻ സ്യമന്തപഞ്ചകത്തിലേക്ക് ഓടി. കുടൽമാലകൾ കഴുത്തിൽ ചുറ്റി ചോരയിൽ കുളിച്ചു നിൽക്കുന്ന ഭീമനെ കണ്ട് പാഞ്ചാലി പേടിച്ചുപോയി. ചെന്നപാടെ ദുശ്ശാസനനന്റെ ചോര പാഞ്ചാലിയുടെ മുടിയിൽ പുരട്ടികൊടുത്തു. [[ശപഥം]] നിറവേറ്റി വർഷങ്ങൾക്കുശേഷം [[ദ്രൗപദി]] തന്റെ മുടികെട്ടി. ദുശ്ശാസനന്റെ ചോരകുടിച്ചു ഭീമനും ശപഥം പൂർത്തിയാക്കി. ധൃതരാഷ്ട്രസഭയിലുണ്ടായ ദ്രൗപദിവസ്ത്രാക്ഷേപമായിരുന്നു ഇരുവരുടെയും ശപഥത്തിനു കാരണം. വീണ്ടും യുദ്ധക്കളത്തിലെത്തിയ ഭീമൻ ദുര്യോധനനെ മറ്റനുജന്മാരെ എല്ലാവരേയും കൊന്നൊടുക്കി. ദുശ്ശാസനന്റെ രക്തം വയറ്റിൽ കിടന്നു തിളച്ചുമറിയുന്നതിനാലാവണം അവന്റെ മുൻപിൽ വന്നുപെട്ട ഒന്നിനെയും അവൻ ജീവനോടെ വിട്ടില്ല. അന്നേദിവസം ഭീമൻ ദുശ്ശാസനനെ കൂടാതെ ദുര്യോധനന്റെ എഴുപത്തിഏഴ് അനുജന്മാരെ കൊന്നൊടുക്കി. ==== കർണ്ണവധം ==== [[File:Death of Karna.jpg|170px|thumb|left|കർണ്ണവധം-രാജാരവി വർമ്മ ചിത്രം]] പതിനേഴാം നാൾ മദ്ധ്യാഹ്നശേഷം കർണ്ണനും അർജ്ജുനനും നേരിട്ട് ഏറ്റുമുട്ടി. പല ദിവ്യാസ്ത്രങ്ങളും ഇരുവരും പ്രയോഗിച്ചു. യുദ്ധം തുല്യനിലയിൽ പുരോഗമിച്ചുകൊണ്ടിരുന്നു . ഇതിനിടയിൽ കർണ്ണൻ '''ഉരഗാസ്യാ''' എന്ന '''സർപ്പമുഖബാണം''' അർജ്ജുനനു നേരെ പ്രയോഗിച്ചു . എന്നാൽ കൃഷ്ണന്റെ സമയോചിതമായ ഇടപെടൽ മൂലം കർണ്ണന്റെ ആ അസ്ത്രം പാഴിലായി . അസ്ത്രം അർജ്ജുനന്റെ ശിരസ്സിനു നേരെ പാഞ്ഞുചെല്ലുന്നതു മനസ്സിലാക്കിയ കൃഷ്ണൻ തന്റെ പാദം കൊണ്ട് രഥം അഞ്ചു വിരലാഴത്തിൽ പൂഴിയിൽ താഴ്ത്തി. നിമിഷനേരം കൊണ്ട് നാഗാസ്ത്രം അർജ്ജുനന്റെ കിരീടത്തിൽ സ്പർശിച്ചു കടന്നുപോയി, കിരീടം കത്തിപ്പോയി. ആ സമയം ശല്യർ കർണ്ണരഥം മുൻപോട്ട് എടുത്തു, തുടർന്ന് കർണ്ണന്റെ വധകാലം ആഗതമായതിനാൽ അദ്ദേഹത്തിന് മുൻപ് ലഭിച്ച ഒരു ബ്രാഹ്മണശാപത്താൽ രഥചക്രം പുതഞ്ഞു ഇളകാതെയായി. കൂടാതെ ഗുരുവായ പരശുരാമന്റെ ശാപത്താൽ ബ്രഹ്‌മാസ്‌ത്രം കര്ണ്ണന് തോന്നാതെയുമായി . കർണ്ണൻ എന്ത് ചെയ്യണമെന്നറിയാതെ കുഴങ്ങി . തുടർന്ന് അർജ്ജുനനെ താൽക്കാലികമായി ഒന്ന് മോഹാലസ്യപ്പെടുത്തിയ ശേഷം രഥചക്രം പൊക്കിമാറ്റാൻ കർണ്ണൻ ശ്രമിച്ചു. അപ്പോഴേക്കും അർജ്ജുനനു ബോധം വന്നു.ആ സമയം ആയുധമില്ലാതെ രഥചക്രം ഉയർത്തിക്കൊണ്ടിരിയ്ക്കുന്ന കർണനെ വധിയ്ക്കാൻ അർജുനൻ മടിച്ചു എന്നാൽ ഇങ്ങനെ ഒരവസരത്തിൽ അല്ലാതെ കർണനെ വധി യ്ക്കാൻ സാധിയ്ക്കില്ലലന്ന കൃഷ്ണന്റെ വാക്കുകൾ കേട്ട് അവസരം പാഴാക്കാതെ കൃഷ്ണന്റെ നിർദ്ദേശത്തോടെ അർജ്ജുനൻ അർദ്ധചന്ദ്രബാണമെയ്തു കർണ്ണന്റെ ശിരസ്സു മുറിച്ചു. സർവ്വസൈന്യാധിപന്റെ മരണം കൗരവപ്പടയെ നിരാശപ്പെടുത്തുകയും അവർ കൂട്ടമായി തിരിഞ്ഞോടുകയും ചെയ്തു. തുടർന്ന് സൂര്യനസ്തമിക്കുകയും പതിനേഴാം ദിവസത്തെ യുദ്ധം അവസാനിക്കുകയും ചെയ്തു. === പതിനെട്ടാം ദിവസം ([[ശല്യപർവ്വം]]) === [[File:Krishna declaring the end of Mahabharata War by blowing the Conch Shell.jpg|170px|thumb|right|യുദ്ധം പതിനെട്ടാം ദിവസം: [[ദുര്യോധനൻ|ദുര്യോധനന്റെ]] പതനത്തോടെ യുദ്ധം അവസാനിച്ചതായി ഇരുപക്ഷവും പ്രഖ്യാപിക്കുന്നു, കൃഷ്ണൻ പാഞ്ചജന്യം മുഴക്കി ഏവരേയും അറിയിക്കുന്നു (16-ആം നൂറ്റാണ്ടിലെ മുഗൾകാലത്തെ എണ്ണഛായാചിത്രം)]] {| class="wikitable" border="1" |- ! പതിനെട്ടാം ദിവസം ! കൗരവസേന ! പാണ്ഡവസേന |- | സർവ്വ സൈന്യാധിപൻ | [[ശല്യർ]] | [[ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ]] |- | കൊല്ലപ്പെട്ട പ്രധാനികൾ (കൊന്നവർ) | [[ദുര്യോധനൻ]] ([[ഭീമൻ]])<br />[[ശല്യർ]] ([[യുധിഷ്ഠിരൻ]])<br />[[ശകുനി]] ([[സഹദേവൻ]])<br />ശല്യപുത്രൻ ([[സഹദേവൻ]]) | [[ചേകിതൻ]] ([[ദുര്യോധനൻ]])<br /> |} [[കർണ്ണൻ|കർണ്ണന്റെ]] മരണത്തെത്തുടർന്ന് [[ദുര്യോധനൻ]] പതിനെട്ടാംനാൾ രാവിലെ [[ശല്യർ|ശല്യരെ]] സർവ്വസേനാധിപതിയായി സ്ഥാനാഭിഷേകം ചെയ്തു. പാണ്ഡുവിന്റെ രണ്ടാമത്തെ പത്നിയായ [[മാദ്രി|മാദ്രിയുടെ]] ജ്യേഷ്ഠനും, മാദ്രരാജ്യത്തിലെ മഹാരാജാവും ആയിരുന്നു അദ്ദേഹം. നകുല-സഹദേവന്മാരുടെ മാതുലനായ അദ്ദേഹം വ്യദ്ധനായിരുന്നെങ്കിലും അതിസാഹസികനായ യുദ്ധനിപുണനും ധർമ്മിഷ്ഠനുമായിരുന്നു. [[അശ്വത്ഥാമാവ്|അശ്വത്ഥാമാവാണ്]] അദ്ദേഹത്തെ സർവ്വസേനാധിപതിയായി വാഴിക്കാൻ ദുര്യോധനനോട് ഉപദേശിച്ചത്. പതിനെട്ടാം നാളിലെ യുദ്ധവിവരണങ്ങൾ വർണ്ണിക്കുന്നത് ശല്യപർവ്വത്തിലാണ്. സർവ്വസേനാധിപനായി ശല്യരായതിനാൽ ഗ്രന്ഥകർത്താവ് ശല്യപർവ്വം എന്നു പേരു കൊടുത്തു.<ref name="ReferenceA"/> ശല്യപർവ്വത്തിൽ 59 അദ്ധ്യായങ്ങളും 3220 പദ്യങ്ങളും അടങ്ങിയിരിക്കുന്നു. ==== ശല്യർവധം ==== ശല്യർ ആദ്യമായി എതിർത്തു യുദ്ധം ചെയ്തതു ധർമ്മപുത്രരുമായാണ്. വൃദ്ധനായ ശല്യരുടെ അസ്ത്രപ്രയോഗത്തിൽ യുധിഷ്ഠിരൻ ക്ഷീണിതനായി തേർത്തട്ടിൽ വീണുപോയി. ഭീമൻ സഹായത്തിനെത്തി ധർമ്മപുത്രരെ അവിടെനിന്നും മാറ്റി. വീണ്ടും ധർമ്മപുത്രർ യുദ്ധത്തിൽ തിരിച്ചുവരികയും ശല്യരുമായി അതിശക്തമായ യുദ്ധം തുടരുകയും ചെയ്തു. ഒടുവിൽ ധർമ്മപുത്രർ ദിവ്യമായ വേൽ ശല്യർക്കുനേരെ പ്രയോഗിക്കുകയും ആ വൃദ്ധൻ നിലംപതിക്കുകയും ചെയ്തു. ശല്യരുടെ പതനം കണ്ട് കൗരവപ്പട പിന്തിരിഞ്ഞോടി. ആൾക്കൂട്ടത്തിനിടയിലൂടെ രക്ഷപ്പെടാൻ ശ്രമിച്ച [[ശകുനി|ശകുനിയെ]] സഹദേവൻ കടന്നുപിടിച്ചു. ഞാൻ നിങ്ങളുടെ ബന്ധുവാണേ.. എന്നു വാവിട്ടുകരഞ്ഞ ശകുനിയെ സഹദേവൻ തന്റെ വാളിനാൽ കൊന്നുകളഞ്ഞു. ഓടിപ്പോയ കൗരവപ്പടയെ അശ്വത്ഥാമാവും, കൃതവർമ്മാവും, കൃപാചാര്യരും ചേർന്ന് വീണ്ടും യുദ്ധഭൂമിയിലേക്ക് കൊണ്ടുവന്നു. യുദ്ധം തുടങ്ങിയപ്പൊഴേക്കും സർവ്വസൈന്യാധിപൻ മരിച്ചതുകണ്ട് ദുര്യോധനൻ ഞെട്ടിപ്പോയി. അദ്ദേഹം ധൃഷ്ടദ്യുമ്നനുമായി എതിർത്തു. യഞ്ജസേനപുത്രനെ സഹായിക്കാൻ ഭീമനും അർജ്ജുനനും അവിടെ എത്തിച്ചേർന്നു. അതിഭീകരമായ ഈ യുദ്ധത്തിൽ കൗരവപ്പട മുഴുവനും തകർന്നുപോയി. ക്ഷീണിതനായി ചോരയിൽ കുളിച്ച ദുര്യോധനൻ കുതിരപ്പുറത്തേറി അവിടെ നിന്നും പാലായനം ചെയ്തു. ==== ദുര്യോധനവധം ==== [[File:Bhima fighting Duryodhana.jpg|170px|thumb|left|[[ദുര്യോധനൻ|ദുര്യോധനനുമായി]] ദ്വന്ദ്വയുദ്ധം ചെയ്യുന്ന [[ഭീമൻ]] (ചിത്രം)]] ദുര്യോധനൻ ആരോടു പറയാതെയാണ് യുദ്ധഭൂമി വിട്ടത്. അതിനാൽ കുറച്ചു സമയം കഴിഞ്ഞ് മഹാരാജാവിനെ കാണുന്നില്ല, എന്നു പലരും വിളിച്ചു പറയാൻ തുടങ്ങി. കൃതവർമ്മാവും, കൃപാചാര്യരും അവിടെ മുഴുവനും തിരഞ്ഞെങ്കിലും അദ്ദേഹത്തെ കണ്ടെത്താനായില്ല. ധൃതരാഷ്ട്ര സചിവനായ [[സഞ്ജയൻ]] അവിടെ എത്തുകയും അദ്ദേഹത്തിനു വ്യാസൻ കൊടുത്ത ദിവ്യചക്ഷുസ്സ് ഉപയോഗിച്ച് ദുര്യോധനൻ എവിടെയാണെന്നു കണ്ടെത്തുകയും ചെയ്തു. ദ്വൈപായനഹ്രദം (കൃഷ്ണഹ്രദം) എന്ന കുരുക്ഷേത്രത്തിനടുത്തുള്ള പുണ്യതീർത്ഥത്തിനു (തടാകം) സമീപമാണ് ദുര്യോധനൻ പോയത്. സഞ്ജയനെ കൂട്ടി രണ്ടും പേരും (കൃപർ, കൃതവർമ്മാവ്) ചെല്ലുമ്പോൾ രക്തം ഒഴുകി ക്ഷീണിതനായ ദുര്യോധനനെയാണ് അവിടെ കണ്ടത്. ഭീമനു ദിവസവും മാംസം കൊടുത്തിരുന്ന കാട്ടാളൻ ദുര്യോധനനെ അവിടെകാണുകയും ഈ വിവരം പാണ്ഡവരെ അറിയിച്ചതനുസരിച്ച് ഏവരും അവിടെ എത്തിച്ചേരുകയും ചെയ്തു. തടാകത്തിൽ കിടക്കുന്ന ദുര്യോധനനെ കരയ്ക്കു കയറ്റാതെ യുദ്ധം ചെയ്യാൻ പാടില്ല എന്നുള്ള യുദ്ധധർമ്മം അനുസരിച്ച്, യുധിഷ്ഠിരൻ അധിക്ഷേപവാക്കുകൾ പറഞ്ഞു കരക്കു കയറ്റി. ഈ സമയത്ത് [[ബലരാമൻ|ബലരാമനും]] അവിടെ എത്തിച്ചേർന്നു. മൈത്രേയമുനിയുടെ ശാപകഥയും (തുടയിൽ അടിയേറ്റ് മരിക്കാൻ ഇടവരട്ടെ!) ഇതിനിടയിൽ കൃഷ്ണൻ ഭീമനോട് പറഞ്ഞു. അദ്ദേഹത്തിന്റെ നിർദ്ദേശത്താൽ സ്യമന്തപഞ്ചകത്തിൽ വെച്ച് ദ്വന്ദ്വയുദ്ധം ആരംഭിച്ചു. പതിനെട്ടാം നാൾ മദ്ധ്യഹ്നം മുതൽ ആരംഭിച്ച ദ്വന്ദ്വയുദ്ധം സന്ധ്യവരെ നീണ്ടു. അവസാനം ഭീമന്റെ അതിശക്തമായുള്ള ഗദാപ്രഹരമേറ്റ് തുടയെല്ലു പൊട്ടി ദുര്യോധനൻ വീണു. ഭീമൻ അവന്റെ മാറത്തു കയറി നിന്ന് ഗദയാൽ അവന്റെ ശിരസ്സിൽ തുടരെ തുടരെ അടിച്ചു. അവന്റെ ഓരോ ദ്രോഹപ്രവൃത്തിയും എണ്ണി വിളിച്ചു പറഞ്ഞുകൊണ്ടാണ് ഓരോ അടിയും അടിച്ചത്. ഭീമന്റെ ഈ കഠിന പ്രവൃത്തികണ്ട് ബലരാമൻ ഹലായുധമെടുത്തുവന്നെങ്കിലും കൃഷ്ണൻ അദ്ദേഹത്തെ ശാന്തനാക്കി. കൗരവസേനയിലെ മൂന്നുപേർ മാത്രം ശേഷിച്ചു, അവരുടെ അനുവാദത്തോടെ യുദ്ധം അവസാനിപ്പിച്ചു. പാണ്ഡവരെല്ലാവരും തങ്ങളുടെ ശിബിരങ്ങളിലേക്ക് സമാധാനമായി മടങ്ങി. അപ്പോഴേക്കും സൂര്യനും അസ്തമിച്ചു. അർജ്ജുനരഥത്തിൽ നിന്നും അർജ്ജുനൻ ആദ്യം ഇറങ്ങാൻ കൃഷ്ണൻ ആവശ്യപ്പെട്ടു. പാർത്ഥൻ ഇറങ്ങിക്കഴിഞ്ഞു കൊടിയിൽ നിന്നും ഹനുമാനും, ഒടുവിൽ കൃഷ്ണനും ഇറങ്ങി. ചമ്മട്ടി തേർത്തട്ടിൽ തന്നെ ഇട്ടു. തൽക്ഷണം തേർ അഗ്നിക്കിരയായി. (ദ്രോണരുടെ ആഗ്നേയാസ്ത്രത്താൽ കത്തിക്കരിയേണ്ട രഥം യുദ്ധാവസാനംവരെ നശിക്കാതെ കൃഷ്ണൻ സുക്ഷിക്കുകയായിരുന്നു.) ==== സൗപ്തികപർവ്വം ==== {{പ്രധാനലേഖനം|സൗപ്തികപർവ്വം}} [[പ്രമാണം:Arastthaman propitiates Śiva before making a night attack on the Pandava camp.jpg|170px|ലഘുചിത്രം|ഇടത്ത്‌|അശ്വത്ഥാമാവ് രാത്രിയുദ്ധത്തിനു മുന്നോടിയായി ശിവപൂജ നടത്തുന്നു]] കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധത്തിലെ പതിനെട്ടാം നാളിൽ രാത്രിയിൽ നടന്ന സംഭവങ്ങളെ ഗ്രന്ഥകർത്താവ് ഈ സൗപ്തികപർവ്വത്തിൽ വിവരിച്ചിരിക്കുന്നു. സഞ്ജയനിലൂടെ വിവരങ്ങൾ അറിഞ്ഞ അശ്വത്ഥാമാവ് സ്യമന്തപഞ്ചകത്തിൽ എത്തിച്ചേർന്നു ദുര്യോധനനെ കണ്ടു. ഹസ്തിനപുരിയുടെ യുവരാജാവ് മണ്ണിൽ ചോരയൊലിപ്പിച്ചു കിടക്കുന്നതുകണ്ട് ദുഃഖിതനായ ദ്രോണപുത്രരെ സുയോധനൻ സമാധാനിപ്പിച്ചു. ഈ പർവ്വത്തിൽ 18 അദ്ധ്യായങ്ങളും 870 പദ്യങ്ങളും അടങ്ങിയിരിക്കുന്നു. ഉറക്കത്തിൽ (സുപ്തിയിൽ) നടന്ന കാര്യങ്ങൾ വിവരിക്കുന്ന അദ്ധ്യായത്തിനു വ്യാസൻ സൗപ്തികപർവ്വം എന്നുപേരുകൊടുത്തു.<ref name="ReferenceA"/> യുദ്ധം അവസാനിച്ചു കഴിഞ്ഞു തിരിച്ചെത്തിയ പാണ്ഡവർ അഞ്ചുപേരെയും കൂട്ടി കൃഷ്ണൻ ശിബിരത്തിനുപ്പുറത്ത് [[ഗോമദി നദി|ഗോമദി നദീതീരത്ത്]] പോയി അന്ന് അവിടെ വിശ്രമിക്കാൻ തീരുമാനിച്ചു. സാത്യകി അന്നു തന്നെ മഥുരയ്ക്കു പോയിരുന്നു. ആ രാത്രിയിൽ പാണ്ഡവരും കൃഷ്ണനും സാത്യകിയും ഒഴിച്ച് മറ്റുള്ളവർ പടകുടീരങ്ങളിൽതന്നെ വിശ്രമിച്ചു. പാണ്ഡവരേയും അവരുടെ പുത്രന്മാരേയും, ധൃഷ്ടദ്യുമ്നനേയും എന്നുവേണ്ട സർവ്വമാന ആൾക്കാരെയും ഈ രാത്രിയിൽ തന്നെ കൊല്ലുമെന്നു അശ്വത്ഥാമാവ് ദുര്യോധനനു വാക്കുകൊടുത്തു. അതിനെത്തുടർന്ന് [[കൃപർ|കൃപാചാര്യരുടെ]] നിർദ്ദേശത്താൽ ദുര്യോധനൻ കിടന്നകിടപ്പിൽ തന്നെ അശ്വത്ഥാമാവിനെ കൗരവസേനാധിപതിയായി വാഴിച്ചു. മൂന്നുപേരും അവിടെനിന്നും യാത്രതിരിച്ചു. ഇടയ്ക്കുവെച്ച് വിശ്രമിച്ച ഈ മൂവർസംഘത്തിലെ കൃതവർമ്മാവും കൃപാചാര്യരും പകലു നടന്ന യുദ്ധത്തിന്റെ ക്ഷീണത്തിൽ ഉറങ്ങിപ്പോയി. പക്ഷേ തന്റെ പിതാവ്‌ ദ്രോണാചാര്യരുടെ ഘാതകരെ ഉന്മൂലനാശം ചെയ്യാൻ എന്താണ്‌ പോംവഴി എന്നാലോചിച്ച്‌ കൊണ്ടിരിക്കുകയായിരുന്നു അശ്വത്ഥാമാവ്‌. പാണ്ഡവരോടുള്ള അടക്കാനാവാത്ത പക അയാളുടെ മാനസികനില തന്നെ അവതാളത്തിലാക്കി. രാവേറെയായി, ഇതിനിടയിൽ അശ്വത്ഥാമാവ് ഒരു കാഴ്ചകണ്ടു. ദൂരെ ഒരു മരത്തിൽ സുഷുപ്‌തിയിലാണ്ടിരിക്കുന്ന [[കാക്ക|കാക്കക്കൂട്ടത്തെ]] ഒളിച്ചു വന്നാക്രമിക്കുന്ന [[മൂങ്ങ|കൂമന്മാരുടെ]] ചെയ്‌തികൾ അവന്റെ ശ്രദ്ധയിൽപ്പെട്ടു. കൂമന്മാരുടെ ആ യുദ്ധതന്ത്രം അശ്വത്ഥാമാവ്‌ നടപ്പിലാക്കാൻ തീരുമാനിക്കുന്നു. ==== ധൃഷ്ടദ്യുമ്നവധം ==== [[അശ്വത്ഥാമാവ്]] ഓരോ കുടീരത്തിലും കയറി ഉറങ്ങിക്കിടന്ന സകലമാനമാൾക്കാരെയും നിർദ്ദയം കൊന്നൊടുക്കി. പകുതി ജീവനോടെ പുറത്തേക്ക് ഓടിയിറങ്ങിയവരെ പുറത്തുകാവൽ നിന്നിരുന്ന കൃതവർമ്മാവും, കൃപാചാര്യരും ചേർന്ന് കൊന്നു. അമാവാസി രാത്രിയായതിനാൽ കൂരിരുട്ടിൽ നടന്ന സംഭവം അടുത്തുള്ള കുടീരങ്ങളിൽ അറിയുന്നതിനു മുൻപെ മൂവർക്കും അവരെ ആക്രമിക്കാനും സഹായകമായി. ഉറങ്ങിക്കിടന്ന [[ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ|ധൃഷ്ടദ്യുമ്നന്റെ]] നെഞ്ചത്തു ചവുട്ടി അശ്വത്ഥാമാവ് അവനെ ഉണർത്തി. തലമുടിക്കു പിടിച്ചു വലിച്ചു താഴെയിട്ട് നിർദ്ദയം ചവുട്ടിയും, മാന്തിക്കീറിയും അവനെ ആക്രമിച്ചു. പാണ്ഡവസേനാധിപതിയായ ധൃഷ്ടദ്യുമ്നനെ ആയുധമെടുക്കാതെയാണ് അശ്വത്ഥാമാവ് കൊന്നത്. ഇതിനിടയിൽ ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ തന്നെ ആയുധം കൊണ്ട് കൊല്ലാൻ അശ്വത്ഥാമാവിനോട് അപേക്ഷിച്ചു എങ്കിലും അതുകൂട്ടാക്കാതെ തന്റെ പിതാവിനെ കൊന്നതിനാലുള്ള കോപത്താൽ പൈശാചികമായിതന്നെ അവനെ കൈയ്യും, നഖവും, കാലുമുപയോഗിച്ച് അതിഹീനമായി കൊലചെയ്തു. അതിനുശേഷം [[ശിഖണ്ഡി|ശിഖണ്ഡിയേയും]], [[ദ്രൗപദി|ദ്രൗപദിയുടെ]] അഞ്ചുപുത്രന്മാരേയും ([[പ്രതിവിന്ധ്യൻ]], [[സുതസോമൻ]], [[ശ്രുതസേനൻ]], [[ശതാനീകൻ]], [[ശ്രുതകർമ്മാവ്]]) കൊന്നൊടുക്കി. പാണ്ഡവർക്കു പുത്രന്മാരായും ഈ അഞ്ചുപേർ മാത്രമേ യുദ്ധാനന്തരം അവശേഷിച്ചിരുന്നുള്ളു. അവരെയാണ് പതിനെട്ടാം യുദ്ധം കഴിഞ്ഞ് ക്ഷീണിച്ചുറങ്ങുമ്പോൾ രാത്രിയിൽ കൊലചെയ്തത്. അർജ്ജുനന്റെ പുത്രനായ [[ബഭ്രുവാഹനൻ]] ഒഴിച്ച് (മണലൂർ രാജകുമാരിയായ [[ചിത്രാംഗദ]] യിൽ ജനിച്ച കുമാരൻ) എല്ലാ പാണ്ഡവ പുത്രന്മാരും യുദ്ധത്തിൽ പങ്കെടുത്തിരുന്നു. കുരുക്ഷേത്രയിലെ പടകുടീരത്തിൽ ഉറങ്ങിക്കിടന്ന എല്ലാവരേയും കൊന്നൊടുക്കിയ അശ്വത്ഥാമാവിനു പാണ്ഡവരെ അവിടെ കണ്ടെത്താനായില്ല. മൂന്നുപേരും വീണ്ടും പല തവണ പാണ്ഡവർക്കായി അവിടെ തിരച്ചിൽ നടത്തിയെങ്കിലും കാണാഞ്ഞതിനാൽ അവസാനം ആ കുടീരങ്ങൾ മുഴുവനും അവർ തീയിട്ടു നശിപ്പിച്ചു. പാണ്ഡവർ അവിടെ ഒളിച്ചിരുപ്പുണ്ടെങ്കിൽ തീയിൽ വെന്തു മരിച്ചോളും എന്നുകരുതിയാണ് പടകുടീരങ്ങൾക്ക് തീയിട്ടത്. അതിനുശേഷം ഈ സന്തോഷ വാർത്ത അറിയിക്കുവാൻ മൂന്നുപേരും ആ രാത്രിയിൽ തന്നെ ദുര്യോധനനികിടത്തിൽ ചെന്നു ചേർന്നു. സൂര്യോദയത്തിനു മുൻപു തന്നെ തിരിച്ചെത്തിയ മൂന്നുപേരും അവിടെ നടന്ന വിവരങ്ങൾ ദുര്യോധനനെ വിശദമായി അറിയിച്ചു. പാണ്ഡവരും ശേഷിച്ച മറ്റുള്ളവരും മരിച്ചുവെന്ന് കേട്ട് സന്തുഷ്ടനായ ദുര്യോധനൻ അശ്വത്ഥാമാവിനെ പ്രശംസിക്കാനും മടിച്ചില്ല. കുറച്ചുനാഴികകൾക്കു ശേഷം സുര്യോദയത്തിനു മുൻപായി ദുര്യോധനനും മരിച്ചു. ==== ചൂഢാമണി ==== [[File:Draupadi and Ashvatthaman, Punjab Hills c. 1730.jpg|170px|thumb|left| ചൂഢാമണി തലയിൽ ചൂടുന്ന ദ്രൗപദിയും പാണ്ഡവരും; ചോരയൊലിപ്പിച്ച് ഓടിയകലുന്ന അശ്വത്ഥാമാവും (ചിത്രം)]] സഹോദരനേയും അഞ്ചു മക്കളേയും നഷ്‌ടപ്പെട്ട [[പാഞ്ചാലി]] ദുഃഖത്താൽ പൊട്ടികരഞ്ഞു. പാഞ്ചാലിയെ സാന്ത്വനിപ്പിക്കാൻ ഏവരും ശ്രമിച്ചെങ്കിലും അവസാനം ഭീമൻ അശ്വത്ഥാമാവിനെ വധിക്കാൻ പുറപ്പെട്ടു. അശ്വത്ഥാമാവിനെ തേടിയുള്ള ഭീമന്റെ പുറപ്പാട്‌ മനസ്സിലാക്കിയ കൃഷ്‌ണൻ അർജ്ജുനനുമൊത്ത് ഭീമനു പുറകെ യാത്രതിരിച്ചു. യുദ്ധ നിപുണനായ അശ്വത്ഥാമാവിനെ എതിരിടാൻ ഭീമനു ഒറ്റയ്ക്കാവില്ല എന്നു മനസ്സിലാക്കിയാണ് അനർത്ഥങ്ങൾ സംഭവിക്കുന്നതിനുമുമ്പ്‌ അവിടെയെത്താൻ കൃഷ്ണാർജ്ജുനന്മാർ പുറപ്പെട്ടത്. അശ്വത്ഥാമാവിനെ കണ്ടുമുട്ടിയ ഭീമൻ അവനെ യുദ്ധത്തിനു വിളിക്കുകയും ഗംഗയിൽ കുളിച്ചുകൊണ്ടിരുന്ന അശ്വത്ഥാമാവ് ഭീമന്റെ വെല്ലുവിളി സ്വീകരിച്ച്‌ പുറത്ത്‌ വരികയും ഒരു പുൽക്കൊടി പറിച്ചെടുത്ത്‌ പാണ്ഡവകുലത്തെ മുഴുവനോടെ നശിപ്പിക്കാൻ കഴിവുള്ള ബ്രഹ്മാസ്‌ത്രം പ്രയോഗിക്കുകയും ചെയ്തു. ആ സമയത്ത് അവിടെ എത്തിച്ചേർന്ന അർജ്ജുനനും മറ്റുപോംവഴികളില്ലാത്തതിനാൽ ബ്രഹ്മാസ്‌ത്രം പ്രയോഗിച്ചു. പക്ഷേ, ഈ രണ്ടു ബ്രഹ്മാസ്‌ത്രങ്ങളും കൂട്ടിമുട്ടിയാൽ ലോകം നശിക്കും എന്ന്‌ മനസ്സിലാക്കിയ കൃഷ്‌ണൻ, ബ്രഹ്മാസ്‌ത്രത്തെ തിരിച്ചുവിളിക്കാൻ ഇരുവരോടും നിർദ്ദേശിച്ചു. അർജ്ജുനൻ തന്റെ ബ്രഹ്മാസ്‌ത്രം പിൻവലിച്ചെങ്കിലും അശ്വത്ഥാമാവ് കൂട്ടാക്കിയില്ല. അതിനെതുടർന്ന് ദുരന്തം ഒഴിവായെങ്കിലും കൃഷ്‌ണൻ അശ്വത്ഥാമാവിനെ ശപിച്ചു. ദ്രൗപദിയുടെ ആഗ്രഹപൂർത്തിക്കായി ഭീമൻ അശ്വത്ഥാമാവിന്റെ ശിരസ്സിലെ ചൂഡാരത്നം ശിരസ്സു നൂഴ്ന്ന് എടുത്തു, പാഞ്ചാലിക്കു സമ്മാനിച്ചു. അശ്വത്ഥാമാവിന്റെ ബ്രഹ്മാസ്ത്രം അവന്റെ ആഗ്രഹപ്രകാരം ഗർഭിണിയായ ഉത്തരയുടെ വയറ്റിൽ പതിക്കുകയും ഗർഭസ്ഥശിശു മരണപ്പെടുകയും ചെയ്തു. കൃഷ്ണശാപം മൂലം ദേഹമാസകലം ചൊറിച്ചിലും മറ്റു ത്വക്‌ രോഗങ്ങളുമായി [[സപ്തചിരഞ്ജീവികൾ|ചിരഞ്ജീവിയായ]] അശ്വത്ഥാമാവ്‌ യാത്ര തുടർന്നു. ==യുദ്ധത്തിൽ കൊല്ലപ്പെട്ടവരുടെ എണ്ണം== മഹാഭാരതയുദ്ധത്തിൽ കൊല്ലപ്പെട്ടവരുടെ സംഖ്യയെക്കുറിച്ചും മഹാഭാരതത്തിൽ സൂചനയുണ്ട് . മഹാഭാരതയുദ്ധത്തിൽ എത്രപേരാണ് കൊല്ലപ്പെട്ടതെന്ന ധൃതരാഷ്ട്രരുടെ ചോദ്യത്തിന് യുധിഷ്ഠിരൻ പറയുന്ന ഉത്തരമിതാണ് . മൊത്തത്തിൽ 166 കോടി 20000 പേര് [1660020000 ] കൊല്ലപ്പെട്ടു . 24165 വീരന്മാരെ കാണാതായി . യുധിഷ്ഠിര ഉവാച (യുധിഷ്ഠിരൻ ധൃതരാഷ്ട്ര മഹാരാജാവിനോട് പറയുന്നതാണ് സന്ദർഭം) '''ദശായുതാനാമയുതം സഹസ്രാണി ച വിംശതിഃ'''<br> '''കോട്യഃ ഷഷ്ഠിശ്ച ഷഡ് ചൈവ ഹ്യാസ്മിൻ രാജൻ മൃധേ ഹതാഃ'''<br> '''[മഹാഭാരതം , സ്ത്രീപർവ്വം , അദ്ധ്യായം 26 , ശ്ളോകം 9]'''<br> '''(ഭാഷാ അർത്ഥം):'''<br> പതിനായിരം പത്തു - പതിനായിരവും , ഇരുപതു ആയിരവും , അറുപത്തിയാറു കോടിയും ആൾക്കാർ യുദ്ധത്തിൽ കൊല്ലപ്പെട്ടു രാജാവേ . '''(വ്യാഖ്യാനം)''' ഇവിടെ പത്തു പതിനായിരം എന്നാൽ ഒരു ലക്ഷമാണ് . (10 x 10000 ). അതുപോലത്തെ പതിനായിരം പത്തു പതിനായിരമെന്നാണ് പറയുന്നത് . അപ്പോൾ 10000 x (10 x 10000 ) . അതിന്റെ സംഖ്യ നൂറു കോടി ആണ് . അതായത് 1000000000 ( നൂറു കോടി ) . പിന്നെയൊരു ഇരുപതിനായിരം . അപ്പോൾ 1000020000 . പിന്നെ ഒരു അറുപത്തിയാറു കോടി(660000000) . അപ്പോൾ 1660020000 പേരാണ് മഹാഭാരതയുദ്ധത്തിൽ കൊല്ലപ്പെട്ടത് . അതായത് നൂറ്റി അറുപത്തിയാറു കോടി ഇരുപതിനായിരം പേരാണ് മരിച്ചതെന്ന് കണക്കു പറയുന്നു . ഇതിനു കാരണമെന്ത് ? മഹാഭാരതയുദ്ധത്തിൽ കുരുപാണ്ഡവരുടെ 18 അക്ഷൗഹിണികളിൽ ഉൾപ്പെടാത്ത കുറെയധികം രാക്ഷസന്മാരും , മ്ളേച്ഛവർഗ്ഗത്തിലേയും മാറ്റാൽക്കാരും ചീനന്മാരും കാംബോജരും വരെ യുദ്ധത്തിൽ പങ്കെടുത്തിരുന്നു . അതുകൊണ്ടാണ് 166 കോടിയോളം വനന്തു .<ref name="test41">[http://www.sacred-texts.com/hin/m11/m11025.htm Kisori Mohan Ganguly Translation of Mahabharatha]മഹാഭാരതം , സ്ത്രീപർവ്വം , അദ്ധ്യായം 26 </ref> മറ്റൊരു ശ്ളോകം പറയുന്നു . (യുധിഷ്ഠിരൻ ധൃതരാഷ്ട്ര മഹാരാജാവിനോട് പറയുന്നതാണ് സന്ദർഭം) '''അലക്ഷിതാനാം വീരാണാം സഹസ്രാണി ചതുർദ്ദശ'''<br> '''ദശ ചാന്യാനി രാജേന്ദ്ര ശതം ഷഷ്ഠിശ്ച പഞ്ച ച'''<br> '''[മഹാഭാരതം , സ്ത്രീപർവ്വം , അദ്ധ്യായം 26 , ശ്ളോകം 10]'''<br> '''(ഭാഷാ അർത്ഥം):''' ഇരുപത്തിനാല് ആയിരവും പിന്നെ നൂറ്റി അറുപത്തിയഞ്ച് പേരും ആൾക്കാരെ യുദ്ധത്തിൽ കാണാതായി രാജാവേ. '''(വ്യാഖ്യാനം)''' ഇരുപത്തിനാലായിരത്തി ഒരുന്നൂറ്റി അറുപത്തിയഞ്ച് പേരെ യുദ്ധത്തിൽ കാണാതായിരിക്കുന്നു രാജാവേ . (അവർ യുദ്ധത്തിൽ മരിക്കുമെന്ന് പേടിച്ചു ഓടിയൊളിച്ചതാണ്) . == യുദ്ധത്തിൽ അവശേഷിച്ചവർ == പതിനെട്ടുനാൾ നീണ്ടുനിന്ന കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധത്തെ അതിജീവിച്ചത് പന്ത്രണ്ടുപേർ മാത്രമായിരുന്നു. പാണ്ഡവപക്ഷത്ത് കൃഷ്ണനും, സാത്യകിയും, യുയുത്സുവും, പാണ്ഡവർ അഞ്ചുപേരുമായി എട്ടുപേർ മാത്രമായിരുന്നു യുദ്ധത്തിൽ പങ്കെടുത്തവരിൽ അതിനുശേഷം ജീവിച്ചത്. അർജ്ജുനനു ചിത്രാംഗദയിൽ ജനിച്ച [[ബഭ്രുവാഹനൻ]] യുദ്ധത്തിൽ പങ്കെടുത്തിരുന്നില്ല. അതിനാൽ പാണ്ഡവർക്കു പുത്രനായി ബഭ്രുവാഹനൻ മാത്രം അവശേഷിച്ചിരുന്നുള്ളു. യുദ്ധസമയത്ത് ഉത്തര ഗർഭിണിയായിരുന്നതിനാൽ അഭിമന്യുവിന്റെ പുത്രനായി പിന്നീടു ജനിച്ച [[പരീക്ഷിത്]] പാണ്ഡവർക്കു പൗത്രനായി. കൗരവപക്ഷത്ത് നാലുപേർ മാത്രമാണ് പതിനൊന്ന് അക്ഷൗഹിണിപടയിൽ അവശേഷിച്ചത്. കൃപിയിൽ ദ്രോണർക്കു ജനിച്ച അശ്വത്ഥാമാവും, കൃപാചാര്യരും യുദ്ധത്തിൽ അവശേഷിച്ചിരുന്നു. ഇവർ രണ്ടുപേരും സപ്ത ചിരഞ്ജീവികളിൽ ഉൾപ്പെട്ടവരായിരുന്നതിനാൽ ഇരുവരയേയും മരണം തൊട്ടില്ല. ഇവരെ കൂടാതെ കൃതവർമ്മാവും, [[വൃഷകേതു|വൃഷകേതുവും]] യുദ്ധത്തിൽ മരിക്കാതെ അവശേഷിച്ചിരുന്നു. ഈ പന്ത്രണ്ടുപേരിൽ യുയുത്സുവിന്റേയും, വൃഷകേതുവിന്റേയും മരണം ഗ്രന്ഥകാരൻ പ്രതിപാദിക്കുന്നില്ലയെങ്കിലും മറ്റുള്ള എട്ടുപേരും കലിയുഗാരംഭത്തിൽ മരണപ്പെട്ടതായി സ്വർഗ്ഗാരോഹണപർവ്വത്തിലും, മുസലപർവ്വത്തിലുമായി മഹാഭാരതത്തിൽ വിവരിക്കുന്നുണ്ട്. കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധത്തിനുശേഷം പാണ്ഡവർ അഞ്ചുപേരും കൃഷ്ണനും മാത്രമെ അവശേഷിക്കൂവെന്ന് വളരെ മുൻപുതന്നെ [[ഉലൂപി]] പുത്രനായ [[ഇരാവാൻ|ഇരവാനു]] അറിയാമായിരുന്നുവെന്ന് ഗ്രന്ഥകാരൻ മഹാഭാഗവതത്തിൽ പറയുന്നുണ്ട്. കൃഷ്ണനു സത്യഭാമയിൽ ജനിച്ച വത്സലയെ (സുന്ദരി) വിവാഹം കഴിക്കാൻ പുറപ്പെട്ട അഭിമന്യുവിനെ കാട്ടിൽവെച്ച് കണ്ടുമുട്ടിയ ഇരാവാൻ തന്റെ ഖഡ്ഗം അവിടെ പന്തലിച്ചുനിന്ന വൃക്ഷത്തിൽ വൃഥാ ആഞ്ഞു വീശി. അഞ്ചു ശിഖരങ്ങളും തായ്ത്തടിയും ഒഴിച്ചുള്ള സർവ്വകൊമ്പുകളും ഇലച്ചില്ലകളും അറ്റ് താഴെ വീണു. ആസന്നമായി നടക്കാൻ പോകുന്ന യുദ്ധത്തിന്റെ ചിത്രം ഇതാവുമെന്നു [[ഇരാവാൻ]] കാണിച്ചുകൊടുക്കുന്നുണ്ട്.<ref>മഹാഭാഗവതം -- ISBN 8-85315-07-8 -- ഡോ.പി.എസ്സ് നായർ -- വിദ്യാരംഭം പ്രസിദ്ധീകരണം, ആലപ്പുഴ</ref>. == ഗാന്ധാരി വിലാപം == തന്റെ നൂറു പുത്രന്മാരും, പുത്രിഭർത്താവും, അവരുടെ മക്കളും, സഹോദരനും എന്നുവേണ്ട സർവ്വ ബന്ധുജനങ്ങളും മരിച്ചതറിഞ്ഞ [[ഗാന്ധാരി]] കുരുക്ഷേത്ര യുദ്ധഭൂമി സന്ദർശിക്കാൻ ആഗ്രഹം പ്രകടിപ്പിച്ചു. [[ദുര്യോധനൻ|ദുര്യോധനന്റെ]] പത്നിയായ [[ഭാനുമതിയും]] മറ്റു പുത്രവധുമാരും, പൗത്രവധുക്കളും അവർക്കൊപ്പം യുദ്ധക്കളത്തിലേക്ക് അനുഗമിച്ചു. പുത്രിയായ [[ദുശ്ശള|ദുശ്ശളയേയും]] അവർ ഒപ്പം കൂട്ടി. അതിഭയാനകമായിരുന്നു യുദ്ധക്കളത്തിലെ കാഴ്ചകൾ. പതിനെട്ടുനാൾ നീണ്ടുനിന്ന യുദ്ധം ഒരു ജനസമൂഹത്തെ മുഴുവനും വേദനപ്പിച്ച് ഇല്ലാതാക്കി. ആദ്യ ദിവസങ്ങളിൽ മരിച്ചുവീണ പലരുടേയും ജഢങ്ങൾ അഴുകിത്തുടങ്ങിയിരുന്നു. പലതിനു അംഗഭംഗം വന്നവയായിരുന്നു. ജീവൻ പൂർണ്ണമായും നിലച്ചിട്ടില്ലാത്ത ശരീരങ്ങൾക്കു കഴുകനും നരിയും കാവലിരിക്കുന്നു. യുദ്ധഭൂമിയിൽ എത്തിയ സ്ത്രീജനങ്ങൾ അവരുടെ പ്രിയപ്പെട്ടവരെ തേടിഅലഞ്ഞു. [[ഭാനുമതി|ഭാനുമതിയുടെ]] സഹായത്തോടെ ഗാന്ധാരി ദുര്യോധന നികടത്തിൽ എത്തിച്ചേർന്നു. അവിടെവെച്ച് ഗാന്ധാരി തന്റെ കൺകെട്ട്‌ അഴിക്കുകയും മൃതരായ തന്റെ മൂത്ത പുത്രനെയും മറ്റു മക്കളേയും ബന്ധുക്കളേയും കണ്ടു. [[ഗാന്ധാരം|ഗാന്ധാരരാജ്യത്തിന്റെ]] ചക്രവർത്തി [[സുബലൻ|സുബലന്റെ]] പുത്രിയായ ഗാന്ധാരി അന്ധനായ [[ധൃതരാഷ്ട്രർ|ധൃതരാഷ്ട്രരെ]] വിവാഹം കഴിച്ചപ്പോൾ മുതൽ താനും അന്ധയായി ജീവിക്കാൻ ബാദ്ധ്യസ്ഥയാണെന്നു തീരുമാനിച്ച് സ്വന്തം കണ്ണുകൾ പട്ടുവസ്ത്രത്തിന്റെ നാടകൊണ്ടു കെട്ടിവച്ച് പതിവ്രതാരത്‌നമായി ജീവിച്ചു. അന്നുകെട്ടിയ കണ്ണുകൾ യുദ്ധത്തിനു മുൻപ് ഒരിക്കൽ മാത്രം തന്റെ പുത്രനായ ദുര്യോധനനെ അനുഗ്രഹിക്കാനായി തുറന്നിരുന്നു. അന്ന് ഗാന്ധാരി തന്റെ കണ്ണിലെ കെട്ട്‌ മാറ്റിയപ്പോൾ ദുര്യോധനന്റെ തുടയൊഴിച്ച്‌ മറ്റെല്ലാ ശരീരഭാഗത്തേക്കും അത്രയും കാലം സംഭരിച്ച പാതിവ്രത്യശക്തി മുഴുവൻ അവർ പകർന്നു കൊടുത്തു. പിന്നീട് ഗാന്ധാരി ഇവിടെ കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധഭൂമിയിൽവച്ചാണ് തന്റെ കണ്ണിലെ കെട്ടഴിച്ചത്. അതിഭയാനകമായിരുന്നു അവരുടെ ആ കാഴ്ച. തന്റെ നൂറു മക്കളുടെയും ദാരുണമരണം നേരിട്ടുകണ്ടു ആ മാതാവ്; അടങ്ങാത്ത പുത്രസ്നേഹത്തിനു മുൻപിൽ കൃഷ്ണൻ പോലും സത്ബധനായിപ്പോയി. ഗാന്ധാരി വിലപിക്കുന്ന കാഴ്ച ഗ്രന്ഥകർത്താവ് മഹാഭാരതത്തിൽ [[സ്തീപർവം|സ്ത്രീപർവ്വത്തിലൂടെ]] വിവരിക്കുന്നു. വ്യാസൻ ഇതിനായി സ്ത്രീപർവ്വത്തിൽ 27 അദ്ധ്യായങ്ങളും 775 പദ്യങ്ങളും ചേർത്തിരിക്കുന്നു. [[ഭാനുമതിയുടെ]] നെഞ്ചത്തടിച്ചുള്ള കരച്ചിലിൽ ഗാന്ധാരിയുടെ അടങ്ങാത്ത മാതൃസ്നേഹം അണപൊട്ടിയൊഴുകി. അവർ [[കൃഷ്ണൻ|കൃഷ്ണനുനേരെ]] തിരിഞ്ഞു. കൃഷ്ണന്റെ കാപട്യവും, വക്രബുദ്ധിയും മൂലമാണ് തന്റെ നൂറുപുത്രന്മാർക്കും ഈ ഗതിവന്നത് എന്ന് ആക്രോശിച്ചു ആ [[മാതാവ്]]. [[ഭീഷ്മർ|ഭീഷ്മപിതാമഹനെ]] ശരശയ്യയിൽ വീഴിച്ചതും, കളളം പറഞ്ഞ് [[ദ്രോണർ|ദ്രോണരെ]] കൊലചെയ്തതും, [[ജയദ്രഥൻ|ജയദ്രഥനെ]] കൊല്ലാൻ [[സൂര്യൻ|സൂര്യംബിംബം]] മറച്ചതും, [[ദുര്യോധനൻ|ദുര്യോധനന്റെ]] മരണത്തിടയാക്കിയ നിർബന്ധപൂർവ്വമായ ദ്വന്ദ്വയുദ്ധത്തിനും അവസാനം, അരയ്ക്കു താഴെ അടിക്കാൻ പാടില്ലയെന്നുള്ള യുദ്ധനീതി മറച്ചുവെച്ച് [[ഭീമൻ|ഭീമനോട്]] ദുര്യോധനന്റെ തുട അടിച്ചുപൊട്ടിക്കാൻ ഉപദേശിച്ചതും കൃഷ്ണൻ കാരണമാണെന്നു ആ മാതാവ് കുറ്റപ്പെടുത്തി. തുടർന്ന് അവർ ഇങ്ങനെ ശപിച്ചു; "കൃഷ്ണാ , പാണ്ഡവരും ധാർത്തരാഷ്ട്രന്മാരും പരസ്പരം കൊന്നു തീർന്നു . എന്തിനാണ് അവരെ നീ തീർത്തും ഉപേക്ഷിച്ചു കളഞ്ഞത് ? . നീ രണ്ടിനും സമർത്ഥനും ശ്രുതവാക്യനും അസംഖ്യം ഭൃത്യന്മാരും വിപുലമായ സൈന്യബലമുള്ളവനും ശക്തനുമല്ലേ ? അല്ലയോ മധുസൂദനാ , അപ്പോൾ കുരുക്കളുടെ നാശം നിന്റെ ഇച്ഛയനുസരിച്ചാണ് നടന്നത് . അതിനാൽ , മഹാബാഹോ അതിന്റെ ഫലം നീയും അനുഭവിക്കട്ടെ . പതിശുശ്രൂഷയാൽ അൽപ്പമെങ്കിലും തപോബലം ഞാൻ ആർജ്ജിച്ചിട്ടുണ്ടെങ്കിൽ , ആ തപോബലത്താൽ അല്ലയോ ചക്രഗദാധരാ , ഞാൻ നിന്നെ ശപിക്കുകയാണ് . പരസ്പരം കൊല്ലുന്ന ബന്ധുക്കളായ കുരുപാണ്ഡവരെ നീ ഉപേക്ഷിക്കുകയാൽ , അല്ലയോ ഗോവിന്ദാ , നിന്റെ ബന്ധുക്കളും ഇതുപോലെ കൊല്ലപ്പെടുന്നതാണ് . ഇന്നേക്ക് മുപ്പത്തിയാറാമാണ്ട് തികയുമ്പോൾ , ബന്ധുക്കളും അമാത്യന്മാരും പുത്രന്മാരുമൊക്കെ കൊല്ലപ്പെട്ട്‌ വനത്തിലൂടെ നടക്കുമ്പോൾ , കുത്സിതമായ ഒരു ഉപായത്താൽ നീയും മരിക്കുന്നതാണ് . ഈ കാണും പടി , ബന്ധുക്കളെല്ലാം മരിച്ച് നിങ്ങളുടെ സ്ത്രീകളും ഭാരതസ്ത്രീകളെപ്പോലെ അനാഥകളായി വിലപിക്കും " [മഹാഭാരതം , സ്ത്രീപർവ്വം , അദ്ധ്യായം 25 , ശ്ളോകങ്ങൾ 39 മുതൽ 46 വരെ]". ഗാന്ധാരിയുടെ ശാപവാക്കുകൾ കേട്ടിട്ടും ഭഗവാൻ കൃഷ്ണന് ഒരു കുലുക്കവുമുണ്ടായില്ല . അദ്ദേഹം താൻ ചെയ്യാനുദ്ദേശിച്ചിരിക്കുന്ന കാര്യം തന്നെയാണ് ശാപവാക്കുകളിലൂടെ ഗാന്ധാരി ഇപ്പോൾ പറഞ്ഞതെന്ന് അവളെ അറിയിച്ചു . ഉത്തമഭക്തയും ധർമ്മിഷ്ഠയുമായ ഗാന്ധാരിയുടെ വാക്കുകളെ സത്യമാക്കുവാനും , താൻ നിശ്ചയിച്ചിട്ടുള്ളത് നടത്താനുമായി ശ്രീകൃഷ്ണഭഗവാൻ ഗാന്ധാരിയുടെ ശാപത്തെ പുഞ്ചിരിയോടെ സ്വീകരിച്ചു .അതനുസരിച്ചാണ് പിൽക്കാലത്ത് യദുകുലം നശിച്ചതും ദ്വാരക കടലിൽ മുങ്ങിപ്പോയതും .പിന്നീട് ധൃതരാഷ്ട്രരുടെ നിർദ്ദേശത്താൽ ശേഷിച്ച ജഢങ്ങൾ സംസ്കരിക്കാനുള്ള സൗകര്യം [[ധർമ്മപുത്രർ]] ചെയ്തു. == ശാന്തിപർവ്വം == മരിച്ചവരുടെ ആത്മാക്കൾക്ക് ശാന്തിലഭിക്കുന്ന കഥാസന്ദർഭങ്ങൾ ഗ്രന്ഥകാരൻ ശാന്തിപർവ്വത്തിൽ ഉൾപ്പെടുത്തിയിരിക്കുന്നു. 339 അദ്ധ്യായങ്ങളിലായി 14525 gnപദ്യങ്ങളിലൂടെയാണ് [[ശാന്തിപർവ്വം]] കടന്നുപോകുന്നത്. വ്യാസഭാരതത്തിലെ ഏറ്റവും വലിയ പർവ്വമാണ് ശാന്തിപർവ്വം.<ref>ശാന്തിപർവ്വം : മഹാഭാഗവതം -- ISBN 8-85315-07-8 -- ഡോ.പി.എസ്സ് നായർ -- വിദ്യാരംഭം പ്രസിദ്ധീകരണം, ആലപ്പുഴ</ref>.<ref>സി. രാജഗോപാലാചാരിയുടെ മഹാഭാരതം; "54--സഞ്ജയ മിഷൻ (സഞ്ജയദൂത്)"</ref> യുദ്ധത്തിൽ മരണമടഞ്ഞവർക്ക് പിതൃശുദ്ധികർമ്മങ്ങൾ എല്ലാം നിർവ്വഹിച്ചു. എല്ലാത്തിനു ധർമ്മപുത്രർ നേരിട്ടു നേതൃത്വം നൽകി. രാജ്യാഭിഷേകത്തിനുശേഷം ഒരിക്കൻ കുന്തിദേവി ധർമ്മപുത്രരെ കാണാനായി അവന്റെ കൊട്ടാരത്തിൽ എഴുന്നള്ളി. സങ്കടത്തോടെ അവർ കർണ്ണരഹസ്യം യുധിഷ്ഠിരനെ അറിയിച്ചു. താൻ മൂലമാണ് ജ്യേഷ്ഠനായ കർണ്ണൻ കൊലചെയ്യപ്പെട്ടത് എന്നറിഞ്ഞപ്പോൾ രാജാവ് ബോധരഹിതനായി നിലത്തുവീണു. ഇതറിഞ്ഞ് മറ്റു സഹോദരന്മാരും ഇതിനോടകം അവിടെ എത്തിച്ചേർന്നു. കർണ്ണന്റെ പുത്രന്മാർ ഏവരും യുദ്ധത്തിൽ മരിച്ചിരിക്കുന്നതിനാൽ കർണ്ണനുവേണ്ടി ആരും ഇതുവരെ പിതൃകർമ്മങ്ങൾ നടത്തിയിട്ടില്ല എന്നുള്ള വിവരവും കുന്തി പാണ്ഡവരെ അറിയിച്ചു. അഞ്ചുപേരും ചേർന്നു മൂത്തജ്യേഷ്ഠനുവേണ്ടി ബലിതർപ്പണം നടത്തുവാൻ കുന്തി അവരോട് അപേക്ഷിച്ചു. കർണ്ണരഹസ്യം മുൻപ് അറിഞ്ഞിരുന്നെങ്കിൽ അവനെ രാജാവായി വാഴിച്ചേനെ; ചിലപ്പോൾ ദുര്യോധനനും അതു സ്വീകാര്യമായേനെ; അതുമൂലം കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധം ഒഴിവാക്കാമായിരുന്നു; എന്നിങ്ങനെ പലവുരു ദുഃഖാർത്തനായി പുലമ്പിക്കൊണ്ട് അഞ്ചുപേരും പ്രത്യേകിച്ച് യുധിഷ്ഠിരൻ വളരെയേറെ സങ്കടപ്പെട്ടു. പിറ്റേന്ന് തന്നെ കർണ്ണനുവേണ്ടി പാണ്ഡവർ അഞ്ചുപേരും ചേർന്ന് പിതൃബലി നടത്തി. അതിനുശേഷം അവന്റെ പുത്രന്മാർക്കും വേണ്ട തർപ്പണപൂജകൾ നടത്തി. തുടർന്ന് പാണ്ഡവർ ഹസ്തിനപുരിയിൽ തിരിച്ചെത്തി കർണ്ണന്റെ വിധവയെ കണ്ട് സമാധാനിപ്പിച്ചു. അന്ന് അവിടെ കൂടുതൽ സമയം ചിലവഴിക്കാനും ജ്യേഷ്ഠത്തിയുമായി ദുഃഖത്തിൽ പങ്കുചേരാൻ പാഞ്ചാലിയും സുഭദ്രയും പ്രത്യേകം ശ്രദ്ധചെലുത്തി. എല്ലാവരും കർണ്ണപത്നിയുടെ കാൽക്കൽ നമസ്കരിച്ച് ആശിർവാദം വാങ്ങിയാണ് തങ്ങളുടെ കൊട്ടാരങ്ങളിലേക്ക് തിരിച്ചത്. അന്നുതന്നെ ധൃതരാഷ്ട്രരേയും ഗാന്ധാരിയേയും വിദുരരേയും കണ്ടു വണങ്ങാനും യുധിഷ്ഠിരൻ മറന്നില്ല. === നാരദസംവാദം === കുന്തിയിലൂടെ കർണ്ണ രഹസ്യം മനസ്സിലാക്കിയതുമുതൽ രാജാവ് വളരെയേറെ ദുഃഖാർത്തനായി കാണപ്പെട്ടു. ഈ കാലയളവിൽ നാരദർ ഹസ്തിനപുരിയിൽ എത്തുകയും കർണ്ണന്റെ ജീവിതകഥകളും അവനേറ്റ നിരവധി ശാപകഥകളും രാജാവിനെ ധരിപ്പിച്ചു. ദ്രോണർ അവനു ശിഷ്യത്വം നിരാകരിച്ചപ്പോൾ ദ്രോണരുടെ ഗുരുവായിരുന്ന പരശുരാമന്റെ ശിഷ്യത്വം സ്വീകരിച്ച കർണ്ണന്റെ ധീരതയും, പിന്നീട് പരശുരാമൻ അവൻ ബ്രാഹ്മണനല്ല എന്നു മനസ്സിലാക്കി അവനെ ശപിച്ചതും, ഹോമപശുവിനെ അറിയാതെ കൊലചെയ്കയാൽ അവനേറ്റ അഗ്നിഹോത്രിശാപവും നാരദർ യുധിഷ്ഠിരനോട് വിശദമായി പറയുന്നുണ്ട്. ഇതിനെല്ലാം കാരണം അവനിലടങ്ങിയിരിക്കുന്ന അസുരാംശമാണെന്നു ഇതിലൂടെ നാരദർ മഹാരാജാവിനോട് പറയുന്നു. അഗ്നിഹോത്രിശാപം എപ്പോഴും കർണ്ണനെ അധൈര്യപ്പെടുത്തിയിരുന്നു. പശുവാണെന്നറിയാതെ കൊലചെയ്കയാൽ നീ ആരാണെന്നറിയാതെ നിന്റെയും ശിരസ്സ് അറുക്കപ്പെടും എന്നായിരുന്നു അഗ്നിഹോത്രിശാപം. ==== കർണ്ണന്റെ ധീരത ==== ദുര്യോധനപക്ഷം ചേരാനുണ്ടായ സാഹചര്യവും, അവന്റെ മറ്റു ധീരതനിറഞ്ഞ കഥകളും നാരദർ ഈ സന്ദർഭത്തിൽ വിവരിക്കുന്നതായി ഗ്രന്ഥകാരൻ മഹാഭാരതത്തിൽ ശാന്തിപർവ്വത്തിൽ പറയുന്നുണ്ട്. * '''ദുര്യോധന വിവാഹം''': കലിംഗരാജകുമാരിയുടെ സ്വയവരവേളയിൽ അവൾ ദുര്യോധനനെ വേൾക്കാതെ മുന്നോട്ട് നടന്നതിൽ കോപിച്ച് രാജകുമാരിയെ അവിടെ നിന്നും കടത്തിക്കൊണ്ടുപോരാനും അതെതിർത്ത രാജാക്കന്മാരെയെല്ലാം ഒറ്റക്ക് നേരിട്ട് ദുര്യോധനനെ സഹായിച്ചത് കർണ്ണനായിരുന്നു. ദുര്യോധനനു അവനോട് സ്നേഹാദരവിനുണ്ടായ കാരണങ്ങൾ ഇങ്ങനെ നിരവധിയായിരുന്നു. * '''ജരാസന്ധവിജയം''': കർണ്ണന്റെ യുദ്ധസാമർത്ഥ്യം മനസ്സിലാക്കി മഗധാധിപനായ [[ജരാസന്ധൻ]] അവനെ ദ്വന്ദ്വയുദ്ധത്തിനു വിളിച്ചു. ദ്വന്ദ്വയുദ്ധത്തിൽ പ്രഗദ്ഭനായ ജരാസന്ധനെ കർണ്ണൻ തോല്പിച്ചു. കർണ്ണനിൽ അഭിമാനം പൂണ്ട മഗധാധിപൻ മാലിനി എന്ന നഗരം കർണ്ണനു സമ്മാനിച്ചു. *'''ദേവേന്ദ്ര കപടവേഷം''' : അർജ്ജുനനുവേണ്ടി ദേവേന്ദ്രൻ ബ്രാഹ്മണവേഷത്തിൽ വന്നു കർണ്ണന്റെ ജന്മസിദ്ധമായിരുന്ന കവചകുണ്ഢലങ്ങൾ ദാനം വാങ്ങി. ബ്രാഹ്മണവേഷത്തിൽ വന്നത് ദേവേന്ദ്രനാണെന്നറിഞ്ഞുകൊണ്ടുതന്നെ അദ്ദേഹത്തിനു തന്റെ ശരീരഭാഗമായിരുന്ന കവചകുണ്ഢലങ്ങൾ ദാനം കൊടുത്തു. കർണ്ണന്റെ ദാനമഹിമയാണ് ഇവിടെ കാണിക്കുന്നത്. == രാജ്യാഭിഷേകം == [[File:Draupadi and Pandavas.jpg|170px|thumb|left|രാജ്യാഭിഷേകം]] യുദ്ധാനന്തരം പന്ത്രണ്ടാം ദിവസം പുലയുടെ അശുദ്ധി തീർന്നതിനുശേഷം കുലഗുരുവായ [[ധൗമ്യൻ|ധൗമ്യനെ]] ആചാര്യമര്യാദകളോടെ വിളിച്ചുവരുത്തി അദ്ദേഹത്തിന്റെ അനുവാദത്തോടെ ശുഭമുഹൂർത്തത്തിൽ ഹസ്തിനപുരിയുടെ രാജ്യഭാരം ധർമ്മപുത്രർ ഏറ്റെടുത്തു.<ref>മഹാഭാരതം -- സി. രാജഗോപാലാചാരി -- ഭാരതീയ വിദ്യാഭവൻ ISBN : 9788172763688</ref><ref>ഇന്ത്യയുടെ സാംസ്കാരിക ചരിത്രം (ആംഗലേയം) -- ശിശിർകുമാർ ദാസ്</ref> രാജാഭിഷേകത്തിനുശേഷം കുന്തിദേവിയുടെ അഭ്യർത്ഥനയെ തുടർന്ന് [[കർണ്ണൻ|കർണ്ണന്റെ]] വിധവയെ കണ്ട് ആശ്ലേഷിച്ചു. അവരുടെ എല്ലാ പുത്രന്മാരും യുദ്ധത്തിൽ മരിച്ചിരുന്നു. കർണ്ണപുത്രന്മാരുടെ പത്നിമാരെ ദ്രൗപദി സമാധാനിപ്പിച്ചു. അതിനുശേഷം പരിവാരസമേതം കുരുക്ഷേത്രഭൂമിയിൽ പോയി ശരശയ്യയിൽ കിടന്ന ഭീഷ്മപിതാമഹനെ കണ്ട് ദിവ്യോപദേശങ്ങൾ സ്വീകരിച്ചു. (ഉത്തരായനം തുടങ്ങിയതിനുശേഷം [[ഭീഷ്മർ]] തന്റെ ശരീരം ഉപേക്ഷിച്ചു [[അഷ്ടവസുക്കൾ|അഷ്ടവസുക്കളിൽ]] വിലയം പ്രാപിച്ചു). ഹസ്തിനപുരിയുടെ രാജാവായി അഭിഷേകം നടത്തുമ്പോൾ [[യുധിഷ്ഠിരൻ|ധർമ്മപുത്രർക്ക്]] 72-വയസ്സ് പ്രായം ഉണ്ടായിരുന്നു. രാജ്യാഭിഷേകത്തെത്തുടർന്ന് 36 വർഷങ്ങൾ യുധിഷ്ഠിരൻ ചന്ദ്രവംശത്തിന്റെ ചക്രവർത്തിയായി രാജഭരണം നടത്തി. === അശ്വമേധയാഗം === [[File:Leaf from the Razmnama.jpg|150px|thumb|right|താമ്രാവതിയുദ്ധം (ചിത്രം)]] [[File:Arjuna_is_killed_by_his_son_Babhnu_Vahana_in_battle.jpg|150px|thumb|right|ബഭ്രുവാഹനയുദ്ധം (ചിത്രം)]] കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധം മൂലം കുരുവംശത്തിനു ഉൾപ്പെടെ ഏവർക്കും വന്നുചേർന്ന വലിയ നാശനഷ്ടത്തിനു കാരണക്കാരൻ താനാണെന്നുള്ള ദുഃഖം എപ്പോഴും യുധിഷ്ഠിരനെ ബാധിച്ചിരുന്നു. പല അവസരങ്ങളിലും കുരുക്ഷേത്ര യുദ്ധക്കെടുതികളെപ്പറ്റി അദ്ദേഹം വ്യാകുലപ്പെട്ടു സംസാരിച്ചിരുന്നു. ഇതുമനസ്സിലാക്കി വ്യാസ മഹർഷി അദ്ദേഹത്തെ കാണാൻ ഹസ്തിനപുരിയിലെത്തി. അദ്ദേഹം പല ഉപദേശങ്ങളും പാണ്ഡവർക്ക് നൽകി. തുടർന്ന് യുധിഷ്ഠിരന്റെ മനസ്സിനെ ബാധിച്ച പാപഭാരം മാറ്റുവാനായി [[അശ്വമേധയാഗം]] നടത്താൻ നിർദ്ദേശിച്ചു. കൃഷ്ണനും ഇതുതന്നെ അദ്ദേഹത്തോട് ഉപദേശിച്ചു. ഇരുവരുടേയും നിർദ്ദേശാനുസരണയോടെ യുധിഷ്ഠിരൻ അശ്വമേധയാഗം നടത്തി. ഇതിനുള്ള ധനം കൃഷ്ണനിർദ്ദേശത്താൽ ഹിമാലയത്തിൽ നിന്നും കണ്ടെടുക്കുകയായിരുന്നു. അശ്വപ്രയാണത്തിനനുഗമിച്ചത് പാർത്ഥനായിരുന്നു. സിന്ധുരാജ്യത്ത് അശ്വം എത്തിയതിനെത്തുടർന്ന് ജയദ്രഥന്റെ പുത്രനായ [[സുരഥൻ]] അർജ്ജുനബാണങ്ങളെ ഭയന്ന് ഹൃദയം പൊട്ടി മരിച്ചു. ഇതറിഞ്ഞ് വളരെ സങ്കടപ്പെട്ട് [[ദുശ്ശള]] അനുജനായ അർജ്ജുനനെ വന്നുകണ്ടു. ജ്യേഷ്ഠത്തിയുടെ ആശിർവാദങ്ങളോടെ അർജ്ജുനൻ അശ്വപ്രയാണം വീണ്ടും തുടർന്നു. (ദുശ്ശളയും സുരഥന്റെ പത്നിയും അവരുടെ കൈക്കുഞ്ഞായിരുന്ന പുത്രനും പിന്നീട് യുധിഷ്ഠിരന്റെ അശ്വമേധയാഗത്തിൽ പങ്കെടുക്കാൻ എത്തിയിരുന്നു). ==== താമ്രാവതി ==== താമ്രാവതിയിലെ രാജാവായിരുന്ന [[മയൂരധ്വജൻ]] ഈ അവസരത്തിൽ അശ്വമേധയാഗം നടത്താൻ തീരുമാനിക്കുകയും യാഗദീക്ഷയെത്തുടർന്ന് അദ്ദേഹത്തിന്റെ പുത്രൻ താമ്രധ്വജൻ അശ്വപ്രയാണത്തിനു അനുഗമിച്ചു. ഇതു കുതിരകളും താമ്രാവതിക്കടുത്ത് വെച്ച് കണ്ടുമുട്ടുകയും തുടർന്ന് യുദ്ധത്തിലേക്ക് എത്തിച്ചേരുകയും ചെയ്തു. അവസാനം താമ്രധജൻ യുധിഷ്ഠിരന്റെ രാജത്വം അംഗീകരിക്കുകയും യുദ്ധം അവസാനിപ്പിക്കുകയും ചെയ്തു. ==== മണലൂർ ==== അർജ്ജുനന്റെ പത്നിയായ ചിത്രാംഗദയുടെ രാജ്യമായിരുന്നു മണലൂർ. യുദ്ധാനന്തരം ജീവിച്ചിരുന്ന ഏക പാണ്ഡവപുത്രനായ ബഭ്രുവാഹനനായിരുന്നു അവിടുത്തെ രാജാവ്. ബഭ്രുവാഹനൻ അശ്വത്തെ പിടിച്ചുകെട്ടുകയും തുടർന്നുണ്ടായ യുദ്ധത്തിൽ അർജ്ജുനൻ മോഹലാസ്യപ്പെട്ട് വീഴുകയും ചെയ്തു. പാർത്ഥനു പുത്രന്റെ മുൻപിൽ തോൽവി സംഭവിച്ചപ്പോഴും, ബഭ്രുവാഹനൻ തന്റെ വലിയച്ഛന്റെ രാജത്വം അംഗീകരിച്ച് അദ്ദേഹത്തിനു കപ്പം കൊടുത്ത് അശ്വത്തെ വണങ്ങി യാഗത്തിൽ പങ്കെടുത്തു. == യുദ്ധസമയത്തെ പാണ്ഡവരുടെ പ്രായം == യുദ്ധസമയത്ത് [[യുധിഷ്ഠിരൻ|ധർമ്മപുത്രർക്ക്]] 72 വയസ്സുണ്ടായിരുന്നുവെന്നു ഗ്രന്ഥകാരൻ മഹാഭാരതത്തിൽ എഴുതിയിരിക്കുന്നു. ഭീമസേനനു 71-ഉം, അർജ്ജുനനും 70-ഉം, നകുല-സഹദേവന്മാർക്കു 69 വയസ്സു വീതവുമുണ്ടായിരുന്നു. ശ്രീകൃഷ്ണനു അർജ്ജുനനിലും 6-മാസത്തെ പ്രായകൂടുതലായിരുന്നുവെന്നു ഗ്രന്ഥകാരൻ ഭാഗവതത്തിലും മഹാഭാരതത്തിലും പറയുന്നുണ്ട്. കൗരവാദികൾ നൂറുപേരും അർജ്ജുനനിൽ മൂത്തതും ഭീമനിൽ ഇളയവരുമാണ്. 72-ആം വയസ്സിൽ ഹസ്തിനപുരിയിൽ ചന്ദ്രവംശത്തിന്റെ രാജാവായി ധൗമ്യനാൽ അഭിഷിക്തനായ യുധിഷ്ഠിരൻ ത്തുടർന്ന് 36 വർഷം രാജ്യം ഭരിച്ചു.<ref>മഹാഭാരതം -- ഡോ.പിഎസ്.നായർ -- വിദ്യാരംഭം പബ്ലിഷേസ്, ആലപ്പുഴ</ref>. അതിനുശേഷം പൗത്രനായ [[പരീക്ഷിത്|പരീക്ഷിത്തിനെ]] രാജാവായി അഭിഷേകം നടത്തി പാണ്ഡവർ വനവാസം സ്വീകരിച്ചു. == അവലംബം == {{Reflist|2}} === കുറിപ്പുകൾ === {{Reflist|group="N"}} {{കുറിപ്പ്|൧|'''നിഷ്പക്ഷ രാജ്യങ്ങൾ :''' കേകേയം, ദ്വാരക, മഥുര, വിദർഭ, മഗധ രാജ്യങ്ങൾ രണ്ടു കൂട്ടരോടും ശത്രുതയില്ലാതെ യുദ്ധത്തിൽ പങ്കെടുത്തു. <big>കേകേയ സൈന്യം :</big>രണ്ടു കൂട്ടത്തിലും യുദ്ധം ചെയ്തു; <big>ദ്വാരക സൈന്യം :</big>കൃതവർമ്മാവിന്റെ നേതൃത്വത്തിൽ ഒരു സൈന്യവ്യൂഹം കൗരവപക്ഷത്തും, ഭഗവാൻ കൃഷ്ണൻ പാണ്ഡവ പക്ഷത്തും, മറ്റു ചിലർ നിഷ്പക്ഷമായും നിന്നു; <big>മഥുര സൈന്യം :</big>ഉഗ്രസേന നിർദ്ദേശത്താൽ പ്രധാന സൈന്യവ്യൂഹം പാണ്ഡവപക്ഷത്തും കുറച്ചുപേർ കൃതവർമ്മാവിനൊപ്പവും യുദ്ധം ചെയ്തു. <big>വിദർഭ സൈന്യം :</big>രുക്മിണിയുടെ സഹോദരനായ രുഗ്മി രാജകുമാരൻ ഒരു സൈന്യവ്യൂഹവുമായി കൗരവപക്ഷത്തും പിതാവായ വിദർഭൻ തന്റെ സൈന്യത്തിന്റെ പ്രധാന ഭാഗത്തെ പാണ്ഡവർക്കായി അയച്ചു കൊടുത്തു.<big> മഗധ സൈന്യം :</big>ജരാസന്ധന്റെ മരണത്തിനുശേഷം അദ്ദേഹത്തിന്റെ പുത്രന്മാർ പാണ്ഡവരുമായി സൗഖ്യമായിരുന്നു. മഗധ രാജകുമാരൻ തന്റെ കീഴിലുള്ള സൈന്യവുമായി പാണ്ഡവപക്ഷത്തു ചേർന്നു യുദ്ധം ചെയ്തു. ജരാസന്ധന്റെ പുത്രിമാർ വിവാഹം ചെയ്തിരുന്നത് കംസനെയായിരുന്നു. അതിനാൽ അവരുടെ ബന്ധുജനങ്ങൾ കൗരവപക്ഷത്തും ചേർന്നു യുദ്ധത്തിൽ ഏർപ്പെട്ടു.}} === സംഗ്രഹ ഗ്രന്ഥങ്ങൾ === * മഹാഭാരതം -- തുഞ്ചത്ത് രാമാനുജൻ എഴുത്തച്ഛൻ -- മാതൃഭൂമി പ്രസിദ്ധീകരണം, കോഴിക്കോട് * മഹാഭാരതം -- ഡോ.പി.എസ്. നായർ -- വിദ്യാരംഭം പ്രസിദ്ധീകരണം, ആലപ്പുഴ * വ്യാസ മഹാഭാരതം -- ആംഗലേയ പരിഭാഷ -- കിസാരി മോഹൻ ഗാംഗുലി * മഹാഭാരതം (ആംഗലേയം) -- സി. രാജഗോപാലാചാരി -- ഭാരതീയ വിദ്യാഭവൻ * ശ്രീമദ് ഭഗവദ്ഗീത -- എം.എസ്. ചന്ദ്രശേഖരവാര്യർ : പരിഭാഷ -- ഡി.സി.ബുക്സ് പ്രസിദ്ധീകരണം, കോട്ടയം * വിദുര നീതി -- ആംഗലേയ പരിഭാഷ -- കിസാരി മോഹൻ ഗാംഗുലി * പ്രാചീന ഇന്ത്യ -- ആർ.എസ്. ശർമ്മ -- ഡി.സി. ബുക്സ്, കോട്ടയം * ഋഗ്വേദ സംഹിത (ആംഗലേയം) -- ഫെഡ്റിക് മാക്സ് മുള്ളർ * ഇന്ത്യയുടെ സാംസ്കാരിക ചരിത്രം (ആംഗലേയം) -- ശിശിർകുമാർ ദാസ് * മഹാഭാരതം (ആംഗലേയം) -- ദി ഗ്രേറ്റെസ്റ്റ് സ്പിരിച്യുൽ എപിക് ഓഫ് ആൾ ദി ടൈം -- കൃഷ്ണ ധർമ്മ -- ടോർച്ച് ലൈറ്റ് പബ്ലിഷിംഗ് * ശ്രീ മഹാഭാഗവതം മൂലകൃതി (മലയാള വ്യാഖ്യാന സഹിതം) * മഹാഭാഗവതം -- ഡോ.പി.എസ്സ് നായർ -- വിദ്യാരംഭം പ്രസിദ്ധീകരണം, ആലപ്പുഴ * ദേവീമഹാഭാഗവതം -- ഡോ.പി.എസ്സ് നായർ -- വിദ്യാരംഭം പ്രസിദ്ധീകരണം, ആലപ്പുഴ == യുദ്ധത്തിലെ പതിനെട്ടിന്റെ പ്രത്യേകതകൾ == {{Commons category|Mahabharata}} {| class="wikitable" width="69%" border="1" cellpadding="5" cellspacing="0" align="centre" |- | style="background:#C2ECBB;" | പതിനെട്ടുദിവസങ്ങൾ || style="background:#C2ECBB;" | കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധം നീണ്ടുനിന്നത് പതിനെട്ട് ദിവസങ്ങളാണ് |- | style="background:#C2ECBB;" | പതിനെട്ടദ്ധ്യായങ്ങൾ || style="background:#C2ECBB;" | [[ഭഗവദ്ഗീത|ഭഗവദ്ഗീതയിൽ]] പതിനെട്ട് അദ്ധ്യായങ്ങളുണ്ട് |- | style="background:#C2ECBB;" | പതിനെട്ടക്ഷൗഹിണി || style="background:#C2ECBB;" | ഇരുപക്ഷത്തുമായി പതിനെട്ട് [[അക്ഷൗഹിണി]] സൈന്യം യുദ്ധത്തിൽ പങ്കെടുത്തു |- | style="background:#C2ECBB;" | പതിനെട്ടുപസൈന്യാധിപർ || style="background:#C2ECBB;" | ഇരുസേനയിലുമായി പതിനെട്ട് [[സൈന്യാധിപൻ|ഉപസൈന്യാധിപന്മാർ]] ഉണ്ടായിരുന്നു |- | style="background:#C2ECBB;" | പതിനെട്ടുവ്യൂഹങ്ങൾ || style="background:#C2ECBB;" | കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധത്തിൽ പതിനെട്ട് [[ചക്രവ്യൂഹം|സേനാവ്യൂഹങ്ങൾ]] ഉപയോഗിച്ചു |- | style="background:#C2ECBB;" | പതിനെട്ടുനിയമങ്ങൾ || style="background:#C2ECBB;" | യുദ്ധം അനുശാസിച്ച [[നിയമം|നിയമങ്ങൾ]] പതിനെട്ട് ആയിരുന്നു |- | style="background:#C2ECBB;" | പതിനെട്ടുപാണ്ഡവർ || style="background:#C2ECBB;" | [[പാണ്ഡവർ|പാണ്ഡവരും]] അവരുടെ പുത്രന്മാരുമായി പതിനെട്ട് പേരായിരുന്നു |- | style="background:#C2ECBB;" | പതിനെട്ടുപർവ്വങ്ങൾ || style="background:#C2ECBB;" | [[വ്യാസൻ|വ്യാസ]] രചിത [[മഹാഭാരതം|മഹാഭാരതത്തിൽ]] പതിനെട്ട് പർവ്വങ്ങൾ ഉൾക്കൊള്ളുന്നു |} {{Mahabharata}} [[വർഗ്ഗം:പുരാണത്തിലെ യുദ്ധങ്ങൾ]] [[വർഗ്ഗം:കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധം]] 6qkaxxppnjr8ocm4qjwyf9kldze6vnu 4546988 4546983 2025-07-09T09:20:30Z Archangelgambit 183400 /* യുദ്ധത്തിൽപങ്കെടുത്ത അഞ്ചുതലമുറകൾ */ 4546988 wikitext text/x-wiki {{Prettyurl|Kurukshetra War}} {{Infobox military conflict |conflict=<big>കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധം</big><br />(മഹാഭാരതയുദ്ധം) |image=[[Image:Kurukshetra.jpg|300px]] |caption=കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധഭൂമി:ചിത്രകാരന്റെ ഭാവനയിൽ |date=''':''' കൃത്യമായ കാലഘട്ടം ലഭ്യമല്ല<br />(ബി.സി.6000 – ബി.സി.3000) <ref>Yogananda, Paramahansa (2007). [Diamond Pocket Books (P) Ltd God Talks With Arjuna]. Diamond Pocket Books (P) Ltd. p. xxi. ISBN 9788189535018. "the dates proposed for the Kurukshetra war range from as early as 6000 BC to as recently as 500 BC''</ref><br />18 ദിവസങ്ങൾ നീണ്ടുനിന്നു |place=''':''' [[കുരുക്ഷേത്രം|കുരുക്ഷേത്ര]], [[ഹരിയാന]], [[ഇന്ത്യ]]<ref>ഇന്ത്യയുടെ സാംസ്കാരിക ചരിത്രം -- ശിശിർകുമാർ ദാസ് ISBN 978-8172017989</ref><br />[[കുരുക്ഷേത്ര|Coordinates: 29°59′00″N 76°49′00″E]] |territory= |result=''':''' -ഇരുപക്ഷത്തും കനത്ത ആൾനാശത്തോടെയുള്ള പാണ്ഡവ വിജയം.<br /> -[[യുധിഷ്ഠിരൻ]] ഹസ്തിനപുരിയുടെ ചക്രവർത്തിയായി സ്ഥാനാരോഹിതനായി.<br /> -ധൃതരാഷ്ട്രരുടെ നിഷ്കാസനം.<br /> -ചേദി, സിന്ധു ,അംഗം, പാഞ്ചാലം,മത്സ്യം,കലിംഗം, ത്രിഗർത്തം, ഗാന്ധാരം തുടങ്ങിയവടക്കമുള്ള രാജ്യങ്ങളിൽ അവകാശപ്രശ്നങ്ങൾ. |combatant1=[[പാണ്ഡവർ]]'''<br />, [[പാഞ്ചാലം]], [[കാശി]], [[മത്സ്യം]], [[ചേദി]], [[പാണ്ഡ്യം]], [[മഗധ]], [[കേകേയം]], [[ദ്വാരക]], [[മഥുര]], [[വിദർഭ]]{{സൂചിക|൧}} |combatant2=[[കൗരവർ]]'''<br />[[ഹസ്തിനപുരി]], [[അംഗം]], [[സിന്ധു]], [[അവന്തി]], [[മാഹിഷ്മതി]], [[ഗാന്ധാരം]], [[മാദ്രം]], [[കാംബോജം]],[[ത്രിഗർത്തം]], [[പ്രാഗ്ജ്യോതിഷം]], [[കലിംഗം]], [[കേകേയം]], [[ദ്വാരക]], [[മഥുര]], [[വാൽഹികം]]{{സൂചിക|൧}} |commander1=[[ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ]]( സർവ്വ സൈന്യാധിപൻ 1-18 ദിവസങ്ങൾ) <br>അർജ്ജുനൻ<br>ഭീമൻ<br>യുധിഷ്ഠിരൻ<br> നകുലൻ<br>സഹദേവൻ<br>ദ്രുപദൻ<br>വിരാടൻ<br>സാത്യകി<br>അഭിമന്യു<br> ഘടോൽകചൻ<br>ശ്രീകൃഷ്ണൻ |commander2=[[ഭീഷ്മർ]](1-10ദിവസങ്ങൾ) <br>[[ദ്രോണർ]](11-15 ദിവസങ്ങൾ)<br>[[കർണ്ണൻ]](16-17 ദിവസങ്ങൾ)<br>[[ശല്യർ]](ദിവസം 18)<br>[[അശ്വത്ഥാമാവ്]](ദിവസം 18) <br>ദുര്യോധനൻ<br>ദുശ്ശാസനൻ<br>ശകുനി<br>കൃപർ<br>ഭഗദത്തൻ<br>ബഹ്ലികൻ<br>വികർണൻ<br>അലമ്പുഷൻ<br>ഭൂരിശ്രവസ്സ്<br>കൃതവർമാവ് |strength1=[[7 (അക്കം)|7]] [[അക്ഷൗഹിണി|അക്ഷൗഹിണികൾ]]'''<br>[[ആന]]= 153,090<br />[[രഥം]]= 153,090<br />[[കുതിര]]= 459,270<br />കാലാൾ= 765,450<br />(1,530,900 സൈന്യം) |strength2=[[11 (സംഖ്യ)|11]] [[അക്ഷൗഹിണി|അക്ഷൗഹിണികൾ]]'''<br>[[ആന]]= 240,570<br />[[രഥം]]= 240,570<br />[[കുതിര]]= 721,710<br />കാലാൾ=1,202,850<br />(2,405,700 സൈന്യം) |casualties1=എട്ടുപേർ ഒഴിച്ച് എല്ലാവരും<br />([[പാണ്ഡവർ|പഞ്ചപാണ്ഡവർ]], [[ശ്രീകൃഷ്ണൻ]], [[സാത്യകി]], [[യുയുത്സു]]) |casualties2=മൂന്നുപേർ ഒഴിച്ച് എല്ലാവരും<br />([[അശ്വത്ഥാമാവ്]], [[കൃപർ]], [[കൃതവർമ്മാവ്]]) }} [[ഇന്ത്യ|ഇന്ത്യൻ]] [[ഇതിഹാസം|ഇതിഹാസമായ]] [[മഹാഭാരതം|മഹാഭാരതത്തിൽ‌]] വർണിച്ചിരിക്കുന്ന യുദ്ധമാണ് '''കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധം'''. [[ചന്ദ്രവംശം|ചന്ദ്രവംശജനായ]] കുരുവിൻ്റെ വംശത്തിൽപ്പെട്ട ഹസ്തിനപുരത്തിൻ്റെ രാജാവ് [[ധൃതരാഷ്ട്രർ|ധൃതരാഷ്ട്രരുടെ]] പുത്രന്മാരും ([[കൗരവർ]]), അദ്ദേഹത്തിന്റെ അനുജൻ [[പാണ്ഡു|പാണ്ഡുവിന്റെ]] പുത്രന്മാരും ([[പാണ്ഡവർ]]) ഇരുകൂട്ടരുടെയും സഖ്യകക്ഷികളും മുഖ്യ എതിരാളികളായി ഈ യുദ്ധത്തിൽ പോരടിച്ചു. ഇപ്പോഴുള്ള [[ഹരിയാന|ഹരിയാനയിലെ]] [[കുരുക്ഷേത്രം|കുരുക്ഷേത്ര]] എന്ന സ്ഥലത്തുവെച്ചു നടന്നതിനാൽ കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധം എന്നറിയപ്പെട്ടു.<ref>{{Cite web |url=http://kurukshetra.nic.in/history/history.htm |title=ആർക്കൈവ് പകർപ്പ് |access-date=2011-09-05 |archive-date=2012-03-11 |archive-url=https://web.archive.org/web/20120311042020/http://kurukshetra.nic.in/history/history.htm |url-status=dead }}</ref>. ഇതിഹാസത്തിൽ കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധം പതിനെട്ട് ദിവസങ്ങൾ നീണ്ടു നിന്നതായി പറയുന്നു. യുദ്ധത്തിൽ ഇരുപക്ഷത്തുമായി പതിനെട്ട് [[അക്ഷൗഹിണി|അക്ഷൗഹിണികൾ]] പങ്കെടുത്തു നാമാവശേഷമായി. പാണ്ഡവപക്ഷത്ത് ഏഴ് അക്ഷൗഹിണി പടസമൂഹങ്ങൾക്ക് സർവ്വസേനാധിപതിയായി പാഞ്ചാല രാജകുമാരനായ [[ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ|ധൃഷ്ടദ്യുമ്നനും]], കൗരവരുടെ പതിനൊന്ന് അക്ഷൗഹിണി പടയുടെ സർവ്വസേനാധിപതിയായി [[ഭീഷ്മർ|ഭീഷ്മരും]] യുദ്ധം നയിച്ചു. ഒരാൾ '''അഗ്നിയിൽ നിന്നും''', മറ്റൊരാൾ '''ജലത്തിൽ നിന്നും''' ജനിച്ചവരായിരുന്നു എന്നാണ് സങ്കല്പം. [[ഭീഷ്മർ]] [[മഹാഭാരതം|മഹാഭാരതയുദ്ധത്തിൽ]] ആദ്യ പത്തു ദിവസങ്ങൾ സർവ്വസേനാധിപതിയായും, ഭീഷ്മരുടെ ശരശയ്യയെത്തുടർന്ന് അടുത്ത അഞ്ചു ദിനങ്ങൾ ആചാര്യനായ [[ദ്രോണർ|ദ്രോണരും]], അദ്ദേഹത്തിന്റെ മരണശേഷം തുടർന്നുള്ള രണ്ടു ദിവസങ്ങൾ അംഗാധിപതിയായ [[കർണ്ണൻ|കർണ്ണനും]], അവസാനദിവസമായ പതിനെട്ടാം നാൾ മാദ്രേശൻ [[ശല്യർ|ശല്യരും]] കൗരവർക്കുവേണ്ടി സർവ്വസൈന്യാധിപതിയായി. പതിനെട്ടാം നാൾ രാത്രിയിൽ [[അശ്വത്ഥാമാവ്|അശ്വത്ഥാമാവിനെ]] സർവ്വസേനാധിപതിയായി മരണശയ്യയിൽ കിടന്ന [[ദുര്യോധനൻ]] വാഴിച്ചു. അരദിവസത്തേക്ക് [[അശ്വത്ഥാമാവ്|ദ്രൗണിയും]] കൗരവർക്കുവേണ്ടി യുദ്ധം നയിച്ചു. == ചരിത്രരേഖകൾ == [[File:Brahma Sarovar.JPG|170px|thumb|left|[[കുരുക്ഷേത്ര|കുരുക്ഷേത്രയിലെ]] ബ്രഹ്മസരോവരം]] [[വ്യാസൻ|വ്യാസരചിതമായ]] [[മഹാഭാരതം|മഹാഭാരതത്തിലെ]] പ്രധാന പ്രതിപാദ്യവിഷയമായ കുരുക്ഷേത്ര യുദ്ധം നടന്ന കാലഘട്ടത്തെക്കുറിച്ച് പല ചരിത്രകാരന്മാരും വിവിധ അഭിപ്രായങ്ങൾ രേഖപ്പെടുത്തിയിരിക്കുന്നു. പ്രസിദ്ധ ചരിത്രകാരനായ ബ്രിട്ടീഷ് വംശജൻ ആർതർ ലെവലിൻ ബാഷത്തിന്റെ (1914-1985) അഭിപ്രായമനുസരിച്ച് കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധം നടന്നത് [[അയോയുഗം|അയോയുഗത്തിൽ]] ബി.സി. 10-ആം നൂറ്റാണ്ടിലാണ്.<ref>Professor A.L. Basham, My Guruji and Problems and Perspectives of Ancient Indian History and Culture, -- Sachindra Kumar Maity -- Abhinav Publications, India</ref>. മറ്റൊരു ചരിത്രകാരനും ഹാർവാഡ് സർവ്വകലാശാലയിലെ പ്രസിദ്ധ സംസ്കൃത പണ്ഡിതനുമായ ഡച്ച് വംശജൻ മൈക്കിൾ വിറ്റ്സെലിന്റെ അഭിപ്രായത്തിൽ യുദ്ധം നടന്നത് വേദകാലഘട്ടത്തിൽ [[അയോയുഗം|അയോയുഗത്തിൽ]] ബി.സി. 1200 - ബി.സി. 800നും ഇടയ്ക്കാണ്.<ref>M. Witzel, Early Sanskritization: Origin and Development of the Kuru state, EJVS vol.1 no.4 (1995); also in B. Kölver (ed.), Recht, Staat und Verwaltung im klassischen Indien. The state, the Law, and Administration in Classical India, München, R. Oldenbourg, 1997, p.27-52</ref>. മഹാഭാരതയുദ്ധത്തിനുശേഷം 36 വർഷങ്ങൾ കഴിഞ്ഞ് കലിയുഗം ആരംഭിച്ചുവെന്നാണു് മഹാഭാരതത്തിലെ ഐതിഹ്യം <ref>മഹാഭാരതം -- തുഞ്ചത്ത് രാമാനുജൻ എഴുത്തച്ഛൻ -- മാതൃഭൂമി പബ്ലീഷേഷ്സ്</ref>. ക്രി.വർഷം 476-ൽ ജനിച്ച പുരാതന [[ഭാരതം|ഭാരതത്തിലെ]] മികച്ച ഗണിതശാസ്ത്രജ്ഞനും, ജ്യോതിശാസ്ത്രജ്ഞനും ആയിരുന്ന [[ആര്യഭടൻ|ആര്യഭട്ടന്റെ]] നിഗമനത്തിൽ കലിയുഗം ആരംഭിച്ചിട്ട് ക്രി.വർഷം 2000-ൽ 5102 വർഷങ്ങൾ കഴിഞ്ഞു. അദ്ദേഹം പറയുന്നതിങ്ങനെ; "കലിവർഷം 3601-ൽ 23 വയസ്സ് പ്രായം അദ്ദേഹത്തിനുണ്ടായിരുന്നു. അതനുസരിച്ച് ബി.സി. 3139-ലാണ് കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധം നടന്നത്.<ref>http://www.thevedicfoundation.org/bhartiya_history/mahabharat.htm</ref> ജർമൻ തത്ത്വശാസ്ത്രജൻ [[മാക്സ് മുള്ളർ|ഫെഡ്റിക് മാക്സ് മുള്ളറിന്റെ]] (1823-1900) അഭിപ്രായത്തിൽ ഋഗ്വേദസംഹിതകളുടെ രചന നടന്നതും [[വേദ കാലഘട്ടം|വേദ കാലഘട്ടത്തിൽ]] ബി.സി. 1700 - ബി.സി. 1100 കളിലാണെന്ന് അവകാശപ്പെടുന്നു <ref>Rig-Veda-Samhita : The Sacred Hymns of the Brahmans -- Friedrich M. Mueller (ഫെഡ്റിക് മാക്സ് മുള്ളർ)</ref><ref>പ്രാചീന ഇന്ത്യ -- ISBN : 9788126417544 -- ആർ.എസ്. ശർമ്മ -- ഡി.സി. ബുക്സ്, കോട്ടയം</ref>. == മഹാഭാരതം (കാവ്യം) == [[പ്രമാണം:Vyasa and Ganesa.jpg|right|thumb|170px|ഇതിഹാസരചന: വ്യാസനും ഗണപതിയും (ചിത്രം)]] കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധം പ്രതിപാദിച്ചിരിക്കുന്നത് [[ഇന്ത്യ|ഇന്ത്യയിലെ]] [[ഇതിഹാസം|ഇതിഹാസങ്ങളിൽ]] ഒന്നായ [[വ്യാസൻ|വ്യാസരചിതമായ]] [[മഹാഭാരതം|മഹാഭാരതത്തിലെ]] ആറു മുതൽ പത്തുവരെയുള്ള പർവ്വങ്ങളിലായാണ് <ref>ഭീമസേനൻ -- കുലപതി കെ.എം. മുൻഷി -- ഡി.സി. ബുക്സ്, കോട്ടയം</ref>. ചില പണ്ഡിതന്മാരുടെ അഭിപ്രായത്തിൽ 3800 വർഷം മുൻപാണ്‌ വ്യാസൻ ജീവിച്ചിരുന്നത്. തന്റെ പുത്രന്മാരുടേയും പൗത്രന്മാരുടേയും അവരുടെ പുത്രന്മാരുടേയും ബന്ധുജനങ്ങലുടേയും കഥയിൽ തന്നെയും ഉൾപ്പെടുത്തി. അദ്ദേഹം പറഞ്ഞു കൊടുക്കുന്നതനുസരിച്ച്‌ [[ശ്രീ ഗണപതി]] അതു എഴുതി സൂക്ഷിച്ചു എന്നാണ് മഹാഭാരതത്തിന്റെ ഐതിഹ്യം. ആകാരണത്താൽ വ്യാസൻ ഒരേസമയം രചയിതാവും, കഥാപാത്രവും, കഥയിലെ സാക്ഷിയുമായി മാറി. വേദകാലത്തെ ഒരു പ്രധാന ഋഷികുടുംബാംഗമായ വസിഷ്ഠമഹർഷിയുടെ പുത്രനായ പരാശരമുനിക്ക് ഒരു മുക്കുവസ്ത്രീയായ സത്യവതിയിൽ ഉണ്ടായ പുത്രനാണ്‌ വ്യാസൻ എന്ന ദ്വൈപായനൻ. അമ്മയെപ്പോലെ തന്നെ കറുത്തനിറമായതിനാലും ദ്വീപിൽ വച്ച് ജനിച്ചതിനാലും കൃഷ്ണദ്വൈപായനൻ എന്നും അറിയപ്പെട്ടു. ചെറുപ്പത്തിലേ തന്നെ സന്ന്യാസം സ്വീകരിച്ചെങ്കിലും അദ്ദേഹത്തിനു ശ്രീശുകൻ എന്ന ഒരു പുത്രനുണ്ടായിരുന്നതായി പുരാണങ്ങൾ ഘോഷിക്കുന്നു. ദ്വൈപായനൻ തന്റെ യൗവനകാലത്തുതന്നെ അവശേഷിച്ചിരുന്ന വേദമന്ത്രങ്ങൾ എല്ലാം ശേഖരിച്ച് അവക്ക് രൂപവും ഉച്ചാരണരീതിയും സ്ഥാപിച്ചു. ആ രീതിയിലാണ്‌ അവ ഇന്നും അറിയപ്പെടുന്നത് എന്നു കരുതുന്നു. ഇതുമൂലം ജനങ്ങൾ അദ്ദേഹത്തെ ആദരപൂർവ്വം വേദവ്യാസൻ എന്ന് വിളിച്ചുപോന്നു. ചരിത്രകാരന്മാരുടെ അഭിപ്രായത്തിൽ മൂന്ന് ഘട്ടങ്ങളിലൂടെയാണ് മഹാഭാരതം ഇന്നുകാണുന്ന രൂപത്തിലെത്തിയത്. അതിലെ ആദ്യഘട്ടം മൂലകൃതിയുടെ രചനയിൽ നിന്നും തുടങ്ങുന്നു. രണ്ട് കുലങ്ങൾ -- കൗരവരും, പാണ്ഡവരും -- തമ്മിലുള്ള കലഹവും അതിനെത്തുടർന്നുള്ള മഹായുദ്ധവുമാണ് മഹാഭാരത ഇതിവൃത്തം. വളരെക്കാലം ഇവർ തമ്മിൽ വഴക്കിടുകയും അവസാനം ഒരു ജനതയായി മാറുകയും ചെയ്തുവെന്ന് ഭാരതത്തിൽ എഴുതിയിരിക്കുന്നതായിരുന്നു [[ജയം (വ്യാസകാവ്യം)|ജയം]] എന്ന മഹാഭാരതത്തിന്റെ ആദ്യരൂപം. പാണ്ഡവരുടെ ജയം എന്നതാവാം ഈ ഗ്രന്ഥത്തിനു ഇത്തരമൊരു പേരുവരാൻ കാരണം.<ref>ജയ്: ആൻ ഇലുസ്റ്റ്രേറ്റഡ് റിറ്റേലിംഗ് ഓഫ് ദ മഹാഭാരത് -- ദേവദത്ത് പഠ്നായിക് -- പെൻഗിൻ ബുക്സ്</ref> മൂലകൃതിയിൽ ബ്രഹ്മാവിനാണ് ഈശ്വരസങ്കല്പം. യുദ്ധഗാനങ്ങളെല്ലാം പിൽക്കാലത്ത് ക്രോഡീകരിച്ച് വ്യാസൻ ഗ്രന്ഥം രചിച്ചു എന്നതിനാൽ തന്നെ എഴുത്തുസമ്പ്രദായം കണ്ടുപിടിക്കപ്പെട്ടതിനുശേഷമാവണം ഇത് എന്ന് അനുമാനിക്കാം. === സൂതപൗരാണികൻ === [[പ്രമാണം:00001 Ugrasrava and Saunaka.jpg|right|thumb|170px|നൈമിശാരണ്യം: സൂതനും ശൗനകാദികളും (ചിത്രം)]] [[കലിയുഗം|കലിയുഗാരംഭത്തിൽ]] [[ഗോമ്‌തീ നദി|ഗോമദീനദിക്കരയിൽ]] [[നൈമിശാരണ്യം]] എന്ന സ്ഥലത്തുവെച്ച് പന്ത്രണ്ട് വർഷംകൊണ്ടവസാനിക്കുന്ന ഒരു മഹായജ്ഞം [[ശൗനകൻ|ശൗനകാദിമുനികൾ]] ആരംഭിച്ചു. [[ബ്രഹ്മാവ്|ബ്രഹ്മപുത്രനായ]] [[ഭൃഗു|ഭൃഗുമുനിയുടെ]] പുത്രനായ [[ച്യവനൻ|ച്യവനമഹർഷിയുടെ]] പുത്രനായ [[പ്രമതി|പ്രമതിക്ക്]] [[അപ്സരസ്സ്|ഘൃതാചി]] എന്ന [[അപ്സരസ്സ്|അപ്സരസ്ത്രീയിൽ]] രുരു, ശുനകൻ എന്നീരണ്ടു പുത്രന്മാർ ജനിച്ചു. അവരിൽ ശുനകന്റെ പുത്രനാണ് [[ശൗനകൻ|ശൗനകമഹർഷി]]. യാഗത്തിൽ പങ്കെടുക്കാൻ ലോമഹർഷസുതന്റെ പുത്രനായ [[ഉഗ്രശ്രവസ്സ്]] എന്ന സൂതപൗരാണികനും<ref>ബ്രാഹ്മണവനിതയിൽ ക്ഷത്രിയനുണ്ടാവുന്ന പുത്രനെയാണ് സൂതൻ എന്നു വിളിക്കുന്നത്.</ref> എത്തി. വ്യാസശിഷ്യനായിരുന്ന അദ്ദേഹം ഒരിക്കൽ കേട്ടത് അതേപടി മറ്റുള്ളവരെ പറഞ്ഞുകേൾപ്പിക്കാനുള്ള കഴിവുണ്ടായിരുന്നതിനാൽ ഉഗ്രശ്രവസ്സ് എന്നറിയപ്പെട്ടു. [[പരീക്ഷിത്ത്|പരീക്ഷിത്]] മഹാരാജാവ് [[തക്ഷകൻ|തക്ഷദംശത്തെ]] തുടർന്നു മരിക്കുകയും ആ വൈരാഗ്യത്തിൽ അദ്ദേഹത്തിന്റെ പുത്രൻ ജനമേജയൻ [[സർപ്പസത്രയാഗം]] നടത്തുകയും ചെയ്തു.<ref>http://www.sacred-texts.com/hin/m01/m01055.htm മഹാഭാരതം -- അസ്തികചരിത്രം</ref><ref>http://www.shvoong.com/humanities/1758029-astika-maharaj-ankur-bhadauria/ {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20101103045249/http://www.shvoong.com/humanities/1758029-astika-maharaj-ankur-bhadauria/ |date=2010-11-03 }} ജരൽകാരുവിന്റെ പുത്രൻ അസ്തികൻ</ref> ആ സന്ദർഭത്തിൽ അദ്ദേഹത്തെക്കണ്ട് ആശിർവദിക്കാനെത്തിയ [[വ്യാസൻ|വ്യാസമഹർഷിയോട്]] പുണ്യകഥനം നടത്താൻ [[ജനമേജയൻ]] അഭ്യർത്ഥിക്കുകയും, അദ്ദേഹം തന്റെ ശിഷ്യനായ വൈശാമ്പയനോട് ഭാരതകഥ വിശദീകരിക്കുവാൻ ആവശ്യപ്പെടുകയും, വൈശാമ്പയൻ ജനമേജയസദസ്സിൽ കഥനം നടത്തുകയും ചെയ്തു. ആ സമയത്ത് അവിടെ സന്നിഹിതനായിരുന്ന ഉഗ്രശ്രവസ്സിനു കഥകേൾക്കുവാനുള്ള ഭാഗ്യം സിദ്ധിച്ചിരുന്നു. അദ്ദേഹമാണ് ശൈനകാദിമുനികൾക്ക് ഭാരതകഥ പറഞ്ഞുകൊടുക്കുന്നത്. അതിനാലാവാം സൂതപൗരാണികൻ പറഞ്ഞുകൊടുക്കുന്നരീതിയിലാണ് മഹാഭാരതം മൂലം എഴുതിയിരിക്കുന്നത്. == യുദ്ധത്തിന്റെ കാരണങ്ങൾ == ഭാരതത്തിലെ ഇതിഹാസങ്ങളിൽ ഒന്നായ മഹാഭാരതത്തിൽ പ്രധാനകഥാതന്തുവായി പ്രതിപാദിച്ചിരിക്കുന്ന യുദ്ധമായ കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധം പ്രധാനമായും മൂന്നുകാരണങ്ങളാലാണ് തുടക്കം കുറിച്ചത്. === കള്ളച്ചൂത് === [[File:Kathakali -Play with Kaurava.jpg|170px|thumb|left|ചൂതുകളിക്കുന്ന [[ശകുനി|ശകുനിയും]], [[കൗരവർ|കൗരവരും]], [[പാണ്ഡവർ|പാണ്ഡവരും]] - (ദുര്യോധനവധം [[കഥകളി]])]] [[കൗരവർ]] [[പാണ്ഡു|പാണ്ഡുപുത്രന്മാരോട്]] രണ്ടുതവണ [[ചൂത്|ചൂതുകളിച്ചു]]. [[ഗാന്ധാരി|ഗാന്ധാരിയുടെ]] സഹോദരനായ [[ശകുനി|ശകുനിയാണ്]] കൗരവർക്കുവേണ്ടി കളിച്ചത്. കള്ളക്കളിയിൽ അഗ്രഗണ്യനായ ശകുനി രണ്ടുതവണയും കൗരവർക്കു വിജയം സമ്മാനിച്ചു.<ref>{{Cite web |url=http://www.thekurukshetragame.com/the-game-of-dice.html |title=ആർക്കൈവ് പകർപ്പ് |access-date=2011-09-06 |archive-date=2011-09-09 |archive-url=https://web.archive.org/web/20110909225711/http://www.thekurukshetragame.com/the-game-of-dice.html |url-status=dead }}</ref> [[ഭീഷ്മർ|ഭീഷ്മരുടെ]] നിർദ്ദേശത്താൽ [[ഇന്ദ്രപ്രസ്ഥം|ഇന്ദ്രപ്രസ്ഥത്തിന്റെ]] രാജാവായി [[യുധിഷ്ഠിരൻ|യുധിഷ്ഠിരനെ]] വാഴിച്ചതിലും, [[മയാസുരൻ|മയാസുര]] നിർമ്മിതമായ [[പാണ്ഡവർ|പാണ്ഡവരുടെ]] സുഖസമൃദ്ധമായ കൊട്ടാര ജീവിതവും അതിലെ പ്രത്യേകതകളും കൗരവർക്കു അവരോടുള്ള കടുത്ത അസൂയക്കു കാരണമായി.ആദ്യത്തെ ചൂതുകളിയിൽ സർവസ്വവും നഷ്ടപ്പെട്ട പാണ്ഡവർക്ക് ധൃതരാഷ്ട്രർ ഇടപെട്ട് നഷ്ടപ്പെട്ടതൊക്കെ തിരികെക്കൊടുത്തുവെങ്കിലും രണ്ടാമതും കൗരവർ ചൂതുകളിക്ക് നടത്തിയ ക്ഷണം സ്വീകരിച്ച് പാണ്ഡവർ കളിച്ചു. ശകുനിയുടെ കള്ളത്തരത്തിൽ വീണ്ടും ചൂതുകളിയിൽ തോറ്റതിനാൽ പന്ത്രണ്ട് വർഷത്തെ [[വനവാസം|വനവാസവും]], അതിനുശേഷം ഒരു വർഷം ഏതെങ്കിലും ഒരു രാജ്യത്ത് പാണ്ഡവർ ഒന്നിച്ചു താമസിച്ച് മറ്റാരാലും തിരിച്ചറിയാതെ [[അജ്ഞാതവാസം|അജ്ഞാതവാസവും]] നടത്താൻ തത്ത്വത്തിൽ തീരുമാനിച്ചു. ഇതു കഴിഞ്ഞു തിരിച്ചു വരുമ്പോൾ ചൂതിൽ തോറ്റ് നഷ്ടപ്പെട്ട രാജ്യവും പദവിയും തിരിച്ചുകിട്ടും. അഥവാ ഒരു വർഷത്തെ അജ്ഞാതവാസത്തിൽ പിടിക്കപ്പെട്ടാൽ വീണ്ടും പന്ത്രണ്ട് വർഷം കാനനവാസം കഴിച്ച് ഒരു വർഷം അജ്ഞാതവാസം നടത്തണം. പക്ഷേ വനവാസവും, അജ്ഞാതവാസവും പൂർത്തിയാക്കി [[പാണ്ഡവർ]] തിരിച്ചെത്തിയിട്ടും അവർക്ക് അവകാശപ്പെട്ട രാജ്യം തിരിച്ചു നൽകാൻ കൗരവർ തയ്യാറായില്ല. കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധത്തിനുള്ള പ്രധാനകാരണം ഇതായിരുന്നു. === ദ്രൗപദീ വസ്ത്രാക്ഷേപം === [[പ്രമാണം:Draupadi & dushashan scene.jpg|200px|ലഘുചിത്രം|ഇടത്ത്‌|ദ്രൗപദീ വസ്ത്രാക്ഷേപം]] ചൂതിൽ തോറ്റ് പണയമായി മാറിയ ദ്രൗപദിയെ കൗരവരിലെ രണ്ടാമനായ [[ദുശ്ശാസനൻ]] ഹസ്തിനപുരി രാജസഭയിൽ ഏവരേയും സാക്ഷി നിർത്തി വസ്ത്രാക്ഷേപം നടത്തി. രജസ്വലയായിരുന്ന [[ദ്രൗപദി]] വരാൻ മടികാണിച്ചപ്പോൾ ഹീനമായി അധിക്ഷേപിച്ച് പിതാമഹന്മാരും മറ്റു ബന്ധുജനങ്ങളും സന്നിഹിതരായിരുന്ന കുരുസഭാമണ്ഡപത്തിലേക്ക് മുടിയിൽ പിടിച്ചു വലിച്ചു കൊണ്ടുവന്നു. മാതാവിനു തുല്യയായ ജ്യേഷ്ഠത്തിയായവളെ പണയവസ്തുവായി മാത്രം കരുതി കേവലബഹുമാനം പോലും കൊടുക്കാതെ അതിഹീനമായി അപമാനിച്ചു. [[കൃഷ്ണൻ]] പാഞ്ചാലിയുടെ സഹായത്തിനു വന്നതിനാൽ അവൾ അതിൽനിന്നും രക്ഷനേടി. പിതൃതുല്യരായവരുടെ മുമ്പിൽ മാനം നഷ്ടപ്പെട്ട ദ്രൗപദി, ദുശ്ശാസനൻ പിടിച്ചു വലിച്ച തന്റെ മുടി പിന്നീട് കെട്ടിയില്ല. ദുശാസനനെ കൊന്ന് അവന്റെ രക്തം തലയിൽതേച്ച് മാത്രമെ അഴിച്ചിട്ട മുടി കെട്ടൂ എന്ന് അവൾ ശപഥം ചെയ്തു. യുദ്ധമുണ്ടാവാതെ ദുശ്ശാസനനെ കൊല്ലാനും അവന്റെ രക്തം മുടിയിൽ പുരട്ടാനുമാവില്ല. ഇത് യുദ്ധത്തിനു കാരണമായ മറ്റൊരു പ്രധാന സംഭവമായിരുന്നു. === ഭീമനോടുള്ള ദ്രോഹം === മറ്റു കൗരവ-പാണ്ഡവരെ അപേക്ഷിച്ച് [[ഭീമൻ|ഭീമനുണ്ടായിരുന്ന]] അമാനുഷികശക്തി വിശേഷത്താൽ, ബാല്യകാലത്തു മുതൽ ദുര്യോധനാദികൾ അസൂയാലുക്കളായിരുന്നു. അന്നുമുതലേ ദുര്യോധനാദികൾ നൂറുപേരും,കർണനും നിരവധി തവണ ഭീമനെ കൊല്ലാനായി പദ്ധതികൾ അവിഷ്കരിച്ച് നടപ്പിലാക്കാൻ ശ്രമിച്ചിരുന്നു<ref>http://www.kidsgen.com/fables_and_fairytales/indian_mythology_stories/poison_kills_poison.htm</ref>. ആയുസ്സിന്റെ ശക്തിയിൽ പലപ്പോഴും അതിൽ നിന്നും രക്ഷപെട്ട ഭീമന്, തന്നെ കൊലപ്പെടുത്താൽ ശ്രമിച്ചുകൊണ്ടിരിക്കുന്ന ദുര്യോധനാദികളോട് വൈരാഗ്യം അതിശക്തമായുണ്ടായിരുന്നു. ജ്യേഷ്ഠനായ യുധിഷ്ഠിരനെ ബഹുമാനിച്ച് ഭീമൻ പുറത്തു കാണിച്ചിരുന്നില്ലയെന്നു എന്നുമാത്രം. ഇത് യുദ്ധത്തിനുള്ള മറ്റൊരു കാരണമായിരുന്നു. (യുദ്ധത്തിൽ ഗാന്ധാരിയുടെ നൂറു പുത്രന്മാരും കൊല്ലപ്പെടുന്നത് ഭീമനാലാണ്). == സന്ധിസംഭാഷണങ്ങൾ == [[File:Krishna as Envoy.jpg|170px|thumb|ഭഗവദ് ദൂത്' : [[കൃഷ്ണൻ]] കൗരവസഭയിലെ [[ശന്തനു]]വിന്റെ സിംഹാസനത്തിൽ<br />([[രാജാ രവിവർമ്മ|രാജാരവിവർമ്മ ചിത്രം]])]] ==== വ്യാസോപദേശം ==== കൗരവരോട് ചൂതുകളിൽ തോറ്റ് പന്ത്രണ്ട് വർഷത്തെ വനവാസവും, ഒരു വർഷത്തെ അജ്ഞാതവാസവും പൂർത്തിയാക്കി പാണ്ഡവർ ഹസ്തിനപുരിയ്ക്കടുത്ത് ഉപപ്ലാവ്യത്തിൽ വന്നു താമസിച്ചു. ഇതു മനസ്സിലാക്കിയ [[സത്യവതി]] പുത്രനായ വേദവ്യാസമഹർഷി ഹസ്തിനപുരിയിൽ ചെന്ന് ധൃതരാഷ്ട്രരെയും, ദുര്യോധനനെയും വിളിച്ചുവരുത്തി പാണ്ഡവർക്ക് അവകാശപ്പെട്ട അർദ്ധരാജ്യം നൽകാൻ ആവശ്യപ്പെട്ടു. ദുര്യോധനന്റെ പിടിവാശിയിൽ മഹാരാജാവായ ധൃതരാഷ്ട്രർക്ക് തനിച്ചൊന്നും ചെയ്യാൻ പറ്റുമായിരുന്നില്ല. ഭീഷ്മർ പലതവണ ധൃതരാഷ്ട്രരെ ഉപദേശിച്ചിരുന്നു, എങ്കിലും അർദ്ധരാജ്യം നൽകാൻ കൗരവർ തയ്യാറായില്ല. ==== സഞ്ജയദൂത് ==== കൗരവർ ഇതിനോടകം സഞ്ജയനെ ദൂതനായി ഉപപ്ലാവ്യത്തിലേക്ക് അയച്ച് യുധിഷ്ഠിരനെ കണ്ട് തങ്ങളുടെ സന്ദേശം അറിയിപ്പിച്ചു. ദുര്യോധനനാണ് ദൂതനായി സഞ്ജയനെ അയച്ചതെങ്കിലും, ധൃതരാഷ്ട്രർ അയച്ചതാണെന്നു പറയാൻ ആവശ്യപ്പെട്ടിരുന്നു. പാണ്ഡവർക്ക് അർദ്ധരാജ്യം നൽകാനാവില്ല എന്നുള്ള വിവരം സഞ്ജയൻ യുധിഷ്ഠിരനെ അറിയിച്ചു. അപ്രിയകാര്യം ചെയ്ത സങ്കടത്തിൽ തിരിച്ച് ഹസ്തിനപുരിയിൽ എത്തിയ സഞ്ജയൻ മഹാരാജാവിനെ നേരിട്ട് കണ്ട് യുദ്ധം മൂലമുണ്ടാവുന്ന കൗരവരുടെ തകർച്ചയെ മുൻകൂട്ടി ബോധിപ്പിച്ചു.<ref>സി. രാജഗോപാലാചാരിയുടെ മഹാഭാരതം; "54-സഞ്ജയ മിഷൻ (സഞ്ജയദൂത്)"</ref>. ==== വിദുരനീതി ==== സഞ്ജയ ഉപദേശത്തെ തുടർന്ന് ദുഃഖിതനായ ധൃതരാഷ്ട്രർ അന്നു രാത്രിതന്നെ വിദുരരെ വിളിപ്പിച്ചു. പ്രസിദ്ധമായ വിദുരനീതി മഹാഭാരതത്തിൽ വർണ്ണിക്കുന്നത് ഈ സന്ദർഭത്തിലാണ്. വിദുരർ ജ്യേഷ്ഠനായ ധൃതരാഷ്ട്രരെ ആപത്തിൽ നിന്നു രക്ഷിക്കാനായി കൗരവരുടെ അസാന്നിധ്യത്തിൽ ധർമ്മാധർമ്മങ്ങൾ ഉപദേശിച്ചു. പലകഥകളും ഉദാഹരണമായി പറഞ്ഞ് കൂടുതൽ വിശ്വാസ്യത കിട്ടത്തക്കരീതിയിൽ ഉപദേശിച്ചിട്ടും, പുത്രവാത്സല്യം നിമിത്തം ധൃതരാഷ്ട്രർക്ക് അതൊന്നും സ്വീകരിക്കാൻ കഴിയുമായിരുന്നില്ല<ref>വിദുര നീതി : ആംഗലേയ പരിഭാഷ -- കിസാരി മോഹൻ ഗാംഗുലി</ref>. ==== സനൽകുമാരോപദേശം ==== പാണ്ഡവർക്കുവേണ്ടി മഹാതപസ്വിയായ സനൽകുമാരമഹർഷിയും ദുര്യോധനനെ ഉപദേശിച്ചു. മഹായുദ്ധം തടയാൻ ഇങ്ങനെ പലരും അഭ്യർത്ഥന നടത്തിയിട്ടും കൗരവർക്ക് അതൊന്നും സ്വീകാര്യമായിരുന്നില്ല. ==== കൃഷ്ണദൂത് ==== [[യുധിഷ്ഠിരൻ|യുധിഷ്ഠിരന്റെ]] അപേക്ഷയിൽ [[കൃഷ്ണൻ]] [[പാണ്ഡവർ|പാണ്ഡവർക്കുവേണ്ടി]] ദൂതനായി [[ഹസ്തിനപുരി|കൗരവസഭയിൽ]] എത്തി. ഇതു മുൻകൂട്ടി അറിഞ്ഞ [[ശകുനി|ശകുനിയും]], [[ദുര്യോധനൻ|ദുര്യോധനനും]] ചേർന്ന് [[ശന്തനു|ശന്തനു മഹാരാജാവിന്റെ]] [[സിംഹാസനം]] കൃഷ്ണനുവേണ്ടി സഭയിൽ സജ്ജമാക്കി. ''(സിംഹാസനത്തിന്റെ ശാപം: അയോഗ്യനായ ആരതിലിരുന്നാലും അവന്റെ തല പൊട്ടിച്ചിതറുമെന്ന് ശന്തനു മഹാരാജാവിന്റെ ശാപം ആ സിംഹാസനത്തിനുണ്ടായിരുന്നു. ശന്തനുവിനുശേഷം ശാപത്തെ പേടിച്ച് അതിൽ ആരും ഇരുന്നിട്ടില്ല)'' കൃഷ്ണൻ സിംഹാസനത്തിലിരുന്നെങ്കിലും അദ്ദേഹത്തിനു കുഴപ്പമൊന്നും സംഭവിച്ചില്ല. അർദ്ധരാജ്യം നൽകില്ലയെന്നു തീർത്തു പറഞ്ഞ കൗരവസഭയിൽ കൃഷ്ണൻ പാണ്ഡവർക്കായി അഞ്ചു ചെറിയ രാജ്യങ്ങളൊ, അല്ലെങ്കിൽ അഞ്ചു ദേശങ്ങളൊ, അതുമല്ലെങ്കിൽ അഞ്ചു ഗൃഹങ്ങളൊ, അവസാനം ഇവർക്ക് അഞ്ചുപേർക്കുമായി താമസിക്കാൻ ഒരു ഗൃഹം എങ്കിലും കൊടുക്കണം എന്ന് അപേക്ഷിച്ചു. പക്ഷേ സൂചികുത്തുവാൻ പോലും പാണ്ഡവർക്ക് തൻ്റെ രാജ്യത്തിലിടം കൊടുക്കില്ലയെന്ന് ദുര്യോധനൻ പ്രഖ്യാപിച്ചതോടെ കൃഷ്ണദൂത് പരാജയമായിരുന്നു. കൃഷ്ണനെ പിടിച്ചുകെട്ടി സഭയിൽവച്ച് അപമാനിക്കാൻ ദുര്യോധനൻ ശ്രമിക്കുകകൂടി ചെയ്തതോടെ തൻ്റെ വിശ്വരൂപം പ്രദർശിപ്പിച്ച് ഏവരെയും അൽഭുതപ്പെടുത്തിയ ശേഷം കൃഷ്ണൻ അവിടെനിന്നും ഇറങ്ങിപ്പോവുകയുണ്ടായി. == യുദ്ധ സന്നാഹം == [[File:Brooklyn Museum - Krishna Counsels the Pandava Leaders Page from a Mahabharata series.jpg|200px|thumb|left|യുദ്ധ സന്നാഹം: പാണ്ഡവരും കൃഷ്ണനും ([[:en:Brooklyn Museum|ബ്രൂക്കിലിൻ മ്യൂസിയത്തിലുള്ള]] 18-ആം നൂറ്റാണ്ടിലെ എണ്ണഛായാചിത്രം)]] ഭഗവത്ദൂത് പരാജയമായതിനെത്തുടർന്ന് യുദ്ധം തീരുമാനിക്കപ്പെട്ടു. ധർമ്മപുത്രരും, ദുര്യോധനനും തങ്ങളുടെ സുഹൃത്ത്-ബന്ധുരാജ്യങ്ങളിലേക്ക് ദൂതന്മാരെ അയച്ച് സഹായം അഭ്യർത്ഥിച്ചു. രാജ്യം ഭരിക്കുന്ന രാജാവിന്റെ പുത്രനായ ദുര്യോധനനു കൂടുതൽ രാജ്യങ്ങൾ തങ്ങളുടെ സേനയെ അയച്ചു കൊടുത്തു. ദ്വാരകാസൈന്യം: ദ്വാരകയിലേക്ക് പാണ്ഡവർക്ക് ദൂതനായി പോയത് അർജ്ജുനനും, കൗരവർക്ക് വേണ്ടി ദുര്യോധനനും ആയിരുന്നു. ആദ്യമെത്തിയ ദുര്യോധനൻ ഉറങ്ങിക്കിടന്ന കൃഷ്ണന്റെ തലയ്ക്കലും, രണ്ടാമതെത്തിയ അർജ്ജുനൻ കാൽക്കലും കൃഷ്ണൻ ഉണരുന്നതും കാത്തിരുന്നു. കൃഷ്ണന്റെ അതിശക്തമായ സേനാവ്യൂഹം നാരായണിസേന എന്നാണറിയപ്പെട്ടിരുന്നത്. കൃഷ്ണൻ ഇരുവർക്കുമായി ഒരു ഭാഗത്ത് കൃഷ്ണൻ നിരായുധനായും, മറുവശത്ത് തന്റെ നാരായണിസൈന്യവും പകുത്തു നൽകി. അർജ്ജുനൻ നിരായുധനായ കൃഷ്ണനേയും, ദുര്യോധനൻ സൈന്യത്തേയും സ്വീകരിച്ചു. നാരായണി സൈന്യത്തെ കൂടാതെ മറ്റുള്ള ദ്വാരകാവാസികൾക്ക് ഏതു ഭാഗത്തു ചേരാനും അനുവാദം നൽകി.കൃഷ്ണൻ്റെ സൈന്യാധിപനായ സാത്യകി,കൃഷ്ണൻ്റെ കൂടെ പാണ്ഡവപക്ഷത്ത് ചേർന്നു.മറ്റൊരു യാദവപ്രമുഖനായ കൃതവർമാവ് നാരായണിസേനയെ നയിച്ചുകൊണ്ട് കൗരവപക്ഷത്തും ചേർന്നു.ബലരാമൻ, പ്രദ്യുംനൻ മുതലായവർ ഇരുപക്ഷത്തും ചേരാതെ തീർത്ഥയാത്രക്ക് പോയപ്പോൾ സാംബൻ മുതലായവർ വിട്ടുനിന്നു. വിരാടസൈന്യം: വിരാടനും പുത്രന്മാരായ ഉത്തരനും,ശ്വേതനും,ശംഖനും അവരുടെ മുഴുവൻ സൈന്യവും പാണ്ഡവപക്ഷം ചേർന്നു. പാഞ്ചാലസൈന്യം: പാണ്ഡവസൈന്യത്തിന്റെ പ്രധാന ഭാഗം ദ്രുപദരുടെ പുത്രനായ ധൃഷ്ടദ്യുമ്നന്റെ കീഴിൽ അണിനിരന്ന പാഞ്ചാല സൈന്യമായിരുന്നു. ഈ രാജ്യങ്ങളെ കൂടാതെ പാണ്ഡവപക്ഷത്തു ചേരാനായി കാശിരാജാവും, മാത്സ്യരാജാവും തങ്ങളുടെ സൈന്യത്തെ അയച്ചു കൊടുത്തു. ഈ രണ്ടുരാജ്യങ്ങളും കൗരവ-പാണ്ഡവരുടെ ബന്ധുരാജ്യങ്ങളായിരുന്നു. കാശി രാജകുമാരിമാരാണ് അംബികയും, അംബാലികയും. മാത്സ്യരാജാവ് സത്യവതിയുടെ സഹോദര പുത്രനാണ്. ശിശുപാലന്റെ മരണശേഷം ചേദിരാജ്യം ഭരിച്ചിരുന്ന അയാളുടെ മകനായ ധൃഷ്ടകേതു പാണ്ഡവരോട് സ്നേഹബന്ധം പുലർത്തിയിരുന്നതിനാൽ അദ്ദേഹവും സൈന്യവുമായി ഉപപ്ലവ്യത്തിൽ എത്തി പാണ്ഡവസൈന്യത്തിൽ ചേർന്നു. കേകേയവും, മഥുരയും, വിദർഭയും തങ്ങളുടെ സൈന്യത്തെ രണ്ടു കൂട്ടർക്കുമായാണ് കൊടുത്തത് <ref>{{Cite web |url=http://www.mahabharataonline.com/rajaji/mahabharata_summary_61.php |title=ആർക്കൈവ് പകർപ്പ് |access-date=2011-09-07 |archive-date=2008-04-03 |archive-url=https://web.archive.org/web/20080403050100/http://www.mahabharataonline.com/rajaji/mahabharata_summary_61.php |url-status=dead }}</ref>(നോക്കുക: കുറിപ്പ്). നാഗസൈന്യം: അർജുനൻ്റേയും, നാഗരാജകുമാരിയായ ഉലൂപിയുടെയും പുത്രനായ ഇരവാൻ തൻ്റെ സൈന്യവുമായി പണ്ഡവപക്ഷത്ത് ചേർന്നു. രാക്ഷസർ: ഭീമസേനൻ്റെയും രാക്ഷസിയായ ഹിഡുമ്പിയുടെയും പുത്രനായ ഘടോൽകചൻ പാണ്ഡവപക്ഷത്തും, ബകാസുരൻ്റെ അനുജനായ അലമ്പുഷൻ, സുഹൃത്ത് അലായുധൻ തുടങ്ങിയ രാക്ഷസർ കൗരവപക്ഷത്തും തങ്ങളുടെ സൈന്യങ്ങളുമായി ചേർന്നു. ബാഹ്ലികം: ശന്തനുവിൻ്റെ ജ്യേഷ്ഠനും, ഭീഷ്മരുടെ വല്യച്ഛനുമായ, കുരുക്കളുടെ ഏറ്റവും മുതിർന്ന പിതാമഹനായിരുന്നു ബാഹ്ലികദേശത്തേ രാജാവായിരുന്ന ബാഹ്ലികൻ. യുദ്ധം ഒഴിവാക്കാൻ പരമാവധി ശ്രമിച്ച ഇദ്ദേഹം തൻ്റെ പുത്രനായ സോമദത്തൻ, പൗത്രൻ ഭൂരിശ്രവസ്സ് തുടങ്ങിയവർക്കൊപ്പം സൈന്യവുമായി കൗരവപക്ഷത്ത് ചേർന്നു. മാദ്രം: നകുലസഹദേവൻമാരുടെ മാതാവായ മാദ്രിയുടെ സഹോദരനായ മാദ്രരാജാവ് ശല്യർ പാണ്ഡവപക്ഷത്ത് ചേരാൻ ആഗ്രഹം കാണിച്ചുവെങ്കിലും ദുര്യോധനൻ്റെ കുതന്ത്രം മൂലം കൗരവപക്ഷത്ത് തൻ്റെ സൈന്യവുമായി ചേരേണ്ടിവന്നു. ത്രിഗർത്തം : വിരാടരുടെ പ്രധാനശത്രുവും, കൗരവരുമായി സൗഹൃദം സൂക്ഷിച്ചിരുന്നയാളുമായ ത്രിഗർത്തരാജാവ് സുശർമ്മൻ കൗരവപക്ഷത്ത് നിലകൊണ്ടു. പ്രാഗ്ജ്യോതിഷം: നരകാസുരൻ്റെ പുത്രനായ ഭഗദത്തൻ തൻ്റെ ശക്തമായ ആനപ്പടയുമായി കൗരവപക്ഷത്ത് ചേർന്നു. പാണ്ഡ്യം, കേരളം: പാണ്ഡ്യരാജാവും , കേരളരാജാവായ മലയധ്വജനും പാണ്ഡവരുടെ കൂടെ ചേർന്നു. === സേനാ സമൂഹം === {| class="wikitable" border="1" |- ! ! പാണ്ഡവസേന ! കൗരവസേന |- ! സർവ്വസേനാധിപൻ | [[ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ]] | [[ഭീഷ്മർ]] |- ! ഉപസൈന്യാധിപർ | ഏഴുപേർ<br />[[വിരാടൻ]], [[ദ്രുപദൻ]], [[ശിഖണ്ഡി]], [[ഭീമൻ]], [[സാത്യകി]],<br />[[നകുലൻ]], [[സഹദേവൻ]] | പതിനൊന്നുപേർ<br />[[ദ്രോണർ]], [[അശ്വത്ഥാമാവ്]], [[കൃപർ]], [[ശല്യർ]], [[ത്രിഗർത്തൻ]], <br />[[കൃതവർമ്മാവ്]], [[ഭഗദത്തൻ]], [[ജയദ്രഥൻ]], [[സൗമദത്തി]], [[ശകുനി]],<br /> [[ദുശ്ശാസനൻ]] |- ! പങ്കെടുത്ത രാജ്യങ്ങൾ | [[വിരാടം]], [[പാഞ്ചാലം]], [[കാശി]], [[മാത്സ്യം]], [[ചേദി]], [[പാണ്ഡ്യം]], [[മഗധ]], [[കേകേയം]], [[ദ്വാരക]], [[മഥുര]], [[വിദർഭ]] | [[ഹസ്തിനപുരി]], [[അംഗം]], [[സിന്ധ്]], [[അവന്തി]], [[മാഹിഷ്മതി]],<br />[[ഗാന്ധാരം]], [[മാദ്രം]], [[കംബോജം]], [[പ്രാഗ്ജ്യോതിഷ]], [[കലിംഗം]], [[കേകേയം]], [[ദ്വാരക]], [[മഥുര]], [[വിദർഭ]], [[വാൽഹികം]] |- ! സൈന്യബലം | [[7 (അക്കം)|7]] [[അക്ഷൗഹിണി|അക്ഷൗഹിണികൾ]]<br>153,090 ആനകൾ<br />153,090 രഥങ്ങൾ<br />459,270 കുതിരകൾ<br />765,450 കാലാൾ പടകൾ | [[11 (സംഖ്യ)|11]] [[അക്ഷൗഹിണി|അക്ഷൗഹിണികൾ]]<br>240,570 ആനകൾ<br />240,570 രഥങ്ങൾ<br />721,710 കുതിരകൾ<br />1,202,850 കാലാൾ പടകൾ |} == കൗരവ സൈന്യം == കൗരവപക്ഷത്തിന്റെ നേതൃസ്ഥാനം ഭീഷ്മർ വഹിച്ചു. അദ്ദേഹം സൈന്യത്തെ പതിനൊന്നു വിഭാഗങ്ങളായി തിരിച്ച് ഓരോന്നിനും ഉപസൈന്യാധിപന്മാരെ നിയോഗിച്ചു. യുദ്ധത്തിന്റെ തലേനാൾ ഭീഷ്മർ ഇരുപക്ഷങ്ങളിലെയും യോദ്ധാക്കൻമാരേ അവരുടെ കഴിവനുസരിച്ച് തരംതിരിക്കുകയും കർണ്ണനേ അർധരഥിയെന്ന് അപമാനിക്കുകയും ചെയ്തു. ഇതിനേത്തുടർന്നുണ്ടായ വാഗ്വാദത്തെത്തുടർന്ന് കർണ്ണൻ ഭീഷ്മർക്കൊപ്പം യുദ്ധംചെയ്യില്ല എന്നു നിർബന്ധം പിടിച്ചു. ''(ആദ്യ പത്തുനാളുകൾ കർണ്ണൻ യുദ്ധം ചെയ്തില്ല).'' ഭീഷ്മർ കർണ്ണനെ യുദ്ധത്തിൽ നിന്നും പിന്തിരിപ്പിക്കാൻ ഉപയോഗിച്ച മാർഗ്ഗമായിരുന്നു ഇത്. (കർണ്ണൻ്റെ ജന്മരഹസ്യമറിയാമായിരുന്ന ഭീഷ്മർക്ക് കർണ്ണാർജ്ജുനയുദ്ധം നടന്നുകാണാൻ താൽപര്യം ഇല്ലായിരുന്നു.) വിദേഹരാജകുമാരനായ രുഗ്മി (കൃഷ്ണന്റെ പത്നിയായ രുക്മിണിയുടെ സഹോദരൻ) പാണ്ഡവപക്ഷത്തു ചേർന്ന് യുദ്ധം ചെയ്യാൻ ആഗ്രഹിച്ചുവന്നെങ്കിലും അയാളുടെ വീമ്പുപറച്ചിൽ സഹിക്കാതെ അർജ്ജുനൻ അവനെ പിന്തിരിപ്പിച്ച് അയച്ചു. അതിനെത്തുടർന്ന് രുഗ്മി ദുര്യോധനപക്ഷത്ത് ചെന്നെങ്കിലും രുക്മിയേ കൂടെച്ചേർക്കാൻ കൗരവരും തയ്യാറായില്ല. ശല്യരും മാദ്രസൈന്യവും കൗരവപക്ഷത്തുചേർന്നു യുദ്ധംചെയ്തു. യുദ്ധത്തിനു തലേദിവസം [[വ്യാസൻ]] ധൃതരാഷ്ട്രരുടെ കൊട്ടാരത്തിൽ വരുകയും അദ്ദേഹത്തിനു യുദ്ധം കാണാനായി സചിവനായ [[സഞ്ജയൻ|സഞ്ജയനു]] ദിവ്യചക്ഷുസ്സ് നൽകി അനുഗ്രഹിക്കുകയും ചെയ്തു. കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധത്തിൽ നടക്കുന്ന കാര്യങ്ങൾ തത്സമയം ഹസ്തിനപുരിയിലെ കൊട്ടാരത്തിലിരുന്നു കാണുവാനും അത് അപ്പോൾ തന്നെ മഹാരാജാവിനെ ധരിപ്പിക്കുവാനും ഇതു സഹായകമായി. കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധം മുൻകൂട്ടി മനസ്സിലാക്കിയ ദേവേന്ദ്രൻ ബ്രാഹ്മണവേഷത്തിൽ വന്ന് കർണ്ണനോട് അവന്റെ കവചകുണ്ഡലങ്ങൾ ദാനം ചോദിച്ചു വാങ്ങുന്നു. വന്നത് ദേവേന്ദ്രനാണെന്നറിഞ്ഞു കൊണ്ടുതന്നെ കർണ്ണൻ തന്റെ ജന്മസിദ്ധമായിരുന്ന കവചകുണ്ഡലങ്ങൾ ഇന്ദ്രനു ദാനംചെയ്തു. കവചകുണ്ഡലങ്ങൾ ഉള്ളിടത്തോളം കാലം കർണ്ണനെ ആർക്കും വധിക്കുക പ്രയാസമായിരുന്നു. അർജ്ജുനനു വിജയം കൈവരിക്കാൻ ഇതു സഹായകമായി. കർണ്ണന്റെ ദാനമാഹാത്മ്യത്തിൽ സന്തുഷ്ടനായി ദേവേന്ദ്രൻ അവനു വിശിഷ്ടമായ വാസവിശക്തി എന്ന വേൽ കൊടുത്ത് അനുഗ്രഹിച്ചു. ശത്രുനിഗ്രഹത്തിനായി ഒരു വട്ടം മാത്രം ഉപയോഗിക്കാമായിരുന്ന ഈ വേൽ കർണ്ണൻ അർജ്ജുനനു നേരെ യുദ്ധത്തിൽ പ്രയോഗിക്കുവാൻവേണ്ടി കരുതിവെച്ചു. === കർണ്ണ ശപഥം === യുദ്ധസന്നാഹങ്ങൾക്കായി തയ്യാറെടുക്കുന്ന ഒരു നാൾ [[കർണ്ണൻ]] [[യമുന|യമുനാനദിയിൽ]] സ്നാനം ചെയ്യുന്നവസരത്തിൽ [[കുന്തി|കുന്തിദേവി]] അവനെ കാണാൻ വരുന്നു. ഒരു യാചകയായിട്ടാണ് താൻ വന്നിരിക്കുന്നതെന്നും, തന്റെ ഒരു ആഗ്രഹം കർണ്ണൻ നിറവേറ്റിത്തരണമെന്നും അവർ അപേക്ഷിക്കുന്നു. അഞ്ചുപുത്രന്മാരുടെ അമ്മയായ കുന്തിദേവിക്ക് ശത്രുപക്ഷത്തുള്ള താൻ എന്തു ആഗ്രഹമാണ് നിറവേറ്റേണ്ടതെന്ന് കർണ്ണൻ സംശയിക്കുന്നുവെങ്കിലും ആരെന്തപേക്ഷിച്ചാലും നിറവേറ്റുമെന്നു മറുപടി പറയുന്നു. തന്റെ പുത്രന്മാരോടു ചേർന്നുനിന്ന് യുദ്ധം ചെയ്യണമെന്നും, കർണ്ണൻ തന്റെ ആദ്യ പുത്രനാണെന്നും സൂര്യഭഗവാനാണ് പിതാവെന്നും കുന്തി അവനെ അറിയിക്കുന്നു. വിശ്വസിക്കുവാൻ പ്രയാസമായതും, അപ്രിയവുമായ സത്യമായിരുന്നെങ്കിലും താനറിയുവാനായി ഏറെ ആഗ്രഹിച്ച, ഏറെ നാളായി തന്നെ അലട്ടിക്കൊണ്ടിരുന്ന ചോദ്യത്തിനുത്തരമായിരുന്നു കർണ്ണനത്. സത്യം സത്യമായി പറയുവാൻ കർണ്ണൻ കുന്തീദേവിയോട് അഭ്യർത്ഥിച്ചപ്പോൾ, തന്റെ ബാല്യത്തിൽ ദുർവ്വാസാവിൽ നിന്നും കിട്ടിയ വരലബ്ധിയിൽ സൂര്യ ഭഗവാനെ ധ്യാനിച്ചതും, ആദ്യസന്താനമുണ്ടായപ്പോൾ അപമാനം ഭയന്ന് നദിയിലൊഴുക്കിയതും കുന്തി കർണ്ണനോട് പറഞ്ഞു. തന്റെ ജന്മദാതാക്കളെക്കുറിച്ചുള്ള സംശയങ്ങൾ നീങ്ങിയ കർണ്ണൻ കുന്തീദേവിയെ അഭിമാനപൂർവ്വം വന്ദിച്ചയക്കുന്നു. യുദ്ധത്തിന് ശേഷവും അതിന് മുൻപത്തേപ്പോലെ കുന്തിക്ക് അഞ്ച് പുത്രൻമാർ തന്നെയുണ്ടായിരിക്കുമെന്നും, അർജ്ജുനനൊഴിച്ച് മറ്റുള്ള നാല് പാണ്ഡവരേയും താൻ വധിക്കില്ലെന്നും കുന്തിക്ക് കർണ്ണൻ വാക്കുനൽകി. == പാണ്ഡവ സൈന്യം == [[പാണ്ഡവർ]] ഏഴു [[അക്ഷൗഹിണി]] പടസമൂഹങ്ങളെ ഉപപ്ലവ്യത്തിൽ സജ്ജമാക്കി. സർവ്വസൈന്യാധിപനായി [[ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ]] തിരഞ്ഞെടുക്കപ്പെട്ടു. അദ്ദേഹം തന്റെ സേനയെ ഏഴു ഭാഗങ്ങളായി തിരിച്ച് അതിന്റെ നേതൃത്വം വിരാടൻ, ദ്രുപദൻ, ശിഖണ്ഡി, ഭീമൻ, സാത്യകി, നകുലൻ, സഹദേവൻ എന്നിവരിൽ അർപ്പിച്ചു. കൂടാതെ ഏഴു സൈന്യത്തിന്റേയും ഉപനായകസ്ഥാനം അർജ്ജുനനും നൽകി. ഭീമന് ഹിഡുംബിയിൽ ജനിച്ച [[ഘടോൽകചൻ]] തന്റെ രാക്ഷസസേനാവ്യൂഹവുമായി വന്നെത്തി പാണ്ഡവപക്ഷത്തു ചേർന്നു. == യുദ്ധത്തിലെ സേനാവ്യൂഹങ്ങൾ == [[File:Chakravyuha.svg|200px|thumb|right|ചക്രവ്യൂഹം]] [[File:ShaktaVyuham.PNG|200px|thumb|right|ശക്തവ്യൂഹം]] # ക്രൗഞ്ചവ്യൂഹം ([[കൊക്ക്|കൊക്കിന്റെ ആകൃതി]]) # മകരവ്യൂഹം ([[ചീങ്കണ്ണി|മുതലയുടെ ആകൃതി]]) # കൂർമ്മവ്യൂഹം ([[ആമ|ആമയുടെ ആകൃതി]]) # ത്രിശൂലവ്യൂഹം ([[ത്രിശൂലം|മൂന്നുമുനയുള്ള ശൂലത്തിന്റെ ആകൃതി]]) # ചക്രവ്യൂഹം ([[ചക്രം|കറങ്ങുന്ന ചക്രത്തിന്റെ ആകൃതി]]) <ref>എഴുത്തച്ഛൻ മഹാഭാരതത്തിൽ പത്മവ്യൂഹം എന്നു എഴുതിയിരിക്കുന്നു. ഏറ്റവും പുറത്തു നിൽക്കുന്ന യോദ്ധാക്കൾ ശത്രു ഉള്ളിൽ കടന്നു കഴിയുമ്പോൾ ഉള്ളിലേക്കടുത്ത് ശത്രുവിനെ നേരിടുന്നതിനാലാവാം അദ്ദേഹം പത്മവ്യൂഹം (കൂമ്പടയാൻ പോകുന്ന താമര എന്നർത്ഥത്തിൽ) പരാമർശിച്ചിരിക്കുന്നത്. കമലവ്യൂഹം എന്ന പേരിൽ മറ്റൊരു വ്യൂഹവും (പൂർണ്ണമായി വിരിഞ്ഞ താമരയുടെ രൂപത്തിൽ) യുദ്ധത്തിൽ ഉപയോഗിച്ചിരുന്നതിനാൽ വ്യാസൻ പരാമർശിച്ചിരിക്കുന്ന ചക്രവ്യൂഹമാവും ഇതിനു കൂടുതൽ യോജിക്കുക.</ref> # കമലവ്യൂഹം ([[താമര|പൂർണ്ണമായി വിരിഞ്ഞ താമരപ്പൂവിന്റെ ആകൃതി]]) # ഗരുഡവ്യൂഹം ([[പരുന്ത്|ചിറകുവിരിച്ച പരുന്തിന്റെ ആകൃതി]]) # അർണ്ണവ്യൂഹം ([[സമുദ്രം|സമുദ്രാകൃതി]]) # മണ്ഡലവ്യൂഹം ([[ആകാശഗംഗ|ആകാശഗംഗയുടെ ആകൃതി]]) # വജ്രവ്യൂഹം ([[മിന്നൽ|മിന്നലിന്റെ ആകൃതി]]) # ശക്തവ്യൂഹം ([[ചതുരം|സമചതുരാകൃതി]]) # അസുരവ്യൂഹം ([[അസുരൻ|രാക്ഷസാകൃതി]]) # ദേവവ്യൂഹം ([[ദേവൻ|അമാനുഷാകൃതി]]) # സൂചിവ്യൂഹം ([[സൂചി|സൂചിയുടെ ആകൃതി]]) # ശൃംഗാരകവ്യൂഹം ([[കൊമ്പ്|വളഞ്ഞ കൊമ്പിന്റെ ആകൃതി]]) # അർദ്ധചന്ദ്രവ്യൂഹം ([[ചന്ദ്രൻ|ചന്ദ്രക്കലയുടെ ആകൃതി]]) # മാലവ്യൂഹം ([[പുഷ്പം|പുഷ്പചക്രാകൃതി]]) # മത്സ്യവ്യൂഹം ([[മത്സ്യം|മത്സ്യാകൃതി]]) == യുദ്ധം അനുശാസിച്ച നിയമങ്ങൾ == # യുദ്ധം സൂര്യോദയത്തിനുശേഷം തുടങ്ങി, സൂര്യാസ്തമയത്തിനു അവസാനിപ്പിക്കുക. # ഇരുപക്ഷത്തിനും സമ്മതമെങ്കിൽ രാത്രിയിൽ യുദ്ധമാവാം. # ഒന്നിൽ കൂടുതൽ പേർ ചേർന്ന് തനിച്ച് ഒരാളെ ആക്രമിക്കരുത്. # രണ്ടുപേർ തമ്മിൽ ദ്വന്ദ്വയുദ്ധമാവാം, സുദീർഘമായ യുദ്ധത്തിൽ അവർ ഒരേ ആയുധങ്ങൾ വഹിച്ചൊ, ഒരേ വാഹനത്തിലൊ ''(ആന, തേർ, കുതിര)'' ആവണം. # ഒരാളുപോലും മറ്റുള്ളവരാൽ ചുറ്റപ്പെട്ട് ആക്രമിക്കപ്പെടരുത്. # യുദ്ധത്തിൽ അടിയറവ് പറഞ്ഞവനെ മാന്യമായ യുദ്ധതടവുകാരനായി സംരക്ഷിക്കണം. # നിരായുധനെ ആക്രമിക്കരുത്. # അബോധാവസ്ഥയിലായവനെ ആക്രമിക്കരുത്. # യുദ്ധത്തിൽ പങ്കെടുക്കാത്തവനെയോ, മൃഗത്തേയോ ആക്രമിക്കരുത്. # പിന്തിരിഞ്ഞോടിയവനെ പിന്തുടർന്ന് ആക്രമിക്കരുത്. # സ്ത്രീകളെ ആക്രമിക്കരുത്. # ഓരോ ആയുധങ്ങൾക്കും അതിന്റെതായ നിബന്ധനകൾ പാലിച്ചാവണം യുദ്ധത്തിൽ ഏർപ്പെടുന്നത്. ''(ഉദാ: അരയ്ക്കു താഴോട്ട് ഗദകൊണ്ടടിക്കരുത്)''. # ന്യായരഹിതമായ പോരാട്ടത്തിൽ ആരും ഏർപ്പെടരുത്.<ref>പതിനെട്ട് നിയമങ്ങൾ കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധത്തിൽ അലിഖിതമായുണ്ടായിരുന്നു</ref> == യുദ്ധത്തിൽപങ്കെടുത്ത അഞ്ചുതലമുറകൾ == കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധത്തിൽ കൗരവ-പാണ്ഡവ സുഹൃത്-ബന്ധുജനങ്ങളിലായി അഞ്ചു തലമുറയിൽപ്പെട്ടവർ പങ്കെടുത്തു കൊല്ലപ്പെട്ടു. കുരുക്ഷേത്ര യുദ്ധം നടക്കുന്നവസരത്തിൽ പങ്കെടുത്തവർ പലരും പ്രായാധിക്യം ഏറിയവരായിരുന്നുവെന്നു മഹാഭാരതത്തിലൂടെ ഗ്രന്ഥകാരൻ പറയുന്നു. യുദ്ധത്തിൽ പങ്കെടുത്ത ഏറ്റവും പ്രായമുള്ള വ്യക്തി [[ശന്തനു|ശന്തനുവിന്റെ]] ജ്യേഷ്ഠനും [[ഭീഷ്മർ|ഭീഷ്മരുടെ]] വല്യച്ഛനുമായ [[ബാൽഹികൻ|ബാൽഹികനായിരുന്നു]]. വാൽഹികം എന്ന രാജ്യത്തിലെ രാജാവായിരുന്ന അദ്ദേഹം അഞ്ചു തലമുറകളിൽ ആദ്യ തലമുറയെ പ്രതിനിധീകരിച്ചു കൗരവപക്ഷം ചേർന്നു പാണ്ഡവർക്കെതിരായി യുദ്ധം ചെയ്തു. [[ശന്തനു|ശന്തനുവിന്റെ]] മൂത്ത സഹോദരനായ അദ്ദേഹം തന്റെ പുത്രന്മാരും പൗത്രന്മാരുമായി ബൃഹത്തായ സേനാസമൂഹത്തോടൊപ്പമായിരുന്നു കൗരവപക്ഷം ചേർന്നത്. [[ബാൽഹികൻ]] പതിനാലാംനാൾ രാത്രിയുദ്ധത്തിൽ [[ഭീമൻ|ഭീമനാൽ]] കൊല്ലപ്പെട്ടു. രണ്ടാം തലമുറയെ പ്രതിനിധീകരിച്ചത് [[ഭീഷ്മർ|ഭീഷ്മപിതാമഹനായിരുന്നു]]. അദ്ദേഹം യുദ്ധത്തിന്റെ പത്താംനാൾ ശരശയ്യയിൽ വീഴുകയും, അതിനുശേഷം ഉത്തരായനം തുടങ്ങി സ്വച്ഛന്ദമൃത്യു വരിക്കുകയും ചെയ്തു. മൂന്നാം തലമുറയിൽ നിരവധിപ്പേർ യുദ്ധത്തിൽ പങ്കെടുത്തു വീരസ്വർഗ്ഗം പ്രാപിച്ചു. അതിൽ പ്രധാനികൾ [[ശല്യർ]], [[ദ്രുപദർ]], [[വിരാടൻ]], [[ശകുനി]], [[കൃപർ]], [[ഭഗദത്തൻ]] തുടങ്ങിയവരായിരുന്നു. നാലാം തലമുറയിലായി പാണ്ഡവർ അഞ്ചുപേരും കൗരവർ നൂറുപേരും ഉൾപ്പെട്ടു. അവരെ കൂടാതെ നിരവധിപ്പേർ അവരുടെ സുഹൃത്-ബന്ധുബലത്താൽ യുദ്ധത്തിൽ പങ്കെടുക്കുകയും കൊല്ലപ്പെടുകയും ചെയ്തു. അഞ്ചാം തലമുറ, യുവത്വത്തെ പ്രതിനിധീകരിച്ചു. പാണ്ഡവരുടേയും, കൗരവരുടേയും പുത്രന്മാരും അവരുടെ ബന്ധുജനങ്ങളും ഇതിൽ ഉൾപ്പെട്ടിരുന്നു. അവരിൽ പ്രധാനികളായി [[അഭിമന്യു]], [[ലക്ഷണൻ]], [[പ്രതിവിന്ധ്യൻ]], [[ശ്രുതകീർത്തി]],[[സുതസോമൻ]], [[ഉത്തരൻ]] എന്നിവരായിരുന്നു. == യുദ്ധം == [[ദുര്യോധനൻ|ദുര്യോധനന്റെ]] അഭ്യർത്ഥനയിൽ സഹദേവൻ കുറിച്ചുകൊടുത്ത മുഹൂർത്തത്തിലാണ് കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധം തുടങ്ങിയത്. ദുര്യോധനൻ തനിക്കു ഉത്തമമായിവരുന്ന സമയം [[പാണ്ഡവർ|പാണ്ഡുപുത്രനായ]] സഹദേവന്റെ സഹായത്താൽ ഗ്രഹനില നോക്കി കണ്ട് ആ ദിവസം യുദ്ധം തുടങ്ങാൻ തിരഞ്ഞെടുത്തു (പക്ഷേ ദുര്യോധനൻ യുദ്ധത്തിൽ പരാജയപ്പെട്ടുവെന്നുള്ളത് മറ്റൊരു വൈചിത്ര്യം). കാർത്തികമാസത്തിൽ (മലയാള മാസം: [[വൃശ്ചികം]]) വെളുത്ത ത്രയോദശി നാളിലാണ് കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധം തുടങ്ങിയത്. ഉത്തരഭാരതത്തിലെ [[ഹരിയാന|ഹരിയാനയിൽ]] [[സരസ്വതി നദി|സരസ്വതി നദിയുടെയും]] [[ദൃഷദ്വതി നദി|ദൃഷദ്വതിയുടെയും]] ഇടയ്ക്കുള്ള ഭൂപ്രദേശമായ കുരുക്ഷേത്രത്തിലാണ് യുദ്ധം നടന്നത്. <nowiki>{{തെളിവ്}}</nowiki> === ഒന്നാം ദിവസം ([[ഭീഷ്മപർവ്വം]]) === വ്യാസൻ മഹാഭാരതത്തിൽ ഒന്നുമുതൽ പത്തുവരെയുള്ള യുദ്ധദിവസങ്ങൾ വർണ്ണിക്കുന്നത് ഭീഷ്മപർവ്വത്തിലാണ്. കൗരവസേനയുടെ സർവ്വസേനാധിപനായി ഭീഷ്മരായിരുന്നു ഈ ദിവസങ്ങളിൽ പടനയിച്ചത്, അതിനാൽ ഭീഷ്മപർവ്വം എന്നു ഗ്രന്ഥകർത്താവ് പേരു കൊടുത്തു. ഭീഷ്മപർവ്വത്തിൽ 118 അദ്ധ്യായങ്ങളും 7884 പദ്യങ്ങളും അടങ്ങിയിരിക്കുന്നു. ==== ഗീതോപദേശം ==== [[പ്രമാണം:Bazaar art print 1940s.jpg|170px|thumb|right|ഗീതോപദേശം]] പാണ്ഡവരും കൗരവരും യുദ്ധസന്നദ്ധരായി പടക്കളത്തിൽ അണിനിരന്നു. അഗ്നിയിൽനിന്നും ജനിച്ച ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ പാണ്ഡവസേനയേയും, ജലത്തിൽനിന്നും ജനിച്ച ഭീഷ്മർ കൗരവസേനയേയും നയിച്ചു. യുദ്ധം തുടങ്ങുന്നതിനു മുൻപായി കുരുക്ഷേത്രഭൂമിയിൽ അണിനിരന്ന കൗരവസേനയെ കാണാൻ അർജ്ജുനൻ ആഗ്രഹം പ്രകടിപ്പിച്ചു. സാരഥിയായ കൃഷ്ണൻ രഥം ഇരുസേനകളുടേയും മദ്ധ്യഭാഗത്ത് കൊണ്ടു ചെന്നു നിർത്തി. എതിർഭാഗത്ത് തന്റെ ജ്യേഷ്ഠന്മാരും, അനുജന്മാരും, മാതുലന്മാരും, ഭാഗിനേയന്മാരും, പിതാക്കന്മാരും, മുത്തച്ഛന്മാരും, ഗുരുനാഥന്മാരും, സതീർത്ഥ്യരും, ഭാര്യാസഹോദരന്മാരും, പുത്രരും മറ്റു ബന്ധുമിത്രാദികളേയും ആയിരുന്നു അർജ്ജുനൻ മുന്നിരയിൽ കണ്ടത്. അല്പം മണ്ണിനുവേണ്ടി ഇവരെയെല്ലാം ഇല്ലാതാക്കി നശ്വരമായ രാജപദവി അനുഭവിക്കാൻ ആഗ്രഹിക്കുന്നതിൽ അർത്ഥമില്ല; അതു പാപമാണ്. മരിക്കുമ്പോൾ ആരും ഇതൊന്നും കൊണ്ടു പോകുന്നില്ല തുടങ്ങിയ ചിന്തകൾ മനസ്സിൽ വരുകയും, താൻ യുദ്ധംചെയ്യുന്നില്ല എനിക്കു രാജ്യവും പദവിയും വേണ്ട, വനവാസം മതി എന്നു പറഞ്ഞു തേർതട്ടിൽ അർജ്ജുനൻ വിഷാദനായിരുന്നു. ഈ സന്ദർഭമാണ് [[ഭഗവദ്ഗീത|ഭഗവദ്ഗീതയ്ക്ക്]] വഴിയൊരുക്കിയത് എന്നാണ് വിശ്വാസം. [[പ്രമാണം:Bhagavad Gita, a 19th century manuscript.jpg|170px|thumb|left|[[ഭഗവദ്ഗീത]]:19-ആം നൂറ്റാണ്ടിലെ കൈയ്യെഴുത്തുപ്രതി]] വിഷാദനായി തേർതട്ടിലിരുന്ന അർജ്ജുനനെ അവന്റെ സ്വധർമ്മാനുഷ്ഠാനം ചെയ്യാൻ [[കൃഷ്ണൻ]] ഉപദേശിക്കുന്നു. അർജ്ജുനനു ഭഗവാൻ കൃഷ്ണൻ വേദവേദാന്തങ്ങളുടെയും, ഉപനിഷത്തുകളുടെയും, രഹസ്യങ്ങൾ അടങ്ങിയ ആത്മതത്ത്വജ്ഞാനത്തേയും, ഭക്തിയോഗം, കർമ്മയോഗം, ജ്ഞാനയോഗം തുടങ്ങിയ മോക്ഷമാർഗ്ഗങ്ങളേയും ഉപദേശിച്ചു. എന്നിട്ടും അർജ്ജുനനും വിശ്വാസം വരായ്കയാൽ തന്റെ ശ്രേഷ്ഠവും ഭയജനകവുമായ വിശ്വരൂപത്തേയും കാണിച്ചു കൊടുത്തുവെന്നു മഹാഭാരതത്തിൽ ഭീഷ്മപർവ്വത്തിൽ ഗ്രന്ഥകാരൻ പരാമർശിക്കുന്നു. ഭഗവദ്ഗീതയിലൂടെ അർജ്ജുനനുപദേശിച്ച സന്ദേശം ഇതിനു മുൻപ് [[വിഷ്ണു]] [[സൂര്യൻ|വിവസ്വാനും]], വിവസ്വാൻ [[മനു|മനുവിനും]], മനു [[ഇക്ഷാകു|ഇക്ഷാകുവിനും]] ഉപദേശിച്ചിരുന്നതായി [[മഹാഭാരതം|മഹാഭാരതത്തിൽ]] [[വ്യാസൻ]] പറയുന്നുണ്ട്. '''സർ‌വോപനിഷദോ ഗാവോ, ദോഗ്ദ്ധാ ഗോപാലനന്ദനഃ'''<br />'''പാർഥോ വത്സഃ സുധീർഭോക്താ, ദുഗ്ദ്ധം ഗീതാമൃതം മഹത്.''' ''അർത്ഥം:'' [[ഉപനിഷത്തുകൾ|ഉപനിഷത്തുകളാകുന്ന]] [[പശു|പശുക്കളിൽ]] നിന്ന്, [[അർജ്ജുനൻ|അർജുനനാകുന്ന]] കിടാവിനെ നിമിത്തമാക്കി കറവക്കാരനായ [[കൃഷ്ണൻ|ഗോപാലനന്ദനൻ]] കറന്നെടുത്ത പാലാണ് [[ഭഗവദ്ഗീത|ഗീതാമൃതം]]. (ഉപനിഷത്തുകളിലെ പല മന്ത്രങ്ങളും അല്പം വ്യത്യാസത്തോടെ ഗീതയിൽ പ്രത്യക്ഷപ്പെടുന്നുണ്ട്) പലചരിത്രകാരന്മാരും ഭഗവദ്ഗീതയെ ഹൈന്ദവ ഉപനിഷത്തുകളുടെ സംഗ്രഹമായി കരുതുന്നു.<ref>ശ്രീമദ് ഭഗവദ്ഗീത -- എം.എസ്. ചന്ദ്രശേഖരവാര്യർ (പരിഭാഷ) -- ഡി.സി. ബുക്സ് പ്രസിദ്ധീകരണം</ref> പതിനെട്ട് അദ്ധ്യായങ്ങളുള്ള ഭഗവദ്ഗീത ഭീഷ്മപർവ്വത്തിൽ 700 ശ്ലോകങ്ങളിലൂടെ മഹാഭാരതത്തിൽ വർണ്ണിക്കുന്നു<ref>ശ്രീമദ് ഭഗവദ്ഗീത -- എം.എസ്. ചന്ദ്രശേഖരവാര്യർ : പരിഭാഷ -- ഡി.സി.ബുക്സ് പ്രസിദ്ധീകരണം, കോട്ടയം</ref>. [[സഞ്ജയൻ]] [[ധൃതരാഷ്ട്രർ|ധൃതരാഷ്ട്രർക്കു]] കൃഷ്ണാർജ്ജുനസംവാദം പറഞ്ഞുകൊടുക്കുന്നരീതിയിലാണ് ഗ്രന്ഥകാരൻ എഴുതിയിരിക്കുന്നത്<ref>ഡി.ഡി. കോസാംബി -- മിത്ത് ആൻഡ് റിയാലിറ്റി -- ചരിത്രം</ref>. {| class="wikitable" border="1" |- ! ഒന്നാം ദിവസം ! കൗരവസേന ! പാണ്ഡവസേന |- | സർവ്വ സൈന്യാധിപൻ | [[ഭീഷ്മർ]] | [[ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ]] |- | കൊല്ലപ്പെട്ട പ്രധാനികൾ (കൊന്നവർ) | -- | [[ഉത്തരൻ]] ([[ശല്യർ]])<br />[[ശ്വേതൻ]] ([[ഭീഷ്മർ]]) |} ഭീഷ്മരെ ആദ്യമായി നേരിട്ടത് ബാലനായ അഭിമന്യുവായിരുന്നു. ഏറ്റവും പ്രായം കൂടിയവനും, കുറഞ്ഞവനും തമ്മിലാണ് ആദ്യ പോരാട്ടം തുടങ്ങിയത്. കൃതവർമ്മാവും, ശല്യരും ഭീഷ്മരെ സഹായിക്കാൻ എത്തി. അഭിമന്യു ക്ഷീണിക്കുന്നതു മനസ്സിലാക്കി മാതുലന്മാരായ ഉത്തരനും, ശ്വേതനും (വിരാടപുത്രന്മാർ) സഹായത്തിനെത്തി. യുദ്ധത്തിനൊടുവിൽ ശല്യർ ഉത്തരനേയും, ഭീഷ്മർ ശ്വേതനേയും വധിച്ചു. ഒന്നാം ദിവസത്തെ യുദ്ധത്തിൽ പാണ്ഡവസേനക്ക് കനത്തനാശം സംഭവിച്ചു. സങ്കടപ്പെട്ട് കുടീരത്തിൽ തിരിച്ചെത്തിയ യുധിഷ്ഠിരനോട് അവസാനവിജയം പാണ്ഡവർക്കാണെന്ന് പറഞ്ഞ് കൃഷ്ണൻ സമാധാനിപ്പിച്ചു. === രണ്ടാം ദിവസം ([[ഭീഷ്മപർവ്വം]]) === [[File:Arjuna statue.JPG|170px|thumb|right|ഭാരതയുദ്ധം: ([[ഇന്തോനേഷ്യ|ഇന്തോനേഷ്യയിലെ]] ബാലിയിലുള്ള അർജ്ജുനപ്രതിമ]] {| class="wikitable" border="1" |- ! രണ്ടാം ദിവസം ! കൗരവസേന ! പാണ്ഡവസേന |- | സർവ്വ സൈന്യാധിപൻ | [[ഭീഷ്മർ]] | [[ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ]] |- | കൊല്ലപ്പെട്ട പ്രധാനികൾ (കൊന്നവർ) | കലിംഗസേന (ഭീമൻ) | -- |} ഭീഷ്മർ രണ്ടാം ദിവസം അർജ്ജുനനുമായി ഏറ്റുമുട്ടി. അർജ്ജുനന്റെ പാശുപതാസ്ത്രത്തിന്റെ ശക്തിയിൽ കൗരവസേനക്ക് നിരവധി നാശനഷ്ടങ്ങൾ സംഭവിച്ചു. കുരുക്ഷേത്രത്തിന്റെ മറ്റൊരു വശത്ത് ദ്രോണരും ധൃഷ്ടദ്യുമ്നനും തമ്മിൽ ഉഗ്രപോരാട്ടം ആരംഭിച്ചു. പലപ്രാവശ്യം ദ്രോണർ പാഞ്ചാലപുത്രന്റെ വില്ലു മുറിച്ചു. അവശനായ ധൃഷ്ടദ്യുമ്നനെ ഭീമൻ തന്റെ രഥത്തിലേറ്റി രക്ഷപെടുത്തി. ഇതുമനസ്സിലാക്കി അവിടെ എത്തിച്ചേർന്ന് ദുര്യോധനൻ കലിംഗസേനയെ ഭീമനു നേരെ പ്രയോഗിച്ചു. ഭീമൻ ഒന്നൊഴിയാതെ എല്ലാ കലിംഗ പടയാളികളെയും രണ്ടാം ദിവസത്തെ യുദ്ധത്തിൽ കൊന്നൊടുക്കി. കൗരവപടയുടെ തിരിച്ചോട്ടം തടയുവാൻ ഭീഷ്മർ അവിടെ എത്തിയെങ്കിലും സാത്യകിയുടെ ബാണമേറ്റ് അദ്ദേഹത്തിന്റെ തേരാളി കൊല്ലപ്പെട്ടു. സാരഥിയില്ലാതെ ഭീഷ്മർ യുദ്ധക്കളത്തിൽ നിന്നും മാറിക്കളഞ്ഞു. ഭീമ പുത്രൻ ഘടോത്ക്കചനും നകുല-സഹദേവന്മാരും ഏറ്റവും പുറകിലായി ധർമ്മപുത്രരും അവിടെ എത്തുകയും കൗരവരുടെ പല സൈന്യവ്യൂഹങ്ങളേയും ഇല്ലാതാക്കുകയും ചെയ്തു. === മൂന്നാം ദിവസം ([[ഭീഷ്മപർവ്വം]]) === [[File:Srimad Bhagavad Gita Painting.jpg|170px|thumb|right|പാർത്ഥനും സാരഥിയും യുദ്ധഭൂമിയിൽ (ചിത്രകാരന്റെ ഭാവനയിൽ)]] {| class="wikitable" border="1" |- ! മൂന്നാം ദിവസം ! കൗരവസേന ! പാണ്ഡവസേന |- | സർവ്വ സൈന്യാധിപൻ | [[ഭീഷ്മർ]] | [[ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ]] |- | കൊല്ലപ്പെട്ട പ്രധാനികൾ (കൊന്നവർ) | ഗാന്ധാരസേന (അഭിമന്യു+സാത്യകി) | -- |- | ഉപയോഗിച്ച വ്യൂഹങ്ങൾ | ഗരുഡവ്യൂഹം<br />([[പരുന്ത്|ചിറകുവിരിച്ച പരുന്തിന്റെ ആകൃതി]]) | അർദ്ധചന്ദ്രവ്യൂഹം<br />([[ചന്ദ്രൻ|ചന്ദ്രക്കലയുടെ ആകൃതി]]) |} രണ്ടാം ദിവസത്തെ ദയനീയ പരാജയം മനസ്സിലാക്കി [[ഭീഷ്മർ]] തന്റെ സേനയെ ഗരുഡവ്യൂഹമായി നിർത്തി യുദ്ധം ആരംഭിച്ചു. അതിനെ എതിർക്കാൻ [[ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ]] പാണ്ഡവസേനയെ ചന്ദ്രക്കലയുടെ ആകൃതിയിൽ വ്യൂഹം ചമച്ചു നേതൃത്വം നൽകി. അർദ്ധചന്ദ്രവ്യൂഹത്തിന്റെ ഒരു മുഖത്ത് ഭീമനും മറ്റേതിൽ അർജ്ജുനനും നിലയുറപ്പിച്ചു. യുദ്ധക്കളത്തിന്റെ മറ്റൊരു വശത്ത് സാത്യകിയും അഭിമന്യുവും ചേർന്ന് ഗാന്ധാരസേനയെ മുഴുവനായും ഇല്ലാതാക്കി. ഭീഷ്മരും, ദ്രോണരും, ദുര്യോധനനും ചേർന്നു ധർമ്മപുത്രരെ ആക്രമിക്കാൻ തുടങ്ങിയപ്പോൾ നകുല-സഹദേവന്മാരും, ഭീമനും, ഘടോത്ക്കചനും എത്തി യുധിഷ്ഠിരനെ സഹായിച്ചു. ഘടോത്ക്കചന്റെ ആയുധപ്രഹരമേറ്റ് ബോധരഹിതനായ ദുര്യോധനനെ ദ്രോണർ രക്ഷപെടുത്തി. അതിനെത്തുടർന്ന് അർജ്ജുനൻ ഭീഷ്മരുമായി ഏറ്റുമുട്ടുകയും ഭീഷ്മർ വിജയലക്ഷ്യത്താൽ യുദ്ധനീതിമറന്നു അവനെ ആക്രമിക്കുകയും ചെയ്തു. അർജ്ജുനനെ കൊല്ലുമെന്ന അവസരം വന്നപ്പോൾ കൃഷ്ണൻ ഭീഷ്മരുടെ നേർക്ക് സുദർശനചക്രമെടുത്തു. കൃഷ്ണന്റെ കൈയ്യാൽ മരിക്കാൻ ആഗ്രഹിച്ച ഭീഷ്മർ നിരായുധനായി തലകുനിച്ചപ്പോൾ അർജ്ജുനൻ കൃഷ്ണനെ ആയുധമെടുക്കില്ല എന്നുള്ള കൃഷ്ണ വചനം ഓർമ്മപ്പെടുത്തി. ഇതുകേട്ട് കൃഷ്ണൻ ശാന്തനായി സുദർശനം തിരിച്ചെടുത്തു. === നാലാം ദിവസം ([[ഭീഷ്മപർവ്വം]]) === [[File:Bheema, the elephant-killer.jpg|170px|thumb|right|നാലാം ദിവസം: [[ആന|ആനകളുമായി]] മല്ലിടുന്ന [[ഭീമൻ]] (ശിലാശില്പം: [[ബേലൂർ|ബേലൂരിലെ]] ചെന്നകേശവ ക്ഷേത്രം)]] {| class="wikitable" border="1" |- ! നാലാം ദിവസം ! കൗരവസേന ! പാണ്ഡവസേന |- | സർവ്വ സൈന്യാധിപൻ | [[ഭീഷ്മർ]] | [[ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ]] |- | കൊല്ലപ്പെട്ട പ്രധാനികൾ (കൊന്നവർ) | പതിമൂന്നു ധൃതരാഷ്ട്രപുത്രർ (ഭീമൻ)<br />മാദ്രേശന്മാർ (ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ)<br />സ്വാലൻ (ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ) | -- |} നാലാം ദിവസം [[ഭീമൻ|ഭീമസേനനും]], [[അഭിമന്യു|അഭിമന്യുവും]] ഇരുവശങ്ങളിലൂടെ [[കൗരവർ|കൗരവസേനയെ]] തകർത്തു മുന്നേറി. ഭീമനെ എതിരിടാൻ ദുര്യോധനൻ, അവന്റെ പതിമൂന്നനുജന്മാരേയും, ആയിരക്കണക്കിനു [[ആന|മത്തഗജങ്ങളേയും]] അവന്റെ നേർക്കയച്ചു. ക്രൂദ്ധനായ ഭീമൻ ഗദയുമായി തേരിൽ നിന്നും പുറത്തിറങ്ങി മുഴുവൻ ആനകളേയും, ദുര്യോധനന്റെ പതിമൂന്നനുജന്മാരെയും കൊന്നു. അനുജന്മാർ മരിച്ചതു കണ്ട് ദുര്യോധനൻ ഭീമനു നേർക്ക് പാഞ്ഞടുത്തെങ്കിലും കൂടുതൽ എതിർത്തു നിൽക്കാനാവാതെ യുദ്ധഭൂമിയിൽ നിന്നും അവൻ മാറിക്കളഞ്ഞു. ഇതിനിടയിൽ ഭീമനെ സഹായിക്കാനെത്തിയ പുത്രനായ ഘടോത്ക്കചനും നിരവധിപേരെ കൊന്നു. അന്നേ ദിവസം കുരുക്ഷേത്രയിലെ മറ്റൊരുവശത്ത് സ്വാലനും ധൃഷ്ടദ്യുമ്നനും തമ്മിൽ ഏറ്റുമുട്ടുകയും, സ്വാലനെ വധിക്കുകയും ചെയ്തു. അതിനുശേഷം ധൃഷ്ടദ്യുമ്നനോട് യുദ്ധം ചെയ്ത മാദ്രേശന്റെ അനുജന്മാരെയും അവൻ കൊന്നുകളഞ്ഞു. തുടർച്ചയായി മൂന്നുദിവസങ്ങളും പരാജയപ്പെട്ട് ദുഃഖിതനായ [[ദുര്യോധനൻ]] രാത്രി ഭീഷ്മരുടെ കുടീരത്തിൽ വന്നു ഭയപ്പെട്ടു സങ്കടം പറഞ്ഞു. ഭീഷ്മരും ദ്രോണരും ചേർന്ന് ദുര്യോധനനെ സമാധാനപ്പെടുത്തി തിരിച്ചയച്ചു. === അഞ്ചാം ദിവസം ([[ഭീഷ്മപർവ്വം]]) === [[File:The center of battle of Kurukshetra.jpg|170px|thumb|right|യുദ്ധഭൂമി ([[അങ്കോർ വാട്ട്|അങ്കോർവതിലെ ശിലാശില്പം]])]] {| class="wikitable" border="1" |- ! അഞ്ചാം ദിവസം ! കൗരവസേന ! പാണ്ഡവസേന |- | സർവ്വ സൈന്യാധിപൻ | [[ഭീഷ്മർ]] | [[ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ]] |- | കൊല്ലപ്പെട്ട പ്രധാനികൾ (കൊന്നവർ) | -- | സാത്യകിയുടെ 10 പുത്രന്മാർ<br />(ഭൂരിശ്രവസ്സ്) |- | ഉപയോഗിച്ച വ്യൂഹങ്ങൾ | ശക്തവ്യൂഹം<br />([[ചതുരം|സമചതുരത്തിന്റെ ആകൃതി]]) | മണ്ഡലവ്യൂഹം<br />([[ആകാശഗംഗ|ആകാശഗംഗയുടെ ആകൃതി]]) |} തുടർച്ചയായ മൂന്നുദിവസങ്ങളിലെ തോൽവിക്കു മറുപടി പറയാനായി [[കൗരവർ]] ഭീഷ്മരുടെ നേതൃത്വത്തിൽ ശക്തവ്യൂഹം ചമച്ചു. പാണ്ഡവർ ഭീമന്റെ നേതൃത്വത്തിൽ മണ്ഡലവ്യൂഹവും ചമച്ചു അണിനിരന്നു. ഭീമന്റെ രഥത്തിനു പുറകിലായി ധൃഷ്ടദ്യുമ്നനും, സാത്യകിയുടേയും, ശിഖണ്ഡിയുടേയും രഥങ്ങൾ അണിനിരന്നു. അവയ്ക്കും പുറകിലായി നകുല-സഹദേവന്മാരുടേയും ധർമ്മപുത്രരുടേയും രഥങ്ങൾ നിരന്നു. അതിനു പിറകിലായി മറ്റു മുൻനിര യോദ്ധാക്കളും അണിനിരന്നു. ഭീഷ്മർ നിരവധി പാണ്ഡവസേനകളെ ഛിന്നഭിന്നമാക്കി മുന്നേറി. പാണ്ഡവസൈന്യം പലവസരങ്ങളിലും പിന്തിരിഞ്ഞോടി. പക്ഷേ മദ്ധ്യാഹ്നത്തിനുശേഷം നടന്ന യുദ്ധത്തിൽ അർജ്ജുനനും ഭീമനും ചേർന്ന് അനവധി കൗരവസൈന്യങ്ങളെ കൊന്നു. === ആറാം ദിവസം ([[ഭീഷ്മപർവ്വം]]) === [[File:Krishna and Arjun on the chariot''',''' Mahabharata, 18th-19th century, India.jpg|170px|thumb|right|കൃഷ്ണാർജ്ജുനന്മാർ (18-ആം നൂറ്റാണ്ടിലെ ചിത്രകല)]] {| class="wikitable" border="1" |- ! ആറാം ദിവസം ! കൗരവസേന ! പാണ്ഡവസേന |- | സർവ്വ സൈന്യാധിപൻ | [[ഭീഷ്മർ]] | [[ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ]] |- | ഉപയോഗിച്ച വ്യൂഹങ്ങൾ | ക്രൗഞ്ചവ്യൂഹം ([[കൊക്ക്|കൊക്കിന്റെ ആകൃതി]]) | മകരവ്യൂഹം ([[ചീങ്കണ്ണി|മുതലയുടെ ആകൃതി]]) |} https://ml.wikipedia.org/wiki/%E0%B4%95%E0%B5%81%E0%B4%B0%E0%B5%81%E0%B4%95%E0%B5%8D%E0%B4%B7%E0%B5%87%E0%B4%A4%E0%B5%8D%E0%B4%B0%E0%B4%AF%E0%B5%81%E0%B4%A6%E0%B5%8D%E0%B4%A7%E0%B4%82?wprov=sfla1 അതിനെതിരായി ഭീഷ്മർ ക്രൗഞ്ചവ്യൂഹവും ചമച്ച് സൈന്യങ്ങളെ അണിനിരത്തി. അഞ്ചുദിവസങ്ങൾക്കു ശേഷം അന്ന് ആദ്യമായി ദ്രോണരെ തോൽപ്പിക്കാൻ പാണ്ഡവസേനക്കായി. പാണ്ഡവർ ദ്രോണരുടെ രഥം തകർത്തു, അദ്ദേഹം പ്രാണരക്ഷാർത്ഥം അവിടെനിന്നും ഓടി രക്ഷപെട്ടു. ഭീമനെ പിടിച്ചുകെട്ടാൻ ദുര്യോധനൻ വലിയ സൈന്യവ്യൂഹമാണ് നിയോഗിച്ചത്. അഭിമന്യു സഹായത്തിനു വന്ന് ഭീമനെ അതിൽ നിന്നും രക്ഷിക്കുവാൻ സാധിച്ചു. അതിനിടയിൽ ഭീമന്റെ ഗദാപ്രഹരമേറ്റ് ദുര്യോധനൻ തേർത്തട്ടിൽ ബോധരഹിതനായി വീണു. കൃപർ വന്നു രക്ഷിച്ചിരുന്നില്ലെങ്കിൽ ദുര്യോധനനെ ആറാംനാൾ വധിക്കുമായിരുന്നു. തന്റെ പത്തു പുത്രന്മാരെ വധിച്ച ഭൂരിശ്രവസ്സിനെ നേരിട്ടുകണ്ട സാത്യകി അവനെ കൊല്ലാൻ കഠിനശ്രമം നടത്തിയെങ്കിലും വിജയിച്ചില്ല. === ഏഴാം ദിവസം ([[ഭീഷ്മപർവ്വം]]) === {| class="wikitable" border="1" |- ! ഏഴാം ദിവസം ! കൗരവസേന ! പാണ്ഡവസേന |- | സർവ്വ സൈന്യാധിപൻ | [[ഭീഷ്മർ]] | [[ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ]] |- | ഉപയോഗിച്ച വ്യൂഹങ്ങൾ | ത്രിശൂലവ്യൂഹം<br />([[ത്രിശൂലം|മൂന്നു മുനയുള്ള ശുലത്തിന്റെ ആകൃതി]]) | വജ്ര വ്യൂഹം<br />([[മിന്നൽ|മിന്നൽ പിണരിന്റെ ആകൃതി]]) |} ഏഴാം ദിവസം [[യുധിഷ്ഠിരൻ|യുധിഷ്ഠിരന്റെ]] നേതൃത്വത്തിൽ വജ്രവ്യൂഹം ചമച്ച പാണ്ഡവരെ എതിരിടാൻ കൗരവർ ത്രിശൂലവ്യൂഹം ചമച്ചു. മിന്നൽപിണർ പോലെ അടർക്കളത്തിൽ പലസ്ഥലങ്ങളിലും ഒറ്റയ്ക്കൊറ്റയ്ക്ക് യുദ്ധങ്ങൾ നടന്നു. വിരാടനും ദ്രോണരും ഏറ്റുമുട്ടി. വിരാടന്റെ സഹായത്തിനെത്തിയ പുത്രനായ ശംഖനെ ദ്രോണർ വധിച്ചു. വൃദ്ധനായ ഭൂരിശ്രവസ്സിനെ നേരിട്ട ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ അദ്ദേഹത്തിന്റെ വക്ഷസ്സിൽ 96 അമ്പുകൾ തറച്ചുവെങ്കിലും അതിപരാക്രമിയായ അദ്ദേഹം കീഴടങ്ങാതെ ധൃഷ്ടദ്യുമ്നനെ പരാജയപ്പെടുത്തി അവിടെ നിന്നും ഓടിച്ചു. പാണ്ഡവസേനയുടെ അതിപ്രഹരമായ യുദ്ധത്തിൽ വൃദ്ധനായ കൃപാചാര്യർ ബോധരഹിതനായി തേർത്തട്ടിൽ വീണു. === എട്ടാം ദിവസം ([[ഭീഷ്മപർവ്വം]]) === [[File:Ghatotkacha - Abhimanyu.jpg|170px|thumb|right|യുദ്ധം (ഘടോൽകചനും അഭിമന്യുവും)]] {| class="wikitable" border="1" |- ! എട്ടാം ദിവസം ! കൗരവസേന ! പാണ്ഡവസേന |- | സർവ്വ സൈന്യാധിപൻ | [[ഭീഷ്മർ]] | [[ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ]] |- | കൊല്ലപ്പെട്ട പ്രധാനികൾ (കൊന്നവർ) | [[ഉലൂകൻ]] ([[ഇരാവാൻ]])<br />എട്ട് ധൃതരാഷ്ട്രപുത്രർ (ഭീമൻ)<br />[[ശകുനി|ശകുനിയുടെ]] അനുജന്മാർ (ഇരാവാൻ) | [[ഇരാവാൻ]] <ref>എട്ടാംദിവസം രാത്രികഴിഞ്ഞ് ഒൻപതാം നാൾ സൂര്യോദയത്തിനു മുൻപ് കൃഷ്ണശപഥത്താൽ ഇരാവാൻ തന്റെ തലപൊട്ടി ചിതറിയാണ് മരിച്ചത് എന്നൊരു ഐതിഹ്യം കൂടിയുണ്ട്.</ref> |} [[കൃഷ്ണൻ|കൃഷ്ണന്റെ]] നിർദ്ദേശത്തെ തുടർന്ന് യുദ്ധത്തിൽ ഏർപ്പെടാതിരുന്ന ഇരാവാൻ ആദ്യമായി യുദ്ധം ചെയ്ത ദിവസമായിരുന്നു എട്ടാം ദിവസം. ഭീമൻ തന്റെ വനവാസകാലത്തു വധിച്ച കൃമ്മിരന്റെ പുത്രനായ അലംബുസന്റെ മായാപ്രയോഗത്തിൽ പാണ്ഡവസേന പലപ്പോഴും പകച്ചു നിന്നു. അവന്റെ മായാശക്തിയിലുള്ള ആകാശയുദ്ധത്തിൽ അർജ്ജുനനും ഭീമനും സാരമായി പരിക്കേറ്റു. നാഗകന്യാപുത്രനായ [[ഇരാവാൻ]] ഇതുകണ്ട് അർജ്ജുനനെ സഹായിച്ച് അലംബുസനെതിരായി അതിശക്തമായി നേരിട്ടു. അലംബുസനെ സഹായിക്കാനെത്തിയ ശകുനിയുടെ പുത്രനായ ഉലൂകനെയും ഇരാവാൻ വധിച്ചു. ഭീമൻ ദുര്യോധനന്റെ എട്ട് അനുജന്മാരെ എട്ടാംദിവസം കൊന്നു അതിനെ തുടർന്ന് ഭീമനോട് ഏറ്റുമുട്ടിയ ശകുനിയേയും, ജയദ്രഥനേയും ഘടോത്ക്കചൻ തന്റെ ഇരുമ്പുഗദയുമായി നേരിട്ടു. എട്ടാംദിവസം കഴിഞ്ഞപ്പോൾ ഇരുപക്ഷത്തുമായി എട്ട് [[അക്ഷൗഹിണി|അക്ഷൗഹിണിപടകൾ]] ഇല്ലാതായി. പിറ്റേന്ന് സൂര്യോദയത്തിനു മുൻപായി ഉലൂപിയിൽ അർജ്ജുനനു ജനിച്ച ഇരവാനും കൃഷ്ണശാപത്താൽ മരിച്ചുവീണു. === ഒൻപതാം ദിവസം ([[ഭീഷ്മപർവ്വം]]) === [[File:9th day War Kurukshetra.JPG|170px|thumb|right|യുദ്ധം ഒൻപതാം ദിവസം: [[സുദർശനചക്രം|സുദർശനവുമായി]] നിൽക്കുന്ന [[കൃഷ്ണൻ]], ഭഗവാന്റെ കൈയ്യാൽ മരിക്കാനാഗ്രഹിച്ച് കൈകൂപ്പി നിൽക്കുന്ന [[ഭീഷ്മർ]], അരുതേ എന്നപേക്ഷിക്കുന്ന [[അർജ്ജുനൻ]] (ചിത്രം: പനോരമ & സയൻസ് സെന്റർ-കുരുക്ഷേത്ര)]] {| class="wikitable" border="1" |- ! ഒൻപതാം ദിവസം ! കൗരവസേന ! പാണ്ഡവസേന |- | സർവ്വ സൈന്യാധിപൻ | [[ഭീഷ്മർ]] | [[ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ]] |} [[ഇരാവാൻ|ഇരവാൻറെ]] മരണത്തിനു കാരണമായ അലംബുസനെ വധിക്കണമെന്നുള്ള ദൃഢനിശ്ചയത്തോടെയാണ് പാണ്ഡവർ യുദ്ധം തുടങ്ങിയത്. [[അഭിമന്യു|അഭിമന്യുവും]], [[ഘടോൽകചൻ|ഘടോത്ക്കചനും]] അലംബുസനെതിരായി യുദ്ധം ചെയ്ത് അതിധീരമായി അവനെ നേരിട്ടുവെങ്കിലും മരണത്തിൽ നിന്നും അലംബുസൻ രക്ഷപെട്ടോടി. അർജ്ജുനനെ നേരിട്ട ഭീഷ്മർ അവനെ നിഷ്പ്രയാസം നിരായുധനാക്കി, ഭീഷ്മരുടെ അതിശക്തമായ ബാണങ്ങളേറ്റ് അവശനായി അർജ്ജുനൻ തേർതട്ടിൽ വീണുപോയി. അർജ്ജുനൻ ഭീഷ്മരാൽ വധിക്കപ്പെടുമെന്നവസരത്തിൽ കൃഷ്ണൻ സുദർശനചക്രവുമായി ഭീഷ്മർക്കു നേരെ എഴുന്നേറ്റു. ഭഗവാൻ ചക്രധാരിയായി നിൽക്കുന്നതുകണ്ട് ഭയഭക്തി ബഹുമാനത്തോടെ ഭഗവാൻറെ കൈയ്യാൽ മരിക്കാൻ ആഗ്രഹിച്ച് രണ്ടുകൈയ്യും കൂപ്പി ഭീഷ്മർ തേരിൽ നിന്നും ഇറങ്ങി ശിരസ്സു നമിച്ചു നിന്നു. ഇതുകണ്ട് അർജ്ജുനൻ കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധത്തിൽ ഭഗവാൻ ആയുധം എടുക്കില്ല എന്നുള്ളത് വീണ്ടും ഓർമ്മിപ്പിച്ചു. ഇതോടെ സൂര്യാസ്തമയവും കഴിഞ്ഞു യുദ്ധം അവസാനിപ്പിച്ച് ഇരുകൂട്ടരും മടങ്ങി. ഒൻപതു ദിവസങ്ങൾ കഴിഞ്ഞിട്ടും വിജയം കൈവരിക്കാൻ സാധിക്കാതെ വിഷമിക്കുന്ന പാണ്ഡവരെ കൃഷ്ണൻ അന്നു രാത്രി ഭീഷ്മരുടെ കുടീരത്തിൽ കൊണ്ടുപോയി. അവരുടെ മനോഗതം മനസ്സിലാക്കിയ ഭീഷ്മർ ശിഖണ്ഡിയെ മുന്നിൽ നിർത്തി യുദ്ധംചെയ്യാൻ ഉപദേശിച്ചു. === പത്താം ദിവസം ([[ഭീഷ്മപർവ്വം]]) === [[File:The Death of Bhishma.jpg|170px|thumb|right|ഭീഷ്മർ ശരശയ്യയിൽ]] {| class="wikitable" border="1" |- ! പത്താം ദിവസം ! കൗരവസേന ! പാണ്ഡവസേന |- | സർവ്വ സൈന്യാധിപൻ | [[ഭീഷ്മർ]] | [[ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ]] |- | കൊല്ലപ്പെട്ട പ്രധാനികൾ (കൊന്നവർ) | ഭീഷ്മർ ശരശയ്യയിൽ (ശിഖണ്ഡി+അർജ്ജുനൻ) | -- |} പത്താം ദിവസം [[പാണ്ഡവർ]] ധൃഷ്ടദ്യുമ്നന്റെ സ്ഥാനത്ത് [[ശിഖണ്ഡി|ശിഖണ്ഡിയെ]] നിർത്തി യുദ്ധം ആരംഭിച്ചു. അതിധീരമായി ഏവരും യുദ്ധത്തിൽ ഏർപ്പെട്ടു. [[ദുര്യോധനൻ]] ഭീഷ്മർക്കു തുണയായി ദുശ്ശാസനനെ നിയോഗിച്ചിരുന്നു. അർജ്ജുനൻ ഭീഷ്മരോട് എതിരിട്ടപ്പോൾ ശിഖണ്ഡിയെ മുന്നിൽ നിർത്തി ബാണങ്ങൾ എയ്തു. ശിഖണ്ഡിയെ കണ്ടമാത്രയിൽ ഭീഷ്മർ അവനെതിരെ യുദ്ധം ചെയ്യാതെ അർജ്ജുനനു നേർക്ക് തിരിഞ്ഞു. അർജ്ജുനനും ശിഖണ്ഡിയും ഒരു പോലെതന്നെ ഭീഷ്മർക്കുനേരെ ബാണങ്ങൾ പൊഴിച്ചുകൊണ്ടിരുന്നു. ശിഖണ്ഡിയുടെ മുമ്പിൽ ഭീഷ്മരുടെ വീര്യം സ്തംഭിച്ചുപോയി. ഈ അവസരം പാഴാക്കാതെ അർജ്ജുനൻ ഭീഷ്മരുടെ ശരീരം മുഴുവനും അസ്ത്രങ്ങളാൽ എയ്തുനിറച്ചു. (അഷ്ടവസുക്കളിൽ ഇളയവനായ പ്രഭാസനെ ([[ഭീഷ്മർ]]) തിരിച്ചു ദേവലോകത്തേക്ക് കൂട്ടികൊണ്ടുപോകാൻ വസുക്കളേവരും അവിടെ സന്നിഹിതരായിരുന്നു). [[ശരശയ്യ|ശരശയ്യയിൽ]] വീണ ഭീഷ്മർ അടുത്തുനിന്ന ദുശ്ശാസനനോട് ഇനിയെങ്കിലും യുദ്ധം മതിയാക്കാൻ ഉപദേശിച്ചു. ==== ശരശയ്യ ==== [[File:Ramayan.jpg|170px|thumb|left|അസ്ത്രമെയ്ത് ഭീഷ്മരുടെ ശിരസ്സു നേരെയാക്കുന്ന അർജ്ജുനൻ (മാർബിൾശില്പം:സ്വാമിനാരായൺ ടെമ്പിൾ -[[ഗുജറാത്ത്|ഭുജ്, ഗുജറാത്ത്]])]] ഭീഷ്മരുടെ പതനത്തോടെ കൗരവപട പിന്തിരിഞ്ഞോടി. അന്നു യുദ്ധം മതിയാക്കി ഏവരും മടങ്ങി. പക്ഷേ പാണ്ഡവരും, കൗരവരും മാത്രം ഭീഷ്മർക്കു ചുറ്റും സങ്കടപ്പെട്ടു നിന്നു. ശക്തിയില്ലാതെ താഴേക്ക് തൂങ്ങിക്കിടന്ന ശിരസ്സു നേരെയാക്കാൻ ഭീഷ്മരുടെ ആഗ്രഹപ്രകാരം അർജ്ജുനൻ രണ്ട് അസ്ത്രങ്ങൾ എയ്തു താങ്ങുകൊടുത്തു. ഭീഷ്മർ വീണതോടെ കൗരവരുടെ വീര്യമെല്ലാം ഇല്ലാതായി. പാണ്ഡവർക്ക് സന്തോഷവും സങ്കടവും ഒരുപോലെ തോന്നി. താൻ ഉത്തരായനം തുടങ്ങുന്നവരെ മരിക്കാതെ ഇവിടെ കിടക്കും നിങ്ങൾക്ക് എല്ലാവരും കുടീരങ്ങളിലേക്ക് തിരിച്ചു പോകാമെന്നുള്ള ഭീഷ്മരുടെ നിർബന്ധത്താൽ ഏവരും രാത്രിതന്നെ മടങ്ങി. പിറ്റേന്ന് രാവിലെ കൗരവ-പാണ്ഡവ പുത്രന്മാർ പിതാമഹനെ കാണാൻ എത്തി. അദ്ദേഹത്തിനു ദാഹമുണ്ടെന്നറിയിച്ചപ്പോൾ അർജ്ജുനൻ ഭൂമിയിൽ നിന്നും ഗംഗാജലത്തിന്റെ സ്രോതസ്സ് അവിടെ ഉണ്ടാക്കിക്കൊടുത്തു. അതിനുശേഷം [[കർണ്ണൻ]] ഭീഷ്മരെ കാണാൻ എത്തി. കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധഭൂമിയിൽ ആദ്യമായി കർണ്ണൻ വരുന്നത് അന്നായിരുന്നു. ഭീഷ്മർ യുദ്ധത്തിൽ വീണതിനുശേഷമാണ് കർണ്ണൻ യുദ്ധം ചെയ്യാൻ തുടങ്ങിയത്. === പതിനൊന്നാം ദിവസം ([[ദ്രോണപർവ്വം]]) === [[File:Karna in Kurukshetra.jpg|170px|thumb|right|യുദ്ധം പതിനൊന്നാം ദിവസം: [[കർണ്ണൻ]] ആദ്യമായി യുദ്ധഭൂമിയിൽ എത്തുന്നത് ഇന്നാണ്. (ചിത്രകാരന്റെ ഭാവനയിൽ)]] {| class="wikitable" border="1" |- ! പതിനൊന്നാം ദിവസം ! കൗരവസേന ! പാണ്ഡവസേന |- | സർവ്വ സൈന്യാധിപൻ | ദ്രോണർ | ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ |} ഭീഷ്മരുടെ പതനത്തെത്തുടർന്ന് ദുര്യോധനൻ ആചാര്യനായ ദ്രോണരെ സർവ്വസേനാധിപതിയായി വാഴിക്കുന്നു. തുടർന്നുള്ള അഞ്ചു ദിവസങ്ങൾ ദ്രോണാചാര്യർ കൗരവസേനയ്ക്കു നേതൃത്വം നൽകി. മഹാഭാരതത്തിൽ പതിനൊന്നു മുതൽ പതിനഞ്ചുവരെയുള്ള യുദ്ധദിവസങ്ങൾ വർണ്ണിക്കുന്നത് ദ്രോണപർവ്വത്തിലാണ്. സർവ്വസേനാധിപനായി ദ്രോണരായതിനാൽ ഗ്രന്ഥകർത്താവ് ആ പേരു കൊടുത്തു.<ref name="ReferenceA">മഹാഭാരതം -- ഡോ.പി.എസ്. നായർ ISBN 81-85315-01-9 -- വിദ്യാരംഭം പബ്ലീഷേസ്, മുല്ലയ്ക്കൽ, ആലപ്പുഴ</ref> ദ്രോണപർവ്വത്തിൽ 170 അദ്ധ്യായങ്ങളും 10950 പദ്യങ്ങളും അടങ്ങിയിരിക്കുന്നു. പല പ്രമുഖരും മരിച്ചു വീഴുന്ന കഥാസന്ദർഭങ്ങളോടെ വളരെ വിശദമായിതന്നെ ഗ്രന്ഥകർത്താവ് ഈ ദിവസങ്ങൾ മഹാഭാരതത്തിൽ വർണ്ണിച്ചിരിക്കുന്നു. [[കർണ്ണൻ]] ആദ്യമായി യുദ്ധക്കളത്തിൽ എത്തുന്നത് ഈ ദിവസമാണ്. ആദ്യ പത്തുദിവസങ്ങൾ അദ്ദേഹം യുദ്ധത്തിൽ ഏർപ്പെട്ടില്ല. ധർമ്മപുത്രരെ ജീവനോടെ ബന്ധിക്കുവാൻ ദ്രോണർ പദ്ധതിയിട്ടു. ജീവനോടെ യുധിഷ്ഠിരനെ പിടിച്ചാൽ അതിലൂടെ പാണ്ഡവരെ ഭീഷണിപ്പെടുത്തി മറ്റുകാര്യങ്ങൾ സാധിക്കാമെന്നു മനസ്സിലാക്കിയാണ് ഇതിനു മുതിർന്നത്. ദ്രോണരും, കർണ്ണനും, ദുര്യോധനാദികളും ഒത്തുചേർന്ന് യുധിഷ്ഠിരനെതിരായി യുദ്ധം ആരംഭിച്ചു. ദ്രോണർ യുധിഷ്ഠിരന്റെ വില്ലുമുറിച്ച് അതിനു വഴിയൊരുക്കി. യുധിഷ്ഠിരൻ പിടിക്കപ്പെടുമെന്നഘട്ടത്തിൽ കൃഷ്ണാർജ്ജുനന്മാർ അവിടെ എത്തുകയും യുധിഷ്ഠിരനെ രക്ഷപെടുത്തുകയും ചെയ്തു. പാഞ്ചാല രാജകുമാരനായ ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ പലതവണ ദ്രോണാചാര്യരെ ആക്രമിച്ചു, പക്ഷേ പല സന്ദർഭത്തിലും പാഞ്ചാലകുമാരനു പിന്തിരിഞ്ഞോടേണ്ടിവന്നു. (ഗ്രന്ഥകർത്താവിന്റെ അഭിപ്രായത്തിൽ യുദ്ധസമയത്ത് ദ്രോണർക്ക് 85 വയസ്സുണ്ടായിരുന്നു). === പന്ത്രണ്ടാം ദിവസം ([[ദ്രോണപർവ്വം]]) === [[File:Bhagadatta fighting with Bhima.JPG|170px|thumb|right|യുദ്ധം പന്ത്രണ്ടാം ദിവസം: [[ഭഗദത്തൻ|ഭഗദത്തനോട്]] എതിരിടുന്ന [[ഭീമൻ]] ([[ബേലൂർ|ബേലൂരിലെ]] ശിലാശില്പം)]] {| class="wikitable" border="1" |- ! പന്ത്രണ്ടാം ദിവസം ! കൗരവസേന ! പാണ്ഡവസേന |- | സർവ്വ സൈന്യാധിപൻ | [[ദ്രോണർ]] | [[ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ]] |- | കൊല്ലപ്പെട്ട പ്രധാനികൾ<br />(കൊന്നവർ) | [[ഭഗദത്തൻ]], [[വൃക്ഷസേനൻ]] ([[അർജുനൻ]])<br />കർണ്ണപുത്രർ, ഭഗദത്തപുത്രൻ ([[നകുലൻ]]) | ദർശൻ ([[ഭഗദത്തൻ]]) |- | ഉപയോഗിച്ച വ്യൂഹങ്ങൾ | ദേവവ്യൂഹം<br />([[ദേവൻ|അമാനുഷാകൃതി]]) | ശൃംഗാരകവ്യൂഹം<br />([[കൊമ്പ്|വളഞ്ഞ കൊമ്പിന്റെ ആകൃതി]]) |} പന്ത്രണ്ടാം ദിവസവും ദ്രോണർ യുധിഷ്ഠിരനെ ജീവനോടെ ബന്ധിക്കുന്നതിനായി മഹാവ്യൂഹം (ദേവവ്യൂഹം) ചമച്ചു. ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ ശൃംഗാരകവ്യൂഹവും ചമച്ച് അതിശക്തമായി എതിർത്തു. ഭീമാർജ്ജുനന്മാരുടെ ആക്രമണത്തിൽ കൗരവപ്പട പിന്തിരിഞ്ഞോടി. കൗരവപ്പടയെ തിരിച്ചു യുദ്ധഭൂമിയിൽ നിർത്താനായി ദുര്യോധനൻ [[പ്രാഗ്ജ്യോതിഷ|പ്രാഗ്ജ്യോതിഷത്തിലെ]] രാജാവായിരുന്ന ഭഗദത്തനെ നിയോഗിച്ചു. കൃഷ്ണനാൽ കൊല്ലപ്പെട്ട നരകാസുരന്റെ പുത്രനായിരുന്നു [[ഭഗദത്തൻ]]. വാർദ്ധക്യം ഉണ്ടായിരുന്നെങ്കിലും ആനപ്പുറത്തേറിവന്ന ഭഗദത്തൻ പാണ്ഡവസേനയെ നയിച്ച ഭീമനോട് ഏറ്റുമുട്ടി.<ref>{{Cite web |url=http://www.thekurukshetragame.com/bhagadatta.html |title=ആർക്കൈവ് പകർപ്പ് |access-date=2011-09-17 |archive-date=2011-09-02 |archive-url=https://web.archive.org/web/20110902022523/http://www.thekurukshetragame.com/bhagadatta.html |url-status=dead }}</ref> ഭഗദത്തൻ വൈഷ്ണാവസ്ത്രം പ്രയോഗിച്ച് പാണ്ഡവസേനയെ അതിഭീകരമായി കൊന്നൊടുക്കി. മറ്റാർക്കും തടുക്കാനാവാഞ്ഞ വൈഷ്ണവാസ്ത്രത്തെ കൃഷ്ണൻ നിർവീര്യമാക്കി. ഭഗദത്തന്റെ കൊലയാനയെ [[അഷ്ടദിക് ഗജങ്ങൾ|അഷ്ടദിക് ഗജങ്ങളിൽ]] ഒന്നായ [[സുപ്രതികൻ|സുപ്രതികനോടാണ്]] ഗ്രന്ഥകർത്താവ് ഉപമിച്ചിരിക്കുന്നത്.<ref>മഹാഭാരതം -- ഡോ.പി.എസ്.നായർ -- ISBN 81-85315-01-9 വിദ്യാരംഭം പ്രസിദ്ധീകരണം, ആലപ്പുഴ</ref> ഭഗദത്തന്റെ ആന ഭീമനെ എടുത്ത് മേല്പോട്ട് എറിഞ്ഞു; ഭീമൻ താഴേക്ക് പതിക്കുമ്പോൾ കൊമ്പിൽ കോർത്ത് കൊല്ലാനായി കൊമ്പുകൾ മുകളിലോട്ടാക്കി നിർത്തി. ആ സമയത്ത് അർജ്ജുനൻ അവിടെ എത്തുകയും, ഒരു അമ്പിനാൽ ആനയുടെ ശിരസ്സും, മേല്പോട്ടാക്കി നിർത്തിയിരുന്ന വാലും, ഭഗദത്തന്റെ ശിരസ്സു മുറിച്ച് ഭീമനെ രക്ഷപെടുത്തി. [[ഭഗദത്തൻ|ഭഗദത്തന്റെ]] മരണം കൗരവസേനയ്ക്ക് വലിയ ആഘാതം ഏൽപ്പിച്ചു. ഭഗദത്തന്റെ മരണത്തെ തുടർന്ന്, അവന്റെ പുത്രനെ നകുലനും കർണ്ണപുത്രനായ വൃക്ഷസേനനെ അർജ്ജുനനും വധിച്ചു. ഇതുകണ്ട് പാണ്ഡവസേനയോട് ഏറ്റുമുട്ടിയ മറ്റു കർണ്ണപുത്രന്മാരും നകുലനാൽ കൊല്ലപ്പെട്ടു. മക്കളുടെ ദുരന്തവിവരം അറിഞ്ഞ കർണ്ണൻ കൂടുതൽ സമയം യുദ്ധക്കളത്തിൽ നിൽക്കാനാവാതെ മടങ്ങി. കൗരവസേനയ്ക്കു അതിഭീകരമായ പരാജയമായിരുന്നു പന്ത്രണ്ടാം ദിവസം. ദുഃഖിതനായ ദുര്യോധനൻ അന്ന് യുദ്ധം കഴിഞ്ഞ് ദ്രോണാചാര്യരേയും കർണ്ണനേയും ശകുനിയേയും, ജയദ്രഥനേയും തന്റെ കുടീരത്തിലേക്ക് വിളിച്ചു വരുത്തി. അടുത്തനാൾ എങ്ങനെ പാണ്ഡവസേനയെ തകർക്കാമെന്നുള്ള ചർച്ചകൾ ചെയ്തു. ദ്രോണാചാര്യർ ചക്രവ്യൂഹം ഒരുക്കുവാനും അതിലൂടെ അടുത്ത ദിവസം പാണ്ഡവസേനയെ വിദഗ്ദ്ധമായി എതിരിടാനും പദ്ധതികൾ ആസൂത്രണംചെയ്തു ഏവരും അന്നേക്ക് പിരിഞ്ഞു. === പതിമൂന്നാം ദിവസം ([[ദ്രോണപർവ്വം]]) === [[File:Abhimanyu Vadh.jpg|170px|thumb|right|ചക്രവ്യൂഹത്തിൽ അകപ്പെട്ട [[അഭിമന്യു|അഭിമന്യുവിനെ]] കൗരവർ ചേർന്ന് കൊലപ്പെടുത്തുന്നു (രവിവർമ്മചിത്രം)]] {| class="wikitable" border="1" |- ! പതിമൂന്നാം ദിവസം ! കൗരവസേന ! പാണ്ഡവസേന |- | സർവ്വ സൈന്യാധിപൻ | [[ദ്രോണർ]] | [[ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ]] |- | കൊല്ലപ്പെട്ട പ്രധാനികൾ<br />(കൊന്നവർ) | [[ലക്ഷണൻ]], അശ്മകൻ, ശല്യസഹോദരൻ,<br />ശല്യപുത്രൻ, മാത്രികവദൻ, ബൃഹൽബലൻ, <br />ശകുനിയുടെ സഹോദരർ, സുശർമ്മൻ ([[അർജ്ജുനൻ]]) | [[അഭിമന്യു]] ([[ഭരതൻ (ദുശ്ശാസനപുത്രൻ)|ഭരതൻ]], [[ജയദ്രഥൻ]])<br />സഹദേവ്-മഗധ ([[ദ്രോണർ]]) |- | ഉപയോഗിച്ച വ്യൂഹങ്ങൾ | [[ചക്രവ്യൂഹം]]<br />([[ചക്രം|കറങ്ങുന്ന ചക്രത്തിന്റെ ആകൃതി]])<ref>http://www.thehindu.com/todays-paper/tp-national/tp-karnataka/article1064463.ece</ref> | അർണ്ണവ്യൂഹം ([[സമുദ്രം|സമുദ്രാകൃതി]]) |} പതിമൂന്നാം നാൾ ത്രിഗർത്ത രാജാവായ [[സുശർമ്മൻ]] ദക്ഷിണ സമരമുഖത്തും [[ദ്രോണർ]] [[ചക്രവ്യൂഹം]] ചമച്ച് ഉത്തരഭാഗത്തും നിലയുറപ്പിച്ചു. ചക്രവ്യൂഹത്തിൽ ദ്രോണരെ കൂടാതെ [[അശ്വത്ഥാമാവ്]], [[കർണ്ണൻ]], [[ജയദ്രഥൻ]], [[ദുശ്ശാസനൻ]], ദുര്യോധനപുത്രനായ [[ലക്ഷണൻ]], [[ശല്യർ]] തുടങ്ങിയവർ നിലയുറപ്പിച്ചു. ത്രിഗർത്തനെ സഹായിക്കാൻ കംബോജ രാജാവ് സുദക്ഷിണനും, കൃമ്മീര പുത്രനായ അലംബുസനും തങ്ങളുടെ സേനാവ്യൂഹത്തോടെ എതിരിടാൻ തുടങ്ങി. അതിശക്തമായ കൗരവസേനയുടെ ഉത്തരഭാഗത്തുനിന്നുള്ള ആക്രമണത്തിൽ പാണ്ഡവപ്പട തിരിഞ്ഞോടി തുടങ്ങി. ഇതുമനസ്സിലാക്കി അർജ്ജുനൻ ത്രിഗർത്തനോട് ഏറ്റുമുട്ടി കൗരവസേനയെ ശക്തമായി എതിർത്തു. അർജ്ജുനൻ ഉത്തരഭാഗത്തു നിന്നു യുദ്ധം തുടങ്ങിയപ്പോൾ ചക്രവ്യൂഹം ചമച്ചുനിന്ന [[ദ്രോണർ]] ധർമ്മപുത്രരോടു ഏറ്റുമുട്ടി. ==== ചക്രവ്യൂഹം ==== [[File:Halebid2.JPG|170px|thumb|left|ചക്രവ്യൂഹം (ശിലാശില്പം: [[:en:Hoysaleswara Temple|ഹോസലേശ്വരക്ഷേത്രം]], [[:en:Halebidu|ഹലെബിഡു]], [[കർണ്ണാടകം]])]] ദുര്യോധന നിർദ്ദേശപ്രകാരം ദ്രോണർ അർജ്ജുനനെ അടർക്കളത്തിൽ നിന്നകറ്റി നിർത്തി ചക്രവ്യൂഹം ചമച്ചു യുധിഷ്ഠിരനെ ബന്ധനസ്ഥനാക്കുവാനുള്ള മികച്ചയുദ്ധതന്ത്രമാണ് ഇതുകൊണ്ടു ഉദ്ദേശിച്ചത്. ഒരു പക്ഷേ യുദ്ധം അവസാനിപ്പിക്കുവാനും പാണ്ഡവരെ വീണ്ടും മറ്റൊരു വനവാസത്തിനയക്കുവാനും പതിമൂന്നാം നാളിലെ ഈ യുദ്ധംകൊണ്ടു സാധിക്കുമായിരുന്നു. അതാണ് കൗരവപക്ഷം തലേനാൾ തീരുമാനിച്ചുറപ്പിച്ചത്. [[വ്യാസൻ]] [[മഹാഭാരതം|മഹാഭാരതത്തിൽ]] ചക്രവ്യൂഹം എന്നും, [[എഴുത്തച്ഛൻ]] തന്റെ കൃതിയിൽ പത്മവ്യൂഹം എന്നും പറയുന്നു. മുൻ‌കൂട്ടിയുള്ള പടയൊരുക്കങ്ങളും സേനാവിന്യാസങ്ങളും ഈ വ്യൂഹത്തിൽ പ്രത്യക്ഷത്തിലുണ്ടാവില്ല എന്നുള്ളതാണ് ഈ യുദ്ധവ്യൂഹത്തിനുള്ള പ്രധാന പ്രത്യേകത. കൂമ്പടയുവാൻ തുടങ്ങുന്ന ഒരു താമരയുടെ രൂപത്തിലാണു് സേനാവിന്യാസം എന്നതിനാലാവാം ചക്രവ്യൂഹം പത്മവ്യൂഹമായി എഴുത്തച്ഛൻ എഴുതിയത്. പ്രധാന ഗ്രന്ഥകർത്താവായ വ്യാസനു മുൻതൂക്കം നൽകുമ്പോൾ ചക്രവ്യൂഹം എന്നതാവും ചേരുക. ശത്രു ഉള്ളിലേക്ക് കടക്കുംതോറും വ്യൂഹത്തിലെ ഉള്ളിലേക്കുള്ള പ്രവേശനം ചെറുതായി വരുന്ന രീതിയിലാണ് ഇതിലെ പടനീക്കം. അകത്തും പുറത്തും നിൽക്കുന്ന പോരാളികൾ ഒരു ഭ്രമണപഥത്തിലെന്നവണ്ണം കറങ്ങികൊണ്ടിരിക്കുന്നു. മഹാരഥികൾ അവരവരുടെ യുദ്ധസ്ഥാനങ്ങൾ തുടർച്ചയായി ഇരുദിശകളിലും മാറിക്കൊണ്ടിരിക്കുന്ന ഈ സേനാവിന്യാസം തകർക്കുക വളരെ ബുദ്ധിമുട്ടേറിയതായിരുന്നുവെന്നു വ്യാസമഹാഭാരതത്തിൽ ഗ്രന്ഥകാരൻ എഴുതിയിരിക്കുന്നു. പതിനായിരക്കണക്കിനു പാണ്ഡവസേനകളെ ദ്രോണാചാര്യർ ചക്രവ്യൂഹം ചമച്ച് കൊന്നുതുടങ്ങി. ഇതുകണ്ടു ഭയവിഹ്വലനായ ധർമ്മപുത്രർ അഭിമന്യുവിനെ ചക്രവ്യൂഹം തകർക്കാൻ നിയോഗിച്ചു. അവനെ സഹായിക്കാൻ ഘടോൽകചനും എത്തി. അഭിമന്യു ധീരനായി ചക്രവ്യൂഹം ഭേദിച്ച് ഉള്ളിൽക്കയറി. ഭീമനും, യുധിഷ്ഠിരനും, നകുല-സഹദേവന്മാരും അഭിമന്യുവിനെ സഹായിക്കാൻ എത്തി. ചക്രവ്യൂഹത്തിന്റെ പുറത്തുനിൽക്കുന്ന യോദ്ധാക്കളെ ചെറുത്ത് നിർത്തുകയും അവരെ തോൽപ്പിച്ച് ഉള്ളിൽ കടക്കാൻ ശ്രമിക്കുകയുമായിരുന്നു ഇവരുടെ ലക്ഷ്യം. പക്ഷേ [[ജയദ്രഥൻ]] അവരെ എല്ലാവരെയും തടഞ്ഞു നിർത്തി അതിധീരമായി യുദ്ധം ചെയ്തു. (''അർജ്ജുനനെ ഒഴിച്ച് പാണ്ഡവരെ നാലുപേരെയും യുദ്ധത്തിൽ ഒരു പ്രാവശ്യം തടഞ്ഞു നിർത്താനുള്ള വരം [[ശിവൻ|ശിവനിൽ]] നിന്നും ജയദ്രഥൻ സമ്പാദിച്ചിരുന്നു''). ഘടോൽകചന്റെ ശക്തമായ ആക്രമണവും ജയദ്രഥന്റെ ചെറുത്തു നിൽപ്പിനു മുൻപിൽ ഒരു പ്രയോജനവും ചെയ്തില്ല. ചക്രവ്യൂഹത്തിനുള്ളിലകപ്പെട്ട അഭിമന്യുവിനു പുറത്തുകടക്കാൻ കഴിയാതെ വന്നു. അവനെ തനിച്ച് കൗരവസേന ചുറ്റുംനിന്നു ആക്രമിക്കാൻ ഇതുമൂലം സാധിച്ചു. ഒടുവിൽ അഭിമന്യു തനിച്ച് ഉള്ളിൽ നിന്നു കൗരവർക്കെതിരെ യുദ്ധം ചെയ്തു. അഭിമന്യുവിനോട് ഏറ്റുമുട്ടിയ ദുര്യോധനപുത്രനായ ലക്ഷണനെ അഭിമന്യു ഒരസ്ത്രത്താൽ തലമുറിച്ചു കൊന്നു. ഇതിനെത്തുടർന്ന് അവനോട് ഏറ്റുമുട്ടിയ ശകുനിയുടെ സഹോദന്മാരെയും, ബൃഹൽബലനേയും അഭിമന്യു വധിച്ചു. ഈ സമയം കർണ്ണൻ ഒളിയമ്പെയ്ത് അഭിമന്യുവിന്റെ വില്ലിന്റെ ഞാൺ മുറിച്ചു <ref>യുദ്ധം അനുശാസിച്ച നിയമങ്ങൾ -- [12: ന്യായരഹിതമായ പോരാട്ടത്തിൽ ആരും ഏർപ്പെടരുത്]</ref>. ദ്രോണർ അവന്റെ കുതിരകളേയും കൊന്നുകളഞ്ഞു <ref>യുദ്ധം അനുശാസിച്ച നിയമങ്ങൾ -- [08: യുദ്ധത്തിൽ പങ്കെടുക്കാത്തവനെയൊ, മൃഗത്തെയൊ ആക്രമിക്കരുത്]</ref>. തേരാളിയായ സുമിത്രനെ ശല്യർ ഗദകൊണ്ട് അടിച്ചുകൊന്നു <ref name="ReferenceB">യുദ്ധം അനുശാസിച്ച നിയമങ്ങൾ -- [06: നിരായുധനെ ആക്രമിക്കരുത്]</ref>. തേരും തേരാളി ഇല്ലാതായപ്പോൾ നിലത്തുനിന്നു യുദ്ധം തുടർന്ന അഭിമന്യുവിന്റെ വാളും പരിചയും കർണ്ണനും ദ്രോണരും ചേർന്ന് ഒളിയമ്പെയ്ത് തെറിപ്പിച്ചുകളഞ്ഞു. നിരായുധനായ അഭിമന്യുവിനോടു ചെയ്യുന്ന ചതിപ്രയോഗം യുദ്ധനീതിയല്ലെന്ന് ദ്രോണരെ കർണ്ണൻ പലപ്പോഴും ഓർമ്മപ്പെടുത്തിയെങ്കിലും അതുകൂട്ടാക്കാതെ ദ്രോണർ അഭിമന്യുവിനെ ചതിയാൽ കൊല്ലാൻ നിർദ്ദേശിച്ചു <ref>യുദ്ധം അനുശാസിച്ച നിയമങ്ങൾ -- [04: ഒരാളുപോലും മറ്റുള്ളവരാൽ ചുറ്റപ്പെട്ട് ആക്രമിക്കപ്പെടരുത്]</ref>. നിരായുധനായ അഭിമന്യു തകർക്കപ്പെട്ട തേരിന്റെ ചക്രവുമായി ചുറ്റും നിന്നു ആക്രമിക്കുന്ന കൗരവസേനയോട് അതിധീരമായി പോരാടി. പക്ഷേ കൗരവ പ്രമുഖന്മാരെല്ലാവരും ചേർന്ന് ബാലനായ അഭിമന്യുവിനെ ചതിപ്രയോഗത്തിൽ കൊന്നു കളഞ്ഞു. അവസാന നിമിഷത്തിലും അവൻ തന്നെ ആക്രമിച്ച ദുശ്ശാസനന്റെ പുത്രനായ [[ഭരതൻ (ദുശ്ശാസനപുത്രൻ)|ഭരതനെ]] ഗദകൊണ്ട് തലയ്ക്കടിച്ചു സാരമായ പരിക്കേൽപ്പിച്ചു. അവസാന സമയത്തും അവന്റെ പോരാട്ടത്തിൽ ഭയവിഹ്വലരായി ദുശ്ശാസനനും, ശല്യരും പിന്തിരിഞ്ഞോടി. അവസാന ശ്വാസംവരെയും തന്റെ പിതാവിനുവേണ്ടി ജീവിച്ച് ധീരപുത്രനായി അഭിമന്യു വീരസ്വർഗ്ഗം പൂകിയതായി ഗ്രന്ഥകാരൻ മഹാഭാരതത്തിൽ ദ്രോണപർവ്വത്തിൽ എഴുതിയിരിക്കുന്നു. ==== അർജ്ജുനശപഥം ==== [[അഭിമന്യു|അഭിമന്യുവിന്റെ]] മരണം പാണ്ഡവരെ വളരെയേറെ ദുഃഖത്തിലാഴ്ത്തി. യുധിഷ്ഠിരന്റെ നിർദ്ദേശത്തെ തുടർന്നായിരുന്നു ചക്രവ്യൂഹം അഭിമന്യു ഭേദിച്ച് അകത്തുകടന്നതും മരണപ്പെട്ടതും. ആ കാരണത്താൽ [[യുധിഷ്ഠിരൻ]] വളരെയധികം സങ്കടപ്പെട്ടു. അദ്ദേഹത്തിനു മുൻപിൽ [[വ്യാസൻ]] ആഗതനായി ഷോഡശരാജാക്കന്മാരുടെ കഥകൾ വിസ്തരിക്കുകയും തുടർന്ന് പല ഉപദേശങ്ങളും നൽകി അദ്ദേഹം സമാധാനിപ്പിച്ചു. മകന്റെ മരണ വാർത്തയറിഞ്ഞ അർജ്ജുനൻ മോഹാലസ്യപ്പെട്ടുവീണു. കൃഷ്ണൻ അർജ്ജുനനെ സമാധാനപ്പെടുത്തി. പക്ഷേ ദുഃഖാർത്തനായ അർജ്ജുനൻ തന്റെ പുത്രനെ കൊന്ന ജയദ്രഥന്റെ ശിരസ്സ് നാളെ സൂര്യാസ്തമയത്തിനു മുൻപു എയ്തുവീഴ്തുമെന്നും, അല്ലെങ്കിൽ ഗാണ്ഢീവത്തോടെ അഗ്നിയിൽ ചാടിമരിക്കുമെന്നും [[ശപഥം]] എടുത്തു. പുത്രദുഃഖത്താൽ സങ്കടപ്പെടുന്ന അർജ്ജുനനെ സമാധാനിപ്പിക്കാൻ കൃഷ്ണൻ അന്നു രാത്രിതന്നെ ദേവലോകത്ത് കൂട്ടിക്കൊണ്ടുപോയി വീരസ്വർഗ്ഗം പ്രാപിച്ച പുത്രനെ കാണിച്ചു കൊടുത്തു. അർജ്ജുനന്റെ ഉഗ്രശപഥം ഇതിനോടകം ചാരന്മാർ മുഖാന്തരം കൗരവർ അറിഞ്ഞുകഴിഞ്ഞിരുന്നു. എങ്ങനെയും ജയദ്രഥനെ രക്ഷിക്കണമെന്നു ഏവരും ചേർന്നു തീരുമാനം എടുത്തു. === പതിനാലാം ദിവസം ([[ദ്രോണപർവ്വം]]) === [[File:Arjuna Kills Jaydhratha.jpg|170px|thumb|right|അർജ്ജുന ശപഥവും, ജയദ്രഥ വധവും (എണ്ണ ഛായാചിത്രം)]] {| class="wikitable" border="1" |- ! പതിനാലാം ദിവസം ! കൗരവസേന ! പാണ്ഡവസേന |- | സർവ്വ സൈന്യാധിപൻ | [[ദ്രോണർ]] | [[ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ]] |- | കൊല്ലപ്പെട്ട പ്രധാനികൾ<br />(കൊന്നവർ) | [[ജയദ്രഥൻ]] ([[അർജ്ജുനൻ]])<br />[[ഭരതൻ (ദുശ്ശാസനപുത്രൻ)|ഭരതൻ]] ([[ഘടോൽകചൻ]])<br />[[വൃക്ഷസേനൻ]] ([[ഭീമൻ]])<br />[[അലംബുസൻ]] ([[ഘടോൽകചൻ]])<br />[[ബാൽഹികൻ]] ([[ഭീമൻ]])<br />[[സോമദത്തൻ]] ([[സാത്യകി]])<br />[[ഭൂരിശ്രവസ്സ്]] ([[സാത്യകി]]) | [[ഘടോൽകചൻ]] ([[കർണ്ണൻ]]) |- | ഉപയോഗിച്ച വ്യൂഹങ്ങൾ | കമലവ്യൂഹം ([[താമര|വിരിഞ്ഞ താമരപൂവിന്റെ ആകൃതി]])<br />സൂചിവ്യൂഹം ([[സൂചി|സൂചിയുടെ ആകൃതി]])<br />ചക്രവ്യൂഹം ([[ചക്രം|കറങ്ങുന്ന ചക്രത്തിന്റെ ആകൃതി]]) | മാലവ്യൂഹം ([[പുഷ്പം|പുഷ്പചക്രാകൃതി]]) |} പതിനാലാം ദിവസം രാവിലെ കൃഷ്ണൻ അർജ്ജുനനേയും കൂട്ടി ഉത്തരയേയും, സുഭദ്രയേയും, പാഞ്ചാലിയേയും കണ്ട് അഭിമന്യുവിന്റെ മരണവിവരം അറിയിക്കാൻ അവർ താമസിച്ചിരുന്ന സ്യമന്തകതീർത്ഥക്കരയിലേക്ക് തിരിച്ചു. ദുഃഖവാർത്തയറിഞ്ഞ് [[ഉത്തര|ഉത്തരയും]], [[സുഭദ്ര|സുഭദ്രയും]] ബോധരഹിതരായി. എല്ലാവരേയും സമാശ്വസിപ്പിച്ചു കൃഷ്ണാർജ്ജുനന്മാർ തിരിച്ച് കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധഭൂമിയിൽ എത്തിച്ചേർന്നു. അർജ്ജുനശപഥത്തിൽ സംഭ്രീതനായ ജയദ്രഥനെ സംരക്ഷിക്കേണ്ടത് [[കൗരവർ|ദുര്യോധനാദികളുടെ]] ചുമതലയായിരുന്നു. ഒരേയൊരു സഹോദരിയായ [[ദുശ്ശള|ദുശ്ശളയുടെ]] ഭർത്താവ് സിന്ധുരാജാവായ [[ജയദ്രഥൻ|ജയദ്രഥനെ]] രക്ഷിക്കുവാനായി കൗരവർ കമലവ്യൂഹവും അതിനുള്ളിൽ സൂചിവ്യൂഹവും ചമച്ച് (ഇരട്ടവ്യൂഹങ്ങൾ) ജയദ്രഥനെ അതിനുള്ളിൽ നിർത്തി. ജയദ്രഥനു ചുറ്റും ശല്യരും, കർണ്ണനും, അശ്വത്ഥാമാവും, കൃപാചാര്യരും കാവൽ നിന്നു. അതിനു മുൻപിലായി ഭൂരിശ്രവസ്സും, വൃക്ഷസേനനും സൂചിവ്യൂഹത്തിന്റെ പ്രവേശനഭാഗത്ത് കൃതവർമ്മാവും ജയദ്രഥനെ രക്ഷിക്കാൻ നിലയുറപ്പിച്ചു. അതിനു പുറത്ത് കമലവ്യൂഹം ചമച്ച് ദുര്യോധനനും, ദുശ്ശാസനനും ആരെയും ഉള്ളിൽ കടക്കാതിരിക്കാൻ അതിശക്തമായി കാവൽ നിന്നു. ഏറ്റവും പുറത്ത് ദ്രോണാചാര്യരും നിലയുറപ്പിച്ചു. ജയദ്രഥനെ ഇന്ന് സൂര്യാസ്തമയം വരെ രക്ഷിക്കുമ്പോൾ അർജ്ജുനൻ സ്വയം മരിച്ചു കൊള്ളുമെന്നുള്ള അർജ്ജുനശപഥം അവരെ കൂടുതൽ രക്ഷോമുഖന്മാരായി പ്രവർത്തിക്കുവാൻ കാരണമാക്കി. ==== ജയദ്രഥവധം ==== [[File:Death of Jayadratha.jpg|170px|thumb|left|ചിത്രം: ജയദ്രഥവധം]] ധർമ്മപുത്രർക്കു കൂട്ടായി സാത്യകിയെ നിർത്തിയാണ് നാലു അനുജന്മാരും യുദ്ധത്തിനു പുറപ്പെട്ടത്. അർജ്ജുനന്റെ ഇന്നത്തെ ലക്ഷ്യം ജയദ്രഥവധം മാത്രമായിരുന്നു. യുദ്ധഭൂമിയിൽ മുഴുവനും തിരഞ്ഞിട്ടും ജയദ്രഥനെ കണ്ടെത്താൻ പാർത്ഥനായില്ല. അവസാനം ജയദ്രഥൻ പത്മവ്യൂഹത്തിനുള്ളിലാണെന്നു മനസ്സിലാക്കി, ഭീമനും അർജ്ജുനനും ചേർന്ന് പത്മവ്യൂഹം തകർത്തു അകത്തുകടക്കാൻ ശ്രമിച്ചു. ധർമ്മപുത്രരുടെ നിർദ്ദേശത്തെത്തുടന്ന് സാത്യകിയും യുദ്ധക്കളത്തിൽ അർജ്ജുനനെ സഹായിക്കാൻ ഇതിനോടകം എത്തിച്ചേർന്നു. ദ്രോണരും, ദുര്യോധനനും, ദുശ്ശാസനനും ചേർന്ന് ഇവരെ അതിശക്തമായി എതിർത്തു. ദ്രോണരൊഴികെ ഏവരും പരാജിതനായി അവിടെ നിന്നും മാറിക്കളഞ്ഞു. അവസാനം പത്മവ്യൂഹം തകർത്ത് ദ്രോണരേയും അവിടെ നിന്നകറ്റാൻ പാർത്ഥനായി. അതിനെത്തുടർന്ന് പാർത്ഥനോട് സൂചിവ്യൂഹം ചമച്ചു എതിർത്തുനിന്ന കൃതവർമ്മാവ് ഗത്യന്തരമില്ലാതെ ഓടിക്കളഞ്ഞു. പിന്നീട് ഇവരെ എതിർത്ത ഭൂരിശ്രവസ്സിനേയും വൃക്ഷസേനനേയും സാത്യകിയും ഭീമനും ചേർന്നു കൊന്നു. പുറത്തു നടക്കുന്ന ശബ്ദബഹുലമായ യുദ്ധകാഹളത്തിൽ ഭയാകുലനായ ജയദ്രഥനെ കർണ്ണൻ സമാശ്വസിപ്പിച്ചുകൊണ്ടിരുന്നു. എങ്ങനെയും ജയദ്രഥനെ രക്ഷിക്കണമെന്നു തീരുമാനിച്ച് യുദ്ധത്തിൽ നിന്നും ഓടിമാറിയവർ വീണ്ടും ധൈര്യം വീണ്ടെടുത്ത് തിരിച്ച് അവിടെതന്നെ എത്തിച്ചേർന്നു. ഈ സമയം കൃഷ്ണൻ തന്റെ സുദർശന ചക്രത്താൽ സൂര്യബിംബത്തെ മറയ്ക്കുകയും സൂര്യാസ്തമയമായി എന്നു തെറ്റിധരിച്ച് ഏവരും യുദ്ധം മതിയാക്കി. കൗരവർ അർജ്ജുനന്റെ ആത്മാഹുതി കാണുവാൻ കൂട്ടത്തോടെ ഒത്തുകൂടി. അവസാനം ജയദ്രഥനും പുറത്തുവന്നു എന്നു മനസ്സിലാക്കിയപ്പോൾ കൃഷ്ണൻ സൂര്യന്റെ മറമാറ്റി സുദർശനത്തെ തിരിച്ചെടുത്തു. സമയം ഒട്ടുപാഴാക്കാതെ അർജ്ജുനനോട് അമ്പ് എയ്ത് ജയദ്രഥനെ നിഗ്രഹിക്കാൻ നിർദ്ദേശിച്ചു. ജയദ്രഥന്റെ നിർജ്ജീവമായ തല ആരു നിലത്തിടുന്നൊവൊ അവന്റെ ശിരസ്സു പൊട്ടിപോകാനുള്ള വരം ജയദ്രഥന്റെ അച്ഛൻ ഭഗവാൻ ശിവനിൽ നിന്നും സമ്പാദിച്ചിരുന്നു. അതിനാൽ ഒന്നിനു പുറകെ ഒന്നായി അമ്പെയ്ത് ജയദ്രഥന്റെ ശിരസ്സ് സിന്ധുരാജ്യംവരെ എത്തിച്ചു. സന്ധ്യാവന്ദനത്തിനായി പുറത്തേക്കിറങ്ങിയ വൃദ്ധക്ഷത്രന്റെ മടിത്തട്ടിലേക്കാണ് തലവന്നു വീണത്. പെട്ടെന്നു മടിയിൽ തലവീണപ്പോൾ പേടിച്ച് തട്ടിത്താഴെയിടുകയും കൂട്ടത്തിൽ ആ വൃദ്ധപിതാവിന്റെ ശിരസ്സും തകർന്നുപോയി. ജയദ്രഥവധത്തിനുശേഷം വീണ്ടും യുദ്ധംതുടർന്നു അർജ്ജുനനും കൃപരുമായി യുദ്ധംചെയ്തെങ്കിലും കൃപർ അവശനായി മടങ്ങി. ==== രാത്രിയുദ്ധം ==== [[File:Karna kills Ghatotkacha.jpg|170px|thumb|left|ചിത്രം: രാത്രിയുദ്ധത്തിൽ കർണ്ണൻ ഘടോൽകചനെ കൊല്ലുന്നു]] പകൽ നടന്ന യുദ്ധത്തിൽ ഉണ്ടായ കൗരവപ്പടയുടെ പരാജയം ദുര്യോധനനെ വളരെയധികം ദുഃഖത്തിലാഴ്ത്തി. ദുര്യോധനൻ ദ്രോണരുടെ കുടീരത്തിൽ വന്ന് അന്നു പകലു സംഭവിച്ച പരാജയകാരണങ്ങൾ ചർച്ച ചെയ്തു, കൂട്ടത്തിൽ ദ്രോണരോട് കയർത്തു സംസാരിക്കുകയും ചെയ്തു. കോപാകുലനായ ദ്രോണർ രാത്രിയുദ്ധം ചെയ്യാൻ തയ്യാറായി യുദ്ധക്കളത്തിലെത്തി ശംഖുനാദവും പടഹധ്വനിയും മുഴക്കി. ദ്രോണാചാര്യരുടെ ശംഖുവിളികേട്ട് പാണ്ഡവസേനയും യുദ്ധത്തിനായി എത്തിച്ചേർന്നു. കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധത്തിലെ ആദ്യ രാത്രിയുദ്ധമായിരുന്നു ഇത്. രാത്രീഞ്ചരനായ ഘടോൽകചനു വളരെ ശക്തമായി ആക്രമണം നടത്തുവാൻ രാത്രിയുദ്ധം സഹായിച്ചു. അവന്റെ മുൻപിൽ വന്നുപെട്ട എല്ലാത്തിനേയും കാലപുരിക്കയച്ചുകൊണ്ട് അതിധീരമായി കൗരവപ്പടയോട് ഏറ്റുമുട്ടി. [[ഇരാവാൻ|ഇരവാന്റെ]] മരണത്തിനു കാരണക്കാരനായ [[അലംബുസൻ|അലംബുസനെ]] ([[കൃമ്മീരൻ|കൃമ്മീരപുത്രൻ]]) ഈ രാത്രിയിലാണ് [[ഘടോൽകചൻ]] കൊല്ലുന്നത്. ദ്രോണരും, കൃതവർമ്മാവും, ശല്യരും, കൃപരും, ദുര്യോധനാദികളും എന്നുവേണ്ട കൗരവസേനയിലെ ഏവരും രാത്രിയിലെ നിഴലിൽ എവിടെയൊക്കൊയൊ പ്രണരക്ഷാർത്ഥം ഓടിഒളിച്ചു. കർണ്ണനു തന്റെ സാരഥിയേയും, രഥവും, കുതിരകളേയും നഷ്ടമായി. ഘടോൽകചനാൽ കർണ്ണൻ വധിക്കപ്പെടുമെന്നുള്ള ഘട്ടത്തിൽ [[ദേവേന്ദ്രൻ]] കൊടുത്ത ദിവ്യവേൽ അവനു നേരെ പ്രയോഗിച്ചു. (അർജ്ജുനനു വേണ്ടി സൂക്ഷിച്ചു വെച്ചിരുന്ന വേലാണ് ഘടോൽകചന്റെ ജീവനെടുത്തത്). [[ശന്തനു|ശന്തനുവിന്റെ]] അനുജനായ [[ബാൽഹികൻ|ബാൽഹികനും]] കൗരവസേനയിൽ പങ്കെടുത്തിരുന്നു. വാഹലികം (ഇപ്പോൾ കാശ്മീർ) എന്ന രാജ്യത്തിലെ രാജാവായിരുന്നു അദ്ദേഹം. അദ്ദേഹവും അദ്ദേഹത്തിന്റെ പുത്രൻ സോമദത്തനും, സോമദത്തന്റെ പുത്രൻ ഭൂരിശ്രവസ്സും, ഭൂരിശ്രവസ്സിന്റെ പുത്രന്മാരും കൗരവസേനയിൽ ഉൾപ്പെട്ടിരുന്നു. കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധത്തിൽ പങ്കെടുത്ത ഏറ്റവും പ്രായം കൂടിയ വ്യക്തിയായിരുന്നു ബാൽഹികൻ (ഭീഷ്മരുടെ ഇളയച്ഛൻ). ബാൽഹികനെ രാത്രിയുദ്ധത്തിൽ ഭീമൻ കൊന്നു. (ഭീമന്റെ പിതാവ്, പാണ്ഡുവിന്റെ പിതാവ്, വിചിത്രവീരന്റെ പിതാവ്, ശന്തനുവിന്റെ ഇളയച്ഛനാണ് [[ബാൽഹികൻ]]). സോമദത്തനേയും, ഭൂരിശ്രവസ്സിനേയും, അവന്റെ പുത്രന്മാരെയും സാത്യകിയും കൊന്നു. ഈ യുദ്ധത്തിൽ രണ്ടുസേനകളിലും നിരവധി നാശനഷ്ടങ്ങളാണ് ഉണ്ടായത്. രാത്രിയുദ്ധം അവസാനിപ്പിച്ച് തിരിച്ചു മടങ്ങിയെത്തിയ പാണ്ഡവർ കൃഷ്ണന്റെ നിർദ്ദേശത്താൽ മണ്ണുകുഴച്ച് ഒരാനയെ ഉണ്ടാക്കി അതിനു [[അശ്വത്ഥാമാവ്]] എന്നുപേരിട്ടു. അതിനുശേഷം വാളുകൊണ്ട് അതിന്റെ തലവെട്ടിമാറ്റി. === പതിനഞ്ചാം ദിവസം ([[ദ്രോണപർവ്വം]]) === [[File:Kripa and shikhandi.jpg|170px|thumb|right|ചിത്രം: യുദ്ധത്തിലേർപ്പെട്ടിരിക്കുന്ന കൃപാചാര്യരും ശിഖണ്ഡിയും]] {| class="wikitable" border="1" |- ! പതിനഞ്ചാം ദിവസം ! കൗരവസേന ! പാണ്ഡവസേന |- | സർവ്വ സൈന്യാധിപൻ | [[ദ്രോണർ]] | [[ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ]] |- | കൊല്ലപ്പെട്ട പ്രധാനികൾ (കൊന്നവർ) | [[ദ്രോണർ]] ([[ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ]]) | -- |} പാണ്ഡവരേയും സൈന്യത്തേയും മുഴുവനായി നശിപ്പിക്കാനുള്ള തയ്യാറെടുപ്പോടെയാണ് ദ്രോണർ പതിനഞ്ചാം ദിവസം യുദ്ധഭൂമിയിൽ എത്തിയത്. ധർമ്മാധർമ്മങ്ങളെ മറന്ന് പൈശാചികമായ നരവേട്ടയാണ് ആചാര്യൻ ചെയ്തുകൊണ്ടിരുന്നത്. ആർക്കുവേണ്ടിയാണെന്നൊ, എന്തിനുവേണ്ടിയാണെന്നൊ മറന്നുള്ള ദ്രോണാചാര്യരുടെ യുദ്ധംകണ്ട് വിശ്വാമിത്രൻ, അത്രി, വസിഷ്ഠൻ, അംഗിരസ്സ് എന്നിമഹർഷിമാർ അവിടേക്ക് എഴുന്നള്ളി ദ്രോണരെ ക്രൂരപ്രവൃത്തികളിൽ നിന്നും പിന്തിരിയാൻ ഉപദേശിച്ചു. പക്ഷേ തനിക്കു സ്വാതന്ത്ര്യം ഇല്ല എന്നു മറുപടി പറഞ്ഞ് ബ്രാഹ്മണനായ അദ്ദേഹം ഹിംസാത്മകമായ ക്ഷത്രിയധർമ്മം തുടർന്നു. ശത്രുസേനയെ ഒരസ്ത്രത്താൽതന്നെ ഉന്മൂലനാശം വരുത്തുവാനായി ആഗ്നേയാസ്ത്രം പ്രയോഗിക്കാൻ ഭാവിക്കുന്നതുകണ്ട് ഭഗവാൻ കൃഷ്ണൻ സുദർശനം കയ്യിലെടുത്തു. ഈ സമയം യുധിഷ്ഠിരൻ ഇങ്ങനെ വിളിച്ചു പറഞ്ഞു. '''[[അശ്വത്ഥാമാവ്|ഗുരോ! അശ്വത്ഥാമാവ് കഴുത്തറുത്ത് കൊല്ലപ്പെട്ടിരിക്കുന്നു]].''' ഇതു കേട്ട് ദ്രോണർ രഥത്തിൽ സതംഭിച്ചിരുന്നുപോയി. ധർമ്മപുത്രർ ഒരിക്കലും കളവുപറയില്ല എന്നു നന്നായി അറിയാമായിരുന്ന ദ്രോണർ സങ്കടത്തോടെ താന്തശരീരനായി നിൽക്കുമ്പോൾ പ്രതികാരബുദ്ധിയോടെ [[ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ]] വാളുമായി പാഞ്ഞടുത്തു. പക്ഷേ ദ്രോണർ അവനെ അമ്പെയ്തു ദൂരെ പായിച്ചു. ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ ഇരുപത്തിഒന്നു തവണ ദ്രോണരെ വെട്ടുവാനായി പാഞ്ഞടുത്തെങ്കിലും ദ്രോണാർ അപ്പോഴൊക്കെ അവനെ തിരിച്ചു ഓടിച്ചു. ഈ സമയം ഭീമൻ വിളിച്ചു പറഞ്ഞു. ഗുരുനാഥാ! അശ്വത്ഥാമാവ് മരിച്ചു കിടക്കുമ്പോൾ അങ്ങ് വീണ്ടും നരവേട്ടയാടി ആനന്ദിക്കുവാണോ? ഇതുകേട്ട് ദുഃഖാർത്ഥനായ ആചാര്യൻ തന്റെ അമ്പും വില്ലും ആവനാഴിയും എല്ലാം വലിച്ചെറിഞ്ഞ് ചിന്താധീനനായി തേർതട്ടിലിരുന്നു. ആ സമയം ഒട്ടും കളയാതെ ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ മിന്നൽപ്പിണർ വേഗത്തിൽ ഓടിയടുത്തു, തന്റെ വാളിനാൽ ദ്രോണരുടെ തലയറുത്തു താഴെയിട്ടു.<ref name="ReferenceB"/> എല്ലാം ഒരു നിമിഷം കൊണ്ടു കഴിഞ്ഞു. യുദ്ധനിയമം അനുശാസിക്കാത്ത പ്രവൃത്തികണ്ട് സാത്യകി ധൃഷ്ടദ്യുമ്നനോട് പരുഷമായി എതിർത്തു സംസാരിച്ചെങ്കിലും ഭീമൻ ഇടപെട്ടു സാത്യകിയെ സമാധാനപ്പെടുത്തി. പിതാവ് മരിച്ചതറിഞ്ഞ് [[അശ്വത്ഥാമാവ്]] അവിടെ ഓടിയെത്തി. വന്നപാടേ ഒന്നുമാലോചിക്കാതെ സംഹാരരുദ്രനായി നാരായണാസ്ത്രം പ്രയോഗിച്ചു. ജ്വലിച്ചുവരുന്ന അസ്ത്രത്തെ ഒട്ടും ഭയപ്പെടാതെ വന്ദിച്ചു നമസ്കരിക്കാൻ കൃഷ്ണനും അർജ്ജുനനും വിളിച്ചു പറഞ്ഞു. പക്ഷേ ഭീമൻ മാത്രം അതുകേൾക്കാതെ നിരസിച്ചു നിന്നു. ഉപദേശിച്ചു നിൽക്കാൻ സമയമില്ല എന്നു മനസ്സിലാക്കി അർജ്ജുനൻ ഓടിയെത്തി ഭീമനെ ബലമായി കെട്ടിപ്പിടിച്ചു നിലത്തു നമസ്കരിപ്പിച്ചു. നാരായണാസ്ത്രം ഫലം കാണാതെ വന്നപ്പോൾ അശ്വത്ഥാമാവ് ആഗ്നേയാസ്ത്രം പ്രയോഗിച്ചു. അർജ്ജുനൻ വരുണാസ്ത്രം അയച്ച് അതിനെ തടുത്തു. കൂടുതൽ അവിടെ നിൽക്കാൻ ആഗ്രഹിക്കാതെ അശ്വത്ഥാമാവ് ഒരു ഭ്രാന്തനെപ്പോലെ പടക്കളത്തിൽ നിന്നും ഓടിമറഞ്ഞു. സൂര്യൻ അസ്തമിച്ചതോടെ യുദ്ധം മതിയാക്കി ഏവരും പടകുടിരങ്ങളിലേക്ക് മടങ്ങി. === പതിനാറാം ദിവസം ([[കർണ്ണപർവ്വം]]) === [[File:Arjuna and His Charioteer Krishna Confront Karna.jpg|170px|thumb|right|ചിത്രം: കർണ്ണനും അർജ്ജുനനും യുദ്ധഭൂമിയിൽ കണ്ടുമുട്ടുമ്പോൾ]] {| class="wikitable" border="1" |- ! പതിനാറാം ദിവസം ! കൗരവസേന ! പാണ്ഡവസേന |- | സർവ്വ സൈന്യാധിപൻ | [[കർണ്ണൻ]] | [[ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ]] |- | കൊല്ലപ്പെട്ട പ്രധാനികൾ<br />(കൊന്നവർ) | ചിത്രസേനൻ ([[ശ്രുതകർമ്മാവ് ]])<br />ചിത്രൻ ([[പ്രതിവിന്ധ്യൻ]])<br />ത്രിഗർത്തസേന ([[അർജ്ജുനൻ]])<br />പ്രൗണ്ഡകൻ ([[നകുലൻ]]) | കേകേയ സേന (കർണ്ണൻ)<br /> |- | ഉപയോഗിച്ച വ്യൂഹങ്ങൾ | മകരവ്യൂഹം ([[ചീങ്കണ്ണി|മുതലയുടെ ആകൃതി]]) | അർദ്ധചന്ദ്രവ്യൂഹം ([[ചന്ദ്രൻ|ചന്ദ്രക്കലയുടെ ആകൃതി]]) |} ദ്രോണരുടെ മരണത്തെത്തുടർന്ന് പതിനാറാം ദിവസം രാവിലെ സൂര്യോദയത്തെ തുടർന്ന് [[ദുര്യോധനൻ]] സൂര്യപുത്രനെ സർവ്വസേനാധിപതിയായി കുംഭാഭിഷേകം ചെയ്തു. തുടർന്നുള്ള രണ്ടു ദിവസങ്ങൾ കർണ്ണനായിരുന്നു കൗരവസേനയ്ക്കു നേതൃത്വം നൽകിയത്. മഹാഭാരതത്തിൽ പതിനാറും പതിനേഴും യുദ്ധദിവസങ്ങൾ വർണ്ണിക്കുന്നത് കർണ്ണപർവ്വത്തിലാണ്. സർവ്വസേനാധിപനായി കർണ്ണനായതിനാൽ ഗ്രന്ഥകർത്താവ് കർണ്ണപർവ്വം എന്നു പേരു കൊടുത്തു.<ref name="ReferenceA"/> കർണ്ണപർവ്വത്തിൽ 69 അദ്ധ്യായങ്ങളും 4900 പദ്യങ്ങളും അടങ്ങിയിരിക്കുന്നു. സ്ഥാനാഭിഷേകത്തെ തുടർന്ന് ഏവരും വെടിപഹാദികളോടെ കുരുക്ഷേത്രഭൂമിയിലേക്ക് തിരിച്ചു. മകരവ്യൂഹം ചമച്ച് കർണ്ണൻ തയ്യാറായപ്പോൾ അർദ്ധചന്ദ്ര വ്യൂഹം ചമച്ച് പാണ്ഡവസേനയും എതിർചേരിയിൽ അണിയുറപ്പിച്ചു. കർണ്ണൻ സേനാധിപതിയായിട്ടും കൗരവസേനയ്ക്കു വലിയപ്രയോജനം ഒന്നും വന്നില്ല. നകുലനും, സഹദേവനും ചേർന്ന് വംഗസേനയേയും, ഗാന്ധാരസേനയേയും തകർത്തു. തുടർന്ന് വംഗരാജാവായ പ്രൗണ്ഡകനെ നകുലനും, ത്രിഗർത്തസേനയെ അർജ്ജുനനും ഇല്ലാതാക്കി. സഹദേവൻ ശകുനിയെ തോല്പിച്ച് കൊല്ലാനായി വാളോങ്ങിയപ്പോൾ കരഞ്ഞുകൊണ്ട് അവൻ ഓടിമാറി കർണ്ണരഥത്തിലേറി രക്ഷപ്പെട്ടു. യുധിഷ്ഠിരനും ദുര്യോധനനുമായുണ്ടായ ദ്വന്ദ്വയുദ്ധത്തിൽ ദുര്യോധനൻ പരാജിതനായി. ഭീമന്റെ ശപഥം നിറവേറ്റാനായി ധർമ്മപുത്രർ ദുര്യോധനനെ വെറുതെവിട്ടു. ==== കർണ്ണശാപം ==== ദുര്യോധനന്റെ സങ്കടവും പരിഭവവും കലർന്നവാക്കുകൾ കേട്ട് കർണ്ണൻ തന്റെ ശാപകഥ അവനോട് പറയുന്നു. ദ്രോണാചാര്യരുടെ കീഴിൽ ആയുധവിദ്യ പഠിക്കുന്നകാലത്ത് തനിക്ക് ബ്രഹ്മാസ്ത്രവിദ്യ ഉപദേശിച്ചുതരണം എന്നപേക്ഷിച്ചെങ്കിലും ഒരു സൂതപുത്രനു പറഞ്ഞു കൊടുക്കില്ലെന്നു അദ്ദേഹം തീർത്തു പറഞ്ഞു. പഠിക്കാനുള്ള ആഗ്രഹത്താൽ ബ്രാഹ്മണബാലനായി വേഷം മാറി പരശുരാമന്റെ ശിഷ്യനായി. അദ്ദേഹം ക്ഷത്രിയ വിരോധിയായിരുന്നതിനാലാണ് ബ്രാഹ്മണവേഷത്തിൽ വേഷംമാറി ചെന്നത്. പരശുരാമനിൽ നിന്നും പലദിവ്യാസ്ത്രപ്രയോഗവിദ്യകളും സ്വായത്തമാക്കി. ഒരിക്കൽ പരശുരാമൻ ക്ഷീണിതനായി കർണ്ണന്റെ മടിയിൽ തലവെച്ചു കിടക്കുമ്പോൾ രക്തദാഹിയായ ഒരു വണ്ടുവന്ന് അവന്റെ തുടയിൽ കുത്തിതുരക്കാൻ തുടങ്ങി. കാലനക്കിയാൽ ഗുരുനാഥനു നിദ്രാഭംഗം വരുമെന്നു കരുതി അനക്കാതെ വേദന സഹിച്ചിരുന്നു. ഗുരുനാഥൻ ഉണർന്നു നോക്കുമ്പോൾ ചോരയിൽ മുങ്ങിയിരുന്ന കർണ്ണനെ കണ്ടു. ക്ഷത്രിയനല്ലാതെ ഈ വേദന ക്ഷമയോടെ സഹിക്കുവാൻ ഒരു ബ്രാഹ്മണനു സാദ്ധ്യമല്ലെന്നു ദൃഢമായി ഉറച്ചുകൊണ്ട് പരശുരാമൻ കോപിഷ്ഠനായി. സത്യം പറഞ്ഞപ്പോൾ അദ്ദേഹം കർണ്ണനെ ശപിച്ചു. <br /> '''യുദ്ധം മുറുകിവരുമ്പോൾ നിനക്ക് യുക്തിതോന്നാതെ പോകട്ടെ !!''' <br /> കർണ്ണൻ തുടർന്നു; അർജ്ജുനനു അവന്റെ പിതാവായ ദേവേന്ദ്രൻ നൽകിയ മണിമയമായ കിരീടവും, വരുണൻ കൊടുത്ത ഗാണ്ഡീവവും, ഒടുങ്ങാത്ത ആവനാഴിയും, ഭഗവാൻ ശിവനിൽനിന്നു ലഭിച്ച പാശുപതവും എല്ലാത്തിനും പുറമെ കൃഷ്ണൻ സാരഥിയായും ഉണ്ട്. പലദിവ്യാസ്ത്രവിദ്യകളും അറിയാവുന്ന തനിക്കു നല്ലൊരു തേരാളിയെ കിട്ടിയാൽ നിഷ്പ്രയാസം യുദ്ധം ജയിക്കാം. കർണ്ണന്റെ ആഗ്രഹപ്രകാരം ദുര്യോധനന്റെ അപേക്ഷയിൽ മാദ്രരാജാവായ [[ശല്യർ]] കർണ്ണന്റെ തേരാളിയാവാമെന്നു സമ്മതിച്ചു. === പതിനേഴാം ദിവസം ([[കർണ്ണപർവ്വം]]) === [[File:Arjuna karna.jpg|170px|thumb|right|യുദ്ധം പതിനേഴാം ദിവസം: മണ്ണിലുറച്ചുപോയ തേർചക്രം എടുത്തുമാറ്റാൻ ശ്രമിക്കുന്ന [[കർണ്ണൻ]]]] {| class="wikitable" border="1" |- ! പതിനേഴാം ദിവസം ! കൗരവസേന ! പാണ്ഡവസേന |- | സർവ്വ സൈന്യാധിപൻ | [[കർണ്ണൻ]] | [[ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ]] |- | കൊല്ലപ്പെട്ട പ്രധാനികൾ (കൊന്നവർ) | [[ദുശ്ശാസനൻ]] ([[ഭീമസേനൻ]])<br />[[കൗരവർ|77 ധൃതരാഷ്ട്രപുത്രർ]] ([[ഭീമൻ]])<br />[[കർണ്ണൻ]] ([[അർജ്ജുനൻ]]) | -- |} ദുര്യോധനൻ ശല്യരുടെ മുൻപിൽ താണപേക്ഷിച്ചതിനെത്തുടർന്ന് കർണ്ണസാരഥിയാവാൻ അദ്ദേഹം സമ്മതിച്ചു. അതിനു ഉദാഹരണമായി ദുര്യോധനൻ ത്രിപുരദഹനകഥ ശല്യർക്കു പറഞ്ഞുകൊടുക്കുന്നുണ്ട്. മാദ്രമഹാരാജാവായ ശല്യർ ഒരു കയ്യിൽ ചമ്മട്ടിയും മറുകയ്യിൽ കുതിരയുടെ കടിഞ്ഞാണും പിടിച്ച് കർണ്ണന്റെ തേർ തെളിച്ചു. സൂര്യതേജ്വസിയായി കർണ്ണൻ [[കാളപൃഷ്ഠം|കാളപൃഷ്ഠമെന്ന]] ചാപവും കുലച്ച് ചതുരംഗസേനകളുടെ അകമ്പടിയോടെ കുരുക്ഷേത്രത്തിലേക്ക് എഴുന്നള്ളി. ധർമ്മപുത്രർക്കു കൊടുത്ത വാക്കുപാലിക്കാൻ ഈ അവസരം ഭംഗിയായി ശല്യർ ഉപയോഗിച്ചു. കർണ്ണൻ ആത്മപ്രശംസ നടത്തുന്ന സമയങ്ങളിൽ അതിനെ നിശ്ശിതമായി അദ്ദേഹം ഖണ്ഡിച്ചുകൊണ്ടിരുന്നു. ശല്യരുടെ കുത്തുവാക്കുകൾ കേട്ട് പലപ്പോഴും കർണ്ണൻ അക്ഷമനായി. ധർമ്മപുത്രരുമായി ഏറ്റുമുട്ടിയ കർണ്ണൻ അദ്ദേഹത്തെ തോൽപ്പിച്ചെങ്കിലും കുന്തിക്കു കൊടുത്തവാക്കുപാലിക്കാനായി യുധിഷ്ഠിരനെ കൊല്ലാതെ വിട്ടു. ==== ദുശ്ശാസനവധം ==== [[File:Bhima drinks blood.jpg|170px|thumb|left|[[ദുശ്ശാസനൻ|ദുശ്ശാസനന്റെ]] മാറുപിളർന്ന് ചോരകുടിക്കുന്ന [[ഭീമൻ]]]] പതിനേഴുദിവസമായി ദുശ്ശാസനനെ തേടിനടന്ന [[ഭീമൻ]] [[ദുശ്ശാസനൻ|ദുശ്ശാസനനെ]] കാണുകയും ദ്വന്ദ്വയുദ്ധത്തിനു പോർവിളിക്കുകയും ചെയ്തു. രണ്ടു മത്തഗജങ്ങൾ ഏറ്റുമുട്ടുന്നതുപോലെ ഇരുവരും കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധഭൂമിയിൽ ഏറ്റുമുട്ടി. രണ്ടുപേരുടെ ഗദകളും തകർന്നപ്പോൾ മുഷ്ടിയുദ്ധം ആരംഭിച്ചു. ഭീമൻ കോപാന്ധനായി ദുശ്ശാസനനെ അവൻ മുൻപു പാണ്ഡവരോടു ചെയ്തുകൂട്ടിയ തിന്മകൾ വിളിച്ചുപറഞ്ഞു വളരെയധികം അധിക്ഷേപിച്ചുകൊണ്ടിരുന്നു. ഒടുവിൽ തരം കിട്ടയപ്പോൾ ഭീമൻ ദുശ്ശാസനനെ തള്ളിതാഴെയിട്ട് ഗദകൊണ്ട് ശിരസ്സിലടിച്ചു. തലപൊട്ടി താഴെവീണ ദുശ്ശാസനന്റെ പുറത്തു നിന്നുകൊണ്ട് തന്നോടും സഹോദരന്മാരോടും ദ്രൗപദിയോടും ചെയ്ത ഒരോ ദുഷ്പ്രവൃത്തികൾക്കും എണ്ണിയെണ്ണി പറഞ്ഞ് ഗദകൊണ്ട് തലക്കും നെഞ്ചത്തും അടിച്ചുകൊന്നു. അവസാനം ദുശ്ശാസനന്റെ നെഞ്ചിൽ ഇരുന്ന് മാറുപിളർന്ന് കുടൽമാലകൾ പുറത്തിട്ട് ചോരകുടിച്ചു ആർത്തട്ടഹസിച്ചു. കണ്ടാൽ ഏവരും പേടിച്ചു പോകുന്നവിധമുള്ള ഭീമന്റെ പ്രവൃത്തിയായിരുന്നു അവിടെ അരങ്ങേറിയത്. പാർഷദിയുടെ അഴിച്ചിട്ട തലമുടിയിൽ പുരട്ടാനുള്ള ചോരയുമായി കുടൽമാലകൾ ശരീരത്തിൽ വാരിവലിച്ചിട്ട് ഭീമൻ സ്യമന്തപഞ്ചകത്തിലേക്ക് ഓടി. കുടൽമാലകൾ കഴുത്തിൽ ചുറ്റി ചോരയിൽ കുളിച്ചു നിൽക്കുന്ന ഭീമനെ കണ്ട് പാഞ്ചാലി പേടിച്ചുപോയി. ചെന്നപാടെ ദുശ്ശാസനനന്റെ ചോര പാഞ്ചാലിയുടെ മുടിയിൽ പുരട്ടികൊടുത്തു. [[ശപഥം]] നിറവേറ്റി വർഷങ്ങൾക്കുശേഷം [[ദ്രൗപദി]] തന്റെ മുടികെട്ടി. ദുശ്ശാസനന്റെ ചോരകുടിച്ചു ഭീമനും ശപഥം പൂർത്തിയാക്കി. ധൃതരാഷ്ട്രസഭയിലുണ്ടായ ദ്രൗപദിവസ്ത്രാക്ഷേപമായിരുന്നു ഇരുവരുടെയും ശപഥത്തിനു കാരണം. വീണ്ടും യുദ്ധക്കളത്തിലെത്തിയ ഭീമൻ ദുര്യോധനനെ മറ്റനുജന്മാരെ എല്ലാവരേയും കൊന്നൊടുക്കി. ദുശ്ശാസനന്റെ രക്തം വയറ്റിൽ കിടന്നു തിളച്ചുമറിയുന്നതിനാലാവണം അവന്റെ മുൻപിൽ വന്നുപെട്ട ഒന്നിനെയും അവൻ ജീവനോടെ വിട്ടില്ല. അന്നേദിവസം ഭീമൻ ദുശ്ശാസനനെ കൂടാതെ ദുര്യോധനന്റെ എഴുപത്തിഏഴ് അനുജന്മാരെ കൊന്നൊടുക്കി. ==== കർണ്ണവധം ==== [[File:Death of Karna.jpg|170px|thumb|left|കർണ്ണവധം-രാജാരവി വർമ്മ ചിത്രം]] പതിനേഴാം നാൾ മദ്ധ്യാഹ്നശേഷം കർണ്ണനും അർജ്ജുനനും നേരിട്ട് ഏറ്റുമുട്ടി. പല ദിവ്യാസ്ത്രങ്ങളും ഇരുവരും പ്രയോഗിച്ചു. യുദ്ധം തുല്യനിലയിൽ പുരോഗമിച്ചുകൊണ്ടിരുന്നു . ഇതിനിടയിൽ കർണ്ണൻ '''ഉരഗാസ്യാ''' എന്ന '''സർപ്പമുഖബാണം''' അർജ്ജുനനു നേരെ പ്രയോഗിച്ചു . എന്നാൽ കൃഷ്ണന്റെ സമയോചിതമായ ഇടപെടൽ മൂലം കർണ്ണന്റെ ആ അസ്ത്രം പാഴിലായി . അസ്ത്രം അർജ്ജുനന്റെ ശിരസ്സിനു നേരെ പാഞ്ഞുചെല്ലുന്നതു മനസ്സിലാക്കിയ കൃഷ്ണൻ തന്റെ പാദം കൊണ്ട് രഥം അഞ്ചു വിരലാഴത്തിൽ പൂഴിയിൽ താഴ്ത്തി. നിമിഷനേരം കൊണ്ട് നാഗാസ്ത്രം അർജ്ജുനന്റെ കിരീടത്തിൽ സ്പർശിച്ചു കടന്നുപോയി, കിരീടം കത്തിപ്പോയി. ആ സമയം ശല്യർ കർണ്ണരഥം മുൻപോട്ട് എടുത്തു, തുടർന്ന് കർണ്ണന്റെ വധകാലം ആഗതമായതിനാൽ അദ്ദേഹത്തിന് മുൻപ് ലഭിച്ച ഒരു ബ്രാഹ്മണശാപത്താൽ രഥചക്രം പുതഞ്ഞു ഇളകാതെയായി. കൂടാതെ ഗുരുവായ പരശുരാമന്റെ ശാപത്താൽ ബ്രഹ്‌മാസ്‌ത്രം കര്ണ്ണന് തോന്നാതെയുമായി . കർണ്ണൻ എന്ത് ചെയ്യണമെന്നറിയാതെ കുഴങ്ങി . തുടർന്ന് അർജ്ജുനനെ താൽക്കാലികമായി ഒന്ന് മോഹാലസ്യപ്പെടുത്തിയ ശേഷം രഥചക്രം പൊക്കിമാറ്റാൻ കർണ്ണൻ ശ്രമിച്ചു. അപ്പോഴേക്കും അർജ്ജുനനു ബോധം വന്നു.ആ സമയം ആയുധമില്ലാതെ രഥചക്രം ഉയർത്തിക്കൊണ്ടിരിയ്ക്കുന്ന കർണനെ വധിയ്ക്കാൻ അർജുനൻ മടിച്ചു എന്നാൽ ഇങ്ങനെ ഒരവസരത്തിൽ അല്ലാതെ കർണനെ വധി യ്ക്കാൻ സാധിയ്ക്കില്ലലന്ന കൃഷ്ണന്റെ വാക്കുകൾ കേട്ട് അവസരം പാഴാക്കാതെ കൃഷ്ണന്റെ നിർദ്ദേശത്തോടെ അർജ്ജുനൻ അർദ്ധചന്ദ്രബാണമെയ്തു കർണ്ണന്റെ ശിരസ്സു മുറിച്ചു. സർവ്വസൈന്യാധിപന്റെ മരണം കൗരവപ്പടയെ നിരാശപ്പെടുത്തുകയും അവർ കൂട്ടമായി തിരിഞ്ഞോടുകയും ചെയ്തു. തുടർന്ന് സൂര്യനസ്തമിക്കുകയും പതിനേഴാം ദിവസത്തെ യുദ്ധം അവസാനിക്കുകയും ചെയ്തു. === പതിനെട്ടാം ദിവസം ([[ശല്യപർവ്വം]]) === [[File:Krishna declaring the end of Mahabharata War by blowing the Conch Shell.jpg|170px|thumb|right|യുദ്ധം പതിനെട്ടാം ദിവസം: [[ദുര്യോധനൻ|ദുര്യോധനന്റെ]] പതനത്തോടെ യുദ്ധം അവസാനിച്ചതായി ഇരുപക്ഷവും പ്രഖ്യാപിക്കുന്നു, കൃഷ്ണൻ പാഞ്ചജന്യം മുഴക്കി ഏവരേയും അറിയിക്കുന്നു (16-ആം നൂറ്റാണ്ടിലെ മുഗൾകാലത്തെ എണ്ണഛായാചിത്രം)]] {| class="wikitable" border="1" |- ! പതിനെട്ടാം ദിവസം ! കൗരവസേന ! പാണ്ഡവസേന |- | സർവ്വ സൈന്യാധിപൻ | [[ശല്യർ]] | [[ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ]] |- | കൊല്ലപ്പെട്ട പ്രധാനികൾ (കൊന്നവർ) | [[ദുര്യോധനൻ]] ([[ഭീമൻ]])<br />[[ശല്യർ]] ([[യുധിഷ്ഠിരൻ]])<br />[[ശകുനി]] ([[സഹദേവൻ]])<br />ശല്യപുത്രൻ ([[സഹദേവൻ]]) | [[ചേകിതൻ]] ([[ദുര്യോധനൻ]])<br /> |} [[കർണ്ണൻ|കർണ്ണന്റെ]] മരണത്തെത്തുടർന്ന് [[ദുര്യോധനൻ]] പതിനെട്ടാംനാൾ രാവിലെ [[ശല്യർ|ശല്യരെ]] സർവ്വസേനാധിപതിയായി സ്ഥാനാഭിഷേകം ചെയ്തു. പാണ്ഡുവിന്റെ രണ്ടാമത്തെ പത്നിയായ [[മാദ്രി|മാദ്രിയുടെ]] ജ്യേഷ്ഠനും, മാദ്രരാജ്യത്തിലെ മഹാരാജാവും ആയിരുന്നു അദ്ദേഹം. നകുല-സഹദേവന്മാരുടെ മാതുലനായ അദ്ദേഹം വ്യദ്ധനായിരുന്നെങ്കിലും അതിസാഹസികനായ യുദ്ധനിപുണനും ധർമ്മിഷ്ഠനുമായിരുന്നു. [[അശ്വത്ഥാമാവ്|അശ്വത്ഥാമാവാണ്]] അദ്ദേഹത്തെ സർവ്വസേനാധിപതിയായി വാഴിക്കാൻ ദുര്യോധനനോട് ഉപദേശിച്ചത്. പതിനെട്ടാം നാളിലെ യുദ്ധവിവരണങ്ങൾ വർണ്ണിക്കുന്നത് ശല്യപർവ്വത്തിലാണ്. സർവ്വസേനാധിപനായി ശല്യരായതിനാൽ ഗ്രന്ഥകർത്താവ് ശല്യപർവ്വം എന്നു പേരു കൊടുത്തു.<ref name="ReferenceA"/> ശല്യപർവ്വത്തിൽ 59 അദ്ധ്യായങ്ങളും 3220 പദ്യങ്ങളും അടങ്ങിയിരിക്കുന്നു. ==== ശല്യർവധം ==== ശല്യർ ആദ്യമായി എതിർത്തു യുദ്ധം ചെയ്തതു ധർമ്മപുത്രരുമായാണ്. വൃദ്ധനായ ശല്യരുടെ അസ്ത്രപ്രയോഗത്തിൽ യുധിഷ്ഠിരൻ ക്ഷീണിതനായി തേർത്തട്ടിൽ വീണുപോയി. ഭീമൻ സഹായത്തിനെത്തി ധർമ്മപുത്രരെ അവിടെനിന്നും മാറ്റി. വീണ്ടും ധർമ്മപുത്രർ യുദ്ധത്തിൽ തിരിച്ചുവരികയും ശല്യരുമായി അതിശക്തമായ യുദ്ധം തുടരുകയും ചെയ്തു. ഒടുവിൽ ധർമ്മപുത്രർ ദിവ്യമായ വേൽ ശല്യർക്കുനേരെ പ്രയോഗിക്കുകയും ആ വൃദ്ധൻ നിലംപതിക്കുകയും ചെയ്തു. ശല്യരുടെ പതനം കണ്ട് കൗരവപ്പട പിന്തിരിഞ്ഞോടി. ആൾക്കൂട്ടത്തിനിടയിലൂടെ രക്ഷപ്പെടാൻ ശ്രമിച്ച [[ശകുനി|ശകുനിയെ]] സഹദേവൻ കടന്നുപിടിച്ചു. ഞാൻ നിങ്ങളുടെ ബന്ധുവാണേ.. എന്നു വാവിട്ടുകരഞ്ഞ ശകുനിയെ സഹദേവൻ തന്റെ വാളിനാൽ കൊന്നുകളഞ്ഞു. ഓടിപ്പോയ കൗരവപ്പടയെ അശ്വത്ഥാമാവും, കൃതവർമ്മാവും, കൃപാചാര്യരും ചേർന്ന് വീണ്ടും യുദ്ധഭൂമിയിലേക്ക് കൊണ്ടുവന്നു. യുദ്ധം തുടങ്ങിയപ്പൊഴേക്കും സർവ്വസൈന്യാധിപൻ മരിച്ചതുകണ്ട് ദുര്യോധനൻ ഞെട്ടിപ്പോയി. അദ്ദേഹം ധൃഷ്ടദ്യുമ്നനുമായി എതിർത്തു. യഞ്ജസേനപുത്രനെ സഹായിക്കാൻ ഭീമനും അർജ്ജുനനും അവിടെ എത്തിച്ചേർന്നു. അതിഭീകരമായ ഈ യുദ്ധത്തിൽ കൗരവപ്പട മുഴുവനും തകർന്നുപോയി. ക്ഷീണിതനായി ചോരയിൽ കുളിച്ച ദുര്യോധനൻ കുതിരപ്പുറത്തേറി അവിടെ നിന്നും പാലായനം ചെയ്തു. ==== ദുര്യോധനവധം ==== [[File:Bhima fighting Duryodhana.jpg|170px|thumb|left|[[ദുര്യോധനൻ|ദുര്യോധനനുമായി]] ദ്വന്ദ്വയുദ്ധം ചെയ്യുന്ന [[ഭീമൻ]] (ചിത്രം)]] ദുര്യോധനൻ ആരോടു പറയാതെയാണ് യുദ്ധഭൂമി വിട്ടത്. അതിനാൽ കുറച്ചു സമയം കഴിഞ്ഞ് മഹാരാജാവിനെ കാണുന്നില്ല, എന്നു പലരും വിളിച്ചു പറയാൻ തുടങ്ങി. കൃതവർമ്മാവും, കൃപാചാര്യരും അവിടെ മുഴുവനും തിരഞ്ഞെങ്കിലും അദ്ദേഹത്തെ കണ്ടെത്താനായില്ല. ധൃതരാഷ്ട്ര സചിവനായ [[സഞ്ജയൻ]] അവിടെ എത്തുകയും അദ്ദേഹത്തിനു വ്യാസൻ കൊടുത്ത ദിവ്യചക്ഷുസ്സ് ഉപയോഗിച്ച് ദുര്യോധനൻ എവിടെയാണെന്നു കണ്ടെത്തുകയും ചെയ്തു. ദ്വൈപായനഹ്രദം (കൃഷ്ണഹ്രദം) എന്ന കുരുക്ഷേത്രത്തിനടുത്തുള്ള പുണ്യതീർത്ഥത്തിനു (തടാകം) സമീപമാണ് ദുര്യോധനൻ പോയത്. സഞ്ജയനെ കൂട്ടി രണ്ടും പേരും (കൃപർ, കൃതവർമ്മാവ്) ചെല്ലുമ്പോൾ രക്തം ഒഴുകി ക്ഷീണിതനായ ദുര്യോധനനെയാണ് അവിടെ കണ്ടത്. ഭീമനു ദിവസവും മാംസം കൊടുത്തിരുന്ന കാട്ടാളൻ ദുര്യോധനനെ അവിടെകാണുകയും ഈ വിവരം പാണ്ഡവരെ അറിയിച്ചതനുസരിച്ച് ഏവരും അവിടെ എത്തിച്ചേരുകയും ചെയ്തു. തടാകത്തിൽ കിടക്കുന്ന ദുര്യോധനനെ കരയ്ക്കു കയറ്റാതെ യുദ്ധം ചെയ്യാൻ പാടില്ല എന്നുള്ള യുദ്ധധർമ്മം അനുസരിച്ച്, യുധിഷ്ഠിരൻ അധിക്ഷേപവാക്കുകൾ പറഞ്ഞു കരക്കു കയറ്റി. ഈ സമയത്ത് [[ബലരാമൻ|ബലരാമനും]] അവിടെ എത്തിച്ചേർന്നു. മൈത്രേയമുനിയുടെ ശാപകഥയും (തുടയിൽ അടിയേറ്റ് മരിക്കാൻ ഇടവരട്ടെ!) ഇതിനിടയിൽ കൃഷ്ണൻ ഭീമനോട് പറഞ്ഞു. അദ്ദേഹത്തിന്റെ നിർദ്ദേശത്താൽ സ്യമന്തപഞ്ചകത്തിൽ വെച്ച് ദ്വന്ദ്വയുദ്ധം ആരംഭിച്ചു. പതിനെട്ടാം നാൾ മദ്ധ്യഹ്നം മുതൽ ആരംഭിച്ച ദ്വന്ദ്വയുദ്ധം സന്ധ്യവരെ നീണ്ടു. അവസാനം ഭീമന്റെ അതിശക്തമായുള്ള ഗദാപ്രഹരമേറ്റ് തുടയെല്ലു പൊട്ടി ദുര്യോധനൻ വീണു. ഭീമൻ അവന്റെ മാറത്തു കയറി നിന്ന് ഗദയാൽ അവന്റെ ശിരസ്സിൽ തുടരെ തുടരെ അടിച്ചു. അവന്റെ ഓരോ ദ്രോഹപ്രവൃത്തിയും എണ്ണി വിളിച്ചു പറഞ്ഞുകൊണ്ടാണ് ഓരോ അടിയും അടിച്ചത്. ഭീമന്റെ ഈ കഠിന പ്രവൃത്തികണ്ട് ബലരാമൻ ഹലായുധമെടുത്തുവന്നെങ്കിലും കൃഷ്ണൻ അദ്ദേഹത്തെ ശാന്തനാക്കി. കൗരവസേനയിലെ മൂന്നുപേർ മാത്രം ശേഷിച്ചു, അവരുടെ അനുവാദത്തോടെ യുദ്ധം അവസാനിപ്പിച്ചു. പാണ്ഡവരെല്ലാവരും തങ്ങളുടെ ശിബിരങ്ങളിലേക്ക് സമാധാനമായി മടങ്ങി. അപ്പോഴേക്കും സൂര്യനും അസ്തമിച്ചു. അർജ്ജുനരഥത്തിൽ നിന്നും അർജ്ജുനൻ ആദ്യം ഇറങ്ങാൻ കൃഷ്ണൻ ആവശ്യപ്പെട്ടു. പാർത്ഥൻ ഇറങ്ങിക്കഴിഞ്ഞു കൊടിയിൽ നിന്നും ഹനുമാനും, ഒടുവിൽ കൃഷ്ണനും ഇറങ്ങി. ചമ്മട്ടി തേർത്തട്ടിൽ തന്നെ ഇട്ടു. തൽക്ഷണം തേർ അഗ്നിക്കിരയായി. (ദ്രോണരുടെ ആഗ്നേയാസ്ത്രത്താൽ കത്തിക്കരിയേണ്ട രഥം യുദ്ധാവസാനംവരെ നശിക്കാതെ കൃഷ്ണൻ സുക്ഷിക്കുകയായിരുന്നു.) ==== സൗപ്തികപർവ്വം ==== {{പ്രധാനലേഖനം|സൗപ്തികപർവ്വം}} [[പ്രമാണം:Arastthaman propitiates Śiva before making a night attack on the Pandava camp.jpg|170px|ലഘുചിത്രം|ഇടത്ത്‌|അശ്വത്ഥാമാവ് രാത്രിയുദ്ധത്തിനു മുന്നോടിയായി ശിവപൂജ നടത്തുന്നു]] കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധത്തിലെ പതിനെട്ടാം നാളിൽ രാത്രിയിൽ നടന്ന സംഭവങ്ങളെ ഗ്രന്ഥകർത്താവ് ഈ സൗപ്തികപർവ്വത്തിൽ വിവരിച്ചിരിക്കുന്നു. സഞ്ജയനിലൂടെ വിവരങ്ങൾ അറിഞ്ഞ അശ്വത്ഥാമാവ് സ്യമന്തപഞ്ചകത്തിൽ എത്തിച്ചേർന്നു ദുര്യോധനനെ കണ്ടു. ഹസ്തിനപുരിയുടെ യുവരാജാവ് മണ്ണിൽ ചോരയൊലിപ്പിച്ചു കിടക്കുന്നതുകണ്ട് ദുഃഖിതനായ ദ്രോണപുത്രരെ സുയോധനൻ സമാധാനിപ്പിച്ചു. ഈ പർവ്വത്തിൽ 18 അദ്ധ്യായങ്ങളും 870 പദ്യങ്ങളും അടങ്ങിയിരിക്കുന്നു. ഉറക്കത്തിൽ (സുപ്തിയിൽ) നടന്ന കാര്യങ്ങൾ വിവരിക്കുന്ന അദ്ധ്യായത്തിനു വ്യാസൻ സൗപ്തികപർവ്വം എന്നുപേരുകൊടുത്തു.<ref name="ReferenceA"/> യുദ്ധം അവസാനിച്ചു കഴിഞ്ഞു തിരിച്ചെത്തിയ പാണ്ഡവർ അഞ്ചുപേരെയും കൂട്ടി കൃഷ്ണൻ ശിബിരത്തിനുപ്പുറത്ത് [[ഗോമദി നദി|ഗോമദി നദീതീരത്ത്]] പോയി അന്ന് അവിടെ വിശ്രമിക്കാൻ തീരുമാനിച്ചു. സാത്യകി അന്നു തന്നെ മഥുരയ്ക്കു പോയിരുന്നു. ആ രാത്രിയിൽ പാണ്ഡവരും കൃഷ്ണനും സാത്യകിയും ഒഴിച്ച് മറ്റുള്ളവർ പടകുടീരങ്ങളിൽതന്നെ വിശ്രമിച്ചു. പാണ്ഡവരേയും അവരുടെ പുത്രന്മാരേയും, ധൃഷ്ടദ്യുമ്നനേയും എന്നുവേണ്ട സർവ്വമാന ആൾക്കാരെയും ഈ രാത്രിയിൽ തന്നെ കൊല്ലുമെന്നു അശ്വത്ഥാമാവ് ദുര്യോധനനു വാക്കുകൊടുത്തു. അതിനെത്തുടർന്ന് [[കൃപർ|കൃപാചാര്യരുടെ]] നിർദ്ദേശത്താൽ ദുര്യോധനൻ കിടന്നകിടപ്പിൽ തന്നെ അശ്വത്ഥാമാവിനെ കൗരവസേനാധിപതിയായി വാഴിച്ചു. മൂന്നുപേരും അവിടെനിന്നും യാത്രതിരിച്ചു. ഇടയ്ക്കുവെച്ച് വിശ്രമിച്ച ഈ മൂവർസംഘത്തിലെ കൃതവർമ്മാവും കൃപാചാര്യരും പകലു നടന്ന യുദ്ധത്തിന്റെ ക്ഷീണത്തിൽ ഉറങ്ങിപ്പോയി. പക്ഷേ തന്റെ പിതാവ്‌ ദ്രോണാചാര്യരുടെ ഘാതകരെ ഉന്മൂലനാശം ചെയ്യാൻ എന്താണ്‌ പോംവഴി എന്നാലോചിച്ച്‌ കൊണ്ടിരിക്കുകയായിരുന്നു അശ്വത്ഥാമാവ്‌. പാണ്ഡവരോടുള്ള അടക്കാനാവാത്ത പക അയാളുടെ മാനസികനില തന്നെ അവതാളത്തിലാക്കി. രാവേറെയായി, ഇതിനിടയിൽ അശ്വത്ഥാമാവ് ഒരു കാഴ്ചകണ്ടു. ദൂരെ ഒരു മരത്തിൽ സുഷുപ്‌തിയിലാണ്ടിരിക്കുന്ന [[കാക്ക|കാക്കക്കൂട്ടത്തെ]] ഒളിച്ചു വന്നാക്രമിക്കുന്ന [[മൂങ്ങ|കൂമന്മാരുടെ]] ചെയ്‌തികൾ അവന്റെ ശ്രദ്ധയിൽപ്പെട്ടു. കൂമന്മാരുടെ ആ യുദ്ധതന്ത്രം അശ്വത്ഥാമാവ്‌ നടപ്പിലാക്കാൻ തീരുമാനിക്കുന്നു. ==== ധൃഷ്ടദ്യുമ്നവധം ==== [[അശ്വത്ഥാമാവ്]] ഓരോ കുടീരത്തിലും കയറി ഉറങ്ങിക്കിടന്ന സകലമാനമാൾക്കാരെയും നിർദ്ദയം കൊന്നൊടുക്കി. പകുതി ജീവനോടെ പുറത്തേക്ക് ഓടിയിറങ്ങിയവരെ പുറത്തുകാവൽ നിന്നിരുന്ന കൃതവർമ്മാവും, കൃപാചാര്യരും ചേർന്ന് കൊന്നു. അമാവാസി രാത്രിയായതിനാൽ കൂരിരുട്ടിൽ നടന്ന സംഭവം അടുത്തുള്ള കുടീരങ്ങളിൽ അറിയുന്നതിനു മുൻപെ മൂവർക്കും അവരെ ആക്രമിക്കാനും സഹായകമായി. ഉറങ്ങിക്കിടന്ന [[ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ|ധൃഷ്ടദ്യുമ്നന്റെ]] നെഞ്ചത്തു ചവുട്ടി അശ്വത്ഥാമാവ് അവനെ ഉണർത്തി. തലമുടിക്കു പിടിച്ചു വലിച്ചു താഴെയിട്ട് നിർദ്ദയം ചവുട്ടിയും, മാന്തിക്കീറിയും അവനെ ആക്രമിച്ചു. പാണ്ഡവസേനാധിപതിയായ ധൃഷ്ടദ്യുമ്നനെ ആയുധമെടുക്കാതെയാണ് അശ്വത്ഥാമാവ് കൊന്നത്. ഇതിനിടയിൽ ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ തന്നെ ആയുധം കൊണ്ട് കൊല്ലാൻ അശ്വത്ഥാമാവിനോട് അപേക്ഷിച്ചു എങ്കിലും അതുകൂട്ടാക്കാതെ തന്റെ പിതാവിനെ കൊന്നതിനാലുള്ള കോപത്താൽ പൈശാചികമായിതന്നെ അവനെ കൈയ്യും, നഖവും, കാലുമുപയോഗിച്ച് അതിഹീനമായി കൊലചെയ്തു. അതിനുശേഷം [[ശിഖണ്ഡി|ശിഖണ്ഡിയേയും]], [[ദ്രൗപദി|ദ്രൗപദിയുടെ]] അഞ്ചുപുത്രന്മാരേയും ([[പ്രതിവിന്ധ്യൻ]], [[സുതസോമൻ]], [[ശ്രുതസേനൻ]], [[ശതാനീകൻ]], [[ശ്രുതകർമ്മാവ്]]) കൊന്നൊടുക്കി. പാണ്ഡവർക്കു പുത്രന്മാരായും ഈ അഞ്ചുപേർ മാത്രമേ യുദ്ധാനന്തരം അവശേഷിച്ചിരുന്നുള്ളു. അവരെയാണ് പതിനെട്ടാം യുദ്ധം കഴിഞ്ഞ് ക്ഷീണിച്ചുറങ്ങുമ്പോൾ രാത്രിയിൽ കൊലചെയ്തത്. അർജ്ജുനന്റെ പുത്രനായ [[ബഭ്രുവാഹനൻ]] ഒഴിച്ച് (മണലൂർ രാജകുമാരിയായ [[ചിത്രാംഗദ]] യിൽ ജനിച്ച കുമാരൻ) എല്ലാ പാണ്ഡവ പുത്രന്മാരും യുദ്ധത്തിൽ പങ്കെടുത്തിരുന്നു. കുരുക്ഷേത്രയിലെ പടകുടീരത്തിൽ ഉറങ്ങിക്കിടന്ന എല്ലാവരേയും കൊന്നൊടുക്കിയ അശ്വത്ഥാമാവിനു പാണ്ഡവരെ അവിടെ കണ്ടെത്താനായില്ല. മൂന്നുപേരും വീണ്ടും പല തവണ പാണ്ഡവർക്കായി അവിടെ തിരച്ചിൽ നടത്തിയെങ്കിലും കാണാഞ്ഞതിനാൽ അവസാനം ആ കുടീരങ്ങൾ മുഴുവനും അവർ തീയിട്ടു നശിപ്പിച്ചു. പാണ്ഡവർ അവിടെ ഒളിച്ചിരുപ്പുണ്ടെങ്കിൽ തീയിൽ വെന്തു മരിച്ചോളും എന്നുകരുതിയാണ് പടകുടീരങ്ങൾക്ക് തീയിട്ടത്. അതിനുശേഷം ഈ സന്തോഷ വാർത്ത അറിയിക്കുവാൻ മൂന്നുപേരും ആ രാത്രിയിൽ തന്നെ ദുര്യോധനനികിടത്തിൽ ചെന്നു ചേർന്നു. സൂര്യോദയത്തിനു മുൻപു തന്നെ തിരിച്ചെത്തിയ മൂന്നുപേരും അവിടെ നടന്ന വിവരങ്ങൾ ദുര്യോധനനെ വിശദമായി അറിയിച്ചു. പാണ്ഡവരും ശേഷിച്ച മറ്റുള്ളവരും മരിച്ചുവെന്ന് കേട്ട് സന്തുഷ്ടനായ ദുര്യോധനൻ അശ്വത്ഥാമാവിനെ പ്രശംസിക്കാനും മടിച്ചില്ല. കുറച്ചുനാഴികകൾക്കു ശേഷം സുര്യോദയത്തിനു മുൻപായി ദുര്യോധനനും മരിച്ചു. ==== ചൂഢാമണി ==== [[File:Draupadi and Ashvatthaman, Punjab Hills c. 1730.jpg|170px|thumb|left| ചൂഢാമണി തലയിൽ ചൂടുന്ന ദ്രൗപദിയും പാണ്ഡവരും; ചോരയൊലിപ്പിച്ച് ഓടിയകലുന്ന അശ്വത്ഥാമാവും (ചിത്രം)]] സഹോദരനേയും അഞ്ചു മക്കളേയും നഷ്‌ടപ്പെട്ട [[പാഞ്ചാലി]] ദുഃഖത്താൽ പൊട്ടികരഞ്ഞു. പാഞ്ചാലിയെ സാന്ത്വനിപ്പിക്കാൻ ഏവരും ശ്രമിച്ചെങ്കിലും അവസാനം ഭീമൻ അശ്വത്ഥാമാവിനെ വധിക്കാൻ പുറപ്പെട്ടു. അശ്വത്ഥാമാവിനെ തേടിയുള്ള ഭീമന്റെ പുറപ്പാട്‌ മനസ്സിലാക്കിയ കൃഷ്‌ണൻ അർജ്ജുനനുമൊത്ത് ഭീമനു പുറകെ യാത്രതിരിച്ചു. യുദ്ധ നിപുണനായ അശ്വത്ഥാമാവിനെ എതിരിടാൻ ഭീമനു ഒറ്റയ്ക്കാവില്ല എന്നു മനസ്സിലാക്കിയാണ് അനർത്ഥങ്ങൾ സംഭവിക്കുന്നതിനുമുമ്പ്‌ അവിടെയെത്താൻ കൃഷ്ണാർജ്ജുനന്മാർ പുറപ്പെട്ടത്. അശ്വത്ഥാമാവിനെ കണ്ടുമുട്ടിയ ഭീമൻ അവനെ യുദ്ധത്തിനു വിളിക്കുകയും ഗംഗയിൽ കുളിച്ചുകൊണ്ടിരുന്ന അശ്വത്ഥാമാവ് ഭീമന്റെ വെല്ലുവിളി സ്വീകരിച്ച്‌ പുറത്ത്‌ വരികയും ഒരു പുൽക്കൊടി പറിച്ചെടുത്ത്‌ പാണ്ഡവകുലത്തെ മുഴുവനോടെ നശിപ്പിക്കാൻ കഴിവുള്ള ബ്രഹ്മാസ്‌ത്രം പ്രയോഗിക്കുകയും ചെയ്തു. ആ സമയത്ത് അവിടെ എത്തിച്ചേർന്ന അർജ്ജുനനും മറ്റുപോംവഴികളില്ലാത്തതിനാൽ ബ്രഹ്മാസ്‌ത്രം പ്രയോഗിച്ചു. പക്ഷേ, ഈ രണ്ടു ബ്രഹ്മാസ്‌ത്രങ്ങളും കൂട്ടിമുട്ടിയാൽ ലോകം നശിക്കും എന്ന്‌ മനസ്സിലാക്കിയ കൃഷ്‌ണൻ, ബ്രഹ്മാസ്‌ത്രത്തെ തിരിച്ചുവിളിക്കാൻ ഇരുവരോടും നിർദ്ദേശിച്ചു. അർജ്ജുനൻ തന്റെ ബ്രഹ്മാസ്‌ത്രം പിൻവലിച്ചെങ്കിലും അശ്വത്ഥാമാവ് കൂട്ടാക്കിയില്ല. അതിനെതുടർന്ന് ദുരന്തം ഒഴിവായെങ്കിലും കൃഷ്‌ണൻ അശ്വത്ഥാമാവിനെ ശപിച്ചു. ദ്രൗപദിയുടെ ആഗ്രഹപൂർത്തിക്കായി ഭീമൻ അശ്വത്ഥാമാവിന്റെ ശിരസ്സിലെ ചൂഡാരത്നം ശിരസ്സു നൂഴ്ന്ന് എടുത്തു, പാഞ്ചാലിക്കു സമ്മാനിച്ചു. അശ്വത്ഥാമാവിന്റെ ബ്രഹ്മാസ്ത്രം അവന്റെ ആഗ്രഹപ്രകാരം ഗർഭിണിയായ ഉത്തരയുടെ വയറ്റിൽ പതിക്കുകയും ഗർഭസ്ഥശിശു മരണപ്പെടുകയും ചെയ്തു. കൃഷ്ണശാപം മൂലം ദേഹമാസകലം ചൊറിച്ചിലും മറ്റു ത്വക്‌ രോഗങ്ങളുമായി [[സപ്തചിരഞ്ജീവികൾ|ചിരഞ്ജീവിയായ]] അശ്വത്ഥാമാവ്‌ യാത്ര തുടർന്നു. ==യുദ്ധത്തിൽ കൊല്ലപ്പെട്ടവരുടെ എണ്ണം== മഹാഭാരതയുദ്ധത്തിൽ കൊല്ലപ്പെട്ടവരുടെ സംഖ്യയെക്കുറിച്ചും മഹാഭാരതത്തിൽ സൂചനയുണ്ട് . മഹാഭാരതയുദ്ധത്തിൽ എത്രപേരാണ് കൊല്ലപ്പെട്ടതെന്ന ധൃതരാഷ്ട്രരുടെ ചോദ്യത്തിന് യുധിഷ്ഠിരൻ പറയുന്ന ഉത്തരമിതാണ് . മൊത്തത്തിൽ 166 കോടി 20000 പേര് [1660020000 ] കൊല്ലപ്പെട്ടു . 24165 വീരന്മാരെ കാണാതായി . യുധിഷ്ഠിര ഉവാച (യുധിഷ്ഠിരൻ ധൃതരാഷ്ട്ര മഹാരാജാവിനോട് പറയുന്നതാണ് സന്ദർഭം) '''ദശായുതാനാമയുതം സഹസ്രാണി ച വിംശതിഃ'''<br> '''കോട്യഃ ഷഷ്ഠിശ്ച ഷഡ് ചൈവ ഹ്യാസ്മിൻ രാജൻ മൃധേ ഹതാഃ'''<br> '''[മഹാഭാരതം , സ്ത്രീപർവ്വം , അദ്ധ്യായം 26 , ശ്ളോകം 9]'''<br> '''(ഭാഷാ അർത്ഥം):'''<br> പതിനായിരം പത്തു - പതിനായിരവും , ഇരുപതു ആയിരവും , അറുപത്തിയാറു കോടിയും ആൾക്കാർ യുദ്ധത്തിൽ കൊല്ലപ്പെട്ടു രാജാവേ . '''(വ്യാഖ്യാനം)''' ഇവിടെ പത്തു പതിനായിരം എന്നാൽ ഒരു ലക്ഷമാണ് . (10 x 10000 ). അതുപോലത്തെ പതിനായിരം പത്തു പതിനായിരമെന്നാണ് പറയുന്നത് . അപ്പോൾ 10000 x (10 x 10000 ) . അതിന്റെ സംഖ്യ നൂറു കോടി ആണ് . അതായത് 1000000000 ( നൂറു കോടി ) . പിന്നെയൊരു ഇരുപതിനായിരം . അപ്പോൾ 1000020000 . പിന്നെ ഒരു അറുപത്തിയാറു കോടി(660000000) . അപ്പോൾ 1660020000 പേരാണ് മഹാഭാരതയുദ്ധത്തിൽ കൊല്ലപ്പെട്ടത് . അതായത് നൂറ്റി അറുപത്തിയാറു കോടി ഇരുപതിനായിരം പേരാണ് മരിച്ചതെന്ന് കണക്കു പറയുന്നു . ഇതിനു കാരണമെന്ത് ? മഹാഭാരതയുദ്ധത്തിൽ കുരുപാണ്ഡവരുടെ 18 അക്ഷൗഹിണികളിൽ ഉൾപ്പെടാത്ത കുറെയധികം രാക്ഷസന്മാരും , മ്ളേച്ഛവർഗ്ഗത്തിലേയും മാറ്റാൽക്കാരും ചീനന്മാരും കാംബോജരും വരെ യുദ്ധത്തിൽ പങ്കെടുത്തിരുന്നു . അതുകൊണ്ടാണ് 166 കോടിയോളം വനന്തു .<ref name="test41">[http://www.sacred-texts.com/hin/m11/m11025.htm Kisori Mohan Ganguly Translation of Mahabharatha]മഹാഭാരതം , സ്ത്രീപർവ്വം , അദ്ധ്യായം 26 </ref> മറ്റൊരു ശ്ളോകം പറയുന്നു . (യുധിഷ്ഠിരൻ ധൃതരാഷ്ട്ര മഹാരാജാവിനോട് പറയുന്നതാണ് സന്ദർഭം) '''അലക്ഷിതാനാം വീരാണാം സഹസ്രാണി ചതുർദ്ദശ'''<br> '''ദശ ചാന്യാനി രാജേന്ദ്ര ശതം ഷഷ്ഠിശ്ച പഞ്ച ച'''<br> '''[മഹാഭാരതം , സ്ത്രീപർവ്വം , അദ്ധ്യായം 26 , ശ്ളോകം 10]'''<br> '''(ഭാഷാ അർത്ഥം):''' ഇരുപത്തിനാല് ആയിരവും പിന്നെ നൂറ്റി അറുപത്തിയഞ്ച് പേരും ആൾക്കാരെ യുദ്ധത്തിൽ കാണാതായി രാജാവേ. '''(വ്യാഖ്യാനം)''' ഇരുപത്തിനാലായിരത്തി ഒരുന്നൂറ്റി അറുപത്തിയഞ്ച് പേരെ യുദ്ധത്തിൽ കാണാതായിരിക്കുന്നു രാജാവേ . (അവർ യുദ്ധത്തിൽ മരിക്കുമെന്ന് പേടിച്ചു ഓടിയൊളിച്ചതാണ്) . == യുദ്ധത്തിൽ അവശേഷിച്ചവർ == പതിനെട്ടുനാൾ നീണ്ടുനിന്ന കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധത്തെ അതിജീവിച്ചത് പന്ത്രണ്ടുപേർ മാത്രമായിരുന്നു. പാണ്ഡവപക്ഷത്ത് കൃഷ്ണനും, സാത്യകിയും, യുയുത്സുവും, പാണ്ഡവർ അഞ്ചുപേരുമായി എട്ടുപേർ മാത്രമായിരുന്നു യുദ്ധത്തിൽ പങ്കെടുത്തവരിൽ അതിനുശേഷം ജീവിച്ചത്. അർജ്ജുനനു ചിത്രാംഗദയിൽ ജനിച്ച [[ബഭ്രുവാഹനൻ]] യുദ്ധത്തിൽ പങ്കെടുത്തിരുന്നില്ല. അതിനാൽ പാണ്ഡവർക്കു പുത്രനായി ബഭ്രുവാഹനൻ മാത്രം അവശേഷിച്ചിരുന്നുള്ളു. യുദ്ധസമയത്ത് ഉത്തര ഗർഭിണിയായിരുന്നതിനാൽ അഭിമന്യുവിന്റെ പുത്രനായി പിന്നീടു ജനിച്ച [[പരീക്ഷിത്]] പാണ്ഡവർക്കു പൗത്രനായി. കൗരവപക്ഷത്ത് നാലുപേർ മാത്രമാണ് പതിനൊന്ന് അക്ഷൗഹിണിപടയിൽ അവശേഷിച്ചത്. കൃപിയിൽ ദ്രോണർക്കു ജനിച്ച അശ്വത്ഥാമാവും, കൃപാചാര്യരും യുദ്ധത്തിൽ അവശേഷിച്ചിരുന്നു. ഇവർ രണ്ടുപേരും സപ്ത ചിരഞ്ജീവികളിൽ ഉൾപ്പെട്ടവരായിരുന്നതിനാൽ ഇരുവരയേയും മരണം തൊട്ടില്ല. ഇവരെ കൂടാതെ കൃതവർമ്മാവും, [[വൃഷകേതു|വൃഷകേതുവും]] യുദ്ധത്തിൽ മരിക്കാതെ അവശേഷിച്ചിരുന്നു. ഈ പന്ത്രണ്ടുപേരിൽ യുയുത്സുവിന്റേയും, വൃഷകേതുവിന്റേയും മരണം ഗ്രന്ഥകാരൻ പ്രതിപാദിക്കുന്നില്ലയെങ്കിലും മറ്റുള്ള എട്ടുപേരും കലിയുഗാരംഭത്തിൽ മരണപ്പെട്ടതായി സ്വർഗ്ഗാരോഹണപർവ്വത്തിലും, മുസലപർവ്വത്തിലുമായി മഹാഭാരതത്തിൽ വിവരിക്കുന്നുണ്ട്. കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധത്തിനുശേഷം പാണ്ഡവർ അഞ്ചുപേരും കൃഷ്ണനും മാത്രമെ അവശേഷിക്കൂവെന്ന് വളരെ മുൻപുതന്നെ [[ഉലൂപി]] പുത്രനായ [[ഇരാവാൻ|ഇരവാനു]] അറിയാമായിരുന്നുവെന്ന് ഗ്രന്ഥകാരൻ മഹാഭാഗവതത്തിൽ പറയുന്നുണ്ട്. കൃഷ്ണനു സത്യഭാമയിൽ ജനിച്ച വത്സലയെ (സുന്ദരി) വിവാഹം കഴിക്കാൻ പുറപ്പെട്ട അഭിമന്യുവിനെ കാട്ടിൽവെച്ച് കണ്ടുമുട്ടിയ ഇരാവാൻ തന്റെ ഖഡ്ഗം അവിടെ പന്തലിച്ചുനിന്ന വൃക്ഷത്തിൽ വൃഥാ ആഞ്ഞു വീശി. അഞ്ചു ശിഖരങ്ങളും തായ്ത്തടിയും ഒഴിച്ചുള്ള സർവ്വകൊമ്പുകളും ഇലച്ചില്ലകളും അറ്റ് താഴെ വീണു. ആസന്നമായി നടക്കാൻ പോകുന്ന യുദ്ധത്തിന്റെ ചിത്രം ഇതാവുമെന്നു [[ഇരാവാൻ]] കാണിച്ചുകൊടുക്കുന്നുണ്ട്.<ref>മഹാഭാഗവതം -- ISBN 8-85315-07-8 -- ഡോ.പി.എസ്സ് നായർ -- വിദ്യാരംഭം പ്രസിദ്ധീകരണം, ആലപ്പുഴ</ref>. == ഗാന്ധാരി വിലാപം == തന്റെ നൂറു പുത്രന്മാരും, പുത്രിഭർത്താവും, അവരുടെ മക്കളും, സഹോദരനും എന്നുവേണ്ട സർവ്വ ബന്ധുജനങ്ങളും മരിച്ചതറിഞ്ഞ [[ഗാന്ധാരി]] കുരുക്ഷേത്ര യുദ്ധഭൂമി സന്ദർശിക്കാൻ ആഗ്രഹം പ്രകടിപ്പിച്ചു. [[ദുര്യോധനൻ|ദുര്യോധനന്റെ]] പത്നിയായ [[ഭാനുമതിയും]] മറ്റു പുത്രവധുമാരും, പൗത്രവധുക്കളും അവർക്കൊപ്പം യുദ്ധക്കളത്തിലേക്ക് അനുഗമിച്ചു. പുത്രിയായ [[ദുശ്ശള|ദുശ്ശളയേയും]] അവർ ഒപ്പം കൂട്ടി. അതിഭയാനകമായിരുന്നു യുദ്ധക്കളത്തിലെ കാഴ്ചകൾ. പതിനെട്ടുനാൾ നീണ്ടുനിന്ന യുദ്ധം ഒരു ജനസമൂഹത്തെ മുഴുവനും വേദനപ്പിച്ച് ഇല്ലാതാക്കി. ആദ്യ ദിവസങ്ങളിൽ മരിച്ചുവീണ പലരുടേയും ജഢങ്ങൾ അഴുകിത്തുടങ്ങിയിരുന്നു. പലതിനു അംഗഭംഗം വന്നവയായിരുന്നു. ജീവൻ പൂർണ്ണമായും നിലച്ചിട്ടില്ലാത്ത ശരീരങ്ങൾക്കു കഴുകനും നരിയും കാവലിരിക്കുന്നു. യുദ്ധഭൂമിയിൽ എത്തിയ സ്ത്രീജനങ്ങൾ അവരുടെ പ്രിയപ്പെട്ടവരെ തേടിഅലഞ്ഞു. [[ഭാനുമതി|ഭാനുമതിയുടെ]] സഹായത്തോടെ ഗാന്ധാരി ദുര്യോധന നികടത്തിൽ എത്തിച്ചേർന്നു. അവിടെവെച്ച് ഗാന്ധാരി തന്റെ കൺകെട്ട്‌ അഴിക്കുകയും മൃതരായ തന്റെ മൂത്ത പുത്രനെയും മറ്റു മക്കളേയും ബന്ധുക്കളേയും കണ്ടു. [[ഗാന്ധാരം|ഗാന്ധാരരാജ്യത്തിന്റെ]] ചക്രവർത്തി [[സുബലൻ|സുബലന്റെ]] പുത്രിയായ ഗാന്ധാരി അന്ധനായ [[ധൃതരാഷ്ട്രർ|ധൃതരാഷ്ട്രരെ]] വിവാഹം കഴിച്ചപ്പോൾ മുതൽ താനും അന്ധയായി ജീവിക്കാൻ ബാദ്ധ്യസ്ഥയാണെന്നു തീരുമാനിച്ച് സ്വന്തം കണ്ണുകൾ പട്ടുവസ്ത്രത്തിന്റെ നാടകൊണ്ടു കെട്ടിവച്ച് പതിവ്രതാരത്‌നമായി ജീവിച്ചു. അന്നുകെട്ടിയ കണ്ണുകൾ യുദ്ധത്തിനു മുൻപ് ഒരിക്കൽ മാത്രം തന്റെ പുത്രനായ ദുര്യോധനനെ അനുഗ്രഹിക്കാനായി തുറന്നിരുന്നു. അന്ന് ഗാന്ധാരി തന്റെ കണ്ണിലെ കെട്ട്‌ മാറ്റിയപ്പോൾ ദുര്യോധനന്റെ തുടയൊഴിച്ച്‌ മറ്റെല്ലാ ശരീരഭാഗത്തേക്കും അത്രയും കാലം സംഭരിച്ച പാതിവ്രത്യശക്തി മുഴുവൻ അവർ പകർന്നു കൊടുത്തു. പിന്നീട് ഗാന്ധാരി ഇവിടെ കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധഭൂമിയിൽവച്ചാണ് തന്റെ കണ്ണിലെ കെട്ടഴിച്ചത്. അതിഭയാനകമായിരുന്നു അവരുടെ ആ കാഴ്ച. തന്റെ നൂറു മക്കളുടെയും ദാരുണമരണം നേരിട്ടുകണ്ടു ആ മാതാവ്; അടങ്ങാത്ത പുത്രസ്നേഹത്തിനു മുൻപിൽ കൃഷ്ണൻ പോലും സത്ബധനായിപ്പോയി. ഗാന്ധാരി വിലപിക്കുന്ന കാഴ്ച ഗ്രന്ഥകർത്താവ് മഹാഭാരതത്തിൽ [[സ്തീപർവം|സ്ത്രീപർവ്വത്തിലൂടെ]] വിവരിക്കുന്നു. വ്യാസൻ ഇതിനായി സ്ത്രീപർവ്വത്തിൽ 27 അദ്ധ്യായങ്ങളും 775 പദ്യങ്ങളും ചേർത്തിരിക്കുന്നു. [[ഭാനുമതിയുടെ]] നെഞ്ചത്തടിച്ചുള്ള കരച്ചിലിൽ ഗാന്ധാരിയുടെ അടങ്ങാത്ത മാതൃസ്നേഹം അണപൊട്ടിയൊഴുകി. അവർ [[കൃഷ്ണൻ|കൃഷ്ണനുനേരെ]] തിരിഞ്ഞു. കൃഷ്ണന്റെ കാപട്യവും, വക്രബുദ്ധിയും മൂലമാണ് തന്റെ നൂറുപുത്രന്മാർക്കും ഈ ഗതിവന്നത് എന്ന് ആക്രോശിച്ചു ആ [[മാതാവ്]]. [[ഭീഷ്മർ|ഭീഷ്മപിതാമഹനെ]] ശരശയ്യയിൽ വീഴിച്ചതും, കളളം പറഞ്ഞ് [[ദ്രോണർ|ദ്രോണരെ]] കൊലചെയ്തതും, [[ജയദ്രഥൻ|ജയദ്രഥനെ]] കൊല്ലാൻ [[സൂര്യൻ|സൂര്യംബിംബം]] മറച്ചതും, [[ദുര്യോധനൻ|ദുര്യോധനന്റെ]] മരണത്തിടയാക്കിയ നിർബന്ധപൂർവ്വമായ ദ്വന്ദ്വയുദ്ധത്തിനും അവസാനം, അരയ്ക്കു താഴെ അടിക്കാൻ പാടില്ലയെന്നുള്ള യുദ്ധനീതി മറച്ചുവെച്ച് [[ഭീമൻ|ഭീമനോട്]] ദുര്യോധനന്റെ തുട അടിച്ചുപൊട്ടിക്കാൻ ഉപദേശിച്ചതും കൃഷ്ണൻ കാരണമാണെന്നു ആ മാതാവ് കുറ്റപ്പെടുത്തി. തുടർന്ന് അവർ ഇങ്ങനെ ശപിച്ചു; "കൃഷ്ണാ , പാണ്ഡവരും ധാർത്തരാഷ്ട്രന്മാരും പരസ്പരം കൊന്നു തീർന്നു . എന്തിനാണ് അവരെ നീ തീർത്തും ഉപേക്ഷിച്ചു കളഞ്ഞത് ? . നീ രണ്ടിനും സമർത്ഥനും ശ്രുതവാക്യനും അസംഖ്യം ഭൃത്യന്മാരും വിപുലമായ സൈന്യബലമുള്ളവനും ശക്തനുമല്ലേ ? അല്ലയോ മധുസൂദനാ , അപ്പോൾ കുരുക്കളുടെ നാശം നിന്റെ ഇച്ഛയനുസരിച്ചാണ് നടന്നത് . അതിനാൽ , മഹാബാഹോ അതിന്റെ ഫലം നീയും അനുഭവിക്കട്ടെ . പതിശുശ്രൂഷയാൽ അൽപ്പമെങ്കിലും തപോബലം ഞാൻ ആർജ്ജിച്ചിട്ടുണ്ടെങ്കിൽ , ആ തപോബലത്താൽ അല്ലയോ ചക്രഗദാധരാ , ഞാൻ നിന്നെ ശപിക്കുകയാണ് . പരസ്പരം കൊല്ലുന്ന ബന്ധുക്കളായ കുരുപാണ്ഡവരെ നീ ഉപേക്ഷിക്കുകയാൽ , അല്ലയോ ഗോവിന്ദാ , നിന്റെ ബന്ധുക്കളും ഇതുപോലെ കൊല്ലപ്പെടുന്നതാണ് . ഇന്നേക്ക് മുപ്പത്തിയാറാമാണ്ട് തികയുമ്പോൾ , ബന്ധുക്കളും അമാത്യന്മാരും പുത്രന്മാരുമൊക്കെ കൊല്ലപ്പെട്ട്‌ വനത്തിലൂടെ നടക്കുമ്പോൾ , കുത്സിതമായ ഒരു ഉപായത്താൽ നീയും മരിക്കുന്നതാണ് . ഈ കാണും പടി , ബന്ധുക്കളെല്ലാം മരിച്ച് നിങ്ങളുടെ സ്ത്രീകളും ഭാരതസ്ത്രീകളെപ്പോലെ അനാഥകളായി വിലപിക്കും " [മഹാഭാരതം , സ്ത്രീപർവ്വം , അദ്ധ്യായം 25 , ശ്ളോകങ്ങൾ 39 മുതൽ 46 വരെ]". ഗാന്ധാരിയുടെ ശാപവാക്കുകൾ കേട്ടിട്ടും ഭഗവാൻ കൃഷ്ണന് ഒരു കുലുക്കവുമുണ്ടായില്ല . അദ്ദേഹം താൻ ചെയ്യാനുദ്ദേശിച്ചിരിക്കുന്ന കാര്യം തന്നെയാണ് ശാപവാക്കുകളിലൂടെ ഗാന്ധാരി ഇപ്പോൾ പറഞ്ഞതെന്ന് അവളെ അറിയിച്ചു . ഉത്തമഭക്തയും ധർമ്മിഷ്ഠയുമായ ഗാന്ധാരിയുടെ വാക്കുകളെ സത്യമാക്കുവാനും , താൻ നിശ്ചയിച്ചിട്ടുള്ളത് നടത്താനുമായി ശ്രീകൃഷ്ണഭഗവാൻ ഗാന്ധാരിയുടെ ശാപത്തെ പുഞ്ചിരിയോടെ സ്വീകരിച്ചു .അതനുസരിച്ചാണ് പിൽക്കാലത്ത് യദുകുലം നശിച്ചതും ദ്വാരക കടലിൽ മുങ്ങിപ്പോയതും .പിന്നീട് ധൃതരാഷ്ട്രരുടെ നിർദ്ദേശത്താൽ ശേഷിച്ച ജഢങ്ങൾ സംസ്കരിക്കാനുള്ള സൗകര്യം [[ധർമ്മപുത്രർ]] ചെയ്തു. == ശാന്തിപർവ്വം == മരിച്ചവരുടെ ആത്മാക്കൾക്ക് ശാന്തിലഭിക്കുന്ന കഥാസന്ദർഭങ്ങൾ ഗ്രന്ഥകാരൻ ശാന്തിപർവ്വത്തിൽ ഉൾപ്പെടുത്തിയിരിക്കുന്നു. 339 അദ്ധ്യായങ്ങളിലായി 14525 gnപദ്യങ്ങളിലൂടെയാണ് [[ശാന്തിപർവ്വം]] കടന്നുപോകുന്നത്. വ്യാസഭാരതത്തിലെ ഏറ്റവും വലിയ പർവ്വമാണ് ശാന്തിപർവ്വം.<ref>ശാന്തിപർവ്വം : മഹാഭാഗവതം -- ISBN 8-85315-07-8 -- ഡോ.പി.എസ്സ് നായർ -- വിദ്യാരംഭം പ്രസിദ്ധീകരണം, ആലപ്പുഴ</ref>.<ref>സി. രാജഗോപാലാചാരിയുടെ മഹാഭാരതം; "54--സഞ്ജയ മിഷൻ (സഞ്ജയദൂത്)"</ref> യുദ്ധത്തിൽ മരണമടഞ്ഞവർക്ക് പിതൃശുദ്ധികർമ്മങ്ങൾ എല്ലാം നിർവ്വഹിച്ചു. എല്ലാത്തിനു ധർമ്മപുത്രർ നേരിട്ടു നേതൃത്വം നൽകി. രാജ്യാഭിഷേകത്തിനുശേഷം ഒരിക്കൻ കുന്തിദേവി ധർമ്മപുത്രരെ കാണാനായി അവന്റെ കൊട്ടാരത്തിൽ എഴുന്നള്ളി. സങ്കടത്തോടെ അവർ കർണ്ണരഹസ്യം യുധിഷ്ഠിരനെ അറിയിച്ചു. താൻ മൂലമാണ് ജ്യേഷ്ഠനായ കർണ്ണൻ കൊലചെയ്യപ്പെട്ടത് എന്നറിഞ്ഞപ്പോൾ രാജാവ് ബോധരഹിതനായി നിലത്തുവീണു. ഇതറിഞ്ഞ് മറ്റു സഹോദരന്മാരും ഇതിനോടകം അവിടെ എത്തിച്ചേർന്നു. കർണ്ണന്റെ പുത്രന്മാർ ഏവരും യുദ്ധത്തിൽ മരിച്ചിരിക്കുന്നതിനാൽ കർണ്ണനുവേണ്ടി ആരും ഇതുവരെ പിതൃകർമ്മങ്ങൾ നടത്തിയിട്ടില്ല എന്നുള്ള വിവരവും കുന്തി പാണ്ഡവരെ അറിയിച്ചു. അഞ്ചുപേരും ചേർന്നു മൂത്തജ്യേഷ്ഠനുവേണ്ടി ബലിതർപ്പണം നടത്തുവാൻ കുന്തി അവരോട് അപേക്ഷിച്ചു. കർണ്ണരഹസ്യം മുൻപ് അറിഞ്ഞിരുന്നെങ്കിൽ അവനെ രാജാവായി വാഴിച്ചേനെ; ചിലപ്പോൾ ദുര്യോധനനും അതു സ്വീകാര്യമായേനെ; അതുമൂലം കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധം ഒഴിവാക്കാമായിരുന്നു; എന്നിങ്ങനെ പലവുരു ദുഃഖാർത്തനായി പുലമ്പിക്കൊണ്ട് അഞ്ചുപേരും പ്രത്യേകിച്ച് യുധിഷ്ഠിരൻ വളരെയേറെ സങ്കടപ്പെട്ടു. പിറ്റേന്ന് തന്നെ കർണ്ണനുവേണ്ടി പാണ്ഡവർ അഞ്ചുപേരും ചേർന്ന് പിതൃബലി നടത്തി. അതിനുശേഷം അവന്റെ പുത്രന്മാർക്കും വേണ്ട തർപ്പണപൂജകൾ നടത്തി. തുടർന്ന് പാണ്ഡവർ ഹസ്തിനപുരിയിൽ തിരിച്ചെത്തി കർണ്ണന്റെ വിധവയെ കണ്ട് സമാധാനിപ്പിച്ചു. അന്ന് അവിടെ കൂടുതൽ സമയം ചിലവഴിക്കാനും ജ്യേഷ്ഠത്തിയുമായി ദുഃഖത്തിൽ പങ്കുചേരാൻ പാഞ്ചാലിയും സുഭദ്രയും പ്രത്യേകം ശ്രദ്ധചെലുത്തി. എല്ലാവരും കർണ്ണപത്നിയുടെ കാൽക്കൽ നമസ്കരിച്ച് ആശിർവാദം വാങ്ങിയാണ് തങ്ങളുടെ കൊട്ടാരങ്ങളിലേക്ക് തിരിച്ചത്. അന്നുതന്നെ ധൃതരാഷ്ട്രരേയും ഗാന്ധാരിയേയും വിദുരരേയും കണ്ടു വണങ്ങാനും യുധിഷ്ഠിരൻ മറന്നില്ല. === നാരദസംവാദം === കുന്തിയിലൂടെ കർണ്ണ രഹസ്യം മനസ്സിലാക്കിയതുമുതൽ രാജാവ് വളരെയേറെ ദുഃഖാർത്തനായി കാണപ്പെട്ടു. ഈ കാലയളവിൽ നാരദർ ഹസ്തിനപുരിയിൽ എത്തുകയും കർണ്ണന്റെ ജീവിതകഥകളും അവനേറ്റ നിരവധി ശാപകഥകളും രാജാവിനെ ധരിപ്പിച്ചു. ദ്രോണർ അവനു ശിഷ്യത്വം നിരാകരിച്ചപ്പോൾ ദ്രോണരുടെ ഗുരുവായിരുന്ന പരശുരാമന്റെ ശിഷ്യത്വം സ്വീകരിച്ച കർണ്ണന്റെ ധീരതയും, പിന്നീട് പരശുരാമൻ അവൻ ബ്രാഹ്മണനല്ല എന്നു മനസ്സിലാക്കി അവനെ ശപിച്ചതും, ഹോമപശുവിനെ അറിയാതെ കൊലചെയ്കയാൽ അവനേറ്റ അഗ്നിഹോത്രിശാപവും നാരദർ യുധിഷ്ഠിരനോട് വിശദമായി പറയുന്നുണ്ട്. ഇതിനെല്ലാം കാരണം അവനിലടങ്ങിയിരിക്കുന്ന അസുരാംശമാണെന്നു ഇതിലൂടെ നാരദർ മഹാരാജാവിനോട് പറയുന്നു. അഗ്നിഹോത്രിശാപം എപ്പോഴും കർണ്ണനെ അധൈര്യപ്പെടുത്തിയിരുന്നു. പശുവാണെന്നറിയാതെ കൊലചെയ്കയാൽ നീ ആരാണെന്നറിയാതെ നിന്റെയും ശിരസ്സ് അറുക്കപ്പെടും എന്നായിരുന്നു അഗ്നിഹോത്രിശാപം. ==== കർണ്ണന്റെ ധീരത ==== ദുര്യോധനപക്ഷം ചേരാനുണ്ടായ സാഹചര്യവും, അവന്റെ മറ്റു ധീരതനിറഞ്ഞ കഥകളും നാരദർ ഈ സന്ദർഭത്തിൽ വിവരിക്കുന്നതായി ഗ്രന്ഥകാരൻ മഹാഭാരതത്തിൽ ശാന്തിപർവ്വത്തിൽ പറയുന്നുണ്ട്. * '''ദുര്യോധന വിവാഹം''': കലിംഗരാജകുമാരിയുടെ സ്വയവരവേളയിൽ അവൾ ദുര്യോധനനെ വേൾക്കാതെ മുന്നോട്ട് നടന്നതിൽ കോപിച്ച് രാജകുമാരിയെ അവിടെ നിന്നും കടത്തിക്കൊണ്ടുപോരാനും അതെതിർത്ത രാജാക്കന്മാരെയെല്ലാം ഒറ്റക്ക് നേരിട്ട് ദുര്യോധനനെ സഹായിച്ചത് കർണ്ണനായിരുന്നു. ദുര്യോധനനു അവനോട് സ്നേഹാദരവിനുണ്ടായ കാരണങ്ങൾ ഇങ്ങനെ നിരവധിയായിരുന്നു. * '''ജരാസന്ധവിജയം''': കർണ്ണന്റെ യുദ്ധസാമർത്ഥ്യം മനസ്സിലാക്കി മഗധാധിപനായ [[ജരാസന്ധൻ]] അവനെ ദ്വന്ദ്വയുദ്ധത്തിനു വിളിച്ചു. ദ്വന്ദ്വയുദ്ധത്തിൽ പ്രഗദ്ഭനായ ജരാസന്ധനെ കർണ്ണൻ തോല്പിച്ചു. കർണ്ണനിൽ അഭിമാനം പൂണ്ട മഗധാധിപൻ മാലിനി എന്ന നഗരം കർണ്ണനു സമ്മാനിച്ചു. *'''ദേവേന്ദ്ര കപടവേഷം''' : അർജ്ജുനനുവേണ്ടി ദേവേന്ദ്രൻ ബ്രാഹ്മണവേഷത്തിൽ വന്നു കർണ്ണന്റെ ജന്മസിദ്ധമായിരുന്ന കവചകുണ്ഢലങ്ങൾ ദാനം വാങ്ങി. ബ്രാഹ്മണവേഷത്തിൽ വന്നത് ദേവേന്ദ്രനാണെന്നറിഞ്ഞുകൊണ്ടുതന്നെ അദ്ദേഹത്തിനു തന്റെ ശരീരഭാഗമായിരുന്ന കവചകുണ്ഢലങ്ങൾ ദാനം കൊടുത്തു. കർണ്ണന്റെ ദാനമഹിമയാണ് ഇവിടെ കാണിക്കുന്നത്. == രാജ്യാഭിഷേകം == [[File:Draupadi and Pandavas.jpg|170px|thumb|left|രാജ്യാഭിഷേകം]] യുദ്ധാനന്തരം പന്ത്രണ്ടാം ദിവസം പുലയുടെ അശുദ്ധി തീർന്നതിനുശേഷം കുലഗുരുവായ [[ധൗമ്യൻ|ധൗമ്യനെ]] ആചാര്യമര്യാദകളോടെ വിളിച്ചുവരുത്തി അദ്ദേഹത്തിന്റെ അനുവാദത്തോടെ ശുഭമുഹൂർത്തത്തിൽ ഹസ്തിനപുരിയുടെ രാജ്യഭാരം ധർമ്മപുത്രർ ഏറ്റെടുത്തു.<ref>മഹാഭാരതം -- സി. രാജഗോപാലാചാരി -- ഭാരതീയ വിദ്യാഭവൻ ISBN : 9788172763688</ref><ref>ഇന്ത്യയുടെ സാംസ്കാരിക ചരിത്രം (ആംഗലേയം) -- ശിശിർകുമാർ ദാസ്</ref> രാജാഭിഷേകത്തിനുശേഷം കുന്തിദേവിയുടെ അഭ്യർത്ഥനയെ തുടർന്ന് [[കർണ്ണൻ|കർണ്ണന്റെ]] വിധവയെ കണ്ട് ആശ്ലേഷിച്ചു. അവരുടെ എല്ലാ പുത്രന്മാരും യുദ്ധത്തിൽ മരിച്ചിരുന്നു. കർണ്ണപുത്രന്മാരുടെ പത്നിമാരെ ദ്രൗപദി സമാധാനിപ്പിച്ചു. അതിനുശേഷം പരിവാരസമേതം കുരുക്ഷേത്രഭൂമിയിൽ പോയി ശരശയ്യയിൽ കിടന്ന ഭീഷ്മപിതാമഹനെ കണ്ട് ദിവ്യോപദേശങ്ങൾ സ്വീകരിച്ചു. (ഉത്തരായനം തുടങ്ങിയതിനുശേഷം [[ഭീഷ്മർ]] തന്റെ ശരീരം ഉപേക്ഷിച്ചു [[അഷ്ടവസുക്കൾ|അഷ്ടവസുക്കളിൽ]] വിലയം പ്രാപിച്ചു). ഹസ്തിനപുരിയുടെ രാജാവായി അഭിഷേകം നടത്തുമ്പോൾ [[യുധിഷ്ഠിരൻ|ധർമ്മപുത്രർക്ക്]] 72-വയസ്സ് പ്രായം ഉണ്ടായിരുന്നു. രാജ്യാഭിഷേകത്തെത്തുടർന്ന് 36 വർഷങ്ങൾ യുധിഷ്ഠിരൻ ചന്ദ്രവംശത്തിന്റെ ചക്രവർത്തിയായി രാജഭരണം നടത്തി. === അശ്വമേധയാഗം === [[File:Leaf from the Razmnama.jpg|150px|thumb|right|താമ്രാവതിയുദ്ധം (ചിത്രം)]] [[File:Arjuna_is_killed_by_his_son_Babhnu_Vahana_in_battle.jpg|150px|thumb|right|ബഭ്രുവാഹനയുദ്ധം (ചിത്രം)]] കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധം മൂലം കുരുവംശത്തിനു ഉൾപ്പെടെ ഏവർക്കും വന്നുചേർന്ന വലിയ നാശനഷ്ടത്തിനു കാരണക്കാരൻ താനാണെന്നുള്ള ദുഃഖം എപ്പോഴും യുധിഷ്ഠിരനെ ബാധിച്ചിരുന്നു. പല അവസരങ്ങളിലും കുരുക്ഷേത്ര യുദ്ധക്കെടുതികളെപ്പറ്റി അദ്ദേഹം വ്യാകുലപ്പെട്ടു സംസാരിച്ചിരുന്നു. ഇതുമനസ്സിലാക്കി വ്യാസ മഹർഷി അദ്ദേഹത്തെ കാണാൻ ഹസ്തിനപുരിയിലെത്തി. അദ്ദേഹം പല ഉപദേശങ്ങളും പാണ്ഡവർക്ക് നൽകി. തുടർന്ന് യുധിഷ്ഠിരന്റെ മനസ്സിനെ ബാധിച്ച പാപഭാരം മാറ്റുവാനായി [[അശ്വമേധയാഗം]] നടത്താൻ നിർദ്ദേശിച്ചു. കൃഷ്ണനും ഇതുതന്നെ അദ്ദേഹത്തോട് ഉപദേശിച്ചു. ഇരുവരുടേയും നിർദ്ദേശാനുസരണയോടെ യുധിഷ്ഠിരൻ അശ്വമേധയാഗം നടത്തി. ഇതിനുള്ള ധനം കൃഷ്ണനിർദ്ദേശത്താൽ ഹിമാലയത്തിൽ നിന്നും കണ്ടെടുക്കുകയായിരുന്നു. അശ്വപ്രയാണത്തിനനുഗമിച്ചത് പാർത്ഥനായിരുന്നു. സിന്ധുരാജ്യത്ത് അശ്വം എത്തിയതിനെത്തുടർന്ന് ജയദ്രഥന്റെ പുത്രനായ [[സുരഥൻ]] അർജ്ജുനബാണങ്ങളെ ഭയന്ന് ഹൃദയം പൊട്ടി മരിച്ചു. ഇതറിഞ്ഞ് വളരെ സങ്കടപ്പെട്ട് [[ദുശ്ശള]] അനുജനായ അർജ്ജുനനെ വന്നുകണ്ടു. ജ്യേഷ്ഠത്തിയുടെ ആശിർവാദങ്ങളോടെ അർജ്ജുനൻ അശ്വപ്രയാണം വീണ്ടും തുടർന്നു. (ദുശ്ശളയും സുരഥന്റെ പത്നിയും അവരുടെ കൈക്കുഞ്ഞായിരുന്ന പുത്രനും പിന്നീട് യുധിഷ്ഠിരന്റെ അശ്വമേധയാഗത്തിൽ പങ്കെടുക്കാൻ എത്തിയിരുന്നു). ==== താമ്രാവതി ==== താമ്രാവതിയിലെ രാജാവായിരുന്ന [[മയൂരധ്വജൻ]] ഈ അവസരത്തിൽ അശ്വമേധയാഗം നടത്താൻ തീരുമാനിക്കുകയും യാഗദീക്ഷയെത്തുടർന്ന് അദ്ദേഹത്തിന്റെ പുത്രൻ താമ്രധ്വജൻ അശ്വപ്രയാണത്തിനു അനുഗമിച്ചു. ഇതു കുതിരകളും താമ്രാവതിക്കടുത്ത് വെച്ച് കണ്ടുമുട്ടുകയും തുടർന്ന് യുദ്ധത്തിലേക്ക് എത്തിച്ചേരുകയും ചെയ്തു. അവസാനം താമ്രധജൻ യുധിഷ്ഠിരന്റെ രാജത്വം അംഗീകരിക്കുകയും യുദ്ധം അവസാനിപ്പിക്കുകയും ചെയ്തു. ==== മണലൂർ ==== അർജ്ജുനന്റെ പത്നിയായ ചിത്രാംഗദയുടെ രാജ്യമായിരുന്നു മണലൂർ. യുദ്ധാനന്തരം ജീവിച്ചിരുന്ന ഏക പാണ്ഡവപുത്രനായ ബഭ്രുവാഹനനായിരുന്നു അവിടുത്തെ രാജാവ്. ബഭ്രുവാഹനൻ അശ്വത്തെ പിടിച്ചുകെട്ടുകയും തുടർന്നുണ്ടായ യുദ്ധത്തിൽ അർജ്ജുനൻ മോഹലാസ്യപ്പെട്ട് വീഴുകയും ചെയ്തു. പാർത്ഥനു പുത്രന്റെ മുൻപിൽ തോൽവി സംഭവിച്ചപ്പോഴും, ബഭ്രുവാഹനൻ തന്റെ വലിയച്ഛന്റെ രാജത്വം അംഗീകരിച്ച് അദ്ദേഹത്തിനു കപ്പം കൊടുത്ത് അശ്വത്തെ വണങ്ങി യാഗത്തിൽ പങ്കെടുത്തു. == യുദ്ധസമയത്തെ പാണ്ഡവരുടെ പ്രായം == യുദ്ധസമയത്ത് [[യുധിഷ്ഠിരൻ|ധർമ്മപുത്രർക്ക്]] 72 വയസ്സുണ്ടായിരുന്നുവെന്നു ഗ്രന്ഥകാരൻ മഹാഭാരതത്തിൽ എഴുതിയിരിക്കുന്നു. ഭീമസേനനു 71-ഉം, അർജ്ജുനനും 70-ഉം, നകുല-സഹദേവന്മാർക്കു 69 വയസ്സു വീതവുമുണ്ടായിരുന്നു. ശ്രീകൃഷ്ണനു അർജ്ജുനനിലും 6-മാസത്തെ പ്രായകൂടുതലായിരുന്നുവെന്നു ഗ്രന്ഥകാരൻ ഭാഗവതത്തിലും മഹാഭാരതത്തിലും പറയുന്നുണ്ട്. കൗരവാദികൾ നൂറുപേരും അർജ്ജുനനിൽ മൂത്തതും ഭീമനിൽ ഇളയവരുമാണ്. 72-ആം വയസ്സിൽ ഹസ്തിനപുരിയിൽ ചന്ദ്രവംശത്തിന്റെ രാജാവായി ധൗമ്യനാൽ അഭിഷിക്തനായ യുധിഷ്ഠിരൻ ത്തുടർന്ന് 36 വർഷം രാജ്യം ഭരിച്ചു.<ref>മഹാഭാരതം -- ഡോ.പിഎസ്.നായർ -- വിദ്യാരംഭം പബ്ലിഷേസ്, ആലപ്പുഴ</ref>. അതിനുശേഷം പൗത്രനായ [[പരീക്ഷിത്|പരീക്ഷിത്തിനെ]] രാജാവായി അഭിഷേകം നടത്തി പാണ്ഡവർ വനവാസം സ്വീകരിച്ചു. == അവലംബം == {{Reflist|2}} === കുറിപ്പുകൾ === {{Reflist|group="N"}} {{കുറിപ്പ്|൧|'''നിഷ്പക്ഷ രാജ്യങ്ങൾ :''' കേകേയം, ദ്വാരക, മഥുര, വിദർഭ, മഗധ രാജ്യങ്ങൾ രണ്ടു കൂട്ടരോടും ശത്രുതയില്ലാതെ യുദ്ധത്തിൽ പങ്കെടുത്തു. <big>കേകേയ സൈന്യം :</big>രണ്ടു കൂട്ടത്തിലും യുദ്ധം ചെയ്തു; <big>ദ്വാരക സൈന്യം :</big>കൃതവർമ്മാവിന്റെ നേതൃത്വത്തിൽ ഒരു സൈന്യവ്യൂഹം കൗരവപക്ഷത്തും, ഭഗവാൻ കൃഷ്ണൻ പാണ്ഡവ പക്ഷത്തും, മറ്റു ചിലർ നിഷ്പക്ഷമായും നിന്നു; <big>മഥുര സൈന്യം :</big>ഉഗ്രസേന നിർദ്ദേശത്താൽ പ്രധാന സൈന്യവ്യൂഹം പാണ്ഡവപക്ഷത്തും കുറച്ചുപേർ കൃതവർമ്മാവിനൊപ്പവും യുദ്ധം ചെയ്തു. <big>വിദർഭ സൈന്യം :</big>രുക്മിണിയുടെ സഹോദരനായ രുഗ്മി രാജകുമാരൻ ഒരു സൈന്യവ്യൂഹവുമായി കൗരവപക്ഷത്തും പിതാവായ വിദർഭൻ തന്റെ സൈന്യത്തിന്റെ പ്രധാന ഭാഗത്തെ പാണ്ഡവർക്കായി അയച്ചു കൊടുത്തു.<big> മഗധ സൈന്യം :</big>ജരാസന്ധന്റെ മരണത്തിനുശേഷം അദ്ദേഹത്തിന്റെ പുത്രന്മാർ പാണ്ഡവരുമായി സൗഖ്യമായിരുന്നു. മഗധ രാജകുമാരൻ തന്റെ കീഴിലുള്ള സൈന്യവുമായി പാണ്ഡവപക്ഷത്തു ചേർന്നു യുദ്ധം ചെയ്തു. ജരാസന്ധന്റെ പുത്രിമാർ വിവാഹം ചെയ്തിരുന്നത് കംസനെയായിരുന്നു. അതിനാൽ അവരുടെ ബന്ധുജനങ്ങൾ കൗരവപക്ഷത്തും ചേർന്നു യുദ്ധത്തിൽ ഏർപ്പെട്ടു.}} === സംഗ്രഹ ഗ്രന്ഥങ്ങൾ === * മഹാഭാരതം -- തുഞ്ചത്ത് രാമാനുജൻ എഴുത്തച്ഛൻ -- മാതൃഭൂമി പ്രസിദ്ധീകരണം, കോഴിക്കോട് * മഹാഭാരതം -- ഡോ.പി.എസ്. നായർ -- വിദ്യാരംഭം പ്രസിദ്ധീകരണം, ആലപ്പുഴ * വ്യാസ മഹാഭാരതം -- ആംഗലേയ പരിഭാഷ -- കിസാരി മോഹൻ ഗാംഗുലി * മഹാഭാരതം (ആംഗലേയം) -- സി. രാജഗോപാലാചാരി -- ഭാരതീയ വിദ്യാഭവൻ * ശ്രീമദ് ഭഗവദ്ഗീത -- എം.എസ്. ചന്ദ്രശേഖരവാര്യർ : പരിഭാഷ -- ഡി.സി.ബുക്സ് പ്രസിദ്ധീകരണം, കോട്ടയം * വിദുര നീതി -- ആംഗലേയ പരിഭാഷ -- കിസാരി മോഹൻ ഗാംഗുലി * പ്രാചീന ഇന്ത്യ -- ആർ.എസ്. ശർമ്മ -- ഡി.സി. ബുക്സ്, കോട്ടയം * ഋഗ്വേദ സംഹിത (ആംഗലേയം) -- ഫെഡ്റിക് മാക്സ് മുള്ളർ * ഇന്ത്യയുടെ സാംസ്കാരിക ചരിത്രം (ആംഗലേയം) -- ശിശിർകുമാർ ദാസ് * മഹാഭാരതം (ആംഗലേയം) -- ദി ഗ്രേറ്റെസ്റ്റ് സ്പിരിച്യുൽ എപിക് ഓഫ് ആൾ ദി ടൈം -- കൃഷ്ണ ധർമ്മ -- ടോർച്ച് ലൈറ്റ് പബ്ലിഷിംഗ് * ശ്രീ മഹാഭാഗവതം മൂലകൃതി (മലയാള വ്യാഖ്യാന സഹിതം) * മഹാഭാഗവതം -- ഡോ.പി.എസ്സ് നായർ -- വിദ്യാരംഭം പ്രസിദ്ധീകരണം, ആലപ്പുഴ * ദേവീമഹാഭാഗവതം -- ഡോ.പി.എസ്സ് നായർ -- വിദ്യാരംഭം പ്രസിദ്ധീകരണം, ആലപ്പുഴ == യുദ്ധത്തിലെ പതിനെട്ടിന്റെ പ്രത്യേകതകൾ == {{Commons category|Mahabharata}} {| class="wikitable" width="69%" border="1" cellpadding="5" cellspacing="0" align="centre" |- | style="background:#C2ECBB;" | പതിനെട്ടുദിവസങ്ങൾ || style="background:#C2ECBB;" | കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധം നീണ്ടുനിന്നത് പതിനെട്ട് ദിവസങ്ങളാണ് |- | style="background:#C2ECBB;" | പതിനെട്ടദ്ധ്യായങ്ങൾ || style="background:#C2ECBB;" | [[ഭഗവദ്ഗീത|ഭഗവദ്ഗീതയിൽ]] പതിനെട്ട് അദ്ധ്യായങ്ങളുണ്ട് |- | style="background:#C2ECBB;" | പതിനെട്ടക്ഷൗഹിണി || style="background:#C2ECBB;" | ഇരുപക്ഷത്തുമായി പതിനെട്ട് [[അക്ഷൗഹിണി]] സൈന്യം യുദ്ധത്തിൽ പങ്കെടുത്തു |- | style="background:#C2ECBB;" | പതിനെട്ടുപസൈന്യാധിപർ || style="background:#C2ECBB;" | ഇരുസേനയിലുമായി പതിനെട്ട് [[സൈന്യാധിപൻ|ഉപസൈന്യാധിപന്മാർ]] ഉണ്ടായിരുന്നു |- | style="background:#C2ECBB;" | പതിനെട്ടുവ്യൂഹങ്ങൾ || style="background:#C2ECBB;" | കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധത്തിൽ പതിനെട്ട് [[ചക്രവ്യൂഹം|സേനാവ്യൂഹങ്ങൾ]] ഉപയോഗിച്ചു |- | style="background:#C2ECBB;" | പതിനെട്ടുനിയമങ്ങൾ || style="background:#C2ECBB;" | യുദ്ധം അനുശാസിച്ച [[നിയമം|നിയമങ്ങൾ]] പതിനെട്ട് ആയിരുന്നു |- | style="background:#C2ECBB;" | പതിനെട്ടുപാണ്ഡവർ || style="background:#C2ECBB;" | [[പാണ്ഡവർ|പാണ്ഡവരും]] അവരുടെ പുത്രന്മാരുമായി പതിനെട്ട് പേരായിരുന്നു |- | style="background:#C2ECBB;" | പതിനെട്ടുപർവ്വങ്ങൾ || style="background:#C2ECBB;" | [[വ്യാസൻ|വ്യാസ]] രചിത [[മഹാഭാരതം|മഹാഭാരതത്തിൽ]] പതിനെട്ട് പർവ്വങ്ങൾ ഉൾക്കൊള്ളുന്നു |} {{Mahabharata}} [[വർഗ്ഗം:പുരാണത്തിലെ യുദ്ധങ്ങൾ]] [[വർഗ്ഗം:കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധം]] ajo4i4qxlzc6fd6q03izs39cwz8olk5 4546989 4546988 2025-07-09T09:22:38Z Archangelgambit 183400 /* യുദ്ധം */ അക്ഷരപിശക് തിരുത്തി 4546989 wikitext text/x-wiki {{Prettyurl|Kurukshetra War}} {{Infobox military conflict |conflict=<big>കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധം</big><br />(മഹാഭാരതയുദ്ധം) |image=[[Image:Kurukshetra.jpg|300px]] |caption=കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധഭൂമി:ചിത്രകാരന്റെ ഭാവനയിൽ |date=''':''' കൃത്യമായ കാലഘട്ടം ലഭ്യമല്ല<br />(ബി.സി.6000 – ബി.സി.3000) <ref>Yogananda, Paramahansa (2007). [Diamond Pocket Books (P) Ltd God Talks With Arjuna]. Diamond Pocket Books (P) Ltd. p. xxi. ISBN 9788189535018. "the dates proposed for the Kurukshetra war range from as early as 6000 BC to as recently as 500 BC''</ref><br />18 ദിവസങ്ങൾ നീണ്ടുനിന്നു |place=''':''' [[കുരുക്ഷേത്രം|കുരുക്ഷേത്ര]], [[ഹരിയാന]], [[ഇന്ത്യ]]<ref>ഇന്ത്യയുടെ സാംസ്കാരിക ചരിത്രം -- ശിശിർകുമാർ ദാസ് ISBN 978-8172017989</ref><br />[[കുരുക്ഷേത്ര|Coordinates: 29°59′00″N 76°49′00″E]] |territory= |result=''':''' -ഇരുപക്ഷത്തും കനത്ത ആൾനാശത്തോടെയുള്ള പാണ്ഡവ വിജയം.<br /> -[[യുധിഷ്ഠിരൻ]] ഹസ്തിനപുരിയുടെ ചക്രവർത്തിയായി സ്ഥാനാരോഹിതനായി.<br /> -ധൃതരാഷ്ട്രരുടെ നിഷ്കാസനം.<br /> -ചേദി, സിന്ധു ,അംഗം, പാഞ്ചാലം,മത്സ്യം,കലിംഗം, ത്രിഗർത്തം, ഗാന്ധാരം തുടങ്ങിയവടക്കമുള്ള രാജ്യങ്ങളിൽ അവകാശപ്രശ്നങ്ങൾ. |combatant1=[[പാണ്ഡവർ]]'''<br />, [[പാഞ്ചാലം]], [[കാശി]], [[മത്സ്യം]], [[ചേദി]], [[പാണ്ഡ്യം]], [[മഗധ]], [[കേകേയം]], [[ദ്വാരക]], [[മഥുര]], [[വിദർഭ]]{{സൂചിക|൧}} |combatant2=[[കൗരവർ]]'''<br />[[ഹസ്തിനപുരി]], [[അംഗം]], [[സിന്ധു]], [[അവന്തി]], [[മാഹിഷ്മതി]], [[ഗാന്ധാരം]], [[മാദ്രം]], [[കാംബോജം]],[[ത്രിഗർത്തം]], [[പ്രാഗ്ജ്യോതിഷം]], [[കലിംഗം]], [[കേകേയം]], [[ദ്വാരക]], [[മഥുര]], [[വാൽഹികം]]{{സൂചിക|൧}} |commander1=[[ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ]]( സർവ്വ സൈന്യാധിപൻ 1-18 ദിവസങ്ങൾ) <br>അർജ്ജുനൻ<br>ഭീമൻ<br>യുധിഷ്ഠിരൻ<br> നകുലൻ<br>സഹദേവൻ<br>ദ്രുപദൻ<br>വിരാടൻ<br>സാത്യകി<br>അഭിമന്യു<br> ഘടോൽകചൻ<br>ശ്രീകൃഷ്ണൻ |commander2=[[ഭീഷ്മർ]](1-10ദിവസങ്ങൾ) <br>[[ദ്രോണർ]](11-15 ദിവസങ്ങൾ)<br>[[കർണ്ണൻ]](16-17 ദിവസങ്ങൾ)<br>[[ശല്യർ]](ദിവസം 18)<br>[[അശ്വത്ഥാമാവ്]](ദിവസം 18) <br>ദുര്യോധനൻ<br>ദുശ്ശാസനൻ<br>ശകുനി<br>കൃപർ<br>ഭഗദത്തൻ<br>ബഹ്ലികൻ<br>വികർണൻ<br>അലമ്പുഷൻ<br>ഭൂരിശ്രവസ്സ്<br>കൃതവർമാവ് |strength1=[[7 (അക്കം)|7]] [[അക്ഷൗഹിണി|അക്ഷൗഹിണികൾ]]'''<br>[[ആന]]= 153,090<br />[[രഥം]]= 153,090<br />[[കുതിര]]= 459,270<br />കാലാൾ= 765,450<br />(1,530,900 സൈന്യം) |strength2=[[11 (സംഖ്യ)|11]] [[അക്ഷൗഹിണി|അക്ഷൗഹിണികൾ]]'''<br>[[ആന]]= 240,570<br />[[രഥം]]= 240,570<br />[[കുതിര]]= 721,710<br />കാലാൾ=1,202,850<br />(2,405,700 സൈന്യം) |casualties1=എട്ടുപേർ ഒഴിച്ച് എല്ലാവരും<br />([[പാണ്ഡവർ|പഞ്ചപാണ്ഡവർ]], [[ശ്രീകൃഷ്ണൻ]], [[സാത്യകി]], [[യുയുത്സു]]) |casualties2=മൂന്നുപേർ ഒഴിച്ച് എല്ലാവരും<br />([[അശ്വത്ഥാമാവ്]], [[കൃപർ]], [[കൃതവർമ്മാവ്]]) }} [[ഇന്ത്യ|ഇന്ത്യൻ]] [[ഇതിഹാസം|ഇതിഹാസമായ]] [[മഹാഭാരതം|മഹാഭാരതത്തിൽ‌]] വർണിച്ചിരിക്കുന്ന യുദ്ധമാണ് '''കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധം'''. [[ചന്ദ്രവംശം|ചന്ദ്രവംശജനായ]] കുരുവിൻ്റെ വംശത്തിൽപ്പെട്ട ഹസ്തിനപുരത്തിൻ്റെ രാജാവ് [[ധൃതരാഷ്ട്രർ|ധൃതരാഷ്ട്രരുടെ]] പുത്രന്മാരും ([[കൗരവർ]]), അദ്ദേഹത്തിന്റെ അനുജൻ [[പാണ്ഡു|പാണ്ഡുവിന്റെ]] പുത്രന്മാരും ([[പാണ്ഡവർ]]) ഇരുകൂട്ടരുടെയും സഖ്യകക്ഷികളും മുഖ്യ എതിരാളികളായി ഈ യുദ്ധത്തിൽ പോരടിച്ചു. ഇപ്പോഴുള്ള [[ഹരിയാന|ഹരിയാനയിലെ]] [[കുരുക്ഷേത്രം|കുരുക്ഷേത്ര]] എന്ന സ്ഥലത്തുവെച്ചു നടന്നതിനാൽ കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധം എന്നറിയപ്പെട്ടു.<ref>{{Cite web |url=http://kurukshetra.nic.in/history/history.htm |title=ആർക്കൈവ് പകർപ്പ് |access-date=2011-09-05 |archive-date=2012-03-11 |archive-url=https://web.archive.org/web/20120311042020/http://kurukshetra.nic.in/history/history.htm |url-status=dead }}</ref>. ഇതിഹാസത്തിൽ കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധം പതിനെട്ട് ദിവസങ്ങൾ നീണ്ടു നിന്നതായി പറയുന്നു. യുദ്ധത്തിൽ ഇരുപക്ഷത്തുമായി പതിനെട്ട് [[അക്ഷൗഹിണി|അക്ഷൗഹിണികൾ]] പങ്കെടുത്തു നാമാവശേഷമായി. പാണ്ഡവപക്ഷത്ത് ഏഴ് അക്ഷൗഹിണി പടസമൂഹങ്ങൾക്ക് സർവ്വസേനാധിപതിയായി പാഞ്ചാല രാജകുമാരനായ [[ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ|ധൃഷ്ടദ്യുമ്നനും]], കൗരവരുടെ പതിനൊന്ന് അക്ഷൗഹിണി പടയുടെ സർവ്വസേനാധിപതിയായി [[ഭീഷ്മർ|ഭീഷ്മരും]] യുദ്ധം നയിച്ചു. ഒരാൾ '''അഗ്നിയിൽ നിന്നും''', മറ്റൊരാൾ '''ജലത്തിൽ നിന്നും''' ജനിച്ചവരായിരുന്നു എന്നാണ് സങ്കല്പം. [[ഭീഷ്മർ]] [[മഹാഭാരതം|മഹാഭാരതയുദ്ധത്തിൽ]] ആദ്യ പത്തു ദിവസങ്ങൾ സർവ്വസേനാധിപതിയായും, ഭീഷ്മരുടെ ശരശയ്യയെത്തുടർന്ന് അടുത്ത അഞ്ചു ദിനങ്ങൾ ആചാര്യനായ [[ദ്രോണർ|ദ്രോണരും]], അദ്ദേഹത്തിന്റെ മരണശേഷം തുടർന്നുള്ള രണ്ടു ദിവസങ്ങൾ അംഗാധിപതിയായ [[കർണ്ണൻ|കർണ്ണനും]], അവസാനദിവസമായ പതിനെട്ടാം നാൾ മാദ്രേശൻ [[ശല്യർ|ശല്യരും]] കൗരവർക്കുവേണ്ടി സർവ്വസൈന്യാധിപതിയായി. പതിനെട്ടാം നാൾ രാത്രിയിൽ [[അശ്വത്ഥാമാവ്|അശ്വത്ഥാമാവിനെ]] സർവ്വസേനാധിപതിയായി മരണശയ്യയിൽ കിടന്ന [[ദുര്യോധനൻ]] വാഴിച്ചു. അരദിവസത്തേക്ക് [[അശ്വത്ഥാമാവ്|ദ്രൗണിയും]] കൗരവർക്കുവേണ്ടി യുദ്ധം നയിച്ചു. == ചരിത്രരേഖകൾ == [[File:Brahma Sarovar.JPG|170px|thumb|left|[[കുരുക്ഷേത്ര|കുരുക്ഷേത്രയിലെ]] ബ്രഹ്മസരോവരം]] [[വ്യാസൻ|വ്യാസരചിതമായ]] [[മഹാഭാരതം|മഹാഭാരതത്തിലെ]] പ്രധാന പ്രതിപാദ്യവിഷയമായ കുരുക്ഷേത്ര യുദ്ധം നടന്ന കാലഘട്ടത്തെക്കുറിച്ച് പല ചരിത്രകാരന്മാരും വിവിധ അഭിപ്രായങ്ങൾ രേഖപ്പെടുത്തിയിരിക്കുന്നു. പ്രസിദ്ധ ചരിത്രകാരനായ ബ്രിട്ടീഷ് വംശജൻ ആർതർ ലെവലിൻ ബാഷത്തിന്റെ (1914-1985) അഭിപ്രായമനുസരിച്ച് കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധം നടന്നത് [[അയോയുഗം|അയോയുഗത്തിൽ]] ബി.സി. 10-ആം നൂറ്റാണ്ടിലാണ്.<ref>Professor A.L. Basham, My Guruji and Problems and Perspectives of Ancient Indian History and Culture, -- Sachindra Kumar Maity -- Abhinav Publications, India</ref>. മറ്റൊരു ചരിത്രകാരനും ഹാർവാഡ് സർവ്വകലാശാലയിലെ പ്രസിദ്ധ സംസ്കൃത പണ്ഡിതനുമായ ഡച്ച് വംശജൻ മൈക്കിൾ വിറ്റ്സെലിന്റെ അഭിപ്രായത്തിൽ യുദ്ധം നടന്നത് വേദകാലഘട്ടത്തിൽ [[അയോയുഗം|അയോയുഗത്തിൽ]] ബി.സി. 1200 - ബി.സി. 800നും ഇടയ്ക്കാണ്.<ref>M. Witzel, Early Sanskritization: Origin and Development of the Kuru state, EJVS vol.1 no.4 (1995); also in B. Kölver (ed.), Recht, Staat und Verwaltung im klassischen Indien. The state, the Law, and Administration in Classical India, München, R. Oldenbourg, 1997, p.27-52</ref>. മഹാഭാരതയുദ്ധത്തിനുശേഷം 36 വർഷങ്ങൾ കഴിഞ്ഞ് കലിയുഗം ആരംഭിച്ചുവെന്നാണു് മഹാഭാരതത്തിലെ ഐതിഹ്യം <ref>മഹാഭാരതം -- തുഞ്ചത്ത് രാമാനുജൻ എഴുത്തച്ഛൻ -- മാതൃഭൂമി പബ്ലീഷേഷ്സ്</ref>. ക്രി.വർഷം 476-ൽ ജനിച്ച പുരാതന [[ഭാരതം|ഭാരതത്തിലെ]] മികച്ച ഗണിതശാസ്ത്രജ്ഞനും, ജ്യോതിശാസ്ത്രജ്ഞനും ആയിരുന്ന [[ആര്യഭടൻ|ആര്യഭട്ടന്റെ]] നിഗമനത്തിൽ കലിയുഗം ആരംഭിച്ചിട്ട് ക്രി.വർഷം 2000-ൽ 5102 വർഷങ്ങൾ കഴിഞ്ഞു. അദ്ദേഹം പറയുന്നതിങ്ങനെ; "കലിവർഷം 3601-ൽ 23 വയസ്സ് പ്രായം അദ്ദേഹത്തിനുണ്ടായിരുന്നു. അതനുസരിച്ച് ബി.സി. 3139-ലാണ് കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധം നടന്നത്.<ref>http://www.thevedicfoundation.org/bhartiya_history/mahabharat.htm</ref> ജർമൻ തത്ത്വശാസ്ത്രജൻ [[മാക്സ് മുള്ളർ|ഫെഡ്റിക് മാക്സ് മുള്ളറിന്റെ]] (1823-1900) അഭിപ്രായത്തിൽ ഋഗ്വേദസംഹിതകളുടെ രചന നടന്നതും [[വേദ കാലഘട്ടം|വേദ കാലഘട്ടത്തിൽ]] ബി.സി. 1700 - ബി.സി. 1100 കളിലാണെന്ന് അവകാശപ്പെടുന്നു <ref>Rig-Veda-Samhita : The Sacred Hymns of the Brahmans -- Friedrich M. Mueller (ഫെഡ്റിക് മാക്സ് മുള്ളർ)</ref><ref>പ്രാചീന ഇന്ത്യ -- ISBN : 9788126417544 -- ആർ.എസ്. ശർമ്മ -- ഡി.സി. ബുക്സ്, കോട്ടയം</ref>. == മഹാഭാരതം (കാവ്യം) == [[പ്രമാണം:Vyasa and Ganesa.jpg|right|thumb|170px|ഇതിഹാസരചന: വ്യാസനും ഗണപതിയും (ചിത്രം)]] കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധം പ്രതിപാദിച്ചിരിക്കുന്നത് [[ഇന്ത്യ|ഇന്ത്യയിലെ]] [[ഇതിഹാസം|ഇതിഹാസങ്ങളിൽ]] ഒന്നായ [[വ്യാസൻ|വ്യാസരചിതമായ]] [[മഹാഭാരതം|മഹാഭാരതത്തിലെ]] ആറു മുതൽ പത്തുവരെയുള്ള പർവ്വങ്ങളിലായാണ് <ref>ഭീമസേനൻ -- കുലപതി കെ.എം. മുൻഷി -- ഡി.സി. ബുക്സ്, കോട്ടയം</ref>. ചില പണ്ഡിതന്മാരുടെ അഭിപ്രായത്തിൽ 3800 വർഷം മുൻപാണ്‌ വ്യാസൻ ജീവിച്ചിരുന്നത്. തന്റെ പുത്രന്മാരുടേയും പൗത്രന്മാരുടേയും അവരുടെ പുത്രന്മാരുടേയും ബന്ധുജനങ്ങലുടേയും കഥയിൽ തന്നെയും ഉൾപ്പെടുത്തി. അദ്ദേഹം പറഞ്ഞു കൊടുക്കുന്നതനുസരിച്ച്‌ [[ശ്രീ ഗണപതി]] അതു എഴുതി സൂക്ഷിച്ചു എന്നാണ് മഹാഭാരതത്തിന്റെ ഐതിഹ്യം. ആകാരണത്താൽ വ്യാസൻ ഒരേസമയം രചയിതാവും, കഥാപാത്രവും, കഥയിലെ സാക്ഷിയുമായി മാറി. വേദകാലത്തെ ഒരു പ്രധാന ഋഷികുടുംബാംഗമായ വസിഷ്ഠമഹർഷിയുടെ പുത്രനായ പരാശരമുനിക്ക് ഒരു മുക്കുവസ്ത്രീയായ സത്യവതിയിൽ ഉണ്ടായ പുത്രനാണ്‌ വ്യാസൻ എന്ന ദ്വൈപായനൻ. അമ്മയെപ്പോലെ തന്നെ കറുത്തനിറമായതിനാലും ദ്വീപിൽ വച്ച് ജനിച്ചതിനാലും കൃഷ്ണദ്വൈപായനൻ എന്നും അറിയപ്പെട്ടു. ചെറുപ്പത്തിലേ തന്നെ സന്ന്യാസം സ്വീകരിച്ചെങ്കിലും അദ്ദേഹത്തിനു ശ്രീശുകൻ എന്ന ഒരു പുത്രനുണ്ടായിരുന്നതായി പുരാണങ്ങൾ ഘോഷിക്കുന്നു. ദ്വൈപായനൻ തന്റെ യൗവനകാലത്തുതന്നെ അവശേഷിച്ചിരുന്ന വേദമന്ത്രങ്ങൾ എല്ലാം ശേഖരിച്ച് അവക്ക് രൂപവും ഉച്ചാരണരീതിയും സ്ഥാപിച്ചു. ആ രീതിയിലാണ്‌ അവ ഇന്നും അറിയപ്പെടുന്നത് എന്നു കരുതുന്നു. ഇതുമൂലം ജനങ്ങൾ അദ്ദേഹത്തെ ആദരപൂർവ്വം വേദവ്യാസൻ എന്ന് വിളിച്ചുപോന്നു. ചരിത്രകാരന്മാരുടെ അഭിപ്രായത്തിൽ മൂന്ന് ഘട്ടങ്ങളിലൂടെയാണ് മഹാഭാരതം ഇന്നുകാണുന്ന രൂപത്തിലെത്തിയത്. അതിലെ ആദ്യഘട്ടം മൂലകൃതിയുടെ രചനയിൽ നിന്നും തുടങ്ങുന്നു. രണ്ട് കുലങ്ങൾ -- കൗരവരും, പാണ്ഡവരും -- തമ്മിലുള്ള കലഹവും അതിനെത്തുടർന്നുള്ള മഹായുദ്ധവുമാണ് മഹാഭാരത ഇതിവൃത്തം. വളരെക്കാലം ഇവർ തമ്മിൽ വഴക്കിടുകയും അവസാനം ഒരു ജനതയായി മാറുകയും ചെയ്തുവെന്ന് ഭാരതത്തിൽ എഴുതിയിരിക്കുന്നതായിരുന്നു [[ജയം (വ്യാസകാവ്യം)|ജയം]] എന്ന മഹാഭാരതത്തിന്റെ ആദ്യരൂപം. പാണ്ഡവരുടെ ജയം എന്നതാവാം ഈ ഗ്രന്ഥത്തിനു ഇത്തരമൊരു പേരുവരാൻ കാരണം.<ref>ജയ്: ആൻ ഇലുസ്റ്റ്രേറ്റഡ് റിറ്റേലിംഗ് ഓഫ് ദ മഹാഭാരത് -- ദേവദത്ത് പഠ്നായിക് -- പെൻഗിൻ ബുക്സ്</ref> മൂലകൃതിയിൽ ബ്രഹ്മാവിനാണ് ഈശ്വരസങ്കല്പം. യുദ്ധഗാനങ്ങളെല്ലാം പിൽക്കാലത്ത് ക്രോഡീകരിച്ച് വ്യാസൻ ഗ്രന്ഥം രചിച്ചു എന്നതിനാൽ തന്നെ എഴുത്തുസമ്പ്രദായം കണ്ടുപിടിക്കപ്പെട്ടതിനുശേഷമാവണം ഇത് എന്ന് അനുമാനിക്കാം. === സൂതപൗരാണികൻ === [[പ്രമാണം:00001 Ugrasrava and Saunaka.jpg|right|thumb|170px|നൈമിശാരണ്യം: സൂതനും ശൗനകാദികളും (ചിത്രം)]] [[കലിയുഗം|കലിയുഗാരംഭത്തിൽ]] [[ഗോമ്‌തീ നദി|ഗോമദീനദിക്കരയിൽ]] [[നൈമിശാരണ്യം]] എന്ന സ്ഥലത്തുവെച്ച് പന്ത്രണ്ട് വർഷംകൊണ്ടവസാനിക്കുന്ന ഒരു മഹായജ്ഞം [[ശൗനകൻ|ശൗനകാദിമുനികൾ]] ആരംഭിച്ചു. [[ബ്രഹ്മാവ്|ബ്രഹ്മപുത്രനായ]] [[ഭൃഗു|ഭൃഗുമുനിയുടെ]] പുത്രനായ [[ച്യവനൻ|ച്യവനമഹർഷിയുടെ]] പുത്രനായ [[പ്രമതി|പ്രമതിക്ക്]] [[അപ്സരസ്സ്|ഘൃതാചി]] എന്ന [[അപ്സരസ്സ്|അപ്സരസ്ത്രീയിൽ]] രുരു, ശുനകൻ എന്നീരണ്ടു പുത്രന്മാർ ജനിച്ചു. അവരിൽ ശുനകന്റെ പുത്രനാണ് [[ശൗനകൻ|ശൗനകമഹർഷി]]. യാഗത്തിൽ പങ്കെടുക്കാൻ ലോമഹർഷസുതന്റെ പുത്രനായ [[ഉഗ്രശ്രവസ്സ്]] എന്ന സൂതപൗരാണികനും<ref>ബ്രാഹ്മണവനിതയിൽ ക്ഷത്രിയനുണ്ടാവുന്ന പുത്രനെയാണ് സൂതൻ എന്നു വിളിക്കുന്നത്.</ref> എത്തി. വ്യാസശിഷ്യനായിരുന്ന അദ്ദേഹം ഒരിക്കൽ കേട്ടത് അതേപടി മറ്റുള്ളവരെ പറഞ്ഞുകേൾപ്പിക്കാനുള്ള കഴിവുണ്ടായിരുന്നതിനാൽ ഉഗ്രശ്രവസ്സ് എന്നറിയപ്പെട്ടു. [[പരീക്ഷിത്ത്|പരീക്ഷിത്]] മഹാരാജാവ് [[തക്ഷകൻ|തക്ഷദംശത്തെ]] തുടർന്നു മരിക്കുകയും ആ വൈരാഗ്യത്തിൽ അദ്ദേഹത്തിന്റെ പുത്രൻ ജനമേജയൻ [[സർപ്പസത്രയാഗം]] നടത്തുകയും ചെയ്തു.<ref>http://www.sacred-texts.com/hin/m01/m01055.htm മഹാഭാരതം -- അസ്തികചരിത്രം</ref><ref>http://www.shvoong.com/humanities/1758029-astika-maharaj-ankur-bhadauria/ {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20101103045249/http://www.shvoong.com/humanities/1758029-astika-maharaj-ankur-bhadauria/ |date=2010-11-03 }} ജരൽകാരുവിന്റെ പുത്രൻ അസ്തികൻ</ref> ആ സന്ദർഭത്തിൽ അദ്ദേഹത്തെക്കണ്ട് ആശിർവദിക്കാനെത്തിയ [[വ്യാസൻ|വ്യാസമഹർഷിയോട്]] പുണ്യകഥനം നടത്താൻ [[ജനമേജയൻ]] അഭ്യർത്ഥിക്കുകയും, അദ്ദേഹം തന്റെ ശിഷ്യനായ വൈശാമ്പയനോട് ഭാരതകഥ വിശദീകരിക്കുവാൻ ആവശ്യപ്പെടുകയും, വൈശാമ്പയൻ ജനമേജയസദസ്സിൽ കഥനം നടത്തുകയും ചെയ്തു. ആ സമയത്ത് അവിടെ സന്നിഹിതനായിരുന്ന ഉഗ്രശ്രവസ്സിനു കഥകേൾക്കുവാനുള്ള ഭാഗ്യം സിദ്ധിച്ചിരുന്നു. അദ്ദേഹമാണ് ശൈനകാദിമുനികൾക്ക് ഭാരതകഥ പറഞ്ഞുകൊടുക്കുന്നത്. അതിനാലാവാം സൂതപൗരാണികൻ പറഞ്ഞുകൊടുക്കുന്നരീതിയിലാണ് മഹാഭാരതം മൂലം എഴുതിയിരിക്കുന്നത്. == യുദ്ധത്തിന്റെ കാരണങ്ങൾ == ഭാരതത്തിലെ ഇതിഹാസങ്ങളിൽ ഒന്നായ മഹാഭാരതത്തിൽ പ്രധാനകഥാതന്തുവായി പ്രതിപാദിച്ചിരിക്കുന്ന യുദ്ധമായ കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധം പ്രധാനമായും മൂന്നുകാരണങ്ങളാലാണ് തുടക്കം കുറിച്ചത്. === കള്ളച്ചൂത് === [[File:Kathakali -Play with Kaurava.jpg|170px|thumb|left|ചൂതുകളിക്കുന്ന [[ശകുനി|ശകുനിയും]], [[കൗരവർ|കൗരവരും]], [[പാണ്ഡവർ|പാണ്ഡവരും]] - (ദുര്യോധനവധം [[കഥകളി]])]] [[കൗരവർ]] [[പാണ്ഡു|പാണ്ഡുപുത്രന്മാരോട്]] രണ്ടുതവണ [[ചൂത്|ചൂതുകളിച്ചു]]. [[ഗാന്ധാരി|ഗാന്ധാരിയുടെ]] സഹോദരനായ [[ശകുനി|ശകുനിയാണ്]] കൗരവർക്കുവേണ്ടി കളിച്ചത്. കള്ളക്കളിയിൽ അഗ്രഗണ്യനായ ശകുനി രണ്ടുതവണയും കൗരവർക്കു വിജയം സമ്മാനിച്ചു.<ref>{{Cite web |url=http://www.thekurukshetragame.com/the-game-of-dice.html |title=ആർക്കൈവ് പകർപ്പ് |access-date=2011-09-06 |archive-date=2011-09-09 |archive-url=https://web.archive.org/web/20110909225711/http://www.thekurukshetragame.com/the-game-of-dice.html |url-status=dead }}</ref> [[ഭീഷ്മർ|ഭീഷ്മരുടെ]] നിർദ്ദേശത്താൽ [[ഇന്ദ്രപ്രസ്ഥം|ഇന്ദ്രപ്രസ്ഥത്തിന്റെ]] രാജാവായി [[യുധിഷ്ഠിരൻ|യുധിഷ്ഠിരനെ]] വാഴിച്ചതിലും, [[മയാസുരൻ|മയാസുര]] നിർമ്മിതമായ [[പാണ്ഡവർ|പാണ്ഡവരുടെ]] സുഖസമൃദ്ധമായ കൊട്ടാര ജീവിതവും അതിലെ പ്രത്യേകതകളും കൗരവർക്കു അവരോടുള്ള കടുത്ത അസൂയക്കു കാരണമായി.ആദ്യത്തെ ചൂതുകളിയിൽ സർവസ്വവും നഷ്ടപ്പെട്ട പാണ്ഡവർക്ക് ധൃതരാഷ്ട്രർ ഇടപെട്ട് നഷ്ടപ്പെട്ടതൊക്കെ തിരികെക്കൊടുത്തുവെങ്കിലും രണ്ടാമതും കൗരവർ ചൂതുകളിക്ക് നടത്തിയ ക്ഷണം സ്വീകരിച്ച് പാണ്ഡവർ കളിച്ചു. ശകുനിയുടെ കള്ളത്തരത്തിൽ വീണ്ടും ചൂതുകളിയിൽ തോറ്റതിനാൽ പന്ത്രണ്ട് വർഷത്തെ [[വനവാസം|വനവാസവും]], അതിനുശേഷം ഒരു വർഷം ഏതെങ്കിലും ഒരു രാജ്യത്ത് പാണ്ഡവർ ഒന്നിച്ചു താമസിച്ച് മറ്റാരാലും തിരിച്ചറിയാതെ [[അജ്ഞാതവാസം|അജ്ഞാതവാസവും]] നടത്താൻ തത്ത്വത്തിൽ തീരുമാനിച്ചു. ഇതു കഴിഞ്ഞു തിരിച്ചു വരുമ്പോൾ ചൂതിൽ തോറ്റ് നഷ്ടപ്പെട്ട രാജ്യവും പദവിയും തിരിച്ചുകിട്ടും. അഥവാ ഒരു വർഷത്തെ അജ്ഞാതവാസത്തിൽ പിടിക്കപ്പെട്ടാൽ വീണ്ടും പന്ത്രണ്ട് വർഷം കാനനവാസം കഴിച്ച് ഒരു വർഷം അജ്ഞാതവാസം നടത്തണം. പക്ഷേ വനവാസവും, അജ്ഞാതവാസവും പൂർത്തിയാക്കി [[പാണ്ഡവർ]] തിരിച്ചെത്തിയിട്ടും അവർക്ക് അവകാശപ്പെട്ട രാജ്യം തിരിച്ചു നൽകാൻ കൗരവർ തയ്യാറായില്ല. കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധത്തിനുള്ള പ്രധാനകാരണം ഇതായിരുന്നു. === ദ്രൗപദീ വസ്ത്രാക്ഷേപം === [[പ്രമാണം:Draupadi & dushashan scene.jpg|200px|ലഘുചിത്രം|ഇടത്ത്‌|ദ്രൗപദീ വസ്ത്രാക്ഷേപം]] ചൂതിൽ തോറ്റ് പണയമായി മാറിയ ദ്രൗപദിയെ കൗരവരിലെ രണ്ടാമനായ [[ദുശ്ശാസനൻ]] ഹസ്തിനപുരി രാജസഭയിൽ ഏവരേയും സാക്ഷി നിർത്തി വസ്ത്രാക്ഷേപം നടത്തി. രജസ്വലയായിരുന്ന [[ദ്രൗപദി]] വരാൻ മടികാണിച്ചപ്പോൾ ഹീനമായി അധിക്ഷേപിച്ച് പിതാമഹന്മാരും മറ്റു ബന്ധുജനങ്ങളും സന്നിഹിതരായിരുന്ന കുരുസഭാമണ്ഡപത്തിലേക്ക് മുടിയിൽ പിടിച്ചു വലിച്ചു കൊണ്ടുവന്നു. മാതാവിനു തുല്യയായ ജ്യേഷ്ഠത്തിയായവളെ പണയവസ്തുവായി മാത്രം കരുതി കേവലബഹുമാനം പോലും കൊടുക്കാതെ അതിഹീനമായി അപമാനിച്ചു. [[കൃഷ്ണൻ]] പാഞ്ചാലിയുടെ സഹായത്തിനു വന്നതിനാൽ അവൾ അതിൽനിന്നും രക്ഷനേടി. പിതൃതുല്യരായവരുടെ മുമ്പിൽ മാനം നഷ്ടപ്പെട്ട ദ്രൗപദി, ദുശ്ശാസനൻ പിടിച്ചു വലിച്ച തന്റെ മുടി പിന്നീട് കെട്ടിയില്ല. ദുശാസനനെ കൊന്ന് അവന്റെ രക്തം തലയിൽതേച്ച് മാത്രമെ അഴിച്ചിട്ട മുടി കെട്ടൂ എന്ന് അവൾ ശപഥം ചെയ്തു. യുദ്ധമുണ്ടാവാതെ ദുശ്ശാസനനെ കൊല്ലാനും അവന്റെ രക്തം മുടിയിൽ പുരട്ടാനുമാവില്ല. ഇത് യുദ്ധത്തിനു കാരണമായ മറ്റൊരു പ്രധാന സംഭവമായിരുന്നു. === ഭീമനോടുള്ള ദ്രോഹം === മറ്റു കൗരവ-പാണ്ഡവരെ അപേക്ഷിച്ച് [[ഭീമൻ|ഭീമനുണ്ടായിരുന്ന]] അമാനുഷികശക്തി വിശേഷത്താൽ, ബാല്യകാലത്തു മുതൽ ദുര്യോധനാദികൾ അസൂയാലുക്കളായിരുന്നു. അന്നുമുതലേ ദുര്യോധനാദികൾ നൂറുപേരും,കർണനും നിരവധി തവണ ഭീമനെ കൊല്ലാനായി പദ്ധതികൾ അവിഷ്കരിച്ച് നടപ്പിലാക്കാൻ ശ്രമിച്ചിരുന്നു<ref>http://www.kidsgen.com/fables_and_fairytales/indian_mythology_stories/poison_kills_poison.htm</ref>. ആയുസ്സിന്റെ ശക്തിയിൽ പലപ്പോഴും അതിൽ നിന്നും രക്ഷപെട്ട ഭീമന്, തന്നെ കൊലപ്പെടുത്താൽ ശ്രമിച്ചുകൊണ്ടിരിക്കുന്ന ദുര്യോധനാദികളോട് വൈരാഗ്യം അതിശക്തമായുണ്ടായിരുന്നു. ജ്യേഷ്ഠനായ യുധിഷ്ഠിരനെ ബഹുമാനിച്ച് ഭീമൻ പുറത്തു കാണിച്ചിരുന്നില്ലയെന്നു എന്നുമാത്രം. ഇത് യുദ്ധത്തിനുള്ള മറ്റൊരു കാരണമായിരുന്നു. (യുദ്ധത്തിൽ ഗാന്ധാരിയുടെ നൂറു പുത്രന്മാരും കൊല്ലപ്പെടുന്നത് ഭീമനാലാണ്). == സന്ധിസംഭാഷണങ്ങൾ == [[File:Krishna as Envoy.jpg|170px|thumb|ഭഗവദ് ദൂത്' : [[കൃഷ്ണൻ]] കൗരവസഭയിലെ [[ശന്തനു]]വിന്റെ സിംഹാസനത്തിൽ<br />([[രാജാ രവിവർമ്മ|രാജാരവിവർമ്മ ചിത്രം]])]] ==== വ്യാസോപദേശം ==== കൗരവരോട് ചൂതുകളിൽ തോറ്റ് പന്ത്രണ്ട് വർഷത്തെ വനവാസവും, ഒരു വർഷത്തെ അജ്ഞാതവാസവും പൂർത്തിയാക്കി പാണ്ഡവർ ഹസ്തിനപുരിയ്ക്കടുത്ത് ഉപപ്ലാവ്യത്തിൽ വന്നു താമസിച്ചു. ഇതു മനസ്സിലാക്കിയ [[സത്യവതി]] പുത്രനായ വേദവ്യാസമഹർഷി ഹസ്തിനപുരിയിൽ ചെന്ന് ധൃതരാഷ്ട്രരെയും, ദുര്യോധനനെയും വിളിച്ചുവരുത്തി പാണ്ഡവർക്ക് അവകാശപ്പെട്ട അർദ്ധരാജ്യം നൽകാൻ ആവശ്യപ്പെട്ടു. ദുര്യോധനന്റെ പിടിവാശിയിൽ മഹാരാജാവായ ധൃതരാഷ്ട്രർക്ക് തനിച്ചൊന്നും ചെയ്യാൻ പറ്റുമായിരുന്നില്ല. ഭീഷ്മർ പലതവണ ധൃതരാഷ്ട്രരെ ഉപദേശിച്ചിരുന്നു, എങ്കിലും അർദ്ധരാജ്യം നൽകാൻ കൗരവർ തയ്യാറായില്ല. ==== സഞ്ജയദൂത് ==== കൗരവർ ഇതിനോടകം സഞ്ജയനെ ദൂതനായി ഉപപ്ലാവ്യത്തിലേക്ക് അയച്ച് യുധിഷ്ഠിരനെ കണ്ട് തങ്ങളുടെ സന്ദേശം അറിയിപ്പിച്ചു. ദുര്യോധനനാണ് ദൂതനായി സഞ്ജയനെ അയച്ചതെങ്കിലും, ധൃതരാഷ്ട്രർ അയച്ചതാണെന്നു പറയാൻ ആവശ്യപ്പെട്ടിരുന്നു. പാണ്ഡവർക്ക് അർദ്ധരാജ്യം നൽകാനാവില്ല എന്നുള്ള വിവരം സഞ്ജയൻ യുധിഷ്ഠിരനെ അറിയിച്ചു. അപ്രിയകാര്യം ചെയ്ത സങ്കടത്തിൽ തിരിച്ച് ഹസ്തിനപുരിയിൽ എത്തിയ സഞ്ജയൻ മഹാരാജാവിനെ നേരിട്ട് കണ്ട് യുദ്ധം മൂലമുണ്ടാവുന്ന കൗരവരുടെ തകർച്ചയെ മുൻകൂട്ടി ബോധിപ്പിച്ചു.<ref>സി. രാജഗോപാലാചാരിയുടെ മഹാഭാരതം; "54-സഞ്ജയ മിഷൻ (സഞ്ജയദൂത്)"</ref>. ==== വിദുരനീതി ==== സഞ്ജയ ഉപദേശത്തെ തുടർന്ന് ദുഃഖിതനായ ധൃതരാഷ്ട്രർ അന്നു രാത്രിതന്നെ വിദുരരെ വിളിപ്പിച്ചു. പ്രസിദ്ധമായ വിദുരനീതി മഹാഭാരതത്തിൽ വർണ്ണിക്കുന്നത് ഈ സന്ദർഭത്തിലാണ്. വിദുരർ ജ്യേഷ്ഠനായ ധൃതരാഷ്ട്രരെ ആപത്തിൽ നിന്നു രക്ഷിക്കാനായി കൗരവരുടെ അസാന്നിധ്യത്തിൽ ധർമ്മാധർമ്മങ്ങൾ ഉപദേശിച്ചു. പലകഥകളും ഉദാഹരണമായി പറഞ്ഞ് കൂടുതൽ വിശ്വാസ്യത കിട്ടത്തക്കരീതിയിൽ ഉപദേശിച്ചിട്ടും, പുത്രവാത്സല്യം നിമിത്തം ധൃതരാഷ്ട്രർക്ക് അതൊന്നും സ്വീകരിക്കാൻ കഴിയുമായിരുന്നില്ല<ref>വിദുര നീതി : ആംഗലേയ പരിഭാഷ -- കിസാരി മോഹൻ ഗാംഗുലി</ref>. ==== സനൽകുമാരോപദേശം ==== പാണ്ഡവർക്കുവേണ്ടി മഹാതപസ്വിയായ സനൽകുമാരമഹർഷിയും ദുര്യോധനനെ ഉപദേശിച്ചു. മഹായുദ്ധം തടയാൻ ഇങ്ങനെ പലരും അഭ്യർത്ഥന നടത്തിയിട്ടും കൗരവർക്ക് അതൊന്നും സ്വീകാര്യമായിരുന്നില്ല. ==== കൃഷ്ണദൂത് ==== [[യുധിഷ്ഠിരൻ|യുധിഷ്ഠിരന്റെ]] അപേക്ഷയിൽ [[കൃഷ്ണൻ]] [[പാണ്ഡവർ|പാണ്ഡവർക്കുവേണ്ടി]] ദൂതനായി [[ഹസ്തിനപുരി|കൗരവസഭയിൽ]] എത്തി. ഇതു മുൻകൂട്ടി അറിഞ്ഞ [[ശകുനി|ശകുനിയും]], [[ദുര്യോധനൻ|ദുര്യോധനനും]] ചേർന്ന് [[ശന്തനു|ശന്തനു മഹാരാജാവിന്റെ]] [[സിംഹാസനം]] കൃഷ്ണനുവേണ്ടി സഭയിൽ സജ്ജമാക്കി. ''(സിംഹാസനത്തിന്റെ ശാപം: അയോഗ്യനായ ആരതിലിരുന്നാലും അവന്റെ തല പൊട്ടിച്ചിതറുമെന്ന് ശന്തനു മഹാരാജാവിന്റെ ശാപം ആ സിംഹാസനത്തിനുണ്ടായിരുന്നു. ശന്തനുവിനുശേഷം ശാപത്തെ പേടിച്ച് അതിൽ ആരും ഇരുന്നിട്ടില്ല)'' കൃഷ്ണൻ സിംഹാസനത്തിലിരുന്നെങ്കിലും അദ്ദേഹത്തിനു കുഴപ്പമൊന്നും സംഭവിച്ചില്ല. അർദ്ധരാജ്യം നൽകില്ലയെന്നു തീർത്തു പറഞ്ഞ കൗരവസഭയിൽ കൃഷ്ണൻ പാണ്ഡവർക്കായി അഞ്ചു ചെറിയ രാജ്യങ്ങളൊ, അല്ലെങ്കിൽ അഞ്ചു ദേശങ്ങളൊ, അതുമല്ലെങ്കിൽ അഞ്ചു ഗൃഹങ്ങളൊ, അവസാനം ഇവർക്ക് അഞ്ചുപേർക്കുമായി താമസിക്കാൻ ഒരു ഗൃഹം എങ്കിലും കൊടുക്കണം എന്ന് അപേക്ഷിച്ചു. പക്ഷേ സൂചികുത്തുവാൻ പോലും പാണ്ഡവർക്ക് തൻ്റെ രാജ്യത്തിലിടം കൊടുക്കില്ലയെന്ന് ദുര്യോധനൻ പ്രഖ്യാപിച്ചതോടെ കൃഷ്ണദൂത് പരാജയമായിരുന്നു. കൃഷ്ണനെ പിടിച്ചുകെട്ടി സഭയിൽവച്ച് അപമാനിക്കാൻ ദുര്യോധനൻ ശ്രമിക്കുകകൂടി ചെയ്തതോടെ തൻ്റെ വിശ്വരൂപം പ്രദർശിപ്പിച്ച് ഏവരെയും അൽഭുതപ്പെടുത്തിയ ശേഷം കൃഷ്ണൻ അവിടെനിന്നും ഇറങ്ങിപ്പോവുകയുണ്ടായി. == യുദ്ധ സന്നാഹം == [[File:Brooklyn Museum - Krishna Counsels the Pandava Leaders Page from a Mahabharata series.jpg|200px|thumb|left|യുദ്ധ സന്നാഹം: പാണ്ഡവരും കൃഷ്ണനും ([[:en:Brooklyn Museum|ബ്രൂക്കിലിൻ മ്യൂസിയത്തിലുള്ള]] 18-ആം നൂറ്റാണ്ടിലെ എണ്ണഛായാചിത്രം)]] ഭഗവത്ദൂത് പരാജയമായതിനെത്തുടർന്ന് യുദ്ധം തീരുമാനിക്കപ്പെട്ടു. ധർമ്മപുത്രരും, ദുര്യോധനനും തങ്ങളുടെ സുഹൃത്ത്-ബന്ധുരാജ്യങ്ങളിലേക്ക് ദൂതന്മാരെ അയച്ച് സഹായം അഭ്യർത്ഥിച്ചു. രാജ്യം ഭരിക്കുന്ന രാജാവിന്റെ പുത്രനായ ദുര്യോധനനു കൂടുതൽ രാജ്യങ്ങൾ തങ്ങളുടെ സേനയെ അയച്ചു കൊടുത്തു. ദ്വാരകാസൈന്യം: ദ്വാരകയിലേക്ക് പാണ്ഡവർക്ക് ദൂതനായി പോയത് അർജ്ജുനനും, കൗരവർക്ക് വേണ്ടി ദുര്യോധനനും ആയിരുന്നു. ആദ്യമെത്തിയ ദുര്യോധനൻ ഉറങ്ങിക്കിടന്ന കൃഷ്ണന്റെ തലയ്ക്കലും, രണ്ടാമതെത്തിയ അർജ്ജുനൻ കാൽക്കലും കൃഷ്ണൻ ഉണരുന്നതും കാത്തിരുന്നു. കൃഷ്ണന്റെ അതിശക്തമായ സേനാവ്യൂഹം നാരായണിസേന എന്നാണറിയപ്പെട്ടിരുന്നത്. കൃഷ്ണൻ ഇരുവർക്കുമായി ഒരു ഭാഗത്ത് കൃഷ്ണൻ നിരായുധനായും, മറുവശത്ത് തന്റെ നാരായണിസൈന്യവും പകുത്തു നൽകി. അർജ്ജുനൻ നിരായുധനായ കൃഷ്ണനേയും, ദുര്യോധനൻ സൈന്യത്തേയും സ്വീകരിച്ചു. നാരായണി സൈന്യത്തെ കൂടാതെ മറ്റുള്ള ദ്വാരകാവാസികൾക്ക് ഏതു ഭാഗത്തു ചേരാനും അനുവാദം നൽകി.കൃഷ്ണൻ്റെ സൈന്യാധിപനായ സാത്യകി,കൃഷ്ണൻ്റെ കൂടെ പാണ്ഡവപക്ഷത്ത് ചേർന്നു.മറ്റൊരു യാദവപ്രമുഖനായ കൃതവർമാവ് നാരായണിസേനയെ നയിച്ചുകൊണ്ട് കൗരവപക്ഷത്തും ചേർന്നു.ബലരാമൻ, പ്രദ്യുംനൻ മുതലായവർ ഇരുപക്ഷത്തും ചേരാതെ തീർത്ഥയാത്രക്ക് പോയപ്പോൾ സാംബൻ മുതലായവർ വിട്ടുനിന്നു. വിരാടസൈന്യം: വിരാടനും പുത്രന്മാരായ ഉത്തരനും,ശ്വേതനും,ശംഖനും അവരുടെ മുഴുവൻ സൈന്യവും പാണ്ഡവപക്ഷം ചേർന്നു. പാഞ്ചാലസൈന്യം: പാണ്ഡവസൈന്യത്തിന്റെ പ്രധാന ഭാഗം ദ്രുപദരുടെ പുത്രനായ ധൃഷ്ടദ്യുമ്നന്റെ കീഴിൽ അണിനിരന്ന പാഞ്ചാല സൈന്യമായിരുന്നു. ഈ രാജ്യങ്ങളെ കൂടാതെ പാണ്ഡവപക്ഷത്തു ചേരാനായി കാശിരാജാവും, മാത്സ്യരാജാവും തങ്ങളുടെ സൈന്യത്തെ അയച്ചു കൊടുത്തു. ഈ രണ്ടുരാജ്യങ്ങളും കൗരവ-പാണ്ഡവരുടെ ബന്ധുരാജ്യങ്ങളായിരുന്നു. കാശി രാജകുമാരിമാരാണ് അംബികയും, അംബാലികയും. മാത്സ്യരാജാവ് സത്യവതിയുടെ സഹോദര പുത്രനാണ്. ശിശുപാലന്റെ മരണശേഷം ചേദിരാജ്യം ഭരിച്ചിരുന്ന അയാളുടെ മകനായ ധൃഷ്ടകേതു പാണ്ഡവരോട് സ്നേഹബന്ധം പുലർത്തിയിരുന്നതിനാൽ അദ്ദേഹവും സൈന്യവുമായി ഉപപ്ലവ്യത്തിൽ എത്തി പാണ്ഡവസൈന്യത്തിൽ ചേർന്നു. കേകേയവും, മഥുരയും, വിദർഭയും തങ്ങളുടെ സൈന്യത്തെ രണ്ടു കൂട്ടർക്കുമായാണ് കൊടുത്തത് <ref>{{Cite web |url=http://www.mahabharataonline.com/rajaji/mahabharata_summary_61.php |title=ആർക്കൈവ് പകർപ്പ് |access-date=2011-09-07 |archive-date=2008-04-03 |archive-url=https://web.archive.org/web/20080403050100/http://www.mahabharataonline.com/rajaji/mahabharata_summary_61.php |url-status=dead }}</ref>(നോക്കുക: കുറിപ്പ്). നാഗസൈന്യം: അർജുനൻ്റേയും, നാഗരാജകുമാരിയായ ഉലൂപിയുടെയും പുത്രനായ ഇരവാൻ തൻ്റെ സൈന്യവുമായി പണ്ഡവപക്ഷത്ത് ചേർന്നു. രാക്ഷസർ: ഭീമസേനൻ്റെയും രാക്ഷസിയായ ഹിഡുമ്പിയുടെയും പുത്രനായ ഘടോൽകചൻ പാണ്ഡവപക്ഷത്തും, ബകാസുരൻ്റെ അനുജനായ അലമ്പുഷൻ, സുഹൃത്ത് അലായുധൻ തുടങ്ങിയ രാക്ഷസർ കൗരവപക്ഷത്തും തങ്ങളുടെ സൈന്യങ്ങളുമായി ചേർന്നു. ബാഹ്ലികം: ശന്തനുവിൻ്റെ ജ്യേഷ്ഠനും, ഭീഷ്മരുടെ വല്യച്ഛനുമായ, കുരുക്കളുടെ ഏറ്റവും മുതിർന്ന പിതാമഹനായിരുന്നു ബാഹ്ലികദേശത്തേ രാജാവായിരുന്ന ബാഹ്ലികൻ. യുദ്ധം ഒഴിവാക്കാൻ പരമാവധി ശ്രമിച്ച ഇദ്ദേഹം തൻ്റെ പുത്രനായ സോമദത്തൻ, പൗത്രൻ ഭൂരിശ്രവസ്സ് തുടങ്ങിയവർക്കൊപ്പം സൈന്യവുമായി കൗരവപക്ഷത്ത് ചേർന്നു. മാദ്രം: നകുലസഹദേവൻമാരുടെ മാതാവായ മാദ്രിയുടെ സഹോദരനായ മാദ്രരാജാവ് ശല്യർ പാണ്ഡവപക്ഷത്ത് ചേരാൻ ആഗ്രഹം കാണിച്ചുവെങ്കിലും ദുര്യോധനൻ്റെ കുതന്ത്രം മൂലം കൗരവപക്ഷത്ത് തൻ്റെ സൈന്യവുമായി ചേരേണ്ടിവന്നു. ത്രിഗർത്തം : വിരാടരുടെ പ്രധാനശത്രുവും, കൗരവരുമായി സൗഹൃദം സൂക്ഷിച്ചിരുന്നയാളുമായ ത്രിഗർത്തരാജാവ് സുശർമ്മൻ കൗരവപക്ഷത്ത് നിലകൊണ്ടു. പ്രാഗ്ജ്യോതിഷം: നരകാസുരൻ്റെ പുത്രനായ ഭഗദത്തൻ തൻ്റെ ശക്തമായ ആനപ്പടയുമായി കൗരവപക്ഷത്ത് ചേർന്നു. പാണ്ഡ്യം, കേരളം: പാണ്ഡ്യരാജാവും , കേരളരാജാവായ മലയധ്വജനും പാണ്ഡവരുടെ കൂടെ ചേർന്നു. === സേനാ സമൂഹം === {| class="wikitable" border="1" |- ! ! പാണ്ഡവസേന ! കൗരവസേന |- ! സർവ്വസേനാധിപൻ | [[ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ]] | [[ഭീഷ്മർ]] |- ! ഉപസൈന്യാധിപർ | ഏഴുപേർ<br />[[വിരാടൻ]], [[ദ്രുപദൻ]], [[ശിഖണ്ഡി]], [[ഭീമൻ]], [[സാത്യകി]],<br />[[നകുലൻ]], [[സഹദേവൻ]] | പതിനൊന്നുപേർ<br />[[ദ്രോണർ]], [[അശ്വത്ഥാമാവ്]], [[കൃപർ]], [[ശല്യർ]], [[ത്രിഗർത്തൻ]], <br />[[കൃതവർമ്മാവ്]], [[ഭഗദത്തൻ]], [[ജയദ്രഥൻ]], [[സൗമദത്തി]], [[ശകുനി]],<br /> [[ദുശ്ശാസനൻ]] |- ! പങ്കെടുത്ത രാജ്യങ്ങൾ | [[വിരാടം]], [[പാഞ്ചാലം]], [[കാശി]], [[മാത്സ്യം]], [[ചേദി]], [[പാണ്ഡ്യം]], [[മഗധ]], [[കേകേയം]], [[ദ്വാരക]], [[മഥുര]], [[വിദർഭ]] | [[ഹസ്തിനപുരി]], [[അംഗം]], [[സിന്ധ്]], [[അവന്തി]], [[മാഹിഷ്മതി]],<br />[[ഗാന്ധാരം]], [[മാദ്രം]], [[കംബോജം]], [[പ്രാഗ്ജ്യോതിഷ]], [[കലിംഗം]], [[കേകേയം]], [[ദ്വാരക]], [[മഥുര]], [[വിദർഭ]], [[വാൽഹികം]] |- ! സൈന്യബലം | [[7 (അക്കം)|7]] [[അക്ഷൗഹിണി|അക്ഷൗഹിണികൾ]]<br>153,090 ആനകൾ<br />153,090 രഥങ്ങൾ<br />459,270 കുതിരകൾ<br />765,450 കാലാൾ പടകൾ | [[11 (സംഖ്യ)|11]] [[അക്ഷൗഹിണി|അക്ഷൗഹിണികൾ]]<br>240,570 ആനകൾ<br />240,570 രഥങ്ങൾ<br />721,710 കുതിരകൾ<br />1,202,850 കാലാൾ പടകൾ |} == കൗരവ സൈന്യം == കൗരവപക്ഷത്തിന്റെ നേതൃസ്ഥാനം ഭീഷ്മർ വഹിച്ചു. അദ്ദേഹം സൈന്യത്തെ പതിനൊന്നു വിഭാഗങ്ങളായി തിരിച്ച് ഓരോന്നിനും ഉപസൈന്യാധിപന്മാരെ നിയോഗിച്ചു. യുദ്ധത്തിന്റെ തലേനാൾ ഭീഷ്മർ ഇരുപക്ഷങ്ങളിലെയും യോദ്ധാക്കൻമാരേ അവരുടെ കഴിവനുസരിച്ച് തരംതിരിക്കുകയും കർണ്ണനേ അർധരഥിയെന്ന് അപമാനിക്കുകയും ചെയ്തു. ഇതിനേത്തുടർന്നുണ്ടായ വാഗ്വാദത്തെത്തുടർന്ന് കർണ്ണൻ ഭീഷ്മർക്കൊപ്പം യുദ്ധംചെയ്യില്ല എന്നു നിർബന്ധം പിടിച്ചു. ''(ആദ്യ പത്തുനാളുകൾ കർണ്ണൻ യുദ്ധം ചെയ്തില്ല).'' ഭീഷ്മർ കർണ്ണനെ യുദ്ധത്തിൽ നിന്നും പിന്തിരിപ്പിക്കാൻ ഉപയോഗിച്ച മാർഗ്ഗമായിരുന്നു ഇത്. (കർണ്ണൻ്റെ ജന്മരഹസ്യമറിയാമായിരുന്ന ഭീഷ്മർക്ക് കർണ്ണാർജ്ജുനയുദ്ധം നടന്നുകാണാൻ താൽപര്യം ഇല്ലായിരുന്നു.) വിദേഹരാജകുമാരനായ രുഗ്മി (കൃഷ്ണന്റെ പത്നിയായ രുക്മിണിയുടെ സഹോദരൻ) പാണ്ഡവപക്ഷത്തു ചേർന്ന് യുദ്ധം ചെയ്യാൻ ആഗ്രഹിച്ചുവന്നെങ്കിലും അയാളുടെ വീമ്പുപറച്ചിൽ സഹിക്കാതെ അർജ്ജുനൻ അവനെ പിന്തിരിപ്പിച്ച് അയച്ചു. അതിനെത്തുടർന്ന് രുഗ്മി ദുര്യോധനപക്ഷത്ത് ചെന്നെങ്കിലും രുക്മിയേ കൂടെച്ചേർക്കാൻ കൗരവരും തയ്യാറായില്ല. ശല്യരും മാദ്രസൈന്യവും കൗരവപക്ഷത്തുചേർന്നു യുദ്ധംചെയ്തു. യുദ്ധത്തിനു തലേദിവസം [[വ്യാസൻ]] ധൃതരാഷ്ട്രരുടെ കൊട്ടാരത്തിൽ വരുകയും അദ്ദേഹത്തിനു യുദ്ധം കാണാനായി സചിവനായ [[സഞ്ജയൻ|സഞ്ജയനു]] ദിവ്യചക്ഷുസ്സ് നൽകി അനുഗ്രഹിക്കുകയും ചെയ്തു. കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധത്തിൽ നടക്കുന്ന കാര്യങ്ങൾ തത്സമയം ഹസ്തിനപുരിയിലെ കൊട്ടാരത്തിലിരുന്നു കാണുവാനും അത് അപ്പോൾ തന്നെ മഹാരാജാവിനെ ധരിപ്പിക്കുവാനും ഇതു സഹായകമായി. കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധം മുൻകൂട്ടി മനസ്സിലാക്കിയ ദേവേന്ദ്രൻ ബ്രാഹ്മണവേഷത്തിൽ വന്ന് കർണ്ണനോട് അവന്റെ കവചകുണ്ഡലങ്ങൾ ദാനം ചോദിച്ചു വാങ്ങുന്നു. വന്നത് ദേവേന്ദ്രനാണെന്നറിഞ്ഞു കൊണ്ടുതന്നെ കർണ്ണൻ തന്റെ ജന്മസിദ്ധമായിരുന്ന കവചകുണ്ഡലങ്ങൾ ഇന്ദ്രനു ദാനംചെയ്തു. കവചകുണ്ഡലങ്ങൾ ഉള്ളിടത്തോളം കാലം കർണ്ണനെ ആർക്കും വധിക്കുക പ്രയാസമായിരുന്നു. അർജ്ജുനനു വിജയം കൈവരിക്കാൻ ഇതു സഹായകമായി. കർണ്ണന്റെ ദാനമാഹാത്മ്യത്തിൽ സന്തുഷ്ടനായി ദേവേന്ദ്രൻ അവനു വിശിഷ്ടമായ വാസവിശക്തി എന്ന വേൽ കൊടുത്ത് അനുഗ്രഹിച്ചു. ശത്രുനിഗ്രഹത്തിനായി ഒരു വട്ടം മാത്രം ഉപയോഗിക്കാമായിരുന്ന ഈ വേൽ കർണ്ണൻ അർജ്ജുനനു നേരെ യുദ്ധത്തിൽ പ്രയോഗിക്കുവാൻവേണ്ടി കരുതിവെച്ചു. === കർണ്ണ ശപഥം === യുദ്ധസന്നാഹങ്ങൾക്കായി തയ്യാറെടുക്കുന്ന ഒരു നാൾ [[കർണ്ണൻ]] [[യമുന|യമുനാനദിയിൽ]] സ്നാനം ചെയ്യുന്നവസരത്തിൽ [[കുന്തി|കുന്തിദേവി]] അവനെ കാണാൻ വരുന്നു. ഒരു യാചകയായിട്ടാണ് താൻ വന്നിരിക്കുന്നതെന്നും, തന്റെ ഒരു ആഗ്രഹം കർണ്ണൻ നിറവേറ്റിത്തരണമെന്നും അവർ അപേക്ഷിക്കുന്നു. അഞ്ചുപുത്രന്മാരുടെ അമ്മയായ കുന്തിദേവിക്ക് ശത്രുപക്ഷത്തുള്ള താൻ എന്തു ആഗ്രഹമാണ് നിറവേറ്റേണ്ടതെന്ന് കർണ്ണൻ സംശയിക്കുന്നുവെങ്കിലും ആരെന്തപേക്ഷിച്ചാലും നിറവേറ്റുമെന്നു മറുപടി പറയുന്നു. തന്റെ പുത്രന്മാരോടു ചേർന്നുനിന്ന് യുദ്ധം ചെയ്യണമെന്നും, കർണ്ണൻ തന്റെ ആദ്യ പുത്രനാണെന്നും സൂര്യഭഗവാനാണ് പിതാവെന്നും കുന്തി അവനെ അറിയിക്കുന്നു. വിശ്വസിക്കുവാൻ പ്രയാസമായതും, അപ്രിയവുമായ സത്യമായിരുന്നെങ്കിലും താനറിയുവാനായി ഏറെ ആഗ്രഹിച്ച, ഏറെ നാളായി തന്നെ അലട്ടിക്കൊണ്ടിരുന്ന ചോദ്യത്തിനുത്തരമായിരുന്നു കർണ്ണനത്. സത്യം സത്യമായി പറയുവാൻ കർണ്ണൻ കുന്തീദേവിയോട് അഭ്യർത്ഥിച്ചപ്പോൾ, തന്റെ ബാല്യത്തിൽ ദുർവ്വാസാവിൽ നിന്നും കിട്ടിയ വരലബ്ധിയിൽ സൂര്യ ഭഗവാനെ ധ്യാനിച്ചതും, ആദ്യസന്താനമുണ്ടായപ്പോൾ അപമാനം ഭയന്ന് നദിയിലൊഴുക്കിയതും കുന്തി കർണ്ണനോട് പറഞ്ഞു. തന്റെ ജന്മദാതാക്കളെക്കുറിച്ചുള്ള സംശയങ്ങൾ നീങ്ങിയ കർണ്ണൻ കുന്തീദേവിയെ അഭിമാനപൂർവ്വം വന്ദിച്ചയക്കുന്നു. യുദ്ധത്തിന് ശേഷവും അതിന് മുൻപത്തേപ്പോലെ കുന്തിക്ക് അഞ്ച് പുത്രൻമാർ തന്നെയുണ്ടായിരിക്കുമെന്നും, അർജ്ജുനനൊഴിച്ച് മറ്റുള്ള നാല് പാണ്ഡവരേയും താൻ വധിക്കില്ലെന്നും കുന്തിക്ക് കർണ്ണൻ വാക്കുനൽകി. == പാണ്ഡവ സൈന്യം == [[പാണ്ഡവർ]] ഏഴു [[അക്ഷൗഹിണി]] പടസമൂഹങ്ങളെ ഉപപ്ലവ്യത്തിൽ സജ്ജമാക്കി. സർവ്വസൈന്യാധിപനായി [[ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ]] തിരഞ്ഞെടുക്കപ്പെട്ടു. അദ്ദേഹം തന്റെ സേനയെ ഏഴു ഭാഗങ്ങളായി തിരിച്ച് അതിന്റെ നേതൃത്വം വിരാടൻ, ദ്രുപദൻ, ശിഖണ്ഡി, ഭീമൻ, സാത്യകി, നകുലൻ, സഹദേവൻ എന്നിവരിൽ അർപ്പിച്ചു. കൂടാതെ ഏഴു സൈന്യത്തിന്റേയും ഉപനായകസ്ഥാനം അർജ്ജുനനും നൽകി. ഭീമന് ഹിഡുംബിയിൽ ജനിച്ച [[ഘടോൽകചൻ]] തന്റെ രാക്ഷസസേനാവ്യൂഹവുമായി വന്നെത്തി പാണ്ഡവപക്ഷത്തു ചേർന്നു. == യുദ്ധത്തിലെ സേനാവ്യൂഹങ്ങൾ == [[File:Chakravyuha.svg|200px|thumb|right|ചക്രവ്യൂഹം]] [[File:ShaktaVyuham.PNG|200px|thumb|right|ശക്തവ്യൂഹം]] # ക്രൗഞ്ചവ്യൂഹം ([[കൊക്ക്|കൊക്കിന്റെ ആകൃതി]]) # മകരവ്യൂഹം ([[ചീങ്കണ്ണി|മുതലയുടെ ആകൃതി]]) # കൂർമ്മവ്യൂഹം ([[ആമ|ആമയുടെ ആകൃതി]]) # ത്രിശൂലവ്യൂഹം ([[ത്രിശൂലം|മൂന്നുമുനയുള്ള ശൂലത്തിന്റെ ആകൃതി]]) # ചക്രവ്യൂഹം ([[ചക്രം|കറങ്ങുന്ന ചക്രത്തിന്റെ ആകൃതി]]) <ref>എഴുത്തച്ഛൻ മഹാഭാരതത്തിൽ പത്മവ്യൂഹം എന്നു എഴുതിയിരിക്കുന്നു. ഏറ്റവും പുറത്തു നിൽക്കുന്ന യോദ്ധാക്കൾ ശത്രു ഉള്ളിൽ കടന്നു കഴിയുമ്പോൾ ഉള്ളിലേക്കടുത്ത് ശത്രുവിനെ നേരിടുന്നതിനാലാവാം അദ്ദേഹം പത്മവ്യൂഹം (കൂമ്പടയാൻ പോകുന്ന താമര എന്നർത്ഥത്തിൽ) പരാമർശിച്ചിരിക്കുന്നത്. കമലവ്യൂഹം എന്ന പേരിൽ മറ്റൊരു വ്യൂഹവും (പൂർണ്ണമായി വിരിഞ്ഞ താമരയുടെ രൂപത്തിൽ) യുദ്ധത്തിൽ ഉപയോഗിച്ചിരുന്നതിനാൽ വ്യാസൻ പരാമർശിച്ചിരിക്കുന്ന ചക്രവ്യൂഹമാവും ഇതിനു കൂടുതൽ യോജിക്കുക.</ref> # കമലവ്യൂഹം ([[താമര|പൂർണ്ണമായി വിരിഞ്ഞ താമരപ്പൂവിന്റെ ആകൃതി]]) # ഗരുഡവ്യൂഹം ([[പരുന്ത്|ചിറകുവിരിച്ച പരുന്തിന്റെ ആകൃതി]]) # അർണ്ണവ്യൂഹം ([[സമുദ്രം|സമുദ്രാകൃതി]]) # മണ്ഡലവ്യൂഹം ([[ആകാശഗംഗ|ആകാശഗംഗയുടെ ആകൃതി]]) # വജ്രവ്യൂഹം ([[മിന്നൽ|മിന്നലിന്റെ ആകൃതി]]) # ശക്തവ്യൂഹം ([[ചതുരം|സമചതുരാകൃതി]]) # അസുരവ്യൂഹം ([[അസുരൻ|രാക്ഷസാകൃതി]]) # ദേവവ്യൂഹം ([[ദേവൻ|അമാനുഷാകൃതി]]) # സൂചിവ്യൂഹം ([[സൂചി|സൂചിയുടെ ആകൃതി]]) # ശൃംഗാരകവ്യൂഹം ([[കൊമ്പ്|വളഞ്ഞ കൊമ്പിന്റെ ആകൃതി]]) # അർദ്ധചന്ദ്രവ്യൂഹം ([[ചന്ദ്രൻ|ചന്ദ്രക്കലയുടെ ആകൃതി]]) # മാലവ്യൂഹം ([[പുഷ്പം|പുഷ്പചക്രാകൃതി]]) # മത്സ്യവ്യൂഹം ([[മത്സ്യം|മത്സ്യാകൃതി]]) == യുദ്ധം അനുശാസിച്ച നിയമങ്ങൾ == # യുദ്ധം സൂര്യോദയത്തിനുശേഷം തുടങ്ങി, സൂര്യാസ്തമയത്തിനു അവസാനിപ്പിക്കുക. # ഇരുപക്ഷത്തിനും സമ്മതമെങ്കിൽ രാത്രിയിൽ യുദ്ധമാവാം. # ഒന്നിൽ കൂടുതൽ പേർ ചേർന്ന് തനിച്ച് ഒരാളെ ആക്രമിക്കരുത്. # രണ്ടുപേർ തമ്മിൽ ദ്വന്ദ്വയുദ്ധമാവാം, സുദീർഘമായ യുദ്ധത്തിൽ അവർ ഒരേ ആയുധങ്ങൾ വഹിച്ചൊ, ഒരേ വാഹനത്തിലൊ ''(ആന, തേർ, കുതിര)'' ആവണം. # ഒരാളുപോലും മറ്റുള്ളവരാൽ ചുറ്റപ്പെട്ട് ആക്രമിക്കപ്പെടരുത്. # യുദ്ധത്തിൽ അടിയറവ് പറഞ്ഞവനെ മാന്യമായ യുദ്ധതടവുകാരനായി സംരക്ഷിക്കണം. # നിരായുധനെ ആക്രമിക്കരുത്. # അബോധാവസ്ഥയിലായവനെ ആക്രമിക്കരുത്. # യുദ്ധത്തിൽ പങ്കെടുക്കാത്തവനെയോ, മൃഗത്തേയോ ആക്രമിക്കരുത്. # പിന്തിരിഞ്ഞോടിയവനെ പിന്തുടർന്ന് ആക്രമിക്കരുത്. # സ്ത്രീകളെ ആക്രമിക്കരുത്. # ഓരോ ആയുധങ്ങൾക്കും അതിന്റെതായ നിബന്ധനകൾ പാലിച്ചാവണം യുദ്ധത്തിൽ ഏർപ്പെടുന്നത്. ''(ഉദാ: അരയ്ക്കു താഴോട്ട് ഗദകൊണ്ടടിക്കരുത്)''. # ന്യായരഹിതമായ പോരാട്ടത്തിൽ ആരും ഏർപ്പെടരുത്.<ref>പതിനെട്ട് നിയമങ്ങൾ കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധത്തിൽ അലിഖിതമായുണ്ടായിരുന്നു</ref> == യുദ്ധത്തിൽപങ്കെടുത്ത അഞ്ചുതലമുറകൾ == കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധത്തിൽ കൗരവ-പാണ്ഡവ സുഹൃത്-ബന്ധുജനങ്ങളിലായി അഞ്ചു തലമുറയിൽപ്പെട്ടവർ പങ്കെടുത്തു കൊല്ലപ്പെട്ടു. കുരുക്ഷേത്ര യുദ്ധം നടക്കുന്നവസരത്തിൽ പങ്കെടുത്തവർ പലരും പ്രായാധിക്യം ഏറിയവരായിരുന്നുവെന്നു മഹാഭാരതത്തിലൂടെ ഗ്രന്ഥകാരൻ പറയുന്നു. യുദ്ധത്തിൽ പങ്കെടുത്ത ഏറ്റവും പ്രായമുള്ള വ്യക്തി [[ശന്തനു|ശന്തനുവിന്റെ]] ജ്യേഷ്ഠനും [[ഭീഷ്മർ|ഭീഷ്മരുടെ]] വല്യച്ഛനുമായ [[ബാൽഹികൻ|ബാൽഹികനായിരുന്നു]]. വാൽഹികം എന്ന രാജ്യത്തിലെ രാജാവായിരുന്ന അദ്ദേഹം അഞ്ചു തലമുറകളിൽ ആദ്യ തലമുറയെ പ്രതിനിധീകരിച്ചു കൗരവപക്ഷം ചേർന്നു പാണ്ഡവർക്കെതിരായി യുദ്ധം ചെയ്തു. [[ശന്തനു|ശന്തനുവിന്റെ]] മൂത്ത സഹോദരനായ അദ്ദേഹം തന്റെ പുത്രന്മാരും പൗത്രന്മാരുമായി ബൃഹത്തായ സേനാസമൂഹത്തോടൊപ്പമായിരുന്നു കൗരവപക്ഷം ചേർന്നത്. [[ബാൽഹികൻ]] പതിനാലാംനാൾ രാത്രിയുദ്ധത്തിൽ [[ഭീമൻ|ഭീമനാൽ]] കൊല്ലപ്പെട്ടു. രണ്ടാം തലമുറയെ പ്രതിനിധീകരിച്ചത് [[ഭീഷ്മർ|ഭീഷ്മപിതാമഹനായിരുന്നു]]. അദ്ദേഹം യുദ്ധത്തിന്റെ പത്താംനാൾ ശരശയ്യയിൽ വീഴുകയും, അതിനുശേഷം ഉത്തരായനം തുടങ്ങി സ്വച്ഛന്ദമൃത്യു വരിക്കുകയും ചെയ്തു. മൂന്നാം തലമുറയിൽ നിരവധിപ്പേർ യുദ്ധത്തിൽ പങ്കെടുത്തു വീരസ്വർഗ്ഗം പ്രാപിച്ചു. അതിൽ പ്രധാനികൾ [[ശല്യർ]], [[ദ്രുപദർ]], [[വിരാടൻ]], [[ശകുനി]], [[കൃപർ]], [[ഭഗദത്തൻ]] തുടങ്ങിയവരായിരുന്നു. നാലാം തലമുറയിലായി പാണ്ഡവർ അഞ്ചുപേരും കൗരവർ നൂറുപേരും ഉൾപ്പെട്ടു. അവരെ കൂടാതെ നിരവധിപ്പേർ അവരുടെ സുഹൃത്-ബന്ധുബലത്താൽ യുദ്ധത്തിൽ പങ്കെടുക്കുകയും കൊല്ലപ്പെടുകയും ചെയ്തു. അഞ്ചാം തലമുറ, യുവത്വത്തെ പ്രതിനിധീകരിച്ചു. പാണ്ഡവരുടേയും, കൗരവരുടേയും പുത്രന്മാരും അവരുടെ ബന്ധുജനങ്ങളും ഇതിൽ ഉൾപ്പെട്ടിരുന്നു. അവരിൽ പ്രധാനികളായി [[അഭിമന്യു]], [[ലക്ഷണൻ]], [[പ്രതിവിന്ധ്യൻ]], [[ശ്രുതകീർത്തി]],[[സുതസോമൻ]], [[ഉത്തരൻ]] എന്നിവരായിരുന്നു. == യുദ്ധം == [[ദുര്യോധനൻ|ദുര്യോധനന്റെ]] അഭ്യർത്ഥനയിൽ മികച്ച ജ്യോതിഷി കൂടിയായ സഹദേവൻ കുറിച്ചുകൊടുത്ത മുഹൂർത്തത്തിലാണ് കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധം തുടങ്ങിയത്. ദുര്യോധനൻ തനിക്കു ഉത്തമമായിവരുന്ന സമയം [[പാണ്ഡവർ|പാണ്ഡുപുത്രനായ]] സഹദേവന്റെ സഹായത്താൽ ഗ്രഹനില നോക്കി കണ്ട് ആ ദിവസം യുദ്ധം തുടങ്ങാൻ തിരഞ്ഞെടുത്തു (പക്ഷേ ദുര്യോധനൻ യുദ്ധത്തിൽ പരാജയപ്പെട്ടുവെന്നുള്ളത് മറ്റൊരു വൈചിത്ര്യം). കാർത്തികമാസത്തിൽ (മലയാള മാസം: [[വൃശ്ചികം]]) വെളുത്ത ത്രയോദശി നാളിലാണ് കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധം തുടങ്ങിയത്. ഉത്തരഭാരതത്തിലെ [[ഹരിയാന|ഹരിയാനയിൽ]] [[സരസ്വതി നദി|സരസ്വതി നദിയുടെയും]] [[ദൃഷദ്വതി നദി|ദൃഷദ്വതിയുടെയും]] ഇടയ്ക്കുള്ള ഭൂപ്രദേശമായ കുരുക്ഷേത്രത്തിലാണ് യുദ്ധം നടന്നത് എന്ന് വിശ്വസിക്കപ്പെടുന്നു. === ഒന്നാം ദിവസം ([[ഭീഷ്മപർവ്വം]]) === വ്യാസൻ മഹാഭാരതത്തിൽ ഒന്നുമുതൽ പത്തുവരെയുള്ള യുദ്ധദിവസങ്ങൾ വർണ്ണിക്കുന്നത് ഭീഷ്മപർവ്വത്തിലാണ്. കൗരവസേനയുടെ സർവ്വസേനാധിപനായി ഭീഷ്മരായിരുന്നു ഈ ദിവസങ്ങളിൽ പടനയിച്ചത്, അതിനാൽ ഭീഷ്മപർവ്വം എന്നു ഗ്രന്ഥകർത്താവ് പേരു കൊടുത്തു. ഭീഷ്മപർവ്വത്തിൽ 118 അദ്ധ്യായങ്ങളും 7884 പദ്യങ്ങളും അടങ്ങിയിരിക്കുന്നു. ==== ഗീതോപദേശം ==== [[പ്രമാണം:Bazaar art print 1940s.jpg|170px|thumb|right|ഗീതോപദേശം]] പാണ്ഡവരും കൗരവരും യുദ്ധസന്നദ്ധരായി പടക്കളത്തിൽ അണിനിരന്നു. അഗ്നിയിൽനിന്നും ജനിച്ച ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ പാണ്ഡവസേനയേയും, ജലത്തിൽനിന്നും ജനിച്ച ഭീഷ്മർ കൗരവസേനയേയും നയിച്ചു. യുദ്ധം തുടങ്ങുന്നതിനു മുൻപായി കുരുക്ഷേത്രഭൂമിയിൽ അണിനിരന്ന കൗരവസേനയെ കാണാൻ അർജ്ജുനൻ ആഗ്രഹം പ്രകടിപ്പിച്ചു. സാരഥിയായ കൃഷ്ണൻ രഥം ഇരുസേനകളുടേയും മദ്ധ്യഭാഗത്ത് കൊണ്ടു ചെന്നു നിർത്തി. എതിർഭാഗത്ത് തന്റെ ജ്യേഷ്ഠന്മാരും, അനുജന്മാരും, മാതുലന്മാരും, ഭാഗിനേയന്മാരും, പിതാക്കന്മാരും, മുത്തച്ഛന്മാരും, ഗുരുനാഥന്മാരും, സതീർത്ഥ്യരും, ഭാര്യാസഹോദരന്മാരും, പുത്രരും മറ്റു ബന്ധുമിത്രാദികളേയും ആയിരുന്നു അർജ്ജുനൻ മുന്നിരയിൽ കണ്ടത്. അല്പം മണ്ണിനുവേണ്ടി ഇവരെയെല്ലാം ഇല്ലാതാക്കി നശ്വരമായ രാജപദവി അനുഭവിക്കാൻ ആഗ്രഹിക്കുന്നതിൽ അർത്ഥമില്ല; അതു പാപമാണ്. മരിക്കുമ്പോൾ ആരും ഇതൊന്നും കൊണ്ടു പോകുന്നില്ല തുടങ്ങിയ ചിന്തകൾ മനസ്സിൽ വരുകയും, താൻ യുദ്ധംചെയ്യുന്നില്ല എനിക്കു രാജ്യവും പദവിയും വേണ്ട, വനവാസം മതി എന്നു പറഞ്ഞു തേർതട്ടിൽ അർജ്ജുനൻ വിഷാദനായിരുന്നു. ഈ സന്ദർഭമാണ് [[ഭഗവദ്ഗീത|ഭഗവദ്ഗീതയ്ക്ക്]] വഴിയൊരുക്കിയത് എന്നാണ് വിശ്വാസം. [[പ്രമാണം:Bhagavad Gita, a 19th century manuscript.jpg|170px|thumb|left|[[ഭഗവദ്ഗീത]]:19-ആം നൂറ്റാണ്ടിലെ കൈയ്യെഴുത്തുപ്രതി]] വിഷാദനായി തേർതട്ടിലിരുന്ന അർജ്ജുനനെ അവന്റെ സ്വധർമ്മാനുഷ്ഠാനം ചെയ്യാൻ [[കൃഷ്ണൻ]] ഉപദേശിക്കുന്നു. അർജ്ജുനനു ഭഗവാൻ കൃഷ്ണൻ വേദവേദാന്തങ്ങളുടെയും, ഉപനിഷത്തുകളുടെയും, രഹസ്യങ്ങൾ അടങ്ങിയ ആത്മതത്ത്വജ്ഞാനത്തേയും, ഭക്തിയോഗം, കർമ്മയോഗം, ജ്ഞാനയോഗം തുടങ്ങിയ മോക്ഷമാർഗ്ഗങ്ങളേയും ഉപദേശിച്ചു. എന്നിട്ടും അർജ്ജുനനും വിശ്വാസം വരായ്കയാൽ തന്റെ ശ്രേഷ്ഠവും ഭയജനകവുമായ വിശ്വരൂപത്തേയും കാണിച്ചു കൊടുത്തുവെന്നു മഹാഭാരതത്തിൽ ഭീഷ്മപർവ്വത്തിൽ ഗ്രന്ഥകാരൻ പരാമർശിക്കുന്നു. ഭഗവദ്ഗീതയിലൂടെ അർജ്ജുനനുപദേശിച്ച സന്ദേശം ഇതിനു മുൻപ് [[വിഷ്ണു]] [[സൂര്യൻ|വിവസ്വാനും]], വിവസ്വാൻ [[മനു|മനുവിനും]], മനു [[ഇക്ഷാകു|ഇക്ഷാകുവിനും]] ഉപദേശിച്ചിരുന്നതായി [[മഹാഭാരതം|മഹാഭാരതത്തിൽ]] [[വ്യാസൻ]] പറയുന്നുണ്ട്. '''സർ‌വോപനിഷദോ ഗാവോ, ദോഗ്ദ്ധാ ഗോപാലനന്ദനഃ'''<br />'''പാർഥോ വത്സഃ സുധീർഭോക്താ, ദുഗ്ദ്ധം ഗീതാമൃതം മഹത്.''' ''അർത്ഥം:'' [[ഉപനിഷത്തുകൾ|ഉപനിഷത്തുകളാകുന്ന]] [[പശു|പശുക്കളിൽ]] നിന്ന്, [[അർജ്ജുനൻ|അർജുനനാകുന്ന]] കിടാവിനെ നിമിത്തമാക്കി കറവക്കാരനായ [[കൃഷ്ണൻ|ഗോപാലനന്ദനൻ]] കറന്നെടുത്ത പാലാണ് [[ഭഗവദ്ഗീത|ഗീതാമൃതം]]. (ഉപനിഷത്തുകളിലെ പല മന്ത്രങ്ങളും അല്പം വ്യത്യാസത്തോടെ ഗീതയിൽ പ്രത്യക്ഷപ്പെടുന്നുണ്ട്) പലചരിത്രകാരന്മാരും ഭഗവദ്ഗീതയെ ഹൈന്ദവ ഉപനിഷത്തുകളുടെ സംഗ്രഹമായി കരുതുന്നു.<ref>ശ്രീമദ് ഭഗവദ്ഗീത -- എം.എസ്. ചന്ദ്രശേഖരവാര്യർ (പരിഭാഷ) -- ഡി.സി. ബുക്സ് പ്രസിദ്ധീകരണം</ref> പതിനെട്ട് അദ്ധ്യായങ്ങളുള്ള ഭഗവദ്ഗീത ഭീഷ്മപർവ്വത്തിൽ 700 ശ്ലോകങ്ങളിലൂടെ മഹാഭാരതത്തിൽ വർണ്ണിക്കുന്നു<ref>ശ്രീമദ് ഭഗവദ്ഗീത -- എം.എസ്. ചന്ദ്രശേഖരവാര്യർ : പരിഭാഷ -- ഡി.സി.ബുക്സ് പ്രസിദ്ധീകരണം, കോട്ടയം</ref>. [[സഞ്ജയൻ]] [[ധൃതരാഷ്ട്രർ|ധൃതരാഷ്ട്രർക്കു]] കൃഷ്ണാർജ്ജുനസംവാദം പറഞ്ഞുകൊടുക്കുന്നരീതിയിലാണ് ഗ്രന്ഥകാരൻ എഴുതിയിരിക്കുന്നത്<ref>ഡി.ഡി. കോസാംബി -- മിത്ത് ആൻഡ് റിയാലിറ്റി -- ചരിത്രം</ref>. {| class="wikitable" border="1" |- ! ഒന്നാം ദിവസം ! കൗരവസേന ! പാണ്ഡവസേന |- | സർവ്വ സൈന്യാധിപൻ | [[ഭീഷ്മർ]] | [[ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ]] |- | കൊല്ലപ്പെട്ട പ്രധാനികൾ (കൊന്നവർ) | -- | [[ഉത്തരൻ]] ([[ശല്യർ]])<br />[[ശ്വേതൻ]] ([[ഭീഷ്മർ]]) |} ഭീഷ്മരെ ആദ്യമായി നേരിട്ടത് ബാലനായ അഭിമന്യുവായിരുന്നു. ഏറ്റവും പ്രായം കൂടിയവനും, കുറഞ്ഞവനും തമ്മിലാണ് ആദ്യ പോരാട്ടം തുടങ്ങിയത്. കൃതവർമ്മാവും, ശല്യരും ഭീഷ്മരെ സഹായിക്കാൻ എത്തി. അഭിമന്യു ക്ഷീണിക്കുന്നതു മനസ്സിലാക്കി മാതുലന്മാരായ ഉത്തരനും, ശ്വേതനും (വിരാടപുത്രന്മാർ) സഹായത്തിനെത്തി. യുദ്ധത്തിനൊടുവിൽ ശല്യർ ഉത്തരനേയും, ഭീഷ്മർ ശ്വേതനേയും വധിച്ചു. ഒന്നാം ദിവസത്തെ യുദ്ധത്തിൽ പാണ്ഡവസേനക്ക് കനത്തനാശം സംഭവിച്ചു. സങ്കടപ്പെട്ട് കുടീരത്തിൽ തിരിച്ചെത്തിയ യുധിഷ്ഠിരനോട് അവസാനവിജയം പാണ്ഡവർക്കാണെന്ന് പറഞ്ഞ് കൃഷ്ണൻ സമാധാനിപ്പിച്ചു. === രണ്ടാം ദിവസം ([[ഭീഷ്മപർവ്വം]]) === [[File:Arjuna statue.JPG|170px|thumb|right|ഭാരതയുദ്ധം: ([[ഇന്തോനേഷ്യ|ഇന്തോനേഷ്യയിലെ]] ബാലിയിലുള്ള അർജ്ജുനപ്രതിമ]] {| class="wikitable" border="1" |- ! രണ്ടാം ദിവസം ! കൗരവസേന ! പാണ്ഡവസേന |- | സർവ്വ സൈന്യാധിപൻ | [[ഭീഷ്മർ]] | [[ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ]] |- | കൊല്ലപ്പെട്ട പ്രധാനികൾ (കൊന്നവർ) | കലിംഗസേന (ഭീമൻ) | -- |} ഭീഷ്മർ രണ്ടാം ദിവസം അർജ്ജുനനുമായി ഏറ്റുമുട്ടി. അർജ്ജുനന്റെ പാശുപതാസ്ത്രത്തിന്റെ ശക്തിയിൽ കൗരവസേനക്ക് നിരവധി നാശനഷ്ടങ്ങൾ സംഭവിച്ചു. കുരുക്ഷേത്രത്തിന്റെ മറ്റൊരു വശത്ത് ദ്രോണരും ധൃഷ്ടദ്യുമ്നനും തമ്മിൽ ഉഗ്രപോരാട്ടം ആരംഭിച്ചു. പലപ്രാവശ്യം ദ്രോണർ പാഞ്ചാലപുത്രന്റെ വില്ലു മുറിച്ചു. അവശനായ ധൃഷ്ടദ്യുമ്നനെ ഭീമൻ തന്റെ രഥത്തിലേറ്റി രക്ഷപെടുത്തി. ഇതുമനസ്സിലാക്കി അവിടെ എത്തിച്ചേർന്ന് ദുര്യോധനൻ കലിംഗസേനയെ ഭീമനു നേരെ പ്രയോഗിച്ചു. ഭീമൻ ഒന്നൊഴിയാതെ എല്ലാ കലിംഗ പടയാളികളെയും രണ്ടാം ദിവസത്തെ യുദ്ധത്തിൽ കൊന്നൊടുക്കി. കൗരവപടയുടെ തിരിച്ചോട്ടം തടയുവാൻ ഭീഷ്മർ അവിടെ എത്തിയെങ്കിലും സാത്യകിയുടെ ബാണമേറ്റ് അദ്ദേഹത്തിന്റെ തേരാളി കൊല്ലപ്പെട്ടു. സാരഥിയില്ലാതെ ഭീഷ്മർ യുദ്ധക്കളത്തിൽ നിന്നും മാറിക്കളഞ്ഞു. ഭീമ പുത്രൻ ഘടോത്ക്കചനും നകുല-സഹദേവന്മാരും ഏറ്റവും പുറകിലായി ധർമ്മപുത്രരും അവിടെ എത്തുകയും കൗരവരുടെ പല സൈന്യവ്യൂഹങ്ങളേയും ഇല്ലാതാക്കുകയും ചെയ്തു. === മൂന്നാം ദിവസം ([[ഭീഷ്മപർവ്വം]]) === [[File:Srimad Bhagavad Gita Painting.jpg|170px|thumb|right|പാർത്ഥനും സാരഥിയും യുദ്ധഭൂമിയിൽ (ചിത്രകാരന്റെ ഭാവനയിൽ)]] {| class="wikitable" border="1" |- ! മൂന്നാം ദിവസം ! കൗരവസേന ! പാണ്ഡവസേന |- | സർവ്വ സൈന്യാധിപൻ | [[ഭീഷ്മർ]] | [[ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ]] |- | കൊല്ലപ്പെട്ട പ്രധാനികൾ (കൊന്നവർ) | ഗാന്ധാരസേന (അഭിമന്യു+സാത്യകി) | -- |- | ഉപയോഗിച്ച വ്യൂഹങ്ങൾ | ഗരുഡവ്യൂഹം<br />([[പരുന്ത്|ചിറകുവിരിച്ച പരുന്തിന്റെ ആകൃതി]]) | അർദ്ധചന്ദ്രവ്യൂഹം<br />([[ചന്ദ്രൻ|ചന്ദ്രക്കലയുടെ ആകൃതി]]) |} രണ്ടാം ദിവസത്തെ ദയനീയ പരാജയം മനസ്സിലാക്കി [[ഭീഷ്മർ]] തന്റെ സേനയെ ഗരുഡവ്യൂഹമായി നിർത്തി യുദ്ധം ആരംഭിച്ചു. അതിനെ എതിർക്കാൻ [[ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ]] പാണ്ഡവസേനയെ ചന്ദ്രക്കലയുടെ ആകൃതിയിൽ വ്യൂഹം ചമച്ചു നേതൃത്വം നൽകി. അർദ്ധചന്ദ്രവ്യൂഹത്തിന്റെ ഒരു മുഖത്ത് ഭീമനും മറ്റേതിൽ അർജ്ജുനനും നിലയുറപ്പിച്ചു. യുദ്ധക്കളത്തിന്റെ മറ്റൊരു വശത്ത് സാത്യകിയും അഭിമന്യുവും ചേർന്ന് ഗാന്ധാരസേനയെ മുഴുവനായും ഇല്ലാതാക്കി. ഭീഷ്മരും, ദ്രോണരും, ദുര്യോധനനും ചേർന്നു ധർമ്മപുത്രരെ ആക്രമിക്കാൻ തുടങ്ങിയപ്പോൾ നകുല-സഹദേവന്മാരും, ഭീമനും, ഘടോത്ക്കചനും എത്തി യുധിഷ്ഠിരനെ സഹായിച്ചു. ഘടോത്ക്കചന്റെ ആയുധപ്രഹരമേറ്റ് ബോധരഹിതനായ ദുര്യോധനനെ ദ്രോണർ രക്ഷപെടുത്തി. അതിനെത്തുടർന്ന് അർജ്ജുനൻ ഭീഷ്മരുമായി ഏറ്റുമുട്ടുകയും ഭീഷ്മർ വിജയലക്ഷ്യത്താൽ യുദ്ധനീതിമറന്നു അവനെ ആക്രമിക്കുകയും ചെയ്തു. അർജ്ജുനനെ കൊല്ലുമെന്ന അവസരം വന്നപ്പോൾ കൃഷ്ണൻ ഭീഷ്മരുടെ നേർക്ക് സുദർശനചക്രമെടുത്തു. കൃഷ്ണന്റെ കൈയ്യാൽ മരിക്കാൻ ആഗ്രഹിച്ച ഭീഷ്മർ നിരായുധനായി തലകുനിച്ചപ്പോൾ അർജ്ജുനൻ കൃഷ്ണനെ ആയുധമെടുക്കില്ല എന്നുള്ള കൃഷ്ണ വചനം ഓർമ്മപ്പെടുത്തി. ഇതുകേട്ട് കൃഷ്ണൻ ശാന്തനായി സുദർശനം തിരിച്ചെടുത്തു. === നാലാം ദിവസം ([[ഭീഷ്മപർവ്വം]]) === [[File:Bheema, the elephant-killer.jpg|170px|thumb|right|നാലാം ദിവസം: [[ആന|ആനകളുമായി]] മല്ലിടുന്ന [[ഭീമൻ]] (ശിലാശില്പം: [[ബേലൂർ|ബേലൂരിലെ]] ചെന്നകേശവ ക്ഷേത്രം)]] {| class="wikitable" border="1" |- ! നാലാം ദിവസം ! കൗരവസേന ! പാണ്ഡവസേന |- | സർവ്വ സൈന്യാധിപൻ | [[ഭീഷ്മർ]] | [[ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ]] |- | കൊല്ലപ്പെട്ട പ്രധാനികൾ (കൊന്നവർ) | പതിമൂന്നു ധൃതരാഷ്ട്രപുത്രർ (ഭീമൻ)<br />മാദ്രേശന്മാർ (ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ)<br />സ്വാലൻ (ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ) | -- |} നാലാം ദിവസം [[ഭീമൻ|ഭീമസേനനും]], [[അഭിമന്യു|അഭിമന്യുവും]] ഇരുവശങ്ങളിലൂടെ [[കൗരവർ|കൗരവസേനയെ]] തകർത്തു മുന്നേറി. ഭീമനെ എതിരിടാൻ ദുര്യോധനൻ, അവന്റെ പതിമൂന്നനുജന്മാരേയും, ആയിരക്കണക്കിനു [[ആന|മത്തഗജങ്ങളേയും]] അവന്റെ നേർക്കയച്ചു. ക്രൂദ്ധനായ ഭീമൻ ഗദയുമായി തേരിൽ നിന്നും പുറത്തിറങ്ങി മുഴുവൻ ആനകളേയും, ദുര്യോധനന്റെ പതിമൂന്നനുജന്മാരെയും കൊന്നു. അനുജന്മാർ മരിച്ചതു കണ്ട് ദുര്യോധനൻ ഭീമനു നേർക്ക് പാഞ്ഞടുത്തെങ്കിലും കൂടുതൽ എതിർത്തു നിൽക്കാനാവാതെ യുദ്ധഭൂമിയിൽ നിന്നും അവൻ മാറിക്കളഞ്ഞു. ഇതിനിടയിൽ ഭീമനെ സഹായിക്കാനെത്തിയ പുത്രനായ ഘടോത്ക്കചനും നിരവധിപേരെ കൊന്നു. അന്നേ ദിവസം കുരുക്ഷേത്രയിലെ മറ്റൊരുവശത്ത് സ്വാലനും ധൃഷ്ടദ്യുമ്നനും തമ്മിൽ ഏറ്റുമുട്ടുകയും, സ്വാലനെ വധിക്കുകയും ചെയ്തു. അതിനുശേഷം ധൃഷ്ടദ്യുമ്നനോട് യുദ്ധം ചെയ്ത മാദ്രേശന്റെ അനുജന്മാരെയും അവൻ കൊന്നുകളഞ്ഞു. തുടർച്ചയായി മൂന്നുദിവസങ്ങളും പരാജയപ്പെട്ട് ദുഃഖിതനായ [[ദുര്യോധനൻ]] രാത്രി ഭീഷ്മരുടെ കുടീരത്തിൽ വന്നു ഭയപ്പെട്ടു സങ്കടം പറഞ്ഞു. ഭീഷ്മരും ദ്രോണരും ചേർന്ന് ദുര്യോധനനെ സമാധാനപ്പെടുത്തി തിരിച്ചയച്ചു. === അഞ്ചാം ദിവസം ([[ഭീഷ്മപർവ്വം]]) === [[File:The center of battle of Kurukshetra.jpg|170px|thumb|right|യുദ്ധഭൂമി ([[അങ്കോർ വാട്ട്|അങ്കോർവതിലെ ശിലാശില്പം]])]] {| class="wikitable" border="1" |- ! അഞ്ചാം ദിവസം ! കൗരവസേന ! പാണ്ഡവസേന |- | സർവ്വ സൈന്യാധിപൻ | [[ഭീഷ്മർ]] | [[ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ]] |- | കൊല്ലപ്പെട്ട പ്രധാനികൾ (കൊന്നവർ) | -- | സാത്യകിയുടെ 10 പുത്രന്മാർ<br />(ഭൂരിശ്രവസ്സ്) |- | ഉപയോഗിച്ച വ്യൂഹങ്ങൾ | ശക്തവ്യൂഹം<br />([[ചതുരം|സമചതുരത്തിന്റെ ആകൃതി]]) | മണ്ഡലവ്യൂഹം<br />([[ആകാശഗംഗ|ആകാശഗംഗയുടെ ആകൃതി]]) |} തുടർച്ചയായ മൂന്നുദിവസങ്ങളിലെ തോൽവിക്കു മറുപടി പറയാനായി [[കൗരവർ]] ഭീഷ്മരുടെ നേതൃത്വത്തിൽ ശക്തവ്യൂഹം ചമച്ചു. പാണ്ഡവർ ഭീമന്റെ നേതൃത്വത്തിൽ മണ്ഡലവ്യൂഹവും ചമച്ചു അണിനിരന്നു. ഭീമന്റെ രഥത്തിനു പുറകിലായി ധൃഷ്ടദ്യുമ്നനും, സാത്യകിയുടേയും, ശിഖണ്ഡിയുടേയും രഥങ്ങൾ അണിനിരന്നു. അവയ്ക്കും പുറകിലായി നകുല-സഹദേവന്മാരുടേയും ധർമ്മപുത്രരുടേയും രഥങ്ങൾ നിരന്നു. അതിനു പിറകിലായി മറ്റു മുൻനിര യോദ്ധാക്കളും അണിനിരന്നു. ഭീഷ്മർ നിരവധി പാണ്ഡവസേനകളെ ഛിന്നഭിന്നമാക്കി മുന്നേറി. പാണ്ഡവസൈന്യം പലവസരങ്ങളിലും പിന്തിരിഞ്ഞോടി. പക്ഷേ മദ്ധ്യാഹ്നത്തിനുശേഷം നടന്ന യുദ്ധത്തിൽ അർജ്ജുനനും ഭീമനും ചേർന്ന് അനവധി കൗരവസൈന്യങ്ങളെ കൊന്നു. === ആറാം ദിവസം ([[ഭീഷ്മപർവ്വം]]) === [[File:Krishna and Arjun on the chariot''',''' Mahabharata, 18th-19th century, India.jpg|170px|thumb|right|കൃഷ്ണാർജ്ജുനന്മാർ (18-ആം നൂറ്റാണ്ടിലെ ചിത്രകല)]] {| class="wikitable" border="1" |- ! ആറാം ദിവസം ! കൗരവസേന ! പാണ്ഡവസേന |- | സർവ്വ സൈന്യാധിപൻ | [[ഭീഷ്മർ]] | [[ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ]] |- | ഉപയോഗിച്ച വ്യൂഹങ്ങൾ | ക്രൗഞ്ചവ്യൂഹം ([[കൊക്ക്|കൊക്കിന്റെ ആകൃതി]]) | മകരവ്യൂഹം ([[ചീങ്കണ്ണി|മുതലയുടെ ആകൃതി]]) |} https://ml.wikipedia.org/wiki/%E0%B4%95%E0%B5%81%E0%B4%B0%E0%B5%81%E0%B4%95%E0%B5%8D%E0%B4%B7%E0%B5%87%E0%B4%A4%E0%B5%8D%E0%B4%B0%E0%B4%AF%E0%B5%81%E0%B4%A6%E0%B5%8D%E0%B4%A7%E0%B4%82?wprov=sfla1 അതിനെതിരായി ഭീഷ്മർ ക്രൗഞ്ചവ്യൂഹവും ചമച്ച് സൈന്യങ്ങളെ അണിനിരത്തി. അഞ്ചുദിവസങ്ങൾക്കു ശേഷം അന്ന് ആദ്യമായി ദ്രോണരെ തോൽപ്പിക്കാൻ പാണ്ഡവസേനക്കായി. പാണ്ഡവർ ദ്രോണരുടെ രഥം തകർത്തു, അദ്ദേഹം പ്രാണരക്ഷാർത്ഥം അവിടെനിന്നും ഓടി രക്ഷപെട്ടു. ഭീമനെ പിടിച്ചുകെട്ടാൻ ദുര്യോധനൻ വലിയ സൈന്യവ്യൂഹമാണ് നിയോഗിച്ചത്. അഭിമന്യു സഹായത്തിനു വന്ന് ഭീമനെ അതിൽ നിന്നും രക്ഷിക്കുവാൻ സാധിച്ചു. അതിനിടയിൽ ഭീമന്റെ ഗദാപ്രഹരമേറ്റ് ദുര്യോധനൻ തേർത്തട്ടിൽ ബോധരഹിതനായി വീണു. കൃപർ വന്നു രക്ഷിച്ചിരുന്നില്ലെങ്കിൽ ദുര്യോധനനെ ആറാംനാൾ വധിക്കുമായിരുന്നു. തന്റെ പത്തു പുത്രന്മാരെ വധിച്ച ഭൂരിശ്രവസ്സിനെ നേരിട്ടുകണ്ട സാത്യകി അവനെ കൊല്ലാൻ കഠിനശ്രമം നടത്തിയെങ്കിലും വിജയിച്ചില്ല. === ഏഴാം ദിവസം ([[ഭീഷ്മപർവ്വം]]) === {| class="wikitable" border="1" |- ! ഏഴാം ദിവസം ! കൗരവസേന ! പാണ്ഡവസേന |- | സർവ്വ സൈന്യാധിപൻ | [[ഭീഷ്മർ]] | [[ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ]] |- | ഉപയോഗിച്ച വ്യൂഹങ്ങൾ | ത്രിശൂലവ്യൂഹം<br />([[ത്രിശൂലം|മൂന്നു മുനയുള്ള ശുലത്തിന്റെ ആകൃതി]]) | വജ്ര വ്യൂഹം<br />([[മിന്നൽ|മിന്നൽ പിണരിന്റെ ആകൃതി]]) |} ഏഴാം ദിവസം [[യുധിഷ്ഠിരൻ|യുധിഷ്ഠിരന്റെ]] നേതൃത്വത്തിൽ വജ്രവ്യൂഹം ചമച്ച പാണ്ഡവരെ എതിരിടാൻ കൗരവർ ത്രിശൂലവ്യൂഹം ചമച്ചു. മിന്നൽപിണർ പോലെ അടർക്കളത്തിൽ പലസ്ഥലങ്ങളിലും ഒറ്റയ്ക്കൊറ്റയ്ക്ക് യുദ്ധങ്ങൾ നടന്നു. വിരാടനും ദ്രോണരും ഏറ്റുമുട്ടി. വിരാടന്റെ സഹായത്തിനെത്തിയ പുത്രനായ ശംഖനെ ദ്രോണർ വധിച്ചു. വൃദ്ധനായ ഭൂരിശ്രവസ്സിനെ നേരിട്ട ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ അദ്ദേഹത്തിന്റെ വക്ഷസ്സിൽ 96 അമ്പുകൾ തറച്ചുവെങ്കിലും അതിപരാക്രമിയായ അദ്ദേഹം കീഴടങ്ങാതെ ധൃഷ്ടദ്യുമ്നനെ പരാജയപ്പെടുത്തി അവിടെ നിന്നും ഓടിച്ചു. പാണ്ഡവസേനയുടെ അതിപ്രഹരമായ യുദ്ധത്തിൽ വൃദ്ധനായ കൃപാചാര്യർ ബോധരഹിതനായി തേർത്തട്ടിൽ വീണു. === എട്ടാം ദിവസം ([[ഭീഷ്മപർവ്വം]]) === [[File:Ghatotkacha - Abhimanyu.jpg|170px|thumb|right|യുദ്ധം (ഘടോൽകചനും അഭിമന്യുവും)]] {| class="wikitable" border="1" |- ! എട്ടാം ദിവസം ! കൗരവസേന ! പാണ്ഡവസേന |- | സർവ്വ സൈന്യാധിപൻ | [[ഭീഷ്മർ]] | [[ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ]] |- | കൊല്ലപ്പെട്ട പ്രധാനികൾ (കൊന്നവർ) | [[ഉലൂകൻ]] ([[ഇരാവാൻ]])<br />എട്ട് ധൃതരാഷ്ട്രപുത്രർ (ഭീമൻ)<br />[[ശകുനി|ശകുനിയുടെ]] അനുജന്മാർ (ഇരാവാൻ) | [[ഇരാവാൻ]] <ref>എട്ടാംദിവസം രാത്രികഴിഞ്ഞ് ഒൻപതാം നാൾ സൂര്യോദയത്തിനു മുൻപ് കൃഷ്ണശപഥത്താൽ ഇരാവാൻ തന്റെ തലപൊട്ടി ചിതറിയാണ് മരിച്ചത് എന്നൊരു ഐതിഹ്യം കൂടിയുണ്ട്.</ref> |} [[കൃഷ്ണൻ|കൃഷ്ണന്റെ]] നിർദ്ദേശത്തെ തുടർന്ന് യുദ്ധത്തിൽ ഏർപ്പെടാതിരുന്ന ഇരാവാൻ ആദ്യമായി യുദ്ധം ചെയ്ത ദിവസമായിരുന്നു എട്ടാം ദിവസം. ഭീമൻ തന്റെ വനവാസകാലത്തു വധിച്ച കൃമ്മിരന്റെ പുത്രനായ അലംബുസന്റെ മായാപ്രയോഗത്തിൽ പാണ്ഡവസേന പലപ്പോഴും പകച്ചു നിന്നു. അവന്റെ മായാശക്തിയിലുള്ള ആകാശയുദ്ധത്തിൽ അർജ്ജുനനും ഭീമനും സാരമായി പരിക്കേറ്റു. നാഗകന്യാപുത്രനായ [[ഇരാവാൻ]] ഇതുകണ്ട് അർജ്ജുനനെ സഹായിച്ച് അലംബുസനെതിരായി അതിശക്തമായി നേരിട്ടു. അലംബുസനെ സഹായിക്കാനെത്തിയ ശകുനിയുടെ പുത്രനായ ഉലൂകനെയും ഇരാവാൻ വധിച്ചു. ഭീമൻ ദുര്യോധനന്റെ എട്ട് അനുജന്മാരെ എട്ടാംദിവസം കൊന്നു അതിനെ തുടർന്ന് ഭീമനോട് ഏറ്റുമുട്ടിയ ശകുനിയേയും, ജയദ്രഥനേയും ഘടോത്ക്കചൻ തന്റെ ഇരുമ്പുഗദയുമായി നേരിട്ടു. എട്ടാംദിവസം കഴിഞ്ഞപ്പോൾ ഇരുപക്ഷത്തുമായി എട്ട് [[അക്ഷൗഹിണി|അക്ഷൗഹിണിപടകൾ]] ഇല്ലാതായി. പിറ്റേന്ന് സൂര്യോദയത്തിനു മുൻപായി ഉലൂപിയിൽ അർജ്ജുനനു ജനിച്ച ഇരവാനും കൃഷ്ണശാപത്താൽ മരിച്ചുവീണു. === ഒൻപതാം ദിവസം ([[ഭീഷ്മപർവ്വം]]) === [[File:9th day War Kurukshetra.JPG|170px|thumb|right|യുദ്ധം ഒൻപതാം ദിവസം: [[സുദർശനചക്രം|സുദർശനവുമായി]] നിൽക്കുന്ന [[കൃഷ്ണൻ]], ഭഗവാന്റെ കൈയ്യാൽ മരിക്കാനാഗ്രഹിച്ച് കൈകൂപ്പി നിൽക്കുന്ന [[ഭീഷ്മർ]], അരുതേ എന്നപേക്ഷിക്കുന്ന [[അർജ്ജുനൻ]] (ചിത്രം: പനോരമ & സയൻസ് സെന്റർ-കുരുക്ഷേത്ര)]] {| class="wikitable" border="1" |- ! ഒൻപതാം ദിവസം ! കൗരവസേന ! പാണ്ഡവസേന |- | സർവ്വ സൈന്യാധിപൻ | [[ഭീഷ്മർ]] | [[ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ]] |} [[ഇരാവാൻ|ഇരവാൻറെ]] മരണത്തിനു കാരണമായ അലംബുസനെ വധിക്കണമെന്നുള്ള ദൃഢനിശ്ചയത്തോടെയാണ് പാണ്ഡവർ യുദ്ധം തുടങ്ങിയത്. [[അഭിമന്യു|അഭിമന്യുവും]], [[ഘടോൽകചൻ|ഘടോത്ക്കചനും]] അലംബുസനെതിരായി യുദ്ധം ചെയ്ത് അതിധീരമായി അവനെ നേരിട്ടുവെങ്കിലും മരണത്തിൽ നിന്നും അലംബുസൻ രക്ഷപെട്ടോടി. അർജ്ജുനനെ നേരിട്ട ഭീഷ്മർ അവനെ നിഷ്പ്രയാസം നിരായുധനാക്കി, ഭീഷ്മരുടെ അതിശക്തമായ ബാണങ്ങളേറ്റ് അവശനായി അർജ്ജുനൻ തേർതട്ടിൽ വീണുപോയി. അർജ്ജുനൻ ഭീഷ്മരാൽ വധിക്കപ്പെടുമെന്നവസരത്തിൽ കൃഷ്ണൻ സുദർശനചക്രവുമായി ഭീഷ്മർക്കു നേരെ എഴുന്നേറ്റു. ഭഗവാൻ ചക്രധാരിയായി നിൽക്കുന്നതുകണ്ട് ഭയഭക്തി ബഹുമാനത്തോടെ ഭഗവാൻറെ കൈയ്യാൽ മരിക്കാൻ ആഗ്രഹിച്ച് രണ്ടുകൈയ്യും കൂപ്പി ഭീഷ്മർ തേരിൽ നിന്നും ഇറങ്ങി ശിരസ്സു നമിച്ചു നിന്നു. ഇതുകണ്ട് അർജ്ജുനൻ കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധത്തിൽ ഭഗവാൻ ആയുധം എടുക്കില്ല എന്നുള്ളത് വീണ്ടും ഓർമ്മിപ്പിച്ചു. ഇതോടെ സൂര്യാസ്തമയവും കഴിഞ്ഞു യുദ്ധം അവസാനിപ്പിച്ച് ഇരുകൂട്ടരും മടങ്ങി. ഒൻപതു ദിവസങ്ങൾ കഴിഞ്ഞിട്ടും വിജയം കൈവരിക്കാൻ സാധിക്കാതെ വിഷമിക്കുന്ന പാണ്ഡവരെ കൃഷ്ണൻ അന്നു രാത്രി ഭീഷ്മരുടെ കുടീരത്തിൽ കൊണ്ടുപോയി. അവരുടെ മനോഗതം മനസ്സിലാക്കിയ ഭീഷ്മർ ശിഖണ്ഡിയെ മുന്നിൽ നിർത്തി യുദ്ധംചെയ്യാൻ ഉപദേശിച്ചു. === പത്താം ദിവസം ([[ഭീഷ്മപർവ്വം]]) === [[File:The Death of Bhishma.jpg|170px|thumb|right|ഭീഷ്മർ ശരശയ്യയിൽ]] {| class="wikitable" border="1" |- ! പത്താം ദിവസം ! കൗരവസേന ! പാണ്ഡവസേന |- | സർവ്വ സൈന്യാധിപൻ | [[ഭീഷ്മർ]] | [[ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ]] |- | കൊല്ലപ്പെട്ട പ്രധാനികൾ (കൊന്നവർ) | ഭീഷ്മർ ശരശയ്യയിൽ (ശിഖണ്ഡി+അർജ്ജുനൻ) | -- |} പത്താം ദിവസം [[പാണ്ഡവർ]] ധൃഷ്ടദ്യുമ്നന്റെ സ്ഥാനത്ത് [[ശിഖണ്ഡി|ശിഖണ്ഡിയെ]] നിർത്തി യുദ്ധം ആരംഭിച്ചു. അതിധീരമായി ഏവരും യുദ്ധത്തിൽ ഏർപ്പെട്ടു. [[ദുര്യോധനൻ]] ഭീഷ്മർക്കു തുണയായി ദുശ്ശാസനനെ നിയോഗിച്ചിരുന്നു. അർജ്ജുനൻ ഭീഷ്മരോട് എതിരിട്ടപ്പോൾ ശിഖണ്ഡിയെ മുന്നിൽ നിർത്തി ബാണങ്ങൾ എയ്തു. ശിഖണ്ഡിയെ കണ്ടമാത്രയിൽ ഭീഷ്മർ അവനെതിരെ യുദ്ധം ചെയ്യാതെ അർജ്ജുനനു നേർക്ക് തിരിഞ്ഞു. അർജ്ജുനനും ശിഖണ്ഡിയും ഒരു പോലെതന്നെ ഭീഷ്മർക്കുനേരെ ബാണങ്ങൾ പൊഴിച്ചുകൊണ്ടിരുന്നു. ശിഖണ്ഡിയുടെ മുമ്പിൽ ഭീഷ്മരുടെ വീര്യം സ്തംഭിച്ചുപോയി. ഈ അവസരം പാഴാക്കാതെ അർജ്ജുനൻ ഭീഷ്മരുടെ ശരീരം മുഴുവനും അസ്ത്രങ്ങളാൽ എയ്തുനിറച്ചു. (അഷ്ടവസുക്കളിൽ ഇളയവനായ പ്രഭാസനെ ([[ഭീഷ്മർ]]) തിരിച്ചു ദേവലോകത്തേക്ക് കൂട്ടികൊണ്ടുപോകാൻ വസുക്കളേവരും അവിടെ സന്നിഹിതരായിരുന്നു). [[ശരശയ്യ|ശരശയ്യയിൽ]] വീണ ഭീഷ്മർ അടുത്തുനിന്ന ദുശ്ശാസനനോട് ഇനിയെങ്കിലും യുദ്ധം മതിയാക്കാൻ ഉപദേശിച്ചു. ==== ശരശയ്യ ==== [[File:Ramayan.jpg|170px|thumb|left|അസ്ത്രമെയ്ത് ഭീഷ്മരുടെ ശിരസ്സു നേരെയാക്കുന്ന അർജ്ജുനൻ (മാർബിൾശില്പം:സ്വാമിനാരായൺ ടെമ്പിൾ -[[ഗുജറാത്ത്|ഭുജ്, ഗുജറാത്ത്]])]] ഭീഷ്മരുടെ പതനത്തോടെ കൗരവപട പിന്തിരിഞ്ഞോടി. അന്നു യുദ്ധം മതിയാക്കി ഏവരും മടങ്ങി. പക്ഷേ പാണ്ഡവരും, കൗരവരും മാത്രം ഭീഷ്മർക്കു ചുറ്റും സങ്കടപ്പെട്ടു നിന്നു. ശക്തിയില്ലാതെ താഴേക്ക് തൂങ്ങിക്കിടന്ന ശിരസ്സു നേരെയാക്കാൻ ഭീഷ്മരുടെ ആഗ്രഹപ്രകാരം അർജ്ജുനൻ രണ്ട് അസ്ത്രങ്ങൾ എയ്തു താങ്ങുകൊടുത്തു. ഭീഷ്മർ വീണതോടെ കൗരവരുടെ വീര്യമെല്ലാം ഇല്ലാതായി. പാണ്ഡവർക്ക് സന്തോഷവും സങ്കടവും ഒരുപോലെ തോന്നി. താൻ ഉത്തരായനം തുടങ്ങുന്നവരെ മരിക്കാതെ ഇവിടെ കിടക്കും നിങ്ങൾക്ക് എല്ലാവരും കുടീരങ്ങളിലേക്ക് തിരിച്ചു പോകാമെന്നുള്ള ഭീഷ്മരുടെ നിർബന്ധത്താൽ ഏവരും രാത്രിതന്നെ മടങ്ങി. പിറ്റേന്ന് രാവിലെ കൗരവ-പാണ്ഡവ പുത്രന്മാർ പിതാമഹനെ കാണാൻ എത്തി. അദ്ദേഹത്തിനു ദാഹമുണ്ടെന്നറിയിച്ചപ്പോൾ അർജ്ജുനൻ ഭൂമിയിൽ നിന്നും ഗംഗാജലത്തിന്റെ സ്രോതസ്സ് അവിടെ ഉണ്ടാക്കിക്കൊടുത്തു. അതിനുശേഷം [[കർണ്ണൻ]] ഭീഷ്മരെ കാണാൻ എത്തി. കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധഭൂമിയിൽ ആദ്യമായി കർണ്ണൻ വരുന്നത് അന്നായിരുന്നു. ഭീഷ്മർ യുദ്ധത്തിൽ വീണതിനുശേഷമാണ് കർണ്ണൻ യുദ്ധം ചെയ്യാൻ തുടങ്ങിയത്. === പതിനൊന്നാം ദിവസം ([[ദ്രോണപർവ്വം]]) === [[File:Karna in Kurukshetra.jpg|170px|thumb|right|യുദ്ധം പതിനൊന്നാം ദിവസം: [[കർണ്ണൻ]] ആദ്യമായി യുദ്ധഭൂമിയിൽ എത്തുന്നത് ഇന്നാണ്. (ചിത്രകാരന്റെ ഭാവനയിൽ)]] {| class="wikitable" border="1" |- ! പതിനൊന്നാം ദിവസം ! കൗരവസേന ! പാണ്ഡവസേന |- | സർവ്വ സൈന്യാധിപൻ | ദ്രോണർ | ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ |} ഭീഷ്മരുടെ പതനത്തെത്തുടർന്ന് ദുര്യോധനൻ ആചാര്യനായ ദ്രോണരെ സർവ്വസേനാധിപതിയായി വാഴിക്കുന്നു. തുടർന്നുള്ള അഞ്ചു ദിവസങ്ങൾ ദ്രോണാചാര്യർ കൗരവസേനയ്ക്കു നേതൃത്വം നൽകി. മഹാഭാരതത്തിൽ പതിനൊന്നു മുതൽ പതിനഞ്ചുവരെയുള്ള യുദ്ധദിവസങ്ങൾ വർണ്ണിക്കുന്നത് ദ്രോണപർവ്വത്തിലാണ്. സർവ്വസേനാധിപനായി ദ്രോണരായതിനാൽ ഗ്രന്ഥകർത്താവ് ആ പേരു കൊടുത്തു.<ref name="ReferenceA">മഹാഭാരതം -- ഡോ.പി.എസ്. നായർ ISBN 81-85315-01-9 -- വിദ്യാരംഭം പബ്ലീഷേസ്, മുല്ലയ്ക്കൽ, ആലപ്പുഴ</ref> ദ്രോണപർവ്വത്തിൽ 170 അദ്ധ്യായങ്ങളും 10950 പദ്യങ്ങളും അടങ്ങിയിരിക്കുന്നു. പല പ്രമുഖരും മരിച്ചു വീഴുന്ന കഥാസന്ദർഭങ്ങളോടെ വളരെ വിശദമായിതന്നെ ഗ്രന്ഥകർത്താവ് ഈ ദിവസങ്ങൾ മഹാഭാരതത്തിൽ വർണ്ണിച്ചിരിക്കുന്നു. [[കർണ്ണൻ]] ആദ്യമായി യുദ്ധക്കളത്തിൽ എത്തുന്നത് ഈ ദിവസമാണ്. ആദ്യ പത്തുദിവസങ്ങൾ അദ്ദേഹം യുദ്ധത്തിൽ ഏർപ്പെട്ടില്ല. ധർമ്മപുത്രരെ ജീവനോടെ ബന്ധിക്കുവാൻ ദ്രോണർ പദ്ധതിയിട്ടു. ജീവനോടെ യുധിഷ്ഠിരനെ പിടിച്ചാൽ അതിലൂടെ പാണ്ഡവരെ ഭീഷണിപ്പെടുത്തി മറ്റുകാര്യങ്ങൾ സാധിക്കാമെന്നു മനസ്സിലാക്കിയാണ് ഇതിനു മുതിർന്നത്. ദ്രോണരും, കർണ്ണനും, ദുര്യോധനാദികളും ഒത്തുചേർന്ന് യുധിഷ്ഠിരനെതിരായി യുദ്ധം ആരംഭിച്ചു. ദ്രോണർ യുധിഷ്ഠിരന്റെ വില്ലുമുറിച്ച് അതിനു വഴിയൊരുക്കി. യുധിഷ്ഠിരൻ പിടിക്കപ്പെടുമെന്നഘട്ടത്തിൽ കൃഷ്ണാർജ്ജുനന്മാർ അവിടെ എത്തുകയും യുധിഷ്ഠിരനെ രക്ഷപെടുത്തുകയും ചെയ്തു. പാഞ്ചാല രാജകുമാരനായ ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ പലതവണ ദ്രോണാചാര്യരെ ആക്രമിച്ചു, പക്ഷേ പല സന്ദർഭത്തിലും പാഞ്ചാലകുമാരനു പിന്തിരിഞ്ഞോടേണ്ടിവന്നു. (ഗ്രന്ഥകർത്താവിന്റെ അഭിപ്രായത്തിൽ യുദ്ധസമയത്ത് ദ്രോണർക്ക് 85 വയസ്സുണ്ടായിരുന്നു). === പന്ത്രണ്ടാം ദിവസം ([[ദ്രോണപർവ്വം]]) === [[File:Bhagadatta fighting with Bhima.JPG|170px|thumb|right|യുദ്ധം പന്ത്രണ്ടാം ദിവസം: [[ഭഗദത്തൻ|ഭഗദത്തനോട്]] എതിരിടുന്ന [[ഭീമൻ]] ([[ബേലൂർ|ബേലൂരിലെ]] ശിലാശില്പം)]] {| class="wikitable" border="1" |- ! പന്ത്രണ്ടാം ദിവസം ! കൗരവസേന ! പാണ്ഡവസേന |- | സർവ്വ സൈന്യാധിപൻ | [[ദ്രോണർ]] | [[ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ]] |- | കൊല്ലപ്പെട്ട പ്രധാനികൾ<br />(കൊന്നവർ) | [[ഭഗദത്തൻ]], [[വൃക്ഷസേനൻ]] ([[അർജുനൻ]])<br />കർണ്ണപുത്രർ, ഭഗദത്തപുത്രൻ ([[നകുലൻ]]) | ദർശൻ ([[ഭഗദത്തൻ]]) |- | ഉപയോഗിച്ച വ്യൂഹങ്ങൾ | ദേവവ്യൂഹം<br />([[ദേവൻ|അമാനുഷാകൃതി]]) | ശൃംഗാരകവ്യൂഹം<br />([[കൊമ്പ്|വളഞ്ഞ കൊമ്പിന്റെ ആകൃതി]]) |} പന്ത്രണ്ടാം ദിവസവും ദ്രോണർ യുധിഷ്ഠിരനെ ജീവനോടെ ബന്ധിക്കുന്നതിനായി മഹാവ്യൂഹം (ദേവവ്യൂഹം) ചമച്ചു. ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ ശൃംഗാരകവ്യൂഹവും ചമച്ച് അതിശക്തമായി എതിർത്തു. ഭീമാർജ്ജുനന്മാരുടെ ആക്രമണത്തിൽ കൗരവപ്പട പിന്തിരിഞ്ഞോടി. കൗരവപ്പടയെ തിരിച്ചു യുദ്ധഭൂമിയിൽ നിർത്താനായി ദുര്യോധനൻ [[പ്രാഗ്ജ്യോതിഷ|പ്രാഗ്ജ്യോതിഷത്തിലെ]] രാജാവായിരുന്ന ഭഗദത്തനെ നിയോഗിച്ചു. കൃഷ്ണനാൽ കൊല്ലപ്പെട്ട നരകാസുരന്റെ പുത്രനായിരുന്നു [[ഭഗദത്തൻ]]. വാർദ്ധക്യം ഉണ്ടായിരുന്നെങ്കിലും ആനപ്പുറത്തേറിവന്ന ഭഗദത്തൻ പാണ്ഡവസേനയെ നയിച്ച ഭീമനോട് ഏറ്റുമുട്ടി.<ref>{{Cite web |url=http://www.thekurukshetragame.com/bhagadatta.html |title=ആർക്കൈവ് പകർപ്പ് |access-date=2011-09-17 |archive-date=2011-09-02 |archive-url=https://web.archive.org/web/20110902022523/http://www.thekurukshetragame.com/bhagadatta.html |url-status=dead }}</ref> ഭഗദത്തൻ വൈഷ്ണാവസ്ത്രം പ്രയോഗിച്ച് പാണ്ഡവസേനയെ അതിഭീകരമായി കൊന്നൊടുക്കി. മറ്റാർക്കും തടുക്കാനാവാഞ്ഞ വൈഷ്ണവാസ്ത്രത്തെ കൃഷ്ണൻ നിർവീര്യമാക്കി. ഭഗദത്തന്റെ കൊലയാനയെ [[അഷ്ടദിക് ഗജങ്ങൾ|അഷ്ടദിക് ഗജങ്ങളിൽ]] ഒന്നായ [[സുപ്രതികൻ|സുപ്രതികനോടാണ്]] ഗ്രന്ഥകർത്താവ് ഉപമിച്ചിരിക്കുന്നത്.<ref>മഹാഭാരതം -- ഡോ.പി.എസ്.നായർ -- ISBN 81-85315-01-9 വിദ്യാരംഭം പ്രസിദ്ധീകരണം, ആലപ്പുഴ</ref> ഭഗദത്തന്റെ ആന ഭീമനെ എടുത്ത് മേല്പോട്ട് എറിഞ്ഞു; ഭീമൻ താഴേക്ക് പതിക്കുമ്പോൾ കൊമ്പിൽ കോർത്ത് കൊല്ലാനായി കൊമ്പുകൾ മുകളിലോട്ടാക്കി നിർത്തി. ആ സമയത്ത് അർജ്ജുനൻ അവിടെ എത്തുകയും, ഒരു അമ്പിനാൽ ആനയുടെ ശിരസ്സും, മേല്പോട്ടാക്കി നിർത്തിയിരുന്ന വാലും, ഭഗദത്തന്റെ ശിരസ്സു മുറിച്ച് ഭീമനെ രക്ഷപെടുത്തി. [[ഭഗദത്തൻ|ഭഗദത്തന്റെ]] മരണം കൗരവസേനയ്ക്ക് വലിയ ആഘാതം ഏൽപ്പിച്ചു. ഭഗദത്തന്റെ മരണത്തെ തുടർന്ന്, അവന്റെ പുത്രനെ നകുലനും കർണ്ണപുത്രനായ വൃക്ഷസേനനെ അർജ്ജുനനും വധിച്ചു. ഇതുകണ്ട് പാണ്ഡവസേനയോട് ഏറ്റുമുട്ടിയ മറ്റു കർണ്ണപുത്രന്മാരും നകുലനാൽ കൊല്ലപ്പെട്ടു. മക്കളുടെ ദുരന്തവിവരം അറിഞ്ഞ കർണ്ണൻ കൂടുതൽ സമയം യുദ്ധക്കളത്തിൽ നിൽക്കാനാവാതെ മടങ്ങി. കൗരവസേനയ്ക്കു അതിഭീകരമായ പരാജയമായിരുന്നു പന്ത്രണ്ടാം ദിവസം. ദുഃഖിതനായ ദുര്യോധനൻ അന്ന് യുദ്ധം കഴിഞ്ഞ് ദ്രോണാചാര്യരേയും കർണ്ണനേയും ശകുനിയേയും, ജയദ്രഥനേയും തന്റെ കുടീരത്തിലേക്ക് വിളിച്ചു വരുത്തി. അടുത്തനാൾ എങ്ങനെ പാണ്ഡവസേനയെ തകർക്കാമെന്നുള്ള ചർച്ചകൾ ചെയ്തു. ദ്രോണാചാര്യർ ചക്രവ്യൂഹം ഒരുക്കുവാനും അതിലൂടെ അടുത്ത ദിവസം പാണ്ഡവസേനയെ വിദഗ്ദ്ധമായി എതിരിടാനും പദ്ധതികൾ ആസൂത്രണംചെയ്തു ഏവരും അന്നേക്ക് പിരിഞ്ഞു. === പതിമൂന്നാം ദിവസം ([[ദ്രോണപർവ്വം]]) === [[File:Abhimanyu Vadh.jpg|170px|thumb|right|ചക്രവ്യൂഹത്തിൽ അകപ്പെട്ട [[അഭിമന്യു|അഭിമന്യുവിനെ]] കൗരവർ ചേർന്ന് കൊലപ്പെടുത്തുന്നു (രവിവർമ്മചിത്രം)]] {| class="wikitable" border="1" |- ! പതിമൂന്നാം ദിവസം ! കൗരവസേന ! പാണ്ഡവസേന |- | സർവ്വ സൈന്യാധിപൻ | [[ദ്രോണർ]] | [[ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ]] |- | കൊല്ലപ്പെട്ട പ്രധാനികൾ<br />(കൊന്നവർ) | [[ലക്ഷണൻ]], അശ്മകൻ, ശല്യസഹോദരൻ,<br />ശല്യപുത്രൻ, മാത്രികവദൻ, ബൃഹൽബലൻ, <br />ശകുനിയുടെ സഹോദരർ, സുശർമ്മൻ ([[അർജ്ജുനൻ]]) | [[അഭിമന്യു]] ([[ഭരതൻ (ദുശ്ശാസനപുത്രൻ)|ഭരതൻ]], [[ജയദ്രഥൻ]])<br />സഹദേവ്-മഗധ ([[ദ്രോണർ]]) |- | ഉപയോഗിച്ച വ്യൂഹങ്ങൾ | [[ചക്രവ്യൂഹം]]<br />([[ചക്രം|കറങ്ങുന്ന ചക്രത്തിന്റെ ആകൃതി]])<ref>http://www.thehindu.com/todays-paper/tp-national/tp-karnataka/article1064463.ece</ref> | അർണ്ണവ്യൂഹം ([[സമുദ്രം|സമുദ്രാകൃതി]]) |} പതിമൂന്നാം നാൾ ത്രിഗർത്ത രാജാവായ [[സുശർമ്മൻ]] ദക്ഷിണ സമരമുഖത്തും [[ദ്രോണർ]] [[ചക്രവ്യൂഹം]] ചമച്ച് ഉത്തരഭാഗത്തും നിലയുറപ്പിച്ചു. ചക്രവ്യൂഹത്തിൽ ദ്രോണരെ കൂടാതെ [[അശ്വത്ഥാമാവ്]], [[കർണ്ണൻ]], [[ജയദ്രഥൻ]], [[ദുശ്ശാസനൻ]], ദുര്യോധനപുത്രനായ [[ലക്ഷണൻ]], [[ശല്യർ]] തുടങ്ങിയവർ നിലയുറപ്പിച്ചു. ത്രിഗർത്തനെ സഹായിക്കാൻ കംബോജ രാജാവ് സുദക്ഷിണനും, കൃമ്മീര പുത്രനായ അലംബുസനും തങ്ങളുടെ സേനാവ്യൂഹത്തോടെ എതിരിടാൻ തുടങ്ങി. അതിശക്തമായ കൗരവസേനയുടെ ഉത്തരഭാഗത്തുനിന്നുള്ള ആക്രമണത്തിൽ പാണ്ഡവപ്പട തിരിഞ്ഞോടി തുടങ്ങി. ഇതുമനസ്സിലാക്കി അർജ്ജുനൻ ത്രിഗർത്തനോട് ഏറ്റുമുട്ടി കൗരവസേനയെ ശക്തമായി എതിർത്തു. അർജ്ജുനൻ ഉത്തരഭാഗത്തു നിന്നു യുദ്ധം തുടങ്ങിയപ്പോൾ ചക്രവ്യൂഹം ചമച്ചുനിന്ന [[ദ്രോണർ]] ധർമ്മപുത്രരോടു ഏറ്റുമുട്ടി. ==== ചക്രവ്യൂഹം ==== [[File:Halebid2.JPG|170px|thumb|left|ചക്രവ്യൂഹം (ശിലാശില്പം: [[:en:Hoysaleswara Temple|ഹോസലേശ്വരക്ഷേത്രം]], [[:en:Halebidu|ഹലെബിഡു]], [[കർണ്ണാടകം]])]] ദുര്യോധന നിർദ്ദേശപ്രകാരം ദ്രോണർ അർജ്ജുനനെ അടർക്കളത്തിൽ നിന്നകറ്റി നിർത്തി ചക്രവ്യൂഹം ചമച്ചു യുധിഷ്ഠിരനെ ബന്ധനസ്ഥനാക്കുവാനുള്ള മികച്ചയുദ്ധതന്ത്രമാണ് ഇതുകൊണ്ടു ഉദ്ദേശിച്ചത്. ഒരു പക്ഷേ യുദ്ധം അവസാനിപ്പിക്കുവാനും പാണ്ഡവരെ വീണ്ടും മറ്റൊരു വനവാസത്തിനയക്കുവാനും പതിമൂന്നാം നാളിലെ ഈ യുദ്ധംകൊണ്ടു സാധിക്കുമായിരുന്നു. അതാണ് കൗരവപക്ഷം തലേനാൾ തീരുമാനിച്ചുറപ്പിച്ചത്. [[വ്യാസൻ]] [[മഹാഭാരതം|മഹാഭാരതത്തിൽ]] ചക്രവ്യൂഹം എന്നും, [[എഴുത്തച്ഛൻ]] തന്റെ കൃതിയിൽ പത്മവ്യൂഹം എന്നും പറയുന്നു. മുൻ‌കൂട്ടിയുള്ള പടയൊരുക്കങ്ങളും സേനാവിന്യാസങ്ങളും ഈ വ്യൂഹത്തിൽ പ്രത്യക്ഷത്തിലുണ്ടാവില്ല എന്നുള്ളതാണ് ഈ യുദ്ധവ്യൂഹത്തിനുള്ള പ്രധാന പ്രത്യേകത. കൂമ്പടയുവാൻ തുടങ്ങുന്ന ഒരു താമരയുടെ രൂപത്തിലാണു് സേനാവിന്യാസം എന്നതിനാലാവാം ചക്രവ്യൂഹം പത്മവ്യൂഹമായി എഴുത്തച്ഛൻ എഴുതിയത്. പ്രധാന ഗ്രന്ഥകർത്താവായ വ്യാസനു മുൻതൂക്കം നൽകുമ്പോൾ ചക്രവ്യൂഹം എന്നതാവും ചേരുക. ശത്രു ഉള്ളിലേക്ക് കടക്കുംതോറും വ്യൂഹത്തിലെ ഉള്ളിലേക്കുള്ള പ്രവേശനം ചെറുതായി വരുന്ന രീതിയിലാണ് ഇതിലെ പടനീക്കം. അകത്തും പുറത്തും നിൽക്കുന്ന പോരാളികൾ ഒരു ഭ്രമണപഥത്തിലെന്നവണ്ണം കറങ്ങികൊണ്ടിരിക്കുന്നു. മഹാരഥികൾ അവരവരുടെ യുദ്ധസ്ഥാനങ്ങൾ തുടർച്ചയായി ഇരുദിശകളിലും മാറിക്കൊണ്ടിരിക്കുന്ന ഈ സേനാവിന്യാസം തകർക്കുക വളരെ ബുദ്ധിമുട്ടേറിയതായിരുന്നുവെന്നു വ്യാസമഹാഭാരതത്തിൽ ഗ്രന്ഥകാരൻ എഴുതിയിരിക്കുന്നു. പതിനായിരക്കണക്കിനു പാണ്ഡവസേനകളെ ദ്രോണാചാര്യർ ചക്രവ്യൂഹം ചമച്ച് കൊന്നുതുടങ്ങി. ഇതുകണ്ടു ഭയവിഹ്വലനായ ധർമ്മപുത്രർ അഭിമന്യുവിനെ ചക്രവ്യൂഹം തകർക്കാൻ നിയോഗിച്ചു. അവനെ സഹായിക്കാൻ ഘടോൽകചനും എത്തി. അഭിമന്യു ധീരനായി ചക്രവ്യൂഹം ഭേദിച്ച് ഉള്ളിൽക്കയറി. ഭീമനും, യുധിഷ്ഠിരനും, നകുല-സഹദേവന്മാരും അഭിമന്യുവിനെ സഹായിക്കാൻ എത്തി. ചക്രവ്യൂഹത്തിന്റെ പുറത്തുനിൽക്കുന്ന യോദ്ധാക്കളെ ചെറുത്ത് നിർത്തുകയും അവരെ തോൽപ്പിച്ച് ഉള്ളിൽ കടക്കാൻ ശ്രമിക്കുകയുമായിരുന്നു ഇവരുടെ ലക്ഷ്യം. പക്ഷേ [[ജയദ്രഥൻ]] അവരെ എല്ലാവരെയും തടഞ്ഞു നിർത്തി അതിധീരമായി യുദ്ധം ചെയ്തു. (''അർജ്ജുനനെ ഒഴിച്ച് പാണ്ഡവരെ നാലുപേരെയും യുദ്ധത്തിൽ ഒരു പ്രാവശ്യം തടഞ്ഞു നിർത്താനുള്ള വരം [[ശിവൻ|ശിവനിൽ]] നിന്നും ജയദ്രഥൻ സമ്പാദിച്ചിരുന്നു''). ഘടോൽകചന്റെ ശക്തമായ ആക്രമണവും ജയദ്രഥന്റെ ചെറുത്തു നിൽപ്പിനു മുൻപിൽ ഒരു പ്രയോജനവും ചെയ്തില്ല. ചക്രവ്യൂഹത്തിനുള്ളിലകപ്പെട്ട അഭിമന്യുവിനു പുറത്തുകടക്കാൻ കഴിയാതെ വന്നു. അവനെ തനിച്ച് കൗരവസേന ചുറ്റുംനിന്നു ആക്രമിക്കാൻ ഇതുമൂലം സാധിച്ചു. ഒടുവിൽ അഭിമന്യു തനിച്ച് ഉള്ളിൽ നിന്നു കൗരവർക്കെതിരെ യുദ്ധം ചെയ്തു. അഭിമന്യുവിനോട് ഏറ്റുമുട്ടിയ ദുര്യോധനപുത്രനായ ലക്ഷണനെ അഭിമന്യു ഒരസ്ത്രത്താൽ തലമുറിച്ചു കൊന്നു. ഇതിനെത്തുടർന്ന് അവനോട് ഏറ്റുമുട്ടിയ ശകുനിയുടെ സഹോദന്മാരെയും, ബൃഹൽബലനേയും അഭിമന്യു വധിച്ചു. ഈ സമയം കർണ്ണൻ ഒളിയമ്പെയ്ത് അഭിമന്യുവിന്റെ വില്ലിന്റെ ഞാൺ മുറിച്ചു <ref>യുദ്ധം അനുശാസിച്ച നിയമങ്ങൾ -- [12: ന്യായരഹിതമായ പോരാട്ടത്തിൽ ആരും ഏർപ്പെടരുത്]</ref>. ദ്രോണർ അവന്റെ കുതിരകളേയും കൊന്നുകളഞ്ഞു <ref>യുദ്ധം അനുശാസിച്ച നിയമങ്ങൾ -- [08: യുദ്ധത്തിൽ പങ്കെടുക്കാത്തവനെയൊ, മൃഗത്തെയൊ ആക്രമിക്കരുത്]</ref>. തേരാളിയായ സുമിത്രനെ ശല്യർ ഗദകൊണ്ട് അടിച്ചുകൊന്നു <ref name="ReferenceB">യുദ്ധം അനുശാസിച്ച നിയമങ്ങൾ -- [06: നിരായുധനെ ആക്രമിക്കരുത്]</ref>. തേരും തേരാളി ഇല്ലാതായപ്പോൾ നിലത്തുനിന്നു യുദ്ധം തുടർന്ന അഭിമന്യുവിന്റെ വാളും പരിചയും കർണ്ണനും ദ്രോണരും ചേർന്ന് ഒളിയമ്പെയ്ത് തെറിപ്പിച്ചുകളഞ്ഞു. നിരായുധനായ അഭിമന്യുവിനോടു ചെയ്യുന്ന ചതിപ്രയോഗം യുദ്ധനീതിയല്ലെന്ന് ദ്രോണരെ കർണ്ണൻ പലപ്പോഴും ഓർമ്മപ്പെടുത്തിയെങ്കിലും അതുകൂട്ടാക്കാതെ ദ്രോണർ അഭിമന്യുവിനെ ചതിയാൽ കൊല്ലാൻ നിർദ്ദേശിച്ചു <ref>യുദ്ധം അനുശാസിച്ച നിയമങ്ങൾ -- [04: ഒരാളുപോലും മറ്റുള്ളവരാൽ ചുറ്റപ്പെട്ട് ആക്രമിക്കപ്പെടരുത്]</ref>. നിരായുധനായ അഭിമന്യു തകർക്കപ്പെട്ട തേരിന്റെ ചക്രവുമായി ചുറ്റും നിന്നു ആക്രമിക്കുന്ന കൗരവസേനയോട് അതിധീരമായി പോരാടി. പക്ഷേ കൗരവ പ്രമുഖന്മാരെല്ലാവരും ചേർന്ന് ബാലനായ അഭിമന്യുവിനെ ചതിപ്രയോഗത്തിൽ കൊന്നു കളഞ്ഞു. അവസാന നിമിഷത്തിലും അവൻ തന്നെ ആക്രമിച്ച ദുശ്ശാസനന്റെ പുത്രനായ [[ഭരതൻ (ദുശ്ശാസനപുത്രൻ)|ഭരതനെ]] ഗദകൊണ്ട് തലയ്ക്കടിച്ചു സാരമായ പരിക്കേൽപ്പിച്ചു. അവസാന സമയത്തും അവന്റെ പോരാട്ടത്തിൽ ഭയവിഹ്വലരായി ദുശ്ശാസനനും, ശല്യരും പിന്തിരിഞ്ഞോടി. അവസാന ശ്വാസംവരെയും തന്റെ പിതാവിനുവേണ്ടി ജീവിച്ച് ധീരപുത്രനായി അഭിമന്യു വീരസ്വർഗ്ഗം പൂകിയതായി ഗ്രന്ഥകാരൻ മഹാഭാരതത്തിൽ ദ്രോണപർവ്വത്തിൽ എഴുതിയിരിക്കുന്നു. ==== അർജ്ജുനശപഥം ==== [[അഭിമന്യു|അഭിമന്യുവിന്റെ]] മരണം പാണ്ഡവരെ വളരെയേറെ ദുഃഖത്തിലാഴ്ത്തി. യുധിഷ്ഠിരന്റെ നിർദ്ദേശത്തെ തുടർന്നായിരുന്നു ചക്രവ്യൂഹം അഭിമന്യു ഭേദിച്ച് അകത്തുകടന്നതും മരണപ്പെട്ടതും. ആ കാരണത്താൽ [[യുധിഷ്ഠിരൻ]] വളരെയധികം സങ്കടപ്പെട്ടു. അദ്ദേഹത്തിനു മുൻപിൽ [[വ്യാസൻ]] ആഗതനായി ഷോഡശരാജാക്കന്മാരുടെ കഥകൾ വിസ്തരിക്കുകയും തുടർന്ന് പല ഉപദേശങ്ങളും നൽകി അദ്ദേഹം സമാധാനിപ്പിച്ചു. മകന്റെ മരണ വാർത്തയറിഞ്ഞ അർജ്ജുനൻ മോഹാലസ്യപ്പെട്ടുവീണു. കൃഷ്ണൻ അർജ്ജുനനെ സമാധാനപ്പെടുത്തി. പക്ഷേ ദുഃഖാർത്തനായ അർജ്ജുനൻ തന്റെ പുത്രനെ കൊന്ന ജയദ്രഥന്റെ ശിരസ്സ് നാളെ സൂര്യാസ്തമയത്തിനു മുൻപു എയ്തുവീഴ്തുമെന്നും, അല്ലെങ്കിൽ ഗാണ്ഢീവത്തോടെ അഗ്നിയിൽ ചാടിമരിക്കുമെന്നും [[ശപഥം]] എടുത്തു. പുത്രദുഃഖത്താൽ സങ്കടപ്പെടുന്ന അർജ്ജുനനെ സമാധാനിപ്പിക്കാൻ കൃഷ്ണൻ അന്നു രാത്രിതന്നെ ദേവലോകത്ത് കൂട്ടിക്കൊണ്ടുപോയി വീരസ്വർഗ്ഗം പ്രാപിച്ച പുത്രനെ കാണിച്ചു കൊടുത്തു. അർജ്ജുനന്റെ ഉഗ്രശപഥം ഇതിനോടകം ചാരന്മാർ മുഖാന്തരം കൗരവർ അറിഞ്ഞുകഴിഞ്ഞിരുന്നു. എങ്ങനെയും ജയദ്രഥനെ രക്ഷിക്കണമെന്നു ഏവരും ചേർന്നു തീരുമാനം എടുത്തു. === പതിനാലാം ദിവസം ([[ദ്രോണപർവ്വം]]) === [[File:Arjuna Kills Jaydhratha.jpg|170px|thumb|right|അർജ്ജുന ശപഥവും, ജയദ്രഥ വധവും (എണ്ണ ഛായാചിത്രം)]] {| class="wikitable" border="1" |- ! പതിനാലാം ദിവസം ! കൗരവസേന ! പാണ്ഡവസേന |- | സർവ്വ സൈന്യാധിപൻ | [[ദ്രോണർ]] | [[ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ]] |- | കൊല്ലപ്പെട്ട പ്രധാനികൾ<br />(കൊന്നവർ) | [[ജയദ്രഥൻ]] ([[അർജ്ജുനൻ]])<br />[[ഭരതൻ (ദുശ്ശാസനപുത്രൻ)|ഭരതൻ]] ([[ഘടോൽകചൻ]])<br />[[വൃക്ഷസേനൻ]] ([[ഭീമൻ]])<br />[[അലംബുസൻ]] ([[ഘടോൽകചൻ]])<br />[[ബാൽഹികൻ]] ([[ഭീമൻ]])<br />[[സോമദത്തൻ]] ([[സാത്യകി]])<br />[[ഭൂരിശ്രവസ്സ്]] ([[സാത്യകി]]) | [[ഘടോൽകചൻ]] ([[കർണ്ണൻ]]) |- | ഉപയോഗിച്ച വ്യൂഹങ്ങൾ | കമലവ്യൂഹം ([[താമര|വിരിഞ്ഞ താമരപൂവിന്റെ ആകൃതി]])<br />സൂചിവ്യൂഹം ([[സൂചി|സൂചിയുടെ ആകൃതി]])<br />ചക്രവ്യൂഹം ([[ചക്രം|കറങ്ങുന്ന ചക്രത്തിന്റെ ആകൃതി]]) | മാലവ്യൂഹം ([[പുഷ്പം|പുഷ്പചക്രാകൃതി]]) |} പതിനാലാം ദിവസം രാവിലെ കൃഷ്ണൻ അർജ്ജുനനേയും കൂട്ടി ഉത്തരയേയും, സുഭദ്രയേയും, പാഞ്ചാലിയേയും കണ്ട് അഭിമന്യുവിന്റെ മരണവിവരം അറിയിക്കാൻ അവർ താമസിച്ചിരുന്ന സ്യമന്തകതീർത്ഥക്കരയിലേക്ക് തിരിച്ചു. ദുഃഖവാർത്തയറിഞ്ഞ് [[ഉത്തര|ഉത്തരയും]], [[സുഭദ്ര|സുഭദ്രയും]] ബോധരഹിതരായി. എല്ലാവരേയും സമാശ്വസിപ്പിച്ചു കൃഷ്ണാർജ്ജുനന്മാർ തിരിച്ച് കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധഭൂമിയിൽ എത്തിച്ചേർന്നു. അർജ്ജുനശപഥത്തിൽ സംഭ്രീതനായ ജയദ്രഥനെ സംരക്ഷിക്കേണ്ടത് [[കൗരവർ|ദുര്യോധനാദികളുടെ]] ചുമതലയായിരുന്നു. ഒരേയൊരു സഹോദരിയായ [[ദുശ്ശള|ദുശ്ശളയുടെ]] ഭർത്താവ് സിന്ധുരാജാവായ [[ജയദ്രഥൻ|ജയദ്രഥനെ]] രക്ഷിക്കുവാനായി കൗരവർ കമലവ്യൂഹവും അതിനുള്ളിൽ സൂചിവ്യൂഹവും ചമച്ച് (ഇരട്ടവ്യൂഹങ്ങൾ) ജയദ്രഥനെ അതിനുള്ളിൽ നിർത്തി. ജയദ്രഥനു ചുറ്റും ശല്യരും, കർണ്ണനും, അശ്വത്ഥാമാവും, കൃപാചാര്യരും കാവൽ നിന്നു. അതിനു മുൻപിലായി ഭൂരിശ്രവസ്സും, വൃക്ഷസേനനും സൂചിവ്യൂഹത്തിന്റെ പ്രവേശനഭാഗത്ത് കൃതവർമ്മാവും ജയദ്രഥനെ രക്ഷിക്കാൻ നിലയുറപ്പിച്ചു. അതിനു പുറത്ത് കമലവ്യൂഹം ചമച്ച് ദുര്യോധനനും, ദുശ്ശാസനനും ആരെയും ഉള്ളിൽ കടക്കാതിരിക്കാൻ അതിശക്തമായി കാവൽ നിന്നു. ഏറ്റവും പുറത്ത് ദ്രോണാചാര്യരും നിലയുറപ്പിച്ചു. ജയദ്രഥനെ ഇന്ന് സൂര്യാസ്തമയം വരെ രക്ഷിക്കുമ്പോൾ അർജ്ജുനൻ സ്വയം മരിച്ചു കൊള്ളുമെന്നുള്ള അർജ്ജുനശപഥം അവരെ കൂടുതൽ രക്ഷോമുഖന്മാരായി പ്രവർത്തിക്കുവാൻ കാരണമാക്കി. ==== ജയദ്രഥവധം ==== [[File:Death of Jayadratha.jpg|170px|thumb|left|ചിത്രം: ജയദ്രഥവധം]] ധർമ്മപുത്രർക്കു കൂട്ടായി സാത്യകിയെ നിർത്തിയാണ് നാലു അനുജന്മാരും യുദ്ധത്തിനു പുറപ്പെട്ടത്. അർജ്ജുനന്റെ ഇന്നത്തെ ലക്ഷ്യം ജയദ്രഥവധം മാത്രമായിരുന്നു. യുദ്ധഭൂമിയിൽ മുഴുവനും തിരഞ്ഞിട്ടും ജയദ്രഥനെ കണ്ടെത്താൻ പാർത്ഥനായില്ല. അവസാനം ജയദ്രഥൻ പത്മവ്യൂഹത്തിനുള്ളിലാണെന്നു മനസ്സിലാക്കി, ഭീമനും അർജ്ജുനനും ചേർന്ന് പത്മവ്യൂഹം തകർത്തു അകത്തുകടക്കാൻ ശ്രമിച്ചു. ധർമ്മപുത്രരുടെ നിർദ്ദേശത്തെത്തുടന്ന് സാത്യകിയും യുദ്ധക്കളത്തിൽ അർജ്ജുനനെ സഹായിക്കാൻ ഇതിനോടകം എത്തിച്ചേർന്നു. ദ്രോണരും, ദുര്യോധനനും, ദുശ്ശാസനനും ചേർന്ന് ഇവരെ അതിശക്തമായി എതിർത്തു. ദ്രോണരൊഴികെ ഏവരും പരാജിതനായി അവിടെ നിന്നും മാറിക്കളഞ്ഞു. അവസാനം പത്മവ്യൂഹം തകർത്ത് ദ്രോണരേയും അവിടെ നിന്നകറ്റാൻ പാർത്ഥനായി. അതിനെത്തുടർന്ന് പാർത്ഥനോട് സൂചിവ്യൂഹം ചമച്ചു എതിർത്തുനിന്ന കൃതവർമ്മാവ് ഗത്യന്തരമില്ലാതെ ഓടിക്കളഞ്ഞു. പിന്നീട് ഇവരെ എതിർത്ത ഭൂരിശ്രവസ്സിനേയും വൃക്ഷസേനനേയും സാത്യകിയും ഭീമനും ചേർന്നു കൊന്നു. പുറത്തു നടക്കുന്ന ശബ്ദബഹുലമായ യുദ്ധകാഹളത്തിൽ ഭയാകുലനായ ജയദ്രഥനെ കർണ്ണൻ സമാശ്വസിപ്പിച്ചുകൊണ്ടിരുന്നു. എങ്ങനെയും ജയദ്രഥനെ രക്ഷിക്കണമെന്നു തീരുമാനിച്ച് യുദ്ധത്തിൽ നിന്നും ഓടിമാറിയവർ വീണ്ടും ധൈര്യം വീണ്ടെടുത്ത് തിരിച്ച് അവിടെതന്നെ എത്തിച്ചേർന്നു. ഈ സമയം കൃഷ്ണൻ തന്റെ സുദർശന ചക്രത്താൽ സൂര്യബിംബത്തെ മറയ്ക്കുകയും സൂര്യാസ്തമയമായി എന്നു തെറ്റിധരിച്ച് ഏവരും യുദ്ധം മതിയാക്കി. കൗരവർ അർജ്ജുനന്റെ ആത്മാഹുതി കാണുവാൻ കൂട്ടത്തോടെ ഒത്തുകൂടി. അവസാനം ജയദ്രഥനും പുറത്തുവന്നു എന്നു മനസ്സിലാക്കിയപ്പോൾ കൃഷ്ണൻ സൂര്യന്റെ മറമാറ്റി സുദർശനത്തെ തിരിച്ചെടുത്തു. സമയം ഒട്ടുപാഴാക്കാതെ അർജ്ജുനനോട് അമ്പ് എയ്ത് ജയദ്രഥനെ നിഗ്രഹിക്കാൻ നിർദ്ദേശിച്ചു. ജയദ്രഥന്റെ നിർജ്ജീവമായ തല ആരു നിലത്തിടുന്നൊവൊ അവന്റെ ശിരസ്സു പൊട്ടിപോകാനുള്ള വരം ജയദ്രഥന്റെ അച്ഛൻ ഭഗവാൻ ശിവനിൽ നിന്നും സമ്പാദിച്ചിരുന്നു. അതിനാൽ ഒന്നിനു പുറകെ ഒന്നായി അമ്പെയ്ത് ജയദ്രഥന്റെ ശിരസ്സ് സിന്ധുരാജ്യംവരെ എത്തിച്ചു. സന്ധ്യാവന്ദനത്തിനായി പുറത്തേക്കിറങ്ങിയ വൃദ്ധക്ഷത്രന്റെ മടിത്തട്ടിലേക്കാണ് തലവന്നു വീണത്. പെട്ടെന്നു മടിയിൽ തലവീണപ്പോൾ പേടിച്ച് തട്ടിത്താഴെയിടുകയും കൂട്ടത്തിൽ ആ വൃദ്ധപിതാവിന്റെ ശിരസ്സും തകർന്നുപോയി. ജയദ്രഥവധത്തിനുശേഷം വീണ്ടും യുദ്ധംതുടർന്നു അർജ്ജുനനും കൃപരുമായി യുദ്ധംചെയ്തെങ്കിലും കൃപർ അവശനായി മടങ്ങി. ==== രാത്രിയുദ്ധം ==== [[File:Karna kills Ghatotkacha.jpg|170px|thumb|left|ചിത്രം: രാത്രിയുദ്ധത്തിൽ കർണ്ണൻ ഘടോൽകചനെ കൊല്ലുന്നു]] പകൽ നടന്ന യുദ്ധത്തിൽ ഉണ്ടായ കൗരവപ്പടയുടെ പരാജയം ദുര്യോധനനെ വളരെയധികം ദുഃഖത്തിലാഴ്ത്തി. ദുര്യോധനൻ ദ്രോണരുടെ കുടീരത്തിൽ വന്ന് അന്നു പകലു സംഭവിച്ച പരാജയകാരണങ്ങൾ ചർച്ച ചെയ്തു, കൂട്ടത്തിൽ ദ്രോണരോട് കയർത്തു സംസാരിക്കുകയും ചെയ്തു. കോപാകുലനായ ദ്രോണർ രാത്രിയുദ്ധം ചെയ്യാൻ തയ്യാറായി യുദ്ധക്കളത്തിലെത്തി ശംഖുനാദവും പടഹധ്വനിയും മുഴക്കി. ദ്രോണാചാര്യരുടെ ശംഖുവിളികേട്ട് പാണ്ഡവസേനയും യുദ്ധത്തിനായി എത്തിച്ചേർന്നു. കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധത്തിലെ ആദ്യ രാത്രിയുദ്ധമായിരുന്നു ഇത്. രാത്രീഞ്ചരനായ ഘടോൽകചനു വളരെ ശക്തമായി ആക്രമണം നടത്തുവാൻ രാത്രിയുദ്ധം സഹായിച്ചു. അവന്റെ മുൻപിൽ വന്നുപെട്ട എല്ലാത്തിനേയും കാലപുരിക്കയച്ചുകൊണ്ട് അതിധീരമായി കൗരവപ്പടയോട് ഏറ്റുമുട്ടി. [[ഇരാവാൻ|ഇരവാന്റെ]] മരണത്തിനു കാരണക്കാരനായ [[അലംബുസൻ|അലംബുസനെ]] ([[കൃമ്മീരൻ|കൃമ്മീരപുത്രൻ]]) ഈ രാത്രിയിലാണ് [[ഘടോൽകചൻ]] കൊല്ലുന്നത്. ദ്രോണരും, കൃതവർമ്മാവും, ശല്യരും, കൃപരും, ദുര്യോധനാദികളും എന്നുവേണ്ട കൗരവസേനയിലെ ഏവരും രാത്രിയിലെ നിഴലിൽ എവിടെയൊക്കൊയൊ പ്രണരക്ഷാർത്ഥം ഓടിഒളിച്ചു. കർണ്ണനു തന്റെ സാരഥിയേയും, രഥവും, കുതിരകളേയും നഷ്ടമായി. ഘടോൽകചനാൽ കർണ്ണൻ വധിക്കപ്പെടുമെന്നുള്ള ഘട്ടത്തിൽ [[ദേവേന്ദ്രൻ]] കൊടുത്ത ദിവ്യവേൽ അവനു നേരെ പ്രയോഗിച്ചു. (അർജ്ജുനനു വേണ്ടി സൂക്ഷിച്ചു വെച്ചിരുന്ന വേലാണ് ഘടോൽകചന്റെ ജീവനെടുത്തത്). [[ശന്തനു|ശന്തനുവിന്റെ]] അനുജനായ [[ബാൽഹികൻ|ബാൽഹികനും]] കൗരവസേനയിൽ പങ്കെടുത്തിരുന്നു. വാഹലികം (ഇപ്പോൾ കാശ്മീർ) എന്ന രാജ്യത്തിലെ രാജാവായിരുന്നു അദ്ദേഹം. അദ്ദേഹവും അദ്ദേഹത്തിന്റെ പുത്രൻ സോമദത്തനും, സോമദത്തന്റെ പുത്രൻ ഭൂരിശ്രവസ്സും, ഭൂരിശ്രവസ്സിന്റെ പുത്രന്മാരും കൗരവസേനയിൽ ഉൾപ്പെട്ടിരുന്നു. കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധത്തിൽ പങ്കെടുത്ത ഏറ്റവും പ്രായം കൂടിയ വ്യക്തിയായിരുന്നു ബാൽഹികൻ (ഭീഷ്മരുടെ ഇളയച്ഛൻ). ബാൽഹികനെ രാത്രിയുദ്ധത്തിൽ ഭീമൻ കൊന്നു. (ഭീമന്റെ പിതാവ്, പാണ്ഡുവിന്റെ പിതാവ്, വിചിത്രവീരന്റെ പിതാവ്, ശന്തനുവിന്റെ ഇളയച്ഛനാണ് [[ബാൽഹികൻ]]). സോമദത്തനേയും, ഭൂരിശ്രവസ്സിനേയും, അവന്റെ പുത്രന്മാരെയും സാത്യകിയും കൊന്നു. ഈ യുദ്ധത്തിൽ രണ്ടുസേനകളിലും നിരവധി നാശനഷ്ടങ്ങളാണ് ഉണ്ടായത്. രാത്രിയുദ്ധം അവസാനിപ്പിച്ച് തിരിച്ചു മടങ്ങിയെത്തിയ പാണ്ഡവർ കൃഷ്ണന്റെ നിർദ്ദേശത്താൽ മണ്ണുകുഴച്ച് ഒരാനയെ ഉണ്ടാക്കി അതിനു [[അശ്വത്ഥാമാവ്]] എന്നുപേരിട്ടു. അതിനുശേഷം വാളുകൊണ്ട് അതിന്റെ തലവെട്ടിമാറ്റി. === പതിനഞ്ചാം ദിവസം ([[ദ്രോണപർവ്വം]]) === [[File:Kripa and shikhandi.jpg|170px|thumb|right|ചിത്രം: യുദ്ധത്തിലേർപ്പെട്ടിരിക്കുന്ന കൃപാചാര്യരും ശിഖണ്ഡിയും]] {| class="wikitable" border="1" |- ! പതിനഞ്ചാം ദിവസം ! കൗരവസേന ! പാണ്ഡവസേന |- | സർവ്വ സൈന്യാധിപൻ | [[ദ്രോണർ]] | [[ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ]] |- | കൊല്ലപ്പെട്ട പ്രധാനികൾ (കൊന്നവർ) | [[ദ്രോണർ]] ([[ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ]]) | -- |} പാണ്ഡവരേയും സൈന്യത്തേയും മുഴുവനായി നശിപ്പിക്കാനുള്ള തയ്യാറെടുപ്പോടെയാണ് ദ്രോണർ പതിനഞ്ചാം ദിവസം യുദ്ധഭൂമിയിൽ എത്തിയത്. ധർമ്മാധർമ്മങ്ങളെ മറന്ന് പൈശാചികമായ നരവേട്ടയാണ് ആചാര്യൻ ചെയ്തുകൊണ്ടിരുന്നത്. ആർക്കുവേണ്ടിയാണെന്നൊ, എന്തിനുവേണ്ടിയാണെന്നൊ മറന്നുള്ള ദ്രോണാചാര്യരുടെ യുദ്ധംകണ്ട് വിശ്വാമിത്രൻ, അത്രി, വസിഷ്ഠൻ, അംഗിരസ്സ് എന്നിമഹർഷിമാർ അവിടേക്ക് എഴുന്നള്ളി ദ്രോണരെ ക്രൂരപ്രവൃത്തികളിൽ നിന്നും പിന്തിരിയാൻ ഉപദേശിച്ചു. പക്ഷേ തനിക്കു സ്വാതന്ത്ര്യം ഇല്ല എന്നു മറുപടി പറഞ്ഞ് ബ്രാഹ്മണനായ അദ്ദേഹം ഹിംസാത്മകമായ ക്ഷത്രിയധർമ്മം തുടർന്നു. ശത്രുസേനയെ ഒരസ്ത്രത്താൽതന്നെ ഉന്മൂലനാശം വരുത്തുവാനായി ആഗ്നേയാസ്ത്രം പ്രയോഗിക്കാൻ ഭാവിക്കുന്നതുകണ്ട് ഭഗവാൻ കൃഷ്ണൻ സുദർശനം കയ്യിലെടുത്തു. ഈ സമയം യുധിഷ്ഠിരൻ ഇങ്ങനെ വിളിച്ചു പറഞ്ഞു. '''[[അശ്വത്ഥാമാവ്|ഗുരോ! അശ്വത്ഥാമാവ് കഴുത്തറുത്ത് കൊല്ലപ്പെട്ടിരിക്കുന്നു]].''' ഇതു കേട്ട് ദ്രോണർ രഥത്തിൽ സതംഭിച്ചിരുന്നുപോയി. ധർമ്മപുത്രർ ഒരിക്കലും കളവുപറയില്ല എന്നു നന്നായി അറിയാമായിരുന്ന ദ്രോണർ സങ്കടത്തോടെ താന്തശരീരനായി നിൽക്കുമ്പോൾ പ്രതികാരബുദ്ധിയോടെ [[ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ]] വാളുമായി പാഞ്ഞടുത്തു. പക്ഷേ ദ്രോണർ അവനെ അമ്പെയ്തു ദൂരെ പായിച്ചു. ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ ഇരുപത്തിഒന്നു തവണ ദ്രോണരെ വെട്ടുവാനായി പാഞ്ഞടുത്തെങ്കിലും ദ്രോണാർ അപ്പോഴൊക്കെ അവനെ തിരിച്ചു ഓടിച്ചു. ഈ സമയം ഭീമൻ വിളിച്ചു പറഞ്ഞു. ഗുരുനാഥാ! അശ്വത്ഥാമാവ് മരിച്ചു കിടക്കുമ്പോൾ അങ്ങ് വീണ്ടും നരവേട്ടയാടി ആനന്ദിക്കുവാണോ? ഇതുകേട്ട് ദുഃഖാർത്ഥനായ ആചാര്യൻ തന്റെ അമ്പും വില്ലും ആവനാഴിയും എല്ലാം വലിച്ചെറിഞ്ഞ് ചിന്താധീനനായി തേർതട്ടിലിരുന്നു. ആ സമയം ഒട്ടും കളയാതെ ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ മിന്നൽപ്പിണർ വേഗത്തിൽ ഓടിയടുത്തു, തന്റെ വാളിനാൽ ദ്രോണരുടെ തലയറുത്തു താഴെയിട്ടു.<ref name="ReferenceB"/> എല്ലാം ഒരു നിമിഷം കൊണ്ടു കഴിഞ്ഞു. യുദ്ധനിയമം അനുശാസിക്കാത്ത പ്രവൃത്തികണ്ട് സാത്യകി ധൃഷ്ടദ്യുമ്നനോട് പരുഷമായി എതിർത്തു സംസാരിച്ചെങ്കിലും ഭീമൻ ഇടപെട്ടു സാത്യകിയെ സമാധാനപ്പെടുത്തി. പിതാവ് മരിച്ചതറിഞ്ഞ് [[അശ്വത്ഥാമാവ്]] അവിടെ ഓടിയെത്തി. വന്നപാടേ ഒന്നുമാലോചിക്കാതെ സംഹാരരുദ്രനായി നാരായണാസ്ത്രം പ്രയോഗിച്ചു. ജ്വലിച്ചുവരുന്ന അസ്ത്രത്തെ ഒട്ടും ഭയപ്പെടാതെ വന്ദിച്ചു നമസ്കരിക്കാൻ കൃഷ്ണനും അർജ്ജുനനും വിളിച്ചു പറഞ്ഞു. പക്ഷേ ഭീമൻ മാത്രം അതുകേൾക്കാതെ നിരസിച്ചു നിന്നു. ഉപദേശിച്ചു നിൽക്കാൻ സമയമില്ല എന്നു മനസ്സിലാക്കി അർജ്ജുനൻ ഓടിയെത്തി ഭീമനെ ബലമായി കെട്ടിപ്പിടിച്ചു നിലത്തു നമസ്കരിപ്പിച്ചു. നാരായണാസ്ത്രം ഫലം കാണാതെ വന്നപ്പോൾ അശ്വത്ഥാമാവ് ആഗ്നേയാസ്ത്രം പ്രയോഗിച്ചു. അർജ്ജുനൻ വരുണാസ്ത്രം അയച്ച് അതിനെ തടുത്തു. കൂടുതൽ അവിടെ നിൽക്കാൻ ആഗ്രഹിക്കാതെ അശ്വത്ഥാമാവ് ഒരു ഭ്രാന്തനെപ്പോലെ പടക്കളത്തിൽ നിന്നും ഓടിമറഞ്ഞു. സൂര്യൻ അസ്തമിച്ചതോടെ യുദ്ധം മതിയാക്കി ഏവരും പടകുടിരങ്ങളിലേക്ക് മടങ്ങി. === പതിനാറാം ദിവസം ([[കർണ്ണപർവ്വം]]) === [[File:Arjuna and His Charioteer Krishna Confront Karna.jpg|170px|thumb|right|ചിത്രം: കർണ്ണനും അർജ്ജുനനും യുദ്ധഭൂമിയിൽ കണ്ടുമുട്ടുമ്പോൾ]] {| class="wikitable" border="1" |- ! പതിനാറാം ദിവസം ! കൗരവസേന ! പാണ്ഡവസേന |- | സർവ്വ സൈന്യാധിപൻ | [[കർണ്ണൻ]] | [[ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ]] |- | കൊല്ലപ്പെട്ട പ്രധാനികൾ<br />(കൊന്നവർ) | ചിത്രസേനൻ ([[ശ്രുതകർമ്മാവ് ]])<br />ചിത്രൻ ([[പ്രതിവിന്ധ്യൻ]])<br />ത്രിഗർത്തസേന ([[അർജ്ജുനൻ]])<br />പ്രൗണ്ഡകൻ ([[നകുലൻ]]) | കേകേയ സേന (കർണ്ണൻ)<br /> |- | ഉപയോഗിച്ച വ്യൂഹങ്ങൾ | മകരവ്യൂഹം ([[ചീങ്കണ്ണി|മുതലയുടെ ആകൃതി]]) | അർദ്ധചന്ദ്രവ്യൂഹം ([[ചന്ദ്രൻ|ചന്ദ്രക്കലയുടെ ആകൃതി]]) |} ദ്രോണരുടെ മരണത്തെത്തുടർന്ന് പതിനാറാം ദിവസം രാവിലെ സൂര്യോദയത്തെ തുടർന്ന് [[ദുര്യോധനൻ]] സൂര്യപുത്രനെ സർവ്വസേനാധിപതിയായി കുംഭാഭിഷേകം ചെയ്തു. തുടർന്നുള്ള രണ്ടു ദിവസങ്ങൾ കർണ്ണനായിരുന്നു കൗരവസേനയ്ക്കു നേതൃത്വം നൽകിയത്. മഹാഭാരതത്തിൽ പതിനാറും പതിനേഴും യുദ്ധദിവസങ്ങൾ വർണ്ണിക്കുന്നത് കർണ്ണപർവ്വത്തിലാണ്. സർവ്വസേനാധിപനായി കർണ്ണനായതിനാൽ ഗ്രന്ഥകർത്താവ് കർണ്ണപർവ്വം എന്നു പേരു കൊടുത്തു.<ref name="ReferenceA"/> കർണ്ണപർവ്വത്തിൽ 69 അദ്ധ്യായങ്ങളും 4900 പദ്യങ്ങളും അടങ്ങിയിരിക്കുന്നു. സ്ഥാനാഭിഷേകത്തെ തുടർന്ന് ഏവരും വെടിപഹാദികളോടെ കുരുക്ഷേത്രഭൂമിയിലേക്ക് തിരിച്ചു. മകരവ്യൂഹം ചമച്ച് കർണ്ണൻ തയ്യാറായപ്പോൾ അർദ്ധചന്ദ്ര വ്യൂഹം ചമച്ച് പാണ്ഡവസേനയും എതിർചേരിയിൽ അണിയുറപ്പിച്ചു. കർണ്ണൻ സേനാധിപതിയായിട്ടും കൗരവസേനയ്ക്കു വലിയപ്രയോജനം ഒന്നും വന്നില്ല. നകുലനും, സഹദേവനും ചേർന്ന് വംഗസേനയേയും, ഗാന്ധാരസേനയേയും തകർത്തു. തുടർന്ന് വംഗരാജാവായ പ്രൗണ്ഡകനെ നകുലനും, ത്രിഗർത്തസേനയെ അർജ്ജുനനും ഇല്ലാതാക്കി. സഹദേവൻ ശകുനിയെ തോല്പിച്ച് കൊല്ലാനായി വാളോങ്ങിയപ്പോൾ കരഞ്ഞുകൊണ്ട് അവൻ ഓടിമാറി കർണ്ണരഥത്തിലേറി രക്ഷപ്പെട്ടു. യുധിഷ്ഠിരനും ദുര്യോധനനുമായുണ്ടായ ദ്വന്ദ്വയുദ്ധത്തിൽ ദുര്യോധനൻ പരാജിതനായി. ഭീമന്റെ ശപഥം നിറവേറ്റാനായി ധർമ്മപുത്രർ ദുര്യോധനനെ വെറുതെവിട്ടു. ==== കർണ്ണശാപം ==== ദുര്യോധനന്റെ സങ്കടവും പരിഭവവും കലർന്നവാക്കുകൾ കേട്ട് കർണ്ണൻ തന്റെ ശാപകഥ അവനോട് പറയുന്നു. ദ്രോണാചാര്യരുടെ കീഴിൽ ആയുധവിദ്യ പഠിക്കുന്നകാലത്ത് തനിക്ക് ബ്രഹ്മാസ്ത്രവിദ്യ ഉപദേശിച്ചുതരണം എന്നപേക്ഷിച്ചെങ്കിലും ഒരു സൂതപുത്രനു പറഞ്ഞു കൊടുക്കില്ലെന്നു അദ്ദേഹം തീർത്തു പറഞ്ഞു. പഠിക്കാനുള്ള ആഗ്രഹത്താൽ ബ്രാഹ്മണബാലനായി വേഷം മാറി പരശുരാമന്റെ ശിഷ്യനായി. അദ്ദേഹം ക്ഷത്രിയ വിരോധിയായിരുന്നതിനാലാണ് ബ്രാഹ്മണവേഷത്തിൽ വേഷംമാറി ചെന്നത്. പരശുരാമനിൽ നിന്നും പലദിവ്യാസ്ത്രപ്രയോഗവിദ്യകളും സ്വായത്തമാക്കി. ഒരിക്കൽ പരശുരാമൻ ക്ഷീണിതനായി കർണ്ണന്റെ മടിയിൽ തലവെച്ചു കിടക്കുമ്പോൾ രക്തദാഹിയായ ഒരു വണ്ടുവന്ന് അവന്റെ തുടയിൽ കുത്തിതുരക്കാൻ തുടങ്ങി. കാലനക്കിയാൽ ഗുരുനാഥനു നിദ്രാഭംഗം വരുമെന്നു കരുതി അനക്കാതെ വേദന സഹിച്ചിരുന്നു. ഗുരുനാഥൻ ഉണർന്നു നോക്കുമ്പോൾ ചോരയിൽ മുങ്ങിയിരുന്ന കർണ്ണനെ കണ്ടു. ക്ഷത്രിയനല്ലാതെ ഈ വേദന ക്ഷമയോടെ സഹിക്കുവാൻ ഒരു ബ്രാഹ്മണനു സാദ്ധ്യമല്ലെന്നു ദൃഢമായി ഉറച്ചുകൊണ്ട് പരശുരാമൻ കോപിഷ്ഠനായി. സത്യം പറഞ്ഞപ്പോൾ അദ്ദേഹം കർണ്ണനെ ശപിച്ചു. <br /> '''യുദ്ധം മുറുകിവരുമ്പോൾ നിനക്ക് യുക്തിതോന്നാതെ പോകട്ടെ !!''' <br /> കർണ്ണൻ തുടർന്നു; അർജ്ജുനനു അവന്റെ പിതാവായ ദേവേന്ദ്രൻ നൽകിയ മണിമയമായ കിരീടവും, വരുണൻ കൊടുത്ത ഗാണ്ഡീവവും, ഒടുങ്ങാത്ത ആവനാഴിയും, ഭഗവാൻ ശിവനിൽനിന്നു ലഭിച്ച പാശുപതവും എല്ലാത്തിനും പുറമെ കൃഷ്ണൻ സാരഥിയായും ഉണ്ട്. പലദിവ്യാസ്ത്രവിദ്യകളും അറിയാവുന്ന തനിക്കു നല്ലൊരു തേരാളിയെ കിട്ടിയാൽ നിഷ്പ്രയാസം യുദ്ധം ജയിക്കാം. കർണ്ണന്റെ ആഗ്രഹപ്രകാരം ദുര്യോധനന്റെ അപേക്ഷയിൽ മാദ്രരാജാവായ [[ശല്യർ]] കർണ്ണന്റെ തേരാളിയാവാമെന്നു സമ്മതിച്ചു. === പതിനേഴാം ദിവസം ([[കർണ്ണപർവ്വം]]) === [[File:Arjuna karna.jpg|170px|thumb|right|യുദ്ധം പതിനേഴാം ദിവസം: മണ്ണിലുറച്ചുപോയ തേർചക്രം എടുത്തുമാറ്റാൻ ശ്രമിക്കുന്ന [[കർണ്ണൻ]]]] {| class="wikitable" border="1" |- ! പതിനേഴാം ദിവസം ! കൗരവസേന ! പാണ്ഡവസേന |- | സർവ്വ സൈന്യാധിപൻ | [[കർണ്ണൻ]] | [[ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ]] |- | കൊല്ലപ്പെട്ട പ്രധാനികൾ (കൊന്നവർ) | [[ദുശ്ശാസനൻ]] ([[ഭീമസേനൻ]])<br />[[കൗരവർ|77 ധൃതരാഷ്ട്രപുത്രർ]] ([[ഭീമൻ]])<br />[[കർണ്ണൻ]] ([[അർജ്ജുനൻ]]) | -- |} ദുര്യോധനൻ ശല്യരുടെ മുൻപിൽ താണപേക്ഷിച്ചതിനെത്തുടർന്ന് കർണ്ണസാരഥിയാവാൻ അദ്ദേഹം സമ്മതിച്ചു. അതിനു ഉദാഹരണമായി ദുര്യോധനൻ ത്രിപുരദഹനകഥ ശല്യർക്കു പറഞ്ഞുകൊടുക്കുന്നുണ്ട്. മാദ്രമഹാരാജാവായ ശല്യർ ഒരു കയ്യിൽ ചമ്മട്ടിയും മറുകയ്യിൽ കുതിരയുടെ കടിഞ്ഞാണും പിടിച്ച് കർണ്ണന്റെ തേർ തെളിച്ചു. സൂര്യതേജ്വസിയായി കർണ്ണൻ [[കാളപൃഷ്ഠം|കാളപൃഷ്ഠമെന്ന]] ചാപവും കുലച്ച് ചതുരംഗസേനകളുടെ അകമ്പടിയോടെ കുരുക്ഷേത്രത്തിലേക്ക് എഴുന്നള്ളി. ധർമ്മപുത്രർക്കു കൊടുത്ത വാക്കുപാലിക്കാൻ ഈ അവസരം ഭംഗിയായി ശല്യർ ഉപയോഗിച്ചു. കർണ്ണൻ ആത്മപ്രശംസ നടത്തുന്ന സമയങ്ങളിൽ അതിനെ നിശ്ശിതമായി അദ്ദേഹം ഖണ്ഡിച്ചുകൊണ്ടിരുന്നു. ശല്യരുടെ കുത്തുവാക്കുകൾ കേട്ട് പലപ്പോഴും കർണ്ണൻ അക്ഷമനായി. ധർമ്മപുത്രരുമായി ഏറ്റുമുട്ടിയ കർണ്ണൻ അദ്ദേഹത്തെ തോൽപ്പിച്ചെങ്കിലും കുന്തിക്കു കൊടുത്തവാക്കുപാലിക്കാനായി യുധിഷ്ഠിരനെ കൊല്ലാതെ വിട്ടു. ==== ദുശ്ശാസനവധം ==== [[File:Bhima drinks blood.jpg|170px|thumb|left|[[ദുശ്ശാസനൻ|ദുശ്ശാസനന്റെ]] മാറുപിളർന്ന് ചോരകുടിക്കുന്ന [[ഭീമൻ]]]] പതിനേഴുദിവസമായി ദുശ്ശാസനനെ തേടിനടന്ന [[ഭീമൻ]] [[ദുശ്ശാസനൻ|ദുശ്ശാസനനെ]] കാണുകയും ദ്വന്ദ്വയുദ്ധത്തിനു പോർവിളിക്കുകയും ചെയ്തു. രണ്ടു മത്തഗജങ്ങൾ ഏറ്റുമുട്ടുന്നതുപോലെ ഇരുവരും കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധഭൂമിയിൽ ഏറ്റുമുട്ടി. രണ്ടുപേരുടെ ഗദകളും തകർന്നപ്പോൾ മുഷ്ടിയുദ്ധം ആരംഭിച്ചു. ഭീമൻ കോപാന്ധനായി ദുശ്ശാസനനെ അവൻ മുൻപു പാണ്ഡവരോടു ചെയ്തുകൂട്ടിയ തിന്മകൾ വിളിച്ചുപറഞ്ഞു വളരെയധികം അധിക്ഷേപിച്ചുകൊണ്ടിരുന്നു. ഒടുവിൽ തരം കിട്ടയപ്പോൾ ഭീമൻ ദുശ്ശാസനനെ തള്ളിതാഴെയിട്ട് ഗദകൊണ്ട് ശിരസ്സിലടിച്ചു. തലപൊട്ടി താഴെവീണ ദുശ്ശാസനന്റെ പുറത്തു നിന്നുകൊണ്ട് തന്നോടും സഹോദരന്മാരോടും ദ്രൗപദിയോടും ചെയ്ത ഒരോ ദുഷ്പ്രവൃത്തികൾക്കും എണ്ണിയെണ്ണി പറഞ്ഞ് ഗദകൊണ്ട് തലക്കും നെഞ്ചത്തും അടിച്ചുകൊന്നു. അവസാനം ദുശ്ശാസനന്റെ നെഞ്ചിൽ ഇരുന്ന് മാറുപിളർന്ന് കുടൽമാലകൾ പുറത്തിട്ട് ചോരകുടിച്ചു ആർത്തട്ടഹസിച്ചു. കണ്ടാൽ ഏവരും പേടിച്ചു പോകുന്നവിധമുള്ള ഭീമന്റെ പ്രവൃത്തിയായിരുന്നു അവിടെ അരങ്ങേറിയത്. പാർഷദിയുടെ അഴിച്ചിട്ട തലമുടിയിൽ പുരട്ടാനുള്ള ചോരയുമായി കുടൽമാലകൾ ശരീരത്തിൽ വാരിവലിച്ചിട്ട് ഭീമൻ സ്യമന്തപഞ്ചകത്തിലേക്ക് ഓടി. കുടൽമാലകൾ കഴുത്തിൽ ചുറ്റി ചോരയിൽ കുളിച്ചു നിൽക്കുന്ന ഭീമനെ കണ്ട് പാഞ്ചാലി പേടിച്ചുപോയി. ചെന്നപാടെ ദുശ്ശാസനനന്റെ ചോര പാഞ്ചാലിയുടെ മുടിയിൽ പുരട്ടികൊടുത്തു. [[ശപഥം]] നിറവേറ്റി വർഷങ്ങൾക്കുശേഷം [[ദ്രൗപദി]] തന്റെ മുടികെട്ടി. ദുശ്ശാസനന്റെ ചോരകുടിച്ചു ഭീമനും ശപഥം പൂർത്തിയാക്കി. ധൃതരാഷ്ട്രസഭയിലുണ്ടായ ദ്രൗപദിവസ്ത്രാക്ഷേപമായിരുന്നു ഇരുവരുടെയും ശപഥത്തിനു കാരണം. വീണ്ടും യുദ്ധക്കളത്തിലെത്തിയ ഭീമൻ ദുര്യോധനനെ മറ്റനുജന്മാരെ എല്ലാവരേയും കൊന്നൊടുക്കി. ദുശ്ശാസനന്റെ രക്തം വയറ്റിൽ കിടന്നു തിളച്ചുമറിയുന്നതിനാലാവണം അവന്റെ മുൻപിൽ വന്നുപെട്ട ഒന്നിനെയും അവൻ ജീവനോടെ വിട്ടില്ല. അന്നേദിവസം ഭീമൻ ദുശ്ശാസനനെ കൂടാതെ ദുര്യോധനന്റെ എഴുപത്തിഏഴ് അനുജന്മാരെ കൊന്നൊടുക്കി. ==== കർണ്ണവധം ==== [[File:Death of Karna.jpg|170px|thumb|left|കർണ്ണവധം-രാജാരവി വർമ്മ ചിത്രം]] പതിനേഴാം നാൾ മദ്ധ്യാഹ്നശേഷം കർണ്ണനും അർജ്ജുനനും നേരിട്ട് ഏറ്റുമുട്ടി. പല ദിവ്യാസ്ത്രങ്ങളും ഇരുവരും പ്രയോഗിച്ചു. യുദ്ധം തുല്യനിലയിൽ പുരോഗമിച്ചുകൊണ്ടിരുന്നു . ഇതിനിടയിൽ കർണ്ണൻ '''ഉരഗാസ്യാ''' എന്ന '''സർപ്പമുഖബാണം''' അർജ്ജുനനു നേരെ പ്രയോഗിച്ചു . എന്നാൽ കൃഷ്ണന്റെ സമയോചിതമായ ഇടപെടൽ മൂലം കർണ്ണന്റെ ആ അസ്ത്രം പാഴിലായി . അസ്ത്രം അർജ്ജുനന്റെ ശിരസ്സിനു നേരെ പാഞ്ഞുചെല്ലുന്നതു മനസ്സിലാക്കിയ കൃഷ്ണൻ തന്റെ പാദം കൊണ്ട് രഥം അഞ്ചു വിരലാഴത്തിൽ പൂഴിയിൽ താഴ്ത്തി. നിമിഷനേരം കൊണ്ട് നാഗാസ്ത്രം അർജ്ജുനന്റെ കിരീടത്തിൽ സ്പർശിച്ചു കടന്നുപോയി, കിരീടം കത്തിപ്പോയി. ആ സമയം ശല്യർ കർണ്ണരഥം മുൻപോട്ട് എടുത്തു, തുടർന്ന് കർണ്ണന്റെ വധകാലം ആഗതമായതിനാൽ അദ്ദേഹത്തിന് മുൻപ് ലഭിച്ച ഒരു ബ്രാഹ്മണശാപത്താൽ രഥചക്രം പുതഞ്ഞു ഇളകാതെയായി. കൂടാതെ ഗുരുവായ പരശുരാമന്റെ ശാപത്താൽ ബ്രഹ്‌മാസ്‌ത്രം കര്ണ്ണന് തോന്നാതെയുമായി . കർണ്ണൻ എന്ത് ചെയ്യണമെന്നറിയാതെ കുഴങ്ങി . തുടർന്ന് അർജ്ജുനനെ താൽക്കാലികമായി ഒന്ന് മോഹാലസ്യപ്പെടുത്തിയ ശേഷം രഥചക്രം പൊക്കിമാറ്റാൻ കർണ്ണൻ ശ്രമിച്ചു. അപ്പോഴേക്കും അർജ്ജുനനു ബോധം വന്നു.ആ സമയം ആയുധമില്ലാതെ രഥചക്രം ഉയർത്തിക്കൊണ്ടിരിയ്ക്കുന്ന കർണനെ വധിയ്ക്കാൻ അർജുനൻ മടിച്ചു എന്നാൽ ഇങ്ങനെ ഒരവസരത്തിൽ അല്ലാതെ കർണനെ വധി യ്ക്കാൻ സാധിയ്ക്കില്ലലന്ന കൃഷ്ണന്റെ വാക്കുകൾ കേട്ട് അവസരം പാഴാക്കാതെ കൃഷ്ണന്റെ നിർദ്ദേശത്തോടെ അർജ്ജുനൻ അർദ്ധചന്ദ്രബാണമെയ്തു കർണ്ണന്റെ ശിരസ്സു മുറിച്ചു. സർവ്വസൈന്യാധിപന്റെ മരണം കൗരവപ്പടയെ നിരാശപ്പെടുത്തുകയും അവർ കൂട്ടമായി തിരിഞ്ഞോടുകയും ചെയ്തു. തുടർന്ന് സൂര്യനസ്തമിക്കുകയും പതിനേഴാം ദിവസത്തെ യുദ്ധം അവസാനിക്കുകയും ചെയ്തു. === പതിനെട്ടാം ദിവസം ([[ശല്യപർവ്വം]]) === [[File:Krishna declaring the end of Mahabharata War by blowing the Conch Shell.jpg|170px|thumb|right|യുദ്ധം പതിനെട്ടാം ദിവസം: [[ദുര്യോധനൻ|ദുര്യോധനന്റെ]] പതനത്തോടെ യുദ്ധം അവസാനിച്ചതായി ഇരുപക്ഷവും പ്രഖ്യാപിക്കുന്നു, കൃഷ്ണൻ പാഞ്ചജന്യം മുഴക്കി ഏവരേയും അറിയിക്കുന്നു (16-ആം നൂറ്റാണ്ടിലെ മുഗൾകാലത്തെ എണ്ണഛായാചിത്രം)]] {| class="wikitable" border="1" |- ! പതിനെട്ടാം ദിവസം ! കൗരവസേന ! പാണ്ഡവസേന |- | സർവ്വ സൈന്യാധിപൻ | [[ശല്യർ]] | [[ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ]] |- | കൊല്ലപ്പെട്ട പ്രധാനികൾ (കൊന്നവർ) | [[ദുര്യോധനൻ]] ([[ഭീമൻ]])<br />[[ശല്യർ]] ([[യുധിഷ്ഠിരൻ]])<br />[[ശകുനി]] ([[സഹദേവൻ]])<br />ശല്യപുത്രൻ ([[സഹദേവൻ]]) | [[ചേകിതൻ]] ([[ദുര്യോധനൻ]])<br /> |} [[കർണ്ണൻ|കർണ്ണന്റെ]] മരണത്തെത്തുടർന്ന് [[ദുര്യോധനൻ]] പതിനെട്ടാംനാൾ രാവിലെ [[ശല്യർ|ശല്യരെ]] സർവ്വസേനാധിപതിയായി സ്ഥാനാഭിഷേകം ചെയ്തു. പാണ്ഡുവിന്റെ രണ്ടാമത്തെ പത്നിയായ [[മാദ്രി|മാദ്രിയുടെ]] ജ്യേഷ്ഠനും, മാദ്രരാജ്യത്തിലെ മഹാരാജാവും ആയിരുന്നു അദ്ദേഹം. നകുല-സഹദേവന്മാരുടെ മാതുലനായ അദ്ദേഹം വ്യദ്ധനായിരുന്നെങ്കിലും അതിസാഹസികനായ യുദ്ധനിപുണനും ധർമ്മിഷ്ഠനുമായിരുന്നു. [[അശ്വത്ഥാമാവ്|അശ്വത്ഥാമാവാണ്]] അദ്ദേഹത്തെ സർവ്വസേനാധിപതിയായി വാഴിക്കാൻ ദുര്യോധനനോട് ഉപദേശിച്ചത്. പതിനെട്ടാം നാളിലെ യുദ്ധവിവരണങ്ങൾ വർണ്ണിക്കുന്നത് ശല്യപർവ്വത്തിലാണ്. സർവ്വസേനാധിപനായി ശല്യരായതിനാൽ ഗ്രന്ഥകർത്താവ് ശല്യപർവ്വം എന്നു പേരു കൊടുത്തു.<ref name="ReferenceA"/> ശല്യപർവ്വത്തിൽ 59 അദ്ധ്യായങ്ങളും 3220 പദ്യങ്ങളും അടങ്ങിയിരിക്കുന്നു. ==== ശല്യർവധം ==== ശല്യർ ആദ്യമായി എതിർത്തു യുദ്ധം ചെയ്തതു ധർമ്മപുത്രരുമായാണ്. വൃദ്ധനായ ശല്യരുടെ അസ്ത്രപ്രയോഗത്തിൽ യുധിഷ്ഠിരൻ ക്ഷീണിതനായി തേർത്തട്ടിൽ വീണുപോയി. ഭീമൻ സഹായത്തിനെത്തി ധർമ്മപുത്രരെ അവിടെനിന്നും മാറ്റി. വീണ്ടും ധർമ്മപുത്രർ യുദ്ധത്തിൽ തിരിച്ചുവരികയും ശല്യരുമായി അതിശക്തമായ യുദ്ധം തുടരുകയും ചെയ്തു. ഒടുവിൽ ധർമ്മപുത്രർ ദിവ്യമായ വേൽ ശല്യർക്കുനേരെ പ്രയോഗിക്കുകയും ആ വൃദ്ധൻ നിലംപതിക്കുകയും ചെയ്തു. ശല്യരുടെ പതനം കണ്ട് കൗരവപ്പട പിന്തിരിഞ്ഞോടി. ആൾക്കൂട്ടത്തിനിടയിലൂടെ രക്ഷപ്പെടാൻ ശ്രമിച്ച [[ശകുനി|ശകുനിയെ]] സഹദേവൻ കടന്നുപിടിച്ചു. ഞാൻ നിങ്ങളുടെ ബന്ധുവാണേ.. എന്നു വാവിട്ടുകരഞ്ഞ ശകുനിയെ സഹദേവൻ തന്റെ വാളിനാൽ കൊന്നുകളഞ്ഞു. ഓടിപ്പോയ കൗരവപ്പടയെ അശ്വത്ഥാമാവും, കൃതവർമ്മാവും, കൃപാചാര്യരും ചേർന്ന് വീണ്ടും യുദ്ധഭൂമിയിലേക്ക് കൊണ്ടുവന്നു. യുദ്ധം തുടങ്ങിയപ്പൊഴേക്കും സർവ്വസൈന്യാധിപൻ മരിച്ചതുകണ്ട് ദുര്യോധനൻ ഞെട്ടിപ്പോയി. അദ്ദേഹം ധൃഷ്ടദ്യുമ്നനുമായി എതിർത്തു. യഞ്ജസേനപുത്രനെ സഹായിക്കാൻ ഭീമനും അർജ്ജുനനും അവിടെ എത്തിച്ചേർന്നു. അതിഭീകരമായ ഈ യുദ്ധത്തിൽ കൗരവപ്പട മുഴുവനും തകർന്നുപോയി. ക്ഷീണിതനായി ചോരയിൽ കുളിച്ച ദുര്യോധനൻ കുതിരപ്പുറത്തേറി അവിടെ നിന്നും പാലായനം ചെയ്തു. ==== ദുര്യോധനവധം ==== [[File:Bhima fighting Duryodhana.jpg|170px|thumb|left|[[ദുര്യോധനൻ|ദുര്യോധനനുമായി]] ദ്വന്ദ്വയുദ്ധം ചെയ്യുന്ന [[ഭീമൻ]] (ചിത്രം)]] ദുര്യോധനൻ ആരോടു പറയാതെയാണ് യുദ്ധഭൂമി വിട്ടത്. അതിനാൽ കുറച്ചു സമയം കഴിഞ്ഞ് മഹാരാജാവിനെ കാണുന്നില്ല, എന്നു പലരും വിളിച്ചു പറയാൻ തുടങ്ങി. കൃതവർമ്മാവും, കൃപാചാര്യരും അവിടെ മുഴുവനും തിരഞ്ഞെങ്കിലും അദ്ദേഹത്തെ കണ്ടെത്താനായില്ല. ധൃതരാഷ്ട്ര സചിവനായ [[സഞ്ജയൻ]] അവിടെ എത്തുകയും അദ്ദേഹത്തിനു വ്യാസൻ കൊടുത്ത ദിവ്യചക്ഷുസ്സ് ഉപയോഗിച്ച് ദുര്യോധനൻ എവിടെയാണെന്നു കണ്ടെത്തുകയും ചെയ്തു. ദ്വൈപായനഹ്രദം (കൃഷ്ണഹ്രദം) എന്ന കുരുക്ഷേത്രത്തിനടുത്തുള്ള പുണ്യതീർത്ഥത്തിനു (തടാകം) സമീപമാണ് ദുര്യോധനൻ പോയത്. സഞ്ജയനെ കൂട്ടി രണ്ടും പേരും (കൃപർ, കൃതവർമ്മാവ്) ചെല്ലുമ്പോൾ രക്തം ഒഴുകി ക്ഷീണിതനായ ദുര്യോധനനെയാണ് അവിടെ കണ്ടത്. ഭീമനു ദിവസവും മാംസം കൊടുത്തിരുന്ന കാട്ടാളൻ ദുര്യോധനനെ അവിടെകാണുകയും ഈ വിവരം പാണ്ഡവരെ അറിയിച്ചതനുസരിച്ച് ഏവരും അവിടെ എത്തിച്ചേരുകയും ചെയ്തു. തടാകത്തിൽ കിടക്കുന്ന ദുര്യോധനനെ കരയ്ക്കു കയറ്റാതെ യുദ്ധം ചെയ്യാൻ പാടില്ല എന്നുള്ള യുദ്ധധർമ്മം അനുസരിച്ച്, യുധിഷ്ഠിരൻ അധിക്ഷേപവാക്കുകൾ പറഞ്ഞു കരക്കു കയറ്റി. ഈ സമയത്ത് [[ബലരാമൻ|ബലരാമനും]] അവിടെ എത്തിച്ചേർന്നു. മൈത്രേയമുനിയുടെ ശാപകഥയും (തുടയിൽ അടിയേറ്റ് മരിക്കാൻ ഇടവരട്ടെ!) ഇതിനിടയിൽ കൃഷ്ണൻ ഭീമനോട് പറഞ്ഞു. അദ്ദേഹത്തിന്റെ നിർദ്ദേശത്താൽ സ്യമന്തപഞ്ചകത്തിൽ വെച്ച് ദ്വന്ദ്വയുദ്ധം ആരംഭിച്ചു. പതിനെട്ടാം നാൾ മദ്ധ്യഹ്നം മുതൽ ആരംഭിച്ച ദ്വന്ദ്വയുദ്ധം സന്ധ്യവരെ നീണ്ടു. അവസാനം ഭീമന്റെ അതിശക്തമായുള്ള ഗദാപ്രഹരമേറ്റ് തുടയെല്ലു പൊട്ടി ദുര്യോധനൻ വീണു. ഭീമൻ അവന്റെ മാറത്തു കയറി നിന്ന് ഗദയാൽ അവന്റെ ശിരസ്സിൽ തുടരെ തുടരെ അടിച്ചു. അവന്റെ ഓരോ ദ്രോഹപ്രവൃത്തിയും എണ്ണി വിളിച്ചു പറഞ്ഞുകൊണ്ടാണ് ഓരോ അടിയും അടിച്ചത്. ഭീമന്റെ ഈ കഠിന പ്രവൃത്തികണ്ട് ബലരാമൻ ഹലായുധമെടുത്തുവന്നെങ്കിലും കൃഷ്ണൻ അദ്ദേഹത്തെ ശാന്തനാക്കി. കൗരവസേനയിലെ മൂന്നുപേർ മാത്രം ശേഷിച്ചു, അവരുടെ അനുവാദത്തോടെ യുദ്ധം അവസാനിപ്പിച്ചു. പാണ്ഡവരെല്ലാവരും തങ്ങളുടെ ശിബിരങ്ങളിലേക്ക് സമാധാനമായി മടങ്ങി. അപ്പോഴേക്കും സൂര്യനും അസ്തമിച്ചു. അർജ്ജുനരഥത്തിൽ നിന്നും അർജ്ജുനൻ ആദ്യം ഇറങ്ങാൻ കൃഷ്ണൻ ആവശ്യപ്പെട്ടു. പാർത്ഥൻ ഇറങ്ങിക്കഴിഞ്ഞു കൊടിയിൽ നിന്നും ഹനുമാനും, ഒടുവിൽ കൃഷ്ണനും ഇറങ്ങി. ചമ്മട്ടി തേർത്തട്ടിൽ തന്നെ ഇട്ടു. തൽക്ഷണം തേർ അഗ്നിക്കിരയായി. (ദ്രോണരുടെ ആഗ്നേയാസ്ത്രത്താൽ കത്തിക്കരിയേണ്ട രഥം യുദ്ധാവസാനംവരെ നശിക്കാതെ കൃഷ്ണൻ സുക്ഷിക്കുകയായിരുന്നു.) ==== സൗപ്തികപർവ്വം ==== {{പ്രധാനലേഖനം|സൗപ്തികപർവ്വം}} [[പ്രമാണം:Arastthaman propitiates Śiva before making a night attack on the Pandava camp.jpg|170px|ലഘുചിത്രം|ഇടത്ത്‌|അശ്വത്ഥാമാവ് രാത്രിയുദ്ധത്തിനു മുന്നോടിയായി ശിവപൂജ നടത്തുന്നു]] കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധത്തിലെ പതിനെട്ടാം നാളിൽ രാത്രിയിൽ നടന്ന സംഭവങ്ങളെ ഗ്രന്ഥകർത്താവ് ഈ സൗപ്തികപർവ്വത്തിൽ വിവരിച്ചിരിക്കുന്നു. സഞ്ജയനിലൂടെ വിവരങ്ങൾ അറിഞ്ഞ അശ്വത്ഥാമാവ് സ്യമന്തപഞ്ചകത്തിൽ എത്തിച്ചേർന്നു ദുര്യോധനനെ കണ്ടു. ഹസ്തിനപുരിയുടെ യുവരാജാവ് മണ്ണിൽ ചോരയൊലിപ്പിച്ചു കിടക്കുന്നതുകണ്ട് ദുഃഖിതനായ ദ്രോണപുത്രരെ സുയോധനൻ സമാധാനിപ്പിച്ചു. ഈ പർവ്വത്തിൽ 18 അദ്ധ്യായങ്ങളും 870 പദ്യങ്ങളും അടങ്ങിയിരിക്കുന്നു. ഉറക്കത്തിൽ (സുപ്തിയിൽ) നടന്ന കാര്യങ്ങൾ വിവരിക്കുന്ന അദ്ധ്യായത്തിനു വ്യാസൻ സൗപ്തികപർവ്വം എന്നുപേരുകൊടുത്തു.<ref name="ReferenceA"/> യുദ്ധം അവസാനിച്ചു കഴിഞ്ഞു തിരിച്ചെത്തിയ പാണ്ഡവർ അഞ്ചുപേരെയും കൂട്ടി കൃഷ്ണൻ ശിബിരത്തിനുപ്പുറത്ത് [[ഗോമദി നദി|ഗോമദി നദീതീരത്ത്]] പോയി അന്ന് അവിടെ വിശ്രമിക്കാൻ തീരുമാനിച്ചു. സാത്യകി അന്നു തന്നെ മഥുരയ്ക്കു പോയിരുന്നു. ആ രാത്രിയിൽ പാണ്ഡവരും കൃഷ്ണനും സാത്യകിയും ഒഴിച്ച് മറ്റുള്ളവർ പടകുടീരങ്ങളിൽതന്നെ വിശ്രമിച്ചു. പാണ്ഡവരേയും അവരുടെ പുത്രന്മാരേയും, ധൃഷ്ടദ്യുമ്നനേയും എന്നുവേണ്ട സർവ്വമാന ആൾക്കാരെയും ഈ രാത്രിയിൽ തന്നെ കൊല്ലുമെന്നു അശ്വത്ഥാമാവ് ദുര്യോധനനു വാക്കുകൊടുത്തു. അതിനെത്തുടർന്ന് [[കൃപർ|കൃപാചാര്യരുടെ]] നിർദ്ദേശത്താൽ ദുര്യോധനൻ കിടന്നകിടപ്പിൽ തന്നെ അശ്വത്ഥാമാവിനെ കൗരവസേനാധിപതിയായി വാഴിച്ചു. മൂന്നുപേരും അവിടെനിന്നും യാത്രതിരിച്ചു. ഇടയ്ക്കുവെച്ച് വിശ്രമിച്ച ഈ മൂവർസംഘത്തിലെ കൃതവർമ്മാവും കൃപാചാര്യരും പകലു നടന്ന യുദ്ധത്തിന്റെ ക്ഷീണത്തിൽ ഉറങ്ങിപ്പോയി. പക്ഷേ തന്റെ പിതാവ്‌ ദ്രോണാചാര്യരുടെ ഘാതകരെ ഉന്മൂലനാശം ചെയ്യാൻ എന്താണ്‌ പോംവഴി എന്നാലോചിച്ച്‌ കൊണ്ടിരിക്കുകയായിരുന്നു അശ്വത്ഥാമാവ്‌. പാണ്ഡവരോടുള്ള അടക്കാനാവാത്ത പക അയാളുടെ മാനസികനില തന്നെ അവതാളത്തിലാക്കി. രാവേറെയായി, ഇതിനിടയിൽ അശ്വത്ഥാമാവ് ഒരു കാഴ്ചകണ്ടു. ദൂരെ ഒരു മരത്തിൽ സുഷുപ്‌തിയിലാണ്ടിരിക്കുന്ന [[കാക്ക|കാക്കക്കൂട്ടത്തെ]] ഒളിച്ചു വന്നാക്രമിക്കുന്ന [[മൂങ്ങ|കൂമന്മാരുടെ]] ചെയ്‌തികൾ അവന്റെ ശ്രദ്ധയിൽപ്പെട്ടു. കൂമന്മാരുടെ ആ യുദ്ധതന്ത്രം അശ്വത്ഥാമാവ്‌ നടപ്പിലാക്കാൻ തീരുമാനിക്കുന്നു. ==== ധൃഷ്ടദ്യുമ്നവധം ==== [[അശ്വത്ഥാമാവ്]] ഓരോ കുടീരത്തിലും കയറി ഉറങ്ങിക്കിടന്ന സകലമാനമാൾക്കാരെയും നിർദ്ദയം കൊന്നൊടുക്കി. പകുതി ജീവനോടെ പുറത്തേക്ക് ഓടിയിറങ്ങിയവരെ പുറത്തുകാവൽ നിന്നിരുന്ന കൃതവർമ്മാവും, കൃപാചാര്യരും ചേർന്ന് കൊന്നു. അമാവാസി രാത്രിയായതിനാൽ കൂരിരുട്ടിൽ നടന്ന സംഭവം അടുത്തുള്ള കുടീരങ്ങളിൽ അറിയുന്നതിനു മുൻപെ മൂവർക്കും അവരെ ആക്രമിക്കാനും സഹായകമായി. ഉറങ്ങിക്കിടന്ന [[ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ|ധൃഷ്ടദ്യുമ്നന്റെ]] നെഞ്ചത്തു ചവുട്ടി അശ്വത്ഥാമാവ് അവനെ ഉണർത്തി. തലമുടിക്കു പിടിച്ചു വലിച്ചു താഴെയിട്ട് നിർദ്ദയം ചവുട്ടിയും, മാന്തിക്കീറിയും അവനെ ആക്രമിച്ചു. പാണ്ഡവസേനാധിപതിയായ ധൃഷ്ടദ്യുമ്നനെ ആയുധമെടുക്കാതെയാണ് അശ്വത്ഥാമാവ് കൊന്നത്. ഇതിനിടയിൽ ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ തന്നെ ആയുധം കൊണ്ട് കൊല്ലാൻ അശ്വത്ഥാമാവിനോട് അപേക്ഷിച്ചു എങ്കിലും അതുകൂട്ടാക്കാതെ തന്റെ പിതാവിനെ കൊന്നതിനാലുള്ള കോപത്താൽ പൈശാചികമായിതന്നെ അവനെ കൈയ്യും, നഖവും, കാലുമുപയോഗിച്ച് അതിഹീനമായി കൊലചെയ്തു. അതിനുശേഷം [[ശിഖണ്ഡി|ശിഖണ്ഡിയേയും]], [[ദ്രൗപദി|ദ്രൗപദിയുടെ]] അഞ്ചുപുത്രന്മാരേയും ([[പ്രതിവിന്ധ്യൻ]], [[സുതസോമൻ]], [[ശ്രുതസേനൻ]], [[ശതാനീകൻ]], [[ശ്രുതകർമ്മാവ്]]) കൊന്നൊടുക്കി. പാണ്ഡവർക്കു പുത്രന്മാരായും ഈ അഞ്ചുപേർ മാത്രമേ യുദ്ധാനന്തരം അവശേഷിച്ചിരുന്നുള്ളു. അവരെയാണ് പതിനെട്ടാം യുദ്ധം കഴിഞ്ഞ് ക്ഷീണിച്ചുറങ്ങുമ്പോൾ രാത്രിയിൽ കൊലചെയ്തത്. അർജ്ജുനന്റെ പുത്രനായ [[ബഭ്രുവാഹനൻ]] ഒഴിച്ച് (മണലൂർ രാജകുമാരിയായ [[ചിത്രാംഗദ]] യിൽ ജനിച്ച കുമാരൻ) എല്ലാ പാണ്ഡവ പുത്രന്മാരും യുദ്ധത്തിൽ പങ്കെടുത്തിരുന്നു. കുരുക്ഷേത്രയിലെ പടകുടീരത്തിൽ ഉറങ്ങിക്കിടന്ന എല്ലാവരേയും കൊന്നൊടുക്കിയ അശ്വത്ഥാമാവിനു പാണ്ഡവരെ അവിടെ കണ്ടെത്താനായില്ല. മൂന്നുപേരും വീണ്ടും പല തവണ പാണ്ഡവർക്കായി അവിടെ തിരച്ചിൽ നടത്തിയെങ്കിലും കാണാഞ്ഞതിനാൽ അവസാനം ആ കുടീരങ്ങൾ മുഴുവനും അവർ തീയിട്ടു നശിപ്പിച്ചു. പാണ്ഡവർ അവിടെ ഒളിച്ചിരുപ്പുണ്ടെങ്കിൽ തീയിൽ വെന്തു മരിച്ചോളും എന്നുകരുതിയാണ് പടകുടീരങ്ങൾക്ക് തീയിട്ടത്. അതിനുശേഷം ഈ സന്തോഷ വാർത്ത അറിയിക്കുവാൻ മൂന്നുപേരും ആ രാത്രിയിൽ തന്നെ ദുര്യോധനനികിടത്തിൽ ചെന്നു ചേർന്നു. സൂര്യോദയത്തിനു മുൻപു തന്നെ തിരിച്ചെത്തിയ മൂന്നുപേരും അവിടെ നടന്ന വിവരങ്ങൾ ദുര്യോധനനെ വിശദമായി അറിയിച്ചു. പാണ്ഡവരും ശേഷിച്ച മറ്റുള്ളവരും മരിച്ചുവെന്ന് കേട്ട് സന്തുഷ്ടനായ ദുര്യോധനൻ അശ്വത്ഥാമാവിനെ പ്രശംസിക്കാനും മടിച്ചില്ല. കുറച്ചുനാഴികകൾക്കു ശേഷം സുര്യോദയത്തിനു മുൻപായി ദുര്യോധനനും മരിച്ചു. ==== ചൂഢാമണി ==== [[File:Draupadi and Ashvatthaman, Punjab Hills c. 1730.jpg|170px|thumb|left| ചൂഢാമണി തലയിൽ ചൂടുന്ന ദ്രൗപദിയും പാണ്ഡവരും; ചോരയൊലിപ്പിച്ച് ഓടിയകലുന്ന അശ്വത്ഥാമാവും (ചിത്രം)]] സഹോദരനേയും അഞ്ചു മക്കളേയും നഷ്‌ടപ്പെട്ട [[പാഞ്ചാലി]] ദുഃഖത്താൽ പൊട്ടികരഞ്ഞു. പാഞ്ചാലിയെ സാന്ത്വനിപ്പിക്കാൻ ഏവരും ശ്രമിച്ചെങ്കിലും അവസാനം ഭീമൻ അശ്വത്ഥാമാവിനെ വധിക്കാൻ പുറപ്പെട്ടു. അശ്വത്ഥാമാവിനെ തേടിയുള്ള ഭീമന്റെ പുറപ്പാട്‌ മനസ്സിലാക്കിയ കൃഷ്‌ണൻ അർജ്ജുനനുമൊത്ത് ഭീമനു പുറകെ യാത്രതിരിച്ചു. യുദ്ധ നിപുണനായ അശ്വത്ഥാമാവിനെ എതിരിടാൻ ഭീമനു ഒറ്റയ്ക്കാവില്ല എന്നു മനസ്സിലാക്കിയാണ് അനർത്ഥങ്ങൾ സംഭവിക്കുന്നതിനുമുമ്പ്‌ അവിടെയെത്താൻ കൃഷ്ണാർജ്ജുനന്മാർ പുറപ്പെട്ടത്. അശ്വത്ഥാമാവിനെ കണ്ടുമുട്ടിയ ഭീമൻ അവനെ യുദ്ധത്തിനു വിളിക്കുകയും ഗംഗയിൽ കുളിച്ചുകൊണ്ടിരുന്ന അശ്വത്ഥാമാവ് ഭീമന്റെ വെല്ലുവിളി സ്വീകരിച്ച്‌ പുറത്ത്‌ വരികയും ഒരു പുൽക്കൊടി പറിച്ചെടുത്ത്‌ പാണ്ഡവകുലത്തെ മുഴുവനോടെ നശിപ്പിക്കാൻ കഴിവുള്ള ബ്രഹ്മാസ്‌ത്രം പ്രയോഗിക്കുകയും ചെയ്തു. ആ സമയത്ത് അവിടെ എത്തിച്ചേർന്ന അർജ്ജുനനും മറ്റുപോംവഴികളില്ലാത്തതിനാൽ ബ്രഹ്മാസ്‌ത്രം പ്രയോഗിച്ചു. പക്ഷേ, ഈ രണ്ടു ബ്രഹ്മാസ്‌ത്രങ്ങളും കൂട്ടിമുട്ടിയാൽ ലോകം നശിക്കും എന്ന്‌ മനസ്സിലാക്കിയ കൃഷ്‌ണൻ, ബ്രഹ്മാസ്‌ത്രത്തെ തിരിച്ചുവിളിക്കാൻ ഇരുവരോടും നിർദ്ദേശിച്ചു. അർജ്ജുനൻ തന്റെ ബ്രഹ്മാസ്‌ത്രം പിൻവലിച്ചെങ്കിലും അശ്വത്ഥാമാവ് കൂട്ടാക്കിയില്ല. അതിനെതുടർന്ന് ദുരന്തം ഒഴിവായെങ്കിലും കൃഷ്‌ണൻ അശ്വത്ഥാമാവിനെ ശപിച്ചു. ദ്രൗപദിയുടെ ആഗ്രഹപൂർത്തിക്കായി ഭീമൻ അശ്വത്ഥാമാവിന്റെ ശിരസ്സിലെ ചൂഡാരത്നം ശിരസ്സു നൂഴ്ന്ന് എടുത്തു, പാഞ്ചാലിക്കു സമ്മാനിച്ചു. അശ്വത്ഥാമാവിന്റെ ബ്രഹ്മാസ്ത്രം അവന്റെ ആഗ്രഹപ്രകാരം ഗർഭിണിയായ ഉത്തരയുടെ വയറ്റിൽ പതിക്കുകയും ഗർഭസ്ഥശിശു മരണപ്പെടുകയും ചെയ്തു. കൃഷ്ണശാപം മൂലം ദേഹമാസകലം ചൊറിച്ചിലും മറ്റു ത്വക്‌ രോഗങ്ങളുമായി [[സപ്തചിരഞ്ജീവികൾ|ചിരഞ്ജീവിയായ]] അശ്വത്ഥാമാവ്‌ യാത്ര തുടർന്നു. ==യുദ്ധത്തിൽ കൊല്ലപ്പെട്ടവരുടെ എണ്ണം== മഹാഭാരതയുദ്ധത്തിൽ കൊല്ലപ്പെട്ടവരുടെ സംഖ്യയെക്കുറിച്ചും മഹാഭാരതത്തിൽ സൂചനയുണ്ട് . മഹാഭാരതയുദ്ധത്തിൽ എത്രപേരാണ് കൊല്ലപ്പെട്ടതെന്ന ധൃതരാഷ്ട്രരുടെ ചോദ്യത്തിന് യുധിഷ്ഠിരൻ പറയുന്ന ഉത്തരമിതാണ് . മൊത്തത്തിൽ 166 കോടി 20000 പേര് [1660020000 ] കൊല്ലപ്പെട്ടു . 24165 വീരന്മാരെ കാണാതായി . യുധിഷ്ഠിര ഉവാച (യുധിഷ്ഠിരൻ ധൃതരാഷ്ട്ര മഹാരാജാവിനോട് പറയുന്നതാണ് സന്ദർഭം) '''ദശായുതാനാമയുതം സഹസ്രാണി ച വിംശതിഃ'''<br> '''കോട്യഃ ഷഷ്ഠിശ്ച ഷഡ് ചൈവ ഹ്യാസ്മിൻ രാജൻ മൃധേ ഹതാഃ'''<br> '''[മഹാഭാരതം , സ്ത്രീപർവ്വം , അദ്ധ്യായം 26 , ശ്ളോകം 9]'''<br> '''(ഭാഷാ അർത്ഥം):'''<br> പതിനായിരം പത്തു - പതിനായിരവും , ഇരുപതു ആയിരവും , അറുപത്തിയാറു കോടിയും ആൾക്കാർ യുദ്ധത്തിൽ കൊല്ലപ്പെട്ടു രാജാവേ . '''(വ്യാഖ്യാനം)''' ഇവിടെ പത്തു പതിനായിരം എന്നാൽ ഒരു ലക്ഷമാണ് . (10 x 10000 ). അതുപോലത്തെ പതിനായിരം പത്തു പതിനായിരമെന്നാണ് പറയുന്നത് . അപ്പോൾ 10000 x (10 x 10000 ) . അതിന്റെ സംഖ്യ നൂറു കോടി ആണ് . അതായത് 1000000000 ( നൂറു കോടി ) . പിന്നെയൊരു ഇരുപതിനായിരം . അപ്പോൾ 1000020000 . പിന്നെ ഒരു അറുപത്തിയാറു കോടി(660000000) . അപ്പോൾ 1660020000 പേരാണ് മഹാഭാരതയുദ്ധത്തിൽ കൊല്ലപ്പെട്ടത് . അതായത് നൂറ്റി അറുപത്തിയാറു കോടി ഇരുപതിനായിരം പേരാണ് മരിച്ചതെന്ന് കണക്കു പറയുന്നു . ഇതിനു കാരണമെന്ത് ? മഹാഭാരതയുദ്ധത്തിൽ കുരുപാണ്ഡവരുടെ 18 അക്ഷൗഹിണികളിൽ ഉൾപ്പെടാത്ത കുറെയധികം രാക്ഷസന്മാരും , മ്ളേച്ഛവർഗ്ഗത്തിലേയും മാറ്റാൽക്കാരും ചീനന്മാരും കാംബോജരും വരെ യുദ്ധത്തിൽ പങ്കെടുത്തിരുന്നു . അതുകൊണ്ടാണ് 166 കോടിയോളം വനന്തു .<ref name="test41">[http://www.sacred-texts.com/hin/m11/m11025.htm Kisori Mohan Ganguly Translation of Mahabharatha]മഹാഭാരതം , സ്ത്രീപർവ്വം , അദ്ധ്യായം 26 </ref> മറ്റൊരു ശ്ളോകം പറയുന്നു . (യുധിഷ്ഠിരൻ ധൃതരാഷ്ട്ര മഹാരാജാവിനോട് പറയുന്നതാണ് സന്ദർഭം) '''അലക്ഷിതാനാം വീരാണാം സഹസ്രാണി ചതുർദ്ദശ'''<br> '''ദശ ചാന്യാനി രാജേന്ദ്ര ശതം ഷഷ്ഠിശ്ച പഞ്ച ച'''<br> '''[മഹാഭാരതം , സ്ത്രീപർവ്വം , അദ്ധ്യായം 26 , ശ്ളോകം 10]'''<br> '''(ഭാഷാ അർത്ഥം):''' ഇരുപത്തിനാല് ആയിരവും പിന്നെ നൂറ്റി അറുപത്തിയഞ്ച് പേരും ആൾക്കാരെ യുദ്ധത്തിൽ കാണാതായി രാജാവേ. '''(വ്യാഖ്യാനം)''' ഇരുപത്തിനാലായിരത്തി ഒരുന്നൂറ്റി അറുപത്തിയഞ്ച് പേരെ യുദ്ധത്തിൽ കാണാതായിരിക്കുന്നു രാജാവേ . (അവർ യുദ്ധത്തിൽ മരിക്കുമെന്ന് പേടിച്ചു ഓടിയൊളിച്ചതാണ്) . == യുദ്ധത്തിൽ അവശേഷിച്ചവർ == പതിനെട്ടുനാൾ നീണ്ടുനിന്ന കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധത്തെ അതിജീവിച്ചത് പന്ത്രണ്ടുപേർ മാത്രമായിരുന്നു. പാണ്ഡവപക്ഷത്ത് കൃഷ്ണനും, സാത്യകിയും, യുയുത്സുവും, പാണ്ഡവർ അഞ്ചുപേരുമായി എട്ടുപേർ മാത്രമായിരുന്നു യുദ്ധത്തിൽ പങ്കെടുത്തവരിൽ അതിനുശേഷം ജീവിച്ചത്. അർജ്ജുനനു ചിത്രാംഗദയിൽ ജനിച്ച [[ബഭ്രുവാഹനൻ]] യുദ്ധത്തിൽ പങ്കെടുത്തിരുന്നില്ല. അതിനാൽ പാണ്ഡവർക്കു പുത്രനായി ബഭ്രുവാഹനൻ മാത്രം അവശേഷിച്ചിരുന്നുള്ളു. യുദ്ധസമയത്ത് ഉത്തര ഗർഭിണിയായിരുന്നതിനാൽ അഭിമന്യുവിന്റെ പുത്രനായി പിന്നീടു ജനിച്ച [[പരീക്ഷിത്]] പാണ്ഡവർക്കു പൗത്രനായി. കൗരവപക്ഷത്ത് നാലുപേർ മാത്രമാണ് പതിനൊന്ന് അക്ഷൗഹിണിപടയിൽ അവശേഷിച്ചത്. കൃപിയിൽ ദ്രോണർക്കു ജനിച്ച അശ്വത്ഥാമാവും, കൃപാചാര്യരും യുദ്ധത്തിൽ അവശേഷിച്ചിരുന്നു. ഇവർ രണ്ടുപേരും സപ്ത ചിരഞ്ജീവികളിൽ ഉൾപ്പെട്ടവരായിരുന്നതിനാൽ ഇരുവരയേയും മരണം തൊട്ടില്ല. ഇവരെ കൂടാതെ കൃതവർമ്മാവും, [[വൃഷകേതു|വൃഷകേതുവും]] യുദ്ധത്തിൽ മരിക്കാതെ അവശേഷിച്ചിരുന്നു. ഈ പന്ത്രണ്ടുപേരിൽ യുയുത്സുവിന്റേയും, വൃഷകേതുവിന്റേയും മരണം ഗ്രന്ഥകാരൻ പ്രതിപാദിക്കുന്നില്ലയെങ്കിലും മറ്റുള്ള എട്ടുപേരും കലിയുഗാരംഭത്തിൽ മരണപ്പെട്ടതായി സ്വർഗ്ഗാരോഹണപർവ്വത്തിലും, മുസലപർവ്വത്തിലുമായി മഹാഭാരതത്തിൽ വിവരിക്കുന്നുണ്ട്. കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധത്തിനുശേഷം പാണ്ഡവർ അഞ്ചുപേരും കൃഷ്ണനും മാത്രമെ അവശേഷിക്കൂവെന്ന് വളരെ മുൻപുതന്നെ [[ഉലൂപി]] പുത്രനായ [[ഇരാവാൻ|ഇരവാനു]] അറിയാമായിരുന്നുവെന്ന് ഗ്രന്ഥകാരൻ മഹാഭാഗവതത്തിൽ പറയുന്നുണ്ട്. കൃഷ്ണനു സത്യഭാമയിൽ ജനിച്ച വത്സലയെ (സുന്ദരി) വിവാഹം കഴിക്കാൻ പുറപ്പെട്ട അഭിമന്യുവിനെ കാട്ടിൽവെച്ച് കണ്ടുമുട്ടിയ ഇരാവാൻ തന്റെ ഖഡ്ഗം അവിടെ പന്തലിച്ചുനിന്ന വൃക്ഷത്തിൽ വൃഥാ ആഞ്ഞു വീശി. അഞ്ചു ശിഖരങ്ങളും തായ്ത്തടിയും ഒഴിച്ചുള്ള സർവ്വകൊമ്പുകളും ഇലച്ചില്ലകളും അറ്റ് താഴെ വീണു. ആസന്നമായി നടക്കാൻ പോകുന്ന യുദ്ധത്തിന്റെ ചിത്രം ഇതാവുമെന്നു [[ഇരാവാൻ]] കാണിച്ചുകൊടുക്കുന്നുണ്ട്.<ref>മഹാഭാഗവതം -- ISBN 8-85315-07-8 -- ഡോ.പി.എസ്സ് നായർ -- വിദ്യാരംഭം പ്രസിദ്ധീകരണം, ആലപ്പുഴ</ref>. == ഗാന്ധാരി വിലാപം == തന്റെ നൂറു പുത്രന്മാരും, പുത്രിഭർത്താവും, അവരുടെ മക്കളും, സഹോദരനും എന്നുവേണ്ട സർവ്വ ബന്ധുജനങ്ങളും മരിച്ചതറിഞ്ഞ [[ഗാന്ധാരി]] കുരുക്ഷേത്ര യുദ്ധഭൂമി സന്ദർശിക്കാൻ ആഗ്രഹം പ്രകടിപ്പിച്ചു. [[ദുര്യോധനൻ|ദുര്യോധനന്റെ]] പത്നിയായ [[ഭാനുമതിയും]] മറ്റു പുത്രവധുമാരും, പൗത്രവധുക്കളും അവർക്കൊപ്പം യുദ്ധക്കളത്തിലേക്ക് അനുഗമിച്ചു. പുത്രിയായ [[ദുശ്ശള|ദുശ്ശളയേയും]] അവർ ഒപ്പം കൂട്ടി. അതിഭയാനകമായിരുന്നു യുദ്ധക്കളത്തിലെ കാഴ്ചകൾ. പതിനെട്ടുനാൾ നീണ്ടുനിന്ന യുദ്ധം ഒരു ജനസമൂഹത്തെ മുഴുവനും വേദനപ്പിച്ച് ഇല്ലാതാക്കി. ആദ്യ ദിവസങ്ങളിൽ മരിച്ചുവീണ പലരുടേയും ജഢങ്ങൾ അഴുകിത്തുടങ്ങിയിരുന്നു. പലതിനു അംഗഭംഗം വന്നവയായിരുന്നു. ജീവൻ പൂർണ്ണമായും നിലച്ചിട്ടില്ലാത്ത ശരീരങ്ങൾക്കു കഴുകനും നരിയും കാവലിരിക്കുന്നു. യുദ്ധഭൂമിയിൽ എത്തിയ സ്ത്രീജനങ്ങൾ അവരുടെ പ്രിയപ്പെട്ടവരെ തേടിഅലഞ്ഞു. [[ഭാനുമതി|ഭാനുമതിയുടെ]] സഹായത്തോടെ ഗാന്ധാരി ദുര്യോധന നികടത്തിൽ എത്തിച്ചേർന്നു. അവിടെവെച്ച് ഗാന്ധാരി തന്റെ കൺകെട്ട്‌ അഴിക്കുകയും മൃതരായ തന്റെ മൂത്ത പുത്രനെയും മറ്റു മക്കളേയും ബന്ധുക്കളേയും കണ്ടു. [[ഗാന്ധാരം|ഗാന്ധാരരാജ്യത്തിന്റെ]] ചക്രവർത്തി [[സുബലൻ|സുബലന്റെ]] പുത്രിയായ ഗാന്ധാരി അന്ധനായ [[ധൃതരാഷ്ട്രർ|ധൃതരാഷ്ട്രരെ]] വിവാഹം കഴിച്ചപ്പോൾ മുതൽ താനും അന്ധയായി ജീവിക്കാൻ ബാദ്ധ്യസ്ഥയാണെന്നു തീരുമാനിച്ച് സ്വന്തം കണ്ണുകൾ പട്ടുവസ്ത്രത്തിന്റെ നാടകൊണ്ടു കെട്ടിവച്ച് പതിവ്രതാരത്‌നമായി ജീവിച്ചു. അന്നുകെട്ടിയ കണ്ണുകൾ യുദ്ധത്തിനു മുൻപ് ഒരിക്കൽ മാത്രം തന്റെ പുത്രനായ ദുര്യോധനനെ അനുഗ്രഹിക്കാനായി തുറന്നിരുന്നു. അന്ന് ഗാന്ധാരി തന്റെ കണ്ണിലെ കെട്ട്‌ മാറ്റിയപ്പോൾ ദുര്യോധനന്റെ തുടയൊഴിച്ച്‌ മറ്റെല്ലാ ശരീരഭാഗത്തേക്കും അത്രയും കാലം സംഭരിച്ച പാതിവ്രത്യശക്തി മുഴുവൻ അവർ പകർന്നു കൊടുത്തു. പിന്നീട് ഗാന്ധാരി ഇവിടെ കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധഭൂമിയിൽവച്ചാണ് തന്റെ കണ്ണിലെ കെട്ടഴിച്ചത്. അതിഭയാനകമായിരുന്നു അവരുടെ ആ കാഴ്ച. തന്റെ നൂറു മക്കളുടെയും ദാരുണമരണം നേരിട്ടുകണ്ടു ആ മാതാവ്; അടങ്ങാത്ത പുത്രസ്നേഹത്തിനു മുൻപിൽ കൃഷ്ണൻ പോലും സത്ബധനായിപ്പോയി. ഗാന്ധാരി വിലപിക്കുന്ന കാഴ്ച ഗ്രന്ഥകർത്താവ് മഹാഭാരതത്തിൽ [[സ്തീപർവം|സ്ത്രീപർവ്വത്തിലൂടെ]] വിവരിക്കുന്നു. വ്യാസൻ ഇതിനായി സ്ത്രീപർവ്വത്തിൽ 27 അദ്ധ്യായങ്ങളും 775 പദ്യങ്ങളും ചേർത്തിരിക്കുന്നു. [[ഭാനുമതിയുടെ]] നെഞ്ചത്തടിച്ചുള്ള കരച്ചിലിൽ ഗാന്ധാരിയുടെ അടങ്ങാത്ത മാതൃസ്നേഹം അണപൊട്ടിയൊഴുകി. അവർ [[കൃഷ്ണൻ|കൃഷ്ണനുനേരെ]] തിരിഞ്ഞു. കൃഷ്ണന്റെ കാപട്യവും, വക്രബുദ്ധിയും മൂലമാണ് തന്റെ നൂറുപുത്രന്മാർക്കും ഈ ഗതിവന്നത് എന്ന് ആക്രോശിച്ചു ആ [[മാതാവ്]]. [[ഭീഷ്മർ|ഭീഷ്മപിതാമഹനെ]] ശരശയ്യയിൽ വീഴിച്ചതും, കളളം പറഞ്ഞ് [[ദ്രോണർ|ദ്രോണരെ]] കൊലചെയ്തതും, [[ജയദ്രഥൻ|ജയദ്രഥനെ]] കൊല്ലാൻ [[സൂര്യൻ|സൂര്യംബിംബം]] മറച്ചതും, [[ദുര്യോധനൻ|ദുര്യോധനന്റെ]] മരണത്തിടയാക്കിയ നിർബന്ധപൂർവ്വമായ ദ്വന്ദ്വയുദ്ധത്തിനും അവസാനം, അരയ്ക്കു താഴെ അടിക്കാൻ പാടില്ലയെന്നുള്ള യുദ്ധനീതി മറച്ചുവെച്ച് [[ഭീമൻ|ഭീമനോട്]] ദുര്യോധനന്റെ തുട അടിച്ചുപൊട്ടിക്കാൻ ഉപദേശിച്ചതും കൃഷ്ണൻ കാരണമാണെന്നു ആ മാതാവ് കുറ്റപ്പെടുത്തി. തുടർന്ന് അവർ ഇങ്ങനെ ശപിച്ചു; "കൃഷ്ണാ , പാണ്ഡവരും ധാർത്തരാഷ്ട്രന്മാരും പരസ്പരം കൊന്നു തീർന്നു . എന്തിനാണ് അവരെ നീ തീർത്തും ഉപേക്ഷിച്ചു കളഞ്ഞത് ? . നീ രണ്ടിനും സമർത്ഥനും ശ്രുതവാക്യനും അസംഖ്യം ഭൃത്യന്മാരും വിപുലമായ സൈന്യബലമുള്ളവനും ശക്തനുമല്ലേ ? അല്ലയോ മധുസൂദനാ , അപ്പോൾ കുരുക്കളുടെ നാശം നിന്റെ ഇച്ഛയനുസരിച്ചാണ് നടന്നത് . അതിനാൽ , മഹാബാഹോ അതിന്റെ ഫലം നീയും അനുഭവിക്കട്ടെ . പതിശുശ്രൂഷയാൽ അൽപ്പമെങ്കിലും തപോബലം ഞാൻ ആർജ്ജിച്ചിട്ടുണ്ടെങ്കിൽ , ആ തപോബലത്താൽ അല്ലയോ ചക്രഗദാധരാ , ഞാൻ നിന്നെ ശപിക്കുകയാണ് . പരസ്പരം കൊല്ലുന്ന ബന്ധുക്കളായ കുരുപാണ്ഡവരെ നീ ഉപേക്ഷിക്കുകയാൽ , അല്ലയോ ഗോവിന്ദാ , നിന്റെ ബന്ധുക്കളും ഇതുപോലെ കൊല്ലപ്പെടുന്നതാണ് . ഇന്നേക്ക് മുപ്പത്തിയാറാമാണ്ട് തികയുമ്പോൾ , ബന്ധുക്കളും അമാത്യന്മാരും പുത്രന്മാരുമൊക്കെ കൊല്ലപ്പെട്ട്‌ വനത്തിലൂടെ നടക്കുമ്പോൾ , കുത്സിതമായ ഒരു ഉപായത്താൽ നീയും മരിക്കുന്നതാണ് . ഈ കാണും പടി , ബന്ധുക്കളെല്ലാം മരിച്ച് നിങ്ങളുടെ സ്ത്രീകളും ഭാരതസ്ത്രീകളെപ്പോലെ അനാഥകളായി വിലപിക്കും " [മഹാഭാരതം , സ്ത്രീപർവ്വം , അദ്ധ്യായം 25 , ശ്ളോകങ്ങൾ 39 മുതൽ 46 വരെ]". ഗാന്ധാരിയുടെ ശാപവാക്കുകൾ കേട്ടിട്ടും ഭഗവാൻ കൃഷ്ണന് ഒരു കുലുക്കവുമുണ്ടായില്ല . അദ്ദേഹം താൻ ചെയ്യാനുദ്ദേശിച്ചിരിക്കുന്ന കാര്യം തന്നെയാണ് ശാപവാക്കുകളിലൂടെ ഗാന്ധാരി ഇപ്പോൾ പറഞ്ഞതെന്ന് അവളെ അറിയിച്ചു . ഉത്തമഭക്തയും ധർമ്മിഷ്ഠയുമായ ഗാന്ധാരിയുടെ വാക്കുകളെ സത്യമാക്കുവാനും , താൻ നിശ്ചയിച്ചിട്ടുള്ളത് നടത്താനുമായി ശ്രീകൃഷ്ണഭഗവാൻ ഗാന്ധാരിയുടെ ശാപത്തെ പുഞ്ചിരിയോടെ സ്വീകരിച്ചു .അതനുസരിച്ചാണ് പിൽക്കാലത്ത് യദുകുലം നശിച്ചതും ദ്വാരക കടലിൽ മുങ്ങിപ്പോയതും .പിന്നീട് ധൃതരാഷ്ട്രരുടെ നിർദ്ദേശത്താൽ ശേഷിച്ച ജഢങ്ങൾ സംസ്കരിക്കാനുള്ള സൗകര്യം [[ധർമ്മപുത്രർ]] ചെയ്തു. == ശാന്തിപർവ്വം == മരിച്ചവരുടെ ആത്മാക്കൾക്ക് ശാന്തിലഭിക്കുന്ന കഥാസന്ദർഭങ്ങൾ ഗ്രന്ഥകാരൻ ശാന്തിപർവ്വത്തിൽ ഉൾപ്പെടുത്തിയിരിക്കുന്നു. 339 അദ്ധ്യായങ്ങളിലായി 14525 gnപദ്യങ്ങളിലൂടെയാണ് [[ശാന്തിപർവ്വം]] കടന്നുപോകുന്നത്. വ്യാസഭാരതത്തിലെ ഏറ്റവും വലിയ പർവ്വമാണ് ശാന്തിപർവ്വം.<ref>ശാന്തിപർവ്വം : മഹാഭാഗവതം -- ISBN 8-85315-07-8 -- ഡോ.പി.എസ്സ് നായർ -- വിദ്യാരംഭം പ്രസിദ്ധീകരണം, ആലപ്പുഴ</ref>.<ref>സി. രാജഗോപാലാചാരിയുടെ മഹാഭാരതം; "54--സഞ്ജയ മിഷൻ (സഞ്ജയദൂത്)"</ref> യുദ്ധത്തിൽ മരണമടഞ്ഞവർക്ക് പിതൃശുദ്ധികർമ്മങ്ങൾ എല്ലാം നിർവ്വഹിച്ചു. എല്ലാത്തിനു ധർമ്മപുത്രർ നേരിട്ടു നേതൃത്വം നൽകി. രാജ്യാഭിഷേകത്തിനുശേഷം ഒരിക്കൻ കുന്തിദേവി ധർമ്മപുത്രരെ കാണാനായി അവന്റെ കൊട്ടാരത്തിൽ എഴുന്നള്ളി. സങ്കടത്തോടെ അവർ കർണ്ണരഹസ്യം യുധിഷ്ഠിരനെ അറിയിച്ചു. താൻ മൂലമാണ് ജ്യേഷ്ഠനായ കർണ്ണൻ കൊലചെയ്യപ്പെട്ടത് എന്നറിഞ്ഞപ്പോൾ രാജാവ് ബോധരഹിതനായി നിലത്തുവീണു. ഇതറിഞ്ഞ് മറ്റു സഹോദരന്മാരും ഇതിനോടകം അവിടെ എത്തിച്ചേർന്നു. കർണ്ണന്റെ പുത്രന്മാർ ഏവരും യുദ്ധത്തിൽ മരിച്ചിരിക്കുന്നതിനാൽ കർണ്ണനുവേണ്ടി ആരും ഇതുവരെ പിതൃകർമ്മങ്ങൾ നടത്തിയിട്ടില്ല എന്നുള്ള വിവരവും കുന്തി പാണ്ഡവരെ അറിയിച്ചു. അഞ്ചുപേരും ചേർന്നു മൂത്തജ്യേഷ്ഠനുവേണ്ടി ബലിതർപ്പണം നടത്തുവാൻ കുന്തി അവരോട് അപേക്ഷിച്ചു. കർണ്ണരഹസ്യം മുൻപ് അറിഞ്ഞിരുന്നെങ്കിൽ അവനെ രാജാവായി വാഴിച്ചേനെ; ചിലപ്പോൾ ദുര്യോധനനും അതു സ്വീകാര്യമായേനെ; അതുമൂലം കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധം ഒഴിവാക്കാമായിരുന്നു; എന്നിങ്ങനെ പലവുരു ദുഃഖാർത്തനായി പുലമ്പിക്കൊണ്ട് അഞ്ചുപേരും പ്രത്യേകിച്ച് യുധിഷ്ഠിരൻ വളരെയേറെ സങ്കടപ്പെട്ടു. പിറ്റേന്ന് തന്നെ കർണ്ണനുവേണ്ടി പാണ്ഡവർ അഞ്ചുപേരും ചേർന്ന് പിതൃബലി നടത്തി. അതിനുശേഷം അവന്റെ പുത്രന്മാർക്കും വേണ്ട തർപ്പണപൂജകൾ നടത്തി. തുടർന്ന് പാണ്ഡവർ ഹസ്തിനപുരിയിൽ തിരിച്ചെത്തി കർണ്ണന്റെ വിധവയെ കണ്ട് സമാധാനിപ്പിച്ചു. അന്ന് അവിടെ കൂടുതൽ സമയം ചിലവഴിക്കാനും ജ്യേഷ്ഠത്തിയുമായി ദുഃഖത്തിൽ പങ്കുചേരാൻ പാഞ്ചാലിയും സുഭദ്രയും പ്രത്യേകം ശ്രദ്ധചെലുത്തി. എല്ലാവരും കർണ്ണപത്നിയുടെ കാൽക്കൽ നമസ്കരിച്ച് ആശിർവാദം വാങ്ങിയാണ് തങ്ങളുടെ കൊട്ടാരങ്ങളിലേക്ക് തിരിച്ചത്. അന്നുതന്നെ ധൃതരാഷ്ട്രരേയും ഗാന്ധാരിയേയും വിദുരരേയും കണ്ടു വണങ്ങാനും യുധിഷ്ഠിരൻ മറന്നില്ല. === നാരദസംവാദം === കുന്തിയിലൂടെ കർണ്ണ രഹസ്യം മനസ്സിലാക്കിയതുമുതൽ രാജാവ് വളരെയേറെ ദുഃഖാർത്തനായി കാണപ്പെട്ടു. ഈ കാലയളവിൽ നാരദർ ഹസ്തിനപുരിയിൽ എത്തുകയും കർണ്ണന്റെ ജീവിതകഥകളും അവനേറ്റ നിരവധി ശാപകഥകളും രാജാവിനെ ധരിപ്പിച്ചു. ദ്രോണർ അവനു ശിഷ്യത്വം നിരാകരിച്ചപ്പോൾ ദ്രോണരുടെ ഗുരുവായിരുന്ന പരശുരാമന്റെ ശിഷ്യത്വം സ്വീകരിച്ച കർണ്ണന്റെ ധീരതയും, പിന്നീട് പരശുരാമൻ അവൻ ബ്രാഹ്മണനല്ല എന്നു മനസ്സിലാക്കി അവനെ ശപിച്ചതും, ഹോമപശുവിനെ അറിയാതെ കൊലചെയ്കയാൽ അവനേറ്റ അഗ്നിഹോത്രിശാപവും നാരദർ യുധിഷ്ഠിരനോട് വിശദമായി പറയുന്നുണ്ട്. ഇതിനെല്ലാം കാരണം അവനിലടങ്ങിയിരിക്കുന്ന അസുരാംശമാണെന്നു ഇതിലൂടെ നാരദർ മഹാരാജാവിനോട് പറയുന്നു. അഗ്നിഹോത്രിശാപം എപ്പോഴും കർണ്ണനെ അധൈര്യപ്പെടുത്തിയിരുന്നു. പശുവാണെന്നറിയാതെ കൊലചെയ്കയാൽ നീ ആരാണെന്നറിയാതെ നിന്റെയും ശിരസ്സ് അറുക്കപ്പെടും എന്നായിരുന്നു അഗ്നിഹോത്രിശാപം. ==== കർണ്ണന്റെ ധീരത ==== ദുര്യോധനപക്ഷം ചേരാനുണ്ടായ സാഹചര്യവും, അവന്റെ മറ്റു ധീരതനിറഞ്ഞ കഥകളും നാരദർ ഈ സന്ദർഭത്തിൽ വിവരിക്കുന്നതായി ഗ്രന്ഥകാരൻ മഹാഭാരതത്തിൽ ശാന്തിപർവ്വത്തിൽ പറയുന്നുണ്ട്. * '''ദുര്യോധന വിവാഹം''': കലിംഗരാജകുമാരിയുടെ സ്വയവരവേളയിൽ അവൾ ദുര്യോധനനെ വേൾക്കാതെ മുന്നോട്ട് നടന്നതിൽ കോപിച്ച് രാജകുമാരിയെ അവിടെ നിന്നും കടത്തിക്കൊണ്ടുപോരാനും അതെതിർത്ത രാജാക്കന്മാരെയെല്ലാം ഒറ്റക്ക് നേരിട്ട് ദുര്യോധനനെ സഹായിച്ചത് കർണ്ണനായിരുന്നു. ദുര്യോധനനു അവനോട് സ്നേഹാദരവിനുണ്ടായ കാരണങ്ങൾ ഇങ്ങനെ നിരവധിയായിരുന്നു. * '''ജരാസന്ധവിജയം''': കർണ്ണന്റെ യുദ്ധസാമർത്ഥ്യം മനസ്സിലാക്കി മഗധാധിപനായ [[ജരാസന്ധൻ]] അവനെ ദ്വന്ദ്വയുദ്ധത്തിനു വിളിച്ചു. ദ്വന്ദ്വയുദ്ധത്തിൽ പ്രഗദ്ഭനായ ജരാസന്ധനെ കർണ്ണൻ തോല്പിച്ചു. കർണ്ണനിൽ അഭിമാനം പൂണ്ട മഗധാധിപൻ മാലിനി എന്ന നഗരം കർണ്ണനു സമ്മാനിച്ചു. *'''ദേവേന്ദ്ര കപടവേഷം''' : അർജ്ജുനനുവേണ്ടി ദേവേന്ദ്രൻ ബ്രാഹ്മണവേഷത്തിൽ വന്നു കർണ്ണന്റെ ജന്മസിദ്ധമായിരുന്ന കവചകുണ്ഢലങ്ങൾ ദാനം വാങ്ങി. ബ്രാഹ്മണവേഷത്തിൽ വന്നത് ദേവേന്ദ്രനാണെന്നറിഞ്ഞുകൊണ്ടുതന്നെ അദ്ദേഹത്തിനു തന്റെ ശരീരഭാഗമായിരുന്ന കവചകുണ്ഢലങ്ങൾ ദാനം കൊടുത്തു. കർണ്ണന്റെ ദാനമഹിമയാണ് ഇവിടെ കാണിക്കുന്നത്. == രാജ്യാഭിഷേകം == [[File:Draupadi and Pandavas.jpg|170px|thumb|left|രാജ്യാഭിഷേകം]] യുദ്ധാനന്തരം പന്ത്രണ്ടാം ദിവസം പുലയുടെ അശുദ്ധി തീർന്നതിനുശേഷം കുലഗുരുവായ [[ധൗമ്യൻ|ധൗമ്യനെ]] ആചാര്യമര്യാദകളോടെ വിളിച്ചുവരുത്തി അദ്ദേഹത്തിന്റെ അനുവാദത്തോടെ ശുഭമുഹൂർത്തത്തിൽ ഹസ്തിനപുരിയുടെ രാജ്യഭാരം ധർമ്മപുത്രർ ഏറ്റെടുത്തു.<ref>മഹാഭാരതം -- സി. രാജഗോപാലാചാരി -- ഭാരതീയ വിദ്യാഭവൻ ISBN : 9788172763688</ref><ref>ഇന്ത്യയുടെ സാംസ്കാരിക ചരിത്രം (ആംഗലേയം) -- ശിശിർകുമാർ ദാസ്</ref> രാജാഭിഷേകത്തിനുശേഷം കുന്തിദേവിയുടെ അഭ്യർത്ഥനയെ തുടർന്ന് [[കർണ്ണൻ|കർണ്ണന്റെ]] വിധവയെ കണ്ട് ആശ്ലേഷിച്ചു. അവരുടെ എല്ലാ പുത്രന്മാരും യുദ്ധത്തിൽ മരിച്ചിരുന്നു. കർണ്ണപുത്രന്മാരുടെ പത്നിമാരെ ദ്രൗപദി സമാധാനിപ്പിച്ചു. അതിനുശേഷം പരിവാരസമേതം കുരുക്ഷേത്രഭൂമിയിൽ പോയി ശരശയ്യയിൽ കിടന്ന ഭീഷ്മപിതാമഹനെ കണ്ട് ദിവ്യോപദേശങ്ങൾ സ്വീകരിച്ചു. (ഉത്തരായനം തുടങ്ങിയതിനുശേഷം [[ഭീഷ്മർ]] തന്റെ ശരീരം ഉപേക്ഷിച്ചു [[അഷ്ടവസുക്കൾ|അഷ്ടവസുക്കളിൽ]] വിലയം പ്രാപിച്ചു). ഹസ്തിനപുരിയുടെ രാജാവായി അഭിഷേകം നടത്തുമ്പോൾ [[യുധിഷ്ഠിരൻ|ധർമ്മപുത്രർക്ക്]] 72-വയസ്സ് പ്രായം ഉണ്ടായിരുന്നു. രാജ്യാഭിഷേകത്തെത്തുടർന്ന് 36 വർഷങ്ങൾ യുധിഷ്ഠിരൻ ചന്ദ്രവംശത്തിന്റെ ചക്രവർത്തിയായി രാജഭരണം നടത്തി. === അശ്വമേധയാഗം === [[File:Leaf from the Razmnama.jpg|150px|thumb|right|താമ്രാവതിയുദ്ധം (ചിത്രം)]] [[File:Arjuna_is_killed_by_his_son_Babhnu_Vahana_in_battle.jpg|150px|thumb|right|ബഭ്രുവാഹനയുദ്ധം (ചിത്രം)]] കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധം മൂലം കുരുവംശത്തിനു ഉൾപ്പെടെ ഏവർക്കും വന്നുചേർന്ന വലിയ നാശനഷ്ടത്തിനു കാരണക്കാരൻ താനാണെന്നുള്ള ദുഃഖം എപ്പോഴും യുധിഷ്ഠിരനെ ബാധിച്ചിരുന്നു. പല അവസരങ്ങളിലും കുരുക്ഷേത്ര യുദ്ധക്കെടുതികളെപ്പറ്റി അദ്ദേഹം വ്യാകുലപ്പെട്ടു സംസാരിച്ചിരുന്നു. ഇതുമനസ്സിലാക്കി വ്യാസ മഹർഷി അദ്ദേഹത്തെ കാണാൻ ഹസ്തിനപുരിയിലെത്തി. അദ്ദേഹം പല ഉപദേശങ്ങളും പാണ്ഡവർക്ക് നൽകി. തുടർന്ന് യുധിഷ്ഠിരന്റെ മനസ്സിനെ ബാധിച്ച പാപഭാരം മാറ്റുവാനായി [[അശ്വമേധയാഗം]] നടത്താൻ നിർദ്ദേശിച്ചു. കൃഷ്ണനും ഇതുതന്നെ അദ്ദേഹത്തോട് ഉപദേശിച്ചു. ഇരുവരുടേയും നിർദ്ദേശാനുസരണയോടെ യുധിഷ്ഠിരൻ അശ്വമേധയാഗം നടത്തി. ഇതിനുള്ള ധനം കൃഷ്ണനിർദ്ദേശത്താൽ ഹിമാലയത്തിൽ നിന്നും കണ്ടെടുക്കുകയായിരുന്നു. അശ്വപ്രയാണത്തിനനുഗമിച്ചത് പാർത്ഥനായിരുന്നു. സിന്ധുരാജ്യത്ത് അശ്വം എത്തിയതിനെത്തുടർന്ന് ജയദ്രഥന്റെ പുത്രനായ [[സുരഥൻ]] അർജ്ജുനബാണങ്ങളെ ഭയന്ന് ഹൃദയം പൊട്ടി മരിച്ചു. ഇതറിഞ്ഞ് വളരെ സങ്കടപ്പെട്ട് [[ദുശ്ശള]] അനുജനായ അർജ്ജുനനെ വന്നുകണ്ടു. ജ്യേഷ്ഠത്തിയുടെ ആശിർവാദങ്ങളോടെ അർജ്ജുനൻ അശ്വപ്രയാണം വീണ്ടും തുടർന്നു. (ദുശ്ശളയും സുരഥന്റെ പത്നിയും അവരുടെ കൈക്കുഞ്ഞായിരുന്ന പുത്രനും പിന്നീട് യുധിഷ്ഠിരന്റെ അശ്വമേധയാഗത്തിൽ പങ്കെടുക്കാൻ എത്തിയിരുന്നു). ==== താമ്രാവതി ==== താമ്രാവതിയിലെ രാജാവായിരുന്ന [[മയൂരധ്വജൻ]] ഈ അവസരത്തിൽ അശ്വമേധയാഗം നടത്താൻ തീരുമാനിക്കുകയും യാഗദീക്ഷയെത്തുടർന്ന് അദ്ദേഹത്തിന്റെ പുത്രൻ താമ്രധ്വജൻ അശ്വപ്രയാണത്തിനു അനുഗമിച്ചു. ഇതു കുതിരകളും താമ്രാവതിക്കടുത്ത് വെച്ച് കണ്ടുമുട്ടുകയും തുടർന്ന് യുദ്ധത്തിലേക്ക് എത്തിച്ചേരുകയും ചെയ്തു. അവസാനം താമ്രധജൻ യുധിഷ്ഠിരന്റെ രാജത്വം അംഗീകരിക്കുകയും യുദ്ധം അവസാനിപ്പിക്കുകയും ചെയ്തു. ==== മണലൂർ ==== അർജ്ജുനന്റെ പത്നിയായ ചിത്രാംഗദയുടെ രാജ്യമായിരുന്നു മണലൂർ. യുദ്ധാനന്തരം ജീവിച്ചിരുന്ന ഏക പാണ്ഡവപുത്രനായ ബഭ്രുവാഹനനായിരുന്നു അവിടുത്തെ രാജാവ്. ബഭ്രുവാഹനൻ അശ്വത്തെ പിടിച്ചുകെട്ടുകയും തുടർന്നുണ്ടായ യുദ്ധത്തിൽ അർജ്ജുനൻ മോഹലാസ്യപ്പെട്ട് വീഴുകയും ചെയ്തു. പാർത്ഥനു പുത്രന്റെ മുൻപിൽ തോൽവി സംഭവിച്ചപ്പോഴും, ബഭ്രുവാഹനൻ തന്റെ വലിയച്ഛന്റെ രാജത്വം അംഗീകരിച്ച് അദ്ദേഹത്തിനു കപ്പം കൊടുത്ത് അശ്വത്തെ വണങ്ങി യാഗത്തിൽ പങ്കെടുത്തു. == യുദ്ധസമയത്തെ പാണ്ഡവരുടെ പ്രായം == യുദ്ധസമയത്ത് [[യുധിഷ്ഠിരൻ|ധർമ്മപുത്രർക്ക്]] 72 വയസ്സുണ്ടായിരുന്നുവെന്നു ഗ്രന്ഥകാരൻ മഹാഭാരതത്തിൽ എഴുതിയിരിക്കുന്നു. ഭീമസേനനു 71-ഉം, അർജ്ജുനനും 70-ഉം, നകുല-സഹദേവന്മാർക്കു 69 വയസ്സു വീതവുമുണ്ടായിരുന്നു. ശ്രീകൃഷ്ണനു അർജ്ജുനനിലും 6-മാസത്തെ പ്രായകൂടുതലായിരുന്നുവെന്നു ഗ്രന്ഥകാരൻ ഭാഗവതത്തിലും മഹാഭാരതത്തിലും പറയുന്നുണ്ട്. കൗരവാദികൾ നൂറുപേരും അർജ്ജുനനിൽ മൂത്തതും ഭീമനിൽ ഇളയവരുമാണ്. 72-ആം വയസ്സിൽ ഹസ്തിനപുരിയിൽ ചന്ദ്രവംശത്തിന്റെ രാജാവായി ധൗമ്യനാൽ അഭിഷിക്തനായ യുധിഷ്ഠിരൻ ത്തുടർന്ന് 36 വർഷം രാജ്യം ഭരിച്ചു.<ref>മഹാഭാരതം -- ഡോ.പിഎസ്.നായർ -- വിദ്യാരംഭം പബ്ലിഷേസ്, ആലപ്പുഴ</ref>. അതിനുശേഷം പൗത്രനായ [[പരീക്ഷിത്|പരീക്ഷിത്തിനെ]] രാജാവായി അഭിഷേകം നടത്തി പാണ്ഡവർ വനവാസം സ്വീകരിച്ചു. == അവലംബം == {{Reflist|2}} === കുറിപ്പുകൾ === {{Reflist|group="N"}} {{കുറിപ്പ്|൧|'''നിഷ്പക്ഷ രാജ്യങ്ങൾ :''' കേകേയം, ദ്വാരക, മഥുര, വിദർഭ, മഗധ രാജ്യങ്ങൾ രണ്ടു കൂട്ടരോടും ശത്രുതയില്ലാതെ യുദ്ധത്തിൽ പങ്കെടുത്തു. <big>കേകേയ സൈന്യം :</big>രണ്ടു കൂട്ടത്തിലും യുദ്ധം ചെയ്തു; <big>ദ്വാരക സൈന്യം :</big>കൃതവർമ്മാവിന്റെ നേതൃത്വത്തിൽ ഒരു സൈന്യവ്യൂഹം കൗരവപക്ഷത്തും, ഭഗവാൻ കൃഷ്ണൻ പാണ്ഡവ പക്ഷത്തും, മറ്റു ചിലർ നിഷ്പക്ഷമായും നിന്നു; <big>മഥുര സൈന്യം :</big>ഉഗ്രസേന നിർദ്ദേശത്താൽ പ്രധാന സൈന്യവ്യൂഹം പാണ്ഡവപക്ഷത്തും കുറച്ചുപേർ കൃതവർമ്മാവിനൊപ്പവും യുദ്ധം ചെയ്തു. <big>വിദർഭ സൈന്യം :</big>രുക്മിണിയുടെ സഹോദരനായ രുഗ്മി രാജകുമാരൻ ഒരു സൈന്യവ്യൂഹവുമായി കൗരവപക്ഷത്തും പിതാവായ വിദർഭൻ തന്റെ സൈന്യത്തിന്റെ പ്രധാന ഭാഗത്തെ പാണ്ഡവർക്കായി അയച്ചു കൊടുത്തു.<big> മഗധ സൈന്യം :</big>ജരാസന്ധന്റെ മരണത്തിനുശേഷം അദ്ദേഹത്തിന്റെ പുത്രന്മാർ പാണ്ഡവരുമായി സൗഖ്യമായിരുന്നു. മഗധ രാജകുമാരൻ തന്റെ കീഴിലുള്ള സൈന്യവുമായി പാണ്ഡവപക്ഷത്തു ചേർന്നു യുദ്ധം ചെയ്തു. ജരാസന്ധന്റെ പുത്രിമാർ വിവാഹം ചെയ്തിരുന്നത് കംസനെയായിരുന്നു. അതിനാൽ അവരുടെ ബന്ധുജനങ്ങൾ കൗരവപക്ഷത്തും ചേർന്നു യുദ്ധത്തിൽ ഏർപ്പെട്ടു.}} === സംഗ്രഹ ഗ്രന്ഥങ്ങൾ === * മഹാഭാരതം -- തുഞ്ചത്ത് രാമാനുജൻ എഴുത്തച്ഛൻ -- മാതൃഭൂമി പ്രസിദ്ധീകരണം, കോഴിക്കോട് * മഹാഭാരതം -- ഡോ.പി.എസ്. നായർ -- വിദ്യാരംഭം പ്രസിദ്ധീകരണം, ആലപ്പുഴ * വ്യാസ മഹാഭാരതം -- ആംഗലേയ പരിഭാഷ -- കിസാരി മോഹൻ ഗാംഗുലി * മഹാഭാരതം (ആംഗലേയം) -- സി. രാജഗോപാലാചാരി -- ഭാരതീയ വിദ്യാഭവൻ * ശ്രീമദ് ഭഗവദ്ഗീത -- എം.എസ്. ചന്ദ്രശേഖരവാര്യർ : പരിഭാഷ -- ഡി.സി.ബുക്സ് പ്രസിദ്ധീകരണം, കോട്ടയം * വിദുര നീതി -- ആംഗലേയ പരിഭാഷ -- കിസാരി മോഹൻ ഗാംഗുലി * പ്രാചീന ഇന്ത്യ -- ആർ.എസ്. ശർമ്മ -- ഡി.സി. ബുക്സ്, കോട്ടയം * ഋഗ്വേദ സംഹിത (ആംഗലേയം) -- ഫെഡ്റിക് മാക്സ് മുള്ളർ * ഇന്ത്യയുടെ സാംസ്കാരിക ചരിത്രം (ആംഗലേയം) -- ശിശിർകുമാർ ദാസ് * മഹാഭാരതം (ആംഗലേയം) -- ദി ഗ്രേറ്റെസ്റ്റ് സ്പിരിച്യുൽ എപിക് ഓഫ് ആൾ ദി ടൈം -- കൃഷ്ണ ധർമ്മ -- ടോർച്ച് ലൈറ്റ് പബ്ലിഷിംഗ് * ശ്രീ മഹാഭാഗവതം മൂലകൃതി (മലയാള വ്യാഖ്യാന സഹിതം) * മഹാഭാഗവതം -- ഡോ.പി.എസ്സ് നായർ -- വിദ്യാരംഭം പ്രസിദ്ധീകരണം, ആലപ്പുഴ * ദേവീമഹാഭാഗവതം -- ഡോ.പി.എസ്സ് നായർ -- വിദ്യാരംഭം പ്രസിദ്ധീകരണം, ആലപ്പുഴ == യുദ്ധത്തിലെ പതിനെട്ടിന്റെ പ്രത്യേകതകൾ == {{Commons category|Mahabharata}} {| class="wikitable" width="69%" border="1" cellpadding="5" cellspacing="0" align="centre" |- | style="background:#C2ECBB;" | പതിനെട്ടുദിവസങ്ങൾ || style="background:#C2ECBB;" | കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധം നീണ്ടുനിന്നത് പതിനെട്ട് ദിവസങ്ങളാണ് |- | style="background:#C2ECBB;" | പതിനെട്ടദ്ധ്യായങ്ങൾ || style="background:#C2ECBB;" | [[ഭഗവദ്ഗീത|ഭഗവദ്ഗീതയിൽ]] പതിനെട്ട് അദ്ധ്യായങ്ങളുണ്ട് |- | style="background:#C2ECBB;" | പതിനെട്ടക്ഷൗഹിണി || style="background:#C2ECBB;" | ഇരുപക്ഷത്തുമായി പതിനെട്ട് [[അക്ഷൗഹിണി]] സൈന്യം യുദ്ധത്തിൽ പങ്കെടുത്തു |- | style="background:#C2ECBB;" | പതിനെട്ടുപസൈന്യാധിപർ || style="background:#C2ECBB;" | ഇരുസേനയിലുമായി പതിനെട്ട് [[സൈന്യാധിപൻ|ഉപസൈന്യാധിപന്മാർ]] ഉണ്ടായിരുന്നു |- | style="background:#C2ECBB;" | പതിനെട്ടുവ്യൂഹങ്ങൾ || style="background:#C2ECBB;" | കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധത്തിൽ പതിനെട്ട് [[ചക്രവ്യൂഹം|സേനാവ്യൂഹങ്ങൾ]] ഉപയോഗിച്ചു |- | style="background:#C2ECBB;" | പതിനെട്ടുനിയമങ്ങൾ || style="background:#C2ECBB;" | യുദ്ധം അനുശാസിച്ച [[നിയമം|നിയമങ്ങൾ]] പതിനെട്ട് ആയിരുന്നു |- | style="background:#C2ECBB;" | പതിനെട്ടുപാണ്ഡവർ || style="background:#C2ECBB;" | [[പാണ്ഡവർ|പാണ്ഡവരും]] അവരുടെ പുത്രന്മാരുമായി പതിനെട്ട് പേരായിരുന്നു |- | style="background:#C2ECBB;" | പതിനെട്ടുപർവ്വങ്ങൾ || style="background:#C2ECBB;" | [[വ്യാസൻ|വ്യാസ]] രചിത [[മഹാഭാരതം|മഹാഭാരതത്തിൽ]] പതിനെട്ട് പർവ്വങ്ങൾ ഉൾക്കൊള്ളുന്നു |} {{Mahabharata}} [[വർഗ്ഗം:പുരാണത്തിലെ യുദ്ധങ്ങൾ]] [[വർഗ്ഗം:കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധം]] qly2iwwadzhlymgrxv0htcpmnslyjx5 4546990 4546989 2025-07-09T09:30:43Z Archangelgambit 183400 /* യുദ്ധത്തിൽപങ്കെടുത്ത അഞ്ചുതലമുറകൾ */ 4546990 wikitext text/x-wiki {{Prettyurl|Kurukshetra War}} {{Infobox military conflict |conflict=<big>കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധം</big><br />(മഹാഭാരതയുദ്ധം) |image=[[Image:Kurukshetra.jpg|300px]] |caption=കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധഭൂമി:ചിത്രകാരന്റെ ഭാവനയിൽ |date=''':''' കൃത്യമായ കാലഘട്ടം ലഭ്യമല്ല<br />(ബി.സി.6000 – ബി.സി.3000) <ref>Yogananda, Paramahansa (2007). [Diamond Pocket Books (P) Ltd God Talks With Arjuna]. Diamond Pocket Books (P) Ltd. p. xxi. ISBN 9788189535018. "the dates proposed for the Kurukshetra war range from as early as 6000 BC to as recently as 500 BC''</ref><br />18 ദിവസങ്ങൾ നീണ്ടുനിന്നു |place=''':''' [[കുരുക്ഷേത്രം|കുരുക്ഷേത്ര]], [[ഹരിയാന]], [[ഇന്ത്യ]]<ref>ഇന്ത്യയുടെ സാംസ്കാരിക ചരിത്രം -- ശിശിർകുമാർ ദാസ് ISBN 978-8172017989</ref><br />[[കുരുക്ഷേത്ര|Coordinates: 29°59′00″N 76°49′00″E]] |territory= |result=''':''' -ഇരുപക്ഷത്തും കനത്ത ആൾനാശത്തോടെയുള്ള പാണ്ഡവ വിജയം.<br /> -[[യുധിഷ്ഠിരൻ]] ഹസ്തിനപുരിയുടെ ചക്രവർത്തിയായി സ്ഥാനാരോഹിതനായി.<br /> -ധൃതരാഷ്ട്രരുടെ നിഷ്കാസനം.<br /> -ചേദി, സിന്ധു ,അംഗം, പാഞ്ചാലം,മത്സ്യം,കലിംഗം, ത്രിഗർത്തം, ഗാന്ധാരം തുടങ്ങിയവടക്കമുള്ള രാജ്യങ്ങളിൽ അവകാശപ്രശ്നങ്ങൾ. |combatant1=[[പാണ്ഡവർ]]'''<br />, [[പാഞ്ചാലം]], [[കാശി]], [[മത്സ്യം]], [[ചേദി]], [[പാണ്ഡ്യം]], [[മഗധ]], [[കേകേയം]], [[ദ്വാരക]], [[മഥുര]], [[വിദർഭ]]{{സൂചിക|൧}} |combatant2=[[കൗരവർ]]'''<br />[[ഹസ്തിനപുരി]], [[അംഗം]], [[സിന്ധു]], [[അവന്തി]], [[മാഹിഷ്മതി]], [[ഗാന്ധാരം]], [[മാദ്രം]], [[കാംബോജം]],[[ത്രിഗർത്തം]], [[പ്രാഗ്ജ്യോതിഷം]], [[കലിംഗം]], [[കേകേയം]], [[ദ്വാരക]], [[മഥുര]], [[വാൽഹികം]]{{സൂചിക|൧}} |commander1=[[ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ]]( സർവ്വ സൈന്യാധിപൻ 1-18 ദിവസങ്ങൾ) <br>അർജ്ജുനൻ<br>ഭീമൻ<br>യുധിഷ്ഠിരൻ<br> നകുലൻ<br>സഹദേവൻ<br>ദ്രുപദൻ<br>വിരാടൻ<br>സാത്യകി<br>അഭിമന്യു<br> ഘടോൽകചൻ<br>ശ്രീകൃഷ്ണൻ |commander2=[[ഭീഷ്മർ]](1-10ദിവസങ്ങൾ) <br>[[ദ്രോണർ]](11-15 ദിവസങ്ങൾ)<br>[[കർണ്ണൻ]](16-17 ദിവസങ്ങൾ)<br>[[ശല്യർ]](ദിവസം 18)<br>[[അശ്വത്ഥാമാവ്]](ദിവസം 18) <br>ദുര്യോധനൻ<br>ദുശ്ശാസനൻ<br>ശകുനി<br>കൃപർ<br>ഭഗദത്തൻ<br>ബഹ്ലികൻ<br>വികർണൻ<br>അലമ്പുഷൻ<br>ഭൂരിശ്രവസ്സ്<br>കൃതവർമാവ് |strength1=[[7 (അക്കം)|7]] [[അക്ഷൗഹിണി|അക്ഷൗഹിണികൾ]]'''<br>[[ആന]]= 153,090<br />[[രഥം]]= 153,090<br />[[കുതിര]]= 459,270<br />കാലാൾ= 765,450<br />(1,530,900 സൈന്യം) |strength2=[[11 (സംഖ്യ)|11]] [[അക്ഷൗഹിണി|അക്ഷൗഹിണികൾ]]'''<br>[[ആന]]= 240,570<br />[[രഥം]]= 240,570<br />[[കുതിര]]= 721,710<br />കാലാൾ=1,202,850<br />(2,405,700 സൈന്യം) |casualties1=എട്ടുപേർ ഒഴിച്ച് എല്ലാവരും<br />([[പാണ്ഡവർ|പഞ്ചപാണ്ഡവർ]], [[ശ്രീകൃഷ്ണൻ]], [[സാത്യകി]], [[യുയുത്സു]]) |casualties2=മൂന്നുപേർ ഒഴിച്ച് എല്ലാവരും<br />([[അശ്വത്ഥാമാവ്]], [[കൃപർ]], [[കൃതവർമ്മാവ്]]) }} [[ഇന്ത്യ|ഇന്ത്യൻ]] [[ഇതിഹാസം|ഇതിഹാസമായ]] [[മഹാഭാരതം|മഹാഭാരതത്തിൽ‌]] വർണിച്ചിരിക്കുന്ന യുദ്ധമാണ് '''കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധം'''. [[ചന്ദ്രവംശം|ചന്ദ്രവംശജനായ]] കുരുവിൻ്റെ വംശത്തിൽപ്പെട്ട ഹസ്തിനപുരത്തിൻ്റെ രാജാവ് [[ധൃതരാഷ്ട്രർ|ധൃതരാഷ്ട്രരുടെ]] പുത്രന്മാരും ([[കൗരവർ]]), അദ്ദേഹത്തിന്റെ അനുജൻ [[പാണ്ഡു|പാണ്ഡുവിന്റെ]] പുത്രന്മാരും ([[പാണ്ഡവർ]]) ഇരുകൂട്ടരുടെയും സഖ്യകക്ഷികളും മുഖ്യ എതിരാളികളായി ഈ യുദ്ധത്തിൽ പോരടിച്ചു. ഇപ്പോഴുള്ള [[ഹരിയാന|ഹരിയാനയിലെ]] [[കുരുക്ഷേത്രം|കുരുക്ഷേത്ര]] എന്ന സ്ഥലത്തുവെച്ചു നടന്നതിനാൽ കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധം എന്നറിയപ്പെട്ടു.<ref>{{Cite web |url=http://kurukshetra.nic.in/history/history.htm |title=ആർക്കൈവ് പകർപ്പ് |access-date=2011-09-05 |archive-date=2012-03-11 |archive-url=https://web.archive.org/web/20120311042020/http://kurukshetra.nic.in/history/history.htm |url-status=dead }}</ref>. ഇതിഹാസത്തിൽ കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധം പതിനെട്ട് ദിവസങ്ങൾ നീണ്ടു നിന്നതായി പറയുന്നു. യുദ്ധത്തിൽ ഇരുപക്ഷത്തുമായി പതിനെട്ട് [[അക്ഷൗഹിണി|അക്ഷൗഹിണികൾ]] പങ്കെടുത്തു നാമാവശേഷമായി. പാണ്ഡവപക്ഷത്ത് ഏഴ് അക്ഷൗഹിണി പടസമൂഹങ്ങൾക്ക് സർവ്വസേനാധിപതിയായി പാഞ്ചാല രാജകുമാരനായ [[ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ|ധൃഷ്ടദ്യുമ്നനും]], കൗരവരുടെ പതിനൊന്ന് അക്ഷൗഹിണി പടയുടെ സർവ്വസേനാധിപതിയായി [[ഭീഷ്മർ|ഭീഷ്മരും]] യുദ്ധം നയിച്ചു. ഒരാൾ '''അഗ്നിയിൽ നിന്നും''', മറ്റൊരാൾ '''ജലത്തിൽ നിന്നും''' ജനിച്ചവരായിരുന്നു എന്നാണ് സങ്കല്പം. [[ഭീഷ്മർ]] [[മഹാഭാരതം|മഹാഭാരതയുദ്ധത്തിൽ]] ആദ്യ പത്തു ദിവസങ്ങൾ സർവ്വസേനാധിപതിയായും, ഭീഷ്മരുടെ ശരശയ്യയെത്തുടർന്ന് അടുത്ത അഞ്ചു ദിനങ്ങൾ ആചാര്യനായ [[ദ്രോണർ|ദ്രോണരും]], അദ്ദേഹത്തിന്റെ മരണശേഷം തുടർന്നുള്ള രണ്ടു ദിവസങ്ങൾ അംഗാധിപതിയായ [[കർണ്ണൻ|കർണ്ണനും]], അവസാനദിവസമായ പതിനെട്ടാം നാൾ മാദ്രേശൻ [[ശല്യർ|ശല്യരും]] കൗരവർക്കുവേണ്ടി സർവ്വസൈന്യാധിപതിയായി. പതിനെട്ടാം നാൾ രാത്രിയിൽ [[അശ്വത്ഥാമാവ്|അശ്വത്ഥാമാവിനെ]] സർവ്വസേനാധിപതിയായി മരണശയ്യയിൽ കിടന്ന [[ദുര്യോധനൻ]] വാഴിച്ചു. അരദിവസത്തേക്ക് [[അശ്വത്ഥാമാവ്|ദ്രൗണിയും]] കൗരവർക്കുവേണ്ടി യുദ്ധം നയിച്ചു. == ചരിത്രരേഖകൾ == [[File:Brahma Sarovar.JPG|170px|thumb|left|[[കുരുക്ഷേത്ര|കുരുക്ഷേത്രയിലെ]] ബ്രഹ്മസരോവരം]] [[വ്യാസൻ|വ്യാസരചിതമായ]] [[മഹാഭാരതം|മഹാഭാരതത്തിലെ]] പ്രധാന പ്രതിപാദ്യവിഷയമായ കുരുക്ഷേത്ര യുദ്ധം നടന്ന കാലഘട്ടത്തെക്കുറിച്ച് പല ചരിത്രകാരന്മാരും വിവിധ അഭിപ്രായങ്ങൾ രേഖപ്പെടുത്തിയിരിക്കുന്നു. പ്രസിദ്ധ ചരിത്രകാരനായ ബ്രിട്ടീഷ് വംശജൻ ആർതർ ലെവലിൻ ബാഷത്തിന്റെ (1914-1985) അഭിപ്രായമനുസരിച്ച് കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധം നടന്നത് [[അയോയുഗം|അയോയുഗത്തിൽ]] ബി.സി. 10-ആം നൂറ്റാണ്ടിലാണ്.<ref>Professor A.L. Basham, My Guruji and Problems and Perspectives of Ancient Indian History and Culture, -- Sachindra Kumar Maity -- Abhinav Publications, India</ref>. മറ്റൊരു ചരിത്രകാരനും ഹാർവാഡ് സർവ്വകലാശാലയിലെ പ്രസിദ്ധ സംസ്കൃത പണ്ഡിതനുമായ ഡച്ച് വംശജൻ മൈക്കിൾ വിറ്റ്സെലിന്റെ അഭിപ്രായത്തിൽ യുദ്ധം നടന്നത് വേദകാലഘട്ടത്തിൽ [[അയോയുഗം|അയോയുഗത്തിൽ]] ബി.സി. 1200 - ബി.സി. 800നും ഇടയ്ക്കാണ്.<ref>M. Witzel, Early Sanskritization: Origin and Development of the Kuru state, EJVS vol.1 no.4 (1995); also in B. Kölver (ed.), Recht, Staat und Verwaltung im klassischen Indien. The state, the Law, and Administration in Classical India, München, R. Oldenbourg, 1997, p.27-52</ref>. മഹാഭാരതയുദ്ധത്തിനുശേഷം 36 വർഷങ്ങൾ കഴിഞ്ഞ് കലിയുഗം ആരംഭിച്ചുവെന്നാണു് മഹാഭാരതത്തിലെ ഐതിഹ്യം <ref>മഹാഭാരതം -- തുഞ്ചത്ത് രാമാനുജൻ എഴുത്തച്ഛൻ -- മാതൃഭൂമി പബ്ലീഷേഷ്സ്</ref>. ക്രി.വർഷം 476-ൽ ജനിച്ച പുരാതന [[ഭാരതം|ഭാരതത്തിലെ]] മികച്ച ഗണിതശാസ്ത്രജ്ഞനും, ജ്യോതിശാസ്ത്രജ്ഞനും ആയിരുന്ന [[ആര്യഭടൻ|ആര്യഭട്ടന്റെ]] നിഗമനത്തിൽ കലിയുഗം ആരംഭിച്ചിട്ട് ക്രി.വർഷം 2000-ൽ 5102 വർഷങ്ങൾ കഴിഞ്ഞു. അദ്ദേഹം പറയുന്നതിങ്ങനെ; "കലിവർഷം 3601-ൽ 23 വയസ്സ് പ്രായം അദ്ദേഹത്തിനുണ്ടായിരുന്നു. അതനുസരിച്ച് ബി.സി. 3139-ലാണ് കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധം നടന്നത്.<ref>http://www.thevedicfoundation.org/bhartiya_history/mahabharat.htm</ref> ജർമൻ തത്ത്വശാസ്ത്രജൻ [[മാക്സ് മുള്ളർ|ഫെഡ്റിക് മാക്സ് മുള്ളറിന്റെ]] (1823-1900) അഭിപ്രായത്തിൽ ഋഗ്വേദസംഹിതകളുടെ രചന നടന്നതും [[വേദ കാലഘട്ടം|വേദ കാലഘട്ടത്തിൽ]] ബി.സി. 1700 - ബി.സി. 1100 കളിലാണെന്ന് അവകാശപ്പെടുന്നു <ref>Rig-Veda-Samhita : The Sacred Hymns of the Brahmans -- Friedrich M. Mueller (ഫെഡ്റിക് മാക്സ് മുള്ളർ)</ref><ref>പ്രാചീന ഇന്ത്യ -- ISBN : 9788126417544 -- ആർ.എസ്. ശർമ്മ -- ഡി.സി. ബുക്സ്, കോട്ടയം</ref>. == മഹാഭാരതം (കാവ്യം) == [[പ്രമാണം:Vyasa and Ganesa.jpg|right|thumb|170px|ഇതിഹാസരചന: വ്യാസനും ഗണപതിയും (ചിത്രം)]] കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധം പ്രതിപാദിച്ചിരിക്കുന്നത് [[ഇന്ത്യ|ഇന്ത്യയിലെ]] [[ഇതിഹാസം|ഇതിഹാസങ്ങളിൽ]] ഒന്നായ [[വ്യാസൻ|വ്യാസരചിതമായ]] [[മഹാഭാരതം|മഹാഭാരതത്തിലെ]] ആറു മുതൽ പത്തുവരെയുള്ള പർവ്വങ്ങളിലായാണ് <ref>ഭീമസേനൻ -- കുലപതി കെ.എം. മുൻഷി -- ഡി.സി. ബുക്സ്, കോട്ടയം</ref>. ചില പണ്ഡിതന്മാരുടെ അഭിപ്രായത്തിൽ 3800 വർഷം മുൻപാണ്‌ വ്യാസൻ ജീവിച്ചിരുന്നത്. തന്റെ പുത്രന്മാരുടേയും പൗത്രന്മാരുടേയും അവരുടെ പുത്രന്മാരുടേയും ബന്ധുജനങ്ങലുടേയും കഥയിൽ തന്നെയും ഉൾപ്പെടുത്തി. അദ്ദേഹം പറഞ്ഞു കൊടുക്കുന്നതനുസരിച്ച്‌ [[ശ്രീ ഗണപതി]] അതു എഴുതി സൂക്ഷിച്ചു എന്നാണ് മഹാഭാരതത്തിന്റെ ഐതിഹ്യം. ആകാരണത്താൽ വ്യാസൻ ഒരേസമയം രചയിതാവും, കഥാപാത്രവും, കഥയിലെ സാക്ഷിയുമായി മാറി. വേദകാലത്തെ ഒരു പ്രധാന ഋഷികുടുംബാംഗമായ വസിഷ്ഠമഹർഷിയുടെ പുത്രനായ പരാശരമുനിക്ക് ഒരു മുക്കുവസ്ത്രീയായ സത്യവതിയിൽ ഉണ്ടായ പുത്രനാണ്‌ വ്യാസൻ എന്ന ദ്വൈപായനൻ. അമ്മയെപ്പോലെ തന്നെ കറുത്തനിറമായതിനാലും ദ്വീപിൽ വച്ച് ജനിച്ചതിനാലും കൃഷ്ണദ്വൈപായനൻ എന്നും അറിയപ്പെട്ടു. ചെറുപ്പത്തിലേ തന്നെ സന്ന്യാസം സ്വീകരിച്ചെങ്കിലും അദ്ദേഹത്തിനു ശ്രീശുകൻ എന്ന ഒരു പുത്രനുണ്ടായിരുന്നതായി പുരാണങ്ങൾ ഘോഷിക്കുന്നു. ദ്വൈപായനൻ തന്റെ യൗവനകാലത്തുതന്നെ അവശേഷിച്ചിരുന്ന വേദമന്ത്രങ്ങൾ എല്ലാം ശേഖരിച്ച് അവക്ക് രൂപവും ഉച്ചാരണരീതിയും സ്ഥാപിച്ചു. ആ രീതിയിലാണ്‌ അവ ഇന്നും അറിയപ്പെടുന്നത് എന്നു കരുതുന്നു. ഇതുമൂലം ജനങ്ങൾ അദ്ദേഹത്തെ ആദരപൂർവ്വം വേദവ്യാസൻ എന്ന് വിളിച്ചുപോന്നു. ചരിത്രകാരന്മാരുടെ അഭിപ്രായത്തിൽ മൂന്ന് ഘട്ടങ്ങളിലൂടെയാണ് മഹാഭാരതം ഇന്നുകാണുന്ന രൂപത്തിലെത്തിയത്. അതിലെ ആദ്യഘട്ടം മൂലകൃതിയുടെ രചനയിൽ നിന്നും തുടങ്ങുന്നു. രണ്ട് കുലങ്ങൾ -- കൗരവരും, പാണ്ഡവരും -- തമ്മിലുള്ള കലഹവും അതിനെത്തുടർന്നുള്ള മഹായുദ്ധവുമാണ് മഹാഭാരത ഇതിവൃത്തം. വളരെക്കാലം ഇവർ തമ്മിൽ വഴക്കിടുകയും അവസാനം ഒരു ജനതയായി മാറുകയും ചെയ്തുവെന്ന് ഭാരതത്തിൽ എഴുതിയിരിക്കുന്നതായിരുന്നു [[ജയം (വ്യാസകാവ്യം)|ജയം]] എന്ന മഹാഭാരതത്തിന്റെ ആദ്യരൂപം. പാണ്ഡവരുടെ ജയം എന്നതാവാം ഈ ഗ്രന്ഥത്തിനു ഇത്തരമൊരു പേരുവരാൻ കാരണം.<ref>ജയ്: ആൻ ഇലുസ്റ്റ്രേറ്റഡ് റിറ്റേലിംഗ് ഓഫ് ദ മഹാഭാരത് -- ദേവദത്ത് പഠ്നായിക് -- പെൻഗിൻ ബുക്സ്</ref> മൂലകൃതിയിൽ ബ്രഹ്മാവിനാണ് ഈശ്വരസങ്കല്പം. യുദ്ധഗാനങ്ങളെല്ലാം പിൽക്കാലത്ത് ക്രോഡീകരിച്ച് വ്യാസൻ ഗ്രന്ഥം രചിച്ചു എന്നതിനാൽ തന്നെ എഴുത്തുസമ്പ്രദായം കണ്ടുപിടിക്കപ്പെട്ടതിനുശേഷമാവണം ഇത് എന്ന് അനുമാനിക്കാം. === സൂതപൗരാണികൻ === [[പ്രമാണം:00001 Ugrasrava and Saunaka.jpg|right|thumb|170px|നൈമിശാരണ്യം: സൂതനും ശൗനകാദികളും (ചിത്രം)]] [[കലിയുഗം|കലിയുഗാരംഭത്തിൽ]] [[ഗോമ്‌തീ നദി|ഗോമദീനദിക്കരയിൽ]] [[നൈമിശാരണ്യം]] എന്ന സ്ഥലത്തുവെച്ച് പന്ത്രണ്ട് വർഷംകൊണ്ടവസാനിക്കുന്ന ഒരു മഹായജ്ഞം [[ശൗനകൻ|ശൗനകാദിമുനികൾ]] ആരംഭിച്ചു. [[ബ്രഹ്മാവ്|ബ്രഹ്മപുത്രനായ]] [[ഭൃഗു|ഭൃഗുമുനിയുടെ]] പുത്രനായ [[ച്യവനൻ|ച്യവനമഹർഷിയുടെ]] പുത്രനായ [[പ്രമതി|പ്രമതിക്ക്]] [[അപ്സരസ്സ്|ഘൃതാചി]] എന്ന [[അപ്സരസ്സ്|അപ്സരസ്ത്രീയിൽ]] രുരു, ശുനകൻ എന്നീരണ്ടു പുത്രന്മാർ ജനിച്ചു. അവരിൽ ശുനകന്റെ പുത്രനാണ് [[ശൗനകൻ|ശൗനകമഹർഷി]]. യാഗത്തിൽ പങ്കെടുക്കാൻ ലോമഹർഷസുതന്റെ പുത്രനായ [[ഉഗ്രശ്രവസ്സ്]] എന്ന സൂതപൗരാണികനും<ref>ബ്രാഹ്മണവനിതയിൽ ക്ഷത്രിയനുണ്ടാവുന്ന പുത്രനെയാണ് സൂതൻ എന്നു വിളിക്കുന്നത്.</ref> എത്തി. വ്യാസശിഷ്യനായിരുന്ന അദ്ദേഹം ഒരിക്കൽ കേട്ടത് അതേപടി മറ്റുള്ളവരെ പറഞ്ഞുകേൾപ്പിക്കാനുള്ള കഴിവുണ്ടായിരുന്നതിനാൽ ഉഗ്രശ്രവസ്സ് എന്നറിയപ്പെട്ടു. [[പരീക്ഷിത്ത്|പരീക്ഷിത്]] മഹാരാജാവ് [[തക്ഷകൻ|തക്ഷദംശത്തെ]] തുടർന്നു മരിക്കുകയും ആ വൈരാഗ്യത്തിൽ അദ്ദേഹത്തിന്റെ പുത്രൻ ജനമേജയൻ [[സർപ്പസത്രയാഗം]] നടത്തുകയും ചെയ്തു.<ref>http://www.sacred-texts.com/hin/m01/m01055.htm മഹാഭാരതം -- അസ്തികചരിത്രം</ref><ref>http://www.shvoong.com/humanities/1758029-astika-maharaj-ankur-bhadauria/ {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20101103045249/http://www.shvoong.com/humanities/1758029-astika-maharaj-ankur-bhadauria/ |date=2010-11-03 }} ജരൽകാരുവിന്റെ പുത്രൻ അസ്തികൻ</ref> ആ സന്ദർഭത്തിൽ അദ്ദേഹത്തെക്കണ്ട് ആശിർവദിക്കാനെത്തിയ [[വ്യാസൻ|വ്യാസമഹർഷിയോട്]] പുണ്യകഥനം നടത്താൻ [[ജനമേജയൻ]] അഭ്യർത്ഥിക്കുകയും, അദ്ദേഹം തന്റെ ശിഷ്യനായ വൈശാമ്പയനോട് ഭാരതകഥ വിശദീകരിക്കുവാൻ ആവശ്യപ്പെടുകയും, വൈശാമ്പയൻ ജനമേജയസദസ്സിൽ കഥനം നടത്തുകയും ചെയ്തു. ആ സമയത്ത് അവിടെ സന്നിഹിതനായിരുന്ന ഉഗ്രശ്രവസ്സിനു കഥകേൾക്കുവാനുള്ള ഭാഗ്യം സിദ്ധിച്ചിരുന്നു. അദ്ദേഹമാണ് ശൈനകാദിമുനികൾക്ക് ഭാരതകഥ പറഞ്ഞുകൊടുക്കുന്നത്. അതിനാലാവാം സൂതപൗരാണികൻ പറഞ്ഞുകൊടുക്കുന്നരീതിയിലാണ് മഹാഭാരതം മൂലം എഴുതിയിരിക്കുന്നത്. == യുദ്ധത്തിന്റെ കാരണങ്ങൾ == ഭാരതത്തിലെ ഇതിഹാസങ്ങളിൽ ഒന്നായ മഹാഭാരതത്തിൽ പ്രധാനകഥാതന്തുവായി പ്രതിപാദിച്ചിരിക്കുന്ന യുദ്ധമായ കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധം പ്രധാനമായും മൂന്നുകാരണങ്ങളാലാണ് തുടക്കം കുറിച്ചത്. === കള്ളച്ചൂത് === [[File:Kathakali -Play with Kaurava.jpg|170px|thumb|left|ചൂതുകളിക്കുന്ന [[ശകുനി|ശകുനിയും]], [[കൗരവർ|കൗരവരും]], [[പാണ്ഡവർ|പാണ്ഡവരും]] - (ദുര്യോധനവധം [[കഥകളി]])]] [[കൗരവർ]] [[പാണ്ഡു|പാണ്ഡുപുത്രന്മാരോട്]] രണ്ടുതവണ [[ചൂത്|ചൂതുകളിച്ചു]]. [[ഗാന്ധാരി|ഗാന്ധാരിയുടെ]] സഹോദരനായ [[ശകുനി|ശകുനിയാണ്]] കൗരവർക്കുവേണ്ടി കളിച്ചത്. കള്ളക്കളിയിൽ അഗ്രഗണ്യനായ ശകുനി രണ്ടുതവണയും കൗരവർക്കു വിജയം സമ്മാനിച്ചു.<ref>{{Cite web |url=http://www.thekurukshetragame.com/the-game-of-dice.html |title=ആർക്കൈവ് പകർപ്പ് |access-date=2011-09-06 |archive-date=2011-09-09 |archive-url=https://web.archive.org/web/20110909225711/http://www.thekurukshetragame.com/the-game-of-dice.html |url-status=dead }}</ref> [[ഭീഷ്മർ|ഭീഷ്മരുടെ]] നിർദ്ദേശത്താൽ [[ഇന്ദ്രപ്രസ്ഥം|ഇന്ദ്രപ്രസ്ഥത്തിന്റെ]] രാജാവായി [[യുധിഷ്ഠിരൻ|യുധിഷ്ഠിരനെ]] വാഴിച്ചതിലും, [[മയാസുരൻ|മയാസുര]] നിർമ്മിതമായ [[പാണ്ഡവർ|പാണ്ഡവരുടെ]] സുഖസമൃദ്ധമായ കൊട്ടാര ജീവിതവും അതിലെ പ്രത്യേകതകളും കൗരവർക്കു അവരോടുള്ള കടുത്ത അസൂയക്കു കാരണമായി.ആദ്യത്തെ ചൂതുകളിയിൽ സർവസ്വവും നഷ്ടപ്പെട്ട പാണ്ഡവർക്ക് ധൃതരാഷ്ട്രർ ഇടപെട്ട് നഷ്ടപ്പെട്ടതൊക്കെ തിരികെക്കൊടുത്തുവെങ്കിലും രണ്ടാമതും കൗരവർ ചൂതുകളിക്ക് നടത്തിയ ക്ഷണം സ്വീകരിച്ച് പാണ്ഡവർ കളിച്ചു. ശകുനിയുടെ കള്ളത്തരത്തിൽ വീണ്ടും ചൂതുകളിയിൽ തോറ്റതിനാൽ പന്ത്രണ്ട് വർഷത്തെ [[വനവാസം|വനവാസവും]], അതിനുശേഷം ഒരു വർഷം ഏതെങ്കിലും ഒരു രാജ്യത്ത് പാണ്ഡവർ ഒന്നിച്ചു താമസിച്ച് മറ്റാരാലും തിരിച്ചറിയാതെ [[അജ്ഞാതവാസം|അജ്ഞാതവാസവും]] നടത്താൻ തത്ത്വത്തിൽ തീരുമാനിച്ചു. ഇതു കഴിഞ്ഞു തിരിച്ചു വരുമ്പോൾ ചൂതിൽ തോറ്റ് നഷ്ടപ്പെട്ട രാജ്യവും പദവിയും തിരിച്ചുകിട്ടും. അഥവാ ഒരു വർഷത്തെ അജ്ഞാതവാസത്തിൽ പിടിക്കപ്പെട്ടാൽ വീണ്ടും പന്ത്രണ്ട് വർഷം കാനനവാസം കഴിച്ച് ഒരു വർഷം അജ്ഞാതവാസം നടത്തണം. പക്ഷേ വനവാസവും, അജ്ഞാതവാസവും പൂർത്തിയാക്കി [[പാണ്ഡവർ]] തിരിച്ചെത്തിയിട്ടും അവർക്ക് അവകാശപ്പെട്ട രാജ്യം തിരിച്ചു നൽകാൻ കൗരവർ തയ്യാറായില്ല. കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധത്തിനുള്ള പ്രധാനകാരണം ഇതായിരുന്നു. === ദ്രൗപദീ വസ്ത്രാക്ഷേപം === [[പ്രമാണം:Draupadi & dushashan scene.jpg|200px|ലഘുചിത്രം|ഇടത്ത്‌|ദ്രൗപദീ വസ്ത്രാക്ഷേപം]] ചൂതിൽ തോറ്റ് പണയമായി മാറിയ ദ്രൗപദിയെ കൗരവരിലെ രണ്ടാമനായ [[ദുശ്ശാസനൻ]] ഹസ്തിനപുരി രാജസഭയിൽ ഏവരേയും സാക്ഷി നിർത്തി വസ്ത്രാക്ഷേപം നടത്തി. രജസ്വലയായിരുന്ന [[ദ്രൗപദി]] വരാൻ മടികാണിച്ചപ്പോൾ ഹീനമായി അധിക്ഷേപിച്ച് പിതാമഹന്മാരും മറ്റു ബന്ധുജനങ്ങളും സന്നിഹിതരായിരുന്ന കുരുസഭാമണ്ഡപത്തിലേക്ക് മുടിയിൽ പിടിച്ചു വലിച്ചു കൊണ്ടുവന്നു. മാതാവിനു തുല്യയായ ജ്യേഷ്ഠത്തിയായവളെ പണയവസ്തുവായി മാത്രം കരുതി കേവലബഹുമാനം പോലും കൊടുക്കാതെ അതിഹീനമായി അപമാനിച്ചു. [[കൃഷ്ണൻ]] പാഞ്ചാലിയുടെ സഹായത്തിനു വന്നതിനാൽ അവൾ അതിൽനിന്നും രക്ഷനേടി. പിതൃതുല്യരായവരുടെ മുമ്പിൽ മാനം നഷ്ടപ്പെട്ട ദ്രൗപദി, ദുശ്ശാസനൻ പിടിച്ചു വലിച്ച തന്റെ മുടി പിന്നീട് കെട്ടിയില്ല. ദുശാസനനെ കൊന്ന് അവന്റെ രക്തം തലയിൽതേച്ച് മാത്രമെ അഴിച്ചിട്ട മുടി കെട്ടൂ എന്ന് അവൾ ശപഥം ചെയ്തു. യുദ്ധമുണ്ടാവാതെ ദുശ്ശാസനനെ കൊല്ലാനും അവന്റെ രക്തം മുടിയിൽ പുരട്ടാനുമാവില്ല. ഇത് യുദ്ധത്തിനു കാരണമായ മറ്റൊരു പ്രധാന സംഭവമായിരുന്നു. === ഭീമനോടുള്ള ദ്രോഹം === മറ്റു കൗരവ-പാണ്ഡവരെ അപേക്ഷിച്ച് [[ഭീമൻ|ഭീമനുണ്ടായിരുന്ന]] അമാനുഷികശക്തി വിശേഷത്താൽ, ബാല്യകാലത്തു മുതൽ ദുര്യോധനാദികൾ അസൂയാലുക്കളായിരുന്നു. അന്നുമുതലേ ദുര്യോധനാദികൾ നൂറുപേരും,കർണനും നിരവധി തവണ ഭീമനെ കൊല്ലാനായി പദ്ധതികൾ അവിഷ്കരിച്ച് നടപ്പിലാക്കാൻ ശ്രമിച്ചിരുന്നു<ref>http://www.kidsgen.com/fables_and_fairytales/indian_mythology_stories/poison_kills_poison.htm</ref>. ആയുസ്സിന്റെ ശക്തിയിൽ പലപ്പോഴും അതിൽ നിന്നും രക്ഷപെട്ട ഭീമന്, തന്നെ കൊലപ്പെടുത്താൽ ശ്രമിച്ചുകൊണ്ടിരിക്കുന്ന ദുര്യോധനാദികളോട് വൈരാഗ്യം അതിശക്തമായുണ്ടായിരുന്നു. ജ്യേഷ്ഠനായ യുധിഷ്ഠിരനെ ബഹുമാനിച്ച് ഭീമൻ പുറത്തു കാണിച്ചിരുന്നില്ലയെന്നു എന്നുമാത്രം. ഇത് യുദ്ധത്തിനുള്ള മറ്റൊരു കാരണമായിരുന്നു. (യുദ്ധത്തിൽ ഗാന്ധാരിയുടെ നൂറു പുത്രന്മാരും കൊല്ലപ്പെടുന്നത് ഭീമനാലാണ്). == സന്ധിസംഭാഷണങ്ങൾ == [[File:Krishna as Envoy.jpg|170px|thumb|ഭഗവദ് ദൂത്' : [[കൃഷ്ണൻ]] കൗരവസഭയിലെ [[ശന്തനു]]വിന്റെ സിംഹാസനത്തിൽ<br />([[രാജാ രവിവർമ്മ|രാജാരവിവർമ്മ ചിത്രം]])]] ==== വ്യാസോപദേശം ==== കൗരവരോട് ചൂതുകളിൽ തോറ്റ് പന്ത്രണ്ട് വർഷത്തെ വനവാസവും, ഒരു വർഷത്തെ അജ്ഞാതവാസവും പൂർത്തിയാക്കി പാണ്ഡവർ ഹസ്തിനപുരിയ്ക്കടുത്ത് ഉപപ്ലാവ്യത്തിൽ വന്നു താമസിച്ചു. ഇതു മനസ്സിലാക്കിയ [[സത്യവതി]] പുത്രനായ വേദവ്യാസമഹർഷി ഹസ്തിനപുരിയിൽ ചെന്ന് ധൃതരാഷ്ട്രരെയും, ദുര്യോധനനെയും വിളിച്ചുവരുത്തി പാണ്ഡവർക്ക് അവകാശപ്പെട്ട അർദ്ധരാജ്യം നൽകാൻ ആവശ്യപ്പെട്ടു. ദുര്യോധനന്റെ പിടിവാശിയിൽ മഹാരാജാവായ ധൃതരാഷ്ട്രർക്ക് തനിച്ചൊന്നും ചെയ്യാൻ പറ്റുമായിരുന്നില്ല. ഭീഷ്മർ പലതവണ ധൃതരാഷ്ട്രരെ ഉപദേശിച്ചിരുന്നു, എങ്കിലും അർദ്ധരാജ്യം നൽകാൻ കൗരവർ തയ്യാറായില്ല. ==== സഞ്ജയദൂത് ==== കൗരവർ ഇതിനോടകം സഞ്ജയനെ ദൂതനായി ഉപപ്ലാവ്യത്തിലേക്ക് അയച്ച് യുധിഷ്ഠിരനെ കണ്ട് തങ്ങളുടെ സന്ദേശം അറിയിപ്പിച്ചു. ദുര്യോധനനാണ് ദൂതനായി സഞ്ജയനെ അയച്ചതെങ്കിലും, ധൃതരാഷ്ട്രർ അയച്ചതാണെന്നു പറയാൻ ആവശ്യപ്പെട്ടിരുന്നു. പാണ്ഡവർക്ക് അർദ്ധരാജ്യം നൽകാനാവില്ല എന്നുള്ള വിവരം സഞ്ജയൻ യുധിഷ്ഠിരനെ അറിയിച്ചു. അപ്രിയകാര്യം ചെയ്ത സങ്കടത്തിൽ തിരിച്ച് ഹസ്തിനപുരിയിൽ എത്തിയ സഞ്ജയൻ മഹാരാജാവിനെ നേരിട്ട് കണ്ട് യുദ്ധം മൂലമുണ്ടാവുന്ന കൗരവരുടെ തകർച്ചയെ മുൻകൂട്ടി ബോധിപ്പിച്ചു.<ref>സി. രാജഗോപാലാചാരിയുടെ മഹാഭാരതം; "54-സഞ്ജയ മിഷൻ (സഞ്ജയദൂത്)"</ref>. ==== വിദുരനീതി ==== സഞ്ജയ ഉപദേശത്തെ തുടർന്ന് ദുഃഖിതനായ ധൃതരാഷ്ട്രർ അന്നു രാത്രിതന്നെ വിദുരരെ വിളിപ്പിച്ചു. പ്രസിദ്ധമായ വിദുരനീതി മഹാഭാരതത്തിൽ വർണ്ണിക്കുന്നത് ഈ സന്ദർഭത്തിലാണ്. വിദുരർ ജ്യേഷ്ഠനായ ധൃതരാഷ്ട്രരെ ആപത്തിൽ നിന്നു രക്ഷിക്കാനായി കൗരവരുടെ അസാന്നിധ്യത്തിൽ ധർമ്മാധർമ്മങ്ങൾ ഉപദേശിച്ചു. പലകഥകളും ഉദാഹരണമായി പറഞ്ഞ് കൂടുതൽ വിശ്വാസ്യത കിട്ടത്തക്കരീതിയിൽ ഉപദേശിച്ചിട്ടും, പുത്രവാത്സല്യം നിമിത്തം ധൃതരാഷ്ട്രർക്ക് അതൊന്നും സ്വീകരിക്കാൻ കഴിയുമായിരുന്നില്ല<ref>വിദുര നീതി : ആംഗലേയ പരിഭാഷ -- കിസാരി മോഹൻ ഗാംഗുലി</ref>. ==== സനൽകുമാരോപദേശം ==== പാണ്ഡവർക്കുവേണ്ടി മഹാതപസ്വിയായ സനൽകുമാരമഹർഷിയും ദുര്യോധനനെ ഉപദേശിച്ചു. മഹായുദ്ധം തടയാൻ ഇങ്ങനെ പലരും അഭ്യർത്ഥന നടത്തിയിട്ടും കൗരവർക്ക് അതൊന്നും സ്വീകാര്യമായിരുന്നില്ല. ==== കൃഷ്ണദൂത് ==== [[യുധിഷ്ഠിരൻ|യുധിഷ്ഠിരന്റെ]] അപേക്ഷയിൽ [[കൃഷ്ണൻ]] [[പാണ്ഡവർ|പാണ്ഡവർക്കുവേണ്ടി]] ദൂതനായി [[ഹസ്തിനപുരി|കൗരവസഭയിൽ]] എത്തി. ഇതു മുൻകൂട്ടി അറിഞ്ഞ [[ശകുനി|ശകുനിയും]], [[ദുര്യോധനൻ|ദുര്യോധനനും]] ചേർന്ന് [[ശന്തനു|ശന്തനു മഹാരാജാവിന്റെ]] [[സിംഹാസനം]] കൃഷ്ണനുവേണ്ടി സഭയിൽ സജ്ജമാക്കി. ''(സിംഹാസനത്തിന്റെ ശാപം: അയോഗ്യനായ ആരതിലിരുന്നാലും അവന്റെ തല പൊട്ടിച്ചിതറുമെന്ന് ശന്തനു മഹാരാജാവിന്റെ ശാപം ആ സിംഹാസനത്തിനുണ്ടായിരുന്നു. ശന്തനുവിനുശേഷം ശാപത്തെ പേടിച്ച് അതിൽ ആരും ഇരുന്നിട്ടില്ല)'' കൃഷ്ണൻ സിംഹാസനത്തിലിരുന്നെങ്കിലും അദ്ദേഹത്തിനു കുഴപ്പമൊന്നും സംഭവിച്ചില്ല. അർദ്ധരാജ്യം നൽകില്ലയെന്നു തീർത്തു പറഞ്ഞ കൗരവസഭയിൽ കൃഷ്ണൻ പാണ്ഡവർക്കായി അഞ്ചു ചെറിയ രാജ്യങ്ങളൊ, അല്ലെങ്കിൽ അഞ്ചു ദേശങ്ങളൊ, അതുമല്ലെങ്കിൽ അഞ്ചു ഗൃഹങ്ങളൊ, അവസാനം ഇവർക്ക് അഞ്ചുപേർക്കുമായി താമസിക്കാൻ ഒരു ഗൃഹം എങ്കിലും കൊടുക്കണം എന്ന് അപേക്ഷിച്ചു. പക്ഷേ സൂചികുത്തുവാൻ പോലും പാണ്ഡവർക്ക് തൻ്റെ രാജ്യത്തിലിടം കൊടുക്കില്ലയെന്ന് ദുര്യോധനൻ പ്രഖ്യാപിച്ചതോടെ കൃഷ്ണദൂത് പരാജയമായിരുന്നു. കൃഷ്ണനെ പിടിച്ചുകെട്ടി സഭയിൽവച്ച് അപമാനിക്കാൻ ദുര്യോധനൻ ശ്രമിക്കുകകൂടി ചെയ്തതോടെ തൻ്റെ വിശ്വരൂപം പ്രദർശിപ്പിച്ച് ഏവരെയും അൽഭുതപ്പെടുത്തിയ ശേഷം കൃഷ്ണൻ അവിടെനിന്നും ഇറങ്ങിപ്പോവുകയുണ്ടായി. == യുദ്ധ സന്നാഹം == [[File:Brooklyn Museum - Krishna Counsels the Pandava Leaders Page from a Mahabharata series.jpg|200px|thumb|left|യുദ്ധ സന്നാഹം: പാണ്ഡവരും കൃഷ്ണനും ([[:en:Brooklyn Museum|ബ്രൂക്കിലിൻ മ്യൂസിയത്തിലുള്ള]] 18-ആം നൂറ്റാണ്ടിലെ എണ്ണഛായാചിത്രം)]] ഭഗവത്ദൂത് പരാജയമായതിനെത്തുടർന്ന് യുദ്ധം തീരുമാനിക്കപ്പെട്ടു. ധർമ്മപുത്രരും, ദുര്യോധനനും തങ്ങളുടെ സുഹൃത്ത്-ബന്ധുരാജ്യങ്ങളിലേക്ക് ദൂതന്മാരെ അയച്ച് സഹായം അഭ്യർത്ഥിച്ചു. രാജ്യം ഭരിക്കുന്ന രാജാവിന്റെ പുത്രനായ ദുര്യോധനനു കൂടുതൽ രാജ്യങ്ങൾ തങ്ങളുടെ സേനയെ അയച്ചു കൊടുത്തു. ദ്വാരകാസൈന്യം: ദ്വാരകയിലേക്ക് പാണ്ഡവർക്ക് ദൂതനായി പോയത് അർജ്ജുനനും, കൗരവർക്ക് വേണ്ടി ദുര്യോധനനും ആയിരുന്നു. ആദ്യമെത്തിയ ദുര്യോധനൻ ഉറങ്ങിക്കിടന്ന കൃഷ്ണന്റെ തലയ്ക്കലും, രണ്ടാമതെത്തിയ അർജ്ജുനൻ കാൽക്കലും കൃഷ്ണൻ ഉണരുന്നതും കാത്തിരുന്നു. കൃഷ്ണന്റെ അതിശക്തമായ സേനാവ്യൂഹം നാരായണിസേന എന്നാണറിയപ്പെട്ടിരുന്നത്. കൃഷ്ണൻ ഇരുവർക്കുമായി ഒരു ഭാഗത്ത് കൃഷ്ണൻ നിരായുധനായും, മറുവശത്ത് തന്റെ നാരായണിസൈന്യവും പകുത്തു നൽകി. അർജ്ജുനൻ നിരായുധനായ കൃഷ്ണനേയും, ദുര്യോധനൻ സൈന്യത്തേയും സ്വീകരിച്ചു. നാരായണി സൈന്യത്തെ കൂടാതെ മറ്റുള്ള ദ്വാരകാവാസികൾക്ക് ഏതു ഭാഗത്തു ചേരാനും അനുവാദം നൽകി.കൃഷ്ണൻ്റെ സൈന്യാധിപനായ സാത്യകി,കൃഷ്ണൻ്റെ കൂടെ പാണ്ഡവപക്ഷത്ത് ചേർന്നു.മറ്റൊരു യാദവപ്രമുഖനായ കൃതവർമാവ് നാരായണിസേനയെ നയിച്ചുകൊണ്ട് കൗരവപക്ഷത്തും ചേർന്നു.ബലരാമൻ, പ്രദ്യുംനൻ മുതലായവർ ഇരുപക്ഷത്തും ചേരാതെ തീർത്ഥയാത്രക്ക് പോയപ്പോൾ സാംബൻ മുതലായവർ വിട്ടുനിന്നു. വിരാടസൈന്യം: വിരാടനും പുത്രന്മാരായ ഉത്തരനും,ശ്വേതനും,ശംഖനും അവരുടെ മുഴുവൻ സൈന്യവും പാണ്ഡവപക്ഷം ചേർന്നു. പാഞ്ചാലസൈന്യം: പാണ്ഡവസൈന്യത്തിന്റെ പ്രധാന ഭാഗം ദ്രുപദരുടെ പുത്രനായ ധൃഷ്ടദ്യുമ്നന്റെ കീഴിൽ അണിനിരന്ന പാഞ്ചാല സൈന്യമായിരുന്നു. ഈ രാജ്യങ്ങളെ കൂടാതെ പാണ്ഡവപക്ഷത്തു ചേരാനായി കാശിരാജാവും, മാത്സ്യരാജാവും തങ്ങളുടെ സൈന്യത്തെ അയച്ചു കൊടുത്തു. ഈ രണ്ടുരാജ്യങ്ങളും കൗരവ-പാണ്ഡവരുടെ ബന്ധുരാജ്യങ്ങളായിരുന്നു. കാശി രാജകുമാരിമാരാണ് അംബികയും, അംബാലികയും. മാത്സ്യരാജാവ് സത്യവതിയുടെ സഹോദര പുത്രനാണ്. ശിശുപാലന്റെ മരണശേഷം ചേദിരാജ്യം ഭരിച്ചിരുന്ന അയാളുടെ മകനായ ധൃഷ്ടകേതു പാണ്ഡവരോട് സ്നേഹബന്ധം പുലർത്തിയിരുന്നതിനാൽ അദ്ദേഹവും സൈന്യവുമായി ഉപപ്ലവ്യത്തിൽ എത്തി പാണ്ഡവസൈന്യത്തിൽ ചേർന്നു. കേകേയവും, മഥുരയും, വിദർഭയും തങ്ങളുടെ സൈന്യത്തെ രണ്ടു കൂട്ടർക്കുമായാണ് കൊടുത്തത് <ref>{{Cite web |url=http://www.mahabharataonline.com/rajaji/mahabharata_summary_61.php |title=ആർക്കൈവ് പകർപ്പ് |access-date=2011-09-07 |archive-date=2008-04-03 |archive-url=https://web.archive.org/web/20080403050100/http://www.mahabharataonline.com/rajaji/mahabharata_summary_61.php |url-status=dead }}</ref>(നോക്കുക: കുറിപ്പ്). നാഗസൈന്യം: അർജുനൻ്റേയും, നാഗരാജകുമാരിയായ ഉലൂപിയുടെയും പുത്രനായ ഇരവാൻ തൻ്റെ സൈന്യവുമായി പണ്ഡവപക്ഷത്ത് ചേർന്നു. രാക്ഷസർ: ഭീമസേനൻ്റെയും രാക്ഷസിയായ ഹിഡുമ്പിയുടെയും പുത്രനായ ഘടോൽകചൻ പാണ്ഡവപക്ഷത്തും, ബകാസുരൻ്റെ അനുജനായ അലമ്പുഷൻ, സുഹൃത്ത് അലായുധൻ തുടങ്ങിയ രാക്ഷസർ കൗരവപക്ഷത്തും തങ്ങളുടെ സൈന്യങ്ങളുമായി ചേർന്നു. ബാഹ്ലികം: ശന്തനുവിൻ്റെ ജ്യേഷ്ഠനും, ഭീഷ്മരുടെ വല്യച്ഛനുമായ, കുരുക്കളുടെ ഏറ്റവും മുതിർന്ന പിതാമഹനായിരുന്നു ബാഹ്ലികദേശത്തേ രാജാവായിരുന്ന ബാഹ്ലികൻ. യുദ്ധം ഒഴിവാക്കാൻ പരമാവധി ശ്രമിച്ച ഇദ്ദേഹം തൻ്റെ പുത്രനായ സോമദത്തൻ, പൗത്രൻ ഭൂരിശ്രവസ്സ് തുടങ്ങിയവർക്കൊപ്പം സൈന്യവുമായി കൗരവപക്ഷത്ത് ചേർന്നു. മാദ്രം: നകുലസഹദേവൻമാരുടെ മാതാവായ മാദ്രിയുടെ സഹോദരനായ മാദ്രരാജാവ് ശല്യർ പാണ്ഡവപക്ഷത്ത് ചേരാൻ ആഗ്രഹം കാണിച്ചുവെങ്കിലും ദുര്യോധനൻ്റെ കുതന്ത്രം മൂലം കൗരവപക്ഷത്ത് തൻ്റെ സൈന്യവുമായി ചേരേണ്ടിവന്നു. ത്രിഗർത്തം : വിരാടരുടെ പ്രധാനശത്രുവും, കൗരവരുമായി സൗഹൃദം സൂക്ഷിച്ചിരുന്നയാളുമായ ത്രിഗർത്തരാജാവ് സുശർമ്മൻ കൗരവപക്ഷത്ത് നിലകൊണ്ടു. പ്രാഗ്ജ്യോതിഷം: നരകാസുരൻ്റെ പുത്രനായ ഭഗദത്തൻ തൻ്റെ ശക്തമായ ആനപ്പടയുമായി കൗരവപക്ഷത്ത് ചേർന്നു. പാണ്ഡ്യം, കേരളം: പാണ്ഡ്യരാജാവും , കേരളരാജാവായ മലയധ്വജനും പാണ്ഡവരുടെ കൂടെ ചേർന്നു. === സേനാ സമൂഹം === {| class="wikitable" border="1" |- ! ! പാണ്ഡവസേന ! കൗരവസേന |- ! സർവ്വസേനാധിപൻ | [[ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ]] | [[ഭീഷ്മർ]] |- ! ഉപസൈന്യാധിപർ | ഏഴുപേർ<br />[[വിരാടൻ]], [[ദ്രുപദൻ]], [[ശിഖണ്ഡി]], [[ഭീമൻ]], [[സാത്യകി]],<br />[[നകുലൻ]], [[സഹദേവൻ]] | പതിനൊന്നുപേർ<br />[[ദ്രോണർ]], [[അശ്വത്ഥാമാവ്]], [[കൃപർ]], [[ശല്യർ]], [[ത്രിഗർത്തൻ]], <br />[[കൃതവർമ്മാവ്]], [[ഭഗദത്തൻ]], [[ജയദ്രഥൻ]], [[സൗമദത്തി]], [[ശകുനി]],<br /> [[ദുശ്ശാസനൻ]] |- ! പങ്കെടുത്ത രാജ്യങ്ങൾ | [[വിരാടം]], [[പാഞ്ചാലം]], [[കാശി]], [[മാത്സ്യം]], [[ചേദി]], [[പാണ്ഡ്യം]], [[മഗധ]], [[കേകേയം]], [[ദ്വാരക]], [[മഥുര]], [[വിദർഭ]] | [[ഹസ്തിനപുരി]], [[അംഗം]], [[സിന്ധ്]], [[അവന്തി]], [[മാഹിഷ്മതി]],<br />[[ഗാന്ധാരം]], [[മാദ്രം]], [[കംബോജം]], [[പ്രാഗ്ജ്യോതിഷ]], [[കലിംഗം]], [[കേകേയം]], [[ദ്വാരക]], [[മഥുര]], [[വിദർഭ]], [[വാൽഹികം]] |- ! സൈന്യബലം | [[7 (അക്കം)|7]] [[അക്ഷൗഹിണി|അക്ഷൗഹിണികൾ]]<br>153,090 ആനകൾ<br />153,090 രഥങ്ങൾ<br />459,270 കുതിരകൾ<br />765,450 കാലാൾ പടകൾ | [[11 (സംഖ്യ)|11]] [[അക്ഷൗഹിണി|അക്ഷൗഹിണികൾ]]<br>240,570 ആനകൾ<br />240,570 രഥങ്ങൾ<br />721,710 കുതിരകൾ<br />1,202,850 കാലാൾ പടകൾ |} == കൗരവ സൈന്യം == കൗരവപക്ഷത്തിന്റെ നേതൃസ്ഥാനം ഭീഷ്മർ വഹിച്ചു. അദ്ദേഹം സൈന്യത്തെ പതിനൊന്നു വിഭാഗങ്ങളായി തിരിച്ച് ഓരോന്നിനും ഉപസൈന്യാധിപന്മാരെ നിയോഗിച്ചു. യുദ്ധത്തിന്റെ തലേനാൾ ഭീഷ്മർ ഇരുപക്ഷങ്ങളിലെയും യോദ്ധാക്കൻമാരേ അവരുടെ കഴിവനുസരിച്ച് തരംതിരിക്കുകയും കർണ്ണനേ അർധരഥിയെന്ന് അപമാനിക്കുകയും ചെയ്തു. ഇതിനേത്തുടർന്നുണ്ടായ വാഗ്വാദത്തെത്തുടർന്ന് കർണ്ണൻ ഭീഷ്മർക്കൊപ്പം യുദ്ധംചെയ്യില്ല എന്നു നിർബന്ധം പിടിച്ചു. ''(ആദ്യ പത്തുനാളുകൾ കർണ്ണൻ യുദ്ധം ചെയ്തില്ല).'' ഭീഷ്മർ കർണ്ണനെ യുദ്ധത്തിൽ നിന്നും പിന്തിരിപ്പിക്കാൻ ഉപയോഗിച്ച മാർഗ്ഗമായിരുന്നു ഇത്. (കർണ്ണൻ്റെ ജന്മരഹസ്യമറിയാമായിരുന്ന ഭീഷ്മർക്ക് കർണ്ണാർജ്ജുനയുദ്ധം നടന്നുകാണാൻ താൽപര്യം ഇല്ലായിരുന്നു.) വിദേഹരാജകുമാരനായ രുഗ്മി (കൃഷ്ണന്റെ പത്നിയായ രുക്മിണിയുടെ സഹോദരൻ) പാണ്ഡവപക്ഷത്തു ചേർന്ന് യുദ്ധം ചെയ്യാൻ ആഗ്രഹിച്ചുവന്നെങ്കിലും അയാളുടെ വീമ്പുപറച്ചിൽ സഹിക്കാതെ അർജ്ജുനൻ അവനെ പിന്തിരിപ്പിച്ച് അയച്ചു. അതിനെത്തുടർന്ന് രുഗ്മി ദുര്യോധനപക്ഷത്ത് ചെന്നെങ്കിലും രുക്മിയേ കൂടെച്ചേർക്കാൻ കൗരവരും തയ്യാറായില്ല. ശല്യരും മാദ്രസൈന്യവും കൗരവപക്ഷത്തുചേർന്നു യുദ്ധംചെയ്തു. യുദ്ധത്തിനു തലേദിവസം [[വ്യാസൻ]] ധൃതരാഷ്ട്രരുടെ കൊട്ടാരത്തിൽ വരുകയും അദ്ദേഹത്തിനു യുദ്ധം കാണാനായി സചിവനായ [[സഞ്ജയൻ|സഞ്ജയനു]] ദിവ്യചക്ഷുസ്സ് നൽകി അനുഗ്രഹിക്കുകയും ചെയ്തു. കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധത്തിൽ നടക്കുന്ന കാര്യങ്ങൾ തത്സമയം ഹസ്തിനപുരിയിലെ കൊട്ടാരത്തിലിരുന്നു കാണുവാനും അത് അപ്പോൾ തന്നെ മഹാരാജാവിനെ ധരിപ്പിക്കുവാനും ഇതു സഹായകമായി. കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധം മുൻകൂട്ടി മനസ്സിലാക്കിയ ദേവേന്ദ്രൻ ബ്രാഹ്മണവേഷത്തിൽ വന്ന് കർണ്ണനോട് അവന്റെ കവചകുണ്ഡലങ്ങൾ ദാനം ചോദിച്ചു വാങ്ങുന്നു. വന്നത് ദേവേന്ദ്രനാണെന്നറിഞ്ഞു കൊണ്ടുതന്നെ കർണ്ണൻ തന്റെ ജന്മസിദ്ധമായിരുന്ന കവചകുണ്ഡലങ്ങൾ ഇന്ദ്രനു ദാനംചെയ്തു. കവചകുണ്ഡലങ്ങൾ ഉള്ളിടത്തോളം കാലം കർണ്ണനെ ആർക്കും വധിക്കുക പ്രയാസമായിരുന്നു. അർജ്ജുനനു വിജയം കൈവരിക്കാൻ ഇതു സഹായകമായി. കർണ്ണന്റെ ദാനമാഹാത്മ്യത്തിൽ സന്തുഷ്ടനായി ദേവേന്ദ്രൻ അവനു വിശിഷ്ടമായ വാസവിശക്തി എന്ന വേൽ കൊടുത്ത് അനുഗ്രഹിച്ചു. ശത്രുനിഗ്രഹത്തിനായി ഒരു വട്ടം മാത്രം ഉപയോഗിക്കാമായിരുന്ന ഈ വേൽ കർണ്ണൻ അർജ്ജുനനു നേരെ യുദ്ധത്തിൽ പ്രയോഗിക്കുവാൻവേണ്ടി കരുതിവെച്ചു. === കർണ്ണ ശപഥം === യുദ്ധസന്നാഹങ്ങൾക്കായി തയ്യാറെടുക്കുന്ന ഒരു നാൾ [[കർണ്ണൻ]] [[യമുന|യമുനാനദിയിൽ]] സ്നാനം ചെയ്യുന്നവസരത്തിൽ [[കുന്തി|കുന്തിദേവി]] അവനെ കാണാൻ വരുന്നു. ഒരു യാചകയായിട്ടാണ് താൻ വന്നിരിക്കുന്നതെന്നും, തന്റെ ഒരു ആഗ്രഹം കർണ്ണൻ നിറവേറ്റിത്തരണമെന്നും അവർ അപേക്ഷിക്കുന്നു. അഞ്ചുപുത്രന്മാരുടെ അമ്മയായ കുന്തിദേവിക്ക് ശത്രുപക്ഷത്തുള്ള താൻ എന്തു ആഗ്രഹമാണ് നിറവേറ്റേണ്ടതെന്ന് കർണ്ണൻ സംശയിക്കുന്നുവെങ്കിലും ആരെന്തപേക്ഷിച്ചാലും നിറവേറ്റുമെന്നു മറുപടി പറയുന്നു. തന്റെ പുത്രന്മാരോടു ചേർന്നുനിന്ന് യുദ്ധം ചെയ്യണമെന്നും, കർണ്ണൻ തന്റെ ആദ്യ പുത്രനാണെന്നും സൂര്യഭഗവാനാണ് പിതാവെന്നും കുന്തി അവനെ അറിയിക്കുന്നു. വിശ്വസിക്കുവാൻ പ്രയാസമായതും, അപ്രിയവുമായ സത്യമായിരുന്നെങ്കിലും താനറിയുവാനായി ഏറെ ആഗ്രഹിച്ച, ഏറെ നാളായി തന്നെ അലട്ടിക്കൊണ്ടിരുന്ന ചോദ്യത്തിനുത്തരമായിരുന്നു കർണ്ണനത്. സത്യം സത്യമായി പറയുവാൻ കർണ്ണൻ കുന്തീദേവിയോട് അഭ്യർത്ഥിച്ചപ്പോൾ, തന്റെ ബാല്യത്തിൽ ദുർവ്വാസാവിൽ നിന്നും കിട്ടിയ വരലബ്ധിയിൽ സൂര്യ ഭഗവാനെ ധ്യാനിച്ചതും, ആദ്യസന്താനമുണ്ടായപ്പോൾ അപമാനം ഭയന്ന് നദിയിലൊഴുക്കിയതും കുന്തി കർണ്ണനോട് പറഞ്ഞു. തന്റെ ജന്മദാതാക്കളെക്കുറിച്ചുള്ള സംശയങ്ങൾ നീങ്ങിയ കർണ്ണൻ കുന്തീദേവിയെ അഭിമാനപൂർവ്വം വന്ദിച്ചയക്കുന്നു. യുദ്ധത്തിന് ശേഷവും അതിന് മുൻപത്തേപ്പോലെ കുന്തിക്ക് അഞ്ച് പുത്രൻമാർ തന്നെയുണ്ടായിരിക്കുമെന്നും, അർജ്ജുനനൊഴിച്ച് മറ്റുള്ള നാല് പാണ്ഡവരേയും താൻ വധിക്കില്ലെന്നും കുന്തിക്ക് കർണ്ണൻ വാക്കുനൽകി. == പാണ്ഡവ സൈന്യം == [[പാണ്ഡവർ]] ഏഴു [[അക്ഷൗഹിണി]] പടസമൂഹങ്ങളെ ഉപപ്ലവ്യത്തിൽ സജ്ജമാക്കി. സർവ്വസൈന്യാധിപനായി [[ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ]] തിരഞ്ഞെടുക്കപ്പെട്ടു. അദ്ദേഹം തന്റെ സേനയെ ഏഴു ഭാഗങ്ങളായി തിരിച്ച് അതിന്റെ നേതൃത്വം വിരാടൻ, ദ്രുപദൻ, ശിഖണ്ഡി, ഭീമൻ, സാത്യകി, നകുലൻ, സഹദേവൻ എന്നിവരിൽ അർപ്പിച്ചു. കൂടാതെ ഏഴു സൈന്യത്തിന്റേയും ഉപനായകസ്ഥാനം അർജ്ജുനനും നൽകി. ഭീമന് ഹിഡുംബിയിൽ ജനിച്ച [[ഘടോൽകചൻ]] തന്റെ രാക്ഷസസേനാവ്യൂഹവുമായി വന്നെത്തി പാണ്ഡവപക്ഷത്തു ചേർന്നു. == യുദ്ധത്തിലെ സേനാവ്യൂഹങ്ങൾ == [[File:Chakravyuha.svg|200px|thumb|right|ചക്രവ്യൂഹം]] [[File:ShaktaVyuham.PNG|200px|thumb|right|ശക്തവ്യൂഹം]] # ക്രൗഞ്ചവ്യൂഹം ([[കൊക്ക്|കൊക്കിന്റെ ആകൃതി]]) # മകരവ്യൂഹം ([[ചീങ്കണ്ണി|മുതലയുടെ ആകൃതി]]) # കൂർമ്മവ്യൂഹം ([[ആമ|ആമയുടെ ആകൃതി]]) # ത്രിശൂലവ്യൂഹം ([[ത്രിശൂലം|മൂന്നുമുനയുള്ള ശൂലത്തിന്റെ ആകൃതി]]) # ചക്രവ്യൂഹം ([[ചക്രം|കറങ്ങുന്ന ചക്രത്തിന്റെ ആകൃതി]]) <ref>എഴുത്തച്ഛൻ മഹാഭാരതത്തിൽ പത്മവ്യൂഹം എന്നു എഴുതിയിരിക്കുന്നു. ഏറ്റവും പുറത്തു നിൽക്കുന്ന യോദ്ധാക്കൾ ശത്രു ഉള്ളിൽ കടന്നു കഴിയുമ്പോൾ ഉള്ളിലേക്കടുത്ത് ശത്രുവിനെ നേരിടുന്നതിനാലാവാം അദ്ദേഹം പത്മവ്യൂഹം (കൂമ്പടയാൻ പോകുന്ന താമര എന്നർത്ഥത്തിൽ) പരാമർശിച്ചിരിക്കുന്നത്. കമലവ്യൂഹം എന്ന പേരിൽ മറ്റൊരു വ്യൂഹവും (പൂർണ്ണമായി വിരിഞ്ഞ താമരയുടെ രൂപത്തിൽ) യുദ്ധത്തിൽ ഉപയോഗിച്ചിരുന്നതിനാൽ വ്യാസൻ പരാമർശിച്ചിരിക്കുന്ന ചക്രവ്യൂഹമാവും ഇതിനു കൂടുതൽ യോജിക്കുക.</ref> # കമലവ്യൂഹം ([[താമര|പൂർണ്ണമായി വിരിഞ്ഞ താമരപ്പൂവിന്റെ ആകൃതി]]) # ഗരുഡവ്യൂഹം ([[പരുന്ത്|ചിറകുവിരിച്ച പരുന്തിന്റെ ആകൃതി]]) # അർണ്ണവ്യൂഹം ([[സമുദ്രം|സമുദ്രാകൃതി]]) # മണ്ഡലവ്യൂഹം ([[ആകാശഗംഗ|ആകാശഗംഗയുടെ ആകൃതി]]) # വജ്രവ്യൂഹം ([[മിന്നൽ|മിന്നലിന്റെ ആകൃതി]]) # ശക്തവ്യൂഹം ([[ചതുരം|സമചതുരാകൃതി]]) # അസുരവ്യൂഹം ([[അസുരൻ|രാക്ഷസാകൃതി]]) # ദേവവ്യൂഹം ([[ദേവൻ|അമാനുഷാകൃതി]]) # സൂചിവ്യൂഹം ([[സൂചി|സൂചിയുടെ ആകൃതി]]) # ശൃംഗാരകവ്യൂഹം ([[കൊമ്പ്|വളഞ്ഞ കൊമ്പിന്റെ ആകൃതി]]) # അർദ്ധചന്ദ്രവ്യൂഹം ([[ചന്ദ്രൻ|ചന്ദ്രക്കലയുടെ ആകൃതി]]) # മാലവ്യൂഹം ([[പുഷ്പം|പുഷ്പചക്രാകൃതി]]) # മത്സ്യവ്യൂഹം ([[മത്സ്യം|മത്സ്യാകൃതി]]) == യുദ്ധം അനുശാസിച്ച നിയമങ്ങൾ == # യുദ്ധം സൂര്യോദയത്തിനുശേഷം തുടങ്ങി, സൂര്യാസ്തമയത്തിനു അവസാനിപ്പിക്കുക. # ഇരുപക്ഷത്തിനും സമ്മതമെങ്കിൽ രാത്രിയിൽ യുദ്ധമാവാം. # ഒന്നിൽ കൂടുതൽ പേർ ചേർന്ന് തനിച്ച് ഒരാളെ ആക്രമിക്കരുത്. # രണ്ടുപേർ തമ്മിൽ ദ്വന്ദ്വയുദ്ധമാവാം, സുദീർഘമായ യുദ്ധത്തിൽ അവർ ഒരേ ആയുധങ്ങൾ വഹിച്ചൊ, ഒരേ വാഹനത്തിലൊ ''(ആന, തേർ, കുതിര)'' ആവണം. # ഒരാളുപോലും മറ്റുള്ളവരാൽ ചുറ്റപ്പെട്ട് ആക്രമിക്കപ്പെടരുത്. # യുദ്ധത്തിൽ അടിയറവ് പറഞ്ഞവനെ മാന്യമായ യുദ്ധതടവുകാരനായി സംരക്ഷിക്കണം. # നിരായുധനെ ആക്രമിക്കരുത്. # അബോധാവസ്ഥയിലായവനെ ആക്രമിക്കരുത്. # യുദ്ധത്തിൽ പങ്കെടുക്കാത്തവനെയോ, മൃഗത്തേയോ ആക്രമിക്കരുത്. # പിന്തിരിഞ്ഞോടിയവനെ പിന്തുടർന്ന് ആക്രമിക്കരുത്. # സ്ത്രീകളെ ആക്രമിക്കരുത്. # ഓരോ ആയുധങ്ങൾക്കും അതിന്റെതായ നിബന്ധനകൾ പാലിച്ചാവണം യുദ്ധത്തിൽ ഏർപ്പെടുന്നത്. ''(ഉദാ: അരയ്ക്കു താഴോട്ട് ഗദകൊണ്ടടിക്കരുത്)''. # ന്യായരഹിതമായ പോരാട്ടത്തിൽ ആരും ഏർപ്പെടരുത്.<ref>പതിനെട്ട് നിയമങ്ങൾ കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധത്തിൽ അലിഖിതമായുണ്ടായിരുന്നു</ref> == യുദ്ധത്തിൽപങ്കെടുത്ത അഞ്ചുതലമുറകൾ == കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധത്തിൽ കൗരവ-പാണ്ഡവ സുഹൃത്-ബന്ധുജനങ്ങളിലായി അഞ്ചു തലമുറയിൽപ്പെട്ടവർ പങ്കെടുത്തു കൊല്ലപ്പെട്ടു. കുരുക്ഷേത്ര യുദ്ധം നടക്കുന്നവസരത്തിൽ പങ്കെടുത്തവർ പലരും പ്രായാധിക്യം ഏറിയവരായിരുന്നുവെന്നു മഹാഭാരതത്തിലൂടെ ഗ്രന്ഥകാരൻ പറയുന്നു. യുദ്ധത്തിൽ പങ്കെടുത്ത ഏറ്റവും പ്രായമുള്ള വ്യക്തി [[ശന്തനു|ശന്തനുവിന്റെ]] ജ്യേഷ്ഠനും [[ഭീഷ്മർ|ഭീഷ്മരുടെ]] വല്യച്ഛനുമായ [[ബാൽഹികൻ|ബാൽഹികനായിരുന്നു]]. വാൽഹികം എന്ന രാജ്യത്തിലെ രാജാവായിരുന്ന അദ്ദേഹം അഞ്ചു തലമുറകളിൽ ആദ്യ തലമുറയെ പ്രതിനിധീകരിച്ചു കൗരവപക്ഷം ചേർന്നു പാണ്ഡവർക്കെതിരായി യുദ്ധം ചെയ്തു. [[ശന്തനു|ശന്തനുവിന്റെ]] മൂത്ത സഹോദരനായ അദ്ദേഹം തന്റെ പുത്രന്മാരും പൗത്രന്മാരുമായി ബൃഹത്തായ സേനാസമൂഹത്തോടൊപ്പമായിരുന്നു കൗരവപക്ഷം ചേർന്നത്. [[ബാൽഹികൻ]] പതിനാലാംനാൾ രാത്രിയുദ്ധത്തിൽ [[ഭീമൻ|ഭീമനാൽ]] കൊല്ലപ്പെട്ടു. രണ്ടാം തലമുറയെ പ്രതിനിധീകരിച്ചത് [[ഭീഷ്മർ|ഭീഷ്മപിതാമഹനായിരുന്നു]]. അദ്ദേഹം യുദ്ധത്തിന്റെ പത്താംനാൾ ശരശയ്യയിൽ വീഴുകയും, അതിനുശേഷം ഉത്തരായനം തുടങ്ങി സ്വച്ഛന്ദമൃത്യു വരിക്കുകയും ചെയ്തു. മൂന്നാം തലമുറയിൽ നിരവധിപ്പേർ യുദ്ധത്തിൽ പങ്കെടുത്തു വീരസ്വർഗ്ഗം പ്രാപിച്ചു. അതിൽ പ്രധാനികൾ [[ശല്യർ]], [[ദ്രുപദർ]], [[വിരാടൻ]], [[ശകുനി]], [[കൃപർ]], [[ഭഗദത്തൻ]] തുടങ്ങിയവരായിരുന്നു. നാലാം തലമുറയിലായി പാണ്ഡവർ അഞ്ചുപേരും കൗരവർ നൂറുപേരും ഉൾപ്പെട്ടു. അവരെ കൂടാതെ നിരവധിപ്പേർ അവരുടെ സുഹൃത്-ബന്ധുബലത്താൽ യുദ്ധത്തിൽ പങ്കെടുക്കുകയും കൊല്ലപ്പെടുകയും ചെയ്തു. അഞ്ചാം തലമുറ, യുവത്വത്തെ പ്രതിനിധീകരിച്ചു. പാണ്ഡവരുടേയും, കൗരവരുടേയും പുത്രന്മാരും അവരുടെ ബന്ധുജനങ്ങളും ഇതിൽ ഉൾപ്പെട്ടിരുന്നു. അവരിൽ പ്രധാനികളായി [[അഭിമന്യു]],[[ഘടോൽകചൻ]],[[ലക്ഷണൻ]], [[പ്രതിവിന്ധ്യൻ]],[[സുതസോമൻ]], [[ഉത്തരൻ]] എന്നിവരായിരുന്നു. == യുദ്ധം == [[ദുര്യോധനൻ|ദുര്യോധനന്റെ]] അഭ്യർത്ഥനയിൽ മികച്ച ജ്യോതിഷി കൂടിയായ സഹദേവൻ കുറിച്ചുകൊടുത്ത മുഹൂർത്തത്തിലാണ് കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധം തുടങ്ങിയത്. ദുര്യോധനൻ തനിക്കു ഉത്തമമായിവരുന്ന സമയം [[പാണ്ഡവർ|പാണ്ഡുപുത്രനായ]] സഹദേവന്റെ സഹായത്താൽ ഗ്രഹനില നോക്കി കണ്ട് ആ ദിവസം യുദ്ധം തുടങ്ങാൻ തിരഞ്ഞെടുത്തു (പക്ഷേ ദുര്യോധനൻ യുദ്ധത്തിൽ പരാജയപ്പെട്ടുവെന്നുള്ളത് മറ്റൊരു വൈചിത്ര്യം). കാർത്തികമാസത്തിൽ (മലയാള മാസം: [[വൃശ്ചികം]]) വെളുത്ത ത്രയോദശി നാളിലാണ് കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധം തുടങ്ങിയത്. ഉത്തരഭാരതത്തിലെ [[ഹരിയാന|ഹരിയാനയിൽ]] [[സരസ്വതി നദി|സരസ്വതി നദിയുടെയും]] [[ദൃഷദ്വതി നദി|ദൃഷദ്വതിയുടെയും]] ഇടയ്ക്കുള്ള ഭൂപ്രദേശമായ കുരുക്ഷേത്രത്തിലാണ് യുദ്ധം നടന്നത് എന്ന് വിശ്വസിക്കപ്പെടുന്നു. === ഒന്നാം ദിവസം ([[ഭീഷ്മപർവ്വം]]) === വ്യാസൻ മഹാഭാരതത്തിൽ ഒന്നുമുതൽ പത്തുവരെയുള്ള യുദ്ധദിവസങ്ങൾ വർണ്ണിക്കുന്നത് ഭീഷ്മപർവ്വത്തിലാണ്. കൗരവസേനയുടെ സർവ്വസേനാധിപനായി ഭീഷ്മരായിരുന്നു ഈ ദിവസങ്ങളിൽ പടനയിച്ചത്, അതിനാൽ ഭീഷ്മപർവ്വം എന്നു ഗ്രന്ഥകർത്താവ് പേരു കൊടുത്തു. ഭീഷ്മപർവ്വത്തിൽ 118 അദ്ധ്യായങ്ങളും 7884 പദ്യങ്ങളും അടങ്ങിയിരിക്കുന്നു. ==== ഗീതോപദേശം ==== [[പ്രമാണം:Bazaar art print 1940s.jpg|170px|thumb|right|ഗീതോപദേശം]] പാണ്ഡവരും കൗരവരും യുദ്ധസന്നദ്ധരായി പടക്കളത്തിൽ അണിനിരന്നു. അഗ്നിയിൽനിന്നും ജനിച്ച ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ പാണ്ഡവസേനയേയും, ജലത്തിൽനിന്നും ജനിച്ച ഭീഷ്മർ കൗരവസേനയേയും നയിച്ചു. യുദ്ധം തുടങ്ങുന്നതിനു മുൻപായി കുരുക്ഷേത്രഭൂമിയിൽ അണിനിരന്ന കൗരവസേനയെ കാണാൻ അർജ്ജുനൻ ആഗ്രഹം പ്രകടിപ്പിച്ചു. സാരഥിയായ കൃഷ്ണൻ രഥം ഇരുസേനകളുടേയും മദ്ധ്യഭാഗത്ത് കൊണ്ടു ചെന്നു നിർത്തി. എതിർഭാഗത്ത് തന്റെ ജ്യേഷ്ഠന്മാരും, അനുജന്മാരും, മാതുലന്മാരും, ഭാഗിനേയന്മാരും, പിതാക്കന്മാരും, മുത്തച്ഛന്മാരും, ഗുരുനാഥന്മാരും, സതീർത്ഥ്യരും, ഭാര്യാസഹോദരന്മാരും, പുത്രരും മറ്റു ബന്ധുമിത്രാദികളേയും ആയിരുന്നു അർജ്ജുനൻ മുന്നിരയിൽ കണ്ടത്. അല്പം മണ്ണിനുവേണ്ടി ഇവരെയെല്ലാം ഇല്ലാതാക്കി നശ്വരമായ രാജപദവി അനുഭവിക്കാൻ ആഗ്രഹിക്കുന്നതിൽ അർത്ഥമില്ല; അതു പാപമാണ്. മരിക്കുമ്പോൾ ആരും ഇതൊന്നും കൊണ്ടു പോകുന്നില്ല തുടങ്ങിയ ചിന്തകൾ മനസ്സിൽ വരുകയും, താൻ യുദ്ധംചെയ്യുന്നില്ല എനിക്കു രാജ്യവും പദവിയും വേണ്ട, വനവാസം മതി എന്നു പറഞ്ഞു തേർതട്ടിൽ അർജ്ജുനൻ വിഷാദനായിരുന്നു. ഈ സന്ദർഭമാണ് [[ഭഗവദ്ഗീത|ഭഗവദ്ഗീതയ്ക്ക്]] വഴിയൊരുക്കിയത് എന്നാണ് വിശ്വാസം. [[പ്രമാണം:Bhagavad Gita, a 19th century manuscript.jpg|170px|thumb|left|[[ഭഗവദ്ഗീത]]:19-ആം നൂറ്റാണ്ടിലെ കൈയ്യെഴുത്തുപ്രതി]] വിഷാദനായി തേർതട്ടിലിരുന്ന അർജ്ജുനനെ അവന്റെ സ്വധർമ്മാനുഷ്ഠാനം ചെയ്യാൻ [[കൃഷ്ണൻ]] ഉപദേശിക്കുന്നു. അർജ്ജുനനു ഭഗവാൻ കൃഷ്ണൻ വേദവേദാന്തങ്ങളുടെയും, ഉപനിഷത്തുകളുടെയും, രഹസ്യങ്ങൾ അടങ്ങിയ ആത്മതത്ത്വജ്ഞാനത്തേയും, ഭക്തിയോഗം, കർമ്മയോഗം, ജ്ഞാനയോഗം തുടങ്ങിയ മോക്ഷമാർഗ്ഗങ്ങളേയും ഉപദേശിച്ചു. എന്നിട്ടും അർജ്ജുനനും വിശ്വാസം വരായ്കയാൽ തന്റെ ശ്രേഷ്ഠവും ഭയജനകവുമായ വിശ്വരൂപത്തേയും കാണിച്ചു കൊടുത്തുവെന്നു മഹാഭാരതത്തിൽ ഭീഷ്മപർവ്വത്തിൽ ഗ്രന്ഥകാരൻ പരാമർശിക്കുന്നു. ഭഗവദ്ഗീതയിലൂടെ അർജ്ജുനനുപദേശിച്ച സന്ദേശം ഇതിനു മുൻപ് [[വിഷ്ണു]] [[സൂര്യൻ|വിവസ്വാനും]], വിവസ്വാൻ [[മനു|മനുവിനും]], മനു [[ഇക്ഷാകു|ഇക്ഷാകുവിനും]] ഉപദേശിച്ചിരുന്നതായി [[മഹാഭാരതം|മഹാഭാരതത്തിൽ]] [[വ്യാസൻ]] പറയുന്നുണ്ട്. '''സർ‌വോപനിഷദോ ഗാവോ, ദോഗ്ദ്ധാ ഗോപാലനന്ദനഃ'''<br />'''പാർഥോ വത്സഃ സുധീർഭോക്താ, ദുഗ്ദ്ധം ഗീതാമൃതം മഹത്.''' ''അർത്ഥം:'' [[ഉപനിഷത്തുകൾ|ഉപനിഷത്തുകളാകുന്ന]] [[പശു|പശുക്കളിൽ]] നിന്ന്, [[അർജ്ജുനൻ|അർജുനനാകുന്ന]] കിടാവിനെ നിമിത്തമാക്കി കറവക്കാരനായ [[കൃഷ്ണൻ|ഗോപാലനന്ദനൻ]] കറന്നെടുത്ത പാലാണ് [[ഭഗവദ്ഗീത|ഗീതാമൃതം]]. (ഉപനിഷത്തുകളിലെ പല മന്ത്രങ്ങളും അല്പം വ്യത്യാസത്തോടെ ഗീതയിൽ പ്രത്യക്ഷപ്പെടുന്നുണ്ട്) പലചരിത്രകാരന്മാരും ഭഗവദ്ഗീതയെ ഹൈന്ദവ ഉപനിഷത്തുകളുടെ സംഗ്രഹമായി കരുതുന്നു.<ref>ശ്രീമദ് ഭഗവദ്ഗീത -- എം.എസ്. ചന്ദ്രശേഖരവാര്യർ (പരിഭാഷ) -- ഡി.സി. ബുക്സ് പ്രസിദ്ധീകരണം</ref> പതിനെട്ട് അദ്ധ്യായങ്ങളുള്ള ഭഗവദ്ഗീത ഭീഷ്മപർവ്വത്തിൽ 700 ശ്ലോകങ്ങളിലൂടെ മഹാഭാരതത്തിൽ വർണ്ണിക്കുന്നു<ref>ശ്രീമദ് ഭഗവദ്ഗീത -- എം.എസ്. ചന്ദ്രശേഖരവാര്യർ : പരിഭാഷ -- ഡി.സി.ബുക്സ് പ്രസിദ്ധീകരണം, കോട്ടയം</ref>. [[സഞ്ജയൻ]] [[ധൃതരാഷ്ട്രർ|ധൃതരാഷ്ട്രർക്കു]] കൃഷ്ണാർജ്ജുനസംവാദം പറഞ്ഞുകൊടുക്കുന്നരീതിയിലാണ് ഗ്രന്ഥകാരൻ എഴുതിയിരിക്കുന്നത്<ref>ഡി.ഡി. കോസാംബി -- മിത്ത് ആൻഡ് റിയാലിറ്റി -- ചരിത്രം</ref>. {| class="wikitable" border="1" |- ! ഒന്നാം ദിവസം ! കൗരവസേന ! പാണ്ഡവസേന |- | സർവ്വ സൈന്യാധിപൻ | [[ഭീഷ്മർ]] | [[ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ]] |- | കൊല്ലപ്പെട്ട പ്രധാനികൾ (കൊന്നവർ) | -- | [[ഉത്തരൻ]] ([[ശല്യർ]])<br />[[ശ്വേതൻ]] ([[ഭീഷ്മർ]]) |} ഭീഷ്മരെ ആദ്യമായി നേരിട്ടത് ബാലനായ അഭിമന്യുവായിരുന്നു. ഏറ്റവും പ്രായം കൂടിയവനും, കുറഞ്ഞവനും തമ്മിലാണ് ആദ്യ പോരാട്ടം തുടങ്ങിയത്. കൃതവർമ്മാവും, ശല്യരും ഭീഷ്മരെ സഹായിക്കാൻ എത്തി. അഭിമന്യു ക്ഷീണിക്കുന്നതു മനസ്സിലാക്കി മാതുലന്മാരായ ഉത്തരനും, ശ്വേതനും (വിരാടപുത്രന്മാർ) സഹായത്തിനെത്തി. യുദ്ധത്തിനൊടുവിൽ ശല്യർ ഉത്തരനേയും, ഭീഷ്മർ ശ്വേതനേയും വധിച്ചു. ഒന്നാം ദിവസത്തെ യുദ്ധത്തിൽ പാണ്ഡവസേനക്ക് കനത്തനാശം സംഭവിച്ചു. സങ്കടപ്പെട്ട് കുടീരത്തിൽ തിരിച്ചെത്തിയ യുധിഷ്ഠിരനോട് അവസാനവിജയം പാണ്ഡവർക്കാണെന്ന് പറഞ്ഞ് കൃഷ്ണൻ സമാധാനിപ്പിച്ചു. === രണ്ടാം ദിവസം ([[ഭീഷ്മപർവ്വം]]) === [[File:Arjuna statue.JPG|170px|thumb|right|ഭാരതയുദ്ധം: ([[ഇന്തോനേഷ്യ|ഇന്തോനേഷ്യയിലെ]] ബാലിയിലുള്ള അർജ്ജുനപ്രതിമ]] {| class="wikitable" border="1" |- ! രണ്ടാം ദിവസം ! കൗരവസേന ! പാണ്ഡവസേന |- | സർവ്വ സൈന്യാധിപൻ | [[ഭീഷ്മർ]] | [[ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ]] |- | കൊല്ലപ്പെട്ട പ്രധാനികൾ (കൊന്നവർ) | കലിംഗസേന (ഭീമൻ) | -- |} ഭീഷ്മർ രണ്ടാം ദിവസം അർജ്ജുനനുമായി ഏറ്റുമുട്ടി. അർജ്ജുനന്റെ പാശുപതാസ്ത്രത്തിന്റെ ശക്തിയിൽ കൗരവസേനക്ക് നിരവധി നാശനഷ്ടങ്ങൾ സംഭവിച്ചു. കുരുക്ഷേത്രത്തിന്റെ മറ്റൊരു വശത്ത് ദ്രോണരും ധൃഷ്ടദ്യുമ്നനും തമ്മിൽ ഉഗ്രപോരാട്ടം ആരംഭിച്ചു. പലപ്രാവശ്യം ദ്രോണർ പാഞ്ചാലപുത്രന്റെ വില്ലു മുറിച്ചു. അവശനായ ധൃഷ്ടദ്യുമ്നനെ ഭീമൻ തന്റെ രഥത്തിലേറ്റി രക്ഷപെടുത്തി. ഇതുമനസ്സിലാക്കി അവിടെ എത്തിച്ചേർന്ന് ദുര്യോധനൻ കലിംഗസേനയെ ഭീമനു നേരെ പ്രയോഗിച്ചു. ഭീമൻ ഒന്നൊഴിയാതെ എല്ലാ കലിംഗ പടയാളികളെയും രണ്ടാം ദിവസത്തെ യുദ്ധത്തിൽ കൊന്നൊടുക്കി. കൗരവപടയുടെ തിരിച്ചോട്ടം തടയുവാൻ ഭീഷ്മർ അവിടെ എത്തിയെങ്കിലും സാത്യകിയുടെ ബാണമേറ്റ് അദ്ദേഹത്തിന്റെ തേരാളി കൊല്ലപ്പെട്ടു. സാരഥിയില്ലാതെ ഭീഷ്മർ യുദ്ധക്കളത്തിൽ നിന്നും മാറിക്കളഞ്ഞു. ഭീമ പുത്രൻ ഘടോത്ക്കചനും നകുല-സഹദേവന്മാരും ഏറ്റവും പുറകിലായി ധർമ്മപുത്രരും അവിടെ എത്തുകയും കൗരവരുടെ പല സൈന്യവ്യൂഹങ്ങളേയും ഇല്ലാതാക്കുകയും ചെയ്തു. === മൂന്നാം ദിവസം ([[ഭീഷ്മപർവ്വം]]) === [[File:Srimad Bhagavad Gita Painting.jpg|170px|thumb|right|പാർത്ഥനും സാരഥിയും യുദ്ധഭൂമിയിൽ (ചിത്രകാരന്റെ ഭാവനയിൽ)]] {| class="wikitable" border="1" |- ! മൂന്നാം ദിവസം ! കൗരവസേന ! പാണ്ഡവസേന |- | സർവ്വ സൈന്യാധിപൻ | [[ഭീഷ്മർ]] | [[ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ]] |- | കൊല്ലപ്പെട്ട പ്രധാനികൾ (കൊന്നവർ) | ഗാന്ധാരസേന (അഭിമന്യു+സാത്യകി) | -- |- | ഉപയോഗിച്ച വ്യൂഹങ്ങൾ | ഗരുഡവ്യൂഹം<br />([[പരുന്ത്|ചിറകുവിരിച്ച പരുന്തിന്റെ ആകൃതി]]) | അർദ്ധചന്ദ്രവ്യൂഹം<br />([[ചന്ദ്രൻ|ചന്ദ്രക്കലയുടെ ആകൃതി]]) |} രണ്ടാം ദിവസത്തെ ദയനീയ പരാജയം മനസ്സിലാക്കി [[ഭീഷ്മർ]] തന്റെ സേനയെ ഗരുഡവ്യൂഹമായി നിർത്തി യുദ്ധം ആരംഭിച്ചു. അതിനെ എതിർക്കാൻ [[ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ]] പാണ്ഡവസേനയെ ചന്ദ്രക്കലയുടെ ആകൃതിയിൽ വ്യൂഹം ചമച്ചു നേതൃത്വം നൽകി. അർദ്ധചന്ദ്രവ്യൂഹത്തിന്റെ ഒരു മുഖത്ത് ഭീമനും മറ്റേതിൽ അർജ്ജുനനും നിലയുറപ്പിച്ചു. യുദ്ധക്കളത്തിന്റെ മറ്റൊരു വശത്ത് സാത്യകിയും അഭിമന്യുവും ചേർന്ന് ഗാന്ധാരസേനയെ മുഴുവനായും ഇല്ലാതാക്കി. ഭീഷ്മരും, ദ്രോണരും, ദുര്യോധനനും ചേർന്നു ധർമ്മപുത്രരെ ആക്രമിക്കാൻ തുടങ്ങിയപ്പോൾ നകുല-സഹദേവന്മാരും, ഭീമനും, ഘടോത്ക്കചനും എത്തി യുധിഷ്ഠിരനെ സഹായിച്ചു. ഘടോത്ക്കചന്റെ ആയുധപ്രഹരമേറ്റ് ബോധരഹിതനായ ദുര്യോധനനെ ദ്രോണർ രക്ഷപെടുത്തി. അതിനെത്തുടർന്ന് അർജ്ജുനൻ ഭീഷ്മരുമായി ഏറ്റുമുട്ടുകയും ഭീഷ്മർ വിജയലക്ഷ്യത്താൽ യുദ്ധനീതിമറന്നു അവനെ ആക്രമിക്കുകയും ചെയ്തു. അർജ്ജുനനെ കൊല്ലുമെന്ന അവസരം വന്നപ്പോൾ കൃഷ്ണൻ ഭീഷ്മരുടെ നേർക്ക് സുദർശനചക്രമെടുത്തു. കൃഷ്ണന്റെ കൈയ്യാൽ മരിക്കാൻ ആഗ്രഹിച്ച ഭീഷ്മർ നിരായുധനായി തലകുനിച്ചപ്പോൾ അർജ്ജുനൻ കൃഷ്ണനെ ആയുധമെടുക്കില്ല എന്നുള്ള കൃഷ്ണ വചനം ഓർമ്മപ്പെടുത്തി. ഇതുകേട്ട് കൃഷ്ണൻ ശാന്തനായി സുദർശനം തിരിച്ചെടുത്തു. === നാലാം ദിവസം ([[ഭീഷ്മപർവ്വം]]) === [[File:Bheema, the elephant-killer.jpg|170px|thumb|right|നാലാം ദിവസം: [[ആന|ആനകളുമായി]] മല്ലിടുന്ന [[ഭീമൻ]] (ശിലാശില്പം: [[ബേലൂർ|ബേലൂരിലെ]] ചെന്നകേശവ ക്ഷേത്രം)]] {| class="wikitable" border="1" |- ! നാലാം ദിവസം ! കൗരവസേന ! പാണ്ഡവസേന |- | സർവ്വ സൈന്യാധിപൻ | [[ഭീഷ്മർ]] | [[ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ]] |- | കൊല്ലപ്പെട്ട പ്രധാനികൾ (കൊന്നവർ) | പതിമൂന്നു ധൃതരാഷ്ട്രപുത്രർ (ഭീമൻ)<br />മാദ്രേശന്മാർ (ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ)<br />സ്വാലൻ (ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ) | -- |} നാലാം ദിവസം [[ഭീമൻ|ഭീമസേനനും]], [[അഭിമന്യു|അഭിമന്യുവും]] ഇരുവശങ്ങളിലൂടെ [[കൗരവർ|കൗരവസേനയെ]] തകർത്തു മുന്നേറി. ഭീമനെ എതിരിടാൻ ദുര്യോധനൻ, അവന്റെ പതിമൂന്നനുജന്മാരേയും, ആയിരക്കണക്കിനു [[ആന|മത്തഗജങ്ങളേയും]] അവന്റെ നേർക്കയച്ചു. ക്രൂദ്ധനായ ഭീമൻ ഗദയുമായി തേരിൽ നിന്നും പുറത്തിറങ്ങി മുഴുവൻ ആനകളേയും, ദുര്യോധനന്റെ പതിമൂന്നനുജന്മാരെയും കൊന്നു. അനുജന്മാർ മരിച്ചതു കണ്ട് ദുര്യോധനൻ ഭീമനു നേർക്ക് പാഞ്ഞടുത്തെങ്കിലും കൂടുതൽ എതിർത്തു നിൽക്കാനാവാതെ യുദ്ധഭൂമിയിൽ നിന്നും അവൻ മാറിക്കളഞ്ഞു. ഇതിനിടയിൽ ഭീമനെ സഹായിക്കാനെത്തിയ പുത്രനായ ഘടോത്ക്കചനും നിരവധിപേരെ കൊന്നു. അന്നേ ദിവസം കുരുക്ഷേത്രയിലെ മറ്റൊരുവശത്ത് സ്വാലനും ധൃഷ്ടദ്യുമ്നനും തമ്മിൽ ഏറ്റുമുട്ടുകയും, സ്വാലനെ വധിക്കുകയും ചെയ്തു. അതിനുശേഷം ധൃഷ്ടദ്യുമ്നനോട് യുദ്ധം ചെയ്ത മാദ്രേശന്റെ അനുജന്മാരെയും അവൻ കൊന്നുകളഞ്ഞു. തുടർച്ചയായി മൂന്നുദിവസങ്ങളും പരാജയപ്പെട്ട് ദുഃഖിതനായ [[ദുര്യോധനൻ]] രാത്രി ഭീഷ്മരുടെ കുടീരത്തിൽ വന്നു ഭയപ്പെട്ടു സങ്കടം പറഞ്ഞു. ഭീഷ്മരും ദ്രോണരും ചേർന്ന് ദുര്യോധനനെ സമാധാനപ്പെടുത്തി തിരിച്ചയച്ചു. === അഞ്ചാം ദിവസം ([[ഭീഷ്മപർവ്വം]]) === [[File:The center of battle of Kurukshetra.jpg|170px|thumb|right|യുദ്ധഭൂമി ([[അങ്കോർ വാട്ട്|അങ്കോർവതിലെ ശിലാശില്പം]])]] {| class="wikitable" border="1" |- ! അഞ്ചാം ദിവസം ! കൗരവസേന ! പാണ്ഡവസേന |- | സർവ്വ സൈന്യാധിപൻ | [[ഭീഷ്മർ]] | [[ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ]] |- | കൊല്ലപ്പെട്ട പ്രധാനികൾ (കൊന്നവർ) | -- | സാത്യകിയുടെ 10 പുത്രന്മാർ<br />(ഭൂരിശ്രവസ്സ്) |- | ഉപയോഗിച്ച വ്യൂഹങ്ങൾ | ശക്തവ്യൂഹം<br />([[ചതുരം|സമചതുരത്തിന്റെ ആകൃതി]]) | മണ്ഡലവ്യൂഹം<br />([[ആകാശഗംഗ|ആകാശഗംഗയുടെ ആകൃതി]]) |} തുടർച്ചയായ മൂന്നുദിവസങ്ങളിലെ തോൽവിക്കു മറുപടി പറയാനായി [[കൗരവർ]] ഭീഷ്മരുടെ നേതൃത്വത്തിൽ ശക്തവ്യൂഹം ചമച്ചു. പാണ്ഡവർ ഭീമന്റെ നേതൃത്വത്തിൽ മണ്ഡലവ്യൂഹവും ചമച്ചു അണിനിരന്നു. ഭീമന്റെ രഥത്തിനു പുറകിലായി ധൃഷ്ടദ്യുമ്നനും, സാത്യകിയുടേയും, ശിഖണ്ഡിയുടേയും രഥങ്ങൾ അണിനിരന്നു. അവയ്ക്കും പുറകിലായി നകുല-സഹദേവന്മാരുടേയും ധർമ്മപുത്രരുടേയും രഥങ്ങൾ നിരന്നു. അതിനു പിറകിലായി മറ്റു മുൻനിര യോദ്ധാക്കളും അണിനിരന്നു. ഭീഷ്മർ നിരവധി പാണ്ഡവസേനകളെ ഛിന്നഭിന്നമാക്കി മുന്നേറി. പാണ്ഡവസൈന്യം പലവസരങ്ങളിലും പിന്തിരിഞ്ഞോടി. പക്ഷേ മദ്ധ്യാഹ്നത്തിനുശേഷം നടന്ന യുദ്ധത്തിൽ അർജ്ജുനനും ഭീമനും ചേർന്ന് അനവധി കൗരവസൈന്യങ്ങളെ കൊന്നു. === ആറാം ദിവസം ([[ഭീഷ്മപർവ്വം]]) === [[File:Krishna and Arjun on the chariot''',''' Mahabharata, 18th-19th century, India.jpg|170px|thumb|right|കൃഷ്ണാർജ്ജുനന്മാർ (18-ആം നൂറ്റാണ്ടിലെ ചിത്രകല)]] {| class="wikitable" border="1" |- ! ആറാം ദിവസം ! കൗരവസേന ! പാണ്ഡവസേന |- | സർവ്വ സൈന്യാധിപൻ | [[ഭീഷ്മർ]] | [[ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ]] |- | ഉപയോഗിച്ച വ്യൂഹങ്ങൾ | ക്രൗഞ്ചവ്യൂഹം ([[കൊക്ക്|കൊക്കിന്റെ ആകൃതി]]) | മകരവ്യൂഹം ([[ചീങ്കണ്ണി|മുതലയുടെ ആകൃതി]]) |} https://ml.wikipedia.org/wiki/%E0%B4%95%E0%B5%81%E0%B4%B0%E0%B5%81%E0%B4%95%E0%B5%8D%E0%B4%B7%E0%B5%87%E0%B4%A4%E0%B5%8D%E0%B4%B0%E0%B4%AF%E0%B5%81%E0%B4%A6%E0%B5%8D%E0%B4%A7%E0%B4%82?wprov=sfla1 അതിനെതിരായി ഭീഷ്മർ ക്രൗഞ്ചവ്യൂഹവും ചമച്ച് സൈന്യങ്ങളെ അണിനിരത്തി. അഞ്ചുദിവസങ്ങൾക്കു ശേഷം അന്ന് ആദ്യമായി ദ്രോണരെ തോൽപ്പിക്കാൻ പാണ്ഡവസേനക്കായി. പാണ്ഡവർ ദ്രോണരുടെ രഥം തകർത്തു, അദ്ദേഹം പ്രാണരക്ഷാർത്ഥം അവിടെനിന്നും ഓടി രക്ഷപെട്ടു. ഭീമനെ പിടിച്ചുകെട്ടാൻ ദുര്യോധനൻ വലിയ സൈന്യവ്യൂഹമാണ് നിയോഗിച്ചത്. അഭിമന്യു സഹായത്തിനു വന്ന് ഭീമനെ അതിൽ നിന്നും രക്ഷിക്കുവാൻ സാധിച്ചു. അതിനിടയിൽ ഭീമന്റെ ഗദാപ്രഹരമേറ്റ് ദുര്യോധനൻ തേർത്തട്ടിൽ ബോധരഹിതനായി വീണു. കൃപർ വന്നു രക്ഷിച്ചിരുന്നില്ലെങ്കിൽ ദുര്യോധനനെ ആറാംനാൾ വധിക്കുമായിരുന്നു. തന്റെ പത്തു പുത്രന്മാരെ വധിച്ച ഭൂരിശ്രവസ്സിനെ നേരിട്ടുകണ്ട സാത്യകി അവനെ കൊല്ലാൻ കഠിനശ്രമം നടത്തിയെങ്കിലും വിജയിച്ചില്ല. === ഏഴാം ദിവസം ([[ഭീഷ്മപർവ്വം]]) === {| class="wikitable" border="1" |- ! ഏഴാം ദിവസം ! കൗരവസേന ! പാണ്ഡവസേന |- | സർവ്വ സൈന്യാധിപൻ | [[ഭീഷ്മർ]] | [[ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ]] |- | ഉപയോഗിച്ച വ്യൂഹങ്ങൾ | ത്രിശൂലവ്യൂഹം<br />([[ത്രിശൂലം|മൂന്നു മുനയുള്ള ശുലത്തിന്റെ ആകൃതി]]) | വജ്ര വ്യൂഹം<br />([[മിന്നൽ|മിന്നൽ പിണരിന്റെ ആകൃതി]]) |} ഏഴാം ദിവസം [[യുധിഷ്ഠിരൻ|യുധിഷ്ഠിരന്റെ]] നേതൃത്വത്തിൽ വജ്രവ്യൂഹം ചമച്ച പാണ്ഡവരെ എതിരിടാൻ കൗരവർ ത്രിശൂലവ്യൂഹം ചമച്ചു. മിന്നൽപിണർ പോലെ അടർക്കളത്തിൽ പലസ്ഥലങ്ങളിലും ഒറ്റയ്ക്കൊറ്റയ്ക്ക് യുദ്ധങ്ങൾ നടന്നു. വിരാടനും ദ്രോണരും ഏറ്റുമുട്ടി. വിരാടന്റെ സഹായത്തിനെത്തിയ പുത്രനായ ശംഖനെ ദ്രോണർ വധിച്ചു. വൃദ്ധനായ ഭൂരിശ്രവസ്സിനെ നേരിട്ട ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ അദ്ദേഹത്തിന്റെ വക്ഷസ്സിൽ 96 അമ്പുകൾ തറച്ചുവെങ്കിലും അതിപരാക്രമിയായ അദ്ദേഹം കീഴടങ്ങാതെ ധൃഷ്ടദ്യുമ്നനെ പരാജയപ്പെടുത്തി അവിടെ നിന്നും ഓടിച്ചു. പാണ്ഡവസേനയുടെ അതിപ്രഹരമായ യുദ്ധത്തിൽ വൃദ്ധനായ കൃപാചാര്യർ ബോധരഹിതനായി തേർത്തട്ടിൽ വീണു. === എട്ടാം ദിവസം ([[ഭീഷ്മപർവ്വം]]) === [[File:Ghatotkacha - Abhimanyu.jpg|170px|thumb|right|യുദ്ധം (ഘടോൽകചനും അഭിമന്യുവും)]] {| class="wikitable" border="1" |- ! എട്ടാം ദിവസം ! കൗരവസേന ! പാണ്ഡവസേന |- | സർവ്വ സൈന്യാധിപൻ | [[ഭീഷ്മർ]] | [[ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ]] |- | കൊല്ലപ്പെട്ട പ്രധാനികൾ (കൊന്നവർ) | [[ഉലൂകൻ]] ([[ഇരാവാൻ]])<br />എട്ട് ധൃതരാഷ്ട്രപുത്രർ (ഭീമൻ)<br />[[ശകുനി|ശകുനിയുടെ]] അനുജന്മാർ (ഇരാവാൻ) | [[ഇരാവാൻ]] <ref>എട്ടാംദിവസം രാത്രികഴിഞ്ഞ് ഒൻപതാം നാൾ സൂര്യോദയത്തിനു മുൻപ് കൃഷ്ണശപഥത്താൽ ഇരാവാൻ തന്റെ തലപൊട്ടി ചിതറിയാണ് മരിച്ചത് എന്നൊരു ഐതിഹ്യം കൂടിയുണ്ട്.</ref> |} [[കൃഷ്ണൻ|കൃഷ്ണന്റെ]] നിർദ്ദേശത്തെ തുടർന്ന് യുദ്ധത്തിൽ ഏർപ്പെടാതിരുന്ന ഇരാവാൻ ആദ്യമായി യുദ്ധം ചെയ്ത ദിവസമായിരുന്നു എട്ടാം ദിവസം. ഭീമൻ തന്റെ വനവാസകാലത്തു വധിച്ച കൃമ്മിരന്റെ പുത്രനായ അലംബുസന്റെ മായാപ്രയോഗത്തിൽ പാണ്ഡവസേന പലപ്പോഴും പകച്ചു നിന്നു. അവന്റെ മായാശക്തിയിലുള്ള ആകാശയുദ്ധത്തിൽ അർജ്ജുനനും ഭീമനും സാരമായി പരിക്കേറ്റു. നാഗകന്യാപുത്രനായ [[ഇരാവാൻ]] ഇതുകണ്ട് അർജ്ജുനനെ സഹായിച്ച് അലംബുസനെതിരായി അതിശക്തമായി നേരിട്ടു. അലംബുസനെ സഹായിക്കാനെത്തിയ ശകുനിയുടെ പുത്രനായ ഉലൂകനെയും ഇരാവാൻ വധിച്ചു. ഭീമൻ ദുര്യോധനന്റെ എട്ട് അനുജന്മാരെ എട്ടാംദിവസം കൊന്നു അതിനെ തുടർന്ന് ഭീമനോട് ഏറ്റുമുട്ടിയ ശകുനിയേയും, ജയദ്രഥനേയും ഘടോത്ക്കചൻ തന്റെ ഇരുമ്പുഗദയുമായി നേരിട്ടു. എട്ടാംദിവസം കഴിഞ്ഞപ്പോൾ ഇരുപക്ഷത്തുമായി എട്ട് [[അക്ഷൗഹിണി|അക്ഷൗഹിണിപടകൾ]] ഇല്ലാതായി. പിറ്റേന്ന് സൂര്യോദയത്തിനു മുൻപായി ഉലൂപിയിൽ അർജ്ജുനനു ജനിച്ച ഇരവാനും കൃഷ്ണശാപത്താൽ മരിച്ചുവീണു. === ഒൻപതാം ദിവസം ([[ഭീഷ്മപർവ്വം]]) === [[File:9th day War Kurukshetra.JPG|170px|thumb|right|യുദ്ധം ഒൻപതാം ദിവസം: [[സുദർശനചക്രം|സുദർശനവുമായി]] നിൽക്കുന്ന [[കൃഷ്ണൻ]], ഭഗവാന്റെ കൈയ്യാൽ മരിക്കാനാഗ്രഹിച്ച് കൈകൂപ്പി നിൽക്കുന്ന [[ഭീഷ്മർ]], അരുതേ എന്നപേക്ഷിക്കുന്ന [[അർജ്ജുനൻ]] (ചിത്രം: പനോരമ & സയൻസ് സെന്റർ-കുരുക്ഷേത്ര)]] {| class="wikitable" border="1" |- ! ഒൻപതാം ദിവസം ! കൗരവസേന ! പാണ്ഡവസേന |- | സർവ്വ സൈന്യാധിപൻ | [[ഭീഷ്മർ]] | [[ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ]] |} [[ഇരാവാൻ|ഇരവാൻറെ]] മരണത്തിനു കാരണമായ അലംബുസനെ വധിക്കണമെന്നുള്ള ദൃഢനിശ്ചയത്തോടെയാണ് പാണ്ഡവർ യുദ്ധം തുടങ്ങിയത്. [[അഭിമന്യു|അഭിമന്യുവും]], [[ഘടോൽകചൻ|ഘടോത്ക്കചനും]] അലംബുസനെതിരായി യുദ്ധം ചെയ്ത് അതിധീരമായി അവനെ നേരിട്ടുവെങ്കിലും മരണത്തിൽ നിന്നും അലംബുസൻ രക്ഷപെട്ടോടി. അർജ്ജുനനെ നേരിട്ട ഭീഷ്മർ അവനെ നിഷ്പ്രയാസം നിരായുധനാക്കി, ഭീഷ്മരുടെ അതിശക്തമായ ബാണങ്ങളേറ്റ് അവശനായി അർജ്ജുനൻ തേർതട്ടിൽ വീണുപോയി. അർജ്ജുനൻ ഭീഷ്മരാൽ വധിക്കപ്പെടുമെന്നവസരത്തിൽ കൃഷ്ണൻ സുദർശനചക്രവുമായി ഭീഷ്മർക്കു നേരെ എഴുന്നേറ്റു. ഭഗവാൻ ചക്രധാരിയായി നിൽക്കുന്നതുകണ്ട് ഭയഭക്തി ബഹുമാനത്തോടെ ഭഗവാൻറെ കൈയ്യാൽ മരിക്കാൻ ആഗ്രഹിച്ച് രണ്ടുകൈയ്യും കൂപ്പി ഭീഷ്മർ തേരിൽ നിന്നും ഇറങ്ങി ശിരസ്സു നമിച്ചു നിന്നു. ഇതുകണ്ട് അർജ്ജുനൻ കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധത്തിൽ ഭഗവാൻ ആയുധം എടുക്കില്ല എന്നുള്ളത് വീണ്ടും ഓർമ്മിപ്പിച്ചു. ഇതോടെ സൂര്യാസ്തമയവും കഴിഞ്ഞു യുദ്ധം അവസാനിപ്പിച്ച് ഇരുകൂട്ടരും മടങ്ങി. ഒൻപതു ദിവസങ്ങൾ കഴിഞ്ഞിട്ടും വിജയം കൈവരിക്കാൻ സാധിക്കാതെ വിഷമിക്കുന്ന പാണ്ഡവരെ കൃഷ്ണൻ അന്നു രാത്രി ഭീഷ്മരുടെ കുടീരത്തിൽ കൊണ്ടുപോയി. അവരുടെ മനോഗതം മനസ്സിലാക്കിയ ഭീഷ്മർ ശിഖണ്ഡിയെ മുന്നിൽ നിർത്തി യുദ്ധംചെയ്യാൻ ഉപദേശിച്ചു. === പത്താം ദിവസം ([[ഭീഷ്മപർവ്വം]]) === [[File:The Death of Bhishma.jpg|170px|thumb|right|ഭീഷ്മർ ശരശയ്യയിൽ]] {| class="wikitable" border="1" |- ! പത്താം ദിവസം ! കൗരവസേന ! പാണ്ഡവസേന |- | സർവ്വ സൈന്യാധിപൻ | [[ഭീഷ്മർ]] | [[ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ]] |- | കൊല്ലപ്പെട്ട പ്രധാനികൾ (കൊന്നവർ) | ഭീഷ്മർ ശരശയ്യയിൽ (ശിഖണ്ഡി+അർജ്ജുനൻ) | -- |} പത്താം ദിവസം [[പാണ്ഡവർ]] ധൃഷ്ടദ്യുമ്നന്റെ സ്ഥാനത്ത് [[ശിഖണ്ഡി|ശിഖണ്ഡിയെ]] നിർത്തി യുദ്ധം ആരംഭിച്ചു. അതിധീരമായി ഏവരും യുദ്ധത്തിൽ ഏർപ്പെട്ടു. [[ദുര്യോധനൻ]] ഭീഷ്മർക്കു തുണയായി ദുശ്ശാസനനെ നിയോഗിച്ചിരുന്നു. അർജ്ജുനൻ ഭീഷ്മരോട് എതിരിട്ടപ്പോൾ ശിഖണ്ഡിയെ മുന്നിൽ നിർത്തി ബാണങ്ങൾ എയ്തു. ശിഖണ്ഡിയെ കണ്ടമാത്രയിൽ ഭീഷ്മർ അവനെതിരെ യുദ്ധം ചെയ്യാതെ അർജ്ജുനനു നേർക്ക് തിരിഞ്ഞു. അർജ്ജുനനും ശിഖണ്ഡിയും ഒരു പോലെതന്നെ ഭീഷ്മർക്കുനേരെ ബാണങ്ങൾ പൊഴിച്ചുകൊണ്ടിരുന്നു. ശിഖണ്ഡിയുടെ മുമ്പിൽ ഭീഷ്മരുടെ വീര്യം സ്തംഭിച്ചുപോയി. ഈ അവസരം പാഴാക്കാതെ അർജ്ജുനൻ ഭീഷ്മരുടെ ശരീരം മുഴുവനും അസ്ത്രങ്ങളാൽ എയ്തുനിറച്ചു. (അഷ്ടവസുക്കളിൽ ഇളയവനായ പ്രഭാസനെ ([[ഭീഷ്മർ]]) തിരിച്ചു ദേവലോകത്തേക്ക് കൂട്ടികൊണ്ടുപോകാൻ വസുക്കളേവരും അവിടെ സന്നിഹിതരായിരുന്നു). [[ശരശയ്യ|ശരശയ്യയിൽ]] വീണ ഭീഷ്മർ അടുത്തുനിന്ന ദുശ്ശാസനനോട് ഇനിയെങ്കിലും യുദ്ധം മതിയാക്കാൻ ഉപദേശിച്ചു. ==== ശരശയ്യ ==== [[File:Ramayan.jpg|170px|thumb|left|അസ്ത്രമെയ്ത് ഭീഷ്മരുടെ ശിരസ്സു നേരെയാക്കുന്ന അർജ്ജുനൻ (മാർബിൾശില്പം:സ്വാമിനാരായൺ ടെമ്പിൾ -[[ഗുജറാത്ത്|ഭുജ്, ഗുജറാത്ത്]])]] ഭീഷ്മരുടെ പതനത്തോടെ കൗരവപട പിന്തിരിഞ്ഞോടി. അന്നു യുദ്ധം മതിയാക്കി ഏവരും മടങ്ങി. പക്ഷേ പാണ്ഡവരും, കൗരവരും മാത്രം ഭീഷ്മർക്കു ചുറ്റും സങ്കടപ്പെട്ടു നിന്നു. ശക്തിയില്ലാതെ താഴേക്ക് തൂങ്ങിക്കിടന്ന ശിരസ്സു നേരെയാക്കാൻ ഭീഷ്മരുടെ ആഗ്രഹപ്രകാരം അർജ്ജുനൻ രണ്ട് അസ്ത്രങ്ങൾ എയ്തു താങ്ങുകൊടുത്തു. ഭീഷ്മർ വീണതോടെ കൗരവരുടെ വീര്യമെല്ലാം ഇല്ലാതായി. പാണ്ഡവർക്ക് സന്തോഷവും സങ്കടവും ഒരുപോലെ തോന്നി. താൻ ഉത്തരായനം തുടങ്ങുന്നവരെ മരിക്കാതെ ഇവിടെ കിടക്കും നിങ്ങൾക്ക് എല്ലാവരും കുടീരങ്ങളിലേക്ക് തിരിച്ചു പോകാമെന്നുള്ള ഭീഷ്മരുടെ നിർബന്ധത്താൽ ഏവരും രാത്രിതന്നെ മടങ്ങി. പിറ്റേന്ന് രാവിലെ കൗരവ-പാണ്ഡവ പുത്രന്മാർ പിതാമഹനെ കാണാൻ എത്തി. അദ്ദേഹത്തിനു ദാഹമുണ്ടെന്നറിയിച്ചപ്പോൾ അർജ്ജുനൻ ഭൂമിയിൽ നിന്നും ഗംഗാജലത്തിന്റെ സ്രോതസ്സ് അവിടെ ഉണ്ടാക്കിക്കൊടുത്തു. അതിനുശേഷം [[കർണ്ണൻ]] ഭീഷ്മരെ കാണാൻ എത്തി. കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധഭൂമിയിൽ ആദ്യമായി കർണ്ണൻ വരുന്നത് അന്നായിരുന്നു. ഭീഷ്മർ യുദ്ധത്തിൽ വീണതിനുശേഷമാണ് കർണ്ണൻ യുദ്ധം ചെയ്യാൻ തുടങ്ങിയത്. === പതിനൊന്നാം ദിവസം ([[ദ്രോണപർവ്വം]]) === [[File:Karna in Kurukshetra.jpg|170px|thumb|right|യുദ്ധം പതിനൊന്നാം ദിവസം: [[കർണ്ണൻ]] ആദ്യമായി യുദ്ധഭൂമിയിൽ എത്തുന്നത് ഇന്നാണ്. (ചിത്രകാരന്റെ ഭാവനയിൽ)]] {| class="wikitable" border="1" |- ! പതിനൊന്നാം ദിവസം ! കൗരവസേന ! പാണ്ഡവസേന |- | സർവ്വ സൈന്യാധിപൻ | ദ്രോണർ | ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ |} ഭീഷ്മരുടെ പതനത്തെത്തുടർന്ന് ദുര്യോധനൻ ആചാര്യനായ ദ്രോണരെ സർവ്വസേനാധിപതിയായി വാഴിക്കുന്നു. തുടർന്നുള്ള അഞ്ചു ദിവസങ്ങൾ ദ്രോണാചാര്യർ കൗരവസേനയ്ക്കു നേതൃത്വം നൽകി. മഹാഭാരതത്തിൽ പതിനൊന്നു മുതൽ പതിനഞ്ചുവരെയുള്ള യുദ്ധദിവസങ്ങൾ വർണ്ണിക്കുന്നത് ദ്രോണപർവ്വത്തിലാണ്. സർവ്വസേനാധിപനായി ദ്രോണരായതിനാൽ ഗ്രന്ഥകർത്താവ് ആ പേരു കൊടുത്തു.<ref name="ReferenceA">മഹാഭാരതം -- ഡോ.പി.എസ്. നായർ ISBN 81-85315-01-9 -- വിദ്യാരംഭം പബ്ലീഷേസ്, മുല്ലയ്ക്കൽ, ആലപ്പുഴ</ref> ദ്രോണപർവ്വത്തിൽ 170 അദ്ധ്യായങ്ങളും 10950 പദ്യങ്ങളും അടങ്ങിയിരിക്കുന്നു. പല പ്രമുഖരും മരിച്ചു വീഴുന്ന കഥാസന്ദർഭങ്ങളോടെ വളരെ വിശദമായിതന്നെ ഗ്രന്ഥകർത്താവ് ഈ ദിവസങ്ങൾ മഹാഭാരതത്തിൽ വർണ്ണിച്ചിരിക്കുന്നു. [[കർണ്ണൻ]] ആദ്യമായി യുദ്ധക്കളത്തിൽ എത്തുന്നത് ഈ ദിവസമാണ്. ആദ്യ പത്തുദിവസങ്ങൾ അദ്ദേഹം യുദ്ധത്തിൽ ഏർപ്പെട്ടില്ല. ധർമ്മപുത്രരെ ജീവനോടെ ബന്ധിക്കുവാൻ ദ്രോണർ പദ്ധതിയിട്ടു. ജീവനോടെ യുധിഷ്ഠിരനെ പിടിച്ചാൽ അതിലൂടെ പാണ്ഡവരെ ഭീഷണിപ്പെടുത്തി മറ്റുകാര്യങ്ങൾ സാധിക്കാമെന്നു മനസ്സിലാക്കിയാണ് ഇതിനു മുതിർന്നത്. ദ്രോണരും, കർണ്ണനും, ദുര്യോധനാദികളും ഒത്തുചേർന്ന് യുധിഷ്ഠിരനെതിരായി യുദ്ധം ആരംഭിച്ചു. ദ്രോണർ യുധിഷ്ഠിരന്റെ വില്ലുമുറിച്ച് അതിനു വഴിയൊരുക്കി. യുധിഷ്ഠിരൻ പിടിക്കപ്പെടുമെന്നഘട്ടത്തിൽ കൃഷ്ണാർജ്ജുനന്മാർ അവിടെ എത്തുകയും യുധിഷ്ഠിരനെ രക്ഷപെടുത്തുകയും ചെയ്തു. പാഞ്ചാല രാജകുമാരനായ ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ പലതവണ ദ്രോണാചാര്യരെ ആക്രമിച്ചു, പക്ഷേ പല സന്ദർഭത്തിലും പാഞ്ചാലകുമാരനു പിന്തിരിഞ്ഞോടേണ്ടിവന്നു. (ഗ്രന്ഥകർത്താവിന്റെ അഭിപ്രായത്തിൽ യുദ്ധസമയത്ത് ദ്രോണർക്ക് 85 വയസ്സുണ്ടായിരുന്നു). === പന്ത്രണ്ടാം ദിവസം ([[ദ്രോണപർവ്വം]]) === [[File:Bhagadatta fighting with Bhima.JPG|170px|thumb|right|യുദ്ധം പന്ത്രണ്ടാം ദിവസം: [[ഭഗദത്തൻ|ഭഗദത്തനോട്]] എതിരിടുന്ന [[ഭീമൻ]] ([[ബേലൂർ|ബേലൂരിലെ]] ശിലാശില്പം)]] {| class="wikitable" border="1" |- ! പന്ത്രണ്ടാം ദിവസം ! കൗരവസേന ! പാണ്ഡവസേന |- | സർവ്വ സൈന്യാധിപൻ | [[ദ്രോണർ]] | [[ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ]] |- | കൊല്ലപ്പെട്ട പ്രധാനികൾ<br />(കൊന്നവർ) | [[ഭഗദത്തൻ]], [[വൃക്ഷസേനൻ]] ([[അർജുനൻ]])<br />കർണ്ണപുത്രർ, ഭഗദത്തപുത്രൻ ([[നകുലൻ]]) | ദർശൻ ([[ഭഗദത്തൻ]]) |- | ഉപയോഗിച്ച വ്യൂഹങ്ങൾ | ദേവവ്യൂഹം<br />([[ദേവൻ|അമാനുഷാകൃതി]]) | ശൃംഗാരകവ്യൂഹം<br />([[കൊമ്പ്|വളഞ്ഞ കൊമ്പിന്റെ ആകൃതി]]) |} പന്ത്രണ്ടാം ദിവസവും ദ്രോണർ യുധിഷ്ഠിരനെ ജീവനോടെ ബന്ധിക്കുന്നതിനായി മഹാവ്യൂഹം (ദേവവ്യൂഹം) ചമച്ചു. ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ ശൃംഗാരകവ്യൂഹവും ചമച്ച് അതിശക്തമായി എതിർത്തു. ഭീമാർജ്ജുനന്മാരുടെ ആക്രമണത്തിൽ കൗരവപ്പട പിന്തിരിഞ്ഞോടി. കൗരവപ്പടയെ തിരിച്ചു യുദ്ധഭൂമിയിൽ നിർത്താനായി ദുര്യോധനൻ [[പ്രാഗ്ജ്യോതിഷ|പ്രാഗ്ജ്യോതിഷത്തിലെ]] രാജാവായിരുന്ന ഭഗദത്തനെ നിയോഗിച്ചു. കൃഷ്ണനാൽ കൊല്ലപ്പെട്ട നരകാസുരന്റെ പുത്രനായിരുന്നു [[ഭഗദത്തൻ]]. വാർദ്ധക്യം ഉണ്ടായിരുന്നെങ്കിലും ആനപ്പുറത്തേറിവന്ന ഭഗദത്തൻ പാണ്ഡവസേനയെ നയിച്ച ഭീമനോട് ഏറ്റുമുട്ടി.<ref>{{Cite web |url=http://www.thekurukshetragame.com/bhagadatta.html |title=ആർക്കൈവ് പകർപ്പ് |access-date=2011-09-17 |archive-date=2011-09-02 |archive-url=https://web.archive.org/web/20110902022523/http://www.thekurukshetragame.com/bhagadatta.html |url-status=dead }}</ref> ഭഗദത്തൻ വൈഷ്ണാവസ്ത്രം പ്രയോഗിച്ച് പാണ്ഡവസേനയെ അതിഭീകരമായി കൊന്നൊടുക്കി. മറ്റാർക്കും തടുക്കാനാവാഞ്ഞ വൈഷ്ണവാസ്ത്രത്തെ കൃഷ്ണൻ നിർവീര്യമാക്കി. ഭഗദത്തന്റെ കൊലയാനയെ [[അഷ്ടദിക് ഗജങ്ങൾ|അഷ്ടദിക് ഗജങ്ങളിൽ]] ഒന്നായ [[സുപ്രതികൻ|സുപ്രതികനോടാണ്]] ഗ്രന്ഥകർത്താവ് ഉപമിച്ചിരിക്കുന്നത്.<ref>മഹാഭാരതം -- ഡോ.പി.എസ്.നായർ -- ISBN 81-85315-01-9 വിദ്യാരംഭം പ്രസിദ്ധീകരണം, ആലപ്പുഴ</ref> ഭഗദത്തന്റെ ആന ഭീമനെ എടുത്ത് മേല്പോട്ട് എറിഞ്ഞു; ഭീമൻ താഴേക്ക് പതിക്കുമ്പോൾ കൊമ്പിൽ കോർത്ത് കൊല്ലാനായി കൊമ്പുകൾ മുകളിലോട്ടാക്കി നിർത്തി. ആ സമയത്ത് അർജ്ജുനൻ അവിടെ എത്തുകയും, ഒരു അമ്പിനാൽ ആനയുടെ ശിരസ്സും, മേല്പോട്ടാക്കി നിർത്തിയിരുന്ന വാലും, ഭഗദത്തന്റെ ശിരസ്സു മുറിച്ച് ഭീമനെ രക്ഷപെടുത്തി. [[ഭഗദത്തൻ|ഭഗദത്തന്റെ]] മരണം കൗരവസേനയ്ക്ക് വലിയ ആഘാതം ഏൽപ്പിച്ചു. ഭഗദത്തന്റെ മരണത്തെ തുടർന്ന്, അവന്റെ പുത്രനെ നകുലനും കർണ്ണപുത്രനായ വൃക്ഷസേനനെ അർജ്ജുനനും വധിച്ചു. ഇതുകണ്ട് പാണ്ഡവസേനയോട് ഏറ്റുമുട്ടിയ മറ്റു കർണ്ണപുത്രന്മാരും നകുലനാൽ കൊല്ലപ്പെട്ടു. മക്കളുടെ ദുരന്തവിവരം അറിഞ്ഞ കർണ്ണൻ കൂടുതൽ സമയം യുദ്ധക്കളത്തിൽ നിൽക്കാനാവാതെ മടങ്ങി. കൗരവസേനയ്ക്കു അതിഭീകരമായ പരാജയമായിരുന്നു പന്ത്രണ്ടാം ദിവസം. ദുഃഖിതനായ ദുര്യോധനൻ അന്ന് യുദ്ധം കഴിഞ്ഞ് ദ്രോണാചാര്യരേയും കർണ്ണനേയും ശകുനിയേയും, ജയദ്രഥനേയും തന്റെ കുടീരത്തിലേക്ക് വിളിച്ചു വരുത്തി. അടുത്തനാൾ എങ്ങനെ പാണ്ഡവസേനയെ തകർക്കാമെന്നുള്ള ചർച്ചകൾ ചെയ്തു. ദ്രോണാചാര്യർ ചക്രവ്യൂഹം ഒരുക്കുവാനും അതിലൂടെ അടുത്ത ദിവസം പാണ്ഡവസേനയെ വിദഗ്ദ്ധമായി എതിരിടാനും പദ്ധതികൾ ആസൂത്രണംചെയ്തു ഏവരും അന്നേക്ക് പിരിഞ്ഞു. === പതിമൂന്നാം ദിവസം ([[ദ്രോണപർവ്വം]]) === [[File:Abhimanyu Vadh.jpg|170px|thumb|right|ചക്രവ്യൂഹത്തിൽ അകപ്പെട്ട [[അഭിമന്യു|അഭിമന്യുവിനെ]] കൗരവർ ചേർന്ന് കൊലപ്പെടുത്തുന്നു (രവിവർമ്മചിത്രം)]] {| class="wikitable" border="1" |- ! പതിമൂന്നാം ദിവസം ! കൗരവസേന ! പാണ്ഡവസേന |- | സർവ്വ സൈന്യാധിപൻ | [[ദ്രോണർ]] | [[ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ]] |- | കൊല്ലപ്പെട്ട പ്രധാനികൾ<br />(കൊന്നവർ) | [[ലക്ഷണൻ]], അശ്മകൻ, ശല്യസഹോദരൻ,<br />ശല്യപുത്രൻ, മാത്രികവദൻ, ബൃഹൽബലൻ, <br />ശകുനിയുടെ സഹോദരർ, സുശർമ്മൻ ([[അർജ്ജുനൻ]]) | [[അഭിമന്യു]] ([[ഭരതൻ (ദുശ്ശാസനപുത്രൻ)|ഭരതൻ]], [[ജയദ്രഥൻ]])<br />സഹദേവ്-മഗധ ([[ദ്രോണർ]]) |- | ഉപയോഗിച്ച വ്യൂഹങ്ങൾ | [[ചക്രവ്യൂഹം]]<br />([[ചക്രം|കറങ്ങുന്ന ചക്രത്തിന്റെ ആകൃതി]])<ref>http://www.thehindu.com/todays-paper/tp-national/tp-karnataka/article1064463.ece</ref> | അർണ്ണവ്യൂഹം ([[സമുദ്രം|സമുദ്രാകൃതി]]) |} പതിമൂന്നാം നാൾ ത്രിഗർത്ത രാജാവായ [[സുശർമ്മൻ]] ദക്ഷിണ സമരമുഖത്തും [[ദ്രോണർ]] [[ചക്രവ്യൂഹം]] ചമച്ച് ഉത്തരഭാഗത്തും നിലയുറപ്പിച്ചു. ചക്രവ്യൂഹത്തിൽ ദ്രോണരെ കൂടാതെ [[അശ്വത്ഥാമാവ്]], [[കർണ്ണൻ]], [[ജയദ്രഥൻ]], [[ദുശ്ശാസനൻ]], ദുര്യോധനപുത്രനായ [[ലക്ഷണൻ]], [[ശല്യർ]] തുടങ്ങിയവർ നിലയുറപ്പിച്ചു. ത്രിഗർത്തനെ സഹായിക്കാൻ കംബോജ രാജാവ് സുദക്ഷിണനും, കൃമ്മീര പുത്രനായ അലംബുസനും തങ്ങളുടെ സേനാവ്യൂഹത്തോടെ എതിരിടാൻ തുടങ്ങി. അതിശക്തമായ കൗരവസേനയുടെ ഉത്തരഭാഗത്തുനിന്നുള്ള ആക്രമണത്തിൽ പാണ്ഡവപ്പട തിരിഞ്ഞോടി തുടങ്ങി. ഇതുമനസ്സിലാക്കി അർജ്ജുനൻ ത്രിഗർത്തനോട് ഏറ്റുമുട്ടി കൗരവസേനയെ ശക്തമായി എതിർത്തു. അർജ്ജുനൻ ഉത്തരഭാഗത്തു നിന്നു യുദ്ധം തുടങ്ങിയപ്പോൾ ചക്രവ്യൂഹം ചമച്ചുനിന്ന [[ദ്രോണർ]] ധർമ്മപുത്രരോടു ഏറ്റുമുട്ടി. ==== ചക്രവ്യൂഹം ==== [[File:Halebid2.JPG|170px|thumb|left|ചക്രവ്യൂഹം (ശിലാശില്പം: [[:en:Hoysaleswara Temple|ഹോസലേശ്വരക്ഷേത്രം]], [[:en:Halebidu|ഹലെബിഡു]], [[കർണ്ണാടകം]])]] ദുര്യോധന നിർദ്ദേശപ്രകാരം ദ്രോണർ അർജ്ജുനനെ അടർക്കളത്തിൽ നിന്നകറ്റി നിർത്തി ചക്രവ്യൂഹം ചമച്ചു യുധിഷ്ഠിരനെ ബന്ധനസ്ഥനാക്കുവാനുള്ള മികച്ചയുദ്ധതന്ത്രമാണ് ഇതുകൊണ്ടു ഉദ്ദേശിച്ചത്. ഒരു പക്ഷേ യുദ്ധം അവസാനിപ്പിക്കുവാനും പാണ്ഡവരെ വീണ്ടും മറ്റൊരു വനവാസത്തിനയക്കുവാനും പതിമൂന്നാം നാളിലെ ഈ യുദ്ധംകൊണ്ടു സാധിക്കുമായിരുന്നു. അതാണ് കൗരവപക്ഷം തലേനാൾ തീരുമാനിച്ചുറപ്പിച്ചത്. [[വ്യാസൻ]] [[മഹാഭാരതം|മഹാഭാരതത്തിൽ]] ചക്രവ്യൂഹം എന്നും, [[എഴുത്തച്ഛൻ]] തന്റെ കൃതിയിൽ പത്മവ്യൂഹം എന്നും പറയുന്നു. മുൻ‌കൂട്ടിയുള്ള പടയൊരുക്കങ്ങളും സേനാവിന്യാസങ്ങളും ഈ വ്യൂഹത്തിൽ പ്രത്യക്ഷത്തിലുണ്ടാവില്ല എന്നുള്ളതാണ് ഈ യുദ്ധവ്യൂഹത്തിനുള്ള പ്രധാന പ്രത്യേകത. കൂമ്പടയുവാൻ തുടങ്ങുന്ന ഒരു താമരയുടെ രൂപത്തിലാണു് സേനാവിന്യാസം എന്നതിനാലാവാം ചക്രവ്യൂഹം പത്മവ്യൂഹമായി എഴുത്തച്ഛൻ എഴുതിയത്. പ്രധാന ഗ്രന്ഥകർത്താവായ വ്യാസനു മുൻതൂക്കം നൽകുമ്പോൾ ചക്രവ്യൂഹം എന്നതാവും ചേരുക. ശത്രു ഉള്ളിലേക്ക് കടക്കുംതോറും വ്യൂഹത്തിലെ ഉള്ളിലേക്കുള്ള പ്രവേശനം ചെറുതായി വരുന്ന രീതിയിലാണ് ഇതിലെ പടനീക്കം. അകത്തും പുറത്തും നിൽക്കുന്ന പോരാളികൾ ഒരു ഭ്രമണപഥത്തിലെന്നവണ്ണം കറങ്ങികൊണ്ടിരിക്കുന്നു. മഹാരഥികൾ അവരവരുടെ യുദ്ധസ്ഥാനങ്ങൾ തുടർച്ചയായി ഇരുദിശകളിലും മാറിക്കൊണ്ടിരിക്കുന്ന ഈ സേനാവിന്യാസം തകർക്കുക വളരെ ബുദ്ധിമുട്ടേറിയതായിരുന്നുവെന്നു വ്യാസമഹാഭാരതത്തിൽ ഗ്രന്ഥകാരൻ എഴുതിയിരിക്കുന്നു. പതിനായിരക്കണക്കിനു പാണ്ഡവസേനകളെ ദ്രോണാചാര്യർ ചക്രവ്യൂഹം ചമച്ച് കൊന്നുതുടങ്ങി. ഇതുകണ്ടു ഭയവിഹ്വലനായ ധർമ്മപുത്രർ അഭിമന്യുവിനെ ചക്രവ്യൂഹം തകർക്കാൻ നിയോഗിച്ചു. അവനെ സഹായിക്കാൻ ഘടോൽകചനും എത്തി. അഭിമന്യു ധീരനായി ചക്രവ്യൂഹം ഭേദിച്ച് ഉള്ളിൽക്കയറി. ഭീമനും, യുധിഷ്ഠിരനും, നകുല-സഹദേവന്മാരും അഭിമന്യുവിനെ സഹായിക്കാൻ എത്തി. ചക്രവ്യൂഹത്തിന്റെ പുറത്തുനിൽക്കുന്ന യോദ്ധാക്കളെ ചെറുത്ത് നിർത്തുകയും അവരെ തോൽപ്പിച്ച് ഉള്ളിൽ കടക്കാൻ ശ്രമിക്കുകയുമായിരുന്നു ഇവരുടെ ലക്ഷ്യം. പക്ഷേ [[ജയദ്രഥൻ]] അവരെ എല്ലാവരെയും തടഞ്ഞു നിർത്തി അതിധീരമായി യുദ്ധം ചെയ്തു. (''അർജ്ജുനനെ ഒഴിച്ച് പാണ്ഡവരെ നാലുപേരെയും യുദ്ധത്തിൽ ഒരു പ്രാവശ്യം തടഞ്ഞു നിർത്താനുള്ള വരം [[ശിവൻ|ശിവനിൽ]] നിന്നും ജയദ്രഥൻ സമ്പാദിച്ചിരുന്നു''). ഘടോൽകചന്റെ ശക്തമായ ആക്രമണവും ജയദ്രഥന്റെ ചെറുത്തു നിൽപ്പിനു മുൻപിൽ ഒരു പ്രയോജനവും ചെയ്തില്ല. ചക്രവ്യൂഹത്തിനുള്ളിലകപ്പെട്ട അഭിമന്യുവിനു പുറത്തുകടക്കാൻ കഴിയാതെ വന്നു. അവനെ തനിച്ച് കൗരവസേന ചുറ്റുംനിന്നു ആക്രമിക്കാൻ ഇതുമൂലം സാധിച്ചു. ഒടുവിൽ അഭിമന്യു തനിച്ച് ഉള്ളിൽ നിന്നു കൗരവർക്കെതിരെ യുദ്ധം ചെയ്തു. അഭിമന്യുവിനോട് ഏറ്റുമുട്ടിയ ദുര്യോധനപുത്രനായ ലക്ഷണനെ അഭിമന്യു ഒരസ്ത്രത്താൽ തലമുറിച്ചു കൊന്നു. ഇതിനെത്തുടർന്ന് അവനോട് ഏറ്റുമുട്ടിയ ശകുനിയുടെ സഹോദന്മാരെയും, ബൃഹൽബലനേയും അഭിമന്യു വധിച്ചു. ഈ സമയം കർണ്ണൻ ഒളിയമ്പെയ്ത് അഭിമന്യുവിന്റെ വില്ലിന്റെ ഞാൺ മുറിച്ചു <ref>യുദ്ധം അനുശാസിച്ച നിയമങ്ങൾ -- [12: ന്യായരഹിതമായ പോരാട്ടത്തിൽ ആരും ഏർപ്പെടരുത്]</ref>. ദ്രോണർ അവന്റെ കുതിരകളേയും കൊന്നുകളഞ്ഞു <ref>യുദ്ധം അനുശാസിച്ച നിയമങ്ങൾ -- [08: യുദ്ധത്തിൽ പങ്കെടുക്കാത്തവനെയൊ, മൃഗത്തെയൊ ആക്രമിക്കരുത്]</ref>. തേരാളിയായ സുമിത്രനെ ശല്യർ ഗദകൊണ്ട് അടിച്ചുകൊന്നു <ref name="ReferenceB">യുദ്ധം അനുശാസിച്ച നിയമങ്ങൾ -- [06: നിരായുധനെ ആക്രമിക്കരുത്]</ref>. തേരും തേരാളി ഇല്ലാതായപ്പോൾ നിലത്തുനിന്നു യുദ്ധം തുടർന്ന അഭിമന്യുവിന്റെ വാളും പരിചയും കർണ്ണനും ദ്രോണരും ചേർന്ന് ഒളിയമ്പെയ്ത് തെറിപ്പിച്ചുകളഞ്ഞു. നിരായുധനായ അഭിമന്യുവിനോടു ചെയ്യുന്ന ചതിപ്രയോഗം യുദ്ധനീതിയല്ലെന്ന് ദ്രോണരെ കർണ്ണൻ പലപ്പോഴും ഓർമ്മപ്പെടുത്തിയെങ്കിലും അതുകൂട്ടാക്കാതെ ദ്രോണർ അഭിമന്യുവിനെ ചതിയാൽ കൊല്ലാൻ നിർദ്ദേശിച്ചു <ref>യുദ്ധം അനുശാസിച്ച നിയമങ്ങൾ -- [04: ഒരാളുപോലും മറ്റുള്ളവരാൽ ചുറ്റപ്പെട്ട് ആക്രമിക്കപ്പെടരുത്]</ref>. നിരായുധനായ അഭിമന്യു തകർക്കപ്പെട്ട തേരിന്റെ ചക്രവുമായി ചുറ്റും നിന്നു ആക്രമിക്കുന്ന കൗരവസേനയോട് അതിധീരമായി പോരാടി. പക്ഷേ കൗരവ പ്രമുഖന്മാരെല്ലാവരും ചേർന്ന് ബാലനായ അഭിമന്യുവിനെ ചതിപ്രയോഗത്തിൽ കൊന്നു കളഞ്ഞു. അവസാന നിമിഷത്തിലും അവൻ തന്നെ ആക്രമിച്ച ദുശ്ശാസനന്റെ പുത്രനായ [[ഭരതൻ (ദുശ്ശാസനപുത്രൻ)|ഭരതനെ]] ഗദകൊണ്ട് തലയ്ക്കടിച്ചു സാരമായ പരിക്കേൽപ്പിച്ചു. അവസാന സമയത്തും അവന്റെ പോരാട്ടത്തിൽ ഭയവിഹ്വലരായി ദുശ്ശാസനനും, ശല്യരും പിന്തിരിഞ്ഞോടി. അവസാന ശ്വാസംവരെയും തന്റെ പിതാവിനുവേണ്ടി ജീവിച്ച് ധീരപുത്രനായി അഭിമന്യു വീരസ്വർഗ്ഗം പൂകിയതായി ഗ്രന്ഥകാരൻ മഹാഭാരതത്തിൽ ദ്രോണപർവ്വത്തിൽ എഴുതിയിരിക്കുന്നു. ==== അർജ്ജുനശപഥം ==== [[അഭിമന്യു|അഭിമന്യുവിന്റെ]] മരണം പാണ്ഡവരെ വളരെയേറെ ദുഃഖത്തിലാഴ്ത്തി. യുധിഷ്ഠിരന്റെ നിർദ്ദേശത്തെ തുടർന്നായിരുന്നു ചക്രവ്യൂഹം അഭിമന്യു ഭേദിച്ച് അകത്തുകടന്നതും മരണപ്പെട്ടതും. ആ കാരണത്താൽ [[യുധിഷ്ഠിരൻ]] വളരെയധികം സങ്കടപ്പെട്ടു. അദ്ദേഹത്തിനു മുൻപിൽ [[വ്യാസൻ]] ആഗതനായി ഷോഡശരാജാക്കന്മാരുടെ കഥകൾ വിസ്തരിക്കുകയും തുടർന്ന് പല ഉപദേശങ്ങളും നൽകി അദ്ദേഹം സമാധാനിപ്പിച്ചു. മകന്റെ മരണ വാർത്തയറിഞ്ഞ അർജ്ജുനൻ മോഹാലസ്യപ്പെട്ടുവീണു. കൃഷ്ണൻ അർജ്ജുനനെ സമാധാനപ്പെടുത്തി. പക്ഷേ ദുഃഖാർത്തനായ അർജ്ജുനൻ തന്റെ പുത്രനെ കൊന്ന ജയദ്രഥന്റെ ശിരസ്സ് നാളെ സൂര്യാസ്തമയത്തിനു മുൻപു എയ്തുവീഴ്തുമെന്നും, അല്ലെങ്കിൽ ഗാണ്ഢീവത്തോടെ അഗ്നിയിൽ ചാടിമരിക്കുമെന്നും [[ശപഥം]] എടുത്തു. പുത്രദുഃഖത്താൽ സങ്കടപ്പെടുന്ന അർജ്ജുനനെ സമാധാനിപ്പിക്കാൻ കൃഷ്ണൻ അന്നു രാത്രിതന്നെ ദേവലോകത്ത് കൂട്ടിക്കൊണ്ടുപോയി വീരസ്വർഗ്ഗം പ്രാപിച്ച പുത്രനെ കാണിച്ചു കൊടുത്തു. അർജ്ജുനന്റെ ഉഗ്രശപഥം ഇതിനോടകം ചാരന്മാർ മുഖാന്തരം കൗരവർ അറിഞ്ഞുകഴിഞ്ഞിരുന്നു. എങ്ങനെയും ജയദ്രഥനെ രക്ഷിക്കണമെന്നു ഏവരും ചേർന്നു തീരുമാനം എടുത്തു. === പതിനാലാം ദിവസം ([[ദ്രോണപർവ്വം]]) === [[File:Arjuna Kills Jaydhratha.jpg|170px|thumb|right|അർജ്ജുന ശപഥവും, ജയദ്രഥ വധവും (എണ്ണ ഛായാചിത്രം)]] {| class="wikitable" border="1" |- ! പതിനാലാം ദിവസം ! കൗരവസേന ! പാണ്ഡവസേന |- | സർവ്വ സൈന്യാധിപൻ | [[ദ്രോണർ]] | [[ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ]] |- | കൊല്ലപ്പെട്ട പ്രധാനികൾ<br />(കൊന്നവർ) | [[ജയദ്രഥൻ]] ([[അർജ്ജുനൻ]])<br />[[ഭരതൻ (ദുശ്ശാസനപുത്രൻ)|ഭരതൻ]] ([[ഘടോൽകചൻ]])<br />[[വൃക്ഷസേനൻ]] ([[ഭീമൻ]])<br />[[അലംബുസൻ]] ([[ഘടോൽകചൻ]])<br />[[ബാൽഹികൻ]] ([[ഭീമൻ]])<br />[[സോമദത്തൻ]] ([[സാത്യകി]])<br />[[ഭൂരിശ്രവസ്സ്]] ([[സാത്യകി]]) | [[ഘടോൽകചൻ]] ([[കർണ്ണൻ]]) |- | ഉപയോഗിച്ച വ്യൂഹങ്ങൾ | കമലവ്യൂഹം ([[താമര|വിരിഞ്ഞ താമരപൂവിന്റെ ആകൃതി]])<br />സൂചിവ്യൂഹം ([[സൂചി|സൂചിയുടെ ആകൃതി]])<br />ചക്രവ്യൂഹം ([[ചക്രം|കറങ്ങുന്ന ചക്രത്തിന്റെ ആകൃതി]]) | മാലവ്യൂഹം ([[പുഷ്പം|പുഷ്പചക്രാകൃതി]]) |} പതിനാലാം ദിവസം രാവിലെ കൃഷ്ണൻ അർജ്ജുനനേയും കൂട്ടി ഉത്തരയേയും, സുഭദ്രയേയും, പാഞ്ചാലിയേയും കണ്ട് അഭിമന്യുവിന്റെ മരണവിവരം അറിയിക്കാൻ അവർ താമസിച്ചിരുന്ന സ്യമന്തകതീർത്ഥക്കരയിലേക്ക് തിരിച്ചു. ദുഃഖവാർത്തയറിഞ്ഞ് [[ഉത്തര|ഉത്തരയും]], [[സുഭദ്ര|സുഭദ്രയും]] ബോധരഹിതരായി. എല്ലാവരേയും സമാശ്വസിപ്പിച്ചു കൃഷ്ണാർജ്ജുനന്മാർ തിരിച്ച് കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധഭൂമിയിൽ എത്തിച്ചേർന്നു. അർജ്ജുനശപഥത്തിൽ സംഭ്രീതനായ ജയദ്രഥനെ സംരക്ഷിക്കേണ്ടത് [[കൗരവർ|ദുര്യോധനാദികളുടെ]] ചുമതലയായിരുന്നു. ഒരേയൊരു സഹോദരിയായ [[ദുശ്ശള|ദുശ്ശളയുടെ]] ഭർത്താവ് സിന്ധുരാജാവായ [[ജയദ്രഥൻ|ജയദ്രഥനെ]] രക്ഷിക്കുവാനായി കൗരവർ കമലവ്യൂഹവും അതിനുള്ളിൽ സൂചിവ്യൂഹവും ചമച്ച് (ഇരട്ടവ്യൂഹങ്ങൾ) ജയദ്രഥനെ അതിനുള്ളിൽ നിർത്തി. ജയദ്രഥനു ചുറ്റും ശല്യരും, കർണ്ണനും, അശ്വത്ഥാമാവും, കൃപാചാര്യരും കാവൽ നിന്നു. അതിനു മുൻപിലായി ഭൂരിശ്രവസ്സും, വൃക്ഷസേനനും സൂചിവ്യൂഹത്തിന്റെ പ്രവേശനഭാഗത്ത് കൃതവർമ്മാവും ജയദ്രഥനെ രക്ഷിക്കാൻ നിലയുറപ്പിച്ചു. അതിനു പുറത്ത് കമലവ്യൂഹം ചമച്ച് ദുര്യോധനനും, ദുശ്ശാസനനും ആരെയും ഉള്ളിൽ കടക്കാതിരിക്കാൻ അതിശക്തമായി കാവൽ നിന്നു. ഏറ്റവും പുറത്ത് ദ്രോണാചാര്യരും നിലയുറപ്പിച്ചു. ജയദ്രഥനെ ഇന്ന് സൂര്യാസ്തമയം വരെ രക്ഷിക്കുമ്പോൾ അർജ്ജുനൻ സ്വയം മരിച്ചു കൊള്ളുമെന്നുള്ള അർജ്ജുനശപഥം അവരെ കൂടുതൽ രക്ഷോമുഖന്മാരായി പ്രവർത്തിക്കുവാൻ കാരണമാക്കി. ==== ജയദ്രഥവധം ==== [[File:Death of Jayadratha.jpg|170px|thumb|left|ചിത്രം: ജയദ്രഥവധം]] ധർമ്മപുത്രർക്കു കൂട്ടായി സാത്യകിയെ നിർത്തിയാണ് നാലു അനുജന്മാരും യുദ്ധത്തിനു പുറപ്പെട്ടത്. അർജ്ജുനന്റെ ഇന്നത്തെ ലക്ഷ്യം ജയദ്രഥവധം മാത്രമായിരുന്നു. യുദ്ധഭൂമിയിൽ മുഴുവനും തിരഞ്ഞിട്ടും ജയദ്രഥനെ കണ്ടെത്താൻ പാർത്ഥനായില്ല. അവസാനം ജയദ്രഥൻ പത്മവ്യൂഹത്തിനുള്ളിലാണെന്നു മനസ്സിലാക്കി, ഭീമനും അർജ്ജുനനും ചേർന്ന് പത്മവ്യൂഹം തകർത്തു അകത്തുകടക്കാൻ ശ്രമിച്ചു. ധർമ്മപുത്രരുടെ നിർദ്ദേശത്തെത്തുടന്ന് സാത്യകിയും യുദ്ധക്കളത്തിൽ അർജ്ജുനനെ സഹായിക്കാൻ ഇതിനോടകം എത്തിച്ചേർന്നു. ദ്രോണരും, ദുര്യോധനനും, ദുശ്ശാസനനും ചേർന്ന് ഇവരെ അതിശക്തമായി എതിർത്തു. ദ്രോണരൊഴികെ ഏവരും പരാജിതനായി അവിടെ നിന്നും മാറിക്കളഞ്ഞു. അവസാനം പത്മവ്യൂഹം തകർത്ത് ദ്രോണരേയും അവിടെ നിന്നകറ്റാൻ പാർത്ഥനായി. അതിനെത്തുടർന്ന് പാർത്ഥനോട് സൂചിവ്യൂഹം ചമച്ചു എതിർത്തുനിന്ന കൃതവർമ്മാവ് ഗത്യന്തരമില്ലാതെ ഓടിക്കളഞ്ഞു. പിന്നീട് ഇവരെ എതിർത്ത ഭൂരിശ്രവസ്സിനേയും വൃക്ഷസേനനേയും സാത്യകിയും ഭീമനും ചേർന്നു കൊന്നു. പുറത്തു നടക്കുന്ന ശബ്ദബഹുലമായ യുദ്ധകാഹളത്തിൽ ഭയാകുലനായ ജയദ്രഥനെ കർണ്ണൻ സമാശ്വസിപ്പിച്ചുകൊണ്ടിരുന്നു. എങ്ങനെയും ജയദ്രഥനെ രക്ഷിക്കണമെന്നു തീരുമാനിച്ച് യുദ്ധത്തിൽ നിന്നും ഓടിമാറിയവർ വീണ്ടും ധൈര്യം വീണ്ടെടുത്ത് തിരിച്ച് അവിടെതന്നെ എത്തിച്ചേർന്നു. ഈ സമയം കൃഷ്ണൻ തന്റെ സുദർശന ചക്രത്താൽ സൂര്യബിംബത്തെ മറയ്ക്കുകയും സൂര്യാസ്തമയമായി എന്നു തെറ്റിധരിച്ച് ഏവരും യുദ്ധം മതിയാക്കി. കൗരവർ അർജ്ജുനന്റെ ആത്മാഹുതി കാണുവാൻ കൂട്ടത്തോടെ ഒത്തുകൂടി. അവസാനം ജയദ്രഥനും പുറത്തുവന്നു എന്നു മനസ്സിലാക്കിയപ്പോൾ കൃഷ്ണൻ സൂര്യന്റെ മറമാറ്റി സുദർശനത്തെ തിരിച്ചെടുത്തു. സമയം ഒട്ടുപാഴാക്കാതെ അർജ്ജുനനോട് അമ്പ് എയ്ത് ജയദ്രഥനെ നിഗ്രഹിക്കാൻ നിർദ്ദേശിച്ചു. ജയദ്രഥന്റെ നിർജ്ജീവമായ തല ആരു നിലത്തിടുന്നൊവൊ അവന്റെ ശിരസ്സു പൊട്ടിപോകാനുള്ള വരം ജയദ്രഥന്റെ അച്ഛൻ ഭഗവാൻ ശിവനിൽ നിന്നും സമ്പാദിച്ചിരുന്നു. അതിനാൽ ഒന്നിനു പുറകെ ഒന്നായി അമ്പെയ്ത് ജയദ്രഥന്റെ ശിരസ്സ് സിന്ധുരാജ്യംവരെ എത്തിച്ചു. സന്ധ്യാവന്ദനത്തിനായി പുറത്തേക്കിറങ്ങിയ വൃദ്ധക്ഷത്രന്റെ മടിത്തട്ടിലേക്കാണ് തലവന്നു വീണത്. പെട്ടെന്നു മടിയിൽ തലവീണപ്പോൾ പേടിച്ച് തട്ടിത്താഴെയിടുകയും കൂട്ടത്തിൽ ആ വൃദ്ധപിതാവിന്റെ ശിരസ്സും തകർന്നുപോയി. ജയദ്രഥവധത്തിനുശേഷം വീണ്ടും യുദ്ധംതുടർന്നു അർജ്ജുനനും കൃപരുമായി യുദ്ധംചെയ്തെങ്കിലും കൃപർ അവശനായി മടങ്ങി. ==== രാത്രിയുദ്ധം ==== [[File:Karna kills Ghatotkacha.jpg|170px|thumb|left|ചിത്രം: രാത്രിയുദ്ധത്തിൽ കർണ്ണൻ ഘടോൽകചനെ കൊല്ലുന്നു]] പകൽ നടന്ന യുദ്ധത്തിൽ ഉണ്ടായ കൗരവപ്പടയുടെ പരാജയം ദുര്യോധനനെ വളരെയധികം ദുഃഖത്തിലാഴ്ത്തി. ദുര്യോധനൻ ദ്രോണരുടെ കുടീരത്തിൽ വന്ന് അന്നു പകലു സംഭവിച്ച പരാജയകാരണങ്ങൾ ചർച്ച ചെയ്തു, കൂട്ടത്തിൽ ദ്രോണരോട് കയർത്തു സംസാരിക്കുകയും ചെയ്തു. കോപാകുലനായ ദ്രോണർ രാത്രിയുദ്ധം ചെയ്യാൻ തയ്യാറായി യുദ്ധക്കളത്തിലെത്തി ശംഖുനാദവും പടഹധ്വനിയും മുഴക്കി. ദ്രോണാചാര്യരുടെ ശംഖുവിളികേട്ട് പാണ്ഡവസേനയും യുദ്ധത്തിനായി എത്തിച്ചേർന്നു. കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധത്തിലെ ആദ്യ രാത്രിയുദ്ധമായിരുന്നു ഇത്. രാത്രീഞ്ചരനായ ഘടോൽകചനു വളരെ ശക്തമായി ആക്രമണം നടത്തുവാൻ രാത്രിയുദ്ധം സഹായിച്ചു. അവന്റെ മുൻപിൽ വന്നുപെട്ട എല്ലാത്തിനേയും കാലപുരിക്കയച്ചുകൊണ്ട് അതിധീരമായി കൗരവപ്പടയോട് ഏറ്റുമുട്ടി. [[ഇരാവാൻ|ഇരവാന്റെ]] മരണത്തിനു കാരണക്കാരനായ [[അലംബുസൻ|അലംബുസനെ]] ([[കൃമ്മീരൻ|കൃമ്മീരപുത്രൻ]]) ഈ രാത്രിയിലാണ് [[ഘടോൽകചൻ]] കൊല്ലുന്നത്. ദ്രോണരും, കൃതവർമ്മാവും, ശല്യരും, കൃപരും, ദുര്യോധനാദികളും എന്നുവേണ്ട കൗരവസേനയിലെ ഏവരും രാത്രിയിലെ നിഴലിൽ എവിടെയൊക്കൊയൊ പ്രണരക്ഷാർത്ഥം ഓടിഒളിച്ചു. കർണ്ണനു തന്റെ സാരഥിയേയും, രഥവും, കുതിരകളേയും നഷ്ടമായി. ഘടോൽകചനാൽ കർണ്ണൻ വധിക്കപ്പെടുമെന്നുള്ള ഘട്ടത്തിൽ [[ദേവേന്ദ്രൻ]] കൊടുത്ത ദിവ്യവേൽ അവനു നേരെ പ്രയോഗിച്ചു. (അർജ്ജുനനു വേണ്ടി സൂക്ഷിച്ചു വെച്ചിരുന്ന വേലാണ് ഘടോൽകചന്റെ ജീവനെടുത്തത്). [[ശന്തനു|ശന്തനുവിന്റെ]] അനുജനായ [[ബാൽഹികൻ|ബാൽഹികനും]] കൗരവസേനയിൽ പങ്കെടുത്തിരുന്നു. വാഹലികം (ഇപ്പോൾ കാശ്മീർ) എന്ന രാജ്യത്തിലെ രാജാവായിരുന്നു അദ്ദേഹം. അദ്ദേഹവും അദ്ദേഹത്തിന്റെ പുത്രൻ സോമദത്തനും, സോമദത്തന്റെ പുത്രൻ ഭൂരിശ്രവസ്സും, ഭൂരിശ്രവസ്സിന്റെ പുത്രന്മാരും കൗരവസേനയിൽ ഉൾപ്പെട്ടിരുന്നു. കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധത്തിൽ പങ്കെടുത്ത ഏറ്റവും പ്രായം കൂടിയ വ്യക്തിയായിരുന്നു ബാൽഹികൻ (ഭീഷ്മരുടെ ഇളയച്ഛൻ). ബാൽഹികനെ രാത്രിയുദ്ധത്തിൽ ഭീമൻ കൊന്നു. (ഭീമന്റെ പിതാവ്, പാണ്ഡുവിന്റെ പിതാവ്, വിചിത്രവീരന്റെ പിതാവ്, ശന്തനുവിന്റെ ഇളയച്ഛനാണ് [[ബാൽഹികൻ]]). സോമദത്തനേയും, ഭൂരിശ്രവസ്സിനേയും, അവന്റെ പുത്രന്മാരെയും സാത്യകിയും കൊന്നു. ഈ യുദ്ധത്തിൽ രണ്ടുസേനകളിലും നിരവധി നാശനഷ്ടങ്ങളാണ് ഉണ്ടായത്. രാത്രിയുദ്ധം അവസാനിപ്പിച്ച് തിരിച്ചു മടങ്ങിയെത്തിയ പാണ്ഡവർ കൃഷ്ണന്റെ നിർദ്ദേശത്താൽ മണ്ണുകുഴച്ച് ഒരാനയെ ഉണ്ടാക്കി അതിനു [[അശ്വത്ഥാമാവ്]] എന്നുപേരിട്ടു. അതിനുശേഷം വാളുകൊണ്ട് അതിന്റെ തലവെട്ടിമാറ്റി. === പതിനഞ്ചാം ദിവസം ([[ദ്രോണപർവ്വം]]) === [[File:Kripa and shikhandi.jpg|170px|thumb|right|ചിത്രം: യുദ്ധത്തിലേർപ്പെട്ടിരിക്കുന്ന കൃപാചാര്യരും ശിഖണ്ഡിയും]] {| class="wikitable" border="1" |- ! പതിനഞ്ചാം ദിവസം ! കൗരവസേന ! പാണ്ഡവസേന |- | സർവ്വ സൈന്യാധിപൻ | [[ദ്രോണർ]] | [[ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ]] |- | കൊല്ലപ്പെട്ട പ്രധാനികൾ (കൊന്നവർ) | [[ദ്രോണർ]] ([[ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ]]) | -- |} പാണ്ഡവരേയും സൈന്യത്തേയും മുഴുവനായി നശിപ്പിക്കാനുള്ള തയ്യാറെടുപ്പോടെയാണ് ദ്രോണർ പതിനഞ്ചാം ദിവസം യുദ്ധഭൂമിയിൽ എത്തിയത്. ധർമ്മാധർമ്മങ്ങളെ മറന്ന് പൈശാചികമായ നരവേട്ടയാണ് ആചാര്യൻ ചെയ്തുകൊണ്ടിരുന്നത്. ആർക്കുവേണ്ടിയാണെന്നൊ, എന്തിനുവേണ്ടിയാണെന്നൊ മറന്നുള്ള ദ്രോണാചാര്യരുടെ യുദ്ധംകണ്ട് വിശ്വാമിത്രൻ, അത്രി, വസിഷ്ഠൻ, അംഗിരസ്സ് എന്നിമഹർഷിമാർ അവിടേക്ക് എഴുന്നള്ളി ദ്രോണരെ ക്രൂരപ്രവൃത്തികളിൽ നിന്നും പിന്തിരിയാൻ ഉപദേശിച്ചു. പക്ഷേ തനിക്കു സ്വാതന്ത്ര്യം ഇല്ല എന്നു മറുപടി പറഞ്ഞ് ബ്രാഹ്മണനായ അദ്ദേഹം ഹിംസാത്മകമായ ക്ഷത്രിയധർമ്മം തുടർന്നു. ശത്രുസേനയെ ഒരസ്ത്രത്താൽതന്നെ ഉന്മൂലനാശം വരുത്തുവാനായി ആഗ്നേയാസ്ത്രം പ്രയോഗിക്കാൻ ഭാവിക്കുന്നതുകണ്ട് ഭഗവാൻ കൃഷ്ണൻ സുദർശനം കയ്യിലെടുത്തു. ഈ സമയം യുധിഷ്ഠിരൻ ഇങ്ങനെ വിളിച്ചു പറഞ്ഞു. '''[[അശ്വത്ഥാമാവ്|ഗുരോ! അശ്വത്ഥാമാവ് കഴുത്തറുത്ത് കൊല്ലപ്പെട്ടിരിക്കുന്നു]].''' ഇതു കേട്ട് ദ്രോണർ രഥത്തിൽ സതംഭിച്ചിരുന്നുപോയി. ധർമ്മപുത്രർ ഒരിക്കലും കളവുപറയില്ല എന്നു നന്നായി അറിയാമായിരുന്ന ദ്രോണർ സങ്കടത്തോടെ താന്തശരീരനായി നിൽക്കുമ്പോൾ പ്രതികാരബുദ്ധിയോടെ [[ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ]] വാളുമായി പാഞ്ഞടുത്തു. പക്ഷേ ദ്രോണർ അവനെ അമ്പെയ്തു ദൂരെ പായിച്ചു. ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ ഇരുപത്തിഒന്നു തവണ ദ്രോണരെ വെട്ടുവാനായി പാഞ്ഞടുത്തെങ്കിലും ദ്രോണാർ അപ്പോഴൊക്കെ അവനെ തിരിച്ചു ഓടിച്ചു. ഈ സമയം ഭീമൻ വിളിച്ചു പറഞ്ഞു. ഗുരുനാഥാ! അശ്വത്ഥാമാവ് മരിച്ചു കിടക്കുമ്പോൾ അങ്ങ് വീണ്ടും നരവേട്ടയാടി ആനന്ദിക്കുവാണോ? ഇതുകേട്ട് ദുഃഖാർത്ഥനായ ആചാര്യൻ തന്റെ അമ്പും വില്ലും ആവനാഴിയും എല്ലാം വലിച്ചെറിഞ്ഞ് ചിന്താധീനനായി തേർതട്ടിലിരുന്നു. ആ സമയം ഒട്ടും കളയാതെ ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ മിന്നൽപ്പിണർ വേഗത്തിൽ ഓടിയടുത്തു, തന്റെ വാളിനാൽ ദ്രോണരുടെ തലയറുത്തു താഴെയിട്ടു.<ref name="ReferenceB"/> എല്ലാം ഒരു നിമിഷം കൊണ്ടു കഴിഞ്ഞു. യുദ്ധനിയമം അനുശാസിക്കാത്ത പ്രവൃത്തികണ്ട് സാത്യകി ധൃഷ്ടദ്യുമ്നനോട് പരുഷമായി എതിർത്തു സംസാരിച്ചെങ്കിലും ഭീമൻ ഇടപെട്ടു സാത്യകിയെ സമാധാനപ്പെടുത്തി. പിതാവ് മരിച്ചതറിഞ്ഞ് [[അശ്വത്ഥാമാവ്]] അവിടെ ഓടിയെത്തി. വന്നപാടേ ഒന്നുമാലോചിക്കാതെ സംഹാരരുദ്രനായി നാരായണാസ്ത്രം പ്രയോഗിച്ചു. ജ്വലിച്ചുവരുന്ന അസ്ത്രത്തെ ഒട്ടും ഭയപ്പെടാതെ വന്ദിച്ചു നമസ്കരിക്കാൻ കൃഷ്ണനും അർജ്ജുനനും വിളിച്ചു പറഞ്ഞു. പക്ഷേ ഭീമൻ മാത്രം അതുകേൾക്കാതെ നിരസിച്ചു നിന്നു. ഉപദേശിച്ചു നിൽക്കാൻ സമയമില്ല എന്നു മനസ്സിലാക്കി അർജ്ജുനൻ ഓടിയെത്തി ഭീമനെ ബലമായി കെട്ടിപ്പിടിച്ചു നിലത്തു നമസ്കരിപ്പിച്ചു. നാരായണാസ്ത്രം ഫലം കാണാതെ വന്നപ്പോൾ അശ്വത്ഥാമാവ് ആഗ്നേയാസ്ത്രം പ്രയോഗിച്ചു. അർജ്ജുനൻ വരുണാസ്ത്രം അയച്ച് അതിനെ തടുത്തു. കൂടുതൽ അവിടെ നിൽക്കാൻ ആഗ്രഹിക്കാതെ അശ്വത്ഥാമാവ് ഒരു ഭ്രാന്തനെപ്പോലെ പടക്കളത്തിൽ നിന്നും ഓടിമറഞ്ഞു. സൂര്യൻ അസ്തമിച്ചതോടെ യുദ്ധം മതിയാക്കി ഏവരും പടകുടിരങ്ങളിലേക്ക് മടങ്ങി. === പതിനാറാം ദിവസം ([[കർണ്ണപർവ്വം]]) === [[File:Arjuna and His Charioteer Krishna Confront Karna.jpg|170px|thumb|right|ചിത്രം: കർണ്ണനും അർജ്ജുനനും യുദ്ധഭൂമിയിൽ കണ്ടുമുട്ടുമ്പോൾ]] {| class="wikitable" border="1" |- ! പതിനാറാം ദിവസം ! കൗരവസേന ! പാണ്ഡവസേന |- | സർവ്വ സൈന്യാധിപൻ | [[കർണ്ണൻ]] | [[ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ]] |- | കൊല്ലപ്പെട്ട പ്രധാനികൾ<br />(കൊന്നവർ) | ചിത്രസേനൻ ([[ശ്രുതകർമ്മാവ് ]])<br />ചിത്രൻ ([[പ്രതിവിന്ധ്യൻ]])<br />ത്രിഗർത്തസേന ([[അർജ്ജുനൻ]])<br />പ്രൗണ്ഡകൻ ([[നകുലൻ]]) | കേകേയ സേന (കർണ്ണൻ)<br /> |- | ഉപയോഗിച്ച വ്യൂഹങ്ങൾ | മകരവ്യൂഹം ([[ചീങ്കണ്ണി|മുതലയുടെ ആകൃതി]]) | അർദ്ധചന്ദ്രവ്യൂഹം ([[ചന്ദ്രൻ|ചന്ദ്രക്കലയുടെ ആകൃതി]]) |} ദ്രോണരുടെ മരണത്തെത്തുടർന്ന് പതിനാറാം ദിവസം രാവിലെ സൂര്യോദയത്തെ തുടർന്ന് [[ദുര്യോധനൻ]] സൂര്യപുത്രനെ സർവ്വസേനാധിപതിയായി കുംഭാഭിഷേകം ചെയ്തു. തുടർന്നുള്ള രണ്ടു ദിവസങ്ങൾ കർണ്ണനായിരുന്നു കൗരവസേനയ്ക്കു നേതൃത്വം നൽകിയത്. മഹാഭാരതത്തിൽ പതിനാറും പതിനേഴും യുദ്ധദിവസങ്ങൾ വർണ്ണിക്കുന്നത് കർണ്ണപർവ്വത്തിലാണ്. സർവ്വസേനാധിപനായി കർണ്ണനായതിനാൽ ഗ്രന്ഥകർത്താവ് കർണ്ണപർവ്വം എന്നു പേരു കൊടുത്തു.<ref name="ReferenceA"/> കർണ്ണപർവ്വത്തിൽ 69 അദ്ധ്യായങ്ങളും 4900 പദ്യങ്ങളും അടങ്ങിയിരിക്കുന്നു. സ്ഥാനാഭിഷേകത്തെ തുടർന്ന് ഏവരും വെടിപഹാദികളോടെ കുരുക്ഷേത്രഭൂമിയിലേക്ക് തിരിച്ചു. മകരവ്യൂഹം ചമച്ച് കർണ്ണൻ തയ്യാറായപ്പോൾ അർദ്ധചന്ദ്ര വ്യൂഹം ചമച്ച് പാണ്ഡവസേനയും എതിർചേരിയിൽ അണിയുറപ്പിച്ചു. കർണ്ണൻ സേനാധിപതിയായിട്ടും കൗരവസേനയ്ക്കു വലിയപ്രയോജനം ഒന്നും വന്നില്ല. നകുലനും, സഹദേവനും ചേർന്ന് വംഗസേനയേയും, ഗാന്ധാരസേനയേയും തകർത്തു. തുടർന്ന് വംഗരാജാവായ പ്രൗണ്ഡകനെ നകുലനും, ത്രിഗർത്തസേനയെ അർജ്ജുനനും ഇല്ലാതാക്കി. സഹദേവൻ ശകുനിയെ തോല്പിച്ച് കൊല്ലാനായി വാളോങ്ങിയപ്പോൾ കരഞ്ഞുകൊണ്ട് അവൻ ഓടിമാറി കർണ്ണരഥത്തിലേറി രക്ഷപ്പെട്ടു. യുധിഷ്ഠിരനും ദുര്യോധനനുമായുണ്ടായ ദ്വന്ദ്വയുദ്ധത്തിൽ ദുര്യോധനൻ പരാജിതനായി. ഭീമന്റെ ശപഥം നിറവേറ്റാനായി ധർമ്മപുത്രർ ദുര്യോധനനെ വെറുതെവിട്ടു. ==== കർണ്ണശാപം ==== ദുര്യോധനന്റെ സങ്കടവും പരിഭവവും കലർന്നവാക്കുകൾ കേട്ട് കർണ്ണൻ തന്റെ ശാപകഥ അവനോട് പറയുന്നു. ദ്രോണാചാര്യരുടെ കീഴിൽ ആയുധവിദ്യ പഠിക്കുന്നകാലത്ത് തനിക്ക് ബ്രഹ്മാസ്ത്രവിദ്യ ഉപദേശിച്ചുതരണം എന്നപേക്ഷിച്ചെങ്കിലും ഒരു സൂതപുത്രനു പറഞ്ഞു കൊടുക്കില്ലെന്നു അദ്ദേഹം തീർത്തു പറഞ്ഞു. പഠിക്കാനുള്ള ആഗ്രഹത്താൽ ബ്രാഹ്മണബാലനായി വേഷം മാറി പരശുരാമന്റെ ശിഷ്യനായി. അദ്ദേഹം ക്ഷത്രിയ വിരോധിയായിരുന്നതിനാലാണ് ബ്രാഹ്മണവേഷത്തിൽ വേഷംമാറി ചെന്നത്. പരശുരാമനിൽ നിന്നും പലദിവ്യാസ്ത്രപ്രയോഗവിദ്യകളും സ്വായത്തമാക്കി. ഒരിക്കൽ പരശുരാമൻ ക്ഷീണിതനായി കർണ്ണന്റെ മടിയിൽ തലവെച്ചു കിടക്കുമ്പോൾ രക്തദാഹിയായ ഒരു വണ്ടുവന്ന് അവന്റെ തുടയിൽ കുത്തിതുരക്കാൻ തുടങ്ങി. കാലനക്കിയാൽ ഗുരുനാഥനു നിദ്രാഭംഗം വരുമെന്നു കരുതി അനക്കാതെ വേദന സഹിച്ചിരുന്നു. ഗുരുനാഥൻ ഉണർന്നു നോക്കുമ്പോൾ ചോരയിൽ മുങ്ങിയിരുന്ന കർണ്ണനെ കണ്ടു. ക്ഷത്രിയനല്ലാതെ ഈ വേദന ക്ഷമയോടെ സഹിക്കുവാൻ ഒരു ബ്രാഹ്മണനു സാദ്ധ്യമല്ലെന്നു ദൃഢമായി ഉറച്ചുകൊണ്ട് പരശുരാമൻ കോപിഷ്ഠനായി. സത്യം പറഞ്ഞപ്പോൾ അദ്ദേഹം കർണ്ണനെ ശപിച്ചു. <br /> '''യുദ്ധം മുറുകിവരുമ്പോൾ നിനക്ക് യുക്തിതോന്നാതെ പോകട്ടെ !!''' <br /> കർണ്ണൻ തുടർന്നു; അർജ്ജുനനു അവന്റെ പിതാവായ ദേവേന്ദ്രൻ നൽകിയ മണിമയമായ കിരീടവും, വരുണൻ കൊടുത്ത ഗാണ്ഡീവവും, ഒടുങ്ങാത്ത ആവനാഴിയും, ഭഗവാൻ ശിവനിൽനിന്നു ലഭിച്ച പാശുപതവും എല്ലാത്തിനും പുറമെ കൃഷ്ണൻ സാരഥിയായും ഉണ്ട്. പലദിവ്യാസ്ത്രവിദ്യകളും അറിയാവുന്ന തനിക്കു നല്ലൊരു തേരാളിയെ കിട്ടിയാൽ നിഷ്പ്രയാസം യുദ്ധം ജയിക്കാം. കർണ്ണന്റെ ആഗ്രഹപ്രകാരം ദുര്യോധനന്റെ അപേക്ഷയിൽ മാദ്രരാജാവായ [[ശല്യർ]] കർണ്ണന്റെ തേരാളിയാവാമെന്നു സമ്മതിച്ചു. === പതിനേഴാം ദിവസം ([[കർണ്ണപർവ്വം]]) === [[File:Arjuna karna.jpg|170px|thumb|right|യുദ്ധം പതിനേഴാം ദിവസം: മണ്ണിലുറച്ചുപോയ തേർചക്രം എടുത്തുമാറ്റാൻ ശ്രമിക്കുന്ന [[കർണ്ണൻ]]]] {| class="wikitable" border="1" |- ! പതിനേഴാം ദിവസം ! കൗരവസേന ! പാണ്ഡവസേന |- | സർവ്വ സൈന്യാധിപൻ | [[കർണ്ണൻ]] | [[ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ]] |- | കൊല്ലപ്പെട്ട പ്രധാനികൾ (കൊന്നവർ) | [[ദുശ്ശാസനൻ]] ([[ഭീമസേനൻ]])<br />[[കൗരവർ|77 ധൃതരാഷ്ട്രപുത്രർ]] ([[ഭീമൻ]])<br />[[കർണ്ണൻ]] ([[അർജ്ജുനൻ]]) | -- |} ദുര്യോധനൻ ശല്യരുടെ മുൻപിൽ താണപേക്ഷിച്ചതിനെത്തുടർന്ന് കർണ്ണസാരഥിയാവാൻ അദ്ദേഹം സമ്മതിച്ചു. അതിനു ഉദാഹരണമായി ദുര്യോധനൻ ത്രിപുരദഹനകഥ ശല്യർക്കു പറഞ്ഞുകൊടുക്കുന്നുണ്ട്. മാദ്രമഹാരാജാവായ ശല്യർ ഒരു കയ്യിൽ ചമ്മട്ടിയും മറുകയ്യിൽ കുതിരയുടെ കടിഞ്ഞാണും പിടിച്ച് കർണ്ണന്റെ തേർ തെളിച്ചു. സൂര്യതേജ്വസിയായി കർണ്ണൻ [[കാളപൃഷ്ഠം|കാളപൃഷ്ഠമെന്ന]] ചാപവും കുലച്ച് ചതുരംഗസേനകളുടെ അകമ്പടിയോടെ കുരുക്ഷേത്രത്തിലേക്ക് എഴുന്നള്ളി. ധർമ്മപുത്രർക്കു കൊടുത്ത വാക്കുപാലിക്കാൻ ഈ അവസരം ഭംഗിയായി ശല്യർ ഉപയോഗിച്ചു. കർണ്ണൻ ആത്മപ്രശംസ നടത്തുന്ന സമയങ്ങളിൽ അതിനെ നിശ്ശിതമായി അദ്ദേഹം ഖണ്ഡിച്ചുകൊണ്ടിരുന്നു. ശല്യരുടെ കുത്തുവാക്കുകൾ കേട്ട് പലപ്പോഴും കർണ്ണൻ അക്ഷമനായി. ധർമ്മപുത്രരുമായി ഏറ്റുമുട്ടിയ കർണ്ണൻ അദ്ദേഹത്തെ തോൽപ്പിച്ചെങ്കിലും കുന്തിക്കു കൊടുത്തവാക്കുപാലിക്കാനായി യുധിഷ്ഠിരനെ കൊല്ലാതെ വിട്ടു. ==== ദുശ്ശാസനവധം ==== [[File:Bhima drinks blood.jpg|170px|thumb|left|[[ദുശ്ശാസനൻ|ദുശ്ശാസനന്റെ]] മാറുപിളർന്ന് ചോരകുടിക്കുന്ന [[ഭീമൻ]]]] പതിനേഴുദിവസമായി ദുശ്ശാസനനെ തേടിനടന്ന [[ഭീമൻ]] [[ദുശ്ശാസനൻ|ദുശ്ശാസനനെ]] കാണുകയും ദ്വന്ദ്വയുദ്ധത്തിനു പോർവിളിക്കുകയും ചെയ്തു. രണ്ടു മത്തഗജങ്ങൾ ഏറ്റുമുട്ടുന്നതുപോലെ ഇരുവരും കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധഭൂമിയിൽ ഏറ്റുമുട്ടി. രണ്ടുപേരുടെ ഗദകളും തകർന്നപ്പോൾ മുഷ്ടിയുദ്ധം ആരംഭിച്ചു. ഭീമൻ കോപാന്ധനായി ദുശ്ശാസനനെ അവൻ മുൻപു പാണ്ഡവരോടു ചെയ്തുകൂട്ടിയ തിന്മകൾ വിളിച്ചുപറഞ്ഞു വളരെയധികം അധിക്ഷേപിച്ചുകൊണ്ടിരുന്നു. ഒടുവിൽ തരം കിട്ടയപ്പോൾ ഭീമൻ ദുശ്ശാസനനെ തള്ളിതാഴെയിട്ട് ഗദകൊണ്ട് ശിരസ്സിലടിച്ചു. തലപൊട്ടി താഴെവീണ ദുശ്ശാസനന്റെ പുറത്തു നിന്നുകൊണ്ട് തന്നോടും സഹോദരന്മാരോടും ദ്രൗപദിയോടും ചെയ്ത ഒരോ ദുഷ്പ്രവൃത്തികൾക്കും എണ്ണിയെണ്ണി പറഞ്ഞ് ഗദകൊണ്ട് തലക്കും നെഞ്ചത്തും അടിച്ചുകൊന്നു. അവസാനം ദുശ്ശാസനന്റെ നെഞ്ചിൽ ഇരുന്ന് മാറുപിളർന്ന് കുടൽമാലകൾ പുറത്തിട്ട് ചോരകുടിച്ചു ആർത്തട്ടഹസിച്ചു. കണ്ടാൽ ഏവരും പേടിച്ചു പോകുന്നവിധമുള്ള ഭീമന്റെ പ്രവൃത്തിയായിരുന്നു അവിടെ അരങ്ങേറിയത്. പാർഷദിയുടെ അഴിച്ചിട്ട തലമുടിയിൽ പുരട്ടാനുള്ള ചോരയുമായി കുടൽമാലകൾ ശരീരത്തിൽ വാരിവലിച്ചിട്ട് ഭീമൻ സ്യമന്തപഞ്ചകത്തിലേക്ക് ഓടി. കുടൽമാലകൾ കഴുത്തിൽ ചുറ്റി ചോരയിൽ കുളിച്ചു നിൽക്കുന്ന ഭീമനെ കണ്ട് പാഞ്ചാലി പേടിച്ചുപോയി. ചെന്നപാടെ ദുശ്ശാസനനന്റെ ചോര പാഞ്ചാലിയുടെ മുടിയിൽ പുരട്ടികൊടുത്തു. [[ശപഥം]] നിറവേറ്റി വർഷങ്ങൾക്കുശേഷം [[ദ്രൗപദി]] തന്റെ മുടികെട്ടി. ദുശ്ശാസനന്റെ ചോരകുടിച്ചു ഭീമനും ശപഥം പൂർത്തിയാക്കി. ധൃതരാഷ്ട്രസഭയിലുണ്ടായ ദ്രൗപദിവസ്ത്രാക്ഷേപമായിരുന്നു ഇരുവരുടെയും ശപഥത്തിനു കാരണം. വീണ്ടും യുദ്ധക്കളത്തിലെത്തിയ ഭീമൻ ദുര്യോധനനെ മറ്റനുജന്മാരെ എല്ലാവരേയും കൊന്നൊടുക്കി. ദുശ്ശാസനന്റെ രക്തം വയറ്റിൽ കിടന്നു തിളച്ചുമറിയുന്നതിനാലാവണം അവന്റെ മുൻപിൽ വന്നുപെട്ട ഒന്നിനെയും അവൻ ജീവനോടെ വിട്ടില്ല. അന്നേദിവസം ഭീമൻ ദുശ്ശാസനനെ കൂടാതെ ദുര്യോധനന്റെ എഴുപത്തിഏഴ് അനുജന്മാരെ കൊന്നൊടുക്കി. ==== കർണ്ണവധം ==== [[File:Death of Karna.jpg|170px|thumb|left|കർണ്ണവധം-രാജാരവി വർമ്മ ചിത്രം]] പതിനേഴാം നാൾ മദ്ധ്യാഹ്നശേഷം കർണ്ണനും അർജ്ജുനനും നേരിട്ട് ഏറ്റുമുട്ടി. പല ദിവ്യാസ്ത്രങ്ങളും ഇരുവരും പ്രയോഗിച്ചു. യുദ്ധം തുല്യനിലയിൽ പുരോഗമിച്ചുകൊണ്ടിരുന്നു . ഇതിനിടയിൽ കർണ്ണൻ '''ഉരഗാസ്യാ''' എന്ന '''സർപ്പമുഖബാണം''' അർജ്ജുനനു നേരെ പ്രയോഗിച്ചു . എന്നാൽ കൃഷ്ണന്റെ സമയോചിതമായ ഇടപെടൽ മൂലം കർണ്ണന്റെ ആ അസ്ത്രം പാഴിലായി . അസ്ത്രം അർജ്ജുനന്റെ ശിരസ്സിനു നേരെ പാഞ്ഞുചെല്ലുന്നതു മനസ്സിലാക്കിയ കൃഷ്ണൻ തന്റെ പാദം കൊണ്ട് രഥം അഞ്ചു വിരലാഴത്തിൽ പൂഴിയിൽ താഴ്ത്തി. നിമിഷനേരം കൊണ്ട് നാഗാസ്ത്രം അർജ്ജുനന്റെ കിരീടത്തിൽ സ്പർശിച്ചു കടന്നുപോയി, കിരീടം കത്തിപ്പോയി. ആ സമയം ശല്യർ കർണ്ണരഥം മുൻപോട്ട് എടുത്തു, തുടർന്ന് കർണ്ണന്റെ വധകാലം ആഗതമായതിനാൽ അദ്ദേഹത്തിന് മുൻപ് ലഭിച്ച ഒരു ബ്രാഹ്മണശാപത്താൽ രഥചക്രം പുതഞ്ഞു ഇളകാതെയായി. കൂടാതെ ഗുരുവായ പരശുരാമന്റെ ശാപത്താൽ ബ്രഹ്‌മാസ്‌ത്രം കര്ണ്ണന് തോന്നാതെയുമായി . കർണ്ണൻ എന്ത് ചെയ്യണമെന്നറിയാതെ കുഴങ്ങി . തുടർന്ന് അർജ്ജുനനെ താൽക്കാലികമായി ഒന്ന് മോഹാലസ്യപ്പെടുത്തിയ ശേഷം രഥചക്രം പൊക്കിമാറ്റാൻ കർണ്ണൻ ശ്രമിച്ചു. അപ്പോഴേക്കും അർജ്ജുനനു ബോധം വന്നു.ആ സമയം ആയുധമില്ലാതെ രഥചക്രം ഉയർത്തിക്കൊണ്ടിരിയ്ക്കുന്ന കർണനെ വധിയ്ക്കാൻ അർജുനൻ മടിച്ചു എന്നാൽ ഇങ്ങനെ ഒരവസരത്തിൽ അല്ലാതെ കർണനെ വധി യ്ക്കാൻ സാധിയ്ക്കില്ലലന്ന കൃഷ്ണന്റെ വാക്കുകൾ കേട്ട് അവസരം പാഴാക്കാതെ കൃഷ്ണന്റെ നിർദ്ദേശത്തോടെ അർജ്ജുനൻ അർദ്ധചന്ദ്രബാണമെയ്തു കർണ്ണന്റെ ശിരസ്സു മുറിച്ചു. സർവ്വസൈന്യാധിപന്റെ മരണം കൗരവപ്പടയെ നിരാശപ്പെടുത്തുകയും അവർ കൂട്ടമായി തിരിഞ്ഞോടുകയും ചെയ്തു. തുടർന്ന് സൂര്യനസ്തമിക്കുകയും പതിനേഴാം ദിവസത്തെ യുദ്ധം അവസാനിക്കുകയും ചെയ്തു. === പതിനെട്ടാം ദിവസം ([[ശല്യപർവ്വം]]) === [[File:Krishna declaring the end of Mahabharata War by blowing the Conch Shell.jpg|170px|thumb|right|യുദ്ധം പതിനെട്ടാം ദിവസം: [[ദുര്യോധനൻ|ദുര്യോധനന്റെ]] പതനത്തോടെ യുദ്ധം അവസാനിച്ചതായി ഇരുപക്ഷവും പ്രഖ്യാപിക്കുന്നു, കൃഷ്ണൻ പാഞ്ചജന്യം മുഴക്കി ഏവരേയും അറിയിക്കുന്നു (16-ആം നൂറ്റാണ്ടിലെ മുഗൾകാലത്തെ എണ്ണഛായാചിത്രം)]] {| class="wikitable" border="1" |- ! പതിനെട്ടാം ദിവസം ! കൗരവസേന ! പാണ്ഡവസേന |- | സർവ്വ സൈന്യാധിപൻ | [[ശല്യർ]] | [[ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ]] |- | കൊല്ലപ്പെട്ട പ്രധാനികൾ (കൊന്നവർ) | [[ദുര്യോധനൻ]] ([[ഭീമൻ]])<br />[[ശല്യർ]] ([[യുധിഷ്ഠിരൻ]])<br />[[ശകുനി]] ([[സഹദേവൻ]])<br />ശല്യപുത്രൻ ([[സഹദേവൻ]]) | [[ചേകിതൻ]] ([[ദുര്യോധനൻ]])<br /> |} [[കർണ്ണൻ|കർണ്ണന്റെ]] മരണത്തെത്തുടർന്ന് [[ദുര്യോധനൻ]] പതിനെട്ടാംനാൾ രാവിലെ [[ശല്യർ|ശല്യരെ]] സർവ്വസേനാധിപതിയായി സ്ഥാനാഭിഷേകം ചെയ്തു. പാണ്ഡുവിന്റെ രണ്ടാമത്തെ പത്നിയായ [[മാദ്രി|മാദ്രിയുടെ]] ജ്യേഷ്ഠനും, മാദ്രരാജ്യത്തിലെ മഹാരാജാവും ആയിരുന്നു അദ്ദേഹം. നകുല-സഹദേവന്മാരുടെ മാതുലനായ അദ്ദേഹം വ്യദ്ധനായിരുന്നെങ്കിലും അതിസാഹസികനായ യുദ്ധനിപുണനും ധർമ്മിഷ്ഠനുമായിരുന്നു. [[അശ്വത്ഥാമാവ്|അശ്വത്ഥാമാവാണ്]] അദ്ദേഹത്തെ സർവ്വസേനാധിപതിയായി വാഴിക്കാൻ ദുര്യോധനനോട് ഉപദേശിച്ചത്. പതിനെട്ടാം നാളിലെ യുദ്ധവിവരണങ്ങൾ വർണ്ണിക്കുന്നത് ശല്യപർവ്വത്തിലാണ്. സർവ്വസേനാധിപനായി ശല്യരായതിനാൽ ഗ്രന്ഥകർത്താവ് ശല്യപർവ്വം എന്നു പേരു കൊടുത്തു.<ref name="ReferenceA"/> ശല്യപർവ്വത്തിൽ 59 അദ്ധ്യായങ്ങളും 3220 പദ്യങ്ങളും അടങ്ങിയിരിക്കുന്നു. ==== ശല്യർവധം ==== ശല്യർ ആദ്യമായി എതിർത്തു യുദ്ധം ചെയ്തതു ധർമ്മപുത്രരുമായാണ്. വൃദ്ധനായ ശല്യരുടെ അസ്ത്രപ്രയോഗത്തിൽ യുധിഷ്ഠിരൻ ക്ഷീണിതനായി തേർത്തട്ടിൽ വീണുപോയി. ഭീമൻ സഹായത്തിനെത്തി ധർമ്മപുത്രരെ അവിടെനിന്നും മാറ്റി. വീണ്ടും ധർമ്മപുത്രർ യുദ്ധത്തിൽ തിരിച്ചുവരികയും ശല്യരുമായി അതിശക്തമായ യുദ്ധം തുടരുകയും ചെയ്തു. ഒടുവിൽ ധർമ്മപുത്രർ ദിവ്യമായ വേൽ ശല്യർക്കുനേരെ പ്രയോഗിക്കുകയും ആ വൃദ്ധൻ നിലംപതിക്കുകയും ചെയ്തു. ശല്യരുടെ പതനം കണ്ട് കൗരവപ്പട പിന്തിരിഞ്ഞോടി. ആൾക്കൂട്ടത്തിനിടയിലൂടെ രക്ഷപ്പെടാൻ ശ്രമിച്ച [[ശകുനി|ശകുനിയെ]] സഹദേവൻ കടന്നുപിടിച്ചു. ഞാൻ നിങ്ങളുടെ ബന്ധുവാണേ.. എന്നു വാവിട്ടുകരഞ്ഞ ശകുനിയെ സഹദേവൻ തന്റെ വാളിനാൽ കൊന്നുകളഞ്ഞു. ഓടിപ്പോയ കൗരവപ്പടയെ അശ്വത്ഥാമാവും, കൃതവർമ്മാവും, കൃപാചാര്യരും ചേർന്ന് വീണ്ടും യുദ്ധഭൂമിയിലേക്ക് കൊണ്ടുവന്നു. യുദ്ധം തുടങ്ങിയപ്പൊഴേക്കും സർവ്വസൈന്യാധിപൻ മരിച്ചതുകണ്ട് ദുര്യോധനൻ ഞെട്ടിപ്പോയി. അദ്ദേഹം ധൃഷ്ടദ്യുമ്നനുമായി എതിർത്തു. യഞ്ജസേനപുത്രനെ സഹായിക്കാൻ ഭീമനും അർജ്ജുനനും അവിടെ എത്തിച്ചേർന്നു. അതിഭീകരമായ ഈ യുദ്ധത്തിൽ കൗരവപ്പട മുഴുവനും തകർന്നുപോയി. ക്ഷീണിതനായി ചോരയിൽ കുളിച്ച ദുര്യോധനൻ കുതിരപ്പുറത്തേറി അവിടെ നിന്നും പാലായനം ചെയ്തു. ==== ദുര്യോധനവധം ==== [[File:Bhima fighting Duryodhana.jpg|170px|thumb|left|[[ദുര്യോധനൻ|ദുര്യോധനനുമായി]] ദ്വന്ദ്വയുദ്ധം ചെയ്യുന്ന [[ഭീമൻ]] (ചിത്രം)]] ദുര്യോധനൻ ആരോടു പറയാതെയാണ് യുദ്ധഭൂമി വിട്ടത്. അതിനാൽ കുറച്ചു സമയം കഴിഞ്ഞ് മഹാരാജാവിനെ കാണുന്നില്ല, എന്നു പലരും വിളിച്ചു പറയാൻ തുടങ്ങി. കൃതവർമ്മാവും, കൃപാചാര്യരും അവിടെ മുഴുവനും തിരഞ്ഞെങ്കിലും അദ്ദേഹത്തെ കണ്ടെത്താനായില്ല. ധൃതരാഷ്ട്ര സചിവനായ [[സഞ്ജയൻ]] അവിടെ എത്തുകയും അദ്ദേഹത്തിനു വ്യാസൻ കൊടുത്ത ദിവ്യചക്ഷുസ്സ് ഉപയോഗിച്ച് ദുര്യോധനൻ എവിടെയാണെന്നു കണ്ടെത്തുകയും ചെയ്തു. ദ്വൈപായനഹ്രദം (കൃഷ്ണഹ്രദം) എന്ന കുരുക്ഷേത്രത്തിനടുത്തുള്ള പുണ്യതീർത്ഥത്തിനു (തടാകം) സമീപമാണ് ദുര്യോധനൻ പോയത്. സഞ്ജയനെ കൂട്ടി രണ്ടും പേരും (കൃപർ, കൃതവർമ്മാവ്) ചെല്ലുമ്പോൾ രക്തം ഒഴുകി ക്ഷീണിതനായ ദുര്യോധനനെയാണ് അവിടെ കണ്ടത്. ഭീമനു ദിവസവും മാംസം കൊടുത്തിരുന്ന കാട്ടാളൻ ദുര്യോധനനെ അവിടെകാണുകയും ഈ വിവരം പാണ്ഡവരെ അറിയിച്ചതനുസരിച്ച് ഏവരും അവിടെ എത്തിച്ചേരുകയും ചെയ്തു. തടാകത്തിൽ കിടക്കുന്ന ദുര്യോധനനെ കരയ്ക്കു കയറ്റാതെ യുദ്ധം ചെയ്യാൻ പാടില്ല എന്നുള്ള യുദ്ധധർമ്മം അനുസരിച്ച്, യുധിഷ്ഠിരൻ അധിക്ഷേപവാക്കുകൾ പറഞ്ഞു കരക്കു കയറ്റി. ഈ സമയത്ത് [[ബലരാമൻ|ബലരാമനും]] അവിടെ എത്തിച്ചേർന്നു. മൈത്രേയമുനിയുടെ ശാപകഥയും (തുടയിൽ അടിയേറ്റ് മരിക്കാൻ ഇടവരട്ടെ!) ഇതിനിടയിൽ കൃഷ്ണൻ ഭീമനോട് പറഞ്ഞു. അദ്ദേഹത്തിന്റെ നിർദ്ദേശത്താൽ സ്യമന്തപഞ്ചകത്തിൽ വെച്ച് ദ്വന്ദ്വയുദ്ധം ആരംഭിച്ചു. പതിനെട്ടാം നാൾ മദ്ധ്യഹ്നം മുതൽ ആരംഭിച്ച ദ്വന്ദ്വയുദ്ധം സന്ധ്യവരെ നീണ്ടു. അവസാനം ഭീമന്റെ അതിശക്തമായുള്ള ഗദാപ്രഹരമേറ്റ് തുടയെല്ലു പൊട്ടി ദുര്യോധനൻ വീണു. ഭീമൻ അവന്റെ മാറത്തു കയറി നിന്ന് ഗദയാൽ അവന്റെ ശിരസ്സിൽ തുടരെ തുടരെ അടിച്ചു. അവന്റെ ഓരോ ദ്രോഹപ്രവൃത്തിയും എണ്ണി വിളിച്ചു പറഞ്ഞുകൊണ്ടാണ് ഓരോ അടിയും അടിച്ചത്. ഭീമന്റെ ഈ കഠിന പ്രവൃത്തികണ്ട് ബലരാമൻ ഹലായുധമെടുത്തുവന്നെങ്കിലും കൃഷ്ണൻ അദ്ദേഹത്തെ ശാന്തനാക്കി. കൗരവസേനയിലെ മൂന്നുപേർ മാത്രം ശേഷിച്ചു, അവരുടെ അനുവാദത്തോടെ യുദ്ധം അവസാനിപ്പിച്ചു. പാണ്ഡവരെല്ലാവരും തങ്ങളുടെ ശിബിരങ്ങളിലേക്ക് സമാധാനമായി മടങ്ങി. അപ്പോഴേക്കും സൂര്യനും അസ്തമിച്ചു. അർജ്ജുനരഥത്തിൽ നിന്നും അർജ്ജുനൻ ആദ്യം ഇറങ്ങാൻ കൃഷ്ണൻ ആവശ്യപ്പെട്ടു. പാർത്ഥൻ ഇറങ്ങിക്കഴിഞ്ഞു കൊടിയിൽ നിന്നും ഹനുമാനും, ഒടുവിൽ കൃഷ്ണനും ഇറങ്ങി. ചമ്മട്ടി തേർത്തട്ടിൽ തന്നെ ഇട്ടു. തൽക്ഷണം തേർ അഗ്നിക്കിരയായി. (ദ്രോണരുടെ ആഗ്നേയാസ്ത്രത്താൽ കത്തിക്കരിയേണ്ട രഥം യുദ്ധാവസാനംവരെ നശിക്കാതെ കൃഷ്ണൻ സുക്ഷിക്കുകയായിരുന്നു.) ==== സൗപ്തികപർവ്വം ==== {{പ്രധാനലേഖനം|സൗപ്തികപർവ്വം}} [[പ്രമാണം:Arastthaman propitiates Śiva before making a night attack on the Pandava camp.jpg|170px|ലഘുചിത്രം|ഇടത്ത്‌|അശ്വത്ഥാമാവ് രാത്രിയുദ്ധത്തിനു മുന്നോടിയായി ശിവപൂജ നടത്തുന്നു]] കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധത്തിലെ പതിനെട്ടാം നാളിൽ രാത്രിയിൽ നടന്ന സംഭവങ്ങളെ ഗ്രന്ഥകർത്താവ് ഈ സൗപ്തികപർവ്വത്തിൽ വിവരിച്ചിരിക്കുന്നു. സഞ്ജയനിലൂടെ വിവരങ്ങൾ അറിഞ്ഞ അശ്വത്ഥാമാവ് സ്യമന്തപഞ്ചകത്തിൽ എത്തിച്ചേർന്നു ദുര്യോധനനെ കണ്ടു. ഹസ്തിനപുരിയുടെ യുവരാജാവ് മണ്ണിൽ ചോരയൊലിപ്പിച്ചു കിടക്കുന്നതുകണ്ട് ദുഃഖിതനായ ദ്രോണപുത്രരെ സുയോധനൻ സമാധാനിപ്പിച്ചു. ഈ പർവ്വത്തിൽ 18 അദ്ധ്യായങ്ങളും 870 പദ്യങ്ങളും അടങ്ങിയിരിക്കുന്നു. ഉറക്കത്തിൽ (സുപ്തിയിൽ) നടന്ന കാര്യങ്ങൾ വിവരിക്കുന്ന അദ്ധ്യായത്തിനു വ്യാസൻ സൗപ്തികപർവ്വം എന്നുപേരുകൊടുത്തു.<ref name="ReferenceA"/> യുദ്ധം അവസാനിച്ചു കഴിഞ്ഞു തിരിച്ചെത്തിയ പാണ്ഡവർ അഞ്ചുപേരെയും കൂട്ടി കൃഷ്ണൻ ശിബിരത്തിനുപ്പുറത്ത് [[ഗോമദി നദി|ഗോമദി നദീതീരത്ത്]] പോയി അന്ന് അവിടെ വിശ്രമിക്കാൻ തീരുമാനിച്ചു. സാത്യകി അന്നു തന്നെ മഥുരയ്ക്കു പോയിരുന്നു. ആ രാത്രിയിൽ പാണ്ഡവരും കൃഷ്ണനും സാത്യകിയും ഒഴിച്ച് മറ്റുള്ളവർ പടകുടീരങ്ങളിൽതന്നെ വിശ്രമിച്ചു. പാണ്ഡവരേയും അവരുടെ പുത്രന്മാരേയും, ധൃഷ്ടദ്യുമ്നനേയും എന്നുവേണ്ട സർവ്വമാന ആൾക്കാരെയും ഈ രാത്രിയിൽ തന്നെ കൊല്ലുമെന്നു അശ്വത്ഥാമാവ് ദുര്യോധനനു വാക്കുകൊടുത്തു. അതിനെത്തുടർന്ന് [[കൃപർ|കൃപാചാര്യരുടെ]] നിർദ്ദേശത്താൽ ദുര്യോധനൻ കിടന്നകിടപ്പിൽ തന്നെ അശ്വത്ഥാമാവിനെ കൗരവസേനാധിപതിയായി വാഴിച്ചു. മൂന്നുപേരും അവിടെനിന്നും യാത്രതിരിച്ചു. ഇടയ്ക്കുവെച്ച് വിശ്രമിച്ച ഈ മൂവർസംഘത്തിലെ കൃതവർമ്മാവും കൃപാചാര്യരും പകലു നടന്ന യുദ്ധത്തിന്റെ ക്ഷീണത്തിൽ ഉറങ്ങിപ്പോയി. പക്ഷേ തന്റെ പിതാവ്‌ ദ്രോണാചാര്യരുടെ ഘാതകരെ ഉന്മൂലനാശം ചെയ്യാൻ എന്താണ്‌ പോംവഴി എന്നാലോചിച്ച്‌ കൊണ്ടിരിക്കുകയായിരുന്നു അശ്വത്ഥാമാവ്‌. പാണ്ഡവരോടുള്ള അടക്കാനാവാത്ത പക അയാളുടെ മാനസികനില തന്നെ അവതാളത്തിലാക്കി. രാവേറെയായി, ഇതിനിടയിൽ അശ്വത്ഥാമാവ് ഒരു കാഴ്ചകണ്ടു. ദൂരെ ഒരു മരത്തിൽ സുഷുപ്‌തിയിലാണ്ടിരിക്കുന്ന [[കാക്ക|കാക്കക്കൂട്ടത്തെ]] ഒളിച്ചു വന്നാക്രമിക്കുന്ന [[മൂങ്ങ|കൂമന്മാരുടെ]] ചെയ്‌തികൾ അവന്റെ ശ്രദ്ധയിൽപ്പെട്ടു. കൂമന്മാരുടെ ആ യുദ്ധതന്ത്രം അശ്വത്ഥാമാവ്‌ നടപ്പിലാക്കാൻ തീരുമാനിക്കുന്നു. ==== ധൃഷ്ടദ്യുമ്നവധം ==== [[അശ്വത്ഥാമാവ്]] ഓരോ കുടീരത്തിലും കയറി ഉറങ്ങിക്കിടന്ന സകലമാനമാൾക്കാരെയും നിർദ്ദയം കൊന്നൊടുക്കി. പകുതി ജീവനോടെ പുറത്തേക്ക് ഓടിയിറങ്ങിയവരെ പുറത്തുകാവൽ നിന്നിരുന്ന കൃതവർമ്മാവും, കൃപാചാര്യരും ചേർന്ന് കൊന്നു. അമാവാസി രാത്രിയായതിനാൽ കൂരിരുട്ടിൽ നടന്ന സംഭവം അടുത്തുള്ള കുടീരങ്ങളിൽ അറിയുന്നതിനു മുൻപെ മൂവർക്കും അവരെ ആക്രമിക്കാനും സഹായകമായി. ഉറങ്ങിക്കിടന്ന [[ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ|ധൃഷ്ടദ്യുമ്നന്റെ]] നെഞ്ചത്തു ചവുട്ടി അശ്വത്ഥാമാവ് അവനെ ഉണർത്തി. തലമുടിക്കു പിടിച്ചു വലിച്ചു താഴെയിട്ട് നിർദ്ദയം ചവുട്ടിയും, മാന്തിക്കീറിയും അവനെ ആക്രമിച്ചു. പാണ്ഡവസേനാധിപതിയായ ധൃഷ്ടദ്യുമ്നനെ ആയുധമെടുക്കാതെയാണ് അശ്വത്ഥാമാവ് കൊന്നത്. ഇതിനിടയിൽ ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ തന്നെ ആയുധം കൊണ്ട് കൊല്ലാൻ അശ്വത്ഥാമാവിനോട് അപേക്ഷിച്ചു എങ്കിലും അതുകൂട്ടാക്കാതെ തന്റെ പിതാവിനെ കൊന്നതിനാലുള്ള കോപത്താൽ പൈശാചികമായിതന്നെ അവനെ കൈയ്യും, നഖവും, കാലുമുപയോഗിച്ച് അതിഹീനമായി കൊലചെയ്തു. അതിനുശേഷം [[ശിഖണ്ഡി|ശിഖണ്ഡിയേയും]], [[ദ്രൗപദി|ദ്രൗപദിയുടെ]] അഞ്ചുപുത്രന്മാരേയും ([[പ്രതിവിന്ധ്യൻ]], [[സുതസോമൻ]], [[ശ്രുതസേനൻ]], [[ശതാനീകൻ]], [[ശ്രുതകർമ്മാവ്]]) കൊന്നൊടുക്കി. പാണ്ഡവർക്കു പുത്രന്മാരായും ഈ അഞ്ചുപേർ മാത്രമേ യുദ്ധാനന്തരം അവശേഷിച്ചിരുന്നുള്ളു. അവരെയാണ് പതിനെട്ടാം യുദ്ധം കഴിഞ്ഞ് ക്ഷീണിച്ചുറങ്ങുമ്പോൾ രാത്രിയിൽ കൊലചെയ്തത്. അർജ്ജുനന്റെ പുത്രനായ [[ബഭ്രുവാഹനൻ]] ഒഴിച്ച് (മണലൂർ രാജകുമാരിയായ [[ചിത്രാംഗദ]] യിൽ ജനിച്ച കുമാരൻ) എല്ലാ പാണ്ഡവ പുത്രന്മാരും യുദ്ധത്തിൽ പങ്കെടുത്തിരുന്നു. കുരുക്ഷേത്രയിലെ പടകുടീരത്തിൽ ഉറങ്ങിക്കിടന്ന എല്ലാവരേയും കൊന്നൊടുക്കിയ അശ്വത്ഥാമാവിനു പാണ്ഡവരെ അവിടെ കണ്ടെത്താനായില്ല. മൂന്നുപേരും വീണ്ടും പല തവണ പാണ്ഡവർക്കായി അവിടെ തിരച്ചിൽ നടത്തിയെങ്കിലും കാണാഞ്ഞതിനാൽ അവസാനം ആ കുടീരങ്ങൾ മുഴുവനും അവർ തീയിട്ടു നശിപ്പിച്ചു. പാണ്ഡവർ അവിടെ ഒളിച്ചിരുപ്പുണ്ടെങ്കിൽ തീയിൽ വെന്തു മരിച്ചോളും എന്നുകരുതിയാണ് പടകുടീരങ്ങൾക്ക് തീയിട്ടത്. അതിനുശേഷം ഈ സന്തോഷ വാർത്ത അറിയിക്കുവാൻ മൂന്നുപേരും ആ രാത്രിയിൽ തന്നെ ദുര്യോധനനികിടത്തിൽ ചെന്നു ചേർന്നു. സൂര്യോദയത്തിനു മുൻപു തന്നെ തിരിച്ചെത്തിയ മൂന്നുപേരും അവിടെ നടന്ന വിവരങ്ങൾ ദുര്യോധനനെ വിശദമായി അറിയിച്ചു. പാണ്ഡവരും ശേഷിച്ച മറ്റുള്ളവരും മരിച്ചുവെന്ന് കേട്ട് സന്തുഷ്ടനായ ദുര്യോധനൻ അശ്വത്ഥാമാവിനെ പ്രശംസിക്കാനും മടിച്ചില്ല. കുറച്ചുനാഴികകൾക്കു ശേഷം സുര്യോദയത്തിനു മുൻപായി ദുര്യോധനനും മരിച്ചു. ==== ചൂഢാമണി ==== [[File:Draupadi and Ashvatthaman, Punjab Hills c. 1730.jpg|170px|thumb|left| ചൂഢാമണി തലയിൽ ചൂടുന്ന ദ്രൗപദിയും പാണ്ഡവരും; ചോരയൊലിപ്പിച്ച് ഓടിയകലുന്ന അശ്വത്ഥാമാവും (ചിത്രം)]] സഹോദരനേയും അഞ്ചു മക്കളേയും നഷ്‌ടപ്പെട്ട [[പാഞ്ചാലി]] ദുഃഖത്താൽ പൊട്ടികരഞ്ഞു. പാഞ്ചാലിയെ സാന്ത്വനിപ്പിക്കാൻ ഏവരും ശ്രമിച്ചെങ്കിലും അവസാനം ഭീമൻ അശ്വത്ഥാമാവിനെ വധിക്കാൻ പുറപ്പെട്ടു. അശ്വത്ഥാമാവിനെ തേടിയുള്ള ഭീമന്റെ പുറപ്പാട്‌ മനസ്സിലാക്കിയ കൃഷ്‌ണൻ അർജ്ജുനനുമൊത്ത് ഭീമനു പുറകെ യാത്രതിരിച്ചു. യുദ്ധ നിപുണനായ അശ്വത്ഥാമാവിനെ എതിരിടാൻ ഭീമനു ഒറ്റയ്ക്കാവില്ല എന്നു മനസ്സിലാക്കിയാണ് അനർത്ഥങ്ങൾ സംഭവിക്കുന്നതിനുമുമ്പ്‌ അവിടെയെത്താൻ കൃഷ്ണാർജ്ജുനന്മാർ പുറപ്പെട്ടത്. അശ്വത്ഥാമാവിനെ കണ്ടുമുട്ടിയ ഭീമൻ അവനെ യുദ്ധത്തിനു വിളിക്കുകയും ഗംഗയിൽ കുളിച്ചുകൊണ്ടിരുന്ന അശ്വത്ഥാമാവ് ഭീമന്റെ വെല്ലുവിളി സ്വീകരിച്ച്‌ പുറത്ത്‌ വരികയും ഒരു പുൽക്കൊടി പറിച്ചെടുത്ത്‌ പാണ്ഡവകുലത്തെ മുഴുവനോടെ നശിപ്പിക്കാൻ കഴിവുള്ള ബ്രഹ്മാസ്‌ത്രം പ്രയോഗിക്കുകയും ചെയ്തു. ആ സമയത്ത് അവിടെ എത്തിച്ചേർന്ന അർജ്ജുനനും മറ്റുപോംവഴികളില്ലാത്തതിനാൽ ബ്രഹ്മാസ്‌ത്രം പ്രയോഗിച്ചു. പക്ഷേ, ഈ രണ്ടു ബ്രഹ്മാസ്‌ത്രങ്ങളും കൂട്ടിമുട്ടിയാൽ ലോകം നശിക്കും എന്ന്‌ മനസ്സിലാക്കിയ കൃഷ്‌ണൻ, ബ്രഹ്മാസ്‌ത്രത്തെ തിരിച്ചുവിളിക്കാൻ ഇരുവരോടും നിർദ്ദേശിച്ചു. അർജ്ജുനൻ തന്റെ ബ്രഹ്മാസ്‌ത്രം പിൻവലിച്ചെങ്കിലും അശ്വത്ഥാമാവ് കൂട്ടാക്കിയില്ല. അതിനെതുടർന്ന് ദുരന്തം ഒഴിവായെങ്കിലും കൃഷ്‌ണൻ അശ്വത്ഥാമാവിനെ ശപിച്ചു. ദ്രൗപദിയുടെ ആഗ്രഹപൂർത്തിക്കായി ഭീമൻ അശ്വത്ഥാമാവിന്റെ ശിരസ്സിലെ ചൂഡാരത്നം ശിരസ്സു നൂഴ്ന്ന് എടുത്തു, പാഞ്ചാലിക്കു സമ്മാനിച്ചു. അശ്വത്ഥാമാവിന്റെ ബ്രഹ്മാസ്ത്രം അവന്റെ ആഗ്രഹപ്രകാരം ഗർഭിണിയായ ഉത്തരയുടെ വയറ്റിൽ പതിക്കുകയും ഗർഭസ്ഥശിശു മരണപ്പെടുകയും ചെയ്തു. കൃഷ്ണശാപം മൂലം ദേഹമാസകലം ചൊറിച്ചിലും മറ്റു ത്വക്‌ രോഗങ്ങളുമായി [[സപ്തചിരഞ്ജീവികൾ|ചിരഞ്ജീവിയായ]] അശ്വത്ഥാമാവ്‌ യാത്ര തുടർന്നു. ==യുദ്ധത്തിൽ കൊല്ലപ്പെട്ടവരുടെ എണ്ണം== മഹാഭാരതയുദ്ധത്തിൽ കൊല്ലപ്പെട്ടവരുടെ സംഖ്യയെക്കുറിച്ചും മഹാഭാരതത്തിൽ സൂചനയുണ്ട് . മഹാഭാരതയുദ്ധത്തിൽ എത്രപേരാണ് കൊല്ലപ്പെട്ടതെന്ന ധൃതരാഷ്ട്രരുടെ ചോദ്യത്തിന് യുധിഷ്ഠിരൻ പറയുന്ന ഉത്തരമിതാണ് . മൊത്തത്തിൽ 166 കോടി 20000 പേര് [1660020000 ] കൊല്ലപ്പെട്ടു . 24165 വീരന്മാരെ കാണാതായി . യുധിഷ്ഠിര ഉവാച (യുധിഷ്ഠിരൻ ധൃതരാഷ്ട്ര മഹാരാജാവിനോട് പറയുന്നതാണ് സന്ദർഭം) '''ദശായുതാനാമയുതം സഹസ്രാണി ച വിംശതിഃ'''<br> '''കോട്യഃ ഷഷ്ഠിശ്ച ഷഡ് ചൈവ ഹ്യാസ്മിൻ രാജൻ മൃധേ ഹതാഃ'''<br> '''[മഹാഭാരതം , സ്ത്രീപർവ്വം , അദ്ധ്യായം 26 , ശ്ളോകം 9]'''<br> '''(ഭാഷാ അർത്ഥം):'''<br> പതിനായിരം പത്തു - പതിനായിരവും , ഇരുപതു ആയിരവും , അറുപത്തിയാറു കോടിയും ആൾക്കാർ യുദ്ധത്തിൽ കൊല്ലപ്പെട്ടു രാജാവേ . '''(വ്യാഖ്യാനം)''' ഇവിടെ പത്തു പതിനായിരം എന്നാൽ ഒരു ലക്ഷമാണ് . (10 x 10000 ). അതുപോലത്തെ പതിനായിരം പത്തു പതിനായിരമെന്നാണ് പറയുന്നത് . അപ്പോൾ 10000 x (10 x 10000 ) . അതിന്റെ സംഖ്യ നൂറു കോടി ആണ് . അതായത് 1000000000 ( നൂറു കോടി ) . പിന്നെയൊരു ഇരുപതിനായിരം . അപ്പോൾ 1000020000 . പിന്നെ ഒരു അറുപത്തിയാറു കോടി(660000000) . അപ്പോൾ 1660020000 പേരാണ് മഹാഭാരതയുദ്ധത്തിൽ കൊല്ലപ്പെട്ടത് . അതായത് നൂറ്റി അറുപത്തിയാറു കോടി ഇരുപതിനായിരം പേരാണ് മരിച്ചതെന്ന് കണക്കു പറയുന്നു . ഇതിനു കാരണമെന്ത് ? മഹാഭാരതയുദ്ധത്തിൽ കുരുപാണ്ഡവരുടെ 18 അക്ഷൗഹിണികളിൽ ഉൾപ്പെടാത്ത കുറെയധികം രാക്ഷസന്മാരും , മ്ളേച്ഛവർഗ്ഗത്തിലേയും മാറ്റാൽക്കാരും ചീനന്മാരും കാംബോജരും വരെ യുദ്ധത്തിൽ പങ്കെടുത്തിരുന്നു . അതുകൊണ്ടാണ് 166 കോടിയോളം വനന്തു .<ref name="test41">[http://www.sacred-texts.com/hin/m11/m11025.htm Kisori Mohan Ganguly Translation of Mahabharatha]മഹാഭാരതം , സ്ത്രീപർവ്വം , അദ്ധ്യായം 26 </ref> മറ്റൊരു ശ്ളോകം പറയുന്നു . (യുധിഷ്ഠിരൻ ധൃതരാഷ്ട്ര മഹാരാജാവിനോട് പറയുന്നതാണ് സന്ദർഭം) '''അലക്ഷിതാനാം വീരാണാം സഹസ്രാണി ചതുർദ്ദശ'''<br> '''ദശ ചാന്യാനി രാജേന്ദ്ര ശതം ഷഷ്ഠിശ്ച പഞ്ച ച'''<br> '''[മഹാഭാരതം , സ്ത്രീപർവ്വം , അദ്ധ്യായം 26 , ശ്ളോകം 10]'''<br> '''(ഭാഷാ അർത്ഥം):''' ഇരുപത്തിനാല് ആയിരവും പിന്നെ നൂറ്റി അറുപത്തിയഞ്ച് പേരും ആൾക്കാരെ യുദ്ധത്തിൽ കാണാതായി രാജാവേ. '''(വ്യാഖ്യാനം)''' ഇരുപത്തിനാലായിരത്തി ഒരുന്നൂറ്റി അറുപത്തിയഞ്ച് പേരെ യുദ്ധത്തിൽ കാണാതായിരിക്കുന്നു രാജാവേ . (അവർ യുദ്ധത്തിൽ മരിക്കുമെന്ന് പേടിച്ചു ഓടിയൊളിച്ചതാണ്) . == യുദ്ധത്തിൽ അവശേഷിച്ചവർ == പതിനെട്ടുനാൾ നീണ്ടുനിന്ന കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധത്തെ അതിജീവിച്ചത് പന്ത്രണ്ടുപേർ മാത്രമായിരുന്നു. പാണ്ഡവപക്ഷത്ത് കൃഷ്ണനും, സാത്യകിയും, യുയുത്സുവും, പാണ്ഡവർ അഞ്ചുപേരുമായി എട്ടുപേർ മാത്രമായിരുന്നു യുദ്ധത്തിൽ പങ്കെടുത്തവരിൽ അതിനുശേഷം ജീവിച്ചത്. അർജ്ജുനനു ചിത്രാംഗദയിൽ ജനിച്ച [[ബഭ്രുവാഹനൻ]] യുദ്ധത്തിൽ പങ്കെടുത്തിരുന്നില്ല. അതിനാൽ പാണ്ഡവർക്കു പുത്രനായി ബഭ്രുവാഹനൻ മാത്രം അവശേഷിച്ചിരുന്നുള്ളു. യുദ്ധസമയത്ത് ഉത്തര ഗർഭിണിയായിരുന്നതിനാൽ അഭിമന്യുവിന്റെ പുത്രനായി പിന്നീടു ജനിച്ച [[പരീക്ഷിത്]] പാണ്ഡവർക്കു പൗത്രനായി. കൗരവപക്ഷത്ത് നാലുപേർ മാത്രമാണ് പതിനൊന്ന് അക്ഷൗഹിണിപടയിൽ അവശേഷിച്ചത്. കൃപിയിൽ ദ്രോണർക്കു ജനിച്ച അശ്വത്ഥാമാവും, കൃപാചാര്യരും യുദ്ധത്തിൽ അവശേഷിച്ചിരുന്നു. ഇവർ രണ്ടുപേരും സപ്ത ചിരഞ്ജീവികളിൽ ഉൾപ്പെട്ടവരായിരുന്നതിനാൽ ഇരുവരയേയും മരണം തൊട്ടില്ല. ഇവരെ കൂടാതെ കൃതവർമ്മാവും, [[വൃഷകേതു|വൃഷകേതുവും]] യുദ്ധത്തിൽ മരിക്കാതെ അവശേഷിച്ചിരുന്നു. ഈ പന്ത്രണ്ടുപേരിൽ യുയുത്സുവിന്റേയും, വൃഷകേതുവിന്റേയും മരണം ഗ്രന്ഥകാരൻ പ്രതിപാദിക്കുന്നില്ലയെങ്കിലും മറ്റുള്ള എട്ടുപേരും കലിയുഗാരംഭത്തിൽ മരണപ്പെട്ടതായി സ്വർഗ്ഗാരോഹണപർവ്വത്തിലും, മുസലപർവ്വത്തിലുമായി മഹാഭാരതത്തിൽ വിവരിക്കുന്നുണ്ട്. കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധത്തിനുശേഷം പാണ്ഡവർ അഞ്ചുപേരും കൃഷ്ണനും മാത്രമെ അവശേഷിക്കൂവെന്ന് വളരെ മുൻപുതന്നെ [[ഉലൂപി]] പുത്രനായ [[ഇരാവാൻ|ഇരവാനു]] അറിയാമായിരുന്നുവെന്ന് ഗ്രന്ഥകാരൻ മഹാഭാഗവതത്തിൽ പറയുന്നുണ്ട്. കൃഷ്ണനു സത്യഭാമയിൽ ജനിച്ച വത്സലയെ (സുന്ദരി) വിവാഹം കഴിക്കാൻ പുറപ്പെട്ട അഭിമന്യുവിനെ കാട്ടിൽവെച്ച് കണ്ടുമുട്ടിയ ഇരാവാൻ തന്റെ ഖഡ്ഗം അവിടെ പന്തലിച്ചുനിന്ന വൃക്ഷത്തിൽ വൃഥാ ആഞ്ഞു വീശി. അഞ്ചു ശിഖരങ്ങളും തായ്ത്തടിയും ഒഴിച്ചുള്ള സർവ്വകൊമ്പുകളും ഇലച്ചില്ലകളും അറ്റ് താഴെ വീണു. ആസന്നമായി നടക്കാൻ പോകുന്ന യുദ്ധത്തിന്റെ ചിത്രം ഇതാവുമെന്നു [[ഇരാവാൻ]] കാണിച്ചുകൊടുക്കുന്നുണ്ട്.<ref>മഹാഭാഗവതം -- ISBN 8-85315-07-8 -- ഡോ.പി.എസ്സ് നായർ -- വിദ്യാരംഭം പ്രസിദ്ധീകരണം, ആലപ്പുഴ</ref>. == ഗാന്ധാരി വിലാപം == തന്റെ നൂറു പുത്രന്മാരും, പുത്രിഭർത്താവും, അവരുടെ മക്കളും, സഹോദരനും എന്നുവേണ്ട സർവ്വ ബന്ധുജനങ്ങളും മരിച്ചതറിഞ്ഞ [[ഗാന്ധാരി]] കുരുക്ഷേത്ര യുദ്ധഭൂമി സന്ദർശിക്കാൻ ആഗ്രഹം പ്രകടിപ്പിച്ചു. [[ദുര്യോധനൻ|ദുര്യോധനന്റെ]] പത്നിയായ [[ഭാനുമതിയും]] മറ്റു പുത്രവധുമാരും, പൗത്രവധുക്കളും അവർക്കൊപ്പം യുദ്ധക്കളത്തിലേക്ക് അനുഗമിച്ചു. പുത്രിയായ [[ദുശ്ശള|ദുശ്ശളയേയും]] അവർ ഒപ്പം കൂട്ടി. അതിഭയാനകമായിരുന്നു യുദ്ധക്കളത്തിലെ കാഴ്ചകൾ. പതിനെട്ടുനാൾ നീണ്ടുനിന്ന യുദ്ധം ഒരു ജനസമൂഹത്തെ മുഴുവനും വേദനപ്പിച്ച് ഇല്ലാതാക്കി. ആദ്യ ദിവസങ്ങളിൽ മരിച്ചുവീണ പലരുടേയും ജഢങ്ങൾ അഴുകിത്തുടങ്ങിയിരുന്നു. പലതിനു അംഗഭംഗം വന്നവയായിരുന്നു. ജീവൻ പൂർണ്ണമായും നിലച്ചിട്ടില്ലാത്ത ശരീരങ്ങൾക്കു കഴുകനും നരിയും കാവലിരിക്കുന്നു. യുദ്ധഭൂമിയിൽ എത്തിയ സ്ത്രീജനങ്ങൾ അവരുടെ പ്രിയപ്പെട്ടവരെ തേടിഅലഞ്ഞു. [[ഭാനുമതി|ഭാനുമതിയുടെ]] സഹായത്തോടെ ഗാന്ധാരി ദുര്യോധന നികടത്തിൽ എത്തിച്ചേർന്നു. അവിടെവെച്ച് ഗാന്ധാരി തന്റെ കൺകെട്ട്‌ അഴിക്കുകയും മൃതരായ തന്റെ മൂത്ത പുത്രനെയും മറ്റു മക്കളേയും ബന്ധുക്കളേയും കണ്ടു. [[ഗാന്ധാരം|ഗാന്ധാരരാജ്യത്തിന്റെ]] ചക്രവർത്തി [[സുബലൻ|സുബലന്റെ]] പുത്രിയായ ഗാന്ധാരി അന്ധനായ [[ധൃതരാഷ്ട്രർ|ധൃതരാഷ്ട്രരെ]] വിവാഹം കഴിച്ചപ്പോൾ മുതൽ താനും അന്ധയായി ജീവിക്കാൻ ബാദ്ധ്യസ്ഥയാണെന്നു തീരുമാനിച്ച് സ്വന്തം കണ്ണുകൾ പട്ടുവസ്ത്രത്തിന്റെ നാടകൊണ്ടു കെട്ടിവച്ച് പതിവ്രതാരത്‌നമായി ജീവിച്ചു. അന്നുകെട്ടിയ കണ്ണുകൾ യുദ്ധത്തിനു മുൻപ് ഒരിക്കൽ മാത്രം തന്റെ പുത്രനായ ദുര്യോധനനെ അനുഗ്രഹിക്കാനായി തുറന്നിരുന്നു. അന്ന് ഗാന്ധാരി തന്റെ കണ്ണിലെ കെട്ട്‌ മാറ്റിയപ്പോൾ ദുര്യോധനന്റെ തുടയൊഴിച്ച്‌ മറ്റെല്ലാ ശരീരഭാഗത്തേക്കും അത്രയും കാലം സംഭരിച്ച പാതിവ്രത്യശക്തി മുഴുവൻ അവർ പകർന്നു കൊടുത്തു. പിന്നീട് ഗാന്ധാരി ഇവിടെ കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധഭൂമിയിൽവച്ചാണ് തന്റെ കണ്ണിലെ കെട്ടഴിച്ചത്. അതിഭയാനകമായിരുന്നു അവരുടെ ആ കാഴ്ച. തന്റെ നൂറു മക്കളുടെയും ദാരുണമരണം നേരിട്ടുകണ്ടു ആ മാതാവ്; അടങ്ങാത്ത പുത്രസ്നേഹത്തിനു മുൻപിൽ കൃഷ്ണൻ പോലും സത്ബധനായിപ്പോയി. ഗാന്ധാരി വിലപിക്കുന്ന കാഴ്ച ഗ്രന്ഥകർത്താവ് മഹാഭാരതത്തിൽ [[സ്തീപർവം|സ്ത്രീപർവ്വത്തിലൂടെ]] വിവരിക്കുന്നു. വ്യാസൻ ഇതിനായി സ്ത്രീപർവ്വത്തിൽ 27 അദ്ധ്യായങ്ങളും 775 പദ്യങ്ങളും ചേർത്തിരിക്കുന്നു. [[ഭാനുമതിയുടെ]] നെഞ്ചത്തടിച്ചുള്ള കരച്ചിലിൽ ഗാന്ധാരിയുടെ അടങ്ങാത്ത മാതൃസ്നേഹം അണപൊട്ടിയൊഴുകി. അവർ [[കൃഷ്ണൻ|കൃഷ്ണനുനേരെ]] തിരിഞ്ഞു. കൃഷ്ണന്റെ കാപട്യവും, വക്രബുദ്ധിയും മൂലമാണ് തന്റെ നൂറുപുത്രന്മാർക്കും ഈ ഗതിവന്നത് എന്ന് ആക്രോശിച്ചു ആ [[മാതാവ്]]. [[ഭീഷ്മർ|ഭീഷ്മപിതാമഹനെ]] ശരശയ്യയിൽ വീഴിച്ചതും, കളളം പറഞ്ഞ് [[ദ്രോണർ|ദ്രോണരെ]] കൊലചെയ്തതും, [[ജയദ്രഥൻ|ജയദ്രഥനെ]] കൊല്ലാൻ [[സൂര്യൻ|സൂര്യംബിംബം]] മറച്ചതും, [[ദുര്യോധനൻ|ദുര്യോധനന്റെ]] മരണത്തിടയാക്കിയ നിർബന്ധപൂർവ്വമായ ദ്വന്ദ്വയുദ്ധത്തിനും അവസാനം, അരയ്ക്കു താഴെ അടിക്കാൻ പാടില്ലയെന്നുള്ള യുദ്ധനീതി മറച്ചുവെച്ച് [[ഭീമൻ|ഭീമനോട്]] ദുര്യോധനന്റെ തുട അടിച്ചുപൊട്ടിക്കാൻ ഉപദേശിച്ചതും കൃഷ്ണൻ കാരണമാണെന്നു ആ മാതാവ് കുറ്റപ്പെടുത്തി. തുടർന്ന് അവർ ഇങ്ങനെ ശപിച്ചു; "കൃഷ്ണാ , പാണ്ഡവരും ധാർത്തരാഷ്ട്രന്മാരും പരസ്പരം കൊന്നു തീർന്നു . എന്തിനാണ് അവരെ നീ തീർത്തും ഉപേക്ഷിച്ചു കളഞ്ഞത് ? . നീ രണ്ടിനും സമർത്ഥനും ശ്രുതവാക്യനും അസംഖ്യം ഭൃത്യന്മാരും വിപുലമായ സൈന്യബലമുള്ളവനും ശക്തനുമല്ലേ ? അല്ലയോ മധുസൂദനാ , അപ്പോൾ കുരുക്കളുടെ നാശം നിന്റെ ഇച്ഛയനുസരിച്ചാണ് നടന്നത് . അതിനാൽ , മഹാബാഹോ അതിന്റെ ഫലം നീയും അനുഭവിക്കട്ടെ . പതിശുശ്രൂഷയാൽ അൽപ്പമെങ്കിലും തപോബലം ഞാൻ ആർജ്ജിച്ചിട്ടുണ്ടെങ്കിൽ , ആ തപോബലത്താൽ അല്ലയോ ചക്രഗദാധരാ , ഞാൻ നിന്നെ ശപിക്കുകയാണ് . പരസ്പരം കൊല്ലുന്ന ബന്ധുക്കളായ കുരുപാണ്ഡവരെ നീ ഉപേക്ഷിക്കുകയാൽ , അല്ലയോ ഗോവിന്ദാ , നിന്റെ ബന്ധുക്കളും ഇതുപോലെ കൊല്ലപ്പെടുന്നതാണ് . ഇന്നേക്ക് മുപ്പത്തിയാറാമാണ്ട് തികയുമ്പോൾ , ബന്ധുക്കളും അമാത്യന്മാരും പുത്രന്മാരുമൊക്കെ കൊല്ലപ്പെട്ട്‌ വനത്തിലൂടെ നടക്കുമ്പോൾ , കുത്സിതമായ ഒരു ഉപായത്താൽ നീയും മരിക്കുന്നതാണ് . ഈ കാണും പടി , ബന്ധുക്കളെല്ലാം മരിച്ച് നിങ്ങളുടെ സ്ത്രീകളും ഭാരതസ്ത്രീകളെപ്പോലെ അനാഥകളായി വിലപിക്കും " [മഹാഭാരതം , സ്ത്രീപർവ്വം , അദ്ധ്യായം 25 , ശ്ളോകങ്ങൾ 39 മുതൽ 46 വരെ]". ഗാന്ധാരിയുടെ ശാപവാക്കുകൾ കേട്ടിട്ടും ഭഗവാൻ കൃഷ്ണന് ഒരു കുലുക്കവുമുണ്ടായില്ല . അദ്ദേഹം താൻ ചെയ്യാനുദ്ദേശിച്ചിരിക്കുന്ന കാര്യം തന്നെയാണ് ശാപവാക്കുകളിലൂടെ ഗാന്ധാരി ഇപ്പോൾ പറഞ്ഞതെന്ന് അവളെ അറിയിച്ചു . ഉത്തമഭക്തയും ധർമ്മിഷ്ഠയുമായ ഗാന്ധാരിയുടെ വാക്കുകളെ സത്യമാക്കുവാനും , താൻ നിശ്ചയിച്ചിട്ടുള്ളത് നടത്താനുമായി ശ്രീകൃഷ്ണഭഗവാൻ ഗാന്ധാരിയുടെ ശാപത്തെ പുഞ്ചിരിയോടെ സ്വീകരിച്ചു .അതനുസരിച്ചാണ് പിൽക്കാലത്ത് യദുകുലം നശിച്ചതും ദ്വാരക കടലിൽ മുങ്ങിപ്പോയതും .പിന്നീട് ധൃതരാഷ്ട്രരുടെ നിർദ്ദേശത്താൽ ശേഷിച്ച ജഢങ്ങൾ സംസ്കരിക്കാനുള്ള സൗകര്യം [[ധർമ്മപുത്രർ]] ചെയ്തു. == ശാന്തിപർവ്വം == മരിച്ചവരുടെ ആത്മാക്കൾക്ക് ശാന്തിലഭിക്കുന്ന കഥാസന്ദർഭങ്ങൾ ഗ്രന്ഥകാരൻ ശാന്തിപർവ്വത്തിൽ ഉൾപ്പെടുത്തിയിരിക്കുന്നു. 339 അദ്ധ്യായങ്ങളിലായി 14525 gnപദ്യങ്ങളിലൂടെയാണ് [[ശാന്തിപർവ്വം]] കടന്നുപോകുന്നത്. വ്യാസഭാരതത്തിലെ ഏറ്റവും വലിയ പർവ്വമാണ് ശാന്തിപർവ്വം.<ref>ശാന്തിപർവ്വം : മഹാഭാഗവതം -- ISBN 8-85315-07-8 -- ഡോ.പി.എസ്സ് നായർ -- വിദ്യാരംഭം പ്രസിദ്ധീകരണം, ആലപ്പുഴ</ref>.<ref>സി. രാജഗോപാലാചാരിയുടെ മഹാഭാരതം; "54--സഞ്ജയ മിഷൻ (സഞ്ജയദൂത്)"</ref> യുദ്ധത്തിൽ മരണമടഞ്ഞവർക്ക് പിതൃശുദ്ധികർമ്മങ്ങൾ എല്ലാം നിർവ്വഹിച്ചു. എല്ലാത്തിനു ധർമ്മപുത്രർ നേരിട്ടു നേതൃത്വം നൽകി. രാജ്യാഭിഷേകത്തിനുശേഷം ഒരിക്കൻ കുന്തിദേവി ധർമ്മപുത്രരെ കാണാനായി അവന്റെ കൊട്ടാരത്തിൽ എഴുന്നള്ളി. സങ്കടത്തോടെ അവർ കർണ്ണരഹസ്യം യുധിഷ്ഠിരനെ അറിയിച്ചു. താൻ മൂലമാണ് ജ്യേഷ്ഠനായ കർണ്ണൻ കൊലചെയ്യപ്പെട്ടത് എന്നറിഞ്ഞപ്പോൾ രാജാവ് ബോധരഹിതനായി നിലത്തുവീണു. ഇതറിഞ്ഞ് മറ്റു സഹോദരന്മാരും ഇതിനോടകം അവിടെ എത്തിച്ചേർന്നു. കർണ്ണന്റെ പുത്രന്മാർ ഏവരും യുദ്ധത്തിൽ മരിച്ചിരിക്കുന്നതിനാൽ കർണ്ണനുവേണ്ടി ആരും ഇതുവരെ പിതൃകർമ്മങ്ങൾ നടത്തിയിട്ടില്ല എന്നുള്ള വിവരവും കുന്തി പാണ്ഡവരെ അറിയിച്ചു. അഞ്ചുപേരും ചേർന്നു മൂത്തജ്യേഷ്ഠനുവേണ്ടി ബലിതർപ്പണം നടത്തുവാൻ കുന്തി അവരോട് അപേക്ഷിച്ചു. കർണ്ണരഹസ്യം മുൻപ് അറിഞ്ഞിരുന്നെങ്കിൽ അവനെ രാജാവായി വാഴിച്ചേനെ; ചിലപ്പോൾ ദുര്യോധനനും അതു സ്വീകാര്യമായേനെ; അതുമൂലം കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധം ഒഴിവാക്കാമായിരുന്നു; എന്നിങ്ങനെ പലവുരു ദുഃഖാർത്തനായി പുലമ്പിക്കൊണ്ട് അഞ്ചുപേരും പ്രത്യേകിച്ച് യുധിഷ്ഠിരൻ വളരെയേറെ സങ്കടപ്പെട്ടു. പിറ്റേന്ന് തന്നെ കർണ്ണനുവേണ്ടി പാണ്ഡവർ അഞ്ചുപേരും ചേർന്ന് പിതൃബലി നടത്തി. അതിനുശേഷം അവന്റെ പുത്രന്മാർക്കും വേണ്ട തർപ്പണപൂജകൾ നടത്തി. തുടർന്ന് പാണ്ഡവർ ഹസ്തിനപുരിയിൽ തിരിച്ചെത്തി കർണ്ണന്റെ വിധവയെ കണ്ട് സമാധാനിപ്പിച്ചു. അന്ന് അവിടെ കൂടുതൽ സമയം ചിലവഴിക്കാനും ജ്യേഷ്ഠത്തിയുമായി ദുഃഖത്തിൽ പങ്കുചേരാൻ പാഞ്ചാലിയും സുഭദ്രയും പ്രത്യേകം ശ്രദ്ധചെലുത്തി. എല്ലാവരും കർണ്ണപത്നിയുടെ കാൽക്കൽ നമസ്കരിച്ച് ആശിർവാദം വാങ്ങിയാണ് തങ്ങളുടെ കൊട്ടാരങ്ങളിലേക്ക് തിരിച്ചത്. അന്നുതന്നെ ധൃതരാഷ്ട്രരേയും ഗാന്ധാരിയേയും വിദുരരേയും കണ്ടു വണങ്ങാനും യുധിഷ്ഠിരൻ മറന്നില്ല. === നാരദസംവാദം === കുന്തിയിലൂടെ കർണ്ണ രഹസ്യം മനസ്സിലാക്കിയതുമുതൽ രാജാവ് വളരെയേറെ ദുഃഖാർത്തനായി കാണപ്പെട്ടു. ഈ കാലയളവിൽ നാരദർ ഹസ്തിനപുരിയിൽ എത്തുകയും കർണ്ണന്റെ ജീവിതകഥകളും അവനേറ്റ നിരവധി ശാപകഥകളും രാജാവിനെ ധരിപ്പിച്ചു. ദ്രോണർ അവനു ശിഷ്യത്വം നിരാകരിച്ചപ്പോൾ ദ്രോണരുടെ ഗുരുവായിരുന്ന പരശുരാമന്റെ ശിഷ്യത്വം സ്വീകരിച്ച കർണ്ണന്റെ ധീരതയും, പിന്നീട് പരശുരാമൻ അവൻ ബ്രാഹ്മണനല്ല എന്നു മനസ്സിലാക്കി അവനെ ശപിച്ചതും, ഹോമപശുവിനെ അറിയാതെ കൊലചെയ്കയാൽ അവനേറ്റ അഗ്നിഹോത്രിശാപവും നാരദർ യുധിഷ്ഠിരനോട് വിശദമായി പറയുന്നുണ്ട്. ഇതിനെല്ലാം കാരണം അവനിലടങ്ങിയിരിക്കുന്ന അസുരാംശമാണെന്നു ഇതിലൂടെ നാരദർ മഹാരാജാവിനോട് പറയുന്നു. അഗ്നിഹോത്രിശാപം എപ്പോഴും കർണ്ണനെ അധൈര്യപ്പെടുത്തിയിരുന്നു. പശുവാണെന്നറിയാതെ കൊലചെയ്കയാൽ നീ ആരാണെന്നറിയാതെ നിന്റെയും ശിരസ്സ് അറുക്കപ്പെടും എന്നായിരുന്നു അഗ്നിഹോത്രിശാപം. ==== കർണ്ണന്റെ ധീരത ==== ദുര്യോധനപക്ഷം ചേരാനുണ്ടായ സാഹചര്യവും, അവന്റെ മറ്റു ധീരതനിറഞ്ഞ കഥകളും നാരദർ ഈ സന്ദർഭത്തിൽ വിവരിക്കുന്നതായി ഗ്രന്ഥകാരൻ മഹാഭാരതത്തിൽ ശാന്തിപർവ്വത്തിൽ പറയുന്നുണ്ട്. * '''ദുര്യോധന വിവാഹം''': കലിംഗരാജകുമാരിയുടെ സ്വയവരവേളയിൽ അവൾ ദുര്യോധനനെ വേൾക്കാതെ മുന്നോട്ട് നടന്നതിൽ കോപിച്ച് രാജകുമാരിയെ അവിടെ നിന്നും കടത്തിക്കൊണ്ടുപോരാനും അതെതിർത്ത രാജാക്കന്മാരെയെല്ലാം ഒറ്റക്ക് നേരിട്ട് ദുര്യോധനനെ സഹായിച്ചത് കർണ്ണനായിരുന്നു. ദുര്യോധനനു അവനോട് സ്നേഹാദരവിനുണ്ടായ കാരണങ്ങൾ ഇങ്ങനെ നിരവധിയായിരുന്നു. * '''ജരാസന്ധവിജയം''': കർണ്ണന്റെ യുദ്ധസാമർത്ഥ്യം മനസ്സിലാക്കി മഗധാധിപനായ [[ജരാസന്ധൻ]] അവനെ ദ്വന്ദ്വയുദ്ധത്തിനു വിളിച്ചു. ദ്വന്ദ്വയുദ്ധത്തിൽ പ്രഗദ്ഭനായ ജരാസന്ധനെ കർണ്ണൻ തോല്പിച്ചു. കർണ്ണനിൽ അഭിമാനം പൂണ്ട മഗധാധിപൻ മാലിനി എന്ന നഗരം കർണ്ണനു സമ്മാനിച്ചു. *'''ദേവേന്ദ്ര കപടവേഷം''' : അർജ്ജുനനുവേണ്ടി ദേവേന്ദ്രൻ ബ്രാഹ്മണവേഷത്തിൽ വന്നു കർണ്ണന്റെ ജന്മസിദ്ധമായിരുന്ന കവചകുണ്ഢലങ്ങൾ ദാനം വാങ്ങി. ബ്രാഹ്മണവേഷത്തിൽ വന്നത് ദേവേന്ദ്രനാണെന്നറിഞ്ഞുകൊണ്ടുതന്നെ അദ്ദേഹത്തിനു തന്റെ ശരീരഭാഗമായിരുന്ന കവചകുണ്ഢലങ്ങൾ ദാനം കൊടുത്തു. കർണ്ണന്റെ ദാനമഹിമയാണ് ഇവിടെ കാണിക്കുന്നത്. == രാജ്യാഭിഷേകം == [[File:Draupadi and Pandavas.jpg|170px|thumb|left|രാജ്യാഭിഷേകം]] യുദ്ധാനന്തരം പന്ത്രണ്ടാം ദിവസം പുലയുടെ അശുദ്ധി തീർന്നതിനുശേഷം കുലഗുരുവായ [[ധൗമ്യൻ|ധൗമ്യനെ]] ആചാര്യമര്യാദകളോടെ വിളിച്ചുവരുത്തി അദ്ദേഹത്തിന്റെ അനുവാദത്തോടെ ശുഭമുഹൂർത്തത്തിൽ ഹസ്തിനപുരിയുടെ രാജ്യഭാരം ധർമ്മപുത്രർ ഏറ്റെടുത്തു.<ref>മഹാഭാരതം -- സി. രാജഗോപാലാചാരി -- ഭാരതീയ വിദ്യാഭവൻ ISBN : 9788172763688</ref><ref>ഇന്ത്യയുടെ സാംസ്കാരിക ചരിത്രം (ആംഗലേയം) -- ശിശിർകുമാർ ദാസ്</ref> രാജാഭിഷേകത്തിനുശേഷം കുന്തിദേവിയുടെ അഭ്യർത്ഥനയെ തുടർന്ന് [[കർണ്ണൻ|കർണ്ണന്റെ]] വിധവയെ കണ്ട് ആശ്ലേഷിച്ചു. അവരുടെ എല്ലാ പുത്രന്മാരും യുദ്ധത്തിൽ മരിച്ചിരുന്നു. കർണ്ണപുത്രന്മാരുടെ പത്നിമാരെ ദ്രൗപദി സമാധാനിപ്പിച്ചു. അതിനുശേഷം പരിവാരസമേതം കുരുക്ഷേത്രഭൂമിയിൽ പോയി ശരശയ്യയിൽ കിടന്ന ഭീഷ്മപിതാമഹനെ കണ്ട് ദിവ്യോപദേശങ്ങൾ സ്വീകരിച്ചു. (ഉത്തരായനം തുടങ്ങിയതിനുശേഷം [[ഭീഷ്മർ]] തന്റെ ശരീരം ഉപേക്ഷിച്ചു [[അഷ്ടവസുക്കൾ|അഷ്ടവസുക്കളിൽ]] വിലയം പ്രാപിച്ചു). ഹസ്തിനപുരിയുടെ രാജാവായി അഭിഷേകം നടത്തുമ്പോൾ [[യുധിഷ്ഠിരൻ|ധർമ്മപുത്രർക്ക്]] 72-വയസ്സ് പ്രായം ഉണ്ടായിരുന്നു. രാജ്യാഭിഷേകത്തെത്തുടർന്ന് 36 വർഷങ്ങൾ യുധിഷ്ഠിരൻ ചന്ദ്രവംശത്തിന്റെ ചക്രവർത്തിയായി രാജഭരണം നടത്തി. === അശ്വമേധയാഗം === [[File:Leaf from the Razmnama.jpg|150px|thumb|right|താമ്രാവതിയുദ്ധം (ചിത്രം)]] [[File:Arjuna_is_killed_by_his_son_Babhnu_Vahana_in_battle.jpg|150px|thumb|right|ബഭ്രുവാഹനയുദ്ധം (ചിത്രം)]] കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധം മൂലം കുരുവംശത്തിനു ഉൾപ്പെടെ ഏവർക്കും വന്നുചേർന്ന വലിയ നാശനഷ്ടത്തിനു കാരണക്കാരൻ താനാണെന്നുള്ള ദുഃഖം എപ്പോഴും യുധിഷ്ഠിരനെ ബാധിച്ചിരുന്നു. പല അവസരങ്ങളിലും കുരുക്ഷേത്ര യുദ്ധക്കെടുതികളെപ്പറ്റി അദ്ദേഹം വ്യാകുലപ്പെട്ടു സംസാരിച്ചിരുന്നു. ഇതുമനസ്സിലാക്കി വ്യാസ മഹർഷി അദ്ദേഹത്തെ കാണാൻ ഹസ്തിനപുരിയിലെത്തി. അദ്ദേഹം പല ഉപദേശങ്ങളും പാണ്ഡവർക്ക് നൽകി. തുടർന്ന് യുധിഷ്ഠിരന്റെ മനസ്സിനെ ബാധിച്ച പാപഭാരം മാറ്റുവാനായി [[അശ്വമേധയാഗം]] നടത്താൻ നിർദ്ദേശിച്ചു. കൃഷ്ണനും ഇതുതന്നെ അദ്ദേഹത്തോട് ഉപദേശിച്ചു. ഇരുവരുടേയും നിർദ്ദേശാനുസരണയോടെ യുധിഷ്ഠിരൻ അശ്വമേധയാഗം നടത്തി. ഇതിനുള്ള ധനം കൃഷ്ണനിർദ്ദേശത്താൽ ഹിമാലയത്തിൽ നിന്നും കണ്ടെടുക്കുകയായിരുന്നു. അശ്വപ്രയാണത്തിനനുഗമിച്ചത് പാർത്ഥനായിരുന്നു. സിന്ധുരാജ്യത്ത് അശ്വം എത്തിയതിനെത്തുടർന്ന് ജയദ്രഥന്റെ പുത്രനായ [[സുരഥൻ]] അർജ്ജുനബാണങ്ങളെ ഭയന്ന് ഹൃദയം പൊട്ടി മരിച്ചു. ഇതറിഞ്ഞ് വളരെ സങ്കടപ്പെട്ട് [[ദുശ്ശള]] അനുജനായ അർജ്ജുനനെ വന്നുകണ്ടു. ജ്യേഷ്ഠത്തിയുടെ ആശിർവാദങ്ങളോടെ അർജ്ജുനൻ അശ്വപ്രയാണം വീണ്ടും തുടർന്നു. (ദുശ്ശളയും സുരഥന്റെ പത്നിയും അവരുടെ കൈക്കുഞ്ഞായിരുന്ന പുത്രനും പിന്നീട് യുധിഷ്ഠിരന്റെ അശ്വമേധയാഗത്തിൽ പങ്കെടുക്കാൻ എത്തിയിരുന്നു). ==== താമ്രാവതി ==== താമ്രാവതിയിലെ രാജാവായിരുന്ന [[മയൂരധ്വജൻ]] ഈ അവസരത്തിൽ അശ്വമേധയാഗം നടത്താൻ തീരുമാനിക്കുകയും യാഗദീക്ഷയെത്തുടർന്ന് അദ്ദേഹത്തിന്റെ പുത്രൻ താമ്രധ്വജൻ അശ്വപ്രയാണത്തിനു അനുഗമിച്ചു. ഇതു കുതിരകളും താമ്രാവതിക്കടുത്ത് വെച്ച് കണ്ടുമുട്ടുകയും തുടർന്ന് യുദ്ധത്തിലേക്ക് എത്തിച്ചേരുകയും ചെയ്തു. അവസാനം താമ്രധജൻ യുധിഷ്ഠിരന്റെ രാജത്വം അംഗീകരിക്കുകയും യുദ്ധം അവസാനിപ്പിക്കുകയും ചെയ്തു. ==== മണലൂർ ==== അർജ്ജുനന്റെ പത്നിയായ ചിത്രാംഗദയുടെ രാജ്യമായിരുന്നു മണലൂർ. യുദ്ധാനന്തരം ജീവിച്ചിരുന്ന ഏക പാണ്ഡവപുത്രനായ ബഭ്രുവാഹനനായിരുന്നു അവിടുത്തെ രാജാവ്. ബഭ്രുവാഹനൻ അശ്വത്തെ പിടിച്ചുകെട്ടുകയും തുടർന്നുണ്ടായ യുദ്ധത്തിൽ അർജ്ജുനൻ മോഹലാസ്യപ്പെട്ട് വീഴുകയും ചെയ്തു. പാർത്ഥനു പുത്രന്റെ മുൻപിൽ തോൽവി സംഭവിച്ചപ്പോഴും, ബഭ്രുവാഹനൻ തന്റെ വലിയച്ഛന്റെ രാജത്വം അംഗീകരിച്ച് അദ്ദേഹത്തിനു കപ്പം കൊടുത്ത് അശ്വത്തെ വണങ്ങി യാഗത്തിൽ പങ്കെടുത്തു. == യുദ്ധസമയത്തെ പാണ്ഡവരുടെ പ്രായം == യുദ്ധസമയത്ത് [[യുധിഷ്ഠിരൻ|ധർമ്മപുത്രർക്ക്]] 72 വയസ്സുണ്ടായിരുന്നുവെന്നു ഗ്രന്ഥകാരൻ മഹാഭാരതത്തിൽ എഴുതിയിരിക്കുന്നു. ഭീമസേനനു 71-ഉം, അർജ്ജുനനും 70-ഉം, നകുല-സഹദേവന്മാർക്കു 69 വയസ്സു വീതവുമുണ്ടായിരുന്നു. ശ്രീകൃഷ്ണനു അർജ്ജുനനിലും 6-മാസത്തെ പ്രായകൂടുതലായിരുന്നുവെന്നു ഗ്രന്ഥകാരൻ ഭാഗവതത്തിലും മഹാഭാരതത്തിലും പറയുന്നുണ്ട്. കൗരവാദികൾ നൂറുപേരും അർജ്ജുനനിൽ മൂത്തതും ഭീമനിൽ ഇളയവരുമാണ്. 72-ആം വയസ്സിൽ ഹസ്തിനപുരിയിൽ ചന്ദ്രവംശത്തിന്റെ രാജാവായി ധൗമ്യനാൽ അഭിഷിക്തനായ യുധിഷ്ഠിരൻ ത്തുടർന്ന് 36 വർഷം രാജ്യം ഭരിച്ചു.<ref>മഹാഭാരതം -- ഡോ.പിഎസ്.നായർ -- വിദ്യാരംഭം പബ്ലിഷേസ്, ആലപ്പുഴ</ref>. അതിനുശേഷം പൗത്രനായ [[പരീക്ഷിത്|പരീക്ഷിത്തിനെ]] രാജാവായി അഭിഷേകം നടത്തി പാണ്ഡവർ വനവാസം സ്വീകരിച്ചു. == അവലംബം == {{Reflist|2}} === കുറിപ്പുകൾ === {{Reflist|group="N"}} {{കുറിപ്പ്|൧|'''നിഷ്പക്ഷ രാജ്യങ്ങൾ :''' കേകേയം, ദ്വാരക, മഥുര, വിദർഭ, മഗധ രാജ്യങ്ങൾ രണ്ടു കൂട്ടരോടും ശത്രുതയില്ലാതെ യുദ്ധത്തിൽ പങ്കെടുത്തു. <big>കേകേയ സൈന്യം :</big>രണ്ടു കൂട്ടത്തിലും യുദ്ധം ചെയ്തു; <big>ദ്വാരക സൈന്യം :</big>കൃതവർമ്മാവിന്റെ നേതൃത്വത്തിൽ ഒരു സൈന്യവ്യൂഹം കൗരവപക്ഷത്തും, ഭഗവാൻ കൃഷ്ണൻ പാണ്ഡവ പക്ഷത്തും, മറ്റു ചിലർ നിഷ്പക്ഷമായും നിന്നു; <big>മഥുര സൈന്യം :</big>ഉഗ്രസേന നിർദ്ദേശത്താൽ പ്രധാന സൈന്യവ്യൂഹം പാണ്ഡവപക്ഷത്തും കുറച്ചുപേർ കൃതവർമ്മാവിനൊപ്പവും യുദ്ധം ചെയ്തു. <big>വിദർഭ സൈന്യം :</big>രുക്മിണിയുടെ സഹോദരനായ രുഗ്മി രാജകുമാരൻ ഒരു സൈന്യവ്യൂഹവുമായി കൗരവപക്ഷത്തും പിതാവായ വിദർഭൻ തന്റെ സൈന്യത്തിന്റെ പ്രധാന ഭാഗത്തെ പാണ്ഡവർക്കായി അയച്ചു കൊടുത്തു.<big> മഗധ സൈന്യം :</big>ജരാസന്ധന്റെ മരണത്തിനുശേഷം അദ്ദേഹത്തിന്റെ പുത്രന്മാർ പാണ്ഡവരുമായി സൗഖ്യമായിരുന്നു. മഗധ രാജകുമാരൻ തന്റെ കീഴിലുള്ള സൈന്യവുമായി പാണ്ഡവപക്ഷത്തു ചേർന്നു യുദ്ധം ചെയ്തു. ജരാസന്ധന്റെ പുത്രിമാർ വിവാഹം ചെയ്തിരുന്നത് കംസനെയായിരുന്നു. അതിനാൽ അവരുടെ ബന്ധുജനങ്ങൾ കൗരവപക്ഷത്തും ചേർന്നു യുദ്ധത്തിൽ ഏർപ്പെട്ടു.}} === സംഗ്രഹ ഗ്രന്ഥങ്ങൾ === * മഹാഭാരതം -- തുഞ്ചത്ത് രാമാനുജൻ എഴുത്തച്ഛൻ -- മാതൃഭൂമി പ്രസിദ്ധീകരണം, കോഴിക്കോട് * മഹാഭാരതം -- ഡോ.പി.എസ്. നായർ -- വിദ്യാരംഭം പ്രസിദ്ധീകരണം, ആലപ്പുഴ * വ്യാസ മഹാഭാരതം -- ആംഗലേയ പരിഭാഷ -- കിസാരി മോഹൻ ഗാംഗുലി * മഹാഭാരതം (ആംഗലേയം) -- സി. രാജഗോപാലാചാരി -- ഭാരതീയ വിദ്യാഭവൻ * ശ്രീമദ് ഭഗവദ്ഗീത -- എം.എസ്. ചന്ദ്രശേഖരവാര്യർ : പരിഭാഷ -- ഡി.സി.ബുക്സ് പ്രസിദ്ധീകരണം, കോട്ടയം * വിദുര നീതി -- ആംഗലേയ പരിഭാഷ -- കിസാരി മോഹൻ ഗാംഗുലി * പ്രാചീന ഇന്ത്യ -- ആർ.എസ്. ശർമ്മ -- ഡി.സി. ബുക്സ്, കോട്ടയം * ഋഗ്വേദ സംഹിത (ആംഗലേയം) -- ഫെഡ്റിക് മാക്സ് മുള്ളർ * ഇന്ത്യയുടെ സാംസ്കാരിക ചരിത്രം (ആംഗലേയം) -- ശിശിർകുമാർ ദാസ് * മഹാഭാരതം (ആംഗലേയം) -- ദി ഗ്രേറ്റെസ്റ്റ് സ്പിരിച്യുൽ എപിക് ഓഫ് ആൾ ദി ടൈം -- കൃഷ്ണ ധർമ്മ -- ടോർച്ച് ലൈറ്റ് പബ്ലിഷിംഗ് * ശ്രീ മഹാഭാഗവതം മൂലകൃതി (മലയാള വ്യാഖ്യാന സഹിതം) * മഹാഭാഗവതം -- ഡോ.പി.എസ്സ് നായർ -- വിദ്യാരംഭം പ്രസിദ്ധീകരണം, ആലപ്പുഴ * ദേവീമഹാഭാഗവതം -- ഡോ.പി.എസ്സ് നായർ -- വിദ്യാരംഭം പ്രസിദ്ധീകരണം, ആലപ്പുഴ == യുദ്ധത്തിലെ പതിനെട്ടിന്റെ പ്രത്യേകതകൾ == {{Commons category|Mahabharata}} {| class="wikitable" width="69%" border="1" cellpadding="5" cellspacing="0" align="centre" |- | style="background:#C2ECBB;" | പതിനെട്ടുദിവസങ്ങൾ || style="background:#C2ECBB;" | കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധം നീണ്ടുനിന്നത് പതിനെട്ട് ദിവസങ്ങളാണ് |- | style="background:#C2ECBB;" | പതിനെട്ടദ്ധ്യായങ്ങൾ || style="background:#C2ECBB;" | [[ഭഗവദ്ഗീത|ഭഗവദ്ഗീതയിൽ]] പതിനെട്ട് അദ്ധ്യായങ്ങളുണ്ട് |- | style="background:#C2ECBB;" | പതിനെട്ടക്ഷൗഹിണി || style="background:#C2ECBB;" | ഇരുപക്ഷത്തുമായി പതിനെട്ട് [[അക്ഷൗഹിണി]] സൈന്യം യുദ്ധത്തിൽ പങ്കെടുത്തു |- | style="background:#C2ECBB;" | പതിനെട്ടുപസൈന്യാധിപർ || style="background:#C2ECBB;" | ഇരുസേനയിലുമായി പതിനെട്ട് [[സൈന്യാധിപൻ|ഉപസൈന്യാധിപന്മാർ]] ഉണ്ടായിരുന്നു |- | style="background:#C2ECBB;" | പതിനെട്ടുവ്യൂഹങ്ങൾ || style="background:#C2ECBB;" | കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധത്തിൽ പതിനെട്ട് [[ചക്രവ്യൂഹം|സേനാവ്യൂഹങ്ങൾ]] ഉപയോഗിച്ചു |- | style="background:#C2ECBB;" | പതിനെട്ടുനിയമങ്ങൾ || style="background:#C2ECBB;" | യുദ്ധം അനുശാസിച്ച [[നിയമം|നിയമങ്ങൾ]] പതിനെട്ട് ആയിരുന്നു |- | style="background:#C2ECBB;" | പതിനെട്ടുപാണ്ഡവർ || style="background:#C2ECBB;" | [[പാണ്ഡവർ|പാണ്ഡവരും]] അവരുടെ പുത്രന്മാരുമായി പതിനെട്ട് പേരായിരുന്നു |- | style="background:#C2ECBB;" | പതിനെട്ടുപർവ്വങ്ങൾ || style="background:#C2ECBB;" | [[വ്യാസൻ|വ്യാസ]] രചിത [[മഹാഭാരതം|മഹാഭാരതത്തിൽ]] പതിനെട്ട് പർവ്വങ്ങൾ ഉൾക്കൊള്ളുന്നു |} {{Mahabharata}} [[വർഗ്ഗം:പുരാണത്തിലെ യുദ്ധങ്ങൾ]] [[വർഗ്ഗം:കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധം]] cm7znbzbwrtri8ryiibp76mho13g2qx 4546992 4546990 2025-07-09T10:28:49Z Archangelgambit 183400 /* യുദ്ധം */ 4546992 wikitext text/x-wiki {{Prettyurl|Kurukshetra War}} {{Infobox military conflict |conflict=<big>കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധം</big><br />(മഹാഭാരതയുദ്ധം) |image=[[Image:Kurukshetra.jpg|300px]] |caption=കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധഭൂമി:ചിത്രകാരന്റെ ഭാവനയിൽ |date=''':''' കൃത്യമായ കാലഘട്ടം ലഭ്യമല്ല<br />(ബി.സി.6000 – ബി.സി.3000) <ref>Yogananda, Paramahansa (2007). [Diamond Pocket Books (P) Ltd God Talks With Arjuna]. Diamond Pocket Books (P) Ltd. p. xxi. ISBN 9788189535018. "the dates proposed for the Kurukshetra war range from as early as 6000 BC to as recently as 500 BC''</ref><br />18 ദിവസങ്ങൾ നീണ്ടുനിന്നു |place=''':''' [[കുരുക്ഷേത്രം|കുരുക്ഷേത്ര]], [[ഹരിയാന]], [[ഇന്ത്യ]]<ref>ഇന്ത്യയുടെ സാംസ്കാരിക ചരിത്രം -- ശിശിർകുമാർ ദാസ് ISBN 978-8172017989</ref><br />[[കുരുക്ഷേത്ര|Coordinates: 29°59′00″N 76°49′00″E]] |territory= |result=''':''' -ഇരുപക്ഷത്തും കനത്ത ആൾനാശത്തോടെയുള്ള പാണ്ഡവ വിജയം.<br /> -[[യുധിഷ്ഠിരൻ]] ഹസ്തിനപുരിയുടെ ചക്രവർത്തിയായി സ്ഥാനാരോഹിതനായി.<br /> -ധൃതരാഷ്ട്രരുടെ നിഷ്കാസനം.<br /> -ചേദി, സിന്ധു ,അംഗം, പാഞ്ചാലം,മത്സ്യം,കലിംഗം, ത്രിഗർത്തം, ഗാന്ധാരം തുടങ്ങിയവടക്കമുള്ള രാജ്യങ്ങളിൽ അവകാശപ്രശ്നങ്ങൾ. |combatant1=[[പാണ്ഡവർ]]'''<br />, [[പാഞ്ചാലം]], [[കാശി]], [[മത്സ്യം]], [[ചേദി]], [[പാണ്ഡ്യം]], [[മഗധ]], [[കേകേയം]], [[ദ്വാരക]], [[മഥുര]], [[വിദർഭ]]{{സൂചിക|൧}} |combatant2=[[കൗരവർ]]'''<br />[[ഹസ്തിനപുരി]], [[അംഗം]], [[സിന്ധു]], [[അവന്തി]], [[മാഹിഷ്മതി]], [[ഗാന്ധാരം]], [[മാദ്രം]], [[കാംബോജം]],[[ത്രിഗർത്തം]], [[പ്രാഗ്ജ്യോതിഷം]], [[കലിംഗം]], [[കേകേയം]], [[ദ്വാരക]], [[മഥുര]], [[വാൽഹികം]]{{സൂചിക|൧}} |commander1=[[ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ]]( സർവ്വ സൈന്യാധിപൻ 1-18 ദിവസങ്ങൾ) <br>അർജ്ജുനൻ<br>ഭീമൻ<br>യുധിഷ്ഠിരൻ<br> നകുലൻ<br>സഹദേവൻ<br>ദ്രുപദൻ<br>വിരാടൻ<br>സാത്യകി<br>അഭിമന്യു<br> ഘടോൽകചൻ<br>ശ്രീകൃഷ്ണൻ |commander2=[[ഭീഷ്മർ]](1-10ദിവസങ്ങൾ) <br>[[ദ്രോണർ]](11-15 ദിവസങ്ങൾ)<br>[[കർണ്ണൻ]](16-17 ദിവസങ്ങൾ)<br>[[ശല്യർ]](ദിവസം 18)<br>[[അശ്വത്ഥാമാവ്]](ദിവസം 18) <br>ദുര്യോധനൻ<br>ദുശ്ശാസനൻ<br>ശകുനി<br>കൃപർ<br>ഭഗദത്തൻ<br>ബഹ്ലികൻ<br>വികർണൻ<br>അലമ്പുഷൻ<br>ഭൂരിശ്രവസ്സ്<br>കൃതവർമാവ് |strength1=[[7 (അക്കം)|7]] [[അക്ഷൗഹിണി|അക്ഷൗഹിണികൾ]]'''<br>[[ആന]]= 153,090<br />[[രഥം]]= 153,090<br />[[കുതിര]]= 459,270<br />കാലാൾ= 765,450<br />(1,530,900 സൈന്യം) |strength2=[[11 (സംഖ്യ)|11]] [[അക്ഷൗഹിണി|അക്ഷൗഹിണികൾ]]'''<br>[[ആന]]= 240,570<br />[[രഥം]]= 240,570<br />[[കുതിര]]= 721,710<br />കാലാൾ=1,202,850<br />(2,405,700 സൈന്യം) |casualties1=എട്ടുപേർ ഒഴിച്ച് എല്ലാവരും<br />([[പാണ്ഡവർ|പഞ്ചപാണ്ഡവർ]], [[ശ്രീകൃഷ്ണൻ]], [[സാത്യകി]], [[യുയുത്സു]]) |casualties2=മൂന്നുപേർ ഒഴിച്ച് എല്ലാവരും<br />([[അശ്വത്ഥാമാവ്]], [[കൃപർ]], [[കൃതവർമ്മാവ്]]) }} [[ഇന്ത്യ|ഇന്ത്യൻ]] [[ഇതിഹാസം|ഇതിഹാസമായ]] [[മഹാഭാരതം|മഹാഭാരതത്തിൽ‌]] വർണിച്ചിരിക്കുന്ന യുദ്ധമാണ് '''കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധം'''. [[ചന്ദ്രവംശം|ചന്ദ്രവംശജനായ]] കുരുവിൻ്റെ വംശത്തിൽപ്പെട്ട ഹസ്തിനപുരത്തിൻ്റെ രാജാവ് [[ധൃതരാഷ്ട്രർ|ധൃതരാഷ്ട്രരുടെ]] പുത്രന്മാരും ([[കൗരവർ]]), അദ്ദേഹത്തിന്റെ അനുജൻ [[പാണ്ഡു|പാണ്ഡുവിന്റെ]] പുത്രന്മാരും ([[പാണ്ഡവർ]]) ഇരുകൂട്ടരുടെയും സഖ്യകക്ഷികളും മുഖ്യ എതിരാളികളായി ഈ യുദ്ധത്തിൽ പോരടിച്ചു. ഇപ്പോഴുള്ള [[ഹരിയാന|ഹരിയാനയിലെ]] [[കുരുക്ഷേത്രം|കുരുക്ഷേത്ര]] എന്ന സ്ഥലത്തുവെച്ചു നടന്നതിനാൽ കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധം എന്നറിയപ്പെട്ടു.<ref>{{Cite web |url=http://kurukshetra.nic.in/history/history.htm |title=ആർക്കൈവ് പകർപ്പ് |access-date=2011-09-05 |archive-date=2012-03-11 |archive-url=https://web.archive.org/web/20120311042020/http://kurukshetra.nic.in/history/history.htm |url-status=dead }}</ref>. ഇതിഹാസത്തിൽ കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധം പതിനെട്ട് ദിവസങ്ങൾ നീണ്ടു നിന്നതായി പറയുന്നു. യുദ്ധത്തിൽ ഇരുപക്ഷത്തുമായി പതിനെട്ട് [[അക്ഷൗഹിണി|അക്ഷൗഹിണികൾ]] പങ്കെടുത്തു നാമാവശേഷമായി. പാണ്ഡവപക്ഷത്ത് ഏഴ് അക്ഷൗഹിണി പടസമൂഹങ്ങൾക്ക് സർവ്വസേനാധിപതിയായി പാഞ്ചാല രാജകുമാരനായ [[ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ|ധൃഷ്ടദ്യുമ്നനും]], കൗരവരുടെ പതിനൊന്ന് അക്ഷൗഹിണി പടയുടെ സർവ്വസേനാധിപതിയായി [[ഭീഷ്മർ|ഭീഷ്മരും]] യുദ്ധം നയിച്ചു. ഒരാൾ '''അഗ്നിയിൽ നിന്നും''', മറ്റൊരാൾ '''ജലത്തിൽ നിന്നും''' ജനിച്ചവരായിരുന്നു എന്നാണ് സങ്കല്പം. [[ഭീഷ്മർ]] [[മഹാഭാരതം|മഹാഭാരതയുദ്ധത്തിൽ]] ആദ്യ പത്തു ദിവസങ്ങൾ സർവ്വസേനാധിപതിയായും, ഭീഷ്മരുടെ ശരശയ്യയെത്തുടർന്ന് അടുത്ത അഞ്ചു ദിനങ്ങൾ ആചാര്യനായ [[ദ്രോണർ|ദ്രോണരും]], അദ്ദേഹത്തിന്റെ മരണശേഷം തുടർന്നുള്ള രണ്ടു ദിവസങ്ങൾ അംഗാധിപതിയായ [[കർണ്ണൻ|കർണ്ണനും]], അവസാനദിവസമായ പതിനെട്ടാം നാൾ മാദ്രേശൻ [[ശല്യർ|ശല്യരും]] കൗരവർക്കുവേണ്ടി സർവ്വസൈന്യാധിപതിയായി. പതിനെട്ടാം നാൾ രാത്രിയിൽ [[അശ്വത്ഥാമാവ്|അശ്വത്ഥാമാവിനെ]] സർവ്വസേനാധിപതിയായി മരണശയ്യയിൽ കിടന്ന [[ദുര്യോധനൻ]] വാഴിച്ചു. അരദിവസത്തേക്ക് [[അശ്വത്ഥാമാവ്|ദ്രൗണിയും]] കൗരവർക്കുവേണ്ടി യുദ്ധം നയിച്ചു. == ചരിത്രരേഖകൾ == [[File:Brahma Sarovar.JPG|170px|thumb|left|[[കുരുക്ഷേത്ര|കുരുക്ഷേത്രയിലെ]] ബ്രഹ്മസരോവരം]] [[വ്യാസൻ|വ്യാസരചിതമായ]] [[മഹാഭാരതം|മഹാഭാരതത്തിലെ]] പ്രധാന പ്രതിപാദ്യവിഷയമായ കുരുക്ഷേത്ര യുദ്ധം നടന്ന കാലഘട്ടത്തെക്കുറിച്ച് പല ചരിത്രകാരന്മാരും വിവിധ അഭിപ്രായങ്ങൾ രേഖപ്പെടുത്തിയിരിക്കുന്നു. പ്രസിദ്ധ ചരിത്രകാരനായ ബ്രിട്ടീഷ് വംശജൻ ആർതർ ലെവലിൻ ബാഷത്തിന്റെ (1914-1985) അഭിപ്രായമനുസരിച്ച് കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധം നടന്നത് [[അയോയുഗം|അയോയുഗത്തിൽ]] ബി.സി. 10-ആം നൂറ്റാണ്ടിലാണ്.<ref>Professor A.L. Basham, My Guruji and Problems and Perspectives of Ancient Indian History and Culture, -- Sachindra Kumar Maity -- Abhinav Publications, India</ref>. മറ്റൊരു ചരിത്രകാരനും ഹാർവാഡ് സർവ്വകലാശാലയിലെ പ്രസിദ്ധ സംസ്കൃത പണ്ഡിതനുമായ ഡച്ച് വംശജൻ മൈക്കിൾ വിറ്റ്സെലിന്റെ അഭിപ്രായത്തിൽ യുദ്ധം നടന്നത് വേദകാലഘട്ടത്തിൽ [[അയോയുഗം|അയോയുഗത്തിൽ]] ബി.സി. 1200 - ബി.സി. 800നും ഇടയ്ക്കാണ്.<ref>M. Witzel, Early Sanskritization: Origin and Development of the Kuru state, EJVS vol.1 no.4 (1995); also in B. Kölver (ed.), Recht, Staat und Verwaltung im klassischen Indien. The state, the Law, and Administration in Classical India, München, R. Oldenbourg, 1997, p.27-52</ref>. മഹാഭാരതയുദ്ധത്തിനുശേഷം 36 വർഷങ്ങൾ കഴിഞ്ഞ് കലിയുഗം ആരംഭിച്ചുവെന്നാണു് മഹാഭാരതത്തിലെ ഐതിഹ്യം <ref>മഹാഭാരതം -- തുഞ്ചത്ത് രാമാനുജൻ എഴുത്തച്ഛൻ -- മാതൃഭൂമി പബ്ലീഷേഷ്സ്</ref>. ക്രി.വർഷം 476-ൽ ജനിച്ച പുരാതന [[ഭാരതം|ഭാരതത്തിലെ]] മികച്ച ഗണിതശാസ്ത്രജ്ഞനും, ജ്യോതിശാസ്ത്രജ്ഞനും ആയിരുന്ന [[ആര്യഭടൻ|ആര്യഭട്ടന്റെ]] നിഗമനത്തിൽ കലിയുഗം ആരംഭിച്ചിട്ട് ക്രി.വർഷം 2000-ൽ 5102 വർഷങ്ങൾ കഴിഞ്ഞു. അദ്ദേഹം പറയുന്നതിങ്ങനെ; "കലിവർഷം 3601-ൽ 23 വയസ്സ് പ്രായം അദ്ദേഹത്തിനുണ്ടായിരുന്നു. അതനുസരിച്ച് ബി.സി. 3139-ലാണ് കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധം നടന്നത്.<ref>http://www.thevedicfoundation.org/bhartiya_history/mahabharat.htm</ref> ജർമൻ തത്ത്വശാസ്ത്രജൻ [[മാക്സ് മുള്ളർ|ഫെഡ്റിക് മാക്സ് മുള്ളറിന്റെ]] (1823-1900) അഭിപ്രായത്തിൽ ഋഗ്വേദസംഹിതകളുടെ രചന നടന്നതും [[വേദ കാലഘട്ടം|വേദ കാലഘട്ടത്തിൽ]] ബി.സി. 1700 - ബി.സി. 1100 കളിലാണെന്ന് അവകാശപ്പെടുന്നു <ref>Rig-Veda-Samhita : The Sacred Hymns of the Brahmans -- Friedrich M. Mueller (ഫെഡ്റിക് മാക്സ് മുള്ളർ)</ref><ref>പ്രാചീന ഇന്ത്യ -- ISBN : 9788126417544 -- ആർ.എസ്. ശർമ്മ -- ഡി.സി. ബുക്സ്, കോട്ടയം</ref>. == മഹാഭാരതം (കാവ്യം) == [[പ്രമാണം:Vyasa and Ganesa.jpg|right|thumb|170px|ഇതിഹാസരചന: വ്യാസനും ഗണപതിയും (ചിത്രം)]] കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധം പ്രതിപാദിച്ചിരിക്കുന്നത് [[ഇന്ത്യ|ഇന്ത്യയിലെ]] [[ഇതിഹാസം|ഇതിഹാസങ്ങളിൽ]] ഒന്നായ [[വ്യാസൻ|വ്യാസരചിതമായ]] [[മഹാഭാരതം|മഹാഭാരതത്തിലെ]] ആറു മുതൽ പത്തുവരെയുള്ള പർവ്വങ്ങളിലായാണ് <ref>ഭീമസേനൻ -- കുലപതി കെ.എം. മുൻഷി -- ഡി.സി. ബുക്സ്, കോട്ടയം</ref>. ചില പണ്ഡിതന്മാരുടെ അഭിപ്രായത്തിൽ 3800 വർഷം മുൻപാണ്‌ വ്യാസൻ ജീവിച്ചിരുന്നത്. തന്റെ പുത്രന്മാരുടേയും പൗത്രന്മാരുടേയും അവരുടെ പുത്രന്മാരുടേയും ബന്ധുജനങ്ങലുടേയും കഥയിൽ തന്നെയും ഉൾപ്പെടുത്തി. അദ്ദേഹം പറഞ്ഞു കൊടുക്കുന്നതനുസരിച്ച്‌ [[ശ്രീ ഗണപതി]] അതു എഴുതി സൂക്ഷിച്ചു എന്നാണ് മഹാഭാരതത്തിന്റെ ഐതിഹ്യം. ആകാരണത്താൽ വ്യാസൻ ഒരേസമയം രചയിതാവും, കഥാപാത്രവും, കഥയിലെ സാക്ഷിയുമായി മാറി. വേദകാലത്തെ ഒരു പ്രധാന ഋഷികുടുംബാംഗമായ വസിഷ്ഠമഹർഷിയുടെ പുത്രനായ പരാശരമുനിക്ക് ഒരു മുക്കുവസ്ത്രീയായ സത്യവതിയിൽ ഉണ്ടായ പുത്രനാണ്‌ വ്യാസൻ എന്ന ദ്വൈപായനൻ. അമ്മയെപ്പോലെ തന്നെ കറുത്തനിറമായതിനാലും ദ്വീപിൽ വച്ച് ജനിച്ചതിനാലും കൃഷ്ണദ്വൈപായനൻ എന്നും അറിയപ്പെട്ടു. ചെറുപ്പത്തിലേ തന്നെ സന്ന്യാസം സ്വീകരിച്ചെങ്കിലും അദ്ദേഹത്തിനു ശ്രീശുകൻ എന്ന ഒരു പുത്രനുണ്ടായിരുന്നതായി പുരാണങ്ങൾ ഘോഷിക്കുന്നു. ദ്വൈപായനൻ തന്റെ യൗവനകാലത്തുതന്നെ അവശേഷിച്ചിരുന്ന വേദമന്ത്രങ്ങൾ എല്ലാം ശേഖരിച്ച് അവക്ക് രൂപവും ഉച്ചാരണരീതിയും സ്ഥാപിച്ചു. ആ രീതിയിലാണ്‌ അവ ഇന്നും അറിയപ്പെടുന്നത് എന്നു കരുതുന്നു. ഇതുമൂലം ജനങ്ങൾ അദ്ദേഹത്തെ ആദരപൂർവ്വം വേദവ്യാസൻ എന്ന് വിളിച്ചുപോന്നു. ചരിത്രകാരന്മാരുടെ അഭിപ്രായത്തിൽ മൂന്ന് ഘട്ടങ്ങളിലൂടെയാണ് മഹാഭാരതം ഇന്നുകാണുന്ന രൂപത്തിലെത്തിയത്. അതിലെ ആദ്യഘട്ടം മൂലകൃതിയുടെ രചനയിൽ നിന്നും തുടങ്ങുന്നു. രണ്ട് കുലങ്ങൾ -- കൗരവരും, പാണ്ഡവരും -- തമ്മിലുള്ള കലഹവും അതിനെത്തുടർന്നുള്ള മഹായുദ്ധവുമാണ് മഹാഭാരത ഇതിവൃത്തം. വളരെക്കാലം ഇവർ തമ്മിൽ വഴക്കിടുകയും അവസാനം ഒരു ജനതയായി മാറുകയും ചെയ്തുവെന്ന് ഭാരതത്തിൽ എഴുതിയിരിക്കുന്നതായിരുന്നു [[ജയം (വ്യാസകാവ്യം)|ജയം]] എന്ന മഹാഭാരതത്തിന്റെ ആദ്യരൂപം. പാണ്ഡവരുടെ ജയം എന്നതാവാം ഈ ഗ്രന്ഥത്തിനു ഇത്തരമൊരു പേരുവരാൻ കാരണം.<ref>ജയ്: ആൻ ഇലുസ്റ്റ്രേറ്റഡ് റിറ്റേലിംഗ് ഓഫ് ദ മഹാഭാരത് -- ദേവദത്ത് പഠ്നായിക് -- പെൻഗിൻ ബുക്സ്</ref> മൂലകൃതിയിൽ ബ്രഹ്മാവിനാണ് ഈശ്വരസങ്കല്പം. യുദ്ധഗാനങ്ങളെല്ലാം പിൽക്കാലത്ത് ക്രോഡീകരിച്ച് വ്യാസൻ ഗ്രന്ഥം രചിച്ചു എന്നതിനാൽ തന്നെ എഴുത്തുസമ്പ്രദായം കണ്ടുപിടിക്കപ്പെട്ടതിനുശേഷമാവണം ഇത് എന്ന് അനുമാനിക്കാം. === സൂതപൗരാണികൻ === [[പ്രമാണം:00001 Ugrasrava and Saunaka.jpg|right|thumb|170px|നൈമിശാരണ്യം: സൂതനും ശൗനകാദികളും (ചിത്രം)]] [[കലിയുഗം|കലിയുഗാരംഭത്തിൽ]] [[ഗോമ്‌തീ നദി|ഗോമദീനദിക്കരയിൽ]] [[നൈമിശാരണ്യം]] എന്ന സ്ഥലത്തുവെച്ച് പന്ത്രണ്ട് വർഷംകൊണ്ടവസാനിക്കുന്ന ഒരു മഹായജ്ഞം [[ശൗനകൻ|ശൗനകാദിമുനികൾ]] ആരംഭിച്ചു. [[ബ്രഹ്മാവ്|ബ്രഹ്മപുത്രനായ]] [[ഭൃഗു|ഭൃഗുമുനിയുടെ]] പുത്രനായ [[ച്യവനൻ|ച്യവനമഹർഷിയുടെ]] പുത്രനായ [[പ്രമതി|പ്രമതിക്ക്]] [[അപ്സരസ്സ്|ഘൃതാചി]] എന്ന [[അപ്സരസ്സ്|അപ്സരസ്ത്രീയിൽ]] രുരു, ശുനകൻ എന്നീരണ്ടു പുത്രന്മാർ ജനിച്ചു. അവരിൽ ശുനകന്റെ പുത്രനാണ് [[ശൗനകൻ|ശൗനകമഹർഷി]]. യാഗത്തിൽ പങ്കെടുക്കാൻ ലോമഹർഷസുതന്റെ പുത്രനായ [[ഉഗ്രശ്രവസ്സ്]] എന്ന സൂതപൗരാണികനും<ref>ബ്രാഹ്മണവനിതയിൽ ക്ഷത്രിയനുണ്ടാവുന്ന പുത്രനെയാണ് സൂതൻ എന്നു വിളിക്കുന്നത്.</ref> എത്തി. വ്യാസശിഷ്യനായിരുന്ന അദ്ദേഹം ഒരിക്കൽ കേട്ടത് അതേപടി മറ്റുള്ളവരെ പറഞ്ഞുകേൾപ്പിക്കാനുള്ള കഴിവുണ്ടായിരുന്നതിനാൽ ഉഗ്രശ്രവസ്സ് എന്നറിയപ്പെട്ടു. [[പരീക്ഷിത്ത്|പരീക്ഷിത്]] മഹാരാജാവ് [[തക്ഷകൻ|തക്ഷദംശത്തെ]] തുടർന്നു മരിക്കുകയും ആ വൈരാഗ്യത്തിൽ അദ്ദേഹത്തിന്റെ പുത്രൻ ജനമേജയൻ [[സർപ്പസത്രയാഗം]] നടത്തുകയും ചെയ്തു.<ref>http://www.sacred-texts.com/hin/m01/m01055.htm മഹാഭാരതം -- അസ്തികചരിത്രം</ref><ref>http://www.shvoong.com/humanities/1758029-astika-maharaj-ankur-bhadauria/ {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20101103045249/http://www.shvoong.com/humanities/1758029-astika-maharaj-ankur-bhadauria/ |date=2010-11-03 }} ജരൽകാരുവിന്റെ പുത്രൻ അസ്തികൻ</ref> ആ സന്ദർഭത്തിൽ അദ്ദേഹത്തെക്കണ്ട് ആശിർവദിക്കാനെത്തിയ [[വ്യാസൻ|വ്യാസമഹർഷിയോട്]] പുണ്യകഥനം നടത്താൻ [[ജനമേജയൻ]] അഭ്യർത്ഥിക്കുകയും, അദ്ദേഹം തന്റെ ശിഷ്യനായ വൈശാമ്പയനോട് ഭാരതകഥ വിശദീകരിക്കുവാൻ ആവശ്യപ്പെടുകയും, വൈശാമ്പയൻ ജനമേജയസദസ്സിൽ കഥനം നടത്തുകയും ചെയ്തു. ആ സമയത്ത് അവിടെ സന്നിഹിതനായിരുന്ന ഉഗ്രശ്രവസ്സിനു കഥകേൾക്കുവാനുള്ള ഭാഗ്യം സിദ്ധിച്ചിരുന്നു. അദ്ദേഹമാണ് ശൈനകാദിമുനികൾക്ക് ഭാരതകഥ പറഞ്ഞുകൊടുക്കുന്നത്. അതിനാലാവാം സൂതപൗരാണികൻ പറഞ്ഞുകൊടുക്കുന്നരീതിയിലാണ് മഹാഭാരതം മൂലം എഴുതിയിരിക്കുന്നത്. == യുദ്ധത്തിന്റെ കാരണങ്ങൾ == ഭാരതത്തിലെ ഇതിഹാസങ്ങളിൽ ഒന്നായ മഹാഭാരതത്തിൽ പ്രധാനകഥാതന്തുവായി പ്രതിപാദിച്ചിരിക്കുന്ന യുദ്ധമായ കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധം പ്രധാനമായും മൂന്നുകാരണങ്ങളാലാണ് തുടക്കം കുറിച്ചത്. === കള്ളച്ചൂത് === [[File:Kathakali -Play with Kaurava.jpg|170px|thumb|left|ചൂതുകളിക്കുന്ന [[ശകുനി|ശകുനിയും]], [[കൗരവർ|കൗരവരും]], [[പാണ്ഡവർ|പാണ്ഡവരും]] - (ദുര്യോധനവധം [[കഥകളി]])]] [[കൗരവർ]] [[പാണ്ഡു|പാണ്ഡുപുത്രന്മാരോട്]] രണ്ടുതവണ [[ചൂത്|ചൂതുകളിച്ചു]]. [[ഗാന്ധാരി|ഗാന്ധാരിയുടെ]] സഹോദരനായ [[ശകുനി|ശകുനിയാണ്]] കൗരവർക്കുവേണ്ടി കളിച്ചത്. കള്ളക്കളിയിൽ അഗ്രഗണ്യനായ ശകുനി രണ്ടുതവണയും കൗരവർക്കു വിജയം സമ്മാനിച്ചു.<ref>{{Cite web |url=http://www.thekurukshetragame.com/the-game-of-dice.html |title=ആർക്കൈവ് പകർപ്പ് |access-date=2011-09-06 |archive-date=2011-09-09 |archive-url=https://web.archive.org/web/20110909225711/http://www.thekurukshetragame.com/the-game-of-dice.html |url-status=dead }}</ref> [[ഭീഷ്മർ|ഭീഷ്മരുടെ]] നിർദ്ദേശത്താൽ [[ഇന്ദ്രപ്രസ്ഥം|ഇന്ദ്രപ്രസ്ഥത്തിന്റെ]] രാജാവായി [[യുധിഷ്ഠിരൻ|യുധിഷ്ഠിരനെ]] വാഴിച്ചതിലും, [[മയാസുരൻ|മയാസുര]] നിർമ്മിതമായ [[പാണ്ഡവർ|പാണ്ഡവരുടെ]] സുഖസമൃദ്ധമായ കൊട്ടാര ജീവിതവും അതിലെ പ്രത്യേകതകളും കൗരവർക്കു അവരോടുള്ള കടുത്ത അസൂയക്കു കാരണമായി.ആദ്യത്തെ ചൂതുകളിയിൽ സർവസ്വവും നഷ്ടപ്പെട്ട പാണ്ഡവർക്ക് ധൃതരാഷ്ട്രർ ഇടപെട്ട് നഷ്ടപ്പെട്ടതൊക്കെ തിരികെക്കൊടുത്തുവെങ്കിലും രണ്ടാമതും കൗരവർ ചൂതുകളിക്ക് നടത്തിയ ക്ഷണം സ്വീകരിച്ച് പാണ്ഡവർ കളിച്ചു. ശകുനിയുടെ കള്ളത്തരത്തിൽ വീണ്ടും ചൂതുകളിയിൽ തോറ്റതിനാൽ പന്ത്രണ്ട് വർഷത്തെ [[വനവാസം|വനവാസവും]], അതിനുശേഷം ഒരു വർഷം ഏതെങ്കിലും ഒരു രാജ്യത്ത് പാണ്ഡവർ ഒന്നിച്ചു താമസിച്ച് മറ്റാരാലും തിരിച്ചറിയാതെ [[അജ്ഞാതവാസം|അജ്ഞാതവാസവും]] നടത്താൻ തത്ത്വത്തിൽ തീരുമാനിച്ചു. ഇതു കഴിഞ്ഞു തിരിച്ചു വരുമ്പോൾ ചൂതിൽ തോറ്റ് നഷ്ടപ്പെട്ട രാജ്യവും പദവിയും തിരിച്ചുകിട്ടും. അഥവാ ഒരു വർഷത്തെ അജ്ഞാതവാസത്തിൽ പിടിക്കപ്പെട്ടാൽ വീണ്ടും പന്ത്രണ്ട് വർഷം കാനനവാസം കഴിച്ച് ഒരു വർഷം അജ്ഞാതവാസം നടത്തണം. പക്ഷേ വനവാസവും, അജ്ഞാതവാസവും പൂർത്തിയാക്കി [[പാണ്ഡവർ]] തിരിച്ചെത്തിയിട്ടും അവർക്ക് അവകാശപ്പെട്ട രാജ്യം തിരിച്ചു നൽകാൻ കൗരവർ തയ്യാറായില്ല. കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധത്തിനുള്ള പ്രധാനകാരണം ഇതായിരുന്നു. === ദ്രൗപദീ വസ്ത്രാക്ഷേപം === [[പ്രമാണം:Draupadi & dushashan scene.jpg|200px|ലഘുചിത്രം|ഇടത്ത്‌|ദ്രൗപദീ വസ്ത്രാക്ഷേപം]] ചൂതിൽ തോറ്റ് പണയമായി മാറിയ ദ്രൗപദിയെ കൗരവരിലെ രണ്ടാമനായ [[ദുശ്ശാസനൻ]] ഹസ്തിനപുരി രാജസഭയിൽ ഏവരേയും സാക്ഷി നിർത്തി വസ്ത്രാക്ഷേപം നടത്തി. രജസ്വലയായിരുന്ന [[ദ്രൗപദി]] വരാൻ മടികാണിച്ചപ്പോൾ ഹീനമായി അധിക്ഷേപിച്ച് പിതാമഹന്മാരും മറ്റു ബന്ധുജനങ്ങളും സന്നിഹിതരായിരുന്ന കുരുസഭാമണ്ഡപത്തിലേക്ക് മുടിയിൽ പിടിച്ചു വലിച്ചു കൊണ്ടുവന്നു. മാതാവിനു തുല്യയായ ജ്യേഷ്ഠത്തിയായവളെ പണയവസ്തുവായി മാത്രം കരുതി കേവലബഹുമാനം പോലും കൊടുക്കാതെ അതിഹീനമായി അപമാനിച്ചു. [[കൃഷ്ണൻ]] പാഞ്ചാലിയുടെ സഹായത്തിനു വന്നതിനാൽ അവൾ അതിൽനിന്നും രക്ഷനേടി. പിതൃതുല്യരായവരുടെ മുമ്പിൽ മാനം നഷ്ടപ്പെട്ട ദ്രൗപദി, ദുശ്ശാസനൻ പിടിച്ചു വലിച്ച തന്റെ മുടി പിന്നീട് കെട്ടിയില്ല. ദുശാസനനെ കൊന്ന് അവന്റെ രക്തം തലയിൽതേച്ച് മാത്രമെ അഴിച്ചിട്ട മുടി കെട്ടൂ എന്ന് അവൾ ശപഥം ചെയ്തു. യുദ്ധമുണ്ടാവാതെ ദുശ്ശാസനനെ കൊല്ലാനും അവന്റെ രക്തം മുടിയിൽ പുരട്ടാനുമാവില്ല. ഇത് യുദ്ധത്തിനു കാരണമായ മറ്റൊരു പ്രധാന സംഭവമായിരുന്നു. === ഭീമനോടുള്ള ദ്രോഹം === മറ്റു കൗരവ-പാണ്ഡവരെ അപേക്ഷിച്ച് [[ഭീമൻ|ഭീമനുണ്ടായിരുന്ന]] അമാനുഷികശക്തി വിശേഷത്താൽ, ബാല്യകാലത്തു മുതൽ ദുര്യോധനാദികൾ അസൂയാലുക്കളായിരുന്നു. അന്നുമുതലേ ദുര്യോധനാദികൾ നൂറുപേരും,കർണനും നിരവധി തവണ ഭീമനെ കൊല്ലാനായി പദ്ധതികൾ അവിഷ്കരിച്ച് നടപ്പിലാക്കാൻ ശ്രമിച്ചിരുന്നു<ref>http://www.kidsgen.com/fables_and_fairytales/indian_mythology_stories/poison_kills_poison.htm</ref>. ആയുസ്സിന്റെ ശക്തിയിൽ പലപ്പോഴും അതിൽ നിന്നും രക്ഷപെട്ട ഭീമന്, തന്നെ കൊലപ്പെടുത്താൽ ശ്രമിച്ചുകൊണ്ടിരിക്കുന്ന ദുര്യോധനാദികളോട് വൈരാഗ്യം അതിശക്തമായുണ്ടായിരുന്നു. ജ്യേഷ്ഠനായ യുധിഷ്ഠിരനെ ബഹുമാനിച്ച് ഭീമൻ പുറത്തു കാണിച്ചിരുന്നില്ലയെന്നു എന്നുമാത്രം. ഇത് യുദ്ധത്തിനുള്ള മറ്റൊരു കാരണമായിരുന്നു. (യുദ്ധത്തിൽ ഗാന്ധാരിയുടെ നൂറു പുത്രന്മാരും കൊല്ലപ്പെടുന്നത് ഭീമനാലാണ്). == സന്ധിസംഭാഷണങ്ങൾ == [[File:Krishna as Envoy.jpg|170px|thumb|ഭഗവദ് ദൂത്' : [[കൃഷ്ണൻ]] കൗരവസഭയിലെ [[ശന്തനു]]വിന്റെ സിംഹാസനത്തിൽ<br />([[രാജാ രവിവർമ്മ|രാജാരവിവർമ്മ ചിത്രം]])]] ==== വ്യാസോപദേശം ==== കൗരവരോട് ചൂതുകളിൽ തോറ്റ് പന്ത്രണ്ട് വർഷത്തെ വനവാസവും, ഒരു വർഷത്തെ അജ്ഞാതവാസവും പൂർത്തിയാക്കി പാണ്ഡവർ ഹസ്തിനപുരിയ്ക്കടുത്ത് ഉപപ്ലാവ്യത്തിൽ വന്നു താമസിച്ചു. ഇതു മനസ്സിലാക്കിയ [[സത്യവതി]] പുത്രനായ വേദവ്യാസമഹർഷി ഹസ്തിനപുരിയിൽ ചെന്ന് ധൃതരാഷ്ട്രരെയും, ദുര്യോധനനെയും വിളിച്ചുവരുത്തി പാണ്ഡവർക്ക് അവകാശപ്പെട്ട അർദ്ധരാജ്യം നൽകാൻ ആവശ്യപ്പെട്ടു. ദുര്യോധനന്റെ പിടിവാശിയിൽ മഹാരാജാവായ ധൃതരാഷ്ട്രർക്ക് തനിച്ചൊന്നും ചെയ്യാൻ പറ്റുമായിരുന്നില്ല. ഭീഷ്മർ പലതവണ ധൃതരാഷ്ട്രരെ ഉപദേശിച്ചിരുന്നു, എങ്കിലും അർദ്ധരാജ്യം നൽകാൻ കൗരവർ തയ്യാറായില്ല. ==== സഞ്ജയദൂത് ==== കൗരവർ ഇതിനോടകം സഞ്ജയനെ ദൂതനായി ഉപപ്ലാവ്യത്തിലേക്ക് അയച്ച് യുധിഷ്ഠിരനെ കണ്ട് തങ്ങളുടെ സന്ദേശം അറിയിപ്പിച്ചു. ദുര്യോധനനാണ് ദൂതനായി സഞ്ജയനെ അയച്ചതെങ്കിലും, ധൃതരാഷ്ട്രർ അയച്ചതാണെന്നു പറയാൻ ആവശ്യപ്പെട്ടിരുന്നു. പാണ്ഡവർക്ക് അർദ്ധരാജ്യം നൽകാനാവില്ല എന്നുള്ള വിവരം സഞ്ജയൻ യുധിഷ്ഠിരനെ അറിയിച്ചു. അപ്രിയകാര്യം ചെയ്ത സങ്കടത്തിൽ തിരിച്ച് ഹസ്തിനപുരിയിൽ എത്തിയ സഞ്ജയൻ മഹാരാജാവിനെ നേരിട്ട് കണ്ട് യുദ്ധം മൂലമുണ്ടാവുന്ന കൗരവരുടെ തകർച്ചയെ മുൻകൂട്ടി ബോധിപ്പിച്ചു.<ref>സി. രാജഗോപാലാചാരിയുടെ മഹാഭാരതം; "54-സഞ്ജയ മിഷൻ (സഞ്ജയദൂത്)"</ref>. ==== വിദുരനീതി ==== സഞ്ജയ ഉപദേശത്തെ തുടർന്ന് ദുഃഖിതനായ ധൃതരാഷ്ട്രർ അന്നു രാത്രിതന്നെ വിദുരരെ വിളിപ്പിച്ചു. പ്രസിദ്ധമായ വിദുരനീതി മഹാഭാരതത്തിൽ വർണ്ണിക്കുന്നത് ഈ സന്ദർഭത്തിലാണ്. വിദുരർ ജ്യേഷ്ഠനായ ധൃതരാഷ്ട്രരെ ആപത്തിൽ നിന്നു രക്ഷിക്കാനായി കൗരവരുടെ അസാന്നിധ്യത്തിൽ ധർമ്മാധർമ്മങ്ങൾ ഉപദേശിച്ചു. പലകഥകളും ഉദാഹരണമായി പറഞ്ഞ് കൂടുതൽ വിശ്വാസ്യത കിട്ടത്തക്കരീതിയിൽ ഉപദേശിച്ചിട്ടും, പുത്രവാത്സല്യം നിമിത്തം ധൃതരാഷ്ട്രർക്ക് അതൊന്നും സ്വീകരിക്കാൻ കഴിയുമായിരുന്നില്ല<ref>വിദുര നീതി : ആംഗലേയ പരിഭാഷ -- കിസാരി മോഹൻ ഗാംഗുലി</ref>. ==== സനൽകുമാരോപദേശം ==== പാണ്ഡവർക്കുവേണ്ടി മഹാതപസ്വിയായ സനൽകുമാരമഹർഷിയും ദുര്യോധനനെ ഉപദേശിച്ചു. മഹായുദ്ധം തടയാൻ ഇങ്ങനെ പലരും അഭ്യർത്ഥന നടത്തിയിട്ടും കൗരവർക്ക് അതൊന്നും സ്വീകാര്യമായിരുന്നില്ല. ==== കൃഷ്ണദൂത് ==== [[യുധിഷ്ഠിരൻ|യുധിഷ്ഠിരന്റെ]] അപേക്ഷയിൽ [[കൃഷ്ണൻ]] [[പാണ്ഡവർ|പാണ്ഡവർക്കുവേണ്ടി]] ദൂതനായി [[ഹസ്തിനപുരി|കൗരവസഭയിൽ]] എത്തി. ഇതു മുൻകൂട്ടി അറിഞ്ഞ [[ശകുനി|ശകുനിയും]], [[ദുര്യോധനൻ|ദുര്യോധനനും]] ചേർന്ന് [[ശന്തനു|ശന്തനു മഹാരാജാവിന്റെ]] [[സിംഹാസനം]] കൃഷ്ണനുവേണ്ടി സഭയിൽ സജ്ജമാക്കി. ''(സിംഹാസനത്തിന്റെ ശാപം: അയോഗ്യനായ ആരതിലിരുന്നാലും അവന്റെ തല പൊട്ടിച്ചിതറുമെന്ന് ശന്തനു മഹാരാജാവിന്റെ ശാപം ആ സിംഹാസനത്തിനുണ്ടായിരുന്നു. ശന്തനുവിനുശേഷം ശാപത്തെ പേടിച്ച് അതിൽ ആരും ഇരുന്നിട്ടില്ല)'' കൃഷ്ണൻ സിംഹാസനത്തിലിരുന്നെങ്കിലും അദ്ദേഹത്തിനു കുഴപ്പമൊന്നും സംഭവിച്ചില്ല. അർദ്ധരാജ്യം നൽകില്ലയെന്നു തീർത്തു പറഞ്ഞ കൗരവസഭയിൽ കൃഷ്ണൻ പാണ്ഡവർക്കായി അഞ്ചു ചെറിയ രാജ്യങ്ങളൊ, അല്ലെങ്കിൽ അഞ്ചു ദേശങ്ങളൊ, അതുമല്ലെങ്കിൽ അഞ്ചു ഗൃഹങ്ങളൊ, അവസാനം ഇവർക്ക് അഞ്ചുപേർക്കുമായി താമസിക്കാൻ ഒരു ഗൃഹം എങ്കിലും കൊടുക്കണം എന്ന് അപേക്ഷിച്ചു. പക്ഷേ സൂചികുത്തുവാൻ പോലും പാണ്ഡവർക്ക് തൻ്റെ രാജ്യത്തിലിടം കൊടുക്കില്ലയെന്ന് ദുര്യോധനൻ പ്രഖ്യാപിച്ചതോടെ കൃഷ്ണദൂത് പരാജയമായിരുന്നു. കൃഷ്ണനെ പിടിച്ചുകെട്ടി സഭയിൽവച്ച് അപമാനിക്കാൻ ദുര്യോധനൻ ശ്രമിക്കുകകൂടി ചെയ്തതോടെ തൻ്റെ വിശ്വരൂപം പ്രദർശിപ്പിച്ച് ഏവരെയും അൽഭുതപ്പെടുത്തിയ ശേഷം കൃഷ്ണൻ അവിടെനിന്നും ഇറങ്ങിപ്പോവുകയുണ്ടായി. == യുദ്ധ സന്നാഹം == [[File:Brooklyn Museum - Krishna Counsels the Pandava Leaders Page from a Mahabharata series.jpg|200px|thumb|left|യുദ്ധ സന്നാഹം: പാണ്ഡവരും കൃഷ്ണനും ([[:en:Brooklyn Museum|ബ്രൂക്കിലിൻ മ്യൂസിയത്തിലുള്ള]] 18-ആം നൂറ്റാണ്ടിലെ എണ്ണഛായാചിത്രം)]] ഭഗവത്ദൂത് പരാജയമായതിനെത്തുടർന്ന് യുദ്ധം തീരുമാനിക്കപ്പെട്ടു. ധർമ്മപുത്രരും, ദുര്യോധനനും തങ്ങളുടെ സുഹൃത്ത്-ബന്ധുരാജ്യങ്ങളിലേക്ക് ദൂതന്മാരെ അയച്ച് സഹായം അഭ്യർത്ഥിച്ചു. രാജ്യം ഭരിക്കുന്ന രാജാവിന്റെ പുത്രനായ ദുര്യോധനനു കൂടുതൽ രാജ്യങ്ങൾ തങ്ങളുടെ സേനയെ അയച്ചു കൊടുത്തു. ദ്വാരകാസൈന്യം: ദ്വാരകയിലേക്ക് പാണ്ഡവർക്ക് ദൂതനായി പോയത് അർജ്ജുനനും, കൗരവർക്ക് വേണ്ടി ദുര്യോധനനും ആയിരുന്നു. ആദ്യമെത്തിയ ദുര്യോധനൻ ഉറങ്ങിക്കിടന്ന കൃഷ്ണന്റെ തലയ്ക്കലും, രണ്ടാമതെത്തിയ അർജ്ജുനൻ കാൽക്കലും കൃഷ്ണൻ ഉണരുന്നതും കാത്തിരുന്നു. കൃഷ്ണന്റെ അതിശക്തമായ സേനാവ്യൂഹം നാരായണിസേന എന്നാണറിയപ്പെട്ടിരുന്നത്. കൃഷ്ണൻ ഇരുവർക്കുമായി ഒരു ഭാഗത്ത് കൃഷ്ണൻ നിരായുധനായും, മറുവശത്ത് തന്റെ നാരായണിസൈന്യവും പകുത്തു നൽകി. അർജ്ജുനൻ നിരായുധനായ കൃഷ്ണനേയും, ദുര്യോധനൻ സൈന്യത്തേയും സ്വീകരിച്ചു. നാരായണി സൈന്യത്തെ കൂടാതെ മറ്റുള്ള ദ്വാരകാവാസികൾക്ക് ഏതു ഭാഗത്തു ചേരാനും അനുവാദം നൽകി.കൃഷ്ണൻ്റെ സൈന്യാധിപനായ സാത്യകി,കൃഷ്ണൻ്റെ കൂടെ പാണ്ഡവപക്ഷത്ത് ചേർന്നു.മറ്റൊരു യാദവപ്രമുഖനായ കൃതവർമാവ് നാരായണിസേനയെ നയിച്ചുകൊണ്ട് കൗരവപക്ഷത്തും ചേർന്നു.ബലരാമൻ, പ്രദ്യുംനൻ മുതലായവർ ഇരുപക്ഷത്തും ചേരാതെ തീർത്ഥയാത്രക്ക് പോയപ്പോൾ സാംബൻ മുതലായവർ വിട്ടുനിന്നു. വിരാടസൈന്യം: വിരാടനും പുത്രന്മാരായ ഉത്തരനും,ശ്വേതനും,ശംഖനും അവരുടെ മുഴുവൻ സൈന്യവും പാണ്ഡവപക്ഷം ചേർന്നു. പാഞ്ചാലസൈന്യം: പാണ്ഡവസൈന്യത്തിന്റെ പ്രധാന ഭാഗം ദ്രുപദരുടെ പുത്രനായ ധൃഷ്ടദ്യുമ്നന്റെ കീഴിൽ അണിനിരന്ന പാഞ്ചാല സൈന്യമായിരുന്നു. ഈ രാജ്യങ്ങളെ കൂടാതെ പാണ്ഡവപക്ഷത്തു ചേരാനായി കാശിരാജാവും, മാത്സ്യരാജാവും തങ്ങളുടെ സൈന്യത്തെ അയച്ചു കൊടുത്തു. ഈ രണ്ടുരാജ്യങ്ങളും കൗരവ-പാണ്ഡവരുടെ ബന്ധുരാജ്യങ്ങളായിരുന്നു. കാശി രാജകുമാരിമാരാണ് അംബികയും, അംബാലികയും. മാത്സ്യരാജാവ് സത്യവതിയുടെ സഹോദര പുത്രനാണ്. ശിശുപാലന്റെ മരണശേഷം ചേദിരാജ്യം ഭരിച്ചിരുന്ന അയാളുടെ മകനായ ധൃഷ്ടകേതു പാണ്ഡവരോട് സ്നേഹബന്ധം പുലർത്തിയിരുന്നതിനാൽ അദ്ദേഹവും സൈന്യവുമായി ഉപപ്ലവ്യത്തിൽ എത്തി പാണ്ഡവസൈന്യത്തിൽ ചേർന്നു. കേകേയവും, മഥുരയും, വിദർഭയും തങ്ങളുടെ സൈന്യത്തെ രണ്ടു കൂട്ടർക്കുമായാണ് കൊടുത്തത് <ref>{{Cite web |url=http://www.mahabharataonline.com/rajaji/mahabharata_summary_61.php |title=ആർക്കൈവ് പകർപ്പ് |access-date=2011-09-07 |archive-date=2008-04-03 |archive-url=https://web.archive.org/web/20080403050100/http://www.mahabharataonline.com/rajaji/mahabharata_summary_61.php |url-status=dead }}</ref>(നോക്കുക: കുറിപ്പ്). നാഗസൈന്യം: അർജുനൻ്റേയും, നാഗരാജകുമാരിയായ ഉലൂപിയുടെയും പുത്രനായ ഇരവാൻ തൻ്റെ സൈന്യവുമായി പണ്ഡവപക്ഷത്ത് ചേർന്നു. രാക്ഷസർ: ഭീമസേനൻ്റെയും രാക്ഷസിയായ ഹിഡുമ്പിയുടെയും പുത്രനായ ഘടോൽകചൻ പാണ്ഡവപക്ഷത്തും, ബകാസുരൻ്റെ അനുജനായ അലമ്പുഷൻ, സുഹൃത്ത് അലായുധൻ തുടങ്ങിയ രാക്ഷസർ കൗരവപക്ഷത്തും തങ്ങളുടെ സൈന്യങ്ങളുമായി ചേർന്നു. ബാഹ്ലികം: ശന്തനുവിൻ്റെ ജ്യേഷ്ഠനും, ഭീഷ്മരുടെ വല്യച്ഛനുമായ, കുരുക്കളുടെ ഏറ്റവും മുതിർന്ന പിതാമഹനായിരുന്നു ബാഹ്ലികദേശത്തേ രാജാവായിരുന്ന ബാഹ്ലികൻ. യുദ്ധം ഒഴിവാക്കാൻ പരമാവധി ശ്രമിച്ച ഇദ്ദേഹം തൻ്റെ പുത്രനായ സോമദത്തൻ, പൗത്രൻ ഭൂരിശ്രവസ്സ് തുടങ്ങിയവർക്കൊപ്പം സൈന്യവുമായി കൗരവപക്ഷത്ത് ചേർന്നു. മാദ്രം: നകുലസഹദേവൻമാരുടെ മാതാവായ മാദ്രിയുടെ സഹോദരനായ മാദ്രരാജാവ് ശല്യർ പാണ്ഡവപക്ഷത്ത് ചേരാൻ ആഗ്രഹം കാണിച്ചുവെങ്കിലും ദുര്യോധനൻ്റെ കുതന്ത്രം മൂലം കൗരവപക്ഷത്ത് തൻ്റെ സൈന്യവുമായി ചേരേണ്ടിവന്നു. ത്രിഗർത്തം : വിരാടരുടെ പ്രധാനശത്രുവും, കൗരവരുമായി സൗഹൃദം സൂക്ഷിച്ചിരുന്നയാളുമായ ത്രിഗർത്തരാജാവ് സുശർമ്മൻ കൗരവപക്ഷത്ത് നിലകൊണ്ടു. പ്രാഗ്ജ്യോതിഷം: നരകാസുരൻ്റെ പുത്രനായ ഭഗദത്തൻ തൻ്റെ ശക്തമായ ആനപ്പടയുമായി കൗരവപക്ഷത്ത് ചേർന്നു. പാണ്ഡ്യം, കേരളം: പാണ്ഡ്യരാജാവും , കേരളരാജാവായ മലയധ്വജനും പാണ്ഡവരുടെ കൂടെ ചേർന്നു. === സേനാ സമൂഹം === {| class="wikitable" border="1" |- ! ! പാണ്ഡവസേന ! കൗരവസേന |- ! സർവ്വസേനാധിപൻ | [[ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ]] | [[ഭീഷ്മർ]] |- ! ഉപസൈന്യാധിപർ | ഏഴുപേർ<br />[[വിരാടൻ]], [[ദ്രുപദൻ]], [[ശിഖണ്ഡി]], [[ഭീമൻ]], [[സാത്യകി]],<br />[[നകുലൻ]], [[സഹദേവൻ]] | പതിനൊന്നുപേർ<br />[[ദ്രോണർ]], [[അശ്വത്ഥാമാവ്]], [[കൃപർ]], [[ശല്യർ]], [[ത്രിഗർത്തൻ]], <br />[[കൃതവർമ്മാവ്]], [[ഭഗദത്തൻ]], [[ജയദ്രഥൻ]], [[സൗമദത്തി]], [[ശകുനി]],<br /> [[ദുശ്ശാസനൻ]] |- ! പങ്കെടുത്ത രാജ്യങ്ങൾ | [[വിരാടം]], [[പാഞ്ചാലം]], [[കാശി]], [[മാത്സ്യം]], [[ചേദി]], [[പാണ്ഡ്യം]], [[മഗധ]], [[കേകേയം]], [[ദ്വാരക]], [[മഥുര]], [[വിദർഭ]] | [[ഹസ്തിനപുരി]], [[അംഗം]], [[സിന്ധ്]], [[അവന്തി]], [[മാഹിഷ്മതി]],<br />[[ഗാന്ധാരം]], [[മാദ്രം]], [[കംബോജം]], [[പ്രാഗ്ജ്യോതിഷ]], [[കലിംഗം]], [[കേകേയം]], [[ദ്വാരക]], [[മഥുര]], [[വിദർഭ]], [[വാൽഹികം]] |- ! സൈന്യബലം | [[7 (അക്കം)|7]] [[അക്ഷൗഹിണി|അക്ഷൗഹിണികൾ]]<br>153,090 ആനകൾ<br />153,090 രഥങ്ങൾ<br />459,270 കുതിരകൾ<br />765,450 കാലാൾ പടകൾ | [[11 (സംഖ്യ)|11]] [[അക്ഷൗഹിണി|അക്ഷൗഹിണികൾ]]<br>240,570 ആനകൾ<br />240,570 രഥങ്ങൾ<br />721,710 കുതിരകൾ<br />1,202,850 കാലാൾ പടകൾ |} == കൗരവ സൈന്യം == കൗരവപക്ഷത്തിന്റെ നേതൃസ്ഥാനം ഭീഷ്മർ വഹിച്ചു. അദ്ദേഹം സൈന്യത്തെ പതിനൊന്നു വിഭാഗങ്ങളായി തിരിച്ച് ഓരോന്നിനും ഉപസൈന്യാധിപന്മാരെ നിയോഗിച്ചു. യുദ്ധത്തിന്റെ തലേനാൾ ഭീഷ്മർ ഇരുപക്ഷങ്ങളിലെയും യോദ്ധാക്കൻമാരേ അവരുടെ കഴിവനുസരിച്ച് തരംതിരിക്കുകയും കർണ്ണനേ അർധരഥിയെന്ന് അപമാനിക്കുകയും ചെയ്തു. ഇതിനേത്തുടർന്നുണ്ടായ വാഗ്വാദത്തെത്തുടർന്ന് കർണ്ണൻ ഭീഷ്മർക്കൊപ്പം യുദ്ധംചെയ്യില്ല എന്നു നിർബന്ധം പിടിച്ചു. ''(ആദ്യ പത്തുനാളുകൾ കർണ്ണൻ യുദ്ധം ചെയ്തില്ല).'' ഭീഷ്മർ കർണ്ണനെ യുദ്ധത്തിൽ നിന്നും പിന്തിരിപ്പിക്കാൻ ഉപയോഗിച്ച മാർഗ്ഗമായിരുന്നു ഇത്. (കർണ്ണൻ്റെ ജന്മരഹസ്യമറിയാമായിരുന്ന ഭീഷ്മർക്ക് കർണ്ണാർജ്ജുനയുദ്ധം നടന്നുകാണാൻ താൽപര്യം ഇല്ലായിരുന്നു.) വിദേഹരാജകുമാരനായ രുഗ്മി (കൃഷ്ണന്റെ പത്നിയായ രുക്മിണിയുടെ സഹോദരൻ) പാണ്ഡവപക്ഷത്തു ചേർന്ന് യുദ്ധം ചെയ്യാൻ ആഗ്രഹിച്ചുവന്നെങ്കിലും അയാളുടെ വീമ്പുപറച്ചിൽ സഹിക്കാതെ അർജ്ജുനൻ അവനെ പിന്തിരിപ്പിച്ച് അയച്ചു. അതിനെത്തുടർന്ന് രുഗ്മി ദുര്യോധനപക്ഷത്ത് ചെന്നെങ്കിലും രുക്മിയേ കൂടെച്ചേർക്കാൻ കൗരവരും തയ്യാറായില്ല. ശല്യരും മാദ്രസൈന്യവും കൗരവപക്ഷത്തുചേർന്നു യുദ്ധംചെയ്തു. യുദ്ധത്തിനു തലേദിവസം [[വ്യാസൻ]] ധൃതരാഷ്ട്രരുടെ കൊട്ടാരത്തിൽ വരുകയും അദ്ദേഹത്തിനു യുദ്ധം കാണാനായി സചിവനായ [[സഞ്ജയൻ|സഞ്ജയനു]] ദിവ്യചക്ഷുസ്സ് നൽകി അനുഗ്രഹിക്കുകയും ചെയ്തു. കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധത്തിൽ നടക്കുന്ന കാര്യങ്ങൾ തത്സമയം ഹസ്തിനപുരിയിലെ കൊട്ടാരത്തിലിരുന്നു കാണുവാനും അത് അപ്പോൾ തന്നെ മഹാരാജാവിനെ ധരിപ്പിക്കുവാനും ഇതു സഹായകമായി. കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധം മുൻകൂട്ടി മനസ്സിലാക്കിയ ദേവേന്ദ്രൻ ബ്രാഹ്മണവേഷത്തിൽ വന്ന് കർണ്ണനോട് അവന്റെ കവചകുണ്ഡലങ്ങൾ ദാനം ചോദിച്ചു വാങ്ങുന്നു. വന്നത് ദേവേന്ദ്രനാണെന്നറിഞ്ഞു കൊണ്ടുതന്നെ കർണ്ണൻ തന്റെ ജന്മസിദ്ധമായിരുന്ന കവചകുണ്ഡലങ്ങൾ ഇന്ദ്രനു ദാനംചെയ്തു. കവചകുണ്ഡലങ്ങൾ ഉള്ളിടത്തോളം കാലം കർണ്ണനെ ആർക്കും വധിക്കുക പ്രയാസമായിരുന്നു. അർജ്ജുനനു വിജയം കൈവരിക്കാൻ ഇതു സഹായകമായി. കർണ്ണന്റെ ദാനമാഹാത്മ്യത്തിൽ സന്തുഷ്ടനായി ദേവേന്ദ്രൻ അവനു വിശിഷ്ടമായ വാസവിശക്തി എന്ന വേൽ കൊടുത്ത് അനുഗ്രഹിച്ചു. ശത്രുനിഗ്രഹത്തിനായി ഒരു വട്ടം മാത്രം ഉപയോഗിക്കാമായിരുന്ന ഈ വേൽ കർണ്ണൻ അർജ്ജുനനു നേരെ യുദ്ധത്തിൽ പ്രയോഗിക്കുവാൻവേണ്ടി കരുതിവെച്ചു. === കർണ്ണ ശപഥം === യുദ്ധസന്നാഹങ്ങൾക്കായി തയ്യാറെടുക്കുന്ന ഒരു നാൾ [[കർണ്ണൻ]] [[യമുന|യമുനാനദിയിൽ]] സ്നാനം ചെയ്യുന്നവസരത്തിൽ [[കുന്തി|കുന്തിദേവി]] അവനെ കാണാൻ വരുന്നു. ഒരു യാചകയായിട്ടാണ് താൻ വന്നിരിക്കുന്നതെന്നും, തന്റെ ഒരു ആഗ്രഹം കർണ്ണൻ നിറവേറ്റിത്തരണമെന്നും അവർ അപേക്ഷിക്കുന്നു. അഞ്ചുപുത്രന്മാരുടെ അമ്മയായ കുന്തിദേവിക്ക് ശത്രുപക്ഷത്തുള്ള താൻ എന്തു ആഗ്രഹമാണ് നിറവേറ്റേണ്ടതെന്ന് കർണ്ണൻ സംശയിക്കുന്നുവെങ്കിലും ആരെന്തപേക്ഷിച്ചാലും നിറവേറ്റുമെന്നു മറുപടി പറയുന്നു. തന്റെ പുത്രന്മാരോടു ചേർന്നുനിന്ന് യുദ്ധം ചെയ്യണമെന്നും, കർണ്ണൻ തന്റെ ആദ്യ പുത്രനാണെന്നും സൂര്യഭഗവാനാണ് പിതാവെന്നും കുന്തി അവനെ അറിയിക്കുന്നു. വിശ്വസിക്കുവാൻ പ്രയാസമായതും, അപ്രിയവുമായ സത്യമായിരുന്നെങ്കിലും താനറിയുവാനായി ഏറെ ആഗ്രഹിച്ച, ഏറെ നാളായി തന്നെ അലട്ടിക്കൊണ്ടിരുന്ന ചോദ്യത്തിനുത്തരമായിരുന്നു കർണ്ണനത്. സത്യം സത്യമായി പറയുവാൻ കർണ്ണൻ കുന്തീദേവിയോട് അഭ്യർത്ഥിച്ചപ്പോൾ, തന്റെ ബാല്യത്തിൽ ദുർവ്വാസാവിൽ നിന്നും കിട്ടിയ വരലബ്ധിയിൽ സൂര്യ ഭഗവാനെ ധ്യാനിച്ചതും, ആദ്യസന്താനമുണ്ടായപ്പോൾ അപമാനം ഭയന്ന് നദിയിലൊഴുക്കിയതും കുന്തി കർണ്ണനോട് പറഞ്ഞു. തന്റെ ജന്മദാതാക്കളെക്കുറിച്ചുള്ള സംശയങ്ങൾ നീങ്ങിയ കർണ്ണൻ കുന്തീദേവിയെ അഭിമാനപൂർവ്വം വന്ദിച്ചയക്കുന്നു. യുദ്ധത്തിന് ശേഷവും അതിന് മുൻപത്തേപ്പോലെ കുന്തിക്ക് അഞ്ച് പുത്രൻമാർ തന്നെയുണ്ടായിരിക്കുമെന്നും, അർജ്ജുനനൊഴിച്ച് മറ്റുള്ള നാല് പാണ്ഡവരേയും താൻ വധിക്കില്ലെന്നും കുന്തിക്ക് കർണ്ണൻ വാക്കുനൽകി. == പാണ്ഡവ സൈന്യം == [[പാണ്ഡവർ]] ഏഴു [[അക്ഷൗഹിണി]] പടസമൂഹങ്ങളെ ഉപപ്ലവ്യത്തിൽ സജ്ജമാക്കി. സർവ്വസൈന്യാധിപനായി [[ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ]] തിരഞ്ഞെടുക്കപ്പെട്ടു. അദ്ദേഹം തന്റെ സേനയെ ഏഴു ഭാഗങ്ങളായി തിരിച്ച് അതിന്റെ നേതൃത്വം വിരാടൻ, ദ്രുപദൻ, ശിഖണ്ഡി, ഭീമൻ, സാത്യകി, നകുലൻ, സഹദേവൻ എന്നിവരിൽ അർപ്പിച്ചു. കൂടാതെ ഏഴു സൈന്യത്തിന്റേയും ഉപനായകസ്ഥാനം അർജ്ജുനനും നൽകി. ഭീമന് ഹിഡുംബിയിൽ ജനിച്ച [[ഘടോൽകചൻ]] തന്റെ രാക്ഷസസേനാവ്യൂഹവുമായി വന്നെത്തി പാണ്ഡവപക്ഷത്തു ചേർന്നു. == യുദ്ധത്തിലെ സേനാവ്യൂഹങ്ങൾ == [[File:Chakravyuha.svg|200px|thumb|right|ചക്രവ്യൂഹം]] [[File:ShaktaVyuham.PNG|200px|thumb|right|ശക്തവ്യൂഹം]] # ക്രൗഞ്ചവ്യൂഹം ([[കൊക്ക്|കൊക്കിന്റെ ആകൃതി]]) # മകരവ്യൂഹം ([[ചീങ്കണ്ണി|മുതലയുടെ ആകൃതി]]) # കൂർമ്മവ്യൂഹം ([[ആമ|ആമയുടെ ആകൃതി]]) # ത്രിശൂലവ്യൂഹം ([[ത്രിശൂലം|മൂന്നുമുനയുള്ള ശൂലത്തിന്റെ ആകൃതി]]) # ചക്രവ്യൂഹം ([[ചക്രം|കറങ്ങുന്ന ചക്രത്തിന്റെ ആകൃതി]]) <ref>എഴുത്തച്ഛൻ മഹാഭാരതത്തിൽ പത്മവ്യൂഹം എന്നു എഴുതിയിരിക്കുന്നു. ഏറ്റവും പുറത്തു നിൽക്കുന്ന യോദ്ധാക്കൾ ശത്രു ഉള്ളിൽ കടന്നു കഴിയുമ്പോൾ ഉള്ളിലേക്കടുത്ത് ശത്രുവിനെ നേരിടുന്നതിനാലാവാം അദ്ദേഹം പത്മവ്യൂഹം (കൂമ്പടയാൻ പോകുന്ന താമര എന്നർത്ഥത്തിൽ) പരാമർശിച്ചിരിക്കുന്നത്. കമലവ്യൂഹം എന്ന പേരിൽ മറ്റൊരു വ്യൂഹവും (പൂർണ്ണമായി വിരിഞ്ഞ താമരയുടെ രൂപത്തിൽ) യുദ്ധത്തിൽ ഉപയോഗിച്ചിരുന്നതിനാൽ വ്യാസൻ പരാമർശിച്ചിരിക്കുന്ന ചക്രവ്യൂഹമാവും ഇതിനു കൂടുതൽ യോജിക്കുക.</ref> # കമലവ്യൂഹം ([[താമര|പൂർണ്ണമായി വിരിഞ്ഞ താമരപ്പൂവിന്റെ ആകൃതി]]) # ഗരുഡവ്യൂഹം ([[പരുന്ത്|ചിറകുവിരിച്ച പരുന്തിന്റെ ആകൃതി]]) # അർണ്ണവ്യൂഹം ([[സമുദ്രം|സമുദ്രാകൃതി]]) # മണ്ഡലവ്യൂഹം ([[ആകാശഗംഗ|ആകാശഗംഗയുടെ ആകൃതി]]) # വജ്രവ്യൂഹം ([[മിന്നൽ|മിന്നലിന്റെ ആകൃതി]]) # ശക്തവ്യൂഹം ([[ചതുരം|സമചതുരാകൃതി]]) # അസുരവ്യൂഹം ([[അസുരൻ|രാക്ഷസാകൃതി]]) # ദേവവ്യൂഹം ([[ദേവൻ|അമാനുഷാകൃതി]]) # സൂചിവ്യൂഹം ([[സൂചി|സൂചിയുടെ ആകൃതി]]) # ശൃംഗാരകവ്യൂഹം ([[കൊമ്പ്|വളഞ്ഞ കൊമ്പിന്റെ ആകൃതി]]) # അർദ്ധചന്ദ്രവ്യൂഹം ([[ചന്ദ്രൻ|ചന്ദ്രക്കലയുടെ ആകൃതി]]) # മാലവ്യൂഹം ([[പുഷ്പം|പുഷ്പചക്രാകൃതി]]) # മത്സ്യവ്യൂഹം ([[മത്സ്യം|മത്സ്യാകൃതി]]) == യുദ്ധം അനുശാസിച്ച നിയമങ്ങൾ == # യുദ്ധം സൂര്യോദയത്തിനുശേഷം തുടങ്ങി, സൂര്യാസ്തമയത്തിനു അവസാനിപ്പിക്കുക. # ഇരുപക്ഷത്തിനും സമ്മതമെങ്കിൽ രാത്രിയിൽ യുദ്ധമാവാം. # ഒന്നിൽ കൂടുതൽ പേർ ചേർന്ന് തനിച്ച് ഒരാളെ ആക്രമിക്കരുത്. # രണ്ടുപേർ തമ്മിൽ ദ്വന്ദ്വയുദ്ധമാവാം, സുദീർഘമായ യുദ്ധത്തിൽ അവർ ഒരേ ആയുധങ്ങൾ വഹിച്ചൊ, ഒരേ വാഹനത്തിലൊ ''(ആന, തേർ, കുതിര)'' ആവണം. # ഒരാളുപോലും മറ്റുള്ളവരാൽ ചുറ്റപ്പെട്ട് ആക്രമിക്കപ്പെടരുത്. # യുദ്ധത്തിൽ അടിയറവ് പറഞ്ഞവനെ മാന്യമായ യുദ്ധതടവുകാരനായി സംരക്ഷിക്കണം. # നിരായുധനെ ആക്രമിക്കരുത്. # അബോധാവസ്ഥയിലായവനെ ആക്രമിക്കരുത്. # യുദ്ധത്തിൽ പങ്കെടുക്കാത്തവനെയോ, മൃഗത്തേയോ ആക്രമിക്കരുത്. # പിന്തിരിഞ്ഞോടിയവനെ പിന്തുടർന്ന് ആക്രമിക്കരുത്. # സ്ത്രീകളെ ആക്രമിക്കരുത്. # ഓരോ ആയുധങ്ങൾക്കും അതിന്റെതായ നിബന്ധനകൾ പാലിച്ചാവണം യുദ്ധത്തിൽ ഏർപ്പെടുന്നത്. ''(ഉദാ: അരയ്ക്കു താഴോട്ട് ഗദകൊണ്ടടിക്കരുത്)''. # ന്യായരഹിതമായ പോരാട്ടത്തിൽ ആരും ഏർപ്പെടരുത്.<ref>പതിനെട്ട് നിയമങ്ങൾ കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധത്തിൽ അലിഖിതമായുണ്ടായിരുന്നു</ref> == യുദ്ധത്തിൽപങ്കെടുത്ത അഞ്ചുതലമുറകൾ == കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധത്തിൽ കൗരവ-പാണ്ഡവ സുഹൃത്-ബന്ധുജനങ്ങളിലായി അഞ്ചു തലമുറയിൽപ്പെട്ടവർ പങ്കെടുത്തു കൊല്ലപ്പെട്ടു. കുരുക്ഷേത്ര യുദ്ധം നടക്കുന്നവസരത്തിൽ പങ്കെടുത്തവർ പലരും പ്രായാധിക്യം ഏറിയവരായിരുന്നുവെന്നു മഹാഭാരതത്തിലൂടെ ഗ്രന്ഥകാരൻ പറയുന്നു. യുദ്ധത്തിൽ പങ്കെടുത്ത ഏറ്റവും പ്രായമുള്ള വ്യക്തി [[ശന്തനു|ശന്തനുവിന്റെ]] ജ്യേഷ്ഠനും [[ഭീഷ്മർ|ഭീഷ്മരുടെ]] വല്യച്ഛനുമായ [[ബാൽഹികൻ|ബാൽഹികനായിരുന്നു]]. വാൽഹികം എന്ന രാജ്യത്തിലെ രാജാവായിരുന്ന അദ്ദേഹം അഞ്ചു തലമുറകളിൽ ആദ്യ തലമുറയെ പ്രതിനിധീകരിച്ചു കൗരവപക്ഷം ചേർന്നു പാണ്ഡവർക്കെതിരായി യുദ്ധം ചെയ്തു. [[ശന്തനു|ശന്തനുവിന്റെ]] മൂത്ത സഹോദരനായ അദ്ദേഹം തന്റെ പുത്രന്മാരും പൗത്രന്മാരുമായി ബൃഹത്തായ സേനാസമൂഹത്തോടൊപ്പമായിരുന്നു കൗരവപക്ഷം ചേർന്നത്. [[ബാൽഹികൻ]] പതിനാലാംനാൾ രാത്രിയുദ്ധത്തിൽ [[ഭീമൻ|ഭീമനാൽ]] കൊല്ലപ്പെട്ടു. രണ്ടാം തലമുറയെ പ്രതിനിധീകരിച്ചത് [[ഭീഷ്മർ|ഭീഷ്മപിതാമഹനായിരുന്നു]]. അദ്ദേഹം യുദ്ധത്തിന്റെ പത്താംനാൾ ശരശയ്യയിൽ വീഴുകയും, അതിനുശേഷം ഉത്തരായനം തുടങ്ങി സ്വച്ഛന്ദമൃത്യു വരിക്കുകയും ചെയ്തു. മൂന്നാം തലമുറയിൽ നിരവധിപ്പേർ യുദ്ധത്തിൽ പങ്കെടുത്തു വീരസ്വർഗ്ഗം പ്രാപിച്ചു. അതിൽ പ്രധാനികൾ [[ശല്യർ]], [[ദ്രുപദർ]], [[വിരാടൻ]], [[ശകുനി]], [[കൃപർ]], [[ഭഗദത്തൻ]] തുടങ്ങിയവരായിരുന്നു. നാലാം തലമുറയിലായി പാണ്ഡവർ അഞ്ചുപേരും കൗരവർ നൂറുപേരും ഉൾപ്പെട്ടു. അവരെ കൂടാതെ നിരവധിപ്പേർ അവരുടെ സുഹൃത്-ബന്ധുബലത്താൽ യുദ്ധത്തിൽ പങ്കെടുക്കുകയും കൊല്ലപ്പെടുകയും ചെയ്തു. അഞ്ചാം തലമുറ, യുവത്വത്തെ പ്രതിനിധീകരിച്ചു. പാണ്ഡവരുടേയും, കൗരവരുടേയും പുത്രന്മാരും അവരുടെ ബന്ധുജനങ്ങളും ഇതിൽ ഉൾപ്പെട്ടിരുന്നു. അവരിൽ പ്രധാനികളായി [[അഭിമന്യു]],[[ഘടോൽകചൻ]],[[ലക്ഷണൻ]], [[പ്രതിവിന്ധ്യൻ]],[[സുതസോമൻ]], [[ഉത്തരൻ]] എന്നിവരായിരുന്നു. == യുദ്ധം == [[ദുര്യോധനൻ|ദുര്യോധനന്റെ]] അഭ്യർത്ഥനയിൽ മികച്ച ജ്യോതിഷി കൂടിയായ സഹദേവൻ കുറിച്ചുകൊടുത്ത മുഹൂർത്തത്തിലാണ് കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധം തുടങ്ങിയത്. ദുര്യോധനൻ തനിക്കു ഉത്തമമായിവരുന്ന സമയം [[പാണ്ഡവർ|പാണ്ഡുപുത്രനായ]] സഹദേവന്റെ സഹായത്താൽ ഗ്രഹനില നോക്കി കണ്ട് ആ ദിവസം യുദ്ധം തുടങ്ങാൻ തിരഞ്ഞെടുത്തു (പക്ഷേ ദുര്യോധനൻ യുദ്ധത്തിൽ പരാജയപ്പെട്ടുവെന്നുള്ളത് മറ്റൊരു വൈചിത്ര്യം). കാർത്തികമാസത്തിൽ (മലയാള മാസം: [[വൃശ്ചികം]]) വെളുത്ത ത്രയോദശി നാളിലാണ് കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധം തുടങ്ങിയത്. ഉത്തരഭാരതത്തിലെ [[ഹരിയാന|ഹരിയാനയിൽ]] [[സരസ്വതി നദി|സരസ്വതി നദിയുടെയും]] [[ദൃഷദ്വതി നദി|ദൃഷദ്വതിയുടെയും]] ഇടയ്ക്കുള്ള ഭൂപ്രദേശമായ കുരുക്ഷേത്രത്തിലാണ് യുദ്ധം നടന്നത് എന്ന് വിശ്വസിക്കപ്പെടുന്നു. === ഒന്നാം ദിവസം ([[ഭീഷ്മപർവ്വം]]) === വ്യാസൻ മഹാഭാരതത്തിൽ ഒന്നുമുതൽ പത്തുവരെയുള്ള യുദ്ധദിവസങ്ങൾ വർണ്ണിക്കുന്നത് ഭീഷ്മപർവ്വത്തിലാണ്. കൗരവസേനയുടെ സർവ്വസേനാധിപനായി ഭീഷ്മരായിരുന്നു ഈ ദിവസങ്ങളിൽ പടനയിച്ചത്, അതിനാൽ ഭീഷ്മപർവ്വം എന്നു ഗ്രന്ഥകർത്താവ് പേരു കൊടുത്തു. ഭീഷ്മപർവ്വത്തിൽ 118 അദ്ധ്യായങ്ങളും 7884 പദ്യങ്ങളും അടങ്ങിയിരിക്കുന്നു. ==== ഗീതോപദേശം ==== [[പ്രമാണം:Bazaar art print 1940s.jpg|170px|thumb|right|ഗീതോപദേശം]] പാണ്ഡവരും കൗരവരും യുദ്ധസന്നദ്ധരായി പടക്കളത്തിൽ അണിനിരന്നു. അഗ്നിയിൽനിന്നും ജനിച്ച ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ പാണ്ഡവസേനയേയും, ജലത്തിൽനിന്നും ജനിച്ച ഭീഷ്മർ കൗരവസേനയേയും നയിച്ചു. യുദ്ധം തുടങ്ങുന്നതിനു മുൻപായി കുരുക്ഷേത്രഭൂമിയിൽ അണിനിരന്ന കൗരവസേനയെ കാണാൻ അർജ്ജുനൻ ആഗ്രഹം പ്രകടിപ്പിച്ചു. സാരഥിയായ കൃഷ്ണൻ രഥം ഇരുസേനകളുടേയും മദ്ധ്യഭാഗത്ത് കൊണ്ടു ചെന്നു നിർത്തി. എതിർഭാഗത്ത് തന്റെ ജ്യേഷ്ഠന്മാരും, അനുജന്മാരും, മാതുലന്മാരും, ഭാഗിനേയന്മാരും, പിതാക്കന്മാരും, മുത്തച്ഛന്മാരും, ഗുരുനാഥന്മാരും, സതീർത്ഥ്യരും, ഭാര്യാസഹോദരന്മാരും, പുത്രരും മറ്റു ബന്ധുമിത്രാദികളേയും ആയിരുന്നു അർജ്ജുനൻ മുന്നിരയിൽ കണ്ടത്. അല്പം മണ്ണിനുവേണ്ടി ഇവരെയെല്ലാം ഇല്ലാതാക്കി നശ്വരമായ രാജപദവി അനുഭവിക്കാൻ ആഗ്രഹിക്കുന്നതിൽ അർത്ഥമില്ല; അതു പാപമാണ്. മരിക്കുമ്പോൾ ആരും ഇതൊന്നും കൊണ്ടു പോകുന്നില്ല തുടങ്ങിയ ചിന്തകൾ മനസ്സിൽ വരുകയും, താൻ യുദ്ധംചെയ്യുന്നില്ല എനിക്കു രാജ്യവും പദവിയും വേണ്ട, വനവാസം മതി എന്നു പറഞ്ഞു തേർതട്ടിൽ അർജ്ജുനൻ വിഷാദനായിരുന്നു. ഈ സന്ദർഭമാണ് [[ഭഗവദ്ഗീത|ഭഗവദ്ഗീതയ്ക്ക്]] വഴിയൊരുക്കിയത് എന്നാണ് വിശ്വാസം. [[പ്രമാണം:Bhagavad Gita, a 19th century manuscript.jpg|170px|thumb|left|[[ഭഗവദ്ഗീത]]:19-ആം നൂറ്റാണ്ടിലെ കൈയ്യെഴുത്തുപ്രതി]] വിഷാദനായി തേർതട്ടിലിരുന്ന അർജ്ജുനനെ അവന്റെ സ്വധർമ്മാനുഷ്ഠാനം ചെയ്യാൻ [[കൃഷ്ണൻ]] ഉപദേശിക്കുന്നു. അർജ്ജുനനു ഭഗവാൻ കൃഷ്ണൻ വേദവേദാന്തങ്ങളുടെയും, ഉപനിഷത്തുകളുടെയും, രഹസ്യങ്ങൾ അടങ്ങിയ ആത്മതത്ത്വജ്ഞാനത്തേയും, ഭക്തിയോഗം, കർമ്മയോഗം, ജ്ഞാനയോഗം തുടങ്ങിയ മോക്ഷമാർഗ്ഗങ്ങളേയും ഉപദേശിച്ചു. എന്നിട്ടും അർജ്ജുനനും വിശ്വാസം വരായ്കയാൽ തന്റെ ശ്രേഷ്ഠവും ഭയജനകവുമായ വിശ്വരൂപത്തേയും കാണിച്ചു കൊടുത്തുവെന്നു മഹാഭാരതത്തിൽ ഭീഷ്മപർവ്വത്തിൽ ഗ്രന്ഥകാരൻ പരാമർശിക്കുന്നു. ഭഗവദ്ഗീതയിലൂടെ അർജ്ജുനനുപദേശിച്ച സന്ദേശം ഇതിനു മുൻപ് [[വിഷ്ണു]] [[സൂര്യൻ|വിവസ്വാനും]], വിവസ്വാൻ [[മനു|മനുവിനും]], മനു [[ഇക്ഷാകു|ഇക്ഷാകുവിനും]] ഉപദേശിച്ചിരുന്നതായി [[മഹാഭാരതം|മഹാഭാരതത്തിൽ]] [[വ്യാസൻ]] പറയുന്നുണ്ട്. '''സർ‌വോപനിഷദോ ഗാവോ, ദോഗ്ദ്ധാ ഗോപാലനന്ദനഃ'''<br />'''പാർഥോ വത്സഃ സുധീർഭോക്താ, ദുഗ്ദ്ധം ഗീതാമൃതം മഹത്.''' ''അർത്ഥം:'' [[ഉപനിഷത്തുകൾ|ഉപനിഷത്തുകളാകുന്ന]] [[പശു|പശുക്കളിൽ]] നിന്ന്, [[അർജ്ജുനൻ|അർജുനനാകുന്ന]] കിടാവിനെ നിമിത്തമാക്കി കറവക്കാരനായ [[കൃഷ്ണൻ|ഗോപാലനന്ദനൻ]] കറന്നെടുത്ത പാലാണ് [[ഭഗവദ്ഗീത|ഗീതാമൃതം]]. (ഉപനിഷത്തുകളിലെ പല മന്ത്രങ്ങളും അല്പം വ്യത്യാസത്തോടെ ഗീതയിൽ പ്രത്യക്ഷപ്പെടുന്നുണ്ട്) പലചരിത്രകാരന്മാരും ഭഗവദ്ഗീതയെ ഹൈന്ദവ ഉപനിഷത്തുകളുടെ സംഗ്രഹമായി കരുതുന്നു.<ref>ശ്രീമദ് ഭഗവദ്ഗീത -- എം.എസ്. ചന്ദ്രശേഖരവാര്യർ (പരിഭാഷ) -- ഡി.സി. ബുക്സ് പ്രസിദ്ധീകരണം</ref> പതിനെട്ട് അദ്ധ്യായങ്ങളുള്ള ഭഗവദ്ഗീത ഭീഷ്മപർവ്വത്തിൽ 700 ശ്ലോകങ്ങളിലൂടെ മഹാഭാരതത്തിൽ വർണ്ണിക്കുന്നു<ref>ശ്രീമദ് ഭഗവദ്ഗീത -- എം.എസ്. ചന്ദ്രശേഖരവാര്യർ : പരിഭാഷ -- ഡി.സി.ബുക്സ് പ്രസിദ്ധീകരണം, കോട്ടയം</ref>. [[സഞ്ജയൻ]] [[ധൃതരാഷ്ട്രർ|ധൃതരാഷ്ട്രർക്കു]] കൃഷ്ണാർജ്ജുനസംവാദം പറഞ്ഞുകൊടുക്കുന്നരീതിയിലാണ് ഗ്രന്ഥകാരൻ എഴുതിയിരിക്കുന്നത്<ref>ഡി.ഡി. കോസാംബി -- മിത്ത് ആൻഡ് റിയാലിറ്റി -- ചരിത്രം</ref>. {| class="wikitable" border="1" |- ! ഒന്നാം ദിവസം ! കൗരവസേന ! പാണ്ഡവസേന |- | സർവ്വ സൈന്യാധിപൻ | [[ഭീഷ്മർ]] | [[ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ]] |- | കൊല്ലപ്പെട്ട പ്രധാനികൾ (കൊന്നവർ) | -- | [[ഉത്തരൻ]] ([[ശല്യർ]])<br />[[ശ്വേതൻ]] ([[ഭീഷ്മർ]]) |} ഭീഷ്മരെ ആദ്യമായി നേരിട്ടത് ബാലനായ അഭിമന്യുവായിരുന്നു. ഏറ്റവും പ്രായം കൂടിയവനും, കുറഞ്ഞവനും തമ്മിലാണ് ആദ്യ പോരാട്ടം തുടങ്ങിയത്. കൃതവർമ്മാവും, ശല്യരും ഭീഷ്മരെ സഹായിക്കാൻ എത്തി. അഭിമന്യു ക്ഷീണിക്കുന്നതു മനസ്സിലാക്കി ഭാര്യാസഹോദരന്മാരായ ഉത്തരനും, ശ്വേതനും (വിരാടപുത്രന്മാർ) സഹായത്തിനെത്തി. യുദ്ധത്തിനൊടുവിൽ ശല്യർ ഉത്തരനേയും, ഭീഷ്മർ ശ്വേതനേയും വധിച്ചു. ഒന്നാം ദിവസത്തെ യുദ്ധത്തിൽ പാണ്ഡവസേനക്ക് കനത്തനാശം സംഭവിച്ചു. സങ്കടപ്പെട്ട് കുടീരത്തിൽ തിരിച്ചെത്തിയ യുധിഷ്ഠിരനോട് അവസാനവിജയം പാണ്ഡവർക്കാണെന്ന് പറഞ്ഞ് കൃഷ്ണൻ സമാധാനിപ്പിച്ചു. === രണ്ടാം ദിവസം ([[ഭീഷ്മപർവ്വം]]) === [[File:Arjuna statue.JPG|170px|thumb|right|ഭാരതയുദ്ധം: ([[ഇന്തോനേഷ്യ|ഇന്തോനേഷ്യയിലെ]] ബാലിയിലുള്ള അർജ്ജുനപ്രതിമ]] {| class="wikitable" border="1" |- ! രണ്ടാം ദിവസം ! കൗരവസേന ! പാണ്ഡവസേന |- | സർവ്വ സൈന്യാധിപൻ | [[ഭീഷ്മർ]] | [[ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ]] |- | കൊല്ലപ്പെട്ട പ്രധാനികൾ (കൊന്നവർ) | കലിംഗസേന (ഭീമൻ) | -- |} ഭീഷ്മർ രണ്ടാം ദിവസം അർജ്ജുനനുമായി ഏറ്റുമുട്ടി. അർജ്ജുനൻ ദിവ്യാസ്ത്രങ്ങളാൽ കൗരവസേനക്ക് കനത്ത നാശനഷ്ടങ്ങൾ സമ്മാനിച്ചു. കുരുക്ഷേത്രത്തിന്റെ മറ്റൊരു വശത്ത് ദ്രോണരും ധൃഷ്ടദ്യുമ്നനും തമ്മിൽ ഉഗ്രപോരാട്ടം ആരംഭിച്ചു. പലപ്രാവശ്യം ദ്രോണർ പാഞ്ചാലപുത്രന്റെ വില്ലു മുറിച്ചു. അവശനായ ധൃഷ്ടദ്യുമ്നനെ ഭീമൻ തന്റെ രഥത്തിലേറ്റി രക്ഷപെടുത്തി. ഇതുമനസ്സിലാക്കി അവിടെ എത്തിച്ചേർന്ന് ദുര്യോധനൻ കലിംഗസേനയെ ഭീമനു നേരെ അയച്ചു. ഭീമൻ ഒന്നൊഴിയാതെ എല്ലാ കലിംഗ പടയാളികളെയും രാജാവിനെയും രണ്ടാം ദിവസത്തെ യുദ്ധത്തിൽ കൊന്നൊടുക്കി. കൗരവപടയുടെ തിരിച്ചോട്ടം തടയുവാൻ ഭീഷ്മർ അവിടെ എത്തിയെങ്കിലും സാത്യകിയുടെ ബാണമേറ്റ് അദ്ദേഹത്തിന്റെ തേരാളി കൊല്ലപ്പെട്ടു. സാരഥിയില്ലാതെ ഭീഷ്മർ യുദ്ധക്കളത്തിൽ നിന്നും മാറിക്കളഞ്ഞു. ഭീമപുത്രൻ ഘടോത്ക്കചനും നകുല-സഹദേവന്മാരും ഏറ്റവും പുറകിലായി ധർമ്മപുത്രരും അവിടെ എത്തുകയും കൗരവരുടെ പല സൈന്യവ്യൂഹങ്ങളേയും ഇല്ലാതാക്കുകയും ചെയ്തു.അങ്ങനെ രണ്ടാം ദിവസം പാണ്ഡവർക്ക് മേൽക്കൈ ലഭിച്ചു. === മൂന്നാം ദിവസം ([[ഭീഷ്മപർവ്വം]]) === [[File:Srimad Bhagavad Gita Painting.jpg|170px|thumb|right|പാർത്ഥനും സാരഥിയും യുദ്ധഭൂമിയിൽ (ചിത്രകാരന്റെ ഭാവനയിൽ)]] {| class="wikitable" border="1" |- ! മൂന്നാം ദിവസം ! കൗരവസേന ! പാണ്ഡവസേന |- | സർവ്വ സൈന്യാധിപൻ | [[ഭീഷ്മർ]] | [[ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ]] |- | കൊല്ലപ്പെട്ട പ്രധാനികൾ (കൊന്നവർ) | ഗാന്ധാരസേന (അഭിമന്യു+സാത്യകി) | -- |- | ഉപയോഗിച്ച വ്യൂഹങ്ങൾ | ഗരുഡവ്യൂഹം<br />([[പരുന്ത്|ചിറകുവിരിച്ച പരുന്തിന്റെ ആകൃതി]]) | അർദ്ധചന്ദ്രവ്യൂഹം<br />([[ചന്ദ്രൻ|ചന്ദ്രക്കലയുടെ ആകൃതി]]) |} രണ്ടാം ദിവസത്തെ ദയനീയ പരാജയം മനസ്സിലാക്കി [[ഭീഷ്മർ]] തന്റെ സേനയെ ഗരുഡവ്യൂഹമായി നിർത്തി യുദ്ധം ആരംഭിച്ചു. അതിനെ എതിർക്കാൻ [[ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ]] പാണ്ഡവസേനയെ ചന്ദ്രക്കലയുടെ ആകൃതിയിൽ വ്യൂഹം ചമച്ചു നേതൃത്വം നൽകി. അർദ്ധചന്ദ്രവ്യൂഹത്തിന്റെ ഒരു അഗ്രത്തിൽ ഭീമനും മറ്റേതിൽ അർജ്ജുനനും നിലയുറപ്പിച്ചു. യുദ്ധക്കളത്തിന്റെ മറ്റൊരു വശത്ത് സാത്യകിയും അഭിമന്യുവും ചേർന്ന് ഗാന്ധാരസേനയെ മുഴുവനായും ഇല്ലാതാക്കി. ഭീഷ്മരും, ദ്രോണരും, ദുര്യോധനനും ചേർന്നു ധർമ്മപുത്രരെ ആക്രമിക്കാൻ തുടങ്ങിയപ്പോൾ നകുല-സഹദേവന്മാരും, ഭീമനും, ഘടോത്ക്കചനും എത്തി യുധിഷ്ഠിരനെ സഹായിച്ചു. ഘടോത്ക്കചന്റെ ആയുധപ്രഹരമേറ്റ് ബോധരഹിതനായ ദുര്യോധനനെ ദ്രോണർ രക്ഷപെടുത്തി. === നാലാം ദിവസം ([[ഭീഷ്മപർവ്വം]]) === [[File:Bheema, the elephant-killer.jpg|170px|thumb|right|നാലാം ദിവസം: [[ആന|ആനകളുമായി]] മല്ലിടുന്ന [[ഭീമൻ]] (ശിലാശില്പം: [[ബേലൂർ|ബേലൂരിലെ]] ചെന്നകേശവ ക്ഷേത്രം)]] {| class="wikitable" border="1" |- ! നാലാം ദിവസം ! കൗരവസേന ! പാണ്ഡവസേന |- | സർവ്വ സൈന്യാധിപൻ | [[ഭീഷ്മർ]] | [[ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ]] |- | കൊല്ലപ്പെട്ട പ്രധാനികൾ (കൊന്നവർ) | പതിമൂന്നു ധൃതരാഷ്ട്രപുത്രർ (ഭീമൻ)<br />മാദ്രേശന്മാർ (ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ)<br />സ്വാലൻ (ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ) | -- |} നാലാം ദിവസം [[ഭീമൻ|ഭീമസേനനും]], [[അഭിമന്യു|അഭിമന്യുവും]] ഇരുവശങ്ങളിലൂടെ [[കൗരവർ|കൗരവസേനയെ]] തകർത്തു മുന്നേറി. ഭീമനെ എതിരിടാൻ ദുര്യോധനൻ, അവന്റെ പതിമൂന്നനുജന്മാരേയും, ആയിരക്കണക്കിനു [[ആന|മത്തഗജങ്ങളേയും]] അവന്റെ നേർക്കയച്ചു. ക്രൂദ്ധനായ ഭീമൻ ഗദയുമായി തേരിൽ നിന്നും പുറത്തിറങ്ങി മുഴുവൻ ആനകളേയും, ദുര്യോധനന്റെ പതിമൂന്നനുജന്മാരെയും കൊന്നു. അനുജന്മാർ മരിച്ചതു കണ്ട് ദുര്യോധനൻ ഭീമനു നേർക്ക് പാഞ്ഞടുത്തെങ്കിലും കൂടുതൽ എതിർത്തു നിൽക്കാനാവാതെ യുദ്ധഭൂമിയിൽ നിന്നും അവൻ മാറിക്കളഞ്ഞു. ഇതിനിടയിൽ ഭീമനെ സഹായിക്കാനെത്തിയ പുത്രനായ ഘടോത്ക്കചനും നിരവധിപേരെ കൊന്നു. അന്നേ ദിവസം കുരുക്ഷേത്രയിലെ മറ്റൊരുവശത്ത് സ്വാലനും ധൃഷ്ടദ്യുമ്നനും തമ്മിൽ ഏറ്റുമുട്ടുകയും, സ്വാലനെ വധിക്കുകയും ചെയ്തു. അതിനുശേഷം ധൃഷ്ടദ്യുമ്നനോട് യുദ്ധം ചെയ്ത മാദ്രേശന്റെ അനുജന്മാരെയും അവൻ കൊന്നുകളഞ്ഞു. തുടർച്ചയായി മൂന്നുദിവസങ്ങളും പരാജയപ്പെട്ട് ദുഃഖിതനായ [[ദുര്യോധനൻ]] രാത്രി ഭീഷ്മരുടെ കുടീരത്തിൽ വന്നു ഭയപ്പെട്ടു സങ്കടം പറഞ്ഞു. ഭീഷ്മരും ദ്രോണരും ചേർന്ന് ദുര്യോധനനെ സമാധാനപ്പെടുത്തി തിരിച്ചയച്ചു. === അഞ്ചാം ദിവസം ([[ഭീഷ്മപർവ്വം]]) === [[File:The center of battle of Kurukshetra.jpg|170px|thumb|right|യുദ്ധഭൂമി ([[അങ്കോർ വാട്ട്|അങ്കോർവതിലെ ശിലാശില്പം]])]] {| class="wikitable" border="1" |- ! അഞ്ചാം ദിവസം ! കൗരവസേന ! പാണ്ഡവസേന |- | സർവ്വ സൈന്യാധിപൻ | [[ഭീഷ്മർ]] | [[ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ]] |- | കൊല്ലപ്പെട്ട പ്രധാനികൾ (കൊന്നവർ) | -- | സാത്യകിയുടെ 10 പുത്രന്മാർ<br />(ഭൂരിശ്രവസ്സ്) |- | ഉപയോഗിച്ച വ്യൂഹങ്ങൾ | ശക്തവ്യൂഹം<br />([[ചതുരം|സമചതുരത്തിന്റെ ആകൃതി]]) | മണ്ഡലവ്യൂഹം<br />([[ആകാശഗംഗ|ആകാശഗംഗയുടെ ആകൃതി]]) |} തുടർച്ചയായ മൂന്നുദിവസങ്ങളിലെ തോൽവിക്കു മറുപടി പറയാനായി [[കൗരവർ]] ഭീഷ്മരുടെ നേതൃത്വത്തിൽ ശക്തവ്യൂഹം ചമച്ചു. പാണ്ഡവർ ഭീമന്റെ നേതൃത്വത്തിൽ മണ്ഡലവ്യൂഹവും ചമച്ചു അണിനിരന്നു. ഭീമന്റെ രഥത്തിനു പുറകിലായി ധൃഷ്ടദ്യുമ്നനും, സാത്യകിയുടേയും, ശിഖണ്ഡിയുടേയും രഥങ്ങൾ അണിനിരന്നു. അവയ്ക്കും പുറകിലായി നകുല-സഹദേവന്മാരുടേയും ധർമ്മപുത്രരുടേയും രഥങ്ങൾ നിരന്നു. അതിനു പിറകിലായി മറ്റു മുൻനിര യോദ്ധാക്കളും അണിനിരന്നു. ഭീഷ്മർ നിരവധി പാണ്ഡവസേനകളെ ഛിന്നഭിന്നമാക്കി മുന്നേറി. പാണ്ഡവസൈന്യം പലവസരങ്ങളിലും പിന്തിരിഞ്ഞോടി. പക്ഷേ മദ്ധ്യാഹ്നത്തിനുശേഷം നടന്ന യുദ്ധത്തിൽ അർജ്ജുനനും ഭീമനും ചേർന്ന് അനവധി കൗരവസൈന്യങ്ങളെ കൊന്നു. === ആറാം ദിവസം ([[ഭീഷ്മപർവ്വം]]) === [[File:Krishna and Arjun on the chariot''',''' Mahabharata, 18th-19th century, India.jpg|170px|thumb|right|കൃഷ്ണാർജ്ജുനന്മാർ (18-ആം നൂറ്റാണ്ടിലെ ചിത്രകല)]] {| class="wikitable" border="1" |- ! ആറാം ദിവസം ! കൗരവസേന ! പാണ്ഡവസേന |- | സർവ്വ സൈന്യാധിപൻ | [[ഭീഷ്മർ]] | [[ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ]] |- | ഉപയോഗിച്ച വ്യൂഹങ്ങൾ | ക്രൗഞ്ചവ്യൂഹം ([[കൊക്ക്|കൊക്കിന്റെ ആകൃതി]]) | മകരവ്യൂഹം ([[ചീങ്കണ്ണി|മുതലയുടെ ആകൃതി]]) |} https://ml.wikipedia.org/wiki/%E0%B4%95%E0%B5%81%E0%B4%B0%E0%B5%81%E0%B4%95%E0%B5%8D%E0%B4%B7%E0%B5%87%E0%B4%A4%E0%B5%8D%E0%B4%B0%E0%B4%AF%E0%B5%81%E0%B4%A6%E0%B5%8D%E0%B4%A7%E0%B4%82?wprov=sfla1 അതിനെതിരായി ഭീഷ്മർ ക്രൗഞ്ചവ്യൂഹവും ചമച്ച് സൈന്യങ്ങളെ അണിനിരത്തി. അഞ്ചുദിവസങ്ങൾക്കു ശേഷം അന്ന് ആദ്യമായി ദ്രോണരെ തോൽപ്പിക്കാൻ പാണ്ഡവസേനക്കായി. പാണ്ഡവർ ദ്രോണരുടെ രഥം തകർത്തു, അദ്ദേഹം പ്രാണരക്ഷാർത്ഥം അവിടെനിന്നും ഓടി രക്ഷപെട്ടു. ഭീമനെ പിടിച്ചുകെട്ടാൻ ദുര്യോധനൻ വലിയ സൈന്യവ്യൂഹമാണ് നിയോഗിച്ചത്. അഭിമന്യു സഹായത്തിനു വന്ന് ഭീമനെ അതിൽ നിന്നും രക്ഷിക്കുവാൻ സാധിച്ചു. അതിനിടയിൽ ഭീമന്റെ ഗദാപ്രഹരമേറ്റ് ദുര്യോധനൻ തേർത്തട്ടിൽ ബോധരഹിതനായി വീണു. കൃപർ വന്നു രക്ഷിച്ചിരുന്നില്ലെങ്കിൽ ദുര്യോധനനെ ആറാംനാൾ വധിക്കുമായിരുന്നു. തന്റെ പത്തു പുത്രന്മാരെ വധിച്ച ഭൂരിശ്രവസ്സിനെ നേരിട്ടുകണ്ട സാത്യകി അവനെ കൊല്ലാൻ കഠിനശ്രമം നടത്തിയെങ്കിലും വിജയിച്ചില്ല. === ഏഴാം ദിവസം ([[ഭീഷ്മപർവ്വം]]) === {| class="wikitable" border="1" |- ! ഏഴാം ദിവസം ! കൗരവസേന ! പാണ്ഡവസേന |- | സർവ്വ സൈന്യാധിപൻ | [[ഭീഷ്മർ]] | [[ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ]] |- | ഉപയോഗിച്ച വ്യൂഹങ്ങൾ | ത്രിശൂലവ്യൂഹം<br />([[ത്രിശൂലം|മൂന്നു മുനയുള്ള ശുലത്തിന്റെ ആകൃതി]]) | വജ്ര വ്യൂഹം<br />([[മിന്നൽ|മിന്നൽ പിണരിന്റെ ആകൃതി]]) |} ഏഴാം ദിവസം [[യുധിഷ്ഠിരൻ|യുധിഷ്ഠിരന്റെ]] നേതൃത്വത്തിൽ വജ്രവ്യൂഹം ചമച്ച പാണ്ഡവരെ എതിരിടാൻ കൗരവർ ത്രിശൂലവ്യൂഹം ചമച്ചു. മിന്നൽപിണർ പോലെ അടർക്കളത്തിൽ പലസ്ഥലങ്ങളിലും ഒറ്റയ്ക്കൊറ്റയ്ക്ക് യുദ്ധങ്ങൾ നടന്നു. വിരാടനും ദ്രോണരും ഏറ്റുമുട്ടി. വിരാടന്റെ സഹായത്തിനെത്തിയ പുത്രനായ ശംഖനെ ദ്രോണർ വധിച്ചു. വൃദ്ധനായ ഭൂരിശ്രവസ്സിനെ നേരിട്ട ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ അദ്ദേഹത്തിന്റെ വക്ഷസ്സിൽ 96 അമ്പുകൾ തറച്ചുവെങ്കിലും അതിപരാക്രമിയായ അദ്ദേഹം കീഴടങ്ങാതെ ധൃഷ്ടദ്യുമ്നനെ പരാജയപ്പെടുത്തി അവിടെ നിന്നും ഓടിച്ചു. പാണ്ഡവസേനയുടെ അതിപ്രഹരമായ യുദ്ധത്തിൽ വൃദ്ധനായ കൃപാചാര്യർ ബോധരഹിതനായി തേർത്തട്ടിൽ വീണു. === എട്ടാം ദിവസം ([[ഭീഷ്മപർവ്വം]]) === [[File:Ghatotkacha - Abhimanyu.jpg|170px|thumb|right|യുദ്ധം (ഘടോൽകചനും അഭിമന്യുവും)]] {| class="wikitable" border="1" |- ! എട്ടാം ദിവസം ! കൗരവസേന ! പാണ്ഡവസേന |- | സർവ്വ സൈന്യാധിപൻ | [[ഭീഷ്മർ]] | [[ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ]] |- | കൊല്ലപ്പെട്ട പ്രധാനികൾ (കൊന്നവർ) | [[ഉലൂകൻ]] ([[ഇരാവാൻ]])<br />എട്ട് ധൃതരാഷ്ട്രപുത്രർ (ഭീമൻ)<br />[[ശകുനി|ശകുനിയുടെ]] അനുജന്മാർ (ഇരാവാൻ) | [[ഇരാവാൻ]] |} അർജ്ജുനപുത്രനായ ഇരവാൻ്റെ പോരാട്ടവീര്യവും,പതനവും കണ്ട ദിവസമായിരുന്നു ഇത്.തൻ്റെ നാഗസൈന്യവുമായി യുദ്ധതിനെത്തിയ ഇരവാൻ കൗരവസൈന്യത്തെ അരിഞ്ഞുതള്ളി.അവനെ തടയാനെത്തിയ ശകുനിയുടെ ആറ് സഹോദരന്മാരുടെ കരങ്ങൾ മുറിക്കുകയും, അഞ്ചുപേരെ വധിച്ചുകളയുകയും ചെയ്തു.ഒരാൾ ജീവനുംകൊണ്ട് പോർക്കളം വിട്ടോടി രക്ഷപെട്ടു.ഇരവാൻറെ പോരാട്ടം കണ്ട് ദുര്യോധനൻ ബകാസുരൻ്റെ സഹോദരനായ അലമ്പുഷനെ അവനെ നേരിടാനയച്ചു.മായാവിയായ അലമ്പുഷൻ ഇരവാനുമായി ഘോരമായ യുദ്ധം കാഴ്ചവച്ചു.അലമ്പുഷനെ വെട്ടി പരിക്കേൽപ്പിച്ച ഇരവാൻ തൻ്റെ നാഗസൈന്യത്തെ അവനെതിരെ ഉപയോഗിച്ചുവെങ്കിലും മായാപ്രയോഗംകൊണ്ട് ഗരുഡനായി മാറിയ രാക്ഷസൻ നാഗങ്ങളെ കൊന്നുവീഴ്ത്തി.തൻ്റെ സൈന്യം നശിക്കുന്നത് കണ്ട് ആശ്ചര്യപ്പെട്ടുനിന്ന ഇരവാനെയും അലമ്പുഷൻ ശിരസ്സ് മുറിച്ച് വധിച്ചു.ഭീമൻ ദുര്യോധനന്റെ എട്ട് അനുജന്മാരെ എട്ടാംദിവസം കൊന്നു അതിനെ തുടർന്ന് ഭീമനോട് ഏറ്റുമുട്ടിയ ശകുനിയേയും, ജയദ്രഥനേയും ഘടോത്ക്കചൻ തന്റെ ഇരുമ്പുഗദയുമായി നേരിട്ടു. എട്ടാംദിവസം കഴിഞ്ഞപ്പോൾ ഇരുപക്ഷത്തുമായി എട്ട് [[അക്ഷൗഹിണി|അക്ഷൗഹിണിപടകൾ]] ഇല്ലാതായി. === ഒൻപതാം ദിവസം ([[ഭീഷ്മപർവ്വം]]) === [[File:9th day War Kurukshetra.JPG|170px|thumb|right|യുദ്ധം ഒൻപതാം ദിവസം: [[സുദർശനചക്രം|സുദർശനവുമായി]] നിൽക്കുന്ന [[കൃഷ്ണൻ]], ഭഗവാന്റെ കൈയ്യാൽ മരിക്കാനാഗ്രഹിച്ച് കൈകൂപ്പി നിൽക്കുന്ന [[ഭീഷ്മർ]], അരുതേ എന്നപേക്ഷിക്കുന്ന [[അർജ്ജുനൻ]] (ചിത്രം: പനോരമ & സയൻസ് സെന്റർ-കുരുക്ഷേത്ര)]] {| class="wikitable" border="1" |- ! ഒൻപതാം ദിവസം ! കൗരവസേന ! പാണ്ഡവസേന |- | സർവ്വ സൈന്യാധിപൻ | [[ഭീഷ്മർ]] | [[ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ]] |} [[ഇരാവാൻ|ഇരവാൻറെ]] മരണത്തിനു കാരണമായ അലംബുഷനെ വധിക്കണമെന്നുള്ള ദൃഢനിശ്ചയത്തോടെയാണ് പാണ്ഡവർ യുദ്ധം തുടങ്ങിയത്. [[അഭിമന്യു|അഭിമന്യുവും]], [[ഘടോൽകചൻ|ഘടോത്ക്കചനും]] അലംബുഷനെതിരായി യുദ്ധം ചെയ്ത് അതിധീരമായി അവനെ നേരിട്ടുവെങ്കിലും മരണത്തിൽ നിന്നും അലംബുഷൻ രക്ഷപെട്ടോടി. അർജ്ജുനൻ ഭീഷ്മരോട് ശക്തമായി എതിർത്തു.രണ്ട് വട്ടം ഭീഷ്മരുടെ വില്ല് മുറിച്ച് കളഞ്ഞ അർജ്ജുനനെ ഭീഷ്മർ പ്രകീർത്തിച്ചു.ഏന്നാൽ വീണ്ടും പുതിയ വില്ല് കുലച്ച് യുദ്ധം ആരംഭിച്ച ഭീഷ്മർ പാണ്ഡവപക്ഷത്ത് കനത്ത നാശം വിതച്ചു. അർജുനനാകട്ടെ പിതാമഹനോടുള്ള സ്നേഹം നിമിത്തം അദ്ദേഹത്തെ വധിക്കനെന്നോണം യുദ്ധം ചെയ്തതുമില്ല.അർജുനൻ്റെ ആലസ്യം കണ്ട് ക്രുദ്ധനായ കൃഷ്ണൻ ഭീഷ്മരെ താൻതന്നെ വധിക്കുമെന്ന് നിശ്ചയിച്ച് രഥത്തിൽനിന്നിറങ്ങി ഭൂമിയിൽ കിടന്ന ഒരു രഥചക്രവുമെടുത്ത് ചുഴറ്റി ഭീഷ്മർക്ക് നേരെ കുതിച്ചു.ഭഗവാൻ്റെ കയ്യാൽ മരിച്ചാൽ ഉടനടി മോക്ഷം ലഭിക്കുമെന്ന് അറിയാമായിരുന്ന ഭീഷ്മർ തൻ്റെ ആയുധം താഴെ വച്ച് തേർതട്ടിൽനിന്ന് ഇറങ്ങി തൊഴുത് നിന്നു ഇതുകണ്ട് അർജ്ജുനൻ ഓടി വന്ന് കൃഷ്ണൻ്റെ കാൽക്കൽ കെട്ടിപ്പിടിച്ചുകിടന്ന് കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധത്തിൽ ഭഗവാൻ ആയുധം എടുക്കില്ല എന്ന ശപഥം അദ്ദേഹത്തെ ഓർമ്മിപ്പിച്ചു. ഇതോടെ സൂര്യാസ്തമയവും കഴിഞ്ഞു യുദ്ധം അവസാനിപ്പിച്ച് ഇരുകൂട്ടരും മടങ്ങി. ഒൻപതു ദിവസങ്ങൾ കഴിഞ്ഞിട്ടും വിജയം കൈവരിക്കാൻ സാധിക്കാതെ വിഷമിക്കുന്ന പാണ്ഡവരെ കൃഷ്ണൻ അന്നു രാത്രി ഭീഷ്മരുടെ കുടീരത്തിൽ കൊണ്ടുപോയി. അവരുടെ മനോഗതം മനസ്സിലാക്കിയ ഭീഷ്മർ ശിഖണ്ഡിയെ മുന്നിൽ നിർത്തി യുദ്ധംചെയ്യാൻ ഉപദേശിച്ചു. === പത്താം ദിവസം ([[ഭീഷ്മപർവ്വം]]) === [[File:The Death of Bhishma.jpg|170px|thumb|right|ഭീഷ്മർ ശരശയ്യയിൽ]] {| class="wikitable" border="1" |- ! പത്താം ദിവസം ! കൗരവസേന ! പാണ്ഡവസേന |- | സർവ്വ സൈന്യാധിപൻ | [[ഭീഷ്മർ]] | [[ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ]] |- | കൊല്ലപ്പെട്ട പ്രധാനികൾ (കൊന്നവർ) | ഭീഷ്മർ ശരശയ്യയിൽ (ശിഖണ്ഡി+അർജ്ജുനൻ) | -- |} പത്താം ദിവസം [[പാണ്ഡവർ]] ധൃഷ്ടദ്യുമ്നന്റെ സ്ഥാനത്ത് [[ശിഖണ്ഡി|ശിഖണ്ഡിയെ]] നിർത്തി യുദ്ധം ആരംഭിച്ചു. അതിധീരമായി ഏവരും യുദ്ധത്തിൽ ഏർപ്പെട്ടു. [[ദുര്യോധനൻ]] ഭീഷ്മർക്കു തുണയായി ദുശ്ശാസനനെ നിയോഗിച്ചിരുന്നു. അർജ്ജുനൻ ഭീഷ്മരോട് എതിരിട്ടപ്പോൾ ശിഖണ്ഡിയെ മുന്നിൽ നിർത്തി ബാണങ്ങൾ എയ്തു. ശിഖണ്ഡിയെ കണ്ടമാത്രയിൽ ഭീഷ്മർ അവനെതിരെ യുദ്ധം ചെയ്യാതെ അർജ്ജുനനു നേർക്ക് തിരിഞ്ഞു. അർജ്ജുനനും ശിഖണ്ഡിയും ഒരു പോലെതന്നെ ഭീഷ്മർക്കുനേരെ ബാണങ്ങൾ പൊഴിച്ചുകൊണ്ടിരുന്നു. ശിഖണ്ഡിയുടെ മുമ്പിൽ ഭീഷ്മരുടെ വീര്യം സ്തംഭിച്ചുപോയി. ഈ അവസരം പാഴാക്കാതെ അർജ്ജുനൻ ഭീഷ്മരുടെ ശരീരം മുഴുവനും അസ്ത്രങ്ങളാൽ എയ്തുനിറച്ചു. (അഷ്ടവസുക്കളിൽ ഇളയവനായ ദ്യോവിനെ ([[ഭീഷ്മർ]]) തിരിച്ചു ദേവലോകത്തേക്ക് കൂട്ടികൊണ്ടുപോകാൻ വസുക്കളേവരും അവിടെ സന്നിഹിതരായിരുന്നു). [[ശരശയ്യ|ശരശയ്യയിൽ]] വീണ ഭീഷ്മർ അടുത്തുനിന്ന ദുശ്ശാസനനോട് ഇനിയെങ്കിലും യുദ്ധം മതിയാക്കാൻ ഉപദേശിച്ചു. ==== ശരശയ്യ ==== [[File:Ramayan.jpg|170px|thumb|left|അസ്ത്രമെയ്ത് ഭീഷ്മരുടെ ശിരസ്സു നേരെയാക്കുന്ന അർജ്ജുനൻ (മാർബിൾശില്പം:സ്വാമിനാരായൺ ടെമ്പിൾ -[[ഗുജറാത്ത്|ഭുജ്, ഗുജറാത്ത്]])]] ഭീഷ്മരുടെ പതനത്തോടെ കൗരവപട പിന്തിരിഞ്ഞോടി. അന്നു യുദ്ധം മതിയാക്കി ഏവരും മടങ്ങി. പക്ഷേ പാണ്ഡവരും, കൗരവരും മാത്രം ഭീഷ്മർക്കു ചുറ്റും സങ്കടപ്പെട്ടു നിന്നു. ശക്തിയില്ലാതെ താഴേക്ക് തൂങ്ങിക്കിടന്ന ശിരസ്സു നേരെയാക്കാൻ ഭീഷ്മരുടെ ആഗ്രഹപ്രകാരം അർജ്ജുനൻ രണ്ട് അസ്ത്രങ്ങൾ എയ്തു താങ്ങുകൊടുത്തു. ഭീഷ്മർ വീണതോടെ കൗരവരുടെ വീര്യമെല്ലാം ഇല്ലാതായി. പാണ്ഡവർക്ക് സന്തോഷവും സങ്കടവും ഒരുപോലെ തോന്നി. താൻ ഉത്തരായനം തുടങ്ങുന്നവരെ മരിക്കാതെ ഇവിടെ കിടക്കും നിങ്ങൾക്ക് എല്ലാവരും കുടീരങ്ങളിലേക്ക് തിരിച്ചു പോകാമെന്നുള്ള ഭീഷ്മരുടെ നിർബന്ധത്താൽ ഏവരും രാത്രിതന്നെ മടങ്ങി. പിറ്റേന്ന് രാവിലെ കൗരവ-പാണ്ഡവ പുത്രന്മാർ പിതാമഹനെ കാണാൻ എത്തി. അദ്ദേഹത്തിനു ദാഹമുണ്ടെന്നറിയിച്ചപ്പോൾ അർജ്ജുനൻ ഭൂമിയിൽ നിന്നും ഗംഗാജലത്തിന്റെ സ്രോതസ്സ് അവിടെ ഉണ്ടാക്കിക്കൊടുത്തു. അതിനുശേഷം [[കർണ്ണൻ]] ഭീഷ്മരെ കാണാൻ എത്തി. കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധഭൂമിയിൽ ആദ്യമായി കർണ്ണൻ വരുന്നത് അന്നായിരുന്നു. ഭീഷ്മർ യുദ്ധത്തിൽ വീണതിനുശേഷമാണ് കർണ്ണൻ യുദ്ധം ചെയ്യാൻ തുടങ്ങിയത്. === പതിനൊന്നാം ദിവസം ([[ദ്രോണപർവ്വം]]) === [[File:Karna in Kurukshetra.jpg|170px|thumb|right|യുദ്ധം പതിനൊന്നാം ദിവസം: [[കർണ്ണൻ]] ആദ്യമായി യുദ്ധഭൂമിയിൽ എത്തുന്നത് ഇന്നാണ്. (ചിത്രകാരന്റെ ഭാവനയിൽ)]] {| class="wikitable" border="1" |- ! പതിനൊന്നാം ദിവസം ! കൗരവസേന ! പാണ്ഡവസേന |- | സർവ്വ സൈന്യാധിപൻ | ദ്രോണർ | ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ |} ഭീഷ്മരുടെ പതനത്തെത്തുടർന്ന് ദുര്യോധനൻ ആചാര്യനായ ദ്രോണരെ സർവ്വസേനാധിപതിയായി വാഴിക്കുന്നു. തുടർന്നുള്ള അഞ്ചു ദിവസങ്ങൾ ദ്രോണാചാര്യർ കൗരവസേനയ്ക്കു നേതൃത്വം നൽകി. മഹാഭാരതത്തിൽ പതിനൊന്നു മുതൽ പതിനഞ്ചുവരെയുള്ള യുദ്ധദിവസങ്ങൾ വർണ്ണിക്കുന്നത് ദ്രോണപർവ്വത്തിലാണ്. സർവ്വസേനാധിപനായി ദ്രോണരായതിനാൽ ഗ്രന്ഥകർത്താവ് ആ പേരു കൊടുത്തു.<ref name="ReferenceA">മഹാഭാരതം -- ഡോ.പി.എസ്. നായർ ISBN 81-85315-01-9 -- വിദ്യാരംഭം പബ്ലീഷേസ്, മുല്ലയ്ക്കൽ, ആലപ്പുഴ</ref> ദ്രോണപർവ്വത്തിൽ 170 അദ്ധ്യായങ്ങളും 10950 പദ്യങ്ങളും അടങ്ങിയിരിക്കുന്നു. പല പ്രമുഖരും മരിച്ചു വീഴുന്ന കഥാസന്ദർഭങ്ങളോടെ വളരെ വിശദമായിതന്നെ ഗ്രന്ഥകർത്താവ് ഈ ദിവസങ്ങൾ മഹാഭാരതത്തിൽ വർണ്ണിച്ചിരിക്കുന്നു. [[കർണ്ണൻ]] ആദ്യമായി യുദ്ധക്കളത്തിൽ എത്തുന്നത് ഈ ദിവസമാണ്. ആദ്യ പത്തുദിവസങ്ങൾ അദ്ദേഹം യുദ്ധത്തിൽ ഏർപ്പെട്ടില്ല. ധർമ്മപുത്രരെ ജീവനോടെ ബന്ധിക്കുവാൻ ദ്രോണർ പദ്ധതിയിട്ടു. ജീവനോടെ യുധിഷ്ഠിരനെ പിടിച്ചാൽ അതിലൂടെ പാണ്ഡവരെ ഭീഷണിപ്പെടുത്തി മറ്റുകാര്യങ്ങൾ സാധിക്കാമെന്നു മനസ്സിലാക്കിയാണ് ഇതിനു മുതിർന്നത്. ദ്രോണരും, കർണ്ണനും, ദുര്യോധനാദികളും ഒത്തുചേർന്ന് യുധിഷ്ഠിരനെതിരായി യുദ്ധം ആരംഭിച്ചു. ദ്രോണർ യുധിഷ്ഠിരന്റെ വില്ലുമുറിച്ച് അതിനു വഴിയൊരുക്കി. യുധിഷ്ഠിരൻ പിടിക്കപ്പെടുമെന്നഘട്ടത്തിൽ കൃഷ്ണാർജ്ജുനന്മാർ അവിടെ എത്തുകയും യുധിഷ്ഠിരനെ രക്ഷപെടുത്തുകയും ചെയ്തു. പാഞ്ചാല രാജകുമാരനായ ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ പലതവണ ദ്രോണാചാര്യരെ ആക്രമിച്ചു, പക്ഷേ പല സന്ദർഭത്തിലും പാഞ്ചാലകുമാരനു പിന്തിരിഞ്ഞോടേണ്ടിവന്നു. (ഗ്രന്ഥകർത്താവിന്റെ അഭിപ്രായത്തിൽ യുദ്ധസമയത്ത് ദ്രോണർക്ക് 85 വയസ്സുണ്ടായിരുന്നു). === പന്ത്രണ്ടാം ദിവസം ([[ദ്രോണപർവ്വം]]) === [[File:Bhagadatta fighting with Bhima.JPG|170px|thumb|right|യുദ്ധം പന്ത്രണ്ടാം ദിവസം: [[ഭഗദത്തൻ|ഭഗദത്തനോട്]] എതിരിടുന്ന [[ഭീമൻ]] ([[ബേലൂർ|ബേലൂരിലെ]] ശിലാശില്പം)]] {| class="wikitable" border="1" |- ! പന്ത്രണ്ടാം ദിവസം ! കൗരവസേന ! പാണ്ഡവസേന |- | സർവ്വ സൈന്യാധിപൻ | [[ദ്രോണർ]] | [[ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ]] |- | കൊല്ലപ്പെട്ട പ്രധാനികൾ<br />(കൊന്നവർ) | [[ഭഗദത്തൻ]], [[വൃക്ഷസേനൻ]] ([[അർജുനൻ]])<br />കർണ്ണപുത്രർ, ഭഗദത്തപുത്രൻ ([[നകുലൻ]]) | ദർശൻ ([[ഭഗദത്തൻ]]) |- | ഉപയോഗിച്ച വ്യൂഹങ്ങൾ | ദേവവ്യൂഹം<br />([[ദേവൻ|അമാനുഷാകൃതി]]) | ശൃംഗാരകവ്യൂഹം<br />([[കൊമ്പ്|വളഞ്ഞ കൊമ്പിന്റെ ആകൃതി]]) |} പന്ത്രണ്ടാം ദിവസവും ദ്രോണർ യുധിഷ്ഠിരനെ ജീവനോടെ ബന്ധിക്കുന്നതിനായി മഹാവ്യൂഹം (ദേവവ്യൂഹം) ചമച്ചു. ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ ശൃംഗാരകവ്യൂഹവും ചമച്ച് അതിശക്തമായി എതിർത്തു. ഭീമാർജ്ജുനന്മാരുടെ ആക്രമണത്തിൽ കൗരവപ്പട പിന്തിരിഞ്ഞോടി. കൗരവപ്പടയെ തിരിച്ചു യുദ്ധഭൂമിയിൽ നിർത്താനായി ദുര്യോധനൻ [[പ്രാഗ്ജ്യോതിഷ|പ്രാഗ്ജ്യോതിഷത്തിലെ]] രാജാവായിരുന്ന ഭഗദത്തനെ നിയോഗിച്ചു. കൃഷ്ണനാൽ കൊല്ലപ്പെട്ട നരകാസുരന്റെ പുത്രനായിരുന്നു [[ഭഗദത്തൻ]]. വാർദ്ധക്യം ഉണ്ടായിരുന്നെങ്കിലും ആനപ്പുറത്തേറിവന്ന ഭഗദത്തൻ പാണ്ഡവസേനയെ നയിച്ച ഭീമനോട് ഏറ്റുമുട്ടി.<ref>{{Cite web |url=http://www.thekurukshetragame.com/bhagadatta.html |title=ആർക്കൈവ് പകർപ്പ് |access-date=2011-09-17 |archive-date=2011-09-02 |archive-url=https://web.archive.org/web/20110902022523/http://www.thekurukshetragame.com/bhagadatta.html |url-status=dead }}</ref> ഭഗദത്തൻ വൈഷ്ണാവസ്ത്രം പ്രയോഗിച്ച് പാണ്ഡവസേനയെ അതിഭീകരമായി കൊന്നൊടുക്കി. മറ്റാർക്കും തടുക്കാനാവാഞ്ഞ വൈഷ്ണവാസ്ത്രത്തെ കൃഷ്ണൻ നിർവീര്യമാക്കി. ഭഗദത്തന്റെ കൊലയാനയായ [[സൂപ്രതീകം]] അളവറ്റ നാശം യുദ്ധഭൂമിയിൽ സൃഷ്ടിച്ചു.ഗ്രന്ഥകർത്താവ് ഉപമിച്ചിരിക്കുന്നത്.<ref>മഹാഭാരതം -- ഡോ.പി.എസ്.നായർ -- ISBN 81-85315-01-9 വിദ്യാരംഭം പ്രസിദ്ധീകരണം, ആലപ്പുഴ</ref> ഭഗദത്തന്റെ ആന ഭീമനെ എടുത്ത് മേല്പോട്ട് എറിഞ്ഞു; ഭീമൻ താഴേക്ക് പതിക്കുമ്പോൾ കൊമ്പിൽ കോർത്ത് കൊല്ലാനായി കൊമ്പുകൾ മുകളിലോട്ടാക്കി നിർത്തി. ആ സമയത്ത് അർജ്ജുനൻ അവിടെ എത്തുകയും, ഒരു അമ്പിനാൽ ആനയുടെ ശിരസ്സും, മേല്പോട്ടാക്കി നിർത്തിയിരുന്ന വാലും, ഭഗദത്തന്റെ ശിരസ്സും,വില്ലും മുറിച്ച് ഭീമനെ രക്ഷപെടുത്തി. [[ഭഗദത്തൻ|ഭഗദത്തന്റെ]] മരണം കൗരവസേനയ്ക്ക് വലിയ ആഘാതം ഏൽപ്പിച്ചു. ഭഗദത്തന്റെ മരണത്തെ തുടർന്ന്, അവന്റെ പുത്രനെ നകുലനും കർണ്ണപുത്രനായ വൃക്ഷസേനനെ അർജ്ജുനനും വധിച്ചു. ഇതുകണ്ട് പാണ്ഡവസേനയോട് ഏറ്റുമുട്ടിയ മറ്റു കർണ്ണപുത്രന്മാരും നകുലനാൽ കൊല്ലപ്പെട്ടു. മക്കളുടെ ദുരന്തവിവരം അറിഞ്ഞ കർണ്ണൻ കൂടുതൽ സമയം യുദ്ധക്കളത്തിൽ നിൽക്കാനാവാതെ മടങ്ങി. കൗരവസേനയ്ക്കു അതിഭീകരമായ പരാജയമായിരുന്നു പന്ത്രണ്ടാം ദിവസം. ദുഃഖിതനായ ദുര്യോധനൻ അന്ന് യുദ്ധം കഴിഞ്ഞ് ദ്രോണാചാര്യരേയും കർണ്ണനേയും ശകുനിയേയും, ജയദ്രഥനേയും തന്റെ കുടീരത്തിലേക്ക് വിളിച്ചു വരുത്തി. അടുത്തനാൾ എങ്ങനെ പാണ്ഡവസേനയെ തകർക്കാമെന്നുള്ള ചർച്ചകൾ ചെയ്തു. ദ്രോണാചാര്യർ ചക്രവ്യൂഹം ഒരുക്കുവാനും അതിലൂടെ അടുത്ത ദിവസം പാണ്ഡവസേനയെ വിദഗ്ദ്ധമായി എതിരിടാനും പദ്ധതികൾ ആസൂത്രണംചെയ്തു ഏവരും അന്നേക്ക് പിരിഞ്ഞു. === പതിമൂന്നാം ദിവസം ([[ദ്രോണപർവ്വം]]) === [[File:Abhimanyu Vadh.jpg|170px|thumb|right|ചക്രവ്യൂഹത്തിൽ അകപ്പെട്ട [[അഭിമന്യു|അഭിമന്യുവിനെ]] കൗരവർ ചേർന്ന് കൊലപ്പെടുത്തുന്നു (രവിവർമ്മചിത്രം)]] {| class="wikitable" border="1" |- ! പതിമൂന്നാം ദിവസം ! കൗരവസേന ! പാണ്ഡവസേന |- | സർവ്വ സൈന്യാധിപൻ | [[ദ്രോണർ]] | [[ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ]] |- | കൊല്ലപ്പെട്ട പ്രധാനികൾ<br />(കൊന്നവർ) | [[ലക്ഷണൻ]], അശ്മകൻ, ശല്യസഹോദരൻ,<br />ശല്യപുത്രൻ, മാത്രികവദൻ, ബൃഹൽബലൻ, <br />ശകുനിയുടെ സഹോദരർ, സുശർമ്മൻ ([[അർജ്ജുനൻ]]) | [[അഭിമന്യു]] ([[ഭരതൻ (ദുശ്ശാസനപുത്രൻ)|ഭരതൻ]], [[ജയദ്രഥൻ]])<br />സഹദേവ്-മഗധ ([[ദ്രോണർ]]) |- | ഉപയോഗിച്ച വ്യൂഹങ്ങൾ | [[ചക്രവ്യൂഹം]]<br />([[ചക്രം|കറങ്ങുന്ന ചക്രത്തിന്റെ ആകൃതി]])<ref>http://www.thehindu.com/todays-paper/tp-national/tp-karnataka/article1064463.ece</ref> | അർണ്ണവ്യൂഹം ([[സമുദ്രം|സമുദ്രാകൃതി]]) |} പതിമൂന്നാം നാൾ ത്രിഗർത്ത രാജാവായ [[സുശർമ്മൻ]] ദക്ഷിണ സമരമുഖത്തും [[ദ്രോണർ]] [[ചക്രവ്യൂഹം]] ചമച്ച് ഉത്തരഭാഗത്തും നിലയുറപ്പിച്ചു. ചക്രവ്യൂഹത്തിൽ ദ്രോണരെ കൂടാതെ [[അശ്വത്ഥാമാവ്]], [[കർണ്ണൻ]], [[ജയദ്രഥൻ]], [[ദുശ്ശാസനൻ]], ദുര്യോധനപുത്രനായ [[ലക്ഷണൻ]], [[ശല്യർ]] തുടങ്ങിയവർ നിലയുറപ്പിച്ചു. ത്രിഗർത്തനെ സഹായിക്കാൻ കംബോജ രാജാവ് സുദക്ഷിണനും, അലംബുഷനും തങ്ങളുടെ സേനാവ്യൂഹത്തോടെ അർജ്ജുനനോട് എതിർത്തു. അർജുനനെ വധിക്കും,അല്ലെങ്കിൽ അർജുനശരത്താൽ മരിക്കുമെന്ന് ശപഥം ചെയ്തിരുന്ന തൃഗർത്തസൈന്യത്തിലെ സംശപ്തകർ അർജുനനെതിരെ ചാവേറാക്രമണം നടത്തി അദ്ദേഹത്തെ കൂടുതൽ തെക്കോട്ട് കൊണ്ടുപോയി. അർജ്ജുനൻ മറ്റൊരു ദിക്കിലേക്ക് പോയിയെന്ന് അറിഞ്ഞപ്പോൾ [[ദ്രോണർ]] ചക്രവ്യൂഹം നിർമ്മിച്ച് ധർമ്മപുത്രരോടു ഏറ്റുമുട്ടി. ==== ചക്രവ്യൂഹം ==== [[File:Halebid2.JPG|170px|thumb|left|ചക്രവ്യൂഹം (ശിലാശില്പം: [[:en:Hoysaleswara Temple|ഹോസലേശ്വരക്ഷേത്രം]], [[:en:Halebidu|ഹലെബിഡു]], [[കർണ്ണാടകം]])]] സംശപ്തകരാൽ അർജ്ജുനനെ അടർക്കളത്തിൽ നിന്നകറ്റി നിർത്തി ചക്രവ്യൂഹം ചമച്ച് യുധിഷ്ഠിരനെ ബന്ധനസ്ഥനാക്കുവാനുള്ള മികച്ചയുദ്ധതന്ത്രമാണ് ദ്രോണർ ഇതുകൊണ്ടു ഉദ്ദേശിച്ചത്. ഒരു പക്ഷേ യുദ്ധം അവസാനിപ്പിക്കുവാനും പാണ്ഡവരെ വീണ്ടും മറ്റൊരു വനവാസത്തിനയക്കുവാനും പതിമൂന്നാം നാളിലെ ഈ യുദ്ധംകൊണ്ടു സാധിക്കുമായിരുന്നു. അതാണ് കൗരവപക്ഷം തലേനാൾ തീരുമാനിച്ചുറപ്പിച്ചത്. [[വ്യാസൻ]] [[മഹാഭാരതം|മഹാഭാരതത്തിൽ]] ചക്രവ്യൂഹം എന്നും, [[എഴുത്തച്ഛൻ]] തന്റെ കൃതിയിൽ പത്മവ്യൂഹം എന്നും പറയുന്നു. മുൻ‌കൂട്ടിയുള്ള പടയൊരുക്കങ്ങളും സേനാവിന്യാസങ്ങളും ഈ വ്യൂഹത്തിൽ പ്രത്യക്ഷത്തിലുണ്ടാവില്ല എന്നുള്ളതാണ് ഈ യുദ്ധവ്യൂഹത്തിനുള്ള പ്രധാന പ്രത്യേകത. കൂമ്പടയുവാൻ തുടങ്ങുന്ന ഒരു താമരയുടെ രൂപത്തിലാണു് സേനാവിന്യാസം എന്നതിനാലാവാം ചക്രവ്യൂഹം പത്മവ്യൂഹമായി എഴുത്തച്ഛൻ എഴുതിയത്. പ്രധാന ഗ്രന്ഥകർത്താവായ വ്യാസനു മുൻതൂക്കം നൽകുമ്പോൾ ചക്രവ്യൂഹം എന്നതാവും ചേരുക. ശത്രു ഉള്ളിലേക്ക് കടക്കുംതോറും വ്യൂഹത്തിലെ ഉള്ളിലേക്കുള്ള പ്രവേശനം ചെറുതായി വരുന്ന രീതിയിലാണ് ഇതിലെ പടനീക്കം. അകത്തും പുറത്തും നിൽക്കുന്ന പോരാളികൾ ഒരു ഭ്രമണപഥത്തിലെന്നവണ്ണം കറങ്ങികൊണ്ടിരിക്കുന്നു. മഹാരഥികൾ അവരവരുടെ യുദ്ധസ്ഥാനങ്ങൾ തുടർച്ചയായി ഇരുദിശകളിലും മാറിക്കൊണ്ടിരിക്കുന്ന ഈ സേനാവിന്യാസം തകർക്കുക വളരെ ബുദ്ധിമുട്ടേറിയതായിരുന്നുവെന്നു വ്യാസമഹാഭാരതത്തിൽ ഗ്രന്ഥകാരൻ എഴുതിയിരിക്കുന്നു. പതിനായിരക്കണക്കിനു പാണ്ഡവസേനകളെ ദ്രോണാചാര്യർ ചക്രവ്യൂഹം ചമച്ച് കൊന്നുതുടങ്ങി. ഇതുകണ്ടു ഭയവിഹ്വലനായ ധർമ്മപുത്രർ അഭിമന്യുവിനെ ചക്രവ്യൂഹം തകർക്കാൻ നിയോഗിച്ചു. അവനെ സഹായിക്കാൻ ഘടോൽകചനും എത്തി. അഭിമന്യു ധീരനായി ചക്രവ്യൂഹം ഭേദിച്ച് ഉള്ളിൽക്കയറി. ഭീമനും, യുധിഷ്ഠിരനും, നകുല-സഹദേവന്മാരും അഭിമന്യുവിനെ സഹായിക്കാൻ എത്തി. ചക്രവ്യൂഹത്തിന്റെ പുറത്തുനിൽക്കുന്ന യോദ്ധാക്കളെ ചെറുത്ത് നിർത്തുകയും അവരെ തോൽപ്പിച്ച് ഉള്ളിൽ കടക്കാൻ ശ്രമിക്കുകയുമായിരുന്നു ഇവരുടെ ലക്ഷ്യം. പക്ഷേ [[ജയദ്രഥൻ]] അവരെ എല്ലാവരെയും തടഞ്ഞു നിർത്തി അതിധീരമായി യുദ്ധം ചെയ്തു. (''അർജ്ജുനനെ ഒഴിച്ച് പാണ്ഡവരെ നാലുപേരെയും യുദ്ധത്തിൽ ഒരു പ്രാവശ്യം തടഞ്ഞു നിർത്താനുള്ള വരം [[ശിവൻ|ശിവനിൽ]] നിന്നും ജയദ്രഥൻ സമ്പാദിച്ചിരുന്നു''). ഘടോൽകചന്റെ ശക്തമായ ആക്രമണവും ജയദ്രഥന്റെ ചെറുത്തു നിൽപ്പിനു മുൻപിൽ ഒരു പ്രയോജനവും ചെയ്തില്ല. ചക്രവ്യൂഹത്തിനുള്ളിലകപ്പെട്ട അഭിമന്യുവിനു പുറത്തുകടക്കാൻ കഴിയാതെ വന്നു. അവനെ തനിച്ച് കൗരവസേന ചുറ്റുംനിന്നു ആക്രമിക്കാൻ ഇതുമൂലം സാധിച്ചു. ഒടുവിൽ അഭിമന്യു തനിച്ച് ഉള്ളിൽ നിന്നും കൗരവർക്കെതിരെ യുദ്ധം ചെയ്തു. അഭിമന്യുവിനോട് ഏറ്റുമുട്ടിയ ദുര്യോധനപുത്രനായ ലക്ഷണനെ അഭിമന്യു ഒരസ്ത്രത്താൽ തലമുറിച്ചു കൊന്നു. ഇതിനെത്തുടർന്ന് അവനോട് ഏറ്റുമുട്ടിയ ശകുനിയുടെ സഹോദരന്മാരെയും, ബൃഹദ്ബലനേയും അഭിമന്യു വധിച്ചു. ഈ സമയം കർണ്ണൻ ഒളിയമ്പെയ്ത് അഭിമന്യുവിന്റെ വില്ലിന്റെ ഞാൺ മുറിച്ചു <ref>യുദ്ധം അനുശാസിച്ച നിയമങ്ങൾ -- [12: ന്യായരഹിതമായ പോരാട്ടത്തിൽ ആരും ഏർപ്പെടരുത്]</ref>. ദ്രോണർ അവന്റെ കുതിരകളേയും കൊന്നുകളഞ്ഞു <ref>യുദ്ധം അനുശാസിച്ച നിയമങ്ങൾ -- [08: യുദ്ധത്തിൽ പങ്കെടുക്കാത്തവനെയൊ, മൃഗത്തെയൊ ആക്രമിക്കരുത്]</ref>. തേരാളിയായ സുമിത്രനെ ശല്യർ ഗദകൊണ്ട് അടിച്ചുകൊന്നു <ref name="ReferenceB">യുദ്ധം അനുശാസിച്ച നിയമങ്ങൾ -- [06: നിരായുധനെ ആക്രമിക്കരുത്]</ref>. തേരും തേരാളി ഇല്ലാതായപ്പോൾ നിലത്തുനിന്നു യുദ്ധം തുടർന്ന അഭിമന്യുവിന്റെ വാളും പരിചയും കർണ്ണനും ദ്രോണരും ചേർന്ന് ഒളിയമ്പെയ്ത് തെറിപ്പിച്ചുകളഞ്ഞു. നിരായുധനായ അഭിമന്യുവിനോടു ചെയ്യുന്ന ചതിപ്രയോഗം യുദ്ധനീതിയല്ലെന്ന് അറിയാമായിരുന്ന ദ്രോണർ പക്ഷെ പിൻവാങ്ങിയില്ല. <ref>യുദ്ധം അനുശാസിച്ച നിയമങ്ങൾ -- [04: ഒരാളുപോലും മറ്റുള്ളവരാൽ ചുറ്റപ്പെട്ട് ആക്രമിക്കപ്പെടരുത്]</ref>. നിരായുധനായ അഭിമന്യു തകർക്കപ്പെട്ട തേരിന്റെ ചക്രവുമായി ചുറ്റും നിന്നു ആക്രമിക്കുന്ന കൗരവസേനയോട് അതിധീരമായി പോരാടി. പക്ഷേ കൗരവ പ്രമുഖന്മാരെല്ലാവരും ചേർന്ന് ബാലനായ അഭിമന്യുവിനെ ചതിപ്രയോഗത്തിൽ കൊന്നു കളഞ്ഞു. അവസാന നിമിഷത്തിലും അവൻ തന്നെ ആക്രമിച്ച ദുശ്ശാസനന്റെ പുത്രനായ [[ഭരതൻ (ദുശ്ശാസനപുത്രൻ)|ഭരതനെ]] ഗദകൊണ്ട് തലയ്ക്കടിച്ചു സാരമായ പരിക്കേൽപ്പിച്ചു.ഏന്നാൽ ദുശ്ശാസനപുത്രൻ്റെ തന്നെ ഗദാപ്രഹരംമൂലം അഭിമന്യു വധിക്കപ്പെട്ടു.അവസാന സമയത്തും അവന്റെ പോരാട്ടത്തിൽ ഭയവിഹ്വലരായി ദുശ്ശാസനനും, ശല്യരും പിന്തിരിഞ്ഞോടി. അവസാന ശ്വാസംവരെയും തന്റെ പിതാവിനുവേണ്ടി ജീവിച്ച് ധീരപുത്രനായി അഭിമന്യു വീരസ്വർഗ്ഗം പൂകിയതായി ഗ്രന്ഥകാരൻ മഹാഭാരതത്തിൽ ദ്രോണപർവ്വത്തിൽ എഴുതിയിരിക്കുന്നു. ==== അർജ്ജുനശപഥം ==== [[അഭിമന്യു|അഭിമന്യുവിന്റെ]] മരണം പാണ്ഡവരെ വളരെയേറെ ദുഃഖത്തിലാഴ്ത്തി. യുധിഷ്ഠിരന്റെ നിർദ്ദേശത്തെ തുടർന്നായിരുന്നു ചക്രവ്യൂഹം അഭിമന്യു ഭേദിച്ച് അകത്തുകടന്നതും മരണപ്പെട്ടതും. ആ കാരണത്താൽ [[യുധിഷ്ഠിരൻ]] വളരെയധികം സങ്കടപ്പെട്ടു. അദ്ദേഹത്തിനു മുൻപിൽ [[വ്യാസൻ]] ആഗതനായി ഷോഡശരാജാക്കന്മാരുടെ കഥകൾ വിസ്തരിക്കുകയും തുടർന്ന് പല ഉപദേശങ്ങളും നൽകി അദ്ദേഹം സമാധാനിപ്പിച്ചു. മകന്റെ മരണ വാർത്തയറിഞ്ഞ അർജ്ജുനൻ മോഹാലസ്യപ്പെട്ടുവീണു. കൃഷ്ണൻ അർജ്ജുനനെ സമാധാനപ്പെടുത്തി. പക്ഷേ ദുഃഖാർത്തനായ അർജ്ജുനൻ തന്റെ പുത്രനെ കൊന്ന ജയദ്രഥന്റെ ശിരസ്സ് നാളെ സൂര്യാസ്തമയത്തിനു മുൻപ് എയ്തുവീഴ്ത്തുമെന്നും, അല്ലെങ്കിൽ ഗാണ്ഢീവത്തോടെ അഗ്നിയിൽ ചാടിമരിക്കുമെന്നും [[ശപഥം]] എടുത്തു. പുത്രദുഃഖത്താൽ സങ്കടപ്പെടുന്ന അർജ്ജുനനെ സമാധാനിപ്പിക്കാൻ കൃഷ്ണൻ അന്നു രാത്രിതന്നെ ദേവലോകത്ത് കൂട്ടിക്കൊണ്ടുപോയി വീരസ്വർഗ്ഗം പ്രാപിച്ച പുത്രനെ കാണിച്ചു കൊടുത്തു. അർജ്ജുനന്റെ ഉഗ്രശപഥം ഇതിനോടകം ചാരന്മാർ മുഖാന്തരം കൗരവർ അറിഞ്ഞുകഴിഞ്ഞിരുന്നു. എങ്ങനെയും ജയദ്രഥനെ രക്ഷിക്കണമെന്നു ഏവരും ചേർന്നു തീരുമാനം എടുത്തു. === പതിനാലാം ദിവസം ([[ദ്രോണപർവ്വം]]) === [[File:Arjuna Kills Jaydhratha.jpg|170px|thumb|right|അർജ്ജുന ശപഥവും, ജയദ്രഥ വധവും (എണ്ണ ഛായാചിത്രം)]] {| class="wikitable" border="1" |- ! പതിനാലാം ദിവസം ! കൗരവസേന ! പാണ്ഡവസേന |- | സർവ്വ സൈന്യാധിപൻ | [[ദ്രോണർ]] | [[ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ]] |- | കൊല്ലപ്പെട്ട പ്രധാനികൾ<br />(കൊന്നവർ) | [[ജയദ്രഥൻ]] ([[അർജ്ജുനൻ]])<br />[[ഭരതൻ (ദുശ്ശാസനപുത്രൻ)|ഭരതൻ]] ([[ഘടോൽകചൻ]])<br />[[വൃക്ഷസേനൻ]] ([[ഭീമൻ]])<br />[[അലംബുഷൻ]] ([[ഘടോൽകചൻ]])<br />[[ബാഹ്ലികൻ]] ([[ഭീമൻ]])<br />[[സോമദത്തൻ]] ([[സാത്യകി]])<br />[[ഭൂരിശ്രവസ്സ്]] ([[സാത്യകി]]) | [[ഘടോൽകചൻ]] ([[കർണ്ണൻ]]) |- | ഉപയോഗിച്ച വ്യൂഹങ്ങൾ | കമലവ്യൂഹം ([[താമര|വിരിഞ്ഞ താമരപൂവിന്റെ ആകൃതി]])<br />സൂചിവ്യൂഹം ([[സൂചി|സൂചിയുടെ ആകൃതി]])<br />ചക്രവ്യൂഹം ([[ചക്രം|കറങ്ങുന്ന ചക്രത്തിന്റെ ആകൃതി]]) | മാലവ്യൂഹം ([[പുഷ്പം|പുഷ്പചക്രാകൃതി]]) |} പതിനാലാം ദിവസം രാവിലെ കൃഷ്ണൻ അർജ്ജുനനേയും കൂട്ടി ഉത്തരയേയും, സുഭദ്രയേയും, പാഞ്ചാലിയേയും കണ്ട് അഭിമന്യുവിന്റെ മരണവിവരം അറിയിക്കാൻ അവർ താമസിച്ചിരുന്ന സ്യമന്തകതീർത്ഥക്കരയിലേക്ക് തിരിച്ചു. ദുഃഖവാർത്തയറിഞ്ഞ് [[ഉത്തര|ഉത്തരയും]], [[സുഭദ്ര|സുഭദ്രയും]] ബോധരഹിതരായി. എല്ലാവരേയും സമാശ്വസിപ്പിച്ചു കൃഷ്ണാർജ്ജുനന്മാർ തിരിച്ച് കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധഭൂമിയിൽ എത്തിച്ചേർന്നു. അർജ്ജുനശപഥത്തിൽ സംഭീതനായ ജയദ്രഥനെ സംരക്ഷിക്കേണ്ടത് [[കൗരവർ|ദുര്യോധനാദികളുടെ]] ചുമതലയായിരുന്നു. ഒരേയൊരു സഹോദരിയായ [[ദുശ്ശള|ദുശ്ശളയുടെ]] ഭർത്താവ് സിന്ധുരാജാവായ [[ജയദ്രഥൻ|ജയദ്രഥനെ]] രക്ഷിക്കുവാനായി കൗരവർ കമലവ്യൂഹവും അതിനുള്ളിൽ സൂചിവ്യൂഹവും ചമച്ച് (ഇരട്ടവ്യൂഹങ്ങൾ) ജയദ്രഥനെ അതിനുള്ളിൽ നിർത്തി. ജയദ്രഥനു ചുറ്റും ശല്യരും, കർണ്ണനും, അശ്വത്ഥാമാവും, കൃപാചാര്യരും കാവൽ നിന്നു. അതിനു മുൻപിലായി ഭൂരിശ്രവസ്സും, വൃക്ഷസേനനും സൂചിവ്യൂഹത്തിന്റെ പ്രവേശനഭാഗത്ത് കൃതവർമ്മാവും ജയദ്രഥനെ രക്ഷിക്കാൻ നിലയുറപ്പിച്ചു. അതിനു പുറത്ത് കമലവ്യൂഹം ചമച്ച് ദുര്യോധനനും, ദുശ്ശാസനനും ആരെയും ഉള്ളിൽ കടക്കാതിരിക്കാൻ അതിശക്തമായി കാവൽ നിന്നു. ഏറ്റവും പുറത്ത് ദ്രോണാചാര്യരും നിലയുറപ്പിച്ചു. ജയദ്രഥനെ ഇന്ന് സൂര്യാസ്തമയം വരെ രക്ഷിക്കുമ്പോൾ അർജ്ജുനൻ സ്വയം മരിച്ചു കൊള്ളുമെന്നുള്ള അർജ്ജുനശപഥം അവരെ കൂടുതൽ രക്ഷോമുഖന്മാരായി പ്രവർത്തിക്കുവാൻ കാരണമാക്കി. ==== ജയദ്രഥവധം ==== [[File:Death of Jayadratha.jpg|170px|thumb|left|ചിത്രം: ജയദ്രഥവധം]] ധർമ്മപുത്രർക്കു കൂട്ടായി സാത്യകിയെ നിർത്തിയാണ് നാലു അനുജന്മാരും യുദ്ധത്തിനു പുറപ്പെട്ടത്. അർജ്ജുനന്റെ ഇന്നത്തെ ലക്ഷ്യം ജയദ്രഥവധം മാത്രമായിരുന്നു. ദിവ്യാസ്ത്രങ്ങൾ മാറിമാറി പ്രയോഗിച്ച് അർജ്ജുനൻ കൗരവസൈന്യത്തെ മുടിച്ചു.യുദ്ധഭൂമിയിൽ മുഴുവനും തിരഞ്ഞിട്ടും ജയദ്രഥനെ കണ്ടെത്താൻ പാർത്ഥനായില്ല. അവസാനം ജയദ്രഥൻ പത്മവ്യൂഹത്തിനുള്ളിലാണെന്നു മനസ്സിലാക്കി, ഭീമനും അർജ്ജുനനും ചേർന്ന് പത്മവ്യൂഹം തകർത്തു അകത്തുകടക്കാൻ ശ്രമിച്ചു. ധർമ്മപുത്രരുടെ നിർദ്ദേശത്തെത്തുടന്ന് സാത്യകിയും യുദ്ധക്കളത്തിൽ അർജ്ജുനനെ സഹായിക്കാൻ ഇതിനോടകം എത്തിച്ചേർന്നു. ദ്രോണരും, ദുര്യോധനനും, ദുശ്ശാസനനും ചേർന്ന് ഇവരെ അതിശക്തമായി എതിർത്തു. ദ്രോണരൊഴികെ ഏവരും പരാജിതനായി അവിടെ നിന്നും മാറിക്കളഞ്ഞു. അവസാനം പത്മവ്യൂഹം തകർത്ത് ദ്രോണരേയും തോൽപ്പിച്ചവിടെനിന്നും അകറ്റാൻ പാർത്ഥനായി. അതിനെത്തുടർന്ന് പാർത്ഥനോട് സൂചിവ്യൂഹം ചമച്ചു എതിർത്തുനിന്ന കൃതവർമ്മാവ് ഗത്യന്തരമില്ലാതെ ഓടിക്കളഞ്ഞു. പിന്നീട് ഇവരെ എതിർത്ത ഭൂരിശ്രവസ്സിനേയും വൃക്ഷസേനനേയും സാത്യകിയും ഭീമനും ചേർന്നു കൊന്നു. പുറത്തു നടക്കുന്ന ശബ്ദബഹുലമായ യുദ്ധകാഹളത്തിൽ ഭയാകുലനായ ജയദ്രഥനെ കർണ്ണൻ സമാശ്വസിപ്പിച്ചുകൊണ്ടിരുന്നു. അർജുനനെ തോൽപ്പിക്കുവനായി പോരിനുവന്ന കർണ്ണനെയും പാർത്ഥൻ പരാജയപ്പെടുത്തി. എങ്ങനെയും ജയദ്രഥനെ രക്ഷിക്കണമെന്നു തീരുമാനിച്ച് യുദ്ധത്തിൽ നിന്നും ഓടിമാറിയവർ വീണ്ടും ധൈര്യം വീണ്ടെടുത്ത് തിരിച്ച് അവിടെതന്നെ എത്തിച്ചേർന്നു. ഈ സമയം കൃഷ്ണൻ തന്റെ സുദർശന ചക്രത്താൽ സൂര്യബിംബത്തെ മറയ്ക്കുകയും സൂര്യാസ്തമയമായി എന്നു തെറ്റിധരിച്ച് ഏവരും യുദ്ധം മതിയാക്കി. കൗരവർ അർജ്ജുനന്റെ ആത്മാഹുതി കാണുവാൻ കൂട്ടത്തോടെ ഒത്തുകൂടി. അവസാനം ജയദ്രഥനും പുറത്തുവന്നു എന്നു മനസ്സിലാക്കിയപ്പോൾ കൃഷ്ണൻ സൂര്യന്റെ മറമാറ്റി സുദർശനത്തെ തിരിച്ചെടുത്തു. സമയം ഒട്ടുപാഴാക്കാതെ അർജ്ജുനനോട് അമ്പ് എയ്ത് ജയദ്രഥനെ നിഗ്രഹിക്കാൻ നിർദ്ദേശിച്ചു. ജയദ്രഥന്റെ നിർജ്ജീവമായ തല ആരു നിലത്തിടുന്നൊവൊ അവന്റെ ശിരസ്സു പൊട്ടിപോകാനുള്ള വരം ജയദ്രഥന്റെ അച്ഛൻ വൃദ്ധക്ഷത്രൻ ഭഗവാൻ ശിവനിൽ നിന്നും സമ്പാദിച്ചിരുന്നു. അതിനാൽ ഒന്നിനു പുറകെ ഒന്നായി അമ്പെയ്ത് ജയദ്രഥന്റെ ശിരസ്സ് സിന്ധുരാജ്യംവരെ എത്തിച്ചു. സന്ധ്യാവന്ദനത്തിനായി പുറത്തേക്കിറങ്ങിയ വൃദ്ധക്ഷത്രന്റെ മടിത്തട്ടിലേക്കാണ് തലവന്നു വീണത്. പെട്ടെന്നു മടിയിൽ തലവീണപ്പോൾ പേടിച്ച് തട്ടിത്താഴെയിടുകയും കൂട്ടത്തിൽ ആ വൃദ്ധപിതാവിന്റെ ശിരസ്സും തകർന്നുപോയി. ജയദ്രഥവധത്തിനുശേഷം വീണ്ടും യുദ്ധംതുടർന്നു അർജ്ജുനനും കൃപരുമായി യുദ്ധംചെയ്തെങ്കിലും കൃപർ അവശനായി മടങ്ങി. ==== രാത്രിയുദ്ധം ==== [[File:Karna kills Ghatotkacha.jpg|170px|thumb|left|ചിത്രം: രാത്രിയുദ്ധത്തിൽ കർണ്ണൻ ഘടോൽകചനെ കൊല്ലുന്നു]] പകൽ നടന്ന യുദ്ധത്തിൽ ഉണ്ടായ കൗരവപ്പടയുടെ പരാജയം ദുര്യോധനനെ വളരെയധികം ദുഃഖത്തിലാഴ്ത്തി. ദുര്യോധനൻ ദ്രോണരുടെ കുടീരത്തിൽ വന്ന് അന്നു പകലു സംഭവിച്ച പരാജയകാരണങ്ങൾ ചർച്ച ചെയ്തു, കൂട്ടത്തിൽ ദ്രോണരോട് കയർത്തു സംസാരിക്കുകയും ചെയ്തു. കോപാകുലനായ ദ്രോണർ രാത്രിയുദ്ധം ചെയ്യാൻ തയ്യാറായി യുദ്ധക്കളത്തിലെത്തി ശംഖുനാദവും പടഹധ്വനിയും മുഴക്കി. ദ്രോണാചാര്യരുടെ ശംഖുവിളികേട്ട് പാണ്ഡവസേനയും യുദ്ധത്തിനായി എത്തിച്ചേർന്നു. കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധത്തിലെ ആദ്യ രാത്രിയുദ്ധമായിരുന്നു ഇത്. രാത്രീഞ്ചരനായ ഘടോൽകചനു വളരെ ശക്തമായി ആക്രമണം നടത്തുവാൻ രാത്രിയുദ്ധം സഹായിച്ചു. അവന്റെ മുൻപിൽ വന്നുപെട്ട എല്ലാത്തിനേയും കാലപുരിക്കയച്ചുകൊണ്ട് അതിധീരമായി കൗരവപ്പടയോട് ഏറ്റുമുട്ടി. [[ഇരാവാൻ|ഇരവാന്റെ]] മരണത്തിനു കാരണക്കാരനായ [[അലംബുഷൻ|അലംബുഷനെ]] ഈ രാത്രിയിലാണ് [[ഘടോൽകചൻ]] കൊല്ലുന്നത്. ദ്രോണരും, കൃതവർമ്മാവും, ശല്യരും, കൃപരും, ദുര്യോധനാദികളും എന്നുവേണ്ട കൗരവസേനയിലെ ഏവരും രാത്രിയിലെ നിഴലിൽ എവിടെയൊക്കൊയൊ പ്രണരക്ഷാർത്ഥം ഓടിഒളിച്ചു. കർണ്ണനു തന്റെ സാരഥിയേയും, രഥവും, കുതിരകളേയും നഷ്ടമായി. ഘടോൽകചനാൽ കർണ്ണൻ വധിക്കപ്പെടുമെന്നുള്ള ഘട്ടത്തിൽ [[ദേവേന്ദ്രൻ]] കൊടുത്ത ദിവ്യവേൽ അവനു നേരെ പ്രയോഗിച്ചു. (അർജ്ജുനനു വേണ്ടി സൂക്ഷിച്ചു വെച്ചിരുന്ന വേലാണ് ഘടോൽകചന്റെ ജീവനെടുത്തത്). [[ശന്തനു|ശന്തനുവിന്റെ]] ജ്യേഷ്ഠനായ [[ബഹ്ലികൻ|ബാഹ്ലികനും]] കൗരവസേനയിൽ പങ്കെടുത്തിരുന്നു. വാഹലികം (ഇപ്പോൾ കാശ്മീർ) എന്ന രാജ്യത്തിലെ രാജാവായിരുന്നു അദ്ദേഹം. അദ്ദേഹവും അദ്ദേഹത്തിന്റെ പുത്രൻ സോമദത്തനും, സോമദത്തന്റെ പുത്രൻ ഭൂരിശ്രവസ്സും, ഭൂരിശ്രവസ്സിന്റെ പുത്രന്മാരും കൗരവസേനയിൽ ഉൾപ്പെട്ടിരുന്നു. കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധത്തിൽ പങ്കെടുത്ത ഏറ്റവും പ്രായം കൂടിയ വ്യക്തിയായിരുന്നു ബാൽഹികൻ (ഭീഷ്മരുടെ വല്യച്ഛൻ). ബാഹ്ലികനെ രാത്രിയുദ്ധത്തിൽ ഭീമൻ ഗദ കൊണ്ട് എറിഞ്ഞ് കൊന്നു. (ഭീമന്റെ പിതാവ്, പാണ്ഡുവിന്റെ പിതാവ്, വിചിത്രവീരന്റെ പിതാവ്, ശന്തനുവിന്റെ വല്യച്ഛനാണ് [[ബാൽഹികൻ]]). സോമദത്തനേയും, ഭൂരിശ്രവസ്സിനേയും, അവന്റെ പുത്രന്മാരെയും സാത്യകിയും കൊന്നു. ഈ യുദ്ധത്തിൽ രണ്ടുസേനകളിലും നിരവധി നാശനഷ്ടങ്ങളാണ് ഉണ്ടായത്. രാത്രിയുദ്ധം അവസാനിപ്പിച്ച് തിരിച്ചു മടങ്ങിയെത്തിയ പാണ്ഡവർ കൃഷ്ണന്റെ നിർദ്ദേശത്താൽ ദ്രോണരെ വധിക്കാൻ പദ്ധതികൾ തയാറാക്കിത്തുടങ്ങി. === പതിനഞ്ചാം ദിവസം ([[ദ്രോണപർവ്വം]]) === [[File:Kripa and shikhandi.jpg|170px|thumb|right|ചിത്രം: യുദ്ധത്തിലേർപ്പെട്ടിരിക്കുന്ന കൃപാചാര്യരും ശിഖണ്ഡിയും]] {| class="wikitable" border="1" |- ! പതിനഞ്ചാം ദിവസം ! കൗരവസേന ! പാണ്ഡവസേന |- | സർവ്വ സൈന്യാധിപൻ | [[ദ്രോണർ]] | [[ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ]] |- | കൊല്ലപ്പെട്ട പ്രധാനികൾ (കൊന്നവർ) | [[ദ്രോണർ]] ([[ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ]]) | -- |} പാണ്ഡവരേയും സൈന്യത്തേയും മുഴുവനായി നശിപ്പിക്കാനുള്ള തയ്യാറെടുപ്പോടെയാണ് ദ്രോണർ പതിനഞ്ചാം ദിവസം യുദ്ധഭൂമിയിൽ എത്തിയത്. ധർമ്മാധർമ്മങ്ങളെ മറന്ന് പൈശാചികമായ നരവേട്ടയാണ് ആചാര്യൻ ചെയ്തുകൊണ്ടിരുന്നത്. ആർക്കുവേണ്ടിയാണെന്നൊ, എന്തിനുവേണ്ടിയാണെന്നൊ മറന്നുള്ള ദ്രോണാചാര്യരുടെ യുദ്ധംകണ്ട് വിശ്വാമിത്രൻ, അത്രി, വസിഷ്ഠൻ, അംഗിരസ്സ് എന്നിമഹർഷിമാർ അവിടേക്ക് എഴുന്നള്ളി ദ്രോണരെ ക്രൂരപ്രവൃത്തികളിൽ നിന്നും പിന്തിരിയാൻ ഉപദേശിച്ചു. പക്ഷേ തനിക്കു സ്വാതന്ത്ര്യം ഇല്ല എന്നു മറുപടി പറഞ്ഞ് ബ്രാഹ്മണനായ അദ്ദേഹം ഹിംസാത്മകമായ ക്ഷത്രിയധർമ്മം തുടർന്നു. ശത്രുസേനയെ ഒരസ്ത്രത്താൽതന്നെ ഉന്മൂലനാശം വരുത്തുവാനായി ആഗ്നേയാസ്ത്രം പ്രയോഗിക്കാൻ ഭാവിക്കുന്നതുകണ്ട് ഭഗവാൻ കൃഷ്ണൻ സുദർശനം കയ്യിലെടുത്തു. ഈ സമയം യുധിഷ്ഠിരൻ ഇങ്ങനെ വിളിച്ചു പറഞ്ഞു. '''[[അശ്വത്ഥാമാവ്|ഗുരോ! അശ്വത്ഥാമാവ് കഴുത്തറുത്ത് കൊല്ലപ്പെട്ടിരിക്കുന്നു]].''' ഇതു കേട്ട് ദ്രോണർ രഥത്തിൽ സതംഭിച്ചിരുന്നുപോയി. ധർമ്മപുത്രർ ഒരിക്കലും കളവുപറയില്ല എന്നു നന്നായി അറിയാമായിരുന്ന ദ്രോണർ സങ്കടത്തോടെ താന്തശരീരനായി നിൽക്കുമ്പോൾ പ്രതികാരബുദ്ധിയോടെ [[ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ]] വാളുമായി പാഞ്ഞടുത്തു. പക്ഷേ ദ്രോണർ അവനെ അമ്പെയ്തു ദൂരെ പായിച്ചു. ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ ഇരുപത്തിഒന്നു തവണ ദ്രോണരെ വെട്ടുവാനായി പാഞ്ഞടുത്തെങ്കിലും ദ്രോണാർ അപ്പോഴൊക്കെ അവനെ തിരിച്ചു ഓടിച്ചു. ഈ സമയം ഭീമൻ വിളിച്ചു പറഞ്ഞു. ഗുരുനാഥാ! അശ്വത്ഥാമാവ് മരിച്ചു കിടക്കുമ്പോൾ അങ്ങ് വീണ്ടും നരവേട്ടയാടി ആനന്ദിക്കുവാണോ? ഇതുകേട്ട് ദുഃഖാർത്ഥനായ ആചാര്യൻ തന്റെ അമ്പും വില്ലും ആവനാഴിയും എല്ലാം വലിച്ചെറിഞ്ഞ് ചിന്താധീനനായി തേർതട്ടിലിരുന്നു. ആ സമയം ഒട്ടും കളയാതെ ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ മിന്നൽപ്പിണർ വേഗത്തിൽ ഓടിയടുത്തു, തന്റെ വാളിനാൽ ദ്രോണരുടെ തലയറുത്തു താഴെയിട്ടു.<ref name="ReferenceB"/> എല്ലാം ഒരു നിമിഷം കൊണ്ടു കഴിഞ്ഞു. യുദ്ധനിയമം അനുശാസിക്കാത്ത പ്രവൃത്തികണ്ട് സാത്യകി ധൃഷ്ടദ്യുമ്നനോട് പരുഷമായി എതിർത്തു സംസാരിച്ചെങ്കിലും ഭീമൻ ഇടപെട്ടു സാത്യകിയെ സമാധാനപ്പെടുത്തി. പിതാവ് മരിച്ചതറിഞ്ഞ് [[അശ്വത്ഥാമാവ്]] അവിടെ ഓടിയെത്തി. വന്നപാടേ ഒന്നുമാലോചിക്കാതെ സംഹാരരുദ്രനായി പ്രത്യസ്ത്രമില്ലാത്ത ഘോരമായ നാരായണാസ്ത്രം പ്രയോഗിച്ചു.സ്ത്രീകളിലും,ഗോക്കളിലും, നാരായണാസ്ത്രത്തിലും താൻ അസ്ത്രം പ്രയോഗിക്കില്ലെന്ന് പ്രഖ്യാപിച്ച പാർത്ഥൻ കൃഷ്ണനോടൊപ്പം ജ്വലിച്ചുവരുന്ന അസ്ത്രത്തെ ഒട്ടും ഭയപ്പെടാതെ വന്ദിച്ചു നമസ്കരിക്കാൻ എല്ലാവരോടും വിളിച്ചു പറഞ്ഞു.അന്തരീക്ഷത്തിൽ ചെന്ന് വലിയ ചക്രായുധം സൃഷ്ടിച്ച ഈ ദിവ്യാസ്‌ത്രത്തിൽ നിന്നും ആയിരമായിരം ദിവ്യായുധങ്ങൾ പാണ്ഡവർക്ക് മേൽ പൊഴിഞ്ഞുകൊണ്ടിരുന്നു.എന്നാൽ എല്ലാവരും ആയുധം വച്ച് പ്രണമിച്ചതോടെ അവരെവിട്ട് അങ്ങനെ ചെയ്യാതെ അതിനോട് എതിർത്തുനിന്ന ഭീമൻ്റെ നേരെതിരിഞ്ഞ് അസ്ത്രം പഴയതിലും വീര്യത്തോടെ ആയുധങ്ങൾ വർഷിച്ചു. ഉപദേശിച്ചു നിൽക്കാൻ സമയമില്ല എന്നു മനസ്സിലാക്കി അർജ്ജുനൻ വരുണാസ്ത്രം കൊണ്ടും കൃഷ്ണൻ നേരിട്ടും ഭീമനെ ബലമായി കെട്ടിപ്പിടിച്ചു നിലത്തു നമസ്കരിപ്പിക്കുകയും, അസ്ത്രം ശാന്തമാവുകയും ചെയ്തു.നാരായണാസ്ത്രം ഫലം കാണാതെ വന്നപ്പോൾ അശ്വത്ഥാമാവ് ആഗ്നേയാസ്ത്രം പ്രയോഗിച്ചു. പാണ്ഡവരുടെ ഒരു അക്ഷൗഹിണി സൈന്യത്തെ മുഴുവൻ നശിപ്പിച്ച ആഗ്നേയത്തെ അർജ്ജുനൻ വരുണാസ്ത്രം അയച്ച് തടുത്തു. കൂടുതൽ അവിടെ നിൽക്കാൻ ആഗ്രഹിക്കാതെ അശ്വത്ഥാമാവ് ഒരു ഭ്രാന്തനെപ്പോലെ പടക്കളത്തിൽ നിന്നും ഓടിമറഞ്ഞു. സൂര്യൻ അസ്തമിച്ചതോടെ യുദ്ധം മതിയാക്കി ഏവരും പടകുടിരങ്ങളിലേക്ക് മടങ്ങി. === പതിനാറാം ദിവസം ([[കർണ്ണപർവ്വം]]) === [[File:Arjuna and His Charioteer Krishna Confront Karna.jpg|170px|thumb|right|ചിത്രം: കർണ്ണനും അർജ്ജുനനും യുദ്ധഭൂമിയിൽ കണ്ടുമുട്ടുമ്പോൾ]] {| class="wikitable" border="1" |- ! പതിനാറാം ദിവസം ! കൗരവസേന ! പാണ്ഡവസേന |- | സർവ്വ സൈന്യാധിപൻ | [[കർണ്ണൻ]] | [[ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ]] |- | കൊല്ലപ്പെട്ട പ്രധാനികൾ<br />(കൊന്നവർ) | ചിത്രസേനൻ ([[ശ്രുതകർമ്മാവ് ]])<br />ചിത്രൻ ([[പ്രതിവിന്ധ്യൻ]])<br />ത്രിഗർത്തസേന ([[അർജ്ജുനൻ]])<br />പ്രൗണ്ഡകൻ ([[നകുലൻ]]) | കേകേയ സേന (കർണ്ണൻ)<br /> |- | ഉപയോഗിച്ച വ്യൂഹങ്ങൾ | മകരവ്യൂഹം ([[ചീങ്കണ്ണി|മുതലയുടെ ആകൃതി]]) | അർദ്ധചന്ദ്രവ്യൂഹം ([[ചന്ദ്രൻ|ചന്ദ്രക്കലയുടെ ആകൃതി]]) |} ദ്രോണരുടെ മരണത്തെത്തുടർന്ന് പതിനാറാം ദിവസം രാവിലെ സൂര്യോദയത്തെ തുടർന്ന് [[ദുര്യോധനൻ]] സൂര്യപുത്രനെ സർവ്വസേനാധിപതിയായി കുംഭാഭിഷേകം ചെയ്തു. തുടർന്നുള്ള രണ്ടു ദിവസങ്ങൾ കർണ്ണനായിരുന്നു കൗരവസേനയ്ക്കു നേതൃത്വം നൽകിയത്. മഹാഭാരതത്തിൽ പതിനാറും പതിനേഴും യുദ്ധദിവസങ്ങൾ വർണ്ണിക്കുന്നത് കർണ്ണപർവ്വത്തിലാണ്. സർവ്വസേനാധിപനായി കർണ്ണനായതിനാൽ ഗ്രന്ഥകർത്താവ് കർണ്ണപർവ്വം എന്നു പേരു കൊടുത്തു.<ref name="ReferenceA"/> കർണ്ണപർവ്വത്തിൽ 69 അദ്ധ്യായങ്ങളും 4900 പദ്യങ്ങളും അടങ്ങിയിരിക്കുന്നു. സ്ഥാനാഭിഷേകത്തെ തുടർന്ന് ഏവരും വെടിപടഹാദികളോടെ കുരുക്ഷേത്രഭൂമിയിലേക്ക് തിരിച്ചു. മകരവ്യൂഹം ചമച്ച് കർണ്ണൻ തയ്യാറായപ്പോൾ അർദ്ധചന്ദ്ര വ്യൂഹം ചമച്ച് പാണ്ഡവസേനയും എതിർചേരിയിൽ അണിയുറപ്പിച്ചു. കർണ്ണൻ സേനാധിപതിയായിട്ടും കൗരവസേനയ്ക്കു വലിയപ്രയോജനം ഒന്നും വന്നില്ല. നകുലനും, സഹദേവനും ചേർന്ന് വംഗസേനയേയും, ഗാന്ധാരസേനയേയും തകർത്തു. തുടർന്ന് വംഗരാജാവായ പ്രൗണ്ഡകനെ നകുലനും, ത്രിഗർത്തസേനയെ അർജ്ജുനനും ഇല്ലാതാക്കി. സഹദേവൻ ശകുനിയെ തോല്പിച്ച് കൊല്ലാനായി വാളോങ്ങിയപ്പോൾ കരഞ്ഞുകൊണ്ട് അവൻ ഓടിമാറി കർണ്ണരഥത്തിലേറി രക്ഷപ്പെട്ടു. യുധിഷ്ഠിരനും ദുര്യോധനനുമായുണ്ടായ ദ്വന്ദ്വയുദ്ധത്തിൽ ദുര്യോധനൻ പരാജിതനായി. ഭീമന്റെ ശപഥം നിറവേറ്റാനായി ധർമ്മപുത്രർ ദുര്യോധനനെ വെറുതെവിട്ടു. ==== കർണ്ണശാപം ==== ദുര്യോധനന്റെ സങ്കടവും പരിഭവവും കലർന്നവാക്കുകൾ കേട്ട് കർണ്ണൻ തന്റെ ശാപകഥ അവനോട് പറയുന്നു. ദ്രോണാചാര്യരുടെ കീഴിൽ ആയുധവിദ്യ പഠിക്കുന്നകാലത്ത് തനിക്ക് ബ്രഹ്മാസ്ത്രവിദ്യ ഉപദേശിച്ചുതരണം എന്നപേക്ഷിച്ചെങ്കിലും ഒരു സൂതപുത്രനു പറഞ്ഞു കൊടുക്കില്ലെന്നു അദ്ദേഹം തീർത്തു പറഞ്ഞു. പഠിക്കാനുള്ള ആഗ്രഹത്താൽ ബ്രാഹ്മണബാലനായി വേഷം മാറി പരശുരാമന്റെ ശിഷ്യനായി. അദ്ദേഹം ക്ഷത്രിയ വിരോധിയായിരുന്നതിനാലാണ് ബ്രാഹ്മണവേഷത്തിൽ വേഷംമാറി ചെന്നത്. പരശുരാമനിൽ നിന്നും പലദിവ്യാസ്ത്രപ്രയോഗവിദ്യകളും സ്വായത്തമാക്കി. ഒരിക്കൽ പരശുരാമൻ ക്ഷീണിതനായി കർണ്ണന്റെ മടിയിൽ തലവെച്ചു കിടക്കുമ്പോൾ രക്തദാഹിയായ ഒരു വണ്ടുവന്ന് അവന്റെ തുടയിൽ കുത്തിതുരക്കാൻ തുടങ്ങി. കാലനക്കിയാൽ ഗുരുനാഥനു നിദ്രാഭംഗം വരുമെന്നു കരുതി അനക്കാതെ വേദന സഹിച്ചിരുന്നു. ഗുരുനാഥൻ ഉണർന്നു നോക്കുമ്പോൾ ചോരയിൽ മുങ്ങിയിരുന്ന കർണ്ണനെ കണ്ടു. ക്ഷത്രിയനല്ലാതെ ഈ വേദന ക്ഷമയോടെ സഹിക്കുവാൻ ഒരു ബ്രാഹ്മണനു സാദ്ധ്യമല്ലെന്നു ദൃഢമായി ഉറച്ചുകൊണ്ട് പരശുരാമൻ കോപിഷ്ഠനായി. സത്യം പറഞ്ഞപ്പോൾ അദ്ദേഹം കർണ്ണനെ ശപിച്ചു. <br /> '''യുദ്ധം മുറുകിവരുമ്പോൾ നിനക്ക് യുക്തിതോന്നാതെ പോകട്ടെ !!''' <br /> കർണ്ണൻ തുടർന്നു; അർജ്ജുനനു അവന്റെ പിതാവായ ദേവേന്ദ്രൻ നൽകിയ മണിമയമായ കിരീടവും, വരുണൻ കൊടുത്ത ഗാണ്ഡീവവും, ഒടുങ്ങാത്ത ആവനാഴിയും, ഭഗവാൻ ശിവനിൽനിന്നു ലഭിച്ച പാശുപതവും എല്ലാത്തിനും പുറമെ കൃഷ്ണൻ സാരഥിയായും ഉണ്ട്. പലദിവ്യാസ്ത്രവിദ്യകളും അറിയാവുന്ന തനിക്കു നല്ലൊരു തേരാളിയെ കിട്ടിയാൽ നിഷ്പ്രയാസം യുദ്ധം ജയിക്കാം. കർണ്ണന്റെ ആഗ്രഹപ്രകാരം ദുര്യോധനന്റെ അപേക്ഷയിൽ മാദ്രരാജാവായ [[ശല്യർ]] കർണ്ണന്റെ തേരാളിയാവാമെന്നു സമ്മതിച്ചു. === പതിനേഴാം ദിവസം ([[കർണ്ണപർവ്വം]]) === [[File:Arjuna karna.jpg|170px|thumb|right|യുദ്ധം പതിനേഴാം ദിവസം: മണ്ണിലുറച്ചുപോയ തേർചക്രം എടുത്തുമാറ്റാൻ ശ്രമിക്കുന്ന [[കർണ്ണൻ]]]] {| class="wikitable" border="1" |- ! പതിനേഴാം ദിവസം ! കൗരവസേന ! പാണ്ഡവസേന |- | സർവ്വ സൈന്യാധിപൻ | [[കർണ്ണൻ]] | [[ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ]] |- | കൊല്ലപ്പെട്ട പ്രധാനികൾ (കൊന്നവർ) | [[ദുശ്ശാസനൻ]] ([[ഭീമസേനൻ]])<br />[[കൗരവർ|77 ധൃതരാഷ്ട്രപുത്രർ]] ([[ഭീമൻ]])<br />[[കർണ്ണൻ]] ([[അർജ്ജുനൻ]]) | -- |} ദുര്യോധനൻ ശല്യരുടെ മുൻപിൽ താണപേക്ഷിച്ചതിനെത്തുടർന്ന് കർണ്ണസാരഥിയാവാൻ അദ്ദേഹം സമ്മതിച്ചു. അതിനു ഉദാഹരണമായി ദുര്യോധനൻ ത്രിപുരദഹനകഥ ശല്യർക്കു പറഞ്ഞുകൊടുക്കുന്നുണ്ട്. മാദ്രമഹാരാജാവായ ശല്യർ ഒരു കയ്യിൽ ചമ്മട്ടിയും മറുകയ്യിൽ കുതിരയുടെ കടിഞ്ഞാണും പിടിച്ച് കർണ്ണന്റെ തേർ തെളിച്ചു. സൂര്യതേജ്വസിയായി കർണ്ണൻ [[കാളപൃഷ്ഠം|കാളപൃഷ്ഠമെന്ന]] ചാപവും കുലച്ച് ചതുരംഗസേനകളുടെ അകമ്പടിയോടെ കുരുക്ഷേത്രത്തിലേക്ക് എഴുന്നള്ളി. ധർമ്മപുത്രർക്കു കൊടുത്ത വാക്കുപാലിക്കാൻ ഈ അവസരം ഭംഗിയായി ശല്യർ ഉപയോഗിച്ചു. കർണ്ണൻ ആത്മപ്രശംസ നടത്തുന്ന സമയങ്ങളിൽ അതിനെ നിശ്ശിതമായി അദ്ദേഹം ഖണ്ഡിച്ചുകൊണ്ടിരുന്നു. ശല്യരുടെ കുത്തുവാക്കുകൾ കേട്ട് പലപ്പോഴും കർണ്ണൻ അക്ഷമനായി. ധർമ്മപുത്രരുമായി ഏറ്റുമുട്ടിയ കർണ്ണൻ അദ്ദേഹത്തെ തോൽപ്പിച്ചെങ്കിലും കുന്തിക്കു കൊടുത്തവാക്കുപാലിക്കാനായി യുധിഷ്ഠിരനെ കൊല്ലാതെ വിട്ടു. ==== ദുശ്ശാസനവധം ==== [[File:Bhima drinks blood.jpg|170px|thumb|left|[[ദുശ്ശാസനൻ|ദുശ്ശാസനന്റെ]] മാറുപിളർന്ന് ചോരകുടിക്കുന്ന [[ഭീമൻ]]]] പതിനേഴുദിവസമായി ദുശ്ശാസനനെ തേടിനടന്ന [[ഭീമൻ]] [[ദുശ്ശാസനൻ|ദുശ്ശാസനനെ]] കാണുകയും ദ്വന്ദ്വയുദ്ധത്തിനു പോർവിളിക്കുകയും ചെയ്തു. രണ്ടു മത്തഗജങ്ങൾ ഏറ്റുമുട്ടുന്നതുപോലെ ഇരുവരും കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധഭൂമിയിൽ ഏറ്റുമുട്ടി. രണ്ടുപേരുടെ ഗദകളും തകർന്നപ്പോൾ മുഷ്ടിയുദ്ധം ആരംഭിച്ചു. ഭീമൻ കോപാന്ധനായി ദുശ്ശാസനനെ അവൻ മുൻപു പാണ്ഡവരോടു ചെയ്തുകൂട്ടിയ തിന്മകൾ വിളിച്ചുപറഞ്ഞു വളരെയധികം അധിക്ഷേപിച്ചുകൊണ്ടിരുന്നു. ഒടുവിൽ തരം കിട്ടയപ്പോൾ ഭീമൻ ദുശ്ശാസനനെ തള്ളിതാഴെയിട്ട് ഗദകൊണ്ട് ശിരസ്സിലടിച്ചു. തലപൊട്ടി താഴെവീണ ദുശ്ശാസനന്റെ പുറത്തു നിന്നുകൊണ്ട് തന്നോടും സഹോദരന്മാരോടും ദ്രൗപദിയോടും ചെയ്ത ഒരോ ദുഷ്പ്രവൃത്തികൾക്കും എണ്ണിയെണ്ണി പറഞ്ഞ് ഗദകൊണ്ട് തലക്കും നെഞ്ചത്തും അടിച്ചുകൊന്നു. അവസാനം ദുശ്ശാസനന്റെ നെഞ്ചിൽ ഇരുന്ന് മാറുപിളർന്ന് കുടൽമാലകൾ പുറത്തിട്ട് ചോരകുടിച്ചു ആർത്തട്ടഹസിച്ചു. കണ്ടാൽ ഏവരും പേടിച്ചു പോകുന്നവിധമുള്ള ഭീമന്റെ പ്രവൃത്തിയായിരുന്നു അവിടെ അരങ്ങേറിയത്. പാർഷദിയുടെ അഴിച്ചിട്ട തലമുടിയിൽ പുരട്ടാനുള്ള ചോരയുമായി കുടൽമാലകൾ ശരീരത്തിൽ വാരിവലിച്ചിട്ട് ഭീമൻ സ്യമന്തപഞ്ചകത്തിലേക്ക് ഓടി. കുടൽമാലകൾ കഴുത്തിൽ ചുറ്റി ചോരയിൽ കുളിച്ചു നിൽക്കുന്ന ഭീമനെ കണ്ട് പാഞ്ചാലി പേടിച്ചുപോയി. ചെന്നപാടെ ദുശ്ശാസനനന്റെ ചോര പാഞ്ചാലിയുടെ മുടിയിൽ പുരട്ടികൊടുത്തു. [[ശപഥം]] നിറവേറ്റി വർഷങ്ങൾക്കുശേഷം [[ദ്രൗപദി]] തന്റെ മുടികെട്ടി. ദുശ്ശാസനന്റെ ചോരകുടിച്ചു ഭീമനും ശപഥം പൂർത്തിയാക്കി. ധൃതരാഷ്ട്രസഭയിലുണ്ടായ ദ്രൗപദിവസ്ത്രാക്ഷേപമായിരുന്നു ഇരുവരുടെയും ശപഥത്തിനു കാരണം. വീണ്ടും യുദ്ധക്കളത്തിലെത്തിയ ഭീമൻ ദുര്യോധനനെ മറ്റനുജന്മാരെ എല്ലാവരേയും കൊന്നൊടുക്കി. ദുശ്ശാസനന്റെ രക്തം വയറ്റിൽ കിടന്നു തിളച്ചുമറിയുന്നതിനാലാവണം അവന്റെ മുൻപിൽ വന്നുപെട്ട ഒന്നിനെയും അവൻ ജീവനോടെ വിട്ടില്ല. അന്നേദിവസം ഭീമൻ ദുശ്ശാസനനെ കൂടാതെ ദുര്യോധനന്റെ എഴുപത്തിഏഴ് അനുജന്മാരെ കൊന്നൊടുക്കി. ==== കർണ്ണവധം ==== [[File:Death of Karna.jpg|170px|thumb|left|കർണ്ണവധം-രാജാരവി വർമ്മ ചിത്രം]] പതിനേഴാം നാൾ മദ്ധ്യാഹ്നശേഷം കർണ്ണനും അർജ്ജുനനും നേരിട്ട് ഏറ്റുമുട്ടി. പല ദിവ്യാസ്ത്രങ്ങളും ഇരുവരും പ്രയോഗിച്ചു. യുദ്ധം തുല്യനിലയിൽ പുരോഗമിച്ചുകൊണ്ടിരുന്നു . ഇതിനിടയിൽ കർണ്ണൻ '''ഉരഗാസ്യാ''' എന്ന '''സർപ്പമുഖബാണം''' അർജ്ജുനനു നേരെ പ്രയോഗിച്ചു . എന്നാൽ കൃഷ്ണന്റെ സമയോചിതമായ ഇടപെടൽ മൂലം കർണ്ണന്റെ ആ അസ്ത്രം പാഴിലായി . അസ്ത്രം അർജ്ജുനന്റെ ശിരസ്സിനു നേരെ പാഞ്ഞുചെല്ലുന്നതു മനസ്സിലാക്കിയ കൃഷ്ണൻ തന്റെ പാദം കൊണ്ട് രഥം അഞ്ചു വിരലാഴത്തിൽ പൂഴിയിൽ താഴ്ത്തി. നിമിഷനേരം കൊണ്ട് നാഗാസ്ത്രം അർജ്ജുനന്റെ കിരീടത്തിൽ സ്പർശിച്ചു കടന്നുപോയി, കിരീടം കത്തിപ്പോയി. ആ സമയം ശല്യർ കർണ്ണരഥം മുൻപോട്ട് എടുത്തു, തുടർന്ന് കർണ്ണന്റെ വധകാലം ആഗതമായതിനാൽ അദ്ദേഹത്തിന് മുൻപ് ലഭിച്ച ഒരു ബ്രാഹ്മണശാപത്താൽ രഥചക്രം പുതഞ്ഞു ഇളകാതെയായി. കൂടാതെ ഗുരുവായ പരശുരാമന്റെ ശാപത്താൽ ബ്രഹ്‌മാസ്‌ത്രം കര്ണ്ണന് തോന്നാതെയുമായി . കർണ്ണൻ എന്ത് ചെയ്യണമെന്നറിയാതെ കുഴങ്ങി . തുടർന്ന് അർജ്ജുനനെ താൽക്കാലികമായി ഒന്ന് മോഹാലസ്യപ്പെടുത്തിയ ശേഷം രഥചക്രം പൊക്കിമാറ്റാൻ കർണ്ണൻ ശ്രമിച്ചു. അപ്പോഴേക്കും അർജ്ജുനനു ബോധം വന്നു.ആ സമയം ആയുധമില്ലാതെ രഥചക്രം ഉയർത്തിക്കൊണ്ടിരിയ്ക്കുന്ന കർണനെ വധിയ്ക്കാൻ അർജുനൻ മടിച്ചു എന്നാൽ ഇങ്ങനെ ഒരവസരത്തിൽ അല്ലാതെ കർണനെ വധി യ്ക്കാൻ സാധിയ്ക്കില്ലലന്ന കൃഷ്ണന്റെ വാക്കുകൾ കേട്ട് അവസരം പാഴാക്കാതെ കൃഷ്ണന്റെ നിർദ്ദേശത്തോടെ അർജ്ജുനൻ അർദ്ധചന്ദ്രബാണമെയ്തു കർണ്ണന്റെ ശിരസ്സു മുറിച്ചു. സർവ്വസൈന്യാധിപന്റെ മരണം കൗരവപ്പടയെ നിരാശപ്പെടുത്തുകയും അവർ കൂട്ടമായി തിരിഞ്ഞോടുകയും ചെയ്തു. തുടർന്ന് സൂര്യനസ്തമിക്കുകയും പതിനേഴാം ദിവസത്തെ യുദ്ധം അവസാനിക്കുകയും ചെയ്തു. === പതിനെട്ടാം ദിവസം ([[ശല്യപർവ്വം]]) === [[File:Krishna declaring the end of Mahabharata War by blowing the Conch Shell.jpg|170px|thumb|right|യുദ്ധം പതിനെട്ടാം ദിവസം: [[ദുര്യോധനൻ|ദുര്യോധനന്റെ]] പതനത്തോടെ യുദ്ധം അവസാനിച്ചതായി ഇരുപക്ഷവും പ്രഖ്യാപിക്കുന്നു, കൃഷ്ണൻ പാഞ്ചജന്യം മുഴക്കി ഏവരേയും അറിയിക്കുന്നു (16-ആം നൂറ്റാണ്ടിലെ മുഗൾകാലത്തെ എണ്ണഛായാചിത്രം)]] {| class="wikitable" border="1" |- ! പതിനെട്ടാം ദിവസം ! കൗരവസേന ! പാണ്ഡവസേന |- | സർവ്വ സൈന്യാധിപൻ | [[ശല്യർ]] | [[ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ]] |- | കൊല്ലപ്പെട്ട പ്രധാനികൾ (കൊന്നവർ) | [[ദുര്യോധനൻ]] ([[ഭീമൻ]])<br />[[ശല്യർ]] ([[യുധിഷ്ഠിരൻ]])<br />[[ശകുനി]] ([[സഹദേവൻ]])<br />ശല്യപുത്രൻ ([[സഹദേവൻ]]) | [[ചേകിതൻ]] ([[ദുര്യോധനൻ]])<br /> |} [[കർണ്ണൻ|കർണ്ണന്റെ]] മരണത്തെത്തുടർന്ന് [[ദുര്യോധനൻ]] പതിനെട്ടാംനാൾ രാവിലെ [[ശല്യർ|ശല്യരെ]] സർവ്വസേനാധിപതിയായി സ്ഥാനാഭിഷേകം ചെയ്തു. പാണ്ഡുവിന്റെ രണ്ടാമത്തെ പത്നിയായ [[മാദ്രി|മാദ്രിയുടെ]] ജ്യേഷ്ഠനും, മാദ്രരാജ്യത്തിലെ മഹാരാജാവും ആയിരുന്നു അദ്ദേഹം. നകുല-സഹദേവന്മാരുടെ മാതുലനായ അദ്ദേഹം വ്യദ്ധനായിരുന്നെങ്കിലും അതിസാഹസികനായ യുദ്ധനിപുണനും ധർമ്മിഷ്ഠനുമായിരുന്നു. [[അശ്വത്ഥാമാവ്|അശ്വത്ഥാമാവാണ്]] അദ്ദേഹത്തെ സർവ്വസേനാധിപതിയായി വാഴിക്കാൻ ദുര്യോധനനോട് ഉപദേശിച്ചത്. പതിനെട്ടാം നാളിലെ യുദ്ധവിവരണങ്ങൾ വർണ്ണിക്കുന്നത് ശല്യപർവ്വത്തിലാണ്. സർവ്വസേനാധിപനായി ശല്യരായതിനാൽ ഗ്രന്ഥകർത്താവ് ശല്യപർവ്വം എന്നു പേരു കൊടുത്തു.<ref name="ReferenceA"/> ശല്യപർവ്വത്തിൽ 59 അദ്ധ്യായങ്ങളും 3220 പദ്യങ്ങളും അടങ്ങിയിരിക്കുന്നു. ==== ശല്യർവധം ==== ശല്യർ ആദ്യമായി എതിർത്തു യുദ്ധം ചെയ്തതു ധർമ്മപുത്രരുമായാണ്. വൃദ്ധനായ ശല്യരുടെ അസ്ത്രപ്രയോഗത്തിൽ യുധിഷ്ഠിരൻ ക്ഷീണിതനായി തേർത്തട്ടിൽ വീണുപോയി. ഭീമൻ സഹായത്തിനെത്തി ധർമ്മപുത്രരെ അവിടെനിന്നും മാറ്റി. വീണ്ടും ധർമ്മപുത്രർ യുദ്ധത്തിൽ തിരിച്ചുവരികയും ശല്യരുമായി അതിശക്തമായ യുദ്ധം തുടരുകയും ചെയ്തു. ഒടുവിൽ ധർമ്മപുത്രർ ദിവ്യമായ വേൽ ശല്യർക്കുനേരെ പ്രയോഗിക്കുകയും ആ വൃദ്ധൻ നിലംപതിക്കുകയും ചെയ്തു. ശല്യരുടെ പതനം കണ്ട് കൗരവപ്പട പിന്തിരിഞ്ഞോടി. ആൾക്കൂട്ടത്തിനിടയിലൂടെ രക്ഷപ്പെടാൻ ശ്രമിച്ച [[ശകുനി|ശകുനിയെ]] സഹദേവൻ കടന്നുപിടിച്ചു. ഞാൻ നിങ്ങളുടെ ബന്ധുവാണേ.. എന്നു വാവിട്ടുകരഞ്ഞ ശകുനിയെ സഹദേവൻ തന്റെ വാളിനാൽ കൊന്നുകളഞ്ഞു. ഓടിപ്പോയ കൗരവപ്പടയെ അശ്വത്ഥാമാവും, കൃതവർമ്മാവും, കൃപാചാര്യരും ചേർന്ന് വീണ്ടും യുദ്ധഭൂമിയിലേക്ക് കൊണ്ടുവന്നു. യുദ്ധം തുടങ്ങിയപ്പൊഴേക്കും സർവ്വസൈന്യാധിപൻ മരിച്ചതുകണ്ട് ദുര്യോധനൻ ഞെട്ടിപ്പോയി. അദ്ദേഹം ധൃഷ്ടദ്യുമ്നനുമായി എതിർത്തു. യഞ്ജസേനപുത്രനെ സഹായിക്കാൻ ഭീമനും അർജ്ജുനനും അവിടെ എത്തിച്ചേർന്നു. അതിഭീകരമായ ഈ യുദ്ധത്തിൽ കൗരവപ്പട മുഴുവനും തകർന്നുപോയി. ക്ഷീണിതനായി ചോരയിൽ കുളിച്ച ദുര്യോധനൻ കുതിരപ്പുറത്തേറി അവിടെ നിന്നും പാലായനം ചെയ്തു. ==== ദുര്യോധനവധം ==== [[File:Bhima fighting Duryodhana.jpg|170px|thumb|left|[[ദുര്യോധനൻ|ദുര്യോധനനുമായി]] ദ്വന്ദ്വയുദ്ധം ചെയ്യുന്ന [[ഭീമൻ]] (ചിത്രം)]] ദുര്യോധനൻ ആരോടു പറയാതെയാണ് യുദ്ധഭൂമി വിട്ടത്. അതിനാൽ കുറച്ചു സമയം കഴിഞ്ഞ് മഹാരാജാവിനെ കാണുന്നില്ല, എന്നു പലരും വിളിച്ചു പറയാൻ തുടങ്ങി. കൃതവർമ്മാവും, കൃപാചാര്യരും അവിടെ മുഴുവനും തിരഞ്ഞെങ്കിലും അദ്ദേഹത്തെ കണ്ടെത്താനായില്ല. ധൃതരാഷ്ട്ര സചിവനായ [[സഞ്ജയൻ]] അവിടെ എത്തുകയും അദ്ദേഹത്തിനു വ്യാസൻ കൊടുത്ത ദിവ്യചക്ഷുസ്സ് ഉപയോഗിച്ച് ദുര്യോധനൻ എവിടെയാണെന്നു കണ്ടെത്തുകയും ചെയ്തു. ദ്വൈപായനഹ്രദം (കൃഷ്ണഹ്രദം) എന്ന കുരുക്ഷേത്രത്തിനടുത്തുള്ള പുണ്യതീർത്ഥത്തിനു (തടാകം) സമീപമാണ് ദുര്യോധനൻ പോയത്. സഞ്ജയനെ കൂട്ടി രണ്ടും പേരും (കൃപർ, കൃതവർമ്മാവ്) ചെല്ലുമ്പോൾ രക്തം ഒഴുകി ക്ഷീണിതനായ ദുര്യോധനനെയാണ് അവിടെ കണ്ടത്. ഭീമനു ദിവസവും മാംസം കൊടുത്തിരുന്ന കാട്ടാളൻ ദുര്യോധനനെ അവിടെകാണുകയും ഈ വിവരം പാണ്ഡവരെ അറിയിച്ചതനുസരിച്ച് ഏവരും അവിടെ എത്തിച്ചേരുകയും ചെയ്തു. തടാകത്തിൽ കിടക്കുന്ന ദുര്യോധനനെ കരയ്ക്കു കയറ്റാതെ യുദ്ധം ചെയ്യാൻ പാടില്ല എന്നുള്ള യുദ്ധധർമ്മം അനുസരിച്ച്, യുധിഷ്ഠിരൻ അധിക്ഷേപവാക്കുകൾ പറഞ്ഞു കരക്കു കയറ്റി. ഈ സമയത്ത് [[ബലരാമൻ|ബലരാമനും]] അവിടെ എത്തിച്ചേർന്നു. മൈത്രേയമുനിയുടെ ശാപകഥയും (തുടയിൽ അടിയേറ്റ് മരിക്കാൻ ഇടവരട്ടെ!) ഇതിനിടയിൽ കൃഷ്ണൻ ഭീമനോട് പറഞ്ഞു. അദ്ദേഹത്തിന്റെ നിർദ്ദേശത്താൽ സ്യമന്തപഞ്ചകത്തിൽ വെച്ച് ദ്വന്ദ്വയുദ്ധം ആരംഭിച്ചു. പതിനെട്ടാം നാൾ മദ്ധ്യഹ്നം മുതൽ ആരംഭിച്ച ദ്വന്ദ്വയുദ്ധം സന്ധ്യവരെ നീണ്ടു. അവസാനം ഭീമന്റെ അതിശക്തമായുള്ള ഗദാപ്രഹരമേറ്റ് തുടയെല്ലു പൊട്ടി ദുര്യോധനൻ വീണു. ഭീമൻ അവന്റെ മാറത്തു കയറി നിന്ന് ഗദയാൽ അവന്റെ ശിരസ്സിൽ തുടരെ തുടരെ അടിച്ചു. അവന്റെ ഓരോ ദ്രോഹപ്രവൃത്തിയും എണ്ണി വിളിച്ചു പറഞ്ഞുകൊണ്ടാണ് ഓരോ അടിയും അടിച്ചത്. ഭീമന്റെ ഈ കഠിന പ്രവൃത്തികണ്ട് ബലരാമൻ ഹലായുധമെടുത്തുവന്നെങ്കിലും കൃഷ്ണൻ അദ്ദേഹത്തെ ശാന്തനാക്കി. കൗരവസേനയിലെ മൂന്നുപേർ മാത്രം ശേഷിച്ചു, അവരുടെ അനുവാദത്തോടെ യുദ്ധം അവസാനിപ്പിച്ചു. പാണ്ഡവരെല്ലാവരും തങ്ങളുടെ ശിബിരങ്ങളിലേക്ക് സമാധാനമായി മടങ്ങി. അപ്പോഴേക്കും സൂര്യനും അസ്തമിച്ചു. അർജ്ജുനരഥത്തിൽ നിന്നും അർജ്ജുനൻ ആദ്യം ഇറങ്ങാൻ കൃഷ്ണൻ ആവശ്യപ്പെട്ടു. പാർത്ഥൻ ഇറങ്ങിക്കഴിഞ്ഞു കൊടിയിൽ നിന്നും ഹനുമാനും, ഒടുവിൽ കൃഷ്ണനും ഇറങ്ങി. ചമ്മട്ടി തേർത്തട്ടിൽ തന്നെ ഇട്ടു. തൽക്ഷണം തേർ അഗ്നിക്കിരയായി. (ദ്രോണരുടെ ആഗ്നേയാസ്ത്രത്താൽ കത്തിക്കരിയേണ്ട രഥം യുദ്ധാവസാനംവരെ നശിക്കാതെ കൃഷ്ണൻ സുക്ഷിക്കുകയായിരുന്നു.) ==== സൗപ്തികപർവ്വം ==== {{പ്രധാനലേഖനം|സൗപ്തികപർവ്വം}} [[പ്രമാണം:Arastthaman propitiates Śiva before making a night attack on the Pandava camp.jpg|170px|ലഘുചിത്രം|ഇടത്ത്‌|അശ്വത്ഥാമാവ് രാത്രിയുദ്ധത്തിനു മുന്നോടിയായി ശിവപൂജ നടത്തുന്നു]] കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധത്തിലെ പതിനെട്ടാം നാളിൽ രാത്രിയിൽ നടന്ന സംഭവങ്ങളെ ഗ്രന്ഥകർത്താവ് ഈ സൗപ്തികപർവ്വത്തിൽ വിവരിച്ചിരിക്കുന്നു. സഞ്ജയനിലൂടെ വിവരങ്ങൾ അറിഞ്ഞ അശ്വത്ഥാമാവ് സ്യമന്തപഞ്ചകത്തിൽ എത്തിച്ചേർന്നു ദുര്യോധനനെ കണ്ടു. ഹസ്തിനപുരിയുടെ യുവരാജാവ് മണ്ണിൽ ചോരയൊലിപ്പിച്ചു കിടക്കുന്നതുകണ്ട് ദുഃഖിതനായ ദ്രോണപുത്രരെ സുയോധനൻ സമാധാനിപ്പിച്ചു. ഈ പർവ്വത്തിൽ 18 അദ്ധ്യായങ്ങളും 870 പദ്യങ്ങളും അടങ്ങിയിരിക്കുന്നു. ഉറക്കത്തിൽ (സുപ്തിയിൽ) നടന്ന കാര്യങ്ങൾ വിവരിക്കുന്ന അദ്ധ്യായത്തിനു വ്യാസൻ സൗപ്തികപർവ്വം എന്നുപേരുകൊടുത്തു.<ref name="ReferenceA"/> യുദ്ധം അവസാനിച്ചു കഴിഞ്ഞു തിരിച്ചെത്തിയ പാണ്ഡവർ അഞ്ചുപേരെയും കൂട്ടി കൃഷ്ണൻ ശിബിരത്തിനുപ്പുറത്ത് [[ഗോമദി നദി|ഗോമദി നദീതീരത്ത്]] പോയി അന്ന് അവിടെ വിശ്രമിക്കാൻ തീരുമാനിച്ചു. സാത്യകി അന്നു തന്നെ മഥുരയ്ക്കു പോയിരുന്നു. ആ രാത്രിയിൽ പാണ്ഡവരും കൃഷ്ണനും സാത്യകിയും ഒഴിച്ച് മറ്റുള്ളവർ പടകുടീരങ്ങളിൽതന്നെ വിശ്രമിച്ചു. പാണ്ഡവരേയും അവരുടെ പുത്രന്മാരേയും, ധൃഷ്ടദ്യുമ്നനേയും എന്നുവേണ്ട സർവ്വമാന ആൾക്കാരെയും ഈ രാത്രിയിൽ തന്നെ കൊല്ലുമെന്നു അശ്വത്ഥാമാവ് ദുര്യോധനനു വാക്കുകൊടുത്തു. അതിനെത്തുടർന്ന് [[കൃപർ|കൃപാചാര്യരുടെ]] നിർദ്ദേശത്താൽ ദുര്യോധനൻ കിടന്നകിടപ്പിൽ തന്നെ അശ്വത്ഥാമാവിനെ കൗരവസേനാധിപതിയായി വാഴിച്ചു. മൂന്നുപേരും അവിടെനിന്നും യാത്രതിരിച്ചു. ഇടയ്ക്കുവെച്ച് വിശ്രമിച്ച ഈ മൂവർസംഘത്തിലെ കൃതവർമ്മാവും കൃപാചാര്യരും പകലു നടന്ന യുദ്ധത്തിന്റെ ക്ഷീണത്തിൽ ഉറങ്ങിപ്പോയി. പക്ഷേ തന്റെ പിതാവ്‌ ദ്രോണാചാര്യരുടെ ഘാതകരെ ഉന്മൂലനാശം ചെയ്യാൻ എന്താണ്‌ പോംവഴി എന്നാലോചിച്ച്‌ കൊണ്ടിരിക്കുകയായിരുന്നു അശ്വത്ഥാമാവ്‌. പാണ്ഡവരോടുള്ള അടക്കാനാവാത്ത പക അയാളുടെ മാനസികനില തന്നെ അവതാളത്തിലാക്കി. രാവേറെയായി, ഇതിനിടയിൽ അശ്വത്ഥാമാവ് ഒരു കാഴ്ചകണ്ടു. ദൂരെ ഒരു മരത്തിൽ സുഷുപ്‌തിയിലാണ്ടിരിക്കുന്ന [[കാക്ക|കാക്കക്കൂട്ടത്തെ]] ഒളിച്ചു വന്നാക്രമിക്കുന്ന [[മൂങ്ങ|കൂമന്മാരുടെ]] ചെയ്‌തികൾ അവന്റെ ശ്രദ്ധയിൽപ്പെട്ടു. കൂമന്മാരുടെ ആ യുദ്ധതന്ത്രം അശ്വത്ഥാമാവ്‌ നടപ്പിലാക്കാൻ തീരുമാനിക്കുന്നു. ==== ധൃഷ്ടദ്യുമ്നവധം ==== [[അശ്വത്ഥാമാവ്]] ഓരോ കുടീരത്തിലും കയറി ഉറങ്ങിക്കിടന്ന സകലമാനമാൾക്കാരെയും നിർദ്ദയം കൊന്നൊടുക്കി. പകുതി ജീവനോടെ പുറത്തേക്ക് ഓടിയിറങ്ങിയവരെ പുറത്തുകാവൽ നിന്നിരുന്ന കൃതവർമ്മാവും, കൃപാചാര്യരും ചേർന്ന് കൊന്നു. അമാവാസി രാത്രിയായതിനാൽ കൂരിരുട്ടിൽ നടന്ന സംഭവം അടുത്തുള്ള കുടീരങ്ങളിൽ അറിയുന്നതിനു മുൻപെ മൂവർക്കും അവരെ ആക്രമിക്കാനും സഹായകമായി. ഉറങ്ങിക്കിടന്ന [[ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ|ധൃഷ്ടദ്യുമ്നന്റെ]] നെഞ്ചത്തു ചവുട്ടി അശ്വത്ഥാമാവ് അവനെ ഉണർത്തി. തലമുടിക്കു പിടിച്ചു വലിച്ചു താഴെയിട്ട് നിർദ്ദയം ചവുട്ടിയും, മാന്തിക്കീറിയും അവനെ ആക്രമിച്ചു. പാണ്ഡവസേനാധിപതിയായ ധൃഷ്ടദ്യുമ്നനെ ആയുധമെടുക്കാതെയാണ് അശ്വത്ഥാമാവ് കൊന്നത്. ഇതിനിടയിൽ ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ തന്നെ ആയുധം കൊണ്ട് കൊല്ലാൻ അശ്വത്ഥാമാവിനോട് അപേക്ഷിച്ചു എങ്കിലും അതുകൂട്ടാക്കാതെ തന്റെ പിതാവിനെ കൊന്നതിനാലുള്ള കോപത്താൽ പൈശാചികമായിതന്നെ അവനെ കൈയ്യും, നഖവും, കാലുമുപയോഗിച്ച് അതിഹീനമായി കൊലചെയ്തു. അതിനുശേഷം [[ശിഖണ്ഡി|ശിഖണ്ഡിയേയും]], [[ദ്രൗപദി|ദ്രൗപദിയുടെ]] അഞ്ചുപുത്രന്മാരേയും ([[പ്രതിവിന്ധ്യൻ]], [[സുതസോമൻ]], [[ശ്രുതസേനൻ]], [[ശതാനീകൻ]], [[ശ്രുതകർമ്മാവ്]]) കൊന്നൊടുക്കി. പാണ്ഡവർക്കു പുത്രന്മാരായും ഈ അഞ്ചുപേർ മാത്രമേ യുദ്ധാനന്തരം അവശേഷിച്ചിരുന്നുള്ളു. അവരെയാണ് പതിനെട്ടാം യുദ്ധം കഴിഞ്ഞ് ക്ഷീണിച്ചുറങ്ങുമ്പോൾ രാത്രിയിൽ കൊലചെയ്തത്. അർജ്ജുനന്റെ പുത്രനായ [[ബഭ്രുവാഹനൻ]] ഒഴിച്ച് (മണലൂർ രാജകുമാരിയായ [[ചിത്രാംഗദ]] യിൽ ജനിച്ച കുമാരൻ) എല്ലാ പാണ്ഡവ പുത്രന്മാരും യുദ്ധത്തിൽ പങ്കെടുത്തിരുന്നു. കുരുക്ഷേത്രയിലെ പടകുടീരത്തിൽ ഉറങ്ങിക്കിടന്ന എല്ലാവരേയും കൊന്നൊടുക്കിയ അശ്വത്ഥാമാവിനു പാണ്ഡവരെ അവിടെ കണ്ടെത്താനായില്ല. മൂന്നുപേരും വീണ്ടും പല തവണ പാണ്ഡവർക്കായി അവിടെ തിരച്ചിൽ നടത്തിയെങ്കിലും കാണാഞ്ഞതിനാൽ അവസാനം ആ കുടീരങ്ങൾ മുഴുവനും അവർ തീയിട്ടു നശിപ്പിച്ചു. പാണ്ഡവർ അവിടെ ഒളിച്ചിരുപ്പുണ്ടെങ്കിൽ തീയിൽ വെന്തു മരിച്ചോളും എന്നുകരുതിയാണ് പടകുടീരങ്ങൾക്ക് തീയിട്ടത്. അതിനുശേഷം ഈ സന്തോഷ വാർത്ത അറിയിക്കുവാൻ മൂന്നുപേരും ആ രാത്രിയിൽ തന്നെ ദുര്യോധനനികിടത്തിൽ ചെന്നു ചേർന്നു. സൂര്യോദയത്തിനു മുൻപു തന്നെ തിരിച്ചെത്തിയ മൂന്നുപേരും അവിടെ നടന്ന വിവരങ്ങൾ ദുര്യോധനനെ വിശദമായി അറിയിച്ചു. പാണ്ഡവരും ശേഷിച്ച മറ്റുള്ളവരും മരിച്ചുവെന്ന് കേട്ട് സന്തുഷ്ടനായ ദുര്യോധനൻ അശ്വത്ഥാമാവിനെ പ്രശംസിക്കാനും മടിച്ചില്ല. കുറച്ചുനാഴികകൾക്കു ശേഷം സുര്യോദയത്തിനു മുൻപായി ദുര്യോധനനും മരിച്ചു. ==== ചൂഢാമണി ==== [[File:Draupadi and Ashvatthaman, Punjab Hills c. 1730.jpg|170px|thumb|left| ചൂഢാമണി തലയിൽ ചൂടുന്ന ദ്രൗപദിയും പാണ്ഡവരും; ചോരയൊലിപ്പിച്ച് ഓടിയകലുന്ന അശ്വത്ഥാമാവും (ചിത്രം)]] സഹോദരനേയും അഞ്ചു മക്കളേയും നഷ്‌ടപ്പെട്ട [[പാഞ്ചാലി]] ദുഃഖത്താൽ പൊട്ടികരഞ്ഞു. പാഞ്ചാലിയെ സാന്ത്വനിപ്പിക്കാൻ ഏവരും ശ്രമിച്ചെങ്കിലും അവസാനം ഭീമൻ അശ്വത്ഥാമാവിനെ വധിക്കാൻ പുറപ്പെട്ടു. അശ്വത്ഥാമാവിനെ തേടിയുള്ള ഭീമന്റെ പുറപ്പാട്‌ മനസ്സിലാക്കിയ കൃഷ്‌ണൻ അർജ്ജുനനുമൊത്ത് ഭീമനു പുറകെ യാത്രതിരിച്ചു. യുദ്ധ നിപുണനായ അശ്വത്ഥാമാവിനെ എതിരിടാൻ ഭീമനു ഒറ്റയ്ക്കാവില്ല എന്നു മനസ്സിലാക്കിയാണ് അനർത്ഥങ്ങൾ സംഭവിക്കുന്നതിനുമുമ്പ്‌ അവിടെയെത്താൻ കൃഷ്ണാർജ്ജുനന്മാർ പുറപ്പെട്ടത്. അശ്വത്ഥാമാവിനെ കണ്ടുമുട്ടിയ ഭീമൻ അവനെ യുദ്ധത്തിനു വിളിക്കുകയും ഗംഗയിൽ കുളിച്ചുകൊണ്ടിരുന്ന അശ്വത്ഥാമാവ് ഭീമന്റെ വെല്ലുവിളി സ്വീകരിച്ച്‌ പുറത്ത്‌ വരികയും ഒരു പുൽക്കൊടി പറിച്ചെടുത്ത്‌ പാണ്ഡവകുലത്തെ മുഴുവനോടെ നശിപ്പിക്കാൻ കഴിവുള്ള ബ്രഹ്മാസ്‌ത്രം പ്രയോഗിക്കുകയും ചെയ്തു. ആ സമയത്ത് അവിടെ എത്തിച്ചേർന്ന അർജ്ജുനനും മറ്റുപോംവഴികളില്ലാത്തതിനാൽ ബ്രഹ്മാസ്‌ത്രം പ്രയോഗിച്ചു. പക്ഷേ, ഈ രണ്ടു ബ്രഹ്മാസ്‌ത്രങ്ങളും കൂട്ടിമുട്ടിയാൽ ലോകം നശിക്കും എന്ന്‌ മനസ്സിലാക്കിയ കൃഷ്‌ണൻ, ബ്രഹ്മാസ്‌ത്രത്തെ തിരിച്ചുവിളിക്കാൻ ഇരുവരോടും നിർദ്ദേശിച്ചു. അർജ്ജുനൻ തന്റെ ബ്രഹ്മാസ്‌ത്രം പിൻവലിച്ചെങ്കിലും അശ്വത്ഥാമാവ് കൂട്ടാക്കിയില്ല. അതിനെതുടർന്ന് ദുരന്തം ഒഴിവായെങ്കിലും കൃഷ്‌ണൻ അശ്വത്ഥാമാവിനെ ശപിച്ചു. ദ്രൗപദിയുടെ ആഗ്രഹപൂർത്തിക്കായി ഭീമൻ അശ്വത്ഥാമാവിന്റെ ശിരസ്സിലെ ചൂഡാരത്നം ശിരസ്സു നൂഴ്ന്ന് എടുത്തു, പാഞ്ചാലിക്കു സമ്മാനിച്ചു. അശ്വത്ഥാമാവിന്റെ ബ്രഹ്മാസ്ത്രം അവന്റെ ആഗ്രഹപ്രകാരം ഗർഭിണിയായ ഉത്തരയുടെ വയറ്റിൽ പതിക്കുകയും ഗർഭസ്ഥശിശു മരണപ്പെടുകയും ചെയ്തു. കൃഷ്ണശാപം മൂലം ദേഹമാസകലം ചൊറിച്ചിലും മറ്റു ത്വക്‌ രോഗങ്ങളുമായി [[സപ്തചിരഞ്ജീവികൾ|ചിരഞ്ജീവിയായ]] അശ്വത്ഥാമാവ്‌ യാത്ര തുടർന്നു. ==യുദ്ധത്തിൽ കൊല്ലപ്പെട്ടവരുടെ എണ്ണം== മഹാഭാരതയുദ്ധത്തിൽ കൊല്ലപ്പെട്ടവരുടെ സംഖ്യയെക്കുറിച്ചും മഹാഭാരതത്തിൽ സൂചനയുണ്ട് . മഹാഭാരതയുദ്ധത്തിൽ എത്രപേരാണ് കൊല്ലപ്പെട്ടതെന്ന ധൃതരാഷ്ട്രരുടെ ചോദ്യത്തിന് യുധിഷ്ഠിരൻ പറയുന്ന ഉത്തരമിതാണ് . മൊത്തത്തിൽ 166 കോടി 20000 പേര് [1660020000 ] കൊല്ലപ്പെട്ടു . 24165 വീരന്മാരെ കാണാതായി . യുധിഷ്ഠിര ഉവാച (യുധിഷ്ഠിരൻ ധൃതരാഷ്ട്ര മഹാരാജാവിനോട് പറയുന്നതാണ് സന്ദർഭം) '''ദശായുതാനാമയുതം സഹസ്രാണി ച വിംശതിഃ'''<br> '''കോട്യഃ ഷഷ്ഠിശ്ച ഷഡ് ചൈവ ഹ്യാസ്മിൻ രാജൻ മൃധേ ഹതാഃ'''<br> '''[മഹാഭാരതം , സ്ത്രീപർവ്വം , അദ്ധ്യായം 26 , ശ്ളോകം 9]'''<br> '''(ഭാഷാ അർത്ഥം):'''<br> പതിനായിരം പത്തു - പതിനായിരവും , ഇരുപതു ആയിരവും , അറുപത്തിയാറു കോടിയും ആൾക്കാർ യുദ്ധത്തിൽ കൊല്ലപ്പെട്ടു രാജാവേ . '''(വ്യാഖ്യാനം)''' ഇവിടെ പത്തു പതിനായിരം എന്നാൽ ഒരു ലക്ഷമാണ് . (10 x 10000 ). അതുപോലത്തെ പതിനായിരം പത്തു പതിനായിരമെന്നാണ് പറയുന്നത് . അപ്പോൾ 10000 x (10 x 10000 ) . അതിന്റെ സംഖ്യ നൂറു കോടി ആണ് . അതായത് 1000000000 ( നൂറു കോടി ) . പിന്നെയൊരു ഇരുപതിനായിരം . അപ്പോൾ 1000020000 . പിന്നെ ഒരു അറുപത്തിയാറു കോടി(660000000) . അപ്പോൾ 1660020000 പേരാണ് മഹാഭാരതയുദ്ധത്തിൽ കൊല്ലപ്പെട്ടത് . അതായത് നൂറ്റി അറുപത്തിയാറു കോടി ഇരുപതിനായിരം പേരാണ് മരിച്ചതെന്ന് കണക്കു പറയുന്നു . ഇതിനു കാരണമെന്ത് ? മഹാഭാരതയുദ്ധത്തിൽ കുരുപാണ്ഡവരുടെ 18 അക്ഷൗഹിണികളിൽ ഉൾപ്പെടാത്ത കുറെയധികം രാക്ഷസന്മാരും , മ്ളേച്ഛവർഗ്ഗത്തിലേയും മാറ്റാൽക്കാരും ചീനന്മാരും കാംബോജരും വരെ യുദ്ധത്തിൽ പങ്കെടുത്തിരുന്നു . അതുകൊണ്ടാണ് 166 കോടിയോളം വനന്തു .<ref name="test41">[http://www.sacred-texts.com/hin/m11/m11025.htm Kisori Mohan Ganguly Translation of Mahabharatha]മഹാഭാരതം , സ്ത്രീപർവ്വം , അദ്ധ്യായം 26 </ref> മറ്റൊരു ശ്ളോകം പറയുന്നു . (യുധിഷ്ഠിരൻ ധൃതരാഷ്ട്ര മഹാരാജാവിനോട് പറയുന്നതാണ് സന്ദർഭം) '''അലക്ഷിതാനാം വീരാണാം സഹസ്രാണി ചതുർദ്ദശ'''<br> '''ദശ ചാന്യാനി രാജേന്ദ്ര ശതം ഷഷ്ഠിശ്ച പഞ്ച ച'''<br> '''[മഹാഭാരതം , സ്ത്രീപർവ്വം , അദ്ധ്യായം 26 , ശ്ളോകം 10]'''<br> '''(ഭാഷാ അർത്ഥം):''' ഇരുപത്തിനാല് ആയിരവും പിന്നെ നൂറ്റി അറുപത്തിയഞ്ച് പേരും ആൾക്കാരെ യുദ്ധത്തിൽ കാണാതായി രാജാവേ. '''(വ്യാഖ്യാനം)''' ഇരുപത്തിനാലായിരത്തി ഒരുന്നൂറ്റി അറുപത്തിയഞ്ച് പേരെ യുദ്ധത്തിൽ കാണാതായിരിക്കുന്നു രാജാവേ . (അവർ യുദ്ധത്തിൽ മരിക്കുമെന്ന് പേടിച്ചു ഓടിയൊളിച്ചതാണ്) . == യുദ്ധത്തിൽ അവശേഷിച്ചവർ == പതിനെട്ടുനാൾ നീണ്ടുനിന്ന കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധത്തെ അതിജീവിച്ചത് പന്ത്രണ്ടുപേർ മാത്രമായിരുന്നു. പാണ്ഡവപക്ഷത്ത് കൃഷ്ണനും, സാത്യകിയും, യുയുത്സുവും, പാണ്ഡവർ അഞ്ചുപേരുമായി എട്ടുപേർ മാത്രമായിരുന്നു യുദ്ധത്തിൽ പങ്കെടുത്തവരിൽ അതിനുശേഷം ജീവിച്ചത്. അർജ്ജുനനു ചിത്രാംഗദയിൽ ജനിച്ച [[ബഭ്രുവാഹനൻ]] യുദ്ധത്തിൽ പങ്കെടുത്തിരുന്നില്ല. അതിനാൽ പാണ്ഡവർക്കു പുത്രനായി ബഭ്രുവാഹനൻ മാത്രം അവശേഷിച്ചിരുന്നുള്ളു. യുദ്ധസമയത്ത് ഉത്തര ഗർഭിണിയായിരുന്നതിനാൽ അഭിമന്യുവിന്റെ പുത്രനായി പിന്നീടു ജനിച്ച [[പരീക്ഷിത്]] പാണ്ഡവർക്കു പൗത്രനായി. കൗരവപക്ഷത്ത് നാലുപേർ മാത്രമാണ് പതിനൊന്ന് അക്ഷൗഹിണിപടയിൽ അവശേഷിച്ചത്. കൃപിയിൽ ദ്രോണർക്കു ജനിച്ച അശ്വത്ഥാമാവും, കൃപാചാര്യരും യുദ്ധത്തിൽ അവശേഷിച്ചിരുന്നു. ഇവർ രണ്ടുപേരും സപ്ത ചിരഞ്ജീവികളിൽ ഉൾപ്പെട്ടവരായിരുന്നതിനാൽ ഇരുവരയേയും മരണം തൊട്ടില്ല. ഇവരെ കൂടാതെ കൃതവർമ്മാവും, [[വൃഷകേതു|വൃഷകേതുവും]] യുദ്ധത്തിൽ മരിക്കാതെ അവശേഷിച്ചിരുന്നു. ഈ പന്ത്രണ്ടുപേരിൽ യുയുത്സുവിന്റേയും, വൃഷകേതുവിന്റേയും മരണം ഗ്രന്ഥകാരൻ പ്രതിപാദിക്കുന്നില്ലയെങ്കിലും മറ്റുള്ള എട്ടുപേരും കലിയുഗാരംഭത്തിൽ മരണപ്പെട്ടതായി സ്വർഗ്ഗാരോഹണപർവ്വത്തിലും, മുസലപർവ്വത്തിലുമായി മഹാഭാരതത്തിൽ വിവരിക്കുന്നുണ്ട്. കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധത്തിനുശേഷം പാണ്ഡവർ അഞ്ചുപേരും കൃഷ്ണനും മാത്രമെ അവശേഷിക്കൂവെന്ന് വളരെ മുൻപുതന്നെ [[ഉലൂപി]] പുത്രനായ [[ഇരാവാൻ|ഇരവാനു]] അറിയാമായിരുന്നുവെന്ന് ഗ്രന്ഥകാരൻ മഹാഭാഗവതത്തിൽ പറയുന്നുണ്ട്. കൃഷ്ണനു സത്യഭാമയിൽ ജനിച്ച വത്സലയെ (സുന്ദരി) വിവാഹം കഴിക്കാൻ പുറപ്പെട്ട അഭിമന്യുവിനെ കാട്ടിൽവെച്ച് കണ്ടുമുട്ടിയ ഇരാവാൻ തന്റെ ഖഡ്ഗം അവിടെ പന്തലിച്ചുനിന്ന വൃക്ഷത്തിൽ വൃഥാ ആഞ്ഞു വീശി. അഞ്ചു ശിഖരങ്ങളും തായ്ത്തടിയും ഒഴിച്ചുള്ള സർവ്വകൊമ്പുകളും ഇലച്ചില്ലകളും അറ്റ് താഴെ വീണു. ആസന്നമായി നടക്കാൻ പോകുന്ന യുദ്ധത്തിന്റെ ചിത്രം ഇതാവുമെന്നു [[ഇരാവാൻ]] കാണിച്ചുകൊടുക്കുന്നുണ്ട്.<ref>മഹാഭാഗവതം -- ISBN 8-85315-07-8 -- ഡോ.പി.എസ്സ് നായർ -- വിദ്യാരംഭം പ്രസിദ്ധീകരണം, ആലപ്പുഴ</ref>. == ഗാന്ധാരി വിലാപം == തന്റെ നൂറു പുത്രന്മാരും, പുത്രിഭർത്താവും, അവരുടെ മക്കളും, സഹോദരനും എന്നുവേണ്ട സർവ്വ ബന്ധുജനങ്ങളും മരിച്ചതറിഞ്ഞ [[ഗാന്ധാരി]] കുരുക്ഷേത്ര യുദ്ധഭൂമി സന്ദർശിക്കാൻ ആഗ്രഹം പ്രകടിപ്പിച്ചു. [[ദുര്യോധനൻ|ദുര്യോധനന്റെ]] പത്നിയായ [[ഭാനുമതിയും]] മറ്റു പുത്രവധുമാരും, പൗത്രവധുക്കളും അവർക്കൊപ്പം യുദ്ധക്കളത്തിലേക്ക് അനുഗമിച്ചു. പുത്രിയായ [[ദുശ്ശള|ദുശ്ശളയേയും]] അവർ ഒപ്പം കൂട്ടി. അതിഭയാനകമായിരുന്നു യുദ്ധക്കളത്തിലെ കാഴ്ചകൾ. പതിനെട്ടുനാൾ നീണ്ടുനിന്ന യുദ്ധം ഒരു ജനസമൂഹത്തെ മുഴുവനും വേദനപ്പിച്ച് ഇല്ലാതാക്കി. ആദ്യ ദിവസങ്ങളിൽ മരിച്ചുവീണ പലരുടേയും ജഢങ്ങൾ അഴുകിത്തുടങ്ങിയിരുന്നു. പലതിനു അംഗഭംഗം വന്നവയായിരുന്നു. ജീവൻ പൂർണ്ണമായും നിലച്ചിട്ടില്ലാത്ത ശരീരങ്ങൾക്കു കഴുകനും നരിയും കാവലിരിക്കുന്നു. യുദ്ധഭൂമിയിൽ എത്തിയ സ്ത്രീജനങ്ങൾ അവരുടെ പ്രിയപ്പെട്ടവരെ തേടിഅലഞ്ഞു. [[ഭാനുമതി|ഭാനുമതിയുടെ]] സഹായത്തോടെ ഗാന്ധാരി ദുര്യോധന നികടത്തിൽ എത്തിച്ചേർന്നു. അവിടെവെച്ച് ഗാന്ധാരി തന്റെ കൺകെട്ട്‌ അഴിക്കുകയും മൃതരായ തന്റെ മൂത്ത പുത്രനെയും മറ്റു മക്കളേയും ബന്ധുക്കളേയും കണ്ടു. [[ഗാന്ധാരം|ഗാന്ധാരരാജ്യത്തിന്റെ]] ചക്രവർത്തി [[സുബലൻ|സുബലന്റെ]] പുത്രിയായ ഗാന്ധാരി അന്ധനായ [[ധൃതരാഷ്ട്രർ|ധൃതരാഷ്ട്രരെ]] വിവാഹം കഴിച്ചപ്പോൾ മുതൽ താനും അന്ധയായി ജീവിക്കാൻ ബാദ്ധ്യസ്ഥയാണെന്നു തീരുമാനിച്ച് സ്വന്തം കണ്ണുകൾ പട്ടുവസ്ത്രത്തിന്റെ നാടകൊണ്ടു കെട്ടിവച്ച് പതിവ്രതാരത്‌നമായി ജീവിച്ചു. അന്നുകെട്ടിയ കണ്ണുകൾ യുദ്ധത്തിനു മുൻപ് ഒരിക്കൽ മാത്രം തന്റെ പുത്രനായ ദുര്യോധനനെ അനുഗ്രഹിക്കാനായി തുറന്നിരുന്നു. അന്ന് ഗാന്ധാരി തന്റെ കണ്ണിലെ കെട്ട്‌ മാറ്റിയപ്പോൾ ദുര്യോധനന്റെ തുടയൊഴിച്ച്‌ മറ്റെല്ലാ ശരീരഭാഗത്തേക്കും അത്രയും കാലം സംഭരിച്ച പാതിവ്രത്യശക്തി മുഴുവൻ അവർ പകർന്നു കൊടുത്തു. പിന്നീട് ഗാന്ധാരി ഇവിടെ കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധഭൂമിയിൽവച്ചാണ് തന്റെ കണ്ണിലെ കെട്ടഴിച്ചത്. അതിഭയാനകമായിരുന്നു അവരുടെ ആ കാഴ്ച. തന്റെ നൂറു മക്കളുടെയും ദാരുണമരണം നേരിട്ടുകണ്ടു ആ മാതാവ്; അടങ്ങാത്ത പുത്രസ്നേഹത്തിനു മുൻപിൽ കൃഷ്ണൻ പോലും സത്ബധനായിപ്പോയി. ഗാന്ധാരി വിലപിക്കുന്ന കാഴ്ച ഗ്രന്ഥകർത്താവ് മഹാഭാരതത്തിൽ [[സ്തീപർവം|സ്ത്രീപർവ്വത്തിലൂടെ]] വിവരിക്കുന്നു. വ്യാസൻ ഇതിനായി സ്ത്രീപർവ്വത്തിൽ 27 അദ്ധ്യായങ്ങളും 775 പദ്യങ്ങളും ചേർത്തിരിക്കുന്നു. [[ഭാനുമതിയുടെ]] നെഞ്ചത്തടിച്ചുള്ള കരച്ചിലിൽ ഗാന്ധാരിയുടെ അടങ്ങാത്ത മാതൃസ്നേഹം അണപൊട്ടിയൊഴുകി. അവർ [[കൃഷ്ണൻ|കൃഷ്ണനുനേരെ]] തിരിഞ്ഞു. കൃഷ്ണന്റെ കാപട്യവും, വക്രബുദ്ധിയും മൂലമാണ് തന്റെ നൂറുപുത്രന്മാർക്കും ഈ ഗതിവന്നത് എന്ന് ആക്രോശിച്ചു ആ [[മാതാവ്]]. [[ഭീഷ്മർ|ഭീഷ്മപിതാമഹനെ]] ശരശയ്യയിൽ വീഴിച്ചതും, കളളം പറഞ്ഞ് [[ദ്രോണർ|ദ്രോണരെ]] കൊലചെയ്തതും, [[ജയദ്രഥൻ|ജയദ്രഥനെ]] കൊല്ലാൻ [[സൂര്യൻ|സൂര്യംബിംബം]] മറച്ചതും, [[ദുര്യോധനൻ|ദുര്യോധനന്റെ]] മരണത്തിടയാക്കിയ നിർബന്ധപൂർവ്വമായ ദ്വന്ദ്വയുദ്ധത്തിനും അവസാനം, അരയ്ക്കു താഴെ അടിക്കാൻ പാടില്ലയെന്നുള്ള യുദ്ധനീതി മറച്ചുവെച്ച് [[ഭീമൻ|ഭീമനോട്]] ദുര്യോധനന്റെ തുട അടിച്ചുപൊട്ടിക്കാൻ ഉപദേശിച്ചതും കൃഷ്ണൻ കാരണമാണെന്നു ആ മാതാവ് കുറ്റപ്പെടുത്തി. തുടർന്ന് അവർ ഇങ്ങനെ ശപിച്ചു; "കൃഷ്ണാ , പാണ്ഡവരും ധാർത്തരാഷ്ട്രന്മാരും പരസ്പരം കൊന്നു തീർന്നു . എന്തിനാണ് അവരെ നീ തീർത്തും ഉപേക്ഷിച്ചു കളഞ്ഞത് ? . നീ രണ്ടിനും സമർത്ഥനും ശ്രുതവാക്യനും അസംഖ്യം ഭൃത്യന്മാരും വിപുലമായ സൈന്യബലമുള്ളവനും ശക്തനുമല്ലേ ? അല്ലയോ മധുസൂദനാ , അപ്പോൾ കുരുക്കളുടെ നാശം നിന്റെ ഇച്ഛയനുസരിച്ചാണ് നടന്നത് . അതിനാൽ , മഹാബാഹോ അതിന്റെ ഫലം നീയും അനുഭവിക്കട്ടെ . പതിശുശ്രൂഷയാൽ അൽപ്പമെങ്കിലും തപോബലം ഞാൻ ആർജ്ജിച്ചിട്ടുണ്ടെങ്കിൽ , ആ തപോബലത്താൽ അല്ലയോ ചക്രഗദാധരാ , ഞാൻ നിന്നെ ശപിക്കുകയാണ് . പരസ്പരം കൊല്ലുന്ന ബന്ധുക്കളായ കുരുപാണ്ഡവരെ നീ ഉപേക്ഷിക്കുകയാൽ , അല്ലയോ ഗോവിന്ദാ , നിന്റെ ബന്ധുക്കളും ഇതുപോലെ കൊല്ലപ്പെടുന്നതാണ് . ഇന്നേക്ക് മുപ്പത്തിയാറാമാണ്ട് തികയുമ്പോൾ , ബന്ധുക്കളും അമാത്യന്മാരും പുത്രന്മാരുമൊക്കെ കൊല്ലപ്പെട്ട്‌ വനത്തിലൂടെ നടക്കുമ്പോൾ , കുത്സിതമായ ഒരു ഉപായത്താൽ നീയും മരിക്കുന്നതാണ് . ഈ കാണും പടി , ബന്ധുക്കളെല്ലാം മരിച്ച് നിങ്ങളുടെ സ്ത്രീകളും ഭാരതസ്ത്രീകളെപ്പോലെ അനാഥകളായി വിലപിക്കും " [മഹാഭാരതം , സ്ത്രീപർവ്വം , അദ്ധ്യായം 25 , ശ്ളോകങ്ങൾ 39 മുതൽ 46 വരെ]". ഗാന്ധാരിയുടെ ശാപവാക്കുകൾ കേട്ടിട്ടും ഭഗവാൻ കൃഷ്ണന് ഒരു കുലുക്കവുമുണ്ടായില്ല . അദ്ദേഹം താൻ ചെയ്യാനുദ്ദേശിച്ചിരിക്കുന്ന കാര്യം തന്നെയാണ് ശാപവാക്കുകളിലൂടെ ഗാന്ധാരി ഇപ്പോൾ പറഞ്ഞതെന്ന് അവളെ അറിയിച്ചു . ഉത്തമഭക്തയും ധർമ്മിഷ്ഠയുമായ ഗാന്ധാരിയുടെ വാക്കുകളെ സത്യമാക്കുവാനും , താൻ നിശ്ചയിച്ചിട്ടുള്ളത് നടത്താനുമായി ശ്രീകൃഷ്ണഭഗവാൻ ഗാന്ധാരിയുടെ ശാപത്തെ പുഞ്ചിരിയോടെ സ്വീകരിച്ചു .അതനുസരിച്ചാണ് പിൽക്കാലത്ത് യദുകുലം നശിച്ചതും ദ്വാരക കടലിൽ മുങ്ങിപ്പോയതും .പിന്നീട് ധൃതരാഷ്ട്രരുടെ നിർദ്ദേശത്താൽ ശേഷിച്ച ജഢങ്ങൾ സംസ്കരിക്കാനുള്ള സൗകര്യം [[ധർമ്മപുത്രർ]] ചെയ്തു. == ശാന്തിപർവ്വം == മരിച്ചവരുടെ ആത്മാക്കൾക്ക് ശാന്തിലഭിക്കുന്ന കഥാസന്ദർഭങ്ങൾ ഗ്രന്ഥകാരൻ ശാന്തിപർവ്വത്തിൽ ഉൾപ്പെടുത്തിയിരിക്കുന്നു. 339 അദ്ധ്യായങ്ങളിലായി 14525 gnപദ്യങ്ങളിലൂടെയാണ് [[ശാന്തിപർവ്വം]] കടന്നുപോകുന്നത്. വ്യാസഭാരതത്തിലെ ഏറ്റവും വലിയ പർവ്വമാണ് ശാന്തിപർവ്വം.<ref>ശാന്തിപർവ്വം : മഹാഭാഗവതം -- ISBN 8-85315-07-8 -- ഡോ.പി.എസ്സ് നായർ -- വിദ്യാരംഭം പ്രസിദ്ധീകരണം, ആലപ്പുഴ</ref>.<ref>സി. രാജഗോപാലാചാരിയുടെ മഹാഭാരതം; "54--സഞ്ജയ മിഷൻ (സഞ്ജയദൂത്)"</ref> യുദ്ധത്തിൽ മരണമടഞ്ഞവർക്ക് പിതൃശുദ്ധികർമ്മങ്ങൾ എല്ലാം നിർവ്വഹിച്ചു. എല്ലാത്തിനു ധർമ്മപുത്രർ നേരിട്ടു നേതൃത്വം നൽകി. രാജ്യാഭിഷേകത്തിനുശേഷം ഒരിക്കൻ കുന്തിദേവി ധർമ്മപുത്രരെ കാണാനായി അവന്റെ കൊട്ടാരത്തിൽ എഴുന്നള്ളി. സങ്കടത്തോടെ അവർ കർണ്ണരഹസ്യം യുധിഷ്ഠിരനെ അറിയിച്ചു. താൻ മൂലമാണ് ജ്യേഷ്ഠനായ കർണ്ണൻ കൊലചെയ്യപ്പെട്ടത് എന്നറിഞ്ഞപ്പോൾ രാജാവ് ബോധരഹിതനായി നിലത്തുവീണു. ഇതറിഞ്ഞ് മറ്റു സഹോദരന്മാരും ഇതിനോടകം അവിടെ എത്തിച്ചേർന്നു. കർണ്ണന്റെ പുത്രന്മാർ ഏവരും യുദ്ധത്തിൽ മരിച്ചിരിക്കുന്നതിനാൽ കർണ്ണനുവേണ്ടി ആരും ഇതുവരെ പിതൃകർമ്മങ്ങൾ നടത്തിയിട്ടില്ല എന്നുള്ള വിവരവും കുന്തി പാണ്ഡവരെ അറിയിച്ചു. അഞ്ചുപേരും ചേർന്നു മൂത്തജ്യേഷ്ഠനുവേണ്ടി ബലിതർപ്പണം നടത്തുവാൻ കുന്തി അവരോട് അപേക്ഷിച്ചു. കർണ്ണരഹസ്യം മുൻപ് അറിഞ്ഞിരുന്നെങ്കിൽ അവനെ രാജാവായി വാഴിച്ചേനെ; ചിലപ്പോൾ ദുര്യോധനനും അതു സ്വീകാര്യമായേനെ; അതുമൂലം കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധം ഒഴിവാക്കാമായിരുന്നു; എന്നിങ്ങനെ പലവുരു ദുഃഖാർത്തനായി പുലമ്പിക്കൊണ്ട് അഞ്ചുപേരും പ്രത്യേകിച്ച് യുധിഷ്ഠിരൻ വളരെയേറെ സങ്കടപ്പെട്ടു. പിറ്റേന്ന് തന്നെ കർണ്ണനുവേണ്ടി പാണ്ഡവർ അഞ്ചുപേരും ചേർന്ന് പിതൃബലി നടത്തി. അതിനുശേഷം അവന്റെ പുത്രന്മാർക്കും വേണ്ട തർപ്പണപൂജകൾ നടത്തി. തുടർന്ന് പാണ്ഡവർ ഹസ്തിനപുരിയിൽ തിരിച്ചെത്തി കർണ്ണന്റെ വിധവയെ കണ്ട് സമാധാനിപ്പിച്ചു. അന്ന് അവിടെ കൂടുതൽ സമയം ചിലവഴിക്കാനും ജ്യേഷ്ഠത്തിയുമായി ദുഃഖത്തിൽ പങ്കുചേരാൻ പാഞ്ചാലിയും സുഭദ്രയും പ്രത്യേകം ശ്രദ്ധചെലുത്തി. എല്ലാവരും കർണ്ണപത്നിയുടെ കാൽക്കൽ നമസ്കരിച്ച് ആശിർവാദം വാങ്ങിയാണ് തങ്ങളുടെ കൊട്ടാരങ്ങളിലേക്ക് തിരിച്ചത്. അന്നുതന്നെ ധൃതരാഷ്ട്രരേയും ഗാന്ധാരിയേയും വിദുരരേയും കണ്ടു വണങ്ങാനും യുധിഷ്ഠിരൻ മറന്നില്ല. === നാരദസംവാദം === കുന്തിയിലൂടെ കർണ്ണ രഹസ്യം മനസ്സിലാക്കിയതുമുതൽ രാജാവ് വളരെയേറെ ദുഃഖാർത്തനായി കാണപ്പെട്ടു. ഈ കാലയളവിൽ നാരദർ ഹസ്തിനപുരിയിൽ എത്തുകയും കർണ്ണന്റെ ജീവിതകഥകളും അവനേറ്റ നിരവധി ശാപകഥകളും രാജാവിനെ ധരിപ്പിച്ചു. ദ്രോണർ അവനു ശിഷ്യത്വം നിരാകരിച്ചപ്പോൾ ദ്രോണരുടെ ഗുരുവായിരുന്ന പരശുരാമന്റെ ശിഷ്യത്വം സ്വീകരിച്ച കർണ്ണന്റെ ധീരതയും, പിന്നീട് പരശുരാമൻ അവൻ ബ്രാഹ്മണനല്ല എന്നു മനസ്സിലാക്കി അവനെ ശപിച്ചതും, ഹോമപശുവിനെ അറിയാതെ കൊലചെയ്കയാൽ അവനേറ്റ അഗ്നിഹോത്രിശാപവും നാരദർ യുധിഷ്ഠിരനോട് വിശദമായി പറയുന്നുണ്ട്. ഇതിനെല്ലാം കാരണം അവനിലടങ്ങിയിരിക്കുന്ന അസുരാംശമാണെന്നു ഇതിലൂടെ നാരദർ മഹാരാജാവിനോട് പറയുന്നു. അഗ്നിഹോത്രിശാപം എപ്പോഴും കർണ്ണനെ അധൈര്യപ്പെടുത്തിയിരുന്നു. പശുവാണെന്നറിയാതെ കൊലചെയ്കയാൽ നീ ആരാണെന്നറിയാതെ നിന്റെയും ശിരസ്സ് അറുക്കപ്പെടും എന്നായിരുന്നു അഗ്നിഹോത്രിശാപം. ==== കർണ്ണന്റെ ധീരത ==== ദുര്യോധനപക്ഷം ചേരാനുണ്ടായ സാഹചര്യവും, അവന്റെ മറ്റു ധീരതനിറഞ്ഞ കഥകളും നാരദർ ഈ സന്ദർഭത്തിൽ വിവരിക്കുന്നതായി ഗ്രന്ഥകാരൻ മഹാഭാരതത്തിൽ ശാന്തിപർവ്വത്തിൽ പറയുന്നുണ്ട്. * '''ദുര്യോധന വിവാഹം''': കലിംഗരാജകുമാരിയുടെ സ്വയവരവേളയിൽ അവൾ ദുര്യോധനനെ വേൾക്കാതെ മുന്നോട്ട് നടന്നതിൽ കോപിച്ച് രാജകുമാരിയെ അവിടെ നിന്നും കടത്തിക്കൊണ്ടുപോരാനും അതെതിർത്ത രാജാക്കന്മാരെയെല്ലാം ഒറ്റക്ക് നേരിട്ട് ദുര്യോധനനെ സഹായിച്ചത് കർണ്ണനായിരുന്നു. ദുര്യോധനനു അവനോട് സ്നേഹാദരവിനുണ്ടായ കാരണങ്ങൾ ഇങ്ങനെ നിരവധിയായിരുന്നു. * '''ജരാസന്ധവിജയം''': കർണ്ണന്റെ യുദ്ധസാമർത്ഥ്യം മനസ്സിലാക്കി മഗധാധിപനായ [[ജരാസന്ധൻ]] അവനെ ദ്വന്ദ്വയുദ്ധത്തിനു വിളിച്ചു. ദ്വന്ദ്വയുദ്ധത്തിൽ പ്രഗദ്ഭനായ ജരാസന്ധനെ കർണ്ണൻ തോല്പിച്ചു. കർണ്ണനിൽ അഭിമാനം പൂണ്ട മഗധാധിപൻ മാലിനി എന്ന നഗരം കർണ്ണനു സമ്മാനിച്ചു. *'''ദേവേന്ദ്ര കപടവേഷം''' : അർജ്ജുനനുവേണ്ടി ദേവേന്ദ്രൻ ബ്രാഹ്മണവേഷത്തിൽ വന്നു കർണ്ണന്റെ ജന്മസിദ്ധമായിരുന്ന കവചകുണ്ഢലങ്ങൾ ദാനം വാങ്ങി. ബ്രാഹ്മണവേഷത്തിൽ വന്നത് ദേവേന്ദ്രനാണെന്നറിഞ്ഞുകൊണ്ടുതന്നെ അദ്ദേഹത്തിനു തന്റെ ശരീരഭാഗമായിരുന്ന കവചകുണ്ഢലങ്ങൾ ദാനം കൊടുത്തു. കർണ്ണന്റെ ദാനമഹിമയാണ് ഇവിടെ കാണിക്കുന്നത്. == രാജ്യാഭിഷേകം == [[File:Draupadi and Pandavas.jpg|170px|thumb|left|രാജ്യാഭിഷേകം]] യുദ്ധാനന്തരം പന്ത്രണ്ടാം ദിവസം പുലയുടെ അശുദ്ധി തീർന്നതിനുശേഷം കുലഗുരുവായ [[ധൗമ്യൻ|ധൗമ്യനെ]] ആചാര്യമര്യാദകളോടെ വിളിച്ചുവരുത്തി അദ്ദേഹത്തിന്റെ അനുവാദത്തോടെ ശുഭമുഹൂർത്തത്തിൽ ഹസ്തിനപുരിയുടെ രാജ്യഭാരം ധർമ്മപുത്രർ ഏറ്റെടുത്തു.<ref>മഹാഭാരതം -- സി. രാജഗോപാലാചാരി -- ഭാരതീയ വിദ്യാഭവൻ ISBN : 9788172763688</ref><ref>ഇന്ത്യയുടെ സാംസ്കാരിക ചരിത്രം (ആംഗലേയം) -- ശിശിർകുമാർ ദാസ്</ref> രാജാഭിഷേകത്തിനുശേഷം കുന്തിദേവിയുടെ അഭ്യർത്ഥനയെ തുടർന്ന് [[കർണ്ണൻ|കർണ്ണന്റെ]] വിധവയെ കണ്ട് ആശ്ലേഷിച്ചു. അവരുടെ എല്ലാ പുത്രന്മാരും യുദ്ധത്തിൽ മരിച്ചിരുന്നു. കർണ്ണപുത്രന്മാരുടെ പത്നിമാരെ ദ്രൗപദി സമാധാനിപ്പിച്ചു. അതിനുശേഷം പരിവാരസമേതം കുരുക്ഷേത്രഭൂമിയിൽ പോയി ശരശയ്യയിൽ കിടന്ന ഭീഷ്മപിതാമഹനെ കണ്ട് ദിവ്യോപദേശങ്ങൾ സ്വീകരിച്ചു. (ഉത്തരായനം തുടങ്ങിയതിനുശേഷം [[ഭീഷ്മർ]] തന്റെ ശരീരം ഉപേക്ഷിച്ചു [[അഷ്ടവസുക്കൾ|അഷ്ടവസുക്കളിൽ]] വിലയം പ്രാപിച്ചു). ഹസ്തിനപുരിയുടെ രാജാവായി അഭിഷേകം നടത്തുമ്പോൾ [[യുധിഷ്ഠിരൻ|ധർമ്മപുത്രർക്ക്]] 72-വയസ്സ് പ്രായം ഉണ്ടായിരുന്നു. രാജ്യാഭിഷേകത്തെത്തുടർന്ന് 36 വർഷങ്ങൾ യുധിഷ്ഠിരൻ ചന്ദ്രവംശത്തിന്റെ ചക്രവർത്തിയായി രാജഭരണം നടത്തി. === അശ്വമേധയാഗം === [[File:Leaf from the Razmnama.jpg|150px|thumb|right|താമ്രാവതിയുദ്ധം (ചിത്രം)]] [[File:Arjuna_is_killed_by_his_son_Babhnu_Vahana_in_battle.jpg|150px|thumb|right|ബഭ്രുവാഹനയുദ്ധം (ചിത്രം)]] കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധം മൂലം കുരുവംശത്തിനു ഉൾപ്പെടെ ഏവർക്കും വന്നുചേർന്ന വലിയ നാശനഷ്ടത്തിനു കാരണക്കാരൻ താനാണെന്നുള്ള ദുഃഖം എപ്പോഴും യുധിഷ്ഠിരനെ ബാധിച്ചിരുന്നു. പല അവസരങ്ങളിലും കുരുക്ഷേത്ര യുദ്ധക്കെടുതികളെപ്പറ്റി അദ്ദേഹം വ്യാകുലപ്പെട്ടു സംസാരിച്ചിരുന്നു. ഇതുമനസ്സിലാക്കി വ്യാസ മഹർഷി അദ്ദേഹത്തെ കാണാൻ ഹസ്തിനപുരിയിലെത്തി. അദ്ദേഹം പല ഉപദേശങ്ങളും പാണ്ഡവർക്ക് നൽകി. തുടർന്ന് യുധിഷ്ഠിരന്റെ മനസ്സിനെ ബാധിച്ച പാപഭാരം മാറ്റുവാനായി [[അശ്വമേധയാഗം]] നടത്താൻ നിർദ്ദേശിച്ചു. കൃഷ്ണനും ഇതുതന്നെ അദ്ദേഹത്തോട് ഉപദേശിച്ചു. ഇരുവരുടേയും നിർദ്ദേശാനുസരണയോടെ യുധിഷ്ഠിരൻ അശ്വമേധയാഗം നടത്തി. ഇതിനുള്ള ധനം കൃഷ്ണനിർദ്ദേശത്താൽ ഹിമാലയത്തിൽ നിന്നും കണ്ടെടുക്കുകയായിരുന്നു. അശ്വപ്രയാണത്തിനനുഗമിച്ചത് പാർത്ഥനായിരുന്നു. സിന്ധുരാജ്യത്ത് അശ്വം എത്തിയതിനെത്തുടർന്ന് ജയദ്രഥന്റെ പുത്രനായ [[സുരഥൻ]] അർജ്ജുനബാണങ്ങളെ ഭയന്ന് ഹൃദയം പൊട്ടി മരിച്ചു. ഇതറിഞ്ഞ് വളരെ സങ്കടപ്പെട്ട് [[ദുശ്ശള]] അനുജനായ അർജ്ജുനനെ വന്നുകണ്ടു. ജ്യേഷ്ഠത്തിയുടെ ആശിർവാദങ്ങളോടെ അർജ്ജുനൻ അശ്വപ്രയാണം വീണ്ടും തുടർന്നു. (ദുശ്ശളയും സുരഥന്റെ പത്നിയും അവരുടെ കൈക്കുഞ്ഞായിരുന്ന പുത്രനും പിന്നീട് യുധിഷ്ഠിരന്റെ അശ്വമേധയാഗത്തിൽ പങ്കെടുക്കാൻ എത്തിയിരുന്നു). ==== താമ്രാവതി ==== താമ്രാവതിയിലെ രാജാവായിരുന്ന [[മയൂരധ്വജൻ]] ഈ അവസരത്തിൽ അശ്വമേധയാഗം നടത്താൻ തീരുമാനിക്കുകയും യാഗദീക്ഷയെത്തുടർന്ന് അദ്ദേഹത്തിന്റെ പുത്രൻ താമ്രധ്വജൻ അശ്വപ്രയാണത്തിനു അനുഗമിച്ചു. ഇതു കുതിരകളും താമ്രാവതിക്കടുത്ത് വെച്ച് കണ്ടുമുട്ടുകയും തുടർന്ന് യുദ്ധത്തിലേക്ക് എത്തിച്ചേരുകയും ചെയ്തു. അവസാനം താമ്രധജൻ യുധിഷ്ഠിരന്റെ രാജത്വം അംഗീകരിക്കുകയും യുദ്ധം അവസാനിപ്പിക്കുകയും ചെയ്തു. ==== മണലൂർ ==== അർജ്ജുനന്റെ പത്നിയായ ചിത്രാംഗദയുടെ രാജ്യമായിരുന്നു മണലൂർ. യുദ്ധാനന്തരം ജീവിച്ചിരുന്ന ഏക പാണ്ഡവപുത്രനായ ബഭ്രുവാഹനനായിരുന്നു അവിടുത്തെ രാജാവ്. ബഭ്രുവാഹനൻ അശ്വത്തെ പിടിച്ചുകെട്ടുകയും തുടർന്നുണ്ടായ യുദ്ധത്തിൽ അർജ്ജുനൻ മോഹലാസ്യപ്പെട്ട് വീഴുകയും ചെയ്തു. പാർത്ഥനു പുത്രന്റെ മുൻപിൽ തോൽവി സംഭവിച്ചപ്പോഴും, ബഭ്രുവാഹനൻ തന്റെ വലിയച്ഛന്റെ രാജത്വം അംഗീകരിച്ച് അദ്ദേഹത്തിനു കപ്പം കൊടുത്ത് അശ്വത്തെ വണങ്ങി യാഗത്തിൽ പങ്കെടുത്തു. == യുദ്ധസമയത്തെ പാണ്ഡവരുടെ പ്രായം == യുദ്ധസമയത്ത് [[യുധിഷ്ഠിരൻ|ധർമ്മപുത്രർക്ക്]] 72 വയസ്സുണ്ടായിരുന്നുവെന്നു ഗ്രന്ഥകാരൻ മഹാഭാരതത്തിൽ എഴുതിയിരിക്കുന്നു. ഭീമസേനനു 71-ഉം, അർജ്ജുനനും 70-ഉം, നകുല-സഹദേവന്മാർക്കു 69 വയസ്സു വീതവുമുണ്ടായിരുന്നു. ശ്രീകൃഷ്ണനു അർജ്ജുനനിലും 6-മാസത്തെ പ്രായകൂടുതലായിരുന്നുവെന്നു ഗ്രന്ഥകാരൻ ഭാഗവതത്തിലും മഹാഭാരതത്തിലും പറയുന്നുണ്ട്. കൗരവാദികൾ നൂറുപേരും അർജ്ജുനനിൽ മൂത്തതും ഭീമനിൽ ഇളയവരുമാണ്. 72-ആം വയസ്സിൽ ഹസ്തിനപുരിയിൽ ചന്ദ്രവംശത്തിന്റെ രാജാവായി ധൗമ്യനാൽ അഭിഷിക്തനായ യുധിഷ്ഠിരൻ ത്തുടർന്ന് 36 വർഷം രാജ്യം ഭരിച്ചു.<ref>മഹാഭാരതം -- ഡോ.പിഎസ്.നായർ -- വിദ്യാരംഭം പബ്ലിഷേസ്, ആലപ്പുഴ</ref>. അതിനുശേഷം പൗത്രനായ [[പരീക്ഷിത്|പരീക്ഷിത്തിനെ]] രാജാവായി അഭിഷേകം നടത്തി പാണ്ഡവർ വനവാസം സ്വീകരിച്ചു. == അവലംബം == {{Reflist|2}} === കുറിപ്പുകൾ === {{Reflist|group="N"}} {{കുറിപ്പ്|൧|'''നിഷ്പക്ഷ രാജ്യങ്ങൾ :''' കേകേയം, ദ്വാരക, മഥുര, വിദർഭ, മഗധ രാജ്യങ്ങൾ രണ്ടു കൂട്ടരോടും ശത്രുതയില്ലാതെ യുദ്ധത്തിൽ പങ്കെടുത്തു. <big>കേകേയ സൈന്യം :</big>രണ്ടു കൂട്ടത്തിലും യുദ്ധം ചെയ്തു; <big>ദ്വാരക സൈന്യം :</big>കൃതവർമ്മാവിന്റെ നേതൃത്വത്തിൽ ഒരു സൈന്യവ്യൂഹം കൗരവപക്ഷത്തും, ഭഗവാൻ കൃഷ്ണൻ പാണ്ഡവ പക്ഷത്തും, മറ്റു ചിലർ നിഷ്പക്ഷമായും നിന്നു; <big>മഥുര സൈന്യം :</big>ഉഗ്രസേന നിർദ്ദേശത്താൽ പ്രധാന സൈന്യവ്യൂഹം പാണ്ഡവപക്ഷത്തും കുറച്ചുപേർ കൃതവർമ്മാവിനൊപ്പവും യുദ്ധം ചെയ്തു. <big>വിദർഭ സൈന്യം :</big>രുക്മിണിയുടെ സഹോദരനായ രുഗ്മി രാജകുമാരൻ ഒരു സൈന്യവ്യൂഹവുമായി കൗരവപക്ഷത്തും പിതാവായ വിദർഭൻ തന്റെ സൈന്യത്തിന്റെ പ്രധാന ഭാഗത്തെ പാണ്ഡവർക്കായി അയച്ചു കൊടുത്തു.<big> മഗധ സൈന്യം :</big>ജരാസന്ധന്റെ മരണത്തിനുശേഷം അദ്ദേഹത്തിന്റെ പുത്രന്മാർ പാണ്ഡവരുമായി സൗഖ്യമായിരുന്നു. മഗധ രാജകുമാരൻ തന്റെ കീഴിലുള്ള സൈന്യവുമായി പാണ്ഡവപക്ഷത്തു ചേർന്നു യുദ്ധം ചെയ്തു. ജരാസന്ധന്റെ പുത്രിമാർ വിവാഹം ചെയ്തിരുന്നത് കംസനെയായിരുന്നു. അതിനാൽ അവരുടെ ബന്ധുജനങ്ങൾ കൗരവപക്ഷത്തും ചേർന്നു യുദ്ധത്തിൽ ഏർപ്പെട്ടു.}} === സംഗ്രഹ ഗ്രന്ഥങ്ങൾ === * മഹാഭാരതം -- തുഞ്ചത്ത് രാമാനുജൻ എഴുത്തച്ഛൻ -- മാതൃഭൂമി പ്രസിദ്ധീകരണം, കോഴിക്കോട് * മഹാഭാരതം -- ഡോ.പി.എസ്. നായർ -- വിദ്യാരംഭം പ്രസിദ്ധീകരണം, ആലപ്പുഴ * വ്യാസ മഹാഭാരതം -- ആംഗലേയ പരിഭാഷ -- കിസാരി മോഹൻ ഗാംഗുലി * മഹാഭാരതം (ആംഗലേയം) -- സി. രാജഗോപാലാചാരി -- ഭാരതീയ വിദ്യാഭവൻ * ശ്രീമദ് ഭഗവദ്ഗീത -- എം.എസ്. ചന്ദ്രശേഖരവാര്യർ : പരിഭാഷ -- ഡി.സി.ബുക്സ് പ്രസിദ്ധീകരണം, കോട്ടയം * വിദുര നീതി -- ആംഗലേയ പരിഭാഷ -- കിസാരി മോഹൻ ഗാംഗുലി * പ്രാചീന ഇന്ത്യ -- ആർ.എസ്. ശർമ്മ -- ഡി.സി. ബുക്സ്, കോട്ടയം * ഋഗ്വേദ സംഹിത (ആംഗലേയം) -- ഫെഡ്റിക് മാക്സ് മുള്ളർ * ഇന്ത്യയുടെ സാംസ്കാരിക ചരിത്രം (ആംഗലേയം) -- ശിശിർകുമാർ ദാസ് * മഹാഭാരതം (ആംഗലേയം) -- ദി ഗ്രേറ്റെസ്റ്റ് സ്പിരിച്യുൽ എപിക് ഓഫ് ആൾ ദി ടൈം -- കൃഷ്ണ ധർമ്മ -- ടോർച്ച് ലൈറ്റ് പബ്ലിഷിംഗ് * ശ്രീ മഹാഭാഗവതം മൂലകൃതി (മലയാള വ്യാഖ്യാന സഹിതം) * മഹാഭാഗവതം -- ഡോ.പി.എസ്സ് നായർ -- വിദ്യാരംഭം പ്രസിദ്ധീകരണം, ആലപ്പുഴ * ദേവീമഹാഭാഗവതം -- ഡോ.പി.എസ്സ് നായർ -- വിദ്യാരംഭം പ്രസിദ്ധീകരണം, ആലപ്പുഴ == യുദ്ധത്തിലെ പതിനെട്ടിന്റെ പ്രത്യേകതകൾ == {{Commons category|Mahabharata}} {| class="wikitable" width="69%" border="1" cellpadding="5" cellspacing="0" align="centre" |- | style="background:#C2ECBB;" | പതിനെട്ടുദിവസങ്ങൾ || style="background:#C2ECBB;" | കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധം നീണ്ടുനിന്നത് പതിനെട്ട് ദിവസങ്ങളാണ് |- | style="background:#C2ECBB;" | പതിനെട്ടദ്ധ്യായങ്ങൾ || style="background:#C2ECBB;" | [[ഭഗവദ്ഗീത|ഭഗവദ്ഗീതയിൽ]] പതിനെട്ട് അദ്ധ്യായങ്ങളുണ്ട് |- | style="background:#C2ECBB;" | പതിനെട്ടക്ഷൗഹിണി || style="background:#C2ECBB;" | ഇരുപക്ഷത്തുമായി പതിനെട്ട് [[അക്ഷൗഹിണി]] സൈന്യം യുദ്ധത്തിൽ പങ്കെടുത്തു |- | style="background:#C2ECBB;" | പതിനെട്ടുപസൈന്യാധിപർ || style="background:#C2ECBB;" | ഇരുസേനയിലുമായി പതിനെട്ട് [[സൈന്യാധിപൻ|ഉപസൈന്യാധിപന്മാർ]] ഉണ്ടായിരുന്നു |- | style="background:#C2ECBB;" | പതിനെട്ടുവ്യൂഹങ്ങൾ || style="background:#C2ECBB;" | കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധത്തിൽ പതിനെട്ട് [[ചക്രവ്യൂഹം|സേനാവ്യൂഹങ്ങൾ]] ഉപയോഗിച്ചു |- | style="background:#C2ECBB;" | പതിനെട്ടുനിയമങ്ങൾ || style="background:#C2ECBB;" | യുദ്ധം അനുശാസിച്ച [[നിയമം|നിയമങ്ങൾ]] പതിനെട്ട് ആയിരുന്നു |- | style="background:#C2ECBB;" | പതിനെട്ടുപാണ്ഡവർ || style="background:#C2ECBB;" | [[പാണ്ഡവർ|പാണ്ഡവരും]] അവരുടെ പുത്രന്മാരുമായി പതിനെട്ട് പേരായിരുന്നു |- | style="background:#C2ECBB;" | പതിനെട്ടുപർവ്വങ്ങൾ || style="background:#C2ECBB;" | [[വ്യാസൻ|വ്യാസ]] രചിത [[മഹാഭാരതം|മഹാഭാരതത്തിൽ]] പതിനെട്ട് പർവ്വങ്ങൾ ഉൾക്കൊള്ളുന്നു |} {{Mahabharata}} [[വർഗ്ഗം:പുരാണത്തിലെ യുദ്ധങ്ങൾ]] [[വർഗ്ഗം:കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധം]] dla7ji0gka7oaeiqw1ncn53q31v9e6s 4546994 4546992 2025-07-09T11:46:55Z Archangelgambit 183400 /* യുദ്ധം */ Added more information 4546994 wikitext text/x-wiki {{Prettyurl|Kurukshetra War}} {{Infobox military conflict |conflict=<big>കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധം</big><br />(മഹാഭാരതയുദ്ധം) |image=[[Image:Kurukshetra.jpg|300px]] |caption=കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധഭൂമി:ചിത്രകാരന്റെ ഭാവനയിൽ |date=''':''' കൃത്യമായ കാലഘട്ടം ലഭ്യമല്ല<br />(ബി.സി.6000 – ബി.സി.3000) <ref>Yogananda, Paramahansa (2007). [Diamond Pocket Books (P) Ltd God Talks With Arjuna]. Diamond Pocket Books (P) Ltd. p. xxi. ISBN 9788189535018. "the dates proposed for the Kurukshetra war range from as early as 6000 BC to as recently as 500 BC''</ref><br />18 ദിവസങ്ങൾ നീണ്ടുനിന്നു |place=''':''' [[കുരുക്ഷേത്രം|കുരുക്ഷേത്ര]], [[ഹരിയാന]], [[ഇന്ത്യ]]<ref>ഇന്ത്യയുടെ സാംസ്കാരിക ചരിത്രം -- ശിശിർകുമാർ ദാസ് ISBN 978-8172017989</ref><br />[[കുരുക്ഷേത്ര|Coordinates: 29°59′00″N 76°49′00″E]] |territory= |result=''':''' -ഇരുപക്ഷത്തും കനത്ത ആൾനാശത്തോടെയുള്ള പാണ്ഡവ വിജയം.<br /> -[[യുധിഷ്ഠിരൻ]] ഹസ്തിനപുരിയുടെ ചക്രവർത്തിയായി സ്ഥാനാരോഹിതനായി.<br /> -ധൃതരാഷ്ട്രരുടെ നിഷ്കാസനം.<br /> -ചേദി, സിന്ധു ,അംഗം, പാഞ്ചാലം,മത്സ്യം,കലിംഗം, ത്രിഗർത്തം, ഗാന്ധാരം തുടങ്ങിയവടക്കമുള്ള രാജ്യങ്ങളിൽ അവകാശപ്രശ്നങ്ങൾ. |combatant1=[[പാണ്ഡവർ]]'''<br />, [[പാഞ്ചാലം]], [[കാശി]], [[മത്സ്യം]], [[ചേദി]], [[പാണ്ഡ്യം]], [[മഗധ]], [[കേകേയം]], [[ദ്വാരക]], [[മഥുര]], [[വിദർഭ]]{{സൂചിക|൧}} |combatant2=[[കൗരവർ]]'''<br />[[ഹസ്തിനപുരി]], [[അംഗം]], [[സിന്ധു]], [[അവന്തി]], [[മാഹിഷ്മതി]], [[ഗാന്ധാരം]], [[മാദ്രം]], [[കാംബോജം]],[[ത്രിഗർത്തം]], [[പ്രാഗ്ജ്യോതിഷം]], [[കലിംഗം]], [[കേകേയം]], [[ദ്വാരക]], [[മഥുര]], [[വാൽഹികം]]{{സൂചിക|൧}} |commander1=[[ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ]]( സർവ്വ സൈന്യാധിപൻ 1-18 ദിവസങ്ങൾ) <br>അർജ്ജുനൻ<br>ഭീമൻ<br>യുധിഷ്ഠിരൻ<br> നകുലൻ<br>സഹദേവൻ<br>ദ്രുപദൻ<br>വിരാടൻ<br>സാത്യകി<br>അഭിമന്യു<br> ഘടോൽകചൻ<br>ശ്രീകൃഷ്ണൻ |commander2=[[ഭീഷ്മർ]](1-10ദിവസങ്ങൾ) <br>[[ദ്രോണർ]](11-15 ദിവസങ്ങൾ)<br>[[കർണ്ണൻ]](16-17 ദിവസങ്ങൾ)<br>[[ശല്യർ]](ദിവസം 18)<br>[[അശ്വത്ഥാമാവ്]](ദിവസം 18) <br>ദുര്യോധനൻ<br>ദുശ്ശാസനൻ<br>ശകുനി<br>കൃപർ<br>ഭഗദത്തൻ<br>ബഹ്ലികൻ<br>വികർണൻ<br>അലമ്പുഷൻ<br>ഭൂരിശ്രവസ്സ്<br>കൃതവർമാവ് |strength1=[[7 (അക്കം)|7]] [[അക്ഷൗഹിണി|അക്ഷൗഹിണികൾ]]'''<br>[[ആന]]= 153,090<br />[[രഥം]]= 153,090<br />[[കുതിര]]= 459,270<br />കാലാൾ= 765,450<br />(1,530,900 സൈന്യം) |strength2=[[11 (സംഖ്യ)|11]] [[അക്ഷൗഹിണി|അക്ഷൗഹിണികൾ]]'''<br>[[ആന]]= 240,570<br />[[രഥം]]= 240,570<br />[[കുതിര]]= 721,710<br />കാലാൾ=1,202,850<br />(2,405,700 സൈന്യം) |casualties1=എട്ടുപേർ ഒഴിച്ച് എല്ലാവരും<br />([[പാണ്ഡവർ|പഞ്ചപാണ്ഡവർ]], [[ശ്രീകൃഷ്ണൻ]], [[സാത്യകി]], [[യുയുത്സു]]) |casualties2=മൂന്നുപേർ ഒഴിച്ച് എല്ലാവരും<br />([[അശ്വത്ഥാമാവ്]], [[കൃപർ]], [[കൃതവർമ്മാവ്]]) }} [[ഇന്ത്യ|ഇന്ത്യൻ]] [[ഇതിഹാസം|ഇതിഹാസമായ]] [[മഹാഭാരതം|മഹാഭാരതത്തിൽ‌]] വർണിച്ചിരിക്കുന്ന യുദ്ധമാണ് '''കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധം'''. [[ചന്ദ്രവംശം|ചന്ദ്രവംശജനായ]] കുരുവിൻ്റെ വംശത്തിൽപ്പെട്ട ഹസ്തിനപുരത്തിൻ്റെ രാജാവ് [[ധൃതരാഷ്ട്രർ|ധൃതരാഷ്ട്രരുടെ]] പുത്രന്മാരും ([[കൗരവർ]]), അദ്ദേഹത്തിന്റെ അനുജൻ [[പാണ്ഡു|പാണ്ഡുവിന്റെ]] പുത്രന്മാരും ([[പാണ്ഡവർ]]) ഇരുകൂട്ടരുടെയും സഖ്യകക്ഷികളും മുഖ്യ എതിരാളികളായി ഈ യുദ്ധത്തിൽ പോരടിച്ചു. ഇപ്പോഴുള്ള [[ഹരിയാന|ഹരിയാനയിലെ]] [[കുരുക്ഷേത്രം|കുരുക്ഷേത്ര]] എന്ന സ്ഥലത്തുവെച്ചു നടന്നതിനാൽ കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധം എന്നറിയപ്പെട്ടു.<ref>{{Cite web |url=http://kurukshetra.nic.in/history/history.htm |title=ആർക്കൈവ് പകർപ്പ് |access-date=2011-09-05 |archive-date=2012-03-11 |archive-url=https://web.archive.org/web/20120311042020/http://kurukshetra.nic.in/history/history.htm |url-status=dead }}</ref>. ഇതിഹാസത്തിൽ കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധം പതിനെട്ട് ദിവസങ്ങൾ നീണ്ടു നിന്നതായി പറയുന്നു. യുദ്ധത്തിൽ ഇരുപക്ഷത്തുമായി പതിനെട്ട് [[അക്ഷൗഹിണി|അക്ഷൗഹിണികൾ]] പങ്കെടുത്തു നാമാവശേഷമായി. പാണ്ഡവപക്ഷത്ത് ഏഴ് അക്ഷൗഹിണി പടസമൂഹങ്ങൾക്ക് സർവ്വസേനാധിപതിയായി പാഞ്ചാല രാജകുമാരനായ [[ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ|ധൃഷ്ടദ്യുമ്നനും]], കൗരവരുടെ പതിനൊന്ന് അക്ഷൗഹിണി പടയുടെ സർവ്വസേനാധിപതിയായി [[ഭീഷ്മർ|ഭീഷ്മരും]] യുദ്ധം നയിച്ചു. ഒരാൾ '''അഗ്നിയിൽ നിന്നും''', മറ്റൊരാൾ '''ജലത്തിൽ നിന്നും''' ജനിച്ചവരായിരുന്നു എന്നാണ് സങ്കല്പം. [[ഭീഷ്മർ]] [[മഹാഭാരതം|മഹാഭാരതയുദ്ധത്തിൽ]] ആദ്യ പത്തു ദിവസങ്ങൾ സർവ്വസേനാധിപതിയായും, ഭീഷ്മരുടെ ശരശയ്യയെത്തുടർന്ന് അടുത്ത അഞ്ചു ദിനങ്ങൾ ആചാര്യനായ [[ദ്രോണർ|ദ്രോണരും]], അദ്ദേഹത്തിന്റെ മരണശേഷം തുടർന്നുള്ള രണ്ടു ദിവസങ്ങൾ അംഗാധിപതിയായ [[കർണ്ണൻ|കർണ്ണനും]], അവസാനദിവസമായ പതിനെട്ടാം നാൾ മാദ്രേശൻ [[ശല്യർ|ശല്യരും]] കൗരവർക്കുവേണ്ടി സർവ്വസൈന്യാധിപതിയായി. പതിനെട്ടാം നാൾ രാത്രിയിൽ [[അശ്വത്ഥാമാവ്|അശ്വത്ഥാമാവിനെ]] സർവ്വസേനാധിപതിയായി മരണശയ്യയിൽ കിടന്ന [[ദുര്യോധനൻ]] വാഴിച്ചു. അരദിവസത്തേക്ക് [[അശ്വത്ഥാമാവ്|ദ്രൗണിയും]] കൗരവർക്കുവേണ്ടി യുദ്ധം നയിച്ചു. == ചരിത്രരേഖകൾ == [[File:Brahma Sarovar.JPG|170px|thumb|left|[[കുരുക്ഷേത്ര|കുരുക്ഷേത്രയിലെ]] ബ്രഹ്മസരോവരം]] [[വ്യാസൻ|വ്യാസരചിതമായ]] [[മഹാഭാരതം|മഹാഭാരതത്തിലെ]] പ്രധാന പ്രതിപാദ്യവിഷയമായ കുരുക്ഷേത്ര യുദ്ധം നടന്ന കാലഘട്ടത്തെക്കുറിച്ച് പല ചരിത്രകാരന്മാരും വിവിധ അഭിപ്രായങ്ങൾ രേഖപ്പെടുത്തിയിരിക്കുന്നു. പ്രസിദ്ധ ചരിത്രകാരനായ ബ്രിട്ടീഷ് വംശജൻ ആർതർ ലെവലിൻ ബാഷത്തിന്റെ (1914-1985) അഭിപ്രായമനുസരിച്ച് കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധം നടന്നത് [[അയോയുഗം|അയോയുഗത്തിൽ]] ബി.സി. 10-ആം നൂറ്റാണ്ടിലാണ്.<ref>Professor A.L. Basham, My Guruji and Problems and Perspectives of Ancient Indian History and Culture, -- Sachindra Kumar Maity -- Abhinav Publications, India</ref>. മറ്റൊരു ചരിത്രകാരനും ഹാർവാഡ് സർവ്വകലാശാലയിലെ പ്രസിദ്ധ സംസ്കൃത പണ്ഡിതനുമായ ഡച്ച് വംശജൻ മൈക്കിൾ വിറ്റ്സെലിന്റെ അഭിപ്രായത്തിൽ യുദ്ധം നടന്നത് വേദകാലഘട്ടത്തിൽ [[അയോയുഗം|അയോയുഗത്തിൽ]] ബി.സി. 1200 - ബി.സി. 800നും ഇടയ്ക്കാണ്.<ref>M. Witzel, Early Sanskritization: Origin and Development of the Kuru state, EJVS vol.1 no.4 (1995); also in B. Kölver (ed.), Recht, Staat und Verwaltung im klassischen Indien. The state, the Law, and Administration in Classical India, München, R. Oldenbourg, 1997, p.27-52</ref>. മഹാഭാരതയുദ്ധത്തിനുശേഷം 36 വർഷങ്ങൾ കഴിഞ്ഞ് കലിയുഗം ആരംഭിച്ചുവെന്നാണു് മഹാഭാരതത്തിലെ ഐതിഹ്യം <ref>മഹാഭാരതം -- തുഞ്ചത്ത് രാമാനുജൻ എഴുത്തച്ഛൻ -- മാതൃഭൂമി പബ്ലീഷേഷ്സ്</ref>. ക്രി.വർഷം 476-ൽ ജനിച്ച പുരാതന [[ഭാരതം|ഭാരതത്തിലെ]] മികച്ച ഗണിതശാസ്ത്രജ്ഞനും, ജ്യോതിശാസ്ത്രജ്ഞനും ആയിരുന്ന [[ആര്യഭടൻ|ആര്യഭട്ടന്റെ]] നിഗമനത്തിൽ കലിയുഗം ആരംഭിച്ചിട്ട് ക്രി.വർഷം 2000-ൽ 5102 വർഷങ്ങൾ കഴിഞ്ഞു. അദ്ദേഹം പറയുന്നതിങ്ങനെ; "കലിവർഷം 3601-ൽ 23 വയസ്സ് പ്രായം അദ്ദേഹത്തിനുണ്ടായിരുന്നു. അതനുസരിച്ച് ബി.സി. 3139-ലാണ് കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധം നടന്നത്.<ref>http://www.thevedicfoundation.org/bhartiya_history/mahabharat.htm</ref> ജർമൻ തത്ത്വശാസ്ത്രജൻ [[മാക്സ് മുള്ളർ|ഫെഡ്റിക് മാക്സ് മുള്ളറിന്റെ]] (1823-1900) അഭിപ്രായത്തിൽ ഋഗ്വേദസംഹിതകളുടെ രചന നടന്നതും [[വേദ കാലഘട്ടം|വേദ കാലഘട്ടത്തിൽ]] ബി.സി. 1700 - ബി.സി. 1100 കളിലാണെന്ന് അവകാശപ്പെടുന്നു <ref>Rig-Veda-Samhita : The Sacred Hymns of the Brahmans -- Friedrich M. Mueller (ഫെഡ്റിക് മാക്സ് മുള്ളർ)</ref><ref>പ്രാചീന ഇന്ത്യ -- ISBN : 9788126417544 -- ആർ.എസ്. ശർമ്മ -- ഡി.സി. ബുക്സ്, കോട്ടയം</ref>. == മഹാഭാരതം (കാവ്യം) == [[പ്രമാണം:Vyasa and Ganesa.jpg|right|thumb|170px|ഇതിഹാസരചന: വ്യാസനും ഗണപതിയും (ചിത്രം)]] കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധം പ്രതിപാദിച്ചിരിക്കുന്നത് [[ഇന്ത്യ|ഇന്ത്യയിലെ]] [[ഇതിഹാസം|ഇതിഹാസങ്ങളിൽ]] ഒന്നായ [[വ്യാസൻ|വ്യാസരചിതമായ]] [[മഹാഭാരതം|മഹാഭാരതത്തിലെ]] ആറു മുതൽ പത്തുവരെയുള്ള പർവ്വങ്ങളിലായാണ് <ref>ഭീമസേനൻ -- കുലപതി കെ.എം. മുൻഷി -- ഡി.സി. ബുക്സ്, കോട്ടയം</ref>. ചില പണ്ഡിതന്മാരുടെ അഭിപ്രായത്തിൽ 3800 വർഷം മുൻപാണ്‌ വ്യാസൻ ജീവിച്ചിരുന്നത്. തന്റെ പുത്രന്മാരുടേയും പൗത്രന്മാരുടേയും അവരുടെ പുത്രന്മാരുടേയും ബന്ധുജനങ്ങലുടേയും കഥയിൽ തന്നെയും ഉൾപ്പെടുത്തി. അദ്ദേഹം പറഞ്ഞു കൊടുക്കുന്നതനുസരിച്ച്‌ [[ശ്രീ ഗണപതി]] അതു എഴുതി സൂക്ഷിച്ചു എന്നാണ് മഹാഭാരതത്തിന്റെ ഐതിഹ്യം. ആകാരണത്താൽ വ്യാസൻ ഒരേസമയം രചയിതാവും, കഥാപാത്രവും, കഥയിലെ സാക്ഷിയുമായി മാറി. വേദകാലത്തെ ഒരു പ്രധാന ഋഷികുടുംബാംഗമായ വസിഷ്ഠമഹർഷിയുടെ പുത്രനായ പരാശരമുനിക്ക് ഒരു മുക്കുവസ്ത്രീയായ സത്യവതിയിൽ ഉണ്ടായ പുത്രനാണ്‌ വ്യാസൻ എന്ന ദ്വൈപായനൻ. അമ്മയെപ്പോലെ തന്നെ കറുത്തനിറമായതിനാലും ദ്വീപിൽ വച്ച് ജനിച്ചതിനാലും കൃഷ്ണദ്വൈപായനൻ എന്നും അറിയപ്പെട്ടു. ചെറുപ്പത്തിലേ തന്നെ സന്ന്യാസം സ്വീകരിച്ചെങ്കിലും അദ്ദേഹത്തിനു ശ്രീശുകൻ എന്ന ഒരു പുത്രനുണ്ടായിരുന്നതായി പുരാണങ്ങൾ ഘോഷിക്കുന്നു. ദ്വൈപായനൻ തന്റെ യൗവനകാലത്തുതന്നെ അവശേഷിച്ചിരുന്ന വേദമന്ത്രങ്ങൾ എല്ലാം ശേഖരിച്ച് അവക്ക് രൂപവും ഉച്ചാരണരീതിയും സ്ഥാപിച്ചു. ആ രീതിയിലാണ്‌ അവ ഇന്നും അറിയപ്പെടുന്നത് എന്നു കരുതുന്നു. ഇതുമൂലം ജനങ്ങൾ അദ്ദേഹത്തെ ആദരപൂർവ്വം വേദവ്യാസൻ എന്ന് വിളിച്ചുപോന്നു. ചരിത്രകാരന്മാരുടെ അഭിപ്രായത്തിൽ മൂന്ന് ഘട്ടങ്ങളിലൂടെയാണ് മഹാഭാരതം ഇന്നുകാണുന്ന രൂപത്തിലെത്തിയത്. അതിലെ ആദ്യഘട്ടം മൂലകൃതിയുടെ രചനയിൽ നിന്നും തുടങ്ങുന്നു. രണ്ട് കുലങ്ങൾ -- കൗരവരും, പാണ്ഡവരും -- തമ്മിലുള്ള കലഹവും അതിനെത്തുടർന്നുള്ള മഹായുദ്ധവുമാണ് മഹാഭാരത ഇതിവൃത്തം. വളരെക്കാലം ഇവർ തമ്മിൽ വഴക്കിടുകയും അവസാനം ഒരു ജനതയായി മാറുകയും ചെയ്തുവെന്ന് ഭാരതത്തിൽ എഴുതിയിരിക്കുന്നതായിരുന്നു [[ജയം (വ്യാസകാവ്യം)|ജയം]] എന്ന മഹാഭാരതത്തിന്റെ ആദ്യരൂപം. പാണ്ഡവരുടെ ജയം എന്നതാവാം ഈ ഗ്രന്ഥത്തിനു ഇത്തരമൊരു പേരുവരാൻ കാരണം.<ref>ജയ്: ആൻ ഇലുസ്റ്റ്രേറ്റഡ് റിറ്റേലിംഗ് ഓഫ് ദ മഹാഭാരത് -- ദേവദത്ത് പഠ്നായിക് -- പെൻഗിൻ ബുക്സ്</ref> മൂലകൃതിയിൽ ബ്രഹ്മാവിനാണ് ഈശ്വരസങ്കല്പം. യുദ്ധഗാനങ്ങളെല്ലാം പിൽക്കാലത്ത് ക്രോഡീകരിച്ച് വ്യാസൻ ഗ്രന്ഥം രചിച്ചു എന്നതിനാൽ തന്നെ എഴുത്തുസമ്പ്രദായം കണ്ടുപിടിക്കപ്പെട്ടതിനുശേഷമാവണം ഇത് എന്ന് അനുമാനിക്കാം. === സൂതപൗരാണികൻ === [[പ്രമാണം:00001 Ugrasrava and Saunaka.jpg|right|thumb|170px|നൈമിശാരണ്യം: സൂതനും ശൗനകാദികളും (ചിത്രം)]] [[കലിയുഗം|കലിയുഗാരംഭത്തിൽ]] [[ഗോമ്‌തീ നദി|ഗോമദീനദിക്കരയിൽ]] [[നൈമിശാരണ്യം]] എന്ന സ്ഥലത്തുവെച്ച് പന്ത്രണ്ട് വർഷംകൊണ്ടവസാനിക്കുന്ന ഒരു മഹായജ്ഞം [[ശൗനകൻ|ശൗനകാദിമുനികൾ]] ആരംഭിച്ചു. [[ബ്രഹ്മാവ്|ബ്രഹ്മപുത്രനായ]] [[ഭൃഗു|ഭൃഗുമുനിയുടെ]] പുത്രനായ [[ച്യവനൻ|ച്യവനമഹർഷിയുടെ]] പുത്രനായ [[പ്രമതി|പ്രമതിക്ക്]] [[അപ്സരസ്സ്|ഘൃതാചി]] എന്ന [[അപ്സരസ്സ്|അപ്സരസ്ത്രീയിൽ]] രുരു, ശുനകൻ എന്നീരണ്ടു പുത്രന്മാർ ജനിച്ചു. അവരിൽ ശുനകന്റെ പുത്രനാണ് [[ശൗനകൻ|ശൗനകമഹർഷി]]. യാഗത്തിൽ പങ്കെടുക്കാൻ ലോമഹർഷസുതന്റെ പുത്രനായ [[ഉഗ്രശ്രവസ്സ്]] എന്ന സൂതപൗരാണികനും<ref>ബ്രാഹ്മണവനിതയിൽ ക്ഷത്രിയനുണ്ടാവുന്ന പുത്രനെയാണ് സൂതൻ എന്നു വിളിക്കുന്നത്.</ref> എത്തി. വ്യാസശിഷ്യനായിരുന്ന അദ്ദേഹം ഒരിക്കൽ കേട്ടത് അതേപടി മറ്റുള്ളവരെ പറഞ്ഞുകേൾപ്പിക്കാനുള്ള കഴിവുണ്ടായിരുന്നതിനാൽ ഉഗ്രശ്രവസ്സ് എന്നറിയപ്പെട്ടു. [[പരീക്ഷിത്ത്|പരീക്ഷിത്]] മഹാരാജാവ് [[തക്ഷകൻ|തക്ഷദംശത്തെ]] തുടർന്നു മരിക്കുകയും ആ വൈരാഗ്യത്തിൽ അദ്ദേഹത്തിന്റെ പുത്രൻ ജനമേജയൻ [[സർപ്പസത്രയാഗം]] നടത്തുകയും ചെയ്തു.<ref>http://www.sacred-texts.com/hin/m01/m01055.htm മഹാഭാരതം -- അസ്തികചരിത്രം</ref><ref>http://www.shvoong.com/humanities/1758029-astika-maharaj-ankur-bhadauria/ {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20101103045249/http://www.shvoong.com/humanities/1758029-astika-maharaj-ankur-bhadauria/ |date=2010-11-03 }} ജരൽകാരുവിന്റെ പുത്രൻ അസ്തികൻ</ref> ആ സന്ദർഭത്തിൽ അദ്ദേഹത്തെക്കണ്ട് ആശിർവദിക്കാനെത്തിയ [[വ്യാസൻ|വ്യാസമഹർഷിയോട്]] പുണ്യകഥനം നടത്താൻ [[ജനമേജയൻ]] അഭ്യർത്ഥിക്കുകയും, അദ്ദേഹം തന്റെ ശിഷ്യനായ വൈശാമ്പയനോട് ഭാരതകഥ വിശദീകരിക്കുവാൻ ആവശ്യപ്പെടുകയും, വൈശാമ്പയൻ ജനമേജയസദസ്സിൽ കഥനം നടത്തുകയും ചെയ്തു. ആ സമയത്ത് അവിടെ സന്നിഹിതനായിരുന്ന ഉഗ്രശ്രവസ്സിനു കഥകേൾക്കുവാനുള്ള ഭാഗ്യം സിദ്ധിച്ചിരുന്നു. അദ്ദേഹമാണ് ശൈനകാദിമുനികൾക്ക് ഭാരതകഥ പറഞ്ഞുകൊടുക്കുന്നത്. അതിനാലാവാം സൂതപൗരാണികൻ പറഞ്ഞുകൊടുക്കുന്നരീതിയിലാണ് മഹാഭാരതം മൂലം എഴുതിയിരിക്കുന്നത്. == യുദ്ധത്തിന്റെ കാരണങ്ങൾ == ഭാരതത്തിലെ ഇതിഹാസങ്ങളിൽ ഒന്നായ മഹാഭാരതത്തിൽ പ്രധാനകഥാതന്തുവായി പ്രതിപാദിച്ചിരിക്കുന്ന യുദ്ധമായ കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധം പ്രധാനമായും മൂന്നുകാരണങ്ങളാലാണ് തുടക്കം കുറിച്ചത്. === കള്ളച്ചൂത് === [[File:Kathakali -Play with Kaurava.jpg|170px|thumb|left|ചൂതുകളിക്കുന്ന [[ശകുനി|ശകുനിയും]], [[കൗരവർ|കൗരവരും]], [[പാണ്ഡവർ|പാണ്ഡവരും]] - (ദുര്യോധനവധം [[കഥകളി]])]] [[കൗരവർ]] [[പാണ്ഡു|പാണ്ഡുപുത്രന്മാരോട്]] രണ്ടുതവണ [[ചൂത്|ചൂതുകളിച്ചു]]. [[ഗാന്ധാരി|ഗാന്ധാരിയുടെ]] സഹോദരനായ [[ശകുനി|ശകുനിയാണ്]] കൗരവർക്കുവേണ്ടി കളിച്ചത്. കള്ളക്കളിയിൽ അഗ്രഗണ്യനായ ശകുനി രണ്ടുതവണയും കൗരവർക്കു വിജയം സമ്മാനിച്ചു.<ref>{{Cite web |url=http://www.thekurukshetragame.com/the-game-of-dice.html |title=ആർക്കൈവ് പകർപ്പ് |access-date=2011-09-06 |archive-date=2011-09-09 |archive-url=https://web.archive.org/web/20110909225711/http://www.thekurukshetragame.com/the-game-of-dice.html |url-status=dead }}</ref> [[ഭീഷ്മർ|ഭീഷ്മരുടെ]] നിർദ്ദേശത്താൽ [[ഇന്ദ്രപ്രസ്ഥം|ഇന്ദ്രപ്രസ്ഥത്തിന്റെ]] രാജാവായി [[യുധിഷ്ഠിരൻ|യുധിഷ്ഠിരനെ]] വാഴിച്ചതിലും, [[മയാസുരൻ|മയാസുര]] നിർമ്മിതമായ [[പാണ്ഡവർ|പാണ്ഡവരുടെ]] സുഖസമൃദ്ധമായ കൊട്ടാര ജീവിതവും അതിലെ പ്രത്യേകതകളും കൗരവർക്കു അവരോടുള്ള കടുത്ത അസൂയക്കു കാരണമായി.ആദ്യത്തെ ചൂതുകളിയിൽ സർവസ്വവും നഷ്ടപ്പെട്ട പാണ്ഡവർക്ക് ധൃതരാഷ്ട്രർ ഇടപെട്ട് നഷ്ടപ്പെട്ടതൊക്കെ തിരികെക്കൊടുത്തുവെങ്കിലും രണ്ടാമതും കൗരവർ ചൂതുകളിക്ക് നടത്തിയ ക്ഷണം സ്വീകരിച്ച് പാണ്ഡവർ കളിച്ചു. ശകുനിയുടെ കള്ളത്തരത്തിൽ വീണ്ടും ചൂതുകളിയിൽ തോറ്റതിനാൽ പന്ത്രണ്ട് വർഷത്തെ [[വനവാസം|വനവാസവും]], അതിനുശേഷം ഒരു വർഷം ഏതെങ്കിലും ഒരു രാജ്യത്ത് പാണ്ഡവർ ഒന്നിച്ചു താമസിച്ച് മറ്റാരാലും തിരിച്ചറിയാതെ [[അജ്ഞാതവാസം|അജ്ഞാതവാസവും]] നടത്താൻ തത്ത്വത്തിൽ തീരുമാനിച്ചു. ഇതു കഴിഞ്ഞു തിരിച്ചു വരുമ്പോൾ ചൂതിൽ തോറ്റ് നഷ്ടപ്പെട്ട രാജ്യവും പദവിയും തിരിച്ചുകിട്ടും. അഥവാ ഒരു വർഷത്തെ അജ്ഞാതവാസത്തിൽ പിടിക്കപ്പെട്ടാൽ വീണ്ടും പന്ത്രണ്ട് വർഷം കാനനവാസം കഴിച്ച് ഒരു വർഷം അജ്ഞാതവാസം നടത്തണം. പക്ഷേ വനവാസവും, അജ്ഞാതവാസവും പൂർത്തിയാക്കി [[പാണ്ഡവർ]] തിരിച്ചെത്തിയിട്ടും അവർക്ക് അവകാശപ്പെട്ട രാജ്യം തിരിച്ചു നൽകാൻ കൗരവർ തയ്യാറായില്ല. കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധത്തിനുള്ള പ്രധാനകാരണം ഇതായിരുന്നു. === ദ്രൗപദീ വസ്ത്രാക്ഷേപം === [[പ്രമാണം:Draupadi & dushashan scene.jpg|200px|ലഘുചിത്രം|ഇടത്ത്‌|ദ്രൗപദീ വസ്ത്രാക്ഷേപം]] ചൂതിൽ തോറ്റ് പണയമായി മാറിയ ദ്രൗപദിയെ കൗരവരിലെ രണ്ടാമനായ [[ദുശ്ശാസനൻ]] ഹസ്തിനപുരി രാജസഭയിൽ ഏവരേയും സാക്ഷി നിർത്തി വസ്ത്രാക്ഷേപം നടത്തി. രജസ്വലയായിരുന്ന [[ദ്രൗപദി]] വരാൻ മടികാണിച്ചപ്പോൾ ഹീനമായി അധിക്ഷേപിച്ച് പിതാമഹന്മാരും മറ്റു ബന്ധുജനങ്ങളും സന്നിഹിതരായിരുന്ന കുരുസഭാമണ്ഡപത്തിലേക്ക് മുടിയിൽ പിടിച്ചു വലിച്ചു കൊണ്ടുവന്നു. മാതാവിനു തുല്യയായ ജ്യേഷ്ഠത്തിയായവളെ പണയവസ്തുവായി മാത്രം കരുതി കേവലബഹുമാനം പോലും കൊടുക്കാതെ അതിഹീനമായി അപമാനിച്ചു. [[കൃഷ്ണൻ]] പാഞ്ചാലിയുടെ സഹായത്തിനു വന്നതിനാൽ അവൾ അതിൽനിന്നും രക്ഷനേടി. പിതൃതുല്യരായവരുടെ മുമ്പിൽ മാനം നഷ്ടപ്പെട്ട ദ്രൗപദി, ദുശ്ശാസനൻ പിടിച്ചു വലിച്ച തന്റെ മുടി പിന്നീട് കെട്ടിയില്ല. ദുശാസനനെ കൊന്ന് അവന്റെ രക്തം തലയിൽതേച്ച് മാത്രമെ അഴിച്ചിട്ട മുടി കെട്ടൂ എന്ന് അവൾ ശപഥം ചെയ്തു. യുദ്ധമുണ്ടാവാതെ ദുശ്ശാസനനെ കൊല്ലാനും അവന്റെ രക്തം മുടിയിൽ പുരട്ടാനുമാവില്ല. ഇത് യുദ്ധത്തിനു കാരണമായ മറ്റൊരു പ്രധാന സംഭവമായിരുന്നു. === ഭീമനോടുള്ള ദ്രോഹം === മറ്റു കൗരവ-പാണ്ഡവരെ അപേക്ഷിച്ച് [[ഭീമൻ|ഭീമനുണ്ടായിരുന്ന]] അമാനുഷികശക്തി വിശേഷത്താൽ, ബാല്യകാലത്തു മുതൽ ദുര്യോധനാദികൾ അസൂയാലുക്കളായിരുന്നു. അന്നുമുതലേ ദുര്യോധനാദികൾ നൂറുപേരും,കർണനും നിരവധി തവണ ഭീമനെ കൊല്ലാനായി പദ്ധതികൾ അവിഷ്കരിച്ച് നടപ്പിലാക്കാൻ ശ്രമിച്ചിരുന്നു<ref>http://www.kidsgen.com/fables_and_fairytales/indian_mythology_stories/poison_kills_poison.htm</ref>. ആയുസ്സിന്റെ ശക്തിയിൽ പലപ്പോഴും അതിൽ നിന്നും രക്ഷപെട്ട ഭീമന്, തന്നെ കൊലപ്പെടുത്താൽ ശ്രമിച്ചുകൊണ്ടിരിക്കുന്ന ദുര്യോധനാദികളോട് വൈരാഗ്യം അതിശക്തമായുണ്ടായിരുന്നു. ജ്യേഷ്ഠനായ യുധിഷ്ഠിരനെ ബഹുമാനിച്ച് ഭീമൻ പുറത്തു കാണിച്ചിരുന്നില്ലയെന്നു എന്നുമാത്രം. ഇത് യുദ്ധത്തിനുള്ള മറ്റൊരു കാരണമായിരുന്നു. (യുദ്ധത്തിൽ ഗാന്ധാരിയുടെ നൂറു പുത്രന്മാരും കൊല്ലപ്പെടുന്നത് ഭീമനാലാണ്). == സന്ധിസംഭാഷണങ്ങൾ == [[File:Krishna as Envoy.jpg|170px|thumb|ഭഗവദ് ദൂത്' : [[കൃഷ്ണൻ]] കൗരവസഭയിലെ [[ശന്തനു]]വിന്റെ സിംഹാസനത്തിൽ<br />([[രാജാ രവിവർമ്മ|രാജാരവിവർമ്മ ചിത്രം]])]] ==== വ്യാസോപദേശം ==== കൗരവരോട് ചൂതുകളിൽ തോറ്റ് പന്ത്രണ്ട് വർഷത്തെ വനവാസവും, ഒരു വർഷത്തെ അജ്ഞാതവാസവും പൂർത്തിയാക്കി പാണ്ഡവർ ഹസ്തിനപുരിയ്ക്കടുത്ത് ഉപപ്ലാവ്യത്തിൽ വന്നു താമസിച്ചു. ഇതു മനസ്സിലാക്കിയ [[സത്യവതി]] പുത്രനായ വേദവ്യാസമഹർഷി ഹസ്തിനപുരിയിൽ ചെന്ന് ധൃതരാഷ്ട്രരെയും, ദുര്യോധനനെയും വിളിച്ചുവരുത്തി പാണ്ഡവർക്ക് അവകാശപ്പെട്ട അർദ്ധരാജ്യം നൽകാൻ ആവശ്യപ്പെട്ടു. ദുര്യോധനന്റെ പിടിവാശിയിൽ മഹാരാജാവായ ധൃതരാഷ്ട്രർക്ക് തനിച്ചൊന്നും ചെയ്യാൻ പറ്റുമായിരുന്നില്ല. ഭീഷ്മർ പലതവണ ധൃതരാഷ്ട്രരെ ഉപദേശിച്ചിരുന്നു, എങ്കിലും അർദ്ധരാജ്യം നൽകാൻ കൗരവർ തയ്യാറായില്ല. ==== സഞ്ജയദൂത് ==== കൗരവർ ഇതിനോടകം സഞ്ജയനെ ദൂതനായി ഉപപ്ലാവ്യത്തിലേക്ക് അയച്ച് യുധിഷ്ഠിരനെ കണ്ട് തങ്ങളുടെ സന്ദേശം അറിയിപ്പിച്ചു. ദുര്യോധനനാണ് ദൂതനായി സഞ്ജയനെ അയച്ചതെങ്കിലും, ധൃതരാഷ്ട്രർ അയച്ചതാണെന്നു പറയാൻ ആവശ്യപ്പെട്ടിരുന്നു. പാണ്ഡവർക്ക് അർദ്ധരാജ്യം നൽകാനാവില്ല എന്നുള്ള വിവരം സഞ്ജയൻ യുധിഷ്ഠിരനെ അറിയിച്ചു. അപ്രിയകാര്യം ചെയ്ത സങ്കടത്തിൽ തിരിച്ച് ഹസ്തിനപുരിയിൽ എത്തിയ സഞ്ജയൻ മഹാരാജാവിനെ നേരിട്ട് കണ്ട് യുദ്ധം മൂലമുണ്ടാവുന്ന കൗരവരുടെ തകർച്ചയെ മുൻകൂട്ടി ബോധിപ്പിച്ചു.<ref>സി. രാജഗോപാലാചാരിയുടെ മഹാഭാരതം; "54-സഞ്ജയ മിഷൻ (സഞ്ജയദൂത്)"</ref>. ==== വിദുരനീതി ==== സഞ്ജയ ഉപദേശത്തെ തുടർന്ന് ദുഃഖിതനായ ധൃതരാഷ്ട്രർ അന്നു രാത്രിതന്നെ വിദുരരെ വിളിപ്പിച്ചു. പ്രസിദ്ധമായ വിദുരനീതി മഹാഭാരതത്തിൽ വർണ്ണിക്കുന്നത് ഈ സന്ദർഭത്തിലാണ്. വിദുരർ ജ്യേഷ്ഠനായ ധൃതരാഷ്ട്രരെ ആപത്തിൽ നിന്നു രക്ഷിക്കാനായി കൗരവരുടെ അസാന്നിധ്യത്തിൽ ധർമ്മാധർമ്മങ്ങൾ ഉപദേശിച്ചു. പലകഥകളും ഉദാഹരണമായി പറഞ്ഞ് കൂടുതൽ വിശ്വാസ്യത കിട്ടത്തക്കരീതിയിൽ ഉപദേശിച്ചിട്ടും, പുത്രവാത്സല്യം നിമിത്തം ധൃതരാഷ്ട്രർക്ക് അതൊന്നും സ്വീകരിക്കാൻ കഴിയുമായിരുന്നില്ല<ref>വിദുര നീതി : ആംഗലേയ പരിഭാഷ -- കിസാരി മോഹൻ ഗാംഗുലി</ref>. ==== സനൽകുമാരോപദേശം ==== പാണ്ഡവർക്കുവേണ്ടി മഹാതപസ്വിയായ സനൽകുമാരമഹർഷിയും ദുര്യോധനനെ ഉപദേശിച്ചു. മഹായുദ്ധം തടയാൻ ഇങ്ങനെ പലരും അഭ്യർത്ഥന നടത്തിയിട്ടും കൗരവർക്ക് അതൊന്നും സ്വീകാര്യമായിരുന്നില്ല. ==== കൃഷ്ണദൂത് ==== [[യുധിഷ്ഠിരൻ|യുധിഷ്ഠിരന്റെ]] അപേക്ഷയിൽ [[കൃഷ്ണൻ]] [[പാണ്ഡവർ|പാണ്ഡവർക്കുവേണ്ടി]] ദൂതനായി [[ഹസ്തിനപുരി|കൗരവസഭയിൽ]] എത്തി. ഇതു മുൻകൂട്ടി അറിഞ്ഞ [[ശകുനി|ശകുനിയും]], [[ദുര്യോധനൻ|ദുര്യോധനനും]] ചേർന്ന് [[ശന്തനു|ശന്തനു മഹാരാജാവിന്റെ]] [[സിംഹാസനം]] കൃഷ്ണനുവേണ്ടി സഭയിൽ സജ്ജമാക്കി. ''(സിംഹാസനത്തിന്റെ ശാപം: അയോഗ്യനായ ആരതിലിരുന്നാലും അവന്റെ തല പൊട്ടിച്ചിതറുമെന്ന് ശന്തനു മഹാരാജാവിന്റെ ശാപം ആ സിംഹാസനത്തിനുണ്ടായിരുന്നു. ശന്തനുവിനുശേഷം ശാപത്തെ പേടിച്ച് അതിൽ ആരും ഇരുന്നിട്ടില്ല)'' കൃഷ്ണൻ സിംഹാസനത്തിലിരുന്നെങ്കിലും അദ്ദേഹത്തിനു കുഴപ്പമൊന്നും സംഭവിച്ചില്ല. അർദ്ധരാജ്യം നൽകില്ലയെന്നു തീർത്തു പറഞ്ഞ കൗരവസഭയിൽ കൃഷ്ണൻ പാണ്ഡവർക്കായി അഞ്ചു ചെറിയ രാജ്യങ്ങളൊ, അല്ലെങ്കിൽ അഞ്ചു ദേശങ്ങളൊ, അതുമല്ലെങ്കിൽ അഞ്ചു ഗൃഹങ്ങളൊ, അവസാനം ഇവർക്ക് അഞ്ചുപേർക്കുമായി താമസിക്കാൻ ഒരു ഗൃഹം എങ്കിലും കൊടുക്കണം എന്ന് അപേക്ഷിച്ചു. പക്ഷേ സൂചികുത്തുവാൻ പോലും പാണ്ഡവർക്ക് തൻ്റെ രാജ്യത്തിലിടം കൊടുക്കില്ലയെന്ന് ദുര്യോധനൻ പ്രഖ്യാപിച്ചതോടെ കൃഷ്ണദൂത് പരാജയമായിരുന്നു. കൃഷ്ണനെ പിടിച്ചുകെട്ടി സഭയിൽവച്ച് അപമാനിക്കാൻ ദുര്യോധനൻ ശ്രമിക്കുകകൂടി ചെയ്തതോടെ തൻ്റെ വിശ്വരൂപം പ്രദർശിപ്പിച്ച് ഏവരെയും അൽഭുതപ്പെടുത്തിയ ശേഷം കൃഷ്ണൻ അവിടെനിന്നും ഇറങ്ങിപ്പോവുകയുണ്ടായി. == യുദ്ധ സന്നാഹം == [[File:Brooklyn Museum - Krishna Counsels the Pandava Leaders Page from a Mahabharata series.jpg|200px|thumb|left|യുദ്ധ സന്നാഹം: പാണ്ഡവരും കൃഷ്ണനും ([[:en:Brooklyn Museum|ബ്രൂക്കിലിൻ മ്യൂസിയത്തിലുള്ള]] 18-ആം നൂറ്റാണ്ടിലെ എണ്ണഛായാചിത്രം)]] ഭഗവത്ദൂത് പരാജയമായതിനെത്തുടർന്ന് യുദ്ധം തീരുമാനിക്കപ്പെട്ടു. ധർമ്മപുത്രരും, ദുര്യോധനനും തങ്ങളുടെ സുഹൃത്ത്-ബന്ധുരാജ്യങ്ങളിലേക്ക് ദൂതന്മാരെ അയച്ച് സഹായം അഭ്യർത്ഥിച്ചു. രാജ്യം ഭരിക്കുന്ന രാജാവിന്റെ പുത്രനായ ദുര്യോധനനു കൂടുതൽ രാജ്യങ്ങൾ തങ്ങളുടെ സേനയെ അയച്ചു കൊടുത്തു. ദ്വാരകാസൈന്യം: ദ്വാരകയിലേക്ക് പാണ്ഡവർക്ക് ദൂതനായി പോയത് അർജ്ജുനനും, കൗരവർക്ക് വേണ്ടി ദുര്യോധനനും ആയിരുന്നു. ആദ്യമെത്തിയ ദുര്യോധനൻ ഉറങ്ങിക്കിടന്ന കൃഷ്ണന്റെ തലയ്ക്കലും, രണ്ടാമതെത്തിയ അർജ്ജുനൻ കാൽക്കലും കൃഷ്ണൻ ഉണരുന്നതും കാത്തിരുന്നു. കൃഷ്ണന്റെ അതിശക്തമായ സേനാവ്യൂഹം നാരായണിസേന എന്നാണറിയപ്പെട്ടിരുന്നത്. കൃഷ്ണൻ ഇരുവർക്കുമായി ഒരു ഭാഗത്ത് കൃഷ്ണൻ നിരായുധനായും, മറുവശത്ത് തന്റെ നാരായണിസൈന്യവും പകുത്തു നൽകി. അർജ്ജുനൻ നിരായുധനായ കൃഷ്ണനേയും, ദുര്യോധനൻ സൈന്യത്തേയും സ്വീകരിച്ചു. നാരായണി സൈന്യത്തെ കൂടാതെ മറ്റുള്ള ദ്വാരകാവാസികൾക്ക് ഏതു ഭാഗത്തു ചേരാനും അനുവാദം നൽകി.കൃഷ്ണൻ്റെ സൈന്യാധിപനായ സാത്യകി,കൃഷ്ണൻ്റെ കൂടെ പാണ്ഡവപക്ഷത്ത് ചേർന്നു.മറ്റൊരു യാദവപ്രമുഖനായ കൃതവർമാവ് നാരായണിസേനയെ നയിച്ചുകൊണ്ട് കൗരവപക്ഷത്തും ചേർന്നു.ബലരാമൻ, പ്രദ്യുംനൻ മുതലായവർ ഇരുപക്ഷത്തും ചേരാതെ തീർത്ഥയാത്രക്ക് പോയപ്പോൾ സാംബൻ മുതലായവർ വിട്ടുനിന്നു. വിരാടസൈന്യം: വിരാടനും പുത്രന്മാരായ ഉത്തരനും,ശ്വേതനും,ശംഖനും അവരുടെ മുഴുവൻ സൈന്യവും പാണ്ഡവപക്ഷം ചേർന്നു. പാഞ്ചാലസൈന്യം: പാണ്ഡവസൈന്യത്തിന്റെ പ്രധാന ഭാഗം ദ്രുപദരുടെ പുത്രനായ ധൃഷ്ടദ്യുമ്നന്റെ കീഴിൽ അണിനിരന്ന പാഞ്ചാല സൈന്യമായിരുന്നു. ഈ രാജ്യങ്ങളെ കൂടാതെ പാണ്ഡവപക്ഷത്തു ചേരാനായി കാശിരാജാവും, മാത്സ്യരാജാവും തങ്ങളുടെ സൈന്യത്തെ അയച്ചു കൊടുത്തു. ഈ രണ്ടുരാജ്യങ്ങളും കൗരവ-പാണ്ഡവരുടെ ബന്ധുരാജ്യങ്ങളായിരുന്നു. കാശി രാജകുമാരിമാരാണ് അംബികയും, അംബാലികയും. മാത്സ്യരാജാവ് സത്യവതിയുടെ സഹോദര പുത്രനാണ്. ശിശുപാലന്റെ മരണശേഷം ചേദിരാജ്യം ഭരിച്ചിരുന്ന അയാളുടെ മകനായ ധൃഷ്ടകേതു പാണ്ഡവരോട് സ്നേഹബന്ധം പുലർത്തിയിരുന്നതിനാൽ അദ്ദേഹവും സൈന്യവുമായി ഉപപ്ലവ്യത്തിൽ എത്തി പാണ്ഡവസൈന്യത്തിൽ ചേർന്നു. കേകേയവും, മഥുരയും, വിദർഭയും തങ്ങളുടെ സൈന്യത്തെ രണ്ടു കൂട്ടർക്കുമായാണ് കൊടുത്തത് <ref>{{Cite web |url=http://www.mahabharataonline.com/rajaji/mahabharata_summary_61.php |title=ആർക്കൈവ് പകർപ്പ് |access-date=2011-09-07 |archive-date=2008-04-03 |archive-url=https://web.archive.org/web/20080403050100/http://www.mahabharataonline.com/rajaji/mahabharata_summary_61.php |url-status=dead }}</ref>(നോക്കുക: കുറിപ്പ്). നാഗസൈന്യം: അർജുനൻ്റേയും, നാഗരാജകുമാരിയായ ഉലൂപിയുടെയും പുത്രനായ ഇരവാൻ തൻ്റെ സൈന്യവുമായി പണ്ഡവപക്ഷത്ത് ചേർന്നു. രാക്ഷസർ: ഭീമസേനൻ്റെയും രാക്ഷസിയായ ഹിഡുമ്പിയുടെയും പുത്രനായ ഘടോൽകചൻ പാണ്ഡവപക്ഷത്തും, ബകാസുരൻ്റെ അനുജനായ അലമ്പുഷൻ, സുഹൃത്ത് അലായുധൻ തുടങ്ങിയ രാക്ഷസർ കൗരവപക്ഷത്തും തങ്ങളുടെ സൈന്യങ്ങളുമായി ചേർന്നു. ബാഹ്ലികം: ശന്തനുവിൻ്റെ ജ്യേഷ്ഠനും, ഭീഷ്മരുടെ വല്യച്ഛനുമായ, കുരുക്കളുടെ ഏറ്റവും മുതിർന്ന പിതാമഹനായിരുന്നു ബാഹ്ലികദേശത്തേ രാജാവായിരുന്ന ബാഹ്ലികൻ. യുദ്ധം ഒഴിവാക്കാൻ പരമാവധി ശ്രമിച്ച ഇദ്ദേഹം തൻ്റെ പുത്രനായ സോമദത്തൻ, പൗത്രൻ ഭൂരിശ്രവസ്സ് തുടങ്ങിയവർക്കൊപ്പം സൈന്യവുമായി കൗരവപക്ഷത്ത് ചേർന്നു. മാദ്രം: നകുലസഹദേവൻമാരുടെ മാതാവായ മാദ്രിയുടെ സഹോദരനായ മാദ്രരാജാവ് ശല്യർ പാണ്ഡവപക്ഷത്ത് ചേരാൻ ആഗ്രഹം കാണിച്ചുവെങ്കിലും ദുര്യോധനൻ്റെ കുതന്ത്രം മൂലം കൗരവപക്ഷത്ത് തൻ്റെ സൈന്യവുമായി ചേരേണ്ടിവന്നു. ത്രിഗർത്തം : വിരാടരുടെ പ്രധാനശത്രുവും, കൗരവരുമായി സൗഹൃദം സൂക്ഷിച്ചിരുന്നയാളുമായ ത്രിഗർത്തരാജാവ് സുശർമ്മൻ കൗരവപക്ഷത്ത് നിലകൊണ്ടു. പ്രാഗ്ജ്യോതിഷം: നരകാസുരൻ്റെ പുത്രനായ ഭഗദത്തൻ തൻ്റെ ശക്തമായ ആനപ്പടയുമായി കൗരവപക്ഷത്ത് ചേർന്നു. പാണ്ഡ്യം, കേരളം: പാണ്ഡ്യരാജാവും , കേരളരാജാവായ മലയധ്വജനും പാണ്ഡവരുടെ കൂടെ ചേർന്നു. === സേനാ സമൂഹം === {| class="wikitable" border="1" |- ! ! പാണ്ഡവസേന ! കൗരവസേന |- ! സർവ്വസേനാധിപൻ | [[ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ]] | [[ഭീഷ്മർ]] |- ! ഉപസൈന്യാധിപർ | ഏഴുപേർ<br />[[വിരാടൻ]], [[ദ്രുപദൻ]], [[ശിഖണ്ഡി]], [[ഭീമൻ]], [[സാത്യകി]],<br />[[നകുലൻ]], [[സഹദേവൻ]] | പതിനൊന്നുപേർ<br />[[ദ്രോണർ]], [[അശ്വത്ഥാമാവ്]], [[കൃപർ]], [[ശല്യർ]], [[ത്രിഗർത്തൻ]], <br />[[കൃതവർമ്മാവ്]], [[ഭഗദത്തൻ]], [[ജയദ്രഥൻ]], [[സൗമദത്തി]], [[ശകുനി]],<br /> [[ദുശ്ശാസനൻ]] |- ! പങ്കെടുത്ത രാജ്യങ്ങൾ | [[വിരാടം]], [[പാഞ്ചാലം]], [[കാശി]], [[മാത്സ്യം]], [[ചേദി]], [[പാണ്ഡ്യം]], [[മഗധ]], [[കേകേയം]], [[ദ്വാരക]], [[മഥുര]], [[വിദർഭ]] | [[ഹസ്തിനപുരി]], [[അംഗം]], [[സിന്ധ്]], [[അവന്തി]], [[മാഹിഷ്മതി]],<br />[[ഗാന്ധാരം]], [[മാദ്രം]], [[കംബോജം]], [[പ്രാഗ്ജ്യോതിഷ]], [[കലിംഗം]], [[കേകേയം]], [[ദ്വാരക]], [[മഥുര]], [[വിദർഭ]], [[വാൽഹികം]] |- ! സൈന്യബലം | [[7 (അക്കം)|7]] [[അക്ഷൗഹിണി|അക്ഷൗഹിണികൾ]]<br>153,090 ആനകൾ<br />153,090 രഥങ്ങൾ<br />459,270 കുതിരകൾ<br />765,450 കാലാൾ പടകൾ | [[11 (സംഖ്യ)|11]] [[അക്ഷൗഹിണി|അക്ഷൗഹിണികൾ]]<br>240,570 ആനകൾ<br />240,570 രഥങ്ങൾ<br />721,710 കുതിരകൾ<br />1,202,850 കാലാൾ പടകൾ |} == കൗരവ സൈന്യം == കൗരവപക്ഷത്തിന്റെ നേതൃസ്ഥാനം ഭീഷ്മർ വഹിച്ചു. അദ്ദേഹം സൈന്യത്തെ പതിനൊന്നു വിഭാഗങ്ങളായി തിരിച്ച് ഓരോന്നിനും ഉപസൈന്യാധിപന്മാരെ നിയോഗിച്ചു. യുദ്ധത്തിന്റെ തലേനാൾ ഭീഷ്മർ ഇരുപക്ഷങ്ങളിലെയും യോദ്ധാക്കൻമാരേ അവരുടെ കഴിവനുസരിച്ച് തരംതിരിക്കുകയും കർണ്ണനേ അർധരഥിയെന്ന് അപമാനിക്കുകയും ചെയ്തു. ഇതിനേത്തുടർന്നുണ്ടായ വാഗ്വാദത്തെത്തുടർന്ന് കർണ്ണൻ ഭീഷ്മർക്കൊപ്പം യുദ്ധംചെയ്യില്ല എന്നു നിർബന്ധം പിടിച്ചു. ''(ആദ്യ പത്തുനാളുകൾ കർണ്ണൻ യുദ്ധം ചെയ്തില്ല).'' ഭീഷ്മർ കർണ്ണനെ യുദ്ധത്തിൽ നിന്നും പിന്തിരിപ്പിക്കാൻ ഉപയോഗിച്ച മാർഗ്ഗമായിരുന്നു ഇത്. (കർണ്ണൻ്റെ ജന്മരഹസ്യമറിയാമായിരുന്ന ഭീഷ്മർക്ക് കർണ്ണാർജ്ജുനയുദ്ധം നടന്നുകാണാൻ താൽപര്യം ഇല്ലായിരുന്നു.) വിദേഹരാജകുമാരനായ രുഗ്മി (കൃഷ്ണന്റെ പത്നിയായ രുക്മിണിയുടെ സഹോദരൻ) പാണ്ഡവപക്ഷത്തു ചേർന്ന് യുദ്ധം ചെയ്യാൻ ആഗ്രഹിച്ചുവന്നെങ്കിലും അയാളുടെ വീമ്പുപറച്ചിൽ സഹിക്കാതെ അർജ്ജുനൻ അവനെ പിന്തിരിപ്പിച്ച് അയച്ചു. അതിനെത്തുടർന്ന് രുഗ്മി ദുര്യോധനപക്ഷത്ത് ചെന്നെങ്കിലും രുക്മിയേ കൂടെച്ചേർക്കാൻ കൗരവരും തയ്യാറായില്ല. ശല്യരും മാദ്രസൈന്യവും കൗരവപക്ഷത്തുചേർന്നു യുദ്ധംചെയ്തു. യുദ്ധത്തിനു തലേദിവസം [[വ്യാസൻ]] ധൃതരാഷ്ട്രരുടെ കൊട്ടാരത്തിൽ വരുകയും അദ്ദേഹത്തിനു യുദ്ധം കാണാനായി സചിവനായ [[സഞ്ജയൻ|സഞ്ജയനു]] ദിവ്യചക്ഷുസ്സ് നൽകി അനുഗ്രഹിക്കുകയും ചെയ്തു. കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധത്തിൽ നടക്കുന്ന കാര്യങ്ങൾ തത്സമയം ഹസ്തിനപുരിയിലെ കൊട്ടാരത്തിലിരുന്നു കാണുവാനും അത് അപ്പോൾ തന്നെ മഹാരാജാവിനെ ധരിപ്പിക്കുവാനും ഇതു സഹായകമായി. കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധം മുൻകൂട്ടി മനസ്സിലാക്കിയ ദേവേന്ദ്രൻ ബ്രാഹ്മണവേഷത്തിൽ വന്ന് കർണ്ണനോട് അവന്റെ കവചകുണ്ഡലങ്ങൾ ദാനം ചോദിച്ചു വാങ്ങുന്നു. വന്നത് ദേവേന്ദ്രനാണെന്നറിഞ്ഞു കൊണ്ടുതന്നെ കർണ്ണൻ തന്റെ ജന്മസിദ്ധമായിരുന്ന കവചകുണ്ഡലങ്ങൾ ഇന്ദ്രനു ദാനംചെയ്തു. കവചകുണ്ഡലങ്ങൾ ഉള്ളിടത്തോളം കാലം കർണ്ണനെ ആർക്കും വധിക്കുക പ്രയാസമായിരുന്നു. അർജ്ജുനനു വിജയം കൈവരിക്കാൻ ഇതു സഹായകമായി. കർണ്ണന്റെ ദാനമാഹാത്മ്യത്തിൽ സന്തുഷ്ടനായി ദേവേന്ദ്രൻ അവനു വിശിഷ്ടമായ വാസവിശക്തി എന്ന വേൽ കൊടുത്ത് അനുഗ്രഹിച്ചു. ശത്രുനിഗ്രഹത്തിനായി ഒരു വട്ടം മാത്രം ഉപയോഗിക്കാമായിരുന്ന ഈ വേൽ കർണ്ണൻ അർജ്ജുനനു നേരെ യുദ്ധത്തിൽ പ്രയോഗിക്കുവാൻവേണ്ടി കരുതിവെച്ചു. === കർണ്ണ ശപഥം === യുദ്ധസന്നാഹങ്ങൾക്കായി തയ്യാറെടുക്കുന്ന ഒരു നാൾ [[കർണ്ണൻ]] [[യമുന|യമുനാനദിയിൽ]] സ്നാനം ചെയ്യുന്നവസരത്തിൽ [[കുന്തി|കുന്തിദേവി]] അവനെ കാണാൻ വരുന്നു. ഒരു യാചകയായിട്ടാണ് താൻ വന്നിരിക്കുന്നതെന്നും, തന്റെ ഒരു ആഗ്രഹം കർണ്ണൻ നിറവേറ്റിത്തരണമെന്നും അവർ അപേക്ഷിക്കുന്നു. അഞ്ചുപുത്രന്മാരുടെ അമ്മയായ കുന്തിദേവിക്ക് ശത്രുപക്ഷത്തുള്ള താൻ എന്തു ആഗ്രഹമാണ് നിറവേറ്റേണ്ടതെന്ന് കർണ്ണൻ സംശയിക്കുന്നുവെങ്കിലും ആരെന്തപേക്ഷിച്ചാലും നിറവേറ്റുമെന്നു മറുപടി പറയുന്നു. തന്റെ പുത്രന്മാരോടു ചേർന്നുനിന്ന് യുദ്ധം ചെയ്യണമെന്നും, കർണ്ണൻ തന്റെ ആദ്യ പുത്രനാണെന്നും സൂര്യഭഗവാനാണ് പിതാവെന്നും കുന്തി അവനെ അറിയിക്കുന്നു. വിശ്വസിക്കുവാൻ പ്രയാസമായതും, അപ്രിയവുമായ സത്യമായിരുന്നെങ്കിലും താനറിയുവാനായി ഏറെ ആഗ്രഹിച്ച, ഏറെ നാളായി തന്നെ അലട്ടിക്കൊണ്ടിരുന്ന ചോദ്യത്തിനുത്തരമായിരുന്നു കർണ്ണനത്. സത്യം സത്യമായി പറയുവാൻ കർണ്ണൻ കുന്തീദേവിയോട് അഭ്യർത്ഥിച്ചപ്പോൾ, തന്റെ ബാല്യത്തിൽ ദുർവ്വാസാവിൽ നിന്നും കിട്ടിയ വരലബ്ധിയിൽ സൂര്യ ഭഗവാനെ ധ്യാനിച്ചതും, ആദ്യസന്താനമുണ്ടായപ്പോൾ അപമാനം ഭയന്ന് നദിയിലൊഴുക്കിയതും കുന്തി കർണ്ണനോട് പറഞ്ഞു. തന്റെ ജന്മദാതാക്കളെക്കുറിച്ചുള്ള സംശയങ്ങൾ നീങ്ങിയ കർണ്ണൻ കുന്തീദേവിയെ അഭിമാനപൂർവ്വം വന്ദിച്ചയക്കുന്നു. യുദ്ധത്തിന് ശേഷവും അതിന് മുൻപത്തേപ്പോലെ കുന്തിക്ക് അഞ്ച് പുത്രൻമാർ തന്നെയുണ്ടായിരിക്കുമെന്നും, അർജ്ജുനനൊഴിച്ച് മറ്റുള്ള നാല് പാണ്ഡവരേയും താൻ വധിക്കില്ലെന്നും കുന്തിക്ക് കർണ്ണൻ വാക്കുനൽകി. == പാണ്ഡവ സൈന്യം == [[പാണ്ഡവർ]] ഏഴു [[അക്ഷൗഹിണി]] പടസമൂഹങ്ങളെ ഉപപ്ലവ്യത്തിൽ സജ്ജമാക്കി. സർവ്വസൈന്യാധിപനായി [[ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ]] തിരഞ്ഞെടുക്കപ്പെട്ടു. അദ്ദേഹം തന്റെ സേനയെ ഏഴു ഭാഗങ്ങളായി തിരിച്ച് അതിന്റെ നേതൃത്വം വിരാടൻ, ദ്രുപദൻ, ശിഖണ്ഡി, ഭീമൻ, സാത്യകി, നകുലൻ, സഹദേവൻ എന്നിവരിൽ അർപ്പിച്ചു. കൂടാതെ ഏഴു സൈന്യത്തിന്റേയും ഉപനായകസ്ഥാനം അർജ്ജുനനും നൽകി. ഭീമന് ഹിഡുംബിയിൽ ജനിച്ച [[ഘടോൽകചൻ]] തന്റെ രാക്ഷസസേനാവ്യൂഹവുമായി വന്നെത്തി പാണ്ഡവപക്ഷത്തു ചേർന്നു. == യുദ്ധത്തിലെ സേനാവ്യൂഹങ്ങൾ == [[File:Chakravyuha.svg|200px|thumb|right|ചക്രവ്യൂഹം]] [[File:ShaktaVyuham.PNG|200px|thumb|right|ശക്തവ്യൂഹം]] # ക്രൗഞ്ചവ്യൂഹം ([[കൊക്ക്|കൊക്കിന്റെ ആകൃതി]]) # മകരവ്യൂഹം ([[ചീങ്കണ്ണി|മുതലയുടെ ആകൃതി]]) # കൂർമ്മവ്യൂഹം ([[ആമ|ആമയുടെ ആകൃതി]]) # ത്രിശൂലവ്യൂഹം ([[ത്രിശൂലം|മൂന്നുമുനയുള്ള ശൂലത്തിന്റെ ആകൃതി]]) # ചക്രവ്യൂഹം ([[ചക്രം|കറങ്ങുന്ന ചക്രത്തിന്റെ ആകൃതി]]) <ref>എഴുത്തച്ഛൻ മഹാഭാരതത്തിൽ പത്മവ്യൂഹം എന്നു എഴുതിയിരിക്കുന്നു. ഏറ്റവും പുറത്തു നിൽക്കുന്ന യോദ്ധാക്കൾ ശത്രു ഉള്ളിൽ കടന്നു കഴിയുമ്പോൾ ഉള്ളിലേക്കടുത്ത് ശത്രുവിനെ നേരിടുന്നതിനാലാവാം അദ്ദേഹം പത്മവ്യൂഹം (കൂമ്പടയാൻ പോകുന്ന താമര എന്നർത്ഥത്തിൽ) പരാമർശിച്ചിരിക്കുന്നത്. കമലവ്യൂഹം എന്ന പേരിൽ മറ്റൊരു വ്യൂഹവും (പൂർണ്ണമായി വിരിഞ്ഞ താമരയുടെ രൂപത്തിൽ) യുദ്ധത്തിൽ ഉപയോഗിച്ചിരുന്നതിനാൽ വ്യാസൻ പരാമർശിച്ചിരിക്കുന്ന ചക്രവ്യൂഹമാവും ഇതിനു കൂടുതൽ യോജിക്കുക.</ref> # കമലവ്യൂഹം ([[താമര|പൂർണ്ണമായി വിരിഞ്ഞ താമരപ്പൂവിന്റെ ആകൃതി]]) # ഗരുഡവ്യൂഹം ([[പരുന്ത്|ചിറകുവിരിച്ച പരുന്തിന്റെ ആകൃതി]]) # അർണ്ണവ്യൂഹം ([[സമുദ്രം|സമുദ്രാകൃതി]]) # മണ്ഡലവ്യൂഹം ([[ആകാശഗംഗ|ആകാശഗംഗയുടെ ആകൃതി]]) # വജ്രവ്യൂഹം ([[മിന്നൽ|മിന്നലിന്റെ ആകൃതി]]) # ശക്തവ്യൂഹം ([[ചതുരം|സമചതുരാകൃതി]]) # അസുരവ്യൂഹം ([[അസുരൻ|രാക്ഷസാകൃതി]]) # ദേവവ്യൂഹം ([[ദേവൻ|അമാനുഷാകൃതി]]) # സൂചിവ്യൂഹം ([[സൂചി|സൂചിയുടെ ആകൃതി]]) # ശൃംഗാരകവ്യൂഹം ([[കൊമ്പ്|വളഞ്ഞ കൊമ്പിന്റെ ആകൃതി]]) # അർദ്ധചന്ദ്രവ്യൂഹം ([[ചന്ദ്രൻ|ചന്ദ്രക്കലയുടെ ആകൃതി]]) # മാലവ്യൂഹം ([[പുഷ്പം|പുഷ്പചക്രാകൃതി]]) # മത്സ്യവ്യൂഹം ([[മത്സ്യം|മത്സ്യാകൃതി]]) == യുദ്ധം അനുശാസിച്ച നിയമങ്ങൾ == # യുദ്ധം സൂര്യോദയത്തിനുശേഷം തുടങ്ങി, സൂര്യാസ്തമയത്തിനു അവസാനിപ്പിക്കുക. # ഇരുപക്ഷത്തിനും സമ്മതമെങ്കിൽ രാത്രിയിൽ യുദ്ധമാവാം. # ഒന്നിൽ കൂടുതൽ പേർ ചേർന്ന് തനിച്ച് ഒരാളെ ആക്രമിക്കരുത്. # രണ്ടുപേർ തമ്മിൽ ദ്വന്ദ്വയുദ്ധമാവാം, സുദീർഘമായ യുദ്ധത്തിൽ അവർ ഒരേ ആയുധങ്ങൾ വഹിച്ചൊ, ഒരേ വാഹനത്തിലൊ ''(ആന, തേർ, കുതിര)'' ആവണം. # ഒരാളുപോലും മറ്റുള്ളവരാൽ ചുറ്റപ്പെട്ട് ആക്രമിക്കപ്പെടരുത്. # യുദ്ധത്തിൽ അടിയറവ് പറഞ്ഞവനെ മാന്യമായ യുദ്ധതടവുകാരനായി സംരക്ഷിക്കണം. # നിരായുധനെ ആക്രമിക്കരുത്. # അബോധാവസ്ഥയിലായവനെ ആക്രമിക്കരുത്. # യുദ്ധത്തിൽ പങ്കെടുക്കാത്തവനെയോ, മൃഗത്തേയോ ആക്രമിക്കരുത്. # പിന്തിരിഞ്ഞോടിയവനെ പിന്തുടർന്ന് ആക്രമിക്കരുത്. # സ്ത്രീകളെ ആക്രമിക്കരുത്. # ഓരോ ആയുധങ്ങൾക്കും അതിന്റെതായ നിബന്ധനകൾ പാലിച്ചാവണം യുദ്ധത്തിൽ ഏർപ്പെടുന്നത്. ''(ഉദാ: അരയ്ക്കു താഴോട്ട് ഗദകൊണ്ടടിക്കരുത്)''. # ന്യായരഹിതമായ പോരാട്ടത്തിൽ ആരും ഏർപ്പെടരുത്.<ref>പതിനെട്ട് നിയമങ്ങൾ കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധത്തിൽ അലിഖിതമായുണ്ടായിരുന്നു</ref> == യുദ്ധത്തിൽപങ്കെടുത്ത അഞ്ചുതലമുറകൾ == കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധത്തിൽ കൗരവ-പാണ്ഡവ സുഹൃത്-ബന്ധുജനങ്ങളിലായി അഞ്ചു തലമുറയിൽപ്പെട്ടവർ പങ്കെടുത്തു കൊല്ലപ്പെട്ടു. കുരുക്ഷേത്ര യുദ്ധം നടക്കുന്നവസരത്തിൽ പങ്കെടുത്തവർ പലരും പ്രായാധിക്യം ഏറിയവരായിരുന്നുവെന്നു മഹാഭാരതത്തിലൂടെ ഗ്രന്ഥകാരൻ പറയുന്നു. യുദ്ധത്തിൽ പങ്കെടുത്ത ഏറ്റവും പ്രായമുള്ള വ്യക്തി [[ശന്തനു|ശന്തനുവിന്റെ]] ജ്യേഷ്ഠനും [[ഭീഷ്മർ|ഭീഷ്മരുടെ]] വല്യച്ഛനുമായ [[ബാൽഹികൻ|ബാൽഹികനായിരുന്നു]]. വാൽഹികം എന്ന രാജ്യത്തിലെ രാജാവായിരുന്ന അദ്ദേഹം അഞ്ചു തലമുറകളിൽ ആദ്യ തലമുറയെ പ്രതിനിധീകരിച്ചു കൗരവപക്ഷം ചേർന്നു പാണ്ഡവർക്കെതിരായി യുദ്ധം ചെയ്തു. [[ശന്തനു|ശന്തനുവിന്റെ]] മൂത്ത സഹോദരനായ അദ്ദേഹം തന്റെ പുത്രന്മാരും പൗത്രന്മാരുമായി ബൃഹത്തായ സേനാസമൂഹത്തോടൊപ്പമായിരുന്നു കൗരവപക്ഷം ചേർന്നത്. [[ബാൽഹികൻ]] പതിനാലാംനാൾ രാത്രിയുദ്ധത്തിൽ [[ഭീമൻ|ഭീമനാൽ]] കൊല്ലപ്പെട്ടു. രണ്ടാം തലമുറയെ പ്രതിനിധീകരിച്ചത് [[ഭീഷ്മർ|ഭീഷ്മപിതാമഹനായിരുന്നു]]. അദ്ദേഹം യുദ്ധത്തിന്റെ പത്താംനാൾ ശരശയ്യയിൽ വീഴുകയും, അതിനുശേഷം ഉത്തരായനം തുടങ്ങി സ്വച്ഛന്ദമൃത്യു വരിക്കുകയും ചെയ്തു. മൂന്നാം തലമുറയിൽ നിരവധിപ്പേർ യുദ്ധത്തിൽ പങ്കെടുത്തു വീരസ്വർഗ്ഗം പ്രാപിച്ചു. അതിൽ പ്രധാനികൾ [[ശല്യർ]], [[ദ്രുപദർ]], [[വിരാടൻ]], [[ശകുനി]], [[കൃപർ]], [[ഭഗദത്തൻ]] തുടങ്ങിയവരായിരുന്നു. നാലാം തലമുറയിലായി പാണ്ഡവർ അഞ്ചുപേരും കൗരവർ നൂറുപേരും ഉൾപ്പെട്ടു. അവരെ കൂടാതെ നിരവധിപ്പേർ അവരുടെ സുഹൃത്-ബന്ധുബലത്താൽ യുദ്ധത്തിൽ പങ്കെടുക്കുകയും കൊല്ലപ്പെടുകയും ചെയ്തു. അഞ്ചാം തലമുറ, യുവത്വത്തെ പ്രതിനിധീകരിച്ചു. പാണ്ഡവരുടേയും, കൗരവരുടേയും പുത്രന്മാരും അവരുടെ ബന്ധുജനങ്ങളും ഇതിൽ ഉൾപ്പെട്ടിരുന്നു. അവരിൽ പ്രധാനികളായി [[അഭിമന്യു]],[[ഘടോൽകചൻ]],[[ലക്ഷണൻ]], [[പ്രതിവിന്ധ്യൻ]],[[സുതസോമൻ]], [[ഉത്തരൻ]] എന്നിവരായിരുന്നു. == യുദ്ധം == [[ദുര്യോധനൻ|ദുര്യോധനന്റെ]] അഭ്യർത്ഥനയിൽ മികച്ച ജ്യോതിഷി കൂടിയായ സഹദേവൻ കുറിച്ചുകൊടുത്ത മുഹൂർത്തത്തിലാണ് കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധം തുടങ്ങിയത്. ദുര്യോധനൻ തനിക്കു ഉത്തമമായിവരുന്ന സമയം [[പാണ്ഡവർ|പാണ്ഡുപുത്രനായ]] സഹദേവന്റെ സഹായത്താൽ ഗ്രഹനില നോക്കി കണ്ട് ആ ദിവസം യുദ്ധം തുടങ്ങാൻ തിരഞ്ഞെടുത്തു (പക്ഷേ ദുര്യോധനൻ യുദ്ധത്തിൽ പരാജയപ്പെട്ടുവെന്നുള്ളത് മറ്റൊരു വൈചിത്ര്യം). കാർത്തികമാസത്തിൽ (മലയാള മാസം: [[വൃശ്ചികം]]) വെളുത്ത ത്രയോദശി നാളിലാണ് കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധം തുടങ്ങിയത്. ഉത്തരഭാരതത്തിലെ [[ഹരിയാന|ഹരിയാനയിൽ]] [[സരസ്വതി നദി|സരസ്വതി നദിയുടെയും]] [[ദൃഷദ്വതി നദി|ദൃഷദ്വതിയുടെയും]] ഇടയ്ക്കുള്ള ഭൂപ്രദേശമായ കുരുക്ഷേത്രത്തിലാണ് യുദ്ധം നടന്നത് എന്ന് വിശ്വസിക്കപ്പെടുന്നു. === ഒന്നാം ദിവസം ([[ഭീഷ്മപർവ്വം]]) === വ്യാസൻ മഹാഭാരതത്തിൽ ഒന്നുമുതൽ പത്തുവരെയുള്ള യുദ്ധദിവസങ്ങൾ വർണ്ണിക്കുന്നത് ഭീഷ്മപർവ്വത്തിലാണ്. കൗരവസേനയുടെ സർവ്വസേനാധിപനായി ഭീഷ്മരായിരുന്നു ഈ ദിവസങ്ങളിൽ പടനയിച്ചത്, അതിനാൽ ഭീഷ്മപർവ്വം എന്നു ഗ്രന്ഥകർത്താവ് പേരു കൊടുത്തു. ഭീഷ്മപർവ്വത്തിൽ 118 അദ്ധ്യായങ്ങളും 7884 പദ്യങ്ങളും അടങ്ങിയിരിക്കുന്നു. ==== ഗീതോപദേശം ==== [[പ്രമാണം:Bazaar art print 1940s.jpg|170px|thumb|right|ഗീതോപദേശം]] പാണ്ഡവരും കൗരവരും യുദ്ധസന്നദ്ധരായി പടക്കളത്തിൽ അണിനിരന്നു. അഗ്നിയിൽനിന്നും ജനിച്ച ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ പാണ്ഡവസേനയേയും, ജലത്തിൽനിന്നും ജനിച്ച ഭീഷ്മർ കൗരവസേനയേയും നയിച്ചു. യുദ്ധം തുടങ്ങുന്നതിനു മുൻപായി കുരുക്ഷേത്രഭൂമിയിൽ അണിനിരന്ന കൗരവസേനയെ കാണാൻ അർജ്ജുനൻ ആഗ്രഹം പ്രകടിപ്പിച്ചു. സാരഥിയായ കൃഷ്ണൻ രഥം ഇരുസേനകളുടേയും മദ്ധ്യഭാഗത്ത് കൊണ്ടു ചെന്നു നിർത്തി. എതിർഭാഗത്ത് തന്റെ ജ്യേഷ്ഠന്മാരും, അനുജന്മാരും, മാതുലന്മാരും, ഭാഗിനേയന്മാരും, പിതാക്കന്മാരും, മുത്തച്ഛന്മാരും, ഗുരുനാഥന്മാരും, സതീർത്ഥ്യരും, ഭാര്യാസഹോദരന്മാരും, പുത്രരും മറ്റു ബന്ധുമിത്രാദികളേയും ആയിരുന്നു അർജ്ജുനൻ മുന്നിരയിൽ കണ്ടത്. അല്പം മണ്ണിനുവേണ്ടി ഇവരെയെല്ലാം ഇല്ലാതാക്കി നശ്വരമായ രാജപദവി അനുഭവിക്കാൻ ആഗ്രഹിക്കുന്നതിൽ അർത്ഥമില്ല; അതു പാപമാണ്. മരിക്കുമ്പോൾ ആരും ഇതൊന്നും കൊണ്ടു പോകുന്നില്ല തുടങ്ങിയ ചിന്തകൾ മനസ്സിൽ വരുകയും, താൻ യുദ്ധംചെയ്യുന്നില്ല എനിക്കു രാജ്യവും പദവിയും വേണ്ട, വനവാസം മതി എന്നു പറഞ്ഞു തേർതട്ടിൽ അർജ്ജുനൻ വിഷാദനായിരുന്നു. ഈ സന്ദർഭമാണ് [[ഭഗവദ്ഗീത|ഭഗവദ്ഗീതയ്ക്ക്]] വഴിയൊരുക്കിയത് എന്നാണ് വിശ്വാസം. [[പ്രമാണം:Bhagavad Gita, a 19th century manuscript.jpg|170px|thumb|left|[[ഭഗവദ്ഗീത]]:19-ആം നൂറ്റാണ്ടിലെ കൈയ്യെഴുത്തുപ്രതി]] വിഷാദനായി തേർതട്ടിലിരുന്ന അർജ്ജുനനെ അവന്റെ സ്വധർമ്മാനുഷ്ഠാനം ചെയ്യാൻ [[കൃഷ്ണൻ]] ഉപദേശിക്കുന്നു. അർജ്ജുനനു ഭഗവാൻ കൃഷ്ണൻ വേദവേദാന്തങ്ങളുടെയും, ഉപനിഷത്തുകളുടെയും, രഹസ്യങ്ങൾ അടങ്ങിയ ആത്മതത്ത്വജ്ഞാനത്തേയും, ഭക്തിയോഗം, കർമ്മയോഗം, ജ്ഞാനയോഗം തുടങ്ങിയ മോക്ഷമാർഗ്ഗങ്ങളേയും ഉപദേശിച്ചു. എന്നിട്ടും അർജ്ജുനനും വിശ്വാസം വരായ്കയാൽ തന്റെ ശ്രേഷ്ഠവും ഭയജനകവുമായ വിശ്വരൂപത്തേയും കാണിച്ചു കൊടുത്തുവെന്നു മഹാഭാരതത്തിൽ ഭീഷ്മപർവ്വത്തിൽ ഗ്രന്ഥകാരൻ പരാമർശിക്കുന്നു. ഭഗവദ്ഗീതയിലൂടെ അർജ്ജുനനുപദേശിച്ച സന്ദേശം ഇതിനു മുൻപ് [[വിഷ്ണു]] [[സൂര്യൻ|വിവസ്വാനും]], വിവസ്വാൻ [[മനു|മനുവിനും]], മനു [[ഇക്ഷാകു|ഇക്ഷാകുവിനും]] ഉപദേശിച്ചിരുന്നതായി [[മഹാഭാരതം|മഹാഭാരതത്തിൽ]] [[വ്യാസൻ]] പറയുന്നുണ്ട്. '''സർ‌വോപനിഷദോ ഗാവോ, ദോഗ്ദ്ധാ ഗോപാലനന്ദനഃ'''<br />'''പാർഥോ വത്സഃ സുധീർഭോക്താ, ദുഗ്ദ്ധം ഗീതാമൃതം മഹത്.''' ''അർത്ഥം:'' [[ഉപനിഷത്തുകൾ|ഉപനിഷത്തുകളാകുന്ന]] [[പശു|പശുക്കളിൽ]] നിന്ന്, [[അർജ്ജുനൻ|അർജുനനാകുന്ന]] കിടാവിനെ നിമിത്തമാക്കി കറവക്കാരനായ [[കൃഷ്ണൻ|ഗോപാലനന്ദനൻ]] കറന്നെടുത്ത പാലാണ് [[ഭഗവദ്ഗീത|ഗീതാമൃതം]]. (ഉപനിഷത്തുകളിലെ പല മന്ത്രങ്ങളും അല്പം വ്യത്യാസത്തോടെ ഗീതയിൽ പ്രത്യക്ഷപ്പെടുന്നുണ്ട്) പലചരിത്രകാരന്മാരും ഭഗവദ്ഗീതയെ ഹൈന്ദവ ഉപനിഷത്തുകളുടെ സംഗ്രഹമായി കരുതുന്നു.<ref>ശ്രീമദ് ഭഗവദ്ഗീത -- എം.എസ്. ചന്ദ്രശേഖരവാര്യർ (പരിഭാഷ) -- ഡി.സി. ബുക്സ് പ്രസിദ്ധീകരണം</ref> പതിനെട്ട് അദ്ധ്യായങ്ങളുള്ള ഭഗവദ്ഗീത ഭീഷ്മപർവ്വത്തിൽ 700 ശ്ലോകങ്ങളിലൂടെ മഹാഭാരതത്തിൽ വർണ്ണിക്കുന്നു<ref>ശ്രീമദ് ഭഗവദ്ഗീത -- എം.എസ്. ചന്ദ്രശേഖരവാര്യർ : പരിഭാഷ -- ഡി.സി.ബുക്സ് പ്രസിദ്ധീകരണം, കോട്ടയം</ref>. [[സഞ്ജയൻ]] [[ധൃതരാഷ്ട്രർ|ധൃതരാഷ്ട്രർക്കു]] കൃഷ്ണാർജ്ജുനസംവാദം പറഞ്ഞുകൊടുക്കുന്നരീതിയിലാണ് ഗ്രന്ഥകാരൻ എഴുതിയിരിക്കുന്നത്<ref>ഡി.ഡി. കോസാംബി -- മിത്ത് ആൻഡ് റിയാലിറ്റി -- ചരിത്രം</ref>. {| class="wikitable" border="1" |- ! ഒന്നാം ദിവസം ! കൗരവസേന ! പാണ്ഡവസേന |- | സർവ്വ സൈന്യാധിപൻ | [[ഭീഷ്മർ]] | [[ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ]] |- | കൊല്ലപ്പെട്ട പ്രധാനികൾ (കൊന്നവർ) | -- | [[ഉത്തരൻ]] ([[ശല്യർ]])<br />[[ശ്വേതൻ]] ([[ഭീഷ്മർ]]) |} ഭീഷ്മരെ ആദ്യമായി നേരിട്ടത് ബാലനായ അഭിമന്യുവായിരുന്നു. ഏറ്റവും പ്രായം കൂടിയവനും, കുറഞ്ഞവനും തമ്മിലാണ് ആദ്യ പോരാട്ടം തുടങ്ങിയത്. കൃതവർമ്മാവും, ശല്യരും ഭീഷ്മരെ സഹായിക്കാൻ എത്തി. അഭിമന്യു ക്ഷീണിക്കുന്നതു മനസ്സിലാക്കി ഭാര്യാസഹോദരന്മാരായ ഉത്തരനും, ശ്വേതനും (വിരാടപുത്രന്മാർ) സഹായത്തിനെത്തി. യുദ്ധത്തിനൊടുവിൽ ശല്യർ ഉത്തരനേയും, ഭീഷ്മർ ശ്വേതനേയും വധിച്ചു. ഒന്നാം ദിവസത്തെ യുദ്ധത്തിൽ പാണ്ഡവസേനക്ക് കനത്തനാശം സംഭവിച്ചു. സങ്കടപ്പെട്ട് കുടീരത്തിൽ തിരിച്ചെത്തിയ യുധിഷ്ഠിരനോട് അവസാനവിജയം പാണ്ഡവർക്കാണെന്ന് പറഞ്ഞ് കൃഷ്ണൻ സമാധാനിപ്പിച്ചു. === രണ്ടാം ദിവസം ([[ഭീഷ്മപർവ്വം]]) === [[File:Arjuna statue.JPG|170px|thumb|right|ഭാരതയുദ്ധം: ([[ഇന്തോനേഷ്യ|ഇന്തോനേഷ്യയിലെ]] ബാലിയിലുള്ള അർജ്ജുനപ്രതിമ]] {| class="wikitable" border="1" |- ! രണ്ടാം ദിവസം ! കൗരവസേന ! പാണ്ഡവസേന |- | സർവ്വ സൈന്യാധിപൻ | [[ഭീഷ്മർ]] | [[ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ]] |- | കൊല്ലപ്പെട്ട പ്രധാനികൾ (കൊന്നവർ) | കലിംഗസേന (ഭീമൻ) | -- |} ഭീഷ്മർ രണ്ടാം ദിവസം അർജ്ജുനനുമായി ഏറ്റുമുട്ടി. അർജ്ജുനൻ ദിവ്യാസ്ത്രങ്ങളാൽ കൗരവസേനക്ക് കനത്ത നാശനഷ്ടങ്ങൾ സമ്മാനിച്ചു. കുരുക്ഷേത്രത്തിന്റെ മറ്റൊരു വശത്ത് ദ്രോണരും ധൃഷ്ടദ്യുമ്നനും തമ്മിൽ ഉഗ്രപോരാട്ടം ആരംഭിച്ചു. പലപ്രാവശ്യം ദ്രോണർ പാഞ്ചാലപുത്രന്റെ വില്ലു മുറിച്ചു. അവശനായ ധൃഷ്ടദ്യുമ്നനെ ഭീമൻ തന്റെ രഥത്തിലേറ്റി രക്ഷപെടുത്തി. ഇതുമനസ്സിലാക്കി അവിടെ എത്തിച്ചേർന്ന് ദുര്യോധനൻ കലിംഗസേനയെ ഭീമനു നേരെ അയച്ചു. ഭീമൻ ഒന്നൊഴിയാതെ എല്ലാ കലിംഗ പടയാളികളെയും രാജാവിനെയും രണ്ടാം ദിവസത്തെ യുദ്ധത്തിൽ കൊന്നൊടുക്കി. കൗരവപടയുടെ തിരിച്ചോട്ടം തടയുവാൻ ഭീഷ്മർ അവിടെ എത്തിയെങ്കിലും സാത്യകിയുടെ ബാണമേറ്റ് അദ്ദേഹത്തിന്റെ തേരാളി കൊല്ലപ്പെട്ടു. സാരഥിയില്ലാതെ ഭീഷ്മർ യുദ്ധക്കളത്തിൽ നിന്നും മാറിക്കളഞ്ഞു. ഭീമപുത്രൻ ഘടോത്ക്കചനും നകുല-സഹദേവന്മാരും ഏറ്റവും പുറകിലായി ധർമ്മപുത്രരും അവിടെ എത്തുകയും കൗരവരുടെ പല സൈന്യവ്യൂഹങ്ങളേയും ഇല്ലാതാക്കുകയും ചെയ്തു.അങ്ങനെ രണ്ടാം ദിവസം പാണ്ഡവർക്ക് മേൽക്കൈ ലഭിച്ചു. === മൂന്നാം ദിവസം ([[ഭീഷ്മപർവ്വം]]) === [[File:Srimad Bhagavad Gita Painting.jpg|170px|thumb|right|പാർത്ഥനും സാരഥിയും യുദ്ധഭൂമിയിൽ (ചിത്രകാരന്റെ ഭാവനയിൽ)]] {| class="wikitable" border="1" |- ! മൂന്നാം ദിവസം ! കൗരവസേന ! പാണ്ഡവസേന |- | സർവ്വ സൈന്യാധിപൻ | [[ഭീഷ്മർ]] | [[ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ]] |- | കൊല്ലപ്പെട്ട പ്രധാനികൾ (കൊന്നവർ) | ഗാന്ധാരസേന (അഭിമന്യു+സാത്യകി) | -- |- | ഉപയോഗിച്ച വ്യൂഹങ്ങൾ | ഗരുഡവ്യൂഹം<br />([[പരുന്ത്|ചിറകുവിരിച്ച പരുന്തിന്റെ ആകൃതി]]) | അർദ്ധചന്ദ്രവ്യൂഹം<br />([[ചന്ദ്രൻ|ചന്ദ്രക്കലയുടെ ആകൃതി]]) |} രണ്ടാം ദിവസത്തെ ദയനീയ പരാജയം മനസ്സിലാക്കി [[ഭീഷ്മർ]] തന്റെ സേനയെ ഗരുഡവ്യൂഹമായി നിർത്തി യുദ്ധം ആരംഭിച്ചു. അതിനെ എതിർക്കാൻ [[ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ]] പാണ്ഡവസേനയെ ചന്ദ്രക്കലയുടെ ആകൃതിയിൽ വ്യൂഹം ചമച്ചു നേതൃത്വം നൽകി. അർദ്ധചന്ദ്രവ്യൂഹത്തിന്റെ ഒരു അഗ്രത്തിൽ ഭീമനും മറ്റേതിൽ അർജ്ജുനനും നിലയുറപ്പിച്ചു. യുദ്ധക്കളത്തിന്റെ മറ്റൊരു വശത്ത് സാത്യകിയും അഭിമന്യുവും ചേർന്ന് ഗാന്ധാരസേനയെ മുഴുവനായും ഇല്ലാതാക്കി. ഭീഷ്മരും, ദ്രോണരും, ദുര്യോധനനും ചേർന്നു ധർമ്മപുത്രരെ ആക്രമിക്കാൻ തുടങ്ങിയപ്പോൾ നകുല-സഹദേവന്മാരും, ഭീമനും, ഘടോത്ക്കചനും എത്തി യുധിഷ്ഠിരനെ സഹായിച്ചു. ഘടോത്ക്കചന്റെ ആയുധപ്രഹരമേറ്റ് ബോധരഹിതനായ ദുര്യോധനനെ ദ്രോണർ രക്ഷപെടുത്തി. === നാലാം ദിവസം ([[ഭീഷ്മപർവ്വം]]) === [[File:Bheema, the elephant-killer.jpg|170px|thumb|right|നാലാം ദിവസം: [[ആന|ആനകളുമായി]] മല്ലിടുന്ന [[ഭീമൻ]] (ശിലാശില്പം: [[ബേലൂർ|ബേലൂരിലെ]] ചെന്നകേശവ ക്ഷേത്രം)]] {| class="wikitable" border="1" |- ! നാലാം ദിവസം ! കൗരവസേന ! പാണ്ഡവസേന |- | സർവ്വ സൈന്യാധിപൻ | [[ഭീഷ്മർ]] | [[ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ]] |- | കൊല്ലപ്പെട്ട പ്രധാനികൾ (കൊന്നവർ) | പതിമൂന്നു ധൃതരാഷ്ട്രപുത്രർ (ഭീമൻ)<br />മാദ്രേശന്മാർ (ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ)<br />സ്വാലൻ (ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ) | -- |} നാലാം ദിവസം [[ഭീമൻ|ഭീമസേനനും]], [[അഭിമന്യു|അഭിമന്യുവും]] ഇരുവശങ്ങളിലൂടെ [[കൗരവർ|കൗരവസേനയെ]] തകർത്തു മുന്നേറി. ഭീമനെ എതിരിടാൻ ദുര്യോധനൻ, അവന്റെ പതിമൂന്നനുജന്മാരേയും, ആയിരക്കണക്കിനു [[ആന|മത്തഗജങ്ങളേയും]] അവന്റെ നേർക്കയച്ചു. ക്രൂദ്ധനായ ഭീമൻ ഗദയുമായി തേരിൽ നിന്നും പുറത്തിറങ്ങി മുഴുവൻ ആനകളേയും, ദുര്യോധനന്റെ പതിമൂന്നനുജന്മാരെയും കൊന്നു. അനുജന്മാർ മരിച്ചതു കണ്ട് ദുര്യോധനൻ ഭീമനു നേർക്ക് പാഞ്ഞടുത്തെങ്കിലും കൂടുതൽ എതിർത്തു നിൽക്കാനാവാതെ യുദ്ധഭൂമിയിൽ നിന്നും അവൻ മാറിക്കളഞ്ഞു. ഇതിനിടയിൽ ഭീമനെ സഹായിക്കാനെത്തിയ പുത്രനായ ഘടോത്ക്കചനും നിരവധിപേരെ കൊന്നു. അന്നേ ദിവസം കുരുക്ഷേത്രയിലെ മറ്റൊരുവശത്ത് സ്വാലനും ധൃഷ്ടദ്യുമ്നനും തമ്മിൽ ഏറ്റുമുട്ടുകയും, സ്വാലനെ വധിക്കുകയും ചെയ്തു. അതിനുശേഷം ധൃഷ്ടദ്യുമ്നനോട് യുദ്ധം ചെയ്ത മാദ്രേശന്റെ അനുജന്മാരെയും അവൻ കൊന്നുകളഞ്ഞു. തുടർച്ചയായി മൂന്നുദിവസങ്ങളും പരാജയപ്പെട്ട് ദുഃഖിതനായ [[ദുര്യോധനൻ]] രാത്രി ഭീഷ്മരുടെ കുടീരത്തിൽ വന്നു ഭയപ്പെട്ടു സങ്കടം പറഞ്ഞു. ഭീഷ്മരും ദ്രോണരും ചേർന്ന് ദുര്യോധനനെ സമാധാനപ്പെടുത്തി തിരിച്ചയച്ചു. === അഞ്ചാം ദിവസം ([[ഭീഷ്മപർവ്വം]]) === [[File:The center of battle of Kurukshetra.jpg|170px|thumb|right|യുദ്ധഭൂമി ([[അങ്കോർ വാട്ട്|അങ്കോർവതിലെ ശിലാശില്പം]])]] {| class="wikitable" border="1" |- ! അഞ്ചാം ദിവസം ! കൗരവസേന ! പാണ്ഡവസേന |- | സർവ്വ സൈന്യാധിപൻ | [[ഭീഷ്മർ]] | [[ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ]] |- | കൊല്ലപ്പെട്ട പ്രധാനികൾ (കൊന്നവർ) | -- | സാത്യകിയുടെ 10 പുത്രന്മാർ<br />(ഭൂരിശ്രവസ്സ്) |- | ഉപയോഗിച്ച വ്യൂഹങ്ങൾ | ശക്തവ്യൂഹം<br />([[ചതുരം|സമചതുരത്തിന്റെ ആകൃതി]]) | മണ്ഡലവ്യൂഹം<br />([[ആകാശഗംഗ|ആകാശഗംഗയുടെ ആകൃതി]]) |} തുടർച്ചയായ മൂന്നുദിവസങ്ങളിലെ തോൽവിക്കു മറുപടി പറയാനായി [[കൗരവർ]] ഭീഷ്മരുടെ നേതൃത്വത്തിൽ ശക്തവ്യൂഹം ചമച്ചു. പാണ്ഡവർ ഭീമന്റെ നേതൃത്വത്തിൽ മണ്ഡലവ്യൂഹവും ചമച്ചു അണിനിരന്നു. ഭീമന്റെ രഥത്തിനു പുറകിലായി ധൃഷ്ടദ്യുമ്നനും, സാത്യകിയുടേയും, ശിഖണ്ഡിയുടേയും രഥങ്ങൾ അണിനിരന്നു. അവയ്ക്കും പുറകിലായി നകുല-സഹദേവന്മാരുടേയും ധർമ്മപുത്രരുടേയും രഥങ്ങൾ നിരന്നു. അതിനു പിറകിലായി മറ്റു മുൻനിര യോദ്ധാക്കളും അണിനിരന്നു. ഭീഷ്മർ നിരവധി പാണ്ഡവസേനകളെ ഛിന്നഭിന്നമാക്കി മുന്നേറി. പാണ്ഡവസൈന്യം പലവസരങ്ങളിലും പിന്തിരിഞ്ഞോടി. പക്ഷേ മദ്ധ്യാഹ്നത്തിനുശേഷം നടന്ന യുദ്ധത്തിൽ അർജ്ജുനനും ഭീമനും ചേർന്ന് അനവധി കൗരവസൈന്യങ്ങളെ കൊന്നു. === ആറാം ദിവസം ([[ഭീഷ്മപർവ്വം]]) === [[File:Krishna and Arjun on the chariot''',''' Mahabharata, 18th-19th century, India.jpg|170px|thumb|right|കൃഷ്ണാർജ്ജുനന്മാർ (18-ആം നൂറ്റാണ്ടിലെ ചിത്രകല)]] {| class="wikitable" border="1" |- ! ആറാം ദിവസം ! കൗരവസേന ! പാണ്ഡവസേന |- | സർവ്വ സൈന്യാധിപൻ | [[ഭീഷ്മർ]] | [[ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ]] |- | ഉപയോഗിച്ച വ്യൂഹങ്ങൾ | ക്രൗഞ്ചവ്യൂഹം ([[കൊക്ക്|കൊക്കിന്റെ ആകൃതി]]) | മകരവ്യൂഹം ([[ചീങ്കണ്ണി|മുതലയുടെ ആകൃതി]]) |} https://ml.wikipedia.org/wiki/%E0%B4%95%E0%B5%81%E0%B4%B0%E0%B5%81%E0%B4%95%E0%B5%8D%E0%B4%B7%E0%B5%87%E0%B4%A4%E0%B5%8D%E0%B4%B0%E0%B4%AF%E0%B5%81%E0%B4%A6%E0%B5%8D%E0%B4%A7%E0%B4%82?wprov=sfla1 അതിനെതിരായി ഭീഷ്മർ ക്രൗഞ്ചവ്യൂഹവും ചമച്ച് സൈന്യങ്ങളെ അണിനിരത്തി. അഞ്ചുദിവസങ്ങൾക്കു ശേഷം അന്ന് ആദ്യമായി ദ്രോണരെ തോൽപ്പിക്കാൻ പാണ്ഡവസേനക്കായി. പാണ്ഡവർ ദ്രോണരുടെ രഥം തകർത്തു, അദ്ദേഹം പ്രാണരക്ഷാർത്ഥം അവിടെനിന്നും ഓടി രക്ഷപെട്ടു. ഭീമനെ പിടിച്ചുകെട്ടാൻ ദുര്യോധനൻ വലിയ സൈന്യവ്യൂഹമാണ് നിയോഗിച്ചത്. അഭിമന്യു സഹായത്തിനു വന്ന് ഭീമനെ അതിൽ നിന്നും രക്ഷിക്കുവാൻ സാധിച്ചു. അതിനിടയിൽ ഭീമന്റെ ഗദാപ്രഹരമേറ്റ് ദുര്യോധനൻ തേർത്തട്ടിൽ ബോധരഹിതനായി വീണു. കൃപർ വന്നു രക്ഷിച്ചിരുന്നില്ലെങ്കിൽ ദുര്യോധനനെ ആറാംനാൾ വധിക്കുമായിരുന്നു. തന്റെ പത്തു പുത്രന്മാരെ വധിച്ച ഭൂരിശ്രവസ്സിനെ നേരിട്ടുകണ്ട സാത്യകി അവനെ കൊല്ലാൻ കഠിനശ്രമം നടത്തിയെങ്കിലും വിജയിച്ചില്ല. === ഏഴാം ദിവസം ([[ഭീഷ്മപർവ്വം]]) === {| class="wikitable" border="1" |- ! ഏഴാം ദിവസം ! കൗരവസേന ! പാണ്ഡവസേന |- | സർവ്വ സൈന്യാധിപൻ | [[ഭീഷ്മർ]] | [[ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ]] |- | ഉപയോഗിച്ച വ്യൂഹങ്ങൾ | ത്രിശൂലവ്യൂഹം<br />([[ത്രിശൂലം|മൂന്നു മുനയുള്ള ശുലത്തിന്റെ ആകൃതി]]) | വജ്ര വ്യൂഹം<br />([[മിന്നൽ|മിന്നൽ പിണരിന്റെ ആകൃതി]]) |} ഏഴാം ദിവസം [[യുധിഷ്ഠിരൻ|യുധിഷ്ഠിരന്റെ]] നേതൃത്വത്തിൽ വജ്രവ്യൂഹം ചമച്ച പാണ്ഡവരെ എതിരിടാൻ കൗരവർ ത്രിശൂലവ്യൂഹം ചമച്ചു. മിന്നൽപിണർ പോലെ അടർക്കളത്തിൽ പലസ്ഥലങ്ങളിലും ഒറ്റയ്ക്കൊറ്റയ്ക്ക് യുദ്ധങ്ങൾ നടന്നു. വിരാടനും ദ്രോണരും ഏറ്റുമുട്ടി. വിരാടന്റെ സഹായത്തിനെത്തിയ പുത്രനായ ശംഖനെ ദ്രോണർ വധിച്ചു. വൃദ്ധനായ ഭൂരിശ്രവസ്സിനെ നേരിട്ട ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ അദ്ദേഹത്തിന്റെ വക്ഷസ്സിൽ 96 അമ്പുകൾ തറച്ചുവെങ്കിലും അതിപരാക്രമിയായ അദ്ദേഹം കീഴടങ്ങാതെ ധൃഷ്ടദ്യുമ്നനെ പരാജയപ്പെടുത്തി അവിടെ നിന്നും ഓടിച്ചു. പാണ്ഡവസേനയുടെ അതിപ്രഹരമായ യുദ്ധത്തിൽ വൃദ്ധനായ കൃപാചാര്യർ ബോധരഹിതനായി തേർത്തട്ടിൽ വീണു. === എട്ടാം ദിവസം ([[ഭീഷ്മപർവ്വം]]) === [[File:Ghatotkacha - Abhimanyu.jpg|170px|thumb|right|യുദ്ധം (ഘടോൽകചനും അഭിമന്യുവും)]] {| class="wikitable" border="1" |- ! എട്ടാം ദിവസം ! കൗരവസേന ! പാണ്ഡവസേന |- | സർവ്വ സൈന്യാധിപൻ | [[ഭീഷ്മർ]] | [[ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ]] |- | കൊല്ലപ്പെട്ട പ്രധാനികൾ (കൊന്നവർ) | [[ഉലൂകൻ]] ([[ഇരാവാൻ]])<br />എട്ട് ധൃതരാഷ്ട്രപുത്രർ (ഭീമൻ)<br />[[ശകുനി|ശകുനിയുടെ]] അനുജന്മാർ (ഇരാവാൻ) | [[ഇരാവാൻ]] |} അർജ്ജുനപുത്രനായ ഇരവാൻ്റെ പോരാട്ടവീര്യവും,പതനവും കണ്ട ദിവസമായിരുന്നു ഇത്.തൻ്റെ നാഗസൈന്യവുമായി യുദ്ധതിനെത്തിയ ഇരവാൻ കൗരവസൈന്യത്തെ അരിഞ്ഞുതള്ളി.അവനെ തടയാനെത്തിയ ശകുനിയുടെ ആറ് സഹോദരന്മാരുടെ കരങ്ങൾ മുറിക്കുകയും, അഞ്ചുപേരെ വധിച്ചുകളയുകയും ചെയ്തു.ഒരാൾ ജീവനുംകൊണ്ട് പോർക്കളം വിട്ടോടി രക്ഷപെട്ടു.ഇരവാൻറെ പോരാട്ടം കണ്ട് ദുര്യോധനൻ ബകാസുരൻ്റെ സഹോദരനായ അലമ്പുഷനെ അവനെ നേരിടാനയച്ചു.മായാവിയായ അലമ്പുഷൻ ഇരവാനുമായി ഘോരമായ യുദ്ധം കാഴ്ചവച്ചു.അലമ്പുഷനെ വെട്ടി പരിക്കേൽപ്പിച്ച ഇരവാൻ തൻ്റെ നാഗസൈന്യത്തെ അവനെതിരെ ഉപയോഗിച്ചുവെങ്കിലും മായാപ്രയോഗംകൊണ്ട് ഗരുഡനായി മാറിയ രാക്ഷസൻ നാഗങ്ങളെ കൊന്നുവീഴ്ത്തി.തൻ്റെ സൈന്യം നശിക്കുന്നത് കണ്ട് ആശ്ചര്യപ്പെട്ടുനിന്ന ഇരവാനെയും അലമ്പുഷൻ ശിരസ്സ് മുറിച്ച് വധിച്ചു.ഭീമൻ ദുര്യോധനന്റെ എട്ട് അനുജന്മാരെ എട്ടാംദിവസം കൊന്നു അതിനെ തുടർന്ന് ഭീമനോട് ഏറ്റുമുട്ടിയ ശകുനിയേയും, ജയദ്രഥനേയും ഘടോത്ക്കചൻ തന്റെ ഇരുമ്പുഗദയുമായി നേരിട്ടു. എട്ടാംദിവസം കഴിഞ്ഞപ്പോൾ ഇരുപക്ഷത്തുമായി എട്ട് [[അക്ഷൗഹിണി|അക്ഷൗഹിണിപടകൾ]] ഇല്ലാതായി. === ഒൻപതാം ദിവസം ([[ഭീഷ്മപർവ്വം]]) === [[File:9th day War Kurukshetra.JPG|170px|thumb|right|യുദ്ധം ഒൻപതാം ദിവസം: [[സുദർശനചക്രം|സുദർശനവുമായി]] നിൽക്കുന്ന [[കൃഷ്ണൻ]], ഭഗവാന്റെ കൈയ്യാൽ മരിക്കാനാഗ്രഹിച്ച് കൈകൂപ്പി നിൽക്കുന്ന [[ഭീഷ്മർ]], അരുതേ എന്നപേക്ഷിക്കുന്ന [[അർജ്ജുനൻ]] (ചിത്രം: പനോരമ & സയൻസ് സെന്റർ-കുരുക്ഷേത്ര)]] {| class="wikitable" border="1" |- ! ഒൻപതാം ദിവസം ! കൗരവസേന ! പാണ്ഡവസേന |- | സർവ്വ സൈന്യാധിപൻ | [[ഭീഷ്മർ]] | [[ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ]] |} [[ഇരാവാൻ|ഇരവാൻറെ]] മരണത്തിനു കാരണമായ അലംബുഷനെ വധിക്കണമെന്നുള്ള ദൃഢനിശ്ചയത്തോടെയാണ് പാണ്ഡവർ യുദ്ധം തുടങ്ങിയത്. [[അഭിമന്യു|അഭിമന്യുവും]], [[ഘടോൽകചൻ|ഘടോത്ക്കചനും]] അലംബുഷനെതിരായി യുദ്ധം ചെയ്ത് അതിധീരമായി അവനെ നേരിട്ടുവെങ്കിലും മരണത്തിൽ നിന്നും അലംബുഷൻ രക്ഷപെട്ടോടി. അർജ്ജുനൻ ഭീഷ്മരോട് ശക്തമായി എതിർത്തു.രണ്ട് വട്ടം ഭീഷ്മരുടെ വില്ല് മുറിച്ച് കളഞ്ഞ അർജ്ജുനനെ ഭീഷ്മർ പ്രകീർത്തിച്ചു.ഏന്നാൽ വീണ്ടും പുതിയ വില്ല് കുലച്ച് യുദ്ധം ആരംഭിച്ച ഭീഷ്മർ പാണ്ഡവപക്ഷത്ത് കനത്ത നാശം വിതച്ചു. അർജുനനാകട്ടെ പിതാമഹനോടുള്ള സ്നേഹം നിമിത്തം അദ്ദേഹത്തെ വധിക്കനെന്നോണം യുദ്ധം ചെയ്തതുമില്ല.അർജുനൻ്റെ ആലസ്യം കണ്ട് ക്രുദ്ധനായ കൃഷ്ണൻ ഭീഷ്മരെ താൻതന്നെ വധിക്കുമെന്ന് നിശ്ചയിച്ച് രഥത്തിൽനിന്നിറങ്ങി ഭൂമിയിൽ കിടന്ന ഒരു രഥചക്രവുമെടുത്ത് ചുഴറ്റി ഭീഷ്മർക്ക് നേരെ കുതിച്ചു.ഭഗവാൻ്റെ കയ്യാൽ മരിച്ചാൽ ഉടനടി മോക്ഷം ലഭിക്കുമെന്ന് അറിയാമായിരുന്ന ഭീഷ്മർ തൻ്റെ ആയുധം താഴെ വച്ച് തേർതട്ടിൽനിന്ന് ഇറങ്ങി തൊഴുത് നിന്നു ഇതുകണ്ട് അർജ്ജുനൻ ഓടി വന്ന് കൃഷ്ണൻ്റെ കാൽക്കൽ കെട്ടിപ്പിടിച്ചുകിടന്ന് കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധത്തിൽ ഭഗവാൻ ആയുധം എടുക്കില്ല എന്ന ശപഥം അദ്ദേഹത്തെ ഓർമ്മിപ്പിച്ചു. ഇതോടെ സൂര്യാസ്തമയവും കഴിഞ്ഞു യുദ്ധം അവസാനിപ്പിച്ച് ഇരുകൂട്ടരും മടങ്ങി. ഒൻപതു ദിവസങ്ങൾ കഴിഞ്ഞിട്ടും വിജയം കൈവരിക്കാൻ സാധിക്കാതെ വിഷമിക്കുന്ന പാണ്ഡവരെ കൃഷ്ണൻ അന്നു രാത്രി ഭീഷ്മരുടെ കുടീരത്തിൽ കൊണ്ടുപോയി. അവരുടെ മനോഗതം മനസ്സിലാക്കിയ ഭീഷ്മർ ശിഖണ്ഡിയെ മുന്നിൽ നിർത്തി യുദ്ധംചെയ്യാൻ ഉപദേശിച്ചു. === പത്താം ദിവസം ([[ഭീഷ്മപർവ്വം]]) === [[File:The Death of Bhishma.jpg|170px|thumb|right|ഭീഷ്മർ ശരശയ്യയിൽ]] {| class="wikitable" border="1" |- ! പത്താം ദിവസം ! കൗരവസേന ! പാണ്ഡവസേന |- | സർവ്വ സൈന്യാധിപൻ | [[ഭീഷ്മർ]] | [[ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ]] |- | കൊല്ലപ്പെട്ട പ്രധാനികൾ (കൊന്നവർ) | ഭീഷ്മർ ശരശയ്യയിൽ (ശിഖണ്ഡി+അർജ്ജുനൻ) | -- |} പത്താം ദിവസം [[പാണ്ഡവർ]] ധൃഷ്ടദ്യുമ്നന്റെ സ്ഥാനത്ത് [[ശിഖണ്ഡി|ശിഖണ്ഡിയെ]] നിർത്തി യുദ്ധം ആരംഭിച്ചു. അതിധീരമായി ഏവരും യുദ്ധത്തിൽ ഏർപ്പെട്ടു. [[ദുര്യോധനൻ]] ഭീഷ്മർക്കു തുണയായി ദുശ്ശാസനനെ നിയോഗിച്ചിരുന്നു. അർജ്ജുനൻ ഭീഷ്മരോട് എതിരിട്ടപ്പോൾ ശിഖണ്ഡിയെ മുന്നിൽ നിർത്തി ബാണങ്ങൾ എയ്തു. ശിഖണ്ഡിയെ കണ്ടമാത്രയിൽ ഭീഷ്മർ അവനെതിരെ യുദ്ധം ചെയ്യാതെ അർജ്ജുനനു നേർക്ക് തിരിഞ്ഞു. അർജ്ജുനനും ശിഖണ്ഡിയും ഒരു പോലെതന്നെ ഭീഷ്മർക്കുനേരെ ബാണങ്ങൾ പൊഴിച്ചുകൊണ്ടിരുന്നു. ശിഖണ്ഡിയുടെ മുമ്പിൽ ഭീഷ്മരുടെ വീര്യം സ്തംഭിച്ചുപോയി. ഈ അവസരം പാഴാക്കാതെ അർജ്ജുനൻ ഭീഷ്മരുടെ ശരീരം മുഴുവനും അസ്ത്രങ്ങളാൽ എയ്തുനിറച്ചു. (അഷ്ടവസുക്കളിൽ ഇളയവനായ ദ്യോവിനെ ([[ഭീഷ്മർ]]) തിരിച്ചു ദേവലോകത്തേക്ക് കൂട്ടികൊണ്ടുപോകാൻ വസുക്കളേവരും അവിടെ സന്നിഹിതരായിരുന്നു). [[ശരശയ്യ|ശരശയ്യയിൽ]] വീണ ഭീഷ്മർ അടുത്തുനിന്ന ദുശ്ശാസനനോട് ഇനിയെങ്കിലും യുദ്ധം മതിയാക്കാൻ ഉപദേശിച്ചു. ==== ശരശയ്യ ==== [[File:Ramayan.jpg|170px|thumb|left|അസ്ത്രമെയ്ത് ഭീഷ്മരുടെ ശിരസ്സു നേരെയാക്കുന്ന അർജ്ജുനൻ (മാർബിൾശില്പം:സ്വാമിനാരായൺ ടെമ്പിൾ -[[ഗുജറാത്ത്|ഭുജ്, ഗുജറാത്ത്]])]] ഭീഷ്മരുടെ പതനത്തോടെ കൗരവപട പിന്തിരിഞ്ഞോടി. അന്നു യുദ്ധം മതിയാക്കി ഏവരും മടങ്ങി. പക്ഷേ പാണ്ഡവരും, കൗരവരും മാത്രം ഭീഷ്മർക്കു ചുറ്റും സങ്കടപ്പെട്ടു നിന്നു. ശക്തിയില്ലാതെ താഴേക്ക് തൂങ്ങിക്കിടന്ന ശിരസ്സു നേരെയാക്കാൻ ഭീഷ്മരുടെ ആഗ്രഹപ്രകാരം അർജ്ജുനൻ രണ്ട് അസ്ത്രങ്ങൾ എയ്തു താങ്ങുകൊടുത്തു. ഭീഷ്മർ വീണതോടെ കൗരവരുടെ വീര്യമെല്ലാം ഇല്ലാതായി. പാണ്ഡവർക്ക് സന്തോഷവും സങ്കടവും ഒരുപോലെ തോന്നി. താൻ ഉത്തരായനം തുടങ്ങുന്നവരെ മരിക്കാതെ ഇവിടെ കിടക്കും നിങ്ങൾക്ക് എല്ലാവരും കുടീരങ്ങളിലേക്ക് തിരിച്ചു പോകാമെന്നുള്ള ഭീഷ്മരുടെ നിർബന്ധത്താൽ ഏവരും രാത്രിതന്നെ മടങ്ങി. പിറ്റേന്ന് രാവിലെ കൗരവ-പാണ്ഡവ പുത്രന്മാർ പിതാമഹനെ കാണാൻ എത്തി. അദ്ദേഹത്തിനു ദാഹമുണ്ടെന്നറിയിച്ചപ്പോൾ അർജ്ജുനൻ ഭൂമിയിൽ നിന്നും ഗംഗാജലത്തിന്റെ സ്രോതസ്സ് അവിടെ ഉണ്ടാക്കിക്കൊടുത്തു. അതിനുശേഷം [[കർണ്ണൻ]] ഭീഷ്മരെ കാണാൻ എത്തി. കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധഭൂമിയിൽ ആദ്യമായി കർണ്ണൻ വരുന്നത് അന്നായിരുന്നു. ഭീഷ്മർ യുദ്ധത്തിൽ വീണതിനുശേഷമാണ് കർണ്ണൻ യുദ്ധം ചെയ്യാൻ തുടങ്ങിയത്. === പതിനൊന്നാം ദിവസം ([[ദ്രോണപർവ്വം]]) === [[File:Karna in Kurukshetra.jpg|170px|thumb|right|യുദ്ധം പതിനൊന്നാം ദിവസം: [[കർണ്ണൻ]] ആദ്യമായി യുദ്ധഭൂമിയിൽ എത്തുന്നത് ഇന്നാണ്. (ചിത്രകാരന്റെ ഭാവനയിൽ)]] {| class="wikitable" border="1" |- ! പതിനൊന്നാം ദിവസം ! കൗരവസേന ! പാണ്ഡവസേന |- | സർവ്വ സൈന്യാധിപൻ | ദ്രോണർ | ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ |} ഭീഷ്മരുടെ പതനത്തെത്തുടർന്ന് ദുര്യോധനൻ ആചാര്യനായ ദ്രോണരെ സർവ്വസേനാധിപതിയായി വാഴിക്കുന്നു. തുടർന്നുള്ള അഞ്ചു ദിവസങ്ങൾ ദ്രോണാചാര്യർ കൗരവസേനയ്ക്കു നേതൃത്വം നൽകി. മഹാഭാരതത്തിൽ പതിനൊന്നു മുതൽ പതിനഞ്ചുവരെയുള്ള യുദ്ധദിവസങ്ങൾ വർണ്ണിക്കുന്നത് ദ്രോണപർവ്വത്തിലാണ്. സർവ്വസേനാധിപനായി ദ്രോണരായതിനാൽ ഗ്രന്ഥകർത്താവ് ആ പേരു കൊടുത്തു.<ref name="ReferenceA">മഹാഭാരതം -- ഡോ.പി.എസ്. നായർ ISBN 81-85315-01-9 -- വിദ്യാരംഭം പബ്ലീഷേസ്, മുല്ലയ്ക്കൽ, ആലപ്പുഴ</ref> ദ്രോണപർവ്വത്തിൽ 170 അദ്ധ്യായങ്ങളും 10950 പദ്യങ്ങളും അടങ്ങിയിരിക്കുന്നു. പല പ്രമുഖരും മരിച്ചു വീഴുന്ന കഥാസന്ദർഭങ്ങളോടെ വളരെ വിശദമായിതന്നെ ഗ്രന്ഥകർത്താവ് ഈ ദിവസങ്ങൾ മഹാഭാരതത്തിൽ വർണ്ണിച്ചിരിക്കുന്നു. [[കർണ്ണൻ]] ആദ്യമായി യുദ്ധക്കളത്തിൽ എത്തുന്നത് ഈ ദിവസമാണ്. ആദ്യ പത്തുദിവസങ്ങൾ അദ്ദേഹം യുദ്ധത്തിൽ ഏർപ്പെട്ടില്ല. ധർമ്മപുത്രരെ ജീവനോടെ ബന്ധിക്കുവാൻ ദ്രോണർ പദ്ധതിയിട്ടു. ജീവനോടെ യുധിഷ്ഠിരനെ പിടിച്ചാൽ അതിലൂടെ പാണ്ഡവരെ ഭീഷണിപ്പെടുത്തി മറ്റുകാര്യങ്ങൾ സാധിക്കാമെന്നു മനസ്സിലാക്കിയാണ് ഇതിനു മുതിർന്നത്. ദ്രോണരും, കർണ്ണനും, ദുര്യോധനാദികളും ഒത്തുചേർന്ന് യുധിഷ്ഠിരനെതിരായി യുദ്ധം ആരംഭിച്ചു. ദ്രോണർ യുധിഷ്ഠിരന്റെ വില്ലുമുറിച്ച് അതിനു വഴിയൊരുക്കി. യുധിഷ്ഠിരൻ പിടിക്കപ്പെടുമെന്നഘട്ടത്തിൽ കൃഷ്ണാർജ്ജുനന്മാർ അവിടെ എത്തുകയും യുധിഷ്ഠിരനെ രക്ഷപെടുത്തുകയും ചെയ്തു. പാഞ്ചാല രാജകുമാരനായ ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ പലതവണ ദ്രോണാചാര്യരെ ആക്രമിച്ചു, പക്ഷേ പല സന്ദർഭത്തിലും പാഞ്ചാലകുമാരനു പിന്തിരിഞ്ഞോടേണ്ടിവന്നു. (ഗ്രന്ഥകർത്താവിന്റെ അഭിപ്രായത്തിൽ യുദ്ധസമയത്ത് ദ്രോണർക്ക് 85 വയസ്സുണ്ടായിരുന്നു). === പന്ത്രണ്ടാം ദിവസം ([[ദ്രോണപർവ്വം]]) === [[File:Bhagadatta fighting with Bhima.JPG|170px|thumb|right|യുദ്ധം പന്ത്രണ്ടാം ദിവസം: [[ഭഗദത്തൻ|ഭഗദത്തനോട്]] എതിരിടുന്ന [[ഭീമൻ]] ([[ബേലൂർ|ബേലൂരിലെ]] ശിലാശില്പം)]] {| class="wikitable" border="1" |- ! പന്ത്രണ്ടാം ദിവസം ! കൗരവസേന ! പാണ്ഡവസേന |- | സർവ്വ സൈന്യാധിപൻ | [[ദ്രോണർ]] | [[ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ]] |- | കൊല്ലപ്പെട്ട പ്രധാനികൾ<br />(കൊന്നവർ) | [[ഭഗദത്തൻ]], [[വൃക്ഷസേനൻ]] ([[അർജുനൻ]])<br />കർണ്ണപുത്രർ, ഭഗദത്തപുത്രൻ ([[നകുലൻ]]) | ദർശൻ ([[ഭഗദത്തൻ]]) |- | ഉപയോഗിച്ച വ്യൂഹങ്ങൾ | ദേവവ്യൂഹം<br />([[ദേവൻ|അമാനുഷാകൃതി]]) | ശൃംഗാരകവ്യൂഹം<br />([[കൊമ്പ്|വളഞ്ഞ കൊമ്പിന്റെ ആകൃതി]]) |} പന്ത്രണ്ടാം ദിവസവും ദ്രോണർ യുധിഷ്ഠിരനെ ജീവനോടെ ബന്ധിക്കുന്നതിനായി മഹാവ്യൂഹം (ദേവവ്യൂഹം) ചമച്ചു. ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ ശൃംഗാരകവ്യൂഹവും ചമച്ച് അതിശക്തമായി എതിർത്തു. ഭീമാർജ്ജുനന്മാരുടെ ആക്രമണത്തിൽ കൗരവപ്പട പിന്തിരിഞ്ഞോടി. കൗരവപ്പടയെ തിരിച്ചു യുദ്ധഭൂമിയിൽ നിർത്താനായി ദുര്യോധനൻ [[പ്രാഗ്ജ്യോതിഷ|പ്രാഗ്ജ്യോതിഷത്തിലെ]] രാജാവായിരുന്ന ഭഗദത്തനെ നിയോഗിച്ചു. കൃഷ്ണനാൽ കൊല്ലപ്പെട്ട നരകാസുരന്റെ പുത്രനായിരുന്നു [[ഭഗദത്തൻ]]. വാർദ്ധക്യം ഉണ്ടായിരുന്നെങ്കിലും ആനപ്പുറത്തേറിവന്ന ഭഗദത്തൻ പാണ്ഡവസേനയെ നയിച്ച ഭീമനോട് ഏറ്റുമുട്ടി.<ref>{{Cite web |url=http://www.thekurukshetragame.com/bhagadatta.html |title=ആർക്കൈവ് പകർപ്പ് |access-date=2011-09-17 |archive-date=2011-09-02 |archive-url=https://web.archive.org/web/20110902022523/http://www.thekurukshetragame.com/bhagadatta.html |url-status=dead }}</ref> ഭഗദത്തൻ വൈഷ്ണാവസ്ത്രം പ്രയോഗിച്ച് പാണ്ഡവസേനയെ അതിഭീകരമായി കൊന്നൊടുക്കി. മറ്റാർക്കും തടുക്കാനാവാഞ്ഞ വൈഷ്ണവാസ്ത്രത്തെ കൃഷ്ണൻ നിർവീര്യമാക്കി. ഭഗദത്തന്റെ കൊലയാനയായ [[സൂപ്രതീകം]] അളവറ്റ നാശം യുദ്ധഭൂമിയിൽ സൃഷ്ടിച്ചു.ഗ്രന്ഥകർത്താവ് ഉപമിച്ചിരിക്കുന്നത്.<ref>മഹാഭാരതം -- ഡോ.പി.എസ്.നായർ -- ISBN 81-85315-01-9 വിദ്യാരംഭം പ്രസിദ്ധീകരണം, ആലപ്പുഴ</ref> ഭഗദത്തന്റെ ആന ഭീമനെ എടുത്ത് മേല്പോട്ട് എറിഞ്ഞു; ഭീമൻ താഴേക്ക് പതിക്കുമ്പോൾ കൊമ്പിൽ കോർത്ത് കൊല്ലാനായി കൊമ്പുകൾ മുകളിലോട്ടാക്കി നിർത്തി. ആ സമയത്ത് അർജ്ജുനൻ അവിടെ എത്തുകയും, ഒരു അമ്പിനാൽ ആനയുടെ ശിരസ്സും, മേല്പോട്ടാക്കി നിർത്തിയിരുന്ന വാലും, ഭഗദത്തന്റെ ശിരസ്സും,വില്ലും മുറിച്ച് ഭീമനെ രക്ഷപെടുത്തി. [[ഭഗദത്തൻ|ഭഗദത്തന്റെ]] മരണം കൗരവസേനയ്ക്ക് വലിയ ആഘാതം ഏൽപ്പിച്ചു. ഭഗദത്തന്റെ മരണത്തെ തുടർന്ന്, അവന്റെ പുത്രനെ നകുലനും കർണ്ണപുത്രനായ വൃക്ഷസേനനെ അർജ്ജുനനും വധിച്ചു. ഇതുകണ്ട് പാണ്ഡവസേനയോട് ഏറ്റുമുട്ടിയ മറ്റു കർണ്ണപുത്രന്മാരും നകുലനാൽ കൊല്ലപ്പെട്ടു. മക്കളുടെ ദുരന്തവിവരം അറിഞ്ഞ കർണ്ണൻ കൂടുതൽ സമയം യുദ്ധക്കളത്തിൽ നിൽക്കാനാവാതെ മടങ്ങി. കൗരവസേനയ്ക്കു അതിഭീകരമായ പരാജയമായിരുന്നു പന്ത്രണ്ടാം ദിവസം. ദുഃഖിതനായ ദുര്യോധനൻ അന്ന് യുദ്ധം കഴിഞ്ഞ് ദ്രോണാചാര്യരേയും കർണ്ണനേയും ശകുനിയേയും, ജയദ്രഥനേയും തന്റെ കുടീരത്തിലേക്ക് വിളിച്ചു വരുത്തി. അടുത്തനാൾ എങ്ങനെ പാണ്ഡവസേനയെ തകർക്കാമെന്നുള്ള ചർച്ചകൾ ചെയ്തു. ദ്രോണാചാര്യർ ചക്രവ്യൂഹം ഒരുക്കുവാനും അതിലൂടെ അടുത്ത ദിവസം പാണ്ഡവസേനയെ വിദഗ്ദ്ധമായി എതിരിടാനും പദ്ധതികൾ ആസൂത്രണംചെയ്തു ഏവരും അന്നേക്ക് പിരിഞ്ഞു. === പതിമൂന്നാം ദിവസം ([[ദ്രോണപർവ്വം]]) === [[File:Abhimanyu Vadh.jpg|170px|thumb|right|ചക്രവ്യൂഹത്തിൽ അകപ്പെട്ട [[അഭിമന്യു|അഭിമന്യുവിനെ]] കൗരവർ ചേർന്ന് കൊലപ്പെടുത്തുന്നു (രവിവർമ്മചിത്രം)]] {| class="wikitable" border="1" |- ! പതിമൂന്നാം ദിവസം ! കൗരവസേന ! പാണ്ഡവസേന |- | സർവ്വ സൈന്യാധിപൻ | [[ദ്രോണർ]] | [[ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ]] |- | കൊല്ലപ്പെട്ട പ്രധാനികൾ<br />(കൊന്നവർ) | [[ലക്ഷണൻ]], അശ്മകൻ, ശല്യസഹോദരൻ,<br />ശല്യപുത്രൻ, മാത്രികവദൻ, ബൃഹൽബലൻ, <br />ശകുനിയുടെ സഹോദരർ, സുശർമ്മൻ ([[അർജ്ജുനൻ]]) | [[അഭിമന്യു]] ([[ഭരതൻ (ദുശ്ശാസനപുത്രൻ)|ഭരതൻ]], [[ജയദ്രഥൻ]])<br />സഹദേവ്-മഗധ ([[ദ്രോണർ]]) |- | ഉപയോഗിച്ച വ്യൂഹങ്ങൾ | [[ചക്രവ്യൂഹം]]<br />([[ചക്രം|കറങ്ങുന്ന ചക്രത്തിന്റെ ആകൃതി]])<ref>http://www.thehindu.com/todays-paper/tp-national/tp-karnataka/article1064463.ece</ref> | അർണ്ണവ്യൂഹം ([[സമുദ്രം|സമുദ്രാകൃതി]]) |} പതിമൂന്നാം നാൾ ത്രിഗർത്ത രാജാവായ [[സുശർമ്മൻ]] ദക്ഷിണ സമരമുഖത്തും [[ദ്രോണർ]] [[ചക്രവ്യൂഹം]] ചമച്ച് ഉത്തരഭാഗത്തും നിലയുറപ്പിച്ചു. ചക്രവ്യൂഹത്തിൽ ദ്രോണരെ കൂടാതെ [[അശ്വത്ഥാമാവ്]], [[കർണ്ണൻ]], [[ജയദ്രഥൻ]], [[ദുശ്ശാസനൻ]], ദുര്യോധനപുത്രനായ [[ലക്ഷണൻ]], [[ശല്യർ]] തുടങ്ങിയവർ നിലയുറപ്പിച്ചു. ത്രിഗർത്തനെ സഹായിക്കാൻ കംബോജ രാജാവ് സുദക്ഷിണനും, അലംബുഷനും തങ്ങളുടെ സേനാവ്യൂഹത്തോടെ അർജ്ജുനനോട് എതിർത്തു. അർജുനനെ വധിക്കും,അല്ലെങ്കിൽ അർജുനശരത്താൽ മരിക്കുമെന്ന് ശപഥം ചെയ്തിരുന്ന തൃഗർത്തസൈന്യത്തിലെ സംശപ്തകർ അർജുനനെതിരെ ചാവേറാക്രമണം നടത്തി അദ്ദേഹത്തെ കൂടുതൽ തെക്കോട്ട് കൊണ്ടുപോയി. അർജ്ജുനൻ മറ്റൊരു ദിക്കിലേക്ക് പോയിയെന്ന് അറിഞ്ഞപ്പോൾ [[ദ്രോണർ]] ചക്രവ്യൂഹം നിർമ്മിച്ച് ധർമ്മപുത്രരോടു ഏറ്റുമുട്ടി. ==== ചക്രവ്യൂഹം ==== [[File:Halebid2.JPG|170px|thumb|left|ചക്രവ്യൂഹം (ശിലാശില്പം: [[:en:Hoysaleswara Temple|ഹോസലേശ്വരക്ഷേത്രം]], [[:en:Halebidu|ഹലെബിഡു]], [[കർണ്ണാടകം]])]] സംശപ്തകരാൽ അർജ്ജുനനെ അടർക്കളത്തിൽ നിന്നകറ്റി നിർത്തി ചക്രവ്യൂഹം ചമച്ച് യുധിഷ്ഠിരനെ ബന്ധനസ്ഥനാക്കുവാനുള്ള മികച്ചയുദ്ധതന്ത്രമാണ് ദ്രോണർ ഇതുകൊണ്ടു ഉദ്ദേശിച്ചത്. ഒരു പക്ഷേ യുദ്ധം അവസാനിപ്പിക്കുവാനും പാണ്ഡവരെ വീണ്ടും മറ്റൊരു വനവാസത്തിനയക്കുവാനും പതിമൂന്നാം നാളിലെ ഈ യുദ്ധംകൊണ്ടു സാധിക്കുമായിരുന്നു. അതാണ് കൗരവപക്ഷം തലേനാൾ തീരുമാനിച്ചുറപ്പിച്ചത്. [[വ്യാസൻ]] [[മഹാഭാരതം|മഹാഭാരതത്തിൽ]] ചക്രവ്യൂഹം എന്നും, [[എഴുത്തച്ഛൻ]] തന്റെ കൃതിയിൽ പത്മവ്യൂഹം എന്നും പറയുന്നു. മുൻ‌കൂട്ടിയുള്ള പടയൊരുക്കങ്ങളും സേനാവിന്യാസങ്ങളും ഈ വ്യൂഹത്തിൽ പ്രത്യക്ഷത്തിലുണ്ടാവില്ല എന്നുള്ളതാണ് ഈ യുദ്ധവ്യൂഹത്തിനുള്ള പ്രധാന പ്രത്യേകത. കൂമ്പടയുവാൻ തുടങ്ങുന്ന ഒരു താമരയുടെ രൂപത്തിലാണു് സേനാവിന്യാസം എന്നതിനാലാവാം ചക്രവ്യൂഹം പത്മവ്യൂഹമായി എഴുത്തച്ഛൻ എഴുതിയത്. പ്രധാന ഗ്രന്ഥകർത്താവായ വ്യാസനു മുൻതൂക്കം നൽകുമ്പോൾ ചക്രവ്യൂഹം എന്നതാവും ചേരുക. ശത്രു ഉള്ളിലേക്ക് കടക്കുംതോറും വ്യൂഹത്തിലെ ഉള്ളിലേക്കുള്ള പ്രവേശനം ചെറുതായി വരുന്ന രീതിയിലാണ് ഇതിലെ പടനീക്കം. അകത്തും പുറത്തും നിൽക്കുന്ന പോരാളികൾ ഒരു ഭ്രമണപഥത്തിലെന്നവണ്ണം കറങ്ങികൊണ്ടിരിക്കുന്നു. മഹാരഥികൾ അവരവരുടെ യുദ്ധസ്ഥാനങ്ങൾ തുടർച്ചയായി ഇരുദിശകളിലും മാറിക്കൊണ്ടിരിക്കുന്ന ഈ സേനാവിന്യാസം തകർക്കുക വളരെ ബുദ്ധിമുട്ടേറിയതായിരുന്നുവെന്നു വ്യാസമഹാഭാരതത്തിൽ ഗ്രന്ഥകാരൻ എഴുതിയിരിക്കുന്നു. പതിനായിരക്കണക്കിനു പാണ്ഡവസേനകളെ ദ്രോണാചാര്യർ ചക്രവ്യൂഹം ചമച്ച് കൊന്നുതുടങ്ങി. ഇതുകണ്ടു ഭയവിഹ്വലനായ ധർമ്മപുത്രർ അഭിമന്യുവിനെ ചക്രവ്യൂഹം തകർക്കാൻ നിയോഗിച്ചു. അവനെ സഹായിക്കാൻ ഘടോൽകചനും എത്തി. അഭിമന്യു ധീരനായി ചക്രവ്യൂഹം ഭേദിച്ച് ഉള്ളിൽക്കയറി. ഭീമനും, യുധിഷ്ഠിരനും, നകുല-സഹദേവന്മാരും അഭിമന്യുവിനെ സഹായിക്കാൻ എത്തി. ചക്രവ്യൂഹത്തിന്റെ പുറത്തുനിൽക്കുന്ന യോദ്ധാക്കളെ ചെറുത്ത് നിർത്തുകയും അവരെ തോൽപ്പിച്ച് ഉള്ളിൽ കടക്കാൻ ശ്രമിക്കുകയുമായിരുന്നു ഇവരുടെ ലക്ഷ്യം. പക്ഷേ [[ജയദ്രഥൻ]] അവരെ എല്ലാവരെയും തടഞ്ഞു നിർത്തി അതിധീരമായി യുദ്ധം ചെയ്തു. (''അർജ്ജുനനെ ഒഴിച്ച് പാണ്ഡവരെ നാലുപേരെയും യുദ്ധത്തിൽ ഒരു പ്രാവശ്യം തടഞ്ഞു നിർത്താനുള്ള വരം [[ശിവൻ|ശിവനിൽ]] നിന്നും ജയദ്രഥൻ സമ്പാദിച്ചിരുന്നു''). ഘടോൽകചന്റെ ശക്തമായ ആക്രമണവും ജയദ്രഥന്റെ ചെറുത്തു നിൽപ്പിനു മുൻപിൽ ഒരു പ്രയോജനവും ചെയ്തില്ല. ചക്രവ്യൂഹത്തിനുള്ളിലകപ്പെട്ട അഭിമന്യുവിനു പുറത്തുകടക്കാൻ കഴിയാതെ വന്നു. അവനെ തനിച്ച് കൗരവസേന ചുറ്റുംനിന്നു ആക്രമിക്കാൻ ഇതുമൂലം സാധിച്ചു. ഒടുവിൽ അഭിമന്യു തനിച്ച് ഉള്ളിൽ നിന്നും കൗരവർക്കെതിരെ യുദ്ധം ചെയ്തു. അഭിമന്യുവിനോട് ഏറ്റുമുട്ടിയ ദുര്യോധനപുത്രനായ ലക്ഷണനെ അഭിമന്യു ഒരസ്ത്രത്താൽ തലമുറിച്ചു കൊന്നു. ഇതിനെത്തുടർന്ന് അവനോട് ഏറ്റുമുട്ടിയ ശകുനിയുടെ സഹോദരന്മാരെയും, ബൃഹദ്ബലനേയും അഭിമന്യു വധിച്ചു. ഈ സമയം കർണ്ണൻ ഒളിയമ്പെയ്ത് അഭിമന്യുവിന്റെ വില്ലിന്റെ ഞാൺ മുറിച്ചു <ref>യുദ്ധം അനുശാസിച്ച നിയമങ്ങൾ -- [12: ന്യായരഹിതമായ പോരാട്ടത്തിൽ ആരും ഏർപ്പെടരുത്]</ref>. ദ്രോണർ അവന്റെ കുതിരകളേയും കൊന്നുകളഞ്ഞു <ref>യുദ്ധം അനുശാസിച്ച നിയമങ്ങൾ -- [08: യുദ്ധത്തിൽ പങ്കെടുക്കാത്തവനെയൊ, മൃഗത്തെയൊ ആക്രമിക്കരുത്]</ref>. തേരാളിയായ സുമിത്രനെ ശല്യർ ഗദകൊണ്ട് അടിച്ചുകൊന്നു <ref name="ReferenceB">യുദ്ധം അനുശാസിച്ച നിയമങ്ങൾ -- [06: നിരായുധനെ ആക്രമിക്കരുത്]</ref>. തേരും തേരാളി ഇല്ലാതായപ്പോൾ നിലത്തുനിന്നു യുദ്ധം തുടർന്ന അഭിമന്യുവിന്റെ വാളും പരിചയും കർണ്ണനും ദ്രോണരും ചേർന്ന് ഒളിയമ്പെയ്ത് തെറിപ്പിച്ചുകളഞ്ഞു. നിരായുധനായ അഭിമന്യുവിനോടു ചെയ്യുന്ന ചതിപ്രയോഗം യുദ്ധനീതിയല്ലെന്ന് അറിയാമായിരുന്ന ദ്രോണർ പക്ഷെ പിൻവാങ്ങിയില്ല. <ref>യുദ്ധം അനുശാസിച്ച നിയമങ്ങൾ -- [04: ഒരാളുപോലും മറ്റുള്ളവരാൽ ചുറ്റപ്പെട്ട് ആക്രമിക്കപ്പെടരുത്]</ref>. നിരായുധനായ അഭിമന്യു തകർക്കപ്പെട്ട തേരിന്റെ ചക്രവുമായി ചുറ്റും നിന്നു ആക്രമിക്കുന്ന കൗരവസേനയോട് അതിധീരമായി പോരാടി. പക്ഷേ കൗരവ പ്രമുഖന്മാരെല്ലാവരും ചേർന്ന് ബാലനായ അഭിമന്യുവിനെ ചതിപ്രയോഗത്തിൽ കൊന്നു കളഞ്ഞു. അവസാന നിമിഷത്തിലും അവൻ തന്നെ ആക്രമിച്ച ദുശ്ശാസനന്റെ പുത്രനായ [[ഭരതൻ (ദുശ്ശാസനപുത്രൻ)|ഭരതനെ]] ഗദകൊണ്ട് തലയ്ക്കടിച്ചു സാരമായ പരിക്കേൽപ്പിച്ചു.ഏന്നാൽ ദുശ്ശാസനപുത്രൻ്റെ തന്നെ ഗദാപ്രഹരംമൂലം അഭിമന്യു വധിക്കപ്പെട്ടു.അവസാന സമയത്തും അവന്റെ പോരാട്ടത്തിൽ ഭയവിഹ്വലരായി ദുശ്ശാസനനും, ശല്യരും പിന്തിരിഞ്ഞോടി. അവസാന ശ്വാസംവരെയും തന്റെ പിതാവിനുവേണ്ടി ജീവിച്ച് ധീരപുത്രനായി അഭിമന്യു വീരസ്വർഗ്ഗം പൂകിയതായി ഗ്രന്ഥകാരൻ മഹാഭാരതത്തിൽ ദ്രോണപർവ്വത്തിൽ എഴുതിയിരിക്കുന്നു. ==== അർജ്ജുനശപഥം ==== [[അഭിമന്യു|അഭിമന്യുവിന്റെ]] മരണം പാണ്ഡവരെ വളരെയേറെ ദുഃഖത്തിലാഴ്ത്തി. യുധിഷ്ഠിരന്റെ നിർദ്ദേശത്തെ തുടർന്നായിരുന്നു ചക്രവ്യൂഹം അഭിമന്യു ഭേദിച്ച് അകത്തുകടന്നതും മരണപ്പെട്ടതും. ആ കാരണത്താൽ [[യുധിഷ്ഠിരൻ]] വളരെയധികം സങ്കടപ്പെട്ടു. അദ്ദേഹത്തിനു മുൻപിൽ [[വ്യാസൻ]] ആഗതനായി ഷോഡശരാജാക്കന്മാരുടെ കഥകൾ വിസ്തരിക്കുകയും തുടർന്ന് പല ഉപദേശങ്ങളും നൽകി അദ്ദേഹം സമാധാനിപ്പിച്ചു. മകന്റെ മരണ വാർത്തയറിഞ്ഞ അർജ്ജുനൻ മോഹാലസ്യപ്പെട്ടുവീണു. കൃഷ്ണൻ അർജ്ജുനനെ സമാധാനപ്പെടുത്തി. പക്ഷേ ദുഃഖാർത്തനായ അർജ്ജുനൻ തന്റെ പുത്രനെ കൊന്ന ജയദ്രഥന്റെ ശിരസ്സ് നാളെ സൂര്യാസ്തമയത്തിനു മുൻപ് എയ്തുവീഴ്ത്തുമെന്നും, അല്ലെങ്കിൽ ഗാണ്ഢീവത്തോടെ അഗ്നിയിൽ ചാടിമരിക്കുമെന്നും [[ശപഥം]] എടുത്തു. പുത്രദുഃഖത്താൽ സങ്കടപ്പെടുന്ന അർജ്ജുനനെ സമാധാനിപ്പിക്കാൻ കൃഷ്ണൻ അന്നു രാത്രിതന്നെ ദേവലോകത്ത് കൂട്ടിക്കൊണ്ടുപോയി വീരസ്വർഗ്ഗം പ്രാപിച്ച പുത്രനെ കാണിച്ചു കൊടുത്തു. അർജ്ജുനന്റെ ഉഗ്രശപഥം ഇതിനോടകം ചാരന്മാർ മുഖാന്തരം കൗരവർ അറിഞ്ഞുകഴിഞ്ഞിരുന്നു. എങ്ങനെയും ജയദ്രഥനെ രക്ഷിക്കണമെന്നു ഏവരും ചേർന്നു തീരുമാനം എടുത്തു. === പതിനാലാം ദിവസം ([[ദ്രോണപർവ്വം]]) === [[File:Arjuna Kills Jaydhratha.jpg|170px|thumb|right|അർജ്ജുന ശപഥവും, ജയദ്രഥ വധവും (എണ്ണ ഛായാചിത്രം)]] {| class="wikitable" border="1" |- ! പതിനാലാം ദിവസം ! കൗരവസേന ! പാണ്ഡവസേന |- | സർവ്വ സൈന്യാധിപൻ | [[ദ്രോണർ]] | [[ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ]] |- | കൊല്ലപ്പെട്ട പ്രധാനികൾ<br />(കൊന്നവർ) | [[ജയദ്രഥൻ]] ([[അർജ്ജുനൻ]])<br />[[ഭരതൻ (ദുശ്ശാസനപുത്രൻ)|ഭരതൻ]] ([[ഘടോൽകചൻ]])<br />[[വൃക്ഷസേനൻ]] ([[ഭീമൻ]])<br />[[അലംബുഷൻ]] ([[ഘടോൽകചൻ]])<br />[[ബാഹ്ലികൻ]] ([[ഭീമൻ]])<br />[[സോമദത്തൻ]] ([[സാത്യകി]])<br />[[ഭൂരിശ്രവസ്സ്]] ([[സാത്യകി]]) | [[ഘടോൽകചൻ]] ([[കർണ്ണൻ]]) |- | ഉപയോഗിച്ച വ്യൂഹങ്ങൾ | കമലവ്യൂഹം ([[താമര|വിരിഞ്ഞ താമരപൂവിന്റെ ആകൃതി]])<br />സൂചിവ്യൂഹം ([[സൂചി|സൂചിയുടെ ആകൃതി]])<br />ചക്രവ്യൂഹം ([[ചക്രം|കറങ്ങുന്ന ചക്രത്തിന്റെ ആകൃതി]]) | മാലവ്യൂഹം ([[പുഷ്പം|പുഷ്പചക്രാകൃതി]]) |} പതിനാലാം ദിവസം രാവിലെ കൃഷ്ണൻ അർജ്ജുനനേയും കൂട്ടി ഉത്തരയേയും, സുഭദ്രയേയും, പാഞ്ചാലിയേയും കണ്ട് അഭിമന്യുവിന്റെ മരണവിവരം അറിയിക്കാൻ അവർ താമസിച്ചിരുന്ന സ്യമന്തകതീർത്ഥക്കരയിലേക്ക് തിരിച്ചു. ദുഃഖവാർത്തയറിഞ്ഞ് [[ഉത്തര|ഉത്തരയും]], [[സുഭദ്ര|സുഭദ്രയും]] ബോധരഹിതരായി. എല്ലാവരേയും സമാശ്വസിപ്പിച്ചു കൃഷ്ണാർജ്ജുനന്മാർ തിരിച്ച് കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധഭൂമിയിൽ എത്തിച്ചേർന്നു. അർജ്ജുനശപഥത്തിൽ സംഭീതനായ ജയദ്രഥനെ സംരക്ഷിക്കേണ്ടത് [[കൗരവർ|ദുര്യോധനാദികളുടെ]] ചുമതലയായിരുന്നു. ഒരേയൊരു സഹോദരിയായ [[ദുശ്ശള|ദുശ്ശളയുടെ]] ഭർത്താവ് സിന്ധുരാജാവായ [[ജയദ്രഥൻ|ജയദ്രഥനെ]] രക്ഷിക്കുവാനായി കൗരവർ കമലവ്യൂഹവും അതിനുള്ളിൽ സൂചിവ്യൂഹവും ചമച്ച് (ഇരട്ടവ്യൂഹങ്ങൾ) ജയദ്രഥനെ അതിനുള്ളിൽ നിർത്തി. ജയദ്രഥനു ചുറ്റും ശല്യരും, കർണ്ണനും, അശ്വത്ഥാമാവും, കൃപാചാര്യരും കാവൽ നിന്നു. അതിനു മുൻപിലായി ഭൂരിശ്രവസ്സും, വൃക്ഷസേനനും സൂചിവ്യൂഹത്തിന്റെ പ്രവേശനഭാഗത്ത് കൃതവർമ്മാവും ജയദ്രഥനെ രക്ഷിക്കാൻ നിലയുറപ്പിച്ചു. അതിനു പുറത്ത് കമലവ്യൂഹം ചമച്ച് ദുര്യോധനനും, ദുശ്ശാസനനും ആരെയും ഉള്ളിൽ കടക്കാതിരിക്കാൻ അതിശക്തമായി കാവൽ നിന്നു. ഏറ്റവും പുറത്ത് ദ്രോണാചാര്യരും നിലയുറപ്പിച്ചു. ജയദ്രഥനെ ഇന്ന് സൂര്യാസ്തമയം വരെ രക്ഷിക്കുമ്പോൾ അർജ്ജുനൻ സ്വയം മരിച്ചു കൊള്ളുമെന്നുള്ള അർജ്ജുനശപഥം അവരെ കൂടുതൽ രക്ഷോമുഖന്മാരായി പ്രവർത്തിക്കുവാൻ കാരണമാക്കി. ==== ജയദ്രഥവധം ==== [[File:Death of Jayadratha.jpg|170px|thumb|left|ചിത്രം: ജയദ്രഥവധം]] ധർമ്മപുത്രർക്കു കൂട്ടായി സാത്യകിയെ നിർത്തിയാണ് നാലു അനുജന്മാരും യുദ്ധത്തിനു പുറപ്പെട്ടത്. അർജ്ജുനന്റെ ഇന്നത്തെ ലക്ഷ്യം ജയദ്രഥവധം മാത്രമായിരുന്നു. ദിവ്യാസ്ത്രങ്ങൾ മാറിമാറി പ്രയോഗിച്ച് അർജ്ജുനൻ കൗരവസൈന്യത്തെ മുടിച്ചു.യുദ്ധഭൂമിയിൽ മുഴുവനും തിരഞ്ഞിട്ടും ജയദ്രഥനെ കണ്ടെത്താൻ പാർത്ഥനായില്ല. അവസാനം ജയദ്രഥൻ പത്മവ്യൂഹത്തിനുള്ളിലാണെന്നു മനസ്സിലാക്കി, ഭീമനും അർജ്ജുനനും ചേർന്ന് പത്മവ്യൂഹം തകർത്തു അകത്തുകടക്കാൻ ശ്രമിച്ചു. ധർമ്മപുത്രരുടെ നിർദ്ദേശത്തെത്തുടന്ന് സാത്യകിയും യുദ്ധക്കളത്തിൽ അർജ്ജുനനെ സഹായിക്കാൻ ഇതിനോടകം എത്തിച്ചേർന്നു. ദ്രോണരും, ദുര്യോധനനും, ദുശ്ശാസനനും ചേർന്ന് ഇവരെ അതിശക്തമായി എതിർത്തു. ദ്രോണരൊഴികെ ഏവരും പരാജിതനായി അവിടെ നിന്നും മാറിക്കളഞ്ഞു. അവസാനം പത്മവ്യൂഹം തകർത്ത് ദ്രോണരേയും തോൽപ്പിച്ചവിടെനിന്നും അകറ്റാൻ പാർത്ഥനായി. അതിനെത്തുടർന്ന് പാർത്ഥനോട് സൂചിവ്യൂഹം ചമച്ചു എതിർത്തുനിന്ന കൃതവർമ്മാവ് ഗത്യന്തരമില്ലാതെ ഓടിക്കളഞ്ഞു. പിന്നീട് ഇവരെ എതിർത്ത ഭൂരിശ്രവസ്സിനേയും വൃക്ഷസേനനേയും സാത്യകിയും ഭീമനും ചേർന്നു കൊന്നു. പുറത്തു നടക്കുന്ന ശബ്ദബഹുലമായ യുദ്ധകാഹളത്തിൽ ഭയാകുലനായ ജയദ്രഥനെ കർണ്ണൻ സമാശ്വസിപ്പിച്ചുകൊണ്ടിരുന്നു. അർജുനനെ തോൽപ്പിക്കുവനായി പോരിനുവന്ന കർണ്ണനെയും പാർത്ഥൻ പരാജയപ്പെടുത്തി. എങ്ങനെയും ജയദ്രഥനെ രക്ഷിക്കണമെന്നു തീരുമാനിച്ച് യുദ്ധത്തിൽ നിന്നും ഓടിമാറിയവർ വീണ്ടും ധൈര്യം വീണ്ടെടുത്ത് തിരിച്ച് അവിടെതന്നെ എത്തിച്ചേർന്നു. ഈ സമയം കൃഷ്ണൻ തന്റെ സുദർശന ചക്രത്താൽ സൂര്യബിംബത്തെ മറയ്ക്കുകയും സൂര്യാസ്തമയമായി എന്നു തെറ്റിധരിച്ച് ഏവരും യുദ്ധം മതിയാക്കി. കൗരവർ അർജ്ജുനന്റെ ആത്മാഹുതി കാണുവാൻ കൂട്ടത്തോടെ ഒത്തുകൂടി. അവസാനം ജയദ്രഥനും പുറത്തുവന്നു എന്നു മനസ്സിലാക്കിയപ്പോൾ കൃഷ്ണൻ സൂര്യന്റെ മറമാറ്റി സുദർശനത്തെ തിരിച്ചെടുത്തു. സമയം ഒട്ടുപാഴാക്കാതെ അർജ്ജുനനോട് അമ്പ് എയ്ത് ജയദ്രഥനെ നിഗ്രഹിക്കാൻ നിർദ്ദേശിച്ചു. ജയദ്രഥന്റെ നിർജ്ജീവമായ തല ആരു നിലത്തിടുന്നൊവൊ അവന്റെ ശിരസ്സു പൊട്ടിപോകാനുള്ള വരം ജയദ്രഥന്റെ അച്ഛൻ വൃദ്ധക്ഷത്രൻ ഭഗവാൻ ശിവനിൽ നിന്നും സമ്പാദിച്ചിരുന്നു. അതിനാൽ ഒന്നിനു പുറകെ ഒന്നായി അമ്പെയ്ത് ജയദ്രഥന്റെ ശിരസ്സ് സിന്ധുരാജ്യംവരെ എത്തിച്ചു. സന്ധ്യാവന്ദനത്തിനായി പുറത്തേക്കിറങ്ങിയ വൃദ്ധക്ഷത്രന്റെ മടിത്തട്ടിലേക്കാണ് തലവന്നു വീണത്. പെട്ടെന്നു മടിയിൽ തലവീണപ്പോൾ പേടിച്ച് തട്ടിത്താഴെയിടുകയും കൂട്ടത്തിൽ ആ വൃദ്ധപിതാവിന്റെ ശിരസ്സും തകർന്നുപോയി. ജയദ്രഥവധത്തിനുശേഷം വീണ്ടും യുദ്ധംതുടർന്നു അർജ്ജുനനും കൃപരുമായി യുദ്ധംചെയ്തെങ്കിലും കൃപർ അവശനായി മടങ്ങി. ==== രാത്രിയുദ്ധം ==== [[File:Karna kills Ghatotkacha.jpg|170px|thumb|left|ചിത്രം: രാത്രിയുദ്ധത്തിൽ കർണ്ണൻ ഘടോൽകചനെ കൊല്ലുന്നു]] പകൽ നടന്ന യുദ്ധത്തിൽ ഉണ്ടായ കൗരവപ്പടയുടെ പരാജയം ദുര്യോധനനെ വളരെയധികം ദുഃഖത്തിലാഴ്ത്തി. ദുര്യോധനൻ ദ്രോണരുടെ കുടീരത്തിൽ വന്ന് അന്നു പകലു സംഭവിച്ച പരാജയകാരണങ്ങൾ ചർച്ച ചെയ്തു, കൂട്ടത്തിൽ ദ്രോണരോട് കയർത്തു സംസാരിക്കുകയും ചെയ്തു. കോപാകുലനായ ദ്രോണർ രാത്രിയുദ്ധം ചെയ്യാൻ തയ്യാറായി യുദ്ധക്കളത്തിലെത്തി ശംഖുനാദവും പടഹധ്വനിയും മുഴക്കി. ദ്രോണാചാര്യരുടെ ശംഖുവിളികേട്ട് പാണ്ഡവസേനയും യുദ്ധത്തിനായി എത്തിച്ചേർന്നു. കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധത്തിലെ ആദ്യ രാത്രിയുദ്ധമായിരുന്നു ഇത്. രാത്രീഞ്ചരനായ ഘടോൽകചനു വളരെ ശക്തമായി ആക്രമണം നടത്തുവാൻ രാത്രിയുദ്ധം സഹായിച്ചു. അവന്റെ മുൻപിൽ വന്നുപെട്ട എല്ലാത്തിനേയും കാലപുരിക്കയച്ചുകൊണ്ട് അതിധീരമായി കൗരവപ്പടയോട് ഏറ്റുമുട്ടി. [[ഇരാവാൻ|ഇരവാന്റെ]] മരണത്തിനു കാരണക്കാരനായ [[അലംബുഷൻ|അലംബുഷനെ]] ഈ രാത്രിയിലാണ് [[ഘടോൽകചൻ]] കൊല്ലുന്നത്. ദ്രോണരും, കൃതവർമ്മാവും, ശല്യരും, കൃപരും, ദുര്യോധനാദികളും എന്നുവേണ്ട കൗരവസേനയിലെ ഏവരും രാത്രിയിലെ നിഴലിൽ എവിടെയൊക്കൊയൊ പ്രണരക്ഷാർത്ഥം ഓടിഒളിച്ചു. കർണ്ണനു തന്റെ സാരഥിയേയും, രഥവും, കുതിരകളേയും നഷ്ടമായി. ഘടോൽകചനാൽ കർണ്ണൻ വധിക്കപ്പെടുമെന്നുള്ള ഘട്ടത്തിൽ [[ദേവേന്ദ്രൻ]] കൊടുത്ത ദിവ്യവേൽ അവനു നേരെ പ്രയോഗിച്ചു. (അർജ്ജുനനു വേണ്ടി സൂക്ഷിച്ചു വെച്ചിരുന്ന വേലാണ് ഘടോൽകചന്റെ ജീവനെടുത്തത്). [[ശന്തനു|ശന്തനുവിന്റെ]] ജ്യേഷ്ഠനായ [[ബഹ്ലികൻ|ബാഹ്ലികനും]] കൗരവസേനയിൽ പങ്കെടുത്തിരുന്നു. വാഹലികം (ഇപ്പോൾ കാശ്മീർ) എന്ന രാജ്യത്തിലെ രാജാവായിരുന്നു അദ്ദേഹം. അദ്ദേഹവും അദ്ദേഹത്തിന്റെ പുത്രൻ സോമദത്തനും, സോമദത്തന്റെ പുത്രൻ ഭൂരിശ്രവസ്സും, ഭൂരിശ്രവസ്സിന്റെ പുത്രന്മാരും കൗരവസേനയിൽ ഉൾപ്പെട്ടിരുന്നു. കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധത്തിൽ പങ്കെടുത്ത ഏറ്റവും പ്രായം കൂടിയ വ്യക്തിയായിരുന്നു ബാൽഹികൻ (ഭീഷ്മരുടെ വല്യച്ഛൻ). ബാഹ്ലികനെ രാത്രിയുദ്ധത്തിൽ ഭീമൻ ഗദ കൊണ്ട് എറിഞ്ഞ് കൊന്നു. (ഭീമന്റെ പിതാവ്, പാണ്ഡുവിന്റെ പിതാവ്, വിചിത്രവീരന്റെ പിതാവ്, ശന്തനുവിന്റെ വല്യച്ഛനാണ് [[ബാൽഹികൻ]]). സോമദത്തനേയും, ഭൂരിശ്രവസ്സിനേയും, അവന്റെ പുത്രന്മാരെയും സാത്യകിയും കൊന്നു. ഈ യുദ്ധത്തിൽ രണ്ടുസേനകളിലും നിരവധി നാശനഷ്ടങ്ങളാണ് ഉണ്ടായത്. രാത്രിയുദ്ധം അവസാനിപ്പിച്ച് തിരിച്ചു മടങ്ങിയെത്തിയ പാണ്ഡവർ കൃഷ്ണന്റെ നിർദ്ദേശത്താൽ ദ്രോണരെ വധിക്കാൻ പദ്ധതികൾ തയാറാക്കിത്തുടങ്ങി. === പതിനഞ്ചാം ദിവസം ([[ദ്രോണപർവ്വം]]) === [[File:Kripa and shikhandi.jpg|170px|thumb|right|ചിത്രം: യുദ്ധത്തിലേർപ്പെട്ടിരിക്കുന്ന കൃപാചാര്യരും ശിഖണ്ഡിയും]] {| class="wikitable" border="1" |- ! പതിനഞ്ചാം ദിവസം ! കൗരവസേന ! പാണ്ഡവസേന |- | സർവ്വ സൈന്യാധിപൻ | [[ദ്രോണർ]] | [[ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ]] |- | കൊല്ലപ്പെട്ട പ്രധാനികൾ (കൊന്നവർ) | [[ദ്രോണർ]] ([[ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ]]) | -- |} പാണ്ഡവരേയും സൈന്യത്തേയും മുഴുവനായി നശിപ്പിക്കാനുള്ള തയ്യാറെടുപ്പോടെയാണ് ദ്രോണർ പതിനഞ്ചാം ദിവസം യുദ്ധഭൂമിയിൽ എത്തിയത്. ധർമ്മാധർമ്മങ്ങളെ മറന്ന് പൈശാചികമായ നരവേട്ടയാണ് ആചാര്യൻ ചെയ്തുകൊണ്ടിരുന്നത്. ആർക്കുവേണ്ടിയാണെന്നൊ, എന്തിനുവേണ്ടിയാണെന്നൊ മറന്നുള്ള ദ്രോണാചാര്യരുടെ യുദ്ധംകണ്ട് വിശ്വാമിത്രൻ, അത്രി, വസിഷ്ഠൻ, അംഗിരസ്സ് എന്നിമഹർഷിമാർ അവിടേക്ക് എഴുന്നള്ളി ദ്രോണരെ ക്രൂരപ്രവൃത്തികളിൽ നിന്നും പിന്തിരിയാൻ ഉപദേശിച്ചു. പക്ഷേ തനിക്കു സ്വാതന്ത്ര്യം ഇല്ല എന്നു മറുപടി പറഞ്ഞ് ബ്രാഹ്മണനായ അദ്ദേഹം ഹിംസാത്മകമായ ക്ഷത്രിയധർമ്മം തുടർന്നു. ശത്രുസേനയെ ഒരസ്ത്രത്താൽതന്നെ ഉന്മൂലനാശം വരുത്തുവാനായി ആഗ്നേയാസ്ത്രം പ്രയോഗിക്കാൻ ഭാവിക്കുന്നതുകണ്ട് ഭഗവാൻ കൃഷ്ണൻ സുദർശനം കയ്യിലെടുത്തു. ഈ സമയം യുധിഷ്ഠിരൻ ഇങ്ങനെ വിളിച്ചു പറഞ്ഞു. '''[[അശ്വത്ഥാമാവ്|ഗുരോ! അശ്വത്ഥാമാവ് കഴുത്തറുത്ത് കൊല്ലപ്പെട്ടിരിക്കുന്നു]].''' ഇതു കേട്ട് ദ്രോണർ രഥത്തിൽ സതംഭിച്ചിരുന്നുപോയി. ധർമ്മപുത്രർ ഒരിക്കലും കളവുപറയില്ല എന്നു നന്നായി അറിയാമായിരുന്ന ദ്രോണർ സങ്കടത്തോടെ താന്തശരീരനായി നിൽക്കുമ്പോൾ പ്രതികാരബുദ്ധിയോടെ [[ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ]] വാളുമായി പാഞ്ഞടുത്തു. പക്ഷേ ദ്രോണർ അവനെ അമ്പെയ്തു ദൂരെ പായിച്ചു. ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ ഇരുപത്തിഒന്നു തവണ ദ്രോണരെ വെട്ടുവാനായി പാഞ്ഞടുത്തെങ്കിലും ദ്രോണാർ അപ്പോഴൊക്കെ അവനെ തിരിച്ചു ഓടിച്ചു. ഈ സമയം ഭീമൻ വിളിച്ചു പറഞ്ഞു. ഗുരുനാഥാ! അശ്വത്ഥാമാവ് മരിച്ചു കിടക്കുമ്പോൾ അങ്ങ് വീണ്ടും നരവേട്ടയാടി ആനന്ദിക്കുവാണോ? ഇതുകേട്ട് ദുഃഖാർത്ഥനായ ആചാര്യൻ തന്റെ അമ്പും വില്ലും ആവനാഴിയും എല്ലാം വലിച്ചെറിഞ്ഞ് ചിന്താധീനനായി തേർതട്ടിലിരുന്നു. ആ സമയം ഒട്ടും കളയാതെ ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ മിന്നൽപ്പിണർ വേഗത്തിൽ ഓടിയടുത്തു, തന്റെ വാളിനാൽ ദ്രോണരുടെ തലയറുത്തു താഴെയിട്ടു.<ref name="ReferenceB"/> എല്ലാം ഒരു നിമിഷം കൊണ്ടു കഴിഞ്ഞു. യുദ്ധനിയമം അനുശാസിക്കാത്ത പ്രവൃത്തികണ്ട് സാത്യകി ധൃഷ്ടദ്യുമ്നനോട് പരുഷമായി എതിർത്തു സംസാരിച്ചെങ്കിലും ഭീമൻ ഇടപെട്ടു സാത്യകിയെ സമാധാനപ്പെടുത്തി. പിതാവ് മരിച്ചതറിഞ്ഞ് [[അശ്വത്ഥാമാവ്]] അവിടെ ഓടിയെത്തി. വന്നപാടേ ഒന്നുമാലോചിക്കാതെ സംഹാരരുദ്രനായി പ്രത്യസ്ത്രമില്ലാത്ത ഘോരമായ നാരായണാസ്ത്രം പ്രയോഗിച്ചു.സ്ത്രീകളിലും,ഗോക്കളിലും, നാരായണാസ്ത്രത്തിലും താൻ അസ്ത്രം പ്രയോഗിക്കില്ലെന്ന് പ്രഖ്യാപിച്ച പാർത്ഥൻ കൃഷ്ണനോടൊപ്പം ജ്വലിച്ചുവരുന്ന അസ്ത്രത്തെ ഒട്ടും ഭയപ്പെടാതെ വന്ദിച്ചു നമസ്കരിക്കാൻ എല്ലാവരോടും വിളിച്ചു പറഞ്ഞു.അന്തരീക്ഷത്തിൽ ചെന്ന് വലിയ ചക്രായുധം സൃഷ്ടിച്ച ഈ ദിവ്യാസ്‌ത്രത്തിൽ നിന്നും ആയിരമായിരം ദിവ്യായുധങ്ങൾ പാണ്ഡവർക്ക് മേൽ പൊഴിഞ്ഞുകൊണ്ടിരുന്നു.എന്നാൽ എല്ലാവരും ആയുധം വച്ച് പ്രണമിച്ചതോടെ അവരെവിട്ട് അങ്ങനെ ചെയ്യാതെ അതിനോട് എതിർത്തുനിന്ന ഭീമൻ്റെ നേരെതിരിഞ്ഞ് അസ്ത്രം പഴയതിലും വീര്യത്തോടെ ആയുധങ്ങൾ വർഷിച്ചു. ഉപദേശിച്ചു നിൽക്കാൻ സമയമില്ല എന്നു മനസ്സിലാക്കി അർജ്ജുനൻ വരുണാസ്ത്രം കൊണ്ടും കൃഷ്ണൻ നേരിട്ടും ഭീമനെ ബലമായി കെട്ടിപ്പിടിച്ചു നിലത്തു നമസ്കരിപ്പിക്കുകയും, അസ്ത്രം ശാന്തമാവുകയും ചെയ്തു.നാരായണാസ്ത്രം ഫലം കാണാതെ വന്നപ്പോൾ അശ്വത്ഥാമാവ് ആഗ്നേയാസ്ത്രം പ്രയോഗിച്ചു. പാണ്ഡവരുടെ ഒരു അക്ഷൗഹിണി സൈന്യത്തെ മുഴുവൻ നശിപ്പിച്ച ആഗ്നേയത്തെ അർജ്ജുനൻ വരുണാസ്ത്രം അയച്ച് തടുത്തു. കൂടുതൽ അവിടെ നിൽക്കാൻ ആഗ്രഹിക്കാതെ അശ്വത്ഥാമാവ് ഒരു ഭ്രാന്തനെപ്പോലെ പടക്കളത്തിൽ നിന്നും ഓടിമറഞ്ഞു. സൂര്യൻ അസ്തമിച്ചതോടെ യുദ്ധം മതിയാക്കി ഏവരും പടകുടിരങ്ങളിലേക്ക് മടങ്ങി. === പതിനാറാം ദിവസം ([[കർണ്ണപർവ്വം]]) === [[File:Arjuna and His Charioteer Krishna Confront Karna.jpg|170px|thumb|right|ചിത്രം: കർണ്ണനും അർജ്ജുനനും യുദ്ധഭൂമിയിൽ കണ്ടുമുട്ടുമ്പോൾ]] {| class="wikitable" border="1" |- ! പതിനാറാം ദിവസം ! കൗരവസേന ! പാണ്ഡവസേന |- | സർവ്വ സൈന്യാധിപൻ | [[കർണ്ണൻ]] | [[ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ]] |- | കൊല്ലപ്പെട്ട പ്രധാനികൾ<br />(കൊന്നവർ) | ചിത്രസേനൻ ([[ശ്രുതകർമ്മാവ് ]])<br />ചിത്രൻ ([[പ്രതിവിന്ധ്യൻ]])<br />ത്രിഗർത്തസേന ([[അർജ്ജുനൻ]])<br />പ്രൗണ്ഡകൻ ([[നകുലൻ]]) | കേകേയ സേന (കർണ്ണൻ)<br /> |- | ഉപയോഗിച്ച വ്യൂഹങ്ങൾ | മകരവ്യൂഹം ([[ചീങ്കണ്ണി|മുതലയുടെ ആകൃതി]]) | അർദ്ധചന്ദ്രവ്യൂഹം ([[ചന്ദ്രൻ|ചന്ദ്രക്കലയുടെ ആകൃതി]]) |} ദ്രോണരുടെ മരണത്തെത്തുടർന്ന് പതിനാറാം ദിവസം രാവിലെ സൂര്യോദയത്തെ തുടർന്ന് [[ദുര്യോധനൻ]] സൂര്യപുത്രനെ സർവ്വസേനാധിപതിയായി കുംഭാഭിഷേകം ചെയ്തു. തുടർന്നുള്ള രണ്ടു ദിവസങ്ങൾ കർണ്ണനായിരുന്നു കൗരവസേനയ്ക്കു നേതൃത്വം നൽകിയത്. മഹാഭാരതത്തിൽ പതിനാറും പതിനേഴും യുദ്ധദിവസങ്ങൾ വർണ്ണിക്കുന്നത് കർണ്ണപർവ്വത്തിലാണ്. സർവ്വസേനാധിപനായി കർണ്ണനായതിനാൽ ഗ്രന്ഥകർത്താവ് കർണ്ണപർവ്വം എന്നു പേരു കൊടുത്തു.<ref name="ReferenceA"/> കർണ്ണപർവ്വത്തിൽ 69 അദ്ധ്യായങ്ങളും 4900 പദ്യങ്ങളും അടങ്ങിയിരിക്കുന്നു. സ്ഥാനാഭിഷേകത്തെ തുടർന്ന് ഏവരും വെടിപടഹാദികളോടെ കുരുക്ഷേത്രഭൂമിയിലേക്ക് തിരിച്ചു. മകരവ്യൂഹം ചമച്ച് കർണ്ണൻ തയ്യാറായപ്പോൾ അർദ്ധചന്ദ്ര വ്യൂഹം ചമച്ച് പാണ്ഡവസേനയും എതിർചേരിയിൽ അണിയുറപ്പിച്ചു. കർണ്ണൻ സേനാധിപതിയായിട്ടും കൗരവസേനയ്ക്കു വലിയപ്രയോജനം ഒന്നും വന്നില്ല. നകുലനും, സഹദേവനും ചേർന്ന് വംഗസേനയേയും, ഗാന്ധാരസേനയേയും തകർത്തു. തുടർന്ന് വംഗരാജാവായ പ്രൗണ്ഡകനെ നകുലനും, ത്രിഗർത്തസേനയെ അർജ്ജുനനും ഇല്ലാതാക്കി. സഹദേവൻ ശകുനിയെ തോല്പിച്ച് കൊല്ലാനായി വാളോങ്ങിയപ്പോൾ കരഞ്ഞുകൊണ്ട് അവൻ ഓടിമാറി കർണ്ണരഥത്തിലേറി രക്ഷപ്പെട്ടു. യുധിഷ്ഠിരനും ദുര്യോധനനുമായുണ്ടായ ദ്വന്ദ്വയുദ്ധത്തിൽ ദുര്യോധനൻ പരാജിതനായി. ഭീമന്റെ ശപഥം നിറവേറ്റാനായി ധർമ്മപുത്രർ ദുര്യോധനനെ വെറുതെവിട്ടു. ==== കർണ്ണശാപം ==== ദുര്യോധനന്റെ സങ്കടവും പരിഭവവും കലർന്നവാക്കുകൾ കേട്ട് കർണ്ണൻ തന്റെ ശാപകഥ അവനോട് പറയുന്നു. ദ്രോണാചാര്യരുടെ കീഴിൽ ആയുധവിദ്യ പഠിക്കുന്നകാലത്ത് തനിക്ക് ബ്രഹ്മാസ്ത്രവിദ്യ ഉപദേശിച്ചുതരണം എന്നപേക്ഷിച്ചെങ്കിലും ഒരു സൂതപുത്രനു പറഞ്ഞു കൊടുക്കില്ലെന്നു അദ്ദേഹം തീർത്തു പറഞ്ഞു. പഠിക്കാനുള്ള ആഗ്രഹത്താൽ ബ്രാഹ്മണബാലനായി വേഷം മാറി പരശുരാമന്റെ ശിഷ്യനായി. അദ്ദേഹം ക്ഷത്രിയ വിരോധിയായിരുന്നതിനാലാണ് ബ്രാഹ്മണവേഷത്തിൽ വേഷംമാറി ചെന്നത്. പരശുരാമനിൽ നിന്നും പലദിവ്യാസ്ത്രപ്രയോഗവിദ്യകളും സ്വായത്തമാക്കി. ഒരിക്കൽ പരശുരാമൻ ക്ഷീണിതനായി കർണ്ണന്റെ മടിയിൽ തലവെച്ചു കിടക്കുമ്പോൾ രക്തദാഹിയായ ഒരു വണ്ടുവന്ന് അവന്റെ തുടയിൽ കുത്തിതുരക്കാൻ തുടങ്ങി. കാലനക്കിയാൽ ഗുരുനാഥനു നിദ്രാഭംഗം വരുമെന്നു കരുതി അനക്കാതെ വേദന സഹിച്ചിരുന്നു. ഗുരുനാഥൻ ഉണർന്നു നോക്കുമ്പോൾ ചോരയിൽ മുങ്ങിയിരുന്ന കർണ്ണനെ കണ്ടു. ക്ഷത്രിയനല്ലാതെ ഈ വേദന ക്ഷമയോടെ സഹിക്കുവാൻ ഒരു ബ്രാഹ്മണനു സാദ്ധ്യമല്ലെന്നു ദൃഢമായി ഉറച്ചുകൊണ്ട് പരശുരാമൻ കോപിഷ്ഠനായി. സത്യം പറഞ്ഞപ്പോൾ അദ്ദേഹം കർണ്ണനെ ശപിച്ചു. <br /> '''യുദ്ധം മുറുകിവരുമ്പോൾ നിനക്ക് യുക്തിതോന്നാതെ പോകട്ടെ !!''' <br /> കർണ്ണൻ തുടർന്നു; അർജ്ജുനനു അവന്റെ പിതാവായ ദേവേന്ദ്രൻ നൽകിയ മണിമയമായ കിരീടവും, വരുണൻ കൊടുത്ത ഗാണ്ഡീവവും, ഒടുങ്ങാത്ത ആവനാഴിയും, ഭഗവാൻ ശിവനിൽനിന്നു ലഭിച്ച പാശുപതവും എല്ലാത്തിനും പുറമെ കൃഷ്ണൻ സാരഥിയായും ഉണ്ട്. പലദിവ്യാസ്ത്രവിദ്യകളും അറിയാവുന്ന തനിക്കു നല്ലൊരു തേരാളിയെ കിട്ടിയാൽ നിഷ്പ്രയാസം യുദ്ധം ജയിക്കാം. കർണ്ണന്റെ ആഗ്രഹപ്രകാരം ദുര്യോധനന്റെ അപേക്ഷയിൽ മാദ്രരാജാവായ [[ശല്യർ]] കർണ്ണന്റെ തേരാളിയാവാമെന്നു സമ്മതിച്ചു. === പതിനേഴാം ദിവസം ([[കർണ്ണപർവ്വം]]) === [[File:Arjuna karna.jpg|170px|thumb|right|യുദ്ധം പതിനേഴാം ദിവസം: മണ്ണിലുറച്ചുപോയ തേർചക്രം എടുത്തുമാറ്റാൻ ശ്രമിക്കുന്ന [[കർണ്ണൻ]]]] {| class="wikitable" border="1" |- ! പതിനേഴാം ദിവസം ! കൗരവസേന ! പാണ്ഡവസേന |- | സർവ്വ സൈന്യാധിപൻ | [[കർണ്ണൻ]] | [[ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ]] |- | കൊല്ലപ്പെട്ട പ്രധാനികൾ (കൊന്നവർ) | [[ദുശ്ശാസനൻ]] ([[ഭീമസേനൻ]])<br />[[കൗരവർ|77 ധൃതരാഷ്ട്രപുത്രർ]] ([[ഭീമൻ]])<br />[[കർണ്ണൻ]] ([[അർജ്ജുനൻ]]) | -- |} ദുര്യോധനൻ ശല്യരുടെ മുൻപിൽ താണപേക്ഷിച്ചതിനെത്തുടർന്ന് കർണ്ണസാരഥിയാവാൻ അദ്ദേഹം സമ്മതിച്ചു. അതിനു ഉദാഹരണമായി ദുര്യോധനൻ ത്രിപുരദഹനകഥ ശല്യർക്കു പറഞ്ഞുകൊടുക്കുന്നുണ്ട്. മാദ്രമഹാരാജാവായ ശല്യർ ഒരു കയ്യിൽ ചമ്മട്ടിയും മറുകയ്യിൽ കുതിരയുടെ കടിഞ്ഞാണും പിടിച്ച് കർണ്ണന്റെ തേർ തെളിച്ചു. സൂര്യതേജസ്വിയായി കർണ്ണൻ [[വിജയം|വിജയമെന്ന]] മഹാചാപവും കുലച്ച് ചതുരംഗസേനകളുടെ അകമ്പടിയോടെ കുരുക്ഷേത്രത്തിലേക്ക് എഴുന്നള്ളി. ധർമ്മപുത്രർക്കു കൊടുത്ത വാക്കുപാലിക്കാൻ ഈ അവസരം ഭംഗിയായി ശല്യർ ഉപയോഗിച്ചു. കർണ്ണൻ ആത്മപ്രശംസ നടത്തുന്ന സമയങ്ങളിൽ അതിനെ നിശ്ശിതമായി അദ്ദേഹം ഖണ്ഡിച്ചുകൊണ്ടിരുന്നു. സൂതപുത്രനായ കർണൻ അർജുനനോട് എതിർക്കുന്നത് കാക്ക ഹംസത്തോടെതിർക്കുന്നത് പോലെയാണ് എന്നും മറ്റുമുള്ള ശല്യരുടെ കുത്തുവാക്കുകൾ കേട്ട് പലപ്പോഴും കർണ്ണൻ അക്ഷമനായി. ധർമ്മപുത്രരുമായി ഏറ്റുമുട്ടിയ കർണ്ണൻ അദ്ദേഹത്തെ തോൽപ്പിച്ചെങ്കിലും കുന്തിക്കു കൊടുത്തവാക്കുപാലിക്കാനായി യുധിഷ്ഠിരനെ കൊല്ലാതെ വിട്ടു. ==== ദുശ്ശാസനവധം ==== [[File:Bhima drinks blood.jpg|170px|thumb|left|[[ദുശ്ശാസനൻ|ദുശ്ശാസനന്റെ]] മാറുപിളർന്ന് ചോരകുടിക്കുന്ന [[ഭീമൻ]]]] പതിനേഴുദിവസമായി ദുശ്ശാസനനെ തേടിനടന്ന [[ഭീമൻ]] [[ദുശ്ശാസനൻ|ദുശ്ശാസനനെ]] കാണുകയും ദ്വന്ദ്വയുദ്ധത്തിനു പോർവിളിക്കുകയും ചെയ്തു. രണ്ടു മത്തഗജങ്ങൾ ഏറ്റുമുട്ടുന്നതുപോലെ ഇരുവരും കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധഭൂമിയിൽ ഏറ്റുമുട്ടി. രണ്ടുപേരുടെ ഗദകളും തകർന്നപ്പോൾ മുഷ്ടിയുദ്ധം ആരംഭിച്ചു. ഭീമൻ കോപാന്ധനായി ദുശ്ശാസനനെ അവൻ മുൻപു പാണ്ഡവരോടു ചെയ്തുകൂട്ടിയ തിന്മകൾ വിളിച്ചുപറഞ്ഞു വളരെയധികം അധിക്ഷേപിച്ചുകൊണ്ടിരുന്നു. ഒടുവിൽ തരം കിട്ടയപ്പോൾ ഭീമൻ ദുശ്ശാസനനെ തള്ളിതാഴെയിട്ട് ഗദകൊണ്ട് ശിരസ്സിലടിച്ചു. തലപൊട്ടി താഴെവീണ ദുശ്ശാസനന്റെ പുറത്തു നിന്നുകൊണ്ട് തന്നോടും സഹോദരന്മാരോടും ദ്രൗപദിയോടും ചെയ്ത ഒരോ ദുഷ്പ്രവൃത്തികൾക്കും എണ്ണിയെണ്ണി പറഞ്ഞ് ഗദകൊണ്ട് തലക്കും നെഞ്ചത്തും അടിച്ചുകൊന്നു. അവസാനം ദുശ്ശാസനന്റെ നെഞ്ചിൽ ഇരുന്ന് മാറുപിളർന്ന് കുടൽമാലകൾ പുറത്തിട്ട് ചോരകുടിച്ചു ആർത്തട്ടഹസിച്ചു. കണ്ടാൽ ഏവരും പേടിച്ചു പോകുന്നവിധമുള്ള ഭീമന്റെ പ്രവൃത്തിയായിരുന്നു അവിടെ അരങ്ങേറിയത്. പാർഷദിയുടെ അഴിച്ചിട്ട തലമുടിയിൽ പുരട്ടാനുള്ള ചോരയുമായി കുടൽമാലകൾ ശരീരത്തിൽ വാരിവലിച്ചിട്ട് ഭീമൻ സ്യമന്തപഞ്ചകത്തിലേക്ക് ഓടി. കുടൽമാലകൾ കഴുത്തിൽ ചുറ്റി ചോരയിൽ കുളിച്ചു നിൽക്കുന്ന ഭീമനെ കണ്ട് പാഞ്ചാലി പേടിച്ചുപോയി. ചെന്നപാടെ ദുശ്ശാസനനന്റെ ചോര പാഞ്ചാലിയുടെ മുടിയിൽ പുരട്ടികൊടുത്തു. [[ശപഥം]] നിറവേറ്റി വർഷങ്ങൾക്കുശേഷം [[ദ്രൗപദി]] തന്റെ മുടികെട്ടി. ദുശ്ശാസനന്റെ ചോരകുടിച്ചു ഭീമനും ശപഥം പൂർത്തിയാക്കി. ധൃതരാഷ്ട്രസഭയിലുണ്ടായ ദ്രൗപദിവസ്ത്രാക്ഷേപമായിരുന്നു ഇരുവരുടെയും ശപഥത്തിനു കാരണം. വീണ്ടും യുദ്ധക്കളത്തിലെത്തിയ ഭീമൻ ദുര്യോധനനെ മറ്റനുജന്മാരെ എല്ലാവരേയും കൊന്നൊടുക്കി. ദുശ്ശാസനന്റെ രക്തം വയറ്റിൽ കിടന്നു തിളച്ചുമറിയുന്നതിനാലാവണം അവന്റെ മുൻപിൽ വന്നുപെട്ട ഒന്നിനെയും അവൻ ജീവനോടെ വിട്ടില്ല. അന്നേദിവസം ഭീമൻ ദുശ്ശാസനനെ കൂടാതെ ദുര്യോധനന്റെ എഴുപത്തിഏഴ് അനുജന്മാരെ കൊന്നൊടുക്കി. ==== കർണ്ണവധം ==== [[File:Death of Karna.jpg|170px|thumb|left|കർണ്ണവധം-രാജാരവി വർമ്മ ചിത്രം]] പതിനേഴാം നാൾ മദ്ധ്യാഹ്നശേഷം കർണ്ണനും അർജ്ജുനനും നേരിട്ട് ഏറ്റുമുട്ടി. പല ദിവ്യാസ്ത്രങ്ങളും ഇരുവരും പ്രയോഗിച്ചു. യുദ്ധം തുല്യനിലയിൽ പുരോഗമിച്ചുകൊണ്ടിരുന്നു . ഇതിനിടയിൽ തക്ഷകൻറെ പുത്രനായ ആശ്വസേനൻ എന്ന നാഗം കർണൻ്റെ സമക്ഷം വന്നുചേർന്നു. ഖാണ്ഡവദഹനത്തിൽ അനേകം ബന്ധുക്കളെ നഷ്ടപ്പെട്ട അശ്വസേനൻ അതിന് കാരണക്കാരനായ അർജുനനോട് പ്രതികാരം ചെയ്യണമെന്ന ചിന്തയുമായിട്ടാണ് അത്രയുംകാലം കഴിഞ്ഞിരുന്നത്. അർജ്ജുനവധത്തിന് തന്നെ ഉപയോഗിക്കണമെന്ന സർപ്പത്തിൻ്റെ ആവശ്യം സ്വീകരിച്ച കർണ്ണൻ്റെ മൂർച്ചയേറിയ ഒരു അസ്‌ത്രത്തിൽ ചുറ്റിയിരുന്ന അശ്വസേനൻ കർണനോട് തന്നെ അർജ്ജുനൻ്റെ ഹൃദയഭാഗം ലക്ഷ്യമാക്കി അയക്കാൻ ആവശ്യപ്പെട്ടു.എന്നാൽ അത് വകവെയ്ക്കാതെ കർണ്ണൻ അർജ്ജുനൻ്റെ ശിരസ്സ് മുറിക്കാൻ വേണ്ടി കഴുത്ത് ലക്ഷ്യമാക്കി അസ്ത്രമയച്ചു.ഏന്നാൽ അശ്വസേനൻ്റെ വരവ് കണ്ട കൃഷ്ണൻ്റെ സമയോചിതമായ ഇടപെടൽ മൂലം കർണ്ണന്റെ ആ അസ്ത്രം പാഴിലായി . അസ്ത്രം അർജ്ജുനന്റെ ശിരസ്സിനു നേരെ പാഞ്ഞുചെല്ലുന്നതു മനസ്സിലാക്കിയ കൃഷ്ണൻ തന്റെ പാദം കൊണ്ട് രഥം അഞ്ചു വിരലാഴത്തിൽ പൂഴിയിൽ താഴ്ത്തി. നിമിഷനേരം കൊണ്ട് നാഗാസ്ത്രം അർജ്ജുനന്റെ കിരീടത്തിൽ സ്പർശിച്ചു കടന്നുപോയി, കിരീടം കത്തിപ്പോയി.അശ്വസേനൻ വീണ്ടും തനിക്കെതിരെ വരുന്നതുകണ്ട അർജ്ജുനന് മൂർച്ചയേറിയ ശരങ്ങളാൽ അവനെ വധിച്ചുകളഞ്ഞു.വീണ്ടും ഏറെനേരം അസ്ത്രപ്രയോഗങ്ങൾ നടത്തി അർജ്ജുനൻ കർണനെയും,കർണൻ അർജുനനേയും മുറിപ്പെടുത്തിക്കൊണ്ടിരുന്നു.ആ സമയം ശല്യർ കർണ്ണരഥം മുൻപോട്ട് എടുത്തു, തുടർന്ന് കർണ്ണന്റെ വധകാലം ആഗതമായതിനാൽ അദ്ദേഹത്തിന് മുൻപ് ലഭിച്ച ഒരു ബ്രാഹ്മണശാപത്താൽ രഥചക്രം പുതഞ്ഞു ഇളകാതെയായി. കൂടാതെ ഗുരുവായ പരശുരാമന്റെ ശാപത്താൽ ബ്രഹ്‌മാസ്‌ത്രം കര്ണ്ണന് തോന്നാതെയുമായി . കർണ്ണൻ എന്ത് ചെയ്യണമെന്നറിയാതെ കുഴങ്ങി . തുടർന്ന് അർജ്ജുനനെ താൽക്കാലികമായി ഒന്ന് മോഹാലസ്യപ്പെടുത്തിയ ശേഷം രഥചക്രം പൊക്കിമാറ്റാൻ കർണ്ണൻ ശ്രമിച്ചു. അപ്പോഴേക്കും അർജ്ജുനനു ബോധം വന്നു.ആ സമയം ആയുധമില്ലാതെ രഥചക്രം ഉയർത്തിക്കൊണ്ടിരിയ്ക്കുന്ന കർണനെ വധിയ്ക്കാൻ അർജുനൻ മടിച്ചുവെങ്കിലുംഅവസരം പാഴാക്കാതെ ഉടൻ കർണ്ണനെ വധിക്കണമെന്ന കൃഷ്ണന്റെ വാക്കുകൾ കേട്ട് അർജ്ജുനന് കർണവധത്തിന് തയ്യാറായി.ഏന്നാൽ ധർമ്മയുദ്ധം ചെയ്യണമെന്നും,തനിക്ക് തേർചക്രം പുറത്തെടുക്കാൻ സമയം നൽകണമെന്നും കർണൻ അർജ്ജുനനോട് ആവശ്യപ്പെട്ടു.ഏന്നാൽ അഭിമന്യുവിനെ വധിച്ചപ്പോഴും,ചൂത് സഭയിൽ പാഞ്ചാലിയെ അപമാനിച്ചപ്പോലും കർണൻ്റെ ധർമ്മബോധം എവിടെയായിരുന്നു എന്നുള്ള കൃഷ്ണന്റെ ചോദ്യം കേട്ട് അംഗരാജാവ് തലതാഴ്ത്തി.ഇത് കണ്ട് വർധിതവീര്യനായ അർജ്ജുനൻ ആജ്ഞലികം എന്ന ഘോരമായ അസ്ത്രമയച്ച് കർണ്ണന്റെ ശിരസ്സു മുറിക്കുകയും,തല വേർപെട്ട ഉടലിൽനിന്നും ദിവ്യമായ ഒരു തേജസ്സുയർന്ന് സൂര്യനിൽ ലയിക്കുകയും ചെയ്തു.സർവ്വസൈന്യാധിപന്റെ മരണം കൗരവപ്പടയെ നിരാശപ്പെടുത്തുകയും അവർ കൂട്ടമായി തിരിഞ്ഞോടുകയും ചെയ്തു. തുടർന്ന് സൂര്യനസ്തമിക്കുകയും പതിനേഴാം ദിവസത്തെ യുദ്ധം അവസാനിക്കുകയും ചെയ്തു. === പതിനെട്ടാം ദിവസം ([[ശല്യപർവ്വം]]) === [[File:Krishna declaring the end of Mahabharata War by blowing the Conch Shell.jpg|170px|thumb|right|യുദ്ധം പതിനെട്ടാം ദിവസം: [[ദുര്യോധനൻ|ദുര്യോധനന്റെ]] പതനത്തോടെ യുദ്ധം അവസാനിച്ചതായി ഇരുപക്ഷവും പ്രഖ്യാപിക്കുന്നു, കൃഷ്ണൻ പാഞ്ചജന്യം മുഴക്കി ഏവരേയും അറിയിക്കുന്നു (16-ആം നൂറ്റാണ്ടിലെ മുഗൾകാലത്തെ എണ്ണഛായാചിത്രം)]] {| class="wikitable" border="1" |- ! പതിനെട്ടാം ദിവസം ! കൗരവസേന ! പാണ്ഡവസേന |- | സർവ്വ സൈന്യാധിപൻ | [[ശല്യർ]] | [[ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ]] |- | കൊല്ലപ്പെട്ട പ്രധാനികൾ (കൊന്നവർ) | [[ദുര്യോധനൻ]] ([[ഭീമൻ]])<br />[[ശല്യർ]] ([[യുധിഷ്ഠിരൻ]])<br />[[ശകുനി]] ([[സഹദേവൻ]])<br />ശല്യപുത്രൻ ([[സഹദേവൻ]]) | [[ചേകിതൻ]] ([[ദുര്യോധനൻ]])<br /> |} [[കർണ്ണൻ|കർണ്ണന്റെ]] മരണത്തെത്തുടർന്ന് [[ദുര്യോധനൻ]] പതിനെട്ടാംനാൾ രാവിലെ [[ശല്യർ|ശല്യരെ]] സർവ്വസേനാധിപതിയായി സ്ഥാനാഭിഷേകം ചെയ്തു. പാണ്ഡുവിന്റെ രണ്ടാമത്തെ പത്നിയായ [[മാദ്രി|മാദ്രിയുടെ]] ജ്യേഷ്ഠനും, മാദ്രരാജ്യത്തിലെ മഹാരാജാവും ആയിരുന്നു അദ്ദേഹം. നകുല-സഹദേവന്മാരുടെ മാതുലനായ അദ്ദേഹം വ്യദ്ധനായിരുന്നെങ്കിലും അതിസാഹസികനായ യുദ്ധനിപുണനും ധർമ്മിഷ്ഠനുമായിരുന്നു. [[അശ്വത്ഥാമാവ്|അശ്വത്ഥാമാവാണ്]] അദ്ദേഹത്തെ സർവ്വസേനാധിപതിയായി വാഴിക്കാൻ ദുര്യോധനനോട് ഉപദേശിച്ചത്. പതിനെട്ടാം നാളിലെ യുദ്ധവിവരണങ്ങൾ വർണ്ണിക്കുന്നത് ശല്യപർവ്വത്തിലാണ്. സർവ്വസേനാധിപനായി ശല്യരായതിനാൽ ഗ്രന്ഥകർത്താവ് ശല്യപർവ്വം എന്നു പേരു കൊടുത്തു.<ref name="ReferenceA"/> ശല്യപർവ്വത്തിൽ 59 അദ്ധ്യായങ്ങളും 3220 പദ്യങ്ങളും അടങ്ങിയിരിക്കുന്നു. ==== ശല്യർവധം ==== ശല്യർ ആദ്യമായി എതിർത്തു യുദ്ധം ചെയ്തതു ധർമ്മപുത്രരുമായാണ്. വൃദ്ധനായ ശല്യരുടെ അസ്ത്രപ്രയോഗത്തിൽ യുധിഷ്ഠിരൻ ക്ഷീണിതനായി തേർത്തട്ടിൽ വീണുപോയി. ഭീമൻ സഹായത്തിനെത്തി ധർമ്മപുത്രരെ അവിടെനിന്നും മാറ്റി. വീണ്ടും ധർമ്മപുത്രർ യുദ്ധത്തിൽ തിരിച്ചുവരികയും ശല്യരുമായി അതിശക്തമായ യുദ്ധം തുടരുകയും ചെയ്തു. ഒടുവിൽ ധർമ്മപുത്രർ ദിവ്യമായ വേൽ ശല്യർക്കുനേരെ പ്രയോഗിക്കുകയും ആ വൃദ്ധൻ നിലംപതിക്കുകയും ചെയ്തു. ശല്യരുടെ പതനം കണ്ട് കൗരവപ്പട പിന്തിരിഞ്ഞോടി. ആൾക്കൂട്ടത്തിനിടയിലൂടെ രക്ഷപ്പെടാൻ ശ്രമിച്ച [[ശകുനി|ശകുനിയെ]] സഹദേവൻ കടന്നുപിടിച്ചു. ഞാൻ നിങ്ങളുടെ ബന്ധുവാണേ.. എന്നു വാവിട്ടുകരഞ്ഞ ശകുനിയെ സഹദേവൻ തന്റെ വാളിനാൽ കൊന്നുകളഞ്ഞു. ഓടിപ്പോയ കൗരവപ്പടയെ അശ്വത്ഥാമാവും, കൃതവർമ്മാവും, കൃപാചാര്യരും ചേർന്ന് വീണ്ടും യുദ്ധഭൂമിയിലേക്ക് കൊണ്ടുവന്നു. യുദ്ധം തുടങ്ങിയപ്പൊഴേക്കും സർവ്വസൈന്യാധിപൻ മരിച്ചതുകണ്ട് ദുര്യോധനൻ ഞെട്ടിപ്പോയി. അദ്ദേഹം ധൃഷ്ടദ്യുമ്നനുമായി എതിർത്തു. യഞ്ജസേനപുത്രനെ സഹായിക്കാൻ ഭീമനും അർജ്ജുനനും അവിടെ എത്തിച്ചേർന്നു. അതിഭീകരമായ ഈ യുദ്ധത്തിൽ കൗരവപ്പട മുഴുവനും തകർന്നുപോയി. ക്ഷീണിതനായി ചോരയിൽ കുളിച്ച ദുര്യോധനൻ കുതിരപ്പുറത്തേറി അവിടെ നിന്നും പാലായനം ചെയ്തു. ==== ദുര്യോധനവധം ==== [[File:Bhima fighting Duryodhana.jpg|170px|thumb|left|[[ദുര്യോധനൻ|ദുര്യോധനനുമായി]] ദ്വന്ദ്വയുദ്ധം ചെയ്യുന്ന [[ഭീമൻ]] (ചിത്രം)]] ദുര്യോധനൻ ആരോടു പറയാതെയാണ് യുദ്ധഭൂമി വിട്ടത്. അതിനാൽ കുറച്ചു സമയം കഴിഞ്ഞ് മഹാരാജാവിനെ കാണുന്നില്ല, എന്നു പലരും വിളിച്ചു പറയാൻ തുടങ്ങി. കൃതവർമ്മാവും, കൃപാചാര്യരും അവിടെ മുഴുവനും തിരഞ്ഞെങ്കിലും അദ്ദേഹത്തെ കണ്ടെത്താനായില്ല. ധൃതരാഷ്ട്ര സചിവനായ [[സഞ്ജയൻ]] അവിടെ എത്തുകയും അദ്ദേഹത്തിനു വ്യാസൻ കൊടുത്ത ദിവ്യചക്ഷുസ്സ് ഉപയോഗിച്ച് ദുര്യോധനൻ എവിടെയാണെന്നു കണ്ടെത്തുകയും ചെയ്തു. ദ്വൈപായനഹ്രദം (കൃഷ്ണഹ്രദം) എന്ന കുരുക്ഷേത്രത്തിനടുത്തുള്ള പുണ്യതീർത്ഥത്തിനു (തടാകം) സമീപമാണ് ദുര്യോധനൻ പോയത്. സഞ്ജയനെ കൂട്ടി രണ്ടും പേരും (കൃപർ, കൃതവർമ്മാവ്) ചെല്ലുമ്പോൾ രക്തം ഒഴുകി ക്ഷീണിതനായ ദുര്യോധനനെയാണ് അവിടെ കണ്ടത്. ഭീമനു ദിവസവും മാംസം കൊടുത്തിരുന്ന കാട്ടാളൻ ദുര്യോധനനെ അവിടെകാണുകയും ഈ വിവരം പാണ്ഡവരെ അറിയിച്ചതനുസരിച്ച് ഏവരും അവിടെ എത്തിച്ചേരുകയും ചെയ്തു. തടാകത്തിൽ കിടക്കുന്ന ദുര്യോധനനെ കരയ്ക്കു കയറ്റാതെ യുദ്ധം ചെയ്യാൻ പാടില്ല എന്നുള്ള യുദ്ധധർമ്മം അനുസരിച്ച്, യുധിഷ്ഠിരൻ അധിക്ഷേപവാക്കുകൾ പറഞ്ഞു അയാളെ കരക്കു കയറ്റി. പാണ്ഡവരിൽ ആരെവേണമെങ്കിലും,തനിക്കിഷ്ടമുള്ള ആയുധംകൊണ്ട് നേരിടാനും,അങ്ങനെ നേരിട്ട് വിജയിച്ചാൽ ഹസ്തിനപുരത്തിൻ്റെ രാജ്യാധികാരം ദുര്യോധനന് നൽകാമെന്നും ധർമ്മപുത്രൻ വെല്ലുവിളിക്കുന്നതോടെ ദുര്യോധനൻ ഭീമനുമായി ഗദായുദ്ധം ചെയ്യാൻ തീരുമാനിക്കുന്നു. ഈ സമയത്ത് തീർത്ഥയാത്രപോയ [[ബലരാമൻ|ബലരാമനും]] അവിടെ എത്തിച്ചേർന്നു. മൈത്രേയമുനിയുടെ ശാപകഥയും (തുടയിൽ അടിയേറ്റ് മരിക്കാൻ ഇടവരട്ടെ!) ഇതിനിടയിൽ കൃഷ്ണൻ ഭീമനോട് പറഞ്ഞു. അദ്ദേഹത്തിന്റെ നിർദ്ദേശത്താൽ സ്യമന്തപഞ്ചകത്തിൽ വെച്ച് ദ്വന്ദ്വയുദ്ധം ആരംഭിച്ചു. പതിനെട്ടാം നാൾ മദ്ധ്യഹ്നം മുതൽ ആരംഭിച്ച ദ്വന്ദ്വയുദ്ധം സന്ധ്യവരെ നീണ്ടു. ഗദായുദ്ധത്തിൻ്റെ സാങ്കേതികവശങ്ങളിൽ ഭീമനേക്കാൾ അറിവുള്ള ദുര്യോധനൻ്റെ തന്ത്രപ്രധാനമായ പ്രഹരങ്ങളേറ്റ് ഭീമനും,ഭീമൻ്റെ വന്യമായ കരുത്തിൻ്റെ ചൂടറിഞ്ഞ് ദുര്യോധനനും കഷ്ടപ്പെട്ടു.ഏറെനേരം നീണ്ടുപോയ യുദ്ധത്തിൽ ഭീമൻ തളരുകയാണ് എന്ന് മനസിലാക്കി ദുര്യോധനൻ്റെ തുടയിൽ അടിക്കാനുള്ള ശപഥം ഭീമനെ ഓർമ്മിപ്പിക്കാൻ കൃഷ്ണൻ അർജുനനോട് പറഞ്ഞു.അതനുസരിച്ച് അർജ്ജുനൻ ഭീമന് കാണാവുന്ന രീതിയിൽ തൻ്റെ തുടയിൽ തട്ടി ആംഗ്യം കാണിച്ചു.തൻ്റെ ശപഥം ഓർത്തെടുത്ത ഭീമൻ ഉടൻ തന്നെ തൻ്റെ തഞ്ചം നോക്കി തൻ്റെ എട്ടരച്ചുറ്റ് സ്വർണംകെട്ടിയ പടുകൂറ്റൻ ഇരുമ്പുഗദകൊണ്ട് വായുവിൽ ഉയർന്നുചാടിയ ദുര്യോധനൻ്റെ തുടയിൽ ആഞ്ഞടിക്കുകയും,അടിയുടെ ആഘാതത്തിൽ തുടയെല്ല് തകർന്ന് ദുര്യോധനൻ വീണുപോവുകയും ചെയ്തു. ഭീമൻ അവന്റെ മാറത്തു കയറി നിന്ന് ഗദയാൽ അവന്റെ ശിരസ്സിൽ തുടരെ തുടരെ അടിച്ചു. അവന്റെ ഓരോ ദ്രോഹപ്രവൃത്തിയും എണ്ണി വിളിച്ചു പറഞ്ഞുകൊണ്ടാണ് ഓരോ അടിയും അടിച്ചത്. ഭീമന്റെ ഈ കഠിന പ്രവൃത്തികണ്ട് ബലരാമൻ ഹലായുധമെടുത്തുവന്നെങ്കിലും കൃഷ്ണൻ അദ്ദേഹത്തെ ശാന്തനാക്കി. കൗരവസേനയിലെ മൂന്നുപേർ മാത്രം ശേഷിച്ചു, അവരുടെ അനുവാദത്തോടെ യുദ്ധം അവസാനിപ്പിച്ചു. പാണ്ഡവരെല്ലാവരും തങ്ങളുടെ ശിബിരങ്ങളിലേക്ക് സമാധാനമായി മടങ്ങി. അപ്പോഴേക്കും സൂര്യനും അസ്തമിച്ചു. അർജ്ജുനരഥത്തിൽ നിന്നും അർജ്ജുനൻ ആദ്യം ഇറങ്ങാൻ കൃഷ്ണൻ ആവശ്യപ്പെട്ടു. പാർത്ഥൻ ഇറങ്ങിക്കഴിഞ്ഞു കൊടിയിൽ നിന്നും ഹനുമാനും, ഒടുവിൽ കൃഷ്ണനും ഇറങ്ങി. ചമ്മട്ടി തേർത്തട്ടിൽ തന്നെ ഇട്ടു. തൽക്ഷണം തേർ അഗ്നിക്കിരയായി. (ദ്രോണരുടെ ആഗ്നേയാസ്ത്രത്താൽ കത്തിക്കരിയേണ്ട രഥം യുദ്ധാവസാനംവരെ നശിക്കാതെ കൃഷ്ണൻ സുക്ഷിക്കുകയായിരുന്നു.) ==== സൗപ്തികപർവ്വം ==== {{പ്രധാനലേഖനം|സൗപ്തികപർവ്വം}} [[പ്രമാണം:Arastthaman propitiates Śiva before making a night attack on the Pandava camp.jpg|170px|ലഘുചിത്രം|ഇടത്ത്‌|അശ്വത്ഥാമാവ് രാത്രിയുദ്ധത്തിനു മുന്നോടിയായി ശിവപൂജ നടത്തുന്നു]] കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധത്തിലെ പതിനെട്ടാം നാളിൽ രാത്രിയിൽ നടന്ന സംഭവങ്ങളെ ഗ്രന്ഥകർത്താവ് ഈ സൗപ്തികപർവ്വത്തിൽ വിവരിച്ചിരിക്കുന്നു. സഞ്ജയനിലൂടെ വിവരങ്ങൾ അറിഞ്ഞ അശ്വത്ഥാമാവ് സ്യമന്തപഞ്ചകത്തിൽ എത്തിച്ചേർന്നു ദുര്യോധനനെ കണ്ടു. ഹസ്തിനപുരിയുടെ യുവരാജാവ് മണ്ണിൽ ചോരയൊലിപ്പിച്ചു കിടക്കുന്നതുകണ്ട് ദുഃഖിതനായ ദ്രോണപുത്രനെ സുയോധനൻ സമാധാനിപ്പിച്ചു.ഈ പർവ്വത്തിൽ 18 അദ്ധ്യായങ്ങളും 870 പദ്യങ്ങളും അടങ്ങിയിരിക്കുന്നു. ഉറക്കത്തിൽ (സുപ്തിയിൽ) നടന്ന കാര്യങ്ങൾ വിവരിക്കുന്ന അദ്ധ്യായത്തിനു വ്യാസൻ സൗപ്തികപർവ്വം എന്നുപേരുകൊടുത്തു.<ref name="ReferenceA"/> യുദ്ധം അവസാനിച്ചു കഴിഞ്ഞു തിരിച്ചെത്തിയ പാണ്ഡവർ അഞ്ചുപേരെയും കൂട്ടി കൃഷ്ണൻ ശിബിരത്തിനുപ്പുറത്ത് [[ഗോമദി നദി|ഗോമദി നദീതീരത്ത്]] പോയി അന്ന് അവിടെ വിശ്രമിക്കാൻ തീരുമാനിച്ചു. സാത്യകി അന്നു തന്നെ മഥുരയ്ക്കു പോയിരുന്നു. ആ രാത്രിയിൽ പാണ്ഡവരും കൃഷ്ണനും സാത്യകിയും ഒഴിച്ച് മറ്റുള്ളവർ പടകുടീരങ്ങളിൽതന്നെ വിശ്രമിച്ചു. പാണ്ഡവരേയും അവരുടെ പുത്രന്മാരേയും, ധൃഷ്ടദ്യുമ്നനേയും എന്നുവേണ്ട സർവ്വമാന ആൾക്കാരെയും ഈ രാത്രിയിൽ തന്നെ കൊല്ലുമെന്നു അശ്വത്ഥാമാവ് ദുര്യോധനനു വാക്കുകൊടുത്തു. അതിനെത്തുടർന്ന് [[കൃപർ|കൃപാചാര്യരുടെ]] നിർദ്ദേശത്താൽ ദുര്യോധനൻ കിടന്നകിടപ്പിൽ തന്നെ അശ്വത്ഥാമാവിനെ കൗരവസേനാധിപതിയായി വാഴിച്ചു. മൂന്നുപേരും അവിടെനിന്നും യാത്രതിരിച്ചു. ഇടയ്ക്കുവെച്ച് വിശ്രമിച്ച ഈ മൂവർസംഘത്തിലെ കൃതവർമ്മാവും കൃപാചാര്യരും പകലു നടന്ന യുദ്ധത്തിന്റെ ക്ഷീണത്തിൽ ഉറങ്ങിപ്പോയി. പക്ഷേ തന്റെ പിതാവ്‌ ദ്രോണാചാര്യരുടെ ഘാതകരെ ഉന്മൂലനാശം ചെയ്യാൻ എന്താണ്‌ പോംവഴി എന്നാലോചിച്ച്‌ കൊണ്ടിരിക്കുകയായിരുന്നു അശ്വത്ഥാമാവ്‌. പാണ്ഡവരോടുള്ള അടക്കാനാവാത്ത പക അയാളുടെ മാനസികനില തന്നെ അവതാളത്തിലാക്കി. രാവേറെയായി, ഇതിനിടയിൽ അശ്വത്ഥാമാവ് ഒരു കാഴ്ചകണ്ടു. ദൂരെ ഒരു മരത്തിൽ സുഷുപ്‌തിയിലാണ്ടിരിക്കുന്ന [[കാക്ക|കാക്കക്കൂട്ടത്തെ]] ഒളിച്ചു വന്നാക്രമിക്കുന്ന [[മൂങ്ങ|കൂമന്മാരുടെ]] ചെയ്‌തികൾ അവന്റെ ശ്രദ്ധയിൽപ്പെട്ടു. കൂമന്മാരുടെ ആ യുദ്ധതന്ത്രം അശ്വത്ഥാമാവ്‌ നടപ്പിലാക്കാൻ തീരുമാനിക്കുന്നു. ==== ധൃഷ്ടദ്യുമ്നവധം ==== ശിവനെ ഉപാസിച്ച് പ്രീതി നേടിയെടുത്ത രുദ്രസമാനനായ [[അശ്വത്ഥാമാവ്]] ഘോരമായ ഒരു വാളുമേന്തി ഓരോ പാണ്ഡവകുടീരത്തിലും കയറി ഉറങ്ങിക്കിടന്ന സകലരെയും നിർദ്ദയം കൊന്നൊടുക്കി. പകുതി ജീവനോടെ പുറത്തേക്ക് ഓടിയിറങ്ങിയവരെ പുറത്തുകാവൽ നിന്നിരുന്ന കൃതവർമ്മാവും, കൃപാചാര്യരും ചേർന്ന് കൊന്നു. അമാവാസി രാത്രിയായതിനാൽ കൂരിരുട്ടിൽ നടന്ന സംഭവം അടുത്തുള്ള കുടീരങ്ങളിൽ അറിയുന്നതിനു മുൻപെ മൂവർക്കും അവരെ ആക്രമിക്കാനും സഹായകമായി. ഉറങ്ങിക്കിടന്ന [[ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ|ധൃഷ്ടദ്യുമ്നന്റെ]] നെഞ്ചത്തു ചവുട്ടി അശ്വത്ഥാമാവ് അവനെ ഉണർത്തി. തലമുടിക്കു പിടിച്ചു വലിച്ചു താഴെയിട്ട് നിർദ്ദയം ചവുട്ടിയും, മാന്തിക്കീറിയും അവനെ ആക്രമിച്ചു. പാണ്ഡവസേനാധിപതിയായ ധൃഷ്ടദ്യുമ്നനെ ആയുധമെടുക്കാതെയാണ് അശ്വത്ഥാമാവ് കൊന്നത്. ഇതിനിടയിൽ ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ തന്നെ ആയുധം കൊണ്ട് കൊല്ലാൻ അശ്വത്ഥാമാവിനോട് അപേക്ഷിച്ചു എങ്കിലും അതുകൂട്ടാക്കാതെ തന്റെ പിതാവിനെ കൊന്നതിനാലുള്ള കോപത്താൽ പൈശാചികമായിതന്നെ അവനെ കൈയ്യും, നഖവും, കാലുമുപയോഗിച്ച് അതിഹീനമായി കൊലചെയ്തു. അതിനുശേഷം [[ശിഖണ്ഡി|ശിഖണ്ഡിയേയും]], [[ദ്രൗപദി|ദ്രൗപദിയുടെ]] അഞ്ചുപുത്രന്മാരേയും ([[പ്രതിവിന്ധ്യൻ]], [[സുതസോമൻ]], [[ശ്രുതസേനൻ]], [[ശതാനീകൻ]], [[ശ്രുതകർമ്മാവ്]]) കൊന്നൊടുക്കി. ഇതോടെ അർജ്ജുനന്റെ പുത്രനായ [[ബഭ്രുവാഹനൻ]] ഒഴിച്ച് (മണിപ്പൂർ രാജകുമാരിയായ [[ചിത്രാംഗദ]] യിൽ ജനിച്ച കുമാരൻ) എല്ലാ പാണ്ഡവപുത്രന്മാരും യുദ്ധത്തിൽ പങ്കെടുത്ത് മരണപ്പെട്ട് പോയി.കുരുക്ഷേത്രത്തിലെ പടകുടീരത്തിൽ ഉറങ്ങിക്കിടന്ന എല്ലാവരേയും കൊന്നൊടുക്കിയ അശ്വത്ഥാമാവിനു പാണ്ഡവരെ അവിടെ കണ്ടെത്താനായില്ല. മൂന്നുപേരും വീണ്ടും പല തവണ പാണ്ഡവർക്കായി അവിടെ തിരച്ചിൽ നടത്തിയെങ്കിലും കാണാഞ്ഞതിനാൽ അവസാനം ആ കുടീരങ്ങൾ മുഴുവനും അവർ തീയിട്ടു നശിപ്പിച്ചു. പാണ്ഡവർ അവിടെ ഒളിച്ചിരുപ്പുണ്ടെങ്കിൽ തീയിൽ വെന്തു മരിച്ചോളും എന്നുകരുതിയാണ് പടകുടീരങ്ങൾക്ക് തീയിട്ടത്. അതിനുശേഷം ഈ സന്തോഷ വാർത്ത അറിയിക്കുവാൻ മൂന്നുപേരും ആ രാത്രിയിൽ തന്നെ ദുര്യോധനനികടത്തിൽ ചെന്നു ചേർന്നു. സൂര്യോദയത്തിനു മുൻപു തന്നെ തിരിച്ചെത്തിയ മൂന്നുപേരും അവിടെ നടന്ന വിവരങ്ങൾ ദുര്യോധനനെ വിശദമായി അറിയിച്ചു. പാണ്ഡവരും ശേഷിച്ച മറ്റുള്ളവരും മരിച്ചുവെന്ന് കേട്ട് സന്തുഷ്ടനായ ദുര്യോധനൻ അശ്വത്ഥാമാവിനെ പ്രശംസിക്കാനും മടിച്ചില്ല. കുറച്ചുനാഴികകൾക്കു ശേഷം സൂര്യോദയത്തിനു മുൻപായി ദുര്യോധനനും മരിച്ചു. ==== ചൂഢാമണി ==== [[File:Draupadi and Ashvatthaman, Punjab Hills c. 1730.jpg|170px|thumb|left| ചൂഢാമണി തലയിൽ ചൂടുന്ന ദ്രൗപദിയും പാണ്ഡവരും; ചോരയൊലിപ്പിച്ച് ഓടിയകലുന്ന അശ്വത്ഥാമാവും (ചിത്രം)]] സഹോദരനേയും അഞ്ചു മക്കളേയും നഷ്‌ടപ്പെട്ട [[പാഞ്ചാലി]] ദുഃഖത്താൽ പൊട്ടികരഞ്ഞു. പാഞ്ചാലിയെ സാന്ത്വനിപ്പിക്കാൻ ഏവരും ശ്രമിച്ചെങ്കിലും അവസാനം ഭീമൻ അശ്വത്ഥാമാവിനെ വധിക്കാൻ പുറപ്പെട്ടു. അശ്വത്ഥാമാവിനെ തേടിയുള്ള ഭീമന്റെ പുറപ്പാട്‌ മനസ്സിലാക്കിയ കൃഷ്‌ണൻ അർജ്ജുനനുമൊത്ത് ഭീമനു പുറകെ യാത്രതിരിച്ചു. യുദ്ധനിപുണനായ അശ്വത്ഥാമാവിനെ എതിരിടാൻ ഭീമനു ഒറ്റയ്ക്കാവില്ല എന്നു മനസ്സിലാക്കിയാണ് അനർത്ഥങ്ങൾ സംഭവിക്കുന്നതിനുമുമ്പ്‌ അവിടെയെത്താൻ കൃഷ്ണാർജ്ജുനന്മാർ പുറപ്പെട്ടത്. അശ്വത്ഥാമാവിനെ കണ്ടുമുട്ടിയ ഭീമൻ അവനെ യുദ്ധത്തിനു വിളിക്കുകയും ഗംഗയിൽ കുളിച്ചുകൊണ്ടിരുന്ന അശ്വത്ഥാമാവ് ഭീമന്റെ വെല്ലുവിളി സ്വീകരിച്ച്‌ പുറത്ത്‌ വരികയും ഒരു ഇഷീകപ്പുല്ല് പറിച്ചെടുത്ത്‌ പാണ്ഡവകുലത്തെ മുഴുവനോടെ നശിപ്പിക്കാൻ ആഗ്രഹിച്ച് 'അപാണ്ഡവായ' എന്ന് ജപിച്ച് ബ്രഹ്മശിരസ്സ് എന്ന മാരകമായ ദിവ്യാസ്ത്രം പ്രയോഗിക്കുകയും ചെയ്തു. ആ സമയത്ത് അവിടെ എത്തിച്ചേർന്ന അർജ്ജുനനും മറ്റുപോംവഴികളില്ലാത്തതിനാൽ ബ്രഹ്മശിരസ്സ് പ്രയോഗിച്ചു. പക്ഷേ, ഈ രണ്ടു ബ്രഹ്മാശിരാസ്ത്രങ്ങൾ കൂട്ടിമുട്ടിയാൽ ലോകം നശിക്കും എന്ന്‌ മനസ്സിലാക്കിയ ബ്രഹ്മദേവനും, മഹാ ഋഷിവര്യന്മാരും അസ്ത്രങ്ങളെ തിരിച്ചുവിളിക്കാൻ ഇരുവരോടും നിർദ്ദേശിച്ചു. അർജ്ജുനൻ തന്റെ അസ്ത്രം പിൻവലിച്ചെങ്കിലും അപ്രകാരം ചെയ്യുവാനുള്ള തപോബലവും,അറിവും ഇല്ലാത്ത അശ്വത്ഥാമാവ് അസ്ത്രത്തെ ഉത്തരയുടെ ഉദരത്തിൽ വളർന്നിരുന്ന അഭിമന്യുവിനെ ഗർഭസ്ഥശിശുവിൻ്റെ നേരേ തൻ്റെ അസ്‌ത്രത്തെ തിരിച്ചുവിട്ടു. ഇപ്രകാരം കൊടിയ ഒരു പാപം പ്രവർത്തിച്ചതിലും, തിരിച്ചുവിളിക്കാൻ അറിയാതെ ബ്രഹ്മശിരസ്സുപോലുള്ള ഒരു മഹാസ്ത്രം ഉപയോഗിച്ചതിലും എല്ലാവരും ദ്രോണപുത്രനെ പഴിച്ചു.ഉത്തരയുടെ ഉദരത്തിൽ പ്രവേശിച്ച് അസ്ത്രം ശിശുവിനെ നശിപ്പിച്ചപ്പോൾ കൃഷ്ണൻ തൻ്റെ യോഗശക്‌തിയാൽ കുഞ്ഞിന് ജീവൻ തിരികെനൽകി. ഇത്രയും നിഷ്ഠുരമായ കർമ്മം ചെയ്ത അശ്വത്ഥാമാവിൻ്റെ നെറ്റിയിലെ ചൂഢാമണി എന്ന ദിവ്യരത്‌നം ഭീമൻ ചൂഴ്ന്നെടുത്ത് ദ്രൗപദിക്ക് സമർപ്പിച്ചു. കൃഷ്ണനാകട്ടെ മരണമില്ലാതെ, തേജസ്സ് നശിച്ച്, ജരാനരകളും രോഗപീഢയും ബാധിച്ച് ആരാലും സ്വീകരിക്കപ്പെടാതെ അശ്വത്ഥാമാവ് ഭൂമിയിൽ ചിരഞ്ജീവിയായി അലയട്ടെയെന്ന് ശപിക്കുകയും അയാളെ അവിടെനിന്നും ആട്ടിയോടിക്കുകയും ചെയ്തു. ==യുദ്ധത്തിൽ കൊല്ലപ്പെട്ടവരുടെ എണ്ണം== മഹാഭാരതയുദ്ധത്തിൽ കൊല്ലപ്പെട്ടവരുടെ സംഖ്യയെക്കുറിച്ചും മഹാഭാരതത്തിൽ സൂചനയുണ്ട് . മഹാഭാരതയുദ്ധത്തിൽ എത്രപേരാണ് കൊല്ലപ്പെട്ടതെന്ന ധൃതരാഷ്ട്രരുടെ ചോദ്യത്തിന് യുധിഷ്ഠിരൻ പറയുന്ന ഉത്തരമിതാണ് . മൊത്തത്തിൽ 166 കോടി 20000 പേര് [1660020000 ] കൊല്ലപ്പെട്ടു . 24165 വീരന്മാരെ കാണാതായി . യുധിഷ്ഠിര ഉവാച (യുധിഷ്ഠിരൻ ധൃതരാഷ്ട്ര മഹാരാജാവിനോട് പറയുന്നതാണ് സന്ദർഭം) '''ദശായുതാനാമയുതം സഹസ്രാണി ച വിംശതിഃ'''<br> '''കോട്യഃ ഷഷ്ഠിശ്ച ഷഡ് ചൈവ ഹ്യാസ്മിൻ രാജൻ മൃധേ ഹതാഃ'''<br> '''[മഹാഭാരതം , സ്ത്രീപർവ്വം , അദ്ധ്യായം 26 , ശ്ളോകം 9]'''<br> '''(ഭാഷാ അർത്ഥം):'''<br> പതിനായിരം പത്തു - പതിനായിരവും , ഇരുപതു ആയിരവും , അറുപത്തിയാറു കോടിയും ആൾക്കാർ യുദ്ധത്തിൽ കൊല്ലപ്പെട്ടു രാജാവേ . '''(വ്യാഖ്യാനം)''' ഇവിടെ പത്തു പതിനായിരം എന്നാൽ ഒരു ലക്ഷമാണ് . (10 x 10000 ). അതുപോലത്തെ പതിനായിരം പത്തു പതിനായിരമെന്നാണ് പറയുന്നത് . അപ്പോൾ 10000 x (10 x 10000 ) . അതിന്റെ സംഖ്യ നൂറു കോടി ആണ് . അതായത് 1000000000 ( നൂറു കോടി ) . പിന്നെയൊരു ഇരുപതിനായിരം . അപ്പോൾ 1000020000 . പിന്നെ ഒരു അറുപത്തിയാറു കോടി(660000000) . അപ്പോൾ 1660020000 പേരാണ് മഹാഭാരതയുദ്ധത്തിൽ കൊല്ലപ്പെട്ടത് . അതായത് നൂറ്റി അറുപത്തിയാറു കോടി ഇരുപതിനായിരം പേരാണ് മരിച്ചതെന്ന് കണക്കു പറയുന്നു . ഇതിനു കാരണമെന്ത് ? മഹാഭാരതയുദ്ധത്തിൽ കുരുപാണ്ഡവരുടെ 18 അക്ഷൗഹിണികളിൽ ഉൾപ്പെടാത്ത കുറെയധികം രാക്ഷസന്മാരും , മ്ളേച്ഛവർഗ്ഗത്തിലേയും മാറ്റാൽക്കാരും ചീനന്മാരും കാംബോജരും വരെ യുദ്ധത്തിൽ പങ്കെടുത്തിരുന്നു . അതുകൊണ്ടാണ് 166 കോടിയോളം വനന്തു .<ref name="test41">[http://www.sacred-texts.com/hin/m11/m11025.htm Kisori Mohan Ganguly Translation of Mahabharatha]മഹാഭാരതം , സ്ത്രീപർവ്വം , അദ്ധ്യായം 26 </ref> മറ്റൊരു ശ്ളോകം പറയുന്നു . (യുധിഷ്ഠിരൻ ധൃതരാഷ്ട്ര മഹാരാജാവിനോട് പറയുന്നതാണ് സന്ദർഭം) '''അലക്ഷിതാനാം വീരാണാം സഹസ്രാണി ചതുർദ്ദശ'''<br> '''ദശ ചാന്യാനി രാജേന്ദ്ര ശതം ഷഷ്ഠിശ്ച പഞ്ച ച'''<br> '''[മഹാഭാരതം , സ്ത്രീപർവ്വം , അദ്ധ്യായം 26 , ശ്ളോകം 10]'''<br> '''(ഭാഷാ അർത്ഥം):''' ഇരുപത്തിനാല് ആയിരവും പിന്നെ നൂറ്റി അറുപത്തിയഞ്ച് പേരും ആൾക്കാരെ യുദ്ധത്തിൽ കാണാതായി രാജാവേ. '''(വ്യാഖ്യാനം)''' ഇരുപത്തിനാലായിരത്തി ഒരുന്നൂറ്റി അറുപത്തിയഞ്ച് പേരെ യുദ്ധത്തിൽ കാണാതായിരിക്കുന്നു രാജാവേ . (അവർ യുദ്ധത്തിൽ മരിക്കുമെന്ന് പേടിച്ചു ഓടിയൊളിച്ചതാണ്) . == യുദ്ധത്തിൽ അവശേഷിച്ചവർ == പതിനെട്ടുനാൾ നീണ്ടുനിന്ന കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധത്തെ അതിജീവിച്ചത് പന്ത്രണ്ടുപേർ മാത്രമായിരുന്നു. പാണ്ഡവപക്ഷത്ത് കൃഷ്ണനും, സാത്യകിയും, യുയുത്സുവും, പാണ്ഡവർ അഞ്ചുപേരുമായി എട്ടുപേർ മാത്രമായിരുന്നു യുദ്ധത്തിൽ പങ്കെടുത്തവരിൽ അതിനുശേഷം ജീവിച്ചത്. അർജ്ജുനനു ചിത്രാംഗദയിൽ ജനിച്ച [[ബഭ്രുവാഹനൻ]] യുദ്ധത്തിൽ പങ്കെടുത്തിരുന്നില്ല. അതിനാൽ പാണ്ഡവർക്കു പുത്രനായി ബഭ്രുവാഹനൻ മാത്രം അവശേഷിച്ചിരുന്നുള്ളു. യുദ്ധസമയത്ത് ഉത്തര ഗർഭിണിയായിരുന്നതിനാൽ അഭിമന്യുവിന്റെ പുത്രനായി പിന്നീടു ജനിച്ച [[പരീക്ഷിത്]] പാണ്ഡവർക്കു പൗത്രനായി. കൗരവപക്ഷത്ത് നാലുപേർ മാത്രമാണ് പതിനൊന്ന് അക്ഷൗഹിണിപടയിൽ അവശേഷിച്ചത്. കൃപിയിൽ ദ്രോണർക്കു ജനിച്ച അശ്വത്ഥാമാവും, കൃപാചാര്യരും യുദ്ധത്തിൽ അവശേഷിച്ചിരുന്നു. ഇവർ രണ്ടുപേരും സപ്ത ചിരഞ്ജീവികളിൽ ഉൾപ്പെട്ടവരായിരുന്നതിനാൽ ഇരുവരയേയും മരണം തൊട്ടില്ല. ഇവരെ കൂടാതെ കൃതവർമ്മാവും, [[വൃഷകേതു|വൃഷകേതുവും]] യുദ്ധത്തിൽ മരിക്കാതെ അവശേഷിച്ചിരുന്നു. ഈ പന്ത്രണ്ടുപേരിൽ യുയുത്സുവിന്റേയും, വൃഷകേതുവിന്റേയും മരണം ഗ്രന്ഥകാരൻ പ്രതിപാദിക്കുന്നില്ലയെങ്കിലും മറ്റുള്ള എട്ടുപേരും കലിയുഗാരംഭത്തിൽ മരണപ്പെട്ടതായി സ്വർഗ്ഗാരോഹണപർവ്വത്തിലും, മുസലപർവ്വത്തിലുമായി മഹാഭാരതത്തിൽ വിവരിക്കുന്നുണ്ട്. കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധത്തിനുശേഷം പാണ്ഡവർ അഞ്ചുപേരും കൃഷ്ണനും മാത്രമെ അവശേഷിക്കൂവെന്ന് വളരെ മുൻപുതന്നെ [[ഉലൂപി]] പുത്രനായ [[ഇരാവാൻ|ഇരവാനു]] അറിയാമായിരുന്നുവെന്ന് ഗ്രന്ഥകാരൻ മഹാഭാഗവതത്തിൽ പറയുന്നുണ്ട്. കൃഷ്ണനു സത്യഭാമയിൽ ജനിച്ച വത്സലയെ (സുന്ദരി) വിവാഹം കഴിക്കാൻ പുറപ്പെട്ട അഭിമന്യുവിനെ കാട്ടിൽവെച്ച് കണ്ടുമുട്ടിയ ഇരാവാൻ തന്റെ ഖഡ്ഗം അവിടെ പന്തലിച്ചുനിന്ന വൃക്ഷത്തിൽ വൃഥാ ആഞ്ഞു വീശി. അഞ്ചു ശിഖരങ്ങളും തായ്ത്തടിയും ഒഴിച്ചുള്ള സർവ്വകൊമ്പുകളും ഇലച്ചില്ലകളും അറ്റ് താഴെ വീണു. ആസന്നമായി നടക്കാൻ പോകുന്ന യുദ്ധത്തിന്റെ ചിത്രം ഇതാവുമെന്നു [[ഇരാവാൻ]] കാണിച്ചുകൊടുക്കുന്നുണ്ട്.<ref>മഹാഭാഗവതം -- ISBN 8-85315-07-8 -- ഡോ.പി.എസ്സ് നായർ -- വിദ്യാരംഭം പ്രസിദ്ധീകരണം, ആലപ്പുഴ</ref>. == ഗാന്ധാരി വിലാപം == തന്റെ നൂറു പുത്രന്മാരും, പുത്രിഭർത്താവും, അവരുടെ മക്കളും, സഹോദരനും എന്നുവേണ്ട സർവ്വ ബന്ധുജനങ്ങളും മരിച്ചതറിഞ്ഞ [[ഗാന്ധാരി]] കുരുക്ഷേത്ര യുദ്ധഭൂമി സന്ദർശിക്കാൻ ആഗ്രഹം പ്രകടിപ്പിച്ചു. [[ദുര്യോധനൻ|ദുര്യോധനന്റെ]] പത്നിയായ [[ഭാനുമതിയും]] മറ്റു പുത്രവധുമാരും, പൗത്രവധുക്കളും അവർക്കൊപ്പം യുദ്ധക്കളത്തിലേക്ക് അനുഗമിച്ചു. പുത്രിയായ [[ദുശ്ശള|ദുശ്ശളയേയും]] അവർ ഒപ്പം കൂട്ടി. അതിഭയാനകമായിരുന്നു യുദ്ധക്കളത്തിലെ കാഴ്ചകൾ. പതിനെട്ടുനാൾ നീണ്ടുനിന്ന യുദ്ധം ഒരു ജനസമൂഹത്തെ മുഴുവനും വേദനപ്പിച്ച് ഇല്ലാതാക്കി. ആദ്യ ദിവസങ്ങളിൽ മരിച്ചുവീണ പലരുടേയും ജഢങ്ങൾ അഴുകിത്തുടങ്ങിയിരുന്നു. പലതിനു അംഗഭംഗം വന്നവയായിരുന്നു. ജീവൻ പൂർണ്ണമായും നിലച്ചിട്ടില്ലാത്ത ശരീരങ്ങൾക്കു കഴുകനും നരിയും കാവലിരിക്കുന്നു. യുദ്ധഭൂമിയിൽ എത്തിയ സ്ത്രീജനങ്ങൾ അവരുടെ പ്രിയപ്പെട്ടവരെ തേടിഅലഞ്ഞു. [[ഭാനുമതി|ഭാനുമതിയുടെ]] സഹായത്തോടെ ഗാന്ധാരി ദുര്യോധന നികടത്തിൽ എത്തിച്ചേർന്നു. അവിടെവെച്ച് ഗാന്ധാരി തന്റെ കൺകെട്ട്‌ അഴിക്കുകയും മൃതരായ തന്റെ മൂത്ത പുത്രനെയും മറ്റു മക്കളേയും ബന്ധുക്കളേയും കണ്ടു. [[ഗാന്ധാരം|ഗാന്ധാരരാജ്യത്തിന്റെ]] ചക്രവർത്തി [[സുബലൻ|സുബലന്റെ]] പുത്രിയായ ഗാന്ധാരി അന്ധനായ [[ധൃതരാഷ്ട്രർ|ധൃതരാഷ്ട്രരെ]] വിവാഹം കഴിച്ചപ്പോൾ മുതൽ താനും അന്ധയായി ജീവിക്കാൻ ബാദ്ധ്യസ്ഥയാണെന്നു തീരുമാനിച്ച് സ്വന്തം കണ്ണുകൾ പട്ടുവസ്ത്രത്തിന്റെ നാടകൊണ്ടു കെട്ടിവച്ച് പതിവ്രതാരത്‌നമായി ജീവിച്ചു. അന്നുകെട്ടിയ കണ്ണുകൾ യുദ്ധത്തിനു മുൻപ് ഒരിക്കൽ മാത്രം തന്റെ പുത്രനായ ദുര്യോധനനെ അനുഗ്രഹിക്കാനായി തുറന്നിരുന്നു. അന്ന് ഗാന്ധാരി തന്റെ കണ്ണിലെ കെട്ട്‌ മാറ്റിയപ്പോൾ ദുര്യോധനന്റെ തുടയൊഴിച്ച്‌ മറ്റെല്ലാ ശരീരഭാഗത്തേക്കും അത്രയും കാലം സംഭരിച്ച പാതിവ്രത്യശക്തി മുഴുവൻ അവർ പകർന്നു കൊടുത്തു. പിന്നീട് ഗാന്ധാരി ഇവിടെ കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധഭൂമിയിൽവച്ചാണ് തന്റെ കണ്ണിലെ കെട്ടഴിച്ചത്. അതിഭയാനകമായിരുന്നു അവരുടെ ആ കാഴ്ച. തന്റെ നൂറു മക്കളുടെയും ദാരുണമരണം നേരിട്ടുകണ്ടു ആ മാതാവ്; അടങ്ങാത്ത പുത്രസ്നേഹത്തിനു മുൻപിൽ കൃഷ്ണൻ പോലും സത്ബധനായിപ്പോയി. ഗാന്ധാരി വിലപിക്കുന്ന കാഴ്ച ഗ്രന്ഥകർത്താവ് മഹാഭാരതത്തിൽ [[സ്തീപർവം|സ്ത്രീപർവ്വത്തിലൂടെ]] വിവരിക്കുന്നു. വ്യാസൻ ഇതിനായി സ്ത്രീപർവ്വത്തിൽ 27 അദ്ധ്യായങ്ങളും 775 പദ്യങ്ങളും ചേർത്തിരിക്കുന്നു. [[ഭാനുമതിയുടെ]] നെഞ്ചത്തടിച്ചുള്ള കരച്ചിലിൽ ഗാന്ധാരിയുടെ അടങ്ങാത്ത മാതൃസ്നേഹം അണപൊട്ടിയൊഴുകി. അവർ [[കൃഷ്ണൻ|കൃഷ്ണനുനേരെ]] തിരിഞ്ഞു. കൃഷ്ണന്റെ കാപട്യവും, വക്രബുദ്ധിയും മൂലമാണ് തന്റെ നൂറുപുത്രന്മാർക്കും ഈ ഗതിവന്നത് എന്ന് ആക്രോശിച്ചു ആ [[മാതാവ്]]. [[ഭീഷ്മർ|ഭീഷ്മപിതാമഹനെ]] ശരശയ്യയിൽ വീഴിച്ചതും, കളളം പറഞ്ഞ് [[ദ്രോണർ|ദ്രോണരെ]] കൊലചെയ്തതും, [[ജയദ്രഥൻ|ജയദ്രഥനെ]] കൊല്ലാൻ [[സൂര്യൻ|സൂര്യംബിംബം]] മറച്ചതും, [[ദുര്യോധനൻ|ദുര്യോധനന്റെ]] മരണത്തിടയാക്കിയ നിർബന്ധപൂർവ്വമായ ദ്വന്ദ്വയുദ്ധത്തിനും അവസാനം, അരയ്ക്കു താഴെ അടിക്കാൻ പാടില്ലയെന്നുള്ള യുദ്ധനീതി മറച്ചുവെച്ച് [[ഭീമൻ|ഭീമനോട്]] ദുര്യോധനന്റെ തുട അടിച്ചുപൊട്ടിക്കാൻ ഉപദേശിച്ചതും കൃഷ്ണൻ കാരണമാണെന്നു ആ മാതാവ് കുറ്റപ്പെടുത്തി. തുടർന്ന് അവർ ഇങ്ങനെ ശപിച്ചു; "കൃഷ്ണാ , പാണ്ഡവരും ധാർത്തരാഷ്ട്രന്മാരും പരസ്പരം കൊന്നു തീർന്നു . എന്തിനാണ് അവരെ നീ തീർത്തും ഉപേക്ഷിച്ചു കളഞ്ഞത് ? . നീ രണ്ടിനും സമർത്ഥനും ശ്രുതവാക്യനും അസംഖ്യം ഭൃത്യന്മാരും വിപുലമായ സൈന്യബലമുള്ളവനും ശക്തനുമല്ലേ ? അല്ലയോ മധുസൂദനാ , അപ്പോൾ കുരുക്കളുടെ നാശം നിന്റെ ഇച്ഛയനുസരിച്ചാണ് നടന്നത് . അതിനാൽ , മഹാബാഹോ അതിന്റെ ഫലം നീയും അനുഭവിക്കട്ടെ . പതിശുശ്രൂഷയാൽ അൽപ്പമെങ്കിലും തപോബലം ഞാൻ ആർജ്ജിച്ചിട്ടുണ്ടെങ്കിൽ , ആ തപോബലത്താൽ അല്ലയോ ചക്രഗദാധരാ , ഞാൻ നിന്നെ ശപിക്കുകയാണ് . പരസ്പരം കൊല്ലുന്ന ബന്ധുക്കളായ കുരുപാണ്ഡവരെ നീ ഉപേക്ഷിക്കുകയാൽ , അല്ലയോ ഗോവിന്ദാ , നിന്റെ ബന്ധുക്കളും ഇതുപോലെ കൊല്ലപ്പെടുന്നതാണ് . ഇന്നേക്ക് മുപ്പത്തിയാറാമാണ്ട് തികയുമ്പോൾ , ബന്ധുക്കളും അമാത്യന്മാരും പുത്രന്മാരുമൊക്കെ കൊല്ലപ്പെട്ട്‌ വനത്തിലൂടെ നടക്കുമ്പോൾ , കുത്സിതമായ ഒരു ഉപായത്താൽ നീയും മരിക്കുന്നതാണ് . ഈ കാണും പടി , ബന്ധുക്കളെല്ലാം മരിച്ച് നിങ്ങളുടെ സ്ത്രീകളും ഭാരതസ്ത്രീകളെപ്പോലെ അനാഥകളായി വിലപിക്കും " [മഹാഭാരതം , സ്ത്രീപർവ്വം , അദ്ധ്യായം 25 , ശ്ളോകങ്ങൾ 39 മുതൽ 46 വരെ]". ഗാന്ധാരിയുടെ ശാപവാക്കുകൾ കേട്ടിട്ടും ഭഗവാൻ കൃഷ്ണന് ഒരു കുലുക്കവുമുണ്ടായില്ല . അദ്ദേഹം താൻ ചെയ്യാനുദ്ദേശിച്ചിരിക്കുന്ന കാര്യം തന്നെയാണ് ശാപവാക്കുകളിലൂടെ ഗാന്ധാരി ഇപ്പോൾ പറഞ്ഞതെന്ന് അവളെ അറിയിച്ചു . ഉത്തമഭക്തയും ധർമ്മിഷ്ഠയുമായ ഗാന്ധാരിയുടെ വാക്കുകളെ സത്യമാക്കുവാനും , താൻ നിശ്ചയിച്ചിട്ടുള്ളത് നടത്താനുമായി ശ്രീകൃഷ്ണഭഗവാൻ ഗാന്ധാരിയുടെ ശാപത്തെ പുഞ്ചിരിയോടെ സ്വീകരിച്ചു .അതനുസരിച്ചാണ് പിൽക്കാലത്ത് യദുകുലം നശിച്ചതും ദ്വാരക കടലിൽ മുങ്ങിപ്പോയതും .പിന്നീട് ധൃതരാഷ്ട്രരുടെ നിർദ്ദേശത്താൽ ശേഷിച്ച ജഢങ്ങൾ സംസ്കരിക്കാനുള്ള സൗകര്യം [[ധർമ്മപുത്രർ]] ചെയ്തു. == ശാന്തിപർവ്വം == മരിച്ചവരുടെ ആത്മാക്കൾക്ക് ശാന്തിലഭിക്കുന്ന കഥാസന്ദർഭങ്ങൾ ഗ്രന്ഥകാരൻ ശാന്തിപർവ്വത്തിൽ ഉൾപ്പെടുത്തിയിരിക്കുന്നു. 339 അദ്ധ്യായങ്ങളിലായി 14525 gnപദ്യങ്ങളിലൂടെയാണ് [[ശാന്തിപർവ്വം]] കടന്നുപോകുന്നത്. വ്യാസഭാരതത്തിലെ ഏറ്റവും വലിയ പർവ്വമാണ് ശാന്തിപർവ്വം.<ref>ശാന്തിപർവ്വം : മഹാഭാഗവതം -- ISBN 8-85315-07-8 -- ഡോ.പി.എസ്സ് നായർ -- വിദ്യാരംഭം പ്രസിദ്ധീകരണം, ആലപ്പുഴ</ref>.<ref>സി. രാജഗോപാലാചാരിയുടെ മഹാഭാരതം; "54--സഞ്ജയ മിഷൻ (സഞ്ജയദൂത്)"</ref> യുദ്ധത്തിൽ മരണമടഞ്ഞവർക്ക് പിതൃശുദ്ധികർമ്മങ്ങൾ എല്ലാം നിർവ്വഹിച്ചു. എല്ലാത്തിനു ധർമ്മപുത്രർ നേരിട്ടു നേതൃത്വം നൽകി. രാജ്യാഭിഷേകത്തിനുശേഷം ഒരിക്കൻ കുന്തിദേവി ധർമ്മപുത്രരെ കാണാനായി അവന്റെ കൊട്ടാരത്തിൽ എഴുന്നള്ളി. സങ്കടത്തോടെ അവർ കർണ്ണരഹസ്യം യുധിഷ്ഠിരനെ അറിയിച്ചു. താൻ മൂലമാണ് ജ്യേഷ്ഠനായ കർണ്ണൻ കൊലചെയ്യപ്പെട്ടത് എന്നറിഞ്ഞപ്പോൾ രാജാവ് ബോധരഹിതനായി നിലത്തുവീണു. ഇതറിഞ്ഞ് മറ്റു സഹോദരന്മാരും ഇതിനോടകം അവിടെ എത്തിച്ചേർന്നു. കർണ്ണന്റെ പുത്രന്മാർ ഏവരും യുദ്ധത്തിൽ മരിച്ചിരിക്കുന്നതിനാൽ കർണ്ണനുവേണ്ടി ആരും ഇതുവരെ പിതൃകർമ്മങ്ങൾ നടത്തിയിട്ടില്ല എന്നുള്ള വിവരവും കുന്തി പാണ്ഡവരെ അറിയിച്ചു. അഞ്ചുപേരും ചേർന്നു മൂത്തജ്യേഷ്ഠനുവേണ്ടി ബലിതർപ്പണം നടത്തുവാൻ കുന്തി അവരോട് അപേക്ഷിച്ചു. കർണ്ണരഹസ്യം മുൻപ് അറിഞ്ഞിരുന്നെങ്കിൽ അവനെ രാജാവായി വാഴിച്ചേനെ; ചിലപ്പോൾ ദുര്യോധനനും അതു സ്വീകാര്യമായേനെ; അതുമൂലം കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധം ഒഴിവാക്കാമായിരുന്നു; എന്നിങ്ങനെ പലവുരു ദുഃഖാർത്തനായി പുലമ്പിക്കൊണ്ട് അഞ്ചുപേരും പ്രത്യേകിച്ച് യുധിഷ്ഠിരൻ വളരെയേറെ സങ്കടപ്പെട്ടു. പിറ്റേന്ന് തന്നെ കർണ്ണനുവേണ്ടി പാണ്ഡവർ അഞ്ചുപേരും ചേർന്ന് പിതൃബലി നടത്തി. അതിനുശേഷം അവന്റെ പുത്രന്മാർക്കും വേണ്ട തർപ്പണപൂജകൾ നടത്തി. തുടർന്ന് പാണ്ഡവർ ഹസ്തിനപുരിയിൽ തിരിച്ചെത്തി കർണ്ണന്റെ വിധവയെ കണ്ട് സമാധാനിപ്പിച്ചു. അന്ന് അവിടെ കൂടുതൽ സമയം ചിലവഴിക്കാനും ജ്യേഷ്ഠത്തിയുമായി ദുഃഖത്തിൽ പങ്കുചേരാൻ പാഞ്ചാലിയും സുഭദ്രയും പ്രത്യേകം ശ്രദ്ധചെലുത്തി. എല്ലാവരും കർണ്ണപത്നിയുടെ കാൽക്കൽ നമസ്കരിച്ച് ആശിർവാദം വാങ്ങിയാണ് തങ്ങളുടെ കൊട്ടാരങ്ങളിലേക്ക് തിരിച്ചത്. അന്നുതന്നെ ധൃതരാഷ്ട്രരേയും ഗാന്ധാരിയേയും വിദുരരേയും കണ്ടു വണങ്ങാനും യുധിഷ്ഠിരൻ മറന്നില്ല. === നാരദസംവാദം === കുന്തിയിലൂടെ കർണ്ണ രഹസ്യം മനസ്സിലാക്കിയതുമുതൽ രാജാവ് വളരെയേറെ ദുഃഖാർത്തനായി കാണപ്പെട്ടു. ഈ കാലയളവിൽ നാരദർ ഹസ്തിനപുരിയിൽ എത്തുകയും കർണ്ണന്റെ ജീവിതകഥകളും അവനേറ്റ നിരവധി ശാപകഥകളും രാജാവിനെ ധരിപ്പിച്ചു. ദ്രോണർ അവനു ശിഷ്യത്വം നിരാകരിച്ചപ്പോൾ ദ്രോണരുടെ ഗുരുവായിരുന്ന പരശുരാമന്റെ ശിഷ്യത്വം സ്വീകരിച്ച കർണ്ണന്റെ ധീരതയും, പിന്നീട് പരശുരാമൻ അവൻ ബ്രാഹ്മണനല്ല എന്നു മനസ്സിലാക്കി അവനെ ശപിച്ചതും, ഹോമപശുവിനെ അറിയാതെ കൊലചെയ്കയാൽ അവനേറ്റ അഗ്നിഹോത്രിശാപവും നാരദർ യുധിഷ്ഠിരനോട് വിശദമായി പറയുന്നുണ്ട്. ഇതിനെല്ലാം കാരണം അവനിലടങ്ങിയിരിക്കുന്ന അസുരാംശമാണെന്നു ഇതിലൂടെ നാരദർ മഹാരാജാവിനോട് പറയുന്നു. അഗ്നിഹോത്രിശാപം എപ്പോഴും കർണ്ണനെ അധൈര്യപ്പെടുത്തിയിരുന്നു. പശുവാണെന്നറിയാതെ കൊലചെയ്കയാൽ നീ ആരാണെന്നറിയാതെ നിന്റെയും ശിരസ്സ് അറുക്കപ്പെടും എന്നായിരുന്നു അഗ്നിഹോത്രിശാപം. ==== കർണ്ണന്റെ ധീരത ==== ദുര്യോധനപക്ഷം ചേരാനുണ്ടായ സാഹചര്യവും, അവന്റെ മറ്റു ധീരതനിറഞ്ഞ കഥകളും നാരദർ ഈ സന്ദർഭത്തിൽ വിവരിക്കുന്നതായി ഗ്രന്ഥകാരൻ മഹാഭാരതത്തിൽ ശാന്തിപർവ്വത്തിൽ പറയുന്നുണ്ട്. * '''ദുര്യോധന വിവാഹം''': കലിംഗരാജകുമാരിയുടെ സ്വയവരവേളയിൽ അവൾ ദുര്യോധനനെ വേൾക്കാതെ മുന്നോട്ട് നടന്നതിൽ കോപിച്ച് രാജകുമാരിയെ അവിടെ നിന്നും കടത്തിക്കൊണ്ടുപോരാനും അതെതിർത്ത രാജാക്കന്മാരെയെല്ലാം ഒറ്റക്ക് നേരിട്ട് ദുര്യോധനനെ സഹായിച്ചത് കർണ്ണനായിരുന്നു. ദുര്യോധനനു അവനോട് സ്നേഹാദരവിനുണ്ടായ കാരണങ്ങൾ ഇങ്ങനെ നിരവധിയായിരുന്നു. * '''ജരാസന്ധവിജയം''': കർണ്ണന്റെ യുദ്ധസാമർത്ഥ്യം മനസ്സിലാക്കി മഗധാധിപനായ [[ജരാസന്ധൻ]] അവനെ ദ്വന്ദ്വയുദ്ധത്തിനു വിളിച്ചു. ദ്വന്ദ്വയുദ്ധത്തിൽ പ്രഗദ്ഭനായ ജരാസന്ധനെ കർണ്ണൻ തോല്പിച്ചു. കർണ്ണനിൽ അഭിമാനം പൂണ്ട മഗധാധിപൻ മാലിനി എന്ന നഗരം കർണ്ണനു സമ്മാനിച്ചു. *'''ദേവേന്ദ്ര കപടവേഷം''' : അർജ്ജുനനുവേണ്ടി ദേവേന്ദ്രൻ ബ്രാഹ്മണവേഷത്തിൽ വന്നു കർണ്ണന്റെ ജന്മസിദ്ധമായിരുന്ന കവചകുണ്ഢലങ്ങൾ ദാനം വാങ്ങി. ബ്രാഹ്മണവേഷത്തിൽ വന്നത് ദേവേന്ദ്രനാണെന്നറിഞ്ഞുകൊണ്ടുതന്നെ അദ്ദേഹത്തിനു തന്റെ ശരീരഭാഗമായിരുന്ന കവചകുണ്ഢലങ്ങൾ ദാനം കൊടുത്തു. കർണ്ണന്റെ ദാനമഹിമയാണ് ഇവിടെ കാണിക്കുന്നത്. == രാജ്യാഭിഷേകം == [[File:Draupadi and Pandavas.jpg|170px|thumb|left|രാജ്യാഭിഷേകം]] യുദ്ധാനന്തരം പന്ത്രണ്ടാം ദിവസം പുലയുടെ അശുദ്ധി തീർന്നതിനുശേഷം കുലഗുരുവായ [[ധൗമ്യൻ|ധൗമ്യനെ]] ആചാര്യമര്യാദകളോടെ വിളിച്ചുവരുത്തി അദ്ദേഹത്തിന്റെ അനുവാദത്തോടെ ശുഭമുഹൂർത്തത്തിൽ ഹസ്തിനപുരിയുടെ രാജ്യഭാരം ധർമ്മപുത്രർ ഏറ്റെടുത്തു.<ref>മഹാഭാരതം -- സി. രാജഗോപാലാചാരി -- ഭാരതീയ വിദ്യാഭവൻ ISBN : 9788172763688</ref><ref>ഇന്ത്യയുടെ സാംസ്കാരിക ചരിത്രം (ആംഗലേയം) -- ശിശിർകുമാർ ദാസ്</ref> രാജാഭിഷേകത്തിനുശേഷം കുന്തിദേവിയുടെ അഭ്യർത്ഥനയെ തുടർന്ന് [[കർണ്ണൻ|കർണ്ണന്റെ]] വിധവയെ കണ്ട് ആശ്ലേഷിച്ചു. അവരുടെ എല്ലാ പുത്രന്മാരും യുദ്ധത്തിൽ മരിച്ചിരുന്നു. കർണ്ണപുത്രന്മാരുടെ പത്നിമാരെ ദ്രൗപദി സമാധാനിപ്പിച്ചു. അതിനുശേഷം പരിവാരസമേതം കുരുക്ഷേത്രഭൂമിയിൽ പോയി ശരശയ്യയിൽ കിടന്ന ഭീഷ്മപിതാമഹനെ കണ്ട് ദിവ്യോപദേശങ്ങൾ സ്വീകരിച്ചു. (ഉത്തരായനം തുടങ്ങിയതിനുശേഷം [[ഭീഷ്മർ]] തന്റെ ശരീരം ഉപേക്ഷിച്ചു [[അഷ്ടവസുക്കൾ|അഷ്ടവസുക്കളിൽ]] വിലയം പ്രാപിച്ചു). ഹസ്തിനപുരിയുടെ രാജാവായി അഭിഷേകം നടത്തുമ്പോൾ [[യുധിഷ്ഠിരൻ|ധർമ്മപുത്രർക്ക്]] 72-വയസ്സ് പ്രായം ഉണ്ടായിരുന്നു. രാജ്യാഭിഷേകത്തെത്തുടർന്ന് 36 വർഷങ്ങൾ യുധിഷ്ഠിരൻ ചന്ദ്രവംശത്തിന്റെ ചക്രവർത്തിയായി രാജഭരണം നടത്തി. === അശ്വമേധയാഗം === [[File:Leaf from the Razmnama.jpg|150px|thumb|right|താമ്രാവതിയുദ്ധം (ചിത്രം)]] [[File:Arjuna_is_killed_by_his_son_Babhnu_Vahana_in_battle.jpg|150px|thumb|right|ബഭ്രുവാഹനയുദ്ധം (ചിത്രം)]] കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധം മൂലം കുരുവംശത്തിനു ഉൾപ്പെടെ ഏവർക്കും വന്നുചേർന്ന വലിയ നാശനഷ്ടത്തിനു കാരണക്കാരൻ താനാണെന്നുള്ള ദുഃഖം എപ്പോഴും യുധിഷ്ഠിരനെ ബാധിച്ചിരുന്നു. പല അവസരങ്ങളിലും കുരുക്ഷേത്ര യുദ്ധക്കെടുതികളെപ്പറ്റി അദ്ദേഹം വ്യാകുലപ്പെട്ടു സംസാരിച്ചിരുന്നു. ഇതുമനസ്സിലാക്കി വ്യാസ മഹർഷി അദ്ദേഹത്തെ കാണാൻ ഹസ്തിനപുരിയിലെത്തി. അദ്ദേഹം പല ഉപദേശങ്ങളും പാണ്ഡവർക്ക് നൽകി. തുടർന്ന് യുധിഷ്ഠിരന്റെ മനസ്സിനെ ബാധിച്ച പാപഭാരം മാറ്റുവാനായി [[അശ്വമേധയാഗം]] നടത്താൻ നിർദ്ദേശിച്ചു. കൃഷ്ണനും ഇതുതന്നെ അദ്ദേഹത്തോട് ഉപദേശിച്ചു. ഇരുവരുടേയും നിർദ്ദേശാനുസരണയോടെ യുധിഷ്ഠിരൻ അശ്വമേധയാഗം നടത്തി. ഇതിനുള്ള ധനം കൃഷ്ണനിർദ്ദേശത്താൽ ഹിമാലയത്തിൽ നിന്നും കണ്ടെടുക്കുകയായിരുന്നു. അശ്വപ്രയാണത്തിനനുഗമിച്ചത് പാർത്ഥനായിരുന്നു. സിന്ധുരാജ്യത്ത് അശ്വം എത്തിയതിനെത്തുടർന്ന് ജയദ്രഥന്റെ പുത്രനായ [[സുരഥൻ]] അർജ്ജുനബാണങ്ങളെ ഭയന്ന് ഹൃദയം പൊട്ടി മരിച്ചു. ഇതറിഞ്ഞ് വളരെ സങ്കടപ്പെട്ട് [[ദുശ്ശള]] അനുജനായ അർജ്ജുനനെ വന്നുകണ്ടു. ജ്യേഷ്ഠത്തിയുടെ ആശിർവാദങ്ങളോടെ അർജ്ജുനൻ അശ്വപ്രയാണം വീണ്ടും തുടർന്നു. (ദുശ്ശളയും സുരഥന്റെ പത്നിയും അവരുടെ കൈക്കുഞ്ഞായിരുന്ന പുത്രനും പിന്നീട് യുധിഷ്ഠിരന്റെ അശ്വമേധയാഗത്തിൽ പങ്കെടുക്കാൻ എത്തിയിരുന്നു). ==== താമ്രാവതി ==== താമ്രാവതിയിലെ രാജാവായിരുന്ന [[മയൂരധ്വജൻ]] ഈ അവസരത്തിൽ അശ്വമേധയാഗം നടത്താൻ തീരുമാനിക്കുകയും യാഗദീക്ഷയെത്തുടർന്ന് അദ്ദേഹത്തിന്റെ പുത്രൻ താമ്രധ്വജൻ അശ്വപ്രയാണത്തിനു അനുഗമിച്ചു. ഇതു കുതിരകളും താമ്രാവതിക്കടുത്ത് വെച്ച് കണ്ടുമുട്ടുകയും തുടർന്ന് യുദ്ധത്തിലേക്ക് എത്തിച്ചേരുകയും ചെയ്തു. അവസാനം താമ്രധജൻ യുധിഷ്ഠിരന്റെ രാജത്വം അംഗീകരിക്കുകയും യുദ്ധം അവസാനിപ്പിക്കുകയും ചെയ്തു. ==== മണലൂർ ==== അർജ്ജുനന്റെ പത്നിയായ ചിത്രാംഗദയുടെ രാജ്യമായിരുന്നു മണലൂർ. യുദ്ധാനന്തരം ജീവിച്ചിരുന്ന ഏക പാണ്ഡവപുത്രനായ ബഭ്രുവാഹനനായിരുന്നു അവിടുത്തെ രാജാവ്. ബഭ്രുവാഹനൻ അശ്വത്തെ പിടിച്ചുകെട്ടുകയും തുടർന്നുണ്ടായ യുദ്ധത്തിൽ അർജ്ജുനൻ മോഹലാസ്യപ്പെട്ട് വീഴുകയും ചെയ്തു. പാർത്ഥനു പുത്രന്റെ മുൻപിൽ തോൽവി സംഭവിച്ചപ്പോഴും, ബഭ്രുവാഹനൻ തന്റെ വലിയച്ഛന്റെ രാജത്വം അംഗീകരിച്ച് അദ്ദേഹത്തിനു കപ്പം കൊടുത്ത് അശ്വത്തെ വണങ്ങി യാഗത്തിൽ പങ്കെടുത്തു. == യുദ്ധസമയത്തെ പാണ്ഡവരുടെ പ്രായം == യുദ്ധസമയത്ത് [[യുധിഷ്ഠിരൻ|ധർമ്മപുത്രർക്ക്]] 72 വയസ്സുണ്ടായിരുന്നുവെന്നു ഗ്രന്ഥകാരൻ മഹാഭാരതത്തിൽ എഴുതിയിരിക്കുന്നു. ഭീമസേനനു 71-ഉം, അർജ്ജുനനും 70-ഉം, നകുല-സഹദേവന്മാർക്കു 69 വയസ്സു വീതവുമുണ്ടായിരുന്നു. ശ്രീകൃഷ്ണനു അർജ്ജുനനിലും 6-മാസത്തെ പ്രായകൂടുതലായിരുന്നുവെന്നു ഗ്രന്ഥകാരൻ ഭാഗവതത്തിലും മഹാഭാരതത്തിലും പറയുന്നുണ്ട്. കൗരവാദികൾ നൂറുപേരും അർജ്ജുനനിൽ മൂത്തതും ഭീമനിൽ ഇളയവരുമാണ്. 72-ആം വയസ്സിൽ ഹസ്തിനപുരിയിൽ ചന്ദ്രവംശത്തിന്റെ രാജാവായി ധൗമ്യനാൽ അഭിഷിക്തനായ യുധിഷ്ഠിരൻ ത്തുടർന്ന് 36 വർഷം രാജ്യം ഭരിച്ചു.<ref>മഹാഭാരതം -- ഡോ.പിഎസ്.നായർ -- വിദ്യാരംഭം പബ്ലിഷേസ്, ആലപ്പുഴ</ref>. അതിനുശേഷം പൗത്രനായ [[പരീക്ഷിത്|പരീക്ഷിത്തിനെ]] രാജാവായി അഭിഷേകം നടത്തി പാണ്ഡവർ വനവാസം സ്വീകരിച്ചു. == അവലംബം == {{Reflist|2}} === കുറിപ്പുകൾ === {{Reflist|group="N"}} {{കുറിപ്പ്|൧|'''നിഷ്പക്ഷ രാജ്യങ്ങൾ :''' കേകേയം, ദ്വാരക, മഥുര, വിദർഭ, മഗധ രാജ്യങ്ങൾ രണ്ടു കൂട്ടരോടും ശത്രുതയില്ലാതെ യുദ്ധത്തിൽ പങ്കെടുത്തു. <big>കേകേയ സൈന്യം :</big>രണ്ടു കൂട്ടത്തിലും യുദ്ധം ചെയ്തു; <big>ദ്വാരക സൈന്യം :</big>കൃതവർമ്മാവിന്റെ നേതൃത്വത്തിൽ ഒരു സൈന്യവ്യൂഹം കൗരവപക്ഷത്തും, ഭഗവാൻ കൃഷ്ണൻ പാണ്ഡവ പക്ഷത്തും, മറ്റു ചിലർ നിഷ്പക്ഷമായും നിന്നു; <big>മഥുര സൈന്യം :</big>ഉഗ്രസേന നിർദ്ദേശത്താൽ പ്രധാന സൈന്യവ്യൂഹം പാണ്ഡവപക്ഷത്തും കുറച്ചുപേർ കൃതവർമ്മാവിനൊപ്പവും യുദ്ധം ചെയ്തു. <big>വിദർഭ സൈന്യം :</big>രുക്മിണിയുടെ സഹോദരനായ രുഗ്മി രാജകുമാരൻ ഒരു സൈന്യവ്യൂഹവുമായി കൗരവപക്ഷത്തും പിതാവായ വിദർഭൻ തന്റെ സൈന്യത്തിന്റെ പ്രധാന ഭാഗത്തെ പാണ്ഡവർക്കായി അയച്ചു കൊടുത്തു.<big> മഗധ സൈന്യം :</big>ജരാസന്ധന്റെ മരണത്തിനുശേഷം അദ്ദേഹത്തിന്റെ പുത്രന്മാർ പാണ്ഡവരുമായി സൗഖ്യമായിരുന്നു. മഗധ രാജകുമാരൻ തന്റെ കീഴിലുള്ള സൈന്യവുമായി പാണ്ഡവപക്ഷത്തു ചേർന്നു യുദ്ധം ചെയ്തു. ജരാസന്ധന്റെ പുത്രിമാർ വിവാഹം ചെയ്തിരുന്നത് കംസനെയായിരുന്നു. അതിനാൽ അവരുടെ ബന്ധുജനങ്ങൾ കൗരവപക്ഷത്തും ചേർന്നു യുദ്ധത്തിൽ ഏർപ്പെട്ടു.}} === സംഗ്രഹ ഗ്രന്ഥങ്ങൾ === * മഹാഭാരതം -- തുഞ്ചത്ത് രാമാനുജൻ എഴുത്തച്ഛൻ -- മാതൃഭൂമി പ്രസിദ്ധീകരണം, കോഴിക്കോട് * മഹാഭാരതം -- ഡോ.പി.എസ്. നായർ -- വിദ്യാരംഭം പ്രസിദ്ധീകരണം, ആലപ്പുഴ * വ്യാസ മഹാഭാരതം -- ആംഗലേയ പരിഭാഷ -- കിസാരി മോഹൻ ഗാംഗുലി * മഹാഭാരതം (ആംഗലേയം) -- സി. രാജഗോപാലാചാരി -- ഭാരതീയ വിദ്യാഭവൻ * ശ്രീമദ് ഭഗവദ്ഗീത -- എം.എസ്. ചന്ദ്രശേഖരവാര്യർ : പരിഭാഷ -- ഡി.സി.ബുക്സ് പ്രസിദ്ധീകരണം, കോട്ടയം * വിദുര നീതി -- ആംഗലേയ പരിഭാഷ -- കിസാരി മോഹൻ ഗാംഗുലി * പ്രാചീന ഇന്ത്യ -- ആർ.എസ്. ശർമ്മ -- ഡി.സി. ബുക്സ്, കോട്ടയം * ഋഗ്വേദ സംഹിത (ആംഗലേയം) -- ഫെഡ്റിക് മാക്സ് മുള്ളർ * ഇന്ത്യയുടെ സാംസ്കാരിക ചരിത്രം (ആംഗലേയം) -- ശിശിർകുമാർ ദാസ് * മഹാഭാരതം (ആംഗലേയം) -- ദി ഗ്രേറ്റെസ്റ്റ് സ്പിരിച്യുൽ എപിക് ഓഫ് ആൾ ദി ടൈം -- കൃഷ്ണ ധർമ്മ -- ടോർച്ച് ലൈറ്റ് പബ്ലിഷിംഗ് * ശ്രീ മഹാഭാഗവതം മൂലകൃതി (മലയാള വ്യാഖ്യാന സഹിതം) * മഹാഭാഗവതം -- ഡോ.പി.എസ്സ് നായർ -- വിദ്യാരംഭം പ്രസിദ്ധീകരണം, ആലപ്പുഴ * ദേവീമഹാഭാഗവതം -- ഡോ.പി.എസ്സ് നായർ -- വിദ്യാരംഭം പ്രസിദ്ധീകരണം, ആലപ്പുഴ == യുദ്ധത്തിലെ പതിനെട്ടിന്റെ പ്രത്യേകതകൾ == {{Commons category|Mahabharata}} {| class="wikitable" width="69%" border="1" cellpadding="5" cellspacing="0" align="centre" |- | style="background:#C2ECBB;" | പതിനെട്ടുദിവസങ്ങൾ || style="background:#C2ECBB;" | കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധം നീണ്ടുനിന്നത് പതിനെട്ട് ദിവസങ്ങളാണ് |- | style="background:#C2ECBB;" | പതിനെട്ടദ്ധ്യായങ്ങൾ || style="background:#C2ECBB;" | [[ഭഗവദ്ഗീത|ഭഗവദ്ഗീതയിൽ]] പതിനെട്ട് അദ്ധ്യായങ്ങളുണ്ട് |- | style="background:#C2ECBB;" | പതിനെട്ടക്ഷൗഹിണി || style="background:#C2ECBB;" | ഇരുപക്ഷത്തുമായി പതിനെട്ട് [[അക്ഷൗഹിണി]] സൈന്യം യുദ്ധത്തിൽ പങ്കെടുത്തു |- | style="background:#C2ECBB;" | പതിനെട്ടുപസൈന്യാധിപർ || style="background:#C2ECBB;" | ഇരുസേനയിലുമായി പതിനെട്ട് [[സൈന്യാധിപൻ|ഉപസൈന്യാധിപന്മാർ]] ഉണ്ടായിരുന്നു |- | style="background:#C2ECBB;" | പതിനെട്ടുവ്യൂഹങ്ങൾ || style="background:#C2ECBB;" | കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധത്തിൽ പതിനെട്ട് [[ചക്രവ്യൂഹം|സേനാവ്യൂഹങ്ങൾ]] ഉപയോഗിച്ചു |- | style="background:#C2ECBB;" | പതിനെട്ടുനിയമങ്ങൾ || style="background:#C2ECBB;" | യുദ്ധം അനുശാസിച്ച [[നിയമം|നിയമങ്ങൾ]] പതിനെട്ട് ആയിരുന്നു |- | style="background:#C2ECBB;" | പതിനെട്ടുപാണ്ഡവർ || style="background:#C2ECBB;" | [[പാണ്ഡവർ|പാണ്ഡവരും]] അവരുടെ പുത്രന്മാരുമായി പതിനെട്ട് പേരായിരുന്നു |- | style="background:#C2ECBB;" | പതിനെട്ടുപർവ്വങ്ങൾ || style="background:#C2ECBB;" | [[വ്യാസൻ|വ്യാസ]] രചിത [[മഹാഭാരതം|മഹാഭാരതത്തിൽ]] പതിനെട്ട് പർവ്വങ്ങൾ ഉൾക്കൊള്ളുന്നു |} {{Mahabharata}} [[വർഗ്ഗം:പുരാണത്തിലെ യുദ്ധങ്ങൾ]] [[വർഗ്ഗം:കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധം]] dbtr41fr45aea6zxtybfjc43frnjvju 4546995 4546994 2025-07-09T11:50:00Z Archangelgambit 183400 /* യുദ്ധം */ അക്ഷരപിശക് തിരുത്തി 4546995 wikitext text/x-wiki {{Prettyurl|Kurukshetra War}} {{Infobox military conflict |conflict=<big>കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധം</big><br />(മഹാഭാരതയുദ്ധം) |image=[[Image:Kurukshetra.jpg|300px]] |caption=കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധഭൂമി:ചിത്രകാരന്റെ ഭാവനയിൽ |date=''':''' കൃത്യമായ കാലഘട്ടം ലഭ്യമല്ല<br />(ബി.സി.6000 – ബി.സി.3000) <ref>Yogananda, Paramahansa (2007). [Diamond Pocket Books (P) Ltd God Talks With Arjuna]. Diamond Pocket Books (P) Ltd. p. xxi. ISBN 9788189535018. "the dates proposed for the Kurukshetra war range from as early as 6000 BC to as recently as 500 BC''</ref><br />18 ദിവസങ്ങൾ നീണ്ടുനിന്നു |place=''':''' [[കുരുക്ഷേത്രം|കുരുക്ഷേത്ര]], [[ഹരിയാന]], [[ഇന്ത്യ]]<ref>ഇന്ത്യയുടെ സാംസ്കാരിക ചരിത്രം -- ശിശിർകുമാർ ദാസ് ISBN 978-8172017989</ref><br />[[കുരുക്ഷേത്ര|Coordinates: 29°59′00″N 76°49′00″E]] |territory= |result=''':''' -ഇരുപക്ഷത്തും കനത്ത ആൾനാശത്തോടെയുള്ള പാണ്ഡവ വിജയം.<br /> -[[യുധിഷ്ഠിരൻ]] ഹസ്തിനപുരിയുടെ ചക്രവർത്തിയായി സ്ഥാനാരോഹിതനായി.<br /> -ധൃതരാഷ്ട്രരുടെ നിഷ്കാസനം.<br /> -ചേദി, സിന്ധു ,അംഗം, പാഞ്ചാലം,മത്സ്യം,കലിംഗം, ത്രിഗർത്തം, ഗാന്ധാരം തുടങ്ങിയവടക്കമുള്ള രാജ്യങ്ങളിൽ അവകാശപ്രശ്നങ്ങൾ. |combatant1=[[പാണ്ഡവർ]]'''<br />, [[പാഞ്ചാലം]], [[കാശി]], [[മത്സ്യം]], [[ചേദി]], [[പാണ്ഡ്യം]], [[മഗധ]], [[കേകേയം]], [[ദ്വാരക]], [[മഥുര]], [[വിദർഭ]]{{സൂചിക|൧}} |combatant2=[[കൗരവർ]]'''<br />[[ഹസ്തിനപുരി]], [[അംഗം]], [[സിന്ധു]], [[അവന്തി]], [[മാഹിഷ്മതി]], [[ഗാന്ധാരം]], [[മാദ്രം]], [[കാംബോജം]],[[ത്രിഗർത്തം]], [[പ്രാഗ്ജ്യോതിഷം]], [[കലിംഗം]], [[കേകേയം]], [[ദ്വാരക]], [[മഥുര]], [[വാൽഹികം]]{{സൂചിക|൧}} |commander1=[[ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ]]( സർവ്വ സൈന്യാധിപൻ 1-18 ദിവസങ്ങൾ) <br>അർജ്ജുനൻ<br>ഭീമൻ<br>യുധിഷ്ഠിരൻ<br> നകുലൻ<br>സഹദേവൻ<br>ദ്രുപദൻ<br>വിരാടൻ<br>സാത്യകി<br>അഭിമന്യു<br> ഘടോൽകചൻ<br>ശ്രീകൃഷ്ണൻ |commander2=[[ഭീഷ്മർ]](1-10ദിവസങ്ങൾ) <br>[[ദ്രോണർ]](11-15 ദിവസങ്ങൾ)<br>[[കർണ്ണൻ]](16-17 ദിവസങ്ങൾ)<br>[[ശല്യർ]](ദിവസം 18)<br>[[അശ്വത്ഥാമാവ്]](ദിവസം 18) <br>ദുര്യോധനൻ<br>ദുശ്ശാസനൻ<br>ശകുനി<br>കൃപർ<br>ഭഗദത്തൻ<br>ബഹ്ലികൻ<br>വികർണൻ<br>അലമ്പുഷൻ<br>ഭൂരിശ്രവസ്സ്<br>കൃതവർമാവ് |strength1=[[7 (അക്കം)|7]] [[അക്ഷൗഹിണി|അക്ഷൗഹിണികൾ]]'''<br>[[ആന]]= 153,090<br />[[രഥം]]= 153,090<br />[[കുതിര]]= 459,270<br />കാലാൾ= 765,450<br />(1,530,900 സൈന്യം) |strength2=[[11 (സംഖ്യ)|11]] [[അക്ഷൗഹിണി|അക്ഷൗഹിണികൾ]]'''<br>[[ആന]]= 240,570<br />[[രഥം]]= 240,570<br />[[കുതിര]]= 721,710<br />കാലാൾ=1,202,850<br />(2,405,700 സൈന്യം) |casualties1=എട്ടുപേർ ഒഴിച്ച് എല്ലാവരും<br />([[പാണ്ഡവർ|പഞ്ചപാണ്ഡവർ]], [[ശ്രീകൃഷ്ണൻ]], [[സാത്യകി]], [[യുയുത്സു]]) |casualties2=മൂന്നുപേർ ഒഴിച്ച് എല്ലാവരും<br />([[അശ്വത്ഥാമാവ്]], [[കൃപർ]], [[കൃതവർമ്മാവ്]]) }} [[ഇന്ത്യ|ഇന്ത്യൻ]] [[ഇതിഹാസം|ഇതിഹാസമായ]] [[മഹാഭാരതം|മഹാഭാരതത്തിൽ‌]] വർണിച്ചിരിക്കുന്ന യുദ്ധമാണ് '''കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധം'''. [[ചന്ദ്രവംശം|ചന്ദ്രവംശജനായ]] കുരുവിൻ്റെ വംശത്തിൽപ്പെട്ട ഹസ്തിനപുരത്തിൻ്റെ രാജാവ് [[ധൃതരാഷ്ട്രർ|ധൃതരാഷ്ട്രരുടെ]] പുത്രന്മാരും ([[കൗരവർ]]), അദ്ദേഹത്തിന്റെ അനുജൻ [[പാണ്ഡു|പാണ്ഡുവിന്റെ]] പുത്രന്മാരും ([[പാണ്ഡവർ]]) ഇരുകൂട്ടരുടെയും സഖ്യകക്ഷികളും മുഖ്യ എതിരാളികളായി ഈ യുദ്ധത്തിൽ പോരടിച്ചു. ഇപ്പോഴുള്ള [[ഹരിയാന|ഹരിയാനയിലെ]] [[കുരുക്ഷേത്രം|കുരുക്ഷേത്ര]] എന്ന സ്ഥലത്തുവെച്ചു നടന്നതിനാൽ കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധം എന്നറിയപ്പെട്ടു.<ref>{{Cite web |url=http://kurukshetra.nic.in/history/history.htm |title=ആർക്കൈവ് പകർപ്പ് |access-date=2011-09-05 |archive-date=2012-03-11 |archive-url=https://web.archive.org/web/20120311042020/http://kurukshetra.nic.in/history/history.htm |url-status=dead }}</ref>. ഇതിഹാസത്തിൽ കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധം പതിനെട്ട് ദിവസങ്ങൾ നീണ്ടു നിന്നതായി പറയുന്നു. യുദ്ധത്തിൽ ഇരുപക്ഷത്തുമായി പതിനെട്ട് [[അക്ഷൗഹിണി|അക്ഷൗഹിണികൾ]] പങ്കെടുത്തു നാമാവശേഷമായി. പാണ്ഡവപക്ഷത്ത് ഏഴ് അക്ഷൗഹിണി പടസമൂഹങ്ങൾക്ക് സർവ്വസേനാധിപതിയായി പാഞ്ചാല രാജകുമാരനായ [[ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ|ധൃഷ്ടദ്യുമ്നനും]], കൗരവരുടെ പതിനൊന്ന് അക്ഷൗഹിണി പടയുടെ സർവ്വസേനാധിപതിയായി [[ഭീഷ്മർ|ഭീഷ്മരും]] യുദ്ധം നയിച്ചു. ഒരാൾ '''അഗ്നിയിൽ നിന്നും''', മറ്റൊരാൾ '''ജലത്തിൽ നിന്നും''' ജനിച്ചവരായിരുന്നു എന്നാണ് സങ്കല്പം. [[ഭീഷ്മർ]] [[മഹാഭാരതം|മഹാഭാരതയുദ്ധത്തിൽ]] ആദ്യ പത്തു ദിവസങ്ങൾ സർവ്വസേനാധിപതിയായും, ഭീഷ്മരുടെ ശരശയ്യയെത്തുടർന്ന് അടുത്ത അഞ്ചു ദിനങ്ങൾ ആചാര്യനായ [[ദ്രോണർ|ദ്രോണരും]], അദ്ദേഹത്തിന്റെ മരണശേഷം തുടർന്നുള്ള രണ്ടു ദിവസങ്ങൾ അംഗാധിപതിയായ [[കർണ്ണൻ|കർണ്ണനും]], അവസാനദിവസമായ പതിനെട്ടാം നാൾ മാദ്രേശൻ [[ശല്യർ|ശല്യരും]] കൗരവർക്കുവേണ്ടി സർവ്വസൈന്യാധിപതിയായി. പതിനെട്ടാം നാൾ രാത്രിയിൽ [[അശ്വത്ഥാമാവ്|അശ്വത്ഥാമാവിനെ]] സർവ്വസേനാധിപതിയായി മരണശയ്യയിൽ കിടന്ന [[ദുര്യോധനൻ]] വാഴിച്ചു. അരദിവസത്തേക്ക് [[അശ്വത്ഥാമാവ്|ദ്രൗണിയും]] കൗരവർക്കുവേണ്ടി യുദ്ധം നയിച്ചു. == ചരിത്രരേഖകൾ == [[File:Brahma Sarovar.JPG|170px|thumb|left|[[കുരുക്ഷേത്ര|കുരുക്ഷേത്രയിലെ]] ബ്രഹ്മസരോവരം]] [[വ്യാസൻ|വ്യാസരചിതമായ]] [[മഹാഭാരതം|മഹാഭാരതത്തിലെ]] പ്രധാന പ്രതിപാദ്യവിഷയമായ കുരുക്ഷേത്ര യുദ്ധം നടന്ന കാലഘട്ടത്തെക്കുറിച്ച് പല ചരിത്രകാരന്മാരും വിവിധ അഭിപ്രായങ്ങൾ രേഖപ്പെടുത്തിയിരിക്കുന്നു. പ്രസിദ്ധ ചരിത്രകാരനായ ബ്രിട്ടീഷ് വംശജൻ ആർതർ ലെവലിൻ ബാഷത്തിന്റെ (1914-1985) അഭിപ്രായമനുസരിച്ച് കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധം നടന്നത് [[അയോയുഗം|അയോയുഗത്തിൽ]] ബി.സി. 10-ആം നൂറ്റാണ്ടിലാണ്.<ref>Professor A.L. Basham, My Guruji and Problems and Perspectives of Ancient Indian History and Culture, -- Sachindra Kumar Maity -- Abhinav Publications, India</ref>. മറ്റൊരു ചരിത്രകാരനും ഹാർവാഡ് സർവ്വകലാശാലയിലെ പ്രസിദ്ധ സംസ്കൃത പണ്ഡിതനുമായ ഡച്ച് വംശജൻ മൈക്കിൾ വിറ്റ്സെലിന്റെ അഭിപ്രായത്തിൽ യുദ്ധം നടന്നത് വേദകാലഘട്ടത്തിൽ [[അയോയുഗം|അയോയുഗത്തിൽ]] ബി.സി. 1200 - ബി.സി. 800നും ഇടയ്ക്കാണ്.<ref>M. Witzel, Early Sanskritization: Origin and Development of the Kuru state, EJVS vol.1 no.4 (1995); also in B. Kölver (ed.), Recht, Staat und Verwaltung im klassischen Indien. The state, the Law, and Administration in Classical India, München, R. Oldenbourg, 1997, p.27-52</ref>. മഹാഭാരതയുദ്ധത്തിനുശേഷം 36 വർഷങ്ങൾ കഴിഞ്ഞ് കലിയുഗം ആരംഭിച്ചുവെന്നാണു് മഹാഭാരതത്തിലെ ഐതിഹ്യം <ref>മഹാഭാരതം -- തുഞ്ചത്ത് രാമാനുജൻ എഴുത്തച്ഛൻ -- മാതൃഭൂമി പബ്ലീഷേഷ്സ്</ref>. ക്രി.വർഷം 476-ൽ ജനിച്ച പുരാതന [[ഭാരതം|ഭാരതത്തിലെ]] മികച്ച ഗണിതശാസ്ത്രജ്ഞനും, ജ്യോതിശാസ്ത്രജ്ഞനും ആയിരുന്ന [[ആര്യഭടൻ|ആര്യഭട്ടന്റെ]] നിഗമനത്തിൽ കലിയുഗം ആരംഭിച്ചിട്ട് ക്രി.വർഷം 2000-ൽ 5102 വർഷങ്ങൾ കഴിഞ്ഞു. അദ്ദേഹം പറയുന്നതിങ്ങനെ; "കലിവർഷം 3601-ൽ 23 വയസ്സ് പ്രായം അദ്ദേഹത്തിനുണ്ടായിരുന്നു. അതനുസരിച്ച് ബി.സി. 3139-ലാണ് കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധം നടന്നത്.<ref>http://www.thevedicfoundation.org/bhartiya_history/mahabharat.htm</ref> ജർമൻ തത്ത്വശാസ്ത്രജൻ [[മാക്സ് മുള്ളർ|ഫെഡ്റിക് മാക്സ് മുള്ളറിന്റെ]] (1823-1900) അഭിപ്രായത്തിൽ ഋഗ്വേദസംഹിതകളുടെ രചന നടന്നതും [[വേദ കാലഘട്ടം|വേദ കാലഘട്ടത്തിൽ]] ബി.സി. 1700 - ബി.സി. 1100 കളിലാണെന്ന് അവകാശപ്പെടുന്നു <ref>Rig-Veda-Samhita : The Sacred Hymns of the Brahmans -- Friedrich M. Mueller (ഫെഡ്റിക് മാക്സ് മുള്ളർ)</ref><ref>പ്രാചീന ഇന്ത്യ -- ISBN : 9788126417544 -- ആർ.എസ്. ശർമ്മ -- ഡി.സി. ബുക്സ്, കോട്ടയം</ref>. == മഹാഭാരതം (കാവ്യം) == [[പ്രമാണം:Vyasa and Ganesa.jpg|right|thumb|170px|ഇതിഹാസരചന: വ്യാസനും ഗണപതിയും (ചിത്രം)]] കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധം പ്രതിപാദിച്ചിരിക്കുന്നത് [[ഇന്ത്യ|ഇന്ത്യയിലെ]] [[ഇതിഹാസം|ഇതിഹാസങ്ങളിൽ]] ഒന്നായ [[വ്യാസൻ|വ്യാസരചിതമായ]] [[മഹാഭാരതം|മഹാഭാരതത്തിലെ]] ആറു മുതൽ പത്തുവരെയുള്ള പർവ്വങ്ങളിലായാണ് <ref>ഭീമസേനൻ -- കുലപതി കെ.എം. മുൻഷി -- ഡി.സി. ബുക്സ്, കോട്ടയം</ref>. ചില പണ്ഡിതന്മാരുടെ അഭിപ്രായത്തിൽ 3800 വർഷം മുൻപാണ്‌ വ്യാസൻ ജീവിച്ചിരുന്നത്. തന്റെ പുത്രന്മാരുടേയും പൗത്രന്മാരുടേയും അവരുടെ പുത്രന്മാരുടേയും ബന്ധുജനങ്ങലുടേയും കഥയിൽ തന്നെയും ഉൾപ്പെടുത്തി. അദ്ദേഹം പറഞ്ഞു കൊടുക്കുന്നതനുസരിച്ച്‌ [[ശ്രീ ഗണപതി]] അതു എഴുതി സൂക്ഷിച്ചു എന്നാണ് മഹാഭാരതത്തിന്റെ ഐതിഹ്യം. ആകാരണത്താൽ വ്യാസൻ ഒരേസമയം രചയിതാവും, കഥാപാത്രവും, കഥയിലെ സാക്ഷിയുമായി മാറി. വേദകാലത്തെ ഒരു പ്രധാന ഋഷികുടുംബാംഗമായ വസിഷ്ഠമഹർഷിയുടെ പുത്രനായ പരാശരമുനിക്ക് ഒരു മുക്കുവസ്ത്രീയായ സത്യവതിയിൽ ഉണ്ടായ പുത്രനാണ്‌ വ്യാസൻ എന്ന ദ്വൈപായനൻ. അമ്മയെപ്പോലെ തന്നെ കറുത്തനിറമായതിനാലും ദ്വീപിൽ വച്ച് ജനിച്ചതിനാലും കൃഷ്ണദ്വൈപായനൻ എന്നും അറിയപ്പെട്ടു. ചെറുപ്പത്തിലേ തന്നെ സന്ന്യാസം സ്വീകരിച്ചെങ്കിലും അദ്ദേഹത്തിനു ശ്രീശുകൻ എന്ന ഒരു പുത്രനുണ്ടായിരുന്നതായി പുരാണങ്ങൾ ഘോഷിക്കുന്നു. ദ്വൈപായനൻ തന്റെ യൗവനകാലത്തുതന്നെ അവശേഷിച്ചിരുന്ന വേദമന്ത്രങ്ങൾ എല്ലാം ശേഖരിച്ച് അവക്ക് രൂപവും ഉച്ചാരണരീതിയും സ്ഥാപിച്ചു. ആ രീതിയിലാണ്‌ അവ ഇന്നും അറിയപ്പെടുന്നത് എന്നു കരുതുന്നു. ഇതുമൂലം ജനങ്ങൾ അദ്ദേഹത്തെ ആദരപൂർവ്വം വേദവ്യാസൻ എന്ന് വിളിച്ചുപോന്നു. ചരിത്രകാരന്മാരുടെ അഭിപ്രായത്തിൽ മൂന്ന് ഘട്ടങ്ങളിലൂടെയാണ് മഹാഭാരതം ഇന്നുകാണുന്ന രൂപത്തിലെത്തിയത്. അതിലെ ആദ്യഘട്ടം മൂലകൃതിയുടെ രചനയിൽ നിന്നും തുടങ്ങുന്നു. രണ്ട് കുലങ്ങൾ -- കൗരവരും, പാണ്ഡവരും -- തമ്മിലുള്ള കലഹവും അതിനെത്തുടർന്നുള്ള മഹായുദ്ധവുമാണ് മഹാഭാരത ഇതിവൃത്തം. വളരെക്കാലം ഇവർ തമ്മിൽ വഴക്കിടുകയും അവസാനം ഒരു ജനതയായി മാറുകയും ചെയ്തുവെന്ന് ഭാരതത്തിൽ എഴുതിയിരിക്കുന്നതായിരുന്നു [[ജയം (വ്യാസകാവ്യം)|ജയം]] എന്ന മഹാഭാരതത്തിന്റെ ആദ്യരൂപം. പാണ്ഡവരുടെ ജയം എന്നതാവാം ഈ ഗ്രന്ഥത്തിനു ഇത്തരമൊരു പേരുവരാൻ കാരണം.<ref>ജയ്: ആൻ ഇലുസ്റ്റ്രേറ്റഡ് റിറ്റേലിംഗ് ഓഫ് ദ മഹാഭാരത് -- ദേവദത്ത് പഠ്നായിക് -- പെൻഗിൻ ബുക്സ്</ref> മൂലകൃതിയിൽ ബ്രഹ്മാവിനാണ് ഈശ്വരസങ്കല്പം. യുദ്ധഗാനങ്ങളെല്ലാം പിൽക്കാലത്ത് ക്രോഡീകരിച്ച് വ്യാസൻ ഗ്രന്ഥം രചിച്ചു എന്നതിനാൽ തന്നെ എഴുത്തുസമ്പ്രദായം കണ്ടുപിടിക്കപ്പെട്ടതിനുശേഷമാവണം ഇത് എന്ന് അനുമാനിക്കാം. === സൂതപൗരാണികൻ === [[പ്രമാണം:00001 Ugrasrava and Saunaka.jpg|right|thumb|170px|നൈമിശാരണ്യം: സൂതനും ശൗനകാദികളും (ചിത്രം)]] [[കലിയുഗം|കലിയുഗാരംഭത്തിൽ]] [[ഗോമ്‌തീ നദി|ഗോമദീനദിക്കരയിൽ]] [[നൈമിശാരണ്യം]] എന്ന സ്ഥലത്തുവെച്ച് പന്ത്രണ്ട് വർഷംകൊണ്ടവസാനിക്കുന്ന ഒരു മഹായജ്ഞം [[ശൗനകൻ|ശൗനകാദിമുനികൾ]] ആരംഭിച്ചു. [[ബ്രഹ്മാവ്|ബ്രഹ്മപുത്രനായ]] [[ഭൃഗു|ഭൃഗുമുനിയുടെ]] പുത്രനായ [[ച്യവനൻ|ച്യവനമഹർഷിയുടെ]] പുത്രനായ [[പ്രമതി|പ്രമതിക്ക്]] [[അപ്സരസ്സ്|ഘൃതാചി]] എന്ന [[അപ്സരസ്സ്|അപ്സരസ്ത്രീയിൽ]] രുരു, ശുനകൻ എന്നീരണ്ടു പുത്രന്മാർ ജനിച്ചു. അവരിൽ ശുനകന്റെ പുത്രനാണ് [[ശൗനകൻ|ശൗനകമഹർഷി]]. യാഗത്തിൽ പങ്കെടുക്കാൻ ലോമഹർഷസുതന്റെ പുത്രനായ [[ഉഗ്രശ്രവസ്സ്]] എന്ന സൂതപൗരാണികനും<ref>ബ്രാഹ്മണവനിതയിൽ ക്ഷത്രിയനുണ്ടാവുന്ന പുത്രനെയാണ് സൂതൻ എന്നു വിളിക്കുന്നത്.</ref> എത്തി. വ്യാസശിഷ്യനായിരുന്ന അദ്ദേഹം ഒരിക്കൽ കേട്ടത് അതേപടി മറ്റുള്ളവരെ പറഞ്ഞുകേൾപ്പിക്കാനുള്ള കഴിവുണ്ടായിരുന്നതിനാൽ ഉഗ്രശ്രവസ്സ് എന്നറിയപ്പെട്ടു. [[പരീക്ഷിത്ത്|പരീക്ഷിത്]] മഹാരാജാവ് [[തക്ഷകൻ|തക്ഷദംശത്തെ]] തുടർന്നു മരിക്കുകയും ആ വൈരാഗ്യത്തിൽ അദ്ദേഹത്തിന്റെ പുത്രൻ ജനമേജയൻ [[സർപ്പസത്രയാഗം]] നടത്തുകയും ചെയ്തു.<ref>http://www.sacred-texts.com/hin/m01/m01055.htm മഹാഭാരതം -- അസ്തികചരിത്രം</ref><ref>http://www.shvoong.com/humanities/1758029-astika-maharaj-ankur-bhadauria/ {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20101103045249/http://www.shvoong.com/humanities/1758029-astika-maharaj-ankur-bhadauria/ |date=2010-11-03 }} ജരൽകാരുവിന്റെ പുത്രൻ അസ്തികൻ</ref> ആ സന്ദർഭത്തിൽ അദ്ദേഹത്തെക്കണ്ട് ആശിർവദിക്കാനെത്തിയ [[വ്യാസൻ|വ്യാസമഹർഷിയോട്]] പുണ്യകഥനം നടത്താൻ [[ജനമേജയൻ]] അഭ്യർത്ഥിക്കുകയും, അദ്ദേഹം തന്റെ ശിഷ്യനായ വൈശാമ്പയനോട് ഭാരതകഥ വിശദീകരിക്കുവാൻ ആവശ്യപ്പെടുകയും, വൈശാമ്പയൻ ജനമേജയസദസ്സിൽ കഥനം നടത്തുകയും ചെയ്തു. ആ സമയത്ത് അവിടെ സന്നിഹിതനായിരുന്ന ഉഗ്രശ്രവസ്സിനു കഥകേൾക്കുവാനുള്ള ഭാഗ്യം സിദ്ധിച്ചിരുന്നു. അദ്ദേഹമാണ് ശൈനകാദിമുനികൾക്ക് ഭാരതകഥ പറഞ്ഞുകൊടുക്കുന്നത്. അതിനാലാവാം സൂതപൗരാണികൻ പറഞ്ഞുകൊടുക്കുന്നരീതിയിലാണ് മഹാഭാരതം മൂലം എഴുതിയിരിക്കുന്നത്. == യുദ്ധത്തിന്റെ കാരണങ്ങൾ == ഭാരതത്തിലെ ഇതിഹാസങ്ങളിൽ ഒന്നായ മഹാഭാരതത്തിൽ പ്രധാനകഥാതന്തുവായി പ്രതിപാദിച്ചിരിക്കുന്ന യുദ്ധമായ കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധം പ്രധാനമായും മൂന്നുകാരണങ്ങളാലാണ് തുടക്കം കുറിച്ചത്. === കള്ളച്ചൂത് === [[File:Kathakali -Play with Kaurava.jpg|170px|thumb|left|ചൂതുകളിക്കുന്ന [[ശകുനി|ശകുനിയും]], [[കൗരവർ|കൗരവരും]], [[പാണ്ഡവർ|പാണ്ഡവരും]] - (ദുര്യോധനവധം [[കഥകളി]])]] [[കൗരവർ]] [[പാണ്ഡു|പാണ്ഡുപുത്രന്മാരോട്]] രണ്ടുതവണ [[ചൂത്|ചൂതുകളിച്ചു]]. [[ഗാന്ധാരി|ഗാന്ധാരിയുടെ]] സഹോദരനായ [[ശകുനി|ശകുനിയാണ്]] കൗരവർക്കുവേണ്ടി കളിച്ചത്. കള്ളക്കളിയിൽ അഗ്രഗണ്യനായ ശകുനി രണ്ടുതവണയും കൗരവർക്കു വിജയം സമ്മാനിച്ചു.<ref>{{Cite web |url=http://www.thekurukshetragame.com/the-game-of-dice.html |title=ആർക്കൈവ് പകർപ്പ് |access-date=2011-09-06 |archive-date=2011-09-09 |archive-url=https://web.archive.org/web/20110909225711/http://www.thekurukshetragame.com/the-game-of-dice.html |url-status=dead }}</ref> [[ഭീഷ്മർ|ഭീഷ്മരുടെ]] നിർദ്ദേശത്താൽ [[ഇന്ദ്രപ്രസ്ഥം|ഇന്ദ്രപ്രസ്ഥത്തിന്റെ]] രാജാവായി [[യുധിഷ്ഠിരൻ|യുധിഷ്ഠിരനെ]] വാഴിച്ചതിലും, [[മയാസുരൻ|മയാസുര]] നിർമ്മിതമായ [[പാണ്ഡവർ|പാണ്ഡവരുടെ]] സുഖസമൃദ്ധമായ കൊട്ടാര ജീവിതവും അതിലെ പ്രത്യേകതകളും കൗരവർക്കു അവരോടുള്ള കടുത്ത അസൂയക്കു കാരണമായി.ആദ്യത്തെ ചൂതുകളിയിൽ സർവസ്വവും നഷ്ടപ്പെട്ട പാണ്ഡവർക്ക് ധൃതരാഷ്ട്രർ ഇടപെട്ട് നഷ്ടപ്പെട്ടതൊക്കെ തിരികെക്കൊടുത്തുവെങ്കിലും രണ്ടാമതും കൗരവർ ചൂതുകളിക്ക് നടത്തിയ ക്ഷണം സ്വീകരിച്ച് പാണ്ഡവർ കളിച്ചു. ശകുനിയുടെ കള്ളത്തരത്തിൽ വീണ്ടും ചൂതുകളിയിൽ തോറ്റതിനാൽ പന്ത്രണ്ട് വർഷത്തെ [[വനവാസം|വനവാസവും]], അതിനുശേഷം ഒരു വർഷം ഏതെങ്കിലും ഒരു രാജ്യത്ത് പാണ്ഡവർ ഒന്നിച്ചു താമസിച്ച് മറ്റാരാലും തിരിച്ചറിയാതെ [[അജ്ഞാതവാസം|അജ്ഞാതവാസവും]] നടത്താൻ തത്ത്വത്തിൽ തീരുമാനിച്ചു. ഇതു കഴിഞ്ഞു തിരിച്ചു വരുമ്പോൾ ചൂതിൽ തോറ്റ് നഷ്ടപ്പെട്ട രാജ്യവും പദവിയും തിരിച്ചുകിട്ടും. അഥവാ ഒരു വർഷത്തെ അജ്ഞാതവാസത്തിൽ പിടിക്കപ്പെട്ടാൽ വീണ്ടും പന്ത്രണ്ട് വർഷം കാനനവാസം കഴിച്ച് ഒരു വർഷം അജ്ഞാതവാസം നടത്തണം. പക്ഷേ വനവാസവും, അജ്ഞാതവാസവും പൂർത്തിയാക്കി [[പാണ്ഡവർ]] തിരിച്ചെത്തിയിട്ടും അവർക്ക് അവകാശപ്പെട്ട രാജ്യം തിരിച്ചു നൽകാൻ കൗരവർ തയ്യാറായില്ല. കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധത്തിനുള്ള പ്രധാനകാരണം ഇതായിരുന്നു. === ദ്രൗപദീ വസ്ത്രാക്ഷേപം === [[പ്രമാണം:Draupadi & dushashan scene.jpg|200px|ലഘുചിത്രം|ഇടത്ത്‌|ദ്രൗപദീ വസ്ത്രാക്ഷേപം]] ചൂതിൽ തോറ്റ് പണയമായി മാറിയ ദ്രൗപദിയെ കൗരവരിലെ രണ്ടാമനായ [[ദുശ്ശാസനൻ]] ഹസ്തിനപുരി രാജസഭയിൽ ഏവരേയും സാക്ഷി നിർത്തി വസ്ത്രാക്ഷേപം നടത്തി. രജസ്വലയായിരുന്ന [[ദ്രൗപദി]] വരാൻ മടികാണിച്ചപ്പോൾ ഹീനമായി അധിക്ഷേപിച്ച് പിതാമഹന്മാരും മറ്റു ബന്ധുജനങ്ങളും സന്നിഹിതരായിരുന്ന കുരുസഭാമണ്ഡപത്തിലേക്ക് മുടിയിൽ പിടിച്ചു വലിച്ചു കൊണ്ടുവന്നു. മാതാവിനു തുല്യയായ ജ്യേഷ്ഠത്തിയായവളെ പണയവസ്തുവായി മാത്രം കരുതി കേവലബഹുമാനം പോലും കൊടുക്കാതെ അതിഹീനമായി അപമാനിച്ചു. [[കൃഷ്ണൻ]] പാഞ്ചാലിയുടെ സഹായത്തിനു വന്നതിനാൽ അവൾ അതിൽനിന്നും രക്ഷനേടി. പിതൃതുല്യരായവരുടെ മുമ്പിൽ മാനം നഷ്ടപ്പെട്ട ദ്രൗപദി, ദുശ്ശാസനൻ പിടിച്ചു വലിച്ച തന്റെ മുടി പിന്നീട് കെട്ടിയില്ല. ദുശാസനനെ കൊന്ന് അവന്റെ രക്തം തലയിൽതേച്ച് മാത്രമെ അഴിച്ചിട്ട മുടി കെട്ടൂ എന്ന് അവൾ ശപഥം ചെയ്തു. യുദ്ധമുണ്ടാവാതെ ദുശ്ശാസനനെ കൊല്ലാനും അവന്റെ രക്തം മുടിയിൽ പുരട്ടാനുമാവില്ല. ഇത് യുദ്ധത്തിനു കാരണമായ മറ്റൊരു പ്രധാന സംഭവമായിരുന്നു. === ഭീമനോടുള്ള ദ്രോഹം === മറ്റു കൗരവ-പാണ്ഡവരെ അപേക്ഷിച്ച് [[ഭീമൻ|ഭീമനുണ്ടായിരുന്ന]] അമാനുഷികശക്തി വിശേഷത്താൽ, ബാല്യകാലത്തു മുതൽ ദുര്യോധനാദികൾ അസൂയാലുക്കളായിരുന്നു. അന്നുമുതലേ ദുര്യോധനാദികൾ നൂറുപേരും,കർണനും നിരവധി തവണ ഭീമനെ കൊല്ലാനായി പദ്ധതികൾ അവിഷ്കരിച്ച് നടപ്പിലാക്കാൻ ശ്രമിച്ചിരുന്നു<ref>http://www.kidsgen.com/fables_and_fairytales/indian_mythology_stories/poison_kills_poison.htm</ref>. ആയുസ്സിന്റെ ശക്തിയിൽ പലപ്പോഴും അതിൽ നിന്നും രക്ഷപെട്ട ഭീമന്, തന്നെ കൊലപ്പെടുത്താൽ ശ്രമിച്ചുകൊണ്ടിരിക്കുന്ന ദുര്യോധനാദികളോട് വൈരാഗ്യം അതിശക്തമായുണ്ടായിരുന്നു. ജ്യേഷ്ഠനായ യുധിഷ്ഠിരനെ ബഹുമാനിച്ച് ഭീമൻ പുറത്തു കാണിച്ചിരുന്നില്ലയെന്നു എന്നുമാത്രം. ഇത് യുദ്ധത്തിനുള്ള മറ്റൊരു കാരണമായിരുന്നു. (യുദ്ധത്തിൽ ഗാന്ധാരിയുടെ നൂറു പുത്രന്മാരും കൊല്ലപ്പെടുന്നത് ഭീമനാലാണ്). == സന്ധിസംഭാഷണങ്ങൾ == [[File:Krishna as Envoy.jpg|170px|thumb|ഭഗവദ് ദൂത്' : [[കൃഷ്ണൻ]] കൗരവസഭയിലെ [[ശന്തനു]]വിന്റെ സിംഹാസനത്തിൽ<br />([[രാജാ രവിവർമ്മ|രാജാരവിവർമ്മ ചിത്രം]])]] ==== വ്യാസോപദേശം ==== കൗരവരോട് ചൂതുകളിൽ തോറ്റ് പന്ത്രണ്ട് വർഷത്തെ വനവാസവും, ഒരു വർഷത്തെ അജ്ഞാതവാസവും പൂർത്തിയാക്കി പാണ്ഡവർ ഹസ്തിനപുരിയ്ക്കടുത്ത് ഉപപ്ലാവ്യത്തിൽ വന്നു താമസിച്ചു. ഇതു മനസ്സിലാക്കിയ [[സത്യവതി]] പുത്രനായ വേദവ്യാസമഹർഷി ഹസ്തിനപുരിയിൽ ചെന്ന് ധൃതരാഷ്ട്രരെയും, ദുര്യോധനനെയും വിളിച്ചുവരുത്തി പാണ്ഡവർക്ക് അവകാശപ്പെട്ട അർദ്ധരാജ്യം നൽകാൻ ആവശ്യപ്പെട്ടു. ദുര്യോധനന്റെ പിടിവാശിയിൽ മഹാരാജാവായ ധൃതരാഷ്ട്രർക്ക് തനിച്ചൊന്നും ചെയ്യാൻ പറ്റുമായിരുന്നില്ല. ഭീഷ്മർ പലതവണ ധൃതരാഷ്ട്രരെ ഉപദേശിച്ചിരുന്നു, എങ്കിലും അർദ്ധരാജ്യം നൽകാൻ കൗരവർ തയ്യാറായില്ല. ==== സഞ്ജയദൂത് ==== കൗരവർ ഇതിനോടകം സഞ്ജയനെ ദൂതനായി ഉപപ്ലാവ്യത്തിലേക്ക് അയച്ച് യുധിഷ്ഠിരനെ കണ്ട് തങ്ങളുടെ സന്ദേശം അറിയിപ്പിച്ചു. ദുര്യോധനനാണ് ദൂതനായി സഞ്ജയനെ അയച്ചതെങ്കിലും, ധൃതരാഷ്ട്രർ അയച്ചതാണെന്നു പറയാൻ ആവശ്യപ്പെട്ടിരുന്നു. പാണ്ഡവർക്ക് അർദ്ധരാജ്യം നൽകാനാവില്ല എന്നുള്ള വിവരം സഞ്ജയൻ യുധിഷ്ഠിരനെ അറിയിച്ചു. അപ്രിയകാര്യം ചെയ്ത സങ്കടത്തിൽ തിരിച്ച് ഹസ്തിനപുരിയിൽ എത്തിയ സഞ്ജയൻ മഹാരാജാവിനെ നേരിട്ട് കണ്ട് യുദ്ധം മൂലമുണ്ടാവുന്ന കൗരവരുടെ തകർച്ചയെ മുൻകൂട്ടി ബോധിപ്പിച്ചു.<ref>സി. രാജഗോപാലാചാരിയുടെ മഹാഭാരതം; "54-സഞ്ജയ മിഷൻ (സഞ്ജയദൂത്)"</ref>. ==== വിദുരനീതി ==== സഞ്ജയ ഉപദേശത്തെ തുടർന്ന് ദുഃഖിതനായ ധൃതരാഷ്ട്രർ അന്നു രാത്രിതന്നെ വിദുരരെ വിളിപ്പിച്ചു. പ്രസിദ്ധമായ വിദുരനീതി മഹാഭാരതത്തിൽ വർണ്ണിക്കുന്നത് ഈ സന്ദർഭത്തിലാണ്. വിദുരർ ജ്യേഷ്ഠനായ ധൃതരാഷ്ട്രരെ ആപത്തിൽ നിന്നു രക്ഷിക്കാനായി കൗരവരുടെ അസാന്നിധ്യത്തിൽ ധർമ്മാധർമ്മങ്ങൾ ഉപദേശിച്ചു. പലകഥകളും ഉദാഹരണമായി പറഞ്ഞ് കൂടുതൽ വിശ്വാസ്യത കിട്ടത്തക്കരീതിയിൽ ഉപദേശിച്ചിട്ടും, പുത്രവാത്സല്യം നിമിത്തം ധൃതരാഷ്ട്രർക്ക് അതൊന്നും സ്വീകരിക്കാൻ കഴിയുമായിരുന്നില്ല<ref>വിദുര നീതി : ആംഗലേയ പരിഭാഷ -- കിസാരി മോഹൻ ഗാംഗുലി</ref>. ==== സനൽകുമാരോപദേശം ==== പാണ്ഡവർക്കുവേണ്ടി മഹാതപസ്വിയായ സനൽകുമാരമഹർഷിയും ദുര്യോധനനെ ഉപദേശിച്ചു. മഹായുദ്ധം തടയാൻ ഇങ്ങനെ പലരും അഭ്യർത്ഥന നടത്തിയിട്ടും കൗരവർക്ക് അതൊന്നും സ്വീകാര്യമായിരുന്നില്ല. ==== കൃഷ്ണദൂത് ==== [[യുധിഷ്ഠിരൻ|യുധിഷ്ഠിരന്റെ]] അപേക്ഷയിൽ [[കൃഷ്ണൻ]] [[പാണ്ഡവർ|പാണ്ഡവർക്കുവേണ്ടി]] ദൂതനായി [[ഹസ്തിനപുരി|കൗരവസഭയിൽ]] എത്തി. ഇതു മുൻകൂട്ടി അറിഞ്ഞ [[ശകുനി|ശകുനിയും]], [[ദുര്യോധനൻ|ദുര്യോധനനും]] ചേർന്ന് [[ശന്തനു|ശന്തനു മഹാരാജാവിന്റെ]] [[സിംഹാസനം]] കൃഷ്ണനുവേണ്ടി സഭയിൽ സജ്ജമാക്കി. ''(സിംഹാസനത്തിന്റെ ശാപം: അയോഗ്യനായ ആരതിലിരുന്നാലും അവന്റെ തല പൊട്ടിച്ചിതറുമെന്ന് ശന്തനു മഹാരാജാവിന്റെ ശാപം ആ സിംഹാസനത്തിനുണ്ടായിരുന്നു. ശന്തനുവിനുശേഷം ശാപത്തെ പേടിച്ച് അതിൽ ആരും ഇരുന്നിട്ടില്ല)'' കൃഷ്ണൻ സിംഹാസനത്തിലിരുന്നെങ്കിലും അദ്ദേഹത്തിനു കുഴപ്പമൊന്നും സംഭവിച്ചില്ല. അർദ്ധരാജ്യം നൽകില്ലയെന്നു തീർത്തു പറഞ്ഞ കൗരവസഭയിൽ കൃഷ്ണൻ പാണ്ഡവർക്കായി അഞ്ചു ചെറിയ രാജ്യങ്ങളൊ, അല്ലെങ്കിൽ അഞ്ചു ദേശങ്ങളൊ, അതുമല്ലെങ്കിൽ അഞ്ചു ഗൃഹങ്ങളൊ, അവസാനം ഇവർക്ക് അഞ്ചുപേർക്കുമായി താമസിക്കാൻ ഒരു ഗൃഹം എങ്കിലും കൊടുക്കണം എന്ന് അപേക്ഷിച്ചു. പക്ഷേ സൂചികുത്തുവാൻ പോലും പാണ്ഡവർക്ക് തൻ്റെ രാജ്യത്തിലിടം കൊടുക്കില്ലയെന്ന് ദുര്യോധനൻ പ്രഖ്യാപിച്ചതോടെ കൃഷ്ണദൂത് പരാജയമായിരുന്നു. കൃഷ്ണനെ പിടിച്ചുകെട്ടി സഭയിൽവച്ച് അപമാനിക്കാൻ ദുര്യോധനൻ ശ്രമിക്കുകകൂടി ചെയ്തതോടെ തൻ്റെ വിശ്വരൂപം പ്രദർശിപ്പിച്ച് ഏവരെയും അൽഭുതപ്പെടുത്തിയ ശേഷം കൃഷ്ണൻ അവിടെനിന്നും ഇറങ്ങിപ്പോവുകയുണ്ടായി. == യുദ്ധ സന്നാഹം == [[File:Brooklyn Museum - Krishna Counsels the Pandava Leaders Page from a Mahabharata series.jpg|200px|thumb|left|യുദ്ധ സന്നാഹം: പാണ്ഡവരും കൃഷ്ണനും ([[:en:Brooklyn Museum|ബ്രൂക്കിലിൻ മ്യൂസിയത്തിലുള്ള]] 18-ആം നൂറ്റാണ്ടിലെ എണ്ണഛായാചിത്രം)]] ഭഗവത്ദൂത് പരാജയമായതിനെത്തുടർന്ന് യുദ്ധം തീരുമാനിക്കപ്പെട്ടു. ധർമ്മപുത്രരും, ദുര്യോധനനും തങ്ങളുടെ സുഹൃത്ത്-ബന്ധുരാജ്യങ്ങളിലേക്ക് ദൂതന്മാരെ അയച്ച് സഹായം അഭ്യർത്ഥിച്ചു. രാജ്യം ഭരിക്കുന്ന രാജാവിന്റെ പുത്രനായ ദുര്യോധനനു കൂടുതൽ രാജ്യങ്ങൾ തങ്ങളുടെ സേനയെ അയച്ചു കൊടുത്തു. ദ്വാരകാസൈന്യം: ദ്വാരകയിലേക്ക് പാണ്ഡവർക്ക് ദൂതനായി പോയത് അർജ്ജുനനും, കൗരവർക്ക് വേണ്ടി ദുര്യോധനനും ആയിരുന്നു. ആദ്യമെത്തിയ ദുര്യോധനൻ ഉറങ്ങിക്കിടന്ന കൃഷ്ണന്റെ തലയ്ക്കലും, രണ്ടാമതെത്തിയ അർജ്ജുനൻ കാൽക്കലും കൃഷ്ണൻ ഉണരുന്നതും കാത്തിരുന്നു. കൃഷ്ണന്റെ അതിശക്തമായ സേനാവ്യൂഹം നാരായണിസേന എന്നാണറിയപ്പെട്ടിരുന്നത്. കൃഷ്ണൻ ഇരുവർക്കുമായി ഒരു ഭാഗത്ത് കൃഷ്ണൻ നിരായുധനായും, മറുവശത്ത് തന്റെ നാരായണിസൈന്യവും പകുത്തു നൽകി. അർജ്ജുനൻ നിരായുധനായ കൃഷ്ണനേയും, ദുര്യോധനൻ സൈന്യത്തേയും സ്വീകരിച്ചു. നാരായണി സൈന്യത്തെ കൂടാതെ മറ്റുള്ള ദ്വാരകാവാസികൾക്ക് ഏതു ഭാഗത്തു ചേരാനും അനുവാദം നൽകി.കൃഷ്ണൻ്റെ സൈന്യാധിപനായ സാത്യകി,കൃഷ്ണൻ്റെ കൂടെ പാണ്ഡവപക്ഷത്ത് ചേർന്നു.മറ്റൊരു യാദവപ്രമുഖനായ കൃതവർമാവ് നാരായണിസേനയെ നയിച്ചുകൊണ്ട് കൗരവപക്ഷത്തും ചേർന്നു.ബലരാമൻ, പ്രദ്യുംനൻ മുതലായവർ ഇരുപക്ഷത്തും ചേരാതെ തീർത്ഥയാത്രക്ക് പോയപ്പോൾ സാംബൻ മുതലായവർ വിട്ടുനിന്നു. വിരാടസൈന്യം: വിരാടനും പുത്രന്മാരായ ഉത്തരനും,ശ്വേതനും,ശംഖനും അവരുടെ മുഴുവൻ സൈന്യവും പാണ്ഡവപക്ഷം ചേർന്നു. പാഞ്ചാലസൈന്യം: പാണ്ഡവസൈന്യത്തിന്റെ പ്രധാന ഭാഗം ദ്രുപദരുടെ പുത്രനായ ധൃഷ്ടദ്യുമ്നന്റെ കീഴിൽ അണിനിരന്ന പാഞ്ചാല സൈന്യമായിരുന്നു. ഈ രാജ്യങ്ങളെ കൂടാതെ പാണ്ഡവപക്ഷത്തു ചേരാനായി കാശിരാജാവും, മാത്സ്യരാജാവും തങ്ങളുടെ സൈന്യത്തെ അയച്ചു കൊടുത്തു. ഈ രണ്ടുരാജ്യങ്ങളും കൗരവ-പാണ്ഡവരുടെ ബന്ധുരാജ്യങ്ങളായിരുന്നു. കാശി രാജകുമാരിമാരാണ് അംബികയും, അംബാലികയും. മാത്സ്യരാജാവ് സത്യവതിയുടെ സഹോദര പുത്രനാണ്. ശിശുപാലന്റെ മരണശേഷം ചേദിരാജ്യം ഭരിച്ചിരുന്ന അയാളുടെ മകനായ ധൃഷ്ടകേതു പാണ്ഡവരോട് സ്നേഹബന്ധം പുലർത്തിയിരുന്നതിനാൽ അദ്ദേഹവും സൈന്യവുമായി ഉപപ്ലവ്യത്തിൽ എത്തി പാണ്ഡവസൈന്യത്തിൽ ചേർന്നു. കേകേയവും, മഥുരയും, വിദർഭയും തങ്ങളുടെ സൈന്യത്തെ രണ്ടു കൂട്ടർക്കുമായാണ് കൊടുത്തത് <ref>{{Cite web |url=http://www.mahabharataonline.com/rajaji/mahabharata_summary_61.php |title=ആർക്കൈവ് പകർപ്പ് |access-date=2011-09-07 |archive-date=2008-04-03 |archive-url=https://web.archive.org/web/20080403050100/http://www.mahabharataonline.com/rajaji/mahabharata_summary_61.php |url-status=dead }}</ref>(നോക്കുക: കുറിപ്പ്). നാഗസൈന്യം: അർജുനൻ്റേയും, നാഗരാജകുമാരിയായ ഉലൂപിയുടെയും പുത്രനായ ഇരവാൻ തൻ്റെ സൈന്യവുമായി പണ്ഡവപക്ഷത്ത് ചേർന്നു. രാക്ഷസർ: ഭീമസേനൻ്റെയും രാക്ഷസിയായ ഹിഡുമ്പിയുടെയും പുത്രനായ ഘടോൽകചൻ പാണ്ഡവപക്ഷത്തും, ബകാസുരൻ്റെ അനുജനായ അലമ്പുഷൻ, സുഹൃത്ത് അലായുധൻ തുടങ്ങിയ രാക്ഷസർ കൗരവപക്ഷത്തും തങ്ങളുടെ സൈന്യങ്ങളുമായി ചേർന്നു. ബാഹ്ലികം: ശന്തനുവിൻ്റെ ജ്യേഷ്ഠനും, ഭീഷ്മരുടെ വല്യച്ഛനുമായ, കുരുക്കളുടെ ഏറ്റവും മുതിർന്ന പിതാമഹനായിരുന്നു ബാഹ്ലികദേശത്തേ രാജാവായിരുന്ന ബാഹ്ലികൻ. യുദ്ധം ഒഴിവാക്കാൻ പരമാവധി ശ്രമിച്ച ഇദ്ദേഹം തൻ്റെ പുത്രനായ സോമദത്തൻ, പൗത്രൻ ഭൂരിശ്രവസ്സ് തുടങ്ങിയവർക്കൊപ്പം സൈന്യവുമായി കൗരവപക്ഷത്ത് ചേർന്നു. മാദ്രം: നകുലസഹദേവൻമാരുടെ മാതാവായ മാദ്രിയുടെ സഹോദരനായ മാദ്രരാജാവ് ശല്യർ പാണ്ഡവപക്ഷത്ത് ചേരാൻ ആഗ്രഹം കാണിച്ചുവെങ്കിലും ദുര്യോധനൻ്റെ കുതന്ത്രം മൂലം കൗരവപക്ഷത്ത് തൻ്റെ സൈന്യവുമായി ചേരേണ്ടിവന്നു. ത്രിഗർത്തം : വിരാടരുടെ പ്രധാനശത്രുവും, കൗരവരുമായി സൗഹൃദം സൂക്ഷിച്ചിരുന്നയാളുമായ ത്രിഗർത്തരാജാവ് സുശർമ്മൻ കൗരവപക്ഷത്ത് നിലകൊണ്ടു. പ്രാഗ്ജ്യോതിഷം: നരകാസുരൻ്റെ പുത്രനായ ഭഗദത്തൻ തൻ്റെ ശക്തമായ ആനപ്പടയുമായി കൗരവപക്ഷത്ത് ചേർന്നു. പാണ്ഡ്യം, കേരളം: പാണ്ഡ്യരാജാവും , കേരളരാജാവായ മലയധ്വജനും പാണ്ഡവരുടെ കൂടെ ചേർന്നു. === സേനാ സമൂഹം === {| class="wikitable" border="1" |- ! ! പാണ്ഡവസേന ! കൗരവസേന |- ! സർവ്വസേനാധിപൻ | [[ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ]] | [[ഭീഷ്മർ]] |- ! ഉപസൈന്യാധിപർ | ഏഴുപേർ<br />[[വിരാടൻ]], [[ദ്രുപദൻ]], [[ശിഖണ്ഡി]], [[ഭീമൻ]], [[സാത്യകി]],<br />[[നകുലൻ]], [[സഹദേവൻ]] | പതിനൊന്നുപേർ<br />[[ദ്രോണർ]], [[അശ്വത്ഥാമാവ്]], [[കൃപർ]], [[ശല്യർ]], [[ത്രിഗർത്തൻ]], <br />[[കൃതവർമ്മാവ്]], [[ഭഗദത്തൻ]], [[ജയദ്രഥൻ]], [[സൗമദത്തി]], [[ശകുനി]],<br /> [[ദുശ്ശാസനൻ]] |- ! പങ്കെടുത്ത രാജ്യങ്ങൾ | [[വിരാടം]], [[പാഞ്ചാലം]], [[കാശി]], [[മാത്സ്യം]], [[ചേദി]], [[പാണ്ഡ്യം]], [[മഗധ]], [[കേകേയം]], [[ദ്വാരക]], [[മഥുര]], [[വിദർഭ]] | [[ഹസ്തിനപുരി]], [[അംഗം]], [[സിന്ധ്]], [[അവന്തി]], [[മാഹിഷ്മതി]],<br />[[ഗാന്ധാരം]], [[മാദ്രം]], [[കംബോജം]], [[പ്രാഗ്ജ്യോതിഷ]], [[കലിംഗം]], [[കേകേയം]], [[ദ്വാരക]], [[മഥുര]], [[വിദർഭ]], [[വാൽഹികം]] |- ! സൈന്യബലം | [[7 (അക്കം)|7]] [[അക്ഷൗഹിണി|അക്ഷൗഹിണികൾ]]<br>153,090 ആനകൾ<br />153,090 രഥങ്ങൾ<br />459,270 കുതിരകൾ<br />765,450 കാലാൾ പടകൾ | [[11 (സംഖ്യ)|11]] [[അക്ഷൗഹിണി|അക്ഷൗഹിണികൾ]]<br>240,570 ആനകൾ<br />240,570 രഥങ്ങൾ<br />721,710 കുതിരകൾ<br />1,202,850 കാലാൾ പടകൾ |} == കൗരവ സൈന്യം == കൗരവപക്ഷത്തിന്റെ നേതൃസ്ഥാനം ഭീഷ്മർ വഹിച്ചു. അദ്ദേഹം സൈന്യത്തെ പതിനൊന്നു വിഭാഗങ്ങളായി തിരിച്ച് ഓരോന്നിനും ഉപസൈന്യാധിപന്മാരെ നിയോഗിച്ചു. യുദ്ധത്തിന്റെ തലേനാൾ ഭീഷ്മർ ഇരുപക്ഷങ്ങളിലെയും യോദ്ധാക്കൻമാരേ അവരുടെ കഴിവനുസരിച്ച് തരംതിരിക്കുകയും കർണ്ണനേ അർധരഥിയെന്ന് അപമാനിക്കുകയും ചെയ്തു. ഇതിനേത്തുടർന്നുണ്ടായ വാഗ്വാദത്തെത്തുടർന്ന് കർണ്ണൻ ഭീഷ്മർക്കൊപ്പം യുദ്ധംചെയ്യില്ല എന്നു നിർബന്ധം പിടിച്ചു. ''(ആദ്യ പത്തുനാളുകൾ കർണ്ണൻ യുദ്ധം ചെയ്തില്ല).'' ഭീഷ്മർ കർണ്ണനെ യുദ്ധത്തിൽ നിന്നും പിന്തിരിപ്പിക്കാൻ ഉപയോഗിച്ച മാർഗ്ഗമായിരുന്നു ഇത്. (കർണ്ണൻ്റെ ജന്മരഹസ്യമറിയാമായിരുന്ന ഭീഷ്മർക്ക് കർണ്ണാർജ്ജുനയുദ്ധം നടന്നുകാണാൻ താൽപര്യം ഇല്ലായിരുന്നു.) വിദേഹരാജകുമാരനായ രുഗ്മി (കൃഷ്ണന്റെ പത്നിയായ രുക്മിണിയുടെ സഹോദരൻ) പാണ്ഡവപക്ഷത്തു ചേർന്ന് യുദ്ധം ചെയ്യാൻ ആഗ്രഹിച്ചുവന്നെങ്കിലും അയാളുടെ വീമ്പുപറച്ചിൽ സഹിക്കാതെ അർജ്ജുനൻ അവനെ പിന്തിരിപ്പിച്ച് അയച്ചു. അതിനെത്തുടർന്ന് രുഗ്മി ദുര്യോധനപക്ഷത്ത് ചെന്നെങ്കിലും രുക്മിയേ കൂടെച്ചേർക്കാൻ കൗരവരും തയ്യാറായില്ല. ശല്യരും മാദ്രസൈന്യവും കൗരവപക്ഷത്തുചേർന്നു യുദ്ധംചെയ്തു. യുദ്ധത്തിനു തലേദിവസം [[വ്യാസൻ]] ധൃതരാഷ്ട്രരുടെ കൊട്ടാരത്തിൽ വരുകയും അദ്ദേഹത്തിനു യുദ്ധം കാണാനായി സചിവനായ [[സഞ്ജയൻ|സഞ്ജയനു]] ദിവ്യചക്ഷുസ്സ് നൽകി അനുഗ്രഹിക്കുകയും ചെയ്തു. കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധത്തിൽ നടക്കുന്ന കാര്യങ്ങൾ തത്സമയം ഹസ്തിനപുരിയിലെ കൊട്ടാരത്തിലിരുന്നു കാണുവാനും അത് അപ്പോൾ തന്നെ മഹാരാജാവിനെ ധരിപ്പിക്കുവാനും ഇതു സഹായകമായി. കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധം മുൻകൂട്ടി മനസ്സിലാക്കിയ ദേവേന്ദ്രൻ ബ്രാഹ്മണവേഷത്തിൽ വന്ന് കർണ്ണനോട് അവന്റെ കവചകുണ്ഡലങ്ങൾ ദാനം ചോദിച്ചു വാങ്ങുന്നു. വന്നത് ദേവേന്ദ്രനാണെന്നറിഞ്ഞു കൊണ്ടുതന്നെ കർണ്ണൻ തന്റെ ജന്മസിദ്ധമായിരുന്ന കവചകുണ്ഡലങ്ങൾ ഇന്ദ്രനു ദാനംചെയ്തു. കവചകുണ്ഡലങ്ങൾ ഉള്ളിടത്തോളം കാലം കർണ്ണനെ ആർക്കും വധിക്കുക പ്രയാസമായിരുന്നു. അർജ്ജുനനു വിജയം കൈവരിക്കാൻ ഇതു സഹായകമായി. കർണ്ണന്റെ ദാനമാഹാത്മ്യത്തിൽ സന്തുഷ്ടനായി ദേവേന്ദ്രൻ അവനു വിശിഷ്ടമായ വാസവിശക്തി എന്ന വേൽ കൊടുത്ത് അനുഗ്രഹിച്ചു. ശത്രുനിഗ്രഹത്തിനായി ഒരു വട്ടം മാത്രം ഉപയോഗിക്കാമായിരുന്ന ഈ വേൽ കർണ്ണൻ അർജ്ജുനനു നേരെ യുദ്ധത്തിൽ പ്രയോഗിക്കുവാൻവേണ്ടി കരുതിവെച്ചു. === കർണ്ണ ശപഥം === യുദ്ധസന്നാഹങ്ങൾക്കായി തയ്യാറെടുക്കുന്ന ഒരു നാൾ [[കർണ്ണൻ]] [[യമുന|യമുനാനദിയിൽ]] സ്നാനം ചെയ്യുന്നവസരത്തിൽ [[കുന്തി|കുന്തിദേവി]] അവനെ കാണാൻ വരുന്നു. ഒരു യാചകയായിട്ടാണ് താൻ വന്നിരിക്കുന്നതെന്നും, തന്റെ ഒരു ആഗ്രഹം കർണ്ണൻ നിറവേറ്റിത്തരണമെന്നും അവർ അപേക്ഷിക്കുന്നു. അഞ്ചുപുത്രന്മാരുടെ അമ്മയായ കുന്തിദേവിക്ക് ശത്രുപക്ഷത്തുള്ള താൻ എന്തു ആഗ്രഹമാണ് നിറവേറ്റേണ്ടതെന്ന് കർണ്ണൻ സംശയിക്കുന്നുവെങ്കിലും ആരെന്തപേക്ഷിച്ചാലും നിറവേറ്റുമെന്നു മറുപടി പറയുന്നു. തന്റെ പുത്രന്മാരോടു ചേർന്നുനിന്ന് യുദ്ധം ചെയ്യണമെന്നും, കർണ്ണൻ തന്റെ ആദ്യ പുത്രനാണെന്നും സൂര്യഭഗവാനാണ് പിതാവെന്നും കുന്തി അവനെ അറിയിക്കുന്നു. വിശ്വസിക്കുവാൻ പ്രയാസമായതും, അപ്രിയവുമായ സത്യമായിരുന്നെങ്കിലും താനറിയുവാനായി ഏറെ ആഗ്രഹിച്ച, ഏറെ നാളായി തന്നെ അലട്ടിക്കൊണ്ടിരുന്ന ചോദ്യത്തിനുത്തരമായിരുന്നു കർണ്ണനത്. സത്യം സത്യമായി പറയുവാൻ കർണ്ണൻ കുന്തീദേവിയോട് അഭ്യർത്ഥിച്ചപ്പോൾ, തന്റെ ബാല്യത്തിൽ ദുർവ്വാസാവിൽ നിന്നും കിട്ടിയ വരലബ്ധിയിൽ സൂര്യ ഭഗവാനെ ധ്യാനിച്ചതും, ആദ്യസന്താനമുണ്ടായപ്പോൾ അപമാനം ഭയന്ന് നദിയിലൊഴുക്കിയതും കുന്തി കർണ്ണനോട് പറഞ്ഞു. തന്റെ ജന്മദാതാക്കളെക്കുറിച്ചുള്ള സംശയങ്ങൾ നീങ്ങിയ കർണ്ണൻ കുന്തീദേവിയെ അഭിമാനപൂർവ്വം വന്ദിച്ചയക്കുന്നു. യുദ്ധത്തിന് ശേഷവും അതിന് മുൻപത്തേപ്പോലെ കുന്തിക്ക് അഞ്ച് പുത്രൻമാർ തന്നെയുണ്ടായിരിക്കുമെന്നും, അർജ്ജുനനൊഴിച്ച് മറ്റുള്ള നാല് പാണ്ഡവരേയും താൻ വധിക്കില്ലെന്നും കുന്തിക്ക് കർണ്ണൻ വാക്കുനൽകി. == പാണ്ഡവ സൈന്യം == [[പാണ്ഡവർ]] ഏഴു [[അക്ഷൗഹിണി]] പടസമൂഹങ്ങളെ ഉപപ്ലവ്യത്തിൽ സജ്ജമാക്കി. സർവ്വസൈന്യാധിപനായി [[ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ]] തിരഞ്ഞെടുക്കപ്പെട്ടു. അദ്ദേഹം തന്റെ സേനയെ ഏഴു ഭാഗങ്ങളായി തിരിച്ച് അതിന്റെ നേതൃത്വം വിരാടൻ, ദ്രുപദൻ, ശിഖണ്ഡി, ഭീമൻ, സാത്യകി, നകുലൻ, സഹദേവൻ എന്നിവരിൽ അർപ്പിച്ചു. കൂടാതെ ഏഴു സൈന്യത്തിന്റേയും ഉപനായകസ്ഥാനം അർജ്ജുനനും നൽകി. ഭീമന് ഹിഡുംബിയിൽ ജനിച്ച [[ഘടോൽകചൻ]] തന്റെ രാക്ഷസസേനാവ്യൂഹവുമായി വന്നെത്തി പാണ്ഡവപക്ഷത്തു ചേർന്നു. == യുദ്ധത്തിലെ സേനാവ്യൂഹങ്ങൾ == [[File:Chakravyuha.svg|200px|thumb|right|ചക്രവ്യൂഹം]] [[File:ShaktaVyuham.PNG|200px|thumb|right|ശക്തവ്യൂഹം]] # ക്രൗഞ്ചവ്യൂഹം ([[കൊക്ക്|കൊക്കിന്റെ ആകൃതി]]) # മകരവ്യൂഹം ([[ചീങ്കണ്ണി|മുതലയുടെ ആകൃതി]]) # കൂർമ്മവ്യൂഹം ([[ആമ|ആമയുടെ ആകൃതി]]) # ത്രിശൂലവ്യൂഹം ([[ത്രിശൂലം|മൂന്നുമുനയുള്ള ശൂലത്തിന്റെ ആകൃതി]]) # ചക്രവ്യൂഹം ([[ചക്രം|കറങ്ങുന്ന ചക്രത്തിന്റെ ആകൃതി]]) <ref>എഴുത്തച്ഛൻ മഹാഭാരതത്തിൽ പത്മവ്യൂഹം എന്നു എഴുതിയിരിക്കുന്നു. ഏറ്റവും പുറത്തു നിൽക്കുന്ന യോദ്ധാക്കൾ ശത്രു ഉള്ളിൽ കടന്നു കഴിയുമ്പോൾ ഉള്ളിലേക്കടുത്ത് ശത്രുവിനെ നേരിടുന്നതിനാലാവാം അദ്ദേഹം പത്മവ്യൂഹം (കൂമ്പടയാൻ പോകുന്ന താമര എന്നർത്ഥത്തിൽ) പരാമർശിച്ചിരിക്കുന്നത്. കമലവ്യൂഹം എന്ന പേരിൽ മറ്റൊരു വ്യൂഹവും (പൂർണ്ണമായി വിരിഞ്ഞ താമരയുടെ രൂപത്തിൽ) യുദ്ധത്തിൽ ഉപയോഗിച്ചിരുന്നതിനാൽ വ്യാസൻ പരാമർശിച്ചിരിക്കുന്ന ചക്രവ്യൂഹമാവും ഇതിനു കൂടുതൽ യോജിക്കുക.</ref> # കമലവ്യൂഹം ([[താമര|പൂർണ്ണമായി വിരിഞ്ഞ താമരപ്പൂവിന്റെ ആകൃതി]]) # ഗരുഡവ്യൂഹം ([[പരുന്ത്|ചിറകുവിരിച്ച പരുന്തിന്റെ ആകൃതി]]) # അർണ്ണവ്യൂഹം ([[സമുദ്രം|സമുദ്രാകൃതി]]) # മണ്ഡലവ്യൂഹം ([[ആകാശഗംഗ|ആകാശഗംഗയുടെ ആകൃതി]]) # വജ്രവ്യൂഹം ([[മിന്നൽ|മിന്നലിന്റെ ആകൃതി]]) # ശക്തവ്യൂഹം ([[ചതുരം|സമചതുരാകൃതി]]) # അസുരവ്യൂഹം ([[അസുരൻ|രാക്ഷസാകൃതി]]) # ദേവവ്യൂഹം ([[ദേവൻ|അമാനുഷാകൃതി]]) # സൂചിവ്യൂഹം ([[സൂചി|സൂചിയുടെ ആകൃതി]]) # ശൃംഗാരകവ്യൂഹം ([[കൊമ്പ്|വളഞ്ഞ കൊമ്പിന്റെ ആകൃതി]]) # അർദ്ധചന്ദ്രവ്യൂഹം ([[ചന്ദ്രൻ|ചന്ദ്രക്കലയുടെ ആകൃതി]]) # മാലവ്യൂഹം ([[പുഷ്പം|പുഷ്പചക്രാകൃതി]]) # മത്സ്യവ്യൂഹം ([[മത്സ്യം|മത്സ്യാകൃതി]]) == യുദ്ധം അനുശാസിച്ച നിയമങ്ങൾ == # യുദ്ധം സൂര്യോദയത്തിനുശേഷം തുടങ്ങി, സൂര്യാസ്തമയത്തിനു അവസാനിപ്പിക്കുക. # ഇരുപക്ഷത്തിനും സമ്മതമെങ്കിൽ രാത്രിയിൽ യുദ്ധമാവാം. # ഒന്നിൽ കൂടുതൽ പേർ ചേർന്ന് തനിച്ച് ഒരാളെ ആക്രമിക്കരുത്. # രണ്ടുപേർ തമ്മിൽ ദ്വന്ദ്വയുദ്ധമാവാം, സുദീർഘമായ യുദ്ധത്തിൽ അവർ ഒരേ ആയുധങ്ങൾ വഹിച്ചൊ, ഒരേ വാഹനത്തിലൊ ''(ആന, തേർ, കുതിര)'' ആവണം. # ഒരാളുപോലും മറ്റുള്ളവരാൽ ചുറ്റപ്പെട്ട് ആക്രമിക്കപ്പെടരുത്. # യുദ്ധത്തിൽ അടിയറവ് പറഞ്ഞവനെ മാന്യമായ യുദ്ധതടവുകാരനായി സംരക്ഷിക്കണം. # നിരായുധനെ ആക്രമിക്കരുത്. # അബോധാവസ്ഥയിലായവനെ ആക്രമിക്കരുത്. # യുദ്ധത്തിൽ പങ്കെടുക്കാത്തവനെയോ, മൃഗത്തേയോ ആക്രമിക്കരുത്. # പിന്തിരിഞ്ഞോടിയവനെ പിന്തുടർന്ന് ആക്രമിക്കരുത്. # സ്ത്രീകളെ ആക്രമിക്കരുത്. # ഓരോ ആയുധങ്ങൾക്കും അതിന്റെതായ നിബന്ധനകൾ പാലിച്ചാവണം യുദ്ധത്തിൽ ഏർപ്പെടുന്നത്. ''(ഉദാ: അരയ്ക്കു താഴോട്ട് ഗദകൊണ്ടടിക്കരുത്)''. # ന്യായരഹിതമായ പോരാട്ടത്തിൽ ആരും ഏർപ്പെടരുത്.<ref>പതിനെട്ട് നിയമങ്ങൾ കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധത്തിൽ അലിഖിതമായുണ്ടായിരുന്നു</ref> == യുദ്ധത്തിൽപങ്കെടുത്ത അഞ്ചുതലമുറകൾ == കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധത്തിൽ കൗരവ-പാണ്ഡവ സുഹൃത്-ബന്ധുജനങ്ങളിലായി അഞ്ചു തലമുറയിൽപ്പെട്ടവർ പങ്കെടുത്തു കൊല്ലപ്പെട്ടു. കുരുക്ഷേത്ര യുദ്ധം നടക്കുന്നവസരത്തിൽ പങ്കെടുത്തവർ പലരും പ്രായാധിക്യം ഏറിയവരായിരുന്നുവെന്നു മഹാഭാരതത്തിലൂടെ ഗ്രന്ഥകാരൻ പറയുന്നു. യുദ്ധത്തിൽ പങ്കെടുത്ത ഏറ്റവും പ്രായമുള്ള വ്യക്തി [[ശന്തനു|ശന്തനുവിന്റെ]] ജ്യേഷ്ഠനും [[ഭീഷ്മർ|ഭീഷ്മരുടെ]] വല്യച്ഛനുമായ [[ബാൽഹികൻ|ബാൽഹികനായിരുന്നു]]. വാൽഹികം എന്ന രാജ്യത്തിലെ രാജാവായിരുന്ന അദ്ദേഹം അഞ്ചു തലമുറകളിൽ ആദ്യ തലമുറയെ പ്രതിനിധീകരിച്ചു കൗരവപക്ഷം ചേർന്നു പാണ്ഡവർക്കെതിരായി യുദ്ധം ചെയ്തു. [[ശന്തനു|ശന്തനുവിന്റെ]] മൂത്ത സഹോദരനായ അദ്ദേഹം തന്റെ പുത്രന്മാരും പൗത്രന്മാരുമായി ബൃഹത്തായ സേനാസമൂഹത്തോടൊപ്പമായിരുന്നു കൗരവപക്ഷം ചേർന്നത്. [[ബാൽഹികൻ]] പതിനാലാംനാൾ രാത്രിയുദ്ധത്തിൽ [[ഭീമൻ|ഭീമനാൽ]] കൊല്ലപ്പെട്ടു. രണ്ടാം തലമുറയെ പ്രതിനിധീകരിച്ചത് [[ഭീഷ്മർ|ഭീഷ്മപിതാമഹനായിരുന്നു]]. അദ്ദേഹം യുദ്ധത്തിന്റെ പത്താംനാൾ ശരശയ്യയിൽ വീഴുകയും, അതിനുശേഷം ഉത്തരായനം തുടങ്ങി സ്വച്ഛന്ദമൃത്യു വരിക്കുകയും ചെയ്തു. മൂന്നാം തലമുറയിൽ നിരവധിപ്പേർ യുദ്ധത്തിൽ പങ്കെടുത്തു വീരസ്വർഗ്ഗം പ്രാപിച്ചു. അതിൽ പ്രധാനികൾ [[ശല്യർ]], [[ദ്രുപദർ]], [[വിരാടൻ]], [[ശകുനി]], [[കൃപർ]], [[ഭഗദത്തൻ]] തുടങ്ങിയവരായിരുന്നു. നാലാം തലമുറയിലായി പാണ്ഡവർ അഞ്ചുപേരും കൗരവർ നൂറുപേരും ഉൾപ്പെട്ടു. അവരെ കൂടാതെ നിരവധിപ്പേർ അവരുടെ സുഹൃത്-ബന്ധുബലത്താൽ യുദ്ധത്തിൽ പങ്കെടുക്കുകയും കൊല്ലപ്പെടുകയും ചെയ്തു. അഞ്ചാം തലമുറ, യുവത്വത്തെ പ്രതിനിധീകരിച്ചു. പാണ്ഡവരുടേയും, കൗരവരുടേയും പുത്രന്മാരും അവരുടെ ബന്ധുജനങ്ങളും ഇതിൽ ഉൾപ്പെട്ടിരുന്നു. അവരിൽ പ്രധാനികളായി [[അഭിമന്യു]],[[ഘടോൽകചൻ]],[[ലക്ഷണൻ]], [[പ്രതിവിന്ധ്യൻ]],[[സുതസോമൻ]], [[ഉത്തരൻ]] എന്നിവരായിരുന്നു. == യുദ്ധം == [[ദുര്യോധനൻ|ദുര്യോധനന്റെ]] അഭ്യർത്ഥനയിൽ മികച്ച ജ്യോതിഷി കൂടിയായ സഹദേവൻ കുറിച്ചുകൊടുത്ത മുഹൂർത്തത്തിലാണ് കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധം തുടങ്ങിയത്. ദുര്യോധനൻ തനിക്കു ഉത്തമമായിവരുന്ന സമയം [[പാണ്ഡവർ|പാണ്ഡുപുത്രനായ]] സഹദേവന്റെ സഹായത്താൽ ഗ്രഹനില നോക്കി കണ്ട് ആ ദിവസം യുദ്ധം തുടങ്ങാൻ തിരഞ്ഞെടുത്തു (പക്ഷേ ദുര്യോധനൻ യുദ്ധത്തിൽ പരാജയപ്പെട്ടുവെന്നുള്ളത് മറ്റൊരു വൈചിത്ര്യം). കാർത്തികമാസത്തിൽ (മലയാള മാസം: [[വൃശ്ചികം]]) വെളുത്ത ത്രയോദശി നാളിലാണ് കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധം തുടങ്ങിയത്. ഉത്തരഭാരതത്തിലെ [[ഹരിയാന|ഹരിയാനയിൽ]] [[സരസ്വതി നദി|സരസ്വതി നദിയുടെയും]] [[ദൃഷദ്വതി നദി|ദൃഷദ്വതിയുടെയും]] ഇടയ്ക്കുള്ള ഭൂപ്രദേശമായ കുരുക്ഷേത്രത്തിലാണ് യുദ്ധം നടന്നത് എന്ന് വിശ്വസിക്കപ്പെടുന്നു. === ഒന്നാം ദിവസം ([[ഭീഷ്മപർവ്വം]]) === വ്യാസൻ മഹാഭാരതത്തിൽ ഒന്നുമുതൽ പത്തുവരെയുള്ള യുദ്ധദിവസങ്ങൾ വർണ്ണിക്കുന്നത് ഭീഷ്മപർവ്വത്തിലാണ്. കൗരവസേനയുടെ സർവ്വസേനാധിപനായി ഭീഷ്മരായിരുന്നു ഈ ദിവസങ്ങളിൽ പടനയിച്ചത്, അതിനാൽ ഭീഷ്മപർവ്വം എന്നു ഗ്രന്ഥകർത്താവ് പേരു കൊടുത്തു. ഭീഷ്മപർവ്വത്തിൽ 118 അദ്ധ്യായങ്ങളും 7884 പദ്യങ്ങളും അടങ്ങിയിരിക്കുന്നു. ==== ഗീതോപദേശം ==== [[പ്രമാണം:Bazaar art print 1940s.jpg|170px|thumb|right|ഗീതോപദേശം]] പാണ്ഡവരും കൗരവരും യുദ്ധസന്നദ്ധരായി പടക്കളത്തിൽ അണിനിരന്നു. അഗ്നിയിൽനിന്നും ജനിച്ച ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ പാണ്ഡവസേനയേയും, ജലത്തിൽനിന്നും ജനിച്ച ഭീഷ്മർ കൗരവസേനയേയും നയിച്ചു. യുദ്ധം തുടങ്ങുന്നതിനു മുൻപായി കുരുക്ഷേത്രഭൂമിയിൽ അണിനിരന്ന കൗരവസേനയെ കാണാൻ അർജ്ജുനൻ ആഗ്രഹം പ്രകടിപ്പിച്ചു. സാരഥിയായ കൃഷ്ണൻ രഥം ഇരുസേനകളുടേയും മദ്ധ്യഭാഗത്ത് കൊണ്ടു ചെന്നു നിർത്തി. എതിർഭാഗത്ത് തന്റെ ജ്യേഷ്ഠന്മാരും, അനുജന്മാരും, മാതുലന്മാരും, ഭാഗിനേയന്മാരും, പിതാക്കന്മാരും, മുത്തച്ഛന്മാരും, ഗുരുനാഥന്മാരും, സതീർത്ഥ്യരും, ഭാര്യാസഹോദരന്മാരും, പുത്രരും മറ്റു ബന്ധുമിത്രാദികളേയും ആയിരുന്നു അർജ്ജുനൻ മുന്നിരയിൽ കണ്ടത്. അല്പം മണ്ണിനുവേണ്ടി ഇവരെയെല്ലാം ഇല്ലാതാക്കി നശ്വരമായ രാജപദവി അനുഭവിക്കാൻ ആഗ്രഹിക്കുന്നതിൽ അർത്ഥമില്ല; അതു പാപമാണ്. മരിക്കുമ്പോൾ ആരും ഇതൊന്നും കൊണ്ടു പോകുന്നില്ല തുടങ്ങിയ ചിന്തകൾ മനസ്സിൽ വരുകയും, താൻ യുദ്ധംചെയ്യുന്നില്ല എനിക്കു രാജ്യവും പദവിയും വേണ്ട, വനവാസം മതി എന്നു പറഞ്ഞു തേർതട്ടിൽ അർജ്ജുനൻ വിഷാദനായിരുന്നു. ഈ സന്ദർഭമാണ് [[ഭഗവദ്ഗീത|ഭഗവദ്ഗീതയ്ക്ക്]] വഴിയൊരുക്കിയത് എന്നാണ് വിശ്വാസം. [[പ്രമാണം:Bhagavad Gita, a 19th century manuscript.jpg|170px|thumb|left|[[ഭഗവദ്ഗീത]]:19-ആം നൂറ്റാണ്ടിലെ കൈയ്യെഴുത്തുപ്രതി]] വിഷാദനായി തേർതട്ടിലിരുന്ന അർജ്ജുനനെ അവന്റെ സ്വധർമ്മാനുഷ്ഠാനം ചെയ്യാൻ [[കൃഷ്ണൻ]] ഉപദേശിക്കുന്നു. അർജ്ജുനനു ഭഗവാൻ കൃഷ്ണൻ വേദവേദാന്തങ്ങളുടെയും, ഉപനിഷത്തുകളുടെയും, രഹസ്യങ്ങൾ അടങ്ങിയ ആത്മതത്ത്വജ്ഞാനത്തേയും, ഭക്തിയോഗം, കർമ്മയോഗം, ജ്ഞാനയോഗം തുടങ്ങിയ മോക്ഷമാർഗ്ഗങ്ങളേയും ഉപദേശിച്ചു. എന്നിട്ടും അർജ്ജുനനും വിശ്വാസം വരായ്കയാൽ തന്റെ ശ്രേഷ്ഠവും ഭയജനകവുമായ വിശ്വരൂപത്തേയും കാണിച്ചു കൊടുത്തുവെന്നു മഹാഭാരതത്തിൽ ഭീഷ്മപർവ്വത്തിൽ ഗ്രന്ഥകാരൻ പരാമർശിക്കുന്നു. ഭഗവദ്ഗീതയിലൂടെ അർജ്ജുനനുപദേശിച്ച സന്ദേശം ഇതിനു മുൻപ് [[വിഷ്ണു]] [[സൂര്യൻ|വിവസ്വാനും]], വിവസ്വാൻ [[മനു|മനുവിനും]], മനു [[ഇക്ഷാകു|ഇക്ഷാകുവിനും]] ഉപദേശിച്ചിരുന്നതായി [[മഹാഭാരതം|മഹാഭാരതത്തിൽ]] [[വ്യാസൻ]] പറയുന്നുണ്ട്. '''സർ‌വോപനിഷദോ ഗാവോ, ദോഗ്ദ്ധാ ഗോപാലനന്ദനഃ'''<br />'''പാർഥോ വത്സഃ സുധീർഭോക്താ, ദുഗ്ദ്ധം ഗീതാമൃതം മഹത്.''' ''അർത്ഥം:'' [[ഉപനിഷത്തുകൾ|ഉപനിഷത്തുകളാകുന്ന]] [[പശു|പശുക്കളിൽ]] നിന്ന്, [[അർജ്ജുനൻ|അർജുനനാകുന്ന]] കിടാവിനെ നിമിത്തമാക്കി കറവക്കാരനായ [[കൃഷ്ണൻ|ഗോപാലനന്ദനൻ]] കറന്നെടുത്ത പാലാണ് [[ഭഗവദ്ഗീത|ഗീതാമൃതം]]. (ഉപനിഷത്തുകളിലെ പല മന്ത്രങ്ങളും അല്പം വ്യത്യാസത്തോടെ ഗീതയിൽ പ്രത്യക്ഷപ്പെടുന്നുണ്ട്) പലചരിത്രകാരന്മാരും ഭഗവദ്ഗീതയെ ഹൈന്ദവ ഉപനിഷത്തുകളുടെ സംഗ്രഹമായി കരുതുന്നു.<ref>ശ്രീമദ് ഭഗവദ്ഗീത -- എം.എസ്. ചന്ദ്രശേഖരവാര്യർ (പരിഭാഷ) -- ഡി.സി. ബുക്സ് പ്രസിദ്ധീകരണം</ref> പതിനെട്ട് അദ്ധ്യായങ്ങളുള്ള ഭഗവദ്ഗീത ഭീഷ്മപർവ്വത്തിൽ 700 ശ്ലോകങ്ങളിലൂടെ മഹാഭാരതത്തിൽ വർണ്ണിക്കുന്നു<ref>ശ്രീമദ് ഭഗവദ്ഗീത -- എം.എസ്. ചന്ദ്രശേഖരവാര്യർ : പരിഭാഷ -- ഡി.സി.ബുക്സ് പ്രസിദ്ധീകരണം, കോട്ടയം</ref>. [[സഞ്ജയൻ]] [[ധൃതരാഷ്ട്രർ|ധൃതരാഷ്ട്രർക്കു]] കൃഷ്ണാർജ്ജുനസംവാദം പറഞ്ഞുകൊടുക്കുന്നരീതിയിലാണ് ഗ്രന്ഥകാരൻ എഴുതിയിരിക്കുന്നത്<ref>ഡി.ഡി. കോസാംബി -- മിത്ത് ആൻഡ് റിയാലിറ്റി -- ചരിത്രം</ref>. {| class="wikitable" border="1" |- ! ഒന്നാം ദിവസം ! കൗരവസേന ! പാണ്ഡവസേന |- | സർവ്വ സൈന്യാധിപൻ | [[ഭീഷ്മർ]] | [[ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ]] |- | കൊല്ലപ്പെട്ട പ്രധാനികൾ (കൊന്നവർ) | -- | [[ഉത്തരൻ]] ([[ശല്യർ]])<br />[[ശ്വേതൻ]] ([[ഭീഷ്മർ]]) |} ഭീഷ്മരെ ആദ്യമായി നേരിട്ടത് ബാലനായ അഭിമന്യുവായിരുന്നു. ഏറ്റവും പ്രായം കൂടിയവനും, കുറഞ്ഞവനും തമ്മിലാണ് ആദ്യ പോരാട്ടം തുടങ്ങിയത്. കൃതവർമ്മാവും, ശല്യരും ഭീഷ്മരെ സഹായിക്കാൻ എത്തി. അഭിമന്യു ക്ഷീണിക്കുന്നതു മനസ്സിലാക്കി ഭാര്യാസഹോദരന്മാരായ ഉത്തരനും, ശ്വേതനും (വിരാടപുത്രന്മാർ) സഹായത്തിനെത്തി. യുദ്ധത്തിനൊടുവിൽ ശല്യർ ഉത്തരനേയും, ഭീഷ്മർ ശ്വേതനേയും വധിച്ചു. ഒന്നാം ദിവസത്തെ യുദ്ധത്തിൽ പാണ്ഡവസേനക്ക് കനത്തനാശം സംഭവിച്ചു. സങ്കടപ്പെട്ട് കുടീരത്തിൽ തിരിച്ചെത്തിയ യുധിഷ്ഠിരനോട് അവസാനവിജയം പാണ്ഡവർക്കാണെന്ന് പറഞ്ഞ് കൃഷ്ണൻ സമാധാനിപ്പിച്ചു. === രണ്ടാം ദിവസം ([[ഭീഷ്മപർവ്വം]]) === [[File:Arjuna statue.JPG|170px|thumb|right|ഭാരതയുദ്ധം: ([[ഇന്തോനേഷ്യ|ഇന്തോനേഷ്യയിലെ]] ബാലിയിലുള്ള അർജ്ജുനപ്രതിമ]] {| class="wikitable" border="1" |- ! രണ്ടാം ദിവസം ! കൗരവസേന ! പാണ്ഡവസേന |- | സർവ്വ സൈന്യാധിപൻ | [[ഭീഷ്മർ]] | [[ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ]] |- | കൊല്ലപ്പെട്ട പ്രധാനികൾ (കൊന്നവർ) | കലിംഗസേന (ഭീമൻ) | -- |} ഭീഷ്മർ രണ്ടാം ദിവസം അർജ്ജുനനുമായി ഏറ്റുമുട്ടി. അർജ്ജുനൻ ദിവ്യാസ്ത്രങ്ങളാൽ കൗരവസേനക്ക് കനത്ത നാശനഷ്ടങ്ങൾ സമ്മാനിച്ചു. കുരുക്ഷേത്രത്തിന്റെ മറ്റൊരു വശത്ത് ദ്രോണരും ധൃഷ്ടദ്യുമ്നനും തമ്മിൽ ഉഗ്രപോരാട്ടം ആരംഭിച്ചു. പലപ്രാവശ്യം ദ്രോണർ പാഞ്ചാലപുത്രന്റെ വില്ലു മുറിച്ചു. അവശനായ ധൃഷ്ടദ്യുമ്നനെ ഭീമൻ തന്റെ രഥത്തിലേറ്റി രക്ഷപെടുത്തി. ഇതുമനസ്സിലാക്കി അവിടെ എത്തിച്ചേർന്ന് ദുര്യോധനൻ കലിംഗസേനയെ ഭീമനു നേരെ അയച്ചു. ഭീമൻ ഒന്നൊഴിയാതെ എല്ലാ കലിംഗ പടയാളികളെയും രാജാവിനെയും രണ്ടാം ദിവസത്തെ യുദ്ധത്തിൽ കൊന്നൊടുക്കി. കൗരവപടയുടെ തിരിച്ചോട്ടം തടയുവാൻ ഭീഷ്മർ അവിടെ എത്തിയെങ്കിലും സാത്യകിയുടെ ബാണമേറ്റ് അദ്ദേഹത്തിന്റെ തേരാളി കൊല്ലപ്പെട്ടു. സാരഥിയില്ലാതെ ഭീഷ്മർ യുദ്ധക്കളത്തിൽ നിന്നും മാറിക്കളഞ്ഞു. ഭീമപുത്രൻ ഘടോത്ക്കചനും നകുല-സഹദേവന്മാരും ഏറ്റവും പുറകിലായി ധർമ്മപുത്രരും അവിടെ എത്തുകയും കൗരവരുടെ പല സൈന്യവ്യൂഹങ്ങളേയും ഇല്ലാതാക്കുകയും ചെയ്തു.അങ്ങനെ രണ്ടാം ദിവസം പാണ്ഡവർക്ക് മേൽക്കൈ ലഭിച്ചു. === മൂന്നാം ദിവസം ([[ഭീഷ്മപർവ്വം]]) === [[File:Srimad Bhagavad Gita Painting.jpg|170px|thumb|right|പാർത്ഥനും സാരഥിയും യുദ്ധഭൂമിയിൽ (ചിത്രകാരന്റെ ഭാവനയിൽ)]] {| class="wikitable" border="1" |- ! മൂന്നാം ദിവസം ! കൗരവസേന ! പാണ്ഡവസേന |- | സർവ്വ സൈന്യാധിപൻ | [[ഭീഷ്മർ]] | [[ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ]] |- | കൊല്ലപ്പെട്ട പ്രധാനികൾ (കൊന്നവർ) | ഗാന്ധാരസേന (അഭിമന്യു+സാത്യകി) | -- |- | ഉപയോഗിച്ച വ്യൂഹങ്ങൾ | ഗരുഡവ്യൂഹം<br />([[പരുന്ത്|ചിറകുവിരിച്ച പരുന്തിന്റെ ആകൃതി]]) | അർദ്ധചന്ദ്രവ്യൂഹം<br />([[ചന്ദ്രൻ|ചന്ദ്രക്കലയുടെ ആകൃതി]]) |} രണ്ടാം ദിവസത്തെ ദയനീയ പരാജയം മനസ്സിലാക്കി [[ഭീഷ്മർ]] തന്റെ സേനയെ ഗരുഡവ്യൂഹമായി നിർത്തി യുദ്ധം ആരംഭിച്ചു. അതിനെ എതിർക്കാൻ [[ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ]] പാണ്ഡവസേനയെ ചന്ദ്രക്കലയുടെ ആകൃതിയിൽ വ്യൂഹം ചമച്ചു നേതൃത്വം നൽകി. അർദ്ധചന്ദ്രവ്യൂഹത്തിന്റെ ഒരു അഗ്രത്തിൽ ഭീമനും മറ്റേതിൽ അർജ്ജുനനും നിലയുറപ്പിച്ചു. യുദ്ധക്കളത്തിന്റെ മറ്റൊരു വശത്ത് സാത്യകിയും അഭിമന്യുവും ചേർന്ന് ഗാന്ധാരസേനയെ മുഴുവനായും ഇല്ലാതാക്കി. ഭീഷ്മരും, ദ്രോണരും, ദുര്യോധനനും ചേർന്നു ധർമ്മപുത്രരെ ആക്രമിക്കാൻ തുടങ്ങിയപ്പോൾ നകുല-സഹദേവന്മാരും, ഭീമനും, ഘടോത്ക്കചനും എത്തി യുധിഷ്ഠിരനെ സഹായിച്ചു. ഘടോത്ക്കചന്റെ ആയുധപ്രഹരമേറ്റ് ബോധരഹിതനായ ദുര്യോധനനെ ദ്രോണർ രക്ഷപെടുത്തി. === നാലാം ദിവസം ([[ഭീഷ്മപർവ്വം]]) === [[File:Bheema, the elephant-killer.jpg|170px|thumb|right|നാലാം ദിവസം: [[ആന|ആനകളുമായി]] മല്ലിടുന്ന [[ഭീമൻ]] (ശിലാശില്പം: [[ബേലൂർ|ബേലൂരിലെ]] ചെന്നകേശവ ക്ഷേത്രം)]] {| class="wikitable" border="1" |- ! നാലാം ദിവസം ! കൗരവസേന ! പാണ്ഡവസേന |- | സർവ്വ സൈന്യാധിപൻ | [[ഭീഷ്മർ]] | [[ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ]] |- | കൊല്ലപ്പെട്ട പ്രധാനികൾ (കൊന്നവർ) | പതിമൂന്നു ധൃതരാഷ്ട്രപുത്രർ (ഭീമൻ)<br />മാദ്രേശന്മാർ (ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ)<br />സ്വാലൻ (ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ) | -- |} നാലാം ദിവസം [[ഭീമൻ|ഭീമസേനനും]], [[അഭിമന്യു|അഭിമന്യുവും]] ഇരുവശങ്ങളിലൂടെ [[കൗരവർ|കൗരവസേനയെ]] തകർത്തു മുന്നേറി. ഭീമനെ എതിരിടാൻ ദുര്യോധനൻ, അവന്റെ പതിമൂന്നനുജന്മാരേയും, ആയിരക്കണക്കിനു [[ആന|മത്തഗജങ്ങളേയും]] അവന്റെ നേർക്കയച്ചു. ക്രൂദ്ധനായ ഭീമൻ ഗദയുമായി തേരിൽ നിന്നും പുറത്തിറങ്ങി മുഴുവൻ ആനകളേയും, ദുര്യോധനന്റെ പതിമൂന്നനുജന്മാരെയും കൊന്നു. അനുജന്മാർ മരിച്ചതു കണ്ട് ദുര്യോധനൻ ഭീമനു നേർക്ക് പാഞ്ഞടുത്തെങ്കിലും കൂടുതൽ എതിർത്തു നിൽക്കാനാവാതെ യുദ്ധഭൂമിയിൽ നിന്നും അവൻ മാറിക്കളഞ്ഞു. ഇതിനിടയിൽ ഭീമനെ സഹായിക്കാനെത്തിയ പുത്രനായ ഘടോത്ക്കചനും നിരവധിപേരെ കൊന്നു. അന്നേ ദിവസം കുരുക്ഷേത്രയിലെ മറ്റൊരുവശത്ത് സ്വാലനും ധൃഷ്ടദ്യുമ്നനും തമ്മിൽ ഏറ്റുമുട്ടുകയും, സ്വാലനെ വധിക്കുകയും ചെയ്തു. അതിനുശേഷം ധൃഷ്ടദ്യുമ്നനോട് യുദ്ധം ചെയ്ത മാദ്രേശന്റെ അനുജന്മാരെയും അവൻ കൊന്നുകളഞ്ഞു. തുടർച്ചയായി മൂന്നുദിവസങ്ങളും പരാജയപ്പെട്ട് ദുഃഖിതനായ [[ദുര്യോധനൻ]] രാത്രി ഭീഷ്മരുടെ കുടീരത്തിൽ വന്നു ഭയപ്പെട്ടു സങ്കടം പറഞ്ഞു. ഭീഷ്മരും ദ്രോണരും ചേർന്ന് ദുര്യോധനനെ സമാധാനപ്പെടുത്തി തിരിച്ചയച്ചു. === അഞ്ചാം ദിവസം ([[ഭീഷ്മപർവ്വം]]) === [[File:The center of battle of Kurukshetra.jpg|170px|thumb|right|യുദ്ധഭൂമി ([[അങ്കോർ വാട്ട്|അങ്കോർവതിലെ ശിലാശില്പം]])]] {| class="wikitable" border="1" |- ! അഞ്ചാം ദിവസം ! കൗരവസേന ! പാണ്ഡവസേന |- | സർവ്വ സൈന്യാധിപൻ | [[ഭീഷ്മർ]] | [[ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ]] |- | കൊല്ലപ്പെട്ട പ്രധാനികൾ (കൊന്നവർ) | -- | സാത്യകിയുടെ 10 പുത്രന്മാർ<br />(ഭൂരിശ്രവസ്സ്) |- | ഉപയോഗിച്ച വ്യൂഹങ്ങൾ | ശക്തവ്യൂഹം<br />([[ചതുരം|സമചതുരത്തിന്റെ ആകൃതി]]) | മണ്ഡലവ്യൂഹം<br />([[ആകാശഗംഗ|ആകാശഗംഗയുടെ ആകൃതി]]) |} തുടർച്ചയായ മൂന്നുദിവസങ്ങളിലെ തോൽവിക്കു മറുപടി പറയാനായി [[കൗരവർ]] ഭീഷ്മരുടെ നേതൃത്വത്തിൽ ശക്തവ്യൂഹം ചമച്ചു. പാണ്ഡവർ ഭീമന്റെ നേതൃത്വത്തിൽ മണ്ഡലവ്യൂഹവും ചമച്ചു അണിനിരന്നു. ഭീമന്റെ രഥത്തിനു പുറകിലായി ധൃഷ്ടദ്യുമ്നനും, സാത്യകിയുടേയും, ശിഖണ്ഡിയുടേയും രഥങ്ങൾ അണിനിരന്നു. അവയ്ക്കും പുറകിലായി നകുല-സഹദേവന്മാരുടേയും ധർമ്മപുത്രരുടേയും രഥങ്ങൾ നിരന്നു. അതിനു പിറകിലായി മറ്റു മുൻനിര യോദ്ധാക്കളും അണിനിരന്നു. ഭീഷ്മർ നിരവധി പാണ്ഡവസേനകളെ ഛിന്നഭിന്നമാക്കി മുന്നേറി. പാണ്ഡവസൈന്യം പലവസരങ്ങളിലും പിന്തിരിഞ്ഞോടി. പക്ഷേ മദ്ധ്യാഹ്നത്തിനുശേഷം നടന്ന യുദ്ധത്തിൽ അർജ്ജുനനും ഭീമനും ചേർന്ന് അനവധി കൗരവസൈന്യങ്ങളെ കൊന്നു. === ആറാം ദിവസം ([[ഭീഷ്മപർവ്വം]]) === [[File:Krishna and Arjun on the chariot''',''' Mahabharata, 18th-19th century, India.jpg|170px|thumb|right|കൃഷ്ണാർജ്ജുനന്മാർ (18-ആം നൂറ്റാണ്ടിലെ ചിത്രകല)]] {| class="wikitable" border="1" |- ! ആറാം ദിവസം ! കൗരവസേന ! പാണ്ഡവസേന |- | സർവ്വ സൈന്യാധിപൻ | [[ഭീഷ്മർ]] | [[ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ]] |- | ഉപയോഗിച്ച വ്യൂഹങ്ങൾ | ക്രൗഞ്ചവ്യൂഹം ([[കൊക്ക്|കൊക്കിന്റെ ആകൃതി]]) | മകരവ്യൂഹം ([[ചീങ്കണ്ണി|മുതലയുടെ ആകൃതി]]) |} https://ml.wikipedia.org/wiki/%E0%B4%95%E0%B5%81%E0%B4%B0%E0%B5%81%E0%B4%95%E0%B5%8D%E0%B4%B7%E0%B5%87%E0%B4%A4%E0%B5%8D%E0%B4%B0%E0%B4%AF%E0%B5%81%E0%B4%A6%E0%B5%8D%E0%B4%A7%E0%B4%82?wprov=sfla1 അതിനെതിരായി ഭീഷ്മർ ക്രൗഞ്ചവ്യൂഹവും ചമച്ച് സൈന്യങ്ങളെ അണിനിരത്തി. അഞ്ചുദിവസങ്ങൾക്കു ശേഷം അന്ന് ആദ്യമായി ദ്രോണരെ തോൽപ്പിക്കാൻ പാണ്ഡവസേനക്കായി. പാണ്ഡവർ ദ്രോണരുടെ രഥം തകർത്തു, അദ്ദേഹം പ്രാണരക്ഷാർത്ഥം അവിടെനിന്നും ഓടി രക്ഷപെട്ടു. ഭീമനെ പിടിച്ചുകെട്ടാൻ ദുര്യോധനൻ വലിയ സൈന്യവ്യൂഹമാണ് നിയോഗിച്ചത്. അഭിമന്യു സഹായത്തിനു വന്ന് ഭീമനെ അതിൽ നിന്നും രക്ഷിക്കുവാൻ സാധിച്ചു. അതിനിടയിൽ ഭീമന്റെ ഗദാപ്രഹരമേറ്റ് ദുര്യോധനൻ തേർത്തട്ടിൽ ബോധരഹിതനായി വീണു. കൃപർ വന്നു രക്ഷിച്ചിരുന്നില്ലെങ്കിൽ ദുര്യോധനനെ ആറാംനാൾ വധിക്കുമായിരുന്നു. തന്റെ പത്തു പുത്രന്മാരെ വധിച്ച ഭൂരിശ്രവസ്സിനെ നേരിട്ടുകണ്ട സാത്യകി അവനെ കൊല്ലാൻ കഠിനശ്രമം നടത്തിയെങ്കിലും വിജയിച്ചില്ല. === ഏഴാം ദിവസം ([[ഭീഷ്മപർവ്വം]]) === {| class="wikitable" border="1" |- ! ഏഴാം ദിവസം ! കൗരവസേന ! പാണ്ഡവസേന |- | സർവ്വ സൈന്യാധിപൻ | [[ഭീഷ്മർ]] | [[ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ]] |- | ഉപയോഗിച്ച വ്യൂഹങ്ങൾ | ത്രിശൂലവ്യൂഹം<br />([[ത്രിശൂലം|മൂന്നു മുനയുള്ള ശുലത്തിന്റെ ആകൃതി]]) | വജ്ര വ്യൂഹം<br />([[മിന്നൽ|മിന്നൽ പിണരിന്റെ ആകൃതി]]) |} ഏഴാം ദിവസം [[യുധിഷ്ഠിരൻ|യുധിഷ്ഠിരന്റെ]] നേതൃത്വത്തിൽ വജ്രവ്യൂഹം ചമച്ച പാണ്ഡവരെ എതിരിടാൻ കൗരവർ ത്രിശൂലവ്യൂഹം ചമച്ചു. മിന്നൽപിണർ പോലെ അടർക്കളത്തിൽ പലസ്ഥലങ്ങളിലും ഒറ്റയ്ക്കൊറ്റയ്ക്ക് യുദ്ധങ്ങൾ നടന്നു. വിരാടനും ദ്രോണരും ഏറ്റുമുട്ടി. വിരാടന്റെ സഹായത്തിനെത്തിയ പുത്രനായ ശംഖനെ ദ്രോണർ വധിച്ചു. വൃദ്ധനായ ഭൂരിശ്രവസ്സിനെ നേരിട്ട ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ അദ്ദേഹത്തിന്റെ വക്ഷസ്സിൽ 96 അമ്പുകൾ തറച്ചുവെങ്കിലും അതിപരാക്രമിയായ അദ്ദേഹം കീഴടങ്ങാതെ ധൃഷ്ടദ്യുമ്നനെ പരാജയപ്പെടുത്തി അവിടെ നിന്നും ഓടിച്ചു. പാണ്ഡവസേനയുടെ അതിപ്രഹരമായ യുദ്ധത്തിൽ വൃദ്ധനായ കൃപാചാര്യർ ബോധരഹിതനായി തേർത്തട്ടിൽ വീണു. === എട്ടാം ദിവസം ([[ഭീഷ്മപർവ്വം]]) === [[File:Ghatotkacha - Abhimanyu.jpg|170px|thumb|right|യുദ്ധം (ഘടോൽകചനും അഭിമന്യുവും)]] {| class="wikitable" border="1" |- ! എട്ടാം ദിവസം ! കൗരവസേന ! പാണ്ഡവസേന |- | സർവ്വ സൈന്യാധിപൻ | [[ഭീഷ്മർ]] | [[ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ]] |- | കൊല്ലപ്പെട്ട പ്രധാനികൾ (കൊന്നവർ) | [[ഉലൂകൻ]] ([[ഇരാവാൻ]])<br />എട്ട് ധൃതരാഷ്ട്രപുത്രർ (ഭീമൻ)<br />[[ശകുനി|ശകുനിയുടെ]] അനുജന്മാർ (ഇരാവാൻ) | [[ഇരാവാൻ]] |} അർജ്ജുനപുത്രനായ ഇരവാൻ്റെ പോരാട്ടവീര്യവും,പതനവും കണ്ട ദിവസമായിരുന്നു ഇത്.തൻ്റെ നാഗസൈന്യവുമായി യുദ്ധതിനെത്തിയ ഇരവാൻ കൗരവസൈന്യത്തെ അരിഞ്ഞുതള്ളി.അവനെ തടയാനെത്തിയ ശകുനിയുടെ ആറ് സഹോദരന്മാരുടെ കരങ്ങൾ മുറിക്കുകയും, അഞ്ചുപേരെ വധിച്ചുകളയുകയും ചെയ്തു.ഒരാൾ ജീവനുംകൊണ്ട് പോർക്കളം വിട്ടോടി രക്ഷപെട്ടു.ഇരവാൻറെ പോരാട്ടം കണ്ട് ദുര്യോധനൻ ബകാസുരൻ്റെ സഹോദരനായ അലമ്പുഷനെ അവനെ നേരിടാനയച്ചു.മായാവിയായ അലമ്പുഷൻ ഇരവാനുമായി ഘോരമായ യുദ്ധം കാഴ്ചവച്ചു.അലമ്പുഷനെ വെട്ടി പരിക്കേൽപ്പിച്ച ഇരവാൻ തൻ്റെ നാഗസൈന്യത്തെ അവനെതിരെ ഉപയോഗിച്ചുവെങ്കിലും മായാപ്രയോഗംകൊണ്ട് ഗരുഡനായി മാറിയ രാക്ഷസൻ നാഗങ്ങളെ കൊന്നുവീഴ്ത്തി.തൻ്റെ സൈന്യം നശിക്കുന്നത് കണ്ട് ആശ്ചര്യപ്പെട്ടുനിന്ന ഇരവാനെയും അലമ്പുഷൻ ശിരസ്സ് മുറിച്ച് വധിച്ചു.ഭീമൻ ദുര്യോധനന്റെ എട്ട് അനുജന്മാരെ എട്ടാംദിവസം കൊന്നു അതിനെ തുടർന്ന് ഭീമനോട് ഏറ്റുമുട്ടിയ ശകുനിയേയും, ജയദ്രഥനേയും ഘടോത്ക്കചൻ തന്റെ ഇരുമ്പുഗദയുമായി നേരിട്ടു. എട്ടാംദിവസം കഴിഞ്ഞപ്പോൾ ഇരുപക്ഷത്തുമായി എട്ട് [[അക്ഷൗഹിണി|അക്ഷൗഹിണിപടകൾ]] ഇല്ലാതായി. === ഒൻപതാം ദിവസം ([[ഭീഷ്മപർവ്വം]]) === [[File:9th day War Kurukshetra.JPG|170px|thumb|right|യുദ്ധം ഒൻപതാം ദിവസം: [[സുദർശനചക്രം|സുദർശനവുമായി]] നിൽക്കുന്ന [[കൃഷ്ണൻ]], ഭഗവാന്റെ കൈയ്യാൽ മരിക്കാനാഗ്രഹിച്ച് കൈകൂപ്പി നിൽക്കുന്ന [[ഭീഷ്മർ]], അരുതേ എന്നപേക്ഷിക്കുന്ന [[അർജ്ജുനൻ]] (ചിത്രം: പനോരമ & സയൻസ് സെന്റർ-കുരുക്ഷേത്ര)]] {| class="wikitable" border="1" |- ! ഒൻപതാം ദിവസം ! കൗരവസേന ! പാണ്ഡവസേന |- | സർവ്വ സൈന്യാധിപൻ | [[ഭീഷ്മർ]] | [[ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ]] |} [[ഇരാവാൻ|ഇരവാൻറെ]] മരണത്തിനു കാരണമായ അലംബുഷനെ വധിക്കണമെന്നുള്ള ദൃഢനിശ്ചയത്തോടെയാണ് പാണ്ഡവർ യുദ്ധം തുടങ്ങിയത്. [[അഭിമന്യു|അഭിമന്യുവും]], [[ഘടോൽകചൻ|ഘടോത്ക്കചനും]] അലംബുഷനെതിരായി യുദ്ധം ചെയ്ത് അതിധീരമായി അവനെ നേരിട്ടുവെങ്കിലും മരണത്തിൽ നിന്നും അലംബുഷൻ രക്ഷപെട്ടോടി. അർജ്ജുനൻ ഭീഷ്മരോട് ശക്തമായി എതിർത്തു.രണ്ട് വട്ടം ഭീഷ്മരുടെ വില്ല് മുറിച്ച് കളഞ്ഞ അർജ്ജുനനെ ഭീഷ്മർ പ്രകീർത്തിച്ചു.ഏന്നാൽ വീണ്ടും പുതിയ വില്ല് കുലച്ച് യുദ്ധം ആരംഭിച്ച ഭീഷ്മർ പാണ്ഡവപക്ഷത്ത് കനത്ത നാശം വിതച്ചു. അർജുനനാകട്ടെ പിതാമഹനോടുള്ള സ്നേഹം നിമിത്തം അദ്ദേഹത്തെ വധിക്കനെന്നോണം യുദ്ധം ചെയ്തതുമില്ല.അർജുനൻ്റെ ആലസ്യം കണ്ട് ക്രുദ്ധനായ കൃഷ്ണൻ ഭീഷ്മരെ താൻതന്നെ വധിക്കുമെന്ന് നിശ്ചയിച്ച് രഥത്തിൽനിന്നിറങ്ങി ഭൂമിയിൽ കിടന്ന ഒരു രഥചക്രവുമെടുത്ത് ചുഴറ്റി ഭീഷ്മർക്ക് നേരെ കുതിച്ചു.ഭഗവാൻ്റെ കയ്യാൽ മരിച്ചാൽ ഉടനടി മോക്ഷം ലഭിക്കുമെന്ന് അറിയാമായിരുന്ന ഭീഷ്മർ തൻ്റെ ആയുധം താഴെ വച്ച് തേർതട്ടിൽനിന്ന് ഇറങ്ങി തൊഴുത് നിന്നു ഇതുകണ്ട് അർജ്ജുനൻ ഓടി വന്ന് കൃഷ്ണൻ്റെ കാൽക്കൽ കെട്ടിപ്പിടിച്ചുകിടന്ന് കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധത്തിൽ ഭഗവാൻ ആയുധം എടുക്കില്ല എന്ന ശപഥം അദ്ദേഹത്തെ ഓർമ്മിപ്പിച്ചു. ഇതോടെ സൂര്യാസ്തമയവും കഴിഞ്ഞു യുദ്ധം അവസാനിപ്പിച്ച് ഇരുകൂട്ടരും മടങ്ങി. ഒൻപതു ദിവസങ്ങൾ കഴിഞ്ഞിട്ടും വിജയം കൈവരിക്കാൻ സാധിക്കാതെ വിഷമിക്കുന്ന പാണ്ഡവരെ കൃഷ്ണൻ അന്നു രാത്രി ഭീഷ്മരുടെ കുടീരത്തിൽ കൊണ്ടുപോയി. അവരുടെ മനോഗതം മനസ്സിലാക്കിയ ഭീഷ്മർ ശിഖണ്ഡിയെ മുന്നിൽ നിർത്തി യുദ്ധംചെയ്യാൻ ഉപദേശിച്ചു. === പത്താം ദിവസം ([[ഭീഷ്മപർവ്വം]]) === [[File:The Death of Bhishma.jpg|170px|thumb|right|ഭീഷ്മർ ശരശയ്യയിൽ]] {| class="wikitable" border="1" |- ! പത്താം ദിവസം ! കൗരവസേന ! പാണ്ഡവസേന |- | സർവ്വ സൈന്യാധിപൻ | [[ഭീഷ്മർ]] | [[ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ]] |- | കൊല്ലപ്പെട്ട പ്രധാനികൾ (കൊന്നവർ) | ഭീഷ്മർ ശരശയ്യയിൽ (ശിഖണ്ഡി+അർജ്ജുനൻ) | -- |} പത്താം ദിവസം [[പാണ്ഡവർ]] ധൃഷ്ടദ്യുമ്നന്റെ സ്ഥാനത്ത് [[ശിഖണ്ഡി|ശിഖണ്ഡിയെ]] നിർത്തി യുദ്ധം ആരംഭിച്ചു. അതിധീരമായി ഏവരും യുദ്ധത്തിൽ ഏർപ്പെട്ടു. [[ദുര്യോധനൻ]] ഭീഷ്മർക്കു തുണയായി ദുശ്ശാസനനെ നിയോഗിച്ചിരുന്നു. അർജ്ജുനൻ ഭീഷ്മരോട് എതിരിട്ടപ്പോൾ ശിഖണ്ഡിയെ മുന്നിൽ നിർത്തി ബാണങ്ങൾ എയ്തു. ശിഖണ്ഡിയെ കണ്ടമാത്രയിൽ ഭീഷ്മർ അവനെതിരെ യുദ്ധം ചെയ്യാതെ അർജ്ജുനനു നേർക്ക് തിരിഞ്ഞു. അർജ്ജുനനും ശിഖണ്ഡിയും ഒരു പോലെതന്നെ ഭീഷ്മർക്കുനേരെ ബാണങ്ങൾ പൊഴിച്ചുകൊണ്ടിരുന്നു. ശിഖണ്ഡിയുടെ മുമ്പിൽ ഭീഷ്മരുടെ വീര്യം സ്തംഭിച്ചുപോയി. ഈ അവസരം പാഴാക്കാതെ അർജ്ജുനൻ ഭീഷ്മരുടെ ശരീരം മുഴുവനും അസ്ത്രങ്ങളാൽ എയ്തുനിറച്ചു. (അഷ്ടവസുക്കളിൽ ഇളയവനായ ദ്യോവിനെ ([[ഭീഷ്മർ]]) തിരിച്ചു ദേവലോകത്തേക്ക് കൂട്ടികൊണ്ടുപോകാൻ വസുക്കളേവരും അവിടെ സന്നിഹിതരായിരുന്നു). [[ശരശയ്യ|ശരശയ്യയിൽ]] വീണ ഭീഷ്മർ അടുത്തുനിന്ന ദുശ്ശാസനനോട് ഇനിയെങ്കിലും യുദ്ധം മതിയാക്കാൻ ഉപദേശിച്ചു. ==== ശരശയ്യ ==== [[File:Ramayan.jpg|170px|thumb|left|അസ്ത്രമെയ്ത് ഭീഷ്മരുടെ ശിരസ്സു നേരെയാക്കുന്ന അർജ്ജുനൻ (മാർബിൾശില്പം:സ്വാമിനാരായൺ ടെമ്പിൾ -[[ഗുജറാത്ത്|ഭുജ്, ഗുജറാത്ത്]])]] ഭീഷ്മരുടെ പതനത്തോടെ കൗരവപട പിന്തിരിഞ്ഞോടി. അന്നു യുദ്ധം മതിയാക്കി ഏവരും മടങ്ങി. പക്ഷേ പാണ്ഡവരും, കൗരവരും മാത്രം ഭീഷ്മർക്കു ചുറ്റും സങ്കടപ്പെട്ടു നിന്നു. ശക്തിയില്ലാതെ താഴേക്ക് തൂങ്ങിക്കിടന്ന ശിരസ്സു നേരെയാക്കാൻ ഭീഷ്മരുടെ ആഗ്രഹപ്രകാരം അർജ്ജുനൻ രണ്ട് അസ്ത്രങ്ങൾ എയ്തു താങ്ങുകൊടുത്തു. ഭീഷ്മർ വീണതോടെ കൗരവരുടെ വീര്യമെല്ലാം ഇല്ലാതായി. പാണ്ഡവർക്ക് സന്തോഷവും സങ്കടവും ഒരുപോലെ തോന്നി. താൻ ഉത്തരായനം തുടങ്ങുന്നവരെ മരിക്കാതെ ഇവിടെ കിടക്കും നിങ്ങൾക്ക് എല്ലാവരും കുടീരങ്ങളിലേക്ക് തിരിച്ചു പോകാമെന്നുള്ള ഭീഷ്മരുടെ നിർബന്ധത്താൽ ഏവരും രാത്രിതന്നെ മടങ്ങി. പിറ്റേന്ന് രാവിലെ കൗരവ-പാണ്ഡവ പുത്രന്മാർ പിതാമഹനെ കാണാൻ എത്തി. അദ്ദേഹത്തിനു ദാഹമുണ്ടെന്നറിയിച്ചപ്പോൾ അർജ്ജുനൻ ഭൂമിയിൽ നിന്നും ഗംഗാജലത്തിന്റെ സ്രോതസ്സ് അവിടെ ഉണ്ടാക്കിക്കൊടുത്തു. അതിനുശേഷം [[കർണ്ണൻ]] ഭീഷ്മരെ കാണാൻ എത്തി. കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധഭൂമിയിൽ ആദ്യമായി കർണ്ണൻ വരുന്നത് അന്നായിരുന്നു. ഭീഷ്മർ യുദ്ധത്തിൽ വീണതിനുശേഷമാണ് കർണ്ണൻ യുദ്ധം ചെയ്യാൻ തുടങ്ങിയത്. === പതിനൊന്നാം ദിവസം ([[ദ്രോണപർവ്വം]]) === [[File:Karna in Kurukshetra.jpg|170px|thumb|right|യുദ്ധം പതിനൊന്നാം ദിവസം: [[കർണ്ണൻ]] ആദ്യമായി യുദ്ധഭൂമിയിൽ എത്തുന്നത് ഇന്നാണ്. (ചിത്രകാരന്റെ ഭാവനയിൽ)]] {| class="wikitable" border="1" |- ! പതിനൊന്നാം ദിവസം ! കൗരവസേന ! പാണ്ഡവസേന |- | സർവ്വ സൈന്യാധിപൻ | ദ്രോണർ | ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ |} ഭീഷ്മരുടെ പതനത്തെത്തുടർന്ന് ദുര്യോധനൻ ആചാര്യനായ ദ്രോണരെ സർവ്വസേനാധിപതിയായി വാഴിക്കുന്നു. തുടർന്നുള്ള അഞ്ചു ദിവസങ്ങൾ ദ്രോണാചാര്യർ കൗരവസേനയ്ക്കു നേതൃത്വം നൽകി. മഹാഭാരതത്തിൽ പതിനൊന്നു മുതൽ പതിനഞ്ചുവരെയുള്ള യുദ്ധദിവസങ്ങൾ വർണ്ണിക്കുന്നത് ദ്രോണപർവ്വത്തിലാണ്. സർവ്വസേനാധിപനായി ദ്രോണരായതിനാൽ ഗ്രന്ഥകർത്താവ് ആ പേരു കൊടുത്തു.<ref name="ReferenceA">മഹാഭാരതം -- ഡോ.പി.എസ്. നായർ ISBN 81-85315-01-9 -- വിദ്യാരംഭം പബ്ലീഷേസ്, മുല്ലയ്ക്കൽ, ആലപ്പുഴ</ref> ദ്രോണപർവ്വത്തിൽ 170 അദ്ധ്യായങ്ങളും 10950 പദ്യങ്ങളും അടങ്ങിയിരിക്കുന്നു. പല പ്രമുഖരും മരിച്ചു വീഴുന്ന കഥാസന്ദർഭങ്ങളോടെ വളരെ വിശദമായിതന്നെ ഗ്രന്ഥകർത്താവ് ഈ ദിവസങ്ങൾ മഹാഭാരതത്തിൽ വർണ്ണിച്ചിരിക്കുന്നു. [[കർണ്ണൻ]] ആദ്യമായി യുദ്ധക്കളത്തിൽ എത്തുന്നത് ഈ ദിവസമാണ്. ആദ്യ പത്തുദിവസങ്ങൾ അദ്ദേഹം യുദ്ധത്തിൽ ഏർപ്പെട്ടില്ല. ധർമ്മപുത്രരെ ജീവനോടെ ബന്ധിക്കുവാൻ ദ്രോണർ പദ്ധതിയിട്ടു. ജീവനോടെ യുധിഷ്ഠിരനെ പിടിച്ചാൽ അതിലൂടെ പാണ്ഡവരെ ഭീഷണിപ്പെടുത്തി മറ്റുകാര്യങ്ങൾ സാധിക്കാമെന്നു മനസ്സിലാക്കിയാണ് ഇതിനു മുതിർന്നത്. ദ്രോണരും, കർണ്ണനും, ദുര്യോധനാദികളും ഒത്തുചേർന്ന് യുധിഷ്ഠിരനെതിരായി യുദ്ധം ആരംഭിച്ചു. ദ്രോണർ യുധിഷ്ഠിരന്റെ വില്ലുമുറിച്ച് അതിനു വഴിയൊരുക്കി. യുധിഷ്ഠിരൻ പിടിക്കപ്പെടുമെന്നഘട്ടത്തിൽ കൃഷ്ണാർജ്ജുനന്മാർ അവിടെ എത്തുകയും യുധിഷ്ഠിരനെ രക്ഷപെടുത്തുകയും ചെയ്തു. പാഞ്ചാല രാജകുമാരനായ ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ പലതവണ ദ്രോണാചാര്യരെ ആക്രമിച്ചു, പക്ഷേ പല സന്ദർഭത്തിലും പാഞ്ചാലകുമാരനു പിന്തിരിഞ്ഞോടേണ്ടിവന്നു. (ഗ്രന്ഥകർത്താവിന്റെ അഭിപ്രായത്തിൽ യുദ്ധസമയത്ത് ദ്രോണർക്ക് 85 വയസ്സുണ്ടായിരുന്നു). === പന്ത്രണ്ടാം ദിവസം ([[ദ്രോണപർവ്വം]]) === [[File:Bhagadatta fighting with Bhima.JPG|170px|thumb|right|യുദ്ധം പന്ത്രണ്ടാം ദിവസം: [[ഭഗദത്തൻ|ഭഗദത്തനോട്]] എതിരിടുന്ന [[ഭീമൻ]] ([[ബേലൂർ|ബേലൂരിലെ]] ശിലാശില്പം)]] {| class="wikitable" border="1" |- ! പന്ത്രണ്ടാം ദിവസം ! കൗരവസേന ! പാണ്ഡവസേന |- | സർവ്വ സൈന്യാധിപൻ | [[ദ്രോണർ]] | [[ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ]] |- | കൊല്ലപ്പെട്ട പ്രധാനികൾ<br />(കൊന്നവർ) | [[ഭഗദത്തൻ]], [[വൃക്ഷസേനൻ]] ([[അർജുനൻ]])<br />കർണ്ണപുത്രർ, ഭഗദത്തപുത്രൻ ([[നകുലൻ]]) | ദർശൻ ([[ഭഗദത്തൻ]]) |- | ഉപയോഗിച്ച വ്യൂഹങ്ങൾ | ദേവവ്യൂഹം<br />([[ദേവൻ|അമാനുഷാകൃതി]]) | ശൃംഗാരകവ്യൂഹം<br />([[കൊമ്പ്|വളഞ്ഞ കൊമ്പിന്റെ ആകൃതി]]) |} പന്ത്രണ്ടാം ദിവസവും ദ്രോണർ യുധിഷ്ഠിരനെ ജീവനോടെ ബന്ധിക്കുന്നതിനായി മഹാവ്യൂഹം (ദേവവ്യൂഹം) ചമച്ചു. ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ ശൃംഗാരകവ്യൂഹവും ചമച്ച് അതിശക്തമായി എതിർത്തു. ഭീമാർജ്ജുനന്മാരുടെ ആക്രമണത്തിൽ കൗരവപ്പട പിന്തിരിഞ്ഞോടി. കൗരവപ്പടയെ തിരിച്ചു യുദ്ധഭൂമിയിൽ നിർത്താനായി ദുര്യോധനൻ [[പ്രാഗ്ജ്യോതിഷ|പ്രാഗ്ജ്യോതിഷത്തിലെ]] രാജാവായിരുന്ന ഭഗദത്തനെ നിയോഗിച്ചു. കൃഷ്ണനാൽ കൊല്ലപ്പെട്ട നരകാസുരന്റെ പുത്രനായിരുന്നു [[ഭഗദത്തൻ]]. വാർദ്ധക്യം ഉണ്ടായിരുന്നെങ്കിലും ആനപ്പുറത്തേറിവന്ന ഭഗദത്തൻ പാണ്ഡവസേനയെ നയിച്ച ഭീമനോട് ഏറ്റുമുട്ടി.<ref>{{Cite web |url=http://www.thekurukshetragame.com/bhagadatta.html |title=ആർക്കൈവ് പകർപ്പ് |access-date=2011-09-17 |archive-date=2011-09-02 |archive-url=https://web.archive.org/web/20110902022523/http://www.thekurukshetragame.com/bhagadatta.html |url-status=dead }}</ref> ഭഗദത്തൻ വൈഷ്ണാവസ്ത്രം പ്രയോഗിച്ച് പാണ്ഡവസേനയെ അതിഭീകരമായി കൊന്നൊടുക്കി. മറ്റാർക്കും തടുക്കാനാവാഞ്ഞ വൈഷ്ണവാസ്ത്രത്തെ കൃഷ്ണൻ നിർവീര്യമാക്കി. ഭഗദത്തന്റെ കൊലയാനയായ [[സൂപ്രതീകം]] അളവറ്റ നാശം യുദ്ധഭൂമിയിൽ സൃഷ്ടിച്ചു.ഗ്രന്ഥകർത്താവ് ഉപമിച്ചിരിക്കുന്നത്.<ref>മഹാഭാരതം -- ഡോ.പി.എസ്.നായർ -- ISBN 81-85315-01-9 വിദ്യാരംഭം പ്രസിദ്ധീകരണം, ആലപ്പുഴ</ref> ഭഗദത്തന്റെ ആന ഭീമനെ എടുത്ത് മേല്പോട്ട് എറിഞ്ഞു; ഭീമൻ താഴേക്ക് പതിക്കുമ്പോൾ കൊമ്പിൽ കോർത്ത് കൊല്ലാനായി കൊമ്പുകൾ മുകളിലോട്ടാക്കി നിർത്തി. ആ സമയത്ത് അർജ്ജുനൻ അവിടെ എത്തുകയും, ഒരു അമ്പിനാൽ ആനയുടെ ശിരസ്സും, മേല്പോട്ടാക്കി നിർത്തിയിരുന്ന വാലും, ഭഗദത്തന്റെ ശിരസ്സും,വില്ലും മുറിച്ച് ഭീമനെ രക്ഷപെടുത്തി. [[ഭഗദത്തൻ|ഭഗദത്തന്റെ]] മരണം കൗരവസേനയ്ക്ക് വലിയ ആഘാതം ഏൽപ്പിച്ചു. ഭഗദത്തന്റെ മരണത്തെ തുടർന്ന്, അവന്റെ പുത്രനെ നകുലനും കർണ്ണപുത്രനായ വൃക്ഷസേനനെ അർജ്ജുനനും വധിച്ചു. ഇതുകണ്ട് പാണ്ഡവസേനയോട് ഏറ്റുമുട്ടിയ മറ്റു കർണ്ണപുത്രന്മാരും നകുലനാൽ കൊല്ലപ്പെട്ടു. മക്കളുടെ ദുരന്തവിവരം അറിഞ്ഞ കർണ്ണൻ കൂടുതൽ സമയം യുദ്ധക്കളത്തിൽ നിൽക്കാനാവാതെ മടങ്ങി. കൗരവസേനയ്ക്കു അതിഭീകരമായ പരാജയമായിരുന്നു പന്ത്രണ്ടാം ദിവസം. ദുഃഖിതനായ ദുര്യോധനൻ അന്ന് യുദ്ധം കഴിഞ്ഞ് ദ്രോണാചാര്യരേയും കർണ്ണനേയും ശകുനിയേയും, ജയദ്രഥനേയും തന്റെ കുടീരത്തിലേക്ക് വിളിച്ചു വരുത്തി. അടുത്തനാൾ എങ്ങനെ പാണ്ഡവസേനയെ തകർക്കാമെന്നുള്ള ചർച്ചകൾ ചെയ്തു. ദ്രോണാചാര്യർ ചക്രവ്യൂഹം ഒരുക്കുവാനും അതിലൂടെ അടുത്ത ദിവസം പാണ്ഡവസേനയെ വിദഗ്ദ്ധമായി എതിരിടാനും പദ്ധതികൾ ആസൂത്രണംചെയ്തു ഏവരും അന്നേക്ക് പിരിഞ്ഞു. === പതിമൂന്നാം ദിവസം ([[ദ്രോണപർവ്വം]]) === [[File:Abhimanyu Vadh.jpg|170px|thumb|right|ചക്രവ്യൂഹത്തിൽ അകപ്പെട്ട [[അഭിമന്യു|അഭിമന്യുവിനെ]] കൗരവർ ചേർന്ന് കൊലപ്പെടുത്തുന്നു (രവിവർമ്മചിത്രം)]] {| class="wikitable" border="1" |- ! പതിമൂന്നാം ദിവസം ! കൗരവസേന ! പാണ്ഡവസേന |- | സർവ്വ സൈന്യാധിപൻ | [[ദ്രോണർ]] | [[ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ]] |- | കൊല്ലപ്പെട്ട പ്രധാനികൾ<br />(കൊന്നവർ) | [[ലക്ഷണൻ]], അശ്മകൻ, ശല്യസഹോദരൻ,<br />ശല്യപുത്രൻ, മാത്രികവദൻ, ബൃഹൽബലൻ, <br />ശകുനിയുടെ സഹോദരർ, സുശർമ്മൻ ([[അർജ്ജുനൻ]]) | [[അഭിമന്യു]] ([[ഭരതൻ (ദുശ്ശാസനപുത്രൻ)|ഭരതൻ]], [[ജയദ്രഥൻ]])<br />സഹദേവ്-മഗധ ([[ദ്രോണർ]]) |- | ഉപയോഗിച്ച വ്യൂഹങ്ങൾ | [[ചക്രവ്യൂഹം]]<br />([[ചക്രം|കറങ്ങുന്ന ചക്രത്തിന്റെ ആകൃതി]])<ref>http://www.thehindu.com/todays-paper/tp-national/tp-karnataka/article1064463.ece</ref> | അർണ്ണവ്യൂഹം ([[സമുദ്രം|സമുദ്രാകൃതി]]) |} പതിമൂന്നാം നാൾ ത്രിഗർത്ത രാജാവായ [[സുശർമ്മൻ]] ദക്ഷിണ സമരമുഖത്തും [[ദ്രോണർ]] [[ചക്രവ്യൂഹം]] ചമച്ച് ഉത്തരഭാഗത്തും നിലയുറപ്പിച്ചു. ചക്രവ്യൂഹത്തിൽ ദ്രോണരെ കൂടാതെ [[അശ്വത്ഥാമാവ്]], [[കർണ്ണൻ]], [[ജയദ്രഥൻ]], [[ദുശ്ശാസനൻ]], ദുര്യോധനപുത്രനായ [[ലക്ഷണൻ]], [[ശല്യർ]] തുടങ്ങിയവർ നിലയുറപ്പിച്ചു. ത്രിഗർത്തനെ സഹായിക്കാൻ കംബോജ രാജാവ് സുദക്ഷിണനും, അലംബുഷനും തങ്ങളുടെ സേനാവ്യൂഹത്തോടെ അർജ്ജുനനോട് എതിർത്തു. അർജുനനെ വധിക്കും,അല്ലെങ്കിൽ അർജുനശരത്താൽ മരിക്കുമെന്ന് ശപഥം ചെയ്തിരുന്ന തൃഗർത്തസൈന്യത്തിലെ സംശപ്തകർ അർജുനനെതിരെ ചാവേറാക്രമണം നടത്തി അദ്ദേഹത്തെ കൂടുതൽ തെക്കോട്ട് കൊണ്ടുപോയി. അർജ്ജുനൻ മറ്റൊരു ദിക്കിലേക്ക് പോയിയെന്ന് അറിഞ്ഞപ്പോൾ [[ദ്രോണർ]] ചക്രവ്യൂഹം നിർമ്മിച്ച് ധർമ്മപുത്രരോടു ഏറ്റുമുട്ടി. ==== ചക്രവ്യൂഹം ==== [[File:Halebid2.JPG|170px|thumb|left|ചക്രവ്യൂഹം (ശിലാശില്പം: [[:en:Hoysaleswara Temple|ഹോസലേശ്വരക്ഷേത്രം]], [[:en:Halebidu|ഹലെബിഡു]], [[കർണ്ണാടകം]])]] സംശപ്തകരാൽ അർജ്ജുനനെ അടർക്കളത്തിൽ നിന്നകറ്റി നിർത്തി ചക്രവ്യൂഹം ചമച്ച് യുധിഷ്ഠിരനെ ബന്ധനസ്ഥനാക്കുവാനുള്ള മികച്ചയുദ്ധതന്ത്രമാണ് ദ്രോണർ ഇതുകൊണ്ടു ഉദ്ദേശിച്ചത്. ഒരു പക്ഷേ യുദ്ധം അവസാനിപ്പിക്കുവാനും പാണ്ഡവരെ വീണ്ടും മറ്റൊരു വനവാസത്തിനയക്കുവാനും പതിമൂന്നാം നാളിലെ ഈ യുദ്ധംകൊണ്ടു സാധിക്കുമായിരുന്നു. അതാണ് കൗരവപക്ഷം തലേനാൾ തീരുമാനിച്ചുറപ്പിച്ചത്. [[വ്യാസൻ]] [[മഹാഭാരതം|മഹാഭാരതത്തിൽ]] ചക്രവ്യൂഹം എന്നും, [[എഴുത്തച്ഛൻ]] തന്റെ കൃതിയിൽ പത്മവ്യൂഹം എന്നും പറയുന്നു. മുൻ‌കൂട്ടിയുള്ള പടയൊരുക്കങ്ങളും സേനാവിന്യാസങ്ങളും ഈ വ്യൂഹത്തിൽ പ്രത്യക്ഷത്തിലുണ്ടാവില്ല എന്നുള്ളതാണ് ഈ യുദ്ധവ്യൂഹത്തിനുള്ള പ്രധാന പ്രത്യേകത. കൂമ്പടയുവാൻ തുടങ്ങുന്ന ഒരു താമരയുടെ രൂപത്തിലാണു് സേനാവിന്യാസം എന്നതിനാലാവാം ചക്രവ്യൂഹം പത്മവ്യൂഹമായി എഴുത്തച്ഛൻ എഴുതിയത്. പ്രധാന ഗ്രന്ഥകർത്താവായ വ്യാസനു മുൻതൂക്കം നൽകുമ്പോൾ ചക്രവ്യൂഹം എന്നതാവും ചേരുക. ശത്രു ഉള്ളിലേക്ക് കടക്കുംതോറും വ്യൂഹത്തിലെ ഉള്ളിലേക്കുള്ള പ്രവേശനം ചെറുതായി വരുന്ന രീതിയിലാണ് ഇതിലെ പടനീക്കം. അകത്തും പുറത്തും നിൽക്കുന്ന പോരാളികൾ ഒരു ഭ്രമണപഥത്തിലെന്നവണ്ണം കറങ്ങികൊണ്ടിരിക്കുന്നു. മഹാരഥികൾ അവരവരുടെ യുദ്ധസ്ഥാനങ്ങൾ തുടർച്ചയായി ഇരുദിശകളിലും മാറിക്കൊണ്ടിരിക്കുന്ന ഈ സേനാവിന്യാസം തകർക്കുക വളരെ ബുദ്ധിമുട്ടേറിയതായിരുന്നുവെന്നു വ്യാസമഹാഭാരതത്തിൽ ഗ്രന്ഥകാരൻ എഴുതിയിരിക്കുന്നു. പതിനായിരക്കണക്കിനു പാണ്ഡവസേനകളെ ദ്രോണാചാര്യർ ചക്രവ്യൂഹം ചമച്ച് കൊന്നുതുടങ്ങി. ഇതുകണ്ടു ഭയവിഹ്വലനായ ധർമ്മപുത്രർ അഭിമന്യുവിനെ ചക്രവ്യൂഹം തകർക്കാൻ നിയോഗിച്ചു. അവനെ സഹായിക്കാൻ ഘടോൽകചനും എത്തി. അഭിമന്യു ധീരനായി ചക്രവ്യൂഹം ഭേദിച്ച് ഉള്ളിൽക്കയറി. ഭീമനും, യുധിഷ്ഠിരനും, നകുല-സഹദേവന്മാരും അഭിമന്യുവിനെ സഹായിക്കാൻ എത്തി. ചക്രവ്യൂഹത്തിന്റെ പുറത്തുനിൽക്കുന്ന യോദ്ധാക്കളെ ചെറുത്ത് നിർത്തുകയും അവരെ തോൽപ്പിച്ച് ഉള്ളിൽ കടക്കാൻ ശ്രമിക്കുകയുമായിരുന്നു ഇവരുടെ ലക്ഷ്യം. പക്ഷേ [[ജയദ്രഥൻ]] അവരെ എല്ലാവരെയും തടഞ്ഞു നിർത്തി അതിധീരമായി യുദ്ധം ചെയ്തു. (''അർജ്ജുനനെ ഒഴിച്ച് പാണ്ഡവരെ നാലുപേരെയും യുദ്ധത്തിൽ ഒരു പ്രാവശ്യം തടഞ്ഞു നിർത്താനുള്ള വരം [[ശിവൻ|ശിവനിൽ]] നിന്നും ജയദ്രഥൻ സമ്പാദിച്ചിരുന്നു''). ഘടോൽകചന്റെ ശക്തമായ ആക്രമണവും ജയദ്രഥന്റെ ചെറുത്തു നിൽപ്പിനു മുൻപിൽ ഒരു പ്രയോജനവും ചെയ്തില്ല. ചക്രവ്യൂഹത്തിനുള്ളിലകപ്പെട്ട അഭിമന്യുവിനു പുറത്തുകടക്കാൻ കഴിയാതെ വന്നു. അവനെ തനിച്ച് കൗരവസേന ചുറ്റുംനിന്നു ആക്രമിക്കാൻ ഇതുമൂലം സാധിച്ചു. ഒടുവിൽ അഭിമന്യു തനിച്ച് ഉള്ളിൽ നിന്നും കൗരവർക്കെതിരെ യുദ്ധം ചെയ്തു. അഭിമന്യുവിനോട് ഏറ്റുമുട്ടിയ ദുര്യോധനപുത്രനായ ലക്ഷണനെ അഭിമന്യു ഒരസ്ത്രത്താൽ തലമുറിച്ചു കൊന്നു. ഇതിനെത്തുടർന്ന് അവനോട് ഏറ്റുമുട്ടിയ ശകുനിയുടെ സഹോദരന്മാരെയും, ബൃഹദ്ബലനേയും അഭിമന്യു വധിച്ചു. ഈ സമയം കർണ്ണൻ ഒളിയമ്പെയ്ത് അഭിമന്യുവിന്റെ വില്ലിന്റെ ഞാൺ മുറിച്ചു <ref>യുദ്ധം അനുശാസിച്ച നിയമങ്ങൾ -- [12: ന്യായരഹിതമായ പോരാട്ടത്തിൽ ആരും ഏർപ്പെടരുത്]</ref>. ദ്രോണർ അവന്റെ കുതിരകളേയും കൊന്നുകളഞ്ഞു <ref>യുദ്ധം അനുശാസിച്ച നിയമങ്ങൾ -- [08: യുദ്ധത്തിൽ പങ്കെടുക്കാത്തവനെയൊ, മൃഗത്തെയൊ ആക്രമിക്കരുത്]</ref>. തേരാളിയായ സുമിത്രനെ ശല്യർ ഗദകൊണ്ട് അടിച്ചുകൊന്നു <ref name="ReferenceB">യുദ്ധം അനുശാസിച്ച നിയമങ്ങൾ -- [06: നിരായുധനെ ആക്രമിക്കരുത്]</ref>. തേരും തേരാളി ഇല്ലാതായപ്പോൾ നിലത്തുനിന്നു യുദ്ധം തുടർന്ന അഭിമന്യുവിന്റെ വാളും പരിചയും കർണ്ണനും ദ്രോണരും ചേർന്ന് ഒളിയമ്പെയ്ത് തെറിപ്പിച്ചുകളഞ്ഞു. നിരായുധനായ അഭിമന്യുവിനോടു ചെയ്യുന്ന ചതിപ്രയോഗം യുദ്ധനീതിയല്ലെന്ന് അറിയാമായിരുന്ന ദ്രോണർ പക്ഷെ പിൻവാങ്ങിയില്ല. <ref>യുദ്ധം അനുശാസിച്ച നിയമങ്ങൾ -- [04: ഒരാളുപോലും മറ്റുള്ളവരാൽ ചുറ്റപ്പെട്ട് ആക്രമിക്കപ്പെടരുത്]</ref>. നിരായുധനായ അഭിമന്യു തകർക്കപ്പെട്ട തേരിന്റെ ചക്രവുമായി ചുറ്റും നിന്നു ആക്രമിക്കുന്ന കൗരവസേനയോട് അതിധീരമായി പോരാടി. പക്ഷേ കൗരവ പ്രമുഖന്മാരെല്ലാവരും ചേർന്ന് ബാലനായ അഭിമന്യുവിനെ ചതിപ്രയോഗത്തിൽ കൊന്നു കളഞ്ഞു. അവസാന നിമിഷത്തിലും അവൻ തന്നെ ആക്രമിച്ച ദുശ്ശാസനന്റെ പുത്രനായ [[ഭരതൻ (ദുശ്ശാസനപുത്രൻ)|ഭരതനെ]] ഗദകൊണ്ട് തലയ്ക്കടിച്ചു സാരമായ പരിക്കേൽപ്പിച്ചു.ഏന്നാൽ ദുശ്ശാസനപുത്രൻ്റെ തന്നെ ഗദാപ്രഹരംമൂലം അഭിമന്യു വധിക്കപ്പെട്ടു.അവസാന സമയത്തും അവന്റെ പോരാട്ടത്തിൽ ഭയവിഹ്വലരായി ദുശ്ശാസനനും, ശല്യരും പിന്തിരിഞ്ഞോടി. അവസാന ശ്വാസംവരെയും തന്റെ പിതാവിനുവേണ്ടി ജീവിച്ച് ധീരപുത്രനായി അഭിമന്യു വീരസ്വർഗ്ഗം പൂകിയതായി ഗ്രന്ഥകാരൻ മഹാഭാരതത്തിൽ ദ്രോണപർവ്വത്തിൽ എഴുതിയിരിക്കുന്നു. ==== അർജ്ജുനശപഥം ==== [[അഭിമന്യു|അഭിമന്യുവിന്റെ]] മരണം പാണ്ഡവരെ വളരെയേറെ ദുഃഖത്തിലാഴ്ത്തി. യുധിഷ്ഠിരന്റെ നിർദ്ദേശത്തെ തുടർന്നായിരുന്നു ചക്രവ്യൂഹം അഭിമന്യു ഭേദിച്ച് അകത്തുകടന്നതും മരണപ്പെട്ടതും. ആ കാരണത്താൽ [[യുധിഷ്ഠിരൻ]] വളരെയധികം സങ്കടപ്പെട്ടു. അദ്ദേഹത്തിനു മുൻപിൽ [[വ്യാസൻ]] ആഗതനായി ഷോഡശരാജാക്കന്മാരുടെ കഥകൾ വിസ്തരിക്കുകയും തുടർന്ന് പല ഉപദേശങ്ങളും നൽകി അദ്ദേഹം സമാധാനിപ്പിച്ചു. മകന്റെ മരണ വാർത്തയറിഞ്ഞ അർജ്ജുനൻ മോഹാലസ്യപ്പെട്ടുവീണു. കൃഷ്ണൻ അർജ്ജുനനെ സമാധാനപ്പെടുത്തി. പക്ഷേ ദുഃഖാർത്തനായ അർജ്ജുനൻ തന്റെ പുത്രനെ കൊന്ന ജയദ്രഥന്റെ ശിരസ്സ് നാളെ സൂര്യാസ്തമയത്തിനു മുൻപ് എയ്തുവീഴ്ത്തുമെന്നും, അല്ലെങ്കിൽ ഗാണ്ഢീവത്തോടെ അഗ്നിയിൽ ചാടിമരിക്കുമെന്നും [[ശപഥം]] എടുത്തു. പുത്രദുഃഖത്താൽ സങ്കടപ്പെടുന്ന അർജ്ജുനനെ സമാധാനിപ്പിക്കാൻ കൃഷ്ണൻ അന്നു രാത്രിതന്നെ ദേവലോകത്ത് കൂട്ടിക്കൊണ്ടുപോയി വീരസ്വർഗ്ഗം പ്രാപിച്ച പുത്രനെ കാണിച്ചു കൊടുത്തു. അർജ്ജുനന്റെ ഉഗ്രശപഥം ഇതിനോടകം ചാരന്മാർ മുഖാന്തരം കൗരവർ അറിഞ്ഞുകഴിഞ്ഞിരുന്നു. എങ്ങനെയും ജയദ്രഥനെ രക്ഷിക്കണമെന്നു ഏവരും ചേർന്നു തീരുമാനം എടുത്തു. === പതിനാലാം ദിവസം ([[ദ്രോണപർവ്വം]]) === [[File:Arjuna Kills Jaydhratha.jpg|170px|thumb|right|അർജ്ജുന ശപഥവും, ജയദ്രഥ വധവും (എണ്ണ ഛായാചിത്രം)]] {| class="wikitable" border="1" |- ! പതിനാലാം ദിവസം ! കൗരവസേന ! പാണ്ഡവസേന |- | സർവ്വ സൈന്യാധിപൻ | [[ദ്രോണർ]] | [[ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ]] |- | കൊല്ലപ്പെട്ട പ്രധാനികൾ<br />(കൊന്നവർ) | [[ജയദ്രഥൻ]] ([[അർജ്ജുനൻ]])<br />[[ഭരതൻ (ദുശ്ശാസനപുത്രൻ)|ഭരതൻ]] ([[ഘടോൽകചൻ]])<br />[[വൃക്ഷസേനൻ]] ([[ഭീമൻ]])<br />[[അലംബുഷൻ]] ([[ഘടോൽകചൻ]])<br />[[ബാഹ്ലികൻ]] ([[ഭീമൻ]])<br />[[സോമദത്തൻ]] ([[സാത്യകി]])<br />[[ഭൂരിശ്രവസ്സ്]] ([[സാത്യകി]]) | [[ഘടോൽകചൻ]] ([[കർണ്ണൻ]]) |- | ഉപയോഗിച്ച വ്യൂഹങ്ങൾ | കമലവ്യൂഹം ([[താമര|വിരിഞ്ഞ താമരപൂവിന്റെ ആകൃതി]])<br />സൂചിവ്യൂഹം ([[സൂചി|സൂചിയുടെ ആകൃതി]])<br />ചക്രവ്യൂഹം ([[ചക്രം|കറങ്ങുന്ന ചക്രത്തിന്റെ ആകൃതി]]) | മാലവ്യൂഹം ([[പുഷ്പം|പുഷ്പചക്രാകൃതി]]) |} പതിനാലാം ദിവസം രാവിലെ കൃഷ്ണൻ അർജ്ജുനനേയും കൂട്ടി ഉത്തരയേയും, സുഭദ്രയേയും, പാഞ്ചാലിയേയും കണ്ട് അഭിമന്യുവിന്റെ മരണവിവരം അറിയിക്കാൻ അവർ താമസിച്ചിരുന്ന സ്യമന്തകതീർത്ഥക്കരയിലേക്ക് തിരിച്ചു. ദുഃഖവാർത്തയറിഞ്ഞ് [[ഉത്തര|ഉത്തരയും]], [[സുഭദ്ര|സുഭദ്രയും]] ബോധരഹിതരായി. എല്ലാവരേയും സമാശ്വസിപ്പിച്ചു കൃഷ്ണാർജ്ജുനന്മാർ തിരിച്ച് കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധഭൂമിയിൽ എത്തിച്ചേർന്നു. അർജ്ജുനശപഥത്തിൽ സംഭീതനായ ജയദ്രഥനെ സംരക്ഷിക്കേണ്ടത് [[കൗരവർ|ദുര്യോധനാദികളുടെ]] ചുമതലയായിരുന്നു. ഒരേയൊരു സഹോദരിയായ [[ദുശ്ശള|ദുശ്ശളയുടെ]] ഭർത്താവ് സിന്ധുരാജാവായ [[ജയദ്രഥൻ|ജയദ്രഥനെ]] രക്ഷിക്കുവാനായി കൗരവർ കമലവ്യൂഹവും അതിനുള്ളിൽ സൂചിവ്യൂഹവും ചമച്ച് (ഇരട്ടവ്യൂഹങ്ങൾ) ജയദ്രഥനെ അതിനുള്ളിൽ നിർത്തി. ജയദ്രഥനു ചുറ്റും ശല്യരും, കർണ്ണനും, അശ്വത്ഥാമാവും, കൃപാചാര്യരും കാവൽ നിന്നു. അതിനു മുൻപിലായി ഭൂരിശ്രവസ്സും, വൃക്ഷസേനനും സൂചിവ്യൂഹത്തിന്റെ പ്രവേശനഭാഗത്ത് കൃതവർമ്മാവും ജയദ്രഥനെ രക്ഷിക്കാൻ നിലയുറപ്പിച്ചു. അതിനു പുറത്ത് കമലവ്യൂഹം ചമച്ച് ദുര്യോധനനും, ദുശ്ശാസനനും ആരെയും ഉള്ളിൽ കടക്കാതിരിക്കാൻ അതിശക്തമായി കാവൽ നിന്നു. ഏറ്റവും പുറത്ത് ദ്രോണാചാര്യരും നിലയുറപ്പിച്ചു. ജയദ്രഥനെ ഇന്ന് സൂര്യാസ്തമയം വരെ രക്ഷിക്കുമ്പോൾ അർജ്ജുനൻ സ്വയം മരിച്ചു കൊള്ളുമെന്നുള്ള അർജ്ജുനശപഥം അവരെ കൂടുതൽ രക്ഷോമുഖന്മാരായി പ്രവർത്തിക്കുവാൻ കാരണമാക്കി. ==== ജയദ്രഥവധം ==== [[File:Death of Jayadratha.jpg|170px|thumb|left|ചിത്രം: ജയദ്രഥവധം]] ധർമ്മപുത്രർക്കു കൂട്ടായി സാത്യകിയെ നിർത്തിയാണ് നാലു അനുജന്മാരും യുദ്ധത്തിനു പുറപ്പെട്ടത്. അർജ്ജുനന്റെ ഇന്നത്തെ ലക്ഷ്യം ജയദ്രഥവധം മാത്രമായിരുന്നു. ദിവ്യാസ്ത്രങ്ങൾ മാറിമാറി പ്രയോഗിച്ച് അർജ്ജുനൻ കൗരവസൈന്യത്തെ മുടിച്ചു.യുദ്ധഭൂമിയിൽ മുഴുവനും തിരഞ്ഞിട്ടും ജയദ്രഥനെ കണ്ടെത്താൻ പാർത്ഥനായില്ല. അവസാനം ജയദ്രഥൻ പത്മവ്യൂഹത്തിനുള്ളിലാണെന്നു മനസ്സിലാക്കി, ഭീമനും അർജ്ജുനനും ചേർന്ന് പത്മവ്യൂഹം തകർത്തു അകത്തുകടക്കാൻ ശ്രമിച്ചു. ധർമ്മപുത്രരുടെ നിർദ്ദേശത്തെത്തുടന്ന് സാത്യകിയും യുദ്ധക്കളത്തിൽ അർജ്ജുനനെ സഹായിക്കാൻ ഇതിനോടകം എത്തിച്ചേർന്നു. ദ്രോണരും, ദുര്യോധനനും, ദുശ്ശാസനനും ചേർന്ന് ഇവരെ അതിശക്തമായി എതിർത്തു. ദ്രോണരൊഴികെ ഏവരും പരാജിതനായി അവിടെ നിന്നും മാറിക്കളഞ്ഞു. അവസാനം പത്മവ്യൂഹം തകർത്ത് ദ്രോണരേയും തോൽപ്പിച്ചവിടെനിന്നും അകറ്റാൻ പാർത്ഥനായി. അതിനെത്തുടർന്ന് പാർത്ഥനോട് സൂചിവ്യൂഹം ചമച്ചു എതിർത്തുനിന്ന കൃതവർമ്മാവ് ഗത്യന്തരമില്ലാതെ ഓടിക്കളഞ്ഞു. പിന്നീട് ഇവരെ എതിർത്ത ഭൂരിശ്രവസ്സിനേയും വൃക്ഷസേനനേയും സാത്യകിയും ഭീമനും ചേർന്നു കൊന്നു. പുറത്തു നടക്കുന്ന ശബ്ദബഹുലമായ യുദ്ധകാഹളത്തിൽ ഭയാകുലനായ ജയദ്രഥനെ കർണ്ണൻ സമാശ്വസിപ്പിച്ചുകൊണ്ടിരുന്നു. അർജുനനെ തോൽപ്പിക്കുവനായി പോരിനുവന്ന കർണ്ണനെയും പാർത്ഥൻ പരാജയപ്പെടുത്തി. എങ്ങനെയും ജയദ്രഥനെ രക്ഷിക്കണമെന്നു തീരുമാനിച്ച് യുദ്ധത്തിൽ നിന്നും ഓടിമാറിയവർ വീണ്ടും ധൈര്യം വീണ്ടെടുത്ത് തിരിച്ച് അവിടെതന്നെ എത്തിച്ചേർന്നു. ഈ സമയം കൃഷ്ണൻ തന്റെ സുദർശന ചക്രത്താൽ സൂര്യബിംബത്തെ മറയ്ക്കുകയും സൂര്യാസ്തമയമായി എന്നു തെറ്റിധരിച്ച് ഏവരും യുദ്ധം മതിയാക്കി. കൗരവർ അർജ്ജുനന്റെ ആത്മാഹുതി കാണുവാൻ കൂട്ടത്തോടെ ഒത്തുകൂടി. അവസാനം ജയദ്രഥനും പുറത്തുവന്നു എന്നു മനസ്സിലാക്കിയപ്പോൾ കൃഷ്ണൻ സൂര്യന്റെ മറമാറ്റി സുദർശനത്തെ തിരിച്ചെടുത്തു. സമയം ഒട്ടുപാഴാക്കാതെ അർജ്ജുനനോട് അമ്പ് എയ്ത് ജയദ്രഥനെ നിഗ്രഹിക്കാൻ നിർദ്ദേശിച്ചു. ജയദ്രഥന്റെ നിർജ്ജീവമായ തല ആരു നിലത്തിടുന്നൊവൊ അവന്റെ ശിരസ്സു പൊട്ടിപോകാനുള്ള വരം ജയദ്രഥന്റെ അച്ഛൻ വൃദ്ധക്ഷത്രൻ ഭഗവാൻ ശിവനിൽ നിന്നും സമ്പാദിച്ചിരുന്നു. അതിനാൽ ഒന്നിനു പുറകെ ഒന്നായി അമ്പെയ്ത് ജയദ്രഥന്റെ ശിരസ്സ് സിന്ധുരാജ്യംവരെ എത്തിച്ചു. സന്ധ്യാവന്ദനത്തിനായി പുറത്തേക്കിറങ്ങിയ വൃദ്ധക്ഷത്രന്റെ മടിത്തട്ടിലേക്കാണ് തലവന്നു വീണത്. പെട്ടെന്നു മടിയിൽ തലവീണപ്പോൾ പേടിച്ച് തട്ടിത്താഴെയിടുകയും കൂട്ടത്തിൽ ആ വൃദ്ധപിതാവിന്റെ ശിരസ്സും തകർന്നുപോയി. ജയദ്രഥവധത്തിനുശേഷം വീണ്ടും യുദ്ധംതുടർന്നു അർജ്ജുനനും കൃപരുമായി യുദ്ധംചെയ്തെങ്കിലും കൃപർ അവശനായി മടങ്ങി. ==== രാത്രിയുദ്ധം ==== [[File:Karna kills Ghatotkacha.jpg|170px|thumb|left|ചിത്രം: രാത്രിയുദ്ധത്തിൽ കർണ്ണൻ ഘടോൽകചനെ കൊല്ലുന്നു]] പകൽ നടന്ന യുദ്ധത്തിൽ ഉണ്ടായ കൗരവപ്പടയുടെ പരാജയം ദുര്യോധനനെ വളരെയധികം ദുഃഖത്തിലാഴ്ത്തി. ദുര്യോധനൻ ദ്രോണരുടെ കുടീരത്തിൽ വന്ന് അന്നു പകലു സംഭവിച്ച പരാജയകാരണങ്ങൾ ചർച്ച ചെയ്തു, കൂട്ടത്തിൽ ദ്രോണരോട് കയർത്തു സംസാരിക്കുകയും ചെയ്തു. കോപാകുലനായ ദ്രോണർ രാത്രിയുദ്ധം ചെയ്യാൻ തയ്യാറായി യുദ്ധക്കളത്തിലെത്തി ശംഖുനാദവും പടഹധ്വനിയും മുഴക്കി. ദ്രോണാചാര്യരുടെ ശംഖുവിളികേട്ട് പാണ്ഡവസേനയും യുദ്ധത്തിനായി എത്തിച്ചേർന്നു. കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധത്തിലെ ആദ്യ രാത്രിയുദ്ധമായിരുന്നു ഇത്. രാത്രീഞ്ചരനായ ഘടോൽകചനു വളരെ ശക്തമായി ആക്രമണം നടത്തുവാൻ രാത്രിയുദ്ധം സഹായിച്ചു. അവന്റെ മുൻപിൽ വന്നുപെട്ട എല്ലാത്തിനേയും കാലപുരിക്കയച്ചുകൊണ്ട് അതിധീരമായി കൗരവപ്പടയോട് ഏറ്റുമുട്ടി. [[ഇരാവാൻ|ഇരവാന്റെ]] മരണത്തിനു കാരണക്കാരനായ [[അലംബുഷൻ|അലംബുഷനെ]] ഈ രാത്രിയിലാണ് [[ഘടോൽകചൻ]] കൊല്ലുന്നത്. ദ്രോണരും, കൃതവർമ്മാവും, ശല്യരും, കൃപരും, ദുര്യോധനാദികളും എന്നുവേണ്ട കൗരവസേനയിലെ ഏവരും രാത്രിയിലെ നിഴലിൽ എവിടെയൊക്കൊയൊ പ്രണരക്ഷാർത്ഥം ഓടിഒളിച്ചു. കർണ്ണനു തന്റെ സാരഥിയേയും, രഥവും, കുതിരകളേയും നഷ്ടമായി. ഘടോൽകചനാൽ കർണ്ണൻ വധിക്കപ്പെടുമെന്നുള്ള ഘട്ടത്തിൽ [[ദേവേന്ദ്രൻ]] കൊടുത്ത ദിവ്യവേൽ അവനു നേരെ പ്രയോഗിച്ചു. (അർജ്ജുനനു വേണ്ടി സൂക്ഷിച്ചു വെച്ചിരുന്ന വേലാണ് ഘടോൽകചന്റെ ജീവനെടുത്തത്). [[ശന്തനു|ശന്തനുവിന്റെ]] ജ്യേഷ്ഠനായ [[ബഹ്ലികൻ|ബാഹ്ലികനും]] കൗരവസേനയിൽ പങ്കെടുത്തിരുന്നു. വാഹലികം (ഇപ്പോൾ കാശ്മീർ) എന്ന രാജ്യത്തിലെ രാജാവായിരുന്നു അദ്ദേഹം. അദ്ദേഹവും അദ്ദേഹത്തിന്റെ പുത്രൻ സോമദത്തനും, സോമദത്തന്റെ പുത്രൻ ഭൂരിശ്രവസ്സും, ഭൂരിശ്രവസ്സിന്റെ പുത്രന്മാരും കൗരവസേനയിൽ ഉൾപ്പെട്ടിരുന്നു. കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധത്തിൽ പങ്കെടുത്ത ഏറ്റവും പ്രായം കൂടിയ വ്യക്തിയായിരുന്നു ബാൽഹികൻ (ഭീഷ്മരുടെ വല്യച്ഛൻ). ബാഹ്ലികനെ രാത്രിയുദ്ധത്തിൽ ഭീമൻ ഗദ കൊണ്ട് എറിഞ്ഞ് കൊന്നു. (ഭീമന്റെ പിതാവ്, പാണ്ഡുവിന്റെ പിതാവ്, വിചിത്രവീരന്റെ പിതാവ്, ശന്തനുവിന്റെ വല്യച്ഛനാണ് [[ബാൽഹികൻ]]). സോമദത്തനേയും, ഭൂരിശ്രവസ്സിനേയും, അവന്റെ പുത്രന്മാരെയും സാത്യകിയും കൊന്നു. ഈ യുദ്ധത്തിൽ രണ്ടുസേനകളിലും നിരവധി നാശനഷ്ടങ്ങളാണ് ഉണ്ടായത്. രാത്രിയുദ്ധം അവസാനിപ്പിച്ച് തിരിച്ചു മടങ്ങിയെത്തിയ പാണ്ഡവർ കൃഷ്ണന്റെ നിർദ്ദേശത്താൽ ദ്രോണരെ വധിക്കാൻ പദ്ധതികൾ തയാറാക്കിത്തുടങ്ങി. === പതിനഞ്ചാം ദിവസം ([[ദ്രോണപർവ്വം]]) === [[File:Kripa and shikhandi.jpg|170px|thumb|right|ചിത്രം: യുദ്ധത്തിലേർപ്പെട്ടിരിക്കുന്ന കൃപാചാര്യരും ശിഖണ്ഡിയും]] {| class="wikitable" border="1" |- ! പതിനഞ്ചാം ദിവസം ! കൗരവസേന ! പാണ്ഡവസേന |- | സർവ്വ സൈന്യാധിപൻ | [[ദ്രോണർ]] | [[ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ]] |- | കൊല്ലപ്പെട്ട പ്രധാനികൾ (കൊന്നവർ) | [[ദ്രോണർ]] ([[ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ]]) | -- |} പാണ്ഡവരേയും സൈന്യത്തേയും മുഴുവനായി നശിപ്പിക്കാനുള്ള തയ്യാറെടുപ്പോടെയാണ് ദ്രോണർ പതിനഞ്ചാം ദിവസം യുദ്ധഭൂമിയിൽ എത്തിയത്. ധർമ്മാധർമ്മങ്ങളെ മറന്ന് പൈശാചികമായ നരവേട്ടയാണ് ആചാര്യൻ ചെയ്തുകൊണ്ടിരുന്നത്. ആർക്കുവേണ്ടിയാണെന്നൊ, എന്തിനുവേണ്ടിയാണെന്നൊ മറന്നുള്ള ദ്രോണാചാര്യരുടെ യുദ്ധംകണ്ട് വിശ്വാമിത്രൻ, അത്രി, വസിഷ്ഠൻ, അംഗിരസ്സ് എന്നിമഹർഷിമാർ അവിടേക്ക് എഴുന്നള്ളി ദ്രോണരെ ക്രൂരപ്രവൃത്തികളിൽ നിന്നും പിന്തിരിയാൻ ഉപദേശിച്ചു. പക്ഷേ തനിക്കു സ്വാതന്ത്ര്യം ഇല്ല എന്നു മറുപടി പറഞ്ഞ് ബ്രാഹ്മണനായ അദ്ദേഹം ഹിംസാത്മകമായ ക്ഷത്രിയധർമ്മം തുടർന്നു. ശത്രുസേനയെ ഒരസ്ത്രത്താൽതന്നെ ഉന്മൂലനാശം വരുത്തുവാനായി ആഗ്നേയാസ്ത്രം പ്രയോഗിക്കാൻ ഭാവിക്കുന്നതുകണ്ട് ഭഗവാൻ കൃഷ്ണൻ സുദർശനം കയ്യിലെടുത്തു. ഈ സമയം യുധിഷ്ഠിരൻ ഇങ്ങനെ വിളിച്ചു പറഞ്ഞു. '''[[അശ്വത്ഥാമാവ്|ഗുരോ! അശ്വത്ഥാമാവ് കഴുത്തറുത്ത് കൊല്ലപ്പെട്ടിരിക്കുന്നു]].''' ഇതു കേട്ട് ദ്രോണർ രഥത്തിൽ സതംഭിച്ചിരുന്നുപോയി. ധർമ്മപുത്രർ ഒരിക്കലും കളവുപറയില്ല എന്നു നന്നായി അറിയാമായിരുന്ന ദ്രോണർ സങ്കടത്തോടെ താന്തശരീരനായി നിൽക്കുമ്പോൾ പ്രതികാരബുദ്ധിയോടെ [[ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ]] വാളുമായി പാഞ്ഞടുത്തു. പക്ഷേ ദ്രോണർ അവനെ അമ്പെയ്തു ദൂരെ പായിച്ചു. ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ ഇരുപത്തിഒന്നു തവണ ദ്രോണരെ വെട്ടുവാനായി പാഞ്ഞടുത്തെങ്കിലും ദ്രോണാർ അപ്പോഴൊക്കെ അവനെ തിരിച്ചു ഓടിച്ചു. ഈ സമയം ഭീമൻ വിളിച്ചു പറഞ്ഞു. ഗുരുനാഥാ! അശ്വത്ഥാമാവ് മരിച്ചു കിടക്കുമ്പോൾ അങ്ങ് വീണ്ടും നരവേട്ടയാടി ആനന്ദിക്കുവാണോ? ഇതുകേട്ട് ദുഃഖാർത്ഥനായ ആചാര്യൻ തന്റെ അമ്പും വില്ലും ആവനാഴിയും എല്ലാം വലിച്ചെറിഞ്ഞ് ചിന്താധീനനായി തേർതട്ടിലിരുന്നു. ആ സമയം ഒട്ടും കളയാതെ ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ മിന്നൽപ്പിണർ വേഗത്തിൽ ഓടിയടുത്തു, തന്റെ വാളിനാൽ ദ്രോണരുടെ തലയറുത്തു താഴെയിട്ടു.<ref name="ReferenceB"/> എല്ലാം ഒരു നിമിഷം കൊണ്ടു കഴിഞ്ഞു. യുദ്ധനിയമം അനുശാസിക്കാത്ത പ്രവൃത്തികണ്ട് സാത്യകി ധൃഷ്ടദ്യുമ്നനോട് പരുഷമായി എതിർത്തു സംസാരിച്ചെങ്കിലും ഭീമൻ ഇടപെട്ടു സാത്യകിയെ സമാധാനപ്പെടുത്തി. പിതാവ് മരിച്ചതറിഞ്ഞ് [[അശ്വത്ഥാമാവ്]] അവിടെ ഓടിയെത്തി. വന്നപാടേ ഒന്നുമാലോചിക്കാതെ സംഹാരരുദ്രനായി പ്രത്യസ്ത്രമില്ലാത്ത ഘോരമായ നാരായണാസ്ത്രം പ്രയോഗിച്ചു.സ്ത്രീകളിലും,ഗോക്കളിലും, നാരായണാസ്ത്രത്തിലും താൻ അസ്ത്രം പ്രയോഗിക്കില്ലെന്ന് പ്രഖ്യാപിച്ച പാർത്ഥൻ കൃഷ്ണനോടൊപ്പം ജ്വലിച്ചുവരുന്ന അസ്ത്രത്തെ ഒട്ടും ഭയപ്പെടാതെ വന്ദിച്ചു നമസ്കരിക്കാൻ എല്ലാവരോടും വിളിച്ചു പറഞ്ഞു.അന്തരീക്ഷത്തിൽ ചെന്ന് വലിയ ചക്രായുധം സൃഷ്ടിച്ച ഈ ദിവ്യാസ്‌ത്രത്തിൽ നിന്നും ആയിരമായിരം ദിവ്യായുധങ്ങൾ പാണ്ഡവർക്ക് മേൽ പൊഴിഞ്ഞുകൊണ്ടിരുന്നു.എന്നാൽ എല്ലാവരും ആയുധം വച്ച് പ്രണമിച്ചതോടെ അവരെവിട്ട് അങ്ങനെ ചെയ്യാതെ അതിനോട് എതിർത്തുനിന്ന ഭീമൻ്റെ നേരെതിരിഞ്ഞ് അസ്ത്രം പഴയതിലും വീര്യത്തോടെ ആയുധങ്ങൾ വർഷിച്ചു. ഉപദേശിച്ചു നിൽക്കാൻ സമയമില്ല എന്നു മനസ്സിലാക്കി അർജ്ജുനൻ വരുണാസ്ത്രം കൊണ്ടും കൃഷ്ണൻ നേരിട്ടും ഭീമനെ ബലമായി കെട്ടിപ്പിടിച്ചു നിലത്തു നമസ്കരിപ്പിക്കുകയും, അസ്ത്രം ശാന്തമാവുകയും ചെയ്തു.നാരായണാസ്ത്രം ഫലം കാണാതെ വന്നപ്പോൾ അശ്വത്ഥാമാവ് ആഗ്നേയാസ്ത്രം പ്രയോഗിച്ചു. പാണ്ഡവരുടെ ഒരു അക്ഷൗഹിണി സൈന്യത്തെ മുഴുവൻ നശിപ്പിച്ച ആഗ്നേയത്തെ അർജ്ജുനൻ വരുണാസ്ത്രം അയച്ച് തടുത്തു. കൂടുതൽ അവിടെ നിൽക്കാൻ ആഗ്രഹിക്കാതെ അശ്വത്ഥാമാവ് ഒരു ഭ്രാന്തനെപ്പോലെ പടക്കളത്തിൽ നിന്നും ഓടിമറഞ്ഞു. സൂര്യൻ അസ്തമിച്ചതോടെ യുദ്ധം മതിയാക്കി ഏവരും പടകുടിരങ്ങളിലേക്ക് മടങ്ങി. === പതിനാറാം ദിവസം ([[കർണ്ണപർവ്വം]]) === [[File:Arjuna and His Charioteer Krishna Confront Karna.jpg|170px|thumb|right|ചിത്രം: കർണ്ണനും അർജ്ജുനനും യുദ്ധഭൂമിയിൽ കണ്ടുമുട്ടുമ്പോൾ]] {| class="wikitable" border="1" |- ! പതിനാറാം ദിവസം ! കൗരവസേന ! പാണ്ഡവസേന |- | സർവ്വ സൈന്യാധിപൻ | [[കർണ്ണൻ]] | [[ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ]] |- | കൊല്ലപ്പെട്ട പ്രധാനികൾ<br />(കൊന്നവർ) | ചിത്രസേനൻ ([[ശ്രുതകർമ്മാവ് ]])<br />ചിത്രൻ ([[പ്രതിവിന്ധ്യൻ]])<br />ത്രിഗർത്തസേന ([[അർജ്ജുനൻ]])<br />പ്രൗണ്ഡകൻ ([[നകുലൻ]]) | കേകേയ സേന (കർണ്ണൻ)<br /> |- | ഉപയോഗിച്ച വ്യൂഹങ്ങൾ | മകരവ്യൂഹം ([[ചീങ്കണ്ണി|മുതലയുടെ ആകൃതി]]) | അർദ്ധചന്ദ്രവ്യൂഹം ([[ചന്ദ്രൻ|ചന്ദ്രക്കലയുടെ ആകൃതി]]) |} ദ്രോണരുടെ മരണത്തെത്തുടർന്ന് പതിനാറാം ദിവസം രാവിലെ സൂര്യോദയത്തെ തുടർന്ന് [[ദുര്യോധനൻ]] സൂര്യപുത്രനെ സർവ്വസേനാധിപതിയായി കുംഭാഭിഷേകം ചെയ്തു. തുടർന്നുള്ള രണ്ടു ദിവസങ്ങൾ കർണ്ണനായിരുന്നു കൗരവസേനയ്ക്കു നേതൃത്വം നൽകിയത്. മഹാഭാരതത്തിൽ പതിനാറും പതിനേഴും യുദ്ധദിവസങ്ങൾ വർണ്ണിക്കുന്നത് കർണ്ണപർവ്വത്തിലാണ്. സർവ്വസേനാധിപനായി കർണ്ണനായതിനാൽ ഗ്രന്ഥകർത്താവ് കർണ്ണപർവ്വം എന്നു പേരു കൊടുത്തു.<ref name="ReferenceA"/> കർണ്ണപർവ്വത്തിൽ 69 അദ്ധ്യായങ്ങളും 4900 പദ്യങ്ങളും അടങ്ങിയിരിക്കുന്നു. സ്ഥാനാഭിഷേകത്തെ തുടർന്ന് ഏവരും വെടിപടഹാദികളോടെ കുരുക്ഷേത്രഭൂമിയിലേക്ക് തിരിച്ചു. മകരവ്യൂഹം ചമച്ച് കർണ്ണൻ തയ്യാറായപ്പോൾ അർദ്ധചന്ദ്ര വ്യൂഹം ചമച്ച് പാണ്ഡവസേനയും എതിർചേരിയിൽ അണിയുറപ്പിച്ചു. കർണ്ണൻ സേനാധിപതിയായിട്ടും കൗരവസേനയ്ക്കു വലിയപ്രയോജനം ഒന്നും വന്നില്ല. നകുലനും, സഹദേവനും ചേർന്ന് വംഗസേനയേയും, ഗാന്ധാരസേനയേയും തകർത്തു. തുടർന്ന് വംഗരാജാവായ പ്രൗണ്ഡകനെ നകുലനും, ത്രിഗർത്തസേനയെ അർജ്ജുനനും ഇല്ലാതാക്കി. സഹദേവൻ ശകുനിയെ തോല്പിച്ച് കൊല്ലാനായി വാളോങ്ങിയപ്പോൾ കരഞ്ഞുകൊണ്ട് അവൻ ഓടിമാറി കർണ്ണരഥത്തിലേറി രക്ഷപ്പെട്ടു. യുധിഷ്ഠിരനും ദുര്യോധനനുമായുണ്ടായ ദ്വന്ദ്വയുദ്ധത്തിൽ ദുര്യോധനൻ പരാജിതനായി. ഭീമന്റെ ശപഥം നിറവേറ്റാനായി ധർമ്മപുത്രർ ദുര്യോധനനെ വെറുതെവിട്ടു. ==== കർണ്ണശാപം ==== ദുര്യോധനന്റെ സങ്കടവും പരിഭവവും കലർന്നവാക്കുകൾ കേട്ട് കർണ്ണൻ തന്റെ ശാപകഥ അവനോട് പറയുന്നു. ദ്രോണാചാര്യരുടെ കീഴിൽ ആയുധവിദ്യ പഠിക്കുന്നകാലത്ത് തനിക്ക് ബ്രഹ്മാസ്ത്രവിദ്യ ഉപദേശിച്ചുതരണം എന്നപേക്ഷിച്ചെങ്കിലും ഒരു സൂതപുത്രനു പറഞ്ഞു കൊടുക്കില്ലെന്നു അദ്ദേഹം തീർത്തു പറഞ്ഞു. പഠിക്കാനുള്ള ആഗ്രഹത്താൽ ബ്രാഹ്മണബാലനായി വേഷം മാറി പരശുരാമന്റെ ശിഷ്യനായി. അദ്ദേഹം ക്ഷത്രിയ വിരോധിയായിരുന്നതിനാലാണ് ബ്രാഹ്മണവേഷത്തിൽ വേഷംമാറി ചെന്നത്. പരശുരാമനിൽ നിന്നും പലദിവ്യാസ്ത്രപ്രയോഗവിദ്യകളും സ്വായത്തമാക്കി. ഒരിക്കൽ പരശുരാമൻ ക്ഷീണിതനായി കർണ്ണന്റെ മടിയിൽ തലവെച്ചു കിടക്കുമ്പോൾ രക്തദാഹിയായ ഒരു വണ്ടുവന്ന് അവന്റെ തുടയിൽ കുത്തിതുരക്കാൻ തുടങ്ങി. കാലനക്കിയാൽ ഗുരുനാഥനു നിദ്രാഭംഗം വരുമെന്നു കരുതി അനക്കാതെ വേദന സഹിച്ചിരുന്നു. ഗുരുനാഥൻ ഉണർന്നു നോക്കുമ്പോൾ ചോരയിൽ മുങ്ങിയിരുന്ന കർണ്ണനെ കണ്ടു. ക്ഷത്രിയനല്ലാതെ ഈ വേദന ക്ഷമയോടെ സഹിക്കുവാൻ ഒരു ബ്രാഹ്മണനു സാദ്ധ്യമല്ലെന്നു ദൃഢമായി ഉറച്ചുകൊണ്ട് പരശുരാമൻ കോപിഷ്ഠനായി. സത്യം പറഞ്ഞപ്പോൾ അദ്ദേഹം കർണ്ണനെ ശപിച്ചു. <br /> '''യുദ്ധം മുറുകിവരുമ്പോൾ നിനക്ക് യുക്തിതോന്നാതെ പോകട്ടെ !!''' <br /> കർണ്ണൻ തുടർന്നു; അർജ്ജുനനു അവന്റെ പിതാവായ ദേവേന്ദ്രൻ നൽകിയ മണിമയമായ കിരീടവും, വരുണൻ കൊടുത്ത ഗാണ്ഡീവവും, ഒടുങ്ങാത്ത ആവനാഴിയും, ഭഗവാൻ ശിവനിൽനിന്നു ലഭിച്ച പാശുപതവും എല്ലാത്തിനും പുറമെ കൃഷ്ണൻ സാരഥിയായും ഉണ്ട്. പലദിവ്യാസ്ത്രവിദ്യകളും അറിയാവുന്ന തനിക്കു നല്ലൊരു തേരാളിയെ കിട്ടിയാൽ നിഷ്പ്രയാസം യുദ്ധം ജയിക്കാം. കർണ്ണന്റെ ആഗ്രഹപ്രകാരം ദുര്യോധനന്റെ അപേക്ഷയിൽ മാദ്രരാജാവായ [[ശല്യർ]] കർണ്ണന്റെ തേരാളിയാവാമെന്നു സമ്മതിച്ചു. === പതിനേഴാം ദിവസം ([[കർണ്ണപർവ്വം]]) === [[File:Arjuna karna.jpg|170px|thumb|right|യുദ്ധം പതിനേഴാം ദിവസം: മണ്ണിലുറച്ചുപോയ തേർചക്രം എടുത്തുമാറ്റാൻ ശ്രമിക്കുന്ന [[കർണ്ണൻ]]]] {| class="wikitable" border="1" |- ! പതിനേഴാം ദിവസം ! കൗരവസേന ! പാണ്ഡവസേന |- | സർവ്വ സൈന്യാധിപൻ | [[കർണ്ണൻ]] | [[ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ]] |- | കൊല്ലപ്പെട്ട പ്രധാനികൾ (കൊന്നവർ) | [[ദുശ്ശാസനൻ]] ([[ഭീമസേനൻ]])<br />[[കൗരവർ|77 ധൃതരാഷ്ട്രപുത്രർ]] ([[ഭീമൻ]])<br />[[കർണ്ണൻ]] ([[അർജ്ജുനൻ]]) | -- |} ദുര്യോധനൻ ശല്യരുടെ മുൻപിൽ താണപേക്ഷിച്ചതിനെത്തുടർന്ന് കർണ്ണസാരഥിയാവാൻ അദ്ദേഹം സമ്മതിച്ചു. അതിനു ഉദാഹരണമായി ദുര്യോധനൻ ത്രിപുരദഹനകഥ ശല്യർക്കു പറഞ്ഞുകൊടുക്കുന്നുണ്ട്. മാദ്രമഹാരാജാവായ ശല്യർ ഒരു കയ്യിൽ ചമ്മട്ടിയും മറുകയ്യിൽ കുതിരയുടെ കടിഞ്ഞാണും പിടിച്ച് കർണ്ണന്റെ തേർ തെളിച്ചു. സൂര്യതേജസ്വിയായി കർണ്ണൻ [[വിജയം|വിജയമെന്ന]] മഹാചാപവും കുലച്ച് ചതുരംഗസേനകളുടെ അകമ്പടിയോടെ കുരുക്ഷേത്രത്തിലേക്ക് എഴുന്നള്ളി. ധർമ്മപുത്രർക്കു കൊടുത്ത വാക്കുപാലിക്കാൻ ഈ അവസരം ഭംഗിയായി ശല്യർ ഉപയോഗിച്ചു. കർണ്ണൻ ആത്മപ്രശംസ നടത്തുന്ന സമയങ്ങളിൽ അതിനെ നിശ്ശിതമായി അദ്ദേഹം ഖണ്ഡിച്ചുകൊണ്ടിരുന്നു. സൂതപുത്രനായ കർണൻ അർജുനനോട് എതിർക്കുന്നത് കാക്ക ഹംസത്തോടെതിർക്കുന്നത് പോലെയാണ് എന്നും മറ്റുമുള്ള ശല്യരുടെ കുത്തുവാക്കുകൾ കേട്ട് പലപ്പോഴും കർണ്ണൻ അക്ഷമനായി. ധർമ്മപുത്രരുമായി ഏറ്റുമുട്ടിയ കർണ്ണൻ അദ്ദേഹത്തെ തോൽപ്പിച്ചെങ്കിലും കുന്തിക്കു കൊടുത്തവാക്കുപാലിക്കാനായി യുധിഷ്ഠിരനെ കൊല്ലാതെ വിട്ടു. ==== ദുശ്ശാസനവധം ==== [[File:Bhima drinks blood.jpg|170px|thumb|left|[[ദുശ്ശാസനൻ|ദുശ്ശാസനന്റെ]] മാറുപിളർന്ന് ചോരകുടിക്കുന്ന [[ഭീമൻ]]]] പതിനേഴുദിവസമായി ദുശ്ശാസനനെ തേടിനടന്ന [[ഭീമൻ]] [[ദുശ്ശാസനൻ|ദുശ്ശാസനനെ]] കാണുകയും ദ്വന്ദ്വയുദ്ധത്തിനു പോർവിളിക്കുകയും ചെയ്തു. രണ്ടു മത്തഗജങ്ങൾ ഏറ്റുമുട്ടുന്നതുപോലെ ഇരുവരും കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധഭൂമിയിൽ ഏറ്റുമുട്ടി. രണ്ടുപേരുടെ ഗദകളും തകർന്നപ്പോൾ മുഷ്ടിയുദ്ധം ആരംഭിച്ചു. ഭീമൻ കോപാന്ധനായി ദുശ്ശാസനനെ അവൻ മുൻപു പാണ്ഡവരോടു ചെയ്തുകൂട്ടിയ തിന്മകൾ വിളിച്ചുപറഞ്ഞു വളരെയധികം അധിക്ഷേപിച്ചുകൊണ്ടിരുന്നു. ഒടുവിൽ തരം കിട്ടയപ്പോൾ ഭീമൻ ദുശ്ശാസനനെ തള്ളിതാഴെയിട്ട് ഗദകൊണ്ട് ശിരസ്സിലടിച്ചു. തലപൊട്ടി താഴെവീണ ദുശ്ശാസനന്റെ പുറത്തു നിന്നുകൊണ്ട് തന്നോടും സഹോദരന്മാരോടും ദ്രൗപദിയോടും ചെയ്ത ഒരോ ദുഷ്പ്രവൃത്തികൾക്കും എണ്ണിയെണ്ണി പറഞ്ഞ് ഗദകൊണ്ട് തലക്കും നെഞ്ചത്തും അടിച്ചുകൊന്നു. അവസാനം ദുശ്ശാസനന്റെ നെഞ്ചിൽ ഇരുന്ന് മാറുപിളർന്ന് കുടൽമാലകൾ പുറത്തിട്ട് ചോരകുടിച്ചു ആർത്തട്ടഹസിച്ചു. കണ്ടാൽ ഏവരും പേടിച്ചു പോകുന്നവിധമുള്ള ഭീമന്റെ പ്രവൃത്തിയായിരുന്നു അവിടെ അരങ്ങേറിയത്. പാർഷദിയുടെ അഴിച്ചിട്ട തലമുടിയിൽ പുരട്ടാനുള്ള ചോരയുമായി കുടൽമാലകൾ ശരീരത്തിൽ വാരിവലിച്ചിട്ട് ഭീമൻ സ്യമന്തപഞ്ചകത്തിലേക്ക് ഓടി. കുടൽമാലകൾ കഴുത്തിൽ ചുറ്റി ചോരയിൽ കുളിച്ചു നിൽക്കുന്ന ഭീമനെ കണ്ട് പാഞ്ചാലി പേടിച്ചുപോയി. ചെന്നപാടെ ദുശ്ശാസനനന്റെ ചോര പാഞ്ചാലിയുടെ മുടിയിൽ പുരട്ടികൊടുത്തു. [[ശപഥം]] നിറവേറ്റി വർഷങ്ങൾക്കുശേഷം [[ദ്രൗപദി]] തന്റെ മുടികെട്ടി. ദുശ്ശാസനന്റെ ചോരകുടിച്ചു ഭീമനും ശപഥം പൂർത്തിയാക്കി. ധൃതരാഷ്ട്രസഭയിലുണ്ടായ ദ്രൗപദിവസ്ത്രാക്ഷേപമായിരുന്നു ഇരുവരുടെയും ശപഥത്തിനു കാരണം. വീണ്ടും യുദ്ധക്കളത്തിലെത്തിയ ഭീമൻ ദുര്യോധനനെ മറ്റനുജന്മാരെ എല്ലാവരേയും കൊന്നൊടുക്കി. ദുശ്ശാസനന്റെ രക്തം വയറ്റിൽ കിടന്നു തിളച്ചുമറിയുന്നതിനാലാവണം അവന്റെ മുൻപിൽ വന്നുപെട്ട ഒന്നിനെയും അവൻ ജീവനോടെ വിട്ടില്ല. അന്നേദിവസം ഭീമൻ ദുശ്ശാസനനെ കൂടാതെ ദുര്യോധനന്റെ എഴുപത്തിഏഴ് അനുജന്മാരെ കൊന്നൊടുക്കി. ==== കർണ്ണവധം ==== [[File:Death of Karna.jpg|170px|thumb|left|കർണ്ണവധം-രാജാരവി വർമ്മ ചിത്രം]] പതിനേഴാം നാൾ മദ്ധ്യാഹ്നശേഷം കർണ്ണനും അർജ്ജുനനും നേരിട്ട് ഏറ്റുമുട്ടി. പല ദിവ്യാസ്ത്രങ്ങളും ഇരുവരും പ്രയോഗിച്ചു. യുദ്ധം തുല്യനിലയിൽ പുരോഗമിച്ചുകൊണ്ടിരുന്നു . ഇതിനിടയിൽ തക്ഷകൻറെ പുത്രനായ ആശ്വസേനൻ എന്ന നാഗം കർണൻ്റെ സമക്ഷം വന്നുചേർന്നു. ഖാണ്ഡവദഹനത്തിൽ അനേകം ബന്ധുക്കളെ നഷ്ടപ്പെട്ട അശ്വസേനൻ അതിന് കാരണക്കാരനായ അർജുനനോട് പ്രതികാരം ചെയ്യണമെന്ന ചിന്തയുമായിട്ടാണ് അത്രയുംകാലം കഴിഞ്ഞിരുന്നത്. അർജ്ജുനവധത്തിന് തന്നെ ഉപയോഗിക്കണമെന്ന സർപ്പത്തിൻ്റെ ആവശ്യം സ്വീകരിച്ച കർണ്ണൻ്റെ മൂർച്ചയേറിയ ഒരു അസ്‌ത്രത്തിൽ ചുറ്റിയിരുന്ന അശ്വസേനൻ കർണനോട് തന്നെ അർജ്ജുനൻ്റെ ഹൃദയഭാഗം ലക്ഷ്യമാക്കി അയക്കാൻ ആവശ്യപ്പെട്ടു.എന്നാൽ അത് വകവെയ്ക്കാതെ കർണ്ണൻ അർജ്ജുനൻ്റെ ശിരസ്സ് മുറിക്കാൻ വേണ്ടി കഴുത്ത് ലക്ഷ്യമാക്കി അസ്ത്രമയച്ചു.ഏന്നാൽ അശ്വസേനൻ്റെ വരവ് കണ്ട കൃഷ്ണൻ്റെ സമയോചിതമായ ഇടപെടൽ മൂലം കർണ്ണന്റെ ആ അസ്ത്രം പാഴിലായി . അസ്ത്രം അർജ്ജുനന്റെ ശിരസ്സിനു നേരെ പാഞ്ഞുചെല്ലുന്നതു മനസ്സിലാക്കിയ കൃഷ്ണൻ തന്റെ പാദം കൊണ്ട് രഥം അഞ്ചു വിരലാഴത്തിൽ പൂഴിയിൽ താഴ്ത്തി. നിമിഷനേരം കൊണ്ട് നാഗാസ്ത്രം അർജ്ജുനന്റെ കിരീടത്തിൽ സ്പർശിച്ചു കടന്നുപോയി, കിരീടം കത്തിപ്പോയി.അശ്വസേനൻ വീണ്ടും തനിക്കെതിരെ വരുന്നതുകണ്ട അർജ്ജുനന് മൂർച്ചയേറിയ ശരങ്ങളാൽ അവനെ വധിച്ചുകളഞ്ഞു.വീണ്ടും ഏറെനേരം അസ്ത്രപ്രയോഗങ്ങൾ നടത്തി അർജ്ജുനൻ കർണനെയും,കർണൻ അർജുനനേയും മുറിപ്പെടുത്തിക്കൊണ്ടിരുന്നു.ആ സമയം ശല്യർ കർണ്ണരഥം മുൻപോട്ട് എടുത്തു, തുടർന്ന് കർണ്ണന്റെ വധകാലം ആഗതമായതിനാൽ അദ്ദേഹത്തിന് മുൻപ് ലഭിച്ച ഒരു ബ്രാഹ്മണശാപത്താൽ രഥചക്രം പുതഞ്ഞു ഇളകാതെയായി. കൂടാതെ ഗുരുവായ പരശുരാമന്റെ ശാപത്താൽ ബ്രഹ്‌മാസ്‌ത്രം കര്ണ്ണന് തോന്നാതെയുമായി . കർണ്ണൻ എന്ത് ചെയ്യണമെന്നറിയാതെ കുഴങ്ങി . തുടർന്ന് അർജ്ജുനനെ താൽക്കാലികമായി ഒന്ന് മോഹാലസ്യപ്പെടുത്തിയ ശേഷം രഥചക്രം പൊക്കിമാറ്റാൻ കർണ്ണൻ ശ്രമിച്ചു. അപ്പോഴേക്കും അർജ്ജുനനു ബോധം വന്നു.ആ സമയം ആയുധമില്ലാതെ രഥചക്രം ഉയർത്തിക്കൊണ്ടിരിയ്ക്കുന്ന കർണനെ വധിയ്ക്കാൻ അർജുനൻ മടിച്ചുവെങ്കിലുംഅവസരം പാഴാക്കാതെ ഉടൻ കർണ്ണനെ വധിക്കണമെന്ന കൃഷ്ണന്റെ വാക്കുകൾ കേട്ട് അർജ്ജുനന് കർണവധത്തിന് തയ്യാറായി.ഏന്നാൽ ധർമ്മയുദ്ധം ചെയ്യണമെന്നും,തനിക്ക് തേർചക്രം പുറത്തെടുക്കാൻ സമയം നൽകണമെന്നും കർണൻ അർജ്ജുനനോട് ആവശ്യപ്പെട്ടു.ഏന്നാൽ അഭിമന്യുവിനെ വധിച്ചപ്പോഴും,ചൂത് സഭയിൽ പാഞ്ചാലിയെ അപമാനിച്ചപ്പോലും കർണൻ്റെ ധർമ്മബോധം എവിടെയായിരുന്നു എന്നുള്ള കൃഷ്ണന്റെ ചോദ്യം കേട്ട് അംഗരാജാവ് തലതാഴ്ത്തി.ഇത് കണ്ട് വർധിതവീര്യനായ അർജ്ജുനൻ ആജ്ഞലികം എന്ന ഘോരമായ അസ്ത്രമയച്ച് കർണ്ണന്റെ ശിരസ്സു മുറിക്കുകയും,തല വേർപെട്ട ഉടലിൽനിന്നും ദിവ്യമായ ഒരു തേജസ്സുയർന്ന് സൂര്യനിൽ ലയിക്കുകയും ചെയ്തു.സർവ്വസൈന്യാധിപന്റെ മരണം കൗരവപ്പടയെ നിരാശപ്പെടുത്തുകയും അവർ കൂട്ടമായി തിരിഞ്ഞോടുകയും ചെയ്തു. തുടർന്ന് സൂര്യനസ്തമിക്കുകയും പതിനേഴാം ദിവസത്തെ യുദ്ധം അവസാനിക്കുകയും ചെയ്തു. === പതിനെട്ടാം ദിവസം ([[ശല്യപർവ്വം]]) === [[File:Krishna declaring the end of Mahabharata War by blowing the Conch Shell.jpg|170px|thumb|right|യുദ്ധം പതിനെട്ടാം ദിവസം: [[ദുര്യോധനൻ|ദുര്യോധനന്റെ]] പതനത്തോടെ യുദ്ധം അവസാനിച്ചതായി ഇരുപക്ഷവും പ്രഖ്യാപിക്കുന്നു, കൃഷ്ണൻ പാഞ്ചജന്യം മുഴക്കി ഏവരേയും അറിയിക്കുന്നു (16-ആം നൂറ്റാണ്ടിലെ മുഗൾകാലത്തെ എണ്ണഛായാചിത്രം)]] {| class="wikitable" border="1" |- ! പതിനെട്ടാം ദിവസം ! കൗരവസേന ! പാണ്ഡവസേന |- | സർവ്വ സൈന്യാധിപൻ | [[ശല്യർ]] | [[ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ]] |- | കൊല്ലപ്പെട്ട പ്രധാനികൾ (കൊന്നവർ) | [[ദുര്യോധനൻ]] ([[ഭീമൻ]])<br />[[ശല്യർ]] ([[യുധിഷ്ഠിരൻ]])<br />[[ശകുനി]] ([[സഹദേവൻ]])<br />ശല്യപുത്രൻ ([[സഹദേവൻ]]) | [[ചേകിതൻ]] ([[ദുര്യോധനൻ]])<br /> |} [[കർണ്ണൻ|കർണ്ണന്റെ]] മരണത്തെത്തുടർന്ന് [[ദുര്യോധനൻ]] പതിനെട്ടാംനാൾ രാവിലെ [[ശല്യർ|ശല്യരെ]] സർവ്വസേനാധിപതിയായി സ്ഥാനാഭിഷേകം ചെയ്തു. പാണ്ഡുവിന്റെ രണ്ടാമത്തെ പത്നിയായ [[മാദ്രി|മാദ്രിയുടെ]] ജ്യേഷ്ഠനും, മാദ്രരാജ്യത്തിലെ മഹാരാജാവും ആയിരുന്നു അദ്ദേഹം. നകുല-സഹദേവന്മാരുടെ മാതുലനായ അദ്ദേഹം വ്യദ്ധനായിരുന്നെങ്കിലും അതിസാഹസികനായ യുദ്ധനിപുണനും ധർമ്മിഷ്ഠനുമായിരുന്നു. [[അശ്വത്ഥാമാവ്|അശ്വത്ഥാമാവാണ്]] അദ്ദേഹത്തെ സർവ്വസേനാധിപതിയായി വാഴിക്കാൻ ദുര്യോധനനോട് ഉപദേശിച്ചത്. പതിനെട്ടാം നാളിലെ യുദ്ധവിവരണങ്ങൾ വർണ്ണിക്കുന്നത് ശല്യപർവ്വത്തിലാണ്. സർവ്വസേനാധിപനായി ശല്യരായതിനാൽ ഗ്രന്ഥകർത്താവ് ശല്യപർവ്വം എന്നു പേരു കൊടുത്തു.<ref name="ReferenceA"/> ശല്യപർവ്വത്തിൽ 59 അദ്ധ്യായങ്ങളും 3220 പദ്യങ്ങളും അടങ്ങിയിരിക്കുന്നു. ==== ശല്യർവധം ==== ശല്യർ ആദ്യമായി എതിർത്തു യുദ്ധം ചെയ്തതു ധർമ്മപുത്രരുമായാണ്. വൃദ്ധനായ ശല്യരുടെ അസ്ത്രപ്രയോഗത്തിൽ യുധിഷ്ഠിരൻ ക്ഷീണിതനായി തേർത്തട്ടിൽ വീണുപോയി. ഭീമൻ സഹായത്തിനെത്തി ധർമ്മപുത്രരെ അവിടെനിന്നും മാറ്റി. വീണ്ടും ധർമ്മപുത്രർ യുദ്ധത്തിൽ തിരിച്ചുവരികയും ശല്യരുമായി അതിശക്തമായ യുദ്ധം തുടരുകയും ചെയ്തു. ഒടുവിൽ ധർമ്മപുത്രർ ദിവ്യമായ വേൽ ശല്യർക്കുനേരെ പ്രയോഗിക്കുകയും ആ വൃദ്ധൻ നിലംപതിക്കുകയും ചെയ്തു. ശല്യരുടെ പതനം കണ്ട് കൗരവപ്പട പിന്തിരിഞ്ഞോടി. ആൾക്കൂട്ടത്തിനിടയിലൂടെ രക്ഷപ്പെടാൻ ശ്രമിച്ച [[ശകുനി|ശകുനിയെ]] സഹദേവൻ കടന്നുപിടിച്ചു. ഞാൻ നിങ്ങളുടെ ബന്ധുവാണേ.. എന്നു വാവിട്ടുകരഞ്ഞ ശകുനിയെ സഹദേവൻ തന്റെ വാളിനാൽ കൊന്നുകളഞ്ഞു. ഓടിപ്പോയ കൗരവപ്പടയെ അശ്വത്ഥാമാവും, കൃതവർമ്മാവും, കൃപാചാര്യരും ചേർന്ന് വീണ്ടും യുദ്ധഭൂമിയിലേക്ക് കൊണ്ടുവന്നു. യുദ്ധം തുടങ്ങിയപ്പൊഴേക്കും സർവ്വസൈന്യാധിപൻ മരിച്ചതുകണ്ട് ദുര്യോധനൻ ഞെട്ടിപ്പോയി. അദ്ദേഹം ധൃഷ്ടദ്യുമ്നനുമായി എതിർത്തു. യഞ്ജസേനപുത്രനെ സഹായിക്കാൻ ഭീമനും അർജ്ജുനനും അവിടെ എത്തിച്ചേർന്നു. അതിഭീകരമായ ഈ യുദ്ധത്തിൽ കൗരവപ്പട മുഴുവനും തകർന്നുപോയി. ക്ഷീണിതനായി ചോരയിൽ കുളിച്ച ദുര്യോധനൻ കുതിരപ്പുറത്തേറി അവിടെ നിന്നും പാലായനം ചെയ്തു. ==== ദുര്യോധനവധം ==== [[File:Bhima fighting Duryodhana.jpg|170px|thumb|left|[[ദുര്യോധനൻ|ദുര്യോധനനുമായി]] ദ്വന്ദ്വയുദ്ധം ചെയ്യുന്ന [[ഭീമൻ]] (ചിത്രം)]] ദുര്യോധനൻ ആരോടു പറയാതെയാണ് യുദ്ധഭൂമി വിട്ടത്. അതിനാൽ കുറച്ചു സമയം കഴിഞ്ഞ് മഹാരാജാവിനെ കാണുന്നില്ല, എന്നു പലരും വിളിച്ചു പറയാൻ തുടങ്ങി. കൃതവർമ്മാവും, കൃപാചാര്യരും അവിടെ മുഴുവനും തിരഞ്ഞെങ്കിലും അദ്ദേഹത്തെ കണ്ടെത്താനായില്ല. ധൃതരാഷ്ട്ര സചിവനായ [[സഞ്ജയൻ]] അവിടെ എത്തുകയും അദ്ദേഹത്തിനു വ്യാസൻ കൊടുത്ത ദിവ്യചക്ഷുസ്സ് ഉപയോഗിച്ച് ദുര്യോധനൻ എവിടെയാണെന്നു കണ്ടെത്തുകയും ചെയ്തു. ദ്വൈപായനഹ്രദം (കൃഷ്ണഹ്രദം) എന്ന കുരുക്ഷേത്രത്തിനടുത്തുള്ള പുണ്യതീർത്ഥത്തിനു (തടാകം) സമീപമാണ് ദുര്യോധനൻ പോയത്. സഞ്ജയനെ കൂട്ടി രണ്ടും പേരും (കൃപർ, കൃതവർമ്മാവ്) ചെല്ലുമ്പോൾ രക്തം ഒഴുകി ക്ഷീണിതനായ ദുര്യോധനനെയാണ് അവിടെ കണ്ടത്. ഭീമനു ദിവസവും മാംസം കൊടുത്തിരുന്ന കാട്ടാളൻ ദുര്യോധനനെ അവിടെകാണുകയും ഈ വിവരം പാണ്ഡവരെ അറിയിച്ചതനുസരിച്ച് ഏവരും അവിടെ എത്തിച്ചേരുകയും ചെയ്തു. തടാകത്തിൽ കിടക്കുന്ന ദുര്യോധനനെ കരയ്ക്കു കയറ്റാതെ യുദ്ധം ചെയ്യാൻ പാടില്ല എന്നുള്ള യുദ്ധധർമ്മം അനുസരിച്ച്, യുധിഷ്ഠിരൻ അധിക്ഷേപവാക്കുകൾ പറഞ്ഞു അയാളെ കരക്കു കയറ്റി. പാണ്ഡവരിൽ ആരെവേണമെങ്കിലും,തനിക്കിഷ്ടമുള്ള ആയുധംകൊണ്ട് നേരിടാനും,അങ്ങനെ നേരിട്ട് വിജയിച്ചാൽ ഹസ്തിനപുരത്തിൻ്റെ രാജ്യാധികാരം ദുര്യോധനന് നൽകാമെന്നും ധർമ്മപുത്രൻ വെല്ലുവിളിക്കുന്നതോടെ ദുര്യോധനൻ ഭീമനുമായി ഗദായുദ്ധം ചെയ്യാൻ തീരുമാനിക്കുന്നു. ഈ സമയത്ത് തീർത്ഥയാത്രപോയ [[ബലരാമൻ|ബലരാമനും]] അവിടെ എത്തിച്ചേർന്നു. മൈത്രേയമുനിയുടെ ശാപകഥയും (തുടയിൽ അടിയേറ്റ് മരിക്കാൻ ഇടവരട്ടെ!) ഇതിനിടയിൽ കൃഷ്ണൻ ഭീമനോട് പറഞ്ഞു. അദ്ദേഹത്തിന്റെ നിർദ്ദേശത്താൽ സ്യമന്തപഞ്ചകത്തിൽ വെച്ച് ദ്വന്ദ്വയുദ്ധം ആരംഭിച്ചു. പതിനെട്ടാം നാൾ മദ്ധ്യഹ്നം മുതൽ ആരംഭിച്ച ദ്വന്ദ്വയുദ്ധം സന്ധ്യവരെ നീണ്ടു. ഗദായുദ്ധത്തിൻ്റെ സാങ്കേതികവശങ്ങളിൽ ഭീമനേക്കാൾ അറിവുള്ള ദുര്യോധനൻ്റെ തന്ത്രപ്രധാനമായ പ്രഹരങ്ങളേറ്റ് ഭീമനും,ഭീമൻ്റെ വന്യമായ കരുത്തിൻ്റെ ചൂടറിഞ്ഞ് ദുര്യോധനനും കഷ്ടപ്പെട്ടു.ഏറെനേരം നീണ്ടുപോയ യുദ്ധത്തിൽ ഭീമൻ തളരുകയാണ് എന്ന് മനസിലാക്കി ദുര്യോധനൻ്റെ തുടയിൽ അടിക്കാനുള്ള ശപഥം ഭീമനെ ഓർമ്മിപ്പിക്കാൻ കൃഷ്ണൻ അർജുനനോട് പറഞ്ഞു.അതനുസരിച്ച് അർജ്ജുനൻ ഭീമന് കാണാവുന്ന രീതിയിൽ തൻ്റെ തുടയിൽ തട്ടി ആംഗ്യം കാണിച്ചു.തൻ്റെ ശപഥം ഓർത്തെടുത്ത ഭീമൻ ഉടൻ തന്നെ തൻ്റെ തഞ്ചം നോക്കി തൻ്റെ എട്ടരച്ചുറ്റ് സ്വർണംകെട്ടിയ പടുകൂറ്റൻ ഇരുമ്പുഗദകൊണ്ട് വായുവിൽ ഉയർന്നുചാടിയ ദുര്യോധനൻ്റെ തുടയിൽ ആഞ്ഞടിക്കുകയും,അടിയുടെ ആഘാതത്തിൽ തുടയെല്ല് തകർന്ന് ദുര്യോധനൻ വീണുപോവുകയും ചെയ്തു. ഭീമൻ അവന്റെ മാറത്തു കയറി നിന്ന് ഗദയാൽ അവന്റെ ശിരസ്സിൽ തുടരെ തുടരെ അടിച്ചു. അവന്റെ ഓരോ ദ്രോഹപ്രവൃത്തിയും എണ്ണി വിളിച്ചു പറഞ്ഞുകൊണ്ടാണ് ഓരോ അടിയും അടിച്ചത്. ഭീമന്റെ ഈ കഠിന പ്രവൃത്തികണ്ട് ബലരാമൻ ഹലായുധമെടുത്തുവന്നെങ്കിലും കൃഷ്ണൻ അദ്ദേഹത്തെ ശാന്തനാക്കി. കൗരവസേനയിലെ മൂന്നുപേർ മാത്രം ശേഷിച്ചു, അവരുടെ അനുവാദത്തോടെ യുദ്ധം അവസാനിപ്പിച്ചു. പാണ്ഡവരെല്ലാവരും തങ്ങളുടെ ശിബിരങ്ങളിലേക്ക് സമാധാനമായി മടങ്ങി. അപ്പോഴേക്കും സൂര്യനും അസ്തമിച്ചു. അർജ്ജുനരഥത്തിൽ നിന്നും അർജ്ജുനൻ ആദ്യം ഇറങ്ങാൻ കൃഷ്ണൻ ആവശ്യപ്പെട്ടു. പാർത്ഥൻ ഇറങ്ങിക്കഴിഞ്ഞു കൊടിയിൽ നിന്നും ഹനുമാനും, ഒടുവിൽ കൃഷ്ണനും ഇറങ്ങി. ചമ്മട്ടി തേർത്തട്ടിൽ തന്നെ ഇട്ടു. തൽക്ഷണം തേർ അഗ്നിക്കിരയായി. (ദ്രോണരുടെ ആഗ്നേയാസ്ത്രത്താൽ കത്തിക്കരിയേണ്ട രഥം യുദ്ധാവസാനംവരെ നശിക്കാതെ കൃഷ്ണൻ സുക്ഷിക്കുകയായിരുന്നു.) ==== സൗപ്തികപർവ്വം ==== {{പ്രധാനലേഖനം|സൗപ്തികപർവ്വം}} [[പ്രമാണം:Arastthaman propitiates Śiva before making a night attack on the Pandava camp.jpg|170px|ലഘുചിത്രം|ഇടത്ത്‌|അശ്വത്ഥാമാവ് രാത്രിയുദ്ധത്തിനു മുന്നോടിയായി ശിവപൂജ നടത്തുന്നു]] കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധത്തിലെ പതിനെട്ടാം നാളിൽ രാത്രിയിൽ നടന്ന സംഭവങ്ങളെ ഗ്രന്ഥകർത്താവ് ഈ സൗപ്തികപർവ്വത്തിൽ വിവരിച്ചിരിക്കുന്നു. സഞ്ജയനിലൂടെ വിവരങ്ങൾ അറിഞ്ഞ അശ്വത്ഥാമാവ് സ്യമന്തപഞ്ചകത്തിൽ എത്തിച്ചേർന്നു ദുര്യോധനനെ കണ്ടു. ഹസ്തിനപുരിയുടെ യുവരാജാവ് മണ്ണിൽ ചോരയൊലിപ്പിച്ചു കിടക്കുന്നതുകണ്ട് ദുഃഖിതനായ ദ്രോണപുത്രനെ സുയോധനൻ സമാധാനിപ്പിച്ചു.ഈ പർവ്വത്തിൽ 18 അദ്ധ്യായങ്ങളും 870 പദ്യങ്ങളും അടങ്ങിയിരിക്കുന്നു. ഉറക്കത്തിൽ (സുപ്തിയിൽ) നടന്ന കാര്യങ്ങൾ വിവരിക്കുന്ന അദ്ധ്യായത്തിനു വ്യാസൻ സൗപ്തികപർവ്വം എന്നുപേരുകൊടുത്തു.<ref name="ReferenceA"/> യുദ്ധം അവസാനിച്ചു കഴിഞ്ഞു തിരിച്ചെത്തിയ പാണ്ഡവർ അഞ്ചുപേരെയും കൂട്ടി കൃഷ്ണൻ ശിബിരത്തിനുപ്പുറത്ത് [[ഗോമദി നദി|ഗോമദി നദീതീരത്ത്]] പോയി അന്ന് അവിടെ വിശ്രമിക്കാൻ തീരുമാനിച്ചു. സാത്യകി അന്നു തന്നെ മഥുരയ്ക്കു പോയിരുന്നു. ആ രാത്രിയിൽ പാണ്ഡവരും കൃഷ്ണനും സാത്യകിയും ഒഴിച്ച് മറ്റുള്ളവർ പടകുടീരങ്ങളിൽതന്നെ വിശ്രമിച്ചു. പാണ്ഡവരേയും അവരുടെ പുത്രന്മാരേയും, ധൃഷ്ടദ്യുമ്നനേയും എന്നുവേണ്ട സർവ്വമാന ആൾക്കാരെയും ഈ രാത്രിയിൽ തന്നെ കൊല്ലുമെന്നു അശ്വത്ഥാമാവ് ദുര്യോധനനു വാക്കുകൊടുത്തു. അതിനെത്തുടർന്ന് [[കൃപർ|കൃപാചാര്യരുടെ]] നിർദ്ദേശത്താൽ ദുര്യോധനൻ കിടന്നകിടപ്പിൽ തന്നെ അശ്വത്ഥാമാവിനെ കൗരവസേനാധിപതിയായി വാഴിച്ചു. മൂന്നുപേരും അവിടെനിന്നും യാത്രതിരിച്ചു. ഇടയ്ക്കുവെച്ച് വിശ്രമിച്ച ഈ മൂവർസംഘത്തിലെ കൃതവർമ്മാവും കൃപാചാര്യരും പകലു നടന്ന യുദ്ധത്തിന്റെ ക്ഷീണത്തിൽ ഉറങ്ങിപ്പോയി. പക്ഷേ തന്റെ പിതാവ്‌ ദ്രോണാചാര്യരുടെ ഘാതകരെ ഉന്മൂലനാശം ചെയ്യാൻ എന്താണ്‌ പോംവഴി എന്നാലോചിച്ച്‌ കൊണ്ടിരിക്കുകയായിരുന്നു അശ്വത്ഥാമാവ്‌. പാണ്ഡവരോടുള്ള അടക്കാനാവാത്ത പക അയാളുടെ മാനസികനില തന്നെ അവതാളത്തിലാക്കി. രാവേറെയായി, ഇതിനിടയിൽ അശ്വത്ഥാമാവ് ഒരു കാഴ്ചകണ്ടു. ദൂരെ ഒരു മരത്തിൽ സുഷുപ്‌തിയിലാണ്ടിരിക്കുന്ന [[കാക്ക|കാക്കക്കൂട്ടത്തെ]] ഒളിച്ചു വന്നാക്രമിക്കുന്ന [[മൂങ്ങ|കൂമന്മാരുടെ]] ചെയ്‌തികൾ അവന്റെ ശ്രദ്ധയിൽപ്പെട്ടു. കൂമന്മാരുടെ ആ യുദ്ധതന്ത്രം അശ്വത്ഥാമാവ്‌ നടപ്പിലാക്കാൻ തീരുമാനിക്കുന്നു. ==== ധൃഷ്ടദ്യുമ്നവധം ==== ശിവനെ ഉപാസിച്ച് പ്രീതി നേടിയെടുത്ത രുദ്രസമാനനായ [[അശ്വത്ഥാമാവ്]] ഘോരമായ ഒരു വാളുമേന്തി ഓരോ പാണ്ഡവകുടീരത്തിലും കയറി ഉറങ്ങിക്കിടന്ന സകലരെയും നിർദ്ദയം കൊന്നൊടുക്കി. പകുതി ജീവനോടെ പുറത്തേക്ക് ഓടിയിറങ്ങിയവരെ പുറത്തുകാവൽ നിന്നിരുന്ന കൃതവർമ്മാവും, കൃപാചാര്യരും ചേർന്ന് കൊന്നു. അമാവാസി രാത്രിയായതിനാൽ കൂരിരുട്ടിൽ നടന്ന സംഭവം അടുത്തുള്ള കുടീരങ്ങളിൽ അറിയുന്നതിനു മുൻപെ മൂവർക്കും അവരെ ആക്രമിക്കാനും സഹായകമായി. ഉറങ്ങിക്കിടന്ന [[ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ|ധൃഷ്ടദ്യുമ്നന്റെ]] നെഞ്ചത്തു ചവുട്ടി അശ്വത്ഥാമാവ് അവനെ ഉണർത്തി. തലമുടിക്കു പിടിച്ചു വലിച്ചു താഴെയിട്ട് നിർദ്ദയം ചവുട്ടിയും, മാന്തിക്കീറിയും അവനെ ആക്രമിച്ചു. പാണ്ഡവസേനാധിപതിയായ ധൃഷ്ടദ്യുമ്നനെ ആയുധമെടുക്കാതെയാണ് അശ്വത്ഥാമാവ് കൊന്നത്. ഇതിനിടയിൽ ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ തന്നെ ആയുധം കൊണ്ട് കൊല്ലാൻ അശ്വത്ഥാമാവിനോട് അപേക്ഷിച്ചു എങ്കിലും അതുകൂട്ടാക്കാതെ തന്റെ പിതാവിനെ കൊന്നതിനാലുള്ള കോപത്താൽ പൈശാചികമായിതന്നെ അവനെ കൈയ്യും, നഖവും, കാലുമുപയോഗിച്ച് അതിഹീനമായി കൊലചെയ്തു. അതിനുശേഷം [[ശിഖണ്ഡി|ശിഖണ്ഡിയേയും]], [[ദ്രൗപദി|ദ്രൗപദിയുടെ]] അഞ്ചുപുത്രന്മാരേയും ([[പ്രതിവിന്ധ്യൻ]], [[സുതസോമൻ]], [[ശ്രുതസേനൻ]], [[ശതാനീകൻ]], [[ശ്രുതകർമ്മാവ്]]) കൊന്നൊടുക്കി. ഇതോടെ അർജ്ജുനന്റെ പുത്രനായ [[ബഭ്രുവാഹനൻ]] ഒഴിച്ച് (മണിപ്പൂർ രാജകുമാരിയായ [[ചിത്രാംഗദ]] യിൽ ജനിച്ച കുമാരൻ) എല്ലാ പാണ്ഡവപുത്രന്മാരും യുദ്ധത്തിൽ പങ്കെടുത്ത് മരണപ്പെട്ട് പോയി.കുരുക്ഷേത്രത്തിലെ പടകുടീരത്തിൽ ഉറങ്ങിക്കിടന്ന എല്ലാവരേയും കൊന്നൊടുക്കിയ അശ്വത്ഥാമാവിനു പാണ്ഡവരെ അവിടെ കണ്ടെത്താനായില്ല. മൂന്നുപേരും വീണ്ടും പല തവണ പാണ്ഡവർക്കായി അവിടെ തിരച്ചിൽ നടത്തിയെങ്കിലും കാണാഞ്ഞതിനാൽ അവസാനം ആ കുടീരങ്ങൾ മുഴുവനും അവർ തീയിട്ടു നശിപ്പിച്ചു. പാണ്ഡവർ അവിടെ ഒളിച്ചിരുപ്പുണ്ടെങ്കിൽ തീയിൽ വെന്തു മരിച്ചോളും എന്നുകരുതിയാണ് പടകുടീരങ്ങൾക്ക് തീയിട്ടത്. അതിനുശേഷം ഈ സന്തോഷ വാർത്ത അറിയിക്കുവാൻ മൂന്നുപേരും ആ രാത്രിയിൽ തന്നെ ദുര്യോധനനികടത്തിൽ ചെന്നു ചേർന്നു. സൂര്യോദയത്തിനു മുൻപു തന്നെ തിരിച്ചെത്തിയ മൂന്നുപേരും അവിടെ നടന്ന വിവരങ്ങൾ ദുര്യോധനനെ വിശദമായി അറിയിച്ചു. പാണ്ഡവരും ശേഷിച്ച മറ്റുള്ളവരും മരിച്ചുവെന്ന് കേട്ട് സന്തുഷ്ടനായ ദുര്യോധനൻ അശ്വത്ഥാമാവിനെ പ്രശംസിക്കാനും മടിച്ചില്ല. കുറച്ചുനാഴികകൾക്കു ശേഷം സൂര്യോദയത്തിനു മുൻപായി ദുര്യോധനനും മരിച്ചു. ==== ചൂഢാമണി ==== [[File:Draupadi and Ashvatthaman, Punjab Hills c. 1730.jpg|170px|thumb|left| ചൂഢാമണി തലയിൽ ചൂടുന്ന ദ്രൗപദിയും പാണ്ഡവരും; ചോരയൊലിപ്പിച്ച് ഓടിയകലുന്ന അശ്വത്ഥാമാവും (ചിത്രം)]] സഹോദരനേയും അഞ്ചു മക്കളേയും നഷ്‌ടപ്പെട്ട [[പാഞ്ചാലി]] ദുഃഖത്താൽ പൊട്ടികരഞ്ഞു. പാഞ്ചാലിയെ സാന്ത്വനിപ്പിക്കാൻ ഏവരും ശ്രമിച്ചെങ്കിലും അവസാനം ഭീമൻ അശ്വത്ഥാമാവിനെ വധിക്കാൻ പുറപ്പെട്ടു. അശ്വത്ഥാമാവിനെ തേടിയുള്ള ഭീമന്റെ പുറപ്പാട്‌ മനസ്സിലാക്കിയ കൃഷ്‌ണൻ അർജ്ജുനനുമൊത്ത് ഭീമനു പുറകെ യാത്രതിരിച്ചു. യുദ്ധനിപുണനായ അശ്വത്ഥാമാവിനെ എതിരിടാൻ ഭീമനു ഒറ്റയ്ക്കാവില്ല എന്നു മനസ്സിലാക്കിയാണ് അനർത്ഥങ്ങൾ സംഭവിക്കുന്നതിനുമുമ്പ്‌ അവിടെയെത്താൻ കൃഷ്ണാർജ്ജുനന്മാർ പുറപ്പെട്ടത്. അശ്വത്ഥാമാവിനെ കണ്ടുമുട്ടിയ ഭീമൻ അവനെ യുദ്ധത്തിനു വിളിക്കുകയും ഗംഗയിൽ കുളിച്ചുകൊണ്ടിരുന്ന അശ്വത്ഥാമാവ് ഭീമന്റെ വെല്ലുവിളി സ്വീകരിച്ച്‌ പുറത്ത്‌ വരികയും ഒരു ഇഷീകപ്പുല്ല് പറിച്ചെടുത്ത്‌ പാണ്ഡവകുലത്തെ മുഴുവനോടെ നശിപ്പിക്കാൻ ആഗ്രഹിച്ച് 'അപാണ്ഡവായ' എന്ന് ജപിച്ച് ബ്രഹ്മശിരസ്സ് എന്ന മാരകമായ ദിവ്യാസ്ത്രം പ്രയോഗിക്കുകയും ചെയ്തു. ആ സമയത്ത് അവിടെ എത്തിച്ചേർന്ന അർജ്ജുനനും മറ്റുപോംവഴികളില്ലാത്തതിനാൽ ബ്രഹ്മശിരസ്സ് പ്രയോഗിച്ചു. പക്ഷേ, ഈ രണ്ടു ബ്രഹ്മാശിരാസ്ത്രങ്ങൾ കൂട്ടിമുട്ടിയാൽ ലോകം നശിക്കും എന്ന്‌ മനസ്സിലാക്കിയ ബ്രഹ്മദേവനും, മഹാഋഷിവര്യന്മാരും അസ്ത്രങ്ങളെ തിരിച്ചുവിളിക്കാൻ ഇരുവരോടും നിർദ്ദേശിച്ചു. അർജ്ജുനൻ തന്റെ അസ്ത്രം പിൻവലിച്ചെങ്കിലും അപ്രകാരം ചെയ്യുവാനുള്ള തപോബലവും,അറിവും ഇല്ലാത്ത അശ്വത്ഥാമാവ് അസ്ത്രത്തെ ഉത്തരയുടെ ഉദരത്തിൽ വളർന്നിരുന്ന അഭിമന്യുവിൻ്റെ ഗർഭസ്ഥശിശുവിൻ്റെ നേരേ തിരിച്ചുവിട്ടു. ഇപ്രകാരം കൊടിയ ഒരു പാപം പ്രവർത്തിച്ചതിലും, തിരിച്ചുവിളിക്കാൻ അറിയാതെ ബ്രഹ്മശിരസ്സുപോലുള്ള ഒരു മഹാസ്ത്രം ഉപയോഗിച്ചതിലും എല്ലാവരും ദ്രോണപുത്രനെ പഴിച്ചു.ഉത്തരയുടെ ഉദരത്തിൽ പ്രവേശിച്ച് അസ്ത്രം ശിശുവിനെ നശിപ്പിച്ചപ്പോൾ കൃഷ്ണൻ തൻ്റെ യോഗശക്‌തിയാൽ കുഞ്ഞിന് ജീവൻ തിരികെനൽകി. ഇത്രയും നിഷ്ഠുരമായ കർമ്മം ചെയ്ത അശ്വത്ഥാമാവിൻ്റെ നെറ്റിയിലെ ചൂഢാമണി എന്ന ദിവ്യരത്‌നം ഭീമൻ ചൂഴ്ന്നെടുത്ത് ദ്രൗപദിക്ക് സമർപ്പിച്ചു. കൃഷ്ണനാകട്ടെ മരണമില്ലാതെ, തേജസ്സ് നശിച്ച്, ജരാനരകളും രോഗപീഢയും ബാധിച്ച് ആരാലും സ്വീകരിക്കപ്പെടാതെ അശ്വത്ഥാമാവ് ഭൂമിയിൽ ചിരഞ്ജീവിയായി അലയട്ടെയെന്ന് ശപിക്കുകയും അയാളെ അവിടെനിന്നും ആട്ടിയോടിക്കുകയും ചെയ്തു. ==യുദ്ധത്തിൽ കൊല്ലപ്പെട്ടവരുടെ എണ്ണം== മഹാഭാരതയുദ്ധത്തിൽ കൊല്ലപ്പെട്ടവരുടെ സംഖ്യയെക്കുറിച്ചും മഹാഭാരതത്തിൽ സൂചനയുണ്ട് . മഹാഭാരതയുദ്ധത്തിൽ എത്രപേരാണ് കൊല്ലപ്പെട്ടതെന്ന ധൃതരാഷ്ട്രരുടെ ചോദ്യത്തിന് യുധിഷ്ഠിരൻ പറയുന്ന ഉത്തരമിതാണ് . മൊത്തത്തിൽ 166 കോടി 20000 പേര് [1660020000 ] കൊല്ലപ്പെട്ടു . 24165 വീരന്മാരെ കാണാതായി . യുധിഷ്ഠിര ഉവാച (യുധിഷ്ഠിരൻ ധൃതരാഷ്ട്ര മഹാരാജാവിനോട് പറയുന്നതാണ് സന്ദർഭം) '''ദശായുതാനാമയുതം സഹസ്രാണി ച വിംശതിഃ'''<br> '''കോട്യഃ ഷഷ്ഠിശ്ച ഷഡ് ചൈവ ഹ്യാസ്മിൻ രാജൻ മൃധേ ഹതാഃ'''<br> '''[മഹാഭാരതം , സ്ത്രീപർവ്വം , അദ്ധ്യായം 26 , ശ്ളോകം 9]'''<br> '''(ഭാഷാ അർത്ഥം):'''<br> പതിനായിരം പത്തു - പതിനായിരവും , ഇരുപതു ആയിരവും , അറുപത്തിയാറു കോടിയും ആൾക്കാർ യുദ്ധത്തിൽ കൊല്ലപ്പെട്ടു രാജാവേ . '''(വ്യാഖ്യാനം)''' ഇവിടെ പത്തു പതിനായിരം എന്നാൽ ഒരു ലക്ഷമാണ് . (10 x 10000 ). അതുപോലത്തെ പതിനായിരം പത്തു പതിനായിരമെന്നാണ് പറയുന്നത് . അപ്പോൾ 10000 x (10 x 10000 ) . അതിന്റെ സംഖ്യ നൂറു കോടി ആണ് . അതായത് 1000000000 ( നൂറു കോടി ) . പിന്നെയൊരു ഇരുപതിനായിരം . അപ്പോൾ 1000020000 . പിന്നെ ഒരു അറുപത്തിയാറു കോടി(660000000) . അപ്പോൾ 1660020000 പേരാണ് മഹാഭാരതയുദ്ധത്തിൽ കൊല്ലപ്പെട്ടത് . അതായത് നൂറ്റി അറുപത്തിയാറു കോടി ഇരുപതിനായിരം പേരാണ് മരിച്ചതെന്ന് കണക്കു പറയുന്നു . ഇതിനു കാരണമെന്ത് ? മഹാഭാരതയുദ്ധത്തിൽ കുരുപാണ്ഡവരുടെ 18 അക്ഷൗഹിണികളിൽ ഉൾപ്പെടാത്ത കുറെയധികം രാക്ഷസന്മാരും , മ്ളേച്ഛവർഗ്ഗത്തിലേയും മാറ്റാൽക്കാരും ചീനന്മാരും കാംബോജരും വരെ യുദ്ധത്തിൽ പങ്കെടുത്തിരുന്നു . അതുകൊണ്ടാണ് 166 കോടിയോളം വനന്തു .<ref name="test41">[http://www.sacred-texts.com/hin/m11/m11025.htm Kisori Mohan Ganguly Translation of Mahabharatha]മഹാഭാരതം , സ്ത്രീപർവ്വം , അദ്ധ്യായം 26 </ref> മറ്റൊരു ശ്ളോകം പറയുന്നു . (യുധിഷ്ഠിരൻ ധൃതരാഷ്ട്ര മഹാരാജാവിനോട് പറയുന്നതാണ് സന്ദർഭം) '''അലക്ഷിതാനാം വീരാണാം സഹസ്രാണി ചതുർദ്ദശ'''<br> '''ദശ ചാന്യാനി രാജേന്ദ്ര ശതം ഷഷ്ഠിശ്ച പഞ്ച ച'''<br> '''[മഹാഭാരതം , സ്ത്രീപർവ്വം , അദ്ധ്യായം 26 , ശ്ളോകം 10]'''<br> '''(ഭാഷാ അർത്ഥം):''' ഇരുപത്തിനാല് ആയിരവും പിന്നെ നൂറ്റി അറുപത്തിയഞ്ച് പേരും ആൾക്കാരെ യുദ്ധത്തിൽ കാണാതായി രാജാവേ. '''(വ്യാഖ്യാനം)''' ഇരുപത്തിനാലായിരത്തി ഒരുന്നൂറ്റി അറുപത്തിയഞ്ച് പേരെ യുദ്ധത്തിൽ കാണാതായിരിക്കുന്നു രാജാവേ . (അവർ യുദ്ധത്തിൽ മരിക്കുമെന്ന് പേടിച്ചു ഓടിയൊളിച്ചതാണ്) . == യുദ്ധത്തിൽ അവശേഷിച്ചവർ == പതിനെട്ടുനാൾ നീണ്ടുനിന്ന കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധത്തെ അതിജീവിച്ചത് പന്ത്രണ്ടുപേർ മാത്രമായിരുന്നു. പാണ്ഡവപക്ഷത്ത് കൃഷ്ണനും, സാത്യകിയും, യുയുത്സുവും, പാണ്ഡവർ അഞ്ചുപേരുമായി എട്ടുപേർ മാത്രമായിരുന്നു യുദ്ധത്തിൽ പങ്കെടുത്തവരിൽ അതിനുശേഷം ജീവിച്ചത്. അർജ്ജുനനു ചിത്രാംഗദയിൽ ജനിച്ച [[ബഭ്രുവാഹനൻ]] യുദ്ധത്തിൽ പങ്കെടുത്തിരുന്നില്ല. അതിനാൽ പാണ്ഡവർക്കു പുത്രനായി ബഭ്രുവാഹനൻ മാത്രം അവശേഷിച്ചിരുന്നുള്ളു. യുദ്ധസമയത്ത് ഉത്തര ഗർഭിണിയായിരുന്നതിനാൽ അഭിമന്യുവിന്റെ പുത്രനായി പിന്നീടു ജനിച്ച [[പരീക്ഷിത്]] പാണ്ഡവർക്കു പൗത്രനായി. കൗരവപക്ഷത്ത് നാലുപേർ മാത്രമാണ് പതിനൊന്ന് അക്ഷൗഹിണിപടയിൽ അവശേഷിച്ചത്. കൃപിയിൽ ദ്രോണർക്കു ജനിച്ച അശ്വത്ഥാമാവും, കൃപാചാര്യരും യുദ്ധത്തിൽ അവശേഷിച്ചിരുന്നു. ഇവർ രണ്ടുപേരും സപ്ത ചിരഞ്ജീവികളിൽ ഉൾപ്പെട്ടവരായിരുന്നതിനാൽ ഇരുവരയേയും മരണം തൊട്ടില്ല. ഇവരെ കൂടാതെ കൃതവർമ്മാവും, [[വൃഷകേതു|വൃഷകേതുവും]] യുദ്ധത്തിൽ മരിക്കാതെ അവശേഷിച്ചിരുന്നു. ഈ പന്ത്രണ്ടുപേരിൽ യുയുത്സുവിന്റേയും, വൃഷകേതുവിന്റേയും മരണം ഗ്രന്ഥകാരൻ പ്രതിപാദിക്കുന്നില്ലയെങ്കിലും മറ്റുള്ള എട്ടുപേരും കലിയുഗാരംഭത്തിൽ മരണപ്പെട്ടതായി സ്വർഗ്ഗാരോഹണപർവ്വത്തിലും, മുസലപർവ്വത്തിലുമായി മഹാഭാരതത്തിൽ വിവരിക്കുന്നുണ്ട്. കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധത്തിനുശേഷം പാണ്ഡവർ അഞ്ചുപേരും കൃഷ്ണനും മാത്രമെ അവശേഷിക്കൂവെന്ന് വളരെ മുൻപുതന്നെ [[ഉലൂപി]] പുത്രനായ [[ഇരാവാൻ|ഇരവാനു]] അറിയാമായിരുന്നുവെന്ന് ഗ്രന്ഥകാരൻ മഹാഭാഗവതത്തിൽ പറയുന്നുണ്ട്. കൃഷ്ണനു സത്യഭാമയിൽ ജനിച്ച വത്സലയെ (സുന്ദരി) വിവാഹം കഴിക്കാൻ പുറപ്പെട്ട അഭിമന്യുവിനെ കാട്ടിൽവെച്ച് കണ്ടുമുട്ടിയ ഇരാവാൻ തന്റെ ഖഡ്ഗം അവിടെ പന്തലിച്ചുനിന്ന വൃക്ഷത്തിൽ വൃഥാ ആഞ്ഞു വീശി. അഞ്ചു ശിഖരങ്ങളും തായ്ത്തടിയും ഒഴിച്ചുള്ള സർവ്വകൊമ്പുകളും ഇലച്ചില്ലകളും അറ്റ് താഴെ വീണു. ആസന്നമായി നടക്കാൻ പോകുന്ന യുദ്ധത്തിന്റെ ചിത്രം ഇതാവുമെന്നു [[ഇരാവാൻ]] കാണിച്ചുകൊടുക്കുന്നുണ്ട്.<ref>മഹാഭാഗവതം -- ISBN 8-85315-07-8 -- ഡോ.പി.എസ്സ് നായർ -- വിദ്യാരംഭം പ്രസിദ്ധീകരണം, ആലപ്പുഴ</ref>. == ഗാന്ധാരി വിലാപം == തന്റെ നൂറു പുത്രന്മാരും, പുത്രിഭർത്താവും, അവരുടെ മക്കളും, സഹോദരനും എന്നുവേണ്ട സർവ്വ ബന്ധുജനങ്ങളും മരിച്ചതറിഞ്ഞ [[ഗാന്ധാരി]] കുരുക്ഷേത്ര യുദ്ധഭൂമി സന്ദർശിക്കാൻ ആഗ്രഹം പ്രകടിപ്പിച്ചു. [[ദുര്യോധനൻ|ദുര്യോധനന്റെ]] പത്നിയായ [[ഭാനുമതിയും]] മറ്റു പുത്രവധുമാരും, പൗത്രവധുക്കളും അവർക്കൊപ്പം യുദ്ധക്കളത്തിലേക്ക് അനുഗമിച്ചു. പുത്രിയായ [[ദുശ്ശള|ദുശ്ശളയേയും]] അവർ ഒപ്പം കൂട്ടി. അതിഭയാനകമായിരുന്നു യുദ്ധക്കളത്തിലെ കാഴ്ചകൾ. പതിനെട്ടുനാൾ നീണ്ടുനിന്ന യുദ്ധം ഒരു ജനസമൂഹത്തെ മുഴുവനും വേദനപ്പിച്ച് ഇല്ലാതാക്കി. ആദ്യ ദിവസങ്ങളിൽ മരിച്ചുവീണ പലരുടേയും ജഢങ്ങൾ അഴുകിത്തുടങ്ങിയിരുന്നു. പലതിനു അംഗഭംഗം വന്നവയായിരുന്നു. ജീവൻ പൂർണ്ണമായും നിലച്ചിട്ടില്ലാത്ത ശരീരങ്ങൾക്കു കഴുകനും നരിയും കാവലിരിക്കുന്നു. യുദ്ധഭൂമിയിൽ എത്തിയ സ്ത്രീജനങ്ങൾ അവരുടെ പ്രിയപ്പെട്ടവരെ തേടിഅലഞ്ഞു. [[ഭാനുമതി|ഭാനുമതിയുടെ]] സഹായത്തോടെ ഗാന്ധാരി ദുര്യോധന നികടത്തിൽ എത്തിച്ചേർന്നു. അവിടെവെച്ച് ഗാന്ധാരി തന്റെ കൺകെട്ട്‌ അഴിക്കുകയും മൃതരായ തന്റെ മൂത്ത പുത്രനെയും മറ്റു മക്കളേയും ബന്ധുക്കളേയും കണ്ടു. [[ഗാന്ധാരം|ഗാന്ധാരരാജ്യത്തിന്റെ]] ചക്രവർത്തി [[സുബലൻ|സുബലന്റെ]] പുത്രിയായ ഗാന്ധാരി അന്ധനായ [[ധൃതരാഷ്ട്രർ|ധൃതരാഷ്ട്രരെ]] വിവാഹം കഴിച്ചപ്പോൾ മുതൽ താനും അന്ധയായി ജീവിക്കാൻ ബാദ്ധ്യസ്ഥയാണെന്നു തീരുമാനിച്ച് സ്വന്തം കണ്ണുകൾ പട്ടുവസ്ത്രത്തിന്റെ നാടകൊണ്ടു കെട്ടിവച്ച് പതിവ്രതാരത്‌നമായി ജീവിച്ചു. അന്നുകെട്ടിയ കണ്ണുകൾ യുദ്ധത്തിനു മുൻപ് ഒരിക്കൽ മാത്രം തന്റെ പുത്രനായ ദുര്യോധനനെ അനുഗ്രഹിക്കാനായി തുറന്നിരുന്നു. അന്ന് ഗാന്ധാരി തന്റെ കണ്ണിലെ കെട്ട്‌ മാറ്റിയപ്പോൾ ദുര്യോധനന്റെ തുടയൊഴിച്ച്‌ മറ്റെല്ലാ ശരീരഭാഗത്തേക്കും അത്രയും കാലം സംഭരിച്ച പാതിവ്രത്യശക്തി മുഴുവൻ അവർ പകർന്നു കൊടുത്തു. പിന്നീട് ഗാന്ധാരി ഇവിടെ കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധഭൂമിയിൽവച്ചാണ് തന്റെ കണ്ണിലെ കെട്ടഴിച്ചത്. അതിഭയാനകമായിരുന്നു അവരുടെ ആ കാഴ്ച. തന്റെ നൂറു മക്കളുടെയും ദാരുണമരണം നേരിട്ടുകണ്ടു ആ മാതാവ്; അടങ്ങാത്ത പുത്രസ്നേഹത്തിനു മുൻപിൽ കൃഷ്ണൻ പോലും സത്ബധനായിപ്പോയി. ഗാന്ധാരി വിലപിക്കുന്ന കാഴ്ച ഗ്രന്ഥകർത്താവ് മഹാഭാരതത്തിൽ [[സ്തീപർവം|സ്ത്രീപർവ്വത്തിലൂടെ]] വിവരിക്കുന്നു. വ്യാസൻ ഇതിനായി സ്ത്രീപർവ്വത്തിൽ 27 അദ്ധ്യായങ്ങളും 775 പദ്യങ്ങളും ചേർത്തിരിക്കുന്നു. [[ഭാനുമതിയുടെ]] നെഞ്ചത്തടിച്ചുള്ള കരച്ചിലിൽ ഗാന്ധാരിയുടെ അടങ്ങാത്ത മാതൃസ്നേഹം അണപൊട്ടിയൊഴുകി. അവർ [[കൃഷ്ണൻ|കൃഷ്ണനുനേരെ]] തിരിഞ്ഞു. കൃഷ്ണന്റെ കാപട്യവും, വക്രബുദ്ധിയും മൂലമാണ് തന്റെ നൂറുപുത്രന്മാർക്കും ഈ ഗതിവന്നത് എന്ന് ആക്രോശിച്ചു ആ [[മാതാവ്]]. [[ഭീഷ്മർ|ഭീഷ്മപിതാമഹനെ]] ശരശയ്യയിൽ വീഴിച്ചതും, കളളം പറഞ്ഞ് [[ദ്രോണർ|ദ്രോണരെ]] കൊലചെയ്തതും, [[ജയദ്രഥൻ|ജയദ്രഥനെ]] കൊല്ലാൻ [[സൂര്യൻ|സൂര്യംബിംബം]] മറച്ചതും, [[ദുര്യോധനൻ|ദുര്യോധനന്റെ]] മരണത്തിടയാക്കിയ നിർബന്ധപൂർവ്വമായ ദ്വന്ദ്വയുദ്ധത്തിനും അവസാനം, അരയ്ക്കു താഴെ അടിക്കാൻ പാടില്ലയെന്നുള്ള യുദ്ധനീതി മറച്ചുവെച്ച് [[ഭീമൻ|ഭീമനോട്]] ദുര്യോധനന്റെ തുട അടിച്ചുപൊട്ടിക്കാൻ ഉപദേശിച്ചതും കൃഷ്ണൻ കാരണമാണെന്നു ആ മാതാവ് കുറ്റപ്പെടുത്തി. തുടർന്ന് അവർ ഇങ്ങനെ ശപിച്ചു; "കൃഷ്ണാ , പാണ്ഡവരും ധാർത്തരാഷ്ട്രന്മാരും പരസ്പരം കൊന്നു തീർന്നു . എന്തിനാണ് അവരെ നീ തീർത്തും ഉപേക്ഷിച്ചു കളഞ്ഞത് ? . നീ രണ്ടിനും സമർത്ഥനും ശ്രുതവാക്യനും അസംഖ്യം ഭൃത്യന്മാരും വിപുലമായ സൈന്യബലമുള്ളവനും ശക്തനുമല്ലേ ? അല്ലയോ മധുസൂദനാ , അപ്പോൾ കുരുക്കളുടെ നാശം നിന്റെ ഇച്ഛയനുസരിച്ചാണ് നടന്നത് . അതിനാൽ , മഹാബാഹോ അതിന്റെ ഫലം നീയും അനുഭവിക്കട്ടെ . പതിശുശ്രൂഷയാൽ അൽപ്പമെങ്കിലും തപോബലം ഞാൻ ആർജ്ജിച്ചിട്ടുണ്ടെങ്കിൽ , ആ തപോബലത്താൽ അല്ലയോ ചക്രഗദാധരാ , ഞാൻ നിന്നെ ശപിക്കുകയാണ് . പരസ്പരം കൊല്ലുന്ന ബന്ധുക്കളായ കുരുപാണ്ഡവരെ നീ ഉപേക്ഷിക്കുകയാൽ , അല്ലയോ ഗോവിന്ദാ , നിന്റെ ബന്ധുക്കളും ഇതുപോലെ കൊല്ലപ്പെടുന്നതാണ് . ഇന്നേക്ക് മുപ്പത്തിയാറാമാണ്ട് തികയുമ്പോൾ , ബന്ധുക്കളും അമാത്യന്മാരും പുത്രന്മാരുമൊക്കെ കൊല്ലപ്പെട്ട്‌ വനത്തിലൂടെ നടക്കുമ്പോൾ , കുത്സിതമായ ഒരു ഉപായത്താൽ നീയും മരിക്കുന്നതാണ് . ഈ കാണും പടി , ബന്ധുക്കളെല്ലാം മരിച്ച് നിങ്ങളുടെ സ്ത്രീകളും ഭാരതസ്ത്രീകളെപ്പോലെ അനാഥകളായി വിലപിക്കും " [മഹാഭാരതം , സ്ത്രീപർവ്വം , അദ്ധ്യായം 25 , ശ്ളോകങ്ങൾ 39 മുതൽ 46 വരെ]". ഗാന്ധാരിയുടെ ശാപവാക്കുകൾ കേട്ടിട്ടും ഭഗവാൻ കൃഷ്ണന് ഒരു കുലുക്കവുമുണ്ടായില്ല . അദ്ദേഹം താൻ ചെയ്യാനുദ്ദേശിച്ചിരിക്കുന്ന കാര്യം തന്നെയാണ് ശാപവാക്കുകളിലൂടെ ഗാന്ധാരി ഇപ്പോൾ പറഞ്ഞതെന്ന് അവളെ അറിയിച്ചു . ഉത്തമഭക്തയും ധർമ്മിഷ്ഠയുമായ ഗാന്ധാരിയുടെ വാക്കുകളെ സത്യമാക്കുവാനും , താൻ നിശ്ചയിച്ചിട്ടുള്ളത് നടത്താനുമായി ശ്രീകൃഷ്ണഭഗവാൻ ഗാന്ധാരിയുടെ ശാപത്തെ പുഞ്ചിരിയോടെ സ്വീകരിച്ചു .അതനുസരിച്ചാണ് പിൽക്കാലത്ത് യദുകുലം നശിച്ചതും ദ്വാരക കടലിൽ മുങ്ങിപ്പോയതും .പിന്നീട് ധൃതരാഷ്ട്രരുടെ നിർദ്ദേശത്താൽ ശേഷിച്ച ജഢങ്ങൾ സംസ്കരിക്കാനുള്ള സൗകര്യം [[ധർമ്മപുത്രർ]] ചെയ്തു. == ശാന്തിപർവ്വം == മരിച്ചവരുടെ ആത്മാക്കൾക്ക് ശാന്തിലഭിക്കുന്ന കഥാസന്ദർഭങ്ങൾ ഗ്രന്ഥകാരൻ ശാന്തിപർവ്വത്തിൽ ഉൾപ്പെടുത്തിയിരിക്കുന്നു. 339 അദ്ധ്യായങ്ങളിലായി 14525 gnപദ്യങ്ങളിലൂടെയാണ് [[ശാന്തിപർവ്വം]] കടന്നുപോകുന്നത്. വ്യാസഭാരതത്തിലെ ഏറ്റവും വലിയ പർവ്വമാണ് ശാന്തിപർവ്വം.<ref>ശാന്തിപർവ്വം : മഹാഭാഗവതം -- ISBN 8-85315-07-8 -- ഡോ.പി.എസ്സ് നായർ -- വിദ്യാരംഭം പ്രസിദ്ധീകരണം, ആലപ്പുഴ</ref>.<ref>സി. രാജഗോപാലാചാരിയുടെ മഹാഭാരതം; "54--സഞ്ജയ മിഷൻ (സഞ്ജയദൂത്)"</ref> യുദ്ധത്തിൽ മരണമടഞ്ഞവർക്ക് പിതൃശുദ്ധികർമ്മങ്ങൾ എല്ലാം നിർവ്വഹിച്ചു. എല്ലാത്തിനു ധർമ്മപുത്രർ നേരിട്ടു നേതൃത്വം നൽകി. രാജ്യാഭിഷേകത്തിനുശേഷം ഒരിക്കൻ കുന്തിദേവി ധർമ്മപുത്രരെ കാണാനായി അവന്റെ കൊട്ടാരത്തിൽ എഴുന്നള്ളി. സങ്കടത്തോടെ അവർ കർണ്ണരഹസ്യം യുധിഷ്ഠിരനെ അറിയിച്ചു. താൻ മൂലമാണ് ജ്യേഷ്ഠനായ കർണ്ണൻ കൊലചെയ്യപ്പെട്ടത് എന്നറിഞ്ഞപ്പോൾ രാജാവ് ബോധരഹിതനായി നിലത്തുവീണു. ഇതറിഞ്ഞ് മറ്റു സഹോദരന്മാരും ഇതിനോടകം അവിടെ എത്തിച്ചേർന്നു. കർണ്ണന്റെ പുത്രന്മാർ ഏവരും യുദ്ധത്തിൽ മരിച്ചിരിക്കുന്നതിനാൽ കർണ്ണനുവേണ്ടി ആരും ഇതുവരെ പിതൃകർമ്മങ്ങൾ നടത്തിയിട്ടില്ല എന്നുള്ള വിവരവും കുന്തി പാണ്ഡവരെ അറിയിച്ചു. അഞ്ചുപേരും ചേർന്നു മൂത്തജ്യേഷ്ഠനുവേണ്ടി ബലിതർപ്പണം നടത്തുവാൻ കുന്തി അവരോട് അപേക്ഷിച്ചു. കർണ്ണരഹസ്യം മുൻപ് അറിഞ്ഞിരുന്നെങ്കിൽ അവനെ രാജാവായി വാഴിച്ചേനെ; ചിലപ്പോൾ ദുര്യോധനനും അതു സ്വീകാര്യമായേനെ; അതുമൂലം കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധം ഒഴിവാക്കാമായിരുന്നു; എന്നിങ്ങനെ പലവുരു ദുഃഖാർത്തനായി പുലമ്പിക്കൊണ്ട് അഞ്ചുപേരും പ്രത്യേകിച്ച് യുധിഷ്ഠിരൻ വളരെയേറെ സങ്കടപ്പെട്ടു. പിറ്റേന്ന് തന്നെ കർണ്ണനുവേണ്ടി പാണ്ഡവർ അഞ്ചുപേരും ചേർന്ന് പിതൃബലി നടത്തി. അതിനുശേഷം അവന്റെ പുത്രന്മാർക്കും വേണ്ട തർപ്പണപൂജകൾ നടത്തി. തുടർന്ന് പാണ്ഡവർ ഹസ്തിനപുരിയിൽ തിരിച്ചെത്തി കർണ്ണന്റെ വിധവയെ കണ്ട് സമാധാനിപ്പിച്ചു. അന്ന് അവിടെ കൂടുതൽ സമയം ചിലവഴിക്കാനും ജ്യേഷ്ഠത്തിയുമായി ദുഃഖത്തിൽ പങ്കുചേരാൻ പാഞ്ചാലിയും സുഭദ്രയും പ്രത്യേകം ശ്രദ്ധചെലുത്തി. എല്ലാവരും കർണ്ണപത്നിയുടെ കാൽക്കൽ നമസ്കരിച്ച് ആശിർവാദം വാങ്ങിയാണ് തങ്ങളുടെ കൊട്ടാരങ്ങളിലേക്ക് തിരിച്ചത്. അന്നുതന്നെ ധൃതരാഷ്ട്രരേയും ഗാന്ധാരിയേയും വിദുരരേയും കണ്ടു വണങ്ങാനും യുധിഷ്ഠിരൻ മറന്നില്ല. === നാരദസംവാദം === കുന്തിയിലൂടെ കർണ്ണ രഹസ്യം മനസ്സിലാക്കിയതുമുതൽ രാജാവ് വളരെയേറെ ദുഃഖാർത്തനായി കാണപ്പെട്ടു. ഈ കാലയളവിൽ നാരദർ ഹസ്തിനപുരിയിൽ എത്തുകയും കർണ്ണന്റെ ജീവിതകഥകളും അവനേറ്റ നിരവധി ശാപകഥകളും രാജാവിനെ ധരിപ്പിച്ചു. ദ്രോണർ അവനു ശിഷ്യത്വം നിരാകരിച്ചപ്പോൾ ദ്രോണരുടെ ഗുരുവായിരുന്ന പരശുരാമന്റെ ശിഷ്യത്വം സ്വീകരിച്ച കർണ്ണന്റെ ധീരതയും, പിന്നീട് പരശുരാമൻ അവൻ ബ്രാഹ്മണനല്ല എന്നു മനസ്സിലാക്കി അവനെ ശപിച്ചതും, ഹോമപശുവിനെ അറിയാതെ കൊലചെയ്കയാൽ അവനേറ്റ അഗ്നിഹോത്രിശാപവും നാരദർ യുധിഷ്ഠിരനോട് വിശദമായി പറയുന്നുണ്ട്. ഇതിനെല്ലാം കാരണം അവനിലടങ്ങിയിരിക്കുന്ന അസുരാംശമാണെന്നു ഇതിലൂടെ നാരദർ മഹാരാജാവിനോട് പറയുന്നു. അഗ്നിഹോത്രിശാപം എപ്പോഴും കർണ്ണനെ അധൈര്യപ്പെടുത്തിയിരുന്നു. പശുവാണെന്നറിയാതെ കൊലചെയ്കയാൽ നീ ആരാണെന്നറിയാതെ നിന്റെയും ശിരസ്സ് അറുക്കപ്പെടും എന്നായിരുന്നു അഗ്നിഹോത്രിശാപം. ==== കർണ്ണന്റെ ധീരത ==== ദുര്യോധനപക്ഷം ചേരാനുണ്ടായ സാഹചര്യവും, അവന്റെ മറ്റു ധീരതനിറഞ്ഞ കഥകളും നാരദർ ഈ സന്ദർഭത്തിൽ വിവരിക്കുന്നതായി ഗ്രന്ഥകാരൻ മഹാഭാരതത്തിൽ ശാന്തിപർവ്വത്തിൽ പറയുന്നുണ്ട്. * '''ദുര്യോധന വിവാഹം''': കലിംഗരാജകുമാരിയുടെ സ്വയവരവേളയിൽ അവൾ ദുര്യോധനനെ വേൾക്കാതെ മുന്നോട്ട് നടന്നതിൽ കോപിച്ച് രാജകുമാരിയെ അവിടെ നിന്നും കടത്തിക്കൊണ്ടുപോരാനും അതെതിർത്ത രാജാക്കന്മാരെയെല്ലാം ഒറ്റക്ക് നേരിട്ട് ദുര്യോധനനെ സഹായിച്ചത് കർണ്ണനായിരുന്നു. ദുര്യോധനനു അവനോട് സ്നേഹാദരവിനുണ്ടായ കാരണങ്ങൾ ഇങ്ങനെ നിരവധിയായിരുന്നു. * '''ജരാസന്ധവിജയം''': കർണ്ണന്റെ യുദ്ധസാമർത്ഥ്യം മനസ്സിലാക്കി മഗധാധിപനായ [[ജരാസന്ധൻ]] അവനെ ദ്വന്ദ്വയുദ്ധത്തിനു വിളിച്ചു. ദ്വന്ദ്വയുദ്ധത്തിൽ പ്രഗദ്ഭനായ ജരാസന്ധനെ കർണ്ണൻ തോല്പിച്ചു. കർണ്ണനിൽ അഭിമാനം പൂണ്ട മഗധാധിപൻ മാലിനി എന്ന നഗരം കർണ്ണനു സമ്മാനിച്ചു. *'''ദേവേന്ദ്ര കപടവേഷം''' : അർജ്ജുനനുവേണ്ടി ദേവേന്ദ്രൻ ബ്രാഹ്മണവേഷത്തിൽ വന്നു കർണ്ണന്റെ ജന്മസിദ്ധമായിരുന്ന കവചകുണ്ഢലങ്ങൾ ദാനം വാങ്ങി. ബ്രാഹ്മണവേഷത്തിൽ വന്നത് ദേവേന്ദ്രനാണെന്നറിഞ്ഞുകൊണ്ടുതന്നെ അദ്ദേഹത്തിനു തന്റെ ശരീരഭാഗമായിരുന്ന കവചകുണ്ഢലങ്ങൾ ദാനം കൊടുത്തു. കർണ്ണന്റെ ദാനമഹിമയാണ് ഇവിടെ കാണിക്കുന്നത്. == രാജ്യാഭിഷേകം == [[File:Draupadi and Pandavas.jpg|170px|thumb|left|രാജ്യാഭിഷേകം]] യുദ്ധാനന്തരം പന്ത്രണ്ടാം ദിവസം പുലയുടെ അശുദ്ധി തീർന്നതിനുശേഷം കുലഗുരുവായ [[ധൗമ്യൻ|ധൗമ്യനെ]] ആചാര്യമര്യാദകളോടെ വിളിച്ചുവരുത്തി അദ്ദേഹത്തിന്റെ അനുവാദത്തോടെ ശുഭമുഹൂർത്തത്തിൽ ഹസ്തിനപുരിയുടെ രാജ്യഭാരം ധർമ്മപുത്രർ ഏറ്റെടുത്തു.<ref>മഹാഭാരതം -- സി. രാജഗോപാലാചാരി -- ഭാരതീയ വിദ്യാഭവൻ ISBN : 9788172763688</ref><ref>ഇന്ത്യയുടെ സാംസ്കാരിക ചരിത്രം (ആംഗലേയം) -- ശിശിർകുമാർ ദാസ്</ref> രാജാഭിഷേകത്തിനുശേഷം കുന്തിദേവിയുടെ അഭ്യർത്ഥനയെ തുടർന്ന് [[കർണ്ണൻ|കർണ്ണന്റെ]] വിധവയെ കണ്ട് ആശ്ലേഷിച്ചു. അവരുടെ എല്ലാ പുത്രന്മാരും യുദ്ധത്തിൽ മരിച്ചിരുന്നു. കർണ്ണപുത്രന്മാരുടെ പത്നിമാരെ ദ്രൗപദി സമാധാനിപ്പിച്ചു. അതിനുശേഷം പരിവാരസമേതം കുരുക്ഷേത്രഭൂമിയിൽ പോയി ശരശയ്യയിൽ കിടന്ന ഭീഷ്മപിതാമഹനെ കണ്ട് ദിവ്യോപദേശങ്ങൾ സ്വീകരിച്ചു. (ഉത്തരായനം തുടങ്ങിയതിനുശേഷം [[ഭീഷ്മർ]] തന്റെ ശരീരം ഉപേക്ഷിച്ചു [[അഷ്ടവസുക്കൾ|അഷ്ടവസുക്കളിൽ]] വിലയം പ്രാപിച്ചു). ഹസ്തിനപുരിയുടെ രാജാവായി അഭിഷേകം നടത്തുമ്പോൾ [[യുധിഷ്ഠിരൻ|ധർമ്മപുത്രർക്ക്]] 72-വയസ്സ് പ്രായം ഉണ്ടായിരുന്നു. രാജ്യാഭിഷേകത്തെത്തുടർന്ന് 36 വർഷങ്ങൾ യുധിഷ്ഠിരൻ ചന്ദ്രവംശത്തിന്റെ ചക്രവർത്തിയായി രാജഭരണം നടത്തി. === അശ്വമേധയാഗം === [[File:Leaf from the Razmnama.jpg|150px|thumb|right|താമ്രാവതിയുദ്ധം (ചിത്രം)]] [[File:Arjuna_is_killed_by_his_son_Babhnu_Vahana_in_battle.jpg|150px|thumb|right|ബഭ്രുവാഹനയുദ്ധം (ചിത്രം)]] കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധം മൂലം കുരുവംശത്തിനു ഉൾപ്പെടെ ഏവർക്കും വന്നുചേർന്ന വലിയ നാശനഷ്ടത്തിനു കാരണക്കാരൻ താനാണെന്നുള്ള ദുഃഖം എപ്പോഴും യുധിഷ്ഠിരനെ ബാധിച്ചിരുന്നു. പല അവസരങ്ങളിലും കുരുക്ഷേത്ര യുദ്ധക്കെടുതികളെപ്പറ്റി അദ്ദേഹം വ്യാകുലപ്പെട്ടു സംസാരിച്ചിരുന്നു. ഇതുമനസ്സിലാക്കി വ്യാസ മഹർഷി അദ്ദേഹത്തെ കാണാൻ ഹസ്തിനപുരിയിലെത്തി. അദ്ദേഹം പല ഉപദേശങ്ങളും പാണ്ഡവർക്ക് നൽകി. തുടർന്ന് യുധിഷ്ഠിരന്റെ മനസ്സിനെ ബാധിച്ച പാപഭാരം മാറ്റുവാനായി [[അശ്വമേധയാഗം]] നടത്താൻ നിർദ്ദേശിച്ചു. കൃഷ്ണനും ഇതുതന്നെ അദ്ദേഹത്തോട് ഉപദേശിച്ചു. ഇരുവരുടേയും നിർദ്ദേശാനുസരണയോടെ യുധിഷ്ഠിരൻ അശ്വമേധയാഗം നടത്തി. ഇതിനുള്ള ധനം കൃഷ്ണനിർദ്ദേശത്താൽ ഹിമാലയത്തിൽ നിന്നും കണ്ടെടുക്കുകയായിരുന്നു. അശ്വപ്രയാണത്തിനനുഗമിച്ചത് പാർത്ഥനായിരുന്നു. സിന്ധുരാജ്യത്ത് അശ്വം എത്തിയതിനെത്തുടർന്ന് ജയദ്രഥന്റെ പുത്രനായ [[സുരഥൻ]] അർജ്ജുനബാണങ്ങളെ ഭയന്ന് ഹൃദയം പൊട്ടി മരിച്ചു. ഇതറിഞ്ഞ് വളരെ സങ്കടപ്പെട്ട് [[ദുശ്ശള]] അനുജനായ അർജ്ജുനനെ വന്നുകണ്ടു. ജ്യേഷ്ഠത്തിയുടെ ആശിർവാദങ്ങളോടെ അർജ്ജുനൻ അശ്വപ്രയാണം വീണ്ടും തുടർന്നു. (ദുശ്ശളയും സുരഥന്റെ പത്നിയും അവരുടെ കൈക്കുഞ്ഞായിരുന്ന പുത്രനും പിന്നീട് യുധിഷ്ഠിരന്റെ അശ്വമേധയാഗത്തിൽ പങ്കെടുക്കാൻ എത്തിയിരുന്നു). ==== താമ്രാവതി ==== താമ്രാവതിയിലെ രാജാവായിരുന്ന [[മയൂരധ്വജൻ]] ഈ അവസരത്തിൽ അശ്വമേധയാഗം നടത്താൻ തീരുമാനിക്കുകയും യാഗദീക്ഷയെത്തുടർന്ന് അദ്ദേഹത്തിന്റെ പുത്രൻ താമ്രധ്വജൻ അശ്വപ്രയാണത്തിനു അനുഗമിച്ചു. ഇതു കുതിരകളും താമ്രാവതിക്കടുത്ത് വെച്ച് കണ്ടുമുട്ടുകയും തുടർന്ന് യുദ്ധത്തിലേക്ക് എത്തിച്ചേരുകയും ചെയ്തു. അവസാനം താമ്രധജൻ യുധിഷ്ഠിരന്റെ രാജത്വം അംഗീകരിക്കുകയും യുദ്ധം അവസാനിപ്പിക്കുകയും ചെയ്തു. ==== മണലൂർ ==== അർജ്ജുനന്റെ പത്നിയായ ചിത്രാംഗദയുടെ രാജ്യമായിരുന്നു മണലൂർ. യുദ്ധാനന്തരം ജീവിച്ചിരുന്ന ഏക പാണ്ഡവപുത്രനായ ബഭ്രുവാഹനനായിരുന്നു അവിടുത്തെ രാജാവ്. ബഭ്രുവാഹനൻ അശ്വത്തെ പിടിച്ചുകെട്ടുകയും തുടർന്നുണ്ടായ യുദ്ധത്തിൽ അർജ്ജുനൻ മോഹലാസ്യപ്പെട്ട് വീഴുകയും ചെയ്തു. പാർത്ഥനു പുത്രന്റെ മുൻപിൽ തോൽവി സംഭവിച്ചപ്പോഴും, ബഭ്രുവാഹനൻ തന്റെ വലിയച്ഛന്റെ രാജത്വം അംഗീകരിച്ച് അദ്ദേഹത്തിനു കപ്പം കൊടുത്ത് അശ്വത്തെ വണങ്ങി യാഗത്തിൽ പങ്കെടുത്തു. == യുദ്ധസമയത്തെ പാണ്ഡവരുടെ പ്രായം == യുദ്ധസമയത്ത് [[യുധിഷ്ഠിരൻ|ധർമ്മപുത്രർക്ക്]] 72 വയസ്സുണ്ടായിരുന്നുവെന്നു ഗ്രന്ഥകാരൻ മഹാഭാരതത്തിൽ എഴുതിയിരിക്കുന്നു. ഭീമസേനനു 71-ഉം, അർജ്ജുനനും 70-ഉം, നകുല-സഹദേവന്മാർക്കു 69 വയസ്സു വീതവുമുണ്ടായിരുന്നു. ശ്രീകൃഷ്ണനു അർജ്ജുനനിലും 6-മാസത്തെ പ്രായകൂടുതലായിരുന്നുവെന്നു ഗ്രന്ഥകാരൻ ഭാഗവതത്തിലും മഹാഭാരതത്തിലും പറയുന്നുണ്ട്. കൗരവാദികൾ നൂറുപേരും അർജ്ജുനനിൽ മൂത്തതും ഭീമനിൽ ഇളയവരുമാണ്. 72-ആം വയസ്സിൽ ഹസ്തിനപുരിയിൽ ചന്ദ്രവംശത്തിന്റെ രാജാവായി ധൗമ്യനാൽ അഭിഷിക്തനായ യുധിഷ്ഠിരൻ ത്തുടർന്ന് 36 വർഷം രാജ്യം ഭരിച്ചു.<ref>മഹാഭാരതം -- ഡോ.പിഎസ്.നായർ -- വിദ്യാരംഭം പബ്ലിഷേസ്, ആലപ്പുഴ</ref>. അതിനുശേഷം പൗത്രനായ [[പരീക്ഷിത്|പരീക്ഷിത്തിനെ]] രാജാവായി അഭിഷേകം നടത്തി പാണ്ഡവർ വനവാസം സ്വീകരിച്ചു. == അവലംബം == {{Reflist|2}} === കുറിപ്പുകൾ === {{Reflist|group="N"}} {{കുറിപ്പ്|൧|'''നിഷ്പക്ഷ രാജ്യങ്ങൾ :''' കേകേയം, ദ്വാരക, മഥുര, വിദർഭ, മഗധ രാജ്യങ്ങൾ രണ്ടു കൂട്ടരോടും ശത്രുതയില്ലാതെ യുദ്ധത്തിൽ പങ്കെടുത്തു. <big>കേകേയ സൈന്യം :</big>രണ്ടു കൂട്ടത്തിലും യുദ്ധം ചെയ്തു; <big>ദ്വാരക സൈന്യം :</big>കൃതവർമ്മാവിന്റെ നേതൃത്വത്തിൽ ഒരു സൈന്യവ്യൂഹം കൗരവപക്ഷത്തും, ഭഗവാൻ കൃഷ്ണൻ പാണ്ഡവ പക്ഷത്തും, മറ്റു ചിലർ നിഷ്പക്ഷമായും നിന്നു; <big>മഥുര സൈന്യം :</big>ഉഗ്രസേന നിർദ്ദേശത്താൽ പ്രധാന സൈന്യവ്യൂഹം പാണ്ഡവപക്ഷത്തും കുറച്ചുപേർ കൃതവർമ്മാവിനൊപ്പവും യുദ്ധം ചെയ്തു. <big>വിദർഭ സൈന്യം :</big>രുക്മിണിയുടെ സഹോദരനായ രുഗ്മി രാജകുമാരൻ ഒരു സൈന്യവ്യൂഹവുമായി കൗരവപക്ഷത്തും പിതാവായ വിദർഭൻ തന്റെ സൈന്യത്തിന്റെ പ്രധാന ഭാഗത്തെ പാണ്ഡവർക്കായി അയച്ചു കൊടുത്തു.<big> മഗധ സൈന്യം :</big>ജരാസന്ധന്റെ മരണത്തിനുശേഷം അദ്ദേഹത്തിന്റെ പുത്രന്മാർ പാണ്ഡവരുമായി സൗഖ്യമായിരുന്നു. മഗധ രാജകുമാരൻ തന്റെ കീഴിലുള്ള സൈന്യവുമായി പാണ്ഡവപക്ഷത്തു ചേർന്നു യുദ്ധം ചെയ്തു. ജരാസന്ധന്റെ പുത്രിമാർ വിവാഹം ചെയ്തിരുന്നത് കംസനെയായിരുന്നു. അതിനാൽ അവരുടെ ബന്ധുജനങ്ങൾ കൗരവപക്ഷത്തും ചേർന്നു യുദ്ധത്തിൽ ഏർപ്പെട്ടു.}} === സംഗ്രഹ ഗ്രന്ഥങ്ങൾ === * മഹാഭാരതം -- തുഞ്ചത്ത് രാമാനുജൻ എഴുത്തച്ഛൻ -- മാതൃഭൂമി പ്രസിദ്ധീകരണം, കോഴിക്കോട് * മഹാഭാരതം -- ഡോ.പി.എസ്. നായർ -- വിദ്യാരംഭം പ്രസിദ്ധീകരണം, ആലപ്പുഴ * വ്യാസ മഹാഭാരതം -- ആംഗലേയ പരിഭാഷ -- കിസാരി മോഹൻ ഗാംഗുലി * മഹാഭാരതം (ആംഗലേയം) -- സി. രാജഗോപാലാചാരി -- ഭാരതീയ വിദ്യാഭവൻ * ശ്രീമദ് ഭഗവദ്ഗീത -- എം.എസ്. ചന്ദ്രശേഖരവാര്യർ : പരിഭാഷ -- ഡി.സി.ബുക്സ് പ്രസിദ്ധീകരണം, കോട്ടയം * വിദുര നീതി -- ആംഗലേയ പരിഭാഷ -- കിസാരി മോഹൻ ഗാംഗുലി * പ്രാചീന ഇന്ത്യ -- ആർ.എസ്. ശർമ്മ -- ഡി.സി. ബുക്സ്, കോട്ടയം * ഋഗ്വേദ സംഹിത (ആംഗലേയം) -- ഫെഡ്റിക് മാക്സ് മുള്ളർ * ഇന്ത്യയുടെ സാംസ്കാരിക ചരിത്രം (ആംഗലേയം) -- ശിശിർകുമാർ ദാസ് * മഹാഭാരതം (ആംഗലേയം) -- ദി ഗ്രേറ്റെസ്റ്റ് സ്പിരിച്യുൽ എപിക് ഓഫ് ആൾ ദി ടൈം -- കൃഷ്ണ ധർമ്മ -- ടോർച്ച് ലൈറ്റ് പബ്ലിഷിംഗ് * ശ്രീ മഹാഭാഗവതം മൂലകൃതി (മലയാള വ്യാഖ്യാന സഹിതം) * മഹാഭാഗവതം -- ഡോ.പി.എസ്സ് നായർ -- വിദ്യാരംഭം പ്രസിദ്ധീകരണം, ആലപ്പുഴ * ദേവീമഹാഭാഗവതം -- ഡോ.പി.എസ്സ് നായർ -- വിദ്യാരംഭം പ്രസിദ്ധീകരണം, ആലപ്പുഴ == യുദ്ധത്തിലെ പതിനെട്ടിന്റെ പ്രത്യേകതകൾ == {{Commons category|Mahabharata}} {| class="wikitable" width="69%" border="1" cellpadding="5" cellspacing="0" align="centre" |- | style="background:#C2ECBB;" | പതിനെട്ടുദിവസങ്ങൾ || style="background:#C2ECBB;" | കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധം നീണ്ടുനിന്നത് പതിനെട്ട് ദിവസങ്ങളാണ് |- | style="background:#C2ECBB;" | പതിനെട്ടദ്ധ്യായങ്ങൾ || style="background:#C2ECBB;" | [[ഭഗവദ്ഗീത|ഭഗവദ്ഗീതയിൽ]] പതിനെട്ട് അദ്ധ്യായങ്ങളുണ്ട് |- | style="background:#C2ECBB;" | പതിനെട്ടക്ഷൗഹിണി || style="background:#C2ECBB;" | ഇരുപക്ഷത്തുമായി പതിനെട്ട് [[അക്ഷൗഹിണി]] സൈന്യം യുദ്ധത്തിൽ പങ്കെടുത്തു |- | style="background:#C2ECBB;" | പതിനെട്ടുപസൈന്യാധിപർ || style="background:#C2ECBB;" | ഇരുസേനയിലുമായി പതിനെട്ട് [[സൈന്യാധിപൻ|ഉപസൈന്യാധിപന്മാർ]] ഉണ്ടായിരുന്നു |- | style="background:#C2ECBB;" | പതിനെട്ടുവ്യൂഹങ്ങൾ || style="background:#C2ECBB;" | കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധത്തിൽ പതിനെട്ട് [[ചക്രവ്യൂഹം|സേനാവ്യൂഹങ്ങൾ]] ഉപയോഗിച്ചു |- | style="background:#C2ECBB;" | പതിനെട്ടുനിയമങ്ങൾ || style="background:#C2ECBB;" | യുദ്ധം അനുശാസിച്ച [[നിയമം|നിയമങ്ങൾ]] പതിനെട്ട് ആയിരുന്നു |- | style="background:#C2ECBB;" | പതിനെട്ടുപാണ്ഡവർ || style="background:#C2ECBB;" | [[പാണ്ഡവർ|പാണ്ഡവരും]] അവരുടെ പുത്രന്മാരുമായി പതിനെട്ട് പേരായിരുന്നു |- | style="background:#C2ECBB;" | പതിനെട്ടുപർവ്വങ്ങൾ || style="background:#C2ECBB;" | [[വ്യാസൻ|വ്യാസ]] രചിത [[മഹാഭാരതം|മഹാഭാരതത്തിൽ]] പതിനെട്ട് പർവ്വങ്ങൾ ഉൾക്കൊള്ളുന്നു |} {{Mahabharata}} [[വർഗ്ഗം:പുരാണത്തിലെ യുദ്ധങ്ങൾ]] [[വർഗ്ഗം:കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധം]] 9kiga9g6zm307cdcw42t9igjflgqdnl 4546996 4546995 2025-07-09T11:52:24Z Archangelgambit 183400 /* ഗാന്ധാരി വിലാപം */ 4546996 wikitext text/x-wiki {{Prettyurl|Kurukshetra War}} {{Infobox military conflict |conflict=<big>കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധം</big><br />(മഹാഭാരതയുദ്ധം) |image=[[Image:Kurukshetra.jpg|300px]] |caption=കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധഭൂമി:ചിത്രകാരന്റെ ഭാവനയിൽ |date=''':''' കൃത്യമായ കാലഘട്ടം ലഭ്യമല്ല<br />(ബി.സി.6000 – ബി.സി.3000) <ref>Yogananda, Paramahansa (2007). [Diamond Pocket Books (P) Ltd God Talks With Arjuna]. Diamond Pocket Books (P) Ltd. p. xxi. ISBN 9788189535018. "the dates proposed for the Kurukshetra war range from as early as 6000 BC to as recently as 500 BC''</ref><br />18 ദിവസങ്ങൾ നീണ്ടുനിന്നു |place=''':''' [[കുരുക്ഷേത്രം|കുരുക്ഷേത്ര]], [[ഹരിയാന]], [[ഇന്ത്യ]]<ref>ഇന്ത്യയുടെ സാംസ്കാരിക ചരിത്രം -- ശിശിർകുമാർ ദാസ് ISBN 978-8172017989</ref><br />[[കുരുക്ഷേത്ര|Coordinates: 29°59′00″N 76°49′00″E]] |territory= |result=''':''' -ഇരുപക്ഷത്തും കനത്ത ആൾനാശത്തോടെയുള്ള പാണ്ഡവ വിജയം.<br /> -[[യുധിഷ്ഠിരൻ]] ഹസ്തിനപുരിയുടെ ചക്രവർത്തിയായി സ്ഥാനാരോഹിതനായി.<br /> -ധൃതരാഷ്ട്രരുടെ നിഷ്കാസനം.<br /> -ചേദി, സിന്ധു ,അംഗം, പാഞ്ചാലം,മത്സ്യം,കലിംഗം, ത്രിഗർത്തം, ഗാന്ധാരം തുടങ്ങിയവടക്കമുള്ള രാജ്യങ്ങളിൽ അവകാശപ്രശ്നങ്ങൾ. |combatant1=[[പാണ്ഡവർ]]'''<br />, [[പാഞ്ചാലം]], [[കാശി]], [[മത്സ്യം]], [[ചേദി]], [[പാണ്ഡ്യം]], [[മഗധ]], [[കേകേയം]], [[ദ്വാരക]], [[മഥുര]], [[വിദർഭ]]{{സൂചിക|൧}} |combatant2=[[കൗരവർ]]'''<br />[[ഹസ്തിനപുരി]], [[അംഗം]], [[സിന്ധു]], [[അവന്തി]], [[മാഹിഷ്മതി]], [[ഗാന്ധാരം]], [[മാദ്രം]], [[കാംബോജം]],[[ത്രിഗർത്തം]], [[പ്രാഗ്ജ്യോതിഷം]], [[കലിംഗം]], [[കേകേയം]], [[ദ്വാരക]], [[മഥുര]], [[വാൽഹികം]]{{സൂചിക|൧}} |commander1=[[ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ]]( സർവ്വ സൈന്യാധിപൻ 1-18 ദിവസങ്ങൾ) <br>അർജ്ജുനൻ<br>ഭീമൻ<br>യുധിഷ്ഠിരൻ<br> നകുലൻ<br>സഹദേവൻ<br>ദ്രുപദൻ<br>വിരാടൻ<br>സാത്യകി<br>അഭിമന്യു<br> ഘടോൽകചൻ<br>ശ്രീകൃഷ്ണൻ |commander2=[[ഭീഷ്മർ]](1-10ദിവസങ്ങൾ) <br>[[ദ്രോണർ]](11-15 ദിവസങ്ങൾ)<br>[[കർണ്ണൻ]](16-17 ദിവസങ്ങൾ)<br>[[ശല്യർ]](ദിവസം 18)<br>[[അശ്വത്ഥാമാവ്]](ദിവസം 18) <br>ദുര്യോധനൻ<br>ദുശ്ശാസനൻ<br>ശകുനി<br>കൃപർ<br>ഭഗദത്തൻ<br>ബഹ്ലികൻ<br>വികർണൻ<br>അലമ്പുഷൻ<br>ഭൂരിശ്രവസ്സ്<br>കൃതവർമാവ് |strength1=[[7 (അക്കം)|7]] [[അക്ഷൗഹിണി|അക്ഷൗഹിണികൾ]]'''<br>[[ആന]]= 153,090<br />[[രഥം]]= 153,090<br />[[കുതിര]]= 459,270<br />കാലാൾ= 765,450<br />(1,530,900 സൈന്യം) |strength2=[[11 (സംഖ്യ)|11]] [[അക്ഷൗഹിണി|അക്ഷൗഹിണികൾ]]'''<br>[[ആന]]= 240,570<br />[[രഥം]]= 240,570<br />[[കുതിര]]= 721,710<br />കാലാൾ=1,202,850<br />(2,405,700 സൈന്യം) |casualties1=എട്ടുപേർ ഒഴിച്ച് എല്ലാവരും<br />([[പാണ്ഡവർ|പഞ്ചപാണ്ഡവർ]], [[ശ്രീകൃഷ്ണൻ]], [[സാത്യകി]], [[യുയുത്സു]]) |casualties2=മൂന്നുപേർ ഒഴിച്ച് എല്ലാവരും<br />([[അശ്വത്ഥാമാവ്]], [[കൃപർ]], [[കൃതവർമ്മാവ്]]) }} [[ഇന്ത്യ|ഇന്ത്യൻ]] [[ഇതിഹാസം|ഇതിഹാസമായ]] [[മഹാഭാരതം|മഹാഭാരതത്തിൽ‌]] വർണിച്ചിരിക്കുന്ന യുദ്ധമാണ് '''കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധം'''. [[ചന്ദ്രവംശം|ചന്ദ്രവംശജനായ]] കുരുവിൻ്റെ വംശത്തിൽപ്പെട്ട ഹസ്തിനപുരത്തിൻ്റെ രാജാവ് [[ധൃതരാഷ്ട്രർ|ധൃതരാഷ്ട്രരുടെ]] പുത്രന്മാരും ([[കൗരവർ]]), അദ്ദേഹത്തിന്റെ അനുജൻ [[പാണ്ഡു|പാണ്ഡുവിന്റെ]] പുത്രന്മാരും ([[പാണ്ഡവർ]]) ഇരുകൂട്ടരുടെയും സഖ്യകക്ഷികളും മുഖ്യ എതിരാളികളായി ഈ യുദ്ധത്തിൽ പോരടിച്ചു. ഇപ്പോഴുള്ള [[ഹരിയാന|ഹരിയാനയിലെ]] [[കുരുക്ഷേത്രം|കുരുക്ഷേത്ര]] എന്ന സ്ഥലത്തുവെച്ചു നടന്നതിനാൽ കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധം എന്നറിയപ്പെട്ടു.<ref>{{Cite web |url=http://kurukshetra.nic.in/history/history.htm |title=ആർക്കൈവ് പകർപ്പ് |access-date=2011-09-05 |archive-date=2012-03-11 |archive-url=https://web.archive.org/web/20120311042020/http://kurukshetra.nic.in/history/history.htm |url-status=dead }}</ref>. ഇതിഹാസത്തിൽ കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധം പതിനെട്ട് ദിവസങ്ങൾ നീണ്ടു നിന്നതായി പറയുന്നു. യുദ്ധത്തിൽ ഇരുപക്ഷത്തുമായി പതിനെട്ട് [[അക്ഷൗഹിണി|അക്ഷൗഹിണികൾ]] പങ്കെടുത്തു നാമാവശേഷമായി. പാണ്ഡവപക്ഷത്ത് ഏഴ് അക്ഷൗഹിണി പടസമൂഹങ്ങൾക്ക് സർവ്വസേനാധിപതിയായി പാഞ്ചാല രാജകുമാരനായ [[ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ|ധൃഷ്ടദ്യുമ്നനും]], കൗരവരുടെ പതിനൊന്ന് അക്ഷൗഹിണി പടയുടെ സർവ്വസേനാധിപതിയായി [[ഭീഷ്മർ|ഭീഷ്മരും]] യുദ്ധം നയിച്ചു. ഒരാൾ '''അഗ്നിയിൽ നിന്നും''', മറ്റൊരാൾ '''ജലത്തിൽ നിന്നും''' ജനിച്ചവരായിരുന്നു എന്നാണ് സങ്കല്പം. [[ഭീഷ്മർ]] [[മഹാഭാരതം|മഹാഭാരതയുദ്ധത്തിൽ]] ആദ്യ പത്തു ദിവസങ്ങൾ സർവ്വസേനാധിപതിയായും, ഭീഷ്മരുടെ ശരശയ്യയെത്തുടർന്ന് അടുത്ത അഞ്ചു ദിനങ്ങൾ ആചാര്യനായ [[ദ്രോണർ|ദ്രോണരും]], അദ്ദേഹത്തിന്റെ മരണശേഷം തുടർന്നുള്ള രണ്ടു ദിവസങ്ങൾ അംഗാധിപതിയായ [[കർണ്ണൻ|കർണ്ണനും]], അവസാനദിവസമായ പതിനെട്ടാം നാൾ മാദ്രേശൻ [[ശല്യർ|ശല്യരും]] കൗരവർക്കുവേണ്ടി സർവ്വസൈന്യാധിപതിയായി. പതിനെട്ടാം നാൾ രാത്രിയിൽ [[അശ്വത്ഥാമാവ്|അശ്വത്ഥാമാവിനെ]] സർവ്വസേനാധിപതിയായി മരണശയ്യയിൽ കിടന്ന [[ദുര്യോധനൻ]] വാഴിച്ചു. അരദിവസത്തേക്ക് [[അശ്വത്ഥാമാവ്|ദ്രൗണിയും]] കൗരവർക്കുവേണ്ടി യുദ്ധം നയിച്ചു. == ചരിത്രരേഖകൾ == [[File:Brahma Sarovar.JPG|170px|thumb|left|[[കുരുക്ഷേത്ര|കുരുക്ഷേത്രയിലെ]] ബ്രഹ്മസരോവരം]] [[വ്യാസൻ|വ്യാസരചിതമായ]] [[മഹാഭാരതം|മഹാഭാരതത്തിലെ]] പ്രധാന പ്രതിപാദ്യവിഷയമായ കുരുക്ഷേത്ര യുദ്ധം നടന്ന കാലഘട്ടത്തെക്കുറിച്ച് പല ചരിത്രകാരന്മാരും വിവിധ അഭിപ്രായങ്ങൾ രേഖപ്പെടുത്തിയിരിക്കുന്നു. പ്രസിദ്ധ ചരിത്രകാരനായ ബ്രിട്ടീഷ് വംശജൻ ആർതർ ലെവലിൻ ബാഷത്തിന്റെ (1914-1985) അഭിപ്രായമനുസരിച്ച് കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധം നടന്നത് [[അയോയുഗം|അയോയുഗത്തിൽ]] ബി.സി. 10-ആം നൂറ്റാണ്ടിലാണ്.<ref>Professor A.L. Basham, My Guruji and Problems and Perspectives of Ancient Indian History and Culture, -- Sachindra Kumar Maity -- Abhinav Publications, India</ref>. മറ്റൊരു ചരിത്രകാരനും ഹാർവാഡ് സർവ്വകലാശാലയിലെ പ്രസിദ്ധ സംസ്കൃത പണ്ഡിതനുമായ ഡച്ച് വംശജൻ മൈക്കിൾ വിറ്റ്സെലിന്റെ അഭിപ്രായത്തിൽ യുദ്ധം നടന്നത് വേദകാലഘട്ടത്തിൽ [[അയോയുഗം|അയോയുഗത്തിൽ]] ബി.സി. 1200 - ബി.സി. 800നും ഇടയ്ക്കാണ്.<ref>M. Witzel, Early Sanskritization: Origin and Development of the Kuru state, EJVS vol.1 no.4 (1995); also in B. Kölver (ed.), Recht, Staat und Verwaltung im klassischen Indien. The state, the Law, and Administration in Classical India, München, R. Oldenbourg, 1997, p.27-52</ref>. മഹാഭാരതയുദ്ധത്തിനുശേഷം 36 വർഷങ്ങൾ കഴിഞ്ഞ് കലിയുഗം ആരംഭിച്ചുവെന്നാണു് മഹാഭാരതത്തിലെ ഐതിഹ്യം <ref>മഹാഭാരതം -- തുഞ്ചത്ത് രാമാനുജൻ എഴുത്തച്ഛൻ -- മാതൃഭൂമി പബ്ലീഷേഷ്സ്</ref>. ക്രി.വർഷം 476-ൽ ജനിച്ച പുരാതന [[ഭാരതം|ഭാരതത്തിലെ]] മികച്ച ഗണിതശാസ്ത്രജ്ഞനും, ജ്യോതിശാസ്ത്രജ്ഞനും ആയിരുന്ന [[ആര്യഭടൻ|ആര്യഭട്ടന്റെ]] നിഗമനത്തിൽ കലിയുഗം ആരംഭിച്ചിട്ട് ക്രി.വർഷം 2000-ൽ 5102 വർഷങ്ങൾ കഴിഞ്ഞു. അദ്ദേഹം പറയുന്നതിങ്ങനെ; "കലിവർഷം 3601-ൽ 23 വയസ്സ് പ്രായം അദ്ദേഹത്തിനുണ്ടായിരുന്നു. അതനുസരിച്ച് ബി.സി. 3139-ലാണ് കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധം നടന്നത്.<ref>http://www.thevedicfoundation.org/bhartiya_history/mahabharat.htm</ref> ജർമൻ തത്ത്വശാസ്ത്രജൻ [[മാക്സ് മുള്ളർ|ഫെഡ്റിക് മാക്സ് മുള്ളറിന്റെ]] (1823-1900) അഭിപ്രായത്തിൽ ഋഗ്വേദസംഹിതകളുടെ രചന നടന്നതും [[വേദ കാലഘട്ടം|വേദ കാലഘട്ടത്തിൽ]] ബി.സി. 1700 - ബി.സി. 1100 കളിലാണെന്ന് അവകാശപ്പെടുന്നു <ref>Rig-Veda-Samhita : The Sacred Hymns of the Brahmans -- Friedrich M. Mueller (ഫെഡ്റിക് മാക്സ് മുള്ളർ)</ref><ref>പ്രാചീന ഇന്ത്യ -- ISBN : 9788126417544 -- ആർ.എസ്. ശർമ്മ -- ഡി.സി. ബുക്സ്, കോട്ടയം</ref>. == മഹാഭാരതം (കാവ്യം) == [[പ്രമാണം:Vyasa and Ganesa.jpg|right|thumb|170px|ഇതിഹാസരചന: വ്യാസനും ഗണപതിയും (ചിത്രം)]] കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധം പ്രതിപാദിച്ചിരിക്കുന്നത് [[ഇന്ത്യ|ഇന്ത്യയിലെ]] [[ഇതിഹാസം|ഇതിഹാസങ്ങളിൽ]] ഒന്നായ [[വ്യാസൻ|വ്യാസരചിതമായ]] [[മഹാഭാരതം|മഹാഭാരതത്തിലെ]] ആറു മുതൽ പത്തുവരെയുള്ള പർവ്വങ്ങളിലായാണ് <ref>ഭീമസേനൻ -- കുലപതി കെ.എം. മുൻഷി -- ഡി.സി. ബുക്സ്, കോട്ടയം</ref>. ചില പണ്ഡിതന്മാരുടെ അഭിപ്രായത്തിൽ 3800 വർഷം മുൻപാണ്‌ വ്യാസൻ ജീവിച്ചിരുന്നത്. തന്റെ പുത്രന്മാരുടേയും പൗത്രന്മാരുടേയും അവരുടെ പുത്രന്മാരുടേയും ബന്ധുജനങ്ങലുടേയും കഥയിൽ തന്നെയും ഉൾപ്പെടുത്തി. അദ്ദേഹം പറഞ്ഞു കൊടുക്കുന്നതനുസരിച്ച്‌ [[ശ്രീ ഗണപതി]] അതു എഴുതി സൂക്ഷിച്ചു എന്നാണ് മഹാഭാരതത്തിന്റെ ഐതിഹ്യം. ആകാരണത്താൽ വ്യാസൻ ഒരേസമയം രചയിതാവും, കഥാപാത്രവും, കഥയിലെ സാക്ഷിയുമായി മാറി. വേദകാലത്തെ ഒരു പ്രധാന ഋഷികുടുംബാംഗമായ വസിഷ്ഠമഹർഷിയുടെ പുത്രനായ പരാശരമുനിക്ക് ഒരു മുക്കുവസ്ത്രീയായ സത്യവതിയിൽ ഉണ്ടായ പുത്രനാണ്‌ വ്യാസൻ എന്ന ദ്വൈപായനൻ. അമ്മയെപ്പോലെ തന്നെ കറുത്തനിറമായതിനാലും ദ്വീപിൽ വച്ച് ജനിച്ചതിനാലും കൃഷ്ണദ്വൈപായനൻ എന്നും അറിയപ്പെട്ടു. ചെറുപ്പത്തിലേ തന്നെ സന്ന്യാസം സ്വീകരിച്ചെങ്കിലും അദ്ദേഹത്തിനു ശ്രീശുകൻ എന്ന ഒരു പുത്രനുണ്ടായിരുന്നതായി പുരാണങ്ങൾ ഘോഷിക്കുന്നു. ദ്വൈപായനൻ തന്റെ യൗവനകാലത്തുതന്നെ അവശേഷിച്ചിരുന്ന വേദമന്ത്രങ്ങൾ എല്ലാം ശേഖരിച്ച് അവക്ക് രൂപവും ഉച്ചാരണരീതിയും സ്ഥാപിച്ചു. ആ രീതിയിലാണ്‌ അവ ഇന്നും അറിയപ്പെടുന്നത് എന്നു കരുതുന്നു. ഇതുമൂലം ജനങ്ങൾ അദ്ദേഹത്തെ ആദരപൂർവ്വം വേദവ്യാസൻ എന്ന് വിളിച്ചുപോന്നു. ചരിത്രകാരന്മാരുടെ അഭിപ്രായത്തിൽ മൂന്ന് ഘട്ടങ്ങളിലൂടെയാണ് മഹാഭാരതം ഇന്നുകാണുന്ന രൂപത്തിലെത്തിയത്. അതിലെ ആദ്യഘട്ടം മൂലകൃതിയുടെ രചനയിൽ നിന്നും തുടങ്ങുന്നു. രണ്ട് കുലങ്ങൾ -- കൗരവരും, പാണ്ഡവരും -- തമ്മിലുള്ള കലഹവും അതിനെത്തുടർന്നുള്ള മഹായുദ്ധവുമാണ് മഹാഭാരത ഇതിവൃത്തം. വളരെക്കാലം ഇവർ തമ്മിൽ വഴക്കിടുകയും അവസാനം ഒരു ജനതയായി മാറുകയും ചെയ്തുവെന്ന് ഭാരതത്തിൽ എഴുതിയിരിക്കുന്നതായിരുന്നു [[ജയം (വ്യാസകാവ്യം)|ജയം]] എന്ന മഹാഭാരതത്തിന്റെ ആദ്യരൂപം. പാണ്ഡവരുടെ ജയം എന്നതാവാം ഈ ഗ്രന്ഥത്തിനു ഇത്തരമൊരു പേരുവരാൻ കാരണം.<ref>ജയ്: ആൻ ഇലുസ്റ്റ്രേറ്റഡ് റിറ്റേലിംഗ് ഓഫ് ദ മഹാഭാരത് -- ദേവദത്ത് പഠ്നായിക് -- പെൻഗിൻ ബുക്സ്</ref> മൂലകൃതിയിൽ ബ്രഹ്മാവിനാണ് ഈശ്വരസങ്കല്പം. യുദ്ധഗാനങ്ങളെല്ലാം പിൽക്കാലത്ത് ക്രോഡീകരിച്ച് വ്യാസൻ ഗ്രന്ഥം രചിച്ചു എന്നതിനാൽ തന്നെ എഴുത്തുസമ്പ്രദായം കണ്ടുപിടിക്കപ്പെട്ടതിനുശേഷമാവണം ഇത് എന്ന് അനുമാനിക്കാം. === സൂതപൗരാണികൻ === [[പ്രമാണം:00001 Ugrasrava and Saunaka.jpg|right|thumb|170px|നൈമിശാരണ്യം: സൂതനും ശൗനകാദികളും (ചിത്രം)]] [[കലിയുഗം|കലിയുഗാരംഭത്തിൽ]] [[ഗോമ്‌തീ നദി|ഗോമദീനദിക്കരയിൽ]] [[നൈമിശാരണ്യം]] എന്ന സ്ഥലത്തുവെച്ച് പന്ത്രണ്ട് വർഷംകൊണ്ടവസാനിക്കുന്ന ഒരു മഹായജ്ഞം [[ശൗനകൻ|ശൗനകാദിമുനികൾ]] ആരംഭിച്ചു. [[ബ്രഹ്മാവ്|ബ്രഹ്മപുത്രനായ]] [[ഭൃഗു|ഭൃഗുമുനിയുടെ]] പുത്രനായ [[ച്യവനൻ|ച്യവനമഹർഷിയുടെ]] പുത്രനായ [[പ്രമതി|പ്രമതിക്ക്]] [[അപ്സരസ്സ്|ഘൃതാചി]] എന്ന [[അപ്സരസ്സ്|അപ്സരസ്ത്രീയിൽ]] രുരു, ശുനകൻ എന്നീരണ്ടു പുത്രന്മാർ ജനിച്ചു. അവരിൽ ശുനകന്റെ പുത്രനാണ് [[ശൗനകൻ|ശൗനകമഹർഷി]]. യാഗത്തിൽ പങ്കെടുക്കാൻ ലോമഹർഷസുതന്റെ പുത്രനായ [[ഉഗ്രശ്രവസ്സ്]] എന്ന സൂതപൗരാണികനും<ref>ബ്രാഹ്മണവനിതയിൽ ക്ഷത്രിയനുണ്ടാവുന്ന പുത്രനെയാണ് സൂതൻ എന്നു വിളിക്കുന്നത്.</ref> എത്തി. വ്യാസശിഷ്യനായിരുന്ന അദ്ദേഹം ഒരിക്കൽ കേട്ടത് അതേപടി മറ്റുള്ളവരെ പറഞ്ഞുകേൾപ്പിക്കാനുള്ള കഴിവുണ്ടായിരുന്നതിനാൽ ഉഗ്രശ്രവസ്സ് എന്നറിയപ്പെട്ടു. [[പരീക്ഷിത്ത്|പരീക്ഷിത്]] മഹാരാജാവ് [[തക്ഷകൻ|തക്ഷദംശത്തെ]] തുടർന്നു മരിക്കുകയും ആ വൈരാഗ്യത്തിൽ അദ്ദേഹത്തിന്റെ പുത്രൻ ജനമേജയൻ [[സർപ്പസത്രയാഗം]] നടത്തുകയും ചെയ്തു.<ref>http://www.sacred-texts.com/hin/m01/m01055.htm മഹാഭാരതം -- അസ്തികചരിത്രം</ref><ref>http://www.shvoong.com/humanities/1758029-astika-maharaj-ankur-bhadauria/ {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20101103045249/http://www.shvoong.com/humanities/1758029-astika-maharaj-ankur-bhadauria/ |date=2010-11-03 }} ജരൽകാരുവിന്റെ പുത്രൻ അസ്തികൻ</ref> ആ സന്ദർഭത്തിൽ അദ്ദേഹത്തെക്കണ്ട് ആശിർവദിക്കാനെത്തിയ [[വ്യാസൻ|വ്യാസമഹർഷിയോട്]] പുണ്യകഥനം നടത്താൻ [[ജനമേജയൻ]] അഭ്യർത്ഥിക്കുകയും, അദ്ദേഹം തന്റെ ശിഷ്യനായ വൈശാമ്പയനോട് ഭാരതകഥ വിശദീകരിക്കുവാൻ ആവശ്യപ്പെടുകയും, വൈശാമ്പയൻ ജനമേജയസദസ്സിൽ കഥനം നടത്തുകയും ചെയ്തു. ആ സമയത്ത് അവിടെ സന്നിഹിതനായിരുന്ന ഉഗ്രശ്രവസ്സിനു കഥകേൾക്കുവാനുള്ള ഭാഗ്യം സിദ്ധിച്ചിരുന്നു. അദ്ദേഹമാണ് ശൈനകാദിമുനികൾക്ക് ഭാരതകഥ പറഞ്ഞുകൊടുക്കുന്നത്. അതിനാലാവാം സൂതപൗരാണികൻ പറഞ്ഞുകൊടുക്കുന്നരീതിയിലാണ് മഹാഭാരതം മൂലം എഴുതിയിരിക്കുന്നത്. == യുദ്ധത്തിന്റെ കാരണങ്ങൾ == ഭാരതത്തിലെ ഇതിഹാസങ്ങളിൽ ഒന്നായ മഹാഭാരതത്തിൽ പ്രധാനകഥാതന്തുവായി പ്രതിപാദിച്ചിരിക്കുന്ന യുദ്ധമായ കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധം പ്രധാനമായും മൂന്നുകാരണങ്ങളാലാണ് തുടക്കം കുറിച്ചത്. === കള്ളച്ചൂത് === [[File:Kathakali -Play with Kaurava.jpg|170px|thumb|left|ചൂതുകളിക്കുന്ന [[ശകുനി|ശകുനിയും]], [[കൗരവർ|കൗരവരും]], [[പാണ്ഡവർ|പാണ്ഡവരും]] - (ദുര്യോധനവധം [[കഥകളി]])]] [[കൗരവർ]] [[പാണ്ഡു|പാണ്ഡുപുത്രന്മാരോട്]] രണ്ടുതവണ [[ചൂത്|ചൂതുകളിച്ചു]]. [[ഗാന്ധാരി|ഗാന്ധാരിയുടെ]] സഹോദരനായ [[ശകുനി|ശകുനിയാണ്]] കൗരവർക്കുവേണ്ടി കളിച്ചത്. കള്ളക്കളിയിൽ അഗ്രഗണ്യനായ ശകുനി രണ്ടുതവണയും കൗരവർക്കു വിജയം സമ്മാനിച്ചു.<ref>{{Cite web |url=http://www.thekurukshetragame.com/the-game-of-dice.html |title=ആർക്കൈവ് പകർപ്പ് |access-date=2011-09-06 |archive-date=2011-09-09 |archive-url=https://web.archive.org/web/20110909225711/http://www.thekurukshetragame.com/the-game-of-dice.html |url-status=dead }}</ref> [[ഭീഷ്മർ|ഭീഷ്മരുടെ]] നിർദ്ദേശത്താൽ [[ഇന്ദ്രപ്രസ്ഥം|ഇന്ദ്രപ്രസ്ഥത്തിന്റെ]] രാജാവായി [[യുധിഷ്ഠിരൻ|യുധിഷ്ഠിരനെ]] വാഴിച്ചതിലും, [[മയാസുരൻ|മയാസുര]] നിർമ്മിതമായ [[പാണ്ഡവർ|പാണ്ഡവരുടെ]] സുഖസമൃദ്ധമായ കൊട്ടാര ജീവിതവും അതിലെ പ്രത്യേകതകളും കൗരവർക്കു അവരോടുള്ള കടുത്ത അസൂയക്കു കാരണമായി.ആദ്യത്തെ ചൂതുകളിയിൽ സർവസ്വവും നഷ്ടപ്പെട്ട പാണ്ഡവർക്ക് ധൃതരാഷ്ട്രർ ഇടപെട്ട് നഷ്ടപ്പെട്ടതൊക്കെ തിരികെക്കൊടുത്തുവെങ്കിലും രണ്ടാമതും കൗരവർ ചൂതുകളിക്ക് നടത്തിയ ക്ഷണം സ്വീകരിച്ച് പാണ്ഡവർ കളിച്ചു. ശകുനിയുടെ കള്ളത്തരത്തിൽ വീണ്ടും ചൂതുകളിയിൽ തോറ്റതിനാൽ പന്ത്രണ്ട് വർഷത്തെ [[വനവാസം|വനവാസവും]], അതിനുശേഷം ഒരു വർഷം ഏതെങ്കിലും ഒരു രാജ്യത്ത് പാണ്ഡവർ ഒന്നിച്ചു താമസിച്ച് മറ്റാരാലും തിരിച്ചറിയാതെ [[അജ്ഞാതവാസം|അജ്ഞാതവാസവും]] നടത്താൻ തത്ത്വത്തിൽ തീരുമാനിച്ചു. ഇതു കഴിഞ്ഞു തിരിച്ചു വരുമ്പോൾ ചൂതിൽ തോറ്റ് നഷ്ടപ്പെട്ട രാജ്യവും പദവിയും തിരിച്ചുകിട്ടും. അഥവാ ഒരു വർഷത്തെ അജ്ഞാതവാസത്തിൽ പിടിക്കപ്പെട്ടാൽ വീണ്ടും പന്ത്രണ്ട് വർഷം കാനനവാസം കഴിച്ച് ഒരു വർഷം അജ്ഞാതവാസം നടത്തണം. പക്ഷേ വനവാസവും, അജ്ഞാതവാസവും പൂർത്തിയാക്കി [[പാണ്ഡവർ]] തിരിച്ചെത്തിയിട്ടും അവർക്ക് അവകാശപ്പെട്ട രാജ്യം തിരിച്ചു നൽകാൻ കൗരവർ തയ്യാറായില്ല. കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധത്തിനുള്ള പ്രധാനകാരണം ഇതായിരുന്നു. === ദ്രൗപദീ വസ്ത്രാക്ഷേപം === [[പ്രമാണം:Draupadi & dushashan scene.jpg|200px|ലഘുചിത്രം|ഇടത്ത്‌|ദ്രൗപദീ വസ്ത്രാക്ഷേപം]] ചൂതിൽ തോറ്റ് പണയമായി മാറിയ ദ്രൗപദിയെ കൗരവരിലെ രണ്ടാമനായ [[ദുശ്ശാസനൻ]] ഹസ്തിനപുരി രാജസഭയിൽ ഏവരേയും സാക്ഷി നിർത്തി വസ്ത്രാക്ഷേപം നടത്തി. രജസ്വലയായിരുന്ന [[ദ്രൗപദി]] വരാൻ മടികാണിച്ചപ്പോൾ ഹീനമായി അധിക്ഷേപിച്ച് പിതാമഹന്മാരും മറ്റു ബന്ധുജനങ്ങളും സന്നിഹിതരായിരുന്ന കുരുസഭാമണ്ഡപത്തിലേക്ക് മുടിയിൽ പിടിച്ചു വലിച്ചു കൊണ്ടുവന്നു. മാതാവിനു തുല്യയായ ജ്യേഷ്ഠത്തിയായവളെ പണയവസ്തുവായി മാത്രം കരുതി കേവലബഹുമാനം പോലും കൊടുക്കാതെ അതിഹീനമായി അപമാനിച്ചു. [[കൃഷ്ണൻ]] പാഞ്ചാലിയുടെ സഹായത്തിനു വന്നതിനാൽ അവൾ അതിൽനിന്നും രക്ഷനേടി. പിതൃതുല്യരായവരുടെ മുമ്പിൽ മാനം നഷ്ടപ്പെട്ട ദ്രൗപദി, ദുശ്ശാസനൻ പിടിച്ചു വലിച്ച തന്റെ മുടി പിന്നീട് കെട്ടിയില്ല. ദുശാസനനെ കൊന്ന് അവന്റെ രക്തം തലയിൽതേച്ച് മാത്രമെ അഴിച്ചിട്ട മുടി കെട്ടൂ എന്ന് അവൾ ശപഥം ചെയ്തു. യുദ്ധമുണ്ടാവാതെ ദുശ്ശാസനനെ കൊല്ലാനും അവന്റെ രക്തം മുടിയിൽ പുരട്ടാനുമാവില്ല. ഇത് യുദ്ധത്തിനു കാരണമായ മറ്റൊരു പ്രധാന സംഭവമായിരുന്നു. === ഭീമനോടുള്ള ദ്രോഹം === മറ്റു കൗരവ-പാണ്ഡവരെ അപേക്ഷിച്ച് [[ഭീമൻ|ഭീമനുണ്ടായിരുന്ന]] അമാനുഷികശക്തി വിശേഷത്താൽ, ബാല്യകാലത്തു മുതൽ ദുര്യോധനാദികൾ അസൂയാലുക്കളായിരുന്നു. അന്നുമുതലേ ദുര്യോധനാദികൾ നൂറുപേരും,കർണനും നിരവധി തവണ ഭീമനെ കൊല്ലാനായി പദ്ധതികൾ അവിഷ്കരിച്ച് നടപ്പിലാക്കാൻ ശ്രമിച്ചിരുന്നു<ref>http://www.kidsgen.com/fables_and_fairytales/indian_mythology_stories/poison_kills_poison.htm</ref>. ആയുസ്സിന്റെ ശക്തിയിൽ പലപ്പോഴും അതിൽ നിന്നും രക്ഷപെട്ട ഭീമന്, തന്നെ കൊലപ്പെടുത്താൽ ശ്രമിച്ചുകൊണ്ടിരിക്കുന്ന ദുര്യോധനാദികളോട് വൈരാഗ്യം അതിശക്തമായുണ്ടായിരുന്നു. ജ്യേഷ്ഠനായ യുധിഷ്ഠിരനെ ബഹുമാനിച്ച് ഭീമൻ പുറത്തു കാണിച്ചിരുന്നില്ലയെന്നു എന്നുമാത്രം. ഇത് യുദ്ധത്തിനുള്ള മറ്റൊരു കാരണമായിരുന്നു. (യുദ്ധത്തിൽ ഗാന്ധാരിയുടെ നൂറു പുത്രന്മാരും കൊല്ലപ്പെടുന്നത് ഭീമനാലാണ്). == സന്ധിസംഭാഷണങ്ങൾ == [[File:Krishna as Envoy.jpg|170px|thumb|ഭഗവദ് ദൂത്' : [[കൃഷ്ണൻ]] കൗരവസഭയിലെ [[ശന്തനു]]വിന്റെ സിംഹാസനത്തിൽ<br />([[രാജാ രവിവർമ്മ|രാജാരവിവർമ്മ ചിത്രം]])]] ==== വ്യാസോപദേശം ==== കൗരവരോട് ചൂതുകളിൽ തോറ്റ് പന്ത്രണ്ട് വർഷത്തെ വനവാസവും, ഒരു വർഷത്തെ അജ്ഞാതവാസവും പൂർത്തിയാക്കി പാണ്ഡവർ ഹസ്തിനപുരിയ്ക്കടുത്ത് ഉപപ്ലാവ്യത്തിൽ വന്നു താമസിച്ചു. ഇതു മനസ്സിലാക്കിയ [[സത്യവതി]] പുത്രനായ വേദവ്യാസമഹർഷി ഹസ്തിനപുരിയിൽ ചെന്ന് ധൃതരാഷ്ട്രരെയും, ദുര്യോധനനെയും വിളിച്ചുവരുത്തി പാണ്ഡവർക്ക് അവകാശപ്പെട്ട അർദ്ധരാജ്യം നൽകാൻ ആവശ്യപ്പെട്ടു. ദുര്യോധനന്റെ പിടിവാശിയിൽ മഹാരാജാവായ ധൃതരാഷ്ട്രർക്ക് തനിച്ചൊന്നും ചെയ്യാൻ പറ്റുമായിരുന്നില്ല. ഭീഷ്മർ പലതവണ ധൃതരാഷ്ട്രരെ ഉപദേശിച്ചിരുന്നു, എങ്കിലും അർദ്ധരാജ്യം നൽകാൻ കൗരവർ തയ്യാറായില്ല. ==== സഞ്ജയദൂത് ==== കൗരവർ ഇതിനോടകം സഞ്ജയനെ ദൂതനായി ഉപപ്ലാവ്യത്തിലേക്ക് അയച്ച് യുധിഷ്ഠിരനെ കണ്ട് തങ്ങളുടെ സന്ദേശം അറിയിപ്പിച്ചു. ദുര്യോധനനാണ് ദൂതനായി സഞ്ജയനെ അയച്ചതെങ്കിലും, ധൃതരാഷ്ട്രർ അയച്ചതാണെന്നു പറയാൻ ആവശ്യപ്പെട്ടിരുന്നു. പാണ്ഡവർക്ക് അർദ്ധരാജ്യം നൽകാനാവില്ല എന്നുള്ള വിവരം സഞ്ജയൻ യുധിഷ്ഠിരനെ അറിയിച്ചു. അപ്രിയകാര്യം ചെയ്ത സങ്കടത്തിൽ തിരിച്ച് ഹസ്തിനപുരിയിൽ എത്തിയ സഞ്ജയൻ മഹാരാജാവിനെ നേരിട്ട് കണ്ട് യുദ്ധം മൂലമുണ്ടാവുന്ന കൗരവരുടെ തകർച്ചയെ മുൻകൂട്ടി ബോധിപ്പിച്ചു.<ref>സി. രാജഗോപാലാചാരിയുടെ മഹാഭാരതം; "54-സഞ്ജയ മിഷൻ (സഞ്ജയദൂത്)"</ref>. ==== വിദുരനീതി ==== സഞ്ജയ ഉപദേശത്തെ തുടർന്ന് ദുഃഖിതനായ ധൃതരാഷ്ട്രർ അന്നു രാത്രിതന്നെ വിദുരരെ വിളിപ്പിച്ചു. പ്രസിദ്ധമായ വിദുരനീതി മഹാഭാരതത്തിൽ വർണ്ണിക്കുന്നത് ഈ സന്ദർഭത്തിലാണ്. വിദുരർ ജ്യേഷ്ഠനായ ധൃതരാഷ്ട്രരെ ആപത്തിൽ നിന്നു രക്ഷിക്കാനായി കൗരവരുടെ അസാന്നിധ്യത്തിൽ ധർമ്മാധർമ്മങ്ങൾ ഉപദേശിച്ചു. പലകഥകളും ഉദാഹരണമായി പറഞ്ഞ് കൂടുതൽ വിശ്വാസ്യത കിട്ടത്തക്കരീതിയിൽ ഉപദേശിച്ചിട്ടും, പുത്രവാത്സല്യം നിമിത്തം ധൃതരാഷ്ട്രർക്ക് അതൊന്നും സ്വീകരിക്കാൻ കഴിയുമായിരുന്നില്ല<ref>വിദുര നീതി : ആംഗലേയ പരിഭാഷ -- കിസാരി മോഹൻ ഗാംഗുലി</ref>. ==== സനൽകുമാരോപദേശം ==== പാണ്ഡവർക്കുവേണ്ടി മഹാതപസ്വിയായ സനൽകുമാരമഹർഷിയും ദുര്യോധനനെ ഉപദേശിച്ചു. മഹായുദ്ധം തടയാൻ ഇങ്ങനെ പലരും അഭ്യർത്ഥന നടത്തിയിട്ടും കൗരവർക്ക് അതൊന്നും സ്വീകാര്യമായിരുന്നില്ല. ==== കൃഷ്ണദൂത് ==== [[യുധിഷ്ഠിരൻ|യുധിഷ്ഠിരന്റെ]] അപേക്ഷയിൽ [[കൃഷ്ണൻ]] [[പാണ്ഡവർ|പാണ്ഡവർക്കുവേണ്ടി]] ദൂതനായി [[ഹസ്തിനപുരി|കൗരവസഭയിൽ]] എത്തി. ഇതു മുൻകൂട്ടി അറിഞ്ഞ [[ശകുനി|ശകുനിയും]], [[ദുര്യോധനൻ|ദുര്യോധനനും]] ചേർന്ന് [[ശന്തനു|ശന്തനു മഹാരാജാവിന്റെ]] [[സിംഹാസനം]] കൃഷ്ണനുവേണ്ടി സഭയിൽ സജ്ജമാക്കി. ''(സിംഹാസനത്തിന്റെ ശാപം: അയോഗ്യനായ ആരതിലിരുന്നാലും അവന്റെ തല പൊട്ടിച്ചിതറുമെന്ന് ശന്തനു മഹാരാജാവിന്റെ ശാപം ആ സിംഹാസനത്തിനുണ്ടായിരുന്നു. ശന്തനുവിനുശേഷം ശാപത്തെ പേടിച്ച് അതിൽ ആരും ഇരുന്നിട്ടില്ല)'' കൃഷ്ണൻ സിംഹാസനത്തിലിരുന്നെങ്കിലും അദ്ദേഹത്തിനു കുഴപ്പമൊന്നും സംഭവിച്ചില്ല. അർദ്ധരാജ്യം നൽകില്ലയെന്നു തീർത്തു പറഞ്ഞ കൗരവസഭയിൽ കൃഷ്ണൻ പാണ്ഡവർക്കായി അഞ്ചു ചെറിയ രാജ്യങ്ങളൊ, അല്ലെങ്കിൽ അഞ്ചു ദേശങ്ങളൊ, അതുമല്ലെങ്കിൽ അഞ്ചു ഗൃഹങ്ങളൊ, അവസാനം ഇവർക്ക് അഞ്ചുപേർക്കുമായി താമസിക്കാൻ ഒരു ഗൃഹം എങ്കിലും കൊടുക്കണം എന്ന് അപേക്ഷിച്ചു. പക്ഷേ സൂചികുത്തുവാൻ പോലും പാണ്ഡവർക്ക് തൻ്റെ രാജ്യത്തിലിടം കൊടുക്കില്ലയെന്ന് ദുര്യോധനൻ പ്രഖ്യാപിച്ചതോടെ കൃഷ്ണദൂത് പരാജയമായിരുന്നു. കൃഷ്ണനെ പിടിച്ചുകെട്ടി സഭയിൽവച്ച് അപമാനിക്കാൻ ദുര്യോധനൻ ശ്രമിക്കുകകൂടി ചെയ്തതോടെ തൻ്റെ വിശ്വരൂപം പ്രദർശിപ്പിച്ച് ഏവരെയും അൽഭുതപ്പെടുത്തിയ ശേഷം കൃഷ്ണൻ അവിടെനിന്നും ഇറങ്ങിപ്പോവുകയുണ്ടായി. == യുദ്ധ സന്നാഹം == [[File:Brooklyn Museum - Krishna Counsels the Pandava Leaders Page from a Mahabharata series.jpg|200px|thumb|left|യുദ്ധ സന്നാഹം: പാണ്ഡവരും കൃഷ്ണനും ([[:en:Brooklyn Museum|ബ്രൂക്കിലിൻ മ്യൂസിയത്തിലുള്ള]] 18-ആം നൂറ്റാണ്ടിലെ എണ്ണഛായാചിത്രം)]] ഭഗവത്ദൂത് പരാജയമായതിനെത്തുടർന്ന് യുദ്ധം തീരുമാനിക്കപ്പെട്ടു. ധർമ്മപുത്രരും, ദുര്യോധനനും തങ്ങളുടെ സുഹൃത്ത്-ബന്ധുരാജ്യങ്ങളിലേക്ക് ദൂതന്മാരെ അയച്ച് സഹായം അഭ്യർത്ഥിച്ചു. രാജ്യം ഭരിക്കുന്ന രാജാവിന്റെ പുത്രനായ ദുര്യോധനനു കൂടുതൽ രാജ്യങ്ങൾ തങ്ങളുടെ സേനയെ അയച്ചു കൊടുത്തു. ദ്വാരകാസൈന്യം: ദ്വാരകയിലേക്ക് പാണ്ഡവർക്ക് ദൂതനായി പോയത് അർജ്ജുനനും, കൗരവർക്ക് വേണ്ടി ദുര്യോധനനും ആയിരുന്നു. ആദ്യമെത്തിയ ദുര്യോധനൻ ഉറങ്ങിക്കിടന്ന കൃഷ്ണന്റെ തലയ്ക്കലും, രണ്ടാമതെത്തിയ അർജ്ജുനൻ കാൽക്കലും കൃഷ്ണൻ ഉണരുന്നതും കാത്തിരുന്നു. കൃഷ്ണന്റെ അതിശക്തമായ സേനാവ്യൂഹം നാരായണിസേന എന്നാണറിയപ്പെട്ടിരുന്നത്. കൃഷ്ണൻ ഇരുവർക്കുമായി ഒരു ഭാഗത്ത് കൃഷ്ണൻ നിരായുധനായും, മറുവശത്ത് തന്റെ നാരായണിസൈന്യവും പകുത്തു നൽകി. അർജ്ജുനൻ നിരായുധനായ കൃഷ്ണനേയും, ദുര്യോധനൻ സൈന്യത്തേയും സ്വീകരിച്ചു. നാരായണി സൈന്യത്തെ കൂടാതെ മറ്റുള്ള ദ്വാരകാവാസികൾക്ക് ഏതു ഭാഗത്തു ചേരാനും അനുവാദം നൽകി.കൃഷ്ണൻ്റെ സൈന്യാധിപനായ സാത്യകി,കൃഷ്ണൻ്റെ കൂടെ പാണ്ഡവപക്ഷത്ത് ചേർന്നു.മറ്റൊരു യാദവപ്രമുഖനായ കൃതവർമാവ് നാരായണിസേനയെ നയിച്ചുകൊണ്ട് കൗരവപക്ഷത്തും ചേർന്നു.ബലരാമൻ, പ്രദ്യുംനൻ മുതലായവർ ഇരുപക്ഷത്തും ചേരാതെ തീർത്ഥയാത്രക്ക് പോയപ്പോൾ സാംബൻ മുതലായവർ വിട്ടുനിന്നു. വിരാടസൈന്യം: വിരാടനും പുത്രന്മാരായ ഉത്തരനും,ശ്വേതനും,ശംഖനും അവരുടെ മുഴുവൻ സൈന്യവും പാണ്ഡവപക്ഷം ചേർന്നു. പാഞ്ചാലസൈന്യം: പാണ്ഡവസൈന്യത്തിന്റെ പ്രധാന ഭാഗം ദ്രുപദരുടെ പുത്രനായ ധൃഷ്ടദ്യുമ്നന്റെ കീഴിൽ അണിനിരന്ന പാഞ്ചാല സൈന്യമായിരുന്നു. ഈ രാജ്യങ്ങളെ കൂടാതെ പാണ്ഡവപക്ഷത്തു ചേരാനായി കാശിരാജാവും, മാത്സ്യരാജാവും തങ്ങളുടെ സൈന്യത്തെ അയച്ചു കൊടുത്തു. ഈ രണ്ടുരാജ്യങ്ങളും കൗരവ-പാണ്ഡവരുടെ ബന്ധുരാജ്യങ്ങളായിരുന്നു. കാശി രാജകുമാരിമാരാണ് അംബികയും, അംബാലികയും. മാത്സ്യരാജാവ് സത്യവതിയുടെ സഹോദര പുത്രനാണ്. ശിശുപാലന്റെ മരണശേഷം ചേദിരാജ്യം ഭരിച്ചിരുന്ന അയാളുടെ മകനായ ധൃഷ്ടകേതു പാണ്ഡവരോട് സ്നേഹബന്ധം പുലർത്തിയിരുന്നതിനാൽ അദ്ദേഹവും സൈന്യവുമായി ഉപപ്ലവ്യത്തിൽ എത്തി പാണ്ഡവസൈന്യത്തിൽ ചേർന്നു. കേകേയവും, മഥുരയും, വിദർഭയും തങ്ങളുടെ സൈന്യത്തെ രണ്ടു കൂട്ടർക്കുമായാണ് കൊടുത്തത് <ref>{{Cite web |url=http://www.mahabharataonline.com/rajaji/mahabharata_summary_61.php |title=ആർക്കൈവ് പകർപ്പ് |access-date=2011-09-07 |archive-date=2008-04-03 |archive-url=https://web.archive.org/web/20080403050100/http://www.mahabharataonline.com/rajaji/mahabharata_summary_61.php |url-status=dead }}</ref>(നോക്കുക: കുറിപ്പ്). നാഗസൈന്യം: അർജുനൻ്റേയും, നാഗരാജകുമാരിയായ ഉലൂപിയുടെയും പുത്രനായ ഇരവാൻ തൻ്റെ സൈന്യവുമായി പണ്ഡവപക്ഷത്ത് ചേർന്നു. രാക്ഷസർ: ഭീമസേനൻ്റെയും രാക്ഷസിയായ ഹിഡുമ്പിയുടെയും പുത്രനായ ഘടോൽകചൻ പാണ്ഡവപക്ഷത്തും, ബകാസുരൻ്റെ അനുജനായ അലമ്പുഷൻ, സുഹൃത്ത് അലായുധൻ തുടങ്ങിയ രാക്ഷസർ കൗരവപക്ഷത്തും തങ്ങളുടെ സൈന്യങ്ങളുമായി ചേർന്നു. ബാഹ്ലികം: ശന്തനുവിൻ്റെ ജ്യേഷ്ഠനും, ഭീഷ്മരുടെ വല്യച്ഛനുമായ, കുരുക്കളുടെ ഏറ്റവും മുതിർന്ന പിതാമഹനായിരുന്നു ബാഹ്ലികദേശത്തേ രാജാവായിരുന്ന ബാഹ്ലികൻ. യുദ്ധം ഒഴിവാക്കാൻ പരമാവധി ശ്രമിച്ച ഇദ്ദേഹം തൻ്റെ പുത്രനായ സോമദത്തൻ, പൗത്രൻ ഭൂരിശ്രവസ്സ് തുടങ്ങിയവർക്കൊപ്പം സൈന്യവുമായി കൗരവപക്ഷത്ത് ചേർന്നു. മാദ്രം: നകുലസഹദേവൻമാരുടെ മാതാവായ മാദ്രിയുടെ സഹോദരനായ മാദ്രരാജാവ് ശല്യർ പാണ്ഡവപക്ഷത്ത് ചേരാൻ ആഗ്രഹം കാണിച്ചുവെങ്കിലും ദുര്യോധനൻ്റെ കുതന്ത്രം മൂലം കൗരവപക്ഷത്ത് തൻ്റെ സൈന്യവുമായി ചേരേണ്ടിവന്നു. ത്രിഗർത്തം : വിരാടരുടെ പ്രധാനശത്രുവും, കൗരവരുമായി സൗഹൃദം സൂക്ഷിച്ചിരുന്നയാളുമായ ത്രിഗർത്തരാജാവ് സുശർമ്മൻ കൗരവപക്ഷത്ത് നിലകൊണ്ടു. പ്രാഗ്ജ്യോതിഷം: നരകാസുരൻ്റെ പുത്രനായ ഭഗദത്തൻ തൻ്റെ ശക്തമായ ആനപ്പടയുമായി കൗരവപക്ഷത്ത് ചേർന്നു. പാണ്ഡ്യം, കേരളം: പാണ്ഡ്യരാജാവും , കേരളരാജാവായ മലയധ്വജനും പാണ്ഡവരുടെ കൂടെ ചേർന്നു. === സേനാ സമൂഹം === {| class="wikitable" border="1" |- ! ! പാണ്ഡവസേന ! കൗരവസേന |- ! സർവ്വസേനാധിപൻ | [[ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ]] | [[ഭീഷ്മർ]] |- ! ഉപസൈന്യാധിപർ | ഏഴുപേർ<br />[[വിരാടൻ]], [[ദ്രുപദൻ]], [[ശിഖണ്ഡി]], [[ഭീമൻ]], [[സാത്യകി]],<br />[[നകുലൻ]], [[സഹദേവൻ]] | പതിനൊന്നുപേർ<br />[[ദ്രോണർ]], [[അശ്വത്ഥാമാവ്]], [[കൃപർ]], [[ശല്യർ]], [[ത്രിഗർത്തൻ]], <br />[[കൃതവർമ്മാവ്]], [[ഭഗദത്തൻ]], [[ജയദ്രഥൻ]], [[സൗമദത്തി]], [[ശകുനി]],<br /> [[ദുശ്ശാസനൻ]] |- ! പങ്കെടുത്ത രാജ്യങ്ങൾ | [[വിരാടം]], [[പാഞ്ചാലം]], [[കാശി]], [[മാത്സ്യം]], [[ചേദി]], [[പാണ്ഡ്യം]], [[മഗധ]], [[കേകേയം]], [[ദ്വാരക]], [[മഥുര]], [[വിദർഭ]] | [[ഹസ്തിനപുരി]], [[അംഗം]], [[സിന്ധ്]], [[അവന്തി]], [[മാഹിഷ്മതി]],<br />[[ഗാന്ധാരം]], [[മാദ്രം]], [[കംബോജം]], [[പ്രാഗ്ജ്യോതിഷ]], [[കലിംഗം]], [[കേകേയം]], [[ദ്വാരക]], [[മഥുര]], [[വിദർഭ]], [[വാൽഹികം]] |- ! സൈന്യബലം | [[7 (അക്കം)|7]] [[അക്ഷൗഹിണി|അക്ഷൗഹിണികൾ]]<br>153,090 ആനകൾ<br />153,090 രഥങ്ങൾ<br />459,270 കുതിരകൾ<br />765,450 കാലാൾ പടകൾ | [[11 (സംഖ്യ)|11]] [[അക്ഷൗഹിണി|അക്ഷൗഹിണികൾ]]<br>240,570 ആനകൾ<br />240,570 രഥങ്ങൾ<br />721,710 കുതിരകൾ<br />1,202,850 കാലാൾ പടകൾ |} == കൗരവ സൈന്യം == കൗരവപക്ഷത്തിന്റെ നേതൃസ്ഥാനം ഭീഷ്മർ വഹിച്ചു. അദ്ദേഹം സൈന്യത്തെ പതിനൊന്നു വിഭാഗങ്ങളായി തിരിച്ച് ഓരോന്നിനും ഉപസൈന്യാധിപന്മാരെ നിയോഗിച്ചു. യുദ്ധത്തിന്റെ തലേനാൾ ഭീഷ്മർ ഇരുപക്ഷങ്ങളിലെയും യോദ്ധാക്കൻമാരേ അവരുടെ കഴിവനുസരിച്ച് തരംതിരിക്കുകയും കർണ്ണനേ അർധരഥിയെന്ന് അപമാനിക്കുകയും ചെയ്തു. ഇതിനേത്തുടർന്നുണ്ടായ വാഗ്വാദത്തെത്തുടർന്ന് കർണ്ണൻ ഭീഷ്മർക്കൊപ്പം യുദ്ധംചെയ്യില്ല എന്നു നിർബന്ധം പിടിച്ചു. ''(ആദ്യ പത്തുനാളുകൾ കർണ്ണൻ യുദ്ധം ചെയ്തില്ല).'' ഭീഷ്മർ കർണ്ണനെ യുദ്ധത്തിൽ നിന്നും പിന്തിരിപ്പിക്കാൻ ഉപയോഗിച്ച മാർഗ്ഗമായിരുന്നു ഇത്. (കർണ്ണൻ്റെ ജന്മരഹസ്യമറിയാമായിരുന്ന ഭീഷ്മർക്ക് കർണ്ണാർജ്ജുനയുദ്ധം നടന്നുകാണാൻ താൽപര്യം ഇല്ലായിരുന്നു.) വിദേഹരാജകുമാരനായ രുഗ്മി (കൃഷ്ണന്റെ പത്നിയായ രുക്മിണിയുടെ സഹോദരൻ) പാണ്ഡവപക്ഷത്തു ചേർന്ന് യുദ്ധം ചെയ്യാൻ ആഗ്രഹിച്ചുവന്നെങ്കിലും അയാളുടെ വീമ്പുപറച്ചിൽ സഹിക്കാതെ അർജ്ജുനൻ അവനെ പിന്തിരിപ്പിച്ച് അയച്ചു. അതിനെത്തുടർന്ന് രുഗ്മി ദുര്യോധനപക്ഷത്ത് ചെന്നെങ്കിലും രുക്മിയേ കൂടെച്ചേർക്കാൻ കൗരവരും തയ്യാറായില്ല. ശല്യരും മാദ്രസൈന്യവും കൗരവപക്ഷത്തുചേർന്നു യുദ്ധംചെയ്തു. യുദ്ധത്തിനു തലേദിവസം [[വ്യാസൻ]] ധൃതരാഷ്ട്രരുടെ കൊട്ടാരത്തിൽ വരുകയും അദ്ദേഹത്തിനു യുദ്ധം കാണാനായി സചിവനായ [[സഞ്ജയൻ|സഞ്ജയനു]] ദിവ്യചക്ഷുസ്സ് നൽകി അനുഗ്രഹിക്കുകയും ചെയ്തു. കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധത്തിൽ നടക്കുന്ന കാര്യങ്ങൾ തത്സമയം ഹസ്തിനപുരിയിലെ കൊട്ടാരത്തിലിരുന്നു കാണുവാനും അത് അപ്പോൾ തന്നെ മഹാരാജാവിനെ ധരിപ്പിക്കുവാനും ഇതു സഹായകമായി. കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധം മുൻകൂട്ടി മനസ്സിലാക്കിയ ദേവേന്ദ്രൻ ബ്രാഹ്മണവേഷത്തിൽ വന്ന് കർണ്ണനോട് അവന്റെ കവചകുണ്ഡലങ്ങൾ ദാനം ചോദിച്ചു വാങ്ങുന്നു. വന്നത് ദേവേന്ദ്രനാണെന്നറിഞ്ഞു കൊണ്ടുതന്നെ കർണ്ണൻ തന്റെ ജന്മസിദ്ധമായിരുന്ന കവചകുണ്ഡലങ്ങൾ ഇന്ദ്രനു ദാനംചെയ്തു. കവചകുണ്ഡലങ്ങൾ ഉള്ളിടത്തോളം കാലം കർണ്ണനെ ആർക്കും വധിക്കുക പ്രയാസമായിരുന്നു. അർജ്ജുനനു വിജയം കൈവരിക്കാൻ ഇതു സഹായകമായി. കർണ്ണന്റെ ദാനമാഹാത്മ്യത്തിൽ സന്തുഷ്ടനായി ദേവേന്ദ്രൻ അവനു വിശിഷ്ടമായ വാസവിശക്തി എന്ന വേൽ കൊടുത്ത് അനുഗ്രഹിച്ചു. ശത്രുനിഗ്രഹത്തിനായി ഒരു വട്ടം മാത്രം ഉപയോഗിക്കാമായിരുന്ന ഈ വേൽ കർണ്ണൻ അർജ്ജുനനു നേരെ യുദ്ധത്തിൽ പ്രയോഗിക്കുവാൻവേണ്ടി കരുതിവെച്ചു. === കർണ്ണ ശപഥം === യുദ്ധസന്നാഹങ്ങൾക്കായി തയ്യാറെടുക്കുന്ന ഒരു നാൾ [[കർണ്ണൻ]] [[യമുന|യമുനാനദിയിൽ]] സ്നാനം ചെയ്യുന്നവസരത്തിൽ [[കുന്തി|കുന്തിദേവി]] അവനെ കാണാൻ വരുന്നു. ഒരു യാചകയായിട്ടാണ് താൻ വന്നിരിക്കുന്നതെന്നും, തന്റെ ഒരു ആഗ്രഹം കർണ്ണൻ നിറവേറ്റിത്തരണമെന്നും അവർ അപേക്ഷിക്കുന്നു. അഞ്ചുപുത്രന്മാരുടെ അമ്മയായ കുന്തിദേവിക്ക് ശത്രുപക്ഷത്തുള്ള താൻ എന്തു ആഗ്രഹമാണ് നിറവേറ്റേണ്ടതെന്ന് കർണ്ണൻ സംശയിക്കുന്നുവെങ്കിലും ആരെന്തപേക്ഷിച്ചാലും നിറവേറ്റുമെന്നു മറുപടി പറയുന്നു. തന്റെ പുത്രന്മാരോടു ചേർന്നുനിന്ന് യുദ്ധം ചെയ്യണമെന്നും, കർണ്ണൻ തന്റെ ആദ്യ പുത്രനാണെന്നും സൂര്യഭഗവാനാണ് പിതാവെന്നും കുന്തി അവനെ അറിയിക്കുന്നു. വിശ്വസിക്കുവാൻ പ്രയാസമായതും, അപ്രിയവുമായ സത്യമായിരുന്നെങ്കിലും താനറിയുവാനായി ഏറെ ആഗ്രഹിച്ച, ഏറെ നാളായി തന്നെ അലട്ടിക്കൊണ്ടിരുന്ന ചോദ്യത്തിനുത്തരമായിരുന്നു കർണ്ണനത്. സത്യം സത്യമായി പറയുവാൻ കർണ്ണൻ കുന്തീദേവിയോട് അഭ്യർത്ഥിച്ചപ്പോൾ, തന്റെ ബാല്യത്തിൽ ദുർവ്വാസാവിൽ നിന്നും കിട്ടിയ വരലബ്ധിയിൽ സൂര്യ ഭഗവാനെ ധ്യാനിച്ചതും, ആദ്യസന്താനമുണ്ടായപ്പോൾ അപമാനം ഭയന്ന് നദിയിലൊഴുക്കിയതും കുന്തി കർണ്ണനോട് പറഞ്ഞു. തന്റെ ജന്മദാതാക്കളെക്കുറിച്ചുള്ള സംശയങ്ങൾ നീങ്ങിയ കർണ്ണൻ കുന്തീദേവിയെ അഭിമാനപൂർവ്വം വന്ദിച്ചയക്കുന്നു. യുദ്ധത്തിന് ശേഷവും അതിന് മുൻപത്തേപ്പോലെ കുന്തിക്ക് അഞ്ച് പുത്രൻമാർ തന്നെയുണ്ടായിരിക്കുമെന്നും, അർജ്ജുനനൊഴിച്ച് മറ്റുള്ള നാല് പാണ്ഡവരേയും താൻ വധിക്കില്ലെന്നും കുന്തിക്ക് കർണ്ണൻ വാക്കുനൽകി. == പാണ്ഡവ സൈന്യം == [[പാണ്ഡവർ]] ഏഴു [[അക്ഷൗഹിണി]] പടസമൂഹങ്ങളെ ഉപപ്ലവ്യത്തിൽ സജ്ജമാക്കി. സർവ്വസൈന്യാധിപനായി [[ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ]] തിരഞ്ഞെടുക്കപ്പെട്ടു. അദ്ദേഹം തന്റെ സേനയെ ഏഴു ഭാഗങ്ങളായി തിരിച്ച് അതിന്റെ നേതൃത്വം വിരാടൻ, ദ്രുപദൻ, ശിഖണ്ഡി, ഭീമൻ, സാത്യകി, നകുലൻ, സഹദേവൻ എന്നിവരിൽ അർപ്പിച്ചു. കൂടാതെ ഏഴു സൈന്യത്തിന്റേയും ഉപനായകസ്ഥാനം അർജ്ജുനനും നൽകി. ഭീമന് ഹിഡുംബിയിൽ ജനിച്ച [[ഘടോൽകചൻ]] തന്റെ രാക്ഷസസേനാവ്യൂഹവുമായി വന്നെത്തി പാണ്ഡവപക്ഷത്തു ചേർന്നു. == യുദ്ധത്തിലെ സേനാവ്യൂഹങ്ങൾ == [[File:Chakravyuha.svg|200px|thumb|right|ചക്രവ്യൂഹം]] [[File:ShaktaVyuham.PNG|200px|thumb|right|ശക്തവ്യൂഹം]] # ക്രൗഞ്ചവ്യൂഹം ([[കൊക്ക്|കൊക്കിന്റെ ആകൃതി]]) # മകരവ്യൂഹം ([[ചീങ്കണ്ണി|മുതലയുടെ ആകൃതി]]) # കൂർമ്മവ്യൂഹം ([[ആമ|ആമയുടെ ആകൃതി]]) # ത്രിശൂലവ്യൂഹം ([[ത്രിശൂലം|മൂന്നുമുനയുള്ള ശൂലത്തിന്റെ ആകൃതി]]) # ചക്രവ്യൂഹം ([[ചക്രം|കറങ്ങുന്ന ചക്രത്തിന്റെ ആകൃതി]]) <ref>എഴുത്തച്ഛൻ മഹാഭാരതത്തിൽ പത്മവ്യൂഹം എന്നു എഴുതിയിരിക്കുന്നു. ഏറ്റവും പുറത്തു നിൽക്കുന്ന യോദ്ധാക്കൾ ശത്രു ഉള്ളിൽ കടന്നു കഴിയുമ്പോൾ ഉള്ളിലേക്കടുത്ത് ശത്രുവിനെ നേരിടുന്നതിനാലാവാം അദ്ദേഹം പത്മവ്യൂഹം (കൂമ്പടയാൻ പോകുന്ന താമര എന്നർത്ഥത്തിൽ) പരാമർശിച്ചിരിക്കുന്നത്. കമലവ്യൂഹം എന്ന പേരിൽ മറ്റൊരു വ്യൂഹവും (പൂർണ്ണമായി വിരിഞ്ഞ താമരയുടെ രൂപത്തിൽ) യുദ്ധത്തിൽ ഉപയോഗിച്ചിരുന്നതിനാൽ വ്യാസൻ പരാമർശിച്ചിരിക്കുന്ന ചക്രവ്യൂഹമാവും ഇതിനു കൂടുതൽ യോജിക്കുക.</ref> # കമലവ്യൂഹം ([[താമര|പൂർണ്ണമായി വിരിഞ്ഞ താമരപ്പൂവിന്റെ ആകൃതി]]) # ഗരുഡവ്യൂഹം ([[പരുന്ത്|ചിറകുവിരിച്ച പരുന്തിന്റെ ആകൃതി]]) # അർണ്ണവ്യൂഹം ([[സമുദ്രം|സമുദ്രാകൃതി]]) # മണ്ഡലവ്യൂഹം ([[ആകാശഗംഗ|ആകാശഗംഗയുടെ ആകൃതി]]) # വജ്രവ്യൂഹം ([[മിന്നൽ|മിന്നലിന്റെ ആകൃതി]]) # ശക്തവ്യൂഹം ([[ചതുരം|സമചതുരാകൃതി]]) # അസുരവ്യൂഹം ([[അസുരൻ|രാക്ഷസാകൃതി]]) # ദേവവ്യൂഹം ([[ദേവൻ|അമാനുഷാകൃതി]]) # സൂചിവ്യൂഹം ([[സൂചി|സൂചിയുടെ ആകൃതി]]) # ശൃംഗാരകവ്യൂഹം ([[കൊമ്പ്|വളഞ്ഞ കൊമ്പിന്റെ ആകൃതി]]) # അർദ്ധചന്ദ്രവ്യൂഹം ([[ചന്ദ്രൻ|ചന്ദ്രക്കലയുടെ ആകൃതി]]) # മാലവ്യൂഹം ([[പുഷ്പം|പുഷ്പചക്രാകൃതി]]) # മത്സ്യവ്യൂഹം ([[മത്സ്യം|മത്സ്യാകൃതി]]) == യുദ്ധം അനുശാസിച്ച നിയമങ്ങൾ == # യുദ്ധം സൂര്യോദയത്തിനുശേഷം തുടങ്ങി, സൂര്യാസ്തമയത്തിനു അവസാനിപ്പിക്കുക. # ഇരുപക്ഷത്തിനും സമ്മതമെങ്കിൽ രാത്രിയിൽ യുദ്ധമാവാം. # ഒന്നിൽ കൂടുതൽ പേർ ചേർന്ന് തനിച്ച് ഒരാളെ ആക്രമിക്കരുത്. # രണ്ടുപേർ തമ്മിൽ ദ്വന്ദ്വയുദ്ധമാവാം, സുദീർഘമായ യുദ്ധത്തിൽ അവർ ഒരേ ആയുധങ്ങൾ വഹിച്ചൊ, ഒരേ വാഹനത്തിലൊ ''(ആന, തേർ, കുതിര)'' ആവണം. # ഒരാളുപോലും മറ്റുള്ളവരാൽ ചുറ്റപ്പെട്ട് ആക്രമിക്കപ്പെടരുത്. # യുദ്ധത്തിൽ അടിയറവ് പറഞ്ഞവനെ മാന്യമായ യുദ്ധതടവുകാരനായി സംരക്ഷിക്കണം. # നിരായുധനെ ആക്രമിക്കരുത്. # അബോധാവസ്ഥയിലായവനെ ആക്രമിക്കരുത്. # യുദ്ധത്തിൽ പങ്കെടുക്കാത്തവനെയോ, മൃഗത്തേയോ ആക്രമിക്കരുത്. # പിന്തിരിഞ്ഞോടിയവനെ പിന്തുടർന്ന് ആക്രമിക്കരുത്. # സ്ത്രീകളെ ആക്രമിക്കരുത്. # ഓരോ ആയുധങ്ങൾക്കും അതിന്റെതായ നിബന്ധനകൾ പാലിച്ചാവണം യുദ്ധത്തിൽ ഏർപ്പെടുന്നത്. ''(ഉദാ: അരയ്ക്കു താഴോട്ട് ഗദകൊണ്ടടിക്കരുത്)''. # ന്യായരഹിതമായ പോരാട്ടത്തിൽ ആരും ഏർപ്പെടരുത്.<ref>പതിനെട്ട് നിയമങ്ങൾ കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധത്തിൽ അലിഖിതമായുണ്ടായിരുന്നു</ref> == യുദ്ധത്തിൽപങ്കെടുത്ത അഞ്ചുതലമുറകൾ == കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധത്തിൽ കൗരവ-പാണ്ഡവ സുഹൃത്-ബന്ധുജനങ്ങളിലായി അഞ്ചു തലമുറയിൽപ്പെട്ടവർ പങ്കെടുത്തു കൊല്ലപ്പെട്ടു. കുരുക്ഷേത്ര യുദ്ധം നടക്കുന്നവസരത്തിൽ പങ്കെടുത്തവർ പലരും പ്രായാധിക്യം ഏറിയവരായിരുന്നുവെന്നു മഹാഭാരതത്തിലൂടെ ഗ്രന്ഥകാരൻ പറയുന്നു. യുദ്ധത്തിൽ പങ്കെടുത്ത ഏറ്റവും പ്രായമുള്ള വ്യക്തി [[ശന്തനു|ശന്തനുവിന്റെ]] ജ്യേഷ്ഠനും [[ഭീഷ്മർ|ഭീഷ്മരുടെ]] വല്യച്ഛനുമായ [[ബാൽഹികൻ|ബാൽഹികനായിരുന്നു]]. വാൽഹികം എന്ന രാജ്യത്തിലെ രാജാവായിരുന്ന അദ്ദേഹം അഞ്ചു തലമുറകളിൽ ആദ്യ തലമുറയെ പ്രതിനിധീകരിച്ചു കൗരവപക്ഷം ചേർന്നു പാണ്ഡവർക്കെതിരായി യുദ്ധം ചെയ്തു. [[ശന്തനു|ശന്തനുവിന്റെ]] മൂത്ത സഹോദരനായ അദ്ദേഹം തന്റെ പുത്രന്മാരും പൗത്രന്മാരുമായി ബൃഹത്തായ സേനാസമൂഹത്തോടൊപ്പമായിരുന്നു കൗരവപക്ഷം ചേർന്നത്. [[ബാൽഹികൻ]] പതിനാലാംനാൾ രാത്രിയുദ്ധത്തിൽ [[ഭീമൻ|ഭീമനാൽ]] കൊല്ലപ്പെട്ടു. രണ്ടാം തലമുറയെ പ്രതിനിധീകരിച്ചത് [[ഭീഷ്മർ|ഭീഷ്മപിതാമഹനായിരുന്നു]]. അദ്ദേഹം യുദ്ധത്തിന്റെ പത്താംനാൾ ശരശയ്യയിൽ വീഴുകയും, അതിനുശേഷം ഉത്തരായനം തുടങ്ങി സ്വച്ഛന്ദമൃത്യു വരിക്കുകയും ചെയ്തു. മൂന്നാം തലമുറയിൽ നിരവധിപ്പേർ യുദ്ധത്തിൽ പങ്കെടുത്തു വീരസ്വർഗ്ഗം പ്രാപിച്ചു. അതിൽ പ്രധാനികൾ [[ശല്യർ]], [[ദ്രുപദർ]], [[വിരാടൻ]], [[ശകുനി]], [[കൃപർ]], [[ഭഗദത്തൻ]] തുടങ്ങിയവരായിരുന്നു. നാലാം തലമുറയിലായി പാണ്ഡവർ അഞ്ചുപേരും കൗരവർ നൂറുപേരും ഉൾപ്പെട്ടു. അവരെ കൂടാതെ നിരവധിപ്പേർ അവരുടെ സുഹൃത്-ബന്ധുബലത്താൽ യുദ്ധത്തിൽ പങ്കെടുക്കുകയും കൊല്ലപ്പെടുകയും ചെയ്തു. അഞ്ചാം തലമുറ, യുവത്വത്തെ പ്രതിനിധീകരിച്ചു. പാണ്ഡവരുടേയും, കൗരവരുടേയും പുത്രന്മാരും അവരുടെ ബന്ധുജനങ്ങളും ഇതിൽ ഉൾപ്പെട്ടിരുന്നു. അവരിൽ പ്രധാനികളായി [[അഭിമന്യു]],[[ഘടോൽകചൻ]],[[ലക്ഷണൻ]], [[പ്രതിവിന്ധ്യൻ]],[[സുതസോമൻ]], [[ഉത്തരൻ]] എന്നിവരായിരുന്നു. == യുദ്ധം == [[ദുര്യോധനൻ|ദുര്യോധനന്റെ]] അഭ്യർത്ഥനയിൽ മികച്ച ജ്യോതിഷി കൂടിയായ സഹദേവൻ കുറിച്ചുകൊടുത്ത മുഹൂർത്തത്തിലാണ് കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധം തുടങ്ങിയത്. ദുര്യോധനൻ തനിക്കു ഉത്തമമായിവരുന്ന സമയം [[പാണ്ഡവർ|പാണ്ഡുപുത്രനായ]] സഹദേവന്റെ സഹായത്താൽ ഗ്രഹനില നോക്കി കണ്ട് ആ ദിവസം യുദ്ധം തുടങ്ങാൻ തിരഞ്ഞെടുത്തു (പക്ഷേ ദുര്യോധനൻ യുദ്ധത്തിൽ പരാജയപ്പെട്ടുവെന്നുള്ളത് മറ്റൊരു വൈചിത്ര്യം). കാർത്തികമാസത്തിൽ (മലയാള മാസം: [[വൃശ്ചികം]]) വെളുത്ത ത്രയോദശി നാളിലാണ് കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധം തുടങ്ങിയത്. ഉത്തരഭാരതത്തിലെ [[ഹരിയാന|ഹരിയാനയിൽ]] [[സരസ്വതി നദി|സരസ്വതി നദിയുടെയും]] [[ദൃഷദ്വതി നദി|ദൃഷദ്വതിയുടെയും]] ഇടയ്ക്കുള്ള ഭൂപ്രദേശമായ കുരുക്ഷേത്രത്തിലാണ് യുദ്ധം നടന്നത് എന്ന് വിശ്വസിക്കപ്പെടുന്നു. === ഒന്നാം ദിവസം ([[ഭീഷ്മപർവ്വം]]) === വ്യാസൻ മഹാഭാരതത്തിൽ ഒന്നുമുതൽ പത്തുവരെയുള്ള യുദ്ധദിവസങ്ങൾ വർണ്ണിക്കുന്നത് ഭീഷ്മപർവ്വത്തിലാണ്. കൗരവസേനയുടെ സർവ്വസേനാധിപനായി ഭീഷ്മരായിരുന്നു ഈ ദിവസങ്ങളിൽ പടനയിച്ചത്, അതിനാൽ ഭീഷ്മപർവ്വം എന്നു ഗ്രന്ഥകർത്താവ് പേരു കൊടുത്തു. ഭീഷ്മപർവ്വത്തിൽ 118 അദ്ധ്യായങ്ങളും 7884 പദ്യങ്ങളും അടങ്ങിയിരിക്കുന്നു. ==== ഗീതോപദേശം ==== [[പ്രമാണം:Bazaar art print 1940s.jpg|170px|thumb|right|ഗീതോപദേശം]] പാണ്ഡവരും കൗരവരും യുദ്ധസന്നദ്ധരായി പടക്കളത്തിൽ അണിനിരന്നു. അഗ്നിയിൽനിന്നും ജനിച്ച ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ പാണ്ഡവസേനയേയും, ജലത്തിൽനിന്നും ജനിച്ച ഭീഷ്മർ കൗരവസേനയേയും നയിച്ചു. യുദ്ധം തുടങ്ങുന്നതിനു മുൻപായി കുരുക്ഷേത്രഭൂമിയിൽ അണിനിരന്ന കൗരവസേനയെ കാണാൻ അർജ്ജുനൻ ആഗ്രഹം പ്രകടിപ്പിച്ചു. സാരഥിയായ കൃഷ്ണൻ രഥം ഇരുസേനകളുടേയും മദ്ധ്യഭാഗത്ത് കൊണ്ടു ചെന്നു നിർത്തി. എതിർഭാഗത്ത് തന്റെ ജ്യേഷ്ഠന്മാരും, അനുജന്മാരും, മാതുലന്മാരും, ഭാഗിനേയന്മാരും, പിതാക്കന്മാരും, മുത്തച്ഛന്മാരും, ഗുരുനാഥന്മാരും, സതീർത്ഥ്യരും, ഭാര്യാസഹോദരന്മാരും, പുത്രരും മറ്റു ബന്ധുമിത്രാദികളേയും ആയിരുന്നു അർജ്ജുനൻ മുന്നിരയിൽ കണ്ടത്. അല്പം മണ്ണിനുവേണ്ടി ഇവരെയെല്ലാം ഇല്ലാതാക്കി നശ്വരമായ രാജപദവി അനുഭവിക്കാൻ ആഗ്രഹിക്കുന്നതിൽ അർത്ഥമില്ല; അതു പാപമാണ്. മരിക്കുമ്പോൾ ആരും ഇതൊന്നും കൊണ്ടു പോകുന്നില്ല തുടങ്ങിയ ചിന്തകൾ മനസ്സിൽ വരുകയും, താൻ യുദ്ധംചെയ്യുന്നില്ല എനിക്കു രാജ്യവും പദവിയും വേണ്ട, വനവാസം മതി എന്നു പറഞ്ഞു തേർതട്ടിൽ അർജ്ജുനൻ വിഷാദനായിരുന്നു. ഈ സന്ദർഭമാണ് [[ഭഗവദ്ഗീത|ഭഗവദ്ഗീതയ്ക്ക്]] വഴിയൊരുക്കിയത് എന്നാണ് വിശ്വാസം. [[പ്രമാണം:Bhagavad Gita, a 19th century manuscript.jpg|170px|thumb|left|[[ഭഗവദ്ഗീത]]:19-ആം നൂറ്റാണ്ടിലെ കൈയ്യെഴുത്തുപ്രതി]] വിഷാദനായി തേർതട്ടിലിരുന്ന അർജ്ജുനനെ അവന്റെ സ്വധർമ്മാനുഷ്ഠാനം ചെയ്യാൻ [[കൃഷ്ണൻ]] ഉപദേശിക്കുന്നു. അർജ്ജുനനു ഭഗവാൻ കൃഷ്ണൻ വേദവേദാന്തങ്ങളുടെയും, ഉപനിഷത്തുകളുടെയും, രഹസ്യങ്ങൾ അടങ്ങിയ ആത്മതത്ത്വജ്ഞാനത്തേയും, ഭക്തിയോഗം, കർമ്മയോഗം, ജ്ഞാനയോഗം തുടങ്ങിയ മോക്ഷമാർഗ്ഗങ്ങളേയും ഉപദേശിച്ചു. എന്നിട്ടും അർജ്ജുനനും വിശ്വാസം വരായ്കയാൽ തന്റെ ശ്രേഷ്ഠവും ഭയജനകവുമായ വിശ്വരൂപത്തേയും കാണിച്ചു കൊടുത്തുവെന്നു മഹാഭാരതത്തിൽ ഭീഷ്മപർവ്വത്തിൽ ഗ്രന്ഥകാരൻ പരാമർശിക്കുന്നു. ഭഗവദ്ഗീതയിലൂടെ അർജ്ജുനനുപദേശിച്ച സന്ദേശം ഇതിനു മുൻപ് [[വിഷ്ണു]] [[സൂര്യൻ|വിവസ്വാനും]], വിവസ്വാൻ [[മനു|മനുവിനും]], മനു [[ഇക്ഷാകു|ഇക്ഷാകുവിനും]] ഉപദേശിച്ചിരുന്നതായി [[മഹാഭാരതം|മഹാഭാരതത്തിൽ]] [[വ്യാസൻ]] പറയുന്നുണ്ട്. '''സർ‌വോപനിഷദോ ഗാവോ, ദോഗ്ദ്ധാ ഗോപാലനന്ദനഃ'''<br />'''പാർഥോ വത്സഃ സുധീർഭോക്താ, ദുഗ്ദ്ധം ഗീതാമൃതം മഹത്.''' ''അർത്ഥം:'' [[ഉപനിഷത്തുകൾ|ഉപനിഷത്തുകളാകുന്ന]] [[പശു|പശുക്കളിൽ]] നിന്ന്, [[അർജ്ജുനൻ|അർജുനനാകുന്ന]] കിടാവിനെ നിമിത്തമാക്കി കറവക്കാരനായ [[കൃഷ്ണൻ|ഗോപാലനന്ദനൻ]] കറന്നെടുത്ത പാലാണ് [[ഭഗവദ്ഗീത|ഗീതാമൃതം]]. (ഉപനിഷത്തുകളിലെ പല മന്ത്രങ്ങളും അല്പം വ്യത്യാസത്തോടെ ഗീതയിൽ പ്രത്യക്ഷപ്പെടുന്നുണ്ട്) പലചരിത്രകാരന്മാരും ഭഗവദ്ഗീതയെ ഹൈന്ദവ ഉപനിഷത്തുകളുടെ സംഗ്രഹമായി കരുതുന്നു.<ref>ശ്രീമദ് ഭഗവദ്ഗീത -- എം.എസ്. ചന്ദ്രശേഖരവാര്യർ (പരിഭാഷ) -- ഡി.സി. ബുക്സ് പ്രസിദ്ധീകരണം</ref> പതിനെട്ട് അദ്ധ്യായങ്ങളുള്ള ഭഗവദ്ഗീത ഭീഷ്മപർവ്വത്തിൽ 700 ശ്ലോകങ്ങളിലൂടെ മഹാഭാരതത്തിൽ വർണ്ണിക്കുന്നു<ref>ശ്രീമദ് ഭഗവദ്ഗീത -- എം.എസ്. ചന്ദ്രശേഖരവാര്യർ : പരിഭാഷ -- ഡി.സി.ബുക്സ് പ്രസിദ്ധീകരണം, കോട്ടയം</ref>. [[സഞ്ജയൻ]] [[ധൃതരാഷ്ട്രർ|ധൃതരാഷ്ട്രർക്കു]] കൃഷ്ണാർജ്ജുനസംവാദം പറഞ്ഞുകൊടുക്കുന്നരീതിയിലാണ് ഗ്രന്ഥകാരൻ എഴുതിയിരിക്കുന്നത്<ref>ഡി.ഡി. കോസാംബി -- മിത്ത് ആൻഡ് റിയാലിറ്റി -- ചരിത്രം</ref>. {| class="wikitable" border="1" |- ! ഒന്നാം ദിവസം ! കൗരവസേന ! പാണ്ഡവസേന |- | സർവ്വ സൈന്യാധിപൻ | [[ഭീഷ്മർ]] | [[ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ]] |- | കൊല്ലപ്പെട്ട പ്രധാനികൾ (കൊന്നവർ) | -- | [[ഉത്തരൻ]] ([[ശല്യർ]])<br />[[ശ്വേതൻ]] ([[ഭീഷ്മർ]]) |} ഭീഷ്മരെ ആദ്യമായി നേരിട്ടത് ബാലനായ അഭിമന്യുവായിരുന്നു. ഏറ്റവും പ്രായം കൂടിയവനും, കുറഞ്ഞവനും തമ്മിലാണ് ആദ്യ പോരാട്ടം തുടങ്ങിയത്. കൃതവർമ്മാവും, ശല്യരും ഭീഷ്മരെ സഹായിക്കാൻ എത്തി. അഭിമന്യു ക്ഷീണിക്കുന്നതു മനസ്സിലാക്കി ഭാര്യാസഹോദരന്മാരായ ഉത്തരനും, ശ്വേതനും (വിരാടപുത്രന്മാർ) സഹായത്തിനെത്തി. യുദ്ധത്തിനൊടുവിൽ ശല്യർ ഉത്തരനേയും, ഭീഷ്മർ ശ്വേതനേയും വധിച്ചു. ഒന്നാം ദിവസത്തെ യുദ്ധത്തിൽ പാണ്ഡവസേനക്ക് കനത്തനാശം സംഭവിച്ചു. സങ്കടപ്പെട്ട് കുടീരത്തിൽ തിരിച്ചെത്തിയ യുധിഷ്ഠിരനോട് അവസാനവിജയം പാണ്ഡവർക്കാണെന്ന് പറഞ്ഞ് കൃഷ്ണൻ സമാധാനിപ്പിച്ചു. === രണ്ടാം ദിവസം ([[ഭീഷ്മപർവ്വം]]) === [[File:Arjuna statue.JPG|170px|thumb|right|ഭാരതയുദ്ധം: ([[ഇന്തോനേഷ്യ|ഇന്തോനേഷ്യയിലെ]] ബാലിയിലുള്ള അർജ്ജുനപ്രതിമ]] {| class="wikitable" border="1" |- ! രണ്ടാം ദിവസം ! കൗരവസേന ! പാണ്ഡവസേന |- | സർവ്വ സൈന്യാധിപൻ | [[ഭീഷ്മർ]] | [[ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ]] |- | കൊല്ലപ്പെട്ട പ്രധാനികൾ (കൊന്നവർ) | കലിംഗസേന (ഭീമൻ) | -- |} ഭീഷ്മർ രണ്ടാം ദിവസം അർജ്ജുനനുമായി ഏറ്റുമുട്ടി. അർജ്ജുനൻ ദിവ്യാസ്ത്രങ്ങളാൽ കൗരവസേനക്ക് കനത്ത നാശനഷ്ടങ്ങൾ സമ്മാനിച്ചു. കുരുക്ഷേത്രത്തിന്റെ മറ്റൊരു വശത്ത് ദ്രോണരും ധൃഷ്ടദ്യുമ്നനും തമ്മിൽ ഉഗ്രപോരാട്ടം ആരംഭിച്ചു. പലപ്രാവശ്യം ദ്രോണർ പാഞ്ചാലപുത്രന്റെ വില്ലു മുറിച്ചു. അവശനായ ധൃഷ്ടദ്യുമ്നനെ ഭീമൻ തന്റെ രഥത്തിലേറ്റി രക്ഷപെടുത്തി. ഇതുമനസ്സിലാക്കി അവിടെ എത്തിച്ചേർന്ന് ദുര്യോധനൻ കലിംഗസേനയെ ഭീമനു നേരെ അയച്ചു. ഭീമൻ ഒന്നൊഴിയാതെ എല്ലാ കലിംഗ പടയാളികളെയും രാജാവിനെയും രണ്ടാം ദിവസത്തെ യുദ്ധത്തിൽ കൊന്നൊടുക്കി. കൗരവപടയുടെ തിരിച്ചോട്ടം തടയുവാൻ ഭീഷ്മർ അവിടെ എത്തിയെങ്കിലും സാത്യകിയുടെ ബാണമേറ്റ് അദ്ദേഹത്തിന്റെ തേരാളി കൊല്ലപ്പെട്ടു. സാരഥിയില്ലാതെ ഭീഷ്മർ യുദ്ധക്കളത്തിൽ നിന്നും മാറിക്കളഞ്ഞു. ഭീമപുത്രൻ ഘടോത്ക്കചനും നകുല-സഹദേവന്മാരും ഏറ്റവും പുറകിലായി ധർമ്മപുത്രരും അവിടെ എത്തുകയും കൗരവരുടെ പല സൈന്യവ്യൂഹങ്ങളേയും ഇല്ലാതാക്കുകയും ചെയ്തു.അങ്ങനെ രണ്ടാം ദിവസം പാണ്ഡവർക്ക് മേൽക്കൈ ലഭിച്ചു. === മൂന്നാം ദിവസം ([[ഭീഷ്മപർവ്വം]]) === [[File:Srimad Bhagavad Gita Painting.jpg|170px|thumb|right|പാർത്ഥനും സാരഥിയും യുദ്ധഭൂമിയിൽ (ചിത്രകാരന്റെ ഭാവനയിൽ)]] {| class="wikitable" border="1" |- ! മൂന്നാം ദിവസം ! കൗരവസേന ! പാണ്ഡവസേന |- | സർവ്വ സൈന്യാധിപൻ | [[ഭീഷ്മർ]] | [[ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ]] |- | കൊല്ലപ്പെട്ട പ്രധാനികൾ (കൊന്നവർ) | ഗാന്ധാരസേന (അഭിമന്യു+സാത്യകി) | -- |- | ഉപയോഗിച്ച വ്യൂഹങ്ങൾ | ഗരുഡവ്യൂഹം<br />([[പരുന്ത്|ചിറകുവിരിച്ച പരുന്തിന്റെ ആകൃതി]]) | അർദ്ധചന്ദ്രവ്യൂഹം<br />([[ചന്ദ്രൻ|ചന്ദ്രക്കലയുടെ ആകൃതി]]) |} രണ്ടാം ദിവസത്തെ ദയനീയ പരാജയം മനസ്സിലാക്കി [[ഭീഷ്മർ]] തന്റെ സേനയെ ഗരുഡവ്യൂഹമായി നിർത്തി യുദ്ധം ആരംഭിച്ചു. അതിനെ എതിർക്കാൻ [[ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ]] പാണ്ഡവസേനയെ ചന്ദ്രക്കലയുടെ ആകൃതിയിൽ വ്യൂഹം ചമച്ചു നേതൃത്വം നൽകി. അർദ്ധചന്ദ്രവ്യൂഹത്തിന്റെ ഒരു അഗ്രത്തിൽ ഭീമനും മറ്റേതിൽ അർജ്ജുനനും നിലയുറപ്പിച്ചു. യുദ്ധക്കളത്തിന്റെ മറ്റൊരു വശത്ത് സാത്യകിയും അഭിമന്യുവും ചേർന്ന് ഗാന്ധാരസേനയെ മുഴുവനായും ഇല്ലാതാക്കി. ഭീഷ്മരും, ദ്രോണരും, ദുര്യോധനനും ചേർന്നു ധർമ്മപുത്രരെ ആക്രമിക്കാൻ തുടങ്ങിയപ്പോൾ നകുല-സഹദേവന്മാരും, ഭീമനും, ഘടോത്ക്കചനും എത്തി യുധിഷ്ഠിരനെ സഹായിച്ചു. ഘടോത്ക്കചന്റെ ആയുധപ്രഹരമേറ്റ് ബോധരഹിതനായ ദുര്യോധനനെ ദ്രോണർ രക്ഷപെടുത്തി. === നാലാം ദിവസം ([[ഭീഷ്മപർവ്വം]]) === [[File:Bheema, the elephant-killer.jpg|170px|thumb|right|നാലാം ദിവസം: [[ആന|ആനകളുമായി]] മല്ലിടുന്ന [[ഭീമൻ]] (ശിലാശില്പം: [[ബേലൂർ|ബേലൂരിലെ]] ചെന്നകേശവ ക്ഷേത്രം)]] {| class="wikitable" border="1" |- ! നാലാം ദിവസം ! കൗരവസേന ! പാണ്ഡവസേന |- | സർവ്വ സൈന്യാധിപൻ | [[ഭീഷ്മർ]] | [[ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ]] |- | കൊല്ലപ്പെട്ട പ്രധാനികൾ (കൊന്നവർ) | പതിമൂന്നു ധൃതരാഷ്ട്രപുത്രർ (ഭീമൻ)<br />മാദ്രേശന്മാർ (ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ)<br />സ്വാലൻ (ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ) | -- |} നാലാം ദിവസം [[ഭീമൻ|ഭീമസേനനും]], [[അഭിമന്യു|അഭിമന്യുവും]] ഇരുവശങ്ങളിലൂടെ [[കൗരവർ|കൗരവസേനയെ]] തകർത്തു മുന്നേറി. ഭീമനെ എതിരിടാൻ ദുര്യോധനൻ, അവന്റെ പതിമൂന്നനുജന്മാരേയും, ആയിരക്കണക്കിനു [[ആന|മത്തഗജങ്ങളേയും]] അവന്റെ നേർക്കയച്ചു. ക്രൂദ്ധനായ ഭീമൻ ഗദയുമായി തേരിൽ നിന്നും പുറത്തിറങ്ങി മുഴുവൻ ആനകളേയും, ദുര്യോധനന്റെ പതിമൂന്നനുജന്മാരെയും കൊന്നു. അനുജന്മാർ മരിച്ചതു കണ്ട് ദുര്യോധനൻ ഭീമനു നേർക്ക് പാഞ്ഞടുത്തെങ്കിലും കൂടുതൽ എതിർത്തു നിൽക്കാനാവാതെ യുദ്ധഭൂമിയിൽ നിന്നും അവൻ മാറിക്കളഞ്ഞു. ഇതിനിടയിൽ ഭീമനെ സഹായിക്കാനെത്തിയ പുത്രനായ ഘടോത്ക്കചനും നിരവധിപേരെ കൊന്നു. അന്നേ ദിവസം കുരുക്ഷേത്രയിലെ മറ്റൊരുവശത്ത് സ്വാലനും ധൃഷ്ടദ്യുമ്നനും തമ്മിൽ ഏറ്റുമുട്ടുകയും, സ്വാലനെ വധിക്കുകയും ചെയ്തു. അതിനുശേഷം ധൃഷ്ടദ്യുമ്നനോട് യുദ്ധം ചെയ്ത മാദ്രേശന്റെ അനുജന്മാരെയും അവൻ കൊന്നുകളഞ്ഞു. തുടർച്ചയായി മൂന്നുദിവസങ്ങളും പരാജയപ്പെട്ട് ദുഃഖിതനായ [[ദുര്യോധനൻ]] രാത്രി ഭീഷ്മരുടെ കുടീരത്തിൽ വന്നു ഭയപ്പെട്ടു സങ്കടം പറഞ്ഞു. ഭീഷ്മരും ദ്രോണരും ചേർന്ന് ദുര്യോധനനെ സമാധാനപ്പെടുത്തി തിരിച്ചയച്ചു. === അഞ്ചാം ദിവസം ([[ഭീഷ്മപർവ്വം]]) === [[File:The center of battle of Kurukshetra.jpg|170px|thumb|right|യുദ്ധഭൂമി ([[അങ്കോർ വാട്ട്|അങ്കോർവതിലെ ശിലാശില്പം]])]] {| class="wikitable" border="1" |- ! അഞ്ചാം ദിവസം ! കൗരവസേന ! പാണ്ഡവസേന |- | സർവ്വ സൈന്യാധിപൻ | [[ഭീഷ്മർ]] | [[ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ]] |- | കൊല്ലപ്പെട്ട പ്രധാനികൾ (കൊന്നവർ) | -- | സാത്യകിയുടെ 10 പുത്രന്മാർ<br />(ഭൂരിശ്രവസ്സ്) |- | ഉപയോഗിച്ച വ്യൂഹങ്ങൾ | ശക്തവ്യൂഹം<br />([[ചതുരം|സമചതുരത്തിന്റെ ആകൃതി]]) | മണ്ഡലവ്യൂഹം<br />([[ആകാശഗംഗ|ആകാശഗംഗയുടെ ആകൃതി]]) |} തുടർച്ചയായ മൂന്നുദിവസങ്ങളിലെ തോൽവിക്കു മറുപടി പറയാനായി [[കൗരവർ]] ഭീഷ്മരുടെ നേതൃത്വത്തിൽ ശക്തവ്യൂഹം ചമച്ചു. പാണ്ഡവർ ഭീമന്റെ നേതൃത്വത്തിൽ മണ്ഡലവ്യൂഹവും ചമച്ചു അണിനിരന്നു. ഭീമന്റെ രഥത്തിനു പുറകിലായി ധൃഷ്ടദ്യുമ്നനും, സാത്യകിയുടേയും, ശിഖണ്ഡിയുടേയും രഥങ്ങൾ അണിനിരന്നു. അവയ്ക്കും പുറകിലായി നകുല-സഹദേവന്മാരുടേയും ധർമ്മപുത്രരുടേയും രഥങ്ങൾ നിരന്നു. അതിനു പിറകിലായി മറ്റു മുൻനിര യോദ്ധാക്കളും അണിനിരന്നു. ഭീഷ്മർ നിരവധി പാണ്ഡവസേനകളെ ഛിന്നഭിന്നമാക്കി മുന്നേറി. പാണ്ഡവസൈന്യം പലവസരങ്ങളിലും പിന്തിരിഞ്ഞോടി. പക്ഷേ മദ്ധ്യാഹ്നത്തിനുശേഷം നടന്ന യുദ്ധത്തിൽ അർജ്ജുനനും ഭീമനും ചേർന്ന് അനവധി കൗരവസൈന്യങ്ങളെ കൊന്നു. === ആറാം ദിവസം ([[ഭീഷ്മപർവ്വം]]) === [[File:Krishna and Arjun on the chariot''',''' Mahabharata, 18th-19th century, India.jpg|170px|thumb|right|കൃഷ്ണാർജ്ജുനന്മാർ (18-ആം നൂറ്റാണ്ടിലെ ചിത്രകല)]] {| class="wikitable" border="1" |- ! ആറാം ദിവസം ! കൗരവസേന ! പാണ്ഡവസേന |- | സർവ്വ സൈന്യാധിപൻ | [[ഭീഷ്മർ]] | [[ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ]] |- | ഉപയോഗിച്ച വ്യൂഹങ്ങൾ | ക്രൗഞ്ചവ്യൂഹം ([[കൊക്ക്|കൊക്കിന്റെ ആകൃതി]]) | മകരവ്യൂഹം ([[ചീങ്കണ്ണി|മുതലയുടെ ആകൃതി]]) |} https://ml.wikipedia.org/wiki/%E0%B4%95%E0%B5%81%E0%B4%B0%E0%B5%81%E0%B4%95%E0%B5%8D%E0%B4%B7%E0%B5%87%E0%B4%A4%E0%B5%8D%E0%B4%B0%E0%B4%AF%E0%B5%81%E0%B4%A6%E0%B5%8D%E0%B4%A7%E0%B4%82?wprov=sfla1 അതിനെതിരായി ഭീഷ്മർ ക്രൗഞ്ചവ്യൂഹവും ചമച്ച് സൈന്യങ്ങളെ അണിനിരത്തി. അഞ്ചുദിവസങ്ങൾക്കു ശേഷം അന്ന് ആദ്യമായി ദ്രോണരെ തോൽപ്പിക്കാൻ പാണ്ഡവസേനക്കായി. പാണ്ഡവർ ദ്രോണരുടെ രഥം തകർത്തു, അദ്ദേഹം പ്രാണരക്ഷാർത്ഥം അവിടെനിന്നും ഓടി രക്ഷപെട്ടു. ഭീമനെ പിടിച്ചുകെട്ടാൻ ദുര്യോധനൻ വലിയ സൈന്യവ്യൂഹമാണ് നിയോഗിച്ചത്. അഭിമന്യു സഹായത്തിനു വന്ന് ഭീമനെ അതിൽ നിന്നും രക്ഷിക്കുവാൻ സാധിച്ചു. അതിനിടയിൽ ഭീമന്റെ ഗദാപ്രഹരമേറ്റ് ദുര്യോധനൻ തേർത്തട്ടിൽ ബോധരഹിതനായി വീണു. കൃപർ വന്നു രക്ഷിച്ചിരുന്നില്ലെങ്കിൽ ദുര്യോധനനെ ആറാംനാൾ വധിക്കുമായിരുന്നു. തന്റെ പത്തു പുത്രന്മാരെ വധിച്ച ഭൂരിശ്രവസ്സിനെ നേരിട്ടുകണ്ട സാത്യകി അവനെ കൊല്ലാൻ കഠിനശ്രമം നടത്തിയെങ്കിലും വിജയിച്ചില്ല. === ഏഴാം ദിവസം ([[ഭീഷ്മപർവ്വം]]) === {| class="wikitable" border="1" |- ! ഏഴാം ദിവസം ! കൗരവസേന ! പാണ്ഡവസേന |- | സർവ്വ സൈന്യാധിപൻ | [[ഭീഷ്മർ]] | [[ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ]] |- | ഉപയോഗിച്ച വ്യൂഹങ്ങൾ | ത്രിശൂലവ്യൂഹം<br />([[ത്രിശൂലം|മൂന്നു മുനയുള്ള ശുലത്തിന്റെ ആകൃതി]]) | വജ്ര വ്യൂഹം<br />([[മിന്നൽ|മിന്നൽ പിണരിന്റെ ആകൃതി]]) |} ഏഴാം ദിവസം [[യുധിഷ്ഠിരൻ|യുധിഷ്ഠിരന്റെ]] നേതൃത്വത്തിൽ വജ്രവ്യൂഹം ചമച്ച പാണ്ഡവരെ എതിരിടാൻ കൗരവർ ത്രിശൂലവ്യൂഹം ചമച്ചു. മിന്നൽപിണർ പോലെ അടർക്കളത്തിൽ പലസ്ഥലങ്ങളിലും ഒറ്റയ്ക്കൊറ്റയ്ക്ക് യുദ്ധങ്ങൾ നടന്നു. വിരാടനും ദ്രോണരും ഏറ്റുമുട്ടി. വിരാടന്റെ സഹായത്തിനെത്തിയ പുത്രനായ ശംഖനെ ദ്രോണർ വധിച്ചു. വൃദ്ധനായ ഭൂരിശ്രവസ്സിനെ നേരിട്ട ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ അദ്ദേഹത്തിന്റെ വക്ഷസ്സിൽ 96 അമ്പുകൾ തറച്ചുവെങ്കിലും അതിപരാക്രമിയായ അദ്ദേഹം കീഴടങ്ങാതെ ധൃഷ്ടദ്യുമ്നനെ പരാജയപ്പെടുത്തി അവിടെ നിന്നും ഓടിച്ചു. പാണ്ഡവസേനയുടെ അതിപ്രഹരമായ യുദ്ധത്തിൽ വൃദ്ധനായ കൃപാചാര്യർ ബോധരഹിതനായി തേർത്തട്ടിൽ വീണു. === എട്ടാം ദിവസം ([[ഭീഷ്മപർവ്വം]]) === [[File:Ghatotkacha - Abhimanyu.jpg|170px|thumb|right|യുദ്ധം (ഘടോൽകചനും അഭിമന്യുവും)]] {| class="wikitable" border="1" |- ! എട്ടാം ദിവസം ! കൗരവസേന ! പാണ്ഡവസേന |- | സർവ്വ സൈന്യാധിപൻ | [[ഭീഷ്മർ]] | [[ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ]] |- | കൊല്ലപ്പെട്ട പ്രധാനികൾ (കൊന്നവർ) | [[ഉലൂകൻ]] ([[ഇരാവാൻ]])<br />എട്ട് ധൃതരാഷ്ട്രപുത്രർ (ഭീമൻ)<br />[[ശകുനി|ശകുനിയുടെ]] അനുജന്മാർ (ഇരാവാൻ) | [[ഇരാവാൻ]] |} അർജ്ജുനപുത്രനായ ഇരവാൻ്റെ പോരാട്ടവീര്യവും,പതനവും കണ്ട ദിവസമായിരുന്നു ഇത്.തൻ്റെ നാഗസൈന്യവുമായി യുദ്ധതിനെത്തിയ ഇരവാൻ കൗരവസൈന്യത്തെ അരിഞ്ഞുതള്ളി.അവനെ തടയാനെത്തിയ ശകുനിയുടെ ആറ് സഹോദരന്മാരുടെ കരങ്ങൾ മുറിക്കുകയും, അഞ്ചുപേരെ വധിച്ചുകളയുകയും ചെയ്തു.ഒരാൾ ജീവനുംകൊണ്ട് പോർക്കളം വിട്ടോടി രക്ഷപെട്ടു.ഇരവാൻറെ പോരാട്ടം കണ്ട് ദുര്യോധനൻ ബകാസുരൻ്റെ സഹോദരനായ അലമ്പുഷനെ അവനെ നേരിടാനയച്ചു.മായാവിയായ അലമ്പുഷൻ ഇരവാനുമായി ഘോരമായ യുദ്ധം കാഴ്ചവച്ചു.അലമ്പുഷനെ വെട്ടി പരിക്കേൽപ്പിച്ച ഇരവാൻ തൻ്റെ നാഗസൈന്യത്തെ അവനെതിരെ ഉപയോഗിച്ചുവെങ്കിലും മായാപ്രയോഗംകൊണ്ട് ഗരുഡനായി മാറിയ രാക്ഷസൻ നാഗങ്ങളെ കൊന്നുവീഴ്ത്തി.തൻ്റെ സൈന്യം നശിക്കുന്നത് കണ്ട് ആശ്ചര്യപ്പെട്ടുനിന്ന ഇരവാനെയും അലമ്പുഷൻ ശിരസ്സ് മുറിച്ച് വധിച്ചു.ഭീമൻ ദുര്യോധനന്റെ എട്ട് അനുജന്മാരെ എട്ടാംദിവസം കൊന്നു അതിനെ തുടർന്ന് ഭീമനോട് ഏറ്റുമുട്ടിയ ശകുനിയേയും, ജയദ്രഥനേയും ഘടോത്ക്കചൻ തന്റെ ഇരുമ്പുഗദയുമായി നേരിട്ടു. എട്ടാംദിവസം കഴിഞ്ഞപ്പോൾ ഇരുപക്ഷത്തുമായി എട്ട് [[അക്ഷൗഹിണി|അക്ഷൗഹിണിപടകൾ]] ഇല്ലാതായി. === ഒൻപതാം ദിവസം ([[ഭീഷ്മപർവ്വം]]) === [[File:9th day War Kurukshetra.JPG|170px|thumb|right|യുദ്ധം ഒൻപതാം ദിവസം: [[സുദർശനചക്രം|സുദർശനവുമായി]] നിൽക്കുന്ന [[കൃഷ്ണൻ]], ഭഗവാന്റെ കൈയ്യാൽ മരിക്കാനാഗ്രഹിച്ച് കൈകൂപ്പി നിൽക്കുന്ന [[ഭീഷ്മർ]], അരുതേ എന്നപേക്ഷിക്കുന്ന [[അർജ്ജുനൻ]] (ചിത്രം: പനോരമ & സയൻസ് സെന്റർ-കുരുക്ഷേത്ര)]] {| class="wikitable" border="1" |- ! ഒൻപതാം ദിവസം ! കൗരവസേന ! പാണ്ഡവസേന |- | സർവ്വ സൈന്യാധിപൻ | [[ഭീഷ്മർ]] | [[ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ]] |} [[ഇരാവാൻ|ഇരവാൻറെ]] മരണത്തിനു കാരണമായ അലംബുഷനെ വധിക്കണമെന്നുള്ള ദൃഢനിശ്ചയത്തോടെയാണ് പാണ്ഡവർ യുദ്ധം തുടങ്ങിയത്. [[അഭിമന്യു|അഭിമന്യുവും]], [[ഘടോൽകചൻ|ഘടോത്ക്കചനും]] അലംബുഷനെതിരായി യുദ്ധം ചെയ്ത് അതിധീരമായി അവനെ നേരിട്ടുവെങ്കിലും മരണത്തിൽ നിന്നും അലംബുഷൻ രക്ഷപെട്ടോടി. അർജ്ജുനൻ ഭീഷ്മരോട് ശക്തമായി എതിർത്തു.രണ്ട് വട്ടം ഭീഷ്മരുടെ വില്ല് മുറിച്ച് കളഞ്ഞ അർജ്ജുനനെ ഭീഷ്മർ പ്രകീർത്തിച്ചു.ഏന്നാൽ വീണ്ടും പുതിയ വില്ല് കുലച്ച് യുദ്ധം ആരംഭിച്ച ഭീഷ്മർ പാണ്ഡവപക്ഷത്ത് കനത്ത നാശം വിതച്ചു. അർജുനനാകട്ടെ പിതാമഹനോടുള്ള സ്നേഹം നിമിത്തം അദ്ദേഹത്തെ വധിക്കനെന്നോണം യുദ്ധം ചെയ്തതുമില്ല.അർജുനൻ്റെ ആലസ്യം കണ്ട് ക്രുദ്ധനായ കൃഷ്ണൻ ഭീഷ്മരെ താൻതന്നെ വധിക്കുമെന്ന് നിശ്ചയിച്ച് രഥത്തിൽനിന്നിറങ്ങി ഭൂമിയിൽ കിടന്ന ഒരു രഥചക്രവുമെടുത്ത് ചുഴറ്റി ഭീഷ്മർക്ക് നേരെ കുതിച്ചു.ഭഗവാൻ്റെ കയ്യാൽ മരിച്ചാൽ ഉടനടി മോക്ഷം ലഭിക്കുമെന്ന് അറിയാമായിരുന്ന ഭീഷ്മർ തൻ്റെ ആയുധം താഴെ വച്ച് തേർതട്ടിൽനിന്ന് ഇറങ്ങി തൊഴുത് നിന്നു ഇതുകണ്ട് അർജ്ജുനൻ ഓടി വന്ന് കൃഷ്ണൻ്റെ കാൽക്കൽ കെട്ടിപ്പിടിച്ചുകിടന്ന് കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധത്തിൽ ഭഗവാൻ ആയുധം എടുക്കില്ല എന്ന ശപഥം അദ്ദേഹത്തെ ഓർമ്മിപ്പിച്ചു. ഇതോടെ സൂര്യാസ്തമയവും കഴിഞ്ഞു യുദ്ധം അവസാനിപ്പിച്ച് ഇരുകൂട്ടരും മടങ്ങി. ഒൻപതു ദിവസങ്ങൾ കഴിഞ്ഞിട്ടും വിജയം കൈവരിക്കാൻ സാധിക്കാതെ വിഷമിക്കുന്ന പാണ്ഡവരെ കൃഷ്ണൻ അന്നു രാത്രി ഭീഷ്മരുടെ കുടീരത്തിൽ കൊണ്ടുപോയി. അവരുടെ മനോഗതം മനസ്സിലാക്കിയ ഭീഷ്മർ ശിഖണ്ഡിയെ മുന്നിൽ നിർത്തി യുദ്ധംചെയ്യാൻ ഉപദേശിച്ചു. === പത്താം ദിവസം ([[ഭീഷ്മപർവ്വം]]) === [[File:The Death of Bhishma.jpg|170px|thumb|right|ഭീഷ്മർ ശരശയ്യയിൽ]] {| class="wikitable" border="1" |- ! പത്താം ദിവസം ! കൗരവസേന ! പാണ്ഡവസേന |- | സർവ്വ സൈന്യാധിപൻ | [[ഭീഷ്മർ]] | [[ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ]] |- | കൊല്ലപ്പെട്ട പ്രധാനികൾ (കൊന്നവർ) | ഭീഷ്മർ ശരശയ്യയിൽ (ശിഖണ്ഡി+അർജ്ജുനൻ) | -- |} പത്താം ദിവസം [[പാണ്ഡവർ]] ധൃഷ്ടദ്യുമ്നന്റെ സ്ഥാനത്ത് [[ശിഖണ്ഡി|ശിഖണ്ഡിയെ]] നിർത്തി യുദ്ധം ആരംഭിച്ചു. അതിധീരമായി ഏവരും യുദ്ധത്തിൽ ഏർപ്പെട്ടു. [[ദുര്യോധനൻ]] ഭീഷ്മർക്കു തുണയായി ദുശ്ശാസനനെ നിയോഗിച്ചിരുന്നു. അർജ്ജുനൻ ഭീഷ്മരോട് എതിരിട്ടപ്പോൾ ശിഖണ്ഡിയെ മുന്നിൽ നിർത്തി ബാണങ്ങൾ എയ്തു. ശിഖണ്ഡിയെ കണ്ടമാത്രയിൽ ഭീഷ്മർ അവനെതിരെ യുദ്ധം ചെയ്യാതെ അർജ്ജുനനു നേർക്ക് തിരിഞ്ഞു. അർജ്ജുനനും ശിഖണ്ഡിയും ഒരു പോലെതന്നെ ഭീഷ്മർക്കുനേരെ ബാണങ്ങൾ പൊഴിച്ചുകൊണ്ടിരുന്നു. ശിഖണ്ഡിയുടെ മുമ്പിൽ ഭീഷ്മരുടെ വീര്യം സ്തംഭിച്ചുപോയി. ഈ അവസരം പാഴാക്കാതെ അർജ്ജുനൻ ഭീഷ്മരുടെ ശരീരം മുഴുവനും അസ്ത്രങ്ങളാൽ എയ്തുനിറച്ചു. (അഷ്ടവസുക്കളിൽ ഇളയവനായ ദ്യോവിനെ ([[ഭീഷ്മർ]]) തിരിച്ചു ദേവലോകത്തേക്ക് കൂട്ടികൊണ്ടുപോകാൻ വസുക്കളേവരും അവിടെ സന്നിഹിതരായിരുന്നു). [[ശരശയ്യ|ശരശയ്യയിൽ]] വീണ ഭീഷ്മർ അടുത്തുനിന്ന ദുശ്ശാസനനോട് ഇനിയെങ്കിലും യുദ്ധം മതിയാക്കാൻ ഉപദേശിച്ചു. ==== ശരശയ്യ ==== [[File:Ramayan.jpg|170px|thumb|left|അസ്ത്രമെയ്ത് ഭീഷ്മരുടെ ശിരസ്സു നേരെയാക്കുന്ന അർജ്ജുനൻ (മാർബിൾശില്പം:സ്വാമിനാരായൺ ടെമ്പിൾ -[[ഗുജറാത്ത്|ഭുജ്, ഗുജറാത്ത്]])]] ഭീഷ്മരുടെ പതനത്തോടെ കൗരവപട പിന്തിരിഞ്ഞോടി. അന്നു യുദ്ധം മതിയാക്കി ഏവരും മടങ്ങി. പക്ഷേ പാണ്ഡവരും, കൗരവരും മാത്രം ഭീഷ്മർക്കു ചുറ്റും സങ്കടപ്പെട്ടു നിന്നു. ശക്തിയില്ലാതെ താഴേക്ക് തൂങ്ങിക്കിടന്ന ശിരസ്സു നേരെയാക്കാൻ ഭീഷ്മരുടെ ആഗ്രഹപ്രകാരം അർജ്ജുനൻ രണ്ട് അസ്ത്രങ്ങൾ എയ്തു താങ്ങുകൊടുത്തു. ഭീഷ്മർ വീണതോടെ കൗരവരുടെ വീര്യമെല്ലാം ഇല്ലാതായി. പാണ്ഡവർക്ക് സന്തോഷവും സങ്കടവും ഒരുപോലെ തോന്നി. താൻ ഉത്തരായനം തുടങ്ങുന്നവരെ മരിക്കാതെ ഇവിടെ കിടക്കും നിങ്ങൾക്ക് എല്ലാവരും കുടീരങ്ങളിലേക്ക് തിരിച്ചു പോകാമെന്നുള്ള ഭീഷ്മരുടെ നിർബന്ധത്താൽ ഏവരും രാത്രിതന്നെ മടങ്ങി. പിറ്റേന്ന് രാവിലെ കൗരവ-പാണ്ഡവ പുത്രന്മാർ പിതാമഹനെ കാണാൻ എത്തി. അദ്ദേഹത്തിനു ദാഹമുണ്ടെന്നറിയിച്ചപ്പോൾ അർജ്ജുനൻ ഭൂമിയിൽ നിന്നും ഗംഗാജലത്തിന്റെ സ്രോതസ്സ് അവിടെ ഉണ്ടാക്കിക്കൊടുത്തു. അതിനുശേഷം [[കർണ്ണൻ]] ഭീഷ്മരെ കാണാൻ എത്തി. കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധഭൂമിയിൽ ആദ്യമായി കർണ്ണൻ വരുന്നത് അന്നായിരുന്നു. ഭീഷ്മർ യുദ്ധത്തിൽ വീണതിനുശേഷമാണ് കർണ്ണൻ യുദ്ധം ചെയ്യാൻ തുടങ്ങിയത്. === പതിനൊന്നാം ദിവസം ([[ദ്രോണപർവ്വം]]) === [[File:Karna in Kurukshetra.jpg|170px|thumb|right|യുദ്ധം പതിനൊന്നാം ദിവസം: [[കർണ്ണൻ]] ആദ്യമായി യുദ്ധഭൂമിയിൽ എത്തുന്നത് ഇന്നാണ്. (ചിത്രകാരന്റെ ഭാവനയിൽ)]] {| class="wikitable" border="1" |- ! പതിനൊന്നാം ദിവസം ! കൗരവസേന ! പാണ്ഡവസേന |- | സർവ്വ സൈന്യാധിപൻ | ദ്രോണർ | ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ |} ഭീഷ്മരുടെ പതനത്തെത്തുടർന്ന് ദുര്യോധനൻ ആചാര്യനായ ദ്രോണരെ സർവ്വസേനാധിപതിയായി വാഴിക്കുന്നു. തുടർന്നുള്ള അഞ്ചു ദിവസങ്ങൾ ദ്രോണാചാര്യർ കൗരവസേനയ്ക്കു നേതൃത്വം നൽകി. മഹാഭാരതത്തിൽ പതിനൊന്നു മുതൽ പതിനഞ്ചുവരെയുള്ള യുദ്ധദിവസങ്ങൾ വർണ്ണിക്കുന്നത് ദ്രോണപർവ്വത്തിലാണ്. സർവ്വസേനാധിപനായി ദ്രോണരായതിനാൽ ഗ്രന്ഥകർത്താവ് ആ പേരു കൊടുത്തു.<ref name="ReferenceA">മഹാഭാരതം -- ഡോ.പി.എസ്. നായർ ISBN 81-85315-01-9 -- വിദ്യാരംഭം പബ്ലീഷേസ്, മുല്ലയ്ക്കൽ, ആലപ്പുഴ</ref> ദ്രോണപർവ്വത്തിൽ 170 അദ്ധ്യായങ്ങളും 10950 പദ്യങ്ങളും അടങ്ങിയിരിക്കുന്നു. പല പ്രമുഖരും മരിച്ചു വീഴുന്ന കഥാസന്ദർഭങ്ങളോടെ വളരെ വിശദമായിതന്നെ ഗ്രന്ഥകർത്താവ് ഈ ദിവസങ്ങൾ മഹാഭാരതത്തിൽ വർണ്ണിച്ചിരിക്കുന്നു. [[കർണ്ണൻ]] ആദ്യമായി യുദ്ധക്കളത്തിൽ എത്തുന്നത് ഈ ദിവസമാണ്. ആദ്യ പത്തുദിവസങ്ങൾ അദ്ദേഹം യുദ്ധത്തിൽ ഏർപ്പെട്ടില്ല. ധർമ്മപുത്രരെ ജീവനോടെ ബന്ധിക്കുവാൻ ദ്രോണർ പദ്ധതിയിട്ടു. ജീവനോടെ യുധിഷ്ഠിരനെ പിടിച്ചാൽ അതിലൂടെ പാണ്ഡവരെ ഭീഷണിപ്പെടുത്തി മറ്റുകാര്യങ്ങൾ സാധിക്കാമെന്നു മനസ്സിലാക്കിയാണ് ഇതിനു മുതിർന്നത്. ദ്രോണരും, കർണ്ണനും, ദുര്യോധനാദികളും ഒത്തുചേർന്ന് യുധിഷ്ഠിരനെതിരായി യുദ്ധം ആരംഭിച്ചു. ദ്രോണർ യുധിഷ്ഠിരന്റെ വില്ലുമുറിച്ച് അതിനു വഴിയൊരുക്കി. യുധിഷ്ഠിരൻ പിടിക്കപ്പെടുമെന്നഘട്ടത്തിൽ കൃഷ്ണാർജ്ജുനന്മാർ അവിടെ എത്തുകയും യുധിഷ്ഠിരനെ രക്ഷപെടുത്തുകയും ചെയ്തു. പാഞ്ചാല രാജകുമാരനായ ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ പലതവണ ദ്രോണാചാര്യരെ ആക്രമിച്ചു, പക്ഷേ പല സന്ദർഭത്തിലും പാഞ്ചാലകുമാരനു പിന്തിരിഞ്ഞോടേണ്ടിവന്നു. (ഗ്രന്ഥകർത്താവിന്റെ അഭിപ്രായത്തിൽ യുദ്ധസമയത്ത് ദ്രോണർക്ക് 85 വയസ്സുണ്ടായിരുന്നു). === പന്ത്രണ്ടാം ദിവസം ([[ദ്രോണപർവ്വം]]) === [[File:Bhagadatta fighting with Bhima.JPG|170px|thumb|right|യുദ്ധം പന്ത്രണ്ടാം ദിവസം: [[ഭഗദത്തൻ|ഭഗദത്തനോട്]] എതിരിടുന്ന [[ഭീമൻ]] ([[ബേലൂർ|ബേലൂരിലെ]] ശിലാശില്പം)]] {| class="wikitable" border="1" |- ! പന്ത്രണ്ടാം ദിവസം ! കൗരവസേന ! പാണ്ഡവസേന |- | സർവ്വ സൈന്യാധിപൻ | [[ദ്രോണർ]] | [[ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ]] |- | കൊല്ലപ്പെട്ട പ്രധാനികൾ<br />(കൊന്നവർ) | [[ഭഗദത്തൻ]], [[വൃക്ഷസേനൻ]] ([[അർജുനൻ]])<br />കർണ്ണപുത്രർ, ഭഗദത്തപുത്രൻ ([[നകുലൻ]]) | ദർശൻ ([[ഭഗദത്തൻ]]) |- | ഉപയോഗിച്ച വ്യൂഹങ്ങൾ | ദേവവ്യൂഹം<br />([[ദേവൻ|അമാനുഷാകൃതി]]) | ശൃംഗാരകവ്യൂഹം<br />([[കൊമ്പ്|വളഞ്ഞ കൊമ്പിന്റെ ആകൃതി]]) |} പന്ത്രണ്ടാം ദിവസവും ദ്രോണർ യുധിഷ്ഠിരനെ ജീവനോടെ ബന്ധിക്കുന്നതിനായി മഹാവ്യൂഹം (ദേവവ്യൂഹം) ചമച്ചു. ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ ശൃംഗാരകവ്യൂഹവും ചമച്ച് അതിശക്തമായി എതിർത്തു. ഭീമാർജ്ജുനന്മാരുടെ ആക്രമണത്തിൽ കൗരവപ്പട പിന്തിരിഞ്ഞോടി. കൗരവപ്പടയെ തിരിച്ചു യുദ്ധഭൂമിയിൽ നിർത്താനായി ദുര്യോധനൻ [[പ്രാഗ്ജ്യോതിഷ|പ്രാഗ്ജ്യോതിഷത്തിലെ]] രാജാവായിരുന്ന ഭഗദത്തനെ നിയോഗിച്ചു. കൃഷ്ണനാൽ കൊല്ലപ്പെട്ട നരകാസുരന്റെ പുത്രനായിരുന്നു [[ഭഗദത്തൻ]]. വാർദ്ധക്യം ഉണ്ടായിരുന്നെങ്കിലും ആനപ്പുറത്തേറിവന്ന ഭഗദത്തൻ പാണ്ഡവസേനയെ നയിച്ച ഭീമനോട് ഏറ്റുമുട്ടി.<ref>{{Cite web |url=http://www.thekurukshetragame.com/bhagadatta.html |title=ആർക്കൈവ് പകർപ്പ് |access-date=2011-09-17 |archive-date=2011-09-02 |archive-url=https://web.archive.org/web/20110902022523/http://www.thekurukshetragame.com/bhagadatta.html |url-status=dead }}</ref> ഭഗദത്തൻ വൈഷ്ണാവസ്ത്രം പ്രയോഗിച്ച് പാണ്ഡവസേനയെ അതിഭീകരമായി കൊന്നൊടുക്കി. മറ്റാർക്കും തടുക്കാനാവാഞ്ഞ വൈഷ്ണവാസ്ത്രത്തെ കൃഷ്ണൻ നിർവീര്യമാക്കി. ഭഗദത്തന്റെ കൊലയാനയായ [[സൂപ്രതീകം]] അളവറ്റ നാശം യുദ്ധഭൂമിയിൽ സൃഷ്ടിച്ചു.ഗ്രന്ഥകർത്താവ് ഉപമിച്ചിരിക്കുന്നത്.<ref>മഹാഭാരതം -- ഡോ.പി.എസ്.നായർ -- ISBN 81-85315-01-9 വിദ്യാരംഭം പ്രസിദ്ധീകരണം, ആലപ്പുഴ</ref> ഭഗദത്തന്റെ ആന ഭീമനെ എടുത്ത് മേല്പോട്ട് എറിഞ്ഞു; ഭീമൻ താഴേക്ക് പതിക്കുമ്പോൾ കൊമ്പിൽ കോർത്ത് കൊല്ലാനായി കൊമ്പുകൾ മുകളിലോട്ടാക്കി നിർത്തി. ആ സമയത്ത് അർജ്ജുനൻ അവിടെ എത്തുകയും, ഒരു അമ്പിനാൽ ആനയുടെ ശിരസ്സും, മേല്പോട്ടാക്കി നിർത്തിയിരുന്ന വാലും, ഭഗദത്തന്റെ ശിരസ്സും,വില്ലും മുറിച്ച് ഭീമനെ രക്ഷപെടുത്തി. [[ഭഗദത്തൻ|ഭഗദത്തന്റെ]] മരണം കൗരവസേനയ്ക്ക് വലിയ ആഘാതം ഏൽപ്പിച്ചു. ഭഗദത്തന്റെ മരണത്തെ തുടർന്ന്, അവന്റെ പുത്രനെ നകുലനും കർണ്ണപുത്രനായ വൃക്ഷസേനനെ അർജ്ജുനനും വധിച്ചു. ഇതുകണ്ട് പാണ്ഡവസേനയോട് ഏറ്റുമുട്ടിയ മറ്റു കർണ്ണപുത്രന്മാരും നകുലനാൽ കൊല്ലപ്പെട്ടു. മക്കളുടെ ദുരന്തവിവരം അറിഞ്ഞ കർണ്ണൻ കൂടുതൽ സമയം യുദ്ധക്കളത്തിൽ നിൽക്കാനാവാതെ മടങ്ങി. കൗരവസേനയ്ക്കു അതിഭീകരമായ പരാജയമായിരുന്നു പന്ത്രണ്ടാം ദിവസം. ദുഃഖിതനായ ദുര്യോധനൻ അന്ന് യുദ്ധം കഴിഞ്ഞ് ദ്രോണാചാര്യരേയും കർണ്ണനേയും ശകുനിയേയും, ജയദ്രഥനേയും തന്റെ കുടീരത്തിലേക്ക് വിളിച്ചു വരുത്തി. അടുത്തനാൾ എങ്ങനെ പാണ്ഡവസേനയെ തകർക്കാമെന്നുള്ള ചർച്ചകൾ ചെയ്തു. ദ്രോണാചാര്യർ ചക്രവ്യൂഹം ഒരുക്കുവാനും അതിലൂടെ അടുത്ത ദിവസം പാണ്ഡവസേനയെ വിദഗ്ദ്ധമായി എതിരിടാനും പദ്ധതികൾ ആസൂത്രണംചെയ്തു ഏവരും അന്നേക്ക് പിരിഞ്ഞു. === പതിമൂന്നാം ദിവസം ([[ദ്രോണപർവ്വം]]) === [[File:Abhimanyu Vadh.jpg|170px|thumb|right|ചക്രവ്യൂഹത്തിൽ അകപ്പെട്ട [[അഭിമന്യു|അഭിമന്യുവിനെ]] കൗരവർ ചേർന്ന് കൊലപ്പെടുത്തുന്നു (രവിവർമ്മചിത്രം)]] {| class="wikitable" border="1" |- ! പതിമൂന്നാം ദിവസം ! കൗരവസേന ! പാണ്ഡവസേന |- | സർവ്വ സൈന്യാധിപൻ | [[ദ്രോണർ]] | [[ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ]] |- | കൊല്ലപ്പെട്ട പ്രധാനികൾ<br />(കൊന്നവർ) | [[ലക്ഷണൻ]], അശ്മകൻ, ശല്യസഹോദരൻ,<br />ശല്യപുത്രൻ, മാത്രികവദൻ, ബൃഹൽബലൻ, <br />ശകുനിയുടെ സഹോദരർ, സുശർമ്മൻ ([[അർജ്ജുനൻ]]) | [[അഭിമന്യു]] ([[ഭരതൻ (ദുശ്ശാസനപുത്രൻ)|ഭരതൻ]], [[ജയദ്രഥൻ]])<br />സഹദേവ്-മഗധ ([[ദ്രോണർ]]) |- | ഉപയോഗിച്ച വ്യൂഹങ്ങൾ | [[ചക്രവ്യൂഹം]]<br />([[ചക്രം|കറങ്ങുന്ന ചക്രത്തിന്റെ ആകൃതി]])<ref>http://www.thehindu.com/todays-paper/tp-national/tp-karnataka/article1064463.ece</ref> | അർണ്ണവ്യൂഹം ([[സമുദ്രം|സമുദ്രാകൃതി]]) |} പതിമൂന്നാം നാൾ ത്രിഗർത്ത രാജാവായ [[സുശർമ്മൻ]] ദക്ഷിണ സമരമുഖത്തും [[ദ്രോണർ]] [[ചക്രവ്യൂഹം]] ചമച്ച് ഉത്തരഭാഗത്തും നിലയുറപ്പിച്ചു. ചക്രവ്യൂഹത്തിൽ ദ്രോണരെ കൂടാതെ [[അശ്വത്ഥാമാവ്]], [[കർണ്ണൻ]], [[ജയദ്രഥൻ]], [[ദുശ്ശാസനൻ]], ദുര്യോധനപുത്രനായ [[ലക്ഷണൻ]], [[ശല്യർ]] തുടങ്ങിയവർ നിലയുറപ്പിച്ചു. ത്രിഗർത്തനെ സഹായിക്കാൻ കംബോജ രാജാവ് സുദക്ഷിണനും, അലംബുഷനും തങ്ങളുടെ സേനാവ്യൂഹത്തോടെ അർജ്ജുനനോട് എതിർത്തു. അർജുനനെ വധിക്കും,അല്ലെങ്കിൽ അർജുനശരത്താൽ മരിക്കുമെന്ന് ശപഥം ചെയ്തിരുന്ന തൃഗർത്തസൈന്യത്തിലെ സംശപ്തകർ അർജുനനെതിരെ ചാവേറാക്രമണം നടത്തി അദ്ദേഹത്തെ കൂടുതൽ തെക്കോട്ട് കൊണ്ടുപോയി. അർജ്ജുനൻ മറ്റൊരു ദിക്കിലേക്ക് പോയിയെന്ന് അറിഞ്ഞപ്പോൾ [[ദ്രോണർ]] ചക്രവ്യൂഹം നിർമ്മിച്ച് ധർമ്മപുത്രരോടു ഏറ്റുമുട്ടി. ==== ചക്രവ്യൂഹം ==== [[File:Halebid2.JPG|170px|thumb|left|ചക്രവ്യൂഹം (ശിലാശില്പം: [[:en:Hoysaleswara Temple|ഹോസലേശ്വരക്ഷേത്രം]], [[:en:Halebidu|ഹലെബിഡു]], [[കർണ്ണാടകം]])]] സംശപ്തകരാൽ അർജ്ജുനനെ അടർക്കളത്തിൽ നിന്നകറ്റി നിർത്തി ചക്രവ്യൂഹം ചമച്ച് യുധിഷ്ഠിരനെ ബന്ധനസ്ഥനാക്കുവാനുള്ള മികച്ചയുദ്ധതന്ത്രമാണ് ദ്രോണർ ഇതുകൊണ്ടു ഉദ്ദേശിച്ചത്. ഒരു പക്ഷേ യുദ്ധം അവസാനിപ്പിക്കുവാനും പാണ്ഡവരെ വീണ്ടും മറ്റൊരു വനവാസത്തിനയക്കുവാനും പതിമൂന്നാം നാളിലെ ഈ യുദ്ധംകൊണ്ടു സാധിക്കുമായിരുന്നു. അതാണ് കൗരവപക്ഷം തലേനാൾ തീരുമാനിച്ചുറപ്പിച്ചത്. [[വ്യാസൻ]] [[മഹാഭാരതം|മഹാഭാരതത്തിൽ]] ചക്രവ്യൂഹം എന്നും, [[എഴുത്തച്ഛൻ]] തന്റെ കൃതിയിൽ പത്മവ്യൂഹം എന്നും പറയുന്നു. മുൻ‌കൂട്ടിയുള്ള പടയൊരുക്കങ്ങളും സേനാവിന്യാസങ്ങളും ഈ വ്യൂഹത്തിൽ പ്രത്യക്ഷത്തിലുണ്ടാവില്ല എന്നുള്ളതാണ് ഈ യുദ്ധവ്യൂഹത്തിനുള്ള പ്രധാന പ്രത്യേകത. കൂമ്പടയുവാൻ തുടങ്ങുന്ന ഒരു താമരയുടെ രൂപത്തിലാണു് സേനാവിന്യാസം എന്നതിനാലാവാം ചക്രവ്യൂഹം പത്മവ്യൂഹമായി എഴുത്തച്ഛൻ എഴുതിയത്. പ്രധാന ഗ്രന്ഥകർത്താവായ വ്യാസനു മുൻതൂക്കം നൽകുമ്പോൾ ചക്രവ്യൂഹം എന്നതാവും ചേരുക. ശത്രു ഉള്ളിലേക്ക് കടക്കുംതോറും വ്യൂഹത്തിലെ ഉള്ളിലേക്കുള്ള പ്രവേശനം ചെറുതായി വരുന്ന രീതിയിലാണ് ഇതിലെ പടനീക്കം. അകത്തും പുറത്തും നിൽക്കുന്ന പോരാളികൾ ഒരു ഭ്രമണപഥത്തിലെന്നവണ്ണം കറങ്ങികൊണ്ടിരിക്കുന്നു. മഹാരഥികൾ അവരവരുടെ യുദ്ധസ്ഥാനങ്ങൾ തുടർച്ചയായി ഇരുദിശകളിലും മാറിക്കൊണ്ടിരിക്കുന്ന ഈ സേനാവിന്യാസം തകർക്കുക വളരെ ബുദ്ധിമുട്ടേറിയതായിരുന്നുവെന്നു വ്യാസമഹാഭാരതത്തിൽ ഗ്രന്ഥകാരൻ എഴുതിയിരിക്കുന്നു. പതിനായിരക്കണക്കിനു പാണ്ഡവസേനകളെ ദ്രോണാചാര്യർ ചക്രവ്യൂഹം ചമച്ച് കൊന്നുതുടങ്ങി. ഇതുകണ്ടു ഭയവിഹ്വലനായ ധർമ്മപുത്രർ അഭിമന്യുവിനെ ചക്രവ്യൂഹം തകർക്കാൻ നിയോഗിച്ചു. അവനെ സഹായിക്കാൻ ഘടോൽകചനും എത്തി. അഭിമന്യു ധീരനായി ചക്രവ്യൂഹം ഭേദിച്ച് ഉള്ളിൽക്കയറി. ഭീമനും, യുധിഷ്ഠിരനും, നകുല-സഹദേവന്മാരും അഭിമന്യുവിനെ സഹായിക്കാൻ എത്തി. ചക്രവ്യൂഹത്തിന്റെ പുറത്തുനിൽക്കുന്ന യോദ്ധാക്കളെ ചെറുത്ത് നിർത്തുകയും അവരെ തോൽപ്പിച്ച് ഉള്ളിൽ കടക്കാൻ ശ്രമിക്കുകയുമായിരുന്നു ഇവരുടെ ലക്ഷ്യം. പക്ഷേ [[ജയദ്രഥൻ]] അവരെ എല്ലാവരെയും തടഞ്ഞു നിർത്തി അതിധീരമായി യുദ്ധം ചെയ്തു. (''അർജ്ജുനനെ ഒഴിച്ച് പാണ്ഡവരെ നാലുപേരെയും യുദ്ധത്തിൽ ഒരു പ്രാവശ്യം തടഞ്ഞു നിർത്താനുള്ള വരം [[ശിവൻ|ശിവനിൽ]] നിന്നും ജയദ്രഥൻ സമ്പാദിച്ചിരുന്നു''). ഘടോൽകചന്റെ ശക്തമായ ആക്രമണവും ജയദ്രഥന്റെ ചെറുത്തു നിൽപ്പിനു മുൻപിൽ ഒരു പ്രയോജനവും ചെയ്തില്ല. ചക്രവ്യൂഹത്തിനുള്ളിലകപ്പെട്ട അഭിമന്യുവിനു പുറത്തുകടക്കാൻ കഴിയാതെ വന്നു. അവനെ തനിച്ച് കൗരവസേന ചുറ്റുംനിന്നു ആക്രമിക്കാൻ ഇതുമൂലം സാധിച്ചു. ഒടുവിൽ അഭിമന്യു തനിച്ച് ഉള്ളിൽ നിന്നും കൗരവർക്കെതിരെ യുദ്ധം ചെയ്തു. അഭിമന്യുവിനോട് ഏറ്റുമുട്ടിയ ദുര്യോധനപുത്രനായ ലക്ഷണനെ അഭിമന്യു ഒരസ്ത്രത്താൽ തലമുറിച്ചു കൊന്നു. ഇതിനെത്തുടർന്ന് അവനോട് ഏറ്റുമുട്ടിയ ശകുനിയുടെ സഹോദരന്മാരെയും, ബൃഹദ്ബലനേയും അഭിമന്യു വധിച്ചു. ഈ സമയം കർണ്ണൻ ഒളിയമ്പെയ്ത് അഭിമന്യുവിന്റെ വില്ലിന്റെ ഞാൺ മുറിച്ചു <ref>യുദ്ധം അനുശാസിച്ച നിയമങ്ങൾ -- [12: ന്യായരഹിതമായ പോരാട്ടത്തിൽ ആരും ഏർപ്പെടരുത്]</ref>. ദ്രോണർ അവന്റെ കുതിരകളേയും കൊന്നുകളഞ്ഞു <ref>യുദ്ധം അനുശാസിച്ച നിയമങ്ങൾ -- [08: യുദ്ധത്തിൽ പങ്കെടുക്കാത്തവനെയൊ, മൃഗത്തെയൊ ആക്രമിക്കരുത്]</ref>. തേരാളിയായ സുമിത്രനെ ശല്യർ ഗദകൊണ്ട് അടിച്ചുകൊന്നു <ref name="ReferenceB">യുദ്ധം അനുശാസിച്ച നിയമങ്ങൾ -- [06: നിരായുധനെ ആക്രമിക്കരുത്]</ref>. തേരും തേരാളി ഇല്ലാതായപ്പോൾ നിലത്തുനിന്നു യുദ്ധം തുടർന്ന അഭിമന്യുവിന്റെ വാളും പരിചയും കർണ്ണനും ദ്രോണരും ചേർന്ന് ഒളിയമ്പെയ്ത് തെറിപ്പിച്ചുകളഞ്ഞു. നിരായുധനായ അഭിമന്യുവിനോടു ചെയ്യുന്ന ചതിപ്രയോഗം യുദ്ധനീതിയല്ലെന്ന് അറിയാമായിരുന്ന ദ്രോണർ പക്ഷെ പിൻവാങ്ങിയില്ല. <ref>യുദ്ധം അനുശാസിച്ച നിയമങ്ങൾ -- [04: ഒരാളുപോലും മറ്റുള്ളവരാൽ ചുറ്റപ്പെട്ട് ആക്രമിക്കപ്പെടരുത്]</ref>. നിരായുധനായ അഭിമന്യു തകർക്കപ്പെട്ട തേരിന്റെ ചക്രവുമായി ചുറ്റും നിന്നു ആക്രമിക്കുന്ന കൗരവസേനയോട് അതിധീരമായി പോരാടി. പക്ഷേ കൗരവ പ്രമുഖന്മാരെല്ലാവരും ചേർന്ന് ബാലനായ അഭിമന്യുവിനെ ചതിപ്രയോഗത്തിൽ കൊന്നു കളഞ്ഞു. അവസാന നിമിഷത്തിലും അവൻ തന്നെ ആക്രമിച്ച ദുശ്ശാസനന്റെ പുത്രനായ [[ഭരതൻ (ദുശ്ശാസനപുത്രൻ)|ഭരതനെ]] ഗദകൊണ്ട് തലയ്ക്കടിച്ചു സാരമായ പരിക്കേൽപ്പിച്ചു.ഏന്നാൽ ദുശ്ശാസനപുത്രൻ്റെ തന്നെ ഗദാപ്രഹരംമൂലം അഭിമന്യു വധിക്കപ്പെട്ടു.അവസാന സമയത്തും അവന്റെ പോരാട്ടത്തിൽ ഭയവിഹ്വലരായി ദുശ്ശാസനനും, ശല്യരും പിന്തിരിഞ്ഞോടി. അവസാന ശ്വാസംവരെയും തന്റെ പിതാവിനുവേണ്ടി ജീവിച്ച് ധീരപുത്രനായി അഭിമന്യു വീരസ്വർഗ്ഗം പൂകിയതായി ഗ്രന്ഥകാരൻ മഹാഭാരതത്തിൽ ദ്രോണപർവ്വത്തിൽ എഴുതിയിരിക്കുന്നു. ==== അർജ്ജുനശപഥം ==== [[അഭിമന്യു|അഭിമന്യുവിന്റെ]] മരണം പാണ്ഡവരെ വളരെയേറെ ദുഃഖത്തിലാഴ്ത്തി. യുധിഷ്ഠിരന്റെ നിർദ്ദേശത്തെ തുടർന്നായിരുന്നു ചക്രവ്യൂഹം അഭിമന്യു ഭേദിച്ച് അകത്തുകടന്നതും മരണപ്പെട്ടതും. ആ കാരണത്താൽ [[യുധിഷ്ഠിരൻ]] വളരെയധികം സങ്കടപ്പെട്ടു. അദ്ദേഹത്തിനു മുൻപിൽ [[വ്യാസൻ]] ആഗതനായി ഷോഡശരാജാക്കന്മാരുടെ കഥകൾ വിസ്തരിക്കുകയും തുടർന്ന് പല ഉപദേശങ്ങളും നൽകി അദ്ദേഹം സമാധാനിപ്പിച്ചു. മകന്റെ മരണ വാർത്തയറിഞ്ഞ അർജ്ജുനൻ മോഹാലസ്യപ്പെട്ടുവീണു. കൃഷ്ണൻ അർജ്ജുനനെ സമാധാനപ്പെടുത്തി. പക്ഷേ ദുഃഖാർത്തനായ അർജ്ജുനൻ തന്റെ പുത്രനെ കൊന്ന ജയദ്രഥന്റെ ശിരസ്സ് നാളെ സൂര്യാസ്തമയത്തിനു മുൻപ് എയ്തുവീഴ്ത്തുമെന്നും, അല്ലെങ്കിൽ ഗാണ്ഢീവത്തോടെ അഗ്നിയിൽ ചാടിമരിക്കുമെന്നും [[ശപഥം]] എടുത്തു. പുത്രദുഃഖത്താൽ സങ്കടപ്പെടുന്ന അർജ്ജുനനെ സമാധാനിപ്പിക്കാൻ കൃഷ്ണൻ അന്നു രാത്രിതന്നെ ദേവലോകത്ത് കൂട്ടിക്കൊണ്ടുപോയി വീരസ്വർഗ്ഗം പ്രാപിച്ച പുത്രനെ കാണിച്ചു കൊടുത്തു. അർജ്ജുനന്റെ ഉഗ്രശപഥം ഇതിനോടകം ചാരന്മാർ മുഖാന്തരം കൗരവർ അറിഞ്ഞുകഴിഞ്ഞിരുന്നു. എങ്ങനെയും ജയദ്രഥനെ രക്ഷിക്കണമെന്നു ഏവരും ചേർന്നു തീരുമാനം എടുത്തു. === പതിനാലാം ദിവസം ([[ദ്രോണപർവ്വം]]) === [[File:Arjuna Kills Jaydhratha.jpg|170px|thumb|right|അർജ്ജുന ശപഥവും, ജയദ്രഥ വധവും (എണ്ണ ഛായാചിത്രം)]] {| class="wikitable" border="1" |- ! പതിനാലാം ദിവസം ! കൗരവസേന ! പാണ്ഡവസേന |- | സർവ്വ സൈന്യാധിപൻ | [[ദ്രോണർ]] | [[ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ]] |- | കൊല്ലപ്പെട്ട പ്രധാനികൾ<br />(കൊന്നവർ) | [[ജയദ്രഥൻ]] ([[അർജ്ജുനൻ]])<br />[[ഭരതൻ (ദുശ്ശാസനപുത്രൻ)|ഭരതൻ]] ([[ഘടോൽകചൻ]])<br />[[വൃക്ഷസേനൻ]] ([[ഭീമൻ]])<br />[[അലംബുഷൻ]] ([[ഘടോൽകചൻ]])<br />[[ബാഹ്ലികൻ]] ([[ഭീമൻ]])<br />[[സോമദത്തൻ]] ([[സാത്യകി]])<br />[[ഭൂരിശ്രവസ്സ്]] ([[സാത്യകി]]) | [[ഘടോൽകചൻ]] ([[കർണ്ണൻ]]) |- | ഉപയോഗിച്ച വ്യൂഹങ്ങൾ | കമലവ്യൂഹം ([[താമര|വിരിഞ്ഞ താമരപൂവിന്റെ ആകൃതി]])<br />സൂചിവ്യൂഹം ([[സൂചി|സൂചിയുടെ ആകൃതി]])<br />ചക്രവ്യൂഹം ([[ചക്രം|കറങ്ങുന്ന ചക്രത്തിന്റെ ആകൃതി]]) | മാലവ്യൂഹം ([[പുഷ്പം|പുഷ്പചക്രാകൃതി]]) |} പതിനാലാം ദിവസം രാവിലെ കൃഷ്ണൻ അർജ്ജുനനേയും കൂട്ടി ഉത്തരയേയും, സുഭദ്രയേയും, പാഞ്ചാലിയേയും കണ്ട് അഭിമന്യുവിന്റെ മരണവിവരം അറിയിക്കാൻ അവർ താമസിച്ചിരുന്ന സ്യമന്തകതീർത്ഥക്കരയിലേക്ക് തിരിച്ചു. ദുഃഖവാർത്തയറിഞ്ഞ് [[ഉത്തര|ഉത്തരയും]], [[സുഭദ്ര|സുഭദ്രയും]] ബോധരഹിതരായി. എല്ലാവരേയും സമാശ്വസിപ്പിച്ചു കൃഷ്ണാർജ്ജുനന്മാർ തിരിച്ച് കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധഭൂമിയിൽ എത്തിച്ചേർന്നു. അർജ്ജുനശപഥത്തിൽ സംഭീതനായ ജയദ്രഥനെ സംരക്ഷിക്കേണ്ടത് [[കൗരവർ|ദുര്യോധനാദികളുടെ]] ചുമതലയായിരുന്നു. ഒരേയൊരു സഹോദരിയായ [[ദുശ്ശള|ദുശ്ശളയുടെ]] ഭർത്താവ് സിന്ധുരാജാവായ [[ജയദ്രഥൻ|ജയദ്രഥനെ]] രക്ഷിക്കുവാനായി കൗരവർ കമലവ്യൂഹവും അതിനുള്ളിൽ സൂചിവ്യൂഹവും ചമച്ച് (ഇരട്ടവ്യൂഹങ്ങൾ) ജയദ്രഥനെ അതിനുള്ളിൽ നിർത്തി. ജയദ്രഥനു ചുറ്റും ശല്യരും, കർണ്ണനും, അശ്വത്ഥാമാവും, കൃപാചാര്യരും കാവൽ നിന്നു. അതിനു മുൻപിലായി ഭൂരിശ്രവസ്സും, വൃക്ഷസേനനും സൂചിവ്യൂഹത്തിന്റെ പ്രവേശനഭാഗത്ത് കൃതവർമ്മാവും ജയദ്രഥനെ രക്ഷിക്കാൻ നിലയുറപ്പിച്ചു. അതിനു പുറത്ത് കമലവ്യൂഹം ചമച്ച് ദുര്യോധനനും, ദുശ്ശാസനനും ആരെയും ഉള്ളിൽ കടക്കാതിരിക്കാൻ അതിശക്തമായി കാവൽ നിന്നു. ഏറ്റവും പുറത്ത് ദ്രോണാചാര്യരും നിലയുറപ്പിച്ചു. ജയദ്രഥനെ ഇന്ന് സൂര്യാസ്തമയം വരെ രക്ഷിക്കുമ്പോൾ അർജ്ജുനൻ സ്വയം മരിച്ചു കൊള്ളുമെന്നുള്ള അർജ്ജുനശപഥം അവരെ കൂടുതൽ രക്ഷോമുഖന്മാരായി പ്രവർത്തിക്കുവാൻ കാരണമാക്കി. ==== ജയദ്രഥവധം ==== [[File:Death of Jayadratha.jpg|170px|thumb|left|ചിത്രം: ജയദ്രഥവധം]] ധർമ്മപുത്രർക്കു കൂട്ടായി സാത്യകിയെ നിർത്തിയാണ് നാലു അനുജന്മാരും യുദ്ധത്തിനു പുറപ്പെട്ടത്. അർജ്ജുനന്റെ ഇന്നത്തെ ലക്ഷ്യം ജയദ്രഥവധം മാത്രമായിരുന്നു. ദിവ്യാസ്ത്രങ്ങൾ മാറിമാറി പ്രയോഗിച്ച് അർജ്ജുനൻ കൗരവസൈന്യത്തെ മുടിച്ചു.യുദ്ധഭൂമിയിൽ മുഴുവനും തിരഞ്ഞിട്ടും ജയദ്രഥനെ കണ്ടെത്താൻ പാർത്ഥനായില്ല. അവസാനം ജയദ്രഥൻ പത്മവ്യൂഹത്തിനുള്ളിലാണെന്നു മനസ്സിലാക്കി, ഭീമനും അർജ്ജുനനും ചേർന്ന് പത്മവ്യൂഹം തകർത്തു അകത്തുകടക്കാൻ ശ്രമിച്ചു. ധർമ്മപുത്രരുടെ നിർദ്ദേശത്തെത്തുടന്ന് സാത്യകിയും യുദ്ധക്കളത്തിൽ അർജ്ജുനനെ സഹായിക്കാൻ ഇതിനോടകം എത്തിച്ചേർന്നു. ദ്രോണരും, ദുര്യോധനനും, ദുശ്ശാസനനും ചേർന്ന് ഇവരെ അതിശക്തമായി എതിർത്തു. ദ്രോണരൊഴികെ ഏവരും പരാജിതനായി അവിടെ നിന്നും മാറിക്കളഞ്ഞു. അവസാനം പത്മവ്യൂഹം തകർത്ത് ദ്രോണരേയും തോൽപ്പിച്ചവിടെനിന്നും അകറ്റാൻ പാർത്ഥനായി. അതിനെത്തുടർന്ന് പാർത്ഥനോട് സൂചിവ്യൂഹം ചമച്ചു എതിർത്തുനിന്ന കൃതവർമ്മാവ് ഗത്യന്തരമില്ലാതെ ഓടിക്കളഞ്ഞു. പിന്നീട് ഇവരെ എതിർത്ത ഭൂരിശ്രവസ്സിനേയും വൃക്ഷസേനനേയും സാത്യകിയും ഭീമനും ചേർന്നു കൊന്നു. പുറത്തു നടക്കുന്ന ശബ്ദബഹുലമായ യുദ്ധകാഹളത്തിൽ ഭയാകുലനായ ജയദ്രഥനെ കർണ്ണൻ സമാശ്വസിപ്പിച്ചുകൊണ്ടിരുന്നു. അർജുനനെ തോൽപ്പിക്കുവനായി പോരിനുവന്ന കർണ്ണനെയും പാർത്ഥൻ പരാജയപ്പെടുത്തി. എങ്ങനെയും ജയദ്രഥനെ രക്ഷിക്കണമെന്നു തീരുമാനിച്ച് യുദ്ധത്തിൽ നിന്നും ഓടിമാറിയവർ വീണ്ടും ധൈര്യം വീണ്ടെടുത്ത് തിരിച്ച് അവിടെതന്നെ എത്തിച്ചേർന്നു. ഈ സമയം കൃഷ്ണൻ തന്റെ സുദർശന ചക്രത്താൽ സൂര്യബിംബത്തെ മറയ്ക്കുകയും സൂര്യാസ്തമയമായി എന്നു തെറ്റിധരിച്ച് ഏവരും യുദ്ധം മതിയാക്കി. കൗരവർ അർജ്ജുനന്റെ ആത്മാഹുതി കാണുവാൻ കൂട്ടത്തോടെ ഒത്തുകൂടി. അവസാനം ജയദ്രഥനും പുറത്തുവന്നു എന്നു മനസ്സിലാക്കിയപ്പോൾ കൃഷ്ണൻ സൂര്യന്റെ മറമാറ്റി സുദർശനത്തെ തിരിച്ചെടുത്തു. സമയം ഒട്ടുപാഴാക്കാതെ അർജ്ജുനനോട് അമ്പ് എയ്ത് ജയദ്രഥനെ നിഗ്രഹിക്കാൻ നിർദ്ദേശിച്ചു. ജയദ്രഥന്റെ നിർജ്ജീവമായ തല ആരു നിലത്തിടുന്നൊവൊ അവന്റെ ശിരസ്സു പൊട്ടിപോകാനുള്ള വരം ജയദ്രഥന്റെ അച്ഛൻ വൃദ്ധക്ഷത്രൻ ഭഗവാൻ ശിവനിൽ നിന്നും സമ്പാദിച്ചിരുന്നു. അതിനാൽ ഒന്നിനു പുറകെ ഒന്നായി അമ്പെയ്ത് ജയദ്രഥന്റെ ശിരസ്സ് സിന്ധുരാജ്യംവരെ എത്തിച്ചു. സന്ധ്യാവന്ദനത്തിനായി പുറത്തേക്കിറങ്ങിയ വൃദ്ധക്ഷത്രന്റെ മടിത്തട്ടിലേക്കാണ് തലവന്നു വീണത്. പെട്ടെന്നു മടിയിൽ തലവീണപ്പോൾ പേടിച്ച് തട്ടിത്താഴെയിടുകയും കൂട്ടത്തിൽ ആ വൃദ്ധപിതാവിന്റെ ശിരസ്സും തകർന്നുപോയി. ജയദ്രഥവധത്തിനുശേഷം വീണ്ടും യുദ്ധംതുടർന്നു അർജ്ജുനനും കൃപരുമായി യുദ്ധംചെയ്തെങ്കിലും കൃപർ അവശനായി മടങ്ങി. ==== രാത്രിയുദ്ധം ==== [[File:Karna kills Ghatotkacha.jpg|170px|thumb|left|ചിത്രം: രാത്രിയുദ്ധത്തിൽ കർണ്ണൻ ഘടോൽകചനെ കൊല്ലുന്നു]] പകൽ നടന്ന യുദ്ധത്തിൽ ഉണ്ടായ കൗരവപ്പടയുടെ പരാജയം ദുര്യോധനനെ വളരെയധികം ദുഃഖത്തിലാഴ്ത്തി. ദുര്യോധനൻ ദ്രോണരുടെ കുടീരത്തിൽ വന്ന് അന്നു പകലു സംഭവിച്ച പരാജയകാരണങ്ങൾ ചർച്ച ചെയ്തു, കൂട്ടത്തിൽ ദ്രോണരോട് കയർത്തു സംസാരിക്കുകയും ചെയ്തു. കോപാകുലനായ ദ്രോണർ രാത്രിയുദ്ധം ചെയ്യാൻ തയ്യാറായി യുദ്ധക്കളത്തിലെത്തി ശംഖുനാദവും പടഹധ്വനിയും മുഴക്കി. ദ്രോണാചാര്യരുടെ ശംഖുവിളികേട്ട് പാണ്ഡവസേനയും യുദ്ധത്തിനായി എത്തിച്ചേർന്നു. കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധത്തിലെ ആദ്യ രാത്രിയുദ്ധമായിരുന്നു ഇത്. രാത്രീഞ്ചരനായ ഘടോൽകചനു വളരെ ശക്തമായി ആക്രമണം നടത്തുവാൻ രാത്രിയുദ്ധം സഹായിച്ചു. അവന്റെ മുൻപിൽ വന്നുപെട്ട എല്ലാത്തിനേയും കാലപുരിക്കയച്ചുകൊണ്ട് അതിധീരമായി കൗരവപ്പടയോട് ഏറ്റുമുട്ടി. [[ഇരാവാൻ|ഇരവാന്റെ]] മരണത്തിനു കാരണക്കാരനായ [[അലംബുഷൻ|അലംബുഷനെ]] ഈ രാത്രിയിലാണ് [[ഘടോൽകചൻ]] കൊല്ലുന്നത്. ദ്രോണരും, കൃതവർമ്മാവും, ശല്യരും, കൃപരും, ദുര്യോധനാദികളും എന്നുവേണ്ട കൗരവസേനയിലെ ഏവരും രാത്രിയിലെ നിഴലിൽ എവിടെയൊക്കൊയൊ പ്രണരക്ഷാർത്ഥം ഓടിഒളിച്ചു. കർണ്ണനു തന്റെ സാരഥിയേയും, രഥവും, കുതിരകളേയും നഷ്ടമായി. ഘടോൽകചനാൽ കർണ്ണൻ വധിക്കപ്പെടുമെന്നുള്ള ഘട്ടത്തിൽ [[ദേവേന്ദ്രൻ]] കൊടുത്ത ദിവ്യവേൽ അവനു നേരെ പ്രയോഗിച്ചു. (അർജ്ജുനനു വേണ്ടി സൂക്ഷിച്ചു വെച്ചിരുന്ന വേലാണ് ഘടോൽകചന്റെ ജീവനെടുത്തത്). [[ശന്തനു|ശന്തനുവിന്റെ]] ജ്യേഷ്ഠനായ [[ബഹ്ലികൻ|ബാഹ്ലികനും]] കൗരവസേനയിൽ പങ്കെടുത്തിരുന്നു. വാഹലികം (ഇപ്പോൾ കാശ്മീർ) എന്ന രാജ്യത്തിലെ രാജാവായിരുന്നു അദ്ദേഹം. അദ്ദേഹവും അദ്ദേഹത്തിന്റെ പുത്രൻ സോമദത്തനും, സോമദത്തന്റെ പുത്രൻ ഭൂരിശ്രവസ്സും, ഭൂരിശ്രവസ്സിന്റെ പുത്രന്മാരും കൗരവസേനയിൽ ഉൾപ്പെട്ടിരുന്നു. കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധത്തിൽ പങ്കെടുത്ത ഏറ്റവും പ്രായം കൂടിയ വ്യക്തിയായിരുന്നു ബാൽഹികൻ (ഭീഷ്മരുടെ വല്യച്ഛൻ). ബാഹ്ലികനെ രാത്രിയുദ്ധത്തിൽ ഭീമൻ ഗദ കൊണ്ട് എറിഞ്ഞ് കൊന്നു. (ഭീമന്റെ പിതാവ്, പാണ്ഡുവിന്റെ പിതാവ്, വിചിത്രവീരന്റെ പിതാവ്, ശന്തനുവിന്റെ വല്യച്ഛനാണ് [[ബാൽഹികൻ]]). സോമദത്തനേയും, ഭൂരിശ്രവസ്സിനേയും, അവന്റെ പുത്രന്മാരെയും സാത്യകിയും കൊന്നു. ഈ യുദ്ധത്തിൽ രണ്ടുസേനകളിലും നിരവധി നാശനഷ്ടങ്ങളാണ് ഉണ്ടായത്. രാത്രിയുദ്ധം അവസാനിപ്പിച്ച് തിരിച്ചു മടങ്ങിയെത്തിയ പാണ്ഡവർ കൃഷ്ണന്റെ നിർദ്ദേശത്താൽ ദ്രോണരെ വധിക്കാൻ പദ്ധതികൾ തയാറാക്കിത്തുടങ്ങി. === പതിനഞ്ചാം ദിവസം ([[ദ്രോണപർവ്വം]]) === [[File:Kripa and shikhandi.jpg|170px|thumb|right|ചിത്രം: യുദ്ധത്തിലേർപ്പെട്ടിരിക്കുന്ന കൃപാചാര്യരും ശിഖണ്ഡിയും]] {| class="wikitable" border="1" |- ! പതിനഞ്ചാം ദിവസം ! കൗരവസേന ! പാണ്ഡവസേന |- | സർവ്വ സൈന്യാധിപൻ | [[ദ്രോണർ]] | [[ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ]] |- | കൊല്ലപ്പെട്ട പ്രധാനികൾ (കൊന്നവർ) | [[ദ്രോണർ]] ([[ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ]]) | -- |} പാണ്ഡവരേയും സൈന്യത്തേയും മുഴുവനായി നശിപ്പിക്കാനുള്ള തയ്യാറെടുപ്പോടെയാണ് ദ്രോണർ പതിനഞ്ചാം ദിവസം യുദ്ധഭൂമിയിൽ എത്തിയത്. ധർമ്മാധർമ്മങ്ങളെ മറന്ന് പൈശാചികമായ നരവേട്ടയാണ് ആചാര്യൻ ചെയ്തുകൊണ്ടിരുന്നത്. ആർക്കുവേണ്ടിയാണെന്നൊ, എന്തിനുവേണ്ടിയാണെന്നൊ മറന്നുള്ള ദ്രോണാചാര്യരുടെ യുദ്ധംകണ്ട് വിശ്വാമിത്രൻ, അത്രി, വസിഷ്ഠൻ, അംഗിരസ്സ് എന്നിമഹർഷിമാർ അവിടേക്ക് എഴുന്നള്ളി ദ്രോണരെ ക്രൂരപ്രവൃത്തികളിൽ നിന്നും പിന്തിരിയാൻ ഉപദേശിച്ചു. പക്ഷേ തനിക്കു സ്വാതന്ത്ര്യം ഇല്ല എന്നു മറുപടി പറഞ്ഞ് ബ്രാഹ്മണനായ അദ്ദേഹം ഹിംസാത്മകമായ ക്ഷത്രിയധർമ്മം തുടർന്നു. ശത്രുസേനയെ ഒരസ്ത്രത്താൽതന്നെ ഉന്മൂലനാശം വരുത്തുവാനായി ആഗ്നേയാസ്ത്രം പ്രയോഗിക്കാൻ ഭാവിക്കുന്നതുകണ്ട് ഭഗവാൻ കൃഷ്ണൻ സുദർശനം കയ്യിലെടുത്തു. ഈ സമയം യുധിഷ്ഠിരൻ ഇങ്ങനെ വിളിച്ചു പറഞ്ഞു. '''[[അശ്വത്ഥാമാവ്|ഗുരോ! അശ്വത്ഥാമാവ് കഴുത്തറുത്ത് കൊല്ലപ്പെട്ടിരിക്കുന്നു]].''' ഇതു കേട്ട് ദ്രോണർ രഥത്തിൽ സതംഭിച്ചിരുന്നുപോയി. ധർമ്മപുത്രർ ഒരിക്കലും കളവുപറയില്ല എന്നു നന്നായി അറിയാമായിരുന്ന ദ്രോണർ സങ്കടത്തോടെ താന്തശരീരനായി നിൽക്കുമ്പോൾ പ്രതികാരബുദ്ധിയോടെ [[ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ]] വാളുമായി പാഞ്ഞടുത്തു. പക്ഷേ ദ്രോണർ അവനെ അമ്പെയ്തു ദൂരെ പായിച്ചു. ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ ഇരുപത്തിഒന്നു തവണ ദ്രോണരെ വെട്ടുവാനായി പാഞ്ഞടുത്തെങ്കിലും ദ്രോണാർ അപ്പോഴൊക്കെ അവനെ തിരിച്ചു ഓടിച്ചു. ഈ സമയം ഭീമൻ വിളിച്ചു പറഞ്ഞു. ഗുരുനാഥാ! അശ്വത്ഥാമാവ് മരിച്ചു കിടക്കുമ്പോൾ അങ്ങ് വീണ്ടും നരവേട്ടയാടി ആനന്ദിക്കുവാണോ? ഇതുകേട്ട് ദുഃഖാർത്ഥനായ ആചാര്യൻ തന്റെ അമ്പും വില്ലും ആവനാഴിയും എല്ലാം വലിച്ചെറിഞ്ഞ് ചിന്താധീനനായി തേർതട്ടിലിരുന്നു. ആ സമയം ഒട്ടും കളയാതെ ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ മിന്നൽപ്പിണർ വേഗത്തിൽ ഓടിയടുത്തു, തന്റെ വാളിനാൽ ദ്രോണരുടെ തലയറുത്തു താഴെയിട്ടു.<ref name="ReferenceB"/> എല്ലാം ഒരു നിമിഷം കൊണ്ടു കഴിഞ്ഞു. യുദ്ധനിയമം അനുശാസിക്കാത്ത പ്രവൃത്തികണ്ട് സാത്യകി ധൃഷ്ടദ്യുമ്നനോട് പരുഷമായി എതിർത്തു സംസാരിച്ചെങ്കിലും ഭീമൻ ഇടപെട്ടു സാത്യകിയെ സമാധാനപ്പെടുത്തി. പിതാവ് മരിച്ചതറിഞ്ഞ് [[അശ്വത്ഥാമാവ്]] അവിടെ ഓടിയെത്തി. വന്നപാടേ ഒന്നുമാലോചിക്കാതെ സംഹാരരുദ്രനായി പ്രത്യസ്ത്രമില്ലാത്ത ഘോരമായ നാരായണാസ്ത്രം പ്രയോഗിച്ചു.സ്ത്രീകളിലും,ഗോക്കളിലും, നാരായണാസ്ത്രത്തിലും താൻ അസ്ത്രം പ്രയോഗിക്കില്ലെന്ന് പ്രഖ്യാപിച്ച പാർത്ഥൻ കൃഷ്ണനോടൊപ്പം ജ്വലിച്ചുവരുന്ന അസ്ത്രത്തെ ഒട്ടും ഭയപ്പെടാതെ വന്ദിച്ചു നമസ്കരിക്കാൻ എല്ലാവരോടും വിളിച്ചു പറഞ്ഞു.അന്തരീക്ഷത്തിൽ ചെന്ന് വലിയ ചക്രായുധം സൃഷ്ടിച്ച ഈ ദിവ്യാസ്‌ത്രത്തിൽ നിന്നും ആയിരമായിരം ദിവ്യായുധങ്ങൾ പാണ്ഡവർക്ക് മേൽ പൊഴിഞ്ഞുകൊണ്ടിരുന്നു.എന്നാൽ എല്ലാവരും ആയുധം വച്ച് പ്രണമിച്ചതോടെ അവരെവിട്ട് അങ്ങനെ ചെയ്യാതെ അതിനോട് എതിർത്തുനിന്ന ഭീമൻ്റെ നേരെതിരിഞ്ഞ് അസ്ത്രം പഴയതിലും വീര്യത്തോടെ ആയുധങ്ങൾ വർഷിച്ചു. ഉപദേശിച്ചു നിൽക്കാൻ സമയമില്ല എന്നു മനസ്സിലാക്കി അർജ്ജുനൻ വരുണാസ്ത്രം കൊണ്ടും കൃഷ്ണൻ നേരിട്ടും ഭീമനെ ബലമായി കെട്ടിപ്പിടിച്ചു നിലത്തു നമസ്കരിപ്പിക്കുകയും, അസ്ത്രം ശാന്തമാവുകയും ചെയ്തു.നാരായണാസ്ത്രം ഫലം കാണാതെ വന്നപ്പോൾ അശ്വത്ഥാമാവ് ആഗ്നേയാസ്ത്രം പ്രയോഗിച്ചു. പാണ്ഡവരുടെ ഒരു അക്ഷൗഹിണി സൈന്യത്തെ മുഴുവൻ നശിപ്പിച്ച ആഗ്നേയത്തെ അർജ്ജുനൻ വരുണാസ്ത്രം അയച്ച് തടുത്തു. കൂടുതൽ അവിടെ നിൽക്കാൻ ആഗ്രഹിക്കാതെ അശ്വത്ഥാമാവ് ഒരു ഭ്രാന്തനെപ്പോലെ പടക്കളത്തിൽ നിന്നും ഓടിമറഞ്ഞു. സൂര്യൻ അസ്തമിച്ചതോടെ യുദ്ധം മതിയാക്കി ഏവരും പടകുടിരങ്ങളിലേക്ക് മടങ്ങി. === പതിനാറാം ദിവസം ([[കർണ്ണപർവ്വം]]) === [[File:Arjuna and His Charioteer Krishna Confront Karna.jpg|170px|thumb|right|ചിത്രം: കർണ്ണനും അർജ്ജുനനും യുദ്ധഭൂമിയിൽ കണ്ടുമുട്ടുമ്പോൾ]] {| class="wikitable" border="1" |- ! പതിനാറാം ദിവസം ! കൗരവസേന ! പാണ്ഡവസേന |- | സർവ്വ സൈന്യാധിപൻ | [[കർണ്ണൻ]] | [[ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ]] |- | കൊല്ലപ്പെട്ട പ്രധാനികൾ<br />(കൊന്നവർ) | ചിത്രസേനൻ ([[ശ്രുതകർമ്മാവ് ]])<br />ചിത്രൻ ([[പ്രതിവിന്ധ്യൻ]])<br />ത്രിഗർത്തസേന ([[അർജ്ജുനൻ]])<br />പ്രൗണ്ഡകൻ ([[നകുലൻ]]) | കേകേയ സേന (കർണ്ണൻ)<br /> |- | ഉപയോഗിച്ച വ്യൂഹങ്ങൾ | മകരവ്യൂഹം ([[ചീങ്കണ്ണി|മുതലയുടെ ആകൃതി]]) | അർദ്ധചന്ദ്രവ്യൂഹം ([[ചന്ദ്രൻ|ചന്ദ്രക്കലയുടെ ആകൃതി]]) |} ദ്രോണരുടെ മരണത്തെത്തുടർന്ന് പതിനാറാം ദിവസം രാവിലെ സൂര്യോദയത്തെ തുടർന്ന് [[ദുര്യോധനൻ]] സൂര്യപുത്രനെ സർവ്വസേനാധിപതിയായി കുംഭാഭിഷേകം ചെയ്തു. തുടർന്നുള്ള രണ്ടു ദിവസങ്ങൾ കർണ്ണനായിരുന്നു കൗരവസേനയ്ക്കു നേതൃത്വം നൽകിയത്. മഹാഭാരതത്തിൽ പതിനാറും പതിനേഴും യുദ്ധദിവസങ്ങൾ വർണ്ണിക്കുന്നത് കർണ്ണപർവ്വത്തിലാണ്. സർവ്വസേനാധിപനായി കർണ്ണനായതിനാൽ ഗ്രന്ഥകർത്താവ് കർണ്ണപർവ്വം എന്നു പേരു കൊടുത്തു.<ref name="ReferenceA"/> കർണ്ണപർവ്വത്തിൽ 69 അദ്ധ്യായങ്ങളും 4900 പദ്യങ്ങളും അടങ്ങിയിരിക്കുന്നു. സ്ഥാനാഭിഷേകത്തെ തുടർന്ന് ഏവരും വെടിപടഹാദികളോടെ കുരുക്ഷേത്രഭൂമിയിലേക്ക് തിരിച്ചു. മകരവ്യൂഹം ചമച്ച് കർണ്ണൻ തയ്യാറായപ്പോൾ അർദ്ധചന്ദ്ര വ്യൂഹം ചമച്ച് പാണ്ഡവസേനയും എതിർചേരിയിൽ അണിയുറപ്പിച്ചു. കർണ്ണൻ സേനാധിപതിയായിട്ടും കൗരവസേനയ്ക്കു വലിയപ്രയോജനം ഒന്നും വന്നില്ല. നകുലനും, സഹദേവനും ചേർന്ന് വംഗസേനയേയും, ഗാന്ധാരസേനയേയും തകർത്തു. തുടർന്ന് വംഗരാജാവായ പ്രൗണ്ഡകനെ നകുലനും, ത്രിഗർത്തസേനയെ അർജ്ജുനനും ഇല്ലാതാക്കി. സഹദേവൻ ശകുനിയെ തോല്പിച്ച് കൊല്ലാനായി വാളോങ്ങിയപ്പോൾ കരഞ്ഞുകൊണ്ട് അവൻ ഓടിമാറി കർണ്ണരഥത്തിലേറി രക്ഷപ്പെട്ടു. യുധിഷ്ഠിരനും ദുര്യോധനനുമായുണ്ടായ ദ്വന്ദ്വയുദ്ധത്തിൽ ദുര്യോധനൻ പരാജിതനായി. ഭീമന്റെ ശപഥം നിറവേറ്റാനായി ധർമ്മപുത്രർ ദുര്യോധനനെ വെറുതെവിട്ടു. ==== കർണ്ണശാപം ==== ദുര്യോധനന്റെ സങ്കടവും പരിഭവവും കലർന്നവാക്കുകൾ കേട്ട് കർണ്ണൻ തന്റെ ശാപകഥ അവനോട് പറയുന്നു. ദ്രോണാചാര്യരുടെ കീഴിൽ ആയുധവിദ്യ പഠിക്കുന്നകാലത്ത് തനിക്ക് ബ്രഹ്മാസ്ത്രവിദ്യ ഉപദേശിച്ചുതരണം എന്നപേക്ഷിച്ചെങ്കിലും ഒരു സൂതപുത്രനു പറഞ്ഞു കൊടുക്കില്ലെന്നു അദ്ദേഹം തീർത്തു പറഞ്ഞു. പഠിക്കാനുള്ള ആഗ്രഹത്താൽ ബ്രാഹ്മണബാലനായി വേഷം മാറി പരശുരാമന്റെ ശിഷ്യനായി. അദ്ദേഹം ക്ഷത്രിയ വിരോധിയായിരുന്നതിനാലാണ് ബ്രാഹ്മണവേഷത്തിൽ വേഷംമാറി ചെന്നത്. പരശുരാമനിൽ നിന്നും പലദിവ്യാസ്ത്രപ്രയോഗവിദ്യകളും സ്വായത്തമാക്കി. ഒരിക്കൽ പരശുരാമൻ ക്ഷീണിതനായി കർണ്ണന്റെ മടിയിൽ തലവെച്ചു കിടക്കുമ്പോൾ രക്തദാഹിയായ ഒരു വണ്ടുവന്ന് അവന്റെ തുടയിൽ കുത്തിതുരക്കാൻ തുടങ്ങി. കാലനക്കിയാൽ ഗുരുനാഥനു നിദ്രാഭംഗം വരുമെന്നു കരുതി അനക്കാതെ വേദന സഹിച്ചിരുന്നു. ഗുരുനാഥൻ ഉണർന്നു നോക്കുമ്പോൾ ചോരയിൽ മുങ്ങിയിരുന്ന കർണ്ണനെ കണ്ടു. ക്ഷത്രിയനല്ലാതെ ഈ വേദന ക്ഷമയോടെ സഹിക്കുവാൻ ഒരു ബ്രാഹ്മണനു സാദ്ധ്യമല്ലെന്നു ദൃഢമായി ഉറച്ചുകൊണ്ട് പരശുരാമൻ കോപിഷ്ഠനായി. സത്യം പറഞ്ഞപ്പോൾ അദ്ദേഹം കർണ്ണനെ ശപിച്ചു. <br /> '''യുദ്ധം മുറുകിവരുമ്പോൾ നിനക്ക് യുക്തിതോന്നാതെ പോകട്ടെ !!''' <br /> കർണ്ണൻ തുടർന്നു; അർജ്ജുനനു അവന്റെ പിതാവായ ദേവേന്ദ്രൻ നൽകിയ മണിമയമായ കിരീടവും, വരുണൻ കൊടുത്ത ഗാണ്ഡീവവും, ഒടുങ്ങാത്ത ആവനാഴിയും, ഭഗവാൻ ശിവനിൽനിന്നു ലഭിച്ച പാശുപതവും എല്ലാത്തിനും പുറമെ കൃഷ്ണൻ സാരഥിയായും ഉണ്ട്. പലദിവ്യാസ്ത്രവിദ്യകളും അറിയാവുന്ന തനിക്കു നല്ലൊരു തേരാളിയെ കിട്ടിയാൽ നിഷ്പ്രയാസം യുദ്ധം ജയിക്കാം. കർണ്ണന്റെ ആഗ്രഹപ്രകാരം ദുര്യോധനന്റെ അപേക്ഷയിൽ മാദ്രരാജാവായ [[ശല്യർ]] കർണ്ണന്റെ തേരാളിയാവാമെന്നു സമ്മതിച്ചു. === പതിനേഴാം ദിവസം ([[കർണ്ണപർവ്വം]]) === [[File:Arjuna karna.jpg|170px|thumb|right|യുദ്ധം പതിനേഴാം ദിവസം: മണ്ണിലുറച്ചുപോയ തേർചക്രം എടുത്തുമാറ്റാൻ ശ്രമിക്കുന്ന [[കർണ്ണൻ]]]] {| class="wikitable" border="1" |- ! പതിനേഴാം ദിവസം ! കൗരവസേന ! പാണ്ഡവസേന |- | സർവ്വ സൈന്യാധിപൻ | [[കർണ്ണൻ]] | [[ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ]] |- | കൊല്ലപ്പെട്ട പ്രധാനികൾ (കൊന്നവർ) | [[ദുശ്ശാസനൻ]] ([[ഭീമസേനൻ]])<br />[[കൗരവർ|77 ധൃതരാഷ്ട്രപുത്രർ]] ([[ഭീമൻ]])<br />[[കർണ്ണൻ]] ([[അർജ്ജുനൻ]]) | -- |} ദുര്യോധനൻ ശല്യരുടെ മുൻപിൽ താണപേക്ഷിച്ചതിനെത്തുടർന്ന് കർണ്ണസാരഥിയാവാൻ അദ്ദേഹം സമ്മതിച്ചു. അതിനു ഉദാഹരണമായി ദുര്യോധനൻ ത്രിപുരദഹനകഥ ശല്യർക്കു പറഞ്ഞുകൊടുക്കുന്നുണ്ട്. മാദ്രമഹാരാജാവായ ശല്യർ ഒരു കയ്യിൽ ചമ്മട്ടിയും മറുകയ്യിൽ കുതിരയുടെ കടിഞ്ഞാണും പിടിച്ച് കർണ്ണന്റെ തേർ തെളിച്ചു. സൂര്യതേജസ്വിയായി കർണ്ണൻ [[വിജയം|വിജയമെന്ന]] മഹാചാപവും കുലച്ച് ചതുരംഗസേനകളുടെ അകമ്പടിയോടെ കുരുക്ഷേത്രത്തിലേക്ക് എഴുന്നള്ളി. ധർമ്മപുത്രർക്കു കൊടുത്ത വാക്കുപാലിക്കാൻ ഈ അവസരം ഭംഗിയായി ശല്യർ ഉപയോഗിച്ചു. കർണ്ണൻ ആത്മപ്രശംസ നടത്തുന്ന സമയങ്ങളിൽ അതിനെ നിശ്ശിതമായി അദ്ദേഹം ഖണ്ഡിച്ചുകൊണ്ടിരുന്നു. സൂതപുത്രനായ കർണൻ അർജുനനോട് എതിർക്കുന്നത് കാക്ക ഹംസത്തോടെതിർക്കുന്നത് പോലെയാണ് എന്നും മറ്റുമുള്ള ശല്യരുടെ കുത്തുവാക്കുകൾ കേട്ട് പലപ്പോഴും കർണ്ണൻ അക്ഷമനായി. ധർമ്മപുത്രരുമായി ഏറ്റുമുട്ടിയ കർണ്ണൻ അദ്ദേഹത്തെ തോൽപ്പിച്ചെങ്കിലും കുന്തിക്കു കൊടുത്തവാക്കുപാലിക്കാനായി യുധിഷ്ഠിരനെ കൊല്ലാതെ വിട്ടു. ==== ദുശ്ശാസനവധം ==== [[File:Bhima drinks blood.jpg|170px|thumb|left|[[ദുശ്ശാസനൻ|ദുശ്ശാസനന്റെ]] മാറുപിളർന്ന് ചോരകുടിക്കുന്ന [[ഭീമൻ]]]] പതിനേഴുദിവസമായി ദുശ്ശാസനനെ തേടിനടന്ന [[ഭീമൻ]] [[ദുശ്ശാസനൻ|ദുശ്ശാസനനെ]] കാണുകയും ദ്വന്ദ്വയുദ്ധത്തിനു പോർവിളിക്കുകയും ചെയ്തു. രണ്ടു മത്തഗജങ്ങൾ ഏറ്റുമുട്ടുന്നതുപോലെ ഇരുവരും കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധഭൂമിയിൽ ഏറ്റുമുട്ടി. രണ്ടുപേരുടെ ഗദകളും തകർന്നപ്പോൾ മുഷ്ടിയുദ്ധം ആരംഭിച്ചു. ഭീമൻ കോപാന്ധനായി ദുശ്ശാസനനെ അവൻ മുൻപു പാണ്ഡവരോടു ചെയ്തുകൂട്ടിയ തിന്മകൾ വിളിച്ചുപറഞ്ഞു വളരെയധികം അധിക്ഷേപിച്ചുകൊണ്ടിരുന്നു. ഒടുവിൽ തരം കിട്ടയപ്പോൾ ഭീമൻ ദുശ്ശാസനനെ തള്ളിതാഴെയിട്ട് ഗദകൊണ്ട് ശിരസ്സിലടിച്ചു. തലപൊട്ടി താഴെവീണ ദുശ്ശാസനന്റെ പുറത്തു നിന്നുകൊണ്ട് തന്നോടും സഹോദരന്മാരോടും ദ്രൗപദിയോടും ചെയ്ത ഒരോ ദുഷ്പ്രവൃത്തികൾക്കും എണ്ണിയെണ്ണി പറഞ്ഞ് ഗദകൊണ്ട് തലക്കും നെഞ്ചത്തും അടിച്ചുകൊന്നു. അവസാനം ദുശ്ശാസനന്റെ നെഞ്ചിൽ ഇരുന്ന് മാറുപിളർന്ന് കുടൽമാലകൾ പുറത്തിട്ട് ചോരകുടിച്ചു ആർത്തട്ടഹസിച്ചു. കണ്ടാൽ ഏവരും പേടിച്ചു പോകുന്നവിധമുള്ള ഭീമന്റെ പ്രവൃത്തിയായിരുന്നു അവിടെ അരങ്ങേറിയത്. പാർഷദിയുടെ അഴിച്ചിട്ട തലമുടിയിൽ പുരട്ടാനുള്ള ചോരയുമായി കുടൽമാലകൾ ശരീരത്തിൽ വാരിവലിച്ചിട്ട് ഭീമൻ സ്യമന്തപഞ്ചകത്തിലേക്ക് ഓടി. കുടൽമാലകൾ കഴുത്തിൽ ചുറ്റി ചോരയിൽ കുളിച്ചു നിൽക്കുന്ന ഭീമനെ കണ്ട് പാഞ്ചാലി പേടിച്ചുപോയി. ചെന്നപാടെ ദുശ്ശാസനനന്റെ ചോര പാഞ്ചാലിയുടെ മുടിയിൽ പുരട്ടികൊടുത്തു. [[ശപഥം]] നിറവേറ്റി വർഷങ്ങൾക്കുശേഷം [[ദ്രൗപദി]] തന്റെ മുടികെട്ടി. ദുശ്ശാസനന്റെ ചോരകുടിച്ചു ഭീമനും ശപഥം പൂർത്തിയാക്കി. ധൃതരാഷ്ട്രസഭയിലുണ്ടായ ദ്രൗപദിവസ്ത്രാക്ഷേപമായിരുന്നു ഇരുവരുടെയും ശപഥത്തിനു കാരണം. വീണ്ടും യുദ്ധക്കളത്തിലെത്തിയ ഭീമൻ ദുര്യോധനനെ മറ്റനുജന്മാരെ എല്ലാവരേയും കൊന്നൊടുക്കി. ദുശ്ശാസനന്റെ രക്തം വയറ്റിൽ കിടന്നു തിളച്ചുമറിയുന്നതിനാലാവണം അവന്റെ മുൻപിൽ വന്നുപെട്ട ഒന്നിനെയും അവൻ ജീവനോടെ വിട്ടില്ല. അന്നേദിവസം ഭീമൻ ദുശ്ശാസനനെ കൂടാതെ ദുര്യോധനന്റെ എഴുപത്തിഏഴ് അനുജന്മാരെ കൊന്നൊടുക്കി. ==== കർണ്ണവധം ==== [[File:Death of Karna.jpg|170px|thumb|left|കർണ്ണവധം-രാജാരവി വർമ്മ ചിത്രം]] പതിനേഴാം നാൾ മദ്ധ്യാഹ്നശേഷം കർണ്ണനും അർജ്ജുനനും നേരിട്ട് ഏറ്റുമുട്ടി. പല ദിവ്യാസ്ത്രങ്ങളും ഇരുവരും പ്രയോഗിച്ചു. യുദ്ധം തുല്യനിലയിൽ പുരോഗമിച്ചുകൊണ്ടിരുന്നു . ഇതിനിടയിൽ തക്ഷകൻറെ പുത്രനായ ആശ്വസേനൻ എന്ന നാഗം കർണൻ്റെ സമക്ഷം വന്നുചേർന്നു. ഖാണ്ഡവദഹനത്തിൽ അനേകം ബന്ധുക്കളെ നഷ്ടപ്പെട്ട അശ്വസേനൻ അതിന് കാരണക്കാരനായ അർജുനനോട് പ്രതികാരം ചെയ്യണമെന്ന ചിന്തയുമായിട്ടാണ് അത്രയുംകാലം കഴിഞ്ഞിരുന്നത്. അർജ്ജുനവധത്തിന് തന്നെ ഉപയോഗിക്കണമെന്ന സർപ്പത്തിൻ്റെ ആവശ്യം സ്വീകരിച്ച കർണ്ണൻ്റെ മൂർച്ചയേറിയ ഒരു അസ്‌ത്രത്തിൽ ചുറ്റിയിരുന്ന അശ്വസേനൻ കർണനോട് തന്നെ അർജ്ജുനൻ്റെ ഹൃദയഭാഗം ലക്ഷ്യമാക്കി അയക്കാൻ ആവശ്യപ്പെട്ടു.എന്നാൽ അത് വകവെയ്ക്കാതെ കർണ്ണൻ അർജ്ജുനൻ്റെ ശിരസ്സ് മുറിക്കാൻ വേണ്ടി കഴുത്ത് ലക്ഷ്യമാക്കി അസ്ത്രമയച്ചു.ഏന്നാൽ അശ്വസേനൻ്റെ വരവ് കണ്ട കൃഷ്ണൻ്റെ സമയോചിതമായ ഇടപെടൽ മൂലം കർണ്ണന്റെ ആ അസ്ത്രം പാഴിലായി . അസ്ത്രം അർജ്ജുനന്റെ ശിരസ്സിനു നേരെ പാഞ്ഞുചെല്ലുന്നതു മനസ്സിലാക്കിയ കൃഷ്ണൻ തന്റെ പാദം കൊണ്ട് രഥം അഞ്ചു വിരലാഴത്തിൽ പൂഴിയിൽ താഴ്ത്തി. നിമിഷനേരം കൊണ്ട് നാഗാസ്ത്രം അർജ്ജുനന്റെ കിരീടത്തിൽ സ്പർശിച്ചു കടന്നുപോയി, കിരീടം കത്തിപ്പോയി.അശ്വസേനൻ വീണ്ടും തനിക്കെതിരെ വരുന്നതുകണ്ട അർജ്ജുനന് മൂർച്ചയേറിയ ശരങ്ങളാൽ അവനെ വധിച്ചുകളഞ്ഞു.വീണ്ടും ഏറെനേരം അസ്ത്രപ്രയോഗങ്ങൾ നടത്തി അർജ്ജുനൻ കർണനെയും,കർണൻ അർജുനനേയും മുറിപ്പെടുത്തിക്കൊണ്ടിരുന്നു.ആ സമയം ശല്യർ കർണ്ണരഥം മുൻപോട്ട് എടുത്തു, തുടർന്ന് കർണ്ണന്റെ വധകാലം ആഗതമായതിനാൽ അദ്ദേഹത്തിന് മുൻപ് ലഭിച്ച ഒരു ബ്രാഹ്മണശാപത്താൽ രഥചക്രം പുതഞ്ഞു ഇളകാതെയായി. കൂടാതെ ഗുരുവായ പരശുരാമന്റെ ശാപത്താൽ ബ്രഹ്‌മാസ്‌ത്രം കര്ണ്ണന് തോന്നാതെയുമായി . കർണ്ണൻ എന്ത് ചെയ്യണമെന്നറിയാതെ കുഴങ്ങി . തുടർന്ന് അർജ്ജുനനെ താൽക്കാലികമായി ഒന്ന് മോഹാലസ്യപ്പെടുത്തിയ ശേഷം രഥചക്രം പൊക്കിമാറ്റാൻ കർണ്ണൻ ശ്രമിച്ചു. അപ്പോഴേക്കും അർജ്ജുനനു ബോധം വന്നു.ആ സമയം ആയുധമില്ലാതെ രഥചക്രം ഉയർത്തിക്കൊണ്ടിരിയ്ക്കുന്ന കർണനെ വധിയ്ക്കാൻ അർജുനൻ മടിച്ചുവെങ്കിലുംഅവസരം പാഴാക്കാതെ ഉടൻ കർണ്ണനെ വധിക്കണമെന്ന കൃഷ്ണന്റെ വാക്കുകൾ കേട്ട് അർജ്ജുനന് കർണവധത്തിന് തയ്യാറായി.ഏന്നാൽ ധർമ്മയുദ്ധം ചെയ്യണമെന്നും,തനിക്ക് തേർചക്രം പുറത്തെടുക്കാൻ സമയം നൽകണമെന്നും കർണൻ അർജ്ജുനനോട് ആവശ്യപ്പെട്ടു.ഏന്നാൽ അഭിമന്യുവിനെ വധിച്ചപ്പോഴും,ചൂത് സഭയിൽ പാഞ്ചാലിയെ അപമാനിച്ചപ്പോലും കർണൻ്റെ ധർമ്മബോധം എവിടെയായിരുന്നു എന്നുള്ള കൃഷ്ണന്റെ ചോദ്യം കേട്ട് അംഗരാജാവ് തലതാഴ്ത്തി.ഇത് കണ്ട് വർധിതവീര്യനായ അർജ്ജുനൻ ആജ്ഞലികം എന്ന ഘോരമായ അസ്ത്രമയച്ച് കർണ്ണന്റെ ശിരസ്സു മുറിക്കുകയും,തല വേർപെട്ട ഉടലിൽനിന്നും ദിവ്യമായ ഒരു തേജസ്സുയർന്ന് സൂര്യനിൽ ലയിക്കുകയും ചെയ്തു.സർവ്വസൈന്യാധിപന്റെ മരണം കൗരവപ്പടയെ നിരാശപ്പെടുത്തുകയും അവർ കൂട്ടമായി തിരിഞ്ഞോടുകയും ചെയ്തു. തുടർന്ന് സൂര്യനസ്തമിക്കുകയും പതിനേഴാം ദിവസത്തെ യുദ്ധം അവസാനിക്കുകയും ചെയ്തു. === പതിനെട്ടാം ദിവസം ([[ശല്യപർവ്വം]]) === [[File:Krishna declaring the end of Mahabharata War by blowing the Conch Shell.jpg|170px|thumb|right|യുദ്ധം പതിനെട്ടാം ദിവസം: [[ദുര്യോധനൻ|ദുര്യോധനന്റെ]] പതനത്തോടെ യുദ്ധം അവസാനിച്ചതായി ഇരുപക്ഷവും പ്രഖ്യാപിക്കുന്നു, കൃഷ്ണൻ പാഞ്ചജന്യം മുഴക്കി ഏവരേയും അറിയിക്കുന്നു (16-ആം നൂറ്റാണ്ടിലെ മുഗൾകാലത്തെ എണ്ണഛായാചിത്രം)]] {| class="wikitable" border="1" |- ! പതിനെട്ടാം ദിവസം ! കൗരവസേന ! പാണ്ഡവസേന |- | സർവ്വ സൈന്യാധിപൻ | [[ശല്യർ]] | [[ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ]] |- | കൊല്ലപ്പെട്ട പ്രധാനികൾ (കൊന്നവർ) | [[ദുര്യോധനൻ]] ([[ഭീമൻ]])<br />[[ശല്യർ]] ([[യുധിഷ്ഠിരൻ]])<br />[[ശകുനി]] ([[സഹദേവൻ]])<br />ശല്യപുത്രൻ ([[സഹദേവൻ]]) | [[ചേകിതൻ]] ([[ദുര്യോധനൻ]])<br /> |} [[കർണ്ണൻ|കർണ്ണന്റെ]] മരണത്തെത്തുടർന്ന് [[ദുര്യോധനൻ]] പതിനെട്ടാംനാൾ രാവിലെ [[ശല്യർ|ശല്യരെ]] സർവ്വസേനാധിപതിയായി സ്ഥാനാഭിഷേകം ചെയ്തു. പാണ്ഡുവിന്റെ രണ്ടാമത്തെ പത്നിയായ [[മാദ്രി|മാദ്രിയുടെ]] ജ്യേഷ്ഠനും, മാദ്രരാജ്യത്തിലെ മഹാരാജാവും ആയിരുന്നു അദ്ദേഹം. നകുല-സഹദേവന്മാരുടെ മാതുലനായ അദ്ദേഹം വ്യദ്ധനായിരുന്നെങ്കിലും അതിസാഹസികനായ യുദ്ധനിപുണനും ധർമ്മിഷ്ഠനുമായിരുന്നു. [[അശ്വത്ഥാമാവ്|അശ്വത്ഥാമാവാണ്]] അദ്ദേഹത്തെ സർവ്വസേനാധിപതിയായി വാഴിക്കാൻ ദുര്യോധനനോട് ഉപദേശിച്ചത്. പതിനെട്ടാം നാളിലെ യുദ്ധവിവരണങ്ങൾ വർണ്ണിക്കുന്നത് ശല്യപർവ്വത്തിലാണ്. സർവ്വസേനാധിപനായി ശല്യരായതിനാൽ ഗ്രന്ഥകർത്താവ് ശല്യപർവ്വം എന്നു പേരു കൊടുത്തു.<ref name="ReferenceA"/> ശല്യപർവ്വത്തിൽ 59 അദ്ധ്യായങ്ങളും 3220 പദ്യങ്ങളും അടങ്ങിയിരിക്കുന്നു. ==== ശല്യർവധം ==== ശല്യർ ആദ്യമായി എതിർത്തു യുദ്ധം ചെയ്തതു ധർമ്മപുത്രരുമായാണ്. വൃദ്ധനായ ശല്യരുടെ അസ്ത്രപ്രയോഗത്തിൽ യുധിഷ്ഠിരൻ ക്ഷീണിതനായി തേർത്തട്ടിൽ വീണുപോയി. ഭീമൻ സഹായത്തിനെത്തി ധർമ്മപുത്രരെ അവിടെനിന്നും മാറ്റി. വീണ്ടും ധർമ്മപുത്രർ യുദ്ധത്തിൽ തിരിച്ചുവരികയും ശല്യരുമായി അതിശക്തമായ യുദ്ധം തുടരുകയും ചെയ്തു. ഒടുവിൽ ധർമ്മപുത്രർ ദിവ്യമായ വേൽ ശല്യർക്കുനേരെ പ്രയോഗിക്കുകയും ആ വൃദ്ധൻ നിലംപതിക്കുകയും ചെയ്തു. ശല്യരുടെ പതനം കണ്ട് കൗരവപ്പട പിന്തിരിഞ്ഞോടി. ആൾക്കൂട്ടത്തിനിടയിലൂടെ രക്ഷപ്പെടാൻ ശ്രമിച്ച [[ശകുനി|ശകുനിയെ]] സഹദേവൻ കടന്നുപിടിച്ചു. ഞാൻ നിങ്ങളുടെ ബന്ധുവാണേ.. എന്നു വാവിട്ടുകരഞ്ഞ ശകുനിയെ സഹദേവൻ തന്റെ വാളിനാൽ കൊന്നുകളഞ്ഞു. ഓടിപ്പോയ കൗരവപ്പടയെ അശ്വത്ഥാമാവും, കൃതവർമ്മാവും, കൃപാചാര്യരും ചേർന്ന് വീണ്ടും യുദ്ധഭൂമിയിലേക്ക് കൊണ്ടുവന്നു. യുദ്ധം തുടങ്ങിയപ്പൊഴേക്കും സർവ്വസൈന്യാധിപൻ മരിച്ചതുകണ്ട് ദുര്യോധനൻ ഞെട്ടിപ്പോയി. അദ്ദേഹം ധൃഷ്ടദ്യുമ്നനുമായി എതിർത്തു. യഞ്ജസേനപുത്രനെ സഹായിക്കാൻ ഭീമനും അർജ്ജുനനും അവിടെ എത്തിച്ചേർന്നു. അതിഭീകരമായ ഈ യുദ്ധത്തിൽ കൗരവപ്പട മുഴുവനും തകർന്നുപോയി. ക്ഷീണിതനായി ചോരയിൽ കുളിച്ച ദുര്യോധനൻ കുതിരപ്പുറത്തേറി അവിടെ നിന്നും പാലായനം ചെയ്തു. ==== ദുര്യോധനവധം ==== [[File:Bhima fighting Duryodhana.jpg|170px|thumb|left|[[ദുര്യോധനൻ|ദുര്യോധനനുമായി]] ദ്വന്ദ്വയുദ്ധം ചെയ്യുന്ന [[ഭീമൻ]] (ചിത്രം)]] ദുര്യോധനൻ ആരോടു പറയാതെയാണ് യുദ്ധഭൂമി വിട്ടത്. അതിനാൽ കുറച്ചു സമയം കഴിഞ്ഞ് മഹാരാജാവിനെ കാണുന്നില്ല, എന്നു പലരും വിളിച്ചു പറയാൻ തുടങ്ങി. കൃതവർമ്മാവും, കൃപാചാര്യരും അവിടെ മുഴുവനും തിരഞ്ഞെങ്കിലും അദ്ദേഹത്തെ കണ്ടെത്താനായില്ല. ധൃതരാഷ്ട്ര സചിവനായ [[സഞ്ജയൻ]] അവിടെ എത്തുകയും അദ്ദേഹത്തിനു വ്യാസൻ കൊടുത്ത ദിവ്യചക്ഷുസ്സ് ഉപയോഗിച്ച് ദുര്യോധനൻ എവിടെയാണെന്നു കണ്ടെത്തുകയും ചെയ്തു. ദ്വൈപായനഹ്രദം (കൃഷ്ണഹ്രദം) എന്ന കുരുക്ഷേത്രത്തിനടുത്തുള്ള പുണ്യതീർത്ഥത്തിനു (തടാകം) സമീപമാണ് ദുര്യോധനൻ പോയത്. സഞ്ജയനെ കൂട്ടി രണ്ടും പേരും (കൃപർ, കൃതവർമ്മാവ്) ചെല്ലുമ്പോൾ രക്തം ഒഴുകി ക്ഷീണിതനായ ദുര്യോധനനെയാണ് അവിടെ കണ്ടത്. ഭീമനു ദിവസവും മാംസം കൊടുത്തിരുന്ന കാട്ടാളൻ ദുര്യോധനനെ അവിടെകാണുകയും ഈ വിവരം പാണ്ഡവരെ അറിയിച്ചതനുസരിച്ച് ഏവരും അവിടെ എത്തിച്ചേരുകയും ചെയ്തു. തടാകത്തിൽ കിടക്കുന്ന ദുര്യോധനനെ കരയ്ക്കു കയറ്റാതെ യുദ്ധം ചെയ്യാൻ പാടില്ല എന്നുള്ള യുദ്ധധർമ്മം അനുസരിച്ച്, യുധിഷ്ഠിരൻ അധിക്ഷേപവാക്കുകൾ പറഞ്ഞു അയാളെ കരക്കു കയറ്റി. പാണ്ഡവരിൽ ആരെവേണമെങ്കിലും,തനിക്കിഷ്ടമുള്ള ആയുധംകൊണ്ട് നേരിടാനും,അങ്ങനെ നേരിട്ട് വിജയിച്ചാൽ ഹസ്തിനപുരത്തിൻ്റെ രാജ്യാധികാരം ദുര്യോധനന് നൽകാമെന്നും ധർമ്മപുത്രൻ വെല്ലുവിളിക്കുന്നതോടെ ദുര്യോധനൻ ഭീമനുമായി ഗദായുദ്ധം ചെയ്യാൻ തീരുമാനിക്കുന്നു. ഈ സമയത്ത് തീർത്ഥയാത്രപോയ [[ബലരാമൻ|ബലരാമനും]] അവിടെ എത്തിച്ചേർന്നു. മൈത്രേയമുനിയുടെ ശാപകഥയും (തുടയിൽ അടിയേറ്റ് മരിക്കാൻ ഇടവരട്ടെ!) ഇതിനിടയിൽ കൃഷ്ണൻ ഭീമനോട് പറഞ്ഞു. അദ്ദേഹത്തിന്റെ നിർദ്ദേശത്താൽ സ്യമന്തപഞ്ചകത്തിൽ വെച്ച് ദ്വന്ദ്വയുദ്ധം ആരംഭിച്ചു. പതിനെട്ടാം നാൾ മദ്ധ്യഹ്നം മുതൽ ആരംഭിച്ച ദ്വന്ദ്വയുദ്ധം സന്ധ്യവരെ നീണ്ടു. ഗദായുദ്ധത്തിൻ്റെ സാങ്കേതികവശങ്ങളിൽ ഭീമനേക്കാൾ അറിവുള്ള ദുര്യോധനൻ്റെ തന്ത്രപ്രധാനമായ പ്രഹരങ്ങളേറ്റ് ഭീമനും,ഭീമൻ്റെ വന്യമായ കരുത്തിൻ്റെ ചൂടറിഞ്ഞ് ദുര്യോധനനും കഷ്ടപ്പെട്ടു.ഏറെനേരം നീണ്ടുപോയ യുദ്ധത്തിൽ ഭീമൻ തളരുകയാണ് എന്ന് മനസിലാക്കി ദുര്യോധനൻ്റെ തുടയിൽ അടിക്കാനുള്ള ശപഥം ഭീമനെ ഓർമ്മിപ്പിക്കാൻ കൃഷ്ണൻ അർജുനനോട് പറഞ്ഞു.അതനുസരിച്ച് അർജ്ജുനൻ ഭീമന് കാണാവുന്ന രീതിയിൽ തൻ്റെ തുടയിൽ തട്ടി ആംഗ്യം കാണിച്ചു.തൻ്റെ ശപഥം ഓർത്തെടുത്ത ഭീമൻ ഉടൻ തന്നെ തൻ്റെ തഞ്ചം നോക്കി തൻ്റെ എട്ടരച്ചുറ്റ് സ്വർണംകെട്ടിയ പടുകൂറ്റൻ ഇരുമ്പുഗദകൊണ്ട് വായുവിൽ ഉയർന്നുചാടിയ ദുര്യോധനൻ്റെ തുടയിൽ ആഞ്ഞടിക്കുകയും,അടിയുടെ ആഘാതത്തിൽ തുടയെല്ല് തകർന്ന് ദുര്യോധനൻ വീണുപോവുകയും ചെയ്തു. ഭീമൻ അവന്റെ മാറത്തു കയറി നിന്ന് ഗദയാൽ അവന്റെ ശിരസ്സിൽ തുടരെ തുടരെ അടിച്ചു. അവന്റെ ഓരോ ദ്രോഹപ്രവൃത്തിയും എണ്ണി വിളിച്ചു പറഞ്ഞുകൊണ്ടാണ് ഓരോ അടിയും അടിച്ചത്. ഭീമന്റെ ഈ കഠിന പ്രവൃത്തികണ്ട് ബലരാമൻ ഹലായുധമെടുത്തുവന്നെങ്കിലും കൃഷ്ണൻ അദ്ദേഹത്തെ ശാന്തനാക്കി. കൗരവസേനയിലെ മൂന്നുപേർ മാത്രം ശേഷിച്ചു, അവരുടെ അനുവാദത്തോടെ യുദ്ധം അവസാനിപ്പിച്ചു. പാണ്ഡവരെല്ലാവരും തങ്ങളുടെ ശിബിരങ്ങളിലേക്ക് സമാധാനമായി മടങ്ങി. അപ്പോഴേക്കും സൂര്യനും അസ്തമിച്ചു. അർജ്ജുനരഥത്തിൽ നിന്നും അർജ്ജുനൻ ആദ്യം ഇറങ്ങാൻ കൃഷ്ണൻ ആവശ്യപ്പെട്ടു. പാർത്ഥൻ ഇറങ്ങിക്കഴിഞ്ഞു കൊടിയിൽ നിന്നും ഹനുമാനും, ഒടുവിൽ കൃഷ്ണനും ഇറങ്ങി. ചമ്മട്ടി തേർത്തട്ടിൽ തന്നെ ഇട്ടു. തൽക്ഷണം തേർ അഗ്നിക്കിരയായി. (ദ്രോണരുടെ ആഗ്നേയാസ്ത്രത്താൽ കത്തിക്കരിയേണ്ട രഥം യുദ്ധാവസാനംവരെ നശിക്കാതെ കൃഷ്ണൻ സുക്ഷിക്കുകയായിരുന്നു.) ==== സൗപ്തികപർവ്വം ==== {{പ്രധാനലേഖനം|സൗപ്തികപർവ്വം}} [[പ്രമാണം:Arastthaman propitiates Śiva before making a night attack on the Pandava camp.jpg|170px|ലഘുചിത്രം|ഇടത്ത്‌|അശ്വത്ഥാമാവ് രാത്രിയുദ്ധത്തിനു മുന്നോടിയായി ശിവപൂജ നടത്തുന്നു]] കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധത്തിലെ പതിനെട്ടാം നാളിൽ രാത്രിയിൽ നടന്ന സംഭവങ്ങളെ ഗ്രന്ഥകർത്താവ് ഈ സൗപ്തികപർവ്വത്തിൽ വിവരിച്ചിരിക്കുന്നു. സഞ്ജയനിലൂടെ വിവരങ്ങൾ അറിഞ്ഞ അശ്വത്ഥാമാവ് സ്യമന്തപഞ്ചകത്തിൽ എത്തിച്ചേർന്നു ദുര്യോധനനെ കണ്ടു. ഹസ്തിനപുരിയുടെ യുവരാജാവ് മണ്ണിൽ ചോരയൊലിപ്പിച്ചു കിടക്കുന്നതുകണ്ട് ദുഃഖിതനായ ദ്രോണപുത്രനെ സുയോധനൻ സമാധാനിപ്പിച്ചു.ഈ പർവ്വത്തിൽ 18 അദ്ധ്യായങ്ങളും 870 പദ്യങ്ങളും അടങ്ങിയിരിക്കുന്നു. ഉറക്കത്തിൽ (സുപ്തിയിൽ) നടന്ന കാര്യങ്ങൾ വിവരിക്കുന്ന അദ്ധ്യായത്തിനു വ്യാസൻ സൗപ്തികപർവ്വം എന്നുപേരുകൊടുത്തു.<ref name="ReferenceA"/> യുദ്ധം അവസാനിച്ചു കഴിഞ്ഞു തിരിച്ചെത്തിയ പാണ്ഡവർ അഞ്ചുപേരെയും കൂട്ടി കൃഷ്ണൻ ശിബിരത്തിനുപ്പുറത്ത് [[ഗോമദി നദി|ഗോമദി നദീതീരത്ത്]] പോയി അന്ന് അവിടെ വിശ്രമിക്കാൻ തീരുമാനിച്ചു. സാത്യകി അന്നു തന്നെ മഥുരയ്ക്കു പോയിരുന്നു. ആ രാത്രിയിൽ പാണ്ഡവരും കൃഷ്ണനും സാത്യകിയും ഒഴിച്ച് മറ്റുള്ളവർ പടകുടീരങ്ങളിൽതന്നെ വിശ്രമിച്ചു. പാണ്ഡവരേയും അവരുടെ പുത്രന്മാരേയും, ധൃഷ്ടദ്യുമ്നനേയും എന്നുവേണ്ട സർവ്വമാന ആൾക്കാരെയും ഈ രാത്രിയിൽ തന്നെ കൊല്ലുമെന്നു അശ്വത്ഥാമാവ് ദുര്യോധനനു വാക്കുകൊടുത്തു. അതിനെത്തുടർന്ന് [[കൃപർ|കൃപാചാര്യരുടെ]] നിർദ്ദേശത്താൽ ദുര്യോധനൻ കിടന്നകിടപ്പിൽ തന്നെ അശ്വത്ഥാമാവിനെ കൗരവസേനാധിപതിയായി വാഴിച്ചു. മൂന്നുപേരും അവിടെനിന്നും യാത്രതിരിച്ചു. ഇടയ്ക്കുവെച്ച് വിശ്രമിച്ച ഈ മൂവർസംഘത്തിലെ കൃതവർമ്മാവും കൃപാചാര്യരും പകലു നടന്ന യുദ്ധത്തിന്റെ ക്ഷീണത്തിൽ ഉറങ്ങിപ്പോയി. പക്ഷേ തന്റെ പിതാവ്‌ ദ്രോണാചാര്യരുടെ ഘാതകരെ ഉന്മൂലനാശം ചെയ്യാൻ എന്താണ്‌ പോംവഴി എന്നാലോചിച്ച്‌ കൊണ്ടിരിക്കുകയായിരുന്നു അശ്വത്ഥാമാവ്‌. പാണ്ഡവരോടുള്ള അടക്കാനാവാത്ത പക അയാളുടെ മാനസികനില തന്നെ അവതാളത്തിലാക്കി. രാവേറെയായി, ഇതിനിടയിൽ അശ്വത്ഥാമാവ് ഒരു കാഴ്ചകണ്ടു. ദൂരെ ഒരു മരത്തിൽ സുഷുപ്‌തിയിലാണ്ടിരിക്കുന്ന [[കാക്ക|കാക്കക്കൂട്ടത്തെ]] ഒളിച്ചു വന്നാക്രമിക്കുന്ന [[മൂങ്ങ|കൂമന്മാരുടെ]] ചെയ്‌തികൾ അവന്റെ ശ്രദ്ധയിൽപ്പെട്ടു. കൂമന്മാരുടെ ആ യുദ്ധതന്ത്രം അശ്വത്ഥാമാവ്‌ നടപ്പിലാക്കാൻ തീരുമാനിക്കുന്നു. ==== ധൃഷ്ടദ്യുമ്നവധം ==== ശിവനെ ഉപാസിച്ച് പ്രീതി നേടിയെടുത്ത രുദ്രസമാനനായ [[അശ്വത്ഥാമാവ്]] ഘോരമായ ഒരു വാളുമേന്തി ഓരോ പാണ്ഡവകുടീരത്തിലും കയറി ഉറങ്ങിക്കിടന്ന സകലരെയും നിർദ്ദയം കൊന്നൊടുക്കി. പകുതി ജീവനോടെ പുറത്തേക്ക് ഓടിയിറങ്ങിയവരെ പുറത്തുകാവൽ നിന്നിരുന്ന കൃതവർമ്മാവും, കൃപാചാര്യരും ചേർന്ന് കൊന്നു. അമാവാസി രാത്രിയായതിനാൽ കൂരിരുട്ടിൽ നടന്ന സംഭവം അടുത്തുള്ള കുടീരങ്ങളിൽ അറിയുന്നതിനു മുൻപെ മൂവർക്കും അവരെ ആക്രമിക്കാനും സഹായകമായി. ഉറങ്ങിക്കിടന്ന [[ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ|ധൃഷ്ടദ്യുമ്നന്റെ]] നെഞ്ചത്തു ചവുട്ടി അശ്വത്ഥാമാവ് അവനെ ഉണർത്തി. തലമുടിക്കു പിടിച്ചു വലിച്ചു താഴെയിട്ട് നിർദ്ദയം ചവുട്ടിയും, മാന്തിക്കീറിയും അവനെ ആക്രമിച്ചു. പാണ്ഡവസേനാധിപതിയായ ധൃഷ്ടദ്യുമ്നനെ ആയുധമെടുക്കാതെയാണ് അശ്വത്ഥാമാവ് കൊന്നത്. ഇതിനിടയിൽ ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ തന്നെ ആയുധം കൊണ്ട് കൊല്ലാൻ അശ്വത്ഥാമാവിനോട് അപേക്ഷിച്ചു എങ്കിലും അതുകൂട്ടാക്കാതെ തന്റെ പിതാവിനെ കൊന്നതിനാലുള്ള കോപത്താൽ പൈശാചികമായിതന്നെ അവനെ കൈയ്യും, നഖവും, കാലുമുപയോഗിച്ച് അതിഹീനമായി കൊലചെയ്തു. അതിനുശേഷം [[ശിഖണ്ഡി|ശിഖണ്ഡിയേയും]], [[ദ്രൗപദി|ദ്രൗപദിയുടെ]] അഞ്ചുപുത്രന്മാരേയും ([[പ്രതിവിന്ധ്യൻ]], [[സുതസോമൻ]], [[ശ്രുതസേനൻ]], [[ശതാനീകൻ]], [[ശ്രുതകർമ്മാവ്]]) കൊന്നൊടുക്കി. ഇതോടെ അർജ്ജുനന്റെ പുത്രനായ [[ബഭ്രുവാഹനൻ]] ഒഴിച്ച് (മണിപ്പൂർ രാജകുമാരിയായ [[ചിത്രാംഗദ]] യിൽ ജനിച്ച കുമാരൻ) എല്ലാ പാണ്ഡവപുത്രന്മാരും യുദ്ധത്തിൽ പങ്കെടുത്ത് മരണപ്പെട്ട് പോയി.കുരുക്ഷേത്രത്തിലെ പടകുടീരത്തിൽ ഉറങ്ങിക്കിടന്ന എല്ലാവരേയും കൊന്നൊടുക്കിയ അശ്വത്ഥാമാവിനു പാണ്ഡവരെ അവിടെ കണ്ടെത്താനായില്ല. മൂന്നുപേരും വീണ്ടും പല തവണ പാണ്ഡവർക്കായി അവിടെ തിരച്ചിൽ നടത്തിയെങ്കിലും കാണാഞ്ഞതിനാൽ അവസാനം ആ കുടീരങ്ങൾ മുഴുവനും അവർ തീയിട്ടു നശിപ്പിച്ചു. പാണ്ഡവർ അവിടെ ഒളിച്ചിരുപ്പുണ്ടെങ്കിൽ തീയിൽ വെന്തു മരിച്ചോളും എന്നുകരുതിയാണ് പടകുടീരങ്ങൾക്ക് തീയിട്ടത്. അതിനുശേഷം ഈ സന്തോഷ വാർത്ത അറിയിക്കുവാൻ മൂന്നുപേരും ആ രാത്രിയിൽ തന്നെ ദുര്യോധനനികടത്തിൽ ചെന്നു ചേർന്നു. സൂര്യോദയത്തിനു മുൻപു തന്നെ തിരിച്ചെത്തിയ മൂന്നുപേരും അവിടെ നടന്ന വിവരങ്ങൾ ദുര്യോധനനെ വിശദമായി അറിയിച്ചു. പാണ്ഡവരും ശേഷിച്ച മറ്റുള്ളവരും മരിച്ചുവെന്ന് കേട്ട് സന്തുഷ്ടനായ ദുര്യോധനൻ അശ്വത്ഥാമാവിനെ പ്രശംസിക്കാനും മടിച്ചില്ല. കുറച്ചുനാഴികകൾക്കു ശേഷം സൂര്യോദയത്തിനു മുൻപായി ദുര്യോധനനും മരിച്ചു. ==== ചൂഢാമണി ==== [[File:Draupadi and Ashvatthaman, Punjab Hills c. 1730.jpg|170px|thumb|left| ചൂഢാമണി തലയിൽ ചൂടുന്ന ദ്രൗപദിയും പാണ്ഡവരും; ചോരയൊലിപ്പിച്ച് ഓടിയകലുന്ന അശ്വത്ഥാമാവും (ചിത്രം)]] സഹോദരനേയും അഞ്ചു മക്കളേയും നഷ്‌ടപ്പെട്ട [[പാഞ്ചാലി]] ദുഃഖത്താൽ പൊട്ടികരഞ്ഞു. പാഞ്ചാലിയെ സാന്ത്വനിപ്പിക്കാൻ ഏവരും ശ്രമിച്ചെങ്കിലും അവസാനം ഭീമൻ അശ്വത്ഥാമാവിനെ വധിക്കാൻ പുറപ്പെട്ടു. അശ്വത്ഥാമാവിനെ തേടിയുള്ള ഭീമന്റെ പുറപ്പാട്‌ മനസ്സിലാക്കിയ കൃഷ്‌ണൻ അർജ്ജുനനുമൊത്ത് ഭീമനു പുറകെ യാത്രതിരിച്ചു. യുദ്ധനിപുണനായ അശ്വത്ഥാമാവിനെ എതിരിടാൻ ഭീമനു ഒറ്റയ്ക്കാവില്ല എന്നു മനസ്സിലാക്കിയാണ് അനർത്ഥങ്ങൾ സംഭവിക്കുന്നതിനുമുമ്പ്‌ അവിടെയെത്താൻ കൃഷ്ണാർജ്ജുനന്മാർ പുറപ്പെട്ടത്. അശ്വത്ഥാമാവിനെ കണ്ടുമുട്ടിയ ഭീമൻ അവനെ യുദ്ധത്തിനു വിളിക്കുകയും ഗംഗയിൽ കുളിച്ചുകൊണ്ടിരുന്ന അശ്വത്ഥാമാവ് ഭീമന്റെ വെല്ലുവിളി സ്വീകരിച്ച്‌ പുറത്ത്‌ വരികയും ഒരു ഇഷീകപ്പുല്ല് പറിച്ചെടുത്ത്‌ പാണ്ഡവകുലത്തെ മുഴുവനോടെ നശിപ്പിക്കാൻ ആഗ്രഹിച്ച് 'അപാണ്ഡവായ' എന്ന് ജപിച്ച് ബ്രഹ്മശിരസ്സ് എന്ന മാരകമായ ദിവ്യാസ്ത്രം പ്രയോഗിക്കുകയും ചെയ്തു. ആ സമയത്ത് അവിടെ എത്തിച്ചേർന്ന അർജ്ജുനനും മറ്റുപോംവഴികളില്ലാത്തതിനാൽ ബ്രഹ്മശിരസ്സ് പ്രയോഗിച്ചു. പക്ഷേ, ഈ രണ്ടു ബ്രഹ്മാശിരാസ്ത്രങ്ങൾ കൂട്ടിമുട്ടിയാൽ ലോകം നശിക്കും എന്ന്‌ മനസ്സിലാക്കിയ ബ്രഹ്മദേവനും, മഹാഋഷിവര്യന്മാരും അസ്ത്രങ്ങളെ തിരിച്ചുവിളിക്കാൻ ഇരുവരോടും നിർദ്ദേശിച്ചു. അർജ്ജുനൻ തന്റെ അസ്ത്രം പിൻവലിച്ചെങ്കിലും അപ്രകാരം ചെയ്യുവാനുള്ള തപോബലവും,അറിവും ഇല്ലാത്ത അശ്വത്ഥാമാവ് അസ്ത്രത്തെ ഉത്തരയുടെ ഉദരത്തിൽ വളർന്നിരുന്ന അഭിമന്യുവിൻ്റെ ഗർഭസ്ഥശിശുവിൻ്റെ നേരേ തിരിച്ചുവിട്ടു. ഇപ്രകാരം കൊടിയ ഒരു പാപം പ്രവർത്തിച്ചതിലും, തിരിച്ചുവിളിക്കാൻ അറിയാതെ ബ്രഹ്മശിരസ്സുപോലുള്ള ഒരു മഹാസ്ത്രം ഉപയോഗിച്ചതിലും എല്ലാവരും ദ്രോണപുത്രനെ പഴിച്ചു.ഉത്തരയുടെ ഉദരത്തിൽ പ്രവേശിച്ച് അസ്ത്രം ശിശുവിനെ നശിപ്പിച്ചപ്പോൾ കൃഷ്ണൻ തൻ്റെ യോഗശക്‌തിയാൽ കുഞ്ഞിന് ജീവൻ തിരികെനൽകി. ഇത്രയും നിഷ്ഠുരമായ കർമ്മം ചെയ്ത അശ്വത്ഥാമാവിൻ്റെ നെറ്റിയിലെ ചൂഢാമണി എന്ന ദിവ്യരത്‌നം ഭീമൻ ചൂഴ്ന്നെടുത്ത് ദ്രൗപദിക്ക് സമർപ്പിച്ചു. കൃഷ്ണനാകട്ടെ മരണമില്ലാതെ, തേജസ്സ് നശിച്ച്, ജരാനരകളും രോഗപീഢയും ബാധിച്ച് ആരാലും സ്വീകരിക്കപ്പെടാതെ അശ്വത്ഥാമാവ് ഭൂമിയിൽ ചിരഞ്ജീവിയായി അലയട്ടെയെന്ന് ശപിക്കുകയും അയാളെ അവിടെനിന്നും ആട്ടിയോടിക്കുകയും ചെയ്തു. ==യുദ്ധത്തിൽ കൊല്ലപ്പെട്ടവരുടെ എണ്ണം== മഹാഭാരതയുദ്ധത്തിൽ കൊല്ലപ്പെട്ടവരുടെ സംഖ്യയെക്കുറിച്ചും മഹാഭാരതത്തിൽ സൂചനയുണ്ട് . മഹാഭാരതയുദ്ധത്തിൽ എത്രപേരാണ് കൊല്ലപ്പെട്ടതെന്ന ധൃതരാഷ്ട്രരുടെ ചോദ്യത്തിന് യുധിഷ്ഠിരൻ പറയുന്ന ഉത്തരമിതാണ് . മൊത്തത്തിൽ 166 കോടി 20000 പേര് [1660020000 ] കൊല്ലപ്പെട്ടു . 24165 വീരന്മാരെ കാണാതായി . യുധിഷ്ഠിര ഉവാച (യുധിഷ്ഠിരൻ ധൃതരാഷ്ട്ര മഹാരാജാവിനോട് പറയുന്നതാണ് സന്ദർഭം) '''ദശായുതാനാമയുതം സഹസ്രാണി ച വിംശതിഃ'''<br> '''കോട്യഃ ഷഷ്ഠിശ്ച ഷഡ് ചൈവ ഹ്യാസ്മിൻ രാജൻ മൃധേ ഹതാഃ'''<br> '''[മഹാഭാരതം , സ്ത്രീപർവ്വം , അദ്ധ്യായം 26 , ശ്ളോകം 9]'''<br> '''(ഭാഷാ അർത്ഥം):'''<br> പതിനായിരം പത്തു - പതിനായിരവും , ഇരുപതു ആയിരവും , അറുപത്തിയാറു കോടിയും ആൾക്കാർ യുദ്ധത്തിൽ കൊല്ലപ്പെട്ടു രാജാവേ . '''(വ്യാഖ്യാനം)''' ഇവിടെ പത്തു പതിനായിരം എന്നാൽ ഒരു ലക്ഷമാണ് . (10 x 10000 ). അതുപോലത്തെ പതിനായിരം പത്തു പതിനായിരമെന്നാണ് പറയുന്നത് . അപ്പോൾ 10000 x (10 x 10000 ) . അതിന്റെ സംഖ്യ നൂറു കോടി ആണ് . അതായത് 1000000000 ( നൂറു കോടി ) . പിന്നെയൊരു ഇരുപതിനായിരം . അപ്പോൾ 1000020000 . പിന്നെ ഒരു അറുപത്തിയാറു കോടി(660000000) . അപ്പോൾ 1660020000 പേരാണ് മഹാഭാരതയുദ്ധത്തിൽ കൊല്ലപ്പെട്ടത് . അതായത് നൂറ്റി അറുപത്തിയാറു കോടി ഇരുപതിനായിരം പേരാണ് മരിച്ചതെന്ന് കണക്കു പറയുന്നു . ഇതിനു കാരണമെന്ത് ? മഹാഭാരതയുദ്ധത്തിൽ കുരുപാണ്ഡവരുടെ 18 അക്ഷൗഹിണികളിൽ ഉൾപ്പെടാത്ത കുറെയധികം രാക്ഷസന്മാരും , മ്ളേച്ഛവർഗ്ഗത്തിലേയും മാറ്റാൽക്കാരും ചീനന്മാരും കാംബോജരും വരെ യുദ്ധത്തിൽ പങ്കെടുത്തിരുന്നു . അതുകൊണ്ടാണ് 166 കോടിയോളം വനന്തു .<ref name="test41">[http://www.sacred-texts.com/hin/m11/m11025.htm Kisori Mohan Ganguly Translation of Mahabharatha]മഹാഭാരതം , സ്ത്രീപർവ്വം , അദ്ധ്യായം 26 </ref> മറ്റൊരു ശ്ളോകം പറയുന്നു . (യുധിഷ്ഠിരൻ ധൃതരാഷ്ട്ര മഹാരാജാവിനോട് പറയുന്നതാണ് സന്ദർഭം) '''അലക്ഷിതാനാം വീരാണാം സഹസ്രാണി ചതുർദ്ദശ'''<br> '''ദശ ചാന്യാനി രാജേന്ദ്ര ശതം ഷഷ്ഠിശ്ച പഞ്ച ച'''<br> '''[മഹാഭാരതം , സ്ത്രീപർവ്വം , അദ്ധ്യായം 26 , ശ്ളോകം 10]'''<br> '''(ഭാഷാ അർത്ഥം):''' ഇരുപത്തിനാല് ആയിരവും പിന്നെ നൂറ്റി അറുപത്തിയഞ്ച് പേരും ആൾക്കാരെ യുദ്ധത്തിൽ കാണാതായി രാജാവേ. '''(വ്യാഖ്യാനം)''' ഇരുപത്തിനാലായിരത്തി ഒരുന്നൂറ്റി അറുപത്തിയഞ്ച് പേരെ യുദ്ധത്തിൽ കാണാതായിരിക്കുന്നു രാജാവേ . (അവർ യുദ്ധത്തിൽ മരിക്കുമെന്ന് പേടിച്ചു ഓടിയൊളിച്ചതാണ്) . == യുദ്ധത്തിൽ അവശേഷിച്ചവർ == പതിനെട്ടുനാൾ നീണ്ടുനിന്ന കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധത്തെ അതിജീവിച്ചത് പന്ത്രണ്ടുപേർ മാത്രമായിരുന്നു. പാണ്ഡവപക്ഷത്ത് കൃഷ്ണനും, സാത്യകിയും, യുയുത്സുവും, പാണ്ഡവർ അഞ്ചുപേരുമായി എട്ടുപേർ മാത്രമായിരുന്നു യുദ്ധത്തിൽ പങ്കെടുത്തവരിൽ അതിനുശേഷം ജീവിച്ചത്. അർജ്ജുനനു ചിത്രാംഗദയിൽ ജനിച്ച [[ബഭ്രുവാഹനൻ]] യുദ്ധത്തിൽ പങ്കെടുത്തിരുന്നില്ല. അതിനാൽ പാണ്ഡവർക്കു പുത്രനായി ബഭ്രുവാഹനൻ മാത്രം അവശേഷിച്ചിരുന്നുള്ളു. യുദ്ധസമയത്ത് ഉത്തര ഗർഭിണിയായിരുന്നതിനാൽ അഭിമന്യുവിന്റെ പുത്രനായി പിന്നീടു ജനിച്ച [[പരീക്ഷിത്]] പാണ്ഡവർക്കു പൗത്രനായി. കൗരവപക്ഷത്ത് നാലുപേർ മാത്രമാണ് പതിനൊന്ന് അക്ഷൗഹിണിപടയിൽ അവശേഷിച്ചത്. കൃപിയിൽ ദ്രോണർക്കു ജനിച്ച അശ്വത്ഥാമാവും, കൃപാചാര്യരും യുദ്ധത്തിൽ അവശേഷിച്ചിരുന്നു. ഇവർ രണ്ടുപേരും സപ്ത ചിരഞ്ജീവികളിൽ ഉൾപ്പെട്ടവരായിരുന്നതിനാൽ ഇരുവരയേയും മരണം തൊട്ടില്ല. ഇവരെ കൂടാതെ കൃതവർമ്മാവും, [[വൃഷകേതു|വൃഷകേതുവും]] യുദ്ധത്തിൽ മരിക്കാതെ അവശേഷിച്ചിരുന്നു. ഈ പന്ത്രണ്ടുപേരിൽ യുയുത്സുവിന്റേയും, വൃഷകേതുവിന്റേയും മരണം ഗ്രന്ഥകാരൻ പ്രതിപാദിക്കുന്നില്ലയെങ്കിലും മറ്റുള്ള എട്ടുപേരും കലിയുഗാരംഭത്തിൽ മരണപ്പെട്ടതായി സ്വർഗ്ഗാരോഹണപർവ്വത്തിലും, മുസലപർവ്വത്തിലുമായി മഹാഭാരതത്തിൽ വിവരിക്കുന്നുണ്ട്. കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധത്തിനുശേഷം പാണ്ഡവർ അഞ്ചുപേരും കൃഷ്ണനും മാത്രമെ അവശേഷിക്കൂവെന്ന് വളരെ മുൻപുതന്നെ [[ഉലൂപി]] പുത്രനായ [[ഇരാവാൻ|ഇരവാനു]] അറിയാമായിരുന്നുവെന്ന് ഗ്രന്ഥകാരൻ മഹാഭാഗവതത്തിൽ പറയുന്നുണ്ട്. കൃഷ്ണനു സത്യഭാമയിൽ ജനിച്ച വത്സലയെ (സുന്ദരി) വിവാഹം കഴിക്കാൻ പുറപ്പെട്ട അഭിമന്യുവിനെ കാട്ടിൽവെച്ച് കണ്ടുമുട്ടിയ ഇരാവാൻ തന്റെ ഖഡ്ഗം അവിടെ പന്തലിച്ചുനിന്ന വൃക്ഷത്തിൽ വൃഥാ ആഞ്ഞു വീശി. അഞ്ചു ശിഖരങ്ങളും തായ്ത്തടിയും ഒഴിച്ചുള്ള സർവ്വകൊമ്പുകളും ഇലച്ചില്ലകളും അറ്റ് താഴെ വീണു. ആസന്നമായി നടക്കാൻ പോകുന്ന യുദ്ധത്തിന്റെ ചിത്രം ഇതാവുമെന്നു [[ഇരാവാൻ]] കാണിച്ചുകൊടുക്കുന്നുണ്ട്.<ref>മഹാഭാഗവതം -- ISBN 8-85315-07-8 -- ഡോ.പി.എസ്സ് നായർ -- വിദ്യാരംഭം പ്രസിദ്ധീകരണം, ആലപ്പുഴ</ref>. == ഗാന്ധാരി വിലാപം == തന്റെ നൂറു പുത്രന്മാരും, പുത്രിഭർത്താവും, അവരുടെ മക്കളും, സഹോദരനും എന്നുവേണ്ട സർവ്വ ബന്ധുജനങ്ങളും മരിച്ചതറിഞ്ഞ [[ഗാന്ധാരി]] കുരുക്ഷേത്ര യുദ്ധഭൂമി സന്ദർശിക്കാൻ ആഗ്രഹം പ്രകടിപ്പിച്ചു. [[ദുര്യോധനൻ|ദുര്യോധനന്റെ]] പത്നിയായ [[ഭാനുമതിയും]] മറ്റു പുത്രവധുമാരും, പൗത്രവധുക്കളും അവർക്കൊപ്പം യുദ്ധക്കളത്തിലേക്ക് അനുഗമിച്ചു. പുത്രിയായ [[ദുശ്ശള|ദുശ്ശളയേയും]] അവർ ഒപ്പം കൂട്ടി. അതിഭയാനകമായിരുന്നു യുദ്ധക്കളത്തിലെ കാഴ്ചകൾ. പതിനെട്ടുനാൾ നീണ്ടുനിന്ന യുദ്ധം ഒരു ജനസമൂഹത്തെ മുഴുവനും വേദനപ്പിച്ച് ഇല്ലാതാക്കി. ആദ്യ ദിവസങ്ങളിൽ മരിച്ചുവീണ പലരുടേയും ജഢങ്ങൾ അഴുകിത്തുടങ്ങിയിരുന്നു. പലതിനു അംഗഭംഗം വന്നവയായിരുന്നു. ജീവൻ പൂർണ്ണമായും നിലച്ചിട്ടില്ലാത്ത ശരീരങ്ങൾക്കു കഴുകനും നരിയും കാവലിരിക്കുന്നു. യുദ്ധഭൂമിയിൽ എത്തിയ സ്ത്രീജനങ്ങൾ അവരുടെ പ്രിയപ്പെട്ടവരെ തേടിഅലഞ്ഞു. [[ഭാനുമതി|ഭാനുമതിയുടെ]] സഹായത്തോടെ ഗാന്ധാരി ദുര്യോധന നികടത്തിൽ എത്തിച്ചേർന്നു. അവിടെവെച്ച് ഗാന്ധാരി തന്റെ കൺകെട്ട്‌ അഴിക്കുകയും മൃതരായ തന്റെ മൂത്ത പുത്രനെയും മറ്റു മക്കളേയും ബന്ധുക്കളേയും കണ്ടു. [[ഗാന്ധാരം|ഗാന്ധാരരാജ്യത്തിന്റെ]] ചക്രവർത്തി [[സുബലൻ|സുബലന്റെ]] പുത്രിയായ ഗാന്ധാരി അന്ധനായ [[ധൃതരാഷ്ട്രർ|ധൃതരാഷ്ട്രരെ]] വിവാഹം കഴിച്ചപ്പോൾ മുതൽ താനും അന്ധയായി ജീവിക്കാൻ ബാദ്ധ്യസ്ഥയാണെന്നു തീരുമാനിച്ച് സ്വന്തം കണ്ണുകൾ പട്ടുവസ്ത്രത്തിന്റെ നാടകൊണ്ടു കെട്ടിവച്ച് പതിവ്രതാരത്‌നമായി ജീവിച്ചു. അന്നുകെട്ടിയ കണ്ണുകൾ യുദ്ധത്തിനു മുൻപ് ഒരിക്കൽ മാത്രം തന്റെ പുത്രനായ ദുര്യോധനനെ അനുഗ്രഹിക്കാനായി തുറന്നിരുന്നു. അന്ന് ഗാന്ധാരി തന്റെ കണ്ണിലെ കെട്ട്‌ മാറ്റിയപ്പോൾ ദുര്യോധനന്റെ തുടയൊഴിച്ച്‌ മറ്റെല്ലാ ശരീരഭാഗത്തേക്കും അത്രയും കാലം സംഭരിച്ച പാതിവ്രത്യശക്തി മുഴുവൻ അവർ പകർന്നു കൊടുത്തു. പിന്നീട് ഗാന്ധാരി ഇവിടെ കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധഭൂമിയിൽവച്ചാണ് തന്റെ കണ്ണിലെ കെട്ടഴിച്ചത്. അതിഭയാനകമായിരുന്നു അവരുടെ ആ കാഴ്ച. തന്റെ നൂറു മക്കളുടെയും ദാരുണമരണം നേരിട്ടുകണ്ടു ആ മാതാവ്; അടങ്ങാത്ത പുത്രസ്നേഹത്തിനു മുൻപിൽ കൃഷ്ണൻ പോലും സത്ബധനായിപ്പോയി. ഗാന്ധാരി വിലപിക്കുന്ന കാഴ്ച ഗ്രന്ഥകർത്താവ് മഹാഭാരതത്തിൽ [[സ്തീപർവം|സ്ത്രീപർവ്വത്തിലൂടെ]] വിവരിക്കുന്നു. വ്യാസൻ ഇതിനായി സ്ത്രീപർവ്വത്തിൽ 27 അദ്ധ്യായങ്ങളും 775 പദ്യങ്ങളും ചേർത്തിരിക്കുന്നു. [[ഭാനുമതിയുടെ]] നെഞ്ചത്തടിച്ചുള്ള കരച്ചിലിൽ ഗാന്ധാരിയുടെ അടങ്ങാത്ത മാതൃസ്നേഹം അണപൊട്ടിയൊഴുകി. അവർ [[കൃഷ്ണൻ|കൃഷ്ണനുനേരെ]] തിരിഞ്ഞു. കൃഷ്ണന്റെ കാപട്യവും, വക്രബുദ്ധിയും മൂലമാണ് തന്റെ നൂറുപുത്രന്മാർക്കും ഈ ഗതിവന്നത് എന്ന് ആക്രോശിച്ചു ആ [[മാതാവ്]]. [[ഭീഷ്മർ|ഭീഷ്മപിതാമഹനെ]] ശരശയ്യയിൽ വീഴിച്ചതും, കളളം പറഞ്ഞ് [[ദ്രോണർ|ദ്രോണരെ]] കൊലചെയ്തതും, [[ജയദ്രഥൻ|ജയദ്രഥനെ]] കൊല്ലാൻ [[സൂര്യൻ|സൂര്യംബിംബം]] മറച്ചതും, [[ദുര്യോധനൻ|ദുര്യോധനന്റെ]] മരണത്തിടയാക്കിയ നിർബന്ധപൂർവ്വമായ ദ്വന്ദ്വയുദ്ധത്തിനും അവസാനം, അരയ്ക്കു താഴെ അടിക്കാൻ പാടില്ലയെന്നുള്ള യുദ്ധനീതി മറച്ചുവെച്ച് [[ഭീമൻ|ഭീമനോട്]] ദുര്യോധനന്റെ തുട അടിച്ചുപൊട്ടിക്കാൻ ഉപദേശിച്ചതും കൃഷ്ണൻ കാരണമാണെന്നു ആ മാതാവ് കുറ്റപ്പെടുത്തി. തുടർന്ന് അവർ ഇങ്ങനെ ശപിച്ചു; "കൃഷ്ണാ , പാണ്ഡവരും ധാർത്തരാഷ്ട്രന്മാരും പരസ്പരം കൊന്നു തീർന്നു . എന്തിനാണ് അവരെ നീ തീർത്തും ഉപേക്ഷിച്ചു കളഞ്ഞത് ? . നീ രണ്ടിനും സമർത്ഥനും ശ്രുതവാക്യനും അസംഖ്യം ഭൃത്യന്മാരും വിപുലമായ സൈന്യബലമുള്ളവനും ശക്തനുമല്ലേ ? അല്ലയോ മധുസൂദനാ , അപ്പോൾ കുരുക്കളുടെ നാശം നിന്റെ ഇച്ഛയനുസരിച്ചാണ് നടന്നത് . അതിനാൽ , മഹാബാഹോ അതിന്റെ ഫലം നീയും അനുഭവിക്കട്ടെ . പതിശുശ്രൂഷയാൽ അൽപ്പമെങ്കിലും തപോബലം ഞാൻ ആർജ്ജിച്ചിട്ടുണ്ടെങ്കിൽ , ആ തപോബലത്താൽ അല്ലയോ ചക്രഗദാധരാ , ഞാൻ നിന്നെ ശപിക്കുകയാണ് . പരസ്പരം കൊല്ലുന്ന ബന്ധുക്കളായ കുരുപാണ്ഡവരെ നീ ഉപേക്ഷിക്കുകയാൽ , അല്ലയോ ഗോവിന്ദാ , നിന്റെ ബന്ധുക്കളും ഇതുപോലെ കൊല്ലപ്പെടുന്നതാണ് . ഇന്നേക്ക് മുപ്പത്തിയാറാമാണ്ട് തികയുമ്പോൾ , ബന്ധുക്കളും അമാത്യന്മാരും പുത്രന്മാരുമൊക്കെ കൊല്ലപ്പെട്ട്‌ വനത്തിലൂടെ നടക്കുമ്പോൾ , കുത്സിതമായ ഒരു ഉപായത്താൽ നീയും മരിക്കുന്നതാണ് . ഈ കാണും പടി , ബന്ധുക്കളെല്ലാം മരിച്ച് നിങ്ങളുടെ സ്ത്രീകളും ഭാരതസ്ത്രീകളെപ്പോലെ അനാഥകളായി വിലപിക്കും " [മഹാഭാരതം , സ്ത്രീപർവ്വം , അദ്ധ്യായം 25 , ശ്ളോകങ്ങൾ 39 മുതൽ 46 വരെ]". ഗാന്ധാരിയുടെ ശാപവാക്കുകൾ കേട്ടിട്ടും ഭഗവാൻ കൃഷ്ണന് ഒരു കുലുക്കവുമുണ്ടായില്ല . അദ്ദേഹം താൻ ചെയ്യാനുദ്ദേശിച്ചിരിക്കുന്ന കാര്യം തന്നെയാണ് ശാപവാക്കുകളിലൂടെ ഗാന്ധാരി ഇപ്പോൾ പറഞ്ഞതെന്ന് അവളെ അറിയിച്ചു . ഉത്തമഭക്തയും ധർമ്മിഷ്ഠയുമായ ഗാന്ധാരിയുടെ വാക്കുകളെ സത്യമാക്കുവാനും , താൻ നിശ്ചയിച്ചിട്ടുള്ളത് നടത്താനുമായി ശ്രീകൃഷ്ണഭഗവാൻ ഗാന്ധാരിയുടെ ശാപത്തെ പുഞ്ചിരിയോടെ സ്വീകരിച്ചു .അതനുസരിച്ചാണ് പിൽക്കാലത്ത് യദുകുലം നശിച്ചതും ദ്വാരക കടലിൽ മുങ്ങിപ്പോയതും .പിന്നീട് ധൃതരാഷ്ട്രരുടെ നിർദ്ദേശത്താൽ ശേഷിച്ച ജഡങ്ങൾ സംസ്കരിക്കാനുള്ള സൗകര്യം [[ധർമ്മപുത്രർ]] ചെയ്തു. == ശാന്തിപർവ്വം == മരിച്ചവരുടെ ആത്മാക്കൾക്ക് ശാന്തിലഭിക്കുന്ന കഥാസന്ദർഭങ്ങൾ ഗ്രന്ഥകാരൻ ശാന്തിപർവ്വത്തിൽ ഉൾപ്പെടുത്തിയിരിക്കുന്നു. 339 അദ്ധ്യായങ്ങളിലായി 14525 gnപദ്യങ്ങളിലൂടെയാണ് [[ശാന്തിപർവ്വം]] കടന്നുപോകുന്നത്. വ്യാസഭാരതത്തിലെ ഏറ്റവും വലിയ പർവ്വമാണ് ശാന്തിപർവ്വം.<ref>ശാന്തിപർവ്വം : മഹാഭാഗവതം -- ISBN 8-85315-07-8 -- ഡോ.പി.എസ്സ് നായർ -- വിദ്യാരംഭം പ്രസിദ്ധീകരണം, ആലപ്പുഴ</ref>.<ref>സി. രാജഗോപാലാചാരിയുടെ മഹാഭാരതം; "54--സഞ്ജയ മിഷൻ (സഞ്ജയദൂത്)"</ref> യുദ്ധത്തിൽ മരണമടഞ്ഞവർക്ക് പിതൃശുദ്ധികർമ്മങ്ങൾ എല്ലാം നിർവ്വഹിച്ചു. എല്ലാത്തിനു ധർമ്മപുത്രർ നേരിട്ടു നേതൃത്വം നൽകി. രാജ്യാഭിഷേകത്തിനുശേഷം ഒരിക്കൻ കുന്തിദേവി ധർമ്മപുത്രരെ കാണാനായി അവന്റെ കൊട്ടാരത്തിൽ എഴുന്നള്ളി. സങ്കടത്തോടെ അവർ കർണ്ണരഹസ്യം യുധിഷ്ഠിരനെ അറിയിച്ചു. താൻ മൂലമാണ് ജ്യേഷ്ഠനായ കർണ്ണൻ കൊലചെയ്യപ്പെട്ടത് എന്നറിഞ്ഞപ്പോൾ രാജാവ് ബോധരഹിതനായി നിലത്തുവീണു. ഇതറിഞ്ഞ് മറ്റു സഹോദരന്മാരും ഇതിനോടകം അവിടെ എത്തിച്ചേർന്നു. കർണ്ണന്റെ പുത്രന്മാർ ഏവരും യുദ്ധത്തിൽ മരിച്ചിരിക്കുന്നതിനാൽ കർണ്ണനുവേണ്ടി ആരും ഇതുവരെ പിതൃകർമ്മങ്ങൾ നടത്തിയിട്ടില്ല എന്നുള്ള വിവരവും കുന്തി പാണ്ഡവരെ അറിയിച്ചു. അഞ്ചുപേരും ചേർന്നു മൂത്തജ്യേഷ്ഠനുവേണ്ടി ബലിതർപ്പണം നടത്തുവാൻ കുന്തി അവരോട് അപേക്ഷിച്ചു. കർണ്ണരഹസ്യം മുൻപ് അറിഞ്ഞിരുന്നെങ്കിൽ അവനെ രാജാവായി വാഴിച്ചേനെ; ചിലപ്പോൾ ദുര്യോധനനും അതു സ്വീകാര്യമായേനെ; അതുമൂലം കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധം ഒഴിവാക്കാമായിരുന്നു; എന്നിങ്ങനെ പലവുരു ദുഃഖാർത്തനായി പുലമ്പിക്കൊണ്ട് അഞ്ചുപേരും പ്രത്യേകിച്ച് യുധിഷ്ഠിരൻ വളരെയേറെ സങ്കടപ്പെട്ടു. പിറ്റേന്ന് തന്നെ കർണ്ണനുവേണ്ടി പാണ്ഡവർ അഞ്ചുപേരും ചേർന്ന് പിതൃബലി നടത്തി. അതിനുശേഷം അവന്റെ പുത്രന്മാർക്കും വേണ്ട തർപ്പണപൂജകൾ നടത്തി. തുടർന്ന് പാണ്ഡവർ ഹസ്തിനപുരിയിൽ തിരിച്ചെത്തി കർണ്ണന്റെ വിധവയെ കണ്ട് സമാധാനിപ്പിച്ചു. അന്ന് അവിടെ കൂടുതൽ സമയം ചിലവഴിക്കാനും ജ്യേഷ്ഠത്തിയുമായി ദുഃഖത്തിൽ പങ്കുചേരാൻ പാഞ്ചാലിയും സുഭദ്രയും പ്രത്യേകം ശ്രദ്ധചെലുത്തി. എല്ലാവരും കർണ്ണപത്നിയുടെ കാൽക്കൽ നമസ്കരിച്ച് ആശിർവാദം വാങ്ങിയാണ് തങ്ങളുടെ കൊട്ടാരങ്ങളിലേക്ക് തിരിച്ചത്. അന്നുതന്നെ ധൃതരാഷ്ട്രരേയും ഗാന്ധാരിയേയും വിദുരരേയും കണ്ടു വണങ്ങാനും യുധിഷ്ഠിരൻ മറന്നില്ല. === നാരദസംവാദം === കുന്തിയിലൂടെ കർണ്ണ രഹസ്യം മനസ്സിലാക്കിയതുമുതൽ രാജാവ് വളരെയേറെ ദുഃഖാർത്തനായി കാണപ്പെട്ടു. ഈ കാലയളവിൽ നാരദർ ഹസ്തിനപുരിയിൽ എത്തുകയും കർണ്ണന്റെ ജീവിതകഥകളും അവനേറ്റ നിരവധി ശാപകഥകളും രാജാവിനെ ധരിപ്പിച്ചു. ദ്രോണർ അവനു ശിഷ്യത്വം നിരാകരിച്ചപ്പോൾ ദ്രോണരുടെ ഗുരുവായിരുന്ന പരശുരാമന്റെ ശിഷ്യത്വം സ്വീകരിച്ച കർണ്ണന്റെ ധീരതയും, പിന്നീട് പരശുരാമൻ അവൻ ബ്രാഹ്മണനല്ല എന്നു മനസ്സിലാക്കി അവനെ ശപിച്ചതും, ഹോമപശുവിനെ അറിയാതെ കൊലചെയ്കയാൽ അവനേറ്റ അഗ്നിഹോത്രിശാപവും നാരദർ യുധിഷ്ഠിരനോട് വിശദമായി പറയുന്നുണ്ട്. ഇതിനെല്ലാം കാരണം അവനിലടങ്ങിയിരിക്കുന്ന അസുരാംശമാണെന്നു ഇതിലൂടെ നാരദർ മഹാരാജാവിനോട് പറയുന്നു. അഗ്നിഹോത്രിശാപം എപ്പോഴും കർണ്ണനെ അധൈര്യപ്പെടുത്തിയിരുന്നു. പശുവാണെന്നറിയാതെ കൊലചെയ്കയാൽ നീ ആരാണെന്നറിയാതെ നിന്റെയും ശിരസ്സ് അറുക്കപ്പെടും എന്നായിരുന്നു അഗ്നിഹോത്രിശാപം. ==== കർണ്ണന്റെ ധീരത ==== ദുര്യോധനപക്ഷം ചേരാനുണ്ടായ സാഹചര്യവും, അവന്റെ മറ്റു ധീരതനിറഞ്ഞ കഥകളും നാരദർ ഈ സന്ദർഭത്തിൽ വിവരിക്കുന്നതായി ഗ്രന്ഥകാരൻ മഹാഭാരതത്തിൽ ശാന്തിപർവ്വത്തിൽ പറയുന്നുണ്ട്. * '''ദുര്യോധന വിവാഹം''': കലിംഗരാജകുമാരിയുടെ സ്വയവരവേളയിൽ അവൾ ദുര്യോധനനെ വേൾക്കാതെ മുന്നോട്ട് നടന്നതിൽ കോപിച്ച് രാജകുമാരിയെ അവിടെ നിന്നും കടത്തിക്കൊണ്ടുപോരാനും അതെതിർത്ത രാജാക്കന്മാരെയെല്ലാം ഒറ്റക്ക് നേരിട്ട് ദുര്യോധനനെ സഹായിച്ചത് കർണ്ണനായിരുന്നു. ദുര്യോധനനു അവനോട് സ്നേഹാദരവിനുണ്ടായ കാരണങ്ങൾ ഇങ്ങനെ നിരവധിയായിരുന്നു. * '''ജരാസന്ധവിജയം''': കർണ്ണന്റെ യുദ്ധസാമർത്ഥ്യം മനസ്സിലാക്കി മഗധാധിപനായ [[ജരാസന്ധൻ]] അവനെ ദ്വന്ദ്വയുദ്ധത്തിനു വിളിച്ചു. ദ്വന്ദ്വയുദ്ധത്തിൽ പ്രഗദ്ഭനായ ജരാസന്ധനെ കർണ്ണൻ തോല്പിച്ചു. കർണ്ണനിൽ അഭിമാനം പൂണ്ട മഗധാധിപൻ മാലിനി എന്ന നഗരം കർണ്ണനു സമ്മാനിച്ചു. *'''ദേവേന്ദ്ര കപടവേഷം''' : അർജ്ജുനനുവേണ്ടി ദേവേന്ദ്രൻ ബ്രാഹ്മണവേഷത്തിൽ വന്നു കർണ്ണന്റെ ജന്മസിദ്ധമായിരുന്ന കവചകുണ്ഢലങ്ങൾ ദാനം വാങ്ങി. ബ്രാഹ്മണവേഷത്തിൽ വന്നത് ദേവേന്ദ്രനാണെന്നറിഞ്ഞുകൊണ്ടുതന്നെ അദ്ദേഹത്തിനു തന്റെ ശരീരഭാഗമായിരുന്ന കവചകുണ്ഢലങ്ങൾ ദാനം കൊടുത്തു. കർണ്ണന്റെ ദാനമഹിമയാണ് ഇവിടെ കാണിക്കുന്നത്. == രാജ്യാഭിഷേകം == [[File:Draupadi and Pandavas.jpg|170px|thumb|left|രാജ്യാഭിഷേകം]] യുദ്ധാനന്തരം പന്ത്രണ്ടാം ദിവസം പുലയുടെ അശുദ്ധി തീർന്നതിനുശേഷം കുലഗുരുവായ [[ധൗമ്യൻ|ധൗമ്യനെ]] ആചാര്യമര്യാദകളോടെ വിളിച്ചുവരുത്തി അദ്ദേഹത്തിന്റെ അനുവാദത്തോടെ ശുഭമുഹൂർത്തത്തിൽ ഹസ്തിനപുരിയുടെ രാജ്യഭാരം ധർമ്മപുത്രർ ഏറ്റെടുത്തു.<ref>മഹാഭാരതം -- സി. രാജഗോപാലാചാരി -- ഭാരതീയ വിദ്യാഭവൻ ISBN : 9788172763688</ref><ref>ഇന്ത്യയുടെ സാംസ്കാരിക ചരിത്രം (ആംഗലേയം) -- ശിശിർകുമാർ ദാസ്</ref> രാജാഭിഷേകത്തിനുശേഷം കുന്തിദേവിയുടെ അഭ്യർത്ഥനയെ തുടർന്ന് [[കർണ്ണൻ|കർണ്ണന്റെ]] വിധവയെ കണ്ട് ആശ്ലേഷിച്ചു. അവരുടെ എല്ലാ പുത്രന്മാരും യുദ്ധത്തിൽ മരിച്ചിരുന്നു. കർണ്ണപുത്രന്മാരുടെ പത്നിമാരെ ദ്രൗപദി സമാധാനിപ്പിച്ചു. അതിനുശേഷം പരിവാരസമേതം കുരുക്ഷേത്രഭൂമിയിൽ പോയി ശരശയ്യയിൽ കിടന്ന ഭീഷ്മപിതാമഹനെ കണ്ട് ദിവ്യോപദേശങ്ങൾ സ്വീകരിച്ചു. (ഉത്തരായനം തുടങ്ങിയതിനുശേഷം [[ഭീഷ്മർ]] തന്റെ ശരീരം ഉപേക്ഷിച്ചു [[അഷ്ടവസുക്കൾ|അഷ്ടവസുക്കളിൽ]] വിലയം പ്രാപിച്ചു). ഹസ്തിനപുരിയുടെ രാജാവായി അഭിഷേകം നടത്തുമ്പോൾ [[യുധിഷ്ഠിരൻ|ധർമ്മപുത്രർക്ക്]] 72-വയസ്സ് പ്രായം ഉണ്ടായിരുന്നു. രാജ്യാഭിഷേകത്തെത്തുടർന്ന് 36 വർഷങ്ങൾ യുധിഷ്ഠിരൻ ചന്ദ്രവംശത്തിന്റെ ചക്രവർത്തിയായി രാജഭരണം നടത്തി. === അശ്വമേധയാഗം === [[File:Leaf from the Razmnama.jpg|150px|thumb|right|താമ്രാവതിയുദ്ധം (ചിത്രം)]] [[File:Arjuna_is_killed_by_his_son_Babhnu_Vahana_in_battle.jpg|150px|thumb|right|ബഭ്രുവാഹനയുദ്ധം (ചിത്രം)]] കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധം മൂലം കുരുവംശത്തിനു ഉൾപ്പെടെ ഏവർക്കും വന്നുചേർന്ന വലിയ നാശനഷ്ടത്തിനു കാരണക്കാരൻ താനാണെന്നുള്ള ദുഃഖം എപ്പോഴും യുധിഷ്ഠിരനെ ബാധിച്ചിരുന്നു. പല അവസരങ്ങളിലും കുരുക്ഷേത്ര യുദ്ധക്കെടുതികളെപ്പറ്റി അദ്ദേഹം വ്യാകുലപ്പെട്ടു സംസാരിച്ചിരുന്നു. ഇതുമനസ്സിലാക്കി വ്യാസ മഹർഷി അദ്ദേഹത്തെ കാണാൻ ഹസ്തിനപുരിയിലെത്തി. അദ്ദേഹം പല ഉപദേശങ്ങളും പാണ്ഡവർക്ക് നൽകി. തുടർന്ന് യുധിഷ്ഠിരന്റെ മനസ്സിനെ ബാധിച്ച പാപഭാരം മാറ്റുവാനായി [[അശ്വമേധയാഗം]] നടത്താൻ നിർദ്ദേശിച്ചു. കൃഷ്ണനും ഇതുതന്നെ അദ്ദേഹത്തോട് ഉപദേശിച്ചു. ഇരുവരുടേയും നിർദ്ദേശാനുസരണയോടെ യുധിഷ്ഠിരൻ അശ്വമേധയാഗം നടത്തി. ഇതിനുള്ള ധനം കൃഷ്ണനിർദ്ദേശത്താൽ ഹിമാലയത്തിൽ നിന്നും കണ്ടെടുക്കുകയായിരുന്നു. അശ്വപ്രയാണത്തിനനുഗമിച്ചത് പാർത്ഥനായിരുന്നു. സിന്ധുരാജ്യത്ത് അശ്വം എത്തിയതിനെത്തുടർന്ന് ജയദ്രഥന്റെ പുത്രനായ [[സുരഥൻ]] അർജ്ജുനബാണങ്ങളെ ഭയന്ന് ഹൃദയം പൊട്ടി മരിച്ചു. ഇതറിഞ്ഞ് വളരെ സങ്കടപ്പെട്ട് [[ദുശ്ശള]] അനുജനായ അർജ്ജുനനെ വന്നുകണ്ടു. ജ്യേഷ്ഠത്തിയുടെ ആശിർവാദങ്ങളോടെ അർജ്ജുനൻ അശ്വപ്രയാണം വീണ്ടും തുടർന്നു. (ദുശ്ശളയും സുരഥന്റെ പത്നിയും അവരുടെ കൈക്കുഞ്ഞായിരുന്ന പുത്രനും പിന്നീട് യുധിഷ്ഠിരന്റെ അശ്വമേധയാഗത്തിൽ പങ്കെടുക്കാൻ എത്തിയിരുന്നു). ==== താമ്രാവതി ==== താമ്രാവതിയിലെ രാജാവായിരുന്ന [[മയൂരധ്വജൻ]] ഈ അവസരത്തിൽ അശ്വമേധയാഗം നടത്താൻ തീരുമാനിക്കുകയും യാഗദീക്ഷയെത്തുടർന്ന് അദ്ദേഹത്തിന്റെ പുത്രൻ താമ്രധ്വജൻ അശ്വപ്രയാണത്തിനു അനുഗമിച്ചു. ഇതു കുതിരകളും താമ്രാവതിക്കടുത്ത് വെച്ച് കണ്ടുമുട്ടുകയും തുടർന്ന് യുദ്ധത്തിലേക്ക് എത്തിച്ചേരുകയും ചെയ്തു. അവസാനം താമ്രധജൻ യുധിഷ്ഠിരന്റെ രാജത്വം അംഗീകരിക്കുകയും യുദ്ധം അവസാനിപ്പിക്കുകയും ചെയ്തു. ==== മണലൂർ ==== അർജ്ജുനന്റെ പത്നിയായ ചിത്രാംഗദയുടെ രാജ്യമായിരുന്നു മണലൂർ. യുദ്ധാനന്തരം ജീവിച്ചിരുന്ന ഏക പാണ്ഡവപുത്രനായ ബഭ്രുവാഹനനായിരുന്നു അവിടുത്തെ രാജാവ്. ബഭ്രുവാഹനൻ അശ്വത്തെ പിടിച്ചുകെട്ടുകയും തുടർന്നുണ്ടായ യുദ്ധത്തിൽ അർജ്ജുനൻ മോഹലാസ്യപ്പെട്ട് വീഴുകയും ചെയ്തു. പാർത്ഥനു പുത്രന്റെ മുൻപിൽ തോൽവി സംഭവിച്ചപ്പോഴും, ബഭ്രുവാഹനൻ തന്റെ വലിയച്ഛന്റെ രാജത്വം അംഗീകരിച്ച് അദ്ദേഹത്തിനു കപ്പം കൊടുത്ത് അശ്വത്തെ വണങ്ങി യാഗത്തിൽ പങ്കെടുത്തു. == യുദ്ധസമയത്തെ പാണ്ഡവരുടെ പ്രായം == യുദ്ധസമയത്ത് [[യുധിഷ്ഠിരൻ|ധർമ്മപുത്രർക്ക്]] 72 വയസ്സുണ്ടായിരുന്നുവെന്നു ഗ്രന്ഥകാരൻ മഹാഭാരതത്തിൽ എഴുതിയിരിക്കുന്നു. ഭീമസേനനു 71-ഉം, അർജ്ജുനനും 70-ഉം, നകുല-സഹദേവന്മാർക്കു 69 വയസ്സു വീതവുമുണ്ടായിരുന്നു. ശ്രീകൃഷ്ണനു അർജ്ജുനനിലും 6-മാസത്തെ പ്രായകൂടുതലായിരുന്നുവെന്നു ഗ്രന്ഥകാരൻ ഭാഗവതത്തിലും മഹാഭാരതത്തിലും പറയുന്നുണ്ട്. കൗരവാദികൾ നൂറുപേരും അർജ്ജുനനിൽ മൂത്തതും ഭീമനിൽ ഇളയവരുമാണ്. 72-ആം വയസ്സിൽ ഹസ്തിനപുരിയിൽ ചന്ദ്രവംശത്തിന്റെ രാജാവായി ധൗമ്യനാൽ അഭിഷിക്തനായ യുധിഷ്ഠിരൻ ത്തുടർന്ന് 36 വർഷം രാജ്യം ഭരിച്ചു.<ref>മഹാഭാരതം -- ഡോ.പിഎസ്.നായർ -- വിദ്യാരംഭം പബ്ലിഷേസ്, ആലപ്പുഴ</ref>. അതിനുശേഷം പൗത്രനായ [[പരീക്ഷിത്|പരീക്ഷിത്തിനെ]] രാജാവായി അഭിഷേകം നടത്തി പാണ്ഡവർ വനവാസം സ്വീകരിച്ചു. == അവലംബം == {{Reflist|2}} === കുറിപ്പുകൾ === {{Reflist|group="N"}} {{കുറിപ്പ്|൧|'''നിഷ്പക്ഷ രാജ്യങ്ങൾ :''' കേകേയം, ദ്വാരക, മഥുര, വിദർഭ, മഗധ രാജ്യങ്ങൾ രണ്ടു കൂട്ടരോടും ശത്രുതയില്ലാതെ യുദ്ധത്തിൽ പങ്കെടുത്തു. <big>കേകേയ സൈന്യം :</big>രണ്ടു കൂട്ടത്തിലും യുദ്ധം ചെയ്തു; <big>ദ്വാരക സൈന്യം :</big>കൃതവർമ്മാവിന്റെ നേതൃത്വത്തിൽ ഒരു സൈന്യവ്യൂഹം കൗരവപക്ഷത്തും, ഭഗവാൻ കൃഷ്ണൻ പാണ്ഡവ പക്ഷത്തും, മറ്റു ചിലർ നിഷ്പക്ഷമായും നിന്നു; <big>മഥുര സൈന്യം :</big>ഉഗ്രസേന നിർദ്ദേശത്താൽ പ്രധാന സൈന്യവ്യൂഹം പാണ്ഡവപക്ഷത്തും കുറച്ചുപേർ കൃതവർമ്മാവിനൊപ്പവും യുദ്ധം ചെയ്തു. <big>വിദർഭ സൈന്യം :</big>രുക്മിണിയുടെ സഹോദരനായ രുഗ്മി രാജകുമാരൻ ഒരു സൈന്യവ്യൂഹവുമായി കൗരവപക്ഷത്തും പിതാവായ വിദർഭൻ തന്റെ സൈന്യത്തിന്റെ പ്രധാന ഭാഗത്തെ പാണ്ഡവർക്കായി അയച്ചു കൊടുത്തു.<big> മഗധ സൈന്യം :</big>ജരാസന്ധന്റെ മരണത്തിനുശേഷം അദ്ദേഹത്തിന്റെ പുത്രന്മാർ പാണ്ഡവരുമായി സൗഖ്യമായിരുന്നു. മഗധ രാജകുമാരൻ തന്റെ കീഴിലുള്ള സൈന്യവുമായി പാണ്ഡവപക്ഷത്തു ചേർന്നു യുദ്ധം ചെയ്തു. ജരാസന്ധന്റെ പുത്രിമാർ വിവാഹം ചെയ്തിരുന്നത് കംസനെയായിരുന്നു. അതിനാൽ അവരുടെ ബന്ധുജനങ്ങൾ കൗരവപക്ഷത്തും ചേർന്നു യുദ്ധത്തിൽ ഏർപ്പെട്ടു.}} === സംഗ്രഹ ഗ്രന്ഥങ്ങൾ === * മഹാഭാരതം -- തുഞ്ചത്ത് രാമാനുജൻ എഴുത്തച്ഛൻ -- മാതൃഭൂമി പ്രസിദ്ധീകരണം, കോഴിക്കോട് * മഹാഭാരതം -- ഡോ.പി.എസ്. നായർ -- വിദ്യാരംഭം പ്രസിദ്ധീകരണം, ആലപ്പുഴ * വ്യാസ മഹാഭാരതം -- ആംഗലേയ പരിഭാഷ -- കിസാരി മോഹൻ ഗാംഗുലി * മഹാഭാരതം (ആംഗലേയം) -- സി. രാജഗോപാലാചാരി -- ഭാരതീയ വിദ്യാഭവൻ * ശ്രീമദ് ഭഗവദ്ഗീത -- എം.എസ്. ചന്ദ്രശേഖരവാര്യർ : പരിഭാഷ -- ഡി.സി.ബുക്സ് പ്രസിദ്ധീകരണം, കോട്ടയം * വിദുര നീതി -- ആംഗലേയ പരിഭാഷ -- കിസാരി മോഹൻ ഗാംഗുലി * പ്രാചീന ഇന്ത്യ -- ആർ.എസ്. ശർമ്മ -- ഡി.സി. ബുക്സ്, കോട്ടയം * ഋഗ്വേദ സംഹിത (ആംഗലേയം) -- ഫെഡ്റിക് മാക്സ് മുള്ളർ * ഇന്ത്യയുടെ സാംസ്കാരിക ചരിത്രം (ആംഗലേയം) -- ശിശിർകുമാർ ദാസ് * മഹാഭാരതം (ആംഗലേയം) -- ദി ഗ്രേറ്റെസ്റ്റ് സ്പിരിച്യുൽ എപിക് ഓഫ് ആൾ ദി ടൈം -- കൃഷ്ണ ധർമ്മ -- ടോർച്ച് ലൈറ്റ് പബ്ലിഷിംഗ് * ശ്രീ മഹാഭാഗവതം മൂലകൃതി (മലയാള വ്യാഖ്യാന സഹിതം) * മഹാഭാഗവതം -- ഡോ.പി.എസ്സ് നായർ -- വിദ്യാരംഭം പ്രസിദ്ധീകരണം, ആലപ്പുഴ * ദേവീമഹാഭാഗവതം -- ഡോ.പി.എസ്സ് നായർ -- വിദ്യാരംഭം പ്രസിദ്ധീകരണം, ആലപ്പുഴ == യുദ്ധത്തിലെ പതിനെട്ടിന്റെ പ്രത്യേകതകൾ == {{Commons category|Mahabharata}} {| class="wikitable" width="69%" border="1" cellpadding="5" cellspacing="0" align="centre" |- | style="background:#C2ECBB;" | പതിനെട്ടുദിവസങ്ങൾ || style="background:#C2ECBB;" | കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധം നീണ്ടുനിന്നത് പതിനെട്ട് ദിവസങ്ങളാണ് |- | style="background:#C2ECBB;" | പതിനെട്ടദ്ധ്യായങ്ങൾ || style="background:#C2ECBB;" | [[ഭഗവദ്ഗീത|ഭഗവദ്ഗീതയിൽ]] പതിനെട്ട് അദ്ധ്യായങ്ങളുണ്ട് |- | style="background:#C2ECBB;" | പതിനെട്ടക്ഷൗഹിണി || style="background:#C2ECBB;" | ഇരുപക്ഷത്തുമായി പതിനെട്ട് [[അക്ഷൗഹിണി]] സൈന്യം യുദ്ധത്തിൽ പങ്കെടുത്തു |- | style="background:#C2ECBB;" | പതിനെട്ടുപസൈന്യാധിപർ || style="background:#C2ECBB;" | ഇരുസേനയിലുമായി പതിനെട്ട് [[സൈന്യാധിപൻ|ഉപസൈന്യാധിപന്മാർ]] ഉണ്ടായിരുന്നു |- | style="background:#C2ECBB;" | പതിനെട്ടുവ്യൂഹങ്ങൾ || style="background:#C2ECBB;" | കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധത്തിൽ പതിനെട്ട് [[ചക്രവ്യൂഹം|സേനാവ്യൂഹങ്ങൾ]] ഉപയോഗിച്ചു |- | style="background:#C2ECBB;" | പതിനെട്ടുനിയമങ്ങൾ || style="background:#C2ECBB;" | യുദ്ധം അനുശാസിച്ച [[നിയമം|നിയമങ്ങൾ]] പതിനെട്ട് ആയിരുന്നു |- | style="background:#C2ECBB;" | പതിനെട്ടുപാണ്ഡവർ || style="background:#C2ECBB;" | [[പാണ്ഡവർ|പാണ്ഡവരും]] അവരുടെ പുത്രന്മാരുമായി പതിനെട്ട് പേരായിരുന്നു |- | style="background:#C2ECBB;" | പതിനെട്ടുപർവ്വങ്ങൾ || style="background:#C2ECBB;" | [[വ്യാസൻ|വ്യാസ]] രചിത [[മഹാഭാരതം|മഹാഭാരതത്തിൽ]] പതിനെട്ട് പർവ്വങ്ങൾ ഉൾക്കൊള്ളുന്നു |} {{Mahabharata}} [[വർഗ്ഗം:പുരാണത്തിലെ യുദ്ധങ്ങൾ]] [[വർഗ്ഗം:കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധം]] ml4x4tasprhz2mej3luhee68st4mc9p 4546997 4546996 2025-07-09T11:56:31Z Archangelgambit 183400 /* യുദ്ധത്തിൽ അവശേഷിച്ചവർ */ 4546997 wikitext text/x-wiki {{Prettyurl|Kurukshetra War}} {{Infobox military conflict |conflict=<big>കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധം</big><br />(മഹാഭാരതയുദ്ധം) |image=[[Image:Kurukshetra.jpg|300px]] |caption=കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധഭൂമി:ചിത്രകാരന്റെ ഭാവനയിൽ |date=''':''' കൃത്യമായ കാലഘട്ടം ലഭ്യമല്ല<br />(ബി.സി.6000 – ബി.സി.3000) <ref>Yogananda, Paramahansa (2007). [Diamond Pocket Books (P) Ltd God Talks With Arjuna]. Diamond Pocket Books (P) Ltd. p. xxi. ISBN 9788189535018. "the dates proposed for the Kurukshetra war range from as early as 6000 BC to as recently as 500 BC''</ref><br />18 ദിവസങ്ങൾ നീണ്ടുനിന്നു |place=''':''' [[കുരുക്ഷേത്രം|കുരുക്ഷേത്ര]], [[ഹരിയാന]], [[ഇന്ത്യ]]<ref>ഇന്ത്യയുടെ സാംസ്കാരിക ചരിത്രം -- ശിശിർകുമാർ ദാസ് ISBN 978-8172017989</ref><br />[[കുരുക്ഷേത്ര|Coordinates: 29°59′00″N 76°49′00″E]] |territory= |result=''':''' -ഇരുപക്ഷത്തും കനത്ത ആൾനാശത്തോടെയുള്ള പാണ്ഡവ വിജയം.<br /> -[[യുധിഷ്ഠിരൻ]] ഹസ്തിനപുരിയുടെ ചക്രവർത്തിയായി സ്ഥാനാരോഹിതനായി.<br /> -ധൃതരാഷ്ട്രരുടെ നിഷ്കാസനം.<br /> -ചേദി, സിന്ധു ,അംഗം, പാഞ്ചാലം,മത്സ്യം,കലിംഗം, ത്രിഗർത്തം, ഗാന്ധാരം തുടങ്ങിയവടക്കമുള്ള രാജ്യങ്ങളിൽ അവകാശപ്രശ്നങ്ങൾ. |combatant1=[[പാണ്ഡവർ]]'''<br />, [[പാഞ്ചാലം]], [[കാശി]], [[മത്സ്യം]], [[ചേദി]], [[പാണ്ഡ്യം]], [[മഗധ]], [[കേകേയം]], [[ദ്വാരക]], [[മഥുര]], [[വിദർഭ]]{{സൂചിക|൧}} |combatant2=[[കൗരവർ]]'''<br />[[ഹസ്തിനപുരി]], [[അംഗം]], [[സിന്ധു]], [[അവന്തി]], [[മാഹിഷ്മതി]], [[ഗാന്ധാരം]], [[മാദ്രം]], [[കാംബോജം]],[[ത്രിഗർത്തം]], [[പ്രാഗ്ജ്യോതിഷം]], [[കലിംഗം]], [[കേകേയം]], [[ദ്വാരക]], [[മഥുര]], [[വാൽഹികം]]{{സൂചിക|൧}} |commander1=[[ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ]]( സർവ്വ സൈന്യാധിപൻ 1-18 ദിവസങ്ങൾ) <br>അർജ്ജുനൻ<br>ഭീമൻ<br>യുധിഷ്ഠിരൻ<br> നകുലൻ<br>സഹദേവൻ<br>ദ്രുപദൻ<br>വിരാടൻ<br>സാത്യകി<br>അഭിമന്യു<br> ഘടോൽകചൻ<br>ശ്രീകൃഷ്ണൻ |commander2=[[ഭീഷ്മർ]](1-10ദിവസങ്ങൾ) <br>[[ദ്രോണർ]](11-15 ദിവസങ്ങൾ)<br>[[കർണ്ണൻ]](16-17 ദിവസങ്ങൾ)<br>[[ശല്യർ]](ദിവസം 18)<br>[[അശ്വത്ഥാമാവ്]](ദിവസം 18) <br>ദുര്യോധനൻ<br>ദുശ്ശാസനൻ<br>ശകുനി<br>കൃപർ<br>ഭഗദത്തൻ<br>ബഹ്ലികൻ<br>വികർണൻ<br>അലമ്പുഷൻ<br>ഭൂരിശ്രവസ്സ്<br>കൃതവർമാവ് |strength1=[[7 (അക്കം)|7]] [[അക്ഷൗഹിണി|അക്ഷൗഹിണികൾ]]'''<br>[[ആന]]= 153,090<br />[[രഥം]]= 153,090<br />[[കുതിര]]= 459,270<br />കാലാൾ= 765,450<br />(1,530,900 സൈന്യം) |strength2=[[11 (സംഖ്യ)|11]] [[അക്ഷൗഹിണി|അക്ഷൗഹിണികൾ]]'''<br>[[ആന]]= 240,570<br />[[രഥം]]= 240,570<br />[[കുതിര]]= 721,710<br />കാലാൾ=1,202,850<br />(2,405,700 സൈന്യം) |casualties1=എട്ടുപേർ ഒഴിച്ച് എല്ലാവരും<br />([[പാണ്ഡവർ|പഞ്ചപാണ്ഡവർ]], [[ശ്രീകൃഷ്ണൻ]], [[സാത്യകി]], [[യുയുത്സു]]) |casualties2=മൂന്നുപേർ ഒഴിച്ച് എല്ലാവരും<br />([[അശ്വത്ഥാമാവ്]], [[കൃപർ]], [[കൃതവർമ്മാവ്]]) }} [[ഇന്ത്യ|ഇന്ത്യൻ]] [[ഇതിഹാസം|ഇതിഹാസമായ]] [[മഹാഭാരതം|മഹാഭാരതത്തിൽ‌]] വർണിച്ചിരിക്കുന്ന യുദ്ധമാണ് '''കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധം'''. [[ചന്ദ്രവംശം|ചന്ദ്രവംശജനായ]] കുരുവിൻ്റെ വംശത്തിൽപ്പെട്ട ഹസ്തിനപുരത്തിൻ്റെ രാജാവ് [[ധൃതരാഷ്ട്രർ|ധൃതരാഷ്ട്രരുടെ]] പുത്രന്മാരും ([[കൗരവർ]]), അദ്ദേഹത്തിന്റെ അനുജൻ [[പാണ്ഡു|പാണ്ഡുവിന്റെ]] പുത്രന്മാരും ([[പാണ്ഡവർ]]) ഇരുകൂട്ടരുടെയും സഖ്യകക്ഷികളും മുഖ്യ എതിരാളികളായി ഈ യുദ്ധത്തിൽ പോരടിച്ചു. ഇപ്പോഴുള്ള [[ഹരിയാന|ഹരിയാനയിലെ]] [[കുരുക്ഷേത്രം|കുരുക്ഷേത്ര]] എന്ന സ്ഥലത്തുവെച്ചു നടന്നതിനാൽ കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധം എന്നറിയപ്പെട്ടു.<ref>{{Cite web |url=http://kurukshetra.nic.in/history/history.htm |title=ആർക്കൈവ് പകർപ്പ് |access-date=2011-09-05 |archive-date=2012-03-11 |archive-url=https://web.archive.org/web/20120311042020/http://kurukshetra.nic.in/history/history.htm |url-status=dead }}</ref>. ഇതിഹാസത്തിൽ കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധം പതിനെട്ട് ദിവസങ്ങൾ നീണ്ടു നിന്നതായി പറയുന്നു. യുദ്ധത്തിൽ ഇരുപക്ഷത്തുമായി പതിനെട്ട് [[അക്ഷൗഹിണി|അക്ഷൗഹിണികൾ]] പങ്കെടുത്തു നാമാവശേഷമായി. പാണ്ഡവപക്ഷത്ത് ഏഴ് അക്ഷൗഹിണി പടസമൂഹങ്ങൾക്ക് സർവ്വസേനാധിപതിയായി പാഞ്ചാല രാജകുമാരനായ [[ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ|ധൃഷ്ടദ്യുമ്നനും]], കൗരവരുടെ പതിനൊന്ന് അക്ഷൗഹിണി പടയുടെ സർവ്വസേനാധിപതിയായി [[ഭീഷ്മർ|ഭീഷ്മരും]] യുദ്ധം നയിച്ചു. ഒരാൾ '''അഗ്നിയിൽ നിന്നും''', മറ്റൊരാൾ '''ജലത്തിൽ നിന്നും''' ജനിച്ചവരായിരുന്നു എന്നാണ് സങ്കല്പം. [[ഭീഷ്മർ]] [[മഹാഭാരതം|മഹാഭാരതയുദ്ധത്തിൽ]] ആദ്യ പത്തു ദിവസങ്ങൾ സർവ്വസേനാധിപതിയായും, ഭീഷ്മരുടെ ശരശയ്യയെത്തുടർന്ന് അടുത്ത അഞ്ചു ദിനങ്ങൾ ആചാര്യനായ [[ദ്രോണർ|ദ്രോണരും]], അദ്ദേഹത്തിന്റെ മരണശേഷം തുടർന്നുള്ള രണ്ടു ദിവസങ്ങൾ അംഗാധിപതിയായ [[കർണ്ണൻ|കർണ്ണനും]], അവസാനദിവസമായ പതിനെട്ടാം നാൾ മാദ്രേശൻ [[ശല്യർ|ശല്യരും]] കൗരവർക്കുവേണ്ടി സർവ്വസൈന്യാധിപതിയായി. പതിനെട്ടാം നാൾ രാത്രിയിൽ [[അശ്വത്ഥാമാവ്|അശ്വത്ഥാമാവിനെ]] സർവ്വസേനാധിപതിയായി മരണശയ്യയിൽ കിടന്ന [[ദുര്യോധനൻ]] വാഴിച്ചു. അരദിവസത്തേക്ക് [[അശ്വത്ഥാമാവ്|ദ്രൗണിയും]] കൗരവർക്കുവേണ്ടി യുദ്ധം നയിച്ചു. == ചരിത്രരേഖകൾ == [[File:Brahma Sarovar.JPG|170px|thumb|left|[[കുരുക്ഷേത്ര|കുരുക്ഷേത്രയിലെ]] ബ്രഹ്മസരോവരം]] [[വ്യാസൻ|വ്യാസരചിതമായ]] [[മഹാഭാരതം|മഹാഭാരതത്തിലെ]] പ്രധാന പ്രതിപാദ്യവിഷയമായ കുരുക്ഷേത്ര യുദ്ധം നടന്ന കാലഘട്ടത്തെക്കുറിച്ച് പല ചരിത്രകാരന്മാരും വിവിധ അഭിപ്രായങ്ങൾ രേഖപ്പെടുത്തിയിരിക്കുന്നു. പ്രസിദ്ധ ചരിത്രകാരനായ ബ്രിട്ടീഷ് വംശജൻ ആർതർ ലെവലിൻ ബാഷത്തിന്റെ (1914-1985) അഭിപ്രായമനുസരിച്ച് കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധം നടന്നത് [[അയോയുഗം|അയോയുഗത്തിൽ]] ബി.സി. 10-ആം നൂറ്റാണ്ടിലാണ്.<ref>Professor A.L. Basham, My Guruji and Problems and Perspectives of Ancient Indian History and Culture, -- Sachindra Kumar Maity -- Abhinav Publications, India</ref>. മറ്റൊരു ചരിത്രകാരനും ഹാർവാഡ് സർവ്വകലാശാലയിലെ പ്രസിദ്ധ സംസ്കൃത പണ്ഡിതനുമായ ഡച്ച് വംശജൻ മൈക്കിൾ വിറ്റ്സെലിന്റെ അഭിപ്രായത്തിൽ യുദ്ധം നടന്നത് വേദകാലഘട്ടത്തിൽ [[അയോയുഗം|അയോയുഗത്തിൽ]] ബി.സി. 1200 - ബി.സി. 800നും ഇടയ്ക്കാണ്.<ref>M. Witzel, Early Sanskritization: Origin and Development of the Kuru state, EJVS vol.1 no.4 (1995); also in B. Kölver (ed.), Recht, Staat und Verwaltung im klassischen Indien. The state, the Law, and Administration in Classical India, München, R. Oldenbourg, 1997, p.27-52</ref>. മഹാഭാരതയുദ്ധത്തിനുശേഷം 36 വർഷങ്ങൾ കഴിഞ്ഞ് കലിയുഗം ആരംഭിച്ചുവെന്നാണു് മഹാഭാരതത്തിലെ ഐതിഹ്യം <ref>മഹാഭാരതം -- തുഞ്ചത്ത് രാമാനുജൻ എഴുത്തച്ഛൻ -- മാതൃഭൂമി പബ്ലീഷേഷ്സ്</ref>. ക്രി.വർഷം 476-ൽ ജനിച്ച പുരാതന [[ഭാരതം|ഭാരതത്തിലെ]] മികച്ച ഗണിതശാസ്ത്രജ്ഞനും, ജ്യോതിശാസ്ത്രജ്ഞനും ആയിരുന്ന [[ആര്യഭടൻ|ആര്യഭട്ടന്റെ]] നിഗമനത്തിൽ കലിയുഗം ആരംഭിച്ചിട്ട് ക്രി.വർഷം 2000-ൽ 5102 വർഷങ്ങൾ കഴിഞ്ഞു. അദ്ദേഹം പറയുന്നതിങ്ങനെ; "കലിവർഷം 3601-ൽ 23 വയസ്സ് പ്രായം അദ്ദേഹത്തിനുണ്ടായിരുന്നു. അതനുസരിച്ച് ബി.സി. 3139-ലാണ് കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധം നടന്നത്.<ref>http://www.thevedicfoundation.org/bhartiya_history/mahabharat.htm</ref> ജർമൻ തത്ത്വശാസ്ത്രജൻ [[മാക്സ് മുള്ളർ|ഫെഡ്റിക് മാക്സ് മുള്ളറിന്റെ]] (1823-1900) അഭിപ്രായത്തിൽ ഋഗ്വേദസംഹിതകളുടെ രചന നടന്നതും [[വേദ കാലഘട്ടം|വേദ കാലഘട്ടത്തിൽ]] ബി.സി. 1700 - ബി.സി. 1100 കളിലാണെന്ന് അവകാശപ്പെടുന്നു <ref>Rig-Veda-Samhita : The Sacred Hymns of the Brahmans -- Friedrich M. Mueller (ഫെഡ്റിക് മാക്സ് മുള്ളർ)</ref><ref>പ്രാചീന ഇന്ത്യ -- ISBN : 9788126417544 -- ആർ.എസ്. ശർമ്മ -- ഡി.സി. ബുക്സ്, കോട്ടയം</ref>. == മഹാഭാരതം (കാവ്യം) == [[പ്രമാണം:Vyasa and Ganesa.jpg|right|thumb|170px|ഇതിഹാസരചന: വ്യാസനും ഗണപതിയും (ചിത്രം)]] കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധം പ്രതിപാദിച്ചിരിക്കുന്നത് [[ഇന്ത്യ|ഇന്ത്യയിലെ]] [[ഇതിഹാസം|ഇതിഹാസങ്ങളിൽ]] ഒന്നായ [[വ്യാസൻ|വ്യാസരചിതമായ]] [[മഹാഭാരതം|മഹാഭാരതത്തിലെ]] ആറു മുതൽ പത്തുവരെയുള്ള പർവ്വങ്ങളിലായാണ് <ref>ഭീമസേനൻ -- കുലപതി കെ.എം. മുൻഷി -- ഡി.സി. ബുക്സ്, കോട്ടയം</ref>. ചില പണ്ഡിതന്മാരുടെ അഭിപ്രായത്തിൽ 3800 വർഷം മുൻപാണ്‌ വ്യാസൻ ജീവിച്ചിരുന്നത്. തന്റെ പുത്രന്മാരുടേയും പൗത്രന്മാരുടേയും അവരുടെ പുത്രന്മാരുടേയും ബന്ധുജനങ്ങലുടേയും കഥയിൽ തന്നെയും ഉൾപ്പെടുത്തി. അദ്ദേഹം പറഞ്ഞു കൊടുക്കുന്നതനുസരിച്ച്‌ [[ശ്രീ ഗണപതി]] അതു എഴുതി സൂക്ഷിച്ചു എന്നാണ് മഹാഭാരതത്തിന്റെ ഐതിഹ്യം. ആകാരണത്താൽ വ്യാസൻ ഒരേസമയം രചയിതാവും, കഥാപാത്രവും, കഥയിലെ സാക്ഷിയുമായി മാറി. വേദകാലത്തെ ഒരു പ്രധാന ഋഷികുടുംബാംഗമായ വസിഷ്ഠമഹർഷിയുടെ പുത്രനായ പരാശരമുനിക്ക് ഒരു മുക്കുവസ്ത്രീയായ സത്യവതിയിൽ ഉണ്ടായ പുത്രനാണ്‌ വ്യാസൻ എന്ന ദ്വൈപായനൻ. അമ്മയെപ്പോലെ തന്നെ കറുത്തനിറമായതിനാലും ദ്വീപിൽ വച്ച് ജനിച്ചതിനാലും കൃഷ്ണദ്വൈപായനൻ എന്നും അറിയപ്പെട്ടു. ചെറുപ്പത്തിലേ തന്നെ സന്ന്യാസം സ്വീകരിച്ചെങ്കിലും അദ്ദേഹത്തിനു ശ്രീശുകൻ എന്ന ഒരു പുത്രനുണ്ടായിരുന്നതായി പുരാണങ്ങൾ ഘോഷിക്കുന്നു. ദ്വൈപായനൻ തന്റെ യൗവനകാലത്തുതന്നെ അവശേഷിച്ചിരുന്ന വേദമന്ത്രങ്ങൾ എല്ലാം ശേഖരിച്ച് അവക്ക് രൂപവും ഉച്ചാരണരീതിയും സ്ഥാപിച്ചു. ആ രീതിയിലാണ്‌ അവ ഇന്നും അറിയപ്പെടുന്നത് എന്നു കരുതുന്നു. ഇതുമൂലം ജനങ്ങൾ അദ്ദേഹത്തെ ആദരപൂർവ്വം വേദവ്യാസൻ എന്ന് വിളിച്ചുപോന്നു. ചരിത്രകാരന്മാരുടെ അഭിപ്രായത്തിൽ മൂന്ന് ഘട്ടങ്ങളിലൂടെയാണ് മഹാഭാരതം ഇന്നുകാണുന്ന രൂപത്തിലെത്തിയത്. അതിലെ ആദ്യഘട്ടം മൂലകൃതിയുടെ രചനയിൽ നിന്നും തുടങ്ങുന്നു. രണ്ട് കുലങ്ങൾ -- കൗരവരും, പാണ്ഡവരും -- തമ്മിലുള്ള കലഹവും അതിനെത്തുടർന്നുള്ള മഹായുദ്ധവുമാണ് മഹാഭാരത ഇതിവൃത്തം. വളരെക്കാലം ഇവർ തമ്മിൽ വഴക്കിടുകയും അവസാനം ഒരു ജനതയായി മാറുകയും ചെയ്തുവെന്ന് ഭാരതത്തിൽ എഴുതിയിരിക്കുന്നതായിരുന്നു [[ജയം (വ്യാസകാവ്യം)|ജയം]] എന്ന മഹാഭാരതത്തിന്റെ ആദ്യരൂപം. പാണ്ഡവരുടെ ജയം എന്നതാവാം ഈ ഗ്രന്ഥത്തിനു ഇത്തരമൊരു പേരുവരാൻ കാരണം.<ref>ജയ്: ആൻ ഇലുസ്റ്റ്രേറ്റഡ് റിറ്റേലിംഗ് ഓഫ് ദ മഹാഭാരത് -- ദേവദത്ത് പഠ്നായിക് -- പെൻഗിൻ ബുക്സ്</ref> മൂലകൃതിയിൽ ബ്രഹ്മാവിനാണ് ഈശ്വരസങ്കല്പം. യുദ്ധഗാനങ്ങളെല്ലാം പിൽക്കാലത്ത് ക്രോഡീകരിച്ച് വ്യാസൻ ഗ്രന്ഥം രചിച്ചു എന്നതിനാൽ തന്നെ എഴുത്തുസമ്പ്രദായം കണ്ടുപിടിക്കപ്പെട്ടതിനുശേഷമാവണം ഇത് എന്ന് അനുമാനിക്കാം. === സൂതപൗരാണികൻ === [[പ്രമാണം:00001 Ugrasrava and Saunaka.jpg|right|thumb|170px|നൈമിശാരണ്യം: സൂതനും ശൗനകാദികളും (ചിത്രം)]] [[കലിയുഗം|കലിയുഗാരംഭത്തിൽ]] [[ഗോമ്‌തീ നദി|ഗോമദീനദിക്കരയിൽ]] [[നൈമിശാരണ്യം]] എന്ന സ്ഥലത്തുവെച്ച് പന്ത്രണ്ട് വർഷംകൊണ്ടവസാനിക്കുന്ന ഒരു മഹായജ്ഞം [[ശൗനകൻ|ശൗനകാദിമുനികൾ]] ആരംഭിച്ചു. [[ബ്രഹ്മാവ്|ബ്രഹ്മപുത്രനായ]] [[ഭൃഗു|ഭൃഗുമുനിയുടെ]] പുത്രനായ [[ച്യവനൻ|ച്യവനമഹർഷിയുടെ]] പുത്രനായ [[പ്രമതി|പ്രമതിക്ക്]] [[അപ്സരസ്സ്|ഘൃതാചി]] എന്ന [[അപ്സരസ്സ്|അപ്സരസ്ത്രീയിൽ]] രുരു, ശുനകൻ എന്നീരണ്ടു പുത്രന്മാർ ജനിച്ചു. അവരിൽ ശുനകന്റെ പുത്രനാണ് [[ശൗനകൻ|ശൗനകമഹർഷി]]. യാഗത്തിൽ പങ്കെടുക്കാൻ ലോമഹർഷസുതന്റെ പുത്രനായ [[ഉഗ്രശ്രവസ്സ്]] എന്ന സൂതപൗരാണികനും<ref>ബ്രാഹ്മണവനിതയിൽ ക്ഷത്രിയനുണ്ടാവുന്ന പുത്രനെയാണ് സൂതൻ എന്നു വിളിക്കുന്നത്.</ref> എത്തി. വ്യാസശിഷ്യനായിരുന്ന അദ്ദേഹം ഒരിക്കൽ കേട്ടത് അതേപടി മറ്റുള്ളവരെ പറഞ്ഞുകേൾപ്പിക്കാനുള്ള കഴിവുണ്ടായിരുന്നതിനാൽ ഉഗ്രശ്രവസ്സ് എന്നറിയപ്പെട്ടു. [[പരീക്ഷിത്ത്|പരീക്ഷിത്]] മഹാരാജാവ് [[തക്ഷകൻ|തക്ഷദംശത്തെ]] തുടർന്നു മരിക്കുകയും ആ വൈരാഗ്യത്തിൽ അദ്ദേഹത്തിന്റെ പുത്രൻ ജനമേജയൻ [[സർപ്പസത്രയാഗം]] നടത്തുകയും ചെയ്തു.<ref>http://www.sacred-texts.com/hin/m01/m01055.htm മഹാഭാരതം -- അസ്തികചരിത്രം</ref><ref>http://www.shvoong.com/humanities/1758029-astika-maharaj-ankur-bhadauria/ {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20101103045249/http://www.shvoong.com/humanities/1758029-astika-maharaj-ankur-bhadauria/ |date=2010-11-03 }} ജരൽകാരുവിന്റെ പുത്രൻ അസ്തികൻ</ref> ആ സന്ദർഭത്തിൽ അദ്ദേഹത്തെക്കണ്ട് ആശിർവദിക്കാനെത്തിയ [[വ്യാസൻ|വ്യാസമഹർഷിയോട്]] പുണ്യകഥനം നടത്താൻ [[ജനമേജയൻ]] അഭ്യർത്ഥിക്കുകയും, അദ്ദേഹം തന്റെ ശിഷ്യനായ വൈശാമ്പയനോട് ഭാരതകഥ വിശദീകരിക്കുവാൻ ആവശ്യപ്പെടുകയും, വൈശാമ്പയൻ ജനമേജയസദസ്സിൽ കഥനം നടത്തുകയും ചെയ്തു. ആ സമയത്ത് അവിടെ സന്നിഹിതനായിരുന്ന ഉഗ്രശ്രവസ്സിനു കഥകേൾക്കുവാനുള്ള ഭാഗ്യം സിദ്ധിച്ചിരുന്നു. അദ്ദേഹമാണ് ശൈനകാദിമുനികൾക്ക് ഭാരതകഥ പറഞ്ഞുകൊടുക്കുന്നത്. അതിനാലാവാം സൂതപൗരാണികൻ പറഞ്ഞുകൊടുക്കുന്നരീതിയിലാണ് മഹാഭാരതം മൂലം എഴുതിയിരിക്കുന്നത്. == യുദ്ധത്തിന്റെ കാരണങ്ങൾ == ഭാരതത്തിലെ ഇതിഹാസങ്ങളിൽ ഒന്നായ മഹാഭാരതത്തിൽ പ്രധാനകഥാതന്തുവായി പ്രതിപാദിച്ചിരിക്കുന്ന യുദ്ധമായ കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധം പ്രധാനമായും മൂന്നുകാരണങ്ങളാലാണ് തുടക്കം കുറിച്ചത്. === കള്ളച്ചൂത് === [[File:Kathakali -Play with Kaurava.jpg|170px|thumb|left|ചൂതുകളിക്കുന്ന [[ശകുനി|ശകുനിയും]], [[കൗരവർ|കൗരവരും]], [[പാണ്ഡവർ|പാണ്ഡവരും]] - (ദുര്യോധനവധം [[കഥകളി]])]] [[കൗരവർ]] [[പാണ്ഡു|പാണ്ഡുപുത്രന്മാരോട്]] രണ്ടുതവണ [[ചൂത്|ചൂതുകളിച്ചു]]. [[ഗാന്ധാരി|ഗാന്ധാരിയുടെ]] സഹോദരനായ [[ശകുനി|ശകുനിയാണ്]] കൗരവർക്കുവേണ്ടി കളിച്ചത്. കള്ളക്കളിയിൽ അഗ്രഗണ്യനായ ശകുനി രണ്ടുതവണയും കൗരവർക്കു വിജയം സമ്മാനിച്ചു.<ref>{{Cite web |url=http://www.thekurukshetragame.com/the-game-of-dice.html |title=ആർക്കൈവ് പകർപ്പ് |access-date=2011-09-06 |archive-date=2011-09-09 |archive-url=https://web.archive.org/web/20110909225711/http://www.thekurukshetragame.com/the-game-of-dice.html |url-status=dead }}</ref> [[ഭീഷ്മർ|ഭീഷ്മരുടെ]] നിർദ്ദേശത്താൽ [[ഇന്ദ്രപ്രസ്ഥം|ഇന്ദ്രപ്രസ്ഥത്തിന്റെ]] രാജാവായി [[യുധിഷ്ഠിരൻ|യുധിഷ്ഠിരനെ]] വാഴിച്ചതിലും, [[മയാസുരൻ|മയാസുര]] നിർമ്മിതമായ [[പാണ്ഡവർ|പാണ്ഡവരുടെ]] സുഖസമൃദ്ധമായ കൊട്ടാര ജീവിതവും അതിലെ പ്രത്യേകതകളും കൗരവർക്കു അവരോടുള്ള കടുത്ത അസൂയക്കു കാരണമായി.ആദ്യത്തെ ചൂതുകളിയിൽ സർവസ്വവും നഷ്ടപ്പെട്ട പാണ്ഡവർക്ക് ധൃതരാഷ്ട്രർ ഇടപെട്ട് നഷ്ടപ്പെട്ടതൊക്കെ തിരികെക്കൊടുത്തുവെങ്കിലും രണ്ടാമതും കൗരവർ ചൂതുകളിക്ക് നടത്തിയ ക്ഷണം സ്വീകരിച്ച് പാണ്ഡവർ കളിച്ചു. ശകുനിയുടെ കള്ളത്തരത്തിൽ വീണ്ടും ചൂതുകളിയിൽ തോറ്റതിനാൽ പന്ത്രണ്ട് വർഷത്തെ [[വനവാസം|വനവാസവും]], അതിനുശേഷം ഒരു വർഷം ഏതെങ്കിലും ഒരു രാജ്യത്ത് പാണ്ഡവർ ഒന്നിച്ചു താമസിച്ച് മറ്റാരാലും തിരിച്ചറിയാതെ [[അജ്ഞാതവാസം|അജ്ഞാതവാസവും]] നടത്താൻ തത്ത്വത്തിൽ തീരുമാനിച്ചു. ഇതു കഴിഞ്ഞു തിരിച്ചു വരുമ്പോൾ ചൂതിൽ തോറ്റ് നഷ്ടപ്പെട്ട രാജ്യവും പദവിയും തിരിച്ചുകിട്ടും. അഥവാ ഒരു വർഷത്തെ അജ്ഞാതവാസത്തിൽ പിടിക്കപ്പെട്ടാൽ വീണ്ടും പന്ത്രണ്ട് വർഷം കാനനവാസം കഴിച്ച് ഒരു വർഷം അജ്ഞാതവാസം നടത്തണം. പക്ഷേ വനവാസവും, അജ്ഞാതവാസവും പൂർത്തിയാക്കി [[പാണ്ഡവർ]] തിരിച്ചെത്തിയിട്ടും അവർക്ക് അവകാശപ്പെട്ട രാജ്യം തിരിച്ചു നൽകാൻ കൗരവർ തയ്യാറായില്ല. കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധത്തിനുള്ള പ്രധാനകാരണം ഇതായിരുന്നു. === ദ്രൗപദീ വസ്ത്രാക്ഷേപം === [[പ്രമാണം:Draupadi & dushashan scene.jpg|200px|ലഘുചിത്രം|ഇടത്ത്‌|ദ്രൗപദീ വസ്ത്രാക്ഷേപം]] ചൂതിൽ തോറ്റ് പണയമായി മാറിയ ദ്രൗപദിയെ കൗരവരിലെ രണ്ടാമനായ [[ദുശ്ശാസനൻ]] ഹസ്തിനപുരി രാജസഭയിൽ ഏവരേയും സാക്ഷി നിർത്തി വസ്ത്രാക്ഷേപം നടത്തി. രജസ്വലയായിരുന്ന [[ദ്രൗപദി]] വരാൻ മടികാണിച്ചപ്പോൾ ഹീനമായി അധിക്ഷേപിച്ച് പിതാമഹന്മാരും മറ്റു ബന്ധുജനങ്ങളും സന്നിഹിതരായിരുന്ന കുരുസഭാമണ്ഡപത്തിലേക്ക് മുടിയിൽ പിടിച്ചു വലിച്ചു കൊണ്ടുവന്നു. മാതാവിനു തുല്യയായ ജ്യേഷ്ഠത്തിയായവളെ പണയവസ്തുവായി മാത്രം കരുതി കേവലബഹുമാനം പോലും കൊടുക്കാതെ അതിഹീനമായി അപമാനിച്ചു. [[കൃഷ്ണൻ]] പാഞ്ചാലിയുടെ സഹായത്തിനു വന്നതിനാൽ അവൾ അതിൽനിന്നും രക്ഷനേടി. പിതൃതുല്യരായവരുടെ മുമ്പിൽ മാനം നഷ്ടപ്പെട്ട ദ്രൗപദി, ദുശ്ശാസനൻ പിടിച്ചു വലിച്ച തന്റെ മുടി പിന്നീട് കെട്ടിയില്ല. ദുശാസനനെ കൊന്ന് അവന്റെ രക്തം തലയിൽതേച്ച് മാത്രമെ അഴിച്ചിട്ട മുടി കെട്ടൂ എന്ന് അവൾ ശപഥം ചെയ്തു. യുദ്ധമുണ്ടാവാതെ ദുശ്ശാസനനെ കൊല്ലാനും അവന്റെ രക്തം മുടിയിൽ പുരട്ടാനുമാവില്ല. ഇത് യുദ്ധത്തിനു കാരണമായ മറ്റൊരു പ്രധാന സംഭവമായിരുന്നു. === ഭീമനോടുള്ള ദ്രോഹം === മറ്റു കൗരവ-പാണ്ഡവരെ അപേക്ഷിച്ച് [[ഭീമൻ|ഭീമനുണ്ടായിരുന്ന]] അമാനുഷികശക്തി വിശേഷത്താൽ, ബാല്യകാലത്തു മുതൽ ദുര്യോധനാദികൾ അസൂയാലുക്കളായിരുന്നു. അന്നുമുതലേ ദുര്യോധനാദികൾ നൂറുപേരും,കർണനും നിരവധി തവണ ഭീമനെ കൊല്ലാനായി പദ്ധതികൾ അവിഷ്കരിച്ച് നടപ്പിലാക്കാൻ ശ്രമിച്ചിരുന്നു<ref>http://www.kidsgen.com/fables_and_fairytales/indian_mythology_stories/poison_kills_poison.htm</ref>. ആയുസ്സിന്റെ ശക്തിയിൽ പലപ്പോഴും അതിൽ നിന്നും രക്ഷപെട്ട ഭീമന്, തന്നെ കൊലപ്പെടുത്താൽ ശ്രമിച്ചുകൊണ്ടിരിക്കുന്ന ദുര്യോധനാദികളോട് വൈരാഗ്യം അതിശക്തമായുണ്ടായിരുന്നു. ജ്യേഷ്ഠനായ യുധിഷ്ഠിരനെ ബഹുമാനിച്ച് ഭീമൻ പുറത്തു കാണിച്ചിരുന്നില്ലയെന്നു എന്നുമാത്രം. ഇത് യുദ്ധത്തിനുള്ള മറ്റൊരു കാരണമായിരുന്നു. (യുദ്ധത്തിൽ ഗാന്ധാരിയുടെ നൂറു പുത്രന്മാരും കൊല്ലപ്പെടുന്നത് ഭീമനാലാണ്). == സന്ധിസംഭാഷണങ്ങൾ == [[File:Krishna as Envoy.jpg|170px|thumb|ഭഗവദ് ദൂത്' : [[കൃഷ്ണൻ]] കൗരവസഭയിലെ [[ശന്തനു]]വിന്റെ സിംഹാസനത്തിൽ<br />([[രാജാ രവിവർമ്മ|രാജാരവിവർമ്മ ചിത്രം]])]] ==== വ്യാസോപദേശം ==== കൗരവരോട് ചൂതുകളിൽ തോറ്റ് പന്ത്രണ്ട് വർഷത്തെ വനവാസവും, ഒരു വർഷത്തെ അജ്ഞാതവാസവും പൂർത്തിയാക്കി പാണ്ഡവർ ഹസ്തിനപുരിയ്ക്കടുത്ത് ഉപപ്ലാവ്യത്തിൽ വന്നു താമസിച്ചു. ഇതു മനസ്സിലാക്കിയ [[സത്യവതി]] പുത്രനായ വേദവ്യാസമഹർഷി ഹസ്തിനപുരിയിൽ ചെന്ന് ധൃതരാഷ്ട്രരെയും, ദുര്യോധനനെയും വിളിച്ചുവരുത്തി പാണ്ഡവർക്ക് അവകാശപ്പെട്ട അർദ്ധരാജ്യം നൽകാൻ ആവശ്യപ്പെട്ടു. ദുര്യോധനന്റെ പിടിവാശിയിൽ മഹാരാജാവായ ധൃതരാഷ്ട്രർക്ക് തനിച്ചൊന്നും ചെയ്യാൻ പറ്റുമായിരുന്നില്ല. ഭീഷ്മർ പലതവണ ധൃതരാഷ്ട്രരെ ഉപദേശിച്ചിരുന്നു, എങ്കിലും അർദ്ധരാജ്യം നൽകാൻ കൗരവർ തയ്യാറായില്ല. ==== സഞ്ജയദൂത് ==== കൗരവർ ഇതിനോടകം സഞ്ജയനെ ദൂതനായി ഉപപ്ലാവ്യത്തിലേക്ക് അയച്ച് യുധിഷ്ഠിരനെ കണ്ട് തങ്ങളുടെ സന്ദേശം അറിയിപ്പിച്ചു. ദുര്യോധനനാണ് ദൂതനായി സഞ്ജയനെ അയച്ചതെങ്കിലും, ധൃതരാഷ്ട്രർ അയച്ചതാണെന്നു പറയാൻ ആവശ്യപ്പെട്ടിരുന്നു. പാണ്ഡവർക്ക് അർദ്ധരാജ്യം നൽകാനാവില്ല എന്നുള്ള വിവരം സഞ്ജയൻ യുധിഷ്ഠിരനെ അറിയിച്ചു. അപ്രിയകാര്യം ചെയ്ത സങ്കടത്തിൽ തിരിച്ച് ഹസ്തിനപുരിയിൽ എത്തിയ സഞ്ജയൻ മഹാരാജാവിനെ നേരിട്ട് കണ്ട് യുദ്ധം മൂലമുണ്ടാവുന്ന കൗരവരുടെ തകർച്ചയെ മുൻകൂട്ടി ബോധിപ്പിച്ചു.<ref>സി. രാജഗോപാലാചാരിയുടെ മഹാഭാരതം; "54-സഞ്ജയ മിഷൻ (സഞ്ജയദൂത്)"</ref>. ==== വിദുരനീതി ==== സഞ്ജയ ഉപദേശത്തെ തുടർന്ന് ദുഃഖിതനായ ധൃതരാഷ്ട്രർ അന്നു രാത്രിതന്നെ വിദുരരെ വിളിപ്പിച്ചു. പ്രസിദ്ധമായ വിദുരനീതി മഹാഭാരതത്തിൽ വർണ്ണിക്കുന്നത് ഈ സന്ദർഭത്തിലാണ്. വിദുരർ ജ്യേഷ്ഠനായ ധൃതരാഷ്ട്രരെ ആപത്തിൽ നിന്നു രക്ഷിക്കാനായി കൗരവരുടെ അസാന്നിധ്യത്തിൽ ധർമ്മാധർമ്മങ്ങൾ ഉപദേശിച്ചു. പലകഥകളും ഉദാഹരണമായി പറഞ്ഞ് കൂടുതൽ വിശ്വാസ്യത കിട്ടത്തക്കരീതിയിൽ ഉപദേശിച്ചിട്ടും, പുത്രവാത്സല്യം നിമിത്തം ധൃതരാഷ്ട്രർക്ക് അതൊന്നും സ്വീകരിക്കാൻ കഴിയുമായിരുന്നില്ല<ref>വിദുര നീതി : ആംഗലേയ പരിഭാഷ -- കിസാരി മോഹൻ ഗാംഗുലി</ref>. ==== സനൽകുമാരോപദേശം ==== പാണ്ഡവർക്കുവേണ്ടി മഹാതപസ്വിയായ സനൽകുമാരമഹർഷിയും ദുര്യോധനനെ ഉപദേശിച്ചു. മഹായുദ്ധം തടയാൻ ഇങ്ങനെ പലരും അഭ്യർത്ഥന നടത്തിയിട്ടും കൗരവർക്ക് അതൊന്നും സ്വീകാര്യമായിരുന്നില്ല. ==== കൃഷ്ണദൂത് ==== [[യുധിഷ്ഠിരൻ|യുധിഷ്ഠിരന്റെ]] അപേക്ഷയിൽ [[കൃഷ്ണൻ]] [[പാണ്ഡവർ|പാണ്ഡവർക്കുവേണ്ടി]] ദൂതനായി [[ഹസ്തിനപുരി|കൗരവസഭയിൽ]] എത്തി. ഇതു മുൻകൂട്ടി അറിഞ്ഞ [[ശകുനി|ശകുനിയും]], [[ദുര്യോധനൻ|ദുര്യോധനനും]] ചേർന്ന് [[ശന്തനു|ശന്തനു മഹാരാജാവിന്റെ]] [[സിംഹാസനം]] കൃഷ്ണനുവേണ്ടി സഭയിൽ സജ്ജമാക്കി. ''(സിംഹാസനത്തിന്റെ ശാപം: അയോഗ്യനായ ആരതിലിരുന്നാലും അവന്റെ തല പൊട്ടിച്ചിതറുമെന്ന് ശന്തനു മഹാരാജാവിന്റെ ശാപം ആ സിംഹാസനത്തിനുണ്ടായിരുന്നു. ശന്തനുവിനുശേഷം ശാപത്തെ പേടിച്ച് അതിൽ ആരും ഇരുന്നിട്ടില്ല)'' കൃഷ്ണൻ സിംഹാസനത്തിലിരുന്നെങ്കിലും അദ്ദേഹത്തിനു കുഴപ്പമൊന്നും സംഭവിച്ചില്ല. അർദ്ധരാജ്യം നൽകില്ലയെന്നു തീർത്തു പറഞ്ഞ കൗരവസഭയിൽ കൃഷ്ണൻ പാണ്ഡവർക്കായി അഞ്ചു ചെറിയ രാജ്യങ്ങളൊ, അല്ലെങ്കിൽ അഞ്ചു ദേശങ്ങളൊ, അതുമല്ലെങ്കിൽ അഞ്ചു ഗൃഹങ്ങളൊ, അവസാനം ഇവർക്ക് അഞ്ചുപേർക്കുമായി താമസിക്കാൻ ഒരു ഗൃഹം എങ്കിലും കൊടുക്കണം എന്ന് അപേക്ഷിച്ചു. പക്ഷേ സൂചികുത്തുവാൻ പോലും പാണ്ഡവർക്ക് തൻ്റെ രാജ്യത്തിലിടം കൊടുക്കില്ലയെന്ന് ദുര്യോധനൻ പ്രഖ്യാപിച്ചതോടെ കൃഷ്ണദൂത് പരാജയമായിരുന്നു. കൃഷ്ണനെ പിടിച്ചുകെട്ടി സഭയിൽവച്ച് അപമാനിക്കാൻ ദുര്യോധനൻ ശ്രമിക്കുകകൂടി ചെയ്തതോടെ തൻ്റെ വിശ്വരൂപം പ്രദർശിപ്പിച്ച് ഏവരെയും അൽഭുതപ്പെടുത്തിയ ശേഷം കൃഷ്ണൻ അവിടെനിന്നും ഇറങ്ങിപ്പോവുകയുണ്ടായി. == യുദ്ധ സന്നാഹം == [[File:Brooklyn Museum - Krishna Counsels the Pandava Leaders Page from a Mahabharata series.jpg|200px|thumb|left|യുദ്ധ സന്നാഹം: പാണ്ഡവരും കൃഷ്ണനും ([[:en:Brooklyn Museum|ബ്രൂക്കിലിൻ മ്യൂസിയത്തിലുള്ള]] 18-ആം നൂറ്റാണ്ടിലെ എണ്ണഛായാചിത്രം)]] ഭഗവത്ദൂത് പരാജയമായതിനെത്തുടർന്ന് യുദ്ധം തീരുമാനിക്കപ്പെട്ടു. ധർമ്മപുത്രരും, ദുര്യോധനനും തങ്ങളുടെ സുഹൃത്ത്-ബന്ധുരാജ്യങ്ങളിലേക്ക് ദൂതന്മാരെ അയച്ച് സഹായം അഭ്യർത്ഥിച്ചു. രാജ്യം ഭരിക്കുന്ന രാജാവിന്റെ പുത്രനായ ദുര്യോധനനു കൂടുതൽ രാജ്യങ്ങൾ തങ്ങളുടെ സേനയെ അയച്ചു കൊടുത്തു. ദ്വാരകാസൈന്യം: ദ്വാരകയിലേക്ക് പാണ്ഡവർക്ക് ദൂതനായി പോയത് അർജ്ജുനനും, കൗരവർക്ക് വേണ്ടി ദുര്യോധനനും ആയിരുന്നു. ആദ്യമെത്തിയ ദുര്യോധനൻ ഉറങ്ങിക്കിടന്ന കൃഷ്ണന്റെ തലയ്ക്കലും, രണ്ടാമതെത്തിയ അർജ്ജുനൻ കാൽക്കലും കൃഷ്ണൻ ഉണരുന്നതും കാത്തിരുന്നു. കൃഷ്ണന്റെ അതിശക്തമായ സേനാവ്യൂഹം നാരായണിസേന എന്നാണറിയപ്പെട്ടിരുന്നത്. കൃഷ്ണൻ ഇരുവർക്കുമായി ഒരു ഭാഗത്ത് കൃഷ്ണൻ നിരായുധനായും, മറുവശത്ത് തന്റെ നാരായണിസൈന്യവും പകുത്തു നൽകി. അർജ്ജുനൻ നിരായുധനായ കൃഷ്ണനേയും, ദുര്യോധനൻ സൈന്യത്തേയും സ്വീകരിച്ചു. നാരായണി സൈന്യത്തെ കൂടാതെ മറ്റുള്ള ദ്വാരകാവാസികൾക്ക് ഏതു ഭാഗത്തു ചേരാനും അനുവാദം നൽകി.കൃഷ്ണൻ്റെ സൈന്യാധിപനായ സാത്യകി,കൃഷ്ണൻ്റെ കൂടെ പാണ്ഡവപക്ഷത്ത് ചേർന്നു.മറ്റൊരു യാദവപ്രമുഖനായ കൃതവർമാവ് നാരായണിസേനയെ നയിച്ചുകൊണ്ട് കൗരവപക്ഷത്തും ചേർന്നു.ബലരാമൻ, പ്രദ്യുംനൻ മുതലായവർ ഇരുപക്ഷത്തും ചേരാതെ തീർത്ഥയാത്രക്ക് പോയപ്പോൾ സാംബൻ മുതലായവർ വിട്ടുനിന്നു. വിരാടസൈന്യം: വിരാടനും പുത്രന്മാരായ ഉത്തരനും,ശ്വേതനും,ശംഖനും അവരുടെ മുഴുവൻ സൈന്യവും പാണ്ഡവപക്ഷം ചേർന്നു. പാഞ്ചാലസൈന്യം: പാണ്ഡവസൈന്യത്തിന്റെ പ്രധാന ഭാഗം ദ്രുപദരുടെ പുത്രനായ ധൃഷ്ടദ്യുമ്നന്റെ കീഴിൽ അണിനിരന്ന പാഞ്ചാല സൈന്യമായിരുന്നു. ഈ രാജ്യങ്ങളെ കൂടാതെ പാണ്ഡവപക്ഷത്തു ചേരാനായി കാശിരാജാവും, മാത്സ്യരാജാവും തങ്ങളുടെ സൈന്യത്തെ അയച്ചു കൊടുത്തു. ഈ രണ്ടുരാജ്യങ്ങളും കൗരവ-പാണ്ഡവരുടെ ബന്ധുരാജ്യങ്ങളായിരുന്നു. കാശി രാജകുമാരിമാരാണ് അംബികയും, അംബാലികയും. മാത്സ്യരാജാവ് സത്യവതിയുടെ സഹോദര പുത്രനാണ്. ശിശുപാലന്റെ മരണശേഷം ചേദിരാജ്യം ഭരിച്ചിരുന്ന അയാളുടെ മകനായ ധൃഷ്ടകേതു പാണ്ഡവരോട് സ്നേഹബന്ധം പുലർത്തിയിരുന്നതിനാൽ അദ്ദേഹവും സൈന്യവുമായി ഉപപ്ലവ്യത്തിൽ എത്തി പാണ്ഡവസൈന്യത്തിൽ ചേർന്നു. കേകേയവും, മഥുരയും, വിദർഭയും തങ്ങളുടെ സൈന്യത്തെ രണ്ടു കൂട്ടർക്കുമായാണ് കൊടുത്തത് <ref>{{Cite web |url=http://www.mahabharataonline.com/rajaji/mahabharata_summary_61.php |title=ആർക്കൈവ് പകർപ്പ് |access-date=2011-09-07 |archive-date=2008-04-03 |archive-url=https://web.archive.org/web/20080403050100/http://www.mahabharataonline.com/rajaji/mahabharata_summary_61.php |url-status=dead }}</ref>(നോക്കുക: കുറിപ്പ്). നാഗസൈന്യം: അർജുനൻ്റേയും, നാഗരാജകുമാരിയായ ഉലൂപിയുടെയും പുത്രനായ ഇരവാൻ തൻ്റെ സൈന്യവുമായി പണ്ഡവപക്ഷത്ത് ചേർന്നു. രാക്ഷസർ: ഭീമസേനൻ്റെയും രാക്ഷസിയായ ഹിഡുമ്പിയുടെയും പുത്രനായ ഘടോൽകചൻ പാണ്ഡവപക്ഷത്തും, ബകാസുരൻ്റെ അനുജനായ അലമ്പുഷൻ, സുഹൃത്ത് അലായുധൻ തുടങ്ങിയ രാക്ഷസർ കൗരവപക്ഷത്തും തങ്ങളുടെ സൈന്യങ്ങളുമായി ചേർന്നു. ബാഹ്ലികം: ശന്തനുവിൻ്റെ ജ്യേഷ്ഠനും, ഭീഷ്മരുടെ വല്യച്ഛനുമായ, കുരുക്കളുടെ ഏറ്റവും മുതിർന്ന പിതാമഹനായിരുന്നു ബാഹ്ലികദേശത്തേ രാജാവായിരുന്ന ബാഹ്ലികൻ. യുദ്ധം ഒഴിവാക്കാൻ പരമാവധി ശ്രമിച്ച ഇദ്ദേഹം തൻ്റെ പുത്രനായ സോമദത്തൻ, പൗത്രൻ ഭൂരിശ്രവസ്സ് തുടങ്ങിയവർക്കൊപ്പം സൈന്യവുമായി കൗരവപക്ഷത്ത് ചേർന്നു. മാദ്രം: നകുലസഹദേവൻമാരുടെ മാതാവായ മാദ്രിയുടെ സഹോദരനായ മാദ്രരാജാവ് ശല്യർ പാണ്ഡവപക്ഷത്ത് ചേരാൻ ആഗ്രഹം കാണിച്ചുവെങ്കിലും ദുര്യോധനൻ്റെ കുതന്ത്രം മൂലം കൗരവപക്ഷത്ത് തൻ്റെ സൈന്യവുമായി ചേരേണ്ടിവന്നു. ത്രിഗർത്തം : വിരാടരുടെ പ്രധാനശത്രുവും, കൗരവരുമായി സൗഹൃദം സൂക്ഷിച്ചിരുന്നയാളുമായ ത്രിഗർത്തരാജാവ് സുശർമ്മൻ കൗരവപക്ഷത്ത് നിലകൊണ്ടു. പ്രാഗ്ജ്യോതിഷം: നരകാസുരൻ്റെ പുത്രനായ ഭഗദത്തൻ തൻ്റെ ശക്തമായ ആനപ്പടയുമായി കൗരവപക്ഷത്ത് ചേർന്നു. പാണ്ഡ്യം, കേരളം: പാണ്ഡ്യരാജാവും , കേരളരാജാവായ മലയധ്വജനും പാണ്ഡവരുടെ കൂടെ ചേർന്നു. === സേനാ സമൂഹം === {| class="wikitable" border="1" |- ! ! പാണ്ഡവസേന ! കൗരവസേന |- ! സർവ്വസേനാധിപൻ | [[ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ]] | [[ഭീഷ്മർ]] |- ! ഉപസൈന്യാധിപർ | ഏഴുപേർ<br />[[വിരാടൻ]], [[ദ്രുപദൻ]], [[ശിഖണ്ഡി]], [[ഭീമൻ]], [[സാത്യകി]],<br />[[നകുലൻ]], [[സഹദേവൻ]] | പതിനൊന്നുപേർ<br />[[ദ്രോണർ]], [[അശ്വത്ഥാമാവ്]], [[കൃപർ]], [[ശല്യർ]], [[ത്രിഗർത്തൻ]], <br />[[കൃതവർമ്മാവ്]], [[ഭഗദത്തൻ]], [[ജയദ്രഥൻ]], [[സൗമദത്തി]], [[ശകുനി]],<br /> [[ദുശ്ശാസനൻ]] |- ! പങ്കെടുത്ത രാജ്യങ്ങൾ | [[വിരാടം]], [[പാഞ്ചാലം]], [[കാശി]], [[മാത്സ്യം]], [[ചേദി]], [[പാണ്ഡ്യം]], [[മഗധ]], [[കേകേയം]], [[ദ്വാരക]], [[മഥുര]], [[വിദർഭ]] | [[ഹസ്തിനപുരി]], [[അംഗം]], [[സിന്ധ്]], [[അവന്തി]], [[മാഹിഷ്മതി]],<br />[[ഗാന്ധാരം]], [[മാദ്രം]], [[കംബോജം]], [[പ്രാഗ്ജ്യോതിഷ]], [[കലിംഗം]], [[കേകേയം]], [[ദ്വാരക]], [[മഥുര]], [[വിദർഭ]], [[വാൽഹികം]] |- ! സൈന്യബലം | [[7 (അക്കം)|7]] [[അക്ഷൗഹിണി|അക്ഷൗഹിണികൾ]]<br>153,090 ആനകൾ<br />153,090 രഥങ്ങൾ<br />459,270 കുതിരകൾ<br />765,450 കാലാൾ പടകൾ | [[11 (സംഖ്യ)|11]] [[അക്ഷൗഹിണി|അക്ഷൗഹിണികൾ]]<br>240,570 ആനകൾ<br />240,570 രഥങ്ങൾ<br />721,710 കുതിരകൾ<br />1,202,850 കാലാൾ പടകൾ |} == കൗരവ സൈന്യം == കൗരവപക്ഷത്തിന്റെ നേതൃസ്ഥാനം ഭീഷ്മർ വഹിച്ചു. അദ്ദേഹം സൈന്യത്തെ പതിനൊന്നു വിഭാഗങ്ങളായി തിരിച്ച് ഓരോന്നിനും ഉപസൈന്യാധിപന്മാരെ നിയോഗിച്ചു. യുദ്ധത്തിന്റെ തലേനാൾ ഭീഷ്മർ ഇരുപക്ഷങ്ങളിലെയും യോദ്ധാക്കൻമാരേ അവരുടെ കഴിവനുസരിച്ച് തരംതിരിക്കുകയും കർണ്ണനേ അർധരഥിയെന്ന് അപമാനിക്കുകയും ചെയ്തു. ഇതിനേത്തുടർന്നുണ്ടായ വാഗ്വാദത്തെത്തുടർന്ന് കർണ്ണൻ ഭീഷ്മർക്കൊപ്പം യുദ്ധംചെയ്യില്ല എന്നു നിർബന്ധം പിടിച്ചു. ''(ആദ്യ പത്തുനാളുകൾ കർണ്ണൻ യുദ്ധം ചെയ്തില്ല).'' ഭീഷ്മർ കർണ്ണനെ യുദ്ധത്തിൽ നിന്നും പിന്തിരിപ്പിക്കാൻ ഉപയോഗിച്ച മാർഗ്ഗമായിരുന്നു ഇത്. (കർണ്ണൻ്റെ ജന്മരഹസ്യമറിയാമായിരുന്ന ഭീഷ്മർക്ക് കർണ്ണാർജ്ജുനയുദ്ധം നടന്നുകാണാൻ താൽപര്യം ഇല്ലായിരുന്നു.) വിദേഹരാജകുമാരനായ രുഗ്മി (കൃഷ്ണന്റെ പത്നിയായ രുക്മിണിയുടെ സഹോദരൻ) പാണ്ഡവപക്ഷത്തു ചേർന്ന് യുദ്ധം ചെയ്യാൻ ആഗ്രഹിച്ചുവന്നെങ്കിലും അയാളുടെ വീമ്പുപറച്ചിൽ സഹിക്കാതെ അർജ്ജുനൻ അവനെ പിന്തിരിപ്പിച്ച് അയച്ചു. അതിനെത്തുടർന്ന് രുഗ്മി ദുര്യോധനപക്ഷത്ത് ചെന്നെങ്കിലും രുക്മിയേ കൂടെച്ചേർക്കാൻ കൗരവരും തയ്യാറായില്ല. ശല്യരും മാദ്രസൈന്യവും കൗരവപക്ഷത്തുചേർന്നു യുദ്ധംചെയ്തു. യുദ്ധത്തിനു തലേദിവസം [[വ്യാസൻ]] ധൃതരാഷ്ട്രരുടെ കൊട്ടാരത്തിൽ വരുകയും അദ്ദേഹത്തിനു യുദ്ധം കാണാനായി സചിവനായ [[സഞ്ജയൻ|സഞ്ജയനു]] ദിവ്യചക്ഷുസ്സ് നൽകി അനുഗ്രഹിക്കുകയും ചെയ്തു. കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധത്തിൽ നടക്കുന്ന കാര്യങ്ങൾ തത്സമയം ഹസ്തിനപുരിയിലെ കൊട്ടാരത്തിലിരുന്നു കാണുവാനും അത് അപ്പോൾ തന്നെ മഹാരാജാവിനെ ധരിപ്പിക്കുവാനും ഇതു സഹായകമായി. കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധം മുൻകൂട്ടി മനസ്സിലാക്കിയ ദേവേന്ദ്രൻ ബ്രാഹ്മണവേഷത്തിൽ വന്ന് കർണ്ണനോട് അവന്റെ കവചകുണ്ഡലങ്ങൾ ദാനം ചോദിച്ചു വാങ്ങുന്നു. വന്നത് ദേവേന്ദ്രനാണെന്നറിഞ്ഞു കൊണ്ടുതന്നെ കർണ്ണൻ തന്റെ ജന്മസിദ്ധമായിരുന്ന കവചകുണ്ഡലങ്ങൾ ഇന്ദ്രനു ദാനംചെയ്തു. കവചകുണ്ഡലങ്ങൾ ഉള്ളിടത്തോളം കാലം കർണ്ണനെ ആർക്കും വധിക്കുക പ്രയാസമായിരുന്നു. അർജ്ജുനനു വിജയം കൈവരിക്കാൻ ഇതു സഹായകമായി. കർണ്ണന്റെ ദാനമാഹാത്മ്യത്തിൽ സന്തുഷ്ടനായി ദേവേന്ദ്രൻ അവനു വിശിഷ്ടമായ വാസവിശക്തി എന്ന വേൽ കൊടുത്ത് അനുഗ്രഹിച്ചു. ശത്രുനിഗ്രഹത്തിനായി ഒരു വട്ടം മാത്രം ഉപയോഗിക്കാമായിരുന്ന ഈ വേൽ കർണ്ണൻ അർജ്ജുനനു നേരെ യുദ്ധത്തിൽ പ്രയോഗിക്കുവാൻവേണ്ടി കരുതിവെച്ചു. === കർണ്ണ ശപഥം === യുദ്ധസന്നാഹങ്ങൾക്കായി തയ്യാറെടുക്കുന്ന ഒരു നാൾ [[കർണ്ണൻ]] [[യമുന|യമുനാനദിയിൽ]] സ്നാനം ചെയ്യുന്നവസരത്തിൽ [[കുന്തി|കുന്തിദേവി]] അവനെ കാണാൻ വരുന്നു. ഒരു യാചകയായിട്ടാണ് താൻ വന്നിരിക്കുന്നതെന്നും, തന്റെ ഒരു ആഗ്രഹം കർണ്ണൻ നിറവേറ്റിത്തരണമെന്നും അവർ അപേക്ഷിക്കുന്നു. അഞ്ചുപുത്രന്മാരുടെ അമ്മയായ കുന്തിദേവിക്ക് ശത്രുപക്ഷത്തുള്ള താൻ എന്തു ആഗ്രഹമാണ് നിറവേറ്റേണ്ടതെന്ന് കർണ്ണൻ സംശയിക്കുന്നുവെങ്കിലും ആരെന്തപേക്ഷിച്ചാലും നിറവേറ്റുമെന്നു മറുപടി പറയുന്നു. തന്റെ പുത്രന്മാരോടു ചേർന്നുനിന്ന് യുദ്ധം ചെയ്യണമെന്നും, കർണ്ണൻ തന്റെ ആദ്യ പുത്രനാണെന്നും സൂര്യഭഗവാനാണ് പിതാവെന്നും കുന്തി അവനെ അറിയിക്കുന്നു. വിശ്വസിക്കുവാൻ പ്രയാസമായതും, അപ്രിയവുമായ സത്യമായിരുന്നെങ്കിലും താനറിയുവാനായി ഏറെ ആഗ്രഹിച്ച, ഏറെ നാളായി തന്നെ അലട്ടിക്കൊണ്ടിരുന്ന ചോദ്യത്തിനുത്തരമായിരുന്നു കർണ്ണനത്. സത്യം സത്യമായി പറയുവാൻ കർണ്ണൻ കുന്തീദേവിയോട് അഭ്യർത്ഥിച്ചപ്പോൾ, തന്റെ ബാല്യത്തിൽ ദുർവ്വാസാവിൽ നിന്നും കിട്ടിയ വരലബ്ധിയിൽ സൂര്യ ഭഗവാനെ ധ്യാനിച്ചതും, ആദ്യസന്താനമുണ്ടായപ്പോൾ അപമാനം ഭയന്ന് നദിയിലൊഴുക്കിയതും കുന്തി കർണ്ണനോട് പറഞ്ഞു. തന്റെ ജന്മദാതാക്കളെക്കുറിച്ചുള്ള സംശയങ്ങൾ നീങ്ങിയ കർണ്ണൻ കുന്തീദേവിയെ അഭിമാനപൂർവ്വം വന്ദിച്ചയക്കുന്നു. യുദ്ധത്തിന് ശേഷവും അതിന് മുൻപത്തേപ്പോലെ കുന്തിക്ക് അഞ്ച് പുത്രൻമാർ തന്നെയുണ്ടായിരിക്കുമെന്നും, അർജ്ജുനനൊഴിച്ച് മറ്റുള്ള നാല് പാണ്ഡവരേയും താൻ വധിക്കില്ലെന്നും കുന്തിക്ക് കർണ്ണൻ വാക്കുനൽകി. == പാണ്ഡവ സൈന്യം == [[പാണ്ഡവർ]] ഏഴു [[അക്ഷൗഹിണി]] പടസമൂഹങ്ങളെ ഉപപ്ലവ്യത്തിൽ സജ്ജമാക്കി. സർവ്വസൈന്യാധിപനായി [[ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ]] തിരഞ്ഞെടുക്കപ്പെട്ടു. അദ്ദേഹം തന്റെ സേനയെ ഏഴു ഭാഗങ്ങളായി തിരിച്ച് അതിന്റെ നേതൃത്വം വിരാടൻ, ദ്രുപദൻ, ശിഖണ്ഡി, ഭീമൻ, സാത്യകി, നകുലൻ, സഹദേവൻ എന്നിവരിൽ അർപ്പിച്ചു. കൂടാതെ ഏഴു സൈന്യത്തിന്റേയും ഉപനായകസ്ഥാനം അർജ്ജുനനും നൽകി. ഭീമന് ഹിഡുംബിയിൽ ജനിച്ച [[ഘടോൽകചൻ]] തന്റെ രാക്ഷസസേനാവ്യൂഹവുമായി വന്നെത്തി പാണ്ഡവപക്ഷത്തു ചേർന്നു. == യുദ്ധത്തിലെ സേനാവ്യൂഹങ്ങൾ == [[File:Chakravyuha.svg|200px|thumb|right|ചക്രവ്യൂഹം]] [[File:ShaktaVyuham.PNG|200px|thumb|right|ശക്തവ്യൂഹം]] # ക്രൗഞ്ചവ്യൂഹം ([[കൊക്ക്|കൊക്കിന്റെ ആകൃതി]]) # മകരവ്യൂഹം ([[ചീങ്കണ്ണി|മുതലയുടെ ആകൃതി]]) # കൂർമ്മവ്യൂഹം ([[ആമ|ആമയുടെ ആകൃതി]]) # ത്രിശൂലവ്യൂഹം ([[ത്രിശൂലം|മൂന്നുമുനയുള്ള ശൂലത്തിന്റെ ആകൃതി]]) # ചക്രവ്യൂഹം ([[ചക്രം|കറങ്ങുന്ന ചക്രത്തിന്റെ ആകൃതി]]) <ref>എഴുത്തച്ഛൻ മഹാഭാരതത്തിൽ പത്മവ്യൂഹം എന്നു എഴുതിയിരിക്കുന്നു. ഏറ്റവും പുറത്തു നിൽക്കുന്ന യോദ്ധാക്കൾ ശത്രു ഉള്ളിൽ കടന്നു കഴിയുമ്പോൾ ഉള്ളിലേക്കടുത്ത് ശത്രുവിനെ നേരിടുന്നതിനാലാവാം അദ്ദേഹം പത്മവ്യൂഹം (കൂമ്പടയാൻ പോകുന്ന താമര എന്നർത്ഥത്തിൽ) പരാമർശിച്ചിരിക്കുന്നത്. കമലവ്യൂഹം എന്ന പേരിൽ മറ്റൊരു വ്യൂഹവും (പൂർണ്ണമായി വിരിഞ്ഞ താമരയുടെ രൂപത്തിൽ) യുദ്ധത്തിൽ ഉപയോഗിച്ചിരുന്നതിനാൽ വ്യാസൻ പരാമർശിച്ചിരിക്കുന്ന ചക്രവ്യൂഹമാവും ഇതിനു കൂടുതൽ യോജിക്കുക.</ref> # കമലവ്യൂഹം ([[താമര|പൂർണ്ണമായി വിരിഞ്ഞ താമരപ്പൂവിന്റെ ആകൃതി]]) # ഗരുഡവ്യൂഹം ([[പരുന്ത്|ചിറകുവിരിച്ച പരുന്തിന്റെ ആകൃതി]]) # അർണ്ണവ്യൂഹം ([[സമുദ്രം|സമുദ്രാകൃതി]]) # മണ്ഡലവ്യൂഹം ([[ആകാശഗംഗ|ആകാശഗംഗയുടെ ആകൃതി]]) # വജ്രവ്യൂഹം ([[മിന്നൽ|മിന്നലിന്റെ ആകൃതി]]) # ശക്തവ്യൂഹം ([[ചതുരം|സമചതുരാകൃതി]]) # അസുരവ്യൂഹം ([[അസുരൻ|രാക്ഷസാകൃതി]]) # ദേവവ്യൂഹം ([[ദേവൻ|അമാനുഷാകൃതി]]) # സൂചിവ്യൂഹം ([[സൂചി|സൂചിയുടെ ആകൃതി]]) # ശൃംഗാരകവ്യൂഹം ([[കൊമ്പ്|വളഞ്ഞ കൊമ്പിന്റെ ആകൃതി]]) # അർദ്ധചന്ദ്രവ്യൂഹം ([[ചന്ദ്രൻ|ചന്ദ്രക്കലയുടെ ആകൃതി]]) # മാലവ്യൂഹം ([[പുഷ്പം|പുഷ്പചക്രാകൃതി]]) # മത്സ്യവ്യൂഹം ([[മത്സ്യം|മത്സ്യാകൃതി]]) == യുദ്ധം അനുശാസിച്ച നിയമങ്ങൾ == # യുദ്ധം സൂര്യോദയത്തിനുശേഷം തുടങ്ങി, സൂര്യാസ്തമയത്തിനു അവസാനിപ്പിക്കുക. # ഇരുപക്ഷത്തിനും സമ്മതമെങ്കിൽ രാത്രിയിൽ യുദ്ധമാവാം. # ഒന്നിൽ കൂടുതൽ പേർ ചേർന്ന് തനിച്ച് ഒരാളെ ആക്രമിക്കരുത്. # രണ്ടുപേർ തമ്മിൽ ദ്വന്ദ്വയുദ്ധമാവാം, സുദീർഘമായ യുദ്ധത്തിൽ അവർ ഒരേ ആയുധങ്ങൾ വഹിച്ചൊ, ഒരേ വാഹനത്തിലൊ ''(ആന, തേർ, കുതിര)'' ആവണം. # ഒരാളുപോലും മറ്റുള്ളവരാൽ ചുറ്റപ്പെട്ട് ആക്രമിക്കപ്പെടരുത്. # യുദ്ധത്തിൽ അടിയറവ് പറഞ്ഞവനെ മാന്യമായ യുദ്ധതടവുകാരനായി സംരക്ഷിക്കണം. # നിരായുധനെ ആക്രമിക്കരുത്. # അബോധാവസ്ഥയിലായവനെ ആക്രമിക്കരുത്. # യുദ്ധത്തിൽ പങ്കെടുക്കാത്തവനെയോ, മൃഗത്തേയോ ആക്രമിക്കരുത്. # പിന്തിരിഞ്ഞോടിയവനെ പിന്തുടർന്ന് ആക്രമിക്കരുത്. # സ്ത്രീകളെ ആക്രമിക്കരുത്. # ഓരോ ആയുധങ്ങൾക്കും അതിന്റെതായ നിബന്ധനകൾ പാലിച്ചാവണം യുദ്ധത്തിൽ ഏർപ്പെടുന്നത്. ''(ഉദാ: അരയ്ക്കു താഴോട്ട് ഗദകൊണ്ടടിക്കരുത്)''. # ന്യായരഹിതമായ പോരാട്ടത്തിൽ ആരും ഏർപ്പെടരുത്.<ref>പതിനെട്ട് നിയമങ്ങൾ കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധത്തിൽ അലിഖിതമായുണ്ടായിരുന്നു</ref> == യുദ്ധത്തിൽപങ്കെടുത്ത അഞ്ചുതലമുറകൾ == കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധത്തിൽ കൗരവ-പാണ്ഡവ സുഹൃത്-ബന്ധുജനങ്ങളിലായി അഞ്ചു തലമുറയിൽപ്പെട്ടവർ പങ്കെടുത്തു കൊല്ലപ്പെട്ടു. കുരുക്ഷേത്ര യുദ്ധം നടക്കുന്നവസരത്തിൽ പങ്കെടുത്തവർ പലരും പ്രായാധിക്യം ഏറിയവരായിരുന്നുവെന്നു മഹാഭാരതത്തിലൂടെ ഗ്രന്ഥകാരൻ പറയുന്നു. യുദ്ധത്തിൽ പങ്കെടുത്ത ഏറ്റവും പ്രായമുള്ള വ്യക്തി [[ശന്തനു|ശന്തനുവിന്റെ]] ജ്യേഷ്ഠനും [[ഭീഷ്മർ|ഭീഷ്മരുടെ]] വല്യച്ഛനുമായ [[ബാൽഹികൻ|ബാൽഹികനായിരുന്നു]]. വാൽഹികം എന്ന രാജ്യത്തിലെ രാജാവായിരുന്ന അദ്ദേഹം അഞ്ചു തലമുറകളിൽ ആദ്യ തലമുറയെ പ്രതിനിധീകരിച്ചു കൗരവപക്ഷം ചേർന്നു പാണ്ഡവർക്കെതിരായി യുദ്ധം ചെയ്തു. [[ശന്തനു|ശന്തനുവിന്റെ]] മൂത്ത സഹോദരനായ അദ്ദേഹം തന്റെ പുത്രന്മാരും പൗത്രന്മാരുമായി ബൃഹത്തായ സേനാസമൂഹത്തോടൊപ്പമായിരുന്നു കൗരവപക്ഷം ചേർന്നത്. [[ബാൽഹികൻ]] പതിനാലാംനാൾ രാത്രിയുദ്ധത്തിൽ [[ഭീമൻ|ഭീമനാൽ]] കൊല്ലപ്പെട്ടു. രണ്ടാം തലമുറയെ പ്രതിനിധീകരിച്ചത് [[ഭീഷ്മർ|ഭീഷ്മപിതാമഹനായിരുന്നു]]. അദ്ദേഹം യുദ്ധത്തിന്റെ പത്താംനാൾ ശരശയ്യയിൽ വീഴുകയും, അതിനുശേഷം ഉത്തരായനം തുടങ്ങി സ്വച്ഛന്ദമൃത്യു വരിക്കുകയും ചെയ്തു. മൂന്നാം തലമുറയിൽ നിരവധിപ്പേർ യുദ്ധത്തിൽ പങ്കെടുത്തു വീരസ്വർഗ്ഗം പ്രാപിച്ചു. അതിൽ പ്രധാനികൾ [[ശല്യർ]], [[ദ്രുപദർ]], [[വിരാടൻ]], [[ശകുനി]], [[കൃപർ]], [[ഭഗദത്തൻ]] തുടങ്ങിയവരായിരുന്നു. നാലാം തലമുറയിലായി പാണ്ഡവർ അഞ്ചുപേരും കൗരവർ നൂറുപേരും ഉൾപ്പെട്ടു. അവരെ കൂടാതെ നിരവധിപ്പേർ അവരുടെ സുഹൃത്-ബന്ധുബലത്താൽ യുദ്ധത്തിൽ പങ്കെടുക്കുകയും കൊല്ലപ്പെടുകയും ചെയ്തു. അഞ്ചാം തലമുറ, യുവത്വത്തെ പ്രതിനിധീകരിച്ചു. പാണ്ഡവരുടേയും, കൗരവരുടേയും പുത്രന്മാരും അവരുടെ ബന്ധുജനങ്ങളും ഇതിൽ ഉൾപ്പെട്ടിരുന്നു. അവരിൽ പ്രധാനികളായി [[അഭിമന്യു]],[[ഘടോൽകചൻ]],[[ലക്ഷണൻ]], [[പ്രതിവിന്ധ്യൻ]],[[സുതസോമൻ]], [[ഉത്തരൻ]] എന്നിവരായിരുന്നു. == യുദ്ധം == [[ദുര്യോധനൻ|ദുര്യോധനന്റെ]] അഭ്യർത്ഥനയിൽ മികച്ച ജ്യോതിഷി കൂടിയായ സഹദേവൻ കുറിച്ചുകൊടുത്ത മുഹൂർത്തത്തിലാണ് കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധം തുടങ്ങിയത്. ദുര്യോധനൻ തനിക്കു ഉത്തമമായിവരുന്ന സമയം [[പാണ്ഡവർ|പാണ്ഡുപുത്രനായ]] സഹദേവന്റെ സഹായത്താൽ ഗ്രഹനില നോക്കി കണ്ട് ആ ദിവസം യുദ്ധം തുടങ്ങാൻ തിരഞ്ഞെടുത്തു (പക്ഷേ ദുര്യോധനൻ യുദ്ധത്തിൽ പരാജയപ്പെട്ടുവെന്നുള്ളത് മറ്റൊരു വൈചിത്ര്യം). കാർത്തികമാസത്തിൽ (മലയാള മാസം: [[വൃശ്ചികം]]) വെളുത്ത ത്രയോദശി നാളിലാണ് കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധം തുടങ്ങിയത്. ഉത്തരഭാരതത്തിലെ [[ഹരിയാന|ഹരിയാനയിൽ]] [[സരസ്വതി നദി|സരസ്വതി നദിയുടെയും]] [[ദൃഷദ്വതി നദി|ദൃഷദ്വതിയുടെയും]] ഇടയ്ക്കുള്ള ഭൂപ്രദേശമായ കുരുക്ഷേത്രത്തിലാണ് യുദ്ധം നടന്നത് എന്ന് വിശ്വസിക്കപ്പെടുന്നു. === ഒന്നാം ദിവസം ([[ഭീഷ്മപർവ്വം]]) === വ്യാസൻ മഹാഭാരതത്തിൽ ഒന്നുമുതൽ പത്തുവരെയുള്ള യുദ്ധദിവസങ്ങൾ വർണ്ണിക്കുന്നത് ഭീഷ്മപർവ്വത്തിലാണ്. കൗരവസേനയുടെ സർവ്വസേനാധിപനായി ഭീഷ്മരായിരുന്നു ഈ ദിവസങ്ങളിൽ പടനയിച്ചത്, അതിനാൽ ഭീഷ്മപർവ്വം എന്നു ഗ്രന്ഥകർത്താവ് പേരു കൊടുത്തു. ഭീഷ്മപർവ്വത്തിൽ 118 അദ്ധ്യായങ്ങളും 7884 പദ്യങ്ങളും അടങ്ങിയിരിക്കുന്നു. ==== ഗീതോപദേശം ==== [[പ്രമാണം:Bazaar art print 1940s.jpg|170px|thumb|right|ഗീതോപദേശം]] പാണ്ഡവരും കൗരവരും യുദ്ധസന്നദ്ധരായി പടക്കളത്തിൽ അണിനിരന്നു. അഗ്നിയിൽനിന്നും ജനിച്ച ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ പാണ്ഡവസേനയേയും, ജലത്തിൽനിന്നും ജനിച്ച ഭീഷ്മർ കൗരവസേനയേയും നയിച്ചു. യുദ്ധം തുടങ്ങുന്നതിനു മുൻപായി കുരുക്ഷേത്രഭൂമിയിൽ അണിനിരന്ന കൗരവസേനയെ കാണാൻ അർജ്ജുനൻ ആഗ്രഹം പ്രകടിപ്പിച്ചു. സാരഥിയായ കൃഷ്ണൻ രഥം ഇരുസേനകളുടേയും മദ്ധ്യഭാഗത്ത് കൊണ്ടു ചെന്നു നിർത്തി. എതിർഭാഗത്ത് തന്റെ ജ്യേഷ്ഠന്മാരും, അനുജന്മാരും, മാതുലന്മാരും, ഭാഗിനേയന്മാരും, പിതാക്കന്മാരും, മുത്തച്ഛന്മാരും, ഗുരുനാഥന്മാരും, സതീർത്ഥ്യരും, ഭാര്യാസഹോദരന്മാരും, പുത്രരും മറ്റു ബന്ധുമിത്രാദികളേയും ആയിരുന്നു അർജ്ജുനൻ മുന്നിരയിൽ കണ്ടത്. അല്പം മണ്ണിനുവേണ്ടി ഇവരെയെല്ലാം ഇല്ലാതാക്കി നശ്വരമായ രാജപദവി അനുഭവിക്കാൻ ആഗ്രഹിക്കുന്നതിൽ അർത്ഥമില്ല; അതു പാപമാണ്. മരിക്കുമ്പോൾ ആരും ഇതൊന്നും കൊണ്ടു പോകുന്നില്ല തുടങ്ങിയ ചിന്തകൾ മനസ്സിൽ വരുകയും, താൻ യുദ്ധംചെയ്യുന്നില്ല എനിക്കു രാജ്യവും പദവിയും വേണ്ട, വനവാസം മതി എന്നു പറഞ്ഞു തേർതട്ടിൽ അർജ്ജുനൻ വിഷാദനായിരുന്നു. ഈ സന്ദർഭമാണ് [[ഭഗവദ്ഗീത|ഭഗവദ്ഗീതയ്ക്ക്]] വഴിയൊരുക്കിയത് എന്നാണ് വിശ്വാസം. [[പ്രമാണം:Bhagavad Gita, a 19th century manuscript.jpg|170px|thumb|left|[[ഭഗവദ്ഗീത]]:19-ആം നൂറ്റാണ്ടിലെ കൈയ്യെഴുത്തുപ്രതി]] വിഷാദനായി തേർതട്ടിലിരുന്ന അർജ്ജുനനെ അവന്റെ സ്വധർമ്മാനുഷ്ഠാനം ചെയ്യാൻ [[കൃഷ്ണൻ]] ഉപദേശിക്കുന്നു. അർജ്ജുനനു ഭഗവാൻ കൃഷ്ണൻ വേദവേദാന്തങ്ങളുടെയും, ഉപനിഷത്തുകളുടെയും, രഹസ്യങ്ങൾ അടങ്ങിയ ആത്മതത്ത്വജ്ഞാനത്തേയും, ഭക്തിയോഗം, കർമ്മയോഗം, ജ്ഞാനയോഗം തുടങ്ങിയ മോക്ഷമാർഗ്ഗങ്ങളേയും ഉപദേശിച്ചു. എന്നിട്ടും അർജ്ജുനനും വിശ്വാസം വരായ്കയാൽ തന്റെ ശ്രേഷ്ഠവും ഭയജനകവുമായ വിശ്വരൂപത്തേയും കാണിച്ചു കൊടുത്തുവെന്നു മഹാഭാരതത്തിൽ ഭീഷ്മപർവ്വത്തിൽ ഗ്രന്ഥകാരൻ പരാമർശിക്കുന്നു. ഭഗവദ്ഗീതയിലൂടെ അർജ്ജുനനുപദേശിച്ച സന്ദേശം ഇതിനു മുൻപ് [[വിഷ്ണു]] [[സൂര്യൻ|വിവസ്വാനും]], വിവസ്വാൻ [[മനു|മനുവിനും]], മനു [[ഇക്ഷാകു|ഇക്ഷാകുവിനും]] ഉപദേശിച്ചിരുന്നതായി [[മഹാഭാരതം|മഹാഭാരതത്തിൽ]] [[വ്യാസൻ]] പറയുന്നുണ്ട്. '''സർ‌വോപനിഷദോ ഗാവോ, ദോഗ്ദ്ധാ ഗോപാലനന്ദനഃ'''<br />'''പാർഥോ വത്സഃ സുധീർഭോക്താ, ദുഗ്ദ്ധം ഗീതാമൃതം മഹത്.''' ''അർത്ഥം:'' [[ഉപനിഷത്തുകൾ|ഉപനിഷത്തുകളാകുന്ന]] [[പശു|പശുക്കളിൽ]] നിന്ന്, [[അർജ്ജുനൻ|അർജുനനാകുന്ന]] കിടാവിനെ നിമിത്തമാക്കി കറവക്കാരനായ [[കൃഷ്ണൻ|ഗോപാലനന്ദനൻ]] കറന്നെടുത്ത പാലാണ് [[ഭഗവദ്ഗീത|ഗീതാമൃതം]]. (ഉപനിഷത്തുകളിലെ പല മന്ത്രങ്ങളും അല്പം വ്യത്യാസത്തോടെ ഗീതയിൽ പ്രത്യക്ഷപ്പെടുന്നുണ്ട്) പലചരിത്രകാരന്മാരും ഭഗവദ്ഗീതയെ ഹൈന്ദവ ഉപനിഷത്തുകളുടെ സംഗ്രഹമായി കരുതുന്നു.<ref>ശ്രീമദ് ഭഗവദ്ഗീത -- എം.എസ്. ചന്ദ്രശേഖരവാര്യർ (പരിഭാഷ) -- ഡി.സി. ബുക്സ് പ്രസിദ്ധീകരണം</ref> പതിനെട്ട് അദ്ധ്യായങ്ങളുള്ള ഭഗവദ്ഗീത ഭീഷ്മപർവ്വത്തിൽ 700 ശ്ലോകങ്ങളിലൂടെ മഹാഭാരതത്തിൽ വർണ്ണിക്കുന്നു<ref>ശ്രീമദ് ഭഗവദ്ഗീത -- എം.എസ്. ചന്ദ്രശേഖരവാര്യർ : പരിഭാഷ -- ഡി.സി.ബുക്സ് പ്രസിദ്ധീകരണം, കോട്ടയം</ref>. [[സഞ്ജയൻ]] [[ധൃതരാഷ്ട്രർ|ധൃതരാഷ്ട്രർക്കു]] കൃഷ്ണാർജ്ജുനസംവാദം പറഞ്ഞുകൊടുക്കുന്നരീതിയിലാണ് ഗ്രന്ഥകാരൻ എഴുതിയിരിക്കുന്നത്<ref>ഡി.ഡി. കോസാംബി -- മിത്ത് ആൻഡ് റിയാലിറ്റി -- ചരിത്രം</ref>. {| class="wikitable" border="1" |- ! ഒന്നാം ദിവസം ! കൗരവസേന ! പാണ്ഡവസേന |- | സർവ്വ സൈന്യാധിപൻ | [[ഭീഷ്മർ]] | [[ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ]] |- | കൊല്ലപ്പെട്ട പ്രധാനികൾ (കൊന്നവർ) | -- | [[ഉത്തരൻ]] ([[ശല്യർ]])<br />[[ശ്വേതൻ]] ([[ഭീഷ്മർ]]) |} ഭീഷ്മരെ ആദ്യമായി നേരിട്ടത് ബാലനായ അഭിമന്യുവായിരുന്നു. ഏറ്റവും പ്രായം കൂടിയവനും, കുറഞ്ഞവനും തമ്മിലാണ് ആദ്യ പോരാട്ടം തുടങ്ങിയത്. കൃതവർമ്മാവും, ശല്യരും ഭീഷ്മരെ സഹായിക്കാൻ എത്തി. അഭിമന്യു ക്ഷീണിക്കുന്നതു മനസ്സിലാക്കി ഭാര്യാസഹോദരന്മാരായ ഉത്തരനും, ശ്വേതനും (വിരാടപുത്രന്മാർ) സഹായത്തിനെത്തി. യുദ്ധത്തിനൊടുവിൽ ശല്യർ ഉത്തരനേയും, ഭീഷ്മർ ശ്വേതനേയും വധിച്ചു. ഒന്നാം ദിവസത്തെ യുദ്ധത്തിൽ പാണ്ഡവസേനക്ക് കനത്തനാശം സംഭവിച്ചു. സങ്കടപ്പെട്ട് കുടീരത്തിൽ തിരിച്ചെത്തിയ യുധിഷ്ഠിരനോട് അവസാനവിജയം പാണ്ഡവർക്കാണെന്ന് പറഞ്ഞ് കൃഷ്ണൻ സമാധാനിപ്പിച്ചു. === രണ്ടാം ദിവസം ([[ഭീഷ്മപർവ്വം]]) === [[File:Arjuna statue.JPG|170px|thumb|right|ഭാരതയുദ്ധം: ([[ഇന്തോനേഷ്യ|ഇന്തോനേഷ്യയിലെ]] ബാലിയിലുള്ള അർജ്ജുനപ്രതിമ]] {| class="wikitable" border="1" |- ! രണ്ടാം ദിവസം ! കൗരവസേന ! പാണ്ഡവസേന |- | സർവ്വ സൈന്യാധിപൻ | [[ഭീഷ്മർ]] | [[ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ]] |- | കൊല്ലപ്പെട്ട പ്രധാനികൾ (കൊന്നവർ) | കലിംഗസേന (ഭീമൻ) | -- |} ഭീഷ്മർ രണ്ടാം ദിവസം അർജ്ജുനനുമായി ഏറ്റുമുട്ടി. അർജ്ജുനൻ ദിവ്യാസ്ത്രങ്ങളാൽ കൗരവസേനക്ക് കനത്ത നാശനഷ്ടങ്ങൾ സമ്മാനിച്ചു. കുരുക്ഷേത്രത്തിന്റെ മറ്റൊരു വശത്ത് ദ്രോണരും ധൃഷ്ടദ്യുമ്നനും തമ്മിൽ ഉഗ്രപോരാട്ടം ആരംഭിച്ചു. പലപ്രാവശ്യം ദ്രോണർ പാഞ്ചാലപുത്രന്റെ വില്ലു മുറിച്ചു. അവശനായ ധൃഷ്ടദ്യുമ്നനെ ഭീമൻ തന്റെ രഥത്തിലേറ്റി രക്ഷപെടുത്തി. ഇതുമനസ്സിലാക്കി അവിടെ എത്തിച്ചേർന്ന് ദുര്യോധനൻ കലിംഗസേനയെ ഭീമനു നേരെ അയച്ചു. ഭീമൻ ഒന്നൊഴിയാതെ എല്ലാ കലിംഗ പടയാളികളെയും രാജാവിനെയും രണ്ടാം ദിവസത്തെ യുദ്ധത്തിൽ കൊന്നൊടുക്കി. കൗരവപടയുടെ തിരിച്ചോട്ടം തടയുവാൻ ഭീഷ്മർ അവിടെ എത്തിയെങ്കിലും സാത്യകിയുടെ ബാണമേറ്റ് അദ്ദേഹത്തിന്റെ തേരാളി കൊല്ലപ്പെട്ടു. സാരഥിയില്ലാതെ ഭീഷ്മർ യുദ്ധക്കളത്തിൽ നിന്നും മാറിക്കളഞ്ഞു. ഭീമപുത്രൻ ഘടോത്ക്കചനും നകുല-സഹദേവന്മാരും ഏറ്റവും പുറകിലായി ധർമ്മപുത്രരും അവിടെ എത്തുകയും കൗരവരുടെ പല സൈന്യവ്യൂഹങ്ങളേയും ഇല്ലാതാക്കുകയും ചെയ്തു.അങ്ങനെ രണ്ടാം ദിവസം പാണ്ഡവർക്ക് മേൽക്കൈ ലഭിച്ചു. === മൂന്നാം ദിവസം ([[ഭീഷ്മപർവ്വം]]) === [[File:Srimad Bhagavad Gita Painting.jpg|170px|thumb|right|പാർത്ഥനും സാരഥിയും യുദ്ധഭൂമിയിൽ (ചിത്രകാരന്റെ ഭാവനയിൽ)]] {| class="wikitable" border="1" |- ! മൂന്നാം ദിവസം ! കൗരവസേന ! പാണ്ഡവസേന |- | സർവ്വ സൈന്യാധിപൻ | [[ഭീഷ്മർ]] | [[ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ]] |- | കൊല്ലപ്പെട്ട പ്രധാനികൾ (കൊന്നവർ) | ഗാന്ധാരസേന (അഭിമന്യു+സാത്യകി) | -- |- | ഉപയോഗിച്ച വ്യൂഹങ്ങൾ | ഗരുഡവ്യൂഹം<br />([[പരുന്ത്|ചിറകുവിരിച്ച പരുന്തിന്റെ ആകൃതി]]) | അർദ്ധചന്ദ്രവ്യൂഹം<br />([[ചന്ദ്രൻ|ചന്ദ്രക്കലയുടെ ആകൃതി]]) |} രണ്ടാം ദിവസത്തെ ദയനീയ പരാജയം മനസ്സിലാക്കി [[ഭീഷ്മർ]] തന്റെ സേനയെ ഗരുഡവ്യൂഹമായി നിർത്തി യുദ്ധം ആരംഭിച്ചു. അതിനെ എതിർക്കാൻ [[ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ]] പാണ്ഡവസേനയെ ചന്ദ്രക്കലയുടെ ആകൃതിയിൽ വ്യൂഹം ചമച്ചു നേതൃത്വം നൽകി. അർദ്ധചന്ദ്രവ്യൂഹത്തിന്റെ ഒരു അഗ്രത്തിൽ ഭീമനും മറ്റേതിൽ അർജ്ജുനനും നിലയുറപ്പിച്ചു. യുദ്ധക്കളത്തിന്റെ മറ്റൊരു വശത്ത് സാത്യകിയും അഭിമന്യുവും ചേർന്ന് ഗാന്ധാരസേനയെ മുഴുവനായും ഇല്ലാതാക്കി. ഭീഷ്മരും, ദ്രോണരും, ദുര്യോധനനും ചേർന്നു ധർമ്മപുത്രരെ ആക്രമിക്കാൻ തുടങ്ങിയപ്പോൾ നകുല-സഹദേവന്മാരും, ഭീമനും, ഘടോത്ക്കചനും എത്തി യുധിഷ്ഠിരനെ സഹായിച്ചു. ഘടോത്ക്കചന്റെ ആയുധപ്രഹരമേറ്റ് ബോധരഹിതനായ ദുര്യോധനനെ ദ്രോണർ രക്ഷപെടുത്തി. === നാലാം ദിവസം ([[ഭീഷ്മപർവ്വം]]) === [[File:Bheema, the elephant-killer.jpg|170px|thumb|right|നാലാം ദിവസം: [[ആന|ആനകളുമായി]] മല്ലിടുന്ന [[ഭീമൻ]] (ശിലാശില്പം: [[ബേലൂർ|ബേലൂരിലെ]] ചെന്നകേശവ ക്ഷേത്രം)]] {| class="wikitable" border="1" |- ! നാലാം ദിവസം ! കൗരവസേന ! പാണ്ഡവസേന |- | സർവ്വ സൈന്യാധിപൻ | [[ഭീഷ്മർ]] | [[ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ]] |- | കൊല്ലപ്പെട്ട പ്രധാനികൾ (കൊന്നവർ) | പതിമൂന്നു ധൃതരാഷ്ട്രപുത്രർ (ഭീമൻ)<br />മാദ്രേശന്മാർ (ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ)<br />സ്വാലൻ (ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ) | -- |} നാലാം ദിവസം [[ഭീമൻ|ഭീമസേനനും]], [[അഭിമന്യു|അഭിമന്യുവും]] ഇരുവശങ്ങളിലൂടെ [[കൗരവർ|കൗരവസേനയെ]] തകർത്തു മുന്നേറി. ഭീമനെ എതിരിടാൻ ദുര്യോധനൻ, അവന്റെ പതിമൂന്നനുജന്മാരേയും, ആയിരക്കണക്കിനു [[ആന|മത്തഗജങ്ങളേയും]] അവന്റെ നേർക്കയച്ചു. ക്രൂദ്ധനായ ഭീമൻ ഗദയുമായി തേരിൽ നിന്നും പുറത്തിറങ്ങി മുഴുവൻ ആനകളേയും, ദുര്യോധനന്റെ പതിമൂന്നനുജന്മാരെയും കൊന്നു. അനുജന്മാർ മരിച്ചതു കണ്ട് ദുര്യോധനൻ ഭീമനു നേർക്ക് പാഞ്ഞടുത്തെങ്കിലും കൂടുതൽ എതിർത്തു നിൽക്കാനാവാതെ യുദ്ധഭൂമിയിൽ നിന്നും അവൻ മാറിക്കളഞ്ഞു. ഇതിനിടയിൽ ഭീമനെ സഹായിക്കാനെത്തിയ പുത്രനായ ഘടോത്ക്കചനും നിരവധിപേരെ കൊന്നു. അന്നേ ദിവസം കുരുക്ഷേത്രയിലെ മറ്റൊരുവശത്ത് സ്വാലനും ധൃഷ്ടദ്യുമ്നനും തമ്മിൽ ഏറ്റുമുട്ടുകയും, സ്വാലനെ വധിക്കുകയും ചെയ്തു. അതിനുശേഷം ധൃഷ്ടദ്യുമ്നനോട് യുദ്ധം ചെയ്ത മാദ്രേശന്റെ അനുജന്മാരെയും അവൻ കൊന്നുകളഞ്ഞു. തുടർച്ചയായി മൂന്നുദിവസങ്ങളും പരാജയപ്പെട്ട് ദുഃഖിതനായ [[ദുര്യോധനൻ]] രാത്രി ഭീഷ്മരുടെ കുടീരത്തിൽ വന്നു ഭയപ്പെട്ടു സങ്കടം പറഞ്ഞു. ഭീഷ്മരും ദ്രോണരും ചേർന്ന് ദുര്യോധനനെ സമാധാനപ്പെടുത്തി തിരിച്ചയച്ചു. === അഞ്ചാം ദിവസം ([[ഭീഷ്മപർവ്വം]]) === [[File:The center of battle of Kurukshetra.jpg|170px|thumb|right|യുദ്ധഭൂമി ([[അങ്കോർ വാട്ട്|അങ്കോർവതിലെ ശിലാശില്പം]])]] {| class="wikitable" border="1" |- ! അഞ്ചാം ദിവസം ! കൗരവസേന ! പാണ്ഡവസേന |- | സർവ്വ സൈന്യാധിപൻ | [[ഭീഷ്മർ]] | [[ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ]] |- | കൊല്ലപ്പെട്ട പ്രധാനികൾ (കൊന്നവർ) | -- | സാത്യകിയുടെ 10 പുത്രന്മാർ<br />(ഭൂരിശ്രവസ്സ്) |- | ഉപയോഗിച്ച വ്യൂഹങ്ങൾ | ശക്തവ്യൂഹം<br />([[ചതുരം|സമചതുരത്തിന്റെ ആകൃതി]]) | മണ്ഡലവ്യൂഹം<br />([[ആകാശഗംഗ|ആകാശഗംഗയുടെ ആകൃതി]]) |} തുടർച്ചയായ മൂന്നുദിവസങ്ങളിലെ തോൽവിക്കു മറുപടി പറയാനായി [[കൗരവർ]] ഭീഷ്മരുടെ നേതൃത്വത്തിൽ ശക്തവ്യൂഹം ചമച്ചു. പാണ്ഡവർ ഭീമന്റെ നേതൃത്വത്തിൽ മണ്ഡലവ്യൂഹവും ചമച്ചു അണിനിരന്നു. ഭീമന്റെ രഥത്തിനു പുറകിലായി ധൃഷ്ടദ്യുമ്നനും, സാത്യകിയുടേയും, ശിഖണ്ഡിയുടേയും രഥങ്ങൾ അണിനിരന്നു. അവയ്ക്കും പുറകിലായി നകുല-സഹദേവന്മാരുടേയും ധർമ്മപുത്രരുടേയും രഥങ്ങൾ നിരന്നു. അതിനു പിറകിലായി മറ്റു മുൻനിര യോദ്ധാക്കളും അണിനിരന്നു. ഭീഷ്മർ നിരവധി പാണ്ഡവസേനകളെ ഛിന്നഭിന്നമാക്കി മുന്നേറി. പാണ്ഡവസൈന്യം പലവസരങ്ങളിലും പിന്തിരിഞ്ഞോടി. പക്ഷേ മദ്ധ്യാഹ്നത്തിനുശേഷം നടന്ന യുദ്ധത്തിൽ അർജ്ജുനനും ഭീമനും ചേർന്ന് അനവധി കൗരവസൈന്യങ്ങളെ കൊന്നു. === ആറാം ദിവസം ([[ഭീഷ്മപർവ്വം]]) === [[File:Krishna and Arjun on the chariot''',''' Mahabharata, 18th-19th century, India.jpg|170px|thumb|right|കൃഷ്ണാർജ്ജുനന്മാർ (18-ആം നൂറ്റാണ്ടിലെ ചിത്രകല)]] {| class="wikitable" border="1" |- ! ആറാം ദിവസം ! കൗരവസേന ! പാണ്ഡവസേന |- | സർവ്വ സൈന്യാധിപൻ | [[ഭീഷ്മർ]] | [[ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ]] |- | ഉപയോഗിച്ച വ്യൂഹങ്ങൾ | ക്രൗഞ്ചവ്യൂഹം ([[കൊക്ക്|കൊക്കിന്റെ ആകൃതി]]) | മകരവ്യൂഹം ([[ചീങ്കണ്ണി|മുതലയുടെ ആകൃതി]]) |} https://ml.wikipedia.org/wiki/%E0%B4%95%E0%B5%81%E0%B4%B0%E0%B5%81%E0%B4%95%E0%B5%8D%E0%B4%B7%E0%B5%87%E0%B4%A4%E0%B5%8D%E0%B4%B0%E0%B4%AF%E0%B5%81%E0%B4%A6%E0%B5%8D%E0%B4%A7%E0%B4%82?wprov=sfla1 അതിനെതിരായി ഭീഷ്മർ ക്രൗഞ്ചവ്യൂഹവും ചമച്ച് സൈന്യങ്ങളെ അണിനിരത്തി. അഞ്ചുദിവസങ്ങൾക്കു ശേഷം അന്ന് ആദ്യമായി ദ്രോണരെ തോൽപ്പിക്കാൻ പാണ്ഡവസേനക്കായി. പാണ്ഡവർ ദ്രോണരുടെ രഥം തകർത്തു, അദ്ദേഹം പ്രാണരക്ഷാർത്ഥം അവിടെനിന്നും ഓടി രക്ഷപെട്ടു. ഭീമനെ പിടിച്ചുകെട്ടാൻ ദുര്യോധനൻ വലിയ സൈന്യവ്യൂഹമാണ് നിയോഗിച്ചത്. അഭിമന്യു സഹായത്തിനു വന്ന് ഭീമനെ അതിൽ നിന്നും രക്ഷിക്കുവാൻ സാധിച്ചു. അതിനിടയിൽ ഭീമന്റെ ഗദാപ്രഹരമേറ്റ് ദുര്യോധനൻ തേർത്തട്ടിൽ ബോധരഹിതനായി വീണു. കൃപർ വന്നു രക്ഷിച്ചിരുന്നില്ലെങ്കിൽ ദുര്യോധനനെ ആറാംനാൾ വധിക്കുമായിരുന്നു. തന്റെ പത്തു പുത്രന്മാരെ വധിച്ച ഭൂരിശ്രവസ്സിനെ നേരിട്ടുകണ്ട സാത്യകി അവനെ കൊല്ലാൻ കഠിനശ്രമം നടത്തിയെങ്കിലും വിജയിച്ചില്ല. === ഏഴാം ദിവസം ([[ഭീഷ്മപർവ്വം]]) === {| class="wikitable" border="1" |- ! ഏഴാം ദിവസം ! കൗരവസേന ! പാണ്ഡവസേന |- | സർവ്വ സൈന്യാധിപൻ | [[ഭീഷ്മർ]] | [[ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ]] |- | ഉപയോഗിച്ച വ്യൂഹങ്ങൾ | ത്രിശൂലവ്യൂഹം<br />([[ത്രിശൂലം|മൂന്നു മുനയുള്ള ശുലത്തിന്റെ ആകൃതി]]) | വജ്ര വ്യൂഹം<br />([[മിന്നൽ|മിന്നൽ പിണരിന്റെ ആകൃതി]]) |} ഏഴാം ദിവസം [[യുധിഷ്ഠിരൻ|യുധിഷ്ഠിരന്റെ]] നേതൃത്വത്തിൽ വജ്രവ്യൂഹം ചമച്ച പാണ്ഡവരെ എതിരിടാൻ കൗരവർ ത്രിശൂലവ്യൂഹം ചമച്ചു. മിന്നൽപിണർ പോലെ അടർക്കളത്തിൽ പലസ്ഥലങ്ങളിലും ഒറ്റയ്ക്കൊറ്റയ്ക്ക് യുദ്ധങ്ങൾ നടന്നു. വിരാടനും ദ്രോണരും ഏറ്റുമുട്ടി. വിരാടന്റെ സഹായത്തിനെത്തിയ പുത്രനായ ശംഖനെ ദ്രോണർ വധിച്ചു. വൃദ്ധനായ ഭൂരിശ്രവസ്സിനെ നേരിട്ട ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ അദ്ദേഹത്തിന്റെ വക്ഷസ്സിൽ 96 അമ്പുകൾ തറച്ചുവെങ്കിലും അതിപരാക്രമിയായ അദ്ദേഹം കീഴടങ്ങാതെ ധൃഷ്ടദ്യുമ്നനെ പരാജയപ്പെടുത്തി അവിടെ നിന്നും ഓടിച്ചു. പാണ്ഡവസേനയുടെ അതിപ്രഹരമായ യുദ്ധത്തിൽ വൃദ്ധനായ കൃപാചാര്യർ ബോധരഹിതനായി തേർത്തട്ടിൽ വീണു. === എട്ടാം ദിവസം ([[ഭീഷ്മപർവ്വം]]) === [[File:Ghatotkacha - Abhimanyu.jpg|170px|thumb|right|യുദ്ധം (ഘടോൽകചനും അഭിമന്യുവും)]] {| class="wikitable" border="1" |- ! എട്ടാം ദിവസം ! കൗരവസേന ! പാണ്ഡവസേന |- | സർവ്വ സൈന്യാധിപൻ | [[ഭീഷ്മർ]] | [[ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ]] |- | കൊല്ലപ്പെട്ട പ്രധാനികൾ (കൊന്നവർ) | [[ഉലൂകൻ]] ([[ഇരാവാൻ]])<br />എട്ട് ധൃതരാഷ്ട്രപുത്രർ (ഭീമൻ)<br />[[ശകുനി|ശകുനിയുടെ]] അനുജന്മാർ (ഇരാവാൻ) | [[ഇരാവാൻ]] |} അർജ്ജുനപുത്രനായ ഇരവാൻ്റെ പോരാട്ടവീര്യവും,പതനവും കണ്ട ദിവസമായിരുന്നു ഇത്.തൻ്റെ നാഗസൈന്യവുമായി യുദ്ധതിനെത്തിയ ഇരവാൻ കൗരവസൈന്യത്തെ അരിഞ്ഞുതള്ളി.അവനെ തടയാനെത്തിയ ശകുനിയുടെ ആറ് സഹോദരന്മാരുടെ കരങ്ങൾ മുറിക്കുകയും, അഞ്ചുപേരെ വധിച്ചുകളയുകയും ചെയ്തു.ഒരാൾ ജീവനുംകൊണ്ട് പോർക്കളം വിട്ടോടി രക്ഷപെട്ടു.ഇരവാൻറെ പോരാട്ടം കണ്ട് ദുര്യോധനൻ ബകാസുരൻ്റെ സഹോദരനായ അലമ്പുഷനെ അവനെ നേരിടാനയച്ചു.മായാവിയായ അലമ്പുഷൻ ഇരവാനുമായി ഘോരമായ യുദ്ധം കാഴ്ചവച്ചു.അലമ്പുഷനെ വെട്ടി പരിക്കേൽപ്പിച്ച ഇരവാൻ തൻ്റെ നാഗസൈന്യത്തെ അവനെതിരെ ഉപയോഗിച്ചുവെങ്കിലും മായാപ്രയോഗംകൊണ്ട് ഗരുഡനായി മാറിയ രാക്ഷസൻ നാഗങ്ങളെ കൊന്നുവീഴ്ത്തി.തൻ്റെ സൈന്യം നശിക്കുന്നത് കണ്ട് ആശ്ചര്യപ്പെട്ടുനിന്ന ഇരവാനെയും അലമ്പുഷൻ ശിരസ്സ് മുറിച്ച് വധിച്ചു.ഭീമൻ ദുര്യോധനന്റെ എട്ട് അനുജന്മാരെ എട്ടാംദിവസം കൊന്നു അതിനെ തുടർന്ന് ഭീമനോട് ഏറ്റുമുട്ടിയ ശകുനിയേയും, ജയദ്രഥനേയും ഘടോത്ക്കചൻ തന്റെ ഇരുമ്പുഗദയുമായി നേരിട്ടു. എട്ടാംദിവസം കഴിഞ്ഞപ്പോൾ ഇരുപക്ഷത്തുമായി എട്ട് [[അക്ഷൗഹിണി|അക്ഷൗഹിണിപടകൾ]] ഇല്ലാതായി. === ഒൻപതാം ദിവസം ([[ഭീഷ്മപർവ്വം]]) === [[File:9th day War Kurukshetra.JPG|170px|thumb|right|യുദ്ധം ഒൻപതാം ദിവസം: [[സുദർശനചക്രം|സുദർശനവുമായി]] നിൽക്കുന്ന [[കൃഷ്ണൻ]], ഭഗവാന്റെ കൈയ്യാൽ മരിക്കാനാഗ്രഹിച്ച് കൈകൂപ്പി നിൽക്കുന്ന [[ഭീഷ്മർ]], അരുതേ എന്നപേക്ഷിക്കുന്ന [[അർജ്ജുനൻ]] (ചിത്രം: പനോരമ & സയൻസ് സെന്റർ-കുരുക്ഷേത്ര)]] {| class="wikitable" border="1" |- ! ഒൻപതാം ദിവസം ! കൗരവസേന ! പാണ്ഡവസേന |- | സർവ്വ സൈന്യാധിപൻ | [[ഭീഷ്മർ]] | [[ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ]] |} [[ഇരാവാൻ|ഇരവാൻറെ]] മരണത്തിനു കാരണമായ അലംബുഷനെ വധിക്കണമെന്നുള്ള ദൃഢനിശ്ചയത്തോടെയാണ് പാണ്ഡവർ യുദ്ധം തുടങ്ങിയത്. [[അഭിമന്യു|അഭിമന്യുവും]], [[ഘടോൽകചൻ|ഘടോത്ക്കചനും]] അലംബുഷനെതിരായി യുദ്ധം ചെയ്ത് അതിധീരമായി അവനെ നേരിട്ടുവെങ്കിലും മരണത്തിൽ നിന്നും അലംബുഷൻ രക്ഷപെട്ടോടി. അർജ്ജുനൻ ഭീഷ്മരോട് ശക്തമായി എതിർത്തു.രണ്ട് വട്ടം ഭീഷ്മരുടെ വില്ല് മുറിച്ച് കളഞ്ഞ അർജ്ജുനനെ ഭീഷ്മർ പ്രകീർത്തിച്ചു.ഏന്നാൽ വീണ്ടും പുതിയ വില്ല് കുലച്ച് യുദ്ധം ആരംഭിച്ച ഭീഷ്മർ പാണ്ഡവപക്ഷത്ത് കനത്ത നാശം വിതച്ചു. അർജുനനാകട്ടെ പിതാമഹനോടുള്ള സ്നേഹം നിമിത്തം അദ്ദേഹത്തെ വധിക്കനെന്നോണം യുദ്ധം ചെയ്തതുമില്ല.അർജുനൻ്റെ ആലസ്യം കണ്ട് ക്രുദ്ധനായ കൃഷ്ണൻ ഭീഷ്മരെ താൻതന്നെ വധിക്കുമെന്ന് നിശ്ചയിച്ച് രഥത്തിൽനിന്നിറങ്ങി ഭൂമിയിൽ കിടന്ന ഒരു രഥചക്രവുമെടുത്ത് ചുഴറ്റി ഭീഷ്മർക്ക് നേരെ കുതിച്ചു.ഭഗവാൻ്റെ കയ്യാൽ മരിച്ചാൽ ഉടനടി മോക്ഷം ലഭിക്കുമെന്ന് അറിയാമായിരുന്ന ഭീഷ്മർ തൻ്റെ ആയുധം താഴെ വച്ച് തേർതട്ടിൽനിന്ന് ഇറങ്ങി തൊഴുത് നിന്നു ഇതുകണ്ട് അർജ്ജുനൻ ഓടി വന്ന് കൃഷ്ണൻ്റെ കാൽക്കൽ കെട്ടിപ്പിടിച്ചുകിടന്ന് കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധത്തിൽ ഭഗവാൻ ആയുധം എടുക്കില്ല എന്ന ശപഥം അദ്ദേഹത്തെ ഓർമ്മിപ്പിച്ചു. ഇതോടെ സൂര്യാസ്തമയവും കഴിഞ്ഞു യുദ്ധം അവസാനിപ്പിച്ച് ഇരുകൂട്ടരും മടങ്ങി. ഒൻപതു ദിവസങ്ങൾ കഴിഞ്ഞിട്ടും വിജയം കൈവരിക്കാൻ സാധിക്കാതെ വിഷമിക്കുന്ന പാണ്ഡവരെ കൃഷ്ണൻ അന്നു രാത്രി ഭീഷ്മരുടെ കുടീരത്തിൽ കൊണ്ടുപോയി. അവരുടെ മനോഗതം മനസ്സിലാക്കിയ ഭീഷ്മർ ശിഖണ്ഡിയെ മുന്നിൽ നിർത്തി യുദ്ധംചെയ്യാൻ ഉപദേശിച്ചു. === പത്താം ദിവസം ([[ഭീഷ്മപർവ്വം]]) === [[File:The Death of Bhishma.jpg|170px|thumb|right|ഭീഷ്മർ ശരശയ്യയിൽ]] {| class="wikitable" border="1" |- ! പത്താം ദിവസം ! കൗരവസേന ! പാണ്ഡവസേന |- | സർവ്വ സൈന്യാധിപൻ | [[ഭീഷ്മർ]] | [[ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ]] |- | കൊല്ലപ്പെട്ട പ്രധാനികൾ (കൊന്നവർ) | ഭീഷ്മർ ശരശയ്യയിൽ (ശിഖണ്ഡി+അർജ്ജുനൻ) | -- |} പത്താം ദിവസം [[പാണ്ഡവർ]] ധൃഷ്ടദ്യുമ്നന്റെ സ്ഥാനത്ത് [[ശിഖണ്ഡി|ശിഖണ്ഡിയെ]] നിർത്തി യുദ്ധം ആരംഭിച്ചു. അതിധീരമായി ഏവരും യുദ്ധത്തിൽ ഏർപ്പെട്ടു. [[ദുര്യോധനൻ]] ഭീഷ്മർക്കു തുണയായി ദുശ്ശാസനനെ നിയോഗിച്ചിരുന്നു. അർജ്ജുനൻ ഭീഷ്മരോട് എതിരിട്ടപ്പോൾ ശിഖണ്ഡിയെ മുന്നിൽ നിർത്തി ബാണങ്ങൾ എയ്തു. ശിഖണ്ഡിയെ കണ്ടമാത്രയിൽ ഭീഷ്മർ അവനെതിരെ യുദ്ധം ചെയ്യാതെ അർജ്ജുനനു നേർക്ക് തിരിഞ്ഞു. അർജ്ജുനനും ശിഖണ്ഡിയും ഒരു പോലെതന്നെ ഭീഷ്മർക്കുനേരെ ബാണങ്ങൾ പൊഴിച്ചുകൊണ്ടിരുന്നു. ശിഖണ്ഡിയുടെ മുമ്പിൽ ഭീഷ്മരുടെ വീര്യം സ്തംഭിച്ചുപോയി. ഈ അവസരം പാഴാക്കാതെ അർജ്ജുനൻ ഭീഷ്മരുടെ ശരീരം മുഴുവനും അസ്ത്രങ്ങളാൽ എയ്തുനിറച്ചു. (അഷ്ടവസുക്കളിൽ ഇളയവനായ ദ്യോവിനെ ([[ഭീഷ്മർ]]) തിരിച്ചു ദേവലോകത്തേക്ക് കൂട്ടികൊണ്ടുപോകാൻ വസുക്കളേവരും അവിടെ സന്നിഹിതരായിരുന്നു). [[ശരശയ്യ|ശരശയ്യയിൽ]] വീണ ഭീഷ്മർ അടുത്തുനിന്ന ദുശ്ശാസനനോട് ഇനിയെങ്കിലും യുദ്ധം മതിയാക്കാൻ ഉപദേശിച്ചു. ==== ശരശയ്യ ==== [[File:Ramayan.jpg|170px|thumb|left|അസ്ത്രമെയ്ത് ഭീഷ്മരുടെ ശിരസ്സു നേരെയാക്കുന്ന അർജ്ജുനൻ (മാർബിൾശില്പം:സ്വാമിനാരായൺ ടെമ്പിൾ -[[ഗുജറാത്ത്|ഭുജ്, ഗുജറാത്ത്]])]] ഭീഷ്മരുടെ പതനത്തോടെ കൗരവപട പിന്തിരിഞ്ഞോടി. അന്നു യുദ്ധം മതിയാക്കി ഏവരും മടങ്ങി. പക്ഷേ പാണ്ഡവരും, കൗരവരും മാത്രം ഭീഷ്മർക്കു ചുറ്റും സങ്കടപ്പെട്ടു നിന്നു. ശക്തിയില്ലാതെ താഴേക്ക് തൂങ്ങിക്കിടന്ന ശിരസ്സു നേരെയാക്കാൻ ഭീഷ്മരുടെ ആഗ്രഹപ്രകാരം അർജ്ജുനൻ രണ്ട് അസ്ത്രങ്ങൾ എയ്തു താങ്ങുകൊടുത്തു. ഭീഷ്മർ വീണതോടെ കൗരവരുടെ വീര്യമെല്ലാം ഇല്ലാതായി. പാണ്ഡവർക്ക് സന്തോഷവും സങ്കടവും ഒരുപോലെ തോന്നി. താൻ ഉത്തരായനം തുടങ്ങുന്നവരെ മരിക്കാതെ ഇവിടെ കിടക്കും നിങ്ങൾക്ക് എല്ലാവരും കുടീരങ്ങളിലേക്ക് തിരിച്ചു പോകാമെന്നുള്ള ഭീഷ്മരുടെ നിർബന്ധത്താൽ ഏവരും രാത്രിതന്നെ മടങ്ങി. പിറ്റേന്ന് രാവിലെ കൗരവ-പാണ്ഡവ പുത്രന്മാർ പിതാമഹനെ കാണാൻ എത്തി. അദ്ദേഹത്തിനു ദാഹമുണ്ടെന്നറിയിച്ചപ്പോൾ അർജ്ജുനൻ ഭൂമിയിൽ നിന്നും ഗംഗാജലത്തിന്റെ സ്രോതസ്സ് അവിടെ ഉണ്ടാക്കിക്കൊടുത്തു. അതിനുശേഷം [[കർണ്ണൻ]] ഭീഷ്മരെ കാണാൻ എത്തി. കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധഭൂമിയിൽ ആദ്യമായി കർണ്ണൻ വരുന്നത് അന്നായിരുന്നു. ഭീഷ്മർ യുദ്ധത്തിൽ വീണതിനുശേഷമാണ് കർണ്ണൻ യുദ്ധം ചെയ്യാൻ തുടങ്ങിയത്. === പതിനൊന്നാം ദിവസം ([[ദ്രോണപർവ്വം]]) === [[File:Karna in Kurukshetra.jpg|170px|thumb|right|യുദ്ധം പതിനൊന്നാം ദിവസം: [[കർണ്ണൻ]] ആദ്യമായി യുദ്ധഭൂമിയിൽ എത്തുന്നത് ഇന്നാണ്. (ചിത്രകാരന്റെ ഭാവനയിൽ)]] {| class="wikitable" border="1" |- ! പതിനൊന്നാം ദിവസം ! കൗരവസേന ! പാണ്ഡവസേന |- | സർവ്വ സൈന്യാധിപൻ | ദ്രോണർ | ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ |} ഭീഷ്മരുടെ പതനത്തെത്തുടർന്ന് ദുര്യോധനൻ ആചാര്യനായ ദ്രോണരെ സർവ്വസേനാധിപതിയായി വാഴിക്കുന്നു. തുടർന്നുള്ള അഞ്ചു ദിവസങ്ങൾ ദ്രോണാചാര്യർ കൗരവസേനയ്ക്കു നേതൃത്വം നൽകി. മഹാഭാരതത്തിൽ പതിനൊന്നു മുതൽ പതിനഞ്ചുവരെയുള്ള യുദ്ധദിവസങ്ങൾ വർണ്ണിക്കുന്നത് ദ്രോണപർവ്വത്തിലാണ്. സർവ്വസേനാധിപനായി ദ്രോണരായതിനാൽ ഗ്രന്ഥകർത്താവ് ആ പേരു കൊടുത്തു.<ref name="ReferenceA">മഹാഭാരതം -- ഡോ.പി.എസ്. നായർ ISBN 81-85315-01-9 -- വിദ്യാരംഭം പബ്ലീഷേസ്, മുല്ലയ്ക്കൽ, ആലപ്പുഴ</ref> ദ്രോണപർവ്വത്തിൽ 170 അദ്ധ്യായങ്ങളും 10950 പദ്യങ്ങളും അടങ്ങിയിരിക്കുന്നു. പല പ്രമുഖരും മരിച്ചു വീഴുന്ന കഥാസന്ദർഭങ്ങളോടെ വളരെ വിശദമായിതന്നെ ഗ്രന്ഥകർത്താവ് ഈ ദിവസങ്ങൾ മഹാഭാരതത്തിൽ വർണ്ണിച്ചിരിക്കുന്നു. [[കർണ്ണൻ]] ആദ്യമായി യുദ്ധക്കളത്തിൽ എത്തുന്നത് ഈ ദിവസമാണ്. ആദ്യ പത്തുദിവസങ്ങൾ അദ്ദേഹം യുദ്ധത്തിൽ ഏർപ്പെട്ടില്ല. ധർമ്മപുത്രരെ ജീവനോടെ ബന്ധിക്കുവാൻ ദ്രോണർ പദ്ധതിയിട്ടു. ജീവനോടെ യുധിഷ്ഠിരനെ പിടിച്ചാൽ അതിലൂടെ പാണ്ഡവരെ ഭീഷണിപ്പെടുത്തി മറ്റുകാര്യങ്ങൾ സാധിക്കാമെന്നു മനസ്സിലാക്കിയാണ് ഇതിനു മുതിർന്നത്. ദ്രോണരും, കർണ്ണനും, ദുര്യോധനാദികളും ഒത്തുചേർന്ന് യുധിഷ്ഠിരനെതിരായി യുദ്ധം ആരംഭിച്ചു. ദ്രോണർ യുധിഷ്ഠിരന്റെ വില്ലുമുറിച്ച് അതിനു വഴിയൊരുക്കി. യുധിഷ്ഠിരൻ പിടിക്കപ്പെടുമെന്നഘട്ടത്തിൽ കൃഷ്ണാർജ്ജുനന്മാർ അവിടെ എത്തുകയും യുധിഷ്ഠിരനെ രക്ഷപെടുത്തുകയും ചെയ്തു. പാഞ്ചാല രാജകുമാരനായ ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ പലതവണ ദ്രോണാചാര്യരെ ആക്രമിച്ചു, പക്ഷേ പല സന്ദർഭത്തിലും പാഞ്ചാലകുമാരനു പിന്തിരിഞ്ഞോടേണ്ടിവന്നു. (ഗ്രന്ഥകർത്താവിന്റെ അഭിപ്രായത്തിൽ യുദ്ധസമയത്ത് ദ്രോണർക്ക് 85 വയസ്സുണ്ടായിരുന്നു). === പന്ത്രണ്ടാം ദിവസം ([[ദ്രോണപർവ്വം]]) === [[File:Bhagadatta fighting with Bhima.JPG|170px|thumb|right|യുദ്ധം പന്ത്രണ്ടാം ദിവസം: [[ഭഗദത്തൻ|ഭഗദത്തനോട്]] എതിരിടുന്ന [[ഭീമൻ]] ([[ബേലൂർ|ബേലൂരിലെ]] ശിലാശില്പം)]] {| class="wikitable" border="1" |- ! പന്ത്രണ്ടാം ദിവസം ! കൗരവസേന ! പാണ്ഡവസേന |- | സർവ്വ സൈന്യാധിപൻ | [[ദ്രോണർ]] | [[ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ]] |- | കൊല്ലപ്പെട്ട പ്രധാനികൾ<br />(കൊന്നവർ) | [[ഭഗദത്തൻ]], [[വൃക്ഷസേനൻ]] ([[അർജുനൻ]])<br />കർണ്ണപുത്രർ, ഭഗദത്തപുത്രൻ ([[നകുലൻ]]) | ദർശൻ ([[ഭഗദത്തൻ]]) |- | ഉപയോഗിച്ച വ്യൂഹങ്ങൾ | ദേവവ്യൂഹം<br />([[ദേവൻ|അമാനുഷാകൃതി]]) | ശൃംഗാരകവ്യൂഹം<br />([[കൊമ്പ്|വളഞ്ഞ കൊമ്പിന്റെ ആകൃതി]]) |} പന്ത്രണ്ടാം ദിവസവും ദ്രോണർ യുധിഷ്ഠിരനെ ജീവനോടെ ബന്ധിക്കുന്നതിനായി മഹാവ്യൂഹം (ദേവവ്യൂഹം) ചമച്ചു. ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ ശൃംഗാരകവ്യൂഹവും ചമച്ച് അതിശക്തമായി എതിർത്തു. ഭീമാർജ്ജുനന്മാരുടെ ആക്രമണത്തിൽ കൗരവപ്പട പിന്തിരിഞ്ഞോടി. കൗരവപ്പടയെ തിരിച്ചു യുദ്ധഭൂമിയിൽ നിർത്താനായി ദുര്യോധനൻ [[പ്രാഗ്ജ്യോതിഷ|പ്രാഗ്ജ്യോതിഷത്തിലെ]] രാജാവായിരുന്ന ഭഗദത്തനെ നിയോഗിച്ചു. കൃഷ്ണനാൽ കൊല്ലപ്പെട്ട നരകാസുരന്റെ പുത്രനായിരുന്നു [[ഭഗദത്തൻ]]. വാർദ്ധക്യം ഉണ്ടായിരുന്നെങ്കിലും ആനപ്പുറത്തേറിവന്ന ഭഗദത്തൻ പാണ്ഡവസേനയെ നയിച്ച ഭീമനോട് ഏറ്റുമുട്ടി.<ref>{{Cite web |url=http://www.thekurukshetragame.com/bhagadatta.html |title=ആർക്കൈവ് പകർപ്പ് |access-date=2011-09-17 |archive-date=2011-09-02 |archive-url=https://web.archive.org/web/20110902022523/http://www.thekurukshetragame.com/bhagadatta.html |url-status=dead }}</ref> ഭഗദത്തൻ വൈഷ്ണാവസ്ത്രം പ്രയോഗിച്ച് പാണ്ഡവസേനയെ അതിഭീകരമായി കൊന്നൊടുക്കി. മറ്റാർക്കും തടുക്കാനാവാഞ്ഞ വൈഷ്ണവാസ്ത്രത്തെ കൃഷ്ണൻ നിർവീര്യമാക്കി. ഭഗദത്തന്റെ കൊലയാനയായ [[സൂപ്രതീകം]] അളവറ്റ നാശം യുദ്ധഭൂമിയിൽ സൃഷ്ടിച്ചു.ഗ്രന്ഥകർത്താവ് ഉപമിച്ചിരിക്കുന്നത്.<ref>മഹാഭാരതം -- ഡോ.പി.എസ്.നായർ -- ISBN 81-85315-01-9 വിദ്യാരംഭം പ്രസിദ്ധീകരണം, ആലപ്പുഴ</ref> ഭഗദത്തന്റെ ആന ഭീമനെ എടുത്ത് മേല്പോട്ട് എറിഞ്ഞു; ഭീമൻ താഴേക്ക് പതിക്കുമ്പോൾ കൊമ്പിൽ കോർത്ത് കൊല്ലാനായി കൊമ്പുകൾ മുകളിലോട്ടാക്കി നിർത്തി. ആ സമയത്ത് അർജ്ജുനൻ അവിടെ എത്തുകയും, ഒരു അമ്പിനാൽ ആനയുടെ ശിരസ്സും, മേല്പോട്ടാക്കി നിർത്തിയിരുന്ന വാലും, ഭഗദത്തന്റെ ശിരസ്സും,വില്ലും മുറിച്ച് ഭീമനെ രക്ഷപെടുത്തി. [[ഭഗദത്തൻ|ഭഗദത്തന്റെ]] മരണം കൗരവസേനയ്ക്ക് വലിയ ആഘാതം ഏൽപ്പിച്ചു. ഭഗദത്തന്റെ മരണത്തെ തുടർന്ന്, അവന്റെ പുത്രനെ നകുലനും കർണ്ണപുത്രനായ വൃക്ഷസേനനെ അർജ്ജുനനും വധിച്ചു. ഇതുകണ്ട് പാണ്ഡവസേനയോട് ഏറ്റുമുട്ടിയ മറ്റു കർണ്ണപുത്രന്മാരും നകുലനാൽ കൊല്ലപ്പെട്ടു. മക്കളുടെ ദുരന്തവിവരം അറിഞ്ഞ കർണ്ണൻ കൂടുതൽ സമയം യുദ്ധക്കളത്തിൽ നിൽക്കാനാവാതെ മടങ്ങി. കൗരവസേനയ്ക്കു അതിഭീകരമായ പരാജയമായിരുന്നു പന്ത്രണ്ടാം ദിവസം. ദുഃഖിതനായ ദുര്യോധനൻ അന്ന് യുദ്ധം കഴിഞ്ഞ് ദ്രോണാചാര്യരേയും കർണ്ണനേയും ശകുനിയേയും, ജയദ്രഥനേയും തന്റെ കുടീരത്തിലേക്ക് വിളിച്ചു വരുത്തി. അടുത്തനാൾ എങ്ങനെ പാണ്ഡവസേനയെ തകർക്കാമെന്നുള്ള ചർച്ചകൾ ചെയ്തു. ദ്രോണാചാര്യർ ചക്രവ്യൂഹം ഒരുക്കുവാനും അതിലൂടെ അടുത്ത ദിവസം പാണ്ഡവസേനയെ വിദഗ്ദ്ധമായി എതിരിടാനും പദ്ധതികൾ ആസൂത്രണംചെയ്തു ഏവരും അന്നേക്ക് പിരിഞ്ഞു. === പതിമൂന്നാം ദിവസം ([[ദ്രോണപർവ്വം]]) === [[File:Abhimanyu Vadh.jpg|170px|thumb|right|ചക്രവ്യൂഹത്തിൽ അകപ്പെട്ട [[അഭിമന്യു|അഭിമന്യുവിനെ]] കൗരവർ ചേർന്ന് കൊലപ്പെടുത്തുന്നു (രവിവർമ്മചിത്രം)]] {| class="wikitable" border="1" |- ! പതിമൂന്നാം ദിവസം ! കൗരവസേന ! പാണ്ഡവസേന |- | സർവ്വ സൈന്യാധിപൻ | [[ദ്രോണർ]] | [[ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ]] |- | കൊല്ലപ്പെട്ട പ്രധാനികൾ<br />(കൊന്നവർ) | [[ലക്ഷണൻ]], അശ്മകൻ, ശല്യസഹോദരൻ,<br />ശല്യപുത്രൻ, മാത്രികവദൻ, ബൃഹൽബലൻ, <br />ശകുനിയുടെ സഹോദരർ, സുശർമ്മൻ ([[അർജ്ജുനൻ]]) | [[അഭിമന്യു]] ([[ഭരതൻ (ദുശ്ശാസനപുത്രൻ)|ഭരതൻ]], [[ജയദ്രഥൻ]])<br />സഹദേവ്-മഗധ ([[ദ്രോണർ]]) |- | ഉപയോഗിച്ച വ്യൂഹങ്ങൾ | [[ചക്രവ്യൂഹം]]<br />([[ചക്രം|കറങ്ങുന്ന ചക്രത്തിന്റെ ആകൃതി]])<ref>http://www.thehindu.com/todays-paper/tp-national/tp-karnataka/article1064463.ece</ref> | അർണ്ണവ്യൂഹം ([[സമുദ്രം|സമുദ്രാകൃതി]]) |} പതിമൂന്നാം നാൾ ത്രിഗർത്ത രാജാവായ [[സുശർമ്മൻ]] ദക്ഷിണ സമരമുഖത്തും [[ദ്രോണർ]] [[ചക്രവ്യൂഹം]] ചമച്ച് ഉത്തരഭാഗത്തും നിലയുറപ്പിച്ചു. ചക്രവ്യൂഹത്തിൽ ദ്രോണരെ കൂടാതെ [[അശ്വത്ഥാമാവ്]], [[കർണ്ണൻ]], [[ജയദ്രഥൻ]], [[ദുശ്ശാസനൻ]], ദുര്യോധനപുത്രനായ [[ലക്ഷണൻ]], [[ശല്യർ]] തുടങ്ങിയവർ നിലയുറപ്പിച്ചു. ത്രിഗർത്തനെ സഹായിക്കാൻ കംബോജ രാജാവ് സുദക്ഷിണനും, അലംബുഷനും തങ്ങളുടെ സേനാവ്യൂഹത്തോടെ അർജ്ജുനനോട് എതിർത്തു. അർജുനനെ വധിക്കും,അല്ലെങ്കിൽ അർജുനശരത്താൽ മരിക്കുമെന്ന് ശപഥം ചെയ്തിരുന്ന തൃഗർത്തസൈന്യത്തിലെ സംശപ്തകർ അർജുനനെതിരെ ചാവേറാക്രമണം നടത്തി അദ്ദേഹത്തെ കൂടുതൽ തെക്കോട്ട് കൊണ്ടുപോയി. അർജ്ജുനൻ മറ്റൊരു ദിക്കിലേക്ക് പോയിയെന്ന് അറിഞ്ഞപ്പോൾ [[ദ്രോണർ]] ചക്രവ്യൂഹം നിർമ്മിച്ച് ധർമ്മപുത്രരോടു ഏറ്റുമുട്ടി. ==== ചക്രവ്യൂഹം ==== [[File:Halebid2.JPG|170px|thumb|left|ചക്രവ്യൂഹം (ശിലാശില്പം: [[:en:Hoysaleswara Temple|ഹോസലേശ്വരക്ഷേത്രം]], [[:en:Halebidu|ഹലെബിഡു]], [[കർണ്ണാടകം]])]] സംശപ്തകരാൽ അർജ്ജുനനെ അടർക്കളത്തിൽ നിന്നകറ്റി നിർത്തി ചക്രവ്യൂഹം ചമച്ച് യുധിഷ്ഠിരനെ ബന്ധനസ്ഥനാക്കുവാനുള്ള മികച്ചയുദ്ധതന്ത്രമാണ് ദ്രോണർ ഇതുകൊണ്ടു ഉദ്ദേശിച്ചത്. ഒരു പക്ഷേ യുദ്ധം അവസാനിപ്പിക്കുവാനും പാണ്ഡവരെ വീണ്ടും മറ്റൊരു വനവാസത്തിനയക്കുവാനും പതിമൂന്നാം നാളിലെ ഈ യുദ്ധംകൊണ്ടു സാധിക്കുമായിരുന്നു. അതാണ് കൗരവപക്ഷം തലേനാൾ തീരുമാനിച്ചുറപ്പിച്ചത്. [[വ്യാസൻ]] [[മഹാഭാരതം|മഹാഭാരതത്തിൽ]] ചക്രവ്യൂഹം എന്നും, [[എഴുത്തച്ഛൻ]] തന്റെ കൃതിയിൽ പത്മവ്യൂഹം എന്നും പറയുന്നു. മുൻ‌കൂട്ടിയുള്ള പടയൊരുക്കങ്ങളും സേനാവിന്യാസങ്ങളും ഈ വ്യൂഹത്തിൽ പ്രത്യക്ഷത്തിലുണ്ടാവില്ല എന്നുള്ളതാണ് ഈ യുദ്ധവ്യൂഹത്തിനുള്ള പ്രധാന പ്രത്യേകത. കൂമ്പടയുവാൻ തുടങ്ങുന്ന ഒരു താമരയുടെ രൂപത്തിലാണു് സേനാവിന്യാസം എന്നതിനാലാവാം ചക്രവ്യൂഹം പത്മവ്യൂഹമായി എഴുത്തച്ഛൻ എഴുതിയത്. പ്രധാന ഗ്രന്ഥകർത്താവായ വ്യാസനു മുൻതൂക്കം നൽകുമ്പോൾ ചക്രവ്യൂഹം എന്നതാവും ചേരുക. ശത്രു ഉള്ളിലേക്ക് കടക്കുംതോറും വ്യൂഹത്തിലെ ഉള്ളിലേക്കുള്ള പ്രവേശനം ചെറുതായി വരുന്ന രീതിയിലാണ് ഇതിലെ പടനീക്കം. അകത്തും പുറത്തും നിൽക്കുന്ന പോരാളികൾ ഒരു ഭ്രമണപഥത്തിലെന്നവണ്ണം കറങ്ങികൊണ്ടിരിക്കുന്നു. മഹാരഥികൾ അവരവരുടെ യുദ്ധസ്ഥാനങ്ങൾ തുടർച്ചയായി ഇരുദിശകളിലും മാറിക്കൊണ്ടിരിക്കുന്ന ഈ സേനാവിന്യാസം തകർക്കുക വളരെ ബുദ്ധിമുട്ടേറിയതായിരുന്നുവെന്നു വ്യാസമഹാഭാരതത്തിൽ ഗ്രന്ഥകാരൻ എഴുതിയിരിക്കുന്നു. പതിനായിരക്കണക്കിനു പാണ്ഡവസേനകളെ ദ്രോണാചാര്യർ ചക്രവ്യൂഹം ചമച്ച് കൊന്നുതുടങ്ങി. ഇതുകണ്ടു ഭയവിഹ്വലനായ ധർമ്മപുത്രർ അഭിമന്യുവിനെ ചക്രവ്യൂഹം തകർക്കാൻ നിയോഗിച്ചു. അവനെ സഹായിക്കാൻ ഘടോൽകചനും എത്തി. അഭിമന്യു ധീരനായി ചക്രവ്യൂഹം ഭേദിച്ച് ഉള്ളിൽക്കയറി. ഭീമനും, യുധിഷ്ഠിരനും, നകുല-സഹദേവന്മാരും അഭിമന്യുവിനെ സഹായിക്കാൻ എത്തി. ചക്രവ്യൂഹത്തിന്റെ പുറത്തുനിൽക്കുന്ന യോദ്ധാക്കളെ ചെറുത്ത് നിർത്തുകയും അവരെ തോൽപ്പിച്ച് ഉള്ളിൽ കടക്കാൻ ശ്രമിക്കുകയുമായിരുന്നു ഇവരുടെ ലക്ഷ്യം. പക്ഷേ [[ജയദ്രഥൻ]] അവരെ എല്ലാവരെയും തടഞ്ഞു നിർത്തി അതിധീരമായി യുദ്ധം ചെയ്തു. (''അർജ്ജുനനെ ഒഴിച്ച് പാണ്ഡവരെ നാലുപേരെയും യുദ്ധത്തിൽ ഒരു പ്രാവശ്യം തടഞ്ഞു നിർത്താനുള്ള വരം [[ശിവൻ|ശിവനിൽ]] നിന്നും ജയദ്രഥൻ സമ്പാദിച്ചിരുന്നു''). ഘടോൽകചന്റെ ശക്തമായ ആക്രമണവും ജയദ്രഥന്റെ ചെറുത്തു നിൽപ്പിനു മുൻപിൽ ഒരു പ്രയോജനവും ചെയ്തില്ല. ചക്രവ്യൂഹത്തിനുള്ളിലകപ്പെട്ട അഭിമന്യുവിനു പുറത്തുകടക്കാൻ കഴിയാതെ വന്നു. അവനെ തനിച്ച് കൗരവസേന ചുറ്റുംനിന്നു ആക്രമിക്കാൻ ഇതുമൂലം സാധിച്ചു. ഒടുവിൽ അഭിമന്യു തനിച്ച് ഉള്ളിൽ നിന്നും കൗരവർക്കെതിരെ യുദ്ധം ചെയ്തു. അഭിമന്യുവിനോട് ഏറ്റുമുട്ടിയ ദുര്യോധനപുത്രനായ ലക്ഷണനെ അഭിമന്യു ഒരസ്ത്രത്താൽ തലമുറിച്ചു കൊന്നു. ഇതിനെത്തുടർന്ന് അവനോട് ഏറ്റുമുട്ടിയ ശകുനിയുടെ സഹോദരന്മാരെയും, ബൃഹദ്ബലനേയും അഭിമന്യു വധിച്ചു. ഈ സമയം കർണ്ണൻ ഒളിയമ്പെയ്ത് അഭിമന്യുവിന്റെ വില്ലിന്റെ ഞാൺ മുറിച്ചു <ref>യുദ്ധം അനുശാസിച്ച നിയമങ്ങൾ -- [12: ന്യായരഹിതമായ പോരാട്ടത്തിൽ ആരും ഏർപ്പെടരുത്]</ref>. ദ്രോണർ അവന്റെ കുതിരകളേയും കൊന്നുകളഞ്ഞു <ref>യുദ്ധം അനുശാസിച്ച നിയമങ്ങൾ -- [08: യുദ്ധത്തിൽ പങ്കെടുക്കാത്തവനെയൊ, മൃഗത്തെയൊ ആക്രമിക്കരുത്]</ref>. തേരാളിയായ സുമിത്രനെ ശല്യർ ഗദകൊണ്ട് അടിച്ചുകൊന്നു <ref name="ReferenceB">യുദ്ധം അനുശാസിച്ച നിയമങ്ങൾ -- [06: നിരായുധനെ ആക്രമിക്കരുത്]</ref>. തേരും തേരാളി ഇല്ലാതായപ്പോൾ നിലത്തുനിന്നു യുദ്ധം തുടർന്ന അഭിമന്യുവിന്റെ വാളും പരിചയും കർണ്ണനും ദ്രോണരും ചേർന്ന് ഒളിയമ്പെയ്ത് തെറിപ്പിച്ചുകളഞ്ഞു. നിരായുധനായ അഭിമന്യുവിനോടു ചെയ്യുന്ന ചതിപ്രയോഗം യുദ്ധനീതിയല്ലെന്ന് അറിയാമായിരുന്ന ദ്രോണർ പക്ഷെ പിൻവാങ്ങിയില്ല. <ref>യുദ്ധം അനുശാസിച്ച നിയമങ്ങൾ -- [04: ഒരാളുപോലും മറ്റുള്ളവരാൽ ചുറ്റപ്പെട്ട് ആക്രമിക്കപ്പെടരുത്]</ref>. നിരായുധനായ അഭിമന്യു തകർക്കപ്പെട്ട തേരിന്റെ ചക്രവുമായി ചുറ്റും നിന്നു ആക്രമിക്കുന്ന കൗരവസേനയോട് അതിധീരമായി പോരാടി. പക്ഷേ കൗരവ പ്രമുഖന്മാരെല്ലാവരും ചേർന്ന് ബാലനായ അഭിമന്യുവിനെ ചതിപ്രയോഗത്തിൽ കൊന്നു കളഞ്ഞു. അവസാന നിമിഷത്തിലും അവൻ തന്നെ ആക്രമിച്ച ദുശ്ശാസനന്റെ പുത്രനായ [[ഭരതൻ (ദുശ്ശാസനപുത്രൻ)|ഭരതനെ]] ഗദകൊണ്ട് തലയ്ക്കടിച്ചു സാരമായ പരിക്കേൽപ്പിച്ചു.ഏന്നാൽ ദുശ്ശാസനപുത്രൻ്റെ തന്നെ ഗദാപ്രഹരംമൂലം അഭിമന്യു വധിക്കപ്പെട്ടു.അവസാന സമയത്തും അവന്റെ പോരാട്ടത്തിൽ ഭയവിഹ്വലരായി ദുശ്ശാസനനും, ശല്യരും പിന്തിരിഞ്ഞോടി. അവസാന ശ്വാസംവരെയും തന്റെ പിതാവിനുവേണ്ടി ജീവിച്ച് ധീരപുത്രനായി അഭിമന്യു വീരസ്വർഗ്ഗം പൂകിയതായി ഗ്രന്ഥകാരൻ മഹാഭാരതത്തിൽ ദ്രോണപർവ്വത്തിൽ എഴുതിയിരിക്കുന്നു. ==== അർജ്ജുനശപഥം ==== [[അഭിമന്യു|അഭിമന്യുവിന്റെ]] മരണം പാണ്ഡവരെ വളരെയേറെ ദുഃഖത്തിലാഴ്ത്തി. യുധിഷ്ഠിരന്റെ നിർദ്ദേശത്തെ തുടർന്നായിരുന്നു ചക്രവ്യൂഹം അഭിമന്യു ഭേദിച്ച് അകത്തുകടന്നതും മരണപ്പെട്ടതും. ആ കാരണത്താൽ [[യുധിഷ്ഠിരൻ]] വളരെയധികം സങ്കടപ്പെട്ടു. അദ്ദേഹത്തിനു മുൻപിൽ [[വ്യാസൻ]] ആഗതനായി ഷോഡശരാജാക്കന്മാരുടെ കഥകൾ വിസ്തരിക്കുകയും തുടർന്ന് പല ഉപദേശങ്ങളും നൽകി അദ്ദേഹം സമാധാനിപ്പിച്ചു. മകന്റെ മരണ വാർത്തയറിഞ്ഞ അർജ്ജുനൻ മോഹാലസ്യപ്പെട്ടുവീണു. കൃഷ്ണൻ അർജ്ജുനനെ സമാധാനപ്പെടുത്തി. പക്ഷേ ദുഃഖാർത്തനായ അർജ്ജുനൻ തന്റെ പുത്രനെ കൊന്ന ജയദ്രഥന്റെ ശിരസ്സ് നാളെ സൂര്യാസ്തമയത്തിനു മുൻപ് എയ്തുവീഴ്ത്തുമെന്നും, അല്ലെങ്കിൽ ഗാണ്ഢീവത്തോടെ അഗ്നിയിൽ ചാടിമരിക്കുമെന്നും [[ശപഥം]] എടുത്തു. പുത്രദുഃഖത്താൽ സങ്കടപ്പെടുന്ന അർജ്ജുനനെ സമാധാനിപ്പിക്കാൻ കൃഷ്ണൻ അന്നു രാത്രിതന്നെ ദേവലോകത്ത് കൂട്ടിക്കൊണ്ടുപോയി വീരസ്വർഗ്ഗം പ്രാപിച്ച പുത്രനെ കാണിച്ചു കൊടുത്തു. അർജ്ജുനന്റെ ഉഗ്രശപഥം ഇതിനോടകം ചാരന്മാർ മുഖാന്തരം കൗരവർ അറിഞ്ഞുകഴിഞ്ഞിരുന്നു. എങ്ങനെയും ജയദ്രഥനെ രക്ഷിക്കണമെന്നു ഏവരും ചേർന്നു തീരുമാനം എടുത്തു. === പതിനാലാം ദിവസം ([[ദ്രോണപർവ്വം]]) === [[File:Arjuna Kills Jaydhratha.jpg|170px|thumb|right|അർജ്ജുന ശപഥവും, ജയദ്രഥ വധവും (എണ്ണ ഛായാചിത്രം)]] {| class="wikitable" border="1" |- ! പതിനാലാം ദിവസം ! കൗരവസേന ! പാണ്ഡവസേന |- | സർവ്വ സൈന്യാധിപൻ | [[ദ്രോണർ]] | [[ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ]] |- | കൊല്ലപ്പെട്ട പ്രധാനികൾ<br />(കൊന്നവർ) | [[ജയദ്രഥൻ]] ([[അർജ്ജുനൻ]])<br />[[ഭരതൻ (ദുശ്ശാസനപുത്രൻ)|ഭരതൻ]] ([[ഘടോൽകചൻ]])<br />[[വൃക്ഷസേനൻ]] ([[ഭീമൻ]])<br />[[അലംബുഷൻ]] ([[ഘടോൽകചൻ]])<br />[[ബാഹ്ലികൻ]] ([[ഭീമൻ]])<br />[[സോമദത്തൻ]] ([[സാത്യകി]])<br />[[ഭൂരിശ്രവസ്സ്]] ([[സാത്യകി]]) | [[ഘടോൽകചൻ]] ([[കർണ്ണൻ]]) |- | ഉപയോഗിച്ച വ്യൂഹങ്ങൾ | കമലവ്യൂഹം ([[താമര|വിരിഞ്ഞ താമരപൂവിന്റെ ആകൃതി]])<br />സൂചിവ്യൂഹം ([[സൂചി|സൂചിയുടെ ആകൃതി]])<br />ചക്രവ്യൂഹം ([[ചക്രം|കറങ്ങുന്ന ചക്രത്തിന്റെ ആകൃതി]]) | മാലവ്യൂഹം ([[പുഷ്പം|പുഷ്പചക്രാകൃതി]]) |} പതിനാലാം ദിവസം രാവിലെ കൃഷ്ണൻ അർജ്ജുനനേയും കൂട്ടി ഉത്തരയേയും, സുഭദ്രയേയും, പാഞ്ചാലിയേയും കണ്ട് അഭിമന്യുവിന്റെ മരണവിവരം അറിയിക്കാൻ അവർ താമസിച്ചിരുന്ന സ്യമന്തകതീർത്ഥക്കരയിലേക്ക് തിരിച്ചു. ദുഃഖവാർത്തയറിഞ്ഞ് [[ഉത്തര|ഉത്തരയും]], [[സുഭദ്ര|സുഭദ്രയും]] ബോധരഹിതരായി. എല്ലാവരേയും സമാശ്വസിപ്പിച്ചു കൃഷ്ണാർജ്ജുനന്മാർ തിരിച്ച് കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധഭൂമിയിൽ എത്തിച്ചേർന്നു. അർജ്ജുനശപഥത്തിൽ സംഭീതനായ ജയദ്രഥനെ സംരക്ഷിക്കേണ്ടത് [[കൗരവർ|ദുര്യോധനാദികളുടെ]] ചുമതലയായിരുന്നു. ഒരേയൊരു സഹോദരിയായ [[ദുശ്ശള|ദുശ്ശളയുടെ]] ഭർത്താവ് സിന്ധുരാജാവായ [[ജയദ്രഥൻ|ജയദ്രഥനെ]] രക്ഷിക്കുവാനായി കൗരവർ കമലവ്യൂഹവും അതിനുള്ളിൽ സൂചിവ്യൂഹവും ചമച്ച് (ഇരട്ടവ്യൂഹങ്ങൾ) ജയദ്രഥനെ അതിനുള്ളിൽ നിർത്തി. ജയദ്രഥനു ചുറ്റും ശല്യരും, കർണ്ണനും, അശ്വത്ഥാമാവും, കൃപാചാര്യരും കാവൽ നിന്നു. അതിനു മുൻപിലായി ഭൂരിശ്രവസ്സും, വൃക്ഷസേനനും സൂചിവ്യൂഹത്തിന്റെ പ്രവേശനഭാഗത്ത് കൃതവർമ്മാവും ജയദ്രഥനെ രക്ഷിക്കാൻ നിലയുറപ്പിച്ചു. അതിനു പുറത്ത് കമലവ്യൂഹം ചമച്ച് ദുര്യോധനനും, ദുശ്ശാസനനും ആരെയും ഉള്ളിൽ കടക്കാതിരിക്കാൻ അതിശക്തമായി കാവൽ നിന്നു. ഏറ്റവും പുറത്ത് ദ്രോണാചാര്യരും നിലയുറപ്പിച്ചു. ജയദ്രഥനെ ഇന്ന് സൂര്യാസ്തമയം വരെ രക്ഷിക്കുമ്പോൾ അർജ്ജുനൻ സ്വയം മരിച്ചു കൊള്ളുമെന്നുള്ള അർജ്ജുനശപഥം അവരെ കൂടുതൽ രക്ഷോമുഖന്മാരായി പ്രവർത്തിക്കുവാൻ കാരണമാക്കി. ==== ജയദ്രഥവധം ==== [[File:Death of Jayadratha.jpg|170px|thumb|left|ചിത്രം: ജയദ്രഥവധം]] ധർമ്മപുത്രർക്കു കൂട്ടായി സാത്യകിയെ നിർത്തിയാണ് നാലു അനുജന്മാരും യുദ്ധത്തിനു പുറപ്പെട്ടത്. അർജ്ജുനന്റെ ഇന്നത്തെ ലക്ഷ്യം ജയദ്രഥവധം മാത്രമായിരുന്നു. ദിവ്യാസ്ത്രങ്ങൾ മാറിമാറി പ്രയോഗിച്ച് അർജ്ജുനൻ കൗരവസൈന്യത്തെ മുടിച്ചു.യുദ്ധഭൂമിയിൽ മുഴുവനും തിരഞ്ഞിട്ടും ജയദ്രഥനെ കണ്ടെത്താൻ പാർത്ഥനായില്ല. അവസാനം ജയദ്രഥൻ പത്മവ്യൂഹത്തിനുള്ളിലാണെന്നു മനസ്സിലാക്കി, ഭീമനും അർജ്ജുനനും ചേർന്ന് പത്മവ്യൂഹം തകർത്തു അകത്തുകടക്കാൻ ശ്രമിച്ചു. ധർമ്മപുത്രരുടെ നിർദ്ദേശത്തെത്തുടന്ന് സാത്യകിയും യുദ്ധക്കളത്തിൽ അർജ്ജുനനെ സഹായിക്കാൻ ഇതിനോടകം എത്തിച്ചേർന്നു. ദ്രോണരും, ദുര്യോധനനും, ദുശ്ശാസനനും ചേർന്ന് ഇവരെ അതിശക്തമായി എതിർത്തു. ദ്രോണരൊഴികെ ഏവരും പരാജിതനായി അവിടെ നിന്നും മാറിക്കളഞ്ഞു. അവസാനം പത്മവ്യൂഹം തകർത്ത് ദ്രോണരേയും തോൽപ്പിച്ചവിടെനിന്നും അകറ്റാൻ പാർത്ഥനായി. അതിനെത്തുടർന്ന് പാർത്ഥനോട് സൂചിവ്യൂഹം ചമച്ചു എതിർത്തുനിന്ന കൃതവർമ്മാവ് ഗത്യന്തരമില്ലാതെ ഓടിക്കളഞ്ഞു. പിന്നീട് ഇവരെ എതിർത്ത ഭൂരിശ്രവസ്സിനേയും വൃക്ഷസേനനേയും സാത്യകിയും ഭീമനും ചേർന്നു കൊന്നു. പുറത്തു നടക്കുന്ന ശബ്ദബഹുലമായ യുദ്ധകാഹളത്തിൽ ഭയാകുലനായ ജയദ്രഥനെ കർണ്ണൻ സമാശ്വസിപ്പിച്ചുകൊണ്ടിരുന്നു. അർജുനനെ തോൽപ്പിക്കുവനായി പോരിനുവന്ന കർണ്ണനെയും പാർത്ഥൻ പരാജയപ്പെടുത്തി. എങ്ങനെയും ജയദ്രഥനെ രക്ഷിക്കണമെന്നു തീരുമാനിച്ച് യുദ്ധത്തിൽ നിന്നും ഓടിമാറിയവർ വീണ്ടും ധൈര്യം വീണ്ടെടുത്ത് തിരിച്ച് അവിടെതന്നെ എത്തിച്ചേർന്നു. ഈ സമയം കൃഷ്ണൻ തന്റെ സുദർശന ചക്രത്താൽ സൂര്യബിംബത്തെ മറയ്ക്കുകയും സൂര്യാസ്തമയമായി എന്നു തെറ്റിധരിച്ച് ഏവരും യുദ്ധം മതിയാക്കി. കൗരവർ അർജ്ജുനന്റെ ആത്മാഹുതി കാണുവാൻ കൂട്ടത്തോടെ ഒത്തുകൂടി. അവസാനം ജയദ്രഥനും പുറത്തുവന്നു എന്നു മനസ്സിലാക്കിയപ്പോൾ കൃഷ്ണൻ സൂര്യന്റെ മറമാറ്റി സുദർശനത്തെ തിരിച്ചെടുത്തു. സമയം ഒട്ടുപാഴാക്കാതെ അർജ്ജുനനോട് അമ്പ് എയ്ത് ജയദ്രഥനെ നിഗ്രഹിക്കാൻ നിർദ്ദേശിച്ചു. ജയദ്രഥന്റെ നിർജ്ജീവമായ തല ആരു നിലത്തിടുന്നൊവൊ അവന്റെ ശിരസ്സു പൊട്ടിപോകാനുള്ള വരം ജയദ്രഥന്റെ അച്ഛൻ വൃദ്ധക്ഷത്രൻ ഭഗവാൻ ശിവനിൽ നിന്നും സമ്പാദിച്ചിരുന്നു. അതിനാൽ ഒന്നിനു പുറകെ ഒന്നായി അമ്പെയ്ത് ജയദ്രഥന്റെ ശിരസ്സ് സിന്ധുരാജ്യംവരെ എത്തിച്ചു. സന്ധ്യാവന്ദനത്തിനായി പുറത്തേക്കിറങ്ങിയ വൃദ്ധക്ഷത്രന്റെ മടിത്തട്ടിലേക്കാണ് തലവന്നു വീണത്. പെട്ടെന്നു മടിയിൽ തലവീണപ്പോൾ പേടിച്ച് തട്ടിത്താഴെയിടുകയും കൂട്ടത്തിൽ ആ വൃദ്ധപിതാവിന്റെ ശിരസ്സും തകർന്നുപോയി. ജയദ്രഥവധത്തിനുശേഷം വീണ്ടും യുദ്ധംതുടർന്നു അർജ്ജുനനും കൃപരുമായി യുദ്ധംചെയ്തെങ്കിലും കൃപർ അവശനായി മടങ്ങി. ==== രാത്രിയുദ്ധം ==== [[File:Karna kills Ghatotkacha.jpg|170px|thumb|left|ചിത്രം: രാത്രിയുദ്ധത്തിൽ കർണ്ണൻ ഘടോൽകചനെ കൊല്ലുന്നു]] പകൽ നടന്ന യുദ്ധത്തിൽ ഉണ്ടായ കൗരവപ്പടയുടെ പരാജയം ദുര്യോധനനെ വളരെയധികം ദുഃഖത്തിലാഴ്ത്തി. ദുര്യോധനൻ ദ്രോണരുടെ കുടീരത്തിൽ വന്ന് അന്നു പകലു സംഭവിച്ച പരാജയകാരണങ്ങൾ ചർച്ച ചെയ്തു, കൂട്ടത്തിൽ ദ്രോണരോട് കയർത്തു സംസാരിക്കുകയും ചെയ്തു. കോപാകുലനായ ദ്രോണർ രാത്രിയുദ്ധം ചെയ്യാൻ തയ്യാറായി യുദ്ധക്കളത്തിലെത്തി ശംഖുനാദവും പടഹധ്വനിയും മുഴക്കി. ദ്രോണാചാര്യരുടെ ശംഖുവിളികേട്ട് പാണ്ഡവസേനയും യുദ്ധത്തിനായി എത്തിച്ചേർന്നു. കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധത്തിലെ ആദ്യ രാത്രിയുദ്ധമായിരുന്നു ഇത്. രാത്രീഞ്ചരനായ ഘടോൽകചനു വളരെ ശക്തമായി ആക്രമണം നടത്തുവാൻ രാത്രിയുദ്ധം സഹായിച്ചു. അവന്റെ മുൻപിൽ വന്നുപെട്ട എല്ലാത്തിനേയും കാലപുരിക്കയച്ചുകൊണ്ട് അതിധീരമായി കൗരവപ്പടയോട് ഏറ്റുമുട്ടി. [[ഇരാവാൻ|ഇരവാന്റെ]] മരണത്തിനു കാരണക്കാരനായ [[അലംബുഷൻ|അലംബുഷനെ]] ഈ രാത്രിയിലാണ് [[ഘടോൽകചൻ]] കൊല്ലുന്നത്. ദ്രോണരും, കൃതവർമ്മാവും, ശല്യരും, കൃപരും, ദുര്യോധനാദികളും എന്നുവേണ്ട കൗരവസേനയിലെ ഏവരും രാത്രിയിലെ നിഴലിൽ എവിടെയൊക്കൊയൊ പ്രണരക്ഷാർത്ഥം ഓടിഒളിച്ചു. കർണ്ണനു തന്റെ സാരഥിയേയും, രഥവും, കുതിരകളേയും നഷ്ടമായി. ഘടോൽകചനാൽ കർണ്ണൻ വധിക്കപ്പെടുമെന്നുള്ള ഘട്ടത്തിൽ [[ദേവേന്ദ്രൻ]] കൊടുത്ത ദിവ്യവേൽ അവനു നേരെ പ്രയോഗിച്ചു. (അർജ്ജുനനു വേണ്ടി സൂക്ഷിച്ചു വെച്ചിരുന്ന വേലാണ് ഘടോൽകചന്റെ ജീവനെടുത്തത്). [[ശന്തനു|ശന്തനുവിന്റെ]] ജ്യേഷ്ഠനായ [[ബഹ്ലികൻ|ബാഹ്ലികനും]] കൗരവസേനയിൽ പങ്കെടുത്തിരുന്നു. വാഹലികം (ഇപ്പോൾ കാശ്മീർ) എന്ന രാജ്യത്തിലെ രാജാവായിരുന്നു അദ്ദേഹം. അദ്ദേഹവും അദ്ദേഹത്തിന്റെ പുത്രൻ സോമദത്തനും, സോമദത്തന്റെ പുത്രൻ ഭൂരിശ്രവസ്സും, ഭൂരിശ്രവസ്സിന്റെ പുത്രന്മാരും കൗരവസേനയിൽ ഉൾപ്പെട്ടിരുന്നു. കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധത്തിൽ പങ്കെടുത്ത ഏറ്റവും പ്രായം കൂടിയ വ്യക്തിയായിരുന്നു ബാൽഹികൻ (ഭീഷ്മരുടെ വല്യച്ഛൻ). ബാഹ്ലികനെ രാത്രിയുദ്ധത്തിൽ ഭീമൻ ഗദ കൊണ്ട് എറിഞ്ഞ് കൊന്നു. (ഭീമന്റെ പിതാവ്, പാണ്ഡുവിന്റെ പിതാവ്, വിചിത്രവീരന്റെ പിതാവ്, ശന്തനുവിന്റെ വല്യച്ഛനാണ് [[ബാൽഹികൻ]]). സോമദത്തനേയും, ഭൂരിശ്രവസ്സിനേയും, അവന്റെ പുത്രന്മാരെയും സാത്യകിയും കൊന്നു. ഈ യുദ്ധത്തിൽ രണ്ടുസേനകളിലും നിരവധി നാശനഷ്ടങ്ങളാണ് ഉണ്ടായത്. രാത്രിയുദ്ധം അവസാനിപ്പിച്ച് തിരിച്ചു മടങ്ങിയെത്തിയ പാണ്ഡവർ കൃഷ്ണന്റെ നിർദ്ദേശത്താൽ ദ്രോണരെ വധിക്കാൻ പദ്ധതികൾ തയാറാക്കിത്തുടങ്ങി. === പതിനഞ്ചാം ദിവസം ([[ദ്രോണപർവ്വം]]) === [[File:Kripa and shikhandi.jpg|170px|thumb|right|ചിത്രം: യുദ്ധത്തിലേർപ്പെട്ടിരിക്കുന്ന കൃപാചാര്യരും ശിഖണ്ഡിയും]] {| class="wikitable" border="1" |- ! പതിനഞ്ചാം ദിവസം ! കൗരവസേന ! പാണ്ഡവസേന |- | സർവ്വ സൈന്യാധിപൻ | [[ദ്രോണർ]] | [[ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ]] |- | കൊല്ലപ്പെട്ട പ്രധാനികൾ (കൊന്നവർ) | [[ദ്രോണർ]] ([[ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ]]) | -- |} പാണ്ഡവരേയും സൈന്യത്തേയും മുഴുവനായി നശിപ്പിക്കാനുള്ള തയ്യാറെടുപ്പോടെയാണ് ദ്രോണർ പതിനഞ്ചാം ദിവസം യുദ്ധഭൂമിയിൽ എത്തിയത്. ധർമ്മാധർമ്മങ്ങളെ മറന്ന് പൈശാചികമായ നരവേട്ടയാണ് ആചാര്യൻ ചെയ്തുകൊണ്ടിരുന്നത്. ആർക്കുവേണ്ടിയാണെന്നൊ, എന്തിനുവേണ്ടിയാണെന്നൊ മറന്നുള്ള ദ്രോണാചാര്യരുടെ യുദ്ധംകണ്ട് വിശ്വാമിത്രൻ, അത്രി, വസിഷ്ഠൻ, അംഗിരസ്സ് എന്നിമഹർഷിമാർ അവിടേക്ക് എഴുന്നള്ളി ദ്രോണരെ ക്രൂരപ്രവൃത്തികളിൽ നിന്നും പിന്തിരിയാൻ ഉപദേശിച്ചു. പക്ഷേ തനിക്കു സ്വാതന്ത്ര്യം ഇല്ല എന്നു മറുപടി പറഞ്ഞ് ബ്രാഹ്മണനായ അദ്ദേഹം ഹിംസാത്മകമായ ക്ഷത്രിയധർമ്മം തുടർന്നു. ശത്രുസേനയെ ഒരസ്ത്രത്താൽതന്നെ ഉന്മൂലനാശം വരുത്തുവാനായി ആഗ്നേയാസ്ത്രം പ്രയോഗിക്കാൻ ഭാവിക്കുന്നതുകണ്ട് ഭഗവാൻ കൃഷ്ണൻ സുദർശനം കയ്യിലെടുത്തു. ഈ സമയം യുധിഷ്ഠിരൻ ഇങ്ങനെ വിളിച്ചു പറഞ്ഞു. '''[[അശ്വത്ഥാമാവ്|ഗുരോ! അശ്വത്ഥാമാവ് കഴുത്തറുത്ത് കൊല്ലപ്പെട്ടിരിക്കുന്നു]].''' ഇതു കേട്ട് ദ്രോണർ രഥത്തിൽ സതംഭിച്ചിരുന്നുപോയി. ധർമ്മപുത്രർ ഒരിക്കലും കളവുപറയില്ല എന്നു നന്നായി അറിയാമായിരുന്ന ദ്രോണർ സങ്കടത്തോടെ താന്തശരീരനായി നിൽക്കുമ്പോൾ പ്രതികാരബുദ്ധിയോടെ [[ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ]] വാളുമായി പാഞ്ഞടുത്തു. പക്ഷേ ദ്രോണർ അവനെ അമ്പെയ്തു ദൂരെ പായിച്ചു. ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ ഇരുപത്തിഒന്നു തവണ ദ്രോണരെ വെട്ടുവാനായി പാഞ്ഞടുത്തെങ്കിലും ദ്രോണാർ അപ്പോഴൊക്കെ അവനെ തിരിച്ചു ഓടിച്ചു. ഈ സമയം ഭീമൻ വിളിച്ചു പറഞ്ഞു. ഗുരുനാഥാ! അശ്വത്ഥാമാവ് മരിച്ചു കിടക്കുമ്പോൾ അങ്ങ് വീണ്ടും നരവേട്ടയാടി ആനന്ദിക്കുവാണോ? ഇതുകേട്ട് ദുഃഖാർത്ഥനായ ആചാര്യൻ തന്റെ അമ്പും വില്ലും ആവനാഴിയും എല്ലാം വലിച്ചെറിഞ്ഞ് ചിന്താധീനനായി തേർതട്ടിലിരുന്നു. ആ സമയം ഒട്ടും കളയാതെ ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ മിന്നൽപ്പിണർ വേഗത്തിൽ ഓടിയടുത്തു, തന്റെ വാളിനാൽ ദ്രോണരുടെ തലയറുത്തു താഴെയിട്ടു.<ref name="ReferenceB"/> എല്ലാം ഒരു നിമിഷം കൊണ്ടു കഴിഞ്ഞു. യുദ്ധനിയമം അനുശാസിക്കാത്ത പ്രവൃത്തികണ്ട് സാത്യകി ധൃഷ്ടദ്യുമ്നനോട് പരുഷമായി എതിർത്തു സംസാരിച്ചെങ്കിലും ഭീമൻ ഇടപെട്ടു സാത്യകിയെ സമാധാനപ്പെടുത്തി. പിതാവ് മരിച്ചതറിഞ്ഞ് [[അശ്വത്ഥാമാവ്]] അവിടെ ഓടിയെത്തി. വന്നപാടേ ഒന്നുമാലോചിക്കാതെ സംഹാരരുദ്രനായി പ്രത്യസ്ത്രമില്ലാത്ത ഘോരമായ നാരായണാസ്ത്രം പ്രയോഗിച്ചു.സ്ത്രീകളിലും,ഗോക്കളിലും, നാരായണാസ്ത്രത്തിലും താൻ അസ്ത്രം പ്രയോഗിക്കില്ലെന്ന് പ്രഖ്യാപിച്ച പാർത്ഥൻ കൃഷ്ണനോടൊപ്പം ജ്വലിച്ചുവരുന്ന അസ്ത്രത്തെ ഒട്ടും ഭയപ്പെടാതെ വന്ദിച്ചു നമസ്കരിക്കാൻ എല്ലാവരോടും വിളിച്ചു പറഞ്ഞു.അന്തരീക്ഷത്തിൽ ചെന്ന് വലിയ ചക്രായുധം സൃഷ്ടിച്ച ഈ ദിവ്യാസ്‌ത്രത്തിൽ നിന്നും ആയിരമായിരം ദിവ്യായുധങ്ങൾ പാണ്ഡവർക്ക് മേൽ പൊഴിഞ്ഞുകൊണ്ടിരുന്നു.എന്നാൽ എല്ലാവരും ആയുധം വച്ച് പ്രണമിച്ചതോടെ അവരെവിട്ട് അങ്ങനെ ചെയ്യാതെ അതിനോട് എതിർത്തുനിന്ന ഭീമൻ്റെ നേരെതിരിഞ്ഞ് അസ്ത്രം പഴയതിലും വീര്യത്തോടെ ആയുധങ്ങൾ വർഷിച്ചു. ഉപദേശിച്ചു നിൽക്കാൻ സമയമില്ല എന്നു മനസ്സിലാക്കി അർജ്ജുനൻ വരുണാസ്ത്രം കൊണ്ടും കൃഷ്ണൻ നേരിട്ടും ഭീമനെ ബലമായി കെട്ടിപ്പിടിച്ചു നിലത്തു നമസ്കരിപ്പിക്കുകയും, അസ്ത്രം ശാന്തമാവുകയും ചെയ്തു.നാരായണാസ്ത്രം ഫലം കാണാതെ വന്നപ്പോൾ അശ്വത്ഥാമാവ് ആഗ്നേയാസ്ത്രം പ്രയോഗിച്ചു. പാണ്ഡവരുടെ ഒരു അക്ഷൗഹിണി സൈന്യത്തെ മുഴുവൻ നശിപ്പിച്ച ആഗ്നേയത്തെ അർജ്ജുനൻ വരുണാസ്ത്രം അയച്ച് തടുത്തു. കൂടുതൽ അവിടെ നിൽക്കാൻ ആഗ്രഹിക്കാതെ അശ്വത്ഥാമാവ് ഒരു ഭ്രാന്തനെപ്പോലെ പടക്കളത്തിൽ നിന്നും ഓടിമറഞ്ഞു. സൂര്യൻ അസ്തമിച്ചതോടെ യുദ്ധം മതിയാക്കി ഏവരും പടകുടിരങ്ങളിലേക്ക് മടങ്ങി. === പതിനാറാം ദിവസം ([[കർണ്ണപർവ്വം]]) === [[File:Arjuna and His Charioteer Krishna Confront Karna.jpg|170px|thumb|right|ചിത്രം: കർണ്ണനും അർജ്ജുനനും യുദ്ധഭൂമിയിൽ കണ്ടുമുട്ടുമ്പോൾ]] {| class="wikitable" border="1" |- ! പതിനാറാം ദിവസം ! കൗരവസേന ! പാണ്ഡവസേന |- | സർവ്വ സൈന്യാധിപൻ | [[കർണ്ണൻ]] | [[ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ]] |- | കൊല്ലപ്പെട്ട പ്രധാനികൾ<br />(കൊന്നവർ) | ചിത്രസേനൻ ([[ശ്രുതകർമ്മാവ് ]])<br />ചിത്രൻ ([[പ്രതിവിന്ധ്യൻ]])<br />ത്രിഗർത്തസേന ([[അർജ്ജുനൻ]])<br />പ്രൗണ്ഡകൻ ([[നകുലൻ]]) | കേകേയ സേന (കർണ്ണൻ)<br /> |- | ഉപയോഗിച്ച വ്യൂഹങ്ങൾ | മകരവ്യൂഹം ([[ചീങ്കണ്ണി|മുതലയുടെ ആകൃതി]]) | അർദ്ധചന്ദ്രവ്യൂഹം ([[ചന്ദ്രൻ|ചന്ദ്രക്കലയുടെ ആകൃതി]]) |} ദ്രോണരുടെ മരണത്തെത്തുടർന്ന് പതിനാറാം ദിവസം രാവിലെ സൂര്യോദയത്തെ തുടർന്ന് [[ദുര്യോധനൻ]] സൂര്യപുത്രനെ സർവ്വസേനാധിപതിയായി കുംഭാഭിഷേകം ചെയ്തു. തുടർന്നുള്ള രണ്ടു ദിവസങ്ങൾ കർണ്ണനായിരുന്നു കൗരവസേനയ്ക്കു നേതൃത്വം നൽകിയത്. മഹാഭാരതത്തിൽ പതിനാറും പതിനേഴും യുദ്ധദിവസങ്ങൾ വർണ്ണിക്കുന്നത് കർണ്ണപർവ്വത്തിലാണ്. സർവ്വസേനാധിപനായി കർണ്ണനായതിനാൽ ഗ്രന്ഥകർത്താവ് കർണ്ണപർവ്വം എന്നു പേരു കൊടുത്തു.<ref name="ReferenceA"/> കർണ്ണപർവ്വത്തിൽ 69 അദ്ധ്യായങ്ങളും 4900 പദ്യങ്ങളും അടങ്ങിയിരിക്കുന്നു. സ്ഥാനാഭിഷേകത്തെ തുടർന്ന് ഏവരും വെടിപടഹാദികളോടെ കുരുക്ഷേത്രഭൂമിയിലേക്ക് തിരിച്ചു. മകരവ്യൂഹം ചമച്ച് കർണ്ണൻ തയ്യാറായപ്പോൾ അർദ്ധചന്ദ്ര വ്യൂഹം ചമച്ച് പാണ്ഡവസേനയും എതിർചേരിയിൽ അണിയുറപ്പിച്ചു. കർണ്ണൻ സേനാധിപതിയായിട്ടും കൗരവസേനയ്ക്കു വലിയപ്രയോജനം ഒന്നും വന്നില്ല. നകുലനും, സഹദേവനും ചേർന്ന് വംഗസേനയേയും, ഗാന്ധാരസേനയേയും തകർത്തു. തുടർന്ന് വംഗരാജാവായ പ്രൗണ്ഡകനെ നകുലനും, ത്രിഗർത്തസേനയെ അർജ്ജുനനും ഇല്ലാതാക്കി. സഹദേവൻ ശകുനിയെ തോല്പിച്ച് കൊല്ലാനായി വാളോങ്ങിയപ്പോൾ കരഞ്ഞുകൊണ്ട് അവൻ ഓടിമാറി കർണ്ണരഥത്തിലേറി രക്ഷപ്പെട്ടു. യുധിഷ്ഠിരനും ദുര്യോധനനുമായുണ്ടായ ദ്വന്ദ്വയുദ്ധത്തിൽ ദുര്യോധനൻ പരാജിതനായി. ഭീമന്റെ ശപഥം നിറവേറ്റാനായി ധർമ്മപുത്രർ ദുര്യോധനനെ വെറുതെവിട്ടു. ==== കർണ്ണശാപം ==== ദുര്യോധനന്റെ സങ്കടവും പരിഭവവും കലർന്നവാക്കുകൾ കേട്ട് കർണ്ണൻ തന്റെ ശാപകഥ അവനോട് പറയുന്നു. ദ്രോണാചാര്യരുടെ കീഴിൽ ആയുധവിദ്യ പഠിക്കുന്നകാലത്ത് തനിക്ക് ബ്രഹ്മാസ്ത്രവിദ്യ ഉപദേശിച്ചുതരണം എന്നപേക്ഷിച്ചെങ്കിലും ഒരു സൂതപുത്രനു പറഞ്ഞു കൊടുക്കില്ലെന്നു അദ്ദേഹം തീർത്തു പറഞ്ഞു. പഠിക്കാനുള്ള ആഗ്രഹത്താൽ ബ്രാഹ്മണബാലനായി വേഷം മാറി പരശുരാമന്റെ ശിഷ്യനായി. അദ്ദേഹം ക്ഷത്രിയ വിരോധിയായിരുന്നതിനാലാണ് ബ്രാഹ്മണവേഷത്തിൽ വേഷംമാറി ചെന്നത്. പരശുരാമനിൽ നിന്നും പലദിവ്യാസ്ത്രപ്രയോഗവിദ്യകളും സ്വായത്തമാക്കി. ഒരിക്കൽ പരശുരാമൻ ക്ഷീണിതനായി കർണ്ണന്റെ മടിയിൽ തലവെച്ചു കിടക്കുമ്പോൾ രക്തദാഹിയായ ഒരു വണ്ടുവന്ന് അവന്റെ തുടയിൽ കുത്തിതുരക്കാൻ തുടങ്ങി. കാലനക്കിയാൽ ഗുരുനാഥനു നിദ്രാഭംഗം വരുമെന്നു കരുതി അനക്കാതെ വേദന സഹിച്ചിരുന്നു. ഗുരുനാഥൻ ഉണർന്നു നോക്കുമ്പോൾ ചോരയിൽ മുങ്ങിയിരുന്ന കർണ്ണനെ കണ്ടു. ക്ഷത്രിയനല്ലാതെ ഈ വേദന ക്ഷമയോടെ സഹിക്കുവാൻ ഒരു ബ്രാഹ്മണനു സാദ്ധ്യമല്ലെന്നു ദൃഢമായി ഉറച്ചുകൊണ്ട് പരശുരാമൻ കോപിഷ്ഠനായി. സത്യം പറഞ്ഞപ്പോൾ അദ്ദേഹം കർണ്ണനെ ശപിച്ചു. <br /> '''യുദ്ധം മുറുകിവരുമ്പോൾ നിനക്ക് യുക്തിതോന്നാതെ പോകട്ടെ !!''' <br /> കർണ്ണൻ തുടർന്നു; അർജ്ജുനനു അവന്റെ പിതാവായ ദേവേന്ദ്രൻ നൽകിയ മണിമയമായ കിരീടവും, വരുണൻ കൊടുത്ത ഗാണ്ഡീവവും, ഒടുങ്ങാത്ത ആവനാഴിയും, ഭഗവാൻ ശിവനിൽനിന്നു ലഭിച്ച പാശുപതവും എല്ലാത്തിനും പുറമെ കൃഷ്ണൻ സാരഥിയായും ഉണ്ട്. പലദിവ്യാസ്ത്രവിദ്യകളും അറിയാവുന്ന തനിക്കു നല്ലൊരു തേരാളിയെ കിട്ടിയാൽ നിഷ്പ്രയാസം യുദ്ധം ജയിക്കാം. കർണ്ണന്റെ ആഗ്രഹപ്രകാരം ദുര്യോധനന്റെ അപേക്ഷയിൽ മാദ്രരാജാവായ [[ശല്യർ]] കർണ്ണന്റെ തേരാളിയാവാമെന്നു സമ്മതിച്ചു. === പതിനേഴാം ദിവസം ([[കർണ്ണപർവ്വം]]) === [[File:Arjuna karna.jpg|170px|thumb|right|യുദ്ധം പതിനേഴാം ദിവസം: മണ്ണിലുറച്ചുപോയ തേർചക്രം എടുത്തുമാറ്റാൻ ശ്രമിക്കുന്ന [[കർണ്ണൻ]]]] {| class="wikitable" border="1" |- ! പതിനേഴാം ദിവസം ! കൗരവസേന ! പാണ്ഡവസേന |- | സർവ്വ സൈന്യാധിപൻ | [[കർണ്ണൻ]] | [[ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ]] |- | കൊല്ലപ്പെട്ട പ്രധാനികൾ (കൊന്നവർ) | [[ദുശ്ശാസനൻ]] ([[ഭീമസേനൻ]])<br />[[കൗരവർ|77 ധൃതരാഷ്ട്രപുത്രർ]] ([[ഭീമൻ]])<br />[[കർണ്ണൻ]] ([[അർജ്ജുനൻ]]) | -- |} ദുര്യോധനൻ ശല്യരുടെ മുൻപിൽ താണപേക്ഷിച്ചതിനെത്തുടർന്ന് കർണ്ണസാരഥിയാവാൻ അദ്ദേഹം സമ്മതിച്ചു. അതിനു ഉദാഹരണമായി ദുര്യോധനൻ ത്രിപുരദഹനകഥ ശല്യർക്കു പറഞ്ഞുകൊടുക്കുന്നുണ്ട്. മാദ്രമഹാരാജാവായ ശല്യർ ഒരു കയ്യിൽ ചമ്മട്ടിയും മറുകയ്യിൽ കുതിരയുടെ കടിഞ്ഞാണും പിടിച്ച് കർണ്ണന്റെ തേർ തെളിച്ചു. സൂര്യതേജസ്വിയായി കർണ്ണൻ [[വിജയം|വിജയമെന്ന]] മഹാചാപവും കുലച്ച് ചതുരംഗസേനകളുടെ അകമ്പടിയോടെ കുരുക്ഷേത്രത്തിലേക്ക് എഴുന്നള്ളി. ധർമ്മപുത്രർക്കു കൊടുത്ത വാക്കുപാലിക്കാൻ ഈ അവസരം ഭംഗിയായി ശല്യർ ഉപയോഗിച്ചു. കർണ്ണൻ ആത്മപ്രശംസ നടത്തുന്ന സമയങ്ങളിൽ അതിനെ നിശ്ശിതമായി അദ്ദേഹം ഖണ്ഡിച്ചുകൊണ്ടിരുന്നു. സൂതപുത്രനായ കർണൻ അർജുനനോട് എതിർക്കുന്നത് കാക്ക ഹംസത്തോടെതിർക്കുന്നത് പോലെയാണ് എന്നും മറ്റുമുള്ള ശല്യരുടെ കുത്തുവാക്കുകൾ കേട്ട് പലപ്പോഴും കർണ്ണൻ അക്ഷമനായി. ധർമ്മപുത്രരുമായി ഏറ്റുമുട്ടിയ കർണ്ണൻ അദ്ദേഹത്തെ തോൽപ്പിച്ചെങ്കിലും കുന്തിക്കു കൊടുത്തവാക്കുപാലിക്കാനായി യുധിഷ്ഠിരനെ കൊല്ലാതെ വിട്ടു. ==== ദുശ്ശാസനവധം ==== [[File:Bhima drinks blood.jpg|170px|thumb|left|[[ദുശ്ശാസനൻ|ദുശ്ശാസനന്റെ]] മാറുപിളർന്ന് ചോരകുടിക്കുന്ന [[ഭീമൻ]]]] പതിനേഴുദിവസമായി ദുശ്ശാസനനെ തേടിനടന്ന [[ഭീമൻ]] [[ദുശ്ശാസനൻ|ദുശ്ശാസനനെ]] കാണുകയും ദ്വന്ദ്വയുദ്ധത്തിനു പോർവിളിക്കുകയും ചെയ്തു. രണ്ടു മത്തഗജങ്ങൾ ഏറ്റുമുട്ടുന്നതുപോലെ ഇരുവരും കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധഭൂമിയിൽ ഏറ്റുമുട്ടി. രണ്ടുപേരുടെ ഗദകളും തകർന്നപ്പോൾ മുഷ്ടിയുദ്ധം ആരംഭിച്ചു. ഭീമൻ കോപാന്ധനായി ദുശ്ശാസനനെ അവൻ മുൻപു പാണ്ഡവരോടു ചെയ്തുകൂട്ടിയ തിന്മകൾ വിളിച്ചുപറഞ്ഞു വളരെയധികം അധിക്ഷേപിച്ചുകൊണ്ടിരുന്നു. ഒടുവിൽ തരം കിട്ടയപ്പോൾ ഭീമൻ ദുശ്ശാസനനെ തള്ളിതാഴെയിട്ട് ഗദകൊണ്ട് ശിരസ്സിലടിച്ചു. തലപൊട്ടി താഴെവീണ ദുശ്ശാസനന്റെ പുറത്തു നിന്നുകൊണ്ട് തന്നോടും സഹോദരന്മാരോടും ദ്രൗപദിയോടും ചെയ്ത ഒരോ ദുഷ്പ്രവൃത്തികൾക്കും എണ്ണിയെണ്ണി പറഞ്ഞ് ഗദകൊണ്ട് തലക്കും നെഞ്ചത്തും അടിച്ചുകൊന്നു. അവസാനം ദുശ്ശാസനന്റെ നെഞ്ചിൽ ഇരുന്ന് മാറുപിളർന്ന് കുടൽമാലകൾ പുറത്തിട്ട് ചോരകുടിച്ചു ആർത്തട്ടഹസിച്ചു. കണ്ടാൽ ഏവരും പേടിച്ചു പോകുന്നവിധമുള്ള ഭീമന്റെ പ്രവൃത്തിയായിരുന്നു അവിടെ അരങ്ങേറിയത്. പാർഷദിയുടെ അഴിച്ചിട്ട തലമുടിയിൽ പുരട്ടാനുള്ള ചോരയുമായി കുടൽമാലകൾ ശരീരത്തിൽ വാരിവലിച്ചിട്ട് ഭീമൻ സ്യമന്തപഞ്ചകത്തിലേക്ക് ഓടി. കുടൽമാലകൾ കഴുത്തിൽ ചുറ്റി ചോരയിൽ കുളിച്ചു നിൽക്കുന്ന ഭീമനെ കണ്ട് പാഞ്ചാലി പേടിച്ചുപോയി. ചെന്നപാടെ ദുശ്ശാസനനന്റെ ചോര പാഞ്ചാലിയുടെ മുടിയിൽ പുരട്ടികൊടുത്തു. [[ശപഥം]] നിറവേറ്റി വർഷങ്ങൾക്കുശേഷം [[ദ്രൗപദി]] തന്റെ മുടികെട്ടി. ദുശ്ശാസനന്റെ ചോരകുടിച്ചു ഭീമനും ശപഥം പൂർത്തിയാക്കി. ധൃതരാഷ്ട്രസഭയിലുണ്ടായ ദ്രൗപദിവസ്ത്രാക്ഷേപമായിരുന്നു ഇരുവരുടെയും ശപഥത്തിനു കാരണം. വീണ്ടും യുദ്ധക്കളത്തിലെത്തിയ ഭീമൻ ദുര്യോധനനെ മറ്റനുജന്മാരെ എല്ലാവരേയും കൊന്നൊടുക്കി. ദുശ്ശാസനന്റെ രക്തം വയറ്റിൽ കിടന്നു തിളച്ചുമറിയുന്നതിനാലാവണം അവന്റെ മുൻപിൽ വന്നുപെട്ട ഒന്നിനെയും അവൻ ജീവനോടെ വിട്ടില്ല. അന്നേദിവസം ഭീമൻ ദുശ്ശാസനനെ കൂടാതെ ദുര്യോധനന്റെ എഴുപത്തിഏഴ് അനുജന്മാരെ കൊന്നൊടുക്കി. ==== കർണ്ണവധം ==== [[File:Death of Karna.jpg|170px|thumb|left|കർണ്ണവധം-രാജാരവി വർമ്മ ചിത്രം]] പതിനേഴാം നാൾ മദ്ധ്യാഹ്നശേഷം കർണ്ണനും അർജ്ജുനനും നേരിട്ട് ഏറ്റുമുട്ടി. പല ദിവ്യാസ്ത്രങ്ങളും ഇരുവരും പ്രയോഗിച്ചു. യുദ്ധം തുല്യനിലയിൽ പുരോഗമിച്ചുകൊണ്ടിരുന്നു . ഇതിനിടയിൽ തക്ഷകൻറെ പുത്രനായ ആശ്വസേനൻ എന്ന നാഗം കർണൻ്റെ സമക്ഷം വന്നുചേർന്നു. ഖാണ്ഡവദഹനത്തിൽ അനേകം ബന്ധുക്കളെ നഷ്ടപ്പെട്ട അശ്വസേനൻ അതിന് കാരണക്കാരനായ അർജുനനോട് പ്രതികാരം ചെയ്യണമെന്ന ചിന്തയുമായിട്ടാണ് അത്രയുംകാലം കഴിഞ്ഞിരുന്നത്. അർജ്ജുനവധത്തിന് തന്നെ ഉപയോഗിക്കണമെന്ന സർപ്പത്തിൻ്റെ ആവശ്യം സ്വീകരിച്ച കർണ്ണൻ്റെ മൂർച്ചയേറിയ ഒരു അസ്‌ത്രത്തിൽ ചുറ്റിയിരുന്ന അശ്വസേനൻ കർണനോട് തന്നെ അർജ്ജുനൻ്റെ ഹൃദയഭാഗം ലക്ഷ്യമാക്കി അയക്കാൻ ആവശ്യപ്പെട്ടു.എന്നാൽ അത് വകവെയ്ക്കാതെ കർണ്ണൻ അർജ്ജുനൻ്റെ ശിരസ്സ് മുറിക്കാൻ വേണ്ടി കഴുത്ത് ലക്ഷ്യമാക്കി അസ്ത്രമയച്ചു.ഏന്നാൽ അശ്വസേനൻ്റെ വരവ് കണ്ട കൃഷ്ണൻ്റെ സമയോചിതമായ ഇടപെടൽ മൂലം കർണ്ണന്റെ ആ അസ്ത്രം പാഴിലായി . അസ്ത്രം അർജ്ജുനന്റെ ശിരസ്സിനു നേരെ പാഞ്ഞുചെല്ലുന്നതു മനസ്സിലാക്കിയ കൃഷ്ണൻ തന്റെ പാദം കൊണ്ട് രഥം അഞ്ചു വിരലാഴത്തിൽ പൂഴിയിൽ താഴ്ത്തി. നിമിഷനേരം കൊണ്ട് നാഗാസ്ത്രം അർജ്ജുനന്റെ കിരീടത്തിൽ സ്പർശിച്ചു കടന്നുപോയി, കിരീടം കത്തിപ്പോയി.അശ്വസേനൻ വീണ്ടും തനിക്കെതിരെ വരുന്നതുകണ്ട അർജ്ജുനന് മൂർച്ചയേറിയ ശരങ്ങളാൽ അവനെ വധിച്ചുകളഞ്ഞു.വീണ്ടും ഏറെനേരം അസ്ത്രപ്രയോഗങ്ങൾ നടത്തി അർജ്ജുനൻ കർണനെയും,കർണൻ അർജുനനേയും മുറിപ്പെടുത്തിക്കൊണ്ടിരുന്നു.ആ സമയം ശല്യർ കർണ്ണരഥം മുൻപോട്ട് എടുത്തു, തുടർന്ന് കർണ്ണന്റെ വധകാലം ആഗതമായതിനാൽ അദ്ദേഹത്തിന് മുൻപ് ലഭിച്ച ഒരു ബ്രാഹ്മണശാപത്താൽ രഥചക്രം പുതഞ്ഞു ഇളകാതെയായി. കൂടാതെ ഗുരുവായ പരശുരാമന്റെ ശാപത്താൽ ബ്രഹ്‌മാസ്‌ത്രം കര്ണ്ണന് തോന്നാതെയുമായി . കർണ്ണൻ എന്ത് ചെയ്യണമെന്നറിയാതെ കുഴങ്ങി . തുടർന്ന് അർജ്ജുനനെ താൽക്കാലികമായി ഒന്ന് മോഹാലസ്യപ്പെടുത്തിയ ശേഷം രഥചക്രം പൊക്കിമാറ്റാൻ കർണ്ണൻ ശ്രമിച്ചു. അപ്പോഴേക്കും അർജ്ജുനനു ബോധം വന്നു.ആ സമയം ആയുധമില്ലാതെ രഥചക്രം ഉയർത്തിക്കൊണ്ടിരിയ്ക്കുന്ന കർണനെ വധിയ്ക്കാൻ അർജുനൻ മടിച്ചുവെങ്കിലുംഅവസരം പാഴാക്കാതെ ഉടൻ കർണ്ണനെ വധിക്കണമെന്ന കൃഷ്ണന്റെ വാക്കുകൾ കേട്ട് അർജ്ജുനന് കർണവധത്തിന് തയ്യാറായി.ഏന്നാൽ ധർമ്മയുദ്ധം ചെയ്യണമെന്നും,തനിക്ക് തേർചക്രം പുറത്തെടുക്കാൻ സമയം നൽകണമെന്നും കർണൻ അർജ്ജുനനോട് ആവശ്യപ്പെട്ടു.ഏന്നാൽ അഭിമന്യുവിനെ വധിച്ചപ്പോഴും,ചൂത് സഭയിൽ പാഞ്ചാലിയെ അപമാനിച്ചപ്പോലും കർണൻ്റെ ധർമ്മബോധം എവിടെയായിരുന്നു എന്നുള്ള കൃഷ്ണന്റെ ചോദ്യം കേട്ട് അംഗരാജാവ് തലതാഴ്ത്തി.ഇത് കണ്ട് വർധിതവീര്യനായ അർജ്ജുനൻ ആജ്ഞലികം എന്ന ഘോരമായ അസ്ത്രമയച്ച് കർണ്ണന്റെ ശിരസ്സു മുറിക്കുകയും,തല വേർപെട്ട ഉടലിൽനിന്നും ദിവ്യമായ ഒരു തേജസ്സുയർന്ന് സൂര്യനിൽ ലയിക്കുകയും ചെയ്തു.സർവ്വസൈന്യാധിപന്റെ മരണം കൗരവപ്പടയെ നിരാശപ്പെടുത്തുകയും അവർ കൂട്ടമായി തിരിഞ്ഞോടുകയും ചെയ്തു. തുടർന്ന് സൂര്യനസ്തമിക്കുകയും പതിനേഴാം ദിവസത്തെ യുദ്ധം അവസാനിക്കുകയും ചെയ്തു. === പതിനെട്ടാം ദിവസം ([[ശല്യപർവ്വം]]) === [[File:Krishna declaring the end of Mahabharata War by blowing the Conch Shell.jpg|170px|thumb|right|യുദ്ധം പതിനെട്ടാം ദിവസം: [[ദുര്യോധനൻ|ദുര്യോധനന്റെ]] പതനത്തോടെ യുദ്ധം അവസാനിച്ചതായി ഇരുപക്ഷവും പ്രഖ്യാപിക്കുന്നു, കൃഷ്ണൻ പാഞ്ചജന്യം മുഴക്കി ഏവരേയും അറിയിക്കുന്നു (16-ആം നൂറ്റാണ്ടിലെ മുഗൾകാലത്തെ എണ്ണഛായാചിത്രം)]] {| class="wikitable" border="1" |- ! പതിനെട്ടാം ദിവസം ! കൗരവസേന ! പാണ്ഡവസേന |- | സർവ്വ സൈന്യാധിപൻ | [[ശല്യർ]] | [[ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ]] |- | കൊല്ലപ്പെട്ട പ്രധാനികൾ (കൊന്നവർ) | [[ദുര്യോധനൻ]] ([[ഭീമൻ]])<br />[[ശല്യർ]] ([[യുധിഷ്ഠിരൻ]])<br />[[ശകുനി]] ([[സഹദേവൻ]])<br />ശല്യപുത്രൻ ([[സഹദേവൻ]]) | [[ചേകിതൻ]] ([[ദുര്യോധനൻ]])<br /> |} [[കർണ്ണൻ|കർണ്ണന്റെ]] മരണത്തെത്തുടർന്ന് [[ദുര്യോധനൻ]] പതിനെട്ടാംനാൾ രാവിലെ [[ശല്യർ|ശല്യരെ]] സർവ്വസേനാധിപതിയായി സ്ഥാനാഭിഷേകം ചെയ്തു. പാണ്ഡുവിന്റെ രണ്ടാമത്തെ പത്നിയായ [[മാദ്രി|മാദ്രിയുടെ]] ജ്യേഷ്ഠനും, മാദ്രരാജ്യത്തിലെ മഹാരാജാവും ആയിരുന്നു അദ്ദേഹം. നകുല-സഹദേവന്മാരുടെ മാതുലനായ അദ്ദേഹം വ്യദ്ധനായിരുന്നെങ്കിലും അതിസാഹസികനായ യുദ്ധനിപുണനും ധർമ്മിഷ്ഠനുമായിരുന്നു. [[അശ്വത്ഥാമാവ്|അശ്വത്ഥാമാവാണ്]] അദ്ദേഹത്തെ സർവ്വസേനാധിപതിയായി വാഴിക്കാൻ ദുര്യോധനനോട് ഉപദേശിച്ചത്. പതിനെട്ടാം നാളിലെ യുദ്ധവിവരണങ്ങൾ വർണ്ണിക്കുന്നത് ശല്യപർവ്വത്തിലാണ്. സർവ്വസേനാധിപനായി ശല്യരായതിനാൽ ഗ്രന്ഥകർത്താവ് ശല്യപർവ്വം എന്നു പേരു കൊടുത്തു.<ref name="ReferenceA"/> ശല്യപർവ്വത്തിൽ 59 അദ്ധ്യായങ്ങളും 3220 പദ്യങ്ങളും അടങ്ങിയിരിക്കുന്നു. ==== ശല്യർവധം ==== ശല്യർ ആദ്യമായി എതിർത്തു യുദ്ധം ചെയ്തതു ധർമ്മപുത്രരുമായാണ്. വൃദ്ധനായ ശല്യരുടെ അസ്ത്രപ്രയോഗത്തിൽ യുധിഷ്ഠിരൻ ക്ഷീണിതനായി തേർത്തട്ടിൽ വീണുപോയി. ഭീമൻ സഹായത്തിനെത്തി ധർമ്മപുത്രരെ അവിടെനിന്നും മാറ്റി. വീണ്ടും ധർമ്മപുത്രർ യുദ്ധത്തിൽ തിരിച്ചുവരികയും ശല്യരുമായി അതിശക്തമായ യുദ്ധം തുടരുകയും ചെയ്തു. ഒടുവിൽ ധർമ്മപുത്രർ ദിവ്യമായ വേൽ ശല്യർക്കുനേരെ പ്രയോഗിക്കുകയും ആ വൃദ്ധൻ നിലംപതിക്കുകയും ചെയ്തു. ശല്യരുടെ പതനം കണ്ട് കൗരവപ്പട പിന്തിരിഞ്ഞോടി. ആൾക്കൂട്ടത്തിനിടയിലൂടെ രക്ഷപ്പെടാൻ ശ്രമിച്ച [[ശകുനി|ശകുനിയെ]] സഹദേവൻ കടന്നുപിടിച്ചു. ഞാൻ നിങ്ങളുടെ ബന്ധുവാണേ.. എന്നു വാവിട്ടുകരഞ്ഞ ശകുനിയെ സഹദേവൻ തന്റെ വാളിനാൽ കൊന്നുകളഞ്ഞു. ഓടിപ്പോയ കൗരവപ്പടയെ അശ്വത്ഥാമാവും, കൃതവർമ്മാവും, കൃപാചാര്യരും ചേർന്ന് വീണ്ടും യുദ്ധഭൂമിയിലേക്ക് കൊണ്ടുവന്നു. യുദ്ധം തുടങ്ങിയപ്പൊഴേക്കും സർവ്വസൈന്യാധിപൻ മരിച്ചതുകണ്ട് ദുര്യോധനൻ ഞെട്ടിപ്പോയി. അദ്ദേഹം ധൃഷ്ടദ്യുമ്നനുമായി എതിർത്തു. യഞ്ജസേനപുത്രനെ സഹായിക്കാൻ ഭീമനും അർജ്ജുനനും അവിടെ എത്തിച്ചേർന്നു. അതിഭീകരമായ ഈ യുദ്ധത്തിൽ കൗരവപ്പട മുഴുവനും തകർന്നുപോയി. ക്ഷീണിതനായി ചോരയിൽ കുളിച്ച ദുര്യോധനൻ കുതിരപ്പുറത്തേറി അവിടെ നിന്നും പാലായനം ചെയ്തു. ==== ദുര്യോധനവധം ==== [[File:Bhima fighting Duryodhana.jpg|170px|thumb|left|[[ദുര്യോധനൻ|ദുര്യോധനനുമായി]] ദ്വന്ദ്വയുദ്ധം ചെയ്യുന്ന [[ഭീമൻ]] (ചിത്രം)]] ദുര്യോധനൻ ആരോടു പറയാതെയാണ് യുദ്ധഭൂമി വിട്ടത്. അതിനാൽ കുറച്ചു സമയം കഴിഞ്ഞ് മഹാരാജാവിനെ കാണുന്നില്ല, എന്നു പലരും വിളിച്ചു പറയാൻ തുടങ്ങി. കൃതവർമ്മാവും, കൃപാചാര്യരും അവിടെ മുഴുവനും തിരഞ്ഞെങ്കിലും അദ്ദേഹത്തെ കണ്ടെത്താനായില്ല. ധൃതരാഷ്ട്ര സചിവനായ [[സഞ്ജയൻ]] അവിടെ എത്തുകയും അദ്ദേഹത്തിനു വ്യാസൻ കൊടുത്ത ദിവ്യചക്ഷുസ്സ് ഉപയോഗിച്ച് ദുര്യോധനൻ എവിടെയാണെന്നു കണ്ടെത്തുകയും ചെയ്തു. ദ്വൈപായനഹ്രദം (കൃഷ്ണഹ്രദം) എന്ന കുരുക്ഷേത്രത്തിനടുത്തുള്ള പുണ്യതീർത്ഥത്തിനു (തടാകം) സമീപമാണ് ദുര്യോധനൻ പോയത്. സഞ്ജയനെ കൂട്ടി രണ്ടും പേരും (കൃപർ, കൃതവർമ്മാവ്) ചെല്ലുമ്പോൾ രക്തം ഒഴുകി ക്ഷീണിതനായ ദുര്യോധനനെയാണ് അവിടെ കണ്ടത്. ഭീമനു ദിവസവും മാംസം കൊടുത്തിരുന്ന കാട്ടാളൻ ദുര്യോധനനെ അവിടെകാണുകയും ഈ വിവരം പാണ്ഡവരെ അറിയിച്ചതനുസരിച്ച് ഏവരും അവിടെ എത്തിച്ചേരുകയും ചെയ്തു. തടാകത്തിൽ കിടക്കുന്ന ദുര്യോധനനെ കരയ്ക്കു കയറ്റാതെ യുദ്ധം ചെയ്യാൻ പാടില്ല എന്നുള്ള യുദ്ധധർമ്മം അനുസരിച്ച്, യുധിഷ്ഠിരൻ അധിക്ഷേപവാക്കുകൾ പറഞ്ഞു അയാളെ കരക്കു കയറ്റി. പാണ്ഡവരിൽ ആരെവേണമെങ്കിലും,തനിക്കിഷ്ടമുള്ള ആയുധംകൊണ്ട് നേരിടാനും,അങ്ങനെ നേരിട്ട് വിജയിച്ചാൽ ഹസ്തിനപുരത്തിൻ്റെ രാജ്യാധികാരം ദുര്യോധനന് നൽകാമെന്നും ധർമ്മപുത്രൻ വെല്ലുവിളിക്കുന്നതോടെ ദുര്യോധനൻ ഭീമനുമായി ഗദായുദ്ധം ചെയ്യാൻ തീരുമാനിക്കുന്നു. ഈ സമയത്ത് തീർത്ഥയാത്രപോയ [[ബലരാമൻ|ബലരാമനും]] അവിടെ എത്തിച്ചേർന്നു. മൈത്രേയമുനിയുടെ ശാപകഥയും (തുടയിൽ അടിയേറ്റ് മരിക്കാൻ ഇടവരട്ടെ!) ഇതിനിടയിൽ കൃഷ്ണൻ ഭീമനോട് പറഞ്ഞു. അദ്ദേഹത്തിന്റെ നിർദ്ദേശത്താൽ സ്യമന്തപഞ്ചകത്തിൽ വെച്ച് ദ്വന്ദ്വയുദ്ധം ആരംഭിച്ചു. പതിനെട്ടാം നാൾ മദ്ധ്യഹ്നം മുതൽ ആരംഭിച്ച ദ്വന്ദ്വയുദ്ധം സന്ധ്യവരെ നീണ്ടു. ഗദായുദ്ധത്തിൻ്റെ സാങ്കേതികവശങ്ങളിൽ ഭീമനേക്കാൾ അറിവുള്ള ദുര്യോധനൻ്റെ തന്ത്രപ്രധാനമായ പ്രഹരങ്ങളേറ്റ് ഭീമനും,ഭീമൻ്റെ വന്യമായ കരുത്തിൻ്റെ ചൂടറിഞ്ഞ് ദുര്യോധനനും കഷ്ടപ്പെട്ടു.ഏറെനേരം നീണ്ടുപോയ യുദ്ധത്തിൽ ഭീമൻ തളരുകയാണ് എന്ന് മനസിലാക്കി ദുര്യോധനൻ്റെ തുടയിൽ അടിക്കാനുള്ള ശപഥം ഭീമനെ ഓർമ്മിപ്പിക്കാൻ കൃഷ്ണൻ അർജുനനോട് പറഞ്ഞു.അതനുസരിച്ച് അർജ്ജുനൻ ഭീമന് കാണാവുന്ന രീതിയിൽ തൻ്റെ തുടയിൽ തട്ടി ആംഗ്യം കാണിച്ചു.തൻ്റെ ശപഥം ഓർത്തെടുത്ത ഭീമൻ ഉടൻ തന്നെ തൻ്റെ തഞ്ചം നോക്കി തൻ്റെ എട്ടരച്ചുറ്റ് സ്വർണംകെട്ടിയ പടുകൂറ്റൻ ഇരുമ്പുഗദകൊണ്ട് വായുവിൽ ഉയർന്നുചാടിയ ദുര്യോധനൻ്റെ തുടയിൽ ആഞ്ഞടിക്കുകയും,അടിയുടെ ആഘാതത്തിൽ തുടയെല്ല് തകർന്ന് ദുര്യോധനൻ വീണുപോവുകയും ചെയ്തു. ഭീമൻ അവന്റെ മാറത്തു കയറി നിന്ന് ഗദയാൽ അവന്റെ ശിരസ്സിൽ തുടരെ തുടരെ അടിച്ചു. അവന്റെ ഓരോ ദ്രോഹപ്രവൃത്തിയും എണ്ണി വിളിച്ചു പറഞ്ഞുകൊണ്ടാണ് ഓരോ അടിയും അടിച്ചത്. ഭീമന്റെ ഈ കഠിന പ്രവൃത്തികണ്ട് ബലരാമൻ ഹലായുധമെടുത്തുവന്നെങ്കിലും കൃഷ്ണൻ അദ്ദേഹത്തെ ശാന്തനാക്കി. കൗരവസേനയിലെ മൂന്നുപേർ മാത്രം ശേഷിച്ചു, അവരുടെ അനുവാദത്തോടെ യുദ്ധം അവസാനിപ്പിച്ചു. പാണ്ഡവരെല്ലാവരും തങ്ങളുടെ ശിബിരങ്ങളിലേക്ക് സമാധാനമായി മടങ്ങി. അപ്പോഴേക്കും സൂര്യനും അസ്തമിച്ചു. അർജ്ജുനരഥത്തിൽ നിന്നും അർജ്ജുനൻ ആദ്യം ഇറങ്ങാൻ കൃഷ്ണൻ ആവശ്യപ്പെട്ടു. പാർത്ഥൻ ഇറങ്ങിക്കഴിഞ്ഞു കൊടിയിൽ നിന്നും ഹനുമാനും, ഒടുവിൽ കൃഷ്ണനും ഇറങ്ങി. ചമ്മട്ടി തേർത്തട്ടിൽ തന്നെ ഇട്ടു. തൽക്ഷണം തേർ അഗ്നിക്കിരയായി. (ദ്രോണരുടെ ആഗ്നേയാസ്ത്രത്താൽ കത്തിക്കരിയേണ്ട രഥം യുദ്ധാവസാനംവരെ നശിക്കാതെ കൃഷ്ണൻ സുക്ഷിക്കുകയായിരുന്നു.) ==== സൗപ്തികപർവ്വം ==== {{പ്രധാനലേഖനം|സൗപ്തികപർവ്വം}} [[പ്രമാണം:Arastthaman propitiates Śiva before making a night attack on the Pandava camp.jpg|170px|ലഘുചിത്രം|ഇടത്ത്‌|അശ്വത്ഥാമാവ് രാത്രിയുദ്ധത്തിനു മുന്നോടിയായി ശിവപൂജ നടത്തുന്നു]] കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധത്തിലെ പതിനെട്ടാം നാളിൽ രാത്രിയിൽ നടന്ന സംഭവങ്ങളെ ഗ്രന്ഥകർത്താവ് ഈ സൗപ്തികപർവ്വത്തിൽ വിവരിച്ചിരിക്കുന്നു. സഞ്ജയനിലൂടെ വിവരങ്ങൾ അറിഞ്ഞ അശ്വത്ഥാമാവ് സ്യമന്തപഞ്ചകത്തിൽ എത്തിച്ചേർന്നു ദുര്യോധനനെ കണ്ടു. ഹസ്തിനപുരിയുടെ യുവരാജാവ് മണ്ണിൽ ചോരയൊലിപ്പിച്ചു കിടക്കുന്നതുകണ്ട് ദുഃഖിതനായ ദ്രോണപുത്രനെ സുയോധനൻ സമാധാനിപ്പിച്ചു.ഈ പർവ്വത്തിൽ 18 അദ്ധ്യായങ്ങളും 870 പദ്യങ്ങളും അടങ്ങിയിരിക്കുന്നു. ഉറക്കത്തിൽ (സുപ്തിയിൽ) നടന്ന കാര്യങ്ങൾ വിവരിക്കുന്ന അദ്ധ്യായത്തിനു വ്യാസൻ സൗപ്തികപർവ്വം എന്നുപേരുകൊടുത്തു.<ref name="ReferenceA"/> യുദ്ധം അവസാനിച്ചു കഴിഞ്ഞു തിരിച്ചെത്തിയ പാണ്ഡവർ അഞ്ചുപേരെയും കൂട്ടി കൃഷ്ണൻ ശിബിരത്തിനുപ്പുറത്ത് [[ഗോമദി നദി|ഗോമദി നദീതീരത്ത്]] പോയി അന്ന് അവിടെ വിശ്രമിക്കാൻ തീരുമാനിച്ചു. സാത്യകി അന്നു തന്നെ മഥുരയ്ക്കു പോയിരുന്നു. ആ രാത്രിയിൽ പാണ്ഡവരും കൃഷ്ണനും സാത്യകിയും ഒഴിച്ച് മറ്റുള്ളവർ പടകുടീരങ്ങളിൽതന്നെ വിശ്രമിച്ചു. പാണ്ഡവരേയും അവരുടെ പുത്രന്മാരേയും, ധൃഷ്ടദ്യുമ്നനേയും എന്നുവേണ്ട സർവ്വമാന ആൾക്കാരെയും ഈ രാത്രിയിൽ തന്നെ കൊല്ലുമെന്നു അശ്വത്ഥാമാവ് ദുര്യോധനനു വാക്കുകൊടുത്തു. അതിനെത്തുടർന്ന് [[കൃപർ|കൃപാചാര്യരുടെ]] നിർദ്ദേശത്താൽ ദുര്യോധനൻ കിടന്നകിടപ്പിൽ തന്നെ അശ്വത്ഥാമാവിനെ കൗരവസേനാധിപതിയായി വാഴിച്ചു. മൂന്നുപേരും അവിടെനിന്നും യാത്രതിരിച്ചു. ഇടയ്ക്കുവെച്ച് വിശ്രമിച്ച ഈ മൂവർസംഘത്തിലെ കൃതവർമ്മാവും കൃപാചാര്യരും പകലു നടന്ന യുദ്ധത്തിന്റെ ക്ഷീണത്തിൽ ഉറങ്ങിപ്പോയി. പക്ഷേ തന്റെ പിതാവ്‌ ദ്രോണാചാര്യരുടെ ഘാതകരെ ഉന്മൂലനാശം ചെയ്യാൻ എന്താണ്‌ പോംവഴി എന്നാലോചിച്ച്‌ കൊണ്ടിരിക്കുകയായിരുന്നു അശ്വത്ഥാമാവ്‌. പാണ്ഡവരോടുള്ള അടക്കാനാവാത്ത പക അയാളുടെ മാനസികനില തന്നെ അവതാളത്തിലാക്കി. രാവേറെയായി, ഇതിനിടയിൽ അശ്വത്ഥാമാവ് ഒരു കാഴ്ചകണ്ടു. ദൂരെ ഒരു മരത്തിൽ സുഷുപ്‌തിയിലാണ്ടിരിക്കുന്ന [[കാക്ക|കാക്കക്കൂട്ടത്തെ]] ഒളിച്ചു വന്നാക്രമിക്കുന്ന [[മൂങ്ങ|കൂമന്മാരുടെ]] ചെയ്‌തികൾ അവന്റെ ശ്രദ്ധയിൽപ്പെട്ടു. കൂമന്മാരുടെ ആ യുദ്ധതന്ത്രം അശ്വത്ഥാമാവ്‌ നടപ്പിലാക്കാൻ തീരുമാനിക്കുന്നു. ==== ധൃഷ്ടദ്യുമ്നവധം ==== ശിവനെ ഉപാസിച്ച് പ്രീതി നേടിയെടുത്ത രുദ്രസമാനനായ [[അശ്വത്ഥാമാവ്]] ഘോരമായ ഒരു വാളുമേന്തി ഓരോ പാണ്ഡവകുടീരത്തിലും കയറി ഉറങ്ങിക്കിടന്ന സകലരെയും നിർദ്ദയം കൊന്നൊടുക്കി. പകുതി ജീവനോടെ പുറത്തേക്ക് ഓടിയിറങ്ങിയവരെ പുറത്തുകാവൽ നിന്നിരുന്ന കൃതവർമ്മാവും, കൃപാചാര്യരും ചേർന്ന് കൊന്നു. അമാവാസി രാത്രിയായതിനാൽ കൂരിരുട്ടിൽ നടന്ന സംഭവം അടുത്തുള്ള കുടീരങ്ങളിൽ അറിയുന്നതിനു മുൻപെ മൂവർക്കും അവരെ ആക്രമിക്കാനും സഹായകമായി. ഉറങ്ങിക്കിടന്ന [[ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ|ധൃഷ്ടദ്യുമ്നന്റെ]] നെഞ്ചത്തു ചവുട്ടി അശ്വത്ഥാമാവ് അവനെ ഉണർത്തി. തലമുടിക്കു പിടിച്ചു വലിച്ചു താഴെയിട്ട് നിർദ്ദയം ചവുട്ടിയും, മാന്തിക്കീറിയും അവനെ ആക്രമിച്ചു. പാണ്ഡവസേനാധിപതിയായ ധൃഷ്ടദ്യുമ്നനെ ആയുധമെടുക്കാതെയാണ് അശ്വത്ഥാമാവ് കൊന്നത്. ഇതിനിടയിൽ ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ തന്നെ ആയുധം കൊണ്ട് കൊല്ലാൻ അശ്വത്ഥാമാവിനോട് അപേക്ഷിച്ചു എങ്കിലും അതുകൂട്ടാക്കാതെ തന്റെ പിതാവിനെ കൊന്നതിനാലുള്ള കോപത്താൽ പൈശാചികമായിതന്നെ അവനെ കൈയ്യും, നഖവും, കാലുമുപയോഗിച്ച് അതിഹീനമായി കൊലചെയ്തു. അതിനുശേഷം [[ശിഖണ്ഡി|ശിഖണ്ഡിയേയും]], [[ദ്രൗപദി|ദ്രൗപദിയുടെ]] അഞ്ചുപുത്രന്മാരേയും ([[പ്രതിവിന്ധ്യൻ]], [[സുതസോമൻ]], [[ശ്രുതസേനൻ]], [[ശതാനീകൻ]], [[ശ്രുതകർമ്മാവ്]]) കൊന്നൊടുക്കി. ഇതോടെ അർജ്ജുനന്റെ പുത്രനായ [[ബഭ്രുവാഹനൻ]] ഒഴിച്ച് (മണിപ്പൂർ രാജകുമാരിയായ [[ചിത്രാംഗദ]] യിൽ ജനിച്ച കുമാരൻ) എല്ലാ പാണ്ഡവപുത്രന്മാരും യുദ്ധത്തിൽ പങ്കെടുത്ത് മരണപ്പെട്ട് പോയി.കുരുക്ഷേത്രത്തിലെ പടകുടീരത്തിൽ ഉറങ്ങിക്കിടന്ന എല്ലാവരേയും കൊന്നൊടുക്കിയ അശ്വത്ഥാമാവിനു പാണ്ഡവരെ അവിടെ കണ്ടെത്താനായില്ല. മൂന്നുപേരും വീണ്ടും പല തവണ പാണ്ഡവർക്കായി അവിടെ തിരച്ചിൽ നടത്തിയെങ്കിലും കാണാഞ്ഞതിനാൽ അവസാനം ആ കുടീരങ്ങൾ മുഴുവനും അവർ തീയിട്ടു നശിപ്പിച്ചു. പാണ്ഡവർ അവിടെ ഒളിച്ചിരുപ്പുണ്ടെങ്കിൽ തീയിൽ വെന്തു മരിച്ചോളും എന്നുകരുതിയാണ് പടകുടീരങ്ങൾക്ക് തീയിട്ടത്. അതിനുശേഷം ഈ സന്തോഷ വാർത്ത അറിയിക്കുവാൻ മൂന്നുപേരും ആ രാത്രിയിൽ തന്നെ ദുര്യോധനനികടത്തിൽ ചെന്നു ചേർന്നു. സൂര്യോദയത്തിനു മുൻപു തന്നെ തിരിച്ചെത്തിയ മൂന്നുപേരും അവിടെ നടന്ന വിവരങ്ങൾ ദുര്യോധനനെ വിശദമായി അറിയിച്ചു. പാണ്ഡവരും ശേഷിച്ച മറ്റുള്ളവരും മരിച്ചുവെന്ന് കേട്ട് സന്തുഷ്ടനായ ദുര്യോധനൻ അശ്വത്ഥാമാവിനെ പ്രശംസിക്കാനും മടിച്ചില്ല. കുറച്ചുനാഴികകൾക്കു ശേഷം സൂര്യോദയത്തിനു മുൻപായി ദുര്യോധനനും മരിച്ചു. ==== ചൂഢാമണി ==== [[File:Draupadi and Ashvatthaman, Punjab Hills c. 1730.jpg|170px|thumb|left| ചൂഢാമണി തലയിൽ ചൂടുന്ന ദ്രൗപദിയും പാണ്ഡവരും; ചോരയൊലിപ്പിച്ച് ഓടിയകലുന്ന അശ്വത്ഥാമാവും (ചിത്രം)]] സഹോദരനേയും അഞ്ചു മക്കളേയും നഷ്‌ടപ്പെട്ട [[പാഞ്ചാലി]] ദുഃഖത്താൽ പൊട്ടികരഞ്ഞു. പാഞ്ചാലിയെ സാന്ത്വനിപ്പിക്കാൻ ഏവരും ശ്രമിച്ചെങ്കിലും അവസാനം ഭീമൻ അശ്വത്ഥാമാവിനെ വധിക്കാൻ പുറപ്പെട്ടു. അശ്വത്ഥാമാവിനെ തേടിയുള്ള ഭീമന്റെ പുറപ്പാട്‌ മനസ്സിലാക്കിയ കൃഷ്‌ണൻ അർജ്ജുനനുമൊത്ത് ഭീമനു പുറകെ യാത്രതിരിച്ചു. യുദ്ധനിപുണനായ അശ്വത്ഥാമാവിനെ എതിരിടാൻ ഭീമനു ഒറ്റയ്ക്കാവില്ല എന്നു മനസ്സിലാക്കിയാണ് അനർത്ഥങ്ങൾ സംഭവിക്കുന്നതിനുമുമ്പ്‌ അവിടെയെത്താൻ കൃഷ്ണാർജ്ജുനന്മാർ പുറപ്പെട്ടത്. അശ്വത്ഥാമാവിനെ കണ്ടുമുട്ടിയ ഭീമൻ അവനെ യുദ്ധത്തിനു വിളിക്കുകയും ഗംഗയിൽ കുളിച്ചുകൊണ്ടിരുന്ന അശ്വത്ഥാമാവ് ഭീമന്റെ വെല്ലുവിളി സ്വീകരിച്ച്‌ പുറത്ത്‌ വരികയും ഒരു ഇഷീകപ്പുല്ല് പറിച്ചെടുത്ത്‌ പാണ്ഡവകുലത്തെ മുഴുവനോടെ നശിപ്പിക്കാൻ ആഗ്രഹിച്ച് 'അപാണ്ഡവായ' എന്ന് ജപിച്ച് ബ്രഹ്മശിരസ്സ് എന്ന മാരകമായ ദിവ്യാസ്ത്രം പ്രയോഗിക്കുകയും ചെയ്തു. ആ സമയത്ത് അവിടെ എത്തിച്ചേർന്ന അർജ്ജുനനും മറ്റുപോംവഴികളില്ലാത്തതിനാൽ ബ്രഹ്മശിരസ്സ് പ്രയോഗിച്ചു. പക്ഷേ, ഈ രണ്ടു ബ്രഹ്മാശിരാസ്ത്രങ്ങൾ കൂട്ടിമുട്ടിയാൽ ലോകം നശിക്കും എന്ന്‌ മനസ്സിലാക്കിയ ബ്രഹ്മദേവനും, മഹാഋഷിവര്യന്മാരും അസ്ത്രങ്ങളെ തിരിച്ചുവിളിക്കാൻ ഇരുവരോടും നിർദ്ദേശിച്ചു. അർജ്ജുനൻ തന്റെ അസ്ത്രം പിൻവലിച്ചെങ്കിലും അപ്രകാരം ചെയ്യുവാനുള്ള തപോബലവും,അറിവും ഇല്ലാത്ത അശ്വത്ഥാമാവ് അസ്ത്രത്തെ ഉത്തരയുടെ ഉദരത്തിൽ വളർന്നിരുന്ന അഭിമന്യുവിൻ്റെ ഗർഭസ്ഥശിശുവിൻ്റെ നേരേ തിരിച്ചുവിട്ടു. ഇപ്രകാരം കൊടിയ ഒരു പാപം പ്രവർത്തിച്ചതിലും, തിരിച്ചുവിളിക്കാൻ അറിയാതെ ബ്രഹ്മശിരസ്സുപോലുള്ള ഒരു മഹാസ്ത്രം ഉപയോഗിച്ചതിലും എല്ലാവരും ദ്രോണപുത്രനെ പഴിച്ചു.ഉത്തരയുടെ ഉദരത്തിൽ പ്രവേശിച്ച് അസ്ത്രം ശിശുവിനെ നശിപ്പിച്ചപ്പോൾ കൃഷ്ണൻ തൻ്റെ യോഗശക്‌തിയാൽ കുഞ്ഞിന് ജീവൻ തിരികെനൽകി. ഇത്രയും നിഷ്ഠുരമായ കർമ്മം ചെയ്ത അശ്വത്ഥാമാവിൻ്റെ നെറ്റിയിലെ ചൂഢാമണി എന്ന ദിവ്യരത്‌നം ഭീമൻ ചൂഴ്ന്നെടുത്ത് ദ്രൗപദിക്ക് സമർപ്പിച്ചു. കൃഷ്ണനാകട്ടെ മരണമില്ലാതെ, തേജസ്സ് നശിച്ച്, ജരാനരകളും രോഗപീഢയും ബാധിച്ച് ആരാലും സ്വീകരിക്കപ്പെടാതെ അശ്വത്ഥാമാവ് ഭൂമിയിൽ ചിരഞ്ജീവിയായി അലയട്ടെയെന്ന് ശപിക്കുകയും അയാളെ അവിടെനിന്നും ആട്ടിയോടിക്കുകയും ചെയ്തു. ==യുദ്ധത്തിൽ കൊല്ലപ്പെട്ടവരുടെ എണ്ണം== മഹാഭാരതയുദ്ധത്തിൽ കൊല്ലപ്പെട്ടവരുടെ സംഖ്യയെക്കുറിച്ചും മഹാഭാരതത്തിൽ സൂചനയുണ്ട് . മഹാഭാരതയുദ്ധത്തിൽ എത്രപേരാണ് കൊല്ലപ്പെട്ടതെന്ന ധൃതരാഷ്ട്രരുടെ ചോദ്യത്തിന് യുധിഷ്ഠിരൻ പറയുന്ന ഉത്തരമിതാണ് . മൊത്തത്തിൽ 166 കോടി 20000 പേര് [1660020000 ] കൊല്ലപ്പെട്ടു . 24165 വീരന്മാരെ കാണാതായി . യുധിഷ്ഠിര ഉവാച (യുധിഷ്ഠിരൻ ധൃതരാഷ്ട്ര മഹാരാജാവിനോട് പറയുന്നതാണ് സന്ദർഭം) '''ദശായുതാനാമയുതം സഹസ്രാണി ച വിംശതിഃ'''<br> '''കോട്യഃ ഷഷ്ഠിശ്ച ഷഡ് ചൈവ ഹ്യാസ്മിൻ രാജൻ മൃധേ ഹതാഃ'''<br> '''[മഹാഭാരതം , സ്ത്രീപർവ്വം , അദ്ധ്യായം 26 , ശ്ളോകം 9]'''<br> '''(ഭാഷാ അർത്ഥം):'''<br> പതിനായിരം പത്തു - പതിനായിരവും , ഇരുപതു ആയിരവും , അറുപത്തിയാറു കോടിയും ആൾക്കാർ യുദ്ധത്തിൽ കൊല്ലപ്പെട്ടു രാജാവേ . '''(വ്യാഖ്യാനം)''' ഇവിടെ പത്തു പതിനായിരം എന്നാൽ ഒരു ലക്ഷമാണ് . (10 x 10000 ). അതുപോലത്തെ പതിനായിരം പത്തു പതിനായിരമെന്നാണ് പറയുന്നത് . അപ്പോൾ 10000 x (10 x 10000 ) . അതിന്റെ സംഖ്യ നൂറു കോടി ആണ് . അതായത് 1000000000 ( നൂറു കോടി ) . പിന്നെയൊരു ഇരുപതിനായിരം . അപ്പോൾ 1000020000 . പിന്നെ ഒരു അറുപത്തിയാറു കോടി(660000000) . അപ്പോൾ 1660020000 പേരാണ് മഹാഭാരതയുദ്ധത്തിൽ കൊല്ലപ്പെട്ടത് . അതായത് നൂറ്റി അറുപത്തിയാറു കോടി ഇരുപതിനായിരം പേരാണ് മരിച്ചതെന്ന് കണക്കു പറയുന്നു . ഇതിനു കാരണമെന്ത് ? മഹാഭാരതയുദ്ധത്തിൽ കുരുപാണ്ഡവരുടെ 18 അക്ഷൗഹിണികളിൽ ഉൾപ്പെടാത്ത കുറെയധികം രാക്ഷസന്മാരും , മ്ളേച്ഛവർഗ്ഗത്തിലേയും മാറ്റാൽക്കാരും ചീനന്മാരും കാംബോജരും വരെ യുദ്ധത്തിൽ പങ്കെടുത്തിരുന്നു . അതുകൊണ്ടാണ് 166 കോടിയോളം വനന്തു .<ref name="test41">[http://www.sacred-texts.com/hin/m11/m11025.htm Kisori Mohan Ganguly Translation of Mahabharatha]മഹാഭാരതം , സ്ത്രീപർവ്വം , അദ്ധ്യായം 26 </ref> മറ്റൊരു ശ്ളോകം പറയുന്നു . (യുധിഷ്ഠിരൻ ധൃതരാഷ്ട്ര മഹാരാജാവിനോട് പറയുന്നതാണ് സന്ദർഭം) '''അലക്ഷിതാനാം വീരാണാം സഹസ്രാണി ചതുർദ്ദശ'''<br> '''ദശ ചാന്യാനി രാജേന്ദ്ര ശതം ഷഷ്ഠിശ്ച പഞ്ച ച'''<br> '''[മഹാഭാരതം , സ്ത്രീപർവ്വം , അദ്ധ്യായം 26 , ശ്ളോകം 10]'''<br> '''(ഭാഷാ അർത്ഥം):''' ഇരുപത്തിനാല് ആയിരവും പിന്നെ നൂറ്റി അറുപത്തിയഞ്ച് പേരും ആൾക്കാരെ യുദ്ധത്തിൽ കാണാതായി രാജാവേ. '''(വ്യാഖ്യാനം)''' ഇരുപത്തിനാലായിരത്തി ഒരുന്നൂറ്റി അറുപത്തിയഞ്ച് പേരെ യുദ്ധത്തിൽ കാണാതായിരിക്കുന്നു രാജാവേ . (അവർ യുദ്ധത്തിൽ മരിക്കുമെന്ന് പേടിച്ചു ഓടിയൊളിച്ചതാണ്) . == യുദ്ധത്തിൽ അവശേഷിച്ചവർ == പതിനെട്ടുനാൾ നീണ്ടുനിന്ന കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധത്തെ അതിജീവിച്ചത് പന്ത്രണ്ടുപേർ മാത്രമായിരുന്നു. പാണ്ഡവപക്ഷത്ത് കൃഷ്ണനും, സാത്യകിയും, യുയുത്സുവും, പാണ്ഡവർ അഞ്ചുപേരുമായി എട്ടുപേർ മാത്രമായിരുന്നു യുദ്ധത്തിൽ പങ്കെടുത്തവരിൽ അതിനുശേഷം ജീവിച്ചത്. അർജ്ജുനനു ചിത്രാംഗദയിൽ ജനിച്ച [[ബഭ്രുവാഹനൻ]] യുദ്ധത്തിൽ പങ്കെടുത്തിരുന്നില്ല. അതിനാൽ പാണ്ഡവർക്കു പുത്രനായി ബഭ്രുവാഹനൻ മാത്രം അവശേഷിച്ചിരുന്നുള്ളു. യുദ്ധസമയത്ത് ഉത്തര ഗർഭിണിയായിരുന്നതിനാൽ അഭിമന്യുവിന്റെ പുത്രനായി പിന്നീടു ജനിച്ച [[പരീക്ഷിത്ത്]] പാണ്ഡവർക്കു പൗത്രനായി. കൗരവപക്ഷത്ത് മൂന്നുപേർ മാത്രമാണ് പതിനൊന്ന് അക്ഷൗഹിണിപടയിൽ അവശേഷിച്ചത്. കൃപിയിൽ ദ്രോണർക്കു ജനിച്ച അശ്വത്ഥാമാവും, കൃപാചാര്യരും യുദ്ധത്തിൽ അവശേഷിച്ചിരുന്നു. ഇവർ രണ്ടുപേരും സപ്ത ചിരഞ്ജീവികളിൽ ഉൾപ്പെട്ടവരായിരുന്നതിനാൽ ഇരുവരയേയും മരണം തൊട്ടില്ല. ഇവരെ കൂടാതെ യാദവനായ കൃതവർമ്മാവും യുദ്ധത്തിൽ മരിക്കാതെ അവശേഷിച്ചിരുന്നു. ഈ പന്ത്രണ്ടുപേരിൽ യുയുത്സുവിൻ്റെ മരണം ഗ്രന്ഥകാരൻ പ്രതിപാദിക്കുന്നില്ലയെങ്കിലും മറ്റുള്ള എട്ടുപേരും കലിയുഗാരംഭത്തിൽ മരണപ്പെട്ടതായി സ്വർഗ്ഗാരോഹണപർവ്വത്തിലും, മുസലപർവ്വത്തിലുമായി മഹാഭാരതത്തിൽ വിവരിക്കുന്നുണ്ട്. കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധത്തിനുശേഷം പാണ്ഡവർ അഞ്ചുപേരും കൃഷ്ണനും മാത്രമെ അവശേഷിക്കൂവെന്ന് വളരെ മുൻപുതന്നെ [[ഉലൂപി]] പുത്രനായ [[ഇരവാൻ|ഇരവാന്]] അറിയാമായിരുന്നുവെന്ന് ഗ്രന്ഥകാരൻ മഹാഭാഗവതത്തിൽ പറയുന്നുണ്ട്. കൃഷ്ണനു സത്യഭാമയിൽ ജനിച്ച വത്സലയെ (സുന്ദരി) വിവാഹം കഴിക്കാൻ പുറപ്പെട്ട അഭിമന്യുവിനെ കാട്ടിൽവെച്ച് കണ്ടുമുട്ടിയ ഇരാവാൻ തന്റെ ഖഡ്ഗം അവിടെ പന്തലിച്ചുനിന്ന വൃക്ഷത്തിൽ വൃഥാ ആഞ്ഞു വീശി. അഞ്ചു ശിഖരങ്ങളും തായ്ത്തടിയും ഒഴിച്ചുള്ള സർവ്വകൊമ്പുകളും ഇലച്ചില്ലകളും അറ്റ് താഴെ വീണു. ആസന്നമായി നടക്കാൻ പോകുന്ന യുദ്ധത്തിന്റെ ചിത്രം ഇതാവുമെന്നു [[ഇരാവാൻ]] കാണിച്ചുകൊടുക്കുന്നുണ്ട്.<ref>മഹാഭാഗവതം -- ISBN 8-85315-07-8 -- ഡോ.പി.എസ്സ് നായർ -- വിദ്യാരംഭം പ്രസിദ്ധീകരണം, ആലപ്പുഴ</ref>. == ഗാന്ധാരി വിലാപം == തന്റെ നൂറു പുത്രന്മാരും, പുത്രിഭർത്താവും, അവരുടെ മക്കളും, സഹോദരനും എന്നുവേണ്ട സർവ്വ ബന്ധുജനങ്ങളും മരിച്ചതറിഞ്ഞ [[ഗാന്ധാരി]] കുരുക്ഷേത്ര യുദ്ധഭൂമി സന്ദർശിക്കാൻ ആഗ്രഹം പ്രകടിപ്പിച്ചു. [[ദുര്യോധനൻ|ദുര്യോധനന്റെ]] പത്നിയായ [[ഭാനുമതിയും]] മറ്റു പുത്രവധുമാരും, പൗത്രവധുക്കളും അവർക്കൊപ്പം യുദ്ധക്കളത്തിലേക്ക് അനുഗമിച്ചു. പുത്രിയായ [[ദുശ്ശള|ദുശ്ശളയേയും]] അവർ ഒപ്പം കൂട്ടി. അതിഭയാനകമായിരുന്നു യുദ്ധക്കളത്തിലെ കാഴ്ചകൾ. പതിനെട്ടുനാൾ നീണ്ടുനിന്ന യുദ്ധം ഒരു ജനസമൂഹത്തെ മുഴുവനും വേദനപ്പിച്ച് ഇല്ലാതാക്കി. ആദ്യ ദിവസങ്ങളിൽ മരിച്ചുവീണ പലരുടേയും ജഢങ്ങൾ അഴുകിത്തുടങ്ങിയിരുന്നു. പലതിനു അംഗഭംഗം വന്നവയായിരുന്നു. ജീവൻ പൂർണ്ണമായും നിലച്ചിട്ടില്ലാത്ത ശരീരങ്ങൾക്കു കഴുകനും നരിയും കാവലിരിക്കുന്നു. യുദ്ധഭൂമിയിൽ എത്തിയ സ്ത്രീജനങ്ങൾ അവരുടെ പ്രിയപ്പെട്ടവരെ തേടിഅലഞ്ഞു. [[ഭാനുമതി|ഭാനുമതിയുടെ]] സഹായത്തോടെ ഗാന്ധാരി ദുര്യോധന നികടത്തിൽ എത്തിച്ചേർന്നു. അവിടെവെച്ച് ഗാന്ധാരി തന്റെ കൺകെട്ട്‌ അഴിക്കുകയും മൃതരായ തന്റെ മൂത്ത പുത്രനെയും മറ്റു മക്കളേയും ബന്ധുക്കളേയും കണ്ടു. [[ഗാന്ധാരം|ഗാന്ധാരരാജ്യത്തിന്റെ]] ചക്രവർത്തി [[സുബലൻ|സുബലന്റെ]] പുത്രിയായ ഗാന്ധാരി അന്ധനായ [[ധൃതരാഷ്ട്രർ|ധൃതരാഷ്ട്രരെ]] വിവാഹം കഴിച്ചപ്പോൾ മുതൽ താനും അന്ധയായി ജീവിക്കാൻ ബാദ്ധ്യസ്ഥയാണെന്നു തീരുമാനിച്ച് സ്വന്തം കണ്ണുകൾ പട്ടുവസ്ത്രത്തിന്റെ നാടകൊണ്ടു കെട്ടിവച്ച് പതിവ്രതാരത്‌നമായി ജീവിച്ചു. അന്നുകെട്ടിയ കണ്ണുകൾ യുദ്ധത്തിനു മുൻപ് ഒരിക്കൽ മാത്രം തന്റെ പുത്രനായ ദുര്യോധനനെ അനുഗ്രഹിക്കാനായി തുറന്നിരുന്നു. അന്ന് ഗാന്ധാരി തന്റെ കണ്ണിലെ കെട്ട്‌ മാറ്റിയപ്പോൾ ദുര്യോധനന്റെ തുടയൊഴിച്ച്‌ മറ്റെല്ലാ ശരീരഭാഗത്തേക്കും അത്രയും കാലം സംഭരിച്ച പാതിവ്രത്യശക്തി മുഴുവൻ അവർ പകർന്നു കൊടുത്തു. പിന്നീട് ഗാന്ധാരി ഇവിടെ കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധഭൂമിയിൽവച്ചാണ് തന്റെ കണ്ണിലെ കെട്ടഴിച്ചത്. അതിഭയാനകമായിരുന്നു അവരുടെ ആ കാഴ്ച. തന്റെ നൂറു മക്കളുടെയും ദാരുണമരണം നേരിട്ടുകണ്ടു ആ മാതാവ്; അടങ്ങാത്ത പുത്രസ്നേഹത്തിനു മുൻപിൽ കൃഷ്ണൻ പോലും സത്ബധനായിപ്പോയി. ഗാന്ധാരി വിലപിക്കുന്ന കാഴ്ച ഗ്രന്ഥകർത്താവ് മഹാഭാരതത്തിൽ [[സ്തീപർവം|സ്ത്രീപർവ്വത്തിലൂടെ]] വിവരിക്കുന്നു. വ്യാസൻ ഇതിനായി സ്ത്രീപർവ്വത്തിൽ 27 അദ്ധ്യായങ്ങളും 775 പദ്യങ്ങളും ചേർത്തിരിക്കുന്നു. [[ഭാനുമതിയുടെ]] നെഞ്ചത്തടിച്ചുള്ള കരച്ചിലിൽ ഗാന്ധാരിയുടെ അടങ്ങാത്ത മാതൃസ്നേഹം അണപൊട്ടിയൊഴുകി. അവർ [[കൃഷ്ണൻ|കൃഷ്ണനുനേരെ]] തിരിഞ്ഞു. കൃഷ്ണന്റെ കാപട്യവും, വക്രബുദ്ധിയും മൂലമാണ് തന്റെ നൂറുപുത്രന്മാർക്കും ഈ ഗതിവന്നത് എന്ന് ആക്രോശിച്ചു ആ [[മാതാവ്]]. [[ഭീഷ്മർ|ഭീഷ്മപിതാമഹനെ]] ശരശയ്യയിൽ വീഴിച്ചതും, കളളം പറഞ്ഞ് [[ദ്രോണർ|ദ്രോണരെ]] കൊലചെയ്തതും, [[ജയദ്രഥൻ|ജയദ്രഥനെ]] കൊല്ലാൻ [[സൂര്യൻ|സൂര്യംബിംബം]] മറച്ചതും, [[ദുര്യോധനൻ|ദുര്യോധനന്റെ]] മരണത്തിടയാക്കിയ നിർബന്ധപൂർവ്വമായ ദ്വന്ദ്വയുദ്ധത്തിനും അവസാനം, അരയ്ക്കു താഴെ അടിക്കാൻ പാടില്ലയെന്നുള്ള യുദ്ധനീതി മറച്ചുവെച്ച് [[ഭീമൻ|ഭീമനോട്]] ദുര്യോധനന്റെ തുട അടിച്ചുപൊട്ടിക്കാൻ ഉപദേശിച്ചതും കൃഷ്ണൻ കാരണമാണെന്നു ആ മാതാവ് കുറ്റപ്പെടുത്തി. തുടർന്ന് അവർ ഇങ്ങനെ ശപിച്ചു; "കൃഷ്ണാ , പാണ്ഡവരും ധാർത്തരാഷ്ട്രന്മാരും പരസ്പരം കൊന്നു തീർന്നു . എന്തിനാണ് അവരെ നീ തീർത്തും ഉപേക്ഷിച്ചു കളഞ്ഞത് ? . നീ രണ്ടിനും സമർത്ഥനും ശ്രുതവാക്യനും അസംഖ്യം ഭൃത്യന്മാരും വിപുലമായ സൈന്യബലമുള്ളവനും ശക്തനുമല്ലേ ? അല്ലയോ മധുസൂദനാ , അപ്പോൾ കുരുക്കളുടെ നാശം നിന്റെ ഇച്ഛയനുസരിച്ചാണ് നടന്നത് . അതിനാൽ , മഹാബാഹോ അതിന്റെ ഫലം നീയും അനുഭവിക്കട്ടെ . പതിശുശ്രൂഷയാൽ അൽപ്പമെങ്കിലും തപോബലം ഞാൻ ആർജ്ജിച്ചിട്ടുണ്ടെങ്കിൽ , ആ തപോബലത്താൽ അല്ലയോ ചക്രഗദാധരാ , ഞാൻ നിന്നെ ശപിക്കുകയാണ് . പരസ്പരം കൊല്ലുന്ന ബന്ധുക്കളായ കുരുപാണ്ഡവരെ നീ ഉപേക്ഷിക്കുകയാൽ , അല്ലയോ ഗോവിന്ദാ , നിന്റെ ബന്ധുക്കളും ഇതുപോലെ കൊല്ലപ്പെടുന്നതാണ് . ഇന്നേക്ക് മുപ്പത്തിയാറാമാണ്ട് തികയുമ്പോൾ , ബന്ധുക്കളും അമാത്യന്മാരും പുത്രന്മാരുമൊക്കെ കൊല്ലപ്പെട്ട്‌ വനത്തിലൂടെ നടക്കുമ്പോൾ , കുത്സിതമായ ഒരു ഉപായത്താൽ നീയും മരിക്കുന്നതാണ് . ഈ കാണും പടി , ബന്ധുക്കളെല്ലാം മരിച്ച് നിങ്ങളുടെ സ്ത്രീകളും ഭാരതസ്ത്രീകളെപ്പോലെ അനാഥകളായി വിലപിക്കും " [മഹാഭാരതം , സ്ത്രീപർവ്വം , അദ്ധ്യായം 25 , ശ്ളോകങ്ങൾ 39 മുതൽ 46 വരെ]". ഗാന്ധാരിയുടെ ശാപവാക്കുകൾ കേട്ടിട്ടും ഭഗവാൻ കൃഷ്ണന് ഒരു കുലുക്കവുമുണ്ടായില്ല . അദ്ദേഹം താൻ ചെയ്യാനുദ്ദേശിച്ചിരിക്കുന്ന കാര്യം തന്നെയാണ് ശാപവാക്കുകളിലൂടെ ഗാന്ധാരി ഇപ്പോൾ പറഞ്ഞതെന്ന് അവളെ അറിയിച്ചു . ഉത്തമഭക്തയും ധർമ്മിഷ്ഠയുമായ ഗാന്ധാരിയുടെ വാക്കുകളെ സത്യമാക്കുവാനും , താൻ നിശ്ചയിച്ചിട്ടുള്ളത് നടത്താനുമായി ശ്രീകൃഷ്ണഭഗവാൻ ഗാന്ധാരിയുടെ ശാപത്തെ പുഞ്ചിരിയോടെ സ്വീകരിച്ചു .അതനുസരിച്ചാണ് പിൽക്കാലത്ത് യദുകുലം നശിച്ചതും ദ്വാരക കടലിൽ മുങ്ങിപ്പോയതും .പിന്നീട് ധൃതരാഷ്ട്രരുടെ നിർദ്ദേശത്താൽ ശേഷിച്ച ജഡങ്ങൾ സംസ്കരിക്കാനുള്ള സൗകര്യം [[ധർമ്മപുത്രർ]] ചെയ്തു. == ശാന്തിപർവ്വം == മരിച്ചവരുടെ ആത്മാക്കൾക്ക് ശാന്തിലഭിക്കുന്ന കഥാസന്ദർഭങ്ങൾ ഗ്രന്ഥകാരൻ ശാന്തിപർവ്വത്തിൽ ഉൾപ്പെടുത്തിയിരിക്കുന്നു. 339 അദ്ധ്യായങ്ങളിലായി 14525 gnപദ്യങ്ങളിലൂടെയാണ് [[ശാന്തിപർവ്വം]] കടന്നുപോകുന്നത്. വ്യാസഭാരതത്തിലെ ഏറ്റവും വലിയ പർവ്വമാണ് ശാന്തിപർവ്വം.<ref>ശാന്തിപർവ്വം : മഹാഭാഗവതം -- ISBN 8-85315-07-8 -- ഡോ.പി.എസ്സ് നായർ -- വിദ്യാരംഭം പ്രസിദ്ധീകരണം, ആലപ്പുഴ</ref>.<ref>സി. രാജഗോപാലാചാരിയുടെ മഹാഭാരതം; "54--സഞ്ജയ മിഷൻ (സഞ്ജയദൂത്)"</ref> യുദ്ധത്തിൽ മരണമടഞ്ഞവർക്ക് പിതൃശുദ്ധികർമ്മങ്ങൾ എല്ലാം നിർവ്വഹിച്ചു. എല്ലാത്തിനു ധർമ്മപുത്രർ നേരിട്ടു നേതൃത്വം നൽകി. രാജ്യാഭിഷേകത്തിനുശേഷം ഒരിക്കൻ കുന്തിദേവി ധർമ്മപുത്രരെ കാണാനായി അവന്റെ കൊട്ടാരത്തിൽ എഴുന്നള്ളി. സങ്കടത്തോടെ അവർ കർണ്ണരഹസ്യം യുധിഷ്ഠിരനെ അറിയിച്ചു. താൻ മൂലമാണ് ജ്യേഷ്ഠനായ കർണ്ണൻ കൊലചെയ്യപ്പെട്ടത് എന്നറിഞ്ഞപ്പോൾ രാജാവ് ബോധരഹിതനായി നിലത്തുവീണു. ഇതറിഞ്ഞ് മറ്റു സഹോദരന്മാരും ഇതിനോടകം അവിടെ എത്തിച്ചേർന്നു. കർണ്ണന്റെ പുത്രന്മാർ ഏവരും യുദ്ധത്തിൽ മരിച്ചിരിക്കുന്നതിനാൽ കർണ്ണനുവേണ്ടി ആരും ഇതുവരെ പിതൃകർമ്മങ്ങൾ നടത്തിയിട്ടില്ല എന്നുള്ള വിവരവും കുന്തി പാണ്ഡവരെ അറിയിച്ചു. അഞ്ചുപേരും ചേർന്നു മൂത്തജ്യേഷ്ഠനുവേണ്ടി ബലിതർപ്പണം നടത്തുവാൻ കുന്തി അവരോട് അപേക്ഷിച്ചു. കർണ്ണരഹസ്യം മുൻപ് അറിഞ്ഞിരുന്നെങ്കിൽ അവനെ രാജാവായി വാഴിച്ചേനെ; ചിലപ്പോൾ ദുര്യോധനനും അതു സ്വീകാര്യമായേനെ; അതുമൂലം കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധം ഒഴിവാക്കാമായിരുന്നു; എന്നിങ്ങനെ പലവുരു ദുഃഖാർത്തനായി പുലമ്പിക്കൊണ്ട് അഞ്ചുപേരും പ്രത്യേകിച്ച് യുധിഷ്ഠിരൻ വളരെയേറെ സങ്കടപ്പെട്ടു. പിറ്റേന്ന് തന്നെ കർണ്ണനുവേണ്ടി പാണ്ഡവർ അഞ്ചുപേരും ചേർന്ന് പിതൃബലി നടത്തി. അതിനുശേഷം അവന്റെ പുത്രന്മാർക്കും വേണ്ട തർപ്പണപൂജകൾ നടത്തി. തുടർന്ന് പാണ്ഡവർ ഹസ്തിനപുരിയിൽ തിരിച്ചെത്തി കർണ്ണന്റെ വിധവയെ കണ്ട് സമാധാനിപ്പിച്ചു. അന്ന് അവിടെ കൂടുതൽ സമയം ചിലവഴിക്കാനും ജ്യേഷ്ഠത്തിയുമായി ദുഃഖത്തിൽ പങ്കുചേരാൻ പാഞ്ചാലിയും സുഭദ്രയും പ്രത്യേകം ശ്രദ്ധചെലുത്തി. എല്ലാവരും കർണ്ണപത്നിയുടെ കാൽക്കൽ നമസ്കരിച്ച് ആശിർവാദം വാങ്ങിയാണ് തങ്ങളുടെ കൊട്ടാരങ്ങളിലേക്ക് തിരിച്ചത്. അന്നുതന്നെ ധൃതരാഷ്ട്രരേയും ഗാന്ധാരിയേയും വിദുരരേയും കണ്ടു വണങ്ങാനും യുധിഷ്ഠിരൻ മറന്നില്ല. === നാരദസംവാദം === കുന്തിയിലൂടെ കർണ്ണ രഹസ്യം മനസ്സിലാക്കിയതുമുതൽ രാജാവ് വളരെയേറെ ദുഃഖാർത്തനായി കാണപ്പെട്ടു. ഈ കാലയളവിൽ നാരദർ ഹസ്തിനപുരിയിൽ എത്തുകയും കർണ്ണന്റെ ജീവിതകഥകളും അവനേറ്റ നിരവധി ശാപകഥകളും രാജാവിനെ ധരിപ്പിച്ചു. ദ്രോണർ അവനു ശിഷ്യത്വം നിരാകരിച്ചപ്പോൾ ദ്രോണരുടെ ഗുരുവായിരുന്ന പരശുരാമന്റെ ശിഷ്യത്വം സ്വീകരിച്ച കർണ്ണന്റെ ധീരതയും, പിന്നീട് പരശുരാമൻ അവൻ ബ്രാഹ്മണനല്ല എന്നു മനസ്സിലാക്കി അവനെ ശപിച്ചതും, ഹോമപശുവിനെ അറിയാതെ കൊലചെയ്കയാൽ അവനേറ്റ അഗ്നിഹോത്രിശാപവും നാരദർ യുധിഷ്ഠിരനോട് വിശദമായി പറയുന്നുണ്ട്. ഇതിനെല്ലാം കാരണം അവനിലടങ്ങിയിരിക്കുന്ന അസുരാംശമാണെന്നു ഇതിലൂടെ നാരദർ മഹാരാജാവിനോട് പറയുന്നു. അഗ്നിഹോത്രിശാപം എപ്പോഴും കർണ്ണനെ അധൈര്യപ്പെടുത്തിയിരുന്നു. പശുവാണെന്നറിയാതെ കൊലചെയ്കയാൽ നീ ആരാണെന്നറിയാതെ നിന്റെയും ശിരസ്സ് അറുക്കപ്പെടും എന്നായിരുന്നു അഗ്നിഹോത്രിശാപം. ==== കർണ്ണന്റെ ധീരത ==== ദുര്യോധനപക്ഷം ചേരാനുണ്ടായ സാഹചര്യവും, അവന്റെ മറ്റു ധീരതനിറഞ്ഞ കഥകളും നാരദർ ഈ സന്ദർഭത്തിൽ വിവരിക്കുന്നതായി ഗ്രന്ഥകാരൻ മഹാഭാരതത്തിൽ ശാന്തിപർവ്വത്തിൽ പറയുന്നുണ്ട്. * '''ദുര്യോധന വിവാഹം''': കലിംഗരാജകുമാരിയുടെ സ്വയവരവേളയിൽ അവൾ ദുര്യോധനനെ വേൾക്കാതെ മുന്നോട്ട് നടന്നതിൽ കോപിച്ച് രാജകുമാരിയെ അവിടെ നിന്നും കടത്തിക്കൊണ്ടുപോരാനും അതെതിർത്ത രാജാക്കന്മാരെയെല്ലാം ഒറ്റക്ക് നേരിട്ട് ദുര്യോധനനെ സഹായിച്ചത് കർണ്ണനായിരുന്നു. ദുര്യോധനനു അവനോട് സ്നേഹാദരവിനുണ്ടായ കാരണങ്ങൾ ഇങ്ങനെ നിരവധിയായിരുന്നു. * '''ജരാസന്ധവിജയം''': കർണ്ണന്റെ യുദ്ധസാമർത്ഥ്യം മനസ്സിലാക്കി മഗധാധിപനായ [[ജരാസന്ധൻ]] അവനെ ദ്വന്ദ്വയുദ്ധത്തിനു വിളിച്ചു. ദ്വന്ദ്വയുദ്ധത്തിൽ പ്രഗദ്ഭനായ ജരാസന്ധനെ കർണ്ണൻ തോല്പിച്ചു. കർണ്ണനിൽ അഭിമാനം പൂണ്ട മഗധാധിപൻ മാലിനി എന്ന നഗരം കർണ്ണനു സമ്മാനിച്ചു. *'''ദേവേന്ദ്ര കപടവേഷം''' : അർജ്ജുനനുവേണ്ടി ദേവേന്ദ്രൻ ബ്രാഹ്മണവേഷത്തിൽ വന്നു കർണ്ണന്റെ ജന്മസിദ്ധമായിരുന്ന കവചകുണ്ഢലങ്ങൾ ദാനം വാങ്ങി. ബ്രാഹ്മണവേഷത്തിൽ വന്നത് ദേവേന്ദ്രനാണെന്നറിഞ്ഞുകൊണ്ടുതന്നെ അദ്ദേഹത്തിനു തന്റെ ശരീരഭാഗമായിരുന്ന കവചകുണ്ഢലങ്ങൾ ദാനം കൊടുത്തു. കർണ്ണന്റെ ദാനമഹിമയാണ് ഇവിടെ കാണിക്കുന്നത്. == രാജ്യാഭിഷേകം == [[File:Draupadi and Pandavas.jpg|170px|thumb|left|രാജ്യാഭിഷേകം]] യുദ്ധാനന്തരം പന്ത്രണ്ടാം ദിവസം പുലയുടെ അശുദ്ധി തീർന്നതിനുശേഷം കുലഗുരുവായ [[ധൗമ്യൻ|ധൗമ്യനെ]] ആചാര്യമര്യാദകളോടെ വിളിച്ചുവരുത്തി അദ്ദേഹത്തിന്റെ അനുവാദത്തോടെ ശുഭമുഹൂർത്തത്തിൽ ഹസ്തിനപുരിയുടെ രാജ്യഭാരം ധർമ്മപുത്രർ ഏറ്റെടുത്തു.<ref>മഹാഭാരതം -- സി. രാജഗോപാലാചാരി -- ഭാരതീയ വിദ്യാഭവൻ ISBN : 9788172763688</ref><ref>ഇന്ത്യയുടെ സാംസ്കാരിക ചരിത്രം (ആംഗലേയം) -- ശിശിർകുമാർ ദാസ്</ref> രാജാഭിഷേകത്തിനുശേഷം കുന്തിദേവിയുടെ അഭ്യർത്ഥനയെ തുടർന്ന് [[കർണ്ണൻ|കർണ്ണന്റെ]] വിധവയെ കണ്ട് ആശ്ലേഷിച്ചു. അവരുടെ എല്ലാ പുത്രന്മാരും യുദ്ധത്തിൽ മരിച്ചിരുന്നു. കർണ്ണപുത്രന്മാരുടെ പത്നിമാരെ ദ്രൗപദി സമാധാനിപ്പിച്ചു. അതിനുശേഷം പരിവാരസമേതം കുരുക്ഷേത്രഭൂമിയിൽ പോയി ശരശയ്യയിൽ കിടന്ന ഭീഷ്മപിതാമഹനെ കണ്ട് ദിവ്യോപദേശങ്ങൾ സ്വീകരിച്ചു. (ഉത്തരായനം തുടങ്ങിയതിനുശേഷം [[ഭീഷ്മർ]] തന്റെ ശരീരം ഉപേക്ഷിച്ചു [[അഷ്ടവസുക്കൾ|അഷ്ടവസുക്കളിൽ]] വിലയം പ്രാപിച്ചു). ഹസ്തിനപുരിയുടെ രാജാവായി അഭിഷേകം നടത്തുമ്പോൾ [[യുധിഷ്ഠിരൻ|ധർമ്മപുത്രർക്ക്]] 72-വയസ്സ് പ്രായം ഉണ്ടായിരുന്നു. രാജ്യാഭിഷേകത്തെത്തുടർന്ന് 36 വർഷങ്ങൾ യുധിഷ്ഠിരൻ ചന്ദ്രവംശത്തിന്റെ ചക്രവർത്തിയായി രാജഭരണം നടത്തി. === അശ്വമേധയാഗം === [[File:Leaf from the Razmnama.jpg|150px|thumb|right|താമ്രാവതിയുദ്ധം (ചിത്രം)]] [[File:Arjuna_is_killed_by_his_son_Babhnu_Vahana_in_battle.jpg|150px|thumb|right|ബഭ്രുവാഹനയുദ്ധം (ചിത്രം)]] കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധം മൂലം കുരുവംശത്തിനു ഉൾപ്പെടെ ഏവർക്കും വന്നുചേർന്ന വലിയ നാശനഷ്ടത്തിനു കാരണക്കാരൻ താനാണെന്നുള്ള ദുഃഖം എപ്പോഴും യുധിഷ്ഠിരനെ ബാധിച്ചിരുന്നു. പല അവസരങ്ങളിലും കുരുക്ഷേത്ര യുദ്ധക്കെടുതികളെപ്പറ്റി അദ്ദേഹം വ്യാകുലപ്പെട്ടു സംസാരിച്ചിരുന്നു. ഇതുമനസ്സിലാക്കി വ്യാസ മഹർഷി അദ്ദേഹത്തെ കാണാൻ ഹസ്തിനപുരിയിലെത്തി. അദ്ദേഹം പല ഉപദേശങ്ങളും പാണ്ഡവർക്ക് നൽകി. തുടർന്ന് യുധിഷ്ഠിരന്റെ മനസ്സിനെ ബാധിച്ച പാപഭാരം മാറ്റുവാനായി [[അശ്വമേധയാഗം]] നടത്താൻ നിർദ്ദേശിച്ചു. കൃഷ്ണനും ഇതുതന്നെ അദ്ദേഹത്തോട് ഉപദേശിച്ചു. ഇരുവരുടേയും നിർദ്ദേശാനുസരണയോടെ യുധിഷ്ഠിരൻ അശ്വമേധയാഗം നടത്തി. ഇതിനുള്ള ധനം കൃഷ്ണനിർദ്ദേശത്താൽ ഹിമാലയത്തിൽ നിന്നും കണ്ടെടുക്കുകയായിരുന്നു. അശ്വപ്രയാണത്തിനനുഗമിച്ചത് പാർത്ഥനായിരുന്നു. സിന്ധുരാജ്യത്ത് അശ്വം എത്തിയതിനെത്തുടർന്ന് ജയദ്രഥന്റെ പുത്രനായ [[സുരഥൻ]] അർജ്ജുനബാണങ്ങളെ ഭയന്ന് ഹൃദയം പൊട്ടി മരിച്ചു. ഇതറിഞ്ഞ് വളരെ സങ്കടപ്പെട്ട് [[ദുശ്ശള]] അനുജനായ അർജ്ജുനനെ വന്നുകണ്ടു. ജ്യേഷ്ഠത്തിയുടെ ആശിർവാദങ്ങളോടെ അർജ്ജുനൻ അശ്വപ്രയാണം വീണ്ടും തുടർന്നു. (ദുശ്ശളയും സുരഥന്റെ പത്നിയും അവരുടെ കൈക്കുഞ്ഞായിരുന്ന പുത്രനും പിന്നീട് യുധിഷ്ഠിരന്റെ അശ്വമേധയാഗത്തിൽ പങ്കെടുക്കാൻ എത്തിയിരുന്നു). ==== താമ്രാവതി ==== താമ്രാവതിയിലെ രാജാവായിരുന്ന [[മയൂരധ്വജൻ]] ഈ അവസരത്തിൽ അശ്വമേധയാഗം നടത്താൻ തീരുമാനിക്കുകയും യാഗദീക്ഷയെത്തുടർന്ന് അദ്ദേഹത്തിന്റെ പുത്രൻ താമ്രധ്വജൻ അശ്വപ്രയാണത്തിനു അനുഗമിച്ചു. ഇതു കുതിരകളും താമ്രാവതിക്കടുത്ത് വെച്ച് കണ്ടുമുട്ടുകയും തുടർന്ന് യുദ്ധത്തിലേക്ക് എത്തിച്ചേരുകയും ചെയ്തു. അവസാനം താമ്രധജൻ യുധിഷ്ഠിരന്റെ രാജത്വം അംഗീകരിക്കുകയും യുദ്ധം അവസാനിപ്പിക്കുകയും ചെയ്തു. ==== മണലൂർ ==== അർജ്ജുനന്റെ പത്നിയായ ചിത്രാംഗദയുടെ രാജ്യമായിരുന്നു മണലൂർ. യുദ്ധാനന്തരം ജീവിച്ചിരുന്ന ഏക പാണ്ഡവപുത്രനായ ബഭ്രുവാഹനനായിരുന്നു അവിടുത്തെ രാജാവ്. ബഭ്രുവാഹനൻ അശ്വത്തെ പിടിച്ചുകെട്ടുകയും തുടർന്നുണ്ടായ യുദ്ധത്തിൽ അർജ്ജുനൻ മോഹലാസ്യപ്പെട്ട് വീഴുകയും ചെയ്തു. പാർത്ഥനു പുത്രന്റെ മുൻപിൽ തോൽവി സംഭവിച്ചപ്പോഴും, ബഭ്രുവാഹനൻ തന്റെ വലിയച്ഛന്റെ രാജത്വം അംഗീകരിച്ച് അദ്ദേഹത്തിനു കപ്പം കൊടുത്ത് അശ്വത്തെ വണങ്ങി യാഗത്തിൽ പങ്കെടുത്തു. == യുദ്ധസമയത്തെ പാണ്ഡവരുടെ പ്രായം == യുദ്ധസമയത്ത് [[യുധിഷ്ഠിരൻ|ധർമ്മപുത്രർക്ക്]] 72 വയസ്സുണ്ടായിരുന്നുവെന്നു ഗ്രന്ഥകാരൻ മഹാഭാരതത്തിൽ എഴുതിയിരിക്കുന്നു. ഭീമസേനനു 71-ഉം, അർജ്ജുനനും 70-ഉം, നകുല-സഹദേവന്മാർക്കു 69 വയസ്സു വീതവുമുണ്ടായിരുന്നു. ശ്രീകൃഷ്ണനു അർജ്ജുനനിലും 6-മാസത്തെ പ്രായകൂടുതലായിരുന്നുവെന്നു ഗ്രന്ഥകാരൻ ഭാഗവതത്തിലും മഹാഭാരതത്തിലും പറയുന്നുണ്ട്. കൗരവാദികൾ നൂറുപേരും അർജ്ജുനനിൽ മൂത്തതും ഭീമനിൽ ഇളയവരുമാണ്. 72-ആം വയസ്സിൽ ഹസ്തിനപുരിയിൽ ചന്ദ്രവംശത്തിന്റെ രാജാവായി ധൗമ്യനാൽ അഭിഷിക്തനായ യുധിഷ്ഠിരൻ ത്തുടർന്ന് 36 വർഷം രാജ്യം ഭരിച്ചു.<ref>മഹാഭാരതം -- ഡോ.പിഎസ്.നായർ -- വിദ്യാരംഭം പബ്ലിഷേസ്, ആലപ്പുഴ</ref>. അതിനുശേഷം പൗത്രനായ [[പരീക്ഷിത്|പരീക്ഷിത്തിനെ]] രാജാവായി അഭിഷേകം നടത്തി പാണ്ഡവർ വനവാസം സ്വീകരിച്ചു. == അവലംബം == {{Reflist|2}} === കുറിപ്പുകൾ === {{Reflist|group="N"}} {{കുറിപ്പ്|൧|'''നിഷ്പക്ഷ രാജ്യങ്ങൾ :''' കേകേയം, ദ്വാരക, മഥുര, വിദർഭ, മഗധ രാജ്യങ്ങൾ രണ്ടു കൂട്ടരോടും ശത്രുതയില്ലാതെ യുദ്ധത്തിൽ പങ്കെടുത്തു. <big>കേകേയ സൈന്യം :</big>രണ്ടു കൂട്ടത്തിലും യുദ്ധം ചെയ്തു; <big>ദ്വാരക സൈന്യം :</big>കൃതവർമ്മാവിന്റെ നേതൃത്വത്തിൽ ഒരു സൈന്യവ്യൂഹം കൗരവപക്ഷത്തും, ഭഗവാൻ കൃഷ്ണൻ പാണ്ഡവ പക്ഷത്തും, മറ്റു ചിലർ നിഷ്പക്ഷമായും നിന്നു; <big>മഥുര സൈന്യം :</big>ഉഗ്രസേന നിർദ്ദേശത്താൽ പ്രധാന സൈന്യവ്യൂഹം പാണ്ഡവപക്ഷത്തും കുറച്ചുപേർ കൃതവർമ്മാവിനൊപ്പവും യുദ്ധം ചെയ്തു. <big>വിദർഭ സൈന്യം :</big>രുക്മിണിയുടെ സഹോദരനായ രുഗ്മി രാജകുമാരൻ ഒരു സൈന്യവ്യൂഹവുമായി കൗരവപക്ഷത്തും പിതാവായ വിദർഭൻ തന്റെ സൈന്യത്തിന്റെ പ്രധാന ഭാഗത്തെ പാണ്ഡവർക്കായി അയച്ചു കൊടുത്തു.<big> മഗധ സൈന്യം :</big>ജരാസന്ധന്റെ മരണത്തിനുശേഷം അദ്ദേഹത്തിന്റെ പുത്രന്മാർ പാണ്ഡവരുമായി സൗഖ്യമായിരുന്നു. മഗധ രാജകുമാരൻ തന്റെ കീഴിലുള്ള സൈന്യവുമായി പാണ്ഡവപക്ഷത്തു ചേർന്നു യുദ്ധം ചെയ്തു. ജരാസന്ധന്റെ പുത്രിമാർ വിവാഹം ചെയ്തിരുന്നത് കംസനെയായിരുന്നു. അതിനാൽ അവരുടെ ബന്ധുജനങ്ങൾ കൗരവപക്ഷത്തും ചേർന്നു യുദ്ധത്തിൽ ഏർപ്പെട്ടു.}} === സംഗ്രഹ ഗ്രന്ഥങ്ങൾ === * മഹാഭാരതം -- തുഞ്ചത്ത് രാമാനുജൻ എഴുത്തച്ഛൻ -- മാതൃഭൂമി പ്രസിദ്ധീകരണം, കോഴിക്കോട് * മഹാഭാരതം -- ഡോ.പി.എസ്. നായർ -- വിദ്യാരംഭം പ്രസിദ്ധീകരണം, ആലപ്പുഴ * വ്യാസ മഹാഭാരതം -- ആംഗലേയ പരിഭാഷ -- കിസാരി മോഹൻ ഗാംഗുലി * മഹാഭാരതം (ആംഗലേയം) -- സി. രാജഗോപാലാചാരി -- ഭാരതീയ വിദ്യാഭവൻ * ശ്രീമദ് ഭഗവദ്ഗീത -- എം.എസ്. ചന്ദ്രശേഖരവാര്യർ : പരിഭാഷ -- ഡി.സി.ബുക്സ് പ്രസിദ്ധീകരണം, കോട്ടയം * വിദുര നീതി -- ആംഗലേയ പരിഭാഷ -- കിസാരി മോഹൻ ഗാംഗുലി * പ്രാചീന ഇന്ത്യ -- ആർ.എസ്. ശർമ്മ -- ഡി.സി. ബുക്സ്, കോട്ടയം * ഋഗ്വേദ സംഹിത (ആംഗലേയം) -- ഫെഡ്റിക് മാക്സ് മുള്ളർ * ഇന്ത്യയുടെ സാംസ്കാരിക ചരിത്രം (ആംഗലേയം) -- ശിശിർകുമാർ ദാസ് * മഹാഭാരതം (ആംഗലേയം) -- ദി ഗ്രേറ്റെസ്റ്റ് സ്പിരിച്യുൽ എപിക് ഓഫ് ആൾ ദി ടൈം -- കൃഷ്ണ ധർമ്മ -- ടോർച്ച് ലൈറ്റ് പബ്ലിഷിംഗ് * ശ്രീ മഹാഭാഗവതം മൂലകൃതി (മലയാള വ്യാഖ്യാന സഹിതം) * മഹാഭാഗവതം -- ഡോ.പി.എസ്സ് നായർ -- വിദ്യാരംഭം പ്രസിദ്ധീകരണം, ആലപ്പുഴ * ദേവീമഹാഭാഗവതം -- ഡോ.പി.എസ്സ് നായർ -- വിദ്യാരംഭം പ്രസിദ്ധീകരണം, ആലപ്പുഴ == യുദ്ധത്തിലെ പതിനെട്ടിന്റെ പ്രത്യേകതകൾ == {{Commons category|Mahabharata}} {| class="wikitable" width="69%" border="1" cellpadding="5" cellspacing="0" align="centre" |- | style="background:#C2ECBB;" | പതിനെട്ടുദിവസങ്ങൾ || style="background:#C2ECBB;" | കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധം നീണ്ടുനിന്നത് പതിനെട്ട് ദിവസങ്ങളാണ് |- | style="background:#C2ECBB;" | പതിനെട്ടദ്ധ്യായങ്ങൾ || style="background:#C2ECBB;" | [[ഭഗവദ്ഗീത|ഭഗവദ്ഗീതയിൽ]] പതിനെട്ട് അദ്ധ്യായങ്ങളുണ്ട് |- | style="background:#C2ECBB;" | പതിനെട്ടക്ഷൗഹിണി || style="background:#C2ECBB;" | ഇരുപക്ഷത്തുമായി പതിനെട്ട് [[അക്ഷൗഹിണി]] സൈന്യം യുദ്ധത്തിൽ പങ്കെടുത്തു |- | style="background:#C2ECBB;" | പതിനെട്ടുപസൈന്യാധിപർ || style="background:#C2ECBB;" | ഇരുസേനയിലുമായി പതിനെട്ട് [[സൈന്യാധിപൻ|ഉപസൈന്യാധിപന്മാർ]] ഉണ്ടായിരുന്നു |- | style="background:#C2ECBB;" | പതിനെട്ടുവ്യൂഹങ്ങൾ || style="background:#C2ECBB;" | കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധത്തിൽ പതിനെട്ട് [[ചക്രവ്യൂഹം|സേനാവ്യൂഹങ്ങൾ]] ഉപയോഗിച്ചു |- | style="background:#C2ECBB;" | പതിനെട്ടുനിയമങ്ങൾ || style="background:#C2ECBB;" | യുദ്ധം അനുശാസിച്ച [[നിയമം|നിയമങ്ങൾ]] പതിനെട്ട് ആയിരുന്നു |- | style="background:#C2ECBB;" | പതിനെട്ടുപാണ്ഡവർ || style="background:#C2ECBB;" | [[പാണ്ഡവർ|പാണ്ഡവരും]] അവരുടെ പുത്രന്മാരുമായി പതിനെട്ട് പേരായിരുന്നു |- | style="background:#C2ECBB;" | പതിനെട്ടുപർവ്വങ്ങൾ || style="background:#C2ECBB;" | [[വ്യാസൻ|വ്യാസ]] രചിത [[മഹാഭാരതം|മഹാഭാരതത്തിൽ]] പതിനെട്ട് പർവ്വങ്ങൾ ഉൾക്കൊള്ളുന്നു |} {{Mahabharata}} [[വർഗ്ഗം:പുരാണത്തിലെ യുദ്ധങ്ങൾ]] [[വർഗ്ഗം:കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധം]] 4eeh57tbv0dcmq9zo3q0tpgttae3xxd 0 197503 4546900 3634657 2025-07-09T07:02:40Z Meenakshi nandhini 99060 /* അവലംബം */ 4546900 wikitext text/x-wiki {{prettyurl|Deepak Nayyar}} {{Infobox economist | name = Deepak Nayyar | native_name = | native_name_lang = | school_tradition = | image = Deepak Nayyar at UNU-WIDER Annual Lecture, 2009.jpg | image_size = 220px | caption = Deepak Nayyar at UNU-WIDER Annual Lecture, 2009. | birth_date = {{birth date and age|1946|09|26|df=y}} | birth_place = | death_date = | death_place = | resting_place = | resting_place_coordinates = | nationality = [[India|Indian]] | institution = [[Jawaharlal Nehru University, Delhi|Jawaharlal Nehru University]], New Delhi<br />and the [[Government of India]] | field = [[Development economics]] | alma_mater = [[Balliol College|Balliol College, University of Oxford]] | influences = [[Paul Streeten]] | influenced = | contributions = | awards = Honorary Fellow of [[Balliol College, Oxford]] | memorials = | spouse = | signature = <!--(filename only)--> | module = | repec_prefix = | repec_id = }} [[സാമ്പത്തികശാസ്ത്രം|സാമ്പത്തിക ശാസ്ത്രജ്ഞനായ]] '''ദീപക് നയ്യാർ''' 1946 [[സെപ്റ്റംബർ]] 26-ന് പട്യാലയിൽ [[ജനനം|ജനിച്ചു.]] [[പിതാവ്]] സോഹൻലാൽ നയ്യാർ. [[മാതാവ്]] വിദ്യാനയ്യാർ. [[ഡൽഹി സർവകലാശാല|ഡൽഹി സർവകലാശാലയുടെ]] വൈസ്ചാൻസലറായിരുന്ന നയ്യാർ, ഇപ്പോൾ ഡൽഹി [[ജവഹർലാൽ നെഹ്റു സർവകലാശാല|ജവഹർലാൽ നെഹ്റു സർവകലാശാലയിൽ]] സാമ്പത്തിക ശാസ്ത്രവിഭാഗത്തിൽ പ്രൊഫസറായി പ്രവർത്തിക്കുന്നു. ==വിദ്യാഭ്യാസം== [[ന്യൂഡൽഹി|ന്യൂഡൽഹിയിലെ]] സെന്റ് സ്റ്റീഫൻസ് കോളജിൽ പഠനം പൂർത്തിയാക്കി. റോഡെസ് (Rhodes) സ്കോളർഷിപ്പിന് അർഹനായതിനെത്തുടർന്ന് ഓക്സ്ഫഡ്സർവകലാശാലയിലെ ബല്ലിയോൽ (Balliol) കോളജിൽ പ്രവേശനം ലഭിച്ചു. തുടർന്ന് ധനതത്ത്വശാസ്ത്രത്തിൽ ബി.എൽ., ഡി.ഫിൽ ബിരുദങ്ങൾ നേടി. ==പദവികൾ== [[അമേരിക്ക|അമേരിക്കയിലെ]] സോഷ്യൽ സയൻസ് റിസർച്ച് കൌൺസിലിന്റെ 2001 - 2007 കാലയളവിലെ ഡയറക്ടർബോർഡംഗം, 2004-2007-ൽ ഓക്സ്ഫഡ് സർവകലാശാലയ്ക്കു കീഴിലുള്ള എലിസബത്ത് ഹൌസിലെ ഡിപ്പാർട്ട്മെന്റ് ഒഫ് ഇന്റർനാഷണൽ ഡവലപ്മെന്റിന്റെ ഉപദേശകസമിതിയുടെ ചെയർമാൻ, [[ഇന്ത്യൻ]] എക്കണോമിക്സ് അസോസിയേഷൻ പ്രസിഡന്റ്, ഓക്സ്ഫഡ് ബല്ലിയോൽ (Balliol) കോളജിൽ ഓണററി ഫെലൊ, [[ഹെൽസിങ്കി|ഹെൽസിങ്കിയിലെ]] (Helsinki) വേൾഡ് ഇൻസ്റ്റിറ്റ്യൂട്ട് ഫോർ ഗവർണൻസ് ചെയർമാൻ, [[പാരീസ്]] കേന്ദ്രമായി പ്രവർത്തിക്കുന്ന ഇന്റർനാഷണൽ അസോസിയേഷൻ ഒഫ് യൂണിവേഴ്സിറ്റിയുടെ വൈസ് പ്രസിഡന്റ് എക്കണോമിക് ആൻഡ് പൊളിറ്റിക്കൽ വീക്കിലിയുടെ പ്രസാധകരായ സമീക്ഷ ട്രസ്റ്റിന്റെ ചെയർമാൻ എന്നീ നിലകളിൽ പ്രവർത്തിച്ചിട്ടുണ്ട്. നിലവിൽ എസ്.എ.ഐ.എൽ. (SAIL) എന്നീ സ്ഥാപനങ്ങളുടെ ഡയറക്ടർ ബോർഡ് അംഗമായി പ്രവർത്തിക്കുന്നു. രാജ്യത്തിനകത്തും പുറത്തുമായി നിരവധി കമ്മീഷനുകളിലും കമ്മിറ്റികളിലും ബോർഡുകളിലും അംഗമായിരുന്നിട്ടുണ്ട്. ഇന്ത്യയിലെ നാഷണൽ നോളജ് കമ്മീഷൻ അംഗമായിരുന്നു. വേൾഡ് കമ്മീഷൻ ഓൺ ദി സോഷ്യൽ ഡൈമൻഷൻസ് അംഗം, സ്റ്റേറ്റ് ട്രേഡിങ് കോർപ്പറേഷന്റെ ഡയറക്ടർ ബോർഡംഗം, [[സ്റ്റേറ്റ് ബാങ്ക് ഓഫ് ഇൻഡ്യ|സ്റ്റേറ്റ് ബാങ്ക് ഒഫ് ഇന്ത്യ]], എക്സ്പോർട്ട്-ഇംപോർട്ട് ബാങ്ക് ഒഫ് ഇന്ത്യ, [[മാരുതി ഉദ്യോഗ് ലിമിറ്റഡ്|മാരുതി ഉദ്യോഗ്]] എന്നീ സ്ഥാപനങ്ങളുടെ ഭരണ-ഉപദേശക സമിതി അംഗം എന്നീ നിലകളിൽ പ്രവർത്തിച്ചുവരുന്നു. ==ഗവേഷണ രചനകൾ== ഇന്റർനാഷണൽ എക്കണോമിക്സ്, മാക്രോ എക്കണോമിക്സ്, ഡെവലപ്മെന്റ് എക്കണോമിക്സ് തുടങ്ങിയ പഠന ശാഖകളിൽ നിരവധി പ്രമുഖ ഗവേഷണ പഠനങ്ങൾ ദീപക് നയ്യാർ രചിച്ചിട്ടുണ്ട്. വാണിജ്യനയം, വ്യാവസായിക അടവുനയവും സമീപനങ്ങളും, ഘടനാപരമായ മാറ്റങ്ങൾ, സാമ്പത്തിക ഉദാരീകരണം, വാണിജ്യസിദ്ധാന്തം തുടങ്ങിയ വിഷയങ്ങളിൽ പഠനങ്ങളും പുസ്തകങ്ങളും രചിച്ചിട്ടുണ്ട്. ഇന്ത്യയുടെ സാമ്പത്തിക വികസനവുമായി ബന്ധപ്പെട്ട് ഒട്ടേറെ രചനകളും നിർവഹിച്ചിട്ടുണ്ട്. ആഗോളവത്കരണവും വികസനവുമായി ബന്ധപ്പെട്ടതാണ് നയ്യാറുടെ സമകാലിക ഗവേഷണ പഠനങ്ങൾ. സാമ്പത്തികശാസ്ത്രത്തിലെ സംഭാവനകൾക്ക് വി.കെ.ആർ.വി. റാവു അവാർഡിന് അർഹനായിട്ടുണ്ട്. ==കൃതികൾ== *ഇന്ത്യാസ് എക്സ്പോർട്ട്സ് ആൻഡ് ഇംപോർട്ട് പോളിസീസ് *മൈഗ്രേഷൻ *റമിറ്റൻസസ് ആൻഡ് ക്യാപ്പിറ്റൽ ഫ്ലോസ് *ട്രേഡ് ആൻഡ് ഇൻഡസ്ട്രിയലൈസേഷൻ *സ്റ്റെബിലിറ്റി വിത്ത് ഗ്രോത്ത് *മാക്രോ ഇക്കണോമിക്സ് *ലിബറലൈസേഷൻ ആൻഡ് ഡെവലപ്മെന്റ് *ട്രേഡ് ആൻഡ് ഗ്ലോബലൈസേഷൻ എന്നിവയാണ് പ്രധാന കൃതികൾ. ==പുറത്തേക്കുള്ള കണ്ണികൾ== *http://www.deepaknayyar.com/cv.pdf {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120109201648/http://www.deepaknayyar.com/cv.pdf |date=2012-01-09 }} *[https://www.google.co.in/search?q=deepak+nayyar&hl=en&client=firefox-beta&hs=fcg&rls=org.mozilla:en-US:official&prmd=imvnso&tbm=isch&tbo=u&source=univ&sa=X&ei=NabmT8iQFM6qrAe5_bz_CA&ved=0CGcQsAQ&biw=939&bih=528] Images for deepak nayyar *http://ec.europa.eu/economy_finance/bef2012/speakers/deepak-nayyar/index_en.htm *http://in.linkedin.com/pub/deepak-nayyar/22/713/92a{{പ്രവർത്തിക്കാത്ത കണ്ണി|date=ഓഗസ്റ്റ് 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }} == അവലംബം == {{reflist}} {{Ministry of Finance (India)}} {{Authority control}} {{DEFAULTSORT:Nayyar, Deepak}} {{സർവ്വവിജ്ഞാനകോശം|നയ്യാ{{ർ}},_ദീപക്_(1946_-_)|നയ്യാർ, ദീപക് (1946 - )}} kmrvtztei1xg90kyv2gihmjkhfo7kvq 0 201299 4546860 1880826 2025-07-09T06:03:10Z Archangelgambit 183400 4546860 wikitext text/x-wiki {{ഒറ്റവരിലേഖനം|date=2013 ഏപ്രിൽ}}{{Hinduism_small}} {{pu|virata}} [[വിരാടം|മത്സ്യം]] എന്ന രാജ്യത്തിന്റെ രാജാവായിരുന്നു ഇദ്ദേഹം. വനവാസസമയത്തെ ഒരു വർഷ അജ്ഞാതവാസത്തിന് പാണ്ഡവർ വിരാടന്റെ രാജധാനിയാണ് തിരഞ്ഞെടുത്തത്. കേ കയത്തിലെ രാജാവിൻ്റെ മകളും, [[കീചകൻ|കീചകന്റെ]] സഹോദരിയുമായ [[സുദേഷണ|സുദേഷണയായിരുന്നു]] പത്നി. [[അഭിമന്യു|അഭിമന്യുവിന്റെ]] ഭാര്യയായ [[ഉത്തര|ഉത്തരയുടെ]] പിതാവാണ് '''വിരാടൻ'''. ഉത്തരയെ കൂടാതെ [[ഉത്തരൻ]] ,ശംഖൻ, [[ശ്വേതൻ]] എന്നും പേരുള്ള മൂന്ന് പുത്രന്മാരുമുണ്ടായിരുന്നു. പാണ്ഡവരുടെ ദിഗ്വിജയത്തിൻ്റെ സമയത്ത് സഹദേവൻ വിരാടനെ യുദ്ധത്തിൽ പരാജയപ്പെടുത്തി യുധിഷ്ഠിരൻ്റെ മേൽക്കോയ്മ അംഗീകരിപ്പിക്കുന്നതിൽ പിന്നെ വിരാടൻ പാണ്ഡവരോട് കൂറ് പുലർത്തിപ്പോന്നു. ഇതിൻ്റെ ഭാഗമായി യുധിഷ്ഠിരൻ നടത്തുന്ന രാജസൂയത്തിൽ വിരാടൻ പങ്കെടുക്കുന്നുണ്ട്. ശക്തരായ പത്ത് സഹോദരൻമാരുള്ള വിരാടൻ്റെ സൈന്യത്തെ ആദ്യം നയിച്ചിരുന്നത് അതിൽ ഒരാളായിരുന്ന ശതാനീകൻ ആയിരുന്നു.പിന്നീട് ഭാര്യസഹോദരൻ ആയിരുന്ന കീചകൻ സൈന്യാധിപനായി.വളരെയധികം ലക്ഷണമൊത്ത പശുക്കൾ ഉണ്ടായിരുന്ന വിരാടൻ്റെ രാജ്യം സമ്പൽസമൃദ്ധമായിരുന്നു. അതുകൊണ്ടുതന്നെ ആ പശുക്കളെ തട്ടിയെടുക്കാൻ അയൽരാജ്യമായ ത്രിഗർത്ത രാജ്യത്തെ രാജാവ് സുശർമ്മൻ നിരന്തരം ശ്രമിച്ചുപോന്നു.എന്നാൽ കീചകൻ്റെ മികവുകൊണ്ട് സുശർമ്മൻ അപ്പോഴെല്ലാം പരാജയപ്പെടുകയാണ് ചെയ്യുന്നത്. പിന്നീട് കീചകനെ ഭീമൻ വധിച്ചപ്പോൾ തക്കം പാർത്തിരുന്ന ത്രിഗർത്തൻ കൗരവരുമായി സഖ്യം ചേർന്ന് വിരാടനേ ആക്രമിച്ച് പശുക്കളെ തട്ടിയെടുക്കാൻ ശ്രമിക്കുന്നുവെങ്കിലും അജ്ഞാതവേഷത്തിലുള്ള പാണ്ഡവരോട് പരാജയപ്പെടുകയും, വിരാടന് തൻ്റെ പശുക്കളെ തിരികെ ലഭിക്കുകയും ചെയ്യുന്നു. പിന്നീട് പാണ്ഡവർ തങ്ങളുടെ രഹസ്യം വെളിവാക്കുന്നതോടെ വിരാടൻ അവരെ സ്വീകരിക്കുകയും, വരാനിരിക്കുന്ന യുദ്ധത്തിൽ തൻ്റെ സഹായം വാഗ്ദാനം ചെയ്യുകയും ചെയ്യുന്നു.തൻ്റെ മകളായ ഉത്തരയെ വിവാഹം കഴിക്കുവാൻ അദ്ദേഹം അർജുനനോട് ആവശ്യപ്പെടുന്നുവെങ്കിലും തൻ്റെ ശിഷ്യയായ ഉത്തരയേ വിവാഹം ചെയ്യാൻ അർജ്ജുനൻ തയ്യാറാവുന്നില്ല.പകരം തൻ്റെ പുത്രനായ അഭിമന്യുവും ഉത്തരയും തമ്മിലുള്ള വിവാഹം നടത്തിക്കൊടുക്കാൻ നിർദേശിക്കുന്നു.ഇത് സമ്മതമാകുന്ന വിരാടൻ , ഉപപ്ലവ്യത്തിൽ വച്ച് ഇരുവരുടെയും വിവാഹം നടത്തുന്നു. അഭിമന്യുവിൽ ഉത്തരക്ക് ജനിക്കുന്ന പുത്രനാണ് യുധിഷ്ഠിരന് ശേഷം ഹസ്തിനപുരത്തിൻ്റെ രാജാവാകുന്ന [[പരീക്ഷിത്ത്]]. യുദ്ധസമയത്ത് പാണ്ഡവരുടെ ഏഴ് പടനായകരിൽ ഒരാളായി വിരാടൻ തീരുമാനിക്കപ്പെടുന്നത്. സർവസൈന്യാധിപൻ സ്ഥാനത്തേക്ക് വിരാടൻറെ പേര് സഹദേവൻ നിർദേശിക്കുന്നുണ്ടെങ്കിലും യുധിഷ്ഠിരൻ,അർജ്ജുനൻ തുടങ്ങിയർ ദൃഷ്ടധ്യുംനനെ നിർദേശിക്കുന്നതോടെ വിരാടൻ നിരാകരിക്കപ്പെടുന്നു. യുദ്ധത്തിൽ ഭഗദത്തൻ,ഭീഷ്മർ,അശ്വത്ഥാമാവ്, ശല്യർ തുടങ്ങിയവരോട് യുദ്ധം ചെയ്യുന്ന വിരാടൻ ദ്രോണരോട് ഏറ്റുമുട്ടി കൊല്ലപ്പെടുന്നു. {{Mahabharata}} [[വർഗ്ഗം:മഹാഭാരതത്തിലെ കഥാപാത്രങ്ങൾ]] e3eydz3pltus82veuaa3ohg7sih0ydb 4546861 4546860 2025-07-09T06:03:51Z Archangelgambit 183400 4546861 wikitext text/x-wiki {{ഒറ്റവരിലേഖനം|date=2013 ഏപ്രിൽ}}{{Hinduism_small}} {{pu|virata}} [[വിരാടം|മത്സ്യം]] എന്ന രാജ്യത്തിന്റെ രാജാവായിരുന്നു ഇദ്ദേഹം. വനവാസസമയത്തെ ഒരു വർഷ അജ്ഞാതവാസത്തിന് പാണ്ഡവർ വിരാടന്റെ രാജധാനിയാണ് തിരഞ്ഞെടുത്തത്. കേകയത്തിലെ രാജാവിൻ്റെ മകളും, [[കീചകൻ|കീചകന്റെ]] സഹോദരിയുമായ [[സുദേഷണ|സുദേഷണയായിരുന്നു]] പത്നി. [[അഭിമന്യു|അഭിമന്യുവിന്റെ]] ഭാര്യയായ [[ഉത്തര|ഉത്തരയുടെ]] പിതാവാണ് '''വിരാടൻ'''. ഉത്തരയെ കൂടാതെ [[ഉത്തരൻ]] ,ശംഖൻ, [[ശ്വേതൻ]] എന്നും പേരുള്ള മൂന്ന് പുത്രന്മാരുമുണ്ടായിരുന്നു. പാണ്ഡവരുടെ ദിഗ്വിജയത്തിൻ്റെ സമയത്ത് സഹദേവൻ വിരാടനെ യുദ്ധത്തിൽ പരാജയപ്പെടുത്തി യുധിഷ്ഠിരൻ്റെ മേൽക്കോയ്മ അംഗീകരിപ്പിക്കുന്നതിൽ പിന്നെ വിരാടൻ പാണ്ഡവരോട് കൂറ് പുലർത്തിപ്പോന്നു. ഇതിൻ്റെ ഭാഗമായി യുധിഷ്ഠിരൻ നടത്തുന്ന രാജസൂയത്തിൽ വിരാടൻ പങ്കെടുക്കുന്നുണ്ട്. ശക്തരായ പത്ത് സഹോദരൻമാരുള്ള വിരാടൻ്റെ സൈന്യത്തെ ആദ്യം നയിച്ചിരുന്നത് അതിൽ ഒരാളായിരുന്ന ശതാനീകൻ ആയിരുന്നു.പിന്നീട് ഭാര്യസഹോദരൻ ആയിരുന്ന കീചകൻ സൈന്യാധിപനായി.വളരെയധികം ലക്ഷണമൊത്ത പശുക്കൾ ഉണ്ടായിരുന്ന വിരാടൻ്റെ രാജ്യം സമ്പൽസമൃദ്ധമായിരുന്നു. അതുകൊണ്ടുതന്നെ ആ പശുക്കളെ തട്ടിയെടുക്കാൻ അയൽരാജ്യമായ ത്രിഗർത്ത രാജ്യത്തെ രാജാവ് സുശർമ്മൻ നിരന്തരം ശ്രമിച്ചുപോന്നു.എന്നാൽ കീചകൻ്റെ മികവുകൊണ്ട് സുശർമ്മൻ അപ്പോഴെല്ലാം പരാജയപ്പെടുകയാണ് ചെയ്യുന്നത്. പിന്നീട് കീചകനെ ഭീമൻ വധിച്ചപ്പോൾ തക്കം പാർത്തിരുന്ന ത്രിഗർത്തൻ കൗരവരുമായി സഖ്യം ചേർന്ന് വിരാടനേ ആക്രമിച്ച് പശുക്കളെ തട്ടിയെടുക്കാൻ ശ്രമിക്കുന്നുവെങ്കിലും അജ്ഞാതവേഷത്തിലുള്ള പാണ്ഡവരോട് പരാജയപ്പെടുകയും, വിരാടന് തൻ്റെ പശുക്കളെ തിരികെ ലഭിക്കുകയും ചെയ്യുന്നു. പിന്നീട് പാണ്ഡവർ തങ്ങളുടെ രഹസ്യം വെളിവാക്കുന്നതോടെ വിരാടൻ അവരെ സ്വീകരിക്കുകയും, വരാനിരിക്കുന്ന യുദ്ധത്തിൽ തൻ്റെ സഹായം വാഗ്ദാനം ചെയ്യുകയും ചെയ്യുന്നു.തൻ്റെ മകളായ ഉത്തരയെ വിവാഹം കഴിക്കുവാൻ അദ്ദേഹം അർജുനനോട് ആവശ്യപ്പെടുന്നുവെങ്കിലും തൻ്റെ ശിഷ്യയായ ഉത്തരയേ വിവാഹം ചെയ്യാൻ അർജ്ജുനൻ തയ്യാറാവുന്നില്ല.പകരം തൻ്റെ പുത്രനായ അഭിമന്യുവും ഉത്തരയും തമ്മിലുള്ള വിവാഹം നടത്തിക്കൊടുക്കാൻ നിർദേശിക്കുന്നു.ഇത് സമ്മതമാകുന്ന വിരാടൻ , ഉപപ്ലവ്യത്തിൽ വച്ച് ഇരുവരുടെയും വിവാഹം നടത്തുന്നു. അഭിമന്യുവിൽ ഉത്തരക്ക് ജനിക്കുന്ന പുത്രനാണ് യുധിഷ്ഠിരന് ശേഷം ഹസ്തിനപുരത്തിൻ്റെ രാജാവാകുന്ന [[പരീക്ഷിത്ത്]]. യുദ്ധസമയത്ത് പാണ്ഡവരുടെ ഏഴ് പടനായകരിൽ ഒരാളായി വിരാടൻ തീരുമാനിക്കപ്പെടുന്നത്. സർവസൈന്യാധിപൻ സ്ഥാനത്തേക്ക് വിരാടൻറെ പേര് സഹദേവൻ നിർദേശിക്കുന്നുണ്ടെങ്കിലും യുധിഷ്ഠിരൻ,അർജ്ജുനൻ തുടങ്ങിയർ ദൃഷ്ടധ്യുംനനെ നിർദേശിക്കുന്നതോടെ വിരാടൻ നിരാകരിക്കപ്പെടുന്നു. യുദ്ധത്തിൽ ഭഗദത്തൻ,ഭീഷ്മർ,അശ്വത്ഥാമാവ്, ശല്യർ തുടങ്ങിയവരോട് യുദ്ധം ചെയ്യുന്ന വിരാടൻ ദ്രോണരോട് ഏറ്റുമുട്ടി കൊല്ലപ്പെടുന്നു. {{Mahabharata}} [[വർഗ്ഗം:മഹാഭാരതത്തിലെ കഥാപാത്രങ്ങൾ]] eprrpdloe09lqjcg2frk64a1dfvodkh 4546862 4546861 2025-07-09T06:05:47Z Archangelgambit 183400 4546862 wikitext text/x-wiki {{ഒറ്റവരിലേഖനം|date=2013 ഏപ്രിൽ}}{{Hinduism_small}} {{pu|virata}} [[വിരാടം|മത്സ്യം]] എന്ന രാജ്യത്തിന്റെ രാജാവായിരുന്നു ഇദ്ദേഹം. വനവാസസമയത്തെ ഒരു വർഷ അജ്ഞാതവാസത്തിന് പാണ്ഡവർ വിരാടന്റെ രാജധാനിയാണ് തിരഞ്ഞെടുത്തത്. കേകയത്തിലെ രാജാവിൻ്റെ മകളും, [[കീചകൻ|കീചകന്റെ]] സഹോദരിയുമായ [[സുദേഷണ|സുദേഷണയായിരുന്നു]] പത്നി. [[അഭിമന്യു|അഭിമന്യുവിന്റെ]] ഭാര്യയായ [[ഉത്തര|ഉത്തരയുടെ]] പിതാവാണ് '''വിരാടൻ'''. ഉത്തരയെ കൂടാതെ [[ഉത്തരൻ]] ,ശംഖൻ, [[ശ്വേതൻ]] എന്നും പേരുള്ള മൂന്ന് പുത്രന്മാരുമുണ്ടായിരുന്നു. പാണ്ഡവരുടെ ദിഗ്വിജയത്തിൻ്റെ സമയത്ത് സഹദേവൻ വിരാടനെ യുദ്ധത്തിൽ പരാജയപ്പെടുത്തി യുധിഷ്ഠിരൻ്റെ മേൽക്കോയ്മ അംഗീകരിപ്പിക്കുന്നതിൽ പിന്നെ വിരാടൻ പാണ്ഡവരോട് കൂറ് പുലർത്തിപ്പോന്നു. ഇതിൻ്റെ ഭാഗമായി യുധിഷ്ഠിരൻ നടത്തുന്ന രാജസൂയത്തിൽ വിരാടൻ പങ്കെടുക്കുന്നുണ്ട്. ശക്തരായ പത്ത് സഹോദരൻമാരുള്ള വിരാടൻ്റെ സൈന്യത്തെ ആദ്യം നയിച്ചിരുന്നത് അതിൽ ഒരാളായിരുന്ന ശതാനീകൻ ആയിരുന്നു.പിന്നീട് ഭാര്യസഹോദരൻ ആയിരുന്ന കീചകൻ സൈന്യാധിപനായി.വളരെയധികം ലക്ഷണമൊത്ത പശുക്കൾ ഉണ്ടായിരുന്ന വിരാടൻ്റെ രാജ്യം സമ്പൽസമൃദ്ധമായിരുന്നു. അതുകൊണ്ടുതന്നെ ആ പശുക്കളെ തട്ടിയെടുക്കാൻ അയൽരാജ്യമായ ത്രിഗർത്ത രാജ്യത്തെ രാജാവ് സുശർമ്മൻ നിരന്തരം ശ്രമിച്ചുപോന്നു.എന്നാൽ കീചകൻ്റെ മികവുകൊണ്ട് സുശർമ്മൻ അപ്പോഴെല്ലാം പരാജയപ്പെടുകയാണ് ചെയ്യുന്നത്. പിന്നീട് കീചകനെ ഭീമൻ വധിച്ചപ്പോൾ തക്കം പാർത്തിരുന്ന ത്രിഗർത്തൻ കൗരവരുമായി സഖ്യം ചേർന്ന് വിരാടനേ ആക്രമിച്ച് പശുക്കളെ തട്ടിയെടുക്കാൻ ശ്രമിക്കുന്നുവെങ്കിലും അജ്ഞാതവേഷത്തിലുള്ള പാണ്ഡവരോട് പരാജയപ്പെടുകയും, വിരാടന് തൻ്റെ പശുക്കളെ തിരികെ ലഭിക്കുകയും ചെയ്യുന്നു. പിന്നീട് പാണ്ഡവർ തങ്ങളുടെ രഹസ്യം വെളിവാക്കുന്നതോടെ വിരാടൻ അവരെ സ്വീകരിക്കുകയും, വരാനിരിക്കുന്ന യുദ്ധത്തിൽ തൻ്റെ സഹായം വാഗ്ദാനം ചെയ്യുകയും ചെയ്യുന്നു.തൻ്റെ മകളായ ഉത്തരയെ വിവാഹം കഴിക്കുവാൻ അദ്ദേഹം അർജുനനോട് ആവശ്യപ്പെടുന്നുവെങ്കിലും തൻ്റെ ശിഷ്യയായ ഉത്തരയേ വിവാഹം ചെയ്യാൻ അർജ്ജുനൻ തയ്യാറാവുന്നില്ല.പകരം തൻ്റെ പുത്രനായ അഭിമന്യുവും ഉത്തരയും തമ്മിലുള്ള വിവാഹം നടത്തിക്കൊടുക്കാൻ നിർദേശിക്കുന്നു.ഇത് സമ്മതമാകുന്ന വിരാടൻ , ഉപപ്ലവ്യത്തിൽ വച്ച് ഇരുവരുടെയും വിവാഹം നടത്തുന്നു. അഭിമന്യുവിൽ ഉത്തരക്ക് ജനിക്കുന്ന പുത്രനാണ് യുധിഷ്ഠിരന് ശേഷം ഹസ്തിനപുരത്തിൻ്റെ രാജാവാകുന്ന [[പരീക്ഷിത്ത്]]. യുദ്ധസമയത്ത് പാണ്ഡവരുടെ ഏഴ് പ്രധാന പടനായകരിൽ ഒരാളാണ് വിരാടൻ. സർവസൈന്യാധിപൻ സ്ഥാനത്തേക്ക് വിരാടൻറെ പേര് സഹദേവൻ നിർദേശിക്കുന്നുണ്ടെങ്കിലും യുധിഷ്ഠിരൻ,അർജ്ജുനൻ തുടങ്ങിയർ ദൃഷ്ടധ്യുംനനെ നിർദേശിക്കുന്നതോടെ വിരാടൻ നിരാകരിക്കപ്പെടുന്നു. യുദ്ധത്തിൽ ഭഗദത്തൻ,ഭീഷ്മർ,അശ്വത്ഥാമാവ്, ശല്യർ തുടങ്ങിയവരോട് യുദ്ധം ചെയ്യുന്ന വിരാടൻ ദ്രോണരോട് ഏറ്റുമുട്ടി കൊല്ലപ്പെടുന്നു. {{Mahabharata}} [[വർഗ്ഗം:മഹാഭാരതത്തിലെ കഥാപാത്രങ്ങൾ]] ij3ladq17bgeirgndxtczfipilnonn5 0 210439 4546844 4541940 2025-07-08T22:58:59Z 80.46.141.217 /* ശരീരസൗന്ദര്യവും ഹോർമോൺ സന്തുലിതാവസ്ഥയും നിലനിർത്താൻ */ 4546844 wikitext text/x-wiki {{prettyurl|Physical exercise}} [[Image:Soldier running in water.jpg|thumb|right|200px|ഒരു ദീർഘദൂര ഓട്ടമത്സരത്തിൽ നിന്ന്]] [[പ്രമാണം:Aymane benbouzid.jpg|thumb|ഒരു [[ബോഡിബിൽഡിങ്ങ്|ബോഡിബിൽഡർ]] വ്യായാമം ചെയ്യുന്നു.]] ശാരീരികക്ഷമതയും ആരോഗ്യവും ചിലപ്പോൾ ശരീര സൗന്ദര്യവും വച്ചുപുലർത്താനായി ചെയ്യുന്ന കായികാഭ്യാസങ്ങളാണ് '''വ്യായാമം'''. ആംഗലേയത്തിൽ എക്സ്സെർസൈസ് (Exercise). മുതിർന്നവർ ദിവസേന കുറഞ്ഞത് മുപ്പത് മിനുട്ട് നേരവും കുട്ടികൾ ഒരു മണിക്കൂറും വ്യായാമം ചെയ്യേണ്ടത് [[ആരോഗ്യം]], ശാരീരിക ക്ഷമത എന്നിവ നിലനിർത്താൻ അത്യാവശ്യമാണ് എന്ന് ലോകാരോഗ്യ സംഘടന (WHO) പറയുന്നു. പലരും പല ലക്ഷ്യങ്ങൾക്കായി വ്യായാമം ചെയ്യുന്നു. കായികരംഗത്തെ മികവിനായി, പേശികൾ ബലപ്പെടുത്തുന്നതിനായി, ശരീരഭാരം കൂട്ടുകയോ കുറക്കുകയൊ ചെയ്യുന്നതിനായി, കുടവയർ കുറയ്ക്കുന്നതിനായി, ശരീര സൗന്ദര്യവും ആകർഷകത്വവും മെച്ചപ്പെടുത്തുവാനായി, [[ആരോഗ്യം]] നിലനിർത്തുന്നതിനായി, രോഗങ്ങളെ നിയന്ത്രിക്കുന്നതിനായി, യുവത്വം അല്ലെങ്കിൽ ഫിറ്റ്നസ് നിലനിർത്താനായി, മാനസികമായ ഉല്ലാസവും ഊർജസ്വലതയും നിലനിർത്തുന്നതിനായി, [[മാനസിക സമ്മർദം]] കുറയ്ക്കുന്നതിനായി, തൊഴിൽ രംഗത്തെ മികവിനായി (ഉദാഹരണത്തിന്: സിനിമ, പോലീസ്, പട്ടാളം പോലെയുള്ള ജോലികൾ), മികച്ച ജീവിതശൈലിയ്ക്കായി, [[ലൈംഗികവും പ്രത്യുൽപാദനപരവുമായ ആരോഗ്യം]] മെച്ചപ്പെടുത്താനായി, [[ടെസ്റ്റോസ്റ്റിറോൺ]] ഹോർമോൺ ഉത്പാദനം നിലനിർത്താൻ എന്നിങ്ങനെ പല ലക്ഷ്യങ്ങൾക്കായി വ്യായാമം ചെയ്യുന്നവരുണ്ട്. സാധാരണ രീതിയിൽ വ്യായാമം ചെയ്യുമ്പോൾ മടുപ്പ് ഉളവാകുന്നവർക്ക്‌ [[സുംബ]] ഫിറ്റ്നസ് ഡാൻസ്, അയോധന കലകൾ, കളികൾ എന്നിവ ഏതെങ്കിലും ശീലമാക്കാവുന്നതാണ്. ഒരു പ്രത്യേകമായ ഡാൻസ് ഫിറ്റ്നസ് രീതിയുടെ പേരാണ് സുംബ നൃത്തം. ലളിതവും മടുപ്പുളവാക്കാത്തതും ആനന്ദകരമായ സംഗീതത്തിന്റെ അകമ്പടിയോടുകൂടിയതുമായതിനാൽ സുംബ ഡാൻസ് ഫിട്നസിംഗ് ഇന്ന് ഏറെ ജനപ്രീതി നേടിയിരിക്കുന്നു.<ref>{{Cite web|url=https://r.search.yahoo.com/_ylt=AwrkOMhM7khnL_E.ojh3Bwx.;_ylu=Y29sbwMEcG9zAzMEdnRpZAMEc2VjA3Ny/RV=2/RE=1732861644/RO=10/RU=https%3a%2f%2fwww.who.int%2fnews-room%2ffact-sheets%2fdetail%2fphysical-activity/RK=2/RS=rfEmxPYNnrMz.kEbgHwtbZc8YvA-|title=Physical activity - World Health Organization (WHO)|website=www.who.int}}{{പ്രവർത്തിക്കാത്ത കണ്ണി|date=ഡിസംബർ 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> == വിവിധ തരം വ്യായാമങ്ങൾ == ശാരീരിക വ്യായാമങ്ങൾ അവ മനുഷ്യ ശരീരത്തിലേൽപ്പിക്കുന്ന ഫലത്തെ ആസ്പദമാക്കി പൊതുവെ മൂന്ന് വിധമാണുള്ളത്.<ref>{{Cite web|url=http://www.nhlbi.nih.gov/health/public/heart/obesity/phy_active.pdf|title=Your Guide to Physical Activity|accessdate=March 2011|year=2007|publisher=The National Heart, Lung, and Blood Institute (NHLBI)|format=NHLBI produced publications: Color|coauthors=U.S. Department of Health and Human Services, National Institutes of Health, National Heart, Lung, and Blood Institute}}</ref> * സന്ധികളുടേയും പേശികളുടേയും ചലനങ്ങളെ ഉത്തേജിപ്പിക്കുന്ന [[സ്ട്രെച്ചിങ്ങ്]] പോലുള്ള '''ഫ്ലെക്സിബിലിറ്റി വ്യായാമങ്ങൾ'''.<ref>O'Connor, D., Crowe, M., Spinks, W. 2005. Effects of static stretching on leg capacity during cycling. ''Turin, 46''(1), 52–56. Retrieved October 5, 2006, from ProQuest database.</ref> [[യോഗാഭ്യാസം]] ഈ വിഭാഗത്തിൽ ഉൾപ്പെടുന്നു. * [[സൈക്ലിങ്ങ്]], [[നീന്തൽ]], [[വേഗത്തിലുള്ള നടപ്പ്]], [[ഓട്ടം]], [[പടി കയറൽ]], [[സ്കിപ്പിംഗ്]], [[ടെന്നീസ്]], [[ഫുട്ബോൾ]], [[ബാഡ്മിന്റൺ]] കളിക്കൽ, [[നൃത്തം]] വിശേഷിച്ചു [[സുംബ]] ഫിറ്റ്നസ് ഡാൻസ്, അയോധന കലകൾ തുടങ്ങിയവ ഹൃദയധമ്നികളെ ഉത്തേജിപ്പിക്കുന്ന '''[[ഏറോബിക്സ്|ഏറോബിക്സ് വ്യായാമങ്ങൾ]]'''. ഹൃദയാരോഗ്യം മെച്ചപ്പെടുത്തുന്ന ഇവയെ കാർഡിയാക് വ്യായാമങ്ങൾ എന്നും അറിയപ്പെടുന്നു. ഇവ പരിശീലിക്കുമ്പോൾ ഹൃദയമിടിപ്പ് വർധിക്കുകയും രക്തയോട്ടം മെച്ചപ്പെടുകയും വിയർക്കുകയും ചെയ്യുന്നത് സ്വാഭാവികം.<ref>Wilmore, J., Knuttgen, H. 2003. Aerobic Exercise and Endurance Improving Fitness for Health Benefits. ''The Physician and Sportsmedicine, 31''(5). 45. Retrieved October 5, 2006, from ProQuest database.</ref> * താത്കാലികമായി പേശികൾക്ക്, അസ്ഥികൾക്ക് ശക്തി പകരുന്ന വെയ്റ്റ്ലിഫ്റ്റിങ്ങ് പോലുള്ള ഭാരം ഉപയോഗിച്ച് കൊണ്ടുള്ള അനീറോവ്യായാമങ്ങൾ. ബോഡി ബിൽഡിംഗ്‌ ചെയ്യുന്നവർ ഇത് പരിശീലിച്ചു കാണപ്പെടുന്നു. ജിംനേഷ്യത്തിൽ ചെയ്യുന്ന വ്യായാമങ്ങൾ ഈ വിഭാഗത്തിൽ ഉൾപ്പെടുന്നു. <ref>de Vos, N., Singh, N., Ross, D., Stavrinos, T., et al. 2005. Optimal Load for Increasing Muscle Power During Explosive Resistance Training in Older Adults. ''The Journals of Gerontology, 60A''(5), 638–647. Retrieved October 5, 2006, from ProQuest database.</ref> == വ്യായാമവും ആരോഗ്യവും == രോഗങ്ങളെ ചെറുക്കുന്ന അത്ഭുതം എന്നാണ് ആരോഗ്യ പ്രവർത്തകർ വ്യായാമത്തെ വിളിക്കുന്നത്. പതിവായി വ്യായാമം ചെയ്യുന്നത് [[രോഗപ്രതിരോധവ്യവസ്ഥ|രോഗപ്രതിരോധവ്യവസ്ഥയുടെ]] ശക്തി വർദ്ധിപ്പിക്കുന്നതിനും, രക്തയോട്ടം മെച്ചപ്പെടുത്താനും, [[കാൻസർ]], [[ഹൃദ്രോഗം]], [[പക്ഷാഘാതം]], [[പ്രമേഹം]], [[പൊണ്ണത്തടി]], [[പക്ഷാഘാതം]], [[ഫാറ്റി ലിവർ]], അമിത [[രക്താതിമർദ്ദം|രക്താതിമർദ്ദം,]] [[അമിത കൊളസ്ട്രോൾ|അമിത കൊളസ്ട്രോൾ,]] [[പിസിഒഡി]], [[വന്ധ്യത]], [[വിഷാദരോഗം]], [[ഉദ്ധാരണശേഷിക്കുറവ്]], [[സ്ത്രീ ലൈംഗിക ഉത്തേജന വൈകല്യം]], [[യോനീ വരൾച്ച]], [[വന്ധ്യത]] തുടങ്ങിയ [[ജീവിതശൈലീരോഗങ്ങൾ]] വരാനുള്ള സാധ്യത കുറയ്ക്കുവാനും അവയെ നല്ലൊരു ശതമാനംവരെ അവയെ പ്രതിരോധിക്കുന്നതിനും സഹായിക്കുന്നു. വ്യായാമം ചെയ്യുന്ന വ്യക്തികൾ മറ്റുള്ളവരെക്കാൾ ചുറുചുറുക്കോടെ കാണപ്പെടുകയും ഇത്തരക്കാരിൽ നടുവേദന, കഴുത്തുവേദന പോലെയുള്ള പ്രശ്നങ്ങൾ കുറഞ്ഞിരിക്കുകയും, ദീർഘകാലം ചെറുപ്പമായിരിക്കുകയും ചെയ്യുന്നു. പേശികളും അസ്ഥികളും ബലപ്പെടുത്തുന്നതിന്റെ ഗുണം വളരെയധികമാണ്. വാർധക്യത്തിലും ചുറുചുറുക്കോടെ ആരോഗ്യത്തോടെയിരിക്കാനും വ്യായാമം സഹായിക്കുന്നു. വ്യായാമത്തിന്റെ ഗുണം മിക്കവാറും എല്ലാ അവയവങ്ങൾക്കും ലഭിക്കുന്നു. ശരീരത്തിലെത്തുന്ന അമിതമായ കൊഴുപ്പ്, ഉപ്പ്, ഊർജം അഥവാ പഞ്ചസാര, [[രക്താതിമർദ്ദം]] എന്നിവയെ നിയന്ത്രിക്കുവാനും രക്തയോട്ടം മെച്ചപ്പെടുത്തുവാനും ഹോർമോൺ വ്യതിയാനങ്ങളെ ചെറുക്കുവാനും ഏറെ ഫലപ്രദമാണ് ശാരീരികമായ വ്യായാമം. ആരോഗ്യകരവും പോഷക സമൃദ്ധവുമായ ഭക്ഷണ ക്രമീകരണത്തിനൊപ്പം ചെയ്യുമ്പോഴാണ് വ്യായാമം ഇത്തരത്തിൽ പൂർണ്ണമായ ഗുണങ്ങൾ നൽകുന്നത്. അതിനായി പഴങ്ങൾ, പച്ചക്കറികൾ, ഇലക്കറികൾ, പരിപ്പുവർഗങ്ങൾ, മത്സ്യം, മുട്ട, കൊഴുപ്പ് കുറഞ്ഞ മാംസം എന്നിവ ആഹാരത്തിൽ കൃത്യമായി ഉൾപ്പെടുത്തേണ്ടതുണ്ട്. ഇവ വിറ്റാമിനുകൾ, ധാതുക്കൾ, പ്രോട്ടീൻ, ഒമേഗാ 3 ഫാറ്റി ആസിഡ് എന്നിവയുടെ കലവറയാണ്. ഇത് ആരോഗ്യം, രോഗ പ്രതിരോധ ശേഷി, ഫിറ്റ്നസ് എന്നിവ വർധിപ്പിക്കുന്നു. ഹൃദയം, തലച്ചോർ എന്നിവയുടെ ശരിയായ പ്രവർത്തനത്തിന്റെ വ്യായാമം ഒഴിച്ചു കൂടാനാവാത്തതാണ്. സ്തനം, പ്രോസ്ട്രേറ്റ്, വൻകുടൽ, ശ്വാസകോശം, കരൾ തുടങ്ങിയവയെ ബാധിക്കുന്ന കാൻസർ രോഗത്തെ പോലും വ്യായാമം തടയുന്നതായി പഠനങ്ങളുണ്ട്. രോഗങ്ങൾ ബാധിച്ചവർ ആരോഗ്യ പ്രവർത്തകരുടെ നിർദേശ പ്രകാരം മാത്രം അഭികാമ്യമായ വ്യായാമം തെരെഞ്ഞെടുക്കുക. <ref>{{cite doi|10.1056/NEJM200007063430103}}</ref><ref>Hu., F., Manson, J., Stampfer, M., Graham, C., et al. (2001). Diet, lifestyle, and the risk of type 2 diabetes mellitus in women. ''The New England Journal of Medicine, 345''(11), 790–797. Retrieved October 5, 2006, from ProQuest database.''</ref> == വ്യായാമവും മാനസികാരോഗ്യവും == വ്യായാമം മാനസികാരോഗ്യം വർദ്ധിപ്പിക്കുന്നതിനോടൊപ്പം സന്തോഷവാനായിരിക്കാനും സഹായിക്കുന്നു. ഇത് ചെയ്യുമ്പോൾ സന്തോഷകരമായ ഹോർമോണുകളുടെ ഉത്പാദനം വർധിക്കുന്നു. ഒപ്പം മികച്ച ശാരീരികക്ഷമത പ്രദാനം ചെയ്യുകയും കാര്യങ്ങളെ നല്ല രീതിയിൽ നോക്കിക്കാണുവാനും നല്ല ഉറക്കം ലഭിക്കാനും സഹായിക്കുന്നു.<ref name=MD>{{cite web |url=http://medical-dictionary.thefreedictionary.com/physical+exercise |title=Exercise|publisher=medical-dictionary.thefreedictionary.com }} In turn citing: Gale Encyclopedia of Medicine. Copyright 2008. Citation: ''"Strengthening exercise increases muscle strength and mass, bone strength, and the body's metabolism. It can help attain and maintain proper weight and improve body image and self-esteem"''</ref> "ആരോഗ്യമുള്ള ശരീരത്തിലേ ആരോഗ്യമുള്ള മനസുമുള്ളൂ" എന്ന ചൊല്ല് കേട്ടിട്ടില്ലേ. ചെറുപ്പകാലങ്ങളിലെ [[വിഷാദരോഗം]] ഒരു ആഗോള പ്രതിഭാസമായി വളർന്നുവരികയാണ്.<ref>{{cite web |url=http://www.who.int/dietphysicalactivity/publications/facts/obesity/en/ |title=WHO: Obesity and overweight |publisher=who.int}}</ref> കുട്ടികളിലും മുതിർന്നവരിലും വിഷാദമകറ്റാൻ, ഉത്കണ്ഠ കുറയ്ക്കാൻ വ്യായാമം ഒരു പരിധിവരെ സഹായിക്കുന്നു. നിത്യജീവിതത്തിലെ പലവിധ മാനസിക സംഘർഷങ്ങൾ, [[മാനസിക സമ്മർദം]] തുടങ്ങിയവ അതിജീവിക്കാൻ ഇതവരെ സഹായിക്കുന്നു. == ശരീരസൗന്ദര്യവും ഹോർമോൺ സന്തുലിതാവസ്ഥയും നിലനിർത്താൻ == ശാരീരിക വ്യായാമം പേശികളെ ബലപ്പെടുത്തുകയും കുടവയർ കുറക്കുകയും, ഹോർമോൺ സന്തുലിതാവസ്ഥ നിലനിർത്തുകയും, ഇത് ശരീര സൌന്ദര്യവും ആകർഷകത്വവും വർധിപ്പിക്കുകയും ചെയ്യുന്നു. ബോഡി ബിൽഡിംഗ്‌, ഫിറ്റ്നസ്, സിനിമ-സീരിയൽ മേഖലയിൽ പ്രവർത്തിക്കുന്നവരുടെ സൗന്ദര്യ രഹസ്യവും മറ്റൊന്നല്ല. പതിവായി വ്യായാമം ചെയ്യുന്നത് വളർച്ചാ ഹോർമോൺ (Growth hormone), പുരുഷ ഹോർമോണായ [[ടെസ്റ്റോസ്റ്റിറോൺ]], സ്ത്രീ ഹോർമോൺ ആയ [[ഈസ്ട്രജൻ]] തുടങ്ങിയവയുടെ അളവ് മെച്ചപ്പെടാൻ സഹായിക്കുന്നു. കൂടാതെ സ്‌ട്രെസ് ഹോർമോൺ ആയ കോർട്ടിസോൾ മുതലായവ കൃത്യമായി നിയന്ത്രിക്കപ്പെടുകയും ശരീരത്തിലെ കൊഴുപ്പ് കുറയുകയും ചെയ്യുന്നു. ഇതവരുടെ യവ്വനവും ചുറുചുറുക്കും ശരീര സൗന്ദര്യവും നിലനിർത്തുന്നു. സ്ത്രീകളിൽ ആർത്തവ ക്രമക്കേടുകൾ അകറ്റാനും, ശരീര സൗന്ദര്യവും, ആരോഗ്യവും ഉണ്ടാകാനും വ്യായാമം സഹായിക്കുന്നു.<ref>{{Cite web|url=https://r.search.yahoo.com/_ylt=AwrLABIE70hn2Kk_3Qp3Bwx.;_ylu=Y29sbwMEcG9zAzEEdnRpZAMEc2VjA3Ny/RV=2/RE=1732861829/RO=10/RU=https%3a%2f%2fwww.americansportandfitness.com%2fblogs%2ffitness-blog%2fredefine-your-appearance-the-surprising-role-of-exercise/RK=2/RS=kl8_pjtlkv06YPO2emkKExIoG9k-|title=Redefine Your Appearance: The Surprising Role of Exercise - ASFA|website=www.americansportandfitness.com}}{{പ്രവർത്തിക്കാത്ത കണ്ണി|date=ഡിസംബർ 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> == ലൈംഗികാരോഗ്യത്തിന് == കൃത്യമായി വ്യായാമം ചെയ്യുന്നത് തൃപ്തികരമായ [[ലൈംഗികബന്ധം|ലൈംഗികാരോഗ്യത്തിന്]] സഹായകരമാകുന്നു എന്ന് പഠനങ്ങൾ തെളിയിക്കുന്നു. അതിനാൽ സന്തോഷകരമായ ലൈംഗികജീവിതത്തിന് വ്യായാമം മുതൽക്കൂട്ടാണെന്ന് പറയാം. വ്യായാമം ലൈംഗികാവയവങ്ങളിലേക്കുള്ള രക്തപ്രവാഹം ത്വരിതപ്പെടുത്തുകയും [[ടെസ്റ്റോസ്റ്റിറോൺ]] എന്ന ഹോർമോണിന്റെ ഉത്പാദനം മെച്ചപ്പെടുത്തുകയും ചെയ്യുന്നു. മാത്രമല്ല ഇത് ശരീര സൗന്ദര്യവും ആകർഷകത്വവും വർധിപ്പിക്കുകയും ചെയ്യുന്നു. പുരുഷന്മാരിൽ [[ഉദ്ധാരണശേഷിക്കുറവ്|ഉദ്ധാരണശേഷിക്കുറവ്,]] [[സ്ത്രീ ലൈംഗിക ഉത്തേജന വൈകല്യം]], [[യോനീ വരൾച്ച]], [[രതിമൂർച്ഛയില്ലായ്മ]], [[വജൈനിസ്മസ്]] [[യോനീസങ്കോചം|(യോനീസങ്കോചം)]] പ്രശ്നങ്ങൾ വ്യായാമം ചെയ്യുന്നവരിൽ കുറഞ്ഞു കാണപ്പെടുന്നു. മാത്രമല്ല, ബീജങ്ങളുടെ ആരോഗ്യത്തെ വർധിപ്പിക്കുന്ന ഇത് [[വന്ധ്യത|വന്ധ്യതയും]] ചെറുക്കുന്നു. മധ്യവയസ്ക്കരായ പുരുഷന്മാരിൽ [[ആൻഡ്രോപോസ്]], സ്ത്രീകളിൽ [[ആർത്തവവിരാമം]] തുടങ്ങിയ അവസ്ഥകളെ ചെറുക്കുവാനും ഇത് സഹായിക്കുന്നു. ലളിതമായ [[കെഗൽ വ്യായാമം]] പരിശീലിക്കുന്നത് ചുമക്കുമ്പോഴും, തുമ്മുമ്പോഴും അറിയാതെ മൂത്രം പോകുന്ന അജിതേന്ദ്രിയത്വം എന്ന അവസ്ഥയ്ക്കും, [[ഉദ്ധാരണശേഷിക്കുറവ്]], [[വജൈനിസ്മസ്]] ഉൾപ്പടെയുള്ള ലൈംഗിക പ്രശ്നങ്ങൾക്കും ഒരു പരിധിവരെ പരിഹാരമാണ്. മേല്പറഞ്ഞ പ്രശ്നങ്ങൾ ഉള്ളവർ ഒരു വിദഗ്ദ ഡോക്ടറുടെ സേവനം തേടുന്നത് ഏറ്റവും അഭികാമ്യം ആയിരിക്കും<ref>{{Cite web|url=https://r.search.yahoo.com/_ylt=Awr.hjN270hn00A_v1Z3Bwx.;_ylu=Y29sbwMEcG9zAzIEdnRpZAMEc2VjA3Ny/RV=2/RE=1732861943/RO=10/RU=https%3a%2f%2fwww.psychologytoday.com%2fus%2fblog%2fheal-the-mind-to-heal-the-body%2f202101%2fsurprising-benefits-of-physical-exercise-on-sex-and/RK=2/RS=mxad_h8cuAxozGqZke6BhkVhujI-|title=Surprising Benefits of Physical Exercise on Sex and Orgasms|website=www.psychologytoday.com}}{{പ്രവർത്തിക്കാത്ത കണ്ണി|date=ഡിസംബർ 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref><ref>{{Cite web|url=https://r.search.yahoo.com/_ylt=Awr.hjN270hn00A_yFZ3Bwx.;_ylu=Y29sbwMEcG9zAzQEdnRpZAMEc2VjA3Ny/RV=2/RE=1732861943/RO=10/RU=https%3a%2f%2fpmc.ncbi.nlm.nih.gov%2farticles%2fPMC5963213%2f/RK=2/RS=Qkfc4z.UDrw17u6dJcbxLSOdgzo-|title=An investigation of the relationship between physical fitness|website=pmc.ncbi.nlm.nih.gov}}{{പ്രവർത്തിക്കാത്ത കണ്ണി|date=ഡിസംബർ 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref>. == ഭക്ഷണവും വ്യായാമവും == ചിട്ടയായ വ്യായാമത്തോടൊപ്പം പോഷകസമൃദ്ധമായ ആഹാരം കഴിക്കുന്നത് പൂർണ്ണമായ ഫലം നൽകും. അതിനായി [[പഴങ്ങൾ]], [[പച്ചക്കറികൾ]], ഇലക്കറികൾ, [[പയർ]], പരിപ്പുവർഗങ്ങൾ, [[മുട്ട]], [[മത്സ്യം]], കൊഴുപ്പ് കുറഞ്ഞ [[മാംസം]], [[യോഗർട്ട്]], [[ഓട്സ്]], [[കൂൺ]], കൊഴുപ്പ് കുറഞ്ഞ പാൽ മുതലായ പോഷക സമൃദ്ധമായ ആഹാരം ഏറെ ഗുണകരമാണ്. ഇതുവഴി പ്രോട്ടീൻ അഥവാ [[മാംസ്യം]], [[വിറ്റാമിനുകൾ]], [[ധാതുക്കൾ]], [[ഒമേഗാ 3 ഫാറ്റി ആസിഡ്]] എന്നിവ ശരീരത്തിന് ലഭിക്കുന്നു. ഇത് രോഗ പ്രതിരോധ ശേഷി, ആരോഗ്യം, [[ഫിറ്റ്നസ്]] എന്നിവ വർധിപ്പിക്കാൻ അത്യാവശ്യമാണ്. മാത്രമല്ല, അമിതമായ അളവിൽ ഉപ്പ്, മധുരം, എണ്ണ, കൊഴുപ്പ്, അന്നജം എന്നിവ അടങ്ങിയ അനാരോഗ്യകരമായ ആഹാരം കുറയ്ക്കുകയും വേണം. അതിനായി [[ചോറ്]], [[ചപ്പാത്തി]], [[ബിരിയാണി]], വറുത്തതും പൊരിച്ചതും, എണ്ണ പലഹാരങ്ങൾ, മധുര പലഹാരങ്ങൾ, പഞ്ചസാര, കൊഴുപ്പേറിയ ചുവന്ന മാംസം, [[പായസം]], [[അച്ചാറ്]], കൊഴുപ്പ് കൂടിയ പാൽ എന്നിവ കുറച്ചു മാത്രം ഉപയോഗിക്കുന്നതാണ് അഭികാമ്യം. ഇവയുടെ അമിതമായ ഉപയോഗം മാരക രോഗങ്ങൾ, അമിതവണ്ണം, ഹോർമോൺ തകരാറുകൾ, കുടവയർ, ലൈംഗിക പ്രശ്നങ്ങൾ എന്നിവയിലേക്ക് നയിക്കുന്നു. അതോടൊപ്പം വ്യായാമക്കുറവ്, അതിമദ്യാസക്തി, [[പുകവലി]] തുടങ്ങിയ ലഹരി ഉപയോഗം കൂടെ ഉണ്ടെങ്കിൽ ആരോഗ്യം താറുമാറാകാനുള്ള സാധ്യത വർധിക്കുന്നു. ഇടനേരങ്ങളിൽ പലഹാരങ്ങൾക്ക് പകരം പഴങ്ങൾ, നട്സ് എന്നിവ ഉപയോഗിക്കാം. വറുത്തതും പൊരിച്ചതും കുറച്ച് പകരം കറി വച്ച മത്സ്യം, കറി വച്ച കൊഴുപ്പ് കുറഞ്ഞ ഇറച്ചി, പുഴുങ്ങിയ മുട്ട, പച്ചക്കറി സാലഡ്, പച്ചക്കറി സൂപ്പ് പോലെയുള്ള വിഭവങ്ങൾ കഴിക്കുന്നത് ഗുണകരമാണ്. വെള്ള ചോറിന്റെയും ബിരിയാണിയുടേയും ചപ്പാത്തി മുതലായവയെയും അളവ് കുറയ്ക്കേണ്ടതും ഏറ്റവും അത്യാവശ്യമാണ്. അരി കൊണ്ടുള്ള പായസത്തേക്കാൾ പയർ, കടല, എള്ള്, ശർക്കര തുടങ്ങിയ പോഷക സമൃദ്ധമായവ കൊണ്ടുള്ള പായസം മിതമായി ഉപയോഗിക്കുന്നതാണ് കൂടുതൽ മെച്ചം. ദിവസേന ആവശ്യത്തിന് വെള്ളം കുടിക്കേണ്ടതും അനിവാര്യമാണ്. പ്രഭാത ഭക്ഷണം ഒഴിവാക്കുന്നതും രാത്രി വൈകി ഭക്ഷണം കഴിക്കുന്നതും ആരോഗ്യത്തിന് നല്ലതല്ല. പ്രഭാത ഭക്ഷണം അഥവാ ബ്രേക്ക്‌ ഫാസ്റ്റ് പോഷക സമൃദ്ധമായത് തന്നെ ആയിരിക്കാനും ശ്രദ്ധിക്കേണ്ടതുണ്ട്. വിദഗ്ദ ഡയറ്റിഷ്യന്റെ നേതൃത്വത്തിൽ കൃത്യമായ അളവിൽ ഭക്ഷണം ക്രമീകരിക്കുന്നത് ഏറെ ഗുണകരമാണ്. <ref>{{Cite web |url=http://www.aakp.org/aakp-library/Physical-Activity-and-Exercise/ |title=American Association of Kidney Patients, "Physical Activity and Exercise: The Wonder Drug" |access-date=2012-10-12 |archive-date=2011-09-27 |archive-url=https://web.archive.org/web/20110927221329/http://www.aakp.org/aakp-library/Physical-Activity-and-Exercise/ |url-status=dead }}</ref><ref>[http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC2868602/ National Center for Biotechnology Information, "The miracle drug"]</ref> == ശാരീരികക്ഷമത വർധിക്കാൻ == കായികതാരങ്ങൾ കായികക്ഷമത വർദ്ധിപ്പിക്കുന്നതിനും വ്യായാമം ചെയ്യാറുണ്ട്.<ref>{{Cite web|url=https://r.search.yahoo.com/_ylt=Awr.hjMG8Ehned8.ZpB3Bwx.;_ylu=Y29sbwMEcG9zAzYEdnRpZAMEc2VjA3Ny/RV=2/RE=1732862087/RO=10/RU=https%3a%2f%2fwww.cdc.gov%2fphysical-activity-basics%2fbenefits%2findex.html/RK=2/RS=t4ai9VUbbnTuEL_gWJOwDRcX2YA-|title=Benefits of Physical Activity {{!}} Physical Activity Basics {{!}} CDC|website=www.cdc.gov}}{{പ്രവർത്തിക്കാത്ത കണ്ണി|date=ഡിസംബർ 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> == സ്ത്രീകൾ വ്യായാമം ചെയ്യേണ്ടതിന്റെ ആവശ്യകത == ഇന്ത്യയിൽ പൊതുവേ വീട്ടുജോലികൾ കാലങ്ങളായി സ്ത്രീകൾക്ക് വേണ്ടി നീക്കിവച്ച ശാരീരികാധ്വാനം ആവശ്യമായ പ്രവൃത്തികളാണെങ്കിലും ശാസ്ത്രീയമായി പറഞ്ഞാൽ അവർക്ക് ആവശ്യമായ ശാരീരിക വ്യായാമം ഇതുകൊണ്ട് മാത്രം ലഭിക്കാറില്ല. നമ്മുടെ ഹൃദയവും ശ്വാസകോശവും നന്നായി പ്രവർത്തിക്കേണ്ടി വരുന്ന എയറോബിക് വർക്കൗട്ടുകളും, ഒപ്പം എന്തെങ്കിലും ഒരു റെസിസ്റ്റൻസ് അല്ലെങ്കിൽ ഭാരം ഉപയോഗിച്ച് ചെയ്യുന്ന റെസിസ്റ്റൻസ് വ്യായാമങ്ങളുമാണ് പുരുഷന്മാരെപ്പോലെ സ്ത്രീകൾക്കും ആവശ്യം. എന്നാൽ ഇതേപറ്റി ശാസ്ത്രീയമായ അറിവ് പലർക്കുമില്ല എന്നതാണ് വാസ്തവം. വികസിത രാജ്യങ്ങളിലെ സ്ത്രീകൾ ഇക്കാര്യങ്ങളിൽ ഏറെ മുന്നിലാണ് എന്ന് പഠനങ്ങൾ തെളിയിക്കുന്നു. അവർ ജിമ്മിൽ പോകാൻ മുന്നിട്ട് നിൽക്കുന്നു. ഇന്ത്യയിലെ ജിമ്മുകളിൽ സ്ത്രീ സാന്നിധ്യം പൊതുവേ കുറവാണ്. യാതൊരു വ്യായാമവും ചെയ്യാൻ താല്പര്യം ഇല്ലാത്തവർക്ക് [[നൃത്തം]], [[സുംബ]] ഫിറ്റ്നസ് ഡാൻസ്, അയോധന കലകൾ തുടങ്ങിയവയെങ്കിലും ശീലമാക്കേണ്ടതുണ്ട്. ഡംബെല്ലോ, ബാൻഡോ, മെഷീനോ പോലെ എന്തെങ്കിലും ഒരു ഉപകരണം ഉപയോഗിച്ച് ചെയ്യുന്ന വ്യായാമങ്ങളാണ് റെസിസ്റ്റൻസ് ട്രെയിനിംഗ് എന്ന് പറയുന്നത്. ഇവ സ്ത്രീകൾ ചെയ്യേണ്ടത് അവരുടെ ആരോഗ്യത്തിന് ഏറ്റവും അത്യാവശ്യമാണ്. ഇങ്ങനെ വ്യായാമം ചെയ്താൽ മസിലൊക്കെ വന്ന് ‘സ്‌ത്രണത’ ഇല്ലാണ്ടാവുമോ എന്നതാണ് പലരുടെയും ഒരു പ്രധാന ആശങ്ക. എന്നാൽ ഇത് തികച്ചും തെറ്റിദ്ധാരണ മാത്രമാണ്. സ്ത്രീകൾ കൃത്യമായി വ്യായാമം ചെയ്താൽ ആരോഗ്യവും സൗന്ദര്യവും മെച്ചപ്പെടും എന്നതല്ലാതെ ‘സ്‌ത്രണത’ ഒരിക്കലും ഇല്ലാതാകുന്നില്ല എന്നതാണ് സത്യം. വാസ്തവത്തിൽ സ്ത്രീകൾ ഉപകരണങ്ങൾ ഉപയോഗിച്ചു കൊണ്ടുള്ള റെസിസ്റ്റൻസ് വ്യായാമങ്ങൾ ചെയ്യുന്നതുകൊണ്ട് മസിലുകൾ ഉള്ളിൽ ബലം വയ്ക്കുകയും ഭംഗിയാവുകയും ചെയ്യും. അതിനാൽ അയഞ്ഞു തൂങ്ങി നിൽക്കുന്ന പല ശരീരഭാഗങ്ങളും കുറച്ച് മാസത്തെ വർക്കൗട്ടിനു ശേഷം ദൃഢമായി അവയുടെ സ്വാഭാവികമായ ആരോഗ്യം വീണ്ടെടുക്കുന്നത് കാണാം. ഈ ദൃഢത കൊണ്ട് നിത്യജീവിതത്തിലെ എല്ലാ പ്രവർത്തികളിലും ആരോഗ്യകരമായ വ്യത്യാസം അനുഭവപ്പെടും. ഗ്യാസ് സിലിണ്ടർ മാറ്റുന്നതും, തേങ്ങ പൊട്ടിക്കുന്നതും മുതൽ ബസ്സിലും ട്രെയിനിലും കയറുമ്പോൾ ലഗേജ് എടുത്ത് വയ്‌ക്കുന്നതു വരെ നൂറുകണക്കിന് കാര്യങ്ങൾക്ക് മറ്റുള്ളവരെ ആശ്രയിക്കാതെ സ്ത്രീകൾക്ക് മുന്നോട്ട് പോകാൻ എളുപ്പത്തിൽ സാധിക്കും. മറ്റൊന്ന്, പുരുഷശരീരവുമായി താരതമ്യം ചെയ്യുമ്പോൾ വീതി കൂടിയ ഇടുപ്പെല്ലാണ് സ്ത്രീകൾക്ക്. ഇക്കാരണം കൊണ്ട് തന്നെ ‘ക്യു ആങ്കിൾ’ എന്ന പേരിൽ അറിയപ്പെടുന്ന തുടയെല്ലും കാൽമുട്ടും തമ്മിലുള്ള കോൺ അളവ് സ്ത്രീകളിൽ കൂടുതലായിരിക്കും. ഇക്കാരണത്താൽ കാൽമുട്ടിനു വരാവുന്ന പരിക്കുകളുടെ സാധ്യതയും കൂടും. മാത്രമല്ല, പുരുഷന്മാരെ അപേക്ഷിച്ച് കാൽമുട്ടിലെ പരിക്ക് വരാനുള്ള സാധ്യത സ്തീകൾക്ക് പത്തിരട്ടിയാണ്. ശരിയായ റെസിസ്റ്റൻസ് വ്യായാമങ്ങൾ ചെയ്ത് കാലിലെ മസിലുകളുടെ ശക്തി വർദ്ധിപ്പിക്കുകയാണ് ഈ പരിക്കുകൾ തടയാനുള്ള ഒരു പ്രധാനം പോംവഴി. അണ്ഡാശയത്തിൽ കുമിളകൾ വരുന്ന ‘പോളി സിസ്റ്റിക് ഓവേറിയൻ സിൻഡ്രോം (PCOS)’ എന്ന രോഗാവസ്ഥ ഇന്ന്‌ യുവതികളിൽ സർവസാധാരണമാണ്‌. ആർത്തവക്രമക്കേടും മുഖത്ത് അമിതരോമവളർച്ചയും മുഖക്കുരുവുമെല്ലാമായി തുടങ്ങുന്ന ഈ അവസ്‌ഥ [[വന്ധ്യത]], [[കാൻസർ]], [[പ്രമേഹം]] തുടങ്ങിയ രോഗങ്ങളിൽ പോലും ചെന്ന്‌ കലാശിച്ചേക്കാം. ഇത്‌ തടയാൻ വേണ്ട പ്രധാനകാര്യങ്ങളിൽ രണ്ടെണ്ണം പോഷക സമൃദ്ധമായ ഭക്ഷണവും മറ്റൊന്ന് ചിട്ടയായ വ്യായാമവുമാണ്‌. സ്ത്രീകളിൽ ഗർഭപാത്രവും മൂത്രസഞ്ചിയും താഴേക്ക് ഇറങ്ങിവരുന്നതിന്റെ സാധ്യത കുറയ്‌ക്കാനും കെഗൽ (Kegels) പോലെയുള്ള ചെറു വ്യായാമങ്ങൾക്ക് കഴിയും. പുരുഷന്മാരെ അപേക്ഷിച്ച് [[വിഷാദരോഗം]], കൂടാതെ മറ്റ് അനുബന്ധ അസുഖങ്ങളും വരാനുള്ള സാധ്യത സ്ത്രീകൾക്ക് രണ്ടിരട്ടി കൂടുതലാണ്. വിഷാദരോഗം വരാതെ തടയാനും, ഡിപ്രഷൻ വന്നാൽ അതിനുള്ള ചികിത്സ ഫലപ്രദമാവുന്നതിലും ജീവിതശൈലിക്ക്‌ വളരെയധികം പ്രാധാന്യമുണ്ട്‌. റെസിസ്റ്റൻസ് വ്യായാമം ചെയ്യുമ്പോൾ ശരീരത്തിൽ ഉല്പാദിപ്പിക്കപ്പെടുന്ന സെറോട്ടോണിൻ (Serotonin), ഡോപമിൻ (Dopamine), നോർഎപിനെഫ്രിൻ (Nor epinephrine) തുടങ്ങിയ ഹോർമോണുകൾ മാനസികാരോഗ്യം നിലനിർത്തുന്നതിന് ഏറെ സഹായിക്കുന്നവയാണ്. അതുകൊണ്ടുതന്നെ കൃത്യമായി വ്യായാമം ചെയ്യുകയും സമീകൃതാഹാരം കഴിക്കുകയും ചെയ്യുന്ന സ്ത്രീകൾക്ക് ‌വിഷാദരോഗം വരാനുള്ള സാധ്യത കുറയാനും, ഡിപ്രഷനിൽ നിന്നും കൂടുതൽ വേഗത്തിൽ പുറത്ത്‌ വരാനും സാധിക്കും. നന്നായി വ്യായാമം ചെയ്യാൻ തുടങ്ങിയാലും, [[ടെസ്റ്റോസ്റ്റിറോൺ]] തുടങ്ങിയ ഹോർമോണുകൾ പുരുഷൻമാരേക്കാൾ കുറവായതിനാലും, താരതമ്യേന അല്പം കുറഞ്ഞ ശാരീരികക്ഷമത ഉള്ളവരായതുകൊണ്ടും സ്ത്രീകളിൽ ഫലം കണ്ടുതുടങ്ങാൻ കൂടുതൽ സമയമെടുക്കും. റെസിസ്റ്റൻസ് ട്രെയിനിംഗ് പോലെ ശക്തി ഉപയോഗിക്കുന്ന വ്യായാമങ്ങളിലെ പ്രധാന ഘടകമായ ടൈപ് 2 മസിൽ ഫൈബറുകൾ സ്ത്രീകൾക്ക് ആനുപാതികമായി കുറവാണ് എന്നതും കാര്യങ്ങൾ അല്പം കൂടെ കഠിനമാക്കും. പുരുഷ മേൽക്കോയ്മയുള്ള യഥാസ്തിക സമൂഹങ്ങളിൽ ആൺകുട്ടികൾക്ക് ജിമ്മും, മസിലും, വർക്കൗട്ടുകളും അല്ലെങ്കിൽ ശാരീരിക അധ്വാനവും, കളികളും, കായിക മത്സരങ്ങളും മറ്റും ചെറുപ്പം മുതൽ സംഭാഷണങ്ങളിലും മറ്റും പരിചയം കാണുമെങ്കിൽ പെൺകുട്ടികൾ പൊതുവെ ഈ വിഷയങ്ങളിൽ പരിചയക്കുറവ് കാരണം തുടക്കക്കാരായാണ് വ്യായാമത്തിന്റെ മേഖലയിലേക്ക് കടക്കാറ്. ഇക്കാരണം കൊണ്ട് തന്നെ തുടക്കത്തിലെ പ്രശ്നങ്ങളും [[ഉത്‌കണ്ഠ]]യും മറ്റും മറികടക്കാനും ഇവർക്ക് കൂടുതൽ സമയം ആവശ്യമായി വരാറുണ്ട്. [[പ്രസവം]], [[ആർത്തവവിരാമം]] തുടങ്ങിയയുമായി ബന്ധപ്പെട്ടും അവരുടെ ആരോഗ്യം നിലനിർത്താൻ സ്ത്രീകൾക്ക് ശാരീരിക വ്യായാമം അത്യാവശ്യമാണ്. ചുരുക്കത്തിൽ മുകളിൽ പറഞ്ഞ ആരോഗ്യപ്രശ്നങ്ങളെല്ലാം വരാനുള്ള സാധ്യത പുരുഷന്മാരെ അപേക്ഷിച്ച് സ്ത്രീകൾക്ക് കൂടുതലാണെന്ന് കാണാം. ഇത് പ്രതിരോധിക്കാനുള്ള പോംവഴി കൃത്യമായ വ്യായാമവും ഭക്ഷണശീലങ്ങളുമാണ് എന്ന്‌ വിലയിരുത്തപ്പെടുന്നു<ref>{{Cite web|url=https://r.search.yahoo.com/_ylt=AwrLABJ78EhnuEM_2kx3Bwx.;_ylu=Y29sbwMEcG9zAzIEdnRpZAMEc2VjA3Ny/RV=2/RE=1732862204/RO=10/RU=https%3a%2f%2fwww.healthline.com%2fhealth%2ffitness%2fhow-female-hormones-affect-exercise-at-every-age/RK=2/RS=rdAaQcug2WdK4J00hzvPtfXyB_k-|title=How Female Hormones Affect Exercise — at Every Age - Healthline|website=www.healthline.com}}{{പ്രവർത്തിക്കാത്ത കണ്ണി|date=ഡിസംബർ 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref><ref>{{Cite web|url=https://r.search.yahoo.com/_ylt=AwrkOMgD8UhnEJ0.LpF3Bwx.;_ylu=Y29sbwMEcG9zAzQEdnRpZAMEc2VjA3Ny/RV=2/RE=1732862340/RO=10/RU=https%3a%2f%2fwww.womenshealthmag.com%2ffitness%2fa34030549%2fstrength-training-benefits%2f/RK=2/RS=i.gPZHHB.RsiQppD8EMR.sFSWY0-|title=Strength Training Benefits For Women, Beyond Building Muscle|website=www.womenshealthmag.com}}{{പ്രവർത്തിക്കാത്ത കണ്ണി|date=ഡിസംബർ 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref><ref>{{Cite web|url=https://r.search.yahoo.com/_ylt=AwrkOMgu8khnryE_s0h3Bwx.;_ylu=Y29sbwMEcG9zAzEEdnRpZAMEc2VjA3Ny/RV=2/RE=1732862639/RO=10/RU=https%3a%2f%2fwomensfitness.co.uk%2fworkouts%2f12-week-gym-workout-plan%2f/RK=2/RS=KBWFn5kS6G_cxtc704c8UKCxwCk-|title=12 week gym workout plan: cardio & strength training - Women|website=womensfitness.co.uk}}{{പ്രവർത്തിക്കാത്ത കണ്ണി|date=ഡിസംബർ 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref>. == പ്രസവവും വ്യായാമവും == നമ്മുടെ നാട്ടിൽ പൊതുവേ കണ്ടുവരുന്ന സ്ത്രീകൾക്ക് പ്രസവശേഷമുള്ള നിർബന്ധിതവിശ്രമവും, ആ സമയത്ത് പല പേരുകളിൽ അമിതമായി കഴിപ്പിക്കുന്ന ഭക്ഷണവും സ്ത്രീകളുടെ [[ആരോഗ്യം]] തന്നെ താറുമാറാക്കാൻ സാധ്യത ഉണ്ട്. ഒരു മെഡിക്കൽ പ്രശ്നങ്ങളൊന്നുമില്ലാത്തവർക്ക് പ്രസവരക്ഷ എന്ന പേരിൽ അടിച്ചേൽപ്പിക്കപ്പെടുന്ന അമിതമായ വിശ്രമം, ശരീരത്തിലെ മസിലുകളുടെ ബലക്ഷയവും, [[അമിതവണ്ണം]], [[നടുവേദന]] പോലെയുള്ള രോഗങ്ങളിലേക്ക് നയിക്കും. ഗർഭിണിയാകും മുന്നേ ചിട്ടയായ വ്യായാമം ശീലിച്ചവർക്ക്, ഗർഭകാലത്തെ പല സങ്കീർണതകളും നിഷ്പ്രയാസം ഒഴിവാക്കാനും, പ്രസവാനന്തരം ആരോഗ്യം കൂടുതൽ നന്നായി നിലനിർത്താനും പറ്റും. [[പ്രസവം]] കഴിഞ്ഞ് തിരികെ ആരോഗ്യം വീണ്ടെടുക്കാനുള്ള വ്യായാമങ്ങളിൽ ഏറ്റവും പ്രാധാന്യം ആവശ്യത്തിന് ഭാരമെടുത്തുള്ള റെസിസ്റ്റൻസ് ട്രെയിനിംഗാണ്. പലപ്പോഴും ഇക്കാര്യം പാടെ അവഗണിക്കുന്നത് കൊണ്ട് ശരീരത്തിൽ പോസ്ചർ ഇംബാലൻസുകൾ ഉണ്ടാവാനും അവ സ്ഥിരമാവാനും സ്ത്രീകളുടെ ആരോഗ്യം നശിക്കുവാനും സാധ്യതയുമുണ്ട്<ref>{{Cite web|url=https://r.search.yahoo.com/_ylt=Awr.hjMV80hnVeo_mih3Bwx.;_ylu=Y29sbwMEcG9zAzEEdnRpZAMEc2VjA3Ny/RV=2/RE=1732862870/RO=10/RU=https%3a%2f%2fwww.nhs.uk%2fconditions%2fbaby%2fsupport-and-services%2fyour-post-pregnancy-body%2f/RK=2/RS=ZO2TsMgUW0pOrp5CRNJnjJYhpQw-|title=Your post-pregnancy body - NHS|website=www.nhs.uk}}{{പ്രവർത്തിക്കാത്ത കണ്ണി|date=ഡിസംബർ 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref><ref>{{Cite web|url=https://r.search.yahoo.com/_ylt=Awr.hjMV80hnVeo_rSh3Bwx.;_ylu=Y29sbwMEcG9zAzUEdnRpZAMEc2VjA3Ny/RV=2/RE=1732862870/RO=10/RU=https%3a%2f%2fwww.nct.org.uk%2finformation%2flabour-birth%2frecovery-birth%2fpostnatal-exercise-how-soon-can-i-start-again-after-baby/RK=2/RS=rvf63P1Etfz5620DXcWmI_U3TJE-|title=Postnatal exercise: how soon can I start again after a baby?|website=www.nct.org.uk}}{{പ്രവർത്തിക്കാത്ത കണ്ണി|date=ഡിസംബർ 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref>. == ആർത്തവവിരാമവും വ്യായാമവും == ഏകദേശം 45, 50 അല്ലെങ്കിൽ 55 വയസ് പിന്നിട്ട സ്ത്രീകളിൽ ആർത്തവം നിലയ്ക്കുന്നതിനെയാണ് [[ആർത്തവവിരാമം]] അഥവാ മെനോപോസ് (Menopause) എന്ന്‌ പറയുന്നത്. ഓവറി ഉത്പാദിപ്പിക്കുന്ന [[ഈസ്ട്രജൻ]], [[പ്രൊജസ്റ്റിറോൺ]], [[ടെസ്റ്റോസ്റ്റിറോൺ]] എന്നി ഹോർമോണുകളുടെ അളവ് കാര്യമായി കുറയുന്നതാണ് ഇതിന്റെ പ്രധാന കാരണം. ഈ പ്രായത്തിൽ [[ഈസ്ട്രജൻ]] കുറവ് കാരണം സ്ത്രീകളിൽ എല്ല് തേയ്മാനം വരാനുള്ള സാധ്യത വളരെ കൂടുതലാണ്. അതുപോലെ തന്നെ [[വിഷാദം]], പെട്ടന്നുള്ള കോപം, സങ്കടം, ആത്മഹത്യ പ്രവണത തുടങ്ങിയ മാനസിക പ്രശ്നങ്ങളും; വർധിച്ച ഹൃദ്രോഗ സാധ്യത, ശരീരത്തിൽ പെട്ടന്നുള്ള ചൂടും വിയർപ്പും, ക്ഷീണവും തളർച്ചയും, [[യോനീ വരൾച്ച]], അതുമൂലം ലൈംഗിക ബന്ധത്തിൽ വേദനയും ബുദ്ധിമുട്ടും തുടങ്ങിയ ശാരീരിക പ്രശ്നങ്ങൾ ഉടലെടുത്തേക്കാറുണ്ട്. ഭാരമെടുത്തുള്ള വ്യായാമങ്ങളും എല്ലിന്റെ ബലവും തമ്മിൽ വളരെയധികം ബന്ധമുണ്ട്. ഈ വ്യായാമങ്ങൾ ചെയ്യുന്ന സമയത്ത് മസിലുകൾ പ്രവർത്തിക്കുമ്പോൾ കൂടെ എല്ലുകളും സ്വാഭാവികമായി ശക്തിപ്പെടും എന്ന് മാത്രമല്ല, ബോൺ ഡെൻസിറ്റി കൂട്ടാനും റെസിസ്റ്റൻസ് ട്രെയിനിംഗിനു കഴിയും. ഇക്കാരണത്താൽ ആർത്തവവിരാമത്തിന് ശേഷം കൂടുതലായി ഉണ്ടാക്കാനിടയുള്ള എല്ലുകളുടെ പൊട്ടൽ, ബലക്കുറവ്, തേയ്മാനം എന്നിവ ഒഴിവാക്കാൻ വ്യായാമത്തിലൂടെ സാധിക്കുന്നു. കാൽസ്യം, വിറ്റാമിൻ ഡി, സിങ്ക്, പ്രോടീൻ തുടങ്ങിയ പോഷകങ്ങൾ അടങ്ങിയ ഭക്ഷണം കഴിക്കുന്നതും എല്ലുകളുടെ ആരോഗ്യം മെച്ചപ്പെടുത്തും. മേനോപോസ് മൂലമുള്ള ശാരീരികവും മാനസികവുമായ പല പ്രശ്നങ്ങളും ശരിയായ വ്യായാമം കൊണ്ടു ഒരുപരിധി വരെ നിയന്ത്രിക്കാവുന്നതാണ് എന്ന്‌ പഠനങ്ങൾ പറയുന്നു. ആർത്തവ വിരാമത്തിന് മുൻപേ കൃത്യമായി വ്യായാമം ചെയ്യുന്നവരിൽ അതുമായി ബന്ധപ്പെട്ട പ്രശ്നങ്ങൾ താരതമ്യേനെ കുറഞ്ഞു കാണപ്പെടുന്നു എന്ന ഗുണവുമുണ്ട്. മാത്രമല്ല, ഈ ഘട്ടത്തിൽ സ്ത്രീകളിൽ ഉണ്ടാകാനിടയുള്ള [[അമിതവണ്ണം]], [[ഹൃദ്രോഗം]], [[പ്രമേഹം]], [[രക്ത സമ്മർദ്ദം]], [[പക്ഷാഘാതം]], [[കാൻസർ]] തുടങ്ങിയ ഗുരുതര രോഗങ്ങൾക്കുള്ള വർധിച്ച സാധ്യത കുറയ്ക്കുവാനും പിന്നീട് ആരോഗ്യകരമായ വാർദ്ധക്യകാല ജീവിതം നയിക്കുവാനും ശരിയായ വ്യായാമം കൊണ്ടു സാധിക്കുന്നു. ഒരു ഡോക്ടറുടെ നേതൃത്വത്തിൽ ഹോർമോൺ തെറാപ്പി ചികിത്സ സ്വീകരിക്കുന്നത് ഏറ്റവും ആർത്തവവിരാമത്തിന്റെ ബുദ്ധിമുട്ടുകൾ അകറ്റും. എന്നിരുന്നാലും കൃത്യമായ ബോധവൽക്കരണത്തിന്റെ അഭാവത്താലും സാമൂഹിക നിയന്ത്രണങ്ങൾ കാരണവും കൃത്യമായ ശാരീരിക വ്യായാമം ചെയ്യുന്ന മധ്യ വയസ്ക്കരായ സ്ത്രീകൾ പൊതുവെ ഇന്ത്യയിൽ കുറവാണ്<ref>{{Cite web|url=https://r.search.yahoo.com/_ylt=Awr.pOzi80hnA4A.K7B3Bwx.;_ylu=Y29sbwMEcG9zAzMEdnRpZAMEc2VjA3Ny/RV=2/RE=1732863075/RO=10/RU=https%3a%2f%2fwww.themenopausecharity.org%2f2021%2f04%2f24%2fexercise-advice%2f/RK=2/RS=vnyrdNm.oBWUGAGZqLEXFmeXWkg-|title=Exercise Advice for Women in Perimenopause and Menopause|website=www.themenopausecharity.org}}{{പ്രവർത്തിക്കാത്ത കണ്ണി|date=ഡിസംബർ 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref><ref>{{Cite web|url=https://r.search.yahoo.com/_ylt=AwrkOMhF9Ehn8HE_kzJ3Bwx.;_ylu=Y29sbwMEcG9zAzIEdnRpZAMEc2VjA3Ny/RV=2/RE=1732863173/RO=10/RU=https%3a%2f%2fpubmed.ncbi.nlm.nih.gov%2f26382311%2f/RK=2/RS=TjhNF9VspQzSZ87EalzCsuGv0sA-|title=Menopause and exercise - PubMed|website=pubmed.ncbi.nlm.nih.gov}}{{പ്രവർത്തിക്കാത്ത കണ്ണി|date=ഡിസംബർ 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref>. == വ്യായാമവും ജിംനേഷ്യവും == ശാസ്ത്രീയമായി വ്യായാമം ചെയ്യുന്നതിനോ, കായിക പരിശീലനങ്ങൾക്കായോ സ്ഥാപിക്കപ്പെട്ടിരിക്കുന്ന സ്ഥാപനങ്ങളാണ് [[ജിംനേഷ്യം]] (Gymnasium) എന്നറിയപ്പെടുന്നു. ചുരുക്കത്തിൽ ജിം (Gym). അത്യാധുനിക രീതിയിൽ വിപുലമായി ക്രമീകരിക്കപ്പെട്ടിട്ടുള്ള ജിംനേഷ്യങ്ങൾ ഹെൽത്ത് ക്ലബുകൾ, ഫിറ്റ്നസ്സ് സെന്ററുകൾ, ഹെൽത്ത്‌ ആൻഡ് ഫിറ്റ്നസ് സെന്ററുകൾ എന്നീ പല പേരുകളിലും അറിയപ്പെടാറുണ്ട്. വിദേശ രാജ്യങ്ങളിൽ ശാസ്ത്രീയമായി പരിശീലനം സിദ്ധിക്കപ്പെട്ട വിദഗ്ദരായ മികച്ച ‘രജിസ്റ്റർഡ് ഹെൽത്ത്‌ ആൻഡ് ഫിറ്റ്നസ് പ്രൊഫഷണൽ ട്രെയിനർ’മാരുടെ മേൽനോട്ടത്തിലാണ് ഇത്തരം ജിമ്മുകൾ പ്രവർത്തിക്കുന്നത്. അതിനുവേണ്ടി പ്രത്യേക പ്രൊഫഷണൽ കോഴ്സുകൾ തന്നെ വിദേശ രാജ്യങ്ങളിലെ യൂണിവേഴ്സിറ്റികൾ നേരിട്ടും ഓൺലൈനായും നടത്തുന്നുണ്ട്. മാത്രമല്ല, വിദഗ്ദരായ ഫിസിയോതെറാപിസ്റ്റുകളുടെ സേവനവും പല ജിമ്മുകളിലും ലഭ്യമാണ്. ഇവിടെ ഡംബെൽ, ബാർബെൽ തുടങ്ങിയ ഫ്രീ വെയ്റ്റ് സാമഗ്രികളും ട്രെഡ് മിൽ, എല്ലിപ്റ്റിക്ക് ട്രെയിനർ തുടങ്ങിയ സങ്കീർണവും ശാസ്ത്രീയവുമായ ആധുനിക വ്യായാമ യന്ത്രങ്ങളും സജ്ജമാക്കിയിരിക്കുന്നു.<ref>{{Cite web|url=https://r.search.yahoo.com/_ylt=Awr.pOzk9EhnO.I.8Y13Bwx.;_ylu=Y29sbwMEcG9zAzUEdnRpZAMEc2VjA3Ny/RV=2/RE=1732863332/RO=10/RU=https%3a%2f%2fwww.fitnessfirst.co.uk%2fblog%2fthe-ultimate-beginners-guide-to-the-gym/RK=2/RS=hyoXSomdpKXvttgxs3Ig7jm5pDM-|title=www.fitnessfirst.co.uk|website=www.fitnessfirst.co.uk}}{{പ്രവർത്തിക്കാത്ത കണ്ണി|date=ഡിസംബർ 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref><ref>{{Cite web|url=https://r.search.yahoo.com/_ylt=AwrLABKQ9UhnzhgAsgp3Bwx.;_ylu=Y29sbwMEcG9zAzEEdnRpZAMEc2VjA3Ny/RV=2/RE=1732863505/RO=10/RU=https%3a%2f%2fen.wikipedia.org%2fwiki%2fGym/RK=2/RS=heTWYM2pkLpCdVBYsdaGa7EMd5s-|title=GymGym - Wikipedia|website=en.wikipedia.org}}{{പ്രവർത്തിക്കാത്ത കണ്ണി|date=ഡിസംബർ 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> ==അവലംബം== <references/> [[വർഗ്ഗം:കായികം]] [[വർഗ്ഗം:ശാരീരിക വ്യായാമം]] 100e1ivrnf6yq5ej6gymvw1siblmc7g 0 211418 4546945 4523165 2025-07-09T07:41:30Z Meenakshi nandhini 99060 /* അവലംബം */ 4546945 wikitext text/x-wiki {{prettyurl|Kottakkal Chandrasekharan}} [[File:Arjunan - Kathakali.jpg|thumb|കോട്ടക്കൽ ചന്ദ്രശേഖരൻ അർജുന വേഷത്തിൽ (2017 മാർച്ച്).]] പ്രമുഖ കഥകളി കലാകാരനായിരുന്നു '''കോട്ടയ്ക്കൽ ചന്ദ്രശേഖരൻ''' (ജനനം : 15 ജനുവരി 1945 - മരണം: 4 സെപ്റ്റംബർ 2019)'''.''' 2011ലെ [[കേരളകലാമണ്ഡലം|കേരള കലാമണ്ഡലം]] ഫെല്ലോഷിപ്പ് നേടിയിട്ടുണ്ട്. ==ജീവിതരേഖ== [[പാലക്കാട് ജില്ല|പാലക്കാട് ജില്ലയിലെ]] നടുവട്ടത്തു (പട്ടാമ്പിക്കടുത്ത് ), എ.എം. കുമാര സ്വാമി ഭട്ടതിരിപ്പാടിന്റെയും പി.വി. പാറുക്കുട്ടി വാരസ്യാരുടെയും മകനായി ജനിച്ചു. ഒൻപതാം ക്ലാസിനു ശേഷം പി.എസ്.വി. നാട്യസംഘത്തിൽ ചേർന്നു. [[വാഴേങ്കട കുഞ്ചുനായർ|വാഴേങ്കട കുഞ്ചുനായരുടെയും]] കോട്ടയ്ക്കൽ കൃഷ്ണൻകുട്ടി നായരുടെയും ശിഷ്യനാണ്. കോട്ടയ്ക്കൽ പി.എസ്.വി. നാട്യസംഘത്തിൽ കഥകളി അധ്യക്ഷനായിരുന്നു<ref>{{Cite web |url=http://www.mathrubhumi.com/online/malayalam/news/story/1896713/2012-10-21/kerala |title=ആർക്കൈവ് പകർപ്പ് |access-date=2012-10-21 |archive-date=2012-10-22 |archive-url=https://web.archive.org/web/20121022184004/http://www.mathrubhumi.com/online/malayalam/news/story/1896713/2012-10-21/kerala |url-status=dead }}</ref>. കഥകളിയിലെ നായക-പ്രതിനായക വേഷങ്ങൾ ഒന്നുപോലെ മികവോടെ അവതരിപ്പിക്കാറുണ്ടായിരുന്നു. 2019 സെപ്റ്റംബർ 4-ന് 74-ആം വയസ്സിൽ അന്തരിച്ചു. ==പുരസ്കാരം== *കേന്ദ്രസംഗീത നാടക അക്കാദമി അവാർഡ് *കേരള കലാമണ്ഡലം ഫെല്ലോഷിപ്പ് ==അവലംബം== <references/> {{Sangeet Natak Akademi Award Winners of Kerala}} [[വർഗ്ഗം:കഥകളി കലാകാരന്മാർ]] [[വർഗ്ഗം:കേന്ദ്ര സംഗീതനാടക അക്കാദമി പുരസ്കാരം ലഭിച്ചവർ]] [[വർഗ്ഗം:പാലക്കാട് ജില്ലയിൽ ജനിച്ചവർ]] [[വർഗ്ഗം:കേരള കലാമണ്ഡലം ഫെല്ലോഷിപ്പ് നേടിയവർ]] lcg7ul2wmmz0idnbzigul9m0e9psmrr 0 256953 4546812 3827574 2025-07-08T17:19:36Z 2409:4073:40B:2DDE:0:0:102D:58AD 4546812 wikitext text/x-wiki {{PU|Vipin Mohan}} {{Infobox Person | name = വിപിൻ മോഹൻ | image = Vipin mohan2.JPG | image_size = | caption = | birth_name = | birth_date = | birth_place = | death_date = | death_place = | death_cause = | resting_place = | resting_place_coordinates = | residence = കവടിയാർ, [[തിരുവനന്തപുരം]] | nationality = ഭാരതീയൻ | other_names = | known_for = ചലച്ചിത്രഛായാഗ്രാഹകൻ, ചലച്ചിത്രസംവിധായകൻ | education = | employer = | occupation = ചലച്ചിത്രഛായാഗ്രഹണം, ചലച്ചിത്രസംവിധാനം | predecessor = | successor = | religion = | spouse = ഗിരിജ | partner = | children = വിവേക്, [[മഞ്ജിമ]] | parents = | relatives = | signature = | website = | footnotes = }} ഒരു ഇന്ത്യൻ ഛായാഗ്രാഹകനും സംവിധായകനുമാണ് '''വിപിൻ മോഹൻ'''. സ്വതന്ത്രഛായാഗ്രഹണം ആരംഭിച്ചത് കന്നഡ ചലച്ചിത്രങ്ങളിലൂടെയായിരുന്നു. ''സന്നാഹം'' എന്ന ചിത്രത്തിലൂടെ മലയാളത്തിൽ അരങ്ങേറി.<ref name=mang/> ''അപർണ്ണ'' എന്ന ചിത്രത്തിലൂടെ മികച്ച ബ്ലാക്ക് ആൻഡ് വൈറ്റ് ഛായാഗ്രഹണത്തിനുള്ള 1981-ലെ സംസ്ഥാന അവാർഡ് നേടി. മലയാളത്തിൽ നൂറില്പരം ചിത്രങ്ങൾക്കായി ക്യാമറ ചലിപ്പിച്ചു. [[നാടോടിക്കാറ്റ്]] (1987), കാക്കോത്തിക്കാവിലെ അപ്പൂപ്പൻതാടികൾ (1988), [[വരവേൽപ്പ്]] (1989), തലയണമന്ത്രം(1990), സന്ദേശം(1991) തുടങ്ങിയവ ശ്രദ്ധിക്കപ്പെട്ട ചിത്രങ്ങളാണ്. പട്ടണത്തിൽ സുന്ദരൻ എന്ന ചിത്രത്തിലൂടെ സംവിധായകനായി. ''നീലക്കുയിൽ''(1954) എന്ന ചിത്രത്തിൽ ബാലതാരമായി അഭിനയിച്ചിരുന്നു. 2010-ൽ പുറത്തിറങ്ങിയ ''ബെസ്റ്റ് ആക്റ്റർ'' എന്ന ചിത്രത്തിൽ അതിഥിവേഷത്തിൽ ഒരു റിയാലിറ്റി ഷോയുടെ വിധികർത്താവായി അഭിനയിച്ചു. 1990-ൽ പുറത്തിറങ്ങിയ [[കനകച്ചിലങ്ക (1990 ചലച്ചിത്രം)]] എന്ന ചിത്രത്തിൽ സംഗീതസംവിധാനം നിർവഹിച്ചു.<ref name=mls/> ==കുടുംബം== വിപിൻ മോഹൻ ഇപ്പോൾ തിരുവനന്തപുരത്ത് കവടിയാറിൽ താമസിക്കുന്നു. ''ഞാറ്റടി'' (1979) എന്ന ചിത്രത്തിൽ നായികയായി അഭിനയിച്ച<ref name=bodh/> ഗിരിജയാണ് ഭാര്യ. മകൾ [[മഞ്ജിമ|മഞ്ജിമയ്ക്ക്]] 'മധുരനൊമ്പരക്കാറ്റ്' എന്ന ചിത്രത്തിലെ അഭിനയത്തിന് ബാലതാരത്തിനുള്ള സംസ്ഥാന അവാർഡ് ലഭിച്ചു.<ref name=prd/> മകൻ വിവേക്. മരുമകൾ നീരജ. ==ഛായാഗ്രഹണം നിർവഹിച്ച ചിത്രങ്ങൾ== *പ *നാടോടിക്കാറ്റ് *കാക്കൊത്തിക്കാവിലെ അപ്പൂപ്പൻ താടികൾ *വരവേൽപ്പ് *സന്ദേശം ==സംവിധാനം നിർവഹിച്ച ചിത്രങ്ങൾ== * പട്ടണത്തിൽ സുന്ദരൻ (2003)*പട്ടണത്തിൽ സുന്ദരൻ ==അവലംബം== {{reflist|refs= <ref name=mang>{{cite news|title= അഞ്ച് സുന്ദരികൾ|url=http://www.mangalam.com/life-style/success/81003?page=0,1|accessdate=2013 ഓഗസ്റ്റ് 07|newspaper=മംഗളം|date=2013 ഓഗസ്റ്റ് 3}}</ref> <ref name=bodh>{{Cite web |url=http://beta.bodhicommons.org/article/remembering-actor-murali-and-njatadi |title=മുരളി: ഞാറ്റടിയിലെ തീവ്രവാദി, ബോധി കോമൺസ് |access-date=2014-01-16 |archive-date=2012-09-04 |archive-url=https://web.archive.org/web/20120904121045/http://beta.bodhicommons.org/article/remembering-actor-murali-and-njatadi |url-status=dead }}</ref> <ref name=prd>{{Cite web |url=http://www.prd.kerala.gov.in/stateawards4.htm |title=സംസ്ഥാന അവാർഡുകൾ, പബ്ലിക് റിലേഷൻസ്, കേരള സർക്കാർ |access-date=2013-08-07 |archive-date=2015-07-07 |archive-url=https://web.archive.org/web/20150707210332/http://www.prd.kerala.gov.in/stateawards4.htm |url-status=dead }}</ref> <ref name=mls>{{cite web|title=കനകച്ചിലങ്ക (1990)|url=http://malayalasangeetham.info/m.php?6192|publisher=malayalasangeetham}}</ref> }} ==പുറത്തേക്കുള്ള കണ്ണികൾ== {{commonscat|Vipin Mohan}} * {{imdb name|id=0595928|name=വിപിൻ മോഹൻ}} [[വർഗ്ഗം:മലയാളചലച്ചിത്രസംവിധായകർ]] [[വർഗ്ഗം:മലയാളചലച്ചിത്രഛായാഗ്രാഹകർ]] 34gyqiqk953a9s231qenw1mslqo2ldp 4546814 4546812 2025-07-08T17:20:06Z 2409:4073:40B:2DDE:0:0:102D:58AD 4546814 wikitext text/x-wiki {{PU|Vipin Mohan}} {{Infobox Person | name = വിപിൻ മോഹൻ | image = Vipin mohan2.JPG | image_size = | caption = | birth_name = | birth_date = | birth_place = | death_date = | death_place = | death_cause = | resting_place = | resting_place_coordinates = | residence = കവടിയാർ, [[തിരുവനന്തപുരം]] | nationality = ഭാരതീയൻ | other_names = | known_for = ചലച്ചിത്രഛായാഗ്രാഹകൻ, ചലച്ചിത്രസംവിധായകൻ | education = | employer = | occupation = ചലച്ചിത്രഛായാഗ്രഹണം, ചലച്ചിത്രസംവിധാനം | predecessor = | successor = | religion = | spouse = ഗിരിജ | partner = | children = വിവേക്, [[മഞ്ജിമ]] | parents = | relatives = | signature = | website = | footnotes = }} ഒരു ഇന്ത്യൻ ഛായാഗ്രാഹകനും സംവിധായകനുമാണ് '''വിപിൻ മോഹൻ'''. സ്വതന്ത്രഛായാഗ്രഹണം ആരംഭിച്ചത് കന്നഡ ചലച്ചിത്രങ്ങളിലൂടെയായിരുന്നു. ''സന്നാഹം'' എന്ന ചിത്രത്തിലൂടെ മലയാളത്തിൽ അരങ്ങേറി.<ref name=mang/> ''അപർണ്ണ'' എന്ന ചിത്രത്തിലൂടെ മികച്ച ബ്ലാക്ക് ആൻഡ് വൈറ്റ് ഛായാഗ്രഹണത്തിനുള്ള 1981-ലെ സംസ്ഥാന അവാർഡ് നേടി. മലയാളത്തിൽ നൂറില്പരം ചിത്രങ്ങൾക്കായി ക്യാമറ ചലിപ്പിച്ചു. [[നാടോടിക്കാറ്റ്]] (1987), കാക്കോത്തിക്കാവിലെ അപ്പൂപ്പൻതാടികൾ (1988), [[വരവേൽപ്പ്]] (1989), തലയണമന്ത്രം(1990), സന്ദേശം(1991) തുടങ്ങിയവ ശ്രദ്ധിക്കപ്പെട്ട ചിത്രങ്ങളാണ്. പട്ടണത്തിൽ സുന്ദരൻ എന്ന ചിത്രത്തിലൂടെ സംവിധായകനായി. ''നീലക്കുയിൽ''(1954) എന്ന ചിത്രത്തിൽ ബാലതാരമായി അഭിനയിച്ചിരുന്നു. 2010-ൽ പുറത്തിറങ്ങിയ ''ബെസ്റ്റ് ആക്റ്റർ'' എന്ന ചിത്രത്തിൽ അതിഥിവേഷത്തിൽ ഒരു റിയാലിറ്റി ഷോയുടെ വിധികർത്താവായി അഭിനയിച്ചു. 1990-ൽ പുറത്തിറങ്ങിയ [[കനകച്ചിലങ്ക (1990 ചലച്ചിത്രം)]] എന്ന ചിത്രത്തിൽ സംഗീതസംവിധാനം നിർവഹിച്ചു.<ref name=mls/> ==കുടുംബം== വിപിൻ മോഹൻ ഇപ്പോൾ തിരുവനന്തപുരത്ത് കവടിയാറിൽ താമസിക്കുന്നു. ''ഞാറ്റടി'' (1979) എന്ന ചിത്രത്തിൽ നായികയായി അഭിനയിച്ച<ref name=bodh/> ഗിരിജയാണ് ഭാര്യ. മകൾ [[മഞ്ജിമ|മഞ്ജിമയ്ക്ക്]] 'മധുരനൊമ്പരക്കാറ്റ്' എന്ന ചിത്രത്തിലെ അഭിനയത്തിന് ബാലതാരത്തിനുള്ള സംസ്ഥാന അവാർഡ് ലഭിച്ചു.<ref name=prd/> മകൻ വിവേക്. മരുമകൾ നീരജ. ==ഛായാഗ്രഹണം നിർവഹിച്ച ചിത്രങ്ങൾ== *പട്ടണ പ്രവേശം *നാടോടിക്കാറ്റ് *കാക്കൊത്തിക്കാവിലെ അപ്പൂപ്പൻ താടികൾ *വരവേൽപ്പ് *സന്ദേശം ==സംവിധാനം നിർവഹിച്ച ചിത്രങ്ങൾ== * പട്ടണത്തിൽ സുന്ദരൻ (2003)*പട്ടണത്തിൽ സുന്ദരൻ ==അവലംബം== {{reflist|refs= <ref name=mang>{{cite news|title= അഞ്ച് സുന്ദരികൾ|url=http://www.mangalam.com/life-style/success/81003?page=0,1|accessdate=2013 ഓഗസ്റ്റ് 07|newspaper=മംഗളം|date=2013 ഓഗസ്റ്റ് 3}}</ref> <ref name=bodh>{{Cite web |url=http://beta.bodhicommons.org/article/remembering-actor-murali-and-njatadi |title=മുരളി: ഞാറ്റടിയിലെ തീവ്രവാദി, ബോധി കോമൺസ് |access-date=2014-01-16 |archive-date=2012-09-04 |archive-url=https://web.archive.org/web/20120904121045/http://beta.bodhicommons.org/article/remembering-actor-murali-and-njatadi |url-status=dead }}</ref> <ref name=prd>{{Cite web |url=http://www.prd.kerala.gov.in/stateawards4.htm |title=സംസ്ഥാന അവാർഡുകൾ, പബ്ലിക് റിലേഷൻസ്, കേരള സർക്കാർ |access-date=2013-08-07 |archive-date=2015-07-07 |archive-url=https://web.archive.org/web/20150707210332/http://www.prd.kerala.gov.in/stateawards4.htm |url-status=dead }}</ref> <ref name=mls>{{cite web|title=കനകച്ചിലങ്ക (1990)|url=http://malayalasangeetham.info/m.php?6192|publisher=malayalasangeetham}}</ref> }} ==പുറത്തേക്കുള്ള കണ്ണികൾ== {{commonscat|Vipin Mohan}} * {{imdb name|id=0595928|name=വിപിൻ മോഹൻ}} [[വർഗ്ഗം:മലയാളചലച്ചിത്രസംവിധായകർ]] [[വർഗ്ഗം:മലയാളചലച്ചിത്രഛായാഗ്രാഹകർ]] ihs6ib5ggdv8b38w77rgz06o4baytwc 0 265111 4546890 3460739 2025-07-09T06:44:19Z Meenakshi nandhini 99060 /* ഇതും കൂടി കാണുക */ 4546890 wikitext text/x-wiki {{prettyurl|List_of_mountains_in_India}} ഇന്ത്യയിലെ [[പർവ്വതം|പർവ്വതങ്ങളുടെയും]] പർവ്വതനിരകളുടെയും പട്ടികയാണിത്. ==കൊടുമുടികൾ== * [[ആനമുടി]] * [[Anginda peak|അൻജിൻഡ]] * അർഗാംഗ്ലാസ് * [[Bamba Dhura|ബംബ ധുര]] * [[Bandarpunch|ബന്ദർപഞ്ച്]] * [[Phawngpui|ബ്ലൂ മൗണ്ടൻ]] * [[Burphu Dhura|ബർഫു ധുര]] * [[Chandrashila|ചന്ദ്രശില]] * [[Changuch|ചാൻഗച്ച്]] * [[Chaudhara|ചൗധര]] * [[Chaukhamba|ചൗഖമ്പ]] * [[Chiring We|ചിറിംഗ് വി]] * [[Chong Kumdan|ചോങ് കുംദാൻ]] * [[Doddabetta|ഡോഡബേട്ട]] * [[Gangotri Group|ഗംഗോത്രി ഗ്രൂപ്പ്]] * [[Gauri Parbat|ഗൗരി പർബത്]] * [[Greftagime|ഗ്രെഫ്റ്റാഗൈം]] * [[Guru Shikhar|ഗുരു ശിഖർ]] * [[Hardeol|ഹാർഡിയോൽ]] * [[Haathi Parvat|ഹാത്തി പർവത്]] * [[Jonglingkong or Baba Kailash|ജോങ്‌ലിങ്‌കോംഗ് അല്ലെങ്കിൽ ബാബ കൈലാഷ്]] * [[Kalsubai|കൽസുബായ്]] * [[Kalanag|കലനാഗ്]] * [[Kamet|കാമെറ്റ്]] * [[Kangchenjunga|കാഞ്ചൻജംഗ]] &mdash; [[നേപ്പാൾ|നേപ്പാളും]] [[ഇന്ത്യ|ഇന്ത്യയും]] തമ്മിലുള്ള അന്താരാഷ്ട്ര അതിർത്തിയിൽ സ്ഥിതി ചെയ്യുന്നു. ഇന്ത്യയിലെ ഏറ്റവും വലിപ്പമേറിയത്. ലോകത്തിലെ മൂന്നാമത്തെ വലിപ്പമേറിയ കൊടുമുടി. * [[Kang Yatze|കാങ് യാറ്റ്സെ]] * [[Kapilash|കപിലാഷ്]] * [[Katphori Tiba|കാറ്റ്ഫോറി ടിബ]] * [[Kedarnath (Mountain)|കേദാർനാഥ്]] * [[Kodachadri|കോഡചാദ്രി]] * [[Mamostong Kangri|മാമോസ്റ്റോംഗ് കാംഗ്രി]] * [[Mentok|മെന്റോക്ക്]] * [[Mol Len|മോൾ ലെൻ]] * [[Mount Gya|ഗ്യാ]] * [[Mullayanagiri|മുല്ലയനഗിരി]] * [[Nagalaphu|നാഗലഫു]] * [[Nag Tibba|നാഗ് ടിബ്ബ]] * [[നന്ദാദേവി]] &mdash; വലിപ്പത്തിൽ ഇന്ത്യയിൽ രണ്ടാമത് * [[Nanda Devi East|നന്ദ ദേവി ഈസ്റ്റ്]] * [[Nanda Gond|നന്ദ ഗോണ്ട്]] * [[Nanda Kot|നന്ദ കോട്ട്]] * [[Nanda Pal|നന്ദ പാൽ]] * [[Nilkantha (mountain)|നീലകണ്ഠ]] * [[Nun Kun|നൺ കുൻ]] * [[Panchchuli|പാഞ്ച്ചുലി]] * [[Mount Pandim|പാണ്ഡിം]] * [[Plateau Peak|പ്ലാറ്റൗ പീക്ക്]] * [[Rajrambha|രാജ്രംഭ]] * [[Rimo I|റിമോ I]] * [[Rishi Pahar|റിഷി പഹാർ]] * [[Saltoro Kangri|സാൽട്ടോറോ കംഗ്രി]] * [[Saser Kangri|സാസർ കാംഗ്രി]] * [[Sangthang|സാങ്‌താങ്]] * [[Sispara|സിസ്പാര]] * [[Siniolchu|സിനിയോൾച്ചു]] * [[Suj Tilla East|സുജ് ടില്ല ഈസ്റ്റ്]] * [[Suj Tilla West|സുജ് ടില്ല വെസ്റ്റ്]] * [[Sujarkamiltan|സുജർക്കമിൾട്ടൻ]] * [[Suli Top|സുലി ടോപ്പ്]] * [[Swargarohini|സ്വർഗരോഹിണി]] * [[Trishuli|ത്രിശൂലി]] * [[Trisul|ത്രിസുൽ]] * [[Yamnotri|യമ്നോത്രി]] ==പർവ്വതനിരകൾ== * [[Agasthyamalai Hills|അഗസ്ത്യമല കുന്നുകൾ]] * [[Aravalli Range|ആരവല്ലി റേഞ്ച്]] * [[Anamalai Hills|ആനമല കുന്നുകൾ]] * [[Camore Hills|കാമോർ കുന്നുകൾ]] * [[Cardamom Hills|കാർഡമം കുന്നുകൾ]] * [[Eastern Ghats|കിഴക്കൻ മലനിരകൾ]] * [[Garo hills|ഗാരോ കുന്നുകൾ]] * [[Himalayas|ഹിമാലയം]] * [[Jaintia Hills|ജൈന്തിയ കുന്നുകൾ]] * [[Karakoram Range|കാരക്കോറം റേഞ്ച്]] * [[Khasi Hills|ഖാസി കുന്നുകൾ]] * [[Manipur Hills|മണിപ്പൂർ കുന്നുകൾ]] * [[Mizo Hills|മിസോ കുന്നുകൾ]] * [[Naga Hills|നാഗ കുന്നുകൾ]] * [[Nag Tibba|നാഗ് ടിബ്ബ]] * [[Nilgiri Hills|നീലഗിരി കുന്നുകൾ]] * [[Palani Hills|പളനി കുന്നുകൾ]] * [[Patkai Hills|പട്കായ് കുന്നുകൾ]] * [[Pir Panjal Range|പിർ പഞ്ജൽ റേഞ്ച്]] * [[Purvanchal Range|പൂർവഞ്ചൽ റേഞ്ച്]] * [[Satpura Range|സത്പുര റേഞ്ച്]] * [[Sahyadri|സഹ്യാദ്രി]] * [[Shivalik Hills|ശിവാലിക് ഹിൽസ്]] * [[Vindhya Range|വിന്ധ്യ റേഞ്ച്]] * [[Western Ghats|പശ്ചിമഘട്ടം]] * [[Zanskar Range|സാൻസ്കർ റേഞ്ച്]] ==ഇതും കൂടി കാണുക== *[[കേരളത്തിലെ പർവ്വതങ്ങളുടെ പട്ടിക]] ==ഗ്രന്ഥസൂചിക== * {{citation|last=Bisht|first=Ramesh Chandra|title=International Encyclopaedia Of Himalayas (5 Vols. Set)|url=https://books.google.com/books?id=E7UMNvcoawcC&pg=PA34|year=2008|publisher=Mittal Publications|isbn=978-81-8324-265-3}} * {{citation|last1=Hartemann|first1=Frederic|last2=Hauptman|first2=Robert|title=The Mountain Encyclopedia: An A to Z Compendium of Over 2,250 Terms, Concepts, Ideas, and People|url=https://books.google.com/books?id=ifs2AgAAQBAJ&pg=PA236|year=2005|publisher=Taylor Trade Publishing|isbn=978-1-4617-0331-0}} * {{citation|last=Kapadia|first=Harish|title=Siachen Glacier: The Battle of Roses|url=https://books.google.com/books?id=Dh5qvtWhZLwC&pg=PT186|year=2010|publisher=Rupa & Company|isbn=978-81-291-1687-1}} * {{citation|last=Kapadia|first=Harish|title=Across Peaks & Passes in Garhwal Himalaya|url=https://books.google.com/books?id=KptmxrqhKl4C&pg=PA217|year=1999|publisher=Indus Publishing|isbn=978-81-7387-097-2|ref={{sfnRef|Kapadia (Garwhal) 1999}}}} * {{citation|last=Kapadia|first=Harish|title=Across Peaks & Passes in Ladakh, Zanskar & East Karakoram|url=https://books.google.com/books?id=pl5qHu_K45kC&pg=PA95|year=1999|publisher=Indus Publishing|isbn=978-81-7387-100-9|ref={{sfnRef|Kapadia (Karakoram) 1999}}}} * {{citation|last=Kapadia|first=Harish|title=Across Peaks & Passes in Kumaun Himalaya|url=https://books.google.com/books?id=nD95LUfpgzgC&pg=PA42|year=1999|publisher=Indus Publishing|isbn=978-81-7387-096-5|ref={{sfnRef|Kapadia (Kumaun) 1999}}}} * {{citation|last=Kapadia|first=Harish|title=Across Peaks & Passes in Darjeeling & Sikkim|url=https://books.google.com/books?id=o1RvlfeEG1AC&pg=PA142|year=2001|publisher=Indus Publishing|isbn=978-81-7387-126-9|ref={{sfnRef|Kapadia (Sikkim) 1999}}}} * {{citation |url=http://peakbagger.com/list.aspx?lid=201 |title=World 7200-meter Peaks |publisher=peakbagger.com |access-date=15 February 2015|ref={{sfnRef|Peakbagger}}}} * {{citation|last=Weare|first=Gary|title=Trekking in the Indian Himalaya|url=http://shop.lonelyplanet.com/asia/trekking-in-the-indian-himalaya-5/|year=2009|publisher=[[Lonely Planet]]|isbn=978-1-74059-768-5|access-date=2015-02-14|archive-url=https://web.archive.org/web/20150817142930/http://shop.lonelyplanet.com/asia/trekking-in-the-indian-himalaya-5/|archive-date=2015-08-17|url-status=dead}} {{commons category|Mountains of India}} {{Geography of India}} {{Asia in topic|List of mountains in}} [[വർഗ്ഗം:ഇന്ത്യയിലെ പർവ്വതങ്ങൾ|*]] [[വർഗ്ഗം:ഇന്ത്യയുമായി ബന്ധപ്പെട്ട പട്ടികകൾ]] ahg133wk3gtp25prk2bb68kfr57fw9b 0 274119 4546809 4542039 2025-07-08T16:48:12Z 80.46.141.217 4546809 wikitext text/x-wiki {{prettyurl|Climbing gourami}} {{Taxobox | name = കരിപ്പിടി | status = DD | status_system = iucn3.1 | image = Anabas testudineus.png | image_caption = ''Anabas testudineus'' | regnum = [[Animalia]] | phylum = [[Chordata]] | classis = [[Actinopterygii]] | ordo = [[Perciformes]] | familia = [[Anabantidae]] | genus = ''[[Anabas]]'' | species = '''''A. testudineus''''' | binomial = ''Anabas testudineus'' | binomial_authority = ([[Marcus Elieser Bloch|Bloch]], 1792) | synonyms = * ''Anabas elongatus'' Reuvens, 1895 * ''Anabas macrocephalus'' [[Pieter Bleeker|Bleeker]], 1854 * ''Anabas microcephalus'' [[Pieter Bleeker|Bleeker]], 1857 * ''Anabas scandens'' (Daldorff, 1797) * ''Anabas spinosus'' [[John Edward Gray|Gray]], 1834 * ''Anabas trifoliatus'' [[Johann Jakob Kaup|Kaup]], 1860 * ''Anabas variegatus'' [[Pieter Bleeker|Bleeker]], 1851 }} [[കേരളം|കേരളത്തിൽ]] കാണപ്പെടുന്ന ഒരു [[മത്സ്യം|ശുദ്ധജലമത്സ്യമാണ്]] '''കരിപ്പിടി അഥവാ അനാബസ്'''. (ശാസ്ത്രനാമം: Anabas testudineus). അതീവ രുചികരവും പോഷക സമൃദ്ധവുമായ ഒരു മത്സ്യമായി ഇത് അറിയപ്പെടുന്നു. '''കല്ലട''', '''കല്ലത്തി''', '''കറൂപ്പ്''', '''കല്ലടമുട്ടി''', '''കല്ലേമുട്ടി''', '''കരട്ടി''', '''കൈതമുള്ളൻ, കൈതക്കോര''', '''കല്ലേരീ''', '''കല്ലുരുട്ടി''', '''എരിക്ക്''', ''' കരികണ്ണി ''', '''അണ്ടികള്ളി''' തുടങ്ങിയ പ്രാദേശികമായ പല പേരുകളിൽ ഇവ അറിയപ്പെടുന്നു<ref name="deshabhimani-ക">{{cite news|title=നമുക്ക് കൊതുക് വേണ്ട; ഗപ്പിയും|url=http://www.deshabhimani.com/periodicalContent5.php?id=228|accessdate=29 മെയ് 2014|newspaper=ദേശാഭിമാനി|author=ഡോ. വി വി ബിനോയ്|archiveurl=https://web.archive.org/web/20140529102733/http://www.deshabhimani.com/periodicalContent5.php?id=228|archivedate=2014-05-29|language=മലയാളം|format=പത്രലേഖനം|url-status=dead}}</ref>. '''ക്ലൈബിങ് പെർച്ച് (Climbing Perch), ക്ലൈബിങ് ഗൗരാമി (Climbing Gourami)''' തുടങ്ങിയ പല ഇംഗ്ലീഷ് പേരുകളും പ്രാദേശികമായി ഉപയോഗിക്കപ്പെടാറുണ്ട്. [[ഏഷ്യ|ഏഷ്യയിൽ]] ഭൂമദ്ധ്യരേഖാ പ്രദേശങ്ങളിലെ ശുദ്ധജല ജലാശയങ്ങളിൽ സ്വാഭാവികമായി കണ്ടുവരുന്ന ഒരിനമാണിത്. ഏഷ്യയിലെമ്പാടുമായി 36 സഹോദര ഉപജാതികളെ തിരിച്ചറിഞ്ഞിട്ടുണ്ട്. അനാബസ് കേരളത്തിലെ ഒരു തദ്ദേശീയ മത്സ്യമാണ്. ഇന്നിതൊരു വളർത്തു മത്സ്യം കൂടിയാണ്. ബംഗ്ളാദേശ്, വിയറ്റ്നാം വഴി കേരളത്തിൽ എത്തിച്ചേർന്ന ഒരു മത്സ്യമാണിത്. ഗാംഗറ്റിക് കോയി, അനാബസ് ടെസ്റ്റ്യുഡിനിയസ്, കോബോജിയസ് എന്നിങ്ങനെ വിവിധ വകഭേദങ്ങളിൽ ഈ മത്സ്യം അറിയപ്പെടും. == പ്രത്യേകതകൾ == ധാരാളം പ്രത്യേകതകൾ ഉള്ള ഒരു മത്സ്യമാണിത്. തീർത്തും ജലംകുറഞ്ഞ അവസരങ്ങളിലും ഈർപ്പത്തിന്റെ സാന്നിദ്ധ്യമുണ്ടെങ്കിൽ ജീവൻനിലനിർത്താനുള്ള ശേഷിയുണ്ട്. ലാബ്രിന്ത് എന്ന പ്രത്യേകതരം ശ്വസനാവയവം ഉള്ളതു കൊണ്ട് വെള്ളത്തിലെ പ്രാണവായു കുറഞ്ഞാലും ജീവിക്കാനുള്ള അസാമാന്യ കഴിവാണ് ഇതിന്റെ പ്രത്യേകത. കരയിൽ ചെറിയദൂരങ്ങളൊക്കെ ഇഴഞ്ഞ് നീങ്ങാനും ഇവയ്ക്ക് കഴിവുണ്ട്. അര മീറ്റർ വരെ ഉയരത്തിൽ ചാടുകയും ചെയ്യും. ആറ് മാസം കൊണ്ടുതന്നെ ശരാശരി 400 ഗ്രാം തൂക്കമെത്തും. അമ്ലക്ഷാരനിലയിൽ 4–10 വരെയുള്ള വ്യതിയാനം സഹിക്കാൻ ഇവയ്ക്ക് കഴിവുണ്ട്. ==ശരീര ഘടന== ശരീരം കട്ടിയേറിയ ചെതുമ്പലുകൾ കൊണ്ട് മൂടിയിരിക്കും. കേരളത്തിൽ കണ്ടുവരുന്ന കരിപ്പിടികൾക്ക് ഏറ്റവും കൂടുതൽ 20 സെന്റീമീറ്റർ വരെ നീളമുണ്ടായേക്കാം. ശരീരത്തിന്റെ മുകളിലും താഴെയുമായി മുള്ളുകളുടെ ഒരു നിരയുണ്ടാകും. കറുപ്പ് കലർന്ന പച്ചനിറമാണ് ശരീരത്തിനുണ്ടാവുക. കുഞ്ഞുങ്ങൾ താരതമ്യേന ഇളംനിറത്തിൽ കാണപ്പെടുന്നു. മുട്ടകളും കുഞ്ഞുങ്ങളേയും മാതാപിതാക്കൾ സംരക്ഷിക്കുന്നു. ജലത്തിൽ പാറകളോട് ചേർന്നോ തറനിരപ്പിലായോ ആണ് സാധാരണ കാണപ്പെടുക. അത്തരം അവസരങ്ങളിൽ തിരിച്ചറിയാൻ ബുദ്ധിമുട്ടാണ്. അനങ്ങാതെ നിൽക്കുന്നതായി അനുഭവപ്പെടുമെങ്കിലും, അപകടമെന്നു തോന്നുന്ന അവസരത്തിൽ അതിവേഗം വെട്ടി മാറാൻ കഴിവുണ്ട്. ഭക്ഷണയോഗ്യമായ എന്തും ഭക്ഷിക്കുമെന്നതിനാൽ ശുദ്ധീകാരിയായി പ്രവർത്തിക്കുന്നു. ==മത്സ്യ കൃഷി== രുചികരവും, പോഷക സമൃദ്ധവുമായ മത്സ്യമായതിനാലും, എളുപ്പത്തിൽ ഇവയെ വളർത്താം എന്നതിനാലും കരിപ്പിടി അഥവാ അനാബസ് മത്സ്യത്തിന്റെ കൃഷി ഇന്ന് പലയിടത്തും വ്യാപകമാണ്. ചെറിയ കുളങ്ങളിലും പാടത്ത് വെള്ളമിറക്കിയും ടാങ്കുകളിലും മറ്റും ഇവയെ വളർത്താം. ഓരു ജലാശയത്തിലും വലവളപ്പിലും അനാബസിനെ വളർത്താം. ആറു മാസം കൊണ്ടുതന്നെ ഇവ പൂർണ വളർച്ചയെത്തും. == വിതരണം == [[ഏഷ്യ|ഏഷ്യൻ ഭൂഖണ്ഡത്തിലെ]] [[ഇന്ത്യ]] തൊട്ട് [[ചൈന|ചൈനയടക്കം]] [[വോലസ് രേഖ]](Wallace Line) വരെയുള്ള പ്രദേശങ്ങളിലാണ് ഈ മത്സ്യം സാധാരണയായി കാണപ്പെടുന്നത്. അക്വേറിയങ്ങളിൽ വളർത്തുമീനായും കാണപ്പെടാറുണ്ട്. === ആവാസവ്യവസ്ഥ === വിപരീത സാഹചര്യങ്ങളിലും ജീവിക്കുന്ന മത്സ്യമാണ് കരിപ്പിടി. വെള്ളമില്ലാതെ മണിക്കൂറുകളോളം ഇവയ്ക്ക് ജീവിയ്ക്കാനാകും. വെള്ളം വറ്റാറായ കുളങ്ങളിലേയും തോടുകളിലേയും ചെളിമാത്രമുള്ള അവസ്ഥയിൽ ഇവ ആഴ്ചകളോളം നിലനിൽക്കുന്നു. അന്തരീക്ഷത്തിൽ നിന്ന് നേരിട്ട് ശ്വസിക്കാനുള്ള (Accessory air-breathing organ) ഉള്ള ഒരു മത്സ്യമാണിത്<ref>http://www.fishbase.org/summary/Anabas-testudineus.html</ref>. പുല്ലിനിടയിലൂടെ ഇഴഞ്ഞ് നീങ്ങാൻ ഇതിനു പ്രത്യേക കഴിവുണ്ട്. == ചിത്രശാല == <gallery> File:Anabas_testudineus_-_കല്ലട_-_1.JPG|കല്ലട - വശം File:Anabas_testudineus_-_കല്ലട_-_2.JPG|കല്ലട - മുകൾ ഭാഗം </gallery> == അവലംബം == <references/> == പുറത്തേയ്ക്കുള്ള കണ്ണി == * http://kerala-nadu.blogspot.in/2009/06/anabas-testudineus-climbing-perch.html [[വർഗ്ഗം:ശുദ്ധജല മത്സ്യങ്ങൾ]] [[വർഗ്ഗം:കേരളത്തിലെ മത്സ്യങ്ങൾ]] ekmnnefsb6ys5rydu0n9q919kzwaq6o 4546810 4546809 2025-07-08T16:49:50Z 80.46.141.217 4546810 wikitext text/x-wiki {{prettyurl|Climbing gourami}} {{Taxobox | name = കരിപ്പിടി | status = DD | status_system = iucn3.1 | image = Anabas testudineus.png | image_caption = ''Anabas testudineus'' | regnum = [[Animalia]] | phylum = [[Chordata]] | classis = [[Actinopterygii]] | ordo = [[Perciformes]] | familia = [[Anabantidae]] | genus = ''[[Anabas]]'' | species = '''''A. testudineus''''' | binomial = ''Anabas testudineus'' | binomial_authority = ([[Marcus Elieser Bloch|Bloch]], 1792) | synonyms = * ''Anabas elongatus'' Reuvens, 1895 * ''Anabas macrocephalus'' [[Pieter Bleeker|Bleeker]], 1854 * ''Anabas microcephalus'' [[Pieter Bleeker|Bleeker]], 1857 * ''Anabas scandens'' (Daldorff, 1797) * ''Anabas spinosus'' [[John Edward Gray|Gray]], 1834 * ''Anabas trifoliatus'' [[Johann Jakob Kaup|Kaup]], 1860 * ''Anabas variegatus'' [[Pieter Bleeker|Bleeker]], 1851 }} [[കേരളം|കേരളത്തിൽ]] കാണപ്പെടുന്ന ഒരു [[മത്സ്യം|ശുദ്ധജലമത്സ്യമാണ്]] '''കരിപ്പിടി അഥവാ അനാബസ്'''. (ശാസ്ത്രനാമം: Anabas testudineus). അതീവ രുചികരവും പോഷക സമൃദ്ധവുമായ ഒരു മത്സ്യമായി ഇത് അറിയപ്പെടുന്നു. '''കല്ലട''', '''കല്ലത്തി''', '''കറൂപ്പ്''', '''കല്ലടമുട്ടി''', '''കല്ലേമുട്ടി''', '''കരട്ടി''', '''കൈതമുള്ളൻ, കൈതക്കോര''', '''കല്ലേരീ''', '''കല്ലുരുട്ടി''', '''എരിക്ക്''', ''' കരികണ്ണി ''', '''അണ്ടികള്ളി''' തുടങ്ങിയ പ്രാദേശികമായ പല പേരുകളിൽ ഇവ അറിയപ്പെടുന്നു. '''ക്ലൈബിങ് പെർച്ച് (Climbing Perch), ക്ലൈബിങ് ഗൗരാമി (Climbing Gourami)''' തുടങ്ങിയ പല ഇംഗ്ലീഷ് പേരുകളും പ്രാദേശികമായി ഉപയോഗിക്കപ്പെടാറുണ്ട്. കരയിലൂടെ നിശ്ചിത ദൂരം സഞ്ചരിക്കാൻ കഴിവുള്ളത് കൊണ്ടാണ് ഈ പേര് ഉണ്ടായി വന്നത്.<ref name="deshabhimani-ക">{{cite news|title=നമുക്ക് കൊതുക് വേണ്ട; ഗപ്പിയും|url=http://www.deshabhimani.com/periodicalContent5.php?id=228|accessdate=29 മെയ് 2014|newspaper=ദേശാഭിമാനി|author=ഡോ. വി വി ബിനോയ്|archiveurl=https://web.archive.org/web/20140529102733/http://www.deshabhimani.com/periodicalContent5.php?id=228|archivedate=2014-05-29|language=മലയാളം|format=പത്രലേഖനം|url-status=dead}}</ref>. [[ഏഷ്യ|ഏഷ്യയിൽ]] ഭൂമദ്ധ്യരേഖാ പ്രദേശങ്ങളിലെ ശുദ്ധജല ജലാശയങ്ങളിൽ സ്വാഭാവികമായി കണ്ടുവരുന്ന ഒരിനമാണിത്. ഏഷ്യയിലെമ്പാടുമായി 36 സഹോദര ഉപജാതികളെ തിരിച്ചറിഞ്ഞിട്ടുണ്ട്. അനാബസ് കേരളത്തിലെ ഒരു തദ്ദേശീയ മത്സ്യമാണ്. ഇന്നിതൊരു വളർത്തു മത്സ്യം കൂടിയാണ്. ബംഗ്ളാദേശ്, വിയറ്റ്നാം വഴി കേരളത്തിൽ എത്തിച്ചേർന്ന ഒരു മത്സ്യമാണിത്. ഗാംഗറ്റിക് കോയി, അനാബസ് ടെസ്റ്റ്യുഡിനിയസ്, കോബോജിയസ് എന്നിങ്ങനെ വിവിധ വകഭേദങ്ങളിൽ ഈ മത്സ്യം അറിയപ്പെടും. == പ്രത്യേകതകൾ == ധാരാളം പ്രത്യേകതകൾ ഉള്ള ഒരു മത്സ്യമാണിത്. തീർത്തും ജലംകുറഞ്ഞ അവസരങ്ങളിലും ഈർപ്പത്തിന്റെ സാന്നിദ്ധ്യമുണ്ടെങ്കിൽ ജീവൻനിലനിർത്താനുള്ള ശേഷിയുണ്ട്. ലാബ്രിന്ത് എന്ന പ്രത്യേകതരം ശ്വസനാവയവം ഉള്ളതു കൊണ്ട് വെള്ളത്തിലെ പ്രാണവായു കുറഞ്ഞാലും ജീവിക്കാനുള്ള അസാമാന്യ കഴിവാണ് ഇതിന്റെ പ്രത്യേകത. കരയിൽ ചെറിയദൂരങ്ങളൊക്കെ ഇഴഞ്ഞ് നീങ്ങാനും ഇവയ്ക്ക് കഴിവുണ്ട്. അര മീറ്റർ വരെ ഉയരത്തിൽ ചാടുകയും ചെയ്യും. ആറ് മാസം കൊണ്ടുതന്നെ ശരാശരി 400 ഗ്രാം തൂക്കമെത്തും. അമ്ലക്ഷാരനിലയിൽ 4–10 വരെയുള്ള വ്യതിയാനം സഹിക്കാൻ ഇവയ്ക്ക് കഴിവുണ്ട്. ==ശരീര ഘടന== ശരീരം കട്ടിയേറിയ ചെതുമ്പലുകൾ കൊണ്ട് മൂടിയിരിക്കും. കേരളത്തിൽ കണ്ടുവരുന്ന കരിപ്പിടികൾക്ക് ഏറ്റവും കൂടുതൽ 20 സെന്റീമീറ്റർ വരെ നീളമുണ്ടായേക്കാം. ശരീരത്തിന്റെ മുകളിലും താഴെയുമായി മുള്ളുകളുടെ ഒരു നിരയുണ്ടാകും. കറുപ്പ് കലർന്ന പച്ചനിറമാണ് ശരീരത്തിനുണ്ടാവുക. കുഞ്ഞുങ്ങൾ താരതമ്യേന ഇളംനിറത്തിൽ കാണപ്പെടുന്നു. മുട്ടകളും കുഞ്ഞുങ്ങളേയും മാതാപിതാക്കൾ സംരക്ഷിക്കുന്നു. ജലത്തിൽ പാറകളോട് ചേർന്നോ തറനിരപ്പിലായോ ആണ് സാധാരണ കാണപ്പെടുക. അത്തരം അവസരങ്ങളിൽ തിരിച്ചറിയാൻ ബുദ്ധിമുട്ടാണ്. അനങ്ങാതെ നിൽക്കുന്നതായി അനുഭവപ്പെടുമെങ്കിലും, അപകടമെന്നു തോന്നുന്ന അവസരത്തിൽ അതിവേഗം വെട്ടി മാറാൻ കഴിവുണ്ട്. ഭക്ഷണയോഗ്യമായ എന്തും ഭക്ഷിക്കുമെന്നതിനാൽ ശുദ്ധീകാരിയായി പ്രവർത്തിക്കുന്നു. ==മത്സ്യ കൃഷി== രുചികരവും, പോഷക സമൃദ്ധവുമായ മത്സ്യമായതിനാലും, എളുപ്പത്തിൽ ഇവയെ വളർത്താം എന്നതിനാലും കരിപ്പിടി അഥവാ അനാബസ് മത്സ്യത്തിന്റെ കൃഷി ഇന്ന് പലയിടത്തും വ്യാപകമാണ്. ചെറിയ കുളങ്ങളിലും പാടത്ത് വെള്ളമിറക്കിയും ടാങ്കുകളിലും മറ്റും ഇവയെ വളർത്താം. ഓരു ജലാശയത്തിലും വലവളപ്പിലും അനാബസിനെ വളർത്താം. ആറു മാസം കൊണ്ടുതന്നെ ഇവ പൂർണ വളർച്ചയെത്തും. == വിതരണം == [[ഏഷ്യ|ഏഷ്യൻ ഭൂഖണ്ഡത്തിലെ]] [[ഇന്ത്യ]] തൊട്ട് [[ചൈന|ചൈനയടക്കം]] [[വോലസ് രേഖ]](Wallace Line) വരെയുള്ള പ്രദേശങ്ങളിലാണ് ഈ മത്സ്യം സാധാരണയായി കാണപ്പെടുന്നത്. അക്വേറിയങ്ങളിൽ വളർത്തുമീനായും കാണപ്പെടാറുണ്ട്. === ആവാസവ്യവസ്ഥ === വിപരീത സാഹചര്യങ്ങളിലും ജീവിക്കുന്ന മത്സ്യമാണ് കരിപ്പിടി. വെള്ളമില്ലാതെ മണിക്കൂറുകളോളം ഇവയ്ക്ക് ജീവിയ്ക്കാനാകും. വെള്ളം വറ്റാറായ കുളങ്ങളിലേയും തോടുകളിലേയും ചെളിമാത്രമുള്ള അവസ്ഥയിൽ ഇവ ആഴ്ചകളോളം നിലനിൽക്കുന്നു. അന്തരീക്ഷത്തിൽ നിന്ന് നേരിട്ട് ശ്വസിക്കാനുള്ള (Accessory air-breathing organ) ഉള്ള ഒരു മത്സ്യമാണിത്<ref>http://www.fishbase.org/summary/Anabas-testudineus.html</ref>. പുല്ലിനിടയിലൂടെ ഇഴഞ്ഞ് നീങ്ങാൻ ഇതിനു പ്രത്യേക കഴിവുണ്ട്. == ചിത്രശാല == <gallery> File:Anabas_testudineus_-_കല്ലട_-_1.JPG|കല്ലട - വശം File:Anabas_testudineus_-_കല്ലട_-_2.JPG|കല്ലട - മുകൾ ഭാഗം </gallery> == അവലംബം == <references/> == പുറത്തേയ്ക്കുള്ള കണ്ണി == * http://kerala-nadu.blogspot.in/2009/06/anabas-testudineus-climbing-perch.html [[വർഗ്ഗം:ശുദ്ധജല മത്സ്യങ്ങൾ]] [[വർഗ്ഗം:കേരളത്തിലെ മത്സ്യങ്ങൾ]] qsbknseam87a7cd8ooei67d16znf5le 0 281535 4546981 1956282 2025-07-09T09:11:41Z Meenakshi nandhini 99060 /* അവലംബം */ 4546981 wikitext text/x-wiki {{prettyurl|Newt}} {{Taxobox | name = Newt | image = Eastern Newt.jpg | image_width = 200px | image_caption = [[Eastern newt]] (''Notophthalmus viridescens'') | regnum = [[Animal]]ia | phylum = [[Chordate|Chordata]] | subphylum = [[Vertebrata]] | superclassis = [[Tetrapoda]] | classis = [[Amphibia]] | subclassis = [[Lissamphibia]] | ordo = [[Caudata]] | familia = [[Salamandridae]] | subfamilia = '''Pleurodelinae''' }} കണ്ടാൽ പല്ലികളെ പോലെ ഇരിക്കുന്ന ഒരിനം [[ഉഭയജീവി]]യാണു '''ന്യൂട്ട്'''. [[ഉഭയജീവി]]കളെ ലിസ്അംഫീബിയ എന്ന സബ്ക്ലാസിൽ ആണ് ഉൾപ്പെടുത്തിയിരിക്കുന്നത്.ഇവയിൽ കോടെറ്റ (Caudata)എന്ന വിഭാഗത്തിൽപ്പെടുന്നവയാണ് [[ സലമാണ്ടർ| സലമാണ്ടറുകളും]] ന്യൂട്ടുകളും. എല്ലാ സലമാണ്ടറുകളും ന്യൂട്ട് അല്ല. അവയുടെ ഉപകുടുംബമായ പ്ലൂറോഡിലെനെ Pleurodelinae യിലാണ് ന്യൂട്ടുകൾ ഉൾപ്പെടുന്നത്. കോടെറ്റ എന്ന വിഭാഗത്തിൽ ഇന്ത്യയിൽ കാണപ്പെടുന്ന ഒരേ ഒരു ജീവിയാണ് [[ഹിമാലയൻ ന്യൂട്ട്]](Tylototriton verrucosus) <ref> ഉഭയജീവിലോകം - സന്ദീപ്‌ ദാസ് , കൂട് മാസിക ,ജൂൺ 2014 </ref> ==അവലംബം== {{reflist}} ==പുറം കണ്ണികൾ== {{wiktionary|newt}} {{wiktionary|newt|eft}} *{{Wikispecies-inline|Pleurodelinae}} {{Portal bar|Amphibians}} {{Authority control}} azf6kgpbvh6jg5fn5aryig0zx2lax0d 0 281739 4546833 3946762 2025-07-08T20:41:44Z Redaktor GLAM 185885 Better quality version of map 4546833 wikitext text/x-wiki {{prettyurl|European Russia}} [[File:Russia-Subdivisions with Crimea.png|thumb|300px|Russia in Europe and Asia with current administrative divisions (''[[de facto]]'' boundaries<ref group="note" name="Crimea">Includes the [[Republic of Crimea]] and the city of [[Sevastopol]] which are ''[[de facto]]'' administrated by Russia but considered part of [[Ukraine]] by most other states.</ref>).]] [[യൂറോപ്പ്|യൂറോപ്പിൽ]] കിടക്കുന്ന [[റഷ്യ|റഷ്യയുടെ]] പടിഞ്ഞാറൻ ഭാഗമാണ് '''യൂറോപ്യൻ റഷ്യ''', '''പടിഞ്ഞാറൻ റഷ്യ''', '''സെൻട്രൽ റഷ്യ''' എന്നൊക്കെ അറിയപ്പെടുന്നത്. ഏകദേശം 3,960,000 സ്ക്വയർ കിലോമീറ്ററാണ് (1,528,560 ചതുരശ്ര മൈൽ) റഷ്യയുടെ ഈ ഭാഗത്തെ വിസ്തൃതി.[[യൂറാൽ പർവ്വതനിര|യൂറാൽ പർവതനിരകൾ]] പടിഞ്ഞാറും [[കസാക്കിസ്ഥാൻ]] തെക്കും അതിരുകളായി കണക്കാക്കുന്നു. റഷ്യയുലെ വൻ നഗരങ്ങളായ [[മോസ്കോ]], [[സെന്റ് പീറ്റേഴ്സ്ബർഗ്]] എന്നിവ ഈ മേഖലയിലാണ് സ്ഥിതി ചെയ്യുന്നത്.<ref name="europe">{{cite book|url=https://books.google.com/books?id=LmfAPmwE6YYC&pg=PA634&lpg=PA634&dq=%22european+subcontinent%22&source=bl&ots=SYCYoz-m3V&sig=zCy9OfV_frpcoJH0acUWF8JGX3c&hl=en&sa=X&ei=GWUNVKlrx9qgBPmZgbAM&ved=0CFgQ6AEwCw#v=onepage&q=%22european%20subcontinent%22&f=false|title=Europe: A Political Profile|year=2011|author=Hans Slomp|accessdate=2014-09-10}}</ref> റഷ്യയുടെ ഭൂവിസ്തൃതിയുടെ 75%വും ഏഷ്യയിലാണെങ്കിലും ജനസംഖ്യയുടെ 77%വും യൂറോപ്പിലാണ്. [[File:Ethnic groups and religions in Russia 1913 (138700959).jpg|thumb|200px|Ethnic map of the European Russian Empire prior to the outbreak of [[World War I]]]] ==അവലംബം== {{Reflist}} <references group="note" /> [[വർഗ്ഗം:റഷ്യ]] [[വർഗ്ഗം:കിഴക്കൻ യൂറോപ്പ്]] {{Euro-stub}} {{Regions of the world}} 70qi1dxbjj4u7v9e1qbdkq31bwb4lcc 0 306516 4546904 4534708 2025-07-09T07:06:04Z Meenakshi nandhini 99060 #WPWPINKL #WPWP 4546904 wikitext text/x-wiki {{refimprove}} {{Infobox religious group | group = {{plainlist| * Dawoodi Bohra * داؤوْدِي بُهرة }} | image = MKE-EID1440-1866-4-2019-Edit.jpg | image_caption = Dawoodi Bohra family in their religious attire. | population = 1,000,000{{r|lentin1}}–2,000,000{{r|TheMuslim5002021}} | poptime = <br />2021 | popplace = {{flag|India}} | pop1 = 500,000–1,000,000 | ref1 =<ref name="joshuaproj">{{Cite web|archive-url=https://web.archive.org/web/20200611093245/https://joshuaproject.net/people_groups/16494/IN |archive-date=11 June 2020| access-date= 11 June 2020| url=https://joshuaproject.net/people_groups/16494/IN |title=Bohra in India}}</ref><ref name="dnaindia18">{{Cite news |url=https://www.dnaindia.com/india/photo-gallery-who-are-dawoodi-bohras-5-points-to-understand-this-muslim-community-in-india-2663140 |title=Who are Dawoodi Bohras: 5 points to understand this Muslim community in India |archive-url=https://web.archive.org/web/20200611093440/https://www.dnaindia.com/india/photo-gallery-who-are-dawoodi-bohras-5-points-to-understand-this-muslim-community-in-india-2663140 |archive-date=11 June 2020 |date=24 September 2018|website=dnaindia.com |publisher=Diligent Media Corporation}}</ref> | languages = {{plainlist| * '''Predominantly spoken:''' {{hlist|[[Lisan al-Dawat]]|[[English language|English]]|[[Gujarati language|Gujarati]]|[[Hindustani language|Hindi]]|[[Urdu]]}} * '''Historical:''' {{hlist|[[Arabic language|Arabic]]}} * '''Sacred:''' {{hlist|[[Classical Arabic]]}} }} | religions = [[Shi'a Islam]] | founder = <!-- Ismailis trace their founding to Muhammad himself, so there can't really be a founder, in the traditional sense. Only schisms. --> | scriptures = [[Quran]] | related-c = {{plainlist| * '''[[Shi'a]]''': {{hlist|[[Zaidiyyah|Fivers]]|[[Twelver Shi'a|Twelvers]]}} * '''[[Ismailis]]''': {{hlist|[[Druze]]|[[Nizari]]|[[Qarmati]]}} * '''[[Mustaalis]]''': {{hlist|[[Hafizi]]}} * '''[[Tayyibis]]''': {{hlist|[[Alavi Bohras|Alavi]]|[[Jafari Bohras|Jafari]]|[[Sulaimani Bohras|Sulaymani]]}} }} | website = {{URL|https://thedawoodibohras.com}} }}[[File:HTN0013.jpg|thumb|ഖുർആൻ പാരയാണം ചെയ്യുന്ന ദാവൂദി ബോഹ്റ വിഭാത്തിലുള്ളവർ]] [[ഇസ്മാഈലികൾ|ഇസ്മാഈലി ശിയാക്കളിലെ]] ഒരു ഉപവിഭാഗമാണ്‌ '''ബോറകൾ''' എന്ന് വിളിച്ചുവരുന്നു. പ്രധാനമായും [[ഇന്ത്യ|ഇന്ത്യയിലാണ്]] ഇവരുള്ളത്. വോഹോറൂൻ എന്ന ഗുജറാത്തി പദത്തിൽ നിന്നാണ് ഈ പേരിന്റെ ഉത്ഭവം. ഹിന്ദുക്കളുടെ ഇടയിൽ നിന്ന് ഇസ്ലാമിലേക്ക് വന്ന ഒരു വൈശ്യ സമുദായമാണ് ബോറകൾ. ഇന്ത്യക്ക് പുറമെ കിഴക്കൻ ആഫ്രിക്ക, മൌറീഷ്യസ് എന്നിവിടങ്ങളിലും ബോറകളുണ്ട്. ഇന്ത്യയിൽ ഇവർ ദാവുദ്ബ്നുഖുത്വുബുഷായെ തങ്ങളുടെ നേതാവായി അംഗീകരിച്ചു. ഇവരെ ദാവൂദീ ബോറകൾ എന്ന് വിളിക്കുന്നു. യമനികളിൽ ഭൂരിപക്ഷവും സുലൈമാനുബ്നുഹസൻ എന്ന നേതാവിനെ അംഗീകരിച്ചു. ഇവരെ സുലൈമാനികൾ എന്ന് പറയുന്നു. പത്രപ്രവർത്തകനും ചിന്തകനും എഴുത്തുകാരനുമായ [[അസ്ഗർ അലി എഞ്ചിനീയർ]] ദാവൂദി ബോറകളിൽപ്പെട്ട ആളാണ്‌. [[വർഗ്ഗം:ഷിയ ഇസ്ലാം വിഭാഗങ്ങൾ]] [[വർഗ്ഗം:ഇസ്മാഈലിസം]] [[വർഗ്ഗം:ഇന്ത്യയിലെ മുസ്ലിം ജനവിഭാഗങ്ങൾ]] [[വർഗ്ഗം:ഷിയ ഇസ്ലാം ഇന്ത്യയിൽ]] t9j2bikbfgdzk5v0pu4tiosg1dh1xvs 4546905 4546904 2025-07-09T07:06:35Z Meenakshi nandhini 99060 4546905 wikitext text/x-wiki {{refimprove}} {{Infobox religious group | group = {{plainlist| * Dawoodi Bohra * داؤوْدِي بُهرة }} | image = MKE-EID1440-1866-4-2019-Edit.jpg | image_caption = Dawoodi Bohra family in their religious attire. | population = 1,000,000{{r|lentin1}}–2,000,000{{r|TheMuslim5002021}} | poptime = <br />2021 | popplace = {{flag|India}} | pop1 = 500,000–1,000,000 | ref1 =<ref name="joshuaproj">{{Cite web|archive-url=https://web.archive.org/web/20200611093245/https://joshuaproject.net/people_groups/16494/IN |archive-date=11 June 2020| access-date= 11 June 2020| url=https://joshuaproject.net/people_groups/16494/IN |title=Bohra in India}}</ref><ref name="dnaindia18">{{Cite news |url=https://www.dnaindia.com/india/photo-gallery-who-are-dawoodi-bohras-5-points-to-understand-this-muslim-community-in-india-2663140 |title=Who are Dawoodi Bohras: 5 points to understand this Muslim community in India |archive-url=https://web.archive.org/web/20200611093440/https://www.dnaindia.com/india/photo-gallery-who-are-dawoodi-bohras-5-points-to-understand-this-muslim-community-in-india-2663140 |archive-date=11 June 2020 |date=24 September 2018|website=dnaindia.com |publisher=Diligent Media Corporation}}</ref> | languages = {{plainlist| * '''Predominantly spoken:''' {{hlist|[[Lisan al-Dawat]]|[[English language|English]]|[[Gujarati language|Gujarati]]|[[Hindustani language|Hindi]]|[[Urdu]]}} * '''Historical:''' {{hlist|[[Arabic language|Arabic]]}} * '''Sacred:''' {{hlist|[[Classical Arabic]]}} }} | religions = [[Shi'a Islam]] | founder = <!-- Ismailis trace their founding to Muhammad himself, so there can't really be a founder, in the traditional sense. Only schisms. --> | scriptures = [[Quran]] | related-c = {{plainlist| * '''[[Shi'a]]''': {{hlist|[[Zaidiyyah|Fivers]]|[[Twelver Shi'a|Twelvers]]}} * '''[[Ismailis]]''': {{hlist|[[Druze]]|[[Nizari]]|[[Qarmati]]}} * '''[[Mustaalis]]''': {{hlist|[[Hafizi]]}} * '''[[Tayyibis]]''': {{hlist|[[Alavi Bohras|Alavi]]|[[Jafari Bohras|Jafari]]|[[Sulaimani Bohras|Sulaymani]]}} }} | website = {{URL|https://thedawoodibohras.com}} }}[[File:HTN0013.jpg|thumb|ഖുർആൻ പാരയാണം ചെയ്യുന്ന ദാവൂദി ബോഹ്റ വിഭാത്തിലുള്ളവർ]] [[ഇസ്മാഈലികൾ|ഇസ്മാഈലി ശിയാക്കളിലെ]] ഒരു ഉപവിഭാഗമാണ്‌ '''ബോറകൾ''' എന്ന് വിളിച്ചുവരുന്നു. പ്രധാനമായും [[ഇന്ത്യ|ഇന്ത്യയിലാണ്]] ഇവരുള്ളത്. വോഹോറൂൻ എന്ന ഗുജറാത്തി പദത്തിൽ നിന്നാണ് ഈ പേരിന്റെ ഉത്ഭവം. ഹിന്ദുക്കളുടെ ഇടയിൽ നിന്ന് ഇസ്ലാമിലേക്ക് വന്ന ഒരു വൈശ്യ സമുദായമാണ് ബോറകൾ. ഇന്ത്യക്ക് പുറമെ കിഴക്കൻ ആഫ്രിക്ക, മൌറീഷ്യസ് എന്നിവിടങ്ങളിലും ബോറകളുണ്ട്. ഇന്ത്യയിൽ ഇവർ ദാവുദ്ബ്നുഖുത്വുബുഷായെ തങ്ങളുടെ നേതാവായി അംഗീകരിച്ചു. ഇവരെ ദാവൂദീ ബോറകൾ എന്ന് വിളിക്കുന്നു. യമനികളിൽ ഭൂരിപക്ഷവും സുലൈമാനുബ്നുഹസൻ എന്ന നേതാവിനെ അംഗീകരിച്ചു. ഇവരെ സുലൈമാനികൾ എന്ന് പറയുന്നു. പത്രപ്രവർത്തകനും ചിന്തകനും എഴുത്തുകാരനുമായ [[അസ്ഗർ അലി എഞ്ചിനീയർ]] ദാവൂദി ബോറകളിൽപ്പെട്ട ആളാണ്‌. == References == {{reflist|26em}} == Further reading == * {{Cite book |title=The Dawoodi Bohras: an anthropological perspective |author1=Shibani Roy |publisher=B.R. Publishing |url=https://books.google.com/books?id=qwA7AAAAMAAJ |orig-date=1984 |year=2007 |isbn=9780865903241}} * {{Cite book |lccn=n85038131 |url=https://books.google.com/books?id=euafSwAACAAJ |title=Uyun al-akhbar wa-funun al-athar fi faḍail al-Aimmah al-aṭhar |author=Idris Imad al-Din ibn al-Hasan al-Quraishi|translator=Mustafa Ghalib |author-link1=Idris Imad al-Din |series=Silsilat al-turāth al-Fāṭimī |year=1970 |orig-date=1488 |volume=6 |page=738 |publisher=Dar al-Andalus}} **{{cite web |title=First Arabic Edition of 'Uyun al-akhbar in collaboration with IFPO |date=2 February 2020 |url=https://www.iis.ac.uk/news/first-arabic-edition-uyun-al-akhbar-collaboration-ifpo |website=[[Institute of Ismaili Studies]]}} * {{Cite journal |title=A Short History of the Ismailis: Traditions of a Muslim Community |author1=Farhad Daftary |journal=Islamic Surveys |publisher=[[Edinburgh University Press]] |year=1998 |isbn=9780748606870 |issn=0075-093X |url=https://books.google.com/books?id=31nuCZESLe0C}} * {{Cite book |title=The Isma'ilis: Their History and Doctrines |author1=Farhad Daftary |year=1992 |isbn=9780521429740 |url=https://books.google.com/books?id=kQGlyZAy134C |publisher=[[Cambridge University Press]]}} * {{Cite book |title=Medieval Islamic Civilization: An Encyclopedia |editor1=Joseph W. Meri |editor2=Jere L. Bacharach |isbn=9781135455965 |volume=1 |publisher=[[Routledge]] |year=2005}} * {{Cite journal |title=Sayyida Hurra: The Isma'ili Sulayhid Queen of Yemen |author1=Farhad Daftary |url=https://www.iis.ac.uk/academic-article/sayyida-hurra-isma-ili-sulayhid-queen-yemen |website=Institute of Ismaili Studies |access-date=23 June 2020 |archive-date=23 June 2020 |archive-url=https://archive.today/20200623071245/https://akdn2stg.prod.acquia-sites.com/sites/default/files/sayyida_hurra%5B1%5D-1103394583.pdf |url-status=dead}} * {{Cite book |title=Mediaeval Isma'ili History and Thought |editor1=Farhad Daftary |url=https://books.google.com/books?id=8eebGQXgPcQC |year=2001 |publisher=[[Cambridge University Press]] |isbn=9780521003100}} * {{Cite journal |title=Cosmology and Authority in Medieval Ismailism | author1=Simonetta Calderini |journal=Diskus |year=1996 |volume=4 |issue=1 |pages=11–22 |url=https://jbasr.com/basr/diskus/diskus1-6/CALDERIN.TXT |archive-url=https://archive.today/20200623072259/https://jbasr.com/basr/diskus/diskus1-6/CALDERIN.TXT |archive-date=23 June 2020 |url-status=live}} * {{Cite book |title=Ismaili Literature: A Bibliography of Sources and Studies |author1= Farhad Daftary |url=https://books.google.com/books?id=Ij0BAwAAQBAJ |publisher=[[I.B. Tauris]] |isbn=9780857713865 |year=2005}} * {{Cite book |title=Religion, learning, and science in the ʻAbbasid period |author1=M. J. L. Young |author2=John Derek Latham |author3=Robert Bertram Serjeant |url=https://books.google.com/books?id=cJuDafHpk3oC |publisher=[[Cambridge University Press]] |year=2006 |isbn=9780521028875}} * {{Cite book |title=The Gnostic World |url=https://books.google.com/books?id=B6txDwAAQBAJ |year=2018 | publisher=Routledge |editor1=Garry W. Trompf |editor2=Gunner B. Mikkelsen |editor3=Jay Johnston |isbn=9781317201847}} * {{Cite thesis |title=Intellectual upliftment through memorization of Quran: A social aspect. |url=https://shodhganga.inflibnet.ac.in/handle/10603/135136/ |archive-url=https://web.archive.org/web/20200618145941/https://sg.inflibnet.ac.in/handle/10603/135136 |year=2015 |archive-date=18 June 2020 |website=inflibnet.ac.in |institution=Shri Jagdishparasad Jhabarmal Tibrewala University |last1=Electricwala |first1=Mohammed Abbas |hdl=10603/135136 |via=shodhganga.inflibnet.ac.in}} * {{Cite book |title=Ismaili History and Intellectual Traditions |url=https://books.google.com/books?id=sxIwDwAAQBAJ |publisher=[[Routledge]] |isbn=9781351975032 |year=2017 |author1=Farhad Daftary}} * {{Cite journal |first=Ian Richard |last=Netton |title=In the Age of Al-Fārābī: Arabic Philosophy in the Fourth-tenth Century |type=Review |url=https://academic.oup.com/jis/article-abstract/22/2/247/797837 |url-access=subscription |journal=Journal of Islamic Studies |volume=22 |issue=2 |date=May 2011 |pages=247–248 |doi=10.1093/jis/etr005}} * {{Cite book |title=Women And the Fatimids in the World of Islam |url=https://books.google.com/books?id=p8uqBgAAQBAJ |year=2006 |publisher=[[Edinburgh University Press]] |editor1= Peter Adamson |location=London |isbn=9780748626298}} * {{Cite book |title=The Fatimids and Their Traditions of Learning |url=https://books.google.com/books?id=0QrDQgAACAAJ |year=1997 |publisher=[[Palgrave Macmillan]] |author1=Heinz Halm |series=Ismaili Studies |isbn=9781850439202}} * {{Cite book |title=The Master and the Disciple: An Early Islamic Spiritual Dialogue |editor1=James W. Morris |publisher=[[Bloomsbury Academic]] |isbn=9780755602629 |year=2020 |url=https://books.google.com/books?id=lRQvzAEACAAJ}} * {{Cite book |title=The Fatimid Caliphate: Diversity of Traditions |publisher=[[Bloomsbury Publishing]] |year=2017 |editor1=Farhad Daftary |editor2=Shainool Jiwa |url=https://books.google.com/books?id=b7qKDwAAQBAJ |isbn=9781786733092}} * {{Cite book |title=Al-Kimia: The Mystical Islamic Essence of the Sacred Art of Alchemy |publisher=[[Sophia Perennis]] |year=2005 |author1=John Eberly |url=https://books.google.com/books?id=XsKARMzih5MC |isbn=9781597310109}} * {{cite book |title=Dawoodi Bohra implementation of meaning making methods for successful establishment in Western societies |url=https://uu.diva-portal.org/smash/record.jsf?pid=diva2%3A822240&dswid=8913 |year=2015 |location=[[Uppsala]] |institution=[[Uppsala University]] |last1=Hill |first1=Geoffrey |archive-url=https://web.archive.org/web/20200629234832/https://uu.diva-portal.org/smash/record.jsf?pid=diva2%3A822240&dswid=8913 |archive-date=29 June 2020 |via=diva-portal.org}} == External links == {{commons category}} * {{Official website|https://thedawoodibohras.com/}} * {{youTube|0d1qdmQeapg|An Introduction to The Dawoodi Bohras}} {{Dā'ī al-Mutlaq}} [[വർഗ്ഗം:ഷിയ ഇസ്ലാം വിഭാഗങ്ങൾ]] [[വർഗ്ഗം:ഇസ്മാഈലിസം]] [[വർഗ്ഗം:ഇന്ത്യയിലെ മുസ്ലിം ജനവിഭാഗങ്ങൾ]] [[വർഗ്ഗം:ഷിയ ഇസ്ലാം ഇന്ത്യയിൽ]] 9lhuv9jatmw3ch0ovsvlpvzxokafydo 4546906 4546905 2025-07-09T07:07:04Z Meenakshi nandhini 99060 /* References */ 4546906 wikitext text/x-wiki {{refimprove}} {{Infobox religious group | group = {{plainlist| * Dawoodi Bohra * داؤوْدِي بُهرة }} | image = MKE-EID1440-1866-4-2019-Edit.jpg | image_caption = Dawoodi Bohra family in their religious attire. | population = 1,000,000{{r|lentin1}}–2,000,000{{r|TheMuslim5002021}} | poptime = <br />2021 | popplace = {{flag|India}} | pop1 = 500,000–1,000,000 | ref1 =<ref name="joshuaproj">{{Cite web|archive-url=https://web.archive.org/web/20200611093245/https://joshuaproject.net/people_groups/16494/IN |archive-date=11 June 2020| access-date= 11 June 2020| url=https://joshuaproject.net/people_groups/16494/IN |title=Bohra in India}}</ref><ref name="dnaindia18">{{Cite news |url=https://www.dnaindia.com/india/photo-gallery-who-are-dawoodi-bohras-5-points-to-understand-this-muslim-community-in-india-2663140 |title=Who are Dawoodi Bohras: 5 points to understand this Muslim community in India |archive-url=https://web.archive.org/web/20200611093440/https://www.dnaindia.com/india/photo-gallery-who-are-dawoodi-bohras-5-points-to-understand-this-muslim-community-in-india-2663140 |archive-date=11 June 2020 |date=24 September 2018|website=dnaindia.com |publisher=Diligent Media Corporation}}</ref> | languages = {{plainlist| * '''Predominantly spoken:''' {{hlist|[[Lisan al-Dawat]]|[[English language|English]]|[[Gujarati language|Gujarati]]|[[Hindustani language|Hindi]]|[[Urdu]]}} * '''Historical:''' {{hlist|[[Arabic language|Arabic]]}} * '''Sacred:''' {{hlist|[[Classical Arabic]]}} }} | religions = [[Shi'a Islam]] | founder = <!-- Ismailis trace their founding to Muhammad himself, so there can't really be a founder, in the traditional sense. Only schisms. --> | scriptures = [[Quran]] | related-c = {{plainlist| * '''[[Shi'a]]''': {{hlist|[[Zaidiyyah|Fivers]]|[[Twelver Shi'a|Twelvers]]}} * '''[[Ismailis]]''': {{hlist|[[Druze]]|[[Nizari]]|[[Qarmati]]}} * '''[[Mustaalis]]''': {{hlist|[[Hafizi]]}} * '''[[Tayyibis]]''': {{hlist|[[Alavi Bohras|Alavi]]|[[Jafari Bohras|Jafari]]|[[Sulaimani Bohras|Sulaymani]]}} }} | website = {{URL|https://thedawoodibohras.com}} }}[[File:HTN0013.jpg|thumb|ഖുർആൻ പാരയാണം ചെയ്യുന്ന ദാവൂദി ബോഹ്റ വിഭാത്തിലുള്ളവർ]] [[ഇസ്മാഈലികൾ|ഇസ്മാഈലി ശിയാക്കളിലെ]] ഒരു ഉപവിഭാഗമാണ്‌ '''ബോറകൾ''' എന്ന് വിളിച്ചുവരുന്നു. പ്രധാനമായും [[ഇന്ത്യ|ഇന്ത്യയിലാണ്]] ഇവരുള്ളത്. വോഹോറൂൻ എന്ന ഗുജറാത്തി പദത്തിൽ നിന്നാണ് ഈ പേരിന്റെ ഉത്ഭവം. ഹിന്ദുക്കളുടെ ഇടയിൽ നിന്ന് ഇസ്ലാമിലേക്ക് വന്ന ഒരു വൈശ്യ സമുദായമാണ് ബോറകൾ. ഇന്ത്യക്ക് പുറമെ കിഴക്കൻ ആഫ്രിക്ക, മൌറീഷ്യസ് എന്നിവിടങ്ങളിലും ബോറകളുണ്ട്. ഇന്ത്യയിൽ ഇവർ ദാവുദ്ബ്നുഖുത്വുബുഷായെ തങ്ങളുടെ നേതാവായി അംഗീകരിച്ചു. ഇവരെ ദാവൂദീ ബോറകൾ എന്ന് വിളിക്കുന്നു. യമനികളിൽ ഭൂരിപക്ഷവും സുലൈമാനുബ്നുഹസൻ എന്ന നേതാവിനെ അംഗീകരിച്ചു. ഇവരെ സുലൈമാനികൾ എന്ന് പറയുന്നു. പത്രപ്രവർത്തകനും ചിന്തകനും എഴുത്തുകാരനുമായ [[അസ്ഗർ അലി എഞ്ചിനീയർ]] ദാവൂദി ബോറകളിൽപ്പെട്ട ആളാണ്‌. == അവലംബം== {{reflist|26em}} == Further reading == * {{Cite book |title=The Dawoodi Bohras: an anthropological perspective |author1=Shibani Roy |publisher=B.R. Publishing |url=https://books.google.com/books?id=qwA7AAAAMAAJ |orig-date=1984 |year=2007 |isbn=9780865903241}} * {{Cite book |lccn=n85038131 |url=https://books.google.com/books?id=euafSwAACAAJ |title=Uyun al-akhbar wa-funun al-athar fi faḍail al-Aimmah al-aṭhar |author=Idris Imad al-Din ibn al-Hasan al-Quraishi|translator=Mustafa Ghalib |author-link1=Idris Imad al-Din |series=Silsilat al-turāth al-Fāṭimī |year=1970 |orig-date=1488 |volume=6 |page=738 |publisher=Dar al-Andalus}} **{{cite web |title=First Arabic Edition of 'Uyun al-akhbar in collaboration with IFPO |date=2 February 2020 |url=https://www.iis.ac.uk/news/first-arabic-edition-uyun-al-akhbar-collaboration-ifpo |website=[[Institute of Ismaili Studies]]}} * {{Cite journal |title=A Short History of the Ismailis: Traditions of a Muslim Community |author1=Farhad Daftary |journal=Islamic Surveys |publisher=[[Edinburgh University Press]] |year=1998 |isbn=9780748606870 |issn=0075-093X |url=https://books.google.com/books?id=31nuCZESLe0C}} * {{Cite book |title=The Isma'ilis: Their History and Doctrines |author1=Farhad Daftary |year=1992 |isbn=9780521429740 |url=https://books.google.com/books?id=kQGlyZAy134C |publisher=[[Cambridge University Press]]}} * {{Cite book |title=Medieval Islamic Civilization: An Encyclopedia |editor1=Joseph W. Meri |editor2=Jere L. Bacharach |isbn=9781135455965 |volume=1 |publisher=[[Routledge]] |year=2005}} * {{Cite journal |title=Sayyida Hurra: The Isma'ili Sulayhid Queen of Yemen |author1=Farhad Daftary |url=https://www.iis.ac.uk/academic-article/sayyida-hurra-isma-ili-sulayhid-queen-yemen |website=Institute of Ismaili Studies |access-date=23 June 2020 |archive-date=23 June 2020 |archive-url=https://archive.today/20200623071245/https://akdn2stg.prod.acquia-sites.com/sites/default/files/sayyida_hurra%5B1%5D-1103394583.pdf |url-status=dead}} * {{Cite book |title=Mediaeval Isma'ili History and Thought |editor1=Farhad Daftary |url=https://books.google.com/books?id=8eebGQXgPcQC |year=2001 |publisher=[[Cambridge University Press]] |isbn=9780521003100}} * {{Cite journal |title=Cosmology and Authority in Medieval Ismailism | author1=Simonetta Calderini |journal=Diskus |year=1996 |volume=4 |issue=1 |pages=11–22 |url=https://jbasr.com/basr/diskus/diskus1-6/CALDERIN.TXT |archive-url=https://archive.today/20200623072259/https://jbasr.com/basr/diskus/diskus1-6/CALDERIN.TXT |archive-date=23 June 2020 |url-status=live}} * {{Cite book |title=Ismaili Literature: A Bibliography of Sources and Studies |author1= Farhad Daftary |url=https://books.google.com/books?id=Ij0BAwAAQBAJ |publisher=[[I.B. Tauris]] |isbn=9780857713865 |year=2005}} * {{Cite book |title=Religion, learning, and science in the ʻAbbasid period |author1=M. J. L. Young |author2=John Derek Latham |author3=Robert Bertram Serjeant |url=https://books.google.com/books?id=cJuDafHpk3oC |publisher=[[Cambridge University Press]] |year=2006 |isbn=9780521028875}} * {{Cite book |title=The Gnostic World |url=https://books.google.com/books?id=B6txDwAAQBAJ |year=2018 | publisher=Routledge |editor1=Garry W. Trompf |editor2=Gunner B. Mikkelsen |editor3=Jay Johnston |isbn=9781317201847}} * {{Cite thesis |title=Intellectual upliftment through memorization of Quran: A social aspect. |url=https://shodhganga.inflibnet.ac.in/handle/10603/135136/ |archive-url=https://web.archive.org/web/20200618145941/https://sg.inflibnet.ac.in/handle/10603/135136 |year=2015 |archive-date=18 June 2020 |website=inflibnet.ac.in |institution=Shri Jagdishparasad Jhabarmal Tibrewala University |last1=Electricwala |first1=Mohammed Abbas |hdl=10603/135136 |via=shodhganga.inflibnet.ac.in}} * {{Cite book |title=Ismaili History and Intellectual Traditions |url=https://books.google.com/books?id=sxIwDwAAQBAJ |publisher=[[Routledge]] |isbn=9781351975032 |year=2017 |author1=Farhad Daftary}} * {{Cite journal |first=Ian Richard |last=Netton |title=In the Age of Al-Fārābī: Arabic Philosophy in the Fourth-tenth Century |type=Review |url=https://academic.oup.com/jis/article-abstract/22/2/247/797837 |url-access=subscription |journal=Journal of Islamic Studies |volume=22 |issue=2 |date=May 2011 |pages=247–248 |doi=10.1093/jis/etr005}} * {{Cite book |title=Women And the Fatimids in the World of Islam |url=https://books.google.com/books?id=p8uqBgAAQBAJ |year=2006 |publisher=[[Edinburgh University Press]] |editor1= Peter Adamson |location=London |isbn=9780748626298}} * {{Cite book |title=The Fatimids and Their Traditions of Learning |url=https://books.google.com/books?id=0QrDQgAACAAJ |year=1997 |publisher=[[Palgrave Macmillan]] |author1=Heinz Halm |series=Ismaili Studies |isbn=9781850439202}} * {{Cite book |title=The Master and the Disciple: An Early Islamic Spiritual Dialogue |editor1=James W. Morris |publisher=[[Bloomsbury Academic]] |isbn=9780755602629 |year=2020 |url=https://books.google.com/books?id=lRQvzAEACAAJ}} * {{Cite book |title=The Fatimid Caliphate: Diversity of Traditions |publisher=[[Bloomsbury Publishing]] |year=2017 |editor1=Farhad Daftary |editor2=Shainool Jiwa |url=https://books.google.com/books?id=b7qKDwAAQBAJ |isbn=9781786733092}} * {{Cite book |title=Al-Kimia: The Mystical Islamic Essence of the Sacred Art of Alchemy |publisher=[[Sophia Perennis]] |year=2005 |author1=John Eberly |url=https://books.google.com/books?id=XsKARMzih5MC |isbn=9781597310109}} * {{cite book |title=Dawoodi Bohra implementation of meaning making methods for successful establishment in Western societies |url=https://uu.diva-portal.org/smash/record.jsf?pid=diva2%3A822240&dswid=8913 |year=2015 |location=[[Uppsala]] |institution=[[Uppsala University]] |last1=Hill |first1=Geoffrey |archive-url=https://web.archive.org/web/20200629234832/https://uu.diva-portal.org/smash/record.jsf?pid=diva2%3A822240&dswid=8913 |archive-date=29 June 2020 |via=diva-portal.org}} == External links == {{commons category}} * {{Official website|https://thedawoodibohras.com/}} * {{youTube|0d1qdmQeapg|An Introduction to The Dawoodi Bohras}} {{Dā'ī al-Mutlaq}} [[വർഗ്ഗം:ഷിയ ഇസ്ലാം വിഭാഗങ്ങൾ]] [[വർഗ്ഗം:ഇസ്മാഈലിസം]] [[വർഗ്ഗം:ഇന്ത്യയിലെ മുസ്ലിം ജനവിഭാഗങ്ങൾ]] [[വർഗ്ഗം:ഷിയ ഇസ്ലാം ഇന്ത്യയിൽ]] cs3gykqaxs755c03i0tgd17bs5cyf2r 4546907 4546906 2025-07-09T07:07:27Z Meenakshi nandhini 99060 /* Further reading */ 4546907 wikitext text/x-wiki {{refimprove}} {{Infobox religious group | group = {{plainlist| * Dawoodi Bohra * داؤوْدِي بُهرة }} | image = MKE-EID1440-1866-4-2019-Edit.jpg | image_caption = Dawoodi Bohra family in their religious attire. | population = 1,000,000{{r|lentin1}}–2,000,000{{r|TheMuslim5002021}} | poptime = <br />2021 | popplace = {{flag|India}} | pop1 = 500,000–1,000,000 | ref1 =<ref name="joshuaproj">{{Cite web|archive-url=https://web.archive.org/web/20200611093245/https://joshuaproject.net/people_groups/16494/IN |archive-date=11 June 2020| access-date= 11 June 2020| url=https://joshuaproject.net/people_groups/16494/IN |title=Bohra in India}}</ref><ref name="dnaindia18">{{Cite news |url=https://www.dnaindia.com/india/photo-gallery-who-are-dawoodi-bohras-5-points-to-understand-this-muslim-community-in-india-2663140 |title=Who are Dawoodi Bohras: 5 points to understand this Muslim community in India |archive-url=https://web.archive.org/web/20200611093440/https://www.dnaindia.com/india/photo-gallery-who-are-dawoodi-bohras-5-points-to-understand-this-muslim-community-in-india-2663140 |archive-date=11 June 2020 |date=24 September 2018|website=dnaindia.com |publisher=Diligent Media Corporation}}</ref> | languages = {{plainlist| * '''Predominantly spoken:''' {{hlist|[[Lisan al-Dawat]]|[[English language|English]]|[[Gujarati language|Gujarati]]|[[Hindustani language|Hindi]]|[[Urdu]]}} * '''Historical:''' {{hlist|[[Arabic language|Arabic]]}} * '''Sacred:''' {{hlist|[[Classical Arabic]]}} }} | religions = [[Shi'a Islam]] | founder = <!-- Ismailis trace their founding to Muhammad himself, so there can't really be a founder, in the traditional sense. Only schisms. --> | scriptures = [[Quran]] | related-c = {{plainlist| * '''[[Shi'a]]''': {{hlist|[[Zaidiyyah|Fivers]]|[[Twelver Shi'a|Twelvers]]}} * '''[[Ismailis]]''': {{hlist|[[Druze]]|[[Nizari]]|[[Qarmati]]}} * '''[[Mustaalis]]''': {{hlist|[[Hafizi]]}} * '''[[Tayyibis]]''': {{hlist|[[Alavi Bohras|Alavi]]|[[Jafari Bohras|Jafari]]|[[Sulaimani Bohras|Sulaymani]]}} }} | website = {{URL|https://thedawoodibohras.com}} }}[[File:HTN0013.jpg|thumb|ഖുർആൻ പാരയാണം ചെയ്യുന്ന ദാവൂദി ബോഹ്റ വിഭാത്തിലുള്ളവർ]] [[ഇസ്മാഈലികൾ|ഇസ്മാഈലി ശിയാക്കളിലെ]] ഒരു ഉപവിഭാഗമാണ്‌ '''ബോറകൾ''' എന്ന് വിളിച്ചുവരുന്നു. പ്രധാനമായും [[ഇന്ത്യ|ഇന്ത്യയിലാണ്]] ഇവരുള്ളത്. വോഹോറൂൻ എന്ന ഗുജറാത്തി പദത്തിൽ നിന്നാണ് ഈ പേരിന്റെ ഉത്ഭവം. ഹിന്ദുക്കളുടെ ഇടയിൽ നിന്ന് ഇസ്ലാമിലേക്ക് വന്ന ഒരു വൈശ്യ സമുദായമാണ് ബോറകൾ. ഇന്ത്യക്ക് പുറമെ കിഴക്കൻ ആഫ്രിക്ക, മൌറീഷ്യസ് എന്നിവിടങ്ങളിലും ബോറകളുണ്ട്. ഇന്ത്യയിൽ ഇവർ ദാവുദ്ബ്നുഖുത്വുബുഷായെ തങ്ങളുടെ നേതാവായി അംഗീകരിച്ചു. ഇവരെ ദാവൂദീ ബോറകൾ എന്ന് വിളിക്കുന്നു. യമനികളിൽ ഭൂരിപക്ഷവും സുലൈമാനുബ്നുഹസൻ എന്ന നേതാവിനെ അംഗീകരിച്ചു. ഇവരെ സുലൈമാനികൾ എന്ന് പറയുന്നു. പത്രപ്രവർത്തകനും ചിന്തകനും എഴുത്തുകാരനുമായ [[അസ്ഗർ അലി എഞ്ചിനീയർ]] ദാവൂദി ബോറകളിൽപ്പെട്ട ആളാണ്‌. == അവലംബം== {{reflist|26em}} == കൂടുതൽ വായനയ്ക്ക് == * {{Cite book |title=The Dawoodi Bohras: an anthropological perspective |author1=Shibani Roy |publisher=B.R. Publishing |url=https://books.google.com/books?id=qwA7AAAAMAAJ |orig-date=1984 |year=2007 |isbn=9780865903241}} * {{Cite book |lccn=n85038131 |url=https://books.google.com/books?id=euafSwAACAAJ |title=Uyun al-akhbar wa-funun al-athar fi faḍail al-Aimmah al-aṭhar |author=Idris Imad al-Din ibn al-Hasan al-Quraishi|translator=Mustafa Ghalib |author-link1=Idris Imad al-Din |series=Silsilat al-turāth al-Fāṭimī |year=1970 |orig-date=1488 |volume=6 |page=738 |publisher=Dar al-Andalus}} **{{cite web |title=First Arabic Edition of 'Uyun al-akhbar in collaboration with IFPO |date=2 February 2020 |url=https://www.iis.ac.uk/news/first-arabic-edition-uyun-al-akhbar-collaboration-ifpo |website=[[Institute of Ismaili Studies]]}} * {{Cite journal |title=A Short History of the Ismailis: Traditions of a Muslim Community |author1=Farhad Daftary |journal=Islamic Surveys |publisher=[[Edinburgh University Press]] |year=1998 |isbn=9780748606870 |issn=0075-093X |url=https://books.google.com/books?id=31nuCZESLe0C}} * {{Cite book |title=The Isma'ilis: Their History and Doctrines |author1=Farhad Daftary |year=1992 |isbn=9780521429740 |url=https://books.google.com/books?id=kQGlyZAy134C |publisher=[[Cambridge University Press]]}} * {{Cite book |title=Medieval Islamic Civilization: An Encyclopedia |editor1=Joseph W. Meri |editor2=Jere L. Bacharach |isbn=9781135455965 |volume=1 |publisher=[[Routledge]] |year=2005}} * {{Cite journal |title=Sayyida Hurra: The Isma'ili Sulayhid Queen of Yemen |author1=Farhad Daftary |url=https://www.iis.ac.uk/academic-article/sayyida-hurra-isma-ili-sulayhid-queen-yemen |website=Institute of Ismaili Studies |access-date=23 June 2020 |archive-date=23 June 2020 |archive-url=https://archive.today/20200623071245/https://akdn2stg.prod.acquia-sites.com/sites/default/files/sayyida_hurra%5B1%5D-1103394583.pdf |url-status=dead}} * {{Cite book |title=Mediaeval Isma'ili History and Thought |editor1=Farhad Daftary |url=https://books.google.com/books?id=8eebGQXgPcQC |year=2001 |publisher=[[Cambridge University Press]] |isbn=9780521003100}} * {{Cite journal |title=Cosmology and Authority in Medieval Ismailism | author1=Simonetta Calderini |journal=Diskus |year=1996 |volume=4 |issue=1 |pages=11–22 |url=https://jbasr.com/basr/diskus/diskus1-6/CALDERIN.TXT |archive-url=https://archive.today/20200623072259/https://jbasr.com/basr/diskus/diskus1-6/CALDERIN.TXT |archive-date=23 June 2020 |url-status=live}} * {{Cite book |title=Ismaili Literature: A Bibliography of Sources and Studies |author1= Farhad Daftary |url=https://books.google.com/books?id=Ij0BAwAAQBAJ |publisher=[[I.B. Tauris]] |isbn=9780857713865 |year=2005}} * {{Cite book |title=Religion, learning, and science in the ʻAbbasid period |author1=M. J. L. Young |author2=John Derek Latham |author3=Robert Bertram Serjeant |url=https://books.google.com/books?id=cJuDafHpk3oC |publisher=[[Cambridge University Press]] |year=2006 |isbn=9780521028875}} * {{Cite book |title=The Gnostic World |url=https://books.google.com/books?id=B6txDwAAQBAJ |year=2018 | publisher=Routledge |editor1=Garry W. Trompf |editor2=Gunner B. Mikkelsen |editor3=Jay Johnston |isbn=9781317201847}} * {{Cite thesis |title=Intellectual upliftment through memorization of Quran: A social aspect. |url=https://shodhganga.inflibnet.ac.in/handle/10603/135136/ |archive-url=https://web.archive.org/web/20200618145941/https://sg.inflibnet.ac.in/handle/10603/135136 |year=2015 |archive-date=18 June 2020 |website=inflibnet.ac.in |institution=Shri Jagdishparasad Jhabarmal Tibrewala University |last1=Electricwala |first1=Mohammed Abbas |hdl=10603/135136 |via=shodhganga.inflibnet.ac.in}} * {{Cite book |title=Ismaili History and Intellectual Traditions |url=https://books.google.com/books?id=sxIwDwAAQBAJ |publisher=[[Routledge]] |isbn=9781351975032 |year=2017 |author1=Farhad Daftary}} * {{Cite journal |first=Ian Richard |last=Netton |title=In the Age of Al-Fārābī: Arabic Philosophy in the Fourth-tenth Century |type=Review |url=https://academic.oup.com/jis/article-abstract/22/2/247/797837 |url-access=subscription |journal=Journal of Islamic Studies |volume=22 |issue=2 |date=May 2011 |pages=247–248 |doi=10.1093/jis/etr005}} * {{Cite book |title=Women And the Fatimids in the World of Islam |url=https://books.google.com/books?id=p8uqBgAAQBAJ |year=2006 |publisher=[[Edinburgh University Press]] |editor1= Peter Adamson |location=London |isbn=9780748626298}} * {{Cite book |title=The Fatimids and Their Traditions of Learning |url=https://books.google.com/books?id=0QrDQgAACAAJ |year=1997 |publisher=[[Palgrave Macmillan]] |author1=Heinz Halm |series=Ismaili Studies |isbn=9781850439202}} * {{Cite book |title=The Master and the Disciple: An Early Islamic Spiritual Dialogue |editor1=James W. Morris |publisher=[[Bloomsbury Academic]] |isbn=9780755602629 |year=2020 |url=https://books.google.com/books?id=lRQvzAEACAAJ}} * {{Cite book |title=The Fatimid Caliphate: Diversity of Traditions |publisher=[[Bloomsbury Publishing]] |year=2017 |editor1=Farhad Daftary |editor2=Shainool Jiwa |url=https://books.google.com/books?id=b7qKDwAAQBAJ |isbn=9781786733092}} * {{Cite book |title=Al-Kimia: The Mystical Islamic Essence of the Sacred Art of Alchemy |publisher=[[Sophia Perennis]] |year=2005 |author1=John Eberly |url=https://books.google.com/books?id=XsKARMzih5MC |isbn=9781597310109}} * {{cite book |title=Dawoodi Bohra implementation of meaning making methods for successful establishment in Western societies |url=https://uu.diva-portal.org/smash/record.jsf?pid=diva2%3A822240&dswid=8913 |year=2015 |location=[[Uppsala]] |institution=[[Uppsala University]] |last1=Hill |first1=Geoffrey |archive-url=https://web.archive.org/web/20200629234832/https://uu.diva-portal.org/smash/record.jsf?pid=diva2%3A822240&dswid=8913 |archive-date=29 June 2020 |via=diva-portal.org}} == External links == {{commons category}} * {{Official website|https://thedawoodibohras.com/}} * {{youTube|0d1qdmQeapg|An Introduction to The Dawoodi Bohras}} {{Dā'ī al-Mutlaq}} [[വർഗ്ഗം:ഷിയ ഇസ്ലാം വിഭാഗങ്ങൾ]] [[വർഗ്ഗം:ഇസ്മാഈലിസം]] [[വർഗ്ഗം:ഇന്ത്യയിലെ മുസ്ലിം ജനവിഭാഗങ്ങൾ]] [[വർഗ്ഗം:ഷിയ ഇസ്ലാം ഇന്ത്യയിൽ]] lgc5og321vzlh41zfjeji2jloxj3oj4 4546908 4546907 2025-07-09T07:07:53Z Meenakshi nandhini 99060 /* External links */ 4546908 wikitext text/x-wiki {{refimprove}} {{Infobox religious group | group = {{plainlist| * Dawoodi Bohra * داؤوْدِي بُهرة }} | image = MKE-EID1440-1866-4-2019-Edit.jpg | image_caption = Dawoodi Bohra family in their religious attire. | population = 1,000,000{{r|lentin1}}–2,000,000{{r|TheMuslim5002021}} | poptime = <br />2021 | popplace = {{flag|India}} | pop1 = 500,000–1,000,000 | ref1 =<ref name="joshuaproj">{{Cite web|archive-url=https://web.archive.org/web/20200611093245/https://joshuaproject.net/people_groups/16494/IN |archive-date=11 June 2020| access-date= 11 June 2020| url=https://joshuaproject.net/people_groups/16494/IN |title=Bohra in India}}</ref><ref name="dnaindia18">{{Cite news |url=https://www.dnaindia.com/india/photo-gallery-who-are-dawoodi-bohras-5-points-to-understand-this-muslim-community-in-india-2663140 |title=Who are Dawoodi Bohras: 5 points to understand this Muslim community in India |archive-url=https://web.archive.org/web/20200611093440/https://www.dnaindia.com/india/photo-gallery-who-are-dawoodi-bohras-5-points-to-understand-this-muslim-community-in-india-2663140 |archive-date=11 June 2020 |date=24 September 2018|website=dnaindia.com |publisher=Diligent Media Corporation}}</ref> | languages = {{plainlist| * '''Predominantly spoken:''' {{hlist|[[Lisan al-Dawat]]|[[English language|English]]|[[Gujarati language|Gujarati]]|[[Hindustani language|Hindi]]|[[Urdu]]}} * '''Historical:''' {{hlist|[[Arabic language|Arabic]]}} * '''Sacred:''' {{hlist|[[Classical Arabic]]}} }} | religions = [[Shi'a Islam]] | founder = <!-- Ismailis trace their founding to Muhammad himself, so there can't really be a founder, in the traditional sense. Only schisms. --> | scriptures = [[Quran]] | related-c = {{plainlist| * '''[[Shi'a]]''': {{hlist|[[Zaidiyyah|Fivers]]|[[Twelver Shi'a|Twelvers]]}} * '''[[Ismailis]]''': {{hlist|[[Druze]]|[[Nizari]]|[[Qarmati]]}} * '''[[Mustaalis]]''': {{hlist|[[Hafizi]]}} * '''[[Tayyibis]]''': {{hlist|[[Alavi Bohras|Alavi]]|[[Jafari Bohras|Jafari]]|[[Sulaimani Bohras|Sulaymani]]}} }} | website = {{URL|https://thedawoodibohras.com}} }}[[File:HTN0013.jpg|thumb|ഖുർആൻ പാരയാണം ചെയ്യുന്ന ദാവൂദി ബോഹ്റ വിഭാത്തിലുള്ളവർ]] [[ഇസ്മാഈലികൾ|ഇസ്മാഈലി ശിയാക്കളിലെ]] ഒരു ഉപവിഭാഗമാണ്‌ '''ബോറകൾ''' എന്ന് വിളിച്ചുവരുന്നു. പ്രധാനമായും [[ഇന്ത്യ|ഇന്ത്യയിലാണ്]] ഇവരുള്ളത്. വോഹോറൂൻ എന്ന ഗുജറാത്തി പദത്തിൽ നിന്നാണ് ഈ പേരിന്റെ ഉത്ഭവം. ഹിന്ദുക്കളുടെ ഇടയിൽ നിന്ന് ഇസ്ലാമിലേക്ക് വന്ന ഒരു വൈശ്യ സമുദായമാണ് ബോറകൾ. ഇന്ത്യക്ക് പുറമെ കിഴക്കൻ ആഫ്രിക്ക, മൌറീഷ്യസ് എന്നിവിടങ്ങളിലും ബോറകളുണ്ട്. ഇന്ത്യയിൽ ഇവർ ദാവുദ്ബ്നുഖുത്വുബുഷായെ തങ്ങളുടെ നേതാവായി അംഗീകരിച്ചു. ഇവരെ ദാവൂദീ ബോറകൾ എന്ന് വിളിക്കുന്നു. യമനികളിൽ ഭൂരിപക്ഷവും സുലൈമാനുബ്നുഹസൻ എന്ന നേതാവിനെ അംഗീകരിച്ചു. ഇവരെ സുലൈമാനികൾ എന്ന് പറയുന്നു. പത്രപ്രവർത്തകനും ചിന്തകനും എഴുത്തുകാരനുമായ [[അസ്ഗർ അലി എഞ്ചിനീയർ]] ദാവൂദി ബോറകളിൽപ്പെട്ട ആളാണ്‌. == അവലംബം== {{reflist|26em}} == കൂടുതൽ വായനയ്ക്ക് == * {{Cite book |title=The Dawoodi Bohras: an anthropological perspective |author1=Shibani Roy |publisher=B.R. Publishing |url=https://books.google.com/books?id=qwA7AAAAMAAJ |orig-date=1984 |year=2007 |isbn=9780865903241}} * {{Cite book |lccn=n85038131 |url=https://books.google.com/books?id=euafSwAACAAJ |title=Uyun al-akhbar wa-funun al-athar fi faḍail al-Aimmah al-aṭhar |author=Idris Imad al-Din ibn al-Hasan al-Quraishi|translator=Mustafa Ghalib |author-link1=Idris Imad al-Din |series=Silsilat al-turāth al-Fāṭimī |year=1970 |orig-date=1488 |volume=6 |page=738 |publisher=Dar al-Andalus}} **{{cite web |title=First Arabic Edition of 'Uyun al-akhbar in collaboration with IFPO |date=2 February 2020 |url=https://www.iis.ac.uk/news/first-arabic-edition-uyun-al-akhbar-collaboration-ifpo |website=[[Institute of Ismaili Studies]]}} * {{Cite journal |title=A Short History of the Ismailis: Traditions of a Muslim Community |author1=Farhad Daftary |journal=Islamic Surveys |publisher=[[Edinburgh University Press]] |year=1998 |isbn=9780748606870 |issn=0075-093X |url=https://books.google.com/books?id=31nuCZESLe0C}} * {{Cite book |title=The Isma'ilis: Their History and Doctrines |author1=Farhad Daftary |year=1992 |isbn=9780521429740 |url=https://books.google.com/books?id=kQGlyZAy134C |publisher=[[Cambridge University Press]]}} * {{Cite book |title=Medieval Islamic Civilization: An Encyclopedia |editor1=Joseph W. Meri |editor2=Jere L. Bacharach |isbn=9781135455965 |volume=1 |publisher=[[Routledge]] |year=2005}} * {{Cite journal |title=Sayyida Hurra: The Isma'ili Sulayhid Queen of Yemen |author1=Farhad Daftary |url=https://www.iis.ac.uk/academic-article/sayyida-hurra-isma-ili-sulayhid-queen-yemen |website=Institute of Ismaili Studies |access-date=23 June 2020 |archive-date=23 June 2020 |archive-url=https://archive.today/20200623071245/https://akdn2stg.prod.acquia-sites.com/sites/default/files/sayyida_hurra%5B1%5D-1103394583.pdf |url-status=dead}} * {{Cite book |title=Mediaeval Isma'ili History and Thought |editor1=Farhad Daftary |url=https://books.google.com/books?id=8eebGQXgPcQC |year=2001 |publisher=[[Cambridge University Press]] |isbn=9780521003100}} * {{Cite journal |title=Cosmology and Authority in Medieval Ismailism | author1=Simonetta Calderini |journal=Diskus |year=1996 |volume=4 |issue=1 |pages=11–22 |url=https://jbasr.com/basr/diskus/diskus1-6/CALDERIN.TXT |archive-url=https://archive.today/20200623072259/https://jbasr.com/basr/diskus/diskus1-6/CALDERIN.TXT |archive-date=23 June 2020 |url-status=live}} * {{Cite book |title=Ismaili Literature: A Bibliography of Sources and Studies |author1= Farhad Daftary |url=https://books.google.com/books?id=Ij0BAwAAQBAJ |publisher=[[I.B. Tauris]] |isbn=9780857713865 |year=2005}} * {{Cite book |title=Religion, learning, and science in the ʻAbbasid period |author1=M. J. L. Young |author2=John Derek Latham |author3=Robert Bertram Serjeant |url=https://books.google.com/books?id=cJuDafHpk3oC |publisher=[[Cambridge University Press]] |year=2006 |isbn=9780521028875}} * {{Cite book |title=The Gnostic World |url=https://books.google.com/books?id=B6txDwAAQBAJ |year=2018 | publisher=Routledge |editor1=Garry W. Trompf |editor2=Gunner B. Mikkelsen |editor3=Jay Johnston |isbn=9781317201847}} * {{Cite thesis |title=Intellectual upliftment through memorization of Quran: A social aspect. |url=https://shodhganga.inflibnet.ac.in/handle/10603/135136/ |archive-url=https://web.archive.org/web/20200618145941/https://sg.inflibnet.ac.in/handle/10603/135136 |year=2015 |archive-date=18 June 2020 |website=inflibnet.ac.in |institution=Shri Jagdishparasad Jhabarmal Tibrewala University |last1=Electricwala |first1=Mohammed Abbas |hdl=10603/135136 |via=shodhganga.inflibnet.ac.in}} * {{Cite book |title=Ismaili History and Intellectual Traditions |url=https://books.google.com/books?id=sxIwDwAAQBAJ |publisher=[[Routledge]] |isbn=9781351975032 |year=2017 |author1=Farhad Daftary}} * {{Cite journal |first=Ian Richard |last=Netton |title=In the Age of Al-Fārābī: Arabic Philosophy in the Fourth-tenth Century |type=Review |url=https://academic.oup.com/jis/article-abstract/22/2/247/797837 |url-access=subscription |journal=Journal of Islamic Studies |volume=22 |issue=2 |date=May 2011 |pages=247–248 |doi=10.1093/jis/etr005}} * {{Cite book |title=Women And the Fatimids in the World of Islam |url=https://books.google.com/books?id=p8uqBgAAQBAJ |year=2006 |publisher=[[Edinburgh University Press]] |editor1= Peter Adamson |location=London |isbn=9780748626298}} * {{Cite book |title=The Fatimids and Their Traditions of Learning |url=https://books.google.com/books?id=0QrDQgAACAAJ |year=1997 |publisher=[[Palgrave Macmillan]] |author1=Heinz Halm |series=Ismaili Studies |isbn=9781850439202}} * {{Cite book |title=The Master and the Disciple: An Early Islamic Spiritual Dialogue |editor1=James W. Morris |publisher=[[Bloomsbury Academic]] |isbn=9780755602629 |year=2020 |url=https://books.google.com/books?id=lRQvzAEACAAJ}} * {{Cite book |title=The Fatimid Caliphate: Diversity of Traditions |publisher=[[Bloomsbury Publishing]] |year=2017 |editor1=Farhad Daftary |editor2=Shainool Jiwa |url=https://books.google.com/books?id=b7qKDwAAQBAJ |isbn=9781786733092}} * {{Cite book |title=Al-Kimia: The Mystical Islamic Essence of the Sacred Art of Alchemy |publisher=[[Sophia Perennis]] |year=2005 |author1=John Eberly |url=https://books.google.com/books?id=XsKARMzih5MC |isbn=9781597310109}} * {{cite book |title=Dawoodi Bohra implementation of meaning making methods for successful establishment in Western societies |url=https://uu.diva-portal.org/smash/record.jsf?pid=diva2%3A822240&dswid=8913 |year=2015 |location=[[Uppsala]] |institution=[[Uppsala University]] |last1=Hill |first1=Geoffrey |archive-url=https://web.archive.org/web/20200629234832/https://uu.diva-portal.org/smash/record.jsf?pid=diva2%3A822240&dswid=8913 |archive-date=29 June 2020 |via=diva-portal.org}} == പുറം കണ്ണികൾ == {{commons category}} * {{Official website|https://thedawoodibohras.com/}} * {{youTube|0d1qdmQeapg|An Introduction to The Dawoodi Bohras}} {{Dā'ī al-Mutlaq}} [[വർഗ്ഗം:ഷിയ ഇസ്ലാം വിഭാഗങ്ങൾ]] [[വർഗ്ഗം:ഇസ്മാഈലിസം]] [[വർഗ്ഗം:ഇന്ത്യയിലെ മുസ്ലിം ജനവിഭാഗങ്ങൾ]] [[വർഗ്ഗം:ഷിയ ഇസ്ലാം ഇന്ത്യയിൽ]] fosnv9r3k4pqoqi5pgbv9n5kir1nwsn 4546913 4546908 2025-07-09T07:09:16Z Meenakshi nandhini 99060 4546913 wikitext text/x-wiki {{Infobox religious group | group = {{plainlist| * Dawoodi Bohra * داؤوْدِي بُهرة }} | image = MKE-EID1440-1866-4-2019-Edit.jpg | image_caption = Dawoodi Bohra family in their religious attire. | population = 1,000,000{{r|lentin1}}–2,000,000{{r|TheMuslim5002021}} | poptime = <br />2021 | popplace = {{flag|India}} | pop1 = 500,000–1,000,000 | ref1 =<ref name="joshuaproj">{{Cite web|archive-url=https://web.archive.org/web/20200611093245/https://joshuaproject.net/people_groups/16494/IN |archive-date=11 June 2020| access-date= 11 June 2020| url=https://joshuaproject.net/people_groups/16494/IN |title=Bohra in India}}</ref><ref name="dnaindia18">{{Cite news |url=https://www.dnaindia.com/india/photo-gallery-who-are-dawoodi-bohras-5-points-to-understand-this-muslim-community-in-india-2663140 |title=Who are Dawoodi Bohras: 5 points to understand this Muslim community in India |archive-url=https://web.archive.org/web/20200611093440/https://www.dnaindia.com/india/photo-gallery-who-are-dawoodi-bohras-5-points-to-understand-this-muslim-community-in-india-2663140 |archive-date=11 June 2020 |date=24 September 2018|website=dnaindia.com |publisher=Diligent Media Corporation}}</ref> | languages = {{plainlist| * '''Predominantly spoken:''' {{hlist|[[Lisan al-Dawat]]|[[English language|English]]|[[Gujarati language|Gujarati]]|[[Hindustani language|Hindi]]|[[Urdu]]}} * '''Historical:''' {{hlist|[[Arabic language|Arabic]]}} * '''Sacred:''' {{hlist|[[Classical Arabic]]}} }} | religions = [[Shi'a Islam]] | founder = <!-- Ismailis trace their founding to Muhammad himself, so there can't really be a founder, in the traditional sense. Only schisms. --> | scriptures = [[Quran]] | related-c = {{plainlist| * '''[[Shi'a]]''': {{hlist|[[Zaidiyyah|Fivers]]|[[Twelver Shi'a|Twelvers]]}} * '''[[Ismailis]]''': {{hlist|[[Druze]]|[[Nizari]]|[[Qarmati]]}} * '''[[Mustaalis]]''': {{hlist|[[Hafizi]]}} * '''[[Tayyibis]]''': {{hlist|[[Alavi Bohras|Alavi]]|[[Jafari Bohras|Jafari]]|[[Sulaimani Bohras|Sulaymani]]}} }} | website = {{URL|https://thedawoodibohras.com}} }}[[File:HTN0013.jpg|thumb|ഖുർആൻ പാരയാണം ചെയ്യുന്ന ദാവൂദി ബോഹ്റ വിഭാത്തിലുള്ളവർ]] [[ഇസ്മാഈലികൾ|ഇസ്മാഈലി ശിയാക്കളിലെ]] ഒരു ഉപവിഭാഗമാണ്‌ '''ബോറകൾ''' എന്ന് വിളിച്ചുവരുന്നു. പ്രധാനമായും [[ഇന്ത്യ|ഇന്ത്യയിലാണ്]] ഇവരുള്ളത്. വോഹോറൂൻ എന്ന ഗുജറാത്തി പദത്തിൽ നിന്നാണ് ഈ പേരിന്റെ ഉത്ഭവം. ഹിന്ദുക്കളുടെ ഇടയിൽ നിന്ന് ഇസ്ലാമിലേക്ക് വന്ന ഒരു വൈശ്യ സമുദായമാണ് ബോറകൾ. ഇന്ത്യക്ക് പുറമെ കിഴക്കൻ ആഫ്രിക്ക, മൌറീഷ്യസ് എന്നിവിടങ്ങളിലും ബോറകളുണ്ട്. ഇന്ത്യയിൽ ഇവർ ദാവുദ്ബ്നുഖുത്വുബുഷായെ തങ്ങളുടെ നേതാവായി അംഗീകരിച്ചു. ഇവരെ ദാവൂദീ ബോറകൾ എന്ന് വിളിക്കുന്നു. യമനികളിൽ ഭൂരിപക്ഷവും സുലൈമാനുബ്നുഹസൻ എന്ന നേതാവിനെ അംഗീകരിച്ചു. ഇവരെ സുലൈമാനികൾ എന്ന് പറയുന്നു. പത്രപ്രവർത്തകനും ചിന്തകനും എഴുത്തുകാരനുമായ [[അസ്ഗർ അലി എഞ്ചിനീയർ]] ദാവൂദി ബോറകളിൽപ്പെട്ട ആളാണ്‌. == അവലംബം== {{reflist|26em}} == കൂടുതൽ വായനയ്ക്ക് == * {{Cite book |title=The Dawoodi Bohras: an anthropological perspective |author1=Shibani Roy |publisher=B.R. Publishing |url=https://books.google.com/books?id=qwA7AAAAMAAJ |orig-date=1984 |year=2007 |isbn=9780865903241}} * {{Cite book |lccn=n85038131 |url=https://books.google.com/books?id=euafSwAACAAJ |title=Uyun al-akhbar wa-funun al-athar fi faḍail al-Aimmah al-aṭhar |author=Idris Imad al-Din ibn al-Hasan al-Quraishi|translator=Mustafa Ghalib |author-link1=Idris Imad al-Din |series=Silsilat al-turāth al-Fāṭimī |year=1970 |orig-date=1488 |volume=6 |page=738 |publisher=Dar al-Andalus}} **{{cite web |title=First Arabic Edition of 'Uyun al-akhbar in collaboration with IFPO |date=2 February 2020 |url=https://www.iis.ac.uk/news/first-arabic-edition-uyun-al-akhbar-collaboration-ifpo |website=[[Institute of Ismaili Studies]]}} * {{Cite journal |title=A Short History of the Ismailis: Traditions of a Muslim Community |author1=Farhad Daftary |journal=Islamic Surveys |publisher=[[Edinburgh University Press]] |year=1998 |isbn=9780748606870 |issn=0075-093X |url=https://books.google.com/books?id=31nuCZESLe0C}} * {{Cite book |title=The Isma'ilis: Their History and Doctrines |author1=Farhad Daftary |year=1992 |isbn=9780521429740 |url=https://books.google.com/books?id=kQGlyZAy134C |publisher=[[Cambridge University Press]]}} * {{Cite book |title=Medieval Islamic Civilization: An Encyclopedia |editor1=Joseph W. Meri |editor2=Jere L. Bacharach |isbn=9781135455965 |volume=1 |publisher=[[Routledge]] |year=2005}} * {{Cite journal |title=Sayyida Hurra: The Isma'ili Sulayhid Queen of Yemen |author1=Farhad Daftary |url=https://www.iis.ac.uk/academic-article/sayyida-hurra-isma-ili-sulayhid-queen-yemen |website=Institute of Ismaili Studies |access-date=23 June 2020 |archive-date=23 June 2020 |archive-url=https://archive.today/20200623071245/https://akdn2stg.prod.acquia-sites.com/sites/default/files/sayyida_hurra%5B1%5D-1103394583.pdf |url-status=dead}} * {{Cite book |title=Mediaeval Isma'ili History and Thought |editor1=Farhad Daftary |url=https://books.google.com/books?id=8eebGQXgPcQC |year=2001 |publisher=[[Cambridge University Press]] |isbn=9780521003100}} * {{Cite journal |title=Cosmology and Authority in Medieval Ismailism | author1=Simonetta Calderini |journal=Diskus |year=1996 |volume=4 |issue=1 |pages=11–22 |url=https://jbasr.com/basr/diskus/diskus1-6/CALDERIN.TXT |archive-url=https://archive.today/20200623072259/https://jbasr.com/basr/diskus/diskus1-6/CALDERIN.TXT |archive-date=23 June 2020 |url-status=live}} * {{Cite book |title=Ismaili Literature: A Bibliography of Sources and Studies |author1= Farhad Daftary |url=https://books.google.com/books?id=Ij0BAwAAQBAJ |publisher=[[I.B. Tauris]] |isbn=9780857713865 |year=2005}} * {{Cite book |title=Religion, learning, and science in the ʻAbbasid period |author1=M. J. L. Young |author2=John Derek Latham |author3=Robert Bertram Serjeant |url=https://books.google.com/books?id=cJuDafHpk3oC |publisher=[[Cambridge University Press]] |year=2006 |isbn=9780521028875}} * {{Cite book |title=The Gnostic World |url=https://books.google.com/books?id=B6txDwAAQBAJ |year=2018 | publisher=Routledge |editor1=Garry W. Trompf |editor2=Gunner B. Mikkelsen |editor3=Jay Johnston |isbn=9781317201847}} * {{Cite thesis |title=Intellectual upliftment through memorization of Quran: A social aspect. |url=https://shodhganga.inflibnet.ac.in/handle/10603/135136/ |archive-url=https://web.archive.org/web/20200618145941/https://sg.inflibnet.ac.in/handle/10603/135136 |year=2015 |archive-date=18 June 2020 |website=inflibnet.ac.in |institution=Shri Jagdishparasad Jhabarmal Tibrewala University |last1=Electricwala |first1=Mohammed Abbas |hdl=10603/135136 |via=shodhganga.inflibnet.ac.in}} * {{Cite book |title=Ismaili History and Intellectual Traditions |url=https://books.google.com/books?id=sxIwDwAAQBAJ |publisher=[[Routledge]] |isbn=9781351975032 |year=2017 |author1=Farhad Daftary}} * {{Cite journal |first=Ian Richard |last=Netton |title=In the Age of Al-Fārābī: Arabic Philosophy in the Fourth-tenth Century |type=Review |url=https://academic.oup.com/jis/article-abstract/22/2/247/797837 |url-access=subscription |journal=Journal of Islamic Studies |volume=22 |issue=2 |date=May 2011 |pages=247–248 |doi=10.1093/jis/etr005}} * {{Cite book |title=Women And the Fatimids in the World of Islam |url=https://books.google.com/books?id=p8uqBgAAQBAJ |year=2006 |publisher=[[Edinburgh University Press]] |editor1= Peter Adamson |location=London |isbn=9780748626298}} * {{Cite book |title=The Fatimids and Their Traditions of Learning |url=https://books.google.com/books?id=0QrDQgAACAAJ |year=1997 |publisher=[[Palgrave Macmillan]] |author1=Heinz Halm |series=Ismaili Studies |isbn=9781850439202}} * {{Cite book |title=The Master and the Disciple: An Early Islamic Spiritual Dialogue |editor1=James W. Morris |publisher=[[Bloomsbury Academic]] |isbn=9780755602629 |year=2020 |url=https://books.google.com/books?id=lRQvzAEACAAJ}} * {{Cite book |title=The Fatimid Caliphate: Diversity of Traditions |publisher=[[Bloomsbury Publishing]] |year=2017 |editor1=Farhad Daftary |editor2=Shainool Jiwa |url=https://books.google.com/books?id=b7qKDwAAQBAJ |isbn=9781786733092}} * {{Cite book |title=Al-Kimia: The Mystical Islamic Essence of the Sacred Art of Alchemy |publisher=[[Sophia Perennis]] |year=2005 |author1=John Eberly |url=https://books.google.com/books?id=XsKARMzih5MC |isbn=9781597310109}} * {{cite book |title=Dawoodi Bohra implementation of meaning making methods for successful establishment in Western societies |url=https://uu.diva-portal.org/smash/record.jsf?pid=diva2%3A822240&dswid=8913 |year=2015 |location=[[Uppsala]] |institution=[[Uppsala University]] |last1=Hill |first1=Geoffrey |archive-url=https://web.archive.org/web/20200629234832/https://uu.diva-portal.org/smash/record.jsf?pid=diva2%3A822240&dswid=8913 |archive-date=29 June 2020 |via=diva-portal.org}} == പുറം കണ്ണികൾ == {{commons category}} * {{Official website|https://thedawoodibohras.com/}} * {{youTube|0d1qdmQeapg|An Introduction to The Dawoodi Bohras}} {{Dā'ī al-Mutlaq}} [[വർഗ്ഗം:ഷിയ ഇസ്ലാം വിഭാഗങ്ങൾ]] [[വർഗ്ഗം:ഇസ്മാഈലിസം]] [[വർഗ്ഗം:ഇന്ത്യയിലെ മുസ്ലിം ജനവിഭാഗങ്ങൾ]] [[വർഗ്ഗം:ഷിയ ഇസ്ലാം ഇന്ത്യയിൽ]] l2xpgjr1myz5j7d9pq0lkao6hefbolc 4546915 4546913 2025-07-09T07:14:03Z Meenakshi nandhini 99060 4546915 wikitext text/x-wiki {{Infobox religious group | group = {{plainlist| * Dawoodi Bohra * داؤوْدِي بُهرة }} | image = MKE-EID1440-1866-4-2019-Edit.jpg | image_caption = Dawoodi Bohra family in their religious attire. | population = 1,000,000{<ref name=lentin1>{{Cite web |title=The globalised Dawoodi Bohras of Bombay |url=https://www.gatewayhouse.in/globalised-dawoodi-bohra-bombay/ |date=25 March 2021 |last=Lentin |first=Sifra |work=The Gateway House |publisher=Indian Council on Global Relations |archive-url=https://archive.today/20210503183828/https://www.gatewayhouse.in/globalised-dawoodi-bohra-bombay/ |archive-date=3 May 2021}}</ref>–2,000,000<ref name=TheMuslim5002021>{{cite book |title=The Muslim 500: The World's 500 Most Influential Muslims, 2021 |year=2013 |url=https://themuslim500.com/wp-content/uploads/2020/10/TheMuslim500-2021_Edition-low_res_20201028.pdf |archive-url=https://archive.today/20210123035914/https://themuslim500.com/wp-content/uploads/2020/10/TheMuslim500-2021_Edition-low_res_20201028.pdf |archive-date=23 January 2021 |location=[[Amman]] |publisher=[[The Royal Islamic Strategic Studies Centre]] |publication-date=2021 |isbn=978-9957-635-56-5 |page=172 |editor-first1=Abdallah |editor-last1=Schleifer |editor-first2=Tarek |editor-last2=Elgawhary |editor-first3=Aftab |editor-last3=Ahmed |editor-first4=Minwer |editor-last4=Al-Meheid |editor-first5=Moustafa |editor-last5=Elqabbany |editor-first6=Zeinab |editor-last6=Asfour}}</ref> | poptime = <br />2021 | popplace = {{flag|India}} | pop1 = 500,000–1,000,000 | ref1 =<ref name="joshuaproj">{{Cite web|archive-url=https://web.archive.org/web/20200611093245/https://joshuaproject.net/people_groups/16494/IN |archive-date=11 June 2020| access-date= 11 June 2020| url=https://joshuaproject.net/people_groups/16494/IN |title=Bohra in India}}</ref><ref name="dnaindia18">{{Cite news |url=https://www.dnaindia.com/india/photo-gallery-who-are-dawoodi-bohras-5-points-to-understand-this-muslim-community-in-india-2663140 |title=Who are Dawoodi Bohras: 5 points to understand this Muslim community in India |archive-url=https://web.archive.org/web/20200611093440/https://www.dnaindia.com/india/photo-gallery-who-are-dawoodi-bohras-5-points-to-understand-this-muslim-community-in-india-2663140 |archive-date=11 June 2020 |date=24 September 2018|website=dnaindia.com |publisher=Diligent Media Corporation}}</ref> | languages = {{plainlist| * '''Predominantly spoken:''' {{hlist|[[Lisan al-Dawat]]|[[English language|English]]|[[Gujarati language|Gujarati]]|[[Hindustani language|Hindi]]|[[Urdu]]}} * '''Historical:''' {{hlist|[[Arabic language|Arabic]]}} * '''Sacred:''' {{hlist|[[Classical Arabic]]}} }} | religions = [[Shi'a Islam]] | founder = <!-- Ismailis trace their founding to Muhammad himself, so there can't really be a founder, in the traditional sense. Only schisms. --> | scriptures = [[Quran]] | related-c = {{plainlist| * '''[[Shi'a]]''': {{hlist|[[Zaidiyyah|Fivers]]|[[Twelver Shi'a|Twelvers]]}} * '''[[Ismailis]]''': {{hlist|[[Druze]]|[[Nizari]]|[[Qarmati]]}} * '''[[Mustaalis]]''': {{hlist|[[Hafizi]]}} * '''[[Tayyibis]]''': {{hlist|[[Alavi Bohras|Alavi]]|[[Jafari Bohras|Jafari]]|[[Sulaimani Bohras|Sulaymani]]}} }} | website = {{URL|https://thedawoodibohras.com}} }}[[File:HTN0013.jpg|thumb|ഖുർആൻ പാരയാണം ചെയ്യുന്ന ദാവൂദി ബോഹ്റ വിഭാത്തിലുള്ളവർ]] [[ഇസ്മാഈലികൾ|ഇസ്മാഈലി ശിയാക്കളിലെ]] ഒരു ഉപവിഭാഗമാണ്‌ '''ബോറകൾ''' എന്ന് വിളിച്ചുവരുന്നു. പ്രധാനമായും [[ഇന്ത്യ|ഇന്ത്യയിലാണ്]] ഇവരുള്ളത്. വോഹോറൂൻ എന്ന ഗുജറാത്തി പദത്തിൽ നിന്നാണ് ഈ പേരിന്റെ ഉത്ഭവം. ഹിന്ദുക്കളുടെ ഇടയിൽ നിന്ന് ഇസ്ലാമിലേക്ക് വന്ന ഒരു വൈശ്യ സമുദായമാണ് ബോറകൾ. ഇന്ത്യക്ക് പുറമെ കിഴക്കൻ ആഫ്രിക്ക, മൌറീഷ്യസ് എന്നിവിടങ്ങളിലും ബോറകളുണ്ട്. ഇന്ത്യയിൽ ഇവർ ദാവുദ്ബ്നുഖുത്വുബുഷായെ തങ്ങളുടെ നേതാവായി അംഗീകരിച്ചു. ഇവരെ ദാവൂദീ ബോറകൾ എന്ന് വിളിക്കുന്നു. യമനികളിൽ ഭൂരിപക്ഷവും സുലൈമാനുബ്നുഹസൻ എന്ന നേതാവിനെ അംഗീകരിച്ചു. ഇവരെ സുലൈമാനികൾ എന്ന് പറയുന്നു. പത്രപ്രവർത്തകനും ചിന്തകനും എഴുത്തുകാരനുമായ [[അസ്ഗർ അലി എഞ്ചിനീയർ]] ദാവൂദി ബോറകളിൽപ്പെട്ട ആളാണ്‌. == അവലംബം== {{reflist|26em}} == കൂടുതൽ വായനയ്ക്ക് == * {{Cite book |title=The Dawoodi Bohras: an anthropological perspective |author1=Shibani Roy |publisher=B.R. Publishing |url=https://books.google.com/books?id=qwA7AAAAMAAJ |orig-date=1984 |year=2007 |isbn=9780865903241}} * {{Cite book |lccn=n85038131 |url=https://books.google.com/books?id=euafSwAACAAJ |title=Uyun al-akhbar wa-funun al-athar fi faḍail al-Aimmah al-aṭhar |author=Idris Imad al-Din ibn al-Hasan al-Quraishi|translator=Mustafa Ghalib |author-link1=Idris Imad al-Din |series=Silsilat al-turāth al-Fāṭimī |year=1970 |orig-date=1488 |volume=6 |page=738 |publisher=Dar al-Andalus}} **{{cite web |title=First Arabic Edition of 'Uyun al-akhbar in collaboration with IFPO |date=2 February 2020 |url=https://www.iis.ac.uk/news/first-arabic-edition-uyun-al-akhbar-collaboration-ifpo |website=[[Institute of Ismaili Studies]]}} * {{Cite journal |title=A Short History of the Ismailis: Traditions of a Muslim Community |author1=Farhad Daftary |journal=Islamic Surveys |publisher=[[Edinburgh University Press]] |year=1998 |isbn=9780748606870 |issn=0075-093X |url=https://books.google.com/books?id=31nuCZESLe0C}} * {{Cite book |title=The Isma'ilis: Their History and Doctrines |author1=Farhad Daftary |year=1992 |isbn=9780521429740 |url=https://books.google.com/books?id=kQGlyZAy134C |publisher=[[Cambridge University Press]]}} * {{Cite book |title=Medieval Islamic Civilization: An Encyclopedia |editor1=Joseph W. Meri |editor2=Jere L. Bacharach |isbn=9781135455965 |volume=1 |publisher=[[Routledge]] |year=2005}} * {{Cite journal |title=Sayyida Hurra: The Isma'ili Sulayhid Queen of Yemen |author1=Farhad Daftary |url=https://www.iis.ac.uk/academic-article/sayyida-hurra-isma-ili-sulayhid-queen-yemen |website=Institute of Ismaili Studies |access-date=23 June 2020 |archive-date=23 June 2020 |archive-url=https://archive.today/20200623071245/https://akdn2stg.prod.acquia-sites.com/sites/default/files/sayyida_hurra%5B1%5D-1103394583.pdf |url-status=dead}} * {{Cite book |title=Mediaeval Isma'ili History and Thought |editor1=Farhad Daftary |url=https://books.google.com/books?id=8eebGQXgPcQC |year=2001 |publisher=[[Cambridge University Press]] |isbn=9780521003100}} * {{Cite journal |title=Cosmology and Authority in Medieval Ismailism | author1=Simonetta Calderini |journal=Diskus |year=1996 |volume=4 |issue=1 |pages=11–22 |url=https://jbasr.com/basr/diskus/diskus1-6/CALDERIN.TXT |archive-url=https://archive.today/20200623072259/https://jbasr.com/basr/diskus/diskus1-6/CALDERIN.TXT |archive-date=23 June 2020 |url-status=live}} * {{Cite book |title=Ismaili Literature: A Bibliography of Sources and Studies |author1= Farhad Daftary |url=https://books.google.com/books?id=Ij0BAwAAQBAJ |publisher=[[I.B. Tauris]] |isbn=9780857713865 |year=2005}} * {{Cite book |title=Religion, learning, and science in the ʻAbbasid period |author1=M. J. L. Young |author2=John Derek Latham |author3=Robert Bertram Serjeant |url=https://books.google.com/books?id=cJuDafHpk3oC |publisher=[[Cambridge University Press]] |year=2006 |isbn=9780521028875}} * {{Cite book |title=The Gnostic World |url=https://books.google.com/books?id=B6txDwAAQBAJ |year=2018 | publisher=Routledge |editor1=Garry W. Trompf |editor2=Gunner B. Mikkelsen |editor3=Jay Johnston |isbn=9781317201847}} * {{Cite thesis |title=Intellectual upliftment through memorization of Quran: A social aspect. |url=https://shodhganga.inflibnet.ac.in/handle/10603/135136/ |archive-url=https://web.archive.org/web/20200618145941/https://sg.inflibnet.ac.in/handle/10603/135136 |year=2015 |archive-date=18 June 2020 |website=inflibnet.ac.in |institution=Shri Jagdishparasad Jhabarmal Tibrewala University |last1=Electricwala |first1=Mohammed Abbas |hdl=10603/135136 |via=shodhganga.inflibnet.ac.in}} * {{Cite book |title=Ismaili History and Intellectual Traditions |url=https://books.google.com/books?id=sxIwDwAAQBAJ |publisher=[[Routledge]] |isbn=9781351975032 |year=2017 |author1=Farhad Daftary}} * {{Cite journal |first=Ian Richard |last=Netton |title=In the Age of Al-Fārābī: Arabic Philosophy in the Fourth-tenth Century |type=Review |url=https://academic.oup.com/jis/article-abstract/22/2/247/797837 |url-access=subscription |journal=Journal of Islamic Studies |volume=22 |issue=2 |date=May 2011 |pages=247–248 |doi=10.1093/jis/etr005}} * {{Cite book |title=Women And the Fatimids in the World of Islam |url=https://books.google.com/books?id=p8uqBgAAQBAJ |year=2006 |publisher=[[Edinburgh University Press]] |editor1= Peter Adamson |location=London |isbn=9780748626298}} * {{Cite book |title=The Fatimids and Their Traditions of Learning |url=https://books.google.com/books?id=0QrDQgAACAAJ |year=1997 |publisher=[[Palgrave Macmillan]] |author1=Heinz Halm |series=Ismaili Studies |isbn=9781850439202}} * {{Cite book |title=The Master and the Disciple: An Early Islamic Spiritual Dialogue |editor1=James W. Morris |publisher=[[Bloomsbury Academic]] |isbn=9780755602629 |year=2020 |url=https://books.google.com/books?id=lRQvzAEACAAJ}} * {{Cite book |title=The Fatimid Caliphate: Diversity of Traditions |publisher=[[Bloomsbury Publishing]] |year=2017 |editor1=Farhad Daftary |editor2=Shainool Jiwa |url=https://books.google.com/books?id=b7qKDwAAQBAJ |isbn=9781786733092}} * {{Cite book |title=Al-Kimia: The Mystical Islamic Essence of the Sacred Art of Alchemy |publisher=[[Sophia Perennis]] |year=2005 |author1=John Eberly |url=https://books.google.com/books?id=XsKARMzih5MC |isbn=9781597310109}} * {{cite book |title=Dawoodi Bohra implementation of meaning making methods for successful establishment in Western societies |url=https://uu.diva-portal.org/smash/record.jsf?pid=diva2%3A822240&dswid=8913 |year=2015 |location=[[Uppsala]] |institution=[[Uppsala University]] |last1=Hill |first1=Geoffrey |archive-url=https://web.archive.org/web/20200629234832/https://uu.diva-portal.org/smash/record.jsf?pid=diva2%3A822240&dswid=8913 |archive-date=29 June 2020 |via=diva-portal.org}} == പുറം കണ്ണികൾ == {{commons category}} * {{Official website|https://thedawoodibohras.com/}} * {{youTube|0d1qdmQeapg|An Introduction to The Dawoodi Bohras}} {{Dā'ī al-Mutlaq}} [[വർഗ്ഗം:ഷിയ ഇസ്ലാം വിഭാഗങ്ങൾ]] [[വർഗ്ഗം:ഇസ്മാഈലിസം]] [[വർഗ്ഗം:ഇന്ത്യയിലെ മുസ്ലിം ജനവിഭാഗങ്ങൾ]] [[വർഗ്ഗം:ഷിയ ഇസ്ലാം ഇന്ത്യയിൽ]] 7gas9dmr5lyi5da7yrjdg6a5xrwyjds 10 309876 4546938 4462206 2025-07-09T07:32:08Z Bluetime93 172927 Edit 4546938 wikitext text/x-wiki {{#switch: {{lc: {{{1}}} }} | abudhabi ={{#switch: {{lc: {{{2}}} }} | l1 ={{RouteBox|L1|Line 1 (Abu Dhabi Metro)|#DC241F}} | l2 ={{RouteBox|L2|Line 2 (Abu Dhabi Metro)|#0354A6}} | l3 ={{RouteBox|L3|Line 3 (Abu Dhabi Metro)|#009530}} | l4 ={{RouteBox|L4|Line 4 (Abu Dhabi Metro)|#FFD700}} }} | ace =[[File:ACE_arrows.svg|{{{size|22}}}px|link={{{link|Altamont Corridor Express}}}|alt={{{alt|{{{link|Altamont Corridor Express}}}}}}]] | adelaide ={{#switch: {{lc: {{{2}}} }} | bus =[[File:Aiga bus trans.svg|{{{size|12}}}px|link={{{link|Buses in Adelaide}}}]] | rail =[[File:Aiga railtransportation 25.svg|{{{size|11}}}px|link={{{link|Railways in Adelaide}}}]] | belair =[[Belair line|<span style="color:#{{rail color|Adelaide Metro|Belair}};font-size:125%;line-height:100%">■</span>]] | gawler =[[Gawler line|<span style="color:#{{rail color|Adelaide Metro|Gawler}};font-size:125%;line-height:100%">■</span>]] | grange =[[Grange line|<span style="color:#{{rail color|Adelaide Metro|Grange}};font-size:125%;line-height:100%">■</span>]] | outer harbor =[[Outer Harbor and Port Dock lines|<span style="color:#{{rail color|Adelaide Metro|Outer Harbor}};font-size:125%;line-height:100%">■</span>]] | port dock =[[Outer Harbor and Port Dock lines|<span style="color:#{{rail color|Adelaide Metro|Port Dock}};font-size:125%;line-height:100%">■</span>]] | seaford =[[Seaford line|<span style="color:#{{rail color|Adelaide Metro|Seaford}};font-size:125%;line-height:100%">■</span>]] | flinders =[[Flinders line|<span style="color:#{{rail color|Adelaide Metro|Flinders}};font-size:125%;line-height:100%">■</span>]] | tram =[[File:BSicon TRAM.svg|{{{size|16}}}px|link={{{link|Trams in Adelaide}}}]] | glenelg =[[Glenelg tram line|<span style="color:#{{rail color|Adelaide Metro|Glenelg}};font-size:125%;line-height:100%">■</span>]] }} | ahvaz | ahwaz ={{#switch: {{lc: {{{2}}} }} | metro =[[File:Ahvaz Metro Logo.PNG|{{{size|25}}}px|link={{{link| Ahvaz Metro}}}]] | 1 | 2 | 3 | 4 =[[File:Ahvaz Metro Logo.PNG|{{{size|25}}}px|link={{{link| Ahvaz Metro}}}]] {{color box||'''LINE {{{2}}}'''}} [[File:Zeichen 123.svg|15px]] }} | airtrainewr =[[File:AirTrain_EWR_notext_logo.svg|{{{size|20}}}px|link={{{link|AirTrain Newark}}}]] | albuquerque ={{#switch: {{lc: {{{2}}} }} | nmrx =[[New Mexico Rail Runner Express|<span style="color:#fff; background-color: #{{rail color|New Mexico Rail Runner Express|rail runner}}; border-radius: 2px; font-weight: bold; padding: 0 3px 0 3px; font-size:0.9em">NMRX</span>]] | art = [[File:Albuquerque Rapid Transit logo horiz.svg|{{{size|32}}}px|link={{{link|Albuquerque Rapid Transit}}}]] }} | alicante =[[File:TRAM - Metropolitano de Alicante -T-.svg|{{{size|16}}}px|link={{{link|Alicante Tram}}}]] | amsterdam ={{#switch: {{lc: {{{2}}} }} | gvb =[[File:BSicon LOGO GVB.svg|{{{size|16}}}px|link={{{link|GVB (Amsterdam)}}}]] | metro =[[File:Amsterdam metro logo.svg|{{{size|16}}}px|link={{{link|Amsterdam Metro}}}]] | 50 =[[Line 50 (Amsterdam Metro)|<span style="color: #fff; background-color: #28903a; font-weight: bold; padding: 0 3px 0 3px">50</span>]] | 51 =[[Line 51 (Amsterdam Metro)|<span style="color: #fff; background-color: #f26522; font-weight: bold; padding: 0 3px 0 3px">51</span>]] | 52 =[[Line 52 (Amsterdam Metro)|<span style="color: #fff; background-color: #00adef; font-weight: bold; padding: 0 3px 0 3px">52</span>]] | 53 =[[Line 53 (Amsterdam Metro)|<span style="color: #fff; background-color: #ed1c24; font-weight: bold; padding: 0 3px 0 3px">53</span>]] | 54 =[[Line 54 (Amsterdam Metro)|<span style="color: black; background-color: #ffc20e; font-weight: bold; padding: 0 3px 0 3px">54</span>]] }} | asturias ={{#switch: {{lc: {{{2}}} }} | renfe =[[File:Madrid-MetroRENFE.svg|{{{size|10}}}px|link={{{link|Renfe Operadora}}}]] | c | cercanias | cercanías =[[File:Cercanias Logo.svg|{{{size|12}}}px|link={{{link|Cercanías Asturias}}}]] | c-1 =[[File:Cercanías C1 (Rojo).svg|{{{size|30}}}px|link={{{link|C-1 (Cercanías Asturias)}}}]] | c-2 =[[File:Cercanías C2.svg|{{{size|30}}}px|link={{{link|C-2 (Cercanías Asturias)}}}]] | c-3 =[[File:Cercanías C3 (Azul oscuro).svg|{{{size|30}}}px|link={{{link|C-3 (Cercanías Asturias)}}}]] | c-4 =[[File:Cercanías C4 (MoradoAM).svg|{{{size|30}}}px|link={{{link|C-4 (Cercanías Asturias)}}}]] | c-5 =[[File:Cercanías C5 (VerdeAM).svg|{{{size|30}}}px|link={{{link|C-5 (Cercanías Asturias)}}}]] | c-5a =[[File:Cercanías C5a (VerdeAM).svg|{{{size|30}}}px|link={{{link|C-5a (Cercanías Asturias)}}}]] | c-6 =[[File:Cercanías C6 (AzulAM).svg|{{{size|30}}}px|link={{{link|C-6 (Cercanías Asturias)}}}]] | c-7 =[[File:Cercanías C7 (NaranjaAM).svg|{{{size|30}}}px|link={{{link|C-7 (Cercanías Asturias)}}}]] | c-8 =[[File:Cercanías C8 (AmarilloAM).svg|{{{size|30}}}px|link={{{link|C-8 (Cercanías Asturias)}}}]] }} | athens ={{rail icon|{{#switch:{{lc:{{{2}}}}} | m =Athens Metro | t =Athens Tram | p =Athens Suburban Railway | ose =Hellenic Train }}|{{{3|}}}|size={{{size|24x16}}}|alt={{{alt|}}}|link={{{link|}}}}} | au-wa ={{#switch: {{lc: {{{2}}} }} | transwa ={{ric|Transwa|size={{{size|}}}|link={{{link|}}}|alt={{{alt|}}}}} | #default ={{ric|Transwa|{{{2|}}}|size={{{size|}}}|link={{{link|}}}|alt={{{alt|}}}}} }} | baku = {{#switch: {{lc: {{{2}}} }} | metro = [[File:Baku Subway logo.png|{{{size|25}}}px|link={{{link|Baku Metro}}}|alt={{{alt|{{{link|Baku Metro}}}}}}]] }} | baltimore ={{#switch: {{lc: {{{2}}} }} | marc =[[File:MARC train.svg|{{{size|19}}}px|link={{{link|MARC Train}}}]] | raillink =[[File:Baltimore Light RailLink logo.svg|{{{size|16}}}px|link={{{link|Baltimore Light RailLink}}}]] | subway = [[File:Baltimore Metro SubwayLink Logo for Signage (Blue).svg|{{{size|16}}}px|link={{{link|Baltimore Metro SubwayLink}}}]] }} | bangkok ={{#switch: {{lc: {{{2}}} }} | srt =<!-- Do not use a non-free logo here --> | bts =[[File:BTSbangkok.svg|{{{size|14}}}px|link={{{link|BTS Skytrain}}}]] | mrt =[[File:MRT (Bangkok) logo.svg|{{{size|14}}}px|link={{{link|MRT (Bangkok)}}}]] | bm =[[File:Bangkok Monorail Logo.png|{{{size|14}}}px|link={{{link|Rail transport in Bangkok}}}]] | blue ={{RouteBox|MRT|Blue Line (Bangkok)|#{{rail color|MRT|Blue}}}} | purple ={{RouteBox|MRT|Purple Line (Bangkok)|#{{rail color|MRT|Purple}}}} | orange ={{RouteBox|MRT|Orange Line (Bangkok)|#{{rail color|MRT|Orange}}}} | pink ={{RouteBox|MRT|Pink Line (Bangkok)|#{{rail color|MRT|Pink}}|#000}} | yellow ={{RouteBox|MRT|Yellow Line (Bangkok)|#{{rail color|MRT|Yellow}}|#000}} | light blue | lightblue ={{RouteBox|MRL|Light Blue Line (Bangkok)|#{{rail color|MRT|Light Blue}}|#000}} | sukhumvit | light green | lightgreen ={{RouteBox|BTS|Sukhumvit Line|#{{rail color|BTS Skytrain|Sukhumvit}}|#000}} | bang na-suvarnabhumi | bang na | suvarnabhumi ={{RouteBox|BTS|Bang Na–Suvarnabhumi light rail|#{{rail color|MRT|Silver}}|#000}} | silom | green ={{RouteBox|BTS|Silom Line|#{{rail color|BTS Skytrain|Silom}}}} | light red | lightred ={{RouteBox|SRT|SRT Light Red Line|#{{rail color|SRT Red Lines|Light Red}}|#000}} | dark red | darkred ={{RouteBox|SRT|SRT Dark Red Line|#{{rail color|SRT Red Lines|Dark Red}}}} | brown ={{RouteBox|MRT|Brown Line (Bangkok)|#{{rail color|MRT|Brown}}}} | grey ={{RouteBox|MRL|Grey Line (Bangkok)|#{{rail color|MRT|Grey}}}} | gold ={{RouteBox|MRL|Gold Line (Bangkok)|#D4AF37}} | airport | arl =[[File:ARLbangkok.svg|{{{size|14}}}px|link={{{link|Airport Rail Link (Bangkok)}}}]] {{RouteBox|ARL|Airport Rail Link (Bangkok)|#{{rail color|ARL}}}} | bus|brt =[[File:Bangkok BRT logo.svg|{{{size|14}}}px|link={{{link|Bangkok BRT}}}]] }} | bangladesh ={{#switch: {{lc: {{{2}}} }} | r =[[File:Bangladesh Railway Logo.svg|{{{size|20}}}px|link={{{link|Bangladesh Railway}}}]] | dmr =[[File:ঢাকা মেট্রোরেল স্টেশন চিহ্ন.svg|{{{size|20}}}px|link={{{link|Dhaka Metro Rail}}}]] | dhakabrt =[[File:Dhaka BRT Logo.svg|{{{size|10}}}px|link={{{link|Dhaka BRT}}}]] }} | dhaka ={{#switch: {{lc: {{{2}}} }} | 1 ={{RouteBox|MRT Line 1|MRT Line 1 (Dhaka Metro)|#DA291C|WHITE|bold=yes}} | 2 ={{RouteBox|MRT Line 2|MRT Line 2 (Dhaka Metro)|#8031A7|WHITE|bold=yes}} | 4 ={{RouteBox|MRT Line 4|MRT Line 4 (Dhaka Metro)|#003DA5|WHITE|bold=yes}} | 5n ={{RouteBox|MRT Line 5N|MRT Line 5 (Northern Route)|#00B5E2|BLACK|bold=yes}} | 5s ={{RouteBox|MRT Line 5S|MRT Line 5 (Southern Route)|#FF8200|BLACK|bold=yes}} | 6 ={{RouteBox|MRT Line 6|MRT Line 6 (Dhaka Metro)|#006747|WHITE|bold=yes}} }} | barcelona ={{#switch: {{lc: {{{2}}} }} | bus =[[File:Bus Barcelona.svg|{{{size|11}}}px|link={{{link|Buses in Barcelona}}}]] | fmontjuic =[[File:Fmontjuic.svg|{{{size|11}}}px|link={{{link|Funicular de Montjuïc}}}]] | l1 =[[File:L1 barcelona.svg|{{{size|11}}}px|link={{{link|Barcelona Metro line 1}}}]] | l2 =[[File:L2 barcelona.svg|{{{size|11}}}px|link={{{link|Barcelona Metro line 2}}}]] | l3 =[[File:L3 barcelona.svg|{{{size|11}}}px|link={{{link|Barcelona Metro line 3}}}]] | l4 =[[File:L4 barcelona.svg|{{{size|11}}}px|link={{{link|Barcelona Metro line 4}}}]] | l5 =[[File:L5 barcelona.svg|{{{size|11}}}px|link={{{link|Barcelona Metro line 5}}}]] | l6 =[[File:L6 barcelona.svg|{{{size|11}}}px|link={{{link|Barcelona–Vallès Line#Rail services}}}]] | l7 =[[File:L7 barcelona.svg|{{{size|11}}}px|link={{{link|Barcelona–Vallès Line#Rail services}}}]] | l8 =[[File:L8 barcelona.svg|{{{size|11}}}px|link={{{link|Llobregat–Anoia line}}}]] | l9 =[[File:L9 barcelona.svg|{{{size|11}}}px|link={{{link|Barcelona Metro line 9}}}]] | l10 =[[File:L10 barcelona.svg|{{{size|11}}}px|link={{{link|Barcelona Metro line 10}}}]] | l11 =[[File:L11 barcelona.svg|{{{size|11}}}px|link={{{link|Barcelona Metro line 11}}}]] | l12 =[[File:L12 barcelona.svg|{{{size|11}}}px|link={{{link|Barcelona–Vallès Line#Rail services}}}]] | metro =[[File:Barcelona Metro Logo.svg|{{{size|13}}}px|link={{{link|Barcelona Metro}}}]] | nxb =[[File:Nou Bus.svg|{{{size|11}}}px|link={{{link|Buses in Barcelona}}}]] | tb =[[File:Tramvia Blau.svg|{{{size|11}}}px|link={{{link|Tramvia Blau}}}]] | trambaix =[[File:Tramvia metropolita.svg|{{{size|11}}}px|link={{{link|Trambaix}}}]] | trambesos =[[File:Tramvia metropolita.svg|{{{size|11}}}px|link={{{link|Trambesòs}}}]] | t1 =[[File:T1.svg|{{{size|11}}}px|link={{{link|Trambaix#T1}}}]] | t2 =[[File:T2.svg|{{{size|11}}}px|link={{{link|Trambaix#T2}}}]] | t3 =[[File:T3.svg|{{{size|11}}}px|link={{{link|Trambaix#T3}}}]] | t4 =[[File:T4.svg|{{{size|11}}}px|link={{{link|Trambesòs#T4}}}]] | t5 =[[File:T5.svg|{{{size|11}}}px|link={{{link|Trambesòs#T5}}}]] | t6 =[[File:T6.svg|{{{size|11}}}px|link={{{link|Trambesòs#T6}}}]] }} | bart = {{#switch: {{lc: {{{2}}} }} | b | blue = {{RouteBox|B|Blue Line (BART)|#{{Rail color|BART|Blue}}|White}} | g | green = {{RouteBox|G|Green Line (BART)|#{{Rail color|BART|Green}}|White}} | oak = {{RouteBox|OAK|Oakland Airport Connector|#{{Rail color|BART|OAK}}|Black}} | o | orange = {{RouteBox|O|Orange Line (BART)|#{{Rail color|BART|Orange}}|Black}} | r | red = {{RouteBox|R|Red Line (BART)|#{{Rail color|BART|Red}}|White}} | p | purple = {{RouteBox|P|Purple Line (BART)|#{{Rail color|BART|Purple}}|White}} | y | yellow = {{RouteBox|Y|Yellow Line (BART)|#{{Rail color|BART|Yellow}}|Black}} | ebart = {{RouteBox|eBART|eBART|#{{Rail color|BART|Yellow}}|Black}} | #default =[[File:Bart-logo.svg|{{{size|18}}}px|link={{{link|Bay Area Rapid Transit}}}|alt={{{alt|{{{link|Bay Area Rapid Transit}}}}}}]] }} | basel = {{#switch: {{lc: {{{2}}} }} |1 = {{rcb|Basel S-Bahn|1|inline=croute}} |3 = {{rcb|Basel S-Bahn|3|inline=croute}} |4|re = {{rcb|Basel S-Bahn|RE/RB|inline=croute}} |5 = {{rcb|Basel S-Bahn|5|inline=croute}} |6 = {{rcb|Basel S-Bahn|6|inline=croute}} |7|rb = {{rcb|Basel S-Bahn|RB|inline=croute}} |8|wb = {{rcb|Basel S-Bahn|WB|inline=croute}} |9 = {{rcb|Basel S-Bahn|9|inline=croute}} |s|s-bahn = [[File:S-Bahn-Logo.svg|{{{size|12}}}px|link=Basel Regional S-Bahn|S-Bahn]] }} | bc ={{#switch: {{lc: {{{2}}} }} | bctransit =[[File:BC-transit-wayfinder.svg|{{{size|20}}}px|link={{{link|BC Transit}}}]] }} | beijing ={{#switch: {{lc: {{{2}}} }} | subway =[[File:Beijing Subway simplified logo.svg|{{{size|x16}}}px|link={{{link|Beijing Subway}}}|alt={{{alt|{{{link|Beijing Subway}}}}}}]] | 13 ={{RouteBox|13|{{{link|Line 13 (Beijing Subway)}}}|#{{rail color|Beijing Subway|13}}|#000}} | a | ap | airport ={{RouteBox|Capital Airport|{{{link|Capital Airport Express}}}|#{{rail color|Beijing Subway|ap}}}} | b | bt | batong | ba tong ={{RouteBox|Batong|{{{link|Batong line}}}|#{{rail color|Beijing Subway|bt}}}} | c | cp | changping ={{RouteBox|Changping|{{{link|Changping line}}}|#{{rail color|Beijing Subway|cp}}}} | d | dx | daxing ={{RouteBox|Daxing|{{{link|Daxing line}}}|#{{rail color|Beijing Subway|dx}}}} | f | fs | fangshan ={{RouteBox|Fangshan|{{{link|Fangshan line}}}|#{{rail color|Beijing Subway|fs}}}} | p | pg | pinggu ={{RouteBox|Pinggu|{{{link|Pinggu line}}}|#{{rail color|Beijing Subway|pg}}|#000000}} | n | na | newairport | new airport ={{RouteBox|Daxing Airport|{{{link|Daxing Airport Express}}}|#{{rail color|Beijing Subway|na}}}} | s1 | m | maglev | mentougou ={{RouteBox|S1|{{{link|Line S1 (Beijing Subway)}}}|#{{rail color|Beijing Subway|s1}}}} | s2 | s5 | hm | huaimi | huairou-miyun | sc | sub-central ={{rcb|Beijing Suburban Railway|{{lc: {{{2}}} }}|inline=route}} | x | xj | xijiao | w | western ={{RouteBox|Xijiao|{{{link|Xijiao line}}}|#{{rail color|Beijing Subway|xj}}}} | yf | yanfang ={{RouteBox|Yanfang|{{{link|Yanfang line}}}|#{{rail color|Beijing Subway|yf}}}} | yq | yuquanlu ={{RouteBox|Yuquanlu|{{{link|Yuquanlu line}}}|#{{rail color|Beijing Subway|yq}}}} | yz | yizhuang ={{RouteBox|Yizhuang|{{{link|Yizhuang line}}}|#{{rail color|Beijing Subway|yz}}}} | t1 | yizhuangt1 ={{RouteBox|Yizhuang T1|{{{link|Line T1 (Beijing Yizhuang Tram)}}}|#{{rail color|Beijing Subway|t1}}}} | #default ={{RouteBox|{{ucfirst:{{{2}}}}}|{{{link|Line {{{2}}} (Beijing Subway)}}}|#{{rail color|Beijing Subway|{{{2}}}}}}} }} | bengaluru ={{#switch: {{lc: {{{2}}} }} | m | metro =[[File:Namma Metro Logo.png|{{{size|20}}}px|link={{{link|Namma Metro}}}]] | purple ={{RouteBox|Purple|Purple Line (Namma Metro)|#{{rcr|Namma Metro|Purple}}|WHITE }} | green ={{RouteBox|Green|Green Line (Namma Metro)|#{{rcr|Namma Metro|Green}}|WHITE }} | yellow ={{RouteBox|Yellow|Yellow Line (Namma Metro)|#{{rcr|Namma Metro|Yellow}}|BLACK }} | pink ={{RouteBox|Pink|Pink Line (Namma Metro)|#{{rcr|Namma Metro|Pink}}|BLACK }} | blue ={{RouteBox|Blue|Blue Line (Namma Metro)|#{{rcr|Namma Metro|Blue}}|BLACK }} | orange ={{RouteBox|Orange|Orange Line (Namma Metro)|#{{rcr|Namma Metro|Orange}}|WHITE }} }} | berlin = {{#switch: {{lc:{{{2}}}}} | b|db|r = [[File:VBB Bahn-Regionalverkehr.svg|x{{{size|14}}}px|link=Deutsche Bahn]] | bvg = [[File:Bvg-logo.svg|x{{{size|14}}}px|link=Berliner Verkehrsbetriebe]] | bus = [[File:BUS-Logo-BVG.svg|{{{size|14}}}px|link=Bus transport in Berlin]] | metrobus = [[File:MetroBus.svg|{{{size|14}}}px|link=Bus transport in Berlin]] | f = [[File:Signet Fernverkehr VBB.svg|{{{size|14}}}px|link=DB Fernverkehr]] | ferry = [[File:Fähre-Logo-BVG.svg|x{{{size|14}}}px|link=Ferry transport in Berlin]] | metrotram= [[File:MetroTram.svg|{{{size|14}}}px|link=Trams in Berlin]] | m1 | m2 | m4 | m5 | m6 | m8 | m10 | m13 | m17 = [[File:Berlin Tram {{uc:{{{2}}}}}.svg|x{{{size|14}}}px|link=Trams in Berlin]] | s|s-bahn|s1|s2|s21|s21vor|s25|s26|s3|s3e|s3b|s3h|s3c|s4|s41|s42|s45|s45alt|s46|s46alt|s47|s5|s6|s7|s75|s8|s85|s86|s9|s10|s19 = {{rail icon|Berlin S-Bahn|{{lc:{{{2|}}}}}|size=x{{{size|14}}}|alt={{{alt|}}}|link={{{link|}}}}} | tram = [[File:Tram-Logo.svg|{{{size|14}}}px|link=Trams in Berlin]] | 12 | 16 | 18 | 21 | 27 | 37 | 50 | 60 | 61 | 62 | 63 | 67 | 68 = [[File:Berlin Tram {{{2}}}.svg|x{{{size|14}}}px|link=Trams in Berlin]] | u|u-bahn|u1|u12|u15|u2|u3|u4|u5|u55|u6|u7|u8|u9|u10|u11|u0 = {{rail icon|Berlin U-Bahn|{{lc:{{{2|}}}}}|size=x{{{size|14}}}|alt={{{alt|}}}|link={{{link|}}}}} | vbb = [[File:VBB-Logo.svg|{{{size|25}}}px|link=Verkehrsverbund Berlin-Brandenburg|Verkehrsverbund Berlin-Brandenburg (VBB)]] }} | bilbao ={{#switch: {{lc: {{{2}}} }} | c | cercanias | cercanías =[[File:Cercanias Logo.svg|{{{size|12}}}px|link={{{link|Cercanías Bilbao}}}]] | metro =[[File:Símbolo del Metro de Bilbao.svg|{{{size|16}}}px|link={{{link|Bilbao metro}}}|alt={{{alt|{{{link|Bilbao metro}}}}}}]] | l1 | 1 =[[File:Metro de Bilbao L1.svg|{{{size|14}}}px|link={{{link|Line 1 (Bilbao metro)}}}]] | l2 | 2 =[[File:Metro de Bilbao L2.svg|{{{size|14}}}px|link={{{link|Line 2 (Bilbao metro)}}}]] | l3 | 3 =[[File:Metro de Bilbao L3.svg|{{{size|14}}}px|link={{{link|Line 3 (Bilbao metro)}}}]] | tram | tranbia =[[File:Euskotren Tranbia Logo.svg|{{{size|14}}}px|link={{{link|Bilbao tram}}}]] }} | birmingham =[[File:MidlandMetroGenericSymbol.svg|{{{size|13}}}px|link={{{link|Midland Metro}}}|alt={{{alt|{{{link|Midland Metro}}}}}}]] | blackpool =[[File:Blackpool Transport simple logo.png|{{{size|x20}}}px|link={{{link|Blackpool tramway}}}|alt={{{alt|{{{link|Blackpool tramway}}}}}}]] | bonn =[[File:U-Bahn.svg|{{{size|10}}}px|link={{{link|Bonn Stadtbahn}}}|alt={{{alt|{{{link|Bonn Stadtbahn}}}}}}]] | boston ={{#switch: {{lc: {{{2}}} }} | subway =[[File:MBTA.svg|{{{size|16}}}px|link={{{link|MBTA subway}}}]] | blue | green | orange | red | silver ={{#ifeq:{{{3|}}}|icon|<span style="background-color:#{{rail color|MBTA|{{ucfirst:{{lc:{{{2}}}}}}}}}; color: white; border: none; border-radius: 50%; padding:0.4em; text-align: center; font-size:{{{size|9}}}px; line-height:{{{size|9}}}px">[[File:MBTA white T logo.svg|{{{size|x9}}}px|link={{{link|{{ucfirst:{{lc:{{{2}}}}}}} Line (MBTA)}}}|alt={{{alt|{{{link|{{ucfirst:{{lc:{{{2}}}}}}} Line (MBTA)}}}}}}]]</span>|<span style="background-color:#{{rail color|MBTA|{{ucfirst:{{lc:{{{2}}}}}}}}}; border:1px solid #{{rail color|MBTA|{{ucfirst:{{lc:{{{2}}}}}}}}};"> [[{{ucfirst:{{lc:{{{2}}}}}}} Line (MBTA)|<span style="color:white; font-weight:bold; font-size:80%; white-space:nowrap;">&nbsp;{{ucfirst:{{lc:{{{2}}}}}}}{{#if:{{{3|}}}||&#32;Line}}&nbsp;</span>]]</span>}} | boat =<span style="background-color:#{{rail color|MBTA|Boat}}; border:1px solid #{{rail color|MBTA|Boat}};">&nbsp;[[MBTA Boat|<span style="color:white; font-weight:bold; font-size:80%; white-space:nowrap;">Boat {{{3|}}}</span>]]&nbsp;</span> | bus ={{#ifeq:{{{3|}}}|icon|<span style="background-color:#{{rail color|MBTA|Bus}}; color: white; border: none; border-radius: 50%; padding:0.4em; text-align: center; font-size:{{{size|9}}}px; line-height:{{{size|9}}}px">[[File:MBTA white T logo.svg|{{{size|x9}}}px|link={{{link|MBTA bus}}}]]</span>|<span style="background-color:#{{rail color|MBTA|Bus}}; border:1px solid #{{rail color|MBTA|Bus}};">&nbsp;[[MBTA bus|<span style="color:white; font-weight:bold; font-size:80%; white-space:nowrap;">Bus&nbsp;</span>]]</span>}} | rail ={{#ifeq:{{{3|}}}|icon|<span style="background-color:#{{rail color|MBTA|Commuter Rail}}; color: white; border: none; border-radius: 50%; padding:0.4em; text-align: center; font-size:{{{size|9}}}px; line-height:{{{size|9}}}px">[[File:MBTA white T logo.svg|{{{size|x9}}}px|link={{{link|MBTA Commuter Rail}}}|alt={{{alt|{{{link|MBTA Commuter Rail}}}}}}]]</span>|[[File:MBTA.svg|{{{size|16}}}px|link={{{link|MBTA Commuter Rail}}}]] {{#if:{{{3|}}}|<span style="background-color:#{{rail color|MBTA|{{{3}}}}}; border:1px solid #{{rail color|MBTA|{{{3}}}}}; color:white; font-weight:bold; font-size:80%; white-space:nowrap;">&nbsp;{{#switch:{{lc:{{{3}}}}} | dedham | lexington | millis =[[{{ucfirst:{{lc:{{{3}}}}}}} Branch|{{white|{{ucfirst:{{lc:{{{3}}}}}}} Branch}}]] | fairmount | fitchburg | greenbush | haverhill | lowell | needham =[[{{ucfirst:{{lc:{{{3}}}}}}} Line|{{white|{{ucfirst:{{lc:{{{3}}}}}}} Line}}]] | franklin | foxboro | franklin/foxboro =[[Franklin/Foxboro Line|{{white|Franklin/Foxboro}}]] | cape | capeflyer =[[CapeFLYER|{{white|CapeFLYER}}]] | central mass | central =[[Central Mass Branch|{{white|Central Mass Branch}}]] | framingham/worcester | framingham | worcester =[[Framingham/Worcester Line|{{white|Framingham/Worcester Line}}]] | newburyport/rockport | newburyport | rockport =[[Newburyport/Rockport Line|{{white|Newburyport/Rockport Line}}]] | north–south rail link | north–south =[[North–South Rail Link|{{white|North–South Rail Link}}]] | old colony lines | old colony =[[Old Colony Lines|{{white|Old Colony Lines}}]] | providence/stoughton | providence | stoughton =[[Providence/Stoughton Line|{{white|Providence/Stoughton Line}}]] | south coast rail | south coast | south =[[South Coast Rail|{{white|South Coast Rail}}]] }}&nbsp;</span>|}} }} }} | brampton ={{#switch: {{lc: {{{2}}} }} | zum =[[File:ZUM_logo.svg|{{{size|40}}}px|link={{{link|Züm}}}]] }} | bremen ={{#switch: {{lc: {{{2}}} }} | bus = [[File:BUS-Logo.svg|x{{{size|15}}}px|link=Bremer Straßenbahn|Bus]] | tram = [[File:Tram-Logo.svg|{{{size|15}}}px|link=Trams in Bremen|Tram]] | rs = [[File:Logo Regio S Bahn Bremen.svg|{{{size|40}}}px|link=Bremen S-Bahn]] | rs1 | rs2 | rs3 | rs4 = [[File:Bremen {{uc: {{{2}}}}}.svg|x{{{size|15}}}px|link=Bremen S-Bahn|alt={{{1}}}]] | s = [[File:S-Bahn-Logo.svg|x{{{size|15}}}px|link=Bremen S-Bahn|S-Bahn]] }} | brightline =[[File:Brightlineicon.png|{{{size|14}}}px|link={{{link|Brightline}}}|alt={{{alt|{{{link|Brightline}}}}}}]] | brisbane ={{#switch: {{lc: {{{2}}} }} | rail =[[File:QRLogoSmall.png|{{{size|22}}}px|link={{{link|Queensland Rail}}}]] }} | brussels ={{#if:{{{2|}}} |{{Ligne STIB|{{#invoke:ustring|sub|\{{{2}}}|-1|-1}}}} |[[File:Brussels Metro-simplified.svg|{{{size|13}}}px|link={{{link|Brussels Metro}}}|alt={{{alt|{{{link|Brussels Metro}}}}}}]] }} | bucharest ={{#switch: {{lc: {{{2}}} }} | m1 =[[Bucharest Metro Line {{uc: {{{2}}} }}|<span style="color: #000; background-color: #{{rail color|Bucharest Metro|{{{2}}}}}; font-weight: bold; padding: 0 3px 0 3px">{{uc: {{{2}}} }}</span>]] | m2 | m3 | m4 | m5 | m6 | m7 =[[Bucharest Metro Line {{uc: {{{2}}} }}|<span style="color: #fff; background-color: #{{rail color|Bucharest Metro|{{{2}}}}}; font-weight: bold; padding: 0 3px 0 3px">{{uc: {{{2}}} }}</span>]] }} | budapest ={{#switch: {{lc: {{{2}}} }} | 1 =[[File:BKV m 1 jms.svg|{{{size|16}}}px|link={{{link|Line 1 (Budapest Metro)}}}]] | 2 =[[File:BKV m 2 jms.svg|{{{size|16}}}px|link={{{link|Line 2 (Budapest Metro)}}}]] | 3 =[[File:BKV m 3 jms.svg|{{{size|16}}}px|link={{{link|Line 3 (Budapest Metro)}}}]] | 4 =[[File:BKV m 4 jms.svg|{{{size|16}}}px|link={{{link|Line 4 (Budapest Metro)}}}]] | 5 =[[File:BKV h5 jms.svg|{{{size|16}}}px|link={{{link|HÉV}}}]] | 6 =[[File:BKV h6 jms.svg|{{{size|16}}}px|link={{{link|HÉV}}}]] | 7 =[[File:BKV h7 jms.svg|{{{size|16}}}px|link={{{link|HÉV}}}]] | 8 =[[File:BKV h8 jms.svg|{{{size|16}}}px|link={{{link|HÉV}}}]] | 9 =[[File:BKV h9 jms.svg|{{{size|16}}}px|link={{{link|HÉV}}}]] | bus =[[File:BKV busz symbol.svg|{{{size|16}}}px|link=Budapesti Közlekedési Zrt.]] | hév | hev =[[File:Budapest hev symbol.svg|{{{size|16}}}px|link={{{link|HÉV}}}]] | metro =[[File:BKV_metro.svg|{{{size|18}}}px|link={{{link|Budapest Metro}}}]] | night | nocturnal =[[File:BKK night line logo.svg|{{{size|16px}}}|link=Budapesti Közlekedési Zrt.]] | tram =[[File:Logo_tramway-budapest.svg|{{{size|16px}}}|link=Trams in Budapest]] | trolleybus =[[File:Budapest trolleybus symbol.svg|{{{size|16px}}}|link=Trolleybus]] }} | buenos aires | buenosaires ={{#switch: {{lc: {{{2}}} }} | =[[File:Subte gcba logo.png|{{{size|16}}}px|link={{{link|Buenos Aires Underground}}}]] | e2 | p | premetro =[[File:Línea P (SBASE) bullet.svg|{{{size|16}}}px|link={{{link|PreMetro E2 (Buenos Aires)}}}]] | u | urquiza =[[File:Urquiza U 60px.png|{{{size|16}}}px|link={{{link|Urquiza Line (Buenos Aires)}}}]] | metrobus =[[File:Metrobus Buenos Aires logo.png|x{{{size|8}}}px|link={{{link|Metrobus (Buenos Aires)}}}]] | 9dejulio =[[File:Metrobus9dejulio.png|{{{size|16}}}px|link={{{link|Metrobus 9 de Julio}}}]] | cabildo =[[File:Metrobuscabildo.png|{{{size|16}}}px|link={{{link|Metrobus Cabildo}}}]] | juanbjusto =[[File:Metrobusjuanbjusto.png|{{{size|16}}}px|link={{{link|Metrobus Juan B. Justo}}}]] | sur =[[File:Metrobussur.png|{{{size|16}}}px|link={{{link|Metrobus Sur}}}]] | 25demayo =[[File:Metrobus25deMayo.png|{{{size|16}}}px|link={{{link|Metrobus 25 de Mayo}}}]] | #default =[[File:Línea {{uc:{{{2}}}}} (SBASE) bullet.svg|{{{size|16}}}px|link={{{link|Line {{uc:{{{2|}}}}} (Buenos Aires Underground)}}}]] }} | busan ={{#switch: {{lc: {{{2}}} }} | metro =[[File:South Korea subway logo.svg|{{{size|16}}}px|link={{{link|Busan Metro}}}|alt={{{alt|{{{link|Busan Metro}}}}}}]] | bgl | bugim =[[File:Busan-Gimhae Line.svg|{{{size|16}}}px|link={{{link|Busan–Gimhae Light Rail Transit}}}|alt={{{alt|{{{link|Busan–Gimhae Light Rail Transit}}}}}}]] | donghae =[[File:Donghae Line.svg|{{{size|16}}}px|link={{{link|Donghae Line}}}|alt={{{alt|{{{link|Donghae Line}}}}}}]] | #default =[[File:Busan Metro Line {{{2}}}.svg|{{{size|x16}}}px|link=Busan Metro Line {{{2}}}]] }} | cahsr =[[File:California High Speed Rail.svg|{{{size|16}}}px|link={{{link|California High-Speed Rail}}}|alt={{{alt|{{{link|California High-Speed Rail}}}}}}]] | calgary ={{#switch: {{lc:{{{2|}}}}} | ctrain =[[File:BSicon TRAM.svg|{{{size|16}}}px|link={{{link|CTrain}}}]] | max =[[File:BSicon BUS3.svg|{{{size|16}}}px|link={{{link|MAX (Calgary)}}}]] | #default = {{rail icon|CTrain|{{lc:{{{2|}}}}}|size={{{size|16}}}px}} }} | caltrain =[[File:Caltrain roundel.svg|{{{size|16}}}px|link={{{link|Caltrain}}}|alt={{{alt|{{{link|Caltrain}}}}}}]] | canberra | au-act ={{#switch: {{lc:{{{2|}}}}} | metro | light rail ={{rail icon|Canberra Metro|size={{{size|}}}|link={{{link|}}}|alt={{{alt|}}}}} | r1 ={{rail color box|Canberra Metro|R1|inline=croute}} | r2 ={{RouteBox|R2|ACTION#R2|#f3b2db|#000000|bold=yes}} | r3 ={{RouteBox|R3|ACTION#R3|#ffdd00|#000000|bold=yes}} | r4 ={{RouteBox|R4|R4 (Canberra)|#0097ce|#ffffff|bold=yes}} | r5 ={{RouteBox|R5|ACTION#R5|#dc2597|#ffffff|bold=yes}} | r6 ={{RouteBox|R6|ACTION#R6|#76bc21|#000000|bold=yes}} | r7 ={{RouteBox|R7|ACTION#R7|#e07c00|#ffffff|bold=yes}} | r8 ={{RouteBox|R8|ACTION#R8|#2d2a26|#ffffff|bold=yes}} | r9 ={{RouteBox|R9|ACTION#R9|#97989a|#000000|bold=yes}} | r10 ={{RouteBox|R10|ACTION#R10|#aa182c|#ffffff|bold=yes}} | 59 ={{RouteBox|59||#99bbe3|#0055b8|bold=yes}} | #default ={{RouteBox|{{{2}}}||#0055b8|#ffffff|bold=yes}} }} | catalonia ={{#switch: {{lc: {{{2}}} }} | fgc =[[File:FGC.svg|{{{size|11}}}px|link={{{link|Ferrocarrils de la Generalitat de Catalunya}}}]] | fgctim =[[File:FGC TiM.svg|{{{size|11}}}px|link={{{link|Ferrocarrils de la Generalitat de Catalunya}}}]] | fvallvidrera =[[File:fvallvidrera.svg|{{{size|11}}}px|link={{{link|Vallvidrera Funicular}}}]] | nuria =[[File:Cremallera de Núria.svg|{{{size|11}}}px|link={{{link|Vall de Núria Rack Railway}}}]] | rdc =[[File:Rodalies de Catalunya.svg|{{{size|11}}}px|link={{{link|Rodalies de Catalunya}}}]] | r1 =[[File:R1 barcelona.svg|{{{size|11}}}px|link={{{link|R1–RG1 (Rodalies de Catalunya)}}}]] | r2 =[[File:R2 barcelona.svg|{{{size|11}}}px|link={{{link|R2 (Rodalies de Catalunya)}}}]] | r2n =[[File:R2N barcelona.svg|{{{size|11}}}px|link={{{link|R2 (Rodalies de Catalunya)}}}]] | r2s =[[File:R2S barcelona.svg|{{{size|11}}}px|link={{{link|R2 (Rodalies de Catalunya)}}}]] | r3 =[[File:R3 barcelona.svg|{{{size|11}}}px|link={{{link|R3 (Rodalies de Catalunya)}}}]] | r4 =[[File:R4 barcelona.svg|{{{size|11}}}px|link={{{link|R4 (Rodalies de Catalunya)}}}]] | r5 =[[File:R5 barcelona.svg|{{{size|11}}}px|link={{{link|Llobregat–Anoia Line#Rail services}}}]] | r50 =[[File:R50 barcelona.svg|{{{size|11}}}px|link={{{link|Llobregat–Anoia Line#Rail services}}}]] | r6 =[[File:R6 barcelona.svg|{{{size|11}}}px|link={{{link|Llobregat–Anoia Line#Rail services}}}]] | r60 =[[File:R60 barcelona.svg|{{{size|11}}}px|link={{{link|Llobregat–Anoia Line#Rail services}}}]] | r7 =[[File:R7 barcelona.svg|{{{size|11}}}px|link={{{link|R7 (Rodalies de Catalunya)}}}]] | r8 =[[File:R8 barcelona.svg|{{{size|11}}}px|link={{{link|R8 (Rodalies de Catalunya)}}}]] | rg1 =[[File:RG1 girona.svg|{{{size|11}}}px|link={{{link|R1–RG1 (Rodalies de Catalunya)}}}]] | rt1 =[[File:RT1 tarragona.svg|{{{size|11}}}px|link={{{link|RT1 (Rodalies de Catalunya)}}}]] | rt2 =[[File:RT2 tarragona.svg|{{{size|11}}}px|link={{{link|RT2 (Rodalies de Catalunya)}}}]] | r11 =[[File:R11 Rodalies de Catalunya.svg|{{{size|11}}}px|link={{{link|R11 (Rodalies de Catalunya)}}}]] | r12 =[[File:R12 Rodalies de Catalunya.svg|{{{size|11}}}px|link={{{link|R12 (Rodalies de Catalunya)}}}]] | r13 =[[File:R13 Rodalies de Catalunya.svg|{{{size|11}}}px|link={{{link|R13 (Rodalies de Catalunya)}}}]] | r14 =[[File:R14 Rodalies de Catalunya.svg|{{{size|11}}}px|link={{{link|R14 (Rodalies de Catalunya)}}}]] | r15 =[[File:R15 Rodalies de Catalunya.svg|{{{size|11}}}px|link={{{link|R15 (Rodalies de Catalunya)}}}]] | r16 =[[File:R16 Rodalies de Catalunya.svg|{{{size|11}}}px|link={{{link|R16 (Rodalies de Catalunya)}}}]] | s1 =[[File:S1 barcelona.svg|{{{size|11}}}px|link={{{link|Barcelona–Vallès Line#Rail services}}}]] | s2 =[[File:S2 barcelona.svg|{{{size|11}}}px|link={{{link|Barcelona–Vallès Line#Rail services}}}]] | s5 =[[File:S5 barcelona.svg|{{{size|11}}}px|link={{{link|Barcelona–Vallès Line#Rail services}}}]] | s55 =[[File:S55 barcelona.svg|{{{size|11}}}px|link={{{link|Barcelona–Vallès Line#Rail services}}}]] | s3 =[[File:S3 barcelona.svg|{{{size|11}}}px|link={{{link|Llobregat–Anoia Line#Rail services}}}]] | s33 =[[File:S33 barcelona.svg|{{{size|11}}}px|link={{{link|Llobregat–Anoia Line#Rail services}}}]] | s4 =[[File:S4 barcelona.svg|{{{size|11}}}px|link={{{link|Llobregat–Anoia Line#Rail services}}}]] | s8 =[[File:S8 barcelona.svg|{{{size|11}}}px|link={{{link|Llobregat–Anoia Line#Rail services}}}]] | s9 =[[File:S9 barcelona.svg|{{{size|11}}}px|link={{{link|Llobregat–Anoia Line#Rail services}}}]] | tpc =[[File:TPC.svg|{{{size|11}}}px|link={{{link|Catalonia#Transport}}}]] }} | changchun ={{#switch: {{lc: {{{3}}} }} | na ={{#switch: {{lc: {{{2}}} }} | a | ap | airport ={{RouteBox|Airport|{{{link|Airport line (Changchun Subway)}}}|#{{rail color|Changchun Rail Transit|na}}}} | b | bh | beihu ={{RouteBox|Beihu|{{{link|Beihu line}}}|#{{rail color|Changchun Rail Transit|na}}}} | s | sy | shuangyang ={{RouteBox|Shuangyang|{{{link|Shuangyang line}}}|#{{rail color|Changchun Rail Transit|na}}}} | #default ={{RouteBox|{{{2}}}|Line {{{2}}} (Changchun Subway)|#{{rail color|Changchun Rail Transit|na}}}} }} | #default ={{#switch: {{lc: {{{2}}} }} | subway | rt = {{RouteBox|Subway|{{{link|Changchun Subway}}}|#{{rail color|Changchun Rail Transit|#default}}}} | a | ap | airport ={{RouteBox|Airport|{{{link|Airport line (Changchun Subway)}}}|#{{rail color|Changchun Rail Transit|ap}}}} | b | bh | beihu ={{RouteBox|Beihu|{{{link|Beihu line}}}|#{{rail color|Changchun Rail Transit|bh}}}} | s | sy | shuangyang ={{RouteBox|Shuangyang|{{{link|Shuangyang line}}}|#{{rail color|Changchun Rail Transit|sy}}}} | #default ={{RouteBox|{{{2}}}|Line {{{2}}} (Changchun Subway)|#{{rail color|Changchun Rail Transit|{{{2}}}}}}} }} }} | changsha ={{#switch: {{lc: {{{3}}} }} | na ={{#switch: {{lc: {{{2}}} }} | m | ml | maglev ={{RouteBox|Maglev|{{{link|Changsha Maglev Express}}}|#{{rail color|Changsha Metro|na}}}} | #default ={{RouteBox|{{{2}}}|Line {{{2}}} (Changsha Metro)|#{{rail color|Changsha Metro|na}}}} }} | #default ={{#switch: {{lc: {{{2}}} }} | 3 | 5 ={{RouteBox|{{{2}}}|Line {{{2}}} (Changsha Metro)|#{{rail color|Changsha Metro|{{{2}}}}}|#000}} | m | ml | maglev ={{RouteBox|Maglev|{{{link|Changsha Maglev Express}}}|#{{rail color|Changsha Metro|ml}}}} | metro =[[File:Changsha Metro logo.svg|{{{size|x13}}}px|link={{{link|Changsha Metro}}}|alt={{{alt|{{{link|Changsha Metro}}}}}}]] | #default ={{RouteBox|{{{2}}}|Line {{{2}}} (Changsha Metro)|#{{rail color|Changsha Metro|{{{2}}}}}}} }} }} | changzhou ={{#switch: {{lc: {{{3}}} }} | na ={{#switch: {{lc: {{{2}}} }} | #default ={{RouteBox|{{{2}}}|Line {{{2}}} (Changzhou Metro)|#{{rail color|Changzhou Metro|{{{2}}}}}|#000}} }} | #default ={{#switch: {{lc: {{{2}}} }} | metro =[[File:ChangzhouMetro.svg|{{{size|25}}}px|link={{{link|Changzhou Metro}}}|alt={{{alt|{{{link|Changzhou Metro}}}}}}]] | #default={{RouteBox|{{{2}}}|Line {{{2}}} (Changzhou Metro)|#{{rail color|Changzhou Metro|{{{2}}}}}}} }} }} | charleroi ={{#switch: {{lc: {{{2}}} }} |metro|#default=[[File:Brussels Metro-simplified.svg|{{{size|20}}}px|link={{{link|Charleroi Metro}}}|alt={{{alt|{{{link|Charleroi Metro}}}}}}]] }} | chengdu ={{#switch: {{lc: {{{3}}} }} | na ={{#switch: {{lc: {{{2}}} }} | #default ={{RouteBox|{{{2}}}|Line {{{2}}} (Chengdu Metro)|#{{rail color|Chengdu Metro|na}}|#000}} }} | #default ={{#switch: {{lc: {{{2}}} }} | metro =[[File:Chengdu Metro icon.svg|{{{size|25}}}px|link={{{link|Chengdu Metro}}}|alt={{{alt|{{{link|Chengdu Metro}}}}}}]] | #default={{ric|Chengdu Metro|{{{2}}}|link={{{link|}}}}} }} }} | chennai ={{#switch: {{lc: {{{2}}} }} | s | suburban =[[File:Indian Railways Suburban Railway Logo.svg|{{{size|20}}}px|link={{{link|Chennai Suburban Railway}}}]] | m | metro =[[File:Chennai Metro logo.svg|{{{size|20}}}px|link={{{link|Chennai Metro}}}]] | blue ={{RouteBox|Blue Line|Blue Line (Chennai Metro)|#{{rail color|Chennai Metro|Blue}} }} | green ={{RouteBox|Green Line|Green Line (Chennai Metro)|#{{rail color|Chennai Metro|Green}} }} | bus =[[File:BSicon BUS.svg|{{{size|20}}}px|link={{{link|Transport in Chennai#Buses}}}]] | maa | airport =[[File:BSicon FLUG.svg|{{{size|20}}}px|link={{{link|Chennai International Airport}}}]] }} | chicago ={{#switch: {{lc: {{{2}}} }} <!-- commuter rail --> | bnsf =[[BNSF Line|<span style="color: #fff; background-color: #{{rail color|Metra|BNSF}}; font-weight: bold; padding: 0 3px 0 3px; font-size:0.8em">BNSF</span>]] | hc =[[Heritage Corridor|<span style="color: #fff; background-color: #{{rail color|Metra|hc}}; font-weight: bold; padding: 0 3px 0 3px; font-size:0.8em;">HC</span>]] | mdn =[[Milwaukee District North Line|<span style="color: #fff; background-color: #{{rail color|Metra|mdn}}; font-weight: bold; padding: 0 3px 0 3px; font-size:0.8em;">MD-N</span>]] | mdw =[[Milwaukee District West Line|<span style="color: #25327b; background-color: #{{rail color|Metra|mdw}}; font-weight: bold; padding: 0 3px 0 3px; font-size:0.8em;">MD-W</span>]] | me =[[Metra Electric District|<span style="color: #fff; background-color: #{{rail color|Metra|me}}; font-weight: bold; padding: 0 3px 0 3px; font-size:0.8em;">ME</span>]] | metra =[[File:Metramlogo.svg|{{{size|15}}}px|link={{{link|Metra}}}|alt=Metra]] | ncs =[[North Central Service|<span style="color: #fff; background-color: #{{rail color|Metra|nc}}; font-weight: bold; padding: 0 3px 0 3px; font-size:0.8em;">NCS</span>]] | ri =[[Rock Island District|<span style="color: #fff; background-color: #{{rail color|Metra|ri}}; font-weight: bold; padding: 0 3px 0 3px; font-size:0.8em;">RI</span>]] | sws =[[SouthWest Service|<span style="color: #fff; background-color: #{{rail color|Metra|sw}}; font-weight: bold; padding: 0 3px 0 3px; font-size:0.8em;">SWS</span>]] | upn =[[Union Pacific North Line|<span style="color: #fff; background-color: #{{rail color|Metra|upn}}; font-weight: bold; padding: 0 3px 0 3px; font-size:0.8em;">UP-N</span>]] | upnw =[[Union Pacific Northwest Line|<span style="color: #0055a5; background-color: #{{rail color|Metra|upnw}}; font-weight: bold; padding: 0 3px 0 3px; font-size:0.8em;">UP-NW</span>]] | upw =[[Union Pacific West Line|<span style="color: #0055a5; background-color: #{{rail color|Metra|upw}}; font-weight: bold; padding: 0 3px 0 3px; font-size:0.8em;">UP-W</span>]] <!-- rapid transit --> | l =[[File:Chicago Transit Authority Logo.svg|{{{size|14}}}px|link={{{link|Chicago "L"}}}]] | cta =[[File:Chicago Transit Authority Logo.svg|{{{size|14}}}px|link={{{link|Chicago Transit Authority}}}]] | pink = [[Pink Line (CTA)|<span style="color: #fff; background-color: #{{rail color|CTA|Pink}}; border-radius: 2px; font-weight: bold; padding: 0 3px 0 3px; font-size:0.9em">Pink</span>]] | red = [[Red Line (CTA)|<span style="color: #fff; background-color: #{{rail color|CTA|Red}}; border-radius: 2px; font-weight: bold; padding: 0 3px 0 3px; font-size:0.9em">Red</span>]] | orange = [[Orange Line (CTA)|<span style="color: #fff; background-color: #{{rail color|CTA|Orange}}; border-radius: 2px; font-weight: bold; padding: 0 3px 0 3px; font-size:0.9em">Orange</span>]] | yellow = [[Yellow Line (CTA)|<span style="color: #000; background-color: #{{rail color|CTA|Yellow}}; border-radius: 2px; font-weight: bold; padding: 0 3px 0 3px; font-size:0.9em">Yellow</span>]] | green = [[Green Line (CTA)|<span style="color: #fff; background-color: #{{rail color|CTA|Green}}; border-radius: 2px; font-weight: bold; padding: 0 3px 0 3px; font-size:0.9em">Green</span>]] | blue = [[Blue Line (CTA)|<span style="color: #fff; background-color: #{{rail color|CTA|Blue}}; border-radius: 2px; font-weight: bold; padding: 0 3px 0 3px; font-size:0.9em">Blue</span>]] | purple = [[Purple Line (CTA)|<span style="color: #fff; background-color: #{{rail color|CTA|Purple}}; border-radius: 2px; font-weight: bold; padding: 0 3px 0 3px; font-size:0.9em">Purple</span>]] | brown = [[Brown Line (CTA)|<span style="color: #fff; background-color: #{{rail color|CTA|Brown}}; border-radius: 2px; font-weight: bold; padding: 0 3px 0 3px; font-size:0.9em">Brown</span>]] | ats =[[Airport Transit System|<span style="color:#fff; background-color: #ed1c23; border-radius: 2px; font-weight: bold; padding: 0 3px 0 3px; font-size:0.9em">ATS</span>]] }} | cleveland =[[File:Cleveland RTA logo.svg|{{{size|18}}}px|link={{{link|GCRTA}}}|alt={{{alt|{{{link|GCRTA}}}}}}]] | cologne ={{#switch: {{lc: {{{2}}} }} | s | s-bahn =[[File:S-Bahn-Logo.svg|{{{size|10}}}px|link={{{link|Rhine-Ruhr S-Bahn}}}|alt={{{alt|{{{link|Rhine-Ruhr S-Bahn}}}}}}]] | stadtbahn =[[File:Stadtbahn.svg|{{{size|10}}}px|link={{{link|Cologne Stadtbahn}}}|alt={{{alt|{{{link|Cologne Stadtbahn}}}}}}]] }} | cota =[[File:COTA alt logo.svg|{{{size|35}}}px|link={{{link|Central Ohio Transit Authority}}}|alt={{{alt|{{{link|Central Ohio Transit Authority}}}}}}]] | copenhagen ={{#switch: {{lc: {{{2}}} }} | 1 | m1 =[[File:M1 icon.svg|{{{size|13}}}px|link={{{link|M1 (Copenhagen)}}}]] | 2 | m2 =[[File:M2 icon.svg|{{{size|13}}}px|link={{{link|M2 (Copenhagen)}}}]] | 3 | m3 =[[File:M3 icon.svg|{{{size|13}}}px|link={{{link|City Circle Line}}}]] | 4 | m4 =[[File:M4 icon.svg|{{{size|13}}}px|link={{{link|M4 (Copenhagen)}}}]] |s =[[File:S-tog.svg|{{{size|12}}}px|link={{{link|S-train (Copenhagen)}}}]] |#default =[[File:S-train service {{{2}}}.svg|{{#if:{{{size|}}}|{{{size}}}|14}}px|link={{#if:{{{link|}}}|{{{link}}}|{{{2}}} (S-train)}}]] }} | ctfastrak =[[File:CTfastrak symbol.svg|{{{size|16}}}px|link={{{link|CTfastrak}}}|alt={{{alt|{{{link|CTfastrak}}}}}}]] | daegu ={{#switch: {{lc: {{{2}}} }} | metro =[[File:South Korea subway logo.svg|{{{size|16}}}px|link={{{link|Daegu Metro}}}|alt={{{alt|{{{link|Daegu Metro}}}}}}]] | #default =[[File:Daegu Metro Line {{{2}}}.svg|{{{size|x16}}}px|link=Daegu Metro Line {{{2}}}]] }} | dalian ={{#switch: {{lc: {{{3}}} }} | na ={{#switch: {{lc: {{{2}}} }} | #default ={{RouteBox|{{{2}}}|Line {{{2}}} (Dalian Metro)|#{{rail color|Chongqing Rail Transit|na}}}} }} | #default ={{#switch: {{lc: {{{2}}} }} | #default ={{RouteBox|{{uc: {{{2}}} }}|{{{link|Line {{uc: {{{2}}} }} (Dalian Metro)}}}|#{{rail color|Dalian Metro|{{{2}}}}}}} }} }} | dallas ={{#switch: {{lc: {{{2}}} }} | m-line | mline | mata =[[File:M-Line Trolley logo.svg|M-Line Trolley|x16px|link={{{link|M-Line Trolley}}}|alt={{{alt|{{{link|M-Line Trolley}}}}}}]] | streetcar =[[File:Dallas Streetcar Icon.png|Dallas Streetcar|x20px|link={{{link|Dallas Streetcar}}}|alt={{{alt|{{{link|Dallas Streetcar}}}}}}]] | lascolinas =[[File:Las_Colinas_APT_Logo.png|Las Colinas APT System|x18px|link={{{link|Las Colinas APT System}}}|alt={{{alt|{{{link|Las Colinas APT System}}}}}}]] }} | dammam ={{#switch: {{lc: {{{2}}} }} | 1 ={{RouteBox|1|Line 1 (Dammam Metro)|#748477}} | 2 ={{RouteBox|2|Line 2 (Dammam Metro)|#748477}} }} | dart ={{#switch: {{lc: {{{2}}} }} | blue | green | orange |red ={{#ifeq:{{{3|}}}|1| <span style="display:inline-block; position:relative; padding:0 0.5em; background:#{{rail color|DART|{{{2}}}}}; font-weight:bold; font-size:80%;">[[{{{Title case|{{{2}}}}}} Line (DART)|{{white|{{Title case|{{{2}}}}} {{#if:{{{line|}}}|Line|}}}}]]</span> |[[{{Title case|{{{2}}}}} Line (DART)|<span style="display:inline-block; position:relative; vertical-align:text-top; width:0.8em; height:0.8em; background:#{{rail color|DART|{{{2}}}}};"></span>]]{{#ifeq:{{{3|}}}|0||&#32;[[{{Title case|{{{2}}}}} Line (DART)|{{Title case|{{{2}}}}} {{#if:{{{line|}}}|Line|}}]]}}}} | lightrail | lr ={{#switch: {{{3|}}} | blue =[[File:DART Blue Line bullet.svg|DART Light Rail system|x18px|link={{{link|Blue Line (DART)}}}|alt={{{alt|DART Light Rail blue}}}]] {{#if:{{{showtext|}}}|[[Blue Line (DART)|Blue Line]]}} | red =[[File:DART Red Line bullet.svg|DART Light Rail system|x18px|link={{{link|Red Line (DART)}}}|alt={{{alt|DART Light Rail red}}}]] {{#if:{{{showtext|}}}|[[Red Line (DART)|Red Line]]}} | green =[[File:DART Green Line bullet.svg|DART Light Rail system|x18px|link={{{link|Green Line (DART)}}}|alt={{{alt|DART Light Rail green}}}]] {{#if:{{{showtext|}}}|[[Green Line (DART)|Green Line]]}} | orange =[[File:DART Orange Line bullet.svg|DART Light Rail system|x18px|link={{{link|Orange Line (DART)}}}|alt={{{alt|DART Light Rail orange}}}]] {{#if:{{{showtext|}}}|[[Orange Line (DART)|Orange Line]]}} | #default =[[File:Dallas Area Rapid Transit logo.svg|{{{size|13}}}px|link={{{link|Dallas Area Rapid Transit}}}|alt={{{alt|{{{link|Dallas Area Rapid Transit}}}}}}]] }} | streetcar =[[File:Dallas Streetcar Icon.png|Dallas Streetcar|x20px|link={{{link|Dallas Streetcar}}}|alt={{{alt|{{{link|Dallas Streetcar}}}}}}]] | silver =[[File:DART Silver Line.svg|Dallas Silver Line|x11px|link={{{link|Silver Line (DART)}}}|alt={{{alt|{{{link|Silver Line (DART}}}}}}]] {{#if:{{{showtext|}}}|[[Silver Line (DART)|Silver Line]]}} | #default =[[File:Dallas Area Rapid Transit logo.svg|{{{size|13}}}px|link={{{link|Dallas Area Rapid Transit}}}|alt={{{alt|{{{link|Dallas Area Rapid Transit}}}}}}]] }} | delhi ={{#switch: {{lc: {{{2}}} }} | s | suburban =[[File:Indian Railways Suburban Railway Logo.svg|{{{size|12}}}px|link={{{link|Delhi Suburban Railway}}}]] | m | metro =[[File:Delhi Metro logo.svg|{{{size|12}}}px|link={{{link|Delhi Metro}}}]] | airport | airport express | orange ={{RouteBox|Airport Express|Delhi Airport Metro Express|#{{rail color|Delhi Metro|Airport}}}} | blue ={{RouteBox|Blue{{#if:{{{3|}}}||&#32;Line}}|Blue Line (Delhi Metro)|#{{rail color|Delhi Metro|Blue}}}} | grey ={{RouteBox|Grey{{#if:{{{3|}}}||&#32;Line}}|Grey Line (Delhi Metro)|#{{rail color|Delhi Metro|Grey}}}} | green ={{RouteBox|Green{{#if:{{{3|}}}||&#32;Line}}|Green Line (Delhi Metro)|#{{rail color|Delhi Metro|Green}}}} | magenta ={{RouteBox|Magenta{{#if:{{{3|}}}||&#32;Line}}|Magenta Line (Delhi Metro)|#{{rail color|Delhi Metro|Magenta}}}} | pink ={{RouteBox|Pink{{#if:{{{3|}}}||&#32;Line}}|Pink Line (Delhi Metro)|#{{rail color|Delhi Metro|Pink}}}} | red ={{RouteBox|Red{{#if:{{{3|}}}||&#32;Line}}|Red Line (Delhi Metro)|#{{rail color|Delhi Metro|Red}}}} | violet ={{RouteBox|Violet{{#if:{{{3|}}}||&#32;Line}}|Violet Line (Delhi Metro)|#{{rail color|Delhi Metro|Violet}}}} | yellow ={{RouteBox|Yellow{{#if:{{{3|}}}||&#32;Line}}|Yellow Line (Delhi Metro)|#{{rail color|Delhi Metro|Yellow}}}} | bus =[[File:BSicon BUS.svg|{{{size|18}}}px|link={{{link|Transport in Delhi#Buses}}}]] }} | denver ={{#switch: {{lc: {{{2}}} }} |#default =<span style="display:inline-block; font-family:Proxima Nova, sans-serif; width:{{#expr:{{{size|14}}} + 3}}px; height:{{{size|14}}}px; background-color:#{{rail color|RTD|{{{2}}}}}; border:1px solid white; border-radius: 3px; padding-top:2px; line-height:{{#expr:{{{size|14}}} - 1}}px; text-align:center; ">&nbsp;[[{{{link|{{{2}}} Line (RTD)}}}|<span style="color:#fff; font-style:italic; font-weight:bold; font-size:{{#expr:{{{size|14}}} - 2}}px; white-space:nowrap; margin-left:{{#ifeq:{{lc:{{{2}}}}}|w|-3|-2}}px;">{{uc: {{{2}}} }}</span>]]&nbsp;</span> |g(old) | g (old) =<span style="display:inline-block; font-family:Proxima Nova, sans-serif; width:{{#expr:{{{size|14}}} + 3}}px; height:{{{size|14}}}px; background-color:#{{rail color|RTD|G (old)}}; border:1px solid white; border-radius: 3px; padding-top:2px; line-height:{{#expr:{{{size|14}}} - 1}}px; text-align:center; ">&nbsp;[[{{{link|R Line (RTD)#History}}}|<span style="color:#fff; font-style:italic; font-weight:bold; font-size:{{#expr:{{{size|14}}} - 2}}px; white-space:nowrap; margin-left:-2px;">G</span>]]&nbsp;</span> |rtd=[[File:Regional Transportation District logo.svg|{{{size|18}}}px|link=RTD Bus & Rail]] }} | detroit ={{#switch: {{lc: {{{2}}} }} | dpm | detroit people mover =[[File:DPM_icon.png|{{{size|16}}}px|link=Detroit People Mover]] | qline | q-line | q line | m1 | m-1 | m-1 rail =[[File:QLINE Logo.svg|{{{size|18}}}px|link=QLine]] }} | doha ={{#switch: {{lc: {{{2}}} }} | m1 | red = [[File:Red Line Doha Icon 04.2019.svg|{{{size|16}}}px|link=Red Line (Doha Metro)]] | m2 | green = [[File:Green Line Doha Icon 04.2019.svg|{{{size|16}}}px|link=Green Line (Doha Metro)]] | m3 | gold = [[File:Gold Line Doha Icon 04.2019.svg|{{{size|16}}}px|link=Gold Line (Doha Metro)]] | m4 | blue = {{RouteBox|M4|Blue Line (Doha Metro)|#0354A6}} | l1 ={{RouteBox|L1|Red Line (Lusail Light Rail Transit)|#DC241F}} | l2 ={{RouteBox|L2|Green Line (Lusail Light Rail Transit)|#009530}} | l3 ={{RouteBox|L3|Purple Line (Lusail Light Rail Transit)|#9016B2}} | l4 ={{RouteBox|L4|Yellow Line (Lusail Light Rail Transit)|#FFD700}} }} | dongguan ={{#switch: {{lc: {{{3}}} }} | na ={{#switch: {{lc: {{{2}}} }} | #default ={{RouteBox|{{{2}}}|Line {{{2}}} (Dongguan Rail Transit)|#{{rail color|Dongguan Rail Transit|na}}}} }} | #default ={{#switch: {{lc: {{{2}}} }} | rt | metro =[[File:Dongguan Rail Transit logo.svg|{{{size|16x16}}}px|link={{{link|Dongguan Rail Transit}}}|alt={{{alt|{{{link|Dongguan Rail Transit}}}}}}]] | #default ={{RouteBox|{{{2}}}|Line {{{2}}} (Dongguan Rail Transit)|#{{rail color|Dongguan Rail Transit|{{{2}}}}}}} }} }} | donostialdea ={{#switch: {{lc: {{{2}}} }} | metro =[[File:Símbolo del Metro Donostialdea.svg|{{{size|13}}}px|link={{{link|Metro Donostialdea}}}|alt={{{alt|{{{link|Metro Donostialdea}}}}}}]] }} | dortmund ={{#switch: {{lc: {{{2}}} }} | s | s-bahn =[[File:S-Bahn-Logo.svg|{{{size|10}}}px|link={{{link|Rhine-Ruhr S-Bahn}}}|alt={{{alt|{{{link|Rhine-Ruhr S-Bahn}}}}}}]] | stadtbahn =[[File:Stadtbahn.svg|{{{size|10}}}px|link={{{link|Dortmund Stadtbahn}}}|alt={{{alt|{{{link|Dortmund Stadtbahn}}}}}}]] }} | dresden={{#switch: {{lc: {{{2}}} }} | s | s-bahn =[[File:S-Bahn-Logo.svg|x{{{size|15}}}px|link={{{link|Dresden S-Bahn}}}|alt={{{alt|{{{link|Dresden S-Bahn}}}}}}]] }} | dublin ={{#switch: {{lc: {{{2}}} }} | dart =[[File:Irish Rail logo.svg|{{{size|13}}}px|link={{{link|Dublin Area Rapid Transit}}}|alt={{{alt|{{{link|Dublin Area Rapid Transit}}}}}}]] | commuter =[[File:Irish Rail logo.svg|{{{size|13}}}px|link={{{link|Dublin Suburban Rail}}}|alt={{{alt|{{{link|Dublin Suburban Rail}}}}}}]] | luas | #default =[[File:Luas simple logo.svg|{{{size|10}}}px|link={{{link|Luas}}}|alt={{{alt|{{{link|Luas}}}}}}]] }} | dubai ={{#switch: {{lc: {{{2}}} }} | m1 ={{RouteBox|M1|Red Line (Dubai Metro)|#DC241F}} | m2 ={{RouteBox|M2|Green Line (Dubai Metro)|#009530}} | m3 ={{RouteBox|M3|Purple Line (Dubai Metro)|#9016B2}} | m4 ={{RouteBox|M4|Blue Line (Dubai Metro)|#0354A6}} | l1 ={{RouteBox|L1|Palm Jumeirah Monorail|#748477}} | t1 ={{RouteBox|T1|Dubai Tram|#01a0b1}} | t2 ={{RouteBox|T2|Dubai Trolley|#800000}} }} | duisburg ={{#switch: {{lc: {{{2}}} }} | s | s-bahn =[[File:S-Bahn-Logo.svg|{{{size|10}}}px|link={{{link|Rhine-Ruhr S-Bahn}}}|alt={{{alt|{{{link|Rhine-Ruhr S-Bahn}}}}}}]] | stadtbahn =[[File:Stadtbahn.svg|{{{size|10}}}px|link={{{link|Duisburg Stadtbahn}}}|alt={{{alt|{{{link|Duisburg Stadtbahn}}}}}}]] }} | düsseldorf ={{#switch: {{lc: {{{2}}} }} | s | s-bahn =[[File:S-Bahn-Logo.svg|{{{size|10}}}px|link={{{link|Rhine-Ruhr S-Bahn}}}|alt={{{alt|{{{link|Rhine-Ruhr S-Bahn}}}}}}]] | stadtbahn =[[File:Stadtbahn.svg|{{{size|10}}}px|link={{{link|Düsseldorf Stadtbahn}}}|alt={{{alt|{{{link|Düsseldorf Stadtbahn}}}}}}]] }} | edinburgh =[[File:EdinburghTramsGeneric.png|{{{size|13}}}px|link={{{link|Edinburgh Trams}}}|alt={{{alt|{{{link|Edinburgh Trams}}}}}}]] | edmonton ={{#switch: {{lc:{{{2|}}}}} | ets =[[File:Edmonton Transit System logo.svg|{{{size|13}}}px|link={{{link|Edmonton Transit System}}}|alt={{{alt|{{{link|Edmonton Transit System}}}}}}]] | capital ={{rail icon|Edmonton LRT|Capital|size={{{size|10}}}|link={{{link|Capital Line}}}|alt={{{alt|{{{link|Capital Line}}}}}}}} | metro ={{rail icon|Edmonton LRT|Metro|size={{{size|10}}}|link={{{link|Metro Line}}}|alt={{{alt|{{{link|Metro Line}}}}}}}} | valley ={{rail icon|Edmonton LRT|Valley|size={{{size|10}}}|link={{{link|Valley Line (Edmonton)}}}|alt={{{alt|{{{link|Valley Line}}}}}}}} }} | esfahan | isfahan ={{#switch: {{lc: {{{2}}} }} | metro =[[File:Esfahan Metro Logo.png|{{{size|25}}}px|link={{{link| Isfahan Metro}}}]] | uc =[[File:Zeichen 123.svg|15px]] }} | essen ={{#switch: {{lc: {{{2}}} }} | s | s-bahn =[[File:S-Bahn-Logo.svg|{{{size|10}}}px|link={{{link|Rhine-Ruhr S-Bahn}}}|alt={{{alt|{{{link|Rhine-Ruhr S-Bahn}}}}}}]] | u | stadtbahn =[[File:Stadtbahn.svg|{{{size|10}}}px|link={{{link|Essen Stadtbahn}}}|alt={{{alt|{{{link|Essen Stadtbahn}}}}}}]] }} | eurosleep =[[File:European Sleeper logo RDT.svg|{{{size|20}}}px|link={{{link|European Sleeper}}}|alt={{{alt|{{{link|European Sleeper}}}}}}]] | eurostar =[[File:Eurostar icon RDT (2023).svg|{{{size|18}}}px|link={{{link|Eurostar}}}|alt={{{alt|{{{link|Eurostar}}}}}}]] | euskotren ={{#switch: {{lc: {{{2}}} }} | tren =[[File:Euskotren Trena Logo.svg|{{{size|14}}}px|link={{{link|Euskotren Trena}}}|alt={{{alt|{{{link|Euskotren Trena}}}}}}]] | tranbia =[[File:Euskotren Tranbia Logo.svg|{{{size|14}}}px|link={{{link|Euskotren Tranbia}}}|alt={{{alt|{{{link|Euskotren Tranbia}}}}}}]] | autobusa =[[File:Euskotren Autobusa Logo.svg|{{{size|14}}}px|link={{{link|Euskotren Autobusa}}}|alt={{{alt|{{{link|Euskotren Autobusa}}}}}}]] }} | everett ={{#switch: {{lc: {{{2}}} }} | blue =[[File:Swift Blue Line icon.svg|{{{size|16}}}px|link={{{link|Swift Blue Line}}}]] | green =[[File:Swift Green Line icon.svg|{{{size|16}}}px|link={{{link|Swift Green Line}}}]] | orange =[[File:Swift Orange Line icon.svg|{{{size|16}}}px|link={{{link|Swift Orange Line}}}]] | gold =[[File:Swift Gold Line icon.svg|{{{size|16}}}px|link={{{link|Swift Gold Line}}}]] }} | flix ={{#switch: {{lc: {{{2}}} }} | bus =[[File:Flix Logo 2016.svg|{{{size|20}}}px|link={{{link|w:FlixBus}}}|alt={{{alt|{{{link|w:FlixBus}}}}}}]] | train =[[File:Flix Logo 2016.svg|{{{size|20}}}px|link={{{link|w:FlixTrain}}}|alt={{{alt|{{{link|w:FlixTrain}}}}}}]] }} | fortworth ={{#switch: {{lc: {{{2}}} }} | tre =[[File:TRE logo.png|{{{size|20}}}px|link={{{link|Trinity Railway Express}}}|alt={{{alt|{{{link|Trinity Railway Express}}}}}}]] | tex =[[File:Aiga railtransportation 25.svg|{{{size|16}}}px|link={{{link|TEXRail}}}|alt={{{alt|{{{link|TEXRail}}}}}}]] }} | foshan ={{#switch: {{lc: {{{3}}} }} | na ={{#switch: {{lc: {{{2}}} }} | g | gf | guangfo ={{RouteBox|Guangfo|Guangfo Metro|#{{rail color|Foshan Metro|na}}}} | n | nh | nanhai ={{RouteBox|Nanhai|Nanhai New Transit|#{{rail color|Foshan Metro|na}}}} | #default ={{RouteBox|{{{2}}}|Line {{{2}}} (Foshan Metro)|#{{rail color|Foshan Metro|na}}}} }} | #default ={{#switch: {{lc: {{{2}}} }} | metro = [[File:FMetro (cropped).svg|{{{size|x8}}}px|link={{{link|Foshan Metro}}}|alt={{{alt|{{{link|Foshan Metro}}}}}}]] | g | gf | guangfo ={{RouteBox|Guangfo|Guangfo Metro|#{{rail color|Foshan Metro|gf}}}} | n | nh | nanhai ={{RouteBox|Nanhai|Nanhai New Transit|#{{rail color|Foshan Metro|nh}}}} | #default ={{RouteBox|{{{2}}}|Line {{{2}}} (Foshan Metro)|#{{rail color|Foshan Metro|{{{2}}}}}}} }} }} | frankfurt = {{#switch: {{lc: {{{2}}} }} | rmv = [[File:Rhein-Main-Verkehrsverbund logo.svg|{{{size|50}}}px|link=Rhein-Main-Verkehrsverbund|alt=Rhein-Main-Verkehrsverbund (RMV)]] | rail = [[File:Eisenbahn-Logo traffiQ.svg|x{{{size|15}}}px|link=Public transport in Frankfurt am Main#Rapid Transit]] | bus = [[File:Omnibus-Logo traffiQ.svg|x{{{size|15}}}px|link=Public transport in Frankfurt am Main#Bus]] | s|s-bahn = [[File:S-Bahn-Logo.svg|{{{size|15}}}px|link=Rhine-Main S-Bahn]] | tram = [[File:Straßenbahn-Logo traffiQ.svg|x{{{size|15}}}px|link=Trams in Frankfurt am Main]] | u = [[File:U-Bahn-Logo traffiQ.svg|x{{{size|15}}}px|link=Frankfurt U-Bahn]] }} | fuzhou ={{#switch: {{lc: {{{3}}} }} | na ={{#switch: {{lc: {{{2}}} }} | #default ={{RouteBox|{{{2}}}|Line {{{2}}} (Fuzhou Metro)|#{{rail color|Fuzhou Metro|na}}}} }} | #default ={{#switch: {{lc: {{{2}}} }} | metro =[[File:Fuzhou Metro logo.svg|{{{size|x16}}}px|link={{{link|Fuzhou Metro}}}|alt={{{alt|{{{link|Fuzhou Metro}}}}}}]] | #default ={{RouteBox|{{{2}}}|Line {{{2}}} (Fuzhou Metro)|#{{rail color|Fuzhou Metro|{{{2}}}}}}} }} }} | geneva ={{#switch: {{lc: {{{2}}} }} | tram =[[File:BSicon TRAM.svg|{{{size|10}}}px|link={{{link|Transports Publics Genevois}}}|alt={{{alt|{{{link|Transports Publics Genevois}}}}}}]] | ferry =[[File:Ferry symbol.svg|{{{size|10}}}px|link={{{link|Mouettes Genevoises Navigation}}}|alt={{{alt|{{{link|Mouettes Genevoises Navigation}}}}}}]] }} | glasgow =[[File:Glasgow Subway.svg|{{{size|13}}}px|link={{{link|Glasgow Subway}}}|alt={{{alt|{{{link|Glasgow Subway}}}}}}]] | gotransit | got={{#if:{{{2|}}}|{{#switch: {{lc: {{{2}}} }} | rail | train={{#if:{{{4|}}}||[[File:GO Transit logo.svg|{{{size|20}}}px|link=GO Transit]]}} {{#switch: {{lc: {{{3}}} }} | a | lakeshore west =[[File:GO Lakeshore West logo.svg|{{{size|16}}}px|link=Lakeshore West line]] | b | lakeshore east =[[File:GO Lakeshore East logo.svg|{{{size|16}}}px|link=Lakeshore East line]] | c | milton =[[File:GO Milton logo.svg|{{{size|16}}}px|link=Milton line]] | d | kitchener =[[File:GO Kitchener logo.svg|{{{size|16}}}px|link=Kitchener line]] | e | barrie =[[File:GO Barrie logo.svg|{{{size|16}}}px|link=Barrie line]] | f | richmond hill =[[File:GO Richmond Hill logo.svg|{{{size|16}}}px|link=Richmond Hill line]] | g | stouffville =[[File:GO Stouffville logo.svg|{{{size|16}}}px|link=Stouffville line]] | midtown | seaton | locust hill =[[File:Midtown line GO logo.png|{{{size|16}}}px|link=Midtown corridor]] }} | bus ={{{icon|[[File:GO bus symbol.svg|{{{size|16}}}px|link=GO Transit bus services]]}}} {{#if:{{{3|}}}|{{#if:{{{4|}}}|{{color box|black|'''{{{3|}}}'''|white}}|{{color box|white|{{{3|}}}}} }} }} }} | [[File:GO Transit logo.svg|{{{size|20}}}px|link=GO Transit]] }} | granada ={{#switch: {{lc: {{{2}}} }} | metro =[[File:Símbolo del Metro de Granada.svg|{{{size|13}}}px|link={{{link|Granada metro}}}|alt={{{alt|{{{link|Granada metro}}}}}}]] | 1 =[[File:L1 Metro de Granada.svg|{{{size|14}}}px|link={{{link|Granada Metro}}}]] }} | graz = {{#switch: {{lc: {{{2}}} }} | 1 | 3 | 4 | 5 | 6 | 7 = [[File:Linie {{{2|}}} Graz.png|16px|link=Straßenbahn Graz|Straßenbahn Graz]] | 23 = [[File:23 Graz.png|26px|link=Straßenbahn Graz|Straßenbahn Graz]] | s1 | s7 | s61 = [[File:{{{2|}}} Steiermark.svg|32px|link=S-Bahn Steiermark|S-Bahn Steiermark]] }} | greece = {{#switch: {{lc: {{{2}}} }} | r = [[File:OSE-Logo.svg|{{{size|x13}}}px|link={{{link|TrainOSE}}}|alt={{{alt|{{{link|TrainOSE}}}}}}]] | s = [[File:Proastiakos icon (no text).svg|{{{size|26}}}px|link={{{link|Proastiakos}}}|alt={{{alt|{{{link|Proastiakos}}}}}}]] }} | guadalajara = {{#switch: {{{2}}} | TE = {{#if: {{{3|}}} | [[File:Guadalajara L{{{3|}}}.svg|{{{size|16}}}px|link=Line {{{3}}} of the Guadalajara urban rail system|alt=Line {{{3}}} of the Guadalajara urban rail system]] | [[File:Logo de SITEUR T.svg|{{{size|16}}}px|link=Guadalajara urban rail system|alt=Guadalajara urban rail system]] }} | MM = {{#if: {{{3|}}} | [[File:Logo de Mi Macro {{{3|}}}.svg|{{{size|16}}}px|link=Mi Macro {{{3}}}|alt=Mi Macro {{{3}}}]] | [[File:Logo del Macrobús.svg|{{{size|16}}}px|link=Guadalajara Mi Macro|alt=Guadalajara Mi Macro]] }} | ST = [[File:Logo de SITEUR T.svg|{{{size|16}}}px|link=Sistema Integral del Tren Ligero|alt=Sistema Integral del Tren Ligero]] | #default = [[File:Logo de SITEUR T.svg|{{{size|16}}}px|link=Guadalajara urban rail system|alt=Guadalajara urban rail system]] }} | guangzhou ={{#switch: {{lc: {{{3}}} }} | na ={{#switch: {{lc: {{{2}}} }} | a | apm ={{RouteBox|APM|Zhujiang New Town Automated People Mover System|#{{rail color|Guangzhou Metro|na}}}} | g | gf | guangfo ={{RouteBox|Guangfo|Guangfo Metro|#{{rail color|Guangzhou Metro|na}}}} | k | kc ={{RouteBox|Knowledge City|Knowledge City Line|#{{rail color|Guangzhou Metro|na}}}} | thz1 ={{RouteBox|THZ1|Haizhu Tram|#{{rail color|Guangzhou Metro|na}}}} | #default ={{RouteBox|{{{2}}}|Line {{{2}}} (Guangzhou Metro)|#{{rail color|Guangzhou Metro|na}}}} }} | #default ={{#switch: {{lc: {{{2}}} }} | 1 | 9 ={{RouteBox|{{{2}}}|Line {{{2}}} (Guangzhou Metro)|#{{rail color|Guangzhou Metro|{{{2}}}}}|#000}} | a | apm ={{RouteBox|APM|Zhujiang New Town Automated People Mover System|#{{rail color|Guangzhou Metro|apm}}}} | g | gf | gfm | guangfo ={{RouteBox|Guangfo|Guangfo Metro|#{{rail color|Guangzhou Metro|gf}}}} | k | kc ={{RouteBox|Knowledge City|Knowledge City Line|#{{rail color|Guangzhou Metro|kc}}}} | metro =[[File:Guangzhou Metro icon.svg|{{{size|x16px}}}|link={{{link|Guangzhou Metro}}}|alt={{{alt|{{{link|Guangzhou Metro}}}}}}]] | thz1 ={{RouteBox|THZ1|Haizhu Tram|#{{rail color|Guangzhou Metro|thz1}}}} | #default ={{RouteBox|{{{2}}}|Line {{{2}}} (Guangzhou Metro)|#{{rail color|Guangzhou Metro|{{{2}}}}}}} }} }} | guiyang ={{#switch: {{lc: {{{3}}} }} | na ={{#switch: {{lc: {{{2}}} }} | #default ={{RouteBox|{{{2}}}|Line {{{2}}} (Guiyang Metro)|#{{rail color|Guiyang Metro|na}}}} }} | #default ={{#switch: {{lc: {{{2}}} }} | metro =[[File:GuiyangMetro.png|{{{size|x16}}}px|link={{{link|Guiyang Metro}}}|alt={{{alt|{{{link|Guiyang Metro}}}}}}]] | #default ={{RouteBox|{{{2}}}|Line {{{2}}} (Guiyang Metro)|#{{rail color|Guiyang Metro|{{{2}}}}}}} }} }} | gwangju ={{#switch: {{lc: {{{2}}} }} | metro =[[File:South Korea subway logo.svg|{{{size|16}}}px|link={{{link|Gwangju Metro}}}|alt={{{alt|{{{link|Gwangju Metro}}}}}}]] | #default =[[File:Gwangju Metro Line {{{2}}}.svg|{{{size|x16}}}px|link=Gwangju Metro Line {{{2}}}]] }} | hamburg = {{#switch: {{lc: {{{2}}} }} | s-bahn| s = [[File:S-Bahn-Logo.svg|x{{{size|15}}}px|link=Hamburg S-Bahn]] | u-bahn| u = [[File:U-Bahn.svg|{{{size|15}}}px|link=Hamburg U-Bahn]] | bus = [[File:Hamburg Bus-Logo.svg|x{{{size|15}}}px|Bus]] | db = [[File:Deutsche Bahn AG-Logo.svg|x{{{size|15}}}px|link=List of railway stations in Hamburg]] | r = [[File:Regionalbahn Signet HVV.svg|x{{{size|15}}}px|link=Regionalbahn]] | r20 = [[File:Hamburg R20.svg|x{{{size|15}}}px|link=Regionalbahn]] | r50 = [[File:Hamburg R50.svg|x{{{size|15}}}px|link=Regionalbahn]] | akn| a = [[File:HVV Logo AKN.svg|x{{{size|15}}}px|link=AKN Eisenbahn]] }} | hamilton ={{#switch: {{lc: {{{2}}} }} | hsr =[[File:BSicon BUS1.svg|{{{size|12}}}px|link={{{link|Hamilton Street Railway}}}]] | go | got | gotransit ={{#switch: {{lc: {{{3}}} }} | train | a | lakeshore west | rail =[[File:Lakeshore West logo.png|{{{size|16}}}px|link=Lakeshore West line]] | bus ={{{icon|[[File:GO bus symbol.svg|{{{size|16}}}px|link=List of GO Transit bus routes]]}}} | #default =[[File:GO Transit logo.svg|{{{size|20}}}px|link=GO Transit]] }} | b=[[File:BLAST B.svg|{{{size|16}}}px|link=Hamilton LRT]] | a | t =[[File:BLAST {{uc:{{{2}}}}}.svg|{{{size|16}}}px|link={{uc:{{{2}}}}}-Line (Hamilton)]] | l | s =[[File:BLAST {{uc:{{{2}}}}}.svg|{{{size|16}}}px|link=BLAST network]] | lrt ={{#switch: {{lc: {{{3|}}} }} | b =[[File:BSicon TRAM.svg|{{{size|16}}}px|link=BLAST network]] | #default =[[File:BSicon BUS3.svg|{{{size|16}}}px|link=BLAST network]] }} {{#switch: {{lc: {{{3}}} }} | b=[[File:BLAST B.svg|{{{size|16}}}px|link=Hamilton LRT]] | a | t =[[File:BLAST {{uc:{{{3}}}}}.svg|{{{size|16}}}px|link={{uc:{{{3}}}}}-Line (Hamilton)]] | l | s =[[File:BLAST {{uc:{{{3}}}}}.svg|{{{size|16}}}px|link=BLAST network]] }} }} | hangzhou ={{#switch: {{lc: {{{3}}} }} | na ={{#switch: {{lc: {{{2}}} }} | 1b ={{RouteBox|1 branch|Line 1 (Hangzhou Metro)|#{{rail color|Hangzhou Metro|na}}}} | fy | fuyang ={{RouteBox|Fuyang|Fuyang line|#{{rail color|Hangzhou Metro|na}}}} | la | lin'an ={{RouteBox|Lin'an|Lin'an line|#{{rail color|Hangzhou Metro|na}}}} | sx | shaoxing ={{RouteBox|Shaoxing|Shaoxing line|#{{rail color|Hangzhou Metro|na}}}} | #default ={{RouteBox|{{{2}}}|Line {{{2}}} (Hangzhou Metro)|#{{rail color|Hangzhou Metro|na}}}} }} | #default ={{#switch: {{lc: {{{2}}} }} | 1b ={{RouteBox|1 branch|Line 1 (Hangzhou Metro)|#{{rail color|Hangzhou Metro|1b}}}} | fy | fuyang ={{RouteBox|Fuyang|Fuyang line|#{{rail color|Hangzhou Metro|na}}}} | la | lin'an ={{RouteBox|Lin'an|Lin'an line|#{{rail color|Hangzhou Metro|na}}}} | metro =[[File:Hangzhou Metro logo.svg|{{{size|x16}}}px|link={{{link|Hangzhou Metro}}}|alt={{{alt|{{{link|Hangzhou Metro}}}}}}]] | sx | shaoxing ={{RouteBox|Shaoxing|Shaoxing line|#{{rail color|Hangzhou Metro|na}}}} | #default ={{RouteBox|{{{2}}}|Line {{{2}}} (Hangzhou Metro)|#{{rail color|Hangzhou Metro|{{{2}}}}}}} }} }} | hannover | hanover = {{#switch: {{lc: {{{2}}} }} |s|s-bahn = [[File:S-Bahn-Logo.svg|{{{size|14}}}px|link={{{link|Hanover S-Bahn}}}]] }} | harbin ={{#switch: {{lc: {{{3}}} }} | na ={{#switch: {{lc: {{{2}}} }} | #default ={{RouteBox|{{{2}}}|Line {{{2}}} (Harbin Metro)|#{{rail color|Harbin Metro|na}}}} }} | #default ={{#switch: {{lc: {{{2}}} }} | metro =[[File:Harbin Metro logo.svg|{{{size|x16}}}px|link={{{link|Harbin Metro}}}|alt={{{alt|{{{link|Harbin Metro}}}}}}]] | #default ={{RouteBox|{{{2}}}|Line {{{2}}} (Harbin Metro)|#{{rail color|Harbin Metro|{{{2}}}}}}} }} }} | hartford =[[File:Hartford Line logo.png|{{{size|18}}}px|link={{{link|Hartford Line}}}|alt={{{alt|{{{link|Hartford Line}}}}}}]] | hblr =[[File:NJT_NJ_Symbol.svg|{{{size|16}}}px|link={{{link|Hudson–Bergen Light Rail}}}|alt={{{alt|{{{link|Hudson–Bergen Light Rail}}}}}}]] | hefei ={{#switch: {{lc: {{{3}}} }} | na ={{#switch: {{lc: {{{2}}} }} | #default ={{RouteBox|{{{2}}}|Line {{{2}}} (Hefei Metro)|#{{rail color|Hefei Metro|na}}}} }} | #default ={{#switch: {{lc: {{{2}}} }} | metro = | #default ={{RouteBox|{{{2}}}|Line {{{2}}} (Hefei Metro)|#{{rail color|Hefei Metro|{{{2}}}}}}} | s ={{#switch: {{lc: {{{4}}} }} | na ={{RouteBox|S{{{3}}}|Line S{{{3}}} (Hefei Metro)|#{{rail color|Hefei Metro|na}}}} | #default ={{RouteBox|S{{{3}}}|Line S{{{3}}} (Hefei Metro)|#{{rail color|Hefei Metro|s{{{3}}}}}}} }} }} }} | heilbronn ={{#switch: {{lc: {{{2}}} }} | s | stadtbahn =[[File:S-Bahn-Logo.svg|{{{size|12}}}px|link={{{link|Heilbronn Stadtbahn}}}|alt={{{alt|{{{link|Heilbronn Stadtbahn}}}}}}]] }} | hk | hongkong ={{#switch: {{lc:{{{2|}}}}} | lightrail ={{ric|MTR Light Rail|{{{3|}}}|size={{{size|}}}|link={{{link|}}}|alt={{{alt|}}}}} | mtr ={{ric|MTR|size={{{size|}}}|link={{{link|}}}|alt={{{alt|}}}}} | #default ={{ric|MTR|{{{2|}}}|link={{{link|}}}}} }} | houston ={{#switch: {{lc: {{{2}}} }} | metro =[[File:HoustonMetroLogoOnly.svg|{{{size|25}}}px|link={{{link|Metropolitan Transit Authority of Harris County}}}]] | red =[[File:HoustonMetroRedLine.svg|{{{size|20}}}px|link={{{link|North/Red Line (METRORail)}}}]] | green =[[File:HoustonMetroGreenLine.svg|{{{size|20}}}px|link={{{link|East End/Green Line (METRORail)}}}]] | purple =[[File:HoustonMetroPurpleLine.svg|{{{size|20}}}px|link={{{link|Southeast/Purple Line (METRORail)}}}]] }} | hyderabad ={{#switch: {{lc: {{{2}}} }} | m | metro =[[File:Hyderabad Metro Rail Logo.png|{{{size|20}}}px|link={{{link|Hyderabad Metro}}}]] }} | id ={{#switch: {{lc: {{{2}}} }} | rail =[[File:Logo PT Kereta Api Indonesia (Persero) 2020.svg|{{{size|25}}}px|link={{{link|Kereta Api Indonesia}}}|alt={{{alt|{{{link|Kereta Api Indonesia}}}}}}]] | hsr =[[File:PT KCIC logo.png|{{{size|30}}}px|link={{{link|Kereta Cepat Indonesia China}}}|alt={{{alt|{{{link|Kereta Cepat Indonesia China}}}}}}]] }} | incheon ={{#switch: {{lc: {{{2}}} }} | 1 = [[File:Incheon Metro Line 1.svg|{{{size|20}}}px|link={{{link|Incheon Subway Line 1}}}|alt={{{alt|{{{link|Incheon Subway Line 1}}}}}}]] | 2 = [[File:Incheon Metro Line 2.svg|{{{size|20}}}px|link={{{link|Incheon Subway Line 2}}}|alt={{{alt|{{{link|Incheon Subway Line 2}}}}}}]] }} | innsbruck ={{ÖPNV Innsbruck|{{{2|}}}}} | isleofwight ={{#switch: {{lc: {{{2}}} }} | vectis =[[File:Southern Vectis diamond logo.PNG|{{{size|10}}}px|link={{{link|Southern Vectis}}}|alt={{{alt|{{{link|Southern Vectis}}}}}}]] | wightbus =[[File:Wightbus yellow blue logo.PNG|{{{size|10}}}px|link={{{link|Wightbus}}}|alt={{{alt|{{{link|Wightbus}}}}}}]] }} | istanbul ={{#switch: {{lc: {{{2}}} }} | b | banliyö =[[File:Istanbul B{{{3|}}} Line Symbol.svg|{{{size|17}}}px|{{#switch: {{lc: {{{3}}} }} | 1 =link={{{link|İstanbul-Halkalı Line}}}|alt={{{alt|{{{link|İstanbul-Halkalı Line}}}}}} | 2 =link={{{link|Haydarpaşa-Gebze Line}}}|alt={{{alt|{{{link|Haydarpaşa-Gebze Line}}}}}} | #default=link={{{link|İstanbul-Halkalı Line}}} }}]] | bus | metrobus | metrobüs =[[File:Metrobus İstanbul Logo.svg|{{{size|17}}}px|link={{{link|Metrobus (Istanbul)}}}|alt={{{alt|{{{link|Metrobus (Istanbul)}}}}}}]] | f1 | f2 | f3 | f4 | f5=[[File:Istanbul {{uc:{{{2}}}}} Line Symbol.svg|{{{size|17}}}px|link={{{link|{{#invoke:ustring|sub|\{{uc:{{{2}}}}}|1|2}} (Istanbul Metro)}}}|alt={{{alt|{{{link|Line {{#invoke:ustring|sub|\{{uc:{{{2}}}}}|1|2}}}}}}}}]] | m | metro =[[File:Istanbul Metro Logo.svg|{{{size|17}}}px|link={{{link|Istanbul Metro}}}|alt={{{alt|{{{link|Istanbul Metro}}}}}}]] | m1 | m1a | m1b | m2 | m3 | m4 | m5 | m6 | m7 | m8 | m9 =[[File:Istanbul {{uc:{{{2}}}}} Line Symbol.svg|{{{size|17}}}px|link={{{link|{{#invoke:ustring|sub|\{{uc:{{{2}}}}}|1|2}} (Istanbul Metro)}}}|alt={{{alt|{{{link|Line {{#invoke:ustring|sub|\{{uc:{{{2}}}}}|1|2}}}}}}}}]] | m10 =[[File:Istanbul M10 Line Symbol.svg|{{{size|17}}}px|link={{{link|M10 (Istanbul Metro)}}}|alt={{{alt|{{{link|M10 (Istanbul Metro)}}}}}}]] | m11 =[[File:Istanbul M11 Line Symbol.svg|{{{size|17}}}px|link={{{link|M11 (Istanbul Metro)}}}|alt={{{alt|{{{link|M11 (Istanbul Metro)}}}}}}]] | m12 =[[File:Istanbul M12 Line Symbol.svg|{{{size|17}}}px|link={{{link|M12 (Istanbul Metro)}}}|alt={{{alt|{{{link|M12 (Istanbul Metro)}}}}}}]] | m13 =[[File:Istanbul M13 Line Symbol.svg|{{{size|17}}}px|link={{{link|M13 (Istanbul Metro)}}}|alt={{{alt|{{{link|M13 (Istanbul Metro)}}}}}}]] | m14 =[[File:Istanbul M14 Line Symbol.svg|{{{size|17}}}px|link={{{link|M14 (Istanbul Metro)}}}|alt={{{alt|{{{link|M14 (Istanbul Metro)}}}}}}]] | m20 =[[File:Istanbul M20 Line Symbol.svg|{{{size|17}}}px|link={{{link|M20 (Istanbul Metro)}}}|alt={{{alt|{{{link|M20 (Istanbul Metro)}}}}}}]] | m34 =[[File:Istanbul M34 Line Symbol.svg|{{{size|17}}}px|link={{{link|HızRay}}}|alt={{{alt|{{{link|HızRay}}}}}}]] | marmaray =[[File:Marmaray logo.svg|{{{size|20}}}px|link={{{link|Marmaray}}}|alt={{{alt|{{{link|Marmaray}}}}}}]] | t1 =[[File:Istanbul {{uc:{{{2}}}}} Line Symbol.svg|{{{size|17}}}px|link={{{link|T1 (Istanbul Tram)}}}|alt={{{alt|{{{link|Line {{uc:{{{2}}}}}}}}}}}]] | t2 =[[File:Istanbul T2 Line Symbol.svg|{{{size|17}}}px|link={{{link|Istanbul nostalgic tramways}}}|alt={{{alt|{{{link|Line T2}}}}}}]] | t3 =[[File:Istanbul T3 Line Symbol.svg|{{{size|17}}}px|link={{{link|Istanbul nostalgic tramways}}}|alt={{{alt|{{{link|Line T3}}}}}}]] | t4 =[[File:Istanbul {{uc:{{{2}}}}} Line Symbol.svg|{{{size|17}}}px|link={{{link|T4 (Istanbul Tram)}}}|alt={{{alt|{{{link|Line {{uc:{{{2}}}}}}}}}}}]] | t5 =[[File:Istanbul {{uc:{{{2}}}}} Line Symbol.svg|{{{size|17}}}px|link={{{link|T5 (Istanbul Tram)}}}|alt={{{alt|{{{link|Line {{uc:{{{2}}}}}}}}}}}]] | t6 =[[File:Istanbul {{uc:{{{2}}}}} Line Symbol.svg|{{{size|17}}}px|link={{{link|T6 (Istanbul Tram)}}}|alt={{{alt|{{{link|Line {{uc:{{{2}}}}}}}}}}}]] | nt | nostaljik tramvay =[[File:Istanbul public transport - Nostaljik Tramvay symbol.png|{{{size|17}}}px|link={{{link|Istanbul nostalgic tramways}}}|alt={{{alt|{{{link|Istanbul nostalgic tramways}}}}}}]] | t | tunel | tünel =[[File:Istanbul F2 Line Symbol.svg|{{{size|17}}}px|link={{{link|Tünel}}}|alt={{{alt|{{{link|Tünel}}}}}}]] | tf | teleferik | gondola =[[File:Istanbul TF{{{3}}} Line Symbol.svg|{{{size|17}}}px|{{#switch: {{lc: {{{3}}} }} | 1 =link={{{link|Maçka Gondola}}}|alt={{{alt|{{{link|Maçka Gondola}}}}}} | 2 =link={{{link|Eyüp Gondola}}}|alt={{{alt|{{{link|Eyüp Gondola}}}}}} }}]] | ferry =[[File:Ferry symbol.svg|{{{size|17}}}px|link={{{link|Ferries in Istanbul}}}|alt={{{alt|{{{link|Ferries in Istanbul}}}}}}]] | seabus =[[File:Translinkseabus icon blue.svg|{{{size|17}}}px|link={{{link|İDO}}}|alt={{{alt|{{{link|İDO}}}}}}]] }} | izmir ={{#switch: {{lc: {{{2}}} }} | b | banliyo | banliyö | izban =[[File:Train-310470 640.png|{{{size|17}}}px|link={{{link|İZBAN}}}|alt={{{alt|{{{link|İZBAN}}}}}}]] | bus =[[File:ESHOT Genel Müdürlüğü Logo.jpg|{{{size|17}}}px|link={{{link|ESHOT}}}|alt={{{alt|{{{link|ESHOT}}}}}}]] | m | metro =[[File:Metroİzmir.png|{{{size|17}}}px|link={{{link|İzmir Metro}}}|alt={{{alt|{{{link|İzmir Metro}}}}}}]] | m1 =[[File: Stationsschild Izmir Metro.png |{{{size|17}}}px|link={{{link|M1 (İzmir Metro)}}}|alt={{{alt|{{{link|M1 (İzmir Metro)}}}}}}]] | t1 | karşıyakatram | karsiyakatram =[[File:Tramİzmir.png|{{{size|17}}}px|link={{{link|Karşıyaka Tram}}}|alt={{{alt|{{{link|Line T1}}}}}}]] | t2 | konaktram =[[File:Tramİzmir.png|{{{size|17}}}px|link={{{link|Konak Tram}}}|alt={{{alt|{{{link|Line T2}}}}}}]] | ferry | seabus =[[File:Ferry symbol.svg|{{{size|17}}}px|link={{{link|İzdeniz}}}|alt={{{alt|{{{link|İzdeniz}}}}}}]] }} | jaipur ={{#switch: {{lc: {{{2}}} }} | m | metro =[[File:Jaipur Metro Logo.png|{{{size|20}}}px|link={{{link|Jaipur Metro}}}]] }} | jakarta ={{#switch: {{lc: {{{2}}} }} | a | arl =[[File:Jakarta KRL A.svg|{{{size|20}}}px|link={{{link|Soekarno–Hatta Airport Rail Link}}}]] | b | central | red | bogor =[[File:Jakarta KRL B.svg|{{{size|20}}}px|link={{{link|KAI Commuter Bogor Line}}}]] | c | bekasi | cikarang | blue =[[File:Jakarta KRL C.svg|{{{size|20}}}px|link={{{link|KAI Commuter Cikarang Loop Line}}}]] | l | loop | loopline | yellow =[[File:Jakarta KRL L.svg|{{{size|20}}}px|link={{{link|KA Commuter Line Jatinegara–Bogor}}}]] | r | serpong | rangkasbitung | green =[[File:Jakarta KRL R.svg|{{{size|20}}}px|link={{{link|KA Commuter Line Tanah Abang–Rangkasbitung}}}]] | t | tangerang | brown =[[File:Jakarta KRL T.svg|{{{size|20}}}px|link={{{link|KA Commuter Line Duri–Tangerang}}}]] | tp | tanjung priok | tanjung | pink =[[File:Jakarta KRL TP.svg|{{{size|20}}}px|link={{{link|KA Commuter Line Jakarta Kota–Tanjung Priok}}}]] | lrt =[[File:BSicon TRAM.svg|{{{size|18}}}px|link={{{link|Jakarta LRT}}}|{{{alt={{{alt|{{{link|Jakarta LRT}}}}}}}}}]] | s =[[File:Jakarta LRT S.svg|{{{size|20}}}px|link={{{link|LRT Line S (Jakarta LRT)}}}]] | jabodebek =[[File:BSicon TRAM.svg|{{{size|18}}}px|link={{{link|Greater Jakarta LRT}}}|{{{alt={{{alt|{{{link|Greater Jakarta LRT}}}}}}}}}]] | cb | l1 =[[File:Jakarta LRT CB.svg|{{{size|20}}}px|link={{{link|LRT Line 1 (Greater Jakarta LRT)}}}]] | l2 ={{RouteBox|L2|LRT Line 2 (Greater Jakarta LRT)|#9016B2}} | bk | l3 =[[File:Jakarta LRT BK.svg|{{{size|20}}}px|link={{{link|LRT Line 3 (Greater Jakarta LRT)}}}]] | mrt =[[File:BSicon TRAM.svg|{{{size|18}}}px|link={{{link|Jakarta MRT}}}|{{{alt={{{alt|{{{link|Jakarta MRT}}}}}}}}}]] | m1 | m =[[File:Jakarta - MRT Jakarta North South Line Icon.svg|{{{size|20}}}px|link={{{link|MRT Line 1 (Jakarta Mass Rapid Transit)}}}]] | m2 ={{RouteBox|M2|MRT Line 2 (Jakarta Mass Rapid Transit)|#009530}} | skytrain =[[File:Jakarta Skytrain.svg|{{{size|20}}}px|link={{{link|Soekarno–Hatta Airport Skytrain}}}]] | tj =[[File:BSicon BUS3.svg|{{{size|16}}}px|link={{{link|TransJakarta}}}]] | tjk1 =[[File:TransJakarta BRT Corridor 1 Icon.png|{{{size|16}}}px|link={{{link|Transjakarta Corridor 1}}}|alt={{{alt|{{{link|List of Transjakarta corridors#Corridor 1}}}}}}]] | tjk2 =[[File:TransJakarta BRT Corridor 2 Icon.png|{{{size|16}}}px|link={{{link|Transjakarta Corridor 2}}}|alt={{{alt|{{{link|List of Transjakarta corridors#Corridor 2}}}}}}]] | tjk2a =[[File:Transjakarta BRT Route 2A Icon.png|{{{size|16}}}px|link={{{link|Transjakarta Corridor 2#Route 2A (Pulo Gadung – Rawa_Buaya)}}}|alt={{{alt|{{{link|List of Transjakarta corridors#Cross-corridor routes}}}}}}]] | tjk2c =[[File:Transjakarta BRT Route 2C Icon.png|{{{size|16}}}px|link={{{link|Transjakarta Corridor 2#Route 2C (Balai Kota – JIExpo Kemayoran)}}}|alt={{{alt|{{{link|List of Transjakarta corridors#Special routes}}}}}}]] | tjk3 =[[File:TransJakarta BRT Corridor 3 Icon.png|{{{size|16}}}px|link={{{link|Transjakarta Corridor 3}}}|alt={{{alt|{{{link|List of Transjakarta corridors#Corridor 3}}}}}}]] | tjk3f =[[File:Transjakarta BRT Route 3F Icon.png|{{{size|16}}}px|link={{{link|Transjakarta Corridor 3#Route 3F (Kalideres – Senayan BANK DKI)}}}|alt={{{alt|{{{link|List of Transjakarta corridors#Cross-corridor routes}}}}}}]] | tjk3h =[[File:Transjakarta BRT Route 3H Icon.png|{{{size|16}}}px|link={{{link|Transjakarta Corridor 3#Route 3H (Stasiun Pesing – Kota)}}}|alt={{{alt|{{{link|List of Transjakarta corridors#Cross-corridor routes}}}}}}]] | tjk4 =[[File:TransJakarta BRT Corridor 4 Icon.png|{{{size|16}}}px|link={{{link|Transjakarta Corridor 4}}}|alt={{{alt|{{{link|List of Transjakarta corridors#Corridor 4}}}}}}]] | tjk4d =[[File:Transjakarta BRT Route 4D Icon.png|{{{size|16}}}px|link={{{link|Transjakarta Corridor 4#Route 4D (Pulo Gadung – Patra Kuningan)}}}|alt={{{alt|{{{link|List of Transjakarta corridors#Cross-corridor routes}}}}}}]] | tjk4h =[[File:Transjakarta BRT Route 4H Icon.png|{{{size|16}}}px|link={{{link|Transjakarta Corridor 4#Route 4H (Pulo Gadung – Ragunan)}}}|alt={{{alt|{{{link|List of Transjakarta corridors#Cross-corridor routes}}}}}}]] | tjk5 =[[File:TransJakarta BRT Corridor 5 Icon.png|{{{size|16}}}px|link={{{link|Transjakarta Corridor 5}}}|alt={{{alt|{{{link|List of Transjakarta corridors#Corridor 5}}}}}}]] | tjk5c =[[File:Transjakarta BRT Route 5C Icon.png|{{{size|16}}}px|link={{{link|Transjakarta Corridor 5#Route 5C (Cililitan – Juanda)}}}|alt={{{alt|{{{link|List of Transjakarta corridors#Cross-corridor routes}}}}}}]] | tjk5d =[[File:Transjakarta BRT Route 5D Icon.png|{{{size|16}}}px|link={{{link|Transjakarta Corridor 5#Route 5D (Cililitan – Ancol)}}}|alt={{{alt|{{{link|List of Transjakarta corridors#Cross-corridor routes}}}}}}]] | tjk5h =[[File:Transjakarta BRT Route 5H Icon.png|{{{size|16}}}px|link={{{link|Transjakarta Corridor 5#Route 5H (Juanda – Ancol)}}}|alt={{{alt|{{{link|List of Transjakarta corridors#Cross-corridor routes}}}}}}]] | tjk6 =[[File:TransJakarta BRT Corridor 6 Icon.png|{{{size|16}}}px|link={{{link|Transjakarta Corridor 6}}}|alt={{{alt|{{{link|List of TransJakarta corridors#Corridor 6}}}}}}]] | tjk6a =[[File:Transjakarta BRT Route 6A Icon.png|{{{size|16}}}px|link={{{link|Transjakarta Corridor 6#Route 6A (Ragunan – Balai Kota via Kuningan)}}}|alt={{{alt|{{{link|List of TransJakarta corridors#Cross-corridor routes}}}}}}]] | tjk6b =[[File:Transjakarta BRT Route 6B Icon.png|{{{size|16}}}px|link={{{link|Transjakarta Corridor 6#Route 6B (Ragunan – Balai Kota via Semanggi)}}}|alt={{{alt|{{{link|List of TransJakarta corridors#Cross-corridor routes}}}}}}]] | tjk6v =[[File:Transjakarta BRT Route 6V Icon.png|{{{size|16}}}px|link={{{link|Transjakarta Corridor 6#Route 6V (Ragunan – Senayan BANK DKI)}}}|alt={{{alt|{{{link|List of TransJakarta corridors#Cross-corridor routes}}}}}}]] | tjk7 =[[File:TransJakarta BRT Corridor 7 Icon.png|{{{size|16}}}px|link={{{link|Transjakarta Corridor 7}}}|alt={{{alt|{{{link|List of TransJakarta corridors#Corridor 7}}}}}}]] | tjk7f =[[File:Transjakarta BRT Route 7F Icon.png|{{{size|16}}}px|link={{{link|Transjakarta Corridor 7#Route 7F (Kampung Rambutan – Juanda via Cempaka Putih)}}}|alt={{{alt|{{{link|List of TransJakarta corridors#Cross-corridor routes}}}}}}]] | tjk8 =[[File:TransJakarta BRT Corridor 8 Icon.png|{{{size|16}}}px|link={{{link|Transjakarta Corridor 8}}}|alt={{{alt|{{{link|List of TransJakarta corridors#Corridor 8}}}}}}]] | tjk8a =[[File:Transjakarta BRT Route 8A Icon.png|{{{size|16}}}px|link={{{link|Transjakarta Corridor 8#List of BRT stations}}}|alt={{{alt|{{{link|List of TransJakarta corridors#Corridor 8}}}}}}]] | tjk9 =[[File:TransJakarta BRT Corridor 9 Icon.png|{{{size|16}}}px|link={{{link|Transjakarta Corridor 9}}}|alt={{{alt|{{{link|List of TransJakarta corridors#Corridor 9}}}}}}]] | tjk9a =[[File:Transjakarta BRT Route 9A Icon.png|{{{size|16}}}px|link={{{link|Transjakarta Corridor 9#Route 9A (Cililitan – Grogol Reformasi)}}}|alt={{{alt|{{{link|List of TransJakarta corridors#Cross-corridor routes}}}}}}]] | tjk9c =[[File:Transjakarta BRT Route 9C Icon.png|{{{size|16}}}px|link={{{link|Transjakarta Corridor 9#Route 9C (Pinang Ranti – Bundaran Senayan)}}}|alt={{{alt|{{{link|List of TransJakarta corridors#Cross-corridor routes}}}}}}]] | tjk9n =[[File:Transjakarta BRT Route 9N Icon.png|{{{size|16}}}px|link={{{link|Transjakarta Corridor 9#Route 9N (Pinang Ranti – Simpang Cawang)}}}|alt={{{alt|{{{link|List of TransJakarta corridors#Cross-corridor routes}}}}}}]] | tjk10 =[[File:TransJakarta BRT Corridor 10 Icon.png|{{{size|16}}}px|link={{{link|Transjakarta Corridor 10}}}|alt={{{alt|{{{link|List of TransJakarta corridors#Corridor 10}}}}}}]] | tjk10d =[[File:Transjakarta BRT Route 10D Icon.png|{{{size|16}}}px|link={{{link|Transjakarta Corridor 10#Route 10D (Tanjung Priok – Kampung Rambutan)}}}|alt={{{alt|{{{link|List of TransJakarta corridors#Cross-corridor routes}}}}}}]] | tjk10h =[[File:Transjakarta BRT Route 10H Icon.png|{{{size|16}}}px|link={{{link|Transjakarta Corridor 10#Route 10H (Tanjung Priok – Bundaran Senayan)}}}|alt={{{alt|{{{link|List of TransJakarta corridors#Cross-corridor routes}}}}}}]] | tjk11 =[[File:TransJakarta BRT Corridor 11 Icon.png|{{{size|16}}}px|link={{{link|Transjakarta Corridor 11}}}|alt={{{alt|{{{link|List of TransJakarta corridors#Corridor 11}}}}}}]] | tjk12 =[[File:TransJakarta BRT Corridor 12 Icon.png|{{{size|16}}}px|link={{{link|Transjakarta Corridor 12}}}|alt={{{alt|{{{link|List of TransJakarta corridors#Corridor 12}}}}}}]] | tjk13 =[[File:TransJakarta BRT Corridor 13 Icon.png|{{{size|16}}}px|link={{{link|Transjakarta Corridor 13}}}|alt={{{alt|{{{link|List of TransJakarta corridors#Corridor 13}}}}}}]] | tjk13b =[[File:Transjakarta BRT Route 13B Icon.png|{{{size|16}}}px|link={{{link|Transjakarta Corridor 13#Route 13B (Puri Beta 2 – Pancoran)}}}|alt={{{alt|{{{link|List of TransJakarta corridors#Cross-corridor routes}}}}}}]] | tjk13d =[[File:Transjakarta BRT Route 13D Icon.png|{{{size|16}}}px|link={{{link|Transjakarta Corridor 13#Route 13D (Puri Beta 2 – Ragunan)}}}|alt={{{alt|{{{link|List of TransJakarta corridors#Cross-corridor routes}}}}}}]] | tjkl13e =[[File:Transjakarta BRT Route L13E Icon.png|{{{size|16}}}px|link={{{link|Transjakarta Corridor 13#Route L13E (Puri Beta 2 – Flyover Kuningan)}}}|alt={{{alt|{{{link|List of TransJakarta corridors#Cross-corridor routes}}}}}}]] | tjk14 =[[File:TransJakarta BRT Corridor 14 Icon.png|{{{size|16}}}px|link={{{link|Transjakarta Corridor 14}}}|alt={{{alt|{{{link|List of TransJakarta corridors#Corridor 14}}}}}}]] }} | jeddah ={{#switch: {{lc: {{{2}}} }} | 1 ={{RouteBox|1|Line 1 (Jeddah Metro)|#0354A6}} | 2 ={{RouteBox|2|Line 2 (Jeddah Metro)|#FF9A00}} | 3 ={{RouteBox|3|Line 3 (Jeddah Metro)|#DC241F}} }} | jinan ={{#switch: {{lc: {{{2}}} }} | metro =[[File:JinanMetro.svg|{{{size|x16}}}px|link={{{link|Jinan Metro}}}|alt={{{alt|{{{link|Jinan Metro}}}}}}]] | 1 ={{RouteBox|1|{{{link|Line 1 (Jinan Metro)}}}|#{{rail color|Jinan Metro|1}}|#000}} | 2 ={{RouteBox|2|{{{link|Line 2 (Jinan Metro)}}}|#{{rail color|Jinan Metro|2}}|#000}} | 3 ={{RouteBox|3|{{{link|Line 3 (Jinan Metro)}}}|#{{rail color|Jinan Metro|3}}|#000}} | 4 ={{RouteBox|4|{{{link|Line 4 (Jinan Metro)}}}|#{{rail color|Jinan Metro|4}}|#000}} | 5 ={{RouteBox|5|{{{link|Line 5 (Jinan Metro)}}}|#{{rail color|Jinan Metro|5}}|#000}} | 6 ={{RouteBox|6|{{{link|Line 6 (Jinan Metro)}}}|#{{rail color|Jinan Metro|6}}|#000}} }} | kaohsiung ={{#switch: {{lc: {{{2}}} }} | metro = {{ric|Kaohsiung Metro|link={{{link|}}}|alt={{{alt|}}}}} | red | r ={{ric|Kaohsiung Metro|r|link={{{link|}}}}} | orange | o ={{ric|Kaohsiung Metro|o|link={{{link|}}}}} | circular | c ={{ric|Kaohsiung Metro|c|link={{{link|}}}}} | yellow | y ={{ric|Kaohsiung Metro|y|link={{{link|}}}}} | #default ={{ric|Kaohsiung Metro|{{{2|}}}|link={{{link|}}}}} }} | karaj ={{#switch: {{lc: {{{2}}} }} | metro =[[File:لوگو قطار شهری کرج و حومه.svg|{{{size|25}}}px|link={{{link| Karaj Metro}}}]] | 2 | 3 | 4 | 5 | 6 =[[File:لوگو قطار شهری کرج و حومه.svg|{{{size|25}}}px|link={{{link| Karaj Metro}}}]] {{color box||'''LINE {{{2}}}'''}} [[File:Zeichen 123.svg|15px]] }} | karlsruhe = {{#switch: {{lc: {{{2}}} }} |s|s-bahn = [[File:S-Bahn-Logo.svg|{{{size|12}}}px|link={{{link|Karlsruhe Stadtbahn}}}]] |rail = [[File:Logo_Deutsche_Bahn.svg|{{{size|12}}}px|link={{{link|Deutsche Bahn}}}|alt={{{alt|{{{link|Deutsche Bahn}}}}}}]] }} | kharkiv ={{#switch: {{lc: {{{2}}} }} | 1 =[[File:Kiev Metro Line 1.svg|{{{size|15}}}px|border|link={{{link|Line 1 (Kharkiv Metro)}}}|alt={{{alt|{{{link|Red Line 1}}}}}}]] | 2 =[[File:Kiev Metro Line 2.svg|{{{size|15}}}px|border|link={{{link|Line 2 (Kharkiv Metro)}}}|alt={{{alt|{{{link|Blue Line 2}}}}}}]] | 3 =[[File:Kiev Metro Line 3.svg|{{{size|15}}}px|border|link={{{link|Line 3 (Kharkiv Metro)}}}|alt={{{alt|{{{link|Green Line 3}}}}}}]] }} | kermanshah ={{#switch: {{lc: {{{2}}} }} | metro =<!--[[File:Kermanshah Metro Logo.png|{{{size|25}}}px|link={{{link| Kermanshah Metro}}}]] (logo deleted)--> }} | kiev|kyiv ={{#switch: {{lc: {{{2}}} }} | 1 =[[File:Kyiv Metro Line 1.svg|{{{size|15}}}px|link={{{link|Sviatoshynsko–Brovarska line}}}|alt={{{alt|{{{link|Line 1}}}}}}]] | 2 =[[File:Kyiv Metro Line 2.svg|{{{size|15}}}px|link={{{link|Obolonsko–Teremkivska line}}}|alt={{{alt|{{{link|Line 2}}}}}}]] | 3 =[[File:Kyiv Metro Line 3.svg|{{{size|15}}}px|link={{{link|Syretsko–Pecherska line}}}|alt={{{alt|{{{link|Line 3}}}}}}]] | 4 =[[File:Kyiv Metro Line 4.svg|{{{size|15}}}px|link={{{link|Podilsko–Vyhurivska line}}}|alt={{{alt|{{{link|Line 4}}}}}}]] | 5 =[[File:Kyiv Metro Line 5.svg|{{{size|15}}}px|link={{{link|Livoberezhna line (Kyiv Metro)}}}|alt={{{alt|{{{link|Line 5}}}}}}]] | 6 =[[File:Kyiv Metro Line 6.svg|{{{size|15}}}px|link={{{link|Vyshhorodsko–Darnytska line}}}|alt={{{alt|{{{link|Line 6}}}}}}]] | e | u =[[File:Kyiv Urban Electric Train.svg|{{{size|15}}}px|link={{{link|Kyiv Urban Electric Train}}}|alt={{{alt|{{{link|}}}}}}]] | f =[[File:Kiev Funicular logo.svg|{{{size|15}}}px|link={{{link|Kyiv Funicular}}}|alt={{{alt|{{{link|Funicular}}}}}}]] | t | l =[[File:Kiev T logo.svg|{{{size|15}}}px|link={{{link|Kyiv Light Rail}}}|alt={{{alt|{{{link|Light Rail}}}}}}]] | m | metro = [[File:KyivMetroLogo.png|{{{size|15}}}px|link={{{link|Kyiv Metro}}}|alt={{{alt|{{{link|Kyiv Metro}}}}}}]] }} | kobe ={{#switch: {{lc: {{{2}}} }} | metro =[[File:Kobe Municipal Subway Logo.svg|{{{size|13}}}px|link={{{link|Kobe Municipal Subway}}}]] | k | kaigan =[[File:Subway KobeKaigan.svg|{{{size|13}}}px|link={{{link|Kaigan Line}}}]] | s | seishin =[[File:Subway KobeSeishin.svg|{{{size|13}}}px|link={{{link|Seishin-Yamate Line}}}]] }} | kolkata ={{#switch: {{lc: {{{2}}} }} | s | suburban =[[File:Indian Railways Suburban Railway Logo.svg|{{{size|15}}}px|link={{{link|Kolkata Suburban Railway}}}]] | m | metro =[[File:Kolkata Metro Logo.svg|{{{size|15}}}px|link={{{link|Kolkata Metro}}}]] | ewm | ew metro =[[File:Kolkata Metro Rail Corporation Logo.svg|{{{size|15}}}px|link={{{link|Kolkata Metro}}}]] | blue line ={{RouteBox|Blue Line|Blue Line (Kolkata Metro)|#005EEE|WHITE|bold=yes}} | green line ={{RouteBox|Green Line|Green Line (Kolkata Metro)|GREEN|WHITE|bold=yes}} | purple line ={{RouteBox|Purple Line|Purple Line (Kolkata Metro)|#800080|WHITE|bold=yes}} | yellow line ={{RouteBox|Yellow Line|Yellow Line (Kolkata Metro)|#FFE800|BLACK|bold=yes}} | pink line ={{RouteBox|Pink Line|Pink Line (Kolkata Metro)|#FFADEC|BLACK|bold=yes}} | orange line ={{RouteBox|Orange Line|Orange Line (Kolkata Metro)|#FF8F00|WHITE|bold=yes}} | tram =[[File:Calcutta Tramways Company (logo).gif|{{{size|15}}}px|link={{{link|Trams in Kolkata}}}]] | bus =[[File:Kolkata bus.png|{{{size|13}}}px|link={{{link|Transport in Kolkata#Buses}}}]] | ferry =[[File:BSicon FERRY.svg|{{{size|18}}}px|link={{{link|Transport in Kolkata#Port and water-transport}}}]] }} | kualalumpur | kuala lumpur =[[File:Keretapi Tanah Melayu Berhad Logo.svg|{{{size|15}}}px|link={{{link|Keretapi Tanah Melayu}}}|alt={{{alt|{{{link|Keretapi Tanah Melayu}}}}}}]] | kunming ={{#switch: {{lc: {{{3}}} }} | na ={{RouteBox|{{{2}}}|Line {{{2}}} (Kunming Metro)|#{{rail color|Kunming Metro|na}}}} | #default ={{RouteBox|{{{2}}}|Line {{{2}}} (Kunming Metro)|#{{rail color|Kunming Metro|{{{2}}}}}}} }} | kyoto ={{#switch: {{lc: {{{2}}} }} | metro =[[File:Kyoto MTB Logo.svg|{{{size|13}}}px|link={{{link|Kyoto Municipal Subway}}}]] | k | karasuma =[[File:Subway KyotoKarasuma.png|{{{size|13}}}px|link={{{link|Karasuma Line}}}]] | t | tozai =[[File:Subway KyotoTozai.png|{{{size|13}}}px|link={{{link|Tōzai Line (Kyoto)}}}]] }} | lanzhou ={{#switch: {{lc: {{{3}}} }} | na ={{#switch: {{lc: {{{2}}} }} | #default ={{RouteBox|{{{2}}}|Line {{{2}}} (LanzhouMetro)|#{{rail color|Lanzhou Metro|na}}}} }} | #default ={{#switch: {{lc: {{{2}}} }} | metro =[[File:LanzhouRailTransit.png|{{{size|x16}}}px|link={{{link|Lanzhou Metro}}}|alt={{{alt|{{{link|Lanzhou Metro}}}}}}]] | #default ={{RouteBox|{{{2}}}|Line {{{2}}} (Lanzhou Metro)|#{{rail color|Lanzhou Metro|{{{2}}}}}}} }} }} | lary ={{rbox|{{{2}}}|{{{2}}} (Los Angeles Railway)|#{{rail color|Los Angeles Railway}}|black}} | lille ={{#switch: {{lc: {{{2}}} }} | metro =[[File:Lille Metro Logo 2017.svg|13x13px|link={{{link|Lille Metro}}}|alt={{{alt|{{{link|Lille Metro}}}}}}]] | 1 | 2 =[[File:Symbole Lille {{{2}}}.svg|13x13px|link={{{link|Lille Metro}}}|alt={{{alt|{{{link|Lille Metro}}}}}}]] | tramway =[[File:Lille Tramway Logo 2017.svg|13x13px|link={{{link|Lille tramway}}}|alt={{{alt|{{{link|Lille tramway}}}}}}]] | r | t =[[File:Symbole Lille {{uc:{{{2}}}}}.svg|13x13px|link={{{link|Lille tramway}}}|alt={{{alt|{{{link|Lille tramway}}}}}}]] | bus =[[File:Lille Bus Logo 2017.svg|13x13px|link={{{link|Lille buses}}}|alt={{{alt|{{{link|Lille buses}}}}}}]] }} | lisboa |lisbon ={{#switch: {{lc: {{{2}}} }} | metro =[[File:Metropolitano Lisboa logo.svg|{{{size|14}}}px|link={{{link|Lisbon Metro}}}|alt={{{alt|{{{link|Lisbon Metro}}}}}}]] | azul | blue =[[File:MetroLisboa-linha-azul.svg|{{{size|14}}}px|link={{{link|Blue Line (Lisbon Metro)}}}|alt={{{alt|{{{link|Lisbon Metro}}}}}}]] | amarela | yellow =[[File:MetroLisboa-linha-amarela.svg|{{{size|14}}}px|link={{{link|Yellow Line (Lisbon Metro)}}}|alt={{{alt|{{{link|Lisbon Metro}}}}}}]] | verde | green ={{nbsp}}<!--[[File:MetroLisboa-linha-verde.svg|{{{size|14}}}px|link={{{link|Green Line (Lisbon Metro)}}}|alt={{{alt|{{{link|Lisbon Metro}}}}}}]]--> | vermelha | red =[[File:MetroLisboa-linha-vermelha.svg|{{{size|14}}}px|link={{{link|Red Line (Lisbon Metro)}}}|alt={{{alt|{{{link|Lisbon Metro}}}}}}]] }} | leeds =[[File:WestYorksireMetro.png|{{{size|11}}}px|link={{{link|West Yorkshire Metro}}}|alt={{{alt|{{{link|West Yorkshire Metro}}}}}}]] | liverpool =[[File:Merseyrail alternative logo.svg|{{{size|10}}}px|link={{{link|Merseyrail}}}|alt={{{alt|{{{link|Merseyrail}}}}}}]] | lombardy = {{#switch: {{lc: {{{2}}} }} | r = [[File:Logomi r.svg|{{{size|22}}}px|link={{{link|Trenord}}}|alt={{{alt|Regionale}}}]] | s = [[File:Linee S di Milano.svg|{{{size|22}}}px|link={{{link|Milan suburban railway service}}}|alt={{{alt|Milan suburban railway service}}}]] }} | london ={{#switch: {{lc: {{{2}}} }} | bus =[[File:Buses roundel (no text).svg|{{{size|10}}}px|link={{{link|London Buses}}}|alt={{{alt|{{{link|London Buses}}}}}}]] | crossrail =[[File:Elizabeth line roundel (no text).svg|{{{size|10}}}px|link={{{link|Elizabeth line}}}|alt={{{alt|{{{link|Elizabeth line}}}}}}]] | crossrail2 =[[File:Crossrail2.svg|{{{size|10}}}px|link={{{link|Crossrail 2}}}|alt={{{alt|{{{link|Crossrail 2}}}}}}]] | dlr =[[File:DLR no-text roundel.svg|{{{size|10}}}px|link={{{link|Docklands Light Railway}}}|alt={{{alt|{{{link|Docklands Light Railway}}}}}}]] | cablecar =[[File:London AirLine Roundel.png|{{{size|12}}}px|link={{{link|London cable car}}}|alt={{{alt|{{{link|London Cable Car}}}}}}]] | heathrowexpress =[[File:Heathrow Express icon RDT.svg|{{{size|10}}}px|link={{{link|Heathrow Express}}}|alt={{{alt|{{{link|Heathrow Express}}}}}}]] | overground ={{#switch: {{lc: {{{3}}} }} | north | east | south | west =[[File:Overground roundel (no text).svg|{{{size|10}}}px|link={{{link|{{ucfirst:{{{3}}}}} London line}}}|alt={{{alt|{{{link|{{ucfirst:{{{3}}}}} London line}}}}}}]] | gospel | goblin | barking =[[File:Overground roundel (no text).svg|{{{size|10}}}px|link={{{link|Gospel Oak to Barking line}}}|alt={{{alt|{{{link|Gospel Oak to Barking line}}}}}}]] | lea | lea valley =[[File:Overground roundel (no text).svg|{{{size|10}}}px|link={{{link|Lea Valley lines}}}|alt={{{alt|{{{link|Lea Valley lines}}}}}}]] | romford | upminster =[[File:Overground roundel (no text).svg|{{{size|10}}}px|link={{{link|Romford–Upminster line}}}|alt={{{alt|{{{link|Romford–Upminster line}}}}}}]] | watford =[[File:Overground roundel (no text).svg|{{{size|10}}}px|link={{{link|Watford DC line}}}|alt={{{alt|{{{link|Watford DC Line}}}}}}]] | liberty = [[File:Overground roundel (no text).svg|{{{size|10}}}px|link={{{link|Liberty line}}}|alt={{{alt|{{{link|Liberty line}}}}}}]] | lioness = [[File:Overground roundel (no text).svg|{{{size|10}}}px|link={{{link|Lioness line}}}|alt={{{alt|{{{link|Lioness line}}}}}}]] | mildmay = [[File:Overground roundel (no text).svg|{{{size|10}}}px|link={{{link|Mildmay line}}}|alt={{{alt|{{{link|Mildmay line}}}}}}]] | suffragette = [[File:Overground roundel (no text).svg|{{{size|10}}}px|link={{{link|Suffragette line}}}|alt={{{alt|{{{link|Suffragette line}}}}}}]] | weaver = [[File:Overground roundel (no text).svg|{{{size|10}}}px|link={{{link|Weaver line}}}|alt={{{alt|{{{link|Weaver line}}}}}}]] | windrush = [[File:Overground roundel (no text).svg|{{{size|10}}}px|link={{{link|Windrush line}}}|alt={{{alt|{{{link|Windrush line}}}}}}]] | #default =[[File:Overground roundel (no text).svg|{{{size|10}}}px|link={{{link|London Overground}}}|alt={{{alt|{{{link|London Overground}}}}}}]] }} | tram =[[File:Tramlink no-text roundel.svg|{{{size|10}}}px|link={{{link|Tramlink{{#if:{{{3|}}}| route {{{3}}}}}}}}|alt={{{alt|{{{link|Tramlink{{#if:{{{3|}}}| route {{{3}}}}}}}}}}}]] | rail =[[File:National Rail logo.svg|{{{size|12}}}px|link={{{link|National Rail}}}|alt={{{alt|{{{link|National Rail}}}}}}]] | thameslink =[[File:ThameslinkSymbol.svg|{{{size|12}}}px|link={{{link|Thameslink}}}|alt={{{alt|{{{link|Thameslink}}}}}}]] | underground =[[File:Underground no-text.svg|{{{size|10}}}px|link={{{link|London Underground}}}|alt={{{alt|{{{link|London Underground}}}}}}]] | river =[[File:BSicon FERRY.svg|{{{size|15}}}px|link={{{link|London River Services}}}|alt={{{alt|{{{link|London River Services}}}}}}]] | bakerloo | district | elizabeth | jubilee | metropolitan | northern | piccadilly | victoria =[[File:{{ucfirst:{{{2}}}}} line roundel (no text).svg|{{{size|10}}}px|link={{{link|{{ucfirst:{{{2}}}}} line}}}|alt={{{alt|{{{link|{{ucfirst:{{{2}}}}} Line}}}}}}]] | central | circle =[[File:{{ucfirst:{{{2}}}}} line roundel (no text).svg|{{{size|10}}}px|link={{{link|{{ucfirst:{{{2}}}}} line (London Underground)}}}|alt={{{alt|{{{link|{{ucfirst:{{{2}}}}} line (London Underground)}}}}}}]] | east london =[[File:East London line roundel (no text).svg|{{{size|10}}}px|link={{{link|East London line#The London Underground era}}}|alt={{{alt|{{{link|East London line}}}}}}]] | fleet =[[File:Fleet line roundel (no text).svg|{{{size|10}}}px|link={{{link|Fleet line}}}|alt={{{alt|{{{link|Fleet Line}}}}}}]] | h&c | hammersmith =[[File:H&c line roundel (no text).svg|{{{size|10}}}px|link={{{link|Hammersmith & City line}}}|alt={{{alt|{{{link|Hammersmith & City Line}}}}}}]] | w&c | waterloo =[[File:W&c line roundel (no text).svg|{{{size|10}}}px|link={{{link|Waterloo & City line}}}|alt={{{alt|{{{link|Waterloo & City Line}}}}}}]] }} | losangeles ={{#switch: {{lc: {{{2}}} }} | metrolink = [[File:Metrolink icon 2022.svg|{{{size|16}}}px|link={{{link|Metrolink (California)}}}|alt={{{alt|{{{link|Metrolink (California)}}}}}}]] | lacmta ={{LACMTA link logo{{#if:{{{3|}}}|{{!}}showtext{{=}}yes|}}}} | {{LACMTA icon|{{{2}}}{{#if:{{{3|}}}|{{!}}showtext=yes|}}}} }} | lyon ={{#switch:{{lc:{{{2}}}}} | m | metro =[[File:Lyon tcl{{#if:{{{3|}}}|_metro-{{{3}}}|_logo-metro}}.svg|{{{size|x14}}}px|link={{{link|Lyon Metro {{#if:{{{3|}}}|Line {{uc:{{{3}}}}}}}}}}|alt={{{alt|{{{link|Lyon Metro {{#if:{{{3|}}}|Line {{uc:{{{3}}}}}}}}}}}}}]] | f | funicular =[[File:Lyon tcl{{#if:{{{3|}}}|_funi-{{{3}}}|_logo-funi}}.svg|{{{size|x14}}}px|link={{{link|Funiculars of Lyon}}}|alt={{{alt|{{{link|Funiculars of Lyon}}}}}}]] | t | tramway =[[File:Lyon tcl{{#if:{{{3|}}}|_tram-{{{3}}}|_logo-tram}}.svg|{{{size|x14}}}px|link={{{link|Lyon tramway{{#if:{{{3|}}}|<nowiki>#</nowiki>Line T{{{3}}}}}}}}|alt={{{alt|{{{link|Lyon tramway{{#if:{{{3|}}}|<nowiki>#</nowiki>Line T{{{3}}}}}}}}}}}]] | rx | rhonexpress =[[File:Lyon tcl logo-rx.svg|{{{size|x14}}}px|link={{{link|Rhônexpress}}}]] | c =[[File:Lyon tcl logo-cbus{{#ifeq:{{{3|}}}|full|-full}}.svg|{{{size|x14}}}px|link={{{link|Buses in Lyon}}}]] | b | bus =[[File:Lyon tcl logo-bus{{#ifeq:{{{3|}}}|full|-full}}.svg|{{{size|x14}}}px|link={{{link|Buses in Lyon}}}]] }} | madrid ={{#switch: {{lc: {{{2}}} }} | renfe =[[File:Madrid-MetroRENFE.svg|{{{size|10}}}px|link={{{link|Renfe Operadora}}}]] | c | cercanias | cercanías =[[File:Cercanias Logo.svg|{{{size|12}}}px|link={{{link|Cercanías Madrid}}}]] | c-1 =[[File:C-1 light blue.svg|{{{size|14}}}px|link={{{link|C-1 (Cercanías Madrid)}}}]] | c-2 =[[File:C-2 green.svg|{{{size|14}}}px|link={{{link|C-2 (Cercanías Madrid)}}}]] | c-3 =[[File:C-3 dark pink.svg|{{{size|14}}}px|link={{{link|C-3 (Cercanías Madrid)}}}]] | c-4 =[[File:C-4 dark blue.svg|{{{size|14}}}px|link={{{link|C-4 (Cercanías Madrid)}}}]] | c-5 =[[File:C-5 yellow.svg|{{{size|14}}}px|link={{{link|C-5 (Cercanías Madrid)}}}]] | c-7 =[[File:C-7 red.svg|{{{size|14}}}px|link={{{link|C-7 (Cercanías Madrid)}}}]] | c-8 =[[File:C-8 green.svg|{{{size|14}}}px|link={{{link|C-8 (Cercanías Madrid)}}}]] | c-9 =[[File:C-9 orange.svg|{{{size|14}}}px|link={{{link|C-9 (Cercanías Madrid)}}}]] | c-10 =[[File:C-10 lime.svg|{{{size|18}}}px|link={{{link|C-10 (Cercanías Madrid)}}}]] | metro =[[File:MetroMadridLogoSimplified.svg|{{{size|15}}}px|link={{{link|Madrid Metro}}}]] | #default =[[File:Madrid-MetroLinea{{{2}}}.svg|{{{size|14}}}px|link={{{link|Line {{{2}}} (Madrid Metro)}}}]] | r | ramal =[[File:Madrid-MetroRamal.svg|{{{size|14}}}px|link={{{link|Ramal (Madrid Metro)}}}]] | l | ligero =[[File:Stadtbahn Madrid Logo.svg|{{{size|14}}}px|link={{{link|Metro Ligero}}}]] | l1 | ml1 | ml-1 =[[File:Madrid_MetroLigero1.svg|{{{size|14}}}px|link={{{link|Metro Ligero#Line ML-1}}}]] | l2 | ml2 | ml-2 =[[File:Madrid_MetroLigero2.svg|{{{size|14}}}px|link={{{link|Metro Ligero#Line ML-2}}}]] | l3 | ml3 | ml-3 =[[File:Madrid_MetroLigero3.svg|{{{size|14}}}px|link={{{link|Metro Ligero#Line ML-3}}}]] | bus | e | emt =[[File:MadridMetro-EMT.svg|{{{size|14}}}px|link={{{link|Madrid#Buses}}}]] | u | urbano =[[File:MadridMetro-BusUrbano.svg|{{{size|14}}}px|link={{{link|Madrid#Buses}}}]] | i | interurbano =[[File:MadridMetro-BusInterurbano.svg|{{{size|14}}}px|link={{{link|Madrid#Buses}}}]] | lr | largo | recorrido | largorecorrido =[[File:MadridMetro-LargoRecorrido.svg|{{{size|14}}}px|link={{{link|Madrid#Buses}}}]] | b | buho =[[File:MadridBusBuho.svg|{{{size|14}}}px|link={{{link|Madrid#Buses}}}]] | ib | interurbanobuho =[[File:MadridBusInterurbanoBuho.svg|{{{size|14}}}px|link={{{link|Madrid#Buses}}}]] | a =[[File:Madrid-MetroZonaA.svg|{{{size|14}}}px|link={{{link|Madrid Metro#Fares}}}]] | b1 =[[File:Madrid-MetroZonaB1.svg|{{{size|14}}}px|link={{{link|Madrid Metro#Fares}}}]] | b2 =[[File:Madrid-MetroZonaB2.svg|{{{size|14}}}px|link={{{link|Madrid Metro#Fares}}}]] | b3 =[[File:Madrid-MetroZonaB3.svg|{{{size|14}}}px|link={{{link|Madrid Metro#Fares}}}]] | c1 =[[File:Madrid-MetroZonaC1.svg|{{{size|14}}}px|link={{{link|Madrid Metro#Fares}}}]] | c2 =[[File:Madrid-MetroZonaC2.svg|{{{size|14}}}px|link={{{link|Madrid Metro#Fares}}}]] | e1 =[[File:Madrid-MetroZonaE1.svg|{{{size|14}}}px|link={{{link|Madrid Metro#Fares}}}]] | e2 =[[File:Madrid-MetroZonaE2.svg|{{{size|14}}}px|link={{{link|Madrid Metro#Fares}}}]] }} | malaga | málaga ={{#switch: {{lc: {{{2}}} }} | metro =[[File:Logo metro málaga.svg|{{{size|15}}}px|link={{{link|Málaga Metro}}}]] | 1 =[[File:MetroMalaga L1.svg|{{{size|11}}}px|link={{{link|Málaga Metro}}}]] | 2 =[[File:MetroMalaga L2.svg|{{{size|11}}}px|link={{{link|Málaga Metro}}}]] | cercanias =[[File:Cercanias Logo.svg|{{{size|12}}}px|link={{{link|Cercanías Málaga}}}]] | c-1 =[[File:C-1 light blue.svg|{{{size|14}}}px|link={{{link|Cercanías Málaga}}}]] | c-2 =[[File:C-2 green.svg|{{{size|14}}}px|link={{{link|Cercanías Málaga}}}]] }} | manchester =[[File:Metrolink generic.png|{{{size|10}}}px|link={{{link|Manchester Metrolink}}}|alt={{{alt|{{{link|Manchester Metrolink}}}}}}]] | manila ={{#switch: {{lc: {{{2}}} }} | lrt-1 | lrt1 | 1 ={{rail icon|Manila LRT|1}} | lrt-2 | lrt2 | mrt-2 | mrt2 | 2 ={{rail icon|Manila LRT|2}} | mrt-3 | mrt3 | lrt-3 | lrt3 | 3 ={{rail color box|Manila MRT|3|inline=route}} | mrt-4 | mrt4 | 4 ={{rail color box|Manila MRT|4|inline=route}} | lrt-5 | lrt5 | 5 ={{rail color box|Manila MRT|5|inline=route}} | lrt-6 | lrt6 | 6 ={{rail color box|Manila LRT|6|inline=route}} | mrt-7 | mrt7 | 7 ={{rail icon|Manila MRT|7}} | mrt-8 | mrt8 | 8 ={{rail color box|Manila MRT|8|inline=route}} | mrt-9 | mrt9 | 9 | mms ={{RouteBox|MMS|Metro Manila Subway|#{{rail color|Manila MRT|9}}}} | pnr | mc | orange = [[Image:Philippine National Railways (PNR).svg|{{{size|20}}}px|link={{{link|PNR Metro Commuter Line}}}]] | nscr = {{RouteBox|NSCR|Philippine National Railways|#{{rail color|Philippine National Railways}}|black}} }} | marta =[[File:MARTA stripes logo.svg|{{{size|30}}}px|link={{{link|Metropolitan Atlanta Rapid Transit Authority}}}|alt={{{alt|{{{link|Metropolitan Atlanta Rapid Transit Authority}}}}}}]] | mashhad ={{#switch: {{lc: {{{2}}} }} | metro =[[File:Mashhad Metro logo.png|{{{size|25}}}px|link={{{link| Mashhad Urban Railway}}}]] | uc =[[File:Zeichen 123.svg|15px]] }} | mecca ={{#switch: {{lc: {{{2}}} }} | a ={{RouteBox|A|Line A (Mecca Metro)|#FFD700}} | b ={{RouteBox|B|Line B (Mecca Metro)|#009530}} | c ={{RouteBox|C|Line C (Mecca Metro)|#DC241F}} | d ={{RouteBox|D|Line D (Mecca Metro)|#0354A6}} | s | shuttle ={{RouteBox|S|Al Mashaaer Al Mugaddassah Metro line|#FFC0CB|#000000}} }} | medina ={{#switch: {{lc: {{{2}}} }} | 1 ={{RouteBox|1|Line 1 (Jeddah Metro)|#009530}} | 2 ={{RouteBox|2|Line 2 (Jeddah Metro)|#0354A6}} | 3 ={{RouteBox|3|Line 3 (Jeddah Metro)|#DC241F}} }} <!-- "melbourne" is an alias for "victoria" --> | mexicocity ={{#switch: {{lc: {{{2}}} }} | mcm =[[File:Mexico City Metro.svg|{{{size|16}}}px|link={{{link|Mexico City Metro}}}|alt={{{alt|{{{link|Mexico City Metro}}}}}}]] | tl =[[File:TrenLigeroCDMX.png|{{{size|16}}}px|link={{{link|Xochimilco Light Rail}}}|alt={{{alt|{{{link|Xochimilco Light Rail}}}}}}]] | fs =[[File:Ferrocarril Suburbano.svg|{{{size|16}}}px|link={{{link|Tren Suburbano}}}|alt={{{alt|{{{link|Tren Suburbano}}}}}}]] | #default =[[File:MetroDF Línea {{{2}}}.svg|{{{size|16}}}px|link={{{link|Mexico City Metro Line {{{2}}}}}}|alt={{{alt|{{{link|Mexico City Metro Line {{{2}}}}}}}}}]] }} | miami ={{#switch: {{lc: {{{2}}} }} | metrobus =[[File:Logo Miami-Dade County.svg|{{{size|24}}}px|link={{{link|Metrobus (Miami-Dade County)}}}|alt={{{alt|Metrobus (Miami-Dade County)}}}]] | metromover =[[File:Logo Miami-Dade County.svg|{{{size|24}}}px|link={{{link|Metromover}}}|alt={{{alt|Metromover}}}]] | metrorail | #default =[[File:MDTMetro.svg|{{{size|16}}}px|link={{{link|Metrorail (Miami-Dade County)}}}|alt={{{alt|Metrorail (Miami-Dade County)}}}]] }} | minnesota ={{#switch: {{lc: {{{2}}} }} | metro =[[File:Metro Minnesota icon.svg|{{{size|16}}}px|link=Metro (Minnesota)]] | blue =[[File:Metro Minnesota icon.svg|{{{size|16}}}px|link=Metro (Minnesota)]] <span style="background-color:#{{rail color|Metro (Minnesota)|blue}}; border:1px solid #{{rail color|Metro (Minnesota)|blue}}; color:white; font-weight:bold; font-size:80%; white-space:nowrap;">&nbsp;[[Metro Blue Line (Minnesota)|{{white|Blue Line}}]]&nbsp;</span> | green =[[File:Metro Minnesota icon.svg|{{{size|16}}}px|link=Metro (Minnesota)]] <span style="background-color:#{{rail color|Metro (Minnesota)|green}}; border:1px solid #{{rail color|Metro (Minnesota)|green}}; color:white; font-weight:bold; font-size:80%; white-space:nowrap;">&nbsp;[[Metro Green Line (Minnesota)|{{white|Green Line}}]]&nbsp;</span> | red =[[File:Metro Minnesota icon.svg|{{{size|16}}}px|link=Metro (Minnesota)]] <span style="background-color:#{{rail color|Metro (Minnesota)|red}}; border:1px solid #{{rail color|Metro (Minnesota)|red}}; color:white; font-weight:bold; font-size:80%; white-space:nowrap;">&nbsp;[[Metro Red Line (Minnesota)|{{white|Red Line}}]]&nbsp;</span> | orange =[[File:Metro Minnesota icon.svg|{{{size|16}}}px|link=Metro (Minnesota)]] <span style="background-color:#{{rail color|Metro (Minnesota)|orange}}; border:1px solid #{{rail color|Metro (Minnesota)|orange}}; color:white; font-weight:bold; font-size:80%; white-space:nowrap;">&nbsp;[[Metro Orange Line (Minnesota)|{{white|Orange Line}}]]&nbsp;</span> | southwest lrt|sw|southwest|lrt =[[File:Metro Minnesota icon.svg|{{{size|16}}}px|link=Metro (Minnesota)]] <span style="background-color:#{{rail color|Metro (Minnesota)|southwest lrt}}; border:1px solid #{{rail color|Metro (Minnesota)|green}}; color:white; font-weight:bold; font-size:80%; white-space:nowrap;">&nbsp;[[Southwest LRT|{{white|Southwest LRT}}]]&nbsp;</span> | a =[[File:Metro Minnesota icon.svg|{{{size|16}}}px|link=Metro (Minnesota)]] <span style="background-color:#{{rail color|Metro (Minnesota)|a}}; border:1px solid #{{rail color|Metro (Minnesota)|a}}; color:white; font-weight:bold; font-size:80%; white-space:nowrap;">&nbsp;[[Metro A Line (Minnesota)|{{white|A Line}}]]&nbsp;</span> | b =[[File:Metro Minnesota icon.svg|{{{size|16}}}px|link=Metro (Minnesota)]] <span style="background-color:#{{rail color|Metro (Minnesota)|b}}; border:1px solid #{{rail color|Metro (Minnesota)|b}}; color:white; font-weight:bold; font-size:80%; white-space:nowrap;">&nbsp;[[Metro B Line (Minnesota)|{{white|B Line}}]]&nbsp;</span> | c =[[File:Metro Minnesota icon.svg|{{{size|16}}}px|link=Metro (Minnesota)]] <span style="background-color:#{{rail color|Metro (Minnesota)|c}}; border:1px solid #{{rail color|Metro (Minnesota)|c}}; color:white; font-weight:bold; font-size:80%; white-space:nowrap;">&nbsp;[[Metro C Line (Minnesota)|{{white|C Line}}]]&nbsp;</span> | d =[[File:Metro Minnesota icon.svg|{{{size|16}}}px|link=Metro (Minnesota)]] <span style="background-color:#{{rail color|Metro (Minnesota)|d}}; border:1px solid #{{rail color|Metro (Minnesota)|d}}; color:white; font-weight:bold; font-size:80%; white-space:nowrap;">&nbsp;[[Metro D Line (Minnesota)|{{white|D Line}}]]&nbsp;</span> | e =[[File:Metro Minnesota icon.svg|{{{size|16}}}px|link=Metro (Minnesota)]] <span style="background-color:#{{rail color|Metro (Minnesota)|e}}; border:1px solid #{{rail color|Metro (Minnesota)|e}}; color:white; font-weight:bold; font-size:80%; white-space:nowrap;">&nbsp;[[Metro E Line (Minnesota)|{{white|E Line}}]]&nbsp;</span> }} | minsk ={{#switch: {{lc: {{{2}}} }} | metro =[[File:Minsk metro logo.svg|{{{size|16}}}px|link=Minsk Metro]] | 1 | maskowskaya =[[File:Minsk Metro Line 1.svg|{{{size|15}}}px|link=Maskowskaya line]] | 2 | awtazavodskaya =[[File: Minsk Metro Line 2.svg|{{{size|15}}}px|link=Awtazavodskaya line]] | 3 | zelenaluzhskaya =[[File:Minsk Metro Third Line logo.svg|{{{size|15}}}px|link=Zelenaluzhskaya line]] | 4 | circle | ring =[[File:Minsk Metro Line 4.svg|{{{size|15}}}px|link=Ring line (Minsk)]] }} | mitteldeutschland = {{#switch: {{lc: {{{2}}} }} | s|s-bahn = [[File:S-Bahn-Logo.svg|x{{{size|12}}}px|link={{{link|S-Bahn Mitteldeutschland}}}]] }} | monterrey = {{#switch: {{{2}}} | MT = {{#if: {{{3|}}} | [[File:Linea{{{3|}}}mty.svg|{{{size|16}}}px|link=Metrorrey Line {{{3}}}|alt=Metrorrey Line {{{3}}}]] | [[File:Metrorrey logo 2007 relanzado oficialmente.svg|{{{size|16}}}px|link=Metrorrey|alt=Monterrey's Metrorrey metro system]] }} | TM = [[File:TransmetroMetrorrey.png|{{{size|16}}}px|link=TransMetro|alt=TransMetro]] | EV = [[File:EcoviaLogo.png|{{{size|16}}}px|link=Ecovía|alt=Ecovía]] | #default = [[File:Metrorrey logo 2007 relanzado oficialmente.svg|{{{size|16}}}px|link=Metrorrey|alt=Monterrey's Metrorrey metro system]] }} | montreal ={{#switch: {{lc: {{{2}}} }} | exo | rail = {{rail icon|Exo|{{lc: {{{3}}} }}|size={{{size|}}}}} | metro = {{rail icon|Montreal Metro|{{lc: {{{3}}} }}|size={{{size|16}}}}} | bus ={{#switch: {{lc: {{{3}}} }} | express =[[File:STM Autobus Express.svg|{{{size|20}}}px|link={{{link|List of Montreal bus routes}}}]] | night =[[File:STM Autobus Nuit.svg|{{{size|16}}}px|link={{{link|List of Montreal bus routes}}}]] | reserved =[[File:STM Autobus Express.svg|{{{size|20}}}px|link={{{link|List of Montreal bus routes}}}]] | navetteor =[[File:STM Autobus NavetteOr.svg|{{{size|16}}}px|link={{{link|List of Montreal bus routes}}}]] | shuttle =[[File:STM Autobus Navette.svg|{{{size|16}}}px|link={{{link|List of Montreal bus routes}}}]] | 10min =[[File:STM Autobus 10Min.svg|{{{size|16}}}px|link={{{link|List of Montreal bus routes}}}]] | #default =[[File:Autobusmontréal.svg|{{{size|18}}}px|link={{{link|List of Montreal bus routes}}}]] }} | rem = {{rail icon|REM|{{uc: {{{3}}} }}|size={{{size|}}}}} }} | mumbai ={{#switch: {{lc: {{{2}}} }} | s | suburban =[[File:Indian Railways Suburban Railway Logo.svg|{{{size|17}}}px|link={{{link|Mumbai Suburban Railway}}}]] | nmm | navi | navi mumbai metro =[[File:NaviMumbaiMetro-Logo.png|{{{size|20}}}px|link={{{link|Navi Mumbai Metro}}}]] | m | metro =[[File:Mmmocl-logo-cropped.svg|{{{size|20}}}px|link={{{link|Mumbai Metro}}}]] | mr | monorail =[[File:Mumbai MonoRail Logo.svg|{{{size|20}}}px|link={{{link|Mumbai Monorail}}}]] }} | munich={{ÖPNV München|{{{2}}}|{{{size|12}}}}} | nagoya ={{#switch: {{lc: {{{2}}} }} | h | higashiyama =[[File:Nagoya Subway Logo (Higashiyama Line).svg|{{{size|14}}}px|link={{{link|Higashiyama Line}}}]] | m | meijō | meijo =[[File:Nagoya Subway Logo (Meijo & Meiko Line).svg|{{{size|14}}}px|link={{{link|Meijō Line}}}]] | e | meikō | meiko =[[File:Nagoya Subway Logo (Meijo & Meiko Line).svg|{{{size|14}}}px|link={{{link|Meikō Line}}}]] | t | tsurumai =[[File:Nagoya Subway Logo (Tsurumai Line).svg|{{{size|14}}}px|link={{{link|Tsurumai Line}}}]] | s | sakura-dōri | sakura-dori | sakuradori =[[File:Nagoya Subway Logo (Sakura-dori Line).svg|{{{size|14}}}px|link={{{link|Sakura-dōri Line}}}]] | k | kamiiida =[[File:Nagoya Subway Logo (Kamiiida Line).svg|{{{size|14}}}px|link={{{link|Kamiiida Line}}}]] | metro =[[File:Nagoya Subway Logo (black).svg|{{{size|14}}}px|link={{{link|Nagoya Municipal Subway}}}]] }} | nanchang ={{#switch: {{lc: {{{3}}} }} | na ={{#switch: {{lc: {{{2}}} }} | #default ={{RouteBox|{{{2}}}|Line {{{2}}} (Nanchang Metro)|#{{rail color|Nanchang Metro|na}}}} }} | #default ={{#switch: {{lc: {{{2}}} }} | metro | rt = <!-- [[File:NanChang Metro logo.svg|{{{size|20}}}px|link={{{link|Nanchang Metro}}}|alt={{{alt|{{{link|Nanchang Metro}}}}}}]] image deleted, commented out per TPER 2021-07-25 --> | #default ={{RouteBox|{{{2}}}|Line {{{2}}} (Nanchang Metro)|#{{rail color|Nanchang Metro|{{{2}}}}}}} | 2 ={{RouteBox|2|Line 2 (Nanchang Metro)|#{{rail color|Nanchang Metro|2}}|#000}} }} }} | nanjing ={{#switch: {{lc: {{{3}}} }} | na ={{#switch: {{lc: {{{2}}} }} | #default ={{RouteBox|{{{2}}}|Line {{{2}}} (Nanjing Metro)|#{{rail color|Nanjing Metro|na}}}} }} | #default ={{#switch: {{lc: {{{2}}} }} | metro =[[File:Nanjing Metro Logo.svg|{{{size|x16}}}px|link={{{link|Nanjing Metro}}}|alt={{{alt|{{{link|Nanjing Metro}}}}}}]] | #default ={{RouteBox|{{{2}}}|Line {{{2}}} (Nanjing Metro)|#{{rail color|Nanjing Metro|{{{2}}}}}}} | s ={{#switch: {{lc: {{{4}}} }} | na ={{RouteBox|S{{{3}}}|Line S{{{3}}} (Nanjing Metro)|#{{rail color|Nanjing Metro|na}}}} | #default ={{RouteBox|S{{{3}}}|Line S{{{3}}} (Nanjing Metro)|#{{rail color|Nanjing Metro|s{{{3}}}}}}} }} }} }} | nanning ={{#switch: {{lc: {{{3}}} }} | na ={{#switch: {{lc: {{{2}}} }} | #default ={{RouteBox|{{{2}}}|Line {{{2}}} (Nanning Rail Transit)|#{{rail color|Nanning Metro|na}}}} }} | #default ={{#switch: {{lc: {{{2}}} }} | rt | metro =<!-- [[File:Nanning Rail Transit.png|{{{size|16}}}px|link={{{link|Nanning Rail Transit}}}|alt={{{alt|{{{link|Nanning Rail Transit}}}}}}]] deleted 13 August 2021 --> | #default ={{RouteBox|{{{2}}}|Line {{{2}}} (Nanning Rail Transit)|#{{rail color|Nanning Metro|{{{2}}}}}}} }} }} | newcastle =[[File:TWMetro logo no text.PNG|{{{size|10}}}px|link={{{link|Tyne and Wear Metro}}}|alt={{{alt|{{{link|Tyne and Wear Metro}}}}}}]] | newark =[[File:NJT_NJ_Symbol.svg|{{{size|16}}}px|link={{{link|Newark Light Rail}}}|alt={{{alt|{{{link|Newark Light Rail}}}}}}]] | neworleans ={{#switch: {{lc: {{{2}}} }} | #default = {{ric|NORTA|{{lc: {{{2}}} }}}} }} | newtaipei ={{#switch: {{lc: {{{2}}} }} | metro = {{ric|New Taipei Metro|link={{{link|}}}|alt={{{alt|}}}}} | danhai | v = {{ric|New Taipei Metro|v|link={{{link|}}}}} | ankeng | k = {{ric|New Taipei Metro|k|link={{{link|}}}}} | circular | y = {{ric|New Taipei Metro|y|link={{{link|}}}}} | sanying | lb = {{ric|New Taipei Metro|lb|link={{{link|}}}}} | shenkeng | s = {{ric|New Taipei Metro|s|link={{{link|}}}}} | wugu–taishan | f = {{ric|New Taipei Metro|f|link={{{link|}}}}} | #default = {{ric|New Taipei Metro|{{{2|}}}|link={{{link|}}}}} }} | newyork | newyorkcity | nycs | nycs-h = {{#switch: {{lc:{{{2}}}}} | mta =[[File:MTA NYC logo.svg|{{{size|16}}}px|link={{{link|Metropolitan Transportation Authority}}}]] | lirr =[[File:MTA NYC logo.svg|{{{size|16}}}px|link={{{link|Long Island Rail Road}}}]] | mnr =[[File:MTA NYC logo.svg|{{{size|16}}}px|link={{{link|Metro-North Railroad}}}]] | sir =[[File:NYCS-bull-trans-SIR-{{#ifeq:{{{1}}}|nycs-h|2016-2017|Std}}.svg|{{{size|{{#ifeq:{{{1}}}|nycs-h|15|20}}}}}px|link={{{link|Staten Island Railway}}}]] | airtrainjfk =[[File:AirTrain_JFK_notext_logo.svg|{{{size|20}}}px|link={{{link|AirTrain JFK}}}]] | subway =[[File:BSicon SUBWAY.svg|{{{size|15}}}px|link={{{link|New York City Subway}}}]] | #default =[[File:NYCS-bull-trans-{{ucfirst:{{{2}}}}}{{#ifeq:{{{1}}}|nycs-h||-Std}}.svg|{{{size|20}}}px|alt="{{{2}}}" train|link={{{link|{{ucfirst:{{{2}}}}} (New York City Subway service)}}}]] | 4d | 4x =[[File:NYCS-bull-trans-4d{{#ifeq:{{{1}}}|nycs-h||-Std}}.svg|{{{size|x20}}}px|alt="4" express train|link={{{link|4 (New York City Subway service)}}}]] | 5d | 5x =[[File:NYCS-bull-trans-5d{{#ifeq:{{{1}}}|nycs-h||-Std}}.svg|{{{size|x20}}}px|alt="5" express train|link={{{link|5 (New York City Subway service)}}}]] | 6d | 6x =[[File:NYCS-bull-trans-6d{{#ifeq:{{{1}}}|nycs-h||-Std}}.svg|{{{size|x20}}}px|alt="6" express train|link={{{link|6d (New York City Subway service)}}}]] | 7d | 7x =[[File:NYCS-bull-trans-7d{{#ifeq:{{{1}}}|nycs-h||-Std}}.svg|{{{size|x20}}}px|alt="7" express train|link={{{link|7d (New York City Subway service)}}}]] | 8 =[[File:8 (1967-1979 New York City Subway bullet).svg|{{{size|x20}}}px|alt="8" train|link={{{link|8 (New York City Subway service)}}}]] | ad | ax =[[File:NYCS-bull-trans-Ad{{#ifeq:{{{1}}}|nycs-h||-Std}}.svg|{{{size|x20}}}px|alt="A" express train|link={{{link|A (New York City Subway service)}}}]] | bd | bx =[[File:NYCS-bull-trans-Bd{{#ifeq:{{{1}}}|nycs-h||-Std}}.svg|{{{size|x20}}}px|alt="B" express train|link={{{link|B (New York City Subway service)}}}]] | fd | fx =[[File:NYCS-bull-trans-Fd{{#ifeq:{{{1}}}|nycs-h||-Std}}.svg|{{{size|x20}}}px|alt="F" express train|link={{{link|Fd (New York City Subway service)}}}]] | j | z =[[File:NYCS-bull-trans-{{{2}}}{{#ifeq:{{{1}}}|nycs-h||-Std}}.svg|{{{size|x20}}}px|alt="{{{2}}}" train|link={{{link|J/Z (New York City Subway service)}}}]] | mex =[[File:NYCS-bull-trans-{{#ifeq:{{{1}}}|nycs-h|M brown|M-Std-brown}}.svg|{{{size|x20}}}px|alt=brown "M" train|link={{{link|M (New York City Subway service)}}}]] | md | mx =[[File:NYCS-bull-trans-{{#ifeq:{{{1}}}|nycs-h|Md brown|Md-Std-brown}}.svg|{{{size|x20}}}px|alt="M" express train|link={{{link|M (New York City Subway service)}}}]] | nd | nx =[[File:NYCS-bull-trans-Nd{{#ifeq:{{{1}}}|nycs-h||-Std}}.svg|{{{size|x20}}}px|alt="N" express train|link={{{link|N (New York City Subway service)}}}]] | qd | qx =[[File:NYCS-bull-trans-Qd{{#ifeq:{{{1}}}|nycs-h||-Std}}.svg|{{{size|x20}}}px|alt="Q" express train|link={{{link|Qd (New York City Subway service)}}}]] | s | ss =[[File:NYCS-bull-trans-S{{#ifeq:{{{1}}}|nycs-h||-Std}}.svg|{{{size|x20}}}px|alt=shuttle train|link={{{link|S (New York City Subway service)}}}]]{{#ifeq:{{{2}}}|s|[[Category:Pages using Rail-interchange with newyork-s]]<nowiki/>}} | sb | sblue =[[File:NYCS-bull-trans-{{#ifeq:{{{1}}}|nycs-h|S blue|SR-Std-blue}}.svg|{{{size|20}}}px|alt="A" Shuttle train|link={{{link|A (New York City Subway service)}}}]] | sf | franklin =[[File:NYCS-bull-trans-S{{#ifeq:{{{1}}}|nycs-h||-Std}}.svg|{{{size|20}}}px|alt=Franklin Avenue Shuttle|link={{{link|Franklin Avenue Shuttle}}}]] | sr | rockaway =[[File:NYCS-bull-trans-S{{#ifeq:{{{1}}}|nycs-h||-Std}}.svg|{{{size|20}}}px|alt=Rockaway Park Shuttle|link={{{link|Rockaway Park Shuttle}}}]] | s42 | 42nd =[[File:NYCS-bull-trans-S{{#ifeq:{{{1}}}|nycs-h||-Std}}.svg|{{{size|20}}}px|alt=42nd Street Shuttle|link={{{link|42nd Street Shuttle}}}]] | ssf =[[File:NYCS-bull-trans-SF{{#ifeq:{{{1}}}|nycs-h||-Std}}.svg|{{{size|20}}}px|alt=Franklin Avenue Shuttle|link={{{link|Franklin Avenue Shuttle}}}]] | ssr =[[File:NYCS-bull-trans-SR{{#ifeq:{{{1}}}|nycs-h||-Std}}.svg|{{{size|20}}}px|alt=Rockaway Park Shuttle|link={{{link|Rockaway Park Shuttle}}}]] | wd | wx =[[File:NYCS-bull-trans-Wd{{#ifeq:{{{1}}}|nycs-h||-Std}}.svg|{{{size|20}}}px|alt=W express train|link={{{link|W (New York City Subway service)}}}]] | jfk =[[File:NYCS-bull-trans-JFK.svg|{{{size|x20}}}px|alt=JFK Express|link={{{link|JFK Express}}}]] }} | nictd =[[File:BSicon South Shore Line.svg|{{{size|20}}}px|link={{{link|South Shore Line}}}|alt={{{alt|{{{link|South Shore Line}}}}}}]] | ningbo ={{#switch: {{lc: {{{3}}} }} | na ={{#switch: {{lc: {{{2}}} }} | fh | fenghua ={{RouteBox|Fenghua|Ningbo–Fenghua intercity railway|#{{rail color|Ningbo Rail Transit|na}}}} | yy | yongyu|yuyao ={{RouteBox|Yongyu|Ningbo–Yuyao Intercity Railway|#{{rail color|Ningbo Rail Transit|na}}}} | #default ={{RouteBox|{{{2}}}|Line {{{2}}} (Ningbo Rail Transit)|#{{rail color|Ningbo Rail Transit|na}}}} }} | #default ={{#switch: {{lc: {{{2}}} }} | rt | metro = | fh | fenghua ={{RouteBox|Fenghua|Ningbo–Fenghua intercity railway|#{{rail color|Ningbo Rail Transit|fh}}}} | yy | yongyu|yuyao ={{RouteBox|Yongyu|Ningbo–Yuyao intercity railway|#{{rail color|CRH|Ningbo–Yuyao intercity}}}} | #default ={{RouteBox|{{{2}}}|Line {{{2}}} (Ningbo Rail Transit)|#{{rail color|Ningbo Rail Transit|{{{2}}}}}}} }} }} | nizhny | nizhny novgorod ={{#switch: {{lc: {{{2}}} }} | metro =[[File:NNMetro.svg|{{{size|x16}}}px|link={{{link|Nizhny Novgorod Metro}}}|alt={{{alt|{{{link|Nizhny Novgorod Metro}}}}}}]] | 1 =[[File:NNMetro Line 1.svg|{{{size|x15}}}px|link={{{link|Line 1 (Nizhny Novgorod Metro)}}}|alt={{{alt|{{{link|Avtozavodskaya Line (1)}}}}}}]] | 2 =[[File:NNMetro Line 2.svg|{{{size|x15}}}px|link={{{link|Line 2 (Nizhny Novgorod Metro)}}}|alt={{{alt|{{{link|Sormovskaya Line (2)}}}}}}]] | 3 =[[File:NNMetro Line 3.svg|{{{size|x15}}}px|link={{{link|Line 3 (Nizhny Novgorod Metro)}}}|alt={{{alt|{{{link|Nagornaya Line (3)}}}}}}]] }} | njt ={{#switch: {{lc: {{{2}}} }} |#default =[[File:NJT logo.svg|{{{size|18}}}px|link={{{link|NJ Transit}}}|alt={{{alt|{{{link|NJ Transit}}}}}}]] | acl | atlantic city =[[Atlantic City Line|<span style="color:#fff; background-color: #{{rail color|NJ Transit|Atlantic City}}; border-radius: 2px; font-weight: bold; padding: 0 3px 0 3px; font-size:0.9em">ACL</span>]] | bcl | brg | bergen | bergen county =[[Bergen County Line|<span style="color: black; background-color: #{{rail color|NJ Transit|Bergen County}}; border-radius: 2px; font-weight: bold; padding: 0 3px 0 3px; font-size:0.9em">BCL</span>]] | glad | gladstone =[[Gladstone Branch|<span style="color: black; background-color: #{{rail color|NJ Transit|Gladstone}}; border-radius: 2px; font-weight: bold; padding: 0 3px 0 3px; font-size:0.9em">GLAD</span>]] | main =[[Main Line (NJ Transit)|<span style="color: black; background-color: #{{rail color|NJ Transit|Main}}; border-radius: 2px; font-weight: bold; padding: 0 3px 0 3px; font-size:0.9em">MAIN</span>]] | mdw | meadowlands =[[Meadowlands Rail Line|<span style="color: black; background-color: #{{rail color|NJ Transit|Meadowlands}}; border: 1px; border-style: solid; border-color: black; border-radius: 2px; font-weight: bold; padding: 0 3px 0 3px; font-size:0.9em">MDW</span>]] | mobo | montclair-boonton =[[Montclair-Boonton Line|<span style="color:#fff; background-color: #{{rail color|NJ Transit|Montclair-Boonton}}; border-radius: 2px; font-weight: bold; padding: 0 3px 0 3px; font-size:0.9em">MOBO</span>]] | me | morristown =[[Morristown Line|<span style="color:#fff; background-color: #{{rail color|NJ Transit|Morristown}}; border-radius: 2px; font-weight: bold; padding: 0 3px 0 3px; font-size:0.9em">M&E</span>]] | njcl | north jersey coast line =[[North Jersey Coast Line|<span style="color:#fff; background-color: #{{rail color|NJ Transit|North Jersey Coast}}; border-radius: 2px; font-weight: bold; padding: 0 3px 0 3px; font-size:0.9em">NJCL</span>]] | nec | northeast corridor =[[Northeast Corridor Line|<span style="color:#fff; background-color: #{{rail color|NJ Transit|Northeast Corridor}}; border-radius: 2px; font-weight: bold; padding: 0 3px 0 3px; font-size:0.9em">NEC</span>]] | pvl | pascack valley =[[Pascack Valley Line|<span style="color:#fff; background-color: #{{rail color|NJ Transit|Pascack Valley}}; border-radius: 2px; font-weight: bold; padding: 0 3px 0 3px; font-size:0.9em">PVL</span>]] | prin | princeton =[[Princeton Branch|<span style="color:#fff; background-color: #{{rail color|NJ Transit|Princeton}}; border-radius: 2px; font-weight: bold; padding: 0 3px 0 3px; font-size:0.9em">PRIN</span>]] | rvl | raritan valley =[[Raritan Valley Line|<span style="color:#fff; background-color: #{{rail color|NJ Transit|Raritan Valley}}; border-radius: 2px; font-weight: bold; padding: 0 3px 0 3px; font-size:0.9em">RVL</span>]] }} | nottingham =[[File:NET notext logo.svg|{{{size|10}}}px|link={{{link|Nottingham Express Transit}}}|alt={{{alt|{{{link|Nottingham Express Transit}}}}}}]] | nuremberg ={{#switch: {{lc: {{{2}}} }} | bus = [[File:Bus-Logo-Nürnberg.png|x{{{size|15}}}px|link=Verkehrsverbund Großraum Nürnberg|Bus]] | r | r-bahn = [[File:Logo R-Bahn VGN.PNG|x{{{size|15}}}px|link=Verkehrsverbund Großraum Nürnberg|R-Bahn]] | s | s-bahn = {{#switch: {{lc: {{{3}}} }} | 1 | 2 | 3 | 4 | 5 = [[File:Nürnberg S{{{3}}}.png|x{{{size|15}}}px|link=S{{{3}}} (Nuremberg)|S{{{3}}}]] | #default = [[File:S-Bahn-Logo.svg|x{{{size|15}}}px|link=Nuremberg S-Bahn|S-Bahn]] }} | t | tram={{#switch: {{lc: {{{3}}} }} | 4 | 5 | 6 | 7 | 8 | 9 = [[File:Nürnberg T{{{3}}}.png|x{{{size|15}}}px|link=Trams in Nuremberg|Nuremberg tramway]] | #default = [[File:Tram Nürnberg Logo.png|x{{{size|15}}}px|link=Trams in Nuremberg|Nuremberg tramway]] }} | u | u-bahn={{#switch: {{lc: {{{3}}} }} | 1 | 2 | 3 | 11 | 21 = [[File:Nürnberg U{{{3}}}.svg|x{{{size|15}}}px|link=U{{{3}}} (Nuremberg U-Bahn)|U{{{3}}}]] | #default = [[File:U-Bahn.svg|x{{{size|15}}}px|link=Nuremberg U-Bahn|U-Bahn]] }} }} | orientexpress =[[File:Crown Silhouette.svg|{{{size|20}}}px|link={{{link|Venice Simplon-Orient-Express}}}|alt={{{alt|{{{link|Venice Simplon-Orient-Express}}}}}}]] | orlando ={{#switch: {{lc: {{{2}}} }} | lynx =[[File:LYNX Transportation Logo (Symbol Only).svg|{{{size|18}}}px|link={{{link|Lynx (Orlando)}}}|alt={{{alt|{{{link|Lynx (Orlando)}}}}}}]]}} | osaka ={{#switch: {{lc: {{{2}}} }} | metro =[[File:Osaka Metro logo 2.svg|{{{size|18}}}px|link={{{link|Osaka Metro}}}]] | 1 | m | midosuji =[[File:Osaka Metro Midosuji line symbol.svg|{{{size|14}}}px|link={{{link|Midōsuji Line}}}]] | 2 | t | tanimachi =[[File:Osaka Metro Tanimachi line symbol.svg|{{{size|14}}}px|link={{{link|Tanimachi Line}}}]] | 3 | y | yotsubashi =[[File:Osaka Metro Yotsubashi line symbol.svg|{{{size|14}}}px|link={{{link|Yotsubashi Line}}}]] | 4 | c | chuo =[[File:Osaka Metro Chuo line symbol.svg|{{{size|14}}}px|link={{{link|Chūō Line (Osaka)}}}]] | 5 | s | sennichimae =[[File:Osaka Metro Sennichimae line symbol.svg|{{{size|14}}}px|link={{{link|Sennichimae Line}}}]] | 6 | k | sakaisuji =[[File:Osaka Metro Sakaisuji line symbol.svg|{{{size|14}}}px|link={{{link|Sakaisuji Line}}}]] | 7 | n | nagahori =[[File:Osaka Metro Nagahori Tsurumi-ryokuchi line symbol.svg|{{{size|14}}}px|link={{{link|Nagahori Tsurumi-ryokuchi Line}}}]] | 8 | i | imazatosuji =[[File:Osaka Metro Imazatosuji line symbol.svg|{{{size|14}}}px|link={{{link|Imazatosuji Line}}}]] | p | nanko =[[File:Osaka Metro Nanko Port Town line symbol.svg|{{{size|14}}}px|link={{{link|Nankō Port Town Line}}}]] }} | oslo ={{#switch: {{lc: {{{2}}} }} | tram = [[File:Oslo_Tramway_Piktogram.svg|15px|link=Trams in Oslo]] | 11 | 12 | 13 | 17 | 18 | 19 = [[File:Oslo Tramway new {{{2}}}.svg|{{{size|15}}}px|link={{{link|Trams in Oslo#Line {{{2}}}}}}]] }} | ottawa ={{#switch: {{lc: {{{2}}} }} | otrain ={{#switch: {{lc:{{{3|}}}}} | #default =[[File:O-Train icon.png|{{{size|16}}}px|link=O-Train]] }} {{#if:{{{3|}}}|{{#switch: {{lc:{{{3}}}}} | #default = {{rail icon|OC Transpo|{{lc:{{{3}}}}}|size={{{size|16}}}px}} }}}} | transitway =[[File:BSicon BUS3.svg|{{{size|16}}}px|link=Transitway (Ottawa)]] | bus =[[File:Bus-logo.svg|{{{size|14}}}px|link=List of OC Transpo routes]] | octranspo =[[File:OC Transpo logo.svg|{{{size|72}}}px|link=OC Transpo]] <!-- Since Infobox station forces the use of this in the header without a size option, a larger icon is needed to match the text height --> | confederationbig | 1big =[[File:Ottawa - Line 1 Confederation Line - with border.svg|{{{size|20}}}px|link=Confederation Line]] | trilliumbig | 2big =[[File:Ottawa - Line 2 Trillium Line - with border.svg|{{{size|20}}}px|link=Trillium Line]] <!-- Handled by OC Transpo module --> | #default = {{rail icon|OC Transpo|{{lc:{{{2}}}}}|size={{{size|16}}}px}} }} | palma ={{#switch: {{lc: {{{2}}} }} | metro =[[File:Símbolo del Metro de Palma.svg|{{{size|15}}}px|link={{{link|Palma Metro}}}|alt={{{alt|{{{link|Palma Metro}}}}}}]] | 1 | m1 =[[File:Metro Palma M1.svg|{{{size|15}}}px|link={{{link|Palma Metro}}}]] | 2 | m2 =[[File:Metro Palma M2.svg|{{{size|15}}}px|link={{{link|Palma Metro}}}]] | cercanias | sfm =[[File:SFM.svg|{{{size|13}}}px|link={{{link|Serveis Ferroviaris de Mallorca}}}]] | t1 =[[File:SFM T1.svg|{{{size|15}}}px|link={{{link|Serveis Ferroviaris de Mallorca}}}]] | t2 =[[File:SFM T2.svg|{{{size|15}}}px|link={{{link|Serveis Ferroviaris de Mallorca}}}]] | t3 =[[File:SFM T3.svg|{{{size|15}}}px|link={{{link|Serveis Ferroviaris de Mallorca}}}]] }} | paris ={{rail icon|{{#switch:{{lc:{{{2}}}}} | m|metro = Paris Métro | r|rer = Réseau Express Régional | t|tram = Tramways in Île-de-France | i|transilien = Transilien | #default = Paris Other }}|{{#switch:{{lc:{{{2}}}}} | a = a | b|bus = b | c|cdgval = vc | g|gdslignes = g | mo|montmartre = m | n|noctilien = n | o|orlyval = vo | te|ter = t | #default = {{{3|}}} }}|size={{{size|16}}}|alt={{{alt|}}}|link={{{link|}}}}} | path ={{#switch: {{lc: {{{2}}} }} | white =[[File:PATH logo white.svg|{{{size|18}}}px|link={{{link|Port Authority Trans-Hudson}}}|alt={{{alt|{{{link|Port Authority Trans-Hudson}}}}}}]] | #default =[[File:PATH logo.svg|{{{size|18}}}px|link={{{link|Port Authority Trans-Hudson}}}|alt={{{alt|{{{link|Port Authority Trans-Hudson}}}}}}]] }} | perc | pery =[[File:PE Bolt.svg|{{{size|16}}}px|link={{{link|Pacific Electric}}}|alt={{{alt|{{{link|Pacific Electric}}}}}}]] {{#if:{{{2|{{{showtext|}}}}}}|[[Pacific Electric]]|}} | perth ={{#switch: {{lc: {{{2}}} }} | bus =[[File:Aiga bus trans.svg|{{{size|11}}}px|link={{{link|}}}|alt={{{alt|{{{link|Bus transfer}}}}}}]] | circle =[[File:CircleRoute icon.svg|{{{size|16}}}px|link={{{link|CircleRoute}}}|alt={{{alt|{{{link|CircleRoute}}}}}}]] | event =[[File:Transperth special event.svg|{{{size|16}}}px|link={{{link|}}}|alt={{{alt|{{{link|Special event station}}}}}}]] | indian =[[File:Indian Pacific icon.svg|{{{size|16}}}px|link={{{link|Indian Pacific}}}|alt={{{alt|{{{link|Indian Pacific}}}}}}]] | train | transperth ={{ric|Transperth|size={{{size|}}}|link={{{link|}}}|alt={{{alt|}}}}} | transwa ={{ric|Transwa|size={{{size|}}}|link={{{link|}}}|alt={{{alt|}}}}} | #default ={{ric|Transperth|{{{2|}}}|size={{{size|}}}|link={{{link|}}}|alt={{{alt|}}}}} }} | phoenix | valleymetro ={{#switch: {{lc: {{{2}}} }} | tempe | streetcar =[[File:Logo Tempe Streetcar.svg|{{{size|20}}}px|link=Tempe Streetcar]] | rail =[[File:Valley Metro logo simplified.svg|{{{size|20}}}px|link=Valley Metro Rail]] | #default =[[File:Valley Metro logo simplified.svg|{{{size|20}}}px|link=Valley Metro]] }} | philadelphia ={{#switch: {{lc: {{{2}}} }} <!-- transit --> | septa =[[File:SEPTA.svg|{{{size|16}}}px|link={{{link|SEPTA}}}]] | septa-old =[[File:SEPTA logo 1970s.svg|{{{size|16}}}px|link={{{link|SEPTA}}}]] | septa-metro =[[File:SEPTA Metro.svg|{{{size|16}}}px|link={{{link|SEPTA}}}]] | b | b lines =[[File:SEPTA B icon.svg|{{{size|16}}}px|link={{{link|SEPTA B Line}}}]] | b1 | b1 line =[[File:SEPTA B1 icon.svg|{{{size|16}}}px|link={{{link|SEPTA B Line}}}]] | b2 | b2 line =[[File:SEPTA B2 icon.svg|{{{size|16}}}px|link={{{link|SEPTA B Line}}}]] | b3 | b3 line =[[File:SEPTA B3 icon.svg|{{{size|16}}}px|link={{{link|SEPTA B Line}}}]] | d | d lines =[[File:SEPTA D icon.svg|{{{size|16}}}px|link={{{link|SEPTA D Lines}}}]] | d1 | d1 line =[[File:SEPTA D1 icon.svg|{{{size|16}}}px|link={{{link|SEPTA D Lines}}}]] | d2 | d2 line =[[File:SEPTA D2 icon.svg|{{{size|16}}}px|link={{{link|SEPTA D Lines}}}]] | g | g lines =[[File:SEPTA G icon.svg|{{{size|16}}}px|link={{{link|SEPTA G Line}}}]] | g1 | g1 line =[[File:SEPTA G1 icon.svg|{{{size|16}}}px|link={{{link|SEPTA G Line}}}]] | l | l lines =[[File:SEPTA L icon.svg|{{{size|16}}}px|link={{{link|SEPTA L Line}}}]] | l1 | l1 line =[[File:SEPTA L1 icon.svg|{{{size|16}}}px|link={{{link|SEPTA L Line}}}]] | m | m lines =[[File:SEPTA M icon.svg|{{{size|16}}}px|link={{{link|SEPTA M Line}}}]] | m1 | m1 lines =[[File:SEPTA M1 icon.svg|{{{size|16}}}px|link={{{link|SEPTA M Line}}}]] | t | t lines =[[File:SEPTA T icon.svg|{{{size|16}}}px|link={{{link|SEPTA T Lines}}}]] | t1 | t1 line =[[File:SEPTA T1 icon.svg|{{{size|16}}}px|link={{{link|SEPTA T1 Line}}}]] | t2 | t2 line =[[File:SEPTA T2 icon.svg|{{{size|16}}}px|link={{{link|SEPTA T2 Line}}}]] | t3 | t3 line =[[File:SEPTA T3 icon.svg|{{{size|16}}}px|link={{{link|SEPTA T3 Line}}}]] | t4 | t4 line =[[File:SEPTA T4 icon.svg|{{{size|16}}}px|link={{{link|SEPTA T4 Line}}}]] | t5 | t5 line =[[File:SEPTA T5 icon.svg|{{{size|16}}}px|link={{{link|SEPTA T5 Line}}}]] | patco =[[PATCO Speedline|<span style="color:#fff; background-color: #{{rail color|PATCO}}; border-radius: 2px; font-weight: bold; padding: 0 3px 0 3px; font-size:0.9em">PATCO</span>]] <!-- regional rail --> | air =[[Airport Line (SEPTA)|<span style="color: #fff; background-color:#{{rail color|SEPTA|Airport}}; font-weight: bold; padding: 0 3px 0 3px; font-size:0.8em;">AIR</span>]] | che =[[Chestnut Hill East Line|<span style="color: #fff; background-color:#{{rail color|SEPTA|Chestnut Hill East}}; font-weight: bold; padding: 0 3px 0 3px; font-size:0.8em;">CHE</span>]] | chw =[[Chestnut Hill West Line|<span style="color: #fff; background-color:#{{rail color|SEPTA|Chestnut Hill West}}; font-weight: bold; padding: 0 3px 0 3px; font-size:0.8em;">CHW</span>]] | cyn =[[Cynwyd Line|<span style="color: #fff; background-color:#{{rail color|SEPTA|Cynwyd}}; font-weight: bold; padding: 0 3px 0 3px; font-size:0.8em;">CYN</span>]] | gln =[[SEPTA Main Line|<span style="color: #fff; background-color:#{{rail color|SEPTA|Glenside}}; font-weight: bold; padding: 0 3px 0 3px; font-size:0.8em;">GLN</span>]] | fxc | fox =[[Fox Chase Line|<span style="color: #fff; background-color:#{{rail color|SEPTA|Fox Chase}}; font-weight: bold; padding: 0 3px 0 3px; font-size:0.8em;">FOX</span>]] | doy =[[Lansdale/Doylestown Line|<span style="color: #fff; background-color:#{{rail color|SEPTA|doylestown}}; font-weight: bold; padding: 0 3px 0 3px; font-size:0.8em;">DOY</span>]] | nor =[[Manayunk/Norristown Line|<span style="color: #fff; background-color:#{{rail color|SEPTA|norristown}}; font-weight: bold; padding: 0 3px 0 3px; font-size:0.8em;">NOR</span>]] | tho =[[Paoli/Thorndale Line|<span style="color: #fff; background-color:#{{rail color|SEPTA|Paoli/Thorndale}}; font-weight: bold; padding: 0 3px 0 3px; font-size:0.8em;">THO</span>]] | tre =[[Trenton Line (SEPTA)|<span style="color: #fff; background-color:#{{rail color|SEPTA|Trenton}}; font-weight: bold; padding: 0 3px 0 3px; font-size:0.8em;">TRE</span>]] | war =[[Warminster Line|<span style="color: black; background-color:#{{rail color|SEPTA|Warminster}}; font-weight: bold; padding: 0 3px 0 3px; font-size:0.8em;">WAR</span>]] | waw =[[Media/Wawa Line|<span style="color: #fff; background-color:#{{rail color|SEPTA|Media/Wawa}}; font-weight: bold; padding: 0 3px 0 3px; font-size:0.8em;">WAW</span>]] | wtr =[[West Trenton Line|<span style="color: #fff; background-color:#{{rail color|SEPTA|West Trenton}}; font-weight: bold; padding: 0 3px 0 3px; font-size:0.8em;">WTR</span>]] | nwk =[[Wilmington/Newark Line|<span style="color: #fff; background-color:#{{rail color|SEPTA|Wilmington/Newark}}; font-weight: bold; padding: 0 3px 0 3px; font-size:0.8em;">NWK</span>]] | #default ={{RouteBox|{{ucfirst:{{{2}}}}}|{{{link|SEPTA Route {{{2}}} }}}|#{{rail color|SEPTA|{{{2}}}}} }} }} | pittsburgh ={{#switch: {{lc: {{{2}}} }} | white =[[File:Pittsburgh Light Rail (logo) white.svg|{{{size|16}}}px|link={{{link|Pittsburgh Light Rail}}}|alt={{{alt|{{{link|Pittsburgh Light Rail}}}}}}]] | #default =[[File:Pittsburgh Light Rail (logo).svg|{{{size|16}}}px|link={{{link|Pittsburgh Light Rail}}}|alt={{{alt|{{{link|Pittsburgh Light Rail}}}}}}]] }} | portland ={{#switch: {{lc: {{{2}}} }} | blue | green | orange | red | yellow = {{ric|TriMet|{{{2}}}|size={{{size|16}}}px|link={{{link|MAX {{ucfirst:{{lc: {{{2}}} }}}} Line}}}|alt={{{alt|{{{link|MAX {{ucfirst:{{lc: {{{2}}} }}}} Line}}}}}}}} | a | b | ns = {{rcb|Portland Streetcar|{{{2}}}|inline=route}} | wes =[[File:Aiga railtransportation 25.svg|{{{size|10}}}px|link={{{link|}}}|alt={{{alt|{{{link| WES Commuter Rail}}}}}}]] | max = {{ric|TriMet|size={{{size|16}}}px|link={{{link|MAX Light Rail}}}|alt={{{alt|{{{link|MAX Light Rail}}}}}}}} | streetcar = {{ric|Portland Streetcar|size={{{size|16}}}px|link={{{link|Portland Streetcar}}}|alt={{{alt|{{{link|Portland Streetcar}}}}}}}} | trimet | #default ={{ric|TriMet|size={{{size|16}}}px|link={{{link|TriMet}}}|alt={{{alt|{{{link|TriMet}}}}}}}} }} | porto ={{#switch: {{lc: {{{2}}} }} | metro =[[File:PortoMetro.png|{{{size|16}}}px|link={{{link|Porto Metro}}}|alt={{{alt|{{{link|Porto Metro}}}}}}]] | funicular =[[File:Logo_funicular_2.png|{{{size|16}}}px|link={{{link|Funicular dos Guindais}}}|alt={{{alt|{{{link|Funicular dos Guindais}}}}}}]] | #default =[[File:Metro do Porto linha {{uc:{{{2}}}}}.svg|{{{size|16}}}px|link={{{link|Porto Metro}}}|alt={{{alt|{{{link|Porto Metro}}}}}}]] }} | prague ={{#switch: {{lc: {{{2}}} }} | esko|e =[[File:Prag Esko Logo.svg|{{{size|16}}}px|link={{{link|Esko Prague}}}|alt={{{alt|{{{link|Prague Esko}}}}}}]] | #default =[[Line {{{2}}} (Prague Metro)|<span style="color: #fff; background-color: #{{rail color|Prague Metro|{{{2}}}}}; font-size: {{{size|12}}}px; font-weight: bold; padding: 2px 3px 0 3px">{{{2}}}</span>]] {{#if:{{{3|{{{text|}}}}}}|<span style="font-size: {{#if:{{{4|{{{small|}}}}}}|85|100}}%;">[[Line {{{2}}} (Prague Metro)|Line {{{2}}}]]</span>|}} }} | qingdao ={{#switch: {{lc: {{{3}}} }} | na ={{#switch: {{lc: {{{2}}} }} | #default ={{RouteBox|{{{2}}}|Line {{{2}}} (Qingdao Metro)|#{{rail color|Qingdao Metro|na}}}} }} | #default ={{#switch: {{lc: {{{2}}} }} | metro =[[File:Qingdao Metro.svg|{{{size|x16}}}px|link={{{link|Qingdao Metro}}}|alt={{{alt|{{{link|Qingdao Metro}}}}}}]] | 1 ={{RouteBox|{{{2}}}|Line {{{2}}} (Qingdao Metro)|#{{rail color|Qingdao Metro|{{{2}}}}}|#000}} | #default ={{RouteBox|{{{2}}}|Line {{{2}}} (Qingdao Metro)|#{{rail color|Qingdao Metro|{{{2}}}}}}} }} }} | qom ={{#switch: {{lc: {{{2}}} }} | uc =[[File:Zeichen 123.svg|15px]] }} | rhine-neckar ={{#switch: {{lc: {{{2}}} }} | s | s-bahn =[[File:S-Bahn-Logo.svg|{{{size|12}}}px|link={{{link|Rhine-Neckar S-Bahn}}}|alt={{{alt|{{{link|Rhine-Neckar S-Bahn}}}}}}]] }} | rhine-ruhr ={{#switch: {{lc: {{{2}}} }} |s|s-bahn =[[File:S-Bahn-Logo.svg|{{{size|10}}}px|link={{{link|Rhine-Ruhr S-Bahn}}}|alt={{{alt|{{{link|Rhine-Ruhr S-Bahn}}}}}}]] }} | riyadh ={{#switch: {{lc: {{{2}}} }} | 1 ={{RouteBox|1|Line 1 (Riyadh Metro)|#0354A6}} | 2 ={{RouteBox|2|Line 2 (Riyadh Metro)|#DC241F}} | 3 ={{RouteBox|3|Line 3 (Riyadh Metro)|#FF9A00}} | 4 ={{RouteBox|4|Line 4 (Riyadh Metro)|#FFD700}} | 5 ={{RouteBox|5|Line 5 (Riyadh Metro)|#009530}} | 6 ={{RouteBox|6|Line 6 (Riyadh Metro)|#9016B2}} }} | riodejaneiro ={{#switch: {{lc: {{{2}}} }} | metro =[[File:Metrorioicon.png|{{{size|15}}}px|link={{{link|Rio de Janeiro Metro}}}]] | 1 ={{RouteBox|1|Line 1 (Rio de Janeiro)|#FF8500|black}} | 2 ={{RouteBox|2|Line 2 (Rio de Janeiro)|#00AE27}} | 4 ={{RouteBox|4|Line 4 (Rio de Janeiro)|#FFC400|black}} | sv =[[File:Logo da SuperVia.svg|{{{size|16}}}px|link={{{link|SuperVia}}}]] | lrt =[[File:Vlt carioca logo.svg|{{{size|16}}}px|link={{{link|Rio de Janeiro Light Rail}}}]] | 1l ={{RouteBox|1|Line 1 (Rio LRT)|#0D73B9}} | 2l ={{RouteBox|2|Line 2 (Rio LRT)|#008000}} | 3l ={{RouteBox|3|Line 3 (Rio LRT)|#F1C232|black}} | 4l ={{RouteBox|4|Line 4 (Rio LRT)|#FF8500}} }} | rostock ={{#switch: {{lc: {{{2}}} }} |s|s-bahn = {{ric|Rostock S-Bahn|size=x{{{size|12}}}px}} |s1|s2|s3 = {{rcb|Rostock S-Bahn|{{{2}}}|croute}} |tram = [[File:BSicon TRAM.svg|x{{{size|12}}}px|link={{{link|Trams in Rostock}}}]] }} | rotterdam ={{#switch: {{lc: {{{2}}} }} | ret =[[File:Rotterdamsche Elektrische Tram logo.svg|{{{size|20}}}px|link={{{link|Rotterdamse Elektrische Tram}}}]] | metro =[[File:RET metro logo.svg|{{{size|16}}}px|link={{{link|Rotterdam Metro}}}]] | a ={{RouteBox|A|{{{link|Rotterdam Metro line A}}}|#00AA50}} | b ={{RouteBox|B|{{{link|Rotterdam Metro line B}}}|#FFD301|black}} | c ={{RouteBox|C|{{{link|Rotterdam Metro line C}}}|#EF1F1F}} | d ={{RouteBox|D|{{{link|Rotterdam Metro line D}}}|#1BC5E9}} | e ={{RouteBox|E|{{{link|Rotterdam Metro line E}}}|#1A389A}} | 3 ={{RouteBox|3|{{{link|Zoetermeer Stadslijn#Line 3}}}|#A9218E}} | 4 ={{RouteBox|4|{{{link|Zoetermeer Stadslijn#Line 4}}}|#F4901D}} }} | sacramento =[[File:Logomark_Sacramento_Regional_Transit 2024.svg|{{{size|15}}}px|link={{{link|SacRT light rail}}}|alt={{{alt|{{{link|SacRT light rail}}}}}}]] | saintlouis | stlouis = [[File:St_Louis_MetroLink_Logo.svg|{{{size|16}}}px|link={{{link|MetroLink (St. Louis)}}}|alt={{{alt|{{{link|MetroLink (St. Louis)}}}}}}]] | saintpetersburg | stpetersburg = [[File:Spb metro line{{{2}}}.svg|{{{size|25}}}px|link=Line {{{2}}} (Saint Petersburg Metro)]] | salzburg={{#switch: {{lc: {{{2}}} }} | s = {{ric|Salzburg S-Bahn}} }} | sandiego ={{#switch: {{lc: {{{2}}} }} | bus =[[File:MTS_Bus_icon.svg|{{{size|16}}}px|link={{{link|San Diego MTS bus system}}}]] | coaster =[[File:NCTD COASTER Icon (2019).svg|{{{size|16}}}px|link={{{link|Coaster (rail service)}}}]] | sprinter =[[File:NCTD SPRINTER Icon (2019).svg|{{{size|16}}}px|link={{{link|Sprinter (rail service)}}}]] | trolley =[[File:MTS_Trolley_icon.svg|{{{size|16}}}px|link={{{link|San Diego Trolley}}}]] | blue | b =[[File:Logo Blue Line (San Diego Trolley).svg|{{{size|16}}}px|link={{{link|Blue Line (San Diego Trolley)}}}]] | copper | c =[[File:Logo Copper Line (San Diego Trolley).svg|{{{size|16}}}px|link={{{link|Copper Line (San Diego Trolley)}}}]] | orange | o =[[File:Logo Orange Line (San Diego Trolley).svg|{{{size|16}}}px|link={{{link|Orange Line (San Diego Trolley)}}}]] | green | g =[[File:Logo Green Line (San Diego Trolley).svg|{{{size|16}}}px|link={{{link|Green Line (San Diego Trolley)}}}]] | silver | s =[[File:Logo Silver Line (San Diego Trolley).svg|{{{size|16}}}px|link={{{link|Silver Line (San Diego Trolley)}}}]] }}{{#if:{{{3|{{{showtext|}}}}}}|&nbsp;[[{{#switch:{{#invoke:ustring|sub|\{{lc:{{{2}}}}}|1|1}}|b=Blue|c=Copper|g=Green|o=Orange|s=Silver}} Line (San Diego Trolley)|{{#switch:{{#invoke:ustring|sub|\{{lc:{{{2}}}}}|1|1}}|b=Blue|c=Copper|g=Green|o=Orange|s=Silver}} Line]] }} | sanfrancisco ={{#switch: {{lc: {{{2}}} }} | muni =[[File:BSicon LOGO SFmuni.svg|{{{size|19}}}px|link={{{link|San Francisco Municipal Railway}}}]] | metro =[[File:BSicon LOGO SFmuni.svg|{{{size|19}}}px|link={{{link|Muni Metro}}}]] | e =[[File:E Embarcadero logo.svg|{{{size|16}}}px|link={{{link|E Embarcadero}}}|alt={{{alt|{{{link|E Embarcadero}}}}}}]] | f =[[File:F Market & Wharves logo.svg|{{{size|16}}}px|link={{{link|F Market & Wharves}}}|alt={{{alt|{{{link|F Market & Wharves}}}}}}]] | j =[[File:J Church logo.svg|{{{size|16}}}px|link={{{link|J Church}}}|alt={{{alt|{{{link|J Church}}}}}}]] | k =[[File:K Ingleside logo.svg|{{{size|16}}}px|link={{{link|K Ingleside}}}|alt={{{alt|{{{link|K Ingleside}}}}}}]] | l =[[File:L Taraval logo.svg|{{{size|16}}}px|link={{{link|L Taraval}}}|alt={{{alt|{{{link|L Taraval}}}}}}]] | m =[[File:M Ocean View logo.svg|{{{size|16}}}px|link={{{link|M Ocean View}}}|alt={{{alt|{{{link|M Ocean View}}}}}}]] | n =[[File:N Judah logo.svg|{{{size|16}}}px|link={{{link|N Judah}}}|alt={{{alt|{{{link|N Judah}}}}}}]] | s =[[File:S Shuttle logo.svg|{{{size|16}}}px|link={{{link|S Shuttle}}}|alt={{{alt|{{{link|S Shuttle}}}}}}]] | t =[[File:T Third Street logo.svg|{{{size|16}}}px|link={{{link|T Third Street}}}|alt={{{alt|{{{link|T Third Street}}}}}}]] | cable =[[File:BSicon CCAR.svg|{{{size|20}}}px|link={{{link|San Francisco cable car system}}}|alt={{{alt|}}}]] | california =[[File:BSicon CCAR.svg|{{{size|20}}}px|link={{{link|San Francisco cable car system#California Street line}}}|alt={{{alt|}}}]] | powell-hyde | hyde =[[File:BSicon CCAR.svg|{{{size|20}}}px|link={{{link|San Francisco cable car system#Powell–Hyde line}}}|alt={{{alt|}}}]] | powell-mason | mason =[[File:BSicon CCAR.svg|{{{size|20}}}px|link={{{link|San Francisco cable car system#Powell–Mason line}}}|alt={{{alt|}}}]] }} | santaclara ={{#switch: {{lc: {{{2}}} }} | blue =[[File:VTA-Blue-icon.svg|{{{size|16}}}px|link={{{link|Blue Line (VTA)}}}|alt={{{alt|{{{link|Blue Line (VTA)}}}}}}]] | green =[[File:VTA-Green-icon.svg|{{{size|16}}}px|link={{{link|Green Line (VTA)}}}|alt={{{alt|{{{link|Green Line (VTA)}}}}}}]] | orange =[[File:VTA-Orange-icon.svg|{{{size|16}}}px|link={{{link|Orange Line (VTA)}}}|alt={{{alt|{{{link|Orange Line (VTA)}}}}}}]] | #default =[[File:BSicon LOGO SCvta.svg|{{{size|18}}}px|link={{{link|VTA light rail}}}|alt={{{alt|{{{link|Santa Clara Valley Transportation Authority}}}}}}]] }} | santiago ={{#switch: {{lc: {{{2}}} }} | metro =[[File:Santiago Metro logo.svg|{{{size|16}}}px|link={{{link|Santiago Metro}}}]] | 1 =[[File:Santiago_de_Chile_L1.svg|{{{size|16}}}px|link={{{link|Santiago Metro Line 1}}}]] | 2 =[[File:Santiago_de_Chile_L2.svg|{{{size|16}}}px|link={{{link|Santiago Metro Line 2}}}]] | 3 =[[File:Santiago_de_Chile_L3.svg|{{{size|16}}}px|link={{{link|Santiago Metro Line 3}}}]] | 4 =[[File:Santiago_de_Chile_L4.svg|{{{size|16}}}px|link={{{link|Santiago Metro Line 4}}}]] | 4a =[[File:Santiago_de_Chile_L4A.svg|{{{size|16}}}px|link={{{link|Santiago Metro Line 4A}}}]] | 5 =[[File:Santiago_de_Chile_L5.svg|{{{size|16}}}px|link={{{link|Santiago Metro Line 5}}}]] | 6 =[[File:Santiago_de_Chile_L6.svg|{{{size|16}}}px|link={{{link|Santiago Metro Line 6}}}]] | 7 =[[File:Santiago_de_Chile_L7.svg|{{{size|16}}}px|link={{{link|Santiago Metro Line 7}}}]] | 8 =[[File:Santiago_de_Chile_L8.svg|{{{size|16}}}px|link={{{link|Santiago Metro Line 8}}}]] | 9 =[[File:Santiago_de_Chile_L9.svg|{{{size|16}}}px|link={{{link|Santiago Metro Line 9}}}]] }} | saopaulo ={{#switch: {{lc: {{{2}}} }} | metro =[[File:Metrô-SP icon.svg|{{{size|18}}}px|link={{{link|São Paulo Metro}}}]] | 1 =[[File:Spmetro 1.svg|{{{size|16}}}px|link={{{link|Line 1 (São Paulo Metro)}}}]] | 2 =[[File:Spmetro 2.svg|{{{size|16}}}px|link={{{link|Line 2 (São Paulo Metro)}}}]] | 3 =[[File:Spmetro 3.svg|{{{size|16}}}px|link={{{link|Line 3 (São Paulo Metro)}}}]] | 4 =[[File:Spmetro 4.svg|{{{size|16}}}px|link={{{link|Line 4 (São Paulo Metro)}}}]] | 5 =[[File:Spmetro 5.svg|{{{size|16}}}px|link={{{link|Line 5 (São Paulo Metro)}}}]] | 6 =[[File:L06 C.png|{{{size|16}}}px|link={{{link|Line 6 (São Paulo Metro)}}}]] | 15 =[[File:Spmetro 15.svg|{{{size|16}}}px|link={{{link|Line 15 (São Paulo Metro)}}}]] | 16 ={{RouteBox|16|Line 16 (São Paulo Metro)|#8F00FF}} | 17 =[[File:L17 C.png|{{{size|16}}}px|link={{{link|Line 17 (São Paulo Metro)}}}]] | 18 ={{RouteBox|18|Line 18 (São Paulo Metro)|#964b00}} | 19 ={{RouteBox|19|Line 19 (São Paulo Metro)|#0099cc}} | 20 ={{RouteBox|20|Line 20 (São Paulo Metro)|#ff3366}} | cptm =[[File:Cptmsymbol.svg|{{{size|18}}}px|link={{{link|Companhia Paulista de Trens Metropolitanos}}}]] | 7 =[[File:Cptm 7.svg|{{{size|16}}}px|link={{{link|Line 7 (CPTM)}}}]] | 8 =[[File:Cptm 8.svg|{{{size|16}}}px|link={{{link|Line 8 (CPTM)}}}]] | 9 =[[File:Cptm 9.svg|{{{size|16}}}px|link={{{link|Line 9 (CPTM)}}}]] | 10 =[[File:Cptm 10.svg|{{{size|16}}}px|link={{{link|Line 10 (CPTM)}}}]] | 10+ ={{RouteBox|10+|Line 10 (CPTM)|#0088B0}} | 10E | 10e ={{RouteBox|10E|Line 10 (CPTM)|#0088B0}} | 11 =[[File:Cptm 11.svg|{{{size|16}}}px|link={{{link|Line 11 (CPTM)}}}]] | 12 =[[File:Cptm 12.svg|{{{size|16}}}px|link={{{link|Line 12 (CPTM)}}}]] | 13 =[[File:Cptm 13.svg|{{{size|16}}}px|link={{{link|Line 13 (CPTM)}}}]] | 13AC | 13ac | ac ={{RouteBox|AC|Line 13 (CPTM)|#8FFF1F|black}} | 13AE | 13ae | ae =[[File:Spairportexpress.svg|{{{size|16}}}px|link={{{link|Line 13 (São Paulo Metro)}}}]] | 14 =[[File:L14 C.png|{{{size|16}}}px|link={{{link|Line 14 (CPTM)}}}]] | emtu | EMTU =[[File:Spemtusymbol.svg|{{{size|16}}}px|link={{{link|Empresa Metropolitana de Transportes Urbanos de São Paulo}}}]] }} | sapporo ={{#switch: {{lc: {{{2}}} }} | metro =[[File:ST Logo.svg|{{{size|18}}}px|link={{{link|Sapporo Municipal Subway}}}]] | n | namboku =[[File:Subway SapporoNamboku.svg|{{{size|14}}}px|link={{{link|Namboku Line (Sapporo)}}}|alt={{{link|Namboku Line}}}]] | t | tozai |tōzai =[[File:Subway SapporoTozai.svg|{{{size|14}}}px|link={{{link|Tōzai Line (Sapporo)}}}|alt={{{link|Tōzai Line}}}]] | h | toho | tōhō =[[File:Subway SapporoToho.svg|{{{size|14}}}px|link={{{link|Tōhō Line}}}]] }} | seattle ={{#switch: {{lc: {{{2}}} }} | link =[[File:Sound Transit logo simplified.svg|{{{size|16}}}px|link={{{link|Link light rail}}}|alt={{{alt|{{{link|Link light rail}}}}}}]] | line 1 | 1 line | 1 =[[File:Line 1 (Sound Transit) icon.svg|{{{size|16}}}px|link=1 Line (Sound Transit)]] | line 2 | 2 line | 2 =[[File:Line 2 (Sound Transit) icon.svg|{{{size|16}}}px|link=2 Line (Sound Transit)]] | line 3 | 3 line | 3 =[[File:Line 3 (Sound Transit) icon.svg|{{{size|16}}}px|link=3 Line (Sound Transit)]] | line 4 | 4 line | 4 =[[File:Line 4 (Sound Transit) icon.svg|{{{size|16}}}px|link=4 Line (Sound Transit)]] | line t | t line | t =[[File:Line T (Sound Transit) icon.svg|{{{size|16}}}px|link=T Line (Sound Transit)]] | sounder =[[File:Sound Transit logo simplified.svg|{{{size|16}}}px|link={{{link|Sounder commuter rail}}}|alt={{{alt|{{{link|Sounder commuter rail}}}}}}]] | n line | n | north | line n =[[File:Line N (Sound Transit) icon.svg|{{{size|16}}}px|link=N Line (Sound Transit)]] | s line | s | south | line s =[[File:Line S (Sound Transit) icon.svg|{{{size|16}}}px|link=S Line (Sound Transit)]] | a | b | c | d | e | f | g | h =[[File:RapidRide {{{2}}} Line icon.svg|{{{size|16}}}px|link={{{link|RapidRide {{{2}}} Line}}}]] | stride =[[File:Sound Transit logo simplified.svg|{{{size|16}}}px|link={{{link|Stride (bus rapid transit)}}}|alt={{{alt|{{{link|Stride (bus rapid transit)}}}}}}]] | s1 | stride s1 =[[File:Line S1 (Sound Transit) icon.svg|{{{size|16}}}px|link=Stride S1 Line]] | s2 | stride s2 =[[File:Line S2 (Sound Transit) icon.svg|{{{size|16}}}px|link=Stride S2 Line]] | s3 | stride s3 =[[File:Line S3 (Sound Transit) icon.svg|{{{size|16}}}px|link=Stride S3 Line]] | stex =[[File:Sound Transit logo simplified.svg|{{{size|16}}}px|link={{{link|Sounder Transit Express}}}|alt={{{alt|{{{link|Sound Transit Express}}}}}}]] | soundtransit =[[File:Sound Transit logo simplified.svg|{{{size|16}}}px|link={{{link|Sound Transit}}}|alt={{{alt|{{{link|Sound Transit}}}}}}]] }} | seoul ={{#switch: {{lc: {{{2}}} }} | arx =[[File:Seoul Metro Line Arex.svg|{{{size|20}}}px|link=AREX]]{{#switch: {{lc: {{{3|}}} }} | l | local =&nbsp;Local | e | x | express =&nbsp;Express }} | chun =[[File:Gyeongchun Line.svg|{{{size|20}}}px|link={{{link|Gyeongchun Line}}}|alt={{{alt|{{{link|Gyeongchun Line}}}}}}]] | ever =[[File:Seoul Metro Line EverLine Bilingual.svg|{{{size|20}}}px|link={{{link|Everline}}}|alt={{{alt|{{{link|Everline}}}}}}]] | gimpo =[[File:Seoul Metro Line Gimpo Goldline Bilingual.svg|{{{size|20}}}px|link={{{link|Gimpo Goldline}}}|alt={{{alt|{{{link|Gimpo Goldline}}}}}}]] | gtxa =[[File:GTX-A Logo.svg|{{{size|20}}}px|link={{{link|Great Train eXpress}}}|alt={{{alt|{{{link|Great Train eXpress}}}}}}]] | gyeongjung | gye | jun =[[File:Gyeongui-Jungang Line.svg|{{{size|20}}}px|link={{{link|Gyeongui–Jungang Line}}}|alt={{{alt|{{{link|Gyeongui–Jungang Line}}}}}}]] | gg|gyeonggang | yeoju =[[File:Gyeonggang Line.svg|{{{size|20}}}px|link={{{link|Gyeonggang Line}}}|alt={{{alt|{{{link|Gyeonggang Line}}}}}}]] | maglev | im =[[File:Incheon Airport Maglev Line.svg|{{{size|20}}}px|link={{{link|Incheon Airport Maglev}}}|alt={{{alt|{{{link|Incheon Airport Maglev}}}}}}]] | seo | seohae =[[File:Seohae Line.svg|{{{size|20}}}px|link={{{link|Seohae Line}}}|alt={{{alt|{{{link|Seohae Line}}}}}}]] | sil | sillim =[[File:Seoul Metro Line Sillim Line Bilingual.svg|{{{size|20}}}px|link={{{link|Sillim Line}}}|alt={{{alt|{{{link|Sillim Line}}}}}}]] | sin =[[File:Shinbundang Line.svg|{{{size|20}}}px|link={{{link|Shinbundang Line}}}|alt={{{alt|{{{link|Shinbundang Line}}}}}}]] | su | bun | suin-bundang = [[File:Suin-Bundang Line.svg|{{{size|20}}}px|link={{{link|Suin–Bundang Line}}}|alt={{{alt|{{{link|Suin–Bundang Line}}}}}}]] | subway =[[File:South Korea subway logo.svg|{{{size|20}}}px|link={{{link|Seoul Metropolitan Subway}}}|alt={{{alt|{{{link|Seoul Metropolitan Subway}}}}}}]] | ui =[[File:Seoul Metro Line Ui LRT Bilingual.svg|{{{size|20}}}px|link={{{link|Ui LRT}}}|alt={{{alt|{{{link|Ui LRT}}}}}}]] | uij =[[File:Seoul Metro Line U Line Bilingual.svg|{{{size|20}}}px|link={{{link|U Line}}}|alt={{{alt|{{{link|U Line}}}}}}]] | [[File:Seoul Metro Line {{{2}}}.svg|{{{size|20}}}px|link=Seoul Subway Line {{{2}}}]]{{#switch: {{lc: {{{3|}}} }} | l | local =&nbsp;Local | e | x | express =&nbsp;Express }} }} | septa =[[File:SEPTA.svg|{{{size|16}}}px|link={{{link|SEPTA}}}]] | sevilla | seville ={{#switch: {{lc: {{{2}}} }} | metro =[[File:Símbolo del Metro de Sevilla.svg|{{{size|16}}}px|link={{{link|Seville Metro}}}]] | 1 =[[File:Línea 1 Metro de Sevilla.svg|{{{size|13}}}px|link={{{link|Seville Metro line 1}}}]] | cercanias =[[File:Cercanias Logo.svg|{{{size|12}}}px|link={{{link|Cercanías Sevilla}}}]] | c-1 =[[File:C-1 light blue.svg|{{{size|14}}}px|link={{{link|Cercanías Sevilla}}}]] | c-2 =[[File:C-2 green.svg|{{{size|14}}}px|link={{{link|Cercanías Sevilla}}}]] | c-3 =[[File:C-3 dark pink.svg|{{{size|14}}}px|link={{{link|Cercanías Sevilla}}}]] | c-4 =[[File:C-4 dark blue.svg|{{{size|14}}}px|link={{{link|Cercanías Sevilla}}}]] | c-5 =[[File:C-5 yellow.svg|{{{size|14}}}px|link={{{link|Cercanías Sevilla}}}]] }} | shanghai ={{#switch: {{lc: {{{3}}} }} | na ={{#switch: {{lc: {{{2}}} }} | 10b ={{RouteBox|10&nbsp;branch|{{{link|Line 10 (Shanghai Metro)#Branch line}}}|#{{rail color|Shanghai Metro|na}}}} | 11b ={{RouteBox|11&nbsp;branch|{{{link|Line 11 (Shanghai Metro)#Branch line}}}|#{{rail color|Shanghai Metro|na}}}} | c | cm | chongming ={{RouteBox|Chongming|{{{link|Chongming line}}}|#{{rail color|Shanghai Metro|na}}}} | j | jm | jinshan ={{RouteBox|Jinshan|{{{link|Jinshan railway}}}|#{{rail color|Shanghai Metro|na}}}} | m | ml | maglev ={{RouteBox|Maglev|{{{link|Shanghai maglev train}}}|#{{rail color|Shanghai Metro|na}}}} | p | pj | pujiang ={{RouteBox|Pujiang|{{{link|Pujiang line}}}|#{{rail color|Shanghai Metro|na}}}} | ap | all | airport link = {{RouteBox|Airport Link|{{{link|Airport link line (Shanghai Suburban Railway)|Airport Link}}}|#{{rail color|Shanghai Metro|ap}}}} | #default ={{RouteBox|{{{2}}}|Line {{{2}}} (Shanghai Metro)|#{{rail color|Shanghai Metro|na}}}} }} | #default ={{#switch: {{lc: {{{2}}} }} | metro =[[File:Shanghai Metro logo.svg|{{{size|x16}}}px|link={{{link|Shanghai Metro}}}|alt={{{alt|{{{link|Shanghai Metro}}}}}}]] | 2 | 3 | 7 | 9 | 10 | 13 | 15 | 16 | 17 | 18 | 21 ={{RouteBox|{{{2}}}|{{{link|Line {{{2}}} (Shanghai Metro)}}}|#{{rail color|Shanghai Metro|{{{2}}}}}|#000}} | 10b ={{RouteBox|10&nbsp;branch|{{{link|Line 10 (Shanghai Metro)#Branch line}}}|#{{rail color|Shanghai Metro|10}}|#000}} | 11b ={{RouteBox|11&nbsp;branch|{{{link|Line 11 (Shanghai Metro)#Branch line}}}|#{{rail color|Shanghai Metro|11}}}} | c | cm | chongming ={{RouteBox|Chongming|{{{link|Chongming line}}}|#{{rail color|Shanghai Metro|Chongming}}}} | j | js | jinshan ={{RouteBox|Jinshan|{{{link|Jinshan railway}}}|#{{rail color|Shanghai Metro|Jinshan}}}} | m | ml | maglev ={{RouteBox|Maglev|{{{link|Shanghai maglev train}}}|#{{rail color|Shanghai Metro|Maglev}}}} | p | pj | pujiang ={{RouteBox|Pujiang|{{{link|Pujiang line}}}|#{{rail color|Shanghai Metro|Pujiang}}}} | ap | all | airport link = {{RouteBox|Airport Link|{{{link|Airport link line (Shanghai Suburban Railway)|Airport Link}}}|#{{rail color|Shanghai Metro|ap}}}} | #default ={{RouteBox|{{{2}}}|{{{link|Line {{{2}}} (Shanghai Metro)}}}|#{{rail color|Shanghai Metro|{{{2}}}}}}} }} }} | shaoxing ={{#switch: {{lc: {{{3}}} }} | na ={{#switch: {{lc: {{{2}}} }} | #default ={{RouteBox|{{{2}}}|Line {{{2}}} (Shaoxing Rail Transit)|#{{rail color|Shaoxing Metro|na}}}} }} | #default ={{#switch: {{lc: {{{2}}} }} | rt | metro=<!--[[File:Shaoxing Rail Transit Logo No Text.png|{{{size|x16}}}px|link={{{link|Shaoxing Rail Transit}}}|alt={{{alt|{{{link|Shaoxing Rail Transit}}}}}}]]--> | 1 = {{RouteBox|1|Line 1 (Shaoxing Metro)|#c5003e}} | 2 = {{RouteBox|2|Line 2 (Shaoxing Metro)|#036eb8}} | #default ={{RouteBox|{{{2}}}|Line {{{2}}} (Shaoxing Rail Transit)|#{{rail color|Shaoxing Metro|{{{2}}}}}}} }} }} | shenyang ={{#switch: {{lc: {{{3}}} }} | na ={{#switch: {{lc: {{{2}}} }} | #default ={{RouteBox|{{{2}}}|Line {{{2}}} (Shenyang Metro)|#{{rail color|Shenyang Metro|na}}}} }} | #default ={{#switch: {{lc: {{{2}}} }} | #default ={{RouteBox|{{{2}}}|Line {{{2}}} (Shenyang Metro)|#{{rail color|Shenyang Metro|{{{2}}}}}}} | 2 ={{RouteBox|2|Line 2 (Shenyang Metro)|#{{rail color|Shenyang Metro|2}}|#000}} }} }} | sheffield =[[File:Supertram generic logo.PNG|{{{size|10}}}px|link={{{link|Sheffield Supertram}}}|alt={{{alt|{{{link|Sheffield Supertram}}}}}}]] | shenzhen ={{#switch: {{lc: {{{3}}} }} | na ={{#switch: {{lc: {{{2}}} }} | lb | luobao ={{RouteBox|Luobao|{{{link|Line 1 (Shenzhen Metro)}}}|#{{rail color|Shenzhen Metro|na}}}} | sk | shekou ={{RouteBox|Shekou|{{{link|Line 2 (Shenzhen Metro)}}}|#{{rail color|Shenzhen Metro|na}}}} | lg | longgang ={{RouteBox|Longgang|{{{link|Line 3 (Shenzhen Metro)}}}|#{{rail color|Shenzhen Metro|na}}}} | lh | longhua ={{RouteBox|Longhua|{{{link|Line 4 (Shenzhen Metro)}}}|#{{rail color|Shenzhen Metro|na}}}} | hz | huanzhong ={{RouteBox|Huanzhong|{{{link|Line 5 (Shenzhen Metro)}}}|#{{rail color|Shenzhen Metro|na}}}} | 1lb ={{RouteBox|1 (Luobao)|{{{link|Line 1 (Shenzhen Metro)}}}|#{{rail color|Shenzhen Metro|na}}}} | 2sk ={{RouteBox|2 (Shekou)|{{{link|Line 2 (Shenzhen Metro)}}}|#{{rail color|Shenzhen Metro|na}}}} | 3lg ={{RouteBox|3 (Longgang)|{{{link|Line 3 (Shenzhen Metro)}}}|#{{rail color|Shenzhen Metro|na}}}} | 4lh ={{RouteBox|4 (Longhua)|{{{link|Line 4 (Shenzhen Metro)}}}|#{{rail color|Shenzhen Metro|na}}}} | 5hz ={{RouteBox|5 (Huanzhong)|{{{link|Line 5 (Shenzhen Metro)}}}|#{{rail color|Shenzhen Metro|na}}}} | #default ={{RouteBox|{{{2}}}|Line {{{2}}} (Shenzhen Metro)|#{{rail color|Shenzhen Metro|na}}}} }} | #default ={{#switch: {{lc: {{{2}}} }} | metro =[[File:Shenzhen Metro Corporation logo.svg|{{{size|x16}}}px|link={{{link|Shenzhen Metro}}}|alt={{{alt|{{{link|Shenzhen Metro}}}}}}]] | lb | luobao = {{ric|Shenzhen Metro|1|link={{{link|}}}}} | sk | shekou = {{ric|Shenzhen Metro|2|link={{{link|}}}}} | lg | longgang = {{ric|Shenzhen Metro|3|link={{{link|}}}}} | lh | longhua = {{ric|Shenzhen Metro|4|link={{{link|}}}}} | hz | huanzhong = {{ric|Shenzhen Metro|5|link={{{link|}}}}} | 1lb ={{RouteBox|1 (Luobao)|{{{link|Line 1 (Shenzhen Metro)}}}|#{{rail color|Shenzhen Metro|1}}}} | 2sk ={{RouteBox|2 (Shekou)|{{{link|Line 2 (Shenzhen Metro)}}}|#{{rail color|Shenzhen Metro|2}}}} | 3lg ={{RouteBox|3 (Longgang)|{{{link|Line 3 (Shenzhen Metro)}}}|#{{rail color|Shenzhen Metro|3}}}} | 4lh ={{RouteBox|4 (Longhua)|{{{link|Line 4 (Shenzhen Metro)}}}|#{{rail color|Shenzhen Metro|4}}}} | 5hz ={{RouteBox|5 (Huanzhong)|{{{link|Line 5 (Shenzhen Metro)}}}|#{{rail color|Shenzhen Metro|5}}}} | #default = {{ric|Shenzhen Metro|{{{2}}}|link={{{link|}}}}} }} }} | shijiazhuang ={{#switch: {{lc: {{{3}}} }} | na ={{#switch: {{lc: {{{2}}} }} | #default ={{RouteBox|{{{2}}}|Line {{{2}}} (Shijiazhuang Metro)|#{{rail color|Shijiazhuang Metro|na}}}} }} | #default ={{#switch: {{lc: {{{2}}} }} | metro =[[File:Shijiazhuang Metro.svg|{{{size|x16}}}px|link={{{link|Shijiazhuang Metro}}}|alt={{{alt|{{{link|Shijiazhuang Metro}}}}}}]] | #default ={{RouteBox|{{{2}}}|Line {{{2}}} (Shijiazhuang Metro)|#{{rail color|Shijiazhuang Metro|{{{2}}}}}}} }} }} | shiraz ={{#switch: {{lc: {{{2}}} }} | metro =[[File:Shiraz Metro Logo.png|{{{size|25}}}px|link={{{link| Shiraz Metro}}}]] }} | shoreline =[[File:Hartford Line logo.png|{{{size|18}}}px|link={{{link|Shore Line East}}}|alt={{{alt|{{{link|Shore Line East}}}}}}]] | smart =[[File:Sonoma-Marin Area Rail Transit logo.svg|{{{size|20}}}px|link={{{link|Sonoma–Marin Area Rail Transit}}}|alt={{{alt|{{{link|Sonoma–Marin Area Rail Transit}}}}}}]] | stockholm ={{#switch: {{lc: {{{2}}} }} | commuter =[[File:Stockholm commuter rail symbol 2024.svg|{{{size|18}}}px|link={{{link|Stockholm commuter rail}}}]] | 40 | 41 | 42 | 43 | 44 | 48 | j40 | j41 | j42 | j43 | j44 | j48 ={{RouteBox|{{{2}}}|Stockholm commuter rail|#27417A}} | metro =[[File:Stockholm metro symbol.svg|{{{size|18}}}px|link={{{link|Stockholm metro}}}]] | 10 | 11 | 13 | 14 | 17 | 18 | 19 | t10 | t11 | t13 | t14 | t17 | t18 | t19 ={{RouteBox|{{{2}}}|Line {{#invoke:ustring|sub|\{{{2}}}|-2|-1}} (Stockholm metro)|#{{rail color|Stockholm metro|{{#invoke:ustring|sub|\{{{2}}}|-2|-1}}}}}} | tvärbanan | tvarbanan | 22 ={{RouteBox|22|Tvärbanan|SaddleBrown}} }} | stuttgart ={{#switch: {{lc: {{{2}}} }} | s | s-bahn =[[File:S-Bahn-Logo.svg|{{{size|15}}}px|link=Stuttgart S-Bahn|S-Bahn|alt=S-Bahn]] | u | stadtbahn = [[File:Stadtbahn-Logo Stuttgart.png|{{{size|15}}}px|link=Stuttgart Stadtbahn|alt={{ucfirst:{{lc:{{{2}}}}}}}]] | sb|seilbahn = [[File:Seilbahn-Logo VVS.svg|{{{size|18}}}px|link=Standseilbahn Stuttgart|alt=Seilbahn]] | vvs = [[File:VVS-Logo.svg|{{{size|18}}}px|link=Verkehrs- und Tarifverbund Stuttgart|alt=VVS]] | bus = [[File:Bus-Logo VVS.svg|{{{size|18}}}px|link=Stuttgarter Straßenbahnen#Bus system|alt=Bus]] | z|zacke = [[File:Zahnradbahn-Logo VVS.svg|{{{size|18}}}px|link=Stuttgart Rack Railway|alt=Zacke]] }} | sunrail =[[File:SunRail logo.png|{{{size|18}}}px|link={{{link|SunRail}}}|alt={{{alt|{{{link|SunRail}}}}}}]] | suzhou ={{#switch: {{lc: {{{3}}} }} | na ={{#switch: {{lc: {{{2}}} }} | #default ={{RouteBox|{{{2}}}|Line {{{2}}} (Suzhou Rail Transit)|#{{rail color|Suzhou Rail Transit|na}}}} }} | #default ={{#switch: {{lc: {{{2}}} }} | rt | srt | metro =[[File:Suzhou Rail Transit logo.svg|{{{size|16}}}px|link={{{link|Suzhou Rail Transit}}}|alt={{{alt|{{{link|Suzhou Rail Transit}}}}}}]] | #default ={{RouteBox|{{{2}}}|Line {{{2}}} (Suzhou Rail Transit)|#{{rail color|Suzhou Rail Transit|{{{2}}}}}}} }} }} | sydney | nsw ={{#switch: {{lc: {{{2}}} }} | bus =[[File:TfNSW B.svg|{{{size|19}}}px|link={{{link|Buses in Sydney}}}]] | tway | t =[[File:Sydney T-Way logo (simplified).svg|{{{size|15}}}px|link={{{link|T-way}}}]] | monorail | mono =[[File:Sydney metro logo.svg|{{{size|17}}}px|link={{{link|Sydney Monorail}}}]] | train =[[File:TfNSW T.svg|{{{size|19}}}px|link={{{link|Railways in Sydney}}}]] | t1 | north | shore | western =[[File:TfNSW T1.svg|{{{size|16}}}px|link={{{link|North Shore & Western Line}}}]] | t2 | inner | leppington =[[File:TfNSW T2.svg|{{{size|16}}}px|link={{{link|Inner West & Leppington Line}}}]] | t3 | bankstown =[[File:TfNSW T3.svg|{{{size|16}}}px|link={{{link|Liverpool & Inner West Line}}}]] | t4 | eastern | illawarra =[[File:TfNSW T4.svg|{{{size|16}}}px|link={{{link|Eastern Suburbs & Illawarra Line}}}]] | t5 | cumberland =[[File:TfNSW T5.svg|{{{size|16}}}px|link={{{link|Cumberland Line}}}]] | t6 | lidcombe-bankstown =[[File:TfNSW T6 (2024).svg|{{{size|16}}}px|link={{{link|Lidcombe & Bankstown Line}}}]] | t7 | olympic =[[File:TfNSW T7.svg|{{{size|16}}}px|link={{{link|Olympic Park Line}}}]] | t8 | airport | south =[[File:TfNSW T8.svg|{{{size|16}}}px|link={{{link|Airport & South Line}}}]] | t9 | northern =[[File:TfNSW T9.svg|{{{size|16}}}px|link={{{link|Northern Line (Sydney)}}}]] | carlingford =[[File:TfNSW T6 (2013–2020).svg|{{{size|16}}}px|link={{{link|Carlingford Line}}}]] | south west =[[South West Rail Link|<span style="color:#{{rail color|Sydney Trains|South West}};font-size:125%;line-height:100%">■</span>]] | metro =[[File:TfNSW M.svg|{{{size|19}}}px|link={{{link|Sydney Metro}}}]] | nswtrainlink | regional train | countrylink | cl =[[File:TfNSW T.svg|{{{size|19}}}px|link={{{link|NSW TrainLink}}}]] | blue =[[Blue Mountains Line|<span style="color:#{{rail color|NSW TrainLink|BMT}};font-size:125%;line-height:100%">■</span>]] | hunter =[[Hunter Line|<span style="color:#{{rail color|NSW TrainLink|HUN}};font-size:125%;line-height:100%">■</span>]] | central coast | newcastle =[[Central Coast & Newcastle Line|<span style="color:#{{rail color|NSW TrainLink|CCN}};font-size:125%;line-height:100%">■</span>]] | coast =[[South Coast Line|<span style="color:#{{rail color|NSW TrainLink|SCO}};font-size:125%;line-height:100%">■</span>]] | highlands =[[Southern Highlands Line|<span style="color:#{{rail color|NSW TrainLink|SHL}};font-size:125%;line-height:100%">■</span>]] | light rail =[[File:TfNSW L.svg|{{{size|19}}}px|link={{{link|Light rail in Sydney}}}]] | l1 | dulwich hill | lightrail | light =[[File:TfNSW L1.svg|{{{size|16}}}px|link={{{link|Dulwich Hill Line}}}]] | l2 | cbd | southeast | randwick =[[File:TfNSW L2.svg|{{{size|16}}}px|link={{{link|CBD and South East Light Rail}}}]] | l3 | kingsford =[[File:TfNSW L3.svg|{{{size|16}}}px|link={{{link|CBD and South East Light Rail}}}]] | l4 | parramatta =[[Parramatta Light Rail|<span style="color:#{{rail color|Sydney Light Rail|L4}};font-size:125%;line-height:100%">■</span>]] | coach = [[File:TfNSW C.svg|{{{size|19}}}px|link={{{link|NSW TrainLink#Coach services}}}]] | ferry =[[File:TfNSW F.svg|{{{size|19}}}px|link={{{link|Sydney Ferries}}}]] | f1 | manly =[[File:TfNSW F1 2017.svg|{{{size|16}}}px|link={{{link|Manly ferry services}}}]] | f2 | tarongazoo =[[File:TfNSW F2 2017.svg|{{{size|16}}}px|link={{{link|Taronga Zoo ferry services}}}]] | f3 | parramattariver =[[File:TfNSW F3 2017.svg|{{{size|16}}}px|link={{{link|Parramatta River ferry services}}}]] | f4 | pyrmontbay =[[File:TfNSW F4 2017.svg|{{{size|16}}}px|link={{{link|Pyrmont Bay ferry services}}}]] | f5 | neutralbay =[[File:TfNSW F5 2017.svg|{{{size|16}}}px|link={{{link|Neutral Bay ferry services}}}]] | f6 | mosmanbay =[[File:TfNSW F6 2017.svg|{{{size|16}}}px|link={{{link|Mosman Bay ferry services}}}]] | f7 | doublebay =[[File:TfNSW F7 2017.svg|{{{size|16}}}px|link={{{link|Double Bay ferry services}}}]] | f8 | cockatooisland =[[File:TfNSW F8 2017.svg|{{{size|16}}}px|link={{{link|Cockatoo Island ferry services}}}]] | f9 | watsonsbay =[[File:TfNSW F9 2017.svg|{{{size|16}}}px|link={{{link|Watsons Bay ferry services}}}]] | f10 | blackwattlebay =[[Blackwattle Bay ferry services|<span style="color:#{{rail color|Ferries in NSW|F10}};font-size:125%;line-height:100%">■</span>]] }} | tabriz ={{#switch: {{lc: {{{2}}} }} | metro =[[File:Tabriz Metro Logo.png|{{{size|25}}}px|link={{{link| Tabriz Metro}}}]] }} | taichung ={{#switch: {{lc: {{{2}}} }} | metro = {{RouteBox|{{{2}}}|Taichung Metro|#0b03fc}} | #default ={{ric|Taichung Metro|{{{2|}}}|link={{{link|}}}}} }} | tainan ={{#switch: {{lc: {{{2}}} }} | t ={{RouteBox|T|{{{link|TRA Line (Tainan)}}}|#{{rail color|Tainan Metro|t}}}} | s ={{RouteBox|Shalun|{{{link|Shalun Line}}}|#{{rail color|Tainan Metro|t}}}} | #default ={{RouteBox|{{{2}}}|{{{2}}} Line (Tainan Metro)|#{{rail color|Tainan Metro|{{{2}}}}}}} }} | taipei ={{#switch: {{lc: {{{2}}} }} | metro = {{ric|Taipei Metro|link={{{link|}}}|alt={{{alt|}}}}} | wenhu | br = {{ric|Taipei Metro|br|link={{{link|}}}}} | tamsui–xinyi | r = {{ric|Taipei Metro|r|link={{{link|}}}}} | songshan–xindian | g = {{ric|Taipei Metro|g|link={{{link|}}}}} | zhonghe–xinlu | o = {{ric|Taipei Metro|o|link={{{link|}}}}} | bannan | bl = {{ric|Taipei Metro|bl|link={{{link|}}}}} | maokong | m = [[File:Maokong Gondola Logo(Logo Only).svg|{{{size|25}}}px|link={{{link|Maokong Gondola}}}|alt={{{alt|{{{link|Maokong Gondola}}}}}}]] | xinbeitou = {{ric|Taipei Metro|xinbeitou|link={{{link|}}}}} | xiaobitan = {{ric|Taipei Metro|xiaobitan|link={{{link|}}}}} | wanda–zhonghe–shulin | lg = {{ric|Taipei Metro|lg|link={{{link|}}}}} | minsheng–xizhi | sb = {{ric|Taipei Metro|sb|link={{{link|}}}}} | #default = {{ric|Taipei Metro|{{{2|}}}|link={{{link|}}}}} }} | taoyuan ={{#switch: {{lc: {{{2}}} }} | metro = {{ric|Taoyuan Metro|link={{{link|}}}|alt={{{alt|}}}}} | airport | a = {{ric|Taoyuan Metro|a|link={{{link|}}}}} | blue | b = {{ric|Taoyuan Metro|b|link={{{link|}}}}} | green | g = {{ric|Taoyuan Metro|g|link={{{link|}}}}} | orange | o = {{ric|Taoyuan Metro|o|link={{{link|}}}}} | brown | br = {{ric|Taoyuan Metro|br|link={{{link|}}}}} | red | r = {{ric|Taoyuan Metro|r|link={{{link|}}}}} | #default ={{ric|Taoyuan Metro|{{{2|}}}|link={{{link|}}}}} }} | tbilisi = {{#switch: {{lc: {{{2}}} }} | metro = [[File:Metro Tbilisi logo.svg|{{{size|25}}}px|link={{{link|Tbilisi Metro}}}|alt={{{alt|{{{link|Tbilisi Metro}}}}}}]] }} | tehran ={{#switch: {{lc: {{{2}}} }} | metro =[[File:Tehran Metro Logo.svg|{{{size|25}}}px|link={{{link|Tehran Metro}}}|alt={{{alt|{{{link|Tehran Metro}}}}}}]] | uc =[[File:Zeichen 123.svg|15px]] | 1 | 2 | 3 | 4 | 5 | 6 | 7 | 8 =[[File:Tehran Metro Line {{{2}}}.png|x15px|link={{{link|Tehran Metro Line {{{2}}}}}}|alt={{{alt|{{{link|Tehran Metro Line {{{2}}}}}}}}}]] }} | texas ={{#switch: {{lc: {{{2}}} }} | a-train | atrain =[[File:DCTA A-train icon.png|20px|link={{{link|A-train (Texas)}}}|alt={{{alt|{{{link|A-train (Texas)}}}}}}]] | tre =[[File:TRE logo.png|x14px|link={{{link|Trinity Railway Express}}}|alt={{{alt|{{{link|Trinity Railway Express}}}}}}]] | texrail | tex =[[File:Trinity Metro TEX only.svg|20px|link={{{link|TEXRail}}}|alt={{{alt|{{{link|TEXRail}}}}}}]] }} | thessaloniki | thessalonika ={{#switch: {{lc: {{{2}}} }} | m =[[File:Thessaloniki Metro logo.svg|{{{size|x15}}}px|link={{{link|Thessaloniki Metro}}}|alt={{{alt|{{{link|Thessaloniki Metro}}}}}}]] | m1 | 1 =[[File:Thessaloniki Metro Line 1.svg|{{{size|x15}}}px|link={{{link|Line 1 (Thessaloniki Metro)}}}|alt={{{alt|{{{link|Line 1 (Thessaloniki Metro)}}}}}}]] | m2 | 2 =[[File:Thessaloniki Metro Line 2.svg|{{{size|x15}}}px|link={{{link|Line 2 (Thessaloniki Metro)}}}|alt={{{alt|{{{link|Line 2 (Thessaloniki Metro)}}}}}}]] | m3 | 3 =[[File:Thessaloniki Metro Line 3.svg|{{{size|x15}}}px|link=|alt={{{alt|{{{link|Line 3 (Thessaloniki Metro)}}}}}}]] | ose | r =[[File:Hellenic Train Symbol.svg|{{{size|x15}}}px|link={{{link|Hellenic Train}}}|alt={{{alt|{{{link|Hellenic Train}}}}}}]] | p =[[File:Feature parking.svg|{{{size|x15}}}px|link={{{link|Park and ride}}}|alt={{{alt|{{{link|Park and ride}}}}}}]] | pr =[[File:Proastiakos icon (no text).svg|{{{size|x15}}}px|link={{{link|Proastiakos Thessaloniki}}}|alt={{{alt|{{{link|Proastiakos Thessaloniki}}}}}}]] | Π1 | ∏1 | π1 | p1 =[[File:Proastiakos Thessaloniki Π1.svg|{{{size|x15}}}px|link={{{link|Proastiakos Thessaloniki}}}|alt={{{alt|{{{link|Proastiakos Thessaloniki Line Π1}}}}}}]] | Π2 | ∏2 | π2 | p2 =[[File:Proastiakos Thessaloniki Π2.svg|{{{size|x15}}}px|link={{{link|Proastiakos Thessaloniki}}}|alt={{{alt|{{{link|Proastiakos Thessaloniki Line Π2}}}}}}]] | Π3 | ∏3 | π3 | p3 ={{#if:{{{link|Proastiakos Thessaloniki}}}|[[{{{link|Proastiakos Thessaloniki}}}|<span style="background-color:#{{rcr|Proastiakos Thessaloniki|3}};color:white;font-weight:bold;font-size:{{#expr:{{#invoke:string|replace|{{{size|x15}}}|^[^%d]*(%d*)[^%d]*$|%1|plain=false}}/17*100 round 0}}%;padding-left:2px;padding-right:2px;" title="{{{alt|{{{link|Proastiakos Thessaloniki Line Π3}}}}}}">Π3</span>]]|<span style="background-color:#{{rcr|Proastiakos Thessaloniki|3}};color:white;font-weight:bold;font-size:{{#expr:{{#invoke:string|replace|{{{size|x15}}}|^[^%d]*(%d*)[^%d]*$|%1|plain=false}}/17*100 round 0}}%;padding-left:2px;padding-right:2px;" title="{{{alt|{{{link|Proastiakos Thessaloniki Line Π3}}}}}}">Π3</span>}} | a =[[File:Thessaloniki Metro airport.svg|{{{size|x15}}}px|link={{{link|Thessaloniki Airport "Makedonia"}}}|alt={{{alt|{{{link|Macedonia Airport}}}}}}]] | ktel = <span style="background-color:#f59f27;border-radius:2px;font-weight:bold;font-size:80%;padding-left:2px;padding-right:2px;" title="{{{alt|{{{link|KTEL}}}}}}">[[KTEL (Greece)|<span style="color:#0b4491;">KTEL</span>]]</span> | arch = [[File:Noun project - Amphora.svg|{{{size|10}}}px|text-bottom|link={{{link|Archaeological site}}}|alt={{{alt|{{{link|Archaeological site}}}}}}]] }} | tianjin ={{#switch: {{lc: {{{2}}} }} | metro =[[File:TianjinMetro.svg|{{{size|x16}}}px|link={{{link|Tianjin Metro}}}|alt={{{alt|{{{link|Tianjin Metro (Tianjin Metro Group Co., Ltd.)}}}}}}]] | #default = {{rail icon|Tianjin Metro|{{lc:{{{2}}}}}|size={{{size|x16}}}px}} }} | tokyo ={{#switch: {{lc: {{{2}}} }} | metro =[[File:Tokyo Metro logo.svg|{{{size|13}}}px|link={{{link|Tokyo Metro}}}]] | c | chiyoda =[[{{{link|Tokyo Metro Chiyoda Line}}}|{{TSLS|C|size={{{size|13}}}}}]] | f | fukutoshin | 13 =[[{{{link|Tokyo Metro Fukutoshin Line}}}|{{TSLS|F|size={{{size|13}}}}}]] | g | ginza | 3 =[[{{{link|Tokyo Metro Ginza Line}}}|{{TSLS|G|size={{{size|13}}}}}]] | h | hibiya =[[{{{link|Tokyo Metro Hibiya Line}}}|{{TSLS|H|size={{{size|13}}}}}]] | m | marunouchi | 4 =[[{{{link|Tokyo Metro Marunouchi Line}}}|{{TSLS|M|size={{{size|13}}}}}]] | mn | mb | nakano | 4n | 4b =[[{{{link|Tokyo Metro Marunouchi Line}}}|{{TSLS|Mb|size={{{size|13}}}}}]] | n | namboku | 7 =[[{{{link|Tokyo Metro Namboku Line}}}|{{TSLS|N|size={{{size|13}}}}}]] | t | tozai | tōzai | 5 =[[{{{link|Tokyo Metro Tōzai Line}}}|{{TSLS|T|size={{{size|13}}}}}]] | y | yurakucho | yūrakuchō | 8 =[[{{{link|Tokyo Metro Yūrakuchō Line}}}|{{TSLS|Y|size={{{size|13}}}}}]] | z | hanzomon | hanzōmon =[[{{{link|Tokyo Metro Hanzōmon Line}}}|{{TSLS|Z|size={{{size|13}}}}}]] | toei =[[File:PrefSymbol-Tokyo.svg|{{{size|13}}}px|link={{{link|Tokyo Metropolitan Bureau of Transportation}}}]] | a | asakusa | 1 =[[{{{link|Toei Asakusa Line}}}|{{TSLS|A|size={{{size|13}}}}}]] | e | oedo | ōedo =[[{{{link|Toei Ōedo Line}}}|{{TSLS|E|size={{{size|13}}}}}]] | i | mita =[[{{{link|Toei Mita Line}}}|{{TSLS|I|size={{{size|13}}}}}]] | s | shinjuku =[[{{{link|Toei Shinjuku Line}}}|{{TSLS|S|size={{{size|13}}}}}]] | toden ={{#ifeq:{{lc:{{{3|}}}}}|arakawa|[[File:BSicon TRAM.svg|{{{size|16}}}px|link={{{link|Toden Arakawa Line}}}]]|[[File:BSicon exTRAM.svg|{{{size|16}}}px|link={{{link|Tokyo Toden}}}]]}} | ks | keisei =[[File:Number prefix Keisei.PNG|{{{size|13}}}px|link={{{link|Keisei Electric Railway}}}]] | sa | skyaccess =[[File:Number prefix SkyAccess.PNG|{{{size|13}}}px|link={{{link|Keisei Narita Airport Line}}}]] | sl | shin-keisei =[[File:Number prefix Shin-Keisei.PNG|{{{size|13}}}px|link={{{link|Shin-Keisei Line}}}]] | hs | hokuso =[[File:Number prefix Hokusō.PNG|{{{size|13}}}px|link={{{link|Hokusō Line}}}]] | sr | shibayama =[[File:Number prefix Shibayama.PNG|{{{size|13}}}px|link={{{link|Shibayama Railway}}}]] | kk | keikyu =[[File:Number prefix Keikyū.PNG|{{{size|13}}}px|link={{{link|Keikyu}}}]] | tr | toyo =[[File:Number prefix Tōyō.PNG|{{{size|13}}}px|link={{{link|Tōyō Rapid Railway Line}}}]] | ko | keio =[[File:Number prefix Keiō.PNG|{{{size|13}}}px|link={{{link|Keio Corporation}}}]] | in | inokashira =[[File:Number prefix Inokashira.PNG|{{{size|13}}}px|link={{{link|Keio Inokashira Line}}}]] | en | enoden =[[File:Number prefix Enoden.PNG|{{{size|13}}}px|link={{{link|Enoshima Electric Railway Line}}}]] }} | toronto ={{#switch: {{lc: {{{2}}} }} | rail ={{#if:{{{4|}}}||[[File:GO Transit logo.svg|{{{size|20}}}px|link=GO Transit]]}} {{#switch: {{lc:{{{3}}}}} | a | lakeshore west =[[File:Lakeshore West logo.png|{{{size|16}}}px|link=Lakeshore West line]] | b | lakeshore east =[[File:Lakeshore East line GO logo.png|{{{size|16}}}px|link=Lakeshore East line]] | c | milton =[[File:Milton line GO logo.png|{{{size|16}}}px|link=Milton line]] | d | kitchener =[[File:Kitchener line GO logo.png|{{{size|16}}}px|link=Kitchener line]] | e | barrie =[[File:Barrie line GO logo.png|{{{size|16}}}px|link=Barrie line]] | f | richmond hill =[[File:Richmond Hill line GO logo.png|{{{size|16}}}px|link=Richmond Hill line]] | g | stouffville =[[File:Stouffville line GO logo.png|{{{size|16}}}px|link=Stouffville line]] }} | subway ={{#switch: {{lc:{{{3|}}}}} | 3 =[[File:BSicon ICTS.svg|{{{size|16}}}px|link={{{link|Line 3 Scarborough}}}]] | 5 | 6 | dm | fw | j | se | sm | ww =[[File:BSicon TRAM.svg|{{{size|16}}}px|link=Toronto subway]] | #default =[[File:BSicon SUBWAY.svg|{{{size|16}}}px|link=Toronto subway]] }} {{#switch: {{lc:{{{3}}}}} | #default = {{#if:{{{3|}}}|{{rail icon|Toronto Transit Commission|{{lc:{{{3}}}}}|size={{{size|16}}}px}}}} }} | icts =[[File:BSicon ICTS.svg|{{{size|16}}}px|link={{{link|Line 3 Scarborough}}}]] | streetcar =[[File:BSicon CLRV.svg|{{{size|16}}}px|link=Toronto streetcar system]] {{#switch: {{{3}}} | 501 ={{color box|{{#if:{{{4|}}}|black}}|[[501 Queen|{{#if:{{{4|}}}|<span style{{=}}"font-weight:bold;color:#fff;">501</span>|501}}]]}} | 502 ={{color box|{{#if:{{{4|}}}|black}}|[[502 Downtowner|{{#if:{{{4|}}}|<span style{{=}}"font-weight:bold;color:#fff;">502</span>|502}}]]}} | 503 ={{color box|{{#if:{{{4|}}}|black}}|[[503 Kingston Rd|{{#if:{{{4|}}}|<span style{{=}}"font-weight:bold;color:#fff;">503</span>|503}}]]}} | 504 ={{color box|{{#if:{{{4|}}}|black}}|[[504 King|{{#if:{{{4|}}}|<span style{{=}}"font-weight:bold;color:#fff;">504</span>|504}}]]}} | 505 ={{color box|{{#if:{{{4|}}}|black}}|[[505 Dundas|{{#if:{{{4|}}}|<span style{{=}}"font-weight:bold;color:#fff;">505</span>|505}}]]}} | 506 ={{color box|{{#if:{{{4|}}}|black}}|[[506 Carlton|{{#if:{{{4|}}}|<span style{{=}}"font-weight:bold;color:#fff;">506</span>|506}}]]}} | 508 ={{color box|{{#if:{{{4|}}}|black}}|[[508 Lake Shore|{{#if:{{{4|}}}|<span style{{=}}"font-weight:bold;color:#fff;">508</span>|508}}]]}} | 509 ={{color box|{{#if:{{{4|}}}|black}}|[[509 Harbourfront|{{#if:{{{4|}}}|<span style{{=}}"font-weight:bold;color:#fff;">509</span>|509}}]]}} | 510 ={{color box|{{#if:{{{4|}}}|black}}|[[510 Spadina|{{#if:{{{4|}}}|<span style{{=}}"font-weight:bold;color:#fff;">510</span>|510}}]]}} | 511 ={{color box|{{#if:{{{4|}}}|black}}|[[511 Bathurst|{{#if:{{{4|}}}|<span style{{=}}"font-weight:bold;color:#fff;">511</span>|511}}]]}} | 512 ={{color box|{{#if:{{{4|}}}|black}}|[[512 St. Clair|{{#if:{{{4|}}}|<span style{{=}}"font-weight:bold;color:#fff;">512</span>|512}}]]}} | 514 ={{color box|{{#if:{{{4|}}}|black}}|[[514 Cherry|{{#if:{{{4|}}}|<span style{{=}}"font-weight:bold;color:#fff;">514</span>|514}}]]}} }} | bus ={{{icon|[[File:BSicon BUS1.svg|{{{size|12}}}px|link=List of Toronto Transit Commission bus routes]]}}} {{#if:{{{3|}}}|{{#if:{{{4|}}}|{{color box|black|'''{{{3|}}}'''|white}}|{{color box|white|{{{3|}}}}} }} }} | up | upx | up express =[[File:UP Express icon white on black.jpg|{{{size|18}}}px|link={{{link|Union Pearson Express}}}]] | metrolinx =[[File:Metrolinx 2017 logo.svg|{{{size|22}}}px|link={{{link|Metrolinx}}}]] <!-- Since Infobox station forces the use of this in the header without a size option, a larger icon is needed to match the text height --> | 1big = {{rail icon|Toronto Transit Commission|1|size={{{size|20}}}px}} | 2big = {{rail icon|Toronto Transit Commission|2|size={{{size|20}}}px}} | 3big = {{rail icon|Toronto Transit Commission|3|size={{{size|20}}}px}} | 4big = {{rail icon|Toronto Transit Commission|4|size={{{size|20}}}px}} | 5big = {{rail icon|Toronto Transit Commission|5|size={{{size|20}}}px}} | 6big = {{rail icon|Toronto Transit Commission|6|size={{{size|20}}}px}} <!-- Passthrough to Module:Adjacent stations/Toronto Transit Commission by default --> | #default = {{rail icon|Toronto Transit Commission|{{lc:{{{2}}}}}|size={{{size|16}}}px}} }} | trirail =[[File:Tri-Rail.svg|{{{size|18}}}px|link={{{link|Tri-Rail}}}|alt={{{alt|{{{link|Tri-Rail}}}}}}]] | uta ={{#switch: {{lc: {{{2}}} }} | s | 720 =[[File:UTA_S-Line_logo.svg|{{{size|20}}}px|link={{{link|S Line (Utah Transit Authority)}}}]] | trax =[[File:UTA_icon.svg|{{{size|20}}}px|link={{{link|TRAX (light rail)}}}]] | frontrunner =[[File:UTA_icon.svg|{{{size|20}}}px|link={{{link|FrontRunner}}}]] | blue | 701 ={{RouteBox|701|Blue Line (TRAX)|#{{rail color|Utah Transit Authority|Blue Line}}}} | red | 703 ={{RouteBox|703|Red Line (TRAX)|#{{rail color|Utah Transit Authority|Red Line}}}} | green | 704 ={{RouteBox|704|Green Line (TRAX)|#{{rail color|Utah Transit Authority|Green Line}}}} | purple | 750 ={{RouteBox|750|FrontRunner|#{{rail color|Utah Transit Authority|FrontRunner}}}} | #default =[[File:UTA_icon.svg|{{{size|20}}}px|link={{{link|Utah Transit Authority}}}]] }} | utrecht ={{#switch: {{lc: {{{2}}} }} | u-ov =[[File:U-OV Logo.svg|{{{size|20}}}px|link={{{link|Utrechtse sneltram}}}|alt={{{alt|{{{link|Utrechtse sneltram}}}}}}]]}} | valencia ={{#switch: {{lc: {{{2}}} }} | metro =[[File:Isotip de Metrovalència.svg|{{{size|14}}}px|link={{{link|Metrovalencia}}}]] | 1 =[[File:Línia 1 de Metrovalència.svg|{{{size|14}}}px|link={{{link|Line 1 (Metrovalencia)}}}]] | 2 =[[File:Línia 2 de Metrovalència.svg|{{{size|14}}}px|link={{{link|Line 2 (Metrovalencia)}}}]] | 3 =[[File:Línia 3 de Metrovalència.svg|{{{size|14}}}px|link={{{link|Line 3 (Metrovalencia)}}}]] | 4 =[[File:Línia 4 de Metrovalència.svg|{{{size|14}}}px|link={{{link|Metrovalencia}}}]] | 5 =[[File:Línia 5 de Metrovalència.svg|{{{size|14}}}px|link={{{link|Metrovalencia}}}]] | 6 =[[File:Línia 6 de Metrovalència.svg|{{{size|14}}}px|link={{{link|Metrovalencia}}}]] | 7 =[[File:Línia 7 de Metrovalència.svg|{{{size|14}}}px|link={{{link|Metrovalencia}}}]] | 8 =[[File:Línia 8 de Metrovalència.svg|{{{size|14}}}px|link={{{link|Metrovalencia}}}]] | 9 =[[File:Línia 9 de Metrovalència.svg|{{{size|14}}}px|link={{{link|Metrovalencia}}}]] | 10 =[[File:Línia 10 de Metrovalència.svg|{{{size|14}}}px|link={{{link|Line 10 (Metrovalencia)}}}]] }} | vancouver ={{#switch: {{lc: {{{2}}} }} | bus ={{#if: {{{3|}}} | {{#switch: {{lc: {{{3}}} }} | bl =[[File:Translinkbus.svg|{{{size|x20}}}px|link=Coast Mountain Bus Company#B-Line]] | 95 =[[File:Translinkbus.svg|{{{size|x20}}}px|link=95 B-Line]] | 96 =[[File:Translinkbus.svg|{{{size|x20}}}px|link=96 B-Line]] | 97 =[[File:Translinkbus.svg|{{{size|x20}}}px|link=97 B-Line]] | 99 =[[File:Translinkbus.svg|{{{size|x20}}}px|link=99 B-Line]] }} | [[File:Translinkbuses.svg|{{{size|x20}}}px|link=List of bus routes in Metro Vancouver]] }} | rapidbus ={{#if: {{{3|}}} | {{#switch: {{lc: {{{3}}} }} | r1 =[[File:Translinkbusrapid.svg|{{{size|x20}}}px|link=R1 King George Blvd]] | r2 =[[File:Translinkbusrapid.svg|{{{size|x20}}}px|link=R2 Marine Dr]] | r3 =[[File:Translinkbusrapid.svg|{{{size|x20}}}px|link=R3 Lougheed Hwy]] | r4 =[[File:Translinkbusrapid.svg|{{{size|x20}}}px|link=R4 41st Ave]] | r5 =[[File:Translinkbusrapid.svg|{{{size|x20}}}px|link=R5 Hastings St]] | r6 =[[File:Translinkbusrapid.svg|{{{size|x20}}}px|link=R6 Scott Rd]] }} | [[File:Translinkbusrapid.svg|{{{size|x20}}}px|link=RapidBus (TransLink)]] }} | canada =[[File:Translinkcanada.svg|{{{size|x20}}}px|link=Canada Line]] | evergreen =[[File:Translinkevergreen.svg|{{{size|x20}}}px|link=Evergreen Extension]] | expo =[[File:Translinkexpo.svg|{{{size|x20}}}px|link=Expo Line (SkyTrain)]] | millennium =[[File:Translinkmillennium.svg|{{{size|x20}}}px|link=Millennium Line]] | seabus =[[File:Translinkseabus.svg|{{{size|x20}}}px|link=SeaBus]] | translink={{#if:{{{3|}}}||[[File:Translinkwaypoint.svg|{{{size|x20}}}px|link=TransLink (British Columbia)]]}} | wce =[[File:Translinkwce.svg|{{{size|x20}}}px|link=West Coast Express]] }} | victoria | melbourne ={{#switch: {{lc: {{{2}}} }} | train ={{error|Specify region – replace "train" with "met train" or "reg train"}} | metropolitan | metropolitan train | metro | met | met train =[[File:Melbourne train logo.svg|{{{size|18}}}px|link={{{link|Railways in Melbourne}}}|alt={{{alt|{{{link|Metropolitan train}}}}}}]] | regional | regional train | vline | v/line | reg | reg train =[[File:Victoria train logo.svg|{{{size|18}}}px|link={{{link|Railways in Victoria}}}|alt={{{alt|{{{link|Regional train}}}}}}]] | alamein | belgrave | craigieburn | cranbourne | frankston | hurstbridge | lilydale | mernda | pakenham | sandringham | sunbury | upfield | werribee | williamstown =[[{{ucfirst:{{lc:{{{2}}}}}}} railway line|<span style="color:#{{rail color|Melbourne|{{ucfirst:{{lc:{{{2}}}}}}}}};font-size:120%;line-height:100%">●</span>]] | albury | ararat | bairnsdale | ballarat | bendigo | echuca | geelong | maryborough | seymour | shepparton | traralgon | warrnambool =[[{{ucfirst:{{lc:{{{2}}}}}}} V/Line rail service|<span style="color:#{{rail color|V/Line|{{ucfirst:{{lc:{{{2}}}}}}}}};font-size:120%;line-height:100%">●</span>]] | epsom | eaglehawk =[[Bendigo V/Line rail service|<span style="color:#{{rail color|V/Line|Bendigo}};font-size:125%;line-height:100%">●</span>]] | flemington racecourse | flemington =[[Flemington Racecourse railway line|<span style="color:#{{rail color|Melbourne|Flemington Racecourse}};font-size:120%;line-height:100%">●</span>]] | glen waverley =[[Glen Waverley railway line|<span style="color:#{{rail color|Melbourne|Glen Waverley}};font-size:120%;line-height:100%">●</span>]] | south morang =[[South Morang railway line|<span style="color:#{{rail color|Melbourne|Mernda}};font-size:120%;line-height:100%">●</span>]] | stony point =[[Stony Point railway line|<span style="color:#{{rail color|Melbourne|Stony Point}};font-size:120%;line-height:100%">●</span>]] | swan hill =[[Swan Hill V/Line rail service|<span style="color:#{{rail color|V/Line|Swan Hill}};font-size:120%;line-height:100%">●</span>]] | waurn ponds =[[Geelong V/Line rail service|<span style="color:#{{rail color|V/Line|Geelong}};font-size:120%;line-height:100%">●</span>]] | wendouree =[[Ballarat V/Line rail service|<span style="color:#{{rail color|V/Line|Ballarat}};font-size:120%;line-height:100%">●</span>]] | tram =[[File:Melbourne tram logo.svg|{{{size|18}}}px|link={{{link|Trams in Melbourne}}}|alt={{{alt|{{{link|Metropolitan tram}}}}}}]] | 1 | 3 | 3a | 5 | 6 | 11 | 12 | 16 | 19 | 30 | 35 | 48 | 57 | 58 | 59 | 64 | 67 | 70 | 72 | 75 | 78 | 82 | 86 | 96 | 109 =[[Melbourne tram route {{lc:{{{2}}}}}|<span style="color:#{{rail color|Yarra Trams|{{{2}}}}};font-size:120%;line-height:100%">■</span>]] | cc | city circle =[[City Circle tram|<span style="color:#{{rail color|Yarra Trams|35}};font-size:120%;line-height:100%">■</span>]] | bus ={{error|Specify region – replace "bus" with "met bus" or "reg bus"}} | metropolitan bus | met bus =[[File:Victoria bus logo.svg|{{{size|18}}}px|link={{{link|Buses in Melbourne}}}|alt={{{alt|{{{link|Metropolitan bus}}}}}}]] | regional bus | reg bus =[[File:Victoria bus logo.svg|{{{size|18}}}px|link={{{link|}}}|alt={{{alt|{{{link|Regional bus}}}}}}]] | coach =[[File:Victoria coach logo.svg|{{{size|18}}}px|link={{{link|}}}|alt={{{alt|{{{link|Regional coach}}}}}}]] | ferry =[[File:Melbourne ferry logo.svg|{{{size|18}}}px|link={{{link|}}}|alt={{{alt|{{{link|Ferry}}}}}}]] | skybus =[[File:Melbourne skybus logo.svg|{{{size|18}}}px|link={{{link|}}}|alt={{{alt|{{{link|Skybus}}}}}}]] | adelaide | the overland | overland | gsr | great southern rail =[[The Overland|<span style="color:#{{rail color|Journey Beyond|The Overland}};font-size:120%;line-height:100%">●</span>]] | sydney | xpt | melbourne xpt | trainlink | nsw trainlink =[[File:TfNSW T.svg|{{{size|18}}}px|link={{{link|NSW TrainLink#Southern}}}|alt={{{alt|{{{link|NSW TrainLink Southern}}}}}}]] | #default ={{error|Unknown value for second argument}} }} | vienna ={{#switch: {{lc: {{{2}}} }} | train =[[File:Train Austria.svg|16px|link=Transportation in Vienna#Railways]] | s-bahn | s =[[File:S-Bahn Austria.svg|16px|link=Vienna S-Bahn]] | s-main =[[File:Stammstrecke Wien.svg|16px|link=Vienna S-Bahn]] | s1 | s2 | s3 | s4 | s7 | s40 | s45 | s50 | s60 | s80 | vorortelinie = {{ric|Vienna S-Bahn|{{{2}}}|size={{{size|}}}|link={{{link|}}}|alt={{{alt|}}}}} | u-bahn | u =[[File:U-Bahn Wien.svg|16px|link=Vienna U-Bahn]] | u1 =[[File:Wien U1.svg|16px|link=U1 (Vienna U-Bahn)]] | u2 =[[File:Wien U2.svg|16px|link=U2 (Vienna U-Bahn)]] | u3 =[[File:Wien U3.svg|16px|link=U3 (Vienna U-Bahn)]] | u4 =[[File:Wien U4.svg|16px|link=U4 (Vienna U-Bahn)]] | u5 =[[File:Wien U5.svg|16px|link=U5 (Vienna U-Bahn)]] | u6 =[[File:Wien U6.svg|16px|link=U6 (Vienna U-Bahn)]] | cat =[[City Airport Train|{{Bahnlinie|RB||CAT|white|#B1D355}}]] | wlb | lokalbahn =[[File:Logo Wiener Lokalbahn.svg|16px|link=Wiener Lokalbahn]] | tram ={{#if:{{{3|}}}|{{ric|Trams in Vienna|{{{3|}}}}}|[[File:Tram-Logo.svg|16px|link=Trams in Vienna]]}} | bus =[[Buses in Vienna|{{Bahnlinie|U||{{{3|Bus}}}|black|white|black}}]] | r =[[Transportation in Vienna#Railways|{{Bahnlinie|RB||R|black|white|black}}]] | rex =[[Transportation in Vienna#Railways|{{Bahnlinie|RB||REX|black|white|black}}]] | wiener lokalbahnen =[[File:Logo Wiener Lokalbahn.svg|16px|link=Wiener Lokalbahnen]] <!-- depreceated, use tram|line instead --> | 1 | 2 | 5 | 6 | 9 | 10 | 18 | 25 | 26 | 30 | 31 | 33 | 37 | 38 | 40 | 41 | 42 | 43 | 44 | 46 | 49 | 52 | 58 | 60 | 62 | 67 | 71 | d | e | o =[[Trams in Vienna|{{Bahnlinie|U||{{{2}}}|white|black}}]] | vor | #default =[[File:Logo VOR.svg|32px|link=Verkehrsverbund Ost-Region]] }} | virgin =[[File:Virgin-logo.svg|{{{size|18}}}px|link={{{link|Virgin Trains USA}}}|alt={{{alt|{{{link|Virgin Trains USA}}}}}}]] | vorarlberg ={{#switch: {{lc: {{{2}}} }} | s1 | s3 | s4 = [[File:{{uc: {{{2}}}}} Vorarlberg.png|{{{size|32}}}px|link={{{link|Vorarlberg S-Bahn}}}|alt={{{alt|{{uc: {{{2}}}}}}}}]] | s-bahn | s = [[File:S-Bahn Austria.svg|16px|link=Vorarlberg S-Bahn]] }} | vre =[[File:Virginia Railway Express.svg|{{{size|18}}}px|link={{{link|Virginia Railway Express}}}|alt={{{alt|{{{link|Virginia Railway Express}}}}}}]] | vitoria-gasteiz={{#switch: {{lc: {{{2}}} }} | tram | tranbia =[[File:Euskotren Tranbia Logo.svg|{{{size|14}}}px|link={{{link|Vitoria-Gasteiz tram}}}]] }} | warsaw ={{#switch: {{lc: {{{2}}} }} | rail =[[File:PKP.svg|{{{size|16}}}px|link={{{link|Polish State Railways}}}|alt={{{alt|{{{link|Polish State Railways}}}}}}]] | metro =[[File:Warsaw Metro logo.svg|{{{size|16}}}px|link={{{link|Warsaw Metro}}}|alt={{{alt|{{{link|Warsaw Metro}}}}}}]] | m1 =[[File:M1-20px.svg|{{{size|16}}}px|link={{{link|Warsaw Metro}}}|alt={{{alt|Line M1}}}]] | m2 =[[File:M2-20px.svg|{{{size|16}}}px|link={{{link|Warsaw Metro}}}|alt={{{alt|Line M2}}}]] | m3 =[[File:M3-20px.svg|{{{size|16}}}px|link={{{link|Warsaw Metro}}}|alt={{{alt|Line M3}}}]] | m4 =[[File:M4-20px.svg|{{{size|16}}}px|link={{{link|Warsaw Metro}}}|alt={{{alt|Line M4}}}]] | m5 =[[File:M5-20px.svg|{{{size|16}}}px|link={{{link|Warsaw Metro}}}|alt={{{alt|Line M5}}}]] | skm =[[File:PL-SKMWA logo.svg|{{{size|16}}}px|link={{{link|Szybka Kolej Miejska (Warszawa)}}}|alt={{{alt|{{{link|Szybka Kolej Miejska}}}}}}]] }} | washington ={{#switch: {{lc: {{{2}}} }} | metro =[[File:WMATA Metro Logo small.svg|{{{size|16}}}px|link={{{link|Washington Metro}}}]] | blue | bl | b =[[File:WMATA Blue.svg|{{{size|15}}}px|link={{{link|Blue Line (Washington Metro)}}}]] | green | gr | g =[[File:WMATA Green.svg|{{{size|15}}}px|link={{{link|Green Line (Washington Metro)}}}]] | orange | or | o =[[File:WMATA Orange{{#if:{{{3|}}}|&nbsp;rush}}.svg|{{{size|15}}}px|link={{{link|Orange Line (Washington Metro)}}}]] | purple | pu | p =[[Purple Line (Maryland)|{{colorbox|purple}}]] | red | rd | r =[[File:WMATA Red.svg|{{{size|15}}}px|link={{{link|Red Line (Washington Metro)}}}]] | silver | sv | s =[[File:WMATA Silver.svg|{{{size|15}}}px|link={{{link|Silver Line (Washington Metro)}}}]] | yellow | yl | y =[[File:WMATA Yellow{{#if:{{{3|}}}|&nbsp;rush}}.svg|{{{size|15}}}px|link={{{link|Yellow Line (Washington Metro)}}}]] | streetcar = [[File:BSicon TRAM1.svg|{{{size|14}}}px|link={{{link|DC Streetcar}}}]] }} | waterloo ={{#switch: {{lc: {{{2}}} }} | bus =[[File:BSicon BUS1.svg|{{{size|12}}}px|link={{{link|Grand River Transit}}}]] | ion =[[File:Waterloo ION logo.svg|{{{size|25}}}px|link={{{link|Ion rapid transit}}}]] }} | westmidlands ={{#switch: {{lc: {{{2}}} }} | bus | red =[[File:West Midlands Bus generic symbol.svg|{{{size|15}}}px|link={{{link|Transport for West Midlands#West Midlands Bus}}}]] | cycle | cycle hire | green =[[File:West Midlands Cycle generic symbol.svg|{{{size|15}}}px|link={{{link|Transport for West Midlands#West Midlands Cycle Hire}}}]] | metro | tram | blue =[[File:MidlandMetroGenericSymbol.svg|{{{size|16}}}px|link={{{link|West Midlands Metro}}}]] | rail | railway | trains | orange =[[File:West Midlands Railway generic symbol.svg|{{{size|15}}}px|link={{{link|West Midlands Trains}}}]] | roads | road | pink =[[File:West Midlands Roads generic symbol.svg|{{{size|15}}}px|link={{{link|Category:Roads_in_the_West_Midlands_(county)}}}]] }} | wuhan ={{#switch: {{lc: {{{3}}} }} | na ={{#switch: {{lc: {{{2}}} }} | 21 | yl | yangluo ={{RouteBox|Yangluo|Yangluo line|#{{rail color|Wuhan Metro|na}}}} | #default ={{RouteBox|{{{2}}}|Line {{{2}}} (Wuhan Metro)|#{{rail color|Wuhan Metro|na}}}} }} | #default ={{#switch: {{lc: {{{2}}} }} | 21 | yl | yangluo ={{RouteBox|Yangluo|Yangluo line|#{{rail color|Wuhan Metro|yl}}}} | #default ={{RouteBox|{{{2}}}|Line {{{2}}} (Wuhan Metro)|#{{rail color|Wuhan Metro|{{{2}}}}}}} }} }} | wuhu ={{#switch: {{lc: {{{3}}} }} | na ={{#switch: {{lc: {{{2}}} }} | #default ={{RouteBox|{{{2}}}|Line {{{2}}} (Wuhu Rail Transit)|#{{rail color|Wuhu Rail Transit|na}}}} }} | #default ={{#switch: {{lc: {{{2}}} }} | metro = | #default ={{RouteBox|{{{2}}}|Line {{{2}}} (Wuhu Rail Transit)|#{{rail color|Wuhu Rail Transit|{{{2}}}}}}} | s ={{#switch: {{lc: {{{4}}} }} | na ={{RouteBox|S{{{3}}}|Line S{{{3}}} (Wuhu Rail Transit)|#{{rail color|Wuhu Rail Transit|na}}}} | #default ={{RouteBox|S{{{3}}}|Line S{{{3}}} (Wuhu Rail Transit)|#{{rail color|Wuhu Rail Transit|s{{{3}}}}}}} }} }} }} | wuxi ={{#switch: {{lc: {{{3}}} }} | na ={{#switch: {{lc: {{{2}}} }} | #default ={{RouteBox|{{{2}}}|Line {{{2}}} (Wuxi Metro)|#{{rail color|Wuxi Metro|na}}}} }} | #default ={{#switch: {{lc: {{{2}}} }} | metro =[[File:Wuxi Metro logo.svg|{{{size|x16}}}px|link={{{link|Wuxi Metro}}}|alt={{{alt|{{{link|Wuxi Metro}}}}}}]] | #default ={{RouteBox|{{{2}}}|Line {{{2}}} (Wuxi Metro)|#{{rail color|Wuxi Metro|{{{2}}}}}}} }} }} | xi'an ={{#switch: {{lc: {{{3}}} }} | na ={{#switch: {{lc: {{{2}}} }} | #default ={{RouteBox|{{{2}}}|Line {{{2}}} (Xi'an Metro)|#{{rail color|Xi'an Metro|na}}}} }} | #default ={{#switch: {{lc: {{{2}}} }} | metro =[[File:Xian Metro logo.svg|{{{size|x16}}}px|link={{{link|Xi'an Metro}}}|alt={{{alt|{{{link|Xi'an Metro}}}}}}]] | 4 ={{RouteBox|4|Line 4 (Xi'an Metro)|#{{rail color|Xi'an Metro|4}}|#000}} | #default ={{RouteBox|{{{2}}}|Line {{{2}}} (Xi'an Metro)|#{{rail color|Xi'an Metro|{{{2}}}}}}} }} }} | xiamen ={{#switch: {{lc: {{{3}}} }} | na ={{#switch: {{lc: {{{2}}} }} | #default ={{RouteBox|{{{2}}}|Line {{{2}}} (Xiamen Metro)|#{{rail color|Xiamen Metro|na}}}} }} | #default ={{#switch: {{lc: {{{2}}} }} | metro =[[File:Amoy Metro logo.svg|{{{size|x16}}}px|link={{{link|Xiamen Metro}}}|alt={{{alt|{{{link|Xiamen Metro}}}}}}]] | #default ={{RouteBox|{{{2}}}|Line {{{2}}} (Xiamen Metro)|#{{rail color|Xiamen Metro|{{{2}}}}}}} }} }} | xuzhou ={{#switch: {{lc: {{{3}}} }} | na ={{#switch: {{lc: {{{2}}} }} | #default ={{RouteBox|{{{2}}}|Line {{{2}}} (Xuzhou Metro)|#{{rail color|Xuzhou Metro|na}}}} }} | #default ={{#switch: {{lc: {{{2}}} }} | metro =<!--[[File:Xuzhou Metro 2019.png|{{{size|x16}}}px|link={{{link|Xuzhou Metro}}}|alt={{{alt|{{{link|Xuzhou Metro}}}}}}]] nonfree image --> | #default ={{RouteBox|{{{2}}}|Line {{{2}}} (Xuzhou Metro)|#{{rail color|Xuzhou Metro|{{{2}}}}}}} }} }} | yokohama ={{#switch: {{lc: {{{2}}} }} | subway =[[File:Yokohama Municipal Subway Logo.svg|{{{size|13}}}px|link={{{link|Yokohama Municipal Subway}}}]] | blue =[[File:Yokohama Municipal Subway Blue Line symbol.svg|{{{size|13}}}px|link={{{link|Blue Line (Yokohama)}}}]] | green =[[File:Yokohama Municipal Subway Green Line symbol.svg|{{{size|13}}}px|link={{{link|Green Line (Yokohama)}}}]] }} | york ={{#switch: {{lc: {{{2}}} }} | yrt =[[File:York Region Transit logo.svg|{{{size|15}}}px|link={{{link|York Region Transit}}}]] | viva =[[File:Viva blue logo.svg|{{{size|38}}}px|link={{{link|Viva Rapid Transit}}}]] | blue =[[File:Viva blue.svg|{{{size|15}}}px|link={{{link|Viva Blue}}}]] | green =[[File:Viva green.svg|{{{size|15}}}px|link={{{link|Viva Green}}}]] | orange =[[File:Viva orange.svg|{{{size|15}}}px|link={{{link|Viva Orange}}}]] | pink =[[File:Viva pink.svg|{{{size|15}}}px|link={{{link|Viva Pink}}}]] | purple =[[File:Viva purple.svg|{{{size|15}}}px|link={{{link|Viva Purple}}}]] | yellow =[[File:Viva yellow.svg|{{{size|15}}}px|link={{{link|Viva Yellow}}}]] }} | zaragoza ={{#switch: {{lc: {{{2}}} }} | tram =[[File:BSicon TRAM.svg|{{{size|14}}}px|link={{{link|Zaragoza tram}}}]] | cercanias =[[File:Cercanias Logo.svg|{{{size|12}}}px|link={{{link|Cercanías Zaragoza}}}]] | tuzsa =[[File:Aiga bus on red circle.svg|{{{size|15}}}px|link={{{link|Transportes Urbanos de Zaragoza}}}]] | ctaz =[[File:Aiga bus on green circle.svg|{{{size|15}}}px|link={{{link|Consorcio de Transportes del Área de Zaragoza}}}]] }} | zhengzhou ={{#switch: {{lc: {{{3}}} }} | na ={{#switch: {{lc: {{{2}}} }} | c | cj | suburban | chengjiao ={{RouteBox|Chengjiao|Chengjiao line|#{{rail color|Zhengzhou Metro|na}}}} | c1 | suburban1 | chengjiao1 ={{RouteBox|Chengjiao|Chengjiao line|#{{rail color|Zhengzhou Metro|na}}}} | #default ={{RouteBox|{{{2}}}|Line {{{2}}} (Zhengzhou Metro)|#{{rail color|Zhengzhou Metro|na}}}} }} | #default ={{#switch: {{lc: {{{2}}} }} | metro =[[File:Zhengzhou Metro logo.svg|{{{size|x16}}}px|link={{{link|Zhengzhou Metro}}}|alt={{{alt|{{{link|Zhengzhou Metro}}}}}}]] | c | cj | suburban | chengjiao ={{RouteBox|Chengjiao|Chengjiao line|#{{rail color|Zhengzhou Metro|cj}}}} | c1 | suburban1 | chengjiao1 ={{RouteBox|Chengjiao|Chengjiao line|#{{rail color|Zhengzhou Metro|cj1}}}} | #default ={{RouteBox|{{{2}}}|Line {{{2}}} (Zhengzhou Metro)|#{{rail color|Zhengzhou Metro|{{{2}}}}}}} }} }} <!-- GENERIC --> | air ={{#switch: {{lc: {{{2}}} }} | base =[[File:BSicon {{#if:{{{3|}}}|ex|}}FIGHTER.svg|{{{size|16}}}px|link={{{link|Military air base}}}|alt={{{alt|{{{link|Airbase}}}}}}]] | field =[[File:Airplane GA Black.svg|{{{size|16}}}px|link={{{link|Aerodrome}}}|alt={{{alt|{{{link|Private airfield}}}}}}]] | #default =[[File:BSicon FLUG.svg|{{{size|13}}}px|link={{{link|List of airports}}}|alt={{{alt|{{{link|Airport interchange}}}}}}]] }} | airbase =[[File:BSicon {{#if:{{{2|}}}|ex|}}FIGHTER.svg|{{{size|16}}}px|link={{{link|Military air base}}}|alt={{{alt|{{{link|Airbase}}}}}}]] | airfield =[[File:Airplane GA Black.svg|{{{size|16}}}px|link={{{link|Aerodrome}}}|alt={{{alt|{{{link|Private airfield}}}}}}]] | bike | bicycle =[[File:BSicon BICYCLE.svg|{{{size|17}}}px|link={{{link|Bicycle}}}|alt={{{alt|{{{link|Bicycle facilities}}}}}}]] | bus ={{#switch: {{lc: {{{2}}} }} | rapid | brt =[[File:BSicon BUS3.svg|{{{size|16}}}px|link={{{link|Bus rapid transit}}}|{{{alt|{{{link|Bus rapid transit}}}}}}]] | trolley | trolleybus | tb =[[File:BSicon OBUS.svg|{{{size|14}}}px|link={{{link|Trolleybus}}}|{{{alt|{{{link|Trolleybus}}}}}}]] | 1 =[[File:Bus-logo.svg|{{{size|{{#ifeq:{{{2|}}}|1|14|18}}}}}px|link={{{link|Bus}}}|alt={{{alt|{{{link|Bus interchange}}}}}}]] | #default =[[File:BSicon BUS2.svg|{{{size|{{#ifeq:{{{2|}}}|1|14|18}}}}}px|link={{{link|Bus}}}|alt={{{alt|{{{link|Bus interchange}}}}}}]] }} | cable =[[File:BSicon AETRAM.svg|{{{size|15}}}px|link={{{link|Aerial lift}}}|{{{alt|{{{link|Cable car}}}}}}]] | express =[[File:BSicon LDER.svg|{{{size|15}}}px|link={{{link|Express train}}}|{{{alt|{{{link|Express train}}}}}}]] | ferry =[[File:Ferry symbol.svg|{{{size|15}}}px|link={{{link|Ferry}}}|alt={{{alt|{{{link|ferry/water interchange}}}}}}]] | funicular | incline =[[File:BSicon FUNI.svg|{{{size|18}}}px|link={{{link|Funicular}}}|alt={{{alt|{{{link|Funicular}}}}}}]] | heliport =[[File:Aiga heliport.svg|{{{size|16}}}px|link={{{link|Heliport}}}|alt={{{alt|{{{link|Heliport}}}}}}]] | heritage ={{#switch: {{lc: {{{2}}} }} | rail =[[File:BSicon {{#if:{{{3|}}}|ex|}}lDAMPF.svg|{{{size|15}}}px|link={{{link|Heritage railway}}}|alt={{{alt|{{{link|Heritage railway}}}}}}]] | tram =[[File:BSicon BRILL.svg|{{{size|18}}}px|link={{{link|Heritage streetcar}}}|alt={{{alt|{{{link|Heritage streetcar}}}}}}]] | pcc =[[File:BSicon PCC.svg|{{{size|18}}}px|link={{{link|Heritage streetcar}}}|alt={{{alt|{{{link|Heritage streetcar}}}}}}]] }} | metro | subway | underground =[[File:BSicon SUBWAY.svg|{{{size|15}}}px|link={{{link|Rapid transit}}}|alt={{{alt|{{{link|{{ucfirst:{{{1}}}}} interchange}}}}}}]] | mono | monorail =[[File:BSicon_MONO.svg|{{{size|15}}}px|link={{{link|Monorail}}}|alt={{{alt|{{{link|Monorail}}}}}}]] | park | parking =[[File:{{#ifeq:{{{2|}}}|1|Centro other car parking large.svg|BSicon PARKING.svg}}|{{{size|{{#ifeq:{{{2|}}}|1|15|16}}}}}px|link={{{link|Parking}}}|alt={{{alt|{{{link|Parking}}}}}}]] | rail =[[File:{{#ifeq:{{{2|}}}|1|BSicon BAHN.svg|Aiga railtransportation 25.svg}}|{{{size|{{#ifeq:{{{2|}}}|1|16|10}}}}}px|link={{{link|}}}|alt={{{alt|{{{link|Mainline rail interchange}}}}}}]] | tram | light rail =[[File:BSicon TRAM{{#ifeq:{{{2|}}}|1||1}}.svg|{{{size|{{#ifeq:{{{2|}}}|1|14|18}}}}}px|link={{{link|{{{1}}}}}}|alt={{{alt|{{{link|{{ucfirst:{{{1}}}}} interchange}}}}}}]] | trolley | trolleybus =[[File:BSicon OBUS.svg|{{{size|14}}}px|link={{{link|Trolleybus}}}|{{{alt|{{{link|Trolleybus}}}}}}]] | wheelchair =[[File:{{#ifeq:{{{2|}}}|1|Handicapped Accessible sign.svg|Wheelchair symbol.svg}}|{{{size|{{#ifeq:{{{2|}}}|1|16|13}}}}}px|link={{{link|Accessibility#Transportation}}}|alt={{{alt|{{{link|Handicapped/disabled access}}}}}}]] <!-- COUNTRIES --> | at ={{#switch: {{lc: {{{2}}} }} | öbb | obb =[[File:Logo ÖBB.svg|{{{size|36}}}px|link={{{link|Austrian Federal Railways}}}]] | westbahn =[[File:Westbahn-logo-pantone.svg|{{{size|32}}}px|link={{{link|WESTbahn}}}]] }} | be ={{#switch: {{lc: {{{2}}} }} | eul =[[File:Eurolines logo.svg|{{{size|32}}}px|link={{{link|w:Eurolines}}}|alt={{{alt|{{{link|w:Eurolines}}}}}}]] | rail =[[File:SNCB logo.svg|{{{size|15}}}px|link={{{link|National Railway Company of Belgium}}}]] }} | bg ={{#switch: {{lc: {{{2}}} }} | rail =[[File:National Railways.jpg|{{{size|20}}}px|link={{{link|Bulgarian State Railways}}}]] }} | by ={{#switch: {{lc: {{{2}}} }} | rail =[[File:Belarus-RW-Logo-notext.svg|{{{size|20}}}px|link={{{link|Belarusian Railway}}}|alt={{{alt|{{{link|Belarusian Railway}}}}}}]] }} | ca ={{#switch: {{lc: {{{2}}} }} | cn =[[File:CN Railway logo.svg|{{{size|16}}}px|link={{{link|Canadian National Railway}}}]] | cp =[[File:Canadian_Pacific_Railway_logo_2014.svg|{{{size|24}}}px|link={{{link|Canadian Pacific Railway}}}]] | onr=[[File:Ontario_Northland_Wayfinder.svg|{{{size|16}}}px|link={{{link|Ontario Northland Railway}}}]] | ontcbus=[[File:Ontario_Northland_Wayfinder.svg|{{{size|16}}}px|link={{{link|Ontario Northland Motor Coach Services}}}]] | rail | via =[[File:VIA Rail Canada simplified.svg|{{{size|24}}}px|link={{{link|Via Rail}}}]] }} | ch ={{#switch: {{lc: {{{2}}} }} | rail =[[File:SBB logo simplified.svg|{{{size|18}}}px|link={{{link|Swiss Federal Railways}}}]] }} | cn ={{#switch: {{lc: {{{2}}} }} | rail =[[File:China Railways.svg|{{{size|x16}}}px|link={{{link|China Railway}}}|alt={{{alt|{{{link|China Railway}}}}}}]] | crh = [[File:CRH-logo.svg|link={{{link|China_Railway_High-speed}}}|alt={{{alt|{{{link|China Railway High-speed}}}}}}|{{{size|x16}}}px]] | metro =[[File:BSicon SUBWAY-CHN.svg|{{{size|x16}}}px|link={{{link|Urban rail transit in China}}}|alt={{{alt|{{{link|Urban rail transit in China}}}}}}]] | prdir =[[File:PRDIR logo without text.svg|{{{size|x16}}}px|link={{{link|Pearl River Delta Metropolitan Region intercity railway}}}|alt={{{alt|{{{link|PRDIR}}}}}}]] | mono =[[File:BSicon Mono-CHN.svg|{{{size|x16}}}px|link={{{link|Urban rail transit in China}}}|alt={{{alt|{{{link|Urban rail transit in China}}}}}}]] }} | de ={{#switch: {{lc: {{{2}}} }} | rail =[[File:Logo_Deutsche_Bahn.svg|{{{size|12}}}px|link={{{link|Deutsche Bahn}}}|alt={{{alt|{{{link|Deutsche Bahn}}}}}}]] | s-bahn =[[File:S-Bahn-Logo.svg|{{{size|10}}}px|link={{{link|S-Bahn#Germany}}}|alt={{{alt|{{{link|S-Bahn}}}}}}]] | u-bahn =[[File:U-Bahn.svg|{{{size|10}}}px|link={{{link|U-Bahn}}}|alt={{{alt|{{{link|U-Bahn}}}}}}]] | stadtbahn =[[File:Stadtbahn.svg|{{{size|10}}}px|link={{{link|Stadtbahn}}}|alt={{{alt|{{{link|Stadtbahn}}}}}}]] }} | es ={{#switch: {{lc: {{{2}}} }} | rail =[[File:Lgotipo de Renfe Operadora.svg|{{{size|20}}}px|link={{{link|Renfe Operadora}}}|alt={{{alt|{{{link|Renfe}}}}}}]] | cercanias =[[File:Cercanias Logo.svg|{{{size|12}}}px|link={{{link|Cercanías}}}]] | feve =[[File:Símbolo Renfe Feve.svg|{{{size|12}}}px|link={{{link|Renfe Feve}}}|alt={{{alt|{{{link|Feve}}}}}}]] }} | fr ={{#switch: {{lc: {{{2}}} }} | rail =[[File:Sncf-logo.svg|{{{size|20}}}px|link={{{link|SNCF}}}|alt={{{alt|{{{link|SNCF}}}}}}]] | ouigo =[[File:TGV Ouigo 2013 logo.svg|{{{size|18}}}px|link={{{link|Ouigo}}}|alt={{{alt|{{{link|Ouigo}}}}}}]] | ter =[[File:Ter.svg|{{{size|20}}}px|link={{{link|Transport express régional}}}|alt={{{alt|{{{link|TER}}}}}}]] | tgv =[[File:TGV.svg|{{{size|20}}}px|link={{{link|TGV}}}|alt={{{alt|{{{link|TGV}}}}}}]] | tgvinoui =[[File:TGV inOui logo RDT.svg|{{{size|20}}}px|link={{{link|TGV inOui}}}|alt={{{alt|{{{link|TGV inOui}}}}}}]] | tgvlyria =[[File:TGV Lyria logo RDT.svg|{{{size|20}}}px|link={{{link|TGV Lyria}}}|alt={{{alt|{{{link|TGV Lyria}}}}}}]] }} | gb ={{#switch: {{lc: {{{2}}} }} | rail =[[File:National Rail logo.svg|{{{size|12}}}px|link={{{link|National Rail}}}|alt={{{alt|{{{link|National Rail}}}}}}]] | bus =[[File:BSicon BUS.svg|{{{size|18}}}px|link={{{link|Bus transport in the United Kingdom}}}]] | birmingham =[[File:MidlandMetroGenericSymbol.svg|{{{size|13}}}px|link={{{link|Midland Metro}}}|alt={{{alt|{{{link|Midland Metro}}}}}}]] | blackpool =[[File:Uk tram icon.png|{{{size|10}}}px|link={{{link|Blackpool tramway}}}|alt={{{alt|{{{link|Blackpool tramway}}}}}}]] | edinburgh =[[File:EdinburghTramsNoText.svg|{{{size|13}}}px|link={{{link|Edinburgh Trams}}}|alt={{{alt|{{{link|Edinburgh Trams}}}}}}]] | glasgow =[[File:Glasgow Subway.svg|{{{size|13}}}px|link={{{link|Glasgow Subway}}}|alt={{{alt|{{{link|Glasgow Subway}}}}}}]] | leeds =[[File:WestYorksireMetro.png|{{{size|20}}}px|link={{{link|West Yorkshire Metro}}}|alt={{{alt|{{{link|West Yorkshire Metro}}}}}}]] | liverpool =[[File:Merseyrail alternative logo.svg|{{{size|10}}}px|link={{{link|Merseyrail}}}|alt={{{alt|{{{link|Merseyrail}}}}}}]] | manchester | metrolink =[[File:Metrolink generic.png|{{{size|10}}}px|link={{{link|Manchester Metrolink}}}|alt={{{alt|{{{link|Manchester Metrolink}}}}}}]] | newcastle =[[File:TWMetro logo no text.PNG|{{{size|10}}}px|link={{{link|Tyne and Wear Metro}}}|alt={{{alt|{{{link|Tyne and Wear Metro}}}}}}]] | nottingham =[[File:NET notext logo.svg|{{{size|10}}}px|link={{{link|Nottingham Express Transit}}}|alt={{{alt|{{{link|Nottingham Express Transit}}}}}}]] | sheffield =[[File:Supertram generic logo.PNG|{{{size|10}}}px|link={{{link|Sheffield Supertram}}}|alt={{{alt|{{{link|Sheffield Supertram}}}}}}]] | calmac =[[File:Ferry symbol.svg|{{{size|15}}}px|link={{{link|Caledonian MacBrayne}}}|alt={{{alt|{{{link|Caledonian MacBrayne}}}}}}]] | brail =[[File:National Rail logo.svg|{{{size|12}}}px|link={{{link|British Rail}}}|alt={{{alt|{{{link|British Rail}}}}}}]] }} | ie ={{#switch: {{lc: {{{2}}} }} | rail =[[File:Irish Rail logo.svg|{{{size|13}}}px|link={{{link|Iarnród Éireann}}}|alt={{{alt|{{{link|Iarnród Éireann}}}}}}]] }} | il | israel ={{#switch: {{lc: {{{2}}} }} | bus =[[File:BSicon BUS.svg|{{{size|18}}}px|link={{{link|Bus transport in Israel}}}]] | carmelit =[[File:Carmelit-logo-crop.svg|{{{size|15}}}px|link={{{link|Carmelit}}}|alt={{{alt|{{{link|Carmelit}}}}}}]] | egged =[[File:Egged_logo.svg|{{{size|14}}}px|link={{{link|Egged (company)}}}|alt={{{alt|{{{link|Egged (company)}}}}}}]] | rail = [[File:IsraelTrainLogoSymbolOnly.svg|{{{size|17}}}px|link={{{link|Israel Railways}}}|alt={{{alt|{{{link|Israel Railways}}}}}}]] | railw = [[File:Israel Railways Logo (White).png|{{{size|20}}}px|link={{{link|Israel Railways}}}]] | jerusalem light rail =[[File:BSicon TRAM.svg|{{{size|14}}}px|link={{{link|Jerusalem Light Rail}}}]] | tel aviv light rail | dankal =[[File:Dankal Logo.svg|{{{size|20}}}px|link={{{link|Tel Aviv Light Rail}}}|alt={{{alt|{{{link|Tel Aviv Light Rail}}}}}}]] }} | ir | iran ={{#switch: {{lc: {{{2}}} }} | rail = <!--Image deleted at Commons [[File:RAJA Logo.PNG|{{{size|15}}}px|link={{{link| Islamic Republic of Iran Railways}}}]]--> }} | it ={{#switch: {{lc: {{{2}}} }} | rail =[[File:Trenitalia logo RDT.svg|{{{size|18}}}px|link={{{link|Trenitalia}}}|alt={{{alt|{{{link|Trenitalia}}}}}}]] }} | jp | ja ={{#switch: {{lc: {{{2}}} }} | jrh =[[File:JR_logo_(hokkaido).svg|{{{size|19}}}px|link={{{link|Hokkaido Railway Company}}}|alt={{{alt|{{{link|Hokkaido Railway Company}}}}}}]] | jre =[[File:JR_logo_(east).svg|{{{size|19}}}px|link={{{link|East Japan Railway Company}}}|alt={{{alt|{{{link|East Japan Railway Company}}}}}}]] | jrc =[[File:JR_logo_(central).svg|{{{size|19}}}px|link={{{link|Central Japan Railway Company}}}|alt={{{alt|{{{link|Central Japan Railway Company}}}}}}]] | jrw =[[File:JR_logo_(west).svg|{{{size|19}}}px|link={{{link|West Japan Railway Company}}}|alt={{{alt|{{{link|West Japan Railway Company}}}}}}]] | jrs =[[File:JR_logo_(shikoku).svg|{{{size|19}}}px|link={{{link|Shikoku Railway Company}}}|alt={{{alt|{{{link|Shikoku Railway Company}}}}}}]] | jrk =[[File:JR_logo_(kyushu).svg|{{{size|19}}}px|link={{{link|Kyushu Railway Company}}}|alt={{{alt|{{{link|Kyushu Railway Company}}}}}}]] | jrf =[[File:JR_logo_(freight).svg|{{{size|19}}}px|link={{{link|Japan Freight Railway Company}}}|alt={{{alt|{{{link|Japan Freight Railway Company}}}}}}]] | shr =[[File:Donan_Isaribi_Logomark.svg|{{{size|15}}}px|link={{{link|South Hokkaido Railway Company}}}]] | shinkansen ={{#switch: {{lc: {{{3}}} }} | a | akita =[[File:Shinkansen-E.png|{{{size|13}}}px|link={{{link|Akita Shinkansen}}}|alt={{{alt|{{{link|Akita Shinkansen}}}}}}]] | ho | hokkaidō | hokkaido =[[File:Shinkansen jrh.svg|{{{size|13}}}px|link={{{link|Hokkaido Shinkansen}}}|alt={{{alt|{{{link|Hokkaido Shinkansen}}}}}}]] | hu | hokuriku =[[File:Shinkansen-E.png|{{{size|13}}}px|link={{{link|Hokuriku Shinkansen}}}|alt={{{alt|{{{link|Hokuriku Shinkansen}}}}}}]] | j | jōetsu | joetsu =[[File:Shinkansen-E.png|{{{size|13}}}px|link={{{link|Jōetsu Shinkansen}}}|alt={{{alt|{{{link|Jōetsu Shinkansen}}}}}}]] | k | kyushu =[[File:Shinkansen-K.png|{{{size|13}}}px|link={{{link|Kyushu Shinkansen}}}|alt={{{alt|{{{link|Kyushu Shinkansen}}}}}}]] | n | nagano =[[File:Shinkansen-E.png|{{{size|13}}}px|link={{{link|Nagano Shinkansen}}}|alt={{{alt|{{{link|Nagano Shinkansen}}}}}}]] | s | sanyō | sanyo =[[File:Shinkansen jrw.svg|{{{size|13}}}px|link={{{link|Sanyō Shinkansen}}}|alt={{{alt|{{{link|Sanyō Shinkansen}}}}}}]] | to | tōkaidō | tokaido =[[File:Shinkansen jrc.svg|{{{size|13}}}px|link={{{link|Tōkaidō Shinkansen}}}|alt={{{alt|{{{link|Tōkaidō Shinkansen}}}}}}]] | tu | tōhoku | tohoku =[[File:Shinkansen-E.png|{{{size|13}}}px|link={{{link|Tōhoku Shinkansen}}}|alt={{{alt|{{{link|Tōhoku Shinkansen}}}}}}]] | y | yamagata =[[File:Shinkansen-E.png|{{{size|13}}}px|link={{{link|Yamagata Shinkansen}}}|alt={{{alt|{{{link|Yamagata Shinkansen}}}}}}]] | #default =[[File:BSicon LDER.svg|{{{size|17}}}px|link={{{link|Shinkansen}}}|alt={{{alt|{{{link|Shinkansen}}}}}}]] }} | jrwest ={{#switch: {{lc: {{{3}}} }} | h | hiroshima ={{#switch: {{lc: {{{4}}} }} | b | blue | kabe ={{RouteBox|{{font|text=B|font=Lucida Console||color=#fff}}|{{{link|Kabe_Line}}}|#09C0B0|bold=no}} | g | green ={{RouteBox|{{font|text=G|font=Lucida Console||color=#fff}}|{{{link|San-yō_Line}}}|#5fAD3C|bold=no}} | p | purple | geibi ={{RouteBox|{{font|text=P|font=Lucida Console||color=#fff}}|{{{link|Geibi_Line}}}|#947EB9|bold=no}} | r | red ={{RouteBox|{{font|text=R|font=Lucida Console||color=#fff}}|{{{link|San-yō_Line}}}|#cB332E|bold=no}} | y | yellow | kure ={{RouteBox|{{font|text=Y|font=Lucida Console||}}|{{{link|Kure_Line}}}|#EE8F17|#000|bold=no}} }} | k | kinki ={{#switch: {{lc: {{{4}}} }} | hokuriku ={{RouteBox|{{font|text=A|font=Lucida Console||color=#fff}}|{{{link|Hokuriku_Line}}}|#0000f2|bold=no}} | biwako ={{RouteBox|{{font|text=A|font=Lucida Console||color=#fff}}|{{{link|Biwako_Line}}}|#0000f2|bold=no}} | jrkyoto ={{RouteBox|{{font|text=A|font=Lucida Console||color=#fff}}|{{{link|JR Kyōto_Line}}}|#0000f2|bold=no}} | jrkobe ={{RouteBox|{{font|text=A|font=Lucida Console||color=#fff}}|{{{link|JR Kōbe_Line}}}|#0000f2|bold=no}} | sanyo ={{RouteBox|{{font|text=A|font=Lucida Console||color=#fff}}|{{{link|San-yō_Line}}}|#0000f2|bold=no}} | ako ={{RouteBox|{{font|text=A|font=Lucida Console||color=#fff}}|{{{link|Akō_Line}}}|#0000f2|bold=no}} | b | kosei ={{RouteBox|{{font|text=B|font=Lucida Console||color=#fff}}|{{{link|Kosei_Line}}}|#039be5|bold=no}} | c | kusatsu ={{RouteBox|{{font|text=C|font=Lucida Console||color=#fff}}|{{{link|Kusatsu_Line}}}|#4caf50|bold=no}} | d | nara ={{RouteBox|{{font|text=D|font=Lucida Console||color=#fff}}|{{{link|Nara_Line}}}|#b67c2b|bold=no}} | sagano ={{RouteBox|{{font|text=E|font=Lucida Console||color=#fff}}|{{{link|Sagano_Line}}}|#878DDC|bold=no}} | sanin ={{RouteBox|{{font|text=E|font=Lucida Console||color=#fff}}|{{{link|San-in_Line}}}|#878DDC|bold=no}} | f | osakahigashi ={{RouteBox|{{font|text=F|font=Lucida Console||color=#fff}}|{{{link|Ōsaka_Higashi_Line}}}|#546e7a|bold=no}} | jrtakarazuka ={{RouteBox|{{font|text=G|font=Lucida Console||}}|{{{link|JR_Takarazuka_Line}}}|#ffc107|#000|bold=no}} | fukuchiyama ={{RouteBox|{{font|text=G|font=Lucida Console||}}|{{{link|Fukuchiyama_Line}}}|#ffc107|#000|bold=no}} | jrtozai ={{RouteBox|{{font|text=H|font=Lucida Console||color=#fff}}|{{{link|JR_Tōzai_Line}}}|#ec407a|bold=no}} | gakkentoshi ={{RouteBox|{{font|text=H|font=Lucida Console||color=#fff}}|{{{link|Gakkentoshi_Line}}}|#ec407a|bold=no}} | i | kakogawa ={{RouteBox|{{font|text=I|font=Lucida Console||color=#fff}}|{{{link|Kakogawa Line}}}|#009688|bold=no}} | j | bantan ={{RouteBox|{{font|text=J|font=Lucida Console||color=#fff}}|{{{link|Bantan_Line}}}|#ad1457|bold=no}} | k | kishin ={{RouteBox|{{font|text=K|font=Lucida Console||color=#fff}}|{{{link|Kishin_Line}}}|#f4511e}} | l | maizuru ={{RouteBox|{{font|text=L|font=Lucida Console||}}|{{{link|Maizuru_Line}}}|#ff9800|#000|bold=no}} | o | osakaloop ={{RouteBox|{{font|text=O|font=Lucida Console||color=#fff}}|{{{link|Ōsaka_Loop_Line}}}|#ef5350|bold=no}} | p | jryumesaki ={{RouteBox|{{font|text=P|font=Lucida Console||color=#fff}}|{{{link|JR_Yumesaki_Line}}}|#283593|bold=no}} | q | yamatoji ={{RouteBox|Q|{{{link|Yamatoji_Line}}}|#009688|bold=no}} | r | hanwa ={{RouteBox|{{font|text=R|font=Lucida Console||}}|{{{link|Hanwa_Line}}}|#ff9800|#000|bold=no}} | s | kansaiairport ={{RouteBox|{{font|text=S|font=Lucida Console||color=#fff}}|{{{link|Kansai-airport_Line}}}|#0000f2|bold=no}} | t | wakayama ={{RouteBox|{{font|text=T|font=Lucida Console||}}|{{{link|Wakayama_Line}}}|#f48fb1|#000|bold=no}} | u | manyomahoroba ={{RouteBox|{{font|text=U|font=Lucida Console||color=#fff}}|{{{link|Man-yo_Mahoroba_Line}}}|#c62828|bold=no}} | v | kansai ={{RouteBox|{{font|text=V|font=Lucida Console||color=#fff}}|{{{link|Kansai_Line}}}|#53479d|bold=no}} | w | kisei ={{RouteBox|W|{{{link|Kisei_Line}}}|#00acc1|bold=no}} }} | o | okayama ={{#switch: {{lc: {{{4}}} }} | l | unoport ={{RouteBox|{{font|text=L|font=Lucida Console||}}|{{{link|Uno-port_Line}}}|#7acccd|#000|bold=no}} | m | setoohashi ={{RouteBox|{{font|text=M|font=Lucida Console||color=#fff}}|{{{link|Seto-Ōhashi_Line}}}|#0072bc|bold=no}} | n | ako ={{RouteBox|{{font|text=N|font=Lucida Console||color=#fff}}|{{{link|Akō_Line}}}|#f16369|bold=no}} | s ={{RouteBox|{{font|text=S|font=Lucida Console||}}|{{{link|San-yō_Line}}}|#b0d136|#000|bold=no}} | t | tsuyama ={{RouteBox|{{font|text=T|font=Lucida Console||}}|{{{link|Tsuyama_Line}}}|#fdbd18|#000|bold=no}} | u | momotaro ={{RouteBox|{{font|text=U|font=Lucida Console||}}|{{{link|Momotarō_Line}}}|#f6a4b4|#000|bold=no}} | v | hakubi ={{RouteBox|{{font|text=V|font=Lucida Console||color=#fff}}|{{{link|Hakubi_Line}}}|#35934a|bold=no}} | w ={{RouteBox|W|{{{link|San-yō_Line}}}|#f69036|bold=no}} | x ={{RouteBox|{{font|text=X|font=Lucida Console||}}|{{{link|San-yō_Line}}}|#00aeef|#000|bold=no}} | z | fukuen ={{RouteBox|{{font|text=Z|font=Lucida Console||color=#fff}}|{{{link|Fukuen_Line}}}|#49479e|bold=no}} }} | s | sanin ={{#switch: {{lc: {{{4}}} }} | a ={{RouteBox|{{font|text=A|font=Lucida Console||}}|{{{link|San-in_Line}}}|#b2d33e|#000|bold=no}} | b | imbi ={{RouteBox|{{font|text=B|font=Lucida Console||color=#fff}}|{{{link|Imbi_Line}}}|#ba7c32|bold=no}} | c | sakai ={{RouteBox|{{font|text=C|font=Lucida Console||color=#fff}}|{{{link|Sakai_Line}}}|#0066b3|bold=no}} | d ={{RouteBox|{{font|text=D|font=Lucida Console||color=#fff}}|{{{link|San-in_Line}}}|#f26122|bold=no}} | e | kisuki ={{RouteBox|{{font|text=E|font=Lucida Console||}}|{{{link|Kisuki_Line}}}|#ffc20e|#000|bold=no}} | f | sanko ={{RouteBox|{{font|text=F|font=Lucida Console||color=#fff}}|{{{link|Sankō_Line}}}|#00b2e5|bold=no}} | v | hakubi ={{RouteBox|{{font|text=V|font=Lucida Console||color=#fff}}|{{{link|Hakubi_Line}}}|#35934a|bold=no}} }} }} | kintetsu ={{#switch: {{lc: {{{3}}} }} | a | namba/nara ={{RouteBox|{{font|text=A|font=Lucida Console||color=#fff}}||#{{rail color|Kintetsu|a}}|bold=no}} | namba | nara ={{RouteBox|{{font|text=A|font=Lucida Console||color=#fff}}|{{{link|Kintetsu {{{3}}} Line}}}|#{{rail color|Kintetsu|a}}|bold=no}} | b | kyoto/kashihara ={{RouteBox|{{font|text=B|font=Lucida Console||color=#fff}}||#{{rail color|Kintetsu|b}}|bold=no}} | kyoto | kashihara ={{RouteBox|{{font|text=A|font=Lucida Console||color=#fff}}|{{{link|Kintetsu {{{3}}} Line}}}|#{{rail color|Kintetsu|b}}|bold=no}} | c | keihanna ={{RouteBox|{{font|text=C|font=Lucida Console||color=#fff}}|{{{link|Keihanna Line}}}|#{{rail color|Kintetsu|c}}|bold=no}} | d | osaka ={{RouteBox|{{font|text=D|font=Lucida Console||color=#fff}}|{{{link|Osaka Line}}}|#{{rail color|Kintetsu|d}}|bold=no}} | e | nagoya ={{RouteBox|{{font|text=E|font=Lucida Console||color=#fff}}|{{{link|Kintetsu Nagoya Line}}}|#{{rail color|Kintetsu|e}}|bold=no}} | f | minami osaka/yoshino ={{RouteBox|{{font|text=F|font=Lucida Console||color=#fff}}||#{{rail color|Kintetsu|f}}|bold=no}} | minami osaka | yoshino ={{RouteBox|{{font|text=F|font=Lucida Console||color=#fff}}|{{{link|{{{3}}} Line}}}|#{{rail color|Kintetsu|f}}|bold=no}} | g | ikoma ={{RouteBox|{{font|text=G|font=Lucida Console||color=#fff}}|{{{link|Ikoma Line}}}|#{{rail color|Kintetsu|g}}|bold=no}} | h | tenri ={{RouteBox|{{font|text=H|font=Lucida Console||color=#fff}}|{{{link|Tenri Line}}}|#{{rail color|Kintetsu|h}}|bold=no}} | i | tawaramoto ={{RouteBox|{{font|text=I|font=Lucida Console||color=#fff}}|{{{link|Tawaramoto Line}}}|#{{rail color|Kintetsu|i}}|bold=no}} | j | shigi ={{RouteBox|{{font|text=J|font=Lucida Console||color=#fff}}|{{{link|Shigi Line}}}|#{{rail color|Kintetsu|j}}|bold=no}} | k | yunoyama ={{RouteBox|{{font|text=K|font=Lucida Console||color=#fff}}|{{{link|Yunoyama Line}}}|#{{rail color|Kintetsu|k}}|bold=no}} | l | suzuka ={{RouteBox|{{font|text=L|font=Lucida Console||color=#fff}}|{{{link|Suzuka Line}}}|#{{rail color|Kintetsu|l}}|bold=no}} | m | yamada/toba/shima ={{RouteBox|{{font|text=M|font=Lucida Console||color=#fff}}||#{{rail color|Kintetsu|m}}|bold=no}} | yamada | toba | shima ={{RouteBox|{{font|text=M|font=Lucida Console||color=#fff}}|{{{link|Kintetsu {{{3}}} Line}}}|#{{rail color|Kintetsu|m}}|bold=no}} | n | domyoji ={{RouteBox|{{font|text=N|font=Lucida Console||color=#fff}}|{{{link|Domyoji Line}}}|#{{rail color|Kintetsu|n}}|bold=no}} | o | nagano ={{RouteBox|{{font|text=O|font=Lucida Console||color=#fff}}|{{{link|Kintetsu Nagano Line}}}|#{{rail color|Kintetsu|o}}|bold=no}} | p | gose ={{RouteBox|{{font|text=P|font=Lucida Console||color=#fff}}|{{{link|Gose Line}}}|#{{rail color|Kintetsu|p}}|bold=no}} | y | ikoma cable ={{RouteBox|{{font|text=Y|font=Lucida Console||color=#fff}}|{{{link|Ikoma Cable Line}}}|#{{rail color|Kintetsu|y}}|bold=no}} | z | nishi-shigi cable ={{RouteBox|{{font|text=Z|font=Lucida Console||color=#fff}}|{{{link|Nishi-Shigi Cable Line}}}|#{{rail color|Kintetsu|z}}|bold=no}} | isl =[[File:KINTETSU23000_MARK.jpg|{{{size|13}}}px|link={{{link|Ise-Shima Liner}}}|alt={{{alt|{{{link|Ise-Shima Liner}}}}}}]] | shimakaze =[[File:しまかぜマーク.jpg|{{{size|13}}}px|link={{{link|Shimakaze}}}|alt={{{alt|{{{link|Shimakaze}}}}}}]] | sl =[[File:SLマーク.jpg|{{{size|13}}}px|link={{{link|Sakura Liner}}}|alt={{{alt|{{{link|Sakura Liner}}}}}}]] | ul =[[File:KINTETSU_UL_038.jpg|{{{size|13}}}px|link={{{link|Urban Liner}}}|alt={{{alt|{{{link|Urban Liner}}}}}}]] }} }} | kr ={{#switch: {{lc: {{{2}}} }} | rail =[[File:Korail logo.svg|{{{size|x12}}}px|link={{{link|Korail}}}|alt={{{alt|{{{link|Korail}}}}}}]] | ktx =[[File:KTX logo.svg|{{{size|x12}}}px|link={{{link|Korea Train Express}}}|alt={{{alt|{{{link|KTX}}}}}}]] | srt =[[File:SR Train logo.png|{{{size|x12}}}px|link={{{link|Super Rapid Train}}}|alt={{{alt|{{{link|SRT}}}}}}]] }} | my ={{#switch: {{lc: {{{2}}} }} | ktm ={{#switch: {{lc: {{{3}}} }} | k1 ={{RouteBox|1|Seremban Line|#{{rail color|KLRT|1}}}} | k2 ={{RouteBox|2|Port Klang Line|#{{rail color|KLRT|2}}}} | komuter =[[File:KTM Komuter logo.png|{{{size|24}}}px|link={{{link|KTM Komuter}}}|alt={{{alt|{{{link|KTM Komuter}}}}}}]] |#default =[[File:Keretapi Tanah Melayu Berhad Logo.svg|{{{size|22}}}px|link={{{link|Keretapi Tanah Melayu}}}|alt={{{alt|{{{link|Keretapi Tanah Melayu}}}}}}]] }} | ktmkomuter =[[File:KTM Komuter logo.png|{{{size|24}}}px|link={{{link|KTM Komuter}}}|alt={{{alt|{{{link|KTM Komuter}}}}}}]] | rapidkl =[[File:Rapid KL Logo.svg|{{{size|22}}}px|link={{{link|Rapid KL (brand)}}}|alt={{{alt|{{{link|Rapid KL (brand)}}}}}}]] | rapidpenang =[[File:Rapid Penang Logo.svg|{{{size|22}}}px|link={{{link|Rapid Penang}}}|alt={{{alt|{{{link|Rapid Penang}}}}}}]] | erl =[[File:ERL logo.png|{{{size|18}}}px|link={{{link|Express Rail Link}}}|alt={{{alt|{{{link|Express Rail Link}}}}}}]] | mrt =<!--[[File:MRT Corp brand logo.png|{{{size|26}}}px|link={{{link|Mass Rapid Transit (Malaysia)}}}|alt={{{alt|{{{link|Mass Rapid Transit (Malaysia)}}}}}}]] --> | rail ={{#switch: {{lc: {{{3}}} }} | ic =[[File:BSicon BAHN.svg|{{{size|17}}}px|link={{{link|KTM Intercity}}}|alt={{{alt|{{{link|KTM Intercity}}}}}}]] | knorth =[[File:KTM Komuter logo.png|{{{size|24}}}px|link={{{link|KTM Komuter Northern Sector}}}|alt={{{alt|{{{link|KTM Komuter Northern Sector}}}}}}]] | ksouth =[[File:KTM Komuter logo.png|{{{size|24}}}px|link={{{link|KTM Komuter Southern Sector}}}|alt={{{alt|{{{link|KTM Komuter Southern Sector}}}}}}]] | ktm =[[File:Keretapi Tanah Melayu Berhad Logo.svg|{{{size|22}}}px|link={{{link|Keretapi Tanah Melayu}}}|alt={{{alt|{{{link|Keretapi Tanah Melayu}}}}}}]] | ktmk =[[File:KTM Komuter logo.png|{{{size|24}}}px|link={{{link|KTM Komuter}}}|alt={{{alt|{{{link|KTM Komuter}}}}}}]] | rapidkl =[[File:Rapid KL Logo.svg|{{{size|24}}}px|link={{{link|Rapid KL}}}|alt={{{alt|{{{link|Rapid KL}}}}}}]] | rapidpenang =[[File:Rapid Penang Logo.svg|{{{size|22}}}px|link={{{link|Rapid Penang}}}|alt={{{alt|{{{link|Rapid Penang}}}}}}]] }} | railic =[[File:BSicon BAHN.svg|{{{size|17}}}px|link={{{link|KTM Intercity}}}|alt={{{alt|{{{link|KTM Intercity}}}}}}]] | railets =[[File:BSicon LDER.svg|{{{size|17}}}px|link={{{link|KTM ETS}}}|alt={{{alt|{{{link|KTM ETS}}}}}}]] | railknorth =[[File:KTM Komuter logo.png|{{{size|24}}}px|link={{{link|KTM Komuter Northern Sector}}}|alt={{{alt|{{{link|KTM Komuter Northern Sector}}}}}}]] | railksouth =[[File:KTM Komuter logo.png|{{{size|24}}}px|link={{{link|KTM Komuter Southern Sector}}}|alt={{{alt|{{{link|KTM Komuter Southern Sector}}}}}}]] | railhsr =[[File:BSicon exLDER.svg|{{{size|17}}}px|link={{{link|Kuala Lumpur–Singapore High Speed Rail}}}|alt={{{alt|{{{link|Kuala Lumpur–Singapore High Speed Rail}}}}}}]] | ferrypk =[[File:BSicon BOOT.svg|{{{size|18}}}px|link={{{link|Port Klang International Passenger Terminal}}}|alt={{{alt|{{{link|Port Klang International Passenger Terminal}}}}}}]] | ferrypg =[[File:BSicon BOOT.svg|{{{size|18}}}px|link={{{link|Penang ferry service}}}|alt={{{alt|{{{link|Penang ferry service}}}}}}]] | air ={{#switch: {{lc: {{{3}}} }} | klia =[[File:BSicon FLUG.svg|{{{size|15}}}px|link={{{link|Kuala Lumpur International Airport}}}|alt={{{alt|{{{link|Kuala Lumpur International Airport}}}}}}]] | klia2 =[[File:BSicon FLUG.svg|{{{size|15}}}px|link={{{link|Kuala Lumpur International Airport#klia2}}}|alt={{{alt|{{{link|Kuala Lumpur International Airport#klia2}}}}}}]] | pen =[[File:BSicon FLUG.svg|{{{size|15}}}px|link={{{link|Penang International Airport}}}|alt={{{alt|{{{link|Penang International Airport}}}}}}]] | sbg =[[File:BSicon FLUG.svg|{{{size|15}}}px|link={{{link|Sultan Abdul Aziz Shah Airport}}}|alt={{{alt|{{{link|Sultan Abdul Aziz Shah Airport}}}}}}]] }} | airklia =[[File:BSicon FLUG.svg|{{{size|15}}}px|link={{{link|Kuala Lumpur International Airport}}}|alt={{{alt|{{{link|Kuala Lumpur International Airport}}}}}}]] | airklia2 =[[File:BSicon FLUG.svg|{{{size|15}}}px|link={{{link|Kuala Lumpur International Airport#klia2}}}|alt={{{alt|{{{link|Kuala Lumpur International Airport#klia2}}}}}}]] | airpen= =[[File:BSicon FLUG.svg|{{{size|15}}}px|link={{{link|Penang International Airport}}}|alt={{{alt|{{{link|Penang International Airport}}}}}}]] | airsbg =[[File:BSicon FLUG.svg|{{{size|15}}}px|link={{{link|Sultan Abdul Aziz Shah Airport}}}|alt={{{alt|{{{link|Sultan Abdul Aziz Shah Airport}}}}}}]] | mono | monorail =[[File:Access monorail inv.svg|{{{size|16}}}px|link={{{link|Putrajaya Monorail}}}|alt={{{alt|{{{link|Putrajaya Monorail}}}}}}]] | bus ={{#switch: {{lc: {{{3}}} }} | pudu =[[File:BSicon BUS.svg|{{{size|20}}}px|link={{{link|Pudu Sentral}}}|alt={{{alt|{{{link|Pudu Sentral}}}}}}]] | sunway|sw =[[File:Aiga bus on green circle.svg|{{{size|15}}}px|link={{{link|BRT Sunway Line}}}]] | tbs =[[File:BSicon BUS.svg|{{{size|20}}}px|link={{{link|Terminal Bersepadu Selatan}}}|alt={{{alt|{{{link|Terminal Bersepadu Selatan}}}}}}]] }} | buspudu =[[File:BSicon BUS.svg|{{{size|20}}}px|link={{{link|Pudu Sentral}}}|alt={{{alt|{{{link|Pudu Sentral}}}}}}]] | bustbs =[[File:BSicon BUS.svg|{{{size|20}}}px|link={{{link|Terminal Bersepadu Selatan}}}|alt={{{alt|{{{link|Terminal Bersepadu Selatan}}}}}}]] | go ={{#switch: {{lc: {{{3}}} }} | klb =[[File:MadridMetro-EMT.svg|{{{size|14}}}px|link={{{link|Go KL City Bus}}}]] | klg =[[File:MadridMetro-BusInterurbano.svg|{{{size|14}}}px|link={{{link|Go KL City Bus}}}]] | klp =[[File:MadridMetro-LargoRecorrido.svg|{{{size|14}}}px|link={{{link|Go KL City Bus}}}]] | klr =[[File:MadridMetro-BusUrbano.svg|{{{size|14}}}px|link={{{link|Go KL City Bus}}}]] }} | 1 | ktmk1 ={{rail icon|KLRT|1}} | 2 | ktmk2 ={{rail icon|KLRT|2}} | 3 | rkl1 ={{rail icon|KLRT|3}} | 4 | rkl2 ={{rail icon|KLRT|4}} | 5 | rkl3 ={{rail icon|KLRT|5}} | 8 | rkl4 ={{rail icon|KLRT|8}} | 6 | erl1 ={{rail icon|KLRT|6}} | 7 | erl2 ={{rail icon|KLRT|7}} | 9 | mrt1 ={{rail icon|KLRT|9}} | 10 | ktmk3 ={{rail icon|KLRT|10}} | 11 | lrt3 ={{rail icon|KLRT|11}} | 12 | mrt2 ={{rail icon|KLRT|12}} | 13 | mrt3 ={{rail icon|KLRT|13}} | 14 | pm ={{rail icon|KLRT|14}} | 21 ={{rail icon|KLRT|21}} | 22 ={{rail icon|KLRT|22}} | n1 | padang besar | pbl ={{RouteBox|1|KTM Komuter Northern Sector|#1964b7|white|bold=}} | n2 | padang rengas | prl ={{RouteBox|2|KTM Komuter Northern Sector|green|white|bold=}} | blue | goklb =[[File:MadridMetro-EMT.svg|{{{size|14}}}px|link={{{link|Go KL City Bus}}}]] | green | goklg =[[File:MadridMetro-BusInterurbano.svg|{{{size|14}}}px|link={{{link|Go KL City Bus}}}]] | purple | goklp =[[File:MadridMetro-LargoRecorrido.svg|{{{size|14}}}px|link={{{link|Go KL City Bus}}}]] | red|goklr =[[File:MadridMetro-BusUrbano.svg|{{{size|14}}}px|link={{{link|Go KL City Bus}}}]] | ets ={{RouteBox|ETS|KTM ETS|gold|black}} | rts ={{RouteBox|RTS|Johor Bahru–Singapore Rapid Transit System|skyblue|black}} | ecr ={{RouteBox|ECR|MRL East Coast Rail Link|#{{rail color|KLRT|blue}}}} | hsr ={{RouteBox|HSR|Kuala Lumpur-Singapore High Speed Rail|#{{rail color|KLRT|red}}}} | multi =[[File:BSicon WALKl.svg|Multiple fare trips|link=|17px]] }} | ni ={{#switch: {{lc: {{{2}}} }} | rail =[[File:Logomark NI Railways.svg|{{{size|15}}}px|link={{{link|NI Railways}}}|alt={{{alt|{{{link|NI Railways}}}}}}]] | rail2 =[[File:NI Railways icon.svg|{{{size|x20}}}px|link={{{link|NI Railways}}}|alt={{{alt|{{{link|NI Railways}}}}}}]] | bangor =[[File:NIRsymbol_Bangor.svg|{{{size|10}}}px|link={{{link|Belfast-Bangor railway line}}}|alt={{{alt|{{{link|Belfast-Bangor railway line}}}}}}]] | derry | londonderry | derry~londonderry = [[File:NIRsymbol_DLD.svg|{{{size|10}}}px|link={{{link|Belfast-Derry railway line}}}|alt={{{alt|{{{link|Belfast-Derry railway line}}}}}}]] | dublin =[[File:NIRsymbol_Dublin.svg|{{{size|10}}}px|link={{{link|Belfast-Dublin railway line}}}|alt={{{alt|{{{link|Belfast-Dublin railway line}}}}}}]] | larne =[[File:NIRsymbol_Larne.svg|{{{size|10}}}px|link={{{link|Belfast-Larne railway line}}}|alt={{{alt|{{{link|Belfast-Larne railway line}}}}}}]] | newry =[[File:NIRsymbol_Newry.svg|{{{size|10}}}px|link={{{link|Belfast-Newry railway line}}}|alt={{{alt|{{{link|Belfast-Newry railway line}}}}}}]] | portrush =[[File:NIRsymbol_Portrush.svg|{{{size|10}}}px|link={{{link|Coleraine-Portrush railway line}}}|alt={{{alt|{{{link|Coleraine-Portrush railway line}}}}}}]] }} | nl ={{#switch: {{lc: {{{2}}} }} | abl =[[File:Abellio_logo.svg|{{{size|35}}}px|link={{{link|w:Abellio Deutschland}}}|alt={{{alt|{{{link|w:Abellio Deutschland}}}}}}]] | arr =[[File:Arriva-Logo.svg|{{{size|35}}}px|link={{{link|w:Arriva}}}|alt={{{alt|{{{link|w:Arriva}}}}}}]] | brg =[[File:Breng_logo.svg|{{{size|35}}}px|link={{{link|w:Breng}}}|alt={{{alt|{{{link|w:Breng}}}}}}]] | cnx =[[File:Connexxion_logo_2.svg|{{{size|45}}}px|link={{{link|w:Connexxion}}}|alt={{{alt|{{{link|w:Connexxion}}}}}}]] | ice =[[File:ICE-Logo.svg|{{{size|20}}}px|link={{{link|w:Intercity-Express}}}|alt={{{alt|{{{link|w:Intercity-Express}}}}}}]] | keo =[[File:Keolis-Logo.svg|{{{size|35}}}px|link={{{link|w:Keolis Nederland}}}|alt={{{alt|{{{link|w:Keolis Nederland}}}}}}]] | nsr | rail | ns =[[File:Logo_NS.svg|{{{size|20}}}px|link={{{link|w:Nederlandse Spoorwegen}}}|alt={{{alt|{{{link|w:Nederlandse Spoorwegen}}}}}}]] | qbz =[[File:Qbuzz logo.svg|{{{size|35}}}px|link={{{link|w:Qbuzz}}}|alt={{{alt|{{{link|w:Qbuzz}}}}}}]] | tha =[[File:Thalys.svg|{{{size|35}}}px|link={{{link|w:Thalys}}}|alt={{{alt|{{{link|w:Thalys}}}}}}]] | twe =[[File:Twents.jpg|{{{size|35}}}px|link={{{link|w:Keolis Nederland}}}|alt={{{alt|{{{link|w:Keolis Nederland}}}}}}]] }} | pt ={{#switch: {{lc: {{{2}}} }} | rail =[[File:Logo CP 2.svg|{{{size|18}}}px|link={{{link|Comboios de Portugal}}}|alt={{{alt|{{{link|Comboios de Portugal}}}}}}]] }} | ru ={{#switch: {{lc: {{{2}}} }} | rail =[[File:Russian Railways Logo.svg|{{{size|24}}}px|link={{{link|Russian Railways}}}|alt={{{alt|{{{link|Russian Railways}}}}}}]] }} | sg ={{#switch: {{lc: {{{2}}} }} | branch ={{RouteBox|B|Branch MRT line|#{{rail color|SMRT|Branch}}}} | bp | l1 ={{RouteBox|BPLRT|Bukit Panjang LRT line|#{{rail color|Singapore LRT|bp}}}} | cc | m4 ={{RouteBox|CCL|Circle MRT line|#{{rail color|SMRT|cc}}|#000000}} | cr | m8 ={{RouteBox|CRL|Cross Island MRT line|#{{rail color|SMRT|cr}}|#000000}} | dt | m5 ={{RouteBox|DTL|Downtown MRT line|#{{rail color|SMRT|dt}}}} | ew | m2 ={{RouteBox|EWL|East–West MRT line|#{{rail color|SMRT|ew}}}} | jr | m7 ={{RouteBox|JRL|Jurong Region MRT line|#{{rail color|SMRT|jr}}}} | ne | m3 ={{RouteBox|NEL|North East MRT line|#{{rail color|SMRT|ne}}}} | ns | m1 ={{RouteBox|NSL|North–South MRT line|#{{rail color|SMRT|ns}}}} | pg | l3 ={{RouteBox|PGLRT|Punggol LRT line|#{{rail color|Singapore LRT|pg}}}} | sk | l2 ={{RouteBox|SKLRT|Sengkang LRT line|#{{rail color|Singapore LRT|sk}}}} | te | m6 ={{RouteBox|TEL|Thomson–East Coast MRT line|#{{rail color|SMRT|te}}}} }} | tw ={{#switch: {{lc: {{{2}}} }} | tra | rail =[[File:Taiwan Railways Administration Logo plain.svg|{{{size|18x18}}}px|link={{{link|Taiwan Railway}}}|alt={{{alt|{{{link|Taiwan Railway}}}}}}]] | thsr =[[File:Taiwan High Speed Rail Logo(Log Only).svg|{{{size|23x23}}}px|link={{{link|Taiwan High Speed Rail}}}|alt={{{alt|{{{link|Taiwan High Speed Rail}}}}}}]] | cbrt =[[File:Chiayi Bus Rapid Transit Logo(Logo Only).svg|{{{size|30x30}}}px|link={{{link|Chiayi Bus Rapid Transit}}}|alt={{{alt|{{{link|Chiayi Bus Rapid Transit}}}}}}]] }} | ua ={{#switch: {{lc: {{{2}}} }} | rail =[[File:Ukrzaliznytsya.svg|{{{size|24}}}px|link={{{link|Ukrainian Railways}}}|alt={{{alt|{{{link|Ukrainian Railways}}}}}}]] }} <!-- United Arab Emirates --> | ae ={{#switch: {{lc: {{{2}}} }} | er ={{RouteBox|ER|Etihad Rail|#748477}} }} | us ={{#switch: {{lc: {{{2}}} }} | rail =[[File:BSicon TRAIN3.svg|{{{size|16}}}px|link={{{link|Rail transportation in the United States#Passenger railroads}}}|alt={{{alt|{{{link|US Passenger rail transport}}}}}}]] | amtrak =[[File:BSicon LOGO Amtrak2.svg|{{{size|20}}}px|link={{{link|Amtrak}}}|alt={{{alt|{{{link|Amtrak}}}}}}]] | amtrakbus =[[File:BSicon LOGO Amtrak2.svg|{{{size|20}}}px|link={{{link|Amtrak Thruway}}}|alt={{{alt|{{{link|Amtrak}}}}}}]] | csx | csxt =[[File:CSX transp logo.svg|{{{size|x14}}}px|link={{{link|CSX Transportation}}}|alt={{{alt|{{{link|CSX Transportation}}}}}}]] | greyhound =[[File:Greyhound no dog.svg|{{{size|18}}}px|link={{{link|Greyhound Lines}}}|alt={{{alt|{{{link|Greyhound Lines}}}}}}]] | megabus =[[File:MegabusIcon.svg|{{{size|18}}}px|link={{{link|Megabus (North America)}}}|alt={{{alt|{{{link|Megabus (North America)}}}}}}]] }} <!-- DEFAULT --> | #default ='''Add→{{tl|rail-interchange}}''' }}<noinclude> {{documentation}} </noinclude> 454s8nmeqvlqe6rdm4w1ektfb11xd99 0 320898 4546982 4072949 2025-07-09T09:13:50Z Meenakshi nandhini 99060 #WPWPINKL #WPWP 4546982 wikitext text/x-wiki {{PU|Victorian morality}} [[File:Queen Victoria 1887.jpg|thumb|right|വിക്ടോറിയ]] 1837 മുതൽ 1901 വരെ ബ്രിട്ടണിലെ രാജ്ഞിയായിരുന്ന വിക്ടോറിയയുടെ കാലത്ത് രാജ്യത്തുടനീളം നിലനിന്നിരുന്ന സദാചാരബോധത്തെയാണു '''വിക്ടോറിയൻ സദാചാരം''' എന്നു വിളിക്കുന്നത്. മുൻപുണ്ടായിരുന്ന ജോർജ്ജ് രാജാവിന്റെ കാലത്തുമായി ഇത് പാടെ വ്യത്യാസപ്പെട്ടിരുന്നു. 1851ൽ നടന്ന ഗ്രേറ്റ് എക്സിബിഷനിലാണു ഈ പദം ആദ്യമായി ഉപയോഗിക്കപ്പെട്ടത്<ref>Merriman 2004,p. 749.</ref>. മതം, സദാചാരം, രാഷ്ട്രീയം, വാണിജ്യം എന്നിങ്ങനെ ഇവയെ തരം തിരിക്കാം. ഇവയെല്ലാം ചേർന്ന് ബ്രിട്ടീഷ് സാമ്രാജ്യത്തിലാകമാനം മാറ്റം വരുത്തുകയുണ്ടായി. ഈ പറയുന്ന ധാർമ്മിക വീക്ഷണങ്ങൾ കാർക്കശ്യവും അടിച്ചമർത്തലും അധികാരി വർഗ്ഗത്തെയും പുരോഹിതരെയും ഒക്കെ ചോദ്യം ചെയ്യാൻ പാടില്ലാത്ത അതിന്റെ ഘടന കൊണ്ടും ലോകത്തിലെ ഏറ്റവും മോശം സാമൂഹിക നിയമസംഹിതകളിൽ ഒന്നായി കണക്കാക്കപ്പെടുന്നു. രൂപം കൊണ്ട കാലഘട്ടത്തിൽ തന്നെ പരക്കെ വിമർശനങ്ങൾ നേരിടേണ്ടി വന്ന ഒന്നാണ് വിക്ടോറിയൻ സദാചാരമൂല്യങ്ങൾ. ==അവലംബം== <references/> ==Further reading== [[File:William Holman Hunt - The Awakening Conscience - Google Art Project.jpg|thumb|350px|upright|[[William Holman Hunt|Holman Hunt]]'s ''[[The Awakening Conscience]]'' (1853)]] * Adams, James Eli, ed. ''Encyclopedia of the Victorian Era'' (4 vol. 2004). articles by scholars * Bartley, Paula. ''Prostitution: Prevention and reform in England, 1860–1914'' (Routledge, 2012) * Boddice, Rob. ''The Science of Sympathy: Morality, Evolution, and Victorian Civilization'' (2016) * {{cite book |last=Bull |first=Sarah |title=Selling Sexual Knowledge: Medical Publishing and Obscenity in Victorian Britain |year=2025 |isbn=9781009578103 |url=https://doi.org/10.1017/9781009578103 |publisher=[[Cambridge University Press]]}} * Churchill, David. ''Crime control and everyday life in the Victorian city: the police and the public'' (2017). * {{cite journal |last=Churchill |first=David C. |title=Rethinking the state monopolisation thesis: the historiography of policing and criminal justice in nineteenth-century England |journal=Crime, Histoire & Sociétés/Crime, History & Societies |volume=18 |number=1 |date=2014 |pages=131–152 |doi=10.4000/chs.1471 |url=https://journals.openedition.org/chs/1471}} * Emsley, Clive.''Crime and Society in England, 1750–1900'' (5th ed. 2018) * Fraser, Derek. ''The evolution of the British welfare state: a history of social policy since the Industrial Revolution'' (Springer, 1973). *[[Peter Gay|Gay, Peter]]. ''The Bourgeois Experience: Victoria to Freud'' * {{cite journal |last=Harrison |first=Brian |title=Philanthropy and the Victorians |journal=Victorian Studies |volume=9 |number=4 |date=1955 |pages=353–374 |jstor=3825816}} * Merriman, J (2004). ''A History of Modern Europe; From the French Revolution to the Present'' New York, London: W.W. Norton & Company. * {{cite book | last=Perkin | first=Harold James |author-link=Perkin, Harold | title=The Origins of Modern English Society: 1780-1880 | publisher=Routledge | date=1969 | isbn=0-7100-4567-0 |url=https://archive.org/details/originsofmoderne00haro/page/n6}} * Searle, G. R. ''Morality and the Market in Victorian Britain'' (1998) * Woodward, E. L. ''[https://archive.org/details/dli.ernet.524474/page/n3/mode/2up The Age of Reform, 1815–1870]'' (1938); 692 pages; wide-ranging scholarly survey {{Victorian era|state=collapsed}}{{Queen Victoria|state=collapsed}} [[വർഗ്ഗം:സദാചാരം]] [[വർഗ്ഗം:ബ്രിട്ടീഷ് സാമ്രാജ്യം]] c78wiumnsp2xhybt8mfhapnn0slx4ni 4546986 4546982 2025-07-09T09:17:03Z Meenakshi nandhini 99060 /* Further reading */ 4546986 wikitext text/x-wiki {{PU|Victorian morality}} [[File:Queen Victoria 1887.jpg|thumb|right|വിക്ടോറിയ]] 1837 മുതൽ 1901 വരെ ബ്രിട്ടണിലെ രാജ്ഞിയായിരുന്ന വിക്ടോറിയയുടെ കാലത്ത് രാജ്യത്തുടനീളം നിലനിന്നിരുന്ന സദാചാരബോധത്തെയാണു '''വിക്ടോറിയൻ സദാചാരം''' എന്നു വിളിക്കുന്നത്. മുൻപുണ്ടായിരുന്ന ജോർജ്ജ് രാജാവിന്റെ കാലത്തുമായി ഇത് പാടെ വ്യത്യാസപ്പെട്ടിരുന്നു. 1851ൽ നടന്ന ഗ്രേറ്റ് എക്സിബിഷനിലാണു ഈ പദം ആദ്യമായി ഉപയോഗിക്കപ്പെട്ടത്<ref>Merriman 2004,p. 749.</ref>. മതം, സദാചാരം, രാഷ്ട്രീയം, വാണിജ്യം എന്നിങ്ങനെ ഇവയെ തരം തിരിക്കാം. ഇവയെല്ലാം ചേർന്ന് ബ്രിട്ടീഷ് സാമ്രാജ്യത്തിലാകമാനം മാറ്റം വരുത്തുകയുണ്ടായി. ഈ പറയുന്ന ധാർമ്മിക വീക്ഷണങ്ങൾ കാർക്കശ്യവും അടിച്ചമർത്തലും അധികാരി വർഗ്ഗത്തെയും പുരോഹിതരെയും ഒക്കെ ചോദ്യം ചെയ്യാൻ പാടില്ലാത്ത അതിന്റെ ഘടന കൊണ്ടും ലോകത്തിലെ ഏറ്റവും മോശം സാമൂഹിക നിയമസംഹിതകളിൽ ഒന്നായി കണക്കാക്കപ്പെടുന്നു. രൂപം കൊണ്ട കാലഘട്ടത്തിൽ തന്നെ പരക്കെ വിമർശനങ്ങൾ നേരിടേണ്ടി വന്ന ഒന്നാണ് വിക്ടോറിയൻ സദാചാരമൂല്യങ്ങൾ. ==അവലംബം== <references/> ==Further reading== [[File:William Holman Hunt - The Awakening Conscience - Google Art Project.jpg|thumb|350px|upright|[[William Holman Hunt|Holman Hunt]]'s ''[[ദി അവേക്കെനിങ് കോൺഷ്യസ്നെസ്]]'' (1853)]] * Adams, James Eli, ed. ''Encyclopedia of the Victorian Era'' (4 vol. 2004). articles by scholars * Bartley, Paula. ''Prostitution: Prevention and reform in England, 1860–1914'' (Routledge, 2012) * Boddice, Rob. ''The Science of Sympathy: Morality, Evolution, and Victorian Civilization'' (2016) * {{cite book |last=Bull |first=Sarah |title=Selling Sexual Knowledge: Medical Publishing and Obscenity in Victorian Britain |year=2025 |isbn=9781009578103 |url=https://doi.org/10.1017/9781009578103 |publisher=[[Cambridge University Press]]}} * Churchill, David. ''Crime control and everyday life in the Victorian city: the police and the public'' (2017). * {{cite journal |last=Churchill |first=David C. |title=Rethinking the state monopolisation thesis: the historiography of policing and criminal justice in nineteenth-century England |journal=Crime, Histoire & Sociétés/Crime, History & Societies |volume=18 |number=1 |date=2014 |pages=131–152 |doi=10.4000/chs.1471 |url=https://journals.openedition.org/chs/1471}} * Emsley, Clive.''Crime and Society in England, 1750–1900'' (5th ed. 2018) * Fraser, Derek. ''The evolution of the British welfare state: a history of social policy since the Industrial Revolution'' (Springer, 1973). *[[Peter Gay|Gay, Peter]]. ''The Bourgeois Experience: Victoria to Freud'' * {{cite journal |last=Harrison |first=Brian |title=Philanthropy and the Victorians |journal=Victorian Studies |volume=9 |number=4 |date=1955 |pages=353–374 |jstor=3825816}} * Merriman, J (2004). ''A History of Modern Europe; From the French Revolution to the Present'' New York, London: W.W. Norton & Company. * {{cite book | last=Perkin | first=Harold James |author-link=Perkin, Harold | title=The Origins of Modern English Society: 1780-1880 | publisher=Routledge | date=1969 | isbn=0-7100-4567-0 |url=https://archive.org/details/originsofmoderne00haro/page/n6}} * Searle, G. R. ''Morality and the Market in Victorian Britain'' (1998) * Woodward, E. L. ''[https://archive.org/details/dli.ernet.524474/page/n3/mode/2up The Age of Reform, 1815–1870]'' (1938); 692 pages; wide-ranging scholarly survey {{Victorian era|state=collapsed}}{{Queen Victoria|state=collapsed}} [[വർഗ്ഗം:സദാചാരം]] [[വർഗ്ഗം:ബ്രിട്ടീഷ് സാമ്രാജ്യം]] 6rf6fv7lzfgl9morev5k6tdh3cq54pv 0 321908 4546762 4275466 2025-07-08T12:02:30Z Jayashankar8022 85871 /* താരനിര */ ലിങ്ക് ചേർത്തു 4546762 wikitext text/x-wiki {{prettyurl|Etho_Oru_Swapnam}}{{Infobox film | name = ഏതോ ഒരു സ്വപ്നം | image = | caption = | director = [[ശ്രീകുമാരൻ തമ്പി]] | producer = [[ശ്രീകുമാരൻ തമ്പി]] | writer = [[കെ സുരേന്ദ്രൻ]]<br>[[ശ്രീകുമാരൻ തമ്പി]] (സംഭാഷണം) | screenplay = [[ശ്രീകുമാരൻ തമ്പി]] | starring = [[ജയൻ]]<br>[[ഷീല]]<br>[[ജഗതി ശ്രീകുമാർ]]<br>[[ശ്രീലത]] | music = [[സലിൽ ചൗധരി]] | cinematography = ഹേമചന്ദ്രൻ | editing = [[കെ.ശങ്കുണ്ണി]] | studio = ഭവാനി രാജേശ്വരി | distributor = ഭവാനി രാജേശ്വരി | released = {{Film date|1978|11|3|df=y}} | country = [[ഇന്ത്യ]] | language = [[Malayalam Language|മലയാളം]] }} 1978-ൽ കെ.സുരേന്ദ്രന്റെ കഥയ്ക്ക് [[ശ്രീകുമാരൻ തമ്പി]] സംഭാഷണവും തിരക്കഥയും എഴുതി സംവിധാനം ചെയ്ത് നിർമ്മിച്ച ചിത്രമാണ് '''''ഏതൊ ഒരു സ്വപ്നം'''''. [[ജയൻ]], [[ഷീല]], [[ജഗതി ശ്രീകുമാർ]], [[ശ്രീലത]] തുടങ്ങിയവർ ഈ ചിത്രത്തിലെ പ്രധാനവേഷങ്ങൾ അവതരിപ്പിച്ചു. [[ശ്രീകുമാരൻ തമ്പി]] രചിച്ച ഗാനങ്ങൾക്ക് ചൗധരി സംഗീതം നൽകി.<ref>{{cite web|url=http://www.malayalachalachithram.com/movie.php?i=846|title=ഏതോ ഒരു സ്വപ്നം|accessdate=2017-07-08|publisher=www.malayalachalachithram.com}}</ref><ref>{{cite web|url=http://malayalasangeetham.info/m.php?1772|title=ഏതോ ഒരു സ്വപ്നം|accessdate=2017-07-08|publisher=malayalasangeetham.info}}</ref><ref>{{cite web|url=http://spicyonion.com/title/yeatho-oru-swapnam-malayalam-movie/|title=ഏതോ ഒരു സ്വപ്നം|accessdate=2017-07-08|publisher=spicyonion.com|archive-date=2016-03-04|archive-url=https://web.archive.org/web/20160304094536/http://spicyonion.com/title/yeatho-oru-swapnam-malayalam-movie/|url-status=dead}}</ref> ==താരനിര<ref>{{cite web|title=ഏതോ ഒരു സ്വപ്നം (1978)|url= https://www.m3db.com/film/1836|accessdate=2023-03-03|publisher=മലയാളം മൂവി& മ്യൂസിക് ഡാറ്റബേസ്|df=dmy-all}}</ref>== {| class="wikitable" |- ! ക്ര.നം. !! താരം !!വേഷം |- |1||[[സുകുമാരൻ]] ||ദിവാകരൻ നായർ |- |2||[[ജയൻ]] ||വിവി സ്വാമി |- |3||[[ഷീല]] ||കൗസല്യ |- |4||[[ജഗതി ശ്രീകുമാർ]] ||ജനാർദ്ദനൻ നായർ |- |5||[[ശ്രീലത നമ്പൂതിരി|ശ്രീലത]] ||സുശീല |- |6||[[വൈക്കം മണി]] ||സത്യവതിയുടെ പിതാവ് |- |7||[[കൈലാസ് നാഥ്]]||സിനിമാ നിർമ്മാതാവ് |- |8||[[കനകദുർഗ]] ||പ്രൊഫ. സത്യവതി |- |9||[[മല്ലിക സുകുമാരൻ]] ||വിജയമ്മ |- |10||[[നന്ദിതാ ബോസ്]] ||സിനിമാനടി താര |- |11||[[പ്രിയംവദ]] ||ശോഭ |- |12||[[രവികുമാർ]] ||കൃഷ്ണചന്ദ്രൻ |- |13||[[സോമശേഖരൻ നായർ]] || |} ==ഗാനങ്ങൾ<ref>{{cite web|title=ഏതോ ഒരു സ്വപ്നം (1978)|url=http://malayalasangeetham.info/m.php?1772 |accessdate=2023-03-03|publisher=മലയാളസംഗീതം ഇൻഫൊ}}</ref>== [[ശ്രീകുമാരൻ തമ്പി]]യുടെ ഗാനങ്ങൾക്ക് [[സലിൽ ചൗധരി]] ഈണം പകർന്ന അഞ്ചുപാട്ടുകളാണ് ഈ സിനിമയിലുള്ളത്. {| border="2" cellpadding="4" cellspacing="0" style="margin: 1em 1em 1em 0; background: #f9f9f9; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" |- bgcolor="#CCCCCF" align="center" | '''എണ്ണം.''' || '''പാട്ട്''' || '''ആലാപനം''' ||'''രാഗം''' |- | 1 || ഒരു മുഖം മാത്രം [പെൺ] || സബിതാ ചൗധരി || |- | 2 || ഒരു മുഖം മാത്രം കണ്ണിൽ [M] || [[കെ.ജെ. യേശുദാസ്]] || |- | 3 || പൂ നിറഞ്ഞാൽ || [[കെ.ജെ. യേശുദാസ്]] || |- | 4 || പൂമാനം പൂത്തുലഞ്ഞേ || [[കെ.ജെ. യേശുദാസ്]] || [[ശിവരഞ്ജിനി]] |- | 5 || ശ്രീപദം വിടർന്ന സരസീരുഹസ്സിൽ || [[കെ.ജെ. യേശുദാസ്]],സംഘവും || [[ഹംസധ്വനി]] |} ==അവലംബം== {{reflist}} ==പുറത്തെക്കുള്ള കണ്ണീകൾ== * {{IMDb title|0268766|Yeatho Oru Swapnam}} [[വർഗ്ഗം:1978-ൽ പുറത്തിറങ്ങിയ മലയാളചലച്ചിത്രങ്ങൾ]] [[വർഗ്ഗം:സുകുമാരൻ അഭിനയിച്ച മലയാളചലച്ചിത്രങ്ങൾ]] [[വർഗ്ഗം:ശ്രീകുമാരൻ തമ്പി സംവിധാനം ചെയ്ത ചലച്ചിത്രങ്ങൾ]] [[വർഗ്ഗം:കെ. ശങ്കുണ്ണി ചിത്രസംയോജനം നിർവ്വഹിച്ച ചലച്ചിത്രങ്ങൾ]] [[വർഗ്ഗം:സലീൽ ചൗധരി സംഗീതം നൽകിയ മലയാളചലച്ചിത്രങ്ങൾ]] [[വർഗ്ഗം:കെ. സുരേന്ദ്രൻ കഥ എഴുതിയ ചലച്ചിത്രങ്ങൾ]] [[വർഗ്ഗം:ശ്രീകുമാരൻ തമ്പിയുടെ ഗാനങ്ങൾ]] [[വർഗ്ഗം:തമ്പി-സലീൽ ചൗധരി ഗാനങ്ങൾ]] [[വർഗ്ഗം:ശ്രീകുമാരൻ തമ്പി നിർമ്മിച്ച ചലച്ചിത്രങ്ങൾ]] [[വർഗ്ഗം:ജഗതി ശ്രീകുമാർ അഭിനയിച്ച മലയാളചലച്ചിത്രങ്ങൾ]] [[വർഗ്ഗം:ഷീല അഭിനയിച്ച ചലച്ചിത്രങ്ങൾ]] [[വർഗ്ഗം:ജയൻ അഭിനയിച്ച മലയാളചലച്ചിത്രങ്ങൾ]] srxaftctscxjr609rbqjz9cdsropypa 0 323802 4546967 3776862 2025-07-09T08:54:53Z Meenakshi nandhini 99060 /* അവലംബം */ 4546967 wikitext text/x-wiki {{PU|Pushpagiri Wildlife Sanctuary}} {{Infobox protected area | name = പുഷ്പഗിരി വന്യജീവി സങ്കേതം | photo = Pushpagiri_WildlifeSanctuary-Coorg.jpg | photo_caption = പുഷ്പഗിരിയിലെ [[ചോലവനങ്ങൾ]] | photo_width = | location = സോമവാര പേട്ട, [[കൊടഗ്]] ജില്ല, [[കർണ്ണാടക]], [[ഇന്ത്യ]] | nearest_city = സോമവാര പേട്ട | lat_d = 12 | lat_m = 35 | lat_s = 0 | lat_NS = N | long_d = 75 | long_m = 40 | long_s = 0 | long_EW = E | coords = | coords_ref = | region = | area = | established = 1987 | governing_body = കർണ്ണാടക വനം വകുപ്പ് }} [[കർണ്ണാടക]]യിലുള്ള 21 വന്യജീവി സങ്കേതങ്ങളിൽ ഒന്നാണ് '''പുഷ്പഗിരി വന്യജീവി സങ്കേതം'''. [[കൊടഗ്]] ജില്ലയിലെ സോമവാരപേട്ട താലൂക്കിലാണ് ഇത് സ്ഥിതി ചെയ്യുന്നത്. അപൂർവ്വവും വംശനാശ ഭീഷണി നേരിടുന്നതുമായ നിരവധി പക്ഷികളാണ് ഇവിടത്തെ സവിശേഷത. കടമക്കൽ റിസർവ് വനം ഈ വന്യജീവി സങ്കേതത്തിന്റെ ഭാഗമാണ്.<ref>{{cite web |url=http://www.birdlife.org/datazone/sites/index.html?action=SitHTMDetails.asp&sid=18228&m=0 |title=BirdLife IBA Factsheet - Pushpagiri Wildlife Sanctuary |publisher= |accessdate=2007-02-01 |archive-date=2009-01-02 |archive-url=https://web.archive.org/web/20090102221035/http://www.birdlife.org/datazone/sites/index.html?action=SitHTMDetails.asp&sid=18228&m=0 |url-status=dead }}</ref> കുമാര പർവ്വത എന്നറിയപ്പെടുന്ന പുഷ്പഗിരിയാണ് ഇവിടത്തെ ഏറ്റവും ഉയർന്ന കൊടുമുടി. ഇതിന്റെ വടക്ക് ഭാഗത്ത് ബിസ്ലെ റിസർവ് വനവും പടിഞ്ഞാറ് ഭാഗത്ത് കുക്കെ സുബ്രഹ്മണ്യ വനനിരകളുമാണ്. ==സസ്യ ജന്തുജാലങ്ങൾ== [[നെന്മേനിവാക]], [[തീറ്റിപ്ലാവ്]], [[വെള്ളകിൽ]], [[നാഗകേസരം]] എന്നിവ ഇവിടെ കാണപ്പെടുന്ന സസ്യങ്ങളിൽ ചിലതാണ്. [[ഇന്ത്യൻ കാട്ടുനായ]], [[ബ്രൌൺ പാം സിവെറ്റ്]](തവിടൻ വെരുക്), [[മലയണ്ണാൻ]], [[പുള്ളിമാൻ]], [[മ്ലാവ്]], [[കേഴമാൻ]], [[ഏഷ്യൻ ആന]], [[കാട്ടുപോത്ത്]] തുടങ്ങിയ ജീവികളെ ഇവിടെ കാണാം. [[മൂർഖൻ]], [[മലമ്പാമ്പ്]], [[അണലി]], [[രാജവെമ്പാല]] തുടങ്ങിയ പാമ്പുകളും ഇവിടെ കണ്ടുവരുന്നു.ഗ്രേ ബ്രസ്റ്റഡ് ലാഫിങ് ത്രഷ്, ബ്ലാക്ക്, ഓറഞ്ച് ഫ്‌ളൈകാച്ചർ, [[നീലഗിരി പാറ്റപിടിയൻ]], ടീക്ക് ഷെൽട്ടർ തുടങ്ങിയ പല ഇനങ്ങളിലുള്ള പക്ഷികളുടെയും ആവാസസ്ഥാനമാണ്<ref>http://malayalam.nativeplanet.com/coorg/attractions/pushpagiri-wildlife-sanctuary/</ref>. പുഷ്പഗിരി വന്യ ജീവി സങ്കേതം ലോക പൈതൃകസ്ഥാനം ആക്കി പ്രഖ്യാപിച്ചിരിക്കുന്നു.<ref>{{cite web |url=http://whc.unesco.org/en/tentativelists/2103/ |title=Western Ghats—Talacauvery Sub-Cluster (with Six Site Elements) |publisher= |accessdate=2007-02-01 }}</ref> ==ട്രെക്കിംഗ് വഴികൾ== [[കുക്കെ സുബ്രഹ്മണ്യ]], സോമവാര പേട്ട എന്നീ സ്ഥലങ്ങളിൽ നിന്ന് ഇവിടേക്ക് ട്രെക്കിംഗ് ചെയ്യാവുന്നതാണ്. കുക്കെ സുബ്രഹ്മണ്യ വഴിയുള്ള പാത അതിമനോഹരവും എന്നാൽ ദുർഘടവുമാണ്. സെപ്റ്റംബർ മുതൽ ഏപ്രിൽ വരെയാണ് ഇവിടെ കാണാൻ പറ്റിയ സമയം. ഇവിടെ ക്യാമ്പ് ചെയ്യാൻ ഉള്ള അനുവാദം ലഭിക്കുന്നതാണ്. [[ചോലവനങ്ങൾ]]ക്ക് സമീപത്ത് ഉള്ള ധാരാളം അരുവികളിൽ കുടിക്കാനുള്ള വെള്ളം കിട്ടും. ==ലിങ്കുകൾ== {{commonscat}} * [http://whc.unesco.org/en/tentativelists/2103/ Western Ghats UNESCO World Heritage Centre] * [http://www.birdlife.org/datazone/sites/index.html?action=SitHTMDetails.asp&sid=18228&m=0 Important Bird Areas in India - Pushpagiri Wildlife Sanctuary] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20090102221035/http://www.birdlife.org/datazone/sites/index.html?action=SitHTMDetails.asp&sid=18228&m=0 |date=2009-01-02 }} * [http://www.flickr.com/photos/epharaoh/172075979/ Link to a map of Pushpagiri Sanctuary and surrounding terrain from google maps] *[http://tumkurameen.blogspot.in/2006/03/trail-in-rainforests_4775.html 'A trail in the rainforests'] A travel story on hiking/ trekking in Pushpagiri Wildlife Sanctuary, published in Deccan Herald, Bangalore, Jan 26, 2003. * [http://www.flickr.com/search/?q=pushpagiri&w=88563023%40N00 Some images from Pushpagiri Sanctuary] ==അവലംബം== {{reflist}} {{Kodagu (Coorg) topics}} {{Protected areas of Karnataka}} {{Western Ghats}} [[വർഗ്ഗം:വന്യജീവി സംരക്ഷണകേന്ദ്രങ്ങൾ]] [[വർഗ്ഗം:പശ്ചിമഘട്ടത്തിലെ വന്യജീവി സങ്കേതങ്ങൾ]] 5ah1b2nzdgjs80l4sg70lpcpd4hdnwi 0 348271 4546970 3443834 2025-07-09T08:56:35Z Meenakshi nandhini 99060 /* സ്പ്ഷ്യാലിറ്റികൾ */ 4546970 wikitext text/x-wiki {{വൃത്തിയാക്കേണ്ടവ}} {{ആധികാരികത}} [[File:Veg Full Meals in Tamil Nadu.JPG|thumb|Veg Meals in Tamil Nadu]] [[Image:Chennai Veg Cuisine.JPG|thumb|250px|right|The South Indian Breakfast and meals served on a banana leaf.]] [[File:Dosa with chutney and sambar traditionally served in banana leaf.jpg|thumb|Dosa with chutney and sambar traditionally served in banana leaf]] ഇന്ത്യയിലെ പല പ്രദേശങ്ങളെയും പോലെ തമിഴ്നാടിലും ഭക്ഷണം പാകംചെയ്തു നൽകുന്നത് മനുഷ്യത്വത്തിന്റെ ഏറ്റവും മികച്ച സേവനമാണ് എന്നുള്ള ഉറച്ച വിശ്വാസമാണ്{{തെളിവ്}}. തമിഴ്നാടിൽ വെജിറ്റേറിയൻ, നോൺ-വെജിറ്റേറിയൻ ഭക്ഷണങ്ങളുടെ വിവിധ തരങ്ങളുണ്ട്. അരി, പരിപ്പുകൾ, പയറുവർഗങ്ങൾ എന്നിവ ഉൾപ്പെടുന്നതാണ് പ്രധാന ഭക്ഷണം. നെൽച്ചെടിയുടെ ഫലമായ നെന്മണിയിൽ നിന്നും വേർതിരിച്ചെടുക്കുന്ന ധാന്യമാണ്‌ അരി അഥവാ നെല്ലരി. ലോകത്ത് ഏറ്റവും കൂടുതൽ ഭക്ഷിക്കപ്പെടുന്ന ധാന്യമാണിത്. [[കിഴക്കൻ ഏഷ്യ]], [[തെക്കുകിഴക്കൻ ഏഷ്യ]], ദക്ഷിണേഷ്യ എന്നിവിടങ്ങളിൽ അരി പ്രധാന ആഹാരമാണ്. കരിമ്പിനും ചോളത്തിനും ശേഷം ലോകത്ത് ഏറ്റവും കൂടുതൽ ഉൽപ്പാദിപ്പിക്കുന്ന കാർഷികവിളയാണ് അരി. ചോളം പ്രധാനമായും ഉപയോഗിക്കുന്നത് മാനുഷിക ഉപഭോഗത്തിനല്ലാത്തതിനാൽ അരിയാണ് മനുഷ്യൻറെ പോഷക ആവശ്യങ്ങൾക്ക് ലോകത്ത് ആകമാനം ഏറ്റവും കൂടുതൽ ഉപയോഗിക്കുന്ന ധാന്യം. മനുഷ്യന്റെ ഊർജ്ജ ഉപയോഗത്തിന്റെ അഞ്ചിലൊന്ന് കലോറി അരിയിൽ നിന്നാണ് ലഭിക്കുന്നത്. പച്ചക്കറികളും പാൽ ഉത്പന്നങ്ങളും തമിഴ് പാചകത്തിൽ വളരെ പ്രധാനപ്പെട്ടവയാണ്. പുളിയും പുളി രസം നൽകാനായി ഉപയോഗിക്കാറുണ്ട്. പുളി എന്നത് ഒരു വസ്തുവിലെ അമ്‌ളതയുടെ രുചി ആണ്‌. ഏതൊരു വസ്തുവിലും, അമ്‌ളത്തിന്റെ അംശമുണ്ടോ, അതിന്റെ രുചി പുളിപ്പായി മാറും. പാൽ തൈരാവുമ്പോഴും, നാരങ്ങാനീരിലും, വിനാഗിരിയിലും പുളിപ്പ് അനുഭവപ്പെടുന്നത് അമ്‌ളാംശം ഉള്ളത് കൊണ്ടാണ്‌. ==റീജിയണൽ പാചകരീതി== സസ്യങ്ങളുടെ ഭക്ഷ്യയോഗ്യമായ കിഴങ്ങ്, തണ്ട്, ഇല, പൂവ്, കായ്, ഭൂകാണ്ഡം എന്നിവയാണ്‌ പച്ചക്കറികൾ. പച്ചക്കറികളിൽ ധാരാളം വിറ്റാമിനുകളും പ്രോട്ടീനുകളും, ലവണങ്ങളും അടങ്ങിയിരിക്കുന്നു. ചില വിശേഷ ദിനങ്ങളിൽ പരമ്പരാഗതമായ തമിഴ് ഭക്ഷണം ഉണ്ടാക്കുന്നത് ദശകങ്ങൾക്ക് മുൻപ് ഉണ്ടാക്കിയിരുന്ന അതേ രൂപത്തിലാണ്. പരമ്പരാഗതമായ രീതിയിൽ വാഴയിലയിൽ വെച്ചാണ് ഭക്ഷണം കഴിക്കുന്നത്. മസാലദോശ, വട, സാമ്പാർ ഇഡലി, സാമ്പാർ വട, ഇടിയപ്പം, ഊത്തപ്പം, അപ്പം, കൊത്തു പൊറോട്ട, സാപ്പാട്, താളി, മെധു വട, കലകി, ഫിൽറ്റർ കോഫി, ചായ, പൊങ്കൽ, തൈര് സാദ്, പുളി സാദ് തുടങ്ങിയവ തമിഴ് പാചകത്തിലെ പ്രമുഖ ഭക്ഷണപാനീയങ്ങളാണ്. തമിഴ്നാടിൽ ഉപയോഗിക്കുന്ന ഒരു ഭക്ഷണപദാർത്ഥമാണ്‌ നൂൽപുട്ട് അഥവാ ഇടിയപ്പം. പൊടിച്ചുവറുത്ത അരി ഉപയോഗിച്ച് ആവിയിൽ വേവിച്ച് ‌നൂൽ പുട്ട് ഉണ്ടാക്കുന്നു. കുഴച്ച അരിമാവ് ഇടിയപ്പത്തിന്റെ അച്ചിലൂടെ ഞെക്കി കടത്തിവിട്ടാണ് ഇടിയപ്പം തയ്യാറാക്കുക. ചില സ്ഥലങ്ങളിൽ തേങ്ങാപ്പീരയും ഇടിയപ്പത്തിന്റെ കൂടെ ചേർക്കുന്നു. നൂലപ്പം, നൂൽപ്പുട്ട് എന്നീ പേരുകളിലും ഇടിയപ്പം അറിയപ്പെടുന്നു. കേരളത്തിലെ ഒരു പ്രധാന പ്രാതൽ വിഭവമാണ് ഇടിയപ്പം. എരിവോ മധുരമോ ഉള്ള കറികളുമായി ചേർത്താണ് സാധാരണയായി ഇടിയപ്പം തിന്നുക. ശ്രീലങ്കയിലെയും ഒരു പ്രധാന പ്രാതൽ-അത്താഴ ഭക്ഷണമാണ് ഇടിയപ്പം. പല ധാന്യങ്ങളും ശ്രീലങ്കക്കാർ ഇടിയപ്പത്തിൽ ചേർക്കുന്നു. തമിഴ്‌നാട്ടിൽ നിന്നുള്ള മറ്റൊരു പ്രധാന ഭക്ഷണവിഭവമാണ് ഊത്തപ്പം. ദോശയുടെ പോലെ തന്നെ ഇരിക്കുന്ന ഒരു വിഭവമാണ് ഇത്. ഇതിൻറെ മാവ് ഉണ്ടാക്കുന്ന ഉഴുന്ന്, അരി 1:3 എന്ന അനുപാതത്തിൽ ചേർത്താണ് ഉണ്ടാക്കുന്നത്. ഊത്തപ്പം ദോശയിൽ നിന്ന് വ്യത്യസ്തമായി നല്ല കട്ടിയിലാണ് ഉണ്ടാക്കുന്നത്. ദോശ ഉണ്ടാക്കുന്നതുപോലെ തട്ടിൽ മാവ് പരത്തിയാണ് ഊത്തപ്പവും ഉണ്ടാക്കുന്നത്. ഇതിന്റെ മുകളിൽ പിന്നീട് തക്കാളി, സവാള എന്നിവ ചെറുതായി അരിഞ്ഞ മിശ്രിതം രുചിക്ക് വേണ്ടി ചേർക്കുന്നു. സാമ്പാറും രസവുമാണ്‌ പ്രധാനപ്പെട്ട കറികൾ. വളരെ പെട്ടെന്ന് ഉണ്ടാക്കാൻ പറ്റുന്ന ലളിതമായ ചേരുവകൾ ചേർത്തുള്ള ദക്ഷിണഭരതത്തിൽ ഉടനീളം ഉപയോഗിക്കുന്ന ഒരു കറിയാണ് രസം. അപ്പളവും, പായസവും തമിഴ് പാചകത്തിന്റെ പ്രധാന ഭാഗമാണ്. ഉഴുന്നുപൊടിയാണ് അപ്പളം ഉണ്ടാക്കുന്നതിനായി ഉപയോഗിക്കുന്നത്. മാംസ്യം നിറഞ്ഞ ഉഴുന്നുപൊടി ജലം ചേർത്ത് കുഴയ്ക്കുമ്പോൾ, പൊടിയിലെ മാംസ്യത്തിനു മാറ്റം സംഭവിച്ച് ഒരു തരം പശപശപ്പ് ഉളവാകുന്നു. ഈ സവിശേഷതയാണ് 'ഡോ സ്വഭാവം'. ഈ പശിമയാണ് അപ്പളം കുമിളയ്ക്കാൻ കാരണം. മാംസ്യത്തിന്റെ നേരിയ പാളികൾക്കിടയിൽ വാതകമർദ്ദം ഉണ്ടാകുമ്പോൾ പാളികൾ തമ്മിൽ വേർ‌പെടുകയും അങ്ങനെ അവ കുമിളകളാവുകയും ചെയ്യുന്നു. തിളയ്ക്കുന്ന എണ്ണയിൽ ഇടുന്ന നേരം അപ്പളക്കാരം വിഘടിയ്ക്കുകയും കാർ‌ബൺ‌ഡൈ ഓക്‌സൈഡ് രൂപം കൊള്ളുകയും ചെയ്യുന്നു. പച്ചഅപ്പളത്തിൽ മിച്ചം വരുന്ന ജലാംശം ആവിയായി മാറുന്നു. വളരെ മധുരമുള്ള വിഭവമാണ് പായസം. സദ്യക്ക് ഒഴിച്ച് കൂടാനാവാത്തതാണ്. ഇത് പൊതുവെ ഒരു തെന്നിന്ത്യൻ വിഭവമായിട്ടാണ് കണക്കാക്കപ്പെടുന്നത്. ഒരു വേവുള്ളതിനെ പായസം എന്നും രണ്ടു വേവുള്ളതിനെ പ്രഥമൻ എന്നും പറയുന്നു. ==സ്പ്ഷ്യാലിറ്റികൾ== ഖീർ എന്ന പേരിലും ഇത് അറിയപ്പെടുന്നു. സാധാരണ ഇത് ഉണ്ടാക്കുന്നതിനു അരിയാണ് ഉപയോഗിക്കുന്നത്. പക്ഷേ ഇതിന്റെ പല തരങ്ങളിൽ ഗോതമ്പ്, പരിപ്പ് എന്നിവയും ഉപയോഗിക്കുന്ന പതിവുണ്ട്. സദ്യകളിൽ സാധാരണ ഭക്ഷണം കഴിച്ചതിനു ശേഷം ആണ് പായസം വിളമ്പുന്നത്. ഉത്തരേന്ത്യയിൽ ഇത് ഖീർ എന്നു തന്നെയാണ് പൊതുവെ അറിയപ്പെടുന്നത്. ബാർളി ഉപയോഗിച്ചും ഇവിടങ്ങളിൽ ഖീർ ഉണ്ടാക്കുന്നു. ഇത് കൂടാതെ വെർമിസെല്ലി അഥവാ സേമിയ ഉപയോഗിച്ചും പായസം ഉണ്ടാക്കുന്നു. ഉത്തരേന്ത്യയിൽ ഇത് പ്രധാനമായും അരി, ബാർളി എന്നിവയിൽ നിന്നാണ് ഉണ്ടാക്കുന്നത്. ചിക്കൻ, മട്ടൻ, മീൻ എന്നിവയാണ് പ്രധാനപ്പെട്ട നോൺ-വെജിറ്റേറിയൻ ഭക്ഷണങ്ങൾ. ==Further reading== * Ammal, Meenakshi, S., ''The Best of Samaithu Paar: The Classic Guide to Tamil Cuisine'': Penguin Books India * DeWitt, Dave and Nancy Gerlach. 1990. ''The Whole Chile Pepper Book''. Boston: Little Brown and Co. ==പുറത്തേക്കുള്ള കണ്ണികൾ== * [[Tamil Nadu]] * [[Tamil language|Tamil]] * [[Cuisine of India]] * [http://www.boston.com/ae/food/articles/2005/04/13/a_new_years_feast_from_tamil_nadu/ Boston.com - A new year's feast from Tamil Nadu] {{cuisines}} [[വർഗ്ഗം:ഭക്ഷണം]] [[വർഗ്ഗം:ഇന്ത്യൻ പാചകം]] mf2u84lf2k8sou3w88owepxhpwgt9ja 0 348331 4546894 3973269 2025-07-09T06:46:25Z Meenakshi nandhini 99060 /* പുറത്തേക്കുള്ള കണ്ണികൾ */ 4546894 wikitext text/x-wiki {{Prettyurl|Sphaerotheca breviceps}} {{Taxobox | name = | image = Sphaerotheca_breviceps_India.jpg | image_caption = | status = LC | status_system = IUCN3.1 | status_ref = <ref name=IUCN>{{IUCN2013.1| id = 58755| title = Sphaerotheca breviceps| assessors = Annemarie Ohler, Muhammad Sharif Khan, Peter Paul van Dijk, Guinevere Wogan, Sushil Dutta, Robert Inger, Tej Kumar Shrestha, Kelum Manamendra-Arachchi, Anslem de Silva| year = 2004| downloaded = 12 September 2013}}</ref> | regnum = [[Animal]]ia | phylum = [[Chordate|Chordata]] | classis = [[Amphibia]] | ordo = [[Frog|Anura]] | subordo = [[Neobatrachia]] | superfamilia = [[Ranoidea]] | genus = [[Sphaerotheca]] | species = '''''S breviceps''''' | binomial = ''Sphaerotheca breviceps'' | binomial_authority =([[Johann Gottlob Schneider|Schneider]], 1799) |synonyms = *''Tomopterna breviceps'' }} [[South Asia|തെക്കേ ഏഷ്യയിൽ]] ([[Pakistan|പാകിസ്താൻ]], [[Nepal|നേപ്പാൾ]], [[India|ഇന്ത്യ]], [[Sri Lanka|ശ്രീലങ്ക]], [[Myanmar|ബർമ]], പിന്നെ മിക്കവാറും [[Bangladesh|ബംഗ്ലാദേശിലും]]) കാണുന്ന ഒരു [[തവള]]യാണ് '''ചെറുകാലൻ കുഴിത്തവള''' അഥവാ '''Indian Burrowing Frog. ''' {{ശാനാ|Sphaerotheca breviceps}}. [[IUCN|ഐ യു സി എൻ]] പട്ടികപ്രകാരമുള്ള പരിപാലന സ്ഥിതി [[നിലനിൽപ്പ് ആശങ്കാജനകമല്ലാത്ത ജീവിവർഗ്ഗങ്ങൾ ]] എന്നാണ്.<ref name=frost>{{cite web |url=http://research.amnh.org/vz/herpetology/amphibia/Amphibia/Anura/Dicroglossidae/Dicroglossinae/Sphaerotheca/Sphaerotheca-breviceps |title=''Sphaerotheca breviceps'' (Schneider, 1799) |author=Frost, Darrel R. |year=2014 |work=Amphibian Species of the World: an Online Reference. Version 6.0 |publisher=American Museum of Natural History |accessdate=2 March 2014}}</ref> ==ചിത്രശാല== <gallery> പ്രമാണം:Burrowing Frog Sphaerotheca breviceps juvenile by Dr. Raju Kasambe DSCN7540 (3).jpg|ലഘുചിത്രം|ചെറുകാലൻ കുഴിത്തവള </gallery> ==അവലംബം== {{reflist}} ==പുറത്തേക്കുള്ള കണ്ണികൾ == * [http://amphibiaweb.org/cgi/amphib_query?query_src=aw_lists_genera_&where-genus=Sphaerotheca&where-species=breviceps Sphaerotheca breviceps] at AmphibiaWeb * [https://web.archive.org/web/20110928094354/http://www.globalamphibians.org/servlet/GAA?searchName=Sphaerotheca%2Bbreviceps Sphaerotheca breviceps] at Global Amphibians Assessment {{WS|Sphaerotheca breviceps}} {{CC|Sphaerotheca breviceps}} {{Amphibians of Kerala}} [[വർഗ്ഗം:ഇന്ത്യയിലെ തവളകൾ]] [[വർഗ്ഗം:നേപ്പാളിലെ ഉഭയജീവികൾ]] [[വർഗ്ഗം:ശ്രീലങ്കയിലെ തവളകൾ]] r0vvwmdfd8b7n3asjo1agfnigz35k39 0 358929 4546760 4531607 2025-07-08T11:59:59Z Jayashankar8022 85871 /* അഭിനേതാക്കൾ */ ലിങ്ക് ചേർത്തു 4546760 wikitext text/x-wiki {{Infobox film | name = അമ്പലവിളക്ക് | image = | caption = | director = [[ശ്രീകുമാരൻ തമ്പി]] | producer = [[എസ് കുമാർ]] | writer = [[ശ്രീകുമാരൻ തമ്പി]] | screenplay = [[ശ്രീകുമാരൻ തമ്പി]] | starring = [[മധു]]<br>[[ശ്രീവിദ്യ]]<br>[[സുകുമാരി]]<br>[[ജഗതി ശ്രീകുമാർ]] | music = [[വി. ദക്ഷിണാമൂർത്തി]] | cinematography = [[ആനന്ദക്കുട്ടൻ]] | editing = [[കെ നാരായണൻ]] | studio = [[ശാസ്താ പൊഡക്ഷൻസ്]] | distributor = [[ശാസ്താ പൊഡക്ഷൻസ്]] | released = {{Film date|1980|5|9|df=y}} | country = [[ഭാരതം]] | language = [[മലയാളം]] }} [[ശാസ്താ പൊഡക്ഷൻസ്|ശാസ്താ പൊഡക്ഷൻസിന്റെ]]ബാനറിൽ എസ്. കുമാർ നിർമ്മിച്ച് [[ശ്രീകുമാരൻ തമ്പി]] സംവിധാനം ചെയ്ത് 1980ൽ പുറത്തിറങ്ങിയ ചിത്രമാണ് '''''അമ്പലവിളക്ക്'''''. [[മധു]], [[ശ്രീവിദ്യ]], [[സുകുമാരി]]. [[ജഗതി ശ്രീകുമാർ]] തുടങ്ങിയവർ ഈ ചിത്രത്തിൽ പ്രധാന വേഷങ്ങൾ കൈകാര്യം ചെയ്യുന്നു. [[ദക്ഷിണാമൂർത്തി]]യുടെ സംഗീതത്തിൽ [[ശ്രീകുമാരൻ തമ്പി]] രചിച്ച ഗാനങ്ങൽ ഈ ചിത്രത്തിൽ ഉണ്ട്.<ref>{{cite web|url=http://www.malayalachalachithram.com/movie.php?i=1110|title=Ambalavilakku|accessdate=2016-12-19|publisher=www.malayalachalachithram.com}}</ref><ref>{{cite web|url=http://malayalasangeetham.info/m.php?1827|title=Ambalavilakku|accessdate=2016-12-20|publisher=malayalasangeetham.info}}</ref><ref>{{cite web|url=http://spicyonion.com/title/ambalavilakku-malayalam-movie/|title=Ambalavilakku|accessdate=2016-12-20|publisher=spicyonion.com|archive-date=2016-03-04|archive-url=https://web.archive.org/web/20160304042935/http://spicyonion.com/title/ambalavilakku-malayalam-movie/|url-status=dead}}</ref> ==അഭിനേതാക്കൾ== {{colbegin}} *[[മധു]]-ഗോപി *[[ശ്രീവിദ്യ]] -സുമതിടീച്ചർ *[[ചെമ്പരത്തി ശോഭന]]-സാവിത്രി ഗോപിയുടേ സോദരി *[[സുകുമാരി]] -ശ്രീമതി രാമവർമ്മ *[[ജഗതി ശ്രീകുമാർ]] -വാസുക്കുട്ടി രാജമ്മയുടെ ഭർത്താവ് *[[തിക്കുറിശ്ശി]] ഡൊ. രാമവർമ്മ *[[ശ്രീലത നമ്പൂതിരി|ശ്രീലത]] രാജ്മ്മ, ഗോപിയുടെ സോദരി *വൈക്കം മണി *[[ശിവകുമാർ]] *[[അടൂർ ഭവാനി]] -ഗോപിയുടെ ആമ്മ *[[ആറന്മുള പൊന്നമ്മ]] സാവിത്രിയുടെ അമ്മായിയമ്മ *[[കുതിരവട്ടം പപ്പു]] -ലൊനച്ചൻ *[[പൂജപ്പുര രവി]] -രാധാകൃഷ്ണൻ സാർ *അരൂർ സത്യൻ *[[കൈലാസ് നാഥ്]] *[[ലിസി]] *പേയാട് വിജയൻ *രൂപ -ഗീത {{colend}} ==ഗാനരംഗം== [[ശ്രീകുമാരൻ തമ്പി|ശ്രീകുമാരൻ തമ്പിയുടെ]] വരികൾക്ക് [[വി. ദക്ഷിണാമൂർത്തി]] സംഗീതം പകരുന്നു. {| border="2" cellpadding="4" cellspacing="0" style="margin: 1em 1em 1em 0; background: #f9f9f9; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" |- bgcolor="#CCCCCF" align="center" | '''എണ്ണം''' || '''പാട്ട്''' || '''പാട്ടുകാർ''' ||'''വരികൾ''' || '''സംഗീതം''' |- | 1 || മഞ്ഞപ്പാട്ടു ഞൊറിഞ്ഞൂ മാനം || [[വാണി ജയറാം]] || [[ശ്രീകുമാരൻ തമ്പി]] || [[വി. ദക്ഷിണാമൂർത്തി]] |- | 2 || പകൽ സ്വപ്നത്തിൻ പവനുരുക്കൂം || [[യേശുദാസ്]], [[വാണി ജയറാം]] || [[ശ്രീകുമാരൻ തമ്പി]] || [[വി. ദക്ഷിണാമൂർത്തി]] |- | 3 || വരുമോ വീണ്ടും തൃക്കാർത്തികകൾ || [[യേശുദാസ്]] || [[ശ്രീകുമാരൻ തമ്പി]]||[[വി. ദക്ഷിണാമൂർത്തി]] |} ==അവലംബം== {{reflist}} ==External links== * [https://www.youtube.com/watch?v=UkyD88lo4fA ചിത്രം കാണുവാൻ, അമ്പലവിളക്ക്(1980)''] * {{IMDB title|0331838|അമ്പലവിളക്ക്}} [[വർഗ്ഗം:1980-ൽ പുറത്തിറങ്ങിയ മലയാളചലച്ചിത്രങ്ങൾ]] [[വർഗ്ഗം:മധു-ശ്രീവിദ്യ ജോഡി]] [[വർഗ്ഗം:ശ്രീകുമാരൻ തമ്പി സംവിധാനം ചെയ്ത ചലച്ചിത്രങ്ങൾ]] [[വർഗ്ഗം:ശ്രീകുമാരൻ തമ്പിയുടെ ഗാനങ്ങൾ]] [[വർഗ്ഗം:തമ്പി- മൂർത്തി ഗാനങ്ങൾ]] [[വർഗ്ഗം:ശ്രീവിദ്യ അഭിനയിച്ച മലയാള ചിത്രങ്ങൾ]] 24cjrt3qe00in1n801iwg2tq7869pzt 0 363819 4546897 3637463 2025-07-09T06:59:04Z Meenakshi nandhini 99060 /* പുറത്തേക്കുള്ള കണ്ണികൾ */ 4546897 wikitext text/x-wiki {{PU|Potamarcha congener}} {{Taxobox | name = പുള്ളിവാലൻ തുമ്പി | image = Yellow-tailed Ashy Skimmer Potamarcha congener Male by kadavoor.jpg | image_alt = | image_caption = ആൺതുമ്പി | image2= Potamarcha congener female in Kadavoor.jpg |image2_caption=പെൺതുമ്പി | regnum = [[Animal]]ia | phylum = [[Arthropod]]a | classis = [[Insect]]a | ordo = [[Odonata]] | familia = [[Libellulidae]] | genus = ''[[Potamarcha]]'' | species = '''''P. congener''''' | binomial = ''Potamarcha congener'' | binomial_authority = ([[Jules Pierre Rambur|Rambur]], 1842) | status=LC | status_system = iucn3.1 | status_ref = <ref name=iucn/> | synonyms= *''Libellula congener'' {{small|Rambur, 1842}} *''Libellula obscura'' {{small|Rambur, 1842}} }} [[ഏഷ്യ]]യിൽ കാണപ്പെടുന്ന [[നീർമുത്തന്മാർ|നീർമുത്തൻ]] കുടുംബത്തിൽ ഉള്ള ഒരു [[കല്ലൻതുമ്പി|കല്ലൻതുമ്പിയാണ്]] '''പുള്ളിവാലൻ തുമ്പി''' {{ശാനാ|Potamarcha congener}}. ചെറിയ കുളങ്ങളിലും നെൽപ്പാടങ്ങളിലുമൊക്കെ ഇവയെ കാണാം. വെള്ളത്തിൽനിന്നും അകലെയായി ഉയർന്ന മരക്കൊമ്പുകളിലും വൈദ്യുതചാലക കമ്പികളിലും തുണി ഉണങ്ങാനിടുന്ന അഴകളിലുമെല്ലാം കൂട്ടമായി ഇവയെ കാണാറുണ്ട്<ref name="iucn">{{cite web |title=Potamarcha congener |volume=2010 |page=e.T167281A6322956 |publisher=[[IUCN]] |year=2010 |journal=[[IUCN Red List of Threatened Species]] |url=http://www.iucnredlist.org/details/167281/0 |accessdate=3 April 2014 |archivedate=2014-04-03 |archiveurl=https://www.webcitation.org/6OYMRdLGF?url=http://www.iucnredlist.org/details/167281/0 |last=Mitra |first=A. |url-status=live }}</ref><ref name=Fraser>{{cite book|author=C FC Lt. Fraser|author-link=Frederic Charles Fraser|title=The Fauna of British India, including Ceylon and Burma, Odonata Vol. III|publisher=Taylor and Francis|location=Red Lion Court, Fleet Street, London|year=1936|pages=289-291|url=https://archive.org/details/FraserOdonata3/page/n299}}</ref><ref name=Fraser-WG>{{cite book|author=C FC Lt. Fraser|author-link=Frederic Charles Fraser|title=A Survey of the Odonate (Dragonfly) Fauna of Western India and Descriptions of Thirty New Species|publisher=|year=1924|pages=432|url=http://faunaofindia.nic.in/PDFVolumes/records/026/05/0423-0522.pdf}}</ref><ref>{{cite web |url=http://indiabiodiversity.org/species/show/228025|title=Potamarcha congener Rambur, 1842|publisher=India Biodiversity Portal|accessdate=2017-02-16}}</ref><ref>{{cite web |url=http://www.indianodonata.org/sp/621/Potamarcha-congener|title=Potamarcha congener Rambur, 1842|publisher=Odonata of India, v. 1.00. Indian Foundation for Butterflies|accessdate=2017-02-16}}</ref>. ==ചിത്രശാല== <gallery> പ്രമാണം:Yellow-tailed Ashy Skimmer Potamarcha congener juvenile male by kadavoor.jpg File:Potamarcha congener, female.jpg File:Yellow tailed ashy skimmerപുള്ളിവാലൻ തുമ്പി Potamarcha congener.jpg File:Yellow tailed ashy skimmer , Potamarcha congener,aged.jpg File:Yellow tailed ashy skimmer - Potamarcha congener.jpg </gallery> == ഇതും കാണുക == * [[ഇന്ത്യയിലെ തുമ്പികളുടെ പട്ടിക]] * [[കേരളത്തിലെ തുമ്പികൾ]] == അവലംബം == {{Reflist}} ==പുറത്തേക്കുള്ള കണ്ണികൾ== {{wikispecies-inline|Potamarcha congener|പുള്ളിവാലൻ തുമ്പി}} {{commonscat-inline|Potamarcha congener|പുള്ളിവാലൻ തുമ്പി}} {{Biology portal bar}} {{Odonates of Kerala}} {{Taxonbar|from=Q2050482}} [[വർഗ്ഗം:കല്ലൻതുമ്പികൾ]] oof4g0u43433rjfxs6zlmapsts823bi 0 370124 4546870 4459649 2025-07-09T06:35:19Z Meenakshi nandhini 99060 /* പുറത്തേക്കുള്ള കണ്ണികൾ */ 4546870 wikitext text/x-wiki {{prettyurl|E. B. White}} {{Infobox person | name = E. B. White | image = EB White and his dog Minnie.png | caption = White on the beach with his dog Minnie <!--date unknown--> | birth_name = Elwyn Brooks White | birth_date = July 11, 1899 | birth_place = [[Mount Vernon, New York]], U.S. | death_date = {{death date and age|1985|10|1|1899|7|11}} | death_place = North [[Brooklin, Maine]], U.S. | education = [[Cornell University]] | occupation = Writer | signature = EB White Signature.svg }}  ഒരു അമേരിക്കൻ എഴുത്തുകാരനായിരുന്നു ഇ. ബി. വൈറ്റ് (Elwyn Brooks "E. B." White)(ജനനം-July 11, 1899 , മരണം-October 1, 1985). [[The new yorker|ദ ന്യൂയോർക്കർ]] എന്ന ആനുകാലിക പ്രസിദ്ധീകരണത്തിൽ അദ്ദേഹം പ്രവർത്തിച്ചിട്ടുണ്ട്. വൈറ്റിന്റെ ബാലസാഹിത്യ കൃതികളായ [[Stuart little|സ്റ്റുവേർട്ട് ലിറ്റിൽ]] (1945), [[ഷാർലറ്റ്സ് വെബ്]] (1952), ''[[The Trumpet of the Swan|ദ ട്രമ്പെറ്റ് ഓഫ് സ്വാൻ]]'' (1970) തുടങ്ങിയ വളരെ പ്രസിദ്ധമായവയാണ്. സ്കൂൾ ലൈബ്രറി ജേർണൽ 2012 ൽ നടത്തിയ ''വോട്ടെടുപ്പിൽ  മികച്ച ബാലസാഹിത്യ കൃതിയായി [[ഷാർലറ്റ്സ് വെബ്]] (1952) തെരെഞ്ഞെടുക്കപ്പെട്ടിട്ടുണ്ട്. '' ന്യൂയോർക്കിലെ [[Mount Vernon, New York|മൗണ്ട് വെർനോൺ]] എന്ന സ്ഥലത്താണ് വൈറ്റ് ജനിച്ചത്. സാമുവൽ തില്ലി വൈറ്റിന്റേയും ജെസ്സി ഹാർട്ട് വൈറ്റിന്റേയും ഇളയ സന്തതിയായണ് ഇ. ബി. വൈറ്റ് ജനിച്ചത്. [[William Hart (painter)|വില്ല്യം ഹാർട്ട്]] എന്ന സ്കോട്ടിഷ് അമേരിക്കൻ ചിത്രകാരന്റെ മകളാണ് വൈറ്റിന്റെ അമ്മ.<ref>{{cite book | title = E. B. White: The Emergence of an Essayist | last = Root | first = Robert L. | publisher = University of Iowa Press | year = 1999 | isbn = 9780877456674 | page = 23 }}</ref> == പുരസ്കാരങ്ങളും ബഹുമതികളും == * 1960 [[American Academy of Arts and Letters Gold Medals|American Academy of Arts and Letters Gold Medal]] * 1963 [[Presidential Medal of Freedom]] * 1970 [[Laura Ingalls Wilder Award]] * 1971 [[National Medal for Literature]] * 1977 [[L.L. Winship/PEN New England Award]], ''Letters of E. B. White'' * 1978 [[Pulitzer Prize Special Citations and Awards|Pulitzer Prize Special Citation]] for Letters * 1953 [[Newbery Medal]]  "[[ഷാർലറ്റ്സ് വെബ്|Charlotte's Web]]" <br> == പുസ്തകങ്ങൾ == * ''[[The Lady Is Cold – Poems by E. B. W.]]'' (1929) * ''[[Is Sex Necessary? Or, Why You Feel the Way You Do|Is Sex Necessary?Or, Why You Feel the Way You Do]]'' (1929, with [[ജെയിംസ് തേർബർ|James Thurber]]) * ''Alice Through the Cellophane'', [[John Day Company|John Day]] (1933) * ''[[Subtreasury of American Humor]]'' (1941) * ''[[One Man's Meat (book)|One Man's Meat]]'' (1942): A collection of his columns from ''Harper's Magazine'' * ''The Wild Flag'' (1943) * ''[[Stuart Little]]'' (1945) * ''[[Here Is New York]]'' * ''[[ഷാർലറ്റ്സ് വെബ്|Charlotte's Web]]'' (1952) * ''[[The Second Tree from the Corner]]'' (1954) * ''The Elements of Style'' (with William Strunk, Jr.) (1959, republished 1972, 1979, 1999, 2005) * ''[[The Points of My Compass]]'' (1962) * ''[[The Trumpet of the Swan]]'' (1970) * ''[[Letters of E. B. White]]'' (1976) * ''[[Essays of E. B. White]]'' (1977) * ''[[Poems and Sketches of E. B. White]]'' (1981) * ''[[Writings from "The New Yorker"]]'' (1990) * ''[[In the Words of E. B. White]]'' (2011) == അവലംബം == {{reflist}} == പുറത്തേക്കുള്ള കണ്ണികൾ == * [http://www.theparisreview.org/interviews/4155/the-art-of-the-essay-no-1-e-b-white "E. B. White, The Art of the Essay No. 1"], ''The Paris Review'', Fall 1969 – interview by George Plimpton and Frank H. Crowther * {{OL author}}Open Library{{OL author}} * {{YouTube|xU6nbdhuUR8|''In the Words of E. B. White'' – Book Trailer|title=''In the Words of E. B. White'' – Book Trailer|id=xU6nbdhuUR8}} (audio-video) * [http://minystories.wordpress.com/ miNYstories] based on ''Here is New York'' * {{LCAuth|n79054648|E. B. White|97|}}Library of Congress{{LCAuth|n79054648|E. B. White|97|}} {{Wikiquote}} {{Commons category|Elwyn Brooks White}} * [http://www.theparisreview.org/interviews/4155/the-art-of-the-essay-no-1-e-b-white "E.B. White, The Art of the Essay No. 1"], ''[[The Paris Review]]'', Fall 1969 – interview by George Plimpton and Frank H. Crowther * {{YouTube|xU6nbdhuUR8|''In the Words of E.B. White'' – Book Trailer}} (audio-video) * [http://minystories.wordpress.com/ miNYstories] based on ''Here Is New York'' * {{OL author}} * {{Librivox author|id=18883}} * {{IBDB name}} * {{Playbill person}} * {{Find a Grave}} {{PulitzerPrize SpecialCitations Letters}} {{Charlotte's Web}} {{Stuart Little}} {{Authority control}} {{DEFAULTSORT:White, E.B.}} [[വർഗ്ഗം:1899-ൽ ജനിച്ചവർ]] [[വർഗ്ഗം:1985-ൽ മരിച്ചവർ]] [[വർഗ്ഗം:20-ആം നൂറ്റാണ്ടിലെ അമേരിക്കൻ നോവലിസ്റ്റുകൾ]] [[വർഗ്ഗം:20-ആം നൂറ്റാണ്ടിലെ അമേരിക്കൻ കവികൾ]] [[വർഗ്ഗം:പുലിറ്റ്സർ പുരസ്കാര ജേതാക്കൾ]] k6dm539eji5mw3vv2avr505qj6wxkxm 0 375627 4546776 4108677 2025-07-08T14:36:39Z Dvellakat 4080 /* അഭിനയിച്ചവർ */ 4546776 wikitext text/x-wiki {{Infobox film | name = സഖാവ് | image = Sakhavu_film_poster.jpg | caption = | director = [[സിദ്ധാർത്ഥ് ശിവ]] | producer = ബി. രാകേഷ് | writer = [[സിദ്ധാർത്ഥ് ശിവ]] | starring = [[നിവിൻ പോളി]]<br /> ഐശ്വര്യ രാജേഷ് | music = പ്രശാന്ത് പിള്ള | cinematography = ജോർജ്ജ്.സി.വില്യംസ് | editing = | studio = യൂനിവെഴ്സൽ സിനിമ | distributor = ആന്റോ ജൊസഫ് ഫിലിം കമ്പനി | released = {{film date|2017|04|15|df=y|}} | runtime = 164 മിനിറ്റ് | country = ഇന്ത്യ | language = [[മലയാളം]] }} [[സിദ്ധാർത്ഥ് ശിവ]]യുടെ സംവിധാനത്തിൽ 2017ൽ പുറത്തിറങ്ങിയ മലയാള ചലച്ചിത്രമാണ് '''സഖാവ്'''. [[നിവിൻ പോളി]] ഇരട്ടവേഷത്തിലെത്തുന്ന ഈ ചലച്ചിത്രത്തിൽ ഐശ്വര്യ രാജേഷ്, അൽത്താഫ് സലീം, ബിനു പപ്പു, [[അപർണ ഗോപിനാഥ്]], [[ശ്രീനിവാസൻ]] തുടങ്ങിയവരും പ്രധാന വേഷങ്ങളിലെത്തുന്നു. ബി. രാകേഷ് നിർമ്മിച്ചിരിക്കുന്ന ഈ ചലച്ചിത്രത്തിന്റെ ഛായാഗ്രഹണം നിർവ്വഹിച്ചിരിക്കുന്നത് ജോർജ്ജ്.സി.വില്യംസ് ആണ്. 2015 ഏപ്രിൽ 15ന് സഖാവ് പ്രദർശനത്തിനെത്തി<ref>{{cite news|title=Box office: Nivin Pauly-starrer 'Sakhavu' holds steady|url=http://english.manoramaonline.com/entertainment/entertainment-news/2017/04/18/sakhavu-box-office-collection-nivin-pauly-starrer.html|accessdate=6 May 2017|work=[[Malayala Manorama]] |date=18 April 2017}}</ref>. ==അഭിനയിച്ചവർ== *[[നിവിൻ പോളി]] - സഖാവ് കൃഷ്ണൻ, കൃഷ്ണകുമാർ *[[ഐശ്വര്യ രാജേഷ്]] - ജാനകി *[[അപർണ ഗോപിനാഥ്]] *[[ശ്രീനിവാസൻ]]- ഡോക്ടർ *[[ബിനു പപ്പു |ബിനു പപ്പു]] - പ്രഭാകരൻ ഈരാളി *[[സുധീഷ്]] - ദാസൻ *[[ബൈജു (നടൻ)|ബൈജു]] - ഗരുഡൻ കങ്കാണി *[[പി.ബാലചന്ദ്രൻ]] - ജന്മി *[[ഗായത്രി സുരേഷ്]]-ഐശ്വര്യ *പ്രേം കുമാർ *[[മണിയൻപിള്ള രാജു]] *[[നിഷാന്ത് സാഗർ]] *[[അൽത്താഫ് സലീം]] *[[സീമ ജി. നായർ]] *[[രഞ്ജി പണിക്കർ]] *[[വി.കെ. പ്രകാശ്]] *[[സന്തോഷ് കീഴാറ്റൂർ]] - സെന്തിൽ *അരിസ്റ്റോ സുരേഷ് ==അവലംബം== {{Reflist}} [[വർഗ്ഗം:2017-ൽ പുറത്തിറങ്ങിയ മലയാളചലച്ചിത്രങ്ങൾ]] [[വർഗ്ഗം:നിവിൻ പോളി അഭിനയിച്ച ചലച്ചിത്രങ്ങൾ]] [[വർഗ്ഗം:രാഷ്ട്രീയം പ്രമേയമാക്കിയ മലയാളചലച്ചിത്രങ്ങൾ]] 7lvplvd3py7c4rixmlhq1mkqui0x3ec 4546777 4546776 2025-07-08T14:38:36Z Dvellakat 4080 /* അഭിനയിച്ചവർ */ 4546777 wikitext text/x-wiki {{Infobox film | name = സഖാവ് | image = Sakhavu_film_poster.jpg | caption = | director = [[സിദ്ധാർത്ഥ് ശിവ]] | producer = ബി. രാകേഷ് | writer = [[സിദ്ധാർത്ഥ് ശിവ]] | starring = [[നിവിൻ പോളി]]<br /> ഐശ്വര്യ രാജേഷ് | music = പ്രശാന്ത് പിള്ള | cinematography = ജോർജ്ജ്.സി.വില്യംസ് | editing = | studio = യൂനിവെഴ്സൽ സിനിമ | distributor = ആന്റോ ജൊസഫ് ഫിലിം കമ്പനി | released = {{film date|2017|04|15|df=y|}} | runtime = 164 മിനിറ്റ് | country = ഇന്ത്യ | language = [[മലയാളം]] }} [[സിദ്ധാർത്ഥ് ശിവ]]യുടെ സംവിധാനത്തിൽ 2017ൽ പുറത്തിറങ്ങിയ മലയാള ചലച്ചിത്രമാണ് '''സഖാവ്'''. [[നിവിൻ പോളി]] ഇരട്ടവേഷത്തിലെത്തുന്ന ഈ ചലച്ചിത്രത്തിൽ ഐശ്വര്യ രാജേഷ്, അൽത്താഫ് സലീം, ബിനു പപ്പു, [[അപർണ ഗോപിനാഥ്]], [[ശ്രീനിവാസൻ]] തുടങ്ങിയവരും പ്രധാന വേഷങ്ങളിലെത്തുന്നു. ബി. രാകേഷ് നിർമ്മിച്ചിരിക്കുന്ന ഈ ചലച്ചിത്രത്തിന്റെ ഛായാഗ്രഹണം നിർവ്വഹിച്ചിരിക്കുന്നത് ജോർജ്ജ്.സി.വില്യംസ് ആണ്. 2015 ഏപ്രിൽ 15ന് സഖാവ് പ്രദർശനത്തിനെത്തി<ref>{{cite news|title=Box office: Nivin Pauly-starrer 'Sakhavu' holds steady|url=http://english.manoramaonline.com/entertainment/entertainment-news/2017/04/18/sakhavu-box-office-collection-nivin-pauly-starrer.html|accessdate=6 May 2017|work=[[Malayala Manorama]] |date=18 April 2017}}</ref>. ==അഭിനയിച്ചവർ== *[[നിവിൻ പോളി]] - സഖാവ് കൃഷ്ണൻ, കൃഷ്ണകുമാർ *[[ഐശ്വര്യ രാജേഷ്]] - ജാനകി *[[അപർണ ഗോപിനാഥ്]] *[[ശ്രീനിവാസൻ]]- ഡോക്ടർ *[[ബിനു പപ്പു |ബിനു പപ്പു]] - പ്രഭാകരൻ ഈരാളി *[[സുധീഷ്]] - ദാസൻ *[[ബൈജു (നടൻ)|ബൈജു]] - ഗരുഡൻ കങ്കാണി *[[പി. ബാലചന്ദ്രൻ|പി.ബാലചന്ദ്രൻ]] - ജന്മി *[[ഗായത്രി സുരേഷ്]]-ഐശ്വര്യ *[[പ്രേം കുമാർ]] *[[മണിയൻപിള്ള രാജു]] *[[നിഷാന്ത് സാഗർ]] *[[അൽത്താഫ് സലീം]] *[[സീമ ജി. നായർ]] *[[രഞ്ജി പണിക്കർ]] *[[വി.കെ. പ്രകാശ്]] *[[സന്തോഷ് കീഴാറ്റൂർ]] - സെന്തിൽ *അരിസ്റ്റോ സുരേഷ് ==അവലംബം== {{Reflist}} [[വർഗ്ഗം:2017-ൽ പുറത്തിറങ്ങിയ മലയാളചലച്ചിത്രങ്ങൾ]] [[വർഗ്ഗം:നിവിൻ പോളി അഭിനയിച്ച ചലച്ചിത്രങ്ങൾ]] [[വർഗ്ഗം:രാഷ്ട്രീയം പ്രമേയമാക്കിയ മലയാളചലച്ചിത്രങ്ങൾ]] os8nampehmuddg5rcwwi3oxf2l6ck4p 4546778 4546777 2025-07-08T14:39:47Z Dvellakat 4080 4546778 wikitext text/x-wiki {{Infobox film | name = സഖാവ് | image = Sakhavu_film_poster.jpg | caption = | director = [[സിദ്ധാർത്ഥ് ശിവ]] | producer = ബി. രാകേഷ് | writer = [[സിദ്ധാർത്ഥ് ശിവ]] | starring = [[നിവിൻ പോളി]]<br /> ഐശ്വര്യ രാജേഷ് | music = പ്രശാന്ത് പിള്ള | cinematography = ജോർജ്ജ്.സി.വില്യംസ് | editing = | studio = യൂനിവെഴ്സൽ സിനിമ | distributor = ആന്റോ ജൊസഫ് ഫിലിം കമ്പനി | released = {{film date|2017|04|15|df=y|}} | runtime = 164 മിനിറ്റ് | country = ഇന്ത്യ | language = [[മലയാളം]] }} [[സിദ്ധാർത്ഥ് ശിവ]]യുടെ സംവിധാനത്തിൽ 2017ൽ പുറത്തിറങ്ങിയ മലയാള ചലച്ചിത്രമാണ് '''സഖാവ്'''. [[നിവിൻ പോളി]] ഇരട്ടവേഷത്തിലെത്തുന്ന ഈ ചലച്ചിത്രത്തിൽ [[ഐശ്വര്യ രാജേഷ്]], [[അൽത്താഫ് സലീം ]], [[ബിനു പപ്പു]], [[അപർണ ഗോപിനാഥ്]], [[ശ്രീനിവാസൻ]] തുടങ്ങിയവരും പ്രധാന വേഷങ്ങളിലെത്തുന്നു. ബി. രാകേഷ് നിർമ്മിച്ചിരിക്കുന്ന ഈ ചലച്ചിത്രത്തിന്റെ ഛായാഗ്രഹണം നിർവ്വഹിച്ചിരിക്കുന്നത് ജോർജ്ജ്.സി.വില്യംസ് ആണ്. 2015 ഏപ്രിൽ 15ന് സഖാവ് പ്രദർശനത്തിനെത്തി<ref>{{cite news|title=Box office: Nivin Pauly-starrer 'Sakhavu' holds steady|url=http://english.manoramaonline.com/entertainment/entertainment-news/2017/04/18/sakhavu-box-office-collection-nivin-pauly-starrer.html|accessdate=6 May 2017|work=[[Malayala Manorama]] |date=18 April 2017}}</ref>. ==അഭിനയിച്ചവർ== *[[നിവിൻ പോളി]] - സഖാവ് കൃഷ്ണൻ, കൃഷ്ണകുമാർ *[[ഐശ്വര്യ രാജേഷ്]] - ജാനകി *[[അപർണ ഗോപിനാഥ്]] *[[ശ്രീനിവാസൻ]]- ഡോക്ടർ *[[ബിനു പപ്പു |ബിനു പപ്പു]] - പ്രഭാകരൻ ഈരാളി *[[സുധീഷ്]] - ദാസൻ *[[ബൈജു (നടൻ)|ബൈജു]] - ഗരുഡൻ കങ്കാണി *[[പി. ബാലചന്ദ്രൻ|പി.ബാലചന്ദ്രൻ]] - ജന്മി *[[ഗായത്രി സുരേഷ്]]-ഐശ്വര്യ *[[പ്രേം കുമാർ]] *[[മണിയൻപിള്ള രാജു]] *[[നിഷാന്ത് സാഗർ]] *[[അൽത്താഫ് സലീം]] *[[സീമ ജി. നായർ]] *[[രഞ്ജി പണിക്കർ]] *[[വി.കെ. പ്രകാശ്]] *[[സന്തോഷ് കീഴാറ്റൂർ]] - സെന്തിൽ *അരിസ്റ്റോ സുരേഷ് ==അവലംബം== {{Reflist}} [[വർഗ്ഗം:2017-ൽ പുറത്തിറങ്ങിയ മലയാളചലച്ചിത്രങ്ങൾ]] [[വർഗ്ഗം:നിവിൻ പോളി അഭിനയിച്ച ചലച്ചിത്രങ്ങൾ]] [[വർഗ്ഗം:രാഷ്ട്രീയം പ്രമേയമാക്കിയ മലയാളചലച്ചിത്രങ്ങൾ]] pf5ycb2q1lf609a3jxgkctn7irax04d 4546811 4546778 2025-07-08T16:55:23Z Dvellakat 4080 /* അഭിനയിച്ചവർ */ 4546811 wikitext text/x-wiki {{Infobox film | name = സഖാവ് | image = Sakhavu_film_poster.jpg | caption = | director = [[സിദ്ധാർത്ഥ് ശിവ]] | producer = ബി. രാകേഷ് | writer = [[സിദ്ധാർത്ഥ് ശിവ]] | starring = [[നിവിൻ പോളി]]<br /> ഐശ്വര്യ രാജേഷ് | music = പ്രശാന്ത് പിള്ള | cinematography = ജോർജ്ജ്.സി.വില്യംസ് | editing = | studio = യൂനിവെഴ്സൽ സിനിമ | distributor = ആന്റോ ജൊസഫ് ഫിലിം കമ്പനി | released = {{film date|2017|04|15|df=y|}} | runtime = 164 മിനിറ്റ് | country = ഇന്ത്യ | language = [[മലയാളം]] }} [[സിദ്ധാർത്ഥ് ശിവ]]യുടെ സംവിധാനത്തിൽ 2017ൽ പുറത്തിറങ്ങിയ മലയാള ചലച്ചിത്രമാണ് '''സഖാവ്'''. [[നിവിൻ പോളി]] ഇരട്ടവേഷത്തിലെത്തുന്ന ഈ ചലച്ചിത്രത്തിൽ [[ഐശ്വര്യ രാജേഷ്]], [[അൽത്താഫ് സലീം ]], [[ബിനു പപ്പു]], [[അപർണ ഗോപിനാഥ്]], [[ശ്രീനിവാസൻ]] തുടങ്ങിയവരും പ്രധാന വേഷങ്ങളിലെത്തുന്നു. ബി. രാകേഷ് നിർമ്മിച്ചിരിക്കുന്ന ഈ ചലച്ചിത്രത്തിന്റെ ഛായാഗ്രഹണം നിർവ്വഹിച്ചിരിക്കുന്നത് ജോർജ്ജ്.സി.വില്യംസ് ആണ്. 2015 ഏപ്രിൽ 15ന് സഖാവ് പ്രദർശനത്തിനെത്തി<ref>{{cite news|title=Box office: Nivin Pauly-starrer 'Sakhavu' holds steady|url=http://english.manoramaonline.com/entertainment/entertainment-news/2017/04/18/sakhavu-box-office-collection-nivin-pauly-starrer.html|accessdate=6 May 2017|work=[[Malayala Manorama]] |date=18 April 2017}}</ref>. ==അഭിനയിച്ചവർ== *[[നിവിൻ പോളി]] - സഖാവ് കൃഷ്ണൻ, കൃഷ്ണകുമാർ *[[ഐശ്വര്യ രാജേഷ്]] - ജാനകി *[[അപർണ ഗോപിനാഥ്]] *[[ശ്രീനിവാസൻ]]- ഡോക്ടർ *[[ബിനു പപ്പു |ബിനു പപ്പു]] - പ്രഭാകരൻ ഈരാളി *[[സുധീഷ്]] - ദാസൻ *[[സന്തോഷ് കീഴാറ്റൂർ]] - സെന്തിൽ *[[വി. അലിയാർ കുഞ്ഞ്|അലിയാർ]]-പ്രാദേശികനേതാവ് *[[ബൈജു (നടൻ)|ബൈജു]] - ഗരുഡൻ കങ്കാണി *[[പി. ബാലചന്ദ്രൻ|പി.ബാലചന്ദ്രൻ]] - ജന്മി *[[ഗായത്രി സുരേഷ്]]-ഐശ്വര്യ *[[പ്രേം കുമാർ]] *[[മണിയൻപിള്ള രാജു]] *[[നിഷാന്ത് സാഗർ]] *[[അൽത്താഫ് സലീം]] *[[സീമ ജി. നായർ]] *[[രഞ്ജി പണിക്കർ]] *[[വി.കെ. പ്രകാശ്]] *അരിസ്റ്റോ സുരേഷ് ==അവലംബം== {{Reflist}} [[വർഗ്ഗം:2017-ൽ പുറത്തിറങ്ങിയ മലയാളചലച്ചിത്രങ്ങൾ]] [[വർഗ്ഗം:നിവിൻ പോളി അഭിനയിച്ച ചലച്ചിത്രങ്ങൾ]] [[വർഗ്ഗം:രാഷ്ട്രീയം പ്രമേയമാക്കിയ മലയാളചലച്ചിത്രങ്ങൾ]] qpx5pq81mybaguw6t7oq2j5u3l0rm0q 0 381889 4546947 3338762 2025-07-09T07:45:19Z Meenakshi nandhini 99060 /* അവലംബം */ 4546947 wikitext text/x-wiki {{Infobox protected area|name=വിർജിൻ ദ്വീപുകൾ ദേശീയോദ്യാനം|iucn_category=II|map=USA Virgin Islands|map_width=|map_caption=|location=[[United States Virgin Islands|യുണൈറ്റഡ് സ്റ്റേറ്റ്സ്് വിർജിൻ ദ്വീപുകൾ]]|nearest_city=[[Charlotte Amalie, United States Virgin Islands|ഷാർലൊറ്റ് അമലി]]|coordinates={{coords|18|20|0|N|64|44|0|W|display=inline, title}}|established=ആഗസ്റ്റ് 2, 1956|area_acre=14737|area_ref=<ref name="area">{{NPS area|year=2011|accessdate=2012-03-07}}</ref>|visitation_num=411,343|visitation_year=2016|visitation_ref=<ref name="visits">{{NPS Visitation|accessdate=2017-02-09}}</ref>|governing_body=[[National Park Service|നാഷണൽ പാർക് സർവീസ്]]|website=[http://www.nps.gov/viis/ വിർജിൻ ഐലന്റ്സ് നാഷണൽ പാർക്]}} [[United States|അമേരിക്കൻ ഐക്യനാടുകളുടെ]] അധീനതയിലുള്ള [[United States Virgin Islands|വിർജിൻ ദ്വീപുകളിൽ]] സ്ഥിതി ചെയ്യുന്ന [[National park|ദേശീയോദ്യാനമാണ്]] '''വിർജിൻ ദ്വീപുകൾ ദേശീയോദ്യാനം''' (ഇംഗ്ലീഷ്: '''Virgin Islands National Park''') എന്ന് അറിയപ്പെടുന്നത്. പ്രധാനമായും ദ്വീപസമൂഹത്തിലെ [[Saint John, U.S. Virgin Islands|സെന്റ് ജോൺ]] എന്ന ദ്വീപിലാണ് ഇത്. സെന്റ് ജോൺ ദ്വീപിനെ കൂടാതെ സമീപത്തുള്ള 5,500ഏക്കർ സമുദ്രവും, [[Hassel Island, U.S. Virgin Islands|ഹേസ്സൽ ദ്വീപും]] ഈ ദേശീയോദ്യാനത്തിന്റെ പരിധിയിൽ പെടുന്നു. 1956നാണ് ഈ പ്രദേശത്തിന് ദേശീയോദ്യാന പദവി ലഭിക്കുന്നത്. [[Scuba diving|സ്കൂബ ഡൈവിംഗ്]], [[Tropical rainforest|മഴക്കാടുകളിലൂടെയുള്ള]] [[Hiking|ഹൈക്കിംഗ്]] തുടങ്ങിയ വിനോദങ്ങളുക്കു പ്രശസ്തമാണ് ഈ പ്രദേശം. [[Cruz Bay, U.S. Virgin Islands|ക്രൂസ് ഉൾക്കടലിലാണ്]] ദേശീയോദ്യാനത്തിലേക്കുള്ള പ്രവേശന തുറമുഖം. സന്ദർശക കേന്ദ്രവും ഇതിനോട് ചേർന്ന് സജ്ജീകരിച്ചിട്ടുണ്ട്.<ref>{{Cite web|url=http://www.vinow.com/travel/virgin-islands-ferry-schedules/|title=Virgin Islands Ferry Schedules|access-date=2016-09-08|language=en-US}}</ref> കടൽത്തീരങ്ങൾ, [[പവിഴപ്പുറ്റ്|പവിഴപ്പുറ്റുകൾ]], [[മഴക്കാട്|മഴക്കാടുകൾ]], ഹൈക്കിംഗ് പാതകൾ എന്നിവ ഈ ഉദ്യാനത്തിലെ സവിശേഷതകളാണ്. ട്രങ്ക് ഉൾക്കടൽ, [[Cinnamon Bay|സിന്നമൺ ഉൾക്കടൽ]], ഹണിമൂൺ ബീച്ച്, മാഹോ ബേ, സാൽട് പോണ്ട് ബേ തുടങ്ങിയ നിരവധി കടൽത്തീരങ്ങൾ ഇവിടെയുണ്ട്. [[Tropical savanna climate|ട്രോപ്പികൽ സവാന]] കാലാവസ്ഥയാണ് വിർജിൻ ദ്വീപുകളിൽ അനുഭവപ്പെടുന്നത്. വർഷത്തിൽ ശരാശരി {{convert|55|in|mm}} വർഷപാതം ലഭിക്കുന്നു. ശൈത്യകാലത്ത് 11 മുതൽ {{convert|21|kn|km/h}} വരെ വേഗതയിൽ കാറ്റടിക്കാറുണ്ട്. ഉദ്യാനത്തിലെ ശരാശരി താപനില {{convert|26|C}}. == ചിത്രശാല == <gallery mode="nolines" widths="400"> പ്രമാണം:Trunk Bay - panoramio.jpg|ട്രങ്ക് ബേ പ്രമാണം:St John Trunk Bay 4.jpg|ട്രങ്ക് ബേ കടൽത്തീരം പ്രമാണം:CaneelBay.jpg|കനീൽ ഉൾക്ക്കടൽ പ്രമാണം:Caneel Bay Honeymoon Beach 1.jpg|ഹണിമൂൺ ബീച്ച് </gallery> == അവലംബം == <references /> == പുറം കണ്ണികൾ == {{Sister project links|wikt=no|commons=Category:Virgin Islands National Park|b=no|n=no|q=no|s=no|v=no|voy=Virgin Islands National Park|species=no|d=no}} * {{Official website}} of the [https://www.nps.gov/index.htm National Park Service] * [https://www.nps.gov/viis/planyourvisit/maps.htm Map of Virgin Islands National Park] (NPS) * [https://commons.wikimedia.org/wiki/File:St._John,_USVI,_geologic_map.pdf Geologic map of St. John] * [https://www.nps.gov/viis/learn/nature/geologic-activity.htm Geology of Virgin Islands National Park] (NPS) * {{Internet Archive short film|id=gov.ntis.ava18223vnb1|name=Saint John, Virgin Islands National Park (1990)}} {{U.S. Virgin Islands}} {{NRHP in Virgin Islands NP}} {{National parks of the United States}} {{Protected areas of the United States Virgin Islands}} {{Authority control}} [[വർഗ്ഗം:അമേരിക്കൻ ഐക്യനാടുകളിലെ ദേശീയോദ്യാനങ്ങൾ]] b6b1trix94ueouqrxr9wuv4bs3zamk9 2 417489 4546865 4541992 2025-07-09T06:21:34Z ListeriaBot 105900 Wikidata list updated [V2] 4546865 wikitext text/x-wiki {{Wikidata list |sparql=SELECT ?item WHERE { ?item wdt:P31 wd:Q6256. } |columns=label:Article }} {| class='wikitable sortable' ! Article |- | [[കാനഡ]] |- | [[ജപ്പാൻ]] |- | [[നോർവെ]] |- | [[റിപ്പബ്ലിക്ക് ഓഫ് അയർലണ്ട്]] |- | [[ഹംഗറി]] |- | [[സ്പെയിൻ]] |- | [[അമേരിക്കൻ ഐക്യനാടുകൾ]] |- | [[ബെൽജിയം]] |- | [[ലക്സംബർഗ്]] |- | [[ഫിൻലാന്റ്]] |- | [[സ്വീഡൻ]] |- | [[ഡെന്മാർക്ക്]] |- | [[പോളണ്ട്]] |- | [[ലിത്വാനിയ]] |- | [[ഇറ്റലി]] |- | [[സ്വിറ്റ്സർലാന്റ്]] |- | [[ഓസ്ട്രിയ]] |- | [[ഗ്രീസ്]] |- | [[തുർക്കി]] |- | [[പോർച്ചുഗൽ]] |- | [[നെതർലന്റ്സ്]] |- | [[ഉറുഗ്വേ]] |- | |- | [[മെക്സിക്കോ]] |- | [[കെനിയ]] |- | [[എത്യോപ്യ]] |- | [[ഘാന]] |- | [[ഫ്രാൻസ്]] |- | [[യുണൈറ്റഡ് കിങ്ഡം]] |- | [[ചൈന]] |- | [[ബ്രസീൽ]] |- | [[റഷ്യ]] |- | [[ജർമ്മനി]] |- | [[ബെലാറുസ്]] |- | [[ഐസ്‌ലാന്റ്]] |- | [[എസ്റ്റോണിയ]] |- | [[ലാത്വിയ|ലാത്‌വിയ]] |- | [[ചെക്ക് റിപ്പബ്ലിക്ക്|ചെക്ക്‌ റിപ്പബ്ലിക്ക്‌]] |- | [[സ്ലോവാക്യ]] |- | [[സ്ലൊവീന്യ]] |- | [[റൊമാനിയ]] |- | [[ബൾഗേറിയ]] |- | [[വടക്ക് മാസിഡോണിയ|നോർത്ത് മാസിഡോണിയ]] |- | [[അൽബേനിയ]] |- | [[ക്രൊയേഷ്യ]] |- | [[ബോസ്നിയ ഹെർസെഗോവിന]] |- | [[അസർബെയ്ജാൻ]] |- | [[അൻഡോറ]] |- | [[സൈപ്രസ്]] |- | [[കസാഖ്സ്ഥാൻ|ഖസാഖ്‌സ്ഥാൻ]] |- | [[മാൾട്ട]] |- | [[മൊണ്ടിനെഗ്രോ|മോണ്ടെനെഗ്രൊ]] |- | [[വത്തിക്കാൻ നഗരം]] |- | [[ക്യൂബ]] |- | [[ഇന്തോനേഷ്യ]] |- | [[സൗത്ത് ആഫ്രിക്ക|ദക്ഷിണാഫ്രിക്ക]] |- | [[അൾജീറിയ]] |- | [[ഉസ്ബെക്കിസ്ഥാൻ]] |- | [[ചിലി]] |- | [[സിംഗപ്പൂർ]] |- | [[ലിക്റ്റൻ‌സ്റ്റൈൻ]] |- | [[ബഹ്റൈൻ]] |- | [[അർമേനിയ]] |- | [[ഓസ്ട്രേലിയ]] |- | [[അർജന്റീന]] |- | [[ഉത്തര കൊറിയ]] |- | [[കംബോഡിയ]] |- | [[കിഴക്കൻ ടിമോർ]] |- | [[ഛാഡ്]] |- | [[ന്യൂസീലൻഡ്]] |- | [[ഇന്ത്യ]] |- | [[തുവാലു]] |- | [[സമോവ]] |- | [[സോളമൻ ദ്വീപുകൾ]] |- | [[വാനുവാടു]] |- | [[പാപുവ ന്യൂ ഗിനിയ]] |- | [[പലാവു]] |- | [[നൗറു]] |- | [[ഫെഡറേറ്റഡ് സ്റ്റേറ്റ്സ് ഓഫ് മൈക്രോനേഷ്യ|മൈക്രോനേഷ്യ]] |- | [[മംഗോളിയ]] |- | [[ഫിജി]] |- | [[വെനസ്വേല|വെനിസ്വേല]] |- | [[പരഗ്വെ]] |- | [[ഗയാന]] |- | [[ഇക്വഡോർ]] |- | [[കൊളംബിയ]] |- | [[ബൊളീവിയ]] |- | [[ട്രിനിഡാഡ് ടൊബാഗോ]] |- | [[സെന്റ് വിൻസന്റ് ആൻഡ് ഗ്രനഡീൻസ്|സെയ്ന്റ് വിൻസന്റ് ഗ്രനഡീൻസ്]] |- | [[സെയ്ന്റ് ലൂസിയ]] |- | [[സെന്റ് കിറ്റ്‌സ് ആൻഡ് നെവിസ്|സെയ്ന്റ് കിറ്റ്സ് നീവസ്]] |- | [[ജമൈക്ക]] |- | [[ഗ്രനേഡ]] |- | [[ഗ്വാട്ടിമാല]] |- | [[ബഹാമാസ്]] |- | [[ആന്റീഗയും ബാർബ്യൂഡയും|ആന്റിഗ്വ ബർബുഡ]] |- | [[ഹോണ്ടുറാസ്]] |- | [[ഡൊമനിക്ക]] |- | [[ഡൊമനിക്കൻ റിപ്പബ്ലിക്]] |- | [[എൽ സാൽവദോർ]] |- | [[ഇറാൻ]] |- | [[ഇറാഖ്‌]] |- | [[കോസ്റ്റ റീക്ക]] |- | [[ഇസ്രയേൽ]] |- | [[യെമൻ]] |- | [[ജോർദാൻ]] |- | [[നിക്കരാഗ്വ]] |- | [[കിർഗ്ഗിസ്ഥാൻ]] |- | [[ലാവോസ്]] |- | [[ലെബനാൻ]] |- | [[മാലിദ്വീപ്]] |- | [[മലേഷ്യ]] |- | [[മ്യാൻമാർ|മ്യാന്മാർ]] |- | [[നേപ്പാൾ]] |- | [[ഒമാൻ]] |- | [[പാകിസ്താൻ]] |- | [[ഖത്തർ]] |- | |- | [[ശ്രീലങ്ക]] |- | [[സിറിയ]] |- | [[താജിക്കിസ്ഥാൻ]] |- | [[തായ്‌വാൻ]] |- | [[തായ്‌ലാന്റ്|തായ് ലാന്റ്]] |- | [[തുർക്‌മെനിസ്ഥാൻ]] |- | [[ഐക്യ അറബ് എമിറേറ്റുകൾ]] |- | [[വിയറ്റ്നാം]] |- | [[ദക്ഷിണ കൊറിയ]] |- | [[അഫ്ഗാനിസ്താൻ]] |- | [[ബംഗ്ലാദേശ്]] |- | [[മാലി]] |- | [[അംഗോള]] |- | [[ഭൂട്ടാൻ]] |- | [[ബ്രൂണൈ]] |- | [[ടാൻസാനിയ]] |- | [[ഫിലിപ്പീൻസ്]] |- | [[മദ്ധ്യ ആഫ്രിക്കൻ റിപ്പബ്ലിക്ക്]] |- | [[ടോഗോ]] |- | [[ടുണീഷ്യ]] |- | [[സാംബിയ]] |- | [[സിംബാബ്‌വെ]] |- | [[ദക്ഷിണ സുഡാൻ]] |- | [[ബെനിൻ]] |- | [[ബോട്സ്വാന]] |- | [[ബർക്കിനാ ഫാസോ]] |- | [[ബറുണ്ടി]] |- | [[കൊമോറസ്]] |- | [[റിപ്പബ്ലിക്ക് ഓഫ് കോംഗോ]] |- | [[ഡെമോക്രാറ്റിക് റിപബ്ലിക്ക് ഓഫ് കോംഗോ]] |- | [[ജിബൂട്ടി]] |- | [[എരിട്രിയ]] |- | [[ഗാബോൺ]] |- | [[ഗാംബിയ]] |- | [[ഗിനി]] |- | [[ഐവറി കോസ്റ്റ്]] |- | [[കാമറൂൺ]] |- | [[കേപ്പ് വേർഡ്]] |- | [[ലെസോത്തോ]] |- | [[ലൈബീരിയ]] |- | [[ലിബിയ]] |- | [[മലാവി]] |- | [[മൗറിത്താനിയ]] |- | [[മൗറീഷ്യസ്]] |- | [[മൊറോക്കൊ]] |- | [[നമീബിയ]] |- | [[നൈജർ]] |- | [[നൈജീരിയ]] |- | [[യുഗാണ്ട|ഉഗാണ്ട]] |- | [[റുവാണ്ട]] |- | [[സാവോ ടോം ആൻഡ് പ്രിൻസിപ്പെ]] |- | [[സെനെഗൽ]] |- | [[സെയ്‌ഷെൽസ്|സെയ് ഷെൽസ്]] |- | [[സീറാ ലിയോൺ]] |- | [[സൊമാലിയ]] |- | [[സുഡാൻ]] |- | [[കൊസോവോ|കൊസോവ്]] |- | [[അരൂബ]] |- | [[സിന്റ് മാർട്ടൻ]] |- | [[കുക്ക് ദ്വീപുകൾ]] |- | [[കിങ്ഡം ഓഫ് നെതർലാന്റ്സ്]] |- | [[നിയുവെ]] |- | [[പലസ്തീൻ (രാജ്യം)|പലസ്തീൻ രാജ്യം]] |- | ''[[:d:Q756617|ഡെന്മാർക്ക്]]'' |- | ''[[:d:Q1165546|Kingdom of Mosquitia]]'' |- | ''[[:d:Q16112782|Croatia under Habsburg rule]]'' |- | ''[[:d:Q124153644|Chinland]]'' |} {{Wikidata list end}} bcbtnx4zjnippnib3vfje7r3sbzfdxo 0 430718 4546817 3905305 2025-07-08T18:29:28Z 117.211.246.38 his jobe 4546817 wikitext text/x-wiki മലയാള നോവലിസ്റ്റും നിരൂപകനുമാണ് '''രാജേന്ദ്രൻ എടത്തുംകര'''. [[വടകര]]യ്ക്കടുത്ത എടത്തുംകരയിൽ ജനിച്ചു. പട്ടാമ്പി ഗവ. സംസ്‌കൃത കോളജിൽ മലയാളം പ്രൊഫസ്സർ ആയി ജോലി ചെയ്യുന്നു. == കൃതികൾ == * നിഗൂഢഭാഷയുടെ ഒന്നാം ദിവസം (കഥകൾ ) 2015 * ആഖ്യാനങ്ങളുടെ പുസ്തകം (സാഹിത്യനിരൂപണം ) 2016 * [[ഞാനും ബുദ്ധനും]] (നോവൽ) 2017 * [[കിളിമഞ്ജാരോ ബുക്സ്റ്റാൾ]] (നോവൽ) 2020 == പുരസ്കാരങ്ങൾ == * അക്ബർ കക്കട്ടിൽ അവാർഡ് ഞാനും ബുദ്ധനും<ref>{{Cite web|url=http://www.thehindu.com/todays-paper/tp-national/tp-kerala/award-presentation-today/article20087087.ece|title="the hindu"|access-date=|last=|first=|date=|website=|publisher=}}</ref>  2017 * ഇന്ത്യൻ ട്രൂത്ത് നോവൽ അവാർഡ്  ഞാനും ബുദ്ധനും<ref>{{Cite web|url=http://www.dcbooks.com/indian-truth-novel-award-rajendran-edathumkara.html|title=http://www.dcbooks.com|access-date=|last=|first=|date=|website=|publisher=}}</ref> 2018 * [[ദേശാഭിമാനി സാഹിത്യപുരസ്കാരം]] ഞാനും ബുദ്ധനും<ref>{{Cite web|url=http://www.deshabhimani.com/special/deshabhimani-sahithya-puraskaram/728937|title=http://www.deshabhimani.com|access-date=|last=|first=|date=|website=|publisher=}}</ref> 2018 == അവലംബം == {{reflist}} [[വർഗ്ഗം:മലയാള നോവലെഴുത്തുകാർ]] [[വർഗ്ഗം:1973-ൽ ജനിച്ചവർ]] [[വർഗ്ഗം:നിരൂപകർ]] tu25aw9irdm1kqdqduznpfrz0bokpna 4546818 4546817 2025-07-08T18:36:23Z 117.211.246.38 Mr Rajendran's biographical details 4546818 wikitext text/x-wiki മലയാള നോവലിസ്റ്റും നിരൂപകനുമാണ് '''രാജേന്ദ്രൻ എടത്തുംകര'''. [[വടകര]]യ്ക്കടുത്ത എടത്തുംകരയിൽ ജനിച്ചു. മടപ്പള്ളി ഗവ. കോളജ്, കോഴിക്കോട് സർവകലാശാല മലയാള വിഭാഗം എന്നിവിടങ്ങളിൽ വിദ്യാഭ്യാസം. ബേത്തൂൾ ജവഹർ നവോദയ വിദ്യാലയ, ഗവ, കോളജ് മടപ്പള്ളി എന്നിവിടങ്ങളിൽ അധ്യാപകനായിരുന്നു. കോഴിക്കോട് സർവകലാശാല ഇന്റർസോൺ യുവജനോൽസവത്തിൽ മലയാളം ചെറുകഥയിലും പ്രസംഗത്തിലും ഒന്നാംസ്ഥാനം നേടി. പട്ടാമ്പി ഗവ. സംസ്‌കൃത കോളജിൽ മലയാളം പ്രൊഫസ്സർ ആയി ജോലി ചെയ്യുന്നു. == കൃതികൾ == * നിഗൂഢഭാഷയുടെ ഒന്നാം ദിവസം (കഥകൾ ) 2015 * ആഖ്യാനങ്ങളുടെ പുസ്തകം (സാഹിത്യനിരൂപണം ) 2016 * [[ഞാനും ബുദ്ധനും]] (നോവൽ) 2017 * [[കിളിമഞ്ജാരോ ബുക്സ്റ്റാൾ]] (നോവൽ) 2020 == പുരസ്കാരങ്ങൾ == * അക്ബർ കക്കട്ടിൽ അവാർഡ് ഞാനും ബുദ്ധനും<ref>{{Cite web|url=http://www.thehindu.com/todays-paper/tp-national/tp-kerala/award-presentation-today/article20087087.ece|title="the hindu"|access-date=|last=|first=|date=|website=|publisher=}}</ref>  2017 * ഇന്ത്യൻ ട്രൂത്ത് നോവൽ അവാർഡ്  ഞാനും ബുദ്ധനും<ref>{{Cite web|url=http://www.dcbooks.com/indian-truth-novel-award-rajendran-edathumkara.html|title=http://www.dcbooks.com|access-date=|last=|first=|date=|website=|publisher=}}</ref> 2018 * [[ദേശാഭിമാനി സാഹിത്യപുരസ്കാരം]] ഞാനും ബുദ്ധനും<ref>{{Cite web|url=http://www.deshabhimani.com/special/deshabhimani-sahithya-puraskaram/728937|title=http://www.deshabhimani.com|access-date=|last=|first=|date=|website=|publisher=}}</ref> 2018 == അവലംബം == {{reflist}} [[വർഗ്ഗം:മലയാള നോവലെഴുത്തുകാർ]] [[വർഗ്ഗം:1973-ൽ ജനിച്ചവർ]] [[വർഗ്ഗം:നിരൂപകർ]] lqfwnoec8cuvnz5i7yp5rfisxx56g9b 0 430917 4546839 4524041 2025-07-08T22:34:46Z 80.46.141.217 4546839 wikitext text/x-wiki {{Infobox university|name=ശ്രീ ചിത്തിര തിരുനാൾ ഇൻസ്റ്റിറ്റ്യൂട്ട് ഓഫ് മെഡിക്കൽ സയൻസസ് ആൻഡ് ടെക്നോളജി, തിരുവനന്തപുരം <br> Sree Chitra Tirunal Institute for Medical Sciences and Technology, Trivandrum|city=Thiruvananthapuram|director=Jayakumar K|president=[[V. K. Saraswat]]|website={{url|https://www.sctimst.ac.in}}|footnotes=|affiliations=|nickname=|mascot=|colors=|free=|free_label=|campus=Urban|coordinates={{Coord|8.5206|N|76.9264|E|region:IN_type:landmark|display=inline,title}}|doctoral=|other_names=SCTIMST|postgrad=|undergrad=|students=|head=|head_label=|vice_chancellor=|established=1976|type=ഇന്ത്യാ ഗവൺമെന്റിന്റെ ശാസ്ത്ര സാങ്കേതിക വകുപ്പിന് കീഴിലുള്ള ദേശീയ പ്രാധാന്യമുള്ള ഒരു സ്ഥാപനം|mottoeng=May We Live and Have Light|motto=Jeeva JyotirAseemahi|latin_name=|caption=|image_size=|image=Sree Chitra Tirunal Institute for Medical Sciences and Technology Logo.png|dean=Sankara Sarma}}തിരുവനന്തപുരത്തുള്ള [[ദേശീയ പ്രാധാന്യമുള്ള ഇൻസ്റ്റിറ്റ്യൂട്ടുകൾ|ദേശീയ പ്രാധാന്യമുള്ള ഇൻസ്റ്റിറ്റ്യൂട്ടുകളിൽ]] ഒന്നായ ഒരു സ്വയംഭരണ [[മെഡിക്കൽ കോളേജ്]] ആണ് '''മെഡിക്കൽ സയൻസസ് ആൻഡ് ടെക്നോളജി ശ്രീചിത്ര തിരുനാൾ ഇൻസ്റ്റിറ്റ്യൂട്ട്''' '''(SCTIMST)'''. മുമ്പ് ഇതിന്റെ പേര് '''ശ്രീചിത്ര തിരുനാൾ മെഡിക്കൽ സെന്റർ''' എന്നായിരുന്നു'''.''' 1976-ൽ ആണ് ഇത് സ്ഥാപിതമായത്. [[തിരുവിതാംകൂർ ഭരണാധികാരികൾ|തിരുവിതാംകൂറിലെ]] അവസാന [[ചിത്തിര തിരുനാൾ ബാലരാമവർമ്മ|മഹാരാജാവായ ചിത്തിര തിരുനാൾ ബലരാമ വർമ്മയുടെ]] ഓർമ്മയ്ക്കാണ് ഈ സ്ഥാപനത്തിനു പേര് നൽകിയിരിക്കുന്നത്. ഇൻസ്റ്റിറ്റ്യൂട്ട് ഇന്ത്യാ ഗവൺമെന്റിന്റെ ശാസ്ത്ര സാങ്കേതിക വകുപ്പിന്റെ അഡ്മിനിസ്ട്രേറ്റീവ് നിയന്ത്രണത്തിലാണ്. ഇന്ത്യയിലെ ഏറ്റവും പ്രധാനപ്പെട്ട ഗവേഷണ സ്ഥാപനങ്ങളിലും കേന്ദ്രങ്ങളിലൊന്നാണ് SCTIMST. == ചരിത്രം == ചിത്തിര തിരുന്നാളിന് ചെറുപ്പത്തിൽ അപസ്മാരമുണ്ടായിരുന്നു. അതിനാൽ സാധാരണക്കാരന്ന് ചികിത്സിക്കാവുന്ന ഒരു ന്യൂറോളജി ആശുപത്രി എന്ന ചിന്ത അദ്ദേഹത്തിലുണ്ടായി 1973 ൽ [[തിരുവിതാംകൂർ ഭരണാധികാരികൾ|തിരുവിതാംകൂറിലെ]] അവസാന [[ചിത്തിര തിരുനാൾ ബാലരാമവർമ്മ|മഹാരാജാവായ ചിത്തിര തിരുനാൾ ബലരാമ വർമ്മ]] [[കേരള സർക്കാർ|കേരള സർക്കാരിന്]] ഒരു ബഹുനില കെട്ടിടം സമ്മാനിച്ചു. 1976 ൽ അന്നത്തെ ആസൂത്രണ കമ്മീഷൻ ഡെപ്യൂട്ടി ചെയർമാനായിരുന്ന പി എൻ ഹസ്‌കർ ശ്രീ ചിത്ര തിരുനാൾ മെഡിക്കൽ സെന്റർ ഉദ്ഘാടനം ചെയ്തു. ഇതിനുശേഷം ഒരു ബയോമെഡിക്കൽ ടെക്നോളജി വിഭാഗം ഏകദേശം {{Cvt|11|km}} അകലെ, ബലരാമ വർമ്മയുടെ അമ്മായി [[സേതു ലക്ഷ്മിഭായി|സേതു ലക്ഷ്മി ബായിയിൽ]] നിന്ന് ലഭിച്ച പൂജപ്പുരയിലെ സാറ്റെൽമണ്ട് കൊട്ടാരത്തിൽ തുടങ്ങി.<ref>{{Cite web|url=http://indiankanoon.org/doc/1999764/|title=Revathinnal Balagopala Varma vs His Highness Shri Padmanabhadasa ... on 28 November, 1991|access-date=2 April 2014|last=indiankanoon|first=.org|website=Supreme Court of India, Bench: S Ranganathan, M F Beevi, N Ojha|publisher=JUDGMENT N.D. Ojha J.}}</ref><ref>{{Cite book|title=Sree Padmanabha Swamy Kshetram|last=Gauri Lakshmi Bai|first=Aswathy Thirunal|date=July 1998|publisher=The State Institute of Languages|isbn=978-81-7638-028-7|location=Thiruvananthapuram, Kerala|pages=259–277, 242–243}}</ref> [[ദേശീയ പ്രാധാന്യമുള്ള ഇൻസ്റ്റിറ്റ്യൂട്ടുകൾ|1980 ൽ പാർലമെന്റിന്റെ ഒരു നിയമപ്രകാരം ഇൻസ്റ്റിറ്റ്യൂട്ടിനെ ദേശീയ പ്രാധാന്യമുള്ള]] സ്ഥാപനമായി പ്രഖ്യാപിക്കുകയും അതിന്റെ നിലവിലെ പേര് പുനർനാമകരണം ചെയ്യുകയും ചെയ്തു. <ref>{{Cite web|url=http://www.dst.gov.in/autonomous/stimst.htm|title=Welcome to Department of Science and Technology, Govt. of India ::|access-date=30 August 2011|website=dst.gov.in}}</ref> ഇൻസ്റ്റിറ്റ്യൂട്ടിന്റെ മൂന്നാം വിഭാഗമായ അച്ചുതമേനോൻ സെന്റർ ഫോർ ഹെൽത്ത് സയൻസ് സ്റ്റഡീസ് (AMCHSS) 2000 ൽ സ്ഥാപിതമായി. <ref>[http://www.sctimst.ac.in/About%20SCTIMST/History/ History - Sree Chitra Tirunal Institute for Medical Sciences and Technology, Trivandrum]. Sctimst. Retrieved on 2013-10-09.</ref> പ്രശസ്‌ത ന്യൂറോളജിസ്റ്റും മൂവ്‌മെന്റ് ഡിസോർഡർ സ്‌പെഷ്യലിസ്റ്റുമായ പ്രൊഫ. ആശ കിഷോറിനാണ് ഇൻസ്റ്റിറ്റ്യൂട്ടിന്റെ നേതൃത്വം. [[എം.എസ്. വല്യത്താൻ|എം‌എസ് വല്യത്താൻ]] (1979-1994), കെ. മോഹൻ‌ദാസ് (1994-2009), കെ. രാധാകൃഷ്ണൻ (2009-2013) എന്നിവരാണ് ഇൻസ്റ്റിറ്റ്യൂട്ടിന്റെ മുൻ ഡയറക്ടർമാർ. <ref>{{Cite web|url=https://www.sctimst.ac.in/About%20SCTIMST/Former%20Directors/|title=Former Directors|access-date=24 January 2018|publisher=Sree Chitra Tirunal Institute for Medical Sciences and Technology, Trivandrum}}</ref> == വിഭാഗങ്ങൾ == * ഡോ. രൂപ ശ്രീധറിന്റെ നേതൃത്വത്തിലുള്ള ടെർഷ്യറി കെയർ ഹോസ്പിറ്റൽ (ഏകദേശം 250 കിടക്കകൾ) * [[ശ്രീ ചിത്തിര തിരുനാൾ ഇൻസ്റ്റിറ്റ്യൂട്ട് ഓഫ് മെഡിക്കൽ സയൻസസ് ആൻഡ് ടെക്നോളജി തിരുവനന്തപുരം|ഡോ. ഹരികൃഷ്ണ വർമ്മ പി.ആറിന്റെ നേതൃത്വത്തിലുള്ള ബയോമെഡിക്കൽ ടെക്നോളജി വിംഗ്]] (സാങ്കേതിക വികസന സൗകര്യങ്ങളുള്ള) * സെന്റർ ഫോർ ഹെൽത്ത് സയൻസസ് & പബ്ലിക് ഹെൽത്ത് - ശങ്കര ശർമ്മയുടെ നേതൃത്വത്തിലുള്ള അച്ചുത മേനോൻ സെന്റർ ഫോർ ഹെൽത്ത് സയൻസ് സ്റ്റഡീസ് === അച്ചുത മേനോൻ സെന്റർ ഫോർ ഹെൽത്ത് സയൻസ് സ്റ്റഡീസ് === ഗവേഷണങ്ങൾ നടത്തുക, ആരോഗ്യ അസമത്വം കുറയ്ക്കുന്നതിന് ഗവേഷകരെ ബോധവത്കരിക്കുക എന്നിവ ലക്ഷ്യമിട്ടാണ് 1990 കളിൽ കേരള മുൻ മുഖ്യമന്ത്രി [[സി. അച്യുതമേനോൻ|സി. അചുതമേനോന്റെ]] പേരിലുള്ള AMCHSS വികസിപ്പിച്ചത്. ഇൻസ്റ്റിറ്റ്യൂട്ടിന്റെ അക്കാദമിക് ഡിവിഷനാണ് എഎംസിഎച്ച്എസ്എസ്, ആരോഗ്യവുമായി ബന്ധപ്പെട്ട വിവിധ വിഭാഗങ്ങൾക്കായുള്ള ഗവേഷണങ്ങൾ നടത്തുന്നു. ആരോഗ്യ ശാസ്ത്രത്തിൽ എം‌പി‌എച്ച്, ഡി‌പി‌എച്ച്, പിഎച്ച്ഡി കോഴ്സുകൾ കേന്ദ്രത്തിൽ നിന്ന് വാഗ്ദാനം ചെയ്യുന്നു. വിശിഷ്ട ഡോക്ടർമാർ, എപ്പിഡെമിയോളജിസ്റ്റുകൾ, നരവംശശാസ്ത്രജ്ഞർ, പോളിസി മേക്കർമാർ, ഹെൽത്ത് ഇക്കണോമിസ്റ്റുകൾ, ആരോഗ്യ പ്രവർത്തകർ എന്നിവരെ ഉൾക്കൊള്ളുന്ന ഈ കേന്ദ്രം ലോകോത്തര വിദ്യാഭ്യാസം നൽകാനും ഗവേഷണങ്ങളിലൂടെ വിവര വിടവുകൾ നികത്താനും ലക്ഷ്യമിടുന്നു. ആരോഗ്യ ഇൻഫ്രാസ്ട്രക്ചർ വികസിപ്പിക്കുന്നതിനും സാമൂഹിക അസമത്വം കുറയ്ക്കുന്നതിന് ഗവേഷണങ്ങൾ സൃഷ്ടിക്കുന്നതിനും അനൗദ്യോഗികമായി സർക്കാരിന്റെ വലതു കൈയാണ്. === ബയോമെഡിക്കൽ ടെക്നോളജി വിഭാഗം === ഡിസ്പോസിബിൾ ബ്ലഡ് ബാഗ് സിസ്റ്റം, മെക്കാനിക്കൽ ഹാർട്ട് വാൽവ് പ്രോസ്റ്റീസിസ്, ബ്ലഡ് ഓക്സിജൻ, നേത്ര സ്പോഞ്ച്, കോൺസണ്ട്രേറ്റഡ് നീഡിൽ ഇലക്ട്രോഡ് എന്നിങ്ങനെ വിവിധ മെഡിക്കൽ ഉൽ‌പ്പന്നങ്ങൾക്കായുള്ള സാങ്കേതികവിദ്യകൾ വിജയകരമായി വികസിപ്പിക്കുകയും കൈമാറ്റം ചെയ്യുകയും ചെയ്തുകൊണ്ട് ഇന്ത്യയിൽ ഒരു മെഡിക്കൽ ഉപകരണ വ്യവസായ അടിത്തറ സ്ഥാപിക്കുന്നതിൽ ബയോമെഡിക്കൽ ടെക്നോളജി വിംഗ് ഒരു പ്രധാന പങ്ക് വഹിച്ചിട്ടുണ്ട്. ഇലക്ട്രോഡ്, വ്യാവസായിക സഹകരണത്തോടെ ഹൈഡ്രോക്സിപറ്റൈറ്റ് അടിസ്ഥാനമാക്കിയുള്ള ബയോസെർമയിക് പോറസ് ഗ്രാന്യൂൾസ് ഉണ്ടാക്കാനുള്ള പദ്ധതികൾ ലഭ്യങ്ങാളിലുണ്ട്. ഒരു കൃത്രിമ ഹാർട്ട് വാൽവ് വികസിപ്പിച്ചെടുത്ത ഇന്ത്യയിലെ ഒരേയൊരു ഇൻസ്റ്റിറ്റ്യൂട്ട് കൂടിയാണ് ഇത്. ഇൻസ്റ്റിറ്റ്യൂട്ട് [[നിർമ്മാണാവകാശം|ഉപകരണങ്ങൾക്കും പ്രോസസ്സുകൾക്കുമായി അന്താരാഷ്ട്ര പേറ്റന്റുകൾ]] [[കേരളം|കൈവശം വയ്ക്കുകയും കേരളത്തിൽ]] പരമാവധി പേറ്റന്റുകൾ നേടുകയും ചെയ്യുന്നു. <ref name="Sri Chitra Institute leads in patents">{{Cite web|url=http://www.deccanchronicle.com/channels/cities/kochi/sri-chitra-institute-leads-patents-190|title=Sri Chitra Institute leads in patents|access-date=27 April 2011|website=Deccan Chronicle|archive-date=2012-10-10|archive-url=https://web.archive.org/web/20121010230208/http://www.deccanchronicle.com/channels/cities/kochi/sri-chitra-institute-leads-patents-190|url-status=dead}}</ref> അന്താരാഷ്ട്ര നിലവാരമുള്ള ഐ‌എസ്ഒ / ഐ‌ഇ‌സി 17025 ന്റെ ആവശ്യകതകൾ നിറവേറ്റുന്നതിനായി ബയോമെഡിക്കൽ ടെക്നോളജി വിംഗ് ഒരു ഗുണനിലവാരമുള്ള സംവിധാനം നടപ്പാക്കി. ഈ പരിശോധനകളിൽ 20 എണ്ണവും ഫ്രാൻസിലെ കോമിറ്റ് ഫ്രാങ്കൈസ് ഡി അക്രഡിറ്റേഷൻ (കോഫ്രാക്ക്) അംഗീകരിച്ചിട്ടുണ്ട്. === ഹോസ്പിറ്റൽ വിംഗ് === ആശുപത്രിയിൽ ഇനിപ്പറയുന്ന വകുപ്പുകളുണ്ട്: * കാർഡിയോളജി വകുപ്പ് * കാർഡിയോവാസ്കുലർ, തോറാസിക് സർജറി വകുപ്പ് * അനസ്തേഷ്യോളജി വകുപ്പ് ** കാർഡിയോത്തോറാസിക്, വാസ്കുലർ അനസ്തേഷ്യോളജി ** ന്യൂറോനസ്തെസിയോളജി * ഡിപ്പാർട്ട്മെന്റ് ഓഫ് ഇമേജിംഗ് സയൻസസ്, ഇന്റർവെൻഷണൽ റേഡിയോളജി * ന്യൂറോളജി വകുപ്പ് * ന്യൂറോ സർജറി വകുപ്പ് * ക്ലിനിക്കൽ എഞ്ചിനീയറിംഗ് വിഭാഗം * മൈക്രോബയോളജി വിഭാഗം * പാത്തോളജി വകുപ്പ് * ബയോകെമിസ്ട്രിയുടെ ഡിവിഷൻ * ട്രാൻസ്ഫ്യൂഷൻ മെഡിസിൻ വകുപ്പ് * സെല്ലുലാർ, മോളിക്യുലാർ കാർഡിയോളജി വിഭാഗം * ടിഷ്യു എഞ്ചിനീയറിംഗ് വിഭാഗം === രോഗി പരിചരണം === [[രക്തചംക്രമണവ്യൂഹം|ഹൃദയ]], [[ന്യൂറോളജി|ന്യൂറോളജിക്കൽ]] രോഗങ്ങളുടെ തൃതീയ പരിചരണത്തിനായി 253 കിടക്കകളുള്ള ആശുപത്രിയാണ് എസ്‌സി‌ടി‌എം‌എസ്ടിയിലുള്ളത്. പൊതുജനങ്ങൾക്കായി കാർഡിയോളജി, കാർഡിയോവാസ്കുലർ, തൊറാസിക്, ന്യൂറോളജി, ന്യൂറോ സർജറി, റേഡിയോളജി എന്നിവയിൽ ക്ലിനിക്കുകൾ നടത്തുന്നു. അപസ്മാരശസ്ത്രക്രിയ, ഡീപ് ബ്രെയിൻ സ്റ്റിമുലേഷൻ എന്നിവ പോലുള്ള ചില നൂതന ന്യൂറോളജിക്കൽ ചികിത്സകൾക്ക് ഇൻസ്റ്റിറ്റ്യൂട്ട് തുടക്കമിട്ടു. കഴിഞ്ഞ 15 വർഷത്തിനിടയിൽ, ഇൻസ്റ്റിറ്റ്യൂട്ട് 1,220 അപസ്മാരശസ്ത്രക്രിയകൾ നടത്തി - ഏഷ്യയിലെ ഏതൊരു ആശുപത്രിയും നടത്തുന്നതിനേക്കാൾ കൂടുതൽ ആണിത്.<ref>[http://www.thehindu.com/news/cities/Thiruvananthapuram/article2157711.ece Sree Chitra institute to launch key sub-specialties]. The Hindu (4 July 2011). Retrieved on 2013-10-09.</ref> == അക്കാദമിക് ഓഫറുകൾ == ഇൻസ്റ്റിറ്റ്യൂട്ടിന് ഒരു സർവ്വകലാശാലയുടെ പദവി ഉണ്ട്, കൂടാതെ മെഡിക്കൽ സ്പെഷ്യാലിറ്റികൾ, പബ്ലിക് ഹെൽത്ത്, നഴ്സിംഗ്, ബേസിക് സയൻസസ്, ഹെൽത്ത് കെയർ ടെക്നോളജി എന്നിവയിൽ പോസ്റ്റ്ഡോക്ടറൽ, ഡോക്ടറൽ, ബിരുദാനന്തര കോഴ്സുകൾ വാഗ്ദാനം ചെയ്യുന്നു. അസോസിയേഷൻ ഓഫ് ഇന്ത്യൻ യൂണിവേഴ്സിറ്റികളിലും കോമൺ‌വെൽത്ത് സർവകലാശാലകളുടെ അസോസിയേഷനിലും അംഗമാണ്. == ശ്രദ്ധേയമായ ഫാക്കൽറ്റി == * ഡോ. [[ബി.കെ. മിശ്ര|ബി കെ മിശ്ര]] - ന്യൂറോ സർജൻ, [[ബിദാൻ ചന്ദ്ര റോയ് അവാർഡ്|2018 ലെ ഡോ. ബിസി റോയ് അവാർഡ്]], ഇന്ത്യയിലെ പരമോന്നത മെഡിക്കൽ ബഹുമതി. <ref>{{Cite web |url=http://www.neurosocietyindia.org/site/Past-president/Basant%20Kumar%20Misra,%20President%20NSI%202008.pdf |title=ആർക്കൈവ് പകർപ്പ് |access-date=2021-05-20 |archive-date=2020-07-29 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200729194244/http://www.neurosocietyindia.org/site/Past-president/Basant%20Kumar%20Misra,%20President%20NSI%202008.pdf |url-status=dead }}</ref> (പ്രമുഖ മെഡിക്കൽ വ്യക്തി വിഭാഗം) * ഡോ. എം. ഉണ്ണികൃഷ്ണൻ - വാസ്കുലർ സർജൻ, 2016 ലെ ഡോ. ബിസി റോയ് അവാർഡ് (പ്രമുഖ മെഡിക്കൽ ടീച്ചർ വിഭാഗം) * ഡോ. സി. കേശവദാസ്, റേഡിയോളജിസ്റ്റ്, 2009&nbsp;എൻ-ബയോസ് പ്രൈസ് അവാർഡ് ജേതാവ് <ref name="Vidwan - Profile Page">{{Cite web|url=https://vidwan.inflibnet.ac.in/profile/15762|title=Vidwan - Profile Page|access-date=2018-01-22|website=vidwan.inflibnet.ac.in|language=en}}</ref> * കുറുപ്പത്ത് രാധാകൃഷ്ണൻ * വി. രാമൻകുട്ടി * ലിസിമോൾ ഫിലിപ്പോസ് പമാടിക്കണ്ടത്തിൽ - സ്ത്രീ-ഗവേഷകർക്ക് ലഭിക്കുന്ന ഏറ്റവും ഉയർന്ന അവാർഡായ [[നാരീശക്തി പുരസ്കാരം|നാരി ശക്തി]] പുരസ്‌കാർ 2017 ൽ ലഭിച്ചു.<ref>{{Cite web|url=https://pib.gov.in/Pressreleaseshare.aspx?PRID=1523402|title=On International Women’s Day, the President conferred the prestigious Nari Shakti Puraskars to 30 eminent women and 9 distinguished Institutions for the year 2017|access-date=2020-05-06|website=pib.gov.in}}</ref> == അവലംബം == {{reflist |<ref>[https://timesofindia.indiatimes.com/india/turmeric-based-tech-to-kill-cancer-cells-gets-us-patent/articleshow/73236809.cms Turmeric-based tech to kill cancer cells gets US patent for Sree Chitra Tirunal Institute for Medical Sciences,Thiruvananthapuram]</ref> }} ==പുറത്തേക്കുള്ള കണ്ണികൾ == {{commons category|Sree Chitra Tirunal Institute for Medical Sciences and Technology}} * {{official|http://www.sctimst.ac.in/}} {{Scientific Research in Kerala |state=collapsed}} {{Universities in Kerala}} {{Education in Kerala}} {{Scientific Research in Kerala |state=collapsed}} {{Health in Kerala |state=collapsed}} {{Department of Science and Technology (India)}} {{authority control}} [[വർഗ്ഗം:കേരളത്തിലെ ശാസ്ത്രഗവേഷണം]] [[വർഗ്ഗം:തിരുവനന്തപുരം ജില്ലയിലെ ഗവണ്മെന്റ് മെഡിക്കൽ കോളേജുകൾ]] [[വർഗ്ഗം:Coordinates on Wikidata]] dcjh1puj69u66mgxx0mr36yuliu7kkc 4546840 4546839 2025-07-08T22:43:19Z 80.46.141.217 4546840 wikitext text/x-wiki {{Infobox university|name=ശ്രീ ചിത്തിര തിരുനാൾ ഇൻസ്റ്റിറ്റ്യൂട്ട് ഓഫ് മെഡിക്കൽ സയൻസസ് ആൻഡ് ടെക്നോളജി, തിരുവനന്തപുരം <br> Sree Chitra Tirunal Institute for Medical Sciences and Technology, Trivandrum|city=Thiruvananthapuram|director=Jayakumar K|president=[[V. K. Saraswat]]|website={{url|https://www.sctimst.ac.in}}|footnotes=|affiliations=|nickname=|mascot=|colors=|free=|free_label=|campus=Urban|coordinates={{Coord|8.5206|N|76.9264|E|region:IN_type:landmark|display=inline,title}}|doctoral=|other_names=SCTIMST|postgrad=|undergrad=|students=|head=|head_label=|vice_chancellor=|established=1976|type=ഇന്ത്യാ ഗവൺമെന്റിന്റെ ശാസ്ത്ര സാങ്കേതിക വകുപ്പിന് കീഴിലുള്ള ദേശീയ പ്രാധാന്യമുള്ള ഒരു സ്ഥാപനം|mottoeng=May We Live and Have Light|motto=Jeeva JyotirAseemahi|latin_name=|caption=|image_size=|image=Sree Chitra Tirunal Institute for Medical Sciences and Technology Logo.png|dean=Sankara Sarma}}തിരുവനന്തപുരത്തുള്ള [[ദേശീയ പ്രാധാന്യമുള്ള ഇൻസ്റ്റിറ്റ്യൂട്ടുകൾ|ദേശീയ പ്രാധാന്യമുള്ള ഇൻസ്റ്റിറ്റ്യൂട്ടുകളിൽ]] ഒന്നായ ഒരു സ്വയംഭരണ [[മെഡിക്കൽ കോളേജ്]] ആണ് '''മെഡിക്കൽ സയൻസസ് ആൻഡ് ടെക്നോളജി ശ്രീചിത്ര തിരുനാൾ ഇൻസ്റ്റിറ്റ്യൂട്ട്''' '''(SCTIMST)'''. മുമ്പ് ഇതിന്റെ പേര് '''ശ്രീചിത്ര തിരുനാൾ മെഡിക്കൽ സെന്റർ''' എന്നായിരുന്നു'''.''' ഇത് ആധുനിക വൈദ്യ ശാസ്ത്രംവും സാങ്കേതിക വിദ്യയും സംയോജിപ്പിച്ചു കൊണ്ടുള്ള ഒരു സ്ഥാപനം കൂടിയാണ്. പൊതുജനാരോഗ്യ മേഖലയിൽ ഏറെ പ്രസിദ്ധമായ '''അച്യുത മേനോൻ സെന്റർ ഫോർ ഹെൽത്ത്‌ സയൻസ് സ്റ്റഡീസ് (AMCHSS) ''' ഈ സ്ഥാപനത്തിന്റെ ഭാഗമാണ്. 1976-ൽ ആണ് ഇത് സ്ഥാപിതമായത്. [[തിരുവിതാംകൂർ ഭരണാധികാരികൾ|തിരുവിതാംകൂറിലെ]] അവസാന [[ചിത്തിര തിരുനാൾ ബാലരാമവർമ്മ|മഹാരാജാവായ ചിത്തിര തിരുനാൾ ബലരാമ വർമ്മയുടെ]] ഓർമ്മയ്ക്കാണ് ഈ സ്ഥാപനത്തിനു പേര് നൽകിയിരിക്കുന്നത്. ഈ ഇൻസ്റ്റിറ്റ്യൂട്ട് ഇന്ത്യാ ഗവൺമെന്റിന്റെ ശാസ്ത്ര സാങ്കേതിക വകുപ്പിന്റെ അഡ്മിനിസ്ട്രേറ്റീവ് നിയന്ത്രണത്തിലാണ്. ഇന്ത്യയിലെ ഏറ്റവും പ്രധാനപ്പെട്ട ഗവേഷണ കേന്ദ്രങ്ങളിലൊന്നാണ് SCTIMST. അന്താരാഷ്ട്ര മേഖലയിൽ പോലും പ്രസിദ്ധമായ ഒരു ആരോഗ്യ ഗവേഷണ സ്ഥാപനമായി ശ്രീചിത്ര അറിയപ്പെടുന്നു. കാർഡിയോളജി, ന്യൂറോളജി സംബന്ധമായ രോഗങ്ങൾക്ക് ഇവിടെ ഉന്നത നിലവാരത്തിലുള്ള ചികിത്സ നൽകി വരുന്നു. == ചരിത്രം == ചിത്തിര തിരുന്നാളിന് ചെറുപ്പത്തിൽ അപസ്മാരമുണ്ടായിരുന്നു. അതിനാൽ സാധാരണക്കാരന്ന് ചികിത്സിക്കാവുന്ന ഒരു ന്യൂറോളജി ആശുപത്രി എന്ന ചിന്ത അദ്ദേഹത്തിലുണ്ടായി 1973 ൽ [[തിരുവിതാംകൂർ ഭരണാധികാരികൾ|തിരുവിതാംകൂറിലെ]] അവസാന [[ചിത്തിര തിരുനാൾ ബാലരാമവർമ്മ|മഹാരാജാവായ ചിത്തിര തിരുനാൾ ബലരാമ വർമ്മ]] [[കേരള സർക്കാർ|കേരള സർക്കാരിന്]] ഒരു ബഹുനില കെട്ടിടം സമ്മാനിച്ചു. 1976 ൽ അന്നത്തെ ആസൂത്രണ കമ്മീഷൻ ഡെപ്യൂട്ടി ചെയർമാനായിരുന്ന പി എൻ ഹസ്‌കർ ശ്രീ ചിത്ര തിരുനാൾ മെഡിക്കൽ സെന്റർ ഉദ്ഘാടനം ചെയ്തു. ഇതിനുശേഷം ഒരു ബയോമെഡിക്കൽ ടെക്നോളജി വിഭാഗം ഏകദേശം {{Cvt|11|km}} അകലെ, ബലരാമ വർമ്മയുടെ അമ്മായി [[സേതു ലക്ഷ്മിഭായി|സേതു ലക്ഷ്മി ബായിയിൽ]] നിന്ന് ലഭിച്ച പൂജപ്പുരയിലെ സാറ്റെൽമണ്ട് കൊട്ടാരത്തിൽ തുടങ്ങി.<ref>{{Cite web|url=http://indiankanoon.org/doc/1999764/|title=Revathinnal Balagopala Varma vs His Highness Shri Padmanabhadasa ... on 28 November, 1991|access-date=2 April 2014|last=indiankanoon|first=.org|website=Supreme Court of India, Bench: S Ranganathan, M F Beevi, N Ojha|publisher=JUDGMENT N.D. Ojha J.}}</ref><ref>{{Cite book|title=Sree Padmanabha Swamy Kshetram|last=Gauri Lakshmi Bai|first=Aswathy Thirunal|date=July 1998|publisher=The State Institute of Languages|isbn=978-81-7638-028-7|location=Thiruvananthapuram, Kerala|pages=259–277, 242–243}}</ref> [[ദേശീയ പ്രാധാന്യമുള്ള ഇൻസ്റ്റിറ്റ്യൂട്ടുകൾ|1980 ൽ പാർലമെന്റിന്റെ ഒരു നിയമപ്രകാരം ഇൻസ്റ്റിറ്റ്യൂട്ടിനെ ദേശീയ പ്രാധാന്യമുള്ള]] സ്ഥാപനമായി പ്രഖ്യാപിക്കുകയും അതിന്റെ നിലവിലെ പേര് പുനർനാമകരണം ചെയ്യുകയും ചെയ്തു. <ref>{{Cite web|url=http://www.dst.gov.in/autonomous/stimst.htm|title=Welcome to Department of Science and Technology, Govt. of India ::|access-date=30 August 2011|website=dst.gov.in}}</ref> ഇൻസ്റ്റിറ്റ്യൂട്ടിന്റെ മൂന്നാം വിഭാഗമായ അച്ചുതമേനോൻ സെന്റർ ഫോർ ഹെൽത്ത് സയൻസ് സ്റ്റഡീസ് (AMCHSS) 2000 ൽ സ്ഥാപിതമായി. <ref>[http://www.sctimst.ac.in/About%20SCTIMST/History/ History - Sree Chitra Tirunal Institute for Medical Sciences and Technology, Trivandrum]. Sctimst. Retrieved on 2013-10-09.</ref> പ്രശസ്‌ത ന്യൂറോളജിസ്റ്റും മൂവ്‌മെന്റ് ഡിസോർഡർ സ്‌പെഷ്യലിസ്റ്റുമായ പ്രൊഫ. ആശ കിഷോറിനാണ് ഇൻസ്റ്റിറ്റ്യൂട്ടിന്റെ നേതൃത്വം. [[എം.എസ്. വല്യത്താൻ|എം‌എസ് വല്യത്താൻ]] (1979-1994), കെ. മോഹൻ‌ദാസ് (1994-2009), കെ. രാധാകൃഷ്ണൻ (2009-2013) എന്നിവരാണ് ഇൻസ്റ്റിറ്റ്യൂട്ടിന്റെ മുൻ ഡയറക്ടർമാർ. <ref>{{Cite web|url=https://www.sctimst.ac.in/About%20SCTIMST/Former%20Directors/|title=Former Directors|access-date=24 January 2018|publisher=Sree Chitra Tirunal Institute for Medical Sciences and Technology, Trivandrum}}</ref> == വിഭാഗങ്ങൾ == * ഡോ. രൂപ ശ്രീധറിന്റെ നേതൃത്വത്തിലുള്ള ടെർഷ്യറി കെയർ ഹോസ്പിറ്റൽ (ഏകദേശം 250 കിടക്കകൾ) * [[ശ്രീ ചിത്തിര തിരുനാൾ ഇൻസ്റ്റിറ്റ്യൂട്ട് ഓഫ് മെഡിക്കൽ സയൻസസ് ആൻഡ് ടെക്നോളജി തിരുവനന്തപുരം|ഡോ. ഹരികൃഷ്ണ വർമ്മ പി.ആറിന്റെ നേതൃത്വത്തിലുള്ള ബയോമെഡിക്കൽ ടെക്നോളജി വിംഗ്]] (സാങ്കേതിക വികസന സൗകര്യങ്ങളുള്ള) * സെന്റർ ഫോർ ഹെൽത്ത് സയൻസസ് & പബ്ലിക് ഹെൽത്ത് - ശങ്കര ശർമ്മയുടെ നേതൃത്വത്തിലുള്ള അച്ചുത മേനോൻ സെന്റർ ഫോർ ഹെൽത്ത് സയൻസ് സ്റ്റഡീസ് === അച്ചുത മേനോൻ സെന്റർ ഫോർ ഹെൽത്ത് സയൻസ് സ്റ്റഡീസ് === ഗവേഷണങ്ങൾ നടത്തുക, ആരോഗ്യ അസമത്വം കുറയ്ക്കുന്നതിന് ഗവേഷകരെ ബോധവത്കരിക്കുക എന്നിവ ലക്ഷ്യമിട്ടാണ് 1990 കളിൽ കേരള മുൻ മുഖ്യമന്ത്രി [[സി. അച്യുതമേനോൻ|സി. അചുതമേനോന്റെ]] പേരിലുള്ള AMCHSS വികസിപ്പിച്ചത്. ഇൻസ്റ്റിറ്റ്യൂട്ടിന്റെ അക്കാദമിക് ഡിവിഷനാണ് എഎംസിഎച്ച്എസ്എസ്, ആരോഗ്യവുമായി ബന്ധപ്പെട്ട വിവിധ വിഭാഗങ്ങൾക്കായുള്ള ഗവേഷണങ്ങൾ നടത്തുന്നു. ആരോഗ്യ ശാസ്ത്രത്തിൽ എം‌പി‌എച്ച്, ഡി‌പി‌എച്ച്, പിഎച്ച്ഡി കോഴ്സുകൾ കേന്ദ്രത്തിൽ നിന്ന് വാഗ്ദാനം ചെയ്യുന്നു. വിശിഷ്ട ഡോക്ടർമാർ, എപ്പിഡെമിയോളജിസ്റ്റുകൾ, നരവംശശാസ്ത്രജ്ഞർ, പോളിസി മേക്കർമാർ, ഹെൽത്ത് ഇക്കണോമിസ്റ്റുകൾ, ആരോഗ്യ പ്രവർത്തകർ എന്നിവരെ ഉൾക്കൊള്ളുന്ന ഈ കേന്ദ്രം ലോകോത്തര വിദ്യാഭ്യാസം നൽകാനും ഗവേഷണങ്ങളിലൂടെ വിവര വിടവുകൾ നികത്താനും ലക്ഷ്യമിടുന്നു. ആരോഗ്യ ഇൻഫ്രാസ്ട്രക്ചർ വികസിപ്പിക്കുന്നതിനും സാമൂഹിക അസമത്വം കുറയ്ക്കുന്നതിന് ഗവേഷണങ്ങൾ സൃഷ്ടിക്കുന്നതിനും അനൗദ്യോഗികമായി സർക്കാരിന്റെ വലതു കൈയാണ്. === ബയോമെഡിക്കൽ ടെക്നോളജി വിഭാഗം === ഡിസ്പോസിബിൾ ബ്ലഡ് ബാഗ് സിസ്റ്റം, മെക്കാനിക്കൽ ഹാർട്ട് വാൽവ് പ്രോസ്റ്റീസിസ്, ബ്ലഡ് ഓക്സിജൻ, നേത്ര സ്പോഞ്ച്, കോൺസണ്ട്രേറ്റഡ് നീഡിൽ ഇലക്ട്രോഡ് എന്നിങ്ങനെ വിവിധ മെഡിക്കൽ ഉൽ‌പ്പന്നങ്ങൾക്കായുള്ള സാങ്കേതികവിദ്യകൾ വിജയകരമായി വികസിപ്പിക്കുകയും കൈമാറ്റം ചെയ്യുകയും ചെയ്തുകൊണ്ട് ഇന്ത്യയിൽ ഒരു മെഡിക്കൽ ഉപകരണ വ്യവസായ അടിത്തറ സ്ഥാപിക്കുന്നതിൽ ബയോമെഡിക്കൽ ടെക്നോളജി വിംഗ് ഒരു പ്രധാന പങ്ക് വഹിച്ചിട്ടുണ്ട്. ഇലക്ട്രോഡ്, വ്യാവസായിക സഹകരണത്തോടെ ഹൈഡ്രോക്സിപറ്റൈറ്റ് അടിസ്ഥാനമാക്കിയുള്ള ബയോസെർമയിക് പോറസ് ഗ്രാന്യൂൾസ് ഉണ്ടാക്കാനുള്ള പദ്ധതികൾ ലഭ്യങ്ങാളിലുണ്ട്. ഒരു കൃത്രിമ ഹാർട്ട് വാൽവ് വികസിപ്പിച്ചെടുത്ത ഇന്ത്യയിലെ ഒരേയൊരു ഇൻസ്റ്റിറ്റ്യൂട്ട് കൂടിയാണ് ഇത്. ഇൻസ്റ്റിറ്റ്യൂട്ട് [[നിർമ്മാണാവകാശം|ഉപകരണങ്ങൾക്കും പ്രോസസ്സുകൾക്കുമായി അന്താരാഷ്ട്ര പേറ്റന്റുകൾ]] [[കേരളം|കൈവശം വയ്ക്കുകയും കേരളത്തിൽ]] പരമാവധി പേറ്റന്റുകൾ നേടുകയും ചെയ്യുന്നു. <ref name="Sri Chitra Institute leads in patents">{{Cite web|url=http://www.deccanchronicle.com/channels/cities/kochi/sri-chitra-institute-leads-patents-190|title=Sri Chitra Institute leads in patents|access-date=27 April 2011|website=Deccan Chronicle|archive-date=2012-10-10|archive-url=https://web.archive.org/web/20121010230208/http://www.deccanchronicle.com/channels/cities/kochi/sri-chitra-institute-leads-patents-190|url-status=dead}}</ref> അന്താരാഷ്ട്ര നിലവാരമുള്ള ഐ‌എസ്ഒ / ഐ‌ഇ‌സി 17025 ന്റെ ആവശ്യകതകൾ നിറവേറ്റുന്നതിനായി ബയോമെഡിക്കൽ ടെക്നോളജി വിംഗ് ഒരു ഗുണനിലവാരമുള്ള സംവിധാനം നടപ്പാക്കി. ഈ പരിശോധനകളിൽ 20 എണ്ണവും ഫ്രാൻസിലെ കോമിറ്റ് ഫ്രാങ്കൈസ് ഡി അക്രഡിറ്റേഷൻ (കോഫ്രാക്ക്) അംഗീകരിച്ചിട്ടുണ്ട്. === ഹോസ്പിറ്റൽ വിംഗ് === ആശുപത്രിയിൽ ഇനിപ്പറയുന്ന വകുപ്പുകളുണ്ട്: * കാർഡിയോളജി വകുപ്പ് * കാർഡിയോവാസ്കുലർ, തോറാസിക് സർജറി വകുപ്പ് * അനസ്തേഷ്യോളജി വകുപ്പ് ** കാർഡിയോത്തോറാസിക്, വാസ്കുലർ അനസ്തേഷ്യോളജി ** ന്യൂറോനസ്തെസിയോളജി * ഡിപ്പാർട്ട്മെന്റ് ഓഫ് ഇമേജിംഗ് സയൻസസ്, ഇന്റർവെൻഷണൽ റേഡിയോളജി * ന്യൂറോളജി വകുപ്പ് * ന്യൂറോ സർജറി വകുപ്പ് * ക്ലിനിക്കൽ എഞ്ചിനീയറിംഗ് വിഭാഗം * മൈക്രോബയോളജി വിഭാഗം * പാത്തോളജി വകുപ്പ് * ബയോകെമിസ്ട്രിയുടെ ഡിവിഷൻ * ട്രാൻസ്ഫ്യൂഷൻ മെഡിസിൻ വകുപ്പ് * സെല്ലുലാർ, മോളിക്യുലാർ കാർഡിയോളജി വിഭാഗം * ടിഷ്യു എഞ്ചിനീയറിംഗ് വിഭാഗം === രോഗി പരിചരണം === [[രക്തചംക്രമണവ്യൂഹം|ഹൃദയ]], [[ന്യൂറോളജി|ന്യൂറോളജിക്കൽ]] രോഗങ്ങളുടെ തൃതീയ പരിചരണത്തിനായി 253 കിടക്കകളുള്ള ആശുപത്രിയാണ് എസ്‌സി‌ടി‌എം‌എസ്ടിയിലുള്ളത്. പൊതുജനങ്ങൾക്കായി കാർഡിയോളജി, കാർഡിയോവാസ്കുലർ, തൊറാസിക്, ന്യൂറോളജി, ന്യൂറോ സർജറി, റേഡിയോളജി എന്നിവയിൽ ക്ലിനിക്കുകൾ നടത്തുന്നു. അപസ്മാരശസ്ത്രക്രിയ, ഡീപ് ബ്രെയിൻ സ്റ്റിമുലേഷൻ എന്നിവ പോലുള്ള ചില നൂതന ന്യൂറോളജിക്കൽ ചികിത്സകൾക്ക് ഇൻസ്റ്റിറ്റ്യൂട്ട് തുടക്കമിട്ടു. കഴിഞ്ഞ 15 വർഷത്തിനിടയിൽ, ഇൻസ്റ്റിറ്റ്യൂട്ട് 1,220 അപസ്മാരശസ്ത്രക്രിയകൾ നടത്തി - ഏഷ്യയിലെ ഏതൊരു ആശുപത്രിയും നടത്തുന്നതിനേക്കാൾ കൂടുതൽ ആണിത്.<ref>[http://www.thehindu.com/news/cities/Thiruvananthapuram/article2157711.ece Sree Chitra institute to launch key sub-specialties]. The Hindu (4 July 2011). Retrieved on 2013-10-09.</ref> == അക്കാദമിക് ഓഫറുകൾ == ഇൻസ്റ്റിറ്റ്യൂട്ടിന് ഒരു സർവ്വകലാശാലയുടെ പദവി ഉണ്ട്, കൂടാതെ മെഡിക്കൽ സ്പെഷ്യാലിറ്റികൾ, പബ്ലിക് ഹെൽത്ത്, നഴ്സിംഗ്, ബേസിക് സയൻസസ്, ഹെൽത്ത് കെയർ ടെക്നോളജി എന്നിവയിൽ പോസ്റ്റ്ഡോക്ടറൽ, ഡോക്ടറൽ, ബിരുദാനന്തര കോഴ്സുകൾ വാഗ്ദാനം ചെയ്യുന്നു. അസോസിയേഷൻ ഓഫ് ഇന്ത്യൻ യൂണിവേഴ്സിറ്റികളിലും കോമൺ‌വെൽത്ത് സർവകലാശാലകളുടെ അസോസിയേഷനിലും അംഗമാണ്. == ശ്രദ്ധേയമായ ഫാക്കൽറ്റി == * ഡോ. [[ബി.കെ. മിശ്ര|ബി കെ മിശ്ര]] - ന്യൂറോ സർജൻ, [[ബിദാൻ ചന്ദ്ര റോയ് അവാർഡ്|2018 ലെ ഡോ. ബിസി റോയ് അവാർഡ്]], ഇന്ത്യയിലെ പരമോന്നത മെഡിക്കൽ ബഹുമതി. <ref>{{Cite web |url=http://www.neurosocietyindia.org/site/Past-president/Basant%20Kumar%20Misra,%20President%20NSI%202008.pdf |title=ആർക്കൈവ് പകർപ്പ് |access-date=2021-05-20 |archive-date=2020-07-29 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200729194244/http://www.neurosocietyindia.org/site/Past-president/Basant%20Kumar%20Misra,%20President%20NSI%202008.pdf |url-status=dead }}</ref> (പ്രമുഖ മെഡിക്കൽ വ്യക്തി വിഭാഗം) * ഡോ. എം. ഉണ്ണികൃഷ്ണൻ - വാസ്കുലർ സർജൻ, 2016 ലെ ഡോ. ബിസി റോയ് അവാർഡ് (പ്രമുഖ മെഡിക്കൽ ടീച്ചർ വിഭാഗം) * ഡോ. സി. കേശവദാസ്, റേഡിയോളജിസ്റ്റ്, 2009&nbsp;എൻ-ബയോസ് പ്രൈസ് അവാർഡ് ജേതാവ് <ref name="Vidwan - Profile Page">{{Cite web|url=https://vidwan.inflibnet.ac.in/profile/15762|title=Vidwan - Profile Page|access-date=2018-01-22|website=vidwan.inflibnet.ac.in|language=en}}</ref> * കുറുപ്പത്ത് രാധാകൃഷ്ണൻ * വി. രാമൻകുട്ടി * ലിസിമോൾ ഫിലിപ്പോസ് പമാടിക്കണ്ടത്തിൽ - സ്ത്രീ-ഗവേഷകർക്ക് ലഭിക്കുന്ന ഏറ്റവും ഉയർന്ന അവാർഡായ [[നാരീശക്തി പുരസ്കാരം|നാരി ശക്തി]] പുരസ്‌കാർ 2017 ൽ ലഭിച്ചു.<ref>{{Cite web|url=https://pib.gov.in/Pressreleaseshare.aspx?PRID=1523402|title=On International Women’s Day, the President conferred the prestigious Nari Shakti Puraskars to 30 eminent women and 9 distinguished Institutions for the year 2017|access-date=2020-05-06|website=pib.gov.in}}</ref> == അവലംബം == {{reflist |<ref>[https://timesofindia.indiatimes.com/india/turmeric-based-tech-to-kill-cancer-cells-gets-us-patent/articleshow/73236809.cms Turmeric-based tech to kill cancer cells gets US patent for Sree Chitra Tirunal Institute for Medical Sciences,Thiruvananthapuram]</ref> }} ==പുറത്തേക്കുള്ള കണ്ണികൾ == {{commons category|Sree Chitra Tirunal Institute for Medical Sciences and Technology}} * {{official|http://www.sctimst.ac.in/}} {{Scientific Research in Kerala |state=collapsed}} {{Universities in Kerala}} {{Education in Kerala}} {{Scientific Research in Kerala |state=collapsed}} {{Health in Kerala |state=collapsed}} {{Department of Science and Technology (India)}} {{authority control}} [[വർഗ്ഗം:കേരളത്തിലെ ശാസ്ത്രഗവേഷണം]] [[വർഗ്ഗം:തിരുവനന്തപുരം ജില്ലയിലെ ഗവണ്മെന്റ് മെഡിക്കൽ കോളേജുകൾ]] [[വർഗ്ഗം:Coordinates on Wikidata]] peeozg2rdyvckhxu74yyawegrkk11uu 4546841 4546840 2025-07-08T22:44:55Z 80.46.141.217 /* അച്ചുത മേനോൻ സെന്റർ ഫോർ ഹെൽത്ത് സയൻസ് സ്റ്റഡീസ് */ 4546841 wikitext text/x-wiki {{Infobox university|name=ശ്രീ ചിത്തിര തിരുനാൾ ഇൻസ്റ്റിറ്റ്യൂട്ട് ഓഫ് മെഡിക്കൽ സയൻസസ് ആൻഡ് ടെക്നോളജി, തിരുവനന്തപുരം <br> Sree Chitra Tirunal Institute for Medical Sciences and Technology, Trivandrum|city=Thiruvananthapuram|director=Jayakumar K|president=[[V. K. Saraswat]]|website={{url|https://www.sctimst.ac.in}}|footnotes=|affiliations=|nickname=|mascot=|colors=|free=|free_label=|campus=Urban|coordinates={{Coord|8.5206|N|76.9264|E|region:IN_type:landmark|display=inline,title}}|doctoral=|other_names=SCTIMST|postgrad=|undergrad=|students=|head=|head_label=|vice_chancellor=|established=1976|type=ഇന്ത്യാ ഗവൺമെന്റിന്റെ ശാസ്ത്ര സാങ്കേതിക വകുപ്പിന് കീഴിലുള്ള ദേശീയ പ്രാധാന്യമുള്ള ഒരു സ്ഥാപനം|mottoeng=May We Live and Have Light|motto=Jeeva JyotirAseemahi|latin_name=|caption=|image_size=|image=Sree Chitra Tirunal Institute for Medical Sciences and Technology Logo.png|dean=Sankara Sarma}}തിരുവനന്തപുരത്തുള്ള [[ദേശീയ പ്രാധാന്യമുള്ള ഇൻസ്റ്റിറ്റ്യൂട്ടുകൾ|ദേശീയ പ്രാധാന്യമുള്ള ഇൻസ്റ്റിറ്റ്യൂട്ടുകളിൽ]] ഒന്നായ ഒരു സ്വയംഭരണ [[മെഡിക്കൽ കോളേജ്]] ആണ് '''മെഡിക്കൽ സയൻസസ് ആൻഡ് ടെക്നോളജി ശ്രീചിത്ര തിരുനാൾ ഇൻസ്റ്റിറ്റ്യൂട്ട്''' '''(SCTIMST)'''. മുമ്പ് ഇതിന്റെ പേര് '''ശ്രീചിത്ര തിരുനാൾ മെഡിക്കൽ സെന്റർ''' എന്നായിരുന്നു'''.''' ഇത് ആധുനിക വൈദ്യ ശാസ്ത്രംവും സാങ്കേതിക വിദ്യയും സംയോജിപ്പിച്ചു കൊണ്ടുള്ള ഒരു സ്ഥാപനം കൂടിയാണ്. പൊതുജനാരോഗ്യ മേഖലയിൽ ഏറെ പ്രസിദ്ധമായ '''അച്യുത മേനോൻ സെന്റർ ഫോർ ഹെൽത്ത്‌ സയൻസ് സ്റ്റഡീസ് (AMCHSS) ''' ഈ സ്ഥാപനത്തിന്റെ ഭാഗമാണ്. 1976-ൽ ആണ് ഇത് സ്ഥാപിതമായത്. [[തിരുവിതാംകൂർ ഭരണാധികാരികൾ|തിരുവിതാംകൂറിലെ]] അവസാന [[ചിത്തിര തിരുനാൾ ബാലരാമവർമ്മ|മഹാരാജാവായ ചിത്തിര തിരുനാൾ ബലരാമ വർമ്മയുടെ]] ഓർമ്മയ്ക്കാണ് ഈ സ്ഥാപനത്തിനു പേര് നൽകിയിരിക്കുന്നത്. ഈ ഇൻസ്റ്റിറ്റ്യൂട്ട് ഇന്ത്യാ ഗവൺമെന്റിന്റെ ശാസ്ത്ര സാങ്കേതിക വകുപ്പിന്റെ അഡ്മിനിസ്ട്രേറ്റീവ് നിയന്ത്രണത്തിലാണ്. ഇന്ത്യയിലെ ഏറ്റവും പ്രധാനപ്പെട്ട ഗവേഷണ കേന്ദ്രങ്ങളിലൊന്നാണ് SCTIMST. അന്താരാഷ്ട്ര മേഖലയിൽ പോലും പ്രസിദ്ധമായ ഒരു ആരോഗ്യ ഗവേഷണ സ്ഥാപനമായി ശ്രീചിത്ര അറിയപ്പെടുന്നു. കാർഡിയോളജി, ന്യൂറോളജി സംബന്ധമായ രോഗങ്ങൾക്ക് ഇവിടെ ഉന്നത നിലവാരത്തിലുള്ള ചികിത്സ നൽകി വരുന്നു. == ചരിത്രം == ചിത്തിര തിരുന്നാളിന് ചെറുപ്പത്തിൽ അപസ്മാരമുണ്ടായിരുന്നു. അതിനാൽ സാധാരണക്കാരന്ന് ചികിത്സിക്കാവുന്ന ഒരു ന്യൂറോളജി ആശുപത്രി എന്ന ചിന്ത അദ്ദേഹത്തിലുണ്ടായി 1973 ൽ [[തിരുവിതാംകൂർ ഭരണാധികാരികൾ|തിരുവിതാംകൂറിലെ]] അവസാന [[ചിത്തിര തിരുനാൾ ബാലരാമവർമ്മ|മഹാരാജാവായ ചിത്തിര തിരുനാൾ ബലരാമ വർമ്മ]] [[കേരള സർക്കാർ|കേരള സർക്കാരിന്]] ഒരു ബഹുനില കെട്ടിടം സമ്മാനിച്ചു. 1976 ൽ അന്നത്തെ ആസൂത്രണ കമ്മീഷൻ ഡെപ്യൂട്ടി ചെയർമാനായിരുന്ന പി എൻ ഹസ്‌കർ ശ്രീ ചിത്ര തിരുനാൾ മെഡിക്കൽ സെന്റർ ഉദ്ഘാടനം ചെയ്തു. ഇതിനുശേഷം ഒരു ബയോമെഡിക്കൽ ടെക്നോളജി വിഭാഗം ഏകദേശം {{Cvt|11|km}} അകലെ, ബലരാമ വർമ്മയുടെ അമ്മായി [[സേതു ലക്ഷ്മിഭായി|സേതു ലക്ഷ്മി ബായിയിൽ]] നിന്ന് ലഭിച്ച പൂജപ്പുരയിലെ സാറ്റെൽമണ്ട് കൊട്ടാരത്തിൽ തുടങ്ങി.<ref>{{Cite web|url=http://indiankanoon.org/doc/1999764/|title=Revathinnal Balagopala Varma vs His Highness Shri Padmanabhadasa ... on 28 November, 1991|access-date=2 April 2014|last=indiankanoon|first=.org|website=Supreme Court of India, Bench: S Ranganathan, M F Beevi, N Ojha|publisher=JUDGMENT N.D. Ojha J.}}</ref><ref>{{Cite book|title=Sree Padmanabha Swamy Kshetram|last=Gauri Lakshmi Bai|first=Aswathy Thirunal|date=July 1998|publisher=The State Institute of Languages|isbn=978-81-7638-028-7|location=Thiruvananthapuram, Kerala|pages=259–277, 242–243}}</ref> [[ദേശീയ പ്രാധാന്യമുള്ള ഇൻസ്റ്റിറ്റ്യൂട്ടുകൾ|1980 ൽ പാർലമെന്റിന്റെ ഒരു നിയമപ്രകാരം ഇൻസ്റ്റിറ്റ്യൂട്ടിനെ ദേശീയ പ്രാധാന്യമുള്ള]] സ്ഥാപനമായി പ്രഖ്യാപിക്കുകയും അതിന്റെ നിലവിലെ പേര് പുനർനാമകരണം ചെയ്യുകയും ചെയ്തു. <ref>{{Cite web|url=http://www.dst.gov.in/autonomous/stimst.htm|title=Welcome to Department of Science and Technology, Govt. of India ::|access-date=30 August 2011|website=dst.gov.in}}</ref> ഇൻസ്റ്റിറ്റ്യൂട്ടിന്റെ മൂന്നാം വിഭാഗമായ അച്ചുതമേനോൻ സെന്റർ ഫോർ ഹെൽത്ത് സയൻസ് സ്റ്റഡീസ് (AMCHSS) 2000 ൽ സ്ഥാപിതമായി. <ref>[http://www.sctimst.ac.in/About%20SCTIMST/History/ History - Sree Chitra Tirunal Institute for Medical Sciences and Technology, Trivandrum]. Sctimst. Retrieved on 2013-10-09.</ref> പ്രശസ്‌ത ന്യൂറോളജിസ്റ്റും മൂവ്‌മെന്റ് ഡിസോർഡർ സ്‌പെഷ്യലിസ്റ്റുമായ പ്രൊഫ. ആശ കിഷോറിനാണ് ഇൻസ്റ്റിറ്റ്യൂട്ടിന്റെ നേതൃത്വം. [[എം.എസ്. വല്യത്താൻ|എം‌എസ് വല്യത്താൻ]] (1979-1994), കെ. മോഹൻ‌ദാസ് (1994-2009), കെ. രാധാകൃഷ്ണൻ (2009-2013) എന്നിവരാണ് ഇൻസ്റ്റിറ്റ്യൂട്ടിന്റെ മുൻ ഡയറക്ടർമാർ. <ref>{{Cite web|url=https://www.sctimst.ac.in/About%20SCTIMST/Former%20Directors/|title=Former Directors|access-date=24 January 2018|publisher=Sree Chitra Tirunal Institute for Medical Sciences and Technology, Trivandrum}}</ref> == വിഭാഗങ്ങൾ == * ഡോ. രൂപ ശ്രീധറിന്റെ നേതൃത്വത്തിലുള്ള ടെർഷ്യറി കെയർ ഹോസ്പിറ്റൽ (ഏകദേശം 250 കിടക്കകൾ) * [[ശ്രീ ചിത്തിര തിരുനാൾ ഇൻസ്റ്റിറ്റ്യൂട്ട് ഓഫ് മെഡിക്കൽ സയൻസസ് ആൻഡ് ടെക്നോളജി തിരുവനന്തപുരം|ഡോ. ഹരികൃഷ്ണ വർമ്മ പി.ആറിന്റെ നേതൃത്വത്തിലുള്ള ബയോമെഡിക്കൽ ടെക്നോളജി വിംഗ്]] (സാങ്കേതിക വികസന സൗകര്യങ്ങളുള്ള) * സെന്റർ ഫോർ ഹെൽത്ത് സയൻസസ് & പബ്ലിക് ഹെൽത്ത് - ശങ്കര ശർമ്മയുടെ നേതൃത്വത്തിലുള്ള അച്ചുത മേനോൻ സെന്റർ ഫോർ ഹെൽത്ത് സയൻസ് സ്റ്റഡീസ് === അച്ചുത മേനോൻ സെന്റർ ഫോർ ഹെൽത്ത് സയൻസ് സ്റ്റഡീസ് === [[ആരോഗ്യം|പൊതുജനാരോഗ്യത്തിൽ]] ഗവേഷണങ്ങൾ നടത്തുക, ആരോഗ്യ അസമത്വം കുറയ്ക്കുന്നതിന് ഗവേഷകരെ ബോധവത്കരിക്കുക എന്നിവ ലക്ഷ്യമിട്ടാണ് 1990 കളിൽ കേരള മുൻ മുഖ്യമന്ത്രി [[സി. അച്യുതമേനോൻ|സി. അചുതമേനോന്റെ]] പേരിലുള്ള AMCHSS വികസിപ്പിച്ചത്. ഇൻസ്റ്റിറ്റ്യൂട്ടിന്റെ അക്കാദമിക് ഡിവിഷനാണ് എഎംസിഎച്ച്എസ്എസ്, ആരോഗ്യവുമായി ബന്ധപ്പെട്ട വിവിധ വിഭാഗങ്ങൾക്കായുള്ള ഗവേഷണങ്ങൾ നടത്തുന്നു. ആരോഗ്യ ശാസ്ത്രത്തിൽ എം‌പി‌എച്ച്, ഡി‌പി‌എച്ച്, പിഎച്ച്ഡി കോഴ്സുകൾ കേന്ദ്രത്തിൽ നിന്ന് വാഗ്ദാനം ചെയ്യുന്നു. വിശിഷ്ട ഡോക്ടർമാർ, എപ്പിഡെമിയോളജിസ്റ്റുകൾ, നരവംശശാസ്ത്രജ്ഞർ, പോളിസി മേക്കർമാർ, ഹെൽത്ത് ഇക്കണോമിസ്റ്റുകൾ, ആരോഗ്യ പ്രവർത്തകർ എന്നിവരെ ഉൾക്കൊള്ളുന്ന ഈ കേന്ദ്രം ലോകോത്തര വിദ്യാഭ്യാസം നൽകാനും ഗവേഷണങ്ങളിലൂടെ വിവര വിടവുകൾ നികത്താനും ലക്ഷ്യമിടുന്നു. ആരോഗ്യ ഇൻഫ്രാസ്ട്രക്ചർ വികസിപ്പിക്കുന്നതിനും സാമൂഹിക അസമത്വം കുറയ്ക്കുന്നതിന് ഗവേഷണങ്ങൾ സൃഷ്ടിക്കുന്നതിനും അനൗദ്യോഗികമായി സർക്കാരിന്റെ വലതു കൈയാണ്. === ബയോമെഡിക്കൽ ടെക്നോളജി വിഭാഗം === ഡിസ്പോസിബിൾ ബ്ലഡ് ബാഗ് സിസ്റ്റം, മെക്കാനിക്കൽ ഹാർട്ട് വാൽവ് പ്രോസ്റ്റീസിസ്, ബ്ലഡ് ഓക്സിജൻ, നേത്ര സ്പോഞ്ച്, കോൺസണ്ട്രേറ്റഡ് നീഡിൽ ഇലക്ട്രോഡ് എന്നിങ്ങനെ വിവിധ മെഡിക്കൽ ഉൽ‌പ്പന്നങ്ങൾക്കായുള്ള സാങ്കേതികവിദ്യകൾ വിജയകരമായി വികസിപ്പിക്കുകയും കൈമാറ്റം ചെയ്യുകയും ചെയ്തുകൊണ്ട് ഇന്ത്യയിൽ ഒരു മെഡിക്കൽ ഉപകരണ വ്യവസായ അടിത്തറ സ്ഥാപിക്കുന്നതിൽ ബയോമെഡിക്കൽ ടെക്നോളജി വിംഗ് ഒരു പ്രധാന പങ്ക് വഹിച്ചിട്ടുണ്ട്. ഇലക്ട്രോഡ്, വ്യാവസായിക സഹകരണത്തോടെ ഹൈഡ്രോക്സിപറ്റൈറ്റ് അടിസ്ഥാനമാക്കിയുള്ള ബയോസെർമയിക് പോറസ് ഗ്രാന്യൂൾസ് ഉണ്ടാക്കാനുള്ള പദ്ധതികൾ ലഭ്യങ്ങാളിലുണ്ട്. ഒരു കൃത്രിമ ഹാർട്ട് വാൽവ് വികസിപ്പിച്ചെടുത്ത ഇന്ത്യയിലെ ഒരേയൊരു ഇൻസ്റ്റിറ്റ്യൂട്ട് കൂടിയാണ് ഇത്. ഇൻസ്റ്റിറ്റ്യൂട്ട് [[നിർമ്മാണാവകാശം|ഉപകരണങ്ങൾക്കും പ്രോസസ്സുകൾക്കുമായി അന്താരാഷ്ട്ര പേറ്റന്റുകൾ]] [[കേരളം|കൈവശം വയ്ക്കുകയും കേരളത്തിൽ]] പരമാവധി പേറ്റന്റുകൾ നേടുകയും ചെയ്യുന്നു. <ref name="Sri Chitra Institute leads in patents">{{Cite web|url=http://www.deccanchronicle.com/channels/cities/kochi/sri-chitra-institute-leads-patents-190|title=Sri Chitra Institute leads in patents|access-date=27 April 2011|website=Deccan Chronicle|archive-date=2012-10-10|archive-url=https://web.archive.org/web/20121010230208/http://www.deccanchronicle.com/channels/cities/kochi/sri-chitra-institute-leads-patents-190|url-status=dead}}</ref> അന്താരാഷ്ട്ര നിലവാരമുള്ള ഐ‌എസ്ഒ / ഐ‌ഇ‌സി 17025 ന്റെ ആവശ്യകതകൾ നിറവേറ്റുന്നതിനായി ബയോമെഡിക്കൽ ടെക്നോളജി വിംഗ് ഒരു ഗുണനിലവാരമുള്ള സംവിധാനം നടപ്പാക്കി. ഈ പരിശോധനകളിൽ 20 എണ്ണവും ഫ്രാൻസിലെ കോമിറ്റ് ഫ്രാങ്കൈസ് ഡി അക്രഡിറ്റേഷൻ (കോഫ്രാക്ക്) അംഗീകരിച്ചിട്ടുണ്ട്. === ഹോസ്പിറ്റൽ വിംഗ് === ആശുപത്രിയിൽ ഇനിപ്പറയുന്ന വകുപ്പുകളുണ്ട്: * കാർഡിയോളജി വകുപ്പ് * കാർഡിയോവാസ്കുലർ, തോറാസിക് സർജറി വകുപ്പ് * അനസ്തേഷ്യോളജി വകുപ്പ് ** കാർഡിയോത്തോറാസിക്, വാസ്കുലർ അനസ്തേഷ്യോളജി ** ന്യൂറോനസ്തെസിയോളജി * ഡിപ്പാർട്ട്മെന്റ് ഓഫ് ഇമേജിംഗ് സയൻസസ്, ഇന്റർവെൻഷണൽ റേഡിയോളജി * ന്യൂറോളജി വകുപ്പ് * ന്യൂറോ സർജറി വകുപ്പ് * ക്ലിനിക്കൽ എഞ്ചിനീയറിംഗ് വിഭാഗം * മൈക്രോബയോളജി വിഭാഗം * പാത്തോളജി വകുപ്പ് * ബയോകെമിസ്ട്രിയുടെ ഡിവിഷൻ * ട്രാൻസ്ഫ്യൂഷൻ മെഡിസിൻ വകുപ്പ് * സെല്ലുലാർ, മോളിക്യുലാർ കാർഡിയോളജി വിഭാഗം * ടിഷ്യു എഞ്ചിനീയറിംഗ് വിഭാഗം === രോഗി പരിചരണം === [[രക്തചംക്രമണവ്യൂഹം|ഹൃദയ]], [[ന്യൂറോളജി|ന്യൂറോളജിക്കൽ]] രോഗങ്ങളുടെ തൃതീയ പരിചരണത്തിനായി 253 കിടക്കകളുള്ള ആശുപത്രിയാണ് എസ്‌സി‌ടി‌എം‌എസ്ടിയിലുള്ളത്. പൊതുജനങ്ങൾക്കായി കാർഡിയോളജി, കാർഡിയോവാസ്കുലർ, തൊറാസിക്, ന്യൂറോളജി, ന്യൂറോ സർജറി, റേഡിയോളജി എന്നിവയിൽ ക്ലിനിക്കുകൾ നടത്തുന്നു. അപസ്മാരശസ്ത്രക്രിയ, ഡീപ് ബ്രെയിൻ സ്റ്റിമുലേഷൻ എന്നിവ പോലുള്ള ചില നൂതന ന്യൂറോളജിക്കൽ ചികിത്സകൾക്ക് ഇൻസ്റ്റിറ്റ്യൂട്ട് തുടക്കമിട്ടു. കഴിഞ്ഞ 15 വർഷത്തിനിടയിൽ, ഇൻസ്റ്റിറ്റ്യൂട്ട് 1,220 അപസ്മാരശസ്ത്രക്രിയകൾ നടത്തി - ഏഷ്യയിലെ ഏതൊരു ആശുപത്രിയും നടത്തുന്നതിനേക്കാൾ കൂടുതൽ ആണിത്.<ref>[http://www.thehindu.com/news/cities/Thiruvananthapuram/article2157711.ece Sree Chitra institute to launch key sub-specialties]. The Hindu (4 July 2011). Retrieved on 2013-10-09.</ref> == അക്കാദമിക് ഓഫറുകൾ == ഇൻസ്റ്റിറ്റ്യൂട്ടിന് ഒരു സർവ്വകലാശാലയുടെ പദവി ഉണ്ട്, കൂടാതെ മെഡിക്കൽ സ്പെഷ്യാലിറ്റികൾ, പബ്ലിക് ഹെൽത്ത്, നഴ്സിംഗ്, ബേസിക് സയൻസസ്, ഹെൽത്ത് കെയർ ടെക്നോളജി എന്നിവയിൽ പോസ്റ്റ്ഡോക്ടറൽ, ഡോക്ടറൽ, ബിരുദാനന്തര കോഴ്സുകൾ വാഗ്ദാനം ചെയ്യുന്നു. അസോസിയേഷൻ ഓഫ് ഇന്ത്യൻ യൂണിവേഴ്സിറ്റികളിലും കോമൺ‌വെൽത്ത് സർവകലാശാലകളുടെ അസോസിയേഷനിലും അംഗമാണ്. == ശ്രദ്ധേയമായ ഫാക്കൽറ്റി == * ഡോ. [[ബി.കെ. മിശ്ര|ബി കെ മിശ്ര]] - ന്യൂറോ സർജൻ, [[ബിദാൻ ചന്ദ്ര റോയ് അവാർഡ്|2018 ലെ ഡോ. ബിസി റോയ് അവാർഡ്]], ഇന്ത്യയിലെ പരമോന്നത മെഡിക്കൽ ബഹുമതി. <ref>{{Cite web |url=http://www.neurosocietyindia.org/site/Past-president/Basant%20Kumar%20Misra,%20President%20NSI%202008.pdf |title=ആർക്കൈവ് പകർപ്പ് |access-date=2021-05-20 |archive-date=2020-07-29 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200729194244/http://www.neurosocietyindia.org/site/Past-president/Basant%20Kumar%20Misra,%20President%20NSI%202008.pdf |url-status=dead }}</ref> (പ്രമുഖ മെഡിക്കൽ വ്യക്തി വിഭാഗം) * ഡോ. എം. ഉണ്ണികൃഷ്ണൻ - വാസ്കുലർ സർജൻ, 2016 ലെ ഡോ. ബിസി റോയ് അവാർഡ് (പ്രമുഖ മെഡിക്കൽ ടീച്ചർ വിഭാഗം) * ഡോ. സി. കേശവദാസ്, റേഡിയോളജിസ്റ്റ്, 2009&nbsp;എൻ-ബയോസ് പ്രൈസ് അവാർഡ് ജേതാവ് <ref name="Vidwan - Profile Page">{{Cite web|url=https://vidwan.inflibnet.ac.in/profile/15762|title=Vidwan - Profile Page|access-date=2018-01-22|website=vidwan.inflibnet.ac.in|language=en}}</ref> * കുറുപ്പത്ത് രാധാകൃഷ്ണൻ * വി. രാമൻകുട്ടി * ലിസിമോൾ ഫിലിപ്പോസ് പമാടിക്കണ്ടത്തിൽ - സ്ത്രീ-ഗവേഷകർക്ക് ലഭിക്കുന്ന ഏറ്റവും ഉയർന്ന അവാർഡായ [[നാരീശക്തി പുരസ്കാരം|നാരി ശക്തി]] പുരസ്‌കാർ 2017 ൽ ലഭിച്ചു.<ref>{{Cite web|url=https://pib.gov.in/Pressreleaseshare.aspx?PRID=1523402|title=On International Women’s Day, the President conferred the prestigious Nari Shakti Puraskars to 30 eminent women and 9 distinguished Institutions for the year 2017|access-date=2020-05-06|website=pib.gov.in}}</ref> == അവലംബം == {{reflist |<ref>[https://timesofindia.indiatimes.com/india/turmeric-based-tech-to-kill-cancer-cells-gets-us-patent/articleshow/73236809.cms Turmeric-based tech to kill cancer cells gets US patent for Sree Chitra Tirunal Institute for Medical Sciences,Thiruvananthapuram]</ref> }} ==പുറത്തേക്കുള്ള കണ്ണികൾ == {{commons category|Sree Chitra Tirunal Institute for Medical Sciences and Technology}} * {{official|http://www.sctimst.ac.in/}} {{Scientific Research in Kerala |state=collapsed}} {{Universities in Kerala}} {{Education in Kerala}} {{Scientific Research in Kerala |state=collapsed}} {{Health in Kerala |state=collapsed}} {{Department of Science and Technology (India)}} {{authority control}} [[വർഗ്ഗം:കേരളത്തിലെ ശാസ്ത്രഗവേഷണം]] [[വർഗ്ഗം:തിരുവനന്തപുരം ജില്ലയിലെ ഗവണ്മെന്റ് മെഡിക്കൽ കോളേജുകൾ]] [[വർഗ്ഗം:Coordinates on Wikidata]] gro4yrd6u580x0qenrpr00wo8esjrej 4546842 4546841 2025-07-08T22:47:37Z 80.46.141.217 4546842 wikitext text/x-wiki {{Infobox university|name=ശ്രീ ചിത്തിര തിരുനാൾ ഇൻസ്റ്റിറ്റ്യൂട്ട് ഓഫ് മെഡിക്കൽ സയൻസസ് ആൻഡ് ടെക്നോളജി, തിരുവനന്തപുരം <br> Sree Chitra Tirunal Institute for Medical Sciences and Technology, Trivandrum|city=Thiruvananthapuram|director=Jayakumar K|president=[[V. K. Saraswat]]|website={{url|https://www.sctimst.ac.in}}|footnotes=|affiliations=|nickname=|mascot=|colors=|free=|free_label=|campus=Urban|coordinates={{Coord|8.5206|N|76.9264|E|region:IN_type:landmark|display=inline,title}}|doctoral=|other_names=SCTIMST|postgrad=|undergrad=|students=|head=|head_label=|vice_chancellor=|established=1976|type=ഇന്ത്യാ ഗവൺമെന്റിന്റെ ശാസ്ത്ര സാങ്കേതിക വകുപ്പിന് കീഴിലുള്ള ദേശീയ പ്രാധാന്യമുള്ള ഒരു സ്ഥാപനം|mottoeng=May We Live and Have Light|motto=Jeeva JyotirAseemahi|latin_name=|caption=|image_size=|image=Sree Chitra Tirunal Institute for Medical Sciences and Technology Logo.png|dean=Sankara Sarma}}തിരുവനന്തപുരത്തുള്ള [[ദേശീയ പ്രാധാന്യമുള്ള ഇൻസ്റ്റിറ്റ്യൂട്ടുകൾ|ദേശീയ പ്രാധാന്യമുള്ള ഇൻസ്റ്റിറ്റ്യൂട്ടുകളിൽ]] ഒന്നായ ഒരു സ്വയംഭരണ [[മെഡിക്കൽ കോളേജ്]] ആണ് '''മെഡിക്കൽ സയൻസസ് ആൻഡ് ടെക്നോളജി ശ്രീചിത്ര തിരുനാൾ ഇൻസ്റ്റിറ്റ്യൂട്ട്''' '''(SCTIMST)'''. മുമ്പ് ഇതിന്റെ പേര് '''ശ്രീചിത്ര തിരുനാൾ മെഡിക്കൽ സെന്റർ''' എന്നായിരുന്നു'''.''' ഈ സ്ഥാപനത്തിന് ഒരു സർവകലാശാലയുടെ പദവിയുണ്ട്. ശ്രീചിത്ര ആധുനിക വൈദ്യ ശാസ്ത്രവും സാങ്കേതിക വിദ്യയും സംയോജിപ്പിച്ചു കൊണ്ടുള്ള ഒരു സ്ഥാപനം കൂടിയാണ്. പൊതുജനാരോഗ്യ മേഖലയിൽ ഏറെ പ്രസിദ്ധമായ '''അച്യുത മേനോൻ സെന്റർ ഫോർ ഹെൽത്ത്‌ സയൻസ് സ്റ്റഡീസ് (AMCHSS) ''' ഈ സ്ഥാപനത്തിന്റെ ഭാഗമാണ്. 1976-ൽ ആണ് ഇത് സ്ഥാപിതമായത്. [[തിരുവിതാംകൂർ ഭരണാധികാരികൾ|തിരുവിതാംകൂറിലെ]] അവസാന [[ചിത്തിര തിരുനാൾ ബാലരാമവർമ്മ|മഹാരാജാവായ ചിത്തിര തിരുനാൾ ബലരാമ വർമ്മയുടെ]] ഓർമ്മയ്ക്കാണ് ഈ സ്ഥാപനത്തിനു പേര് നൽകിയിരിക്കുന്നത്. ഈ ഇൻസ്റ്റിറ്റ്യൂട്ട് ഇന്ത്യാ ഗവൺമെന്റിന്റെ ശാസ്ത്ര സാങ്കേതിക വകുപ്പിന്റെ അഡ്മിനിസ്ട്രേറ്റീവ് നിയന്ത്രണത്തിലാണ്. ഇന്ത്യയിലെ ഏറ്റവും പ്രധാനപ്പെട്ട ഗവേഷണ കേന്ദ്രങ്ങളിലൊന്നാണ് SCTIMST. അന്താരാഷ്ട്ര മേഖലയിൽ പോലും പ്രസിദ്ധമായ ഒരു ആരോഗ്യ ഗവേഷണ സ്ഥാപനമായി ശ്രീചിത്ര അറിയപ്പെടുന്നു. കാർഡിയോളജി, ന്യൂറോളജി സംബന്ധമായ രോഗങ്ങൾക്ക് ഇവിടെ ഉന്നത നിലവാരത്തിലുള്ള ചികിത്സ നൽകി വരുന്നു. == ചരിത്രം == ചിത്തിര തിരുന്നാളിന് ചെറുപ്പത്തിൽ അപസ്മാരമുണ്ടായിരുന്നു. അതിനാൽ സാധാരണക്കാരന്ന് ചികിത്സിക്കാവുന്ന ഒരു ന്യൂറോളജി ആശുപത്രി എന്ന ചിന്ത അദ്ദേഹത്തിലുണ്ടായി 1973 ൽ [[തിരുവിതാംകൂർ ഭരണാധികാരികൾ|തിരുവിതാംകൂറിലെ]] അവസാന [[ചിത്തിര തിരുനാൾ ബാലരാമവർമ്മ|മഹാരാജാവായ ചിത്തിര തിരുനാൾ ബലരാമ വർമ്മ]] [[കേരള സർക്കാർ|കേരള സർക്കാരിന്]] ഒരു ബഹുനില കെട്ടിടം സമ്മാനിച്ചു. 1976 ൽ അന്നത്തെ ആസൂത്രണ കമ്മീഷൻ ഡെപ്യൂട്ടി ചെയർമാനായിരുന്ന പി എൻ ഹസ്‌കർ ശ്രീ ചിത്ര തിരുനാൾ മെഡിക്കൽ സെന്റർ ഉദ്ഘാടനം ചെയ്തു. ഇതിനുശേഷം ഒരു ബയോമെഡിക്കൽ ടെക്നോളജി വിഭാഗം ഏകദേശം {{Cvt|11|km}} അകലെ, ബലരാമ വർമ്മയുടെ അമ്മായി [[സേതു ലക്ഷ്മിഭായി|സേതു ലക്ഷ്മി ബായിയിൽ]] നിന്ന് ലഭിച്ച പൂജപ്പുരയിലെ സാറ്റെൽമണ്ട് കൊട്ടാരത്തിൽ തുടങ്ങി.<ref>{{Cite web|url=http://indiankanoon.org/doc/1999764/|title=Revathinnal Balagopala Varma vs His Highness Shri Padmanabhadasa ... on 28 November, 1991|access-date=2 April 2014|last=indiankanoon|first=.org|website=Supreme Court of India, Bench: S Ranganathan, M F Beevi, N Ojha|publisher=JUDGMENT N.D. Ojha J.}}</ref><ref>{{Cite book|title=Sree Padmanabha Swamy Kshetram|last=Gauri Lakshmi Bai|first=Aswathy Thirunal|date=July 1998|publisher=The State Institute of Languages|isbn=978-81-7638-028-7|location=Thiruvananthapuram, Kerala|pages=259–277, 242–243}}</ref> [[ദേശീയ പ്രാധാന്യമുള്ള ഇൻസ്റ്റിറ്റ്യൂട്ടുകൾ|1980 ൽ പാർലമെന്റിന്റെ ഒരു നിയമപ്രകാരം ഇൻസ്റ്റിറ്റ്യൂട്ടിനെ ദേശീയ പ്രാധാന്യമുള്ള]] സ്ഥാപനമായി പ്രഖ്യാപിക്കുകയും അതിന്റെ നിലവിലെ പേര് പുനർനാമകരണം ചെയ്യുകയും ചെയ്തു. <ref>{{Cite web|url=http://www.dst.gov.in/autonomous/stimst.htm|title=Welcome to Department of Science and Technology, Govt. of India ::|access-date=30 August 2011|website=dst.gov.in}}</ref> ഇൻസ്റ്റിറ്റ്യൂട്ടിന്റെ മൂന്നാം വിഭാഗമായ അച്ചുതമേനോൻ സെന്റർ ഫോർ ഹെൽത്ത് സയൻസ് സ്റ്റഡീസ് (AMCHSS) 2000 ൽ സ്ഥാപിതമായി. <ref>[http://www.sctimst.ac.in/About%20SCTIMST/History/ History - Sree Chitra Tirunal Institute for Medical Sciences and Technology, Trivandrum]. Sctimst. Retrieved on 2013-10-09.</ref> പ്രശസ്‌ത ന്യൂറോളജിസ്റ്റും മൂവ്‌മെന്റ് ഡിസോർഡർ സ്‌പെഷ്യലിസ്റ്റുമായ പ്രൊഫ. ആശ കിഷോറിനാണ് ഇൻസ്റ്റിറ്റ്യൂട്ടിന്റെ നേതൃത്വം. [[എം.എസ്. വല്യത്താൻ|എം‌എസ് വല്യത്താൻ]] (1979-1994), കെ. മോഹൻ‌ദാസ് (1994-2009), കെ. രാധാകൃഷ്ണൻ (2009-2013) എന്നിവരാണ് ഇൻസ്റ്റിറ്റ്യൂട്ടിന്റെ മുൻ ഡയറക്ടർമാർ. <ref>{{Cite web|url=https://www.sctimst.ac.in/About%20SCTIMST/Former%20Directors/|title=Former Directors|access-date=24 January 2018|publisher=Sree Chitra Tirunal Institute for Medical Sciences and Technology, Trivandrum}}</ref> == വിഭാഗങ്ങൾ == * ഡോ. രൂപ ശ്രീധറിന്റെ നേതൃത്വത്തിലുള്ള ടെർഷ്യറി കെയർ ഹോസ്പിറ്റൽ (ഏകദേശം 250 കിടക്കകൾ) * [[ശ്രീ ചിത്തിര തിരുനാൾ ഇൻസ്റ്റിറ്റ്യൂട്ട് ഓഫ് മെഡിക്കൽ സയൻസസ് ആൻഡ് ടെക്നോളജി തിരുവനന്തപുരം|ഡോ. ഹരികൃഷ്ണ വർമ്മ പി.ആറിന്റെ നേതൃത്വത്തിലുള്ള ബയോമെഡിക്കൽ ടെക്നോളജി വിംഗ്]] (സാങ്കേതിക വികസന സൗകര്യങ്ങളുള്ള) * സെന്റർ ഫോർ ഹെൽത്ത് സയൻസസ് & പബ്ലിക് ഹെൽത്ത് - ശങ്കര ശർമ്മയുടെ നേതൃത്വത്തിലുള്ള അച്ചുത മേനോൻ സെന്റർ ഫോർ ഹെൽത്ത് സയൻസ് സ്റ്റഡീസ് === അച്ചുത മേനോൻ സെന്റർ ഫോർ ഹെൽത്ത് സയൻസ് സ്റ്റഡീസ് === [[ആരോഗ്യം|പൊതുജനാരോഗ്യത്തിൽ]] ഗവേഷണങ്ങൾ നടത്തുക, ആരോഗ്യ അസമത്വം കുറയ്ക്കുന്നതിന് ഗവേഷകരെ ബോധവത്കരിക്കുക എന്നിവ ലക്ഷ്യമിട്ടാണ് 1990 കളിൽ കേരള മുൻ മുഖ്യമന്ത്രി [[സി. അച്യുതമേനോൻ|സി. അചുതമേനോന്റെ]] പേരിലുള്ള AMCHSS വികസിപ്പിച്ചത്. ഇൻസ്റ്റിറ്റ്യൂട്ടിന്റെ അക്കാദമിക് ഡിവിഷനാണ് എഎംസിഎച്ച്എസ്എസ്, ആരോഗ്യവുമായി ബന്ധപ്പെട്ട വിവിധ വിഭാഗങ്ങൾക്കായുള്ള ഗവേഷണങ്ങൾ നടത്തുന്നു. ആരോഗ്യ ശാസ്ത്രത്തിൽ എം‌പി‌എച്ച്, ഡി‌പി‌എച്ച്, പിഎച്ച്ഡി കോഴ്സുകൾ കേന്ദ്രത്തിൽ നിന്ന് വാഗ്ദാനം ചെയ്യുന്നു. വിശിഷ്ട ഡോക്ടർമാർ, എപ്പിഡെമിയോളജിസ്റ്റുകൾ, നരവംശശാസ്ത്രജ്ഞർ, പോളിസി മേക്കർമാർ, ഹെൽത്ത് ഇക്കണോമിസ്റ്റുകൾ, ആരോഗ്യ പ്രവർത്തകർ എന്നിവരെ ഉൾക്കൊള്ളുന്ന ഈ കേന്ദ്രം ലോകോത്തര വിദ്യാഭ്യാസം നൽകാനും ഗവേഷണങ്ങളിലൂടെ വിവര വിടവുകൾ നികത്താനും ലക്ഷ്യമിടുന്നു. ആരോഗ്യ ഇൻഫ്രാസ്ട്രക്ചർ വികസിപ്പിക്കുന്നതിനും സാമൂഹിക അസമത്വം കുറയ്ക്കുന്നതിന് ഗവേഷണങ്ങൾ സൃഷ്ടിക്കുന്നതിനും അനൗദ്യോഗികമായി സർക്കാരിന്റെ വലതു കൈയാണ്. === ബയോമെഡിക്കൽ ടെക്നോളജി വിഭാഗം === ഡിസ്പോസിബിൾ ബ്ലഡ് ബാഗ് സിസ്റ്റം, മെക്കാനിക്കൽ ഹാർട്ട് വാൽവ് പ്രോസ്റ്റീസിസ്, ബ്ലഡ് ഓക്സിജൻ, നേത്ര സ്പോഞ്ച്, കോൺസണ്ട്രേറ്റഡ് നീഡിൽ ഇലക്ട്രോഡ് എന്നിങ്ങനെ വിവിധ മെഡിക്കൽ ഉൽ‌പ്പന്നങ്ങൾക്കായുള്ള സാങ്കേതികവിദ്യകൾ വിജയകരമായി വികസിപ്പിക്കുകയും കൈമാറ്റം ചെയ്യുകയും ചെയ്തുകൊണ്ട് ഇന്ത്യയിൽ ഒരു മെഡിക്കൽ ഉപകരണ വ്യവസായ അടിത്തറ സ്ഥാപിക്കുന്നതിൽ ബയോമെഡിക്കൽ ടെക്നോളജി വിംഗ് ഒരു പ്രധാന പങ്ക് വഹിച്ചിട്ടുണ്ട്. ഇലക്ട്രോഡ്, വ്യാവസായിക സഹകരണത്തോടെ ഹൈഡ്രോക്സിപറ്റൈറ്റ് അടിസ്ഥാനമാക്കിയുള്ള ബയോസെർമയിക് പോറസ് ഗ്രാന്യൂൾസ് ഉണ്ടാക്കാനുള്ള പദ്ധതികൾ ലഭ്യങ്ങാളിലുണ്ട്. ഒരു കൃത്രിമ ഹാർട്ട് വാൽവ് വികസിപ്പിച്ചെടുത്ത ഇന്ത്യയിലെ ഒരേയൊരു ഇൻസ്റ്റിറ്റ്യൂട്ട് കൂടിയാണ് ഇത്. ഇൻസ്റ്റിറ്റ്യൂട്ട് [[നിർമ്മാണാവകാശം|ഉപകരണങ്ങൾക്കും പ്രോസസ്സുകൾക്കുമായി അന്താരാഷ്ട്ര പേറ്റന്റുകൾ]] [[കേരളം|കൈവശം വയ്ക്കുകയും കേരളത്തിൽ]] പരമാവധി പേറ്റന്റുകൾ നേടുകയും ചെയ്യുന്നു. <ref name="Sri Chitra Institute leads in patents">{{Cite web|url=http://www.deccanchronicle.com/channels/cities/kochi/sri-chitra-institute-leads-patents-190|title=Sri Chitra Institute leads in patents|access-date=27 April 2011|website=Deccan Chronicle|archive-date=2012-10-10|archive-url=https://web.archive.org/web/20121010230208/http://www.deccanchronicle.com/channels/cities/kochi/sri-chitra-institute-leads-patents-190|url-status=dead}}</ref> അന്താരാഷ്ട്ര നിലവാരമുള്ള ഐ‌എസ്ഒ / ഐ‌ഇ‌സി 17025 ന്റെ ആവശ്യകതകൾ നിറവേറ്റുന്നതിനായി ബയോമെഡിക്കൽ ടെക്നോളജി വിംഗ് ഒരു ഗുണനിലവാരമുള്ള സംവിധാനം നടപ്പാക്കി. ഈ പരിശോധനകളിൽ 20 എണ്ണവും ഫ്രാൻസിലെ കോമിറ്റ് ഫ്രാങ്കൈസ് ഡി അക്രഡിറ്റേഷൻ (കോഫ്രാക്ക്) അംഗീകരിച്ചിട്ടുണ്ട്. === ഹോസ്പിറ്റൽ വിംഗ് === ആശുപത്രിയിൽ ഇനിപ്പറയുന്ന വകുപ്പുകളുണ്ട്: * കാർഡിയോളജി വകുപ്പ് * കാർഡിയോവാസ്കുലർ, തോറാസിക് സർജറി വകുപ്പ് * അനസ്തേഷ്യോളജി വകുപ്പ് ** കാർഡിയോത്തോറാസിക്, വാസ്കുലർ അനസ്തേഷ്യോളജി ** ന്യൂറോനസ്തെസിയോളജി * ഡിപ്പാർട്ട്മെന്റ് ഓഫ് ഇമേജിംഗ് സയൻസസ്, ഇന്റർവെൻഷണൽ റേഡിയോളജി * ന്യൂറോളജി വകുപ്പ് * ന്യൂറോ സർജറി വകുപ്പ് * ക്ലിനിക്കൽ എഞ്ചിനീയറിംഗ് വിഭാഗം * മൈക്രോബയോളജി വിഭാഗം * പാത്തോളജി വകുപ്പ് * ബയോകെമിസ്ട്രിയുടെ ഡിവിഷൻ * ട്രാൻസ്ഫ്യൂഷൻ മെഡിസിൻ വകുപ്പ് * സെല്ലുലാർ, മോളിക്യുലാർ കാർഡിയോളജി വിഭാഗം * ടിഷ്യു എഞ്ചിനീയറിംഗ് വിഭാഗം === രോഗി പരിചരണം === [[രക്തചംക്രമണവ്യൂഹം|ഹൃദയ]], [[ന്യൂറോളജി|ന്യൂറോളജിക്കൽ]] രോഗങ്ങളുടെ തൃതീയ പരിചരണത്തിനായി 253 കിടക്കകളുള്ള ആശുപത്രിയാണ് എസ്‌സി‌ടി‌എം‌എസ്ടിയിലുള്ളത്. പൊതുജനങ്ങൾക്കായി കാർഡിയോളജി, കാർഡിയോവാസ്കുലർ, തൊറാസിക്, ന്യൂറോളജി, ന്യൂറോ സർജറി, റേഡിയോളജി എന്നിവയിൽ ക്ലിനിക്കുകൾ നടത്തുന്നു. അപസ്മാരശസ്ത്രക്രിയ, ഡീപ് ബ്രെയിൻ സ്റ്റിമുലേഷൻ എന്നിവ പോലുള്ള ചില നൂതന ന്യൂറോളജിക്കൽ ചികിത്സകൾക്ക് ഇൻസ്റ്റിറ്റ്യൂട്ട് തുടക്കമിട്ടു. കഴിഞ്ഞ 15 വർഷത്തിനിടയിൽ, ഇൻസ്റ്റിറ്റ്യൂട്ട് 1,220 അപസ്മാരശസ്ത്രക്രിയകൾ നടത്തി - ഏഷ്യയിലെ ഏതൊരു ആശുപത്രിയും നടത്തുന്നതിനേക്കാൾ കൂടുതൽ ആണിത്.<ref>[http://www.thehindu.com/news/cities/Thiruvananthapuram/article2157711.ece Sree Chitra institute to launch key sub-specialties]. The Hindu (4 July 2011). Retrieved on 2013-10-09.</ref> == അക്കാദമിക് ഓഫറുകൾ == ഇൻസ്റ്റിറ്റ്യൂട്ടിന് ഒരു സർവ്വകലാശാലയുടെ പദവി ഉണ്ട്, കൂടാതെ മെഡിക്കൽ സ്പെഷ്യാലിറ്റികൾ, പബ്ലിക് ഹെൽത്ത്, നഴ്സിംഗ്, ബേസിക് സയൻസസ്, ഹെൽത്ത് കെയർ ടെക്നോളജി എന്നിവയിൽ പോസ്റ്റ്ഡോക്ടറൽ, ഡോക്ടറൽ, ബിരുദാനന്തര കോഴ്സുകൾ വാഗ്ദാനം ചെയ്യുന്നു. അസോസിയേഷൻ ഓഫ് ഇന്ത്യൻ യൂണിവേഴ്സിറ്റികളിലും കോമൺ‌വെൽത്ത് സർവകലാശാലകളുടെ അസോസിയേഷനിലും അംഗമാണ്. == ശ്രദ്ധേയമായ ഫാക്കൽറ്റി == * ഡോ. [[ബി.കെ. മിശ്ര|ബി കെ മിശ്ര]] - ന്യൂറോ സർജൻ, [[ബിദാൻ ചന്ദ്ര റോയ് അവാർഡ്|2018 ലെ ഡോ. ബിസി റോയ് അവാർഡ്]], ഇന്ത്യയിലെ പരമോന്നത മെഡിക്കൽ ബഹുമതി. <ref>{{Cite web |url=http://www.neurosocietyindia.org/site/Past-president/Basant%20Kumar%20Misra,%20President%20NSI%202008.pdf |title=ആർക്കൈവ് പകർപ്പ് |access-date=2021-05-20 |archive-date=2020-07-29 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200729194244/http://www.neurosocietyindia.org/site/Past-president/Basant%20Kumar%20Misra,%20President%20NSI%202008.pdf |url-status=dead }}</ref> (പ്രമുഖ മെഡിക്കൽ വ്യക്തി വിഭാഗം) * ഡോ. എം. ഉണ്ണികൃഷ്ണൻ - വാസ്കുലർ സർജൻ, 2016 ലെ ഡോ. ബിസി റോയ് അവാർഡ് (പ്രമുഖ മെഡിക്കൽ ടീച്ചർ വിഭാഗം) * ഡോ. സി. കേശവദാസ്, റേഡിയോളജിസ്റ്റ്, 2009&nbsp;എൻ-ബയോസ് പ്രൈസ് അവാർഡ് ജേതാവ് <ref name="Vidwan - Profile Page">{{Cite web|url=https://vidwan.inflibnet.ac.in/profile/15762|title=Vidwan - Profile Page|access-date=2018-01-22|website=vidwan.inflibnet.ac.in|language=en}}</ref> * കുറുപ്പത്ത് രാധാകൃഷ്ണൻ * വി. രാമൻകുട്ടി * ലിസിമോൾ ഫിലിപ്പോസ് പമാടിക്കണ്ടത്തിൽ - സ്ത്രീ-ഗവേഷകർക്ക് ലഭിക്കുന്ന ഏറ്റവും ഉയർന്ന അവാർഡായ [[നാരീശക്തി പുരസ്കാരം|നാരി ശക്തി]] പുരസ്‌കാർ 2017 ൽ ലഭിച്ചു.<ref>{{Cite web|url=https://pib.gov.in/Pressreleaseshare.aspx?PRID=1523402|title=On International Women’s Day, the President conferred the prestigious Nari Shakti Puraskars to 30 eminent women and 9 distinguished Institutions for the year 2017|access-date=2020-05-06|website=pib.gov.in}}</ref> == അവലംബം == {{reflist |<ref>[https://timesofindia.indiatimes.com/india/turmeric-based-tech-to-kill-cancer-cells-gets-us-patent/articleshow/73236809.cms Turmeric-based tech to kill cancer cells gets US patent for Sree Chitra Tirunal Institute for Medical Sciences,Thiruvananthapuram]</ref> }} ==പുറത്തേക്കുള്ള കണ്ണികൾ == {{commons category|Sree Chitra Tirunal Institute for Medical Sciences and Technology}} * {{official|http://www.sctimst.ac.in/}} {{Scientific Research in Kerala |state=collapsed}} {{Universities in Kerala}} {{Education in Kerala}} {{Scientific Research in Kerala |state=collapsed}} {{Health in Kerala |state=collapsed}} {{Department of Science and Technology (India)}} {{authority control}} [[വർഗ്ഗം:കേരളത്തിലെ ശാസ്ത്രഗവേഷണം]] [[വർഗ്ഗം:തിരുവനന്തപുരം ജില്ലയിലെ ഗവണ്മെന്റ് മെഡിക്കൽ കോളേജുകൾ]] [[വർഗ്ഗം:Coordinates on Wikidata]] fd75cad3mlaczxk7wgbgwj4kik75zmr 4546843 4546842 2025-07-08T22:50:15Z 80.46.141.217 /* ചരിത്രം */ 4546843 wikitext text/x-wiki {{Infobox university|name=ശ്രീ ചിത്തിര തിരുനാൾ ഇൻസ്റ്റിറ്റ്യൂട്ട് ഓഫ് മെഡിക്കൽ സയൻസസ് ആൻഡ് ടെക്നോളജി, തിരുവനന്തപുരം <br> Sree Chitra Tirunal Institute for Medical Sciences and Technology, Trivandrum|city=Thiruvananthapuram|director=Jayakumar K|president=[[V. K. Saraswat]]|website={{url|https://www.sctimst.ac.in}}|footnotes=|affiliations=|nickname=|mascot=|colors=|free=|free_label=|campus=Urban|coordinates={{Coord|8.5206|N|76.9264|E|region:IN_type:landmark|display=inline,title}}|doctoral=|other_names=SCTIMST|postgrad=|undergrad=|students=|head=|head_label=|vice_chancellor=|established=1976|type=ഇന്ത്യാ ഗവൺമെന്റിന്റെ ശാസ്ത്ര സാങ്കേതിക വകുപ്പിന് കീഴിലുള്ള ദേശീയ പ്രാധാന്യമുള്ള ഒരു സ്ഥാപനം|mottoeng=May We Live and Have Light|motto=Jeeva JyotirAseemahi|latin_name=|caption=|image_size=|image=Sree Chitra Tirunal Institute for Medical Sciences and Technology Logo.png|dean=Sankara Sarma}}തിരുവനന്തപുരത്തുള്ള [[ദേശീയ പ്രാധാന്യമുള്ള ഇൻസ്റ്റിറ്റ്യൂട്ടുകൾ|ദേശീയ പ്രാധാന്യമുള്ള ഇൻസ്റ്റിറ്റ്യൂട്ടുകളിൽ]] ഒന്നായ ഒരു സ്വയംഭരണ [[മെഡിക്കൽ കോളേജ്]] ആണ് '''മെഡിക്കൽ സയൻസസ് ആൻഡ് ടെക്നോളജി ശ്രീചിത്ര തിരുനാൾ ഇൻസ്റ്റിറ്റ്യൂട്ട്''' '''(SCTIMST)'''. മുമ്പ് ഇതിന്റെ പേര് '''ശ്രീചിത്ര തിരുനാൾ മെഡിക്കൽ സെന്റർ''' എന്നായിരുന്നു'''.''' ഈ സ്ഥാപനത്തിന് ഒരു സർവകലാശാലയുടെ പദവിയുണ്ട്. ശ്രീചിത്ര ആധുനിക വൈദ്യ ശാസ്ത്രവും സാങ്കേതിക വിദ്യയും സംയോജിപ്പിച്ചു കൊണ്ടുള്ള ഒരു സ്ഥാപനം കൂടിയാണ്. പൊതുജനാരോഗ്യ മേഖലയിൽ ഏറെ പ്രസിദ്ധമായ '''അച്യുത മേനോൻ സെന്റർ ഫോർ ഹെൽത്ത്‌ സയൻസ് സ്റ്റഡീസ് (AMCHSS) ''' ഈ സ്ഥാപനത്തിന്റെ ഭാഗമാണ്. 1976-ൽ ആണ് ഇത് സ്ഥാപിതമായത്. [[തിരുവിതാംകൂർ ഭരണാധികാരികൾ|തിരുവിതാംകൂറിലെ]] അവസാന [[ചിത്തിര തിരുനാൾ ബാലരാമവർമ്മ|മഹാരാജാവായ ചിത്തിര തിരുനാൾ ബലരാമ വർമ്മയുടെ]] ഓർമ്മയ്ക്കാണ് ഈ സ്ഥാപനത്തിനു പേര് നൽകിയിരിക്കുന്നത്. ഈ ഇൻസ്റ്റിറ്റ്യൂട്ട് ഇന്ത്യാ ഗവൺമെന്റിന്റെ ശാസ്ത്ര സാങ്കേതിക വകുപ്പിന്റെ അഡ്മിനിസ്ട്രേറ്റീവ് നിയന്ത്രണത്തിലാണ്. ഇന്ത്യയിലെ ഏറ്റവും പ്രധാനപ്പെട്ട ഗവേഷണ കേന്ദ്രങ്ങളിലൊന്നാണ് SCTIMST. അന്താരാഷ്ട്ര മേഖലയിൽ പോലും പ്രസിദ്ധമായ ഒരു ആരോഗ്യ ഗവേഷണ സ്ഥാപനമായി ശ്രീചിത്ര അറിയപ്പെടുന്നു. കാർഡിയോളജി, ന്യൂറോളജി സംബന്ധമായ രോഗങ്ങൾക്ക് ഇവിടെ ഉന്നത നിലവാരത്തിലുള്ള ചികിത്സ നൽകി വരുന്നു. == ചരിത്രം == ചിത്തിര തിരുന്നാളിന് ചെറുപ്പത്തിൽ അപസ്മാരമുണ്ടായിരുന്നു. അതിനാൽ സാധാരണക്കാരന്ന് ചികിത്സിക്കാവുന്ന ഒരു ന്യൂറോളജി ആശുപത്രി എന്ന ചിന്ത അദ്ദേഹത്തിലുണ്ടായി. 1973 ൽ [[തിരുവിതാംകൂർ ഭരണാധികാരികൾ|തിരുവിതാംകൂറിലെ]] അവസാന [[ചിത്തിര തിരുനാൾ ബാലരാമവർമ്മ|മഹാരാജാവായ ചിത്തിര തിരുനാൾ ബലരാമ വർമ്മ]] [[കേരള സർക്കാർ|കേരള സർക്കാരിന്]] ഒരു ബഹുനില കെട്ടിടം സമ്മാനിച്ചു. 1976 ൽ അന്നത്തെ ആസൂത്രണ കമ്മീഷൻ ഡെപ്യൂട്ടി ചെയർമാനായിരുന്ന പി എൻ ഹസ്‌കർ ശ്രീ ചിത്ര തിരുനാൾ മെഡിക്കൽ സെന്റർ ഉദ്ഘാടനം ചെയ്തു. ഇതിനുശേഷം ഒരു ബയോമെഡിക്കൽ ടെക്നോളജി വിഭാഗം ഏകദേശം {{Cvt|11|km}} അകലെ, ബലരാമ വർമ്മയുടെ അമ്മായി [[സേതു ലക്ഷ്മിഭായി|സേതു ലക്ഷ്മി ബായിയിൽ]] നിന്ന് ലഭിച്ച പൂജപ്പുരയിലെ സാറ്റെൽമണ്ട് കൊട്ടാരത്തിൽ തുടങ്ങി.<ref>{{Cite web|url=http://indiankanoon.org/doc/1999764/|title=Revathinnal Balagopala Varma vs His Highness Shri Padmanabhadasa ... on 28 November, 1991|access-date=2 April 2014|last=indiankanoon|first=.org|website=Supreme Court of India, Bench: S Ranganathan, M F Beevi, N Ojha|publisher=JUDGMENT N.D. Ojha J.}}</ref><ref>{{Cite book|title=Sree Padmanabha Swamy Kshetram|last=Gauri Lakshmi Bai|first=Aswathy Thirunal|date=July 1998|publisher=The State Institute of Languages|isbn=978-81-7638-028-7|location=Thiruvananthapuram, Kerala|pages=259–277, 242–243}}</ref> [[ദേശീയ പ്രാധാന്യമുള്ള ഇൻസ്റ്റിറ്റ്യൂട്ടുകൾ|1980 ൽ പാർലമെന്റിന്റെ ഒരു നിയമപ്രകാരം ഇൻസ്റ്റിറ്റ്യൂട്ടിനെ ദേശീയ പ്രാധാന്യമുള്ള]] സ്ഥാപനമായി പ്രഖ്യാപിക്കുകയും അതിന്റെ നിലവിലെ പേര് പുനർനാമകരണം ചെയ്യുകയും ചെയ്തു. <ref>{{Cite web|url=http://www.dst.gov.in/autonomous/stimst.htm|title=Welcome to Department of Science and Technology, Govt. of India ::|access-date=30 August 2011|website=dst.gov.in}}</ref> ഇൻസ്റ്റിറ്റ്യൂട്ടിന്റെ മൂന്നാം വിഭാഗമായ അച്ചുതമേനോൻ സെന്റർ ഫോർ ഹെൽത്ത് സയൻസ് സ്റ്റഡീസ് (AMCHSS) 2000 ൽ സ്ഥാപിതമായി. <ref>[http://www.sctimst.ac.in/About%20SCTIMST/History/ History - Sree Chitra Tirunal Institute for Medical Sciences and Technology, Trivandrum]. Sctimst. Retrieved on 2013-10-09.</ref> പ്രശസ്‌ത ന്യൂറോളജിസ്റ്റും മൂവ്‌മെന്റ് ഡിസോർഡർ സ്‌പെഷ്യലിസ്റ്റുമായ പ്രൊഫ. ആശ കിഷോറിനാണ് ഇൻസ്റ്റിറ്റ്യൂട്ടിന്റെ നേതൃത്വം. [[എം.എസ്. വല്യത്താൻ|എം‌എസ് വല്യത്താൻ]] (1979-1994), കെ. മോഹൻ‌ദാസ് (1994-2009), കെ. രാധാകൃഷ്ണൻ (2009-2013) എന്നിവരാണ് ഇൻസ്റ്റിറ്റ്യൂട്ടിന്റെ മുൻ ഡയറക്ടർമാർ. <ref>{{Cite web|url=https://www.sctimst.ac.in/About%20SCTIMST/Former%20Directors/|title=Former Directors|access-date=24 January 2018|publisher=Sree Chitra Tirunal Institute for Medical Sciences and Technology, Trivandrum}}</ref> == വിഭാഗങ്ങൾ == * ഡോ. രൂപ ശ്രീധറിന്റെ നേതൃത്വത്തിലുള്ള ടെർഷ്യറി കെയർ ഹോസ്പിറ്റൽ (ഏകദേശം 250 കിടക്കകൾ) * [[ശ്രീ ചിത്തിര തിരുനാൾ ഇൻസ്റ്റിറ്റ്യൂട്ട് ഓഫ് മെഡിക്കൽ സയൻസസ് ആൻഡ് ടെക്നോളജി തിരുവനന്തപുരം|ഡോ. ഹരികൃഷ്ണ വർമ്മ പി.ആറിന്റെ നേതൃത്വത്തിലുള്ള ബയോമെഡിക്കൽ ടെക്നോളജി വിംഗ്]] (സാങ്കേതിക വികസന സൗകര്യങ്ങളുള്ള) * സെന്റർ ഫോർ ഹെൽത്ത് സയൻസസ് & പബ്ലിക് ഹെൽത്ത് - ശങ്കര ശർമ്മയുടെ നേതൃത്വത്തിലുള്ള അച്ചുത മേനോൻ സെന്റർ ഫോർ ഹെൽത്ത് സയൻസ് സ്റ്റഡീസ് === അച്ചുത മേനോൻ സെന്റർ ഫോർ ഹെൽത്ത് സയൻസ് സ്റ്റഡീസ് === [[ആരോഗ്യം|പൊതുജനാരോഗ്യത്തിൽ]] ഗവേഷണങ്ങൾ നടത്തുക, ആരോഗ്യ അസമത്വം കുറയ്ക്കുന്നതിന് ഗവേഷകരെ ബോധവത്കരിക്കുക എന്നിവ ലക്ഷ്യമിട്ടാണ് 1990 കളിൽ കേരള മുൻ മുഖ്യമന്ത്രി [[സി. അച്യുതമേനോൻ|സി. അചുതമേനോന്റെ]] പേരിലുള്ള AMCHSS വികസിപ്പിച്ചത്. ഇൻസ്റ്റിറ്റ്യൂട്ടിന്റെ അക്കാദമിക് ഡിവിഷനാണ് എഎംസിഎച്ച്എസ്എസ്, ആരോഗ്യവുമായി ബന്ധപ്പെട്ട വിവിധ വിഭാഗങ്ങൾക്കായുള്ള ഗവേഷണങ്ങൾ നടത്തുന്നു. ആരോഗ്യ ശാസ്ത്രത്തിൽ എം‌പി‌എച്ച്, ഡി‌പി‌എച്ച്, പിഎച്ച്ഡി കോഴ്സുകൾ കേന്ദ്രത്തിൽ നിന്ന് വാഗ്ദാനം ചെയ്യുന്നു. വിശിഷ്ട ഡോക്ടർമാർ, എപ്പിഡെമിയോളജിസ്റ്റുകൾ, നരവംശശാസ്ത്രജ്ഞർ, പോളിസി മേക്കർമാർ, ഹെൽത്ത് ഇക്കണോമിസ്റ്റുകൾ, ആരോഗ്യ പ്രവർത്തകർ എന്നിവരെ ഉൾക്കൊള്ളുന്ന ഈ കേന്ദ്രം ലോകോത്തര വിദ്യാഭ്യാസം നൽകാനും ഗവേഷണങ്ങളിലൂടെ വിവര വിടവുകൾ നികത്താനും ലക്ഷ്യമിടുന്നു. ആരോഗ്യ ഇൻഫ്രാസ്ട്രക്ചർ വികസിപ്പിക്കുന്നതിനും സാമൂഹിക അസമത്വം കുറയ്ക്കുന്നതിന് ഗവേഷണങ്ങൾ സൃഷ്ടിക്കുന്നതിനും അനൗദ്യോഗികമായി സർക്കാരിന്റെ വലതു കൈയാണ്. === ബയോമെഡിക്കൽ ടെക്നോളജി വിഭാഗം === ഡിസ്പോസിബിൾ ബ്ലഡ് ബാഗ് സിസ്റ്റം, മെക്കാനിക്കൽ ഹാർട്ട് വാൽവ് പ്രോസ്റ്റീസിസ്, ബ്ലഡ് ഓക്സിജൻ, നേത്ര സ്പോഞ്ച്, കോൺസണ്ട്രേറ്റഡ് നീഡിൽ ഇലക്ട്രോഡ് എന്നിങ്ങനെ വിവിധ മെഡിക്കൽ ഉൽ‌പ്പന്നങ്ങൾക്കായുള്ള സാങ്കേതികവിദ്യകൾ വിജയകരമായി വികസിപ്പിക്കുകയും കൈമാറ്റം ചെയ്യുകയും ചെയ്തുകൊണ്ട് ഇന്ത്യയിൽ ഒരു മെഡിക്കൽ ഉപകരണ വ്യവസായ അടിത്തറ സ്ഥാപിക്കുന്നതിൽ ബയോമെഡിക്കൽ ടെക്നോളജി വിംഗ് ഒരു പ്രധാന പങ്ക് വഹിച്ചിട്ടുണ്ട്. ഇലക്ട്രോഡ്, വ്യാവസായിക സഹകരണത്തോടെ ഹൈഡ്രോക്സിപറ്റൈറ്റ് അടിസ്ഥാനമാക്കിയുള്ള ബയോസെർമയിക് പോറസ് ഗ്രാന്യൂൾസ് ഉണ്ടാക്കാനുള്ള പദ്ധതികൾ ലഭ്യങ്ങാളിലുണ്ട്. ഒരു കൃത്രിമ ഹാർട്ട് വാൽവ് വികസിപ്പിച്ചെടുത്ത ഇന്ത്യയിലെ ഒരേയൊരു ഇൻസ്റ്റിറ്റ്യൂട്ട് കൂടിയാണ് ഇത്. ഇൻസ്റ്റിറ്റ്യൂട്ട് [[നിർമ്മാണാവകാശം|ഉപകരണങ്ങൾക്കും പ്രോസസ്സുകൾക്കുമായി അന്താരാഷ്ട്ര പേറ്റന്റുകൾ]] [[കേരളം|കൈവശം വയ്ക്കുകയും കേരളത്തിൽ]] പരമാവധി പേറ്റന്റുകൾ നേടുകയും ചെയ്യുന്നു. <ref name="Sri Chitra Institute leads in patents">{{Cite web|url=http://www.deccanchronicle.com/channels/cities/kochi/sri-chitra-institute-leads-patents-190|title=Sri Chitra Institute leads in patents|access-date=27 April 2011|website=Deccan Chronicle|archive-date=2012-10-10|archive-url=https://web.archive.org/web/20121010230208/http://www.deccanchronicle.com/channels/cities/kochi/sri-chitra-institute-leads-patents-190|url-status=dead}}</ref> അന്താരാഷ്ട്ര നിലവാരമുള്ള ഐ‌എസ്ഒ / ഐ‌ഇ‌സി 17025 ന്റെ ആവശ്യകതകൾ നിറവേറ്റുന്നതിനായി ബയോമെഡിക്കൽ ടെക്നോളജി വിംഗ് ഒരു ഗുണനിലവാരമുള്ള സംവിധാനം നടപ്പാക്കി. ഈ പരിശോധനകളിൽ 20 എണ്ണവും ഫ്രാൻസിലെ കോമിറ്റ് ഫ്രാങ്കൈസ് ഡി അക്രഡിറ്റേഷൻ (കോഫ്രാക്ക്) അംഗീകരിച്ചിട്ടുണ്ട്. === ഹോസ്പിറ്റൽ വിംഗ് === ആശുപത്രിയിൽ ഇനിപ്പറയുന്ന വകുപ്പുകളുണ്ട്: * കാർഡിയോളജി വകുപ്പ് * കാർഡിയോവാസ്കുലർ, തോറാസിക് സർജറി വകുപ്പ് * അനസ്തേഷ്യോളജി വകുപ്പ് ** കാർഡിയോത്തോറാസിക്, വാസ്കുലർ അനസ്തേഷ്യോളജി ** ന്യൂറോനസ്തെസിയോളജി * ഡിപ്പാർട്ട്മെന്റ് ഓഫ് ഇമേജിംഗ് സയൻസസ്, ഇന്റർവെൻഷണൽ റേഡിയോളജി * ന്യൂറോളജി വകുപ്പ് * ന്യൂറോ സർജറി വകുപ്പ് * ക്ലിനിക്കൽ എഞ്ചിനീയറിംഗ് വിഭാഗം * മൈക്രോബയോളജി വിഭാഗം * പാത്തോളജി വകുപ്പ് * ബയോകെമിസ്ട്രിയുടെ ഡിവിഷൻ * ട്രാൻസ്ഫ്യൂഷൻ മെഡിസിൻ വകുപ്പ് * സെല്ലുലാർ, മോളിക്യുലാർ കാർഡിയോളജി വിഭാഗം * ടിഷ്യു എഞ്ചിനീയറിംഗ് വിഭാഗം === രോഗി പരിചരണം === [[രക്തചംക്രമണവ്യൂഹം|ഹൃദയ]], [[ന്യൂറോളജി|ന്യൂറോളജിക്കൽ]] രോഗങ്ങളുടെ തൃതീയ പരിചരണത്തിനായി 253 കിടക്കകളുള്ള ആശുപത്രിയാണ് എസ്‌സി‌ടി‌എം‌എസ്ടിയിലുള്ളത്. പൊതുജനങ്ങൾക്കായി കാർഡിയോളജി, കാർഡിയോവാസ്കുലർ, തൊറാസിക്, ന്യൂറോളജി, ന്യൂറോ സർജറി, റേഡിയോളജി എന്നിവയിൽ ക്ലിനിക്കുകൾ നടത്തുന്നു. അപസ്മാരശസ്ത്രക്രിയ, ഡീപ് ബ്രെയിൻ സ്റ്റിമുലേഷൻ എന്നിവ പോലുള്ള ചില നൂതന ന്യൂറോളജിക്കൽ ചികിത്സകൾക്ക് ഇൻസ്റ്റിറ്റ്യൂട്ട് തുടക്കമിട്ടു. കഴിഞ്ഞ 15 വർഷത്തിനിടയിൽ, ഇൻസ്റ്റിറ്റ്യൂട്ട് 1,220 അപസ്മാരശസ്ത്രക്രിയകൾ നടത്തി - ഏഷ്യയിലെ ഏതൊരു ആശുപത്രിയും നടത്തുന്നതിനേക്കാൾ കൂടുതൽ ആണിത്.<ref>[http://www.thehindu.com/news/cities/Thiruvananthapuram/article2157711.ece Sree Chitra institute to launch key sub-specialties]. The Hindu (4 July 2011). Retrieved on 2013-10-09.</ref> == അക്കാദമിക് ഓഫറുകൾ == ഇൻസ്റ്റിറ്റ്യൂട്ടിന് ഒരു സർവ്വകലാശാലയുടെ പദവി ഉണ്ട്, കൂടാതെ മെഡിക്കൽ സ്പെഷ്യാലിറ്റികൾ, പബ്ലിക് ഹെൽത്ത്, നഴ്സിംഗ്, ബേസിക് സയൻസസ്, ഹെൽത്ത് കെയർ ടെക്നോളജി എന്നിവയിൽ പോസ്റ്റ്ഡോക്ടറൽ, ഡോക്ടറൽ, ബിരുദാനന്തര കോഴ്സുകൾ വാഗ്ദാനം ചെയ്യുന്നു. അസോസിയേഷൻ ഓഫ് ഇന്ത്യൻ യൂണിവേഴ്സിറ്റികളിലും കോമൺ‌വെൽത്ത് സർവകലാശാലകളുടെ അസോസിയേഷനിലും അംഗമാണ്. == ശ്രദ്ധേയമായ ഫാക്കൽറ്റി == * ഡോ. [[ബി.കെ. മിശ്ര|ബി കെ മിശ്ര]] - ന്യൂറോ സർജൻ, [[ബിദാൻ ചന്ദ്ര റോയ് അവാർഡ്|2018 ലെ ഡോ. ബിസി റോയ് അവാർഡ്]], ഇന്ത്യയിലെ പരമോന്നത മെഡിക്കൽ ബഹുമതി. <ref>{{Cite web |url=http://www.neurosocietyindia.org/site/Past-president/Basant%20Kumar%20Misra,%20President%20NSI%202008.pdf |title=ആർക്കൈവ് പകർപ്പ് |access-date=2021-05-20 |archive-date=2020-07-29 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200729194244/http://www.neurosocietyindia.org/site/Past-president/Basant%20Kumar%20Misra,%20President%20NSI%202008.pdf |url-status=dead }}</ref> (പ്രമുഖ മെഡിക്കൽ വ്യക്തി വിഭാഗം) * ഡോ. എം. ഉണ്ണികൃഷ്ണൻ - വാസ്കുലർ സർജൻ, 2016 ലെ ഡോ. ബിസി റോയ് അവാർഡ് (പ്രമുഖ മെഡിക്കൽ ടീച്ചർ വിഭാഗം) * ഡോ. സി. കേശവദാസ്, റേഡിയോളജിസ്റ്റ്, 2009&nbsp;എൻ-ബയോസ് പ്രൈസ് അവാർഡ് ജേതാവ് <ref name="Vidwan - Profile Page">{{Cite web|url=https://vidwan.inflibnet.ac.in/profile/15762|title=Vidwan - Profile Page|access-date=2018-01-22|website=vidwan.inflibnet.ac.in|language=en}}</ref> * കുറുപ്പത്ത് രാധാകൃഷ്ണൻ * വി. രാമൻകുട്ടി * ലിസിമോൾ ഫിലിപ്പോസ് പമാടിക്കണ്ടത്തിൽ - സ്ത്രീ-ഗവേഷകർക്ക് ലഭിക്കുന്ന ഏറ്റവും ഉയർന്ന അവാർഡായ [[നാരീശക്തി പുരസ്കാരം|നാരി ശക്തി]] പുരസ്‌കാർ 2017 ൽ ലഭിച്ചു.<ref>{{Cite web|url=https://pib.gov.in/Pressreleaseshare.aspx?PRID=1523402|title=On International Women’s Day, the President conferred the prestigious Nari Shakti Puraskars to 30 eminent women and 9 distinguished Institutions for the year 2017|access-date=2020-05-06|website=pib.gov.in}}</ref> == അവലംബം == {{reflist |<ref>[https://timesofindia.indiatimes.com/india/turmeric-based-tech-to-kill-cancer-cells-gets-us-patent/articleshow/73236809.cms Turmeric-based tech to kill cancer cells gets US patent for Sree Chitra Tirunal Institute for Medical Sciences,Thiruvananthapuram]</ref> }} ==പുറത്തേക്കുള്ള കണ്ണികൾ == {{commons category|Sree Chitra Tirunal Institute for Medical Sciences and Technology}} * {{official|http://www.sctimst.ac.in/}} {{Scientific Research in Kerala |state=collapsed}} {{Universities in Kerala}} {{Education in Kerala}} {{Scientific Research in Kerala |state=collapsed}} {{Health in Kerala |state=collapsed}} {{Department of Science and Technology (India)}} {{authority control}} [[വർഗ്ഗം:കേരളത്തിലെ ശാസ്ത്രഗവേഷണം]] [[വർഗ്ഗം:തിരുവനന്തപുരം ജില്ലയിലെ ഗവണ്മെന്റ് മെഡിക്കൽ കോളേജുകൾ]] [[വർഗ്ഗം:Coordinates on Wikidata]] r3jexncc6p9e0hv9olkyoa9x0c2yt3n 0 436526 4546869 4098554 2025-07-09T06:34:20Z Gnoeee 101485 ചിത്രം ചേർത്തു #WPWPINKL #WPWP 4546869 wikitext text/x-wiki {{prettyurl|Akshay Venkatesh}} {{Infobox scientist | name = Akshay Venkatesh | caption =2014 ൽ വെങ്കിടേഷ് | image = Akshay Venkatesh 2014.jpg | birth_date = {{birth date and age|df=yes|1981|11|21}} | birth_place = [[New Delhi]], India | death_date = | death_place = | nationality = [[Australia]]n | fields = Mathematics | workplaces = [[Stanford University]] (2008&ndash;2018)<br />[[Institute for Advanced Study]] (2005&ndash;2006, August 2018&ndash;present) | alma_mater = [[Princeton University]]<br>[[University of Western Australia]] | doctoral_advisor = [[Peter Sarnak]] | doctoral_students = | known_for = | awards = [[Salem Prize]] (2007)<br>[[SASTRA Ramanujan Prize]] (2008)<br>[[Infosys Prize]] (2016)<br>[[Ostrowski Prize]] (2017)<br>[[Fields Medal]] (2018) }} [[ഇന്ത്യ]]ൻ വംശജനായ [[ഓസ്ട്രേലിയ|ആസ്ട്രേലിയൻ]] ഗണിതശാസ്ത്രജ്ഞനാണ് '''അക്ഷയ് വെങ്കടേഷ്''' (ജനനം: 21 നവംബർ 1981).<ref name = IndiaTVNews>{{cite news|title = Indian-origin mathematician Akshay Venkatesh maths 'Nobel' Fields Medal|url = https://www.indiatvnews.com/news/world-indian-origin-mathematician-akshay-venkatesh-maths-nobel-fields-medal-455918|date = 2 August 2018|accessdate = 4 August 2018|publisher = [[India TV|India TV News]]}}</ref> ഗണിതശാസ്ത്രത്തിലെ നൊബേൽ പുരസ്‌ക്കാരം എന്നറിയപ്പെടുന്ന [[ഫീൽ‌ഡ്സ് മെഡൽ|ഫീൽഡ്‌സ് മെഡൽ]] നേടിയ ഇന്ത്യൻ വംശജനാണ് അക്ഷയ്.<ref name = IndiaTVNews /> [[സംഖ്യാസിദ്ധാന്തം|നമ്പർ തിയറി]], [[രേഖീയ ബീജഗണിതം|ലീനിയർ ആൾജിബ്ര]], [[ടോപോളജി]], [[ergodic theory|എർഗോഡിക് സിദ്ധാന്തം]] തുടങ്ങിയവയാണ് ഗണിതശാസ്ത്രത്തിലേക്കുള്ള അദ്ദേഹത്തിന്റെ സംഭാവനകൾ.<ref name = CMI>{{cite web|url=http://www.claymath.org/people/akshay-venkatesh|title=Akshay Venkatesh|website=claymath.org|accessdate=4 August 2018|date=2 August 2018|publisher=[[Clay Mathematics Institute]]}}</ref> 12-ാം വയസ്സിൽ [[International Physics Olympiad|ഇന്റർനാഷണൽ ഫിസിക്സ് ഒളിംപ്യാഡ്]], [[International Mathematical Olympiad|ഇന്റർനാഷണൽ മാത്തമറ്റിക്കൽ ഒളിംപ്യാഡ്]] എന്നിവിടങ്ങളിൽ മെഡൽ നേടിയ ഒരേയൊരു ഓസ്ട്രേലിയൻ താരമാണ് അക്ഷയ് <ref>{{cite press release|url=http://www.news.uwa.edu.au/201107153742/awards-and-prizes/maths-boy-wonder-shows-how-stack-oranges|title=Maths boy wonder shows how to stack oranges|publisher=[[University of Western Australia]]|date=15 July 2011|accessdate=4 August 2018|first=Janine|last=MacDonald}}</ref> ഫീൽഡ്സ് മെഡൽ നേടുന്ന രണ്ടാമത്തെ ഓസ്ട്രേലിയൻ താരവും <ref> Zhou, Naaman (2 August 2018). "Australian Akshay Venkatesh wins Fields medal – the 'Nobel for maths'". Guardian Australia. Retrieved 4 August 2018. </ref> രണ്ടാമത്തെ ഇന്ത്യൻ വംശജനുമാണ് ഇദ്ദേഹം <ref name = IndiaTVNews /> . == ആദ്യകാലം == നിലവിൽ [[ഓസ്‌ട്രേലിയ]]ൻ പൗരനായ അക്ഷയ് [[ഇന്ത്യ]]യിലെ [[ന്യൂഡൽഹി]]യിൽ ഒരു മധ്യവർഗ്ഗ ഹിന്ദു ബ്രാഹ്മണ കുടുംബത്തിൽ ആണ് ജനിച്ചത് . രണ്ടാം വയസ്സിൽ ഇവരുടെ കുടുംബം [[പെർത്ത്|പെർത്തിലേക്ക്]] കുടിയേറി. <ref name = IndiaTVNews />അക്ഷയ് [[Scotch College, Perth|സ്കോച്ച് കോളേജിൽ]] ചേർന്നു പഠിച്ചു. അദ്ദേഹത്തിന്റെ അമ്മ ശ്വേത [[Deakin University|ഡെയ്കിൻ യൂണിവേഴ്സിറ്റിയിലെ]] [[കമ്പ്യൂട്ടർ]] സയൻസ് പ്രൊഫസറാണ്. 13-ാം വയസ്സിൽ യൂണിവേഴ്‌സിറ്റി ഓഫ് വെസ്റ്റേൺ ഓസ്‌ട്രേലിയയിൽ ഗണിതശാസ്ത്ര ബിരുദ കോഴ്‌സിനു ചേർന്നു. മാത്‌സ് ഒളിംപ്യാഡ് മത്സരങ്ങളിൽ നിരവധി മെഡലുകൾ അക്ഷയ് സ്വന്തമാക്കിയിരുന്നു.<ref>{{cite web|first = Phill|last = Schultz|title = My Automathography &ndash; 30 Years at UWA|url = http://staffhome.ecm.uwa.edu.au/~00003428/memoirs.html|date = 24 January 2005|accessdate = 4 August 2018|publisher = [[University of Western Australia]]|archive-date = 2015-03-24|archive-url = https://web.archive.org/web/20150324013335/http://staffhome.ecm.uwa.edu.au/~00003428/memoirs.html|url-status = dead}}</ref> 16-ാം വയസ്സിൽ ശുദ്ധ ഗണിതത്തിൽ ബിരുദം പൂർത്തിയാക്കി. 20-ാം വയസ്സിൽ പ്രിൻസ്റ്റൺ യൂണിവേഴ്‌സിറ്റിയിൽ നിന്ന് പിഎച്ച്ഡിയും നേടി. [[Williamsburg, Virginia|വില്യംസ്ബർഗിൽ വെർജീനയിലെ ]] 24-ാമത് [[International Physics Olympiad|അന്താരാഷ്ട്ര ഫിസിക്സ് ഒളിംപ്യാഡ്]] പൂർത്തിയാക്കിയപ്പോൾ അദ്ദേഹം വെങ്കല മെഡൽ നേടി.<ref>{{cite web|url=http://www.yalcineli.com/yeni_sayfa_15.htm |title=XXIV International Physics Olympiad Williamsburg |year=1993 |accessdate=7 June 2013 |url-status=dead |archiveurl=https://web.archive.org/web/20120205013210/http://www.yalcineli.com/yeni_sayfa_15.htm |archivedate=5 February 2012 }}</ref>തുടർന്നുള്ള വർഷത്തിൽ അദ്ദേഹം തന്റെ ശ്രദ്ധ ഗണിതത്തിലേക്ക് മാറ്റി, [[Australian Mathematical Olympiad|ഓസ്ട്രേലിയൻ ഗണിത ഒളിംപ്യാഡിൽ]] രണ്ടാം സ്ഥാനത്ത് തുടർന്നു.<ref>{{cite web|url=http://www.amt.edu.au/amo1994.html|title=Highest AMO scorers, 1994|publisher=Australian Mathematics Trust|accessdate=7 June 2013|archive-date=2012-03-24|archive-url=https://web.archive.org/web/20120324184829/http://www.amt.edu.au/amo1994.html|url-status=dead}}</ref> ഹോങ്കോങ്ങിൽ നടന്ന 1994 ലെ [[International Mathematical Olympiad|അന്താരാഷ്ട്ര മാത്തമറ്റിക്കൽ ഒളിംപ്യാഡിൽ]] ഒരു വെങ്കല മെഡൽ നേടി വിജയിക്കും മുമ്പ് <ref> "Former IMO Olympians". amt.edu.au. Australian Mathematics Trust. 2017. Retrieved 4 August 2018. </ref> ആറാം ഏഷ്യൻ പസഫിക് മാത്തമാറ്റിക്സ് ഒളിംപ്യാഡിൽ ഒരു വെള്ളി മെഡൽ നേടി.<ref>{{cite web|url=http://www.amt.edu.au/apmo1994.html|title=Results of 6th Asian Pacific Mathematics Olympiad 1994|publisher=Australian Mathematics Trust|accessdate=7 June 2013|archive-date=2013-04-29|archive-url=https://web.archive.org/web/20130429112914/http://www.amt.edu.au/apmo1994.html|url-status=dead}}</ref>ഫാക്കൽറ്റി ഓഫ് സയൻസ്, എൻജിനീയറിങ്, ഡെന്റസ്ട്രി, മെഡിക്കൽ സയൻസിൽ എന്നിവയിൽ ആ വർഷത്തിൽ ഏറ്റവും മികച്ച ബിരുദാനന്തര ബിരുദധാരിയായി ജെ.എ. വുഡ്സ് മെമ്മോറിയൽ പുരസ്കാരം അദ്ദേഹത്തിനു ലഭിച്ചു. <ref>{{cite web|publisher = [[University of Western Australia]]|title = Conditions &ndash; J. A. Wood Memorial Prizes [F1495-03]|url = http://apps.weboffice.uwa.edu.au/prizes-app/file/Conditions%20-%20J%20A%20Wood%20Memorial%20Prizes.RTF|accessdate = 4 August 2018|date = 3 November 2015}}</ref><ref>{{cite press release|title = UWA maths prodigy wins international award|date = 2 August 2018|accessdate = 4 August 2018|first = David|last = Stacey|url = http://www.news.uwa.edu.au/2018080210831/uwa-maths-prodigy-wins-international-award|publisher = [[University of Western Australia]]}}</ref>[[മസ്സാചുസെറ്റ്സ് ഇൻസ്റ്റിറ്റ്യൂട്ട് ഓഫ് ടെക്നോളജി|മസാച്യുസെറ്റ്‌സ് ഇൻസ്റ്റിറ്റ്യൂട്ടിൽ]] പോസ്റ്റ് ഡോക്ടറൽ ഫെല്ലോ, [[ക്ലേ മാത്തമാറ്റിക്‌സ് സർവകലാശാല]]യിൽ [[ക്ലേ റിസർച്ച് ഫെല്ലോ]] എന്നീ പദവികൾക്കു ശേഷം [[സ്റ്റാൻഫോർഡ്]] സർവകലാശാലയിൽ പ്രഫസറായി.<ref>https://www.manoramaonline.com/education/jobs-and-career/2018/08/04/success-story-of-akshay-venkatesh.html</ref> == അവലംബങ്ങൾ == {{Reflist}} == ബാഹ്യ ലിങ്കുകൾ == * {{MathGenealogy |id=69073}} * {{IMO results |id=784}} * [http://math.stanford.edu/~akshay/ Website at Stanford University] * [https://av.tib.eu/search?f=creator%3Bhttp://d-nb.info/gnd/141737441 Videos of Akshay Venkatesh] in the [https://av.tib.eu/ AV-Portal] of the [[German National Library of Science and Technology]] [[വർഗ്ഗം:1981-ൽ ജനിച്ചവർ]] [[വർഗ്ഗം:ഫീൽഡ്സ് മെഡൽ നേടിയവർ]] [[വർഗ്ഗം:ജീവിച്ചിരിക്കുന്നവർ]] [[വർഗ്ഗം:ഗണിതശാസ്ത്രജ്ഞർ]] [[വർഗ്ഗം:21-ആം നൂറ്റാണ്ടിലെ ഗണിതശാസ്ത്രജ്ഞർ]] h5jcfwxucupeb27xnivip63d8tuo6ba 0 438550 4546971 4544962 2025-07-09T08:57:32Z Meenakshi nandhini 99060 #WPWPINKL #WPWP 4546971 wikitext text/x-wiki {{Needs Image}} {{Infobox person | name = പ്രവീണ മേത്ത | image = | alt = | caption = | birth_name = | birth_date = 1923 / 1925 | birth_place = | death_date = 1992 / 1988 | death_place = | nationality = ഇന്ത്യൻ | other_names = | occupation = വാസ്തുശില്പി | known_for = [[നവി മുംബൈ]] നഗര ആസൂത്രണം }} [[File:Navi Mumbai Skyline.jpg|right|thumb|Pravina Mehta's notable work of Navi Mumbai Urban planning with two other architects]] [[മുംബൈ|മുംബൈയിലെ]] ഒരു പ്രമുഖ വാസ്തുശിൽപ്പിയും സ്വാതന്ത്ര്യസമരസേനാനിയുമായിരുന്നു '''പ്രവീണ മേത്ത''' (ജീവിതകാലം:1923-1992 അല്ലെങ്കിൽ 1925-1988). ഇന്ത്യൻ സ്വാതന്ത്ര്യ സമരകാലത്ത് [[സരോജിനി നായിഡു| സരോജിനി നായിഡുവിൽ]] നിന്നും പ്രചോദനമുൾക്കോണ്ട് ബ്രിട്ടീഷുകാർക്കെതിരായ തെരുവ് പ്രക്ഷോഭങ്ങളിൽ പങ്കെടുത്തു <ref name=Woods>{{Cite web|last=Woods|first=Mary N.|url=http://sah.conference-services.net/reports/template/onetextabstract.xml?xsl=template/onetextabstract.xsl&conferenceID=2350&abstractID=471655|title=The Legacies of Architect Pravina Mehta for Feminism and Indian Modernity|accessdate=16 September 2015|publisher=Cornell University|archive-date=2022-11-22|archive-url=https://web.archive.org/web/20221122115234/http://sah.conference-services.net/reports/template/onetextabstract.xml?xsl=template/onetextabstract.xsl&conferenceID=2350&abstractID=471655|url-status=dead}}</ref><ref name=Basu>{{Cite news|last=Basu|first=Sudipta|url=http://www.mumbaimirror.com/others/sunday-read/Building-blocks/articleshow/15816295.cms|title=Building Blocks|date=1 June 2008|accessdate=16 September 2015|work=Mumbai Mirror}}</ref>. ==ആദ്യകാലജീവിതം== 1940 ൽ സർ ജെ ജെ കോളേജ് ഓഫ് ആർക്കിടെക്ചർ എന്ന സ്ഥാപനത്തിലായിരുന്നു വാസ്തുവിദ്യാപഠനം ആരംഭിച്ചത്. എന്നാൽ ഇന്ത്യൻ സ്വാതന്ത്ര്യ സമരത്തിൽ സജീവമായതോടെ അവർ വിദ്യാഭ്യാസം ഉപേക്ഷിച്ചു. സ്വാതന്ത്ര്യപ്രസ്ഥാനത്തിന്റെ കാലത്ത് അവർ തടവ് ശിക്ഷയും അനുഭവിച്ചിട്ടുണ്ട്. പിന്നീട് അവർ വാസ്തുവിദ്യയിൽ പഠനം തുടരുന്നതിനായി [[അമേരിക്കൻ ഐക്യനാടുകൾ|അമേരിക്കയിലേക്ക്]] താമസം മാറി. അവിടെ, ഇല്ലിനോസ് ഇൻസ്റ്റിറ്റ്യൂട്ട് ഓഫ് ഡിസൈൻ എന്ന സ്ഥാപനത്തിൽ നിന്നും വാസ്തുവിദ്യയിൽ ബാച്ചിലേഴ്സ് ഡിഗ്രി ലഭിച്ചു. പിന്നീട് [[ഷിക്കാഗോ]] സർവകലാശാലയിൽ നിന്ന് മാസ്റ്റർ ബിരുദം നേടി. വിദ്യാഭ്യാസത്തിനു ശേഷം അവർ രണ്ടു വർഷം വാഷിങ്ടൺ, ഡി.സി.യിൽ പ്രവർത്തിച്ചു<ref name=Arch>{{Cite web|url=http://archnet.org/system/publications/contents/3879/original/DPT0361.pdf?1384777047|title=Pravina Mehta|accessdate=16 September 2015|publisher=Archnet Organization|archive-date=2016-03-04|archive-url=https://web.archive.org/web/20160304045529/http://archnet.org/system/publications/contents/3879/original/DPT0361.pdf?1384777047|url-status=dead}}</ref> . 1956-ൽ അവർ ഇന്ത്യയിൽ തിരിച്ചെത്തി<ref name=Basu/>. ==പ്രവർത്തനമേഖലയിൽ== നിരവധി സ്കൂളുകൾ, വീടുകൾ, ഫാക്ടറികൾ തുടങ്ങിയവയുടെ വാസ്തുശില്പിയായിരുന്നു. 1962-ൽ പണിത കഹിമിലെ പട്ടേൽ ഹൗസ്, ജെ.ബി. അദ്വാനി ഓറിലികൺ ഇലക്ട്രോഡ്സ് ഫാക്ടറി തുടങ്ങിയവയാണ് ഇതിൽ പ്രധാനം <ref name=Arch/>. 1964 ൽ ചാൾസ് കൊറിയ, ശിർഷ് പട്ടേൽ എന്നിവരുടെയൊപ്പം ‘’ന്യൂ ബോംബേ’’ പദ്ധതിയുടെ ആശയവിനിമയത്തിലും നിർദ്ദേശത്തിലും അവർ പങ്കാളിയായിരുന്നു. പ്രധാനമായും മുംബൈ നഗരത്തിന്റെ കിഴക്ക് ഭാഗത്തേക്ക് നഗരത്തിന്റെ വ്യാപനമായിരുന്നു ഈ പദ്ധതി <ref name=Woods/>. ബോംബെയിലെ മാർഗ്ഗ് എന്ന വാസ്തുവിദ്യയുടെയും കലയുടെയും മാഗസിനിൽ പ്രസിദ്ധീകരിച്ചു. മിനറ്റെ ഡി സിൽവ, യാസ്മെൻ ലാരി എന്നിവരോടൊപ്പം ചേരികളിൽ താമസിക്കുന്ന ജനങ്ങളുടെ ഉന്നമനത്തിനായി അവർ പ്രവർത്തിച്ചിരുന്നു. ഭൂമികുലുക്കത്തിൽ ദുരിതമനുഭവിച്ച ജനങ്ങളുടെ പുനരധിവാസം, കുറഞ്ഞ ചെലവുള്ള ഭവന നിർമ്മാണം, പരിസ്ഥിതി ഘടകങ്ങൾ, നഗര ആസൂത്രണം എന്നിവയിലുമൊക്കെ അവർ സജീവമായി പ്രവർത്തിക്കുകയും ചെയ്തു. ==അവലംബം== {{reflist}} [[വർഗ്ഗം:മഹാരാഷ്ട്രയിൽ നിന്നുള്ള ഇന്ത്യൻ സ്വാതന്ത്ര്യസമരസേനാനികൾ]] [[വർഗ്ഗം:ഇന്ത്യൻ വനിതാ വാസ്തുശില്പികൾ]] e1o38k3uw3q3iw05ytdw0sahv5aw5xm 4546972 4546971 2025-07-09T08:57:55Z Meenakshi nandhini 99060 /* അവലംബം */ 4546972 wikitext text/x-wiki {{Needs Image}} {{Infobox person | name = പ്രവീണ മേത്ത | image = | alt = | caption = | birth_name = | birth_date = 1923 / 1925 | birth_place = | death_date = 1992 / 1988 | death_place = | nationality = ഇന്ത്യൻ | other_names = | occupation = വാസ്തുശില്പി | known_for = [[നവി മുംബൈ]] നഗര ആസൂത്രണം }} [[File:Navi Mumbai Skyline.jpg|right|thumb|Pravina Mehta's notable work of Navi Mumbai Urban planning with two other architects]] [[മുംബൈ|മുംബൈയിലെ]] ഒരു പ്രമുഖ വാസ്തുശിൽപ്പിയും സ്വാതന്ത്ര്യസമരസേനാനിയുമായിരുന്നു '''പ്രവീണ മേത്ത''' (ജീവിതകാലം:1923-1992 അല്ലെങ്കിൽ 1925-1988). ഇന്ത്യൻ സ്വാതന്ത്ര്യ സമരകാലത്ത് [[സരോജിനി നായിഡു| സരോജിനി നായിഡുവിൽ]] നിന്നും പ്രചോദനമുൾക്കോണ്ട് ബ്രിട്ടീഷുകാർക്കെതിരായ തെരുവ് പ്രക്ഷോഭങ്ങളിൽ പങ്കെടുത്തു <ref name=Woods>{{Cite web|last=Woods|first=Mary N.|url=http://sah.conference-services.net/reports/template/onetextabstract.xml?xsl=template/onetextabstract.xsl&conferenceID=2350&abstractID=471655|title=The Legacies of Architect Pravina Mehta for Feminism and Indian Modernity|accessdate=16 September 2015|publisher=Cornell University|archive-date=2022-11-22|archive-url=https://web.archive.org/web/20221122115234/http://sah.conference-services.net/reports/template/onetextabstract.xml?xsl=template/onetextabstract.xsl&conferenceID=2350&abstractID=471655|url-status=dead}}</ref><ref name=Basu>{{Cite news|last=Basu|first=Sudipta|url=http://www.mumbaimirror.com/others/sunday-read/Building-blocks/articleshow/15816295.cms|title=Building Blocks|date=1 June 2008|accessdate=16 September 2015|work=Mumbai Mirror}}</ref>. ==ആദ്യകാലജീവിതം== 1940 ൽ സർ ജെ ജെ കോളേജ് ഓഫ് ആർക്കിടെക്ചർ എന്ന സ്ഥാപനത്തിലായിരുന്നു വാസ്തുവിദ്യാപഠനം ആരംഭിച്ചത്. എന്നാൽ ഇന്ത്യൻ സ്വാതന്ത്ര്യ സമരത്തിൽ സജീവമായതോടെ അവർ വിദ്യാഭ്യാസം ഉപേക്ഷിച്ചു. സ്വാതന്ത്ര്യപ്രസ്ഥാനത്തിന്റെ കാലത്ത് അവർ തടവ് ശിക്ഷയും അനുഭവിച്ചിട്ടുണ്ട്. പിന്നീട് അവർ വാസ്തുവിദ്യയിൽ പഠനം തുടരുന്നതിനായി [[അമേരിക്കൻ ഐക്യനാടുകൾ|അമേരിക്കയിലേക്ക്]] താമസം മാറി. അവിടെ, ഇല്ലിനോസ് ഇൻസ്റ്റിറ്റ്യൂട്ട് ഓഫ് ഡിസൈൻ എന്ന സ്ഥാപനത്തിൽ നിന്നും വാസ്തുവിദ്യയിൽ ബാച്ചിലേഴ്സ് ഡിഗ്രി ലഭിച്ചു. പിന്നീട് [[ഷിക്കാഗോ]] സർവകലാശാലയിൽ നിന്ന് മാസ്റ്റർ ബിരുദം നേടി. വിദ്യാഭ്യാസത്തിനു ശേഷം അവർ രണ്ടു വർഷം വാഷിങ്ടൺ, ഡി.സി.യിൽ പ്രവർത്തിച്ചു<ref name=Arch>{{Cite web|url=http://archnet.org/system/publications/contents/3879/original/DPT0361.pdf?1384777047|title=Pravina Mehta|accessdate=16 September 2015|publisher=Archnet Organization|archive-date=2016-03-04|archive-url=https://web.archive.org/web/20160304045529/http://archnet.org/system/publications/contents/3879/original/DPT0361.pdf?1384777047|url-status=dead}}</ref> . 1956-ൽ അവർ ഇന്ത്യയിൽ തിരിച്ചെത്തി<ref name=Basu/>. ==പ്രവർത്തനമേഖലയിൽ== നിരവധി സ്കൂളുകൾ, വീടുകൾ, ഫാക്ടറികൾ തുടങ്ങിയവയുടെ വാസ്തുശില്പിയായിരുന്നു. 1962-ൽ പണിത കഹിമിലെ പട്ടേൽ ഹൗസ്, ജെ.ബി. അദ്വാനി ഓറിലികൺ ഇലക്ട്രോഡ്സ് ഫാക്ടറി തുടങ്ങിയവയാണ് ഇതിൽ പ്രധാനം <ref name=Arch/>. 1964 ൽ ചാൾസ് കൊറിയ, ശിർഷ് പട്ടേൽ എന്നിവരുടെയൊപ്പം ‘’ന്യൂ ബോംബേ’’ പദ്ധതിയുടെ ആശയവിനിമയത്തിലും നിർദ്ദേശത്തിലും അവർ പങ്കാളിയായിരുന്നു. പ്രധാനമായും മുംബൈ നഗരത്തിന്റെ കിഴക്ക് ഭാഗത്തേക്ക് നഗരത്തിന്റെ വ്യാപനമായിരുന്നു ഈ പദ്ധതി <ref name=Woods/>. ബോംബെയിലെ മാർഗ്ഗ് എന്ന വാസ്തുവിദ്യയുടെയും കലയുടെയും മാഗസിനിൽ പ്രസിദ്ധീകരിച്ചു. മിനറ്റെ ഡി സിൽവ, യാസ്മെൻ ലാരി എന്നിവരോടൊപ്പം ചേരികളിൽ താമസിക്കുന്ന ജനങ്ങളുടെ ഉന്നമനത്തിനായി അവർ പ്രവർത്തിച്ചിരുന്നു. ഭൂമികുലുക്കത്തിൽ ദുരിതമനുഭവിച്ച ജനങ്ങളുടെ പുനരധിവാസം, കുറഞ്ഞ ചെലവുള്ള ഭവന നിർമ്മാണം, പരിസ്ഥിതി ഘടകങ്ങൾ, നഗര ആസൂത്രണം എന്നിവയിലുമൊക്കെ അവർ സജീവമായി പ്രവർത്തിക്കുകയും ചെയ്തു. ==അവലംബം== {{reflist}} ==Bibliography== *{{cite book|last1= Bhatt |first1=Vikram |last2= Scriver |first2=Peter |title=After the masters|url=https://books.google.com/books?id=MPlPAAAAMAAJ|year=1990|publisher=Mapin Pub.|isbn=9780944142196 }} *{{cite book|last= Brown |first=Rebecca |title=Art for a Modern India, 1947–1980|url=https://books.google.com/books?id=DX-ak7vh1C0C&pg=PA144|date=1 January 2009|publisher=Duke University Press|isbn=978-0-8223-9226-2}} *{{cite book|last= Prakash |first=Gyan |title=Mumbai Fables|url=https://books.google.com/books?id=V-3KBsT1YZEC&pg=PR22|date=9 January 2013|publisher=HarperCollins Publishers|isbn=978-93-5029-479-6}} *{{cite book|last= Shaw |first=Annapurna |title=The Making of Navi Mumbai|url=https://books.google.com/books?id=0Y6duGGhLYEC&pg=PA83|date=1 January 2004|publisher=Orient Blackswan|isbn=978-81-250-2600-6}} *{{cite book|last= Smith |first=Bonnie G. |title=The Oxford Encyclopedia of Women in World History: 4 Volume Set|url=https://books.google.com/books?id=EFI7tr9XK6EC&pg=RA1-PA496|year=2008|publisher=Oxford University Press, USA|isbn=978-0-19-514890-9}} {{Authority control}} {{DEFAULTSORT:Mehta, Pravina}} [[വർഗ്ഗം:മഹാരാഷ്ട്രയിൽ നിന്നുള്ള ഇന്ത്യൻ സ്വാതന്ത്ര്യസമരസേനാനികൾ]] [[വർഗ്ഗം:ഇന്ത്യൻ വനിതാ വാസ്തുശില്പികൾ]] 1n1s4kvnbige6wu2dmnc2lcbmlks7fp 0 464566 4546888 4100242 2025-07-09T06:43:14Z Meenakshi nandhini 99060 /* അവലംബം */ 4546888 wikitext text/x-wiki {{prettyurl|Priya Raman}} {{Infobox person | name = പ്രിയ രാമൻ | image = | birth_date = {{birth-date and age|14 September 1974}}<ref>{{cite web|url=https://www.celebrityborn.com/biography/priya-raman/785|title=Priya Raman Biography|publisher=Celebrity Born|accessdate=1 December 2018|archive-date=2018-12-01|archive-url=https://web.archive.org/web/20181201180939/https://www.celebrityborn.com/biography/priya-raman/785|url-status=dead}}</ref><ref>{{cite web|url=https://www.newsbugz.com/priya-raman-wiki-biography-age-movies-serials-images/|title=Priya Raman Biography|publisher=NewsBugz|accessdate=1 December 2018|archive-date=2019-04-18|archive-url=https://web.archive.org/web/20190418090146/https://www.newsbugz.com/priya-raman-wiki-biography-age-movies-serials-images/|url-status=dead}}</ref> | birth_place = [[ആലുവ]], [[കേരളം]], ഇന്ത്യ | awards = [[തമിഴ്നാട്]] മികച്ച നടിക്കുള്ള സംസ്ഥാന അവാർഡ് | children = 2 | occupation = [[Actress]] in films, TV Serials, Producer of TV serials | yearsactive = 1993 - 1999(films)<br>2000-2008 (Television)<br>2017 – present(Television) | spouse = {{Marriage|[[Ranjith (actor)|Ranjith]]| end=m.1999-2014(div), reunited =2017-present }}<ref>{{Cite news|url=http://www.ibtimes.co.in/actress-priya-raman-actor-ranjith-part-ways-602191|title=Actress Priya Raman and Actor Ranjith Part Ways|archive-url=https://web.archive.org/web/20170811143050/http://www.ibtimes.co.in/actress-priya-raman-actor-ranjith-part-ways-602191 |archive-date=2017-08-11 |last=V.P|first=Nicy|work=International Business Times, India Edition|access-date=2017-08-11|language=en}}</ref> }} '''പ്രിയ രാമൻ''' ഒരു മലയാള സിനിമാ താരവും ചലച്ചിത്ര നിർമാതാവുമായിരുന്നു. മലയാളം, തമിഴ്, തെലുങ്ക് സിനിമകളിലും ഒരു കന്നഡ സിനിമയിലും അവർ വേഷമിടുകയും ഒപ്പം രണ്ട് ഭാഷകളിലേയും ടെലിവിഷൻ പരമ്പരകളിൽ അഭിനയിക്കുകയും ചെയ്തു. 1993 ൽ [[രജനികാന്ത്]] നിർമ്മിച്ച [[വള്ളി]] എന്ന ചിത്രത്തിൽ അഭിനയിച്ചുകൊണ്ട് അവർ ചലച്ചിത്രലോകത്തു പ്രവേശിച്ചു. 1993 ൽ പുറത്തിറങ്ങിയതും [[ഐ.വി. ശശി|ഐ. വി. ശശി]] സംവിധാനം ചെയ്തതുമായ [[അർത്ഥന|അർത്ഥനയായിരുന്നു]] അവർ മലയാളത്തിൽ അരങ്ങേറ്റം കുറിച്ച ചിത്രം. == സിനിമകൾ == {| class="wikitable sortable" border="1" cellpadding="5" style="font-size: 100%;" ! style="background:#B0C4DE;" |വർഷം ! style="background:#B0C4DE;" |സിനിമ ! style="background:#B0C4DE;" |കഥാപാത്രം ! style="background:#B0C4DE;" |ഭാഷ ! style="background:#B0C4DE;" |കുറിപ്പുകൾ |- | rowspan="2" |1993 |''വള്ളി'' |വള്ളി |തമിഴ് | |- |അർത്ഥന |പ്രിയ |മലയാളം | |- | rowspan="4" |1994 |''സുബ്രഹ്മണ്യ സ്വാമി'' |വള്ളി |തമിഴ് | |- |കാശ്മീരം |മാനസി വർമ്മ |മലയാളം | |- |സൈന്യം |Shradha Kaul |മലയാളം | |- |''മാ വൂരി മാരജു'' | - |തെലുങ്ക് | |- | rowspan="9" |1995 |മാന്ത്രികം |Betty Fernandez |മലയാളം | |- |തുമ്പോളി കടപ്പുറ |Mary Solomon |മലയാളം | |- |''ദേശ ദ്രോഹുലു'' |Vijaya |തെലുഗു | |- |ലീഡർ | - |തെലുങ്ക് | |- |''മാന മിടിയിതു'' | - |കന്നഡ | |- |''ശുഭ സങ്കൽപ്പം'' |Sandhya |Telugu | |- |''No. 1 സ്നേഹതീരം ബാംഗ്ലൂർ നോർത്ത്'' |Hema |മലയാളം | |- |''ഡോറ ബാബു'' | - |തെലുങ്ക് | |- |''Maa Voori Maaraju'' |Janaki |തെലുങ്ക് | |- | rowspan="7" |1996 |''Naalamkettile Nalla Thampimar]'' |Neena |മലയാളം | |- | ''കുങ്കുമച്ചെപ്പ്]'' |Deepa |മലയാളം | |- |''ശ്രിവരി പ്രിയുരലു]'' |Rukmini |തെലുങ്ക് | |- |''ശ്രീ കൃഷ്ണാർജുന വിജയം]'' |Rukmini |തെലുങ്ക് | |- | ''മംഗള സൂത്ര'' |Sudha |Kannada | |- |''ഇന്ദ്രപ്രസ്ഥം]'' | - |മലയാളം | |- |''അമ്മുവിൻറെ ആങ്ങളമാർ'' | - |മലയാളം | |- | rowspan="5" |1997 |''ഭൂപതി'' |Julie Williams |മലയാളം | |- |''സൂര്യവംശം'' |Gowri |തമിഴ് | |- |''Kalyanappittannu'' |Geethu |മലയാളം | |- |''അസുരവംശം'' |Nanditha Menon |മലയാളം | |- |''ആറാം തമ്പുരാൻ'' |Nayanthara |മലയാളം | |- | rowspan="3" |1998 |പൊൻമാനം |Poornima |തമിഴ് | |- |''ഹരിശ്ചന്ദ്ര'' |Chithra |തമിഴ് | |- |''Pudhumai Pithan'' |Priya |തമിഴ് | |- | rowspan="7" |1999 | ''സ്പർശം]'' |Rajani |മലയാളം | |- |''ഗാന്ധിയൻ'' |Priya |മലയാളം | |- |''ഉത്രം നക്ഷത്രം'' | - |മലയാളം | |- |''Vellimanithaalam'' | - |മലയാളം | |- |''ചിന്ന രാജ'' |Priya |തമിഴ് | |- |''നേസം പുതുസു]'' |Vasanthi |തമിഴ് | |- |''സൌതെല'' |Bijili |ഹിന്ദി | |- |2018 |''പാടി പാടി ലെച്ചെ മനസു]'' |Surya's mother |തെലുങ്ക് | |- |} == ടെലിവിഷൻ == {| class="wikitable sortable" !വർഷം !പേര് !കഥാപാത്രം !ചാനൽ !ഭാഷ !കുറിപ്പുകൾ |- |2000 |''സ്നേഹതീരം'' | |ഡി.ഡി. മലയാളം. |മലയാളം |Television Debut |- |2000 |''സ്നേഹതീരം'' | |സൂര്യ ടി.വി. |മലയാളം |Sequel to Snehatheeram |- |2001 |''Porutham'' |Haritha |സൂര്യ ടി.വി. |മലയാളം | |- | |''Sri Durga'' |Durga |ജയ ടി.വി. |തമിഴ് | |- |2002 |''Swarnamayooram'' |Krishnaveni |ഏഷ്യാനെറ്റ് |മലയാളം | |- |2004 |''Kavyaanjali'' |Anjali |സൂര്യ ടി.വി. |മലയാളം |കാവ്യാഞ്ജലിയുടെ റീമേക്ക് |- |2005-2006 |''Orma'' |Girly |ഏഷ്യാനെറ്റ് |മലയാളം | |- |2005 |''Pavakoothu'' |Gayathri |അമൃത ടി.വി. |മലയാളം | |- |2006 | ''Kadhaparayum Kaavyanjali'' |Anjali |സൂര്യ ടി.വി. |മലയാളം |Sequel to Kaavyanjali |- |2007 |''Girija.M.A'' |Girija |ജയ ടി.വി. |തമിഴ് | |- |2008 |''Porantha Veeda Puguntha Veeda'' |Lakshmi |സൺ ടി.വി. |തമിഴ് | |- |2017 – present |''സെമ്പരുത്തി'' |Akhilandeshwari |സീ തമിഴ് |തമിഴ് |Comeback serial |- |2018 – present |''Genes (season 3)'' |Presenter |സീ തമിഴ് |തമിഴ് |ഗെയിം ഷോ |- |2018 |''ഒന്നും ഒന്നും മൂന്ന്'' |Guest |മഴവിൽ മനോരമ |Malayalam |Talk show |- |2018-Present |''Arayannangalude Veedu'' |Priyalakshmi |ഫ്ലവേർസ് |Malayalam | |} == അവലംബം == <references group=""></references> ==പുറം കണ്ണികൾ== * {{IMDb name|0698181|Priya Raman}} {{authority control}} {{DEFAULTSORT:Raman, Priya}} [[വർഗ്ഗം:തമിഴ്‌ചലച്ചിത്ര നടിമാർ]] [[വർഗ്ഗം:മലയാളചലച്ചിത്രനടിമാർ]] [[വർഗ്ഗം:ജീവിച്ചിരിക്കുന്നവർ]] [[വർഗ്ഗം:ഇന്ത്യൻ വനിതാ ചലച്ചിത്ര നിർമ്മാതാക്കൾ]] [[വർഗ്ഗം:ഇന്ത്യൻ ചലച്ചിത്ര നടിമാർ]] [[വർഗ്ഗം:ഇന്ത്യൻ ടെലിവിഷൻ നടിമാർ]] kifeelsr6ye8u0jjchurkj46r35choz 0 466959 4546830 4134145 2025-07-08T20:11:42Z CommonsDelinker 756 "The_Bonnie_Blue_Flag_(Instrumental).ogg" നീക്കം ചെയ്യുന്നു, [[c:User:The Squirrel Conspiracy|The Squirrel Conspiracy]] എന്ന കാര്യനിർവ്വാഹകൻ അത് കോമൺസിൽ നിന്നും നീക്കം ചെയ്തിരിക്കുന്നു. കാരണം: [[:c:COM:PCP|]] - every audio file from this user that I've ch 4546830 wikitext text/x-wiki {{Infobox country|conventional_long_name=<!--?: The--> കോൺഫെഡറേറ്റ് സ്റ്റേറ്റ്സ് ഓഫ് അമേരിക്ക|common_name=<!--?: The--> കോൺഫെഡറേറ്റ് സ്റ്റേറ്റ്സ് ഓഫ് അമേരിക്ക|status=[[List of historical unrecognized states|Unrecognized state]]<ref name="history-state-gov">{{cite web |url=https://history.state.gov/milestones/1861-1865/confederacy |title=Preventing Diplomatic Recognition of the Confederacy, 1861–65 |publisher=U.S. Department of State |url-status=dead |archiveurl=https://web.archive.org/web/20130828005906/http://history.state.gov/milestones/1861-1865/Confederacy |archivedate=August 28, 2013 |df=mdy-all }}</ref>|year_start=1861|year_end=1865 <!--***********************************************************************************--> <!-- By previous consensus, the following flag should not be changed. --> <!-- (See [[Talk:Confederate States of America/Archive 10#RFC Infobox flag choice]]) --> <!--***********************************************************************************-->|flag=Flags of the Confederate States of America|flag_type=Flag {{small|(1861–63)}}|image_flag=Flag of the Confederate States of America (1861-1863).svg <!--***********************************************************************************-->|symbol_type_article=[[Great Seal of the Confederate States of America]]|symbol_type=[[Great Seal of the Confederate States of America|Great Seal]] {{small|(1863–65)}}|image_coat=Seal of the Confederate States of America.svg|national_motto={{native phrase|la|"[[Deo Vindice]]"|italics=off}}<br />{{small|"Under God, our Vindicator"}}|national_anthem={{ublist|class=nowrap|item_style=margin-top:0;margin-bottom:0 |''None official'' |"[[God Save the South]]" {{smaller|(unofficial)}} |"[[The Bonnie Blue Flag]]" {{smaller|(popular)}} <center> </center> |"[[Dixie (song)|Dixie]]" {{smaller|([[de facto]])}} <center>[[File:Dixie (1916).ogg]]</center>}}|image_map=Confederate States of America (orthographic projection).svg|image_map_caption=The Confederate States in 1862 in dark green. Light green denotes claims made by the Confederacy. Medium green denotes western counties of Virginia that separated from that State and were admitted to the Union as West Virginia. Teal denotes the still contested Indian Territory.|capital={{ublist|item_style=margin-top:0;margin-bottom:0 |[[Montgomery, Alabama]] {{smaller|(until May 29, 1861)}} |[[Richmond, Virginia]] {{smaller|(until April 3, 1865)}}}}|common_languages=[[English (language)|English]] {{smaller|(''[[de facto]]'')}}|government_type=[[Federalism|Federal]]/[[Confederal]] [[Presidential system|presidential]] [[non-partisan democracy|non-partisan]] [[republic]]|title_leader=[[President of the Confederate States of America|President]]|leader1=[[Jefferson Davis]]|year_leader1=1861–1865|title_deputy=[[Vice President of the Confederate States of America|Vice President]]|deputy1=[[Alexander H. Stephens]]|year_deputy1=1861–1865|legislature=[[Congress of the Confederate States|Congress]]|house1=[[Senate of the Confederate States|Senate]]|house2=[[House of Representatives of the Confederate States|House of Representatives]]|era={{unbulleted list|item_style=margin-top:0;margin-bottom:0 |[[American Civil War]] / [[International relations of the Great Powers (1814–1919)]]}}|event_start=[[Provisional Constitution of the Confederate States|Provisional constitution]]|date_start=February 8|event2={{nowrap|[[American Civil War]]}}<!-- EDITORS NOTE: Please do not add individual American Civil War battles to this list. ACW is enough. Thank you. -->|date_event2=April 12, 1861<!-- EDITORS NOTE: Start date of the American Civil War (i.e. Confederate guns around the harbor opened fire on Fort Sumter, S.C. -->|event3=[[Confederate States Constitution|Permanent constitution]]|date_event3=February 22, 1862 <!--************************************************************************************************************************************************************--> <!-- EDITORS NOTE: Please do not add more armies or departments to list below of the 1865 surrender events. These were the "big three" field armies. Thank you. --> <!--************************************************************************************************************************************************************-->|event4=[[Conclusion of the American Civil War#Surrender of the Army of Northern Virginia (April 9)|Surrender of the Army of Northern Virginia]]|date_event4=April 9, 1865|event5=[[Conclusion of the American Civil War#Surrender of General Joseph E. Johnston and his various armies (April 26)|Military Collapse]]|date_event5=April 26, 1865|event_end=[[Conclusion of the American Civil War#Surrender of the Confederate District of the Gulf (May 5)|Debellation]]|date_end=May 5, <!--************************************************************************************************************************************************************--> <!-- EDITORS NOTE: Please do not add more armies or departments to above list of the 1865 surrender events. These were the "big three" field armies. Thank you. --> <!--************************************************************************************************************************************************************-->|stat_year1=1860{{smallsup|1}}|stat_area1=1,995,392|stat_pop1=9,103,332|stat_year2=Slaves{{smallsup|2}}|stat_area2=|stat_pop2=3,521,110|currency={{ublist|class=nowrap|item_style=margin-top:0;margin-bottom:0 |[[Confederate States dollar]] |[[Southern States Confederate Currency|State currencies]]}}|p1=South Carolina in the American Civil War{{!}}{{nowrap|South Carolina}}<!-- EDITORS NOTE: Seceded from the Union on December 20, 1860 -->|flag_p1=Flag of South Carolina (1861).svg|p2=Mississippi in the American Civil War{{!}}Mississippi<!-- EDITORS NOTE: Seceded from the Union on January 9, 1861 -->|flag_p2=Flag of Mississippi (1861-1894).svg|p3=Florida in the American Civil War{{!}}Florida<!-- EDITORS NOTE: Seceded from the Union on January 10, 1861 -->|flag_p3=Flag of Florida (1861-1865).svg|p4=Alabama in the American Civil War{{!}}Alabama<!-- EDITORS NOTE: Seceded from the Union on January 11, 1861 -->|flag_p4=Flag of Alabama (1861, obverse).svg|p5=Georgia in the American Civil War{{!}}Georgia<!-- EDITORS NOTE: Seceded from the Union on January 19, 1861 -->|flag_p5=Flag of Georgia non official.svg|p6=Louisiana in the American Civil War{{!}}Louisiana<!-- EDITORS NOTE: Seceded from the Union on January 26, 1861 -->|flag_p6=Louisiana Feb 11 1861.svg|p7=Texas in the American Civil War{{!}}Texas<!-- EDITORS NOTE: Seceded from the Union on February 1, 1861 -->|flag_p7=Flag of Texas.svg|p8=Virginia in the American Civil War{{!}}Virginia<!-- EDITORS NOTE: Seceded from the Union on April 17, 1861 -->|flag_p8=Flag of Virginia (1861–1865).svg|p9=Arkansas in the American Civil War{{!}}Arkansas<!-- EDITORS NOTE: Seceded from the Union on May 6, 1861 -->|flag_sp=<!-- EDITORS NOTE: Please leave blank. The Arkansas General Assembly did not enact legislation to adopt an official State flag until 1913. Please do not add the Arkansas flag adopted by the state government in 1913 (52 years after the state seceded from the Union) or any of the other so-called "proposed" flags as it would be historically inaccurate. Thank you. -->|p10=North Carolina in the American Civil War{{!}}{{nowrap|North Carolina}}|flag_p10=Flag of North Carolina (1861).svg<!-- EDITORS NOTE: Seceded from the Union on May 20, 1861 -->|p11=Tennessee in the American Civil War{{!}}Tennessee<!-- EDITORS NOTE: Seceded from the Union on June 8, 1861 -->|flag_p11=<!-- EDITORS NOTE: Please leave blank. The Tennessee General Assembly did not enact legislation to adopt an official State flag until 1897. Please do not add the Tennessee flag adopted by the state government in 1897 (or 1905) (36 years after the state seceded from the Union) or any of the other so-called "proposed" flags as it would be historically inaccurate. Thank you. -->|p12=<!-- EDITORS NOTE: Territories are always listed after the States, regardless of alphabetical order. -->Confederate Arizona{{!}}Arizona Territory<!-- EDITORS NOTE: Declared itself an independent territory (i.e. separate from U.S. New Mexico Territory) and seceded from the Union on March 28, 1861 -->|flag_p12=<!-- EDITORS NOTE: Please leave blank. The Arizona State Legislature did not enact legislation to adopt an official State flag until 1917. Please do not add the Arizona flag adopted by the state government in 1917 (55 years after the Mesilla Convention of 1861) or any of the other so-called "proposed" flags as it would be historically inaccurate. Thank you. -->|s1=West Virginia<!-- EDITORS NOTE: Admitted into the Union on June 20, 1863 -->|flag_s1=<!-- EDITORS NOTE: Please leave blank. The West Virginia Legislature did not enact legislation to adopt an official State flag until 1905. Please do not add the West Virginia flag adopted by the state government in 1905 (1905, 1907, 1929 or 1962) (42 years after the state was admitted into the Union) or any of the other so-called "proposed" flags as it would be historically inaccurate. Thank you. -->|s2=Tennessee<!-- EDITORS NOTE: Readmitted into the Union on July 24, 1866 -->|flag_s2=<!-- EDITORS NOTE: Please leave blank. The Tennessee General Assembly did not enact legislation to adopt an official State flag until 1897. Please do not add the Tennessee flag adopted by the state government in 1897 (or 1905) (31 years after the state was readmitted into the Union) or any of the other so-called "proposed" flags as it would be historically inaccurate. Thank you. -->|s3=Arkansas<!-- EDITORS NOTE: Readmitted into the Union on June 22, 1868 -->|flag_s3=<!-- EDITORS NOTE: Please leave blank. The Arkansas General Assembly did not enact legislation to adopt an official State flag until 1913. Please do not add the Arkansas flag adopted by the state government in 1913 (45 years after the state was readmitted into the Union) or any of the other so-called "proposed" flags as it would be historically inaccurate. Thank you. -->|s4=Florida<!-- EDITORS NOTE: Readmitted into the Union on June 25, 1868 -->|flag_s4=Flag of Florida (1868-1900).png|s5=Alabama<!-- EDITORS NOTE: Readmitted into the Union on June 25, 1868 -->|flag_s5=Flag of Alabama (1861, obverse).svg|s6=Louisiana<!-- EDITORS NOTE: Readmitted into the Union on June 25, 1868 -->|flag_s6=Louisiana Feb 11 1861.svg|s7=North Carolina<!-- EDITORS NOTE: Readmitted into the Union on June 25, 1868 -->|flag_s7=Flag of North Carolina (1861).svg|s8=South Carolina<!-- EDITORS NOTE: Readmitted into the Union on June 25, 1868 -->|flag_s8=Flag of South Carolina (1861).svg|s9=Virginia<!-- EDITORS NOTE: Readmitted into the Union on January 27, 1870 -->|flag_s9=Flag of Virginia (1861–1865).svg|s10=Mississippi<!-- EDITORS NOTE: Readmitted into the Union on February 23, 1870 -->|flag_s10=Flag of Mississippi (1861-1894).svg|s11=Texas<!-- EDITORS NOTE: Readmitted into the Union on March 30, 1870 -->|flag_s11=Flag of Texas.svg|s12=Georgia (U.S. state){{!}}Georgia<!-- EDITORS NOTE: Readmitted into the Union on July 15, 1870 -->|flag_s12=Flag of Georgia non official.svg|s13=<!-- EDITORS NOTE: Territories are always listed after the States, regardless of alphabetical order. -->Arizona Territory<!-- EDITORS NOTE: Organized by the United States on February 24, 1863 -->|flag_s13=<!-- EDITORS NOTE: Please leave blank. The Arizona Legislature did not enact legislation to adopt an official State flag until 1905. Please do not add the Arizona flag adopted by the state government in 1917) (54 years after the state was admitted into the Union) or any of the other so-called "proposed" flags as it would be historically inaccurate. Thank you. --> <!-- EDITORS NOTE: Please do not add 1850–1912 New Mexico Territory to this list as it remained a U.S. territory during the War and Reconstruction. Thank you. -->|today={{flag|United States}} * {{flag|Alabama}} * {{flag|Arizona}} * {{flag|Arkansas}} * {{flag|Florida}} * {{flag|Georgia (U.S. state)|name=Georgia}} * {{flag|Louisiana}} * {{flag|Mississippi}} * {{flag|New Mexico}} * {{flag|North Carolina}} * {{flag|South Carolina}} * {{flag|Tennessee}} * {{flag|Texas}} * {{flag|Virginia}} * {{flag|West Virginia}}|footnotes={{ublist |{{sup|1}} Area and population values do not include [[Missouri]], [[Kentucky]], or the [[Confederate Arizona|Arizona Territory]]. {{nowrap|Water area: 5.7%.}} |{{sup|2}} Slaves included in above population&nbsp;([https://web.archive.org/web/20040604075834/http://www.civil-war.net/pages/1860_census.html 1860 Census]).}}}}'''കോൺഫെഡറേറ്റ് സ്റ്റേറ്റ്സ് ഓഫ് അമേരിക്ക''' (CSA അഥവാ C.S.) [[വടക്കേ അമേരിക്ക|വടക്കേ അമേരിക്കയിൽ]] 1861 മുതൽ 1865 വരെയുള്ള​കാലഘട്ടത്തിൽ നിലനിന്നിരുന്ന ഒരു അംഗീകൃതമല്ലാത്ത രാജ്യമായിരുന്നു. ഇത് പൊതുവായി, കോൺഫെഡറസി, ദ സൌത്ത് എന്നും അറിയപ്പെട്ടിരുന്നു. [[അമേരിക്കൻ ഐക്യനാടുകൾ|അമേരിക്കൻ ഐക്യനാടുകളിലെ]] തെക്കൻ നിമ്ന മേഖലയിലെ ഏഴ് വിഘടനാവാദികളും [[അടിമത്തം|അടിമത്തത്തെ]] അനുകൂലിക്കുന്നവരുമായ ഏഴു സംസ്ഥാനങ്ങളായ [[തെക്കൻ കരൊലൈന|തെക്കൻ കരോലിന]], [[മിസിസിപ്പി]], [[ഫ്ലോറിഡ]], [[അലബാമ]], [[ജോർജിയ (യു.എസ്. സംസ്ഥാനം)|ജോർജിയ]], [[ലുയീസിയാന|ലൂയീസിയാന]], [[ടെക്സസ്]] എന്നിവ ചേർന്നാണ് ഈ കോൺഫെഡറസി രൂപീകരിച്ചത്. ഈ സംസ്ഥാനങ്ങളുടെ സാമ്പത്തിക വ്യവസ്ഥ [[കൃഷി]]; പ്രത്യേകിച്ച് [[പരുത്തി]], ആഫ്രിക്കൻ-അമേരിക്കൻ അടിമകളുടെ അധ്വാനത്തെ ആശ്രയിച്ചുള്ള ഒരു തോട്ട വ്യവസായം എന്നിവയെ ആശ്രയിച്ചായിരുന്നു നിലനിന്നിരുന്നത്.<ref name="IndEcon">{{cite web|url=https://www.nps.gov/resources/story.htm%3Fid%3D251|title=Industry and Economy during the Civil War|accessdate=27 April 2017|last=Arrington|first=Benjamin P.|publisher=National Park Service}}</ref> പടിഞ്ഞാറൻ പ്രദേശങ്ങളിലേക്ക് [[അടിമത്തം]] വ്യാപിപ്പിക്കുന്നതിനെ എതിർക്കുകയെന്ന പൊതു ആശയം ഉയർത്തിപ്പിടിച്ച് 1860 ലെ പൊതു തെരഞ്ഞെടുപ്പിൽ [[റിപ്പബ്ലിക്കൻ പാർട്ടി|റിപ്പബ്ലക്കൻ]] സ്ഥാനാർഥിയായ [[എബ്രഹാം ലിങ്കൺ|എബ്രഹാം ലിങ്കണെ]] [[അമേരിക്കൻ പ്രസിഡണ്ട്|അമേരിക്കൻ പ്രസിഡന്റ്]] സ്ഥാനത്തേക്ക് ഉയർത്തിപ്പിടിച്ചതിനെത്തുടർന്ന് വിഭാഗീയത ഉടലെടുക്കുകയും ഓരോ സംസ്ഥാനവും [[അമേരിക്കൻ ഐക്യനാടുകൾ|അമേരിക്കൻ ഐക്യനാടുകളിൽ]] നിന്നു സ്വയം വേർപിരിയുന്നതായി പ്രഖ്യാപിക്കുകയുണ്ടായി. ഇത് പിന്നീട് [[അമേരിക്കൻ ആഭ്യന്തരയുദ്ധം|ആഭ്യന്തരയുദ്ധ]] കാലത്ത് '[[യൂണിയൻ]]' എന്നറിയപ്പെട്ടു. മാർച്ച് മാസത്തിൽ [[എബ്രഹാം ലിങ്കൺ|ഏബ്രഹാം ലിങ്കൺ]] അധികാരമേറ്റെടുക്കുന്നതിനുമുമ്പ് 1861 ഫെബ്രുവരിയിൽ ഒരു പുതിയ കോൺഫെഡറേറ്റ് ഗവൺമെന്റ് രൂപീകരിക്കപ്പെടുകയും ഇത് അമേരിക്കൻ ഗവൺമെന്റ് നിയമവിരുദ്ധമായി കണക്കാക്കുകയും ചെയ്തു. സംസ്ഥാനങ്ങൾ പൗരസേനയെ സംഘടിപ്പിക്കുകയും ത്വരിതഗതിയിൽ അവരുടേതായ ഒരു കോൺഫെഡറേറ്റ് സ്റ്റേറ്റ്സ് ആർമി രൂപീകരിക്കുകയും ചെയ്തു. ഏപ്രിൽ മാസത്തിൽ അമേരിക്കൻ ആഭ്യന്തരയുദ്ധം ആരംഭിച്ചതോടെ തെക്കൻ ഉപരിഭാഗത്തെ [[വിർജീനിയ]], [[അർക്കൻസാസ്]], [[ടെന്നസി]], [[വടക്കൻ കരോലിന|വടക്കൻ കരോലിന]] എന്നീ നാല് സംസ്ഥാനങ്ങൾക്കൂടി യൂണിയിനിൽനിന്നുള്ള അവരുടെ വേർപിരിയൽ പ്രഖ്യാപിച്ച് കോൺഫെഡറസിയിൽ ചേർന്നു. കോൺഫെഡറസി പിന്നീട് [[മിസോറി|മിസ്സൌറി]], [[കെന്റക്കി]] എന്നീ സംസ്ഥാനങ്ങളേയും അംഗങ്ങളായി അംഗീകരിച്ചുവെങ്കിലും രണ്ടു സംസ്ഥാനങ്ങളും വിട്ടുപോകൽ ഔദ്യോഗികമായി പ്രഖ്യാപിക്കുകയോ മിക്കപ്പോഴും കോൺഫെഡറേറ്റ് സേനകളാൽ നിയന്ത്രിക്കപ്പെടുകയോ ചെയ്തിരുന്നില്ല. കോൺഫെഡറേറ്റ് നിഴൽ സർക്കാർ രണ്ട് സംസ്ഥാനങ്ങളെയും നിയന്ത്രിക്കാൻ ശ്രമിച്ചുവെങ്കലും പിന്നീട് അവയിൽ നിന്ന് പുറത്താക്കപ്പെട്ടു. [[അമേരിക്കൻ ഐക്യനാടുകൾ|അമേരിക്കൻ ഐക്യനാടുകളിലെ]] സർക്കാർ (യൂണിയൻ) വിഘടനാവാദികളുടെ അവകാശവാദങ്ങളെ തള്ളിക്കളയുകയും നിലവിൽവന്ന കോൺഫെഡറസി അനധികൃതമായി രൂപീകരിക്കപ്പെട്ടതായി കണക്കാക്കുകയും ചെയ്തു. 1861 ഏപ്രിൽ മാസത്തിൽ [[തെക്കൻ കരൊലൈന|തെക്കൻ കരോലിനയിലെ]] ചാർലെസ്റ്റൺ തുറമുഖത്തെ ഒരു യൂണിയൻ കോട്ടയായ ഫോർട്ട് സുംട്ടറിന് എതിരായുള്ള കോൺഫെഡറേറ്റ് സേനയുടെ ആക്രമണത്തോടെ [[ആഭ്യന്തരയുദ്ധം|ആഭ്യന്തര യുദ്ധം]] ആരംഭിച്ചു. == അവലംബം == <br /> 8mk4mwgr6o32bw0smbi2v9n84ir9sr3 0 484894 4546935 3461486 2025-07-09T07:29:02Z Meenakshi nandhini 99060 4546935 wikitext text/x-wiki {{prettyurl|Indravati River}} {{Infobox river | name = ഇന്ദ്രാവതി | name_native = ଇନ୍ଦ୍ରାବତୀ ନଦୀ <br/ > इंद्रावती नदी<br/ > ఇంద్రావతి నది | name_native_lang = | name_other = | name_etymology = <!---------------------- IMAGE & MAP --> | image = Chitrakot waterfalls0054.jpg | image_size = 300 | image_caption = ഇന്ദ്രാവതി നദിയിലെ ചിത്രകൂട വെള്ളച്ചാട്ടം. | map = | map_size = | map_caption = | pushpin_map = | pushpin_map_size = | pushpin_map_caption= <!---------------------- LOCATION --> | subdivision_type1 = Country | subdivision_name1 = [[India]] | subdivision_type2 = State | subdivision_name2 = [[Odisha]], [[Chhattisgarh]], [[Maharashtra]] | subdivision_type3 = | subdivision_name3 = | subdivision_type4 = District | subdivision_name4 = [[Kalahandi]], [[Nabarangapur]] | subdivision_type5 = | subdivision_name5 = <!---------------------- PHYSICAL CHARACTERISTICS --> | length = {{convert|535|km|mi|abbr=on}} | width_min = | width_avg = | width_max = | depth_min = | depth_avg = | depth_max = | discharge1_location= | discharge1_min = | discharge1_avg = | discharge1_max = <!---------------------- BASIN FEATURES --> | source1 = | source1_location = Dandakaranya Range, [[Kalahandi]], [[Odisha]], [[India]] | source1_coordinates= {{coord|19|26|46|N|83|07|10|E|display=inline}} | source1_elevation = {{convert|914|m|abbr=on}} | mouth = [[ഗോദാവരി നദി]] | mouth_location = Somnoor Sangam, [[Sironcha]], [[Gadchiroli]], [[Maharashtra]], [[India]] | mouth_coordinates = {{coord|18|43|25|N|80|16|19|E|display=inline,title}} | mouth_elevation = {{convert|82.3|m|abbr=on}} | progression = | river_system = | basin_size = {{convert|40625|km2|abbr=on}} | tributaries_left = Nandiraj River | tributaries_right = Bhaskel River, Narangi River, Nimbra River, [[Kotri River]], Bandia River | custom_label = | custom_data = | extra = }} മധ്യ [[ഇന്ത്യ]]യിലെ [[ഗോദാവരി നദി]]യുടെ പോഷകനദിയാണ് '''ഇന്ദ്രാവതി നദി''' ([[ഒഡിയ]]: ଇନ୍ଦ୍ରାବତୀ ନଦୀ, [[മറാത്തി]]: इंद्रावती नदी, ഹിന്ദി: इन्द्रावती नदी, [[തെലുങ്ക്]]: ఇంద్రావతి నది). ഗോദാവരി നദിയുടെ ഒരു നീർച്ചാൽ ആണ് ഇന്ദ്രാവതി നദി. <ref name="powermin1">{{cite web |url=http://www.powermin.nic.in/whats_new/PFR/Chattishgarh/Nugur-I.pdf |title=Chapter 1 : Executive summary |website=Powermin.nic.in |access-date=2016-02-11 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20130614133127/http://www.powermin.nic.in/whats_new/PFR/Chattishgarh/Nugur-I.pdf |archive-date=2013-06-14 }}</ref>[[ഒഡീഷ]] സംസ്ഥാനത്തെ [[Kalahandi district|കലഹണ്ടി ജില്ല]]യിലെ തുവാമുല രാംപൂർ ബ്ലോക്കിലെ മർഡിഗുഡ എന്ന മലയോര ഗ്രാമത്തിൽ നിന്നുള്ള ദണ്ഡകരണ്യ മേഖലകളിലെ പർവ്വതനിരകളിൽ നിന്നാണ് ഇതിന്റെ ഉത്ഭവം. മൂന്ന് അരുവികൾ കൂടിച്ചേർന്ന് നദി പടിഞ്ഞാറൻ പാത പിന്തുടർന്ന് ജഗദൽപൂരിലേക്ക് പ്രവേശിക്കുന്നു. [[ഛത്തീസ്‌ഗഢ്]], [[മഹാരാഷ്ട്ര]], [[തെലംഗാണ|തെലങ്കാന]] എന്നീ മൂന്ന് സംസ്ഥാനങ്ങളുടെ അതിർത്തിയിൽ ഗോദാവരി നദിയുമായി ഒന്നിക്കുന്നതിനുമുമ്പ് ഒരു തെക്കൻ വഴിയിലേക്ക് നീങ്ങുന്നു. നദി അതിന്റെ ഗതിയുടെ വിവിധ ഘട്ടങ്ങളിൽ ഛത്തീസ്ഗഢിന്റെയും മഹാരാഷ്ട്രയുടെയും ഇടയിലുള്ള അതിർത്തിയായി മാറുന്നു. ഛത്തീസ്ഗഢിലെ ബസ്തർ ജില്ലയുടെ പ്രാണവായു എന്നും ഇന്ദ്രാവതി നദി അറിയപ്പെടുന്നു. ഇന്ത്യയിലുടനീളം കാണപ്പെടുന്ന ഹരിതവും പരിസ്ഥിതി സൗഹൃദവുമായ ജില്ലകളിൽ ഒന്നാണ് ഈ ജില്ല. ഇന്ദ്രാവതി നദിയിൽ ആകെ അഞ്ച് ജലവൈദ്യുത പദ്ധതികൾ ആസൂത്രണം ചെയ്തിരിക്കുന്നു. കുത്രു I, കുട്രോ II, നുഗ്രു I, നുഗ്രു II, ഭോപ്പാൽപട്ടണം എന്നിവയായിരുന്നു അവ. എന്നിരുന്നാലും, പദ്ധതി ശരിക്ക് പ്രവർത്തിക്കാതെയായി. പാരിസ്ഥിതിക കാരണങ്ങളാൽ അന്നത് നടപ്പിലായില്ല. ഇന്ത്യയിലെ ഹരിത ജില്ലകളിലൊന്നായ ഛത്തീസ്ഗഢിലെ [[ഒഡീഷ]], [[Bastar district|ബസ്തർ ജില്ലയിലെ]] [[Nabarangpur|നബരംഗാപൂരിലെ]] [[Kalahandi district|കലഹന്ദിയുടെ]] "ജീവരക്ഷ" എന്നാണ് ഇന്ദ്രാവതി അറിയപ്പെടുന്നത്. നബരംഗാപൂരിലെയും ബസ്തറിലെയും ഇടതൂർന്ന വനങ്ങളിലൂടെയാണ് നദിയുടെ ഭൂരിഭാഗവും ഒഴുകുന്നത്. 535 കിലോമീറ്റർ (332 മൈൽ) ഒഴുകുന്ന നദിക്ക് 41,665 ചതുരശ്ര കിലോമീറ്റർ (16,087 ചതുരശ്ര മൈൽ) ഡ്രെയിനേജ് വിസ്തീർണ്ണമുണ്ട്. == ഇതും കാണുക == {{portal|Environment|Ecology}} *[[List of rivers of India|ഇന്ത്യയിലെ നദികളുടെ പട്ടിക]] == അവലംബം== {{reflist}} == പുറത്തേക്കുള്ള കണ്ണികൾ== * [https://web.archive.org/web/20080510113236/http://ohpcltd.com/indravati/index.htm Indravati Power Station] from [[Internet Archive]] * [https://web.archive.org/web/20071111032845/http://www.sanctuaryasia.com/takeaction/detailcampaign.php?cid=133 Damning the Indravati?] from Internet Archive {{Hydrography of Chhattisgarh}} {{Hydrography of Maharashtra}} {{Hydrography of Telangana}} {{Hydrography of Odisha}} {{Godavari basin}} {{Authority control}} [[വർഗ്ഗം:ഛത്തീസ്‌ഗഢിലെ നദികൾ‎]] [[വർഗ്ഗം:ഒഡീഷയിലെ നദികൾ]] [[വർഗ്ഗം:മഹാരാഷ്ട്രയിലെ നദികൾ]] [[വർഗ്ഗം:തെലങ്കാനയിലെ നദികൾ]] [[വർഗ്ഗം:ഗോദാവരി നദിയുടെ പോഷകനദികൾ]] 4sclmnaz6ywwsd8v5jrk7qp19onkrtu 4546936 4546935 2025-07-09T07:30:34Z Meenakshi nandhini 99060 4546936 wikitext text/x-wiki {{prettyurl|Indravati River}} {{Infobox river | name = ഇന്ദ്രാവതി | name_native = ଇନ୍ଦ୍ରାବତୀ ନଦୀ <br/ > इंद्रावती नदी<br/ > ఇంద్రావతి నది | name_native_lang = | name_other = | name_etymology = <!---------------------- IMAGE & MAP --> | image = Chitrakot waterfalls0054.jpg | image_size = 300 | image_caption = ഇന്ദ്രാവതി നദിയിലെ ചിത്രകൂട വെള്ളച്ചാട്ടം. | map = | map_size = | map_caption = | pushpin_map = | pushpin_map_size = | pushpin_map_caption= <!---------------------- LOCATION --> | subdivision_type1 = Country | subdivision_name1 = [[India]] | subdivision_type2 = State | subdivision_name2 = [[Odisha]], [[Chhattisgarh]], [[Maharashtra]] | subdivision_type3 = | subdivision_name3 = | subdivision_type4 = District | subdivision_name4 = [[Kalahandi]], [[Nabarangapur]] | subdivision_type5 = | subdivision_name5 = <!---------------------- PHYSICAL CHARACTERISTICS --> | length = {{convert|535|km|mi|abbr=on}} | width_min = | width_avg = | width_max = | depth_min = | depth_avg = | depth_max = | discharge1_location= | discharge1_min = | discharge1_avg = | discharge1_max = <!---------------------- BASIN FEATURES --> | source1 = | source1_location = Dandakaranya Range, [[Kalahandi]], [[Odisha]], [[India]] | source1_coordinates= {{coord|19|26|46|N|83|07|10|E|display=inline}} | source1_elevation = {{convert|914|m|abbr=on}} | mouth = [[ഗോദാവരി നദി]] | mouth_location = Somnoor Sangam, [[Sironcha]], [[Gadchiroli]], [[Maharashtra]], [[India]] | mouth_coordinates = {{coord|18|43|25|N|80|16|19|E|display=inline,title}} | mouth_elevation = {{convert|82.3|m|abbr=on}} | progression = | river_system = | basin_size = {{convert|40625|km2|abbr=on}} | tributaries_left = Nandiraj River | tributaries_right = Bhaskel River, Narangi River, Nimbra River, [[Kotri River]], Bandia River | custom_label = | custom_data = | extra = }} മധ്യ [[ഇന്ത്യ]]യിലെ [[ഗോദാവരി നദി]]യുടെ പോഷകനദിയാണ് '''ഇന്ദ്രാവതി നദി''' ([[ഒഡിയ]]: ଇନ୍ଦ୍ରାବତୀ ନଦୀ, [[മറാത്തി]]: इंद्रावती नदी, ഹിന്ദി: इन्द्रावती नदी, [[തെലുങ്ക്]]: ఇంద్రావతి నది). ഗോദാവരി നദിയുടെ ഒരു നീർച്ചാൽ ആണ് ഇന്ദ്രാവതി നദി. <ref name="powermin1">{{cite web |url=http://www.powermin.nic.in/whats_new/PFR/Chattishgarh/Nugur-I.pdf |title=Chapter 1 : Executive summary |website=Powermin.nic.in |access-date=2016-02-11 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20130614133127/http://www.powermin.nic.in/whats_new/PFR/Chattishgarh/Nugur-I.pdf |archive-date=2013-06-14 }}</ref>[[ഒഡീഷ]] സംസ്ഥാനത്തെ [[Kalahandi district|കലഹണ്ടി ജില്ല]]യിലെ തുവാമുല രാംപൂർ ബ്ലോക്കിലെ മർഡിഗുഡ എന്ന മലയോര ഗ്രാമത്തിൽ നിന്നുള്ള ദണ്ഡകരണ്യ മേഖലകളിലെ പർവ്വതനിരകളിൽ നിന്നാണ് ഇതിന്റെ ഉത്ഭവം. മൂന്ന് അരുവികൾ കൂടിച്ചേർന്ന് നദി പടിഞ്ഞാറൻ പാത പിന്തുടർന്ന് ജഗദൽപൂരിലേക്ക് പ്രവേശിക്കുന്നു. [[ഛത്തീസ്‌ഗഢ്]], [[മഹാരാഷ്ട്ര]], [[തെലംഗാണ|തെലങ്കാന]] എന്നീ മൂന്ന് സംസ്ഥാനങ്ങളുടെ അതിർത്തിയിൽ ഗോദാവരി നദിയുമായി ഒന്നിക്കുന്നതിനുമുമ്പ് ഒരു തെക്കൻ വഴിയിലേക്ക് നീങ്ങുന്നു. നദി അതിന്റെ ഗതിയുടെ വിവിധ ഘട്ടങ്ങളിൽ ഛത്തീസ്ഗഢിന്റെയും മഹാരാഷ്ട്രയുടെയും ഇടയിലുള്ള അതിർത്തിയായി മാറുന്നു. ഛത്തീസ്ഗഢിലെ ബസ്തർ ജില്ലയുടെ പ്രാണവായു എന്നും ഇന്ദ്രാവതി നദി അറിയപ്പെടുന്നു. ഇന്ത്യയിലുടനീളം കാണപ്പെടുന്ന ഹരിതവും പരിസ്ഥിതി സൗഹൃദവുമായ ജില്ലകളിൽ ഒന്നാണ് ഈ ജില്ല. ഇന്ദ്രാവതി നദിയിൽ ആകെ അഞ്ച് ജലവൈദ്യുത പദ്ധതികൾ ആസൂത്രണം ചെയ്തിരിക്കുന്നു. കുത്രു I, കുട്രോ II, നുഗ്രു I, നുഗ്രു II, ഭോപ്പാൽപട്ടണം എന്നിവയായിരുന്നു അവ. എന്നിരുന്നാലും, പദ്ധതി ശരിക്ക് പ്രവർത്തിക്കാതെയായി. പാരിസ്ഥിതിക കാരണങ്ങളാൽ അന്നത് നടപ്പിലായില്ല. ഇന്ത്യയിലെ ഹരിത ജില്ലകളിലൊന്നായ ഛത്തീസ്ഗഢിലെ [[ഒഡീഷ]], [[Bastar district|ബസ്തർ ജില്ലയിലെ]] [[Nabarangpur|നബരംഗാപൂരിലെ]] [[Kalahandi district|കലഹന്ദിയുടെ]] "ജീവരക്ഷ" എന്നാണ് ഇന്ദ്രാവതി അറിയപ്പെടുന്നത്.<ref>{{cite web |url=http://www.indiamapped.com/rivers-in-india/indravati-river/ |title = Facts and Information about Indravati River}}</ref> നബരംഗാപൂരിലെയും ബസ്തറിലെയും ഇടതൂർന്ന വനങ്ങളിലൂടെയാണ് നദിയുടെ ഭൂരിഭാഗവും ഒഴുകുന്നത്. 535 കിലോമീറ്റർ (332 മൈൽ) ഒഴുകുന്ന നദിക്ക് 41,665 ചതുരശ്ര കിലോമീറ്റർ (16,087 ചതുരശ്ര മൈൽ) ഡ്രെയിനേജ് വിസ്തീർണ്ണമുണ്ട്. == ഇതും കാണുക == {{portal|Environment|Ecology}} *[[List of rivers of India|ഇന്ത്യയിലെ നദികളുടെ പട്ടിക]] == അവലംബം== {{reflist}} == പുറത്തേക്കുള്ള കണ്ണികൾ== * [https://web.archive.org/web/20080510113236/http://ohpcltd.com/indravati/index.htm Indravati Power Station] from [[Internet Archive]] * [https://web.archive.org/web/20071111032845/http://www.sanctuaryasia.com/takeaction/detailcampaign.php?cid=133 Damning the Indravati?] from Internet Archive {{Hydrography of Chhattisgarh}} {{Hydrography of Maharashtra}} {{Hydrography of Telangana}} {{Hydrography of Odisha}} {{Godavari basin}} {{Authority control}} [[വർഗ്ഗം:ഛത്തീസ്‌ഗഢിലെ നദികൾ‎]] [[വർഗ്ഗം:ഒഡീഷയിലെ നദികൾ]] [[വർഗ്ഗം:മഹാരാഷ്ട്രയിലെ നദികൾ]] [[വർഗ്ഗം:തെലങ്കാനയിലെ നദികൾ]] [[വർഗ്ഗം:ഗോദാവരി നദിയുടെ പോഷകനദികൾ]] qtpz9c4c3o8s2ded8vqh1fr7b4h6o7g 4546937 4546936 2025-07-09T07:31:39Z Meenakshi nandhini 99060 4546937 wikitext text/x-wiki {{prettyurl|Indravati River}} {{Infobox river | name = ഇന്ദ്രാവതി | name_native = ଇନ୍ଦ୍ରାବତୀ ନଦୀ <br/ > इंद्रावती नदी<br/ > ఇంద్రావతి నది | name_native_lang = | name_other = | name_etymology = <!---------------------- IMAGE & MAP --> | image = Chitrakot waterfalls0054.jpg | image_size = 300 | image_caption = ഇന്ദ്രാവതി നദിയിലെ ചിത്രകൂട വെള്ളച്ചാട്ടം. | map = | map_size = | map_caption = | pushpin_map = | pushpin_map_size = | pushpin_map_caption= <!---------------------- LOCATION --> | subdivision_type1 = Country | subdivision_name1 = [[India]] | subdivision_type2 = State | subdivision_name2 = [[Odisha]], [[Chhattisgarh]], [[Maharashtra]] | subdivision_type3 = | subdivision_name3 = | subdivision_type4 = District | subdivision_name4 = [[Kalahandi]], [[Nabarangapur]] | subdivision_type5 = | subdivision_name5 = <!---------------------- PHYSICAL CHARACTERISTICS --> | length = {{convert|535|km|mi|abbr=on}} | width_min = | width_avg = | width_max = | depth_min = | depth_avg = | depth_max = | discharge1_location= | discharge1_min = | discharge1_avg = | discharge1_max = <!---------------------- BASIN FEATURES --> | source1 = | source1_location = Dandakaranya Range, [[Kalahandi]], [[Odisha]], [[India]] | source1_coordinates= {{coord|19|26|46|N|83|07|10|E|display=inline}} | source1_elevation = {{convert|914|m|abbr=on}} | mouth = [[ഗോദാവരി നദി]] | mouth_location = Somnoor Sangam, [[Sironcha]], [[Gadchiroli]], [[Maharashtra]], [[India]] | mouth_coordinates = {{coord|18|43|25|N|80|16|19|E|display=inline,title}} | mouth_elevation = {{convert|82.3|m|abbr=on}} | progression = | river_system = | basin_size = {{convert|40625|km2|abbr=on}} | tributaries_left = Nandiraj River | tributaries_right = Bhaskel River, Narangi River, Nimbra River, [[Kotri River]], Bandia River | custom_label = | custom_data = | extra = }} മധ്യ [[ഇന്ത്യ]]യിലെ [[ഗോദാവരി നദി]]യുടെ പോഷകനദിയാണ് '''ഇന്ദ്രാവതി നദി''' ([[ഒഡിയ]]: ଇନ୍ଦ୍ରାବତୀ ନଦୀ, [[മറാത്തി]]: इंद्रावती नदी, ഹിന്ദി: इन्द्रावती नदी, [[തെലുങ്ക്]]: ఇంద్రావతి నది). ഗോദാവരി നദിയുടെ ഒരു നീർച്ചാൽ ആണ് ഇന്ദ്രാവതി നദി. <ref>{{cite web |url=http://www.dowrorissa.gov.in/WaterResources/RiverSystemNBasinPlanning.pdf |title=Chapter 3 : River System & Basin Planning |website=Powermin.nic.in |access-date=2016-02-11 |archive-url=https://web.archive.org/web/20110721155545/http://www.dowrorissa.gov.in/WaterResources/RiverSystemNBasinPlanning.pdf |archive-date=21 July 2011 |url-status=dead }}</ref><ref name="powermin1">{{cite web |url=http://www.powermin.nic.in/whats_new/PFR/Chattishgarh/Nugur-I.pdf |title=Chapter 1 : Executive summary |website=Powermin.nic.in |access-date=2016-02-11 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20130614133127/http://www.powermin.nic.in/whats_new/PFR/Chattishgarh/Nugur-I.pdf |archive-date=2013-06-14 }}</ref>[[ഒഡീഷ]] സംസ്ഥാനത്തെ [[Kalahandi district|കലഹണ്ടി ജില്ല]]യിലെ തുവാമുല രാംപൂർ ബ്ലോക്കിലെ മർഡിഗുഡ എന്ന മലയോര ഗ്രാമത്തിൽ നിന്നുള്ള ദണ്ഡകരണ്യ മേഖലകളിലെ പർവ്വതനിരകളിൽ നിന്നാണ് ഇതിന്റെ ഉത്ഭവം. മൂന്ന് അരുവികൾ കൂടിച്ചേർന്ന് നദി പടിഞ്ഞാറൻ പാത പിന്തുടർന്ന് ജഗദൽപൂരിലേക്ക് പ്രവേശിക്കുന്നു. [[ഛത്തീസ്‌ഗഢ്]], [[മഹാരാഷ്ട്ര]], [[തെലംഗാണ|തെലങ്കാന]] എന്നീ മൂന്ന് സംസ്ഥാനങ്ങളുടെ അതിർത്തിയിൽ ഗോദാവരി നദിയുമായി ഒന്നിക്കുന്നതിനുമുമ്പ് ഒരു തെക്കൻ വഴിയിലേക്ക് നീങ്ങുന്നു. നദി അതിന്റെ ഗതിയുടെ വിവിധ ഘട്ടങ്ങളിൽ ഛത്തീസ്ഗഢിന്റെയും മഹാരാഷ്ട്രയുടെയും ഇടയിലുള്ള അതിർത്തിയായി മാറുന്നു. ഛത്തീസ്ഗഢിലെ ബസ്തർ ജില്ലയുടെ പ്രാണവായു എന്നും ഇന്ദ്രാവതി നദി അറിയപ്പെടുന്നു. ഇന്ത്യയിലുടനീളം കാണപ്പെടുന്ന ഹരിതവും പരിസ്ഥിതി സൗഹൃദവുമായ ജില്ലകളിൽ ഒന്നാണ് ഈ ജില്ല. ഇന്ദ്രാവതി നദിയിൽ ആകെ അഞ്ച് ജലവൈദ്യുത പദ്ധതികൾ ആസൂത്രണം ചെയ്തിരിക്കുന്നു. കുത്രു I, കുട്രോ II, നുഗ്രു I, നുഗ്രു II, ഭോപ്പാൽപട്ടണം എന്നിവയായിരുന്നു അവ. എന്നിരുന്നാലും, പദ്ധതി ശരിക്ക് പ്രവർത്തിക്കാതെയായി. പാരിസ്ഥിതിക കാരണങ്ങളാൽ അന്നത് നടപ്പിലായില്ല. ഇന്ത്യയിലെ ഹരിത ജില്ലകളിലൊന്നായ ഛത്തീസ്ഗഢിലെ [[ഒഡീഷ]], [[Bastar district|ബസ്തർ ജില്ലയിലെ]] [[Nabarangpur|നബരംഗാപൂരിലെ]] [[Kalahandi district|കലഹന്ദിയുടെ]] "ജീവരക്ഷ" എന്നാണ് ഇന്ദ്രാവതി അറിയപ്പെടുന്നത്.<ref>{{cite web |url=http://www.indiamapped.com/rivers-in-india/indravati-river/ |title = Facts and Information about Indravati River}}</ref> നബരംഗാപൂരിലെയും ബസ്തറിലെയും ഇടതൂർന്ന വനങ്ങളിലൂടെയാണ് നദിയുടെ ഭൂരിഭാഗവും ഒഴുകുന്നത്. 535 കിലോമീറ്റർ (332 മൈൽ) ഒഴുകുന്ന നദിക്ക് 41,665 ചതുരശ്ര കിലോമീറ്റർ (16,087 ചതുരശ്ര മൈൽ) ഡ്രെയിനേജ് വിസ്തീർണ്ണമുണ്ട്. == ഇതും കാണുക == {{portal|Environment|Ecology}} *[[List of rivers of India|ഇന്ത്യയിലെ നദികളുടെ പട്ടിക]] == അവലംബം== {{reflist}} == പുറത്തേക്കുള്ള കണ്ണികൾ== * [https://web.archive.org/web/20080510113236/http://ohpcltd.com/indravati/index.htm Indravati Power Station] from [[Internet Archive]] * [https://web.archive.org/web/20071111032845/http://www.sanctuaryasia.com/takeaction/detailcampaign.php?cid=133 Damning the Indravati?] from Internet Archive {{Hydrography of Chhattisgarh}} {{Hydrography of Maharashtra}} {{Hydrography of Telangana}} {{Hydrography of Odisha}} {{Godavari basin}} {{Authority control}} [[വർഗ്ഗം:ഛത്തീസ്‌ഗഢിലെ നദികൾ‎]] [[വർഗ്ഗം:ഒഡീഷയിലെ നദികൾ]] [[വർഗ്ഗം:മഹാരാഷ്ട്രയിലെ നദികൾ]] [[വർഗ്ഗം:തെലങ്കാനയിലെ നദികൾ]] [[വർഗ്ഗം:ഗോദാവരി നദിയുടെ പോഷകനദികൾ]] ae0wptciy7m0ql6i5u0q1a261063hyf 0 491403 4546761 4146034 2025-07-08T12:01:40Z Jayashankar8022 85871 /* അഭിനേതാക്കൾ */ ലിങ്ക് ചേർത്തു 4546761 wikitext text/x-wiki {{PU|Malika Paniyunnavar}} {{Infobox film |name=മാളിക പണിയുന്നവർ |image= |caption= |director=[[ശ്രീകുമാരൻ തമ്പി]] |producer=[[ശ്രീകുമാരൻ തമ്പി]] |writer=[[ശ്രീകുമാരൻ തമ്പി]] |screenplay=[[ശ്രീകുമാരൻ തമ്പി]] |starring=[[സുകുമാരൻ]]<br>[[മല്ലിക സുകുമാരൻ]]<br> [[ചെമ്പരത്തി ശോഭന]] |music=[[കെ.ജെ. യേശുദാസ്]], [[എം.കെ. അർജ്ജുനൻ]] |cinematography= |editing=ജി. മുരളീ|studio=ഭവാനി രാജേശ്വരി |distributor=ഭവാനി രാജേശ്വരി |released={{Film date|1979|01|05|df=y}} |country=[[India]] |language=[[Malayalam Language|Malayalam]] }} [[ശ്രീകുമാരൻ തമ്പി]] സംവിധാനം ചെയ്ത് നിർമ്മിച്ച് [[1979-ൽ പുറത്തിറങ്ങിയ മലയാളചലച്ചിത്രങ്ങളുടെ പട്ടിക|1979-ൽ]] പുറത്തിറങ്ങിയ ഒരു [[മലയാളചലച്ചിത്രം|മലയാളചലച്ചിത്രമാണ്]] '''മാളിക പണിയുന്നവർ'''. മഹേന്ദ്രൻ, [[സുകുമാരൻ]], [[ആനന്ദവല്ലി]] എന്നിവർ ഇതിലെ പ്രധാന കഥാപാത്രങ്ങളെ അവതരിപ്പിക്കുന്നു. [[കെ.ജെ. യേശുദാസ്|കെ.ജെ. യേശുദാസും]] [[എം.കെ. അർജ്ജുനൻ|എം.കെ. അർജുനനും]] ചേർന്നാണ് സംഗീതം നൽകിയിരിക്കുന്നത്. <ref>{{Cite web|url=http://www.malayalachalachithram.com/movie.php?i=952|title=Maalika Paniyunnavar|access-date=2014-09-25|publisher=www.malayalachalachithram.com}}</ref> <ref>{{Cite web|url=http://spicyonion.com/title/maalika-paniyunnavar-malayalam-movie/|title=Maalika Paniyunnavar|access-date=2014-09-25|publisher=spicyonion.com|archive-date=2016-03-04|archive-url=https://web.archive.org/web/20160304093155/http://spicyonion.com/title/maalika-paniyunnavar-malayalam-movie/|url-status=dead}}</ref> ==അഭിനേതാക്കൾ== {| class="wikitable" |- ! ക്ര.നം. !! താരം !!വേഷം |- | 1 || [[സുകുമാരൻ]]||കുട്ടപ്പൻ |- | 2 || [[മല്ലിക സുകുമാരൻ]]||മീനാക്ഷി |- | 3 || [[നെല്ലിക്കോട് ഭാസ്കരൻ]]||ചെല്ലപ്പൻ |- | 4 || [[ചെമ്പരത്തി ശോഭന]]||കല്യാണി |- | 5 || [[വൈജി മഹേന്ദ്രൻ]]||കൃഷ്ണൻ മേസ്തിരി |- | 6 || [[അടൂർ ഭവാനി]]||കുട്ടപ്പന്റെ അമ്മ |- |7 || [[ഗീത]]||ട്രീസ |- | 8 || [[ആനന്ദവല്ലി]]||ദേവകി |- | 9 || [[പി.കെ. വേണുക്കുട്ടൻ നായർ]]||പൗലോസ് |- |10 || [[കൈലാസ് നാഥ്]]||അപ്പുണ്ണി |- | 11 || [[മണിയൻ പിള്ള രാജു]]||ഔസേപ്പ് |- | || [[വിനോദിനി]]||മീനാക്ഷിയുടെ പുത്രി |- | || [[സുധീർകുമാർ]]|| |- | || [[അരവിന്ദ്]]|| |- | || [[കൃഷ്ണൻകുട്ടി]]|| |- | || [[മഹേശ്വരി]]|| |- | || [[ശിവകുമാർ]]|| |- | || [[സാമിദാസ്]]|| |- | || [[ശശി മേസ്തിരി]]|| |- | || [[മാസ്റ്റർ പ്രതാപൻ]]<ref>{{cite web|title=മാളിക പണിയുന്നവർ( 1979)|url=http://www.malayalachalachithram.com/movie.php?i=952|publisher=malayalachalachithram|accessdate=2019-10-29|}}</ref>||മീനാക്ഷിയുടെ പുത്രൻ |} ==ഗാനങ്ങൾ== *ഗാനരചന:[[ശ്രീകുമാരൻ തമ്പി]] *സംഗീതം: [[കെ.ജെ. യേശുദാസ്]],<br> [[എം.കെ. അർജ്ജുനൻ]]<ref>http://www.malayalasangeetham.info/m.php?2403</ref> {| class="wikitable" |- | '''നമ്പർ.''' | '''ഗാനം''' | '''ഗായകർ''' | '''ഈണം''' | '''ദൈർഘ്യം (m: ss)''' |- | 1 | "അമ്പിളിപ്പൂമലയിൽ" | [[കെ.ജെ. യേശുദാസ്]] | [[കെ.ജെ. യേശുദാസ്]] | |- | 2 | "കാളിക്കു ഭരണിനാളിൽ" | കെ ജെ യേശുദാസ് | കെ.ജെ. യേശുദാസ് | |- | 3 | "കണ്ണനായ" | കെ ജെ യേശുദാസ് | കെ.ജെ. യേശുദാസ് | |- | 4 | "സിന്ദൂരം തുടിക്കുന്ന" ([[ചട്ടമ്പിക്കല്ല്യാണി]]യിൽ നിന്നും) | കെ ജെ യേശുദാസ് | [[എം.കെ. അർജ്ജുനൻ]] | |} == അവലംബം== {{Reflist}} == പുറത്തേക്കുള്ള കണ്ണികൾ== * {{IMDb title|0288109}} [[വർഗ്ഗം:1970-ൽ പുറത്തിറങ്ങിയ മലയാളചലച്ചിത്രങ്ങൾ]] [[വർഗ്ഗം:സുകുമാരൻ അഭിനയിച്ച മലയാളചലച്ചിത്രങ്ങൾ]] [[വർഗ്ഗം:യേശുദാസ് സംഗീതം നൽകിയ ചിത്രങ്ങൾ]] [[വർഗ്ഗം:ശ്രീകുമാരൻ തമ്പിയുടെ ഗാനങ്ങൾ]] [[വർഗ്ഗം:തമ്പി-അർജുനൻ മാസ്റ്റർ ഗാനങ്ങൾ]] [[വർഗ്ഗം:ശ്രീകുമാരൻ തമ്പി നിർമ്മിച്ച ചലച്ചിത്രങ്ങൾ]] [[വർഗ്ഗം:ശ്രീകുമാരൻ തമ്പി സംവിധാനം ചെയ്ത ചലച്ചിത്രങ്ങൾ]] [[വർഗ്ഗം:എം കെ അർജ്ജുനൻ സംഗീതം നൽകിയ ചലച്ചിത്രങ്ങൾ]] jxozi7oxnroig4cphnwgti0oroo23uz 0 497633 4546813 3710988 2025-07-08T17:19:59Z 49.206.1.54 4546813 wikitext text/x-wiki [[പ്രമാണം:Seriennummer.JPG|പകരം=The serial number Y0139836 printed on an identity document|ലഘുചിത്രം| ഒരു ഐഡന്റിറ്റി പ്രമാണത്തിൽ നിന്നുള്ള സീരിയൽ നമ്പർ ]] [[പ്രമാണം:NumeroPistola.JPG|ലഘുചിത്രം| സെമി ഓട്ടോമാറ്റിക് പിസ്റ്റളിലെ സീരിയൽ നമ്പർ ]] [[പ്രമാണം:TMP246M-M-352F serial number 20170608.jpg|ലഘുചിത്രം| ഒരു ലാപ്‌ടോപ്പ് കമ്പ്യൂട്ടറിന്റെ സീരിയൽ നമ്പർ ]] ഒരു ഇനത്തെ തിരിച്ചറിയുന്നതിനായി നൽകിയിട്ടുള്ള ഒരു അദ്വിതീയ ഐഡന്റിഫയറാണ് '''സീരിയൽ നമ്പർ''' . സീരിയൽ‌ നമ്പറുകൾ‌ കർശനമായി അക്കങ്ങൾ മാത്രമാവണമെന്നില്ല. അവയിൽ അക്ഷരങ്ങളും മറ്റ് ടൈപ്പോഗ്രാഫിക്കൽ ചിഹ്നങ്ങളും അടങ്ങിയിരിക്കാം, അല്ലെങ്കിൽ പൂർണ്ണമായും ഒരു പ്രതീക [[അക്ഷരശൃംഖല (കമ്പ്യൂട്ടർ ശാസ്ത്രം)|സ്ട്രിംഗ് അടങ്ങിയിരിക്കാം]] . == സീരിയൽ നമ്പറിംഗിന്റെ പ്രയോഗങ്ങൾ == നിരവധി വ്യക്തമായ ഉപയോഗങ്ങളുള്ള സമാന വ്യക്തിഗത യൂണിറ്റുകളെ സീരിയൽ നമ്പറുകൾ തിരിച്ചറിയുന്നു. മോഷണവും വ്യാജ ഉൽ‌പ്പന്നങ്ങളുടെ നിർമ്മാണവും കണ്ടെത്തുന്നതിന് സീരിയൽ നമ്പറുകൾ സഹായിക്കുന്നു. ഗുണനിലവാര നിയന്ത്രണത്തിൽ സീരിയൽ‌ നമ്പറിന് പ്രാധാന്യമുണ്ട്. ഒരു പ്രത്യേക ബാച്ച് ഉൽ‌പ്പന്നത്തിന്റെ ഉൽ‌പാദനത്തിൽ‌ ഒരു തകരാർ‌ കണ്ടെത്തിയാൽ‌, ഏത് യൂണിറ്റുകളെയാണ് ബാധിക്കുന്നതെന്ന് ഇതുവഴി തിരിച്ചറിയാം. == ഈ പദത്തിന്റെ മറ്റ് ഉപയോഗങ്ങൾ == എന്തിന്റെയെങ്കിലും ഒരൊറ്റ ഉദാഹരണം പോലും തിരിച്ചറിയാത്ത കോഡുകൾക്കായി ''സീരിയൽ നമ്പർ'' എന്ന പദം ചിലപ്പോൾ ഉപയോഗിക്കുന്നു. ഉദാഹരണത്തിന്, പുസ്തകങ്ങളിൽ പ്രയോഗിക്കുന്ന [[ഇന്റർനാഷണൽ സ്റ്റാൻഡേർഡ് ബുക്ക് നമ്പർ|ഇന്റർനാഷണൽ സ്റ്റാൻഡേർഡ് ബുക്ക് നമ്പറിന്]] (ISBN) തുല്യമായ മാസികകൾ, ജേണലുകൾ, മറ്റ് ആനുകാലികങ്ങൾ എന്നിവയിൽ ഉപയോഗിക്കുന്ന [[ഇന്റർനാഷണൽ സ്റ്റാൻഡേർഡ് സീരിയൽ നമ്പർ]] അല്ലെങ്കിൽ ISSN ഓരോ ''ആനുകാലികത്തിനും'' നൽകിയിട്ടുണ്ട്. ആനുകാലികം എന്നർത്ഥം വരുന്ന ''സീരിയൽ'' എന്ന വാക്കിന്റെ [[ഗ്രന്ഥാലയ വിവര ശാസ്ത്രം|ലൈബ്രറി സയൻസ്]] ഉപയോഗത്തിൽ നിന്നാണ് ഇതിന് അതിന്റെ പേര് ലഭിച്ചത്. [[ഗൂഢാലേഖനവിദ്യ|ക്രിപ്റ്റോഗ്രഫി]] വ്യാപകമായി ഉപയോഗിക്കുന്നതിന് സർട്ടിഫിക്കറ്റുകളും സർട്ടിഫിക്കറ്റ് അതോറിറ്റികളും (സിഎ) ആവശ്യമാണ്. ഇവ ഗണിതശാസ്ത്രപരമായി കർശനമായ സീരിയൽ നമ്പർ പ്രയോഗിക്കുന്നതിനെ ആശ്രയിച്ചിരിക്കുന്നു. എന്നാലിവ ഉള്ളടക്കത്തിന്റെ ഒരു ഉദാഹരണം പോലും തിരിച്ചറിയുന്നില്ല. [[പ്രൊട്ടോക്കോൾ (കമ്പ്യൂട്ടർശാസ്ത്രം)|നെറ്റ്‌വർക്ക് പ്രോട്ടോക്കോളുകളിൽ]] സീരിയൽ നമ്പറുകൾ പലപ്പോഴും ഉപയോഗിക്കുന്നു. എന്നിരുന്നാലും, കമ്പ്യൂട്ടർ പ്രോട്ടോക്കോളുകളിലെ മിക്ക സീക്വൻസ് നമ്പറുകളും ഒരു നിശ്ചിത എണ്ണം ബിറ്റുകളായി പരിമിതപ്പെടുത്തിയിരിക്കുന്നു. പ്രോട്ടോക്കോളുകളിലെ പരിമിത വലിപ്പത്തിലുള്ള സീക്വൻസ് നമ്പറുകൾ കൈകാര്യം ചെയ്യുന്നതിനുള്ള ഏറ്റവും പുതിയതും നൂതനവുമായ പദ്ധതിയാണ് ലോലിപോപ്പ് സീക്വൻസ് നമ്പർ സ്‌പെയ്‌സുകൾ . {{Div col|colwidth=30em}} ==അവലംബം== *Elz, R., and R. Bush, {{IETF RFC|1982}} "Serial Number Arithmetic", Network Working Group, August 1996. *Plummer, William W. [http://www.isi.edu/in-notes/ien/ien74.txt "Sequence Number Arithmetic"] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20081221213405/http://www.isi.edu/in-notes/ien/ien74.txt |date=2008-12-21 }}. Cambridge, Massachusetts: Bolt Beranek and Newman, Inc., 21 September 1978. {{RL}} [[വർഗ്ഗം:തിരിച്ചറിയൽ രേഖകൾ]] nhhk09ivp9xvxai7e8crumvj9guoaum 0 506018 4546763 4144747 2025-07-08T12:03:21Z Jayashankar8022 85871 ലിങ്ക് ചേർത്തു 4546763 wikitext text/x-wiki {{prettyurl|Vidarunna Mottukal}} {{Infobox film | name = വിടരുന്ന മൊട്ടുകൾ (1977) | image = | caption = | director = [[പി. സുബ്രഹ്മണ്യം]] | producer = പി. സുബ്രഹ്മണ്യം (നീലാ പ്രൊഡക്ഷൻസിനുവേണ്ടി) | writer = [[നാഗവള്ളി ആർ.എസ്. കുറുപ്പ്]] | screenplay = [[നാഗവള്ളി ആർ.എസ്. കുറുപ്പ്]] | starring = [[Madhu (actor)|മധു]]<br>[[കവിയൂർ പൊന്നമ്മ]]<br>[[Raghavan (actor)|രാഘവൻ]]<br>[[Sumathi (actress)|ബേബി സുമതി]] | music = [[ജി. ദേവരാജൻ]] | cinematography = എൻ.എ. താര | editing = ഗോപാലകൃഷ്ണൻ | studio = മേരിലാൻറ് | distributor = കുമാരസ്വാമി & കമ്പനി | released = {{Film date|1977|12|1|df=y}} | country = [[ഇന്ത്യ]] | language = [[Malayalam Language|മലയാളം]] }} നീലാ പ്രൊഡക്ഷൻസിൻറെ ബാനറിൽ [[പി. സുബ്രഹ്മണ്യം]] നിർമ്മിച്ച് സംവിധാനം ചെയ്ത [[ഇന്ത്യൻ സിനിമ|ഇന്ത്യൻ]] [[മലയാളം|മലയാള]] ചലച്ചിത്രമാണ് '''''വിടരുന്ന മൊട്ടുകൾ''''' . 1977 ൽ കേരള സംസ്ഥാന ചലച്ചിത്ര അവാർഡ് നേടിയ ഈ കുട്ടികളുടെ സിനിമ അതിന്റെ സംവിധായകൻ പി. സുബ്രഹ്മണ്യത്തിന് പ്രത്യേക അവാർഡും നേടിക്കൊടുത്തു. ചിത്രത്തിൽ [[മധു (നടൻ)|മധു]], [[കവിയൂർ പൊന്നമ്മ]], [[രാഘവൻ]], മാസ്റ്റർ സന്തോഷ്കുമാർ, [[കൈലാസ് നാഥ്]], എസ്.പി. പിള്ള, തിക്കുറിശ്ശി, കുതിരവട്ടം പപ്പു, വഞ്ചിയൂർ മാധവൻ നായർ, സണ്ണി, അയിരൂർ സത്യൻ, കുണ്ടറ ഭാസി, ചവറ വി.പി. നായർ, സി.ഐ. പോൾ, വിജയകുമാർ, എൻ.എസ്. വഞ്ചിയൂർ, ആർ.സി. നായർ, തോപ്പിൽ രാമചന്ദ്രൻ, ഉദയൻ, സത്യൻ, [[സായി കുമാർ|മാസ്റ്റർ സായികുമാർ]], മാസ്റ്റർ രാജീവ് രംഗൻ, മാസ്റ്റർ ജോസ്, മാസ്റ്റർ അജയകുമാർ, [[സുമതി (ചലച്ചിത്ര നടി)|ബേബി സുമതി]], ബേബി ബിന്ദു, ബേബി കവിത, ആശാ രാഘവൻ, ആയിഷ, ജൂനിയർ ഷീല, പ്രമീളാ ചന്ദ്രൻ, രതിറാണി, ബേബി സ്വപ്ന, സജ്ന ചന്ദ്രൻ, ബേബി ലാനി ആന്റണി, ഡോ. കെ. ആർ നമ്പൂതിരി, ആനന്ദവല്ലി, [[ആറന്മുള പൊന്നമ്മ]], [[മല്ലിക സുകുമാരൻ|മല്ലിക]], രാധാമണി, ലളിതശ്രീ, വിജയലക്ഷ്മി, [[അംബിക (നടി)|ബേബി അംബിക]] എന്നിവർ പ്രധാന കഥാപാത്രങ്ങളെ അവതരിപ്പിച്ചു. ചിത്രത്തിലെ ഗാനങ്ങൾക്ക് കെ. [[ജി. ദേവരാജൻ|ജി ദേവരാജനാണ്]] സംഗീത നൽകിയത്. <ref>{{Cite web|url=http://www.malayalachalachithram.com/movie.php?i=789|title=Vidarunna Mottukal|access-date=2014-10-09|publisher=www.malayalachalachithram.com}}</ref> <ref>{{Cite web|url=http://malayalasangeetham.info/m.php?4396|title=Vidarunna Mottukal|access-date=2014-10-09|publisher=malayalasangeetham.info}}</ref> <ref>{{Cite web|url=http://spicyonion.com/title/vidarunna-mottugal-malayalam-movie/|title=Vidarunna Mottukal|access-date=2014-10-09|publisher=spicyonion.com|archive-date=2017-09-28|archive-url=https://web.archive.org/web/20170928060229/https://spicyonion.com/title/vidarunna-mottugal-malayalam-movie/|url-status=dead}}</ref> മലയാള നടി മേനകയുടെ ആദ്യ ചിത്രമായിരുന്നു ഇത്. == അഭിനേതാക്കൾ == *[[മധു (നടൻ)|മധു]] - ഹെഡ്മാസ്റ്റർ സത്യശീലൻ * [[കവിയൂർ പൊന്നമ്മ]] - ലക്ഷ്മി * [[രാഘവൻ]] - ഗോപാലൻ * [[സുമതി (ചലച്ചിത്ര നടി)|ബേബി സുമതി]] - കാഞ്ചന * കൈലാസ്നാഥ് ചന്ദ്രൻ (ബാല നടൻ) *[[മല്ലിക സുകുമാരൻ]] - സ്‌കൂൾ അധ്യാപിക *[[സായി കുമാർ|സായികുമാർ]] - വിക്രം (ബാല താരം) *[[കെ.പി.എ.സി. സണ്ണി|കെപി‌എസി സണ്ണി]] - സുലുവിന്റെ ഭർത്താവ് * രാധാമണി - സുലു *[[അംബിക (നടി)|അംബിക]] (ബാലതാരം) - സുമം * [[ആനന്ദവല്ലി]] - അമ്മിണി * [[ചവറ വി. പി. നായർ]] - ഡോക്ടർ * [[എസ്.പി. പിള്ള]] - പപ്പൻ പിള്ള * [[സി.ഐ. പോൾ]] - ഹസ്സൻ * [[കുതിരവട്ടം പപ്പു]] - മധുപൻ *[[ലളിതശ്രീ]] - കാമാക്ഷി * [[ആറന്മുള പൊന്നമ്മ]] - ഗോപാലിന്റെ അമ്മ <nowiki/>- * വിജയലക്ഷ്മി - മുത്തശ്ശി - *[[കൽപ്പന]] - ബാല നടി *[[ഉർവ്വശി (നടി)|ഉർവ്വശി]] - ബാല നടി == ശബ്‌ദട്രാക്ക് == [[ശ്രീകുമാരൻ തമ്പി]], [[ബങ്കിം ചന്ദ്ര ചാറ്റർജി]] എന്നിവർ രചിച്ച ഈ ചിത്രത്തിലെ ഗാനങ്ങൾക്ക് [[ജി. ദേവരാജൻ|ജി. ദേവരാജനാണ്]] സംഗീതം നൽകിയത്. {| border="2" cellpadding="4" cellspacing="0" style="margin: 1em 1em 1em 0; background: #f9f9f9; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" | '''ക്ര.ന.''' | '''ഗാനം''' | '''ഗായകർ''' | '''വരികൾ''' | '''നീളം (m: ss)''' |- | 1 | "കാട്ടിലോരു മലർക്കുളം" | കോറസ്, ശാന്ത, എം.എസ്. രാജേശ്വരി | [[ശ്രീകുമാരൻ തമ്പി]] | |- | 2 | "സബർമതിതൻ സംഗീതം" | [[പി. മാധുരി]], കോറസ്, കാർത്തികേയൻ | ശ്രീകുമാരൻ തമ്പി | |- | 3 | "വന്ദേമാതരം" | [[കെ.ജെ. യേശുദാസ്|കെ ജെ യേശുദാസ്]], പി. മാധുരി, കാർത്തികേയൻ | [[ബങ്കിം ചന്ദ്ര ചാറ്റർജി]] | |- | 4 | "വന്ദേ മാതം" [പതിപ്പ് 2] | ഗായകസംഘം | ബങ്കിം ചന്ദ്ര ചാറ്റർജി | |- | 5 | "വിടരുന്ന മൊട്ടുകൾ" | | ശ്രീകുമാരൻ തമ്പി | |} == പരാമർശങ്ങൾ == {{Reflist}} == പുറംകണ്ണികൾ == * {{IMDb title|0320733|Vidarunna Mottugal}} [[വർഗ്ഗം:1970-കളിൽ പുറത്തിറങ്ങിയ മലയാളചലച്ചിത്രങ്ങൾ]] [[വർഗ്ഗം:ഇന്ത്യൻ ചലച്ചിത്രങ്ങൾ]] [[വർഗ്ഗം:1977-ൽ പുറത്തിറങ്ങിയ ചലച്ചിത്രങ്ങൾ]] [[വർഗ്ഗം:മധു അഭിനയിച്ച മലയാളചലച്ചിത്രങ്ങൾ]] [[വർഗ്ഗം:പി. സുബ്രഹ്മണ്യം നിർമ്മിച്ച ചലച്ചിത്രങ്ങൾ]] [[വർഗ്ഗം:പി. സുബ്രഹ്മണ്യം സം‌വിധാനം ചെയ്ത ചലച്ചിത്രങ്ങൾ]] [[വർഗ്ഗം:നാഗവള്ളി ആർ.എസ്. കുറുപ്പ് കഥയും തിരക്കഥയും രചിച്ച ചലച്ചിത്രങ്ങൾ]] [[വർഗ്ഗം:ജി. ദേവരാജൻ സംഗീതം നൽകിയ ചലച്ചിത്രങ്ങൾ]] [[വർഗ്ഗം:ശ്രീകുമാരൻ തമ്പിയുടെ ഗാനങ്ങൾ]] [[വർഗ്ഗം:തമ്പി-ദേവരാജൻ ഗാനങ്ങൾ]] [[വർഗ്ഗം:എൻ. ഗോപാലകൃഷ്ണൻ ചിത്രസംയോജനം ചെയ്ത ചലച്ചിത്രങ്ങൾ]] [[വർഗ്ഗം:എൻ എ താര ഛായാഗ്രഹണം ചെയ്ത ചലച്ചിത്രങ്ങൾ]] 2gc5bgotnd0lz1tu597rem5synzbnhp 4546764 4546763 2025-07-08T12:04:06Z Jayashankar8022 85871 /* അഭിനേതാക്കൾ */ ലിങ്ക് ചേർത്തു 4546764 wikitext text/x-wiki {{prettyurl|Vidarunna Mottukal}} {{Infobox film | name = വിടരുന്ന മൊട്ടുകൾ (1977) | image = | caption = | director = [[പി. സുബ്രഹ്മണ്യം]] | producer = പി. സുബ്രഹ്മണ്യം (നീലാ പ്രൊഡക്ഷൻസിനുവേണ്ടി) | writer = [[നാഗവള്ളി ആർ.എസ്. കുറുപ്പ്]] | screenplay = [[നാഗവള്ളി ആർ.എസ്. കുറുപ്പ്]] | starring = [[Madhu (actor)|മധു]]<br>[[കവിയൂർ പൊന്നമ്മ]]<br>[[Raghavan (actor)|രാഘവൻ]]<br>[[Sumathi (actress)|ബേബി സുമതി]] | music = [[ജി. ദേവരാജൻ]] | cinematography = എൻ.എ. താര | editing = ഗോപാലകൃഷ്ണൻ | studio = മേരിലാൻറ് | distributor = കുമാരസ്വാമി & കമ്പനി | released = {{Film date|1977|12|1|df=y}} | country = [[ഇന്ത്യ]] | language = [[Malayalam Language|മലയാളം]] }} നീലാ പ്രൊഡക്ഷൻസിൻറെ ബാനറിൽ [[പി. സുബ്രഹ്മണ്യം]] നിർമ്മിച്ച് സംവിധാനം ചെയ്ത [[ഇന്ത്യൻ സിനിമ|ഇന്ത്യൻ]] [[മലയാളം|മലയാള]] ചലച്ചിത്രമാണ് '''''വിടരുന്ന മൊട്ടുകൾ''''' . 1977 ൽ കേരള സംസ്ഥാന ചലച്ചിത്ര അവാർഡ് നേടിയ ഈ കുട്ടികളുടെ സിനിമ അതിന്റെ സംവിധായകൻ പി. സുബ്രഹ്മണ്യത്തിന് പ്രത്യേക അവാർഡും നേടിക്കൊടുത്തു. ചിത്രത്തിൽ [[മധു (നടൻ)|മധു]], [[കവിയൂർ പൊന്നമ്മ]], [[രാഘവൻ]], മാസ്റ്റർ സന്തോഷ്കുമാർ, [[കൈലാസ് നാഥ്]], എസ്.പി. പിള്ള, തിക്കുറിശ്ശി, കുതിരവട്ടം പപ്പു, വഞ്ചിയൂർ മാധവൻ നായർ, സണ്ണി, അയിരൂർ സത്യൻ, കുണ്ടറ ഭാസി, ചവറ വി.പി. നായർ, സി.ഐ. പോൾ, വിജയകുമാർ, എൻ.എസ്. വഞ്ചിയൂർ, ആർ.സി. നായർ, തോപ്പിൽ രാമചന്ദ്രൻ, ഉദയൻ, സത്യൻ, [[സായി കുമാർ|മാസ്റ്റർ സായികുമാർ]], മാസ്റ്റർ രാജീവ് രംഗൻ, മാസ്റ്റർ ജോസ്, മാസ്റ്റർ അജയകുമാർ, [[സുമതി (ചലച്ചിത്ര നടി)|ബേബി സുമതി]], ബേബി ബിന്ദു, ബേബി കവിത, ആശാ രാഘവൻ, ആയിഷ, ജൂനിയർ ഷീല, പ്രമീളാ ചന്ദ്രൻ, രതിറാണി, ബേബി സ്വപ്ന, സജ്ന ചന്ദ്രൻ, ബേബി ലാനി ആന്റണി, ഡോ. കെ. ആർ നമ്പൂതിരി, ആനന്ദവല്ലി, [[ആറന്മുള പൊന്നമ്മ]], [[മല്ലിക സുകുമാരൻ|മല്ലിക]], രാധാമണി, ലളിതശ്രീ, വിജയലക്ഷ്മി, [[അംബിക (നടി)|ബേബി അംബിക]] എന്നിവർ പ്രധാന കഥാപാത്രങ്ങളെ അവതരിപ്പിച്ചു. ചിത്രത്തിലെ ഗാനങ്ങൾക്ക് കെ. [[ജി. ദേവരാജൻ|ജി ദേവരാജനാണ്]] സംഗീത നൽകിയത്. <ref>{{Cite web|url=http://www.malayalachalachithram.com/movie.php?i=789|title=Vidarunna Mottukal|access-date=2014-10-09|publisher=www.malayalachalachithram.com}}</ref> <ref>{{Cite web|url=http://malayalasangeetham.info/m.php?4396|title=Vidarunna Mottukal|access-date=2014-10-09|publisher=malayalasangeetham.info}}</ref> <ref>{{Cite web|url=http://spicyonion.com/title/vidarunna-mottugal-malayalam-movie/|title=Vidarunna Mottukal|access-date=2014-10-09|publisher=spicyonion.com|archive-date=2017-09-28|archive-url=https://web.archive.org/web/20170928060229/https://spicyonion.com/title/vidarunna-mottugal-malayalam-movie/|url-status=dead}}</ref> മലയാള നടി മേനകയുടെ ആദ്യ ചിത്രമായിരുന്നു ഇത്. == അഭിനേതാക്കൾ == *[[മധു (നടൻ)|മധു]] - ഹെഡ്മാസ്റ്റർ സത്യശീലൻ * [[കവിയൂർ പൊന്നമ്മ]] - ലക്ഷ്മി * [[രാഘവൻ]] - ഗോപാലൻ * [[സുമതി (ചലച്ചിത്ര നടി)|ബേബി സുമതി]] - കാഞ്ചന * [[കൈലാസ് നാഥ്]] - ചന്ദ്രൻ (ബാല നടൻ) *[[മല്ലിക സുകുമാരൻ]] - സ്‌കൂൾ അധ്യാപിക *[[സായി കുമാർ|സായികുമാർ]] - വിക്രം (ബാല താരം) *[[കെ.പി.എ.സി. സണ്ണി|കെപി‌എസി സണ്ണി]] - സുലുവിന്റെ ഭർത്താവ് * രാധാമണി - സുലു *[[അംബിക (നടി)|അംബിക]] (ബാലതാരം) - സുമം * [[ആനന്ദവല്ലി]] - അമ്മിണി * [[ചവറ വി. പി. നായർ]] - ഡോക്ടർ * [[എസ്.പി. പിള്ള]] - പപ്പൻ പിള്ള * [[സി.ഐ. പോൾ]] - ഹസ്സൻ * [[കുതിരവട്ടം പപ്പു]] - മധുപൻ *[[ലളിതശ്രീ]] - കാമാക്ഷി * [[ആറന്മുള പൊന്നമ്മ]] - ഗോപാലിന്റെ അമ്മ <nowiki/>- * വിജയലക്ഷ്മി - മുത്തശ്ശി - *[[കൽപ്പന]] - ബാല നടി *[[ഉർവ്വശി (നടി)|ഉർവ്വശി]] - ബാല നടി == ശബ്‌ദട്രാക്ക് == [[ശ്രീകുമാരൻ തമ്പി]], [[ബങ്കിം ചന്ദ്ര ചാറ്റർജി]] എന്നിവർ രചിച്ച ഈ ചിത്രത്തിലെ ഗാനങ്ങൾക്ക് [[ജി. ദേവരാജൻ|ജി. ദേവരാജനാണ്]] സംഗീതം നൽകിയത്. {| border="2" cellpadding="4" cellspacing="0" style="margin: 1em 1em 1em 0; background: #f9f9f9; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" | '''ക്ര.ന.''' | '''ഗാനം''' | '''ഗായകർ''' | '''വരികൾ''' | '''നീളം (m: ss)''' |- | 1 | "കാട്ടിലോരു മലർക്കുളം" | കോറസ്, ശാന്ത, എം.എസ്. രാജേശ്വരി | [[ശ്രീകുമാരൻ തമ്പി]] | |- | 2 | "സബർമതിതൻ സംഗീതം" | [[പി. മാധുരി]], കോറസ്, കാർത്തികേയൻ | ശ്രീകുമാരൻ തമ്പി | |- | 3 | "വന്ദേമാതരം" | [[കെ.ജെ. യേശുദാസ്|കെ ജെ യേശുദാസ്]], പി. മാധുരി, കാർത്തികേയൻ | [[ബങ്കിം ചന്ദ്ര ചാറ്റർജി]] | |- | 4 | "വന്ദേ മാതം" [പതിപ്പ് 2] | ഗായകസംഘം | ബങ്കിം ചന്ദ്ര ചാറ്റർജി | |- | 5 | "വിടരുന്ന മൊട്ടുകൾ" | | ശ്രീകുമാരൻ തമ്പി | |} == പരാമർശങ്ങൾ == {{Reflist}} == പുറംകണ്ണികൾ == * {{IMDb title|0320733|Vidarunna Mottugal}} [[വർഗ്ഗം:1970-കളിൽ പുറത്തിറങ്ങിയ മലയാളചലച്ചിത്രങ്ങൾ]] [[വർഗ്ഗം:ഇന്ത്യൻ ചലച്ചിത്രങ്ങൾ]] [[വർഗ്ഗം:1977-ൽ പുറത്തിറങ്ങിയ ചലച്ചിത്രങ്ങൾ]] [[വർഗ്ഗം:മധു അഭിനയിച്ച മലയാളചലച്ചിത്രങ്ങൾ]] [[വർഗ്ഗം:പി. സുബ്രഹ്മണ്യം നിർമ്മിച്ച ചലച്ചിത്രങ്ങൾ]] [[വർഗ്ഗം:പി. സുബ്രഹ്മണ്യം സം‌വിധാനം ചെയ്ത ചലച്ചിത്രങ്ങൾ]] [[വർഗ്ഗം:നാഗവള്ളി ആർ.എസ്. കുറുപ്പ് കഥയും തിരക്കഥയും രചിച്ച ചലച്ചിത്രങ്ങൾ]] [[വർഗ്ഗം:ജി. ദേവരാജൻ സംഗീതം നൽകിയ ചലച്ചിത്രങ്ങൾ]] [[വർഗ്ഗം:ശ്രീകുമാരൻ തമ്പിയുടെ ഗാനങ്ങൾ]] [[വർഗ്ഗം:തമ്പി-ദേവരാജൻ ഗാനങ്ങൾ]] [[വർഗ്ഗം:എൻ. ഗോപാലകൃഷ്ണൻ ചിത്രസംയോജനം ചെയ്ത ചലച്ചിത്രങ്ങൾ]] [[വർഗ്ഗം:എൻ എ താര ഛായാഗ്രഹണം ചെയ്ത ചലച്ചിത്രങ്ങൾ]] k01nqm0ib4yqtqttn7fp15ag0a2v7zh 0 514127 4546939 3494701 2025-07-09T07:32:54Z Meenakshi nandhini 99060 /* അവലംബം */ 4546939 wikitext text/x-wiki [[File:Compression applied.svg|thumb|right|50 px|ഏകാക്ഷീയ സമ്മർദ്ദനം (Uniaxial compression)]] ഒരു വസ്തുവിൻമേൽ [[ഘൂർണന ബലം|ഘൂർണനബലമോ]] ([[Torque]]) [[സഞ്ചിതബലം|സഞ്ചിതബലമോ]] (Net force) അനുഭവപ്പെടാത്തവിധം ആ വസ്തുവിൻമേൽ ഒന്നോ അതിലധികമോ ബിന്ദുക്കളിലൂടെ സന്തുലിതബലങ്ങൾ പ്രയോഗിച്ച് അതിന്റെ വലുപ്പത്തിൽ ഒന്നോ അതിലധികമോ ദിശകളിൽ കുറവു വരുത്തുന്നതിനെയാണ് ബലതന്ത്രത്തിൽ '''സമ്മർദ്ദനം (Compression)''' എന്നു പറയുന്നത്.<ref name="Beer">Ferdinand Pierre Beer, Elwood Russell Johnston, John T. DeWolf (1992), "Mechanics of Materials". (Book) McGraw-Hill Professional, {{ISBN|0-07-112939-1}}</ref> == അവലംബം== {{reflist}} {{Authority control}} [[വർഗ്ഗം:ബലതന്ത്രം]] qxg6ssd0lcnx4qx18r9azh8h2r577z2 0 516188 4546952 3399627 2025-07-09T07:47:11Z Meenakshi nandhini 99060 4546952 wikitext text/x-wiki {{prettyurl|Katrin Green}} {{MedalTableTop}} {{MedalSport | [[Track and field]] (T44)}} {{MedalCountry|{{GER}}}} {{MedalCompetition|[[Paralympic Games]]}} {{MedalGold| [[2008 Summer Paralympics|2008 Beijing]] | [[Athletics at the 2008 Summer Paralympics - Women's 200 metres - T44|200m - T44]]}} {{MedalBronze| [[2012 Summer Paralympics|2012 London]] | [[Athletics at the 2012 Summer Paralympics – Women's 200 metres#T44|200m - T44]]}} {{MedalBottom}} [[ജർമ്മനി]]യിൽ നിന്നുള്ള ഒരു പാരാലിമ്പിയൻ കായികതാരമാണ് '''കാട്രിൻ ഗ്രീൻ''' (നീ കാട്രിൻ ലാബോറൻസ്, ജനനം: ഫെബ്രുവരി 16, 1985). പ്രധാനമായും കാറ്റഗറി ടി 44 സ്പ്രിന്റ് ഇവന്റുകളിൽ മത്സരിക്കുന്നു. [[ചൈന]]യിലെ ബീജിംഗിൽ നടന്ന [[2008 Summer Paralympics|2008-ലെ സമ്മർ പാരാലിമ്പിക്‌സിൽ]] അവർ മത്സരിച്ചു. അവിടെ വനിതകളുടെ 200 മീറ്ററിൽ സ്വർണം നേടി. വനിതകളുടെ 100 മീറ്റർ - ടി 44 ഈവന്റിൽ നാലാം സ്ഥാനവും നേടി. ലണ്ടനിൽ നടന്ന [[2012 Summer Paralympics|2012-ലെ സമ്മർ പാരാലിമ്പിക്‌സിൽ]] വനിതകളുടെ 200 മീറ്റർ ടി 44 ഇനത്തിൽ വെങ്കല മെഡൽ നേടി. യുഎസ് അത്‌ലറ്റ് [[Roderick Green (athlete)|റോഡറിക് ഗ്രീനുമായി]] അവർ വിവാഹിതയാണ്. == ബാഹ്യ ലിങ്കുകൾ == * {{IPC profile|surname=Green|givenname=Katrin}} {{authority control}} {{DEFAULTSORT:Green, Katrin}} [[വർഗ്ഗം:1985-ൽ ജനിച്ചവർ]] eeynhgkv3m2x7lknu7vg3m8xa21ko5p 0 537884 4546966 3930265 2025-07-09T08:53:53Z Meenakshi nandhini 99060 /* അവലംബം */ 4546966 wikitext text/x-wiki {{prettyurl|Virophysics}} [[File:SARS-CoV-2 without background.png|thumb|സിവിയർ അക്യൂട്ട് റെസ്പിറേറ്ററി സിൻഡ്രോം കൊറോണ വൈറസ് 2]] [[ജൈവഭൗതികശാസ്ത്രം|ബയോഫിസിക്‌സിന്റെ]] ഒരു ശാഖയാണ് '''വൈറോഫിസിക്‌സ്'''. [[വൈറസ്|വിരിയോണുകളും]] കോശങ്ങളും തമ്മിലുള്ള പ്രതിപ്രവർത്തനങ്ങൾക്ക് കാരണമാകുന്ന മെക്കാനിക്സുകളും ചലനാത്മകതയും പഠിക്കാൻ [[ഭൗതികശാസ്ത്രം|ഭൗതികശാസ്ത്രത്തിന്റെ]] സൈദ്ധാന്തിക ആശയങ്ങളും പരീക്ഷണാത്മക സാങ്കേതിക വിദ്യകളും പ്രയോഗിക്കുന്ന ശാസ്ത്രശാഖയാണിത്. <ref name="nsercdg13"> {{Cite web|url=http://www.nserc-crsng.gc.ca/ase-oro/Details-Detailles_eng.asp?id=527918|title=NSERC Discovery Grant describing virophysics|access-date=20 August 2015|date=1 October 2013|publisher=nserc.gc.ca}}</ref> <ref name="conf2015"> {{Cite web|url=http://virophysics.sciencesconf.org|title=Conference focused on and describing virophysics|access-date=20 August 2015|date=26 June 2015|publisher=ScienceConf.org}}</ref> <ref name="mcmaster14">{{Cite web|url=http://www.physics.mcmaster.ca/?page=colloquia_new.php%3FID%3D534&menu=11|title=Introductory talk on virophysics|access-date=20 August 2015|date=12 November 2014|publisher=physics.mcmaster.ca|archive-date=2022-05-28|archive-url=https://web.archive.org/web/20220528063322/https://physics.mcmaster.ca/?page=colloquia_new.php%3FID%3D534&menu=11|url-status=dead}}</ref> == അവലോകനം == വൈറസുകളുടെ ഭൗതിക ഘടനയും ഘടനാപരമായ സവിശേഷതകളും, അവയുടെ ചലനാത്മകത, ഒരു അണുബാധയ്ക്കിടെയുള്ള വിഭജനത്തോത്, വിവിധ സമ്മർദ്ദങ്ങളുടെ ആവിർഭാവം, പരിണാമം എന്നിവ പരിഹരിക്കുന്നതിൽ വൈറോഫിസിക്സിലെ ഗവേഷണങ്ങൾ സാധാരണയായി ശ്രദ്ധ കേന്ദ്രീകരിക്കുന്നു. <ref name="nsercdg13"/> <ref name="conf2015"/> <ref name="mcmaster14"/> ഈ ശ്രമങ്ങളുടെ പൊതുവായ ലക്ഷ്യം വിശ്വസനീയമായ പ്രവചനശക്തി ഉപയോഗിച്ച് വൈറൽ അണുബാധകളിൽ ഉൾപ്പെടുന്ന എല്ലാ പ്രക്രിയകളുടെയും വിശദാംശങ്ങൾ അളക്കുന്ന ഒരു കൂട്ടം മോഡലുകൾ (എക്സ്പ്രഷനുകൾ അല്ലെങ്കിൽ നിയമങ്ങൾ) സ്ഥാപിക്കുക എന്നതാണ്. വൈറസുകളെക്കുറിച്ച് അത്തരം അളവിലുള്ള ധാരണയുള്ളത് വൈറൽ അണുബാധ തടയുന്നതിനും നയിക്കാനും നിയന്ത്രിക്കുന്നതിനുമുള്ള തന്ത്രങ്ങളുടെ വികസനം യുക്തിസഹമാക്കുക മാത്രമല്ല, വൈറസ് പ്രക്രിയകളെ ചൂഷണം ചെയ്യാനും നാനോ സയൻസ്, മെറ്റീരിയലുകൾ, തുടങ്ങിയ മേഖലകളിൽ വൈറസിനെ പ്രവർത്തിപ്പിക്കാനും ഉപയോഗിക്കാം. പരമ്പരാഗതമായി, വൈറൽ അണുബാധയെക്കുറിച്ച് പഠിക്കാനുള്ള ഏക മാർഗ്ഗമാണ്, പരീക്ഷണ നിരീക്ഷണങ്ങളെ മാത്രം അടിസ്ഥാനമാക്കി അറിവ് നേടുന്നതിനുള്ള ഈ സമീപനം. വൈറോഫിസിക്‌സിന് മറ്റ് ഫീൽഡുകളുമായി ബന്ധമുണ്ട്. ഉദാഹരണത്തിന്, പകർച്ചവ്യാധി ചലനാത്മകതയുടെ മോഡലിംഗ് ഗണിതശാസ്ത്രത്തിലെ ഒരു ജനപ്രിയ ഗവേഷണ വിഷയമാണ്, പ്രത്യേകിച്ച് [[പ്രയോഗ ഗണിതം|പ്രായോഗിക ഗണിതശാസ്ത്രത്തിലോ]] ഗണിതശാസ്ത്ര ബയോളജിയിലോ. വൈറോഫിസിക്സ് മിക്കവാറും സിംഗിൾ സെൽ അല്ലെങ്കിൽ മൾട്ടി സെല്ലുലാർ സ്കെയിലിൽ ശ്രദ്ധ കേന്ദ്രീകരിക്കുന്നു. == അവലംബം == <references> {{cite web|url=http://www.nserc-crsng.gc.ca/ase-oro/Details-Detailles_eng.asp?id=527918|title=NSERC Discovery Grant describing virophysics|access-date=20 August 2015|date=1 October 2013|publisher=nserc.gc.ca}}</ref> {{cite web|url=http://virophysics.sciencesconf.org|title=Conference focused on and describing virophysics|access-date=20 August 2015|date=26 June 2015|publisher=ScienceConf.org}}</ref> {{cite web|url=http://www.physics.mcmaster.ca/?page=colloquia_new.php%3FID%3D534&menu=11|title=Introductory talk on virophysics|access-date=20 August 2015|date=12 November 2014|publisher=physics.mcmaster.ca|archive-date=2022-05-28|archive-url=https://web.archive.org/web/20220528063322/https://physics.mcmaster.ca/?page=colloquia_new.php%3FID%3D534&menu=11|url-status=dead}}</ref> </references> == പുറം കണ്ണികൾ == === Related meetings/conferences === * [http://virophysics.sciencesconf.org Virophysics 2015] * [http://www.fields.utoronto.ca/programs/scientific/15-16/virusdynamics 2nd Workshop on Virus Dynamics] {{Physics-footer}} {{Biology-footer}} [[വർഗ്ഗം:Pages with unreviewed translations]] [[വർഗ്ഗം:ജൈവഭൗതികശാസ്ത്രം]] [[വർഗ്ഗം:വൈറോളജി]] 65fu8ofsogs7cjblpc8qfg0fdtbb0qf 0 540776 4546765 4546747 2025-07-08T12:04:54Z Jayashankar8022 85871 /* അഭിനേതാവായി */ കുറിപ്പ് ചേർത്തു 4546765 wikitext text/x-wiki {{Infobox person | name = | image = [[പ്രമാണം:കൈലാസ് നാഥ്.jpeg|200px|thumb|center]] | birth_date = {{Birth based on age at death|65|2023|08|03}} | birth_place = [[മൂന്നാർ]], [[കേരളം]], ഇന്ത്യ | death_date = {{Death date and given age|df=yes|2023|08|03|65}} | death_place = [[കൊച്ചി]], കേരളം, ഇന്ത്യ | occupation = {{Flatlist| * അഭിനേതാവ് * സംവിധായകൻ }} | years_active = 1977–2023 | spouse = അജിത | children = 1 }} [[മലയാളചലച്ചിത്രം|മലയാളം]], [[തമിഴ്‌ചലച്ചിത്രം|തമിഴ്]] ചലച്ചിത്രങ്ങളിലും [[സോപ്പ് ഓപ്പറ|ടെലിവിഷൻ പരമ്പരകളിലും]] അഭിനയിച്ചിരുന്ന ഒരു നടനും സംവിധായകനും ആയിരുന്നു '''കൈലാസ് നാഥ്'''. 1977 ൽ പുറത്തിറങ്ങിയ ''[[സംഗമം (ചലച്ചിത്രം)|സംഗമം]]'' എന്ന ചിത്രത്തിലൂടെയാണ് അഭിനയരംഗത്ത് അദ്ദേഹം അരങ്ങേറ്റം കുറിച്ചത്. ഏകദേശം 45 വർഷം നീണ്ടുനിന്ന അഭിനയ ജീവിതത്തിൽ 160 ൽ അധികം ചിത്രങ്ങളിൽ വേഷമിട്ടു.<ref name=":1" /><ref name=":6" /> == ആദ്യകാല ജീവിതം == [[മൂന്നാർ|മൂന്നാറിലാണ്]] കൈലാസ് ജനിച്ചത്.<ref name=":11" /> ദേവസ്വം ബോർഡ് പമ്പ കോളേജിൽ നിന്ന് പ്രീ-ഡിഗ്രി പൂർത്തിയാക്കിയ അദ്ദേഹം പിന്നീട് [[നാസർ (നടൻ)|നാസർ]], [[ശങ്കർ (നടൻ)|ശങ്കർ]], [[ചിരഞ്ജീവി (നടൻ)|ചിരഞ്ജീവി]] എന്നിവർക്കൊപ്പം ഫിലിം ഇൻസ്റ്റിറ്റ്യൂട്ടിൽ പഠിച്ചു.<ref>{{Cite web|url=https://tamil.abplive.com/entertainment/malayalam-film-and-serial-actor-kailas-nath-passed-away-for-liver-related-diseases-132931|title=அச்சச்சோ.. மலையாள திரையுலகின் முக்கிய பிரபலம் மறைவு.. சோகத்தில் ரசிகர்கள்..|access-date=7 July 2025|last=ஆவுடையப்பன்|first=பேச்சி|date=4 August 2023|website=tamil.abplive.com|language=ta}}</ref><ref name=":5" /> == അഭിനയജീവിതം == ചലച്ചിത്ര മേഖലയിലേക്ക് കടക്കുന്നതിന് മുമ്പ് കൈലാസ് മിമിക്രിയിലും സ്റ്റേജ് പരിപാടികളിലും സജീവമായിരുന്നു.<ref name=":1" /> 1977 ൽ പുറത്തിറങ്ങിയ ''[[സംഗമം (ചലച്ചിത്രം)|സംഗമം]]'' എന്ന മലയാള ചിത്രത്തിലൂടെയാണ് അദ്ദേഹം അരങ്ങേറ്റം കുറിച്ചത്.<ref name=":1">{{Cite news |last= |first= |date=3 August 2023 |title=Actor Kailas Nath dead |url=https://www.thehindu.com/news/cities/Kochi/actor-kailas-nath-dead/article67155446.ece |access-date=6 July 2025 |work=The Hindu |language=en-IN |issn=0971-751X}}</ref> ''ഒരു തലൈ രാഗം'' (1980) എന്ന ചിത്രത്തിലൂടെ തമിഴിൽ അരങ്ങേറിയ കൈലാസ് തുടർന്ന് 90 ഓളം തമിഴ് ചിത്രങ്ങളിൽ അഭിനയിച്ചു.<ref name=":6" /> ''[[വിടരുന്ന മൊട്ടുകൾ]]'' (1977), ''[[ഏതോ ഒരു സ്വപ്നം]]'' (1978), ''[[സ്വന്തം എന്ന പദം]]'' (1980), ''[[ഇരട്ടിമധുരം (ചലച്ചിത്രം)|ഇരട്ടിമധുരം]]'' (1982), ''[[ശരവർഷം]]'' (1982), ''വള്ളി'' (1993), ''[[സേതുരാമയ്യർ സിബിഐ]]'' (2004), ''മിഴികൾ സാക്ഷി'' (2008), ''സീതാകല്യാണം'' (2009), ''[[യുഗപുരുഷൻ]]'' (2010) എന്നിവയാണ് അദ്ദേഹം അഭിനയിച്ച ചില ചിത്രങ്ങൾ.<ref name=":6">{{Cite web |last=Sharma |first=Rishabh |date=3 August 2023 |title=Malayalam film and serial actor Kailas Nath dead |url=https://www.indiatoday.in/movies/regional-cinema/story/noted-malayalam-film-and-serial-actor-kailas-nath-films-passes-away-2415956-2023-08-03 |access-date=6 July 2025 |website=India Today |language=en |publication-place=Thiruvananthapuram}}</ref><ref name=":0">{{Cite web|url=https://www.thenewsminute.com/kerala/malayalam-actor-kailas-nath-passes-away-kochi-180611|title=Malayalam actor Kailas Nath passes away in Kochi|access-date=6 July 2025|last=Staff|first=T. N. M.|date=3 August 2023|website=The News Minute|language=en}}</ref> [[ശ്രീകുമാരൻ തമ്പി|ശ്രീകുമാരൻ തമ്പിയുടെ]] സംവിധാന സഹായിയായി പ്രവർത്തിച്ചിരുന്ന കൈലാസ് 1985 ൽ ''[[ഇതു നല്ല തമാശ]]'' എന്ന ചിത്രത്തിലൂടെ സംവിധാന രംഗത്തേക്ക് കടന്നുവന്നു.<ref name=":2">{{Cite web |last= |first= |date=3 August 2023 |title=Malayalam Actor Kailas Nath Passes Away At 65 |url=https://news.abplive.com/entertainment/south-cinema/kailas-nath-death-popular-malayalam-actor-kailas-nath-passes-away-at-65-1620412 |access-date=6 July 2025 |website=news.abplive.com |language=en}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://www.manoramaonline.com/news/latest-news/2023/08/03/actor-kailas-nath-passes-away.html|title=നടൻ കൈലാസ് നാഥ് ഇനി ഓർമ; അന്ത്യം കൊച്ചിയിലെ സ്വകാര്യ ആശുപത്രിയിൽ|access-date=6 July 2025|last=ലേഖകൻ|first=മനോരമ|date=3 August 2023|website=Manorama Online|language=ml}}</ref><ref name=":1" /> [[മദ്രാസ് ക്രിസ്ത്യൻ കോളേജ്|മദ്രാസ് ക്രിസ്ത്യൻ കോളേജിൽ]] അഭിനയ വിഭാഗത്തിൽ ലക്ചറർ ആയും അദ്ദേഹം സേവനം അനുഷ്ഠിച്ചിട്ടുണ്ട്.<ref name=":7" /><ref name=":8" /> ചലച്ചിത്രങ്ങൾക്ക് പുറമെ നിരവധി ടെലിവിഷൻ പരമ്പരകളിലും അദ്ദേഹം അഭിനയിച്ചിട്ടുണ്ട്.<ref name=":0" /> ''സീമന്തം'' ആണ് ആദ്യ ടെലിവിഷൻ പരമ്പര.<ref name=":0" /> ''മിന്നുകെട്ട്'', ''എൻ്റെ മാനസപുത്രി'', ''പ്രണയം'', ''[[വാനമ്പാടി (ടെലിവിഷൻ സീരീസ്)|വാനമ്പാടി]]'' എന്നിങ്ങനെ നിരവധി പരമ്പരകളുടെ ഭാഗമായി.<ref name=":6" /><ref name=":9" /> [[ഏഷ്യാനെറ്റ്|ഏഷ്യാനെറ്റിൽ]] സംപ്രേഷണം ചെയ്തിരുന്ന ''[[സാന്ത്വനം]]'' എന്ന പരമ്പരയിൽ ആണ് അദ്ദേഹം അവസാനമായി അഭിനയിച്ചത്.<ref>{{Cite web|url=https://www.asianetnews.com/entertainment-news/actor-kailasnadh-dies-kgn-rytb48|title=സിനിമ സീരിയൽ നടൻ കൈലാസ് നാഥ് അന്തരിച്ചു|access-date=6 July 2025|date=3 August 2023|website=Asianet News Malayalam|language=ml}}</ref> == വ്യക്തിജീവിതവും മരണവും == അജിത ആണ് കൈലാസിന്റെ ഭാര്യ, അവർക്ക് ഒരു മകളുണ്ട്.<ref>{{Cite web|url=https://www.madhyamam.com/entertainment/movie-news/malayalam-film-serial-actor-kailas-nath-passed-away-1188259|title=സിനിമ-സീരിയൽ താരം കൈലാസ് നാഥ് അന്തരിച്ചു|access-date=6 July 2025|last=ഡെസ്ക്|first=വെബ്|date=3 August 2023|website=Madhyamam|language=ml}}</ref> [[സിറോസിസ്|ലിവർ സിറോസിസ്]] ബാധിച്ചതിനെ തുടർന്ന് ചികിത്സയിലായിരുന്ന കൈലാസ് 2023 ഓഗസ്റ്റ് 3 ന് [[കൊച്ചി|കൊച്ചിയിലെ]] ഒരു സ്വകാര്യ ആശുപത്രിയിൽ വെച്ച് മരണമടഞ്ഞു.<ref name=":0" /><ref>{{Cite web |last= |first= |date=3 August 2023 |title=Noted film-cum-TV actor Kailas Nath passes away |url=https://english.mathrubhumi.com/movies-music/news/noted-film-cum-tv-actor-kailas-nath-passes-away--0ea4c1d3 |access-date=6 July 2025 |website=Mathrubhumi |language=en}}</ref> == ചലച്ചിത്രരേഖ == === അഭിനേതാവായി === {{Incomplete list|film|date=July 2025}} {| class="wikitable sortable" !വർഷം !ചലച്ചിത്രം !കഥാപാത്രം !കുറിപ്പുകൾ !{{Reference column heading}} |- | rowspan="2" |1977 |''[[സംഗമം (ചലച്ചിത്രം)|സംഗമം]]'' |{{N/a}} |അരങ്ങേറ്റ ചിത്രം |<ref name=":1" /> |- |''[[വിടരുന്ന മൊട്ടുകൾ]]'' |ചന്ദ്രൻ |ബാലതാരം |<ref name=":0" /> |- |1978 |''[[ഏതോ ഒരു സ്വപ്നം]]'' |സിനിമാ നിർമ്മാതാവ് | |<ref>{{Cite web |last=Features |first=C. E. |date=3 August 2023 |title=Malayalam actor Kailas Nath passes away |url=https://www.cinemaexpress.com/malayalam/news/2023/Aug/03/malayalam-actor-kailas-nath-passed-away-46253.html |access-date=6 July 2025 |website=Cinema Express |language=en}}</ref> |- | rowspan="2" |1979 |''[[മാളിക പണിയുന്നവർ]]'' |അപ്പുണ്ണി | |<ref name=":10">{{Cite web |title=Profile of Malayalam Actor Kailas Nath |url=https://en.msidb.org/displayProfile.php?category=actors&artist=Kailas%20Nath |access-date=7 July 2025 |website=en.msidb.org}}</ref> |- |''[[വേനലിൽ ഒരു മഴ]]'' |{{N/a}} | |<ref name=":10" /> |- | rowspan="4" |1980 |''ഒരു തലൈ രാഗം'' |തമ്പു |തമിഴിൽ അരങ്ങേറ്റം |<ref name=":4">{{Cite web |date=3 August 2023 |title=Malayalam actor Kailas Nath passes away |url=https://indianexpress.com/article/entertainment/malayalam/malayalam-actor-kailas-nath-dies-at-65-8875308/ |access-date=6 July 2025 |website=The Indian Express |language=en}}</ref><ref>{{Cite news|date=3 August 2023|title='ஒரு தலை ராகம்' திரைப்பட நடிகர் திடீர் மரணம்!|url=https://www.kamadenu.in/news/cinema/66112-malayalam-actor-kailas-nath-passes-away.html|access-date=6 July 2025|work=Kamadenu}}</ref> |- |''[[അമ്പലവിളക്ക്]]'' |{{N/a}} | |<ref name=":10" /> |- |''[[സ്വന്തം എന്ന പദം]]'' |കൊച്ചുകുട്ടൻ | |<ref name=":5" /> |- |''[[വൈകി വന്ന വസന്തം]]'' |ശ്യാം | |<ref name=":10" /> |- |1981 |''പലൈവാന സോലൈ'' |വാസു |തമിഴ് ചിത്രം |<ref name=":4" /> |- | rowspan="4" |1982 |''[[ഗാനം (ചലച്ചിത്രം)|ഗാനം]]'' |{{N/a}} | |<ref name=":10" /> |- |''[[ശരവർഷം]]'' |ഡോ. വർമ്മ | |<ref name=":4" /> |- |''[[എനിക്കും ഒരു ദിവസം]]'' |{{N/a}} | |<ref name=":10" /> |- |''[[ഇരട്ടിമധുരം (ചലച്ചിത്രം)|ഇരട്ടിമധുരം]]'' |സുമൻ | |<ref name=":5" /> |- |1983 |''[[കിങ്ങിണിക്കൊമ്പ്]]'' |{{N/a}} | |<ref name=":3">{{Cite web |last=Sharma |first=Aseem |date=3 August 2023 |title=Noted Malayalam actor Kailas Nath dies aged 65 |url=https://www.indiatvnews.com/entertainment/regional-cinema/noted-malayalam-actor-kailas-nath-dies-aged-65-2023-08-03-884684 |access-date=6 July 2025 |website=India TV News |language=en}}</ref> |- |1992 |''[[കിഴക്കൻ പത്രോസ്]]'' |സേട്ടുവിന്റെ സഹായി | |<ref name=":8">{{Cite web |date=4 August 2023 |title=പ്രത്യേകതരം മുറുക്കാൻ ചെല്ലവുമായി സെറ്റിലെത്തുന്ന കൈലാസ്; ഓർമകളുടെ ചെപ്പ് തുറക്കുമ്പോൾ |url=https://www.mathrubhumi.com/movies-music/news/kailasnath-actor-passed-away-malayalam-cinema-serial-remembering-actor-films-1.8790543 |access-date=6 July 2025 |website=Mathrubhumi |language=en}}</ref> |- |1993 |''വള്ളി'' |{{N/a}} |തമിഴ് ചിത്രം |<ref name=":0" /> |- |2004 |''[[സേതുരാമയ്യർ സിബിഐ]]'' |അമ്പിസ്വാമി | |<ref name=":0" /> |- |2008 |''മിഴികൾ സാക്ഷി'' |മേൽശാന്തി | |<ref name=":3" /> |- |2009 |''സീതാകല്യാണം'' |{{N/a}} | |<ref>{{Cite web |date=3 August 2023 |title=Mollywood, television actor Kailas Nath passes away |url=https://www.onmanorama.com/entertainment/entertainment-news/2023/08/03/mollywood-actor-kailas-nath-serial-artist-passes-away.html |access-date=6 July 2025 |website=Onmanorama |language=en |archive-date=12 December 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20231212180016/https://www.onmanorama.com/entertainment/entertainment-news/2023/08/03/mollywood-actor-kailas-nath-serial-artist-passes-away.html |url-status=live }}</ref> |- |2010 |''[[യുഗപുരുഷൻ]]'' |[[ചട്ടമ്പിസ്വാമികൾ]] | |<ref name=":11">{{Cite web |last=Sehgal |first=Chirag |date=3 August 2023 |title=Kailas Nath, Malayalam Actor, Passes Away At 65 |url=https://www.news18.com/movies/kailas-nath-malayalam-actor-passes-away-at-65-8497261.html |access-date=6 July 2025 |website=News18 |language=en}}</ref><ref name=":5" /> |- |2014 |''ടെസ്റ്റ് പേപ്പർ'' |{{N/a}} | |<ref name=":10" /> |- |2015 |''മായാപുരി'' |{{N/a}} |3D ചിത്രം |<ref name=":10" /> |} === സംവിധായകനായി === {| class="wikitable sortable" !വർഷം !ചലച്ചിത്രം !കുറിപ്പുകൾ !{{Reference column heading}} |- |1985 |''[[ഇതു നല്ല തമാശ]]'' |സംവിധാന അരങ്ങേറ്റം |<ref name=":7">{{Cite web|url=https://malayalam.indianexpress.com/entertainment/actor-kailas-nath-passes-away-889772/|title=സിനിമ സീരിയൽ നടൻ കൈലാസ് നാഥ് ഇനി ഓർമ|access-date=6 July 2025|last=WebDesk|date=3 August 2023|website=Indian Express - Malayalam|language=ml}}</ref> |} == ടെലിവിഷൻ == {{Incomplete list|television|date=July 2025}} {| class="wikitable sortable" !വർഷം(ങ്ങൾ) !പരമ്പര !കഥാപാത്രം !ചാനൽ !{{Reference column heading}} |- |1998–1999 |''സീമന്തം'' |{{N/a}} | rowspan="2" |[[ഡി.ഡി. മലയാളം]] |<ref name=":3" /> |- | |''പുറപ്പാട്'' |{{N/a}} |<ref name=":0" /> |- |2004–2009 |''മിന്നുകെട്ട്'' |{{N/a}} |[[സൂര്യ ടി.വി.]] |<ref name=":5">{{Cite web|url=https://www.twentyfournews.com/2023/08/03/actor-kailas-nath-passed-away.html|title=നടൻ കൈലാസ് നാഥ് അന്തരിച്ചു|access-date=6 July 2025|last=|first=|date=3 August 2023|website=Twentyfournews.com|language=en-US}}</ref> |- |2007–2010 |''എന്റെ മാനസപുത്രി'' |{{N/a}} | rowspan="3" |[[ഏഷ്യാനെറ്റ്]] |<ref name=":5" /> |- |2011–2012 |''[[ഓട്ടോഗ്രാഫ്]]'' |പൊതുവാൾ | |- |2015–2017 |''പ്രണയം'' |വിശ്വനാഥ അയ്യർ |<ref name=":5" /> |- |2015 |''മനസ്സറിയാതെ'' |{{N/a}} |സൂര്യ ടി.വി. |<ref>{{Cite web |title=Manasariyathe Serial on Surya TV from 19 October 2015 |url=https://www.vinodadarshan.com/2015/10/manasariyathe-serial-on-surya-tv-from.html |access-date=6 July 2025 |website=Vinodadarshan}}</ref><ref name=":5" /> |- |2015–2016 |''മാളൂട്ടി'' |{{N/a}} |[[മഴവിൽ മനോരമ]] |<ref>{{Cite web |title=Malootty Malayalam Serial on Mazhavil Manorama from 30th November 2015 |url=https://www.vinodadarshan.com/2015/11/malootty-serial-on-mazhavil-manorama.html |access-date=6 July 2025 |website=Vinodadarshan}}</ref> |- |2016–2019 |''എന്ന് സ്വന്തം ജാനി'' |{{N/a}} |സൂര്യ ടി.വി. |<ref>{{Cite web |title=Ennu Swantham Jani Serial -Cast and Crew of Surya TV Serial{{!}} Actors and actress names and details |url=https://www.vinodadarshan.com/2016/07/ennu-swantham-jani-serial-cast-actors.html |access-date=7 July 2025 |website=Vinodadarshan}}</ref> |- |2017–2020 |''[[വാനമ്പാടി (ടെലിവിഷൻ സീരീസ്)|വാനമ്പാടി]]'' |വാസുദേവൻ | rowspan="2" |ഏഷ്യാനെറ്റ് |<ref name=":9">{{Cite web|url=https://malayalam.indianexpress.com/television/santhwanam-serial-actor-kailas-nath-hospitalized-actor-sajin-facebook-post497400/|title=കൈലാസ് നാഥ് ഗുരുതരാവസ്ഥയിൽ, സഹായം അഭ്യർഥിച്ച് നടൻ സജിൻ|access-date=7 July 2025|last=|first=|date=11 May 2021|website=Indian Express - Malayalam|language=ml}}</ref> |- |2020–2023 |''[[സാന്ത്വനം]]'' |നാരായണപിള്ള |<ref>{{Cite web|url=https://malayalam.indiatoday.in/cinema/story/actor-kailas-nath-passed-away-626114-2023-08-03|title=നടൻ കൈലാസ് നാഥ് അന്തരിച്ചു, അന്ത്യം എറണാകുളത്തെ സ്വകാര്യ ആശുപത്രിയിൽ|access-date=6 July 2025|date=3 August 2023|website=India Today Malayalam|language=ml}}</ref> |} == അവലംബങ്ങൾ == {{Reflist}} == ബാഹ്യ ലിങ്കുകൾ == * {{IMDb name}} [[വർഗ്ഗം:1950-കളിൽ ജനിച്ചവർ]] [[വർഗ്ഗം:2023-ൽ മരിച്ചവർ]] [[വർഗ്ഗം:മലയാളചലച്ചിത്രനടന്മാർ]] [[വർഗ്ഗം:മലയാള ടെലിവിഷൻ നടന്മാർ]] 21p9gn8abpllx3yffng8x4klefcw0l0 3 548851 4546819 3607767 2025-07-08T18:41:26Z Perimeter Chou 152997 4546819 wikitext text/x-wiki {{NOINDEX}} '''നമസ്കാരം {{#if: Perimeter Chou | Perimeter Chou | {{BASEPAGENAME}} }} !''', [[മലയാളം വിക്കിപീഡിയ|മലയാളം വിക്കിപീഡിയയിലേക്ക്‌]] [[വിക്കിപീഡിയ:ആമുഖം|സ്വാഗതം]]. താങ്കളുടെ അംഗത്വത്തിന് നന്ദി. താങ്കൾക്ക്‌ ഈ സ്ഥലം ഇഷ്ടമായെന്നും ഇവിടെ അൽപസമയം ചെലവഴിക്കുമെന്നും പ്രതീക്ഷിക്കുന്നു. താങ്കൾക്ക് ഉപയോഗപ്പെടാവുന്ന ചില താളുകൾ താഴെ കൊടുക്കുന്നു. [[File:Lipi ml.png|thumb|350px|right|[[സഹായം:എഴുത്ത്|ലിപിമാറ്റ രീതിയിൽ മലയാളം ടൈപ്പ് ചെയ്യുവാൻ]] ഉപയോഗിക്കാവുന്ന മൊഴി സ്കീമിന്റെ ചിത്രം]] * [[സഹായം:Tutorial|വീഡിയോ പരിശീലനം]] * [[സഹായം:ടൈപ്പിംഗ്‌|മലയാളത്തിലെഴുതാൻ]] * [[സഹായം:തിരുത്തൽ വഴികാട്ടി|ഒരു താൾ തിരുത്തിയെഴുതുന്നത് എങ്ങനെ?]] * [[സഹായം:ഉള്ളടക്കം|സഹായ താളുകൾ]] * [[സഹായം:ചിത്ര സഹായി|ചിത്ര സഹായി]] * [[സഹായം:കീഴ്‌വഴക്കം|കീഴ്‌വഴക്കങ്ങൾ]] * [[വിക്കിപീഡിയ:എഴുത്തുകളരി|എഴുത്തുകളരി]] * [[വിക്കിപീഡിയ:പഞ്ചസ്തംഭങ്ങൾ‎|വിക്കിപീഡിയയുടെ പഞ്ചസ്തംഭങ്ങൾ]] * [[വിക്കിപീഡിയ:നയങ്ങളും മാർഗ്ഗരേഖകളും|വിക്കിപീഡിയിലെ നയങ്ങളും മാർഗ്ഗരേഖകളും.]] താങ്കൾ [[വിക്കിപീഡിയ:പുതുമുഖം|പുതുമുഖങ്ങൾക്കായുള്ള താൾ]] പരിശോധിച്ചിട്ടില്ലെങ്കിൽ ദയവായി അപ്രകാരം ചെയ്യാൻ താത്പര്യപ്പെടുന്നു. [[വിക്കിപീഡിയ:വിക്കിപീഡിയർ|വിക്കിപീഡിയരിൽ]] ഒരാളായി ഇവിടെ തിരുത്തലുകൾ നടത്തുന്നത് താങ്കൾ ആസ്വദിക്കുമെന്ന് ഞാൻ കരുതുന്നു. താങ്കളെപ്പറ്റിയുള്ള വിവരങ്ങൾ‍ [[പ്രത്യേകം:Mypage|ഉപയോക്താവിനുള്ള താളിൽ]] നൽകാവുന്നതാണ്‌. സംവാദ താളുകളിൽ ഒപ്പ് വെക്കുവാനായി നാല് "ടിൽഡ" (<nowiki>~~~~</nowiki>) ഉപയോഗിക്കുകയോ, ടൂൾബാറിലെ [[File:Insert-signature.png]] ബട്ടൻ ഉപയോഗിക്കുകയോ ചെയ്യുക. സ്വന്തം പേരും തീയതിയും സമയവും താനേ വന്നുകൊള്ളും. എന്നാൽ ലേഖനങ്ങളിൽ അപ്രകാരം ഒപ്പുവെക്കാതിരിക്കാൻ ശ്രദ്ധിക്കുക. മറ്റ് ഉപയോക്താക്കളോട് സം‌വദിക്കാൻ അവരുടെ സം‌വാദത്താളിൽ താങ്കളുടെ സന്ദേശം എഴുതാവുന്നതാണ്. വിക്കിപീഡിയയിൽ എന്തെങ്കിലും സഹായം ആവശ്യമുണ്ടെങ്കിൽ എന്റെ സംവാദ താളിൽ ഒരു കുറിപ്പ് ഇടൂ, അല്ലെങ്കിൽ താങ്കളുടെ സംവാദ താളിൽ '''<nowiki>{{helpme}}</nowiki>''' എന്ന് ചേർക്കൂ, ആരെങ്കിലും ഉടനെ തന്നെ താങ്കളെ സഹായിക്കാൻ ശ്രമിക്കും. ഒരു നല്ല വിക്കിപീഡിയ അനുഭവം ആശംസിക്കുന്നു. വിക്കിമീഡിയയുടെ മലയാളം പദ്ധതികൾക്കായി ഒരു [https://lists.wikimedia.org/mailman/listinfo/wikiml-l മെയിലിങ് ലിസ്റ്റ് നിലവിലുണ്ട്]. ആ ലിസ്റ്റിൽ അംഗത്വം എടുത്ത് താങ്കൾക്ക് വിക്കിപീഡിയയെക്കുറിച്ചുള്ള അഭിപ്രായങ്ങളും, സംശയങ്ങളും, വിക്കിപീഡിയ മെച്ചപ്പെടുത്താനുള്ള വഴികളും ഒക്കെ അവിടെ ഉന്നയിക്കാവുന്നതാണ്‌. മെയിലിങ്ങ് ലിസ്റ്റിൽ അംഗത്വമെടുക്കാൻ ഇവിടെ ഞെക്കുക https://lists.wikimedia.org/mailman/listinfo/wikiml-l. ലിസ്റ്റിൽ അംഗത്വമെടുത്തതിനു ശേഷം''' wikiml-l@lists.wikimedia.org''' എന്ന ഇമെയിൽ വിലാസത്തിലേക്കു ഇമെയിൽ അയച്ചാൽ മറ്റുള്ള വിക്കിപീഡിയർ നിങ്ങളെ സഹായിക്കും. ഇനിയും ബുദ്ധിമുട്ട് തോന്നുന്നുവെങ്കിൽ വിക്കിപീഡിയരോട് നേരിട്ട് സംശയം ചോദിക്കാൻ [[സഹായം:ഐ.ആർ.സി.|ചാറ്റ് ചെയ്യാം]]. ഇതിനായി [http://webchat.freenode.net/?channels=wikipedia-ml ഇവിടെ ഞെക്കുക]. ആരെങ്കിലും ചാറ്റ്റൂമിലുണ്ടെങ്കിൽ അവർ തീർച്ചയായും താങ്കളെ സഹായിക്കുന്നതാണ്. -- [[ഉപയോക്താവ്:സ്വാഗതസംഘം|സ്വാഗതസംഘം]] ([[ഉപയോക്താവിന്റെ സംവാദം:സ്വാഗതസംഘം|സംവാദം]]) 13:23, 15 ജൂലൈ 2021 (UTC) 43o829d75906kzawgogllikbqtetuux 0 577377 4546918 3927061 2025-07-09T07:15:59Z Meenakshi nandhini 99060 /* അവലംബം */ 4546918 wikitext text/x-wiki {{Infobox mountain|name=സെന്റ് ഏലിയാസ് പർവ്വതം|other_name=Yasʼéitʼaa Shaa|photo=Mt Saint Elias, South Central Alaska.jpg|photo_caption=Mount St. Elias from Icy Bay, Alaska|elevation_system=NAVD88|elevation_ft=18008|elevation_ref=<ref name=PB>{{cite peakbagger|pid= 552|title=Mount Saint Elias, Alaska-Yukon|access-date=December 30, 2015}}</ref>|prominence_ft=11250|prominence_ref=<ref name=PB/>|isolation=25.6 mi (41.3 km)|isolation_ref=<ref name=PB/>|range=[[Saint Elias Mountains]]|range_coordinates=|parent_peak=[[Mount Logan]]|listing={{unbulleted list |[[List of peaks by prominence |World most prominent peaks]] 53rd |[[List of the highest major summits of North America |North America highest peaks]] 4th |[[List of the most prominent summits of North America |North America prominent peaks]] 11th |[[List of highest mountain peaks of Canada |Canada highest major peaks]] 2nd |[[List of the highest major summits of the United States |US highest major peaks]] 2nd }}|location=[[Yakutat City and Borough, Alaska]], [[United States|U.S.]]/[[Yukon]], Canada|map=USA Alaska#Canada Yukon|map_caption=Location on Alaska/Yukon border|map_size=240|label_position=left|coordinates={{coord|60|17|32|N|140|55|53|W|type:mountain_region:US-AK_scale:100000|format=dms|display=inline,title}}|coordinates_ref=<ref name=gnis/>|topo=[[United States Geological Survey |USGS]] Mt. Saint Elias<br/>[[National Topographic System|NTS]] {{Canada NTS Map Sheet|115|C|7}}|first_ascent=1897 by [[Luigi Amedeo, Duke of the Abruzzi |Duke of the Abruzzi]]|easiest_route=glacier/snow/ice climb}}'''സെന്റ് ഏലിയാസ് പർവ്വതം''' [[കാനഡ|കാനഡയിലെയും]] [[അമേരിക്കൻ ഐക്യനാടുകൾ|അമേരിക്കൻ ഐക്യനാടുകളിലെയും]] ഏറ്റവും ഉയരം കൂടിയ രണ്ടാമത്തെ പർവതമാണ്. ബൌണ്ടറി പീക്ക് 186<ref name="gnis">{{cite gnis|id=1399394|name=Mount Saint Elias|access-date=2007-10-31}}</ref> എന്നും അറിയപ്പെടുന്ന ഇത് കാനഡയിലെ ഏറ്റവും ഉയരമുള്ള പർവതമായ [[ലോഗൻ പർവതം|ലോഗൻ പർവതത്തിന്]] 26 മൈൽ (42 കിലോമീറ്റർ) തെക്കുപടിഞ്ഞാറായി [[യൂക്കോൺ|യുകോണിന്റെയും]] [[അലാസ്ക|അലാസ്കയുടെയും]] അതിർത്തിയിലാണ് സ്ഥിതിചെയ്യുന്നത്. സെന്റ് ഏലിയാസ് പർവതത്തിന്റെ കനേഡിയൻ വശം [[ക്ലൂനെ നാഷണൽ പാർക്ക് ആൻറ് റിസർവ്വ്|ക്ലൂനെ നാഷണൽ പാർക്ക് ആൻറ് റിസർവിൻറെയും]] പർവതത്തിന്റെ യു.എസ് വശം [[റാൻഗെൽ–സെയ്ന്റ് എലായസ് ദേശീയോദ്യാനം|റാംഗൽ-സെന്റ് ഏലിയാസ് നാഷണൽ പാർക്ക് ആൻഡ് പ്രിസർവ്വിൻറേയും]] ഭാഗങ്ങളാണ്. == അവലംബം == ==External links== *{{Commons category-inline|Mount Saint Elias}} {{sister project links}} * {{cite peakware|id=223|name=Mount Saint Elias}} {{NA highest}}{{NA prominent}} {{Alaska}}{{Yukon}} {{Authority control}} {{DEFAULTSORT:Saint people, Mount}} [[വർഗ്ഗം:അമേരിക്കൻ ഐക്യനാടുകളിലെ പർവ്വതങ്ങൾ]] lwncyd6r9f582q50cuf80vm9can5ihh 4546919 4546918 2025-07-09T07:16:24Z Meenakshi nandhini 99060 /* അവലംബം */ 4546919 wikitext text/x-wiki {{Infobox mountain|name=സെന്റ് ഏലിയാസ് പർവ്വതം|other_name=Yasʼéitʼaa Shaa|photo=Mt Saint Elias, South Central Alaska.jpg|photo_caption=Mount St. Elias from Icy Bay, Alaska|elevation_system=NAVD88|elevation_ft=18008|elevation_ref=<ref name=PB>{{cite peakbagger|pid= 552|title=Mount Saint Elias, Alaska-Yukon|access-date=December 30, 2015}}</ref>|prominence_ft=11250|prominence_ref=<ref name=PB/>|isolation=25.6 mi (41.3 km)|isolation_ref=<ref name=PB/>|range=[[Saint Elias Mountains]]|range_coordinates=|parent_peak=[[Mount Logan]]|listing={{unbulleted list |[[List of peaks by prominence |World most prominent peaks]] 53rd |[[List of the highest major summits of North America |North America highest peaks]] 4th |[[List of the most prominent summits of North America |North America prominent peaks]] 11th |[[List of highest mountain peaks of Canada |Canada highest major peaks]] 2nd |[[List of the highest major summits of the United States |US highest major peaks]] 2nd }}|location=[[Yakutat City and Borough, Alaska]], [[United States|U.S.]]/[[Yukon]], Canada|map=USA Alaska#Canada Yukon|map_caption=Location on Alaska/Yukon border|map_size=240|label_position=left|coordinates={{coord|60|17|32|N|140|55|53|W|type:mountain_region:US-AK_scale:100000|format=dms|display=inline,title}}|coordinates_ref=<ref name=gnis/>|topo=[[United States Geological Survey |USGS]] Mt. Saint Elias<br/>[[National Topographic System|NTS]] {{Canada NTS Map Sheet|115|C|7}}|first_ascent=1897 by [[Luigi Amedeo, Duke of the Abruzzi |Duke of the Abruzzi]]|easiest_route=glacier/snow/ice climb}}'''സെന്റ് ഏലിയാസ് പർവ്വതം''' [[കാനഡ|കാനഡയിലെയും]] [[അമേരിക്കൻ ഐക്യനാടുകൾ|അമേരിക്കൻ ഐക്യനാടുകളിലെയും]] ഏറ്റവും ഉയരം കൂടിയ രണ്ടാമത്തെ പർവതമാണ്. ബൌണ്ടറി പീക്ക് 186<ref name="gnis">{{cite gnis|id=1399394|name=Mount Saint Elias|access-date=2007-10-31}}</ref> എന്നും അറിയപ്പെടുന്ന ഇത് കാനഡയിലെ ഏറ്റവും ഉയരമുള്ള പർവതമായ [[ലോഗൻ പർവതം|ലോഗൻ പർവതത്തിന്]] 26 മൈൽ (42 കിലോമീറ്റർ) തെക്കുപടിഞ്ഞാറായി [[യൂക്കോൺ|യുകോണിന്റെയും]] [[അലാസ്ക|അലാസ്കയുടെയും]] അതിർത്തിയിലാണ് സ്ഥിതിചെയ്യുന്നത്. സെന്റ് ഏലിയാസ് പർവതത്തിന്റെ കനേഡിയൻ വശം [[ക്ലൂനെ നാഷണൽ പാർക്ക് ആൻറ് റിസർവ്വ്|ക്ലൂനെ നാഷണൽ പാർക്ക് ആൻറ് റിസർവിൻറെയും]] പർവതത്തിന്റെ യു.എസ് വശം [[റാൻഗെൽ–സെയ്ന്റ് എലായസ് ദേശീയോദ്യാനം|റാംഗൽ-സെന്റ് ഏലിയാസ് നാഷണൽ പാർക്ക് ആൻഡ് പ്രിസർവ്വിൻറേയും]] ഭാഗങ്ങളാണ്. == അവലംബം == ==External links== *{{Commons category-inline|Mount Saint Elias}} {{sister project links}} * {{cite peakware|id=223|name=Mount Saint Elias}} {{NA highest}}{{NA prominent}} {{Alaska}}{{Yukon}} {{Authority control}} {{DEFAULTSORT:Saint people, Mount}} [[വർഗ്ഗം:അമേരിക്കൻ ഐക്യനാടുകളിലെ പർവ്വതങ്ങൾ]] af7whr5mlmgrgnqj2fnk1bwa07sq41v 4546920 4546919 2025-07-09T07:16:39Z Meenakshi nandhini 99060 /* അവലംബം */ 4546920 wikitext text/x-wiki {{Infobox mountain|name=സെന്റ് ഏലിയാസ് പർവ്വതം|other_name=Yasʼéitʼaa Shaa|photo=Mt Saint Elias, South Central Alaska.jpg|photo_caption=Mount St. Elias from Icy Bay, Alaska|elevation_system=NAVD88|elevation_ft=18008|elevation_ref=<ref name=PB>{{cite peakbagger|pid= 552|title=Mount Saint Elias, Alaska-Yukon|access-date=December 30, 2015}}</ref>|prominence_ft=11250|prominence_ref=<ref name=PB/>|isolation=25.6 mi (41.3 km)|isolation_ref=<ref name=PB/>|range=[[Saint Elias Mountains]]|range_coordinates=|parent_peak=[[Mount Logan]]|listing={{unbulleted list |[[List of peaks by prominence |World most prominent peaks]] 53rd |[[List of the highest major summits of North America |North America highest peaks]] 4th |[[List of the most prominent summits of North America |North America prominent peaks]] 11th |[[List of highest mountain peaks of Canada |Canada highest major peaks]] 2nd |[[List of the highest major summits of the United States |US highest major peaks]] 2nd }}|location=[[Yakutat City and Borough, Alaska]], [[United States|U.S.]]/[[Yukon]], Canada|map=USA Alaska#Canada Yukon|map_caption=Location on Alaska/Yukon border|map_size=240|label_position=left|coordinates={{coord|60|17|32|N|140|55|53|W|type:mountain_region:US-AK_scale:100000|format=dms|display=inline,title}}|coordinates_ref=<ref name=gnis/>|topo=[[United States Geological Survey |USGS]] Mt. Saint Elias<br/>[[National Topographic System|NTS]] {{Canada NTS Map Sheet|115|C|7}}|first_ascent=1897 by [[Luigi Amedeo, Duke of the Abruzzi |Duke of the Abruzzi]]|easiest_route=glacier/snow/ice climb}}'''സെന്റ് ഏലിയാസ് പർവ്വതം''' [[കാനഡ|കാനഡയിലെയും]] [[അമേരിക്കൻ ഐക്യനാടുകൾ|അമേരിക്കൻ ഐക്യനാടുകളിലെയും]] ഏറ്റവും ഉയരം കൂടിയ രണ്ടാമത്തെ പർവതമാണ്. ബൌണ്ടറി പീക്ക് 186<ref name="gnis">{{cite gnis|id=1399394|name=Mount Saint Elias|access-date=2007-10-31}}</ref> എന്നും അറിയപ്പെടുന്ന ഇത് കാനഡയിലെ ഏറ്റവും ഉയരമുള്ള പർവതമായ [[ലോഗൻ പർവതം|ലോഗൻ പർവതത്തിന്]] 26 മൈൽ (42 കിലോമീറ്റർ) തെക്കുപടിഞ്ഞാറായി [[യൂക്കോൺ|യുകോണിന്റെയും]] [[അലാസ്ക|അലാസ്കയുടെയും]] അതിർത്തിയിലാണ് സ്ഥിതിചെയ്യുന്നത്. സെന്റ് ഏലിയാസ് പർവതത്തിന്റെ കനേഡിയൻ വശം [[ക്ലൂനെ നാഷണൽ പാർക്ക് ആൻറ് റിസർവ്വ്|ക്ലൂനെ നാഷണൽ പാർക്ക് ആൻറ് റിസർവിൻറെയും]] പർവതത്തിന്റെ യു.എസ് വശം [[റാൻഗെൽ–സെയ്ന്റ് എലായസ് ദേശീയോദ്യാനം|റാംഗൽ-സെന്റ് ഏലിയാസ് നാഷണൽ പാർക്ക് ആൻഡ് പ്രിസർവ്വിൻറേയും]] ഭാഗങ്ങളാണ്. == അവലംബം == {{reflist|30em|refs= <ref name=aaj_1939> {{cite aaj | title = K2-1938 | author = House, William P. | year = 1939 | department = Feature Article | links=off | article_id=12193922900 | access-date = 2016-12-09}}</ref> <ref name=aaj_1947> {{cite aaj| title = Yahtsétesha | author = Miller, Maynard Malcolm | year = 1947 | pages = 257–268| department = Feature Article | links=off | article_id=12194725700 | access-date = 2016-12-09}}</ref> <ref name=aaj_1959> {{cite aaj | title = Naming Alaska's Mountains | year = 1959 | department = Feature Article | article_id=12195921100 | access-date = 2016-12-09}}</ref> <ref name=aaj_1997> {{cite aaj | title = Mount Saint Elias, First Winter Ascent | year = 1997 | department = Climbs And Expeditions | links=off | article_id = 12199718601 | access-date = 2016-12-09}}</ref> <ref name=cgndb>{{cite cgndb|id=KAFRD|name=Mount Saint Elias|access-date=2024-10-22}}</ref> <ref name=cme>{{cite bivouac|id=274|name=Mount Saint Elias|access-date=2004-10-01}}</ref> <ref name=movie_site> {{cite web | url = http://www.mountstelias.com/en/movie/about/ | title = Mount St. Elias – Official Movie Site | access-date = 2010-03-10 | df = ymd | url-status=dead | archive-url = https://web.archive.org/web/20100825074551/http://www.mountstelias.com/en/movie/about/ | archive-date= 2010-08-25}}</ref> <ref name=vmc_1897> {{cite web | title = 1897 Mount St. Elias | url = http://www.virtualmuseum.ca/Exhibitions/Logan/en/index.php?/md/climb/mtstelias1897 | publisher = Virtual Museum Canada | archive-url = https://web.archive.org/web/20111119110114/http://www.virtualmuseum.ca/Exhibitions/Logan/en/index.php?%2Fmd%2Fclimb%2Fmtstelias1897 | archive-date = 2011-11-19 | url-status=dead | df = ymd}}</ref> <ref name="NPSname"> {{cite web |last1=Ramos |first1=Judith Daxootsu |last2=Abraham |first2=Elaine Chewshaa |last3=Cellarius |first3=Barbara |title=Mount St. Elias - Was'eitushaa |url=https://www.nps.gov/places/mount-st-elias-was-eitushaa.htm |website=Wrangell St. Elias National Park and Preserve |publisher=US National Park Service |access-date=2023-11-13}}</ref> }} ===Works cited=== * {{cite book | title = Alaska: a climbing guide | author1 = Wood, Michael | author2 = Cooms, Colby | publisher = The Mountaineers | year = 2001 }} ==External links== *{{Commons category-inline|Mount Saint Elias}} {{sister project links}} * {{cite peakware|id=223|name=Mount Saint Elias}} {{NA highest}}{{NA prominent}} {{Alaska}}{{Yukon}} {{Authority control}} {{DEFAULTSORT:Saint people, Mount}} [[വർഗ്ഗം:അമേരിക്കൻ ഐക്യനാടുകളിലെ പർവ്വതങ്ങൾ]] lattz9ir1vkscz4ww103okxvb8pgyob 4546921 4546920 2025-07-09T07:17:19Z Meenakshi nandhini 99060 /* അവലംബം */ 4546921 wikitext text/x-wiki {{Infobox mountain|name=സെന്റ് ഏലിയാസ് പർവ്വതം|other_name=Yasʼéitʼaa Shaa|photo=Mt Saint Elias, South Central Alaska.jpg|photo_caption=Mount St. Elias from Icy Bay, Alaska|elevation_system=NAVD88|elevation_ft=18008|elevation_ref=<ref name=PB>{{cite peakbagger|pid= 552|title=Mount Saint Elias, Alaska-Yukon|access-date=December 30, 2015}}</ref>|prominence_ft=11250|prominence_ref=<ref name=PB/>|isolation=25.6 mi (41.3 km)|isolation_ref=<ref name=PB/>|range=[[Saint Elias Mountains]]|range_coordinates=|parent_peak=[[Mount Logan]]|listing={{unbulleted list |[[List of peaks by prominence |World most prominent peaks]] 53rd |[[List of the highest major summits of North America |North America highest peaks]] 4th |[[List of the most prominent summits of North America |North America prominent peaks]] 11th |[[List of highest mountain peaks of Canada |Canada highest major peaks]] 2nd |[[List of the highest major summits of the United States |US highest major peaks]] 2nd }}|location=[[Yakutat City and Borough, Alaska]], [[United States|U.S.]]/[[Yukon]], Canada|map=USA Alaska#Canada Yukon|map_caption=Location on Alaska/Yukon border|map_size=240|label_position=left|coordinates={{coord|60|17|32|N|140|55|53|W|type:mountain_region:US-AK_scale:100000|format=dms|display=inline,title}}|coordinates_ref=<ref name=gnis/>|topo=[[United States Geological Survey |USGS]] Mt. Saint Elias<br/>[[National Topographic System|NTS]] {{Canada NTS Map Sheet|115|C|7}}|first_ascent=1897 by [[Luigi Amedeo, Duke of the Abruzzi |Duke of the Abruzzi]]|easiest_route=glacier/snow/ice climb}}'''സെന്റ് ഏലിയാസ് പർവ്വതം''' [[കാനഡ|കാനഡയിലെയും]] [[അമേരിക്കൻ ഐക്യനാടുകൾ|അമേരിക്കൻ ഐക്യനാടുകളിലെയും]] ഏറ്റവും ഉയരം കൂടിയ രണ്ടാമത്തെ പർവതമാണ്. ബൌണ്ടറി പീക്ക് 186<ref name="gnis">{{cite gnis|id=1399394|name=Mount Saint Elias|access-date=2007-10-31}}</ref> എന്നും അറിയപ്പെടുന്ന ഇത് കാനഡയിലെ ഏറ്റവും ഉയരമുള്ള പർവതമായ [[ലോഗൻ പർവതം|ലോഗൻ പർവതത്തിന്]] 26 മൈൽ (42 കിലോമീറ്റർ) തെക്കുപടിഞ്ഞാറായി [[യൂക്കോൺ|യുകോണിന്റെയും]] [[അലാസ്ക|അലാസ്കയുടെയും]] അതിർത്തിയിലാണ് സ്ഥിതിചെയ്യുന്നത്. സെന്റ് ഏലിയാസ് പർവതത്തിന്റെ കനേഡിയൻ വശം [[ക്ലൂനെ നാഷണൽ പാർക്ക് ആൻറ് റിസർവ്വ്|ക്ലൂനെ നാഷണൽ പാർക്ക് ആൻറ് റിസർവിൻറെയും]] പർവതത്തിന്റെ യു.എസ് വശം [[റാൻഗെൽ–സെയ്ന്റ് എലായസ് ദേശീയോദ്യാനം|റാംഗൽ-സെന്റ് ഏലിയാസ് നാഷണൽ പാർക്ക് ആൻഡ് പ്രിസർവ്വിൻറേയും]] ഭാഗങ്ങളാണ്. == അവലംബം == {{reflist}} ===Works cited=== * {{cite book | title = Alaska: a climbing guide | author1 = Wood, Michael | author2 = Cooms, Colby | publisher = The Mountaineers | year = 2001 }} ==External links== *{{Commons category-inline|Mount Saint Elias}} {{sister project links}} * {{cite peakware|id=223|name=Mount Saint Elias}} {{NA highest}}{{NA prominent}} {{Alaska}}{{Yukon}} {{Authority control}} {{DEFAULTSORT:Saint people, Mount}} [[വർഗ്ഗം:അമേരിക്കൻ ഐക്യനാടുകളിലെ പർവ്വതങ്ങൾ]] nww2p0gg6n8onk9e35dpk0v5edn2acn 4546922 4546921 2025-07-09T07:17:37Z Meenakshi nandhini 99060 /* External links */ 4546922 wikitext text/x-wiki {{Infobox mountain|name=സെന്റ് ഏലിയാസ് പർവ്വതം|other_name=Yasʼéitʼaa Shaa|photo=Mt Saint Elias, South Central Alaska.jpg|photo_caption=Mount St. Elias from Icy Bay, Alaska|elevation_system=NAVD88|elevation_ft=18008|elevation_ref=<ref name=PB>{{cite peakbagger|pid= 552|title=Mount Saint Elias, Alaska-Yukon|access-date=December 30, 2015}}</ref>|prominence_ft=11250|prominence_ref=<ref name=PB/>|isolation=25.6 mi (41.3 km)|isolation_ref=<ref name=PB/>|range=[[Saint Elias Mountains]]|range_coordinates=|parent_peak=[[Mount Logan]]|listing={{unbulleted list |[[List of peaks by prominence |World most prominent peaks]] 53rd |[[List of the highest major summits of North America |North America highest peaks]] 4th |[[List of the most prominent summits of North America |North America prominent peaks]] 11th |[[List of highest mountain peaks of Canada |Canada highest major peaks]] 2nd |[[List of the highest major summits of the United States |US highest major peaks]] 2nd }}|location=[[Yakutat City and Borough, Alaska]], [[United States|U.S.]]/[[Yukon]], Canada|map=USA Alaska#Canada Yukon|map_caption=Location on Alaska/Yukon border|map_size=240|label_position=left|coordinates={{coord|60|17|32|N|140|55|53|W|type:mountain_region:US-AK_scale:100000|format=dms|display=inline,title}}|coordinates_ref=<ref name=gnis/>|topo=[[United States Geological Survey |USGS]] Mt. Saint Elias<br/>[[National Topographic System|NTS]] {{Canada NTS Map Sheet|115|C|7}}|first_ascent=1897 by [[Luigi Amedeo, Duke of the Abruzzi |Duke of the Abruzzi]]|easiest_route=glacier/snow/ice climb}}'''സെന്റ് ഏലിയാസ് പർവ്വതം''' [[കാനഡ|കാനഡയിലെയും]] [[അമേരിക്കൻ ഐക്യനാടുകൾ|അമേരിക്കൻ ഐക്യനാടുകളിലെയും]] ഏറ്റവും ഉയരം കൂടിയ രണ്ടാമത്തെ പർവതമാണ്. ബൌണ്ടറി പീക്ക് 186<ref name="gnis">{{cite gnis|id=1399394|name=Mount Saint Elias|access-date=2007-10-31}}</ref> എന്നും അറിയപ്പെടുന്ന ഇത് കാനഡയിലെ ഏറ്റവും ഉയരമുള്ള പർവതമായ [[ലോഗൻ പർവതം|ലോഗൻ പർവതത്തിന്]] 26 മൈൽ (42 കിലോമീറ്റർ) തെക്കുപടിഞ്ഞാറായി [[യൂക്കോൺ|യുകോണിന്റെയും]] [[അലാസ്ക|അലാസ്കയുടെയും]] അതിർത്തിയിലാണ് സ്ഥിതിചെയ്യുന്നത്. സെന്റ് ഏലിയാസ് പർവതത്തിന്റെ കനേഡിയൻ വശം [[ക്ലൂനെ നാഷണൽ പാർക്ക് ആൻറ് റിസർവ്വ്|ക്ലൂനെ നാഷണൽ പാർക്ക് ആൻറ് റിസർവിൻറെയും]] പർവതത്തിന്റെ യു.എസ് വശം [[റാൻഗെൽ–സെയ്ന്റ് എലായസ് ദേശീയോദ്യാനം|റാംഗൽ-സെന്റ് ഏലിയാസ് നാഷണൽ പാർക്ക് ആൻഡ് പ്രിസർവ്വിൻറേയും]] ഭാഗങ്ങളാണ്. == അവലംബം == {{reflist}} ===Works cited=== * {{cite book | title = Alaska: a climbing guide | author1 = Wood, Michael | author2 = Cooms, Colby | publisher = The Mountaineers | year = 2001 }} ==പുറം കണ്ണികൾ== *{{Commons category-inline|Mount Saint Elias}} {{sister project links}} * {{cite peakware|id=223|name=Mount Saint Elias}} {{NA highest}}{{NA prominent}} {{Alaska}}{{Yukon}} {{Authority control}} {{DEFAULTSORT:Saint people, Mount}} [[വർഗ്ഗം:അമേരിക്കൻ ഐക്യനാടുകളിലെ പർവ്വതങ്ങൾ]] fpsku345ks2n8reem2oavz6zgk9ol2b 0 585841 4546963 4117259 2025-07-09T08:38:19Z Balajijagadesh 30411 image 4546963 wikitext text/x-wiki {{pu|All India Institute of Medical Sciences, Guwahati}} {{Infobox university | name = ഓൾ ഇന്ത്യ ഇൻസ്റ്റിറ്റ്യൂട്ട് ഓഫ് മെഡിക്കൽ സയൻസസ്, ഗുവാഹത്തി | image_name =All India Institute of Medical Sciences, Guwahati.jpg | image_size = | caption = | motto = | mottoeng = | established = 2020 | type = [[Public university|പൊതു]] | endowment = | president = Chitra Sarkar | dean = | director = Ashok Puranik | students = 200 | postgrad = | doctoral = | city = [[Changsari |ചാങ്ങ്സാരി]], [[Guwahati| ഗുവാഹത്തി]] | state = [[Assam |അസം]] | country = [[India|ഇന്ത്യ]] | coor = {{coord|26.2523|91.6956|display=inline, title}} | campus_type = അർബൻ | campus_size = {{Convert|189|acre}} | free_label = | free = | colours = | website = {{URL|https://aiimsguwahati.ac.in/}} | logo = | staff = | faculty = | profess = | affiliations = }} ഇന്ത്യയിലെ [[ആസാം|അസമിലെ]] ചാങ്‌സാരി ([[ഗുവഹാത്തി|ഗുവാഹത്തിക്ക്]] സമീപം) ആസ്ഥാനമായുള്ള ഒരു [[ഓൾ ഇന്ത്യ ഇൻസ്റ്റിറ്റ്യൂട്ട് ഓഫ് മെഡിക്കൽ സയൻസസ് (എയിംസ്)|ഓൾ ഇന്ത്യ ഇൻസ്റ്റിറ്റ്യൂട്ട് ഓഫ് മെഡിക്കൽ സയൻസസും]] (എയിംസ്), പൊതു [[മെഡിക്കൽ കോളേജ്|മെഡിക്കൽ കോളേജും]] ആശുപത്രിയുമാണ് '''ഓൾ ഇന്ത്യ ഇൻസ്റ്റിറ്റ്യൂട്ട് ഓഫ് മെഡിക്കൽ സയൻസസ്, ഗുവാഹത്തി''' ('''എയിംസ് ഗുവാഹത്തി'''). 2017 മെയ് 26-ന് ഇന്ത്യൻ പ്രധാനമന്ത്രി ശ്രീ. [[നരേന്ദ്ര മോദി]] ഇൻസ്റ്റിറ്റ്യൂട്ടിന് തറക്കല്ലിട്ടു.<ref name=BS>{{Cite news|url=https://www.business-standard.com/article/pti-stories/pm-lays-foundation-of-guwahati-aiims-117052601206_1.html|title=PM lays foundation of Guwahati AIIMS|agency=Business Standard|date=2017-05-26|work=|access-date=2021-01-15}}</ref> 2023 ഏപ്രിൽ 14 ന് പ്രധാനമന്ത്രി നരേന്ദ്ര മോദി ഇൻസ്റ്റിറ്റ്യൂട്ട് ഉദ്ഘാടനം ചെയ്തു.<ref>{{Cite news |date=2023-03-24 |title=PM Narendra Modi to inaugurate AIIMS Guwahati, says Assam CM Himanta Biswa Sarma |work=The Times of India |url=https://timesofindia.indiatimes.com/city/guwahati/pm-narendra-modi-to-inaugurate-aiims-guwahati-says-assam-cm-himanta-biswa-sarma/articleshow/98955526.cms?from=mdr |access-date=2023-03-24 |issn=0971-8257}}</ref> നിലവിൽ 100 എംബിബിഎസ് സീറ്റ് ഉണ്ട്. 50 എംബിബിഎസ് വിദ്യാർത്ഥികളുടെ ആദ്യ ബാച്ചിന്റെ പഠനം 2021 ജനുവരിയിൽ ആരംഭിച്ചു. == അക്കാദമിക് == 50 എംബിബിഎസ് വിദ്യാർത്ഥികളെ ഉൾക്കൊള്ളുന്ന ആദ്യ ബാച്ചിൻ്റെ അക്കാദമിക് പ്രോഗ്രാം 2021 ജനുവരി 12 ന് അന്നത്തെ ബഹുമാനപ്പെട്ട കേന്ദ്ര ആരോഗ്യ കുടുംബക്ഷേമ മന്ത്രി ഡോ. [[ഹർഷവർധൻ|ഹർഷവർദ്ധൻ]] ഉദ്ഘാടനം ചെയ്തു.<ref name="Guwahati">{{Cite news|url=https://timesofindia.indiatimes.com/city/guwahati/union-health-minister-inaugurates-aiims-guwahati-academic-programme/articleshow/80235786.cms |title=Union health minister inaugurates AIIMS Guwahati academic programme |agency=The Times of India|date=2021-01-12|work=Times of India|access-date=2021-01-15}}</ref> 2020-21 അധ്യയന വർഷത്തിൽ പ്രവർത്തനക്ഷമമായ നാല് എയിംസുകളിലൊന്നായ ഈ ഇൻസ്റ്റിറ്റ്യൂട്ടിൽ തുടക്കത്തിൽ 50 [[എം.ബി.ബി.എസ്.|എംബിബിഎസ്]] സീറ്റുകളായിരുന്നു ഉണ്ടായിരുന്നത്. ഗൗഹാത്തി മെഡിക്കൽ കോളേജിലെ നരകാസുർ ഹിൽടോപ്പിലെ ഒരു താൽക്കാലിക കാമ്പസിൽ ആയിരുന്നു ഇൻസ്റ്റിറ്റ്യൂട്ട് തുടക്കത്തിൽ പ്രവർത്തിച്ചിരുന്നത്, [[ഓൾ ഇന്ത്യ ഇൻസ്റ്റിറ്റ്യൂട്ട് ഓഫ് മെഡിക്കൽ സയൻസ്, ഭുവനേശ്വർ]] ഇതിൻ്റെ മെന്ററായിരുന്നു.<ref name="ST">{{Cite news|url=https://theshillongtimes.com/2021/01/12/inaugural-academic-programme-of-aiims-guwahati-held/ |title=Inaugural academic programme of AIIMS Guwahati held |agency=|date=2021-01-12|work=The Shillong Times|access-date=2021-01-17}}</ref> 2022 മാർച്ചിൽ ഇൻസ്റ്റിറ്റ്യൂട്ട് അതിന്റെ സ്ഥിര കാമ്പസിലേക്ക് മാറി. 2023 ഏപ്രിൽ 14-ന് പ്രധാനമന്ത്രി [[നരേന്ദ്ര മോദി]], മറ്റ് മൂന്ന് മെഡിക്കൽ കോളേജുകൾക്കൊപ്പം എയിംസ്, ഗുവാഹത്തി ഉദ്ഘാടനം ചെയ്തു.<ref>{{Cite web|url= https://www.ndtv.com/india-news/pm-narendra-modi-dedicates-northeasts-1st-aiims-3-new-medical-colleges-in-assam-3947632 |title= PM Modi Dedicates Northeast's 1st AIIMS, 3 New Medical Colleges In Assam |date=|website=NDTV|language=en|access-date=30 April 2023}}</ref> == രോഗി സേവനങ്ങൾ == ഇൻസ്റ്റിറ്റ്യൂട്ടിൽ 25-ലധികം സ്പെഷ്യാലിറ്റി, സൂപ്പർ സ്പെഷ്യാലിറ്റി വിഭാഗങ്ങളുള്ള 750 കിടക്കകളുള്ള ആശുപത്രി ഉണ്ടാകും. ഔട്ട്‌പേഷ്യന്റ് സേവനങ്ങൾക്കും ഡയഗ്‌നോസ്റ്റിക് സേവനങ്ങൾക്കും പുറമെയാണിത്. ആയുഷിന് കീഴിൽ സേവനങ്ങൾ നൽകുന്നതിന് പ്രത്യേക സൗകര്യവും ഉണ്ടാകും. == അവലംബം == {{Reflist}}{{All India Institutes of Medical Sciences}} [[വർഗ്ഗം:Coordinates on Wikidata]] [[വർഗ്ഗം:ഓൾ ഇന്ത്യ ഇൻസ്റ്റിറ്റ്യൂട്ട് ഓഫ് മെഡിക്കൽ സയൻസസ്]] b574zmdsd92hgk29uow9juxcthcpbwj 0 587351 4546943 3941470 2025-07-09T07:40:16Z Meenakshi nandhini 99060 4546943 wikitext text/x-wiki {{prettyurl/wikidata}}{{Infobox officeholder | name = Mildred Hall-Watson | image = | office1 = [[List of presidents of the Senate of the Bahamas|President of the Senate of the Bahamas]] | primeminister1 = [[Hubert Minnis]] | term_start1 = December 2019 | term_end1 = October 2021 | predecessor1 = [[Katherine Forbes-Smith]] | successor1 = [[Lashell Adderley]] | birth_name = | birth_date = | birth_place = | death_date = | death_place = | spouse = | children = | alma_mater = | party = [[Free National Movement]] }}2019 ഡിസംബർ മുതൽ സെനറ്റിന്റെ പ്രസിഡന്റായ ബഹാമിയൻ പ്രസവചികിത്സയും ഗൈനക്കോളജിസ്റ്റും രാഷ്ട്രീയക്കാരിയുമാണ് '''മിൽഡ്രഡ് ഹാൾ-വാട്സൺ''' എംബിഇ. ഹാൾ-വാട്സൺ 1977-ൽ [[വാഷിങ്ടൺ, ഡി.സി.|വാഷിംഗ്ടൺ ഡി.സി.യിലെ]] ഹോവാർഡ് യൂണിവേഴ്സിറ്റി കോളേജ് ഓഫ് മെഡിസിനിൽ നിന്ന് അവൾ ബിരുദം നേടി.<ref name=bio>{{cite web|url=http://caribbeanelections.com/knowledge/biography/bios/hall_watson_mildred.asp|title=Mildred Hall-Watson|publisher=Caribbean Elections|accessdate=5 January 2021|archive-date=2021-01-07|archive-url=https://web.archive.org/web/20210107084056/http://caribbeanelections.com/knowledge/biography/bios/hall_watson_mildred.asp|url-status=dead}}</ref><ref name=hu/> ഹാൾ-വാട്‌സൺ ഒരു ഒബ്‌സ്റ്റട്രീഷ്യൻ/ഗൈനക്കോളജിസ്റ്റാണ്. അവർ അമേരിക്കൻ കോളേജ് ഓഫ് സർജൻസ് ഫെല്ലോ, ഇന്റർനാഷണൽ കോളേജ് ഓഫ് സർജൻസ് അംഗം, അമേരിക്കൻ കോളേജ് ഓഫ് ഒബ്‌സ്റ്റട്രീഷ്യൻസ് ആൻഡ് ഗൈനക്കോളജിസ്റ്റുകളുടെ സഹവർത്തി ആണ്.<ref name=bio/><ref name=hu>{{cite web|url=https://www.humaa.com/news-events/alumni-news.html/article/2017/12/06/dr-mildred-hall-watson-class-of-1977-appointed-vice-president-of-the-senate-of-the-bahamas|title=DR. MILDRED HALL-WATSON, CLASS OF 1977, APPOINTED VICE-PRESIDENT OF THE SENATE OF THE BAHAMAS|publisher=Howard University Medical Alumni Association|date=6 December 2017|accessdate=5 January 2021}}</ref> [[ബഹാമാസ്|ബഹാമാസിലെ]] ഹെൽത്ത് കെയർ സെന്റർ ഫോർ വിമൻ ആൻഡ് ന്യൂ ബിഗിനിംഗ്സ് ബെർതിംഗ് ആൻഡ് സർജിക്കൽ സെന്ററിന്റെ മെഡിക്കൽ ഡയറക്ടറായി സേവനമനുഷ്ടിച്ചിരുന്നു.<ref name=bio/> അവർ ബഹാമാസ് PACE ഫൗണ്ടേഷന്റെ (തുടർവിദ്യാഭ്യാസത്തിനുള്ള പ്രവേശനം നൽകൽ) ഡയറക്ടറായിരുന്നു.<ref>{{cite web|url=http://www.thebahamasweekly.com/publish/grand-bahama-community-events/Doctors_Hospital_lends_a_hand_to_teen_moms_at_PACE_printer.shtml|title=Doctors Hospital lends a hand to teen moms at PACE|first=Michele|last=Rassin|publisher=The Bahamas Weekly|date=26 July 2010|accessdate=5 January 2021}}</ref> ഹാൾ-വാട്‌സൺ ഫ്രീ നാഷണൽ മൂവ്‌മെന്റിൽ അംഗമാണ്.<ref>{{cite web|url=https://ewnews.com/senator-hall-watson-says-mcalpine-shamed-himself|title=FNM Senator calls on MP to "be a man"|publisher=Eyewitness News|date=5 June 2019|accessdate=5 January 2021|first=Royston Jr.|last=Jones}}</ref> 2017 മെയ് മാസത്തിൽ അവർ സെനറ്റിന്റെ വൈസ് പ്രസിഡന്റായി തെരഞ്ഞെടുക്കപ്പെട്ടു. 2019 ഡിസംബർ 5-ന്, അറ്റോർണി ജനറൽ കാൾ ബെഥേൽ നാമനിർദ്ദേശം ചെയ്തതിനെത്തുടർന്ന് സെനറ്റിന്റെ<ref name=bio/> പ്രസിഡന്റായി അവർ ഏകകണ്ഠമായി തിരഞ്ഞെടുക്കപ്പെട്ടു.<ref>{{cite web|url=https://thenassauguardian.com/mildred-hall-watson-elected-as-senate-president/|title=Mildred Hall-Watson elected as Senate president|work=The Nassau Guardian|first=Rachel|last=Scott|date=6 December 2019|accessdate=5 January 2021}}</ref><ref>{{cite web|url=https://ewnews.com/senate-elects-two-women-to-top-posts|title=Senate elects two women to top posts|publisher=Eyewitness News|date=5 December 2019|accessdate=5 January 2021}}</ref> 2020 മെയ് മാസത്തിൽ, ആരോഗ്യമന്ത്രിയാകാനുള്ള പ്രധാനമന്ത്രി ഹ്യൂബർട്ട് മിന്നിസിന്റെ ആദ്യ ചോയ്‌സ് അവരാണെന്ന് റിപ്പോർട്ട് ചെയ്യപ്പെട്ടു. എന്നിരുന്നാലും രാജ്യത്തിന്റെ ഭരണഘടന പ്രകാരം ഇതിന് മറ്റൊരു മന്ത്രി രാജിവെക്കേണ്ടി വരും. കാരണം സെനറ്റിൽ നിന്ന് കാബിനറ്റിലെ രണ്ട് അംഗങ്ങൾക്ക് മാത്രമേ കഴിയൂ.<ref>{{cite web|url=https://bahamaspress.com/senate-president-dr-mildred-hall-watson-is-pms-first-choice-as-new-health-minister/|title=Senate President Dr. Mildred Hall-Watson is PM's first choice as new Health Minister…|publisher=Bahamas Press|date=5 May 2020|accessdate=5 January 2021}}</ref> ==അവലംബം== {{reflist}} {{authority control}} [[വർഗ്ഗം:രാഷ്ട്രീയപ്രവർത്തകർ]] [[വർഗ്ഗം:ഭിഷഗ്വരർ]] s9fbhl2h85csjt6znjmhintgwxwdzn3 4546944 4546943 2025-07-09T07:40:46Z Meenakshi nandhini 99060 /* അവലംബം */ 4546944 wikitext text/x-wiki {{prettyurl/wikidata}}{{Infobox officeholder | name = Mildred Hall-Watson | image = | office1 = [[List of presidents of the Senate of the Bahamas|President of the Senate of the Bahamas]] | primeminister1 = [[Hubert Minnis]] | term_start1 = December 2019 | term_end1 = October 2021 | predecessor1 = [[Katherine Forbes-Smith]] | successor1 = [[Lashell Adderley]] | birth_name = | birth_date = | birth_place = | death_date = | death_place = | spouse = | children = | alma_mater = | party = [[Free National Movement]] }}2019 ഡിസംബർ മുതൽ സെനറ്റിന്റെ പ്രസിഡന്റായ ബഹാമിയൻ പ്രസവചികിത്സയും ഗൈനക്കോളജിസ്റ്റും രാഷ്ട്രീയക്കാരിയുമാണ് '''മിൽഡ്രഡ് ഹാൾ-വാട്സൺ''' എംബിഇ. ഹാൾ-വാട്സൺ 1977-ൽ [[വാഷിങ്ടൺ, ഡി.സി.|വാഷിംഗ്ടൺ ഡി.സി.യിലെ]] ഹോവാർഡ് യൂണിവേഴ്സിറ്റി കോളേജ് ഓഫ് മെഡിസിനിൽ നിന്ന് അവൾ ബിരുദം നേടി.<ref name=bio>{{cite web|url=http://caribbeanelections.com/knowledge/biography/bios/hall_watson_mildred.asp|title=Mildred Hall-Watson|publisher=Caribbean Elections|accessdate=5 January 2021|archive-date=2021-01-07|archive-url=https://web.archive.org/web/20210107084056/http://caribbeanelections.com/knowledge/biography/bios/hall_watson_mildred.asp|url-status=dead}}</ref><ref name=hu/> ഹാൾ-വാട്‌സൺ ഒരു ഒബ്‌സ്റ്റട്രീഷ്യൻ/ഗൈനക്കോളജിസ്റ്റാണ്. അവർ അമേരിക്കൻ കോളേജ് ഓഫ് സർജൻസ് ഫെല്ലോ, ഇന്റർനാഷണൽ കോളേജ് ഓഫ് സർജൻസ് അംഗം, അമേരിക്കൻ കോളേജ് ഓഫ് ഒബ്‌സ്റ്റട്രീഷ്യൻസ് ആൻഡ് ഗൈനക്കോളജിസ്റ്റുകളുടെ സഹവർത്തി ആണ്.<ref name=bio/><ref name=hu>{{cite web|url=https://www.humaa.com/news-events/alumni-news.html/article/2017/12/06/dr-mildred-hall-watson-class-of-1977-appointed-vice-president-of-the-senate-of-the-bahamas|title=DR. MILDRED HALL-WATSON, CLASS OF 1977, APPOINTED VICE-PRESIDENT OF THE SENATE OF THE BAHAMAS|publisher=Howard University Medical Alumni Association|date=6 December 2017|accessdate=5 January 2021}}</ref> [[ബഹാമാസ്|ബഹാമാസിലെ]] ഹെൽത്ത് കെയർ സെന്റർ ഫോർ വിമൻ ആൻഡ് ന്യൂ ബിഗിനിംഗ്സ് ബെർതിംഗ് ആൻഡ് സർജിക്കൽ സെന്ററിന്റെ മെഡിക്കൽ ഡയറക്ടറായി സേവനമനുഷ്ടിച്ചിരുന്നു.<ref name=bio/> അവർ ബഹാമാസ് PACE ഫൗണ്ടേഷന്റെ (തുടർവിദ്യാഭ്യാസത്തിനുള്ള പ്രവേശനം നൽകൽ) ഡയറക്ടറായിരുന്നു.<ref>{{cite web|url=http://www.thebahamasweekly.com/publish/grand-bahama-community-events/Doctors_Hospital_lends_a_hand_to_teen_moms_at_PACE_printer.shtml|title=Doctors Hospital lends a hand to teen moms at PACE|first=Michele|last=Rassin|publisher=The Bahamas Weekly|date=26 July 2010|accessdate=5 January 2021}}</ref> ഹാൾ-വാട്‌സൺ ഫ്രീ നാഷണൽ മൂവ്‌മെന്റിൽ അംഗമാണ്.<ref>{{cite web|url=https://ewnews.com/senator-hall-watson-says-mcalpine-shamed-himself|title=FNM Senator calls on MP to "be a man"|publisher=Eyewitness News|date=5 June 2019|accessdate=5 January 2021|first=Royston Jr.|last=Jones}}</ref> 2017 മെയ് മാസത്തിൽ അവർ സെനറ്റിന്റെ വൈസ് പ്രസിഡന്റായി തെരഞ്ഞെടുക്കപ്പെട്ടു. 2019 ഡിസംബർ 5-ന്, അറ്റോർണി ജനറൽ കാൾ ബെഥേൽ നാമനിർദ്ദേശം ചെയ്തതിനെത്തുടർന്ന് സെനറ്റിന്റെ<ref name=bio/> പ്രസിഡന്റായി അവർ ഏകകണ്ഠമായി തിരഞ്ഞെടുക്കപ്പെട്ടു.<ref>{{cite web|url=https://thenassauguardian.com/mildred-hall-watson-elected-as-senate-president/|title=Mildred Hall-Watson elected as Senate president|work=The Nassau Guardian|first=Rachel|last=Scott|date=6 December 2019|accessdate=5 January 2021}}</ref><ref>{{cite web|url=https://ewnews.com/senate-elects-two-women-to-top-posts|title=Senate elects two women to top posts|publisher=Eyewitness News|date=5 December 2019|accessdate=5 January 2021}}</ref> 2020 മെയ് മാസത്തിൽ, ആരോഗ്യമന്ത്രിയാകാനുള്ള പ്രധാനമന്ത്രി ഹ്യൂബർട്ട് മിന്നിസിന്റെ ആദ്യ ചോയ്‌സ് അവരാണെന്ന് റിപ്പോർട്ട് ചെയ്യപ്പെട്ടു. എന്നിരുന്നാലും രാജ്യത്തിന്റെ ഭരണഘടന പ്രകാരം ഇതിന് മറ്റൊരു മന്ത്രി രാജിവെക്കേണ്ടി വരും. കാരണം സെനറ്റിൽ നിന്ന് കാബിനറ്റിലെ രണ്ട് അംഗങ്ങൾക്ക് മാത്രമേ കഴിയൂ.<ref>{{cite web|url=https://bahamaspress.com/senate-president-dr-mildred-hall-watson-is-pms-first-choice-as-new-health-minister/|title=Senate President Dr. Mildred Hall-Watson is PM's first choice as new Health Minister…|publisher=Bahamas Press|date=5 May 2020|accessdate=5 January 2021}}</ref> ==അവലംബം== {{reflist}} {{authority control}} {{DEFAULTSORT:Hall-Watson, Mildred}} [[വർഗ്ഗം:രാഷ്ട്രീയപ്രവർത്തകർ]] [[വർഗ്ഗം:ഭിഷഗ്വരർ]] h3bgrnmrtymahu8nwfsdfa29eja7emj 0 599514 4546974 3940322 2025-07-09T09:02:58Z Meenakshi nandhini 99060 4546974 wikitext text/x-wiki {{prettyurl/wikidata}}{{Speciesbox |image = Nepenthes maxima Sulawesi1.jpg |image_caption = An upper pitcher of ''Nepenthes maxima'' from Sulawesi (~400 m asl) |status = LC |status_system = IUCN3.1 |status_ref = <ref name="iucn status 19 November 2021">{{cite iucn |author=Clarke, C.M. |date=2018 |title=''Nepenthes maxima'' |volume=2018 |page=e.T39675A143962061 |doi=10.2305/IUCN.UK.2018-1.RLTS.T39675A143962061.en |access-date=19 November 2021}}</ref> |genus = Nepenthes |species = maxima |authority = [[Caspar Georg Carl Reinwardt|Reinw.]] ''ex'' [[Christian Gottfried Daniel Nees von Esenbeck|Nees]] (1824) |synonyms = {{collapsible list|bullets = true |title=<small>[[Synonym (taxonomy)|Synonyms]]</small> |''Nepenthes boschiana''<br><small>''auct. non'' Korth.: Becc. (1878)</small> |''Nepenthes celebica''<br><small>Hook.f. (1873)<ref name=Hooker>{{in lang|la}} Hooker, J.D. 1873. [[Nepenthaceae (1873 monograph)|Ordo CLXXV bis. Nepenthaceæ]]. In: A. de Candolle ''[[Prodromus Systematis Naturalis Regni Vegetabilis]]'' '''17''': 90–105.</ref></small> |''[[Nepenthes curtisii (disambiguation)|Nepenthes curtisii]]''<br><small>Mast. (1887)<ref>Masters, M.T. 1887. [https://www.biodiversitylibrary.org/page/26088289 New or noteworthy plants. ''Nepenthes Curtisii'', Mast., sp. nov.]. ''The Gardeners' Chronicle'', series 3, '''2'''(49): 681, 689.</ref></small> <!--now listed as horticultural hybrid on CP Database: ''Nepenthes curtisii hybrida''<br><small>Witte (1897)</small>--> |''Nepenthes curtisii'' var. ''superba''<br><small>Hort.Veitch ''ex'' Marshall (1889)</small> |''Nepenthes dayana''<br><small>A.Truffaut ''ex'' M.J.Sallier (1894) ''[[nomen superfluum|nom.superfl.]]''</small> |''N. maxima'' × ''N. albomarginata''<br><small>Hort.Bednar (1987)</small> |''Nepenthes oblanceolata''<br><small>Ridl. (1916)<ref name=Ridley1916>Ridley, H.N. 1916. [https://www.biodiversitylibrary.org/page/745146 Nepenthaceæ.] [pp. 139–141] In: [https://www.biodiversitylibrary.org/page/745006 I. Report on the botany of the Wollaston Expedition to Dutch New Guinea, 1912–13.] ''The Transactions of the Linnean Society of London'', series 2: botany, '''9'''(1): 1–269. {{doi|10.1111/j.1095-8339.1916.tb00009.x}}</ref></small> |''Nepenthes spectabilis''<br><small>''auct. non'' Danser: Hort. ''ex'' Hort.Bednar (1987)</small> }} {{collapsible list|bullets = true |title=<small>[[Heterochresonym]]s</small> |''Nepenthes maxima''<br><small>''auct. non'' Reinw. ''ex'' Nees: Becc. (1886)<br>[<nowiki>=</nowiki>''[[Nepenthes boschiana|N. boschiana]]/N. maxima/[[Nepenthes stenophylla|N. stenophylla]]/[[Nepenthes sumatrana|N. sumatrana]]'']</small> |''Nepenthes maxima''<br><small>''auct. non'' Reinw. ''ex'' Nees: Cheers (1992)<br>[<nowiki>=</nowiki>''[[Nepenthes northiana|N. northiana]]'' × ''N. maxima'']</small> }} {{collapsible list|bullets = true |title=<small>[[Pre-Linnaean name]]s</small> |"Cantharifera alba"<br><small>[[Georg Eberhard Rumphius|Rumph.]] (1750)</small> }} |}} [[File:Nepenthes oblanceolata upper pitcher.jpg|thumb|An upper pitcher of a plant matching the description of ''N.&nbsp;oblanceolata'', which is sometimes regarded as a synonym of ''N.&nbsp;maxima'']] [[File:Nepenthes oblanceolata plant.jpg|thumb|A [[rosette (botany)|rosette]] plant of ''N.&nbsp;oblanceolata'' from near [[Wamena]], [[Baliem Valley]], New Guinea]] [[File:Male Flower of Nepenthes maxima.JPG|thumb|Male [[inflorescence]]]] [[File:Female Flower of Nepenthes maxima.JPG|thumb|[[Infructescence]]]] നെപ്പന്തസ് ജനുസ്സിലെ ഒരു മാംസഭോജിയായ പിച്ചർ സസ്യ ഇനമാണ് '''നേപ്പന്തസ് മാക്‌സിമ''' (/nɪˈpɛnθiːz ˈmæksɪmə/; ലാറ്റിനിൽ നിന്ന്: maximus "greatest"), വലിയ പിച്ചർ-പ്ലാന്റ്<ref name=P&L>Phillipps, A. & A. Lamb 1996. ''[[Pitcher-Plants of Borneo]]''. Natural History Publications (Borneo), Kota Kinabalu.</ref> . ന്യൂ ഗിനിയ, സുലവേസി, മലുകു ദ്വീപുകൾ എന്നിവിടങ്ങളിൽ താരതമ്യേന വിശാലമായി ഈ സസ്യം വ്യാപിച്ചിരിക്കുന്നു.<ref name=McPherson>McPherson, S.R. 2009. ''[[Pitcher Plants of the Old World]]''. 2 volumes. Redfern Natural History Productions, Poole.</ref>വോവോണി ദ്വീപിലും ഈ സസ്യം കാണപ്പെടുന്നുണ്ട്.<ref name=Wowoni>{{in lang|id}} Sunarti, S., A. Hidayat & Rugayah 2008. [http://biodiversitas.mipa.uns.ac.id/D/D0903/D090309.pdf Keanekaragaman tumbuhan di hutan Pegunungan Waworete, Kecamatan Wawonii Timur, Pulau Wawonii, Sulawesi Tenggara.] [Plants diversity at the mountain forest of Waworete, East Wawonii District, Wawonii Island, Southeast Sulawesi.] ''Biodiversitas'' '''9'''(3): 194–198. <!--https://www.webcitation.org/6JNyZoP1K--></ref> <gallery mode="packed" heights="175"> Image:SulawesiNepenthes.jpg|? ''N.&nbsp;glabrata'' × ''N.&nbsp;maxima'' Image:Nepenthes klossii maxima.jpg|''N.&nbsp;klossii'' × ''N.&nbsp;maxima'' Image:Nepmaxneo1.jpg|''N.&nbsp;maxima'' × ''N.&nbsp;neoguineensis'' </gallery> ==References== {{Reflist}} <!--"1989 The species: ''N. soma'' nom. dub. aff. ''maxima'' appears in Japanese catalogs." http://www.omnisterra.com/botany/cp/pictures/nepenthe/guide.htm--> ==Further reading== {{Refbegin|2}} * [Anonymous] 1889. [https://www.biodiversitylibrary.org/page/25922560 ''Nepenthes'' at Messrs. Veitch's.] ''The Gardeners' Chronicle'', series 3, '''6'''(145): 388. <!--as N. Curtisi--> * [Anonymous] 2010. [http://www.miga.org/documents/WedaBay_ExplorationandDevelopment_ESIA.pdf ''Eramet-PT Weda Bay Nickel Exploration and Development ESIA''.] ERM Indonesia, Jakarta. <!--https://www.webcitation.org/6JKuSA0dx--> * Adam, J.H., C.C. Wilcock & M.D. Swaine 1992. {{cite web |url= http://myais.fsktm.um.edu.my/8918/1/10.pdf |title= The ecology and distribution of Bornean ''Nepenthes''. |url-status= dead |archive-url= https://web.archive.org/web/20110722233248/http://myais.fsktm.um.edu.my/8918/1/10.pdf |archive-date= 2011-07-22 }} ''Journal of Tropical Forest Science'' '''5'''(1): 13–25. * Adam, J.H. 1997. {{cite web |url= http://psasir.upm.edu.my/3641/1/Prey_Spectra_of_Bomean_Nepenthes_Species_%28Nepenthaceae%29_in.pdf |title= Prey spectra of Bornean ''Nepenthes'' species (Nepenthaceae) in relation to their habitat. }} ''Pertanika Journal of Tropical Agricultural Science'' '''20'''(2–3): 121–134. * Adam, J.H. & C.C. Wilcock 1999. {{cite web |url= http://psasir.upm.edu.my/3779/1/Palynological_Study_of_Bornean_Nepenthes_%28Nepenthaceae%29.pdf |title= Palynological study of Bornean ''Nepenthes'' (Nepenthaceae). }} ''Pertanika Journal of Tropical Agricultural Science'' '''22'''(1): 1–7. * Amoroso, V.B., L.D. Obsioma, J.B. Arlalejo, R.A. Aspiras, D.P. Capili, J.J.A. Polizon & E.B. Sumile 2009. Inventory and conservation of endangered, endemic and economically important flora of Hamiguitan Range, southern Philippines. ''Blumea'' '''54'''(1–3): 71–76. {{doi|10.3767/000651909X474113}} <!--misidentified; see Suarez, W. 2013. [http://pitcherplants.proboards.com/post/104544 Re: ''Nepenthes viridis'', a new species from Dinagat/Philippines] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20131109023550/http://pitcherplants.proboards.com/post/104544 |date=2013-11-09 }}. Carnivorous Plants in the tropics, October 25, 2013. </ref>--> * Amoroso, V.B. & R.A. Aspiras 2011. Hamiguitan Range: a sanctuary for native flora. ''Saudi Journal of Biological Sciences'' '''18'''(1): 7–15. {{doi|10.1016/j.sjbs.2010.07.003}} * Bauer, U., C.J. Clemente, T. Renner & W. Federle 2012. Form follows function: morphological diversification and alternative trapping strategies in carnivorous ''Nepenthes'' pitcher plants. ''Journal of Evolutionary Biology'' '''25'''(1): 90–102. {{doi|10.1111/j.1420-9101.2011.02406.x}} * Beveridge, N.G.P., C. Rauch, P.J.A. Keßler, R.R. van Vugt & P.C. van Welzen 2013. A new way to identify living species of ''Nepenthes'' (Nepenthaceae): more data needed! ''[[Carnivorous Plant Newsletter]]'' '''42'''(4): 122–128. * {{in lang|la}} Blume, C.L. 1852. [https://www.biodiversitylibrary.org/page/444841 Ord. Nepenthaceae.] In: ''[https://dx.doi.org/10.5962/bhl.title.274 Museum Botanicum Lugduno-Batavum, sive stirpium exoticarum novarum vel minus cognitarum ex vivis aut siccis brevis expositio. Tom. II. Nr. 1.]'' E.J. Brill, Lugduni-Batavorum. pp.&nbsp;5–10. * Bonhomme, V., H. Pelloux-Prayer, E. Jousselin, Y. Forterre, J.-J. Labat & L. Gaume 2011. Slippery or sticky? Functional diversity in the trapping strategy of ''Nepenthes'' carnivorous plants. ''New Phytologist'' '''191'''(2): 545–554. {{doi|10.1111/j.1469-8137.2011.03696.x}} * Clarke, C.M. 2006. Introduction. In: Danser, B.H. ''[[The Nepenthaceae of the Netherlands Indies]]''. Natural History Publications (Borneo), Kota Kinabalu. pp.&nbsp;1–15. * Corner, E.J.H. 1996. Pitcher-plants (''Nepenthes''). In: K.M. Wong & A. Phillipps (eds.) [https://books.google.com/books?id=oiMIAQAAMAAJ ''Kinabalu: Summit of Borneo. A Revised and Expanded Edition.''] The Sabah Society, Kota Kinabalu. pp.&nbsp;115–121. {{ISBN|9679994740}}. <!--actually N. fusca??--> * {{in lang|id}} Darma, I.D.P., I.P. Suendra & H.-M. Siregar 2004. BP-17: Keanekaragaman ''Nepenthes'' di Taman Wisata Alam Nanggala III, Luwu, Sulawesi Selatan. [''Nepenthes'' diversity in Taman Wisata Alam Nanggala III, Luwu, Sulawesi Selatan.] [pp. xiv–xv] In: [http://biodiversitas.mipa.uns.ac.id/D/D0501/D050108.pdf Abstrak: Konggres dan Seminar Nasional Penggalang Taksonomi Tumbuhan Indonesia (PTTI) Universitas Sebelas Maret Surakarta, 19-20 Desember 2003.] ''Sisipan Biodiversitas'' '''5'''(1): i–xxxii. <!--https://www.webcitation.org/6JOBYLGbQ--> * {{in lang|id}} Darma, I.D.P., I.P. Suendra & H.-M. Siregar 2004. [http://biosmart.mipa.uns.ac.id/index.php/biosmart/article/download/179/139 Keanekaragaman ''Nepenthes'' di Taman Wisata Alam Nanggala III, Luwu, Sulawesi Selatan] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20190221061431/http://biosmart.mipa.uns.ac.id/index.php/biosmart/article/download/179/139 |date=2019-02-21 }}. [Diversity of ''Nepenthes'' at ecotour forest Nanggala III, Luwu, South Sulawesi.] ''BioSMART'' '''6'''(2): 126–129. <!--https://www.webcitation.org/6JOD3MKmF--> * Dixon, W.E. 1889. [https://www.biodiversitylibrary.org/page/25922524 ''Nepenthes''.] ''The Gardeners' Chronicle'', series 3, '''6'''(144): 354. <!--as N. Curtisi--> * James, G. 1993. {{cite web|url= http://www.carnivorousplants.org/cpn/articles/CPNv22n1_2p29_30.pdf |title=Some observations of carnivorous plants in habitat, Sulawesi: Indonesia. }} ''[[Carnivorous Plant Newsletter]]'' '''22'''(1–2): 29–30. * Kitching, R.L. 2000. [https://books.google.com/books?id=B4F2XYMmRG0C ''Food Webs and Container Habitats: The natural history and ecology of phytotelmata'']. Cambridge University Press, Cambridge. * Lecoufle, M. 1990. ''Nepenthes maxima''. In: ''Carnivorous Plants: Care and Cultivation''. Blandford, London. pp.&nbsp;124–125. * {{in lang|id}} Mansur, M. 2001. {{cite web |url= http://elib.pdii.lipi.go.id/katalog/index.php/searchkatalog/downloadDatabyId/1286/1286.pdf |title= Koleksi ''Nepenthes'' di Herbarium Bogoriense: prospeknya sebagai tanaman hias. |url-status= dead |archive-url= https://web.archive.org/web/20120319205635/http://elib.pdii.lipi.go.id/katalog/index.php/searchkatalog/downloadDatabyId/1286/1286.pdf |archive-date= 2012-03-19 }} In: ''Prosiding Seminar Hari Cinta Puspa dan Satwa Nasional''. Lembaga Ilmu Pengetahuan Indonesia, Bogor. pp.&nbsp;244–253. * Masters, M.T. 1889. [https://www.biodiversitylibrary.org/page/25922840 ''Nepenthes Curtisi''.] ''The Gardeners' Chronicle'', series 3, '''6'''(154): 660–661. * Masters, M.T. 1890. [https://www.biodiversitylibrary.org/page/25924824 New or noteworthy plants. ''Nepenthes stenophylla'', Mast., sp. n.]. ''The Gardeners' Chronicle'', series 3, '''8'''(192): 240. <!--as N. curtisi--> * McPherson, S.R. & A. Robinson 2012. ''[[Field Guide to the Pitcher Plants of Australia and New Guinea]]''. Redfern Natural History Productions, Poole. * Meimberg, H., A. Wistuba, P. Dittrich & G. Heubl 2001. Molecular phylogeny of Nepenthaceae based on cladistic analysis of plastid trnK intron sequence data. ''Plant Biology'' '''3'''(2): 164–175. {{doi|10.1055/s-2001-12897}} * {{in lang|de}} Meimberg, H. 2002. {{cite web|url= http://edoc.ub.uni-muenchen.de/1078/1/Meimberg_Harald.pdf |title=Molekular-systematische Untersuchungen an den Familien Nepenthaceae und Ancistrocladaceae sowie verwandter Taxa aus der Unterklasse Caryophyllidae s. l.. }} Ph.D. thesis, Ludwig Maximilian University of Munich, Munich. * Meimberg, H. & G. Heubl 2006. Introduction of a nuclear marker for phylogenetic analysis of Nepenthaceae. ''Plant Biology'' '''8'''(6): 831–840. {{doi|10.1055/s-2006-924676}} * Meimberg, H., S. Thalhammer, A. Brachmann & G. Heubl 2006. Comparative analysis of a translocated copy of the ''trnK'' intron in carnivorous family Nepenthaceae. ''Molecular Phylogenetics and Evolution'' '''39'''(2): 478–490. {{doi|10.1016/j.ympev.2005.11.023}} * Mey, F.S. 2014. [http://carnivorousockhom.blogspot.fr/2014/02/a-short-visit-to-papua-video-by.html A short visit to Papua, video by Alastair Robinson and Davide Baj.] ''Strange Fruits: A Garden's Chronicle'', February 25, 2014. * {{in lang|ja}} Oikawa, T. 1992. ''Nepenthes maxima'' Reinw.. In: {{Nihongo||無憂草 – Nepenthes|[[List of Nepenthes literature|Muyū kusa – Nepenthes]]}}. [''The Grief Vanishing''.] Parco Co., Japan. p.&nbsp;62. * Porter, J.N. 1940. [https://www.biodiversitylibrary.org/page/7811900 Note on the germination of ''Nepenthes'' seed sown on agar]. ''Botanical Museum Leaflets Harvard University'' '''8'''(3): 65–68. * Renner, T. & C.D. Specht 2011. A sticky situation: assessing adaptations for plant carnivory in the Caryophyllales by means of stochastic character mapping. ''International Journal of Plant Sciences'' '''172'''(7): 889–901. {{doi|10.1086/660882}} * Renner, T. & C.D. Specht 2012. Molecular and functional evolution of class I chitinases for plant carnivory in the Caryophyllales. ''Molecular Biology and Evolution'' '''29'''(10): 2971–2985. {{doi|10.1093/molbev/mss106}} * Rischer, R., M. Wenzel, J. Schlauer, G. Bringmann & L.A. Assi 1998. {{cite web|url= http://www.carnivorousplants.org/cpn/articles/1998Bonnp6_7.pdf |title=''In vitro'' cultivation and experiments with carnivorous plants. }} In: J. Schlauer & B. Meyers-Rice (eds.) ''Proceedings: Second Conference of the International Carnivorous Plant Society''. International Carnivorous Plant Society, Fullerton. pp.&nbsp;6–7. * Shin, K.-S., S. Lee & B.J. Cha 2007. Suppression of phytopathogenic fungi by hexane extract of ''Nepenthes ventricosa'' x ''maxima'' leaf. ''Fitoterapia'' '''78'''(7–8): 585–586. {{doi|10.1016/j.fitote.2007.03.020}} * Slack, A. 1979. ''Nepenthes maxima''. In: ''Carnivorous Plants''. Ebury Press, London. p.&nbsp;86. * Thorogood, C. 2010. ''[[The Malaysian Nepenthes: Evolutionary and Taxonomic Perspectives]]''. Nova Science Publishers, New York. * Toma, I., C. Toma & I. Stănescu 2002. {{cite web|url= http://www.ibiol.ro/plant/Volume%2047/Rev.Roum.Biol.-Biol.Veget.,%202004,%20v.47,%20pp.3-7.pdf |title=Histo-anatomical aspects of the ''Nepenthes maxima'' Reinw. ex Ness metamorphosed leaf. }} ''Revue Roumaine de Biologie, Série de Biologie Végétale'' '''47'''(1–2): 3–7. <!--https://www.biodiversitylibrary.org/page/25925095 - as N. curtisii--> {{Refend}} ==External links== {{Commons|Nepenthes maxima}} * [https://web.archive.org/web/20080611184047/http://www.trubus-online.com/mod.php?mod=publisher&op=viewarticle&cid=7&artid=17 ''Nepenthes maxima'' from Celebes go international] {{Nepenthes}} {{Taxonbar|from=Q139550}} 71bp9wpthvjxdcb0to9dzv3l5ag1d9i 4546975 4546974 2025-07-09T09:04:48Z Meenakshi nandhini 99060 4546975 wikitext text/x-wiki {{prettyurl/wikidata}}{{Speciesbox |image = Nepenthes maxima Sulawesi1.jpg |image_caption = An upper pitcher of ''Nepenthes maxima'' from Sulawesi (~400 m asl) |status = LC |status_system = IUCN3.1 |status_ref = <ref name="iucn status 19 November 2021">{{cite iucn |author=Clarke, C.M. |date=2018 |title=''Nepenthes maxima'' |volume=2018 |page=e.T39675A143962061 |doi=10.2305/IUCN.UK.2018-1.RLTS.T39675A143962061.en |access-date=19 November 2021}}</ref> |genus = Nepenthes |species = maxima |authority = [[Caspar Georg Carl Reinwardt|Reinw.]] ''ex'' [[Christian Gottfried Daniel Nees von Esenbeck|Nees]] (1824) |synonyms = {{collapsible list|bullets = true |title=<small>[[Synonym (taxonomy)|Synonyms]]</small> |''Nepenthes boschiana''<br><small>''auct. non'' Korth.: Becc. (1878)</small> |''Nepenthes celebica''<br><small>Hook.f. (1873)<ref name=Hooker>{{in lang|la}} Hooker, J.D. 1873. [[Nepenthaceae (1873 monograph)|Ordo CLXXV bis. Nepenthaceæ]]. In: A. de Candolle ''[[Prodromus Systematis Naturalis Regni Vegetabilis]]'' '''17''': 90–105.</ref></small> |''[[Nepenthes curtisii (disambiguation)|Nepenthes curtisii]]''<br><small>Mast. (1887)<ref>Masters, M.T. 1887. [https://www.biodiversitylibrary.org/page/26088289 New or noteworthy plants. ''Nepenthes Curtisii'', Mast., sp. nov.]. ''The Gardeners' Chronicle'', series 3, '''2'''(49): 681, 689.</ref></small> <!--now listed as horticultural hybrid on CP Database: ''Nepenthes curtisii hybrida''<br><small>Witte (1897)</small>--> |''Nepenthes curtisii'' var. ''superba''<br><small>Hort.Veitch ''ex'' Marshall (1889)</small> |''Nepenthes dayana''<br><small>A.Truffaut ''ex'' M.J.Sallier (1894) ''[[nomen superfluum|nom.superfl.]]''</small> |''N. maxima'' × ''N. albomarginata''<br><small>Hort.Bednar (1987)</small> |''Nepenthes oblanceolata''<br><small>Ridl. (1916)<ref name=Ridley1916>Ridley, H.N. 1916. [https://www.biodiversitylibrary.org/page/745146 Nepenthaceæ.] [pp. 139–141] In: [https://www.biodiversitylibrary.org/page/745006 I. Report on the botany of the Wollaston Expedition to Dutch New Guinea, 1912–13.] ''The Transactions of the Linnean Society of London'', series 2: botany, '''9'''(1): 1–269. {{doi|10.1111/j.1095-8339.1916.tb00009.x}}</ref></small> |''Nepenthes spectabilis''<br><small>''auct. non'' Danser: Hort. ''ex'' Hort.Bednar (1987)</small> }} {{collapsible list|bullets = true |title=<small>[[Heterochresonym]]s</small> |''Nepenthes maxima''<br><small>''auct. non'' Reinw. ''ex'' Nees: Becc. (1886)<br>[<nowiki>=</nowiki>''[[Nepenthes boschiana|N. boschiana]]/N. maxima/[[Nepenthes stenophylla|N. stenophylla]]/[[Nepenthes sumatrana|N. sumatrana]]'']</small> |''Nepenthes maxima''<br><small>''auct. non'' Reinw. ''ex'' Nees: Cheers (1992)<br>[<nowiki>=</nowiki>''[[Nepenthes northiana|N. northiana]]'' × ''N. maxima'']</small> }} {{collapsible list|bullets = true |title=<small>[[Pre-Linnaean name]]s</small> |"Cantharifera alba"<br><small>[[Georg Eberhard Rumphius|Rumph.]] (1750)</small> }} |}} [[File:Nepenthes oblanceolata upper pitcher.jpg|thumb|An upper pitcher of a plant matching the description of ''N.&nbsp;oblanceolata'', which is sometimes regarded as a synonym of ''N.&nbsp;maxima'']] [[File:Nepenthes oblanceolata plant.jpg|thumb|A [[rosette (botany)|rosette]] plant of ''N.&nbsp;oblanceolata'' from near [[Wamena]], [[Baliem Valley]], New Guinea]] [[File:Male Flower of Nepenthes maxima.JPG|thumb|Male [[inflorescence]]]] [[File:Female Flower of Nepenthes maxima.JPG|thumb|[[Infructescence]]]] നെപ്പന്തസ് ജനുസ്സിലെ ഒരു മാംസഭോജിയായ പിച്ചർ സസ്യ ഇനമാണ് '''നേപ്പന്തസ് മാക്‌സിമ''' (/nɪˈpɛnθiːz ˈmæksɪmə/; ലാറ്റിനിൽ നിന്ന്: maximus "greatest"), വലിയ പിച്ചർ-പ്ലാന്റ്<ref name=P&L>Phillipps, A. & A. Lamb 1996. ''[[Pitcher-Plants of Borneo]]''. Natural History Publications (Borneo), Kota Kinabalu.</ref>എന്നും അറിയപ്പെടുന്നുണ്ട് . [[ന്യൂ ഗിനിയ]], [[സുലവേസി]], [[മലുകു ദ്വീപുകൾ]] എന്നിവിടങ്ങളിൽ താരതമ്യേന വിശാലമായി ഈ സസ്യം വ്യാപിച്ചിരിക്കുന്നു.<ref name=McPherson>McPherson, S.R. 2009. ''[[Pitcher Plants of the Old World]]''. 2 volumes. Redfern Natural History Productions, Poole.</ref>വോവോണി ദ്വീപിലും ഈ സസ്യം കാണപ്പെടുന്നുണ്ട്.<ref name=Wowoni>{{in lang|id}} Sunarti, S., A. Hidayat & Rugayah 2008. [http://biodiversitas.mipa.uns.ac.id/D/D0903/D090309.pdf Keanekaragaman tumbuhan di hutan Pegunungan Waworete, Kecamatan Wawonii Timur, Pulau Wawonii, Sulawesi Tenggara.] [Plants diversity at the mountain forest of Waworete, East Wawonii District, Wawonii Island, Southeast Sulawesi.] ''Biodiversitas'' '''9'''(3): 194–198. <!--https://www.webcitation.org/6JNyZoP1K--></ref> <gallery mode="packed" heights="175"> Image:SulawesiNepenthes.jpg|? ''N.&nbsp;glabrata'' × ''N.&nbsp;maxima'' Image:Nepenthes klossii maxima.jpg|''N.&nbsp;klossii'' × ''N.&nbsp;maxima'' Image:Nepmaxneo1.jpg|''N.&nbsp;maxima'' × ''N.&nbsp;neoguineensis'' </gallery> ==References== {{Reflist}} <!--"1989 The species: ''N. soma'' nom. dub. aff. ''maxima'' appears in Japanese catalogs." http://www.omnisterra.com/botany/cp/pictures/nepenthe/guide.htm--> ==Further reading== {{Refbegin|2}} * [Anonymous] 1889. [https://www.biodiversitylibrary.org/page/25922560 ''Nepenthes'' at Messrs. Veitch's.] ''The Gardeners' Chronicle'', series 3, '''6'''(145): 388. <!--as N. Curtisi--> * [Anonymous] 2010. [http://www.miga.org/documents/WedaBay_ExplorationandDevelopment_ESIA.pdf ''Eramet-PT Weda Bay Nickel Exploration and Development ESIA''.] ERM Indonesia, Jakarta. <!--https://www.webcitation.org/6JKuSA0dx--> * Adam, J.H., C.C. Wilcock & M.D. Swaine 1992. {{cite web |url= http://myais.fsktm.um.edu.my/8918/1/10.pdf |title= The ecology and distribution of Bornean ''Nepenthes''. |url-status= dead |archive-url= https://web.archive.org/web/20110722233248/http://myais.fsktm.um.edu.my/8918/1/10.pdf |archive-date= 2011-07-22 }} ''Journal of Tropical Forest Science'' '''5'''(1): 13–25. * Adam, J.H. 1997. {{cite web |url= http://psasir.upm.edu.my/3641/1/Prey_Spectra_of_Bomean_Nepenthes_Species_%28Nepenthaceae%29_in.pdf |title= Prey spectra of Bornean ''Nepenthes'' species (Nepenthaceae) in relation to their habitat. }} ''Pertanika Journal of Tropical Agricultural Science'' '''20'''(2–3): 121–134. * Adam, J.H. & C.C. Wilcock 1999. {{cite web |url= http://psasir.upm.edu.my/3779/1/Palynological_Study_of_Bornean_Nepenthes_%28Nepenthaceae%29.pdf |title= Palynological study of Bornean ''Nepenthes'' (Nepenthaceae). }} ''Pertanika Journal of Tropical Agricultural Science'' '''22'''(1): 1–7. * Amoroso, V.B., L.D. Obsioma, J.B. Arlalejo, R.A. Aspiras, D.P. Capili, J.J.A. Polizon & E.B. Sumile 2009. Inventory and conservation of endangered, endemic and economically important flora of Hamiguitan Range, southern Philippines. ''Blumea'' '''54'''(1–3): 71–76. {{doi|10.3767/000651909X474113}} <!--misidentified; see Suarez, W. 2013. [http://pitcherplants.proboards.com/post/104544 Re: ''Nepenthes viridis'', a new species from Dinagat/Philippines] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20131109023550/http://pitcherplants.proboards.com/post/104544 |date=2013-11-09 }}. Carnivorous Plants in the tropics, October 25, 2013. </ref>--> * Amoroso, V.B. & R.A. Aspiras 2011. Hamiguitan Range: a sanctuary for native flora. ''Saudi Journal of Biological Sciences'' '''18'''(1): 7–15. {{doi|10.1016/j.sjbs.2010.07.003}} * Bauer, U., C.J. Clemente, T. Renner & W. Federle 2012. Form follows function: morphological diversification and alternative trapping strategies in carnivorous ''Nepenthes'' pitcher plants. ''Journal of Evolutionary Biology'' '''25'''(1): 90–102. {{doi|10.1111/j.1420-9101.2011.02406.x}} * Beveridge, N.G.P., C. Rauch, P.J.A. Keßler, R.R. van Vugt & P.C. van Welzen 2013. A new way to identify living species of ''Nepenthes'' (Nepenthaceae): more data needed! ''[[Carnivorous Plant Newsletter]]'' '''42'''(4): 122–128. * {{in lang|la}} Blume, C.L. 1852. [https://www.biodiversitylibrary.org/page/444841 Ord. Nepenthaceae.] In: ''[https://dx.doi.org/10.5962/bhl.title.274 Museum Botanicum Lugduno-Batavum, sive stirpium exoticarum novarum vel minus cognitarum ex vivis aut siccis brevis expositio. Tom. II. Nr. 1.]'' E.J. Brill, Lugduni-Batavorum. pp.&nbsp;5–10. * Bonhomme, V., H. Pelloux-Prayer, E. Jousselin, Y. Forterre, J.-J. Labat & L. Gaume 2011. Slippery or sticky? Functional diversity in the trapping strategy of ''Nepenthes'' carnivorous plants. ''New Phytologist'' '''191'''(2): 545–554. {{doi|10.1111/j.1469-8137.2011.03696.x}} * Clarke, C.M. 2006. Introduction. In: Danser, B.H. ''[[The Nepenthaceae of the Netherlands Indies]]''. Natural History Publications (Borneo), Kota Kinabalu. pp.&nbsp;1–15. * Corner, E.J.H. 1996. Pitcher-plants (''Nepenthes''). In: K.M. Wong & A. Phillipps (eds.) [https://books.google.com/books?id=oiMIAQAAMAAJ ''Kinabalu: Summit of Borneo. A Revised and Expanded Edition.''] The Sabah Society, Kota Kinabalu. pp.&nbsp;115–121. {{ISBN|9679994740}}. <!--actually N. fusca??--> * {{in lang|id}} Darma, I.D.P., I.P. Suendra & H.-M. Siregar 2004. BP-17: Keanekaragaman ''Nepenthes'' di Taman Wisata Alam Nanggala III, Luwu, Sulawesi Selatan. [''Nepenthes'' diversity in Taman Wisata Alam Nanggala III, Luwu, Sulawesi Selatan.] [pp. xiv–xv] In: [http://biodiversitas.mipa.uns.ac.id/D/D0501/D050108.pdf Abstrak: Konggres dan Seminar Nasional Penggalang Taksonomi Tumbuhan Indonesia (PTTI) Universitas Sebelas Maret Surakarta, 19-20 Desember 2003.] ''Sisipan Biodiversitas'' '''5'''(1): i–xxxii. <!--https://www.webcitation.org/6JOBYLGbQ--> * {{in lang|id}} Darma, I.D.P., I.P. Suendra & H.-M. Siregar 2004. [http://biosmart.mipa.uns.ac.id/index.php/biosmart/article/download/179/139 Keanekaragaman ''Nepenthes'' di Taman Wisata Alam Nanggala III, Luwu, Sulawesi Selatan] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20190221061431/http://biosmart.mipa.uns.ac.id/index.php/biosmart/article/download/179/139 |date=2019-02-21 }}. [Diversity of ''Nepenthes'' at ecotour forest Nanggala III, Luwu, South Sulawesi.] ''BioSMART'' '''6'''(2): 126–129. <!--https://www.webcitation.org/6JOD3MKmF--> * Dixon, W.E. 1889. [https://www.biodiversitylibrary.org/page/25922524 ''Nepenthes''.] ''The Gardeners' Chronicle'', series 3, '''6'''(144): 354. <!--as N. Curtisi--> * James, G. 1993. {{cite web|url= http://www.carnivorousplants.org/cpn/articles/CPNv22n1_2p29_30.pdf |title=Some observations of carnivorous plants in habitat, Sulawesi: Indonesia. }} ''[[Carnivorous Plant Newsletter]]'' '''22'''(1–2): 29–30. * Kitching, R.L. 2000. [https://books.google.com/books?id=B4F2XYMmRG0C ''Food Webs and Container Habitats: The natural history and ecology of phytotelmata'']. Cambridge University Press, Cambridge. * Lecoufle, M. 1990. ''Nepenthes maxima''. In: ''Carnivorous Plants: Care and Cultivation''. Blandford, London. pp.&nbsp;124–125. * {{in lang|id}} Mansur, M. 2001. {{cite web |url= http://elib.pdii.lipi.go.id/katalog/index.php/searchkatalog/downloadDatabyId/1286/1286.pdf |title= Koleksi ''Nepenthes'' di Herbarium Bogoriense: prospeknya sebagai tanaman hias. |url-status= dead |archive-url= https://web.archive.org/web/20120319205635/http://elib.pdii.lipi.go.id/katalog/index.php/searchkatalog/downloadDatabyId/1286/1286.pdf |archive-date= 2012-03-19 }} In: ''Prosiding Seminar Hari Cinta Puspa dan Satwa Nasional''. Lembaga Ilmu Pengetahuan Indonesia, Bogor. pp.&nbsp;244–253. * Masters, M.T. 1889. [https://www.biodiversitylibrary.org/page/25922840 ''Nepenthes Curtisi''.] ''The Gardeners' Chronicle'', series 3, '''6'''(154): 660–661. * Masters, M.T. 1890. [https://www.biodiversitylibrary.org/page/25924824 New or noteworthy plants. ''Nepenthes stenophylla'', Mast., sp. n.]. ''The Gardeners' Chronicle'', series 3, '''8'''(192): 240. <!--as N. curtisi--> * McPherson, S.R. & A. Robinson 2012. ''[[Field Guide to the Pitcher Plants of Australia and New Guinea]]''. Redfern Natural History Productions, Poole. * Meimberg, H., A. Wistuba, P. Dittrich & G. Heubl 2001. Molecular phylogeny of Nepenthaceae based on cladistic analysis of plastid trnK intron sequence data. ''Plant Biology'' '''3'''(2): 164–175. {{doi|10.1055/s-2001-12897}} * {{in lang|de}} Meimberg, H. 2002. {{cite web|url= http://edoc.ub.uni-muenchen.de/1078/1/Meimberg_Harald.pdf |title=Molekular-systematische Untersuchungen an den Familien Nepenthaceae und Ancistrocladaceae sowie verwandter Taxa aus der Unterklasse Caryophyllidae s. l.. }} Ph.D. thesis, Ludwig Maximilian University of Munich, Munich. * Meimberg, H. & G. Heubl 2006. Introduction of a nuclear marker for phylogenetic analysis of Nepenthaceae. ''Plant Biology'' '''8'''(6): 831–840. {{doi|10.1055/s-2006-924676}} * Meimberg, H., S. Thalhammer, A. Brachmann & G. Heubl 2006. Comparative analysis of a translocated copy of the ''trnK'' intron in carnivorous family Nepenthaceae. ''Molecular Phylogenetics and Evolution'' '''39'''(2): 478–490. {{doi|10.1016/j.ympev.2005.11.023}} * Mey, F.S. 2014. [http://carnivorousockhom.blogspot.fr/2014/02/a-short-visit-to-papua-video-by.html A short visit to Papua, video by Alastair Robinson and Davide Baj.] ''Strange Fruits: A Garden's Chronicle'', February 25, 2014. * {{in lang|ja}} Oikawa, T. 1992. ''Nepenthes maxima'' Reinw.. In: {{Nihongo||無憂草 – Nepenthes|[[List of Nepenthes literature|Muyū kusa – Nepenthes]]}}. [''The Grief Vanishing''.] Parco Co., Japan. p.&nbsp;62. * Porter, J.N. 1940. [https://www.biodiversitylibrary.org/page/7811900 Note on the germination of ''Nepenthes'' seed sown on agar]. ''Botanical Museum Leaflets Harvard University'' '''8'''(3): 65–68. * Renner, T. & C.D. Specht 2011. A sticky situation: assessing adaptations for plant carnivory in the Caryophyllales by means of stochastic character mapping. ''International Journal of Plant Sciences'' '''172'''(7): 889–901. {{doi|10.1086/660882}} * Renner, T. & C.D. Specht 2012. Molecular and functional evolution of class I chitinases for plant carnivory in the Caryophyllales. ''Molecular Biology and Evolution'' '''29'''(10): 2971–2985. {{doi|10.1093/molbev/mss106}} * Rischer, R., M. Wenzel, J. Schlauer, G. Bringmann & L.A. Assi 1998. {{cite web|url= http://www.carnivorousplants.org/cpn/articles/1998Bonnp6_7.pdf |title=''In vitro'' cultivation and experiments with carnivorous plants. }} In: J. Schlauer & B. Meyers-Rice (eds.) ''Proceedings: Second Conference of the International Carnivorous Plant Society''. International Carnivorous Plant Society, Fullerton. pp.&nbsp;6–7. * Shin, K.-S., S. Lee & B.J. Cha 2007. Suppression of phytopathogenic fungi by hexane extract of ''Nepenthes ventricosa'' x ''maxima'' leaf. ''Fitoterapia'' '''78'''(7–8): 585–586. {{doi|10.1016/j.fitote.2007.03.020}} * Slack, A. 1979. ''Nepenthes maxima''. In: ''Carnivorous Plants''. Ebury Press, London. p.&nbsp;86. * Thorogood, C. 2010. ''[[The Malaysian Nepenthes: Evolutionary and Taxonomic Perspectives]]''. Nova Science Publishers, New York. * Toma, I., C. Toma & I. Stănescu 2002. {{cite web|url= http://www.ibiol.ro/plant/Volume%2047/Rev.Roum.Biol.-Biol.Veget.,%202004,%20v.47,%20pp.3-7.pdf |title=Histo-anatomical aspects of the ''Nepenthes maxima'' Reinw. ex Ness metamorphosed leaf. }} ''Revue Roumaine de Biologie, Série de Biologie Végétale'' '''47'''(1–2): 3–7. <!--https://www.biodiversitylibrary.org/page/25925095 - as N. curtisii--> {{Refend}} ==External links== {{Commons|Nepenthes maxima}} * [https://web.archive.org/web/20080611184047/http://www.trubus-online.com/mod.php?mod=publisher&op=viewarticle&cid=7&artid=17 ''Nepenthes maxima'' from Celebes go international] {{Nepenthes}} {{Taxonbar|from=Q139550}} h3q2qqj0ozs1n8nl9b9gp4tjykav1h6 4546976 4546975 2025-07-09T09:06:20Z Meenakshi nandhini 99060 /* External links */ 4546976 wikitext text/x-wiki {{prettyurl/wikidata}}{{Speciesbox |image = Nepenthes maxima Sulawesi1.jpg |image_caption = An upper pitcher of ''Nepenthes maxima'' from Sulawesi (~400 m asl) |status = LC |status_system = IUCN3.1 |status_ref = <ref name="iucn status 19 November 2021">{{cite iucn |author=Clarke, C.M. |date=2018 |title=''Nepenthes maxima'' |volume=2018 |page=e.T39675A143962061 |doi=10.2305/IUCN.UK.2018-1.RLTS.T39675A143962061.en |access-date=19 November 2021}}</ref> |genus = Nepenthes |species = maxima |authority = [[Caspar Georg Carl Reinwardt|Reinw.]] ''ex'' [[Christian Gottfried Daniel Nees von Esenbeck|Nees]] (1824) |synonyms = {{collapsible list|bullets = true |title=<small>[[Synonym (taxonomy)|Synonyms]]</small> |''Nepenthes boschiana''<br><small>''auct. non'' Korth.: Becc. (1878)</small> |''Nepenthes celebica''<br><small>Hook.f. (1873)<ref name=Hooker>{{in lang|la}} Hooker, J.D. 1873. [[Nepenthaceae (1873 monograph)|Ordo CLXXV bis. Nepenthaceæ]]. In: A. de Candolle ''[[Prodromus Systematis Naturalis Regni Vegetabilis]]'' '''17''': 90–105.</ref></small> |''[[Nepenthes curtisii (disambiguation)|Nepenthes curtisii]]''<br><small>Mast. (1887)<ref>Masters, M.T. 1887. [https://www.biodiversitylibrary.org/page/26088289 New or noteworthy plants. ''Nepenthes Curtisii'', Mast., sp. nov.]. ''The Gardeners' Chronicle'', series 3, '''2'''(49): 681, 689.</ref></small> <!--now listed as horticultural hybrid on CP Database: ''Nepenthes curtisii hybrida''<br><small>Witte (1897)</small>--> |''Nepenthes curtisii'' var. ''superba''<br><small>Hort.Veitch ''ex'' Marshall (1889)</small> |''Nepenthes dayana''<br><small>A.Truffaut ''ex'' M.J.Sallier (1894) ''[[nomen superfluum|nom.superfl.]]''</small> |''N. maxima'' × ''N. albomarginata''<br><small>Hort.Bednar (1987)</small> |''Nepenthes oblanceolata''<br><small>Ridl. (1916)<ref name=Ridley1916>Ridley, H.N. 1916. [https://www.biodiversitylibrary.org/page/745146 Nepenthaceæ.] [pp. 139–141] In: [https://www.biodiversitylibrary.org/page/745006 I. Report on the botany of the Wollaston Expedition to Dutch New Guinea, 1912–13.] ''The Transactions of the Linnean Society of London'', series 2: botany, '''9'''(1): 1–269. {{doi|10.1111/j.1095-8339.1916.tb00009.x}}</ref></small> |''Nepenthes spectabilis''<br><small>''auct. non'' Danser: Hort. ''ex'' Hort.Bednar (1987)</small> }} {{collapsible list|bullets = true |title=<small>[[Heterochresonym]]s</small> |''Nepenthes maxima''<br><small>''auct. non'' Reinw. ''ex'' Nees: Becc. (1886)<br>[<nowiki>=</nowiki>''[[Nepenthes boschiana|N. boschiana]]/N. maxima/[[Nepenthes stenophylla|N. stenophylla]]/[[Nepenthes sumatrana|N. sumatrana]]'']</small> |''Nepenthes maxima''<br><small>''auct. non'' Reinw. ''ex'' Nees: Cheers (1992)<br>[<nowiki>=</nowiki>''[[Nepenthes northiana|N. northiana]]'' × ''N. maxima'']</small> }} {{collapsible list|bullets = true |title=<small>[[Pre-Linnaean name]]s</small> |"Cantharifera alba"<br><small>[[Georg Eberhard Rumphius|Rumph.]] (1750)</small> }} |}} [[File:Nepenthes oblanceolata upper pitcher.jpg|thumb|An upper pitcher of a plant matching the description of ''N.&nbsp;oblanceolata'', which is sometimes regarded as a synonym of ''N.&nbsp;maxima'']] [[File:Nepenthes oblanceolata plant.jpg|thumb|A [[rosette (botany)|rosette]] plant of ''N.&nbsp;oblanceolata'' from near [[Wamena]], [[Baliem Valley]], New Guinea]] [[File:Male Flower of Nepenthes maxima.JPG|thumb|Male [[inflorescence]]]] [[File:Female Flower of Nepenthes maxima.JPG|thumb|[[Infructescence]]]] നെപ്പന്തസ് ജനുസ്സിലെ ഒരു മാംസഭോജിയായ പിച്ചർ സസ്യ ഇനമാണ് '''നേപ്പന്തസ് മാക്‌സിമ''' (/nɪˈpɛnθiːz ˈmæksɪmə/; ലാറ്റിനിൽ നിന്ന്: maximus "greatest"), വലിയ പിച്ചർ-പ്ലാന്റ്<ref name=P&L>Phillipps, A. & A. Lamb 1996. ''[[Pitcher-Plants of Borneo]]''. Natural History Publications (Borneo), Kota Kinabalu.</ref>എന്നും അറിയപ്പെടുന്നുണ്ട് . [[ന്യൂ ഗിനിയ]], [[സുലവേസി]], [[മലുകു ദ്വീപുകൾ]] എന്നിവിടങ്ങളിൽ താരതമ്യേന വിശാലമായി ഈ സസ്യം വ്യാപിച്ചിരിക്കുന്നു.<ref name=McPherson>McPherson, S.R. 2009. ''[[Pitcher Plants of the Old World]]''. 2 volumes. Redfern Natural History Productions, Poole.</ref>വോവോണി ദ്വീപിലും ഈ സസ്യം കാണപ്പെടുന്നുണ്ട്.<ref name=Wowoni>{{in lang|id}} Sunarti, S., A. Hidayat & Rugayah 2008. [http://biodiversitas.mipa.uns.ac.id/D/D0903/D090309.pdf Keanekaragaman tumbuhan di hutan Pegunungan Waworete, Kecamatan Wawonii Timur, Pulau Wawonii, Sulawesi Tenggara.] [Plants diversity at the mountain forest of Waworete, East Wawonii District, Wawonii Island, Southeast Sulawesi.] ''Biodiversitas'' '''9'''(3): 194–198. <!--https://www.webcitation.org/6JNyZoP1K--></ref> <gallery mode="packed" heights="175"> Image:SulawesiNepenthes.jpg|? ''N.&nbsp;glabrata'' × ''N.&nbsp;maxima'' Image:Nepenthes klossii maxima.jpg|''N.&nbsp;klossii'' × ''N.&nbsp;maxima'' Image:Nepmaxneo1.jpg|''N.&nbsp;maxima'' × ''N.&nbsp;neoguineensis'' </gallery> ==References== {{Reflist}} <!--"1989 The species: ''N. soma'' nom. dub. aff. ''maxima'' appears in Japanese catalogs." http://www.omnisterra.com/botany/cp/pictures/nepenthe/guide.htm--> ==Further reading== {{Refbegin|2}} * [Anonymous] 1889. [https://www.biodiversitylibrary.org/page/25922560 ''Nepenthes'' at Messrs. Veitch's.] ''The Gardeners' Chronicle'', series 3, '''6'''(145): 388. <!--as N. Curtisi--> * [Anonymous] 2010. [http://www.miga.org/documents/WedaBay_ExplorationandDevelopment_ESIA.pdf ''Eramet-PT Weda Bay Nickel Exploration and Development ESIA''.] ERM Indonesia, Jakarta. <!--https://www.webcitation.org/6JKuSA0dx--> * Adam, J.H., C.C. Wilcock & M.D. Swaine 1992. {{cite web |url= http://myais.fsktm.um.edu.my/8918/1/10.pdf |title= The ecology and distribution of Bornean ''Nepenthes''. |url-status= dead |archive-url= https://web.archive.org/web/20110722233248/http://myais.fsktm.um.edu.my/8918/1/10.pdf |archive-date= 2011-07-22 }} ''Journal of Tropical Forest Science'' '''5'''(1): 13–25. * Adam, J.H. 1997. {{cite web |url= http://psasir.upm.edu.my/3641/1/Prey_Spectra_of_Bomean_Nepenthes_Species_%28Nepenthaceae%29_in.pdf |title= Prey spectra of Bornean ''Nepenthes'' species (Nepenthaceae) in relation to their habitat. }} ''Pertanika Journal of Tropical Agricultural Science'' '''20'''(2–3): 121–134. * Adam, J.H. & C.C. Wilcock 1999. {{cite web |url= http://psasir.upm.edu.my/3779/1/Palynological_Study_of_Bornean_Nepenthes_%28Nepenthaceae%29.pdf |title= Palynological study of Bornean ''Nepenthes'' (Nepenthaceae). }} ''Pertanika Journal of Tropical Agricultural Science'' '''22'''(1): 1–7. * Amoroso, V.B., L.D. Obsioma, J.B. Arlalejo, R.A. Aspiras, D.P. Capili, J.J.A. Polizon & E.B. Sumile 2009. Inventory and conservation of endangered, endemic and economically important flora of Hamiguitan Range, southern Philippines. ''Blumea'' '''54'''(1–3): 71–76. {{doi|10.3767/000651909X474113}} <!--misidentified; see Suarez, W. 2013. [http://pitcherplants.proboards.com/post/104544 Re: ''Nepenthes viridis'', a new species from Dinagat/Philippines] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20131109023550/http://pitcherplants.proboards.com/post/104544 |date=2013-11-09 }}. Carnivorous Plants in the tropics, October 25, 2013. </ref>--> * Amoroso, V.B. & R.A. Aspiras 2011. Hamiguitan Range: a sanctuary for native flora. ''Saudi Journal of Biological Sciences'' '''18'''(1): 7–15. {{doi|10.1016/j.sjbs.2010.07.003}} * Bauer, U., C.J. Clemente, T. Renner & W. Federle 2012. Form follows function: morphological diversification and alternative trapping strategies in carnivorous ''Nepenthes'' pitcher plants. ''Journal of Evolutionary Biology'' '''25'''(1): 90–102. {{doi|10.1111/j.1420-9101.2011.02406.x}} * Beveridge, N.G.P., C. Rauch, P.J.A. Keßler, R.R. van Vugt & P.C. van Welzen 2013. A new way to identify living species of ''Nepenthes'' (Nepenthaceae): more data needed! ''[[Carnivorous Plant Newsletter]]'' '''42'''(4): 122–128. * {{in lang|la}} Blume, C.L. 1852. [https://www.biodiversitylibrary.org/page/444841 Ord. Nepenthaceae.] In: ''[https://dx.doi.org/10.5962/bhl.title.274 Museum Botanicum Lugduno-Batavum, sive stirpium exoticarum novarum vel minus cognitarum ex vivis aut siccis brevis expositio. Tom. II. Nr. 1.]'' E.J. Brill, Lugduni-Batavorum. pp.&nbsp;5–10. * Bonhomme, V., H. Pelloux-Prayer, E. Jousselin, Y. Forterre, J.-J. Labat & L. Gaume 2011. Slippery or sticky? Functional diversity in the trapping strategy of ''Nepenthes'' carnivorous plants. ''New Phytologist'' '''191'''(2): 545–554. {{doi|10.1111/j.1469-8137.2011.03696.x}} * Clarke, C.M. 2006. Introduction. In: Danser, B.H. ''[[The Nepenthaceae of the Netherlands Indies]]''. Natural History Publications (Borneo), Kota Kinabalu. pp.&nbsp;1–15. * Corner, E.J.H. 1996. Pitcher-plants (''Nepenthes''). In: K.M. Wong & A. Phillipps (eds.) [https://books.google.com/books?id=oiMIAQAAMAAJ ''Kinabalu: Summit of Borneo. A Revised and Expanded Edition.''] The Sabah Society, Kota Kinabalu. pp.&nbsp;115–121. {{ISBN|9679994740}}. <!--actually N. fusca??--> * {{in lang|id}} Darma, I.D.P., I.P. Suendra & H.-M. Siregar 2004. BP-17: Keanekaragaman ''Nepenthes'' di Taman Wisata Alam Nanggala III, Luwu, Sulawesi Selatan. [''Nepenthes'' diversity in Taman Wisata Alam Nanggala III, Luwu, Sulawesi Selatan.] [pp. xiv–xv] In: [http://biodiversitas.mipa.uns.ac.id/D/D0501/D050108.pdf Abstrak: Konggres dan Seminar Nasional Penggalang Taksonomi Tumbuhan Indonesia (PTTI) Universitas Sebelas Maret Surakarta, 19-20 Desember 2003.] ''Sisipan Biodiversitas'' '''5'''(1): i–xxxii. <!--https://www.webcitation.org/6JOBYLGbQ--> * {{in lang|id}} Darma, I.D.P., I.P. Suendra & H.-M. Siregar 2004. [http://biosmart.mipa.uns.ac.id/index.php/biosmart/article/download/179/139 Keanekaragaman ''Nepenthes'' di Taman Wisata Alam Nanggala III, Luwu, Sulawesi Selatan] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20190221061431/http://biosmart.mipa.uns.ac.id/index.php/biosmart/article/download/179/139 |date=2019-02-21 }}. [Diversity of ''Nepenthes'' at ecotour forest Nanggala III, Luwu, South Sulawesi.] ''BioSMART'' '''6'''(2): 126–129. <!--https://www.webcitation.org/6JOD3MKmF--> * Dixon, W.E. 1889. [https://www.biodiversitylibrary.org/page/25922524 ''Nepenthes''.] ''The Gardeners' Chronicle'', series 3, '''6'''(144): 354. <!--as N. Curtisi--> * James, G. 1993. {{cite web|url= http://www.carnivorousplants.org/cpn/articles/CPNv22n1_2p29_30.pdf |title=Some observations of carnivorous plants in habitat, Sulawesi: Indonesia. }} ''[[Carnivorous Plant Newsletter]]'' '''22'''(1–2): 29–30. * Kitching, R.L. 2000. [https://books.google.com/books?id=B4F2XYMmRG0C ''Food Webs and Container Habitats: The natural history and ecology of phytotelmata'']. Cambridge University Press, Cambridge. * Lecoufle, M. 1990. ''Nepenthes maxima''. In: ''Carnivorous Plants: Care and Cultivation''. Blandford, London. pp.&nbsp;124–125. * {{in lang|id}} Mansur, M. 2001. {{cite web |url= http://elib.pdii.lipi.go.id/katalog/index.php/searchkatalog/downloadDatabyId/1286/1286.pdf |title= Koleksi ''Nepenthes'' di Herbarium Bogoriense: prospeknya sebagai tanaman hias. |url-status= dead |archive-url= https://web.archive.org/web/20120319205635/http://elib.pdii.lipi.go.id/katalog/index.php/searchkatalog/downloadDatabyId/1286/1286.pdf |archive-date= 2012-03-19 }} In: ''Prosiding Seminar Hari Cinta Puspa dan Satwa Nasional''. Lembaga Ilmu Pengetahuan Indonesia, Bogor. pp.&nbsp;244–253. * Masters, M.T. 1889. [https://www.biodiversitylibrary.org/page/25922840 ''Nepenthes Curtisi''.] ''The Gardeners' Chronicle'', series 3, '''6'''(154): 660–661. * Masters, M.T. 1890. [https://www.biodiversitylibrary.org/page/25924824 New or noteworthy plants. ''Nepenthes stenophylla'', Mast., sp. n.]. ''The Gardeners' Chronicle'', series 3, '''8'''(192): 240. <!--as N. curtisi--> * McPherson, S.R. & A. Robinson 2012. ''[[Field Guide to the Pitcher Plants of Australia and New Guinea]]''. Redfern Natural History Productions, Poole. * Meimberg, H., A. Wistuba, P. Dittrich & G. Heubl 2001. Molecular phylogeny of Nepenthaceae based on cladistic analysis of plastid trnK intron sequence data. ''Plant Biology'' '''3'''(2): 164–175. {{doi|10.1055/s-2001-12897}} * {{in lang|de}} Meimberg, H. 2002. {{cite web|url= http://edoc.ub.uni-muenchen.de/1078/1/Meimberg_Harald.pdf |title=Molekular-systematische Untersuchungen an den Familien Nepenthaceae und Ancistrocladaceae sowie verwandter Taxa aus der Unterklasse Caryophyllidae s. l.. }} Ph.D. thesis, Ludwig Maximilian University of Munich, Munich. * Meimberg, H. & G. Heubl 2006. Introduction of a nuclear marker for phylogenetic analysis of Nepenthaceae. ''Plant Biology'' '''8'''(6): 831–840. {{doi|10.1055/s-2006-924676}} * Meimberg, H., S. Thalhammer, A. Brachmann & G. Heubl 2006. Comparative analysis of a translocated copy of the ''trnK'' intron in carnivorous family Nepenthaceae. ''Molecular Phylogenetics and Evolution'' '''39'''(2): 478–490. {{doi|10.1016/j.ympev.2005.11.023}} * Mey, F.S. 2014. [http://carnivorousockhom.blogspot.fr/2014/02/a-short-visit-to-papua-video-by.html A short visit to Papua, video by Alastair Robinson and Davide Baj.] ''Strange Fruits: A Garden's Chronicle'', February 25, 2014. * {{in lang|ja}} Oikawa, T. 1992. ''Nepenthes maxima'' Reinw.. In: {{Nihongo||無憂草 – Nepenthes|[[List of Nepenthes literature|Muyū kusa – Nepenthes]]}}. [''The Grief Vanishing''.] Parco Co., Japan. p.&nbsp;62. * Porter, J.N. 1940. [https://www.biodiversitylibrary.org/page/7811900 Note on the germination of ''Nepenthes'' seed sown on agar]. ''Botanical Museum Leaflets Harvard University'' '''8'''(3): 65–68. * Renner, T. & C.D. Specht 2011. A sticky situation: assessing adaptations for plant carnivory in the Caryophyllales by means of stochastic character mapping. ''International Journal of Plant Sciences'' '''172'''(7): 889–901. {{doi|10.1086/660882}} * Renner, T. & C.D. Specht 2012. Molecular and functional evolution of class I chitinases for plant carnivory in the Caryophyllales. ''Molecular Biology and Evolution'' '''29'''(10): 2971–2985. {{doi|10.1093/molbev/mss106}} * Rischer, R., M. Wenzel, J. Schlauer, G. Bringmann & L.A. Assi 1998. {{cite web|url= http://www.carnivorousplants.org/cpn/articles/1998Bonnp6_7.pdf |title=''In vitro'' cultivation and experiments with carnivorous plants. }} In: J. Schlauer & B. Meyers-Rice (eds.) ''Proceedings: Second Conference of the International Carnivorous Plant Society''. International Carnivorous Plant Society, Fullerton. pp.&nbsp;6–7. * Shin, K.-S., S. Lee & B.J. Cha 2007. Suppression of phytopathogenic fungi by hexane extract of ''Nepenthes ventricosa'' x ''maxima'' leaf. ''Fitoterapia'' '''78'''(7–8): 585–586. {{doi|10.1016/j.fitote.2007.03.020}} * Slack, A. 1979. ''Nepenthes maxima''. In: ''Carnivorous Plants''. Ebury Press, London. p.&nbsp;86. * Thorogood, C. 2010. ''[[The Malaysian Nepenthes: Evolutionary and Taxonomic Perspectives]]''. Nova Science Publishers, New York. * Toma, I., C. Toma & I. Stănescu 2002. {{cite web|url= http://www.ibiol.ro/plant/Volume%2047/Rev.Roum.Biol.-Biol.Veget.,%202004,%20v.47,%20pp.3-7.pdf |title=Histo-anatomical aspects of the ''Nepenthes maxima'' Reinw. ex Ness metamorphosed leaf. }} ''Revue Roumaine de Biologie, Série de Biologie Végétale'' '''47'''(1–2): 3–7. <!--https://www.biodiversitylibrary.org/page/25925095 - as N. curtisii--> {{Refend}} ==== {{Commons|Nepenthes maxima}} * [https://web.archive.org/web/20080611184047/http://www.trubus-online.com/mod.php?mod=publisher&op=viewarticle&cid=7&artid=17 ''Nepenthes maxima'' from Celebes go international] {{Nepenthes}} {{Taxonbar|from=Q139550}} b135s07581zqcgorqnthanyap63hwpw 4546977 4546976 2025-07-09T09:06:46Z Meenakshi nandhini 99060 /* == */ 4546977 wikitext text/x-wiki {{prettyurl/wikidata}}{{Speciesbox |image = Nepenthes maxima Sulawesi1.jpg |image_caption = An upper pitcher of ''Nepenthes maxima'' from Sulawesi (~400 m asl) |status = LC |status_system = IUCN3.1 |status_ref = <ref name="iucn status 19 November 2021">{{cite iucn |author=Clarke, C.M. |date=2018 |title=''Nepenthes maxima'' |volume=2018 |page=e.T39675A143962061 |doi=10.2305/IUCN.UK.2018-1.RLTS.T39675A143962061.en |access-date=19 November 2021}}</ref> |genus = Nepenthes |species = maxima |authority = [[Caspar Georg Carl Reinwardt|Reinw.]] ''ex'' [[Christian Gottfried Daniel Nees von Esenbeck|Nees]] (1824) |synonyms = {{collapsible list|bullets = true |title=<small>[[Synonym (taxonomy)|Synonyms]]</small> |''Nepenthes boschiana''<br><small>''auct. non'' Korth.: Becc. (1878)</small> |''Nepenthes celebica''<br><small>Hook.f. (1873)<ref name=Hooker>{{in lang|la}} Hooker, J.D. 1873. [[Nepenthaceae (1873 monograph)|Ordo CLXXV bis. Nepenthaceæ]]. In: A. de Candolle ''[[Prodromus Systematis Naturalis Regni Vegetabilis]]'' '''17''': 90–105.</ref></small> |''[[Nepenthes curtisii (disambiguation)|Nepenthes curtisii]]''<br><small>Mast. (1887)<ref>Masters, M.T. 1887. [https://www.biodiversitylibrary.org/page/26088289 New or noteworthy plants. ''Nepenthes Curtisii'', Mast., sp. nov.]. ''The Gardeners' Chronicle'', series 3, '''2'''(49): 681, 689.</ref></small> <!--now listed as horticultural hybrid on CP Database: ''Nepenthes curtisii hybrida''<br><small>Witte (1897)</small>--> |''Nepenthes curtisii'' var. ''superba''<br><small>Hort.Veitch ''ex'' Marshall (1889)</small> |''Nepenthes dayana''<br><small>A.Truffaut ''ex'' M.J.Sallier (1894) ''[[nomen superfluum|nom.superfl.]]''</small> |''N. maxima'' × ''N. albomarginata''<br><small>Hort.Bednar (1987)</small> |''Nepenthes oblanceolata''<br><small>Ridl. (1916)<ref name=Ridley1916>Ridley, H.N. 1916. [https://www.biodiversitylibrary.org/page/745146 Nepenthaceæ.] [pp. 139–141] In: [https://www.biodiversitylibrary.org/page/745006 I. Report on the botany of the Wollaston Expedition to Dutch New Guinea, 1912–13.] ''The Transactions of the Linnean Society of London'', series 2: botany, '''9'''(1): 1–269. {{doi|10.1111/j.1095-8339.1916.tb00009.x}}</ref></small> |''Nepenthes spectabilis''<br><small>''auct. non'' Danser: Hort. ''ex'' Hort.Bednar (1987)</small> }} {{collapsible list|bullets = true |title=<small>[[Heterochresonym]]s</small> |''Nepenthes maxima''<br><small>''auct. non'' Reinw. ''ex'' Nees: Becc. (1886)<br>[<nowiki>=</nowiki>''[[Nepenthes boschiana|N. boschiana]]/N. maxima/[[Nepenthes stenophylla|N. stenophylla]]/[[Nepenthes sumatrana|N. sumatrana]]'']</small> |''Nepenthes maxima''<br><small>''auct. non'' Reinw. ''ex'' Nees: Cheers (1992)<br>[<nowiki>=</nowiki>''[[Nepenthes northiana|N. northiana]]'' × ''N. maxima'']</small> }} {{collapsible list|bullets = true |title=<small>[[Pre-Linnaean name]]s</small> |"Cantharifera alba"<br><small>[[Georg Eberhard Rumphius|Rumph.]] (1750)</small> }} |}} [[File:Nepenthes oblanceolata upper pitcher.jpg|thumb|An upper pitcher of a plant matching the description of ''N.&nbsp;oblanceolata'', which is sometimes regarded as a synonym of ''N.&nbsp;maxima'']] [[File:Nepenthes oblanceolata plant.jpg|thumb|A [[rosette (botany)|rosette]] plant of ''N.&nbsp;oblanceolata'' from near [[Wamena]], [[Baliem Valley]], New Guinea]] [[File:Male Flower of Nepenthes maxima.JPG|thumb|Male [[inflorescence]]]] [[File:Female Flower of Nepenthes maxima.JPG|thumb|[[Infructescence]]]] നെപ്പന്തസ് ജനുസ്സിലെ ഒരു മാംസഭോജിയായ പിച്ചർ സസ്യ ഇനമാണ് '''നേപ്പന്തസ് മാക്‌സിമ''' (/nɪˈpɛnθiːz ˈmæksɪmə/; ലാറ്റിനിൽ നിന്ന്: maximus "greatest"), വലിയ പിച്ചർ-പ്ലാന്റ്<ref name=P&L>Phillipps, A. & A. Lamb 1996. ''[[Pitcher-Plants of Borneo]]''. Natural History Publications (Borneo), Kota Kinabalu.</ref>എന്നും അറിയപ്പെടുന്നുണ്ട് . [[ന്യൂ ഗിനിയ]], [[സുലവേസി]], [[മലുകു ദ്വീപുകൾ]] എന്നിവിടങ്ങളിൽ താരതമ്യേന വിശാലമായി ഈ സസ്യം വ്യാപിച്ചിരിക്കുന്നു.<ref name=McPherson>McPherson, S.R. 2009. ''[[Pitcher Plants of the Old World]]''. 2 volumes. Redfern Natural History Productions, Poole.</ref>വോവോണി ദ്വീപിലും ഈ സസ്യം കാണപ്പെടുന്നുണ്ട്.<ref name=Wowoni>{{in lang|id}} Sunarti, S., A. Hidayat & Rugayah 2008. [http://biodiversitas.mipa.uns.ac.id/D/D0903/D090309.pdf Keanekaragaman tumbuhan di hutan Pegunungan Waworete, Kecamatan Wawonii Timur, Pulau Wawonii, Sulawesi Tenggara.] [Plants diversity at the mountain forest of Waworete, East Wawonii District, Wawonii Island, Southeast Sulawesi.] ''Biodiversitas'' '''9'''(3): 194–198. <!--https://www.webcitation.org/6JNyZoP1K--></ref> <gallery mode="packed" heights="175"> Image:SulawesiNepenthes.jpg|? ''N.&nbsp;glabrata'' × ''N.&nbsp;maxima'' Image:Nepenthes klossii maxima.jpg|''N.&nbsp;klossii'' × ''N.&nbsp;maxima'' Image:Nepmaxneo1.jpg|''N.&nbsp;maxima'' × ''N.&nbsp;neoguineensis'' </gallery> ==References== {{Reflist}} <!--"1989 The species: ''N. soma'' nom. dub. aff. ''maxima'' appears in Japanese catalogs." http://www.omnisterra.com/botany/cp/pictures/nepenthe/guide.htm--> ==Further reading== {{Refbegin|2}} * [Anonymous] 1889. [https://www.biodiversitylibrary.org/page/25922560 ''Nepenthes'' at Messrs. Veitch's.] ''The Gardeners' Chronicle'', series 3, '''6'''(145): 388. <!--as N. Curtisi--> * [Anonymous] 2010. [http://www.miga.org/documents/WedaBay_ExplorationandDevelopment_ESIA.pdf ''Eramet-PT Weda Bay Nickel Exploration and Development ESIA''.] ERM Indonesia, Jakarta. <!--https://www.webcitation.org/6JKuSA0dx--> * Adam, J.H., C.C. Wilcock & M.D. Swaine 1992. {{cite web |url= http://myais.fsktm.um.edu.my/8918/1/10.pdf |title= The ecology and distribution of Bornean ''Nepenthes''. |url-status= dead |archive-url= https://web.archive.org/web/20110722233248/http://myais.fsktm.um.edu.my/8918/1/10.pdf |archive-date= 2011-07-22 }} ''Journal of Tropical Forest Science'' '''5'''(1): 13–25. * Adam, J.H. 1997. {{cite web |url= http://psasir.upm.edu.my/3641/1/Prey_Spectra_of_Bomean_Nepenthes_Species_%28Nepenthaceae%29_in.pdf |title= Prey spectra of Bornean ''Nepenthes'' species (Nepenthaceae) in relation to their habitat. }} ''Pertanika Journal of Tropical Agricultural Science'' '''20'''(2–3): 121–134. * Adam, J.H. & C.C. Wilcock 1999. {{cite web |url= http://psasir.upm.edu.my/3779/1/Palynological_Study_of_Bornean_Nepenthes_%28Nepenthaceae%29.pdf |title= Palynological study of Bornean ''Nepenthes'' (Nepenthaceae). }} ''Pertanika Journal of Tropical Agricultural Science'' '''22'''(1): 1–7. * Amoroso, V.B., L.D. Obsioma, J.B. Arlalejo, R.A. Aspiras, D.P. Capili, J.J.A. Polizon & E.B. Sumile 2009. Inventory and conservation of endangered, endemic and economically important flora of Hamiguitan Range, southern Philippines. ''Blumea'' '''54'''(1–3): 71–76. {{doi|10.3767/000651909X474113}} <!--misidentified; see Suarez, W. 2013. [http://pitcherplants.proboards.com/post/104544 Re: ''Nepenthes viridis'', a new species from Dinagat/Philippines] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20131109023550/http://pitcherplants.proboards.com/post/104544 |date=2013-11-09 }}. Carnivorous Plants in the tropics, October 25, 2013. </ref>--> * Amoroso, V.B. & R.A. Aspiras 2011. Hamiguitan Range: a sanctuary for native flora. ''Saudi Journal of Biological Sciences'' '''18'''(1): 7–15. {{doi|10.1016/j.sjbs.2010.07.003}} * Bauer, U., C.J. Clemente, T. Renner & W. Federle 2012. Form follows function: morphological diversification and alternative trapping strategies in carnivorous ''Nepenthes'' pitcher plants. ''Journal of Evolutionary Biology'' '''25'''(1): 90–102. {{doi|10.1111/j.1420-9101.2011.02406.x}} * Beveridge, N.G.P., C. Rauch, P.J.A. Keßler, R.R. van Vugt & P.C. van Welzen 2013. A new way to identify living species of ''Nepenthes'' (Nepenthaceae): more data needed! ''[[Carnivorous Plant Newsletter]]'' '''42'''(4): 122–128. * {{in lang|la}} Blume, C.L. 1852. [https://www.biodiversitylibrary.org/page/444841 Ord. Nepenthaceae.] In: ''[https://dx.doi.org/10.5962/bhl.title.274 Museum Botanicum Lugduno-Batavum, sive stirpium exoticarum novarum vel minus cognitarum ex vivis aut siccis brevis expositio. Tom. II. Nr. 1.]'' E.J. Brill, Lugduni-Batavorum. pp.&nbsp;5–10. * Bonhomme, V., H. Pelloux-Prayer, E. Jousselin, Y. Forterre, J.-J. Labat & L. Gaume 2011. Slippery or sticky? Functional diversity in the trapping strategy of ''Nepenthes'' carnivorous plants. ''New Phytologist'' '''191'''(2): 545–554. {{doi|10.1111/j.1469-8137.2011.03696.x}} * Clarke, C.M. 2006. Introduction. In: Danser, B.H. ''[[The Nepenthaceae of the Netherlands Indies]]''. Natural History Publications (Borneo), Kota Kinabalu. pp.&nbsp;1–15. * Corner, E.J.H. 1996. Pitcher-plants (''Nepenthes''). In: K.M. Wong & A. Phillipps (eds.) [https://books.google.com/books?id=oiMIAQAAMAAJ ''Kinabalu: Summit of Borneo. A Revised and Expanded Edition.''] The Sabah Society, Kota Kinabalu. pp.&nbsp;115–121. {{ISBN|9679994740}}. <!--actually N. fusca??--> * {{in lang|id}} Darma, I.D.P., I.P. Suendra & H.-M. Siregar 2004. BP-17: Keanekaragaman ''Nepenthes'' di Taman Wisata Alam Nanggala III, Luwu, Sulawesi Selatan. [''Nepenthes'' diversity in Taman Wisata Alam Nanggala III, Luwu, Sulawesi Selatan.] [pp. xiv–xv] In: [http://biodiversitas.mipa.uns.ac.id/D/D0501/D050108.pdf Abstrak: Konggres dan Seminar Nasional Penggalang Taksonomi Tumbuhan Indonesia (PTTI) Universitas Sebelas Maret Surakarta, 19-20 Desember 2003.] ''Sisipan Biodiversitas'' '''5'''(1): i–xxxii. <!--https://www.webcitation.org/6JOBYLGbQ--> * {{in lang|id}} Darma, I.D.P., I.P. Suendra & H.-M. Siregar 2004. [http://biosmart.mipa.uns.ac.id/index.php/biosmart/article/download/179/139 Keanekaragaman ''Nepenthes'' di Taman Wisata Alam Nanggala III, Luwu, Sulawesi Selatan] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20190221061431/http://biosmart.mipa.uns.ac.id/index.php/biosmart/article/download/179/139 |date=2019-02-21 }}. [Diversity of ''Nepenthes'' at ecotour forest Nanggala III, Luwu, South Sulawesi.] ''BioSMART'' '''6'''(2): 126–129. <!--https://www.webcitation.org/6JOD3MKmF--> * Dixon, W.E. 1889. [https://www.biodiversitylibrary.org/page/25922524 ''Nepenthes''.] ''The Gardeners' Chronicle'', series 3, '''6'''(144): 354. <!--as N. Curtisi--> * James, G. 1993. {{cite web|url= http://www.carnivorousplants.org/cpn/articles/CPNv22n1_2p29_30.pdf |title=Some observations of carnivorous plants in habitat, Sulawesi: Indonesia. }} ''[[Carnivorous Plant Newsletter]]'' '''22'''(1–2): 29–30. * Kitching, R.L. 2000. [https://books.google.com/books?id=B4F2XYMmRG0C ''Food Webs and Container Habitats: The natural history and ecology of phytotelmata'']. Cambridge University Press, Cambridge. * Lecoufle, M. 1990. ''Nepenthes maxima''. In: ''Carnivorous Plants: Care and Cultivation''. Blandford, London. pp.&nbsp;124–125. * {{in lang|id}} Mansur, M. 2001. {{cite web |url= http://elib.pdii.lipi.go.id/katalog/index.php/searchkatalog/downloadDatabyId/1286/1286.pdf |title= Koleksi ''Nepenthes'' di Herbarium Bogoriense: prospeknya sebagai tanaman hias. |url-status= dead |archive-url= https://web.archive.org/web/20120319205635/http://elib.pdii.lipi.go.id/katalog/index.php/searchkatalog/downloadDatabyId/1286/1286.pdf |archive-date= 2012-03-19 }} In: ''Prosiding Seminar Hari Cinta Puspa dan Satwa Nasional''. Lembaga Ilmu Pengetahuan Indonesia, Bogor. pp.&nbsp;244–253. * Masters, M.T. 1889. [https://www.biodiversitylibrary.org/page/25922840 ''Nepenthes Curtisi''.] ''The Gardeners' Chronicle'', series 3, '''6'''(154): 660–661. * Masters, M.T. 1890. [https://www.biodiversitylibrary.org/page/25924824 New or noteworthy plants. ''Nepenthes stenophylla'', Mast., sp. n.]. ''The Gardeners' Chronicle'', series 3, '''8'''(192): 240. <!--as N. curtisi--> * McPherson, S.R. & A. Robinson 2012. ''[[Field Guide to the Pitcher Plants of Australia and New Guinea]]''. Redfern Natural History Productions, Poole. * Meimberg, H., A. Wistuba, P. Dittrich & G. Heubl 2001. Molecular phylogeny of Nepenthaceae based on cladistic analysis of plastid trnK intron sequence data. ''Plant Biology'' '''3'''(2): 164–175. {{doi|10.1055/s-2001-12897}} * {{in lang|de}} Meimberg, H. 2002. {{cite web|url= http://edoc.ub.uni-muenchen.de/1078/1/Meimberg_Harald.pdf |title=Molekular-systematische Untersuchungen an den Familien Nepenthaceae und Ancistrocladaceae sowie verwandter Taxa aus der Unterklasse Caryophyllidae s. l.. }} Ph.D. thesis, Ludwig Maximilian University of Munich, Munich. * Meimberg, H. & G. Heubl 2006. Introduction of a nuclear marker for phylogenetic analysis of Nepenthaceae. ''Plant Biology'' '''8'''(6): 831–840. {{doi|10.1055/s-2006-924676}} * Meimberg, H., S. Thalhammer, A. Brachmann & G. Heubl 2006. Comparative analysis of a translocated copy of the ''trnK'' intron in carnivorous family Nepenthaceae. ''Molecular Phylogenetics and Evolution'' '''39'''(2): 478–490. {{doi|10.1016/j.ympev.2005.11.023}} * Mey, F.S. 2014. [http://carnivorousockhom.blogspot.fr/2014/02/a-short-visit-to-papua-video-by.html A short visit to Papua, video by Alastair Robinson and Davide Baj.] ''Strange Fruits: A Garden's Chronicle'', February 25, 2014. * {{in lang|ja}} Oikawa, T. 1992. ''Nepenthes maxima'' Reinw.. In: {{Nihongo||無憂草 – Nepenthes|[[List of Nepenthes literature|Muyū kusa – Nepenthes]]}}. [''The Grief Vanishing''.] Parco Co., Japan. p.&nbsp;62. * Porter, J.N. 1940. [https://www.biodiversitylibrary.org/page/7811900 Note on the germination of ''Nepenthes'' seed sown on agar]. ''Botanical Museum Leaflets Harvard University'' '''8'''(3): 65–68. * Renner, T. & C.D. Specht 2011. A sticky situation: assessing adaptations for plant carnivory in the Caryophyllales by means of stochastic character mapping. ''International Journal of Plant Sciences'' '''172'''(7): 889–901. {{doi|10.1086/660882}} * Renner, T. & C.D. Specht 2012. Molecular and functional evolution of class I chitinases for plant carnivory in the Caryophyllales. ''Molecular Biology and Evolution'' '''29'''(10): 2971–2985. {{doi|10.1093/molbev/mss106}} * Rischer, R., M. Wenzel, J. Schlauer, G. Bringmann & L.A. Assi 1998. {{cite web|url= http://www.carnivorousplants.org/cpn/articles/1998Bonnp6_7.pdf |title=''In vitro'' cultivation and experiments with carnivorous plants. }} In: J. Schlauer & B. Meyers-Rice (eds.) ''Proceedings: Second Conference of the International Carnivorous Plant Society''. International Carnivorous Plant Society, Fullerton. pp.&nbsp;6–7. * Shin, K.-S., S. Lee & B.J. Cha 2007. Suppression of phytopathogenic fungi by hexane extract of ''Nepenthes ventricosa'' x ''maxima'' leaf. ''Fitoterapia'' '''78'''(7–8): 585–586. {{doi|10.1016/j.fitote.2007.03.020}} * Slack, A. 1979. ''Nepenthes maxima''. In: ''Carnivorous Plants''. Ebury Press, London. p.&nbsp;86. * Thorogood, C. 2010. ''[[The Malaysian Nepenthes: Evolutionary and Taxonomic Perspectives]]''. Nova Science Publishers, New York. * Toma, I., C. Toma & I. Stănescu 2002. {{cite web|url= http://www.ibiol.ro/plant/Volume%2047/Rev.Roum.Biol.-Biol.Veget.,%202004,%20v.47,%20pp.3-7.pdf |title=Histo-anatomical aspects of the ''Nepenthes maxima'' Reinw. ex Ness metamorphosed leaf. }} ''Revue Roumaine de Biologie, Série de Biologie Végétale'' '''47'''(1–2): 3–7. <!--https://www.biodiversitylibrary.org/page/25925095 - as N. curtisii--> {{Refend}} ==പുറം കണ്ണികൾ== {{Commons|Nepenthes maxima}} * [https://web.archive.org/web/20080611184047/http://www.trubus-online.com/mod.php?mod=publisher&op=viewarticle&cid=7&artid=17 ''Nepenthes maxima'' from Celebes go international] {{Nepenthes}} {{Taxonbar|from=Q139550}} 2ozk7jjr8hzueitc1h2hqyqiwnznt87 0 652557 4546898 4490510 2025-07-09T07:00:59Z Meenakshi nandhini 99060 4546898 wikitext text/x-wiki {{Infobox person | name = Kamala Balakrishnan | image = KamalaBalakrishnan.png | alt = The face of an older South Asian woman with short white hair. She is smiling. | caption = Kamala Balakrishnan, from the website of the American Society for Histocompatibility and Immunogenetics. | other_names = | birth_name = | birth_date = January 16, 1930 | birth_place = | death_date = {{death date and age|2018|8|7|1930|1|16}} | death_place = Houston, Texas | occupation = Military officer, medical researcher | years_active = | known_for = | notable_works = | spouse(s) = | relatives = }} ഇന്ത്യൻ സൈനിക ഉദ്യോഗസ്ഥയും രോഗപ്രതിരോധശാസ്ത്രജ്ഞയുമായിരുന്നു '''കമല ബാലകൃഷ്ണൻ''' (ജനുവരി 16,1930-ഓഗസ്റ്റ് 7,2018). [[ഇന്ത്യൻ സൈന്യം|ഇന്ത്യൻ സായുധ സേനയിൽ]] ലെഫ്റ്റനന്റ് കേണൽ, അമേരിക്കൻ സൊസൈറ്റി ഓഫ് ഹിസ്റ്റോകോംപാറ്റിബിളിറ്റി ആൻഡ് ഇമ്മ്യൂണോജെനെറ്റിക്സ് (ആഷി) പ്രസിഡന്റ്, ഒഹായോയിലെ സിൻസിനാറ്റിയിലെ പോൾ ഹോക്സ്വർത്ത് ബ്ലഡ് സെന്ററിലെ ട്രാൻസ്പ്ലാന്റേഷൻ ഇമ്മ്യൂണോളജി ഡിവിഷൻ ഡയറക്ടർ എന്നീ നിലകളിൽ പ്രവർത്തിച്ചിട്ടുണ്ട്. == ആദ്യകാല ജീവിതം == 1930 ലാണ് കമല ജനിച്ചത്. വെല്ലൂരിലെ ക്രിസ്ത്യൻ മെഡിക്കൽ കോളേജിൽ നിന്ന് ബിരുദം നേടിയ കമല [[പൂണെ|പൂനെ]] ആംഡ് ഫോഴ്സസ് മെഡിക്കൽ കോളേജിൽ ക്ലിനിക്കൽ പാത്തോളജി ഡിപ്ലോമ പൂർത്തിയാക്കി. 1967 ലും 1968 ലും ബർമിംഗ്ഹാം സർവകലാശാലയിൽ രോഗപ്രതിരോധശാസ്ത്രത്തിൽ കൂടുതൽ പഠനം നടത്തി.<ref name=":00">{{Cite book |last=Chattopadhyay |first=Anjana |url=https://nbtindia.gov.in/writereaddata/freebooks/pdf/Women%20Scientists%20in%20India.pdf |title=Women Scientists in India: Lives, Struggles, and Achievements |publisher=National Book Trust of India |year=2018 |isbn=978-81-237-8144-0}}</ref> == കരിയർ == ഇന്ത്യൻ സായുധ സേനയിലെ ലെഫ്റ്റനന്റ് കേണലും സീനിയർ മെഡിക്കൽ ഓഫീസറുമായിരുന്നു കമല.<ref>{{Cite book |last=Directorate of Printing |first=Government of India |url=http://archive.org/details/in.gazette.1957.200 |title=Gazette of India, 1957, No. 200 |date=1957-02-16 |pages=39 |via=Internet Archive}}</ref> അവർ ഇന്ത്യയിലെ ആദ്യത്തെ ഹിസ്റ്റോകോംപാറ്റിബിളിറ്റി ലബോറട്ടറി [[ന്യൂ ഡെൽഹി|ന്യൂഡൽഹിയിൽ]] സ്ഥാപിച്ചു. 1971ൽ ഇന്ത്യൻ കൌൺസിൽ ഓഫ് മെഡിക്കൽ റിസർച്ചിൽ നിന്ന് ശകുന്തളാ ദേവി അമീർ ചന്ദ് അവാർഡും 1973ൽ കേണൽ അമീർ ചന്ദ് പുരസ്കാരവും കമലക്ക് ലഭിച്ചു.<ref name=":0">{{Cite book |last=Chattopadhyay |first=Anjana |url=https://nbtindia.gov.in/writereaddata/freebooks/pdf/Women%20Scientists%20in%20India.pdf |title=Women Scientists in India: Lives, Struggles, and Achievements |publisher=National Book Trust of India |year=2018 |isbn=978-81-237-8144-0}}<cite class="citation book cs1" data-ve-ignore="true" id="CITEREFChattopadhyay2018">Chattopadhyay, Anjana (2018). [https://nbtindia.gov.in/writereaddata/freebooks/pdf/Women%20Scientists%20in%20India.pdf ''Women Scientists in India: Lives, Struggles, and Achievements''] <span class="cs1-format">(PDF)</span>. National Book Trust of India. [[ഇന്റർനാഷണൽ സ്റ്റാൻഡേർഡ് ബുക്ക് നമ്പർ|ISBN]]&nbsp;[[Special:BookSources/978-81-237-8144-0|<bdi>978-81-237-8144-0</bdi>]].</cite></ref> 1980 കളിൽ, ബാംഗ്ലൂർ മെഡിക്കൽ സർവീസസ് ട്രസ്റ്റിന്റെ പ്രവർത്തനത്തെ കമല പിന്തുണച്ചു. ഇവിടെ ലബോറട്ടറി സജ്ജീകരിക്കുന്നതിനെക്കുറിച്ചും ബ്ലഡ് ബാങ്കുകൾക്കുള്ള പേഴ്സണൽ പരിശീലനത്തെക്കുറിച്ചും ഫലപ്രദമായ ഇടപെടൽ നടത്തി. 1996 മുതൽ 1997 വരെ അമേരിക്കയിൽ അമേരിക്കൻ സൊസൈറ്റി ഓഫ് ഹിസ്റ്റോകോംപാറ്റിബിളിറ്റി ആൻഡ് ഇമ്മ്യൂണോജെനെറ്റിക്സിന്റെ പ്രസിഡന്റായിരുന്നു കമല.<ref>{{Cite web|url=https://www.ashi-hla.org/page/ASHI_Presidents?&hhsearchterms=%22balakrishnan%22|title=ASHI Presidents|access-date=2020-10-09|website=American Society for Histocompatibility and Immunogenetics}}</ref> 1981 മുതൽ 2001 വരെ ഒഹായോയിലെ സിൻസിനാറ്റിയിലെ പോൾ ഹോക്സ്വർത്ത് ബ്ലഡ് സെന്ററിലെ ട്രാൻസ്പ്ലാന്റേഷൻ ഇമ്മ്യൂണോളജി ഡിവിഷന്റെ ഡയറക്ടറായിരുന്നു അവർ.<ref name=":11">{{Cite web|url=https://www.ashi-hla.org/news/412486/In-Memoriam---Dr.-Kamala-Balakrishnan.htm|title=In Memoriam - Dr. Kamala Balakrishnan|access-date=2020-10-08|date=August 8, 2018|website=American Society for Histocompatibility and Immunogenetics}}</ref> സിൻസിനാറ്റി സർവകലാശാല ട്രാൻസ്ഫ്യൂഷൻ മെഡിസിൻ പ്രൊഫസറായിരുന്ന അവർ ദി ''ന്യൂ ഇംഗ്ലണ്ട് ജേണൽ ഓഫ് മെഡിസിൻ'', ''ല്യൂപ്പസ്,'' ''നെഫ്രോൺ'', ട്രാൻസ്ഫൂഷൻ, ഇമ്മ്യൂണോളജിക്കൽ ഇൻവെസ്റ്റിഗേഷൻസ്, ജേണൽ ഓഫ സർജിക്കൽ റിസർച്ച്, ''ഹ്യൂമൻ ഇമ്മ്യൂണോളജി'' എന്നിവയുൾപ്പെടെയുള്ള അക്കാദമിക് ജേണലുകളിലെ ഗവേഷണ ലേഖനങ്ങളിൽ സംഭാവന നൽകി.<ref name=":0">{{Cite book |last=Chattopadhyay |first=Anjana |url=https://nbtindia.gov.in/writereaddata/freebooks/pdf/Women%20Scientists%20in%20India.pdf |title=Women Scientists in India: Lives, Struggles, and Achievements |publisher=National Book Trust of India |year=2018 |isbn=978-81-237-8144-0}}<cite class="citation book cs1" data-ve-ignore="true" id="CITEREFChattopadhyay2018">Chattopadhyay, Anjana (2018). [https://nbtindia.gov.in/writereaddata/freebooks/pdf/Women%20Scientists%20in%20India.pdf ''Women Scientists in India: Lives, Struggles, and Achievements''] <span class="cs1-format">(PDF)</span>. National Book Trust of India. [[ഇന്റർനാഷണൽ സ്റ്റാൻഡേർഡ് ബുക്ക് നമ്പർ|ISBN]]&nbsp;[[Special:BookSources/978-81-237-8144-0|<bdi>978-81-237-8144-0</bdi>]].</cite></ref><ref>{{Cite journal |last=Welch |first=Thomas R. |last2=Beischel |first2=Linda |last3=Balakrishnan |first3=Kamala |last4=Quinlan |first4=Monica |last5=West |first5=Clark D. |date=1986-06-05 |title=Major-Histocompatibility-Complex Extended Haplotypes in Membranoproliferative Glomerulonephritis |url=http://www.nejm.org/doi/abs/10.1056/NEJM198606053142303 |journal=New England Journal of Medicine |language=en |volume=314 |issue=23 |pages=1476–1481 |doi=10.1056/NEJM198606053142303 |issn=0028-4793 |pmid=3458025}}</ref><ref>{{Cite journal |last=Adams |first=Louis E. |last2=Balakrishnan |first2=Kamala |last3=Roberts |first3=Stephen M. |last4=Belcher |first4=Rick |last5=Mongey |first5=Anne-Barbara |last6=Thomas |first6=T. J. |last7=Hess |first7=Evelyn V. |date=2016-07-02 |title=Genetic, Immunologic and Biotransformation Studies of Patients on Procainamide |url=https://journals.sagepub.com/doi/10.1177/096120339300200205 |journal=Lupus |language=en |volume=2 |issue=2 |pages=89–98 |doi=10.1177/096120339300200205 |pmid=8330041 |s2cid=45020391}}</ref><ref>{{Cite journal |last=Sridhar |first=Nagaraja R. |last2=Munda |first2=Rino |last3=Balakrishnan |first3=Kamala |last4=First |first4=Roy |date=1992 |title=Evaluation of Flowcytometric Crossmatching in Renal Allograft Recipients |url=https://www.karger.com/Article/FullText/187056 |journal=Nephron |language=en |volume=62 |issue=3 |pages=262–266 |doi=10.1159/000187056 |issn=1660-8151 |pmid=1436335}}</ref><ref>{{Cite journal |last=McGill |first=Manley |last2=Balakrishnan |first2=Kamala |last3=Meier |first3=Terry |last4=Mayhaus |first4=Charles |last5=Whitacre |first5=Lynn |last6=Greenwalt |first6=Tibor |date=1986 |title=Blood product irradiation recommendations |url=https://onlinelibrary.wiley.com/doi/abs/10.1046/j.1537-2995.1986.26687043623.x |journal=Transfusion |language=en |volume=26 |issue=6 |pages=542–543 |doi=10.1046/j.1537-2995.1986.26687043623.x |issn=1537-2995 |pmid=3775838 |s2cid=2693157}}</ref><ref>{{Cite journal |last=Balakrishnan |first=Kamala |last2=Adams |first2=Louis E. |date=1995-01-01 |title=The Role of the Lymphocyte in an Immune Response |url=https://doi.org/10.3109/08820139509062775 |journal=Immunological Investigations |volume=24 |issue=1–2 |pages=233–244 |doi=10.3109/08820139509062775 |issn=0882-0139 |pmid=7713585}}</ref><ref>{{Cite journal |last=Johnson |first=Christopher P. |last2=Munda |first2=Rino |last3=Balakrishnan |first3=Kamala |last4=Alexander |first4=J.Wesley |date=June 1984 |title=Donor-specific blood transfusions with stored and fresh blood in a rat heart allograft model |url=https://linkinghub.elsevier.com/retrieve/pii/0022480484901380 |journal=Journal of Surgical Research |language=en |volume=36 |issue=6 |pages=532–534 |doi=10.1016/0022-4804(84)90138-0 |pmid=6374290}}</ref><ref>{{Cite journal |last=Adams |first=Louis E |last2=Balakrishnan |first2=Kamala |last3=Malik |first3=Shahid |last4=Mongey |first4=Anne-Barbara |last5=Whitacre |first5=Lynn |last6=Hess |first6=Evelyn V |date=March 1998 |title=Genetic and Immunologic Studies of Patients on Procainamide |url=https://linkinghub.elsevier.com/retrieve/pii/S0198885998000056 |journal=Human Immunology |language=en |volume=59 |issue=3 |pages=158–168 |doi=10.1016/S0198-8859(98)00005-6 |pmid=9548075}}</ref> ''ട്രാൻസ്ഫ്യൂഷൻ ഇമ്മ്യൂണോളജി ആൻഡ് മെഡിസിൻ'' (1995) എന്ന പാഠപുസ്തകത്തിനും അവർ സംഭാവന നൽകി.<ref>{{Cite book |last=Oss |first=Carel J. van |url=https://books.google.com/books?id=ZlvPQjQ77CwC&q=Kamala+Balakrishnan+immunology&pg=PR9 |title=Transfusion Immunology and Medicine |date=1995-01-27 |publisher=CRC Press |isbn=978-0-8247-9640-2 |language=en}}</ref> == വ്യക്തിജീവിതം == ഒരു സഹ സൈനിക ഉദ്യോഗസ്ഥനായ വാതാരണ്യൻ ബാലകൃഷ്ണനെയാണ് കമല വിവാഹം കഴിച്ചത്. ഈ ദമ്പതികൾക്ക് രണ്ട് ആൺമക്കളുണ്ടായിരുന്നു. 2018 ൽ ടെക്സസിലെ ഹ്യൂസ്റ്റണിലെ ഒരു ആശുപത്രിയിൽ വച്ച് കമല മരിച്ചു.<ref name=":1">{{Cite web|url=https://www.ashi-hla.org/news/412486/In-Memoriam---Dr.-Kamala-Balakrishnan.htm|title=In Memoriam - Dr. Kamala Balakrishnan|access-date=2020-10-08|date=August 8, 2018|website=American Society for Histocompatibility and Immunogenetics}}<cite class="citation web cs1" data-ve-ignore="true">[https://www.ashi-hla.org/news/412486/In-Memoriam---Dr.-Kamala-Balakrishnan.htm "In Memoriam - Dr. Kamala Balakrishnan"]. ''American Society for Histocompatibility and Immunogenetics''. August 8, 2018<span class="reference-accessdate">. Retrieved <span class="nowrap">2020-10-08</span></span>.</cite></ref> സിൻസിനാറ്റിയിലെ ഹെൻറി ആർ. വിങ്ക്ലർ സെന്റർ ഫോർ ഹിസ്റ്ററി ഓഫ് ഹെൽത്ത് പ്രൊഫഷൻസിലെ യൂണിവേഴ്സിറ്റി ഓഫ് സിൻസിനാറ്റി മെഡിക്കൽ സ്കൂൾ/യൂണിവേഴ്സിറ്റി ഹോസ്പിറ്റൽ പബ്ലിക് റിലേഷൻസ് ഫോട്ടോഗ്രാഫിക് ശേഖരത്തിൽ കമലയുടെ ഫോട്ടോഗ്രാഫുകൾ ഉണ്ട്.<ref>{{Cite web|url=http://ead.ohiolink.edu/xtf-ead/view?docId=ead/OhCiUWC0013.xml;chunk.id=headerlink;brand=default|title=Finding aid for the University of Cincinnati College of Medicine/University Hospital Public Relations Photographic Collection|access-date=2020-10-09|website=OhioLink}}</ref> == അവലംബങ്ങൾ == {{Reflist}} {{Subject bar|portal1=Biography}} {{Authority control}} {{DEFAULTSORT:Balakrishnan, Kamala}} [[വർഗ്ഗം:ഇന്ത്യൻ സ്ത്രീ ശാസ്ത്രജ്ഞർ]] [[വർഗ്ഗം:2018-ൽ മരിച്ചവർ]] [[വർഗ്ഗം:1930-ൽ ജനിച്ചവർ]] aeuk7j3t6ifw0pjrezgaq3qbi0ja7aq 0 653469 4546816 4541694 2025-07-08T18:03:33Z 2406:8800:81:DEDB:E42E:2D2D:FE07:E6F4 4546816 wikitext text/x-wiki {{Infobox film | image = Thug life Poster.jpg | caption = പോസ്റ്റർ | director = [[മണി രത്നം]] | writer = {{Plainlist| *മണി രത്‌നം *[[കമൽ ഹാസൻ]] }} | producer = {{Plainlist| * കമൽ ഹാസൻ * ആർ . മഹേന്ദ്രൻ * മണി രത്‌നം * ശിവ ആനന്ദ് * [[ഉദയനിധി സ്റ്റാലിൻ]] }} | starring = {{Plainlist| * [[കമൽ ഹാസൻ]] * [[സിലമ്പരസൻ]] * [[തൃഷ കൃഷ്ണൻ]] }} | cinematography = [[Ravi K. Chandran]] | editing = [[A. Sreekar Prasad]] | music = [[എ.ആർ.റഹ്മാൻ]] | studio = {{Plainlist| * [[രാജ് കമൽ ഫിലിംസ് ഇന്റർനാഷണൽ]] * [[മദ്രാസ് ടാക്കീസ്]] * [[Red Giant Movies]]}} | distributor = [[#വിതരണം|see below]] | released = {{Film date|2025|06|05|df=y}} | country = ഇന്ത്യ | language = തമിഴ് }} കമൽഹാസനെ പ്രധാന കഥാപാത്രമാക്കി [[മണിരത്നം]] തിരക്കഥയെഴുതി സംവിധാനം ചെയ്ത് 2025-ൽ പുറത്തിറങ്ങിയ ഒരു ഇന്ത്യൻ [[തമിഴ്]] ഭാഷാ ഗ്യാങ്സ്റ്റർ ആക്ഷൻ ഡ്രാമ ചിത്രമാണ് തഗ് ലൈഫ്. രാജ് കമൽ ഫിലിംസ് ഇന്റർനാഷണൽ , മദ്രാസ് ടാക്കീസ് , റെഡ് ജയന്റ് മൂവീസ് എന്നി നിർമ്മാണ കമ്പനികൾ സംയുക്തമായാണ് ഈ ചലച്ചിത്രം നിർമ്മിക്കുന്നത്. [[കമലഹാസൻ]] , [[സിലമ്പരസൻ]] , [[തൃഷ കൃഷ്ണൻ]] , അശോക് സെൽവൻ , [[ഐശ്വര്യ ലക്ഷ്മി]] , [[ജോജു ജോർജ്]] , [[അഭിരാമി]] , [[നാസർ]] , അലി ഫസൽ , പങ്കജ് ത്രിപാഠി , [[സന്യ മൽഹോത്ര]] , രോഹിത് സറഫ് , വൈയാപുരി എന്നിവരാണ് ഈ ചിത്രത്തിൽ അഭിനയിക്കുന്നത്. 1987 ലെ നായകൻ എന്ന ചിത്രത്തിന് ശേഷം കമലഹാസനും മണിരത്നവും വീണ്ടും ഒന്നിക്കുന്ന ചിത്രമാണ് തഗ് ലൈഫ്. ഇത് കമൽഹാസന്റെ 234 -ാമത്തെ ചിത്രമായതിനാൽ 2022 നവംബറിൽ '234' എന്ന താൽക്കാലിക പേരിൽ ഈ ചിത്രം പ്രഖ്യാപിച്ചു. ഒരു വർഷത്തിനുശേഷം തഗ് ലൈഫ് എന്ന ഔദ്യോഗിക പേര് പ്രഖ്യാപിച്ചു. 2024 ജനുവരിയിൽ ചിത്രത്തിന്റെ പ്രധാന ഫോട്ടോഗ്രാഫി ആരംഭിച്ചു. [[ചെന്നൈ]] , [[കാഞ്ചീപുരം]] , [[പോണ്ടിച്ചേരി]] , [[ന്യൂഡൽഹി]] , ഉത്തരേന്ത്യയുടെ ചില ഭാഗങ്ങൾ എന്നിവിടങ്ങളിൽ ഈ ചലച്ചിത്രം ചിത്രീകരിച്ചു. എ.ആർ. റഹ്മാൻ സംഗീതസംവിധാനം നിർവഹിച്ച ഈ ചിത്രത്തിന്റെ ഛായാഗ്രഹണം രവി കെ. ചന്ദ്രനും എഡിറ്റിംഗ് എ. ശ്രീകർ പ്രസാദുമാണ് നിർവഹിച്ചിരിക്കുന്നത്. തഗ് ലൈഫ് 2025 ജൂൺ 5 ന് ലോകമെമ്പാടും തിയേറ്ററുകളിൽ റിലീസ് ചെയ്തു. ==അഭിനേതാക്കൾ== *രംഗരായ ശക്തിവേൽ നായ്ക്കറായി [[കമൽഹാസൻ]] *അമരനായി [[സിലമ്പരസൻ]] * ഇന്ദ്രനിയായി [[തൃഷ കൃഷ്ണൻ]] *എസി. പി ജയ് കുമാറായി അശോക് സെൽവൻ *ചന്ദ്രയായി [[ഐശ്വര്യ ലക്ഷ്മി]] *പത്രോസായി [[ജോജു ജോർജ്]] *ജീവയായി [[അഭിരാമി]] *മാണിക്യമായി [[നാസർ]] *രാവിയായി ചേതൻ *അജയ്മ ഘോഷയി ഹേഷ് മഞ്ജരേക്കർ *സത്യമൂർത്തിയായി തനിക്കെല്ല ഭരണി *ഭാവാനിയായി ഭഗവതി പെരുമാൾ *രാവിയായി ചിന്നി ജയന്ത് *ഭൈരവിയായി വൈയാപുരി *സുഭാഷായി അലി ഫസൽ *വിജയായി രോഹിത് സറഫ് *സാമൂൽ റോയപ്പയായി [[ബാബുരാജ്]] *ഇൻസ്‌പെക്ടർ പാട്ലായി പങ്കജ് ത്രിപാഠി *വേദയായി അർജുൻ ചിദംബരം *ലക്ഷ്മിയായി രാജശ്രീ ദേശ്പാണ്ഡെ * മംഗയായി [[സന്യ മൽഹോത്ര]] *മാരാധകമായി വടിവുക്കരശി ==മാർക്കറ്റിംഗ്== 2024 നവംബർ 7 ന് കമലഹാസന്റെ ജന്മദിനത്തോടനുബന്ധിച്ച് ചിത്രത്തിന്റെ 45 സെക്കൻഡ് ദൈർഘ്യമുള്ള ഒരു ടീസർ പുറത്തിറങ്ങി.<ref>{{Cite web |last=Ramachandran |first=Naman |date=2024-11-07 |title=Kamal Haasan, Mani Ratnam's 'Thug Life' Unveils Release Date, Teaser – Global Bulletin |url=https://variety.com/2024/film/news/kamal-haasan-mani-ratnam-thug-life-release-date-teaser-1236203433/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20241112142310/https://variety.com/2024/film/news/kamal-haasan-mani-ratnam-thug-life-release-date-teaser-1236203433/ |archive-date=2024-11-12 |access-date=2024-11-16 |website=Variety |language=en-US}}</ref> ==റിലീസ്== തഗ് ലൈഫ് 2025 ജൂൺ 5 നാണ് ലോകമെമ്പാടും റിലീസ് ചെയ്യാൻ തീരുമാനിച്ചിരിക്കുന്നത്.<ref>{{Cite web |date=7 November 2024 |title=Kamal Haasan's Thug Life to release in June 2025, makers share teaser on birthday |url=https://www.indiatoday.in/movies/regional-cinema/story/kamal-haasan-thug-life-release-june-2025-makers-share-teaser-on-birthday-2629547-2024-11-07 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20241116162012/https://www.indiatoday.in/amp/movies/regional-cinema/story/kamal-haasan-thug-life-release-june-2025-makers-share-teaser-on-birthday-2629547-2024-11-07 |archive-date=16 November 2024 |access-date=7 November 2024 |website=[[India Today]] |language=en}}</ref> തുടക്കത്തിൽ, നിർമ്മാതാക്കൾ നിലവിലെ തീയതി തീരുമാനിക്കുന്നതിന് മുമ്പ് 2024 ന്റെ അവസാന പാദത്തിൽ <ref>{{Cite news |date=2024-07-22 |title=Kamal Haasan and Mani Ratnam's 'Thug Life' might hit screens by the end of the year |url=https://timesofindia.indiatimes.com/entertainment/tamil/movies/news/kamal-haasan-and-mani-ratnams-thug-life-might-hit-screens-by-the-end-of-the-year/articleshow/111923593.cms |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20240724035355/https://timesofindia.indiatimes.com/entertainment/tamil/movies/news/kamal-haasan-and-mani-ratnams-thug-life-might-hit-screens-by-the-end-of-the-year/articleshow/111923593.cms |archive-date=2024-07-24 |access-date=2024-11-16 |work=[[The Times of India]]}}</ref> ചരിത്രത്തിന്റെ ഒരു തിയറ്റർ റിലീസ് പ്ലാൻ ചെയ്തിരുന്നു.<ref>{{Cite news |date=7 November 2024 |title='Thug Life' drops release date on Kamal Haasan's 70th birthday |url=https://www.thehindu.com/entertainment/movies/thug-life-drops-release-date-on-kamal-haasans-70th-birthday/article68839839.ece/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20241116161954/https://www.thehindu.com/entertainment/movies/thug-life-drops-release-date-on-kamal-haasans-70th-birthday/article68839839.ece/amp/ |archive-date=16 November 2024 |access-date=7 November 2024 |work=[[The Hindu]] |language=en}}</ref> ====വിതരണം==== ചിത്രത്തിന്റെ വിദേശ വിതരണാവകാശം എപി ഇന്റർനാഷണലും ഹോം സ്‌ക്രീൻ എന്റർടൈൻമെന്റും ചേർന്ന് സ്വന്തമാക്കി.<ref>{{Cite tweet |number=1789976352541831624 |user=RedGiantMovies_ |title=Global audiences, get ready! AP International and Home Screen Entertainment are officially the International theatrical distribution partners for #ThugLife |author=Red Giant Movies |author-link=Red Giant Movies |date=13 May 2024 |access-date=16 September 2024 |archive-url=https://web.archive.org/web/20240916060851/https://x.com/RedGiantMovies_/status/1789976352541831624 |archive-date=16 September 2024}}</ref> ====ഹോം മീഡിയ==== തീയേറ്റർ റിലീസിന് ശേഷമുള്ള സ്ട്രീമിംഗ് അവകാശം നെറ്റ്ഫ്ലിക്സ് {{INRConvert|149.7|c}} സ്വന്തമാക്കി.<ref>{{Cite web |last=Jayaraman |first=N. P. |date=20 September 2024 |title='Thug Life': Streaming rights to Kamal Haasan-Mani Ratnam movie sold for unprecedented amount to Netflix |url=https://www.deccanherald.com/entertainment/thug-life-streaming-rights-to-kamal-haasan-mani-ratnam-movie-sold-for-unprecedented-amount-to-netflix-3199182 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20240920103113/https://www.deccanherald.com/entertainment/thug-life-streaming-rights-to-kamal-haasan-mani-ratnam-movie-sold-for-unprecedented-amount-to-netflix-3199182 |archive-date=20 September 2024 |access-date=20 September 2024 |website=[[Deccan Herald]] |language=en}}</ref> ==വിവാദം== 2024 മെയ് മാസത്തിൽ സിലംബരസന്റെ സിനിമയിലെ പങ്കാളിത്തം സ്ഥിരീകരിച്ചതിന് തൊട്ടുപിന്നാലെ, തമിഴ് ഫിലിം പ്രൊഡ്യൂസേഴ്‌സ് കൗൺസിൽ കമൽഹാസനെ പുതിയ പ്രോജക്ടുകൾ സ്വീകരിക്കുന്നതിൽ നിന്ന് വിലക്കുന്ന ഒരു സജീവ "റെഡ് കാർഡ്" പുറപ്പെടുവിച്ചിട്ടുണ്ടെന്ന് ആരോപിച്ച് നിർമ്മാതാവ് ഇഷാരി കെ. ഗണേഷ് അദ്ദേഹത്തെ നീക്കം ചെയ്യണമെന്ന് ആവശ്യപ്പെട്ടു.<ref>{{Cite web |date=2024-05-11 |title=Producer Ishari K Ganesh Files Complaint Against Silamabarasan For Corona Kumar Dispute |url=https://www.news18.com/movies/producer-ishari-k-ganesh-files-complaint-against-silamabarasan-for-corona-kumar-dispute-8886165.html |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20240511080934/https://www.news18.com/movies/producer-ishari-k-ganesh-files-complaint-against-silamabarasan-for-corona-kumar-dispute-8886165.html |archive-date=11 May 2024 |access-date=2024-09-11 |website=[[News18]] |language=en}}</ref> എന്നാൽ, തനിക്ക് റെഡ് കാർഡ് ലഭിച്ചുവെന്നത് സിലംബരസൻ നിഷേധിച്ചു.<ref>{{Cite web |last=Menon |first=Akhila |date=2 June 2024 |title=Silambarasan opens up about Thug Life and STR 48; reacts to 'red card' rumours |url=https://www.ottplay.com/news/silambarasan-opens-up-about-thug-life-and-str-48-reacts-to-red-card-rumours/6f514a0818330 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20240605120804/https://www.ottplay.com/news/silambarasan-opens-up-about-thug-life-and-str-48-reacts-to-red-card-rumours/6f514a0818330 |archive-date=5 June 2024 |access-date=5 June 2024 |website=[[OTTPlay]] |language=en}}</ref> ==അവലംബം== {{reflist}} ==പുറം കണ്ണികൾ== * {{IMDb title}} pu3jrpwepo1nza77nr4827co90xjskx 4 655586 4546820 4526276 2025-07-08T18:56:35Z 2402:8100:2A78:EAB8:5C19:ECFF:FE86:12E9 4546820 wikitext text/x-wiki ===[[:സൈലം ലേണിങ് (Xylem Learning)]]=== {{REMOVE THIS TEMPLATE WHEN CLOSING THIS AfD|?}} :{{la|സൈലം ലേണിങ് (Xylem Learning)}} – (<includeonly>[[വിക്കിപീഡിയ:ഒഴിവാക്കാൻ സാദ്ധ്യതയുള്ള ലേഖനങ്ങൾ/സൈലം ലേണിങ് (Xylem Learning)|View AfD]]</includeonly><noinclude>[[വിക്കിപീഡിയ:ഒഴിവാക്കാൻ സാദ്ധ്യതയുള്ള ലേഖനങ്ങൾ/പത്തായം/മേയ് 2025#{{anchorencode:സൈലം ലേണിങ് (Xylem Learning)}}|View log]]</noinclude>{{int:dot-separator}} <span class="plainlinks">[https://tools.wmflabs.org/jackbot/snottywong/cgi-bin/votecounter.cgi?page=%E0%B4%B5%E0%B4%BF%E0%B4%95%E0%B5%8D%E0%B4%95%E0%B4%BF%E0%B4%AA%E0%B5%80%E0%B4%A1%E0%B4%BF%E0%B4%AF:%E0%B4%92%E0%B4%B4%E0%B4%BF%E0%B4%B5%E0%B4%BE%E0%B4%95%E0%B5%8D%E0%B4%95%E0%B4%BE%E0%B5%BB_%E0%B4%B8%E0%B4%BE%E0%B4%A6%E0%B5%8D%E0%B4%A7%E0%B5%8D%E0%B4%AF%E0%B4%A4%E0%B4%AF%E0%B5%81%E0%B4%B3%E0%B5%8D%E0%B4%B3_%E0%B4%B2%E0%B5%87%E0%B4%96%E0%B4%A8%E0%B4%99%E0%B5%8D%E0%B4%99%E0%B5%BE/%E0%B4%B8%E0%B5%88%E0%B4%B2%E0%B4%82_%E0%B4%B2%E0%B5%87%E0%B4%A3%E0%B4%BF%E0%B4%99%E0%B5%8D_(Xylem_Learning) Stats]</span>) ശ്രദ്ധേയതയില്ല. പരസ്യം. നീക്കം ചെയ്യണം. [[ഉപയോക്താവ്:Ranjithsiji|<span style="color:green;font-size:13px;">രൺജിത്ത് സിജി </span>{Ranjithsiji}]][[ഉപയോക്താവിന്റെ സംവാദം:Ranjithsiji|<span style="color:green;font-size:20px; font-weight:bold;" title="സംവാദം"> ✉</span>]] 10:19, 22 മേയ് 2025 (UTC) :മായ്ക്കാവുന്നതാണ്.-- [[ഉപയോക്താവ്:Irshadpp|Irshadpp]] ([[ഉപയോക്താവിന്റെ സംവാദം:Irshadpp|സംവാദം]]) 07:34, 27 മേയ് 2025 (UTC) {{Afd bottom}} 3sviwgb7vt0bt2h5n06wizoqac3443z 4546821 4546820 2025-07-08T18:57:01Z Divinations 186715 [[Special:Contributions/2402:8100:2A78:EAB8:5C19:ECFF:FE86:12E9|2402:8100:2A78:EAB8:5C19:ECFF:FE86:12E9]] ([[User talk:2402:8100:2A78:EAB8:5C19:ECFF:FE86:12E9|സംവാദം]]) നടത്തിയ തിരുത്തലുകൾ നീക്കം ചെയ്തിരിക്കുന്നു; നിലവിലുള്ള പതിപ്പ് [[User:Kiran Gopi|Kiran Gopi]] സൃഷ്ടിച്ചതാണ് 4526276 wikitext text/x-wiki {{Afd top|'''നീക്കം ചെയ്തു'''}} --'''[[ഉപയോക്താവ്:Kiran Gopi|KG]]''' [[ഉപയോക്താവിന്റെ സംവാദം:Kiran Gopi|(കിരൺ)]] 04:34, 30 മേയ് 2025 (UTC) ===[[:സൈലം ലേണിങ് (Xylem Learning)]]=== {{REMOVE THIS TEMPLATE WHEN CLOSING THIS AfD|?}} :{{la|സൈലം ലേണിങ് (Xylem Learning)}} – (<includeonly>[[വിക്കിപീഡിയ:ഒഴിവാക്കാൻ സാദ്ധ്യതയുള്ള ലേഖനങ്ങൾ/സൈലം ലേണിങ് (Xylem Learning)|View AfD]]</includeonly><noinclude>[[വിക്കിപീഡിയ:ഒഴിവാക്കാൻ സാദ്ധ്യതയുള്ള ലേഖനങ്ങൾ/പത്തായം/മേയ് 2025#{{anchorencode:സൈലം ലേണിങ് (Xylem Learning)}}|View log]]</noinclude>{{int:dot-separator}} <span class="plainlinks">[https://tools.wmflabs.org/jackbot/snottywong/cgi-bin/votecounter.cgi?page=%E0%B4%B5%E0%B4%BF%E0%B4%95%E0%B5%8D%E0%B4%95%E0%B4%BF%E0%B4%AA%E0%B5%80%E0%B4%A1%E0%B4%BF%E0%B4%AF:%E0%B4%92%E0%B4%B4%E0%B4%BF%E0%B4%B5%E0%B4%BE%E0%B4%95%E0%B5%8D%E0%B4%95%E0%B4%BE%E0%B5%BB_%E0%B4%B8%E0%B4%BE%E0%B4%A6%E0%B5%8D%E0%B4%A7%E0%B5%8D%E0%B4%AF%E0%B4%A4%E0%B4%AF%E0%B5%81%E0%B4%B3%E0%B5%8D%E0%B4%B3_%E0%B4%B2%E0%B5%87%E0%B4%96%E0%B4%A8%E0%B4%99%E0%B5%8D%E0%B4%99%E0%B5%BE/%E0%B4%B8%E0%B5%88%E0%B4%B2%E0%B4%82_%E0%B4%B2%E0%B5%87%E0%B4%A3%E0%B4%BF%E0%B4%99%E0%B5%8D_(Xylem_Learning) Stats]</span>) ശ്രദ്ധേയതയില്ല. പരസ്യം. നീക്കം ചെയ്യണം. [[ഉപയോക്താവ്:Ranjithsiji|<span style="color:green;font-size:13px;">രൺജിത്ത് സിജി </span>{Ranjithsiji}]][[ഉപയോക്താവിന്റെ സംവാദം:Ranjithsiji|<span style="color:green;font-size:20px; font-weight:bold;" title="സംവാദം"> ✉</span>]] 10:19, 22 മേയ് 2025 (UTC) :മായ്ക്കാവുന്നതാണ്.-- [[ഉപയോക്താവ്:Irshadpp|Irshadpp]] ([[ഉപയോക്താവിന്റെ സംവാദം:Irshadpp|സംവാദം]]) 07:34, 27 മേയ് 2025 (UTC) {{Afd bottom}} 4d96wkwf2bqz59cta6ldqie552al588 0 656766 4546766 4541705 2025-07-08T12:32:18Z Jayashankar8022 85871 /* അഭിനേതാക്കൾ */ 4546766 wikitext text/x-wiki {{Infobox television | image = [[പ്രമാണം:ഓട്ടോഗ്രാഫ് സീരിയൽ.jpg|thumb|center]] | genre = [[നാടകം (സിനിമയും ടെലിവിഷനും)|ഡ്രാമ]] | writer = അനിൽ ബാസ് | director = സുജിത് സുന്ദർ | starring = {{Plainlist| * [[രഞ്ജിത്ത് രാജ്]] * [[ശരത്ത് കുമാർ]] * [[ശാലിൻ സോയ]] * [[സോന നായർ]] }} | theme_music_composer = സഞ്ജീവ് ലാൽ | country = ഇന്ത്യ | language = മലയാളം | num_seasons = 2 | num_episodes = 646 | executive_producer = {{Plainlist| * ഷീജ അലിഖാൻ * ലിജിന ഖാൻ }} | producer = അലിഖാൻ | location = [[തിരുവനന്തപുരം ജില്ല|തിരുവനന്തപുരം]] | cinematography = മനോജ് കുമാർ | editor = {{Plainlist| * ജോബി പന്നപാറ * സജിത്ത് എൻ.എസ്. * റോഗൻ കൃഷ്ണൻ }} | runtime = 18–20 മിനിറ്റുകൾ | company = ബാവാ ക്രിയേഷൻസ് | network = [[ഏഷ്യാനെറ്റ്]] | first_aired = {{Start date|2009|10|5|df=y}} | last_aired = {{End date|2012|4|6|df=yes}} }} 5 ഒക്ടോബർ 2009 മുതൽ 6 ഏപ്രിൽ 2012 വരെ [[ഏഷ്യാനെറ്റ്|ഏഷ്യാനെറ്റിൽ]] സംപ്രേഷണം ചെയ്തിരുന്ന ഒരു [[സോപ്പ് ഓപ്പറ|ടെലിവിഷൻ പരമ്പരയാണ്]] '''''ഓട്ടോഗ്രാഫ്'''''.<ref>{{Cite web|url=https://admin.indiantelevision.com/headlines/asianet-launches-vigram-and-autograph-090923|title=Asianet launches 'Vigram' and 'Autograph'|access-date=8 June 2025|last=|date=23 September 2009|website=Indian Television|language=en}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://www.pinklungi.com/11-forgotten-malayalam-television-serials/|title=11 Forgotten Malayalam Television Serials|access-date=8 June 2025|last=Mohan|first=Padma|date=22 June 2021|website=pinklungi.com|language=en-US}}</ref> 'ഫൈവ് ഫിംഗേഴ്സ്' എന്നറിയപ്പെടുന്ന അഞ്ച് കൗമാരക്കാരായ വിദ്യാർത്ഥികളുടെ ഹൈ സ്കൂൾ, കോളേജ് കാലഘട്ടങ്ങളിൽ നടക്കുന്ന സംഭവങ്ങളാണ് പരമ്പരയുടെ പ്രമേയം.<ref>{{Cite web|url=https://www.afaqs.com/media-briefs/45571_autograph-completes-200-episodes-in-asianet|title=Autograph completes 200 episodes in Asianet|access-date=8 June 2025|last=|first=|date=5 July 2010|website=afaqs!|language=en|publication-place=Thiruvananthapuram}}</ref> 2011 ലെ ഏഷ്യാനെറ്റ് ടെലിവിഷൻ അവാർഡുകളിൽ മികച്ച സംവിധായകൻ (സുജിത് സുന്ദർ), മികച്ച തിരക്കഥാകൃത്ത് (അനിൽ ബാസ്), മികച്ച എഡിറ്റർ (ജോബി പന്നപാറ), മികച്ച പുതുമുഖം ([[ശാലിൻ സോയ]]), മികച്ച സ്വഭാവ നടി ([[സോന നായർ]]) എന്നിങ്ങനെ നിരവധി അംഗീകാരങ്ങൾ ഈ പരമ്പരയ്ക്ക് ലഭിച്ചു.<ref>{{Cite web |last= |first= |date=21 March 2011 |title='Asianet Television Awards 2011' on Asianet |url=https://www.afaqs.com/media-briefs/48334_asianet-television-awards-2011-on-asianet |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20250424112033/https://www.afaqs.com/media-briefs/48334_asianet-television-awards-2011-on-asianet |archive-date=24 April 2025 |access-date=8 June 2025 |website=afaqs! |language=en}}</ref> 2020 ലെ [[കോവിഡ്-19 ആഗോള മഹാമാരി|കോവിഡ് -19 ലോക്ക്ഡൗൺ]] സമയത്ത് [[ഏഷ്യാനെറ്റ് പ്ലസ്|ഏഷ്യാനെറ്റ് പ്ലസിൽ]] ഈ പരമ്പര പുനഃസംപ്രേഷണം ചെയ്തെങ്കിലും പിന്നീട് മലയാളത്തിൽ ഡബ്ബ് ചെയ്ത ''[[മഹാഭാരതം (2013 ടെലിവിഷൻ പരമ്പര)|മഹാഭാരതം]]'' (2013–2014) പകരം ടെലികാസ്റ്റ് ചെയ്തു.<ref>{{Cite web|url=https://www.asianetnews.com/spice-entertainment/asianet-plus-re-telecast-old-hit-serials-q9g9dj|title=മാനസപുത്രിയും ഓട്ടോഗ്രാഫും അടക്കമുള്ള ഹിറ്റ് പരമ്പരകൾ മടങ്ങിയെത്തുന്നു {{!}} asianet plus re telecast old hit serials|access-date=8 June 2025|last=Narayanan|first=Bidhun|date=27 April 2020|website=Asianet News Malayalam|language=ml|archive-url=https://web.archive.org/web/20210623185014/https://www.asianetnews.com/spice-entertainment/asianet-plus-re-telecast-old-hit-serials-q9g9dj|archive-date=23 June 2021|url-status=live}}</ref><ref>{{Cite web |last=K. S. |first=Anish |date=17 May 2020 |title=Mahabharatham Malayalam Telecast On Asianet Plus - 6.30 P.M To 7.30 P.M |url=https://www.keralatv.in/mahabharatham-serial-asianet-plus/ |access-date=9 June 2025 |website=Kerala TV |language=en-US |archive-date=21 March 2025 |archive-url=https://web.archive.org/web/20250321102955/https://www.keralatv.in/mahabharatham-serial-asianet-plus/ |url-status=live }}</ref> == പരമ്പര അവലോകനം == {| class="wikitable" ! rowspan="2" |സീസൺ ! rowspan="2" |എപ്പിസോഡുകൾ ! colspan="2" |യഥാർത്ഥ സംപ്രേഷണം |- !ആദ്യ സംപ്രേഷണം !അവസാന സംപ്രേഷണം |- |style="text-align:center;|1 |style="text-align:center;|438 |5 ഒക്ടോബർ 2009 |17 ജൂൺ 2011 |- |style="text-align:center;|2 |style="text-align:center;|208 |20 ജൂൺ 2011 |6 ഏപ്രിൽ 2012 |} == കഥാസംഗ്രഹം == 'ഫൈവ് ഫിംഗേഴ്സ്' എന്ന് അറിയപ്പെടുന്ന ജെയിംസ്, രാഹുൽ, സാം, നാൻസി, മൃദുല എന്നീ അഞ്ച് ഹൈസ്കൂൾ വിദ്യാർത്ഥികളാണ് ആദ്യ ഭാഗത്തെ കേന്ദ്ര കഥാപാത്രങ്ങൾ. ചന്ദ്രകുമാർ (സി.കെ.) എന്ന വ്യവസായ പ്രമുഖനും അയാളുടെ സഹായിയായ സ്റ്റീഫൻ ഗോമസും ചേർന്ന് നടത്തുന്ന ഒരു [[കൊലപാതകം|കൊലപാതകത്തിന്]] രാഹുലും മൃദുലയും സാക്ഷികൾ ആകുമ്പോൾ ആണ് കഥ പുരോഗമിക്കുന്നത്. അതേസമയം, ക്ലാസിലെ പുതിയ വിദ്യാർത്ഥിനിയായ ദീപാ റാണിക്കും ഫൈവ് ഫിംഗേഴ്സിനും ഇടയിൽ ശത്രുത ഉടലെടുക്കുന്നു. പിന്നീട് ദീപയുടെ അമ്മയും ഒരു മുൻ ക്രിമിനൽ [[വക്കീൽ|അഭിഭാഷകയും]] ആയ സേതു ലക്ഷ്മി പുതിയ സ്ക്കൂൾ പ്രിൻസിപ്പലായി ചുമതല ഏൽക്കുന്നു. അവധിക്കാലത്തിന് ശേഷം സ്ക്കൂളിലെ ഒരു വിദ്യാർത്ഥിനിയായ റോസ്സിയുടെ കൊലപാതകത്തിൽ ഫൈവ് ഫിംഗേഴ്സ് കുറ്റക്കാരെന്ന് ആരോപിക്കപ്പെടുന്നു. പക്ഷെ, ജ്യോതി എന്ന അവരുടെ ഒരു സുഹൃത്തിന്റെ സഹായത്തോടെ യഥാർത്ഥ കുറ്റവാളിയായ സ്റ്റീഫനെ ഫൈവ് ഫിംഗേഴ്സ് നിയമത്തിന് മുന്നിൽ കൊണ്ടുവരുന്നു. പിന്നീട് മൃദുലയെ കൊലപ്പെടുത്താൻ സി.കെ. സ്റ്റീഫനെ [[ജയിൽ|ജയിലിൽ]] നിന്ന് രഹസ്യമായി മോചിപ്പിക്കുന്നു. എന്നാൽ, സഹായം വാഗ്ദാനം ചെയ്ത ദീപ തെറ്റിദ്ധരിപ്പിച്ചത് കാരണം സ്റ്റീഫൻ അബദ്ധത്തിൽ ജ്യോതിയെ കൊലപ്പെടുത്തുന്നു. ഒരുഘട്ടത്തിൽ ദീപ തനിക്കെതിരെ തിരിയും എന്നായപ്പോൾ സി.കെ. അവളെ വകവരുത്താൻ ശ്രമിക്കുന്നു, എങ്കിലും ദീപ രക്ഷപ്പെടുന്നു. ശേഷം ജ്യോതിയുടെ കൊലപാതകത്തിന് പിന്നിലെ യഥാർത്ഥ സത്യങ്ങൾ ദീപ ഫൈവ് ഫിംഗേഴ്സിനോട് വെളിപ്പെടുത്തുന്നു. സി.കെ. തന്റെ അർദ്ധ സഹോദരൻ ആണെന്ന വസ്തുത ജെയിംസ് സേതു ലക്ഷ്മിയിൽ നിന്ന് മനസ്സിലാക്കുന്നു. പിന്നീട് ആഭ്യന്തര മന്ത്രി പദവിയിലേക്കുള്ള ഉപതിരഞ്ഞെടുപ്പിൽ സി.കെ. സ്ഥാനാർത്ഥി ആകുമ്പോൾ ഫൈവ് ഫിംഗേഴ്സ് ഒരു ടി.വി. അഭിമുഖത്തിലൂടെ അയാളുടെ രാഷ്ട്രീയ ഭാവി നശിപ്പിക്കുകയും സ്റ്റീഫനെ കൊലപ്പെടുത്തിയ കുറ്റത്തിന് ജയിലിൽ ആക്കുകയും ചെയ്യുന്നിടത്ത് ഒന്നാം ഭാഗം അവസാനിക്കുന്നു. രണ്ടാം ഭാഗത്തിൽ മൃദുല യു.എസ്. ലേക്ക് പോകുന്ന അവസരത്തിൽ ദീപ ഫൈവ് ഫിംഗേഴ്സിൽ ഒരാൾ ആകുന്നു. ശേഷം ലോ കോളേജിൽ ചേരുന്ന ഫൈവ് ഫിംഗേഴ്സ് അവിടെ മഹേന്ദ്രൻ്റെ നേതൃത്വത്തിലുള്ള '4 ദി പീപ്പിൾ' എന്ന സീനിയേഴ്സിന്റെ ഗ്യാങ്ങുമായി നിരന്തരം പ്രശ്നങ്ങളിൽ ഏർപ്പെടുന്നു. പിന്നീട് പുതിയൊരു പാർട്ടി രൂപീകരിച്ച് കോളേജ് യൂണിയൻ തിരഞ്ഞെടുപ്പിൽ മത്സരിച്ച് ഫൈവ് ഫിംഗേഴ്സ് വിജയിക്കുന്നു. ജെയിംസ് പുതിയ കോളേജ് ചെയർമാനായി ചുമതല ഏൽക്കുന്നു. തന്റെ സഹോദരി പ്രിയയും ജെയിംസുമായി [[പ്രണയം|പ്രണയത്തിലാണെന്ന]] വാർത്തകൾ കേൾക്കാൻ ഇടയാകുന്ന മഹേന്ദ്രൻ ഉടനെ തന്നെ അവളുടെ [[വിവാഹം]] നടത്തുവാൻ നിർബന്ധിതനാക്കുന്നു. എന്നാൽ, ചില കാരണങ്ങളാൽ വിവാഹം മുടങ്ങുകയും ജെയിംസിന്റെ അപ്രതീക്ഷിത മരണവാർത്ത ദീപയുടെ മാനസികനില തെറ്റിക്കുകയും ചെയ്യുന്നു. പ്രേംകുമാർ എന്ന [[മാനസികരോഗം|മനോരോഗ]] വിദഗ്ധന്റെ ചികിത്സയിൽ സുഖം പ്രാപിക്കുന്ന ദീപ ജെയിംസിൻ്റെ മരണത്തെ സംബന്ധിച്ച യാഥാർത്ഥ്യങ്ങൾ കണ്ടെത്താൻ സുഹൃത്തുക്കൾക്കൊപ്പം ഇറങ്ങിത്തിരിക്കുന്നു. പക്ഷെ, എല്ലാവരും മരിച്ചെന്ന് കരുതിയ ജെയിംസ് കുറച്ച് നാളുകൾക്ക് ശേഷം ജീവനോടെ തിരികെയെത്തുന്നു. ശേഷം ദീപയുടെ പെട്ടെന്നുള്ള തിരോധാനത്തിൽ ജെയിംസും കൂട്ടുകാരും പരോളിൽ ഇറങ്ങിയ സി.കെ. യെ സംശയിക്കുന്നു. എന്നാൽ, ഏവരും മരിച്ചെന്ന് കരുതിയ സ്റ്റീഫൻ ദീപയെ കൊലപ്പെടുത്തി എന്ന വിവരം ജെയിംസും കൂട്ടുകാരും വൈകി അറിയുന്നു. സ്റ്റീഫന്റെ കസ്റ്റഡിയിൽ ആകുന്ന ജെയിംസും, രാഹുലും, സാമും രക്ഷപ്പെടുകയും ഒടുവിൽ സ്റ്റീഫനെയും അയാളുടെ സഹായിയായി മാറിയ റാമിനെയും സി.കെ. കൊലപ്പെടുത്തുന്നു. ദീപ ഇല്ലാത്ത കോളേജിൽ തുടരാൻ സാധിക്കാത്ത ജെയിംസും കൂട്ടുകാരും ടി.സി. വാങ്ങി പോകുമ്പോൾ രണ്ടാം ഭാഗം അവസാനിക്കുന്നു. == അഭിനേതാക്കൾ == === പ്രധാന അഭിനേതാക്കൾ === * [[രഞ്ജിത്ത് രാജ്]] - ജെയിംസ് ആൽബർട്ട്<ref>{{Cite news |date=11 July 2019 |title=Autograph fame Ranjith Raj blessed with a baby girl, shares first picture with the newborn |url=https://timesofindia.indiatimes.com/tv/news/malayalam/autograph-fame-ranjith-raj-blessed-with-a-baby-girl-shares-first-picture-with-the-newborn/articleshow/70171634.cms |access-date=14 June 2025 |work=The Times of India |issn=0971-8257 |archive-date=20 April 2024 |archive-url=https://web.archive.org/web/20240420152348/https://timesofindia.indiatimes.com/tv/news/malayalam/autograph-fame-ranjith-raj-blessed-with-a-baby-girl-shares-first-picture-with-the-newborn/articleshow/70171634.cms |url-status=live }}</ref>: ഫൈവ് ഫിംഗേഴ്സ് ഗ്രൂപ്പിന്റെ ലീഡർ, സി.കെ. യുടെ അർദ്ധ സഹോദരൻ * [[ശരത്ത് കുമാർ]] - രാഹുൽ കൃഷ്ണൻ<ref>{{Cite web |last=Ahmed |first=Shaik Imthiyaz |date=2015-02-26 |title='Autograph' Actor Sarath Kumar Died in Road Accident |url=https://allindiaroundup.com/news/autograph-actor-sarath-kumar-died-road-accident/ |access-date=2025-06-08 |website=All India Roundup |language=en-US |archive-date=23 July 2018 |archive-url=https://web.archive.org/web/20180723133510/http://allindiaroundup.com/news/autograph-actor-sarath-kumar-died-road-accident/ |url-status=live }}</ref>: ഫൈവ് ഫിംഗേഴ്സിൽ ഒരാൾ * അംബരീഷ് എം.എസ്. - സാംകുട്ടി "സാം"<ref name=":0">{{Cite news |date=2023-01-29 |title=Ranjith Raj to Sonia: Here is how the Autograph actors look now and what keeps them busy |url=https://timesofindia.indiatimes.com/tv/news/malayalam/ranjith-raj-to-sonia-here-is-how-the-autograph-actors-look-now-and-what-keeps-them-busy/photostory/97416613.cms |access-date=2025-06-08 |work=The Times of India |issn=0971-8257 |archive-date=31 January 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230131070949/https://timesofindia.indiatimes.com/tv/news/malayalam/ranjith-raj-to-sonia-here-is-how-the-autograph-actors-look-now-and-what-keeps-them-busy/photostory/97416613.cms |url-status=live }}</ref>: ഫൈവ് ഫിംഗേഴ്സിൽ ഒരാൾ * സോണിയ ശ്രീജിത്ത് (സീസൺ 1) / [[മേഘ്ന വിൻസന്റ്]] (സീസൺ 2) - നാൻസി സാമുവൽ<ref name=":0" /><ref>{{Cite news |last=U. R. |first=Arya |date=31 July 2017 |title=My husband and I were quite amused by the trolls, we just laughed them off! : Meghna Vincent |url=https://timesofindia.indiatimes.com/tv/news/malayalam/my-husband-and-i-were-quite-amused-by-the-trolls-we-just-laughed-them-off-meghna-vincent/articleshow/59841388.cms |access-date=14 June 2025 |work=The Times of India |issn=0971-8257}}</ref>: ഫൈവ് ഫിംഗേഴ്സിൽ ഒരാൾ * ശ്രീക്കുട്ടി - മൃദുല "മൃദു" മേനോൻ<ref>{{Cite web |last=admin |date=22 November 2012 |title=Malayalm Serial Actress Sreekutty's Marriage With Manoj Kumar |url=https://www.kerala9.com/news/movie-gallery/malayalm-serial-actress-sreekuttys-marriage-with-manoj-kumar/ |access-date=14 June 2025 |website=Kerala9.com |language=en |archive-date=25 March 2025 |archive-url=https://web.archive.org/web/20250325050655/https://www.kerala9.com/news/movie-gallery/malayalm-serial-actress-sreekuttys-marriage-with-manoj-kumar/ |url-status=live }}</ref> (സീസൺ 1): ഫൈവ് ഫിംഗേഴ്സിൽ ഒരാൾ * [[ശാലിൻ സോയ]] - ദീപാ റാണി<ref>{{Cite news |date=2024-10-29 |title=Bigg Boss Tamil 8: Actress and director Shaalin Zoya to enter as wildcard ? |url=https://timesofindia.indiatimes.com/tv/news/tamil/bigg-boss-tamil-8-actress-and-director-shaalin-zoya-to-enter-as-wildcard-/articleshow/114726238.cms |access-date=2025-06-08 |work=The Times of India |issn=0971-8257}}</ref>: സേതു ലക്ഷ്മിയുടെയും പ്രഫുൽ പട്ടേലിന്റെയും മകൾ; ആദ്യഘട്ടത്തിൽ ഫൈവ് ഫിംഗേഴ്സിന്റെ എതിരാളി; പിന്നീട് അവരിൽ ഒരാളായി മാറുന്നു === മറ്റു അഭിനേതാക്കൾ === * [[സോന നായർ]] - സേതു ലക്ഷ്മി<ref>{{Cite web|url=https://www.newindianexpress.com/entertainment/malayalam/2011/Jul/08/sparkling-sona-269400.html|title=Sparkling Sona|access-date=2025-06-08|last=archive|first=From our online|date=2012-05-16|website=The New Indian Express|language=en}}</ref>: ദീപാ റാണിയുടെ അമ്മ; സ്കൂൾ പ്രിൻസിപ്പൽ; ഒരു മുൻ ക്രിമിനൽ അഭിഭാഷിക * രാജീവ് പരമേശ്വർ - ചന്ദ്രകുമാർ "സി.കെ.": ഒരു വ്യവസായപ്രമുഖൻ; ജെയിംസിന്റെ അർദ്ധ സഹോദരൻ * കവിരാജ് ആചാരി - സ്റ്റീഫൻ ഗോമസ്: ആൺകുട്ടികളുടെ ബോർഡിംഗ് വാർഡൻ; ആദ്യഘട്ടത്തിൽ സി.കെ. യുടെ സഹായി * ശ്രീഹരി - കുരുവിള (സീസൺ 1): സ്കൂൾ മാനേജർ; സൂസന്നയുടെ ഭർത്താവ് * ജിഷിൻ മോഹൻ - റാം നാരായണൻ<ref>{{Cite news |date=2020-05-15 |title=Jishin Mohan on 'Autograph' re-run: It is exciting to watch the show again, but every scene reminds me of Sarath |url=https://timesofindia.indiatimes.com/tv/news/malayalam/jishin-mohan-on-autograph-re-run-it-is-exciting-to-watch-the-show-again-but-every-scene-reminds-me-of-sharath/articleshow/75756613.cms |access-date=2025-06-08 |work=The Times of India |issn=0971-8257}}</ref>: ആദ്യ ഘട്ടത്തിൽ ഫൈവ് ഫിംഗേഴ്സിന്റെ സുഹൃത്ത്; മൃദുലയുടെ കാമുകൻ * നിയ രഞ്ജിത്ത് / സ്വപ്ന ട്രീസ - നന്ദിനി നായർ (സീസൺ 1): ധാർമ്മികതയും അച്ചടക്കവും എന്ന വിഷയം പഠിപ്പിക്കുന്ന അധ്യാപിക * [[ശരത് ഹരിദാസ്]]<ref>{{Cite news |date=2010-11-19 |title=Big time on small screen |url=https://www.thehindu.com/features/metroplus/radio-and-tv/Big-time-on-small-screen/article15696987.ece |access-date=2025-06-08 |work=The Hindu |language=en-IN |issn=0971-751X |archive-date=25 January 2021 |archive-url=https://web.archive.org/web/20210125005853/https://www.thehindu.com/features/metroplus/radio-and-tv/Big-time-on-small-screen/article15696987.ece |url-status=live }}</ref> - ദീപൻ (സീസൺ 1): ഒരു [[ഫിസിക്സ്]] അദ്ധ്യാപകൻ; നന്ദിനിയുടെ പരിചയക്കാരൻ * ജയകുമാർ പരമേശ്വരൻ പിള്ള<ref>{{Cite news |date=2015-03-19 |title=For a long innings |url=https://www.thehindu.com/features/friday-review/for-a-long-innings/article7006897.ece |access-date=2025-06-08 |work=The Hindu |language=en-IN |issn=0971-751X}}</ref> - ശശി (സീസൺ 1): സ്ക്കൂളിലെ പ്യൂൺ * നിജാഷ് ജാഷ് - ബെൻ ജോൺസൺ (സീസൺ 1): ദീപയുടെ സുഹൃത്ത് * അമൃത പ്രശാന്ത്<ref>{{Cite web|url=https://www.vinodadarshan.com/2021/01/amritha-varnan-marriage-photos.html|title=Actress Amritha Varnan married Prasanth Kumar {{!}} photos|access-date=2025-06-08|website=Vinodadarshan}}</ref> - ജ്യോതി വിശ്വനാഥ് (സീസൺ 1): ഫൈവ് ഫിംഗേഴ്സിന്റെ സുഹൃത്ത്; ജെയിംസിനെ പ്രണയിക്കുന്ന പെൺകുട്ടി * കരിഷ്മ മനോജ് - റോസി വിൽഫ്രെഡ് (സീസൺ 1): സ്റ്റീഫൻ കൊലപ്പെടുത്തുന്ന സ്കൂൾ വിദ്യാർത്ഥിനി * മുരളി മോഹൻ - പ്രഫുൽ പട്ടേൽ [[ഐ.പി.എസ്.]] (സീസൺ 1): [[പോലീസ് കമ്മീഷണർ]]; ദീപാ റാണിയുടെ അച്ഛൻ * എസ്. വിജയകുമാരി - രാജമ്മ (സീസൺ 1): പെൺകുട്ടികളുടെ ബോർഡിംഗ് മേട്രൻ * [[ഷിജു]] - ദേവനാരായണൻ ഐ.പി.എസ്. (സീസൺ 1): പ്രഫുൽ പട്ടേലിന് പകരം ചുമതല ഏൽക്കുന്ന പോലീസ് കമ്മീഷണർ * [[ദേവൻ (നടൻ)|ദേവൻ]] - പി. സേതുരാമയ്യർ (സീസൺ 1): മുൻ സ്കൂൾ പ്രിൻസിപ്പൽ * [[രശ്മി ബോബൻ]] / കാർത്തിക കണ്ണൻ - സൂസന്ന (സീസൺ 1): സ്കൂൾ ലൈബ്രേറിയൻ; കുരുവിളയുടെ ഭാര്യ * വിപിയൻ ജെയിംസ് - മഹേന്ദ്രൻ "മഹി" (സീസൺ 2): 4 ദി പീപ്പിൾ ഗ്രൂപ്പിന്റെ തലവൻ; പ്രിയയുടെ സഹോദരൻ * ഋഷി ഭാസ്കരൻ - ബിലാൽ അഹമ്മദ് (സീസൺ 2): 4 ദി പീപ്പിൾ ഗ്രൂപ്പിലെ അംഗം * മഹേഷ് ലക്ഷ്മൺ - അശോക് രാജ് (സീസൺ 2): 4 ദി പീപ്പിൾ ഗ്രൂപ്പിലെ അംഗം * ശ്രീലക്ഷ്മി - സോണി വിൽഫ്രെഡ് (സീസൺ 2): 4 ദി പീപ്പിൾ ഗ്രൂപ്പിലെ അംഗം * മീര മുരളീധരൻ - പ്രിയ<ref>{{Cite news |last=Soman |first=Deepa |date=19 August 2014 |title=The love for acting dawned on me gradually: Meera Muralidharan |url=https://timesofindia.indiatimes.com/tv/news/malayalam/the-love-for-acting-dawned-on-me-gradually-meera-muralidharan/articleshow/40388306.cms |access-date=8 June 2025 |work=The Times of India |issn=0971-8257}}</ref> (സീസൺ 2): മഹേന്ദ്രന്റെ സഹോദരി; സുബ്രഹ്മണിയുടെ കാമുകി; ജെയിംസ് പ്രണയിക്കുന്ന പെൺകുട്ടി * സന്ദീപ് ശിവൻ - സുബ്രഹ്മണി (സീസൺ 2): പ്രിയയുടെ കാമുകൻ; ഫൈവ് ഫിംഗേഴ്സിന്റെ സുഹൃത്ത് * ശാരി കൃഷ്ണൻ - സാന്ദ്ര വിശ്വനാഥ് (സീസൺ 2): ജ്യോതി വിശ്വനാഥിന്റെ സഹോദരി * അമൽ - ക്രിസ്റ്റഫർ "ക്രിസ്റ്റി" (സീസൺ 2): [[അസിസ്റ്റന്റ് പോലീസ് കമ്മീഷണർ]]; മാഗിയുടെ വളർത്തു മകൻ * [[ശ്രീലത]] - മാഗി (സീസൺ 2): മുൻ മേയർ നിക്കോളാസിന്റെ ഭാര്യ * യദു കൃഷ്ണൻ - ഡോ. പ്രേംകുമാർ (സീസൺ 2): ഒരു മനോരോഗ വിദഗ്ധൻ * [[കൈലാസ് നാഥ്]] - പൊതുവാൾ (സീസൺ 2): ഗായത്രി ദേവിക്ക് പകരം ലോ കോളേജ് പ്രിൻസിപ്പൽ ചുമതല ഏൽക്കുന്ന വ്യക്തി * [[കവിത നായർ]] - ഗായത്രി ദേവി (സീസൺ 2): ഡോ. ശ്രീകാന്തിന് പകരം ലോ കോളേജ് പ്രിൻസിപ്പൽ ചുമതല ഏൽക്കുന്ന വ്യക്തി * ആനന്ദ് കുമാർ - ഡോ. ശ്രീകാന്ത് (സീസൺ 2): ലോ കോളേജ് പ്രിൻസിപ്പൽ * മനോജ് പിള്ള - സ്കൂൾ ചെയർമാൻ (സീസൺ 1) / പോലീസ് കമ്മീഷണർ (സീസൺ 2) * കിഷോർ എൻ.കെ. - ഗുപ്തൻ * [[സെന്തിൽ കൃഷ്ണ]] - വി.ഡി. പുരുഷോത്തമാൻ "പുരുഷു" (സീസൺ 2) === അതിഥി വേഷങ്ങൾ === * [[രേഖ രതീഷ്]] - ഡോ. നിർമ്മല പ്രകാശ് (സീസൺ 1): മൃദുലയുടെ അമ്മ * [[ബീന ആന്റണി]] - ലീനാമ്മ (സീസൺ 1): ജെയിംസിന്റെ അമ്മ * [[ഗീഥാ സലാം]] - രാമേട്ടൻ (സീസൺ 1): രാഹുലിന്റെ വീട്ടിലെ കാര്യസ്ഥൻ * [[ജി.കെ. പിള്ള]]. - വക്കച്ചൻ (സീസൺ 1): സാമിന്റെ വല്യപ്പച്ചൻ == അവലംബങ്ങൾ == {{Reflist}} == ബാഹ്യ ലിങ്കുകൾ == * {{IMDb title}} [[വർഗ്ഗം:മലയാള ടെലിവിഷൻ പരിപാടികൾ]] 5vcexq6tp6kayz5aq3tv8ej6pu7378h 4546768 4546766 2025-07-08T12:49:17Z Jayashankar8022 85871 /* മറ്റു അഭിനേതാക്കൾ */ ക്രമം തിരുത്തി 4546768 wikitext text/x-wiki {{Infobox television | image = [[പ്രമാണം:ഓട്ടോഗ്രാഫ് സീരിയൽ.jpg|thumb|center]] | genre = [[നാടകം (സിനിമയും ടെലിവിഷനും)|ഡ്രാമ]] | writer = അനിൽ ബാസ് | director = സുജിത് സുന്ദർ | starring = {{Plainlist| * [[രഞ്ജിത്ത് രാജ്]] * [[ശരത്ത് കുമാർ]] * [[ശാലിൻ സോയ]] * [[സോന നായർ]] }} | theme_music_composer = സഞ്ജീവ് ലാൽ | country = ഇന്ത്യ | language = മലയാളം | num_seasons = 2 | num_episodes = 646 | executive_producer = {{Plainlist| * ഷീജ അലിഖാൻ * ലിജിന ഖാൻ }} | producer = അലിഖാൻ | location = [[തിരുവനന്തപുരം ജില്ല|തിരുവനന്തപുരം]] | cinematography = മനോജ് കുമാർ | editor = {{Plainlist| * ജോബി പന്നപാറ * സജിത്ത് എൻ.എസ്. * റോഗൻ കൃഷ്ണൻ }} | runtime = 18–20 മിനിറ്റുകൾ | company = ബാവാ ക്രിയേഷൻസ് | network = [[ഏഷ്യാനെറ്റ്]] | first_aired = {{Start date|2009|10|5|df=y}} | last_aired = {{End date|2012|4|6|df=yes}} }} 5 ഒക്ടോബർ 2009 മുതൽ 6 ഏപ്രിൽ 2012 വരെ [[ഏഷ്യാനെറ്റ്|ഏഷ്യാനെറ്റിൽ]] സംപ്രേഷണം ചെയ്തിരുന്ന ഒരു [[സോപ്പ് ഓപ്പറ|ടെലിവിഷൻ പരമ്പരയാണ്]] '''''ഓട്ടോഗ്രാഫ്'''''.<ref>{{Cite web|url=https://admin.indiantelevision.com/headlines/asianet-launches-vigram-and-autograph-090923|title=Asianet launches 'Vigram' and 'Autograph'|access-date=8 June 2025|last=|date=23 September 2009|website=Indian Television|language=en}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://www.pinklungi.com/11-forgotten-malayalam-television-serials/|title=11 Forgotten Malayalam Television Serials|access-date=8 June 2025|last=Mohan|first=Padma|date=22 June 2021|website=pinklungi.com|language=en-US}}</ref> 'ഫൈവ് ഫിംഗേഴ്സ്' എന്നറിയപ്പെടുന്ന അഞ്ച് കൗമാരക്കാരായ വിദ്യാർത്ഥികളുടെ ഹൈ സ്കൂൾ, കോളേജ് കാലഘട്ടങ്ങളിൽ നടക്കുന്ന സംഭവങ്ങളാണ് പരമ്പരയുടെ പ്രമേയം.<ref>{{Cite web|url=https://www.afaqs.com/media-briefs/45571_autograph-completes-200-episodes-in-asianet|title=Autograph completes 200 episodes in Asianet|access-date=8 June 2025|last=|first=|date=5 July 2010|website=afaqs!|language=en|publication-place=Thiruvananthapuram}}</ref> 2011 ലെ ഏഷ്യാനെറ്റ് ടെലിവിഷൻ അവാർഡുകളിൽ മികച്ച സംവിധായകൻ (സുജിത് സുന്ദർ), മികച്ച തിരക്കഥാകൃത്ത് (അനിൽ ബാസ്), മികച്ച എഡിറ്റർ (ജോബി പന്നപാറ), മികച്ച പുതുമുഖം ([[ശാലിൻ സോയ]]), മികച്ച സ്വഭാവ നടി ([[സോന നായർ]]) എന്നിങ്ങനെ നിരവധി അംഗീകാരങ്ങൾ ഈ പരമ്പരയ്ക്ക് ലഭിച്ചു.<ref>{{Cite web |last= |first= |date=21 March 2011 |title='Asianet Television Awards 2011' on Asianet |url=https://www.afaqs.com/media-briefs/48334_asianet-television-awards-2011-on-asianet |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20250424112033/https://www.afaqs.com/media-briefs/48334_asianet-television-awards-2011-on-asianet |archive-date=24 April 2025 |access-date=8 June 2025 |website=afaqs! |language=en}}</ref> 2020 ലെ [[കോവിഡ്-19 ആഗോള മഹാമാരി|കോവിഡ് -19 ലോക്ക്ഡൗൺ]] സമയത്ത് [[ഏഷ്യാനെറ്റ് പ്ലസ്|ഏഷ്യാനെറ്റ് പ്ലസിൽ]] ഈ പരമ്പര പുനഃസംപ്രേഷണം ചെയ്തെങ്കിലും പിന്നീട് മലയാളത്തിൽ ഡബ്ബ് ചെയ്ത ''[[മഹാഭാരതം (2013 ടെലിവിഷൻ പരമ്പര)|മഹാഭാരതം]]'' (2013–2014) പകരം ടെലികാസ്റ്റ് ചെയ്തു.<ref>{{Cite web|url=https://www.asianetnews.com/spice-entertainment/asianet-plus-re-telecast-old-hit-serials-q9g9dj|title=മാനസപുത്രിയും ഓട്ടോഗ്രാഫും അടക്കമുള്ള ഹിറ്റ് പരമ്പരകൾ മടങ്ങിയെത്തുന്നു {{!}} asianet plus re telecast old hit serials|access-date=8 June 2025|last=Narayanan|first=Bidhun|date=27 April 2020|website=Asianet News Malayalam|language=ml|archive-url=https://web.archive.org/web/20210623185014/https://www.asianetnews.com/spice-entertainment/asianet-plus-re-telecast-old-hit-serials-q9g9dj|archive-date=23 June 2021|url-status=live}}</ref><ref>{{Cite web |last=K. S. |first=Anish |date=17 May 2020 |title=Mahabharatham Malayalam Telecast On Asianet Plus - 6.30 P.M To 7.30 P.M |url=https://www.keralatv.in/mahabharatham-serial-asianet-plus/ |access-date=9 June 2025 |website=Kerala TV |language=en-US |archive-date=21 March 2025 |archive-url=https://web.archive.org/web/20250321102955/https://www.keralatv.in/mahabharatham-serial-asianet-plus/ |url-status=live }}</ref> == പരമ്പര അവലോകനം == {| class="wikitable" ! rowspan="2" |സീസൺ ! rowspan="2" |എപ്പിസോഡുകൾ ! colspan="2" |യഥാർത്ഥ സംപ്രേഷണം |- !ആദ്യ സംപ്രേഷണം !അവസാന സംപ്രേഷണം |- |style="text-align:center;|1 |style="text-align:center;|438 |5 ഒക്ടോബർ 2009 |17 ജൂൺ 2011 |- |style="text-align:center;|2 |style="text-align:center;|208 |20 ജൂൺ 2011 |6 ഏപ്രിൽ 2012 |} == കഥാസംഗ്രഹം == 'ഫൈവ് ഫിംഗേഴ്സ്' എന്ന് അറിയപ്പെടുന്ന ജെയിംസ്, രാഹുൽ, സാം, നാൻസി, മൃദുല എന്നീ അഞ്ച് ഹൈസ്കൂൾ വിദ്യാർത്ഥികളാണ് ആദ്യ ഭാഗത്തെ കേന്ദ്ര കഥാപാത്രങ്ങൾ. ചന്ദ്രകുമാർ (സി.കെ.) എന്ന വ്യവസായ പ്രമുഖനും അയാളുടെ സഹായിയായ സ്റ്റീഫൻ ഗോമസും ചേർന്ന് നടത്തുന്ന ഒരു [[കൊലപാതകം|കൊലപാതകത്തിന്]] രാഹുലും മൃദുലയും സാക്ഷികൾ ആകുമ്പോൾ ആണ് കഥ പുരോഗമിക്കുന്നത്. അതേസമയം, ക്ലാസിലെ പുതിയ വിദ്യാർത്ഥിനിയായ ദീപാ റാണിക്കും ഫൈവ് ഫിംഗേഴ്സിനും ഇടയിൽ ശത്രുത ഉടലെടുക്കുന്നു. പിന്നീട് ദീപയുടെ അമ്മയും ഒരു മുൻ ക്രിമിനൽ [[വക്കീൽ|അഭിഭാഷകയും]] ആയ സേതു ലക്ഷ്മി പുതിയ സ്ക്കൂൾ പ്രിൻസിപ്പലായി ചുമതല ഏൽക്കുന്നു. അവധിക്കാലത്തിന് ശേഷം സ്ക്കൂളിലെ ഒരു വിദ്യാർത്ഥിനിയായ റോസ്സിയുടെ കൊലപാതകത്തിൽ ഫൈവ് ഫിംഗേഴ്സ് കുറ്റക്കാരെന്ന് ആരോപിക്കപ്പെടുന്നു. പക്ഷെ, ജ്യോതി എന്ന അവരുടെ ഒരു സുഹൃത്തിന്റെ സഹായത്തോടെ യഥാർത്ഥ കുറ്റവാളിയായ സ്റ്റീഫനെ ഫൈവ് ഫിംഗേഴ്സ് നിയമത്തിന് മുന്നിൽ കൊണ്ടുവരുന്നു. പിന്നീട് മൃദുലയെ കൊലപ്പെടുത്താൻ സി.കെ. സ്റ്റീഫനെ [[ജയിൽ|ജയിലിൽ]] നിന്ന് രഹസ്യമായി മോചിപ്പിക്കുന്നു. എന്നാൽ, സഹായം വാഗ്ദാനം ചെയ്ത ദീപ തെറ്റിദ്ധരിപ്പിച്ചത് കാരണം സ്റ്റീഫൻ അബദ്ധത്തിൽ ജ്യോതിയെ കൊലപ്പെടുത്തുന്നു. ഒരുഘട്ടത്തിൽ ദീപ തനിക്കെതിരെ തിരിയും എന്നായപ്പോൾ സി.കെ. അവളെ വകവരുത്താൻ ശ്രമിക്കുന്നു, എങ്കിലും ദീപ രക്ഷപ്പെടുന്നു. ശേഷം ജ്യോതിയുടെ കൊലപാതകത്തിന് പിന്നിലെ യഥാർത്ഥ സത്യങ്ങൾ ദീപ ഫൈവ് ഫിംഗേഴ്സിനോട് വെളിപ്പെടുത്തുന്നു. സി.കെ. തന്റെ അർദ്ധ സഹോദരൻ ആണെന്ന വസ്തുത ജെയിംസ് സേതു ലക്ഷ്മിയിൽ നിന്ന് മനസ്സിലാക്കുന്നു. പിന്നീട് ആഭ്യന്തര മന്ത്രി പദവിയിലേക്കുള്ള ഉപതിരഞ്ഞെടുപ്പിൽ സി.കെ. സ്ഥാനാർത്ഥി ആകുമ്പോൾ ഫൈവ് ഫിംഗേഴ്സ് ഒരു ടി.വി. അഭിമുഖത്തിലൂടെ അയാളുടെ രാഷ്ട്രീയ ഭാവി നശിപ്പിക്കുകയും സ്റ്റീഫനെ കൊലപ്പെടുത്തിയ കുറ്റത്തിന് ജയിലിൽ ആക്കുകയും ചെയ്യുന്നിടത്ത് ഒന്നാം ഭാഗം അവസാനിക്കുന്നു. രണ്ടാം ഭാഗത്തിൽ മൃദുല യു.എസ്. ലേക്ക് പോകുന്ന അവസരത്തിൽ ദീപ ഫൈവ് ഫിംഗേഴ്സിൽ ഒരാൾ ആകുന്നു. ശേഷം ലോ കോളേജിൽ ചേരുന്ന ഫൈവ് ഫിംഗേഴ്സ് അവിടെ മഹേന്ദ്രൻ്റെ നേതൃത്വത്തിലുള്ള '4 ദി പീപ്പിൾ' എന്ന സീനിയേഴ്സിന്റെ ഗ്യാങ്ങുമായി നിരന്തരം പ്രശ്നങ്ങളിൽ ഏർപ്പെടുന്നു. പിന്നീട് പുതിയൊരു പാർട്ടി രൂപീകരിച്ച് കോളേജ് യൂണിയൻ തിരഞ്ഞെടുപ്പിൽ മത്സരിച്ച് ഫൈവ് ഫിംഗേഴ്സ് വിജയിക്കുന്നു. ജെയിംസ് പുതിയ കോളേജ് ചെയർമാനായി ചുമതല ഏൽക്കുന്നു. തന്റെ സഹോദരി പ്രിയയും ജെയിംസുമായി [[പ്രണയം|പ്രണയത്തിലാണെന്ന]] വാർത്തകൾ കേൾക്കാൻ ഇടയാകുന്ന മഹേന്ദ്രൻ ഉടനെ തന്നെ അവളുടെ [[വിവാഹം]] നടത്തുവാൻ നിർബന്ധിതനാക്കുന്നു. എന്നാൽ, ചില കാരണങ്ങളാൽ വിവാഹം മുടങ്ങുകയും ജെയിംസിന്റെ അപ്രതീക്ഷിത മരണവാർത്ത ദീപയുടെ മാനസികനില തെറ്റിക്കുകയും ചെയ്യുന്നു. പ്രേംകുമാർ എന്ന [[മാനസികരോഗം|മനോരോഗ]] വിദഗ്ധന്റെ ചികിത്സയിൽ സുഖം പ്രാപിക്കുന്ന ദീപ ജെയിംസിൻ്റെ മരണത്തെ സംബന്ധിച്ച യാഥാർത്ഥ്യങ്ങൾ കണ്ടെത്താൻ സുഹൃത്തുക്കൾക്കൊപ്പം ഇറങ്ങിത്തിരിക്കുന്നു. പക്ഷെ, എല്ലാവരും മരിച്ചെന്ന് കരുതിയ ജെയിംസ് കുറച്ച് നാളുകൾക്ക് ശേഷം ജീവനോടെ തിരികെയെത്തുന്നു. ശേഷം ദീപയുടെ പെട്ടെന്നുള്ള തിരോധാനത്തിൽ ജെയിംസും കൂട്ടുകാരും പരോളിൽ ഇറങ്ങിയ സി.കെ. യെ സംശയിക്കുന്നു. എന്നാൽ, ഏവരും മരിച്ചെന്ന് കരുതിയ സ്റ്റീഫൻ ദീപയെ കൊലപ്പെടുത്തി എന്ന വിവരം ജെയിംസും കൂട്ടുകാരും വൈകി അറിയുന്നു. സ്റ്റീഫന്റെ കസ്റ്റഡിയിൽ ആകുന്ന ജെയിംസും, രാഹുലും, സാമും രക്ഷപ്പെടുകയും ഒടുവിൽ സ്റ്റീഫനെയും അയാളുടെ സഹായിയായി മാറിയ റാമിനെയും സി.കെ. കൊലപ്പെടുത്തുന്നു. ദീപ ഇല്ലാത്ത കോളേജിൽ തുടരാൻ സാധിക്കാത്ത ജെയിംസും കൂട്ടുകാരും ടി.സി. വാങ്ങി പോകുമ്പോൾ രണ്ടാം ഭാഗം അവസാനിക്കുന്നു. == അഭിനേതാക്കൾ == === പ്രധാന അഭിനേതാക്കൾ === * [[രഞ്ജിത്ത് രാജ്]] - ജെയിംസ് ആൽബർട്ട്<ref>{{Cite news |date=11 July 2019 |title=Autograph fame Ranjith Raj blessed with a baby girl, shares first picture with the newborn |url=https://timesofindia.indiatimes.com/tv/news/malayalam/autograph-fame-ranjith-raj-blessed-with-a-baby-girl-shares-first-picture-with-the-newborn/articleshow/70171634.cms |access-date=14 June 2025 |work=The Times of India |issn=0971-8257 |archive-date=20 April 2024 |archive-url=https://web.archive.org/web/20240420152348/https://timesofindia.indiatimes.com/tv/news/malayalam/autograph-fame-ranjith-raj-blessed-with-a-baby-girl-shares-first-picture-with-the-newborn/articleshow/70171634.cms |url-status=live }}</ref>: ഫൈവ് ഫിംഗേഴ്സ് ഗ്രൂപ്പിന്റെ ലീഡർ, സി.കെ. യുടെ അർദ്ധ സഹോദരൻ * [[ശരത്ത് കുമാർ]] - രാഹുൽ കൃഷ്ണൻ<ref>{{Cite web |last=Ahmed |first=Shaik Imthiyaz |date=2015-02-26 |title='Autograph' Actor Sarath Kumar Died in Road Accident |url=https://allindiaroundup.com/news/autograph-actor-sarath-kumar-died-road-accident/ |access-date=2025-06-08 |website=All India Roundup |language=en-US |archive-date=23 July 2018 |archive-url=https://web.archive.org/web/20180723133510/http://allindiaroundup.com/news/autograph-actor-sarath-kumar-died-road-accident/ |url-status=live }}</ref>: ഫൈവ് ഫിംഗേഴ്സിൽ ഒരാൾ * അംബരീഷ് എം.എസ്. - സാംകുട്ടി "സാം"<ref name=":0">{{Cite news |date=2023-01-29 |title=Ranjith Raj to Sonia: Here is how the Autograph actors look now and what keeps them busy |url=https://timesofindia.indiatimes.com/tv/news/malayalam/ranjith-raj-to-sonia-here-is-how-the-autograph-actors-look-now-and-what-keeps-them-busy/photostory/97416613.cms |access-date=2025-06-08 |work=The Times of India |issn=0971-8257 |archive-date=31 January 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230131070949/https://timesofindia.indiatimes.com/tv/news/malayalam/ranjith-raj-to-sonia-here-is-how-the-autograph-actors-look-now-and-what-keeps-them-busy/photostory/97416613.cms |url-status=live }}</ref>: ഫൈവ് ഫിംഗേഴ്സിൽ ഒരാൾ * സോണിയ ശ്രീജിത്ത് (സീസൺ 1) / [[മേഘ്ന വിൻസന്റ്]] (സീസൺ 2) - നാൻസി സാമുവൽ<ref name=":0" /><ref>{{Cite news |last=U. R. |first=Arya |date=31 July 2017 |title=My husband and I were quite amused by the trolls, we just laughed them off! : Meghna Vincent |url=https://timesofindia.indiatimes.com/tv/news/malayalam/my-husband-and-i-were-quite-amused-by-the-trolls-we-just-laughed-them-off-meghna-vincent/articleshow/59841388.cms |access-date=14 June 2025 |work=The Times of India |issn=0971-8257}}</ref>: ഫൈവ് ഫിംഗേഴ്സിൽ ഒരാൾ * ശ്രീക്കുട്ടി - മൃദുല "മൃദു" മേനോൻ<ref>{{Cite web |last=admin |date=22 November 2012 |title=Malayalm Serial Actress Sreekutty's Marriage With Manoj Kumar |url=https://www.kerala9.com/news/movie-gallery/malayalm-serial-actress-sreekuttys-marriage-with-manoj-kumar/ |access-date=14 June 2025 |website=Kerala9.com |language=en |archive-date=25 March 2025 |archive-url=https://web.archive.org/web/20250325050655/https://www.kerala9.com/news/movie-gallery/malayalm-serial-actress-sreekuttys-marriage-with-manoj-kumar/ |url-status=live }}</ref> (സീസൺ 1): ഫൈവ് ഫിംഗേഴ്സിൽ ഒരാൾ * [[ശാലിൻ സോയ]] - ദീപാ റാണി<ref>{{Cite news |date=2024-10-29 |title=Bigg Boss Tamil 8: Actress and director Shaalin Zoya to enter as wildcard ? |url=https://timesofindia.indiatimes.com/tv/news/tamil/bigg-boss-tamil-8-actress-and-director-shaalin-zoya-to-enter-as-wildcard-/articleshow/114726238.cms |access-date=2025-06-08 |work=The Times of India |issn=0971-8257}}</ref>: സേതു ലക്ഷ്മിയുടെയും പ്രഫുൽ പട്ടേലിന്റെയും മകൾ; ആദ്യഘട്ടത്തിൽ ഫൈവ് ഫിംഗേഴ്സിന്റെ എതിരാളി; പിന്നീട് അവരിൽ ഒരാളായി മാറുന്നു === മറ്റു അഭിനേതാക്കൾ === * [[സോന നായർ]] - സേതു ലക്ഷ്മി<ref>{{Cite web|url=https://www.newindianexpress.com/entertainment/malayalam/2011/Jul/08/sparkling-sona-269400.html|title=Sparkling Sona|access-date=2025-06-08|last=archive|first=From our online|date=2012-05-16|website=The New Indian Express|language=en}}</ref>: ദീപാ റാണിയുടെ അമ്മ; സ്കൂൾ പ്രിൻസിപ്പൽ; ഒരു മുൻ ക്രിമിനൽ അഭിഭാഷിക * രാജീവ് പരമേശ്വർ - ചന്ദ്രകുമാർ "സി.കെ.": ഒരു വ്യവസായപ്രമുഖൻ; ജെയിംസിന്റെ അർദ്ധ സഹോദരൻ * കവിരാജ് ആചാരി - സ്റ്റീഫൻ ഗോമസ്: ആൺകുട്ടികളുടെ ബോർഡിംഗ് വാർഡൻ; ആദ്യഘട്ടത്തിൽ സി.കെ. യുടെ സഹായി * ശ്രീഹരി - കുരുവിള (സീസൺ 1): സ്കൂൾ മാനേജർ; സൂസന്നയുടെ ഭർത്താവ് * ജയകുമാർ പരമേശ്വരൻ പിള്ള<ref>{{Cite news |date=2015-03-19 |title=For a long innings |url=https://www.thehindu.com/features/friday-review/for-a-long-innings/article7006897.ece |access-date=2025-06-08 |work=The Hindu |language=en-IN |issn=0971-751X}}</ref> - ശശി (സീസൺ 1): സ്ക്കൂളിലെ പ്യൂൺ * ജിഷിൻ മോഹൻ - റാം നാരായണൻ<ref>{{Cite news |date=2020-05-15 |title=Jishin Mohan on 'Autograph' re-run: It is exciting to watch the show again, but every scene reminds me of Sarath |url=https://timesofindia.indiatimes.com/tv/news/malayalam/jishin-mohan-on-autograph-re-run-it-is-exciting-to-watch-the-show-again-but-every-scene-reminds-me-of-sharath/articleshow/75756613.cms |access-date=2025-06-08 |work=The Times of India |issn=0971-8257}}</ref>: ആദ്യ ഘട്ടത്തിൽ ഫൈവ് ഫിംഗേഴ്സിന്റെ സുഹൃത്ത്; മൃദുലയുടെ കാമുകൻ * നിയ രഞ്ജിത്ത് / സ്വപ്ന ട്രീസ - നന്ദിനി നായർ (സീസൺ 1): ധാർമ്മികതയും അച്ചടക്കവും എന്ന വിഷയം പഠിപ്പിക്കുന്ന അധ്യാപിക * അമൃത പ്രശാന്ത്<ref>{{Cite web|url=https://www.vinodadarshan.com/2021/01/amritha-varnan-marriage-photos.html|title=Actress Amritha Varnan married Prasanth Kumar {{!}} photos|access-date=2025-06-08|website=Vinodadarshan}}</ref> - ജ്യോതി വിശ്വനാഥ് (സീസൺ 1): ഫൈവ് ഫിംഗേഴ്സിന്റെ സുഹൃത്ത്; ജെയിംസിനെ പ്രണയിക്കുന്ന പെൺകുട്ടി * മുരളി മോഹൻ - പ്രഫുൽ പട്ടേൽ [[ഐ.പി.എസ്.]] (സീസൺ 1): [[പോലീസ് കമ്മീഷണർ]]; ദീപാ റാണിയുടെ അച്ഛൻ * [[ശരത് ഹരിദാസ്]]<ref>{{Cite news |date=2010-11-19 |title=Big time on small screen |url=https://www.thehindu.com/features/metroplus/radio-and-tv/Big-time-on-small-screen/article15696987.ece |access-date=2025-06-08 |work=The Hindu |language=en-IN |issn=0971-751X |archive-date=25 January 2021 |archive-url=https://web.archive.org/web/20210125005853/https://www.thehindu.com/features/metroplus/radio-and-tv/Big-time-on-small-screen/article15696987.ece |url-status=live }}</ref> - ദീപൻ (സീസൺ 1): ഒരു [[ഫിസിക്സ്]] അദ്ധ്യാപകൻ; നന്ദിനിയുടെ പരിചയക്കാരൻ * [[ഷിജു]] - ദേവനാരായണൻ ഐ.പി.എസ്. (സീസൺ 1): പ്രഫുൽ പട്ടേലിന് പകരം ചുമതല ഏൽക്കുന്ന പോലീസ് കമ്മീഷണർ * നിജാഷ് ജാഷ് - ബെൻ ജോൺസൺ (സീസൺ 1): ദീപയുടെ സുഹൃത്ത് * കരിഷ്മ മനോജ് - റോസി വിൽഫ്രെഡ് (സീസൺ 1): സ്റ്റീഫൻ ഗോമസ് കൊലപ്പെടുത്തുന്ന സ്കൂൾ വിദ്യാർത്ഥിനി * എസ്. വിജയകുമാരി - രാജമ്മ (സീസൺ 1): പെൺകുട്ടികളുടെ ബോർഡിംഗ് മേട്രൻ * [[ദേവൻ (നടൻ)|ദേവൻ]] - പി. സേതുരാമയ്യർ (സീസൺ 1): മുൻ സ്കൂൾ പ്രിൻസിപ്പൽ * [[രശ്മി ബോബൻ]] / കാർത്തിക കണ്ണൻ - സൂസന്ന (സീസൺ 1): സ്കൂൾ ലൈബ്രേറിയൻ; കുരുവിളയുടെ ഭാര്യ * വിപിയൻ ജെയിംസ് - മഹേന്ദ്രൻ "മഹി" (സീസൺ 2): 4 ദി പീപ്പിൾ ഗ്രൂപ്പിന്റെ തലവൻ; പ്രിയയുടെ സഹോദരൻ * ഋഷി ഭാസ്കരൻ - ബിലാൽ അഹമ്മദ് (സീസൺ 2): 4 ദി പീപ്പിൾ ഗ്രൂപ്പിലെ അംഗം * മഹേഷ് ലക്ഷ്മൺ - അശോക് രാജ് (സീസൺ 2): 4 ദി പീപ്പിൾ ഗ്രൂപ്പിലെ അംഗം * ശ്രീലക്ഷ്മി - സോണി വിൽഫ്രെഡ് (സീസൺ 2): 4 ദി പീപ്പിൾ ഗ്രൂപ്പിലെ അംഗം * മീര മുരളീധരൻ<ref>{{Cite news |last=Soman |first=Deepa |date=19 August 2014 |title=The love for acting dawned on me gradually: Meera Muralidharan |url=https://timesofindia.indiatimes.com/tv/news/malayalam/the-love-for-acting-dawned-on-me-gradually-meera-muralidharan/articleshow/40388306.cms |access-date=8 June 2025 |work=The Times of India |issn=0971-8257}}</ref> - പ്രിയ (സീസൺ 2): മഹേന്ദ്രന്റെ സഹോദരി; സുബ്രഹ്മണിയുടെ കാമുകി; ജെയിംസ് പ്രണയിക്കുന്ന പെൺകുട്ടി * സന്ദീപ് ശിവൻ - സുബ്രഹ്മണി (സീസൺ 2): പ്രിയയുടെ കാമുകൻ; ഫൈവ് ഫിംഗേഴ്സിന്റെ സുഹൃത്ത് * ശാരി കൃഷ്ണൻ - സാന്ദ്ര വിശ്വനാഥ് (സീസൺ 2): ജ്യോതി വിശ്വനാഥിന്റെ സഹോദരി * അമൽ - ക്രിസ്റ്റഫർ "ക്രിസ്റ്റി" (സീസൺ 2): [[അസിസ്റ്റന്റ് പോലീസ് കമ്മീഷണർ]]; മാഗിയുടെ വളർത്തു മകൻ * [[ശ്രീലത]] - മാഗി (സീസൺ 2): മുൻ മേയർ നിക്കോളാസിന്റെ ഭാര്യ * യദു കൃഷ്ണൻ - ഡോ. പ്രേംകുമാർ (സീസൺ 2): ഒരു മനോരോഗ വിദഗ്ധൻ * [[കൈലാസ് നാഥ്]] - പൊതുവാൾ (സീസൺ 2): ഗായത്രി ദേവിക്ക് പകരം ലോ കോളേജ് പ്രിൻസിപ്പൽ ചുമതല ഏൽക്കുന്ന വ്യക്തി * [[കവിത നായർ]] - ഗായത്രി ദേവി (സീസൺ 2): ഡോ. ശ്രീകാന്തിന് പകരം ലോ കോളേജ് പ്രിൻസിപ്പൽ ചുമതല ഏൽക്കുന്ന വ്യക്തി * ആനന്ദ് കുമാർ - ഡോ. ശ്രീകാന്ത് (സീസൺ 2): ലോ കോളേജ് പ്രിൻസിപ്പൽ * മനോജ് പിള്ള - സ്കൂൾ ചെയർമാൻ (സീസൺ 1) / പോലീസ് കമ്മീഷണർ (സീസൺ 2) * കിഷോർ എൻ.കെ. - ഗുപ്തൻ * [[സെന്തിൽ കൃഷ്ണ]] - വി.ഡി. പുരുഷോത്തമാൻ "പുരുഷു" (സീസൺ 2) === അതിഥി വേഷങ്ങൾ === * [[രേഖ രതീഷ്]] - ഡോ. നിർമ്മല പ്രകാശ് (സീസൺ 1): മൃദുലയുടെ അമ്മ * [[ബീന ആന്റണി]] - ലീനാമ്മ (സീസൺ 1): ജെയിംസിന്റെ അമ്മ * [[ഗീഥാ സലാം]] - രാമേട്ടൻ (സീസൺ 1): രാഹുലിന്റെ വീട്ടിലെ കാര്യസ്ഥൻ * [[ജി.കെ. പിള്ള]]. - വക്കച്ചൻ (സീസൺ 1): സാമിന്റെ വല്യപ്പച്ചൻ == അവലംബങ്ങൾ == {{Reflist}} == ബാഹ്യ ലിങ്കുകൾ == * {{IMDb title}} [[വർഗ്ഗം:മലയാള ടെലിവിഷൻ പരിപാടികൾ]] 12gbpn46fqym2rke518n31jzad3jbyi 4546815 4546768 2025-07-08T17:23:45Z Jayashankar8022 85871 4546815 wikitext text/x-wiki {{Infobox television | image = [[പ്രമാണം:ഓട്ടോഗ്രാഫ് സീരിയൽ.jpg|thumb|center]] | genre = [[നാടകം (സിനിമയും ടെലിവിഷനും)|ഡ്രാമ]] | writer = അനിൽ ബാസ് | director = സുജിത് സുന്ദർ | starring = {{Plainlist| * [[രഞ്ജിത്ത് രാജ്]] * [[ശരത്ത് കുമാർ]] * അംബരീഷ് എം.എസ്. * സോണിയ ശ്രീജിത്ത് * ശ്രീക്കുട്ടി * [[ശാലിൻ സോയ]] }} | theme_music_composer = സഞ്ജീവ് ലാൽ | country = ഇന്ത്യ | language = മലയാളം | num_seasons = 2 | num_episodes = 646 | executive_producer = {{Plainlist| * ഷീജ അലിഖാൻ * ലിജിന ഖാൻ }} | producer = അലിഖാൻ | location = [[തിരുവനന്തപുരം ജില്ല|തിരുവനന്തപുരം]] | cinematography = മനോജ് കുമാർ | editor = {{Plainlist| * ജോബി പന്നപാറ * സജിത്ത് എൻ.എസ്. * റോഗൻ കൃഷ്ണൻ }} | runtime = 18–20 മിനിറ്റുകൾ | company = ബാവാ ക്രിയേഷൻസ് | network = [[ഏഷ്യാനെറ്റ്]] | first_aired = {{Start date|2009|10|5|df=y}} | last_aired = {{End date|2012|4|6|df=yes}} }} 5 ഒക്ടോബർ 2009 മുതൽ 6 ഏപ്രിൽ 2012 വരെ [[ഏഷ്യാനെറ്റ്|ഏഷ്യാനെറ്റിൽ]] സംപ്രേഷണം ചെയ്തിരുന്ന ഒരു [[സോപ്പ് ഓപ്പറ|ടെലിവിഷൻ പരമ്പരയാണ്]] '''''ഓട്ടോഗ്രാഫ്'''''.<ref>{{Cite web|url=https://admin.indiantelevision.com/headlines/asianet-launches-vigram-and-autograph-090923|title=Asianet launches 'Vigram' and 'Autograph'|access-date=8 June 2025|last=|date=23 September 2009|website=Indian Television|language=en}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://www.pinklungi.com/11-forgotten-malayalam-television-serials/|title=11 Forgotten Malayalam Television Serials|access-date=8 June 2025|last=Mohan|first=Padma|date=22 June 2021|website=pinklungi.com|language=en-US}}</ref> 'ഫൈവ് ഫിംഗേഴ്സ്' എന്നറിയപ്പെടുന്ന അഞ്ച് കൗമാരക്കാരായ വിദ്യാർത്ഥികളുടെ ഹൈ സ്കൂൾ, കോളേജ് കാലഘട്ടങ്ങളിൽ നടക്കുന്ന സംഭവങ്ങളാണ് പരമ്പരയുടെ പ്രമേയം.<ref>{{Cite web|url=https://www.afaqs.com/media-briefs/45571_autograph-completes-200-episodes-in-asianet|title=Autograph completes 200 episodes in Asianet|access-date=8 June 2025|last=|first=|date=5 July 2010|website=afaqs!|language=en|publication-place=Thiruvananthapuram}}</ref> 2011 ലെ ഏഷ്യാനെറ്റ് ടെലിവിഷൻ അവാർഡുകളിൽ മികച്ച സംവിധായകൻ (സുജിത് സുന്ദർ), മികച്ച തിരക്കഥാകൃത്ത് (അനിൽ ബാസ്), മികച്ച എഡിറ്റർ (ജോബി പന്നപാറ), മികച്ച പുതുമുഖം ([[ശാലിൻ സോയ]]), മികച്ച സ്വഭാവ നടി ([[സോന നായർ]]) എന്നിങ്ങനെ നിരവധി അംഗീകാരങ്ങൾ ഈ പരമ്പരയ്ക്ക് ലഭിച്ചു.<ref>{{Cite web |last= |first= |date=21 March 2011 |title='Asianet Television Awards 2011' on Asianet |url=https://www.afaqs.com/media-briefs/48334_asianet-television-awards-2011-on-asianet |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20250424112033/https://www.afaqs.com/media-briefs/48334_asianet-television-awards-2011-on-asianet |archive-date=24 April 2025 |access-date=8 June 2025 |website=afaqs! |language=en}}</ref> 2020 ലെ [[കോവിഡ്-19 ആഗോള മഹാമാരി|കോവിഡ് -19 ലോക്ക്ഡൗൺ]] സമയത്ത് [[ഏഷ്യാനെറ്റ് പ്ലസ്|ഏഷ്യാനെറ്റ് പ്ലസിൽ]] ഈ പരമ്പര പുനഃസംപ്രേഷണം ചെയ്തെങ്കിലും പിന്നീട് മലയാളത്തിൽ ഡബ്ബ് ചെയ്ത ''[[മഹാഭാരതം (2013 ടെലിവിഷൻ പരമ്പര)|മഹാഭാരതം]]'' (2013–2014) പകരം ടെലികാസ്റ്റ് ചെയ്തു.<ref>{{Cite web|url=https://www.asianetnews.com/spice-entertainment/asianet-plus-re-telecast-old-hit-serials-q9g9dj|title=മാനസപുത്രിയും ഓട്ടോഗ്രാഫും അടക്കമുള്ള ഹിറ്റ് പരമ്പരകൾ മടങ്ങിയെത്തുന്നു {{!}} asianet plus re telecast old hit serials|access-date=8 June 2025|last=Narayanan|first=Bidhun|date=27 April 2020|website=Asianet News Malayalam|language=ml|archive-url=https://web.archive.org/web/20210623185014/https://www.asianetnews.com/spice-entertainment/asianet-plus-re-telecast-old-hit-serials-q9g9dj|archive-date=23 June 2021|url-status=live}}</ref><ref>{{Cite web |last=K. S. |first=Anish |date=17 May 2020 |title=Mahabharatham Malayalam Telecast On Asianet Plus - 6.30 P.M To 7.30 P.M |url=https://www.keralatv.in/mahabharatham-serial-asianet-plus/ |access-date=9 June 2025 |website=Kerala TV |language=en-US |archive-date=21 March 2025 |archive-url=https://web.archive.org/web/20250321102955/https://www.keralatv.in/mahabharatham-serial-asianet-plus/ |url-status=live }}</ref> == പരമ്പര അവലോകനം == {| class="wikitable" ! rowspan="2" |സീസൺ ! rowspan="2" |എപ്പിസോഡുകൾ ! colspan="2" |യഥാർത്ഥ സംപ്രേഷണം |- !ആദ്യ സംപ്രേഷണം !അവസാന സംപ്രേഷണം |- |style="text-align:center;|1 |style="text-align:center;|438 |5 ഒക്ടോബർ 2009 |17 ജൂൺ 2011 |- |style="text-align:center;|2 |style="text-align:center;|208 |20 ജൂൺ 2011 |6 ഏപ്രിൽ 2012 |} == കഥാസംഗ്രഹം == 'ഫൈവ് ഫിംഗേഴ്സ്' എന്ന് അറിയപ്പെടുന്ന ജെയിംസ്, രാഹുൽ, സാം, നാൻസി, മൃദുല എന്നീ അഞ്ച് ഹൈസ്കൂൾ വിദ്യാർത്ഥികളാണ് ആദ്യ ഭാഗത്തെ കേന്ദ്ര കഥാപാത്രങ്ങൾ. ചന്ദ്രകുമാർ (സി.കെ.) എന്ന വ്യവസായ പ്രമുഖനും അയാളുടെ സഹായിയായ സ്റ്റീഫൻ ഗോമസും ചേർന്ന് നടത്തുന്ന ഒരു [[കൊലപാതകം|കൊലപാതകത്തിന്]] രാഹുലും മൃദുലയും സാക്ഷികൾ ആകുമ്പോൾ ആണ് കഥ പുരോഗമിക്കുന്നത്. അതേസമയം, ക്ലാസിലെ പുതിയ വിദ്യാർത്ഥിനിയായ ദീപാ റാണിക്കും ഫൈവ് ഫിംഗേഴ്സിനും ഇടയിൽ ശത്രുത ഉടലെടുക്കുന്നു. പിന്നീട് ദീപയുടെ അമ്മയും ഒരു മുൻ ക്രിമിനൽ [[വക്കീൽ|അഭിഭാഷകയും]] ആയ സേതു ലക്ഷ്മി പുതിയ സ്ക്കൂൾ പ്രിൻസിപ്പലായി ചുമതല ഏൽക്കുന്നു. അവധിക്കാലത്തിന് ശേഷം സ്ക്കൂളിലെ ഒരു വിദ്യാർത്ഥിനിയായ റോസ്സിയുടെ കൊലപാതകത്തിൽ ഫൈവ് ഫിംഗേഴ്സ് കുറ്റക്കാരെന്ന് ആരോപിക്കപ്പെടുന്നു. പക്ഷെ, ജ്യോതി എന്ന അവരുടെ ഒരു സുഹൃത്തിന്റെ സഹായത്തോടെ യഥാർത്ഥ കുറ്റവാളിയായ സ്റ്റീഫനെ ഫൈവ് ഫിംഗേഴ്സ് നിയമത്തിന് മുന്നിൽ കൊണ്ടുവരുന്നു. പിന്നീട് മൃദുലയെ കൊലപ്പെടുത്താൻ സി.കെ. സ്റ്റീഫനെ [[ജയിൽ|ജയിലിൽ]] നിന്ന് രഹസ്യമായി മോചിപ്പിക്കുന്നു. എന്നാൽ, സഹായം വാഗ്ദാനം ചെയ്ത ദീപ തെറ്റിദ്ധരിപ്പിച്ചത് കാരണം സ്റ്റീഫൻ അബദ്ധത്തിൽ ജ്യോതിയെ കൊലപ്പെടുത്തുന്നു. ഒരുഘട്ടത്തിൽ ദീപ തനിക്കെതിരെ തിരിയും എന്നായപ്പോൾ സി.കെ. അവളെ വകവരുത്താൻ ശ്രമിക്കുന്നു, എങ്കിലും ദീപ രക്ഷപ്പെടുന്നു. ശേഷം ജ്യോതിയുടെ കൊലപാതകത്തിന് പിന്നിലെ യഥാർത്ഥ സത്യങ്ങൾ ദീപ ഫൈവ് ഫിംഗേഴ്സിനോട് വെളിപ്പെടുത്തുന്നു. സി.കെ. തന്റെ അർദ്ധ സഹോദരൻ ആണെന്ന വസ്തുത ജെയിംസ് സേതു ലക്ഷ്മിയിൽ നിന്ന് മനസ്സിലാക്കുന്നു. പിന്നീട് ആഭ്യന്തര മന്ത്രി പദവിയിലേക്കുള്ള ഉപതിരഞ്ഞെടുപ്പിൽ സി.കെ. സ്ഥാനാർത്ഥി ആകുമ്പോൾ ഫൈവ് ഫിംഗേഴ്സ് ഒരു ടി.വി. അഭിമുഖത്തിലൂടെ അയാളുടെ രാഷ്ട്രീയ ഭാവി നശിപ്പിക്കുകയും സ്റ്റീഫനെ കൊലപ്പെടുത്തിയ കുറ്റത്തിന് ജയിലിൽ ആക്കുകയും ചെയ്യുന്നിടത്ത് ഒന്നാം ഭാഗം അവസാനിക്കുന്നു. രണ്ടാം ഭാഗത്തിൽ മൃദുല യു.എസ്. ലേക്ക് പോകുന്ന അവസരത്തിൽ ദീപ ഫൈവ് ഫിംഗേഴ്സിൽ ഒരാൾ ആകുന്നു. ശേഷം ലോ കോളേജിൽ ചേരുന്ന ഫൈവ് ഫിംഗേഴ്സ് അവിടെ മഹേന്ദ്രൻ്റെ നേതൃത്വത്തിലുള്ള '4 ദി പീപ്പിൾ' എന്ന സീനിയേഴ്സിന്റെ ഗ്യാങ്ങുമായി നിരന്തരം പ്രശ്നങ്ങളിൽ ഏർപ്പെടുന്നു. പിന്നീട് പുതിയൊരു പാർട്ടി രൂപീകരിച്ച് കോളേജ് യൂണിയൻ തിരഞ്ഞെടുപ്പിൽ മത്സരിച്ച് ഫൈവ് ഫിംഗേഴ്സ് വിജയിക്കുന്നു. ജെയിംസ് പുതിയ കോളേജ് ചെയർമാനായി ചുമതല ഏൽക്കുന്നു. തന്റെ സഹോദരി പ്രിയയും ജെയിംസുമായി [[പ്രണയം|പ്രണയത്തിലാണെന്ന]] വാർത്തകൾ കേൾക്കാൻ ഇടയാകുന്ന മഹേന്ദ്രൻ ഉടനെ തന്നെ അവളുടെ [[വിവാഹം]] നടത്തുവാൻ നിർബന്ധിതനാക്കുന്നു. എന്നാൽ, ചില കാരണങ്ങളാൽ വിവാഹം മുടങ്ങുകയും ജെയിംസിന്റെ അപ്രതീക്ഷിത മരണവാർത്ത ദീപയുടെ മാനസികനില തെറ്റിക്കുകയും ചെയ്യുന്നു. പ്രേംകുമാർ എന്ന [[മാനസികരോഗം|മനോരോഗ]] വിദഗ്ധന്റെ ചികിത്സയിൽ സുഖം പ്രാപിക്കുന്ന ദീപ ജെയിംസിൻ്റെ മരണത്തെ സംബന്ധിച്ച യാഥാർത്ഥ്യങ്ങൾ കണ്ടെത്താൻ സുഹൃത്തുക്കൾക്കൊപ്പം ഇറങ്ങിത്തിരിക്കുന്നു. പക്ഷെ, എല്ലാവരും മരിച്ചെന്ന് കരുതിയ ജെയിംസ് കുറച്ച് നാളുകൾക്ക് ശേഷം ജീവനോടെ തിരികെയെത്തുന്നു. ശേഷം ദീപയുടെ പെട്ടെന്നുള്ള തിരോധാനത്തിൽ ജെയിംസും കൂട്ടുകാരും പരോളിൽ ഇറങ്ങിയ സി.കെ. യെ സംശയിക്കുന്നു. എന്നാൽ, ഏവരും മരിച്ചെന്ന് കരുതിയ സ്റ്റീഫൻ ദീപയെ കൊലപ്പെടുത്തി എന്ന വിവരം ജെയിംസും കൂട്ടുകാരും വൈകി അറിയുന്നു. സ്റ്റീഫന്റെ കസ്റ്റഡിയിൽ ആകുന്ന ജെയിംസും, രാഹുലും, സാമും രക്ഷപ്പെടുകയും ഒടുവിൽ സ്റ്റീഫനെയും അയാളുടെ സഹായിയായി മാറിയ റാമിനെയും സി.കെ. കൊലപ്പെടുത്തുന്നു. ദീപ ഇല്ലാത്ത കോളേജിൽ തുടരാൻ സാധിക്കാത്ത ജെയിംസും കൂട്ടുകാരും ടി.സി. വാങ്ങി പോകുമ്പോൾ രണ്ടാം ഭാഗം അവസാനിക്കുന്നു. == അഭിനേതാക്കൾ == === പ്രധാന അഭിനേതാക്കൾ === * [[രഞ്ജിത്ത് രാജ്]] - ജെയിംസ് ആൽബർട്ട്<ref>{{Cite news |date=11 July 2019 |title=Autograph fame Ranjith Raj blessed with a baby girl, shares first picture with the newborn |url=https://timesofindia.indiatimes.com/tv/news/malayalam/autograph-fame-ranjith-raj-blessed-with-a-baby-girl-shares-first-picture-with-the-newborn/articleshow/70171634.cms |access-date=14 June 2025 |work=The Times of India |issn=0971-8257 |archive-date=20 April 2024 |archive-url=https://web.archive.org/web/20240420152348/https://timesofindia.indiatimes.com/tv/news/malayalam/autograph-fame-ranjith-raj-blessed-with-a-baby-girl-shares-first-picture-with-the-newborn/articleshow/70171634.cms |url-status=live }}</ref>: ഫൈവ് ഫിംഗേഴ്സ് ഗ്രൂപ്പിന്റെ ലീഡർ, സി.കെ. യുടെ അർദ്ധ സഹോദരൻ * [[ശരത്ത് കുമാർ]] - രാഹുൽ കൃഷ്ണൻ<ref>{{Cite web |last=Ahmed |first=Shaik Imthiyaz |date=2015-02-26 |title='Autograph' Actor Sarath Kumar Died in Road Accident |url=https://allindiaroundup.com/news/autograph-actor-sarath-kumar-died-road-accident/ |access-date=2025-06-08 |website=All India Roundup |language=en-US |archive-date=23 July 2018 |archive-url=https://web.archive.org/web/20180723133510/http://allindiaroundup.com/news/autograph-actor-sarath-kumar-died-road-accident/ |url-status=live }}</ref>: ഫൈവ് ഫിംഗേഴ്സിൽ ഒരാൾ * അംബരീഷ് എം.എസ്. - സാംകുട്ടി "സാം"<ref name=":0">{{Cite news |date=2023-01-29 |title=Ranjith Raj to Sonia: Here is how the Autograph actors look now and what keeps them busy |url=https://timesofindia.indiatimes.com/tv/news/malayalam/ranjith-raj-to-sonia-here-is-how-the-autograph-actors-look-now-and-what-keeps-them-busy/photostory/97416613.cms |access-date=2025-06-08 |work=The Times of India |issn=0971-8257 |archive-date=31 January 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230131070949/https://timesofindia.indiatimes.com/tv/news/malayalam/ranjith-raj-to-sonia-here-is-how-the-autograph-actors-look-now-and-what-keeps-them-busy/photostory/97416613.cms |url-status=live }}</ref>: ഫൈവ് ഫിംഗേഴ്സിൽ ഒരാൾ * സോണിയ ശ്രീജിത്ത് (സീസൺ 1) / [[മേഘ്ന വിൻസന്റ്]] (സീസൺ 2) - നാൻസി സാമുവൽ<ref name=":0" /><ref>{{Cite news |last=U. R. |first=Arya |date=31 July 2017 |title=My husband and I were quite amused by the trolls, we just laughed them off! : Meghna Vincent |url=https://timesofindia.indiatimes.com/tv/news/malayalam/my-husband-and-i-were-quite-amused-by-the-trolls-we-just-laughed-them-off-meghna-vincent/articleshow/59841388.cms |access-date=14 June 2025 |work=The Times of India |issn=0971-8257}}</ref>: ഫൈവ് ഫിംഗേഴ്സിൽ ഒരാൾ * ശ്രീക്കുട്ടി - മൃദുല "മൃദു" മേനോൻ<ref>{{Cite web |last=admin |date=22 November 2012 |title=Malayalm Serial Actress Sreekutty's Marriage With Manoj Kumar |url=https://www.kerala9.com/news/movie-gallery/malayalm-serial-actress-sreekuttys-marriage-with-manoj-kumar/ |access-date=14 June 2025 |website=Kerala9.com |language=en |archive-date=25 March 2025 |archive-url=https://web.archive.org/web/20250325050655/https://www.kerala9.com/news/movie-gallery/malayalm-serial-actress-sreekuttys-marriage-with-manoj-kumar/ |url-status=live }}</ref> (സീസൺ 1): ഫൈവ് ഫിംഗേഴ്സിൽ ഒരാൾ * [[ശാലിൻ സോയ]] - ദീപാ റാണി<ref>{{Cite news |date=2024-10-29 |title=Bigg Boss Tamil 8: Actress and director Shaalin Zoya to enter as wildcard ? |url=https://timesofindia.indiatimes.com/tv/news/tamil/bigg-boss-tamil-8-actress-and-director-shaalin-zoya-to-enter-as-wildcard-/articleshow/114726238.cms |access-date=2025-06-08 |work=The Times of India |issn=0971-8257}}</ref>: സേതു ലക്ഷ്മിയുടെയും പ്രഫുൽ പട്ടേലിന്റെയും മകൾ; ആദ്യഘട്ടത്തിൽ ഫൈവ് ഫിംഗേഴ്സിന്റെ എതിരാളി; പിന്നീട് അവരിൽ ഒരാളായി മാറുന്നു === മറ്റു അഭിനേതാക്കൾ === * [[സോന നായർ]] - സേതു ലക്ഷ്മി<ref>{{Cite web|url=https://www.newindianexpress.com/entertainment/malayalam/2011/Jul/08/sparkling-sona-269400.html|title=Sparkling Sona|access-date=2025-06-08|last=archive|first=From our online|date=2012-05-16|website=The New Indian Express|language=en}}</ref>: ദീപാ റാണിയുടെ അമ്മ; സ്കൂൾ പ്രിൻസിപ്പൽ; ഒരു മുൻ ക്രിമിനൽ അഭിഭാഷിക * രാജീവ് പരമേശ്വർ - ചന്ദ്രകുമാർ "സി.കെ.": ഒരു വ്യവസായപ്രമുഖൻ; ജെയിംസിന്റെ അർദ്ധ സഹോദരൻ * കവിരാജ് ആചാരി - സ്റ്റീഫൻ ഗോമസ്: ആൺകുട്ടികളുടെ ബോർഡിംഗ് വാർഡൻ; ആദ്യഘട്ടത്തിൽ സി.കെ. യുടെ സഹായി * ശ്രീഹരി - കുരുവിള (സീസൺ 1): സ്കൂൾ മാനേജർ; സൂസന്നയുടെ ഭർത്താവ് * ജയകുമാർ പരമേശ്വരൻ പിള്ള<ref>{{Cite news |date=2015-03-19 |title=For a long innings |url=https://www.thehindu.com/features/friday-review/for-a-long-innings/article7006897.ece |access-date=2025-06-08 |work=The Hindu |language=en-IN |issn=0971-751X}}</ref> - ശശി (സീസൺ 1): സ്ക്കൂളിലെ പ്യൂൺ * ജിഷിൻ മോഹൻ - റാം നാരായണൻ<ref>{{Cite news |date=2020-05-15 |title=Jishin Mohan on 'Autograph' re-run: It is exciting to watch the show again, but every scene reminds me of Sarath |url=https://timesofindia.indiatimes.com/tv/news/malayalam/jishin-mohan-on-autograph-re-run-it-is-exciting-to-watch-the-show-again-but-every-scene-reminds-me-of-sharath/articleshow/75756613.cms |access-date=2025-06-08 |work=The Times of India |issn=0971-8257}}</ref>: ആദ്യ ഘട്ടത്തിൽ ഫൈവ് ഫിംഗേഴ്സിന്റെ സുഹൃത്ത്; മൃദുലയുടെ കാമുകൻ * നിയ രഞ്ജിത്ത് / സ്വപ്ന ട്രീസ - നന്ദിനി നായർ (സീസൺ 1): ധാർമ്മികതയും അച്ചടക്കവും എന്ന വിഷയം പഠിപ്പിക്കുന്ന അധ്യാപിക * അമൃത പ്രശാന്ത്<ref>{{Cite web|url=https://www.vinodadarshan.com/2021/01/amritha-varnan-marriage-photos.html|title=Actress Amritha Varnan married Prasanth Kumar {{!}} photos|access-date=2025-06-08|website=Vinodadarshan}}</ref> - ജ്യോതി വിശ്വനാഥ് (സീസൺ 1): ഫൈവ് ഫിംഗേഴ്സിന്റെ സുഹൃത്ത്; ജെയിംസിനെ പ്രണയിക്കുന്ന പെൺകുട്ടി * മുരളി മോഹൻ - പ്രഫുൽ പട്ടേൽ [[ഐ.പി.എസ്.]] (സീസൺ 1): [[പോലീസ് കമ്മീഷണർ]]; ദീപാ റാണിയുടെ അച്ഛൻ * [[ശരത് ഹരിദാസ്]]<ref>{{Cite news |date=2010-11-19 |title=Big time on small screen |url=https://www.thehindu.com/features/metroplus/radio-and-tv/Big-time-on-small-screen/article15696987.ece |access-date=2025-06-08 |work=The Hindu |language=en-IN |issn=0971-751X |archive-date=25 January 2021 |archive-url=https://web.archive.org/web/20210125005853/https://www.thehindu.com/features/metroplus/radio-and-tv/Big-time-on-small-screen/article15696987.ece |url-status=live }}</ref> - ദീപൻ (സീസൺ 1): ഒരു [[ഫിസിക്സ്]] അദ്ധ്യാപകൻ; നന്ദിനിയുടെ പരിചയക്കാരൻ * [[ഷിജു]] - ദേവനാരായണൻ ഐ.പി.എസ്. (സീസൺ 1): പ്രഫുൽ പട്ടേലിന് പകരം ചുമതല ഏൽക്കുന്ന പോലീസ് കമ്മീഷണർ * നിജാഷ് ജാഷ് - ബെൻ ജോൺസൺ (സീസൺ 1): ദീപയുടെ സുഹൃത്ത് * കരിഷ്മ മനോജ് - റോസി വിൽഫ്രെഡ് (സീസൺ 1): സ്റ്റീഫൻ ഗോമസ് കൊലപ്പെടുത്തുന്ന സ്കൂൾ വിദ്യാർത്ഥിനി * എസ്. വിജയകുമാരി - രാജമ്മ (സീസൺ 1): പെൺകുട്ടികളുടെ ബോർഡിംഗ് മേട്രൻ * [[ദേവൻ (നടൻ)|ദേവൻ]] - പി. സേതുരാമയ്യർ (സീസൺ 1): മുൻ സ്കൂൾ പ്രിൻസിപ്പൽ * [[രശ്മി ബോബൻ]] / കാർത്തിക കണ്ണൻ - സൂസന്ന (സീസൺ 1): സ്കൂൾ ലൈബ്രേറിയൻ; കുരുവിളയുടെ ഭാര്യ * വിപിയൻ ജെയിംസ് - മഹേന്ദ്രൻ "മഹി" (സീസൺ 2): 4 ദി പീപ്പിൾ ഗ്രൂപ്പിന്റെ തലവൻ; പ്രിയയുടെ സഹോദരൻ * ഋഷി ഭാസ്കരൻ - ബിലാൽ അഹമ്മദ് (സീസൺ 2): 4 ദി പീപ്പിൾ ഗ്രൂപ്പിലെ അംഗം * മഹേഷ് ലക്ഷ്മൺ - അശോക് രാജ് (സീസൺ 2): 4 ദി പീപ്പിൾ ഗ്രൂപ്പിലെ അംഗം * ശ്രീലക്ഷ്മി - സോണി വിൽഫ്രെഡ് (സീസൺ 2): 4 ദി പീപ്പിൾ ഗ്രൂപ്പിലെ അംഗം * മീര മുരളീധരൻ<ref>{{Cite news |last=Soman |first=Deepa |date=19 August 2014 |title=The love for acting dawned on me gradually: Meera Muralidharan |url=https://timesofindia.indiatimes.com/tv/news/malayalam/the-love-for-acting-dawned-on-me-gradually-meera-muralidharan/articleshow/40388306.cms |access-date=8 June 2025 |work=The Times of India |issn=0971-8257}}</ref> - പ്രിയ (സീസൺ 2): മഹേന്ദ്രന്റെ സഹോദരി; സുബ്രഹ്മണിയുടെ കാമുകി; ജെയിംസ് പ്രണയിക്കുന്ന പെൺകുട്ടി * സന്ദീപ് ശിവൻ - സുബ്രഹ്മണി (സീസൺ 2): പ്രിയയുടെ കാമുകൻ; ഫൈവ് ഫിംഗേഴ്സിന്റെ സുഹൃത്ത് * ശാരി കൃഷ്ണൻ - സാന്ദ്ര വിശ്വനാഥ് (സീസൺ 2): ജ്യോതി വിശ്വനാഥിന്റെ സഹോദരി * അമൽ - ക്രിസ്റ്റഫർ "ക്രിസ്റ്റി" (സീസൺ 2): [[അസിസ്റ്റന്റ് പോലീസ് കമ്മീഷണർ]]; മാഗിയുടെ വളർത്തു മകൻ * [[ശ്രീലത]] - മാഗി (സീസൺ 2): മുൻ മേയർ നിക്കോളാസിന്റെ ഭാര്യ * യദു കൃഷ്ണൻ - ഡോ. പ്രേംകുമാർ (സീസൺ 2): ഒരു മനോരോഗ വിദഗ്ധൻ * [[കൈലാസ് നാഥ്]] - പൊതുവാൾ (സീസൺ 2): ഗായത്രി ദേവിക്ക് പകരം ലോ കോളേജ് പ്രിൻസിപ്പൽ ചുമതല ഏൽക്കുന്ന വ്യക്തി * [[കവിത നായർ]] - ഗായത്രി ദേവി (സീസൺ 2): ഡോ. ശ്രീകാന്തിന് പകരം ലോ കോളേജ് പ്രിൻസിപ്പൽ ചുമതല ഏൽക്കുന്ന വ്യക്തി * ആനന്ദ് കുമാർ - ഡോ. ശ്രീകാന്ത് (സീസൺ 2): ലോ കോളേജ് പ്രിൻസിപ്പൽ * മനോജ് പിള്ള - സ്കൂൾ ചെയർമാൻ (സീസൺ 1) / പോലീസ് കമ്മീഷണർ (സീസൺ 2) * കിഷോർ എൻ.കെ. - ഗുപ്തൻ * [[സെന്തിൽ കൃഷ്ണ]] - വി.ഡി. പുരുഷോത്തമാൻ "പുരുഷു" (സീസൺ 2) === അതിഥി വേഷങ്ങൾ === * [[രേഖ രതീഷ്]] - ഡോ. നിർമ്മല പ്രകാശ് (സീസൺ 1): മൃദുലയുടെ അമ്മ * [[ബീന ആന്റണി]] - ലീനാമ്മ (സീസൺ 1): ജെയിംസിന്റെ അമ്മ * [[ഗീഥാ സലാം]] - രാമേട്ടൻ (സീസൺ 1): രാഹുലിന്റെ വീട്ടിലെ കാര്യസ്ഥൻ * [[ജി.കെ. പിള്ള]]. - വക്കച്ചൻ (സീസൺ 1): സാമിന്റെ വല്യപ്പച്ചൻ == അവലംബങ്ങൾ == {{Reflist}} == ബാഹ്യ ലിങ്കുകൾ == * {{IMDb title}} [[വർഗ്ഗം:മലയാള ടെലിവിഷൻ പരിപാടികൾ]] 3l8owfs41jao3fr1sjvvj3rcgtkyoq7 0 657140 4546855 4541450 2025-07-09T04:29:42Z Pradeep717 21687 4546855 wikitext text/x-wiki {{Infobox Military Structure |name = ട്ക്‌മക് കോട്ട |partof = |location = [[പാൽഘർ ജില്ല]], [[മഹാരാഷട്ര]] |image = |caption = |map_type=India Maharashtra#India | map_size = 300 |map_caption = കോട്ടയുടെ സ്ഥാനം, മഹാരാഷ്ട്രയിൽ |type = Hill fort |coordinates = {{coord|19.564076|72.943476|type:landmark_region:IN-MH|display=inline}} |materials = ബാസാൾട്ട് കല്ല് |height = 1899 അടി<ref name=trekshitiz>{{cite web |last1=trekshitiz |title=Takmak fort |url=http://trekshitiz.com/Ei/Takmak-Trek-T-Alpha.html |website=www.trekshitiz.com |publisher=trekshitiz |accessdate=3 May 2020}}</ref> |used = |condition = തകർന്ന നിലയിൽ |ownership = കേന്ദ്രസർക്കാർ |open_to_public = അതെ |controlledby ={{flagcountry|Portuguese Empire}} <small>(1594-1739)</small><br />{{flagcountry|Maratha Empire}} (<small>1739-1817</small>)<br /> {{flagcountry|United Kingdom}} * {{flagicon image|Flag of the British East India Company (1801).svg}} [[ഈസ്റ്റ് ഇന്ത്യ കമ്പനി]] (<small>1817-1857</small>) * {{flagicon image|British Raj Red Ensign.svg}} [[ബ്രിട്ടീഷ് രാജ്]] (<small>1857-1947</small>) {{flagcountry|India}} (<small>1947-</small>) }} [[മഹാരാഷ്ട്ര|മഹാരാഷ്ട്രയിലെ]] [[പാൽഘർ ജില്ല|പാൽഘർ ജില്ലയിലെ]] പാൽഘർ താലൂക്കിൽ സ്ഥിതി ചെയ്യുന്ന ഒരു കോട്ടയാണ് ട്ക്‌മക് കോട്ട. [[മുംബൈ]] നഗരത്തിൽ നിന്ന് ഏകദേശം 80 കിലോമീറ്റർ (50 മൈൽ) അകലെയാണ് ട്ക്‌മക് കോട്ടയുടെ സ്ഥാനം. കുത്തനെയുള്ള ഒരു കുന്നിൻ മുകളിലാണ് ഈ കോട്ട സ്ഥിതി ചെയ്യുന്നത്. തകർന്ന അവസ്ഥയിലുള്ള ഈ കോട്ടയുടെ വളരെ കുറച്ച് അവശിഷ്ടങ്ങൾ മാത്രമേ ഇന്നിവിടെ കാണപ്പെടുന്നുള്ളു. ==ചരിത്രം== പന്ത്രണ്ടാം നൂറ്റാണ്ടിൽ ഭീമദേവ് രാജാവാണ് ട്ക്‌മക് കോട്ട നിർമ്മിച്ചത്. ആ കാലയളവിൽ വ്യാപാരപാതകൾ നിരീക്ഷിക്കുന്നതിനുള്ള ഒരു കാവൽ ഗോപുരമായി ഈ കോട്ട ഉപയോഗിച്ചിരുന്നു. പിന്നീട് [[ശിവാജി]], കൊഹാജ്, അഷേരിഗഡ് എന്നിവയ്‌ക്കൊപ്പം ഈ കോട്ടയും കീഴടക്കി. കുറച്ചുകാലം, ഈ കോട്ട [[പോർച്ചുഗീസ് സാമ്രാജ്യം|പോർച്ചുഗീസുകാരുടെ]] അധീനതയിലായിരുന്നു. 1739-ൽ [[ചിമാജി അപ്പ|ചിമാജി അപ്പയുടെ]] നേതൃത്വത്തിൽ നടന്ന വസായ് യുദ്ധത്തെ തുടർന്ന് [[മറാഠ സാമ്രാജ്യം|മറാഠാ]] സൈന്യം വീണ്ടും ട്ക്‌മക് കോട്ട കൈവശപ്പെടുത്തി. 1817-ൽ [[ബ്രിട്ടീഷ് രാജ്|ബ്രിട്ടീഷ്]] സൈന്യം ഇത് പിടിച്ചെടുത്തു. <ref name="Gazetteer">{{cite web |last1=Pathak |first1=Arunchandra S. |title=Takmak fort |url=https://cultural.maharashtra.gov.in/english/gazetteer/Thane/places_t.html |website=cultural.maharashtra.gov.in |publisher=Govt. of Maharashtra |accessdate=3 May 2020}}</ref> ബ്രിട്ടീഷുകാർ ഈ കോട്ട ഒരു തടവറയായി ഉപയോഗിച്ചിരുന്നു.<ref> https://indiahikes.com/documented-trek/takmak-fort-trek#gref</ref> ==എത്തിച്ചേരുന്ന വിധം== മുംബൈ-അഹമ്മദാബാദ് ഹൈവേയിൽ (വെസ്റ്റേൺ എക്സ്പ്രസ്സ് ഹൈവേ), മുംബൈയിൽ നിന്നും ഏകദേശം 80കി.മീ. അകലെയായി, ഹൈവേയുടെ കിഴക്കു ഭാഗത്ത് സ്ഥിതി ചെയ്യുന്ന സക്‌വാർ ഗ്രാമത്തിനരികിലാണ് കോട്ട സ്ഥിതി ചെയ്യുന്ന കുന്ന്. ട്രെക്കിംഗ് തല്പരരായ സഞ്ചാരികൾ ഇവിടെ നിന്നും കാൽനടയായി കോട്ടമുകളിലേക്ക് കയറുന്നു. വസായ്, വിരാർ റെയിൽവേ സ്റ്റേഷനുകളിൽ നിന്നും സക്‌വാർ ഗ്രാമത്തിലേക്ക് ഏകദേശം തുല്യദൂരമാണ്. <ref name=trekshitiz/> [[വർഗ്ഗം:മഹാരാഷ്ട്രയിലെ കോട്ടകൾ]] ==അവലംബം== {{reflist}} [[വർഗ്ഗം:മഹാരാഷ്ട്രയിലെ കോട്ടകൾ]] 95ka7f8x0b196i7rx4m6zc4r76zhw1j 4546856 4546855 2025-07-09T04:30:17Z Pradeep717 21687 4546856 wikitext text/x-wiki {{Infobox Military Structure |name = ട്ക്‌മക് കോട്ട |partof = |location = [[പാൽഘർ ജില്ല]], [[മഹാരാഷട്ര]] |image = |caption = |map_type=India Maharashtra#India | map_size = 300 |map_caption = കോട്ടയുടെ സ്ഥാനം, മഹാരാഷ്ട്രയിൽ |type = Hill fort |coordinates = {{coord|19.564076|72.943476|type:landmark_region:IN-MH|display=inline}} |materials = ബാസാൾട്ട് കല്ല് |height = 1899 അടി<ref name=trekshitiz>{{cite web |last1=trekshitiz |title=Takmak fort |url=http://trekshitiz.com/Ei/Takmak-Trek-T-Alpha.html |website=www.trekshitiz.com |publisher=trekshitiz |accessdate=3 May 2020}}</ref> |used = |condition = തകർന്ന നിലയിൽ |ownership = കേന്ദ്രസർക്കാർ |open_to_public = അതെ |controlledby ={{flagcountry|Portuguese Empire}} <small>(1594-1739)</small><br />{{flagcountry|Maratha Empire}} (<small>1739-1817</small>)<br /> {{flagcountry|United Kingdom}} * {{flagicon image|Flag of the British East India Company (1801).svg}} [[ഈസ്റ്റ് ഇന്ത്യ കമ്പനി]] (<small>1817-1857</small>) * {{flagicon image|British Raj Red Ensign.svg}} [[ബ്രിട്ടീഷ് രാജ്]] (<small>1857-1947</small>) {{flagcountry|India}} (<small>1947-</small>) }} [[മഹാരാഷ്ട്ര|മഹാരാഷ്ട്രയിലെ]] [[പാൽഘർ ജില്ല|പാൽഘർ ജില്ലയിലെ]] പാൽഘർ താലൂക്കിൽ സ്ഥിതി ചെയ്യുന്ന ഒരു കോട്ടയാണ് ട്ക്‌മക് കോട്ട. [[മുംബൈ]] നഗരത്തിൽ നിന്ന് ഏകദേശം 80 കിലോമീറ്റർ (50 മൈൽ) അകലെയാണ് ട്ക്‌മക് കോട്ടയുടെ സ്ഥാനം. കുത്തനെയുള്ള ഒരു കുന്നിൻ മുകളിലാണ് ഈ കോട്ട സ്ഥിതി ചെയ്യുന്നത്. തകർന്ന അവസ്ഥയിലുള്ള ഈ കോട്ടയുടെ വളരെ കുറച്ച് അവശിഷ്ടങ്ങൾ മാത്രമേ ഇന്നിവിടെ കാണപ്പെടുന്നുള്ളു. ==ചരിത്രം== പന്ത്രണ്ടാം നൂറ്റാണ്ടിൽ ഭീമദേവ് രാജാവാണ് ട്ക്‌മക് കോട്ട നിർമ്മിച്ചത്. ആ കാലയളവിൽ വ്യാപാരപാതകൾ നിരീക്ഷിക്കുന്നതിനുള്ള ഒരു കാവൽ ഗോപുരമായി ഈ കോട്ട ഉപയോഗിച്ചിരുന്നു. പിന്നീട് [[ശിവാജി]], കൊഹാജ്, അഷേരിഗഡ് എന്നിവയ്‌ക്കൊപ്പം ഈ കോട്ടയും കീഴടക്കി. കുറച്ചുകാലം, ഈ കോട്ട [[പോർച്ചുഗീസ് സാമ്രാജ്യം|പോർച്ചുഗീസുകാരുടെ]] അധീനതയിലായിരുന്നു. 1739-ൽ [[ചിമാജി അപ്പ|ചിമാജി അപ്പയുടെ]] നേതൃത്വത്തിൽ നടന്ന വസായ് യുദ്ധത്തെ തുടർന്ന് [[മറാഠ സാമ്രാജ്യം|മറാഠാ]] സൈന്യം വീണ്ടും ട്ക്‌മക് കോട്ട കൈവശപ്പെടുത്തി. 1817-ൽ [[ബ്രിട്ടീഷ് രാജ്|ബ്രിട്ടീഷ്]] സൈന്യം ഇത് പിടിച്ചെടുത്തു. <ref name="Gazetteer">{{cite web |last1=Pathak |first1=Arunchandra S. |title=Takmak fort |url=https://cultural.maharashtra.gov.in/english/gazetteer/Thane/places_t.html |website=cultural.maharashtra.gov.in |publisher=Govt. of Maharashtra |accessdate=3 May 2020}}</ref> ബ്രിട്ടീഷുകാർ ഈ കോട്ട ഒരു തടവറയായി ഉപയോഗിച്ചിരുന്നു.<ref> https://indiahikes.com/documented-trek/takmak-fort-trek#gref</ref> ==എത്തിച്ചേരുന്ന വിധം== മുംബൈ-അഹമ്മദാബാദ് ഹൈവേയിൽ (വെസ്റ്റേൺ എക്സ്പ്രസ്സ് ഹൈവേ), മുംബൈയിൽ നിന്നും ഏകദേശം 80കി.മീ. അകലെയായി, ഹൈവേയുടെ കിഴക്കു ഭാഗത്ത് സ്ഥിതി ചെയ്യുന്ന സക്‌വാർ ഗ്രാമത്തിനരികിലാണ് കോട്ട സ്ഥിതി ചെയ്യുന്ന കുന്ന്. ട്രെക്കിംഗ് തല്പരരായ സഞ്ചാരികൾ ഇവിടെ നിന്നും കാൽനടയായി കോട്ടമുകളിലേക്ക് കയറുന്നു. വസായ്, വിരാർ റെയിൽവേ സ്റ്റേഷനുകളിൽ നിന്നും സക്‌വാർ ഗ്രാമത്തിലേക്ക് ഏകദേശം തുല്യദൂരമാണ്. <ref name=trekshitiz/> ==അവലംബം== {{reflist}} [[വർഗ്ഗം:മഹാരാഷ്ട്രയിലെ കോട്ടകൾ]] jeegv8xmb1gcpchz4psc9luzuk6tbhq 4 657161 4546866 4544922 2025-07-09T06:22:09Z Gnoeee 101485 /* ആവശ്യമുള്ള ചിത്രങ്ങൾ */ 4546866 wikitext text/x-wiki __NOTOC__ <div style="width: 98%; {{box-shadow|0|0|8px|rgba(0, 0, 0, 0.40)}}"> {| width="100%" cellpadding="5" cellspacing="10" style="background:#FFFFF8; border-style:solid; border-width:4px; border-color:#FFFFFF" | width="65%" style="vertical-align:top;padding: 0; margin:0;" | <center> <div style="font-size:180%;"> '''ചിത്രങ്ങൾ ആവശ്യമുള്ള വിക്കിപീഡിയ താളുകൾ 2025''' </div> </center> ---- {{shortcut|WP:WPWP2025}} == ആവശ്യമുള്ള ചിത്രങ്ങൾ == === പെറ്റ്സ്കാൻ === ഇംഗ്ലീഷ് വിക്കിപീഡിയയിൽ ചിത്രങ്ങൾ ഉള്ളതും, മലയാളം വിക്കിപീഡിയയിൽ ചിത്രങ്ങൾ ഇല്ലാത്ത ലേഖനങ്ങൾ.. * [https://petscan.wmcloud.org/?psid=37057524 പെറ്റ്സ്കാൻ] === വിക്കിഡാറ്റയിൽ നിന്ന് === മലയാളം വിക്കിയിൽ ചിത്രങ്ങൾ ഇല്ലാത്തതും, എന്നാൽ വിക്കിഡാറ്റയിൽ ചിത്രമുള്ള ലേഖനങ്ങൾ. {{Category_tree_all|No local image but image on Wikidata|mode=all|depth=2|header=വർഗ്ഗം:No local image but image on Wikidata എന്നതിൽ നിന്ന്}} === <nowiki>{{Needs Image}}</nowiki> ടാഗ് ചേർത്ത ലേഖനങ്ങൾ === വിക്കിപീഡിയ ലേഖനത്തിൽ <nowiki>{{Needs Image}}</nowiki> ചേർത്തിട്ടുള്ള ലേഖനങ്ങൾ. യാന്ത്രികമായി ഇതിനു താഴെ ലിസ്റ്റ് ചെയ്യപ്പെട്ടോളും. {{Category_tree_all|ചിത്രം_ആവശ്യമുള്ള_ലേഖനങ്ങൾ|mode=all|depth=4|header=ചിത്രമാവശ്യപ്പെട്ടിരിക്കുന്ന ലേഖനങ്ങളുടെ പട്ടിക<br>ഉള്ളടക്കം മുഴുവനായി കാണാൻ വർഗ്ഗത്തിൽ ക്ലിക്ക് ചെയ്യുക<br>ആദ്യ 200 താളുകൾ മാത്രമേ ഇവിടെ ലഭ്യമാവൂ}} </div> {{WikiMeetup}} [[വർഗ്ഗം:ചിത്രങ്ങൾ ആവശ്യമുള്ള വിക്കിപീഡിയ താളുകൾ]] n0fj9mwn9cc4z5bxot522afwome05qw 0 657287 4546780 4542192 2025-07-08T15:17:13Z 174.113.8.122 4546780 wikitext text/x-wiki {{prettyurl|Racism}} {{Discrimination sidebar}} വംശീയ പ്രത്യേകതകളെ അടിസ്ഥാനമാക്കി ജനങ്ങളുടെ ഗുണത്തിലും കഴിവിലുമൊക്കെ വ്യത്യാസമുണ്ട് എന്ന വിശ്വാസമാണ് '''വംശീയവിവേചനം''' (racism) അഥവാ വംശീയ ഉത്ഭവത്തെ കേന്ദ്രീകരിച്ചുള്ള കാഴ്ചപ്പാടാണ് വംശീയ വിവേചനത്തിന്റെ അടിസ്ഥാനം. വിവിധ ജനവിഭാഗങ്ങൾക്കുനേരേ നടത്തുന്ന സാമൂഹ്യവും നിയമപരവുമായ വിവേചനങ്ങളെ വിശദീകരിക്കാനാണ് ഈ സാമൂഹിക പ്രതിഭാസത്തെ സാധാരണ ഉപയോഗിക്കാറുള്ളത്. വംശീയവിവേചനം എന്നത് ഒരു വിഭാഗം മറ്റൊരു വിഭാഗത്തോട് അഥവാ വിഭാഗങ്ങളോട് കാണിക്കുന്ന വിവേചനപരമായ സമീപനമാണ്. സ്വയം ഉയർന്ന വംശജർ ആണ് എന്ന് കരുതുന്ന കൂട്ടർ, ഇതിന്റെ വക്താക്കൾ, വംശീയ മാതൃകകളുടെയും [[കപടശാസ്ത്രങ്ങൾ|കപടശാസ്ത്രങ്ങളുടെയും]] സഹായത്തോടെ ഇതിനെ ന്യായീകരിക്കുവാനും ഇത് ഒരു ആത്യന്തിക സത്യം ആണെന്ന് വരുത്തിത്തീർക്കുവാനും ശ്രമിക്കും,  ഈ ആശയങ്ങൾക്ക് യഥാർത്ഥ ശാസ്ത്രീയ അടിത്തറയില്ല. ഇതിന്റെ അടിസ്ഥാനം സാംസ്കാരികമായി പകരപ്പെടുന്ന വംശീയ വിശ്വാസങ്ങൾ ആണ് (സ്റ്റീരിയോടൈപ്പുകൾ), ഇതിലൂടെ ഇതിന്റെ വക്താക്കൾ തങ്ങളുടെ വംശീയ ആനുകൂല്യങ്ങൾ (റേഷ്യൽ പ്രിവിലേജ്), അഥവാ പക്ഷപാതപരമായ അധികാരങ്ങളും അവകാശങ്ങളും നിലനിർത്തുവന്നാണ് ശ്രമിക്കുന്നത്. അവർ അവകാശപ്പെടുന്നത്, മനുഷ്യർ സവിശേഷവും ജൈവപരവുമായ പ്രത്യേകം-പ്രത്യേകം വിഭാഗങ്ങളിലായി ജനിക്കുന്നുവെന്നും ഒരു വിഭാഗത്തിനേക്കാൾ മറ്റേവിഭാഗത്തിന് ശാരീരികവും മാനസികവും ബൗദ്ധികവും സാംസ്കാരികവുമൊക്കെയായ കഴിവുകൾ സഹജമായിത്തന്നെ കൂടുതലായുണ്ടായിരിക്കുമെന്നും അത്തരം വംശങ്ങൾക്ക് അധമ വംശങ്ങളുടെ മേൽ ആധിപത്യത്തിന് സ്വാഭാവികമായും അവകാശമുണ്ടായിരിക്കുമെന്നുമാണ്. വംശീയവിവേചനം എന്നത് ഒരു അധമപദമായി സാധാരണയായി കാണാക്കപ്പെടുന്നു, വംശീയ വേർതിരിവ്, മുൻവിധി, വിദ്വേഷം, വെറുപ്പ്, വേർതിരിവ്, വിവേചനം, അതിക്രമം, അടിച്ചമർത്തൽ തുടങ്ങിയ വാക്കുകളുടെ അർത്ഥത്തിലാണ് ഇത് പ്രയോഗിച്ചുവരുന്നത്. == ചരിത്രവും സവിശേഷരീതികളും == അപർതേയ്ഡ് (Apartheid) എന്ന പേരിൽ അറിയപ്പെട്ട ദക്ഷിണാഫ്രിക്കയിലെ കറുത്തവരും വെള്ളക്കാരുമായുള്ള വിവേചനം, നാസിജർമ്മനിയിലെ ആര്യന്മാരും ജൂതന്മാരും തമ്മിലുള്ള സംഘർഷം, ഇന്ത്യയിലെ സവർണ്ണരും അവർണ്ണരും തമ്മിലുള്ള വേർതിരിവ് തുടങ്ങിയവയിലെല്ലാം വംശമഹിമയുടെയും വർണ്ണവിവേചനത്തിന്റെയും വ്യത്യസ്ത തലങ്ങൾ അടങ്ങിയിരിക്കുന്നു. [[വർഗ്ഗീയവിവേചനം]], [[വർണ്ണവിവേചനം]], വിദേശീയ വിദ്വേഷം, ജാതീയത, മതപരമായ വിവേചനം തുടങ്ങിയ അന്യായമായ പെരുമാറ്റങ്ങളുമായി വംശീയവിവേചനം പലപ്പോഴും അടുത്ത ബന്ധപ്പെട്ടിരിക്കുന്നു. അവ പരസ്പരം ബന്ധപ്പെട്ടിരിക്കുന്നതിനാൽ, അവയെ വേർതിരിച്ചറിയാൻ പ്രയാസമാണ്. എന്നാൽ വംശീയവിവേചനം സാധാരണയായി തിരിച്ചറിയപ്പെടുന്നത് അത് സൃഷ്ടിക്കുന്ന അന്യായമായ ഫലങ്ങളായ അവഗണിക്കൽ, അസമമായ അവസരങ്ങൾ അല്ലെങ്കിൽ ഒരു വ്യക്തിയുടെ വംശത്തെയോ പശ്ചാത്തലത്തെയോ അടിസ്ഥാനമാക്കിയുള്ള ഉപദ്രവം എന്നിവയിലൂടെയാണ്. വംശീയ വിവേചനം അർത്ഥമാക്കുന്നത്, പിന്തുടർച്ച, വംശം, അല്ലെങ്കിൽ വംശീയത സൂചിപ്പിക്കുന്ന മാനുഷിക സവിശേഷതകൾ ആയ നിറം, മുഖച്ഛായ, വസ്ത്രധാരണം, തുടങ്ങിയവയുടേയോ അല്ലെങ്കിൽ ദേശീയമോ, പ്രാദേശികമോ ആയ ഉത്ഭവത്തിന്റെയോ അടിസ്ഥാനത്തിൽ, രാഷ്ട്രീയ, സാമൂഹ്യ, സാമ്പത്തിക, സാംസ്കാരിക രംഗത്തെയോ പൊതുജീവിതത്തിലെ മറ്റേതെങ്കിലും മേഖലയിലെയോ മനുഷ്യാവകാശത്തിന്റെയോ മറ്റേതെങ്കിലും അടിസ്ഥാനാവകാശങ്ങളുടെയോ സമാനതയ്ക്കായുള്ള ഏതെങ്കിലും തരത്തിലുള്ള അംഗീകാരത്തെയോ, ആസ്വാദനത്തെയോ, അനുഭവത്തെയോ, കർമ്മത്തിനെയോ അസാധുവാക്കുന്നതിനോ, നിഷേധിക്കുന്നതിനെയോ ആയ ഏതെങ്കിലും തരത്തിലുള്ള വ്യത്യസ്തത പെരുമാറ്റം, ഒഴിവാക്കൽ, നിയന്ത്രണം എന്നിവ ഏർപ്പെടുത്തുന്നതിനെ ആകുന്നു." എന്ന് എല്ലാത്തരം വംശീയവിവേചനത്തിനും എതിരായ ഐക്യരാഷ്ട്ര സംഘടനയുടെ സാർവ്വദേശീയ കൺവെൻഷൻ പറയുന്നു.<ref>UN International Convention on the Elimination of All of Racial Discrimination, New York 7 March 1966</ref> == തൊഴിലിടങ്ങളിലെ വംശീയവിവേചനം == തൊഴിലിടങ്ങളിലെ വംശീയവിവേചനം വംശം, ചർമ്മത്തിന്റെ നിറം, അല്ലെങ്കിൽ ജാതി അടിസ്ഥാനമാക്കിയുള്ള വിവേചനപരമായ പ്രവർത്തനങ്ങളെയാണ് സൂചിപ്പിക്കുന്നത്. ഇത് അന്യായമായ നിയമനരീതികൾ, ജോലിയിൽ മുന്നേറുവാനുള്ള അവസരങ്ങളുടെ കുറവ്, വംശീയ പീഡനം, മു‍ല്ല്യനിർണ്ണയത്തിലെ പക്ഷപാതം, വേതനത്തിൽ വ്യത്യാസം എന്നിവയായി പ്രകടിപ്പിക്കപ്പെടാം. ഇത്തരം പ്രവൃത്തികൾ ജോലി സ്ഥലത്തെ ശത്രുതാപരമായ അന്തരീക്ഷമാക്കുന്നതിനോടൊപ്പം, ആഗോള സമൂഹത്തിൽ നിന്ന് വന്ന തൊഴിലാളികളുടെ മാനസിക ആരോഗ്യത്തെയും ഉൽപാദനക്ഷമതയെയും ഗണ്യമായി ബാധിക്കുന്നു. തൊഴിൽ സ്ഥലത്തെ വംശീയവിവേചനം പരിഹരിക്കുന്നതിന് തൊഴിൽ സംഘടനകളുടെ ദൃഢമായ പ്രതിബദ്ധത, ശക്തമായ വിവേചന വിരുദ്ധ നയങ്ങൾ, ശിൽപ്പശാലകൾ വഴിയുള്ള അവബോധം, തൊഴിൽ നീതിയെയും, സമഗ്ര ഉൾപ്പെടുത്തലിനെയും സജീവമായി പിന്തുണയ്ക്കുന്ന നേതൃത്വം എന്നിവ ആവശ്യമാണ്.<ref>{{Cite web|url=https://ukmalayalam.co.uk/how-to-deal-with-racism-at-workplace-in-the-uk-for-malayalees/|title=UK യിലെ ജോലിസ്ഥലത്തെ വംശീയത: നിങ്ങളുടെ അവകാശങ്ങളും സുരക്ഷയും - UK Malayalam|access-date=2024-10-22|date=2024-10-22|language=en-US}}</ref>. == ദക്ഷിണാഫ്രിക്കയിലെ വംശീയവിവേചനം == {{main|ദക്ഷിണാഫ്രിക്കയിലെ വർണ്ണവിവേചനം}} ദക്ഷിണാഫ്രിക്കൻ പൗരന്മാരും, ഡച്, ജർമ്മൻ, ഫ്രഞ്ച് വംശജര്മ്മയിരുന്നു വെള്ളക്കാർ ദക്ഷിണാഫ്രിക്കയിലെ ഭൂരിപക്ഷജനവിഭാഗത്തിന്റെ അവകാശങ്ങളെ അടിച്ചമർത്തിക്കൊണ്ട് ന്യൂനപക്ഷമായ തങ്ങളുടെ ഭരണം നിലനിർത്താൻ നാഷനൽ പാർട്ടി നടപ്പിലാക്കിയതും 1948 മുതൽ 1994 വരെ നിലവിലുണ്ടായിരുന്നതുമായ വർഗ്ഗീകരണ നിയമവ്യവസ്ഥയാണ്‌ അപ്പാർട്ട്ഹൈഡ് അഥവാ അപ്പാർത്തീഡ്, ഇത് പ്രധാനമായും ചർമ്മത്തിന്റെ നിറത്തെ അടിസ്ഥാനമാക്കിയുള്ളതായിരുന്നു. അതിലുഭേരി വംശീയ വേര്തിരവേർതിരിവ്‌നും, തങ്ങളുടെ മേധാവിത്വതും അടിച്ചേൽപ്പിക്കുന്നതിനും വേണ്ടിയായിരുന്നു ഇത്. ==ഇതും കൂടി കാണുക== * [[ദക്ഷിണാഫ്രിക്കയിലെ വർണ്ണവിവേചനം]] * [[:en:_Persecution_of_Uyghurs_in_China|ചൈനയുടെ ഉയ്ഗൂറുകൾക്കെതിരായ പീഡനം]] *[[ഇസ്രയേലും വർണ്ണവിവേചനവും]] ==അവലംബം== {{Reflist|30em}} ==കൂടുതൽ വായനയ്ക്ക്== {{refbegin|colwidth=30em}} * Allen, Theodore. (1994). 'The Invention of the White Race: Volume 1'' London, UK: Verso. * Allen, Theodore. (1997). ''The Invention of the White Race: Volume 2'' London, UK: Verso. * Barkan, Elazar (1992), ''The Retreat of Scientific Racism : Changing Concepts of Race in Britain and the United States between the World Wars'', Cambridge University Press, New York, NY. * Barth, Boris: [http://nbn-resolving.de/urn: nbn:de:0159-2010092173 ''Racism ''] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304054305/http://nbn-resolving.de/urn: |date=2016-03-04 }}, [[European History Online]], Mainz: [[Institute of European History]], 2011, retrieved: November 16, 2011. * Bonilla-Silva, Eduardo. 2003. ''Racism without Racists: Color-Blind Racism and the Persistence of Racial Inequality in the United States''. Rowman & Littlefield Publishers, Inc. * Dain, Bruce (2002), ''A Hideous Monster of the Mind : American Race Theory in the Early Republic'', [[Harvard University Press]], Cambridge, MA. (18th century US racial theory) * [[Jared Diamond|Diamond, Jared]] (1999), "Guns, Germs, and Steel", W.W. Norton, New York, NY. * Daniels, Jessie (1997), ''White Lies: Race, Class, Gender and Sexuality in White Supremacist Discourse'', Routledge, New York, NY. * Daniels, Jessie (2009), ''Cyber Racism: White Supremacy Online and the New Attack on Civil Rights'', [[Rowman & Littlefield]], Lanham, MD. * Ehrenreich, Eric (2007), ''The Nazi Ancestral Proof: Genealogy, Racial Science, and the Final Solution'', [[Indiana University Press]], Bloomington, IN. * Ewen & Ewen (2006), "Typecasting: On the Arts and Sciences of Human Inequality", Seven Stories Press, New York, NY. * [[Joe Feagin|Feagin, Joe R.]] (2006). ''Systemic Racism: A Theory of Oppression'', Routledge: New York, NY. * Feagin, Joe R. (2009). ''Racist America: Roots, Current Realities, and Future Reparations, 2nd Edition.''Routledge: New York, NY. * Eliav-Feldon, Miriam, Isaac, Benjamin & Ziegler, Joseph. 2009. ''The Origins of Racism in the West'', Cambridge University Press: Cambridge * [http://www.rohan.sdsu.edu/%7Ergibson/againstracism.htm Gibson, Rich (2004) Against Racism and Nationalism]{{പ്രവർത്തിക്കാത്ത കണ്ണി|date=ഓഗസ്റ്റ് 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }} * Graves, Joseph. (2004) ''The Race Myth'' NY: Dutton. * Ignatiev, Noel. 1995. ''How the Irish Became White'' NY: Routledge. * Isaac, Benjamin. 1995 ''The Invention of Racism in Classical Antiquity'' Princeton: [[Princeton University Press]] * Lentin, Alana. (2008) ''Racism: A Beginner's Guide'' Oxford: One World. * [[Claude Lévi-Strauss|Lévi-Strauss, Claude]] (1952), ''Race and History'', ([[UNESCO]]). * {{cite book| author = Albert Memmi| title = Racism| url = https://archive.org/details/racism0000memm| year = 2000| publisher = University Of Minnesota Press| isbn = 978-0-8166-3165-0 }} * Rocchio, Vincent F. (2000), ''Reel Racism : Confronting Hollywood's Construction of Afro-American Culture'', Westview Press. * Smedley, Audrey and Brian D. Smedley. (2005) "Race as Biology if Fiction, Racism as a Social Problem is Real." American Psychologist 60: 16–26. * Smedley, Audrey. 2007. ''Race in North America: Origins and Evolution of a World View. Boulder, CO: Westview. * Stoler, Ann Laura (1997), "Racial Histories and Their Regimes of Truth", ''Political Power and Social Theory'' 11 (1997), 183–206. ([[historiography]] of race and racism) * [[Pierre-André Taguieff|Taguieff, Pierre-André]] (1987), ''La Force du préjugé : Essai sur le racisme et ses doubles'', Tel Gallimard, La Découverte. * Trepagnier, Barbara. 2006. ''Silent Racism: How Well-Meaning White People Perpetuate the Racial Divide''. Paradigm Publishers. * [[France Winddance Twine|Twine, France Winddance]] (1997), ''Racism in a Racial Democracy: The Maintenance of White Supremacy in Brazil'', [[Rutgers University Press]]. * [[UNESCO]], ''[[The Race Question]]'', 1950 * [http://www.ynetnews.com/articles/0,7340,L-3389823,00.html Tali Farkash, "Racists among us" in Y-Net (Yediot Aharonot), "Jewish Scene" section, April 20, 2007] * [[Howard Winant|Winant, Howard]] ''The New Politics of Race'' (2004) * Winant, Howard and [[Michael Omi|Omi, Michael]] ''Racial Formation In The United States'' Routeledge (1986); Second Edition (1994). * {{cite book| author = Bettina Wohlgemuth| title = Racism in the 21st century: how everybody can make a difference| date = 2007-05| isbn = 978-3-8364-1033-5 }} * Wright W. D. (1998) ''"Racism Matters"'', Westport, CT: Praeger. {{refend}} ==പുറത്തേയ്ക്കുള്ള കണ്ണികൾ== {{Commons category}} * [http://www.havanatimes.org/?p=8162 Being a Black Male in Cuba] By Lucia Lopez, ''Havana Times'' May 5, 2009 * [http://www.findarticles.com/p/articles/mi_m1310/is_2001_Dec/ai_82066713/pg_1 Race, history and culture – Ethics – March 1996] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20090213065733/http://findarticles.com/p/articles/mi_m1310/is_2001_Dec/ai_82066713/pg_1 |date=2009-02-13 }} -Extract of two articles by [[Claude Lévi-Strauss]] * [http://academic.udayton.edu/race/ Race, Racism and the Law] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20111230044235/http://academic.udayton.edu/race/ |date=2011-12-30 }} – Information about race, racism and racial distinctions in the law. * [http://www.racismreview.com/blog RacismReview,] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20171119071329/http://www.racismreview.com/blog/ |date=2017-11-19 }} – created and maintained by American sociologists [[Joe Feagin]], PhD and Jessie Daniels, PhD, provides a research-based analysis of racism. {{Navboxes |list = {{Racism topics|state=collapsed}} {{Segregation by type|state=collapsed}} {{Discrimination}} {{Indigenous rights footer}} }} [[വർഗ്ഗം:വിവേചനം]] [[വർഗ്ഗം:അസമത്വം]] [[വർഗ്ഗം:വർണ്ണവിവേചനം]] l3hpnrfgclwkvanjm3isoy8dj7oarb2 4546784 4546780 2025-07-08T15:24:03Z 174.113.8.122 4546784 wikitext text/x-wiki {{prettyurl|Racism}} {{Discrimination sidebar}} വംശീയ പ്രത്യേകതകളെ അടിസ്ഥാനമാക്കി ജനങ്ങളുടെ ഗുണത്തിലും കഴിവിലുമൊക്കെ വ്യത്യാസമുണ്ട് എന്ന വിശ്വാസമാണ് '''വംശീയവിവേചനം''' (racism) അഥവാ വംശീയ ഉത്ഭവത്തെ കേന്ദ്രീകരിച്ചുള്ള കാഴ്ചപ്പാടാണ് വംശീയ വിവേചനത്തിന്റെ അടിസ്ഥാനം. വിവിധ ജനവിഭാഗങ്ങൾക്കുനേരേ നടത്തുന്ന സാമൂഹ്യവും നിയമപരവുമായ വിവേചനങ്ങളെ വിശദീകരിക്കാനാണ് ഈ സാമൂഹിക പ്രതിഭാസത്തെ സാധാരണ ഉപയോഗിക്കാറുള്ളത്. വംശീയവിവേചനം എന്നത് ഒരു വിഭാഗം മറ്റൊരു വിഭാഗത്തോട് അഥവാ വിഭാഗങ്ങളോട് കാണിക്കുന്ന വിവേചനപരമായ സമീപനമാണ്. സ്വയം ഉയർന്ന വംശജർ ആണ് എന്ന് കരുതുന്ന കൂട്ടർ, ഇതിന്റെ വക്താക്കൾ, വംശീയ മാതൃകകളുടെയും [[കപടശാസ്ത്രങ്ങൾ|കപടശാസ്ത്രങ്ങളുടെയും]] സഹായത്തോടെ ഇതിനെ ന്യായീകരിക്കുവാനും ഇത് ഒരു ആത്യന്തിക സത്യം ആണെന്ന് വരുത്തിത്തീർക്കുവാനും ശ്രമിക്കും,  ഈ ആശയങ്ങൾക്ക് യഥാർത്ഥ ശാസ്ത്രീയ അടിത്തറയില്ല. ഇതിന്റെ അടിസ്ഥാനം സാംസ്കാരികമായി പകരപ്പെടുന്ന വംശീയ വിശ്വാസങ്ങൾ ആണ് (സ്റ്റീരിയോടൈപ്പുകൾ), ഇതിലൂടെ ഇതിന്റെ വക്താക്കൾ തങ്ങളുടെ വംശീയ ആനുകൂല്യങ്ങൾ (റേഷ്യൽ പ്രിവിലേജ്), അഥവാ പക്ഷപാതപരമായ അധികാരങ്ങളും അവകാശങ്ങളും നിലനിർത്തുവന്നാണ് ശ്രമിക്കുന്നത്. അവർ അവകാശപ്പെടുന്നത്, മനുഷ്യർ സവിശേഷവും ജൈവപരവുമായ പ്രത്യേകം-പ്രത്യേകം വിഭാഗങ്ങളിലായി ജനിക്കുന്നുവെന്നും ഒരു വിഭാഗത്തിനേക്കാൾ മറ്റേവിഭാഗത്തിന് ശാരീരികവും മാനസികവും ബൗദ്ധികവും സാംസ്കാരികവുമൊക്കെയായ കഴിവുകൾ സഹജമായിത്തന്നെ കൂടുതലായുണ്ടായിരിക്കുമെന്നും അത്തരം വംശങ്ങൾക്ക് അധമ വംശങ്ങളുടെ മേൽ ആധിപത്യത്തിന് സ്വാഭാവികമായും അവകാശമുണ്ടായിരിക്കുമെന്നുമാണ്. വംശീയവിവേചനം എന്നത് ഒരു അധമപദമായി സാധാരണയായി കാണാക്കപ്പെടുന്നു, വംശീയ വേർതിരിവ്, മുൻവിധി, വിദ്വേഷം, വെറുപ്പ്, വേർതിരിവ്, വിവേചനം, അതിക്രമം, അടിച്ചമർത്തൽ തുടങ്ങിയ വാക്കുകളുടെ അർത്ഥത്തിലാണ് ഇത് പ്രയോഗിച്ചുവരുന്നത്. == ചരിത്രവും സവിശേഷരീതികളും == അപർതേയ്ഡ് (Apartheid) എന്ന പേരിൽ അറിയപ്പെട്ട ദക്ഷിണാഫ്രിക്കയിലെ കറുത്തവരും വെള്ളക്കാരുമായുള്ള വിവേചനം, നാസിജർമ്മനിയിലെ ആര്യന്മാരും ജൂതന്മാരും തമ്മിലുള്ള സംഘർഷം, ഇന്ത്യയിലെ സവർണ്ണരും അവർണ്ണരും തമ്മിലുള്ള വേർതിരിവ് തുടങ്ങിയവയിലെല്ലാം വംശമഹിമയുടെയും വർണ്ണവിവേചനത്തിന്റെയും വ്യത്യസ്ത തലങ്ങൾ അടങ്ങിയിരിക്കുന്നു. [[വർഗ്ഗീയവിവേചനം]], [[വർണ്ണവിവേചനം]], വിദേശീയ വിദ്വേഷം, ജാതീയത, മതപരമായ വിവേചനം തുടങ്ങിയ അന്യായമായ പെരുമാറ്റങ്ങളുമായി വംശീയവിവേചനം പലപ്പോഴും അടുത്ത ബന്ധപ്പെട്ടിരിക്കുന്നു. അവ പരസ്പരം ബന്ധപ്പെട്ടിരിക്കുന്നതിനാൽ, അവയെ വേർതിരിച്ചറിയാൻ പ്രയാസമാണ്. എന്നാൽ വംശീയവിവേചനം സാധാരണയായി തിരിച്ചറിയപ്പെടുന്നത് അത് സൃഷ്ടിക്കുന്ന അന്യായമായ ഫലങ്ങളായ അവഗണിക്കൽ, അസമമായ അവസരങ്ങൾ അല്ലെങ്കിൽ ഒരു വ്യക്തിയുടെ വംശത്തെയോ പശ്ചാത്തലത്തെയോ അടിസ്ഥാനമാക്കിയുള്ള ഉപദ്രവം എന്നിവയിലൂടെയാണ്. വംശീയ വിവേചനം അർത്ഥമാക്കുന്നത്, പിന്തുടർച്ച, വംശം, അല്ലെങ്കിൽ വംശീയത സൂചിപ്പിക്കുന്ന മാനുഷിക സവിശേഷതകൾ ആയ നിറം, മുഖച്ഛായ, വസ്ത്രധാരണം, തുടങ്ങിയവയുടേയോ അല്ലെങ്കിൽ ദേശീയമോ, പ്രാദേശികമോ ആയ ഉത്ഭവത്തിന്റെയോ അടിസ്ഥാനത്തിൽ, രാഷ്ട്രീയ, സാമൂഹ്യ, സാമ്പത്തിക, സാംസ്കാരിക രംഗത്തെയോ പൊതുജീവിതത്തിലെ മറ്റേതെങ്കിലും മേഖലയിലെയോ മനുഷ്യാവകാശത്തിന്റെയോ മറ്റേതെങ്കിലും അടിസ്ഥാനാവകാശങ്ങളുടെയോ സമാനതയ്ക്കായുള്ള ഏതെങ്കിലും തരത്തിലുള്ള അംഗീകാരത്തെയോ, ആസ്വാദനത്തെയോ, അനുഭവത്തെയോ, കർമ്മത്തിനെയോ അസാധുവാക്കുന്നതിനോ, നിഷേധിക്കുന്നതിനെയോ ആയ ഏതെങ്കിലും തരത്തിലുള്ള വ്യത്യസ്തത പെരുമാറ്റം, ഒഴിവാക്കൽ, നിയന്ത്രണം എന്നിവ ഏർപ്പെടുത്തുന്നതിനെ ആകുന്നു." എന്ന് എല്ലാത്തരം വംശീയവിവേചനത്തിനും എതിരായ ഐക്യരാഷ്ട്ര സംഘടനയുടെ സാർവ്വദേശീയ കൺവെൻഷൻ പറയുന്നു.<ref>UN International Convention on the Elimination of All of Racial Discrimination, New York 7 March 1966</ref> == തൊഴിലിടങ്ങളിലെ വംശീയവിവേചനം == തൊഴിലിടങ്ങളിലെ വംശീയവിവേചനം വംശം, ചർമ്മത്തിന്റെ നിറം, അല്ലെങ്കിൽ ജാതി അടിസ്ഥാനമാക്കിയുള്ള വിവേചനപരമായ പ്രവർത്തനങ്ങളെയാണ് സൂചിപ്പിക്കുന്നത്. ഇത് അന്യായമായ നിയമനരീതികൾ, ജോലിയിൽ മുന്നേറുവാനുള്ള അവസരങ്ങളുടെ കുറവ്, വംശീയ പീഡനം, മു‍ല്ല്യനിർണ്ണയത്തിലെ പക്ഷപാതം, വേതനത്തിൽ വ്യത്യാസം എന്നിവയായി പ്രകടിപ്പിക്കപ്പെടാം. ഇത്തരം പ്രവൃത്തികൾ ജോലി സ്ഥലത്തെ ശത്രുതാപരമായ അന്തരീക്ഷമാക്കുന്നതിനോടൊപ്പം, ആഗോള സമൂഹത്തിൽ നിന്ന് വന്ന തൊഴിലാളികളുടെ മാനസിക ആരോഗ്യത്തെയും ഉൽപാദനക്ഷമതയെയും ഗണ്യമായി ബാധിക്കുന്നു. തൊഴിൽ സ്ഥലത്തെ വംശീയവിവേചനം പരിഹരിക്കുന്നതിന് തൊഴിൽ സംഘടനകളുടെ ദൃഢമായ പ്രതിബദ്ധത, ശക്തമായ വിവേചന വിരുദ്ധ ദേശീയ നയങ്ങൾ, ശിൽപ്പശാലകൾ വഴിയുള്ള അവബോധം, തൊഴിൽ നീതിയെയും, സമഗ്ര ഉൾപ്പെടുത്തലിനെയും സജീവമായി പിന്തുണയ്ക്കുന്ന നേതൃത്വം എന്നിവ ആവശ്യമാണ്.<ref>{{Cite web|url=https://ukmalayalam.co.uk/how-to-deal-with-racism-at-workplace-in-the-uk-for-malayalees/|title=UK യിലെ ജോലിസ്ഥലത്തെ വംശീയത: നിങ്ങളുടെ അവകാശങ്ങളും സുരക്ഷയും - UK Malayalam|access-date=2024-10-22|date=2024-10-22|language=en-US}}</ref>. == ദക്ഷിണാഫ്രിക്കയിലെ വംശീയവിവേചനം == {{main|ദക്ഷിണാഫ്രിക്കയിലെ വർണ്ണവിവേചനം}} ദക്ഷിണാഫ്രിക്കൻ പൗരന്മാരും, ഡച്, ജർമ്മൻ, ഫ്രഞ്ച് വംശജര്മ്മയിരുന്നു വെള്ളക്കാർ ദക്ഷിണാഫ്രിക്കയിലെ ഭൂരിപക്ഷജനവിഭാഗത്തിന്റെ അവകാശങ്ങളെ അടിച്ചമർത്തിക്കൊണ്ട് ന്യൂനപക്ഷമായ തങ്ങളുടെ ഭരണം നിലനിർത്താൻ നാഷനൽ പാർട്ടി നടപ്പിലാക്കിയതും 1948 മുതൽ 1994 വരെ നിലവിലുണ്ടായിരുന്നതുമായ വർഗ്ഗീകരണ നിയമവ്യവസ്ഥയാണ്‌ അപ്പാർട്ട്ഹൈഡ് അഥവാ അപ്പാർത്തീഡ്, ഇത് പ്രധാനമായും ചർമ്മത്തിന്റെ നിറത്തെ അടിസ്ഥാനമാക്കിയുള്ളതായിരുന്നു. അതിലുപരി വംശീയ വേര്തിരവേർതിരിവ്‌നും, തങ്ങളുടെ മേധാവിത്വതും അടിച്ചേൽപ്പിക്കുന്നതിനും വേണ്ടിയായിരുന്നു ഇത്. ==ഇതും കൂടി കാണുക== * [[ദക്ഷിണാഫ്രിക്കയിലെ വർണ്ണവിവേചനം]] * [[:en:_Persecution_of_Uyghurs_in_China|ചൈനയുടെ ഉയ്ഗൂറുകൾക്കെതിരായ പീഡനം]] *[[ഇസ്രയേലും വർണ്ണവിവേചനവും]] ==അവലംബം== {{Reflist|30em}} ==കൂടുതൽ വായനയ്ക്ക്== {{refbegin|colwidth=30em}} * Allen, Theodore. (1994). 'The Invention of the White Race: Volume 1'' London, UK: Verso. * Allen, Theodore. (1997). ''The Invention of the White Race: Volume 2'' London, UK: Verso. * Barkan, Elazar (1992), ''The Retreat of Scientific Racism : Changing Concepts of Race in Britain and the United States between the World Wars'', Cambridge University Press, New York, NY. * Barth, Boris: [http://nbn-resolving.de/urn: nbn:de:0159-2010092173 ''Racism ''] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304054305/http://nbn-resolving.de/urn: |date=2016-03-04 }}, [[European History Online]], Mainz: [[Institute of European History]], 2011, retrieved: November 16, 2011. * Bonilla-Silva, Eduardo. 2003. ''Racism without Racists: Color-Blind Racism and the Persistence of Racial Inequality in the United States''. Rowman & Littlefield Publishers, Inc. * Dain, Bruce (2002), ''A Hideous Monster of the Mind : American Race Theory in the Early Republic'', [[Harvard University Press]], Cambridge, MA. (18th century US racial theory) * [[Jared Diamond|Diamond, Jared]] (1999), "Guns, Germs, and Steel", W.W. Norton, New York, NY. * Daniels, Jessie (1997), ''White Lies: Race, Class, Gender and Sexuality in White Supremacist Discourse'', Routledge, New York, NY. * Daniels, Jessie (2009), ''Cyber Racism: White Supremacy Online and the New Attack on Civil Rights'', [[Rowman & Littlefield]], Lanham, MD. * Ehrenreich, Eric (2007), ''The Nazi Ancestral Proof: Genealogy, Racial Science, and the Final Solution'', [[Indiana University Press]], Bloomington, IN. * Ewen & Ewen (2006), "Typecasting: On the Arts and Sciences of Human Inequality", Seven Stories Press, New York, NY. * [[Joe Feagin|Feagin, Joe R.]] (2006). ''Systemic Racism: A Theory of Oppression'', Routledge: New York, NY. * Feagin, Joe R. (2009). ''Racist America: Roots, Current Realities, and Future Reparations, 2nd Edition.''Routledge: New York, NY. * Eliav-Feldon, Miriam, Isaac, Benjamin & Ziegler, Joseph. 2009. ''The Origins of Racism in the West'', Cambridge University Press: Cambridge * [http://www.rohan.sdsu.edu/%7Ergibson/againstracism.htm Gibson, Rich (2004) Against Racism and Nationalism]{{പ്രവർത്തിക്കാത്ത കണ്ണി|date=ഓഗസ്റ്റ് 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }} * Graves, Joseph. (2004) ''The Race Myth'' NY: Dutton. * Ignatiev, Noel. 1995. ''How the Irish Became White'' NY: Routledge. * Isaac, Benjamin. 1995 ''The Invention of Racism in Classical Antiquity'' Princeton: [[Princeton University Press]] * Lentin, Alana. (2008) ''Racism: A Beginner's Guide'' Oxford: One World. * [[Claude Lévi-Strauss|Lévi-Strauss, Claude]] (1952), ''Race and History'', ([[UNESCO]]). * {{cite book| author = Albert Memmi| title = Racism| url = https://archive.org/details/racism0000memm| year = 2000| publisher = University Of Minnesota Press| isbn = 978-0-8166-3165-0 }} * Rocchio, Vincent F. (2000), ''Reel Racism : Confronting Hollywood's Construction of Afro-American Culture'', Westview Press. * Smedley, Audrey and Brian D. Smedley. (2005) "Race as Biology if Fiction, Racism as a Social Problem is Real." American Psychologist 60: 16–26. * Smedley, Audrey. 2007. ''Race in North America: Origins and Evolution of a World View. Boulder, CO: Westview. * Stoler, Ann Laura (1997), "Racial Histories and Their Regimes of Truth", ''Political Power and Social Theory'' 11 (1997), 183–206. ([[historiography]] of race and racism) * [[Pierre-André Taguieff|Taguieff, Pierre-André]] (1987), ''La Force du préjugé : Essai sur le racisme et ses doubles'', Tel Gallimard, La Découverte. * Trepagnier, Barbara. 2006. ''Silent Racism: How Well-Meaning White People Perpetuate the Racial Divide''. Paradigm Publishers. * [[France Winddance Twine|Twine, France Winddance]] (1997), ''Racism in a Racial Democracy: The Maintenance of White Supremacy in Brazil'', [[Rutgers University Press]]. * [[UNESCO]], ''[[The Race Question]]'', 1950 * [http://www.ynetnews.com/articles/0,7340,L-3389823,00.html Tali Farkash, "Racists among us" in Y-Net (Yediot Aharonot), "Jewish Scene" section, April 20, 2007] * [[Howard Winant|Winant, Howard]] ''The New Politics of Race'' (2004) * Winant, Howard and [[Michael Omi|Omi, Michael]] ''Racial Formation In The United States'' Routeledge (1986); Second Edition (1994). * {{cite book| author = Bettina Wohlgemuth| title = Racism in the 21st century: how everybody can make a difference| date = 2007-05| isbn = 978-3-8364-1033-5 }} * Wright W. D. (1998) ''"Racism Matters"'', Westport, CT: Praeger. {{refend}} ==പുറത്തേയ്ക്കുള്ള കണ്ണികൾ== {{Commons category}} * [http://www.havanatimes.org/?p=8162 Being a Black Male in Cuba] By Lucia Lopez, ''Havana Times'' May 5, 2009 * [http://www.findarticles.com/p/articles/mi_m1310/is_2001_Dec/ai_82066713/pg_1 Race, history and culture – Ethics – March 1996] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20090213065733/http://findarticles.com/p/articles/mi_m1310/is_2001_Dec/ai_82066713/pg_1 |date=2009-02-13 }} -Extract of two articles by [[Claude Lévi-Strauss]] * [http://academic.udayton.edu/race/ Race, Racism and the Law] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20111230044235/http://academic.udayton.edu/race/ |date=2011-12-30 }} – Information about race, racism and racial distinctions in the law. * [http://www.racismreview.com/blog RacismReview,] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20171119071329/http://www.racismreview.com/blog/ |date=2017-11-19 }} – created and maintained by American sociologists [[Joe Feagin]], PhD and Jessie Daniels, PhD, provides a research-based analysis of racism. {{Navboxes |list = {{Racism topics|state=collapsed}} {{Segregation by type|state=collapsed}} {{Discrimination}} {{Indigenous rights footer}} }} [[വർഗ്ഗം:വിവേചനം]] [[വർഗ്ഗം:അസമത്വം]] [[വർഗ്ഗം:വർണ്ണവിവേചനം]] pzsoh74t22ab6ix9x6iki60uak7wj3w 4546788 4546784 2025-07-08T15:45:07Z 174.113.8.122 4546788 wikitext text/x-wiki {{prettyurl|Racism}} {{Discrimination sidebar}} വംശീയ പ്രത്യേകതകളെ അടിസ്ഥാനമാക്കി ജനങ്ങളുടെ ഗുണത്തിലും കഴിവിലുമൊക്കെ വ്യത്യാസമുണ്ട് എന്ന വിശ്വാസമാണ് '''വംശീയവിവേചനം''' (racism) അഥവാ വംശീയ ഉത്ഭവത്തെ കേന്ദ്രീകരിച്ചുള്ള കാഴ്ചപ്പാടാണ് വംശീയ വിവേചനത്തിന്റെ അടിസ്ഥാനം. വിവിധ ജനവിഭാഗങ്ങൾക്കുനേരേ നടത്തുന്ന സാമൂഹ്യവും നിയമപരവുമായ വിവേചനങ്ങളെ വിശദീകരിക്കാനാണ് ഈ സാമൂഹിക പ്രതിഭാസത്തെ സാധാരണ ഉപയോഗിക്കാറുള്ളത്. വംശീയവിവേചനം എന്നത് ഒരു വിഭാഗം മറ്റൊരു വിഭാഗത്തോട് അഥവാ വിഭാഗങ്ങളോട് കാണിക്കുന്ന വിവേചനപരമായ സമീപനമാണ്. സ്വയം ഉയർന്ന വംശജർ ആണ് എന്ന് കരുതുന്ന കൂട്ടർ, ഇതിന്റെ വക്താക്കൾ, വംശീയ മാതൃകകളുടെയും [[കപടശാസ്ത്രങ്ങൾ|കപടശാസ്ത്രങ്ങളുടെയും]] സഹായത്തോടെ ഇതിനെ ന്യായീകരിക്കുവാനും ഇത് ഒരു ആത്യന്തിക സത്യം ആണെന്ന് വരുത്തിത്തീർക്കുവാനും ശ്രമിക്കും,  ഈ ആശയങ്ങൾക്ക് യഥാർത്ഥ ശാസ്ത്രീയ അടിത്തറയില്ല. ഇതിന്റെ അടിസ്ഥാനം സാംസ്കാരികമായി പകരപ്പെടുന്ന വംശീയ വിശ്വാസങ്ങൾ ആണ് (സ്റ്റീരിയോടൈപ്പുകൾ), ഇതിലൂടെ ഇതിന്റെ വക്താക്കൾ തങ്ങളുടെ വംശീയ ആനുകൂല്യങ്ങൾ (റേഷ്യൽ പ്രിവിലേജ്), അഥവാ പക്ഷപാതപരമായ അധികാരങ്ങളും അവകാശങ്ങളും നിലനിർത്തുവന്നാണ് ശ്രമിക്കുന്നത്. അവർ അവകാശപ്പെടുന്നത്, മനുഷ്യർ സവിശേഷവും ജൈവപരവുമായ പ്രത്യേകം-പ്രത്യേകം വിഭാഗങ്ങളിലായി ജനിക്കുന്നുവെന്നും ഒരു വിഭാഗത്തിനേക്കാൾ മറ്റേവിഭാഗത്തിന് ശാരീരികവും, മാനസികവും, ബൗദ്ധികവും, സാംസ്കാരികവുമൊക്കെയായ കഴിവുകൾ സഹജമായിത്തന്നെ കൂടുതലായുണ്ടായിരിക്കുമെന്നും അത്തരം വംശങ്ങൾക്ക് അധമ വംശങ്ങളുടെ മേൽ ആധിപത്യത്തിന് സ്വാഭാവികമായും അവകാശമുണ്ടായിരിക്കുമെന്നുമാണ്. വംശീയവിവേചനം എന്നത് ഒരു അധമപദമായി സാധാരണയായി കാണാക്കപ്പെടുന്നു, വംശീയ വേർതിരിവ്, മുൻവിധി, വിദ്വേഷം, വെറുപ്പ്, വേർതിരിവ്, വിവേചനം, അതിക്രമം, അടിച്ചമർത്തൽ തുടങ്ങിയ വാക്കുകളുടെ അർത്ഥത്തിലാണ് ഇത് പ്രയോഗിച്ചുവരുന്നത്. == ചരിത്രവും സവിശേഷരീതികളും == അപർതേയ്ഡ് (Apartheid) എന്ന പേരിൽ അറിയപ്പെട്ട ദക്ഷിണാഫ്രിക്കയിലെ കറുത്തവരും വെള്ളക്കാരുമായുള്ള വിവേചനം, നാസിജർമ്മനിയിലെ ആര്യന്മാരും ജൂതന്മാരും തമ്മിലുള്ള സംഘർഷം, ഇന്ത്യയിലെ സവർണ്ണരും അവർണ്ണരും തമ്മിലുള്ള വേർതിരിവ് തുടങ്ങിയവയിലെല്ലാം വംശമഹിമയുടെയും വർണ്ണവിവേചനത്തിന്റെയും വ്യത്യസ്ത തലങ്ങൾ അടങ്ങിയിരിക്കുന്നു. [[വർഗ്ഗീയവിവേചനം]], [[വർണ്ണവിവേചനം]], വിദേശീയ വിദ്വേഷം, ജാതീയത, മതപരമായ വിവേചനം തുടങ്ങിയ അന്യായമായ പെരുമാറ്റങ്ങളുമായി വംശീയവിവേചനം പലപ്പോഴും അടുത്ത ബന്ധപ്പെട്ടിരിക്കുന്നു. അവ പരസ്പരം ബന്ധപ്പെട്ടിരിക്കുന്നതിനാൽ, അവയെ വേർതിരിച്ചറിയാൻ പ്രയാസമാണ്. എന്നാൽ വംശീയവിവേചനം സാധാരണയായി തിരിച്ചറിയപ്പെടുന്നത് അത് സൃഷ്ടിക്കുന്ന അന്യായമായ ഫലങ്ങളായ അവഗണിക്കൽ, അസമമായ അവസരങ്ങൾ അല്ലെങ്കിൽ ഒരു വ്യക്തിയുടെ വംശത്തെയോ പശ്ചാത്തലത്തെയോ അടിസ്ഥാനമാക്കിയുള്ള ഉപദ്രവം എന്നിവയിലൂടെയാണ്. വംശീയ വിവേചനം അർത്ഥമാക്കുന്നത്, പിന്തുടർച്ച, വംശം, അല്ലെങ്കിൽ വംശീയത സൂചിപ്പിക്കുന്ന മാനുഷിക സവിശേഷതകൾ ആയ നിറം, മുഖച്ഛായ, വസ്ത്രധാരണം, തുടങ്ങിയവയുടേയോ അല്ലെങ്കിൽ ദേശീയമോ, പ്രാദേശികമോ ആയ ഉത്ഭവത്തിന്റെയോ അടിസ്ഥാനത്തിൽ, രാഷ്ട്രീയ, സാമൂഹ്യ, സാമ്പത്തിക, സാംസ്കാരിക രംഗത്തെയോ പൊതുജീവിതത്തിലെ മറ്റേതെങ്കിലും മേഖലയിലെയോ മനുഷ്യാവകാശത്തിന്റെയോ മറ്റേതെങ്കിലും അടിസ്ഥാനാവകാശങ്ങളുടെയോ സമാനതയ്ക്കായുള്ള ഏതെങ്കിലും തരത്തിലുള്ള അംഗീകാരത്തെയോ, ആസ്വാദനത്തെയോ, അനുഭവത്തെയോ, കർമ്മത്തിനെയോ അസാധുവാക്കുന്നതിനോ, നിഷേധിക്കുന്നതിനെയോ ആയ ഏതെങ്കിലും തരത്തിലുള്ള വ്യത്യസ്തത പെരുമാറ്റം, ഒഴിവാക്കൽ, നിയന്ത്രണം എന്നിവ ഏർപ്പെടുത്തുന്നതിനെ ആകുന്നു." എന്ന് എല്ലാത്തരം വംശീയവിവേചനത്തിനും എതിരായ ഐക്യരാഷ്ട്ര സംഘടനയുടെ സാർവ്വദേശീയ കൺവെൻഷൻ പറയുന്നു.<ref>UN International Convention on the Elimination of All of Racial Discrimination, New York 7 March 1966</ref> == തൊഴിലിടങ്ങളിലെ വംശീയവിവേചനം == തൊഴിലിടങ്ങളിലെ വംശീയവിവേചനം വംശം, ചർമ്മത്തിന്റെ നിറം, അല്ലെങ്കിൽ ജാതി അടിസ്ഥാനമാക്കിയുള്ള വിവേചനപരമായ പ്രവർത്തനങ്ങളെയാണ് സൂചിപ്പിക്കുന്നത്. ഇത് അന്യായമായ നിയമനരീതികൾ, ജോലിയിൽ മുന്നേറുവാനുള്ള അവസരങ്ങളുടെ കുറവ്, വംശീയ പീഡനം, മു‍ല്ല്യനിർണ്ണയത്തിലെ പക്ഷപാതം, വേതനത്തിൽ വ്യത്യാസം എന്നിവയായി പ്രകടിപ്പിക്കപ്പെടാം. ഇത്തരം പ്രവൃത്തികൾ ജോലി സ്ഥലത്തെ ശത്രുതാപരമായ അന്തരീക്ഷമാക്കുന്നതിനോടൊപ്പം, ആഗോള സമൂഹത്തിൽ നിന്ന് വന്ന തൊഴിലാളികളുടെ മാനസിക ആരോഗ്യത്തെയും ഉൽപാദനക്ഷമതയെയും ഗണ്യമായി ബാധിക്കുന്നു. തൊഴിൽ സ്ഥലത്തെ വംശീയവിവേചനം പരിഹരിക്കുന്നതിന് തൊഴിൽ സംഘടനകളുടെ ദൃഢമായ പ്രതിബദ്ധത, ശക്തമായ വിവേചന വിരുദ്ധ ദേശീയ നയങ്ങൾ, ശിൽപ്പശാലകൾ വഴിയുള്ള അവബോധം, തൊഴിൽ നീതിയെയും, സമഗ്ര ഉൾപ്പെടുത്തലിനെയും സജീവമായി പിന്തുണയ്ക്കുന്ന നേതൃത്വം എന്നിവ ആവശ്യമാണ്.<ref>{{Cite web|url=https://ukmalayalam.co.uk/how-to-deal-with-racism-at-workplace-in-the-uk-for-malayalees/|title=UK യിലെ ജോലിസ്ഥലത്തെ വംശീയത: നിങ്ങളുടെ അവകാശങ്ങളും സുരക്ഷയും - UK Malayalam|access-date=2024-10-22|date=2024-10-22|language=en-US}}</ref>. == ദക്ഷിണാഫ്രിക്കയിലെ വംശീയവിവേചനം == {{main|ദക്ഷിണാഫ്രിക്കയിലെ വർണ്ണവിവേചനം}} ദക്ഷിണാഫ്രിക്കൻ പൗരന്മാരും, ഡച്, ജർമ്മൻ, ഫ്രഞ്ച് വംശജര്മ്മയിരുന്നു വെള്ളക്കാർ ദക്ഷിണാഫ്രിക്കയിലെ ഭൂരിപക്ഷജനവിഭാഗത്തിന്റെ അവകാശങ്ങളെ അടിച്ചമർത്തിക്കൊണ്ട് ന്യൂനപക്ഷമായ തങ്ങളുടെ ഭരണം നിലനിർത്താൻ നാഷനൽ പാർട്ടി നടപ്പിലാക്കിയതും 1948 മുതൽ 1994 വരെ നിലവിലുണ്ടായിരുന്നതുമായ വർഗ്ഗീകരണ നിയമവ്യവസ്ഥയാണ്‌ അപ്പാർട്ട്ഹൈഡ് അഥവാ അപ്പാർത്തീഡ്, ഇത് പ്രധാനമായും ചർമ്മത്തിന്റെ നിറത്തെ അടിസ്ഥാനമാക്കിയുള്ളതായിരുന്നു. അതിലുപരി വംശീയ വേര്തിരവേർതിരിവ്‌നും, തങ്ങളുടെ മേധാവിത്വതും അടിച്ചേൽപ്പിക്കുന്നതിനും വേണ്ടിയായിരുന്നു ഇത്. ==ഇതും കൂടി കാണുക== * [[ദക്ഷിണാഫ്രിക്കയിലെ വർണ്ണവിവേചനം]] * [[:en:_Persecution_of_Uyghurs_in_China|ചൈനയുടെ ഉയ്ഗൂറുകൾക്കെതിരായ പീഡനം]] *[[ഇസ്രയേലും വർണ്ണവിവേചനവും]] ==അവലംബം== {{Reflist|30em}} ==കൂടുതൽ വായനയ്ക്ക്== {{refbegin|colwidth=30em}} * Allen, Theodore. (1994). 'The Invention of the White Race: Volume 1'' London, UK: Verso. * Allen, Theodore. (1997). ''The Invention of the White Race: Volume 2'' London, UK: Verso. * Barkan, Elazar (1992), ''The Retreat of Scientific Racism : Changing Concepts of Race in Britain and the United States between the World Wars'', Cambridge University Press, New York, NY. * Barth, Boris: [http://nbn-resolving.de/urn: nbn:de:0159-2010092173 ''Racism ''] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304054305/http://nbn-resolving.de/urn: |date=2016-03-04 }}, [[European History Online]], Mainz: [[Institute of European History]], 2011, retrieved: November 16, 2011. * Bonilla-Silva, Eduardo. 2003. ''Racism without Racists: Color-Blind Racism and the Persistence of Racial Inequality in the United States''. Rowman & Littlefield Publishers, Inc. * Dain, Bruce (2002), ''A Hideous Monster of the Mind : American Race Theory in the Early Republic'', [[Harvard University Press]], Cambridge, MA. (18th century US racial theory) * [[Jared Diamond|Diamond, Jared]] (1999), "Guns, Germs, and Steel", W.W. Norton, New York, NY. * Daniels, Jessie (1997), ''White Lies: Race, Class, Gender and Sexuality in White Supremacist Discourse'', Routledge, New York, NY. * Daniels, Jessie (2009), ''Cyber Racism: White Supremacy Online and the New Attack on Civil Rights'', [[Rowman & Littlefield]], Lanham, MD. * Ehrenreich, Eric (2007), ''The Nazi Ancestral Proof: Genealogy, Racial Science, and the Final Solution'', [[Indiana University Press]], Bloomington, IN. * Ewen & Ewen (2006), "Typecasting: On the Arts and Sciences of Human Inequality", Seven Stories Press, New York, NY. * [[Joe Feagin|Feagin, Joe R.]] (2006). ''Systemic Racism: A Theory of Oppression'', Routledge: New York, NY. * Feagin, Joe R. (2009). ''Racist America: Roots, Current Realities, and Future Reparations, 2nd Edition.''Routledge: New York, NY. * Eliav-Feldon, Miriam, Isaac, Benjamin & Ziegler, Joseph. 2009. ''The Origins of Racism in the West'', Cambridge University Press: Cambridge * [http://www.rohan.sdsu.edu/%7Ergibson/againstracism.htm Gibson, Rich (2004) Against Racism and Nationalism]{{പ്രവർത്തിക്കാത്ത കണ്ണി|date=ഓഗസ്റ്റ് 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }} * Graves, Joseph. (2004) ''The Race Myth'' NY: Dutton. * Ignatiev, Noel. 1995. ''How the Irish Became White'' NY: Routledge. * Isaac, Benjamin. 1995 ''The Invention of Racism in Classical Antiquity'' Princeton: [[Princeton University Press]] * Lentin, Alana. (2008) ''Racism: A Beginner's Guide'' Oxford: One World. * [[Claude Lévi-Strauss|Lévi-Strauss, Claude]] (1952), ''Race and History'', ([[UNESCO]]). * {{cite book| author = Albert Memmi| title = Racism| url = https://archive.org/details/racism0000memm| year = 2000| publisher = University Of Minnesota Press| isbn = 978-0-8166-3165-0 }} * Rocchio, Vincent F. (2000), ''Reel Racism : Confronting Hollywood's Construction of Afro-American Culture'', Westview Press. * Smedley, Audrey and Brian D. Smedley. (2005) "Race as Biology if Fiction, Racism as a Social Problem is Real." American Psychologist 60: 16–26. * Smedley, Audrey. 2007. ''Race in North America: Origins and Evolution of a World View. Boulder, CO: Westview. * Stoler, Ann Laura (1997), "Racial Histories and Their Regimes of Truth", ''Political Power and Social Theory'' 11 (1997), 183–206. ([[historiography]] of race and racism) * [[Pierre-André Taguieff|Taguieff, Pierre-André]] (1987), ''La Force du préjugé : Essai sur le racisme et ses doubles'', Tel Gallimard, La Découverte. * Trepagnier, Barbara. 2006. ''Silent Racism: How Well-Meaning White People Perpetuate the Racial Divide''. Paradigm Publishers. * [[France Winddance Twine|Twine, France Winddance]] (1997), ''Racism in a Racial Democracy: The Maintenance of White Supremacy in Brazil'', [[Rutgers University Press]]. * [[UNESCO]], ''[[The Race Question]]'', 1950 * [http://www.ynetnews.com/articles/0,7340,L-3389823,00.html Tali Farkash, "Racists among us" in Y-Net (Yediot Aharonot), "Jewish Scene" section, April 20, 2007] * [[Howard Winant|Winant, Howard]] ''The New Politics of Race'' (2004) * Winant, Howard and [[Michael Omi|Omi, Michael]] ''Racial Formation In The United States'' Routeledge (1986); Second Edition (1994). * {{cite book| author = Bettina Wohlgemuth| title = Racism in the 21st century: how everybody can make a difference| date = 2007-05| isbn = 978-3-8364-1033-5 }} * Wright W. D. (1998) ''"Racism Matters"'', Westport, CT: Praeger. {{refend}} ==പുറത്തേയ്ക്കുള്ള കണ്ണികൾ== {{Commons category}} * [http://www.havanatimes.org/?p=8162 Being a Black Male in Cuba] By Lucia Lopez, ''Havana Times'' May 5, 2009 * [http://www.findarticles.com/p/articles/mi_m1310/is_2001_Dec/ai_82066713/pg_1 Race, history and culture – Ethics – March 1996] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20090213065733/http://findarticles.com/p/articles/mi_m1310/is_2001_Dec/ai_82066713/pg_1 |date=2009-02-13 }} -Extract of two articles by [[Claude Lévi-Strauss]] * [http://academic.udayton.edu/race/ Race, Racism and the Law] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20111230044235/http://academic.udayton.edu/race/ |date=2011-12-30 }} – Information about race, racism and racial distinctions in the law. * [http://www.racismreview.com/blog RacismReview,] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20171119071329/http://www.racismreview.com/blog/ |date=2017-11-19 }} – created and maintained by American sociologists [[Joe Feagin]], PhD and Jessie Daniels, PhD, provides a research-based analysis of racism. {{Navboxes |list = {{Racism topics|state=collapsed}} {{Segregation by type|state=collapsed}} {{Discrimination}} {{Indigenous rights footer}} }} [[വർഗ്ഗം:വിവേചനം]] [[വർഗ്ഗം:അസമത്വം]] [[വർഗ്ഗം:വർണ്ണവിവേചനം]] db35hedd5yqn479e5vg8i8a1ax70pzq 4546796 4546788 2025-07-08T16:20:17Z 174.113.8.122 4546796 wikitext text/x-wiki {{prettyurl|Racism}} {{Discrimination sidebar}} വംശീയ പ്രത്യേകതകളെ അടിസ്ഥാനമാക്കി ജനങ്ങളുടെ ഗുണത്തിലും കഴിവിലുമൊക്കെ വ്യത്യാസമുണ്ട് എന്ന വിശ്വാസമാണ് '''വംശീയവിവേചനം''' (racism) അഥവാ വംശീയ ഉത്ഭവത്തെ കേന്ദ്രീകരിച്ചുള്ള കാഴ്ചപ്പാടാണ് വംശീയ വിവേചനത്തിന്റെ അടിസ്ഥാനം. വിവിധ ജനവിഭാഗങ്ങൾക്കുനേരേ നടത്തുന്ന സാമൂഹ്യവും നിയമപരവുമായ വിവേചനങ്ങളെ വിശദീകരിക്കാനാണ് ഈ സാമൂഹിക പ്രതിഭാസത്തെ സാധാരണ ഉപയോഗിക്കാറുള്ളത്. വംശീയവിവേചനം എന്നത് ഒരു വിഭാഗം മറ്റൊരു വിഭാഗത്തോട് അഥവാ വിഭാഗങ്ങളോട് കാണിക്കുന്ന വിവേചനപരമായ സമീപനമാണ്. സ്വയം ഉയർന്ന വംശജർ ആണ് എന്ന് കരുതുന്ന കൂട്ടർ, ഇതിന്റെ വക്താക്കൾ, വംശീയ മാതൃകകളുടെയും [[കപടശാസ്ത്രങ്ങൾ|കപടശാസ്ത്രങ്ങളുടെയും]] സഹായത്തോടെ ഇതിനെ ന്യായീകരിക്കുവാനും ഇത് ഒരു ആത്യന്തിക സത്യം ആണെന്ന് വരുത്തിത്തീർക്കുവാനും ശ്രമിക്കും,  ഈ ആശയങ്ങൾക്ക് യഥാർത്ഥ ശാസ്ത്രീയ അടിത്തറയില്ല. ഇതിന്റെ അടിസ്ഥാനം സാംസ്കാരികമായി പകരപ്പെടുന്ന വംശീയ വിശ്വാസങ്ങൾ ആണ് (സ്റ്റീരിയോടൈപ്പുകൾ), ഇതിലൂടെ ഇതിന്റെ വക്താക്കൾ തങ്ങളുടെ വംശീയ ആനുകൂല്യങ്ങൾ (റേഷ്യൽ പ്രിവിലേജ്), അഥവാ പക്ഷപാതപരമായ അധികാരങ്ങളും അവകാശങ്ങളും നിലനിർത്തുവന്നാണ് ശ്രമിക്കുന്നത്. അവർ അവകാശപ്പെടുന്നത്, മനുഷ്യർ സവിശേഷവും ജൈവപരവുമായ പ്രത്യേകം-പ്രത്യേകം വിഭാഗങ്ങളിലായി ജനിക്കുന്നുവെന്നും ഒരു വിഭാഗത്തിനേക്കാൾ മറ്റേവിഭാഗത്തിന് ശാരീരികവും, മാനസികവും, ബൗദ്ധികവും, സാംസ്കാരികവുമൊക്കെയായ കഴിവുകൾ സഹജമായിത്തന്നെ കൂടുതലായുണ്ടായിരിക്കുമെന്നും അത്തരം വംശങ്ങൾക്ക് അധമ വംശങ്ങളുടെ മേൽ ആധിപത്യത്തിന് സ്വാഭാവികമായും അവകാശമുണ്ടായിരിക്കുമെന്നുമാണ്. വംശീയവിവേചനം എന്നത് ഒരു അധമപദമായി സാധാരണയായി കാണാക്കപ്പെടുന്നു, വംശീയ വേർതിരിവ്, മുൻവിധി, വിദ്വേഷം, വെറുപ്പ്, വേർതിരിവ്, വിവേചനം, അതിക്രമം, അടിച്ചമർത്തൽ തുടങ്ങിയ വാക്കുകളുടെ അർത്ഥത്തിലാണ് ഇത് പ്രയോഗിച്ചുവരുന്നത്. == ചരിത്രവും സവിശേഷരീതികളും == അപർതേയ്ഡ് (Apartheid) എന്ന പേരിൽ അറിയപ്പെട്ട ദക്ഷിണാഫ്രിക്കയിലെ കറുത്തവരും വെള്ളക്കാരുമായുള്ള വിവേചനം, നാസിജർമ്മനിയിലെ ആര്യന്മാരും ജൂതന്മാരും തമ്മിലുള്ള സംഘർഷം, ഇന്ത്യയിലെ സവർണ്ണരും അവർണ്ണരും തമ്മിലുള്ള വേർതിരിവ് തുടങ്ങിയവയിലെല്ലാം വംശമഹിമയുടെയും വർണ്ണവിവേചനത്തിന്റെയും വ്യത്യസ്ത തലങ്ങൾ അടങ്ങിയിരിക്കുന്നു. [[വർഗ്ഗീയവിവേചനം]], [[വർണ്ണവിവേചനം]], വിദേശീയ വിദ്വേഷം, ജാതീയത, മതപരമായ വിവേചനം തുടങ്ങിയ അന്യായമായ പെരുമാറ്റങ്ങളുമായി വംശീയവിവേചനം പലപ്പോഴും അടുത്ത ബന്ധപ്പെട്ടിരിക്കുന്നു. അവ പരസ്പരം ബന്ധപ്പെട്ടിരിക്കുന്നതിനാൽ, അവയെ വേർതിരിച്ചറിയാൻ പ്രയാസമാണ്. എന്നാൽ വംശീയവിവേചനം സാധാരണയായി തിരിച്ചറിയപ്പെടുന്നത് അത് സൃഷ്ടിക്കുന്ന അന്യായമായ ഫലങ്ങളായ അവഗണിക്കൽ, പാർശ്വവൽക്കരണം, അസമമായ അവസരങ്ങൾ അല്ലെങ്കിൽ ഒരു വ്യക്തി വംശത്തിന്റെ പശ്ചാത്തലത്തിൽ നേരിടുന്ന മറ്റ് ഉപദ്രവങ്ങളിലൂടെയാണ്. വംശീയ വിവേചനം അർത്ഥമാക്കുന്നത്, പിന്തുടർച്ച, വംശം, അല്ലെങ്കിൽ വംശീയത സൂചിപ്പിക്കുന്ന മാനുഷിക സവിശേഷതകൾ ആയ നിറം, മുഖച്ഛായ, വസ്ത്രധാരണം, തുടങ്ങിയവയുടേയോ അല്ലെങ്കിൽ ദേശീയമോ, പ്രാദേശികമോ ആയ ഉത്ഭവത്തിന്റെയോ അടിസ്ഥാനത്തിൽ, രാഷ്ട്രീയ, സാമൂഹ്യ, സാമ്പത്തിക, സാംസ്കാരിക രംഗത്തെയോ പൊതുജീവിതത്തിലെ മറ്റേതെങ്കിലും മേഖലയിലെയോ മനുഷ്യാവകാശത്തിന്റെയോ മറ്റേതെങ്കിലും അടിസ്ഥാനാവകാശങ്ങളുടെയോ സമാനതയ്ക്കായുള്ള ഏതെങ്കിലും തരത്തിലുള്ള അംഗീകാരത്തെയോ, ആസ്വാദനത്തെയോ, അനുഭവത്തെയോ, കർമ്മത്തിനെയോ അസാധുവാക്കുന്നതിനോ, നിഷേധിക്കുന്നതിനെയോ ആയ ഏതെങ്കിലും തരത്തിലുള്ള വ്യത്യസ്തത പെരുമാറ്റം, ഒഴിവാക്കൽ, നിയന്ത്രണം എന്നിവ ഏർപ്പെടുത്തുന്നതിനെ ആകുന്നു." എന്ന് എല്ലാത്തരം വംശീയവിവേചനത്തിനും എതിരായ ഐക്യരാഷ്ട്ര സംഘടനയുടെ സാർവ്വദേശീയ കൺവെൻഷൻ പറയുന്നു.<ref>UN International Convention on the Elimination of All of Racial Discrimination, New York 7 March 1966</ref> == തൊഴിലിടങ്ങളിലെ വംശീയവിവേചനം == തൊഴിലിടങ്ങളിലെ വംശീയവിവേചനം വംശം, ചർമ്മത്തിന്റെ നിറം, അല്ലെങ്കിൽ ജാതി അടിസ്ഥാനമാക്കിയുള്ള വിവേചനപരമായ പ്രവർത്തനങ്ങളെയാണ് സൂചിപ്പിക്കുന്നത്. ഇത് അന്യായമായ നിയമനരീതികൾ, ജോലിയിൽ മുന്നേറുവാനുള്ള അവസരങ്ങളുടെ കുറവ്, വംശീയ പീഡനം, മു‍ല്ല്യനിർണ്ണയത്തിലെ പക്ഷപാതം, വേതനത്തിൽ വ്യത്യാസം എന്നിവയായി പ്രകടിപ്പിക്കപ്പെടാം. ഇത്തരം പ്രവൃത്തികൾ ജോലി സ്ഥലത്തെ ശത്രുതാപരമായ അന്തരീക്ഷമാക്കുന്നതിനോടൊപ്പം, ആഗോള സമൂഹത്തിൽ നിന്ന് വന്ന തൊഴിലാളികളുടെ മാനസിക ആരോഗ്യത്തെയും ഉൽപാദനക്ഷമതയെയും ഗണ്യമായി ബാധിക്കുന്നു. തൊഴിൽ സ്ഥലത്തെ വംശീയവിവേചനം പരിഹരിക്കുന്നതിന് തൊഴിൽ സംഘടനകളുടെ ദൃഢമായ പ്രതിബദ്ധത, ശക്തമായ വിവേചന വിരുദ്ധ ദേശീയ നയങ്ങൾ, ശിൽപ്പശാലകൾ വഴിയുള്ള അവബോധം, തൊഴിൽ നീതിയെയും, സമഗ്ര ഉൾപ്പെടുത്തലിനെയും സജീവമായി പിന്തുണയ്ക്കുന്ന നേതൃത്വം എന്നിവ ആവശ്യമാണ്.<ref>{{Cite web|url=https://ukmalayalam.co.uk/how-to-deal-with-racism-at-workplace-in-the-uk-for-malayalees/|title=UK യിലെ ജോലിസ്ഥലത്തെ വംശീയത: നിങ്ങളുടെ അവകാശങ്ങളും സുരക്ഷയും - UK Malayalam|access-date=2024-10-22|date=2024-10-22|language=en-US}}</ref>. == ദക്ഷിണാഫ്രിക്കയിലെ വംശീയവിവേചനം == {{main|ദക്ഷിണാഫ്രിക്കയിലെ വർണ്ണവിവേചനം}} ദക്ഷിണാഫ്രിക്കൻ പൗരന്മാരും, ഡച്, ജർമ്മൻ, ഫ്രഞ്ച് വംശജര്മ്മയിരുന്നു വെള്ളക്കാർ ദക്ഷിണാഫ്രിക്കയിലെ ഭൂരിപക്ഷജനവിഭാഗത്തിന്റെ അവകാശങ്ങളെ അടിച്ചമർത്തിക്കൊണ്ട് ന്യൂനപക്ഷമായ തങ്ങളുടെ ഭരണം നിലനിർത്താൻ നാഷനൽ പാർട്ടി നടപ്പിലാക്കിയതും 1948 മുതൽ 1994 വരെ നിലവിലുണ്ടായിരുന്നതുമായ വർഗ്ഗീകരണ നിയമവ്യവസ്ഥയാണ്‌ അപ്പാർട്ട്ഹൈഡ് അഥവാ അപ്പാർത്തീഡ്, ഇത് പ്രധാനമായും ചർമ്മത്തിന്റെ നിറത്തെ അടിസ്ഥാനമാക്കിയുള്ളതായിരുന്നു. അതിലുപരി വംശീയ വേര്തിരവേർതിരിവ്‌നും, തങ്ങളുടെ മേധാവിത്വതും അടിച്ചേൽപ്പിക്കുന്നതിനും വേണ്ടിയായിരുന്നു ഇത്. ==ഇതും കൂടി കാണുക== * [[ദക്ഷിണാഫ്രിക്കയിലെ വർണ്ണവിവേചനം]] * [[:en:_Persecution_of_Uyghurs_in_China|ചൈനയുടെ ഉയ്ഗൂറുകൾക്കെതിരായ പീഡനം]] *[[ഇസ്രയേലും വർണ്ണവിവേചനവും]] ==അവലംബം== {{Reflist|30em}} ==കൂടുതൽ വായനയ്ക്ക്== {{refbegin|colwidth=30em}} * Allen, Theodore. (1994). 'The Invention of the White Race: Volume 1'' London, UK: Verso. * Allen, Theodore. (1997). ''The Invention of the White Race: Volume 2'' London, UK: Verso. * Barkan, Elazar (1992), ''The Retreat of Scientific Racism : Changing Concepts of Race in Britain and the United States between the World Wars'', Cambridge University Press, New York, NY. * Barth, Boris: [http://nbn-resolving.de/urn: nbn:de:0159-2010092173 ''Racism ''] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304054305/http://nbn-resolving.de/urn: |date=2016-03-04 }}, [[European History Online]], Mainz: [[Institute of European History]], 2011, retrieved: November 16, 2011. * Bonilla-Silva, Eduardo. 2003. ''Racism without Racists: Color-Blind Racism and the Persistence of Racial Inequality in the United States''. Rowman & Littlefield Publishers, Inc. * Dain, Bruce (2002), ''A Hideous Monster of the Mind : American Race Theory in the Early Republic'', [[Harvard University Press]], Cambridge, MA. (18th century US racial theory) * [[Jared Diamond|Diamond, Jared]] (1999), "Guns, Germs, and Steel", W.W. Norton, New York, NY. * Daniels, Jessie (1997), ''White Lies: Race, Class, Gender and Sexuality in White Supremacist Discourse'', Routledge, New York, NY. * Daniels, Jessie (2009), ''Cyber Racism: White Supremacy Online and the New Attack on Civil Rights'', [[Rowman & Littlefield]], Lanham, MD. * Ehrenreich, Eric (2007), ''The Nazi Ancestral Proof: Genealogy, Racial Science, and the Final Solution'', [[Indiana University Press]], Bloomington, IN. * Ewen & Ewen (2006), "Typecasting: On the Arts and Sciences of Human Inequality", Seven Stories Press, New York, NY. * [[Joe Feagin|Feagin, Joe R.]] (2006). ''Systemic Racism: A Theory of Oppression'', Routledge: New York, NY. * Feagin, Joe R. (2009). ''Racist America: Roots, Current Realities, and Future Reparations, 2nd Edition.''Routledge: New York, NY. * Eliav-Feldon, Miriam, Isaac, Benjamin & Ziegler, Joseph. 2009. ''The Origins of Racism in the West'', Cambridge University Press: Cambridge * [http://www.rohan.sdsu.edu/%7Ergibson/againstracism.htm Gibson, Rich (2004) Against Racism and Nationalism]{{പ്രവർത്തിക്കാത്ത കണ്ണി|date=ഓഗസ്റ്റ് 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }} * Graves, Joseph. (2004) ''The Race Myth'' NY: Dutton. * Ignatiev, Noel. 1995. ''How the Irish Became White'' NY: Routledge. * Isaac, Benjamin. 1995 ''The Invention of Racism in Classical Antiquity'' Princeton: [[Princeton University Press]] * Lentin, Alana. (2008) ''Racism: A Beginner's Guide'' Oxford: One World. * [[Claude Lévi-Strauss|Lévi-Strauss, Claude]] (1952), ''Race and History'', ([[UNESCO]]). * {{cite book| author = Albert Memmi| title = Racism| url = https://archive.org/details/racism0000memm| year = 2000| publisher = University Of Minnesota Press| isbn = 978-0-8166-3165-0 }} * Rocchio, Vincent F. (2000), ''Reel Racism : Confronting Hollywood's Construction of Afro-American Culture'', Westview Press. * Smedley, Audrey and Brian D. Smedley. (2005) "Race as Biology if Fiction, Racism as a Social Problem is Real." American Psychologist 60: 16–26. * Smedley, Audrey. 2007. ''Race in North America: Origins and Evolution of a World View. Boulder, CO: Westview. * Stoler, Ann Laura (1997), "Racial Histories and Their Regimes of Truth", ''Political Power and Social Theory'' 11 (1997), 183–206. ([[historiography]] of race and racism) * [[Pierre-André Taguieff|Taguieff, Pierre-André]] (1987), ''La Force du préjugé : Essai sur le racisme et ses doubles'', Tel Gallimard, La Découverte. * Trepagnier, Barbara. 2006. ''Silent Racism: How Well-Meaning White People Perpetuate the Racial Divide''. Paradigm Publishers. * [[France Winddance Twine|Twine, France Winddance]] (1997), ''Racism in a Racial Democracy: The Maintenance of White Supremacy in Brazil'', [[Rutgers University Press]]. * [[UNESCO]], ''[[The Race Question]]'', 1950 * [http://www.ynetnews.com/articles/0,7340,L-3389823,00.html Tali Farkash, "Racists among us" in Y-Net (Yediot Aharonot), "Jewish Scene" section, April 20, 2007] * [[Howard Winant|Winant, Howard]] ''The New Politics of Race'' (2004) * Winant, Howard and [[Michael Omi|Omi, Michael]] ''Racial Formation In The United States'' Routeledge (1986); Second Edition (1994). * {{cite book| author = Bettina Wohlgemuth| title = Racism in the 21st century: how everybody can make a difference| date = 2007-05| isbn = 978-3-8364-1033-5 }} * Wright W. D. (1998) ''"Racism Matters"'', Westport, CT: Praeger. {{refend}} ==പുറത്തേയ്ക്കുള്ള കണ്ണികൾ== {{Commons category}} * [http://www.havanatimes.org/?p=8162 Being a Black Male in Cuba] By Lucia Lopez, ''Havana Times'' May 5, 2009 * [http://www.findarticles.com/p/articles/mi_m1310/is_2001_Dec/ai_82066713/pg_1 Race, history and culture – Ethics – March 1996] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20090213065733/http://findarticles.com/p/articles/mi_m1310/is_2001_Dec/ai_82066713/pg_1 |date=2009-02-13 }} -Extract of two articles by [[Claude Lévi-Strauss]] * [http://academic.udayton.edu/race/ Race, Racism and the Law] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20111230044235/http://academic.udayton.edu/race/ |date=2011-12-30 }} – Information about race, racism and racial distinctions in the law. * [http://www.racismreview.com/blog RacismReview,] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20171119071329/http://www.racismreview.com/blog/ |date=2017-11-19 }} – created and maintained by American sociologists [[Joe Feagin]], PhD and Jessie Daniels, PhD, provides a research-based analysis of racism. {{Navboxes |list = {{Racism topics|state=collapsed}} {{Segregation by type|state=collapsed}} {{Discrimination}} {{Indigenous rights footer}} }} [[വർഗ്ഗം:വിവേചനം]] [[വർഗ്ഗം:അസമത്വം]] [[വർഗ്ഗം:വർണ്ണവിവേചനം]] sspd5uc69ck6zm6svr8mernholgpeb0 0 657292 4546806 4545634 2025-07-08T16:30:13Z 174.113.8.122 4546806 wikitext text/x-wiki {{Needs Image}} {{Discrimination sidebar}} '''വർഗ്ഗീയവിവേചനം''' അഥവാ വർഗ്ഗ വിവേചനം എന്നത് സാമൂഹികമോ സാമ്പത്തികമോ ആയ ക്ലാസ് കാരണം ആളുകളോട് അന്യായമായി, മര്യാദയില്ലാതെ പെരുമാറുന്നതിനെയാണ് സൂചിപ്പിക്കുന്നത്. ദരിദ്രരോ അവസരങ്ങൾ കുറവോ ആയ ആളുകളേക്കാൾ സമ്പന്നരോ ശക്തരോ ആയ ആളുകൾക്ക് മികച്ച പരിഗണന ലഭിക്കുമ്പോഴാണ് ഇത് സംഭവിക്കുന്നത്.<ref name=Kadi>{{cite book|last=Kadi|first=Joanna|title=Thinking Class|publisher=[[South End Press]]|year=1996|url=https://archive.org/details/thinkingclassske00kadi|url-access=registration|isbn=0-89608-548-1}}</ref> വർഗ്ഗം എന്നതുകൊണ്ട് അർത്ഥമാക്കുന്നത്, പണം, വിദ്യാഭ്യാസം, ജോലി തരം, സാമൂഹിക ബന്ധങ്ങൾ തുടങ്ങിയ കാര്യങ്ങളുടെ അടിസ്ഥാനത്തിൽ ആളുകളെ സംഘം ചേർക്കുന്ന ഒരു മാർഗമാണ്. ഉയർന്ന തരത്തിലുള്ള ആളുകൾക്ക് സാധാരണയായി കൂടുതൽ അധികാരം, നല്ല ജോലികൾ, സാമൂഹ്യ ബഹുമാനം എന്നിവയുണ്ട്. താഴ്ന്ന തരത്തിലുള്ള ആളുകൾക്ക് പലപ്പോഴും വിജയിക്കാനും, ന്യായമായ പെരുമാറ്റം നേരിടാനും സാധ്യത കുറവാണ്. വർഗ്ഗ വിവേചനം പലപ്പോഴും വർണ്ണവിവേചനം, വംശീയവിവേചനം അല്ലെങ്കിൽ വൈകല്യത്തെ അടിസ്ഥാനമാക്കിയുള്ള വിവേചനം പോലുള്ള മറ്റ് അന്യായമായ പ്രതികരണങ്ങളുമായി ഒത്തുചേർന്നിരിക്കുന്നു. ഈ തരത്തിലുള്ള വിവേചനങ്ങൾ ഒരുമിച്ച് സംഭവിക്കാം, ഇത് ഒന്നിലധികം തരം വിവേചനങ്ങൾ നേരിടുന്ന ആളുകളുടെ ജീവിതം കൂടുതൽ ദുഷ്കരമാക്കുന്നു.<ref>{{Cite journal |last=Sana |first=Arunoday |date=1993-01-01 |title=The Caste System in India and Its Consequences |url=https://www.emerald.com/insight/content/doi/10.1108/eb013170/full/html |journal=International Journal of Sociology and Social Policy |volume=13 |issue=3/4 |pages=1–76 |doi=10.1108/eb013170 |issn=0144-333X}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://www.psychologicalscience.org/news/releases/social-class-discrimination-contributes-to-poorer-health.html|title=Social-Class Discrimination Contributes to Poorer Health|date=2012-06-18|publisher=Association for Psychological Science (APS)|language=en}}</ref><ref name=":3">{{Cite journal |last=Gomez |first=Cristina |date=2018-11-05 |title=Racism and Gender Intersections Among Poor Urban Families The Role Of Inclusive Policies |url=https://journals.scholarpublishing.org/index.php/ASSRJ/article/view/5483 |journal=Advances in Social Sciences Research Journal|volume=5 |issue=10 }}</ref> == വർഗ്ഗ വിവേചനത്തിന്റെ തരങ്ങൾ == വർഗ്ഗീയവിവേചനം സംഭവിക്കാൻ വ്യത്യസ്ത വഴികളുണ്ട്: * '''വ്യക്തിപരമായ വർഗ്ഗീയവിവേചനം''': താഴ്ന്ന തരത്തിലുള്ള (നിഷ്‍കുലീന വർഗ്ഗം) ആളുകൾ പ്രാധാന്യം കുറഞ്ഞവരോ, കഴിവ് കുറവുള്ളവരോ ആണെന്ന് വിശ്വസിക്കുന്നതിനാൽ വ്യക്തികൾ മറ്റുള്ളവരോട് മോശമായി പെരുമാറുമ്പോൾ. * '''സ്ഥാപനപരമായ വർഗ്ഗീകരണം''': സ്കൂളുകൾ, കമ്പനികൾ അല്ലെങ്കിൽ സർക്കാരുകൾ ഉയർന്ന തരത്തിലുള്ള (കുലീന വർഗ്ഗം) ആളുകൾക്ക് അന്യായമായി ബലപ്പെടുത്തുന്ന നിയമങ്ങളോ സംവിധാനങ്ങളോ ഉള്ളപ്പോൾ. * '''സാംസ്കാരിക വർഗ്ഗീയവിവേചനം''': പുസ്തകങ്ങൾ, ടിവി, സിനിമകൾ, പൊതു വിശ്വാസങ്ങൾ എന്നിവ വരേണ്യ വർഗം മികച്ചവരോ വിലപ്പെട്ടവരോ ആണെന്ന് സന്ദേശങ്ങൾ സങ്കേത്തിക്കുമ്പോൾ.<ref>{{cite web |last1=Suttie |first1=Jill |title=How Adults Communicate Bias to Children |url=https://greatergood.berkeley.edu/article/item/how_adults_communicate_bias_to_children |access-date=21 March 2019}}</ref><ref>{{cite web |last1=Burke |first1=Krista |title=Media Portrayal of Individuals in the Lower Class |url=https://digitalcommons.calpoly.edu/cgi/viewcontent.cgi?referer=https://www.google.com/&httpsredir=1&article=1162&context=comssp |website=Digital Commons |access-date=21 March 2019}}</ref><ref>{{cite web|url=https://web.stanford.edu/class/e297c/poverty_prejudice/mediarace/portrayal.htm|title=Portrayal of Minorities in the Film, Media and Entertainment Industries|website=web.stanford.edu|access-date=18 March 2018|archive-date=13 December 2019|archive-url=https://web.archive.org/web/20191213084511/https://web.stanford.edu/class/e297c/poverty_prejudice/mediarace/portrayal.htm|url-status=dead}}</ref> == സാമൂഹിക പ്രാധാന്യം == ജോലി, സ്കൂൾ, ആരോഗ്യ സംരക്ഷണം, പാർപ്പിടം എന്നിവയുൾപ്പെടെ ജീവിതത്തിന്റെ പല ഭാഗങ്ങളെയും വർഗ്ഗീയവിവേചനം ബാധിക്കും. ഇത് ആളുകളെ ദരിദ്രരായി നിലനിർത്തുകയും അവരുടെ ലക്ഷ്യങ്ങളിൽ എത്തുന്നതിൽ നിന്ന് അവരെ തടയുകയും ചെയ്യും, ഇത് താഴ്ന്ന തരത്തിലുള്ള ആളുകൾക്ക് ജീവിതത്തിൽ മുന്നേറാൻ ബുദ്ധിമുട്ടുള്ള ഒരു വ്യവസ്ഥ ഇത് സൃഷ്ടിക്കുന്നു. വർഗ്ഗീയവിവേചനം എങ്ങനെ പ്രവർത്തിക്കുന്നുവെന്ന് മനസ്സിലാക്കുന്നത് ആളുകളെയും സർക്കാരുകളെയും കൂടുതൽ ന്യായമായ നിയമങ്ങൾ സൃഷ്ടിക്കാനും എല്ലാവർക്കും മികച്ച അവസരം നൽകാനും സഹായിക്കും.<ref>{{Cite journal |last1=Karlsen |first1=Saffron |last2=Nazroo |first2=James Y. |date=April 2002 |title=Relation Between Racial Discrimination, Social Class, and Health Among Ethnic Minority Groups |journal=American Journal of Public Health |language=en |volume=92 |issue=4 |pages=624–631 |doi=10.2105/AJPH.92.4.624 |pmid=11919063 |issn=0090-0036|pmc=1447128 }}</ref><ref>{{Cite journal |last1=Roscigno |first1=Vincent J. |last2=Williams |first2=Lisa M. |last3=Byron |first3=Reginald A. |date=May 2012 |title=Workplace Racial Discrimination and Middle Class Vulnerability |url=https://journals.sagepub.com/doi/10.1177/0002764211433805 |journal=American Behavioral Scientist |language=en |volume=56 |issue=5 |pages=696–710 |doi=10.1177/0002764211433805 |issn=0002-7642}}</ref><ref>{{Cite web |date=2025-02-08 |title=Racial Inequality in the United States |url=https://home.treasury.gov/news/featured-stories/racial-inequality-in-the-united-states? |access-date=2025-03-15 |website=U.S. Department of the Treasury |language=en}}</ref> ==അവലംബം== {{Reflist|2}} ==ഇതും കൂടി കാണുക== * [[വർണ്ണവിവേചനം]] ==കൂടുതൽ വായനയ്ക്ക്== * {{cite web |last=Capuano |first=Angelo |url=http://www.austlii.edu.au/au/journals/UNSWLawJl/2016/3.pdf |title=Giving Meaning to 'Social Origin' in International Labour Organization ('ILO') Conventions, the Fair Work Act 2009 (Cth) and the Australian Human Rights Commission Act 1986 (Cth): 'Class' Discrimination and Its Relevance to the Australian Context}} (2016) 39(1) University of New South Wales Law Journal 84. {{SSRN|2771056}} * Homan, Jacqueline S. Classism For Dimwits. Pennsylvania: Elf Books, 2007/2009. * Leondar-Wright, Betsy. Class Matters: Cross-Class Alliance Building for Middle-Class Activists: New Society Publishers, 2005. [[വർഗ്ഗം:അസമത്വം]] ps977mryuvt08scfvkjv00wgqbw0tqe 0 657301 4546774 4544612 2025-07-08T13:29:10Z Ajeeshkumar4u 108239 [[ശ്രീമൂലം പ്രജാസഭ]] എന്ന താളിലേക്ക് തിരിച്ചുവിടുന്നു 4546774 wikitext text/x-wiki #തിരിച്ചുവിടുക[[ശ്രീമൂലം പ്രജാസഭ]] 9ifeupmnmgdzi949z8tvncdi2a8wgxe 0 657366 4546854 4546738 2025-07-09T03:41:27Z Ajeeshkumar4u 108239 4546854 wikitext text/x-wiki {{unreferenced}} [[പ്രമാണം:Kallada narayanan raman.jpg|ലഘുചിത്രം|ശ്രീമൂലം പ്രജാ സഭാംഗം തിരു.കല്ലട നാരായണൻ രാമൻ (കല്ലട യജമാനൻ)]] '''കല്ലട യജമാനൻ''' എന്ന വിളിപ്പേരുള്ള '''തിരു. കല്ലട നാരായണൻ രാമൻ''' [[ശ്രീമൂലം പ്രജാസഭ]]യുടെ 28-ആം സഭയിൽ (1932) 96 ആം ക്രമ നമ്പരായി കുറവ സിദ്ധനർ പ്രതിനിധി ആയി നോമിനേറ്റ് ചെയ്യപ്പെട്ടിരുന്നു. ജനനം:1903 ഒക്ടോബർ.2 (1079 കന്നി 16) വെള്ളിയാഴ്ച്ച. മരണം:1938 നവംബർ.12 (1114 തുലാം 27) ശനിയാഴ്ച്ച [[പ്രമാണം:സ്മരണിക.jpg|ലഘുചിത്രം]] c41qfgl31zutvqepxxqlkmsl56upebs 0 657374 4546782 4546750 2025-07-08T15:21:27Z Babusdn 206477 4546782 wikitext text/x-wiki [[പ്രമാണം:Adv.Kaithavaram S.Sreelal.jpg|ലഘുചിത്രം|അഡ്വ.കൈതവാരം എസ്. ശ്രീലാൽ ]] '''അഡ്വ.കൈതവാരം എസ്. ശ്രീലാൽ BA,LLB''' 1976 മെയ് 12 ന് കൊല്ലം പട്ടണത്തിൽ മുളങ്കാടകം കൈതവാരം മടം എന്ന പുരാതന കുറവ സിദ്ധനർ കുടുംബത്തിൽ ജനനം.<ref>{{Cite book |last=Adv.Kaithavaram S.Sreelal |first=Sreelal |title=History of Pouvazhy Peruviruthy Malanada}}</ref> പിതാവ്: കൈതവാരം കെ.ശ്രീധരൻ മാതാവ്: പുളിമൂട്ടിൽ കെ. ജയലക്ഷ്മി പ്രാഥമിക വിദ്യാഭ്യാസം ഇരവിപുരം സെൻറ്‌ ജോൺസ് ഹൈസ്കൂൾ.കൊല്ലം എസ്. എൻ. കോളേജിൽ നിന്നും ചരിത്രത്തിൽ BA ബിരുദം.തൃശൂർ ഗവ. ലാകോളേജിൽ നിന്നും നിയമത്തിൽ LLB ബിരുദം.<ref>{{Cite book |last=Adv.Kathavaram S.Sreelal |first=Sreelal |title=Kurava kula culture & Poruvazhy Peruviruthy Malanada}}</ref> ദളിത് സാഹിത്യഅക്കാദമി ,സിദ്ധനർ സർവീസ് സൊസൈറ്റി തുടങ്ങിയ സംഘടനകളുടെ പ്രവർത്തനങ്ങളിൽ പങ്കാളിയായി.<ref>{{Cite book |last=Adv.Kaithavaram S.sreelal |first=Sreelal |title=Mahacharyan Navothana nayakan S.K.Raghavan}}</ref> അലൻ തിലക് ഷിട്ടോ-റിയൂ കരാട്ടെയിൽ രണ്ടാം ഗ്രേഡ് ബ്ലാക്ക് ബെൽറ്റ്.ദേശിയ കരാട്ടെ (KAI) ജഡ്ജ്. കേരള കരാട്ടെ അസോസിയേഷൻ റഫറി.<ref>{{Cite book |last=Adv.Kaithavaram S.Sreelal |first=Sreelal |title=Thiru Raghavacharyan jeevacharithra chodyavali}}</ref>  ചരിത്ര പഠനം ,പ്രാക്തന ആത്മീയ പഠനവും പരിശീലനവും പ്രബോധനവും നടത്തി വരുന്നു. ഇപ്പോൾ കൊല്ലം ബാർ അസോസിയേഷൻ  അംഗവും അഭിഭാഷക  വൃത്തിയും ചെയ്തുവരുന്നു. <u>ആദരവ്</u>: 1.സംഘമിത്ര പുരസ്‌കാരം 2023 പ്രോഗ്രസ്സീവ് സിദ്ധനർ സൊസൈറ്റി (PSS) 2.Festival of fraternity ആദരവ് 2024 ദളിത്‌ സമുദായ മുന്നണി (DSM) <u>കൃതികൾ:</u> 1.പെരുവഴി പെരുവിരുത്തി മലനടയുടെ ചരിത്രം (2009) 2.കുറവ കുല സംസ്കാരവും പെരുവിരുത്തി മലനടയും (2017) 3.മഹാചാര്യൻ നവോത്ഥാന നായകൻ എസ്.കെ.രാഘവൻ ലഘു ജീവ ചരിത്രം (2023) 4.തിരു.രാഘവാചാര്യൻ ജീവ ചരിത്ര ചോദ്യവലി (2024) 5.ശ്രീമൂലം പ്രജാ സഭാഗം തിരു. കല്ലട നാരായണൻ രാമൻ ഒരു പഠനം (2025) മനൈവി:എസ്. സുജാത മകൾ:മണിമേഖല വിലാസം:പുളിമൂട്ടിൽ അയണിവേലി കുളങ്ങര നോർത്ത് എസ്. വി. മാർക്കറ്റ്. പി.ഓ കരുനാഗപ്പള്ളി, കൊല്ലം. 690573 n5enr6bcfv84g3cwy5vabgcy8pzmnqe 4546783 4546782 2025-07-08T15:23:47Z Babusdn 206477 4546783 wikitext text/x-wiki [[പ്രമാണം:Adv.Kaithavaram S.Sreelal.jpg|ലഘുചിത്രം|അഡ്വ.കൈതവാരം എസ്. ശ്രീലാൽ ]] '''അഡ്വ.കൈതവാരം എസ്. ശ്രീലാൽ BA,LLB''' 1976 മെയ് 12 ന് കൊല്ലം പട്ടണത്തിൽ മുളങ്കാടകം കൈതവാരം മടം എന്ന പുരാതന കുറവ സിദ്ധനർ കുടുംബത്തിൽ ജനനം.<ref>{{Cite book |last=Adv.Kaithavaram S.Sreelal |first=Sreelal |title=History of Pouvazhy Peruviruthy Malanada}}</ref> പിതാവ്: കൈതവാരം കെ.ശ്രീധരൻ മാതാവ്: പുളിമൂട്ടിൽ കെ. ജയലക്ഷ്മി പ്രാഥമിക വിദ്യാഭ്യാസം ഇരവിപുരം സെൻറ്‌ ജോൺസ് ഹൈസ്കൂൾ.കൊല്ലം എസ്. എൻ. കോളേജിൽ നിന്നും ചരിത്രത്തിൽ BA ബിരുദം.തൃശൂർ ഗവ. ലാകോളേജിൽ നിന്നും നിയമത്തിൽ LLB ബിരുദം.<ref>{{Cite book |last=Adv.Kathavaram S.Sreelal |first=Sreelal |title=Kurava kula culture & Poruvazhy Peruviruthy Malanada}}</ref> ദളിത് സാഹിത്യഅക്കാദമി ,സിദ്ധനർ സർവീസ് സൊസൈറ്റി തുടങ്ങിയ സംഘടനകളുടെ പ്രവർത്തനങ്ങളിൽ പങ്കാളിയായി.<ref>{{Cite book |last=Adv.Kaithavaram S.sreelal |first=Sreelal |title=Mahacharyan Navothana nayakan S.K.Raghavan}}</ref> അലൻ തിലക് ഷിട്ടോ-റിയൂ കരാട്ടെയിൽ രണ്ടാം ഗ്രേഡ് ബ്ലാക്ക് ബെൽറ്റ്.ദേശിയ കരാട്ടെ (KAI) ജഡ്ജ്. കേരള കരാട്ടെ അസോസിയേഷൻ റഫറി.<ref>{{Cite book |last=Adv.Kaithavaram S.Sreelal |first=Sreelal |title=Thiru Raghavacharyan jeevacharithra chodyavali}}</ref>  ചരിത്ര പഠനം ,പ്രാക്തന ആത്മീയ പഠനവും പരിശീലനവും പ്രബോധനവും നടത്തി വരുന്നു. ഇപ്പോൾ കൊല്ലം ബാർ അസോസിയേഷൻ  അംഗവും അഭിഭാഷക  വൃത്തിയും ചെയ്തുവരുന്നു. <u>ആദരവ്</u>: 1.സംഘമിത്ര പുരസ്‌കാരം 2023 പ്രോഗ്രസ്സീവ് സിദ്ധനർ സൊസൈറ്റി (PSS) 2.Festival of fraternity ആദരവ് 2024 ദളിത്‌ സമുദായ മുന്നണി (DSM) <u>കൃതികൾ:</u> 1.പെരുവഴി പെരുവിരുത്തി മലനടയുടെ ചരിത്രം (2009) 2.കുറവ കുല സംസ്കാരവും പെരുവിരുത്തി മലനടയും (2017) 3.മഹാചാര്യൻ നവോത്ഥാന നായകൻ എസ്.കെ.രാഘവൻ ലഘു ജീവ ചരിത്രം (2023) 4.തിരു.രാഘവാചാര്യൻ ജീവ ചരിത്ര ചോദ്യവലി (2024) 5.ശ്രീമൂലം പ്രജാ സഭാഗം തിരു. [[കല്ലട നാരായണൻ രാമൻ]] ഒരു പഠനം (2025) മനൈവി:എസ്. സുജാത മകൾ:മണിമേഖല വിലാസം:പുളിമൂട്ടിൽ അയണിവേലി കുളങ്ങര നോർത്ത് എസ്. വി. മാർക്കറ്റ്. പി.ഓ കരുനാഗപ്പള്ളി, കൊല്ലം. 690573 7sfh6p2rjduyj5khpvd1v6qqm62dnmq 4546808 4546783 2025-07-08T16:42:22Z Babusdn 206477 4546808 wikitext text/x-wiki [[പ്രമാണം:Adv.Kaithavaram S.Sreelal.jpg|ലഘുചിത്രം|അഡ്വ.കൈതവാരം എസ്. ശ്രീലാൽ ]] '''അഡ്വ.കൈതവാരം എസ്. ശ്രീലാൽ BA,LLB''' 1976 മെയ് 12 ന് കൊല്ലം പട്ടണത്തിൽ മുളങ്കാടകം കൈതവാരം മടം എന്ന പുരാതന കുറവ സിദ്ധനർ കുടുംബത്തിൽ ജനനം.<ref>{{Cite book |last=Adv.Kaithavaram S.Sreelal |first=Sreelal |title=പെരുവഴി പെരുവിരുത്തി മലനടയുടെ ചരിത്രം (2009)}}</ref> പിതാവ്: കൈതവാരം കെ.ശ്രീധരൻ മാതാവ്: പുളിമൂട്ടിൽ കെ. ജയലക്ഷ്മി പ്രാഥമിക വിദ്യാഭ്യാസം ഇരവിപുരം സെൻറ്‌ ജോൺസ് ഹൈസ്കൂൾ.കൊല്ലം എസ്. എൻ. കോളേജിൽ നിന്നും ചരിത്രത്തിൽ BA ബിരുദം.തൃശൂർ ഗവ. ലാകോളേജിൽ നിന്നും നിയമത്തിൽ LLB ബിരുദം.<ref>{{Cite book |last=Adv.Kathavaram S.Sreelal |first=Sreelal |title=Kurava kula culture & Poruvazhy Peruviruthy Malanada}}</ref> ദളിത് സാഹിത്യഅക്കാദമി ,സിദ്ധനർ സർവീസ് സൊസൈറ്റി തുടങ്ങിയ സംഘടനകളുടെ പ്രവർത്തനങ്ങളിൽ പങ്കാളിയായി.<ref>{{Cite book |last=Adv.Kaithavaram S.sreelal |first=Sreelal |title=Mahacharyan Navothana nayakan S.K.Raghavan}}</ref> അലൻ തിലക് ഷിട്ടോ-റിയൂ കരാട്ടെയിൽ രണ്ടാം ഗ്രേഡ് ബ്ലാക്ക് ബെൽറ്റ്.ദേശിയ കരാട്ടെ (KAI) ജഡ്ജ്. കേരള കരാട്ടെ അസോസിയേഷൻ റഫറി.<ref>{{Cite book |last=Adv.Kaithavaram S.Sreelal |first=Sreelal |title=Thiru Raghavacharyan jeevacharithra chodyavali}}</ref>  ചരിത്ര പഠനം ,പ്രാക്തന ആത്മീയ പഠനവും പരിശീലനവും പ്രബോധനവും നടത്തി വരുന്നു. ഇപ്പോൾ കൊല്ലം ബാർ അസോസിയേഷൻ  അംഗവും അഭിഭാഷക  വൃത്തിയും ചെയ്തുവരുന്നു. <u>ആദരവ്</u>: 1.സംഘമിത്ര പുരസ്‌കാരം 2023 പ്രോഗ്രസ്സീവ് സിദ്ധനർ സൊസൈറ്റി (PSS) 2.Festival of fraternity ആദരവ് 2024 ദളിത്‌ സമുദായ മുന്നണി (DSM) <u>കൃതികൾ:</u> 1.പെരുവഴി പെരുവിരുത്തി മലനടയുടെ ചരിത്രം (2009) 2.കുറവ കുല സംസ്കാരവും പെരുവിരുത്തി മലനടയും (2017) 3.മഹാചാര്യൻ നവോത്ഥാന നായകൻ എസ്.കെ.രാഘവൻ ലഘു ജീവ ചരിത്രം (2023) 4.തിരു.രാഘവാചാര്യൻ ജീവ ചരിത്ര ചോദ്യവലി (2024) 5.ശ്രീമൂലം പ്രജാ സഭാഗം തിരു. [[കല്ലട നാരായണൻ രാമൻ]] ഒരു പഠനം (2025) മനൈവി:എസ്. സുജാത മകൾ:മണിമേഖല വിലാസം:പുളിമൂട്ടിൽ അയണിവേലി കുളങ്ങര നോർത്ത് എസ്. വി. മാർക്കറ്റ്. പി.ഓ കരുനാഗപ്പള്ളി, കൊല്ലം. 690573 jgwef7xxeonfnu6zyybcifbdtkj92vl 4546851 4546808 2025-07-09T03:29:46Z Ajeeshkumar4u 108239 [[അഡ്വ.കൈതവാരം എസ് .ശ്രീലാൽ]] എന്ന താൾ [[കൈതവാരം എസ്. ശ്രീലാൽ]] എന്ന തലക്കെട്ടിലേയ്ക്ക് തിരിച്ചുവിടലില്ലാതെ Ajeeshkumar4u മാറ്റി: ശൈലി 4546808 wikitext text/x-wiki [[പ്രമാണം:Adv.Kaithavaram S.Sreelal.jpg|ലഘുചിത്രം|അഡ്വ.കൈതവാരം എസ്. ശ്രീലാൽ ]] '''അഡ്വ.കൈതവാരം എസ്. ശ്രീലാൽ BA,LLB''' 1976 മെയ് 12 ന് കൊല്ലം പട്ടണത്തിൽ മുളങ്കാടകം കൈതവാരം മടം എന്ന പുരാതന കുറവ സിദ്ധനർ കുടുംബത്തിൽ ജനനം.<ref>{{Cite book |last=Adv.Kaithavaram S.Sreelal |first=Sreelal |title=പെരുവഴി പെരുവിരുത്തി മലനടയുടെ ചരിത്രം (2009)}}</ref> പിതാവ്: കൈതവാരം കെ.ശ്രീധരൻ മാതാവ്: പുളിമൂട്ടിൽ കെ. ജയലക്ഷ്മി പ്രാഥമിക വിദ്യാഭ്യാസം ഇരവിപുരം സെൻറ്‌ ജോൺസ് ഹൈസ്കൂൾ.കൊല്ലം എസ്. എൻ. കോളേജിൽ നിന്നും ചരിത്രത്തിൽ BA ബിരുദം.തൃശൂർ ഗവ. ലാകോളേജിൽ നിന്നും നിയമത്തിൽ LLB ബിരുദം.<ref>{{Cite book |last=Adv.Kathavaram S.Sreelal |first=Sreelal |title=Kurava kula culture & Poruvazhy Peruviruthy Malanada}}</ref> ദളിത് സാഹിത്യഅക്കാദമി ,സിദ്ധനർ സർവീസ് സൊസൈറ്റി തുടങ്ങിയ സംഘടനകളുടെ പ്രവർത്തനങ്ങളിൽ പങ്കാളിയായി.<ref>{{Cite book |last=Adv.Kaithavaram S.sreelal |first=Sreelal |title=Mahacharyan Navothana nayakan S.K.Raghavan}}</ref> അലൻ തിലക് ഷിട്ടോ-റിയൂ കരാട്ടെയിൽ രണ്ടാം ഗ്രേഡ് ബ്ലാക്ക് ബെൽറ്റ്.ദേശിയ കരാട്ടെ (KAI) ജഡ്ജ്. കേരള കരാട്ടെ അസോസിയേഷൻ റഫറി.<ref>{{Cite book |last=Adv.Kaithavaram S.Sreelal |first=Sreelal |title=Thiru Raghavacharyan jeevacharithra chodyavali}}</ref>  ചരിത്ര പഠനം ,പ്രാക്തന ആത്മീയ പഠനവും പരിശീലനവും പ്രബോധനവും നടത്തി വരുന്നു. ഇപ്പോൾ കൊല്ലം ബാർ അസോസിയേഷൻ  അംഗവും അഭിഭാഷക  വൃത്തിയും ചെയ്തുവരുന്നു. <u>ആദരവ്</u>: 1.സംഘമിത്ര പുരസ്‌കാരം 2023 പ്രോഗ്രസ്സീവ് സിദ്ധനർ സൊസൈറ്റി (PSS) 2.Festival of fraternity ആദരവ് 2024 ദളിത്‌ സമുദായ മുന്നണി (DSM) <u>കൃതികൾ:</u> 1.പെരുവഴി പെരുവിരുത്തി മലനടയുടെ ചരിത്രം (2009) 2.കുറവ കുല സംസ്കാരവും പെരുവിരുത്തി മലനടയും (2017) 3.മഹാചാര്യൻ നവോത്ഥാന നായകൻ എസ്.കെ.രാഘവൻ ലഘു ജീവ ചരിത്രം (2023) 4.തിരു.രാഘവാചാര്യൻ ജീവ ചരിത്ര ചോദ്യവലി (2024) 5.ശ്രീമൂലം പ്രജാ സഭാഗം തിരു. [[കല്ലട നാരായണൻ രാമൻ]] ഒരു പഠനം (2025) മനൈവി:എസ്. സുജാത മകൾ:മണിമേഖല വിലാസം:പുളിമൂട്ടിൽ അയണിവേലി കുളങ്ങര നോർത്ത് എസ്. വി. മാർക്കറ്റ്. പി.ഓ കരുനാഗപ്പള്ളി, കൊല്ലം. 690573 jgwef7xxeonfnu6zyybcifbdtkj92vl 4546852 4546851 2025-07-09T03:33:42Z Ajeeshkumar4u 108239 ശ്രദ്ധേയത ടാഗ് 4546852 wikitext text/x-wiki {{ശ്രദ്ധേയത}} [[പ്രമാണം:Adv.Kaithavaram S.Sreelal.jpg|ലഘുചിത്രം|അഡ്വ.കൈതവാരം എസ്. ശ്രീലാൽ ]] '''കൈതവാരം എസ്. ശ്രീലാൽ''' 1976 മെയ് 12 ന് കൊല്ലം പട്ടണത്തിൽ മുളങ്കാടകം കൈതവാരം മടം എന്ന പുരാതന കുറവ സിദ്ധനർ കുടുംബത്തിൽ ജനിച്ചു.<ref>{{Cite book |last=Adv.Kaithavaram S.Sreelal |first=Sreelal |title=പെരുവഴി പെരുവിരുത്തി മലനടയുടെ ചരിത്രം (2009)}}</ref> പിതാവ്: കൈതവാരം കെ.ശ്രീധരൻ മാതാവ്: പുളിമൂട്ടിൽ കെ. ജയലക്ഷ്മി. ഭാര്യ എസ്. സുജാത, മകൾ:മണിമേഖല പ്രാഥമിക വിദ്യാഭ്യാസം ഇരവിപുരം സെൻറ്‌ ജോൺസ് ഹൈസ്കൂൾ.കൊല്ലം എസ്. എൻ. കോളേജിൽ നിന്നും ചരിത്രത്തിൽ BA ബിരുദം.തൃശൂർ ഗവ. ലാകോളേജിൽ നിന്നും നിയമത്തിൽ LLB ബിരുദം.<ref>{{Cite book |last=Adv.Kathavaram S.Sreelal |first=Sreelal |title=Kurava kula culture & Poruvazhy Peruviruthy Malanada}}</ref> ദളിത് സാഹിത്യഅക്കാദമി ,സിദ്ധനർ സർവീസ് സൊസൈറ്റി തുടങ്ങിയ സംഘടനകളുടെ പ്രവർത്തനങ്ങളിൽ പങ്കാളിയായി.<ref>{{Cite book |last=Adv.Kaithavaram S.sreelal |first=Sreelal |title=Mahacharyan Navothana nayakan S.K.Raghavan}}</ref> അലൻ തിലക് ഷിട്ടോ-റിയൂ കരാട്ടെയിൽ രണ്ടാം ഗ്രേഡ് ബ്ലാക്ക് ബെൽറ്റ്.ദേശിയ കരാട്ടെ (KAI) ജഡ്ജ്. കേരള കരാട്ടെ അസോസിയേഷൻ റഫറി.<ref>{{Cite book |last=Adv.Kaithavaram S.Sreelal |first=Sreelal |title=Thiru Raghavacharyan jeevacharithra chodyavali}}</ref> ചരിത്ര പഠനം ,പ്രാക്തന ആത്മീയ പഠനവും പരിശീലനവും പ്രബോധനവും നടത്തി വരുന്നു. ഇപ്പോൾ കൊല്ലം ബാർ അസോസിയേഷൻ  അംഗവും അഭിഭാഷക  വൃത്തിയും ചെയ്തുവരുന്നു. == പുരസ്കാരങ്ങളും ബഹുമതികളും == 1.സംഘമിത്ര പുരസ്‌കാരം 2023 പ്രോഗ്രസ്സീവ് സിദ്ധനർ സൊസൈറ്റി (PSS) 2.Festival of fraternity ആദരവ് 2024 ദളിത്‌ സമുദായ മുന്നണി (DSM) ==കൃതികൾ== 1.പെരുവഴി പെരുവിരുത്തി മലനടയുടെ ചരിത്രം (2009) 2.കുറവ കുല സംസ്കാരവും പെരുവിരുത്തി മലനടയും (2017) 3.മഹാചാര്യൻ നവോത്ഥാന നായകൻ എസ്.കെ.രാഘവൻ ലഘു ജീവ ചരിത്രം (2023) 4.തിരു.രാഘവാചാര്യൻ ജീവ ചരിത്ര ചോദ്യവലി (2024) 5.ശ്രീമൂലം പ്രജാ സഭാഗം തിരു. [[കല്ലട നാരായണൻ രാമൻ]] ഒരു പഠനം (2025) ==അവലംബം== {{reflist}} 7xqex7kbznjase105ogtdmgc68gf7vx 3 657375 4546767 2025-07-08T12:36:54Z സ്വാഗതസംഘം 39256 ഉപയോക്താവിന്റെ സംവാദം താളിൽ [[ബദൽ:സ്വാഗതം|സ്വാഗത സന്ദേശം]] ചേർക്കുന്നു 4546767 wikitext text/x-wiki '''നമസ്കാരം {{#if: Ttttdvbfd | Ttttdvbfd | {{BASEPAGENAME}} }} !''', [[മലയാളം വിക്കിപീഡിയ|മലയാളം വിക്കിപീഡിയയിലേക്ക്‌]] [[വിക്കിപീഡിയ:ആമുഖം|സ്വാഗതം]]. താങ്കളുടെ അംഗത്വത്തിന് നന്ദി. താങ്കൾക്ക്‌ ഈ സ്ഥലം ഇഷ്ടമായെന്നും ഇവിടെ അൽപസമയം ചെലവഴിക്കുമെന്നും പ്രതീക്ഷിക്കുന്നു. താങ്കൾക്ക് ഉപയോഗപ്പെടാവുന്ന ചില താളുകൾ താഴെ കൊടുക്കുന്നു. [[File:Lipi ml.png|thumb|350px|right|[[സഹായം:എഴുത്ത്|ലിപിമാറ്റ രീതിയിൽ മലയാളം ടൈപ്പ് ചെയ്യുവാൻ]] ഉപയോഗിക്കാവുന്ന മൊഴി സ്കീമിന്റെ ചിത്രം]] * [[സഹായം:Tutorial|വീഡിയോ പരിശീലനം]] * [[സഹായം:ടൈപ്പിംഗ്‌|മലയാളത്തിലെഴുതാൻ]] * [[സഹായം:തിരുത്തൽ വഴികാട്ടി|ഒരു താൾ തിരുത്തിയെഴുതുന്നത് എങ്ങനെ?]] * [[സഹായം:ഉള്ളടക്കം|സഹായ താളുകൾ]] * [[സഹായം:ചിത്ര സഹായി|ചിത്ര സഹായി]] * [[സഹായം:കീഴ്‌വഴക്കം|കീഴ്‌വഴക്കങ്ങൾ]] * [[വിക്കിപീഡിയ:എഴുത്തുകളരി|എഴുത്തുകളരി]] * [[വിക്കിപീഡിയ:പഞ്ചസ്തംഭങ്ങൾ‎|വിക്കിപീഡിയയുടെ പഞ്ചസ്തംഭങ്ങൾ]] * [[വിക്കിപീഡിയ:നയങ്ങളും മാർഗ്ഗരേഖകളും|വിക്കിപീഡിയിലെ നയങ്ങളും മാർഗ്ഗരേഖകളും.]] താങ്കൾ [[വിക്കിപീഡിയ:പുതുമുഖം|പുതുമുഖങ്ങൾക്കായുള്ള താൾ]] പരിശോധിച്ചിട്ടില്ലെങ്കിൽ ദയവായി അപ്രകാരം ചെയ്യാൻ താത്പര്യപ്പെടുന്നു. [[വിക്കിപീഡിയ:വിക്കിപീഡിയർ|വിക്കിപീഡിയരിൽ]] ഒരാളായി ഇവിടെ തിരുത്തലുകൾ നടത്തുന്നത് താങ്കൾ ആസ്വദിക്കുമെന്ന് ഞാൻ കരുതുന്നു. താങ്കളെപ്പറ്റിയുള്ള വിവരങ്ങൾ‍ [[പ്രത്യേകം:Mypage|ഉപയോക്താവിനുള്ള താളിൽ]] നൽകാവുന്നതാണ്‌. സംവാദ താളുകളിൽ ഒപ്പ് വെക്കുവാനായി നാല് "ടിൽഡ" (<nowiki>~~~~</nowiki>) ഉപയോഗിക്കുകയോ, ടൂൾബാറിലെ [[File:Insert-signature.png]] ബട്ടൻ ഉപയോഗിക്കുകയോ ചെയ്യുക. സ്വന്തം പേരും തീയതിയും സമയവും താനേ വന്നുകൊള്ളും. എന്നാൽ ലേഖനങ്ങളിൽ അപ്രകാരം ഒപ്പുവെക്കാതിരിക്കാൻ ശ്രദ്ധിക്കുക. മറ്റ് ഉപയോക്താക്കളോട് സം‌വദിക്കാൻ അവരുടെ സം‌വാദത്താളിൽ താങ്കളുടെ സന്ദേശം എഴുതാവുന്നതാണ്. വിക്കിപീഡിയയിൽ എന്തെങ്കിലും സഹായം ആവശ്യമുണ്ടെങ്കിൽ എന്റെ സംവാദ താളിൽ ഒരു കുറിപ്പ് ഇടൂ, അല്ലെങ്കിൽ താങ്കളുടെ സംവാദ താളിൽ '''<nowiki>{{helpme}}</nowiki>''' എന്ന് ചേർക്കൂ, ആരെങ്കിലും ഉടനെ തന്നെ താങ്കളെ സഹായിക്കാൻ ശ്രമിക്കും. ഒരു നല്ല വിക്കിപീഡിയ അനുഭവം ആശംസിക്കുന്നു. വിക്കിമീഡിയയുടെ മലയാളം പദ്ധതികൾക്കായി ഒരു [https://lists.wikimedia.org/mailman/listinfo/wikiml-l മെയിലിങ് ലിസ്റ്റ് നിലവിലുണ്ട്]. ആ ലിസ്റ്റിൽ അംഗത്വം എടുത്ത് താങ്കൾക്ക് വിക്കിപീഡിയയെക്കുറിച്ചുള്ള അഭിപ്രായങ്ങളും, സംശയങ്ങളും, വിക്കിപീഡിയ മെച്ചപ്പെടുത്താനുള്ള വഴികളും ഒക്കെ അവിടെ ഉന്നയിക്കാവുന്നതാണ്‌. മെയിലിങ്ങ് ലിസ്റ്റിൽ അംഗത്വമെടുക്കാൻ ഇവിടെ ഞെക്കുക https://lists.wikimedia.org/mailman/listinfo/wikiml-l. ലിസ്റ്റിൽ അംഗത്വമെടുത്തതിനു ശേഷം''' wikiml-l@lists.wikimedia.org''' എന്ന ഇമെയിൽ വിലാസത്തിലേക്കു ഇമെയിൽ അയച്ചാൽ മറ്റുള്ള വിക്കിപീഡിയർ നിങ്ങളെ സഹായിക്കും. ഇനിയും ബുദ്ധിമുട്ട് തോന്നുന്നുവെങ്കിൽ വിക്കിപീഡിയരോട് നേരിട്ട് സംശയം ചോദിക്കാൻ [[സഹായം:ഐ.ആർ.സി.|ചാറ്റ് ചെയ്യാം]]. ഇതിനായി [http://webchat.freenode.net/?channels=wikipedia-ml ഇവിടെ ഞെക്കുക]. ആരെങ്കിലും ചാറ്റ്റൂമിലുണ്ടെങ്കിൽ അവർ തീർച്ചയായും താങ്കളെ സഹായിക്കുന്നതാണ്. -- [[ഉപയോക്താവ്:സ്വാഗതസംഘം|സ്വാഗതസംഘം]] ([[ഉപയോക്താവിന്റെ സംവാദം:സ്വാഗതസംഘം|സംവാദം]]) 12:36, 8 ജൂലൈ 2025 (UTC) tkwg4h171eu33b3b6hwgkob5zda1czc 3 657376 4546775 2025-07-08T13:53:39Z സ്വാഗതസംഘം 39256 ഉപയോക്താവിന്റെ സംവാദം താളിൽ [[ബദൽ:സ്വാഗതം|സ്വാഗത സന്ദേശം]] ചേർക്കുന്നു 4546775 wikitext text/x-wiki '''നമസ്കാരം {{#if: Aksharaahhhh | Aksharaahhhh | {{BASEPAGENAME}} }} !''', [[മലയാളം വിക്കിപീഡിയ|മലയാളം വിക്കിപീഡിയയിലേക്ക്‌]] [[വിക്കിപീഡിയ:ആമുഖം|സ്വാഗതം]]. താങ്കളുടെ അംഗത്വത്തിന് നന്ദി. താങ്കൾക്ക്‌ ഈ സ്ഥലം ഇഷ്ടമായെന്നും ഇവിടെ അൽപസമയം ചെലവഴിക്കുമെന്നും പ്രതീക്ഷിക്കുന്നു. താങ്കൾക്ക് ഉപയോഗപ്പെടാവുന്ന ചില താളുകൾ താഴെ കൊടുക്കുന്നു. [[File:Lipi ml.png|thumb|350px|right|[[സഹായം:എഴുത്ത്|ലിപിമാറ്റ രീതിയിൽ മലയാളം ടൈപ്പ് ചെയ്യുവാൻ]] ഉപയോഗിക്കാവുന്ന മൊഴി സ്കീമിന്റെ ചിത്രം]] * [[സഹായം:Tutorial|വീഡിയോ പരിശീലനം]] * [[സഹായം:ടൈപ്പിംഗ്‌|മലയാളത്തിലെഴുതാൻ]] * [[സഹായം:തിരുത്തൽ വഴികാട്ടി|ഒരു താൾ തിരുത്തിയെഴുതുന്നത് എങ്ങനെ?]] * [[സഹായം:ഉള്ളടക്കം|സഹായ താളുകൾ]] * [[സഹായം:ചിത്ര സഹായി|ചിത്ര സഹായി]] * [[സഹായം:കീഴ്‌വഴക്കം|കീഴ്‌വഴക്കങ്ങൾ]] * [[വിക്കിപീഡിയ:എഴുത്തുകളരി|എഴുത്തുകളരി]] * [[വിക്കിപീഡിയ:പഞ്ചസ്തംഭങ്ങൾ‎|വിക്കിപീഡിയയുടെ പഞ്ചസ്തംഭങ്ങൾ]] * [[വിക്കിപീഡിയ:നയങ്ങളും മാർഗ്ഗരേഖകളും|വിക്കിപീഡിയിലെ നയങ്ങളും മാർഗ്ഗരേഖകളും.]] താങ്കൾ [[വിക്കിപീഡിയ:പുതുമുഖം|പുതുമുഖങ്ങൾക്കായുള്ള താൾ]] പരിശോധിച്ചിട്ടില്ലെങ്കിൽ ദയവായി അപ്രകാരം ചെയ്യാൻ താത്പര്യപ്പെടുന്നു. [[വിക്കിപീഡിയ:വിക്കിപീഡിയർ|വിക്കിപീഡിയരിൽ]] ഒരാളായി ഇവിടെ തിരുത്തലുകൾ നടത്തുന്നത് താങ്കൾ ആസ്വദിക്കുമെന്ന് ഞാൻ കരുതുന്നു. താങ്കളെപ്പറ്റിയുള്ള വിവരങ്ങൾ‍ [[പ്രത്യേകം:Mypage|ഉപയോക്താവിനുള്ള താളിൽ]] നൽകാവുന്നതാണ്‌. സംവാദ താളുകളിൽ ഒപ്പ് വെക്കുവാനായി നാല് "ടിൽഡ" (<nowiki>~~~~</nowiki>) ഉപയോഗിക്കുകയോ, ടൂൾബാറിലെ [[File:Insert-signature.png]] ബട്ടൻ ഉപയോഗിക്കുകയോ ചെയ്യുക. സ്വന്തം പേരും തീയതിയും സമയവും താനേ വന്നുകൊള്ളും. എന്നാൽ ലേഖനങ്ങളിൽ അപ്രകാരം ഒപ്പുവെക്കാതിരിക്കാൻ ശ്രദ്ധിക്കുക. മറ്റ് ഉപയോക്താക്കളോട് സം‌വദിക്കാൻ അവരുടെ സം‌വാദത്താളിൽ താങ്കളുടെ സന്ദേശം എഴുതാവുന്നതാണ്. വിക്കിപീഡിയയിൽ എന്തെങ്കിലും സഹായം ആവശ്യമുണ്ടെങ്കിൽ എന്റെ സംവാദ താളിൽ ഒരു കുറിപ്പ് ഇടൂ, അല്ലെങ്കിൽ താങ്കളുടെ സംവാദ താളിൽ '''<nowiki>{{helpme}}</nowiki>''' എന്ന് ചേർക്കൂ, ആരെങ്കിലും ഉടനെ തന്നെ താങ്കളെ സഹായിക്കാൻ ശ്രമിക്കും. ഒരു നല്ല വിക്കിപീഡിയ അനുഭവം ആശംസിക്കുന്നു. വിക്കിമീഡിയയുടെ മലയാളം പദ്ധതികൾക്കായി ഒരു [https://lists.wikimedia.org/mailman/listinfo/wikiml-l മെയിലിങ് ലിസ്റ്റ് നിലവിലുണ്ട്]. ആ ലിസ്റ്റിൽ അംഗത്വം എടുത്ത് താങ്കൾക്ക് വിക്കിപീഡിയയെക്കുറിച്ചുള്ള അഭിപ്രായങ്ങളും, സംശയങ്ങളും, വിക്കിപീഡിയ മെച്ചപ്പെടുത്താനുള്ള വഴികളും ഒക്കെ അവിടെ ഉന്നയിക്കാവുന്നതാണ്‌. മെയിലിങ്ങ് ലിസ്റ്റിൽ അംഗത്വമെടുക്കാൻ ഇവിടെ ഞെക്കുക https://lists.wikimedia.org/mailman/listinfo/wikiml-l. ലിസ്റ്റിൽ അംഗത്വമെടുത്തതിനു ശേഷം''' wikiml-l@lists.wikimedia.org''' എന്ന ഇമെയിൽ വിലാസത്തിലേക്കു ഇമെയിൽ അയച്ചാൽ മറ്റുള്ള വിക്കിപീഡിയർ നിങ്ങളെ സഹായിക്കും. ഇനിയും ബുദ്ധിമുട്ട് തോന്നുന്നുവെങ്കിൽ വിക്കിപീഡിയരോട് നേരിട്ട് സംശയം ചോദിക്കാൻ [[സഹായം:ഐ.ആർ.സി.|ചാറ്റ് ചെയ്യാം]]. ഇതിനായി [http://webchat.freenode.net/?channels=wikipedia-ml ഇവിടെ ഞെക്കുക]. ആരെങ്കിലും ചാറ്റ്റൂമിലുണ്ടെങ്കിൽ അവർ തീർച്ചയായും താങ്കളെ സഹായിക്കുന്നതാണ്. -- [[ഉപയോക്താവ്:സ്വാഗതസംഘം|സ്വാഗതസംഘം]] ([[ഉപയോക്താവിന്റെ സംവാദം:സ്വാഗതസംഘം|സംവാദം]]) 13:53, 8 ജൂലൈ 2025 (UTC) m88ed7ht8rxr7powjsvgk7vysixxsmg 3 657377 4546779 2025-07-08T15:06:52Z സ്വാഗതസംഘം 39256 ഉപയോക്താവിന്റെ സംവാദം താളിൽ [[ബദൽ:സ്വാഗതം|സ്വാഗത സന്ദേശം]] ചേർക്കുന്നു 4546779 wikitext text/x-wiki '''നമസ്കാരം {{#if: Franjklogos | Franjklogos | {{BASEPAGENAME}} }} !''', [[മലയാളം വിക്കിപീഡിയ|മലയാളം വിക്കിപീഡിയയിലേക്ക്‌]] [[വിക്കിപീഡിയ:ആമുഖം|സ്വാഗതം]]. താങ്കളുടെ അംഗത്വത്തിന് നന്ദി. താങ്കൾക്ക്‌ ഈ സ്ഥലം ഇഷ്ടമായെന്നും ഇവിടെ അൽപസമയം ചെലവഴിക്കുമെന്നും പ്രതീക്ഷിക്കുന്നു. താങ്കൾക്ക് ഉപയോഗപ്പെടാവുന്ന ചില താളുകൾ താഴെ കൊടുക്കുന്നു. [[File:Lipi ml.png|thumb|350px|right|[[സഹായം:എഴുത്ത്|ലിപിമാറ്റ രീതിയിൽ മലയാളം ടൈപ്പ് ചെയ്യുവാൻ]] ഉപയോഗിക്കാവുന്ന മൊഴി സ്കീമിന്റെ ചിത്രം]] * [[സഹായം:Tutorial|വീഡിയോ പരിശീലനം]] * [[സഹായം:ടൈപ്പിംഗ്‌|മലയാളത്തിലെഴുതാൻ]] * [[സഹായം:തിരുത്തൽ വഴികാട്ടി|ഒരു താൾ തിരുത്തിയെഴുതുന്നത് എങ്ങനെ?]] * [[സഹായം:ഉള്ളടക്കം|സഹായ താളുകൾ]] * [[സഹായം:ചിത്ര സഹായി|ചിത്ര സഹായി]] * [[സഹായം:കീഴ്‌വഴക്കം|കീഴ്‌വഴക്കങ്ങൾ]] * [[വിക്കിപീഡിയ:എഴുത്തുകളരി|എഴുത്തുകളരി]] * [[വിക്കിപീഡിയ:പഞ്ചസ്തംഭങ്ങൾ‎|വിക്കിപീഡിയയുടെ പഞ്ചസ്തംഭങ്ങൾ]] * [[വിക്കിപീഡിയ:നയങ്ങളും മാർഗ്ഗരേഖകളും|വിക്കിപീഡിയിലെ നയങ്ങളും മാർഗ്ഗരേഖകളും.]] താങ്കൾ [[വിക്കിപീഡിയ:പുതുമുഖം|പുതുമുഖങ്ങൾക്കായുള്ള താൾ]] പരിശോധിച്ചിട്ടില്ലെങ്കിൽ ദയവായി അപ്രകാരം ചെയ്യാൻ താത്പര്യപ്പെടുന്നു. [[വിക്കിപീഡിയ:വിക്കിപീഡിയർ|വിക്കിപീഡിയരിൽ]] ഒരാളായി ഇവിടെ തിരുത്തലുകൾ നടത്തുന്നത് താങ്കൾ ആസ്വദിക്കുമെന്ന് ഞാൻ കരുതുന്നു. താങ്കളെപ്പറ്റിയുള്ള വിവരങ്ങൾ‍ [[പ്രത്യേകം:Mypage|ഉപയോക്താവിനുള്ള താളിൽ]] നൽകാവുന്നതാണ്‌. സംവാദ താളുകളിൽ ഒപ്പ് വെക്കുവാനായി നാല് "ടിൽഡ" (<nowiki>~~~~</nowiki>) ഉപയോഗിക്കുകയോ, ടൂൾബാറിലെ [[File:Insert-signature.png]] ബട്ടൻ ഉപയോഗിക്കുകയോ ചെയ്യുക. സ്വന്തം പേരും തീയതിയും സമയവും താനേ വന്നുകൊള്ളും. എന്നാൽ ലേഖനങ്ങളിൽ അപ്രകാരം ഒപ്പുവെക്കാതിരിക്കാൻ ശ്രദ്ധിക്കുക. മറ്റ് ഉപയോക്താക്കളോട് സം‌വദിക്കാൻ അവരുടെ സം‌വാദത്താളിൽ താങ്കളുടെ സന്ദേശം എഴുതാവുന്നതാണ്. വിക്കിപീഡിയയിൽ എന്തെങ്കിലും സഹായം ആവശ്യമുണ്ടെങ്കിൽ എന്റെ സംവാദ താളിൽ ഒരു കുറിപ്പ് ഇടൂ, അല്ലെങ്കിൽ താങ്കളുടെ സംവാദ താളിൽ '''<nowiki>{{helpme}}</nowiki>''' എന്ന് ചേർക്കൂ, ആരെങ്കിലും ഉടനെ തന്നെ താങ്കളെ സഹായിക്കാൻ ശ്രമിക്കും. ഒരു നല്ല വിക്കിപീഡിയ അനുഭവം ആശംസിക്കുന്നു. വിക്കിമീഡിയയുടെ മലയാളം പദ്ധതികൾക്കായി ഒരു [https://lists.wikimedia.org/mailman/listinfo/wikiml-l മെയിലിങ് ലിസ്റ്റ് നിലവിലുണ്ട്]. ആ ലിസ്റ്റിൽ അംഗത്വം എടുത്ത് താങ്കൾക്ക് വിക്കിപീഡിയയെക്കുറിച്ചുള്ള അഭിപ്രായങ്ങളും, സംശയങ്ങളും, വിക്കിപീഡിയ മെച്ചപ്പെടുത്താനുള്ള വഴികളും ഒക്കെ അവിടെ ഉന്നയിക്കാവുന്നതാണ്‌. മെയിലിങ്ങ് ലിസ്റ്റിൽ അംഗത്വമെടുക്കാൻ ഇവിടെ ഞെക്കുക https://lists.wikimedia.org/mailman/listinfo/wikiml-l. ലിസ്റ്റിൽ അംഗത്വമെടുത്തതിനു ശേഷം''' wikiml-l@lists.wikimedia.org''' എന്ന ഇമെയിൽ വിലാസത്തിലേക്കു ഇമെയിൽ അയച്ചാൽ മറ്റുള്ള വിക്കിപീഡിയർ നിങ്ങളെ സഹായിക്കും. ഇനിയും ബുദ്ധിമുട്ട് തോന്നുന്നുവെങ്കിൽ വിക്കിപീഡിയരോട് നേരിട്ട് സംശയം ചോദിക്കാൻ [[സഹായം:ഐ.ആർ.സി.|ചാറ്റ് ചെയ്യാം]]. ഇതിനായി [http://webchat.freenode.net/?channels=wikipedia-ml ഇവിടെ ഞെക്കുക]. ആരെങ്കിലും ചാറ്റ്റൂമിലുണ്ടെങ്കിൽ അവർ തീർച്ചയായും താങ്കളെ സഹായിക്കുന്നതാണ്. -- [[ഉപയോക്താവ്:സ്വാഗതസംഘം|സ്വാഗതസംഘം]] ([[ഉപയോക്താവിന്റെ സംവാദം:സ്വാഗതസംഘം|സംവാദം]]) 15:06, 8 ജൂലൈ 2025 (UTC) 2j8iiuuczof62kshbjctp3p0iffdy5e 3 657378 4546781 2025-07-08T15:20:24Z സ്വാഗതസംഘം 39256 ഉപയോക്താവിന്റെ സംവാദം താളിൽ [[ബദൽ:സ്വാഗതം|സ്വാഗത സന്ദേശം]] ചേർക്കുന്നു 4546781 wikitext text/x-wiki '''നമസ്കാരം {{#if: ഓർമ്മകൾ | ഓർമ്മകൾ | {{BASEPAGENAME}} }} !''', [[മലയാളം വിക്കിപീഡിയ|മലയാളം വിക്കിപീഡിയയിലേക്ക്‌]] [[വിക്കിപീഡിയ:ആമുഖം|സ്വാഗതം]]. താങ്കളുടെ അംഗത്വത്തിന് നന്ദി. താങ്കൾക്ക്‌ ഈ സ്ഥലം ഇഷ്ടമായെന്നും ഇവിടെ അൽപസമയം ചെലവഴിക്കുമെന്നും പ്രതീക്ഷിക്കുന്നു. താങ്കൾക്ക് ഉപയോഗപ്പെടാവുന്ന ചില താളുകൾ താഴെ കൊടുക്കുന്നു. [[File:Lipi ml.png|thumb|350px|right|[[സഹായം:എഴുത്ത്|ലിപിമാറ്റ രീതിയിൽ മലയാളം ടൈപ്പ് ചെയ്യുവാൻ]] ഉപയോഗിക്കാവുന്ന മൊഴി സ്കീമിന്റെ ചിത്രം]] * [[സഹായം:Tutorial|വീഡിയോ പരിശീലനം]] * [[സഹായം:ടൈപ്പിംഗ്‌|മലയാളത്തിലെഴുതാൻ]] * [[സഹായം:തിരുത്തൽ വഴികാട്ടി|ഒരു താൾ തിരുത്തിയെഴുതുന്നത് എങ്ങനെ?]] * [[സഹായം:ഉള്ളടക്കം|സഹായ താളുകൾ]] * [[സഹായം:ചിത്ര സഹായി|ചിത്ര സഹായി]] * [[സഹായം:കീഴ്‌വഴക്കം|കീഴ്‌വഴക്കങ്ങൾ]] * [[വിക്കിപീഡിയ:എഴുത്തുകളരി|എഴുത്തുകളരി]] * [[വിക്കിപീഡിയ:പഞ്ചസ്തംഭങ്ങൾ‎|വിക്കിപീഡിയയുടെ പഞ്ചസ്തംഭങ്ങൾ]] * [[വിക്കിപീഡിയ:നയങ്ങളും മാർഗ്ഗരേഖകളും|വിക്കിപീഡിയിലെ നയങ്ങളും മാർഗ്ഗരേഖകളും.]] താങ്കൾ [[വിക്കിപീഡിയ:പുതുമുഖം|പുതുമുഖങ്ങൾക്കായുള്ള താൾ]] പരിശോധിച്ചിട്ടില്ലെങ്കിൽ ദയവായി അപ്രകാരം ചെയ്യാൻ താത്പര്യപ്പെടുന്നു. [[വിക്കിപീഡിയ:വിക്കിപീഡിയർ|വിക്കിപീഡിയരിൽ]] ഒരാളായി ഇവിടെ തിരുത്തലുകൾ നടത്തുന്നത് താങ്കൾ ആസ്വദിക്കുമെന്ന് ഞാൻ കരുതുന്നു. താങ്കളെപ്പറ്റിയുള്ള വിവരങ്ങൾ‍ [[പ്രത്യേകം:Mypage|ഉപയോക്താവിനുള്ള താളിൽ]] നൽകാവുന്നതാണ്‌. സംവാദ താളുകളിൽ ഒപ്പ് വെക്കുവാനായി നാല് "ടിൽഡ" (<nowiki>~~~~</nowiki>) ഉപയോഗിക്കുകയോ, ടൂൾബാറിലെ [[File:Insert-signature.png]] ബട്ടൻ ഉപയോഗിക്കുകയോ ചെയ്യുക. സ്വന്തം പേരും തീയതിയും സമയവും താനേ വന്നുകൊള്ളും. എന്നാൽ ലേഖനങ്ങളിൽ അപ്രകാരം ഒപ്പുവെക്കാതിരിക്കാൻ ശ്രദ്ധിക്കുക. മറ്റ് ഉപയോക്താക്കളോട് സം‌വദിക്കാൻ അവരുടെ സം‌വാദത്താളിൽ താങ്കളുടെ സന്ദേശം എഴുതാവുന്നതാണ്. വിക്കിപീഡിയയിൽ എന്തെങ്കിലും സഹായം ആവശ്യമുണ്ടെങ്കിൽ എന്റെ സംവാദ താളിൽ ഒരു കുറിപ്പ് ഇടൂ, അല്ലെങ്കിൽ താങ്കളുടെ സംവാദ താളിൽ '''<nowiki>{{helpme}}</nowiki>''' എന്ന് ചേർക്കൂ, ആരെങ്കിലും ഉടനെ തന്നെ താങ്കളെ സഹായിക്കാൻ ശ്രമിക്കും. ഒരു നല്ല വിക്കിപീഡിയ അനുഭവം ആശംസിക്കുന്നു. വിക്കിമീഡിയയുടെ മലയാളം പദ്ധതികൾക്കായി ഒരു [https://lists.wikimedia.org/mailman/listinfo/wikiml-l മെയിലിങ് ലിസ്റ്റ് നിലവിലുണ്ട്]. ആ ലിസ്റ്റിൽ അംഗത്വം എടുത്ത് താങ്കൾക്ക് വിക്കിപീഡിയയെക്കുറിച്ചുള്ള അഭിപ്രായങ്ങളും, സംശയങ്ങളും, വിക്കിപീഡിയ മെച്ചപ്പെടുത്താനുള്ള വഴികളും ഒക്കെ അവിടെ ഉന്നയിക്കാവുന്നതാണ്‌. മെയിലിങ്ങ് ലിസ്റ്റിൽ അംഗത്വമെടുക്കാൻ ഇവിടെ ഞെക്കുക https://lists.wikimedia.org/mailman/listinfo/wikiml-l. ലിസ്റ്റിൽ അംഗത്വമെടുത്തതിനു ശേഷം''' wikiml-l@lists.wikimedia.org''' എന്ന ഇമെയിൽ വിലാസത്തിലേക്കു ഇമെയിൽ അയച്ചാൽ മറ്റുള്ള വിക്കിപീഡിയർ നിങ്ങളെ സഹായിക്കും. ഇനിയും ബുദ്ധിമുട്ട് തോന്നുന്നുവെങ്കിൽ വിക്കിപീഡിയരോട് നേരിട്ട് സംശയം ചോദിക്കാൻ [[സഹായം:ഐ.ആർ.സി.|ചാറ്റ് ചെയ്യാം]]. ഇതിനായി [http://webchat.freenode.net/?channels=wikipedia-ml ഇവിടെ ഞെക്കുക]. ആരെങ്കിലും ചാറ്റ്റൂമിലുണ്ടെങ്കിൽ അവർ തീർച്ചയായും താങ്കളെ സഹായിക്കുന്നതാണ്. -- [[ഉപയോക്താവ്:സ്വാഗതസംഘം|സ്വാഗതസംഘം]] ([[ഉപയോക്താവിന്റെ സംവാദം:സ്വാഗതസംഘം|സംവാദം]]) 15:20, 8 ജൂലൈ 2025 (UTC) f3bgbbplctbant4lbyt21etw6oqzkq7 3 657379 4546787 2025-07-08T15:44:11Z സ്വാഗതസംഘം 39256 ഉപയോക്താവിന്റെ സംവാദം താളിൽ [[ബദൽ:സ്വാഗതം|സ്വാഗത സന്ദേശം]] ചേർക്കുന്നു 4546787 wikitext text/x-wiki '''നമസ്കാരം {{#if: Zik | Zik | {{BASEPAGENAME}} }} !''', [[മലയാളം വിക്കിപീഡിയ|മലയാളം വിക്കിപീഡിയയിലേക്ക്‌]] [[വിക്കിപീഡിയ:ആമുഖം|സ്വാഗതം]]. താങ്കളുടെ അംഗത്വത്തിന് നന്ദി. താങ്കൾക്ക്‌ ഈ സ്ഥലം ഇഷ്ടമായെന്നും ഇവിടെ അൽപസമയം ചെലവഴിക്കുമെന്നും പ്രതീക്ഷിക്കുന്നു. താങ്കൾക്ക് ഉപയോഗപ്പെടാവുന്ന ചില താളുകൾ താഴെ കൊടുക്കുന്നു. [[File:Lipi ml.png|thumb|350px|right|[[സഹായം:എഴുത്ത്|ലിപിമാറ്റ രീതിയിൽ മലയാളം ടൈപ്പ് ചെയ്യുവാൻ]] ഉപയോഗിക്കാവുന്ന മൊഴി സ്കീമിന്റെ ചിത്രം]] * [[സഹായം:Tutorial|വീഡിയോ പരിശീലനം]] * [[സഹായം:ടൈപ്പിംഗ്‌|മലയാളത്തിലെഴുതാൻ]] * [[സഹായം:തിരുത്തൽ വഴികാട്ടി|ഒരു താൾ തിരുത്തിയെഴുതുന്നത് എങ്ങനെ?]] * [[സഹായം:ഉള്ളടക്കം|സഹായ താളുകൾ]] * [[സഹായം:ചിത്ര സഹായി|ചിത്ര സഹായി]] * [[സഹായം:കീഴ്‌വഴക്കം|കീഴ്‌വഴക്കങ്ങൾ]] * [[വിക്കിപീഡിയ:എഴുത്തുകളരി|എഴുത്തുകളരി]] * [[വിക്കിപീഡിയ:പഞ്ചസ്തംഭങ്ങൾ‎|വിക്കിപീഡിയയുടെ പഞ്ചസ്തംഭങ്ങൾ]] * [[വിക്കിപീഡിയ:നയങ്ങളും മാർഗ്ഗരേഖകളും|വിക്കിപീഡിയിലെ നയങ്ങളും മാർഗ്ഗരേഖകളും.]] താങ്കൾ [[വിക്കിപീഡിയ:പുതുമുഖം|പുതുമുഖങ്ങൾക്കായുള്ള താൾ]] പരിശോധിച്ചിട്ടില്ലെങ്കിൽ ദയവായി അപ്രകാരം ചെയ്യാൻ താത്പര്യപ്പെടുന്നു. [[വിക്കിപീഡിയ:വിക്കിപീഡിയർ|വിക്കിപീഡിയരിൽ]] ഒരാളായി ഇവിടെ തിരുത്തലുകൾ നടത്തുന്നത് താങ്കൾ ആസ്വദിക്കുമെന്ന് ഞാൻ കരുതുന്നു. താങ്കളെപ്പറ്റിയുള്ള വിവരങ്ങൾ‍ [[പ്രത്യേകം:Mypage|ഉപയോക്താവിനുള്ള താളിൽ]] നൽകാവുന്നതാണ്‌. സംവാദ താളുകളിൽ ഒപ്പ് വെക്കുവാനായി നാല് "ടിൽഡ" (<nowiki>~~~~</nowiki>) ഉപയോഗിക്കുകയോ, ടൂൾബാറിലെ [[File:Insert-signature.png]] ബട്ടൻ ഉപയോഗിക്കുകയോ ചെയ്യുക. സ്വന്തം പേരും തീയതിയും സമയവും താനേ വന്നുകൊള്ളും. എന്നാൽ ലേഖനങ്ങളിൽ അപ്രകാരം ഒപ്പുവെക്കാതിരിക്കാൻ ശ്രദ്ധിക്കുക. മറ്റ് ഉപയോക്താക്കളോട് സം‌വദിക്കാൻ അവരുടെ സം‌വാദത്താളിൽ താങ്കളുടെ സന്ദേശം എഴുതാവുന്നതാണ്. വിക്കിപീഡിയയിൽ എന്തെങ്കിലും സഹായം ആവശ്യമുണ്ടെങ്കിൽ എന്റെ സംവാദ താളിൽ ഒരു കുറിപ്പ് ഇടൂ, അല്ലെങ്കിൽ താങ്കളുടെ സംവാദ താളിൽ '''<nowiki>{{helpme}}</nowiki>''' എന്ന് ചേർക്കൂ, ആരെങ്കിലും ഉടനെ തന്നെ താങ്കളെ സഹായിക്കാൻ ശ്രമിക്കും. ഒരു നല്ല വിക്കിപീഡിയ അനുഭവം ആശംസിക്കുന്നു. വിക്കിമീഡിയയുടെ മലയാളം പദ്ധതികൾക്കായി ഒരു [https://lists.wikimedia.org/mailman/listinfo/wikiml-l മെയിലിങ് ലിസ്റ്റ് നിലവിലുണ്ട്]. ആ ലിസ്റ്റിൽ അംഗത്വം എടുത്ത് താങ്കൾക്ക് വിക്കിപീഡിയയെക്കുറിച്ചുള്ള അഭിപ്രായങ്ങളും, സംശയങ്ങളും, വിക്കിപീഡിയ മെച്ചപ്പെടുത്താനുള്ള വഴികളും ഒക്കെ അവിടെ ഉന്നയിക്കാവുന്നതാണ്‌. മെയിലിങ്ങ് ലിസ്റ്റിൽ അംഗത്വമെടുക്കാൻ ഇവിടെ ഞെക്കുക https://lists.wikimedia.org/mailman/listinfo/wikiml-l. ലിസ്റ്റിൽ അംഗത്വമെടുത്തതിനു ശേഷം''' wikiml-l@lists.wikimedia.org''' എന്ന ഇമെയിൽ വിലാസത്തിലേക്കു ഇമെയിൽ അയച്ചാൽ മറ്റുള്ള വിക്കിപീഡിയർ നിങ്ങളെ സഹായിക്കും. ഇനിയും ബുദ്ധിമുട്ട് തോന്നുന്നുവെങ്കിൽ വിക്കിപീഡിയരോട് നേരിട്ട് സംശയം ചോദിക്കാൻ [[സഹായം:ഐ.ആർ.സി.|ചാറ്റ് ചെയ്യാം]]. ഇതിനായി [http://webchat.freenode.net/?channels=wikipedia-ml ഇവിടെ ഞെക്കുക]. ആരെങ്കിലും ചാറ്റ്റൂമിലുണ്ടെങ്കിൽ അവർ തീർച്ചയായും താങ്കളെ സഹായിക്കുന്നതാണ്. -- [[ഉപയോക്താവ്:സ്വാഗതസംഘം|സ്വാഗതസംഘം]] ([[ഉപയോക്താവിന്റെ സംവാദം:സ്വാഗതസംഘം|സംവാദം]]) 15:44, 8 ജൂലൈ 2025 (UTC) czat5ucxevdj3mvjuu7g5ywszk1nm4f 3 657380 4546825 2025-07-08T19:40:55Z A09 156773 A09 എന്ന ഉപയോക്താവ് [[ഉപയോക്താവിന്റെ സംവാദം:Cadsuane Melaidhrin]] എന്ന താൾ [[ഉപയോക്താവിന്റെ സംവാദം:BronwynECG]] എന്നാക്കി മാറ്റിയിരിക്കുന്നു: "[[Special:CentralAuth/Cadsuane Melaidhrin|Cadsuane Melaidhrin]]" എന്ന ഉപയോക്താവിനെ "[[Special:CentralAuth/BronwynECG|BronwynECG]]" എന്നു പേരുമാറ്റിയപ്പോൾ താൾ കൂടെ സ്വയം മാറിയിട്ടുണ്ട്. 4546825 wikitext text/x-wiki #തിരിച്ചുവിടുക [[ഉപയോക്താവിന്റെ സംവാദം:BronwynECG]] p6in4oce3eg128tqa1cmwixdyxhqs1t 3 657381 4546846 2025-07-08T23:48:33Z സ്വാഗതസംഘം 39256 ഉപയോക്താവിന്റെ സംവാദം താളിൽ [[ബദൽ:സ്വാഗതം|സ്വാഗത സന്ദേശം]] ചേർക്കുന്നു 4546846 wikitext text/x-wiki '''നമസ്കാരം {{#if: Quasr | Quasr | {{BASEPAGENAME}} }} !''', [[മലയാളം വിക്കിപീഡിയ|മലയാളം വിക്കിപീഡിയയിലേക്ക്‌]] [[വിക്കിപീഡിയ:ആമുഖം|സ്വാഗതം]]. താങ്കളുടെ അംഗത്വത്തിന് നന്ദി. താങ്കൾക്ക്‌ ഈ സ്ഥലം ഇഷ്ടമായെന്നും ഇവിടെ അൽപസമയം ചെലവഴിക്കുമെന്നും പ്രതീക്ഷിക്കുന്നു. താങ്കൾക്ക് ഉപയോഗപ്പെടാവുന്ന ചില താളുകൾ താഴെ കൊടുക്കുന്നു. [[File:Lipi ml.png|thumb|350px|right|[[സഹായം:എഴുത്ത്|ലിപിമാറ്റ രീതിയിൽ മലയാളം ടൈപ്പ് ചെയ്യുവാൻ]] ഉപയോഗിക്കാവുന്ന മൊഴി സ്കീമിന്റെ ചിത്രം]] * [[സഹായം:Tutorial|വീഡിയോ പരിശീലനം]] * [[സഹായം:ടൈപ്പിംഗ്‌|മലയാളത്തിലെഴുതാൻ]] * [[സഹായം:തിരുത്തൽ വഴികാട്ടി|ഒരു താൾ തിരുത്തിയെഴുതുന്നത് എങ്ങനെ?]] * [[സഹായം:ഉള്ളടക്കം|സഹായ താളുകൾ]] * [[സഹായം:ചിത്ര സഹായി|ചിത്ര സഹായി]] * [[സഹായം:കീഴ്‌വഴക്കം|കീഴ്‌വഴക്കങ്ങൾ]] * [[വിക്കിപീഡിയ:എഴുത്തുകളരി|എഴുത്തുകളരി]] * [[വിക്കിപീഡിയ:പഞ്ചസ്തംഭങ്ങൾ‎|വിക്കിപീഡിയയുടെ പഞ്ചസ്തംഭങ്ങൾ]] * [[വിക്കിപീഡിയ:നയങ്ങളും മാർഗ്ഗരേഖകളും|വിക്കിപീഡിയിലെ നയങ്ങളും മാർഗ്ഗരേഖകളും.]] താങ്കൾ [[വിക്കിപീഡിയ:പുതുമുഖം|പുതുമുഖങ്ങൾക്കായുള്ള താൾ]] പരിശോധിച്ചിട്ടില്ലെങ്കിൽ ദയവായി അപ്രകാരം ചെയ്യാൻ താത്പര്യപ്പെടുന്നു. [[വിക്കിപീഡിയ:വിക്കിപീഡിയർ|വിക്കിപീഡിയരിൽ]] ഒരാളായി ഇവിടെ തിരുത്തലുകൾ നടത്തുന്നത് താങ്കൾ ആസ്വദിക്കുമെന്ന് ഞാൻ കരുതുന്നു. താങ്കളെപ്പറ്റിയുള്ള വിവരങ്ങൾ‍ [[പ്രത്യേകം:Mypage|ഉപയോക്താവിനുള്ള താളിൽ]] നൽകാവുന്നതാണ്‌. സംവാദ താളുകളിൽ ഒപ്പ് വെക്കുവാനായി നാല് "ടിൽഡ" (<nowiki>~~~~</nowiki>) ഉപയോഗിക്കുകയോ, ടൂൾബാറിലെ [[File:Insert-signature.png]] ബട്ടൻ ഉപയോഗിക്കുകയോ ചെയ്യുക. സ്വന്തം പേരും തീയതിയും സമയവും താനേ വന്നുകൊള്ളും. എന്നാൽ ലേഖനങ്ങളിൽ അപ്രകാരം ഒപ്പുവെക്കാതിരിക്കാൻ ശ്രദ്ധിക്കുക. മറ്റ് ഉപയോക്താക്കളോട് സം‌വദിക്കാൻ അവരുടെ സം‌വാദത്താളിൽ താങ്കളുടെ സന്ദേശം എഴുതാവുന്നതാണ്. വിക്കിപീഡിയയിൽ എന്തെങ്കിലും സഹായം ആവശ്യമുണ്ടെങ്കിൽ എന്റെ സംവാദ താളിൽ ഒരു കുറിപ്പ് ഇടൂ, അല്ലെങ്കിൽ താങ്കളുടെ സംവാദ താളിൽ '''<nowiki>{{helpme}}</nowiki>''' എന്ന് ചേർക്കൂ, ആരെങ്കിലും ഉടനെ തന്നെ താങ്കളെ സഹായിക്കാൻ ശ്രമിക്കും. ഒരു നല്ല വിക്കിപീഡിയ അനുഭവം ആശംസിക്കുന്നു. വിക്കിമീഡിയയുടെ മലയാളം പദ്ധതികൾക്കായി ഒരു [https://lists.wikimedia.org/mailman/listinfo/wikiml-l മെയിലിങ് ലിസ്റ്റ് നിലവിലുണ്ട്]. ആ ലിസ്റ്റിൽ അംഗത്വം എടുത്ത് താങ്കൾക്ക് വിക്കിപീഡിയയെക്കുറിച്ചുള്ള അഭിപ്രായങ്ങളും, സംശയങ്ങളും, വിക്കിപീഡിയ മെച്ചപ്പെടുത്താനുള്ള വഴികളും ഒക്കെ അവിടെ ഉന്നയിക്കാവുന്നതാണ്‌. മെയിലിങ്ങ് ലിസ്റ്റിൽ അംഗത്വമെടുക്കാൻ ഇവിടെ ഞെക്കുക https://lists.wikimedia.org/mailman/listinfo/wikiml-l. ലിസ്റ്റിൽ അംഗത്വമെടുത്തതിനു ശേഷം''' wikiml-l@lists.wikimedia.org''' എന്ന ഇമെയിൽ വിലാസത്തിലേക്കു ഇമെയിൽ അയച്ചാൽ മറ്റുള്ള വിക്കിപീഡിയർ നിങ്ങളെ സഹായിക്കും. ഇനിയും ബുദ്ധിമുട്ട് തോന്നുന്നുവെങ്കിൽ വിക്കിപീഡിയരോട് നേരിട്ട് സംശയം ചോദിക്കാൻ [[സഹായം:ഐ.ആർ.സി.|ചാറ്റ് ചെയ്യാം]]. ഇതിനായി [http://webchat.freenode.net/?channels=wikipedia-ml ഇവിടെ ഞെക്കുക]. ആരെങ്കിലും ചാറ്റ്റൂമിലുണ്ടെങ്കിൽ അവർ തീർച്ചയായും താങ്കളെ സഹായിക്കുന്നതാണ്. -- [[ഉപയോക്താവ്:സ്വാഗതസംഘം|സ്വാഗതസംഘം]] ([[ഉപയോക്താവിന്റെ സംവാദം:സ്വാഗതസംഘം|സംവാദം]]) 23:48, 8 ജൂലൈ 2025 (UTC) e40ottmzvgp13j6e5vifkmhvvi3lb4c 3 657382 4546848 2025-07-09T03:02:41Z സ്വാഗതസംഘം 39256 ഉപയോക്താവിന്റെ സംവാദം താളിൽ [[ബദൽ:സ്വാഗതം|സ്വാഗത സന്ദേശം]] ചേർക്കുന്നു 4546848 wikitext text/x-wiki '''നമസ്കാരം {{#if: തിച്ചംമ്പിള്ളി ദേവസ്ഥാനം | തിച്ചംമ്പിള്ളി ദേവസ്ഥാനം | {{BASEPAGENAME}} }} !''', [[മലയാളം വിക്കിപീഡിയ|മലയാളം വിക്കിപീഡിയയിലേക്ക്‌]] [[വിക്കിപീഡിയ:ആമുഖം|സ്വാഗതം]]. താങ്കളുടെ അംഗത്വത്തിന് നന്ദി. താങ്കൾക്ക്‌ ഈ സ്ഥലം ഇഷ്ടമായെന്നും ഇവിടെ അൽപസമയം ചെലവഴിക്കുമെന്നും പ്രതീക്ഷിക്കുന്നു. താങ്കൾക്ക് ഉപയോഗപ്പെടാവുന്ന ചില താളുകൾ താഴെ കൊടുക്കുന്നു. [[File:Lipi ml.png|thumb|350px|right|[[സഹായം:എഴുത്ത്|ലിപിമാറ്റ രീതിയിൽ മലയാളം ടൈപ്പ് ചെയ്യുവാൻ]] ഉപയോഗിക്കാവുന്ന മൊഴി സ്കീമിന്റെ ചിത്രം]] * [[സഹായം:Tutorial|വീഡിയോ പരിശീലനം]] * [[സഹായം:ടൈപ്പിംഗ്‌|മലയാളത്തിലെഴുതാൻ]] * [[സഹായം:തിരുത്തൽ വഴികാട്ടി|ഒരു താൾ തിരുത്തിയെഴുതുന്നത് എങ്ങനെ?]] * [[സഹായം:ഉള്ളടക്കം|സഹായ താളുകൾ]] * [[സഹായം:ചിത്ര സഹായി|ചിത്ര സഹായി]] * [[സഹായം:കീഴ്‌വഴക്കം|കീഴ്‌വഴക്കങ്ങൾ]] * [[വിക്കിപീഡിയ:എഴുത്തുകളരി|എഴുത്തുകളരി]] * [[വിക്കിപീഡിയ:പഞ്ചസ്തംഭങ്ങൾ‎|വിക്കിപീഡിയയുടെ പഞ്ചസ്തംഭങ്ങൾ]] * [[വിക്കിപീഡിയ:നയങ്ങളും മാർഗ്ഗരേഖകളും|വിക്കിപീഡിയിലെ നയങ്ങളും മാർഗ്ഗരേഖകളും.]] താങ്കൾ [[വിക്കിപീഡിയ:പുതുമുഖം|പുതുമുഖങ്ങൾക്കായുള്ള താൾ]] പരിശോധിച്ചിട്ടില്ലെങ്കിൽ ദയവായി അപ്രകാരം ചെയ്യാൻ താത്പര്യപ്പെടുന്നു. [[വിക്കിപീഡിയ:വിക്കിപീഡിയർ|വിക്കിപീഡിയരിൽ]] ഒരാളായി ഇവിടെ തിരുത്തലുകൾ നടത്തുന്നത് താങ്കൾ ആസ്വദിക്കുമെന്ന് ഞാൻ കരുതുന്നു. താങ്കളെപ്പറ്റിയുള്ള വിവരങ്ങൾ‍ [[പ്രത്യേകം:Mypage|ഉപയോക്താവിനുള്ള താളിൽ]] നൽകാവുന്നതാണ്‌. സംവാദ താളുകളിൽ ഒപ്പ് വെക്കുവാനായി നാല് "ടിൽഡ" (<nowiki>~~~~</nowiki>) ഉപയോഗിക്കുകയോ, ടൂൾബാറിലെ [[File:Insert-signature.png]] ബട്ടൻ ഉപയോഗിക്കുകയോ ചെയ്യുക. സ്വന്തം പേരും തീയതിയും സമയവും താനേ വന്നുകൊള്ളും. എന്നാൽ ലേഖനങ്ങളിൽ അപ്രകാരം ഒപ്പുവെക്കാതിരിക്കാൻ ശ്രദ്ധിക്കുക. മറ്റ് ഉപയോക്താക്കളോട് സം‌വദിക്കാൻ അവരുടെ സം‌വാദത്താളിൽ താങ്കളുടെ സന്ദേശം എഴുതാവുന്നതാണ്. വിക്കിപീഡിയയിൽ എന്തെങ്കിലും സഹായം ആവശ്യമുണ്ടെങ്കിൽ എന്റെ സംവാദ താളിൽ ഒരു കുറിപ്പ് ഇടൂ, അല്ലെങ്കിൽ താങ്കളുടെ സംവാദ താളിൽ '''<nowiki>{{helpme}}</nowiki>''' എന്ന് ചേർക്കൂ, ആരെങ്കിലും ഉടനെ തന്നെ താങ്കളെ സഹായിക്കാൻ ശ്രമിക്കും. ഒരു നല്ല വിക്കിപീഡിയ അനുഭവം ആശംസിക്കുന്നു. വിക്കിമീഡിയയുടെ മലയാളം പദ്ധതികൾക്കായി ഒരു [https://lists.wikimedia.org/mailman/listinfo/wikiml-l മെയിലിങ് ലിസ്റ്റ് നിലവിലുണ്ട്]. ആ ലിസ്റ്റിൽ അംഗത്വം എടുത്ത് താങ്കൾക്ക് വിക്കിപീഡിയയെക്കുറിച്ചുള്ള അഭിപ്രായങ്ങളും, സംശയങ്ങളും, വിക്കിപീഡിയ മെച്ചപ്പെടുത്താനുള്ള വഴികളും ഒക്കെ അവിടെ ഉന്നയിക്കാവുന്നതാണ്‌. മെയിലിങ്ങ് ലിസ്റ്റിൽ അംഗത്വമെടുക്കാൻ ഇവിടെ ഞെക്കുക https://lists.wikimedia.org/mailman/listinfo/wikiml-l. ലിസ്റ്റിൽ അംഗത്വമെടുത്തതിനു ശേഷം''' wikiml-l@lists.wikimedia.org''' എന്ന ഇമെയിൽ വിലാസത്തിലേക്കു ഇമെയിൽ അയച്ചാൽ മറ്റുള്ള വിക്കിപീഡിയർ നിങ്ങളെ സഹായിക്കും. ഇനിയും ബുദ്ധിമുട്ട് തോന്നുന്നുവെങ്കിൽ വിക്കിപീഡിയരോട് നേരിട്ട് സംശയം ചോദിക്കാൻ [[സഹായം:ഐ.ആർ.സി.|ചാറ്റ് ചെയ്യാം]]. ഇതിനായി [http://webchat.freenode.net/?channels=wikipedia-ml ഇവിടെ ഞെക്കുക]. ആരെങ്കിലും ചാറ്റ്റൂമിലുണ്ടെങ്കിൽ അവർ തീർച്ചയായും താങ്കളെ സഹായിക്കുന്നതാണ്. -- [[ഉപയോക്താവ്:സ്വാഗതസംഘം|സ്വാഗതസംഘം]] ([[ഉപയോക്താവിന്റെ സംവാദം:സ്വാഗതസംഘം|സംവാദം]]) 03:02, 9 ജൂലൈ 2025 (UTC) ix631w1urged1kzn9p2rk0q1eq62mu9 3 657383 4546857 2025-07-09T04:44:05Z സ്വാഗതസംഘം 39256 ഉപയോക്താവിന്റെ സംവാദം താളിൽ [[ബദൽ:സ്വാഗതം|സ്വാഗത സന്ദേശം]] ചേർക്കുന്നു 4546857 wikitext text/x-wiki '''നമസ്കാരം {{#if: RoryBarden | RoryBarden | {{BASEPAGENAME}} }} !''', [[മലയാളം വിക്കിപീഡിയ|മലയാളം വിക്കിപീഡിയയിലേക്ക്‌]] [[വിക്കിപീഡിയ:ആമുഖം|സ്വാഗതം]]. താങ്കളുടെ അംഗത്വത്തിന് നന്ദി. താങ്കൾക്ക്‌ ഈ സ്ഥലം ഇഷ്ടമായെന്നും ഇവിടെ അൽപസമയം ചെലവഴിക്കുമെന്നും പ്രതീക്ഷിക്കുന്നു. താങ്കൾക്ക് ഉപയോഗപ്പെടാവുന്ന ചില താളുകൾ താഴെ കൊടുക്കുന്നു. [[File:Lipi ml.png|thumb|350px|right|[[സഹായം:എഴുത്ത്|ലിപിമാറ്റ രീതിയിൽ മലയാളം ടൈപ്പ് ചെയ്യുവാൻ]] ഉപയോഗിക്കാവുന്ന മൊഴി സ്കീമിന്റെ ചിത്രം]] * [[സഹായം:Tutorial|വീഡിയോ പരിശീലനം]] * [[സഹായം:ടൈപ്പിംഗ്‌|മലയാളത്തിലെഴുതാൻ]] * [[സഹായം:തിരുത്തൽ വഴികാട്ടി|ഒരു താൾ തിരുത്തിയെഴുതുന്നത് എങ്ങനെ?]] * [[സഹായം:ഉള്ളടക്കം|സഹായ താളുകൾ]] * [[സഹായം:ചിത്ര സഹായി|ചിത്ര സഹായി]] * [[സഹായം:കീഴ്‌വഴക്കം|കീഴ്‌വഴക്കങ്ങൾ]] * [[വിക്കിപീഡിയ:എഴുത്തുകളരി|എഴുത്തുകളരി]] * [[വിക്കിപീഡിയ:പഞ്ചസ്തംഭങ്ങൾ‎|വിക്കിപീഡിയയുടെ പഞ്ചസ്തംഭങ്ങൾ]] * [[വിക്കിപീഡിയ:നയങ്ങളും മാർഗ്ഗരേഖകളും|വിക്കിപീഡിയിലെ നയങ്ങളും മാർഗ്ഗരേഖകളും.]] താങ്കൾ [[വിക്കിപീഡിയ:പുതുമുഖം|പുതുമുഖങ്ങൾക്കായുള്ള താൾ]] പരിശോധിച്ചിട്ടില്ലെങ്കിൽ ദയവായി അപ്രകാരം ചെയ്യാൻ താത്പര്യപ്പെടുന്നു. [[വിക്കിപീഡിയ:വിക്കിപീഡിയർ|വിക്കിപീഡിയരിൽ]] ഒരാളായി ഇവിടെ തിരുത്തലുകൾ നടത്തുന്നത് താങ്കൾ ആസ്വദിക്കുമെന്ന് ഞാൻ കരുതുന്നു. താങ്കളെപ്പറ്റിയുള്ള വിവരങ്ങൾ‍ [[പ്രത്യേകം:Mypage|ഉപയോക്താവിനുള്ള താളിൽ]] നൽകാവുന്നതാണ്‌. സംവാദ താളുകളിൽ ഒപ്പ് വെക്കുവാനായി നാല് "ടിൽഡ" (<nowiki>~~~~</nowiki>) ഉപയോഗിക്കുകയോ, ടൂൾബാറിലെ [[File:Insert-signature.png]] ബട്ടൻ ഉപയോഗിക്കുകയോ ചെയ്യുക. സ്വന്തം പേരും തീയതിയും സമയവും താനേ വന്നുകൊള്ളും. എന്നാൽ ലേഖനങ്ങളിൽ അപ്രകാരം ഒപ്പുവെക്കാതിരിക്കാൻ ശ്രദ്ധിക്കുക. മറ്റ് ഉപയോക്താക്കളോട് സം‌വദിക്കാൻ അവരുടെ സം‌വാദത്താളിൽ താങ്കളുടെ സന്ദേശം എഴുതാവുന്നതാണ്. വിക്കിപീഡിയയിൽ എന്തെങ്കിലും സഹായം ആവശ്യമുണ്ടെങ്കിൽ എന്റെ സംവാദ താളിൽ ഒരു കുറിപ്പ് ഇടൂ, അല്ലെങ്കിൽ താങ്കളുടെ സംവാദ താളിൽ '''<nowiki>{{helpme}}</nowiki>''' എന്ന് ചേർക്കൂ, ആരെങ്കിലും ഉടനെ തന്നെ താങ്കളെ സഹായിക്കാൻ ശ്രമിക്കും. ഒരു നല്ല വിക്കിപീഡിയ അനുഭവം ആശംസിക്കുന്നു. വിക്കിമീഡിയയുടെ മലയാളം പദ്ധതികൾക്കായി ഒരു [https://lists.wikimedia.org/mailman/listinfo/wikiml-l മെയിലിങ് ലിസ്റ്റ് നിലവിലുണ്ട്]. ആ ലിസ്റ്റിൽ അംഗത്വം എടുത്ത് താങ്കൾക്ക് വിക്കിപീഡിയയെക്കുറിച്ചുള്ള അഭിപ്രായങ്ങളും, സംശയങ്ങളും, വിക്കിപീഡിയ മെച്ചപ്പെടുത്താനുള്ള വഴികളും ഒക്കെ അവിടെ ഉന്നയിക്കാവുന്നതാണ്‌. മെയിലിങ്ങ് ലിസ്റ്റിൽ അംഗത്വമെടുക്കാൻ ഇവിടെ ഞെക്കുക https://lists.wikimedia.org/mailman/listinfo/wikiml-l. ലിസ്റ്റിൽ അംഗത്വമെടുത്തതിനു ശേഷം''' wikiml-l@lists.wikimedia.org''' എന്ന ഇമെയിൽ വിലാസത്തിലേക്കു ഇമെയിൽ അയച്ചാൽ മറ്റുള്ള വിക്കിപീഡിയർ നിങ്ങളെ സഹായിക്കും. ഇനിയും ബുദ്ധിമുട്ട് തോന്നുന്നുവെങ്കിൽ വിക്കിപീഡിയരോട് നേരിട്ട് സംശയം ചോദിക്കാൻ [[സഹായം:ഐ.ആർ.സി.|ചാറ്റ് ചെയ്യാം]]. ഇതിനായി [http://webchat.freenode.net/?channels=wikipedia-ml ഇവിടെ ഞെക്കുക]. ആരെങ്കിലും ചാറ്റ്റൂമിലുണ്ടെങ്കിൽ അവർ തീർച്ചയായും താങ്കളെ സഹായിക്കുന്നതാണ്. -- [[ഉപയോക്താവ്:സ്വാഗതസംഘം|സ്വാഗതസംഘം]] ([[ഉപയോക്താവിന്റെ സംവാദം:സ്വാഗതസംഘം|സംവാദം]]) 04:44, 9 ജൂലൈ 2025 (UTC) ir3pr26npe1d8obds4gnf5o3c66pbm1 3 657384 4546858 2025-07-09T04:45:47Z സ്വാഗതസംഘം 39256 ഉപയോക്താവിന്റെ സംവാദം താളിൽ [[ബദൽ:സ്വാഗതം|സ്വാഗത സന്ദേശം]] ചേർക്കുന്നു 4546858 wikitext text/x-wiki '''നമസ്കാരം {{#if: Ajmal kattichira | Ajmal kattichira | {{BASEPAGENAME}} }} !''', [[മലയാളം വിക്കിപീഡിയ|മലയാളം വിക്കിപീഡിയയിലേക്ക്‌]] [[വിക്കിപീഡിയ:ആമുഖം|സ്വാഗതം]]. താങ്കളുടെ അംഗത്വത്തിന് നന്ദി. താങ്കൾക്ക്‌ ഈ സ്ഥലം ഇഷ്ടമായെന്നും ഇവിടെ അൽപസമയം ചെലവഴിക്കുമെന്നും പ്രതീക്ഷിക്കുന്നു. താങ്കൾക്ക് ഉപയോഗപ്പെടാവുന്ന ചില താളുകൾ താഴെ കൊടുക്കുന്നു. [[File:Lipi ml.png|thumb|350px|right|[[സഹായം:എഴുത്ത്|ലിപിമാറ്റ രീതിയിൽ മലയാളം ടൈപ്പ് ചെയ്യുവാൻ]] ഉപയോഗിക്കാവുന്ന മൊഴി സ്കീമിന്റെ ചിത്രം]] * [[സഹായം:Tutorial|വീഡിയോ പരിശീലനം]] * [[സഹായം:ടൈപ്പിംഗ്‌|മലയാളത്തിലെഴുതാൻ]] * [[സഹായം:തിരുത്തൽ വഴികാട്ടി|ഒരു താൾ തിരുത്തിയെഴുതുന്നത് എങ്ങനെ?]] * [[സഹായം:ഉള്ളടക്കം|സഹായ താളുകൾ]] * [[സഹായം:ചിത്ര സഹായി|ചിത്ര സഹായി]] * [[സഹായം:കീഴ്‌വഴക്കം|കീഴ്‌വഴക്കങ്ങൾ]] * [[വിക്കിപീഡിയ:എഴുത്തുകളരി|എഴുത്തുകളരി]] * [[വിക്കിപീഡിയ:പഞ്ചസ്തംഭങ്ങൾ‎|വിക്കിപീഡിയയുടെ പഞ്ചസ്തംഭങ്ങൾ]] * [[വിക്കിപീഡിയ:നയങ്ങളും മാർഗ്ഗരേഖകളും|വിക്കിപീഡിയിലെ നയങ്ങളും മാർഗ്ഗരേഖകളും.]] താങ്കൾ [[വിക്കിപീഡിയ:പുതുമുഖം|പുതുമുഖങ്ങൾക്കായുള്ള താൾ]] പരിശോധിച്ചിട്ടില്ലെങ്കിൽ ദയവായി അപ്രകാരം ചെയ്യാൻ താത്പര്യപ്പെടുന്നു. [[വിക്കിപീഡിയ:വിക്കിപീഡിയർ|വിക്കിപീഡിയരിൽ]] ഒരാളായി ഇവിടെ തിരുത്തലുകൾ നടത്തുന്നത് താങ്കൾ ആസ്വദിക്കുമെന്ന് ഞാൻ കരുതുന്നു. താങ്കളെപ്പറ്റിയുള്ള വിവരങ്ങൾ‍ [[പ്രത്യേകം:Mypage|ഉപയോക്താവിനുള്ള താളിൽ]] നൽകാവുന്നതാണ്‌. സംവാദ താളുകളിൽ ഒപ്പ് വെക്കുവാനായി നാല് "ടിൽഡ" (<nowiki>~~~~</nowiki>) ഉപയോഗിക്കുകയോ, ടൂൾബാറിലെ [[File:Insert-signature.png]] ബട്ടൻ ഉപയോഗിക്കുകയോ ചെയ്യുക. സ്വന്തം പേരും തീയതിയും സമയവും താനേ വന്നുകൊള്ളും. എന്നാൽ ലേഖനങ്ങളിൽ അപ്രകാരം ഒപ്പുവെക്കാതിരിക്കാൻ ശ്രദ്ധിക്കുക. മറ്റ് ഉപയോക്താക്കളോട് സം‌വദിക്കാൻ അവരുടെ സം‌വാദത്താളിൽ താങ്കളുടെ സന്ദേശം എഴുതാവുന്നതാണ്. വിക്കിപീഡിയയിൽ എന്തെങ്കിലും സഹായം ആവശ്യമുണ്ടെങ്കിൽ എന്റെ സംവാദ താളിൽ ഒരു കുറിപ്പ് ഇടൂ, അല്ലെങ്കിൽ താങ്കളുടെ സംവാദ താളിൽ '''<nowiki>{{helpme}}</nowiki>''' എന്ന് ചേർക്കൂ, ആരെങ്കിലും ഉടനെ തന്നെ താങ്കളെ സഹായിക്കാൻ ശ്രമിക്കും. ഒരു നല്ല വിക്കിപീഡിയ അനുഭവം ആശംസിക്കുന്നു. വിക്കിമീഡിയയുടെ മലയാളം പദ്ധതികൾക്കായി ഒരു [https://lists.wikimedia.org/mailman/listinfo/wikiml-l മെയിലിങ് ലിസ്റ്റ് നിലവിലുണ്ട്]. ആ ലിസ്റ്റിൽ അംഗത്വം എടുത്ത് താങ്കൾക്ക് വിക്കിപീഡിയയെക്കുറിച്ചുള്ള അഭിപ്രായങ്ങളും, സംശയങ്ങളും, വിക്കിപീഡിയ മെച്ചപ്പെടുത്താനുള്ള വഴികളും ഒക്കെ അവിടെ ഉന്നയിക്കാവുന്നതാണ്‌. മെയിലിങ്ങ് ലിസ്റ്റിൽ അംഗത്വമെടുക്കാൻ ഇവിടെ ഞെക്കുക https://lists.wikimedia.org/mailman/listinfo/wikiml-l. ലിസ്റ്റിൽ അംഗത്വമെടുത്തതിനു ശേഷം''' wikiml-l@lists.wikimedia.org''' എന്ന ഇമെയിൽ വിലാസത്തിലേക്കു ഇമെയിൽ അയച്ചാൽ മറ്റുള്ള വിക്കിപീഡിയർ നിങ്ങളെ സഹായിക്കും. ഇനിയും ബുദ്ധിമുട്ട് തോന്നുന്നുവെങ്കിൽ വിക്കിപീഡിയരോട് നേരിട്ട് സംശയം ചോദിക്കാൻ [[സഹായം:ഐ.ആർ.സി.|ചാറ്റ് ചെയ്യാം]]. ഇതിനായി [http://webchat.freenode.net/?channels=wikipedia-ml ഇവിടെ ഞെക്കുക]. ആരെങ്കിലും ചാറ്റ്റൂമിലുണ്ടെങ്കിൽ അവർ തീർച്ചയായും താങ്കളെ സഹായിക്കുന്നതാണ്. -- [[ഉപയോക്താവ്:സ്വാഗതസംഘം|സ്വാഗതസംഘം]] ([[ഉപയോക്താവിന്റെ സംവാദം:സ്വാഗതസംഘം|സംവാദം]]) 04:45, 9 ജൂലൈ 2025 (UTC) mwt52d6nvkqlflsqnyn39wiwi7ogsdz 2 657385 4546859 2025-07-09T04:51:44Z Ajmal kattichira 206519 '== മുഹമ്മദ് അജ്മൽ കാട്ടിച്ചിറ == മലപ്പുറം ജില്ലയിലെ നിലമ്പൂർ താലൂക്കിലെ ചുങ്കത്തറ പഞ്ചായത്തിലെ കാട്ടിച്ചിറ എന്ന പ്രദേശത്താണ് വീട്. യു ഐ യു എക്‌സ് ഗ്രാഫിക്ക്...' താൾ സൃഷ്ടിച്ചിരിക്കുന്നു 4546859 wikitext text/x-wiki == മുഹമ്മദ് അജ്മൽ കാട്ടിച്ചിറ == മലപ്പുറം ജില്ലയിലെ നിലമ്പൂർ താലൂക്കിലെ ചുങ്കത്തറ പഞ്ചായത്തിലെ കാട്ടിച്ചിറ എന്ന പ്രദേശത്താണ് വീട്. യു ഐ യു എക്‌സ് ഗ്രാഫിക്ക് ഡിസൈനർ ആന്റ് വീഡിയോ എഡിറ്റർ എന്നീ മേഖലയിൽ ജോലി ചെയ്യുന്നു. 2ov3hymrakhqrsbbxm81meagj6pp1z8 10 657386 4546872 2024-09-09T15:30:32Z en>Woodensuperman 0 [[WP:AES|←]]Redirected page to [[Template:PulitzerPrize SpecialCitations]] 4546872 wikitext text/x-wiki #REDIRECT [[Template:PulitzerPrize SpecialCitations]] gns7zsa6a1uhjg657pm9mr3xcm1pvh4 4546873 4546872 2025-07-09T06:35:49Z Meenakshi nandhini 99060 [[:en:Template:PulitzerPrize_SpecialCitations_Letters]] എന്നതിൽ നിന്ന് ഒരു പതിപ്പ് ഇറക്കുമതി ചെയ്തു 4546872 wikitext text/x-wiki #REDIRECT [[Template:PulitzerPrize SpecialCitations]] gns7zsa6a1uhjg657pm9mr3xcm1pvh4 10 657387 4546874 2025-04-24T05:16:46Z en>(Oinkers42) 0 Added Music section 4546874 wikitext text/x-wiki {{Navbox |name = Stuart Little |title = [[E. B. White]]'s ''[[Stuart Little]]'' (1945) |state = {{{state|autocollapse}}} |bodyclass = hlist |above = * [[Stuart Little (franchise)|Franchise]] * [[List of Stuart Little characters|Characters]] |group1= Films |list1 = * ''[[Stuart Little (film)|Stuart Little]]'' (1999) * ''[[Stuart Little 2]]'' (2002) * ''[[Stuart Little 3: Call of the Wild]]'' (2006) |group2= Music |list2 = * "[[You're Where I Belong]]" * "[[Hold on to the Good Things]]" |group3= Other media |list3 = * ''[[Stuart Little: The Journey Home|The Journey Home]]'' (2001) * [[Stuart Little (TV series)|Animated series]] (2003) }}<noinclude> {{navbox documentation}} [[Category:Novel series navigational boxes]] [[Category:Children's literature navigational boxes]] [[Category:Children's film navigational boxes]] </noinclude> ool5bwagb3q7hlu2r0br0pdpco9uevz 4546875 4546874 2025-07-09T06:36:02Z Meenakshi nandhini 99060 [[:en:Template:Stuart_Little]] എന്നതിൽ നിന്ന് ഒരു പതിപ്പ് ഇറക്കുമതി ചെയ്തു 4546874 wikitext text/x-wiki {{Navbox |name = Stuart Little |title = [[E. B. White]]'s ''[[Stuart Little]]'' (1945) |state = {{{state|autocollapse}}} |bodyclass = hlist |above = * [[Stuart Little (franchise)|Franchise]] * [[List of Stuart Little characters|Characters]] |group1= Films |list1 = * ''[[Stuart Little (film)|Stuart Little]]'' (1999) * ''[[Stuart Little 2]]'' (2002) * ''[[Stuart Little 3: Call of the Wild]]'' (2006) |group2= Music |list2 = * "[[You're Where I Belong]]" * "[[Hold on to the Good Things]]" |group3= Other media |list3 = * ''[[Stuart Little: The Journey Home|The Journey Home]]'' (2001) * [[Stuart Little (TV series)|Animated series]] (2003) }}<noinclude> {{navbox documentation}} [[Category:Novel series navigational boxes]] [[Category:Children's literature navigational boxes]] [[Category:Children's film navigational boxes]] </noinclude> ool5bwagb3q7hlu2r0br0pdpco9uevz 10 657388 4546877 2025-05-19T18:50:08Z en>Frietjes 0 4546877 wikitext text/x-wiki {{Navbox |name = Sufi |title = [[Sufism]] |state = {{{state<includeonly>|collapsed</includeonly>}}} |basestyle = background:gold; white-space:nowrap; |listclass = hlist |image = [[File:Maghribi Kufic.jpg|150px]] |above = |group1 = [[List of Sufi orders|Sufi orders]] |list1 = * '''[[Qadiriyya]]''' <small>([[Abdul Qadir Gilani|'Abd al-Qadir al-Gilani]])</small> * '''[[Chishtiyya]]''' <small>([[Mu'in al-Din Chishti]])</small> * '''[[Naqshbandiyya]]''' <small>([[Baha' al-Din Naqshband]])</small> * '''[[Suhrawardiyya]]''' <small>([[Shihab al-Din 'Umar al-Suhrawardi]])</small> * '''[[Rifa'iyya]]''' <small>([[Ahmad al-Rifa'i]])</small> * '''[[Badawiyya]]''' <small>([[Ahmad al-Badawi]])</small> * '''[[Desuqiyya]]''' <small>([[Ibrahim al-Desuqi]])</small> * '''[[Shadhiliyya]]''' <small>([[Abu al-Hasan al-Shadhili]])</small> * '''[[Akbariyya]]''' <small>([[Ibn Arabi]])</small> * '''[[Khalwatiyya]]''' <small>('Umar al-Khalwati)</small> * '''[[Rahmaniyya]]''' <small>([[Sidi M'hamed Bou Qobrine|Muhammad b. 'Abd al-Rahman al-Azhari]])</small> * '''[[Bayramiyya]]''' <small>([[Bayram Wali]])</small> * '''[[Ba 'Alawiyya]]''' <small>([[Muhammad al-Faqih al-Muqaddam|Muhammad ibn 'Ali Ba 'Alawi]])</small> * '''[[Tijaniyya]]''' <small>([[Ahmad al-Tijani]])</small> * '''[[Idrisiyya]]''' <small>([[Ahmad ibn Idris al-Fasi]])</small> |group2 = Practices |list2 = * [[Dhikr]] * [[Haḍra]] * [[Asceticism|Zuhd]] * [[Ziyarat]] * [[Mawlid]] * [[Muraqabah]] * [[Taqwa]] * [[Tazkiyah]] * [[Tawassul]] * [[Barakah|Tabarruk]] * [[Tawakkul]] |group3 = Ideas |list3 = * [[Ihsan]] * [[Wajd]] * [[Kashf]] * [[Karamat]] * [[Nūr (Islam)|Nūr]] * [[Dhawq]] * [[Ishq]] * [[Murid]] * [[Salik]] * [[Sufi studies]] * [[Sufi poetry]] * [[Sufi philosophy]] |group4 = [[Sufi literature]] |list4 = * [[Al-Risala al-Qushayriyya]] * [[Hilyat al-Awliya']] * [[Kashf al-Mahjub]] * [[The Alchemy of Happiness]] * [[The Revival of the Religious Sciences]] * [[Al-Burda]] * [[Dala'il al-Khayrat]] * [[Fazail-e-Amaal|Fadha'il al-'Amal]] |group5 = [[List of Sufis|Notable Sufis]] |list5 = {{Navbox|subgroup | group1 = 2nd AH/8th AD | list1 = * [[Hasan al-Basri|Al-Hasan al-Basri]] (d. 110 AH) * [[Malik ibn Dinar]] (d. 128 AH) * [[Ibrahim ibn Adham]] (d. 160 AH) * [[Sufyan al-Thawri]] (d. 161 AH) * [[Dawud al-Ta'i]] (d. 165 AH) * [[Abd al-Wahid ibn Zaid|'Abd al-Wahid ibn Zaid]] (d. 177 AH) * [[Rabia of Basra|Rabi'a al-'Adawiyya]] (d. 180 AH) * [[Ibn al-Mubarak]] (d. 181 AH) * [[Al-Fudayl ibn 'Iyad]] (d. 188 AH) * [[Shaqiq al-Balkhi]] (d. 194 AH) * [[Ma'ruf al-Karkhi]] (d. 200 AH) |group2 = 3rd AH/9th AD |list2 = * [[Al-Darani]] (d. 205 or 215 AH) * [[Bishr al-Hafi]] (d. 227 AH) * [[Al-Harith al-Muhasibi]] (d. 243 AH) * [[Dhul-Nun al-Misri]] (d. 245 AH) * [[Sari al-Saqati]] (d. 253 AH) * [[Yahya ibn Mu'adh al-Razi]] (d. 258 AH) * [[Abu Sa'id al-Kharraz]] (d. 277 or 286 AH) * [[Sahl al-Tustari]] (d. 283 AH) * [[Al-Hakim al-Tirmidhi]] (d. 295 or 320 AH) * [[Abu al-Husain al-Nuri]] (d. 295 AH) |group3 = 4th AH/10th AD |list3 = * [[Ruwaym]] (d. 303 AH) * [[Abu Bakr al-Shibli]] (d. 334 AH) * [[Abu Talib al-Makki]] (d. 386 AH) * [[Abu Bakr al-Kalabadhi]] (d. 380 AH) |group4 = Sufi leaders |group4style = background: #FFE4E1 |list4 = * [[Saladin|Salah al-Din al-Ayyubi]] (d. 589 AH) * [[Gökböri|Muzaffar al-Din Gökböri]] (d. 630 AH) * [[Yusuf Abu al-Haggag]] (d. 642 AH) * [[Mehmed II|Muhammad al-Fateh]] (d. 886 AH) * [[Aurangzeb]] (d. 1118 AH) * [[Fazl-e-Haq Khairabadi]] (d. 1277 AH) * [[Bahadur Shah Zafar]] (d. 1278 AH) * [[Imam Shamil]] (d. 1287 AH) * [[Emir Abdelkader|Emir Abdel-Kader]] (d. 1300 AH) * [[Muhammad Ahmad]] (d. 1302/1885) * [[Omar al-Mukhtar]] (d. 1350 AH) * [[Izz ad-Din al-Qassam|'Izz al-Din al-Qassam]] (d. 1354 AH) }} |below={{icon|portal}} [[Portal:Islam|Portal]] }}<noinclude> {{navbox documentation}} [[Category:Islam navigational boxes]] </noinclude> m1r1s3r1ksi7r3ipb16lofkcdkoua3r 4546878 4546877 2025-07-09T06:38:39Z Meenakshi nandhini 99060 [[:en:Template:Sufi]] എന്നതിൽ നിന്ന് ഒരു പതിപ്പ് ഇറക്കുമതി ചെയ്തു 4546877 wikitext text/x-wiki {{Navbox |name = Sufi |title = [[Sufism]] |state = {{{state<includeonly>|collapsed</includeonly>}}} |basestyle = background:gold; white-space:nowrap; |listclass = hlist |image = [[File:Maghribi Kufic.jpg|150px]] |above = |group1 = [[List of Sufi orders|Sufi orders]] |list1 = * '''[[Qadiriyya]]''' <small>([[Abdul Qadir Gilani|'Abd al-Qadir al-Gilani]])</small> * '''[[Chishtiyya]]''' <small>([[Mu'in al-Din Chishti]])</small> * '''[[Naqshbandiyya]]''' <small>([[Baha' al-Din Naqshband]])</small> * '''[[Suhrawardiyya]]''' <small>([[Shihab al-Din 'Umar al-Suhrawardi]])</small> * '''[[Rifa'iyya]]''' <small>([[Ahmad al-Rifa'i]])</small> * '''[[Badawiyya]]''' <small>([[Ahmad al-Badawi]])</small> * '''[[Desuqiyya]]''' <small>([[Ibrahim al-Desuqi]])</small> * '''[[Shadhiliyya]]''' <small>([[Abu al-Hasan al-Shadhili]])</small> * '''[[Akbariyya]]''' <small>([[Ibn Arabi]])</small> * '''[[Khalwatiyya]]''' <small>('Umar al-Khalwati)</small> * '''[[Rahmaniyya]]''' <small>([[Sidi M'hamed Bou Qobrine|Muhammad b. 'Abd al-Rahman al-Azhari]])</small> * '''[[Bayramiyya]]''' <small>([[Bayram Wali]])</small> * '''[[Ba 'Alawiyya]]''' <small>([[Muhammad al-Faqih al-Muqaddam|Muhammad ibn 'Ali Ba 'Alawi]])</small> * '''[[Tijaniyya]]''' <small>([[Ahmad al-Tijani]])</small> * '''[[Idrisiyya]]''' <small>([[Ahmad ibn Idris al-Fasi]])</small> |group2 = Practices |list2 = * [[Dhikr]] * [[Haḍra]] * [[Asceticism|Zuhd]] * [[Ziyarat]] * [[Mawlid]] * [[Muraqabah]] * [[Taqwa]] * [[Tazkiyah]] * [[Tawassul]] * [[Barakah|Tabarruk]] * [[Tawakkul]] |group3 = Ideas |list3 = * [[Ihsan]] * [[Wajd]] * [[Kashf]] * [[Karamat]] * [[Nūr (Islam)|Nūr]] * [[Dhawq]] * [[Ishq]] * [[Murid]] * [[Salik]] * [[Sufi studies]] * [[Sufi poetry]] * [[Sufi philosophy]] |group4 = [[Sufi literature]] |list4 = * [[Al-Risala al-Qushayriyya]] * [[Hilyat al-Awliya']] * [[Kashf al-Mahjub]] * [[The Alchemy of Happiness]] * [[The Revival of the Religious Sciences]] * [[Al-Burda]] * [[Dala'il al-Khayrat]] * [[Fazail-e-Amaal|Fadha'il al-'Amal]] |group5 = [[List of Sufis|Notable Sufis]] |list5 = {{Navbox|subgroup | group1 = 2nd AH/8th AD | list1 = * [[Hasan al-Basri|Al-Hasan al-Basri]] (d. 110 AH) * [[Malik ibn Dinar]] (d. 128 AH) * [[Ibrahim ibn Adham]] (d. 160 AH) * [[Sufyan al-Thawri]] (d. 161 AH) * [[Dawud al-Ta'i]] (d. 165 AH) * [[Abd al-Wahid ibn Zaid|'Abd al-Wahid ibn Zaid]] (d. 177 AH) * [[Rabia of Basra|Rabi'a al-'Adawiyya]] (d. 180 AH) * [[Ibn al-Mubarak]] (d. 181 AH) * [[Al-Fudayl ibn 'Iyad]] (d. 188 AH) * [[Shaqiq al-Balkhi]] (d. 194 AH) * [[Ma'ruf al-Karkhi]] (d. 200 AH) |group2 = 3rd AH/9th AD |list2 = * [[Al-Darani]] (d. 205 or 215 AH) * [[Bishr al-Hafi]] (d. 227 AH) * [[Al-Harith al-Muhasibi]] (d. 243 AH) * [[Dhul-Nun al-Misri]] (d. 245 AH) * [[Sari al-Saqati]] (d. 253 AH) * [[Yahya ibn Mu'adh al-Razi]] (d. 258 AH) * [[Abu Sa'id al-Kharraz]] (d. 277 or 286 AH) * [[Sahl al-Tustari]] (d. 283 AH) * [[Al-Hakim al-Tirmidhi]] (d. 295 or 320 AH) * [[Abu al-Husain al-Nuri]] (d. 295 AH) |group3 = 4th AH/10th AD |list3 = * [[Ruwaym]] (d. 303 AH) * [[Abu Bakr al-Shibli]] (d. 334 AH) * [[Abu Talib al-Makki]] (d. 386 AH) * [[Abu Bakr al-Kalabadhi]] (d. 380 AH) |group4 = Sufi leaders |group4style = background: #FFE4E1 |list4 = * [[Saladin|Salah al-Din al-Ayyubi]] (d. 589 AH) * [[Gökböri|Muzaffar al-Din Gökböri]] (d. 630 AH) * [[Yusuf Abu al-Haggag]] (d. 642 AH) * [[Mehmed II|Muhammad al-Fateh]] (d. 886 AH) * [[Aurangzeb]] (d. 1118 AH) * [[Fazl-e-Haq Khairabadi]] (d. 1277 AH) * [[Bahadur Shah Zafar]] (d. 1278 AH) * [[Imam Shamil]] (d. 1287 AH) * [[Emir Abdelkader|Emir Abdel-Kader]] (d. 1300 AH) * [[Muhammad Ahmad]] (d. 1302/1885) * [[Omar al-Mukhtar]] (d. 1350 AH) * [[Izz ad-Din al-Qassam|'Izz al-Din al-Qassam]] (d. 1354 AH) }} |below={{icon|portal}} [[Portal:Islam|Portal]] }}<noinclude> {{navbox documentation}} [[Category:Islam navigational boxes]] </noinclude> m1r1s3r1ksi7r3ipb16lofkcdkoua3r 10 657389 4546880 2025-05-15T14:39:07Z en>Omnipaedista 0 Wikipedia avoids unnecessary capitalization 4546880 wikitext text/x-wiki {{Navbox with collapsible groups | name = Statistics | state = {{{state|uncollapsed}}} | bodyclass = hlist | title = [[Statistics]] | image = <!-- [[File:Planche de Galton.jpg|thumb|100x100px|alt=Illustration of the central limit theorem|Illustration of the central limit theorem]] --> | selected = {{{selected|{{{expanded|{{{1|}}}}}}}}} | above = * [[Outline of statistics|Outline]] * [[List of statistics articles|Index]] <!------------------------------- Descriptive ---------------------------------> | abbr1 = descriptive | section1 = [[Descriptive statistics]] | list1 = {{Navbox |child | groupwidth = 12.5em <!--(should match those below)--> | group1 = [[Continuous probability distribution|Continuous data]] | list1 = {{Navbox |child | groupstyle = font-weight:normal; | group1 = [[Central tendency|Center]] | list1 = * [[Mean]] ** [[Arithmetic mean|Arithmetic]] ** [[Arithmetic–geometric mean|Arithmetic-Geometric]] ** [[Contraharmonic mean|Contraharmonic]] ** [[Cubic mean|Cubic]] ** [[generalized mean|Generalized/power]] ** [[Geometric mean|Geometric]] ** [[Harmonic mean|Harmonic]] ** [[Heronian mean|Heronian]] ** [[Heinz mean|Heinz]] ** [[Lehmer mean|Lehmer]] * [[Median]] * [[Mode (statistics)|Mode]] | group2 = [[Statistical dispersion|Dispersion]] | list2 = * [[Average absolute deviation]] * [[Coefficient of variation]] * [[Interquartile range]] * [[Percentile]] * [[Range (statistics)|Range]] * [[Standard deviation]] * [[Variance#Sample_variance|Variance]] | group3 = [[Shape of the distribution|Shape]] | list3 = * [[Central limit theorem]] * [[Moment (mathematics)|Moments]] ** [[Kurtosis]] ** [[L-moment]]s ** [[Skewness]] }} | group2 = [[Count data]] | list2 = * [[Index of dispersion]] | group3 = Summary tables | list3 = * [[Contingency table]] * [[Frequency distribution]] * [[Grouped data]] | group4 = [[Correlation and dependence|Dependence]] | list4 = * [[Partial correlation]] * [[Pearson correlation coefficient|Pearson product-moment correlation]] * [[Rank correlation]] ** [[Kendall rank correlation coefficient|Kendall's τ]] ** [[Spearman's rank correlation coefficient|Spearman's ρ]] * [[Scatter plot]] | group5 = [[Statistical graphics|Graphics]] | list5 = * [[Bar chart]] * [[Biplot]] * [[Box plot]] * [[Control chart]] * [[Correlogram]] * [[Fan chart (statistics)|Fan chart]] * [[Forest plot]] * [[Histogram]] * [[Pie chart]] * [[Q–Q plot]] * [[Radar chart]] * [[Run chart]] * [[Scatter plot]] * [[Stem-and-leaf display]] * [[Violin plot]] }} <!----------------------------- Data collection -------------------------------> | abbr2 = collection | group2 = [[Data collection]] | list2 = {{Navbox |child | groupwidth = 12.5em <!--(should match those above/below)--> | group1 = [[Design of experiments|Study design]] | list1 = * [[Effect size]] * [[Missing data]] * [[Optimal design]] * [[Statistical population|Population]] * [[Replication (statistics)|Replication]] * [[Sample size determination]] * [[Statistic]] * [[Statistical power]]<!-- redundant with inference, but useful --> | group2 = [[Survey methodology]] | list2 = * [[Sampling (statistics)|Sampling]] ** [[Cluster sampling|Cluster]] ** [[Stratified sampling|Stratified]] * [[Opinion poll]] * [[Questionnaire]] * [[Standard error]] | group3 = [[Experiment|Controlled experiments]] | list3 = * [[Blocking (statistics)|Blocking]] * [[Factorial experiment]] * [[Interaction (statistics)|Interaction]] * [[Random assignment]] * [[Randomized controlled trial]] * [[Randomized experiment]] * [[Scientific control]] <!-- * [[Regression discontinuity design|Regression discontinuity]] --> | group4 = Adaptive designs | list4 = * [[Adaptive clinical trial]] * [[Stochastic approximation]] * [[Up-and-Down Designs|Up-and-down designs]] | group5 = [[Observational study|Observational studies]] | list5 = * [[Cohort study]] * [[Cross-sectional study]] * [[Natural experiment]] * [[Quasi-experiment]] }} <!-------------------------------- Inference ----------------------------------> | abbr3 = inference | section3 = [[Statistical inference]] | list3 = {{Navbox |child | groupwidth = 12.5em <!--(should match those above/below)--> | group1 = [[Statistical theory]] | list1 = * [[Population (statistics)|Population]] * [[Statistic]] * [[Probability distribution]] * [[Sampling distribution]] ** [[Order statistic]] * [[Empirical distribution function|Empirical distribution]] **[[Density estimation]] * [[Statistical model]] **[[Model specification]] **[[Lp space|L^''p'' space]] * [[Statistical parameter|Parameter]] ** [[Location parameter|location]] **[[Scale parameter|scale]] **[[Shape parameter|shape]] * [[Parametric statistics|Parametric family]] ** [[Likelihood function|Likelihood]]&nbsp;[[Monotone likelihood ratio|{{small|(monotone)}}]] **[[Location–scale family]] ** [[Exponential family]] * [[Completeness (statistics)|Completeness]] * [[Sufficient statistic|Sufficiency]] * [[Plug-in principle|Statistical functional]] ** [[Bootstrapping (statistics)|Bootstrap]] ** [[U-statistic|U]] **[[V-statistic|V]] * [[Optimal decision]] **[[loss function]] * [[Efficiency (statistics)|Efficiency]] * [[Statistical distance]] ** [[Divergence (statistics)|divergence]] * [[Asymptotic theory (statistics)|Asymptotics]] * [[Robust statistics|Robustness]] | group2 = [[Frequentist inference]] | list2 = {{Navbox |child | groupstyle=font-weight:normal; | evenodd = swap | group2 = [[Point estimation]] | list2 = * [[Estimating equations]] ** [[Maximum likelihood]] ** [[Method of moments (statistics)|Method of moments]] ** [[M-estimator]] ** [[Minimum distance estimation|Minimum distance]] * [[Bias of an estimator|Unbiased estimator]]s ** [[Minimum-variance unbiased estimator|Mean-unbiased minimum-variance]] ***[[Rao–Blackwell theorem|Rao–Blackwellization]] ***[[Lehmann–Scheffé theorem]] ** [[Median-unbiased estimator|Median unbiased]] * [[Plug-in principle|Plug-in]] |group3=[[Interval estimation]] |list3= *[[Confidence interval]] *[[Pivotal quantity|Pivot]] *[[Likelihood interval]] *[[Prediction interval]] *[[Tolerance interval]] *[[Resampling (statistics)|Resampling]] ** [[Bootstrapping (statistics)|Bootstrap]] <!-- This could also go below in the teting methods, before [[Permutation test]] --> **[[Jackknife resampling|Jackknife]] |group4=[[Statistical hypothesis testing|Testing hypotheses]] |list4= * [[One- and two-tailed tests|1- & 2-tails]] * [[Power (statistics)|Power]] ** [[Uniformly most powerful test]] <!-- *[[Bootstrapping (statistics)|Bootstrap]] appears just above as a resampling CI method --> * [[Permutation test]] **[[Randomization test]] * [[Multiple comparisons]] | group5 = [[Parametric statistics|Parametric tests]] | list5 = * [[Likelihood-ratio test|Likelihood-ratio]] * [[Score test|Score/Lagrange multiplier]] * [[Wald test|Wald]] }} | group3 = [[list of statistical tests|Specific tests]] | list3 = {{Navbox |child | groupstyle=font-weight:normal; | evenodd = swap | list1 = * [[Z-test|''Z''-test {{smaller|(normal)}}]] * [[Student's t-test|Student's ''t''-test]] * [[F-test|''F''-test]] | group2 = [[Goodness of fit]] | list2 = * [[Chi-squared test|Chi-squared]] * [[G-test|''G''-test]] * [[Kolmogorov–Smirnov test|Kolmogorov–Smirnov]] * [[Anderson–Darling test|Anderson–Darling]] * [[Lilliefors test|Lilliefors]] * [[Jarque–Bera test|Jarque–Bera]] * [[Shapiro–Wilk test|Normality {{smaller|(Shapiro–Wilk)}}]] * [[Likelihood-ratio test]] * [[Model selection]] **[[Cross-validation (statistics)|Cross validation]] ** [[Akaike information criterion|AIC]] ** [[Bayesian information criterion|BIC]] | group3 = [[Rank statistics]] | list3 = * [[Sign test|Sign]] ** [[Sample median]] * [[Wilcoxon signed-rank test|Signed rank {{smaller|(Wilcoxon)}}]] ** [[Hodges–Lehmann estimator]] * [[Mann–Whitney U test|Rank sum {{smaller|(Mann–Whitney)}}]] * [[Nonparametric statistics|Nonparametric]] [[Analysis of variance|anova]] ** [[Kruskal–Wallis test|1-way {{smaller|(Kruskal–Wallis)}}]] ** [[Friedman test|2-way {{smaller|(Friedman)}}]] ** [[Jonckheere's trend test|Ordered alternative {{smaller|(Jonckheere–Terpstra)}}]] * [[Van der Waerden test]] }} | group5 = [[Bayesian inference]] | list5 = * [[Bayesian probability]] ** [[Prior probability|prior]] ** [[Posterior probability|posterior]] * [[Credible interval]] * [[Bayes factor]] * [[Bayes estimator|Bayesian estimator]] ** [[Maximum a posteriori estimation|Maximum posterior estimator]] }} <!-------------------- Correlation / Regression analysis ----------------------> | abbr4 = correlation | section4 = {{hlist|[[Correlation and dependence|Correlation]]|[[Regression analysis]]}} | list4 = {{Navbox |child | groupwidth = 12.5em <!--(should match those above/below)--> | group1 = [[Correlation and dependence|Correlation]] | list1 = * [[Pearson product-moment correlation coefficient|Pearson product-moment]] * [[Partial correlation]] * [[Confounding|Confounding variable]] * [[Coefficient of determination]] | group2 = [[Regression analysis]] | list2 = * [[Errors and residuals]] * [[Regression validation]] * [[Mixed model|Mixed effects models]] * [[Simultaneous equations model]]s * [[Multivariate adaptive regression splines|Multivariate adaptive regression splines (MARS)]] | group3 = [[Linear regression]] | list3 = * [[Simple linear regression]] * [[Ordinary least squares]] * [[General linear model]] * [[Bayesian linear regression|Bayesian regression]] | group4 = Non-standard predictors | list4 = * [[Nonlinear regression]] * [[Nonparametric regression|Nonparametric]] * [[Semiparametric regression|Semiparametric]] * [[Isotonic regression|Isotonic]] * [[Robust regression|Robust]] * [[Homoscedasticity and heteroscedasticity|Homoscedasticity and Heteroscedasticity]] | group5 = [[Generalized linear model]] | list5 = * [[Exponential family|Exponential families]] * [[Logistic regression|Logistic {{smaller|(Bernoulli)}}]]{{\}}[[Binomial regression|Binomial]]{{\}}[[Poisson regression]]s | group6 = [[Partition of sums of squares|Partition of variance]] | list6 = * [[Analysis of variance|Analysis of variance (ANOVA, anova)]] * [[Analysis of covariance]] * [[Multivariate analysis of variance|Multivariate ANOVA]] * [[Degrees of freedom (statistics)|Degrees of freedom]] }} <!----------- Categorical / Multivariate / Time-series / Survival -------------> | abbr5 = analysis | section5 = [[Categorical variable|Categorical]]{{\}}[[Multivariate statistics|multivariate]]{{\}}[[Time series|time-series]]{{\}}[[survival analysis]] | list5 = {{Navbox |child | groupwidth = 12.5em <!--(should match those above/below)--> | group1 = [[Categorical variable|Categorical]] | list1 = * [[Cohen's kappa]] * [[Contingency table]] * [[Graphical model]] * [[Poisson regression|Log-linear model]] * [[McNemar's test]] * [[Cochran–Mantel–Haenszel statistics]] | group2 = [[Multivariate statistics|Multivariate]] | list2 = * [[General linear model|Regression]] * [[Multivariate analysis of variance|Manova]] * [[Principal component analysis|Principal components]] * [[Canonical correlation]] * [[Linear discriminant analysis|Discriminant analysis]] * [[Cluster analysis]] * [[Statistical classification|Classification]] * [[Structural equation modeling|Structural equation model]] ** [[Factor analysis]] * [[Multivariate distribution]]s **[[Elliptical distribution]]s ***[[Multivariate normal distribution|Normal]] | group3 = [[Time series|Time-series]] | list3 = {{Navbox |child | groupstyle = font-weight:normal; | group1 = General | list1 = * [[Decomposition of time series|Decomposition]] * [[Trend estimation|Trend]] * [[Stationary process|Stationarity]] * [[Seasonal adjustment]] * [[Exponential smoothing]] * [[Cointegration]] * [[Structural break]] * [[Granger causality]] | group2 = Specific tests | list2 = * [[Dickey–Fuller test|Dickey–Fuller]] * [[Johansen test|Johansen]] * [[Ljung–Box test|Q-statistic {{smaller|(Ljung–Box)}}]] * [[Durbin–Watson statistic|Durbin–Watson]] * [[Breusch–Godfrey test|Breusch–Godfrey]] | group3 = [[Time domain]] | list3 = * [[Autocorrelation|Autocorrelation (ACF)]] ** [[Partial autocorrelation function|partial (PACF)]] * [[Cross-correlation|Cross-correlation (XCF)]] * [[Autoregressive–moving-average model|ARMA model]] * [[Box–Jenkins method|ARIMA model {{smaller|(Box–Jenkins)}}]] * [[Autoregressive conditional heteroskedasticity|Autoregressive conditional heteroskedasticity (ARCH)]] * [[Vector autoregression|Vector autoregression (VAR)]] | group4 = [[Frequency domain]] | list4 = * [[Spectral density estimation]] * [[Fourier analysis]] * [[Least-squares spectral analysis]] * [[Wavelet]] * [[Whittle likelihood]] }} <!---group4 omitted to maintain alternating list backgrounds---> | group5 = [[Survival analysis|Survival]] | list5 ={{Navbox |child | groupstyle = font-weight:normal; | group1 = [[Survival function]] | list1 = *[[Kaplan–Meier estimator|Kaplan–Meier estimator (product limit)]] * [[Proportional hazards model]]s * [[Accelerated failure time model|Accelerated failure time (AFT) model]] *[[First-hitting-time model|First hitting time]] | group2 = [[Failure rate|Hazard function]] | list2 = *[[Nelson–Aalen estimator]] | group3 = Test | list3 = * [[Log-rank test]] }} }} <!------------------------------ Applications ---------------------------------> | abbr6 = applications | section6 = [[List of fields of application of statistics|Applications]] | list6 = {{Navbox |child | groupwidth = 12.5em <!--(should match those above)--> | group1 = [[Biostatistics]] | list1 = * [[Bioinformatics]] * [[Clinical trial]]s{{\}}[[Clinical study design|studies]] * [[Epidemiology]] * [[Medical statistics]] | group2 = [[Engineering statistics]] | list2 = * [[Chemometrics]] * [[Methods engineering]] * [[Probabilistic design]] * [[Statistical process control|Process]]{{\}}[[quality control]] * [[Reliability engineering|Reliability]] * [[System identification]] | group3 = [[Social statistics]] | list3 = * [[Actuarial science]] * [[Census]] * [[Crime statistics]] * [[Demographic statistics|Demography]] * [[Econometrics]] * [[Jurimetrics]] * [[National accounts]] * [[Official statistics]] * [[Population statistics]] * [[Psychometrics]] | group4 = [[Spatial analysis|Spatial statistics]]<!--and/or in time-series/multivariate analysis--> | list4 = * [[Cartography]] * [[Environmental statistics]] * [[Geographic information system]] * [[Geostatistics]] * [[Kriging]] }} <!-----------------------------------------------------------------------------> | below = * {{icon|Category}}'''[[:Category:Statistics|Category]]''' * '''{{Portal-inline|Mathematics}}''' * {{Icon|commons}}'''[[commons:Category:Statistics|Commons]]''' * {{Icon|WikiProject}} '''[[Wikipedia:WikiProject Statistics|WikiProject]]''' }}<noinclude>{{Documentation}}</noinclude> 065udpno4clm85lv3a2l9rlrhd49yb4 4546881 4546880 2025-07-09T06:39:57Z Meenakshi nandhini 99060 [[:en:Template:Statistics]] എന്നതിൽ നിന്ന് ഒരു പതിപ്പ് ഇറക്കുമതി ചെയ്തു 4546880 wikitext text/x-wiki {{Navbox with collapsible groups | name = Statistics | state = {{{state|uncollapsed}}} | bodyclass = hlist | title = [[Statistics]] | image = <!-- [[File:Planche de Galton.jpg|thumb|100x100px|alt=Illustration of the central limit theorem|Illustration of the central limit theorem]] --> | selected = {{{selected|{{{expanded|{{{1|}}}}}}}}} | above = * [[Outline of statistics|Outline]] * [[List of statistics articles|Index]] <!------------------------------- Descriptive ---------------------------------> | abbr1 = descriptive | section1 = [[Descriptive statistics]] | list1 = {{Navbox |child | groupwidth = 12.5em <!--(should match those below)--> | group1 = [[Continuous probability distribution|Continuous data]] | list1 = {{Navbox |child | groupstyle = font-weight:normal; | group1 = [[Central tendency|Center]] | list1 = * [[Mean]] ** [[Arithmetic mean|Arithmetic]] ** [[Arithmetic–geometric mean|Arithmetic-Geometric]] ** [[Contraharmonic mean|Contraharmonic]] ** [[Cubic mean|Cubic]] ** [[generalized mean|Generalized/power]] ** [[Geometric mean|Geometric]] ** [[Harmonic mean|Harmonic]] ** [[Heronian mean|Heronian]] ** [[Heinz mean|Heinz]] ** [[Lehmer mean|Lehmer]] * [[Median]] * [[Mode (statistics)|Mode]] | group2 = [[Statistical dispersion|Dispersion]] | list2 = * [[Average absolute deviation]] * [[Coefficient of variation]] * [[Interquartile range]] * [[Percentile]] * [[Range (statistics)|Range]] * [[Standard deviation]] * [[Variance#Sample_variance|Variance]] | group3 = [[Shape of the distribution|Shape]] | list3 = * [[Central limit theorem]] * [[Moment (mathematics)|Moments]] ** [[Kurtosis]] ** [[L-moment]]s ** [[Skewness]] }} | group2 = [[Count data]] | list2 = * [[Index of dispersion]] | group3 = Summary tables | list3 = * [[Contingency table]] * [[Frequency distribution]] * [[Grouped data]] | group4 = [[Correlation and dependence|Dependence]] | list4 = * [[Partial correlation]] * [[Pearson correlation coefficient|Pearson product-moment correlation]] * [[Rank correlation]] ** [[Kendall rank correlation coefficient|Kendall's τ]] ** [[Spearman's rank correlation coefficient|Spearman's ρ]] * [[Scatter plot]] | group5 = [[Statistical graphics|Graphics]] | list5 = * [[Bar chart]] * [[Biplot]] * [[Box plot]] * [[Control chart]] * [[Correlogram]] * [[Fan chart (statistics)|Fan chart]] * [[Forest plot]] * [[Histogram]] * [[Pie chart]] * [[Q–Q plot]] * [[Radar chart]] * [[Run chart]] * [[Scatter plot]] * [[Stem-and-leaf display]] * [[Violin plot]] }} <!----------------------------- Data collection -------------------------------> | abbr2 = collection | group2 = [[Data collection]] | list2 = {{Navbox |child | groupwidth = 12.5em <!--(should match those above/below)--> | group1 = [[Design of experiments|Study design]] | list1 = * [[Effect size]] * [[Missing data]] * [[Optimal design]] * [[Statistical population|Population]] * [[Replication (statistics)|Replication]] * [[Sample size determination]] * [[Statistic]] * [[Statistical power]]<!-- redundant with inference, but useful --> | group2 = [[Survey methodology]] | list2 = * [[Sampling (statistics)|Sampling]] ** [[Cluster sampling|Cluster]] ** [[Stratified sampling|Stratified]] * [[Opinion poll]] * [[Questionnaire]] * [[Standard error]] | group3 = [[Experiment|Controlled experiments]] | list3 = * [[Blocking (statistics)|Blocking]] * [[Factorial experiment]] * [[Interaction (statistics)|Interaction]] * [[Random assignment]] * [[Randomized controlled trial]] * [[Randomized experiment]] * [[Scientific control]] <!-- * [[Regression discontinuity design|Regression discontinuity]] --> | group4 = Adaptive designs | list4 = * [[Adaptive clinical trial]] * [[Stochastic approximation]] * [[Up-and-Down Designs|Up-and-down designs]] | group5 = [[Observational study|Observational studies]] | list5 = * [[Cohort study]] * [[Cross-sectional study]] * [[Natural experiment]] * [[Quasi-experiment]] }} <!-------------------------------- Inference ----------------------------------> | abbr3 = inference | section3 = [[Statistical inference]] | list3 = {{Navbox |child | groupwidth = 12.5em <!--(should match those above/below)--> | group1 = [[Statistical theory]] | list1 = * [[Population (statistics)|Population]] * [[Statistic]] * [[Probability distribution]] * [[Sampling distribution]] ** [[Order statistic]] * [[Empirical distribution function|Empirical distribution]] **[[Density estimation]] * [[Statistical model]] **[[Model specification]] **[[Lp space|L^''p'' space]] * [[Statistical parameter|Parameter]] ** [[Location parameter|location]] **[[Scale parameter|scale]] **[[Shape parameter|shape]] * [[Parametric statistics|Parametric family]] ** [[Likelihood function|Likelihood]]&nbsp;[[Monotone likelihood ratio|{{small|(monotone)}}]] **[[Location–scale family]] ** [[Exponential family]] * [[Completeness (statistics)|Completeness]] * [[Sufficient statistic|Sufficiency]] * [[Plug-in principle|Statistical functional]] ** [[Bootstrapping (statistics)|Bootstrap]] ** [[U-statistic|U]] **[[V-statistic|V]] * [[Optimal decision]] **[[loss function]] * [[Efficiency (statistics)|Efficiency]] * [[Statistical distance]] ** [[Divergence (statistics)|divergence]] * [[Asymptotic theory (statistics)|Asymptotics]] * [[Robust statistics|Robustness]] | group2 = [[Frequentist inference]] | list2 = {{Navbox |child | groupstyle=font-weight:normal; | evenodd = swap | group2 = [[Point estimation]] | list2 = * [[Estimating equations]] ** [[Maximum likelihood]] ** [[Method of moments (statistics)|Method of moments]] ** [[M-estimator]] ** [[Minimum distance estimation|Minimum distance]] * [[Bias of an estimator|Unbiased estimator]]s ** [[Minimum-variance unbiased estimator|Mean-unbiased minimum-variance]] ***[[Rao–Blackwell theorem|Rao–Blackwellization]] ***[[Lehmann–Scheffé theorem]] ** [[Median-unbiased estimator|Median unbiased]] * [[Plug-in principle|Plug-in]] |group3=[[Interval estimation]] |list3= *[[Confidence interval]] *[[Pivotal quantity|Pivot]] *[[Likelihood interval]] *[[Prediction interval]] *[[Tolerance interval]] *[[Resampling (statistics)|Resampling]] ** [[Bootstrapping (statistics)|Bootstrap]] <!-- This could also go below in the teting methods, before [[Permutation test]] --> **[[Jackknife resampling|Jackknife]] |group4=[[Statistical hypothesis testing|Testing hypotheses]] |list4= * [[One- and two-tailed tests|1- & 2-tails]] * [[Power (statistics)|Power]] ** [[Uniformly most powerful test]] <!-- *[[Bootstrapping (statistics)|Bootstrap]] appears just above as a resampling CI method --> * [[Permutation test]] **[[Randomization test]] * [[Multiple comparisons]] | group5 = [[Parametric statistics|Parametric tests]] | list5 = * [[Likelihood-ratio test|Likelihood-ratio]] * [[Score test|Score/Lagrange multiplier]] * [[Wald test|Wald]] }} | group3 = [[list of statistical tests|Specific tests]] | list3 = {{Navbox |child | groupstyle=font-weight:normal; | evenodd = swap | list1 = * [[Z-test|''Z''-test {{smaller|(normal)}}]] * [[Student's t-test|Student's ''t''-test]] * [[F-test|''F''-test]] | group2 = [[Goodness of fit]] | list2 = * [[Chi-squared test|Chi-squared]] * [[G-test|''G''-test]] * [[Kolmogorov–Smirnov test|Kolmogorov–Smirnov]] * [[Anderson–Darling test|Anderson–Darling]] * [[Lilliefors test|Lilliefors]] * [[Jarque–Bera test|Jarque–Bera]] * [[Shapiro–Wilk test|Normality {{smaller|(Shapiro–Wilk)}}]] * [[Likelihood-ratio test]] * [[Model selection]] **[[Cross-validation (statistics)|Cross validation]] ** [[Akaike information criterion|AIC]] ** [[Bayesian information criterion|BIC]] | group3 = [[Rank statistics]] | list3 = * [[Sign test|Sign]] ** [[Sample median]] * [[Wilcoxon signed-rank test|Signed rank {{smaller|(Wilcoxon)}}]] ** [[Hodges–Lehmann estimator]] * [[Mann–Whitney U test|Rank sum {{smaller|(Mann–Whitney)}}]] * [[Nonparametric statistics|Nonparametric]] [[Analysis of variance|anova]] ** [[Kruskal–Wallis test|1-way {{smaller|(Kruskal–Wallis)}}]] ** [[Friedman test|2-way {{smaller|(Friedman)}}]] ** [[Jonckheere's trend test|Ordered alternative {{smaller|(Jonckheere–Terpstra)}}]] * [[Van der Waerden test]] }} | group5 = [[Bayesian inference]] | list5 = * [[Bayesian probability]] ** [[Prior probability|prior]] ** [[Posterior probability|posterior]] * [[Credible interval]] * [[Bayes factor]] * [[Bayes estimator|Bayesian estimator]] ** [[Maximum a posteriori estimation|Maximum posterior estimator]] }} <!-------------------- Correlation / Regression analysis ----------------------> | abbr4 = correlation | section4 = {{hlist|[[Correlation and dependence|Correlation]]|[[Regression analysis]]}} | list4 = {{Navbox |child | groupwidth = 12.5em <!--(should match those above/below)--> | group1 = [[Correlation and dependence|Correlation]] | list1 = * [[Pearson product-moment correlation coefficient|Pearson product-moment]] * [[Partial correlation]] * [[Confounding|Confounding variable]] * [[Coefficient of determination]] | group2 = [[Regression analysis]] | list2 = * [[Errors and residuals]] * [[Regression validation]] * [[Mixed model|Mixed effects models]] * [[Simultaneous equations model]]s * [[Multivariate adaptive regression splines|Multivariate adaptive regression splines (MARS)]] | group3 = [[Linear regression]] | list3 = * [[Simple linear regression]] * [[Ordinary least squares]] * [[General linear model]] * [[Bayesian linear regression|Bayesian regression]] | group4 = Non-standard predictors | list4 = * [[Nonlinear regression]] * [[Nonparametric regression|Nonparametric]] * [[Semiparametric regression|Semiparametric]] * [[Isotonic regression|Isotonic]] * [[Robust regression|Robust]] * [[Homoscedasticity and heteroscedasticity|Homoscedasticity and Heteroscedasticity]] | group5 = [[Generalized linear model]] | list5 = * [[Exponential family|Exponential families]] * [[Logistic regression|Logistic {{smaller|(Bernoulli)}}]]{{\}}[[Binomial regression|Binomial]]{{\}}[[Poisson regression]]s | group6 = [[Partition of sums of squares|Partition of variance]] | list6 = * [[Analysis of variance|Analysis of variance (ANOVA, anova)]] * [[Analysis of covariance]] * [[Multivariate analysis of variance|Multivariate ANOVA]] * [[Degrees of freedom (statistics)|Degrees of freedom]] }} <!----------- Categorical / Multivariate / Time-series / Survival -------------> | abbr5 = analysis | section5 = [[Categorical variable|Categorical]]{{\}}[[Multivariate statistics|multivariate]]{{\}}[[Time series|time-series]]{{\}}[[survival analysis]] | list5 = {{Navbox |child | groupwidth = 12.5em <!--(should match those above/below)--> | group1 = [[Categorical variable|Categorical]] | list1 = * [[Cohen's kappa]] * [[Contingency table]] * [[Graphical model]] * [[Poisson regression|Log-linear model]] * [[McNemar's test]] * [[Cochran–Mantel–Haenszel statistics]] | group2 = [[Multivariate statistics|Multivariate]] | list2 = * [[General linear model|Regression]] * [[Multivariate analysis of variance|Manova]] * [[Principal component analysis|Principal components]] * [[Canonical correlation]] * [[Linear discriminant analysis|Discriminant analysis]] * [[Cluster analysis]] * [[Statistical classification|Classification]] * [[Structural equation modeling|Structural equation model]] ** [[Factor analysis]] * [[Multivariate distribution]]s **[[Elliptical distribution]]s ***[[Multivariate normal distribution|Normal]] | group3 = [[Time series|Time-series]] | list3 = {{Navbox |child | groupstyle = font-weight:normal; | group1 = General | list1 = * [[Decomposition of time series|Decomposition]] * [[Trend estimation|Trend]] * [[Stationary process|Stationarity]] * [[Seasonal adjustment]] * [[Exponential smoothing]] * [[Cointegration]] * [[Structural break]] * [[Granger causality]] | group2 = Specific tests | list2 = * [[Dickey–Fuller test|Dickey–Fuller]] * [[Johansen test|Johansen]] * [[Ljung–Box test|Q-statistic {{smaller|(Ljung–Box)}}]] * [[Durbin–Watson statistic|Durbin–Watson]] * [[Breusch–Godfrey test|Breusch–Godfrey]] | group3 = [[Time domain]] | list3 = * [[Autocorrelation|Autocorrelation (ACF)]] ** [[Partial autocorrelation function|partial (PACF)]] * [[Cross-correlation|Cross-correlation (XCF)]] * [[Autoregressive–moving-average model|ARMA model]] * [[Box–Jenkins method|ARIMA model {{smaller|(Box–Jenkins)}}]] * [[Autoregressive conditional heteroskedasticity|Autoregressive conditional heteroskedasticity (ARCH)]] * [[Vector autoregression|Vector autoregression (VAR)]] | group4 = [[Frequency domain]] | list4 = * [[Spectral density estimation]] * [[Fourier analysis]] * [[Least-squares spectral analysis]] * [[Wavelet]] * [[Whittle likelihood]] }} <!---group4 omitted to maintain alternating list backgrounds---> | group5 = [[Survival analysis|Survival]] | list5 ={{Navbox |child | groupstyle = font-weight:normal; | group1 = [[Survival function]] | list1 = *[[Kaplan–Meier estimator|Kaplan–Meier estimator (product limit)]] * [[Proportional hazards model]]s * [[Accelerated failure time model|Accelerated failure time (AFT) model]] *[[First-hitting-time model|First hitting time]] | group2 = [[Failure rate|Hazard function]] | list2 = *[[Nelson–Aalen estimator]] | group3 = Test | list3 = * [[Log-rank test]] }} }} <!------------------------------ Applications ---------------------------------> | abbr6 = applications | section6 = [[List of fields of application of statistics|Applications]] | list6 = {{Navbox |child | groupwidth = 12.5em <!--(should match those above)--> | group1 = [[Biostatistics]] | list1 = * [[Bioinformatics]] * [[Clinical trial]]s{{\}}[[Clinical study design|studies]] * [[Epidemiology]] * [[Medical statistics]] | group2 = [[Engineering statistics]] | list2 = * [[Chemometrics]] * [[Methods engineering]] * [[Probabilistic design]] * [[Statistical process control|Process]]{{\}}[[quality control]] * [[Reliability engineering|Reliability]] * [[System identification]] | group3 = [[Social statistics]] | list3 = * [[Actuarial science]] * [[Census]] * [[Crime statistics]] * [[Demographic statistics|Demography]] * [[Econometrics]] * [[Jurimetrics]] * [[National accounts]] * [[Official statistics]] * [[Population statistics]] * [[Psychometrics]] | group4 = [[Spatial analysis|Spatial statistics]]<!--and/or in time-series/multivariate analysis--> | list4 = * [[Cartography]] * [[Environmental statistics]] * [[Geographic information system]] * [[Geostatistics]] * [[Kriging]] }} <!-----------------------------------------------------------------------------> | below = * {{icon|Category}}'''[[:Category:Statistics|Category]]''' * '''{{Portal-inline|Mathematics}}''' * {{Icon|commons}}'''[[commons:Category:Statistics|Commons]]''' * {{Icon|WikiProject}} '''[[Wikipedia:WikiProject Statistics|WikiProject]]''' }}<noinclude>{{Documentation}}</noinclude> 065udpno4clm85lv3a2l9rlrhd49yb4 10 657390 4546882 2018-11-06T08:23:09Z en>The Transhumanist 0 The Transhumanist moved page [[Template:Topics in epidemiology]] to [[Template:Epidemiology]]: match [[Epidemiology]], [[:Category:Epidemiology]], and [[Portal:Epidemiology]] 4546882 wikitext text/x-wiki #REDIRECT [[Template:Epidemiology]] {{R from move}} 3idlkeoz9ayyfdbdsk0q4sacqgy01w0 4546883 4546882 2025-07-09T06:40:14Z Meenakshi nandhini 99060 [[:en:Template:Topics_in_epidemiology]] എന്നതിൽ നിന്ന് ഒരു പതിപ്പ് ഇറക്കുമതി ചെയ്തു 4546882 wikitext text/x-wiki #REDIRECT [[Template:Epidemiology]] {{R from move}} 3idlkeoz9ayyfdbdsk0q4sacqgy01w0 10 657391 4546884 2024-11-07T14:19:39Z en>Explicit 0 Removed template per [[Wikipedia:Templates for discussion/Log/2024 October 31#Template:Global epidemiology by condition]]. 4546884 wikitext text/x-wiki {{Navbox | name = Epidemiology | title = Topics in [[epidemiology]] | state = {{{state|autocollapse}}} | bodyclass = hlist | group1 = Branches of epidemiology | list1 = {{Navbox|subgroup | groupstyle = font-weight:normal; | group1 = by physiology/disease: | list1 = * [[Cognitive epidemiology]] * [[Neuroepidemiology]] * [[Psychiatric epidemiology]] * [[Epizootiology|Veterinary epidemiology]] | group2 = by methodological approach: | list2 = * [[Biostatistics]] * [[Disease informatics]] * [[E-epidemiology]] * [[Environmental epidemiology]] * [[Economic epidemiology]] * [[Clinical epidemiology]] * [[Computational epidemiology]] * [[Conflict epidemiology]] * [[Genetic epidemiology]] * [[Life course approach]] * [[Meta-analysis]] * [[Molecular epidemiology]] * [[Molecular pathological epidemiology]] * [[Nutritional epidemiology]] * [[Paleoepidemiology]] * [[Pharmacoepidemiology]] * [[Social epidemiology]] * [[Spatial epidemiology]] * [[Tele-epidemiology]] * [[Surveillance]] epidemiology ([[Clinical surveillance]]) }} | group2 = Epidemiology journals | list2 = {{Navbox|subgroup | groupstyle = font-weight:normal; | group1 = General | list1 = * [[American Journal of Epidemiology]] * [http://www.cjeb.ca/ Canadian Journal of Epidemiology and Biostatistics] * [http://www.epidemiologicalnews.com Global Epidemiological News] * [http://epirev.oxfordjournals.org Epidemiologic Reviews] * [[Epidemiology (journal)|Epidemiology]] * [[International Journal of Epidemiology]] * [[Annals of Epidemiology]] * [http://jech.bmj.com Journal of Epidemiology and Community Health] * [[European Journal of Epidemiology]] * [[Emerging Themes in Epidemiology]] * [http://www.epi-perspectives.com Epidemiologic Perspectives and Innovations] * [http://www.eurosurveillance.org Eurosurveillance] | group2 = Speciality | list2 = * [[Cancer Causes & Control]] * [http://cebp.aacrjournals.org Cancer Epidemiology Biomarkers and Prevention] * [[Epidemiology and Infection]] * [[Genetic Epidemiology (journal)|Genetic Epidemiology]] * [https://www.jstor.org/action/showPublication?journalCode=infeconthospepid Infection Control and Hospital Epidemiology] * [[Journal of Clinical Epidemiology]] * [http://www.blackwellpublishing.com/journal.asp?ref=0269-5022 Paediatric Perinatal Epidemiology] * [http://eu.wiley.com/WileyCDA/WileyTitle/productCd-PDS.html Pharmacoepidemiology and Drug Safety] * [[Preventive Medicine (journal)|Preventive Medicine]] }} }}<noinclude> [[Category:Medicine navigational boxes]] </noinclude> eoogpnwy5n0e48sg96yzkboth96i0dx 4546885 4546884 2025-07-09T06:40:45Z Meenakshi nandhini 99060 [[:en:Template:Epidemiology]] എന്നതിൽ നിന്ന് ഒരു പതിപ്പ് ഇറക്കുമതി ചെയ്തു 4546884 wikitext text/x-wiki {{Navbox | name = Epidemiology | title = Topics in [[epidemiology]] | state = {{{state|autocollapse}}} | bodyclass = hlist | group1 = Branches of epidemiology | list1 = {{Navbox|subgroup | groupstyle = font-weight:normal; | group1 = by physiology/disease: | list1 = * [[Cognitive epidemiology]] * [[Neuroepidemiology]] * [[Psychiatric epidemiology]] * [[Epizootiology|Veterinary epidemiology]] | group2 = by methodological approach: | list2 = * [[Biostatistics]] * [[Disease informatics]] * [[E-epidemiology]] * [[Environmental epidemiology]] * [[Economic epidemiology]] * [[Clinical epidemiology]] * [[Computational epidemiology]] * [[Conflict epidemiology]] * [[Genetic epidemiology]] * [[Life course approach]] * [[Meta-analysis]] * [[Molecular epidemiology]] * [[Molecular pathological epidemiology]] * [[Nutritional epidemiology]] * [[Paleoepidemiology]] * [[Pharmacoepidemiology]] * [[Social epidemiology]] * [[Spatial epidemiology]] * [[Tele-epidemiology]] * [[Surveillance]] epidemiology ([[Clinical surveillance]]) }} | group2 = Epidemiology journals | list2 = {{Navbox|subgroup | groupstyle = font-weight:normal; | group1 = General | list1 = * [[American Journal of Epidemiology]] * [http://www.cjeb.ca/ Canadian Journal of Epidemiology and Biostatistics] * [http://www.epidemiologicalnews.com Global Epidemiological News] * [http://epirev.oxfordjournals.org Epidemiologic Reviews] * [[Epidemiology (journal)|Epidemiology]] * [[International Journal of Epidemiology]] * [[Annals of Epidemiology]] * [http://jech.bmj.com Journal of Epidemiology and Community Health] * [[European Journal of Epidemiology]] * [[Emerging Themes in Epidemiology]] * [http://www.epi-perspectives.com Epidemiologic Perspectives and Innovations] * [http://www.eurosurveillance.org Eurosurveillance] | group2 = Speciality | list2 = * [[Cancer Causes & Control]] * [http://cebp.aacrjournals.org Cancer Epidemiology Biomarkers and Prevention] * [[Epidemiology and Infection]] * [[Genetic Epidemiology (journal)|Genetic Epidemiology]] * [https://www.jstor.org/action/showPublication?journalCode=infeconthospepid Infection Control and Hospital Epidemiology] * [[Journal of Clinical Epidemiology]] * [http://www.blackwellpublishing.com/journal.asp?ref=0269-5022 Paediatric Perinatal Epidemiology] * [http://eu.wiley.com/WileyCDA/WileyTitle/productCd-PDS.html Pharmacoepidemiology and Drug Safety] * [[Preventive Medicine (journal)|Preventive Medicine]] }} }}<noinclude> [[Category:Medicine navigational boxes]] </noinclude> eoogpnwy5n0e48sg96yzkboth96i0dx 3 657392 4546889 2025-07-09T06:43:34Z സ്വാഗതസംഘം 39256 ഉപയോക്താവിന്റെ സംവാദം താളിൽ [[ബദൽ:സ്വാഗതം|സ്വാഗത സന്ദേശം]] ചേർക്കുന്നു 4546889 wikitext text/x-wiki '''നമസ്കാരം {{#if: BLESSAN JOHNSON | BLESSAN JOHNSON | {{BASEPAGENAME}} }} !''', [[മലയാളം വിക്കിപീഡിയ|മലയാളം വിക്കിപീഡിയയിലേക്ക്‌]] [[വിക്കിപീഡിയ:ആമുഖം|സ്വാഗതം]]. താങ്കളുടെ അംഗത്വത്തിന് നന്ദി. താങ്കൾക്ക്‌ ഈ സ്ഥലം ഇഷ്ടമായെന്നും ഇവിടെ അൽപസമയം ചെലവഴിക്കുമെന്നും പ്രതീക്ഷിക്കുന്നു. താങ്കൾക്ക് ഉപയോഗപ്പെടാവുന്ന ചില താളുകൾ താഴെ കൊടുക്കുന്നു. [[File:Lipi ml.png|thumb|350px|right|[[സഹായം:എഴുത്ത്|ലിപിമാറ്റ രീതിയിൽ മലയാളം ടൈപ്പ് ചെയ്യുവാൻ]] ഉപയോഗിക്കാവുന്ന മൊഴി സ്കീമിന്റെ ചിത്രം]] * [[സഹായം:Tutorial|വീഡിയോ പരിശീലനം]] * [[സഹായം:ടൈപ്പിംഗ്‌|മലയാളത്തിലെഴുതാൻ]] * [[സഹായം:തിരുത്തൽ വഴികാട്ടി|ഒരു താൾ തിരുത്തിയെഴുതുന്നത് എങ്ങനെ?]] * [[സഹായം:ഉള്ളടക്കം|സഹായ താളുകൾ]] * [[സഹായം:ചിത്ര സഹായി|ചിത്ര സഹായി]] * [[സഹായം:കീഴ്‌വഴക്കം|കീഴ്‌വഴക്കങ്ങൾ]] * [[വിക്കിപീഡിയ:എഴുത്തുകളരി|എഴുത്തുകളരി]] * [[വിക്കിപീഡിയ:പഞ്ചസ്തംഭങ്ങൾ‎|വിക്കിപീഡിയയുടെ പഞ്ചസ്തംഭങ്ങൾ]] * [[വിക്കിപീഡിയ:നയങ്ങളും മാർഗ്ഗരേഖകളും|വിക്കിപീഡിയിലെ നയങ്ങളും മാർഗ്ഗരേഖകളും.]] താങ്കൾ [[വിക്കിപീഡിയ:പുതുമുഖം|പുതുമുഖങ്ങൾക്കായുള്ള താൾ]] പരിശോധിച്ചിട്ടില്ലെങ്കിൽ ദയവായി അപ്രകാരം ചെയ്യാൻ താത്പര്യപ്പെടുന്നു. [[വിക്കിപീഡിയ:വിക്കിപീഡിയർ|വിക്കിപീഡിയരിൽ]] ഒരാളായി ഇവിടെ തിരുത്തലുകൾ നടത്തുന്നത് താങ്കൾ ആസ്വദിക്കുമെന്ന് ഞാൻ കരുതുന്നു. താങ്കളെപ്പറ്റിയുള്ള വിവരങ്ങൾ‍ [[പ്രത്യേകം:Mypage|ഉപയോക്താവിനുള്ള താളിൽ]] നൽകാവുന്നതാണ്‌. സംവാദ താളുകളിൽ ഒപ്പ് വെക്കുവാനായി നാല് "ടിൽഡ" (<nowiki>~~~~</nowiki>) ഉപയോഗിക്കുകയോ, ടൂൾബാറിലെ [[File:Insert-signature.png]] ബട്ടൻ ഉപയോഗിക്കുകയോ ചെയ്യുക. സ്വന്തം പേരും തീയതിയും സമയവും താനേ വന്നുകൊള്ളും. എന്നാൽ ലേഖനങ്ങളിൽ അപ്രകാരം ഒപ്പുവെക്കാതിരിക്കാൻ ശ്രദ്ധിക്കുക. മറ്റ് ഉപയോക്താക്കളോട് സം‌വദിക്കാൻ അവരുടെ സം‌വാദത്താളിൽ താങ്കളുടെ സന്ദേശം എഴുതാവുന്നതാണ്. വിക്കിപീഡിയയിൽ എന്തെങ്കിലും സഹായം ആവശ്യമുണ്ടെങ്കിൽ എന്റെ സംവാദ താളിൽ ഒരു കുറിപ്പ് ഇടൂ, അല്ലെങ്കിൽ താങ്കളുടെ സംവാദ താളിൽ '''<nowiki>{{helpme}}</nowiki>''' എന്ന് ചേർക്കൂ, ആരെങ്കിലും ഉടനെ തന്നെ താങ്കളെ സഹായിക്കാൻ ശ്രമിക്കും. ഒരു നല്ല വിക്കിപീഡിയ അനുഭവം ആശംസിക്കുന്നു. വിക്കിമീഡിയയുടെ മലയാളം പദ്ധതികൾക്കായി ഒരു [https://lists.wikimedia.org/mailman/listinfo/wikiml-l മെയിലിങ് ലിസ്റ്റ് നിലവിലുണ്ട്]. ആ ലിസ്റ്റിൽ അംഗത്വം എടുത്ത് താങ്കൾക്ക് വിക്കിപീഡിയയെക്കുറിച്ചുള്ള അഭിപ്രായങ്ങളും, സംശയങ്ങളും, വിക്കിപീഡിയ മെച്ചപ്പെടുത്താനുള്ള വഴികളും ഒക്കെ അവിടെ ഉന്നയിക്കാവുന്നതാണ്‌. മെയിലിങ്ങ് ലിസ്റ്റിൽ അംഗത്വമെടുക്കാൻ ഇവിടെ ഞെക്കുക https://lists.wikimedia.org/mailman/listinfo/wikiml-l. ലിസ്റ്റിൽ അംഗത്വമെടുത്തതിനു ശേഷം''' wikiml-l@lists.wikimedia.org''' എന്ന ഇമെയിൽ വിലാസത്തിലേക്കു ഇമെയിൽ അയച്ചാൽ മറ്റുള്ള വിക്കിപീഡിയർ നിങ്ങളെ സഹായിക്കും. ഇനിയും ബുദ്ധിമുട്ട് തോന്നുന്നുവെങ്കിൽ വിക്കിപീഡിയരോട് നേരിട്ട് സംശയം ചോദിക്കാൻ [[സഹായം:ഐ.ആർ.സി.|ചാറ്റ് ചെയ്യാം]]. ഇതിനായി [http://webchat.freenode.net/?channels=wikipedia-ml ഇവിടെ ഞെക്കുക]. ആരെങ്കിലും ചാറ്റ്റൂമിലുണ്ടെങ്കിൽ അവർ തീർച്ചയായും താങ്കളെ സഹായിക്കുന്നതാണ്. -- [[ഉപയോക്താവ്:സ്വാഗതസംഘം|സ്വാഗതസംഘം]] ([[ഉപയോക്താവിന്റെ സംവാദം:സ്വാഗതസംഘം|സംവാദം]]) 06:43, 9 ജൂലൈ 2025 (UTC) edzjdh8tezbaqsthfbtcp3pz9exd6ev 3 657393 4546895 2025-07-09T06:47:07Z സ്വാഗതസംഘം 39256 ഉപയോക്താവിന്റെ സംവാദം താളിൽ [[ബദൽ:സ്വാഗതം|സ്വാഗത സന്ദേശം]] ചേർക്കുന്നു 4546895 wikitext text/x-wiki '''നമസ്കാരം {{#if: SabarimalaMelshanthi | SabarimalaMelshanthi | {{BASEPAGENAME}} }} !''', [[മലയാളം വിക്കിപീഡിയ|മലയാളം വിക്കിപീഡിയയിലേക്ക്‌]] [[വിക്കിപീഡിയ:ആമുഖം|സ്വാഗതം]]. താങ്കളുടെ അംഗത്വത്തിന് നന്ദി. താങ്കൾക്ക്‌ ഈ സ്ഥലം ഇഷ്ടമായെന്നും ഇവിടെ അൽപസമയം ചെലവഴിക്കുമെന്നും പ്രതീക്ഷിക്കുന്നു. താങ്കൾക്ക് ഉപയോഗപ്പെടാവുന്ന ചില താളുകൾ താഴെ കൊടുക്കുന്നു. [[File:Lipi ml.png|thumb|350px|right|[[സഹായം:എഴുത്ത്|ലിപിമാറ്റ രീതിയിൽ മലയാളം ടൈപ്പ് ചെയ്യുവാൻ]] ഉപയോഗിക്കാവുന്ന മൊഴി സ്കീമിന്റെ ചിത്രം]] * [[സഹായം:Tutorial|വീഡിയോ പരിശീലനം]] * [[സഹായം:ടൈപ്പിംഗ്‌|മലയാളത്തിലെഴുതാൻ]] * [[സഹായം:തിരുത്തൽ വഴികാട്ടി|ഒരു താൾ തിരുത്തിയെഴുതുന്നത് എങ്ങനെ?]] * [[സഹായം:ഉള്ളടക്കം|സഹായ താളുകൾ]] * [[സഹായം:ചിത്ര സഹായി|ചിത്ര സഹായി]] * [[സഹായം:കീഴ്‌വഴക്കം|കീഴ്‌വഴക്കങ്ങൾ]] * [[വിക്കിപീഡിയ:എഴുത്തുകളരി|എഴുത്തുകളരി]] * [[വിക്കിപീഡിയ:പഞ്ചസ്തംഭങ്ങൾ‎|വിക്കിപീഡിയയുടെ പഞ്ചസ്തംഭങ്ങൾ]] * [[വിക്കിപീഡിയ:നയങ്ങളും മാർഗ്ഗരേഖകളും|വിക്കിപീഡിയിലെ നയങ്ങളും മാർഗ്ഗരേഖകളും.]] താങ്കൾ [[വിക്കിപീഡിയ:പുതുമുഖം|പുതുമുഖങ്ങൾക്കായുള്ള താൾ]] പരിശോധിച്ചിട്ടില്ലെങ്കിൽ ദയവായി അപ്രകാരം ചെയ്യാൻ താത്പര്യപ്പെടുന്നു. [[വിക്കിപീഡിയ:വിക്കിപീഡിയർ|വിക്കിപീഡിയരിൽ]] ഒരാളായി ഇവിടെ തിരുത്തലുകൾ നടത്തുന്നത് താങ്കൾ ആസ്വദിക്കുമെന്ന് ഞാൻ കരുതുന്നു. താങ്കളെപ്പറ്റിയുള്ള വിവരങ്ങൾ‍ [[പ്രത്യേകം:Mypage|ഉപയോക്താവിനുള്ള താളിൽ]] നൽകാവുന്നതാണ്‌. സംവാദ താളുകളിൽ ഒപ്പ് വെക്കുവാനായി നാല് "ടിൽഡ" (<nowiki>~~~~</nowiki>) ഉപയോഗിക്കുകയോ, ടൂൾബാറിലെ [[File:Insert-signature.png]] ബട്ടൻ ഉപയോഗിക്കുകയോ ചെയ്യുക. സ്വന്തം പേരും തീയതിയും സമയവും താനേ വന്നുകൊള്ളും. എന്നാൽ ലേഖനങ്ങളിൽ അപ്രകാരം ഒപ്പുവെക്കാതിരിക്കാൻ ശ്രദ്ധിക്കുക. മറ്റ് ഉപയോക്താക്കളോട് സം‌വദിക്കാൻ അവരുടെ സം‌വാദത്താളിൽ താങ്കളുടെ സന്ദേശം എഴുതാവുന്നതാണ്. വിക്കിപീഡിയയിൽ എന്തെങ്കിലും സഹായം ആവശ്യമുണ്ടെങ്കിൽ എന്റെ സംവാദ താളിൽ ഒരു കുറിപ്പ് ഇടൂ, അല്ലെങ്കിൽ താങ്കളുടെ സംവാദ താളിൽ '''<nowiki>{{helpme}}</nowiki>''' എന്ന് ചേർക്കൂ, ആരെങ്കിലും ഉടനെ തന്നെ താങ്കളെ സഹായിക്കാൻ ശ്രമിക്കും. ഒരു നല്ല വിക്കിപീഡിയ അനുഭവം ആശംസിക്കുന്നു. വിക്കിമീഡിയയുടെ മലയാളം പദ്ധതികൾക്കായി ഒരു [https://lists.wikimedia.org/mailman/listinfo/wikiml-l മെയിലിങ് ലിസ്റ്റ് നിലവിലുണ്ട്]. ആ ലിസ്റ്റിൽ അംഗത്വം എടുത്ത് താങ്കൾക്ക് വിക്കിപീഡിയയെക്കുറിച്ചുള്ള അഭിപ്രായങ്ങളും, സംശയങ്ങളും, വിക്കിപീഡിയ മെച്ചപ്പെടുത്താനുള്ള വഴികളും ഒക്കെ അവിടെ ഉന്നയിക്കാവുന്നതാണ്‌. മെയിലിങ്ങ് ലിസ്റ്റിൽ അംഗത്വമെടുക്കാൻ ഇവിടെ ഞെക്കുക https://lists.wikimedia.org/mailman/listinfo/wikiml-l. ലിസ്റ്റിൽ അംഗത്വമെടുത്തതിനു ശേഷം''' wikiml-l@lists.wikimedia.org''' എന്ന ഇമെയിൽ വിലാസത്തിലേക്കു ഇമെയിൽ അയച്ചാൽ മറ്റുള്ള വിക്കിപീഡിയർ നിങ്ങളെ സഹായിക്കും. ഇനിയും ബുദ്ധിമുട്ട് തോന്നുന്നുവെങ്കിൽ വിക്കിപീഡിയരോട് നേരിട്ട് സംശയം ചോദിക്കാൻ [[സഹായം:ഐ.ആർ.സി.|ചാറ്റ് ചെയ്യാം]]. ഇതിനായി [http://webchat.freenode.net/?channels=wikipedia-ml ഇവിടെ ഞെക്കുക]. ആരെങ്കിലും ചാറ്റ്റൂമിലുണ്ടെങ്കിൽ അവർ തീർച്ചയായും താങ്കളെ സഹായിക്കുന്നതാണ്. -- [[ഉപയോക്താവ്:സ്വാഗതസംഘം|സ്വാഗതസംഘം]] ([[ഉപയോക്താവിന്റെ സംവാദം:സ്വാഗതസംഘം|സംവാദം]]) 06:47, 9 ജൂലൈ 2025 (UTC) a3r90tn5qo7emf9gtw7suz2e99j7ie1 10 657394 4546901 2025-03-13T12:26:28Z en>Hemant Dabral 0 4546901 wikitext text/x-wiki {{Navbox | name = Ministry of Finance (India) | title = {{flagicon|India}} [[Ministry of Finance (India)|Ministry of Finance]] | listclass = hlist | state = <includeonly>collapsed</includeonly> | image = [[File:Emblem of India.svg|x75px|Emblem of India]] |group1 = Departments |list1 = {{Navbox|child |group1 = [[Ministry of Finance (India)#Department of Economic Affairs|Economic Affairs]] |list1 = {{Navbox|child |list1 = * Economic Division: [[Economic survey of India|Economic Survey]] |list2 = * Budget Division: [[Union budget of India|Union budget]] }} |group2 = [[Department of Expenditure|Expenditure]] |list2 = * [[Pay Commission]] * [[7th Central Pay Commission (CPC) and Defence Forces]] * [[Sixth Central Pay Commission]] |group3 = [[Department of Revenue (India)|Revenue]] |list3 = * [[Income Tax Department]] * [[Central Board of Indirect Taxes and Customs]] |group4 = [[Ministry of Finance (India)#Department of Financial Services|Financial Services]] |list4 = * [[Pradhan Mantri Jan Dhan Yojana]] |group5 = [[Department of Investment and Public Asset Management|DIPAM]] |list5 = * [[Disinvestment in India]] * [[Disinvestment of Public Sector Units in India]] |group6 = [[Department of Public Enterprises|DPE]] |list6 = * [[Efficient monitoring of the capital expenditure]] * [[Asset monetisation and financial health of the Central Public Sector Enterprises (CPSEs)]] }} |group2 = Secretaries |list2 = {{Navbox|child |group1 = Economic Affairs |list1 = * [[Rajiv Mehrishi]] * [[Shaktikanta Das]] * [[Subhash Chandra Garg]] * [[Atanu Chakraborty]] {{small|(incumbent)}} |group2 = Revenue |list2 = * [[Shaktikanta Das]] * [[Ajay Bhushan Pandey]] * [[Hasmukh Adhia]] {{small|(incumbent)}} |group3 = Finance |list3 = * [[Ratan P. Watal]] * [[Ashok Lavasa]] * [[Hasmukh Adhia]] * [[Ajay Narayan Jha]] * [[Rajiv Kumar (economist)|Rajiv Kumar]] {{small|(incumbent)}} }} |group3 = Finance ministers |list3 = * [[R. K. Shanmukham Chetty]] * [[John Matthai]] * [[C. D. Deshmukh]] * [[T. T. Krishnamachari]] * [[Jawaharlal Nehru]] * [[Morarji Desai]] * [[Sachindra Chaudhuri]] * [[Indira Gandhi]] * [[Yashwantrao Chavan]] * [[Chidambaram Subramaniam]] * [[Hirubhai M. Patel]] * [[Charan Singh]] * [[Hemwati Nandan Bahuguna]] * [[Ramaswamy Venkataraman]] * [[Pranab Mukherjee]] * [[V. P. Singh]] * [[Rajiv Gandhi]] * [[N. D. Tiwari]] * [[Shankarrao Chavan]] * [[Madhu Dandavate]] * [[Yashwant Sinha]] * [[Manmohan Singh]] * [[Jaswant Singh]] * [[P. Chidambaram]] * [[Inder Kumar Gujral]] * [[Arun Jaitley]] * [[Piyush Goyal]] * [[Nirmala Sitharaman]] {{small|(incumbent)}} |group4 = Ministers of state <br /> for finance |list4 = * [[Nirmala Sitharaman]] * [[Jayant Sinha]] * [[Arjun Ram Meghwal]] * [[Pon Radhakrishnan]] * [[Anurag Thakur]] * [[Bhagwat Karad]] {{small|(incumbent)}} * [[Pankaj Chaudhary]] {{small|(incumbent)}} |group5 = [[Chief Economic Advisor to the Government of India|Chief Economic<br>Advisor]] |list5 = * [[J. J. Anjaria]] * [[I. G. Patel]] * [[I. G. Patel]] * [[V. K. Ramaswamy (economist)|V. K. Ramaswamy]] * [[Ashok Mitra]] * [[Manmohan Singh]] * [[R. M. Honavar]] * [[Bimal Jalan]] * [[Nitin Desai]] * [[Deepak Nayyar]] * [[Shankar Acharya]] * [[Rakesh Mohan]] * [[Ashok K. Lahiri]] * [[Arvind Virmani]] * [[Kaushik Basu]] * [[Raghuram Rajan]] * [[Arvind Subramanian]] * [[Krishnamurthy Subramanian]] * [[V. Anantha Nageswaran]] {{small|(incumbent)}} |group6 = [[Finance Commission|Finance commissions]] |list6 = * [[First Finance Commission|1st]] * [[Second Finance Commission|2nd]] * [[Third Finance Commission|3rd]] * [[Fourth Finance Commission|4th]] * [[Fifth Finance Commission|5th]] * [[Sixth Finance Commission|6th]] * [[Seventh Finance Commission|7th]] * [[Eighth Finance Commission|8th]] * [[Ninth Finance Commission|9th]] * [[Tenth Finance Commission|10th]] * [[Eleventh Finance Commission|11th]] * [[Twelfth Finance Commission|12th]] * [[Thirteenth Finance Commission|13th]] * [[Fourteenth Finance Commission|14th]] * [[Fifteenth Finance Commission|15th]] }} <noinclude> {{collapsible option}} [[Category:India politics and government templates]] </noinclude> phpxxwmu7ryst39yz5lsvtri2q3bj19 4546902 4546901 2025-07-09T07:03:00Z Meenakshi nandhini 99060 [[:en:Template:Ministry_of_Finance_(India)]] എന്നതിൽ നിന്ന് ഒരു പതിപ്പ് ഇറക്കുമതി ചെയ്തു 4546901 wikitext text/x-wiki {{Navbox | name = Ministry of Finance (India) | title = {{flagicon|India}} [[Ministry of Finance (India)|Ministry of Finance]] | listclass = hlist | state = <includeonly>collapsed</includeonly> | image = [[File:Emblem of India.svg|x75px|Emblem of India]] |group1 = Departments |list1 = {{Navbox|child |group1 = [[Ministry of Finance (India)#Department of Economic Affairs|Economic Affairs]] |list1 = {{Navbox|child |list1 = * Economic Division: [[Economic survey of India|Economic Survey]] |list2 = * Budget Division: [[Union budget of India|Union budget]] }} |group2 = [[Department of Expenditure|Expenditure]] |list2 = * [[Pay Commission]] * [[7th Central Pay Commission (CPC) and Defence Forces]] * [[Sixth Central Pay Commission]] |group3 = [[Department of Revenue (India)|Revenue]] |list3 = * [[Income Tax Department]] * [[Central Board of Indirect Taxes and Customs]] |group4 = [[Ministry of Finance (India)#Department of Financial Services|Financial Services]] |list4 = * [[Pradhan Mantri Jan Dhan Yojana]] |group5 = [[Department of Investment and Public Asset Management|DIPAM]] |list5 = * [[Disinvestment in India]] * [[Disinvestment of Public Sector Units in India]] |group6 = [[Department of Public Enterprises|DPE]] |list6 = * [[Efficient monitoring of the capital expenditure]] * [[Asset monetisation and financial health of the Central Public Sector Enterprises (CPSEs)]] }} |group2 = Secretaries |list2 = {{Navbox|child |group1 = Economic Affairs |list1 = * [[Rajiv Mehrishi]] * [[Shaktikanta Das]] * [[Subhash Chandra Garg]] * [[Atanu Chakraborty]] {{small|(incumbent)}} |group2 = Revenue |list2 = * [[Shaktikanta Das]] * [[Ajay Bhushan Pandey]] * [[Hasmukh Adhia]] {{small|(incumbent)}} |group3 = Finance |list3 = * [[Ratan P. Watal]] * [[Ashok Lavasa]] * [[Hasmukh Adhia]] * [[Ajay Narayan Jha]] * [[Rajiv Kumar (economist)|Rajiv Kumar]] {{small|(incumbent)}} }} |group3 = Finance ministers |list3 = * [[R. K. Shanmukham Chetty]] * [[John Matthai]] * [[C. D. Deshmukh]] * [[T. T. Krishnamachari]] * [[Jawaharlal Nehru]] * [[Morarji Desai]] * [[Sachindra Chaudhuri]] * [[Indira Gandhi]] * [[Yashwantrao Chavan]] * [[Chidambaram Subramaniam]] * [[Hirubhai M. Patel]] * [[Charan Singh]] * [[Hemwati Nandan Bahuguna]] * [[Ramaswamy Venkataraman]] * [[Pranab Mukherjee]] * [[V. P. Singh]] * [[Rajiv Gandhi]] * [[N. D. Tiwari]] * [[Shankarrao Chavan]] * [[Madhu Dandavate]] * [[Yashwant Sinha]] * [[Manmohan Singh]] * [[Jaswant Singh]] * [[P. Chidambaram]] * [[Inder Kumar Gujral]] * [[Arun Jaitley]] * [[Piyush Goyal]] * [[Nirmala Sitharaman]] {{small|(incumbent)}} |group4 = Ministers of state <br /> for finance |list4 = * [[Nirmala Sitharaman]] * [[Jayant Sinha]] * [[Arjun Ram Meghwal]] * [[Pon Radhakrishnan]] * [[Anurag Thakur]] * [[Bhagwat Karad]] {{small|(incumbent)}} * [[Pankaj Chaudhary]] {{small|(incumbent)}} |group5 = [[Chief Economic Advisor to the Government of India|Chief Economic<br>Advisor]] |list5 = * [[J. J. Anjaria]] * [[I. G. Patel]] * [[I. G. Patel]] * [[V. K. Ramaswamy (economist)|V. K. Ramaswamy]] * [[Ashok Mitra]] * [[Manmohan Singh]] * [[R. M. Honavar]] * [[Bimal Jalan]] * [[Nitin Desai]] * [[Deepak Nayyar]] * [[Shankar Acharya]] * [[Rakesh Mohan]] * [[Ashok K. Lahiri]] * [[Arvind Virmani]] * [[Kaushik Basu]] * [[Raghuram Rajan]] * [[Arvind Subramanian]] * [[Krishnamurthy Subramanian]] * [[V. Anantha Nageswaran]] {{small|(incumbent)}} |group6 = [[Finance Commission|Finance commissions]] |list6 = * [[First Finance Commission|1st]] * [[Second Finance Commission|2nd]] * [[Third Finance Commission|3rd]] * [[Fourth Finance Commission|4th]] * [[Fifth Finance Commission|5th]] * [[Sixth Finance Commission|6th]] * [[Seventh Finance Commission|7th]] * [[Eighth Finance Commission|8th]] * [[Ninth Finance Commission|9th]] * [[Tenth Finance Commission|10th]] * [[Eleventh Finance Commission|11th]] * [[Twelfth Finance Commission|12th]] * [[Thirteenth Finance Commission|13th]] * [[Fourteenth Finance Commission|14th]] * [[Fifteenth Finance Commission|15th]] }} <noinclude> {{collapsible option}} [[Category:India politics and government templates]] </noinclude> phpxxwmu7ryst39yz5lsvtri2q3bj19 10 657395 4546909 2020-01-05T17:11:01Z en>Cplakidas 0 Cplakidas moved page [[Template:Dā'ī al-Mutlaq]] to [[Template:Da'i al-Mutlaq]] over redirect: simplified transliteration per [[WP:MOSAR]] and [[WP:TSC]] 4546909 wikitext text/x-wiki #REDIRECT [[Template:Da'i al-Mutlaq]] {{Redirect category shell| {{R from move}} }} ic45ajs8goyo0o5gakzouso5ha68ny7 4546910 4546909 2025-07-09T07:08:11Z Meenakshi nandhini 99060 [[:en:Template:Dā'ī_al-Mutlaq]] എന്നതിൽ നിന്ന് ഒരു പതിപ്പ് ഇറക്കുമതി ചെയ്തു 4546909 wikitext text/x-wiki #REDIRECT [[Template:Da'i al-Mutlaq]] {{Redirect category shell| {{R from move}} }} ic45ajs8goyo0o5gakzouso5ha68ny7 10 657396 4546911 2021-11-09T18:31:59Z en>Cplakidas 0 4546911 wikitext text/x-wiki {{Navbox with collapsible sections |name = Da'i al-Mutlaq |title = [[Da'i al-Mutlaq]]s of [[Tayyibi Isma'ilism]] |group1 = Commonly recognized |list1 = {{horizontal ordered list | [[Dhu'ayb ibn Musa]] | [[Ibrahim ibn al-Husayn al-Hamidi]] | [[Hatim ibn Ibrahim]] | [[Ali ibn Hatim]] | [[Ali ibn Muhammad ibn al-Walid]] | [[Ali ibn Hanzala]] | [[Ahmad ibn Mubarak]] | [[al-Husayn ibn Ali (Ibn al-Walid)|al-Husayn ibn Ali]] | [[Ali ibn al-Husayn (Ibn al-Walid)|Ali ibn al-Husayn]] | [[Ali ibn al-Husayn ibn Ali ibn Hanzala|Ali ibn al-Husayn]] | [[Ibrahim ibn al-Husayn (Ibn al-Walid)|Ibrahim ibn al-Husayn]] | [[Muhammad ibn Hatim]] | [[Ali Shams al-Din I]] | [[Abd al-Muttalib (Ibn al-Walid)|Abd al-Muttalib]] | [[Abbas ibn Muhammad]] | [[Abdallah Fakhr al-Din]] | [[al-Hasan Badr al-Din I]] | [[Ali Shams al-Din II]] | [[Idris Imad al-Din]] | [[al-Hasan Badr al-Din II]] | [[al-Husayn Husam al-Din]] | [[Ali Shams al-Din III]] | [[Muhammad Izz al-Din I]] | [[Yusuf Najmuddin ibn Sulaiman|Yusuf Najm al-Din I]] | [[Jalal Shamshuddin bin Hasan]] | [[Dawood Bin Ajabshah]] }} |group2 = [[Dawoodi Bohra]] line |list2 = {{horizontal ordered list|start=27 | [[Dawood Bin Qutubshah]] | [[Sheikh Aadam Safiuddin]] | [[Abduttayyeb Zakiuddin]] | [[Ali Shams al-Din IV|Ali Shamsuddin Bin Moulai Hasan]] | [[Kasim Khan Zainuddin]] | [[Qutubuddin Shaheed]] | [[Feer Khan Shujauddin]] | [[Ismail Badruddin I]] | [[Abduttayyeb Zakiuddin II]] | [[Musa Kalimuddin]] | [[Noor Mohammad Nooruddin]] | [[Ismail Badruddin II]] | [[Ibrahim Wajiuddin]] | [[Hebatullah-il-Moayed Fiddeen]] | [[Abduttayyeb Zakiuddin Bin Badruddin]] | [[Yusuf Najmuddin |Yusuf Najmuddin II]] | [[Abde Ali Saifuddin]] | [[Mohammed Ezzuddin]] | [[Tayyeb Zainuddin]] | [[Mohammed Badruddin]] | [[Abdul Qadir Najmuddin]] | [[Abdul Husain Husamuddin]] | [[Mohammad Burhanuddin (49th Dai)|Mohammad Burhanuddin]] | [[Abdullah Badruddin]] | [[Taher Saifuddin]] | [[Mohammed Burhanuddin]] | [[Mufaddal Saifuddin]] }} |group3 = [[Sulaymani]] line |list3 = {{horizontal ordered list|start=27 | [[Sulayman bin Hassan]] | Ali bin Sulayman | Ibrahim bin Muhammad bin al-Fahd al-Makrami | Muhammad bin Isma'il | Hibat-Allah bin Ibrahim | Isma'il bin Hibat-Allah | Hasan bin Hibat-Allah | Abd-al-Ali bin Hasan | Abd-Allah bin Ali | Yusuf bin Ali | Husayn bin Husayn | Isma'il bin Muhammad | Hasan bin Muhammad | Hasan bin Isma'il | Ahmad bin Isma'il | Abd-Allah bin Ali | Ali bin Hibat-Allah | Ali bin Muhsin | Husam-al-Din al-Hajj Ghulam Husayn | Sharaf-al-Din Husayn bin Ahmad al-Makrami | Jamal-al-Din Ali bin Sharaf-al-Din Husayn al-Makrami | Sharafi Hasan bin Husayn al-Makrami | Husayn bin Isma'il al-Makrami | Al-Fakhrī ‘Abdullah bin Muhammad }} }}<noinclude> [[Category:Tayyibi da'is]]</noinclude> a75hpxhcqpme1v0wpq2pl71npq8tp9t 4546912 4546911 2025-07-09T07:08:33Z Meenakshi nandhini 99060 [[:en:Template:Da'i_al-Mutlaq]] എന്നതിൽ നിന്ന് ഒരു പതിപ്പ് ഇറക്കുമതി ചെയ്തു 4546911 wikitext text/x-wiki {{Navbox with collapsible sections |name = Da'i al-Mutlaq |title = [[Da'i al-Mutlaq]]s of [[Tayyibi Isma'ilism]] |group1 = Commonly recognized |list1 = {{horizontal ordered list | [[Dhu'ayb ibn Musa]] | [[Ibrahim ibn al-Husayn al-Hamidi]] | [[Hatim ibn Ibrahim]] | [[Ali ibn Hatim]] | [[Ali ibn Muhammad ibn al-Walid]] | [[Ali ibn Hanzala]] | [[Ahmad ibn Mubarak]] | [[al-Husayn ibn Ali (Ibn al-Walid)|al-Husayn ibn Ali]] | [[Ali ibn al-Husayn (Ibn al-Walid)|Ali ibn al-Husayn]] | [[Ali ibn al-Husayn ibn Ali ibn Hanzala|Ali ibn al-Husayn]] | [[Ibrahim ibn al-Husayn (Ibn al-Walid)|Ibrahim ibn al-Husayn]] | [[Muhammad ibn Hatim]] | [[Ali Shams al-Din I]] | [[Abd al-Muttalib (Ibn al-Walid)|Abd al-Muttalib]] | [[Abbas ibn Muhammad]] | [[Abdallah Fakhr al-Din]] | [[al-Hasan Badr al-Din I]] | [[Ali Shams al-Din II]] | [[Idris Imad al-Din]] | [[al-Hasan Badr al-Din II]] | [[al-Husayn Husam al-Din]] | [[Ali Shams al-Din III]] | [[Muhammad Izz al-Din I]] | [[Yusuf Najmuddin ibn Sulaiman|Yusuf Najm al-Din I]] | [[Jalal Shamshuddin bin Hasan]] | [[Dawood Bin Ajabshah]] }} |group2 = [[Dawoodi Bohra]] line |list2 = {{horizontal ordered list|start=27 | [[Dawood Bin Qutubshah]] | [[Sheikh Aadam Safiuddin]] | [[Abduttayyeb Zakiuddin]] | [[Ali Shams al-Din IV|Ali Shamsuddin Bin Moulai Hasan]] | [[Kasim Khan Zainuddin]] | [[Qutubuddin Shaheed]] | [[Feer Khan Shujauddin]] | [[Ismail Badruddin I]] | [[Abduttayyeb Zakiuddin II]] | [[Musa Kalimuddin]] | [[Noor Mohammad Nooruddin]] | [[Ismail Badruddin II]] | [[Ibrahim Wajiuddin]] | [[Hebatullah-il-Moayed Fiddeen]] | [[Abduttayyeb Zakiuddin Bin Badruddin]] | [[Yusuf Najmuddin |Yusuf Najmuddin II]] | [[Abde Ali Saifuddin]] | [[Mohammed Ezzuddin]] | [[Tayyeb Zainuddin]] | [[Mohammed Badruddin]] | [[Abdul Qadir Najmuddin]] | [[Abdul Husain Husamuddin]] | [[Mohammad Burhanuddin (49th Dai)|Mohammad Burhanuddin]] | [[Abdullah Badruddin]] | [[Taher Saifuddin]] | [[Mohammed Burhanuddin]] | [[Mufaddal Saifuddin]] }} |group3 = [[Sulaymani]] line |list3 = {{horizontal ordered list|start=27 | [[Sulayman bin Hassan]] | Ali bin Sulayman | Ibrahim bin Muhammad bin al-Fahd al-Makrami | Muhammad bin Isma'il | Hibat-Allah bin Ibrahim | Isma'il bin Hibat-Allah | Hasan bin Hibat-Allah | Abd-al-Ali bin Hasan | Abd-Allah bin Ali | Yusuf bin Ali | Husayn bin Husayn | Isma'il bin Muhammad | Hasan bin Muhammad | Hasan bin Isma'il | Ahmad bin Isma'il | Abd-Allah bin Ali | Ali bin Hibat-Allah | Ali bin Muhsin | Husam-al-Din al-Hajj Ghulam Husayn | Sharaf-al-Din Husayn bin Ahmad al-Makrami | Jamal-al-Din Ali bin Sharaf-al-Din Husayn al-Makrami | Sharafi Hasan bin Husayn al-Makrami | Husayn bin Isma'il al-Makrami | Al-Fakhrī ‘Abdullah bin Muhammad }} }}<noinclude> [[Category:Tayyibi da'is]]</noinclude> a75hpxhcqpme1v0wpq2pl71npq8tp9t 10 657397 4546916 2021-07-04T12:12:54Z en>ExE Boss 0 Add {{[[Template:Documentation|Documentation]]}} 4546916 wikitext text/x-wiki <onlyinclude>{{<includeonly>safesubst:</includeonly>#invoke:list|horizontal_ordered}}</onlyinclude> {{Documentation}} <!-- Categories go on the /doc subpage, and interwikis go on Wikidata. --> 7pfq8y0jltb0ac7k7uca6xf0obie7r8 4546917 4546916 2025-07-09T07:14:23Z Meenakshi nandhini 99060 [[:en:Template:Horizontal_ordered_list]] എന്നതിൽ നിന്ന് ഒരു പതിപ്പ് ഇറക്കുമതി ചെയ്തു 4546916 wikitext text/x-wiki <onlyinclude>{{<includeonly>safesubst:</includeonly>#invoke:list|horizontal_ordered}}</onlyinclude> {{Documentation}} <!-- Categories go on the /doc subpage, and interwikis go on Wikidata. --> 7pfq8y0jltb0ac7k7uca6xf0obie7r8 10 657398 4546923 2024-10-31T20:58:59Z en>RedWolf 0 dab Monarch Mountain 4546923 wikitext text/x-wiki {{Navbox |name = NA prominent |title = [[List of the most prominent summits of North America|The 100 most prominent summits of greater North America]] |titlestyle = background:#EEFFFF; |liststyle = text-align:left; |list1 = {{columns-list|colwidth=16em| <!-- This list comprises the 100 summits of greater North America that have at least 2000 meters of topographic prominence. This list must comply with the List of the most prominent summits of North America. --> #[[Denali]] #[[Mount Logan]] #[[Pico de Orizaba]] #[[Mount Rainier]] #[[Volcán Tajumulco]] #[[Mount Fairweather]] #[[Cerro Chirripó|Chirripó Grande]] #[[Gunnbjørn Fjeld]] #[[Mount Blackburn]] #[[Mount Hayes]] #[[Mount Saint Elias]] #[[Mount Waddington]] #[[Mount Marcus Baker]] #[[Pico Duarte]] #[[Mount Lucania]] #[[Mount Whitney]] #[[Popocatépetl]] #[[Mount Shasta]] #[[Monarch Mountain (British Columbia)|Monarch Mountain]] #[[Mount Shishaldin|Shishaldin Volcano]] #[[Mount Robson]] #[[Mount Redoubt|Redoubt Volcano]] #[[Mount Elbert]] #[[Mount Sir Wilfrid Laurier]] #[[Nevado de Colima]] #[[Mount Vancouver]] #[[Mount Sir Sandford]] #[[Mount Baker]] #[[Mount Torbert]] #[[Pic la Selle]] #[[Barbeau Peak]] #[[San Jacinto Peak]] #[[San Gorgonio Mountain]] #[[Mount Charleston|Charleston Peak]] #[[Mount Pavlof|Pavlof Volcano]] #[[Mount Veniaminof]] #[[Mount Adams (Washington)|Mount Adams]] #[[Skihist Mountain]] #[[Mount Hubbard]] #[[Mount Ratz]] #[[Mount Odin (British Columbia)|Mount Odin]] #[[Mount Isto]] #[[Mount Monashee]] #[[Mount Iliamna|Iliamna Volcano]] #[[Mount Olympus (Washington)|Mount Olympus]] #[[Mount Columbia (Canada)|Mount Columbia]] #[[Mount Queen Bess]] #[[Mount Cook (Saint Elias Mountains)|Mount Cook]] #[[Mount Hood]] #[[Mount Sanford (Alaska)|Mount Sanford]] #[[Mount Tom White]] #[[Mount Cooper (British Columbia)|Mount Cooper]] #[[Wheeler Peak (Nevada)|Wheeler Peak]] #[[Mount Ulysses|Ulysses Mountain]] #[[Glacier Peak]] #[[Mount Kimball (Alaska)|Mount Kimball]] #[[Blue Mountain Peak]] #[[Wedge Mountain]] #[[Otter Mountain]] #[[Mount Griggs]] #[[Nevado de Toluca]] #[[Kwatna Peak]] #[[Outlook Peak]] #[[Mount Foraker]] #[[Golden Hinde (mountain)|Golden Hinde]] #[[White Mountain Peak]] #[[Mount Crillon]] #[[Stauning Alper]] #[[Cerro Teotepec]] #[[Scud Peak]] #[[Keele Peak]] #[[Cloud Peak]] #[[Gannett Peak]] #[[Razorback Mountain (British Columbia)|Razorback Mountain]] #[[Mount Vsevidof]] #[[Mount Odin]] #[[Cerro el Nacimiento]] #[[Mount Hesperus (Alaska)|Mount Hesperus]] #[[Picacho del Diablo]] #[[Mount Farnham]] #[[Palup Qaqa|Palup Qaqa HP]] #[[Mount Bona]] #[[Oscar Peak]] #[[Pic Macaya]] #[[Montaña de Santa Bárbara]] #[[Mount Assiniboine]] #[[Mount Jancowski]] #[[Cerro Las Minas]] #[[Mount Drum]] #[[Gladsheim Peak]] #[[Milne Land|Milne Land HP]] #[[Mount Dawson (Canada)|Mount Dawson]] #[[Payers Tinde]] #[[Beitstad Peak]] #[[Mount Chiginagak]] #[[Mount Edith Cavell]] #[[Alsek Peak]] #[[Mount Valpy]] #[[Perserajoq]] #[[Mount Cairnes]] }}}}<noinclude> [[Category:North America navigational boxes]] [[Category:Mountain navigational boxes]] </noinclude> plmut6twgpq2h7etydxwa3xl1j2ebw2 4546924 4546923 2025-07-09T07:18:02Z Meenakshi nandhini 99060 [[:en:Template:NA_prominent]] എന്നതിൽ നിന്ന് ഒരു പതിപ്പ് ഇറക്കുമതി ചെയ്തു 4546923 wikitext text/x-wiki {{Navbox |name = NA prominent |title = [[List of the most prominent summits of North America|The 100 most prominent summits of greater North America]] |titlestyle = background:#EEFFFF; |liststyle = text-align:left; |list1 = {{columns-list|colwidth=16em| <!-- This list comprises the 100 summits of greater North America that have at least 2000 meters of topographic prominence. This list must comply with the List of the most prominent summits of North America. --> #[[Denali]] #[[Mount Logan]] #[[Pico de Orizaba]] #[[Mount Rainier]] #[[Volcán Tajumulco]] #[[Mount Fairweather]] #[[Cerro Chirripó|Chirripó Grande]] #[[Gunnbjørn Fjeld]] #[[Mount Blackburn]] #[[Mount Hayes]] #[[Mount Saint Elias]] #[[Mount Waddington]] #[[Mount Marcus Baker]] #[[Pico Duarte]] #[[Mount Lucania]] #[[Mount Whitney]] #[[Popocatépetl]] #[[Mount Shasta]] #[[Monarch Mountain (British Columbia)|Monarch Mountain]] #[[Mount Shishaldin|Shishaldin Volcano]] #[[Mount Robson]] #[[Mount Redoubt|Redoubt Volcano]] #[[Mount Elbert]] #[[Mount Sir Wilfrid Laurier]] #[[Nevado de Colima]] #[[Mount Vancouver]] #[[Mount Sir Sandford]] #[[Mount Baker]] #[[Mount Torbert]] #[[Pic la Selle]] #[[Barbeau Peak]] #[[San Jacinto Peak]] #[[San Gorgonio Mountain]] #[[Mount Charleston|Charleston Peak]] #[[Mount Pavlof|Pavlof Volcano]] #[[Mount Veniaminof]] #[[Mount Adams (Washington)|Mount Adams]] #[[Skihist Mountain]] #[[Mount Hubbard]] #[[Mount Ratz]] #[[Mount Odin (British Columbia)|Mount Odin]] #[[Mount Isto]] #[[Mount Monashee]] #[[Mount Iliamna|Iliamna Volcano]] #[[Mount Olympus (Washington)|Mount Olympus]] #[[Mount Columbia (Canada)|Mount Columbia]] #[[Mount Queen Bess]] #[[Mount Cook (Saint Elias Mountains)|Mount Cook]] #[[Mount Hood]] #[[Mount Sanford (Alaska)|Mount Sanford]] #[[Mount Tom White]] #[[Mount Cooper (British Columbia)|Mount Cooper]] #[[Wheeler Peak (Nevada)|Wheeler Peak]] #[[Mount Ulysses|Ulysses Mountain]] #[[Glacier Peak]] #[[Mount Kimball (Alaska)|Mount Kimball]] #[[Blue Mountain Peak]] #[[Wedge Mountain]] #[[Otter Mountain]] #[[Mount Griggs]] #[[Nevado de Toluca]] #[[Kwatna Peak]] #[[Outlook Peak]] #[[Mount Foraker]] #[[Golden Hinde (mountain)|Golden Hinde]] #[[White Mountain Peak]] #[[Mount Crillon]] #[[Stauning Alper]] #[[Cerro Teotepec]] #[[Scud Peak]] #[[Keele Peak]] #[[Cloud Peak]] #[[Gannett Peak]] #[[Razorback Mountain (British Columbia)|Razorback Mountain]] #[[Mount Vsevidof]] #[[Mount Odin]] #[[Cerro el Nacimiento]] #[[Mount Hesperus (Alaska)|Mount Hesperus]] #[[Picacho del Diablo]] #[[Mount Farnham]] #[[Palup Qaqa|Palup Qaqa HP]] #[[Mount Bona]] #[[Oscar Peak]] #[[Pic Macaya]] #[[Montaña de Santa Bárbara]] #[[Mount Assiniboine]] #[[Mount Jancowski]] #[[Cerro Las Minas]] #[[Mount Drum]] #[[Gladsheim Peak]] #[[Milne Land|Milne Land HP]] #[[Mount Dawson (Canada)|Mount Dawson]] #[[Payers Tinde]] #[[Beitstad Peak]] #[[Mount Chiginagak]] #[[Mount Edith Cavell]] #[[Alsek Peak]] #[[Mount Valpy]] #[[Perserajoq]] #[[Mount Cairnes]] }}}}<noinclude> [[Category:North America navigational boxes]] [[Category:Mountain navigational boxes]] </noinclude> plmut6twgpq2h7etydxwa3xl1j2ebw2 10 657399 4546926 2007-07-06T18:56:48Z en>Qyd 0 new redir 4546926 wikitext text/x-wiki #REDIRECT [[Template:Subdivisions of Yukon]] 0t3d2j4n7g52st1bdei3hfp3hmdyywh 4546927 4546926 2025-07-09T07:19:02Z Meenakshi nandhini 99060 [[:en:Template:Yukon]] എന്നതിൽ നിന്ന് ഒരു പതിപ്പ് ഇറക്കുമതി ചെയ്തു 4546926 wikitext text/x-wiki #REDIRECT [[Template:Subdivisions of Yukon]] 0t3d2j4n7g52st1bdei3hfp3hmdyywh 3 657400 4546940 2025-07-09T07:37:05Z സ്വാഗതസംഘം 39256 ഉപയോക്താവിന്റെ സംവാദം താളിൽ [[ബദൽ:സ്വാഗതം|സ്വാഗത സന്ദേശം]] ചേർക്കുന്നു 4546940 wikitext text/x-wiki '''നമസ്കാരം {{#if: Bolty17 | Bolty17 | {{BASEPAGENAME}} }} !''', [[മലയാളം വിക്കിപീഡിയ|മലയാളം വിക്കിപീഡിയയിലേക്ക്‌]] [[വിക്കിപീഡിയ:ആമുഖം|സ്വാഗതം]]. താങ്കളുടെ അംഗത്വത്തിന് നന്ദി. താങ്കൾക്ക്‌ ഈ സ്ഥലം ഇഷ്ടമായെന്നും ഇവിടെ അൽപസമയം ചെലവഴിക്കുമെന്നും പ്രതീക്ഷിക്കുന്നു. താങ്കൾക്ക് ഉപയോഗപ്പെടാവുന്ന ചില താളുകൾ താഴെ കൊടുക്കുന്നു. [[File:Lipi ml.png|thumb|350px|right|[[സഹായം:എഴുത്ത്|ലിപിമാറ്റ രീതിയിൽ മലയാളം ടൈപ്പ് ചെയ്യുവാൻ]] ഉപയോഗിക്കാവുന്ന മൊഴി സ്കീമിന്റെ ചിത്രം]] * [[സഹായം:Tutorial|വീഡിയോ പരിശീലനം]] * [[സഹായം:ടൈപ്പിംഗ്‌|മലയാളത്തിലെഴുതാൻ]] * [[സഹായം:തിരുത്തൽ വഴികാട്ടി|ഒരു താൾ തിരുത്തിയെഴുതുന്നത് എങ്ങനെ?]] * [[സഹായം:ഉള്ളടക്കം|സഹായ താളുകൾ]] * [[സഹായം:ചിത്ര സഹായി|ചിത്ര സഹായി]] * [[സഹായം:കീഴ്‌വഴക്കം|കീഴ്‌വഴക്കങ്ങൾ]] * [[വിക്കിപീഡിയ:എഴുത്തുകളരി|എഴുത്തുകളരി]] * [[വിക്കിപീഡിയ:പഞ്ചസ്തംഭങ്ങൾ‎|വിക്കിപീഡിയയുടെ പഞ്ചസ്തംഭങ്ങൾ]] * [[വിക്കിപീഡിയ:നയങ്ങളും മാർഗ്ഗരേഖകളും|വിക്കിപീഡിയിലെ നയങ്ങളും മാർഗ്ഗരേഖകളും.]] താങ്കൾ [[വിക്കിപീഡിയ:പുതുമുഖം|പുതുമുഖങ്ങൾക്കായുള്ള താൾ]] പരിശോധിച്ചിട്ടില്ലെങ്കിൽ ദയവായി അപ്രകാരം ചെയ്യാൻ താത്പര്യപ്പെടുന്നു. [[വിക്കിപീഡിയ:വിക്കിപീഡിയർ|വിക്കിപീഡിയരിൽ]] ഒരാളായി ഇവിടെ തിരുത്തലുകൾ നടത്തുന്നത് താങ്കൾ ആസ്വദിക്കുമെന്ന് ഞാൻ കരുതുന്നു. താങ്കളെപ്പറ്റിയുള്ള വിവരങ്ങൾ‍ [[പ്രത്യേകം:Mypage|ഉപയോക്താവിനുള്ള താളിൽ]] നൽകാവുന്നതാണ്‌. സംവാദ താളുകളിൽ ഒപ്പ് വെക്കുവാനായി നാല് "ടിൽഡ" (<nowiki>~~~~</nowiki>) ഉപയോഗിക്കുകയോ, ടൂൾബാറിലെ [[File:Insert-signature.png]] ബട്ടൻ ഉപയോഗിക്കുകയോ ചെയ്യുക. സ്വന്തം പേരും തീയതിയും സമയവും താനേ വന്നുകൊള്ളും. എന്നാൽ ലേഖനങ്ങളിൽ അപ്രകാരം ഒപ്പുവെക്കാതിരിക്കാൻ ശ്രദ്ധിക്കുക. മറ്റ് ഉപയോക്താക്കളോട് സം‌വദിക്കാൻ അവരുടെ സം‌വാദത്താളിൽ താങ്കളുടെ സന്ദേശം എഴുതാവുന്നതാണ്. വിക്കിപീഡിയയിൽ എന്തെങ്കിലും സഹായം ആവശ്യമുണ്ടെങ്കിൽ എന്റെ സംവാദ താളിൽ ഒരു കുറിപ്പ് ഇടൂ, അല്ലെങ്കിൽ താങ്കളുടെ സംവാദ താളിൽ '''<nowiki>{{helpme}}</nowiki>''' എന്ന് ചേർക്കൂ, ആരെങ്കിലും ഉടനെ തന്നെ താങ്കളെ സഹായിക്കാൻ ശ്രമിക്കും. ഒരു നല്ല വിക്കിപീഡിയ അനുഭവം ആശംസിക്കുന്നു. വിക്കിമീഡിയയുടെ മലയാളം പദ്ധതികൾക്കായി ഒരു [https://lists.wikimedia.org/mailman/listinfo/wikiml-l മെയിലിങ് ലിസ്റ്റ് നിലവിലുണ്ട്]. ആ ലിസ്റ്റിൽ അംഗത്വം എടുത്ത് താങ്കൾക്ക് വിക്കിപീഡിയയെക്കുറിച്ചുള്ള അഭിപ്രായങ്ങളും, സംശയങ്ങളും, വിക്കിപീഡിയ മെച്ചപ്പെടുത്താനുള്ള വഴികളും ഒക്കെ അവിടെ ഉന്നയിക്കാവുന്നതാണ്‌. മെയിലിങ്ങ് ലിസ്റ്റിൽ അംഗത്വമെടുക്കാൻ ഇവിടെ ഞെക്കുക https://lists.wikimedia.org/mailman/listinfo/wikiml-l. ലിസ്റ്റിൽ അംഗത്വമെടുത്തതിനു ശേഷം''' wikiml-l@lists.wikimedia.org''' എന്ന ഇമെയിൽ വിലാസത്തിലേക്കു ഇമെയിൽ അയച്ചാൽ മറ്റുള്ള വിക്കിപീഡിയർ നിങ്ങളെ സഹായിക്കും. ഇനിയും ബുദ്ധിമുട്ട് തോന്നുന്നുവെങ്കിൽ വിക്കിപീഡിയരോട് നേരിട്ട് സംശയം ചോദിക്കാൻ [[സഹായം:ഐ.ആർ.സി.|ചാറ്റ് ചെയ്യാം]]. ഇതിനായി [http://webchat.freenode.net/?channels=wikipedia-ml ഇവിടെ ഞെക്കുക]. ആരെങ്കിലും ചാറ്റ്റൂമിലുണ്ടെങ്കിൽ അവർ തീർച്ചയായും താങ്കളെ സഹായിക്കുന്നതാണ്. -- [[ഉപയോക്താവ്:സ്വാഗതസംഘം|സ്വാഗതസംഘം]] ([[ഉപയോക്താവിന്റെ സംവാദം:സ്വാഗതസംഘം|സംവാദം]]) 07:37, 9 ജൂലൈ 2025 (UTC) aidx1c7nyy3sbnqh2r60jy2hsc3m0s6 10 657401 4546948 2022-02-01T20:50:58Z en>TCMemoire 0 fixing links 4546948 wikitext text/x-wiki {{Navbox | name = NRHP in Virgin Islands NP | title = [[National Register of Historic Places]] in [[Virgin Islands National Park]] | state = {{{state|autocollapse}}} | bodyclass = hlist | groupstyle = text-align:center | group1 = [[Historic districts in the United States|Historic districts]] | list1 = * [[Annaberg Historic District]] * [[Hassel Island, U.S. Virgin Islands|Hassel Island]] * [[Hermitage Plantation Historic District]] * [[Jossie Gut Historic District]] * [[Liever Marches Bay|Liever Marches Bay Historic District]] * [[More Hill Historic District]] * [[Reef Bay Sugar Factory Historic District]] | group2 = [[National Register of Historic Places property types|NRHP properties]] | list2 = * [[Brown Bay, U.S. Virgin Islands|Brown Bay Plantation Historic District]] * [[Catherineberg Sugar Mill Ruins|Catherineberg-Jockumsdahl-Herman Farm]] * [[Cinnamon Bay Plantation]] * [[Dennis Bay Historic District]] * [[Lameshur Plantation]] * [[Lind Point Fort]] * [[Mary Point Estate]] * [[Reef Bay Trail petroglyphs|Petroglyph Site]] | below = * '''See also''': [[National Register of Historic Places listings in Virgin Islands National Park]] }}<noinclude> {{collapsible option}} [[Category:National Park Service National Register of Historic Places templates]] [[Category:National Register of Historic Places in Virgin Islands National Park|¤]] [[Category:United States Virgin Islands National Register of Historic Places templates]] </noinclude> gr9srijamhid5wj1emh29t7uqctpuzr 4546949 4546948 2025-07-09T07:45:47Z Meenakshi nandhini 99060 [[:en:Template:NRHP_in_Virgin_Islands_NP]] എന്നതിൽ നിന്ന് ഒരു പതിപ്പ് ഇറക്കുമതി ചെയ്തു 4546948 wikitext text/x-wiki {{Navbox | name = NRHP in Virgin Islands NP | title = [[National Register of Historic Places]] in [[Virgin Islands National Park]] | state = {{{state|autocollapse}}} | bodyclass = hlist | groupstyle = text-align:center | group1 = [[Historic districts in the United States|Historic districts]] | list1 = * [[Annaberg Historic District]] * [[Hassel Island, U.S. Virgin Islands|Hassel Island]] * [[Hermitage Plantation Historic District]] * [[Jossie Gut Historic District]] * [[Liever Marches Bay|Liever Marches Bay Historic District]] * [[More Hill Historic District]] * [[Reef Bay Sugar Factory Historic District]] | group2 = [[National Register of Historic Places property types|NRHP properties]] | list2 = * [[Brown Bay, U.S. Virgin Islands|Brown Bay Plantation Historic District]] * [[Catherineberg Sugar Mill Ruins|Catherineberg-Jockumsdahl-Herman Farm]] * [[Cinnamon Bay Plantation]] * [[Dennis Bay Historic District]] * [[Lameshur Plantation]] * [[Lind Point Fort]] * [[Mary Point Estate]] * [[Reef Bay Trail petroglyphs|Petroglyph Site]] | below = * '''See also''': [[National Register of Historic Places listings in Virgin Islands National Park]] }}<noinclude> {{collapsible option}} [[Category:National Park Service National Register of Historic Places templates]] [[Category:National Register of Historic Places in Virgin Islands National Park|¤]] [[Category:United States Virgin Islands National Register of Historic Places templates]] </noinclude> gr9srijamhid5wj1emh29t7uqctpuzr 10 657402 4546950 2025-06-06T14:23:54Z en>TheCodeman4 0 Consistency with other templates 4546950 wikitext text/x-wiki {{Navbox | name = Protected areas of the United States Virgin Islands | state = {{{state<includeonly>|autocollapse</includeonly>}}} | title = [[Protected areas of the United States|Protected areas]] of the [[United States Virgin Islands]] | bodyclass = hlist | titlestyle = background:#abdb75; | groupstyle = background:#bbeb85; | belowstyle = background:#bbeb85; | group1 = [[List of national historic sites and historical parks of the United States|National Historic Sites and Historical Parks]] | list1 = * [[Christiansted National Historic Site|Christiansted]] * [[Salt River Bay National Historical Park and Ecological Preserve|Salt River Bay]] | group2 = [[List of national monuments of the United States|National Monuments]] | list2 = * [[Buck Island Reef National Monument|Buck Island Reef]] * [[Virgin Islands Coral Reef National Monument|Virgin Islands Coral Reef]] | group3 = [[List of national parks of the United States|National Parks]] | list3 = * [[Virgin Islands National Park|Virgin Islands]] | group4 = [[List of National Wildlife Refuges|National Wildlife Refuges]] | list4 = * [[Buck Island National Wildlife Refuge|Buck Island]] * [[Green Cay National Wildlife Refuge|Green Cay]] * [[Sandy Point National Wildlife Refuge|Sandy Point]] | group5 = Other | list5 = * [[List of United States National Historic Landmarks in United States commonwealths and territories, associated states, and foreign states|National Historic Landmarks]] * [[List of National Natural Landmarks in Virgin Islands|National Natural Landmarks]] * [[National Register of Historic Places listings in Virgin Islands|National Register of Historic Places]] }}<noinclude> {{collapsible option}} {{Protected areas of the United States|uncollapsed}} [[Category:Protected areas of the United States templates|Virgin Islands]] [[Category:United States Virgin Islands templates]] </noinclude> 2e3djaw4rsjhj1mjdfx2e6ylwvz4ao3 4546951 4546950 2025-07-09T07:46:04Z Meenakshi nandhini 99060 [[:en:Template:Protected_areas_of_the_United_States_Virgin_Islands]] എന്നതിൽ നിന്ന് ഒരു പതിപ്പ് ഇറക്കുമതി ചെയ്തു 4546950 wikitext text/x-wiki {{Navbox | name = Protected areas of the United States Virgin Islands | state = {{{state<includeonly>|autocollapse</includeonly>}}} | title = [[Protected areas of the United States|Protected areas]] of the [[United States Virgin Islands]] | bodyclass = hlist | titlestyle = background:#abdb75; | groupstyle = background:#bbeb85; | belowstyle = background:#bbeb85; | group1 = [[List of national historic sites and historical parks of the United States|National Historic Sites and Historical Parks]] | list1 = * [[Christiansted National Historic Site|Christiansted]] * [[Salt River Bay National Historical Park and Ecological Preserve|Salt River Bay]] | group2 = [[List of national monuments of the United States|National Monuments]] | list2 = * [[Buck Island Reef National Monument|Buck Island Reef]] * [[Virgin Islands Coral Reef National Monument|Virgin Islands Coral Reef]] | group3 = [[List of national parks of the United States|National Parks]] | list3 = * [[Virgin Islands National Park|Virgin Islands]] | group4 = [[List of National Wildlife Refuges|National Wildlife Refuges]] | list4 = * [[Buck Island National Wildlife Refuge|Buck Island]] * [[Green Cay National Wildlife Refuge|Green Cay]] * [[Sandy Point National Wildlife Refuge|Sandy Point]] | group5 = Other | list5 = * [[List of United States National Historic Landmarks in United States commonwealths and territories, associated states, and foreign states|National Historic Landmarks]] * [[List of National Natural Landmarks in Virgin Islands|National Natural Landmarks]] * [[National Register of Historic Places listings in Virgin Islands|National Register of Historic Places]] }}<noinclude> {{collapsible option}} {{Protected areas of the United States|uncollapsed}} [[Category:Protected areas of the United States templates|Virgin Islands]] [[Category:United States Virgin Islands templates]] </noinclude> 2e3djaw4rsjhj1mjdfx2e6ylwvz4ao3 3 657403 4546955 2025-07-09T08:11:44Z സ്വാഗതസംഘം 39256 ഉപയോക്താവിന്റെ സംവാദം താളിൽ [[ബദൽ:സ്വാഗതം|സ്വാഗത സന്ദേശം]] ചേർക്കുന്നു 4546955 wikitext text/x-wiki '''നമസ്കാരം {{#if: Shushan22 | Shushan22 | {{BASEPAGENAME}} }} !''', [[മലയാളം വിക്കിപീഡിയ|മലയാളം വിക്കിപീഡിയയിലേക്ക്‌]] [[വിക്കിപീഡിയ:ആമുഖം|സ്വാഗതം]]. താങ്കളുടെ അംഗത്വത്തിന് നന്ദി. താങ്കൾക്ക്‌ ഈ സ്ഥലം ഇഷ്ടമായെന്നും ഇവിടെ അൽപസമയം ചെലവഴിക്കുമെന്നും പ്രതീക്ഷിക്കുന്നു. താങ്കൾക്ക് ഉപയോഗപ്പെടാവുന്ന ചില താളുകൾ താഴെ കൊടുക്കുന്നു. [[File:Lipi ml.png|thumb|350px|right|[[സഹായം:എഴുത്ത്|ലിപിമാറ്റ രീതിയിൽ മലയാളം ടൈപ്പ് ചെയ്യുവാൻ]] ഉപയോഗിക്കാവുന്ന മൊഴി സ്കീമിന്റെ ചിത്രം]] * [[സഹായം:Tutorial|വീഡിയോ പരിശീലനം]] * [[സഹായം:ടൈപ്പിംഗ്‌|മലയാളത്തിലെഴുതാൻ]] * [[സഹായം:തിരുത്തൽ വഴികാട്ടി|ഒരു താൾ തിരുത്തിയെഴുതുന്നത് എങ്ങനെ?]] * [[സഹായം:ഉള്ളടക്കം|സഹായ താളുകൾ]] * [[സഹായം:ചിത്ര സഹായി|ചിത്ര സഹായി]] * [[സഹായം:കീഴ്‌വഴക്കം|കീഴ്‌വഴക്കങ്ങൾ]] * [[വിക്കിപീഡിയ:എഴുത്തുകളരി|എഴുത്തുകളരി]] * [[വിക്കിപീഡിയ:പഞ്ചസ്തംഭങ്ങൾ‎|വിക്കിപീഡിയയുടെ പഞ്ചസ്തംഭങ്ങൾ]] * [[വിക്കിപീഡിയ:നയങ്ങളും മാർഗ്ഗരേഖകളും|വിക്കിപീഡിയിലെ നയങ്ങളും മാർഗ്ഗരേഖകളും.]] താങ്കൾ [[വിക്കിപീഡിയ:പുതുമുഖം|പുതുമുഖങ്ങൾക്കായുള്ള താൾ]] പരിശോധിച്ചിട്ടില്ലെങ്കിൽ ദയവായി അപ്രകാരം ചെയ്യാൻ താത്പര്യപ്പെടുന്നു. [[വിക്കിപീഡിയ:വിക്കിപീഡിയർ|വിക്കിപീഡിയരിൽ]] ഒരാളായി ഇവിടെ തിരുത്തലുകൾ നടത്തുന്നത് താങ്കൾ ആസ്വദിക്കുമെന്ന് ഞാൻ കരുതുന്നു. താങ്കളെപ്പറ്റിയുള്ള വിവരങ്ങൾ‍ [[പ്രത്യേകം:Mypage|ഉപയോക്താവിനുള്ള താളിൽ]] നൽകാവുന്നതാണ്‌. സംവാദ താളുകളിൽ ഒപ്പ് വെക്കുവാനായി നാല് "ടിൽഡ" (<nowiki>~~~~</nowiki>) ഉപയോഗിക്കുകയോ, ടൂൾബാറിലെ [[File:Insert-signature.png]] ബട്ടൻ ഉപയോഗിക്കുകയോ ചെയ്യുക. സ്വന്തം പേരും തീയതിയും സമയവും താനേ വന്നുകൊള്ളും. എന്നാൽ ലേഖനങ്ങളിൽ അപ്രകാരം ഒപ്പുവെക്കാതിരിക്കാൻ ശ്രദ്ധിക്കുക. മറ്റ് ഉപയോക്താക്കളോട് സം‌വദിക്കാൻ അവരുടെ സം‌വാദത്താളിൽ താങ്കളുടെ സന്ദേശം എഴുതാവുന്നതാണ്. വിക്കിപീഡിയയിൽ എന്തെങ്കിലും സഹായം ആവശ്യമുണ്ടെങ്കിൽ എന്റെ സംവാദ താളിൽ ഒരു കുറിപ്പ് ഇടൂ, അല്ലെങ്കിൽ താങ്കളുടെ സംവാദ താളിൽ '''<nowiki>{{helpme}}</nowiki>''' എന്ന് ചേർക്കൂ, ആരെങ്കിലും ഉടനെ തന്നെ താങ്കളെ സഹായിക്കാൻ ശ്രമിക്കും. ഒരു നല്ല വിക്കിപീഡിയ അനുഭവം ആശംസിക്കുന്നു. വിക്കിമീഡിയയുടെ മലയാളം പദ്ധതികൾക്കായി ഒരു [https://lists.wikimedia.org/mailman/listinfo/wikiml-l മെയിലിങ് ലിസ്റ്റ് നിലവിലുണ്ട്]. ആ ലിസ്റ്റിൽ അംഗത്വം എടുത്ത് താങ്കൾക്ക് വിക്കിപീഡിയയെക്കുറിച്ചുള്ള അഭിപ്രായങ്ങളും, സംശയങ്ങളും, വിക്കിപീഡിയ മെച്ചപ്പെടുത്താനുള്ള വഴികളും ഒക്കെ അവിടെ ഉന്നയിക്കാവുന്നതാണ്‌. മെയിലിങ്ങ് ലിസ്റ്റിൽ അംഗത്വമെടുക്കാൻ ഇവിടെ ഞെക്കുക https://lists.wikimedia.org/mailman/listinfo/wikiml-l. ലിസ്റ്റിൽ അംഗത്വമെടുത്തതിനു ശേഷം''' wikiml-l@lists.wikimedia.org''' എന്ന ഇമെയിൽ വിലാസത്തിലേക്കു ഇമെയിൽ അയച്ചാൽ മറ്റുള്ള വിക്കിപീഡിയർ നിങ്ങളെ സഹായിക്കും. ഇനിയും ബുദ്ധിമുട്ട് തോന്നുന്നുവെങ്കിൽ വിക്കിപീഡിയരോട് നേരിട്ട് സംശയം ചോദിക്കാൻ [[സഹായം:ഐ.ആർ.സി.|ചാറ്റ് ചെയ്യാം]]. ഇതിനായി [http://webchat.freenode.net/?channels=wikipedia-ml ഇവിടെ ഞെക്കുക]. ആരെങ്കിലും ചാറ്റ്റൂമിലുണ്ടെങ്കിൽ അവർ തീർച്ചയായും താങ്കളെ സഹായിക്കുന്നതാണ്. -- [[ഉപയോക്താവ്:സ്വാഗതസംഘം|സ്വാഗതസംഘം]] ([[ഉപയോക്താവിന്റെ സംവാദം:സ്വാഗതസംഘം|സംവാദം]]) 08:11, 9 ജൂലൈ 2025 (UTC) dvpso9tqmu6ujvpb2akv1g5gqv5c3qs 3 657404 4546962 2025-07-09T08:33:59Z സ്വാഗതസംഘം 39256 ഉപയോക്താവിന്റെ സംവാദം താളിൽ [[ബദൽ:സ്വാഗതം|സ്വാഗത സന്ദേശം]] ചേർക്കുന്നു 4546962 wikitext text/x-wiki '''നമസ്കാരം {{#if: Samy Iyer | Samy Iyer | {{BASEPAGENAME}} }} !''', [[മലയാളം വിക്കിപീഡിയ|മലയാളം വിക്കിപീഡിയയിലേക്ക്‌]] [[വിക്കിപീഡിയ:ആമുഖം|സ്വാഗതം]]. താങ്കളുടെ അംഗത്വത്തിന് നന്ദി. താങ്കൾക്ക്‌ ഈ സ്ഥലം ഇഷ്ടമായെന്നും ഇവിടെ അൽപസമയം ചെലവഴിക്കുമെന്നും പ്രതീക്ഷിക്കുന്നു. താങ്കൾക്ക് ഉപയോഗപ്പെടാവുന്ന ചില താളുകൾ താഴെ കൊടുക്കുന്നു. [[File:Lipi ml.png|thumb|350px|right|[[സഹായം:എഴുത്ത്|ലിപിമാറ്റ രീതിയിൽ മലയാളം ടൈപ്പ് ചെയ്യുവാൻ]] ഉപയോഗിക്കാവുന്ന മൊഴി സ്കീമിന്റെ ചിത്രം]] * [[സഹായം:Tutorial|വീഡിയോ പരിശീലനം]] * [[സഹായം:ടൈപ്പിംഗ്‌|മലയാളത്തിലെഴുതാൻ]] * [[സഹായം:തിരുത്തൽ വഴികാട്ടി|ഒരു താൾ തിരുത്തിയെഴുതുന്നത് എങ്ങനെ?]] * [[സഹായം:ഉള്ളടക്കം|സഹായ താളുകൾ]] * [[സഹായം:ചിത്ര സഹായി|ചിത്ര സഹായി]] * [[സഹായം:കീഴ്‌വഴക്കം|കീഴ്‌വഴക്കങ്ങൾ]] * [[വിക്കിപീഡിയ:എഴുത്തുകളരി|എഴുത്തുകളരി]] * [[വിക്കിപീഡിയ:പഞ്ചസ്തംഭങ്ങൾ‎|വിക്കിപീഡിയയുടെ പഞ്ചസ്തംഭങ്ങൾ]] * [[വിക്കിപീഡിയ:നയങ്ങളും മാർഗ്ഗരേഖകളും|വിക്കിപീഡിയിലെ നയങ്ങളും മാർഗ്ഗരേഖകളും.]] താങ്കൾ [[വിക്കിപീഡിയ:പുതുമുഖം|പുതുമുഖങ്ങൾക്കായുള്ള താൾ]] പരിശോധിച്ചിട്ടില്ലെങ്കിൽ ദയവായി അപ്രകാരം ചെയ്യാൻ താത്പര്യപ്പെടുന്നു. [[വിക്കിപീഡിയ:വിക്കിപീഡിയർ|വിക്കിപീഡിയരിൽ]] ഒരാളായി ഇവിടെ തിരുത്തലുകൾ നടത്തുന്നത് താങ്കൾ ആസ്വദിക്കുമെന്ന് ഞാൻ കരുതുന്നു. താങ്കളെപ്പറ്റിയുള്ള വിവരങ്ങൾ‍ [[പ്രത്യേകം:Mypage|ഉപയോക്താവിനുള്ള താളിൽ]] നൽകാവുന്നതാണ്‌. സംവാദ താളുകളിൽ ഒപ്പ് വെക്കുവാനായി നാല് "ടിൽഡ" (<nowiki>~~~~</nowiki>) ഉപയോഗിക്കുകയോ, ടൂൾബാറിലെ [[File:Insert-signature.png]] ബട്ടൻ ഉപയോഗിക്കുകയോ ചെയ്യുക. സ്വന്തം പേരും തീയതിയും സമയവും താനേ വന്നുകൊള്ളും. എന്നാൽ ലേഖനങ്ങളിൽ അപ്രകാരം ഒപ്പുവെക്കാതിരിക്കാൻ ശ്രദ്ധിക്കുക. മറ്റ് ഉപയോക്താക്കളോട് സം‌വദിക്കാൻ അവരുടെ സം‌വാദത്താളിൽ താങ്കളുടെ സന്ദേശം എഴുതാവുന്നതാണ്. വിക്കിപീഡിയയിൽ എന്തെങ്കിലും സഹായം ആവശ്യമുണ്ടെങ്കിൽ എന്റെ സംവാദ താളിൽ ഒരു കുറിപ്പ് ഇടൂ, അല്ലെങ്കിൽ താങ്കളുടെ സംവാദ താളിൽ '''<nowiki>{{helpme}}</nowiki>''' എന്ന് ചേർക്കൂ, ആരെങ്കിലും ഉടനെ തന്നെ താങ്കളെ സഹായിക്കാൻ ശ്രമിക്കും. ഒരു നല്ല വിക്കിപീഡിയ അനുഭവം ആശംസിക്കുന്നു. വിക്കിമീഡിയയുടെ മലയാളം പദ്ധതികൾക്കായി ഒരു [https://lists.wikimedia.org/mailman/listinfo/wikiml-l മെയിലിങ് ലിസ്റ്റ് നിലവിലുണ്ട്]. ആ ലിസ്റ്റിൽ അംഗത്വം എടുത്ത് താങ്കൾക്ക് വിക്കിപീഡിയയെക്കുറിച്ചുള്ള അഭിപ്രായങ്ങളും, സംശയങ്ങളും, വിക്കിപീഡിയ മെച്ചപ്പെടുത്താനുള്ള വഴികളും ഒക്കെ അവിടെ ഉന്നയിക്കാവുന്നതാണ്‌. മെയിലിങ്ങ് ലിസ്റ്റിൽ അംഗത്വമെടുക്കാൻ ഇവിടെ ഞെക്കുക https://lists.wikimedia.org/mailman/listinfo/wikiml-l. ലിസ്റ്റിൽ അംഗത്വമെടുത്തതിനു ശേഷം''' wikiml-l@lists.wikimedia.org''' എന്ന ഇമെയിൽ വിലാസത്തിലേക്കു ഇമെയിൽ അയച്ചാൽ മറ്റുള്ള വിക്കിപീഡിയർ നിങ്ങളെ സഹായിക്കും. ഇനിയും ബുദ്ധിമുട്ട് തോന്നുന്നുവെങ്കിൽ വിക്കിപീഡിയരോട് നേരിട്ട് സംശയം ചോദിക്കാൻ [[സഹായം:ഐ.ആർ.സി.|ചാറ്റ് ചെയ്യാം]]. ഇതിനായി [http://webchat.freenode.net/?channels=wikipedia-ml ഇവിടെ ഞെക്കുക]. ആരെങ്കിലും ചാറ്റ്റൂമിലുണ്ടെങ്കിൽ അവർ തീർച്ചയായും താങ്കളെ സഹായിക്കുന്നതാണ്. -- [[ഉപയോക്താവ്:സ്വാഗതസംഘം|സ്വാഗതസംഘം]] ([[ഉപയോക്താവിന്റെ സംവാദം:സ്വാഗതസംഘം|സംവാദം]]) 08:33, 9 ജൂലൈ 2025 (UTC) 6ejryh7blsemwzg3qsbno1gpexnb5o3 10 657405 4546968 2017-02-24T03:05:29Z en>Editor5454 0 Editor5454 moved page [[Template:Kodagu (Coorg) topics]] to [[Template:Kodagu district topics]]: Officially, the district is known only as 'Kodagu'; 'Coorg', colonial name became redundant with the region joining Karnataka in 1956. 4546968 wikitext text/x-wiki #REDIRECT [[Template:Kodagu district topics]] {{R from move}} qv5i12vetwn4qel9n3eeqbj1kcbs0a2 4546969 4546968 2025-07-09T08:55:19Z Meenakshi nandhini 99060 [[:en:Template:Kodagu_(Coorg)_topics]] എന്നതിൽ നിന്ന് ഒരു പതിപ്പ് ഇറക്കുമതി ചെയ്തു 4546968 wikitext text/x-wiki #REDIRECT [[Template:Kodagu district topics]] {{R from move}} qv5i12vetwn4qel9n3eeqbj1kcbs0a2 3 657406 4546973 2025-07-09T09:02:21Z സ്വാഗതസംഘം 39256 ഉപയോക്താവിന്റെ സംവാദം താളിൽ [[ബദൽ:സ്വാഗതം|സ്വാഗത സന്ദേശം]] ചേർക്കുന്നു 4546973 wikitext text/x-wiki '''നമസ്കാരം {{#if: A9zin | A9zin | {{BASEPAGENAME}} }} !''', [[മലയാളം വിക്കിപീഡിയ|മലയാളം വിക്കിപീഡിയയിലേക്ക്‌]] [[വിക്കിപീഡിയ:ആമുഖം|സ്വാഗതം]]. താങ്കളുടെ അംഗത്വത്തിന് നന്ദി. താങ്കൾക്ക്‌ ഈ സ്ഥലം ഇഷ്ടമായെന്നും ഇവിടെ അൽപസമയം ചെലവഴിക്കുമെന്നും പ്രതീക്ഷിക്കുന്നു. താങ്കൾക്ക് ഉപയോഗപ്പെടാവുന്ന ചില താളുകൾ താഴെ കൊടുക്കുന്നു. [[File:Lipi ml.png|thumb|350px|right|[[സഹായം:എഴുത്ത്|ലിപിമാറ്റ രീതിയിൽ മലയാളം ടൈപ്പ് ചെയ്യുവാൻ]] ഉപയോഗിക്കാവുന്ന മൊഴി സ്കീമിന്റെ ചിത്രം]] * [[സഹായം:Tutorial|വീഡിയോ പരിശീലനം]] * [[സഹായം:ടൈപ്പിംഗ്‌|മലയാളത്തിലെഴുതാൻ]] * [[സഹായം:തിരുത്തൽ വഴികാട്ടി|ഒരു താൾ തിരുത്തിയെഴുതുന്നത് എങ്ങനെ?]] * [[സഹായം:ഉള്ളടക്കം|സഹായ താളുകൾ]] * [[സഹായം:ചിത്ര സഹായി|ചിത്ര സഹായി]] * [[സഹായം:കീഴ്‌വഴക്കം|കീഴ്‌വഴക്കങ്ങൾ]] * [[വിക്കിപീഡിയ:എഴുത്തുകളരി|എഴുത്തുകളരി]] * [[വിക്കിപീഡിയ:പഞ്ചസ്തംഭങ്ങൾ‎|വിക്കിപീഡിയയുടെ പഞ്ചസ്തംഭങ്ങൾ]] * [[വിക്കിപീഡിയ:നയങ്ങളും മാർഗ്ഗരേഖകളും|വിക്കിപീഡിയിലെ നയങ്ങളും മാർഗ്ഗരേഖകളും.]] താങ്കൾ [[വിക്കിപീഡിയ:പുതുമുഖം|പുതുമുഖങ്ങൾക്കായുള്ള താൾ]] പരിശോധിച്ചിട്ടില്ലെങ്കിൽ ദയവായി അപ്രകാരം ചെയ്യാൻ താത്പര്യപ്പെടുന്നു. [[വിക്കിപീഡിയ:വിക്കിപീഡിയർ|വിക്കിപീഡിയരിൽ]] ഒരാളായി ഇവിടെ തിരുത്തലുകൾ നടത്തുന്നത് താങ്കൾ ആസ്വദിക്കുമെന്ന് ഞാൻ കരുതുന്നു. താങ്കളെപ്പറ്റിയുള്ള വിവരങ്ങൾ‍ [[പ്രത്യേകം:Mypage|ഉപയോക്താവിനുള്ള താളിൽ]] നൽകാവുന്നതാണ്‌. സംവാദ താളുകളിൽ ഒപ്പ് വെക്കുവാനായി നാല് "ടിൽഡ" (<nowiki>~~~~</nowiki>) ഉപയോഗിക്കുകയോ, ടൂൾബാറിലെ [[File:Insert-signature.png]] ബട്ടൻ ഉപയോഗിക്കുകയോ ചെയ്യുക. സ്വന്തം പേരും തീയതിയും സമയവും താനേ വന്നുകൊള്ളും. എന്നാൽ ലേഖനങ്ങളിൽ അപ്രകാരം ഒപ്പുവെക്കാതിരിക്കാൻ ശ്രദ്ധിക്കുക. മറ്റ് ഉപയോക്താക്കളോട് സം‌വദിക്കാൻ അവരുടെ സം‌വാദത്താളിൽ താങ്കളുടെ സന്ദേശം എഴുതാവുന്നതാണ്. വിക്കിപീഡിയയിൽ എന്തെങ്കിലും സഹായം ആവശ്യമുണ്ടെങ്കിൽ എന്റെ സംവാദ താളിൽ ഒരു കുറിപ്പ് ഇടൂ, അല്ലെങ്കിൽ താങ്കളുടെ സംവാദ താളിൽ '''<nowiki>{{helpme}}</nowiki>''' എന്ന് ചേർക്കൂ, ആരെങ്കിലും ഉടനെ തന്നെ താങ്കളെ സഹായിക്കാൻ ശ്രമിക്കും. ഒരു നല്ല വിക്കിപീഡിയ അനുഭവം ആശംസിക്കുന്നു. വിക്കിമീഡിയയുടെ മലയാളം പദ്ധതികൾക്കായി ഒരു [https://lists.wikimedia.org/mailman/listinfo/wikiml-l മെയിലിങ് ലിസ്റ്റ് നിലവിലുണ്ട്]. ആ ലിസ്റ്റിൽ അംഗത്വം എടുത്ത് താങ്കൾക്ക് വിക്കിപീഡിയയെക്കുറിച്ചുള്ള അഭിപ്രായങ്ങളും, സംശയങ്ങളും, വിക്കിപീഡിയ മെച്ചപ്പെടുത്താനുള്ള വഴികളും ഒക്കെ അവിടെ ഉന്നയിക്കാവുന്നതാണ്‌. മെയിലിങ്ങ് ലിസ്റ്റിൽ അംഗത്വമെടുക്കാൻ ഇവിടെ ഞെക്കുക https://lists.wikimedia.org/mailman/listinfo/wikiml-l. ലിസ്റ്റിൽ അംഗത്വമെടുത്തതിനു ശേഷം''' wikiml-l@lists.wikimedia.org''' എന്ന ഇമെയിൽ വിലാസത്തിലേക്കു ഇമെയിൽ അയച്ചാൽ മറ്റുള്ള വിക്കിപീഡിയർ നിങ്ങളെ സഹായിക്കും. ഇനിയും ബുദ്ധിമുട്ട് തോന്നുന്നുവെങ്കിൽ വിക്കിപീഡിയരോട് നേരിട്ട് സംശയം ചോദിക്കാൻ [[സഹായം:ഐ.ആർ.സി.|ചാറ്റ് ചെയ്യാം]]. ഇതിനായി [http://webchat.freenode.net/?channels=wikipedia-ml ഇവിടെ ഞെക്കുക]. ആരെങ്കിലും ചാറ്റ്റൂമിലുണ്ടെങ്കിൽ അവർ തീർച്ചയായും താങ്കളെ സഹായിക്കുന്നതാണ്. -- [[ഉപയോക്താവ്:സ്വാഗതസംഘം|സ്വാഗതസംഘം]] ([[ഉപയോക്താവിന്റെ സംവാദം:സ്വാഗതസംഘം|സംവാദം]]) 09:02, 9 ജൂലൈ 2025 (UTC) anl8o72tjiyuj0qhm1bdpqlp29e4ypn 3 657407 4546979 2025-07-09T09:10:20Z സ്വാഗതസംഘം 39256 ഉപയോക്താവിന്റെ സംവാദം താളിൽ [[ബദൽ:സ്വാഗതം|സ്വാഗത സന്ദേശം]] ചേർക്കുന്നു 4546979 wikitext text/x-wiki '''നമസ്കാരം {{#if: ResortHiro | ResortHiro | {{BASEPAGENAME}} }} !''', [[മലയാളം വിക്കിപീഡിയ|മലയാളം വിക്കിപീഡിയയിലേക്ക്‌]] [[വിക്കിപീഡിയ:ആമുഖം|സ്വാഗതം]]. താങ്കളുടെ അംഗത്വത്തിന് നന്ദി. താങ്കൾക്ക്‌ ഈ സ്ഥലം ഇഷ്ടമായെന്നും ഇവിടെ അൽപസമയം ചെലവഴിക്കുമെന്നും പ്രതീക്ഷിക്കുന്നു. താങ്കൾക്ക് ഉപയോഗപ്പെടാവുന്ന ചില താളുകൾ താഴെ കൊടുക്കുന്നു. [[File:Lipi ml.png|thumb|350px|right|[[സഹായം:എഴുത്ത്|ലിപിമാറ്റ രീതിയിൽ മലയാളം ടൈപ്പ് ചെയ്യുവാൻ]] ഉപയോഗിക്കാവുന്ന മൊഴി സ്കീമിന്റെ ചിത്രം]] * [[സഹായം:Tutorial|വീഡിയോ പരിശീലനം]] * [[സഹായം:ടൈപ്പിംഗ്‌|മലയാളത്തിലെഴുതാൻ]] * [[സഹായം:തിരുത്തൽ വഴികാട്ടി|ഒരു താൾ തിരുത്തിയെഴുതുന്നത് എങ്ങനെ?]] * [[സഹായം:ഉള്ളടക്കം|സഹായ താളുകൾ]] * [[സഹായം:ചിത്ര സഹായി|ചിത്ര സഹായി]] * [[സഹായം:കീഴ്‌വഴക്കം|കീഴ്‌വഴക്കങ്ങൾ]] * [[വിക്കിപീഡിയ:എഴുത്തുകളരി|എഴുത്തുകളരി]] * [[വിക്കിപീഡിയ:പഞ്ചസ്തംഭങ്ങൾ‎|വിക്കിപീഡിയയുടെ പഞ്ചസ്തംഭങ്ങൾ]] * [[വിക്കിപീഡിയ:നയങ്ങളും മാർഗ്ഗരേഖകളും|വിക്കിപീഡിയിലെ നയങ്ങളും മാർഗ്ഗരേഖകളും.]] താങ്കൾ [[വിക്കിപീഡിയ:പുതുമുഖം|പുതുമുഖങ്ങൾക്കായുള്ള താൾ]] പരിശോധിച്ചിട്ടില്ലെങ്കിൽ ദയവായി അപ്രകാരം ചെയ്യാൻ താത്പര്യപ്പെടുന്നു. [[വിക്കിപീഡിയ:വിക്കിപീഡിയർ|വിക്കിപീഡിയരിൽ]] ഒരാളായി ഇവിടെ തിരുത്തലുകൾ നടത്തുന്നത് താങ്കൾ ആസ്വദിക്കുമെന്ന് ഞാൻ കരുതുന്നു. താങ്കളെപ്പറ്റിയുള്ള വിവരങ്ങൾ‍ [[പ്രത്യേകം:Mypage|ഉപയോക്താവിനുള്ള താളിൽ]] നൽകാവുന്നതാണ്‌. സംവാദ താളുകളിൽ ഒപ്പ് വെക്കുവാനായി നാല് "ടിൽഡ" (<nowiki>~~~~</nowiki>) ഉപയോഗിക്കുകയോ, ടൂൾബാറിലെ [[File:Insert-signature.png]] ബട്ടൻ ഉപയോഗിക്കുകയോ ചെയ്യുക. സ്വന്തം പേരും തീയതിയും സമയവും താനേ വന്നുകൊള്ളും. എന്നാൽ ലേഖനങ്ങളിൽ അപ്രകാരം ഒപ്പുവെക്കാതിരിക്കാൻ ശ്രദ്ധിക്കുക. മറ്റ് ഉപയോക്താക്കളോട് സം‌വദിക്കാൻ അവരുടെ സം‌വാദത്താളിൽ താങ്കളുടെ സന്ദേശം എഴുതാവുന്നതാണ്. വിക്കിപീഡിയയിൽ എന്തെങ്കിലും സഹായം ആവശ്യമുണ്ടെങ്കിൽ എന്റെ സംവാദ താളിൽ ഒരു കുറിപ്പ് ഇടൂ, അല്ലെങ്കിൽ താങ്കളുടെ സംവാദ താളിൽ '''<nowiki>{{helpme}}</nowiki>''' എന്ന് ചേർക്കൂ, ആരെങ്കിലും ഉടനെ തന്നെ താങ്കളെ സഹായിക്കാൻ ശ്രമിക്കും. ഒരു നല്ല വിക്കിപീഡിയ അനുഭവം ആശംസിക്കുന്നു. വിക്കിമീഡിയയുടെ മലയാളം പദ്ധതികൾക്കായി ഒരു [https://lists.wikimedia.org/mailman/listinfo/wikiml-l മെയിലിങ് ലിസ്റ്റ് നിലവിലുണ്ട്]. ആ ലിസ്റ്റിൽ അംഗത്വം എടുത്ത് താങ്കൾക്ക് വിക്കിപീഡിയയെക്കുറിച്ചുള്ള അഭിപ്രായങ്ങളും, സംശയങ്ങളും, വിക്കിപീഡിയ മെച്ചപ്പെടുത്താനുള്ള വഴികളും ഒക്കെ അവിടെ ഉന്നയിക്കാവുന്നതാണ്‌. മെയിലിങ്ങ് ലിസ്റ്റിൽ അംഗത്വമെടുക്കാൻ ഇവിടെ ഞെക്കുക https://lists.wikimedia.org/mailman/listinfo/wikiml-l. ലിസ്റ്റിൽ അംഗത്വമെടുത്തതിനു ശേഷം''' wikiml-l@lists.wikimedia.org''' എന്ന ഇമെയിൽ വിലാസത്തിലേക്കു ഇമെയിൽ അയച്ചാൽ മറ്റുള്ള വിക്കിപീഡിയർ നിങ്ങളെ സഹായിക്കും. ഇനിയും ബുദ്ധിമുട്ട് തോന്നുന്നുവെങ്കിൽ വിക്കിപീഡിയരോട് നേരിട്ട് സംശയം ചോദിക്കാൻ [[സഹായം:ഐ.ആർ.സി.|ചാറ്റ് ചെയ്യാം]]. ഇതിനായി [http://webchat.freenode.net/?channels=wikipedia-ml ഇവിടെ ഞെക്കുക]. ആരെങ്കിലും ചാറ്റ്റൂമിലുണ്ടെങ്കിൽ അവർ തീർച്ചയായും താങ്കളെ സഹായിക്കുന്നതാണ്. -- [[ഉപയോക്താവ്:സ്വാഗതസംഘം|സ്വാഗതസംഘം]] ([[ഉപയോക്താവിന്റെ സംവാദം:സ്വാഗതസംഘം|സംവാദം]]) 09:10, 9 ജൂലൈ 2025 (UTC) 8cd13omht0sv3egp0mzoar1gwnfv44u 10 657408 4546984 2025-06-10T15:57:48Z 182.218.211.231 4546984 wikitext text/x-wiki {{Navbox | name = Victorian era | title = [[Victorian era]] | state = {{{state<includeonly>|collapsed</includeonly>}}} | group1 = | bodyclass = hlist | list1style = background: #ddddff; | list1 = * [[Georgian era|← Georgian era]] * [[Edwardian era|Edwardian era →]] | group2 = [[Political and diplomatic history of the Victorian era|Politics and diplomacy]] | list2 = * [[British Army during the Victorian Era|British Army]] * [[British Empire#Britain's imperial century (1815–1914)|British empire]] * By location ** [[History of Ireland (1801–1923)|Ireland]] ** [[19th century London|London]] **[[Scotland in the modern era#Late 18th century and 19th century|Scotland]] * [[Pax Britannia]] * Prime ministers **[[William Lamb, 2nd Viscount Melbourne|The Viscount Melbourne]] **[[Robert Peel|Sir Robert Peel]] **[[John Russell, 1st Earl Russell|Lord John Russell]] **[[Edward Smith-Stanley, 14th Earl of Derby|The Earl of Derby]] **[[George Hamilton-Gordon, 4th Earl of Aberdeen|The Earl of Aberdeen]] **[[Henry John Temple, 3rd Viscount Palmerston|The Viscount Palmerston]] **[[Benjamin Disraeli]] **[[William Ewart Gladstone]] **[[Robert Gascoyne-Cecil, 3rd Marquess of Salisbury|The Marquess of Salisbury]] **[[Archibald Primrose, 5th Earl of Rosebery|The Earl of Rosebery]] * [[Queen Victoria]] * [[United Kingdom of Great Britain and Ireland]] | group3 = Economy, society and knowledge | list3 = * [[Victorian decorative arts|Decorative arts]] * [[Demographics of the Victorian era|Demographics]] * [[Economy, industry, and trade of the Victorian era|Economy, industry, and trade]] * [[Mathematics, science, technology and engineering of the Victorian era|Mathematics, science, technology and engineering]] * [[Society and culture of the Victorian era|Society and culture]] ** [[Victorian-era cosmetics|Cosmetics]] ** [[Victorian erotica|Erotica]] ** [[Victorian fashion|Fashion]] ** [[Victorian house|Houses]] ** [[Victorian jewellery|Jewellery]] ** [[Victorian masculinity|Masculinity]] ** [[Victorian morality|Morality]] ** [[Victorian painting|Painting]] ** [[Theatre in the Victorian era|Theatre]] *** [[Victorian burlesque|Burlesque]] ** [[Women in the Victorian era|Women]] | below = * [[Bibliography of the Victorian era|Bibliography]] * {{Icon|Category}} [[:Category:Victorian era|Category]] }} [[Category:Victorian era]] frp3b4oexswe83jaasfbvvd86ptfhr2 4546985 4546984 2025-07-09T09:16:11Z Meenakshi nandhini 99060 [[:en:Template:Victorian_era]] എന്നതിൽ നിന്ന് ഒരു പതിപ്പ് ഇറക്കുമതി ചെയ്തു 4546984 wikitext text/x-wiki {{Navbox | name = Victorian era | title = [[Victorian era]] | state = {{{state<includeonly>|collapsed</includeonly>}}} | group1 = | bodyclass = hlist | list1style = background: #ddddff; | list1 = * [[Georgian era|← Georgian era]] * [[Edwardian era|Edwardian era →]] | group2 = [[Political and diplomatic history of the Victorian era|Politics and diplomacy]] | list2 = * [[British Army during the Victorian Era|British Army]] * [[British Empire#Britain's imperial century (1815–1914)|British empire]] * By location ** [[History of Ireland (1801–1923)|Ireland]] ** [[19th century London|London]] **[[Scotland in the modern era#Late 18th century and 19th century|Scotland]] * [[Pax Britannia]] * Prime ministers **[[William Lamb, 2nd Viscount Melbourne|The Viscount Melbourne]] **[[Robert Peel|Sir Robert Peel]] **[[John Russell, 1st Earl Russell|Lord John Russell]] **[[Edward Smith-Stanley, 14th Earl of Derby|The Earl of Derby]] **[[George Hamilton-Gordon, 4th Earl of Aberdeen|The Earl of Aberdeen]] **[[Henry John Temple, 3rd Viscount Palmerston|The Viscount Palmerston]] **[[Benjamin Disraeli]] **[[William Ewart Gladstone]] **[[Robert Gascoyne-Cecil, 3rd Marquess of Salisbury|The Marquess of Salisbury]] **[[Archibald Primrose, 5th Earl of Rosebery|The Earl of Rosebery]] * [[Queen Victoria]] * [[United Kingdom of Great Britain and Ireland]] | group3 = Economy, society and knowledge | list3 = * [[Victorian decorative arts|Decorative arts]] * [[Demographics of the Victorian era|Demographics]] * [[Economy, industry, and trade of the Victorian era|Economy, industry, and trade]] * [[Mathematics, science, technology and engineering of the Victorian era|Mathematics, science, technology and engineering]] * [[Society and culture of the Victorian era|Society and culture]] ** [[Victorian-era cosmetics|Cosmetics]] ** [[Victorian erotica|Erotica]] ** [[Victorian fashion|Fashion]] ** [[Victorian house|Houses]] ** [[Victorian jewellery|Jewellery]] ** [[Victorian masculinity|Masculinity]] ** [[Victorian morality|Morality]] ** [[Victorian painting|Painting]] ** [[Theatre in the Victorian era|Theatre]] *** [[Victorian burlesque|Burlesque]] ** [[Women in the Victorian era|Women]] | below = * [[Bibliography of the Victorian era|Bibliography]] * {{Icon|Category}} [[:Category:Victorian era|Category]] }} [[Category:Victorian era]] frp3b4oexswe83jaasfbvvd86ptfhr2 3 657409 4546987 2025-07-09T09:19:03Z സ്വാഗതസംഘം 39256 ഉപയോക്താവിന്റെ സംവാദം താളിൽ [[ബദൽ:സ്വാഗതം|സ്വാഗത സന്ദേശം]] ചേർക്കുന്നു 4546987 wikitext text/x-wiki '''നമസ്കാരം {{#if: Faisal Malik A.R Nagar | Faisal Malik A.R Nagar | {{BASEPAGENAME}} }} !''', [[മലയാളം വിക്കിപീഡിയ|മലയാളം വിക്കിപീഡിയയിലേക്ക്‌]] [[വിക്കിപീഡിയ:ആമുഖം|സ്വാഗതം]]. താങ്കളുടെ അംഗത്വത്തിന് നന്ദി. താങ്കൾക്ക്‌ ഈ സ്ഥലം ഇഷ്ടമായെന്നും ഇവിടെ അൽപസമയം ചെലവഴിക്കുമെന്നും പ്രതീക്ഷിക്കുന്നു. താങ്കൾക്ക് ഉപയോഗപ്പെടാവുന്ന ചില താളുകൾ താഴെ കൊടുക്കുന്നു. [[File:Lipi ml.png|thumb|350px|right|[[സഹായം:എഴുത്ത്|ലിപിമാറ്റ രീതിയിൽ മലയാളം ടൈപ്പ് ചെയ്യുവാൻ]] ഉപയോഗിക്കാവുന്ന മൊഴി സ്കീമിന്റെ ചിത്രം]] * [[സഹായം:Tutorial|വീഡിയോ പരിശീലനം]] * [[സഹായം:ടൈപ്പിംഗ്‌|മലയാളത്തിലെഴുതാൻ]] * [[സഹായം:തിരുത്തൽ വഴികാട്ടി|ഒരു താൾ തിരുത്തിയെഴുതുന്നത് എങ്ങനെ?]] * [[സഹായം:ഉള്ളടക്കം|സഹായ താളുകൾ]] * [[സഹായം:ചിത്ര സഹായി|ചിത്ര സഹായി]] * [[സഹായം:കീഴ്‌വഴക്കം|കീഴ്‌വഴക്കങ്ങൾ]] * [[വിക്കിപീഡിയ:എഴുത്തുകളരി|എഴുത്തുകളരി]] * [[വിക്കിപീഡിയ:പഞ്ചസ്തംഭങ്ങൾ‎|വിക്കിപീഡിയയുടെ പഞ്ചസ്തംഭങ്ങൾ]] * [[വിക്കിപീഡിയ:നയങ്ങളും മാർഗ്ഗരേഖകളും|വിക്കിപീഡിയിലെ നയങ്ങളും മാർഗ്ഗരേഖകളും.]] താങ്കൾ [[വിക്കിപീഡിയ:പുതുമുഖം|പുതുമുഖങ്ങൾക്കായുള്ള താൾ]] പരിശോധിച്ചിട്ടില്ലെങ്കിൽ ദയവായി അപ്രകാരം ചെയ്യാൻ താത്പര്യപ്പെടുന്നു. [[വിക്കിപീഡിയ:വിക്കിപീഡിയർ|വിക്കിപീഡിയരിൽ]] ഒരാളായി ഇവിടെ തിരുത്തലുകൾ നടത്തുന്നത് താങ്കൾ ആസ്വദിക്കുമെന്ന് ഞാൻ കരുതുന്നു. താങ്കളെപ്പറ്റിയുള്ള വിവരങ്ങൾ‍ [[പ്രത്യേകം:Mypage|ഉപയോക്താവിനുള്ള താളിൽ]] നൽകാവുന്നതാണ്‌. സംവാദ താളുകളിൽ ഒപ്പ് വെക്കുവാനായി നാല് "ടിൽഡ" (<nowiki>~~~~</nowiki>) ഉപയോഗിക്കുകയോ, ടൂൾബാറിലെ [[File:Insert-signature.png]] ബട്ടൻ ഉപയോഗിക്കുകയോ ചെയ്യുക. സ്വന്തം പേരും തീയതിയും സമയവും താനേ വന്നുകൊള്ളും. എന്നാൽ ലേഖനങ്ങളിൽ അപ്രകാരം ഒപ്പുവെക്കാതിരിക്കാൻ ശ്രദ്ധിക്കുക. മറ്റ് ഉപയോക്താക്കളോട് സം‌വദിക്കാൻ അവരുടെ സം‌വാദത്താളിൽ താങ്കളുടെ സന്ദേശം എഴുതാവുന്നതാണ്. വിക്കിപീഡിയയിൽ എന്തെങ്കിലും സഹായം ആവശ്യമുണ്ടെങ്കിൽ എന്റെ സംവാദ താളിൽ ഒരു കുറിപ്പ് ഇടൂ, അല്ലെങ്കിൽ താങ്കളുടെ സംവാദ താളിൽ '''<nowiki>{{helpme}}</nowiki>''' എന്ന് ചേർക്കൂ, ആരെങ്കിലും ഉടനെ തന്നെ താങ്കളെ സഹായിക്കാൻ ശ്രമിക്കും. ഒരു നല്ല വിക്കിപീഡിയ അനുഭവം ആശംസിക്കുന്നു. വിക്കിമീഡിയയുടെ മലയാളം പദ്ധതികൾക്കായി ഒരു [https://lists.wikimedia.org/mailman/listinfo/wikiml-l മെയിലിങ് ലിസ്റ്റ് നിലവിലുണ്ട്]. ആ ലിസ്റ്റിൽ അംഗത്വം എടുത്ത് താങ്കൾക്ക് വിക്കിപീഡിയയെക്കുറിച്ചുള്ള അഭിപ്രായങ്ങളും, സംശയങ്ങളും, വിക്കിപീഡിയ മെച്ചപ്പെടുത്താനുള്ള വഴികളും ഒക്കെ അവിടെ ഉന്നയിക്കാവുന്നതാണ്‌. മെയിലിങ്ങ് ലിസ്റ്റിൽ അംഗത്വമെടുക്കാൻ ഇവിടെ ഞെക്കുക https://lists.wikimedia.org/mailman/listinfo/wikiml-l. ലിസ്റ്റിൽ അംഗത്വമെടുത്തതിനു ശേഷം''' wikiml-l@lists.wikimedia.org''' എന്ന ഇമെയിൽ വിലാസത്തിലേക്കു ഇമെയിൽ അയച്ചാൽ മറ്റുള്ള വിക്കിപീഡിയർ നിങ്ങളെ സഹായിക്കും. ഇനിയും ബുദ്ധിമുട്ട് തോന്നുന്നുവെങ്കിൽ വിക്കിപീഡിയരോട് നേരിട്ട് സംശയം ചോദിക്കാൻ [[സഹായം:ഐ.ആർ.സി.|ചാറ്റ് ചെയ്യാം]]. ഇതിനായി [http://webchat.freenode.net/?channels=wikipedia-ml ഇവിടെ ഞെക്കുക]. ആരെങ്കിലും ചാറ്റ്റൂമിലുണ്ടെങ്കിൽ അവർ തീർച്ചയായും താങ്കളെ സഹായിക്കുന്നതാണ്. -- [[ഉപയോക്താവ്:സ്വാഗതസംഘം|സ്വാഗതസംഘം]] ([[ഉപയോക്താവിന്റെ സംവാദം:സ്വാഗതസംഘം|സംവാദം]]) 09:19, 9 ജൂലൈ 2025 (UTC) e669ai21e96833umyhj93r2pdamumir 3 657410 4546991 2025-07-09T10:08:14Z സ്വാഗതസംഘം 39256 ഉപയോക്താവിന്റെ സംവാദം താളിൽ [[ബദൽ:സ്വാഗതം|സ്വാഗത സന്ദേശം]] ചേർക്കുന്നു 4546991 wikitext text/x-wiki '''നമസ്കാരം {{#if: Home arunodayam | Home arunodayam | {{BASEPAGENAME}} }} !''', [[മലയാളം വിക്കിപീഡിയ|മലയാളം വിക്കിപീഡിയയിലേക്ക്‌]] [[വിക്കിപീഡിയ:ആമുഖം|സ്വാഗതം]]. താങ്കളുടെ അംഗത്വത്തിന് നന്ദി. താങ്കൾക്ക്‌ ഈ സ്ഥലം ഇഷ്ടമായെന്നും ഇവിടെ അൽപസമയം ചെലവഴിക്കുമെന്നും പ്രതീക്ഷിക്കുന്നു. താങ്കൾക്ക് ഉപയോഗപ്പെടാവുന്ന ചില താളുകൾ താഴെ കൊടുക്കുന്നു. [[File:Lipi ml.png|thumb|350px|right|[[സഹായം:എഴുത്ത്|ലിപിമാറ്റ രീതിയിൽ മലയാളം ടൈപ്പ് ചെയ്യുവാൻ]] ഉപയോഗിക്കാവുന്ന മൊഴി സ്കീമിന്റെ ചിത്രം]] * [[സഹായം:Tutorial|വീഡിയോ പരിശീലനം]] * [[സഹായം:ടൈപ്പിംഗ്‌|മലയാളത്തിലെഴുതാൻ]] * [[സഹായം:തിരുത്തൽ വഴികാട്ടി|ഒരു താൾ തിരുത്തിയെഴുതുന്നത് എങ്ങനെ?]] * [[സഹായം:ഉള്ളടക്കം|സഹായ താളുകൾ]] * [[സഹായം:ചിത്ര സഹായി|ചിത്ര സഹായി]] * [[സഹായം:കീഴ്‌വഴക്കം|കീഴ്‌വഴക്കങ്ങൾ]] * [[വിക്കിപീഡിയ:എഴുത്തുകളരി|എഴുത്തുകളരി]] * [[വിക്കിപീഡിയ:പഞ്ചസ്തംഭങ്ങൾ‎|വിക്കിപീഡിയയുടെ പഞ്ചസ്തംഭങ്ങൾ]] * [[വിക്കിപീഡിയ:നയങ്ങളും മാർഗ്ഗരേഖകളും|വിക്കിപീഡിയിലെ നയങ്ങളും മാർഗ്ഗരേഖകളും.]] താങ്കൾ [[വിക്കിപീഡിയ:പുതുമുഖം|പുതുമുഖങ്ങൾക്കായുള്ള താൾ]] പരിശോധിച്ചിട്ടില്ലെങ്കിൽ ദയവായി അപ്രകാരം ചെയ്യാൻ താത്പര്യപ്പെടുന്നു. [[വിക്കിപീഡിയ:വിക്കിപീഡിയർ|വിക്കിപീഡിയരിൽ]] ഒരാളായി ഇവിടെ തിരുത്തലുകൾ നടത്തുന്നത് താങ്കൾ ആസ്വദിക്കുമെന്ന് ഞാൻ കരുതുന്നു. താങ്കളെപ്പറ്റിയുള്ള വിവരങ്ങൾ‍ [[പ്രത്യേകം:Mypage|ഉപയോക്താവിനുള്ള താളിൽ]] നൽകാവുന്നതാണ്‌. സംവാദ താളുകളിൽ ഒപ്പ് വെക്കുവാനായി നാല് "ടിൽഡ" (<nowiki>~~~~</nowiki>) ഉപയോഗിക്കുകയോ, ടൂൾബാറിലെ [[File:Insert-signature.png]] ബട്ടൻ ഉപയോഗിക്കുകയോ ചെയ്യുക. സ്വന്തം പേരും തീയതിയും സമയവും താനേ വന്നുകൊള്ളും. എന്നാൽ ലേഖനങ്ങളിൽ അപ്രകാരം ഒപ്പുവെക്കാതിരിക്കാൻ ശ്രദ്ധിക്കുക. മറ്റ് ഉപയോക്താക്കളോട് സം‌വദിക്കാൻ അവരുടെ സം‌വാദത്താളിൽ താങ്കളുടെ സന്ദേശം എഴുതാവുന്നതാണ്. വിക്കിപീഡിയയിൽ എന്തെങ്കിലും സഹായം ആവശ്യമുണ്ടെങ്കിൽ എന്റെ സംവാദ താളിൽ ഒരു കുറിപ്പ് ഇടൂ, അല്ലെങ്കിൽ താങ്കളുടെ സംവാദ താളിൽ '''<nowiki>{{helpme}}</nowiki>''' എന്ന് ചേർക്കൂ, ആരെങ്കിലും ഉടനെ തന്നെ താങ്കളെ സഹായിക്കാൻ ശ്രമിക്കും. ഒരു നല്ല വിക്കിപീഡിയ അനുഭവം ആശംസിക്കുന്നു. വിക്കിമീഡിയയുടെ മലയാളം പദ്ധതികൾക്കായി ഒരു [https://lists.wikimedia.org/mailman/listinfo/wikiml-l മെയിലിങ് ലിസ്റ്റ് നിലവിലുണ്ട്]. ആ ലിസ്റ്റിൽ അംഗത്വം എടുത്ത് താങ്കൾക്ക് വിക്കിപീഡിയയെക്കുറിച്ചുള്ള അഭിപ്രായങ്ങളും, സംശയങ്ങളും, വിക്കിപീഡിയ മെച്ചപ്പെടുത്താനുള്ള വഴികളും ഒക്കെ അവിടെ ഉന്നയിക്കാവുന്നതാണ്‌. മെയിലിങ്ങ് ലിസ്റ്റിൽ അംഗത്വമെടുക്കാൻ ഇവിടെ ഞെക്കുക https://lists.wikimedia.org/mailman/listinfo/wikiml-l. ലിസ്റ്റിൽ അംഗത്വമെടുത്തതിനു ശേഷം''' wikiml-l@lists.wikimedia.org''' എന്ന ഇമെയിൽ വിലാസത്തിലേക്കു ഇമെയിൽ അയച്ചാൽ മറ്റുള്ള വിക്കിപീഡിയർ നിങ്ങളെ സഹായിക്കും. ഇനിയും ബുദ്ധിമുട്ട് തോന്നുന്നുവെങ്കിൽ വിക്കിപീഡിയരോട് നേരിട്ട് സംശയം ചോദിക്കാൻ [[സഹായം:ഐ.ആർ.സി.|ചാറ്റ് ചെയ്യാം]]. ഇതിനായി [http://webchat.freenode.net/?channels=wikipedia-ml ഇവിടെ ഞെക്കുക]. ആരെങ്കിലും ചാറ്റ്റൂമിലുണ്ടെങ്കിൽ അവർ തീർച്ചയായും താങ്കളെ സഹായിക്കുന്നതാണ്. -- [[ഉപയോക്താവ്:സ്വാഗതസംഘം|സ്വാഗതസംഘം]] ([[ഉപയോക്താവിന്റെ സംവാദം:സ്വാഗതസംഘം|സംവാദം]]) 10:08, 9 ജൂലൈ 2025 (UTC) g4glip2ou41w1buie3sfdvffssd2lnq 3 657411 4546993 2025-07-09T11:19:08Z സ്വാഗതസംഘം 39256 ഉപയോക്താവിന്റെ സംവാദം താളിൽ [[ബദൽ:സ്വാഗതം|സ്വാഗത സന്ദേശം]] ചേർക്കുന്നു 4546993 wikitext text/x-wiki '''നമസ്കാരം {{#if: Vernewei07 | Vernewei07 | {{BASEPAGENAME}} }} !''', [[മലയാളം വിക്കിപീഡിയ|മലയാളം വിക്കിപീഡിയയിലേക്ക്‌]] [[വിക്കിപീഡിയ:ആമുഖം|സ്വാഗതം]]. താങ്കളുടെ അംഗത്വത്തിന് നന്ദി. താങ്കൾക്ക്‌ ഈ സ്ഥലം ഇഷ്ടമായെന്നും ഇവിടെ അൽപസമയം ചെലവഴിക്കുമെന്നും പ്രതീക്ഷിക്കുന്നു. താങ്കൾക്ക് ഉപയോഗപ്പെടാവുന്ന ചില താളുകൾ താഴെ കൊടുക്കുന്നു. [[File:Lipi ml.png|thumb|350px|right|[[സഹായം:എഴുത്ത്|ലിപിമാറ്റ രീതിയിൽ മലയാളം ടൈപ്പ് ചെയ്യുവാൻ]] ഉപയോഗിക്കാവുന്ന മൊഴി സ്കീമിന്റെ ചിത്രം]] * [[സഹായം:Tutorial|വീഡിയോ പരിശീലനം]] * [[സഹായം:ടൈപ്പിംഗ്‌|മലയാളത്തിലെഴുതാൻ]] * [[സഹായം:തിരുത്തൽ വഴികാട്ടി|ഒരു താൾ തിരുത്തിയെഴുതുന്നത് എങ്ങനെ?]] * [[സഹായം:ഉള്ളടക്കം|സഹായ താളുകൾ]] * [[സഹായം:ചിത്ര സഹായി|ചിത്ര സഹായി]] * [[സഹായം:കീഴ്‌വഴക്കം|കീഴ്‌വഴക്കങ്ങൾ]] * [[വിക്കിപീഡിയ:എഴുത്തുകളരി|എഴുത്തുകളരി]] * [[വിക്കിപീഡിയ:പഞ്ചസ്തംഭങ്ങൾ‎|വിക്കിപീഡിയയുടെ പഞ്ചസ്തംഭങ്ങൾ]] * [[വിക്കിപീഡിയ:നയങ്ങളും മാർഗ്ഗരേഖകളും|വിക്കിപീഡിയിലെ നയങ്ങളും മാർഗ്ഗരേഖകളും.]] താങ്കൾ [[വിക്കിപീഡിയ:പുതുമുഖം|പുതുമുഖങ്ങൾക്കായുള്ള താൾ]] പരിശോധിച്ചിട്ടില്ലെങ്കിൽ ദയവായി അപ്രകാരം ചെയ്യാൻ താത്പര്യപ്പെടുന്നു. [[വിക്കിപീഡിയ:വിക്കിപീഡിയർ|വിക്കിപീഡിയരിൽ]] ഒരാളായി ഇവിടെ തിരുത്തലുകൾ നടത്തുന്നത് താങ്കൾ ആസ്വദിക്കുമെന്ന് ഞാൻ കരുതുന്നു. താങ്കളെപ്പറ്റിയുള്ള വിവരങ്ങൾ‍ [[പ്രത്യേകം:Mypage|ഉപയോക്താവിനുള്ള താളിൽ]] നൽകാവുന്നതാണ്‌. സംവാദ താളുകളിൽ ഒപ്പ് വെക്കുവാനായി നാല് "ടിൽഡ" (<nowiki>~~~~</nowiki>) ഉപയോഗിക്കുകയോ, ടൂൾബാറിലെ [[File:Insert-signature.png]] ബട്ടൻ ഉപയോഗിക്കുകയോ ചെയ്യുക. സ്വന്തം പേരും തീയതിയും സമയവും താനേ വന്നുകൊള്ളും. എന്നാൽ ലേഖനങ്ങളിൽ അപ്രകാരം ഒപ്പുവെക്കാതിരിക്കാൻ ശ്രദ്ധിക്കുക. മറ്റ് ഉപയോക്താക്കളോട് സം‌വദിക്കാൻ അവരുടെ സം‌വാദത്താളിൽ താങ്കളുടെ സന്ദേശം എഴുതാവുന്നതാണ്. വിക്കിപീഡിയയിൽ എന്തെങ്കിലും സഹായം ആവശ്യമുണ്ടെങ്കിൽ എന്റെ സംവാദ താളിൽ ഒരു കുറിപ്പ് ഇടൂ, അല്ലെങ്കിൽ താങ്കളുടെ സംവാദ താളിൽ '''<nowiki>{{helpme}}</nowiki>''' എന്ന് ചേർക്കൂ, ആരെങ്കിലും ഉടനെ തന്നെ താങ്കളെ സഹായിക്കാൻ ശ്രമിക്കും. ഒരു നല്ല വിക്കിപീഡിയ അനുഭവം ആശംസിക്കുന്നു. വിക്കിമീഡിയയുടെ മലയാളം പദ്ധതികൾക്കായി ഒരു [https://lists.wikimedia.org/mailman/listinfo/wikiml-l മെയിലിങ് ലിസ്റ്റ് നിലവിലുണ്ട്]. ആ ലിസ്റ്റിൽ അംഗത്വം എടുത്ത് താങ്കൾക്ക് വിക്കിപീഡിയയെക്കുറിച്ചുള്ള അഭിപ്രായങ്ങളും, സംശയങ്ങളും, വിക്കിപീഡിയ മെച്ചപ്പെടുത്താനുള്ള വഴികളും ഒക്കെ അവിടെ ഉന്നയിക്കാവുന്നതാണ്‌. മെയിലിങ്ങ് ലിസ്റ്റിൽ അംഗത്വമെടുക്കാൻ ഇവിടെ ഞെക്കുക https://lists.wikimedia.org/mailman/listinfo/wikiml-l. ലിസ്റ്റിൽ അംഗത്വമെടുത്തതിനു ശേഷം''' wikiml-l@lists.wikimedia.org''' എന്ന ഇമെയിൽ വിലാസത്തിലേക്കു ഇമെയിൽ അയച്ചാൽ മറ്റുള്ള വിക്കിപീഡിയർ നിങ്ങളെ സഹായിക്കും. ഇനിയും ബുദ്ധിമുട്ട് തോന്നുന്നുവെങ്കിൽ വിക്കിപീഡിയരോട് നേരിട്ട് സംശയം ചോദിക്കാൻ [[സഹായം:ഐ.ആർ.സി.|ചാറ്റ് ചെയ്യാം]]. ഇതിനായി [http://webchat.freenode.net/?channels=wikipedia-ml ഇവിടെ ഞെക്കുക]. ആരെങ്കിലും ചാറ്റ്റൂമിലുണ്ടെങ്കിൽ അവർ തീർച്ചയായും താങ്കളെ സഹായിക്കുന്നതാണ്. -- [[ഉപയോക്താവ്:സ്വാഗതസംഘം|സ്വാഗതസംഘം]] ([[ഉപയോക്താവിന്റെ സംവാദം:സ്വാഗതസംഘം|സംവാദം]]) 11:19, 9 ജൂലൈ 2025 (UTC) ok7fxf63f933ddas20qs9mo4wi2nlq7