Википедиа mnwiki https://mn.wikipedia.org/wiki/%D0%9D%D2%AF%D2%AF%D1%80_%D1%85%D1%83%D1%83%D0%B4%D0%B0%D1%81 MediaWiki 1.45.0-wmf.6 first-letter Медиа Тусгай Хэлэлцүүлэг Хэрэглэгч Хэрэглэгчийн яриа Википедиа Википедиагийн хэлэлцүүлэг Файл Файлын хэлэлцүүлэг МедиаВики МедиаВикигийн хэлэлцүүлэг Загвар Загварын хэлэлцүүлэг Тусламж Тусламжийн хэлэлцүүлэг Ангилал Ангиллын хэлэлцүүлэг TimedText TimedText talk Module Module talk Event Event talk 0 3589 822249 821880 2025-06-19T09:16:29Z InternetArchiveBot 70653 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 822249 wikitext text/x-wiki {{Инфобокс Гараг | bgcolour=#c0c0ff | name = дэлхий | symbol = [[Файл:Earth symbol (small, bold).svg|32px|alt=🜨|Дэлхийн одон орны тэмдэг]] | image = [[File:The Blue Marble (remastered).jpg|frameless|center]] | caption = | epoch = [[J2000.0]] | apoapsis = 152,097,701&nbsp;км <br />1.0167103335&nbsp;[[Одон орны нэгж|а.н.]] | periapsis = 147,098,074&nbsp;км <br /> 0.9832898912&nbsp;А.Н. | semimajor = 149,597,887.5&nbsp;км <br /> 1.0000001124&nbsp;А.Н. | eccentricity = 0.016710219 | inclination = 1°34'43.3"<ref name=Allen294>{{cite book | title=Allen's Astrophysical Quantities | а.н.thor=Allen, Clabon Walter; Cox, Arthur N. | publisher=Springer | year=2000 | isbn=0387987460 | url=http://books.google.com/books?id=w8PK2XFLLH8C&pg=PA294 | pages=294}}</ref> <br /> [[тогтмол хавтан|тогтмол хавтанд]] | asc_node = 348.73936° | arg_peri = 114.20783° | period = 365.256366&nbsp;өдөр<br /> 1.0000175&nbsp;[[Юлианы жил (одон орон)|Юлианы жил]] | avg_speed = 29.783&nbsp;км/с <br /> 107,218&nbsp;км/цаг | satellites = 1&nbsp;([[Сар]]) | physical_characteristics = yes | flattening = 0.0033528<ref name=iers/> | equatorial_radius = 6,378.1&nbsp;км<ref name=iers>{{cite conference | а.н.thor=IERS Working Groups | editor=McCarthy, Dennis D.; Petit, Gérard | title=General Definitions and Numerical Standards | year=2003 | booktitle=IERS Technical Note No. 32 | publisher=U.S. Naval Observatory and Bureа.н. International des Poids et Mesures | url=http://www.iers.org/MainDisp.csl?pid=46-25776 | accessdate=2008-08-03 }}</ref> | polar_radius = 6,356.8&nbsp;км<ref>{{cite book | first=Anny | last=Cazenave | editor=Ahrens, Thomas J. | year=[[1995]] | chaptertitle=Geoid, Topography and Distribution of Landforms | title=Global earth physics a handbook of physical constants | publisher=American Geophysical Union | location=Washington, DC | isbn=0-87590-851-9 | url=http://www.agu.org/reference/gephys/5_cazenave.pdf | accessdate=2008-08-03 | format=PDF | archive-date=2006-10-16 | archive-url=https://web.archive.org/web/20061016024803/http://www.agu.org/reference/gephys/5_cazenave.pdf | url-status=dead }}</ref> | mean_radius = 6,371.0&nbsp;км<ref>{{cite book | а.н.thor=Various | editor=David R. Lide | year=2000 | title=Handbook of Chemistry and Physics | edition=81st | publisher=CRC | isbn=0849304814 }}</ref> | circumference = 40,075.02&nbsp;км&nbsp;([[экватор]]ын)<br />40,007.86&nbsp;км&nbsp;([[уртрагийн]])<br />40,041.47&nbsp;км&nbsp;(дундаж) | surface_area = 510,072,000&nbsp;км²<ref>{{cite journal | last = Pidwirny | first = Michael | date=2006-02-02 | title=Surface area of our planet covered by oceans and continents.(Table 8o-1) | publisher=University of British Columbia, Okanagan | url=http://www.physicalgeography.net/fundamentals/8o.html | accessdate=2007-11-26 }}</ref><ref name=cia>{{cite web | author=Staff | date=2008-07-24 | url=https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/xx.html | title=World | work=The World Factbook | publisher=Central Intelligence Agency | accessdate=2008-08-05 | archive-date=2010-01-05 | archive-url=https://web.archive.org/web/20100105171656/https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/xx.html | url-status=dead }}</ref> 148,940,000&nbsp;км²&nbsp;- хуурай газар &nbsp;&nbsp;(29.2 %)<br /> 361,132,000&nbsp;км²&nbsp;- ус &nbsp;(70.8 %) | volume = [[Дэлхийн эзлэхүүн|1.0832073{{e|12}}]]&nbsp;км³ | mass = 5.9736{{e|24}}&nbsp;кг<ref name="earth_fact_sheet">{{cite web | last = Williams | first = David R. | date = 2004-09-01 | url = http://nssdc.gsfc.nasa.gov/planetary/factsheet/earthfact.html | title = Earth Fact Sheet | publisher = NASA | accessdate = 2007-03-17 }}</ref> | density = 5.5153&nbsp;г/см³ | surface_grav = [[Дэлхийн татах хүч|9.780327]] м/с²<ref name="yoder12">Yoder, C. F. (1995) p. 12.</ref><br />0.99732&nbsp;[[хүндийн хүчний хурдатгал|''g'']] | escape_velocity = 11.186&nbsp;км/с&nbsp; | sidereal_day = 0.99726968&nbsp;өдөр<ref name=Allen296>{{cite book | title=Allen's Astrophysical Quantities | а.н.thor=Allen, Clabon Walter; Cox, Arthur N. | publisher=Springer | year=2000 | isbn=0387987460 | url=http://books.google.com/books?id=w8PK2XFLLH8C&pg=PA296 | pages=296}}</ref><br />23{{smallsup|ц}}&nbsp;56{{smallsup|м}}&nbsp;4.100{{smallsup|с}} | rot_velocity = 1,674.4 км/цаг (465.1 м/с) | axial_tilt = 23.439281° | albedo = 0.367<ref name="earth_fact_sheet"/> | atmosphere = yes | temperatures = yes | temp_name1 = [[Кельвин]] | min_temp_1 = 184&nbsp;K | mean_temp_1 = 287&nbsp;K | max_temp_1 = 331&nbsp;K | temp_name2 = [[Цельс]] | min_temp_2 = −89&nbsp;°C | mean_temp_2 = 14&nbsp;°C | max_temp_2 = 57.7&nbsp;°C | surface_pressure = 101.3&nbsp;[[кПа]] ([[Далайн түвшнээс дээш өндөр|Дундаж далайн түвшин]]) | atmosphere_composition = 78.08%&nbsp;[[Азот]] (N₂)<br /> 20.95%&nbsp;[[Хүчилтөрөгч]] (O₂)<br /> 0.93%&nbsp;[[Аргон]]<br /> 0.038%&nbsp;[[Нүүрсхүчлийн хий]]<br /> 1% орчмын [[усны уур]] ([[уур амьсгал]]аас хамаарч өөр байна)<ref name="earth_fact_sheet"/> |note=no }} '''Дэлхий''' нь [[Нарны аймаг|нарны аймгийн ]]ганц амьдралт гараг ([[ертөнц]]) бөгөөд нарны аймгийн 3 дахь [[гариг|гараг]] юм. Дэлхий нь 4.57 тэрбум [[жил|жилийн]] өмнө үүссэн<ref name="age_earth">{{cite book | first=G.B. | last=Dalrymple | year=1991 | title=The Age of the Earth | publisher=Stanford University Press | location=California | id=ISBN 0-8047-1569-6 }}</ref> бөгөөд нэг дагуултай ([[Сар]]). 365.26 [[өдөр|өдөрт]] [[Нар|Нарыг]] бүтэн тойрдог).<ref>This period is known as the [[sidereal year]]. The number of solar өдөр is one less than the number of [[Sidereal day|sidereal days]] becа.н.se the orbital motion of the Earth about the Sun results in one additional revolution of the planet about its axis.</ref>. Дэлхийн эргэлтийн тэнхлэг 23.5° хазайсан байдаг нь дэлхийн [[Жилийн дөрвөн улирал|улирлын]] өөрчлөлтийн шалтгаан болно<ref>Ahrens, ''Global Earth Physics: A Handbook of Physical Constants'', p. 8.</ref>. Дэлхий нь [[агаар мандал|агаар мандалтай]], гадаргуугийнх нь 71% нь [[далай]] ([[ус]]), үлдсэн 29% нь хуурай газар ([[тив]], [[арал]]). Дэлхийн гадаргуу нь [[Плит тектоник|тектоникийн хавтангуудад]] хуваагдах ба тэдгээр нь тасралтгүй нүүж (хөвж) байдаг. Дэлхий нь гүн рүүгээ бүслүүрлэг тогтоцтой бөгөөд [[Дэлхийн цөм|цөм]], [[манти]], [[Дэлхийн царцдас|царцдасаас]] тогтоно. == Дэлхийн үүсэл == 4.57 тэрбум жилийн өмнө<ref name="age_earth" /> Дэлхий болон [[Нарны аймаг|Нарны аймгийн]] бусад гарагууд хийн мананцраас (''Solar Nebula'') үүссэн гэж [[Шинжлэх ухааны таамаглал|таамаглаж]] байгаа бөгөөд дэлхий нь эхлээд халуун хайлмаг байгаад аажмаар хөрж, хатуу царцдастай болсон байна. Дэлхийн дагуул [[Сар]] нь, Дэлхийг Ангар гарагтай ойролцоо хэмжээтэй биет ("Тейя" гэж нэрлэдэг) мөргөх үед үүссэн гэж таамагладаг<ref>{{cite journal | last = R. Canup and E. Asphа.н.g | title = Origin of the Moon in a giant impact near the end of the Earth's formation | journal = Nature | volume = 412 | pages = 708-712 | date = 2001 | url = http://www.nature.com/nature/journal/v412/n6848/abs/412708a0.html }}</ref>. Аажмаар Дэлхийн [[температур]] 100&nbsp;°C (212&nbsp;°F) орчим болоход эртний [[агаар мандал]] дахь [[ус|усны]] уур коденсацлагдан, [[далай]] үүсэж эхэлсэн байна. Агаар мандалд [[хүчилтөрөгч]], улмаар агаар мандлын дээд давхаргад [[озон]] (O₃) үүссэнээр, [[нар|нарнаас]] ирэх [[хэт ягаан туяа]] багасаж, анхны нийлмэл эст амьтад, улмаар жинхэнэ [[олон эст амьтад]] үүсэж эхэлжээ<ref>{{cite web | last = Burton | first = Kathleen | date = [[November 29]], [[2000]] | url = http://www.nasa.gov/centers/ames/news/releases/2000/00_79AR.html | title = Astrobiologists Find Evidence of Early Life on Land | publisher = NASA | accessdate = 2007-03-05 | archive-date = 2011-10-11 | archive-url = https://web.archive.org/web/20111011032824/http://www.nasa.gov/centers/ames/news/releases/2000/00_79AR.html | url-status = dead }}</ref>. Дэлхийн гадаргуу байнга, тасралтгүй өөрчлөгдөж байсан гэж үздэг. Өөрөөр хэлбэл эх газрууд нүүж, хоорондоо нэгдэн супер [[тив]] үүсгэн, дараа нь задраж байснаас нилээд чухал [[супер тив]] нь 600-540 [[сая]] [[жил|жилийн]] өмнө үүсэж, 180 сая [[жил|жилийн]] өмнө задарсан ([[супер тив|Гондван]], [[супер тив|Лаурази]] 2 супер тивийг үүсгэсэн) [[супер тив|Пангей]] юм<ref>{{cite journal | а.н.thor=Murphy, J. B.; Nance, R. D. | title=How do supercontinents assemble? | journal=American Scientist | year=1965 | volume=92 | pages=324–33 | url=http://scienceweek.com/2004/sa040730-5.htm | accessdate=2007-03-05 }}</ref>. Дэлхий дээр хэд хэдэн томоохон [[мөстлөг|мөстлөгүүд]] явагдсан гэж таамагладаг ба эхнийх нь 750-580 сая жилийн өмнө (Неопротерозой), сүүлийнх нь 10,000 жилийн өмнө дууссан байна<ref>{{cite web | а.н.thor=Staff | url = http://www.lakepowell.net/sciencecenter/paleoclimate.htm | title = Paleoclimatology - The Study of Ancient Climates | publisher = Page Paleontology Science Center | accessdate = 2007-03-02 }}</ref>. Дэлхийн хөгжлийн түүхэнд [[амьд организм|амьд организмын]] томоохон сүйрлүүд тохиолдож байснаас сүүлийнх нь 65 [[сая]] жилийн өмнө болсон [[үлэг гүрвэл|үлэг гүрвэлүүдийн]] мөхөл юм (Шалтгааныг нь дэлхий дээр [[солир]] унасантай холбон таамагладаг). Уг сүйрлийн дараагаар жижиг амьтад жишээлбэл [[сүүн тэжээлтэн]] амьтад эрчимтэй тархаж эхэлсэн ба хэдэн сая жилийн өмнө [[Африк|Африкийн]] [[мич|мичтэй]] төстэй амьтдыг хоёр хөл дээрээ явдаг болсон гэж [[Шинжлэх ухааны таамаглал|таамагладаг]]<ref>{{cite journal | last = Gould | first = Stephan J. | title=The Evolution of Life on Earth | journal=Scientific American | date=October , 1994 | url=http://brembs.net/gould.html | accessdate=2007-03-05 }}</ref>. == Дэлхийн бүтэц == [[Нарны аймaг|Нарны аймгийн]] 4 гариг (Наранд ойрхон 4 гариг) хатуу, чулуурхаг гадаргуутай ("Хөрст гариг") бөгөөд тэдгээрээс Дэлхий нь хамгийн том, их [[нягт|нягттай]], хүчтэй [[соронзон орон|соронзон оронтой]], газрын татах хүч хамгийн ихтэй [[гариг]] юм. Дэлхий нь ерөнхийдөө зуйвандуу бөмбөлөг хэлбэртэй боловч, үнэндээ гадаргуу нь тэгш биш учир Дэлхийн хэлбэрийг [[Геоид]] гэж нэрлэнэ. === Химийн найрлага === Дэлхийн [[масс]] ойролцоогоор 5.98 ×10²⁴ [[кг]]. Гол бүрдүүлэгч [[химийн элемент|элементүүд]] нь [[төмөр]] (32.1%), [[хүчилтөрөгч]] (30.1%), [[цахиур]] (15.1%), [[магни]] (13.9%), [[хүхэр]] (2.9%), [[никель]] (1.8%), [[кальци]] (1.5%), [[хөнгөнцагаан]] (1.4%) ба үлдэх 1.2% нь бусад [[химийн элемент|химийн элементүүд]] юм<ref>{{cite journal | а.н.thor=Morgan, J. W.; Anders, E. | title=Chemical composition of Earth, Venus, and Mercury | journal=Proceedings of the National Academy of Science | year=1980 | volume=71 | issue=12 | pages=6973–6977 | url=http://www.pubmedcentral.nih.gov/articlerender.fcgi?artid=350422 | accessdate=2007-02-04 | archive-date=2013-07-18 | archive-url=https://archive.today/20130718075202/http://www.pubmedcentral.nih.gov/articlerender.fcgi?artid=350422 | url-status=dead }}</ref>. [[АНУ|АНУ-ын]] [[геохими|геохимич]] [[Ф.Кларк|Ф.Кларк-ийн]] тооцоогоор, Дэлхийн царцдасын 47% нь [[хүчилтөрөгч]] бөгөөд нийт чулуулагийн 99.22% нь [[цахиур]], [[хөнгөн цагаан]], [[төмөр]], [[кальци]] зэрэг нийт 11 ислээс тогтдог байна. {| {{prettytable}} |+ Ф.Кларкийн хүснэгт <br />(Дэлхийн царцдасын үндсэн ислүүд) !Найрлага !Химийн томъёо !Тархалт |- |[[Цахиурын исэл]] |style="text-align: center;"|SiO₂ |style="text-align: right;"|59.71% |- |[[Хөнгөнцагааны исэл]] |style="text-align: center;"|Al₂O₃ |style="text-align: right;"|15.41% |- |[[Кальцийн исэл]] |style="text-align: center;"|CaO |style="text-align: right;"|4.90% |- |[[Магнийн исэл]] |style="text-align: center;"|MgO |style="text-align: right;"|4.36% |- |[[Натрийн исэл]] |style="text-align: center;"|Na₂O |style="text-align: right;"|3.55% |- |[[Төмрийн (II) исэл]] |style="text-align: center;"|FeO |style="text-align: right;"|3.52% |- |[[Калийн исэл]] |style="text-align: center;"|K₂O |style="text-align: right;"|2.80% |- |[[Төмрийн (III) исэл]] |style="text-align: center;"|Fe₂O₃ |style="text-align: right;"|2.63% |- |[[Ус]] |style="text-align: center;"|H₂O |style="text-align: right;"|1.52% |- |[[Титаний давхар исэл]] |style="text-align: center;"|TiO₂ |style="text-align: right;"|0.60% |- |[[Фосфорийн тавч исэл]] |style="text-align: center;"|P₂O₅ |style="text-align: right;"|0.22% |- !colspan="2"|Нийт !style="text-align: right;"|99.22% |} === Дэлхийн дотоод бүтэц === [[Файл:Earth-crust-cutaway-mn.png|thumbnail|upright=1.25|Дэлхийн бүтэц (хэмжээ харгалзаагүй, схем).]] Дэлхий нь гүн рүүгээ үелэсэн бүтэцтэй бөгөөд химийн найрлагынхаа хувьд: * Хамгийн гадна талдаа, силикатлаг найрлагатай, хатуу [[Дэлхийн царцдас|царцдас]], * Түүний дотор талд шингэн [[манти]], * [[Манти|Мантитай]] харьцуулахад харьцангуй халуун [[Дэлхийн цөм|гадаад цөм]], * Хамгийн төвдөө хатуу [[Дэлхийн цөм|дотоод цөм]] гэж хуваагдана. Харин [[Геологи|Геологийн]] хувьд [[литосфери]], [[астеносфери]], [[манти|дээд манти]], [[манти|доод манти]], [[Дэлхийн цөм|гадаад]] болон [[Дэлхийн цөм|дотоод цөм]] гэсэн үе давхрагуудтай<ref>{{cite book | first=Toshiro | last=Tanimoto | editor=Thomas J. Ahrens | year=1995 | title=Crustal Structure of the Earth | booktitle=Global Earth Physics: A Handbook of Physical Constants | publisher=American Geophysical Union | location=Washington, DC | id=ISBN 0-87590-851-9 | url=http://www.agu.org/reference/gephys/15_tanimoto.pdf | accessdate=2007-02-03 | archive-date=2006-10-16 | archive-url=https://web.archive.org/web/20061016194153/http://www.agu.org/reference/gephys/15_tanimoto.pdf | url-status=dead }}</ref> . {| {{prettytable}} class="wikitable" !colspan=2 style="width: 33%;"|Гүн !rowspan=2 valign="bottom"|Үе давхрага !rowspan=2 style="width: 15%;"|Нягт<br />гр/см³ |- !Километр !Миль |- |style="text-align: center;"|0–60 |style="text-align: center;"|0–37 |[[Литосфери]] (Зузаан нь 5-200 км хүртэл өөрчлөгддөг) |style="text-align: center;"|— |- style="background: #FEFEFE;" |style="text-align: center;"|0–35 |style="text-align: center;"|0–22 |... [[Дэлхийн царцдас|Царцдас]] (Зузаан нь 5-70км хүртэл өөрчлөгддөг) |style="text-align: center;"| 2.2–2.9 |- style="background: #FEFEFE;" |style="text-align: center;"|35–60 |style="text-align: center;"|22–37 |... Мантийн дээд хэсэг |style="text-align: center;"| 3.4–4.4 |- |style="text-align: center;"|35–2890 |style="text-align: center;"|22–1790 |[[Манти]] |style="text-align: center;"| 3.4–5.6 |- style="background: #FEFEFE;" |style="text-align: center;"|100–700 |style="text-align: center;"|62–435 |... [[Астеносфери]] |style="text-align: center;"|— |- |style="text-align: center;"|2890–5100 |style="text-align: center;"|1790–3160 |[[Дэлхийн цөм|Гадаад цөм]] |style="text-align: center;"| 9.9–12.2 |- |style="text-align: center;"|5100–6378 |style="text-align: center;"|3160–3954 |[[Дэлхийн цөм|Дотоод цөм]] |style="text-align: center;"| 12.8–13.1 |} ==== Цөм ==== * Дэлхийн дундаж [[нягт]] 5515 кг/м³, харин гадаргуугийн дундаж [[нягт]] 3017 кг/м³ тул [[Дэлхийн цөм|Дэлхийн цөмийг]] харьцангуй илүү нягттай гэж үздэг ба энэ нь [[геофизик|сейсмийн]] судалгаагаар батлагддаг байна. Сейсмийн (чичирхийллийн) S долгионы хурдны сааралтаар гадаад цөмийг шингэн зуурмаг хэмээн баталжээ. Учир нь S долгион нь шингэн биеийг нэвтэрдэггүй байна. Дэлхийн үүслийн эхний үед, ойролцоогоор 4.52 [[тэрбум]] [[жил|жилийн]] орчим, хүнд химийн нэгдлүүд дэлхийн төврүү сууж буюу бөөгнөрөн, хөнгөн нь дэлхийн царцдас буюу гадаргуу руу шилжин, ялгаралт явагдсаны үр дүнд цөм нь үүссэн гэж үздэг. Цөм нь үндсэндээ [[төмөр]] (80%), [[никель]], мөн багахан хэмжээний бусад [[химийн элемент|химийн элементээс]] тогтоно. Эдгээр бусад элементүүдийг хүхэр, карбон, устөрөгч байх магадлалтай хэмээн үздэг. ==== Манти ==== [[Файл:Slice_earth.svg|thumbnail|right|Дэлхийн дотоод бүтэц. 1. Эх газрын царцдас - 2. Далайн царцдас - 3. Дээд манти - 4. Доод манти - 5. Гадаад цөм - 6. Дотоод цөм </br>A: [[Мохийн зааг]] </br> B: [[Гутенбергийн зааг]] </br>C: [[Лехманий зааг]]]] * ''Гол өгүүллэг: [[Манти]]'' Манти нь Дэлхийн нийт [[эзэлхүүн|эзэлхүүний]] 70%-ийг эзэлдэг, нийтдээ 2,890 [[км]] зузаан. Даралт [[манти]] ба [[Дэлхийн цөм|цөмийн]] заагт ~140 [[Паскаль|ГПа]] (1.4 Мaтм), [[температур]] 500&nbsp;°C-900&nbsp;°C (932&nbsp;°F-1,652&nbsp;°F) хооронд хэлбэлзэх ба [[манти]], [[Дэлхийн цөм|гадаад цөмийн]] зааг дээр 4,000&nbsp;°C (7,200&nbsp;°F) байна. Мантийг үндсэн 2 хэсэгт хуваадаг. Дээд болон доод манти. Энэ хоёр үе нь бүрдүүлэгч эрдэс минералаараа ялгагдана. ==== Царцдас ==== * ''Гол өгүүллэг: [[Дэлхийн царцдас]]'' Геологийн үүднээс, [[Дэлхийн царцдас]] нь Дэлхийн хамгийн гадна талын хатуу бүрхүүл ([[литосфери|литосферийн]] дээд хэсэг) бөгөөд [[магмын чулуулаг|базальтлаг]] болон [[магмын чулуулаг|боржинлог]] чулуулгаас тогтоно. Дэлхийн нийт эзэлхүүний < 1% эзлэнэ. === Тектоникийн плит === * ''Гол өгүүллэг: [[Плит тектоник]]'' [[Плит тектоник|Литосфери]] нь [[Плит тектоник|тектоникийн плитүүд]] гэж нэрлэгдэх хэсгүүдэд хуваагдсан (эвдэрсэн) байдаг бөгөөд [[Плит тектоник|астеносфери]] дээгүүр нүүж (хөвж) байдаг байна. Нийтдээ 7 том [[Плит тектоник|плит]], олон тооны жижиг [[Плит тектоник|плитүүд]] байна. === Дэлхийн гадаргуу === Дэлхийн нийт гадаргуугийн 70.8% нь [[ус|усаар]] ([[Далай|Далайгаар]]) бүрхэгдэнэ<ref name="Pidwirny2006">{{cite web | last = Pidwirny | first = Michael | year = 2006 | url = http://www.physicalgeography.net/fundamentals/7h.html | title = Fundamentals of Physical Geography | edition = 2nd Edition | publisher = PhysicalGeography.net | accessdate = 2007-03-19 }}</ref>. [[Далай|Далайн]] ёроолын гадаргуу нь тэгш бус бөгөөд уул нурууд ([[Далайн голч нуруу]]), [[галт уул]], хавцал, дэвсэг зэрэгтэй байна<ref name="ngdc2006">{{cite web | author=Sandwell, D. T.; Smith, W. H. F. | date = 2006-07-07 | url =http://www.ngdc.noaa.gov/mgg/bathymetry/predicted/explore.HTML | title =Exploring the Ocean Basins with Satellite Altimeter Data | publisher = NOAA/NGDC | accessdate = 2007-04-21 }}</ref>. Үлдэх 29.2% нь [[тив|хуурай газар]] бөгөөд [[цөл]], тэгш тал, өндөр уулс зэрэг [[геоморфологи|геоморфологийн]] олон элементүүдээс бүрдэнэ. Хуурай газрын гадаргуугийн 75% нь [[чулуу|тунамал чулуулгаар]] хучигдана<ref>{{cite web | last = Jessey | first = David | url = http://geology.csupomona.edu/drjessey/class/Gsc101/Weathering.html | title = Weathering and Sedimentary Rocks | publisher = Cal Poly Pomona | accessdate = 2007-03-20 | archive-date = 2007-07-03 | archive-url = https://web.archive.org/web/20070703170212/http://geology.csupomona.edu/drjessey/class/Gsc101/Weathering.html | url-status = dead }}</ref>. Үлдэх хэсэгт нь [[чулуу|магмын]] болон [[чулуу|хувирмал чулуулаг]] тархана. Дэлхийн газрын гадаргуу дээр хамгийн өргөн тархалттай [[эрдэс|эрдэсүүд]] бол [[Силикатын бүлгийн эрдэс|кварц]], [[Силикатын бүлгийн эрдэс|хээрийн жонш]], [[Силикатын бүлгийн эрдэс|амфибол]], [[Силикатын бүлгийн эрдэс|гялтгануур]], [[Силикатын бүлгийн эрдэс|пироксен]], [[Силикатын бүлгийн эрдэс|оливин]], [[Карбонатын бүлгийн эрдэс|кальцит]], [[Карбонатын бүлгийн эрдэс|доломит]] зэрэг юм<ref>{{cite web | а.н.thor = Staff | url = http://natural-history.uoregon.edu/Pages/web/mineral.htm | title = Minerals | publisher = Museum of Natural History, Oregon | accessdate = 2007-03-20 | archive-date = 2007-07-03 | archive-url = https://web.archive.org/web/20070703170251/http://natural-history.uoregon.edu/Pages/web/mineral.htm | url-status = dead }}</ref>. Дэлхийн гадаргуу нь тектоник хөдөлгөөн болон элэгдэл, [[өгөршил|өгөршлөөс]] хамааран тасралтгүй өөрчлөгддөг байна. Дэлхийн [[тив|хуурай газрын]] хамгийн нам дор цэг нь [[далай|далайн]] төвшнөөс доош 418 м-т орших [[Сөнөсөн тэнгис]], хамгийн өргөгдсөн цэг нь 8,848 м өргөгдсөн [[Эверест]] оргил юм. Эх газар дунджаар далайн төвшнөөс дээш 686 м өргөгдсөн байдаг<ref name="hr_mill">{{cite journal | last=Mill | first=Hugh Robert | title=The Permanence of Ocean Basins | journal=The Geographical Journal | year=1893 | volume=1 | issue=3 | pages=230-234 | url=http://www.wku.edu/~smithch/wallace/S453.htm | accessdate=2007-02-25 | archive-date=2007-02-25 | archive-url=https://web.archive.org/web/20070225054604/http://www.wku.edu/~smithch/wallace/S453.htm | url-status=dead }}</ref>. === Усан мандал === Дэлхийн нийт гадаргуугийн ихэнхи нь [[ус|усаар]] бүрхэгдсэн байдгаараа [[нарны аймаг|Нарны аймгийн]] бусад [[гариг|гаригуудаас]] ялгаатай бөгөөд "Цэнхэр Гариг" гэж нэрлэгддэг. Дэлхийн усан мандал үндсэндээ [[далай|Дэлхийн далайнуудаас]] бүрдэх боловч, үүнд бас [[Тив|эх газрын]] [[тэнгис]], [[нуур]], [[гол|гол мөрөн]], газрын гадаргуугаас 2000 [[метр|м]] хүртэл гүнд орших гүний [[ус|усыг]] оруулдаг байна. Дэлхийн хамгийн гүн [[ус|устай]] газар бол [[Номхон далай|Номхон далайд]] орших [[Марианы хотгор]] (10,911 м гүн)<ref name="rain.org">{{cite web | а.н.thor=Staff | url = http://www.rain.org/ocean/ocean-studies-challenger-deep-mariana-trench.html | title = "Deep Ocean Studies" | work = Ocean Studies | publisher = RAIN National Public Internet and Community Technology Center | accessdate = 2006-04-02 }}</ref>. Далайн дундаж гүн 3,794 м байдаг. [[Далай|Далайн]] нийт [[масс]] 1.35 х 10¹⁸ [[тонн]] буюу Дэлхийн нийт массын 1/4400, [[эзэлхүүн]] нь 1.386 × 109 км³. Дэлхий дээрхи нийт усны 97.5% нь давстай [[ус]] бөгөөд үлдэх 2.5% нь цэвэр ус юм. Цэвэр усны 68.7% нь [[ус|мөс]] хэлбэрээр оршино<ref>{{cite web | а.н.thor = Igor A. Shiklomanov ''et al'' | year = 1999 | url = http://espejo.unesco.org.uy/ | title = World Water Resources and their use Beginning of the 21st Century" Prepared in the Framework of IHP UNESCO | publisher = State Hydrological Institute, St. Petersburg | accessdate = 2006-08-10 | archive-date = 2006-08-08 | archive-url = https://web.archive.org/web/20060808204116/http://espejo.unesco.org.uy/ | url-status = dead }}</ref>. Далайн ус нь [[нар|нарны]] [[энерги|энергийг]] их хэмжээгээр шингээдэг учир далайн усны [[температур|температурын]] тархалтаар дэлхийн [[цаг уур]] тодорхойлогдоно<ref>{{cite web | last = Scott | first = Michon | date = [[April 24]], [[2006]] | url = http://earthobservatory.nasa.gov/Study/HeatBucket/ | title = Earth's Big heat Bucket | publisher = NASA Earth Observatory | accessdate = 2007-03-14 }}</ref>. Үүний тод жишээ бол [[ЭНСО]] (El Niño-Southern Oscillation) юм<ref>{{cite web | first =Sharron | last =Sample | date =June 21, 2005 | url =http://science.hq.nasa.gov/oceans/physical/SST.html | title =Sea Surface Temperature | publisher =NASA | accessdate =2007-04-21 | archive-date =2007-04-29 | archive-url =https://web.archive.org/web/20070429030121/http://science.hq.nasa.gov/oceans/physical/SST.html | url-status =dead }}</ref>. === Агаар мандал === * ''Гол өгүүллэг: [[Агаар мандал]]'' Дэлхийн агаар мандал гэж [[Дэлхийн татах хүч|Дэлхийн татах хүчинд]] захирагдан, Дэлхийн гадна талаар хүрээлэн байгаа [[хийн төлөв|хийн]] давхрагыг хэлнэ. Агаар мандлын 78% нь [[азот]], 20.95% [[хүчилтөрөгч]], 0.93% [[аргон]], 0.038% [[нүүрстөрөгчийн давхар исэл]], 1% [[ус|усны уур]] болон маш бага хэмжээтэй бусад [[хийн төлөв|хийнүүд]] байна. Эдгээр хийнүүдийг нийлүүлээд бид [[агаар]] гэж нэрлэдэг. Агаар мандал нь [[Нар|Нарнаас]] ирэх [[хэт ягаан туяа|хэт ягаан туяаг]] шингээж, [[өдөр]], [[шөнө|шөнийн]] [[температур|температурын]] ялгааг тогтворжуулан, Дэлхий дээр [[амьдрал]] байх нөхцөлийг бүрдүүлнэ<ref name="atmosphere">{{cite web | а.н.thor = Staff | date = October 8, 2003 | url = http://www.nasa.gov/а.н.dience/forstudents/9-12/features/912_liftoff_atm.html | title = Earth's Atmosphere | publisher = NASA | accessdate = 2007-03-21 }}{{Dead link|date=Аравдугаар сар 2023 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref>. Газрын гадаргуу орчмын агаар мандлын дундаж [[температур]] 15&nbsp;°C байдаг. == Сар == * ''Гол өгүүллэг: [[Сар]]'' Сар нь дэлхийн [[байгалийн дагуул]] юм.Бидний амьдарч буй орчин дэлхий бол орой өдөр гэсэн цаг байдаг тэдний нэг бол нар,сар хоёр юм.Түүнийг ялгахад амархан юм үүн нэг нь гэгээтэй нэг нь харанхуй байдаг == Дэлхийн эргэлт ба орбит == Дэлхий тэнхлэгээрээ 23 цаг, 56 минут, 4.091 секундэд нэг бүтэн эргэдэг бөгөөд <ref>{{cite web | last = Fisher | first = Rick | date = January, 30, 1996 | url = http://www.cv.nrao.edu/~rfisher/Ephemerides/times.html | title = Astronomical Times | publisher = National Radio Astronomy Observatory | accessdate = 2007-03-21 | archive-date = 2011-08-18 | archive-url = https://web.archive.org/web/20110818022038/http://www.cv.nrao.edu/~rfisher/Ephemerides/times.html | url-status = dead }}</ref> Нарнаас дунджаар 150 сая км зайд, 30 км/сек (108,000 км/ц) хурдтайгаар 365.2564 өдөрт Нарыг нэг бүтэн тойрно. Дэлхийн тэнхлэг нь Нар-Дэлхийг дайрсан хавтгайтай харьцуулахад 23.5 градусаар хазайсан байх ба энэ нь Дэлхий дээрх өвөл зуны улирал солигдох шалтгаан болно. == Нийгмийн газарзүй == Дэлхийн [[хүн ам]] нь [[2006]] [[он|оны]] [[2 сар|2 сарын]] байдлаар 6,600,000,000 байгаа<ref>Currently it is closer to 6.6&nbsp;billion than 6.5&nbsp;billion. It will reach 6.6&nbsp;billion in June 2007.</ref><ref name="LiveScience"> {{cite news | first= Leonard | last= David | url= http://www.livescience.com/othernews/060224_world_population.html | title= Planet's Population Hit 6.5 Billion Saturday | work= Live Science | date= [[2006-02-24]] | accessdate= 2006-04-02 }} </ref> бөгөөд [[2013]] онд 7 тэрбум, [[2050]] онд 9.2 тэрбум хүрнэ гэсэн тооцоо байдаг<ref>{{cite web | а.н.thor=Staff | url = http://www.un.org/esa/population/publications/wpp2006/wpp2006.htm | title = World Population Prospects: The 2006 Revision | publisher = United Nations | accessdate = 2007-03-07 }}</ref>. Хүн амын өсөлтийн дийлэнх нь хөгжиж буй орнуудад хамаарна. Дэлхийн нийт гадаргуугийн 1/8 нь хүн оршин суухад тохиромжтой гэж тооцогддог байна (2/3 нь [[далай]], үлдэх хуурай газрын тэн хагас нь [[цөл]] (14%)<ref>{{cite journal | а.н.thor=Peel, M. C.; Finlayson, B. L.; McMahon, T. A. | title=Updated world map of the Köppen-Geiger climate classification | journal=Hydrology and Earth System Sciences Discussions | year=2007 | volume=4 | pages=439-473 | url=http://overview.sref.org/1812-2116/hessd/2007-4-439 | accessdate=2007-03-31 }}</ref>, өндөр уулс (27%) зэрэг)<ref>{{cite web | а.н.thor = Staff | url = http://www.biodiv.org/programmes/defа.н.lt.shtml | title = Themes & Issues | publisher = Secretariat of the Convention on Biological Diversity | accessdate = 2007-03-29 }}{{Dead link|date=Аравдугаар сар 2023 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref>. 2007 оны байдлаар суверн статустай 201 [[улс|орон]], [[НҮБ]]-ийн гишүүн 192 [[улс]] байна. == Мөн үзэх == * [[Нарны аймаг]] == Цахим холбоос == * [http://www.wikimapia.org/ WikiSatellite view of Earth at WikiMapia] * [http://geomag.usgs.gov USGS Geomagnetism Program] * [http://earthobservatory.nasa.gov/Newsroom/BlueMarble NASA Earth Observatory] * [http://solarsystem.nasa.gov/planets/profile.cfm?Object=Earth Earth Profile] by [http://solarsystem.nasa.gov NASA's Solar System Exploration] * [http://www.co-intelligence.org/newsletter/comparisons.html The size of Earth compared with other planets/stars] * [https://web.archive.org/web/20090122063915/http://www.nasa.gov/centers/goddard/earthandsun/earthshape.html Climate changes causes the earth's shape to change - Nasa] * [https://web.archive.org/web/20071116132744/http://www.funonthenet.in/content/view/282/31/ Beautiful Views of Planet Earth] Pictures of Earth from space * [http://www.flashearth.com/ Flash Earth] A Flash-based viewer for satellite and aerial imagery of the Earth * [https://web.archive.org/web/20130218015318/http://www.projectshum.org/Planets/earth.html Projectshum.org's Earth fact file] (for younger folk) * [http://www.geody.com/?world=terra Geody Earth] World's search engine that supports Google Earth, NASA World Wind, Celestia, GPS, and other applications. * [https://web.archive.org/web/20080724111431/http://reference.aol.com/earth/earth-from-space Planet Earth] From AOL Research & Learn: Photos, quizzes and info about Earth's climate, creatures and science. * [https://web.archive.org/web/20080724111431/http://reference.aol.com/earth/earth-from-space Earth From Space] Some Photos From the Exhibit == Эшлэл == {{reflist}} {{Нарны аймаг}} [[Ангилал:Википедиа:Онцлох өгүүлэл]] [[Ангилал:Дэлхий| ]] [[Ангилал:Дэлхий (гараг)| ]] [[Ангилал:Нарны аймгийн гараг]] 9bsvzomdq8o15be45kbfkjvp2trznc8 0 7017 822211 760489 2025-06-19T03:34:19Z InternetArchiveBot 70653 Rescuing 0 sources and tagging 1 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 822211 wikitext text/x-wiki '''Байгалийн хий''' ("Шатдаг хий" гэж нэрлэх нь бий) нь үндсэндээ метанаас тогтсон, [[шатах ашигт малтмал]] юм. Байгалийн хийн найрлагад [[этан]], [[пропан]], [[бутан]], [[пентан]] зэрэг [[нүүрсустөрөгч]]ид, бага хэмжээгээр [[нүүрстөрөгчийн давхар исэл]], [[азот]], [[гели]] ба [[хүхэртустөрөгч]] агуулагдана<ref>{{Cite web |url=http://www.naturalgas.org/overview/background.asp |title=Natural gas overview |access-date=2008-01-02 |archive-date=2011-01-01 |archive-url=https://web.archive.org/web/20110101063224/http://naturalgas.org/overview/background.asp |url-status=dead }}</ref>. Байгалийн хий нь [[газрын тос]] ордод газрын тостой хамт, эсвэл дангаараа хийн орд, мөн [[нүүрс]]ний ордод нүүрсний хий байдлаар тохиолдоно. Анаэробик бактерийн тусламжтайгаар үүсэж буй метанаар баяжсан хийг "биохий" буюу "намгийн хий" гэж нэрлэнэ. Энэ биохий нь төрөл бүрийн намаг, малын өтөг бууц, томоохон [[хот]] суурингийн хогийн цэг зэрэгт үүснэ. === Химийн найрлага === Байгалийн хийн гол бүрдүүлэгч нь нүүрсустөрөгчидийн бүлгийн хамгийн хөнгөн, богино молекул болох метан ([[нүүрстөрөгч|C]][[устөрөгч|H]]₄) байна. Мөн [[этан]] ([[нүүрстөрөгч|C]]₂[[устөрөгч|H]]₆), [[пропан]] ([[нүүрстөрөгч|C]]₃[[устөрөгч|H]]₈)ба [[бутан]] ([[нүүрстөрөгч|C]]₄[[устөрөгч|H]]₁₀), болон [[хүхэр]]т хийнүүд агуулагдана. Байгалийн хий нь [[гели]] ялгаж авах үндсэн эх үүсвэр болно. {| border="1" cellpadding="4" cellspacing="0" style="border:1px solid #aaa; border-collapse:collapse" |- bgcolor="#cccccc" ! '''Найрлага''' ! '''%''' |- || Метан (CH₄)|| 70-90 |- || Этан (C₂H₆) || 5-15 |- || Пропан (C₃H₈) ба Бутан (C₄H₁₀) || < 5 |- || CO₂, N₂, H₂S, зэрэг || үлдэх нь |- |} Азот, гели, CO₂ болон H₂S, ус, мөн үнэрт нүүрсустөрөгч маш бага хэмжээтэй байна <ref>[http://www.wps.com/LPG/WVU-review.html WVU's AFVTP - Propane Review]{{Dead link|date=Зургадугаар сар 2025 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}, West Virginia University</ref>. Зарим хийн ордод [[мөнгөнус|мөнгөн ус]] тааралдана<ref>{{Webarchiv|url=http://www.gaschem.com/mercur.html |wayback=20150828061829 |text=Using Gas Geochemistry to Assess Mercury Risk |archiv-bot=2023-11-05 21:49:12 InternetArchiveBot }}, OilTracers, 2006</ref>. Гэхдээ хийн орд тус бүр дээр хийн найрлага өөр байна. == Гадаад холбоос == *[http://www.aga.org American Gas Association - distributor trade group] *[http://cera.ecnext.com/coms2/browse_RS_GAS_ CERA - Energy research group's Natural Gas Research] *[http://tonto.eia.doe.gov/oog/info/ngw/ngupdate.asp DOE/EIA Natural Gas Data Page] *[https://web.archive.org/web/20080102235056/http://eh.net/encyclopedia/article/castaneda.gas.industry.us Economic History - Manufactured and Natural Gas Industry] *[http://www.ingaa.org/ Interstate Natural Gas Association of America - pipeline trade group] *[http://www.naturalgas.org Natural Gas Supply Association - producer trade group] *[http://www.touchoilandgas.com Oil and Gas Directory] *[https://web.archive.org/web/20200210014958/https://oilandgaseurasia.com/ Oil and Gas Eurasia - Oil and Gas News, Technology and Analysis] *[http://platts.com/Natural%20Gas/Resources/ Platt's - Natural Gas Industry News] *[http://www.infoplease.com/ipa/A0872966.html Top 20 Greatest Natural Gas Reserves by Country] == Эшлэл == {{reflist}} [[Ангилал:Байгалийн хий| ]] [[Ангилал:Шатах ашигт малтмал]] [[Ангилал:Ашигт малтмалын геологи]] 6vl7dah4hsotrezy8abmmhutv6bnenb 0 8249 822256 821882 2025-06-19T11:16:36Z InternetArchiveBot 70653 Rescuing 2 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 822256 wikitext text/x-wiki {{short description|Зүүн өмнөд Ази, Океанд оршдог улс}} {{Инфобокс улс | conventional_long_name = Бүгд Найрамдах Индонез Улс | common_name = Индонез | native_name = {{native name|id|Republik Indonesia}} | image_flag = Flag of Indonesia.svg | flag_type = [[Индонезийн төрийн далбаа|Төрийн далбаа]] | image_coat = National emblem of Indonesia Garuda Pancasila.svg | symbol_type = [[Индонезийн төрийн сүлд|Үндэсний тамга <br />(Сүлд)]] | national_motto = <br>{{native phrase|kaw|[[Индонезийн үндэсний уриа|Bhinneka Tunggal Ika]]|paren=omit}} ([[Хуучин Ява хэл|Хуучин Ява]])<br>"Олон янз байдалд эв нэгдэл" | other_symbol = {{lang|id|[[Панчасила (улс төр)|Панчасила]]}}<br />(Таван зарчим) | other_symbol_type = Үндэсний үзэл суртал: | national_anthem = {{lang|id|[[Индонезийн төрийн дуулал|Indonesia Raya]]}}<br />"Их Индонез"<br /><div style="display:inline-block;margin-top:0.4em;"> </div> | image_map = {{Switcher|[[File:Indonesia (orthographic projection).svg|frameless]]|Дэлхийн бөмбөрцөг|[[File:Location Indonesia ASEAN.svg|upright=1.15|frameless]]|АСЕАН-ы газрын зураг|default=1}} | capital = [[Жакарта]] | largest_city = [[Жакарта]] | coordinates = {{Coord|6|10|S|106|49|E|type:city_region:ID}} | languages_type = Албан ёсны хэл | languages = [[Индонез хэл]]<!--Note: Not just the official language, but also the national language (bahasa pemersatu)--> | languages2_type = Орон нутгийн хэл | languages2 = [[Индонезийн хэлнүүд|700+ хэлнүүд]]<ref name="ethnologue"/> | ethnic_groups = [[Индонезийн ард түмэн|1,300+ угсаатан]]<ref name="BPS">{{cite web|url=http://www.bps.go.id/website/pdf_publikasi/watermark%20_Kewarganegaraan%2C%20Suku%20Bangsa%2C%20Agama%20dan%20Bahasa_281211.pdf|title=Nationality, Ethnicity, Religion, and Languages of Indonesians|language=id|last1=Na'im|first1=Akhsan|last2=Syaputra|first2=Hendry|publisher=[[Statistics Indonesia]]|date=2010|access-date=2015-09-23|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20150923194534/http://www.bps.go.id/website/pdf_publikasi/watermark%20_Kewarganegaraan%2C%20Suku%20Bangsa%2C%20Agama%20dan%20Bahasa_281211.pdf|archive-date=2015-09-23}}</ref> | religion_year = 2018 | religion = {{ublist|item_style=white-space:nowrap;|86.7% [[Индонез дэх ислам|Ислам]]|10.7% [[Индонез дэх христийн шашин|Христийн шашин]]|1.7% [[Индонез дэх хиндүизм|Хиндүизм]]|0.8% [[Индонез дэх буддизм|Буддизм]]| 0.1% [[Алиран Кеперкаян|Уламжлалт]], [[Индонез дэх күнзийн сургаал|Күнз]], <br>болон [[Индонез дэх шашин шүтлэг|бусад]]}} | religion_ref = <ref name="RELIGION">{{cite web|url=https://data.kemenag.go.id/agamadashboard/statistik/umat|title=Statistik Umat Menurut Agama di Indonesia|publisher=[[Ministry of Religious Affairs (Indonesia)|Ministry of Religious Affairs]]|date=2018-05-15|archive-url=https://web.archive.org/web/20200903221250/https://data.kemenag.go.id/agamadashboard/statistik/umat|archive-date=2020-09-03|access-date=2020-09-24|language=id}}</ref> | demonym = [[Индонезчүүд‎]] | government_type = [[Нэгдмэл улс|Нэгдмэл]] [[Ерөнхийлөгчийн засаглалын систем|ерөнхийлөгчийн бүгд найрамдах улс]] | leader_title1 = [[Индонезийн Ерөнхийлөгч|Ерөнхийлөгч]] | leader_name1 = [[Прабово Субианто]] | leader_title2 = {{nowrap|[[Индонезийн Дэд Ерөнхийлөгч|Дэд Ерөнхийлөгч]]}} | leader_name2 = [[Гибран Ракабуминг Рака]] | leader_title3 = {{nowrap|[[Төлөөлөгчдийн Танхимын Дарга (Индонез)|Танхимын Дарга]]}} | leader_name3 = [[Пуан Махарани]] | leader_title4 = {{nowrap|[[Индонезийн Дээд шүүхийн Ерөнхий шүүгч|Ерөнхий шүүгч]]}} | leader_name4 = [[Мухаммед Сирифуддин]] | legislature = [[Ардын Зөвлөлдөх Хурал]] (АЗХ) | upper_house = [[Орон Нутгийн Төлөөлөгчдийн Зөвлөл]] (ОНТЗ) | lower_house = [[Ардын Төлөөлөгчдийн Зөвлөл]] (АТЗ) | sovereignty_type = Тусгаар тогтнол | sovereignty_note = ([[Голландын колонийн эзэнт гүрэн|Нидерландаас]])<!-- Based on consensus, please discuss on the Talk Page before changing Netherlands to Japan, or adding both --> | established_event1 = [[Индонезийн тусгаар тогтнолыг тунхаглал|Тунхагласан]] | established_date1 = 8 сарын 17, 1945 он | established_event2 = [[Нидерланд-Индонезийн дугуй ширээний хурал|Хүлээн зөвшөөрөгдсөн]] | established_date2 = 12 сарын 27, 1949 он | area_km2 = 1,904,569<ref>{{cite web|url=http://unstats.un.org/unsd/demographic/products/dyb/DYB2004/Table03.pdf|title=UN Statistics|publisher=United Nations|date=2005|access-date=2007-10-31|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20071031023924/http://unstats.un.org/unsd/demographic/products/dyb/DYB2004/Table03.pdf|archive-date=2007-10-31}}</ref> | area_rank = 14 | area_sq_mi = 735,358 <!--Do not remove per [[WP:MOSNUM]]--> | percent_water = | area_data2 = 4.85 | population_estimate = {{increaseNeutral}} 277,749,853<ref>{{cite web|url=https://dukcapil.kemendagri.go.id/page/read/7/data-kependudukan|publisher=[[Ministry of Home Affairs (Indonesia)]]|title=Indonesian Population 2022|access-date=12 April 2023|archive-date=13 Аравдугаар сар 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20221013070650/https://dukcapil.kemendagri.go.id/page/read/7/data-kependudukan|url-status=dead}}</ref> | population_census = 270,203,917<ref name="2020census" /> | population_estimate_year = 2022 | population_estimate_rank = 4 | population_census_year = 2020 | population_density_km2 = 143 | population_density_sq_mi = 371 | population_density_rank = 90 | GDP_PPP = {{increase}} {{currency|4.398 их наяд|USD|passthrough=yes}}<ref name="IMF">{{cite web|title=Report for Selected Countries and Subjects|url=https://www.imf.org/en/Publications/WEO/weo-database/2023/April/weo-report?c=536,&s=NGDPD,PPPGDP,NGDPDPC,PPPPC,PPPSH,&sy=2020&ey=2027&ssm=0&scsm=1&scc=0&ssd=1&ssc=0&sic=0&sort=country&ds=.&br=1|publisher=International Monetary Fund|access-date=2023-04-12}}</ref> | GDP_PPP_year = 2023 | GDP_PPP_rank = 7 | GDP_PPP_per_capita = {{increase}} {{currency|15,855|USD|passthrough=no}}<ref name="IMF" /> | GDP_PPP_per_capita_rank = 98 | GDP_nominal = {{increase}} {{currency|1.392 их наяд|USD|passthrough=yes}}<ref name="IMF" /> | GDP_nominal_year = 2023 | GDP_nominal_rank = 16 | GDP_nominal_per_capita = {{increase}} {{currency|5,016|USD|passthrough=no}}<ref name="IMF" /> | GDP_nominal_per_capita_rank = 112 | Gini = 37.9 | Gini_year = 2021 | Gini_change = increase <!--/decrease/steady--> | Gini_ref = <ref>{{cite web|title=GINI index (World Bank estimate) – Indonesia|url=https://data.worldbank.org/indicator/SI.POV.GINI?locations=ID|publisher=[[World Bank]]|access-date=2021-04-15}}</ref> | Gini_rank = | HDI = 0.705 | HDI_year = 2021 | HDI_change = decrease <!--increase/decrease/steady--> | HDI_ref = <ref name="HDI">{{cite web|url=https://hdr.undp.org/system/files/documents/global-report-document/hdr2021-22pdf_1.pdf|title=Human Development Report 2021/2022|language=en|publisher=[[United Nations Development Programme]]|date=2022-09-08|access-date=2022-09-08}}</ref> | HDI_rank = 114 | currency = [[Индонез рупиа]] (Rp) | currency_code = IDR | time_zone = [[Индонез дэх цаг|янз бүрийн]] | utc_offset = +7 - +9 | date_format = ӨӨ/СС/ЖЖЖЖ | drives_on = зүүн | calling_code = [[+62]] | cctld = [[.id]] }} [[Зүүн Өмнөд Ази]]йн, [[Далайн орнууд]]ын ч гэж хэлж болох байрлалд 17,508 арлын дээр оршдог<ref>[http://ec.europa.eu/europeaid/where/asia/regional-cooperation/support-regional-integration/asem/documents/10.03.10_info_on_indonesia_finale_en.pdf Information on Indonesia]. ASEM Development conference II: Towards an Asia-Europe partnership for sustainable development. 26–27 May 2010, Yogyakarta, Indonesia. ec.europa.eu</ref> [[Тусгаар тогтнол|тусгаар тогтносон]], [[бүрэн эрхт улс|бүрэн эрхт]] [[улс]]ыг '''Бүгд Найрамдах Индонез Улс''' ({{lang-id|Republik Indonesia}}), товчоор '''Индонез улс''', '''Индонез''' гэнэ. [[Нидерланд]] XVII зууны үеэс [[Зондын арлууд]]ад эзэмшил орон (''колони'')-оо тэлсээр байлаа. [[XX зуун]]ы эхнээс [[Индонезийн ард түмэн|нутгийн ард түмэн]] яс үндэс харгалзалгүй эвлэн нэгдэж тусгаар тогтнохын төлөө тэмцсээр олон улсын дэмжлэгийг ч хүртэж, 1949 онд нэгэн шинэ улсыг үүсгэжээ. [[Жава үндэстэн|Жава]] тэргүүтэй [[Индонез#Хүн ам|энэ олон ястан]] одоо хэр нь нэг хэлтэн, нэг үндэстэн болох ирээдүй рүүгээ дөтөлсөөр л яваа. 1950 оноос Индонез төрийн байгууламжийн хувьд [[нэгдмэл улс|нэгдмэл]], төрийн хэлбэрийн хувьд ерөнхийлөгчийн эрх мэдэл давамгайлсан [[бүгд найрамдах улс|бүгд найрамдах засагтай]] болжээ. Одоо [[Индонез#Орон нутаг|орон нутаг, засаг захиргааны]] шаардлагаар дотроо 33 [[муж]] болж хуваагддаг. Ойр хавийн [[Сингапур]], [[Бруней]], [[Малайз]] гурван улсынхтай яг адил [[Малай хэлний]] нэгэн аялгууг албан ёсоор батлан сурцгааж байгаа. Түүнийгээ [[Индонез хэл]] гэж итгэж, [[латин үсэг|латин үсгээр]] бичдэг. Дурдсан улсуудаас гадна [[Зүүн Тимор]], [[Папуа-Шинэ Гвиней]], [[Австрали]], [[Палау]], [[Филиппин]], [[Энэтхэг]]тэй газар эс бөгөөс тэнгисийн усаар хиллэдэг. Индонезийн харьяаны 1.9 сая хавтгай дөрвөлжин километр газарт 2020 онд 270 сая 203 мянган хүн амьдарч байв. Дэлхийн олон улсаас хүн амын тоогоор [[Улс орнууд хүн амын тоогоор|4-р олон]], газар нутгийн хэмжээгээр [[Улс орнуудын газар нутгийн хэмжээ|15-р том]] улс мөн гэдэг. Нэгт км-т 123.7 ноогддог гэдэг нь харин дундаж (79-р) байрынх. VII зууны [[Шривижая]], XIII зууны [[Мажапахит]] гэх мэтээр түрүү үеийн улс-нийгэмд [[Буддын шашин]], [[Хиндү шашин]] дэлгэрсэн. Дараа нь XIII зуунаас араб худалдаачдын сурталд автаж XVI зуун гэхэд олонх нь [[Ислам]]ын ёс үйлдэлт хүмүүс болцгоожээ. Одоо Индонезийн хүн амын 86% нь [[Ислам|мусульман (хотон)]] гэдэг. [[Исламын улс]] гэдэгт багтахгүй ч Ислам шашинтны тооны олноор дэлхийд тэргүүлнэ. Индонезийн газрын доор [[техтоник хавтан]]гууд шүргэлцдэгээс шалтгаалаад газрын чичирхийлэл олон давтагддаг, сүрхий идэвхтэй [[галт уул]]стай. Үүгээрээ хүнд халтай ч гэсэн галт уулын бялхдас газрын хөрсийг үржил шимтэй болгодгоос хүн эртнээс бөөгнөрч сууж нутагшсан. Халуун орны дагуу эн ихтэй учир [[амьтан]], [[ургамал|ургамлаар]] баялаг. Индонезийн худалдан авах чадвараар тэгшитгэсэн [[ДНБ]] [2010 онд] 1.124 тэрбум [[америк доллар]]тай тэнцэж байгаагаараа дэлхийн [[Олон улсын харьцуулалт:ХАЧ-аар тэгшитгэсэн ДНБ|16-р их орлогот]] улс гэгдэж [[Их Хорь|Их Хорийн]] эгнээнд багтаж байгаа юм. Гэвч хүн ардын олонх ядуу байгаа,<ref name=economist1>{{cite journal |title=Poverty in Indonesia: Always with them |journal=[[The Economist]] |date=14 September 2006 |accessdate=26 December 2006 |url= http://www.economist.com/node/7925064?story_id=7925064}}; [http://www.economist.com/node/8001604?story_id=8001604 correction].</ref><ref name = "Asia">{{cite journal |last=Guerin |first=G |title=Don't count on a Suharto accounting |journal=Asia Times Online |location=Hong Kong |date=23 May 2006 |url=http://www.atimes.com/atimes/Southeast_Asia/HE23Ae01.html |access-date=19 Арван нэгдүгээр сар 2012 |archive-date=14 Арван нэгдүгээр сар 2017 |archive-url=https://web.archive.org/web/20171114103951/http://www.atimes.com/atimes/Southeast_Asia/HE23Ae01.html |url-status=dead }}</ref> нэг хүнд ноогдох ДНБ [2010 онд] $4,666-аар хэмжигдэж байна. 1967 онд [[АСЕАН]]-ыг байгуулалцсан. == Нэр == Тус улсын одооны «Индонез» төрлийн нэрс Европт үүссэн. Индонезийг эзэмшиж асан Нидерландынхан [[нидерландаар]]аа ''Maleische Archipel'' (Малайн олтриг), ''Nederlandsch Oost Indië'' (Нидерландын Дорнод Энэтхэг), ''Indië'' (Энэтхэг), ''de Oost'' (Дорнод) гэх мэтээр тоомжиргүйхэн нэрийдэж байжээ.<ref name = "Kroef">{{cite journal |title = The Term Indonesia: Its Origin and Usage |journal= Journal of the American Oriental Society |author = Justus M van der Kroef | volume = 71 | issue = 3 | pages = 166–71 | year = 1951 | doi =10.2307/595186 |jstor=595186}}</ref> 1850 онд Английн угсаатны зүйч [[Жорж Виндзор Эрл]] [[Англи хэл|Англи]] хэлнээ ''Indunesians'' (''Индунезианс'', «Энэтхэгийн арлынхан») гэх нэрийг анх оруулж иржээ.<ref name="JIAEA_1">{{cite journal |last=Earl |first= George SW |title=On The Leading Characteristics of the Papuan, Australian and Malay-Polynesian Nations |journal= Journal of the Indian Archipelago and Eastern Asia (JIAEA) |year=1850 |page = 119}}</ref> Үгийн уг гарлыг мөшгөвөл ''Indus'' ([[Инд мөрөн]] дахь нутаг буюу «[[Энэтхэг]]» гэсэн үг) гэх латин, νῆσος (''несос'' - «[[арал]]») гэх грек үгсийн нийлэмж юмсанжээ.<ref name = "EcoSeas1">{{cite book | last = Tomascik | first = T | coauthors=Mah, JA, Nontji, A, Moosa, MK |title = The Ecology of the Indonesian Seas&nbsp;– Part One | publisher = Periplus Editions | year = 1996 | location = Hong Kong | isbn = 962-593-078-7}}</ref> 1900 он гарахад англи ''Indonesia'' нэрээс бусад хэлнээ хувилан тархсан бөгөөд Индонезийн тусгаар тогтнолын төлөө тэмцэгчид Нидерландын нэрээс татгалзаж, энэ нэрийг гол болгожээ.<ref name = "Kroef" />. Монголд 20-р зуунд [[оросоор]] ''Индонезия'' гэж байдгийг харгалзан «улс» «орон», «нутаг» гэх утгатай ''-ия'' дагаврыг салгаж [[Кирилл монгол бичгийн дүрэм|кирилл монголоор]] '''Индонез''' гэж бичдэг болжээ. ==Түүх== [[Жава арал|Жава]] арлаас ''[[босоо хүн]]ий'' (''homo erectus'') хэсэг яс олдсон нь Индонезийн арлуудад [[балар эртний үе]]д хүн амьдарч байсны баталгаа юмсанжээ. Хожим "[[Жава хүн]]" гэж алдаршсан түүнийг 1.5 сая, бүр 35 мянган жилийн өмнөх ч гэж янз бүрээр таасан байдаг.<ref>{{cite journal|title=Shell tool use by early members of Homo erectus in Sangiran, central Java, Indonesia: cut mark evidence |doi=10.1016/j.jas.2006.03.013|year=2007|last1=Choi|first1=Kildo|last2=Driwantoro|first2=Dubel|journal=Journal of Archaeological Science|volume=34|page=48}}</ref><ref>[http://www.terradaily.com/reports/Finding_showing_human_ancestor_older_than_previously_thought_offers_new_insights_into_evolution_999.html Finding showing human ancestor older than previously thought offers new insights into evolution]. Terradaily.com. 5 July 2011. Retrieved 29 January 2012.</ref><ref>{{Cite journal |last=Pope |title= Recent advances in far eastern paleoanthropology | journal = Annual Review of Anthropology | volume = 17 | pages = 43–77 | year =1988 |doi=10.1146/annurev.an.17.100188.000355 |first1= GG}} cited in {{cite book |last=Whitten |first=T |coauthors=Soeriaatmadja, RE, Suraya AA | title = The Ecology of Java and Bali |publisher=Periplus Editions |year=1996 |location=Hong Kong |pages=309–12}}; {{Cite journal |last = Pope | first = GG | title = Evidence on the age of the Asian Hominidae | journal = Proceedings of the National Academy of Sciences of the United States of America | volume = 80 | issue=16 |pages=4988–92 |year= 1983|pmid = 6410399 | doi = 10.1073/pnas.80.16.4988 | pmc =384173}} cited in {{cite book |last=Whitten |first= T | coauthors = Soeriaatmadja, RE, Suraya AA | title = The Ecology of Java and Bali | publisher =Periplus Editions |year=1996 |location=Hong Kong |page= 309}}; {{Cite journal | last = de Vos | first = JP | coauthors = PY Sondaar | title = Dating hominid sites in Indonesia |journal=Science |volume=266 |issue=16 |pages=4988–92 |year=1994 |doi=10.1126/science.7992059}} cited in {{cite book |last=Whitten |first=T | coauthors =Soeriaatmadja, RE, Suraya AA | title= The Ecology of Java and Bali |publisher=Periplus Editions |year=1996 |location= Hong Kong |page = 309}}</ref> Одоогийн Индонезийн хүн амын олонх нь [[Австронез]] угсаа, бүлэгт хамаарна. "Австронез хүмүүс [[Зүүн Өмнөд Ази]], [[Тайвань]] зэрэг газраас эхлэн нүүгээд [[нийтийн он тооллын өмнөх|М.Э.Ө]] 2000 оны үед Индонезэд ирсэн. Тэгээд нутгийн [[Меланез]] хүмүүсийг дорнош шахан нутаглуулжээ" гэх судалгаа байдаг.<ref>Taylor (2003), pp. 5–7</ref> М.Э.Ө VIII зуунд эндхийн хүмүүс [[газар тариалан]] эрхлэх, [[тутарга|тутаргын]] талбайд ажилладаг болцгоож,<ref>Taylor (2003), pp. 8–9</ref> М.Э I зуун гэхэд жижиг төр улс, гацаа тосгон хэлбэржин тогтсон байлаа. Далайн тээвэр зайлшгүй дайрах чухал байрлал нь Индонезийг үеийн үед Энэтхэг, Хятадтай холбож олон улсын, арал хоорондын худалдааг цэцэглүүлсэн.<ref>Taylor (2003), pp. 15–18</ref> Ер нь Индонезийн түүхийн гол сэдэв нь худалдаа арилжаа мөн юм.<ref>Taylor (2003), pp. 3, 9–11, 13–5, 18–20, 22–3</ref><ref>Vickers (2005), pp. 18–20, 60, 133–4</ref> [[Image:Myristica fragrans - Köhler–s Medizinal-Pflanzen-097.jpg|thumb|left|150px|[[Банда арлууд]]ад ургадаг анхилам үнэрт [[задь]] мод]] [[File:Presiden Sukarno.jpg|thumb|left|150px|Индонез улсыг байгуулагч [[Сукарно]]]] [[VII зуун]]аас өөр хоорондоо, ойр хавьтайгаа далайн тээврээр харилцдаг [[Шривижая]] улс (аймгийн холбоо ч гэж хэлж болох) нийгэм Суматра, Жава арлаар тогтсон. Энэ үед [[Буддын шашин]], [[Хиндү шашин]] дэлгэрчээ.<ref>Taylor (2003), pp. 22–26</ref><ref>Ricklefs (1991), p. 3</ref> [[VIII зуун|VIII]]-[[X зуун]]д Жава арлын дорнод Будда шүтлэгт [[Сайлендра]], Хиндү шүтлэгт [[Матарам]] зэрэг улс нийгэм оршин байсныг үлдээсэн [[суврага]], шүтлэгийн газар зэргээс нь мэдэж болно. [[XIII зуун]]аас хоёр зуугаад жил тогтносон дорно Жавад төвтэй [[Мажапахит]] гэх Хиндү шашинт улс бараг л Индонез даяар алдаршиж үлгэрлэж байв.<ref>{{cite journal |title=The next great empire |author=Peter Lewis |journal=Futures |volume=14 |issue= 1 | year = 1982 | pages=47–61 |doi=10.1016/0016-3287(82)90071-4}}</ref> Мусульман (хотон) худалдаачид [[Суматра арал|Суматра]] арлын умард эрэгт олон жил ирж очиж байхдаа XIII зуунд [[Ислам]] шашиндаа итгүүлээд амжжээ.<ref>Ricklefs (1991), pp. 3–14</ref> Эхлээд ноёд язгууртан, умард эргийнхэнд л таалагдсан ч аажмаар түгсээр [[XVI зуун]] гэхэд Суматра, Жава арлынхны үндсэн бишрэл, зан заншил болсон.<ref>Ricklefs (1991), pp. 12–14</ref> Европынхноос Индонезийн ард түмэнтэй анх [[задь]], [[башир цэцэг]] гэх мэт үнэт [[халуун ногоо]] авахын тулд 1512 онд ирсэн Португалийн [[Франсишку Серран]]ы ахалсан худалдаачид учирсан гэдэг.<ref>Ricklefs (1991), pp. 22–24</ref> Араас нь Нидерланд, Британийнхан ирдэг болж 1602 онд [[Нидерландын Дорно Энэтхэг компани]] үүссэн. 1800 онд [[Нидерландын Дорно Энэтхэг]] гэх нэртэй эзэмшил орон (''колони'') гэгдэх болжээ. [[Нидерланд]] анхандаа, дунд үедээ зөвхөн эргийн ойр хавьд эзэрхэж байлаа. [[XX зуун]]ы эхэнд л өнөөгийн Индонезийн хил хязгаар дотор ноёрхож чаджээ.<ref>Dutch troops were constantly engaged in quelling rebellions both on and off Java. The influence of local leaders such as [[Prince Diponegoro]] in central Java, [[Imam Bonjol]] in central Sumatra and [[Pattimura]] in [[Maluku Islands|Maluku]], and a bloody [[Aceh War|thirty-year war in Aceh]] weakened the Dutch and tied up the colonial military forces.({{Cite document |last=Schwartz |year=1999 |pages=3–4}}</ref> Сөргүүлээд 1908 оноос Индонезийн ард түмэн ямар оронд амьдарч байгаагаа мэдэрч, үндэсний ухамсар бүрдэж, тусгаар тогтнолын төлөө зорьцгоосон. [[Дэлхийн II дайн]]ы үед Индонезийг [[Япон]] эзлэж Нидерландынхан талийж одсон.<ref name="Ricklefs">Ricklefs (1991)</ref><ref>{{cite journal | title = Dutch Attitudes towards Colonial Empires, Indigenous Cultures, and Slaves |journal= Eighteenth-Century Studies | volume=31 |issue=3 | author = Gert Oostindie and Bert Paasman |pages=349–55 |year=1998 |url=http://muse.jhu.edu/journals/eighteenth-century_studies/v031/31.3oostindie.html |doi= 10.1353/ecs.1998.0021}}</ref> Япон дайнд бууж өгсний нөгөөдөр нь Индонезийнхан үндсэрхэг тэмцлийн удирдагч [[Сукарно]]г ерөнхийлөгч болгож, Индонез улсын тусгаар тогтнолыг тунхаглажээ.<ref>{{cite journal |title=Indonesia | author = HJ Van Mook | authorlink =Hubertus Johannes van Mook |journal=Royal Institute of International Affairs | year = 1949 |volume=25 |issue=3 |pages=274–85 |jstor=3016666}}</ref><ref name="Charles1945">{{cite journal |title=Independence the Issue |journal=Far Eastern Survey |author=Charles Bidien | volume =14 |issue=24 |pages=345–8 |date= 5 December 1945 | doi = 10.1525/as.1945.14.24.01p17062 |jstor=3023219}}</ref><ref>{{cite book | last =Taylor | first =Jean Gelman | title = Indonesia: Peoples and History | publisher =Yale University Press | year =2003 | page =325 | isbn = 0-300-10518-5 }}</ref><ref>Reid (1973), p. 30</ref> Гэвч Нидерланд эзэмшилдээ дахин оруулах гэж дайтав. Хотуудыг эзлэвч бүхэл орныг эзлэж чадахгүй байсаар 1949 онд олон улсын буруушаалт, дарамтанд аргагүй дийлдэн тусгаар тогтнолыг нь хүлээн зөвшөөрсөн.<ref name="Charles1945" /><ref>{{cite web |url= http://www.globalsecurity.org/military/world/war/indo-inde.htm |title=Indonesian War of Independence |accessdate=11 December 2006 |publisher=Global Security |work=Military}}</ref> Тэгэхдээ [[Нидерландын Шинэ Гвиней]]г өгөөгүй байсан бөгөөд 1962 оны [[Нью-Йоркийн гэрээ]], 1969 оны НҮБ-ийн тогтоолоор Индонезийн харьяанд шилжжээ.<ref>[http://www.gwu.edu/~nsarchiv/NSAEBB/NSAEBB128/ Indonesia's 1969 Takeover of West Papua Not by "Free Choice"]. National Security Archive, Suite 701, Gelman Library, The George Washington University.</ref> Сукарно улсаа холбооноос нэгдмэл, ардчилалаас эзэрхэг дэглэмд тогтоон барьж, сөргөлдөгч [[Индонезийн цэрэг зэвсэг|цэргийнхэн]] болон [[Индонезийн коммунист нам]] (ИКН)-ынхныг эвлэрүүлэн намжааж байв.<ref>Ricklefs (1991), pp. 237–280</ref> 1965 онд цэргийнхэн төрийг эргүүлж, [[коммунизм]]ыг [[1965-1966 онд Индонезэд олон хүн алж хядагдсан нь|зэвсгийн хүчээр дараад]] (хагас сая хүн алагдсан уу?<ref>{{cite journal |author=John Roosa and Joseph Nevins |date=5 November 2005 |url=http://www.counterpunch.org/2005/11/05/the-mass-killings-in-indonesia/|title= 40 Years Later: The Mass Killings in Indonesia |accessdate=12 November 2006 |journal=[[CounterPunch]]}}</ref><ref>{{cite journal |title= Unresolved Problems in the Indonesian Killings of 1965–1966 |author=Robert Cribb |journal=Asian Survey |volume=42 |issue=4 |year=2002 |pages=550–563 |doi = 10.1525/as.2002.42.4.550}}</ref>), яллан буруутгаж байхын аргагүй болгосноор ИКН сэхээгүй.<ref>Friend (2003), pp. 107–109</ref><ref>{{cite video | people =Chris Hilton (writer and director) | title =Shadowplay | medium =Television documentary | publisher =Vagabond Films and Hilton Cordell Productions |year=2001}}</ref><ref>Ricklefs (1991), pp. 280–283, 284, 287–290</ref> Цэргийн дарга нараас генерал [[Сухарто]] 1968 оны 3 сард улсын ерөнхийлөгч болж дэвшив. Сухарто улсаа [[Шинэ эмх журам (Индонез)|шинээр журамлаж]], [[АНУ]]-аар тэтгүүлж байв.<ref>US National Archives, RG 59 Records of Department of State; [https://web.archive.org/web/20040701005635/http://www.state.gov/r/pa/ho/frus/john%D0%B1%D0%B0sonlb/xxvi/4445.htm cable no. 868], ref: Embtel 852, 5 October 1965.</ref><ref>Vickers (2005), p. 163</ref><ref>David Slater, ''Geopolitics and the Post-Colonial: Rethinking North-South Relations,'' London: Blackwell, p. 70</ref> Сухартогийн гучин жилд улсын эдийн засаг тэнхэрсэн, үүнд [[гадаадын шууд хөрөнгө оруулалт]] ч сайнаар нөлөөлж байв.<ref name="Ricklefs" /><ref>Vickers (2005)</ref><ref>Schwarz (1994)</ref> Гэхдээ түүний дарангуйлал [[авлига|авлигыг]] тэнхрүүлж, улс төрийн сөрөг бодол санааг боомилж байжээ.<ref name="Ricklefs" /><ref>Vickers (2005)</ref><ref>Schwarz (1994)</ref> [[1997 оны Азийн санхүүгийн хямрал]]аар Индонез их хохирсон.<ref>{{cite book | last =Delhaise | first = Philippe F | title =Asia in Crisis: The Implosion of the Banking and Finance Systems | publisher =Willey | year =1998 | page =123 | isbn = 0-471-83450-5}}</ref> 1998 онд газар газарт эсэргүүцлийн жагсаал, үймээн самуун дэгдэж Сухарто аргагүй огцров.<ref>{{cite news |url=http://news.bbc.co.uk/2/hi/events/indonesia/latest_news/97848.stm |title=President Suharto resigns |publisher=BBC |date=21 May 1998 |accessdate=12 November 2006}}</ref> Индонезэд эзлэгдээд 25 жил болсны эцэст 1999 онд [[НҮБ]]-ийн дэмжлэгтэйгээр [[Зүүн Тимор]] тусгаар тогтнолын харгуйд шуударсан.<ref>{{cite web |last=Burr |first=W. |coauthors=Evans, M.L. |title=Ford and Kissinger Gave Green Light to Indonesia's Invasion of East Timor, 1975: New Documents Detail Conversations with Suharto |work=National Security Archive Electronic Briefing Book No. 62 |publisher=[[National Security Archive]], [[The George Washington University]], Washington, DC |date=6 December 2001 |url=http://www.gwu.edu/~nsarchiv/NSAEBB/NSAEBB62/ |accessdate=17 September 2006 }}; {{cite web |title=International Religious Freedom Report |work=Bureau of Democracy, Human Rights, and Labor |location=US |publisher=Department of State |date=17 October 2002 |url=http://www.state.gov/g/drl/rls/irf/2002/13873.htm |archiveurl=https://web.archive.org/web/20110716060553/http://www.state.gov/g/drl/rls/irf/2002/13873.htm |archivedate=16 Долдугаар сар 2011 |accessdate=29 September 2006 |url-status=live }}</ref> Индонез Сухартогоос хойш орон нутгийн эрхийг нэмэгдүүлж, 2004 онд ерөнхийлөгчөө шууд сонгосон гэх маягаар төр засгаа ардчилсаар байна. Улс төр, эдийн засаг тогтворжиж, нийгэм тайвширч, алан хядлага, авлигын тоо цөөрч байгаа. Гэхдээ 2005 онд [[Аче]]гийн салан тусгаарлах үзэлтнүүд засгийн цэрэгтэй мөргөлдөөд үзсэн.<ref>{{cite news |title=Aceh rebels sign peace agreement |publisher=BBC |date = 15 August 2005 |accessdate=12 December 2006 |url=http://news.bbc.co.uk/2/hi/asia-pacific/4151980.stm}}</ref> {{clear}} == Төр засаг== [[File:Indonesia DPR session.jpg|thumb|right|Жакартад Ардын Төлөөлөгчдийн Зөвлөл хуралдаж байгаа нь]] Индонез бол ерөнхийлөгчийн эрх мэдэл давамгайлсан [[бүгд найрамдах улс|бүгд найрамдах засагтай]], төв засгийн газартаа эрх мэдэл базагддаг [[нэгдмэл улс|нэгдмэл төрийн байгууламжтай]] улс юм. Гучаад жил эрх барьсан [[Сухарто]] 1998 онд огцорсны дараа төр засаг нэлээд шинэчлэгдсэн. 1998-2001 оны хооронд үндсэн хуулиа дөрвөн удаа хэсэгчлэн зассан.<ref>In 1998, 1999, 2000 and 2001</ref> Төр улсын тэргүүн, зэвсэгт хүчний ерөнхийлөгч командлагч бөгөөд дотоод гадаад хэрэг, бодлогыг зангидагч нь улсын ерөнхийлөгч. Сайд нарын зөвлөлийг ерөнхийлөгч томилно. 2004 онд анх удаа ард түмэн улсынхаа хоёр ерөнхийлөгчийг анх сонгожээ.<ref>{{cite press release |publisher=[[Carter Center|The Carter Center]] |year=2004 |title=The Carter Center 2004 Indonesia Election Report |url=http://www.cartercenter.org/documents/2161.pdf |format=PDF|accessdate=13 December 2006}}</ref> Ерөнхийлөгчийн бүрэн эрхийн хугацаа 5 жил, дараалан ахин нэг удаа сонгогдох боломжтой.<ref>(2002), ''The fourth Amendment of 1945 Indonesia Constitution'', Chapter III&nbsp;– The Executive Power, Art. 7.</ref> Индонез улсын хурлыг [[Ардын Зөвлөлдөх Хурал]] (АЗХ, ''People's Consultative Assembly'') гэнэ. АЗХ нь үндсэн хуулийн өөрчлөлтийг батлах, шинэ ерөнхийлөгчийг батлах, улсын бодлогийг өргөнөөр тодорхойлох мэтийн үүрэгтэй. Мөн ерөнхийлөгчийг буруутгах эрхтэй.<ref>{{id icon}} {{cite book |title=Ketetapan MPR-RI Nomor II/MPR/2000 tentang Perubahan Kedua Peraturan Tata Tertib Majelis Permusyawaratan Rakyat Republik Indonesia |author=People's Consultative Assembly (MPR-RI) |authorlink=People's Consultative Assembly |url=http://www.mpr.go.id/pdf/ketetapan/putusan%20MPRRI%202000.pdf |archiveurl=https://web.archive.org/web/20110721122810/http://www.mpr.go.id/pdf/ketetapan/putusan%20MPRRI%202000.pdf |archivedate=21 Долдугаар сар 2011 |format=PDF |accessdate=7 November 2006 |url-status=live }}</ref> Дотроо 560 суудалт [[Ардын Төлөөлөгчдийн Зөвлөл]] (АТЗ, ''People's Representative Council''), 132 суудалт [[Орон Нутгийн Төлөөлөгчдийн Зөвлөл]] (ОНТЗ, ''Regional Representative Council'')<ref name="USSTATE">{{cite web |title=Background Note: Indonesia |work=U.S. Library of Congress |publisher=U.S. Department of State|url=http://www.state.gov/r/pa/ei/bgn/2748.htm |accessdate=26 November 2009}}</ref> гэсэн хоёр танхимтай. Хууль цааз батлах, бүх шатны засгийн газрыг (хэрэгжүүлэх байгууллага) хянах үүрэг АТЗ-д оногдоно. Сонгогчид намд саналаа өгч, намууд цуглуулсан саналын хувиараа АТЗ-д суудал эзлэдэг.<ref name="Harijanti2006">{{cite journal |title=Indonesia: General elections test the amended Constitution and the new Constitutional Court |journal=International Journal of Constitutional Law |author=Susi Dwi Harijanti and Tim Lindsey |volume=4 |issue=1 |year=2006 |pages=138–150 |doi=10.1093/icon/moi055}}</ref> 1998 оны шинэтгэлээс хойш АТЗ-ийн эрх үүрэг мэдэгдэхүйц нэмэгдсэн.<ref>Reforms include total control of [[Statute|statutes]] production without executive branch interventions; all members are now elected ([[Reserved political positions|reserved seats]] for military representatives have now been removed); and the introduction of fundamental rights exclusive to the DPR. (see Harijanti and Lindsey 2006)</ref> ОНТЗ болохоор сүүлд орон нутгийн хөгжлийг зөв залахад чиглэн байгуулагджээ.<ref>Based on the 2001 constitution amendment, the DPD comprises four popularly elected [[non-partisan]] members from each of the thirty-three provinces for national political representation. {{cite book |author=People's Consultative Assembly (MPR-RI) |url=http://www.gtzsfdm.or.id/documents/laws_n_regs/con_decree/3_AmdUUD45_eng.pdf |title=Third Amendment to the 1945 Constitution of The Republic of Indonesia |format=PDF |url-status=dead |authorlink=People's Consultative Assembly |accessdate=13 December 2006 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20061201025250/http://www.gtzsfdm.or.id/documents/laws_n_regs/con_decree/3_AmdUUD45_eng.pdf |archivedate=1 Арван хоёрдугаар сар 2006 |deadurl=yes}}</ref> == Орон нутаг == {{Индонезийн газрын зураг}} Индонез улсын газар нутаг олон түвшинд шатлан захирагддаг. Дээд гурван түвшнийг нь л анхаарахад хангалттай. * I зэрэгт [[муж]] (индонезээр ''provinsi'') гэх зүйлийн нэгж байна. Одоогийн байдлаар Индонез 33 мужтай. * II зэрэг буюу мужийн доорх нутаг нэг бол [[хот]] (''kota'' - ''кота'') эсвэл [[хошуу]] (''kabupaten'' - ''капубатен'') байна. * III зэргийн нэгжийг нь индонезээр ''kecamatan'' гэнэ. Монгол хэлтэнд энэ нэгж тийм ч сонин биш байх болохоор ''кечаматан''<br>гэж галиглахад буруудахгүй биз дээ. Эсвэл хошууны доорх нэгж юм чинь [[сум]] гэвэл зохино. ===33 муж=== Онцгой эрхтэй таван мужийг <nowiki>*</nowiki>-оор тэмдэглэв. {{Col-begin}} {{Col-break}} '''[[Суматра]] арлын 10 муж''' * [[Аче]]^*&nbsp; (''Aceh'') * [[Умард Суматра]] (''Sumatera Utara'') * [[Өрнөд Суматра]] (''Sumatera Barat'') * [[Риау]] ''(Riau)'' * [[Риау арлуудын муж|Риау арлуудын]] (''Kepulauan Riau'') * [[Жамби]] (''Jambi'') * [[Өмнөд Суматра]] (''Sumatera Selatan'') * [[Банка-Белитун]] (''Kepulauan Bangka Belitung'') * [[Бенкулу]] (''Bengkulu'') * [[Лампунгг]] (''Lampung'') '''[[Жава]] арлын 6 муж''' * [[Жакарта]]^* (''Jakarta'') * [[Бантен]] (''Banten'') * [[Өрнөд Жава]] (''Jawa Barat'') * [[Төв Жава]] (''Jawa Tengah'') * [[Иогякарта|Иогякарта]]^* (''Yogyakarta'') * [[Дорнод Жава]] (''Jawa Timur'') '''[[Бага Зондын арлууд|Бага Зондын]] арлуудын 3 муж''' * [[Бали]] (''Bali'') * [[Өрнөд Нуса Тенгара]] (''Nusa Tenggara Barat'') * [[Дорнод Нуса Тенгара]] (''Nusa Tenggara Timur'') {{Col-break}} '''[[Калимантан]] арлын 4 муж''' * [[Өрнөд Калимантан]] (''Kalimantan Barat'') * [[Төв Калимантан]] (''Kalimantan Tengah'') * [[Өмнөд Калимантан]] (''Kalimantan Selatan'') * [[Дорнод Калимантан]] (''Kalimantan Timur'') '''[[Сулавеси]] арлын 6 муж''' * [[Умард Сулавеси]] (Sulawesi Utara) * [[Горонтало]] (''Gorontalo'') * [[Төв Сулавеси]] (''Sulawesi Tengah'') * [[Өрнөд Сулавеси]] (''Sulawesi Barat'') * [[Өмнөд Сулавеси]] (''Sulawesi Selatan'') * [[Дорнод-Өмнөд Сулавеси]] (''Sulawesi Tenggara'') '''[[Малуку арлууд|Малуку]] арлуудын 2 муж''' * [[Малуку]] (''Maluku'') * [[Умард Малуку]] (''Maluku Utara'') '''[[Шинэ Гвиней]] арлын 2 муж''' * [[Өрнөд Папуа]]^* (''Papua Barat'') * [[Папуа]]^* (''Papua'') {{Col-end}} ==Газар орон== [[File:Indonesia 2002 CIA map.png|thumb|right|Индонезийн газрын зураг]] [[Өмнөд өргөрөг|Ө.ө. 11°]] – [[хойд өргөрөг|х.ө. 6°]], [[зүүн уртраг|з.у. 95° – 141°]] хооронд Индонез орон бүхлээрээ багтдаг. Экваторын хоёр талд бүгд 17,508 аралтайгаас 6 мянга нь л хүнтэй.<ref>{{cite press release |publisher=[[International Monetary Fund]] |url=http://www.imf.org/external/pubs/ft/weo/2006/01/data/dbcoutm.cfm?SD=2005&ED=2005&R1=1&R2=1&CS=3&SS=2&OS=C&DD=0&OUT=1&C=536&S=PPPWGT-PPPPC&RequestTimeout=120&CMP=0&x=45&y=5 |title=World Economic Outlook Database |accessdate=5 October 2006 |date=April 2006 }}; {{cite web | first =Hendriawan | title =Indonesia Regions | publisher =Indonesia Business Directory | url =http://www.indonext.com/Regions/ | accessdate =24 April 2007 | archive-date =28 Арван хоёрдугаар сар 2005 | archive-url =https://web.archive.org/web/20051228011848/http://www.indonext.com/Regions/ | url-status =dead }}</ref> Эднээс [[Жава]], [[Суматра]], [[Калимантан]] (Малайз, Бруней улстай хуваадаг), [[Шинэ Гвиней]] (Папуа-Шинэ Гвиней улстай хуваадаг), [[Сулавеси]] гэсэн таван томыг онцлох хэрэгтэй. Индонез улс Калимантан арал дээр Малайзтай, Шинэ Гвиней арал дээр Папуа-Шинэ Гвинейтэй, [[Тимор]] арал дээр [[Зүүн Тимор]]той хил залгадаг бол [[Сингапур]], [[Малайз]], [[Филиппин]], [[Палау]], [[Австрали]]тай далай тэнгисийн усаараа хаяалдаг. Хамгийн олон хүнтэй хот нь нийслэл [[Жакарта]]. Залгуулаад бичвэл [[Сурабая]], [[Бандун]], [[Медан]], [[Семаран]] гээд томоохон хотууд байдаг.<ref name="Witton2003">{{cite book | last =Witton | first =Patrick | title =Indonesia | publisher =Lonely Planet | year =2003 | location =Melbourne | pages =139, 181, 251, 435 | isbn=1-74059-154-2 }}</ref> 1,919,440 хавтгай дөрвөлжин километр газар нутагтай Индонезэд нэг км-т 134 хүн ноогддог. Харьцуулвал дэлхийн 16-р том газар нутагтай орон, 79-р нягт шигүү суурьшилт улс нь Индонез юмсанжээ.<ref name="ciarank">{{cite web |last=Central Intelligence Agency |title=Rank Order Area |work=The World Factbook |publisher=US [[CIA]], Washington, DC |date=17 October 2006 |url=https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/rankorder/2147rank.html |accessdate=3 November 2006 |archive-date=9 Хоёрдугаар сар 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140209041128/https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/rankorder/2147rank.html |url-status=dead }}</ref><ref>{{cite web |title=Population density&nbsp;– Persons per&nbsp;km² 2006 |work=CIA world factbook |publisher=Photius Coutsoukis |year=2006 |url=http://www.photius.com/rankings/geography/population_density_2006_1.html |accessdate=4 October 2006}}</ref> Тэр дотроо дэлхийн арлуудаас хамгийн олон хүнтэй нь болох Жавад нэг км-т 940 хүн ноогдоно.<ref name="JOSHUA">{{cite web | last = Calder | first = Joshua | title = Most Populous Islands | publisher = World Island Information | date = 3 May 2006 | url = http://www.worldislandinfo.com/POPULATV2.htm | accessdate =26 September 2006 }}</ref> Хамгийн өргөгдсөн газар нь Папуа мужийн нутагт байгаа [[Пунчак Жая]] уулын оргил (д.т.д. 4884 м), хамгийн том нуур нь Суматра арлын 1,145 км² талбайт [[Тоба нуур]] юм. [[Махакам]], [[Барито]] гэх мэт Калимантан арлын гол мөрд хамгийн уртад тооцогдоно.<ref>{{cite encyclopedia |title=Republic of Indonesia |work=Encarta |publisher=Microsoft |year=2006 |url=http://encarta.msn.com/encyclopedia_761573214/Republic_of_Indonesia.html#s4 |archiveurl=http://www.webcitation.org/5kwrIjXxw |archivedate=31 October 2009 |deadurl=yes }}</ref> [[File:Mahameru-volcano.jpeg|thumb|left|Индонезийн галт уулс]] [[Номхон далайн хавтан|Номхон далайн]], [[Евразийн хавтан|Евразийн]], [[Австралийн хавтан|Австралийн]] гурван техтоник хавтны уулзвар зааг дээр Индонез байрладаг. Тиймээс ч 19-р зуунд сүйд хийж асан [[Кракатоа]], [[Тамбора]] хоёрыг оруулаад цөөндөө л гэхэд 150 гаруй [[галт уул]] үе үе идэвхждэг.<ref>{{cite web|url=http://www.volcano.si.edu/world/region.cfm?rnum=06&rpage=list| title=Volcanoes of Indonesia| publisher=[[Smithsonian Institution]]| accessdate=25 March 2007| work=Global Volcanism Program}}</ref> Саяхан л гэхэд 2004 оны цуут цунами 167,736 хүнийг нь урсгаж<ref>{{cite web | title =The Human Toll | work =UN Office of the Special Envoy for Tsunami Recovery | publisher =United Nations | url =http://www.tsunamispecialenvoy.org/country/humantoll.asp | archiveurl =https://web.archive.org/web/20070519133441/http://www.tsunamispecialenvoy.org/country/humantoll.asp | archivedate =19 Тавдугаар сар 2007 | accessdate =25 March 2007 | url-status =live }}</ref>, 2006 оны Иогякартын газар хөдлөлт 5,782 хүнийг үхүүлсэн гайтай. Гэлээ ч галт уулын бялхдас газрыг үржил шимтэй болгодог учир Жава, Балид хүн хамгаас олноор суурьшжээ.<ref>{{cite book |last=Whitten |first=T |coauthors=Soeriaatmadja, R. E., Suraya A. A. |title=The Ecology of Java and Bali |publisher=Periplus Editions Ltd |year=1996 |location=Hong Kong |pages=95–97}}</ref> Экваторын дагуу байршдаг тул [[борооны улирал|борооны]], [[хуурай улирал|хуурай]] хоёр улиралтай, [[халуун орны уур амьсгал]]тай. Эрэг хавийн нам газраар жилд 1,780–3,175 мм, уулархаг нутгаар 6,100 мм хүртэл хур буудаг. Суматрын өрнөд эрэг, өрнө Жава, Калимантан, Сулавеси, Папуагийн уулархаг нутгаар хур бороосог. Маш чийглэг, дунджаар 80%. Жилийн турш агаарын температур тогтмол, Жакарта орчмоор өдөрт дунджаар 26–30 °C халуун.<ref>{{cite web |title =About Jakarta And Depok |work =University of Indonesia |publisher =University of Indonesia |url =http://www.ui.ac.id/english/menu_statis.php?id=c6&hal=c_about_jkt |accessdate =24 April 2007 |archiveurl =https://web.archive.org/web/20060504191815/http://www.ui.ac.id/english/menu_statis.php?id=c6&hal=c_about_jkt |archivedate =4 Тавдугаар сар 2006 |url-status =live }}</ref> {{clear}} ==Хүн ам== :''Мөн үзэх: [[Индонезийн ард түмэн]]'' [[File:Ubud-Kids.jpg|thumb|Олон ястны улсын [[Бали ястан|Бали]] яст жаалууд]] 2010 оны байдлаар Индонез улсын хүн амын тоо 237.6 саяд хүрч,<ref name="bps2010">{{cite web|url=http://www.bps.go.id/65tahun/SP2010_agregat_data_perProvinsi.pdf |title=Central Bureau of Statistics: ''Census 2010'' |publisher=Badan Pusat Statistik |accessdate=17 January 2011}} {{id}}</ref> жилд 1.9%-иар өсч байна.<ref>{{cite web|url=http://waspada.co.id/index.php?option=com_content&view=article&id=182106:fifty-years-needed-to-bring-population-growth-to-zero&catid=30:english-news&Itemid=101 |title=Fifty years needed to bring population growth to zero |publisher=Waspada.co.id |date=19 March 2011 |accessdate=10 April 2011}}</ref> Хүн амын 58% нь дэлхийн арлуудаас хамгийн олон хүнтэй нь гэх<ref name="JOSHUA" /> Жава аралд оршин суудаг.<ref name="bps2010"/> [[Гэр бүл төлөвлөлт|Гэр бүл төлөвлөх]] хөтөлбөр 1960 оноос эхлэн хэрэгжсээр байгаа ч гэсэн 2020 онд 265 сая, 2050 онд 306 сая хүнтэй болох төлөв харагддаг.<ref>[http://esa.un.org/unpd/wpp/Excel-Data/DB04_Population_ByAgeSex_Annual/WPP2010_DB4_F1B_POPULATION_BY_AGE_BOTH_SEXES_ANNUAL_2011-2100.XLS World Population Prospects (2010). Annual Population 2011–2100]. (XLS table). United Nations</ref> Индонезэд [[Индонезийн ард түмний хэл яриа|742 янзын хэл аялгуугаар]] ярилцдаг [[Индонезийн ард түмэн|300 гаран яс үндэс]]ний хүмүүс аж төрөн суудаг.<ref>{{cite web |publisher=Expat Web Site Association |title=An Overview of Indonesia |work=Living in Indonesia, A Site for Expatriates |url=http://www.expat.or.id/info/overview.html |accessdate=5 October 2006}}</ref><ref>{{cite web |last=Merdekawaty |first=E. |title="Bahasa Indonesia" and languages of Indonesia |work=UNIBZ&nbsp;– Introduction to Linguistics |publisher=Free University of Bozen |date=6 July 2006 |url=http://www.languagestudies.unibz.it/Bahasa%20Indonesia_Merdekawaty.pdf |format=PDF|accessdate=17 July 2006}}</ref> Тэгэхдээ ихэнх нь бүр дээр үед Тайвань, Зүүн Өмнөд Азиас нүүсэн байх гэж таахуйц [[Австронез]] язгуурын хэлтэй байдаг. Дорно Индонезээр үүнээс ялгагдах [[Меланез]] язгуурын ард түмэн бас байдаг.<ref name="Witton2003" /><ref>Taylor (2003), pp. 5–7, {{cite book | last = Dawson| first = B.| coauthors = Gillow, J.| title = The Traditional Architecture of Indonesia | publisher = Thames and Hudson Ltd | year = 1994 | location = London | page = 7 | isbn = 0-500-34132-X }}</ref> Нэр бүхий ард түмнээс [[Жава үндэстэн]] хүн амын 42% эзлэдэг.<ref>{{cite book |last=Kingsbury |first=Damien |title=Autonomy and Disintegration in Indonesia |publisher=Routledge |page=131 |isbn=0-415-29737-0 |year=2003}}</ref> Жавагийн араас [[Сунда үндэстэн|Сунда]], [[Малай үндэстэн|Малай]], [[Мадура ястан|Мадура]] гэх мэт үндэстэн ч юм шиг, ястан ч юм шиг саяаас олон хүнт арваад ард түмэн байдаг. Мөн 8 сая [[Хятад үндэстэн|Хятад]], 5 сая [[Араб үндэстэн|Араб]] гэх мэтээр хаа хол хальж очсон үндэстэд ч байна. Шинээр нэгдэж томорсон улс, хэдэн зуун цөөн тоот ястны орон болохоор ч тэр үү иймэрхүү нутгийн ялгааг давж хараад "Индонез" [үндэстэн] гэж өөриймсөх сэтгэлгээ ард түмнийх нь дунд хэдийнээ дэлгэрчээ.<ref name="RICKLEFS_256">Ricklefs (1991), p. 256</ref> Ийм эв найртай нийгэм бүрдсэн ч гэсэн зарим газар соёл, шашин, ястнаараа мөргөлдөх явдал гарч л байдаг.<ref>Domestic migration (including the official [[Transmigrasi]] program) are a cause of violence including the massacre of hundreds of Madurese by a local [[Dayak people|Dayak]] community in West Kalimantan, and conflicts in Maluku, [[Sulawesi Tengah|Central Sulawesi]], and parts of Papua and West Papua {{Cite journal |author=T.N. Pudjiastuti |year=2002 |title=Migration & Conflict in Indonesia |url=http://www.iussp.org/Bangkok2002/S15Pudjiastuti.pdf |url-status=dead |format=PDF |publisher=International Union for the Scientific Study of Population (IUSSP), Paris |archive-url=https://web.archive.org/web/20120209225410/http://www.iussp.org/Bangkok2002/S15Pudjiastuti.pdf |archive-date=9 Хоёрдугаар сар 2012 |accessdate=17 September 2006}}</ref><ref>{{cite web |title=Kalimantan The Conflict |work=Program on Humanitarian Policy and Conflict Research |url=http://preventconflict.org/portal/main/maps_kalimantan_conflict.php |archiveurl=https://web.archive.org/web/20091212135147/http://preventconflict.org/portal/main/maps_kalimantan_conflict.php |archivedate=12 Арван хоёрдугаар сар 2009 |accessdate=7 January 2007 |publisher=Conflict Prevention Initiative, Harvard University |url-status=live }}</ref><ref>{{cite conference |author=J.W. Ajawaila; M.J. Papilaya; Tonny D. Pariela; F. Nahusona; G. Leasa; T. Soumokil; James Lalaun and W. R. Sihasale |title=Proposal Pemecahan Masalah Kerusuhan di Ambon |publisher=Fica-Net |year=1999 |location=Ambon, Indonesia |url=http://www.fica.org/h/ambon/idRusuh1.html |accessdate=29 September 2006 |booktitle=Report on Church and Human Rights Persecution in Indonesia }}; Kyoto University: Sulawesi Kaken Team & Center for Southeast Asian Studies {{PDFlink|[http://sulawesi.cseas.kyoto-u.ac.jp/lib/pdf/MRidwanAlimuddin.pdf Bugis Sailors]|124&nbsp;KB}}</ref> Эндхийн Хятадууд сэргэлэн гарууд байж баялгийг нэлээд хуримтлуулсан, олон пүүс компанийг эзэмшдэгт<ref>Schwarz (1994), pp. 53, 80–81</ref><ref>Friend (2003), pp. 85–87, 164–165, 233–237</ref> зөвхөн Индонезэд л байдаг ард түмэн сэжиглэн дургүйцэж зодолдож нүдэлцээд авсан нь цөөнгүй.<ref>{{cite web |author=M. F. Swasono |title=Indigenous Cultures in the Development of Indonesia |work=Integration of endogenous cultural dimension into development |publisher=Indira Gandhi National Centre for the Arts, New Delhi |year=1997 |url=http://ignca.nic.in/cd_05008.htm |accessdate=17 September 2006}}</ref><ref>{{cite web |first=S. Long |date=9 April 1998 |title=The Overseas Chinese |url=http://www.prospectmagazine.co.uk/1998/04/theoverseaschinese/ |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20111008055514/http://www.prospectmagazine.co.uk/1998/04/theoverseaschinese/ |archive-date=8 Аравдугаар сар 2011 |accessdate=10 April 2011 |publisher=Prospect Magazine}} The [[May 1998 riots of Indonesia#Jakarta (12–14 May)|riots in Jakarta in 1998]]—much of which were aimed at the Chinese—were, in part, expressions of this resentment. {{cite web |author=M. Ocorandi |date=28 May 1998 |title=An Analysis of the Implication of Suharto's resignation for Chinese Indonesians |url=http://www.hartford-hwp.com/archives/54b/083.html |accessdate=26 September 2006 |publisher=Worldwide HuaRen Peace Mission}}</ref><ref>{{cite web |author=F.H. Winarta |title=Bhinneka Tunggal Ika Belum Menjadi Kenyataan Menjelang HUT Kemerdekaan RI Ke-59 |publisher=Komisi Hukum Nasional Republik Indonesia (National Law Commission, Republic of Indonesia), Jakarta |month=August | year=2004 |url=http://ignca.nic.in/cd_05008.htm |language=Indonesian}}</ref> [[Жохорын султант улс]]ын үеэс Индонезийн арлуудын ард түмний хоорондоо ойлголцох хэл болсоор ирсэн [[Малай хэл]]ний [[чухал аялгуу|чухал нэгэн аялгуу]] байдаг. Энэ аялгуунд суурилсан Малай хэлийг [[Сингапур]], [[Малайз]], [[Бруней]], Индонез дөрвөн улсад [[албан ёсны хэл]] болгожээ. Тэгэхдээ нэр нь өөр. Индонезэд үүнийг [[Индонез хэл]] (''Bahasa Indonesia'') гэж заадаг. Ер нь Индонезийнхэн бүгд л энэ хэлээр ярилцдаг, Индонезэд энэ хэл ажил хэрэг, улс төр, хэвлэл мэдээлэл, боловсрол гээд бүх салбарт өөр ямар ч хэлнээс илүү сонсдоно. Гэхдээ л нөгөө ястан үндэстнээрээ ард түмний хэл ялгаатай. Хүмүүс [[Индонезийн ард түмний хэл яриа|742 янзын хэл аялгууныхаа]] нэгийг өөрийн [[төрөлх хэл]] гэж боддог. Үүнээс мэдээж [[Жава хэл]]ийг хамгийн олуулаа тээж яваа.<ref name="CIA"/> Папуад харьцангуй цөөн буюу 2.7 сая хүн байдаг мөртлөө бүр [зарим нь Папуа төрлийн, зарим нь Австронез төрлийн] 242 янзаар хэлж ярьцгаадаг.<ref>{{cite web|url=http://www.ethnologue.com/show_country.asp?name=IDP |title=Ethnologue report for Indonesia (Papua) |publisher=Ethnologue.com |accessdate=28 April 2010}}</ref> Индонезийн үндсэн хуулинд шашин шүтэх нь хүний дур зоргынх<ref>{{cite web |title=The 1945 Constitution of the Republic of Indonesia |work=US-ASEAN |url=http://www.us-asean.org/Indonesia/constitution.htm |accessdate=2 October 2006 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20060109203358/http://www.us-asean.org/Indonesia/constitution.htm |archivedate=9 Нэгдүгээр сар 2006 |url-status=live }}</ref> гэсэн мөртлөө өөр баримтаар [[Ислам]], [[Протестант]], [[Католик]], [[Хиндү]], [[Буддын шашин]], [[Күнзийн суртал]] зургааг албан ёсны гэж онцлон батласан байх юм.<ref name="Yang">{{cite journal |last=Yang |first=Heriyanto |title=The History and Legal Position of Confucianism in Post Independence Indonesia |journal=Religion |volume=10 |issue=1 |page=8 |month=August | year=2005 |url=http://archiv.ub.uni-marburg.de/mjr/pdf/2005/yang2005.pdf |format=PDF|accessdate=2 October 2006}}</ref> 2000 оны тооллогийг үндэслэхэд Индонезийн ард түмний 86.1% нь Ислам шашны Сунни дэгтэй. Ингэхэд Индонез улс Исламын улс биш боловч хамгийн олон Ислам шүтлэгтэн (хотон хүн)-тэй улс юм байна гэж ойлгогдоно.<ref name="CIA">{{cite web |url=https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/id.html |title=Indonesia |publisher=CIA |accessdate=10 April 2011 |archive-date=10 Арван хоёрдугаар сар 2008 |archive-url=https://web.archive.org/web/20081210041527/https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/id.html |url-status=dead }}</ref> Хиндү шашинтны олонх нь [[Бали ястан|бали]], Буддын шашинтны олонх нь [[Хятад үндэстэн|хятад]].<ref>{{cite web |title=Indonesia&nbsp;– Buddhism |publisher=U.S. Library of Congress |url= http://countrystudies.us/indonesia/40.htm |accessdate=15 October 2006}}</ref> Хэдий цөөн шүтэн бишрэгчтэй ч Хиндү, Будда хоёр шашин Индонезийн соёлд их л нэвчжээ. Ислам нь худалдаачдын чармайлтаар 13-р зуунд умар Суматрад нэвтрээд 16-р зуун гэхэд Индонез орны зонхилох шашин болсон.<ref name="csi">{{cite web |title=Indonesia&nbsp;– Islam |publisher=U.S. Library of Congress|url=http://countrystudies.us/indonesia/37.htm |accessdate=15 October 2006}}</ref> Харин Католик шашныг Португалийн авралын зар тараагчид, колончлогчид эхлүүлсэн<ref>Ricklefs (1991), pp. 25, 26, 28</ref><ref>{{cite web | title =1500 to 1670: Great Kings and Trade Empires | publisher = Sejarah Indonesia | url =http://www.gimonca.com/sejarah/sejarah02.shtml | accessdate =25 April 2007 }}</ref> бол Протестант нь Нидерландын эзэмшилд байх үед Калвинч, Лютеранч номлогчдын тарьсан үр юмсанжээ.<ref>Ricklefs (1991), pp. 28, 62</ref><ref>Vickers (2005), p. 22</ref><ref>{{cite book | last = Goh | first = Robbie B.H. | title = Christianity in Southeast Asia | publisher = Institute of Southeast Asian Studies | page = 80 | isbn = 981-230-297-2 | year = 2005 }}</ref> == Зургийн цомог == <center><gallery caption="Индонез" widths="180px" heights="120px" perrow="5/'"> File:Museum Nasional Indonesia.jpg|National Museum of Indonesia in [[Central Jakarta]] File:Jakarta Skyline Part 2.jpg|[[Wisma 46]], Indonesia's tallest office building, located in the middle of Jakarta skyscraper. File:Central Jakarta.JPG|Jalan Thamrin, the main avenue in Central Jakarta File:Gambir Station Platform.jpg|A train at [[Gambir]] station in [[Central Jakarta]] File:BungKarno-indonoob.JPG|The [[Bung Karno Stadium]] is capable of hosting 100,000 spectators File:Indonesia 2002 CIA map.png|Map of Indonesia File:Indonesia provinces english.png|Provinces of Indonesia File:Jalan malioboro - Jogjakarta.JPG|Malioboro, the most famous street in Yogyakarta city Image:transjogja.jpg|Trans Jogja Bus. A bus rapid transit system in Yogyakarta city File:SOTO FOOD.jpg|A selection of [[Indonesian cuisine|Indonesian food]], including ''Soto Ayam'' (chicken soup), ''sate kerang'' ([[satay|shellfish kebabs]]), ''telor pindang'' (preserved eggs), ''perkedel'' (fritter), and ''es teh manis'' (sweet iced tea) File:Indonesian Army infantryman participating in the GPOI.jpg|An Indonesian Army infantryman participating in the U.N.'s Global Peacekeeping Operation Initiative Image:Panser side left.JPG|Pindad Panser "Anoa" shown during Indo Defense and Aerospace Expo 2008 |Indonesian Naval vessels Image:AURI B-25.jpg|B-25 Mitchell bombers of the AURI in the 1950s Image:Jmnei.jpg|A [[Javanese people|Javanese]] engineer closes one of the gun bay doors on a Dutch [[Brewster Buffalo|Buffalo]], January 1942. |[[Mazda6]] used by the Jakarta Metro Highway Patrol (''Ditlantas Polda Metro Jaya'') as a patrol car |[[Mitsubishi Lancer]] used by Vital Object Protection of Indonesian National Police File:ID_diesel_loco_CC_201-05_060327_4217_kta.jpg|GE U20C in [[Indonesia]], #CC201-05 File:Diesel locomotive CC 203 22 at Gambir Station.jpg|GE U20C "Full-Width Cabin" in Indonesia, #CC203-22 [...] </gallery></center> ==Зүүлтийн тайлбар== {{лавлах холбоос|3}} == Цахим холбоос == * {{commons|Indonesia|Индонез}} {{Ази}} {{Хөтлөгч мөр Австрали ба далайн орнууд}} {{OIC}} [[Ангилал:Индонез| ]] [[Ангилал:Азийн орон]] [[Ангилал:Арлын орон]] [[Ангилал:Австрали ба Далайн орон]] [[Ангилал:Зүүн Өмнөд Ази]] [[Ангилал:Ерөнхийлөгчийн засаглалтай бүгд найрамдах улс]] [[Ангилал:Нэгдсэн Үндэстний Байгууллагын гишүүн орон]] rjsop6cbcqvhmduaj668qgzd4swck4m 0 9167 822091 820727 2025-06-18T20:24:21Z Enkhsaihan2005 64429 822091 wikitext text/x-wiki {{Short description|Зүүн Азийн улс}} {{Distinguish|text=[[Өмнөд Солонгос|Бүгд Найрамдах Солонгос Улс (Өмнөд Солонгос)]] эсвэл түр [[Бүгд Найрамдах Солонгос Ард Улс]] (1945–1946)}} {{Инфобокс улс | conventional_long_name = {{nowrap|Бүгд Найрамдах Ардчилсан Солонгос Ард Улс}} | common_name = Умард Солонгос | native_name = {{nowrap|{{resize|90%|{{native name|ko|조선민주주의인민공화국|italics=off}}}}<br />{{resize|90%|Чусонь Миньжужүи Иньминь Гунхуагүк}}}}<!--Please do not add official regional/minority languages here; use the langbox template directly below, included specifically for that purpose--> | image_flag = Flag of North Korea.svg | flag_type = [[Умард Солонгосын төрийн далбаа|Төрийн далбаа]] | image_coat = Emblem of North Korea.svg | coa_size = 80 | symbol_type = [[Умард Солонгосын төрийн сүлд|Сүлд]] | national_anthem = {{lang|ko|애국가}}<br />{{transliteration|ko|[[Умард Солонгосын төрийн дуулал|Эгүкка]]}}<br />"Эх орончийн дуу"{{parabr}}{{center|[[File:National Anthem of North Korea Instrumental.mp3]]}} | national_motto = | image_map = Democratic People's Republic of Korea (orthographic projection).svg | map_caption = Умард Солонгосын хяналтад байгаа газар нутгийг хар ногооноор; нэхэмжилсэн боловч хяналтад байхгүй газар нутгийг цайвар ногооноор харуулав | capital = [[Пёньян]] | largest_city = capital | coordinates = {{Coord|39|2|N|125|45|E|type:city}} | official_languages = [[Солонгос хэл]] ([[Умард Солонгосын стандарт хэл|Мунхвао]]) | languages_type = [[Албан бичиг]] | languages = [[Солонгос үсэг|Чусонгыль]] | demonym = {{hlist|[[Умард Солонгосын хүн ам|Умард Солонгосчууд]]|[[Солонгосчууд]]}} | religion = {{plainlist| * 73% [[Шашин шүтэхгүй байдал]]{{efn|58% нь агностик, 15% нь атеист. Умард Солонгос нь албан ёсоор [[атеист улс]] юм.}} * 13% [[Чхондоизм]] * 12% [[Солонгос бөө мөргөл|Бөө мөргөл]] * 1.5% [[Солонгосын буддын шашин|Буддизм]] * 0.5% Бусад{{efn|[[Христийн шашин]], [[Ислам]], болон [[Хятадын уламжлалт итгэл]] зэргийг багтаасан.}} }} | religion_year = 2020 | government_type = <!--Do not change without consensus on Talk page-->[[Тоталитаризм|Тоталитар]] [[Дарангуйлал#Персоналист|удамшлын дарангуйлал]] дор [[Нэгдмэл улс|нэгдмэл]] [[Нэг намын систем|нэг-намын]] [[Социалист улс|социалист]] [[бүгд найрамдах улс]] | leader_title1 = [[Солонгосын Ажилчдын Намын ерөнхий нарийн бичгийн дарга|САН-ын ерөнхий нарийн бичгийн]] ба [[Умард Солонгосын төрийн хэрэг эрхлэх газрын дарга|төрийн хэрэг эрхлэх газрын дарга]] | leader_name1 = [[Ким Жон-ын]] | leader_title2 = [[Умард Солонгосын Ерөнхий сайд|Ерөнхий сайд]] ба [[Төрийн асуудал эрхэлсэн комиссын дэд дарга|ТАЭК-ын дэд дарга]] | leader_name2 = [[Ким Ток Хун]] | leader_title3 = [[Ардын Их Хурлын Байнгын хорооны дарга|АИХ-ын Байнгын хорооны]] ба [[Төрийн асуудал эрхэлсэн комиссын дэд дарга|ТАЭК-ын 1-р дэд дарга]] | leader_name3 = [[Чхве Рён Хэ]] | leader_title4 = [[Ардын Их Хурлын дарга|АИХ-ын дарга]] | leader_name4 = [[Пак Инь Чоль (улс төрч)|Пак Инь Чоль]] | ethnic_groups = | ethnic_groups_year = | legislature = [[Ардын Их Хурал (БНАСАУ)|Ардын Их Хурал]] | sovereignty_type = Түүх | established_event1 = [[Зөвлөлтийн иргэний засаг захиргаа|Зөвлөлтийн удирдлага]] | established_date1 = 10 сарын 3, 1945 он | established_event2 = [[Умард Солонгосын ардын түр хороо|1-р түр зг.]] | established_date2 = 2 сарын 8, 1946 он | established_event3 = [[Умард Солонгосын ардын хороо|2-р түр зг.]] | established_date3 = 2 сарын 22, 1947 он | established_event4 = БНАСАУ байгуулагдсан | established_date4 = 9 сарын 9, 1948 он | established_event5 = [[Умард Солонгосын үндсэн хууль|Одоогийн үндсэн хууль]] | established_date5 = 12 сарын 27, 1972 он | area_km2 = 120,540 | area_sq_mi = 46,541 | area_rank = 98<!--Demographic Yearbook--><!-- Area rank should match List of countries and dependencies by area --> | area_footnote = <ref name="unstats08"/> | percent_water = 0.11 | population_estimate = 26,072,217<ref>{{Cite CIA World Factbook|country=Korea North|access-date=8 April 2023}}</ref> | population_estimate_year = 2023 | population_estimate_rank = 55 | population_density_km2 = 212 | population_density_rank = 45 | GDP_PPP = $40 тэрбум<ref name="CIAGDP(PPP)"/> | GDP_PPP_year = 2015 | GDP_PPP_rank = | GDP_PPP_per_capita = $1,800<ref name="CIAGDP(PPP)Capita"/> | GDP_PPP_per_capita_rank = | GDP_nominal = $16 тэрбум<ref>{{cite web|url=https://data.un.org/en/iso/kp.html|title=UNData app|website=data.un.org}}</ref> | GDP_nominal_year = 2019 | GDP_nominal_rank = | GDP_nominal_per_capita = $640 | GDP_nominal_per_capita_rank = | HDI = | HDI_year = | HDI_ref = | currency = [[Хойд Солонгос вон|Солонгос Ардын вон]] (₩) | currency_code = KPW | time_zone = [[Умард Солонгос дахь цаг|Пёньяны Цаг]]<ref>{{cite web|title=Decree on Redesignating Pyongyang Time|url=http://www.naenara.com.kp/en/news/?19+8938|website=Naenara|access-date=4 May 2018|date=30 April 2018}}</ref> | utc_offset = +9 | DST_note = | time_zone_DST = | antipodes = | date_format = {{unbulleted list |yy, {{lang|ko|жжжж년 сс월 өө일}} |жж, жжжж/сс/өө {{resize|75%|([[Чүчэ хуанли|МЭ–1911]]{{\}}[[Манай эрин|МЭ]])}}}} | drives_on = баруун | calling_code = [[Умард Солонгос дахь утасны дугаар|+850]]<ref name="CIATelephone"/> | iso3166code = | cctld = [[.kp]]<ref name="Hersher2016"/> | today = }} '''Бүгд Найрамдах Ардчилсан Солонгос Ард Улс''' (БНАСАУ) буюу '''Умард Солонгос''' — [[дорнод Ази]]йн [[Солонгосын хойг]]ийн Умард хагасыг эзэлсэн [[бүрэн эрхт улс]] юм. Умард талаараа [[Хятад]]тай (ихэнх), [[Орос]]той (багахан), өмнөд талаараа [[Өмнөд Солонгос]]той [[Солонгосын цэрэггүй бүс]]ээр хиллэдэг. Өрнө зүгт [[Шар тэнгис]], дорно зүгт [[Япон тэнгис]]т тулна. [[Кужусонь|Кужусониос]] эхтэй [[солонгос үндэстэн|солонгос улс]] 8-р зуунаас нэгдмэл болж Солонгосын хойгт багтан тогтсон. 1910-1945 оны хооронд [[Япон]]ы хараат орон болсон. Дэлхийн хоёрдугаар дайны дараа хоёр хэсэгт хуваагдаж, Зөвлөлт Холбоот улсыг баримталсан Солонгосын умард хэсэгт 1948 онд [[Ким Ил Сон]] тэргүүтэй БНАСАУ-ыг байгуулжээ. 1950 онд Умард Солонгос [[Өмнөд Солонгос|өмнөд нутаг]] руу дайрч нэгтгэх гэсэн боловч АНУ, [[Нэгдсэн Үндэстний Байгууллага|НҮБ]]-ийн цэргийг дийлэлгүй 1953 онд дайн өндөрлөсөн. 1991 онд өмнөдийн хамт хоёр улс [[НҮБ]]-д бүрэн эрхт гишүүнээр элссэн. Одоо ч Өмнөд Солонгосыг өөртөө нэгтгэх бодолго баримталдаг хаалттай хату дэглэмтэй орон. БНАСАУ байгуулагдсан цагаас нь Монгол улс хүлээн зөвшөөрч, 1948 оны 10-р сарын 15-нд манай дипломат харилцаа тогтоосон хоёр дахь улс болж байсан юм. Умард Солонгос улс төрийн [[коммунизм|эв хамт]] дэглэм, [[социализм|нийгэм журамт]] эдийн засаг, [[нэгдмэл улс|нэгдмэл]] төрийн байгууламжтай, нам төвт нэг намын ноёрхолт тогтолцоотой. [[Ким Ил Сон|Ким Ил Соний]] байгуулсан улсыг өдгөө ач хөвүүн [[Ким Жон-өнь]] нь удирдаж байна. Олон улсад БНАСАУ-г хэт дарангуй дэглэмтэй гэж тодорхойлдог. "Чүчэ" болон "Соньгүнь" зэрэг Төрийн үзэл баримтлалтай. [[Нэгдсэн Үндэстний Байгууллага|Нэгдсэн Үндэстний Байгууллагаас]] 2014 онд явуулсан мөдлөгөөр Умард Солонгосыг "орчин цагийн дэлхий дээр өөр хаана ч байхгүй жин, хэмжээ, тогтоц бүхий хүний эрхийн ноцтой зөрчилтэй" хэмээн дүгнэсэн байдаг.<ref>http://www.ohchr.org/Documents/HRBodies/HRCouncil/CoIDPRK/Report/A.HRC.25.CRP.1_ENG.doc</ref> == Нэр == ''Бүгд Найрамдах Ардчилсан Солонгос Ард Улс'' (조선민주주의인민공화국 — ''чусонь миньжү жүи иньминь гунхуагүг'')-ын оноосон нэрийг монголоор хэд хэдэн янзаар товчилж байна. Үсгээр товчилж '''БНАСАУ''', угтвараар нь '''Ардчилсан Солонгос''', байрлалаар нь '''Умард Солонгос''', '''Хойд Солонгос''' гэдэг. "Солонгос" гэсэн нь монгол үг. Харин [[солонгос хэл]]ээр улс, үндсээ умард улсад нь "''Чусонь"'' (조선), өмнөд улсад нь "''Хань"'' (한) хэмээн нэрлэж байна. ==Газар зүй == Умард Солонгос 120,540 хавтгай дөрвөлжин километр нутагтай, [[Малави]] улсаас арай том буюу дэлхийн [[Улс орнуудын газар нутгийн хэмжээ|98-р том]] газар нутагтай орон юм. [[Зураг:Un-north-korea.png|thumb|200px|left|Муж, хотын замын сүлжээний газрын зураг {{ref-en}}]] === Байрлал === Хойд өргөргийн 37° — 43°, зүүн уртрагийн 124° —131° дотор [[Ази тив]]ийн дорнод зах [[Солонгосын хойг]]ийн Умард хагасыг эзлэн оршдог. Хойд талын Түмэн гол, Пэгдү уул, Ялу голоор зааглагдсан 1416 км зурвасаар [[Хятад улс]]тай, өмнөд талын 238 км [[Солонгосын цэрэггүй бүс]]ээр зааглагдаж [[Өмнөд Солонгос]]той, зүүн хойд талын 17.5 км зурвасаар [[Орос улс]]тай хиллэдэг. Хилийн нийт урт — 1671.5 км. Баруун талдаа [[Шар тэнгис]] (''Өрнөд тэнгис''), бүр тодруулвал түүний [[Солонгосын булан]], зүүн талд [[Япон тэнгис]]т (''Дорнод тэнгис'') тулна. Эргийн урт нь 2495 км. Эргээс Япон тэнгист 92.6 км, Шар тэнгист 370.4 километр зайг усан хилээр боддог. === Уул усан === Умард Солонгос орон далайн түвшнээс дээш дунджаар 400 м өндөр. Нутгийн 80 хувь уул нуруу бүхий өндөрлөг газар. 50 гаран өндөр уул байна. Зүүн болон төв биеэр уулархаг, баруун талдаа нам доор газар байна. Хамгийн өндөр цэг нь Солонгосын хойгт нэгдүгээр, далайн түвшнээс дээш 2744 м өндөр [[Пэгдү]] галт уул. Хөвч нуруудаас тоочвол зүүн дорно Умардын [[Хамгён нуруу|Хамгён]] нуруу, Умард-төв хэсгийн [[Нанним нуруу|Нанним]] нуруу, Умард хилийн дагуух [[Каннам нуруу|Каннам]] нуруу гээд үргэлжилнэ. Хоёр Солонгосыг дамжсан [[Тэбэг нуруу|Тэбэг]] нурууны [[Көмган уул|Көмган]] уул (1638 м) үзэмж сайхнаараа зартай. Эдгээрт Мантаб-сань (2205 м), Мюхян-сань (1909 м), Матэ-сань (1745 м), Мэбу-сань (1578 м) зэрэг өндөр уулс бий. 40 километрээс хол урсдаг 138 гол горхи байна. Гол мөрнөөс 790 км урсдаг Умард хилийн [[Ялу гол]] хамгийн урт нь юм.<ref>{{cite web |url=http://www.koreanhistoryproject.org/Jta/Kr/KrGEO0.htm |title=Korea Geography |accessdate=2007-08-01 |author=Caraway, Bill |year=2007 |work=The Korean History Project |archive-date=2007-07-06 |archive-url=https://web.archive.org/web/20070706035307/http://koreanhistoryproject.org/Jta/Kr/KrGEO0.htm |url-status=dead }}</ref> [[Түмэн гол]] 521 км, Пёнъянгаар дайрдаг [[Тэдун мөрөн|Тэдун]] 397 км, өмнөд хилийн [[Имжинь]] гол 273 км урттай. Нам доор тал газар байна. Пёнъян, Чэрёнгийн хоёр бусдаасаа эн их. Тариалангийн нутаг 14.4 хувь буюу маш бага, [[ой]] мод 61 хувь байна. Газар хөдлөлийн идэвхтэй, халуун [[рашаан]]ы 124 газар байгаа. <gallery widths="180px" heights="140px"> Зураг:North_Korea_Topography.png|Байр зүйн газрын зураг Зураг:Satellite image of North Korea in December 2002.jpg|Өвөл алс дээрээс харахад Зураг:Baitou Mountain Tianchi.jpg|[[Пэгдү]] галт уулын тогоо Зураг:Landscape with Mountains in North Korea.JPG|[[Кэсон]] хавийн уул хангай Зураг:Beach near Lake Sijung, NK.jpg|[[Воньсань|Воньсаний]] ойр далайн эрэг Зураг:Views from Yanggakdo International Hotel 03.JPG|[[Пёнъян]]гаар урсах [[Тэдун мөрөн|Тэдун]] гол </gallery> === Уур амьсгал === Умард Солонгост дөрвөн улирал, эх газрын болон тэнгисийн уур амьсгал солигдож байдаг. Бороотой дулаан зун, хуурай хүйтэн өвөлтэй. Агаарын температур I сард −3 — −13 °C, VIII сард 20 °C — 29 °C байна. Жилийн хур тунадасны 60 хувь VI—IX сард унадаг. === Ашигт малтмал === [[Нүүрс]], [[хар тугалга]], [[гянт болд]], [[цайр]], [[бал]], [[төмөр]], [[зэс]], [[алт]], [[давс]]ны нөөцтэй. == Нийгэм соёл == === Хүн ам зүй === [[Зураг:North_Korea_-_Kumsusan_(5015230319).jpg|thumb|Кымсүсаний дурсгалын ордны өмнө зургаа авахуулагсад]] [[Зураг:North_Korea-Pyongyang_Maternity_Hospital-04.jpg|thumb|Эмнэлгийн шүдний эмчийн өрөө]] Умард Солонгос улс 2011 онд 24,451,285 хүнтэй байв. Дэлхийн 194 улсаас хүн амын олноор [[Улс орнууд хүн амын тоогоор|48-р]] байрт байна. Дайны дараа хүн амын тоо огцом өсч байсан бол удааширч 2014 он болоход 0.5%-д хүрсэн. Мянган хүн тутамд 15 төрж, 9 нас нөхцдөг Хоол тэжээлийн хүртээмжгүй байдал, өлсгөлөн хүн амын өсөлтөд сөргөөр нөлөөлдөг. Гэрлэлт цуцлах нь бараг байхгүй. Хүн амын 22 хувь 0–14 насны багачууд, 69% нь 15–64 насны хөдөлмөрийн чадвартан, 9% нь 65-ээс дээш өндөр настан байна. Хүн амын нягт — 198.3 хүн/км², хүйсийн харьцаа жигд, бичиг үсэг тайлагдалт — 99%, дундаж наслалт — 63 жил. === Ард түмэн === Умард Солонгос нэг үндэстэн, нэгэн төрлийн ард түмний орон. Бараг 100 хувь [[солонгос үндэстэн]]. Цөөн тооны [[хятад үндэстэн|хятад]], [[япон үндэстэн|япон]] байна. Зарим талаар [[алтай хэлний язгуур|алтай язгуурт]] багтах, зарим талаар өнчин бүрэлдсэн хэмээх [[солонгос хэл]] улсын албан ёсны хэл бөгөөд [[солонгос үсэг|солонгос үсгээр]] (энд ''чусонь-гыль'' гэнэ) бичнэ. Хамгён, Пёньян нутгийн аялгуу гэж байна. Пёньяны аялгуу хэвлэл мэдээлэл, албан хэргийн «''мүньхуа-о''» (Сөүлийнхэд суурилсан)-гоос ялгаатай. Өмнөдийнхтэй харьцуулахад зээлдмэл үг бага. Оросоос зээлдсэн үгс бий. Шашны зан үйл, баяр байдаг ч коммунист орны жишгээр шашинд дургүй. Судалгаанаас үзвэл хүн амын 64 хувь [[атеизм|шашин шүтдэггүй]], 16 хувь солонгос бөө мөргөлтөн, 13.5% [[чоньдогю]] (күнзийн суртал голлосон холимог үзлийн шинэ шашин), 4.5% буддын шашин, 1.7% [[христийн шашин|христийг]] шүтдэг. Ойрын үзэл суртлыг эс тооцвол [[буддын шашин|буддын]] болон [[күнзийн суртал|күнзийн]] олон зууны өв уламжлалтай. === Хот суурин === {{гол|Умард Солонгосын хот суурин}} [[Зураг:Wonsan waterfront (2937890043).jpg|thumb|right|200px|[[Воньсань]] хот]] 1987 оны онд мэдээлснээр хүн амын 59 хувь хотод суудаг. Нутгийн баруун биеийн нам доор газар олноороо байна. {|class="wikitable" |+ Арван хоёр том хот (2008 оны тоо): |- valign="top" | * [[Пёнъян]] (3,255,288 хүнтэй) * [[Хамхөн]] (768,551) * [[Чонжинь]] (667,929) * [[Нампу]] (366,341) * [[Воньсань]] (363,127) * [[Шинийжү]] (359,341) || * [[Таньчонь]] (345,876 хүнтэй) * [[Кэчонь]] (319,554) * [[Кэсон]] (308,440) * [[Саривонь]] (307,764) * [[Сүньчонь]] (297,317) * [[Пёнсон]] (284,386) |} === Урлаг спорт === Солонгосын уламжлалт урлаг соёлоос гадна БНАСАУ-д орчин үеийн соёл дэлгэрсэн. Өмнөдтэй харьцуулахад тэс өөр чигтэй. Уран зураг, дуу хөгжим, кино гээд бүх зүйлд коммунист үзэл, суртал ухуулга шингэсэн байдаг. Үүнд Ким Ил Сон Японы дарлалын эсрэг тэмцэж байсан, Солонгосын Хөдөлмөрийн намын алдар цуу, нийгмийн сайн сайхнаа магтсан бүтээлүүд голлоно. Хувьсгалын дуурь гэж бүр тогтсон төрөл байна. Киног хүүхэд залуусыг төлөвшүүлэхэд чиглүүлдэг. [[Зураг:Laika_ac_Arirang_Mass_Games_(7934639696).jpg|thumb|200px|2012 оны Арирангийн зураг]] Умард Солонгосын орчин цагийн барилгын хийцийг гурав ангилдаг. 1) уламжлалт солонгос хийцээс оруулсан (Морьт хөшөө, Ялалтын хаалга, Чүчэ цамхаг), 2) уламжлалт солонгос дээвэртэй (соёлын ордон, төв номын сан, Олон улсын найрамдлын үзэсгэлэн), 3) уламжлалт хийцгүй олон давхар барилга (Рёгён зочид буудал, Курё зочид буудал) байна. Бүх нийтийн гимнастикийн «[[Ариран наадам|Ариран]]» наадам жил бүр болдог. Хамгийн том бүжигт явдал гэж Гиннесийн номд бичигдсэн. Пёнъянд одоо цагийн дэлхийн хамгийн том буюу 150,000 хүний багтаамжтай [[Майн нэгний цэнгэлдэх хүрээлэн]] бий. 1964–2014 оны хооронд Олимпын наадамд тамирчдаа илгээснээс [[буудлага]], [[бокс]], [[гимнастик]], [[бөх барилдаан]], [[хүндийн өргөлт]], [[жүдо]], [[тэшүүрийн спорт|тэшүүр]], [[ширээний теннис]] зэрэг спортоор 14 алт, 13 мөнгө, 22 хүрэл медаль хүртсэн. [[Ким Иль]] бөх олимпын хошой аварга бол, [[Ке Сүнь-хи]] жүдоч олимпын гурван медальтай. [[Умард Солонгос улсын хөлбөмбөгийн шигшээ баг|Хөлбөмбөгийн шигшээ баг]] нь 1966 оны ДАШТ-д шөвгийн наймд үлдэж байсан. === Хүний эрх боолт === Умард Солонгос хүний эрхийг хааж боодгоороо ардчилсан төдийгүй бусад коммунист улсаас хол илүү. Амьдрах газраа өөрөө сонгох эрхгүй, ажиллах шаардлагатай газар дээрээс томилдог. Улсаас гарч орох чанд хяналтын доор цөөн хүнд олддог. Нам, төрийг шүүмжлэх эрх байхгүй. Бүх хэвлэл мэдээллийн хэрэгсэл төрийн мэдэлд байдаг. Нэг хүнийг тахин шүтэх үзлээр ухуулдаг. ''[[Эмнести]]'' олон улсын байгууллагын хэлснээр 15–20 шоронд 200,000 хүн улс төрийн хэргээр хоригдож байна. Төр нь үүргээ биелүүлээгүйгээс өлсгөлөнгөөр, мөн албадан хөдөлмөр, эсэргүү нэр зүүж 1–2 сая хүн зуурдаар хорвоог орхисон гэсэн таамаг бий. == Түүх == === Эртний улс === [[Зураг:Goguryeo tomb mural.jpg|thumb|right|200px|Когурё улсын үед хамаарах<br>булшны дотор ханын зураг]] [[Солонгосын хойг]]т хүний үлдээсэн [[археологи|эртний судлал]]ын олдвор [[чулуун зэвсгийн үе|хуучин чулуун зэвсгийн]] үеэс эхтэй. Анхны [[солонгос үндэстэн|солонгос]] улс болох [[Кужусонь улс|Кужусонийг]] [[Таньгүнь]] гэгч МЭӨ 2333 онд үүсгэсэн гэж солонгос домогт өгүүлдэг.<ref>[http://www.asianinfo.org/asianinfo/korea/history.htm Korea's History (Ko-Choson, Three Kingdoms, Parhae Kingdom, Unified Shilla, Koryo Dynasty, Colonial Period, Independence Struggle, Provisional Government of Korea, Independence Army, Republic of Korea,)<!-- Bot generated title -->]</ref> Кужусонь Умард Солонгос, хаяа залгаа [[Манжуур]]т буюу [[Шар тэнгис]]ийн эрэг нутагт оршин байв. Хятадын [[Хань улс]]тай эе эвдрэн мөхсөн ба Хань улсын [[Наннан]] хязгаар байгуулагдав. Кужусонийг залгаж нийтийн он тооллын эхэнд [[Пүё улс]], [[Угжо]], [[Тунъе]], [[Самхань]] зэрэг овог аймгийн холбоод оршин байж байгаад гурван улсын үетэй золгожээ. Өмнөд этгээдийн [[Пэгжэ]], [[Шилла]], Умардын [[Когурё]] гэх гурван улс болж, нэг улс үндэстэнд дөхөж хэдэн зууныг үдсэний эцэст [[Тан улс]]тай холбоолсон Шилла 676 онд бусад хоёрыг мөхөөж газар нутгийг нь эрхшээж [[Шилла улс|нэгдсэн Шилла улс]] болжээ. Дараах үед [[яруу найраг]], [[дүрслэх урлаг]], [[Буддын шашин|буддын соёл]] дэлгэрэн хөгжив. Шилла ([[Солонгос]]) - Тан ([[Хятад]]) найрамдалтай байв. 10-р зуунд Шилла дотоодын хямралаас сулран Гуулин улсаар солигджээ. Манжуурт Кугурёгийн өвийг залгасан [[Пальхэ]] улс оршиж байгаад 926 онд [[Кидан|Кидан д]] мөхөөгджээ. === Гуулин, Чусонь === [[Зураг:History_of_Korea-1374.png|thumb|right|150px|Гуулин улс. 1374 он.]] 936 онд [[Солонгос үндэстэн|солонгос үндэстний]] Курё буюу [[Гуулин улс]]ыг [[Тэжу (Курё)|Ван Гонь]] үүсгэн байгуулав. Энэ улсад Шиллагийн адилаар суурин соёл урлаг, эрдэм сэхээрэл лавшран тогтсон. Тухайлбал 1377 онд буддын «[[Чигжи]]» номыг төмрөөр барласан нь дэлхийн анхны төмөр бар байжээ.<ref>[http://portal.unesco.org/ci/en/ev.php URL_ID=3946&URL_DO=DO_TOPIC&URL_SECTION=201.html World's oldest printed Doc]</ref> 13-р зуунд Гуулин улс [[Их Монгол Улс|Их Монгол Улсын]] довтолгоонд өртөж байв. 30 жил дайтсны эцэст хараат, үнэнч холбоотон нь болжээ. [[Юань улс]] мөхөхөд Курёгийн гадаад бодлого зөрчилдөж, хятадын Минтэй байлдахаар мордсон [[Тэжу ван|И Сонге]] жанжин цэргээ [[Ялу]] голоос нийслэл рүү буцаан довтолгож 1388 онд [[Ү ван]]г унагаад 1392 онд төр эргүүлэн улсын ван болж, [[Чусонь]] улсыг (1392-1897) үндэслэжээ. [[Зураг:Gyeongbokgung-GeunJeongJeon.jpg|thumb|left|180px|Вангийн [[Кёньбүг]] ордон]] Чусоний түрүү 200 жилд нийслэл [[Кэсон|Кэгён]]гоос [[Сөүл|Ханьсонд]] шилжиж, дайн дажингүй амгалан байв. [[Сэжун ван]] [[Солонгос үсэг|солонгос үсгээ]] зохиож, [[күнзийн суртал]] улсын шашин болов. 1592-1598 оны хооронд [[Япон]]ы [[Тоёотоми Хидёши]] халдаар ирэхэд усан цэргийн [[И Сүньшинь]] жанжны [[яст мэлхий онгоц]], [[Мин улс]]ын цэргийн тусламжтай байлдан дийлэв. Мин улстай найрсаг Чусонь 1627, 1636 онд Умардаас мандсан [[Манж үндэстэн|манжтай]] байлдаж ялагдан [[Чин улс|Чингийн]] хараат улс болон найрамдаж амаржсан. [[өрнө дахин|Өрнө дахинд]] хаалттай байв. 1870-аад оноос [[Японы эзэнт гүрэн|Япон]] Солонгост нөлөөлж эхэлсэн ба 1895 онд Чусоний хатны амийг хорлож<ref>[http://www.kimsoft.com/2002/jp-rape.htm Murder of Empress Myeongseong]</ref> 1897 оноос [[Солонгосын эзэнт улс]] болгов. Солонгос 1905 онд [[Япон]]ы ивээлт орон (''протекторат'') болж,<ref>[http://joongangdaily.joins.com/200108/30/200108300144080739900090809081.html Forced Annexation]{{Dead link|date=Есдүгээр сар 2023 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> 1910-1945 оны хооронд [[Японы харьяа Солонгос|харьяа нутаг]] нь болж эзлэгдэв. [[Дэлхийн II дайн]]ы төгсгөлд Японоос [[Солонгос]]ыг чөлөөлөхдөө [[Америк]] [[Зөвлөлт]] хоёр уралдан, таллан хуваажээ. === БНАСАУ === [[Зураг:Korean People's Army soldier pointing to the DMZ.jpg|thumb|200px|right|Газрын зурагт Солонгосын цэрэггүй бүсийг зааж буй цэрэг]] 20-р зуунд [[Зөвлөлт Холбоот Улс|ЗХУ]] ойр орших улсуудаа [[коммунизм|эв хамт]] (коммунист) дэглэмээр замнуулахыг хүсч, нөгөө талаас [[Америкийн Нэгдсэн Улс|АНУ]] коммунист орнууд олшроход тээг учруулах гэж зорьж байлаа. Дэлхий хоёр туйлт улс төрийн дэглэмд хуваагдаж байв. Тиймээс ч [[дэлхийн хоёрдугаар дайн]]ыг дуусгахаар дээрх хоёр гүрэн [[Япон]]ы эсрэг 1945 онд дайтахдаа өөрсдийн хамгаалан буй дэглэмээр замнуулахаар уралдан [[Солонгос]]ыг Японоос чөлөөлжээ. [[НҮБ]]-ийн шийдвэрээр Солонгосыг [[38-р өргөрөг|38-р өргөргөөр]] хоёр хуваан дээрх хоёр орны хяналтанд сахиулжээ. [[ЗХУ|Зөвлөлтийн]] хянаж буй хойд хагаст 1948 онд коммунист дэглэмээр замнах '''Бүгд Найрамдах Ардчилсан Солонгос Ард Улс''' (БНАСАУ) байгуулагдсан. Улсын тэргүүнээр Манжуурт байрлан Солонгосын [[Солонгосын тусгаар тогтнолын хөдөлгөөн|тусгаар тогтнолын төлөө]] тэмцэж явсан, Зөвлөлтийн холбоотон [[Ким Ир Сен]] /[[Ким Ил Сон]]/ сонгогджээ. 1950 оны 6-р сард Умард Солонгос [[Өмнөд Солонгос]] руу цэргийн довтолгоон хийж [[Солонгосын дайн]] (1950-1953) эхэлсэн. [[Солонгосын дайн]] Зөвлөлт-Америкийн тэрсэлдээн буюу [[Хүйтэн дайн]]ы анхны том дайн байв. Дайн Америк, [[НҮБ]], [[БНХАУ]]-ын цэргийг хамарсан томоохон дайн болсон ба 1953 оны 7-р сард дайнаас өмнөх хилтэй адил буюу хойгийн таллан хуваасан [[Солонгосын цэрэггүй бүс]]ээр хил татаж, гал зогсоох гэрээ байгуулжээ. Дайнд хоёр талаас 1 сая цэрэг, энгийн иргэд алагдсан. Хот, барилга ихээр сүйдэж, эдийн засаг уналтанд орсон байна. [[Зураг:Pjongjang_Zentrum.jpg|thumb|200px|left|1989 оны Пёнъян]] 1956 онд Зөвлөлтийн удирдагч [[Никита Хрущёв]]<nowiki/>ын оролцоотой Ким Ил Соныг түлхэн унагах оролдлого гарсан ч бүтэлгүйтсэн. Умард Солонгос Зөвлөлт, Хятадтай холбоотон хэвээр үлдсэн боловч зай барьдаг болж «Чүчэ» (дотоодын үйлдвэрлэлээр өөрийн хэрэгцээгээ бие дааж хангах) үзэл баримтлалыг хөгжүүлсэн. 1960-аад он хүртэл Умардын эдийн засгийн өсөлт Өмнөдийнхөөс илүү байсан. 1976 онд хоёр солонгосын нэг хүнд ноогдох ДНБ адил байсан боловч түүнээс хойш Умардын эдийн засаг улам бүр хоцорч иржээ. 1992 оноос хоыш Зөвлөлтийн өргөн тал бүрийн тусламж үгүй болсон. 1992 оноос Ким Ил Соны бие муудаж 1994 онд нас барахад хүү [[Ким Чен Ир]] эцгээ залгамжлан улсыг удирдсан. Ким Чен Ир «Соньгүнь» (нэгдүгээрт цэргийн үйлдвэрлэл) бодлогыг хөгжүүлсэн ба 2006 оноос цөмийн зэвсэг турших болсон. 1990-ээд оны дунд үер, ард нийтийн өлсгөлөн болсон. [[Өмнөд Солонгос|Өмнөд Солонгосын]] ерөнхийлөгч [[Ким Дэ-жүн]]гийн санаачилгаар 2000 онд хоёр Солонгосын удирдагчид уулзаж [[Наран мандах бодлого|тунхаг бичиг]] солилцсон. 2010 онд Өмнөдийн Чонань байлдааны хөлөг онгоцыг Умардын тал [[Енпён]] арлын хажууд сөнөөснөөр хоёр Солонгос болон Умард Солонгос-Америкийн харилцаа муудсан. 2011 онд эцгийн орыг залган залуу [[Ким Жон-өнь]] улсын удирдагч болов. [[Цөмийн хөтөлбөр]] хэрэгжүүлж туршилт хийх нь олширсон. == Төр засаг == [[Зураг:Mansudae-Kongressalle.JPG|thumb|200px|right|«Маньсүдэ». АИХ-ын ордон]] БНАСАУ [[бүгд найрамдах улс|бүгд найрамдах засагтай]], [[коммунист|эв хамт]] улс төрийн дэглэмтэй [[нэгдмэл улс]] юм. Төр, орон нутгийн бүх түвшинд [[Солонгосын Хөдөлмөрийн Нам]] (СХН) ноёрхоно. 3 сая гишүүнтэй. [[Улсын аюулаас хамгаалах хороо]] (УАХХ) гэж чухал байгууллага бий. [[Ким Жон-өнь]] 2011 оноос хойш Солонгосын Хөдөлмөрийн Намын нэгдүгээр нарийн бичгийн дарга, УАХХ-ын нэгдүгээр дарга, Солонгосын Ардын Армийн ерөнхий командлагч гээд нам төрийн тэргүүнээр ажиллаж эхэлсэн. Өвөг эцэг [[Ким Ир Сен]]ийг нь 1994 онд өөд болоход «Мөнхийн дарга» хэмээсэн бол, эцэг [[Ким Чен Ир]]ийг өнгөрөхөд «Мөнхийн ерөнхий нарийн бичгийн дарга» хэмээн алдаршуулжээ. Нэг танхимт 687 суудалтай БНАСАУ-ын [[Ардын Их Хурал (БНАСАУ)|Ардын Их Хурал]] (АИХ) бол хууль тогтоох дээд байгууллага юм. 1998 оноос хойш АИХ-ын Тэргүүлэгчдийн даргаар [[Ким Ён-нам]] ажиллаж байгаа бол Сайд нарын зөвлөлийн даргаар [[Паг Бун-жү]] ажиллаж 30 сайдыг тэргүүлж байна. Умард Солонгос 1955 оноос хойш [[Чүчэ|«Чүчэ»]] улс төрийн үзлийг барьж байгаа. «Өөрийн хэрэгцээг өөрөө хангах, өөрөө өөрийгөө хамгаалах, гадаадтай хараат бус харилцах» гэсэн дэлхийгээс тусгаарлагдмал бодлоготой. Гадаадын ажиглагчид БНАСАУ-ыг хэт дарангуй дэглэмтэй гэж тодорхойлдог. === Орон нутаг === Умард Солонгос улс одоо тусгай захиргаат хоёр хот, гурван газар, есөн жирийн муж, бүгд арван дөрвөн нутагт хуваагдаж байна. [[Зураг:Provinces of North Korea.PNG|thumb|right|350px|Улсын доорх нутгийн хуваарь (хүснэгтийн дугаараар)]] <div class="left"> {| class="wikitable" |- ! Зургийн<br>дугаар !! Нэр<br>(хувилбар) !! Хүн ам<br>(2008 он) !! солонгос<br>бүтэн нэр |- !colspan="5"| — [[хот|шууд захирагдах хот]] — (직할시 чикал-ши) |- | 1 || Пёнъян ([[Пхеньян]]) || 2,581,076 ||평양직할시 |- !colspan="5"| — [[хот|онцгой хот]] — (특별시 тыкбёл-ши) |- | 2 || [[Расонь]] ||196,954 || 라선특별시 |- !colspan="5"| — тусгай засаг захиргаат газар нутаг — |- | 3 || colspan="2"| [[Кэсонгийн аж үйлдвэрийн нутаг]] || 개성공업지구 |- | 4 || colspan="2"| [[Кымган уулын жуулчлалын орон]] || 금강산관광지구 |- | 5 || colspan="2"| [[Шинийжүгийн тусгай захиргаат газар]] || 신의주특별행정구 |- !colspan="5"| — [[муж]] — (도 ту/ду) |- | 6 || [[Чаган-ду|Чаган]] || 1,299,830 ||자강도 |- | 7 || [[Өмнө Пёнъань]] (Пённам) || 4,051,696 ||평안남도 |- | 8 || [[Умард Пёнъань]] (Пёнбүг) || 2,728,662 ||평안북도 |- | 9 || [[Өмнө Хуанхэ]] (Хуаннам) || 2,310,485 ||황해남도 |- | 10 || [[Умард Хуанхэ]] (Хуанбүг) || 2,113,672 ||황해북도 |- | 11 || [[Умард Солонгосын Канвонь|Канвонь]] || 1,477,582 ||강원도 |- | 12 || [[Өмнө Хамгён]] (Хамнам) || 3,066,013 ||함경남도 |- | 13 || [[Умард Хамгён]] (Хамбүг) || 2,327,362 ||함경북도 |- | 14 || [[Янган]] || 719,269 ||량강도 |- |} </div> [[Зураг:Soldiers_at_Panmunjon_(5063812314).jpg|thumb|200px|Хилийн цэрэг]] === Цэрэг зэвсэг === [[Солонгос ардын цэрэг]] (САА) үндсэн 1,106,000, нөөц 8,389,000 хүний бие бүрэлдэхүүнтэй. 17–54 насны эрчүүдийн 20% цэргийн албанд бүртгэлтэй дэлхийн хамгийн цэрэгжсэн улс гэдэг.<ref>[https://en.wikipedia.org/wiki/International_Institute_for_Strategic_Studies International Institute for Strategic Studies (2010-02-03). Hackett, James, ed. The Military Balance 2010. London: Routledge. ISBN 1-85743-557-5.]</ref> Эрэгтэй хүмүүс 10 жил, эмэгтэй хүмүүс 7 жил цэргийн алба хашдаг бөгөөд 15-18 настай хүүхдүүд зундаа 15 хоног хээрийн бэлтгэлд явах ёстой. Цөөхөн хүмүүс их сургуульд ордог ба хэрэв орвол төгсөөд 5 жил цэрэгт явахаар болдог. Хуурай замын цэрэг, тэнгисийн цэрэг, агаарын, тусгай ажиллагааны, пуужингийн цэрэг гээд тав салбарлана. Умард Солонгосчууд тулааны талбарт гэмтвэл нэр төртэйгөөр тэндээ үхэхийг дээрд үздэг. Учир нь цэргийн эмнэлгийн эмчилгээ нь үнэтэй ба огт эмчилгээ хийдэггүй гэж тэндээс ирсэн хүмүүс хэлж байсан. [[Соньгүнь|«Соньгүнь»]] (юун түрүүнд цэргийн үйлдвэрлэл) гэсэн үзэлтэй. Умард Солонгосын армид 3700 [[танк]], 2100 хуягт техник, 17900 их буу, 11000 агаарын довтолгооныг эсэргүүцэгч буу, 1600 нисэх онгоц, 1000 хөлөг онгоц бий.<ref>[https://en.wikipedia.org/wiki/North_Korea#CITEREFCountry_Study2009 Country Study 2009, p. 248.]</ref> Ойролцоогоор 70-75 шумбагч онгоцтой ба ихэнх нь зөвлөлтийн үеийнх юм. Умард Солонгос нь [[цөмийн зэвсэг]] болон устөрөгчийн бөмбөгтэй хэмээн зарласан. 3000 км зайд тусах 1000 пуужинтай болсон.<ref>[http://www.reuters.com/article/2010/03/17/us-korea-north-missiles-idUSTRE62G1ZC20100317 "North Korea has 1,000 missiles, South says". Reuters. 2010.]</ref> == Мөн үзэх== * [[Өмнөд Солонгос]] * [[Солонгосын дайн]] == Тэмдэглэл == {{Notelist}} ==Лавлах бичиг== === Эшлэл === {{лавлах холбоос|2}} == Цахим холбоос == * [http://www.korea-dpr.com/ Official Website of the DPR Korea] * [https://web.archive.org/web/20081026030109/http://www.korea-dpr.com/users/switzerland/ Official Website of the DPR Korea in Switzerland] * [https://web.archive.org/web/20081222041022/http://bbs.keyhole.com/ubb/showthreaded.php?Cat=&Number=861907&page=&vc=1&PHPSESSID=#Post861907 North Korea Uncovered], (North Korea Google Earth) Comprehensive mapping on Google Earth of the DPRK's political and economic infrastructure, including railways, hotels, factories, military facilities, tourist destinations, cultural facilities, ports, communications, and electricity grid. * [https://web.archive.org/web/20041006163736/http://www.kcna.co.jp/ KCNA] - Korean Central News Agency, the official news agency of the DPRK * [http://www.naenara.kp/ Naenara]{{Dead link|date=Есдүгээр сар 2023 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }} - ("My country") DPRK's Official Web Portal run by Korea Computer Company * {{Dmoz|Regional/Asia/North_Korea/}} {{Ази}} {{DEFAULTSORT:Солонгос, Умард}} [[Ангилал:Умард Солонгос| ]] [[Ангилал:Азийн орон]] [[Ангилал:Дарангуйлал]] [[Ангилал:Нэгдсэн Үндэстний Байгууллагын гишүүн орон]] [[Ангилал:Солонгос]] [[Ангилал:Зүүн блокийн улсууд]] [[Ангилал:Социалист улс]] 3431f97a4yagtdvekh05sncyfyaqm9j 0 9180 822031 820741 2025-06-18T12:15:37Z Megzer 20491 822031 wikitext text/x-wiki {{Монгол улсын улс төр}} [[Монгол Улсын Ерөнхий Сайд|Ерөнхий Сайд]] [[Гомбожавын Занданшатар|Гомбожавын Занданшатарын]] тэргүүлж буй '''Монгол Улсын Засгийн Газрын''' өнөөгийн бүрэлдэхүүн нь [[2020 оны Улсын Их Хурлын сонгууль|2024 оны Улсын Их Хурлын сонгуулийн]] үр дүнд байгуулагдсан [[Лувсаннамсрайн Оюун-Эрдэнийн Засгийн газар]] 2025 оны 6 сарын 3 нд огцорсны дараа тус оны 6 дугаар сарын 13 нд Гомбожавын Занданшатарыг Ерөнхий сайдаар томилж, 6 дугаар сарын 17 нд түүний өргөн барьсан засгийн газрын шинэ сайдуудыг томилох асуудлыг, УИХ-аар хэлэлцэж 6 дугаар сарын 18 нд хэлэлцэн батласнаар Занданшатарын Засгийн газар нь 16 яам, 19 сайдтайгаар байгуулагдсан. Засгийн газрын тухай хуульд нэмэлт өөрчлөлт оруулснаар 2022 оны 1-р сард Эдийн засаг, хөгжлийн яам болон Цахим хөгжил, харилцаа холбооны яамыг шинээр байгуулжээ. 2022 оны 1-р сарын 17-ны өдрийн Засгийн Газрын хуралдаанаар Байгаль орчин, аялал жуулчлалын сайд [[Нямжавын Уртнасан]]г огцруулахаар болж, 1 сарын 18-нд түүний оронд [[Бат-Өлзийн Бат-Эрдэнэ|Бат-Өлзийн Бат-Эрдэнийг]] УИХ-ын чуулганд танилцуулж, сайдаар томилов. 2022 оны 8 сард Үндсэн Хуулийн Цэц Үндсэн хуульд оруулсан нэмэлт өөрчлөлтийн тодорхой заалтыг хүчингүй болгосонтой холбогдуулан Засгийн Газрын тухай хуульд өөрчлөлт оруулж, ингэснээр 2022 оны 8-р сарын 30-нд УИХ-ын нэр бүхий гишүүд шинээр сайдын албанд томилогдов. Гэсэн ч Хөдөлмөр, нийгмийн хамгааллын сайдаар шинээр томилогдсон [[Даваажанцангийн Сарангэрэл]] "Халамжаас хөдөлмөрт" хэлэлцүүлгийн үеэр хэлсэн үгэндээ ороогдож огцрох хүсэлт гаргасныг ерөнхий сайд ёсоор болгож, оронд нь 10 сарын 21-нд [[Төмөрбаатарын Аюурсайхан]]ыг томилсон ч, Аюурсайхан "Нүүрсний" гэх хэрэгт холбогдсон тул Прокуророос түүний бүрэн эрхийг түдгэлзүүлэх санал ирүүлснээр 2023 оны 3-р сарын 24-нд үүрэгт ажлаас нь чөлөөлсөн. Улмаар 2023 оны 1-р сарын 5-нд УИХ-ын гишүүн бус 2 сайдаа УИХ-ын гишүүдээр сольж, мөн Боомтын сэргэлтийн сайдыг томилсноор засгийн газар бүрдсэн. 2023 оны 4 сарын 7-нд Т.Аюурсайханы оронд [[Хүрэлбаатарын Булгантуяа|Хүрэлбаатарын Булгантуяаг]] Хөдөлмөр, нийгмийн хамгааллын сайдаар шилжүүлэн томилж, [[Буяагийн Тулга|Буяагийн Тулгы]]<nowiki/>г Боомтын сэргэлтийн асуудал хариуцсан сайдаар томилжээ. 2023 оны 10 сард Хууль зүй дотоод хэргийн сайд [[Хишгээгийн Нямбаатар]] Улаанбаатар хотын даргаар томилогдсонтой холбогдуулан [[Баттөмөрийн Энхбаяр|Баттөмөрийн Энхбаярыг]] томилсон. Мөн Улаанбаатар хотын нийтийн тээврийн шинэчлэлийн асуудалд холбогдсоны улмаас албан тушаалаасаа огцрох хүсэлт гаргасан Түгжрэлийг бууруулах үндэсний хорооны дарга [[Жамъянхорлоогийн Сүхбаатар]]ын оронд [[Борхүүгийн Дэлгэрсайхан|Борхүүгийн Дэлгэрсайханыг]] томилжээ. == Бүрэн эрх == Монгол Улсын Засгийн Газар төрийн хуулийг биелүүлж, аж ахуй, нийгэм, соёлын байгуулалтыг удирдах нийтлэг чиг үүргийн дагуу дараах үндсэн бүрэн эрхийг хэрэгжүүлнэ. # Үндсэн хууль, бусад хуулийн биелэлтийг улс даяар зохион байгуулж хангах; # Шинжлэх ухаан, технологийн нэгдсэн бодлого, улсын эдийн засаг, нийгмийн хөгжлийн үндсэн чиглэл, улсын төсөв, зээл, санхүүгийн төлөвлөгөөг боловсруулж Улсын Их Хуралд өргөж, гарсан шийдвэрийг биелүүлэх; # Салбарын ба салбар хоорондын, түүнчлэн бүс нутгийн хөгжлийн асуудлаар арга хэмжээ боловсруулж хэрэгжүүлэх; # Хүрээлэн байгаа орчныг хамгаалах, байгалийн баялгийг зүй зохистой ашиглах, нөхөн сэргээх арга хэмжээ авах; # Төрийн захиргааны төв байгууллагыг шуурхай удирдаж, нутгийн захиргааны байгууллагын үйл ажиллагааг удирдан чиглүүлэх; # Улсыг батлан хамгаалах хүчин чадлыг бэхжүүлж, үндэсний аюулгүй байдлыг хангах; # Хүний эрх, эрх чөлөөг хамгаалах, нийгмийн хэв журмыг бэхжүүлэх, гэмт хэрэгтэй тэмцэх арга хэмжээ авч хэрэгжүүлэх; # Төрийн гадаад бодлого хэрэгжүүлэх; # Улсын Их Хуралтай зөвшилцөж дараа соёрхон батлуулахаар Монгол Улсын олон улсын гэрээ байгуулах, хэрэгжүүлэх, түүнчлэн Засгийн газар хоорондын гэрээ байгуулах, цуцлах. ==Бүрэлдэхүүн== === Тэргүүлэгчид<ref name=":1">{{Cite web |date=2025-06-18 |title=Засгийн газрын гишүүдийг томилж, Засгийн газрын гишүүд Улсын Их Хуралд тангараг өргөв |url=https://www.parliament.mn/nn/75068/}}</ref><ref name=":2">{{Cite web |last=iKon.mn |first=А. Ням-Өлзий |date=2025-06-17 |title=ТАНИЛЦ: Үндэсний хороодыг татан буулгаж, 9 сайдыг шинээр томилж, 10 сайдыг үргэлжлүүлэн ажиллуулах гэж байна |url=https://ikon.mn/n/3fld |access-date=2025-06-18 |website=ikon.mn |language=en}}</ref> === {| class="wikitable" !Албан тушаал||Нэр||Нам, эвсэл |- |[[Монгол Улсын Ерөнхий Сайд|Монгол Улсын Ерөнхий сайд]]||'''[[Лувсаннамсрайн Оюун-Эрдэнэ]]'''||align=center bgcolor={{party color|Монгол Ардын Нам}}|МАН |- |Тэргүүн шадар сайд бөгөөд Эдийн засаг, хөгжлийн сайд||[[Ням-Осорын Учрал|'''Ням-Осорын Учрал''']]||align=center bgcolor={{party color|Монгол Ардын Нам}}|МАН |- |Онцгой байдлын алба хариуцсан Шадар Сайд||'''[[Сайнбуянгийн Амарсайхан]]'''||align=center bgcolor={{party color|Монгол Ардын Нам}}|МАН |- |Худалдан авах, хөрөнгө оруулалт, өрсөлдөөн хариуцсан Шадар Сайд||[[Тогмидын Доржханд|'''Тогмидын Доржханд''']]|| align="center" bgcolor=#8d40c0|ХҮН |- |[[Монгол улсын Засгийн газрын Хэрэг эрхлэх газар|Засгийн газрын Хэрэг эрхлэх газрын дарга]]||[[Сандагийн Бямбацогт|'''Сандагийн Бямбацогт''']]||align=center bgcolor={{party color|Монгол Ардын Нам}}|МАН |- |} === Яамдын сайд нар<ref name=":1" /><ref name=":2" /> === {| class="wikitable" !Яам||Сайд||Нам, эвсэл |- |[[Гадаад харилцааны яам (Монгол)|Гадаад харилцааны яам]]||[[Батмөнхийн Батцэцэг|'''Батмөнхийн Батцэцэг''']]||align=center bgcolor={{party color|Монгол Ардын Нам}}|МАН |- |[[Сангийн яам (Монгол)|Сангийн яам]]||'''[[Болдын Жавхлан]]'''||align=center bgcolor={{party color|Монгол Ардын Нам}}|МАН |- |[[Хууль зүйн, дотоод хэргийн яам (Монгол)|Хууль зүй, дотоод хэргийн яам]]||[[Лхагвын Мөнхбаатар|'''Лхагвын Мөнхбаатар''']]||align=center bgcolor={{party color|Монгол Ардын Нам}}|МАН |- |[[Байгаль орчин, аялал жуулчлалын яам (Монгол)|Байгаль орчин, уур амьсгалын өөрчлөлтийн яам]]||[[Батын Батбаатар|'''Батын Батбаатар''']]|| align="center" bgcolor="#008000" |ИЗНН |- |[[Батлан хамгаалах яам (Монгол)|Батлан хамгаалах яам]]||[[Дамбын Батлут|'''Дамбын Батлут''']]|| align="center" bgcolor="{{party color|Монгол Ардын Нам}}"|МАН |- |[[Боловсрол, шинжлэх ухааны яам (Монгол)|Боловсролын яам]]||'''[[Пүрэвсүрэнгийн Наранбаяр]]'''||align=center bgcolor=#8d40c0|ХҮН |- |[[Барилга, хот байгуулалтын яам (Монгол)|Хот байгуулалт, барилга, орон сууцжуулалтын яам]]||[[Энхтайваны Бат-Амгалан|'''Энхтайваны Бат-Амгалан''']]|| align=center bgcolor={{party color|Монгол Ардын Нам}}|МАН |- |[[Зам тээврийн хөгжлийн яам (Монгол)|Зам тээврийн яам]]||'''[[Борхүүгийн Дэлгэрсайхан]]'''||align=center bgcolor={{party color|Монгол Ардын Нам}}|МАН |- |[[Хөдөлмөр, нийгмийн хамгааллын яам (Монгол)|Гэр бүл, нийгмийн хамгааллын яам]]||[[Тилеуханы Аубакир|'''Тилеуханы Аубакир''']]|| align="center" bgcolor="{{party color|Монгол Ардын Нам}}" |МАН |- |[[Хүнс, хөдөө аж ахуй, хөнгөн үйлдвэрийн яам (Монгол)|Хүнс, хөдөө аж ахуй, хөнгөн үйлдвэрийн яам]]||'''[[Жадамбаагийн Энхбаяр|Жадамбагийн Энхбаяр]]'''||align=center bgcolor={{party color|Монгол Ардын Нам}}|МАН |- |[[Уул уурхай, хүнд үйлдвэрийн яам (Монгол)|Аж Үйлдвэр, эрдэс баялгийн яам]]||[[Гонгорын Дамдинням|'''Гонгорын Дамдинням''']]|| align=center bgcolor={{party color|Монгол Ардын Нам}}|МАН |- |[[Эрчим хүчний яам (Монгол)|Эрчим хүчний яам]]||'''[[Баттогтохын Чойжилсүрэн]]'''||align=center bgcolor={{party color|Монгол Ардын Нам}}|МАН |- |[[Соёлын яам (Монгол)|Аялал жуулчлал, Соёл, Спорт, Залуучуудын яам]]||[[Чинбатын Ундрам|'''Чинбатын Ундрам''']]|| align="center" bgcolor="{{party color|Монгол Ардын Нам}}" |МАН |- |[[Эдийн засаг, хөгжлийн яам (Монгол)|Эдийн засаг, хөгжлийн яам]]||'''[[Чимэдийн Хүрэлбаатар]]'''||align=center bgcolor={{party color|Монгол Ардын Нам}}|МАН |- |[[Цахим хөгжил, харилцаа холбооны яам (Монгол)|Цахим хөгжил, инновац, харилцаа холбооны яам]]||[[Энхбаярын Батшугар|'''Энхбаярын Батшугар''']]|| align=center bgcolor={{party color|Монгол Ардын Нам}}|МАН |- |[[Эрүүл Мэндийн Яам (Монгол)|Эрүүл Мэндийн Яам]]||[[Жигжидсүрэнгийн Чинбүрэн|'''Жигжидсүрэнгийн Чинбүрэн''']]|| align="center" bgcolor="{{party color|Монгол Ардын Нам}}" |МАН |} * '''Жич: Нэрийг нь тодруулсан сайд нар УИХ-ын гишүүнээр давхар ажилладаг.''' == Үе үеийн Засгийн газрууд == # [[Дашийн Бямбасүрэнгийн Засгийн газар]] (1990 оны 9 сарын 11 - 1992 оны 7 сарын 21) # [[Пунцагийн Жасрайн Засгийн газар]] (1992 оны 7 сарын 21 - 1996 оны 7 сарын 19) # [[Мэндсайханы Энхсайханы Засгийн газар]] (1996 оны 7 сарын 19 - 1998 оны 4 сарын 23) # [[Цахиагийн Элбэгдоржийн Засгийн газар]] (1998 оны 4 сарын 23 - 1998 оны 12 сарын 9) # [[Жанлавын Наранцацралтын Засгийн газар]] (1998 оны 12 сарын 9 - 1999 оны 7 сарын 22) # [[Ринчиннямын Амаржаргалын Засгийн газар]] (1999 оны 7 сарын 30 - 2000 оны 7 сарын 26) # [[Намбарын Энхбаярын Засгийн газар]] (2000 оны 7 сарын 26 - 2004 оны 8 сарын 20) # [[Цахиагийн Элбэгдоржийн Засгийн газар]] (2004 оны 8 сарын 20 - 2006 оны 1 сарын 13) # [[Миеэгомбын Энхболдын Засгийн газар|Миегомбын Энхболдын Засгийн газар]] (2006 оны 1 сарын 25 - 2007 оны 11 сарын 22) # [[Санжаагийн Баярын Засгийн газар]] (2007 оны 11 сарын 22 - 2009 оны 10 сарын 29) # [[Сүхбаатарын Батболдын Засгийн газар]] (2009 оны 10 сарын 29 - 2012 оны 8 сарын 10) # [[Норовын Алтанхуягийн Засгийн газар]] (2012 оны 8 сарын 10 - 2014 оны 11 сарын 5) # [[Чимэдийн Сайханбилэгийн Засгийн газар]] (2014 оны 11 сарын 21 - 2016 оны 7 сарын 7) # [[Жаргалтулгын Эрдэнэбатын Засгийн газар]] (2016 оны 7 сарын 7 - 2017 оны 10 сарын 4) # [[Ухнаагийн Хүрэлсүхийн Засгийн газар]] (2017 оны 10 сарын 4 - 2020; 2020 - 2021 оны 1 сарын 27) # [[Лувсаннамсрайн Оюун-Эрдэнийн Засгийн газар]] (2021 оны 1 сарын 27 - 2024; 2024 он-2025 оны 6-р сарын 3) #[[Гомбожавын Занданшатарын Засгийн газар]] (2025 оны 6 сарын 18 - одоо хүртэл) == Цахим холбоос == * [https://web.archive.org/web/20210420110631/https://zasag.mn/ Монгол Улсын Засгийн Газар] [[Ангилал:Монголын засгийн газар| ]] [[Ангилал:Монголын эрх зүй|засгийн газар]] [[Ангилал:Улсын Засгийн газар]] [[Ангилал:Монголын яам|*]] == Эшлэл == 7xrsjz4lkuxe6hevg7dma2jacc1pz2a 822039 822031 2025-06-18T12:24:11Z Megzer 20491 822039 wikitext text/x-wiki {{Монгол улсын улс төр}} [[Монгол Улсын Ерөнхий Сайд|Ерөнхий Сайд]] [[Гомбожавын Занданшатар|Гомбожавын Занданшатарын]] тэргүүлж буй '''Монгол Улсын Засгийн Газрын''' өнөөгийн бүрэлдэхүүн нь [[2020 оны Улсын Их Хурлын сонгууль|2024 оны Улсын Их Хурлын сонгуулийн]] үр дүнд байгуулагдсан [[Лувсаннамсрайн Оюун-Эрдэнийн Засгийн газар]] 2025 оны 6 сарын 3 нд огцорсны дараа тус оны 6 дугаар сарын 13 нд Гомбожавын Занданшатарыг Ерөнхий сайдаар томилж, 6 дугаар сарын 17 нд түүний өргөн барьсан засгийн газрын шинэ сайдуудыг томилох асуудлыг, УИХ-аар хэлэлцэж 6 дугаар сарын 18 нд хэлэлцэн батласнаар Занданшатарын Засгийн газар нь 16 яам, 19 сайдтайгаар байгуулагдсан. Энэ засгийн газар нь өмнөх Лувсаннамсрайн Оюун-Эрдэнийн Засгийн газарт байгуулсан Хяналт, үнэлгээний Үндэсний хороо; 20 минутын хот төслийн Үндэсний хороо; Боомтын сэргэлтийн Үндэсний хороо гэсэн гурван үндэсний хороог татан буулгаж, гурван сайдын орон тоог хассан. Засгийн газрын тухай хуульд нэмэлт өөрчлөлт оруулснаар 2022 оны 1-р сард Эдийн засаг, хөгжлийн яам болон Цахим хөгжил, харилцаа холбооны яамыг шинээр байгуулжээ. 2022 оны 1-р сарын 17-ны өдрийн Засгийн Газрын хуралдаанаар Байгаль орчин, аялал жуулчлалын сайд [[Нямжавын Уртнасан]]г огцруулахаар болж, 1 сарын 18-нд түүний оронд [[Бат-Өлзийн Бат-Эрдэнэ|Бат-Өлзийн Бат-Эрдэнийг]] УИХ-ын чуулганд танилцуулж, сайдаар томилов. 2022 оны 8 сард Үндсэн Хуулийн Цэц Үндсэн хуульд оруулсан нэмэлт өөрчлөлтийн тодорхой заалтыг хүчингүй болгосонтой холбогдуулан Засгийн Газрын тухай хуульд өөрчлөлт оруулж, ингэснээр 2022 оны 8-р сарын 30-нд УИХ-ын нэр бүхий гишүүд шинээр сайдын албанд томилогдов. Гэсэн ч Хөдөлмөр, нийгмийн хамгааллын сайдаар шинээр томилогдсон [[Даваажанцангийн Сарангэрэл]] "Халамжаас хөдөлмөрт" хэлэлцүүлгийн үеэр хэлсэн үгэндээ ороогдож огцрох хүсэлт гаргасныг ерөнхий сайд ёсоор болгож, оронд нь 10 сарын 21-нд [[Төмөрбаатарын Аюурсайхан]]ыг томилсон ч, Аюурсайхан "Нүүрсний" гэх хэрэгт холбогдсон тул Прокуророос түүний бүрэн эрхийг түдгэлзүүлэх санал ирүүлснээр 2023 оны 3-р сарын 24-нд үүрэгт ажлаас нь чөлөөлсөн. Улмаар 2023 оны 1-р сарын 5-нд УИХ-ын гишүүн бус 2 сайдаа УИХ-ын гишүүдээр сольж, мөн Боомтын сэргэлтийн сайдыг томилсноор засгийн газар бүрдсэн. 2023 оны 4 сарын 7-нд Т.Аюурсайханы оронд [[Хүрэлбаатарын Булгантуяа|Хүрэлбаатарын Булгантуяаг]] Хөдөлмөр, нийгмийн хамгааллын сайдаар шилжүүлэн томилж, [[Буяагийн Тулга|Буяагийн Тулгы]]<nowiki/>г Боомтын сэргэлтийн асуудал хариуцсан сайдаар томилжээ. 2023 оны 10 сард Хууль зүй дотоод хэргийн сайд [[Хишгээгийн Нямбаатар]] Улаанбаатар хотын даргаар томилогдсонтой холбогдуулан [[Баттөмөрийн Энхбаяр|Баттөмөрийн Энхбаярыг]] томилсон. Мөн Улаанбаатар хотын нийтийн тээврийн шинэчлэлийн асуудалд холбогдсоны улмаас албан тушаалаасаа огцрох хүсэлт гаргасан Түгжрэлийг бууруулах үндэсний хорооны дарга [[Жамъянхорлоогийн Сүхбаатар]]ын оронд [[Борхүүгийн Дэлгэрсайхан|Борхүүгийн Дэлгэрсайханыг]] томилжээ. == Бүрэн эрх == Монгол Улсын Засгийн Газар төрийн хуулийг биелүүлж, аж ахуй, нийгэм, соёлын байгуулалтыг удирдах нийтлэг чиг үүргийн дагуу дараах үндсэн бүрэн эрхийг хэрэгжүүлнэ. # Үндсэн хууль, бусад хуулийн биелэлтийг улс даяар зохион байгуулж хангах; # Шинжлэх ухаан, технологийн нэгдсэн бодлого, улсын эдийн засаг, нийгмийн хөгжлийн үндсэн чиглэл, улсын төсөв, зээл, санхүүгийн төлөвлөгөөг боловсруулж Улсын Их Хуралд өргөж, гарсан шийдвэрийг биелүүлэх; # Салбарын ба салбар хоорондын, түүнчлэн бүс нутгийн хөгжлийн асуудлаар арга хэмжээ боловсруулж хэрэгжүүлэх; # Хүрээлэн байгаа орчныг хамгаалах, байгалийн баялгийг зүй зохистой ашиглах, нөхөн сэргээх арга хэмжээ авах; # Төрийн захиргааны төв байгууллагыг шуурхай удирдаж, нутгийн захиргааны байгууллагын үйл ажиллагааг удирдан чиглүүлэх; # Улсыг батлан хамгаалах хүчин чадлыг бэхжүүлж, үндэсний аюулгүй байдлыг хангах; # Хүний эрх, эрх чөлөөг хамгаалах, нийгмийн хэв журмыг бэхжүүлэх, гэмт хэрэгтэй тэмцэх арга хэмжээ авч хэрэгжүүлэх; # Төрийн гадаад бодлого хэрэгжүүлэх; # Улсын Их Хуралтай зөвшилцөж дараа соёрхон батлуулахаар Монгол Улсын олон улсын гэрээ байгуулах, хэрэгжүүлэх, түүнчлэн Засгийн газар хоорондын гэрээ байгуулах, цуцлах. ==Бүрэлдэхүүн== === Тэргүүлэгчид<ref name=":1">{{Cite web |date=2025-06-18 |title=Засгийн газрын гишүүдийг томилж, Засгийн газрын гишүүд Улсын Их Хуралд тангараг өргөв |url=https://www.parliament.mn/nn/75068/}}</ref><ref name=":2">{{Cite web |last=iKon.mn |first=А. Ням-Өлзий |date=2025-06-17 |title=ТАНИЛЦ: Үндэсний хороодыг татан буулгаж, 9 сайдыг шинээр томилж, 10 сайдыг үргэлжлүүлэн ажиллуулах гэж байна |url=https://ikon.mn/n/3fld |access-date=2025-06-18 |website=ikon.mn |language=en}}</ref> === {| class="wikitable" !Албан тушаал||Нэр||Нам, эвсэл |- |[[Монгол Улсын Ерөнхий Сайд|Монгол Улсын Ерөнхий сайд]]||'''[[Лувсаннамсрайн Оюун-Эрдэнэ]]'''||align=center bgcolor={{party color|Монгол Ардын Нам}}|МАН |- |Тэргүүн шадар сайд бөгөөд Эдийн засаг, хөгжлийн сайд||[[Ням-Осорын Учрал|'''Ням-Осорын Учрал''']]||align=center bgcolor={{party color|Монгол Ардын Нам}}|МАН |- |Онцгой байдлын алба хариуцсан Шадар Сайд||'''[[Сайнбуянгийн Амарсайхан]]'''||align=center bgcolor={{party color|Монгол Ардын Нам}}|МАН |- |Худалдан авах, хөрөнгө оруулалт, өрсөлдөөн хариуцсан Шадар Сайд||[[Тогмидын Доржханд|'''Тогмидын Доржханд''']]|| align="center" bgcolor=#8d40c0|ХҮН |- |[[Монгол улсын Засгийн газрын Хэрэг эрхлэх газар|Засгийн газрын Хэрэг эрхлэх газрын дарга]]||[[Сандагийн Бямбацогт|'''Сандагийн Бямбацогт''']]||align=center bgcolor={{party color|Монгол Ардын Нам}}|МАН |- |} === Яамдын сайд нар<ref name=":1" /><ref name=":2" /> === {| class="wikitable" !Яам||Сайд||Нам, эвсэл |- |[[Гадаад харилцааны яам (Монгол)|Гадаад харилцааны яам]]||[[Батмөнхийн Батцэцэг|'''Батмөнхийн Батцэцэг''']]||align=center bgcolor={{party color|Монгол Ардын Нам}}|МАН |- |[[Сангийн яам (Монгол)|Сангийн яам]]||'''[[Болдын Жавхлан]]'''||align=center bgcolor={{party color|Монгол Ардын Нам}}|МАН |- |[[Хууль зүйн, дотоод хэргийн яам (Монгол)|Хууль зүй, дотоод хэргийн яам]]||[[Лхагвын Мөнхбаатар|'''Лхагвын Мөнхбаатар''']]||align=center bgcolor={{party color|Монгол Ардын Нам}}|МАН |- |[[Байгаль орчин, аялал жуулчлалын яам (Монгол)|Байгаль орчин, уур амьсгалын өөрчлөлтийн яам]]||[[Батын Батбаатар|'''Батын Батбаатар''']]|| align="center" bgcolor="#008000" |ИЗНН |- |[[Батлан хамгаалах яам (Монгол)|Батлан хамгаалах яам]]||[[Дамбын Батлут|'''Дамбын Батлут''']]|| align="center" bgcolor="{{party color|Монгол Ардын Нам}}"|МАН |- |[[Боловсрол, шинжлэх ухааны яам (Монгол)|Боловсролын яам]]||'''[[Пүрэвсүрэнгийн Наранбаяр]]'''||align=center bgcolor=#8d40c0|ХҮН |- |[[Барилга, хот байгуулалтын яам (Монгол)|Хот байгуулалт, барилга, орон сууцжуулалтын яам]]||[[Энхтайваны Бат-Амгалан|'''Энхтайваны Бат-Амгалан''']]|| align=center bgcolor={{party color|Монгол Ардын Нам}}|МАН |- |[[Зам тээврийн хөгжлийн яам (Монгол)|Зам тээврийн яам]]||'''[[Борхүүгийн Дэлгэрсайхан]]'''||align=center bgcolor={{party color|Монгол Ардын Нам}}|МАН |- |[[Хөдөлмөр, нийгмийн хамгааллын яам (Монгол)|Гэр бүл, нийгмийн хамгааллын яам]]||[[Тилеуханы Аубакир|'''Тилеуханы Аубакир''']]|| align="center" bgcolor="{{party color|Монгол Ардын Нам}}" |МАН |- |[[Хүнс, хөдөө аж ахуй, хөнгөн үйлдвэрийн яам (Монгол)|Хүнс, хөдөө аж ахуй, хөнгөн үйлдвэрийн яам]]||'''[[Жадамбаагийн Энхбаяр|Жадамбагийн Энхбаяр]]'''||align=center bgcolor={{party color|Монгол Ардын Нам}}|МАН |- |[[Уул уурхай, хүнд үйлдвэрийн яам (Монгол)|Аж Үйлдвэр, эрдэс баялгийн яам]]||[[Гонгорын Дамдинням|'''Гонгорын Дамдинням''']]|| align=center bgcolor={{party color|Монгол Ардын Нам}}|МАН |- |[[Эрчим хүчний яам (Монгол)|Эрчим хүчний яам]]||'''[[Баттогтохын Чойжилсүрэн]]'''||align=center bgcolor={{party color|Монгол Ардын Нам}}|МАН |- |[[Соёлын яам (Монгол)|Аялал жуулчлал, Соёл, Спорт, Залуучуудын яам]]||[[Чинбатын Ундрам|'''Чинбатын Ундрам''']]|| align="center" bgcolor="{{party color|Монгол Ардын Нам}}" |МАН |- |[[Эдийн засаг, хөгжлийн яам (Монгол)|Эдийн засаг, хөгжлийн яам]]||'''[[Чимэдийн Хүрэлбаатар]]'''||align=center bgcolor={{party color|Монгол Ардын Нам}}|МАН |- |[[Цахим хөгжил, харилцаа холбооны яам (Монгол)|Цахим хөгжил, инновац, харилцаа холбооны яам]]||[[Энхбаярын Батшугар|'''Энхбаярын Батшугар''']]|| align=center bgcolor={{party color|Монгол Ардын Нам}}|МАН |- |[[Эрүүл Мэндийн Яам (Монгол)|Эрүүл Мэндийн Яам]]||[[Жигжидсүрэнгийн Чинбүрэн|'''Жигжидсүрэнгийн Чинбүрэн''']]|| align="center" bgcolor="{{party color|Монгол Ардын Нам}}" |МАН |} * '''Жич: Нэрийг нь тодруулсан сайд нар УИХ-ын гишүүнээр давхар ажилладаг.''' == Үе үеийн Засгийн газрууд == # [[Дашийн Бямбасүрэнгийн Засгийн газар]] (1990 оны 9 сарын 11 - 1992 оны 7 сарын 21) # [[Пунцагийн Жасрайн Засгийн газар]] (1992 оны 7 сарын 21 - 1996 оны 7 сарын 19) # [[Мэндсайханы Энхсайханы Засгийн газар]] (1996 оны 7 сарын 19 - 1998 оны 4 сарын 23) # [[Цахиагийн Элбэгдоржийн Засгийн газар]] (1998 оны 4 сарын 23 - 1998 оны 12 сарын 9) # [[Жанлавын Наранцацралтын Засгийн газар]] (1998 оны 12 сарын 9 - 1999 оны 7 сарын 22) # [[Ринчиннямын Амаржаргалын Засгийн газар]] (1999 оны 7 сарын 30 - 2000 оны 7 сарын 26) # [[Намбарын Энхбаярын Засгийн газар]] (2000 оны 7 сарын 26 - 2004 оны 8 сарын 20) # [[Цахиагийн Элбэгдоржийн Засгийн газар]] (2004 оны 8 сарын 20 - 2006 оны 1 сарын 13) # [[Миеэгомбын Энхболдын Засгийн газар|Миегомбын Энхболдын Засгийн газар]] (2006 оны 1 сарын 25 - 2007 оны 11 сарын 22) # [[Санжаагийн Баярын Засгийн газар]] (2007 оны 11 сарын 22 - 2009 оны 10 сарын 29) # [[Сүхбаатарын Батболдын Засгийн газар]] (2009 оны 10 сарын 29 - 2012 оны 8 сарын 10) # [[Норовын Алтанхуягийн Засгийн газар]] (2012 оны 8 сарын 10 - 2014 оны 11 сарын 5) # [[Чимэдийн Сайханбилэгийн Засгийн газар]] (2014 оны 11 сарын 21 - 2016 оны 7 сарын 7) # [[Жаргалтулгын Эрдэнэбатын Засгийн газар]] (2016 оны 7 сарын 7 - 2017 оны 10 сарын 4) # [[Ухнаагийн Хүрэлсүхийн Засгийн газар]] (2017 оны 10 сарын 4 - 2020; 2020 - 2021 оны 1 сарын 27) # [[Лувсаннамсрайн Оюун-Эрдэнийн Засгийн газар]] (2021 оны 1 сарын 27 - 2024; 2024 он-2025 оны 6-р сарын 3) #[[Гомбожавын Занданшатарын Засгийн газар]] (2025 оны 6 сарын 18 - одоо хүртэл) == Цахим холбоос == * [https://web.archive.org/web/20210420110631/https://zasag.mn/ Монгол Улсын Засгийн Газар] [[Ангилал:Монголын засгийн газар| ]] [[Ангилал:Монголын эрх зүй|засгийн газар]] [[Ангилал:Улсын Засгийн газар]] [[Ангилал:Монголын яам|*]] == Эшлэл == 9uk9swdb66x0ik5kuvzjlbj3mm9grss 822058 822039 2025-06-18T13:27:00Z Megzer 20491 822058 wikitext text/x-wiki {{Монгол улсын улс төр}} [[Монгол Улсын Ерөнхий Сайд|Ерөнхий Сайд]] [[Гомбожавын Занданшатар|Гомбожавын Занданшатарын]] тэргүүлж буй '''Монгол Улсын Засгийн Газрын''' өнөөгийн бүрэлдэхүүн нь [[2020 оны Улсын Их Хурлын сонгууль|2024 оны Улсын Их Хурлын сонгуулийн]] үр дүнд байгуулагдсан [[Лувсаннамсрайн Оюун-Эрдэнийн Засгийн газар]] 2025 оны 6 сарын 3 нд огцорсны дараа тус оны 6 дугаар сарын 13 нд Гомбожавын Занданшатарыг Ерөнхий сайдаар томилж, 6 дугаар сарын 17 нд түүний өргөн барьсан засгийн газрын шинэ сайдуудыг томилох асуудлыг, УИХ-аар хэлэлцэж 6 дугаар сарын 18 нд хэлэлцэн батласнаар Занданшатарын Засгийн газар нь 16 яам, 19 сайдтайгаар байгуулагдсан. Энэ засгийн газар нь өмнөх Лувсаннамсрайн Оюун-Эрдэнийн Засгийн газарт байгуулсан Хяналт, үнэлгээний Үндэсний хороо; 20 минутын хот төслийн Үндэсний хороо; Боомтын сэргэлтийн Үндэсний хороо гэсэн гурван үндэсний хороог татан буулгаж, гурван сайдын орон тоог хассан. Засгийн газрын тухай хуульд нэмэлт өөрчлөлт оруулснаар 2022 оны 1-р сард Эдийн засаг, хөгжлийн яам болон Цахим хөгжил, харилцаа холбооны яамыг шинээр байгуулжээ. 2022 оны 1-р сарын 17-ны өдрийн Засгийн Газрын хуралдаанаар Байгаль орчин, аялал жуулчлалын сайд [[Нямжавын Уртнасан]]г огцруулахаар болж, 1 сарын 18-нд түүний оронд [[Бат-Өлзийн Бат-Эрдэнэ|Бат-Өлзийн Бат-Эрдэнийг]] УИХ-ын чуулганд танилцуулж, сайдаар томилов. 2022 оны 8 сард Үндсэн Хуулийн Цэц Үндсэн хуульд оруулсан нэмэлт өөрчлөлтийн тодорхой заалтыг хүчингүй болгосонтой холбогдуулан Засгийн Газрын тухай хуульд өөрчлөлт оруулж, ингэснээр 2022 оны 8-р сарын 30-нд УИХ-ын нэр бүхий гишүүд шинээр сайдын албанд томилогдов. Гэсэн ч Хөдөлмөр, нийгмийн хамгааллын сайдаар шинээр томилогдсон [[Даваажанцангийн Сарангэрэл]] "Халамжаас хөдөлмөрт" хэлэлцүүлгийн үеэр хэлсэн үгэндээ ороогдож огцрох хүсэлт гаргасныг ерөнхий сайд ёсоор болгож, оронд нь 10 сарын 21-нд [[Төмөрбаатарын Аюурсайхан]]ыг томилсон ч, Аюурсайхан "Нүүрсний" гэх хэрэгт холбогдсон тул Прокуророос түүний бүрэн эрхийг түдгэлзүүлэх санал ирүүлснээр 2023 оны 3-р сарын 24-нд үүрэгт ажлаас нь чөлөөлсөн. Улмаар 2023 оны 1-р сарын 5-нд УИХ-ын гишүүн бус 2 сайдаа УИХ-ын гишүүдээр сольж, мөн Боомтын сэргэлтийн сайдыг томилсноор засгийн газар бүрдсэн. 2023 оны 4 сарын 7-нд Т.Аюурсайханы оронд [[Хүрэлбаатарын Булгантуяа|Хүрэлбаатарын Булгантуяаг]] Хөдөлмөр, нийгмийн хамгааллын сайдаар шилжүүлэн томилж, [[Буяагийн Тулга|Буяагийн Тулгы]]<nowiki/>г Боомтын сэргэлтийн асуудал хариуцсан сайдаар томилжээ. 2023 оны 10 сард Хууль зүй дотоод хэргийн сайд [[Хишгээгийн Нямбаатар]] Улаанбаатар хотын даргаар томилогдсонтой холбогдуулан [[Баттөмөрийн Энхбаяр|Баттөмөрийн Энхбаярыг]] томилсон. Мөн Улаанбаатар хотын нийтийн тээврийн шинэчлэлийн асуудалд холбогдсоны улмаас албан тушаалаасаа огцрох хүсэлт гаргасан Түгжрэлийг бууруулах үндэсний хорооны дарга [[Жамъянхорлоогийн Сүхбаатар]]ын оронд [[Борхүүгийн Дэлгэрсайхан|Борхүүгийн Дэлгэрсайханыг]] томилжээ. == Бүрэн эрх == Монгол Улсын Засгийн Газар төрийн хуулийг биелүүлж, аж ахуй, нийгэм, соёлын байгуулалтыг удирдах нийтлэг чиг үүргийн дагуу дараах үндсэн бүрэн эрхийг хэрэгжүүлнэ. # Үндсэн хууль, бусад хуулийн биелэлтийг улс даяар зохион байгуулж хангах; # Шинжлэх ухаан, технологийн нэгдсэн бодлого, улсын эдийн засаг, нийгмийн хөгжлийн үндсэн чиглэл, улсын төсөв, зээл, санхүүгийн төлөвлөгөөг боловсруулж Улсын Их Хуралд өргөж, гарсан шийдвэрийг биелүүлэх; # Салбарын ба салбар хоорондын, түүнчлэн бүс нутгийн хөгжлийн асуудлаар арга хэмжээ боловсруулж хэрэгжүүлэх; # Хүрээлэн байгаа орчныг хамгаалах, байгалийн баялгийг зүй зохистой ашиглах, нөхөн сэргээх арга хэмжээ авах; # Төрийн захиргааны төв байгууллагыг шуурхай удирдаж, нутгийн захиргааны байгууллагын үйл ажиллагааг удирдан чиглүүлэх; # Улсыг батлан хамгаалах хүчин чадлыг бэхжүүлж, үндэсний аюулгүй байдлыг хангах; # Хүний эрх, эрх чөлөөг хамгаалах, нийгмийн хэв журмыг бэхжүүлэх, гэмт хэрэгтэй тэмцэх арга хэмжээ авч хэрэгжүүлэх; # Төрийн гадаад бодлого хэрэгжүүлэх; # Улсын Их Хуралтай зөвшилцөж дараа соёрхон батлуулахаар Монгол Улсын олон улсын гэрээ байгуулах, хэрэгжүүлэх, түүнчлэн Засгийн газар хоорондын гэрээ байгуулах, цуцлах. ==Бүрэлдэхүүн== === Тэргүүлэгчид<ref name=":1">{{Cite web |date=2025-06-18 |title=Засгийн газрын гишүүдийг томилж, Засгийн газрын гишүүд Улсын Их Хуралд тангараг өргөв |url=https://www.parliament.mn/nn/75068/}}</ref><ref name=":2">{{Cite web |last=iKon.mn |first=А. Ням-Өлзий |date=2025-06-17 |title=ТАНИЛЦ: Үндэсний хороодыг татан буулгаж, 9 сайдыг шинээр томилж, 10 сайдыг үргэлжлүүлэн ажиллуулах гэж байна |url=https://ikon.mn/n/3fld |access-date=2025-06-18 |website=ikon.mn |language=en}}</ref> === {| class="wikitable" !Албан тушаал||Нэр||Нам, эвсэл |- |[[Монгол Улсын Ерөнхий Сайд|Монгол Улсын Ерөнхий сайд]]||[[Гомбожавын Занданшатар]]|| align="center" bgcolor="{{party color|Монгол Ардын Нам}}" |МАН |- |Тэргүүн шадар сайд бөгөөд Эдийн засаг, хөгжлийн сайд||[[Ням-Осорын Учрал|'''Ням-Осорын Учрал''']]||align=center bgcolor={{party color|Монгол Ардын Нам}}|МАН |- |Онцгой байдлын алба хариуцсан Шадар Сайд||'''[[Сайнбуянгийн Амарсайхан]]'''||align=center bgcolor={{party color|Монгол Ардын Нам}}|МАН |- |Худалдан авах, хөрөнгө оруулалт, өрсөлдөөн хариуцсан Шадар Сайд||[[Тогмидын Доржханд|'''Тогмидын Доржханд''']]|| align="center" bgcolor=#8d40c0|ХҮН |- |[[Монгол улсын Засгийн газрын Хэрэг эрхлэх газар|Засгийн газрын Хэрэг эрхлэх газрын дарга]]||[[Сандагийн Бямбацогт|'''Сандагийн Бямбацогт''']]||align=center bgcolor={{party color|Монгол Ардын Нам}}|МАН |- |} === Яамдын сайд нар<ref name=":1" /><ref name=":2" /> === {| class="wikitable" !Яам||Сайд||Нам, эвсэл |- |[[Гадаад харилцааны яам (Монгол)|Гадаад харилцааны яам]]||[[Батмөнхийн Батцэцэг|'''Батмөнхийн Батцэцэг''']]||align=center bgcolor={{party color|Монгол Ардын Нам}}|МАН |- |[[Сангийн яам (Монгол)|Сангийн яам]]||'''[[Болдын Жавхлан]]'''||align=center bgcolor={{party color|Монгол Ардын Нам}}|МАН |- |[[Хууль зүйн, дотоод хэргийн яам (Монгол)|Хууль зүй, дотоод хэргийн яам]]||[[Лхагвын Мөнхбаатар|'''Лхагвын Мөнхбаатар''']]||align=center bgcolor={{party color|Монгол Ардын Нам}}|МАН |- |[[Байгаль орчин, аялал жуулчлалын яам (Монгол)|Байгаль орчин, уур амьсгалын өөрчлөлтийн яам]]||[[Батын Батбаатар|'''Батын Батбаатар''']]|| align="center" bgcolor="#008000" |ИЗНН |- |[[Батлан хамгаалах яам (Монгол)|Батлан хамгаалах яам]]||[[Дамбын Батлут|'''Дамбын Батлут''']]|| align="center" bgcolor="{{party color|Монгол Ардын Нам}}"|МАН |- |[[Боловсрол, шинжлэх ухааны яам (Монгол)|Боловсролын яам]]||'''[[Пүрэвсүрэнгийн Наранбаяр]]'''||align=center bgcolor=#8d40c0|ХҮН |- |[[Барилга, хот байгуулалтын яам (Монгол)|Хот байгуулалт, барилга, орон сууцжуулалтын яам]]||[[Энхтайваны Бат-Амгалан|'''Энхтайваны Бат-Амгалан''']]|| align=center bgcolor={{party color|Монгол Ардын Нам}}|МАН |- |[[Зам тээврийн хөгжлийн яам (Монгол)|Зам тээврийн яам]]||'''[[Борхүүгийн Дэлгэрсайхан]]'''||align=center bgcolor={{party color|Монгол Ардын Нам}}|МАН |- |[[Хөдөлмөр, нийгмийн хамгааллын яам (Монгол)|Гэр бүл, нийгмийн хамгааллын яам]]||[[Тилеуханы Аубакир|'''Тилеуханы Аубакир''']]|| align="center" bgcolor="{{party color|Монгол Ардын Нам}}" |МАН |- |[[Хүнс, хөдөө аж ахуй, хөнгөн үйлдвэрийн яам (Монгол)|Хүнс, хөдөө аж ахуй, хөнгөн үйлдвэрийн яам]]||'''[[Жадамбаагийн Энхбаяр|Жадамбагийн Энхбаяр]]'''||align=center bgcolor={{party color|Монгол Ардын Нам}}|МАН |- |[[Уул уурхай, хүнд үйлдвэрийн яам (Монгол)|Аж Үйлдвэр, эрдэс баялгийн яам]]||[[Гонгорын Дамдинням|'''Гонгорын Дамдинням''']]|| align=center bgcolor={{party color|Монгол Ардын Нам}}|МАН |- |[[Эрчим хүчний яам (Монгол)|Эрчим хүчний яам]]||'''[[Баттогтохын Чойжилсүрэн]]'''||align=center bgcolor={{party color|Монгол Ардын Нам}}|МАН |- |[[Соёлын яам (Монгол)|Аялал жуулчлал, Соёл, Спорт, Залуучуудын яам]]||[[Чинбатын Ундрам|'''Чинбатын Ундрам''']]|| align="center" bgcolor="{{party color|Монгол Ардын Нам}}" |МАН |- |[[Эдийн засаг, хөгжлийн яам (Монгол)|Эдийн засаг, хөгжлийн яам]]||'''[[Чимэдийн Хүрэлбаатар]]'''||align=center bgcolor={{party color|Монгол Ардын Нам}}|МАН |- |[[Цахим хөгжил, харилцаа холбооны яам (Монгол)|Цахим хөгжил, инновац, харилцаа холбооны яам]]||[[Энхбаярын Батшугар|'''Энхбаярын Батшугар''']]|| align=center bgcolor={{party color|Монгол Ардын Нам}}|МАН |- |[[Эрүүл Мэндийн Яам (Монгол)|Эрүүл Мэндийн Яам]]||[[Жигжидсүрэнгийн Чинбүрэн|'''Жигжидсүрэнгийн Чинбүрэн''']]|| align="center" bgcolor="{{party color|Монгол Ардын Нам}}" |МАН |} * '''Жич: Нэрийг нь тодруулсан сайд нар УИХ-ын гишүүнээр давхар ажилладаг.''' == Үе үеийн Засгийн газрууд == # [[Дашийн Бямбасүрэнгийн Засгийн газар]] (1990 оны 9 сарын 11 - 1992 оны 7 сарын 21) # [[Пунцагийн Жасрайн Засгийн газар]] (1992 оны 7 сарын 21 - 1996 оны 7 сарын 19) # [[Мэндсайханы Энхсайханы Засгийн газар]] (1996 оны 7 сарын 19 - 1998 оны 4 сарын 23) # [[Цахиагийн Элбэгдоржийн Засгийн газар]] (1998 оны 4 сарын 23 - 1998 оны 12 сарын 9) # [[Жанлавын Наранцацралтын Засгийн газар]] (1998 оны 12 сарын 9 - 1999 оны 7 сарын 22) # [[Ринчиннямын Амаржаргалын Засгийн газар]] (1999 оны 7 сарын 30 - 2000 оны 7 сарын 26) # [[Намбарын Энхбаярын Засгийн газар]] (2000 оны 7 сарын 26 - 2004 оны 8 сарын 20) # [[Цахиагийн Элбэгдоржийн Засгийн газар]] (2004 оны 8 сарын 20 - 2006 оны 1 сарын 13) # [[Миеэгомбын Энхболдын Засгийн газар|Миегомбын Энхболдын Засгийн газар]] (2006 оны 1 сарын 25 - 2007 оны 11 сарын 22) # [[Санжаагийн Баярын Засгийн газар]] (2007 оны 11 сарын 22 - 2009 оны 10 сарын 29) # [[Сүхбаатарын Батболдын Засгийн газар]] (2009 оны 10 сарын 29 - 2012 оны 8 сарын 10) # [[Норовын Алтанхуягийн Засгийн газар]] (2012 оны 8 сарын 10 - 2014 оны 11 сарын 5) # [[Чимэдийн Сайханбилэгийн Засгийн газар]] (2014 оны 11 сарын 21 - 2016 оны 7 сарын 7) # [[Жаргалтулгын Эрдэнэбатын Засгийн газар]] (2016 оны 7 сарын 7 - 2017 оны 10 сарын 4) # [[Ухнаагийн Хүрэлсүхийн Засгийн газар]] (2017 оны 10 сарын 4 - 2020; 2020 - 2021 оны 1 сарын 27) # [[Лувсаннамсрайн Оюун-Эрдэнийн Засгийн газар]] (2021 оны 1 сарын 27 - 2024; 2024 он-2025 оны 6-р сарын 3) #[[Гомбожавын Занданшатарын Засгийн газар]] (2025 оны 6 сарын 18 - одоо хүртэл) == Цахим холбоос == * [https://web.archive.org/web/20210420110631/https://zasag.mn/ Монгол Улсын Засгийн Газар] [[Ангилал:Монголын засгийн газар| ]] [[Ангилал:Монголын эрх зүй|засгийн газар]] [[Ангилал:Улсын Засгийн газар]] [[Ангилал:Монголын яам|*]] == Эшлэл == 2m4hmt17p52e0ycpol20i8g8xk2ol9i 822192 822058 2025-06-19T02:52:16Z Zorigt 49 822192 wikitext text/x-wiki {{Монгол улсын улс төр}} [[Монгол Улсын Ерөнхий Сайд|Ерөнхий Сайд]] [[Гомбожавын Занданшатар|Гомбожавын Занданшатарын]] тэргүүлж буй '''Монгол Улсын Засгийн Газрын''' өнөөгийн бүрэлдэхүүн нь [[2020 оны Улсын Их Хурлын сонгууль|2024 оны Улсын Их Хурлын сонгуулийн]] үр дүнд байгуулагдсан [[Лувсаннамсрайн Оюун-Эрдэнийн Засгийн газар]] 2025 оны 6 сарын 3 нд огцорсны дараа тус оны 6 дугаар сарын 13 нд Гомбожавын Занданшатарыг Ерөнхий сайдаар томилж, 6 дугаар сарын 17 нд түүний өргөн барьсан засгийн газрын шинэ сайдуудыг томилох асуудлыг, УИХ-аар хэлэлцэж 6 дугаар сарын 18 нд хэлэлцэн батласнаар Занданшатарын Засгийн газар нь 16 яам, 19 сайдтайгаар байгуулагдсан. Энэ засгийн газар нь өмнөх Лувсаннамсрайн Оюун-Эрдэнийн Засгийн газарт байгуулсан Хяналт, үнэлгээний Үндэсний хороо; 20 минутын хот төслийн Үндэсний хороо; Боомтын сэргэлтийн Үндэсний хороо гэсэн гурван үндэсний хороог татан буулгаж, гурван сайдын орон тоог хассан. == Бүрэн эрх == Монгол Улсын Засгийн Газар төрийн хуулийг биелүүлж, аж ахуй, нийгэм, соёлын байгуулалтыг удирдах нийтлэг чиг үүргийн дагуу дараах үндсэн бүрэн эрхийг хэрэгжүүлнэ. # Үндсэн хууль, бусад хуулийн биелэлтийг улс даяар зохион байгуулж хангах; # Шинжлэх ухаан, технологийн нэгдсэн бодлого, улсын эдийн засаг, нийгмийн хөгжлийн үндсэн чиглэл, улсын төсөв, зээл, санхүүгийн төлөвлөгөөг боловсруулж Улсын Их Хуралд өргөж, гарсан шийдвэрийг биелүүлэх; # Салбарын ба салбар хоорондын, түүнчлэн бүс нутгийн хөгжлийн асуудлаар арга хэмжээ боловсруулж хэрэгжүүлэх; # Хүрээлэн байгаа орчныг хамгаалах, байгалийн баялгийг зүй зохистой ашиглах, нөхөн сэргээх арга хэмжээ авах; # Төрийн захиргааны төв байгууллагыг шуурхай удирдаж, нутгийн захиргааны байгууллагын үйл ажиллагааг удирдан чиглүүлэх; # Улсыг батлан хамгаалах хүчин чадлыг бэхжүүлж, үндэсний аюулгүй байдлыг хангах; # Хүний эрх, эрх чөлөөг хамгаалах, нийгмийн хэв журмыг бэхжүүлэх, гэмт хэрэгтэй тэмцэх арга хэмжээ авч хэрэгжүүлэх; # Төрийн гадаад бодлого хэрэгжүүлэх; # Улсын Их Хуралтай зөвшилцөж дараа соёрхон батлуулахаар Монгол Улсын олон улсын гэрээ байгуулах, хэрэгжүүлэх, түүнчлэн Засгийн газар хоорондын гэрээ байгуулах, цуцлах. ==Бүрэлдэхүүн== === Тэргүүлэгчид<ref name=":1">{{Cite web |date=2025-06-18 |title=Засгийн газрын гишүүдийг томилж, Засгийн газрын гишүүд Улсын Их Хуралд тангараг өргөв |url=https://www.parliament.mn/nn/75068/}}</ref><ref name=":2">{{Cite web |last=iKon.mn |first=А. Ням-Өлзий |date=2025-06-17 |title=ТАНИЛЦ: Үндэсний хороодыг татан буулгаж, 9 сайдыг шинээр томилж, 10 сайдыг үргэлжлүүлэн ажиллуулах гэж байна |url=https://ikon.mn/n/3fld |access-date=2025-06-18 |website=ikon.mn |language=en}}</ref> === {| class="wikitable" !Албан тушаал||Нэр||Нам, эвсэл |- |[[Монгол Улсын Ерөнхий Сайд|Монгол Улсын Ерөнхий сайд]]||[[Гомбожавын Занданшатар]]|| align="center" bgcolor="{{party color|Монгол Ардын Нам}}" |МАН |- |Тэргүүн шадар сайд бөгөөд Эдийн засаг, хөгжлийн сайд||[[Ням-Осорын Учрал|'''Ням-Осорын Учрал''']]||align=center bgcolor={{party color|Монгол Ардын Нам}}|МАН |- |Онцгой байдлын алба хариуцсан Шадар Сайд||'''[[Сайнбуянгийн Амарсайхан]]'''||align=center bgcolor={{party color|Монгол Ардын Нам}}|МАН |- |Худалдан авах, хөрөнгө оруулалт, өрсөлдөөн хариуцсан Шадар Сайд||[[Тогмидын Доржханд|'''Тогмидын Доржханд''']]|| align="center" bgcolor=#8d40c0|ХҮН |- |[[Монгол улсын Засгийн газрын Хэрэг эрхлэх газар|Засгийн газрын Хэрэг эрхлэх газрын дарга]]||[[Сандагийн Бямбацогт|'''Сандагийн Бямбацогт''']]||align=center bgcolor={{party color|Монгол Ардын Нам}}|МАН |- |} === Яамдын сайд нар<ref name=":1" /><ref name=":2" /> === {| class="wikitable" !Яам||Сайд||Нам, эвсэл |- |[[Гадаад харилцааны яам (Монгол)|Гадаад харилцааны яам]]||[[Батмөнхийн Батцэцэг|'''Батмөнхийн Батцэцэг''']]||align=center bgcolor={{party color|Монгол Ардын Нам}}|МАН |- |[[Сангийн яам (Монгол)|Сангийн яам]]||'''[[Болдын Жавхлан]]'''||align=center bgcolor={{party color|Монгол Ардын Нам}}|МАН |- |[[Хууль зүйн, дотоод хэргийн яам (Монгол)|Хууль зүй, дотоод хэргийн яам]]||[[Лхагвын Мөнхбаатар|'''Лхагвын Мөнхбаатар''']]||align=center bgcolor={{party color|Монгол Ардын Нам}}|МАН |- |[[Байгаль орчин, аялал жуулчлалын яам (Монгол)|Байгаль орчин, уур амьсгалын өөрчлөлтийн яам]]||[[Батын Батбаатар|'''Батын Батбаатар''']]|| align="center" bgcolor="#008000" |ИЗНН |- |[[Батлан хамгаалах яам (Монгол)|Батлан хамгаалах яам]]||[[Дамбын Батлут|'''Дамбын Батлут''']]|| align="center" bgcolor="{{party color|Монгол Ардын Нам}}"|МАН |- |[[Боловсрол, шинжлэх ухааны яам (Монгол)|Боловсролын яам]]||'''[[Пүрэвсүрэнгийн Наранбаяр]]'''||align=center bgcolor=#8d40c0|ХҮН |- |[[Барилга, хот байгуулалтын яам (Монгол)|Хот байгуулалт, барилга, орон сууцжуулалтын яам]]||[[Энхтайваны Бат-Амгалан|'''Энхтайваны Бат-Амгалан''']]|| align=center bgcolor={{party color|Монгол Ардын Нам}}|МАН |- |[[Зам тээврийн хөгжлийн яам (Монгол)|Зам тээврийн яам]]||'''[[Борхүүгийн Дэлгэрсайхан]]'''||align=center bgcolor={{party color|Монгол Ардын Нам}}|МАН |- |[[Хөдөлмөр, нийгмийн хамгааллын яам (Монгол)|Гэр бүл, нийгмийн хамгааллын яам]]||[[Тилеуханы Аубакир|'''Тилеуханы Аубакир''']]|| align="center" bgcolor="{{party color|Монгол Ардын Нам}}" |МАН |- |[[Хүнс, хөдөө аж ахуй, хөнгөн үйлдвэрийн яам (Монгол)|Хүнс, хөдөө аж ахуй, хөнгөн үйлдвэрийн яам]]||'''[[Жадамбаагийн Энхбаяр|Жадамбагийн Энхбаяр]]'''||align=center bgcolor={{party color|Монгол Ардын Нам}}|МАН |- |[[Уул уурхай, хүнд үйлдвэрийн яам (Монгол)|Аж Үйлдвэр, эрдэс баялгийн яам]]||[[Гонгорын Дамдинням|'''Гонгорын Дамдинням''']]|| align=center bgcolor={{party color|Монгол Ардын Нам}}|МАН |- |[[Эрчим хүчний яам (Монгол)|Эрчим хүчний яам]]||'''[[Баттогтохын Чойжилсүрэн]]'''||align=center bgcolor={{party color|Монгол Ардын Нам}}|МАН |- |[[Соёлын яам (Монгол)|Аялал жуулчлал, Соёл, Спорт, Залуучуудын яам]]||[[Чинбатын Ундрам|'''Чинбатын Ундрам''']]|| align="center" bgcolor="{{party color|Монгол Ардын Нам}}" |МАН |- |[[Эдийн засаг, хөгжлийн яам (Монгол)|Эдийн засаг, хөгжлийн яам]]||'''[[Чимэдийн Хүрэлбаатар]]'''||align=center bgcolor={{party color|Монгол Ардын Нам}}|МАН |- |[[Цахим хөгжил, харилцаа холбооны яам (Монгол)|Цахим хөгжил, инновац, харилцаа холбооны яам]]||[[Энхбаярын Батшугар|'''Энхбаярын Батшугар''']]|| align=center bgcolor={{party color|Монгол Ардын Нам}}|МАН |- |[[Эрүүл Мэндийн Яам (Монгол)|Эрүүл Мэндийн Яам]]||[[Жигжидсүрэнгийн Чинбүрэн|'''Жигжидсүрэнгийн Чинбүрэн''']]|| align="center" bgcolor="{{party color|Монгол Ардын Нам}}" |МАН |} * '''Жич: Нэрийг нь тодруулсан сайд нар УИХ-ын гишүүнээр давхар ажилладаг.''' == Үе үеийн Засгийн газрууд == # [[Дашийн Бямбасүрэнгийн Засгийн газар]] (1990 оны 9 сарын 11 - 1992 оны 7 сарын 21) # [[Пунцагийн Жасрайн Засгийн газар]] (1992 оны 7 сарын 21 - 1996 оны 7 сарын 19) # [[Мэндсайханы Энхсайханы Засгийн газар]] (1996 оны 7 сарын 19 - 1998 оны 4 сарын 23) # [[Цахиагийн Элбэгдоржийн Засгийн газар]] (1998 оны 4 сарын 23 - 1998 оны 12 сарын 9) # [[Жанлавын Наранцацралтын Засгийн газар]] (1998 оны 12 сарын 9 - 1999 оны 7 сарын 22) # [[Ринчиннямын Амаржаргалын Засгийн газар]] (1999 оны 7 сарын 30 - 2000 оны 7 сарын 26) # [[Намбарын Энхбаярын Засгийн газар]] (2000 оны 7 сарын 26 - 2004 оны 8 сарын 20) # [[Цахиагийн Элбэгдоржийн Засгийн газар]] (2004 оны 8 сарын 20 - 2006 оны 1 сарын 13) # [[Миеэгомбын Энхболдын Засгийн газар|Миегомбын Энхболдын Засгийн газар]] (2006 оны 1 сарын 25 - 2007 оны 11 сарын 22) # [[Санжаагийн Баярын Засгийн газар]] (2007 оны 11 сарын 22 - 2009 оны 10 сарын 29) # [[Сүхбаатарын Батболдын Засгийн газар]] (2009 оны 10 сарын 29 - 2012 оны 8 сарын 10) # [[Норовын Алтанхуягийн Засгийн газар]] (2012 оны 8 сарын 10 - 2014 оны 11 сарын 5) # [[Чимэдийн Сайханбилэгийн Засгийн газар]] (2014 оны 11 сарын 21 - 2016 оны 7 сарын 7) # [[Жаргалтулгын Эрдэнэбатын Засгийн газар]] (2016 оны 7 сарын 7 - 2017 оны 10 сарын 4) # [[Ухнаагийн Хүрэлсүхийн Засгийн газар]] (2017 оны 10 сарын 4 - 2020; 2020 - 2021 оны 1 сарын 27) # [[Лувсаннамсрайн Оюун-Эрдэнийн Засгийн газар]] (2021 оны 1 сарын 27 - 2024; 2024 он-2025 оны 6-р сарын 3) #[[Гомбожавын Занданшатарын Засгийн газар]] (2025 оны 6 сарын 18 - одоо хүртэл) == Цахим холбоос == * [https://web.archive.org/web/20210420110631/https://zasag.mn/ Монгол Улсын Засгийн Газар] [[Ангилал:Монголын засгийн газар| ]] [[Ангилал:Монголын эрх зүй|засгийн газар]] [[Ангилал:Улсын Засгийн газар]] [[Ангилал:Монголын яам|*]] == Эшлэл == ibg73rjh6ts5m0bfpnx3n44dsktyyux 822193 822192 2025-06-19T02:53:02Z Zorigt 49 822193 wikitext text/x-wiki {{Монгол улсын улс төр}} [[Монгол Улсын Ерөнхий Сайд|Ерөнхий Сайд]] [[Гомбожавын Занданшатар|Гомбожавын Занданшатарын]] тэргүүлж буй '''Монгол Улсын Засгийн Газрын''' өнөөгийн бүрэлдэхүүн нь [[2020 оны Улсын Их Хурлын сонгууль|2024 оны Улсын Их Хурлын сонгуулийн]] үр дүнд байгуулагдсан [[Лувсаннамсрайн Оюун-Эрдэнийн Засгийн газар]] 2025 оны 6 сарын 3 нд огцорсны дараа тус оны 6 дугаар сарын 13 нд Гомбожавын Занданшатарыг Ерөнхий сайдаар томилж, 6 дугаар сарын 17 нд түүний өргөн барьсан засгийн газрын шинэ сайдуудыг томилох асуудлыг, УИХ-аар хэлэлцэж 6 дугаар сарын 18 нд хэлэлцэн батласнаар Занданшатарын Засгийн газар нь 16 яам, 19 сайдтайгаар байгуулагдсан. Энэ засгийн газар нь өмнөх Лувсаннамсрайн Оюун-Эрдэнийн Засгийн газарт байгуулсан Хяналт, үнэлгээний Үндэсний хороо; 20 минутын хот төслийн Үндэсний хороо; Боомтын сэргэлтийн Үндэсний хороо гэсэн гурван үндэсний хороог татан буулгаж, гурван сайдын орон тоог хассан. == Бүрэн эрх == Монгол Улсын Засгийн Газар төрийн хуулийг биелүүлж, аж ахуй, нийгэм, соёлын байгуулалтыг удирдах нийтлэг чиг үүргийн дагуу дараах үндсэн бүрэн эрхийг хэрэгжүүлнэ. # Үндсэн хууль, бусад хуулийн биелэлтийг улс даяар зохион байгуулж хангах; # Шинжлэх ухаан, технологийн нэгдсэн бодлого, улсын эдийн засаг, нийгмийн хөгжлийн үндсэн чиглэл, улсын төсөв, зээл, санхүүгийн төлөвлөгөөг боловсруулж Улсын Их Хуралд өргөж, гарсан шийдвэрийг биелүүлэх; # Салбарын ба салбар хоорондын, түүнчлэн бүс нутгийн хөгжлийн асуудлаар арга хэмжээ боловсруулж хэрэгжүүлэх; # Хүрээлэн байгаа орчныг хамгаалах, байгалийн баялгийг зүй зохистой ашиглах, нөхөн сэргээх арга хэмжээ авах; # Төрийн захиргааны төв байгууллагыг шуурхай удирдаж, нутгийн захиргааны байгууллагын үйл ажиллагааг удирдан чиглүүлэх; # Улсыг батлан хамгаалах хүчин чадлыг бэхжүүлж, үндэсний аюулгүй байдлыг хангах; # Хүний эрх, эрх чөлөөг хамгаалах, нийгмийн хэв журмыг бэхжүүлэх, гэмт хэрэгтэй тэмцэх арга хэмжээ авч хэрэгжүүлэх; # Төрийн гадаад бодлого хэрэгжүүлэх; # Улсын Их Хуралтай зөвшилцөж дараа соёрхон батлуулахаар Монгол Улсын олон улсын гэрээ байгуулах, хэрэгжүүлэх, түүнчлэн Засгийн газар хоорондын гэрээ байгуулах, цуцлах. ==Бүрэлдэхүүн== === Тэргүүлэгчид<ref name=":1">{{Cite web |date=2025-06-18 |title=Засгийн газрын гишүүдийг томилж, Засгийн газрын гишүүд Улсын Их Хуралд тангараг өргөв |url=https://www.parliament.mn/nn/75068/}}</ref><ref name=":2">{{Cite web |last=iKon.mn |first=А. Ням-Өлзий |date=2025-06-17 |title=ТАНИЛЦ: Үндэсний хороодыг татан буулгаж, 9 сайдыг шинээр томилж, 10 сайдыг үргэлжлүүлэн ажиллуулах гэж байна |url=https://ikon.mn/n/3fld |access-date=2025-06-18 |website=ikon.mn |language=en}}</ref> === {| class="wikitable" !Албан тушаал||Нэр||Нам, эвсэл |- |[[Монгол Улсын Ерөнхий Сайд|Монгол Улсын Ерөнхий сайд]]||[[Гомбожавын Занданшатар]]|| align="center" bgcolor="{{party color|Монгол Ардын Нам}}" |МАН |- |Тэргүүн шадар сайд бөгөөд Эдийн засаг, хөгжлийн сайд||[[Ням-Осорын Учрал|'''Ням-Осорын Учрал''']]||align=center bgcolor={{party color|Монгол Ардын Нам}}|МАН |- |Онцгой байдлын алба хариуцсан Шадар Сайд||'''[[Сайнбуянгийн Амарсайхан]]'''||align=center bgcolor={{party color|Монгол Ардын Нам}}|МАН |- |Худалдан авах, хөрөнгө оруулалт, өрсөлдөөн хариуцсан Шадар Сайд||[[Тогмидын Доржханд|'''Тогмидын Доржханд''']]|| align="center" bgcolor=#8d40c0|ХҮН |- |[[Монгол улсын Засгийн газрын Хэрэг эрхлэх газар|Засгийн газрын Хэрэг эрхлэх газрын дарга]]||[[Сандагийн Бямбацогт|'''Сандагийн Бямбацогт''']]||align=center bgcolor={{party color|Монгол Ардын Нам}}|МАН |- |} === Яамдын сайд нар<ref name=":1" /><ref name=":2" /> === {| class="wikitable" !Яам||Сайд||Нам, эвсэл |- |[[Гадаад харилцааны яам (Монгол)|Гадаад харилцааны яам]]||[[Батмөнхийн Батцэцэг|'''Батмөнхийн Батцэцэг''']]||align=center bgcolor={{party color|Монгол Ардын Нам}}|МАН |- |[[Сангийн яам (Монгол)|Сангийн яам]]||'''[[Болдын Жавхлан]]'''||align=center bgcolor={{party color|Монгол Ардын Нам}}|МАН |- |[[Хууль зүйн, дотоод хэргийн яам (Монгол)|Хууль зүй, дотоод хэргийн яам]]||[[Лхагвын Мөнхбаатар|'''Лхагвын Мөнхбаатар''']]||align=center bgcolor={{party color|Монгол Ардын Нам}}|МАН |- |[[Байгаль орчин, аялал жуулчлалын яам (Монгол)|Байгаль орчин, уур амьсгалын өөрчлөлтийн яам]]||[[Батын Батбаатар|'''Батын Батбаатар''']]|| align="center" bgcolor="#008000" |ИЗНН |- |[[Батлан хамгаалах яам (Монгол)|Батлан хамгаалах яам]]||[[Дамбын Батлут|'''Дамбын Батлут''']]|| align="center" bgcolor="{{party color|Монгол Ардын Нам}}"|МАН |- |[[Боловсрол, шинжлэх ухааны яам (Монгол)|Боловсролын яам]]||'''[[Пүрэвсүрэнгийн Наранбаяр]]'''||align=center bgcolor=#8d40c0|ХҮН |- |[[Барилга, хот байгуулалтын яам (Монгол)|Хот байгуулалт, барилга, орон сууцжуулалтын яам]]||[[Энхтайваны Бат-Амгалан|'''Энхтайваны Бат-Амгалан''']]|| align=center bgcolor={{party color|Монгол Ардын Нам}}|МАН |- |[[Зам тээврийн хөгжлийн яам (Монгол)|Зам тээврийн яам]]||'''[[Борхүүгийн Дэлгэрсайхан]]'''||align=center bgcolor={{party color|Монгол Ардын Нам}}|МАН |- |[[Хөдөлмөр, нийгмийн хамгааллын яам (Монгол)|Гэр бүл, нийгмийн хамгааллын яам]]||[[Тилеуханы Аубакир|'''Тилеуханы Аубакир''']]|| align="center" bgcolor="{{party color|Монгол Ардын Нам}}" |МАН |- |[[Хүнс, хөдөө аж ахуй, хөнгөн үйлдвэрийн яам (Монгол)|Хүнс, хөдөө аж ахуй, хөнгөн үйлдвэрийн яам]]||'''[[Жадамбаагийн Энхбаяр|Жадамбаагийн Энхбаяр]]'''||align=center bgcolor={{party color|Монгол Ардын Нам}}|МАН |- |[[Уул уурхай, хүнд үйлдвэрийн яам (Монгол)|Аж Үйлдвэр, эрдэс баялгийн яам]]||[[Гонгорын Дамдинням|'''Гонгорын Дамдинням''']]|| align=center bgcolor={{party color|Монгол Ардын Нам}}|МАН |- |[[Эрчим хүчний яам (Монгол)|Эрчим хүчний яам]]||'''[[Баттогтохын Чойжилсүрэн]]'''||align=center bgcolor={{party color|Монгол Ардын Нам}}|МАН |- |[[Соёлын яам (Монгол)|Аялал жуулчлал, Соёл, Спорт, Залуучуудын яам]]||[[Чинбатын Ундрам|'''Чинбатын Ундрам''']]|| align="center" bgcolor="{{party color|Монгол Ардын Нам}}" |МАН |- |[[Эдийн засаг, хөгжлийн яам (Монгол)|Эдийн засаг, хөгжлийн яам]]||'''[[Чимэдийн Хүрэлбаатар]]'''||align=center bgcolor={{party color|Монгол Ардын Нам}}|МАН |- |[[Цахим хөгжил, харилцаа холбооны яам (Монгол)|Цахим хөгжил, инновац, харилцаа холбооны яам]]||[[Энхбаярын Батшугар|'''Энхбаярын Батшугар''']]|| align=center bgcolor={{party color|Монгол Ардын Нам}}|МАН |- |[[Эрүүл Мэндийн Яам (Монгол)|Эрүүл Мэндийн Яам]]||[[Жигжидсүрэнгийн Чинбүрэн|'''Жигжидсүрэнгийн Чинбүрэн''']]|| align="center" bgcolor="{{party color|Монгол Ардын Нам}}" |МАН |} * '''Жич: Нэрийг нь тодруулсан сайд нар УИХ-ын гишүүнээр давхар ажилладаг.''' == Үе үеийн Засгийн газрууд == # [[Дашийн Бямбасүрэнгийн Засгийн газар]] (1990 оны 9 сарын 11 - 1992 оны 7 сарын 21) # [[Пунцагийн Жасрайн Засгийн газар]] (1992 оны 7 сарын 21 - 1996 оны 7 сарын 19) # [[Мэндсайханы Энхсайханы Засгийн газар]] (1996 оны 7 сарын 19 - 1998 оны 4 сарын 23) # [[Цахиагийн Элбэгдоржийн Засгийн газар]] (1998 оны 4 сарын 23 - 1998 оны 12 сарын 9) # [[Жанлавын Наранцацралтын Засгийн газар]] (1998 оны 12 сарын 9 - 1999 оны 7 сарын 22) # [[Ринчиннямын Амаржаргалын Засгийн газар]] (1999 оны 7 сарын 30 - 2000 оны 7 сарын 26) # [[Намбарын Энхбаярын Засгийн газар]] (2000 оны 7 сарын 26 - 2004 оны 8 сарын 20) # [[Цахиагийн Элбэгдоржийн Засгийн газар]] (2004 оны 8 сарын 20 - 2006 оны 1 сарын 13) # [[Миеэгомбын Энхболдын Засгийн газар|Миегомбын Энхболдын Засгийн газар]] (2006 оны 1 сарын 25 - 2007 оны 11 сарын 22) # [[Санжаагийн Баярын Засгийн газар]] (2007 оны 11 сарын 22 - 2009 оны 10 сарын 29) # [[Сүхбаатарын Батболдын Засгийн газар]] (2009 оны 10 сарын 29 - 2012 оны 8 сарын 10) # [[Норовын Алтанхуягийн Засгийн газар]] (2012 оны 8 сарын 10 - 2014 оны 11 сарын 5) # [[Чимэдийн Сайханбилэгийн Засгийн газар]] (2014 оны 11 сарын 21 - 2016 оны 7 сарын 7) # [[Жаргалтулгын Эрдэнэбатын Засгийн газар]] (2016 оны 7 сарын 7 - 2017 оны 10 сарын 4) # [[Ухнаагийн Хүрэлсүхийн Засгийн газар]] (2017 оны 10 сарын 4 - 2020; 2020 - 2021 оны 1 сарын 27) # [[Лувсаннамсрайн Оюун-Эрдэнийн Засгийн газар]] (2021 оны 1 сарын 27 - 2024; 2024 он-2025 оны 6-р сарын 3) #[[Гомбожавын Занданшатарын Засгийн газар]] (2025 оны 6 сарын 18 - одоо хүртэл) == Цахим холбоос == * [https://web.archive.org/web/20210420110631/https://zasag.mn/ Монгол Улсын Засгийн Газар] [[Ангилал:Монголын засгийн газар| ]] [[Ангилал:Монголын эрх зүй|засгийн газар]] [[Ангилал:Улсын Засгийн газар]] [[Ангилал:Монголын яам|*]] == Эшлэл == q6dfognjri25vi4vkxykbyplc7w4pf0 822194 822193 2025-06-19T02:54:22Z Zorigt 49 822194 wikitext text/x-wiki {{Монгол улсын улс төр}} [[Монгол Улсын Ерөнхий Сайд|Ерөнхий Сайд]] [[Гомбожавын Занданшатар|Гомбожавын Занданшатарын]] тэргүүлж буй '''Монгол Улсын Засгийн Газрын''' өнөөгийн бүрэлдэхүүн нь [[2020 оны Улсын Их Хурлын сонгууль|2024 оны Улсын Их Хурлын сонгуулийн]] үр дүнд байгуулагдсан [[Лувсаннамсрайн Оюун-Эрдэнийн Засгийн газар]] 2025 оны 6 сарын 3-нд огцорсны дараа тус оны 6 дугаар сарын 13-нд Гомбожавын Занданшатарыг Ерөнхий сайдаар томилж, 6 дугаар сарын 17-нд түүний өргөн барьсан засгийн газрын шинэ сайд нарыг томилох асуудлыг 6 дугаар сарын 18-нд УИХ-аар хэлэлцэн баталснаар 16 яам, 19 сайдтайгаар байгуулагдсан. Энэ засгийн газар нь өмнөх Лувсаннамсрайн Оюун-Эрдэнийн Засгийн газарт байгуулсан Хяналт, үнэлгээний Үндэсний хороо; 20 минутын хот төслийн Үндэсний хороо; Боомтын сэргэлтийн Үндэсний хороо гэсэн гурван үндэсний хороог татан буулгаж, гурван сайдын орон тоог хассан бүрэлдэхүүнтэй. == Бүрэн эрх == Монгол Улсын Засгийн Газар төрийн хуулийг биелүүлж, аж ахуй, нийгэм, соёлын байгуулалтыг удирдах нийтлэг чиг үүргийн дагуу дараах үндсэн бүрэн эрхийг хэрэгжүүлнэ. # Үндсэн хууль, бусад хуулийн биелэлтийг улс даяар зохион байгуулж хангах; # Шинжлэх ухаан, технологийн нэгдсэн бодлого, улсын эдийн засаг, нийгмийн хөгжлийн үндсэн чиглэл, улсын төсөв, зээл, санхүүгийн төлөвлөгөөг боловсруулж Улсын Их Хуралд өргөж, гарсан шийдвэрийг биелүүлэх; # Салбарын ба салбар хоорондын, түүнчлэн бүс нутгийн хөгжлийн асуудлаар арга хэмжээ боловсруулж хэрэгжүүлэх; # Хүрээлэн байгаа орчныг хамгаалах, байгалийн баялгийг зүй зохистой ашиглах, нөхөн сэргээх арга хэмжээ авах; # Төрийн захиргааны төв байгууллагыг шуурхай удирдаж, нутгийн захиргааны байгууллагын үйл ажиллагааг удирдан чиглүүлэх; # Улсыг батлан хамгаалах хүчин чадлыг бэхжүүлж, үндэсний аюулгүй байдлыг хангах; # Хүний эрх, эрх чөлөөг хамгаалах, нийгмийн хэв журмыг бэхжүүлэх, гэмт хэрэгтэй тэмцэх арга хэмжээ авч хэрэгжүүлэх; # Төрийн гадаад бодлого хэрэгжүүлэх; # Улсын Их Хуралтай зөвшилцөж дараа соёрхон батлуулахаар Монгол Улсын олон улсын гэрээ байгуулах, хэрэгжүүлэх, түүнчлэн Засгийн газар хоорондын гэрээ байгуулах, цуцлах. ==Бүрэлдэхүүн== === Тэргүүлэгчид<ref name=":1">{{Cite web |date=2025-06-18 |title=Засгийн газрын гишүүдийг томилж, Засгийн газрын гишүүд Улсын Их Хуралд тангараг өргөв |url=https://www.parliament.mn/nn/75068/}}</ref><ref name=":2">{{Cite web |last=iKon.mn |first=А. Ням-Өлзий |date=2025-06-17 |title=ТАНИЛЦ: Үндэсний хороодыг татан буулгаж, 9 сайдыг шинээр томилж, 10 сайдыг үргэлжлүүлэн ажиллуулах гэж байна |url=https://ikon.mn/n/3fld |access-date=2025-06-18 |website=ikon.mn |language=en}}</ref> === {| class="wikitable" !Албан тушаал||Нэр||Нам, эвсэл |- |[[Монгол Улсын Ерөнхий Сайд|Монгол Улсын Ерөнхий сайд]]||[[Гомбожавын Занданшатар]]|| align="center" bgcolor="{{party color|Монгол Ардын Нам}}" |МАН |- |Тэргүүн шадар сайд бөгөөд Эдийн засаг, хөгжлийн сайд||[[Ням-Осорын Учрал|'''Ням-Осорын Учрал''']]||align=center bgcolor={{party color|Монгол Ардын Нам}}|МАН |- |Онцгой байдлын алба хариуцсан Шадар Сайд||'''[[Сайнбуянгийн Амарсайхан]]'''||align=center bgcolor={{party color|Монгол Ардын Нам}}|МАН |- |Худалдан авах, хөрөнгө оруулалт, өрсөлдөөн хариуцсан Шадар Сайд||[[Тогмидын Доржханд|'''Тогмидын Доржханд''']]|| align="center" bgcolor=#8d40c0|ХҮН |- |[[Монгол улсын Засгийн газрын Хэрэг эрхлэх газар|Засгийн газрын Хэрэг эрхлэх газрын дарга]]||[[Сандагийн Бямбацогт|'''Сандагийн Бямбацогт''']]||align=center bgcolor={{party color|Монгол Ардын Нам}}|МАН |- |} === Яамдын сайд нар<ref name=":1" /><ref name=":2" /> === {| class="wikitable" !Яам||Сайд||Нам, эвсэл |- |[[Гадаад харилцааны яам (Монгол)|Гадаад харилцааны яам]]||[[Батмөнхийн Батцэцэг|'''Батмөнхийн Батцэцэг''']]||align=center bgcolor={{party color|Монгол Ардын Нам}}|МАН |- |[[Сангийн яам (Монгол)|Сангийн яам]]||'''[[Болдын Жавхлан]]'''||align=center bgcolor={{party color|Монгол Ардын Нам}}|МАН |- |[[Хууль зүйн, дотоод хэргийн яам (Монгол)|Хууль зүй, дотоод хэргийн яам]]||[[Лхагвын Мөнхбаатар|'''Лхагвын Мөнхбаатар''']]||align=center bgcolor={{party color|Монгол Ардын Нам}}|МАН |- |[[Байгаль орчин, аялал жуулчлалын яам (Монгол)|Байгаль орчин, уур амьсгалын өөрчлөлтийн яам]]||[[Батын Батбаатар|'''Батын Батбаатар''']]|| align="center" bgcolor="#008000" |ИЗНН |- |[[Батлан хамгаалах яам (Монгол)|Батлан хамгаалах яам]]||[[Дамбын Батлут|'''Дамбын Батлут''']]|| align="center" bgcolor="{{party color|Монгол Ардын Нам}}"|МАН |- |[[Боловсрол, шинжлэх ухааны яам (Монгол)|Боловсролын яам]]||'''[[Пүрэвсүрэнгийн Наранбаяр]]'''||align=center bgcolor=#8d40c0|ХҮН |- |[[Барилга, хот байгуулалтын яам (Монгол)|Хот байгуулалт, барилга, орон сууцжуулалтын яам]]||[[Энхтайваны Бат-Амгалан|'''Энхтайваны Бат-Амгалан''']]|| align=center bgcolor={{party color|Монгол Ардын Нам}}|МАН |- |[[Зам тээврийн хөгжлийн яам (Монгол)|Зам тээврийн яам]]||'''[[Борхүүгийн Дэлгэрсайхан]]'''||align=center bgcolor={{party color|Монгол Ардын Нам}}|МАН |- |[[Хөдөлмөр, нийгмийн хамгааллын яам (Монгол)|Гэр бүл, нийгмийн хамгааллын яам]]||[[Тилеуханы Аубакир|'''Тилеуханы Аубакир''']]|| align="center" bgcolor="{{party color|Монгол Ардын Нам}}" |МАН |- |[[Хүнс, хөдөө аж ахуй, хөнгөн үйлдвэрийн яам (Монгол)|Хүнс, хөдөө аж ахуй, хөнгөн үйлдвэрийн яам]]||'''[[Жадамбаагийн Энхбаяр|Жадамбаагийн Энхбаяр]]'''||align=center bgcolor={{party color|Монгол Ардын Нам}}|МАН |- |[[Уул уурхай, хүнд үйлдвэрийн яам (Монгол)|Аж Үйлдвэр, эрдэс баялгийн яам]]||[[Гонгорын Дамдинням|'''Гонгорын Дамдинням''']]|| align=center bgcolor={{party color|Монгол Ардын Нам}}|МАН |- |[[Эрчим хүчний яам (Монгол)|Эрчим хүчний яам]]||'''[[Баттогтохын Чойжилсүрэн]]'''||align=center bgcolor={{party color|Монгол Ардын Нам}}|МАН |- |[[Соёлын яам (Монгол)|Аялал жуулчлал, Соёл, Спорт, Залуучуудын яам]]||[[Чинбатын Ундрам|'''Чинбатын Ундрам''']]|| align="center" bgcolor="{{party color|Монгол Ардын Нам}}" |МАН |- |[[Эдийн засаг, хөгжлийн яам (Монгол)|Эдийн засаг, хөгжлийн яам]]||'''[[Чимэдийн Хүрэлбаатар]]'''||align=center bgcolor={{party color|Монгол Ардын Нам}}|МАН |- |[[Цахим хөгжил, харилцаа холбооны яам (Монгол)|Цахим хөгжил, инновац, харилцаа холбооны яам]]||[[Энхбаярын Батшугар|'''Энхбаярын Батшугар''']]|| align=center bgcolor={{party color|Монгол Ардын Нам}}|МАН |- |[[Эрүүл Мэндийн Яам (Монгол)|Эрүүл Мэндийн Яам]]||[[Жигжидсүрэнгийн Чинбүрэн|'''Жигжидсүрэнгийн Чинбүрэн''']]|| align="center" bgcolor="{{party color|Монгол Ардын Нам}}" |МАН |} * '''Жич: Нэрийг нь тодруулсан сайд нар УИХ-ын гишүүнээр давхар ажилладаг.''' == Үе үеийн Засгийн газрууд == # [[Дашийн Бямбасүрэнгийн Засгийн газар]] (1990 оны 9 сарын 11 - 1992 оны 7 сарын 21) # [[Пунцагийн Жасрайн Засгийн газар]] (1992 оны 7 сарын 21 - 1996 оны 7 сарын 19) # [[Мэндсайханы Энхсайханы Засгийн газар]] (1996 оны 7 сарын 19 - 1998 оны 4 сарын 23) # [[Цахиагийн Элбэгдоржийн Засгийн газар]] (1998 оны 4 сарын 23 - 1998 оны 12 сарын 9) # [[Жанлавын Наранцацралтын Засгийн газар]] (1998 оны 12 сарын 9 - 1999 оны 7 сарын 22) # [[Ринчиннямын Амаржаргалын Засгийн газар]] (1999 оны 7 сарын 30 - 2000 оны 7 сарын 26) # [[Намбарын Энхбаярын Засгийн газар]] (2000 оны 7 сарын 26 - 2004 оны 8 сарын 20) # [[Цахиагийн Элбэгдоржийн Засгийн газар]] (2004 оны 8 сарын 20 - 2006 оны 1 сарын 13) # [[Миеэгомбын Энхболдын Засгийн газар|Миегомбын Энхболдын Засгийн газар]] (2006 оны 1 сарын 25 - 2007 оны 11 сарын 22) # [[Санжаагийн Баярын Засгийн газар]] (2007 оны 11 сарын 22 - 2009 оны 10 сарын 29) # [[Сүхбаатарын Батболдын Засгийн газар]] (2009 оны 10 сарын 29 - 2012 оны 8 сарын 10) # [[Норовын Алтанхуягийн Засгийн газар]] (2012 оны 8 сарын 10 - 2014 оны 11 сарын 5) # [[Чимэдийн Сайханбилэгийн Засгийн газар]] (2014 оны 11 сарын 21 - 2016 оны 7 сарын 7) # [[Жаргалтулгын Эрдэнэбатын Засгийн газар]] (2016 оны 7 сарын 7 - 2017 оны 10 сарын 4) # [[Ухнаагийн Хүрэлсүхийн Засгийн газар]] (2017 оны 10 сарын 4 - 2020; 2020 - 2021 оны 1 сарын 27) # [[Лувсаннамсрайн Оюун-Эрдэнийн Засгийн газар]] (2021 оны 1 сарын 27 - 2024; 2024 он-2025 оны 6-р сарын 3) #[[Гомбожавын Занданшатарын Засгийн газар]] (2025 оны 6 сарын 18 - одоо хүртэл) == Цахим холбоос == * [https://web.archive.org/web/20210420110631/https://zasag.mn/ Монгол Улсын Засгийн Газар] [[Ангилал:Монголын засгийн газар| ]] [[Ангилал:Монголын эрх зүй|засгийн газар]] [[Ангилал:Улсын Засгийн газар]] [[Ангилал:Монголын яам|*]] == Эшлэл == 1uvmy6eiir9ds5mdfcl1qu02lsk14df 0 9766 822239 777007 2025-06-19T08:21:58Z InternetArchiveBot 70653 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 822239 wikitext text/x-wiki {{АНУ-ын муж улс |бүтэн нэр =Делавэр Муж Улс |англи нэр =State of Delaware |далбаа =Flag of Delaware.svg |нэр =Делавэр |сүлд =Seal of Delaware.svg |хуучин нэр = |хуучин далбаа = |хоч =The First State (Анхны муж улс|уриа) =Liberty and Independence (Эрх чөлөө, тусгаар тогтнол) |албан ёсны хэл =байхгүй<ref>[http://legis.delaware.gov/LIS/LIS144.NSF/vwLegislation/SB+129?Opendocument SB 129], if passed (assigned 2007-06-13 to Senate Education Committee), would designate English as the official state language.</ref> |хэлнүүд = |газрын зураг =Map of USA DE.svg |нийслэл =[[Довер, Делавэр|Довер]] |хамгийн том хот =[[Вилмингтон, Делавэр|Вилмингтон]] |хамгийн том метрополитан бүс = |нутаг дэвсгэрийн байр =49 |нийт нутаг дэвсгэр =6,452 |өргөн =48 |урт =154 |усны эзлэх хувь =21.5 |өргөрөг =75° 3′ W - 75° 47′ W |уртраг =38° 27′ N - 39° 50′ N |хүн ам =864,764 (2007 оны тооцоо)<ref>http://www.census.gov/popest/states/NST-ann-est.html 2007 Population Estimates</ref> |нягтшил =170.87 |хүн амын байр =45 |өрхийн дундаж орлого =$50,152 |орлогын байр =12 |нягтшил байр =6 |хамгийн өндөр цэг =[[Эбрайт Азимут]]ын ойр<ref name="HighestPoint">{{Citation | last =Schenck | first =William S. | title =Highest Point in Delaware | publisher =Delaware Geological Survey | accessdate =2008-07-23 | url =http://www.dgs.udel.edu/publications/pubs/factsheets/highestpoint.aspx | archive-date =2008-10-20 | archive-url =https://web.archive.org/web/20081020055243/http://www.dgs.udel.edu/publications/Pubs/FactSheets/HighestPoint.aspx | url-status =dead }}</ref> |хамгийн өндөр =136.5 |дундаж өндөр =18 |хамгийн нам цэг =Атлантын Далай<ref name="usgs">{{cite web| date =29 April 2005| url =http://erg.usgs.gov/isb/pubs/booklets/elvadist/elvadist.html#Highest| title =Elevations and Distances in the United States| publisher =U.S Geological Survey| accessmonthday =November 3| accessyear =2006| access-date =15 Арван нэгдүгээр сар 2008| archive-date =1 Зургадугаар сар 2008| archive-url =https://web.archive.org/web/20080601170143/http://erg.usgs.gov/isb/pubs/booklets/elvadist/elvadist.html#Highest| url-status =dead}}</ref> |хамгийн нам =0 |нэгдсэн өдөр =1787 оны арванхоёрдугаар сарын 7 |нэгдсэн дараалал =1 |амбан захирагч =[[Рут Энн Миннер]] (АН) |дэд захирагч =[[Жон Си. Карний, Бага]] (АН) |сенатчид =[[Жөү Биден]] (АН)<br />[[Томас Р. Карпер]] (АН) |төлөөлөгч =[[Майкл Касл]](БНН) |цагийн бүс =[[Дорнодын Стандарт Цагийн Бүс|Дорнод]]: [[Гринвичийн цаг|UTC]]-5/[[Зуны цагийн тоолол|-4]] |цагийн бүс 1 хаана = |цагийн бүс 2 = |цагийн бүс 2 хаана = |шуудангийн товчлол =DE |уламжлалт товчлол =Del. |ISOкод =US-DE |зип код = |бүсийн код = |вэбсайт =delaware.gov |тайлбар = }} '''Делавэр''' ({{lang-en|Delaware}}) нь [[Америкийн Нэгдсэн Улс]]ын Дундад Атлантын бүсэд [[Атлантын Далай]]н эрэгт орших АНУ-ын нэгэн муж улс.<ref name="WhichRegion">While the [http://www.census.gov/geo/www/reg_div.txt U.S. Census Bureau] designates Delaware as one of the [[South Atlantic States]], many consider it to be a part of the [[Mid-Atlantic States]] and/or [[Northeastern United States]]. Examples include other U.S. government agencies (such as the [http://memory.loc.gov/ammem/gmdhtml/rrhtml/regdef.html Library of Congress], {{Webarchiv|url=http://walrus.wr.usgs.gov/infobank/gazette/html/regions/mat.html |wayback=20090630013801 |text=Geological Survey |archiv-bot=2025-06-19 08:21:58 InternetArchiveBot }}, [http://www.epa.gov/region03/index.htm Environmental Protection Agency], [http://www.nps.gov/nero/nero.htm National Park Service], and [http://www.eia.doe.gov/pub/oil_gas/natural_gas/analysis_publications/ngpipeline/northeast.html Department of Energy]), and public service organizations (such as [http://www.delawareaa.org/thenortheastregion.html Alcoholics Anonymous] and [http://www.amtrak.com/servlet/ContentServer?pagename=Amtrak/Page/Browse_Routes_Page&c=Page&cid=1081256321410&ssid=134 Amtrak]). [http://www.google.com/Top/Regional/North_America/United_States/Delaware/ Google's] categorization scheme includes it in both the Mid-Atlantic and Northeastern regions.</ref> Тус муж улсын нэр Британийн тайж, Виржиниагийн анхны колонийн захирагч Томас Вэст, 3-р барон Де Ла Варрын нэрээр өдгөөгийн Хэнлопен хошууг анх нэрлэснээс үүдэлтэй.<ref>{{cite web |url=http://www.etymonline.com/index.php?term=Delaware |title=Delaware |accessdate=2007-02-24 |publisher=Online Etymology Dictionary}}</ref> Делавэр нь Делмарва хойгийн зүүн хэсэгт, Делавэр булан, Чикапийк булангийн хооронд орших бөгөөд нутаг дэвсгэрээр [[Рөүд-Айленд]]ийн л өмнө сүүлээсээ хоёрт ордог. [[2007]] оны тооцоогоор Делавэрийн хүн ам улсдаа 45-д орж байсан бол, хүн амын нягтшилаар 6-д орж байв. Хүн амын 60 гаруй хувь нь Нью Касл тойрогт амьдардаг<ref name="Census">http://www.census.gov/Press-Release/www/releases/archives/voting/011400.html</ref>. Делавэр нь гурван тойрогт хуваагдана. Тухайлбал: Нью-Касл, Кент, Сассекс. Өмнөд хоёр тойрог нь хөдөө аж ахуйн тойргууд бол, хойд хэсэг нь тус муж улсыг иргэний эрдэмтэд, инженерийн ажиллах хүчинд эзлэх хувь болон 1000 хүнд ногдох компани, хувь хүнд олгогдсон патентын тоогоор хоёрт ороход нэмэр болсон.<ref>{{cite web |url=http://www.neweconomyindex.org/states/2002/delaware.html |title=The State New Economy Index |year=2002 |publisher=The Progressive Policy Institute (PPI) |access-date=2008-11-15 |archive-date=2010-08-29 |archive-url=https://web.archive.org/web/20100829000018/http://www.neweconomyindex.org/states/2002/delaware.html |url-status=dead }}</ref> Муж улсын эдийн засаг, үйлдвэрийн хөгжлийн түүх нь дэлхийн хамгийн том химийн үйлдвэрүүдийн нэг болох Дюпоны гэр бүлийн нөлөөлөлтэй ойр холбоотой.<ref>{{cite web |url=http://www.delawareliving.com/history.html |title=Delaware Living History |access-date=2008-11-15 |archive-date=2009-05-08 |archive-url=https://web.archive.org/web/20090508145209/http://delawareliving.com/history.html |url-status=dead }}</ref> Анх XVI зуунд европчууд эргийг нь нээхээс өмнө, Делавэрт уугуул америкчуудын хэд хэдэн бүлэг оршин сууж байсны дотор хойд зүгт Линапе, өмнө зүгт Нантикоке омгийнхон нутаглаж байв. Анх 1631 онд өдгөөгийн Левес хотын ойролцоо орших Зваанендэ дахь голланд худалдаачид энэ нутгийг колоничилсон.<ref>{{cite web |url=http://portal.delaware.gov/facts/history/delhist.shtml |title=State of Delaware (A brief history) |access-date=2008-11-15 |archive-date=2012-04-02 |archive-url=https://web.archive.org/web/20120402082930/http://portal.delaware.gov/facts/history/delhist.shtml |url-status=dead }}</ref> Делавэр нь [[Америкийн хувьсгал]]д оролцсон анхны 13 муж улсын нэг бөгөөд 1787 оны арванхоёрдугаар сарын 7-нд АНУ-ын Үндсэн хуулийг соёрхон баталсан анхны муж улс болжээ. == Лавлах материал == {{reflist|2}} == Гадны холбоос == * [http://www.delaware.gov/ State of Delaware homepage] * [https://web.archive.org/web/20080515221005/http://wikis.ala.org/godort/index.php/Delaware Delaware State Databases] - Annotated list of searchable databases produced by Delaware state agencies and compiled by the Government Documents Roundtable of the American Library Association. * [http://www.visitdelaware.com/ Delaware Tourism homepage] * [https://web.archive.org/web/20080514074757/http://datamil.delaware.gov/ Delaware Map Data] * [https://web.archive.org/web/20100106182554/http://stateplanning.delaware.gov/ Delaware Population Projections] * [http://www.kalmarnyckel.org The Kalmar Nyckel Foundation & Tall Ship Kalmar Nyckel.] * {{cite wikisource|The Emancipation Proclamation|Abraham Lincoln}} * [https://web.archive.org/web/20060515075141/http://www.access.gpo.gov/congress/senate/constitution/amdt13.html U.S. Senate site with the full U.S. Constitution and the Thirteenth Amendment] "Slavery and Involuntary Servitude" * [http://tonto.eia.doe.gov/state/state_energy_profiles.cfm?sid=DE Energy & Environmental Data for Delaware] * [http://www.usgs.gov/state/state.asp?State=DE USGS real-time, geographic, and other scientific resources of Delaware] * [https://web.archive.org/web/20140222010344/http://quickfacts.census.gov/qfd/states/10000.html U.S. Census Bureau] * [https://web.archive.org/web/20070220023114/http://www.usnewspapers.org/state/delaware/ Delaware Newspapers] * [https://web.archive.org/web/20111016193753/http://ers.usda.gov/StateFacts/DE.htm Delaware State Facts] * [History topics timeline of Delaware 1737–1837][https://web.archive.org/web/20120118131429/http://www.usastatesdates.com/delaware.htm] * [http://www.delamed.org/ Delaware Academy of Medicine] * [https://web.archive.org/web/20141219132847/http://www.healthyde.org/ HealthyDE.org] {{АНУ-ын засаг захиргааны нэгжүүд}} [[Ангилал:Делавэр| ]] [[Ангилал:АНУ-ын холбооны муж улс]] onn7aghccvt5n3r1jglx9k5ujsjjeyh 0 12667 822191 741648 2025-06-19T02:50:46Z InternetArchiveBot 70653 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 822191 wikitext text/x-wiki {{Инфобокс Дэлхийн өв |нэр =Анжар |зураг =[[Файл:Anjar, Lebanon, Umayyad palace of Anjar.jpg|300px]] |зургийн_тайлбар =Анжарын туурь |улс ={{LBN}} |төрөл =Соёлын |шалгуур =iii, iv |ID =293 |гогцоо = |бүс =[[Ази, Австрали ба Далайн орнууд дахь дэлхийн өвүүд]] |солбицол = |он =1984 |чуулган =8 |сунгалт = |аюул = }} '''Анжар''' ({{lang-ar|عنجر}}, [[Армен хэл|арменаар]]: {{lang-hy|Անճար}}) нь [[Ливан]]ы нэгэн жижиг хот бөгөөд [[Бейрут]] хотоос зүүн тийш ойролцоогоор 60 км-ийн зайд оршдог. Анжар нь нийт 2400 орчим оршин суугчтай ба тэдний дийлэнх нь [[арменчууд]] байна. == Цахим холбоос == * [http://www.mousaleranjar.com/ Official Website of Anjar] * [http://www.mousaler.com/anjar/ Website about Anjar] * [https://web.archive.org/web/20210919101102/http://tyros.leb.net/anjar Lebanon, the Cedars' Land: Anjar] * [https://web.archive.org/web/20051206013148/http://yalibnan.com/site/archives/2005/05/spotlight_on_an.php '''Ya Libnan''' | Lebanon News | '''Spotlight on Anjar'''] * [http://www.lgic.org/en/photos2_anjar.php Photos of Anjar ruins] [[Ангилал:Ази дахь дэлхийн соёлын өв]] [[Ангилал:Ливаны археологийн олдворт газар]] [[Ангилал:Ливан дахь дэлхийн соёлын өв]] [[Ангилал:Ливаны соёлын дурсгал‎]] [[Ангилал:Ливаны суурин]] [[Ангилал:Бекаа муж]] d34lc2iqwuhzftezbjkciydxabwdamp 0 14508 822248 742351 2025-06-19T09:15:20Z InternetArchiveBot 70653 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 822248 wikitext text/x-wiki {{Taxobox | name = Дэлгэрэнгүй тогос | image = Lantfarku.jpg | image_width = 250px | image_caption = Superb Lyrebird | regnum = [[Амьтан]] | phylum = [[Хөвчтөн]] | classis = [[шувуу|Жигүүртэн]] | ordo = [[Боршувуутан]] | subordo = [[Дуучшувуу]] | familia = '''Menuridae''' | familia_authority = Lesson, 1828 | genus = '''''Menura''''' | genus_authority = [[John Latham (ornithologist)|Latham]], 1802 | subdivision_ranks = [[Зүйлүүд]] | subdivision = * ''[[Superb Lyrebird|Menura novaehollandiae]]'' * ''[[Albert's Lyrebird|Menura alberti]]'' }} '''Дэлгэрэнгүй тогос''' нь [[Австрали]]д амьдардаг 2 зүйл шувуу бөгөөд эргэн тойрон дахь элдэв дуу чимээг дуурайн дуугарах чадвар нь алдартай. Эрэгчин нь онцлог завсрын өнгөтэй өд бүхий, дэлгэхэд дэвүүр мэт хэлбэрийн том, гоёмсог урт сүүлтэй. == Зүйлүүд == 2 зүйлийн дэлгэрэнгүй тогос бий. * '''[[Superb Lyrebird]]''' эсвэл '''Weringerong''' (''Menura novaehollandiae'') гэгдэх зүйл нь 74-98 см урт, бор шувуу хэлбэртэн баг дотор 3-т орох том биетэй болно. * '''[[Албэртийн дэлгэрэнгүй тогос]]''' (''Menura alberti'') нь арай жижиг, эрэгчин нь хамгийн томдоо 90 см урт байна. == Үржил == Энэ шувуу нь газар дээр голдуу амьдрах ба эмэгчин нь үүр засан нэг өндөг гаргадаг. Өндгөө ганцаараа 50 өдөр орчим даран дэгдээхэй гарна. Эрэгчин нь дэгдээхэй өсгөж тэжээхэд ч мөн оролцдоггүй ажээ. == Идэш тэжээл == Дэлгэрэнгүй тогос [[шавж]], [[аалз]], [[чийгийн улаан]], заримдаа ургамлын үр иднэ. == Зан авир == Тэд аюул тохиолдоход нисэхээсээ гүйж зугтах бөгөөд заримдаа [[вомбат]]ын үүр нүхэнд орж амь хорогддог байна. Дэлгэрэнгүй тогос нь бусад амьтан шувуудын дуу, машины моторын чимээ, нохой хуцах, хөгжмийн зэмсэг, модны хөрөө, хүүхдийн уйлах болон хүний дуу хоолойг дууриаж чаддаг ажээ. == Цахим холбоос == {{commonscat|Menuridae}} * [https://web.archive.org/web/20060426184018/http://www.arkive.org/species/GES/birds/Menura_alberti/ Albert's lyrebird ''(Menura Alberti)''] * [http://www.nationalparks.nsw.gov.au/npws.nsf/Content/Lyrebirds Lyrebird photos and information] * [https://web.archive.org/web/20070930154612/http://www.museum.vic.gov.au/forest/animals/lyrebird.html Lyrebird photo and information] [[Ангилал:Боршувуутан]] gxjk9lbpi4srh03u24iipd678ufoz0i 0 16403 822240 707621 2025-06-19T08:30:23Z Avirmed Batsaikhan 53733 822240 wikitext text/x-wiki {{Жилийн өдрүүд|6 сарын}} '''6 сарын 19''' нь [[Григорийн тоолол|Григорийн тооллын]] жилийн 170 дахь ([[өндөр жил]] бол 171 дэх) өдөр юм. Мөн он дуустал 195 өдөр үлдэж байна. == Үйл явдлууд == * 1762 он— Оросын эзэнт улс Прусстэй энхийн гэрээ байгуулав. * 1790 он — Францад удамшилсан язгууртан байхыг зогсоосон. * 1846 он - Түүхэн дэх анхны [[Бейсбол|бейсболын]] тэмцээн [[Нью-Жерси]] (АНУ) хотод болжээ. * 1862 он - АНУ-ын холбооны нутаг дэвсгэрт боолчлолыг хориглов. * 1956 он - [[Мэрилин Монро]], Артур Миллер нарын хуримаа хийсэн. * 1961 он - Кувейт тусгаар тогтнолоо тунхаглав. * 1991 он —Унгараас Зөвлөлтийн цэргийг гаргаж дууссан. == Энэ өдөр төрөгсөд == * 1941 — [[Вацлав Клаус]], Чехийн улс төрч бөгөөд хоёр дахь Ерөнхийлөгч (2003—2013) * 1964 — [[Борис Жонсон|Борис]] [[Борис Жонсон|Жонсон]], британий улс төрч, Их Британий Ерөнхий сайд (2019—2022). == Энэ өдөр нас барагсад == * 2022 — [[Геннадий Бурбулис]] (1945 онд төрсөн), зөвлөлтийн болон оросын төрийн бөгөөд улс төрийн зүтгэлтэн. * ---- {{Commonscat|19 June|6 сарын 19}} [[Ангилал:Өдөр|0619]] [[Ангилал:Зургаадугаар сарын өдөр|#19]] jx6ouv5gp3jc1d10t9x9gznwxvpcn5x 0 16404 822244 702448 2025-06-19T08:43:36Z Avirmed Batsaikhan 53733 822244 wikitext text/x-wiki {{Жилийн өдрүүд|6 сарын}} '''6 сарын 20''' нь [[Григорийн тоолол|Григорийн тооллын]] жилийн 171 дахь ([[өндөр жил]] бол 172 дэх) өдөр юм. Мөн он дуустал 194 өдөр үлдэж байна. == Үйл явдлууд == *451 он- Ромын эзэнт гүрэн Хүн нарын их хаан Атиллын эсрэг шийдвэрлэх томоохон тулааныг хийжээ. Энэхүү тулааныг түүхэнд Чалонс талын тулаан хэмээн тэмдэглэн үлдээжээ. *1840 он- Зохион бүтээгч [[Сэмюэл Морзе|Самуэль Морз]] өөрийн нээлт болох телеграфын патентаа авч байжээ. *1867 он —АНУ-ын Ерөнхийлөгч [[Эндрю Жонсон]] [[Аляска|Аляскаг]] худалдаж авч буй тухай зарласан. *1877 он- [[Александр Грэхэм Белл]] Дэлхийн анхны телефон утасны үйлчилгээг Канадын [[Онтарио]] хотноо нээжээ *1900 он- Оросын ШУ-ы академийн “Оросын туйлын экспедиц” Санкт-Петурбург хотоос “Заря” хэмээх уурын хөдөлгүүрт дарвуулт хөлгөөр аяллын гараагаа эхлүүлэв. Экспедиц алдарт Санниковын газрыг хайх зорилготой байсан гэдэг. *1944 он- Герман улс туршилтын V-2 загварын пуужинг амжилттай хөөргөжээ. Пуужин 176 км өндөрт хүрсэн явдал нь хүн төрөлхтний түүхэн дэх хүний гараар хийсэн бүтээл гадаад сансарт хүрсэн анхны тохиолдол байв. *1990 он- [[Ангараг]] гаргийн тойрог замд орших бага гараг Эврикаг нээв. *1991 он- Германы Парламент нийслэл хотыг [[Бонн|Бонноос]] [[Берлин]] рүү нүүлгэх шийдвэр гаргасан. *1992 он- [[Тува]] улсад [[Орос|ОХУ]]-аас тусгаар тогтнох тухай бүх нийтийн санал асуулга явуулах талаар иргэдийн гарын үсэг цуглуулж эхэлсэн. == Энэ өдөр төрөгсөд == * 1928 он- [[Жан-Мари Ле Пен]] (2025 онд төрсөн), францын улс төрч. == Энэ өдөр нас барагсад == == Тэмдэглэлт баярууд == ---- {{Commonscat|20 June|6 сарын 20}} [[Ангилал:Өдөр|0620]] [[Ангилал:Зургаадугаар сарын өдөр|#20]] p8e9ju2kgx8ajpsgwqcmr3lx02cu4t1 0 19396 822173 788701 2025-06-18T23:48:26Z InternetArchiveBot 70653 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 822173 wikitext text/x-wiki [[Зураг:ASCII_Code_Chart.svg|thumb|right|300px|ASCII-н тэмдэгтүүд]] '''American Standard Code for Information Interchange''' (''Америкийн мэдээллийн солилцооны стандарт код'') буюу '''ASCII''' нь [[англи хэл]]ний цагаан толгойн дараалал дээр тулгуурласан [[тэмдэгтийн кодлолын схем]] юм. ASCII-гаар компьютерт, санах ойн(8 битээр) нийт 128 ширхэг ялгаатай тэмдэгтийг кодлох боломжтой байдаг. Тэмдэгтийн код 0..127 завсарт оршино. == Тэмдэгтүүд == 0-31 хүртэлх кодыг удирдах кодууд гэдэг. Удирдах код нь ямар нэг тэмдэгт илэрхийлэхгүй (дүрслэгдэх тэмдэгт байхгүй), харин ямар нэгэн үйлдлийг төлөөлнө. Ж.нь 8 гэсэн код курсорыг зүүн гар тийш нэг шилжүүлэх, 12 гэсэн код дэлгэц цэвэрлэх үйлдлийг заах гэх мэт. Санах ойд тэмдэгт ASCII-кодоороо хадгалагдана. Гэтэл ASCII-код бол хүснэгтэд байрлах дугаар. Ө.х. санах ойд тэмдэгтийн хэлбэр дүрс нь хадгалагддаггүй ажээ. Компьютерт өөрт нь байдаг тэмдэг дүрслэгч (character generator) хэмээх хэрэгсэл хадгалагдсан ASCII-кодоор ямар тэмдэгт болохыг таньж компьютерын дэлгэц, эсвэл цаасан дээр хэвлэдэг байна. Дэлхийн олон орны цагаан толгой 256-аас их тэмдэгттэй байдаг. Ийм цагаан толгой ASCII-хүснэгтэд багтахгүй. Үүнээс улбаалан тэмдэгтийг 2 байтаар кодлох аргачлал орчин үед бий болжээ. == Extended ASCII Хүснэгт == Extended ASCII хүснэгтийн эхний 128 нүд (0-127 хүртэлх) үл өөрчлөгдөх байнгын "эзэн"-тэй болон стандартчилагдаж, харин үлдсэн 128 нүд (128-255 хүртэлх) стандартчилагдаагүй байна. Үүнээс улбаалан, эхний 128 тэмдэгт нь адил боловч, сүүлийн 128 тэмдэгт нь янз бүр байх өөр өөр ASCII-хүснэгтүүд гарч ирдэг. Тухайлбал том, жижиг латин үсгүүд, араб цифрүүд ба бусад тэмдэгтүүд стандарт хэсэгт орсон учраас латин үсгээр бичсэн текст дурын компьютер дээр "эвдрэлгүй" гарах жишээтэй. Гэтэл кирилл үсгүүд стандартчилагдаагүй учраас зарим ASCII-хүснэгтийн 128-255 хэсэгт огт ороогүй байж болно, заримд нь орсон байж болно. Хэрэв орсон байлаа гэхэд өөр өөр хүснэгтэд өөр өөр кодтой байж болно. Ж.нь [[Windows]] ба [[MS-DOS]] үйлдлийн системийн ASCII-хүснэгтүүдийн кирилл үсгийн код адилхан биш. == Гадаад холбоос == * [https://web.archive.org/web/20081019221633/http://www.wps.com/projects/codes/index.html A history of ASCII, its roots and predecessors] by [[Tom Jennings]] (October 29, 2004) (accessed 2005-12-17) * [http://www.unicode.org/charts/PDF/U0000.pdf The ASCII subset] of [[Unicode]] * [http://www.pobox.com/~enf/ascii/ascii.pdf The Evolution of Character Codes, 1874-1968]{{Dead link|date=Есдүгээр сар 2023 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }} * [https://web.archive.org/web/20110718121916/http://wps.com/projects/codes/X3.4-1963/index.html Scanned copy of American Standard Code for Information Interchange ASA standard X3.4-1963] [[Ангилал:Кодлолын схем]] 6s3l5r68d8uhtpegis69u7n0cuio3f6 0 22326 822233 821874 2025-06-19T07:44:56Z InternetArchiveBot 70653 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 822233 wikitext text/x-wiki [[Файл:Large format camera lens.jpg|thumb|right|Том форматтай камерын линз.]] '''Гэрэл зураг-'''гэрэл зургийн хальс эсвэл электрон зураг-мэдрэгч зэрэг [[цацаргалт]] мэдрэмтгий зүйлс дээрх цацаргалтыг буулгаж авах замаар зураг үүсгэх практик, шинжлэх ухаан бөгөөд урлаг юм. Линз нь ямар нэг обьектоос ялгарах эсвэл тухайн обьект дээр тусаад хугарсан гэрлийн цацрагийн фокусыг тааруулан, камерын дотор байрлах гэрэл мэдрэмтгий гадарга дээр бодит дүрс болгон буулгахад ашиглагддаг. Улмаар электрон дүрс мэдрэгч нь дүрсийг пикселийн (нягтрал) нарийвчлалаар буулган, боловсруулж дижитал файл хэлбэрээр хадгалдаг. Зураг, видео хэлбэрээр хадгалагдсан дижитал файлыг зургийн аппаратнаас шууд үзэх, компьютер лүү хуулах, дэлгэцээр харуулах буюу студид угааж, принтерээр хэвлэн ашиглаж болдог. Гэрэл зургийг шинжлэх ухаан, үйлдвэрлэл, бизнест өргөнөөр ашиглахын зэрэгцээ урлаг, уран бүтээл, харилцаа холбооны зорилгоор түгээмэл ашигладаг. Гэрэл зургийн ач холбогдол бол түүхэн баримт болдог гол онцлогтой юм. == Үгийн гарал зүй == Фотограф гэдэг үг нь Грекийн φωτός (''phōtos'') буюу гэрэл<ref>[http://www.perseus.tufts.edu/hopper/text?doc=Perseus%3Atext%3A1999.04.0057%3Aentry%3Dfa%2Fos φάος], Henry George Liddell, Robert Scott, ''A Greek-English Lexicon'', on Perseus</ref> болон γραφή (''graphé'') буюу зураг<ref>[http://www.perseus.tufts.edu/hopper/text?doc=Perseus%3Atext%3A1999.04.0057%3Aentry%3Dgrafh%2F γραφή], Henry George Liddell, Robert Scott, ''A Greek-English Lexicon'', on Perseus</ref> гэсэн хоёр үгний нийлбэр юм.<ref>Harper, Douglas. [http://www.etymonline.com/index.php?term=photograph "photograph"]. ''[[Online Etymology Dictionary]]''.</ref> == Түүх == === Анхны технологи === [[File:Camera obscura box.jpg|thumb|Зураг зурахад ашиглагддаг хайрцган аппарат]] Гэрэл зураг нь хэд хэдэн технологийн нийлбэр юм. Анхны гэрэл зураг гарахаас өмнө Хятадын философич Мо Ди болон Грекийн математикч [[Аристотель]], [[Евклид]] нар МЭӨ 4, 5-р зуунд хайрганы нүхээр гэрэл тусган зураг зурах камерны талаар дүрсэлсэн байдаг.<ref>Campbell, Jan (2005) ''[http://books.google.com/books?id=lOEqvkmSxhsC&pg=PA114 Film and cinema spectatorship: melodrama and mimesis]''. Polity. p. 114. [[:en:Special:BookSources/074562930X|ISBN 0-7456-2930-X]]</ref><ref>http://books.google.com/?id=MTXdplfiz-cC&pg=PA20</ref> Хүн төрөлхтний хөгжил дэвшлийн гайхамшгийн нэг болох гэрэл зургийн түүх эртний Арабын физикч, математикч, эмч, филисофич [[Ибн-Аль-Хайсам|Ибн-Аль-Хайсамын]] нэртэй салшгүй холбоотой. Дундад зууны Европт Альхазен хэмээн алдаршсан тэрээр 965 онд төрж 1039 онд өөд болсон ба тухайн үеийнхээ хамгийн өндөр боловсролыг эзэмшиж, гэрэл, гэрлийн туяаны тухай тодорхой бүх л мэдэгдэхүүнийг тусгасан оптикийн тухай шинжлэх ухааны өгүүллээ бичжээ. Тэр үед гэрэл зургийн талаар ямар ч ойлголт байхгүй байсан боловч чухам энэ эрдэмтэн гэрэл зургийн аппарат маягийн зүйл хийсэн нь өнөөгийн бидний сонирхлыг ихэд татдаг. Үүний тулд тэрээр жирийн 1 хайрцаг авч 1 талд нь цоолж нүх гаргаад түүнийхээ өмнө хэд хэдэн лаа асаажээ. Нүхний эсрэг талд цулгай дэлгэц буюу самбар байрлуулахад уг дэлгэц буюу самбар дээр лаануудын доош харсан дүрс гардаг болохыг нээжээ. Ийнхүү Ибн-Аль-Хайсам 200 жилийн дараа харанхуй каамер хэмээх нэр хүртсэн зүйлийг нээсэн хийгээд энэ нь түүний хийдэг ердийн туршилтуудын 1 байсан тул өөрийн нээлтэндээ төдийлөн ач холбогдол өгөлгүй орхисон бөгөөд Европ тив үүнийг 200 жилийн дараа олж мэджээ. === Дундад зуун<ref name=":0">http://jagaa.blogmn.net/21813/gerel-zurgiin-tuuhees.html</ref> === 1519 онд алдарт [[Леонардо да Винчи]] харанхуй камерийг шинжлэх ухааны ажиглалт хийхэд чухал төхөөрөмж гэж нэрлэсэн тэмдэглэл бичжээ. 1544 онд [[Нидерланд|Нидерландын]] математикч Хээма Фрийзиус түүний тусламжтайгаар нарны хиртэлтэнд анх ажиглалт хийж байсан түүхтэй. 16-р зууны дунд үед Италийн иргэн Жамбаттиссаделла Поорте харанхуй камерийн нүхэнд линз суулгах санаа төрсөн бөгөөд ингэснээр дүрсний чанарыг эрс сайжруулж, улам боловсронгуй болсон тул тэр дорхноо л аялагчид, зураачдын байнгын дагуул болжээ. Цаасан дээр гарсан оптик дүрсийг тэд үзэг харандаагаар дагуулан тодруулдаг байв. Шинжлэх ухааны лабораторит энэ нь өнөөдрийн гэрэл зургийн аппарат буюу туршлагыг бүртгэгч дуран байлаа. Астрономич Иохами Кээплэр суурин дээрээ эргэж, тал бүр тийш харах боломжтой, салхин тээрэмний хэмжээтэй харанхуй камерийг зохион бүтээв. Оросын эрдэмтэн [[Михаил Васильевич Ломоносов|Михаил Ломоносов]] лаборантууддаа, машинуудыг зурахад харанхуй камерийг байнга ашиглах шаардлага тавьдаг байв. Германы эрдэмтэн, физикч Крийстоф Шлайнэр харанхуй камерыг нар руу чиглүүлэв. Түүний дуран Кээплэрийн зөвлөснөөр 2 хэсэг цуглуулагч линзээс бүрдэж байснаараа [[Галилео Галилей|Галилео Галилейн]] дурангаас ялгарч байсан бөгөөд алсад буй зүйлүүдийн бодит дүрсийг дамжуулах боломжийг хангасан байна. Эрдэмтэд энэ камерийн тусламжтайгаар Галилейн нээсэн толбоноос гадна, гадаргуу дээр гарсан хаягдлууд тод ажиглагдаж буйг тогтоожээ. Үүнээс дахин 2 зууны дараа Францын одон орон судлаач, физикч [[Доминик Франсуа Жан Араго]] тэднийг дахин нээж “протуберац” ([[Герман хэл|герман]]. ''Protuberanzen'', лат. ''protubero'') хэмээн нэрлэжээ. Энэ үед эрдэмтэд бийр хэрэглэлгүй, зөвхөн гэрлээр зурах боломжийг шургуу судалж байлаа. Өөрөөр хэлбэл, дурангийн цуглуулж өгсөн дүрсийг бэхжүүлэх аргыг олох хэрэгтэй байв. Харанхуй камерийг гэрэл зургийн аппарат болгон хувиргах шаардлагатай байлаа. === 19-р зуун<ref name=":0" /> === 19-р зууны хамгийн гайхамшигтай бөгөөд ач холбогдолтой нээлтүүдийн нэг болох гэрэл зургийг Нийсэфор Ньепс (1765-1833) анхны харанхуй камерийг хийсэн. Тэр гэрлийн тусламжтайгаар сийлбэр хэвлэх хэв хийхийг мөрөөдөж, чулуун бараар хэвлэх аргатай нилээд нарийн танилцаж өөрийнхээ хийж буй зүйлээ гелиографи гэж нэрлэжээ. Мөн 1822 онд Парисын Маре гудамжинд Луи Жак Дагэр ([[Франц хэл|франц]]. ''Louis Jacques Mandé Daguerre'', 1787 —1851) “Диорама” хэмээх үзвэрийн газраа нээжээ. Тэрээр зургууд нь солигддог үзмэр хийсэн байна. Нимгэн, хагас тунгалаг даавуун дээр зурсан зургуудыг бүгдийг нь зэрэгцүүлэн сараалжуудаас зүүж байрлуулаад араас нь ээлжлэн гэрэлтүүлдэг байжээ. Үзэгчид гэгээн цагаан өдөр гэнэт шөнө болж хөгжмийн аялгуунд гоёмсог зураг харж байгаагаа гайхаж, шагшран магтаж байхад Дагэрт гэрлийн дүрсийг бэхжүүлэх аргыг олох санаа эргэлдсээр байв. Тэрээр тухайн үеийн бусад зураачдын адил харанхуй камер ашиглан зурдаг байсан бөгөөд оптикийг ч муугүй мэддэг байв. Ж.Дагэр францын зохион бүтээгч [[Жозеф Ньепс|Жозеф Нийсэфор Ньепс]] ([[Франц хэл|франц]]. ''Joseph Nicéphore Niépce''; 1765 —1833) тухай сонсоод түүнд захидал бичиж 1827 онд танилцаад 1829 онд хамтран ажиллаж, шинэчлэл хийхээр “Ноён Ньепсийн нээж ноён Дагэрийн боловсронгуй болгосон гелиографи” гэдэг нэртэй гэрээ байгуулжээ. Дагэр Ньепсийн олж харж чадаагүй хэв-барнаас хуулбарлах, байгаа байдлаар нь зураг авах 2-ын ялгааг ойлгож хөрөг зураг нь өнгөнүүдийн хувьд зөв, тод дамжуулахыг хамгаас илүү шаарддаг учир зураг авах хугацаа 5 хоромоос хэтрэх ёсгүй хэмээн үзэж йодоор боловсруулсан мөнгөөр бүрхсэн ялтас ашиглахыг санал болгожээ. Йодот мөнгө ашигласнаар орчин үеийн гэрэл зургийн аргад тун дөхөж ирсэн хэдий ч бүр 1818 онд Английн астрономч Жон Хээршэл йодот мөнгөний харлах процессыг тиосульфит зогсоодог болохыг нээснийг тэд мэдэж чадаагүй юм. Ньепсийг нас барсны дараа Даагэр йодот мөнгөөр богино хугацаанд позитив дүрс гаргаж бэхжүүлэх аргыг олж даагэреотип хэмээн нэрлэжээ. Энэ арга нь Ньепсийнхээс огт өөр арга байсан ч хамтын ажиллагааны гэрээ хүчин төгөлдөр хэвээр байсан тул дундынх болжээ. Даагэрийн нээсэн энэ арга маш энгийн бөгөөд түгээмэл байсан тул тэр дороо л нийтэд хүртээл болсон байна. Өөрийн дүрс-Даагэреотипийг харахыг хүсэгчид маш олон байсан ба тэдний хэрэгцээний хирээр харанхуй каамер, химийн бодисууд, дуран, мөнгөжүүлсэн ялтсуудыг үйлдвэрлэж эхлэв.Мөнгөн усны уураар дүрс тодруулах болон тиосульфитаар бэхжүүлэх аргыг ч Даагэр /Жооно Хээршэлийн нээснийг мэдэлгүйгээр/ нээжээ. Гэвч энэ бүгдийг Даагэр өөрөө санаачилсангүй, зөвхөн Ньепсийн санааг үргэлжлүүлж байж олж нээжээ. Гелиограф анх гарснаас хойш 13 жилийн дараа буюу 1839 оны 1-р сард Парисын ШУА-ийн хурал дээр нэрт эрдэмтэн, улс төрийн зүтгэлтэн Доминик-Франсуа Араго анх Луи Дагэр, Нийсэфор Ньепс нар хавтгай метал гадаргуу дээр объектуудын гэрлийн дүрсийг бэхжүүлэн авах боломжийг нээснийг илтгэжээ. Энэ үед Английн эрдэмтэн [[Уильям Тальбот|Уильям Фокс Тальбот]] ([[Англи хэл|англи]]. ''William Henry Fox Talbot''; 1800 —1877) харанхуй камер ашиглан дүрс буулгах процессыг сонирхож 1835 онд буюу ажиллаж эхэлснээсээ хойш 2 жилийн дараа, өөрийн байшин болон Лакокийн сүмийн зургийг авч чаджээ. Эдгээр зургийг 2 цагийн хугацаатай барил өгч авсан хэдий ч анхны, жинхэнэ гэрэл зургийн негативууд /энэ нэрийг Таальбот өгчээ/ байжээ. Гэвч Тальбот туршилтаа төдхөн орхисон байна. 1839 оны 1-р сарын сүүлчээр Уильям Тальбот Лондоны Эзэн хааны нийгэмлэгийн хурал дээр өөрийн нээсэн калотайпийн аргын тухай илтгэл тавьж гэрэл зургийг боловсронгуй болгох талаар ажиллаж эхэлсэн байна. Ингээд хэдхэн сарын дараа азот хүчлийн мөнгө бүхий хальсан дээр авдаг болсноор дүрсийг ердөө л 3 хоромд буулгах боломжтой болжээ. Таальбот өөрийн аргаа шууд гаргаж тавьсан бол дагэреотипийг гаргалгүйгээр мөхөөж чадах байсан ба нэгэнт их хүч хөрөнгө зарж бүтээсэн Даагэротипийг 10 жилийн дараа калотайп шахан гаргажээ. Хожим нь энэ арга эхлээд хуурай, дараа нь нойтон желатин ялтсуудад шахагдан өөрчлөгдсөн билээ. Ийнхүү хүн төрөлхтний олон чухал нээлтийн нэг болох гэрэл зураг урлагийн болон аж үйлдвэрийн шинэ салбар болон үүсэж хөгсөн байна. Хожим бромт мөнгө, хлорт мөнгө, йодот мөнгө зэрэг бодисуудаар гэрэл мэдрүүлэн, метол, эсвэл гидрохиноноор тодруулаад тиосульфат натригаар зогсоож төрөл бүрийн гадаргууд буулгадаг болсныг өнөөгийн бид хэрэглэж байна. Шинжлэх ухаан техникийн дэвшлийн эрин - өнөө үед тоон програмт зураг үүсэн хөгжиж байгаа нь зарим талаараа гэрэл зургийн ач холбогдлыг бууруулсан нь гэмт хэрэгтэн этгээдүүдийн бүртгэлээр ХIХ зууны сүүл үед баруун Европыг дагуулан шуугиулж байсан Бертильонаж буюу антропометрийн хэмжил зүйн арга ХХ зууны эхэнд дактилоскопихэмээх гарын мөрний ухаанд зайгаа тавин өгсөнтэй төстэй ч бодит байдлыг дүрслэх чадал, засвар хийх, хуурамчаар үйлдсэнийг тогтоох боломж өндрөөрөө урлаг, криминалистик зэрэг салбарт үнэлж баршгүй хэвээрээ байна. === Хар цагаан зураг === Бүх гэрэл зураг эхэндээ зөвхөн хар, цагаан өнгөтэй. Хар, цагаан зураг нь саарал болон цэнхэр, бор шаргал туяатай гардаг байсан. Одоо хэр нь камераар хар, цагаан зураг дарж болохоос гадна зөвхөн хар, цагаан зураг дардаг камер ч байдаг. Мөн зураг засварлах програмуудад хар, цагаан болгох үйлдлүүд байдаг. === Өнгөт зураг === 1903 онд авсан өнгөт зураг байдаг. Тухайн үед тусгай төхөөрөмж ашиглан, маш удаан хугацааны туршид зургийг бүтээж, хэвлэдэг байсан. Өнгөтөөр зураг авах боломжийг 1840 оны үеэс судалж эхэлсэн. Эхэн үед өнгөт зураг гэрэлд цохигдох, их хугацаа шаардах гэх мэт сул талтай байсан. 1855 онд физикч [[Жеймс Клерк Максвелл]] ([[Англи хэл|англи]]. ''James Clerk Maxwell''; 1831—1879) гурван үндсэн өнгийг тусгаарлах зарчмын талаар судалгаа гаргасан бөгөөд '''''1861''''' онд энэ зарчмын дагуу анхны өнгөт зургийг авсан. Максвелл улаан, ногоон, цэнхэр шүүлтүүр ашиглан 3 ширхэг хар, цагаан зураг авч, дараа нь нийлүүлэх замаар өнгөт зураг гаргаж авах санаа гаргажээ. 1860-аад оны сүүлээр Луйс Дукос ду Хаурон өнгөт зураг хэвлэх аргийг нээсэн. Улмаар хальс хийж зураг дарах камер бүтээгдэх болж 1935 он гэхэд Кодак өнгөт хальсыг нэвтрүүлсэн. Үүнтэй төстэй "''Agfacolor Neu"'' хальсыг Agfa компани 1936 онд бүтээжээ. 1963 онд Поларойд компани зураг дарсны дараа 1-2 минутын дотор хэвлэн гаргах камер гаргасан байна. 1995-2005 оны хооронд дижитал камер хэрэглээнд хүчтэй нэвтрэх болсон. === Дижитал гэрэл зураг === 1981 онд Японы [[Sony|"Sony"]] компани энгийн хүмүүс ашиглаж болох анхны хагас дижитал камерыг худалдаанд гаргасан. Мавика хэмээх энэхүү камер нь дүрсийг дискэнд хадгалдаг байсан бөгөөд дискэн дээр хадгалагдсан дүрсийг дэлгэцээр харах боломжтой байсан. 1991 онд Кодак анхны дижитал камер болох DCS 100-г гаргасан. Энэ камер өндөр үнэтэй байсан хэдий ч сэтгүүлч, мэргэжлийн гэрэл зурагчид өргөнөөр ашиглаж эхэлсэн байна. Дижитал камер нь электрон дүрс мэдрэгч ашиглан дүрсийг электрон дата болгон хадгалдаг бөгөөд өмнөх үеийн камеруудаас ялгаатай нь зураг угаах гэх мэт химийн процесс ашигладаггүй юм. Дижитал зургийг төрөл бүрийн янзалж, өөрчлөх боломжтой. Өнөөдөр дэлхий даяар дижитал камер болон ухаалаг гар утас ашиглан зураг авах болсон билээ. === Нийлэг гэрэл зураг === Нийлэг гэрэл зураг нь компьютер орчинд авах зураг бөгөөд зураг авалт нь бодитоор зураг авч байгаа мэт загварчлагдсан байдаг. Дижитал ертөнцөд дижитал зураг авалт хийх нь бодит ертөнцөд зураг авах хэмжээ, хязгаарыг давах боломжийг бий болгосон.<ref>{{cite conference|url = http://www.zhongart.com/marcol/premier/photoA_files/synthesis%20photography%20and%20architecture.html|title = Synthesis photography and architecture|last1 = Paux|first1 = Marc-Olivier|date = 1 February 2011|conference = [[Imagina]]|location = Monaco}}</ref> == Камерны түүхэн хөгжил == <!-- Images showing cameras typical for their time or cameras that were first of their kind (other suggestions for criterias?)--> <gallery widths="220" heights="180" perrow="5"> File:Studijskifotoaparat.JPG|19-р зууны 3 хөлтэй, студийн камер File:Box Camera.jpg|Чиглүүлээд зураг дарах [[хайрцган камер]], кино зураг авалтад ашиглагддаг анхны камер, c. 1910 File:No1-A Autographic Kodak Jr.jpg|Kodak-ийн хураадаг камер 1922 File:Leica-II-Camera-1932 cropped.jpg|[[Leica Camera|Leica-II]], [[135 мм]] кино зураг авалтын анхны камеруудын нэг, 1932 File:Contax-s.jpg|[[Contax]] S 1949&nbsp;– анхны [[олон талт призмт камер]] [[Single-lens reflex camera|SLR]] File:Polaroid Colorpack 80.jpg|Polaroid Colorpack 80 зураг хэвлэдэг камер, c 1975 File:Photography using Canon Digital IXUS 850 IS.jpg|[[Дижитал камер]], [[Canon Ixus]] загвар, c. 2000. File:Capas-d1.jpg|Nikon D1, анхны [[digital single-lens reflex camera|digital SLR]] сурвалжлага, спортын зураг авалтад ашиглагддаг, c. 2000 File:Phone photography.jpg|[[Ухаалаг утас]], c. 2010 </gallery> == Техникийн шинж чанар == Камер бол зураг авах хэрэгсэл бөгөөд дуу бичлэг хураах төхөөрөмж суулгаснаар видео бичлэг хийх буюу кино зураг авалт хийх боломжтой болсон. Дижитал сорон болон электрон соронзон бүхий санах ойтой.<ref>http://www.dpreview.com/learn/?/glossary/</ref> == Эшлэл == {{Reflist}} [[Ангилал:Гэрэл зураг| ]] [[Ангилал:Дүрслэх урлагийн төрөл]] [[Ангилал:Уран сайхны арга техник]] [[Ангилал:Хуулбарлах техник]] 5pyj00q6814qpoxzn4g7h56x53rq6j2 0 24173 822203 821863 2025-06-19T03:20:38Z InternetArchiveBot 70653 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 822203 wikitext text/x-wiki [[Файл:Ephesians 2,12 - Greek atheos.jpg|thumb|right|250px| ''atheoi'' буюу αθεοι гэсэн "бурхангүй хүмүүс" хэмээх Грек үг]] '''Атеизм''' буюу '''Шашингүйн үзэл''' гэж бурхан орших явдалд итгэхгүй байх үзэл.<ref name=Nielsen-EB/> Илүү давчуу байдлаар тайлбарлавал атеизм гэдэг нь [[бурхан]] тэнгэр байхгүй хэмээх үзэл юм.<ref name=RoweRoutledge/><ref name=oxdicphil/> Өргөнөөр тайлбарлавал атеизм бол ямар нэгэн бурхан тэнгэр байдаг эсэхэд үл итгэх явдал билээ.<ref name=oxdicphil/><ref name=religioustolerance/><ref>{{cite encyclopedia |url=http://oxforddictionaries.com/definition/atheism |encyclopedia=Oxford Dictionaries |title=atheism |publisher=Oxford University Press |accessdate=2012-04-09 }}</ref> Атеизмийн эсрэг<ref name=reldef/><ref name=OED-theism /> болох [[Тейзм]] гэдэг нь ядаж нэг бурхан оршдогт итгэх явдал.<ref name=OED-theism>{{cite book |title=Oxford English Dictionary |edition=2nd |year=1989 |quote=Belief in a deity, or deities, as opposed to atheism}} </ref><ref> {{cite web |url=http://www.merriam-webster.com/dictionary/theism |title=Merriam-Webster Online Dictionary |quote=belief in the existence of a god or gods | accessdate=2011-04-09}}</ref> Атеизмийн үзэлтэй хүнийг Атеист гэнэ. Атеизм хэмээх үг нь Грек хэлний ἄθεος (''atheos'') буюу "бурхангүй" хэмээх үгнээс гаралтай бөгөөд үүнийг бүхэл нийгмээрээ бурхан тэнгэрт тахин шүтэх үзлийг эсэргүүцдэг хүмүүсийг тодорхойлдог, доош нь хийсэн утгатай үг байжээ. Чөлөөт үзэл баримтлал, эргэлзээт лавлагаа дэлгэрч, шашны шүүмжлэл ихэссэнээр тус үгийг хэрэглэх тохиолдол багасаж эхэлжээ. <ref name=KArmstrong>{{cite book |last=Armstrong |first=Karen |authorlink=Karen Armstrong |title=A History of God |year=1999 |publisher=London: Vintage |isbn=0-09-927367-5}} </ref> Атеистууд нь ер бусын зүйлтэй холбоотойгоор тайлбарладаг зүйлд эргэлзээтэй ханддаг бөгөөд баттай бодит үзэл баримтлалыг энэ тэргүүнд тавьдаг хүмүүс байдаг. Атеизм нь олонход ямар нэгэн бурхан тэнгэрт итгэхгүй байхыг зөвлөдөг. Атеизмийг дэмжигч маргаанууд нь гүн ухаан, нийгэм, түүх зэрэг олон олон шинжлэх ухаанаас гаралтай. Зарим атеистууд нь төрийг шашнаас тусгаарлах үзэлтэй<ref name=honderich/><ref> Fales, Evan. "Naturalism and Physicalism", in {{harvnb|Martin|2007|pp=122–131}}. </ref> байдаг ч хүмүүсийн дунд баримталдаг үзэл, философиуд нь ялгарах жишээтэй. Атеизм нь шашинг бодвол дэлхий ертөнцийг илүү хялбараар тайлбарладаг хэмээн олонх атеистууд хэлдэг бөгөөд ийм учраас атеизм нь бурхан байхгүйг батлах бус, эсрэгээр нь шашин нь бурхан байгаа гэдгийг тайлбарлах үүрэгтэй хэмээн үздэг.<ref>{{harvnb|Stenger|2007|pp=17–18}}, citing {{cite book|last=Parsons|first=Keith M.|title=God and the Burden of Proof: Plantinga, Swinburne, and the Analytical Defense of Theism|year=1989|location=Amherst, New York|publisher=Prometheus Books|isbn=978-0879755515}}</ref> Зарим шашин шүтлэгт атеизмийн дүр төрхүүд илэрдэг. Үүнд, [[Жайнизм]], [[Буддизм]], [[Хиндүизм]], [[Паган]] хөдөлгөөнүүд<ref name="Neopaganism">{{cite book|author=Carol S. Matthews|url=http://books.google.com/?id=RfGhUW8RdUIC&pg=PA194&dq=neopaganism+atheism#v=onepage&q&f=false|title=A New Vision A New Heart A Renewed Call - Volume Two|publisher=William Carey Library|quote=Although Neo-Pagans share common commitments to nature and spirit there is a diversity of beliefs and practices. Some are atheists, others are polytheists (several gods exists), some are pantheists (all is God) and others are panentheists (all is in God).|date=19 October 2009|isbn=9780878083640}} </ref> (Викка гэх мэт<ref name="Wicca">{{cite book|author=Carol S. Matthews|url=http://books.google.com/?id=stQQJlV9FT8C&pg=PA115&dq=neopaganism+atheism#v=onepage&q&f=false|title=New Religions|publisher=Chelsea House Publishers|quote=There is no universal worldview that all Neo-Pagans/Wiccans hold. One online information source indicates that depending on how the term ''God'' is defined, Neo-Pagans might be classified as monotheists, duotheists (two gods), polytheists, pantheists, or atheists.|date=19 October 2009|isbn=9780791080962}} </ref>), бурхангүй шашнууд хамаарагдана. Жайнизм болоод Буддизмийн зарим хэлбэрүүд нь бурханд итгэхийг санал болгодоггүй<ref>{{cite book |url=http://books.google.com.vc/books?id=Jb0rCQD9NcoC&printsec=frontcover#v=onepage&q=atheism&f=false |last=Kedar |first=Nath Tiwari |year=1997 |title=Comparative Religion |publisher=[[Motilal Banarsidass]] |isbn=81-208-0293-4 |page=50}} </ref> байхад Хиндүизм нь атеизмийг хүчинтэйд тооцдог ч дагаж мөрдөхөд хэцүү гэдэг.<ref>{{Cite book | last = Chakravarti| first = Sitansu| title = Hinduism, a way of life| publisher = Motilal Banarsidass Publ.| year = 1991| page = 71| url = http://books.google.com/?id=J_-rASTgw8wC&pg=PA71| isbn = 978-81-208-0899-7|quote = According to Hinduism, the path of the atheist is very difficult to follow in matters of spirituality, though it is a valid one. |accessdate=2011-04-09}} </ref> Атейзмийг тодорхойлогч шалгуурууд нь хоорондоо зөрчилддөг тул өнөө үед дэлхий дээрх Атейстуудын тоог тогтоох нь тийм ч амар биш юм.<ref name="Martin2007">{{cite book|last=Zuckerman|first=Phil|editor=Martin, Michael T|title=The Cambridge companion to atheism|year=2007|publisher=Cambridge University Press|location=Cambridge, England|isbn=0-521-84270-0|page=56|url=http://books.google.com/books?id=tAeFipOVx4MC&pg=PA56|accessdate=2011-04-09}} </ref> Нэгэн тооцоогоор дэлхийн хүн амын 2.3% нь атеистууд, 11.9% нь шашин шүтдэггүй гэсэн дүн гарчээ.<ref name="Britannica demographics">{{cite web |url=http://search.eb.com/eb/article-9432620 |title=Worldwide Adherents of All Religions by Six Continental Areas, Mid-2005 |publisher=Encyclopædia Britannica |year=2005 |accessdate=2007-04-15}} * 2.3% Atheists: Persons professing atheism, skepticism, disbelief, or irreligion, including the militantly antireligious (opposed to all religion). * 11.9% Nonreligious: Persons professing no religion, nonbelievers, agnostics, freethinkers, uninterested, or dereligionized secularists indifferent to all religion but not militantly so. </ref> Өөр нэг судалгаанаас харахад өөрсдийгөө атейст хэмээн тодорхойлсон хүмүүс нь барууныхны дунд хамгийн өндөр хувийг эзэлдэг, тухайлбал: [[Америкийн Нэгдсэн Улс|АНУ]]-4 %, [[Итали]]-7%, [[Испани]]-11%, [[Их Британи]]-17%, [[Герман]]-20%, [[Франц]]-32% байдаг байна.<ref name="Harris">{{cite web |url=http://www.harrisinteractive.com/news/allnewsbydate.asp?NewsID=1131 |title=Religious Views and Beliefs Vary Greatly by Country, According to the Latest Financial Times/Harris Poll |publisher=Financial Times/Harris Interactive |date=2006-12-20 | accessdate=2011-04-09}} </ref> Харин [[Монгол улс]]ад 2010 онд хийсэн хүн амын тооллогоор нийт хүн амын 38.6% нь шашин шүтдэггүй гэсэн дүн гарчээ.<ref>[http://toollogo2010.mn/doc/Statistic_undsen_ur_dun.pdf 2010 оны Хүн амын тооллого, Үндсэн дүн]</ref> == Үгний гарал болоод хэрэглээ == Эртний Грек хэлэнд ''atheos'' (ἄθεος) нь "бурхангүй" хэмээх утгатай тэмдэг нэр байв. Энэ үгийг анх бурханы эсрэг, сүсэггүй хэмээх шүүмжлэлийн байдлаар хэрэглэж байжээ. МЭӨ 5-р зуунд энэ үг нь илүү утга төгөлдөршиж бурхантай харилцаа холбоог тасалсан, бурхныг үгүйсгэсэн хэмээх утгатай болов. ἀσεβής (''asebēs'') хэмээх үгийг өөрийн бурхныг үл шүтэж эсэргүүцдэг ч бусад бурхныг шүтдэг хүмүүст оноох болов. Сонгодог бичвэрүүдийн орчин үеийн хөрвүүлгээр ''atheos''-ийг "atheistic" буюу "атеист тал руугаа" гэж орчуулах нь бий. [[Цицеро]] нь тус үгийг латин хэлнээ ''atheos'' гэж хөрвүүлжээ. Анхны [[Христийн шашин]]тнууд, [[Эртний Грекийн шашин]]д итгэгчид нар тус үгийг нөгөөдөө оноож доромжилдог байжээ. Атеист (atheist) хэмээх үг нь англи хэлнээ Атеизм хэмээх үгнээс өмнө гарч ирсэн бөгөөд анх 1566, 1571 онд хэрэглэгдэж байв. Бурхан шашин үл шүтэх хэмээх утгаар Атеист хэмээх нэршлийг хамгийн эртний үедээ 1577 оны үед хэрэглэж байжээ. Түүнтэй холбоотой үгс, нэршлүүд нь хожим бий болжээ: деист - 1621 онд, теист - 1662 онд, [[деизм]] - 1675 онд, [[теизм]] - 1678 онд. Тухайн үедээ деизм, деист хэмээх үгс нь одоогийнхоо тодорхойлолтоор явж байсан бол теизм хэмээх үг нь сүүлдээ деизмээс ялгарах болжээ. Карен Армстронг бичихдээ 16 болон 17-р зууны үед атеист хэмээх үг нь зөвхөн доромжлол байдлаар хэрэглэгддэг байсан - хэн ч өөрийгөө атеист хэмээхгүй байх байсан гэжээ. 17-р зууны дунд үед бурханд итгэхгүй байх нь боломжгүй зүйл хэмээн үздэг байв. 18-р зууны сүүл үед Европт ''Атеизм''-г анх өөртөө олгогч үзэл хэмээн үзэх болов - үүнд, монотеист Авраамийн бурханд (Христ, Лал, Жүдизмийн бурхан) итгэхгүй байх явдлыг. 20-р зуунд даяаршил бий болсноор тус үгийг бүхий л бурханд итгэхгүй байх явдалд хэрэглэх болсон. Зарим Атеистууд "Атеизм" хэмээх үг нь хэрэгцээгүй хэмээн тайлбарладаг. Сэм Харис ''Letter to a Christian Nation'' номондоо: <blockquote>''Атеизм'' хэмээх үг нь угтаа оршин тогтнох ёсгүй. Атеизм нь ердөө л ямар нэг учир шалтгаангүй шашны үзлийн эсрэг гаргадаг ухаалаг хүмүүсийн дуу авиа юм.</blockquote> === Эерэг, сөрөг гэх === Философчид тухайлахад Антони Флю болон Майкл Мартин нар эерэг Атеизм-ийг сөрөг Атеизм-тай (сул дорой зөөлөн) анх эерэгцүүлэн гаргаж иржээ. Эерэг Атеизм гэдэг бол бурхан гэж байдаггүй гэх үзлийг хүлээн зөвшөөрсөн үзэл баримтлал юм. Сөрөг Атеизм нь non-theism-ийн бүхий л хэлбэрүүдийг өөртөө багтаадаг. Энэ ангиллийн дагуу хэн ч эерэг ба сөрөг Атеист биш юм. Сул дорой ба хүчтэй Атеизм нь харьцангуй сүүлийн үеийнх ба эерэг ба сөрөг Атеизм нь өмнө нь үүссэн ба тэдгээрийг философи, уран зохиол болон католик өршөөлд хэрэглэгдэж байв. Энэхүү нэршлийн доор ихэнх үл мэдэгчдийг сөрөг Атейзмууд хэмээн нэрлэж байлаа. Мартины үед тухайлахад үл мэдэгчид нь сөрөг Атеизмыг баталдаг ихэнх үл мэдэгчид нь Атеизмын талаас үзэл бодлоо илэрхийлдэг ба энэ нь theism(физм)-ээс илүү харьцуулж үздэг байна. Бурхан байхгүй хэмээх үзэл нь заримдаа итгэл үнэмшилээ хаяхад хүргэдэг. === Практик атейзм === Практик буюу прагматик атеизмд бас анатизм ч гэж нэрлэгддэг хувь үзэл санаатнууд /хүмүүс/ нь хэрвээ бурхан гэж байгаагүй бол мөн байгалийн хуулийг ангилахгүйгээр тайлбарлах байсан гэдэг. Бурхан байгаа эсэх нь тодорхойгүй гэвч шаардлаггүй болон огт хэрэгцээгүй мэтээр төсөөлөгддөг гэвч бурхад хүний амьдралын зорилгыг тодорхойлохгүй бидэнд өдөр тутмын амьдралд нөлөөлөхгүй юм. Практик атеизмын хэлбэр нь шинжлэх ухааны харилцаа хамааралтай далд хамааралтай, энэхүү шинжлэх ухааны утга хамаарал нь байгалын ухаан юм. Натурал философийн шинжлэх ухааны аргад үндэслэн батлах /нотлох/ эсвэл шууд хүлээн зөвшөөрч түүнд бүрэн итгэж үнэмших явдал байлаа. Практик атеизм нь дараах хэлбэртэй байна. *Шашны оновчгүй байдал – бурханд итгэх нь хүний зан, ёс суртахуун, шашны зан үйл болон бусад ямар нэгэн үйл явдалд нөлөөлөхгүй. *Бурхан шашны аливаа зан үйлүүд нь оюун ухааны бөгөөд практик үйл хэргүүдээс ангид байх. *Ялгаагүй байх- бурхан шашны асуудлуудын сонирхолд нөлөөлөхгүй байх. *Бурхан шашин үл шүтэх үзэл санаанаас ангид байх. === Онолын атеизм === Онолын атейзм нь бурхан байдаг гэх үзэлтэй зарчмын хувьд гарч ирсэн Үүнд:Паскалийн Вагерийн маргааны хариулт нь байдаг. Үнэндээ Онолын атеизм бол үндсэндээ онтологик болон физик онотологик юм. == Ишлэл == {{Reflist|3 |refs= <ref name=Nielsen-EB> *{{Cite encyclopedia |first=Kai |last=Nielsen |authorlink=Kai Nielsen (philosopher) |encyclopedia=[[Encyclopædia Britannica]] |title=Atheism |url=http://www.britannica.com/EBchecked/topic/40634/atheism |year=2011 |quote=Instead of saying that an atheist is someone who believes that it is false or probably false that there is a God, a more adequate characterization of atheism consists in the more complex claim that to be an atheist is to be someone who rejects belief in God for the following reasons...: for an anthropomorphic God, the atheist rejects belief in God because it is false or probably false that there is a God; for a nonanthropomorphic God... because the concept of such a God is either meaningless, unintelligible, contradictory, incomprehensible, or incoherent; for the God portrayed by some modern or contemporary theologians or philosophers... because the concept of God in question is such that it merely masks an atheistic substance—e.g., "God" is just another name for love, or ... a symbolic term for moral ideals. |accessdate=2011-12-06 |ref=harv}} *{{Cite encyclopedia |title=Atheism |first=Paul |last=Edwards |authorlink=Paul Edwards (philosopher) |publisher=MacMillan Reference USA (Gale)|editor=Donald M. Borchert |origyear=1967 |year=2005 |edition=2nd |encyclopedia=[[Encyclopedia of Philosophy|The Encyclopedia of Philosophy]] |volume=Vol. 1 |page=359 |isbn=9780028657806 |quote=On our definition, an 'atheist' is a person who rejects belief in God, regardless of whether or not his reason for the rejection is the claim that 'God exists' expresses a false proposition. People frequently adopt an attitude of rejection toward a position for reasons other than that it is a false proposition. It is common among contemporary philosophers, and indeed it was not uncommon in earlier centuries, to reject positions on the ground that they are meaningless. Sometimes, too, a theory is rejected on such grounds as that it is sterile or redundant or capricious, and there are many other considerations which in certain contexts are generally agreed to constitute good grounds for rejecting an assertion. |ref=harv}}(page 175 in 1967 edition) </ref><ref name=RoweRoutledge> {{cite encyclopedia |url=http://books.google.com/?id=lnuwFH_M5o0C&pg=PA530&lpg=PA530&dq=atheism+routledge#v=onepage&q=atheism%20routledge&f=false |first=William L. |last=Rowe |authorlink=William L. Rowe |encyclopedia=[[Routledge Encyclopedia of Philosophy]] |title=Atheism |year=1998 |editor=Edward Craig |isbn=9780415073103 |publisher=Taylor & Francis |quote=As commonly understood, atheism is the position that affirms the nonexistence of God. So an atheist is someone who disbelieves in God, whereas a theist is someone who believes in God. Another meaning of "atheism" is simply nonbelief in the existence of God, rather than positive belief in the nonexistence of God. ...an atheist, in the broader sense of the term, is someone who disbelieves in every form of deity, not just the God of traditional Western theology. |accessdate=2011-04-09 |ref=harv}} </ref> <!-- ТҮР ЗУУР ТАВЬСАН!!!!!! <ref name=agnosticism-contrast> *{{cite web|title = Atheism | url=http://www.merriam-webster.com/concise/atheism?show=0&t=1323944845|work=Encyclopædia Britannica Concise|publisher=Merriam Webster|accessdate=2011-12-15 | quote = Critique and denial of metaphysical beliefs in God or divine beings. Unlike agnosticism, which leaves open the question of whether there is a God, atheism is a positive denial. It is rooted in an array of philosophical systems.}} *{{cite book|last=Zuckerman|first=edited by Phil|title=Atheism and secularity|year=2010|publisher=Praeger|location=Santa Barbara, Calif. [u.a.]|isbn=9780313351839 | quote = A major source of these biases is the lack of clear definitions. Atheism and secularity are defined in opposition to religion, with atheism (the rejection of theism) often perceived as an extreme form of secularism (the decline of religious influence over society). But atheism is a narrow term referring to a specific belief (that there is no god), whereas secularism has various meanings, including a range of attitudes (such as religious indifference, doubt, agnosticism, and atheism) as as behaviors (such as lack of regular church attendance or disregard for traditional religious morality). }} *{{Cite encyclopedia |first=Kai |last=Nielsen |authorlink=Kai Nielsen (philosopher) |encyclopedia=[[Encyclopædia Britannica]] |title=Atheism |url=http://www.britannica.com/EBchecked/topic/40634/atheism |year=2011 |quote=atheism, in general, the critique and denial of metaphysical beliefs in God or spiritual beings. As such, it is usually distinguished from theism, which affirms the reality of the divine and often seeks to demonstrate its existence. Atheism is also distinguished from agnosticism, which leaves open the question whether there is a god or not, professing to find the questions unanswered or unanswerable. |accessdate=2011-12-06 |ref=harv}} *{{cite web |year=1911 |url=http://www.1911encyclopedia.org/Atheism |title=Atheism |work=Encyclopædia Britannica | accessdate=2011-04-09 | quote = But dogmatic atheism is rare compared with the sceptical type, which is identical with agnosticism in so far as it denies the capacity of the mind of man to form any conception of God, but is different from it in so far as the agnostic merely holds his judgment in suspense, though, in practice, agnosticism is apt to result in an attitude towards religion which is hardly distinguishable from a passive and unaggressive atheism.}} </ref> --> <ref name=honderich> Honderich, Ted (Ed.) (1995). "Humanism". ''The Oxford Companion to Philosophy''. Oxford University Press. p 376. ISBN 0-19-866132-0. </ref><ref name=religioustolerance> [[Religioustolerance.org]]'s short article on [http://www.religioustolerance.org/atheist4.htm Definitions of the term "Atheism"] suggests that there is no consensus on the definition of the term. Most dictionaries (see the OneLook query for [http://www.onelook.com/?w=atheism&ls=a "atheism"]) first list one of the more narrow definitions. * {{Cite book |url=http://www.ditext.com/runes/a.html |title=Dictionary of Philosophy |first=Dagobert D.(editor) |last=Runes |authorlink=Dagobert D. Runes |year=1942 edition |publisher=Littlefield, Adams & Co. Philosophical Library |location=New Jersey |isbn=0-06-463461-2 |quote=(a) the belief that there is no God; (b) Some philosophers have been called "atheistic" because they have not held to a belief in a personal God. Atheism in this sense means "not theistic". The former meaning of the term is a literal rendering. The latter meaning is a less rigorous use of the term though widely current in the history of thought |accessdate=2011-04-09}} – entry by [[Vergilius Ferm]] </ref><ref name=oxdicphil> {{cite encyclopedia |editor=Simon Blackburn |encyclopedia=The Oxford Dictionary of Philosophy |title=atheism |url=http://www.oxfordreference.com/views/ENTRY.html?subview=Main&entry=t98.e278 |accessdate=2011-12-05 |edition=2008 |year=2008 |publisher=Oxford University Press |location=Oxford |quote= Either the lack of belief that there exists a god, or the belief that there exists none. Sometimes thought itself to be more dogmatic than mere agnosticism, although atheists retort that everyone is an atheist about most gods, so they merely advance one step further.}}<!--Same in 2005 edition: http://books.google.com/books?id=WHILCw0hDA4C&pg=PA27&dq=%22atheism%22#v=onepage&q=%22atheism%22&f=false --> </ref><ref name=reldef>{{cite web |url=http://www.as.ua.edu/rel/aboutreldefinitions.html |title=Definitions: Atheism |publisher=Department of Religious Studies, University of Alabama |accessdate=2011-04-09 |archive-date=2011-06-07 |archive-url=https://web.archive.org/web/20110607093325/http://www.as.ua.edu/rel/aboutreldefinitions.html |url-status=dead }}</ref> }} [[Ангилал:Атеизм| ]] q9rghfsb83rcgvk5jvw53459u6xo2vm 0 24326 822232 813099 2025-06-19T07:23:51Z Megzer 20491 зураг, тайлбар нэмсэн 822232 wikitext text/x-wiki {{Чиглэх3|Өлзийт Төмөр хаан|Төмөр өлзийт хаан}} {{Хаан |name=Өлзийтөмөр хаан |title=Монгол улсын хаан |image= [[Файл:Täīzī Oghlan (alias Öljei Temür) at the court of the Timurid Khalil Sultan in 1405-1406.jpg|thumb]] |caption=[[Төмөрийн улс|Төмөрийн Улсын]] [[Халиль Султан|Халил султаны]] найр хийж буй зурагт дүрслэгдсэн Taizi oghlan буюу Өлзийтөмөр хаан (зургийн он цаг 1405-1409 он) |reign= 1408-1412 |coronation= |given name=Буяншири<br>({{lang-sa|प्रज्ञाश्री}}) |predecessor=[[Өрөгтөмөр хаан]] |successor=[[Дэлбэг хаан]] |royal house=[[Боржигин]] |dynasty=[[Монголын эзэнт гүрний дараах Монгол Улс|Монгол Улс]] |father=[[Элбэг нигүүлсэгч хаан]] |mother=Хөвгүүндэй хатан<ref name=“:1”>Саган сэцэн. Эрдэнийн товч. УБ., 2006. т.106</ref> |date of birth=1379 |date of death=1412 |place of death= |}} '''Өлзийтөмөр хаан''' (зарим монгол сурвалжд '''Улуйтөмөр'''<ref name=":0">{{Cite book |last=Лувсанданзан |first=гүүш |title=Алтан товч |publisher=Соёмбо принтинг |year=2006 |edition=1 |location=Улаанбаатар |pages=239 |translator-last=Ш |translator-first=Чоймаа}}</ref><ref name=":1">{{Cite book |title=Хаадын үндсэн хураангуй Алтан товч |publisher=Соёмбо принтинг |year=2006 |edition=1 |location=Улаанбаатар |pages=84 |translator-last=Ш |translator-first=Чоймаа}}</ref>, хятад сурвалжд '''Буяншир''' (本雅失里)<ref name=":2">{{Cite book |last=Н |first=Урангуа |title=Мин Улсын Түүх: Татарын шастир |publisher=Битпресс |year=2015 |location=Улаанбаатар |pages=21-22}}</ref>) нь 1379 онд [[Элбэг нигүүлсэгч хаан]]ы хүү болон мэндэлжээ. Хаан ширээний тэмцлийн улмаас 1400 оны орчимд [[Самарканд]] хотод очиж [[Доголон Төмөр|Доголон Төмөрийн]] ивээлд амьдарч байсан. Зүүн Монголын [[Аругтай тайш]], өөрийн [[Өрөгтөмөр хаан]]ыг хөөн явуулж, оронд нь түүнийг залан ирж Монголын хаан болгожээ. Өлзийтөмөр хааныг хэдэн жил хаан суусан тухай хоёр төрлийн үзэл байдаг. # 17-р зуунд бичигдсэн [[Саган сэцэн|Саган сэцэний]] [[Эрдэнийн товч]], [[Их Шар тууж]] зэрэг зохиолд Өлзийтөмөр хааныг "хорин таван насанаа харагчин хонин жил (1403) хаан ор сууж, найман жил болоод, цагаан бар жилд (1410) халивай"<ref>{{Cite book |last=Саган |first=сэцэн |title=Эрдэнийн товч |publisher=Соёмбо принтинг |year=2006 |edition=1 |location=Улаанбаатар |pages=107 |translator-last=М |translator-first=Баярсайхан}}</ref><ref>{{Cite book |title=Шар тууж |publisher=Соёмбо принтинг |year=2006 |edition=1 |location=Улаанбаатар |pages=62 |translator-last=Ц |translator-first=Шагдарсүрэн}}</ref> гэдэг. Энэ баримтаар 1403-1410 онд хаан ширээнд сууж, Өрөгтөмөр нэртэй хаан байгаагүй гэж үзэхэд хүрнэ. # [[Лу.Алтан товч]], [[Хураангуй Алтан товч]] зэрэг монголын эртний ном сударт "хан ор сууж, гурван он болж барс жилээ (1410 он) халив"<ref name=":0" /><ref name=":1" />, хятадын [[Мин улсын судар]] зэрэг баримтаар "Аругтай Гүйличийг хороож, '''Буняширийг Бышбалыкт хаан ор суулгав'''...Буняшир ойрадын Махмуд зэрэгт алагдав"<ref name=":2" /> гэсэн нь 1408-1412 онд болж байна. Мөн 18-р зууны [[Пруссийн хаант улс|Пруссийн]] улс төрч [[Генрих Фридрих фон Диц]]-ийн цуглуулгын 74-р ботийн 24-р нүүрт<ref>{{Cite web |title=Category:Ms. Diez A. fol.74, p.24 - Wikimedia Commons |url=https://commons.wikimedia.org/wiki/Category:Ms._Diez_A._fol.74,_p.24 |access-date=2025-06-19 |website=commons.wikimedia.org |language=en}}</ref> [[Төмөрийн улс|Төмөрийн Улсыг]] 1405-1409 онд захирч байсан [[Халиль Султан|Халиль султан]] найр хийж байгааг дүрсэлсэн өнгө будаггүй хар зураг байдаг. Уг зурагт Султаны баруун гар талд хивсэн дээр суусан Чингис хааны удмын 4 ханхүү дүрсэлсний хамгийн эхэнд "Taizi oghlan (تعیـزی اوغلان)"<ref>{{Cite journal |last=Roxburgh |first=David J. |date=1995 |title=Heinrich Friedrich Von Diez and His Eponymous Albums: Mss. Diez a. Fols. 70-74 |url=https://www.jstor.org/stable/1523227 |journal=Muqarnas |volume=12 |pages=112–136 |doi=10.2307/1523227 |issn=0732-2992}}</ref> гэсэн нэртэй язгууртныг Өлзийтөмөр хаан гэж таамагладаг. Энэ зургийг баримт болговол түүнийг 1408 онд хаан ширээнд залсан нь үнэн байх магадлалтай болдог. == Намтар == '''Намтар''' 1379 онд [[Элбэг нигүүлсэгч хаан]] болон Хөвгүүндэй хатан нарын хөвгүүн болж төржээ. === Мин улстай дайтсан нь === 1408 онд хаан болсны дараа Мин улсын [[Юнлө]] хаан захидал илгээж, дагаж орохыг тулган шаардсан байдаг. Харин Буяншир хаан элчийг хороожээ. Энэ явдлаар шалтаглан 1410 онд Юнлө хаан 100,000 цэргийг илгээхэд бут цохижээ. Харин 1411-1412 онд Юнлө хаан өөрийн биеээр 500,000 их цэргийг удирдан, монгол нутагт орж ирээд харилцан байлдахад Буяншир хаан ялагдаад, цөөн цэргийн хамт Самарканд руу зугтах замдаа Батула чинсангийн цэргүүдийн гарт тэнгэр болсон. Ингээд түүнд байсан [[Юань улс]]ын [[Их Монгол улсын их хааны тамга|их хааны тамга]] Ойрдын [[Батула чинсан]]-гийн гарт орсон. Өлзийтөмөр хааны дараа Батула Дэлбэг хаан болгон дэмжиж, [[Аругтай тайш|Аругтай тайшийг]] [[Хэрлэн гол]] хүртэл хөөн нэхэн, Мин улсын Юнлө хааны 100,000 цэрэгт [[Туул гол|Туул голын]] [[Тэрэлж үндэсний парк|Тэрэлж]]ийн орчим бут цохиулсан. Үүний дараа Батула чинсан [[Дэлбэг хаан|Дэлбэг хааныг]] хороосон. === Ойрад, Зүүн Монгол хоёрын сөргөлдөөн === Зарим сурвалжид [[Дөрвөн Ойрад]]уудын дэмжиж байсан хануудыг хүлээн зөвшөөрөөгүй тул Зүүн Монголын [[Адай хаан]]ыг хаан ширээг залгамжлагчаар сонгосон байдаг. {{s-start}} {{Залгамжлал | өмнө = [[Өрөгтөмөр хаан]] | албан_тушаал = [[Монгол хаад#Умард Юань Улс|Монголын Их Хаан]] | дараа = [[Дэлбэг хаан]] | он = 1408-1412 }} {{end}} == Эшлэл == [[Ангилал:1379 онд төрсөн]] [[Ангилал:Монголын бага хаан]] [[Ангилал:1412 онд өнгөрсөн]] <references /> [[Ангилал:Монголын хаан]] [[Ангилал:Боржигин]] 3h07gsw1uizkdc8niczgtk41ynq0q6g 0 27789 822150 821334 2025-06-18T20:59:30Z Enkhsaihan2005 64429 Enkhsaihan2005 moved page [[Өмнөд Чолла]] to [[Өмнөд Чолла муж]] 821334 wikitext text/x-wiki [[Файл:Jeollanam SK.png|thumb|Өмнөд Солонгосын газрын зурагт ягаан өнгөөр Өмнөд Чолла аймгийг ялгав.]] [[Өмнөд Солонгос]]ын нэгдүгээр түвшний 17 нэгж, одоогийн 8 [[аймаг|аймгийн]] нэг нь '''Өмнөд Чолла''' (Чолланам-ду; {{lang-ko|전라남도, 全羅南道}} ''Jeollanam-do''; {{lang-en|South Jeolla Province}}; {{lang-ru|Чолла-Намдо}}) юм. 1896 онд [[Чолла]] аймгийг хоёр хувааснаар тус аймаг үүсэв. Эхлээд бүхэл [[Солонгос]]ын аймаг байсан бол 1945 онд [[Солонгос хоёр хуваагдсан нь|Солонгос хоёр хуваагдсанаар]] [[Бүгд Найрамдах Солонгос Улс|БНСУ]]-ынх болжээ. Аймгийн засгийн газар [[Куанжү]] хотод байрладаг байснаа 2005 оноос Муан хошууны Намак гацаа руу шилжин суусан. Чолланамдугийн 12,247 км² газарт 2010 оны байдлаар 1,741,499 хүн аж төрөн сууж байна. Өмнөд Чолла аймаг нь засаг захиргааны эрх үүрэггүй нутаг болох [[Хунам]] мужид багтдаг. Бүхэл нутаг нь баруун талаараа [[Шар тэнгис]]т тулж, хойгуураа [[Умард Чолла]], зүүнээрээ [[Өмнөд Кёнсан]] хоёр аймгаас нутаг зааглагдаж, урд талаараа [[Чэжүгийн хоолой]]д (солонгосчуудын хувьд Өмнөд тэнгисийн баруун хэсэг) тулсан байна. Олонх нь хүнгүй байдаг 2,000 гаруй арал энэ аймагт хамаардаг. Эргийн шугамын урт нь 6,100 км. Аймаг улсдаа далайн гаралтай бүтээгдэхүүний гарцаар тэргүүлдэг. == Засаг захиргааны хуваарь == Өмнөд Чолла нь яг доороо 5 [[хот]] (시 - ''ши''), 17 [[хошуу]] (군 - ''gun'' буюу ''күнь'', үгийн хойно орвол ''гүнь''-ээр хэлэгдэнэ; {{lang-en|county}}; {{lang-ru|уезд}}), бүгд 22 нутаг болон хуваагдана. {| class="wikitable" style="font-size:90%;" align=center |- ! Газрын зураг ! # ! [[Кирилл монгол бичгийн дүрэм|Хотын нэр]] ! [[Солонгос хэл|солонгос]] ! [[Англи хэл|англи]] ! [[Орос хэл|орос]] ! Хүн ам (2010) |- |rowspan=25|[[Файл:South Jeolla Municipal.svg|300px]] |----------bgcolor=lightblue |Colspan=6 align=center|— '''[[Өмнө Солонгос улсын засаг захиргааны хуваарь|хот]]''' (시 - ши) — |---------- |1 |[[Ёсү]] |<font size=2>여수시</font> |Yeosu |Йосу |269,937 |---------- |2 |[[Мукпу]] |<font size=2>목포시</font> |Mokpo |Мокпхо |249,960 |---------- |3 |[[Сүньчонь]] |<font size=2>순천시</font> |Suncheon |Сунчхон |258,670 |---------- |4 |[[Куан-Ян]] |<font size=2>광양시</font> |Gwangyang |Кванъян |137,810 |---------- |5 |[[Нажү]] |<font size=2>나주시</font> |Naju |Наджу |78,679 |----------bgcolor=lightblue |Colspan=6 align=center|— '''[[Өмнө Солонгос улсын засаг захиргааны хуваарь|хошуу]]''' (군 - күнь) — |---------- |6 |[[Мүань хошуу|Мүань]] |<font size=2>무안군</font> |Muan |Муан |68,462 |---------- |7 |[[Хэнам хошуу|Хэнам]] |<font size=2>해남군</font> |Haenam |Хэнам |66,042 |---------- |8 |[[Кухөн хошуу|Кухөн]] |<font size=2>고흥군</font> |Goheung |Кухын |63,392 |---------- |9 |[[Хуасүнь хошуу|Хуасүнь]] |<font size=2>화순군</font> |Hwasun |Хвасун |62,219 |---------- |10 |[[Ён-Ам хошуу|Ён-Ам]] |<font size=2>영암군</font> |Yeongam |Йонам |58,748 |---------- |11 |[[Ёнгуан хошуу|Ёнгуан]] |<font size=2>영광군</font> |Yeonggwang |Йонгван |48,663 |---------- |12 |[[Ваньду хошуу|Ваньду]] |<font size=2>완도군</font> |Wando |Вандо |46,777 |---------- |13 |[[Там-Ян хошуу|Там-Ян]] |<font size=2>담양군</font> |Damyang |Тамъян |41,027 |---------- |14 |[[Пусон хошуу|Пусон]] |<font size=2>보성군</font> |Boseong |Посон |40,166 |---------- |15 |[[Чансон хошуу|Чансон]] |<font size=2>장성군</font> |Jangseong |Чансон |38,507 |---------- |16 |[[Чанхөн хошуу|Чанхөн]] |<font size=2>장흥군</font> |Jangheung |Чанхын |35,763 |---------- |17 |[[Канжинь хошуу|Канжинь]] |<font size=2>강진군</font> |Gangjin |Канджин |34,204 |---------- |18 |[[Шиньань хошуу|Шиньань]] |<font size=2>신안군</font> |Sinan |Синан |33,222 |---------- |19 |[[Хампён хошуу|Хампён]] |<font size=3>함평군</font> |Hampyeong |Хампхён |30,995 |---------- |20 |[[Чиньду хошуу|Чиньду]] |<font size=2>진도군</font> |Jindo |Чиндо |28,565 |---------- |21 |[[Куксон хошуу|Куксон]] |<font size=2>곡성군</font> |Gokseong |Коксон |27,272 |---------- |22 |[[Күре хошуу|Күре]] |<font size=2>구례군</font> |Gurye |Куре |22,419 |} {{БНСУ-ын засаг захиргааны хуваарь}} [[Ангилал:Өмнөд Чолла| ]] [[Ангилал:Чолла]] [[Ангилал:Өмнөд Солонгосын муж]] 0xrwwuy61vg1pmrw2ntg918r087yne7 0 27790 822145 821331 2025-06-18T20:58:11Z Enkhsaihan2005 64429 Enkhsaihan2005 moved page [[Умард Чолла]] to [[Умард Чолла муж]] 821331 wikitext text/x-wiki [[Файл:Jeollabuk SK.png|thumb|200px|Ягаан нь Умард Чолла аймаг]] [[Өмнөд Солонгос]]ын нэгдүгээр түвшний 17 нэгж, одоогийн 8 [[аймаг|аймгийн]] нэг нь '''Умард Чолла''' ('''Хойд Чолла''', Чоллапүг-ду; Чолла-пук-ду; Чоллабүг-ду; {{lang-ko|전라북도, 全羅北道}} ''Jeollabuk-do''; {{lang-en|North Jeolla Province}}; {{lang-ru|Чолла-Пукто}}) юм. 1896 онд [[Чолла]] аймгийг хоёр хувааснаар тус аймаг үүсэв. Эхлээд бүхэл [[Солонгос]]ын аймаг байсан бол 1945 онд [[Солонгос хоёр хуваагдсан нь|Солонгос хоёр хуваагдсанаар]] [[Бүгд Найрамдах Солонгос Улс|БНСУ]]-ынх болжээ.1896 оноос өмнөх бүхэл Чоллагийн төв байсан [[Чонжү]] хотод одоогийн энэ аймгийн засгийн газар байрладаг. Чоллапүгдугийн 8,067 ам дөрвөлжин километр газарт 2010 оны байдлаар 1,777,220 хүн аж төрөн сууж байна. Умард Чолла аймаг нь засаг захиргааны эрх үүрэггүй нутаг болох [[Хунам]] мужид багтдаг. Баруун талаараа [[Шар тэнгис]]т тулж, [[Өмнөд Чүнчон]], [[Умард Чүнчон]], [[Умард Кёнсан]], [[Өмнөд Кёнсан]], [[Өмнөд Чолла]] гэсэн 5 аймагтай хаяа залгадаг. 1960-аад оноос энд улсын чанартай "[[Хунам]]" цардмал замтай болсон нь хурдны зам болж сайжирчээ. [[Иксан]], аймгийн төв Чонжү, далайн боомт [[Күнсан]] гурваар ороогдох аж үйлдвэрийн нутаг энэ аймагт бий. == Засаг захиргааны хуваарь == Умард Чолла нь яг доороо 6 [[хот]] (시 - ''ши''), 8 [[хошуу]] (군 - ''gun'', монголоор ''күн'', үгийн хойно орвол ''гүн'' гэж хэлэгдэнэ; {{lang-en|county}}; {{lang-ru|уезд}}), бүгд 14 нутаг болон хуваагдана. {| class="wikitable" style="font-size:90%;" align=center |- ! Газрын зураг ! # ! Нэр ! [[Солонгос хэл|солонгос]] ! [[Англи хэл|англи]] ! [[Орос хэл|орос]] ! Хүн ам (2010) |- |rowspan=25|[[Файл:North Jeolla Municipal.svg|300px]] |----------bgcolor=lightblue |Colspan=6 align=center|'''— [[Өмнө Солонгос улсын засаг захиргааны хуваарь|хот]]''' — (시 - ши) |---------- |1 |[[Чоньжү]] |<span style="font-size:small;">전주시</span> |Jeonju |Чонджу |649,728 |---------- |2 |[[Иксань]] |<span style="font-size:small;">익산시</span> |Iksan |Иксан |296,366 |---------- |3 |[[Күньсань]] |<span style="font-size:small;">군산시</span> |Gunsan |Кунсан |260,546 |---------- |4 |[[Чон-Өп]] |<span style="font-size:small;">정읍시</span> |Jeongeup |Чонып |110,352 |---------- |5 |[[Кимжэ]] |<span style="font-size:small;">김제시</span> |Gimje |Кимдже |78,679 |---------- |6 |[[Намвонь]] |<span style="font-size:small;">남원시</span> |Namwon |Намвон |78,770 |----------bgcolor=lightblue |Colspan=6 align=center|'''— [[Өмнө Солонгос улсын засаг захиргааны хуваарь|хошуу]]''' — (군 - күнь) |---------- |7 |[[Ваньжү хошуу|Ваньжү]] |<span style="font-size:small;">완주군</span> |Wanju |Ванджу |83,408 |---------- |8 |[[Кучан хошуу|Кучан]] |<span style="font-size:small;">고창군</span> |Gochang |Кочхан |53,333 |---------- |9 |[[Пүань хошуу|Пүань]] |<span style="font-size:small;">부안군</span> |Buan |Пуан |50,814 |---------- |10 |[[Сүньчан хошуу|Сүньчан]] |<span style="font-size:small;">순창군</span> |Sunchang |Сунчхан |25,241 |---------- |11 |[[Имшиль хошуу|Имшиль]] |<span style="font-size:small;">임실군</span> |Imsil |Имсиль |23,663 |---------- |12 |[[Мүжү хошуу|Мүжү]] |<span style="font-size:small;">무주군</span> |Muju |Муджу |21,827 |---------- |13 |[[Чиньань хошуу|Чиньань]] |<span style="font-size:small;">진안군</span> |Jinan |Чинан |20,446 |---------- |14 |[[Чансү хошуу|Чансү]] |<span style="font-size:small;">장수군</span> |Jangsu |Чансу |19,424 |} {{БНСУ-ын засаг захиргааны хуваарь}} [[Ангилал:Умард Чолла| ]] [[Ангилал:Өмнөд Солонгосын муж]] f0l60gcb5le5u1alyzklao77cfw6fqq 0 27794 822152 821335 2025-06-18T20:59:50Z Enkhsaihan2005 64429 Enkhsaihan2005 moved page [[Өмнөд Чүнчон]] to [[Өмнөд Чүнчон муж]] 821335 wikitext text/x-wiki {{Short description|Өмнөд Солонгосын муж}} {{Инфобокс суурин <!-- See Template:Infobox settlement for additional fields and descriptions --> | name = Өмнөд Чүнчон муж | official_name={{raise|0.2em|Chungcheongnam-do}} | native_name = {{nobold|충청남도}} | native_name_lang = ko | settlement_type = [[Өмнөд Солонгосын мужууд|Муж]] | translit_lang1 = Солонгос | translit_lang1_type = Хангыл | translit_lang1_info = {{lang|ko|{{Linktext|충|청|남|도}}}} | translit_lang1_type1 = [[Ханжа]] | translit_lang1_info1 = {{lang|ko|{{Linktext|忠|淸|南|道}}}} | translit_lang1_type2 = Маккьюн-Райшауэр | translit_lang1_info2 = Ch'ungch'ŏngnamdo | translit_lang1_type3 = Шинэ&nbsp;латинчлал | translit_lang1_info3 = Chungcheongnam-do | image_flag = Flag of South Chungcheong Province.svg | image_blank_emblem = Seal of South Chungcheong.svg | blank_emblem_type = Лого | image_map = Chungcheongnam-do in South Korea 2023.svg | coordinates = {{coord|36|30|N|126|45|E|display=inline, title}} | subdivision_type = Улс | subdivision_name = {{flag|Өмнөд Солонгос}} | subdivision_type1 = Бүс нутаг | subdivision_name1 = [[Хосё]] | subdivision_type2 = Томоохон хот | subdivision_name2 = [[Чонань]] | seat_type = [[Өмнөд Солонгос дахь нийслэлийн жагсаалт|Нийслэл]] | seat = [[Хунсон-гүнь]] | parts_type = Хуваалт | parts_style = <!-- list, coll (collapsed list), para (paragraph format) --> | parts = 8 хот; 7 хошуу | leader_title = [[Өмнөд Чүнчон аймгийн амбан захирагч|Захирагч]] | leader_name = [[Ким Те-хюм]]<br/> {{small|([[Ард түмний хүч нам (Өмнөд Солонгос)|Ард түмний хүч]])}} | area_total_km2 = 8,226.14 | area_rank = 6-р байр | population_total = 2,123,037 | population_as_of = 2022 | population_rank = 4-р байр | population_density_km2 = 258.08 | demographics_type1 = Бэлгэ тэмдэг | demographics1_footnotes = <!-- for references: use <ref> tags --> | demographics1_title1 = Цэцэг | demographics1_info1 = [[Шиваантиг (ургамал)|Шиваантиг]] | demographics1_title2 = Мод | demographics1_info2 = [[Уйлж буй бургас]] | demographics1_title3 = Шувуу | demographics1_info3 = [[Мандир уранхажин]] | demographics1_title4 = | demographics1_info4 = | demographics1_title5 = | demographics1_info5 = | demographics_type2 = Аймгийн Нийт Бүтээгдэхүүн (2020) | demographics2_footnotes = <ref name="kostat.go.kr">{{citeweb|title=2021년 지역소득(잠정)|url=https://kostat.go.kr/synap/skin/doc.html?fn=8968f427e96dabb2929ae805f2550668f3fc415b59c7e921107078267ed7008e&rs=/synap/preview/board/243}}</ref> | demographics2_title1 = Нийт | demographics2_info1 = [[Өмнөд Солонгосын вон|₩]]115.5 их наяд<br />[[Америк доллар|$]]92.4 тэрбум | iso_code = KR-44 | blank_name_sec1 = Аялга | blank_info_sec1 = [[Чүнчон аялга|Чүнчон]] | website = {{url|1=http://www.chungnam.net/englishMain.do|2=Албан ёсны хаяг (Англи хэл)}} | footnotes = }} [[Өмнөд Солонгос]]ын нэгдүгээр түвшний 17 нэгж, одоогийн 8 [[муж|аймгийн]] нэг нь '''Өмнөд Чүнчон''' (Өмнөд Чунчон; Чүнчоннам-ду; {{lang-ko|충청남도, 忠清南道}} ''Chungcheongnam-do''; {{lang-en|South Chungcheong Province}}; {{lang-ru|Чхунчхон-Намдо}}) юм. 1896 онд [[Чүнчон]] аймгийг хоёр хувааснаар тус муж үүсэв. Эхлээд бүхэл [[Солонгос]]ын муж байсан бол 1945 онд [[Солонгос хоёр хуваагдсан нь|Солонгос хоёр хуваагдсанаар]] [[Бүгд Найрамдах Солонгос Улс|БНСУ]]-ынх болжээ. Аймгийн засгийн газар хаяа залгаа [[Тэжон]] хотод байрлаж байгаад саяхан Хунсон хошуу руугаа төвлөн суусан. Чүнчоннамдугийн 8,628 км² газарт 2010 оны байдлаар 2,028,002 хүн аж төрөн сууж байна. Өмнөд Чүнчон муж засаг захиргааны эрх үүрэггүй нутаг — [[Хусо]] мужид багтдаг. Баруун талаараа [[Шар тэнгис]]т тулж, бусад талаараа [[Кёнги]], [[Умард Чүнчон]], [[Өмнөд Чолла]] гэх 3 муж, [[Тэжон]], [[Сэжун]] хэмээх 2 хот буюу аймгийн зэргийн бүгд 5 нутагтай хаяа залгадаг. Эндхийн хүн ардын дундаж орлого бусдаас их гэдэг нь 2010 оны нэг хүнд ноогдох [[ДНБ]]—$47,516 гэдгээр илэрнэ. Өмнөд Чүнчоны Йонги хошуу гэж байсныг 2007 оноос засаг захиргааны хувьд зэрэг ахиулж [[онцлон өөртөө засах Сэжун хот]] болгон өөрчлөн байгуулжээ. БНСУ-ын нийслэл ирээдүйд [[Сөүл]]ээс энэ хотод нүүн ирэх төлөвтэй. ==Засаг захиргааны хуваарь== Өмнөд Чүнчон одоогоор 8 [[хот]] (시 - ''ши''), 7 [[хошуу]] (군 - ''gun'', монголоор ''күн'', үгийн хойно орвол ''гүн'' гэж хэлэгдэнэ; {{lang-en|county}}; {{lang-ru|уезд}}), бүгд 15 нутаг болон хуваагдаж байгаа. {| class="wikitable" style="font-size:90%;" align=center |- ! # ! Нэр (монгол) ! [[Солонгос хэл|солонгос]] ! [[Англи хэл|англи]] ! [[Орос хэл|орос]] ! Хүн ам (2010) |----------bgcolor=lightblue |Colspan=6 align=center|'''— [[хот]]''' — (солонгосоор 시 - '''ши''') |---------- |1 |[[Чоньань]] |<font size=2>천안시</font> |Cheonan |Чхонан |574,623 |---------- |2 |[[Асань]] |<font size=2>아산시</font> |Asan |Асан |278,676 |---------- |3 |[[Сосань]] |<font size=2>서산시</font> |Seosan |Сосан |156,843 |---------- |4 |[[Танжинь]] |<font size=2>당진시</font> |Dangjin |Танджин |137,006 |---------- |5 |[[Кунжү]] |<font size=2>공주시</font> |Gongju |Конджу |122,153 |---------- |6 |[[Нуньсань]] |<font size=2>논산시</font> |Nonsan |Нонсан |119,222 |---------- |7 |[[Пурён]] |<font size=2>보령시</font> |Boryeong |Порён |97,770 |---------- |8 |Керюн |<font size=2>계룡시</font> |Gyeryong |Керён |41,528 |----------bgcolor=lightblue |Colspan=6 align=center|'''— [[хошуу]] —''' (солонгосоор 군 - '''күн, гүн''') |---------- |9 |[[Хунсон]] |<font size=2>홍성군</font> |Hongseong |Хонсон |82,811 |---------- |10 |[[Есань]] |<font size=2>예산군</font> |Yesan |Есан |77,830 |---------- |11 |[[Пүё хошуу|Пүё]] |<font size=2>부여군</font> |Buyeo |Пуё |67,584 |---------- |12 |[[Сочонь]] |<font size=2>서천군</font> |Seocheon |Сочхон |53,914 |---------- |13 |[[Тэань]] |<font size=2>태안군</font> |Taean |Тхэан |53,888 |---------- |14 |[[Кымсань]] |<font size=2>금산군</font> |Geumsan |Кымсан |52,952 |---------- |15 |[[Чон-Ян]] |<font size=2>청양군</font> |Cheongyang |Чхонъян |29,755 |} {{БНСУ-ын засаг захиргааны хуваарь}} [[Ангилал:Өмнөд Чүнчон| ]] [[Ангилал:Өмнөд Солонгосын муж]] ll9dsx4v6vgm2phpughirjj28zs5qqs 0 27796 822124 821332 2025-06-18T20:40:51Z Enkhsaihan2005 64429 Enkhsaihan2005 moved page [[Умард Чүнчон]] to [[Умард Чүнчон муж]] 821332 wikitext text/x-wiki {{Short description|Өмнөд Солонгосын муж}} {{Инфобокс суурин <!-- See Template:Infobox settlement for additional fields and descriptions --> | name = Умард Чүнчон муж | official_name = {{raise|0.2em|Chungcheongbuk-do}} | native_name = {{nobold|충청북도}} | native_name_lang = ko | settlement_type = [[Өмнөд Солонгосын мужууд|Муж]] | translit_lang1 = Солонгос | translit_lang1_type = [[Хангыл]] | translit_lang1_info = {{lang|ko|{{Linktext|충|청|북|도}}}} | image_flag = Flag of North Chungcheong Province.svg | image_blank_emblem = Emblem of North Chungcheong Province.svg | blank_emblem_type = Лого | image_map = Chungcheongbuk-do in South Korea 2023.svg | coordinates = {{coord|36|45|N|127|45|E|display=inline,title}} | subdivision_type = Улс | subdivision_name = {{flag|Өмнөд Солонгос}} | subdivision_type1 = Бүс нутаг | subdivision_name1 = [[Хосё]] | seat_type = [[Өмнөд Солонгос дахь нийслэлийн жагсаалт|Нийслэл]] | seat = [[Чонжү]] | parts_type = Хуваалт | parts_style = <!-- list, coll (collapsed list), para (paragraph format) --> | parts = 3 хот; 8 хошуу | leader_title = [[Умард Чүнчон аймгийн амбан захирагч|Захирагч]] | leader_name = [[Ким Юн-хван]] {{small|([[Ард түмний хүч нам (Өмнөд Солонгос)|Ард түмний хүч]])}} | area_total_km2 = 7,433 | area_rank = 8-р байр | population_total = 1,578,934 | population_as_of = 10 сар, 2014 | population_footnotes = <ref>{{cite web |url=http://rcps.egov.go.kr:8081/ageStat.do?command=month |title=연령별 인구현황 |access-date=2015-10-01 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20141129035927/http://rcps.egov.go.kr:8081/ageStat.do?command=month |archive-date=2014-11-29 }}</ref> | population_density_km2 = 213 | population_rank = 7-р байр | demographics_type1 = Бэлгэ тэмдэг | demographics1_footnotes = <!-- for references: use <ref> tags --> | demographics1_title1 = Цэцэг | demographics1_info5 = | iso_code = KR-43 | blank_name_sec1 = Аялга | blank_info_sec1 = [[Чүнчон аялга|Чүнчон]] | website = {{url|https://www.chungbuk.go.kr/wwweng/index.do|2=Албан ёсны хаяг (Англи хэл)}} | translit_lang1_type1 = [[Ханжа]] | translit_lang1_info1 = {{lang|ko|{{Linktext|忠|淸|北|道}}}} | translit_lang1_type2 = Маккьюн-Райшауэр | translit_lang1_info2 = Ch’ungch’ŏngbukto | translit_lang1_type3 = Шинэ&nbsp;латинчлал | translit_lang1_info3 = Chungcheongbuk-do | demographics1_info1 = [[Замбага|Цагаан замбага]] | demographics1_title2 = Мод | demographics1_info2 = [[Зелкова]] | demographics1_title3 = | demographics1_info3 = | demographics1_title4 = | demographics1_info4 = | demographics1_title5 = | demographics_type2 = Аймгийн Нийт Бүтээгдэхүүн (2020) | demographics2_footnotes = <ref name="kostat.go.kr">{{citeweb|title=2021년 지역소득(잠정)|url=https://kostat.go.kr/synap/skin/doc.html?fn=8968f427e96dabb2929ae805f2550668f3fc415b59c7e921107078267ed7008e&rs=/synap/preview/board/243}}</ref> | demographics2_title1 = Нийт | demographics2_info1 = [[Өмнөд Солонгосын вон|₩]]69.6 их наяд<br />[[америк доллар|$]]55.7 тэрбум }} [[Өмнөд Солонгос]]ын нэгдүгээр түвшний 17 нэгж, одоогийн 8 [[муж|аймгийн]] нэг нь '''Умард Чүнчон''' ('''Хойд Чүнчон'''; Чүнчонпүг-ду; {{lang-ko|충청북도, 忠清北道}} ''Chungcheongbuk-do''; {{lang-en|North Chungcheong Province}}; {{lang-ru|Чхунчхон-Пукто}}) юм. 1896 онд найман аймгийн нэг [[Чүнчон]]ыг хоёр хувааснаар тус муж үүсэв. Эхлээд бүхэл [[Солонгос]]ын муж байсан бол 1945 онд [[Солонгос хоёр хуваагдсан нь|Солонгос хоёр хуваагдсанаар]] [[Бүгд Найрамдах Солонгос Улс|БНСУ]]-ынх болжээ. 7,433 км² газарт нь 2010 оны байдлаар 1,512,157 хүн аж төрөн сууж байгаа. Аймгийн засгийн газар нь [[Чонжү]] хотод байрладаг. Умард Чүнчон муж засаг захиргааны эрх үүрэггүй нутаг — [[Хусо]] мужид багтдаг. Эргэн тойрондоо [[Кёнги]], [[Канвон]], [[Умард Кёнсан]], [[Өмнөд Чүнчон]], [[Умард Чолла]], [[Тэжон]], [[Сэжун]] гээд аймгийн зэргийн 7 нутгаар хүрээлэгддэг улсынхаа далайд гарцгүй ганц муж нь мөн. Хойд захаар Нурён, зүүнээр нь [[Субэк нуруу|Субэк]] гэх улсдаа том гэгдэх уулын нурууд тогтсон байдаг. ==Засаг захиргааны хуваарь== Умард Чүнчон одоогоор 3 [[хот]] (시 - ''ши''), 8 [[хошуу]] (군 - ''gun'', монголоор ''күн'', үгийн хойно орвол ''гүн'' гэж хэлэгдэнэ; {{lang-en|county}}; {{lang-ru|уезд}}), бүгд 12 нутаг болон хуваагдаж байгаа. {| class="wikitable" style="font-size:90%;" align=center |- ! # ! Нэр<br/>(монгол) ! [[Солонгос хэл|солонгос]] ! [[Англи хэл|англи]] ! [[Орос хэл|орос]] ! Хүн ам (2010) |- |----------bgcolor=lightblue |Colspan=6 align=center|— '''[[Өмнөд Солонгос#Засаг захиргааны хуваарь|хот]]''' (시 - ши) — |---------- |1 |[[Чонжү]] |<font size=2>청주시</font> |Cheongju |Чхонджу |839,626 |---------- |2 |[[Чүнжү]] |<font size=2>충주시</font> |Chungju |Чхунджу |203,212 |---------- |3 |[[Чэчонь]] |<font size=2>제천시</font> |Jecheon |Чечхон |134,698 |----------bgcolor=lightblue |Colspan=6 align=center|— '''[[Өмнөд Солонгос#Засаг захиргааны хуваарь|хошуу]]''' (군 - күнь) — |---------- |5 |[[Ымсон хошуу|Ымсон]] |<font size=2>음성군</font> |Eumseong |Ымсон |84,088 |---------- |6 |[[Чиньчонь хошуу|Чиньчонь]] |<font size=2>진천군</font> |Jincheon |Чинчхон |61,915 |---------- |7 |[[Угчонь хошуу|Угчонь]] |<font size=2>옥천군</font> |Okcheon |Окчхон |49,730 |---------- |8 |[[Ёндун хошуу|Ёндун]] |<font size=2>영동군</font> |Yeongdong |Йондон |46,231 |---------- |9 |[[Куэсань хошуу|Куэсань]] |<font size=2>괴산군</font> |Goesan |Квесан |31,392 |---------- |10 |[[Чынпён хошуу|Чынпён]] |<font size=2>증평군</font> |Jeungpyeong |Чынпхён |31,531 |---------- |11 |[[Пуөнь хошуу|Пуөнь]] |<font size=2>보은군</font> |Boeun |Поын |30,509 |---------- |12 |[[Таньян хошуу|Таньян]] |<font size=2>단양군</font> |Danyang |Танян |28,165 |} {{БНСУ-ын засаг захиргааны хуваарь}} [[Ангилал:Умард Чүнчон| ]] [[Ангилал:Өмнөд Солонгосын муж]] [[Ангилал:1896 онд байгуулагдсан]] eqr0rv2coygqbboardyy78pueehma1e 0 27912 822159 821243 2025-06-18T21:04:29Z Enkhsaihan2005 64429 822159 wikitext text/x-wiki {{Short description|Өмнөд Солонгосын Умард Чолла дахь хот}} {{Инфобокс суурин | name = Күнсан | native_name = {{lang|ko-Hang|군산시}} | settlement_type = [[Өмнөд Солонгосын хотууд|Хот]] | translit_lang1 = Солонгос | translit_lang1_type1 = [[Хангыл]] | translit_lang1_info1 = {{lang|ko|군산시}} | translit_lang1_type2 = [[Ханжа]] | translit_lang1_info2 = {{lang|ko|{{linktext|群|山|市}}}} | translit_lang1_type3 = {{nowrap|Солонгос хэлний шинэ латинчлал|Шинэ латинчлал}} | translit_lang1_info3 = Gunsan-si | translit_lang1_type4 = {{nowrap|Маккьюн–Райшауэр}} | translit_lang1_info4 = Kunsan-si | image_skyline = {{multiple image |border = infobox |total_width = 280 |image_style = border:1; |perrow = 1/2/2 |caption_align = center |image1 = 대야역.jpg |caption1 = Тэя өртөө |image2 = Gunsan Haemang-gul cave, in Gunsan City, South Jeolla Province, South Korea 01.jpg |caption2 = Хэман агуй |image3 = Former Gunsan Branch of Korean Food Corporation 20230419.jpg |caption3 = Хүнсний корпорацийн Күнсан салбар |image4 = Teddy Bear Museum, Gunsan, Jeollabuk-do, South Korea.jpg |caption4 = Тедди баавгайн музей |image5 = Gunsancityhall.jpg |caption5 = Күнсан хотын захиргаа |image6 = 군산 둔율동 성당.jpg |caption6 = Түнюл-дон сүм |image7 = 군산시 선유도(AMJ).jpg |caption7 = [[Сонюду, Күнсан|Сонюду]] }} | image_map = North Jeolla-Gunsan.svg | mapsize = | map_caption = Өмнөд Солонгос дахь байршил | coordinates = {{Coord|35|59|N|126|43|E|type:city_region:KR-45|display=it}} | subdivision_type = Улс | subdivision_name = {{ROK}} | subdivision_type1 = [[Солонгосын бүс нутгууд|Бүс]] | subdivision_name1 = [[Хунам]] | subdivision_type2 = [[Солонгосын мужууд|Муж]] | subdivision_name2 = [[Умард Чолла]] | population_blank1_title = Аялга | population_blank1 = [[Чолла аялга|Чолла]] | area_total_km2 = 377.72 <!-- | population_as_of = | population_total = 258,264 -->| population_as_of = 2024 оны 9 сар<ref>{{cite web |url=https://jumin.mois.go.kr/|title=Хүн амын статистик |date=2024|website=Солонгосын Дотоод хэрэг ба Аюулгүй байдлын яам}}</ref> | population_total = 264,656 | population_density_km2 = auto | government_footnotes = | leader_party = | leader_title = Хотын дарга | leader_name = Кан Им Жүн ({{Солонгос|hangul=강임준|labels=no}}) | leader_title1 = | leader_name1 = | blank1_name = Цэцэг | blank1_info = ''[[Камели]]'' | blank2_name = Мод | blank2_info = ''[[Гинкго]]'' | blank3_name = Шувуу | blank3_info = [[Үүлэн цахлай]] | image_flag = Flag of Gunsan.svg | area_code = +82-63 | timezone1 = [[Солонгосын стандарт цаг]] | utc_offset1 = +9 | timezone1_DST = | utc_offset1_DST = }} '''Күнсан''' (Гүнсан; {{lang-ko|군산시}}, ''Gunsan-si'', ''Kunsan-si'', ''Күнсан-ши''; {{lang-en|Gunsan}}; {{lang-ru|Кунсан}}) — [[Өмнөд Солонгос]]ын [[Умард Чолла]] мужийн [[хот]]. Өөрөөр хэлбэл улсынхаа гуравдугаар урт Кым голын [[Шар тэнгис]]т цутгадаг адагт байрласан [[далайн боомт]] хот. Күнсанаас мужийнхаа [[Иксан]] хот хүрэх төмөр зам хэдийнэ тавигдсан. Иксанаас [[Хунам]] төмөр замын шугаманд орж Өмнөд Солонгосын төмөр замын гол зангилаа [[Тэжон]]той холбогдоно. Авто замын тухайд [[Сөүл]]ээс баруун эргээ дагаад [[Мугпо]] хот хүрэх хурдны зам энүүгээр дайран гардаг. Күнсаны нисэх буудлаас зөвхөн улс дотроо нисдэг. Энд нислэгийн зурвасыг нь хамт хэрэглэх [[АНУ]]-ын агаарын цэргийн бааз ([[Англи хэл|англи]]. ''Kunsan K-8 Air Base'') байдаг. Күнсан эрэг хавьдаа жараад жижиг аралтай. Далайн хүнсний зах нь улсдаа томоохонд тооцогдоно. ==Эшлэл== {{Reflist}} {{Өмнөд Солонгос улсад хамаарах}} {{Умард Чолла муж}} [[Ангилал:Өмнөд Солонгосын хот]] jg46rybmuyh2ows5xqu1x5hfttterb7 0 28105 822081 821699 2025-06-18T16:39:35Z Enkhsaihan2005 64429 822081 wikitext text/x-wiki {{Short description|Өмнөд Солонгосын Кёнги мужийн хот}} {{Инфобокс суурин | name = Кимпу | native_name = {{lang|ko|김포시}} | translit_lang1 = Солонгос | settlement_type = [[Өмнөд Солонгосын хотын жагсаалт|Хот]] | translit_lang1_type1 = [[Хангыл]] | translit_lang1_info1 = {{lang|ko|김포시}} | translit_lang1_type2 = [[Ханжа]] | translit_lang1_info2 = {{lang|ko|金浦市}} | translit_lang1_type3 = {{nowrap|Шинэ латинчлал}} | translit_lang1_info3 = Gimpo-si | translit_lang1_type4 = {{nowrap|Маккьюн–Райшауэр}} | translit_lang1_info4 = Kimp'o-si | image_skyline = | imagesize = | image_caption = | image_map = Gyeonggi-Gimpo.svg | mapsize = | map_caption = Өмнөд Солонгос дахь байршил | subdivision_type = Улс | subdivision_name = {{flag|Өмнөд Солонгос}} | subdivision_type1 = [[Солонгосын бүс нутаг|Бүс нутаг]] | subdivision_name1 = [[Кёнги муж]] ([[Сөүлийн Нийслэлийн Бүс Нутаг]]) | population_blank1_title = Аялга | population_blank1 = [[Сөүлийн аялга|Сөүл]] | area_total_km2 = 276.6 | population_as_of = 2024 оны 9 сар<ref>{{cite web |url=https://jumin.mois.go.kr/|title=Population statistics |date=2024|website=Солонгосын Дотоод хэрэг, Аюулгүй байдлын яам}}</ref> | population_total = 486,258 | population_density_km2 = 1546.55 | parts_type = [[Өмнөд Солонгосын засаг захиргааны хуваарь|Засаг захиргааны хуваарь]] | parts = 3 ''балгас'', 3 ''сум'', 7 ''хороо'' | image_blank_emblem = | blank_emblem_type = Сүлд | image_flag = Flag of Gimpo.svg }} {{multiple image | align = left | direction = vertical | width = 150 <!-- image widths are set to 150px to avoid problems with lower resolution monitors and to eliminate whitespace. --> | image1 = Han-River.jpg | caption1 = Зүүн доод буланд нь Кимпу, [[Куян]] хоёр байгаа Хан мөрний адгийн зураг | image2 = Gimpo depart.png | caption2 = Кимпу нисэх буудлын хүлээлгийн танхим | image3 = JangNeung in Gimpo City.jpg | caption3 = Нэгэн цэцэрлэг | image4 = | caption4 = }} '''Кимпу''' (김포), <small>'''Гимпо'''</small> (Gimpo), {{mongolUnicode|ᠭᠢᠮᠫᠥ᠋|h}} (гимпү), <small>'''Жиньпу'''</small> (金浦 – «алтан эрэг») — [[Өмнө Солонгос]] улсын [[Кёнги]] аймгийн харьяаны, [[Хан мөрөн|Хан мөрний]] адагт байдаг 26 түмэн хүнтэй [[хот]]. Хотын зүүн урд талын газар, одоо Сөүлийн харьяаны [[Кимпу олон улсын нисэх буудал]] нь улсдаа 2-р том нисэх буудал юм. ==Товч түүх== Энэ газрын тухай 475 онд бичиж тэмдэглэжээ. 1914 онд Кимпу, Тунжинь, Янчонийг нэгтгэн Кимпу хошуу (күнь) болгов. Явцын дунд зарим нутаг зэргэлдээ хошуу, хотод нэгдэж байсан. 1998 онд Кимпу хошуу хотын зэрэгт хүрч Кимпу хот (ши) гэгдэх болсон. ==Засаг захиргааны хуваарь== Кимпу хот 3 ып (балгас), 3 күнь (хошуу), 6 тун (хороо)-нд хуваагдаж байна. * Гурван балгас: Тунжинь, Кучунь, Янчунь * Гурван хошуу: Тэгут, Вольгут, Хасон, * Зургаан хороо: Кимпу 1, Кимпу 2, Саү, Пүнмү, Чанги, Күрэ ==Мөн үзэх== * [[Өмнөд Солонгосын хотууд]] ==Эшлэл== {{Reflist}} {{Кёнги аймгийн засаг захиргааны хуваарь}} [[Ангилал:Өмнөд Солонгосын хот]] icep38uhkonmdqdxfr2iuaszlxeqf7q 822096 822081 2025-06-18T20:33:42Z Enkhsaihan2005 64429 822096 wikitext text/x-wiki {{Short description|Өмнөд Солонгосын Кёнги мужийн хот}} {{Инфобокс суурин | name = Кимпу | native_name = {{lang|ko|김포시}} | translit_lang1 = Солонгос | settlement_type = [[Өмнөд Солонгосын хотын жагсаалт|Хот]] | translit_lang1_type1 = [[Хангыл]] | translit_lang1_info1 = {{lang|ko|김포시}} | translit_lang1_type2 = [[Ханжа]] | translit_lang1_info2 = {{lang|ko|金浦市}} | translit_lang1_type3 = {{nowrap|Шинэ латинчлал}} | translit_lang1_info3 = Gimpo-si | translit_lang1_type4 = {{nowrap|Маккьюн–Райшауэр}} | translit_lang1_info4 = Kimp'o-si | image_skyline = | imagesize = | image_caption = | image_map = Gyeonggi-Gimpo.svg | mapsize = | map_caption = Өмнөд Солонгос дахь байршил | subdivision_type = Улс | subdivision_name = {{flag|Өмнөд Солонгос}} | subdivision_type1 = [[Солонгосын бүс нутаг|Бүс нутаг]] | subdivision_name1 = [[Кёнги муж]] ([[Сөүлийн Нийслэлийн Бүс Нутаг]]) | population_blank1_title = Аялга | population_blank1 = [[Сөүлийн аялга|Сөүл]] | area_total_km2 = 276.6 | population_as_of = 2024 оны 9 сар<ref>{{cite web |url=https://jumin.mois.go.kr/|title=Population statistics |date=2024|website=Солонгосын Дотоод хэрэг, Аюулгүй байдлын яам}}</ref> | population_total = 486,258 | population_density_km2 = 1546.55 | parts_type = [[Өмнөд Солонгосын засаг захиргааны хуваарь|Засаг захиргааны хуваарь]] | parts = 3 ''балгас'', 3 ''сум'', 7 ''хороо'' | image_blank_emblem = | blank_emblem_type = Сүлд | image_flag = Flag of Gimpo.svg }} {{multiple image | align = left | direction = vertical | width = 150 <!-- image widths are set to 150px to avoid problems with lower resolution monitors and to eliminate whitespace. --> | image1 = Han-River.jpg | caption1 = Зүүн доод буланд нь Кимпу, [[Куян]] хоёр байгаа Хан мөрний адгийн зураг | image2 = Gimpo depart.png | caption2 = Кимпу нисэх буудлын хүлээлгийн танхим | image3 = JangNeung in Gimpo City.jpg | caption3 = Нэгэн цэцэрлэг | image4 = | caption4 = }} '''Кимпу''' (김포), <small>'''Гимпо'''</small> (Gimpo), {{mongolUnicode|ᠭᠢᠮᠫᠥ᠋|h}} (гимпү), <small>'''Жиньпу'''</small> (金浦 – «алтан эрэг») — [[Өмнө Солонгос]] улсын [[Кёнги]] аймгийн харьяаны, [[Хан мөрөн|Хан мөрний]] адагт байдаг 26 түмэн хүнтэй [[хот]]. Хотын зүүн урд талын газар, одоо Сөүлийн харьяаны [[Кимпу олон улсын нисэх буудал]] нь улсдаа 2-р том нисэх буудал юм. ==Товч түүх== Энэ газрын тухай 475 онд бичиж тэмдэглэжээ. 1914 онд Кимпу, Тунжинь, Янчонийг нэгтгэн Кимпу хошуу (күнь) болгов. Явцын дунд зарим нутаг зэргэлдээ хошуу, хотод нэгдэж байсан. 1998 онд Кимпу хошуу хотын зэрэгт хүрч Кимпу хот (ши) гэгдэх болсон. ==Засаг захиргааны хуваарь== Кимпу хот 3 ып (балгас), 3 күнь (хошуу), 6 тун (хороо)-нд хуваагдаж байна. * Гурван балгас: Тунжинь, Кучунь, Янчунь * Гурван хошуу: Тэгут, Вольгут, Хасон, * Зургаан хороо: Кимпу 1, Кимпу 2, Саү, Пүнмү, Чанги, Күрэ ==Мөн үзэх== * [[Өмнөд Солонгосын хотууд]] ==Эшлэл== {{Reflist}} {{Кёнги муж}} [[Ангилал:Өмнөд Солонгосын хот]] qnt2tk3venv9ms9oyz19dmlieb2o9yk 822098 822096 2025-06-18T20:34:06Z Enkhsaihan2005 64429 822098 wikitext text/x-wiki {{Short description|Өмнөд Солонгосын Кёнги мужийн хот}} {{Инфобокс суурин | name = Кимпу | native_name = {{lang|ko|김포시}} | translit_lang1 = Солонгос | settlement_type = [[Өмнөд Солонгосын хотын жагсаалт|Хот]] | translit_lang1_type1 = [[Хангыл]] | translit_lang1_info1 = {{lang|ko|김포시}} | translit_lang1_type2 = [[Ханжа]] | translit_lang1_info2 = {{lang|ko|金浦市}} | translit_lang1_type3 = {{nowrap|Шинэ латинчлал}} | translit_lang1_info3 = Gimpo-si | translit_lang1_type4 = {{nowrap|Маккьюн–Райшауэр}} | translit_lang1_info4 = Kimp'o-si | image_skyline = | imagesize = | image_caption = | image_map = Gyeonggi-Gimpo.svg | mapsize = | map_caption = Өмнөд Солонгос дахь байршил | subdivision_type = Улс | subdivision_name = {{flag|Өмнөд Солонгос}} | subdivision_type1 = [[Солонгосын бүс нутаг|Бүс нутаг]] | subdivision_name1 = [[Кёнги муж]] ([[Сөүлийн Нийслэлийн Бүс Нутаг]]) | population_blank1_title = Аялга | population_blank1 = [[Сөүлийн аялга|Сөүл]] | area_total_km2 = 276.6 | population_as_of = 2024 оны 9 сар<ref>{{cite web |url=https://jumin.mois.go.kr/|title=Population statistics |date=2024|website=Солонгосын Дотоод хэрэг, Аюулгүй байдлын яам}}</ref> | population_total = 486,258 | population_density_km2 = 1546.55 | parts_type = [[Өмнөд Солонгосын засаг захиргааны хуваарь|Засаг захиргааны хуваарь]] | parts = 3 ''балгас'', 3 ''сум'', 7 ''хороо'' | image_blank_emblem = | blank_emblem_type = Сүлд | image_flag = Flag of Gimpo.svg }} {{multiple image | align = left | direction = vertical | width = 150 <!-- image widths are set to 150px to avoid problems with lower resolution monitors and to eliminate whitespace. --> | image1 = Han-River.jpg | caption1 = Зүүн доод буланд нь Кимпу, [[Куян]] хоёр байгаа Хан мөрний адгийн зураг | image2 = Gimpo depart.png | caption2 = Кимпу нисэх буудлын хүлээлгийн танхим | image3 = JangNeung in Gimpo City.jpg | caption3 = Нэгэн цэцэрлэг | image4 = | caption4 = }} '''Кимпу''' (김포), <small>'''Гимпо'''</small> (Gimpo), {{mongolUnicode|ᠭᠢᠮᠫᠥ᠋|h}} (гимпү), <small>'''Жиньпу'''</small> (金浦 – «алтан эрэг») — [[Өмнө Солонгос]] улсын [[Кёнги]] мужийн харьяаны, [[Хан мөрөн|Хан мөрний]] адагт байдаг 26 түмэн хүнтэй [[хот]]. Хотын зүүн урд талын газар, одоо Сөүлийн харьяаны [[Кимпу олон улсын нисэх буудал]] нь улсдаа 2-р том нисэх буудал юм. ==Товч түүх== Энэ газрын тухай 475 онд бичиж тэмдэглэжээ. 1914 онд Кимпу, Тунжинь, Янчонийг нэгтгэн Кимпу хошуу (күнь) болгов. Явцын дунд зарим нутаг зэргэлдээ хошуу, хотод нэгдэж байсан. 1998 онд Кимпу хошуу хотын зэрэгт хүрч Кимпу хот (ши) гэгдэх болсон. ==Засаг захиргааны хуваарь== Кимпу хот 3 ып (балгас), 3 күнь (хошуу), 6 тун (хороо)-нд хуваагдаж байна. * Гурван балгас: Тунжинь, Кучунь, Янчунь * Гурван хошуу: Тэгут, Вольгут, Хасон, * Зургаан хороо: Кимпу 1, Кимпу 2, Саү, Пүнмү, Чанги, Күрэ ==Мөн үзэх== * [[Өмнөд Солонгосын хотууд]] ==Эшлэл== {{Reflist}} {{Кёнги муж}} [[Ангилал:Өмнөд Солонгосын хот]] lcoz9twbhgrxdstzn9nv9pdkzofqjy2 0 28930 822097 821961 2025-06-18T20:33:48Z Enkhsaihan2005 64429 822097 wikitext text/x-wiki {{short description|Өмнөд Солонгосын Кёнги мужийн хот}} {{Инфобокс суурин | name = Соннам | native_name = {{lang|ko|성남시}} | translit_lang1 = Солонгос | settlement_type = [[Өмнөд Солонгосын хотын жагсаалт|Онцгой хот]] | translit_lang1_type1 = [[Хангыл]] | translit_lang1_info1 = {{lang|ko|성남시}} | translit_lang1_type2 = [[Ханжа]] | translit_lang1_info2 = {{lang|ko|城南市}} | translit_lang1_type3 = {{nowrap|Шинэчилсэн латинчлал}} | translit_lang1_info3 = Seongnam-si | translit_lang1_type4 = {{nowrap|Маккьюн–Райшауэр}} | translit_lang1_info4 = Sŏngnam-si | image_skyline = {{multiple image | caption_align = center | border = infobox | total_width = 300 | perrow = 1/2/2/1 | color = white | image1 = View from Sunae Overpass.jpg | caption1 = Сүнэ хороо дахь Сүнэ гарц | image2 = 봉국사-대광명전-Bongguksa-Daegwangmyeongjeon-1.jpg | caption2 = Пунгүкса | image3 = Seongnam Arts Center.jpg | caption3 = [[Соннам урлагийн төв]] | image4 = 분당 야탑 공무원 아파트 단지 (비싼 동네) - panoramio.jpg | caption4 = [[Ятап-дун]] | image5 = 城南市盆唐区 板橋駅の駅前広場.jpg | caption5 = [[Пангё, Соннам|Пангё станцын плаза]] | image6 = 율동 공원 호수 - panoramio.jpg | caption6 = [[Юлдун цэцэрлэгт хүрээлэн]] }} | image_map = Gyeonggi-Seongnam.svg | mapsize = | map_caption = Өмнөд Солонгос дахь байршил | subdivision_type = Улс | subdivision_name = {{flag|Өмнөд Солонгос}} | subdivision_type1 = [[Солонгосын бүс нутаг|Бүс нутаг]] | subdivision_name1 = [[Кёнги муж]] ([[Сөүлийн Нийслэлийн Бүс Нутаг]]) | population_blank1_title = Аялга | population_blank1 = [[Сөүлийн аялга|Сөүл]] | area_total_km2 = 141.70 | population_as_of = 2024 оны 9 сар<ref>{{cite web |url=https://jumin.mois.go.kr/|title=Population statistics |date=2024|website=Солонгосын Дотоод хэрэг, Аюулгүй байдлын яам}}</ref> | population_total = 914,832 | population_density_km2 = 7032.10 | leader_title = Хотын дарга | leader_name = [[Шинь Санжин]] ([[Ард түмний хүч нам (Өмнөд Солонгос)|Ард түмний хүч]]) | parts_type = [[Өмнөд Солонгосын засаг захиргааны хуваарь|Засаг захиргааны хуваарь]] | parts = 3 ''дүүрэг'', 44 ''хороо'' | image_blank_emblem = | blank_emblem_type = Сүлд | image_flag = Flag of Seongnam.svg }} '''Соннам''' ({{lang-ko|성남}} ''Seongnam'', ''Sŏngnam'', ''сонг-нам''; {{lang-en|Seongnam}}; {{lang-ru|Соннам}}) — [[Кёнги]] аймгийн харьяа, [[Өмнөд Солонгос]] улсын 10-р том, [[саятан хот|саятан]] [[хот]]. Соннам бол [[Сөүл хотын бөөгнөрөл]]д багтах, [[Сөүл]]тэй хаяа залгаж хөгжсөн [[дагуул хот]] нь юм. 1970-1980-аад онд Сөүлийн хэрэгцээний цахилгаан бараа, түлш шатахуун, нэхмэлийн аж үйлдвэрүүдийг зориуд энд төвлөрүүлж байлаа. 1990-ээд оноос өмнөд үзүүрийн Пүньдан дүүрэгт өндөр өндөр барилга байшин сүндэрлэж, нөгөө хоёр дүүргээсээ олон хүн амтай болжээ. [[Соннамын Илхуа Чүньма]] баг улсынхаа хөлбөмбөгийн долоон удаагийн аварга гэдэг. ==Засаг захиргааны хуваарь== Соннам хот дотроо 3 дүүрэг (구 - үгийн эхэнд ''кү'', адагт ''гү'') болж хуваагддаг. {| align="center" border="2" cellpadding="4" cellspacing="0" style="margin: width: 85%;1em 1em 1em 0; background: #f9f9f9; border: 1px #aaa solid;border-collapse: collapse;" ! bgcolor="#F0F0F0" | Бүтэн нэр ! bgcolor="#F0F0F0" | солонгос ! bgcolor="#F0F0F0" | латин<br/>(2000) ! bgcolor="#F0F0F0" | хүн ам (2011) ! bgcolor="#F0F0F0" | газар нутаг (км²) |- |1. Пүньдан дүүрэг |분당구 |Bundang-gu |482,688 |69.44 км² |- |2. Чүнвонь дүүрэг |중원구 |Jungwon-gu |258,342 |26.40 км² |- |3. Сүжон дүүрэг |수정구 |Sujeong-gu |234,293 |45.98 км² |- |} Гурван дүүрэг нь дотроо бүгд 42 [[хороо]] (동 ''dong'' буюу ''тун'') болж задардаг. ==Зураг== <gallery> File:Jeongja-dong001.jpg|Чоньжа хороо File:Gachon University.jpg|Качонь их сургууль File:Seongnamstadium8.JPG|Цэнгэлдэх хүрээлэн </gallery> ==Эшлэл== {{Reflist}} {{БНСУ-ын хот}} {{Кёнги муж}} [[Ангилал:Соннам| ]] [[Ангилал:Кёнгийн суурин]] [[Ангилал:Өмнөд Солонгосын хот]] 4iclltml13s0vp6fknhnofrh1wyineo 822099 822097 2025-06-18T20:34:12Z Enkhsaihan2005 64429 822099 wikitext text/x-wiki {{short description|Өмнөд Солонгосын Кёнги мужийн хот}} {{Инфобокс суурин | name = Соннам | native_name = {{lang|ko|성남시}} | translit_lang1 = Солонгос | settlement_type = [[Өмнөд Солонгосын хотын жагсаалт|Онцгой хот]] | translit_lang1_type1 = [[Хангыл]] | translit_lang1_info1 = {{lang|ko|성남시}} | translit_lang1_type2 = [[Ханжа]] | translit_lang1_info2 = {{lang|ko|城南市}} | translit_lang1_type3 = {{nowrap|Шинэчилсэн латинчлал}} | translit_lang1_info3 = Seongnam-si | translit_lang1_type4 = {{nowrap|Маккьюн–Райшауэр}} | translit_lang1_info4 = Sŏngnam-si | image_skyline = {{multiple image | caption_align = center | border = infobox | total_width = 300 | perrow = 1/2/2/1 | color = white | image1 = View from Sunae Overpass.jpg | caption1 = Сүнэ хороо дахь Сүнэ гарц | image2 = 봉국사-대광명전-Bongguksa-Daegwangmyeongjeon-1.jpg | caption2 = Пунгүкса | image3 = Seongnam Arts Center.jpg | caption3 = [[Соннам урлагийн төв]] | image4 = 분당 야탑 공무원 아파트 단지 (비싼 동네) - panoramio.jpg | caption4 = [[Ятап-дун]] | image5 = 城南市盆唐区 板橋駅の駅前広場.jpg | caption5 = [[Пангё, Соннам|Пангё станцын плаза]] | image6 = 율동 공원 호수 - panoramio.jpg | caption6 = [[Юлдун цэцэрлэгт хүрээлэн]] }} | image_map = Gyeonggi-Seongnam.svg | mapsize = | map_caption = Өмнөд Солонгос дахь байршил | subdivision_type = Улс | subdivision_name = {{flag|Өмнөд Солонгос}} | subdivision_type1 = [[Солонгосын бүс нутаг|Бүс нутаг]] | subdivision_name1 = [[Кёнги муж]] ([[Сөүлийн Нийслэлийн Бүс Нутаг]]) | population_blank1_title = Аялга | population_blank1 = [[Сөүлийн аялга|Сөүл]] | area_total_km2 = 141.70 | population_as_of = 2024 оны 9 сар<ref>{{cite web |url=https://jumin.mois.go.kr/|title=Population statistics |date=2024|website=Солонгосын Дотоод хэрэг, Аюулгүй байдлын яам}}</ref> | population_total = 914,832 | population_density_km2 = 7032.10 | leader_title = Хотын дарга | leader_name = [[Шинь Санжин]] ([[Ард түмний хүч нам (Өмнөд Солонгос)|Ард түмний хүч]]) | parts_type = [[Өмнөд Солонгосын засаг захиргааны хуваарь|Засаг захиргааны хуваарь]] | parts = 3 ''дүүрэг'', 44 ''хороо'' | image_blank_emblem = | blank_emblem_type = Сүлд | image_flag = Flag of Seongnam.svg }} '''Соннам''' ({{lang-ko|성남}} ''Seongnam'', ''Sŏngnam'', ''сонг-нам''; {{lang-en|Seongnam}}; {{lang-ru|Соннам}}) — [[Кёнги]] мужийн харьяа, [[Өмнөд Солонгос]] улсын 10-р том, [[саятан хот|саятан]] [[хот]]. Соннам бол [[Сөүл хотын бөөгнөрөл]]д багтах, [[Сөүл]]тэй хаяа залгаж хөгжсөн [[дагуул хот]] нь юм. 1970-1980-аад онд Сөүлийн хэрэгцээний цахилгаан бараа, түлш шатахуун, нэхмэлийн аж үйлдвэрүүдийг зориуд энд төвлөрүүлж байлаа. 1990-ээд оноос өмнөд үзүүрийн Пүньдан дүүрэгт өндөр өндөр барилга байшин сүндэрлэж, нөгөө хоёр дүүргээсээ олон хүн амтай болжээ. [[Соннамын Илхуа Чүньма]] баг улсынхаа хөлбөмбөгийн долоон удаагийн аварга гэдэг. ==Засаг захиргааны хуваарь== Соннам хот дотроо 3 дүүрэг (구 - үгийн эхэнд ''кү'', адагт ''гү'') болж хуваагддаг. {| align="center" border="2" cellpadding="4" cellspacing="0" style="margin: width: 85%;1em 1em 1em 0; background: #f9f9f9; border: 1px #aaa solid;border-collapse: collapse;" ! bgcolor="#F0F0F0" | Бүтэн нэр ! bgcolor="#F0F0F0" | солонгос ! bgcolor="#F0F0F0" | латин<br/>(2000) ! bgcolor="#F0F0F0" | хүн ам (2011) ! bgcolor="#F0F0F0" | газар нутаг (км²) |- |1. Пүньдан дүүрэг |분당구 |Bundang-gu |482,688 |69.44 км² |- |2. Чүнвонь дүүрэг |중원구 |Jungwon-gu |258,342 |26.40 км² |- |3. Сүжон дүүрэг |수정구 |Sujeong-gu |234,293 |45.98 км² |- |} Гурван дүүрэг нь дотроо бүгд 42 [[хороо]] (동 ''dong'' буюу ''тун'') болж задардаг. ==Зураг== <gallery> File:Jeongja-dong001.jpg|Чоньжа хороо File:Gachon University.jpg|Качонь их сургууль File:Seongnamstadium8.JPG|Цэнгэлдэх хүрээлэн </gallery> ==Эшлэл== {{Reflist}} {{БНСУ-ын хот}} {{Кёнги муж}} [[Ангилал:Соннам| ]] [[Ангилал:Кёнгийн суурин]] [[Ангилал:Өмнөд Солонгосын хот]] 88ax0x4pqbbszacpr3ff7ac2nb4wj41 0 28931 822029 821963 2025-06-18T12:07:33Z Enkhsaihan2005 64429 822029 wikitext text/x-wiki {{Short description|Өмнөд Солонгосын Кёнги мужийн хот}} {{Инфобокс суурин | name = Куян | native_name = {{lang|ko|고양시}} | translit_lang1 = Солонгос | settlement_type = [[Өмнөд Солонгосын хотын жагсаалт|Онцгой хот]] | translit_lang1_type1 = [[Хангыл]] | translit_lang1_info1 = {{lang|ko|고양시}} | translit_lang1_type2 = [[Ханжа]] | translit_lang1_info2 = {{lang|ko|高陽市}} | translit_lang1_type3 = {{nowrap|Шинэчилсэн латинчлал}} | translit_lang1_info3 = Goyang-si | translit_lang1_type4 = {{nowrap|Маккьюн–Райшауэр}} | translit_lang1_info4 = Koyang-si | image_skyline = Goyang montage.JPG | image_caption = | image_map = Gyeonggi-Goyang.svg | mapsize = | map_caption = Өмнөд Солонгос дахь байршил | subdivision_type = Улс | subdivision_name = {{flag|Өмнөд Солонгос}} | subdivision_type1 = Муж | subdivision_name1 = [[Кёнги муж|Кёнги]] | subdivision_type2 = [[Солонгосын бүс нутаг|Бүс нутаг]] | subdivision_name2 = [[Сөүлийн Нийслэлийн Бүс Нутаг|Сүдуквон]] <!-- Politics ----------------->| government_footnotes = | government_type = [[Хотын дарга–зөвлөлийн засгийн газар|Хотын дарга–зөвлөл]] | leader_party = {{Small|[[Ард түмний хүч нам (Өмнөд Солонгос)|Ард түмний хүч]]}} | leader_title = Хотын дарга | leader_name = [[Ли Дунхван (улс төрч)|Ли Дунхван]] | leader_title1 = Зөвлөл | leader_name1 = Куян хотын зөвлөл | population_blank1_title = Аялга | population_blank1 = [[Сөүлийн аялга|Сөүл]] | area_total_km2 = 286.1 | population_as_of = 10 сар, 2022 | population_total = 1,074,784 | population_density_km2 = auto | parts_type = [[Өмнөд Солонгосын засаг захиргааны хуваарь|Засаг захиргааны хуваарь]] | parts = 3 ''дүүрэг'', 39 ''хороо'' | image_blank_emblem = | imagesize = 260px | blank_emblem_type = Сүлд | image_flag = Flag of Goyang.svg }} '''Куян''' ([[солонгосоор]] 고양시; ''ку-янг-ши''; {{lang-en|Goyang}}; {{lang-ru|Коян}}) — [[Сөүл]]тэй хаяа залгаа байрласан, [[Кёнги]] аймгийн харьяа, [[Өмнөд Солонгос]]ын 961,452 (2012 онд) хүнтэй [[хот]]. Дотроо Илсансо, Илсандун, Тогян гэх 3 дүүрэгтэй. ==Энд төрсөн хүмүүс== * Жүжигчин [[Ким Хёнь-жү]] * Жүжигчин [[Сун Жи-хю]] * 2PM хамтлагийн [[И Жүнь-ху]] * Сунё Шидэ хамтлагийн [[Күонь Юри]] * Эксо хамтлагийн [[Ду Гён Сү|Ду Кёнсүү]] ==Зураг== <gallery> File:Goyang sta 2.JPG File:Goyang street.jpg File:Goyang.jpg </gallery> == Эшлэл == {{reflist}} {{БНСУ-ын хот}} {{Кёнги аймгийн засаг захиргааны хуваарь}} [[Ангилал:Өмнөд Солонгосын хот]] hxpoxy5hpe7g673yah6o4k8cflryy9g 822100 822029 2025-06-18T20:34:18Z Enkhsaihan2005 64429 822100 wikitext text/x-wiki {{Short description|Өмнөд Солонгосын Кёнги мужийн хот}} {{Инфобокс суурин | name = Куян | native_name = {{lang|ko|고양시}} | translit_lang1 = Солонгос | settlement_type = [[Өмнөд Солонгосын хотын жагсаалт|Онцгой хот]] | translit_lang1_type1 = [[Хангыл]] | translit_lang1_info1 = {{lang|ko|고양시}} | translit_lang1_type2 = [[Ханжа]] | translit_lang1_info2 = {{lang|ko|高陽市}} | translit_lang1_type3 = {{nowrap|Шинэчилсэн латинчлал}} | translit_lang1_info3 = Goyang-si | translit_lang1_type4 = {{nowrap|Маккьюн–Райшауэр}} | translit_lang1_info4 = Koyang-si | image_skyline = Goyang montage.JPG | image_caption = | image_map = Gyeonggi-Goyang.svg | mapsize = | map_caption = Өмнөд Солонгос дахь байршил | subdivision_type = Улс | subdivision_name = {{flag|Өмнөд Солонгос}} | subdivision_type1 = Муж | subdivision_name1 = [[Кёнги муж|Кёнги]] | subdivision_type2 = [[Солонгосын бүс нутаг|Бүс нутаг]] | subdivision_name2 = [[Сөүлийн Нийслэлийн Бүс Нутаг|Сүдуквон]] <!-- Politics ----------------->| government_footnotes = | government_type = [[Хотын дарга–зөвлөлийн засгийн газар|Хотын дарга–зөвлөл]] | leader_party = {{Small|[[Ард түмний хүч нам (Өмнөд Солонгос)|Ард түмний хүч]]}} | leader_title = Хотын дарга | leader_name = [[Ли Дунхван (улс төрч)|Ли Дунхван]] | leader_title1 = Зөвлөл | leader_name1 = Куян хотын зөвлөл | population_blank1_title = Аялга | population_blank1 = [[Сөүлийн аялга|Сөүл]] | area_total_km2 = 286.1 | population_as_of = 10 сар, 2022 | population_total = 1,074,784 | population_density_km2 = auto | parts_type = [[Өмнөд Солонгосын засаг захиргааны хуваарь|Засаг захиргааны хуваарь]] | parts = 3 ''дүүрэг'', 39 ''хороо'' | image_blank_emblem = | imagesize = 260px | blank_emblem_type = Сүлд | image_flag = Flag of Goyang.svg }} '''Куян''' ([[солонгосоор]] 고양시; ''ку-янг-ши''; {{lang-en|Goyang}}; {{lang-ru|Коян}}) — [[Сөүл]]тэй хаяа залгаа байрласан, [[Кёнги]] мужийн харьяа, [[Өмнөд Солонгос]]ын 961,452 (2012 онд) хүнтэй [[хот]]. Дотроо Илсансо, Илсандун, Тогян гэх 3 дүүрэгтэй. ==Энд төрсөн хүмүүс== * Жүжигчин [[Ким Хёнь-жү]] * Жүжигчин [[Сун Жи-хю]] * 2PM хамтлагийн [[И Жүнь-ху]] * Сунё Шидэ хамтлагийн [[Күонь Юри]] * Эксо хамтлагийн [[Ду Гён Сү|Ду Кёнсүү]] ==Зураг== <gallery> File:Goyang sta 2.JPG File:Goyang street.jpg File:Goyang.jpg </gallery> == Эшлэл == {{reflist}} {{БНСУ-ын хот}} {{Кёнги муж}} [[Ангилал:Өмнөд Солонгосын хот]] jr8ri7oexyilpou0macsx2jbhymvc8f 0 28934 822030 821257 2025-06-18T12:09:56Z Enkhsaihan2005 64429 822030 wikitext text/x-wiki {{short description|Өмнөд Солонгосын Кёнги мужийн хот}} {{Инфобокс суурин | name = Пүчонь | native_name = {{lang|ko|부천시}} | translit_lang1 = Солонгос | settlement_type = [[Өмнөд Солонгосын хотын жагсаалт|Онцгой хот]] | translit_lang1_type1 = [[Хангыл]] | translit_lang1_info1 = {{lang|ko|부천시}} | translit_lang1_type2 = [[Ханжа]] | translit_lang1_info2 = {{lang|ko|富川市}} | translit_lang1_type3 = {{nowrap|Шинэчилсэн латинчлал}} | translit_lang1_info3 = Bucheon-si | translit_lang1_type4 = {{nowrap|Маккьюн–Райшауэр}} | translit_lang1_info4 = Puch'ŏn-si | image_skyline = Bucheoncityhall2025.jpg | imagesize = | image_caption = Хотын захиргаа | image_map = Gyeonggi-Bucheon.svg | mapsize = | mapsize1 = 120 | map_alt1 = | map_caption1 = Пүчонь хотын дүүргүүд | subdivision_type = Улс | subdivision_name = {{flag|Өмнөд Солонгос}} | subdivision_type1 = [[Солонгосын бүс нутаг|Бүс нутаг]] | subdivision_name1 = [[Кёнги муж]] ([[Сөүлийн Нийслэлийн Бүс Нутаг|Сүдуквон]]) | population_blank1_title = Аялга | population_blank1 = [[Кёнги аялга|Кёнги]] | elevation_m = 16 | area_total_km2 = 53.44 | population_as_of = 2024 оны 9 сар<ref>{{cite web |url=https://jumin.mois.go.kr/|title=Population statistics |date=2024|website=Солонгосын Дотоод хэрэг, Аюулгүй байдлын яам}}</ref> | population_total = 772,450 | population_density_km2 = 16660.78 | parts_type = [[Өмнөд Солонгосын засаг захиргааны хуваарь|Засаг захиргааны хуваарь]] | parts = 10 ''хороо'' | image_blank_emblem = | blank_emblem_type = Сүлд | postal_code_type = Шуудангийн код | postal_code = 14400-14899 | area_code = (+82)-32-6xx | website = [https://web.archive.org/web/20130124115854/http://www.bucheon.go.kr/site/main/index002 www.Bucheon.go.kr] {{in lang|en}} | official_name = | leader_title = Хотын дарга | leader_name = Чо Ёник | leader_party = [[Ардчилсан Нам (Өмнөд Солонгос, 2015)|Ардчилсан]] | image_flag = Flag of Bucheon.svg | coordinates = {{coord|37|30|N|126|47|E|region:KR_type:city|display=inline,title}} | flag_size = 140px }} '''Пүчонь''' (Пүчон, Пучон; [[солонгосоор]] 부천시 - ''пү-чон-ши''; [[англиар]] Bucheon; [[оросоор]] ''Пучхон'') — [[Сөүл]]тэй наалдаатай, [[Кёнги]] аймгийн харьяа, [[Өмнөд Солонгос]]ын 890,352 (2011 онд) хүнтэй [[хот]]. Дотроо Ужон, Воньми, Суса гэх 3 дүүрэг, тэдгээрийн 37 хороотой. ==Эшлэл== {{reflist}} {{БНСУ-ын хот}} {{Кёнги аймгийн засаг захиргааны хуваарь}} [[Ангилал:Өмнөд Солонгосын хот]] jt0rmb7ih7dk4u0tq7yldf8wqkfwdsu 822101 822030 2025-06-18T20:34:27Z Enkhsaihan2005 64429 822101 wikitext text/x-wiki {{short description|Өмнөд Солонгосын Кёнги мужийн хот}} {{Инфобокс суурин | name = Пүчонь | native_name = {{lang|ko|부천시}} | translit_lang1 = Солонгос | settlement_type = [[Өмнөд Солонгосын хотын жагсаалт|Онцгой хот]] | translit_lang1_type1 = [[Хангыл]] | translit_lang1_info1 = {{lang|ko|부천시}} | translit_lang1_type2 = [[Ханжа]] | translit_lang1_info2 = {{lang|ko|富川市}} | translit_lang1_type3 = {{nowrap|Шинэчилсэн латинчлал}} | translit_lang1_info3 = Bucheon-si | translit_lang1_type4 = {{nowrap|Маккьюн–Райшауэр}} | translit_lang1_info4 = Puch'ŏn-si | image_skyline = Bucheoncityhall2025.jpg | imagesize = | image_caption = Хотын захиргаа | image_map = Gyeonggi-Bucheon.svg | mapsize = | mapsize1 = 120 | map_alt1 = | map_caption1 = Пүчонь хотын дүүргүүд | subdivision_type = Улс | subdivision_name = {{flag|Өмнөд Солонгос}} | subdivision_type1 = [[Солонгосын бүс нутаг|Бүс нутаг]] | subdivision_name1 = [[Кёнги муж]] ([[Сөүлийн Нийслэлийн Бүс Нутаг|Сүдуквон]]) | population_blank1_title = Аялга | population_blank1 = [[Кёнги аялга|Кёнги]] | elevation_m = 16 | area_total_km2 = 53.44 | population_as_of = 2024 оны 9 сар<ref>{{cite web |url=https://jumin.mois.go.kr/|title=Population statistics |date=2024|website=Солонгосын Дотоод хэрэг, Аюулгүй байдлын яам}}</ref> | population_total = 772,450 | population_density_km2 = 16660.78 | parts_type = [[Өмнөд Солонгосын засаг захиргааны хуваарь|Засаг захиргааны хуваарь]] | parts = 10 ''хороо'' | image_blank_emblem = | blank_emblem_type = Сүлд | postal_code_type = Шуудангийн код | postal_code = 14400-14899 | area_code = (+82)-32-6xx | website = [https://web.archive.org/web/20130124115854/http://www.bucheon.go.kr/site/main/index002 www.Bucheon.go.kr] {{in lang|en}} | official_name = | leader_title = Хотын дарга | leader_name = Чо Ёник | leader_party = [[Ардчилсан Нам (Өмнөд Солонгос, 2015)|Ардчилсан]] | image_flag = Flag of Bucheon.svg | coordinates = {{coord|37|30|N|126|47|E|region:KR_type:city|display=inline,title}} | flag_size = 140px }} '''Пүчонь''' (Пүчон, Пучон; [[солонгосоор]] 부천시 - ''пү-чон-ши''; [[англиар]] Bucheon; [[оросоор]] ''Пучхон'') — [[Сөүл]]тэй наалдаатай, [[Кёнги]] мужийн харьяа, [[Өмнөд Солонгос]]ын 890,352 (2011 онд) хүнтэй [[хот]]. Дотроо Ужон, Воньми, Суса гэх 3 дүүрэг, тэдгээрийн 37 хороотой. ==Эшлэл== {{reflist}} {{БНСУ-ын хот}} {{Кёнги муж}} [[Ангилал:Өмнөд Солонгосын хот]] 4gx9y7gjc6iz9qaa8ow9kpz8fauw5se 0 28938 822102 764078 2025-06-18T20:34:32Z Enkhsaihan2005 64429 822102 wikitext text/x-wiki [[Зураг:Gyeonggi-Ansan.svg|thumb|Улаан нь [[Өмнөд Солонгос]] орон [[Кёнги]] аймаг дахь '''Аньсань''' хотын нутаг]] '''Аньса́нь''' ({{lang-ko|안산시}}, {{lang-en|Ansan}}) бол [[Өмнөд Солонгос]] улсын [[Кёнги]] аймагт байдаг, эргэн тойрон [[Шар тэнгис]] болон [[Шихөн]], [[Аньян]], [[Күньпу]], [[Үйван]], [[Сүвонь]], [[Хуасон]] долоон нутгаар хүрээлэгддэг 714,956 (2012 оны тооцоо) хүнтэй [[Өмнөд Солонгос#Засаг захиргааны хуваарь|хот]] (ши) юм. Дотроо Таньвонь, Санлог гэх 2 [[Өмнөд Солонгос#Засаг захиргааны хуваарь|дүүрэг]] (кү), тэдгээрийн 25 [[Өмнөд Солонгос#Засаг захиргааны хуваарь|хороо]] (тун)-г агуулдаг. == Зураг == <gallery> Зураг:Seoul-Ansan-cityscape-01.jpg Зураг:Ansan Bus Terminal.jpg </gallery> {{БНСУ-ын хот}} {{Кёнги муж}} [[Ангилал:Аньсань| ]] [[Ангилал:Кёнгийн суурин]] [[Ангилал:Өмнөд Солонгосын хот]] d5mxcwj61xgcz35887ektw3zcvhfc6y 0 28939 822103 681766 2025-06-18T20:34:38Z Enkhsaihan2005 64429 822103 wikitext text/x-wiki [[Зураг:Gyeonggi-Anyang.svg|thumb|[[Өмнөд Солонгос]] орон болон<br>[[Кёнги]] аймаг дахь '''Аньян хот''']] '''Аньян''' (Анян; [[Солонгос хэл|солонгосоор]] 안양시 - ан-янг-ши; [[англи хэл|англиар]] Anyang) — [[Өмнөд Солонгос]] улсын [[Кёнги]] мужийн [[Өмнөд Солонгос#Засаг захиргааны хуваарь|хот]] (시 ши). [[Сөүл]]ээс урагш 21 км, [[Сүвонь|Сүвоноос]] хойш 19 км зайнд байдаг. 1973 онд хотын зэрэг олсон. 58.52 км² газар нутагт нь 2011 оны зун 619,653 хүн оршин сууж байсан. Дотроо Маньань-гү, Тун-Ань-гү гэх хоёр [[Өмнөд Солонгос#Засаг захиргааны хуваарь|дүүрэг]] (кү)-тэй. ==Энд төрсөн хүмүүс== * [[Ча Сын-вонь]] (1970-) — Өмнөд Солонгосын эрэгтэй загвар өмсөгч, жүжигчин. * [[Ки Бу-бэ]] (1988-) — Өмнөд Солонгосын эмэгтэй байт харваач. ==Зураг== <gallery> File:Anyang city.jpg File:Anyang skyline.jpg File:Bfc.jpg </gallery> {{БНСУ-ын хот}} {{Кёнги муж}} [[Ангилал:Аньян| ]] [[Ангилал:Кёнгийн суурин]] ni3t0j5ze7dpxl4slrlhn4je53ji7nd 0 28940 822040 816615 2025-06-18T12:26:57Z Enkhsaihan2005 64429 822040 wikitext text/x-wiki {{short description|Өмнөд Солонгосын Кёнги мужийн хот}} {{Инфобокс суурин | name = Намъянжү | native_name = {{lang|ko|남양주시}} | translit_lang1 = Солонгос | settlement_type = [[Өмнөд Солонгосын хотын жагсаалт|Онцгой хот]] | translit_lang1_type1 = [[Хангыл]] | translit_lang1_info1 = {{lang|ko|남양주시}} | translit_lang1_type2 = [[Ханжа]] | translit_lang1_info2 = {{lang|ko|南楊州市}} | translit_lang1_type3 = {{nowrap|Шинэчилсэн латинчлал}} | translit_lang1_info3 = Namyangju-si | translit_lang1_type4 = {{nowrap|Маккьюн–Райшауэр}} | translit_lang1_info4 = Namyangju-si | image_skyline = Yeoyudang2.jpg | imagesize = | image_caption = | image_map = Gyeonggi-Namyangju.svg | mapsize = | map_caption = Өмнөд Солонгос дахь байршил | subdivision_type = [[Дэлхийн улс орны жагсаалт|Улс]] | subdivision_name = {{flagu|Өмнөд Солонгос}} | subdivision_type1 = [[Өмнөд Солонгосын мужууд|Муж]] | subdivision_name1 = {{Flagcountry|Кёнги муж}} | population_blank1_title = Аялга | population_blank1 = [[Сөүлийн аялга|Сөүл]] | area_total_km2 = 458.03 | population_as_of = 2024 оны 9 сар<ref>{{cite web |url=https://jumin.mois.go.kr/|title=Population statistics |date=2024|website=Солонгосын Дотоод хэрэг, Аюулгүй байдлын яам}}</ref> | population_total = 732,783 | population_density_km2 = 1445.66 | parts_type = [[Өмнөд Солонгосын засаг захиргааны хуваарь|Засаг захиргааны хуваарь]] | parts = 6 ''балгас'', 3 ''дүүрэг'', 7 ''хороо'' | image_flag = Flag of Namyangju.svg | blank_emblem_type = Лого | official_name = | leader_name = [[Чо Кванхан]] | leader_title = Хотын дарга | leader_party = [[Ардчилсан Нам (Өмнөд Солонгос, 2015)|А]] | image_blank_emblem = Logo of Namyangju, South Korea.png }} '''Намъянжү''', <small>'''Намянжү''' </small> ({{lang-ko|남양주시}}, ''нам-янг-жү-ши'') — [[Өмнөд Солонгос]]ын [[Кёнги]] аймгийн харьяа, 591,037 (2012 онд) хүнтэй [[хот]]. 1980 онд [[Янжү]] хошуунаас нутаг салган Намянжү («өмнө Янжү») хошуу үүссэн бол 1995 онд Мигөм хоттой нийлж Намянжү хот гэж зэрэг ахижээ.<ref>[http://www.nyj.go.kr/english/intro/02.jsp Намянжүгийн түүх] (англиар)</ref> Дотроо нэр бүхий 5 балгас, 4 дүүрэг, 7 хороо болж хуваагддаг. Намянжүд [[Монгол соёлын хотхон]] гэж бий.<ref>[http://www.nyj.go.kr/mongol/04.jsp Монгол соёлын хотхоны танилцуулга] (монголоор)</ref> ==Ах дүүгийн барилдлага== * {{flagicon|Нэгдсэн Хаант Улс}} Их Британийн [[Дартфорт]] * {{flagicon|Хятад}} Хятадын [[Чанжоу]] * {{flagicon|Монгол}} Монголын [[Улаанбаатар]] * {{flagicon|Өмнөд Солонгос}} Өмнөд Солонгосын [[Канжин]] * {{flagicon|Өмнөд Солонгос}} Өмнөд Солонгосын [[Йонвол]] * {{flagicon|Вьетнам}} Вьетнамын [[Винь]] ==Зүүлт, тайлбар== {{лавлах холбоос}} {{БНСУ-ын хот}} {{Кёнги аймгийн засаг захиргааны хуваарь}} [[Ангилал:Кёнгийн суурин]] [[Ангилал:Өмнөд Солонгосын хот]] 18ooim21m8e4j4txm0keayrnqqiqc2l 822054 822040 2025-06-18T13:00:12Z Enkhsaihan2005 64429 822054 wikitext text/x-wiki {{short description|Өмнөд Солонгосын Кёнги мужийн хот}} {{Инфобокс суурин | name = Намъянжү | native_name = {{lang|ko|남양주시}} | translit_lang1 = Солонгос | settlement_type = [[Өмнөд Солонгосын хотын жагсаалт|Онцгой хот]] | translit_lang1_type1 = [[Хангыл]] | translit_lang1_info1 = {{lang|ko|남양주시}} | translit_lang1_type2 = [[Ханжа]] | translit_lang1_info2 = {{lang|ko|南楊州市}} | translit_lang1_type3 = {{nowrap|Шинэчилсэн латинчлал}} | translit_lang1_info3 = Namyangju-si | translit_lang1_type4 = {{nowrap|Маккьюн–Райшауэр}} | translit_lang1_info4 = Namyangju-si | image_skyline = Yeoyudang2.jpg | imagesize = | image_caption = | image_map = Gyeonggi-Namyangju.svg | mapsize = | map_caption = Өмнөд Солонгос дахь байршил | subdivision_type = [[Дэлхийн улс орны жагсаалт|Улс]] | subdivision_name = {{flagu|Өмнөд Солонгос}} | subdivision_type1 = [[Өмнөд Солонгосын мужууд|Муж]] | subdivision_name1 = {{Flagcountry|Кёнги муж}} | population_blank1_title = Аялга | population_blank1 = [[Сөүлийн аялга|Сөүл]] | area_total_km2 = 458.03 | population_as_of = 2024 оны 9 сар<ref>{{cite web |url=https://jumin.mois.go.kr/|title=Population statistics |date=2024|website=Солонгосын Дотоод хэрэг, Аюулгүй байдлын яам}}</ref> | population_total = 732,783 | population_density_km2 = 1445.66 | parts_type = [[Өмнөд Солонгосын засаг захиргааны хуваарь|Засаг захиргааны хуваарь]] | parts = 6 ''балгас'', 3 ''сум'', 7 ''хороо'' | image_flag = Flag of Namyangju.svg | blank_emblem_type = Лого | official_name = | leader_name = [[Чо Кванхан]] | leader_title = Хотын дарга | leader_party = [[Ардчилсан Нам (Өмнөд Солонгос, 2015)|А]] | image_blank_emblem = Logo of Namyangju, South Korea.png }} '''Намъянжү''', <small>'''Намянжү''' </small> ({{lang-ko|남양주시}}, ''нам-янг-жү-ши'') — [[Өмнөд Солонгос]]ын [[Кёнги]] аймгийн харьяа, 591,037 (2012 онд) хүнтэй [[хот]]. 1980 онд [[Янжү]] хошуунаас нутаг салган Намянжү («өмнө Янжү») хошуу үүссэн бол 1995 онд Мигөм хоттой нийлж Намянжү хот гэж зэрэг ахижээ.<ref>[http://www.nyj.go.kr/english/intro/02.jsp Намянжүгийн түүх] (англиар)</ref> Дотроо нэр бүхий 5 балгас, 4 сум, 7 хороо болж хуваагддаг. Намянжүд [[Монгол соёлын хотхон]] гэж бий.<ref>[http://www.nyj.go.kr/mongol/04.jsp Монгол соёлын хотхоны танилцуулга] (монголоор)</ref> ==Ах дүүгийн барилдлага== * {{flagicon|Нэгдсэн Хаант Улс}} Их Британийн [[Дартфорт]] * {{flagicon|Хятад}} Хятадын [[Чанжоу]] * {{flagicon|Монгол}} Монголын [[Улаанбаатар]] * {{flagicon|Өмнөд Солонгос}} Өмнөд Солонгосын [[Канжин]] * {{flagicon|Өмнөд Солонгос}} Өмнөд Солонгосын [[Йонвол]] * {{flagicon|Вьетнам}} Вьетнамын [[Винь]] ==Зүүлт, тайлбар== {{лавлах холбоос}} {{БНСУ-ын хот}} {{Кёнги аймгийн засаг захиргааны хуваарь}} [[Ангилал:Кёнгийн суурин]] [[Ангилал:Өмнөд Солонгосын хот]] g9fmnnln3f6tg4eugpqu5fnc4c5ly4b 822104 822054 2025-06-18T20:34:48Z Enkhsaihan2005 64429 822104 wikitext text/x-wiki {{short description|Өмнөд Солонгосын Кёнги мужийн хот}} {{Инфобокс суурин | name = Намъянжү | native_name = {{lang|ko|남양주시}} | translit_lang1 = Солонгос | settlement_type = [[Өмнөд Солонгосын хотын жагсаалт|Онцгой хот]] | translit_lang1_type1 = [[Хангыл]] | translit_lang1_info1 = {{lang|ko|남양주시}} | translit_lang1_type2 = [[Ханжа]] | translit_lang1_info2 = {{lang|ko|南楊州市}} | translit_lang1_type3 = {{nowrap|Шинэчилсэн латинчлал}} | translit_lang1_info3 = Namyangju-si | translit_lang1_type4 = {{nowrap|Маккьюн–Райшауэр}} | translit_lang1_info4 = Namyangju-si | image_skyline = Yeoyudang2.jpg | imagesize = | image_caption = | image_map = Gyeonggi-Namyangju.svg | mapsize = | map_caption = Өмнөд Солонгос дахь байршил | subdivision_type = [[Дэлхийн улс орны жагсаалт|Улс]] | subdivision_name = {{flagu|Өмнөд Солонгос}} | subdivision_type1 = [[Өмнөд Солонгосын мужууд|Муж]] | subdivision_name1 = {{Flagcountry|Кёнги муж}} | population_blank1_title = Аялга | population_blank1 = [[Сөүлийн аялга|Сөүл]] | area_total_km2 = 458.03 | population_as_of = 2024 оны 9 сар<ref>{{cite web |url=https://jumin.mois.go.kr/|title=Population statistics |date=2024|website=Солонгосын Дотоод хэрэг, Аюулгүй байдлын яам}}</ref> | population_total = 732,783 | population_density_km2 = 1445.66 | parts_type = [[Өмнөд Солонгосын засаг захиргааны хуваарь|Засаг захиргааны хуваарь]] | parts = 6 ''балгас'', 3 ''сум'', 7 ''хороо'' | image_flag = Flag of Namyangju.svg | blank_emblem_type = Лого | official_name = | leader_name = [[Чо Кванхан]] | leader_title = Хотын дарга | leader_party = [[Ардчилсан Нам (Өмнөд Солонгос, 2015)|А]] | image_blank_emblem = Logo of Namyangju, South Korea.png }} '''Намъянжү''', <small>'''Намянжү''' </small> ({{lang-ko|남양주시}}, ''нам-янг-жү-ши'') — [[Өмнөд Солонгос]]ын [[Кёнги]] мужийн харьяа, 591,037 (2012 онд) хүнтэй [[хот]]. 1980 онд [[Янжү]] хошуунаас нутаг салган Намянжү («өмнө Янжү») хошуу үүссэн бол 1995 онд Мигөм хоттой нийлж Намянжү хот гэж зэрэг ахижээ.<ref>[http://www.nyj.go.kr/english/intro/02.jsp Намянжүгийн түүх] (англиар)</ref> Дотроо нэр бүхий 5 балгас, 4 сум, 7 хороо болж хуваагддаг. Намянжүд [[Монгол соёлын хотхон]] гэж бий.<ref>[http://www.nyj.go.kr/mongol/04.jsp Монгол соёлын хотхоны танилцуулга] (монголоор)</ref> ==Ах дүүгийн барилдлага== * {{flagicon|Нэгдсэн Хаант Улс}} Их Британийн [[Дартфорт]] * {{flagicon|Хятад}} Хятадын [[Чанжоу]] * {{flagicon|Монгол}} Монголын [[Улаанбаатар]] * {{flagicon|Өмнөд Солонгос}} Өмнөд Солонгосын [[Канжин]] * {{flagicon|Өмнөд Солонгос}} Өмнөд Солонгосын [[Йонвол]] * {{flagicon|Вьетнам}} Вьетнамын [[Винь]] ==Зүүлт, тайлбар== {{лавлах холбоос}} {{БНСУ-ын хот}} {{Кёнги муж}} [[Ангилал:Кёнгийн суурин]] [[Ангилал:Өмнөд Солонгосын хот]] rxgxcvsiuu24szh1jy9vc54toixc87m 0 28943 822105 670749 2025-06-18T20:35:19Z Enkhsaihan2005 64429 822105 wikitext text/x-wiki [[Зураг:Map Hwaseong-si.png|thumb|[[Кёнги]] аймаг дахь Хуасонгийн байршил]] '''Хуасон''' ({{lang-ko|화성시}}, ''Hwaseong-si'', ''Hwasŏng-si'', ''хуа-сонг-ши''; {{lang-en|Hwaseong}}; {{lang-ru|Хвасон}}) — [[Өмнөд Солонгос]]ын [[Кёнги]] мужийн харьяа, [[Шар тэнгис]]ийн эрэгт байдаг, 52 түмэн (2012 онд) хүнтэй [[хот]]. Дотроо 3 балгас, 10 сум, 10 хороог багтааж байгаа. ==Энд төрсөн хүн== * [[Ча Бом-гөнь]] (1953-) — Өмнөд Солонгосын хөлбөмбөгчин ==Мөн үзэх== * [[Өмнөд Солонгосын хот суурин]] {{Өмнөд Солонгос улсад хамаарах}} {{Кёнги муж}} [[Ангилал:Кёнгийн суурин]] [[Ангилал:Хуасон| ]] [[Ангилал:Өмнөд Солонгосын хот]] 1vpj1g50b9gclxs14c873niv4ff7oj6 0 28944 822106 821433 2025-06-18T20:35:27Z Enkhsaihan2005 64429 822106 wikitext text/x-wiki [[Зураг:Gyeonggi-Paju.svg|thumb|210px|Улаан өнгөтэй нь [[Өмнөд Солонгос]]ын [[Кёнги муж|Кёнги]] аймаг дахь '''Пажү хот''']] '''Пажү''' ({{lang-ko|파주시}}) — [[Өмнөд Солонгос]] улсын [[Кёнги]] мужийн харьяаны 39 түмэн (2012 онд) хүнтэй [[Өмнөд Солонгос#Засаг захиргааны хуваарь|хот]]. Умард Солонгосын [[Кэсон]] хотоос 38-р зэргэдээр зааглагдана. Энд байх [[Тура уул]]наас Кэсонгийг харж болно. Орон нутгийн тойрог (күнь) байсан Пажү 1997 оноос хот болж ахисан. 2002 онд төмөр замын өртөөтэй болсон. Өдгөө дотроо 5 балгас (ып), 9 сум (мёнь), 2 хороо (тун)-нд хуваагддаг. ==Зураг== <gallery> File:Chiljeongmal Paju Gyeonggi-do Korea.jpg File:ImjingangRailRoad.jpg File:파주 용미리 마애이불입상 07.JPG </gallery> {{Өмнөд Солонгос улсад хамаарах}} {{Кёнги муж}} [[Ангилал:Кёнгийн суурин]] 3swsv1bhwm3s2x9aj0s8r78f86ml92a 0 28946 822055 698729 2025-06-18T13:00:58Z Enkhsaihan2005 64429 822055 wikitext text/x-wiki {{short description|Өмнөд Солонгосын Умард Кёнсан мужийн хот}} {{Distinguish|Пахан}} {{Инфобокс суурин | name = Похан | native_name = {{lang|ko|포항시}} | settlement_type = [[Өмнөд Солонгосын хотын жагсаалт|Онцгой хот]] | translit_lang1 = Солонгос | translit_lang1_type1 = [[Хангыл]] | translit_lang1_info1 = {{lang|ko|포항시}} | translit_lang1_type2 = [[Ханжа]] | translit_lang1_info2 = {{lang|ko|浦項市}} | translit_lang1_type3 = {{nowrap|Шинэчилсэн латинчлал}} | translit_lang1_info3 = Pohang-si | translit_lang1_type4 = {{nowrap|Маккьюн–Райшауэр}} | translit_lang1_info4 = P'ohang-si | image_skyline = {{multiple image | caption_align = center | border = infobox | total_width = 300 | perrow = 1/2/2 | color = white | image1 = Pohang skyline.jpg | caption1 = Поханы шөнийн үзэмж | image2 = Pohang spot2.jpg | caption2 = Ёноран болон Сонё сэдэвчилсэн парк | image3 = Pohang canal.jpg | caption3 = Поханы суваг | image4 = Homigot 20240113 002.jpg | caption4 = [[Хумигут]] | image5 = SpaceWalk (walkable sculpture, Pohang 2021) Mutter Genth 03.jpg | caption5 = [[Поханы сансрын алхалт]] }} | image_map = North Gyeongsang-Pohang.svg | mapsize = | map_caption = Өмнөд Солонгос дахь байршил | subdivision_type = Улс | subdivision_name = {{flag|Өмнөд Солонгос}} | subdivision_type1 = [[Солонгосын бүс нутаг|Бүс нутаг]] | subdivision_name1 = [[Ённам]] | population_blank1_title = Аялга | population_blank1 = [[Кёнсан аялга|Кёнсан]] | area_total_km2 = 1,128.76 | population_as_of = 2024 оны 9 сар<ref>{{cite web |url=https://jumin.mois.go.kr/|title=Population statistics |date=2024|website=Солонгосын Дотоод хэрэг, Аюулгүй байдлын яам}}</ref> | population_total = 492,041 | population_density_km2 = 442.40 | population_demonym = | parts_type = [[Administrative divisions of South Korea|Administrative divisions]] | parts = 2 ''дүүрэг'', 15 ''хороо'', 4 ''балгас'', 10 ''сум'' | area_code = +82-54-2xx | image_blank_emblem = | blank_emblem_type = Сүлд <!-- government type, leaders -->| government_footnotes = <!-- for references: use <ref> tags --> | leader_party = | leader_title = Хотын дарга | leader_name = Ли Кандок ([[Ард түмний хүч нам (Өмнөд Солонгос)|Ард түмний хүч]]) | leader_title1 = | leader_name1 = <!-- etc., up to leader_title4 / leader_name4 --> | image_flag = Flag of Pohang.svg <!-- time zone(s) -------------->| timezone1 = [[Солонгосын стандарт цаг]] | utc_offset1 = +9 | timezone1_DST = | utc_offset1_DST = }} [[Өмнөд Солонгос]] улсын [[Умард Кёнсан]] аймгийн зүүн урд хязгаар, [[Япон тэнгис]]ийн эрэгт '''Похан''' [[Өмнөд Солонгос#засаг захиргааны хуваарь|хот]] оршдог. 1949 онд хотын зэрэг авсан бол [[Поханы ган төмрийн компани]] (ПОСКО)-г түшин 1970 оны эхнээс хойш хурдан томорчээ. Өдгөө Поханы харьяаны 1129 км² газарт 52 түмэн хүн оршин сууж байна. Хүн амын олноор улсдаа [[Өмнөд Солонгосын хотууд|20-р байранд]] бичигдэг Похан хот явсаар [[Тэгү]]-[[Умард Кёнсан|Кёнбүг]] хавийн далайн эргийн гол боомт болжээ. «ПОСКО»-ийн төв байр, улсдаа тэргүүлэх зэргийн [[Поханы шинжлэх ухаан, технологийн их сургууль|Поханы Шинжлэх Ухаан Технологийн Их Сургууль]] энд бий. Хотын нутаг дотроо Нам (Өмнөд), Пүг (Умард) хэмээх хоёр дүүрэгт хуваагддаг. ==Энд өссөн хүн== * [[И Мён-Бак]] (1941-) — Өмнөд Солонгос улсын 2008-2013 оны ерөнхийлөгч. ==Зураг== <gallery widths="150px" heights="110px"> File:Korea-Pohang-Goryongpo Beach-01.jpg File:GIFT POSTECH New Building.jpg File:Pohang Airport 20090502.jpg </gallery> == Уур амьсгал == {{Уур амьсгалын хүснэгт | TABELLE = | TABELLE = | DIAGRAMM TEMPERATUR = rechts | DIAGRAMM NIEDERSCHLAG = deaktiviert | DIAGRAMM NIEDERSCHLAG HÖHE = 200 | QUELLE = [http://wetterkontor.de/de/klima/klima2.asp?land=kr&stat=47138 wetterkontor.de] | Überschrift = | Ort = Похан <!-- durchschnittliche Höchsttemperatur für den jeweiligen Monat in °C --> | hmjan = 5.3 | hmfeb = 7.2 | hmmär = 11.6 | hmapr = 17.2 | hmmai = 22.4 | hmjun = 25.0 | hmjul = 28.4 | hmaug = 29.4 | hmsep = 24.9 | hmokt = 20.8 | hmnov = 14.5 | hmdez = 8.3 <!-- durchschnittliche Niedrigsttemperatur für den jeweiligen Monat in °C --> | lmjan = -3.5 | lmfeb = -1.8 | lmmär = 2.0 | lmapr = 7.6 | lmmai = 12.7 | lmjun = 16.8 | lmjul = 21.1 | lmaug = 21.9 | lmsep = 17.2 | lmokt = 11.1 | lmnov = 5.2 | lmdez = -0.9 <!-- durchschnittliche Temperatur für den jeweiligen Monat in °C --> | avjan = | avfeb = | avmär = | avapr = | avmai = | avjun = | avjul = | avaug = | avsep = | avokt = | avnov = | avdez = <!-- durchschnittliche Niederschlagsmenge für den jeweiligen Monat in mm --> | nbjan = 35 | nbfeb = 47 | nbmär = 60 | nbapr = 88 | nbmai = 80 | nbjun = 122 | nbjul = 190 | nbaug = 156 | nbsep = 150 | nbokt = 68 | nbnov = 58 | nbdez = 32 <!-- durchschnittliche Anzahl täglicher Sonnenstunden für den jeweiligen Monat in h/d --> | shjan = 5.9 | shfeb = 6.1 | shmär = 6.3 | shapr = 6.3 | shmai = 7.0 | shjun = 5.6 | shjul = 5.0 | shaug = 6.0 | shsep = 5.1 | shokt = 6.1 | shnov = 5.8 | shdez = 5.9 <!-- durchschnittliche Wassertemperatur (Meere, Seen u.ä.) für den jeweiligen Monat in °C --> | wtjan = | wtfeb = | wtmär = | wtapr = | wtmai = | wtjun = | wtjul = | wtaug = | wtsep = | wtokt = | wtnov = | wtdez = <!-- durchschnittliche Regentage für den jeweiligen Monat in d --> | rdjan = | rdfeb = | rdmär = | rdapr = | rdmai = | rdjun = | rdjul = | rdaug = | rdsep = | rdokt = | rdnov = | rddez = <!-- durchschnittliche Luftfeuchtigkeit für den jeweiligen Monat in % --> | lfjan = 53 | lffeb = 56 | lfmär = 60 | lfapr = 65 | lfmai = 67 | lfjun = 76 | lfjul = 81 | lfaug = 80 | lfsep = 77 | lfokt = 69 | lfnov = 64 | lfdez = 56 }} == Мөн үзэх == * [[Өмнөд Солонгосын хотын жагсаалт]] == Цахим холбоос == * [http://eng.ipohang.org/ Хотын албан ёсны цахим хуудас] * [http://earthobservatory.nasa.gov/IOTD/view.php?id=39547 NASA Earth Observatory] [[Ангилал:Похан| ]] [[Ангилал:Умард Кёнсаны суурин]] 1w8iu8ctfei8wzft6zp1vc2tdvtrte6 0 28950 822160 654692 2025-06-18T21:04:41Z Enkhsaihan2005 64429 822160 wikitext text/x-wiki [[Зураг:North Jeolla-Iksan.svg|thumb|[[Өмнөд Солонгос]] орон болон [[Умард Чолла]] муж дахь '''Иксань хот''']] '''Икса́нь''' (Иксан, Игсань, Игсан; [[солонгосоор]] 익산시 - ик-сан-ши; {{lang-en|Iksan}}) — [[Өмнөд Солонгос]] улсын [[Умард Чолла]] мужийн [[Өмнөд Солонгос улсын засаг захиргааны хуваарь|хот]] (ши). 507.1 км² газар нутагт нь 2011 онд 308,794 хүн амьдарч байсан. Дотроо 1 [[Өмнөд Солонгос улсын засаг захиргааны хуваарь|балгас]] (ып), 14 [[Өмнөд Солонгос улсын засаг захиргааны хуваарь|сум]] (мёнь), 14 [[Өмнөд Солонгос улсын засаг захиргааны хуваарь|хороо]] (тун)-той. ==Энд төрсөн хүн== * [[Ким Жү-юнь]] (Birdie Kim, 1981-) — Өмнөд Солонгосын эмэгтэй гольфчин. ==Зураг== <gallery> File:Korail Iksan Station.jpg File:Temple Miruksa.jpg File:Enroniksan.jpg </gallery> {{Өмнөд Солонгос улсад хамаарах}} {{Умард Чолла муж}} [[Ангилал:Умард Чоллагийн суурин]] [[Ангилал:Их-, дээд сургуультай хот]] i4tx3z7hsi0jfd6igtbrjix5t2v19r9 0 28954 822127 821252 2025-06-18T20:43:23Z Enkhsaihan2005 64429 Enkhsaihan2005 moved page [[Чүнчонгийн Чонжү]] to [[Чонжү]] 821252 wikitext text/x-wiki [[Зураг:Map Cheongju-si.png|thumb|[[Умард Чүнчон]] дахь Чонжү (тэмдэгт)]] {{Redirect|Чонжү}} '''Чонжү''' ({{lang-ko|청주시}}, ''Cheongju-si'', ''Ch'ŏngju-si'', ''чонг-жү-ши''; {{lang-en|Cheongju}}; {{lang-ru|Чхонджу}}) — [[Өмнөд Солонгос]]ын [[Умард Чүнчон]] аймгийн төв, 67 түмэн хүнтэй [[хот]]. 1895 онд хошуу, 1949 оноос хот болсон. 1905 онд төмөр зам тавигдаж, [[1908]] онд аймгийн засгийн газар нь Чонжүд төвхнөжээ.<ref>{{Webarchiv|url=http://english.cjcity.net/about/history-01p.asp |wayback=20060623083613 |text=Чонжүгийн түүх |archiv-bot=2023-09-26 22:19:32 InternetArchiveBot }}{{ref-en}}</ref> Дотроо Сандан, Танвон гэх хоёр дүүрэгтэй. ==Зүүлтийн тайлбар== {{reflist}} {{БНСУ-ын хот}} {{Умард Чүнчон аймгийн засаг захиргааны хуваарь}} [[Ангилал:Өмнөд Солонгосын хот]] 8859rxhvau320vn89h53av3ezhestvq 822143 822127 2025-06-18T20:55:32Z Enkhsaihan2005 64429 822143 wikitext text/x-wiki [[Зураг:Map Cheongju-si.png|thumb|[[Умард Чүнчон]] дахь Чонжү (тэмдэгт)]] {{Redirect|Чонжү}} '''Чонжү''' ({{lang-ko|청주시}}, ''Cheongju-si'', ''Ch'ŏngju-si'', ''чонг-жү-ши''; {{lang-en|Cheongju}}; {{lang-ru|Чхонджу}}) — [[Өмнөд Солонгос]]ын [[Умард Чүнчон]] мужийн төв, 67 түмэн хүнтэй [[хот]]. 1895 онд хошуу, 1949 оноос хот болсон. 1905 онд төмөр зам тавигдаж, [[1908]] онд мужийн засгийн газар нь Чонжүд төвхнөжээ.<ref>{{Webarchiv|url=http://english.cjcity.net/about/history-01p.asp |wayback=20060623083613 |text=Чонжүгийн түүх |archiv-bot=2023-09-26 22:19:32 InternetArchiveBot }}{{ref-en}}</ref> Дотроо Сандан, Танвон гэх хоёр дүүрэгтэй. ==Зүүлтийн тайлбар== {{reflist}} {{БНСУ-ын хот}} {{Умард Чүнчон муж}} [[Ангилал:Өмнөд Солонгосын хот]] idcvg9kj02c9a3xa54zf3llk7r0jrtu 0 28957 822126 304824 2025-06-18T20:43:05Z Enkhsaihan2005 64429 Enkhsaihan2005 moved page [[Чонжү]] to [[Чонжү (салаа утга)]] without leaving a redirect 304824 wikitext text/x-wiki * [[Чоллагийн Чонжү]] — Өмнөд Солонгосын хот * [[Чүнчонгийн Чонжү]] — Өмнөд Солонгосын хот {{disambig}} 2blm66yx3y3o8v46jw2rsnn0w4iaty0 0 28962 822161 821251 2025-06-18T21:04:48Z Enkhsaihan2005 64429 822161 wikitext text/x-wiki [[Зураг:Map Jeonju-si.png|thumb|[[Умард Чолла]] дахь Чонжү (тэмдэгт)]] {{Redirect|Чонжү}} '''Чонжү''' (Чоньжү; {{lang-ko|전주시}}, ''Jeonju-si'', ''Chŏnju-si'', ''чон-жү-ши''; {{lang-en|Jeonju}}; {{lang-ru|Чонджу}}) — [[Өмнөд Солонгос]]ын [[Умард Чолла]] мужийн төв, 65 түмэн хүнтэй [[хот]]. Чонжү 1949 оноос хотын зэрэг олсон. Токжин-гү, Вансан-гү гэх хоёр дүүрэг (구 ''кү'')-тэй. {{БНСУ-ын хот}} {{Умард Чолла муж}} [[Ангилал:Өмнөд Солонгосын хот]] mo2qr7nt5sxcvy5ist887oq2zx0p8rk 0 28965 822059 795792 2025-06-18T13:30:31Z Enkhsaihan2005 64429 822059 wikitext text/x-wiki {{Short description|Өмнөд Солонгосын хот}} {{Инфобокс суурин | name = Куанжү | official_name = Куанжү Метрополитан хот<br />{{lower|0.1em|{{nobold|{{lang|ko|광주광역시}}}}}} | native_name = {{lang|ko|광주광역시}} | settlement_type = [[Өмнөд Солонгосын онцгой хотын жагсаалт|Метрополитан хот]] | translit_lang1 = Солонгос | translit_lang1_type1 = [[Хангыл]] | translit_lang1_info1 = {{lang|ko|광주광역시}} | translit_lang1_type2 = [[Ханжа]] | translit_lang1_info2 = {{lang|ko|光州廣域市}} | translit_lang1_type3 = {{nowrap|[[Шинэ латинчлал]]}} | translit_lang1_info3 = {{nowrap|Gwangju-gwangyeoksi}} | translit_lang1_type4 = {{nowrap|[[Маккьюн-Райшауэр]]}} | translit_lang1_info4 = {{nowrap|Kwangju-gwangyŏksi}} | coordinates = {{Coord|35|09|55|N|126|50|55|E|region:KR-29_type:city(1,400,000)|display=title,inline}} | image_skyline = Gwangju montage.png | image_size = 280px | image_caption = | image_flag = Flag of Gwangju.svg | image_blank_emblem = Emblem of Gwangju.svg | blank_emblem_type = Лого | image_map = Gwangju in South Korea 2023.svg | image_map1 = {{maplink|frame=yes|plain=yes|type=shape|stroke-width=2 | stroke-color=#000000|zoom=9}} | map_caption = | pushpin_map = #Өмнөд Солонгос#Ази#Дэлхий | pushpin_label_position = right | pushpin_mapsize = | pushpin_map_caption = | pushpin_relief = 1 | subdivision_type = Улс | subdivision_name = {{ROK}} | subdivision_type1 = [[Солонгосын бүс нутаг|Бүс нутаг]] | subdivision_name1 = [[Хунам]] | parts_type = Дүүрэг | parts = 5 <!-- Counties = 1 -->| government_type = [[Mayor–council government|Mayor–Council]] | leader_title = [[Куанжү хотын дарга|Хотын дарга]] | leader_name = [[Кан Гижүн]] {{small|([[Ардчилсан Нам (Өмнөд Солонгос, 2015)|Ардчилсан]])}} | leader_title1 = Биет | leader_name1 = [[Куанжү хотын зөвлөл]] | area_total_km2 = 501.24 | population_total = 1,411,357 | population_as_of = 2024 оны 9 сар<ref>{{cite web |url=https://jumin.mois.go.kr/|title=Population statistics |date=2024|website=Солонгосын Дотоод хэрэг, Аюулгүй байдлын яам}}</ref> | population_density_km2 = auto | population_blank1_title = Аялга | population_blank1 = [[Чоллагийн аялга|Чолла]] | iso_code = KR-29 | demographics_type2 = ДНБ | demographics2_footnotes = <ref name="index.go.kr">{{cite web|url= https://kostat.go.kr/boardDownload.es?bid=243&list_no=428565&seq=3|script-title=ko:2022년 지역소득(잠정)|website=www.kostat.go.kr}}</ref> | demographics2_title1 = Нийт | demographics2_info1 = [[Өмнөд Солонгос вон|₩]] 45 их наяд<br />[[Америк доллар|$]] 36 тэрбум(2022) | website = {{URL|1=https://www.gwangju.go.kr/eng/|2=Албан ёсны вэбсайт (Англи хэл)}} | area_code = +82-61 | timezone1 = [[Солонгосын стандарт цаг]] | utc_offset1 = +9 | timezone1_DST = | utc_offset1_DST = }} '''Куанжү''' (Кванжу, Гуанжу; {{lang-ko|광주}} ''куанг-жү''; {{lang-en|Gwangju}}; {{lang-ru|Кванджу}}) — [[Өмнөд Солонгос]]ын өрнө-өмнөд байдаг, улсынхаа 6-р том, [[саятан хот|саятан]] [[хот]]. ==Засаг захиргааны хуваарь== Куанжү хот дотроо 5 дүүрэг (구 - үгийн эхэнд ''кү'', адагт ''гү'') болж хуваагддаг. {| class="wikitable" |- !Газрын зураг !Нэр !Монгол утга !Солонгос |- |rowspan=7|<div style="position: relative; font-size:100%"> [[File:Gwangju.png|250px]] {{Image label|x=160|y=40|text=Пүг}} {{Image label|x=195|y=90|text=Тун}} {{Image label|x=50|y=80|text=Куансан}} {{Image label|x=135|y=110|text=Нам}} {{Image label|x=130|y=90|text=Со}} </div> |- |---------- !colspan="5" style="background-color:#F0F0F0" |'''— дүүрэг''' — (солонгосоор 구 '''кү''') |---------- |- | Пүг-гү || умар дүүрэг || 북구 |- | Тун-гү || дорно дүүрэг || 동구 |- | Куансан-гү || уурхайн дүүрэг || 광산구 |- | Нам-гү || өмнө дүүрэг || 남구 |- | Со-гү || өрнө дүүрэг || 서구 |} Дөрвөн дүүрэг нь цааш олон [[хороо]] (동 ''dong'' буюу ''тун'', ''дун'') болж задардаг. ==Зургийн сан== <gallery> File:Gwangju city - view apts.jpg|Хотын үзэмж |Хотын үзэмж |Мүдөн уул </gallery> == Мөн үзэх == * [[Өмнөд Солонгосын хотын жагсаалт]] {{БНСУ-ын хот}} {{БНСУ-ын засаг захиргааны хуваарь}} [[Ангилал:Куанжү| ]] [[Ангилал:Өмнөд Солонгосын суурин]] [[Ангилал:Өмнөд Солонгосын хот]] [[Ангилал:Саятан хот]] [[Ангилал:Өмнөд Солонгосын засаг захиргааны хуваарь]] [[Ангилал:Их-, дээд сургуультай хот]] d98vmuyn9xm8l7gsib8gmtt6iq2vtgv 822060 822059 2025-06-18T13:31:14Z Enkhsaihan2005 64429 822060 wikitext text/x-wiki {{Short description|Өмнөд Солонгосын хот}} {{Инфобокс суурин | name = Куанжү | official_name = Куанжү Метрополитан хот<br />{{lower|0.1em|{{nobold|{{lang|ko|광주광역시}}}}}} | native_name = {{lang|ko|광주광역시}} | settlement_type = [[Өмнөд Солонгосын онцгой хотын жагсаалт|Метрополитан хот]] | translit_lang1 = Солонгос | translit_lang1_type1 = [[Хангыл]] | translit_lang1_info1 = {{lang|ko|광주광역시}} | translit_lang1_type2 = [[Ханжа]] | translit_lang1_info2 = {{lang|ko|光州廣域市}} | translit_lang1_type3 = {{nowrap|[[Шинэ латинчлал]]}} | translit_lang1_info3 = {{nowrap|Gwangju-gwangyeoksi}} | translit_lang1_type4 = {{nowrap|[[Маккьюн-Райшауэр]]}} | translit_lang1_info4 = {{nowrap|Kwangju-gwangyŏksi}} | coordinates = {{Coord|35|09|55|N|126|50|55|E|region:KR-29_type:city(1,400,000)|display=title,inline}} | image_skyline = Gwangju montage.png | image_size = 280px | image_caption = | image_flag = Flag of Gwangju.svg | image_blank_emblem = Emblem of Gwangju.svg | blank_emblem_type = Лого | image_map = Gwangju in South Korea 2023.svg | image_map1 = {{maplink|frame=yes|plain=yes|type=shape|stroke-width=2 | stroke-color=#000000|zoom=9}} | map_caption = | pushpin_map = #Өмнөд Солонгос#Ази#Дэлхий | pushpin_label_position = right | pushpin_mapsize = | pushpin_map_caption = | pushpin_relief = 1 | subdivision_type = Улс | subdivision_name = {{ROK}} | subdivision_type1 = [[Солонгосын бүс нутаг|Бүс нутаг]] | subdivision_name1 = [[Хунам]] | parts_type = Дүүрэг | parts = 5 <!-- Counties = 1 -->| government_type = [[Mayor–council government|Mayor–Council]] | leader_title = [[Куанжү хотын дарга|Хотын дарга]] | leader_name = [[Кан Гижүн]] {{small|([[Ардчилсан Нам (Өмнөд Солонгос, 2015)|Ардчилсан]])}} | leader_title1 = Биет | leader_name1 = [[Куанжү хотын зөвлөл]] | area_total_km2 = 501.24 | population_total = 1,411,357 | population_as_of = 2024 оны 9 сар<ref>{{cite web |url=https://jumin.mois.go.kr/|title=Population statistics |date=2024|website=Солонгосын Дотоод хэрэг, Аюулгүй байдлын яам}}</ref> | population_density_km2 = auto | population_blank1_title = Аялга | population_blank1 = [[Чоллагийн аялга|Чолла]] | iso_code = KR-29 | demographics_type2 = ДНБ | demographics2_footnotes = <ref name="index.go.kr">{{cite web|url= https://kostat.go.kr/boardDownload.es?bid=243&list_no=428565&seq=3|script-title=ko:2022년 지역소득(잠정)|website=www.kostat.go.kr}}</ref> | demographics2_title1 = Нийт | demographics2_info1 = [[Өмнөд Солонгос вон|₩]] 45 их наяд<br />[[Америк доллар|$]] 36 тэрбум(2022) | website = {{URL|1=https://www.gwangju.go.kr/eng/|2=Албан ёсны вэбсайт (Англи хэл)}} | area_code = +82-61 | timezone1 = [[Солонгосын стандарт цаг]] | utc_offset1 = +9 | timezone1_DST = | utc_offset1_DST = }} '''Куанжү''' (Кванжу, Гуанжу; {{lang-ko|광주}} ''куанг-жү''; {{lang-en|Gwangju}}; {{lang-ru|Кванджу}}) — [[Өмнөд Солонгос]]ын өрнө-өмнөд байдаг, улсынхаа 6-р том, [[саятан хот|саятан]] [[хот]]. ==Засаг захиргааны хуваарь== Куанжү хот дотроо 5 дүүрэг (구 - үгийн эхэнд ''кү'', адагт ''гү'') болж хуваагддаг. {| class="wikitable" |- !Газрын зураг !Нэр !Монгол утга !Солонгос |- |rowspan=7|<div style="position: relative; font-size:100%"> [[File:Gwangju.png|250px]] {{Image label|x=160|y=40|text=Пүг}} {{Image label|x=195|y=90|text=Тун}} {{Image label|x=50|y=80|text=Куансан}} {{Image label|x=135|y=110|text=Нам}} {{Image label|x=130|y=90|text=Со}} </div> |- |---------- !colspan="5" style="background-color:#F0F0F0" |'''— дүүрэг''' — (солонгосоор 구 '''кү''') |---------- |- | Пүг-гү || умар дүүрэг || 북구 |- | Тун-гү || дорно дүүрэг || 동구 |- | Куансан-гү || уурхайн дүүрэг || 광산구 |- | Нам-гү || өмнө дүүрэг || 남구 |- | Со-гү || өрнө дүүрэг || 서구 |} Дөрвөн дүүрэг нь цааш олон [[хороо]] (동 ''dong'' буюу ''тун'', ''дун'') болж задардаг. ==Зургийн сан== <gallery> File:Gwangju city - view apts.jpg|Хотын үзэмж |Хотын үзэмж |Мүдөн уул </gallery> == Мөн үзэх == * [[Өмнөд Солонгосын хотын жагсаалт]] == Эшлэл == {{reflist}} {{БНСУ-ын хот}} {{БНСУ-ын засаг захиргааны хуваарь}} [[Ангилал:Куанжү| ]] [[Ангилал:Өмнөд Солонгосын суурин]] [[Ангилал:Өмнөд Солонгосын хот]] [[Ангилал:Саятан хот]] [[Ангилал:Өмнөд Солонгосын засаг захиргааны хуваарь]] [[Ангилал:Их-, дээд сургуультай хот]] jcz1v4a7syiq37rwv2krwjjvf0vzz5n 822068 822060 2025-06-18T13:53:03Z Enkhsaihan2005 64429 822068 wikitext text/x-wiki {{Short description|Өмнөд Солонгосын хот}} {{Инфобокс суурин | name = Куанжү | official_name = Куанжү Метрополитан хот<br />{{lower|0.1em|{{nobold|{{lang|ko|광주광역시}}}}}} | native_name = {{lang|ko|광주광역시}} | settlement_type = [[Өмнөд Солонгосын онцгой хотын жагсаалт|Метрополитан хот]] | translit_lang1 = Солонгос | translit_lang1_type1 = [[Хангыл]] | translit_lang1_info1 = {{lang|ko|광주광역시}} | translit_lang1_type2 = [[Ханжа]] | translit_lang1_info2 = {{lang|ko|光州廣域市}} | translit_lang1_type3 = {{nowrap|[[Шинэ латинчлал]]}} | translit_lang1_info3 = {{nowrap|Gwangju-gwangyeoksi}} | translit_lang1_type4 = {{nowrap|[[Маккьюн-Райшауэр]]}} | translit_lang1_info4 = {{nowrap|Kwangju-gwangyŏksi}} | coordinates = {{Coord|35|09|55|N|126|50|55|E|region:KR-29_type:city(1,400,000)|display=title,inline}} | image_skyline = Gwangju montage.png | image_size = 280px | image_caption = | image_flag = Flag of Gwangju.svg | image_blank_emblem = Emblem of Gwangju.svg | blank_emblem_type = Лого | image_map = Gwangju in South Korea 2023.svg | image_map1 = {{maplink|frame=yes|plain=yes|type=shape|stroke-width=2 | stroke-color=#000000|zoom=9}} | map_caption = | pushpin_map = #Өмнөд Солонгос#Ази#Дэлхий | pushpin_label_position = right | pushpin_mapsize = | pushpin_map_caption = | pushpin_relief = 1 | subdivision_type = Улс | subdivision_name = {{ROK}} | subdivision_type1 = [[Солонгосын бүс нутаг|Бүс нутаг]] | subdivision_name1 = [[Хунам]] | parts_type = Дүүрэг | parts = 5 | government_type = [[Хотын дарга–зөвлөлийн засгийн газар|Хотын дарга–зөвлөл]] | leader_title = [[Куанжү хотын дарга|Хотын дарга]] | leader_name = [[Кан Гижүн]] {{small|([[Ардчилсан Нам (Өмнөд Солонгос, 2015)|Ардчилсан]])}} | leader_title1 = Биет | leader_name1 = [[Куанжү хотын зөвлөл]] | area_total_km2 = 501.24 | population_total = 1,411,357 | population_as_of = 2024 оны 9 сар<ref>{{cite web |url=https://jumin.mois.go.kr/|title=Population statistics |date=2024|website=Солонгосын Дотоод хэрэг, Аюулгүй байдлын яам}}</ref> | population_density_km2 = auto | population_blank1_title = Аялга | population_blank1 = [[Чоллагийн аялга|Чолла]] | iso_code = KR-29 | demographics_type2 = ДНБ | demographics2_footnotes = <ref name="index.go.kr">{{cite web|url= https://kostat.go.kr/boardDownload.es?bid=243&list_no=428565&seq=3|script-title=ko:2022년 지역소득(잠정)|website=www.kostat.go.kr}}</ref> | demographics2_title1 = Нийт | demographics2_info1 = [[Өмнөд Солонгос вон|₩]] 45 их наяд<br />[[Америк доллар|$]] 36 тэрбум(2022) | website = {{URL|1=https://www.gwangju.go.kr/eng/|2=Албан ёсны вэбсайт (Англи хэл)}} | area_code = +82-61 | timezone1 = [[Солонгосын стандарт цаг]] | utc_offset1 = +9 | timezone1_DST = | utc_offset1_DST = }} '''Куанжү''' (Кванжу, Гуанжу; {{lang-ko|광주}} ''куанг-жү''; {{lang-en|Gwangju}}; {{lang-ru|Кванджу}}) — [[Өмнөд Солонгос]]ын өрнө-өмнөд байдаг, улсынхаа 6-р том, [[саятан хот|саятан]] [[хот]]. ==Засаг захиргааны хуваарь== Куанжү хот дотроо 5 дүүрэг (구 - үгийн эхэнд ''кү'', адагт ''гү'') болж хуваагддаг. {| class="wikitable" |- !Газрын зураг !Нэр !Монгол утга !Солонгос |- |rowspan=7|<div style="position: relative; font-size:100%"> [[File:Gwangju.png|250px]] {{Image label|x=160|y=40|text=Пүг}} {{Image label|x=195|y=90|text=Тун}} {{Image label|x=50|y=80|text=Куансан}} {{Image label|x=135|y=110|text=Нам}} {{Image label|x=130|y=90|text=Со}} </div> |- |---------- !colspan="5" style="background-color:#F0F0F0" |'''— дүүрэг''' — (солонгосоор 구 '''кү''') |---------- |- | Пүг-гү || умар дүүрэг || 북구 |- | Тун-гү || дорно дүүрэг || 동구 |- | Куансан-гү || уурхайн дүүрэг || 광산구 |- | Нам-гү || өмнө дүүрэг || 남구 |- | Со-гү || өрнө дүүрэг || 서구 |} Дөрвөн дүүрэг нь цааш олон [[хороо]] (동 ''dong'' буюу ''тун'', ''дун'') болж задардаг. ==Зургийн сан== <gallery> File:Gwangju city - view apts.jpg|Хотын үзэмж |Хотын үзэмж |Мүдөн уул </gallery> == Мөн үзэх == * [[Өмнөд Солонгосын хотын жагсаалт]] == Эшлэл == {{reflist}} {{БНСУ-ын хот}} {{БНСУ-ын засаг захиргааны хуваарь}} [[Ангилал:Куанжү| ]] [[Ангилал:Өмнөд Солонгосын суурин]] [[Ангилал:Өмнөд Солонгосын хот]] [[Ангилал:Саятан хот]] [[Ангилал:Өмнөд Солонгосын засаг захиргааны хуваарь]] [[Ангилал:Их-, дээд сургуультай хот]] i0jqzzfbgv66kem65xw7cquvffv3pg8 0 28972 822070 795793 2025-06-18T13:58:12Z Enkhsaihan2005 64429 822070 wikitext text/x-wiki {{Short description|Өмнөд Солонгосын хот}} {{About|хотын|Нисэх буудлын тухай|Инчоны олон улсын нисэх онгоцны буудал|Бусад хэрэглээг}} {{Distinguish|Ичонь}} {{Инфобокс суурин | name = Инчон | official_name = Инчон Метрополитан хот<br/>{{lower|0.1em|{{nobold|{{lang|ko|인천광역시}}}}}}<br/>{{lower|0.1em|{{nobold|{{lang|ko|仁川廣域市}}}}}} | native_name = 인천<br/>仁川 | settlement_type = [[Өмнөд Солонгосын онцгой хотын жагсаалт|Метрополитан хот]] | translit_lang1 = Солонгос | translit_lang1_type = [[Хангыл]] | translit_lang1_info = {{lang|ko|인천광역시}} | translit_lang1_type1 = [[Ханжа]] | translit_lang1_info1 = {{lang|ko|仁川廣域市}} | translit_lang1_type2 = {{nowrap|[[Шинэ латинчлал]]}} | translit_lang1_info2 = {{nowrap|Incheon Gwangyeoksi}} | translit_lang1_type3 = {{nowrap|[[Маккьюн-Райшауэр]]}} | translit_lang1_info3 = {{nowrap|Inch'ŏn Kwangyŏksi}} | image_skyline = {{multiple image | total_width = 280 | border = infobox | perrow = 1/2/1/2 | caption_align = center | image1 = Songdo Central Park and Posco Tower Songdo.jpg | caption1 = [[Сунду|Сунду олон улсын бизнес дүүрэг]] | image2 = Ganghwado Jeondeungsa Temple 20200718 039.jpg | caption2 = [[Жондынса]] | image3 = Jayu Park 20230430 024.jpg | caption3 = [[Чаю цэцэрлэгт хүрээлэн|Эрх чөлөөний цэцэрлэгт хүрээлэн]] | image4 = Icheon bridge.jpg | caption4 = [[Инчоны гүүр]] | image5 = Incheon Airport Train Terminal, Korea.jpg | caption5 = [[Инчоны олон улсын нисэх онгоцны буудал]] | image6 = Incheon Soccer Stadium 2.JPG{{!}}Incheon Soccer Stadium | caption6 = [[Инчоны хөлбөмбөгийн цэнгэлдэх хүрээлэн]] }} | image_flag = Flag of Incheon.svg | image_blank_emblem = Emblem of Incheon.svg | blank_emblem_type = Сүлд | blank_emblem_size = | nickname = | motto = | image_map = Incheon in South Korea 2023.svg | map_caption = | pushpin_map = #Өмнөд Солонгос#Ази | pushpin_label_position = right | pushpin_mapsize = | pushpin_map_caption = | coordinates = {{Coord|37|29|N|126|38|E|region:KR-28_type:adm1st|display=it}} | subdivision_type = Улс | subdivision_name = {{flag|Өмнөд Солонгос}} | subdivision_type1 = [[Солонгосын бүс нутаг|Бүс нутаг]] | subdivision_name1 = [[Сөүлийн Нийслэлийн Бүс Нутаг|Сүдуквон]] | established_title = | established_date = | founder = | named_for = | seat_type = | seat = | parts_type = [[#Administrative divisions|Subdivisions]] | parts_style = | parts = 8 дүүрэг ("кү") | government_footnotes = | government_type = [[Хотын дарга–зөвлөлийн засгийн газар|Хотын дарга–зөвлөл]] | leader_title = [[Инчон хотын дарга|Хотын дарга]] | leader_name = [[Ю Чонбок]] {{small|([[Ард түмний хүч нам (Өмнөд Солонгос)|Ард түмний хүч]])}} | leader_title1 = Биет | leader_name1 = [[Инчон хотын зөвлөл]] | total_type = <!-- to set a non-standard label for total area and population rows --> | unit_pref = <!--Enter: Imperial, to display imperial before metric--> | area_footnotes = | area_magnitude = <!-- use only to set a special wikilink --> | area_total_km2 = 1062.63 <!-- ALL fields with measurements are subject to automatic unit conversion--> | area_total_sq_mi = 410.28 | elevation_footnotes = | elevation_m = | elevation_ft = | elevation_min_m = | elevation_min_ft = | population_total = 3,016,250 | population_as_of = 2024 оны 9 сар | population_footnotes = <ref>{{cite web |url=http://www.mois.go.kr/frt/sub/a05/totStat/screen.do |script-title=ko:연령별 인구현황 |trans-title=Population by Age |work=[[Дотоод хэрэг, аюулгүй байдлын яам (Өмнөд Солонгос)|Дотоод болон аюулгүй байдлын яам]] |access-date=2025-06-18 |archive-date=2018-04-20 |archive-url=https://web.archive.org/web/20180420175139/http://www.mois.go.kr/frt/sub/a05/totStat/screen.do |url-status=live }}</ref> | population_density_km2 = auto <!--For automatic calculation, any density field may contain: auto --> | population_density_sq_mi = <!-- General information ------> | population_note = | postal_code_type = <!-- enter ZIP code, Postcode, Post code, Postal code... --> | postal_code = | website = {{URL|1=https://www.incheon.go.kr/en/index|2=Official website (English)}} | area_code = +82-31 | iso_code = KR-28 | footnotes = <!-- images and maps ------> | elevation_max_m = | elevation_max_ft = | timezone = Солонгосын стандарт цаг | utc_offset = +9 | blank_name = [[Солонгос хэлний аялгууд|Аялга]] | blank_info = [[Кёнги аялга|Кёнги]] | demographics_type2 = ДНБ | demographics2_title1 = Нийт | demographics2_info1 = [[Өмнөд Солонгос вон|KR₩]]104 их наяд<br />[[Америк доллар|$]]83 тэрбум (2022) | anthem = Инчоны дуулал }} '''Инчон''' ({{lang-ko|인천}} ''ин-чон''; {{lang-en|Incheon}}; {{lang-ru|Инчхон}}) — [[Өмнөд Солонгос]]ын өрнө-умард, [[Шар тэнгис]]ийн эрэгт байдаг, улсын 3-р том, [[саятан хот|саятан]] [[хот]]. ==Засаг захиргааны хуваарь== Инчон дотроо 8 дүүрэг (구 - үгийн эхэнд ''кү'', адагт ''гү''), 2 [[хошуу]] (''күн'', ''гүн'')-тай. {| class="wikitable" |- !Газрын зураг !д/д !Нэр !солонгос !Хүн ам |- |rowspan=15|<div style="position: relative; font-size:100%"> [[File:Map Incheon-gwangyeoksi.png|250px]] {{Image label|x=135|y=125|text=1}} {{Image label|x=195|y=120|text=2}} {{Image label|x=190|y=135|text=1}} {{Image label|x=210|y=135|text=3}} {{Image label|x=205|y=150|text=4}} {{Image label|x=235|y=142|text=5}} {{Image label|x=230|y=123|text=6}} {{Image label|x=235|y=105|text=7}} {{Image label|x=200|y=105|text=8}} {{Image label|x=135|y=60|text=9}} {{Image label|x=140|y=200|text=10}} </div> |- |---------- !colspan="8" style="background-color:#F0F0F0" |'''— дүүрэг''' — (солонгосоор 구 '''кү''') |---------- |- | 1 || Чон-гү || 중구 || 95,051 |- | 2 || Тун-гү || 동구 || 77,306 |- | 3 || Нам-гү|| 남구 || 416,144 |- | 4 || Ёнсү-гү || 연수구 || 290,183 |- | 5 || Намдун-гү || 남동구 || 503,317 |- | 6 || Пүпён-гү|| 부평구 || 559,561 |- | 7 || Кеян-гү || 계양구 || 343,159 |- | 8 || Со-гү || 서구 || 460,198 |- |---------- !colspan="8" style="background-color:#F0F0F0" |'''— [[хошуу]]''' — (солонгосоор 군 '''күн''') |---------- |- | 9 || Ганхуа-гүн ||강화군 || 66,879 |- | 10 || Унжин-гүн || 옹진군 || 19,931 |} ==Зургийн сан== <gallery> File:Incheon International Airport departures.jpg|Инчоны нисэх буудал File:Songdo Central.jpg|Сунду хороолол File:Jayuwalkway.jpg|Цэцэрлэгт хүрээлэн </gallery> == Мөн үзэх == * [[Өмнөд Солонгосын хотын жагсаалт]] == Эшлэл == {{Reflist}} {{БНСУ-ын хот}} {{БНСУ-ын засаг захиргааны хуваарь}} [[Ангилал:Далайн боомттой суурин]] [[Ангилал:Инчон| ]] [[Ангилал:Их-, дээд сургуультай хот]] [[Ангилал:Өмнөд Солонгосын суурин]] [[Ангилал:Саятан хот]] [[Ангилал:Өмнөд Солонгосын засаг захиргааны хуваарь]] 6lbsys5xl4zrqvroeditylijekja4e0 0 29023 822107 821254 2025-06-18T20:35:33Z Enkhsaihan2005 64429 822107 wikitext text/x-wiki [[Зураг:Map Uijeongbu-si.png|thumb|[[Кёнги]] аймаг дахь Ыйжонбү (тэмдэгт)]] '''Ыйжонбү''' (Уйжонбү; Ыижонбү; {{lang-ko|의정부시}}, ''Uijeongbu-si'', ''ый-жонг-бү-ши''; {{lang-en|Uijeongbu}}; {{lang-ru|Ыйджонбу}}) — [[Өмнөд Солонгос]]ын [[Кёнги]] мужийн харьяа, 43 түмэн (2009 онд) хүнтэй [[хот]]. [[Сөүл]]ийн чанх хойно нь байгаа Ыйжонбүд умардаас ирж болзошгүй аюулаас хамгаалах Америк-Солонгосын цэргийн бааз байрладаг. 1963 оноос хотын зэрэг олсон.<ref>{{Webarchiv|url=http://www.ui4u.net/site/english/page.asp?MCode=B040000000 |wayback=20211018191015 |text=Ыйжонбүгийн түүх |archiv-bot=2024-08-24 14:16:41 InternetArchiveBot }}{{ref-en}}</ref> Дотроо 15 [[хороо]] (солонгосоор 동 ''тун'') болж хуваагддаг. ==Ах дүүгийн барилдлага== * {{flagicon|АНУ}} Америкийн [[Ричмонд]] * {{flagicon|Хятад}} Хятадын [[Даньдун]] ==Мөн үзэх== * [[Өмнөд Солонгосын хот суурин]] ==Зүүлтийн тайлбар== {{reflist}} {{Кёнги муж}} [[Ангилал:Өмнөд Солонгосын хот]] 024ic9c1e67yc9m5x65liiebthrg6lj 0 29029 822108 821253 2025-06-18T20:35:43Z Enkhsaihan2005 64429 822108 wikitext text/x-wiki [[Зураг:Map Siheung-si.png|thumb|[[Кёнги]] аймаг дахь Шихөнгийн байршил]] '''Шихөн''' (Шихын; {{lang-ko|시흥시}}, ''Siheung-si'', ''Sihŭng-si'', ''ши-хөнг-ши''; {{lang-en|Siheung}}; {{lang-ru|Сихын}}) — [[Өмнөд Солонгос]]ын [[Кёнги]] мужийн харьяа, [[Сөүл]]ээс баруун урагш холгүй байх, 42 түмэн (2010 онд) хүнтэй [[хот]]. Дотроо 11 [[хороо]] (''тун'') болж хуваагддаг. ==Мөн үзэх== * [[Өмнөд Солонгосын хотууд]] {{Өмнөд Солонгос улсад хамаарах}} {{Кёнги муж}} [[Ангилал:Өмнөд Солонгосын хот]] lwccypdz7olcied4aoga4fdpsf0j1qs 0 29032 822109 821247 2025-06-18T20:35:50Z Enkhsaihan2005 64429 822109 wikitext text/x-wiki [[Зураг:Map Pyeongtaek-si.png|thumb|[[Кёнги]] аймаг дахь Пёнтэкийн байршил]] '''Пёнтэк''' (Пёнтэг; {{lang-ko|평택시}}, ''Pyeongtaek-si'', ''P'yŏngt'aek-si'', ''пёнг-тэк-ши''; {{lang-en|Pyeongtaek}}; {{lang-ru|Пхёнтхэк}}) — [[Өмнөд Солонгос]]ын [[Кёнги]] мужийн харьяа, урьд нь [[хошуу]] (''күн'') байж байгаад 1986 онд хотын (''ши'') зэрэг олсон, 43 түмэн (2012 онд) хүнтэй [[хот]]. [[Солонгосын дайн]]ы үед байлдаж байсан энэ газарт одоо Америкийн цэргийн томоохон байрлаж байгаа. Дотроо 2 [[балгас]], 7 [[сум]], 13 [[хороо]] (''тун'') болж хуваагддаг. ==Мөн үзэх== * [[Өмнөд Солонгосын хотууд]] {{Өмнөд Солонгос улсад хамаарах}} {{Кёнги муж}} [[Ангилал:Өмнөд Солонгосын хот]] jouhowutb75vboegh1xui9xn4giirve 10 29900 822147 821447 2025-06-18T20:58:53Z Enkhsaihan2005 64429 822147 wikitext text/x-wiki {{Navbox | state = {{{state<includeonly>|autocollapse</includeonly>}}} | name = БНСУ-ын засаг захиргааны хуваарь | title = [[Өмнөд Солонгос|БНСУ]]-ын [[Өмнөд Солонгос#Засаг захиргааны хуваарь|засаг захиргааны хуваарь]] (17) | imagestyle = padding: 0 0.5em; | image = [[Image:Emblem_of_South_Korea.svg|80px]] | listclass = hlist | group1 = Онцгой хот (1) | list1 = [[Сөүл]] | group2 = Онцгой захиргаат хот (1) | list2 = [[Сэжун]] | group3 = Өргөн хот (6) | list3 = [[Инчон|Иньчонь]] {{·}} [[Куанжү]] {{·}} [[Пүсань]] {{·}} [[Тэгү]] {{·}} [[Тэжон|Тэжонь]] {{·}} [[Үлсан|Үлсань]] | group4 = Муж (8) | list4 = [[Канвонь муж, Өмнөд Солонгос|Канвонь]] {{·}} [[Кёнги муж|Кёнги]] {{·}} [[Өмнөд Кёнсан муж|Өмнөд Кёнсан]] {{·}} [[Өмнөд Чолла муж|Өмнөд Чолла]] {{·}} [[Өмнөд Чүнчон муж|Өмнөд Чүнчон]] {{·}} [[Умард Кёнсан муж|Умард Кёнсан]] {{·}} [[Умард Чолла муж|Умард Чолла]] {{·}} [[Умард Чүнчон муж|Умард Чүнчон]] | group5 = Онцгой захиргаат муж (1) | list5 = [[Чэжү]] }}<noinclude> mlhj0n0vdvxa67i29fdcnabg309m6m7 0 30084 822075 698726 2025-06-18T14:29:58Z Enkhsaihan2005 64429 822075 wikitext text/x-wiki {{Short description|Өмнөд Солонгосын Кёнги мужийн хот}} {{Инфобокс суурин | name = Куанмён | native_name = {{lang|ko|광명시}} | translit_lang1 = Солонгос | settlement_type = [[Өмнөд Солонгосын хотын жагсаалт|Хот]] | translit_lang1_type1 = [[Хангыл]] | translit_lang1_info1 = {{lang|ko|광명시}} | translit_lang1_type2 = [[Ханжа]] | translit_lang1_info2 = {{lang|ko|{{linktext|光|明|市}}}} | translit_lang1_type3 = {{nowrap|Шинэ латинчлал}} | translit_lang1_info3 = Gwangmyeong-si | translit_lang1_type4 = {{nowrap|Маккьюн–Райшауэр}} | translit_lang1_info4 = Kwangmyŏng-si | image_skyline = File:Gwangmyeong.jpg | image_caption = Токан-ру, Куанмён | image_map = Gyeonggi-Gwangmyeong.svg | map_caption = Өмнөд Солонгос дахь байршил | coordinates = {{coord|37.476|N|126.866|E|type:city_region:KR-41|format=dms|display=it}} | subdivision_type = Улс | subdivision_name = {{flag|Өмнөд Солонгос}} | subdivision_type1 = [[Солонгосын бүс нутаг|Бүс нутаг]] | subdivision_name1 = [[Кёнги муж]] ([[Сөүлийн Нийслэлийн Бүс Нутаг|Сүдуквон]]) | population_blank1_title = Аялга | population_blank1 = [[Сөүлийн аялга|Сөүл]] | area_total_km2 = 38.5 | population_as_of = 2024 оны 9 сар<ref>{{cite web |url=https://jumin.mois.go.kr/|title=Population statistics |date=2024|website=Солонгосын Дотоод хэрэг, Аюулгүй байдлын яам}}</ref> | population_total = 277,564 | population_density_km2 = auto <!-- government type, leaders -->| government_footnotes = <!-- for references: use <ref> tags --> | leader_party = | leader_title = Хотын дарга | leader_name = Парк Сынвон ({{Солонгос|hangul=박승원|labels=no}}) | leader_title1 = | leader_name1 = <!-- etc., up to leader_title4 / leader_name4 --> | parts_type = [[Өмнөд Солонгосын засаг захиргааны хуваарь|Засаг захиргааны хуваарь]] | parts = 18 тосгон | image_flag = Flag of Gwangmyeong.svg | blank_emblem_type = Түүхэн бэлгэ тэмдэг | image_blank_emblem = }} '''Куанмён''' ({{lang-ko|광명}}) — [[Өмнөд Солонгос]] улсын [[Кёнги]] аймгийн 38.5 км² газрыг эзлэн байгаа 349,328 оршин суугчтай [[хот]]. Өрнөд [[Сөүл]], дорно болон өмнөд [[Аньян]], өрнө-өмнөд [[Шихөн]] гуравтай хаяа залгана. 1795 оноос Шихөн нутагт багтаж байгаад 1981 онд тусгаарлаж хот болсон. Өдгөө дотроо 18 хороо (''тун'') болж хуваагдаж байгаа. ==Зураг== <gallery> File:Two KTX trains and two metro trains in Gwangmyeong Station.JPG File:GwangmyeongCityHall.jpg </gallery> == Эшлэл == {{Reflist}} {{Өмнөд Солонгос улсад хамаарах}} {{Кёнги аймгийн засаг захиргааны хуваарь}} [[Ангилал:Кёнгийн суурин]] jgprnboua7k8hd3iffpladrwy83wauo 822110 822075 2025-06-18T20:35:59Z Enkhsaihan2005 64429 822110 wikitext text/x-wiki {{Short description|Өмнөд Солонгосын Кёнги мужийн хот}} {{Инфобокс суурин | name = Куанмён | native_name = {{lang|ko|광명시}} | translit_lang1 = Солонгос | settlement_type = [[Өмнөд Солонгосын хотын жагсаалт|Хот]] | translit_lang1_type1 = [[Хангыл]] | translit_lang1_info1 = {{lang|ko|광명시}} | translit_lang1_type2 = [[Ханжа]] | translit_lang1_info2 = {{lang|ko|{{linktext|光|明|市}}}} | translit_lang1_type3 = {{nowrap|Шинэ латинчлал}} | translit_lang1_info3 = Gwangmyeong-si | translit_lang1_type4 = {{nowrap|Маккьюн–Райшауэр}} | translit_lang1_info4 = Kwangmyŏng-si | image_skyline = File:Gwangmyeong.jpg | image_caption = Токан-ру, Куанмён | image_map = Gyeonggi-Gwangmyeong.svg | map_caption = Өмнөд Солонгос дахь байршил | coordinates = {{coord|37.476|N|126.866|E|type:city_region:KR-41|format=dms|display=it}} | subdivision_type = Улс | subdivision_name = {{flag|Өмнөд Солонгос}} | subdivision_type1 = [[Солонгосын бүс нутаг|Бүс нутаг]] | subdivision_name1 = [[Кёнги муж]] ([[Сөүлийн Нийслэлийн Бүс Нутаг|Сүдуквон]]) | population_blank1_title = Аялга | population_blank1 = [[Сөүлийн аялга|Сөүл]] | area_total_km2 = 38.5 | population_as_of = 2024 оны 9 сар<ref>{{cite web |url=https://jumin.mois.go.kr/|title=Population statistics |date=2024|website=Солонгосын Дотоод хэрэг, Аюулгүй байдлын яам}}</ref> | population_total = 277,564 | population_density_km2 = auto <!-- government type, leaders -->| government_footnotes = <!-- for references: use <ref> tags --> | leader_party = | leader_title = Хотын дарга | leader_name = Парк Сынвон ({{Солонгос|hangul=박승원|labels=no}}) | leader_title1 = | leader_name1 = <!-- etc., up to leader_title4 / leader_name4 --> | parts_type = [[Өмнөд Солонгосын засаг захиргааны хуваарь|Засаг захиргааны хуваарь]] | parts = 18 тосгон | image_flag = Flag of Gwangmyeong.svg | blank_emblem_type = Түүхэн бэлгэ тэмдэг | image_blank_emblem = }} '''Куанмён''' ({{lang-ko|광명}}) — [[Өмнөд Солонгос]] улсын [[Кёнги]] мужийн 38.5 км² газрыг эзлэн байгаа 349,328 оршин суугчтай [[хот]]. Өрнөд [[Сөүл]], дорно болон өмнөд [[Аньян]], өрнө-өмнөд [[Шихөн]] гуравтай хаяа залгана. 1795 оноос Шихөн нутагт багтаж байгаад 1981 онд тусгаарлаж хот болсон. Өдгөө дотроо 18 хороо (''тун'') болж хуваагдаж байгаа. ==Зураг== <gallery> File:Two KTX trains and two metro trains in Gwangmyeong Station.JPG File:GwangmyeongCityHall.jpg </gallery> == Эшлэл == {{Reflist}} {{Өмнөд Солонгос улсад хамаарах}} {{Кёнги муж}} [[Ангилал:Кёнгийн суурин]] r4te3rtqwq1yf8qpon0nm1jn9yv4yus 0 30086 822082 698727 2025-06-18T16:42:37Z Enkhsaihan2005 64429 822082 wikitext text/x-wiki {{Short description|Өмнөд Солонгосын Кёнги мужийн хот}} {{Инфобокс суурин | name = Күньпу | native_name = {{lang|ko|군포시}} | translit_lang1 = Солонгос | settlement_type = [[Өмнөд Солонгосын хотын жагсаалт|Хот]] | translit_lang1_type1 = [[Хангыл]] | translit_lang1_info1 = {{lang|ko|군포시}} | translit_lang1_type2 = [[Ханжа]] | translit_lang1_info2 = {{lang|ko|{{linktext|軍|浦|市}}}} | translit_lang1_type3 = {{nowrap|Шинэ латинчлал}} | translit_lang1_info3 = Gunpo-si | translit_lang1_type4 = {{nowrap|Маккьюн–Райшауэр}} | translit_lang1_info4 = Kunp'o-si | image_skyline = Gunpo_montage.jpg | image_alt = | image_caption = | image_flag = File:Flag of Gunpo.svg | flag_alt = Далбаа | image_seal = | seal_alt = | image_shield = | shield_alt = | nickname = Азтай Пенни дэлгүүр | motto = Миний Күньпу хот | anthem = | map_alt = | map_caption = Өмнөд Солонгос дахь байршил | pushpin_map = | pushpin_label_position = | pushpin_map_alt = | pushpin_map_caption = | coordinates = | coor_pinpoint = | coordinates_footnotes = | subdivision_type = Улс | subdivision_name = {{flag|Өмнөд Солонгос}} | subdivision_type1 = [[Солонгосын бүс нутаг|Бүс нутаг]] | subdivision_name1 = [[Кёнги муж]] ([[Сөүлийн Нийслэлийн Бүс Нутаг|Сүдуквон]]) | subdivision_type2 = | subdivision_name2 = | subdivision_type3 = | subdivision_name3 = | established_title = | established_date = | founder = | seat_type = | seat = | parts_type = [[Өмнөд Солонгосын засаг захиргааны хуваарь|Засаг захиргааны хуваарь]] | parts = 11 ''хороо''<br /> 0 ''сум''<br /> 0 ''балгас''<ref name="Gunpo history 2">{{Cite web|url=http://english.gunpo21.net/about/history/about_history_02.jsp|title=About Gunpo: History, page 2|website=Gunpo City|access-date=2025-06-18|archive-date=2021-06-10|archive-url=https://web.archive.org/web/20210610074230/http://english.gunpo21.net/about/history/about_history_02.jsp|url-status=dead}}</ref> | image_blank_emblem = O2 Gunpo.jpg | blank_emblem_type = Сүлд | government_footnotes = | leader_party = | leader_title = Хотын дарга | leader_name = Ха Ынхо<br />({{Солонгос|hangul=하은호|labels=no}}) <ref>{{cite web |url=https://www.gunpo.go.kr/www/contents.do?key=3944|title=Past Mayors/Vice Mayors |date=2024 |website=Gunpo City web site}}</ref> | unit_pref = Metric <!-- ALL fields with measurements have automatic unit conversion --> <!-- for references: use <ref> tags --> | area_footnotes = | area_urban_footnotes = <!--<ref></ref> --> | area_rural_footnotes = <!--<ref></ref> --> | area_metro_footnotes = <!--<ref></ref> --> | area_magnitude = <!--<ref></ref> --> | area_note = | area_water_percent = | area_rank = | area_blank1_title = | area_blank2_title = <!-- square kilometers --> | area_total_km2 = 36.38 | area_land_km2 = | area_water_km2 = | area_urban_km2 = | area_rural_km2 = | area_metro_km2 = | area_blank1_km2 = | area_blank2_km2 = | length_km = | width_km = | dimensions_footnotes = | elevation_footnotes = | elevation_m = | population_footnotes = | population_blank1_title = Аялга | population_blank1 = [[Сөүлийн аялга|Сөүл]] | population_total = 257,498 | population_as_of = 2024 оны 9 сар<ref>{{cite web |url=https://jumin.mois.go.kr/|title=Population statistics |date=2024|website=Солонгосын Дотоод хэрэг, Аюулгүй байдлын яам}}</ref> | population_density_km2 = 7874.79 | population_demonym = | population_note = | timezone1 = | utc_offset1 = | postal_code_type = | postal_code = | area_code_type = | area_code = | iso_code = | website = [http://english.gunpo21.net/index.jsp gunpo21.net] | footnotes = }} '''Күньпу''' ({{lang-ko|군포}}) — [[Өмнөд Солонгос]] улсын [[Кёнги]] аймгийн 36.38 км² газрыг эзлэн байгаа 278,790 оршин суугчтай [[хот]]. [[Шихөн]] нутгийн дотор багтаж байсан Күньпу 1979 онд балгас (''ып''), 1989 онд [[хот]] (''ши'') зэрэг олжээ. Өдгөө дотроо 11 хороо (''тун'') болж хуваагдаж байгаа. {{Өмнөд Солонгос улсад хамаарах}} {{Кёнги аймгийн засаг захиргааны хуваарь}} [[Ангилал:Кёнгийн суурин]] q36fi1jiitmvudgdc8lusbvi1vt1fby 822083 822082 2025-06-18T16:42:55Z Enkhsaihan2005 64429 822083 wikitext text/x-wiki {{Short description|Өмнөд Солонгосын Кёнги мужийн хот}} {{Инфобокс суурин | name = Күньпу | native_name = {{lang|ko|군포시}} | translit_lang1 = Солонгос | settlement_type = [[Өмнөд Солонгосын хотын жагсаалт|Хот]] | translit_lang1_type1 = [[Хангыл]] | translit_lang1_info1 = {{lang|ko|군포시}} | translit_lang1_type2 = [[Ханжа]] | translit_lang1_info2 = {{lang|ko|{{linktext|軍|浦|市}}}} | translit_lang1_type3 = {{nowrap|Шинэ латинчлал}} | translit_lang1_info3 = Gunpo-si | translit_lang1_type4 = {{nowrap|Маккьюн–Райшауэр}} | translit_lang1_info4 = Kunp'o-si | image_skyline = Gunpo_montage.jpg | image_alt = | image_caption = | image_flag = File:Flag of Gunpo.svg | flag_alt = Далбаа | image_seal = | seal_alt = | image_shield = | shield_alt = | nickname = Азтай Пенни дэлгүүр | motto = Миний Күньпу хот | anthem = | map_alt = | map_caption = Өмнөд Солонгос дахь байршил | pushpin_map = | pushpin_label_position = | pushpin_map_alt = | pushpin_map_caption = | coordinates = | coor_pinpoint = | coordinates_footnotes = | subdivision_type = Улс | subdivision_name = {{flag|Өмнөд Солонгос}} | subdivision_type1 = [[Солонгосын бүс нутаг|Бүс нутаг]] | subdivision_name1 = [[Кёнги муж]] ([[Сөүлийн Нийслэлийн Бүс Нутаг|Сүдуквон]]) | subdivision_type2 = | subdivision_name2 = | subdivision_type3 = | subdivision_name3 = | established_title = | established_date = | founder = | seat_type = | seat = | parts_type = [[Өмнөд Солонгосын засаг захиргааны хуваарь|Засаг захиргааны хуваарь]] | parts = 11 ''хороо''<br /> 0 ''сум''<br /> 0 ''балгас''<ref name="Gunpo history 2">{{Cite web|url=http://english.gunpo21.net/about/history/about_history_02.jsp|title=About Gunpo: History, page 2|website=Gunpo City|access-date=2025-06-18|archive-date=2021-06-10|archive-url=https://web.archive.org/web/20210610074230/http://english.gunpo21.net/about/history/about_history_02.jsp|url-status=dead}}</ref> | image_blank_emblem = O2 Gunpo.jpg | blank_emblem_type = Сүлд | government_footnotes = | leader_party = | leader_title = Хотын дарга | leader_name = Ха Ынхо<br />({{Солонгос|hangul=하은호|labels=no}}) <ref>{{cite web |url=https://www.gunpo.go.kr/www/contents.do?key=3944|title=Past Mayors/Vice Mayors |date=2024 |website=Gunpo City web site}}</ref> | unit_pref = Metric <!-- ALL fields with measurements have automatic unit conversion --> <!-- for references: use <ref> tags --> | area_footnotes = | area_urban_footnotes = <!--<ref></ref> --> | area_rural_footnotes = <!--<ref></ref> --> | area_metro_footnotes = <!--<ref></ref> --> | area_magnitude = <!--<ref></ref> --> | area_note = | area_water_percent = | area_rank = | area_blank1_title = | area_blank2_title = <!-- square kilometers --> | area_total_km2 = 36.38 | area_land_km2 = | area_water_km2 = | area_urban_km2 = | area_rural_km2 = | area_metro_km2 = | area_blank1_km2 = | area_blank2_km2 = | length_km = | width_km = | dimensions_footnotes = | elevation_footnotes = | elevation_m = | population_footnotes = | population_blank1_title = Аялга | population_blank1 = [[Сөүлийн аялга|Сөүл]] | population_total = 257,498 | population_as_of = 2024 оны 9 сар<ref>{{cite web |url=https://jumin.mois.go.kr/|title=Population statistics |date=2024|website=Солонгосын Дотоод хэрэг, Аюулгүй байдлын яам}}</ref> | population_density_km2 = 7874.79 | population_demonym = | population_note = | timezone1 = | utc_offset1 = | postal_code_type = | postal_code = | area_code_type = | area_code = | iso_code = | website = [http://english.gunpo21.net/index.jsp gunpo21.net] | footnotes = }} '''Күньпу''' ({{lang-ko|군포}}) — [[Өмнөд Солонгос]] улсын [[Кёнги]] аймгийн 36.38 км² газрыг эзлэн байгаа 278,790 оршин суугчтай [[хот]]. [[Шихөн]] нутгийн дотор багтаж байсан Күньпу 1979 онд балгас (''ып''), 1989 онд [[хот]] (''ши'') зэрэг олжээ. Өдгөө дотроо 11 хороо (''тун'') болж хуваагдаж байгаа. ==Эшлэл== {{Reflist|colwidth=30em}} {{Өмнөд Солонгос улсад хамаарах}} {{Кёнги аймгийн засаг захиргааны хуваарь}} [[Ангилал:Кёнгийн суурин]] 3jj6eli7amd68sv5t6ag83vyphnd5z8 822111 822083 2025-06-18T20:36:07Z Enkhsaihan2005 64429 822111 wikitext text/x-wiki {{Short description|Өмнөд Солонгосын Кёнги мужийн хот}} {{Инфобокс суурин | name = Күньпу | native_name = {{lang|ko|군포시}} | translit_lang1 = Солонгос | settlement_type = [[Өмнөд Солонгосын хотын жагсаалт|Хот]] | translit_lang1_type1 = [[Хангыл]] | translit_lang1_info1 = {{lang|ko|군포시}} | translit_lang1_type2 = [[Ханжа]] | translit_lang1_info2 = {{lang|ko|{{linktext|軍|浦|市}}}} | translit_lang1_type3 = {{nowrap|Шинэ латинчлал}} | translit_lang1_info3 = Gunpo-si | translit_lang1_type4 = {{nowrap|Маккьюн–Райшауэр}} | translit_lang1_info4 = Kunp'o-si | image_skyline = Gunpo_montage.jpg | image_alt = | image_caption = | image_flag = File:Flag of Gunpo.svg | flag_alt = Далбаа | image_seal = | seal_alt = | image_shield = | shield_alt = | nickname = Азтай Пенни дэлгүүр | motto = Миний Күньпу хот | anthem = | map_alt = | map_caption = Өмнөд Солонгос дахь байршил | pushpin_map = | pushpin_label_position = | pushpin_map_alt = | pushpin_map_caption = | coordinates = | coor_pinpoint = | coordinates_footnotes = | subdivision_type = Улс | subdivision_name = {{flag|Өмнөд Солонгос}} | subdivision_type1 = [[Солонгосын бүс нутаг|Бүс нутаг]] | subdivision_name1 = [[Кёнги муж]] ([[Сөүлийн Нийслэлийн Бүс Нутаг|Сүдуквон]]) | subdivision_type2 = | subdivision_name2 = | subdivision_type3 = | subdivision_name3 = | established_title = | established_date = | founder = | seat_type = | seat = | parts_type = [[Өмнөд Солонгосын засаг захиргааны хуваарь|Засаг захиргааны хуваарь]] | parts = 11 ''хороо''<br /> 0 ''сум''<br /> 0 ''балгас''<ref name="Gunpo history 2">{{Cite web|url=http://english.gunpo21.net/about/history/about_history_02.jsp|title=About Gunpo: History, page 2|website=Gunpo City|access-date=2025-06-18|archive-date=2021-06-10|archive-url=https://web.archive.org/web/20210610074230/http://english.gunpo21.net/about/history/about_history_02.jsp|url-status=dead}}</ref> | image_blank_emblem = O2 Gunpo.jpg | blank_emblem_type = Сүлд | government_footnotes = | leader_party = | leader_title = Хотын дарга | leader_name = Ха Ынхо<br />({{Солонгос|hangul=하은호|labels=no}}) <ref>{{cite web |url=https://www.gunpo.go.kr/www/contents.do?key=3944|title=Past Mayors/Vice Mayors |date=2024 |website=Gunpo City web site}}</ref> | unit_pref = Metric <!-- ALL fields with measurements have automatic unit conversion --> <!-- for references: use <ref> tags --> | area_footnotes = | area_urban_footnotes = <!--<ref></ref> --> | area_rural_footnotes = <!--<ref></ref> --> | area_metro_footnotes = <!--<ref></ref> --> | area_magnitude = <!--<ref></ref> --> | area_note = | area_water_percent = | area_rank = | area_blank1_title = | area_blank2_title = <!-- square kilometers --> | area_total_km2 = 36.38 | area_land_km2 = | area_water_km2 = | area_urban_km2 = | area_rural_km2 = | area_metro_km2 = | area_blank1_km2 = | area_blank2_km2 = | length_km = | width_km = | dimensions_footnotes = | elevation_footnotes = | elevation_m = | population_footnotes = | population_blank1_title = Аялга | population_blank1 = [[Сөүлийн аялга|Сөүл]] | population_total = 257,498 | population_as_of = 2024 оны 9 сар<ref>{{cite web |url=https://jumin.mois.go.kr/|title=Population statistics |date=2024|website=Солонгосын Дотоод хэрэг, Аюулгүй байдлын яам}}</ref> | population_density_km2 = 7874.79 | population_demonym = | population_note = | timezone1 = | utc_offset1 = | postal_code_type = | postal_code = | area_code_type = | area_code = | iso_code = | website = [http://english.gunpo21.net/index.jsp gunpo21.net] | footnotes = }} '''Күньпу''' ({{lang-ko|군포}}) — [[Өмнөд Солонгос]] улсын [[Кёнги]] мужийн 36.38 км² газрыг эзлэн байгаа 278,790 оршин суугчтай [[хот]]. [[Шихөн]] нутгийн дотор багтаж байсан Күньпу 1979 онд балгас (''ып''), 1989 онд [[хот]] (''ши'') зэрэг олжээ. Өдгөө дотроо 11 хороо (''тун'') болж хуваагдаж байгаа. ==Эшлэл== {{Reflist|colwidth=30em}} {{Өмнөд Солонгос улсад хамаарах}} {{Кёнги муж}} [[Ангилал:Кёнгийн суурин]] hq80nd011v4wtjc5ql2t7xwywgs1wz6 10 30088 822095 821480 2025-06-18T20:32:22Z Enkhsaihan2005 64429 822095 wikitext text/x-wiki {{navbox | name = Кёнги муж | title = [[Кёнги муж]] | state = {{{state|autocollapse}}} | above = [[Сүвонь]] {{small|(нийслэл)}} | listclass = hlist | image = | imageleft = [[File:South Korea-Gyeonggi.svg|100px]] | group1 = [[Өмнөд Солонгосын хотын жагсаалт#Онцгой хот|Онцгой хот]] | list1 = * [[Аньсань]] * [[Аньян]] * [[Куян]] * [[Намъянжү]] * [[Пүчонь]] * [[Соннам]] * [[Сүвонь]] * [[Хуасон]] * [[Юнъинь]] | group2 = [[Өмнөд Солонгосын хотын жагсаалт|Хот]] | list2 = * [[Аньсон]] * [[Ёжү]] * [[Ичонь]] * [[Тундүчонь]] * [[Кимпу]] * [[Куачонь]] * [[Куанжү, Кёнги|Куанжү]] * [[Куанмён]] * [[Күньпу]] * [[Күри]] * [[Пажү]] * [[Пёнтэк]] * [[Пучонь]] * [[Усань]] * [[Үйван]] * [[Ханам]] * [[Шихөн]] * [[Ыйжонбү]] * [[Янжү]] | group3 = [[Өмнөд Солонгосын хошуудын жагсаалт|Хошуу]] | list3 = * [[Ёньчонь]] * [[Капён]] * [[Янпён]] }}<noinclude> [[Ангилал:Загвар:Өмнөд Солонгосын муж]] </noinclude> dtsh4ytimablyg7wnjot12auiq127jo 0 30110 822084 795800 2025-06-18T16:47:49Z Enkhsaihan2005 64429 822084 wikitext text/x-wiki {{Short description|Өмнөд Солонгосын Кёнги мужийн хот}} {{Инфобокс суурин | name = Юнъинь | native_name = {{lang|ko|용인시}} | translit_lang1 = Солонгос | settlement_type = [[Өмнөд Солонгосын хотын жагсаалт|Онцгой хот]] | translit_lang1_type1 = [[Хангыл]] | translit_lang1_info1 = {{lang|ko|용인시}} | translit_lang1_type2 = [[Ханжа]] | translit_lang1_info2 = {{lang|ko|龍仁市}} | translit_lang1_type3 = {{nowrap|Шинэ латинчлал}} | translit_lang1_info3 = Yongin-si | translit_lang1_type4 = {{nowrap|Маккьюн–Райшауэр}} | translit_lang1_info4 = Yongin-si | image_skyline = Yongin CityHall.jpg | imagesize = | image_caption = | image_map = Gyeonggi-Yongin.svg | mapsize = | map_caption = Өмнөд Солонгос дахь байршил | subdivision_type = Улс | subdivision_name = {{flag|Өмнөд Солонгос}} | subdivision_type1 = [[Солонгосын бүс нутаг|Бүс нутаг]] | subdivision_name1 = [[Кёнги муж]] ([[Сөүлийн Нийслэлийн Бүс Нутаг|Сүдуквон]]) <!-- Politics -----------------> |government_footnotes = |government_type =[[Хотын дарга–зөвлөлийн засгийн газар|Хотын дарга–зөвлөл]] |leader_party = {{Small|[[Ард түмний хүч нам (Өмнөд Солонгос)|Ард түмний хүч]]}} |leader_title = Хотын дарга |leader_name = Ли Сан-иль |leader_title1 = Зөвлөл |leader_name1 = Юнъинь хотын зөвлөл | population_blank1_title = Аялга | population_blank1 = [[Кёнги аялга|Кёнги]] | area_total_km2 = 591.32 | population_as_of = 2022 оны 10 сар | population_total = 1,076,369 | population_density_km2 = 1860.44 | parts_type = [[Өмнөд Солонгосын засаг захиргааны хуваарь|Засаг захиргааны хуваарь]] | parts = 3 ''дүүрэг'', 4 ''балгас'', 3 ''сум'', 35 хороо | image_flag = Flag of Yongin.svg | image_blank_emblem = Yongin logo.png | blank_emblem_type = Сүлд |area_code = +82-31-2xx }} '''Юнъинь''' ({{lang-ko|용인}} - ''юунг-ин''; {{lang-en|Yongin}}; {{lang-ru|Йонъин}}) — [[Өмнөд Солонгос]] улсдаа [[Өмнөд Солонгосын хотын жагсаалт|12-р]], өөрийг нь харъяалах [[Кёнги аймаг|Кёнги]] аймагтаа бол 4-р олон хүнтэй [[хот]]. Өдгөө Кёнги аймгийн 591.32 км² газар, 913403 хүн Юнъин хотын гэдэг. Улсын нийслэл [[Сөүл]]ээс 40 км явахад аялал жуулчлал, амралт зугаалганд тохирсон цэцэрлэгт хүрээлэн, зугаацах хөгжилдөх газар олонтой Юнъиньд явж очдог. 1996 оноос хот Юнъинь хот гэж хэлэгдэх болсон. Өдгөө хотжсон Сүжи, армаг тармаг суурьшилт Кихөн, хөдөөрхүү Чоинь гэсэн гурван дүүрэгт хуваагддаг. ==Зураг== <gallery> File:Gugaldong yongin.JPG|Юнъиний Күгаль хороо File:Yongin CityHall.jpg|Хотын захиргааны байр File:생활관.jpg|Нэгэн сургууль </gallery> ==Мөн үзэх== * [[Өмнөд Солонгосын хотын жагсаалт]] ==Эшлэл== {{Reflist}} {{Өмнөд Солонгос улсад хамаарах}} {{Кёнги аймгийн засаг захиргааны хуваарь}} [[Ангилал:Юнъинь| ]] [[Ангилал:Өмнөд Солонгосын хот]] [[Ангилал:Кёнгийн суурин]] [[Ангилал:Саятан хот]] j91orpjyvwtlsqyblcy4bexj3duu2u5 822087 822084 2025-06-18T20:01:23Z Enkhsaihan2005 64429 822087 wikitext text/x-wiki {{Short description|Өмнөд Солонгосын Кёнги мужийн хот}} {{Инфобокс суурин | name = Юнъинь | native_name = {{lang|ko|용인시}} | translit_lang1 = Солонгос | settlement_type = [[Өмнөд Солонгосын хотын жагсаалт|Онцгой хот]] | translit_lang1_type1 = [[Хангыл]] | translit_lang1_info1 = {{lang|ko|용인시}} | translit_lang1_type2 = [[Ханжа]] | translit_lang1_info2 = {{lang|ko|龍仁市}} | translit_lang1_type3 = {{nowrap|Шинэ латинчлал}} | translit_lang1_info3 = Yongin-si | translit_lang1_type4 = {{nowrap|Маккьюн–Райшауэр}} | translit_lang1_info4 = Yongin-si | image_skyline = Yongin CityHall.jpg | imagesize = | image_caption = | image_map = Gyeonggi-Yongin.svg | mapsize = | map_caption = Өмнөд Солонгос дахь байршил | subdivision_type = Улс | subdivision_name = {{flag|Өмнөд Солонгос}} | subdivision_type1 = [[Солонгосын бүс нутаг|Бүс нутаг]] | subdivision_name1 = [[Кёнги муж]] ([[Сөүлийн Нийслэлийн Бүс Нутаг|Сүдуквон]]) <!-- Politics -----------------> |government_footnotes = |government_type =[[Хотын дарга–зөвлөлийн засгийн газар|Хотын дарга–зөвлөл]] |leader_party = {{Small|[[Ард түмний хүч нам (Өмнөд Солонгос)|Ард түмний хүч]]}} |leader_title = Хотын дарга |leader_name = Ли Сан-иль |leader_title1 = Зөвлөл |leader_name1 = Юнъинь хотын зөвлөл | population_blank1_title = Аялга | population_blank1 = [[Кёнги аялга|Кёнги]] | area_total_km2 = 591.32 | population_as_of = 2022 оны 10 сар | population_total = 1,076,369 | population_density_km2 = 1860.44 | parts_type = [[Өмнөд Солонгосын засаг захиргааны хуваарь|Засаг захиргааны хуваарь]] | parts = 3 ''дүүрэг'', 4 ''балгас'', 3 ''сум'', 35 хороо | image_flag = Flag of Yongin.svg | image_blank_emblem = | blank_emblem_type = Сүлд |area_code = +82-31-2xx }} '''Юнъинь''' ({{lang-ko|용인}} - ''юунг-ин''; {{lang-en|Yongin}}; {{lang-ru|Йонъин}}) — [[Өмнөд Солонгос]] улсдаа [[Өмнөд Солонгосын хотын жагсаалт|12-р]], өөрийг нь харъяалах [[Кёнги аймаг|Кёнги]] аймагтаа бол 4-р олон хүнтэй [[хот]]. Өдгөө Кёнги аймгийн 591.32 км² газар, 913403 хүн Юнъин хотын гэдэг. Улсын нийслэл [[Сөүл]]ээс 40 км явахад аялал жуулчлал, амралт зугаалганд тохирсон цэцэрлэгт хүрээлэн, зугаацах хөгжилдөх газар олонтой Юнъиньд явж очдог. 1996 оноос хот Юнъинь хот гэж хэлэгдэх болсон. Өдгөө хотжсон Сүжи, армаг тармаг суурьшилт Кихөн, хөдөөрхүү Чоинь гэсэн гурван дүүрэгт хуваагддаг. ==Зураг== <gallery> File:Gugaldong yongin.JPG|Юнъиний Күгаль хороо File:Yongin CityHall.jpg|Хотын захиргааны байр File:생활관.jpg|Нэгэн сургууль </gallery> ==Мөн үзэх== * [[Өмнөд Солонгосын хотын жагсаалт]] ==Эшлэл== {{Reflist}} {{Өмнөд Солонгос улсад хамаарах}} {{Кёнги аймгийн засаг захиргааны хуваарь}} [[Ангилал:Юнъинь| ]] [[Ангилал:Өмнөд Солонгосын хот]] [[Ангилал:Кёнгийн суурин]] [[Ангилал:Саятан хот]] gm9dc3tesx7cgona78kfv4v2oqhn95l 822112 822087 2025-06-18T20:36:15Z Enkhsaihan2005 64429 822112 wikitext text/x-wiki {{Short description|Өмнөд Солонгосын Кёнги мужийн хот}} {{Инфобокс суурин | name = Юнъинь | native_name = {{lang|ko|용인시}} | translit_lang1 = Солонгос | settlement_type = [[Өмнөд Солонгосын хотын жагсаалт|Онцгой хот]] | translit_lang1_type1 = [[Хангыл]] | translit_lang1_info1 = {{lang|ko|용인시}} | translit_lang1_type2 = [[Ханжа]] | translit_lang1_info2 = {{lang|ko|龍仁市}} | translit_lang1_type3 = {{nowrap|Шинэ латинчлал}} | translit_lang1_info3 = Yongin-si | translit_lang1_type4 = {{nowrap|Маккьюн–Райшауэр}} | translit_lang1_info4 = Yongin-si | image_skyline = Yongin CityHall.jpg | imagesize = | image_caption = | image_map = Gyeonggi-Yongin.svg | mapsize = | map_caption = Өмнөд Солонгос дахь байршил | subdivision_type = Улс | subdivision_name = {{flag|Өмнөд Солонгос}} | subdivision_type1 = [[Солонгосын бүс нутаг|Бүс нутаг]] | subdivision_name1 = [[Кёнги муж]] ([[Сөүлийн Нийслэлийн Бүс Нутаг|Сүдуквон]]) <!-- Politics -----------------> |government_footnotes = |government_type =[[Хотын дарга–зөвлөлийн засгийн газар|Хотын дарга–зөвлөл]] |leader_party = {{Small|[[Ард түмний хүч нам (Өмнөд Солонгос)|Ард түмний хүч]]}} |leader_title = Хотын дарга |leader_name = Ли Сан-иль |leader_title1 = Зөвлөл |leader_name1 = Юнъинь хотын зөвлөл | population_blank1_title = Аялга | population_blank1 = [[Кёнги аялга|Кёнги]] | area_total_km2 = 591.32 | population_as_of = 2022 оны 10 сар | population_total = 1,076,369 | population_density_km2 = 1860.44 | parts_type = [[Өмнөд Солонгосын засаг захиргааны хуваарь|Засаг захиргааны хуваарь]] | parts = 3 ''дүүрэг'', 4 ''балгас'', 3 ''сум'', 35 хороо | image_flag = Flag of Yongin.svg | image_blank_emblem = | blank_emblem_type = Сүлд |area_code = +82-31-2xx }} '''Юнъинь''' ({{lang-ko|용인}} - ''юунг-ин''; {{lang-en|Yongin}}; {{lang-ru|Йонъин}}) — [[Өмнөд Солонгос]] улсдаа [[Өмнөд Солонгосын хотын жагсаалт|12-р]], өөрийг нь харъяалах [[Кёнги аймаг|Кёнги]] аймагтаа бол 4-р олон хүнтэй [[хот]]. Өдгөө Кёнги мужийн 591.32 км² газар, 913403 хүн Юнъин хотын гэдэг. Улсын нийслэл [[Сөүл]]ээс 40 км явахад аялал жуулчлал, амралт зугаалганд тохирсон цэцэрлэгт хүрээлэн, зугаацах хөгжилдөх газар олонтой Юнъиньд явж очдог. 1996 оноос хот Юнъинь хот гэж хэлэгдэх болсон. Өдгөө хотжсон Сүжи, армаг тармаг суурьшилт Кихөн, хөдөөрхүү Чоинь гэсэн гурван дүүрэгт хуваагддаг. ==Зураг== <gallery> File:Gugaldong yongin.JPG|Юнъиний Күгаль хороо File:Yongin CityHall.jpg|Хотын захиргааны байр File:생활관.jpg|Нэгэн сургууль </gallery> ==Мөн үзэх== * [[Өмнөд Солонгосын хотын жагсаалт]] ==Эшлэл== {{Reflist}} {{Өмнөд Солонгос улсад хамаарах}} {{Кёнги муж}} [[Ангилал:Юнъинь| ]] [[Ангилал:Өмнөд Солонгосын хот]] [[Ангилал:Кёнгийн суурин]] [[Ангилал:Саятан хот]] 12iudbmn5uj724lpbzmxbk53cdhjesj 0 30399 822113 821434 2025-06-18T20:36:21Z Enkhsaihan2005 64429 822113 wikitext text/x-wiki [[Зураг:Map_Gapyeong-gun.png|thumb|Кёнги муж дахь Капён хошуу]] '''Капён хошуу''' ([[солонгосоор]] 가평군 - ''кап-ёнг-гүн'') — [[Өмнө Солонгос улс|Өмнө Солонгос]] улсын [[Кёнги муж|Кёнги]] мужийн [[Өмнө Солонгос улсын засаг захиргааны хуваарь|хошуу]] (군 күнь). 843.46 км² газар нутагт нь 2011 оны эцэст 60,497 хүн оршин сууж байсан. Өдгөө хошууны нутаг 1 [[Өмнө Солонгос улсын засаг захиргааны хуваарь|балгас]] (ып), 5 [[Өмнө Солонгос улсын засаг захиргааны хуваарь|сум]] (мёнь)-нд хуваагдаж байгаа. {{Өмнө Солонгос улсад хамаарах}} {{Кёнги муж}} [[Ангилал:Өмнө Солонгос улсын орон нутаг]] 3ck9xmt6gwn16f12vfzc6wnzmdvw6nr 0 30402 822114 821435 2025-06-18T20:37:11Z Enkhsaihan2005 64429 822114 wikitext text/x-wiki [[Зураг:Map Yangpyeong-gun.png|thumb|Кёнги муж дахь Янпён хошуу (цэгт)]] '''Янпён хошуу''' ([[солонгосоор]] 양평군 - ''янг-пёнг-гүн'') — [[Өмнөд Солонгос]] улсын [[Кёнги муж|Кёнги]] мужийн [[Өмнө Солонгос улсын засаг захиргааны хуваарь|хошуу]] (군 күнь). 877.08 км² газар нутагт нь 2012 оны зун 102,804 хүн оршин сууж байсан. Өдгөө хошууны нутаг 1 [[Өмнөд Солонгос улсын засаг захиргааны хуваарь|балгас]] (ып), 11 [[Өмнөд Солонгос улсын засаг захиргааны хуваарь|сум]] (мёнь)-нд хуваагдаж байгаа. {{Өмнөд Солонгос улсад хамаарах}} {{Кёнги муж}} [[Ангилал:Өмнө Солонгос улсын орон нутаг]] q6ldwc5xy0u9zpwrt861ric33z8nk9u 0 30405 822085 668095 2025-06-18T16:50:43Z Enkhsaihan2005 64429 822085 wikitext text/x-wiki {{Short description|Өмнөд Солонгосын Кёнги мужийн хот}} {{Инфобокс суурин | name = Ёжү | native_name = {{lang|ko|여주시}} | settlement_type = [[Өмнөд Солонгосын хотын жагсаалт|Хот]] | official_name = | translit_lang1 = Солонгос | translit_lang1_type = [[Хангыл]] | translit_lang1_info = {{lang|ko|여주시}} | translit_lang1_type1 = [[Ханжа]] | translit_lang1_info1 = {{lang|ko|{{linktext|驪|州|市}}}} | translit_lang1_type2 = {{nowrap|[[Шинэ латинчлал]]}} | translit_lang1_info2 = Yeoju-si | translit_lang1_type3 = {{nowrap|[[Маккьюн–Райшауэр]]}} | translit_lang1_info3 = Yŏju-si | image_skyline = Yeoju3953.jpg | imagesize = | image_caption = At Yeongwollu | image_blank_emblem = | blank_emblem_type = | image_map = Gyeonggi-Yeoju.svg | mapsize = | map_caption = Өмнөд Солонгос дахь байршил | subdivision_type = Улс | subdivision_name = {{flag|Өмнөд Солонгос}} | subdivision_type1 = [[Солонгосын бүс нутаг|Бүс нутаг]] | subdivision_name1 = [[Кёнги муж]] ([[Сөүлийн Нийслэлийн Бүс Нутаг|Сүдуквон]]) | population_blank1_title = Аялга | population_blank1 = [[Сөүлийн аялга|Сөүл]] | area_total_km2 = 608.64 | population_as_of = 2024 оны 9 сар<ref>{{cite web |url=https://jumin.mois.go.kr/|title=Population statistics |date=2024|website=Солонгосын Дотоод хэрэг, Аюулгүй байдлын яам}}</ref> | population_total = 114,750 | population_density_km2 = 188.8 | parts_type = [[Өмнөд Солонгосын засаг захиргааны хуваарь|Засаг захиргааны хуваарь]] | parts = 8 ''балгас'', 3 ''сум'', 3 ''хороо'' | image_flag = Flag of Yeoju.svg }} '''Ёжү''' ([[солонгосоор]] 여주시 - ''ё-жү-ши'') — [[Өмнөд Солонгос]] улсын [[Кёнги аймаг|Кёнги]] аймгийн [[Өмнөд Солонгос улсын засаг захиргааны хуваарь|хот]] (시 ши). 607.79 км² газар нутагт нь [[2011]] оны хавар 109,006 хүн оршин сууж байсан. Өдгөө хошууны нутаг 1 [[Өмнөд Солонгос улсын засаг захиргааны хуваарь|балгас]] (ып), 8 [[Өмнөд Солонгос улсын засаг захиргааны хуваарь|сум]] (мёнь), 3 [[Өмнөд Солонгос улсын засаг захиргааны хуваарь|хороо]] (тун) болж хуваагддаг. ==Эшлэл== {{Reflist}} {{Өмнө Солонгос улсад хамаарах}} {{Кёнги аймгийн засаг захиргааны хуваарь}} [[Ангилал:Кёнгийн суурин]] [[Ангилал:Өмнөд Солонгосын хот]] lm7v9a495zelzre2j2zgng509ct7qu6 822086 822085 2025-06-18T16:51:02Z Enkhsaihan2005 64429 822086 wikitext text/x-wiki {{Short description|Өмнөд Солонгосын Кёнги мужийн хот}} {{Инфобокс суурин | name = Ёжү | native_name = {{lang|ko|여주시}} | settlement_type = [[Өмнөд Солонгосын хотын жагсаалт|Хот]] | official_name = | translit_lang1 = Солонгос | translit_lang1_type = [[Хангыл]] | translit_lang1_info = {{lang|ko|여주시}} | translit_lang1_type1 = [[Ханжа]] | translit_lang1_info1 = {{lang|ko|{{linktext|驪|州|市}}}} | translit_lang1_type2 = {{nowrap|[[Шинэ латинчлал]]}} | translit_lang1_info2 = Yeoju-si | translit_lang1_type3 = {{nowrap|[[Маккьюн–Райшауэр]]}} | translit_lang1_info3 = Yŏju-si | image_skyline = Yeoju3953.jpg | imagesize = | image_caption = At Yeongwollu | image_blank_emblem = | blank_emblem_type = | image_map = Gyeonggi-Yeoju.svg | mapsize = | map_caption = Өмнөд Солонгос дахь байршил | subdivision_type = Улс | subdivision_name = {{flag|Өмнөд Солонгос}} | subdivision_type1 = [[Солонгосын бүс нутаг|Бүс нутаг]] | subdivision_name1 = [[Кёнги муж]] ([[Сөүлийн Нийслэлийн Бүс Нутаг|Сүдуквон]]) | population_blank1_title = Аялга | population_blank1 = [[Сөүлийн аялга|Сөүл]] | area_total_km2 = 608.64 | population_as_of = 2024 оны 9 сар<ref>{{cite web |url=https://jumin.mois.go.kr/|title=Population statistics |date=2024|website=Солонгосын Дотоод хэрэг, Аюулгүй байдлын яам}}</ref> | population_total = 114,750 | population_density_km2 = 188.8 | parts_type = [[Өмнөд Солонгосын засаг захиргааны хуваарь|Засаг захиргааны хуваарь]] | parts = 8 ''балгас'', 3 ''сум'', 3 ''хороо'' | image_flag = Flag of Yeoju.svg }} '''Ёжү''' ([[солонгосоор]] 여주시 - ''ё-жү-ши'') — [[Өмнөд Солонгос]] улсын [[Кёнги аймаг|Кёнги]] аймгийн [[Өмнөд Солонгос улсын засаг захиргааны хуваарь|хот]] (시 ши). 607.79 км² газар нутагт нь [[2011]] оны хавар 109,006 хүн оршин сууж байсан. Өдгөө хошууны нутаг 1 [[Өмнөд Солонгос улсын засаг захиргааны хуваарь|балгас]] (ып), 8 [[Өмнөд Солонгос улсын засаг захиргааны хуваарь|сум]] (мёнь), 3 [[Өмнөд Солонгос улсын засаг захиргааны хуваарь|хороо]] (тун) болж хуваагддаг. ==Эшлэл== {{Reflist}} {{Өмнөд Солонгос улсад хамаарах}} {{Кёнги муж}} [[Ангилал:Кёнгийн суурин]] [[Ангилал:Өмнөд Солонгосын хот]] 240wt9rsqqwx6muh0d6ju07uqnp8avv 0 30408 822115 821436 2025-06-18T20:37:25Z Enkhsaihan2005 64429 822115 wikitext text/x-wiki [[Зураг:Map Yeoncheon-gun.png|thumb|Кёнги муж дахь Ёньчонь (цэгтэй)]] '''Ёньчонь хошуу''' ([[солонгосоор]] 연천군 - ''ён-чон-гүн'') — [[Өмнөд Солонгос]] улсын [[Кёнги муж|Кёнги]] мужийн [[Өмнөд Солонгос улсын засаг захиргааны хуваарь|хошуу]] (군 күнь). 695.61 км² газар нутагт нь 2008 оны хавар 45,572 хүн оршин сууж байсан. Өдгөө хошууны нутаг 2 [[Өмнө Солонгос улсын засаг захиргааны хуваарь|балгас]] (ып), 8 [[Өмнө Солонгос улсын засаг захиргааны хуваарь|сум]] (мёнь) болж хуваагддаг. {{Өмнөд Солонгос улсад хамаарах}} {{Кёнги муж}} [[Ангилал:Өмнө Солонгос улсын орон нутаг]] e3thwty5z982qims5rcfcykardhzloc 0 30445 822132 807152 2025-06-18T20:50:18Z Enkhsaihan2005 64429 822132 wikitext text/x-wiki {{Unreferenced}} [[Зураг:Map Boeun-gun.png|thumb|Умард Чүнчон дахь Пуөнь (цэгтэй)]] '''Пуөнь хошуу''' ([[солонгосоор]] 보은군 - ''пу-ын-гүн'') — [[Өмнө Солонгос улс|Өмнө Солонгос]] улсын [[Умард Чүнчон муж]]ийн [[Өмнө Солонгос улсын засаг захиргааны хуваарь|хошуу]] (군 күнь). 584.3 км² газар нутагт нь 2012 онд 34,544 хүн оршин сууж байсан. Хошууны нутаг одоогоор 1 [[Өмнө Солонгос улсын засаг захиргааны хуваарь|балгас]] (ып), 10 [[Өмнө Солонгос улсын засаг захиргааны хуваарь|сум]] (мёнь) болон хуваагдаж байгаа. {{Өмнөд Солонгос улсад хамаарах}} {{Умард Чүнчон муж}} [[Ангилал:Өмнө Солонгос улсын орон нутаг]] o6unz10m2amr40tilfx0vm450lklsqr 0 30447 822133 344117 2025-06-18T20:50:48Z Enkhsaihan2005 64429 822133 wikitext text/x-wiki [[Зураг:Map Cheongwon-gun.png|thumb|Умард Чүнчон дахь Чонвонь]] '''Чонвонь хошуу''' ([[солонгосоор]] 청원군 - ''чонг-вон-гүн'') — [[Өмнөд Солонгос]] улсын [[Умард Чүнчон муж]]ийн [[Өмнөд Солонгос улсын засаг захиргааны хуваарь|хошуу]] (군 күнь). 779.06 км² газар нутагт нь 2012 онд 153,663 хүн оршин сууж байсан. Хошууны нутаг 2 [[Өмнөд Солонгос улсын засаг захиргааны хуваарь|балгас]] (ып), 13 [[Өмнөд Солонгос улсын засаг захиргааны хуваарь|сум]] (мёнь) болж хуваагддаг. {{Өмнөд Солонгос улсад хамаарах}} {{Умард Чүнчон муж}} [[Ангилал:Өмнө Солонгос улсын орон нутаг]] ocrq2t1dyrzo0b4nx33e0qjmeg7rcpf 0 30452 822134 807153 2025-06-18T20:51:25Z Enkhsaihan2005 64429 822134 wikitext text/x-wiki {{Unreferenced}} [[Зураг:Map Danyang-gun.png|thumb|Умард Чүнчон дахь Таньян]] '''Таньян хошуу''' ([[солонгосоор]] 단양군 - ''тан-янг-гүн'') — [[Өмнөд Солонгос]] улсын [[Умард Чүнчон муж]]ийн [[Өмнө Солонгос улсын засаг захиргааны хуваарь|хошуу]] (군 күнь). 780.1 км² газар нутагт нь 2002 онд 37,389 хүн оршин сууж байсан. Хошууны нутаг 2 [[Өмнөд Солонгос улсын засаг захиргааны хуваарь|балгас]] (ып), 6 [[Өмнөд Солонгос улсын засаг захиргааны хуваарь|сум]] (мёнь) болон хуваагдаж байгаа. {{Өмнөд Солонгос улсад хамаарах}} {{Умард Чүнчон муж}} [[Ангилал:Өмнө Солонгос улсын орон нутаг]] bzcq1e6l85j25h4pdym5xpnxmtzqjij 0 30455 822135 807142 2025-06-18T20:52:00Z Enkhsaihan2005 64429 822135 wikitext text/x-wiki {{Unreferenced}} [[Зураг:Map Eumseong-gun.png|thumb|Умард Чүнчон дахь Ымсон]] '''Ымсон хошуу''' ([[солонгосоор]] 음성군 - ''ым-сонг-гүн'') — [[Өмнөд Солонгос]] улсын [[Умард Чүнчон муж]]ийн [[Өмнөд Солонгос улсын засаг захиргааны хуваарь|хошуу]] (군 күнь). 521.05 км² газар нутагт нь 2012 онд 97,892 хүн оршин сууж байсан. Өдгөө хошууны нутаг 2 [[Өмнөд Солонгос улсын засаг захиргааны хуваарь|балгас]] (ып), 7 [[Өмнөд Солонгос улсын засаг захиргааны хуваарь|сум]] (мёнь) болон хуваагддаг. {{Өмнө Солонгос улсад хамаарах}} {{Умард Чүнчон муж}} [[Ангилал:Өмнө Солонгос улсын орон нутаг]] geyolimvviu7ejcswysuxjqzh3h70do 822136 822135 2025-06-18T20:52:24Z Enkhsaihan2005 64429 822136 wikitext text/x-wiki {{Unreferenced}} [[Зураг:Map Eumseong-gun.png|thumb|Умард Чүнчон дахь Ымсон]] '''Ымсон хошуу''' ([[солонгосоор]] 음성군 - ''ым-сонг-гүн'') — [[Өмнөд Солонгос]] улсын [[Умард Чүнчон муж]]ийн [[Өмнөд Солонгос улсын засаг захиргааны хуваарь|хошуу]] (군 күнь). 521.05 км² газар нутагт нь 2012 онд 97,892 хүн оршин сууж байсан. Өдгөө хошууны нутаг 2 [[Өмнөд Солонгос улсын засаг захиргааны хуваарь|балгас]] (ып), 7 [[Өмнөд Солонгос улсын засаг захиргааны хуваарь|сум]] (мёнь) болон хуваагддаг. {{Өмнөд Солонгос улсад хамаарах}} {{Умард Чүнчон муж}} [[Ангилал:Өмнө Солонгос улсын орон нутаг]] 7bniko8nn4wazfde1mc0f1madp2bsjr 0 30456 822137 807148 2025-06-18T20:52:36Z Enkhsaihan2005 64429 822137 wikitext text/x-wiki {{Unreferenced}} [[Зураг:Map Goesan-gun.png|thumb|Умард Чүнчон дахь Куэсань]] '''Куэсань хошуу''' ([[солонгосоор]] 괴산군 - ''куи-сан-гүн'') — [[Өмнөд Солонгос]] улсын [[Умард Чүнчон муж]]ийн [[Өмнөд Солонгос улсын засаг захиргааны хуваарь|хошуу]] (군 күнь). 842.1 км² газар нутагт нь 2006 онд 37,952 хүн оршин сууж байсан. Өдгөө хошууны нутаг 1 [[Өмнөд Солонгос улсын засаг захиргааны хуваарь|балгас]] (ып), 10 [[Өмнөд Солонгос улсын засаг захиргааны хуваарь|сум]] (мёнь) болон хуваагддаг. {{Өмнөд Солонгос улсад хамаарах}} {{Умард Чүнчон муж}} [[Ангилал:Өмнө Солонгос улсын орон нутаг]] jesmafr6hecrh36aq4wcxxzp8ai9wg9 0 30467 822138 807144 2025-06-18T20:53:02Z Enkhsaihan2005 64429 822138 wikitext text/x-wiki {{Unreferenced}} [[Зураг:Map Jincheon-gun.png|thumb|Умард Чүнчон дахь Чиньчонь]] '''Чиньчонь хошуу''' ([[солонгосоор]] 진천군 - ''чин-чон-гүн'') — [[Өмнөд Солонгос]] улсын [[Умард Чүнчон муж]]ийн [[Өмнөд Солонгос улсын засаг захиргааны хуваарь|хошуу]] (군 күнь). 406.0 км² газар нутагт нь 2012 оны эхээр 62,931 хүн оршин сууж байсан. Хошууны нутаг 1 [[Өмнөд Солонгос улсын засаг захиргааны хуваарь|балгас]] (ып), 6 [[Өмнөд Солонгос улсын засаг захиргааны хуваарь|сум]] (мёнь) болон хуваагддаг. {{Өмнөд Солонгос улсад хамаарах}} {{Умард Чүнчон муж}} [[Ангилал:Өмнө Солонгос улсын орон нутаг]] ahnj7rw79bn0g6ss5pmm0llh86c13lv 0 30470 822139 807146 2025-06-18T20:53:26Z Enkhsaihan2005 64429 822139 wikitext text/x-wiki {{Unreferenced}} [[Зураг:Map Okcheon-gun.png|thumb|Умард Чүнчон дахь Угчонь]] '''Угчонь хошуу''' ([[солонгосоор]] 옥천군 - ''уг-чон-гүн'') — [[Өмнөд Солонгос]] улсын [[Умард Чүнчон муж]]ийн [[Өмнөд Солонгос улсын засаг захиргааны хуваарь|хошуу]] (군 күнь). 537.1 км² газар нутагт нь 2008 онд 54,543 хүн оршин сууж байсан. Хошууны нутаг өдгөө 1 [[Өмнөд Солонгос улсын засаг захиргааны хуваарь|балгас]] (ып), 8 [[Өмнөд Солонгос улсын засаг захиргааны хуваарь|сум]] (мёнь) болон хуваагдаж байгаа. {{Өмнөд Солонгос улсад хамаарах}} {{Умард Чүнчон муж}} [[Ангилал:Өмнө Солонгос улсын орон нутаг]] iu5kj1oje7mmwjaadd7djg5t6b2nw7u 0 30473 822140 807150 2025-06-18T20:53:52Z Enkhsaihan2005 64429 822140 wikitext text/x-wiki {{Unreferenced}} [[Зураг:Map Jeungpyeong-gun.png|thumb|Умард Чүнчон дахь Чынпён]] '''Чынпён хошуу''' ([[солонгосоор]] 증평군 - ''чынг-пёнг-гүн'') — [[Өмнөд Солонгос]] улсын [[Умард Чүнчон муж]]ийн [[Өмнөд Солонгос улсын засаг захиргааны хуваарь|хошуу]] (군 күнь). 81.8 км² газар нутагт нь 2011 онд 33,457 хүн оршин сууж байсан. Өдгөө хошууны нутаг 1 [[Өмнөд Солонгос улсын засаг захиргааны хуваарь|балгас]] (ып), 1 [[Өмнөд Солонгос улсын засаг захиргааны хуваарь|сум]] (мёнь) болон хуваагддаг. {{Өмнөд Солонгос улсад хамаарах}} {{Умард Чүнчон муж}} [[Ангилал:Өмнө Солонгос улсын орон нутаг]] hiffng05te95660u5xp9tqt2xe3sjbl 0 30476 822141 807138 2025-06-18T20:54:17Z Enkhsaihan2005 64429 822141 wikitext text/x-wiki {{Unreferenced}} [[Зураг:Map Yeongdong-gun.png|thumb|Умард Чүнчон дахь Ёндун]] '''Ёндун хошуу''' ([[солонгосоор]] 영동군 - ''ёнг-дунг-гүн'') — [[Өмнөд Солонгос]] улсын [[Умард Чүнчон муж]]ийн [[Өмнөд Солонгос улсын засаг захиргааны хуваарь|хошуу]] (군 күнь). 845.0 км² газар нутагт нь 2006 онд 51,226 хүн оршин сууж байсан. Өдгөө хошууны нутаг 1 [[Өмнөд Солонгос улсын засаг захиргааны хуваарь|балгас]] (ып), 10 [[Өмнөд Солонгос улсын засаг захиргааны хуваарь|сум]] (мёнь) болон хуваагддаг. {{Өмнөд Солонгос улсад хамаарах}} {{Умард Чүнчон муж}} [[Ангилал:Өмнө Солонгос улсын орон нутаг]] 2nojcy9e27khu8uajq6t2wnur8gthni 0 30482 822088 670593 2025-06-18T20:02:24Z Enkhsaihan2005 64429 822088 wikitext text/x-wiki {{Инфобокс суурин | name = Чонъян | native_name = {{nobold|청양군}} | native_name_lang = ko | translit_lang1 = Солонгос | settlement_type = [[Өмнөд Солонгосын хошуудын жагсаалт|Хошуу]] | translit_lang1_type1 = [[Хангыл]] | translit_lang1_info1 = {{lang|ko|청양군}} | translit_lang1_type2 = [[Ханжа]] | translit_lang1_info2 = {{lang|ko|{{linktext|靑|陽|郡}}}} | translit_lang1_type3 = {{nowrap|Шинэ латинчлал}} | translit_lang1_info3 = Cheongyang-gun | translit_lang1_type4 = {{nowrap|Маккьюн–Райшауэр}} | translit_lang1_info4 = Ch'ŏngyang-gun | image_skyline = 축산기술연구소.jpg | imagesize = | image_caption = Чүннам мал аж ахуйн судалгааны хүрээлэн | image_map = South Chungcheong-Cheongyang.svg | mapsize = | map_caption = Өмнөд Солонгос дахь байршил | subdivision_type = Улс | subdivision_name = {{flag|Өмнөд Солонгос}} | subdivision_type1 = [[Солонгосын бүс нутаг|Бүс нутаг]] | subdivision_name1 = [[Хосё]] | population_blank1_title = Аялга | population_blank1 = [[Чүнчон аялга|Чүнчон]] | area_total_km2 = 479.57 | population_as_of = 2024 оны 9 сар<ref>{{cite web |url=https://jumin.mois.go.kr/|title=Population statistics |date=2024|website=Солонгосын Дотоод хэрэг, Аюулгүй байдлын яам}}</ref> | population_total = 29,687 | population_density_km2 = 77.6 | parts_type = [[Өмнөд Солонгосын засаг захиргааны хуваарь|Засаг захиргааны хуваарь]] | parts = 1 ''балгас'', 9 ''сум'' | image_blank_emblem = | blank_emblem_type = Сүлд | image_flag = Flag of Cheongyang.svg }} '''Чонъян хошуу''' (청양군) — [[Өмнөд Солонгос]] улсын [[Өмнөд Чүнчон]] аймгийн [[Өмнөд Солонгос#Засаг захиргааны хуваарь|хошуу]] (군 күнь). 479.67 км² газар нутагт нь 2011 онд 32,751 хүн оршин сууж байсан. Өдгөө хошууны нутаг 1 [[Өмнөд Солонгос#Засаг захиргааны хуваарь|балгас]] (ып), 9 [[Өмнөд Солонгос#Засаг захиргааны хуваарь|сум]] (мёнь) болон хуваагддаг. {{Өмнөд Солонгос улсад хамаарах}} {{Өмнөд Чүнчон аймгийн засаг захиргааны хуваарь}} [[Ангилал:Өмнөд Чүнчоны суурин]] [[Ангилал:Өмнөд Солонгосын орон нутгийн тойрог]] [[Ангилал:Өмнөд Чүнчон]] 5efcgnqcs0h9ljo8ea63xfizndwvbb1 822089 822088 2025-06-18T20:02:50Z Enkhsaihan2005 64429 822089 wikitext text/x-wiki {{Инфобокс суурин | name = Чонъян | native_name = {{nobold|청양군}} | native_name_lang = ko | translit_lang1 = Солонгос | settlement_type = [[Өмнөд Солонгосын хошуудын жагсаалт|Хошуу]] | translit_lang1_type1 = [[Хангыл]] | translit_lang1_info1 = {{lang|ko|청양군}} | translit_lang1_type2 = [[Ханжа]] | translit_lang1_info2 = {{lang|ko|{{linktext|靑|陽|郡}}}} | translit_lang1_type3 = {{nowrap|Шинэ латинчлал}} | translit_lang1_info3 = Cheongyang-gun | translit_lang1_type4 = {{nowrap|Маккьюн–Райшауэр}} | translit_lang1_info4 = Ch'ŏngyang-gun | image_skyline = 축산기술연구소.jpg | imagesize = | image_caption = Чүннам мал аж ахуйн судалгааны хүрээлэн | image_map = South Chungcheong-Cheongyang.svg | mapsize = | map_caption = Өмнөд Солонгос дахь байршил | subdivision_type = Улс | subdivision_name = {{flag|Өмнөд Солонгос}} | subdivision_type1 = [[Солонгосын бүс нутаг|Бүс нутаг]] | subdivision_name1 = [[Хосё]] | population_blank1_title = Аялга | population_blank1 = [[Чүнчон аялга|Чүнчон]] | area_total_km2 = 479.57 | population_as_of = 2024 оны 9 сар<ref>{{cite web |url=https://jumin.mois.go.kr/|title=Population statistics |date=2024|website=Солонгосын Дотоод хэрэг, Аюулгүй байдлын яам}}</ref> | population_total = 29,687 | population_density_km2 = 77.6 | parts_type = [[Өмнөд Солонгосын засаг захиргааны хуваарь|Засаг захиргааны хуваарь]] | parts = 1 ''балгас'', 9 ''сум'' | image_blank_emblem = | blank_emblem_type = Сүлд | image_flag = Flag of Cheongyang.svg }} '''Чонъян хошуу''' (청양군) — [[Өмнөд Солонгос]] улсын [[Өмнөд Чүнчон]] аймгийн [[Өмнөд Солонгос#Засаг захиргааны хуваарь|хошуу]] (군 күнь). 479.67 км² газар нутагт нь 2011 онд 32,751 хүн оршин сууж байсан. Өдгөө хошууны нутаг 1 [[Өмнөд Солонгос#Засаг захиргааны хуваарь|балгас]] (ып), 9 [[Өмнөд Солонгос#Засаг захиргааны хуваарь|сум]] (мёнь) болон хуваагддаг. ==Эшлэл== {{reflist}} {{Өмнөд Солонгос улсад хамаарах}} {{Өмнөд Чүнчон аймгийн засаг захиргааны хуваарь}} [[Ангилал:Өмнөд Чүнчоны суурин]] [[Ангилал:Өмнөд Солонгосын орон нутгийн тойрог]] [[Ангилал:Өмнөд Чүнчон]] 5iofm64m698bn50oc2n5jvpma0r7qwv 0 30502 822162 821259 2025-06-18T21:05:07Z Enkhsaihan2005 64429 822162 wikitext text/x-wiki [[Зураг:Map Buan-gun.png|thumb|Умар Чолла дахь Пүань]] '''Пүань хошуу''' ([[солонгосоор]] 부안군 - ''пү-ан-гүн'') — [[Өмнөд Солонгос]] улсын [[Умар Чолла муж]]ийн [[Өмнөд Солонгос улсын засаг захиргааны хуваарь|хошуу]] (군 күнь). 493.35 км² газар нутагт нь 2010 онд 60,284 хүн оршин сууж байсан. Өдгөө хошууны нутаг 1 [[Өмнөд Солонгос улсын засаг захиргааны хуваарь|балгас]] (ып), 12 [[Өмнөд Солонгос улсын засаг захиргааны хуваарь|сум]] (мёнь) болон хуваагдаж байгаа. {{Өмнөд Солонгос улсад хамаарах}} {{Умард Чолла муж}} [[Ангилал:Өмнө Солонгос улсын орон нутаг]] 7bsnriibrzq4x3yog9eiyurxnplb0oj 0 30504 822163 821260 2025-06-18T21:05:42Z Enkhsaihan2005 64429 822163 wikitext text/x-wiki [[Зураг:North Jeolla-Gochang.svg|thumb|[[Өмнөд Солонгос]] болон [[Умард Чолла]] муж дахь '''Кучан''' хошуу]] '''Кучан хошуу''' ({{lang-ko|고창군}} - ''ку-чанг-гүн'') — [[Өмнөд Солонгос]] улсын [[Умард Чолла]] мужийн [[Өмнөд Солонгос#засаг захиргааны хуваарь|хошуу]] (군 күнь). 606.8 км² газар нутагт нь 2007 онд 60,962 хүн оршин сууж байсан. Өдгөө хошууны нутаг 1 ып, 13 мёнь болон хуваагдаж байгаа. {{Өмнөд Солонгос улсад хамаарах}} {{Умард Чолла муж}} [[Ангилал:Умард Чоллагийн суурин]] [[Ангилал:Өмнөд Солонгосын орон нутгийн тойрог]] pyap9f698j2ewvq1r4iriolrc6lo3lx 0 30506 822164 821261 2025-06-18T21:06:12Z Enkhsaihan2005 64429 822164 wikitext text/x-wiki [[Зураг:North Jeolla-Imsil.svg|thumb|[[Өмнөд Солонгос]] болон [[Умард Чолла муж]] дахь '''Имшиль''' хошуу]] '''Имшиль хошуу''' ([[солонгосоор]] 임실군 - ''им-шил-гүн'') — [[Өмнөд Солонгос]] улсын [[Умар Чолла муж]]ийн [[Өмнөд Солонгос улсын засаг захиргааны хуваарь|хошуу]] (군 күнь). 597.1 км² газар нутагт нь 2010 оны хавар 30,704 хүн оршин сууж байсан. Өдгөө хошууны нутаг 1 [[Өмнөд Солонгос улсын засаг захиргааны хуваарь|балгас]] (ып), 11 [[Өмнөд Солонгос улсын засаг захиргааны хуваарь|сум]] (мёнь)-нд хуваагддаг. {{Өмнөд Солонгос улсад хамаарах}} {{Умард Чолла муж}} [[Ангилал:Өмнө Солонгос улсын орон нутаг]] t1ys9576v4nzt9bw1s5urof9maaxvyk 0 30509 822165 821262 2025-06-18T21:06:39Z Enkhsaihan2005 64429 822165 wikitext text/x-wiki [[Зураг:North Jeolla-Jangsu.svg|thumb|[[Өмнөд Солонгос]] болон [[Умар Чолла муж]] дахь '''Чансү''' хошуу]] '''Чансү хошуу''' ([[солонгосоор]] 장수군 - ''чанг-сү-гүн'') — [[Өмнөд Солонгос]] улсын [[Умард Чолла муж]]ийн [[Өмнөд Солонгос улсын засаг захиргааны хуваарь|хошуу]] (군 күнь). 533.63 км² газар нутагт нь 2010 оны намар 23,423 хүн оршин сууж байсан. Өдгөө хошууны нутаг 1 [[Өмнөд Солонгос улсын засаг захиргааны хуваарь|балгас]] (ып), 6 [[Өмнөд Солонгос улсын засаг захиргааны хуваарь|сум]] (мёнь) болон хуваагддаг. {{Өмнөд Солонгос улсад хамаарах}} {{Умард Чолла муж}} [[Ангилал:Өмнө Солонгос улсын орон нутаг]] mzzlr5lc5hyzudmbrt2a1r6yw2b7bsu 0 30512 822166 821263 2025-06-18T21:07:06Z Enkhsaihan2005 64429 822166 wikitext text/x-wiki [[Зураг:North Jeolla-Jinan.svg|thumb|[[Өмнөд Солонгос]] болон [[Умард Чолла муж]] дахь '''Чиньань''' хошуу]] '''Чиньань хошуу''' ([[солонгосоор]] 진안 - ''чин-ан-гүн'') — [[Өмнөд Солонгос]] улсын [[Умард Чолла муж]]ийн [[Өмнөд Солонгос улсын засаг захиргааны хуваарь|хошуу]] (군 күнь). 789.13 км² газар нутагт нь 2005 онд 23,992 хүн оршин сууж байсан. Өдгөө хошууны нутаг 1 [[Өмнөд Солонгос улсын засаг захиргааны хуваарь|балгас]] (ып), 10 [[Өмнөд Солонгос улсын засаг захиргааны хуваарь|сум]] (мёнь) болон хуваагддаг. {{Өмнөд Солонгос улсад хамаарах}} {{Умард Чолла муж}} [[Ангилал:Өмнө Солонгос улсын орон нутаг]] fm2fworr9s836cj3dohv1d562p1572i 0 30515 822167 821264 2025-06-18T21:07:32Z Enkhsaihan2005 64429 822167 wikitext text/x-wiki [[Зураг:North Jeolla-Muju.svg|thumb|[[Өмнөд Солонгос]] болон [[Умард Чолла муж]] дахь '''Мүжү''' хошуу]] '''Мүжү хошуу''' ([[солонгосоор]] 무주군 - ''мү-жү-гүн'') — [[Өмнөд Солонгос]] улсын [[Умард Чолла муж]]ийн [[Өмнөд Солонгос улсын засаг захиргааны хуваарь|хошуу]] (군 күнь). 631.8 км² газар нутагт нь 2008 оны намар 25,169 хүн оршин сууж байсан. Өдгөө хошууны нутаг 1 [[Өмнөд Солонгос улсын засаг захиргааны хуваарь|балгас]] (ып), 5 [[Өмнөд Солонгос улсын засаг захиргааны хуваарь|сум]] (мёнь) болон хуваагддаг. {{Өмнөд Солонгос улсад хамаарах}} {{Умард Чолла муж}} [[Ангилал:Өмнө Солонгос улсын орон нутаг]] ajxmj9qr059rdp4rwg64zt0isu1za6l 0 30516 822168 821265 2025-06-18T21:08:00Z Enkhsaihan2005 64429 822168 wikitext text/x-wiki [[Зураг:North Jeolla-Sunchang.svg|thumb|[[Өмнөд Солонгос]] болон [[Умард Чолла муж]] дахь '''Сүньчан''' хошуу]] '''Сүньчан хошуу''' ([[солонгосоор]] 순창군 - ''сүн-чанг-гүн'') — [[Өмнөд Солонгос]] улсын [[Умард Чолла муж]]ийн [[Өмнөд Солонгос улсын засаг захиргааны хуваарь|хошуу]] (군 күнь). 495.76 км² газар нутагт нь 2006 онд 32,663 хүн оршин сууж байсан. Өдгөө хошууны нутаг 1 [[Өмнөд Солонгос улсын засаг захиргааны хуваарь|балгас]] (ып), 10 [[Өмнөд Солонгос улсын засаг захиргааны хуваарь|сум]] (мёнь) болон хуваагддаг. {{Өмнөд Солонгос улсад хамаарах}} {{Умард Чолла муж}} [[Ангилал:Өмнө Солонгос улсын орон нутаг]] g5vs6lplbw9jlixotegf8z28ur664a1 0 30521 822169 821266 2025-06-18T21:08:24Z Enkhsaihan2005 64429 822169 wikitext text/x-wiki [[Зураг:North Jeolla-Wanju.svg|thumb|[[Өмнөд Солонгос]] болон [[Умард Чолла муж]] дахь '''Ваньжү''' хошуу]] '''Ваньжү хошуу''' ([[солонгосоор]] 완주군 - ''ван-жү-гүн'') — [[Өмнөд Солонгос]] улсын [[Умар Чолла муж]]ийн [[Өмнөд Солонгос улсын засаг захиргааны хуваарь|хошуу]] (군 күнь). 821 км² газар нутагт нь 2012 оны эцэст 86,164 хүн оршин сууж байсан. Өдгөө хошууны нутаг 2 [[Өмнөд Солонгос улсын засаг захиргааны хуваарь|балгас]] (ып), 11 [[Өмнөд Солонгос улсын засаг захиргааны хуваарь|сум]] (мёнь) болон хуваагддаг. {{Өмнөд Солонгос улсад хамаарах}} {{Умард Чолла муж}} [[Ангилал:Өмнө Солонгос улсын орон нутаг]] s2n5824pslcjey92hmyw36b51p0ohk2 0 30657 822116 821437 2025-06-18T20:37:40Z Enkhsaihan2005 64429 822116 wikitext text/x-wiki [[Зураг:Gyeonggi-Gwacheon.svg|thumb|Улаан өнгөтэй нь [[Өмнө Солонгос орон|Өмнө Солонгос]] орон болон [[Кёнги муж|Кёнги]] аймаг дахь '''Куачонь хот''']] '''Куачонь''' (Куачон, Квачон; [[солонгосоор]] 과천시 - ''куа-чон-ши''; [[англиар]] ''Gwacheon''; [[оросоор]] ''Квачхон'') — [[Өмнөд Солонгос]] улсын [[Кёнги муж|Кёнги]] мужийн [[Өмнөд Солонгос улсын засаг захиргааны хуваарь|хот]] (시 ши). 35.8 км² газар нутагт нь 2010 онд 72,088 хүн оршин сууж байсан. Хот дотроо 6 [[Өмнөд Солонгос улсын засаг захиргааны хуваарь|хороо]] (тун) болно. {{Өмнө Солонгос улсад хамаарах}} {{Кёнги муж}} [[Ангилал:Өмнөд Солонгосын хот]] 0bofai11gazg33pm126631sfz4r75vq 0 30661 822117 821439 2025-06-18T20:37:53Z Enkhsaihan2005 64429 822117 wikitext text/x-wiki [[Зураг:Gyeonggi-Hanam.svg|thumb|Улаан өнгөтэй нь [[Өмнө Солонгос орон|Өмнө Солонгос]] орон болон [[Кёнги муж|Кёнги]] аймаг дахь '''Ханам хот''']] '''Ханам''' ([[солонгосоор]] 하남시 - ''ха-нам-ши''; [[англиар]] ''Hanam''; [[оросоор]] ''Ханам'') — [[Өмнөд Солонгос]] улсын [[Кёнги муж|Кёнги]] мужийн [[Өмнө Солонгос улсын засаг захиргааны хуваарь|хот]] (시 ши). 93.07 км² газар нутагт нь 2012 оны зун 147,602 хүн оршин сууж байсан. Өдгөө хотын нутаг 18 [[Өмнө Солонгос улсын засаг захиргааны хуваарь|хороо]] (тун) болж хуваагддаг. ==Тайлбар== {{reflist}} {{Өмнөд Солонгос улсад хамаарах}} {{Кёнги муж}} [[Ангилал:Өмнө Солонгос улсын орон нутаг]] rze0bylmegg3mnbtmmbhsi1xuep8sy1 0 30663 822118 821440 2025-06-18T20:38:06Z Enkhsaihan2005 64429 822118 wikitext text/x-wiki [[Зураг:Gyeonggi-Pocheon.svg|thumb|Улаан өнгөтэй нь [[Өмнө Солонгос орон|Өмнө Солонгос]] орон болон [[Кёнги муж|Кёнги]] аймаг дахь '''Пучонь хот''']] '''Пучонь''' ([[солонгосоор]] 포천시 - ''пу-чон-ши''; [[англиар]] ''Pocheon''; [[оросоор]] ''Пхочхон'') — [[Өмнөд Солонгос]] улсын [[Кёнги муж|Кёнги]] мужийн [[Өмнө Солонгос улсын засаг захиргааны хуваарь|хот]] (시 ши). 826.5 км² газар нутагт нь 2011 онд 158,286 хүн оршин сууж байсан. Дотроо 1 [[Өмнө Солонгос улсын засаг захиргааны хуваарь|балгас]] (ып), 11 [[Өмнө Солонгос улсын засаг захиргааны хуваарь|сум]] (мёнь), 2 [[Өмнө Солонгос улсын засаг захиргааны хуваарь|хороо]] (тун) болдог. {{Өмнөд Солонгос улсад хамаарах}} {{Кёнги муж}} [[Ангилал:Өмнө Солонгос улсын орон нутаг]] tnontguu4nbc2urdpytv1091fedzzae 0 30665 822119 698728 2025-06-18T20:38:13Z Enkhsaihan2005 64429 822119 wikitext text/x-wiki [[Зураг:Gyeonggi-Anseong.svg|thumb|Улаан өнгөтэй нь [[Өмнөд Солонгос]] орон болон [[Кёнги]] аймаг дахь '''Аньсон хот''']] '''Аньсон''' ({{lang-ko|안성시}} ) — [[Өмнөд Солонгос]] улсын [[Кёнги]] мужийн [[Өмнөд Солонгос#Засаг захиргааны хуваарь|хот]] (시 ши). 553.46 км² газар нутагт нь 2011 онд 187,801 хүн оршин сууж байсан. Өдгөө хошууны нутаг 1 ып, 11 мёнь, 3 тун болж хуваагддаг. ==Зураг== <gallery> File:Korea-Anseong-001.jpg File:Korea-Anseong-002.jpg File:Korea-Anseong-004.jpg </gallery> {{Өмнөд Солонгос улсад хамаарах}} {{Кёнги муж}} [[Ангилал:Кёнгийн суурин]] cvikur304iommf5srmz3drovvd9adom 0 30667 822120 821441 2025-06-18T20:38:34Z Enkhsaihan2005 64429 822120 wikitext text/x-wiki [[Зураг:Gyeonggi-Osan.svg|thumb|Улаан өнгөтэй нь [[Өмнөд Солонгос]] орон болон [[Кёнги муж|Кёнги]] муж дахь '''Усань хот''']] '''Усань''' (Усан; [[солонгосоор]] 오산시 - ''у-сан-ши''; [[англиар]] ''Osan''; [[оросоор]] ''Осан'') — [[Өмнөд Солонгос]] улсын [[Кёнги муж|Кёнги]] мужийн [[Өмнө Солонгос улсын засаг захиргааны хуваарь|хот]] (시 ши). 42.76 км² газар нутагт нь 2011 онд 185,314 хүн оршин сууж байсан. Өдгөө хошууны нутаг 6 [[Өмнө Солонгос улсын засаг захиргааны хуваарь|хороо]] (тун) болон хуваагддаг. {{Өмнө Солонгос улсад хамаарах}} {{Кёнги муж}} [[Ангилал:Өмнө Солонгос улсын орон нутаг]] 2x01sm3p2gn5399dl5vfpt23cv0gma9 0 30675 822121 821442 2025-06-18T20:38:44Z Enkhsaihan2005 64429 822121 wikitext text/x-wiki [[Зураг:Gyeonggi-Guri.svg|thumb|Улаан өнгөтэй нь [[Өмнө Солонгос орон|Өмнө Солонгос]] орон болон [[Кёнги муж|Кёнги]] муж дахь '''Күри хот''']] '''Күри''' (Гүри; [[солонгосоор]] 구리시 - ''кү-ри-ши''; [[англиар]] ''Guri''; [[оросоор]] ''Кури'') — [[Өмнө Солонгос улс|Өмнө Солонгос]] улсын [[Кёнги муж|Кёнги]] мужийн [[Өмнө Солонгос улсын засаг захиргааны хуваарь|хот]] (시 ши). 33 км² газар нутагт нь 2011 оны зун 194,342 хүн оршин сууж байсан. Өдгөө хошууны нутаг 8 [[Өмнө Солонгос улсын засаг захиргааны хуваарь|хороо]] (тун) болон хуваагддаг. {{Өмнөд Солонгос улсад хамаарах}} {{Кёнги муж}} [[Ангилал:Өмнөд Солонгосын хот]] 8e4fd65iryw2vbbwp0rnw7nh9e0l6xj 0 30677 822122 821443 2025-06-18T20:38:53Z Enkhsaihan2005 64429 822122 wikitext text/x-wiki [[Зураг:Gyeonggi-Yangju.svg|thumb|Улаан өнгөтэй нь [[Өмнө Солонгос орон|Өмнө Солонгос]] орон болон [[Кёнги муж|Кёнги]] муж дахь '''Янжү хот''']] '''Янжү''' (Янжу; [[солонгосоор]] 양주시 - ''янг-жү-ши''; [[англиар]] ''Yangju''; [[оросоор]] ''Янджу'') — [[Өмнөд Солонгос]] улсын [[Кёнги муж|Кёнги]] мужийн [[Өмнөд Солонгос улсын засаг захиргааны хуваарь|хот]] (시 ши). 310.34 км² газар нутагт нь 2008 оны зун 179,923 хүн оршин сууж байсан. Дотроо 1 [[Өмнө Солонгос улсын засаг захиргааны хуваарь|балгас]] (ып), 4 [[Өмнө Солонгос улсын засаг захиргааны хуваарь|сум]] (мёнь), 6 [[Өмнө Солонгос улсын засаг захиргааны хуваарь|хороо]] (тун)-той. {{Өмнө Солонгос улсад хамаарах}} {{Кёнги муж}} [[Ангилал:Өмнө Солонгос улсын орон нутаг]] 8vwscrw22i550mv2auolrr9gm4jt549 0 30679 822123 821444 2025-06-18T20:39:01Z Enkhsaihan2005 64429 822123 wikitext text/x-wiki [[Зураг:Gyeonggi-Icheon.svg|thumb|Улаан өнгөтэй нь [[Өмнөд Солонгос]] болон [[Кёнги]] муж дахь '''Ичонь хот''']] '''Ичонь''' ({{lang-ko|이천시}}) — [[Өмнөд Солонгос]] улсын [[Кёнги муж|Кёнги]] мужийн [[Өмнөд Солонгос#засаг захиргааны хуваарь|хот]] (시 ши). 461.20 км² газар нутагт нь [[2012]] оны хавар 208,906 хүн оршин сууж байсан. Дотроо 2 ып, 8 ёнь, 4 тунтай. {{Өмнөд Солонгос улсад хамаарах}} {{Кёнги муж}} [[Ангилал:Кёнгийн суурин]] 6vceapr7gqov6itrle9n4aub6fzu598 0 30686 822090 819131 2025-06-18T20:16:07Z Enkhsaihan2005 64429 822090 wikitext text/x-wiki {{Short description|Өмнөд Солонгосын Умард Кёнсан мужийн хот}} {{Инфобокс суурин | name = Кёнжү | native_name = {{lang|ko|경주시}} | settlement_type = [[Өмнөд Солонгосын хотын жагсаалт|Хот]] | translit_lang1 = Солонгос | translit_lang1_type1 = [[Хангыл]] | translit_lang1_info1 = {{lang|ko|경주시}} | translit_lang1_type2 = [[Ханжа]] | translit_lang1_info2 = {{lang|ko|慶州市}} | translit_lang1_type3 = {{nowrap|Шинэ латинчлал}} | translit_lang1_info3 = Gyeongju-si | translit_lang1_type4 = {{nowrap|Маккьюн–Райшауэр}} | translit_lang1_info4 = Kyŏngju-si | image_skyline = Gyeongju montage.png | imagesize = 250px | image_alt = | image_map = North Gyeongsang-Gyeongju.svg | mapsize = | map_caption = Өмнөд Солонгос дахь байршил | map_alt = | subdivision_type = Улс | subdivision_name = {{KOR}} | subdivision_type1 = [[Солонгосын бүс нутаг|Бүс нутаг]] | subdivision_name1 = [[Умард Кёнсан муж]] | population_blank1_title = Аялга | population_blank1 = [[Кёнсан аялга|Кёнсан]] | population_demonym = | area_total_km2 = 1324.39 | population_as_of = 2024 оны 9 сар<ref>{{cite web |url=https://jumin.mois.go.kr/|title=Population statistics |date=2024|website=Солонгосын Дотоод хэрэг, Аюулгүй байдлын яам}}</ref> | population_total = 245,365 | population_density_km2 = 212 | established_title = Байгуулагдсан | established_date = МЭӨ 57 <!-- government type, leaders --> | government_footnotes = <!-- for references: use <ref> tags --> | leader_party = | leader_title = mayor | leader_name = Ju Nak-young ({{Korean|hangul=주낙영|labels=no}})<ref>{{cite web |url=https://www.gyeongju.go.kr/mayor/page.do?mnu_uid=1389& |title=gyeongju mayor |date=2024|website=gyeongju City }}</ref> | leader_title1 = | leader_name1 = <!-- etc., up to leader_title4 / leader_name4 --> | parts_type = [[Administrative divisions of South Korea|Administrative divisions]] | parts = 4 ''балгас'', 8 ''сум'', 11 ''хороо'', 305 ''тосгон'' | coordinates = {{coord|35|51|N|129|13|E|type:city_region:KR-47|display=it}} | image_blank_emblem = | blank_emblem_type = Сүлд | blank_emblem_alt = | website = [http://www.gyeongju.go.kr/open_content/eng/index.do City of Gyeongju] | image_flag = Flag of Gyeongju.svg <!-- time zone(s) --------------> | timezone1 = [[Солонгосын стандарт цаг]] | utc_offset1 = +9 | timezone1_DST = | utc_offset1_DST = | area_code = +82-54 | founded = 57 BC }} '''Кёнжү''' (Кёнжу, Гёнжү; [[солонгосоор]] 경주시 → ''кёнг-жү-ши''; [[англиар]] ''Gyeongju''; [[оросоор]] Кёнджу) — [[Өмнө Солонгос улс|Өмнө Солонгос]] улсын [[Умар Кёнсан аймаг|Умар Кёнсан]] аймгийн дорно-өмнө буланг эзлэн оршдог [[Өмнө Солонгос улсын засаг захиргааны хуваарь|хот]] (시 ши). Аймагтаа [[Аньдун]]гийн дараах том талбай (1,324.39 км²) бүхий энэ нутагт 2011 оны эцэст 265,488 хүн оршин сууж байна. Кёнжү хот улсын нийслэл [[Сөүл]]ээс дорно-өмнө зүгт 370 км,<ref name="Brisbane">{{cite web |last=Smyth |first=Terry |url=http://www.brisbanetimes.com.au/travel/saving-face-for-australia-20081113-63t3.html?page=-1 |title=Saving face for Australia |publisher=Brisbane Times |access-date=2013-02-26 |archive-date=2020-02-22 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200222104641/https://www.brisbanetimes.com.au/travel/saving-face-for-australia-20081113-63t3.html?page=-1 |url-status=dead }}</ref> аймгийн төв [[Тэгү]]гээс дорно зүгт 55 км зайнд байрлах ба өрнөд [[Чонду]] хошуу, [[Ёнчонь]] хот, өмнөд [[Үлсань]], умард [[Пухан]]тай хаяалж, дорнод [[Япон тэнгис]]т тулдаг.<ref name="EncyKorea Gyeongju 1">{{cite web |url=http://100.nate.com/dicsearch/pentry.html?s=K&i=296984&v=44 |title=경주시 |trans_title=Gyeongju-si |publisher=Nate / Encyclopedia of Korean Culture |language=Korean |access-date=2013-02-26 |archive-date=2011-06-10 |archive-url=https://web.archive.org/web/20110610070044/http://100.nate.com/dicsearch/pentry.html?s=K&i=296984&v=44 |url-status=dead }}</ref> [[Тэбэк нуруу]]ны харьцангуй нам уулс нутгийг хэд хэдэн хэсэг огточсон байдаг.<ref name="EncyKorea Nature">{{cite web |url=http://100.nate.com/dicsearch/pentry.html?s=&i=3008021 |title=경주시의 자연환경 |trans_title=Natural environment of Gyeongju |publisher=Nate / Encyclopedia of Korean Culture |language=Korean |access-date=2013-02-26 |archive-date=2011-06-10 |archive-url=https://web.archive.org/web/20110610054017/http://100.nate.com/dicsearch/pentry.html?s=&i=3008021 |url-status=dead }}</ref> ==Зураг== <gallery> File:Korea-Gyeongju-Namsan-Chilbulam-01.jpg File:Divine Bell of King Seongdeok.JPG File:Dongguk University Gyeongju Hospital 2.jpg </gallery> == Цахим холбоос == {{Commonscat|Gyeongju|Кёнжү}} {{Wikivoyage}} * [http://www.gyeongju.go.kr/english/open_content/index.jsp Хотын захиргааны албан ёсны цахим хуудас] ==Зүүлт, тайлбар== {{reflist}} {{Өмнө Солонгос улсад хамаарах}} [[Ангилал:Умард Кёнсаны суурин]] [[Ангилал:Кёнжү| ]] [[Ангилал:Шилла улс]] ji66yhre2uskxjy0qm4odvsgmhiojrf 0 30818 822142 807139 2025-06-18T20:55:00Z Enkhsaihan2005 64429 822142 wikitext text/x-wiki [[Зураг:North Chungcheong-Chungju.svg|thumb|[[Өмнөд Солонгос]] болон [[Умард Чүнчон]] дахь '''Чүнжү хот''']] '''Чүнжү''' ([[солонгосоор]] 충주시 - чүнг-жү-ши; [[англиар]] Chungju) — [[Өмнөд Солонгос]] улсын [[Умард Чүнчон]] мужийн [[Өмнөд Солонгос улсын засаг захиргааны хуваарь|хот]] (시 ши). 984.1 км² нутагт нь 2011 онд 211,187 хүн оршин сууж байсан. Хотын нутаг 1 [[Өмнөд Солонгос улсын засаг захиргааны хуваарь|балгас]] (ып), 12 [[Өмнөд Солонгос улсын засаг захиргааны хуваарь|сум]] (мёнь), 12 [[Өмнөд Солонгос улсын засаг захиргааны хуваарь|хороо]] (тун) болон хуваагддаг. ==Энд өссөн хүн== * [[Пань Ги-мүнь]] (1944-) — НҮБ-ийн ерөнхий нарийн бичгийн дарга ==Зураг== <gallery> File:Chungju Dam.JPG File:Chungju Station.JPG File:Korea-Chungju-Mountain-01.jpg </gallery> {{Умард Чүнчон муж}} [[Ангилал:Өмнө Солонгос улсын орон нутаг]] {{Өмнө Солонгос улсад хамаарах}} 0m6upi4w5fkueecrwn5kuuvsg375gws 0 30819 822144 807140 2025-06-18T20:55:47Z Enkhsaihan2005 64429 822144 wikitext text/x-wiki [[Зураг:North Chungcheong-Jecheon.svg|thumb|[[Өмнөд Солонгос]] болон [[Умард Чүнчон]] муж дахь '''Чэчонь хот''']] '''Чэчонь''' (Чэчон, Жэчонь, Жэчонь; [[солонгосоор]] 제천시 - чэ-чонг-ши; [[англиар]] Jecheon) — [[Өмнөд Солонгос]] улсын [[Умард Чүнчон]] мужийн [[Өмнөд Солонгос#Засаг захиргааны хуваарь|хот]] (시 ши). 882.47 км² газар нутагт нь 2011 оны эцэст 137,689 хүн оршин сууж байсан. Хотын нутаг одоогийн байдлаар 1 [[Өмнөд Солонгос#Засаг захиргааны хуваарь|балгас]] (ып), 7 [[Өмнөд Солонгос#Засаг захиргааны хуваарь|сум]] (мёнь), 9 [[Өмнөд Солонгос#Засаг захиргааны хуваарь|хороо]] (тун) болон хуваагдаж байгаа. ==Энд төрсөн хүн== * [[Ом Жон-хуа]] (1969-) — Өмнөд Солонгосын эмэгтэй поп дуучин. ==Зураг== <gallery> File:Korea-Jecheon-SBS Jecheon setting 3321-07.JPG File:Jangnak 7story pagoda.jpg File:Korail-Jecheon station.jpg </gallery> {{Өмнөд Солонгос улсад хамаарах}} {{Умард Чүнчон муж}} [[Ангилал:Умард Чүнчоны суурин]] psva5ia17u19fmp7qpbncvhilafj9hj 0 30822 822170 821267 2025-06-18T21:08:53Z Enkhsaihan2005 64429 822170 wikitext text/x-wiki [[Зураг:North Jeolla-Jeongeup.svg|thumb|[[Өмнөд Солонгос]] болон [[Умард Чолла муж]] дахь '''Чон-Өп хот''']] '''Чон-Өп''' (Чон-Өб; [[солонгосоор]] 정읍시 - чонг-ып-ши; {{lang-en|Jeongeup}}; {{lang-ru|Чонып}}) — [[Өмнөд Солонгос]] улсын [[Умард Чолла]] мужийн [[Өмнөд Солонгос улсын засаг захиргааны хуваарь|хот]] (ши). 692.8 км² газар нутагт нь 2011 онд 123,512 хүн амьдарч байсан. Дотроо 1 [[Өмнөд Солонгос улсын засаг захиргааны хуваарь|балгас]] (ып), 14 [[Өмнөд Солонгос улсын засаг захиргааны хуваарь|сум]] (мёнь), 8 [[Өмнөд Солонгос улсын засаг захиргааны хуваарь|хороо]] (тун)-той. ==Энд төрсөн хүн== * [[Ван Ги-чүнь]] (1988-) — Өмнө Солонгосын эрэгтэй жүдоч. ==Зураг== <gallery> File:Street in central Jeongeup - 2009-02-04.JPG File:Jeongeup seen from Seonghwangsan - 2009-02-04.JPG File:Jeongeup Chungryeolsa - 2009-02-04.JPG </gallery> {{Өмнөд Солонгос улсад хамаарах}} {{Умард Чолла муж}} [[Ангилал:Өмнө Солонгос улсын орон нутаг]] tu3103z59kgyd7qov84s4w1qt2iz1w8 0 30824 822171 821268 2025-06-18T21:09:11Z Enkhsaihan2005 64429 822171 wikitext text/x-wiki [[Зураг:North Jeolla-Gimje.svg|thumb|[[Өмнөд Солонгос]] орон болон [[Умард Чолла]] муж дахь '''Кимжэ хот''']] '''Кимжэ''' (Кимже, Гимжэ, Гимже; [[солонгосоор]] 김제시 - ким-жэ-ши; {{lang-en|Gimje}}) — [[Өмнөд Солонгос]] улсын [[Умард Чолла]] мужийн [[Өмнө Солонгос улсын засаг захиргааны хуваарь|хот]] (ши). 545.06 км² газар нутагт нь 2011 онд 93,111 хүн амьдарч байсан. Дотроо 1 [[Өмнөд Солонгос улсын засаг захиргааны хуваарь|балгас]] (ып), 14 [[Өмнөд Солонгос улсын засаг захиргааны хуваарь|сум]] (мёнь), 4 [[Өмнөд Солонгос улсын засаг захиргааны хуваарь|хороо]] (тун)-той. ==Энд төрсөн хүн== * [[Оояма Масүтацү]] (1923-1994) — Японд цагаачилсан солонгос хүн, каратегийн багш. ==Зураг== <gallery> File:Korea-Gimje-Cityscape-01.jpg File:Korea-Gimje-Country scene-01.jpg File:Korea-Gimje-Geumsansa-05.jpg </gallery> {{Өмнөд Солонгос улсад хамаарах}} {{Умард Чолла муж}} [[Ангилал:Өмнөд Солонгосын хот]] gt9ufaiucdzpsdv7p1vp8sqr65f15sd 0 30825 822172 821246 2025-06-18T21:09:35Z Enkhsaihan2005 64429 822172 wikitext text/x-wiki [[Зураг:North Jeolla-Namwon.svg|thumb|[[Өмнөд Солонгос]] болон [[Умард Чолла]] муж дахь '''Намвонь хот''']] '''Намвон''' (Намвон; [[солонгосоор]] 남원시 - нам-вон-ши; {{lang-en|Namwon}}) — [[Өмнөд Солонгос]] улсын [[Умард Чолла]] мужийн [[Өмнөд Солонгос улсын засаг захиргааны хуваарь|хот]] (ши). 752.63 км² газар нутагт нь 2009 онд 88,496 хүн амьдарч байсан. Дотроо 1 [[Өмнөд Солонгос улсын засаг захиргааны хуваарь|балгас]] (ып), 15 [[Өмнөд Солонгос улсын засаг захиргааны хуваарь|сум]] (мёнь), 9 [[Өмнөд Солонгос улсын засаг захиргааны хуваарь|хороо]] (тун)-нд хуваагддаг. ==Энд төрсөн хүн== * [[Шинь Жүнь-соп]] (1963-) — Өмнө Солонгосын зодог тайлсан боксчин (нударгачин). ==Зураг== <gallery> File:Namwon6.jpg File:Namwon Countryside - Keumji Myeon - 2010(3).jpg File:Namwon Countryside - Jucheon Myeon - 2010(2).jpg </gallery> {{Өмнөд Солонгос улсад хамаарах}} {{Умард Чолла муж}} [[Ангилал:Өмнөд Солонгосын хот]] 3vdw5867ippnhv7xzt9uv91gekph1sw 10 31803 822156 654689 2025-06-18T21:03:29Z Enkhsaihan2005 64429 822156 wikitext text/x-wiki {{navbox | name = Умард Чолла муж | title = Умард Чолла муж | state = {{{state|autocollapse}}} | above = [[Чоньжү]] {{small|(нийслэл)}} | listclass = hlist | image = | imageleft = [[File:South Korea-North Jeolla.svg|100px]] | group1 = [[Өмнөд Солонгосын хотын жагсаалт|Онцгой хот]] | list1 = {{navbox | child |groupwidth= 6em | group1 = [[Чоньжү]] | list1 = * [[Вансан дүүрэг|Вансан]] * [[Токжин дүүрэг|Токжин]] }} | group2 = [[Өмнөд Солонгосын хотын жагсаалт|Хот]] | list2 = * [[Иксань]] * [[Кимжэ]] * [[Күньсань]] * [[Намвонь]] * [[Чон-Өп]] | group3 = [[Өмнөд Солонгосын хошуудын жагсаалт|Хошуу]] | list3 = * [[Ваньжү-гүнь|Ваньжү]] * [[Имшиль-гүнь|Имшиль]] * [[Мүжү-гүнь|Мүжү]] * [[Кучан-гүнь|Кучан]] * [[Пүань-гүнь|Пүань]] * [[Сүньчан-гүнь|Сүньчан]] * [[Чансү-гүнь|Чансү]] * [[Чиньань-гүнь|Чиньань]] }}<noinclude> {{collapsible option}} [[Ангилал:Загвар:Өмнөд Солонгосын муж]] </noinclude> b7poqry9qe3k2273u5w9pwkvoslad8k 822157 822156 2025-06-18T21:03:37Z Enkhsaihan2005 64429 Enkhsaihan2005 moved page [[Загвар:Умард Чолла аймгийн засаг захиргааны хуваарь]] to [[Загвар:Умард Чолла муж]] 822156 wikitext text/x-wiki {{navbox | name = Умард Чолла муж | title = Умард Чолла муж | state = {{{state|autocollapse}}} | above = [[Чоньжү]] {{small|(нийслэл)}} | listclass = hlist | image = | imageleft = [[File:South Korea-North Jeolla.svg|100px]] | group1 = [[Өмнөд Солонгосын хотын жагсаалт|Онцгой хот]] | list1 = {{navbox | child |groupwidth= 6em | group1 = [[Чоньжү]] | list1 = * [[Вансан дүүрэг|Вансан]] * [[Токжин дүүрэг|Токжин]] }} | group2 = [[Өмнөд Солонгосын хотын жагсаалт|Хот]] | list2 = * [[Иксань]] * [[Кимжэ]] * [[Күньсань]] * [[Намвонь]] * [[Чон-Өп]] | group3 = [[Өмнөд Солонгосын хошуудын жагсаалт|Хошуу]] | list3 = * [[Ваньжү-гүнь|Ваньжү]] * [[Имшиль-гүнь|Имшиль]] * [[Мүжү-гүнь|Мүжү]] * [[Кучан-гүнь|Кучан]] * [[Пүань-гүнь|Пүань]] * [[Сүньчан-гүнь|Сүньчан]] * [[Чансү-гүнь|Чансү]] * [[Чиньань-гүнь|Чиньань]] }}<noinclude> {{collapsible option}} [[Ангилал:Загвар:Өмнөд Солонгосын муж]] </noinclude> b7poqry9qe3k2273u5w9pwkvoslad8k 10 31877 822092 821373 2025-06-18T20:28:46Z Enkhsaihan2005 64429 822092 wikitext text/x-wiki {{navbox | name = Канвонь муж, Өмнөд Солонгос | title = [[Канвонь муж, Өмнөд Солонгос|Канвонь муж]] | state = {{{state|autocollapse}}} | above = [[Чүньчонь]] {{small|(нийслэл)}} | listclass = hlist | image = | imageleft = [[File:South Korea-Gangwon.svg|100px]] | group1 = [[Өмнөд Солонгосын хотын жагсаалт|Хот]] | list1 = * [[Воньжү]] * [[Каннөн]] * [[Самчок]] * [[Сукчу]] * [[Тунхэ]] * [[Тэбэк]] * [[Чүньчонь]] | group2 = [[Өмнөд Солонгосын хошуудын жагсаалт|Хошуу]] | list2 = * [[Ёнволь-гүнь|Ёнволь]] * [[Иньжэ-гүнь|Иньжэ]] * [[Кусон-гүнь (Канвонь, Өмнөд Солонгос)|Кусон]] * [[Пёнчан-гүнь|Пёнчан]] * [[Хуачонь-гүнь|Хуачонь]] * [[Хунчонь-гүнь|Хунчонь]] * [[Хуэнсон-гүнь|Хуэнсон]] * [[Чонсонь-гүнь|Чонсонь]] * [[Чорвонь-гүнь|Чорвонь]] * [[Янгү-гүнь|Янгү]] * [[Ян-Ян-гүнь|Янян]] }}<noinclude> {{collapsible option}} [[Ангилал:Загвар:Өмнөд Солонгосын муж]] </noinclude> j8x73ybafxcjnb9ints80b094m2ce58 10 31881 822129 670669 2025-06-18T20:48:44Z Enkhsaihan2005 64429 822129 wikitext text/x-wiki {{navbox | name = Умард Чүнчон муж | title = [[Умард Чүнчон муж]] | state = {{{state|autocollapse}}} | above = [[Чонжү]] {{small|(нийслэл)}} | listclass = hlist | imageleft = [[File:South Korea-North Chungcheong.svg|100px]] | group1 = [[Өмнөд Солонгосын хотын жагсаалт|Онцгой хот]] | list1 = {{navbox | child |groupwidth= 6em | group1 = [[Чонжү]] | list1 = * [[Сандан дүүрэг|Сандан]] * [[Совонь дүүрэг|Совонь]] * [[Хындок дүүрэг|Хындок]] * [[Чонвонь дүүрэг|Чонвонь]] }} | group2 = [[Өмнөд Солонгосын хотын жагсаалт|Хот]] | list2 = * [[Чүнжү]] * [[Чэчонь]] | group3 = [[Өмнөд Солонгосын хошуудын жагсаалт|Хошуу]] | list3 = * [[Ёндун-гүнь|Ёндун]] * [[Куэсань-гүнь|Куэсань]] * [[Пуөнь-гүнь|Пуөнь]] * [[Таньян-гүнь|Таньян]] * [[Угчонь-гүнь|Угчонь]] * [[Чиньчонь-гүнь|Чиньчонь]] * [[Чынпён-гүнь|Чынпён]] * [[Ымсон-гүнь|Ымсон]] }}<noinclude> {{collapsible option}} [[Ангилал:Загвар:Өмнөд Солонгосын муж]] </noinclude> lfg1pbc5fo6hykfygxhtqge1smrkifd 822130 822129 2025-06-18T20:48:52Z Enkhsaihan2005 64429 Enkhsaihan2005 moved page [[Загвар:Умард Чүнчон аймгийн засаг захиргааны хуваарь]] to [[Загвар:Умард Чүнчон муж]] 822129 wikitext text/x-wiki {{navbox | name = Умард Чүнчон муж | title = [[Умард Чүнчон муж]] | state = {{{state|autocollapse}}} | above = [[Чонжү]] {{small|(нийслэл)}} | listclass = hlist | imageleft = [[File:South Korea-North Chungcheong.svg|100px]] | group1 = [[Өмнөд Солонгосын хотын жагсаалт|Онцгой хот]] | list1 = {{navbox | child |groupwidth= 6em | group1 = [[Чонжү]] | list1 = * [[Сандан дүүрэг|Сандан]] * [[Совонь дүүрэг|Совонь]] * [[Хындок дүүрэг|Хындок]] * [[Чонвонь дүүрэг|Чонвонь]] }} | group2 = [[Өмнөд Солонгосын хотын жагсаалт|Хот]] | list2 = * [[Чүнжү]] * [[Чэчонь]] | group3 = [[Өмнөд Солонгосын хошуудын жагсаалт|Хошуу]] | list3 = * [[Ёндун-гүнь|Ёндун]] * [[Куэсань-гүнь|Куэсань]] * [[Пуөнь-гүнь|Пуөнь]] * [[Таньян-гүнь|Таньян]] * [[Угчонь-гүнь|Угчонь]] * [[Чиньчонь-гүнь|Чиньчонь]] * [[Чынпён-гүнь|Чынпён]] * [[Ымсон-гүнь|Ымсон]] }}<noinclude> {{collapsible option}} [[Ангилал:Загвар:Өмнөд Солонгосын муж]] </noinclude> lfg1pbc5fo6hykfygxhtqge1smrkifd 0 34305 822148 821333 2025-06-18T20:59:13Z Enkhsaihan2005 64429 Enkhsaihan2005 moved page [[Өмнөд Кёнсан]] to [[Өмнөд Кёнсан муж]] 821333 wikitext text/x-wiki {{Short description|Өмнөд Солонгосын муж}} {{Инфобокс суурин | name = Өмнөд Кёнсан муж | native_name = {{nobold|경상남도}} | native_name_lang = ko | settlement_type = [[Өмнөд Солонгосын мужууд|Муж]] | translit_lang1 = Солонгос | translit_lang1_type = [[Хангыл]] | translit_lang1_info = {{lang|ko|{{linktext|경|상|남|도}}}} | image_flag = Flag of South Gyeongsang Province.svg | image_blank_emblem = | blank_emblem_type = Лого | image_map = Gyeongsangnam-do in South Korea 2023.svg | coordinates = {{coord|35|15|N|128|15|E|display=inline,title}} | subdivision_type = Улс | subdivision_name = {{flag|Өмнөд Солонгос}} | subdivision_type1 = Бүс нутаг | subdivision_name1 = [[Ённам]] | seat_type = [[Өмнөд Солонгос дахь нийслэлийн жагсаалт|Нийслэл]] | seat = [[Чанвон]] | parts_type = Хуваалт | parts_style = <!-- list, coll (collapsed list), para (paragraph format) --> | parts = 8 хот; 10 хошуу | leader_title = [[Өмнөд Кёнсан аймгийн амбан захирагч|Захирагч]] | leader_name = [[Пак Ван-сү]]<br>{{small|([[Ард түмний хүч нам (Өмнөд Солонгос)|Ард түмний хүч]])}} | area_total_km2 = 10,533 | area_rank = 4-р байр | population_total = 3,447,687 | population_as_of = 12 сар, 2018 | population_footnotes = | population_density_km2 = 327.86 | population_rank = 2-р байр | population_demonym = | demographics_type1 = Бэлгэ тэмдэг | demographics1_footnotes = <!-- for references: use <ref> tags --> | demographics1_title1 = Цэцэг | demographics1_info5 = | iso_code = KR-48 | blank_name_sec1 = Аялга | blank_info_sec1 = [[Кёнсан аялга|Кёнсан]] | website = {{url|1=https://www.gyeongnam.go.kr/english/index.gyeong|2=Албан ёсны хаяг (Англи хэл)}} | footnotes = | translit_lang1_type1 = [[Ханжа]] | translit_lang1_info1 = {{lang|ko|{{linktext|慶|尙|南|道}}}} | translit_lang1_type2 = Маккьюн-Райшауэр | translit_lang1_info2 = Kyŏngsang-namdo | translit_lang1_type3 = Шинэ&nbsp;латинчлал | translit_lang1_info3 = Gyeongsangnam-do | demographics1_info1 = [[Сарнай]] | demographics1_title2 = Мод | demographics1_info2 = ''[[Зелкова]]'' | demographics1_title3 = Шувуу | demographics1_info3 = [[Хэрон|Цагаан хэрон]] | demographics1_title4 = | demographics1_info4 = | demographics1_title5 = | demographics_type2 = Аймгийн Нийт Бүтээгдэхүүн (2020) | demographics2_footnotes = <ref name="kostat.go.kr">{{citeweb|title=2021년 지역소득(잠정)|url=https://kostat.go.kr/synap/skin/doc.html?fn=8968f427e96dabb2929ae805f2550668f3fc415b59c7e921107078267ed7008e&rs=/synap/preview/board/243}}</ref> | demographics2_title1 = Нийр | demographics2_info1 = [[Өмнөд Солонгосын вон|₩]]110.8 их наяд<br />[[Америк доллар|$]]88.6 тэрбум | official_name = }} '''Өмнөд Кёнсан''' (Кёнсаннам, Өмнөд Гёнсан, Гёнсаннам, [[солонгосоор]] 경상남도 [кён_ъсан_ънам-дуу], үсэгчилсэн [[латин үсэг|латин галиг]] нь Gyeongsangnam-do, [[англиар]] South Gyeongsang Province, [[оросоор]] провинция Кёнсан-Намдо) бол [[Солонгос]] орноо [[Кёнсан]] аймгийг хуваасны дараа 1896 онд үүсэн байгуулагдсан 1948 оноос [[Өмнө Солонгос]] улс ([[Бүгд Найрамдах Солонгос Улс|БНСУ]])-ын мэдэлд хамаарагдсан, өнөө цагт [[Өмнө Солонгос улсын засаг захиргааны хуваарь|их эрхт]] арван долоон нутаг, найман [[Өмнө Солонгос улсын засаг захиргааны хуваарь|муж]] (도 ту/ду)-ийнх нь нэг болж буй 10,531 км² газар, 3,319,314 хүнтэй нутаг юм. Дотор нь байсан [[Пүсань]] (1963), [[Үлсань]] (1997) хоёр томроод тусдаа гарсан. Одоо муж дотроо 8 [[Өмнө Солонгос улсын засаг захиргааны хуваарь|хот]] (ши), 10 [[Өмнө Солонгос улсын засаг захиргааны хуваарь|хошуу]] (күнь) болж хуваагддаг. Нутгийн төв нь [[Чанвонь]] хот. [[Накдун гол|Накдун]] гэх том голтой. ==Зураг== <gallery> Зураг:Yeongnamru Miryang Gyeongsangnamdo.JPG Зураг:Hamyang Jung-ang Sangseol Market.JPG Зураг:Gimhae jungbu Police Station.jpg Зураг:Korea-Tongyeong-Hallyeo National Marine Park-05.jpg </gallery> ==Гадаад холбоос== {{уртдуудүрс|Gyeongsangnam-do|Өмнө Кёнсан}} * [https://web.archive.org/web/20161201182048/http://www.gsnd.net/ gsnd.net] — аймгийн засгийн газрын сайт [[Ангилал:Өмнөд Кёнсан| ]] [[Ангилал:Өмнөд Солонгосын муж]] jkukdpukv8at3kjdnonzdxczvoy3dm3 0 34342 822154 821330 2025-06-18T20:59:54Z Enkhsaihan2005 64429 Enkhsaihan2005 moved page [[Умард Кёнсан]] to [[Умард Кёнсан муж]] 821330 wikitext text/x-wiki {{Short description|Өмнөд Солонгосын муж}} {{Инфобокс суурин <!-- See Template:Infobox settlement for additional fields and descriptions -->| name = Умард Кёнсан муж | native_name = {{nobold|경상북도}} | native_name_lang = ko | settlement_type = [[Өмнөд Солонгосын мужууд|Муж]] | translit_lang1 = Солонгос | translit_lang1_type = [[Хангыл]] | translit_lang1_info = {{lang|ko|{{linktext|경|상|북|도}}}} | image_flag = Flag of North Gyeongsang Province.svg | image_blank_emblem = Seal of North Gyeongsang.svg | blank_emblem_type = Лого | image_map = Gyeongsangbuk-do in South Korea 2023.svg | subdivision_type = Улс | subdivision_name = {{flag|Өмнөд Солонгос}} | subdivision_type1 = Бүс нутаг | subdivision_name1 = [[Ённам]] | subdivision_type2 = Томоохон хот | subdivision_name2 = [[Похан]] | seat_type = [[Өмнөд Солонгос дахь нийслэлийн жагсаалт|Нийслэл]] | seat = [[Андон]] | parts_type = Хуваалт | parts_style = <!-- list, coll (collapsed list), para (paragraph format) --> | parts = 10 хот; 12 хошуу | leader_title = [[Умард Кёнсан аймгийн амбан захирагч|Захирагч]] | leader_name = [[Ли Чоль-ү]]<br>{{small|([[Ард түмний хүч нам (Өмнөд Солонгос)|Ард түмний хүч]])}} | area_total_km2 = 19,030 | area_rank = 1-р байр | population_total = 2,700,328 | population_as_of = 10 сар, 2014 | population_footnotes = <ref>{{cite web |url=http://rcps.egov.go.kr:8081/ageStat.do?command=month |title=연령별 인구현황 |access-date=2015-10-01 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20141129035927/http://rcps.egov.go.kr:8081/ageStat.do?command=month |archive-date=29 November 2014}}</ref> | population_density_km2 = 141.7 | population_rank = 3-р байр | demographics_type1 = Бэлгэ тэмдэг | demographics1_footnotes = <!-- for references: use <ref> tags --> | demographics1_title1 = Цэцэг | demographics1_info5 = | blank_name_sec1 = Аялга | blank_info_sec1 = [[Кёнсан аялга|Кёнсан]] | demographics_type2 = Аймгийн Нийт Бүтээгдэхүүн (2020) | demographics2_footnotes = <ref name="kostat.go.kr">{{citeweb|title=2021년 지역소득(잠정)|url=https://kostat.go.kr/synap/skin/doc.html?fn=8968f427e96dabb2929ae805f2550668f3fc415b59c7e921107078267ed7008e&rs=/synap/preview/board/243}}</ref> | demographics2_title1 = Нийт | demographics2_info1 = [[Өмнөд Солонгосын вон|₩]]105.8 их наяд<br />[[Америк доллар|$]]84.6 тэрбум | population_demonym = | iso_code= KR-47 | website = {{url|1=https://www.gb.go.kr/Main/open_contents/section/eng/index.html|2=Албан ёсны хаяг (Англи хэл)}} | footnotes = | translit_lang1_type1 = [[Ханжа]] | translit_lang1_info1 = {{lang|ko|{{linktext|慶|尙|北|道}}}} | translit_lang1_type2 = Маккьюн-Райшауэр | translit_lang1_info2 = Kyŏngsang-bukto | translit_lang1_type3 = Шинэ&nbsp;латинчлал | translit_lang1_info3 = Gyeongsangbuk-do | coordinates = | demographics1_info1 = [[Лагерстрёмиа]] | demographics1_title2 = Мод | demographics1_info2 = ''[[Зелкова]]'' | demographics1_title3 = Шувуу | demographics1_info3 = [[Хэрон]] | demographics1_title4 = | demographics1_info4 = | demographics1_title5 = | official_name = }} '''Умард Кёнсан''' (Кёнсанпүг, Умар Гёнсан, Гёнсанбүг, [[солонгосоор]] 경상남도 [кён_ъ-саан_ъ пүг-дуу], үсэгчилсэн [[латин үсэг|латин галиг]] нь Gyeongsangbuk-do, [[англиар]] North Gyeongsang Province, [[оросоор]] провинция Кёнсан-Пукто) бол [[Солонгос]] орноо [[Кёнсан]] аймгийг хуваасны дараа 1896 онд үүсэн байгуулагдсан 1948 оноос [[Өмнөд Солонгос]] улс ([[Бүгд Найрамдах Солонгос Улс|БНСУ]])-ын мэдэлд хамаарагдсан, өнөө цагт [[Өмнө Солонгос улсын засаг захиргааны хуваарь|их эрхт]] арван долоон нутаг, найман [[Өмнө Солонгос улсын засаг захиргааны хуваарь|муж]] (도 ту/ду)-ийнх нь нэг болж буй 19,026 км² газар, 2,698,353 хүнтэй нутаг юм. Одоо муж дотроо 10 [[Өмнө Солонгос улсын засаг захиргааны хуваарь|хот]] (ши), 13 [[Өмнө Солонгос улсын засаг захиргааны хуваарь|хошуу]] (күнь) болж хуваагддаг. Аймгаас хэдий тусгаарласан байдаг ч [[Тэгү]] хотод аймгийн засгийн газар байсан хэвээр байгаа. ==Зураг== <gallery> Зураг:GIFT POSTECH New Building.jpg Зураг:Korea-Gyeongju-Gampo.port-02.jpg </gallery> == Цахим холбоос == {{уртдуудүрс|Gyeongsangbuk-do|Умард Кёнсан}} * [http://www.gb.go.kr/ gb.go.kr] — аймгийн засгийн газрын сайт [[Ангилал:Умард Кёнсан| ]] [[Ангилал:Өмнөд Солонгосын муж]] 0hcfgig3ud61u269bc4pj4dyancvkc6 0 38026 822241 821876 2025-06-19T08:30:34Z InternetArchiveBot 70653 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 822241 wikitext text/x-wiki [[Файл:Dijkstra Animation.gif|thumb|right]] '''Дижикстрагийн алгоритм''', Dijkstra –ийн алгоритмыг 1956 онд Нидерландын компьютерын эрдэмтэн судлаач Edsger Dijkstra үүсгэн томъёолсон ба 1959 онд нийтлүүлсэн. Графийн хайлтийн алгоритм бөгөөд нэг эхтэй богино замын бодлогыг шийдвэрлэдэг. Графийн ирмэгүүд нь сөрөг биш утгатай нэг эхтэй богино замын бодлогыг шийдсэн бөгөөд хамгийн богино замын модыг гаргаж өгдөг. Энэ алгоритм нь хамгийн бага замыг олохдоо эхний цэгээс графын зангилаа бүрээр дайрдаг. Алгоритм нь нэг зангилаанаас өөр нэг зангилаа очих хамгийн богино замыг олохоор ажиллах ба хамгийн дөт замыг олмогц програм зогсоно. Жишээлбэл: Дижикстрагийн алгоритм нь нэг хотоос өөр нэг хотруу холбосон эхлэлийн цэг болон төгсгөлийн цэгийн хоорондох зай хамгийн богино байхаар тооцон олдог. Улмаар , хамгийн эхний богино зам бол сүлжээний шугамын протоколуудад өргөн ашигладаг, тухайлбал IS-IS ба OSPF(нээлттэй хамгийн эхний богино зам) юм. Дижикстрагийн анхны алгоритмийн бага эрэмбийг олох дараалалд O(|V2|) –ийг хэрэглэдэггүй. V нь координатын босоо тэнхлэг дэх тоо. Энэ алгоритмын санааг Leyzorek бас дэвшүүлж байсан. Бага эрэмбэтэй дараалал дээр суурилсан Fibonacci-ийн овоолго байдлаар O(|E|+|V|log|V|) томёонд хэрэгжүүлсэн. E- эрмэгийн тоо Энэ нь шинж тэмдэггүй ,сөрөг биш утгагай, нэг эхтэй ,богино замаа хамгийн хурдан мэдэх алгоритм юм. == 1.Алгоритм == [[Image:Dijkstras progress animation.gif|thumb|Illustration of Dijkstra's algorithm search for finding path from a start node (lower left, red) to a goal node (upper right, green) in a [[robotics|robot]] [[motion planning]] problem. Open nodes represent the "tentative" set. Filled nodes are visited ones, with color representing the distance: the greener, the farther. Nodes in all the different directions are explored uniformly, appearing as a more-or-less circular [[wavefront]] as Dijkstra's algorithm uses a [[consistent heuristic|heuristic]] identically equal to 0.]] Бид одоо анхны гэж нэрлэгдсэн зангилаанаас эхэлнэ. Заннгилааны зайг Y үсгээр тэмдэглэнэ. Анхны зангилаанаас Y хүртэлхийг зай гэдэг. Дижикстрагийн алгоритмаар зарим анхдагч зайн утгуудыг оноож өгдөг, алхам алхмаар сайжруулдаг. 1. Эхлээд бүх зангилаандаа анхны утгыг олгоно: Тэр нь манай анхны зангилаанаас бусад зангилаанд тодорхойгүй буюу тэг гэдэг утга өгнө. 2. Анхдагч зангилааг тухайн зангилаа болгож авна. Бүх зангилааг агуулсан зочлоогүй зангилаануудын олонлогыг үүсгэнэ. 3. Тухайн зангилааны хувьд хөрш зангилаануудад анхааран тэдрээрийг урьдчилан бодож тооцоолно. Одоогийн а зангилаа 6-ийн урттай гэж тэмдэглэгдсэн, түүний b хөрш зангилаатай холбогдсон ирмэгийн урт нь 2 бол b хүртэлх урт нь (6+2=8) болно. Хэрэв энэ зай нь өмнө b хүртэлх урьдчилсан зайнаас бага бол түүнийг дарж бичнэ. Шалгаж үзсэн ч гэсэн (зочилсон ) гэж тэмдэглээгүй бол тэр зангилаа зочлоогүй олонлогт байсаар байна. 4. Тухайн зангилааны бүх хөршүүдийг авч үзсэний дараа тухайн зангилааг зочилсон гэж тэмдэглээд зочлоогүй олонлогоос хасна. Зочилсон зангилааг дахин хэзээ ч шалгахгүй. 5. Хэрвээ очих ёстой эцсийн зангилааг зочилсон гэж тэмдэглэсэн бол (2 зангилааны хоорондох зам) тодорхойлогдсон, хэрэв зочлоогүй олонлог дахь зангилаануудын урьдчилсан хамгийн бага зай нь тодорхойгүй бол (төлөвлөгдсөн нэвтрэлт дууссан эсвэл анхны зангилаа болон үндсэн зочлоогүй зангилааны хооронд холбоо байхгүй байна). Тэгээд алгоритм дуусна. 6. Хамгийн бага урьдчилсан зайтай зочлоогүй зангилааг шинэ тухайн зангилаа болгоод 3-р алхам руу буцаана. == Тайлбар/description/ == :Та хотын газрын зургаас нэг газарт хүрэх хамгийн богино замыг олохын тулд анх эхлэх газар болон явах замаа тодорхойлох хэрэгтэй. Явах замаа тодорхойлохдоо: эхлэх цэгээс очих газар хүртлээ шулуунаар холбоно. Үүнийг хязгааргүй орон зайд ашиглах боломжгүй гэхдээ очоогүй газруудаа хаяглалгүй үлдээдэг.... == Ажиллах, гүйцэтгэх хугацаа == Дижикстрагын алгоритмын дээд хугацааг тооцоолохдоо төгсгөлийн тоо/E/ ба оройн тоо/V/ дүрсэлж болох ба функцээр илэрхийлэхэд |E|, |V| гэж тэмдэглэдэг. Ямарч oройн Q олонлогийн явах хугацаа О(|E|*dkq + |V|*emq) dkq ба emq нь хамгийн цөөн үйлдэл ба бага хугацаа зарах үйлдлүүд юм. Хамгиин хялбар Дижикстрагын алгоритмын хэрэглээ бол Q-г жирийн хэлхээтэй жагсаалт эсвэл цуваанд хадгалж, хамгийн бага хугацааг гаргах бол Q дэх оройнуудаас шугаман хайлт хийх юм. Энэ тохиолдолд явах хугацаа О(|E|+|V|^2)=O(|V|^2). Сийрэг граф-д Дижисктрагын алгоритмыг холбоост листэнд хийж хоёртын модны хайлт, хоёртын овоолго эсвэл фибонакын овоолгын анхдагч дарааллаар ашиглаж хамгийн бага хугацаа олохыг хурдан болгож алгоритмаа үр дүнтэйгээр шийдвэрлэсэн. Хоёртын модны хайлт эсвэл , хоёртын овоолго хэрэглэж хугацааг О((|E|+|V|)log|V|) олно. Энэ нь O(|E|log|V|)-ээр граф холбоостой үед дийлэгддэг. Энгийн хоёртын овоолго дээр О(|V|)хугацааг хэмнэхийн тулд oрой болгоны заагчийг овоолгын заагчтай хамт санах хэрэгтэй (бас анхны дараалал Q өөрчлөгдөхөд хугацаа хоцрогдолгүй байх ). Тэгэхлээр зөвхөн O(lov|V|)цаг авна. Фибонакын овоолго үүнийг O(|E|+|V|log|V|) болгож сайжруулна. Чиглэл нь тодорхой бус график зурган дээр хамгийн богино замыг шугаман хугацаанд олох боломжтой, оройнуудыг хамгийн богино хугацаанд бага зам туулхаар тооцоолон бодохдоо математикийн дүрмийн боловсруулалтыг ашигладаг. ==Тэмдэглэл== {{reflist}} == Эшлэл == * {{cite journal | authorlink = Edsger W. Dijkstra | first1 = E. W. | last1 = Dijkstra | url= http://www-m3.ma.tum.de/twiki/pub/MN0506/WebHome/dijkstra.pdf | title = A note on two problems in connexion with graphs | journal = Numerische Mathematik | volume = 1 | year = 1959 | pages = 269–271 | ref = harv | doi = 10.1007/BF01386390}} * {{cite book | author1-link = Thomas H. Cormen | first1 = Thomas H. | last1 = Cormen | author2-link = Charles E. Leiserson | first2 = Charles E. | last2 = Leiserson | author3-link = Ronald L. Rivest | first3 = Ronald L. | last3 = Rivest | author4-link = Clifford Stein | first4 = Clifford | last4 = Stein | title = [[Introduction to Algorithms]] | edition = Second | publisher = [[MIT Press]] and [[McGraw–Hill]] | year = 2001 | isbn = 0-262-03293-7 | chapter = Section 24.3: Dijkstra's algorithm | pages = 595–601}} * {{cite conference|first1=Michael Lawrence|last1=Fredman|authorlink1=Michael Fredman|first2=Robert E.|last2=Tarjan|authorlink2=Robert Tarjan|title=Fibonacci heaps and their uses in improved network optimization algorithms|conference=25th Annual Symposium on Foundations of Computer Science|year=1984|publisher=[[IEEE]]|pages=338&ndash;346|url=http://www.computer.org/portal/web/csdl/doi/10.1109/SFCS.1984.715934|ref=harv|doi=10.1109/SFCS.1984.715934}} {{Webarchiv|url=http://www.computer.org/portal/web/csdl/doi/10.1109/SFCS.1984.715934 |wayback=20121011090757 |text=Fibonacci heaps and their uses in improved network optimization algorithms |archiv-bot=2025-06-19 08:30:34 InternetArchiveBot }} * {{cite journal|first1=Michael Lawrence|last1=Fredman|authorlink1=Michael Fredman|first2=Robert E.|last2=Tarjan|authorlink2=Robert Tarjan|title=Fibonacci heaps and their uses in improved network optimization algorithms|journal=Journal of the Association for Computing Machinery|volume=34|year=1987|pages=596&ndash;615|url=http://portal.acm.org/citation.cfm?id=28874|ref=harv|doi=10.1145/28869.28874|issue=3}} * {{cite journal | first1 = F. Benjamin | last1 = Zhan | first2 = Charles E. | last2 = Noon | month =February | year = 1998 | title = Shortest Path Algorithms: An Evaluation Using Real Road Networks | journal = [[Transportation Science]] | volume = 32 | issue = 1 | pages = 65–73 | doi = 10.1287/trsc.32.1.65}} * {{cite book|first1=M.|last1=Leyzorek|first2=R. S.|last2=Gray|first3=A. A.|last3=Johnson|first4=W. C.|last4=Ladew|first5=S. R.|last5=Meaker, Jr.|first6=R. M.|last6=Petry|first7=R. N.|last7=Seitz|title=Investigation of Model Techniques &mdash; First Annual Report &mdash; 6 June 1956 &mdash; 1 July 1957 &mdash; A Study of Model Techniques for Communication Systems|publisher=Case Institute of Technology|location=Cleveland, Ohio|year=1957|ref=harv}} * {{cite journal|first1=D.E.|last1=[[Donald_Knuth|Knuth]]|title=A Generalization of Dijkstra's Algorithm|journal=[[Information Processing Letters]]|volume=6|number=1|pages=1–5|year=1977}} == Холбоос == {{linkfarm|date=September 2012}} {{Commons category|Dijkstra's algorithm}} * C/C++ ** [https://github.com/xtaci/algorithms/blob/master/include/dijkstra.h Dijkstra's Algorithm in C++] ** [http://www.boost.org/doc/libs/1_43_0/libs/graph/doc/dijkstra_shortest_paths.html Implementation in Boost C++ library] ** [https://web.archive.org/web/20141231054104/http://www.rawbytes.com/dijkstras-algorithm-in-c/ Dijkstra's Algorithm in C Programming Language] * Java ** [http://www.dgp.toronto.edu/people/JamesStewart/270/9798s/Laffra/DijkstraApplet.html Applet by Carla Laffra of Pace University] ** [https://web.archive.org/web/20200217212029/http://students.ceid.upatras.gr/~papagel/english/java_docs/minDijk.htm Visualization of Dijkstra's Algorithm] ** [https://web.archive.org/web/20070927234553/http://www-b2.is.tokushima-u.ac.jp/~ikeda/suuri/dijkstra/Dijkstra.shtml Shortest Path Problem: Dijkstra's Algorithm] ** [http://www.unf.edu/~wkloster/foundations/DijkstraApplet/DijkstraApplet.htm Dijkstra's Algorithm Applet] ** [http://code.google.com/p/annas/ Open Source Java Graph package with implementation of Dijkstra's Algorithm] ** [https://web.archive.org/web/20150307205448/http://www.stackframe.com/software/PathFinder A Java library for path finding with Dijkstra's Algorithm and example Applet] ** [https://github.com/graphhopper/graphhopper/tree/90879ad05c4dfedf0390d44525065f727b043357/core/src/main/java/com/graphhopper/routing Dijkstra's algorithm as bidirectional version in Java] * C#/.Net ** [http://www.codeproject.com/KB/recipes/ShortestPathCalculation.aspx Dijkstra's Algorithm in C#] ** [http://www.codeproject.com/KB/recipes/FastHeapDijkstra.aspx Fast Priority Queue Implementation of Dijkstra's Algorithm in C#] ** [https://web.archive.org/web/20180121140629/http://quickgraph.codeplex.com/ QuickGraph, Graph Data Structures and Algorithms for .NET] * [https://web.archive.org/web/20141220002741/http://optlab-server.sce.carleton.ca/POAnimations2007/DijkstrasAlgo.html Dijkstra's Algorithm Simulation] * [http://purl.umn.edu/107247 Oral history interview with Edsger W. Dijkstra], [[Charles Babbage Institute]] University of Minnesota, Minneapolis. * [http://www.cs.sunysb.edu/~skiena/combinatorica/animations/dijkstra.html Animation of Dijkstra's algorithm] * [http://bonsaicode.wordpress.com/2011/01/04/programming-praxis-dijkstra’s-algorithm/ Haskell implementation of Dijkstra's Algorithm] on Bonsai code * [http://hansolav.net/sql/graphs.html Implementation in T-SQL] * [https://web.archive.org/web/20121218050306/http://www.mathworks.com/matlabcentral/fileexchange/20025-advanced-dijkstras-minimum-path-algorithm A MATLAB program for Dijkstra's algorithm] * [https://web.archive.org/web/20140116200833/http://www.turb0js.com/a/Dijkstra%27s_Algorithm Step through Dijkstra's Algorithm in an online JavaScript Debugger] [[Ангилал:Оновчлолын алгоритм]] [[Ангилал:Граф хайлтын алгоритм]] [[Ангилал:Routing]] [[Ангилал:Аялал ба маршрутын төлөвлөлт]] onka7biy2muyz09sbz0vtxfu0n3nc4o 0 53586 822180 791511 2025-06-19T01:43:06Z InternetArchiveBot 70653 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 822180 wikitext text/x-wiki [[Зураг:Goodyear Wrangler SR-A P23570R16.jpg|thumb|right|Автомашины дугуй]] '''Автомашины дугуй''' нь обуд болон дугуй, дотор хаймар зэргээс бүрдэнэ. Автомашины дугуй нь явж буй зам болон тээврийн хэрэгсэл хоёрыг холбогч гишүүн юм. Дугуй нь тухайн тээврийн хэрэгслийн явалтанд ихээхэн нөлөөтэй. Дугуйг ямар замд ашиглах, хэр зэргийн температур болон ачаалалд ашиглахаас нь хамааруулан үйлдвэрлэдэг. Жишээ нь төв европод ашиглагдаж байгаа автомашинууд нь ихэвчлэн асфальтан замд ашиглагдах ба замын гадаргын температур нь -15 °С -ээс +60 °С хооронд байна. Замуудын чийглэгийн хэмжээ харилцан адилгүй байхаас гадна өвлийн улиралд шинэ орсон [[цас]] эсвэл дагтаршсан цас болон [[Мөс|мөсөөр]] хучигдсан ч байна. Онолын хувьд энэ бүх замд тохируулан хийсэн дугуй байх боломжтой. Гэхдээ үйлдвэрлэлтийн өртөг болон амьдралын хугацааг нь чухалчлан авч, аль болох өргөн хүрээг хамруулан ашиглах зорилготойгоор дараах төрлийн дугуйг үйлдвэрлэдэг. Европын холбооны улсуудад 2012 оны арваннэгдүгээр сарын 1-с эхлэн автомашины дугуй үйлдвэрлэгчид тухайн үйлдвэрлэж буй дугуйныхаа түлшний хэрэглээ, норсон үеийн гулсахгүй байх чанар болон чимээний ангилал зэрэг мэдээллийг заавал тогтсон шошгон дээр тавих шаардлагатай болсон. == Хэрэглээгээр нь дугуйг төрөлжүүлэх нь == [[Зураг:Gestapelte Autoreifen mit farbigen Markierungen.JPG|thumb|right|Зуны дугуй]] [[Зураг:Spikereifen.JPG|thumb|right|„Хадаастай дугуй“]] [[Зураг:Spike-aufkleber.svg|thumb|right|Хадаастай дугуй хэрэглэсэн үед наах наалга тэмдэг]] [[Зураг:Sicherheitsreifen BMK.jpg|thumb|right|Ослын гүйлттэй дугуйн зүсэлт, обудны гадуур давхар гүйлтийн тулагч каучук резин цагирагтай]] === Зуны дугуй === Зуны дугуйг ямар ч цас болон мөсний гулгаатай үед хэрэглэхгүйгээр тооцон үйлдвэрлэдэг. Түүнийг хийсэн резиний хольц нь өндөр температурын халалтанд зөөлрөхгүй, мөн өндөр хурдтай явахад элэгдэл харьцангуй бага байдаг. Үйлдвэрлэгчид дугуйг үйлдвэрлэхдээ өөр хоорондоо эсрэгээр нөлөөлөх шинж чанаруудыг сонгон, тус шинж чанаруудын аль алинд тохирсон оновчтой шийдэл гарган үйлдвэрлэхийг эрмэлздэг. Үүний жишээнд дугуйн өнхрөлтийн эсэргүүцлийг аль болох багасгах, гэхдээ барьцалдаx үрэлтийн хэмжээ сайн байх (нойтон зам дээр газартай барьцалдах чанар) шинж чанар гэх мэт. === Өвлийн дугуй === Олон улсууд тодорхой хугацаанд замын төлөв байдлаас шалтгаалан өвлийн дугуйг заавал хэрэглэх шаардлага тавих болсон. Өвлийн дугуйг бага температур болон цас, мөстэй замд зориулан хийсэн байдаг. Түүний резиний хольц нь хүйтний улиралд хүч дамжуулахад (шүдний тусламжтай газрыг маажин) хангалттай [[Уян налархай|уян налархай]] шинж чанартай байна. Өвлийн дугуйг M+S (''[[Англи хэл|англ.]] Mud and Snow, [[Монгол хэл|монг.]] шавар болон цас'') гэсэн тэмдэгээр тэмдэглэдэг. Өвлийн дугуйг европын холбооноос 1992 онд тодорхойлсон тодорхойлолтод: «"M+S" тэмдэгээр тэмдэглэсэн өвлийн дугуйны газартай харьцаx эргэлтийн талбайн хээ болон бүтэц нь цас болон шавартай замд зориулагдсан учир хэвийн дугуйнаас илүү явалт- болон зүтгэлтийн шинж чанарыг үзүүлэх ёстой. Мөн түүний хээ нь хэвийн дугуйнаас өргөн, хээ хоорондын зай томтой байхаас гадна хээний гүн нь бас гүн суусан байх шаардлагатай"»<ref>[http://eur-lex.europa.eu/LexUriServ/LexUriServ.do?uri=CONSLEG:1992L0023:20060101:DE:PDF Richtlinie 92/23/EWG, S. 16]</ref> хэмээн тодорхойлжээ. Хэдийгээр "М+S" дугуйг ийнхүү тодорхойлсон боловч (2013 оны байдлаар) ямар нэг хуулиар хамгаалсан "хээтэй" өвлийн дугуй байхгүй учир хальтиргаа гулгаатай замд ашиглахад тохиромжгүй дугуйнд ч энэ тэмдэгийг хэрэглэсэн байдаг. Дан ялангуяа америкийн болон хятадын дугуйн үйлдвэрлэгчид энэ тэмдгийг зуны дугуйнд ч бас хэрэглэсэн байдаг аж.<ref>{{Webarchiv|url=http://www.test.de/Verkehrssicherheit-Noch-keine-Winterreifenpflicht-4174629-0/ |wayback=20160312013740 |text=Stiftung Warentest über das M+S-Zeichen |archiv-bot=2023-10-06 01:48:15 InternetArchiveBot }} In: test 12/2010, Seite 76</ref><ref>{{Webarchiv|url=http://www.focus.de/auto/ratgeber/recht/tid-20624/winterreifen-vorsicht-vor-billigmarken-mit-ms-symbol_aid_577871.html |wayback=20150924035315 |text=''Vorsicht vor Billigmarken mit M+S-Symbol.'' |archiv-bot=2025-06-19 01:43:05 InternetArchiveBot }} focus.de, 2. Dezember 2010</ref> Уул болон цасан ширхэг бүхий тэмдэгийг америкийн зам тээврийн байгууллага нь цас болон шавартай замд туршилт хийн, харьцуулсан дугуйнаас хамгийн багадаа 7%-ийн зүтгэлтийн шинж чанараар илүү тохиолдолд тус тэмдэгээр тэмдэглэдэг байна. Өвлийн дугуй нь зуны дугуйтай харьцуулахад түүний хээ нь хавьгүй олон байхаас гадна нийт хээний харьцах ирмэгийн урт зуны дугуйны харьцах ирмэгийн уртаас хамаагүй их байснаар сул газарт илүү барьцалдаx шинж чанарыг үзүүлдэг. Хүйтний улиралд, гэхдээ хуурай цаг ууртай байх үед дугуйны даралтыг 0,2-0,3 [[Бар (нэгж)|бар]] даралтаар илүү хийлж явах шаардлагатай бөгөөд үүний учир нь үйлдвэрлэгчийн тооцоолсон, явалтын үед халалтаар үүсэх даралтын хэмжээг зунаас дугуйнаас хамаагүй бага авсантай холбоотой байдаг. Харин цас болон шавартай замд мэдээжийн хэрэг дугуйн хийний даралтыг багасгах ёстой. Цөөн тооны бартаат замын тэрэг нь гулгаатай болон шавартай замд явахдаа дугуйныхаа хээг автоматаар тохируулах системтэй байдаг. Ер нь автомашиныг элс эсвэл шаварт суусан тохиолдолд хөтлөх дугуйны хийг багасгах нь тус болох талтай. Зуны дугуйг бодвол өвлийн дугуй нь тухайн тээврийн хэрэгслийн гэрчилгээнд заасны дагуух [[хурдны индекс]] бүхий дугуйнаас бага хурдны индекстэй дугуйг хэрэглэж болдог. Гэхдээ энэ тохиолдолд "M+S" гэсэн тэмдэгтэй дугуйг ашиглах зүйтэй ([[дөрвөн улирлын дугуй]] үүнд орохгүй). Ингэж хэрэглэсэн тохиолдолд жишээ нь германд хянах самбарын ойролцоо цагаан дэвсгэр дээр тухайн дугуйны явж болох дээд хурдыг бичсэн наалдагч цаасыг наадаг. Хурдны дээд хязгаар бүхий хурдны замтай бусад улсуудад ийм тэмдэглэгээг хурдны замын дээд хязгаарын тэмдэглэгээ болгон наах тохиолдол ч бас бий. Хамгийн түгээмэл өвлийн дугуйны хурдны Т ангиллаас (190 км/ц хүртэл) илүү хурдны ангилалын U, H, V (цөөн тохиолдолд W=270 км/ц хүртэл) тэмдэглэгээтэй дугуйнуудыг бүх төрлийн хэмжээстэйгээр санал болгодог. Өвлийн дугуйг зун болон цасгүй, хуурай асфальтан зам дээр ашиглахад маш хурдан элэгддэг. Мөн түүнчлэн зуны дугуйнаас илүү урт тормосны замтай байх гэх мэт муу талтай. Автомашины олон клуб болон холбоод нь өвлийн дугуйг зургаан жилээс илүү настайг аль болох ашиглахгүй байхыг зөвлөдөг ба учир нь жил өнгөрөх тусам өвлийн дугуйны резиний хольц нь хатуурсанаар барьцалтын шинж чанараа алддаг аж. Өвлийн дугуйны хээ нь нимгэрэхэд мөн л барьцалт муутай байх учир Австри улсад өвлийн дугуйны хээний гүн нь хамгийн багадаа 4 мм байх ёстой хэмээн шаарддаг байна. Хэрэв 4 мм-ээс бага хээтэй бол зуны дугуйнд тооцдог. === Хадаастай дугуй === Мөстсөн замд хадаастай дугуй хэрэглэх нь автомашин гулгахаас сэргийлэх сайн арга боловч замын гадаргууг маш ихээр элэгдэлд оруулдаг муу талтай учир европын зарим улсуудад зөвхөн тодорхой зөвшөөрсөн цаг үед болон тодорхой хурдтайгаар хэрэглэх эсвэл бүр хориотой байдаг. Австри улсад хадаастай дугуйг хот суурин газар дээд тал нь 50 км/ц хурдтай хэрэглэх ба харин хот хоорондын замд 80 км/ц, хурдны зам дээр 100 км/ц-с илүү хурдтай явахыг хориглодог. Үүнээс гадна зургаадугаар сараас есдүгээр сар хүртэл хадаастай дугуйг хэрэглэх хориотой. Хадаастай дугуй хэрэглэx үеэр тусгай наадаг тэмдэгийг автомашины арын хэсэгт танигдахаар нааж хэрэглэх ёстой байна.<ref>http://www.help.gv.at/Content.Node/6/Seite.060220.html</ref> Швейцарь улсын хувьд энэ дүрэм нь Австри улстай бараг адил боловч хурдны зам дээр ашиглахыг хорисон байдаг аж. === Дөрвөн улирлын дугуй === Дөрвөн улирлын дугуйг өвөл, зуны улирлын аль алинд нь хэрэглэж болохоор тооцон хийдэг. Энэ төрлийн дугуйг өвөл зуны температурын ялгаа багатай улсуудад хэрэглэнэ (жишээ нь Их Британи, Герман зэрэг улсуудад ихээхэн тархсан байдаг бол, Альпийн нурууны улсуудад огт хэрэглэдэггүй). Дөрвөн улирлын дугуйны хээ нь хоёр өөр төрлийн хээний хослол байх ба өндөр температур болон нойтон замд шаардагдах уртаашаа байрлалтай хээ мөн цас мөстэй замд барьцалдалт өгөх гүн шүднүүдтэй байна.<ref>{{Webarchiv|url=http://www.marktjagd.de/verbrauchertipps/reifenwechsel:8 |wayback=20131030032708 |text=Marktjagd: Reifenwechsel - Der richtige Reifen für jedes Wetter |archiv-bot=2023-09-26 05:28:21 InternetArchiveBot }}, marktjagd.de, 30. Oktober 2013</ref> Дөрвөн улирлын дугуйг хэрэглэсэнээр жилд өвөл зуны дугуй солих ажил үгүй болно. Ийм төрлийн дугуйг жилдээ явалт багатай автомашинд хэрэглэхийг зөвлөдөг. Өвөл зуны дугуйны хослол учир, сайн өвлийн дугуйтай харьцуулахад цасанд муу, зуны улиралд түүний зөөлөн резиний хольцоос хамааралтай элэгдэл ихтэй байхаас гадна түлшний хэрэглээ өндөр байна. Гэхдээ зарим нэг цасны тэмдэгтэй дөрвөн улирлын дугуй нь цас, шаварт зүтгэлт сайтай дугуйнууд ч бий. === Ослын гүйлттэй дугуй === 2000 оноос хойш ослын гүйлттэй дугуй гарсан. Энэ дугуй нь дугуй хагарсан тохиолдолд цааш явах боломжийг олгох ба 80 км/ц хүртэл дээд хурдтайгаар 80-300 км зайг туулах бололцоотой. Энэ төрлийн дугуй нь үйлдвэрлэгчээс тогтоосон товчлолтой байх ба үүнд жишээлбэл ROF, RFT, EMT (Extended Mobility Tire), RSC (Runflat System Component), SSR (Self-Supporting Runflat Tire), ZP (Zero Pressure), DSST (Dunlop Self Supporting Technology), BSR (Bridgestone Support цагираг) эсвэл PAX (Michelin тулагч цагираг) гэх мэт тэмдэгээр тэмдэглэсэн байдаг. == Автомашины дугуйн бүтэц == [[Зураг:Радиал дугуй (бүтэц).png|thumb|450px|Дугуйн бүтцийг зүсэлтээр харуулав]] Автомашины дугуй нь унадаг дугуйг бодоход дотроо давхар олгой байхгүй. Гүйлтийн талбай эсвэл явалтын талбай нь автомашиныг замтай холбоно. Энэ хэсэгт мөн тухайн дугуйны хээ байх ба өвөл зуны дугуйнаас хамааран өөр өөр байна. Хажуу хана нь карказны гадна талын хамгаалах давхраа юм. Харин карказ нь дугуйн үндсэн араг болон тээгч юм. Карказ нь дугуйн хамгийн чухал тээгч хэсэг бөгөөд түүн дээр бүслүүр болон гүйлтийн талбай нэмэгдэн нэг цогц болно. Карказ нь нэг юм уу хоёр давхар байх ба түүнийг резинээр бүрж өгдөг. === Дугуйн хэмжээс түүний тэмдэглэгээ === [[File:Автомашины дугуйн тэмдэглэгээ.png|thumb|Автомашины дугуйн тэмдэглэгээ]] Автомашины дугуйг дараах хэмжээсээр тогтоон тодорхойлно: * Дугуйн өргөн миллиметрээр * Хажуу бөөрний өндрийг явах хэсгийн өргөнд харьцуулсан харьцааг хувиар (%) * Дугуйн карказны хийц (диагональ эсвэл радиаль) * Обудны диаметр [[Инч (нэгж)|инчээр]] * Тээх чадварын индекс * Хурдны индекс (хурдны ангилал) * Нэмэлт тэмдэглэгээ Эдгээр бүх хэмжээсийг дугуйн хажуу бөөрөн дээр бичсэн байх ба үүнээс өргөн, бөөрний өндрийг явалтын талбайд харьцуулсан харьцаа болон обудны диаметр нь тухайн дугуйны үндсэн хэмжээсийг илэрхийлэх тэмдэглэгээ болдог. Тээх чадварын индекс болон хурдны индекс нь нийлээд үйлдвэрлэлтийн таних тэмдэг болно. Жишээлбэл зураг дээр байгаа бичээсийг ('''195/55 R 16 91 H''') тайлбарлавал: * '''195:''' Ачаалалгүй байгаа дугуйн хамгийн өргөн хэсгийн (явалтын талбай биш) хэмжээс нь 195&nbsp;мм. * '''55:''' Бөөрний өргөнийг дугуйн өргөнд харьцуулсан харьцаа нь 55% буюу энэ тохиолдолд бөөрний өндөр нь 107.25&nbsp;мм (=&nbsp;195&nbsp;мм&nbsp;×&nbsp;55 %) болж байна. Хэрэв энэ тоо байхгүй тохиолдолд жишээ нь „185 R 15“, тэгвэл тус харьцаа нь 80 хувь гэсэн үг. * '''R:''' '''Р'''адиаль карказ бүхий бүтэцтэй дугуй. '''D''' үсэг байвал диагоналийг илэрхийлэх бөгөөд дугуйн дээр заавал тэмдэглэх шаардлагагүй. * '''16:''' Тус дугуйнд шаардлагатай обудны диаметр нь 16&nbsp; инч. * '''91:''' Тээх чадварын индекс 615&nbsp;кг (дугуй тус бүр). * '''H:''' Хамгийн дээд хурдны индекс, энэ жишээнд 210&nbsp;км/ц. === Хурдны индекс === {{Гол|Хурдны индекс}} Хурдны индекс нь зөвшөөрсөн хамгийн дээд хурдыг заасан код юм. === Цаг агаарын тэмдэглэгээ === Дээр бичсэн тэмдэглэгээний төгсгөлд дараах үсгүүд байвал: * M+S: цас шавартай замд зориулагдсан * E: хадаастай дугуйн (E үсэг нь S-ийн дараа байрлана) тэмдэглэгээ. === UTQG (Uniform Tire Quality Grade) === UTQG гэсэн товчлол нь элэгдэлт, зүтгэлт, дулаан гадагшлуулалтын ангиллын тэмдэглэгээ бөгөөд тухайн дугуйны чадлын шатлалын талаарх мэдээлэл юм. Үүнийг дотор нь гурван үзүүлэлтээр ангилна: ;Treadwear: Treadwear үзүүлэлт нь стандартын дугуйтай харьцуулсан элэгдлийн тухай мэдээлэл юм. Стандартын дугуйнуудын элэгдлийн үзүүлэлт буюу Treadwear коэффициент нь 100 байна. Хэрвээ дугуйн дээр „Treadwear 300“ гэсэн бичиг байвал энэ нь тухайн дугуй нь стандартын дугуйнаас гурав дахин удаан элэгдэнэ гэсэн үг. Тиймээс ийм тэмдэгтэй дугуй гурав дахин илүү замыг туулж байж элэгдэнэ. Орчин үеийн суудлын автомашинд угсарсан дугуйнуудын элэгдлийн утга нь 250-аас 400 хүртэл байдаг. ;Traction: Зүтгэлтийн коэффициент нь норсон замд хэр барьцалдах шинж чанартай болох талаарx мэдээллийг агуулна. „AA“ гэсэн тэмдэглэгээ нь хамгийн сайн барьцалдалтыг заах бол үүнээс арай муу барьцалдалттай дугуйн тэмдэглэгээ нь А, дараа нь B гэх мэтээр явсаар C-нь хамгийн муу барьцалдалтын утгатай дугуй юм. ;Температур: Температурын талаарх мэдээ нь тухайн дугуй нь өнхрөлтөөс үүссэн дулааныг хэр бүтээмжтэй гадагшлуулах мэдээлэл юм. Энэ зүтгэлтийн коэффициенттэй адил А нь хамгийн сайн, C нь хамгийн муу утга. === Нэмэлт тэмдэглэгээ === ;<math>*</math>: [[BMW]]-ийн суудлын автомашинд зориулсан тус компанийн дугуйны таних тэмдэг ;030908: Дугуйн зөвшөөрлийн дугаар ;1: Астон-Мартин- болон Бентлеи загварт зориулсан тэмдэг ([[Пирелли]] маркийн дугуйн дээр) ;a: [[Ауди]]-загварт зориулагдсан (Пирелли маркийн дугуйн дээр) ;AO: Аудигийн оригинал тэмдэг – Аудигийн суудлын автомашинд зориулсан тус компанийн өөрийн дугуйны таних тэмдэг ;B: Мотоциклын диагональ карказтай бүслүүрт дугуй (150/70 B 17 69 H) ;C (commercial): Хөнгөн ачааны тэрэгний дугуй (185 R14 C) ;CP: Кампинг хийхэд зориулсан тээврийн хэрэгсэлд ашиглах дугуй ;[[DOT дугаар]]: Үйлдвэрлэлтийн талаарх мэдээлэл агуулсан үйлдвэрлэгчийн код; мөн түүнчлэн энэ дугуй нь америкийн Department of Transportation (DOT) шаардлагыг хангасан гэсэн үг. Сүүлийн дөрвөн цифр нь үйлдвэрлэсэн хугацааг заана (DOT xxxx 3306 = 2006 оны 33-р долоо хоног). ;e13: ECE шалгалтын тэмдэг, европын холбооны дүрмийн зөвшөөрөлтэй дугуй, 13 = зөвшөөрөгдсөн улс (жишээ) ;E4: ECE шалгалтын тэмдэг, европын холбооны дүрмийн зөвшөөрөлтэй дугуй, 4 = зөвшөөрөгдсөн улс (жишээ) ;FR: Обудны групп ;FSL эсвэл MFS: Обудны хамгаалалттай дугуй (Ирмэг нь резинтэй) ;J: Ягуар загварын автомашинд зориулсан дугуй (Континентал дугуй үйлдвэрлэгчээс) ;Made in: Үйлдвэрлэсэн улс ;MO: [[Мерседес-Бенц|Мерседесийн]] оригинал дугуй– Мерседес-Бенцийн суудлын автомашинд зориулсан тус компанийн өөрийн дугуйны таних тэмдэг ;MO Extended: Мерседесийн өөрийн ослын гүйлттэй дугуй ;M+S: Шавар + Цасны дугуй, өвлийн дугуй (гэхдээ энэ тэмдэг нь найдвартай өвлийн дугуй гэсэн үг биш, учир нь хамгаалагдсан тэмдэг биш) ;N 0; N 1; N 2; N 3; N 4: [[Порше]] загвартаа хэрэглэхийг зөвлөсөн дугуй ;R, rf, XL, эсвэл e'''x'''tra load: reinforced (engl.) Эдгээр тэмдэглэгээ нь хүчитгэсэн карказтай болон даацыг нэмэгдүүлсэн дугуйнд хэрэглэх ба ялангуяа транспортер буюу жижиг микро автобусанд ;Regroovable: Хээг тэгшлэн дахин зүсэлт хийх боломжтой (ачааны автомашины дугуй) ;ROF: „Run on flat“, Ослын гүйлттэй дугуй ;s: „Sound“, Энэ тэмдэглэгээтэй дугуй нь дуу гаргалт багатай сертификаттай дугуй ;SFI: товчлол нь „side facing inwards“ гэсэн англи үг, дотор тал нь тэгш бус хэмтэй дугуй ;SFO: товчлол нь „side facing outwards“, гадна тал нь тэгш бус хэмтэй дугуй ;SST: Self Supporting Tire = Ослын гүйлттэй дугуй (хажуу ханыг хүчитгэсэн) ;T: товчлол нь „temporary“ ослын буюу аваарын дугуй ;Tubeless: (TL) олгой хаймаргүй ;Tubetype: (TT) олгой хаймартай дугуй ;TWI: Хээний элэгдэл заагчтай эсвэл дугуйн элэгдэл заагч үндсэн хээний завсарт бий (Tread Wear Indicator) ;ZP: Zero Pressure (Ослын гүйлттэй дугуй) ;ZR: Хүчитгэсэн радиаль дугуй, 240 км/ц дээш хурдтай явах боломжтой == Бусад == === Гүйлтийн чиглэл, дотор- болон гадна тал === Автомашины дугуй нь гүйлтийн чиглэлтэй болон чиглэлгүй гэж байна. Тухайн дугуй нь гүйлтийн чиглэлтэй бол гадна талд нь сумаар эргэлтийн чиглэлийг нь заасан байдаг. Хэрэвeezdgd ийм дугуйг обуданд угсарсан бол автомашины зөвхөн нэг талд нь угсрах боломжтой. Ялангуяа өвлийн дугуй болон өндөр хурдтай явахад зориулсан дугуй нь гүйлтийн чиглэлтэй байна. Чиглэлтэй дугуй нь Ү-хэлбэрийн хээтэй байх ба энэ нь ус, цас, шавар шавхайг гадагшаа цацах үүрэгтэй. Гүйлтийн чиглэлтэй дугуйг буруу талд угсарсан тохиолдолд явалтанд муугаар нөлөөлөх ([[Усан гулсалт|усанд гулгалт]] ихсэх) болон дуу ихтэй болох мөн түүнчлэн элэгдэлт эрс нэмэгдэнэ. Зарим тохиолдолд дугуй хагарах явдал ч бий. Тиймээс гүйлтийн чиглэлтэй дугуйг аль болох чиглэлийнх нь дагуу угсарч хэрэглэх нь зүйтэй бөгөөд элэгдлийн хугацаа ч урт байна. Мөн тэгш хэмтэй бус хээтэй дугуй байдаг. Тэгш бус хэмтэй хээний хийц нь тусгай шаардлага хангах зорилготой гадна болон дотор мөрийн хэсэгт тохируулсан байна. Гадна мөрийн хэсэг нь эргэлтийн үед тогтвортой байдалд чухал нөлөөтэй. Дотор талын мөрний хэсэг нь жишээлбэл өвлийн дугуйнд олон барьцалдалтын ирмэгээрээ цасанд илүү сайн зүтгэлтийг бий болгоно. Тэгш хэмтэй бус хээтэй дугуйг дугуйн бөөрөнд тогтсон тэмдэгээр, аль тал нь гадна болон аль тал нь дотор тал болохыг тэмдэглэж өгсөн байдаг. Бартаат замын тэрэг, ачааны автомашин, тусгай зориулалтын тээврийн хэрэгсэл, трактор болон цэрэг армийн зориулалттай тээврийн хэрэгслийн дугуй нь ихэнх тохиолдолд зүтгэлтийн чиглэлтэй байдаг. Зөв угсарсан дугуй нь сул гадаргуу бүхий газар илүү хүчийг дамжуулна (өөрөөр хэлбэл илүү барьцалдалттай байна). Энэ төрлийнн тээврийн хэрэгслүүд нь дээд тал нь 80км/ц хурдтай явах учир зүтгэлтийн чиглэл заасан сум нь техникийн талын мэдээлэл болохоос заавал ингэж угсрах ёстой гэсэн угсралтын заавар биш юм. === Дугуйны даралт болон түлшний хэрэглээ === {{Гол|Дугуйн даралт}} Автомашин үйлдвэрлэгчид нь тухайн автомашинд тохирсон дугуйны даралтыг тэмдэглэсэн байдаг. Даралт нь автомашины явалт, явалтын аюулгүй байдал, [[түлшний хэрэглээ]] болон дугуйны ашиглалтын хугацаанд маш их нөлөөтэй. Ихэнхдээ даралтыг хоосон болон дүүрэн ачаатай байдлаар тус тусад нь бичсэн байна. Энэ мэдээлэл нь автомашины [[гарын авлага]] дээр эсвэл хаалган дээр наалдагч цаасан дээр бичиж наах, урд хайрцагны таг болон түлшний банкны хаалтны дотор талд харагдахуйц бичиж тэмдэглэдэг. Дугуйны даралтыг шалгахдаа зөвхөн дугуйны хүйтэн үед шалгахаас гадна [[Нөөц дугуй|нөөц дугуйны]] хийг шалгахаа ч мөн мартаж болохгүй. Дугуйн даралтыг хэт багатайгаар явах нь [[Өнхрөлтийн эсэргүүцэл|өнхрөлтийн эсэргүүцэл]] ихтэй байхаас гадна, явалт зөөлрөх, бага хурдтай явахад газартай наалдалт нь ихсэн дугуйг ихээр халаах, [[Нухлалтын ажил#Автомашины дугуйн нухлалтын ажил|нухлалтын ажил]] ихэссэний улмаас өндөр хурдтай явахад дугуй нь ихээр халах муу талтай. Хурдны зам дээр гарч байгаа ихэнх дугуй хагаралт нь зөвшөөрөгдсөн дугуйн хамгийн бага даралтыг хэтрүүлэн бага даралттай явснаас шалтгаалан дугуйнд хэт халалт бий болж хагарсан байдаг. Дугуйн даралтыг үйлдвэрлэгчийн зөвшөөрсөн дээд хэмжээнээс илүүгээр хийлэн (жишээлбэл 0,2&nbsp;бар) явбал өнхрөлтийн эсэргүүцэл багассанаар түлшний хэрэглээ ч бага зэрэг буурч байгаа нь ажиглагддаг. Туршилтаар 0,2&nbsp;бар даралт ихтэй байхад 2&nbsp;хувиар бага түлш хэрэглэдэгийг тогтоосон байна. Цаашлаад дугуйн даралтыг ихтэй явсанаар жолоодлого нарийвчлал сайтай болох, явалт тогтвортой болох зэрэг сайн талтай. Гэхдээ ингэж дугуйн даралтыг ихэсгэхдээ тухайн автомашинд зөвхөн ''comfort tire pressure'' (орч.: тухлаг явалтын дугуйн даралт) гэсэн тэмдэглэгээ байгаа тохиолдолд л хэрэглэхийг анхаарах нь зүйтэй. Дугуйн даралтыг ихэсгэсний муу тал нь автомашины пүршний хөшүүн байдлаас шалтгаалан явалт хатуу болох, мөн хурд багатай явахад газартай харьцах талбай багасан, газрын барьцалдалт муудна. Харин дугуйны хээ нь хоёр захаасаа илүү голоороо түргэн элэгдэлд ордог гэсэн яриа нь туршилтаар нотлогдоогүй юм (гэхдээ дугуйны даралтыг 3&nbsp;бараас хэтрүүлээгүй байхад). Хэт бага даралттай явбал дугуйны гүйлтийн хэсгийн хоёр бөөр нь маш хурдан элэгдэлд ордог.<ref>[http://www.reifensicherheit.de/wissenswertes.php#2_7 ECE Prüfzeichen und Reifenalter]</ref> Хамгийн бага түлшний хэрэглээ эсвэл нэг дүүргэсэн түлшний банкаараа хамгийн хол зам туулах зэрэг дэлхийн рекордуудад дугуйны даралтыг ойролцоогоор 0,5-1,5&nbsp;бар хүртэл нэмсэн байдаг ба энэ нь аюулгүй байдлыг тухайн туршилтанд анхаарахгүй орхисон гэсэн үг юм. Мөн түүнчлэн төрөл бүрийн үйлдвэрлэгчийн дугуйн даралтыг яг адилхан ихэсгэхэд өнхрөлтийн эсэргүүцэл нь хоорондоо 20&nbsp;хувь хүртэл (зарим тохиолдолд бүр 30&nbsp;хувь хүртэл)<ref>{{Cite web |url=http://www.recodrive.eu/docs/35/03pkw-reifenliste.pdf |title=Archive copy |access-date=2015-10-01 |archive-date=2013-11-13 |archive-url=https://web.archive.org/web/20131113162733/http://www.recodrive.eu/docs/35/03pkw-reifenliste.pdf |url-status=dead }}</ref> зөрдөг байна. Автомашины дугуй үйлдвэрлэгчид нь 130-160&nbsp;км/ц хурдтай явбал дугуйн даралтыг 0,2-0,6&nbsp;бар хүртэл нэмэхийг зөвлөдөг. === Дугуйн амьдралын хугацаа буюу насжилт === Автомашины дугуйн насжилт нь хязгаартай. Огт явалгүй зогсож байсан ч дугуйнд хуучралт явагдан резинд хагаралт өгөн хугарамхай болно. 1980-аад оноос хойш автомашины дугуйн бөөрөнд ДОТ-дугаар гэгчийг дардсаар вулканжуулах болсон. 2000 оноос эхлэн энэхүү ДОТ-дугаар нь дөрвөн оронтой болсон, жишээ нь "4401" гэж байвал үүний 44 нь тухайн жилийн 44 дэх долоо хоног бол 01 нь 2001 он гэсэн үг. Гурван оронтой ДОТ-дугаар нь 1980-аад онд үйлдвэрлэгдсэн ("236"- 23 дахь долоо хоног 1986 он), харин гурван оронг залгаад гурвалжин тэмдэг байвал 1990-ээд онд үйлдвэрлэгдсэн дугуй юм. Дугуй элэгдэлд ороод үлдэж байгаа хээг хэр хэмжээтэй үлдсэнийг тогтоох зорилготойгоор [[Дугуйн элэгдэл заагч|Tread Wear Indicator-TWI]] (''орч. элэгдлийн индикатор'') гэх тэмдэглэгээ байх ба үүнийг дугуйн хээн завсар жижигхэн товгороор тэмдэглэсэн байдаг. Мөн түүнчлэн энэ тэмдэглэгээг хялбар олох зорилгоор ихэнхдээ ''TWI'' үсгийг дугуйн бөөрөнд шивсэн байх нь их. Дугуйг зөв хадгалах нь түүний амьдрах хугацааг уртасгахад ихээхэн нөлөөтэй, учир нь дугуйг хийсэн каучук нь цаг уурын нөлөөнд орж хуучралт өгөх, бензин тосонд идэгдэн насжилт нь багасдаг. === Дугуйны хий === {{Гол|Дугуйны хий}} 2000 оноос хойш дугуйг тусгай дугуйны хий болох хүхэр, фторын (SF₆) нэгдлийг хэрэглэх болсон боловч энэ нь нэгдүгээрт өртөг өндөр, хоёрдугаарт байгаль орчинд муугаар нөлөөлдөг хэмээн [[азот]]ыг ашиглах болжээ. Гэсэн ч өнөөдрийг хүртэл азотыг ашигласанаар ямар нэгэн ашигтай талтай эсэхийг тогтоосон зүйл байдаггүй, түүнчлэн хэвийн даралттай агаарын найрлагад азот нь 78%-ийг эзлэх учир цэвэр азотоор хийлэх зүгээр хий шахах хоёр нь үндсэндээ ижил юм. == Дугуйн үйлдвэрлэлт == === Шинэ дугуй === Шинээр дугуй үйлдвэрлэхдээ давхарга тус бүрийг тус тусад нь урьдчилан бэлтгэдэг. Үүний дараа зориулалтын шахаж цутгах машинаар, эсвэл хэрээс болон металл хэрээстэй бол [[Каландр]] хэрэглэнэ. Дараа нь давхарга тус бүрийг ороогч машинд дугуйны цөмөөс нь эхлэн ороогоод хамгийн гадуур нь гүйлтийн талбайн холимогоор орооно. Ингээд үүнээ хэвэнд хийн даралтын дор (22 бар хүртэл) вулканжуулна. Вулканжуулалтын хугацаа болон температур нь дугуйны хэмжээс болон зузаанаас шалтгаалан өөр өөр байна (суудлын автомашины дугуйг 170-200°-т 9-13 минут). === Хуучин дугуйнд шинээр хээ татах === Хуучин дугуйнд шинээр хээ тавин вулканжуулах бас нэг арга байдаг. Үүний тулд тухайн дугуйныхаа хээг тусгай машинаар хуулан авч шинэ хээгээ оронд нь тавиад вулканжуулах. Ингэж хийхэд шинэ дугуй хийснээс гурав дахин бага өртөг гардаг. Гэхдээ хуучин дугуйны карказ нь бас хуучирдагийг үйлдвэрлэгчид бодолцон үзээд шинээр хээ тавьсан дугуйны хурдны индексийг нэг шатаар бууруулдаг байна. == Үйлдвэрлэгч == Орчин үеийн автомашины дугуй нь маш өндөр хөгжсөн технологийн үр дүн байдаг учир үүний хөгжүүлэлт болон үйлдвэрлэлтийн өртөг нь ихээхэн өндөр юм. Тиймээс жижиг дунд үйлдвэрүүд удаан хугацаанд шаардлагатай хөрөнгө гарган үйлдвэрлэлт явуулна гэдэг ихээхэн хүнд. Зарим нэг онцгой тохиолдлыг эс тооцвол дэлхий даяар дугуй үйлдвэрлэгч таван том эх концерн байна. Үүнд: * {{ITA|#}} [[Пирелли]] концерн * {{FRA|#}} [[Мишелин]] концерн * {{DEU|#}} [[Континентал АГ|Континентал]] ХК * {{JPN|#}} [[Бриджстоун]] концерн * {{USA|#}} [[Күүпер Тайэр]] * {{USA|#}} [[Гүүдиэр Тайэр & Раббер Компани]] == Цахим холбоос == {{Commonscat|Automobile tires|Автомашины дугуй}} {{Wiktionary}} == Эшлэл == <references /> [[Ангилал:Википедиа:Онцлох өгүүлэл]] [[Ангилал:Автомашины явах анги]] [[Ангилал:Дугуй]] [[Ангилал:Автомашины сэлбэг]] [[Ангилал:Замын хөдөлгөөний эрх зүй]] kr3c1s2gnpjeop2orwxwan3t44pc73q 0 56716 822250 774161 2025-06-19T10:03:02Z Megzer 20491 822250 wikitext text/x-wiki [[Файл:Kublai Khan.jpg|thumb|Хубилай хаан]] '''[[Хубилай хаан]]''' Их Монгол улсын хаан ширээг 1264 онд албан ёсоор авсан. Тэрээр хааны ургийн ноёдыг өөртөө татахын тулд тэдгээрт элдэв цол хэргэм шагнах, газар нутаг, хот балгадыг соёрхох бодлого баримтлаж байжээ. Өмнө нь хааны ургийнханд ван цол олгож байсан хэдий ч тэр нь нэр төдий зүйл байсан. Харин Хубилайн үеэс эхлээд хятад цол чимэг бүхий цол хэргэм олгож эхэлсэн. Тухайн үед тэдгээрийг нийтэд нь Жу ван (諸王) гэж нэрлэж байсан (үүнийг монголоор Олон ван, Угсаа төрлийн ван, Төрлийн ван гэх мэтээр нэрлэж байсан). ==Товч мэдээлэл== 1271 оноос [[Юань улс|Юань улсын]] төрийн үед тус улсад Алтан ургийн дөч гаруй төрлийн ван цолтон байсан. Тэдгээр нь дотроо зургаан зэрэг дэв бүхий нийт том ван бүгд 45 байсан.<ref>Юань улсын судар. 89 дүгээр дэвтэр</ref> Мөн цолны хятад нэрийг олгохдоо ихэвчлэн дараах гурван янзаар нэрлэж байсан. Үүнд: # Нанхиадын эртний Хавар-Намарын улсуудын үеийн вангийн цол (''Жишээ нь: Янь ван, Жинь ван, Лян ван гэх мэт'') # Тухайн эзэлсэн газар нутгийн Нанхиад нэр (''Жэн Нань ван, Ань Си ван гэх мэт'') # Шинээр зохиосон нэр (''Бэйнин ван, Бэйпин ван гэх мэт'') зэрэг болно. Тэдгээр төрлийн вангуудыг [[Юань улсын судар|Юань ши]] гэх мэтийн сударт Жу ван буюу угсаа төрлийн ван хэмээн нэрлэж байсан. Харин Дандаа чинсан гуайн орчуулсан Юань улсын сударт тэднийг '''Олон ван''' хэмээн нэрлээд түүн дотор нь хааны хүргэдийг мөн хамруулан нэрлэсэн байдаг. Олон ван хэмээсний гол шалтгаан нь урдаа маш олон чимэг маягийн нэршил авснаас тийн нэрлэх болсон мэт. Харин сүүлийн жилүүдэд ШУА-ын Түүхийн хүрээлэнгийн бүтээлүүдэд Төрлийн ван гэж бичигдэж байна. <br/>Төрлийн вангуудыг эзэмшдэг тамгаар нь 6 дэсээр хуваадаг. [[Файл:The stamp of a Mongolian army.JPG|thumb|Юань улсын түшмэлийн тамганы бариул]] [[Файл:管軍総把印①.JPG|thumb|Юань улсын мянгатын ноёны тамга]] # "Арслангийн бариулт алтан тамга # Тоймог луу бариулт алтан тамга # Тэмээн гөрөөсөн бариулт алтан тамга # Тэмээн гөрөөсөн бариулт алтадмал мөнгөн тамга # Яст мэлхийн бариулт алтадмал мөнгөн тамга # Яст мэлхийн бариулт мөнгөн тамга" гэсэн зургаан төрлийн тамга олгож байсан. ==Жагсаалт== ===Тэргүүн дэсийн арслангийн бариулт алтан тамгатай вангууд=== {| class="wikitable" !№ !Цол, чимэг !Хятад ханз !Хүртсэн язгууртан !Хугацаа !Эзэмшил нутаг |- |1 |[[Янь ван]] |燕王 |[[Чингим]], '''[[Алтандара]]''' |1263-1274, 1331 | |- |2 |[[Жинь ван]] |晉王 |[[Гамала]], [[Есөнтөмөр хаан|Есөнтөмөр]], [[Бадамрэгжийбуу]] |1292-1328 |Гурван голын эх, Чингис хааны их ордос (Аураг орд) |- |3 |Чинь ван |秦王 |[[Мангала]], Алтанбух, Ананд, [[Баян чинсан]] |1270?-1307, 1340 |Тангудын нутаг |- |4 |Лян ван |梁王 |[[Гамала]], [[Сүншан]], [[Ванчан (Лян ван)|Ванчан]], '''Бор''', '''Аруг''', [[Басалаварми]] |1289-1381 |Юньнань мужийн нутаг |- |5 |Юэ ван |越王 |[[Цагадай|'''Цагадайн''']] угсааны '''Улаан''', '''Раднашири''' |1307-? | |- |6 |Ин ван |營王 |'''Эсэнтөмөр''' ([[Хубилай хаан|'''Хубилай хааны''']] хүү [[Хөхчү (Нин ван)|'''Хөхчүгийн''']] хүү) |1308-? | |- |7 |Шу ван |鄃王 |'''Онгудын Нэгүдэй хүргэн, Жухунан хүргэн''' |?-? | |- |8 |Нин ван |寧王 |[[Хубилай хаан|'''Хубилайн''']] '''хүү [[Хөхчү (Нин ван)|Хөхчү]]''' |1307-? |Дараа нь Нин Юань ван болсон, Юньнань муж |- |9 |[[Чи ван]] |齊王 |[[Хасар|Хасарын]] удмын '''Бабуш, Өргөнтөмөр, Ёлтөмөр''' болон [[Хөхтөмөр|Хөхтөмөр жанжин]] |1260?; 1308-?; 1368-1375 | |- |10 |Чу ван |楚王 |'''Яхууд, Төртөмөр, Баатар, Яньтөмөр''' |1307-? | |- |11 |Вэй ван |豳王 |[[Хачиун|'''Хачиуны''']] удмийн '''Дорной''' |1307-1312 | |- |12 |Бинь ван |魏王 |Цагадайн хүү [[Байдар|Байдарын]] хүү Чубу, Нанхул, Хутагтмэс, Буянтөмөр, Үйл, Ринчин |1307-1368? |Шаньси муж |- |13 |Жи ван |濟王 |[[Чингим|Чингимийн]] дунд хүү [[Дармабала|Дармабалагийн]] ахмад хөвүүн [[Амуга]], түүний хүү '''Бортөмөр''', Амугагийн хүү '''Нялхабух'''ын хүү '''Баянтөмөр''' |?-? | |- |14 |Лу ван |魯王 |[[Хонгирад|Хонгирадын]] '''Анчин, Манждай, Авдай, Алчишири, Мамууш''', Мухулайн удам '''Хантун ноён, Наймандай''' |?-? |'''Чуаннин чөлгөөг''' захирч, '''Жинин чөлгөө'''г эзэмшдэг байсан. Хааны хүртээсэн өмч хот нь Жинин чөлгөө байсан тул Жинин ван хэмээн тэмдэглэсэн ч байдаг. |- |15 |Дин ван |定王 |[[Аригбөх|'''Аригбөхийн''']] хүү [[Ёмухур]], Жалидай |1308-? |Хубэй мужийн Динжоу-г захирч байсан. |- |16 |Лун ван |隴王 |[[Өгэдэй хаан|Өгэдэйн]] 6-р хүү '''Хадааны''' хүү '''Хуланч; Хурудай, Синдуч''' |?-? |Эзэмшил нь [[Шэньси нутгийн син жун шу шэн|Шэньси мужийн]] дотор байсан |- |17 |Жао ван |趙王 |[[Онгуд|Онгудын]] '''Жуху хүргэн/1308-1314/, Аругтай/1314-1324/, Мажахан хүргэн, Буянхүү, Айбух, Жуньбух, Хүрхүс, Нангиадай, Чяоланч, Шуань хүргэн''' |1308-1368? |Хэбэй муж |- |18 |Жя ван |嘉王 |[[Мөнх хаан|'''Мөнх хааны''']] хүү Ширхийн хүү Хонхтөмөр |1318-? | |- |19 |Жин ван |荊王 |[[Өгэдэй хаан|Өгэдэй хааны]] хөвүүн '''Годангийн''' удам '''Исубүга''' 1324 онд хүртсэн.1336 онд '''Төвтөмөр''' залгамжилж, дараа нь '''Тогооч''', дараа нь '''Дармашири''' нар хүртэж байсан |1324-? |Эзэмшил нь Хубэй мужид байсан. |- |20 |Чан ван |昌王 |[[Ихирэс|'''Ихирэс''']] аймгийн '''[[Буту хүргэн|Буту]]''' (нэхэн хүртээсэн), '''Соёрха, Жахурчин, Хулан хүргэн, Ашиг хүргэн, Балашири хүргэн, Сарандар''' нар залгамжилж байсан. |?-? | |- |21 |Вэй ван |衛王 |'''[[Мөнх хаан|Мөнх хааны]] хүү [[Өрөндаш|Ёлондашын]] хүү Өлзий''' |?-1310 |1310 онд Вэй Ань ван цол хүртсэн. |- |22 |Янь ван |兗王 |'''Майжүхан'''<ref>[[Есөнтөмөр хаан|Есөнтөмөр хааны]] Бихан, Сүхдарь нэрт хоёр хатны эцэг.</ref>''', Өлзийнүү, Удудай''' |1300-1366 |Хэнань мужид эзэмшилтэй байсан |- |23 |У ван |吳王 |'''[[Хачиун|Хачиуны удмын]] Дорной, Буба, Мунанз, Шуосижян, Дорж''' |1312-1368 |Жяньсу мужид эзэмшилтэй байсан. |- |24 |Шоу ван |壽王 |'''[[Тэмүгэ отчигин|Тэмүгэ отчигины]] удмын Толичу, Наймандай''' |?-? | |- |25 |Жоу ван |周王 |[[Хайсан хүлэг хаан|'''Хайсан хааны''']] ахмад хүү [[Хүслэн хаан|'''Хүслэн''']] |1315-1329 | |- |26 |Ань ван |安王 |[[Аюурбарбад буянт хаан|Буянт хааны]] бага хүү '''Одосбух''' |1315-1320 |1320 онд Шунь Янь ван цол хүртсэн. |- |27 |Ляо ван |遼王 |[[Тэмүгэ отчигин|'''Тэмүгэ отчигины''']] удмын '''Тогтох, Янашири''' |?-1328 |[[Ляоян нутгийн син жун шу шэн|Ляоян муж]] |- |28 |Жи ван |冀王 |[[Аригбөх|'''Аригбөхийн''']] удмын '''Бор''', [[Мухулай|'''Мухулайн''']] удмын '''Хусухур''', '''Ринчин, Бэрхбух''' |?-? |Хэбэй мужид эзэмшилтэй байсан. |- |29 |Энь ван |恩王 |Хасарын удмын '''Өргөнтөмөр, Ёлтөмөр''' нар хүртсэн. |?-? | |- |30 |Ци ван |岐王 |'''Тогтөмөр хүргэн, Сунангомбо, Алагхив, Доржбал''' |?-? |Шэньси мужид эзэмшилтэй байсан. |- |31 |Хуай ван |懷王 |[[Хайсан хүлэг хаан|Хайсан хааны]] хүү [[Тугтөмөр хаан|Тугтөмөрт]] хүртээсэн. |1324-1328 |[[Наньжин|Жянкан хот]] |- |32 |Ю ван |豫王 |'''Адишнашири''' |1328-? | |- |33 |Су ван |肅王 |[[Цагадай|'''Цагадайн''']] '''удмын Нагули, Гуанчэ''' |?-? |Эзэмшил нутаг нь Ганьсу мужид байсан. |- |34 |Тань ван |郯王 |[[Мөнх хаан|'''Мөнх хааны''']] '''хөвүүн Ёлондашын хөвүүн Өлзий вангийн хөвгүүн Цэцэгт''' |1331-133? | |- |35 |Бинь ван |邠王 |'''Буянтбух''' |?-? |[[Шэньси]] мужийн нутагт эзэмшилтэй байсан. |- |36 |Лу ван |酈王 |[[Хүслэн хаан|Хүслэн хааны]] хүү [[Ринчинбал|Ринчинбал]] |1330-1332 | |- |37 |Рун ван | |[[Яньтөмөр|Яньтөмөрийн]] дүү '''Садун'''; '''[[Ашабуха|Ашбөх]] заргач'''; [[Тогтох чинсан|'''Тогтох''' чинсангийн]] дүү '''Хэлижи''' |?-? | |- |38 |И ван |益王 |[[Даридай отчигин|Даридай отчигины]] удмын '''Майну, Хүндтөмөр''' | |1336 онд халж Сюань Жин ван болгосон. |- |39 |Хуай ван |淮王 |[[Хубилай хаан|Хубилай хааны]] хөвүүн [[Тогоон(ханхүү)|Тогооны]] хөвүүн '''Төмөрбуха''' |1368-1368 |1368 оны намар хүртээж, [[Дайду]] хотыг сахиулж үлдээн Тогоонтөмөр хаан Шанду хот руу зугтсан. |- |40 |Шэн ван |升王 |'''Рунжун ван [[Чунхур]]''' /[[Яньтөмөр|Яньтөмөрийн]] эцэг/-н эцэг [[Тутуха|Тутухад]] нэхэн хүртээсэн. |1297 |Жяньсу мужид эзэмшилтэй. |- |42 |Лян ван |涼王 |'''Шуосижи дорж/Тангуд хүн/, Дангубал''' |?-? | |- |43 |Жэн ван | |Мэргид овгийн [[Баян чинсан|Баян чинсангийн]] эцэг Жинжир, Баян чинсангийн өргөмөл хүү Тогтох чинсан нарт нэхэн хүртээсэн. |?-? | |- |44 |И ван |義王 |Гуанжэбухын хүү Хэшан |?-? | |- |45 |Ин ван |瀛王 |Гуанжэбухын хөвүүн Есөнбуха |?-? |Хэбэй муж |- |48 |Юнь ван |鄆王 |[[Мухулай|Мухулайн]] хойчис [[Байжу ноён|Байжу ноёнд]] нэхэн хүртээсэн. |1324 | |- |49 |Жун ван |忠王 |Мэргидийн [[Тогтох чинсан|Тогтох чинсаны]] эцэг [[Мажардай|Мажардайд]] хүртээсэн цол. |?-? | |- |50 |Дэ ван |德王 |Мажардай, [[Яньтөмөр]] ван нарт соёрхжээ. |?-? | |} === Тоймог луу бариулт алтан тамгатай 2-р дэсийн ван === {| class="wikitable" !№ !Цол, чимэг !хятад нэр !Хүртсэн язгууртан !Хэрэглэж байсан хугацаа !Эзэмшил нутаг |- |1 |Аньши ван |安西王 |[[Мангала|'''Мангала''']]''', Алтанбух, Ананд''' |1272-1307 |Ганьсу, Шэньси муж |- |2 |Бэй-ань ван |北安王 |[[Номуган]] |1284-1292 |Гурван голын сав газар, Хэнань мужийн Линжянь сянь |- |3 |Жэньнань ван |鎮南王 |[[Хубилай хаан|Хубилай хааны]] хөвүүн [[Тогоон(ханхүү)|Тогоонд]] 1284 онд шагнасан. 1301 онд хальсны дараа түүний хөвүүд болох '''Луужин,Тобуха, Тольбуха, Төмөрбуха, ач хөвүүн Борбуха нар''' залгамжилсан. |1284-1368 | |- |4 |Бэйнин ван |北寧王 |Жинь ван [[Гамала|Гамалагийн]] бага хөвүүн '''Дэлгэрбуха''' |1307-1309 | |- |5 |Эньпин ван |恩平王 |Гуулин улсын язгууртан '''Ли Жа Чун, [[Тэжу ван|Ли Сон Ге]]''' |1312-? | |- |6 |Бэйпин ван |北平王 |[[Номуган|'''Номуган''']] |1265-1284 | |- |7 |Сюаньдэ ван |宣德王 |[[Тогоон(ханхүү)|Тогооны]] хүү '''Будашири, Динжу''' |1313-? | |- |8 |Вэньжи ван |文濟王 |Тогооны хүү '''Манз, Бухатөмөр''' |?-1353 | |- |9 |Баоэнь ван |保恩王 |'''Өргөнтөмөр''' |1316-? | |- |10 |Унин ван |武寧王 |Мөнх хааны хүү Ёлондашын ач '''Цэцэгт''' |1322-1331 | |- |11 |Вэйшүнь ван |威順王 |[[Тогоон(ханхүү)|Тогооны]] хүү '''Гончигбуха''' |1326-1356 | |- |12 |[[Гуаннин ван]] |廣寧王 |[[Бэлгүтэй]] ноёны угсааныханд хүртээсэн цол. Онон-Хэрлэн голын сав газрыг багтаж байсан |1262-1368 | |- |13 |Баонин ван |保寧王 |[[Хачиун|Хачиуны]] удмын ноёд |1329-? | |- |14 |Сижин ван |西靖王 |'''Вэй ван Амугагийн ([[Хайсан хүлэг хаан|Хайсан хүлэг хааны]] эх ондоо, [[Дармабала|'''эцэг''']] нэгтэй дүү''')''' хүү Аруг''' |1330-? | |- |15 |Шиань ван |西安王 |'''Раднашири''', нь анх хүртээд 1329 онд дэвшиж Ю ван болсон, хүү Дармад залгамжлуулсан. |?1329 | |- |16 |Тайпин ван |太平王 |'''[[Яньтөмөр|Яньтөмөр тайш]], Тэнгис''' |1328-1335 | |- |17 |Зичуань ван |淄川王 |[[Хасар|'''Хавт Хасар''']], хүү [[Егү|Ехү]] нарт нэхэн хүртээсэн цол. | | |- |18 |Жиян ван |濟陽王 |Мунанз, Буби |1330-? | |- |19 |Юнчан ван |永昌王 |[[Хасар|'''Хасарын''']] угсааны '''Жибгэтөмөрт''' шагнасан |?-? | |- |20 |Юнь ань ван |鄆安王 |Сэнгэбула хүргэн /桑哥不剌/, Шанпуна гүнжийн /尚普納公主/ нөхөр | | |- |21 |Яньди ван |陽翟王 |Өгэдэй хааны отгон хөвүүн Мэлиг ноёны жич хөвүүн '''Түмэн ноён''' 1308 онд анх хүртсэн. Түмэнгийн дараа '''Хүчүн''' залгамжилсан. Хүчүнгийн дараа '''Тайван''' (1324 онд залгамжилсан). Түүний дараа '''Төмөрчи''', '''[[Ариунтөмөр]]''' (1361 он хүртэл), '''Худутөмөр''' ван (1361 онд залгамжилсан) нар тус тус үе залгамжилсан. |1308-1368 |[[Эрчис мөрөн]], Алтайн нуруу |} === Тэмээний бариулт алтан тамгатай 3-р дэсийн ван === {| class="wikitable" !№ !Цол !Хятад нэр !Эзэмшигч язгууртан !Хэрэглэж байсан хугацаа !Эзэмшил нутаг |- |1 |Хэдун ван |河間王 |[[Хүлгэн|Хүлгэний]] ([[Хулан хатан|Хулан хатаны]] ганц хүү) хөвгүүн '''Хуча''', Хучагийн хүү '''Угудай''', Угудайн хүү '''Эбүгэн''' |?-1287 |Хэбэй мужид байсан. |- |2 |Хэпин ван |河平王 |[[Мөнх хаан|'''Мөнх хааны''']] хүү '''Ширх''' |1268-? | |- |3 |Юньнань ван |雲南王 |[[Хубилай хаан|Хубилай хааны]] хүү [[Хөхэчи]] (1267-1280), Хөгэчигийн хүү '''Эсэнтөмөр (1280-1308)''', '''Лаодэ (1309-1320)''', '''Ванчан (1320-1324),''' '''Аруг''' (Эсэнтөмөрийн хүү), Аругийн хүү '''Бор''' |1267-133? |Юньнань муж |- |4 |Жинань ван |濟南王 |[[Хачиун|'''Хачиуны''']] хүү [[Алчидай|'''Алчидай''']], Алчидайн ач хүү '''Холч''', Холчын хүү '''Шинэхар''' |?-? | |- |5 |Вэй У Ши Нин ван |威武西寧王 |[[Цагадай|'''Цагадайн''']] хүү [[Байдар|Байдарын]] ач хүү '''Чүбэй''', Чүбэйгийн хүү '''Нагули''', Нагулигийн хүү '''Ахабу''', Ахабугийн хүү '''Эрхичи''' |1305-? |Гансу муж |- |6 |Жэньнинь ван |鎮寧王 |Аригбөхийн угсааны '''Бор, Наху''' |1306-? |Одоогийн Гуйжоу муж |- |7 |Вэй Ан ван |衛安王 |Мөнх хааны хүү Ёлондашын дэд хүү '''Өлзий''' хүртсан. Хожим Вэй ван болсон. |1305-1310 |Хэнань муж |- |8 |Вэйдин ван |威定王 |[[Аригбөх|Аригбөхийн]] хүү [[Ёмухур]] хүртсэн. Дараа нь Дин Юань ван цолоор шагнуулсан. |1305-1308 | |- |9 |Нинсу ван |寧肅王 |Жүчийн хүү Батын угсааны Тогтох |1308-? |Гансу муж |- |10 |Упин ван |武平王 |'''Мөнхтөмөр, Түмэнтөмөр, Төмөрбуха, Бухатөмөр''' |?-1338 | |- |11 |Нинхай ван |寧海王 |[[Даритай отчигин|Даритай отчигиний]] ач хүү '''Хөхчү''', түүний хүү '''Исиман''', түүний дүү '''Баатар''', түүний хүү '''Ахай''' |?-? | |- |12 |Аньнань ван |安南王 |'''Вьетнам улсын хаад''' | | |- |13 |Аньдин ван |安定王 |[[Хүлгэн]] ноёны угсааны '''Тогоон''', түүний хүү '''Доржбал''' |1313-? | |- |14 |Юнфэнь ван |永豐王 |[[Хонгирад|Хонгирадын]] '''Чухан хүргэн''', '''Тайхулду''' гүнжийн нөхөр. Сүүлд '''Ань Юань ван''' цолоор өргөмжилөгдсөн. |1312 |[[Жяньши нутгийн син жун шу шэн|Жяньши муж]] |- |15 |Аньдэ ван |安德王 |[[Тогоон(ханхүү)|Тогооны]] хүү '''Будашири''' |1313 | |- |16 |Юньнин ван |永寧王 |Тулуйн хүү Мөгэгийн угсааны Баянтөмөр, Муужэ |?-? | |- |17 |Фэньян ван |汾陽王 |[[Өгэдэй хаан|Өгэдэй хааны]] [[Годан|'''Годан ноёны''']] угсааны '''Байтөмөрт''' анх соёрхосон. |1317-? | |- |18 |Вэйюань ван |威遠王 |Цагадайн угсааны '''Баттөмөр, Ажиги''' нар |1323-? | |- |19 |Жао У ван |昭武王 |Хав хүргэн, Хуш |1306-? | |- |20 |Шүньян ван |順阳王 |[[Буянт хаан|'''Буянт хааны''']] хүү '''Одосбух'''. Сүүлд Ань ван болсон. Ах [[Шадбал гэгээн хаан|'''Шадбал хааны''']] амийг хорооход оролцсон. |1320 | |- |21 |Янь Ань ван |延安王 |'''Эбүгэн, Тэгэ, Насир аддин''' |?-? | |- |22 |Жинин ван |延安王 |Хонгирадын '''Манждай хүргэн, Анчин хүргэн''' |1295? | |- |23 |Гаотан ван |高唐王 |[[Онгуд]] аймгийн хүргэн нарт олгох цол |?-? |[[Шаньдун|Шаньдун муж]] |- |24 |Гаочан ван |高昌王 |[[Уйгурууд|Уйгурын]] Илүгү нар |?-? | |- |25 |Байлянь ван |白蘭王 |[[Пагва лам|'''Пагвагийн''']] дүү '''Чагнаадорж, Сономчанбу, Гунгалаванжуннайжянзан, Жабасяньзан''' |?-? |Төвд орон |- |26 |Жюньнин ван |浚寧王 |Мэргид овгийн [[Баян чинсан|'''Баян чинсан''']]. Сүүлд онд '''Чинь ван''' болсон. |1331-133? | |- |27 |Сяннин ван |襄寧王 |[[Өгэдэй хаан|'''Өгэдэй хааны''']] хүү '''Хүчү''' ноёны ач '''Алухуй''', түүний хүү '''Эсүбуган''' |1304-? | |- |28 |Шинин ван |西寧王 |1329 онд [[Алгуй|Алгу ханы]] хүү '''Чүбэй вангийн''' хүү Худалимишид соёрхсон. 1330 онд түүний хүү Сулейман залгамжилсан. |1329- 1368 |Ганьсу муж |} === Тэмээний бариулт алтадмал мөнгөн тамгатай 4-р дэсийн ван === {| class="wikitable" !№ !Цол !Хятад нэр !Хүртсэн язгууртан !Хэрэглэсэн хугацаа !Эзэмшил нутаг |- |1 |Сипин ван |西平王 |'''[[Хубилай хаан|Хубилай хааны]] 7-р хүү [[Агругчи]] (Оручи) анх хүртэж, дараа нь '''Барам''', '''Гомбобал''' нар залгамжилсан.''' |1269-? |Төвдийн нутаг |- |2 |Жэнь Ши У Жин ван |鎮西武靖王 |[[Агругчи]]гийн ахмад хүү '''Төмөрбуха'''д 1297 онд анх хүртээжээ. Түүнийг '''Шуосибал'''?, '''Бонала'''? залгамжилсан. |1297 |тодорхойгүй |- |3 |Сюаньжин ван |宣靖王 |'''Даритай отчигины''' угсааны '''Майну''' ноён 1326 онд шагнасан. Хожим '''И ванд''' өргөмжилөгдсөн. |1326-? |тодорхойгүй |- |4 |Суйнин ван |綏寧王 |'''Адучи'''. 1326 онд Нин ванд өргөмжилөгдсөн. |1326-? | |- |5 |Жинань ван |靖安王 |'''Хөбух''' (1327-1355), '''Манман''' (1356-?) |1327-1368? |[[Жяньши нутгийн син жун шу шэн|Жяньши мужид]] байсан. |- |'''6''' |Гуанпин ван |廣平王 |'''[[Боорчи]]''', '''[[Боролдай|Бурундай]]''' (Боорчийн хүү), [[Иштөмөр|'''Иштөмөр''']] (Бурундайн хүү), '''Мулаху хүргэн''' (Иштөмөрийн том хүү), '''Тутух''' (Иштөмөрийн 3-р хүү), '''Хэбал''' (Боорчийн үр хойчис), '''Аруту''' (Мулаху хүргэний хүү), '''Яо Яо''' (Хэбалын хүү) нар ['''Боорчийн удмынхан'''] |?-? |Хэбэй муж |- |'''7''' |Жингун ван |靖恭王 |Толинхутулуг (脱邻忽都鲁) |1331-? |тодорхойгүй |- |'''8''' |Идэ ван |懿德王 |'''Сарандарь хүргэн (1330-1336)''' (Сүүлд '''Чан ван''' 昌王болсон). '''Бортөмөр хүргэн''' (1336-?) |1330-? |тодорхойгүй |- |'''9''' |Наньпин ван |南平王 |'''Төр''' ([[Гүюг хаан|'''Гүюг хааны''']] 3-р хүү '''Хөхөө ноёны''' 9-р хүү) |1273-1277 |[[Фужянь муж]] |} === Яст мэлхийн бариулт алтадмал мөнгөн тамгатай 5-р дэсийн ван === {| class="wikitable" !№ !Цол !Хятад нэр !Хүртсэн язгууртан !Хэрэглсэн хугацаа !Эзэмшил нутаг |- |1 |Нинюань ван |寧远王 |'''Хөхчү, Цэцэгт'''. 1307 онд Төмөр өлзийт хааны зарлигаар '''Нин ван''' болсон. |1290-1313 | |- |2 |Жэньюань ван |鎮遠王 |'''Яхууд, Төртөмөр''' (Яхууд 1307 онд '''Чу ван'''гийн тамга хүртсэн) |1290-1307 | |- |3 |Жинюань ван |靖遠王 |Хадай ([[Өгэдэй хаан|'''Өгэдэйн''']] 3-р хүү '''[[Хүчү]]''' хөвүүн Боладчигийн хөвүүн) |1290-? |[[Жяньши нутгийн син жун шу шэн|Жяньши муж]] |- |4 |Динюань ван |定遠王 |[[Ёмухур]] ([[Аригбөх|'''Аригбөхийн''']] хүү, 1305 онд Вэй Дин вангийн тамга хүртсэн) |1299-1305 |[[Юньнань нутгийн син жун шу шэн|Юньнань муж]] |- |5 |Сяоюань ван |肅遠王 |'''Төмөрбух''' ([[Хубилай хаан|'''Хубилай хааны''']] 7-р хүү '''Агругчи вангийн''' ахмад хүү, хожим '''Жэнь Ши У Жин ван'''гийн тамга хүртсэн) |1291-1297 |тодорхойгүй |- |6 |Жэндун ван |鎮東王 |'''Эсэнтөмөр''' ([[Хубилай хаан|'''Хубилай хааны''']] 5-р хүү Хөгэчи вангийн хүү) |1291-? | |- |7 |Тайнин ван |泰寧王 |'''Майну''' (1322-1324) , '''Ринчиндорж''' (Майнугийн хүү, 1324) |1322-? | |} === Яст мэлхийн бариулт мөнгөн тамгатай 6-р дэсийн ван === {| class="wikitable" |+ !№ !Цол !Ханз !Хүртсэн язгууртан !Хэрэглэсэн хугацаа !Эзэмшил |- |1 |Наньпин ван |南平王 |'''Тулу''', [[Гүюг хаан|Гүюг хааны]] хөвүүн Хөхөөгийн хөвүүн. 1273 онд тэмээний бариулт алтадмал мөнгөн тамгат ван болгож дэвшүүлсэн. |1272-1273 | |- |2 |Юнфэн жүн ван |永豐郡王 |Болд |?-? | |- |3 |Нинчан жүн ван |寧昌郡王 |'''Суодогэ хүргэн''' (Ихирэсийн Дархай хүргэний хөвүүн ), '''Булинжидай хүргэн''' (Суодогэ хүргэн, Лулухан гүнж хоёрын хүү) |1285-? | |- |4 |Сюаньнин жүн ван |宣寧郡王 |Төмөрбуха (1311-1330) Алинтөмөр (1330-?) |1311-? | |- |5 |Хуайрэнь жүн ван |懷仁郡王 |Исидан |1311-? | |- |6 |Баодө жүн ван |保德郡王 |Төмөр |1329-? | |- |7 |Нинпү жүн ван |寧濮郡王 |Чанжи хүргэн | | |- |8 |Пуян ван |駙馬濮陽王 |Тугтөмөр хүргэн, 1317 онд ци ван (岐王) цол хүртсэн. |1306-1317 | |- |9 |Цол тодорхой бус |無國邑名者 |Буха хүргэн (1311 онд хүртсэн), Бэхитөмөр (1280 онд хүртсэн), Хэрээдэй жүн ван (1274 онд хүртсэн), Ахунтөмөр, Өлзий өвгөн, Номхул их ван (那木忽里 大王), Хабич их ван, Баба их ван (1317 онд хүртсэн), Хутлугтөмөр ван, Юхунан ван (1298 онд ван болсон) | | |} ==Эшлэл== * [[Юань улсын судар]]: 108-р дэвтэр, Төрлийн вангийн хүснэгт {{Reflist}} [[Ангилал:Википедиа:Онцлох өгүүлэл]] [[Ангилал:Боржигин]] [[Ангилал:Жагсаалт (Юань улсын ван)| ]] [[Ангилал:Монголын түүх]] [[Ангилал:Цол]] [[Ангилал:Юань улс]] ocnof68cndgqs16ucrfdottt22edlbb 822251 822250 2025-06-19T10:08:18Z Megzer 20491 822251 wikitext text/x-wiki [[Файл:Kublai Khan.jpg|thumb|Хубилай хаан]] '''[[Хубилай хаан]]''' Их Монгол улсын хаан ширээг 1264 онд албан ёсоор авсан. Тэрээр хааны ургийн ноёдыг өөртөө татахын тулд тэдгээрт элдэв цол хэргэм шагнах, газар нутаг, хот балгадыг соёрхох бодлого баримтлаж байжээ. Өмнө нь хааны ургийнханд ван цол олгож байсан хэдий ч тэр нь нэр төдий зүйл байсан. Харин Хубилайн үеэс эхлээд хятад цол чимэг бүхий цол хэргэм олгож эхэлсэн. Тухайн үед тэдгээрийг нийтэд нь Жу ван (諸王) гэж нэрлэж байсан (үүнийг монголоор Олон ван, Угсаа төрлийн ван, Төрлийн ван гэх мэтээр нэрлэж байсан). ==Товч мэдээлэл== 1271 оноос [[Юань улс|Юань улсын]] төрийн үед тус улсад Алтан ургийн дөч гаруй төрлийн ван цолтон байсан. Тэдгээр нь дотроо зургаан зэрэг дэв бүхий нийт том ван бүгд 45 байсан.<ref>Юань улсын судар. 89 дүгээр дэвтэр</ref> Мөн цолны хятад нэрийг олгохдоо ихэвчлэн дараах гурван янзаар нэрлэж байсан. Үүнд: # Нанхиадын эртний Хавар-Намарын улсуудын үеийн вангийн цол (''Жишээ нь: Янь ван, Жинь ван, Лян ван гэх мэт'') # Тухайн эзэлсэн газар нутгийн Нанхиад нэр (''Жэн Нань ван, Ань Си ван гэх мэт'') # Шинээр зохиосон нэр (''Бэйнин ван, Бэйпин ван гэх мэт'') зэрэг болно. Тэдгээр төрлийн вангуудыг [[Юань улсын судар|Юань ши]] гэх мэтийн сударт Жу ван буюу угсаа төрлийн ван хэмээн нэрлэж байсан. Харин Дандаа чинсан гуайн орчуулсан Юань улсын сударт тэднийг '''Олон ван''' хэмээн нэрлээд түүн дотор нь хааны хүргэдийг мөн хамруулан нэрлэсэн байдаг. Олон ван хэмээсний гол шалтгаан нь урдаа маш олон чимэг маягийн нэршил авснаас тийн нэрлэх болсон мэт. Харин сүүлийн жилүүдэд ШУА-ын Түүхийн хүрээлэнгийн бүтээлүүдэд Төрлийн ван гэж бичигдэж байна. <br/>Төрлийн вангуудыг эзэмшдэг тамгаар нь 6 дэсээр хуваадаг. [[Файл:The stamp of a Mongolian army.JPG|thumb|Юань улсын түшмэлийн тамганы бариул]] [[Файл:管軍総把印①.JPG|thumb|Юань улсын мянгатын ноёны тамга]] # "Арслангийн бариулт алтан тамга # Тоймог луу бариулт алтан тамга # Тэмээн гөрөөсөн бариулт алтан тамга # Тэмээн гөрөөсөн бариулт алтадмал мөнгөн тамга # Яст мэлхийн бариулт алтадмал мөнгөн тамга # Яст мэлхийн бариулт мөнгөн тамга" гэсэн зургаан төрлийн тамга олгож байсан. ==Жагсаалт== ===Тэргүүн дэсийн арслангийн бариулт алтан тамгатай вангууд=== {| class="wikitable" !№ !Цол, чимэг !Хятад ханз !Хүртсэн язгууртан !Хугацаа !Эзэмшил нутаг |- |1 |[[Янь ван]] |燕王 |[[Чингим]], '''[[Алтандара]]''' |1263-1274, 1331 | |- |2 |[[Жинь ван]] |晉王 |[[Гамала]], [[Есөнтөмөр хаан|Есөнтөмөр]], [[Бадамрэгжийбуу]] |1292-1328 |Гурван голын эх, Чингис хааны их ордос (Аураг орд) |- |3 |Чинь ван |秦王 |[[Мангала]], Алтанбух, Ананд, [[Баян чинсан]] |1270?-1307, 1340 |Тангудын нутаг |- |4 |Лян ван |梁王 |[[Гамала]], [[Сүншан]], [[Ванчан (Лян ван)|Ванчан]], '''Бор''', '''Аруг''', [[Басалаварми]] |1289-1381 |Юньнань мужийн нутаг |- |5 |Юэ ван |越王 |[[Цагадай|'''Цагадайн''']] угсааны '''Улаан''', '''Раднашири''' |1307-? | |- |6 |Ин ван |營王 |'''Эсэнтөмөр''' ([[Хубилай хаан|'''Хубилай хааны''']] хүү [[Хөхчү (Нин ван)|'''Хөхчүгийн''']] хүү) |1308-? | |- |7 |Шу ван |鄃王 |'''Онгудын Нэгүдэй хүргэн, Жухунан хүргэн''' |?-? | |- |8 |Нин ван |寧王 |[[Хубилай хаан|'''Хубилайн''']] '''хүү [[Хөхчү (Нин ван)|Хөхчү]]''' |1307-? |Дараа нь Нин Юань ван болсон, Юньнань муж |- |9 |[[Чи ван]] |齊王 |[[Хасар|Хасарын]] удмын '''Бабуш, Өргөнтөмөр, Ёлтөмөр''' болон [[Хөхтөмөр|Хөхтөмөр жанжин]] |1260?; 1308-?; 1368-1375 | |- |10 |Чу ван |楚王 |'''Яхууд, Төртөмөр, Баатар, Яньтөмөр''' |1307-? | |- |11 |Вэй ван |豳王 |[[Хачиун|'''Хачиуны''']] удмийн '''Дорной''' |1307-1312 | |- |12 |Бинь ван |魏王 |Цагадайн хүү [[Байдар|Байдарын]] хүү Чубу, Нанхул, Хутагтмэс, Буянтөмөр, Үйл, Ринчин |1307-1368? |Шаньси муж |- |13 |Жи ван |濟王 |[[Чингим|Чингимийн]] дунд хүү [[Дармабала|Дармабалагийн]] ахмад хөвүүн [[Амуга]], түүний хүү '''Бортөмөр''', Амугагийн хүү '''Нялхабух'''ын хүү '''Баянтөмөр''' |?-? | |- |14 |Лу ван |魯王 |[[Хонгирад|Хонгирадын]] '''Анчин, Манждай, Авдай, Алчишири, Мамууш''', Мухулайн удам '''Хантун ноён, Наймандай''' |?-? |'''Чуаннин чөлгөөг''' захирч, '''Жинин чөлгөө'''г эзэмшдэг байсан. Хааны хүртээсэн өмч хот нь Жинин чөлгөө байсан тул Жинин ван хэмээн тэмдэглэсэн ч байдаг. |- |15 |Дин ван |定王 |[[Аригбөх|'''Аригбөхийн''']] хүү [[Ёмухур]], Жалидай |1308-? |Хубэй мужийн Динжоу-г захирч байсан. |- |16 |Лун ван |隴王 |[[Өгэдэй хаан|Өгэдэйн]] 6-р хүү '''Хадааны''' хүү '''Хуланч; Хурудай, Синдуч''' |?-? |Эзэмшил нь [[Шэньси нутгийн син жун шу шэн|Шэньси мужийн]] дотор байсан |- |17 |Жао ван |趙王 |[[Онгуд|Онгудын]] '''Жуху хүргэн/1308-1314/, Аругтай/1314-1324/, Мажахан хүргэн, Буянхүү, Айбух, Жуньбух, Хүрхүс, Нангиадай, Чяоланч, Шуань хүргэн''' |1308-1368? |Хэбэй муж |- |18 |Жя ван |嘉王 |[[Мөнх хаан|'''Мөнх хааны''']] хүү Ширхийн хүү Хонхтөмөр |1318-? | |- |19 |Жин ван |荊王 |[[Өгэдэй хаан|Өгэдэй хааны]] хөвүүн '''Годангийн''' удам '''Исубүга''' 1324 онд хүртсэн.1336 онд '''Төвтөмөр''' залгамжилж, дараа нь '''Тогооч''', дараа нь '''Дармашири''' нар хүртэж байсан |1324-? |Эзэмшил нь Хубэй мужид байсан. |- |20 |Чан ван |昌王 |[[Ихирэс|'''Ихирэс''']] аймгийн '''[[Буту хүргэн|Буту]]''' (нэхэн хүртээсэн), '''Соёрха, Жахурчин, Хулан хүргэн, Ашиг хүргэн, Балашири хүргэн, Сарандар''' нар залгамжилж байсан. |?-? | |- |21 |Вэй ван |衛王 |'''[[Мөнх хаан|Мөнх хааны]] хүү [[Өрөндаш|Ёлондашын]] хүү Өлзий''' |?-1310 |1310 онд Вэй Ань ван цол хүртсэн. |- |22 |Янь ван |兗王 |'''Майжүхан'''<ref>[[Есөнтөмөр хаан|Есөнтөмөр хааны]] Бихан, Сүхдарь нэрт хоёр хатны эцэг.</ref>''', Өлзийнүү, Удудай''' |1300-1366 |Хэнань мужид эзэмшилтэй байсан |- |23 |У ван |吳王 |'''[[Хачиун|Хачиуны удмын]] Дорной, Буба, Мунанз, Шуосижян, Дорж''' |1312-1368 |Жяньсу мужид эзэмшилтэй байсан. |- |24 |Шоу ван |壽王 |'''[[Тэмүгэ отчигин|Тэмүгэ отчигины]] удмын Толичу, Наймандай''' |?-? | |- |25 |Жоу ван |周王 |[[Хайсан хүлэг хаан|'''Хайсан хааны''']] ахмад хүү [[Хүслэн хаан|'''Хүслэн''']] |1315-1329 | |- |26 |Ань ван |安王 |[[Аюурбарбад буянт хаан|Буянт хааны]] бага хүү '''Одосбух''' |1315-1320 |1320 онд Шунь Янь ван цол хүртсэн. |- |27 |Ляо ван |遼王 |[[Тэмүгэ отчигин|'''Тэмүгэ отчигины''']] удмын '''Тогтох, Янашири''' |?-1328 |[[Ляоян нутгийн син жун шу шэн|Ляоян муж]] |- |28 |Жи ван |冀王 |[[Аригбөх|'''Аригбөхийн''']] удмын '''Бор''', [[Мухулай|'''Мухулайн''']] удмын '''Хусухур''', '''Ринчин, Бэрхбух''' |?-? |Хэбэй мужид эзэмшилтэй байсан. |- |29 |Энь ван |恩王 |Хасарын удмын '''Өргөнтөмөр, Ёлтөмөр''' нар хүртсэн. |?-? | |- |30 |Ци ван |岐王 |'''Тогтөмөр хүргэн, Сунангомбо, Алагхив, Доржбал''' |?-? |Шэньси мужид эзэмшилтэй байсан. |- |31 |Хуай ван |懷王 |[[Хайсан хүлэг хаан|Хайсан хааны]] хүү [[Тугтөмөр хаан|Тугтөмөрт]] хүртээсэн. |1324-1328 |[[Наньжин|Жянкан хот]] |- |32 |Ю ван |豫王 |'''Адишнашири''' |1328-? | |- |33 |Су ван |肅王 |[[Цагадай|'''Цагадайн''']] '''удмын Нагули, Гуанчэ''' |?-? |Эзэмшил нутаг нь Ганьсу мужид байсан. |- |34 |Тань ван |郯王 |[[Мөнх хаан|'''Мөнх хааны''']] '''хөвүүн Ёлондашын хөвүүн Өлзий вангийн хөвгүүн Цэцэгт''' |1331-133? | |- |35 |Бинь ван |邠王 |'''Буянтбух''' |?-? |[[Шэньси]] мужийн нутагт эзэмшилтэй байсан. |- |36 |Лу ван |酈王 |[[Хүслэн хаан|Хүслэн хааны]] хүү [[Ринчинбал|Ринчинбал]] |1330-1332 | |- |37 |Рун ван | |[[Яньтөмөр|Яньтөмөрийн]] дүү '''Садун'''; '''[[Ашабуха|Ашбөх]] заргач'''; [[Тогтох чинсан|'''Тогтох''' чинсангийн]] дүү '''Хэлижи''' |?-? | |- |38 |И ван |益王 |[[Даридай отчигин|Даридай отчигины]] удмын '''Майну, Хүндтөмөр''' | |1336 онд халж Сюань Жин ван болгосон. |- |39 |Хуай ван |淮王 |[[Хубилай хаан|Хубилай хааны]] хөвүүн [[Тогоон(ханхүү)|Тогооны]] хөвүүн '''Төмөрбуха''' |1368-1368 |1368 оны намар хүртээж, [[Дайду]] хотыг сахиулж үлдээн Тогоонтөмөр хаан Шанду хот руу зугтсан. |- |40 |Шэн ван |升王 |'''Рунжун ван [[Чунхур]]''' /[[Яньтөмөр|Яньтөмөрийн]] эцэг/-н эцэг [[Тутуха|Тутухад]] нэхэн хүртээсэн. |1297 |Жяньсу мужид эзэмшилтэй. |- |42 |Лян ван |涼王 |'''Шуосижи дорж/Тангуд хүн/, Дангубал''' |?-? | |- |43 |Жэн ван | |Мэргид овгийн [[Баян чинсан|Баян чинсангийн]] эцэг Жинжир, Баян чинсангийн өргөмөл хүү Тогтох чинсан нарт нэхэн хүртээсэн. |?-? | |- |44 |И ван |義王 |Гуанжэбухын хүү Хэшан |?-? | |- |45 |Ин ван |瀛王 |Гуанжэбухын хөвүүн Есөнбуха |?-? |Хэбэй муж |- |48 |Юнь ван |鄆王 |[[Мухулай|Мухулайн]] хойчис [[Байжу ноён|Байжу ноёнд]] нэхэн хүртээсэн. |1324 | |- |49 |Жун ван |忠王 |Мэргидийн [[Тогтох чинсан|Тогтох чинсаны]] эцэг [[Мажардай|Мажардайд]] хүртээсэн цол. |?-? | |- |50 |Дэ ван |德王 |Мажардай, [[Яньтөмөр]] ван нарт соёрхжээ. |?-? | |} === Тоймог луу бариулт алтан тамгатай 2-р дэсийн ван === {| class="wikitable" !№ !Цол, чимэг !хятад нэр !Хүртсэн язгууртан !Хэрэглэж байсан хугацаа !Эзэмшил нутаг |- |1 |Аньши ван |安西王 |[[Мангала|'''Мангала''']]''', Алтанбух, Ананд''' |1272-1307 |Ганьсу, Шэньси муж |- |2 |Бэй-ань ван |北安王 |[[Номуган]] |1284-1292 |Гурван голын сав газар, Хэнань мужийн Линжянь сянь |- |3 |Жэньнань ван |鎮南王 |[[Хубилай хаан|Хубилай хааны]] хөвүүн [[Тогоон(ханхүү)|Тогоонд]] 1284 онд шагнасан. 1301 онд хальсны дараа түүний хөвүүд болох '''Луужин,Тобуха, Тольбуха, Төмөрбуха, ач хөвүүн Борбуха нар''' залгамжилсан. |1284-1368 | |- |4 |Бэйнин ван |北寧王 |Жинь ван [[Гамала|Гамалагийн]] бага хөвүүн '''Дэлгэрбуха''' |1307-1309 | |- |5 |Эньпин ван |恩平王 |Гуулин улсын язгууртан '''Ли Жа Чун, [[Тэжу ван|Ли Сон Ге]]''' |1312-? | |- |6 |Бэйпин ван |北平王 |[[Номуган|'''Номуган''']] |1265-1284 | |- |7 |Сюаньдэ ван |宣德王 |[[Тогоон(ханхүү)|Тогооны]] хүү '''Будашири, Динжу''' |1313-? | |- |8 |Вэньжи ван |文濟王 |Тогооны хүү '''Манз, Бухатөмөр''' |?-1353 | |- |9 |Баоэнь ван |保恩王 |'''Өргөнтөмөр''' |1316-? | |- |10 |Унин ван |武寧王 |Мөнх хааны хүү Ёлондашын ач '''Цэцэгт''' |1322-1331 | |- |11 |Вэйшүнь ван |威順王 |[[Тогоон(ханхүү)|Тогооны]] хүү '''Гончигбуха''' |1326-1356 | |- |12 |[[Гуаннин ван]] |廣寧王 |[[Бэлгүтэй]] ноёны угсааныханд хүртээсэн цол. Онон-Хэрлэн голын сав газрыг багтаж байсан |1262-1368 | |- |13 |Баонин ван |保寧王 |[[Хачиун|Хачиуны]] удмын ноёд |1329-? | |- |14 |Сижин ван |西靖王 |'''Вэй ван Амугагийн ([[Хайсан хүлэг хаан|Хайсан хүлэг хааны]] эх ондоо, [[Дармабала|'''эцэг''']] нэгтэй дүү''')''' хүү Аруг''' |1330-? | |- |15 |Шиань ван |西安王 |'''Раднашири''', нь анх хүртээд 1329 онд дэвшиж Ю ван болсон, хүү Дармад залгамжлуулсан. |?1329 | |- |16 |Тайпин ван |太平王 |'''[[Яньтөмөр|Яньтөмөр тайш]], Тэнгис''' |1328-1335 | |- |17 |Зичуань ван |淄川王 |[[Хасар|'''Хавт Хасар''']], хүү [[Егү|Ехү]] нарт нэхэн хүртээсэн цол. | | |- |18 |Жиян ван |濟陽王 |Мунанз, Буби |1330-? | |- |19 |Юнчан ван |永昌王 |[[Хасар|'''Хасарын''']] угсааны '''Жибгэтөмөрт''' шагнасан |?-? | |- |20 |Юнь ань ван |鄆安王 |Сэнгэбула хүргэн /桑哥不剌/, Шанпуна гүнжийн /尚普納公主/ нөхөр | | |- |21 |Яньди ван |陽翟王 |Өгэдэй хааны отгон хөвүүн Мэлиг ноёны жич хөвүүн '''Түмэн ноён''' 1308 онд анх хүртсэн. Түмэнгийн дараа '''Хүчүн''' залгамжилсан. Хүчүнгийн дараа '''Тайван''' (1324 онд залгамжилсан). Түүний дараа '''Төмөрчи''', '''[[Ариунтөмөр]]''' (1361 он хүртэл), '''Худутөмөр''' ван (1361 онд залгамжилсан) нар тус тус үе залгамжилсан. |1308-1368 |[[Эрчис мөрөн]], Алтайн нуруу |} === Тэмээний бариулт алтан тамгатай 3-р дэсийн ван === {| class="wikitable" !№ !Цол !Хятад нэр !Эзэмшигч язгууртан !Хэрэглэж байсан хугацаа !Эзэмшил нутаг |- |1 |Хэдун ван |河間王 |[[Хүлгэн|Хүлгэний]] ([[Хулан хатан|Хулан хатаны]] ганц хүү) хөвгүүн '''Хуча''', Хучагийн хүү '''Угудай''', Угудайн хүү '''Эбүгэн''' |?-1287 |Хэбэй мужид байсан. |- |2 |Хэпин ван |河平王 |[[Мөнх хаан|'''Мөнх хааны''']] хүү '''Ширх''' |1268-? | |- |3 |Юньнань ван |雲南王 |[[Хубилай хаан|Хубилай хааны]] хүү [[Хөхэчи]] (1267-1280), Хөгэчигийн хүү '''Эсэнтөмөр (1280-1308)''', '''Лаодэ (1309-1320)''', '''Ванчан (1320-1324),''' '''Аруг''' (Эсэнтөмөрийн хүү), Аругийн хүү '''Бор''' |1267-133? |Юньнань муж |- |4 |Жинань ван |濟南王 |[[Хачиун|'''Хачиуны''']] хүү [[Алчидай|'''Алчидай''']], Алчидайн ач хүү '''Холч''', Холчын хүү '''Шинэхар''' |?-? | |- |5 |Вэй У Ши Нин ван |威武西寧王 |[[Цагадай|'''Цагадайн''']] хүү [[Байдар|Байдарын]] ач хүү '''Чүбэй''', Чүбэйгийн хүү '''Нагули''', Нагулигийн хүү '''Ахабу''', Ахабугийн хүү '''Эрхичи''' |1305-? |Гансу муж |- |6 |Жэньнинь ван |鎮寧王 |Аригбөхийн угсааны '''Бор, Наху''' |1306-? |Одоогийн Гуйжоу муж |- |7 |Вэй Ан ван |衛安王 |Мөнх хааны хүү Ёлондашын дэд хүү '''Өлзий''' хүртсан. Хожим Вэй ван болсон. |1305-1310 |Хэнань муж |- |8 |Вэйдин ван |威定王 |[[Аригбөх|Аригбөхийн]] хүү [[Ёмухур]] хүртсэн. Дараа нь Дин Юань ван цолоор шагнуулсан. |1305-1308 | |- |9 |Нинсу ван |寧肅王 |Жүчийн хүү Батын угсааны Тогтох |1308-? |Гансу муж |- |10 |Упин ван |武平王 |'''Мөнхтөмөр, Түмэнтөмөр, Төмөрбуха, Бухатөмөр''' |?-1338 | |- |11 |Нинхай ван |寧海王 |[[Даритай отчигин|Даритай отчигиний]] ач хүү '''Хөхчү''', түүний хүү '''Исиман''', түүний дүү '''Баатар''', түүний хүү '''Ахай''' |?-? | |- |12 |Аньнань ван |安南王 |'''Вьетнам улсын хаад''' | | |- |13 |Аньдин ван |安定王 |[[Хүлгэн]] ноёны угсааны '''Тогоон''', түүний хүү '''Доржбал''' |1313-? | |- |14 |Юнфэнь ван |永豐王 |[[Хонгирад|Хонгирадын]] '''Чухан хүргэн''', '''Тайхулду''' гүнжийн нөхөр. Сүүлд '''Ань Юань ван''' цолоор өргөмжилөгдсөн. |1312 |[[Жяньши нутгийн син жун шу шэн|Жяньши муж]] |- |15 |Аньдэ ван |安德王 |[[Тогоон(ханхүү)|Тогооны]] хүү '''Будашири''' |1313 | |- |16 |Юньнин ван |永寧王 |Тулуйн хүү Мөгэгийн угсааны Баянтөмөр, Муужэ |?-? | |- |17 |Фэньян ван |汾陽王 |[[Өгэдэй хаан|Өгэдэй хааны]] [[Годан|'''Годан ноёны''']] угсааны '''Байтөмөрт''' анх соёрхосон. |1317-? | |- |18 |Вэйюань ван |威遠王 |Цагадайн угсааны '''Баттөмөр, Ажиги''' нар |1323-? | |- |19 |Жао У ван |昭武王 |Хав хүргэн, Хуш |1306-? | |- |20 |Шүньян ван |順阳王 |[[Буянт хаан|'''Буянт хааны''']] хүү '''Одосбух'''. Сүүлд Ань ван болсон. Ах [[Шадбал гэгээн хаан|'''Шадбал хааны''']] амийг хорооход оролцсон. |1320 | |- |21 |Янь Ань ван |延安王 |'''Эбүгэн, Тэгэ, Насир аддин''' |?-? | |- |22 |Жинин ван |延安王 |Хонгирадын '''Манждай хүргэн, Анчин хүргэн''' |1295? | |- |23 |Гаотан ван |高唐王 |[[Онгуд]] аймгийн хүргэн нарт олгох цол |?-? |[[Шаньдун|Шаньдун муж]] |- |24 |Гаочан ван |高昌王 |[[Уйгурууд|Уйгурын]] Илүгү нар |?-? | |- |25 |Байлянь ван |白蘭王 |[[Пагва лам|'''Пагвагийн''']] дүү '''Чагнаадорж, Сономчанбу, Гунгалаванжуннайжянзан, Жабасяньзан''' |?-? |Төвд орон |- |26 |Жюньнин ван |浚寧王 |Мэргид овгийн [[Баян чинсан|'''Баян чинсан''']]. Сүүлд онд '''Чинь ван''' болсон. |1331-133? | |- |27 |Сяннин ван |襄寧王 |[[Өгэдэй хаан|'''Өгэдэй хааны''']] хүү '''Хүчү''' ноёны ач '''Алухуй''', түүний хүү '''Эсүбуган''' |1304-? | |- |28 |Шинин ван |西寧王 |1329 онд [[Алгуй|Алгу ханы]] хүү '''Чүбэй вангийн''' хүү Худалимишид соёрхсон. 1330 онд түүний хүү Сулейман залгамжилсан. |1329- 1368 |[[Ганьсу нутгийн син жун шу шэн|Ганьсу муж]], Шажоу чөлгөө (沙州路)<ref>{{Cite web |title=杨富学：元代敦煌伊斯兰文化觅踪_兰州大学西北少数民族研究中心 |url=https://rcenw.lzu.edu.cn/c/201807/406.html |access-date=2025-06-19 |website=rcenw.lzu.edu.cn}}</ref> |} === Тэмээний бариулт алтадмал мөнгөн тамгатай 4-р дэсийн ван === {| class="wikitable" !№ !Цол !Хятад нэр !Хүртсэн язгууртан !Хэрэглэсэн хугацаа !Эзэмшил нутаг |- |1 |Сипин ван |西平王 |'''[[Хубилай хаан|Хубилай хааны]] 7-р хүү [[Агругчи]] (Оручи) анх хүртэж, дараа нь '''Барам''', '''Гомбобал''' нар залгамжилсан.''' |1269-? |Төвдийн нутаг |- |2 |Жэнь Ши У Жин ван |鎮西武靖王 |[[Агругчи]]гийн ахмад хүү '''Төмөрбуха'''д 1297 онд анх хүртээжээ. Түүнийг '''Шуосибал'''?, '''Бонала'''? залгамжилсан. |1297 |тодорхойгүй |- |3 |Сюаньжин ван |宣靖王 |'''Даритай отчигины''' угсааны '''Майну''' ноён 1326 онд шагнасан. Хожим '''И ванд''' өргөмжилөгдсөн. |1326-? |тодорхойгүй |- |4 |Суйнин ван |綏寧王 |'''Адучи'''. 1326 онд Нин ванд өргөмжилөгдсөн. |1326-? | |- |5 |Жинань ван |靖安王 |'''Хөбух''' (1327-1355), '''Манман''' (1356-?) |1327-1368? |[[Жяньши нутгийн син жун шу шэн|Жяньши мужид]] байсан. |- |'''6''' |Гуанпин ван |廣平王 |'''[[Боорчи]]''', '''[[Боролдай|Бурундай]]''' (Боорчийн хүү), [[Иштөмөр|'''Иштөмөр''']] (Бурундайн хүү), '''Мулаху хүргэн''' (Иштөмөрийн том хүү), '''Тутух''' (Иштөмөрийн 3-р хүү), '''Хэбал''' (Боорчийн үр хойчис), '''Аруту''' (Мулаху хүргэний хүү), '''Яо Яо''' (Хэбалын хүү) нар ['''Боорчийн удмынхан'''] |?-? |Хэбэй муж |- |'''7''' |Жингун ван |靖恭王 |Толинхутулуг (脱邻忽都鲁) |1331-? |тодорхойгүй |- |'''8''' |Идэ ван |懿德王 |'''Сарандарь хүргэн (1330-1336)''' (Сүүлд '''Чан ван''' 昌王болсон). '''Бортөмөр хүргэн''' (1336-?) |1330-? |тодорхойгүй |- |'''9''' |Наньпин ван |南平王 |'''Төр''' ([[Гүюг хаан|'''Гүюг хааны''']] 3-р хүү '''Хөхөө ноёны''' 9-р хүү) |1273-1277 |[[Фужянь муж]] |} === Яст мэлхийн бариулт алтадмал мөнгөн тамгатай 5-р дэсийн ван === {| class="wikitable" !№ !Цол !Хятад нэр !Хүртсэн язгууртан !Хэрэглсэн хугацаа !Эзэмшил нутаг |- |1 |Нинюань ван |寧远王 |'''Хөхчү, Цэцэгт'''. 1307 онд Төмөр өлзийт хааны зарлигаар '''Нин ван''' болсон. |1290-1313 | |- |2 |Жэньюань ван |鎮遠王 |'''Яхууд, Төртөмөр''' (Яхууд 1307 онд '''Чу ван'''гийн тамга хүртсэн) |1290-1307 | |- |3 |Жинюань ван |靖遠王 |Хадай ([[Өгэдэй хаан|'''Өгэдэйн''']] 3-р хүү '''[[Хүчү]]''' хөвүүн Боладчигийн хөвүүн) |1290-? |[[Жяньши нутгийн син жун шу шэн|Жяньши муж]] |- |4 |Динюань ван |定遠王 |[[Ёмухур]] ([[Аригбөх|'''Аригбөхийн''']] хүү, 1305 онд Вэй Дин вангийн тамга хүртсэн) |1299-1305 |[[Юньнань нутгийн син жун шу шэн|Юньнань муж]] |- |5 |Сяоюань ван |肅遠王 |'''Төмөрбух''' ([[Хубилай хаан|'''Хубилай хааны''']] 7-р хүү '''Агругчи вангийн''' ахмад хүү, хожим '''Жэнь Ши У Жин ван'''гийн тамга хүртсэн) |1291-1297 |тодорхойгүй |- |6 |Жэндун ван |鎮東王 |'''Эсэнтөмөр''' ([[Хубилай хаан|'''Хубилай хааны''']] 5-р хүү Хөгэчи вангийн хүү) |1291-? | |- |7 |Тайнин ван |泰寧王 |'''Майну''' (1322-1324) , '''Ринчиндорж''' (Майнугийн хүү, 1324) |1322-? | |} === Яст мэлхийн бариулт мөнгөн тамгатай 6-р дэсийн ван === {| class="wikitable" |+ !№ !Цол !Ханз !Хүртсэн язгууртан !Хэрэглэсэн хугацаа !Эзэмшил |- |1 |Наньпин ван |南平王 |'''Тулу''', [[Гүюг хаан|Гүюг хааны]] хөвүүн Хөхөөгийн хөвүүн. 1273 онд тэмээний бариулт алтадмал мөнгөн тамгат ван болгож дэвшүүлсэн. |1272-1273 | |- |2 |Юнфэн жүн ван |永豐郡王 |Болд |?-? | |- |3 |Нинчан жүн ван |寧昌郡王 |'''Суодогэ хүргэн''' (Ихирэсийн Дархай хүргэний хөвүүн ), '''Булинжидай хүргэн''' (Суодогэ хүргэн, Лулухан гүнж хоёрын хүү) |1285-? | |- |4 |Сюаньнин жүн ван |宣寧郡王 |Төмөрбуха (1311-1330) Алинтөмөр (1330-?) |1311-? | |- |5 |Хуайрэнь жүн ван |懷仁郡王 |Исидан |1311-? | |- |6 |Баодө жүн ван |保德郡王 |Төмөр |1329-? | |- |7 |Нинпү жүн ван |寧濮郡王 |Чанжи хүргэн | | |- |8 |Пуян ван |駙馬濮陽王 |Тугтөмөр хүргэн, 1317 онд ци ван (岐王) цол хүртсэн. |1306-1317 | |- |9 |Цол тодорхой бус |無國邑名者 |Буха хүргэн (1311 онд хүртсэн), Бэхитөмөр (1280 онд хүртсэн), Хэрээдэй жүн ван (1274 онд хүртсэн), Ахунтөмөр, Өлзий өвгөн, Номхул их ван (那木忽里 大王), Хабич их ван, Баба их ван (1317 онд хүртсэн), Хутлугтөмөр ван, Юхунан ван (1298 онд ван болсон) | | |} ==Эшлэл== * [[Юань улсын судар]]: 108-р дэвтэр, Төрлийн вангийн хүснэгт {{Reflist}} [[Ангилал:Википедиа:Онцлох өгүүлэл]] [[Ангилал:Боржигин]] [[Ангилал:Жагсаалт (Юань улсын ван)| ]] [[Ангилал:Монголын түүх]] [[Ангилал:Цол]] [[Ангилал:Юань улс]] rxp38le3ial0ely9j737lhsz62p34hx 822254 822251 2025-06-19T10:39:08Z Megzer 20491 822254 wikitext text/x-wiki [[Файл:Kublai Khan.jpg|thumb|Хубилай хаан]] '''[[Хубилай хаан]]''' Их Монгол улсын хаан ширээг 1264 онд албан ёсоор авсан. Тэрээр хааны ургийн ноёдыг өөртөө татахын тулд тэдгээрт элдэв цол хэргэм шагнах, газар нутаг, хот балгадыг соёрхох бодлого баримтлаж байжээ. Өмнө нь хааны ургийнханд ван цол олгож байсан хэдий ч тэр нь нэр төдий зүйл байсан. Харин Хубилайн үеэс эхлээд хятад цол чимэг бүхий цол хэргэм олгож эхэлсэн. Тухайн үед тэдгээрийг нийтэд нь Жу ван (諸王) гэж нэрлэж байсан (үүнийг монголоор Олон ван, Угсаа төрлийн ван, Төрлийн ван гэх мэтээр нэрлэж байсан). ==Товч мэдээлэл== 1271 оноос [[Юань улс|Юань улсын]] төрийн үед тус улсад Алтан ургийн дөч гаруй төрлийн ван цолтон байсан. Тэдгээр нь дотроо зургаан зэрэг дэв бүхий нийт том ван бүгд 45 байсан.<ref>Юань улсын судар. 89 дүгээр дэвтэр</ref> Мөн цолны хятад нэрийг олгохдоо ихэвчлэн дараах гурван янзаар нэрлэж байсан. Үүнд: # Нанхиадын эртний Хавар-Намарын улсуудын үеийн вангийн цол (''Жишээ нь: Янь ван, Жинь ван, Лян ван гэх мэт'') # Тухайн эзэлсэн газар нутгийн Нанхиад нэр (''Жэн Нань ван, Ань Си ван гэх мэт'') # Шинээр зохиосон нэр (''Бэйнин ван, Бэйпин ван гэх мэт'') зэрэг болно. Тэдгээр төрлийн вангуудыг [[Юань улсын судар|Юань ши]] гэх мэтийн сударт Жу ван буюу угсаа төрлийн ван хэмээн нэрлэж байсан. Харин Дандаа чинсан гуайн орчуулсан Юань улсын сударт тэднийг '''Олон ван''' хэмээн нэрлээд түүн дотор нь хааны хүргэдийг мөн хамруулан нэрлэсэн байдаг. Олон ван хэмээсний гол шалтгаан нь урдаа маш олон чимэг маягийн нэршил авснаас тийн нэрлэх болсон мэт. Харин сүүлийн жилүүдэд ШУА-ын Түүхийн хүрээлэнгийн бүтээлүүдэд Төрлийн ван гэж бичигдэж байна. <br/>Төрлийн вангуудыг эзэмшдэг тамгаар нь 6 дэсээр хуваадаг. [[Файл:The stamp of a Mongolian army.JPG|thumb|Юань улсын түшмэлийн тамганы бариул]] [[Файл:管軍総把印①.JPG|thumb|Юань улсын мянгатын ноёны тамга]] # "Арслангийн бариулт алтан тамга # Тоймог луу бариулт алтан тамга # Тэмээн гөрөөсөн бариулт алтан тамга # Тэмээн гөрөөсөн бариулт алтадмал мөнгөн тамга # Яст мэлхийн бариулт алтадмал мөнгөн тамга # Яст мэлхийн бариулт мөнгөн тамга" гэсэн зургаан төрлийн тамга олгож байсан. ==Жагсаалт== ===Тэргүүн дэсийн арслангийн бариулт алтан тамгатай вангууд=== {| class="wikitable" !№ !Цол, чимэг !Хятад ханз !Хүртсэн язгууртан !Хугацаа !Эзэмшил нутаг |- |1 |[[Янь ван]] |燕王 |[[Чингим]], '''[[Алтандара]]''' |1263-1274, 1331 | |- |2 |[[Жинь ван]] |晉王 |[[Гамала]], [[Есөнтөмөр хаан|Есөнтөмөр]], [[Бадамрэгжийбуу]] |1292-1328 |Гурван голын эх, Чингис хааны их ордос (Аураг орд) |- |3 |Чинь ван |秦王 |[[Мангала]], Алтанбух, Ананд, [[Баян чинсан]] |1270?-1307, 1340 |Тангудын нутаг |- |4 |Лян ван |梁王 |[[Гамала]], [[Сүншан]], [[Ванчан (Лян ван)|Ванчан]], '''Бор''', '''Аруг''', [[Басалаварми]] |1289-1381 |Юньнань мужийн нутаг |- |5 |Юэ ван |越王 |[[Цагадай|'''Цагадайн''']] угсааны '''Улаан''', '''Раднашири''' |1307-? | |- |6 |Ин ван |營王 |'''Эсэнтөмөр''' ([[Хубилай хаан|'''Хубилай хааны''']] хүү [[Хөхчү (Нин ван)|'''Хөхчүгийн''']] хүү) |1308-? | |- |7 |Шу ван |鄃王 |'''Онгудын Нэгүдэй хүргэн, Жухунан хүргэн''' |?-? | |- |8 |Нин ван |寧王 |[[Хубилай хаан|'''Хубилайн''']] '''хүү [[Хөхчү (Нин ван)|Хөхчү]]''' |1307-? |Дараа нь Нин Юань ван болсон, Юньнань муж |- |9 |[[Чи ван]] |齊王 |[[Хасар|Хасарын]] удмын '''Бабуш, Өргөнтөмөр, Ёлтөмөр''' болон [[Хөхтөмөр|Хөхтөмөр жанжин]] |1260?; 1308-?; 1368-1375 | |- |10 |Чу ван |楚王 |'''Яхууд, Төртөмөр, Баатар, Яньтөмөр''' |1307-? | |- |11 |Вэй ван |豳王 |[[Хачиун|'''Хачиуны''']] удмийн '''Дорной''' |1307-1312 | |- |12 |Бинь ван |魏王 |Цагадайн хүү [[Байдар|Байдарын]] хүү Чубу, Нанхул, Хутагтмэс, Буянтөмөр, Үйл, Ринчин |1307-1368? |Шаньси муж |- |13 |Жи ван |濟王 |[[Чингим|Чингимийн]] дунд хүү [[Дармабала|Дармабалагийн]] ахмад хөвүүн [[Амуга]], түүний хүү '''Бортөмөр''', Амугагийн хүү '''Нялхабух'''ын хүү '''Баянтөмөр''' |?-? | |- |14 |Лу ван |魯王 |[[Хонгирад|Хонгирадын]] '''Анчин, Манждай, Авдай, Алчишири, Мамууш''', Мухулайн удам '''Хантун ноён, Наймандай''' |?-? |'''Чуаннин чөлгөөг''' захирч, '''Жинин чөлгөө'''г эзэмшдэг байсан. Хааны хүртээсэн өмч хот нь Жинин чөлгөө байсан тул Жинин ван хэмээн тэмдэглэсэн ч байдаг. |- |15 |Дин ван |定王 |[[Аригбөх|'''Аригбөхийн''']] хүү [[Ёмухур]], Жалидай |1308-? |Хубэй мужийн Динжоу-г захирч байсан. |- |16 |Лун ван |隴王 |[[Өгэдэй хаан|Өгэдэйн]] 6-р хүү '''Хадааны''' хүү '''Хуланч; Хурудай, Синдуч''' |?-? |Эзэмшил нь [[Шэньси нутгийн син жун шу шэн|Шэньси мужийн]] дотор байсан |- |17 |Жао ван |趙王 |[[Онгуд|Онгудын]] '''Жуху хүргэн/1308-1314/, Аругтай/1314-1324/, Мажахан хүргэн, Буянхүү, Айбух, Жуньбух, Хүрхүс, Нангиадай, Чяоланч, Шуань хүргэн''' |1308-1368? |Хэбэй муж |- |18 |Жя ван |嘉王 |[[Мөнх хаан|'''Мөнх хааны''']] хүү Ширхийн хүү Хонхтөмөр |1318-? | |- |19 |Жин ван |荊王 |[[Өгэдэй хаан|Өгэдэй хааны]] хөвүүн '''Годангийн''' удам '''Исубүга''' 1324 онд хүртсэн.1336 онд '''Төвтөмөр''' залгамжилж, дараа нь '''Тогооч''', дараа нь '''Дармашири''' нар хүртэж байсан |1324-? |Эзэмшил нь Хубэй мужид байсан. |- |20 |Чан ван |昌王 |[[Ихирэс|'''Ихирэс''']] аймгийн '''[[Буту хүргэн|Буту]]''' (нэхэн хүртээсэн), '''Соёрха, Жахурчин, Хулан хүргэн, Ашиг хүргэн, Балашири хүргэн, Сарандар''' нар залгамжилж байсан. |?-? | |- |21 |Вэй ван |衛王 |'''[[Мөнх хаан|Мөнх хааны]] хүү [[Өрөндаш|Ёлондашын]] хүү Өлзий''' |?-1310 |1310 онд Вэй Ань ван цол хүртсэн. |- |22 |Янь ван |兗王 |'''Майжүхан'''<ref>[[Есөнтөмөр хаан|Есөнтөмөр хааны]] Бихан, Сүхдарь нэрт хоёр хатны эцэг.</ref>''', Өлзийнүү, Удудай''' |1300-1366 |Хэнань мужид эзэмшилтэй байсан |- |23 |У ван |吳王 |'''[[Хачиун|Хачиуны удмын]] Дорной, Буба, Мунанз, Шуосижян, Дорж''' |1312-1368 |Жяньсу мужид эзэмшилтэй байсан. |- |24 |Шоу ван |壽王 |'''[[Тэмүгэ отчигин|Тэмүгэ отчигины]] удмын Толичу, Наймандай''' |?-? | |- |25 |Жоу ван |周王 |[[Хайсан хүлэг хаан|'''Хайсан хааны''']] ахмад хүү [[Хүслэн хаан|'''Хүслэн''']] |1315-1329 | |- |26 |Ань ван |安王 |[[Аюурбарбад буянт хаан|Буянт хааны]] бага хүү '''Одосбух''' |1315-1320 |1320 онд Шунь Янь ван цол хүртсэн. |- |27 |Ляо ван |遼王 |[[Тэмүгэ отчигин|'''Тэмүгэ отчигины''']] удмын '''Тогтох, Янашири''' |?-1328 |[[Ляоян нутгийн син жун шу шэн|Ляоян муж]] |- |28 |Жи ван |冀王 |[[Аригбөх|'''Аригбөхийн''']] удмын '''Бор''', [[Мухулай|'''Мухулайн''']] удмын '''Хусухур''', '''Ринчин, Бэрхбух''' |?-? |Хэбэй мужид эзэмшилтэй байсан. |- |29 |Энь ван |恩王 |Хасарын удмын '''Өргөнтөмөр, Ёлтөмөр''' нар хүртсэн. |?-? | |- |30 |Ци ван |岐王 |'''Тогтөмөр хүргэн, Сунангомбо, Алагхив, Доржбал''' |?-? |Шэньси мужид эзэмшилтэй байсан. |- |31 |Хуай ван |懷王 |[[Хайсан хүлэг хаан|Хайсан хааны]] хүү [[Тугтөмөр хаан|Тугтөмөрт]] хүртээсэн. |1324-1328 |[[Наньжин|Жянкан хот]] |- |32 |Ю ван |豫王 |'''Адишнашири''' |1328-? | |- |33 |Су ван |肅王 |[[Цагадай|'''Цагадайн''']] '''удмын Нагули, Гуанчэ''' |?-? |Эзэмшил нутаг нь Ганьсу мужид байсан. |- |34 |Тань ван |郯王 |[[Мөнх хаан|'''Мөнх хааны''']] '''хөвүүн Ёлондашын хөвүүн Өлзий вангийн хөвгүүн Цэцэгт''' |1331-133? | |- |35 |Бинь ван |邠王 |'''Буянтбух''' |?-? |[[Шэньси]] мужийн нутагт эзэмшилтэй байсан. |- |36 |Лу ван |酈王 |[[Хүслэн хаан|Хүслэн хааны]] хүү [[Ринчинбал|Ринчинбал]] |1330-1332 | |- |37 |Рун ван | |[[Яньтөмөр|Яньтөмөрийн]] дүү '''Садун'''; '''[[Ашабуха|Ашбөх]] заргач'''; [[Тогтох чинсан|'''Тогтох''' чинсангийн]] дүү '''Хэлижи''' |?-? | |- |38 |И ван |益王 |[[Даридай отчигин|Даридай отчигины]] удмын '''Майну, Хүндтөмөр''' | |1336 онд халж Сюань Жин ван болгосон. |- |39 |Хуай ван |淮王 |[[Хубилай хаан|Хубилай хааны]] хөвүүн [[Тогоон(ханхүү)|Тогооны]] хөвүүн '''Төмөрбуха''' |1368-1368 |1368 оны намар хүртээж, [[Дайду]] хотыг сахиулж үлдээн Тогоонтөмөр хаан Шанду хот руу зугтсан. |- |40 |Шэн ван |升王 |'''Рунжун ван [[Чунхур]]''' /[[Яньтөмөр|Яньтөмөрийн]] эцэг/-н эцэг [[Тутуха|Тутухад]] нэхэн хүртээсэн. |1297 |Жяньсу мужид эзэмшилтэй. |- |42 |Лян ван |涼王 |'''Шуосижи дорж/Тангуд хүн/, Дангубал''' |?-? | |- |43 |Жэн ван | |Мэргид овгийн [[Баян чинсан|Баян чинсангийн]] эцэг Жинжир, Баян чинсангийн өргөмөл хүү Тогтох чинсан нарт нэхэн хүртээсэн. |?-? | |- |44 |И ван |義王 |Гуанжэбухын хүү Хэшан |?-? | |- |45 |Ин ван |瀛王 |Гуанжэбухын хөвүүн Есөнбуха |?-? |Хэбэй муж |- |48 |Юнь ван |鄆王 |[[Мухулай|Мухулайн]] хойчис [[Байжу ноён|Байжу ноёнд]] нэхэн хүртээсэн. |1324 | |- |49 |Жун ван |忠王 |Мэргидийн [[Тогтох чинсан|Тогтох чинсаны]] эцэг [[Мажардай|Мажардайд]] хүртээсэн цол. |?-? | |- |50 |Дэ ван |德王 |Мажардай, [[Яньтөмөр]] ван нарт соёрхжээ. |?-? | |} === Тоймог луу бариулт алтан тамгатай 2-р дэсийн ван === {| class="wikitable" !№ !Цол, чимэг !хятад нэр !Хүртсэн язгууртан !Хэрэглэж байсан хугацаа !Эзэмшил нутаг |- |1 |Аньши ван |安西王 |[[Мангала|'''Мангала''']]''', Алтанбух, Ананд''' |1272-1307 |Ганьсу, Шэньси муж |- |2 |Бэй-ань ван |北安王 |[[Номуган]] |1284-1292 |Гурван голын сав газар, Хэнань мужийн Линжянь сянь |- |3 |Жэньнань ван |鎮南王 |[[Хубилай хаан|Хубилай хааны]] хөвүүн [[Тогоон(ханхүү)|Тогоонд]] 1284 онд шагнасан. 1301 онд хальсны дараа түүний хөвүүд болох '''Луужин,Тобуха, Тольбуха, Төмөрбуха, ач хөвүүн Борбуха нар''' залгамжилсан. |1284-1368 | |- |4 |Бэйнин ван |北寧王 |Жинь ван [[Гамала|Гамалагийн]] бага хөвүүн '''Дэлгэрбуха''' |1307-1309 | |- |5 |Эньпин ван |恩平王 |Гуулин улсын язгууртан '''Ли Жа Чун, [[Тэжу ван|Ли Сон Ге]]''' |1312-? | |- |6 |Бэйпин ван |北平王 |[[Номуган|'''Номуган''']] |1265-1284 | |- |7 |Сюаньдэ ван |宣德王 |[[Тогоон(ханхүү)|Тогооны]] хүү '''Будашири, Динжу''' |1313-? | |- |8 |Вэньжи ван |文濟王 |Тогооны хүү '''Манз, Бухатөмөр''' |?-1353 | |- |9 |Баоэнь ван |保恩王 |'''Өргөнтөмөр''' |1316-? | |- |10 |Унин ван |武寧王 |Мөнх хааны хүү Ёлондашын ач '''Цэцэгт''' |1322-1331 | |- |11 |Вэйшүнь ван |威順王 |[[Тогоон(ханхүү)|Тогооны]] хүү '''Гончигбуха''' |1326-1356 | |- |12 |[[Гуаннин ван]] |廣寧王 |[[Бэлгүтэй]] ноёны угсааныханд хүртээсэн цол. Онон-Хэрлэн голын сав газрыг багтаж байсан |1262-1368 | |- |13 |Баонин ван |保寧王 |[[Хачиун|Хачиуны]] удмын ноёд |1329-? | |- |14 |Сижин ван |西靖王 |'''Вэй ван Амугагийн ([[Хайсан хүлэг хаан|Хайсан хүлэг хааны]] эх ондоо, [[Дармабала|'''эцэг''']] нэгтэй дүү''')''' хүү Аруг''' |1330-? | |- |15 |Шиань ван |西安王 |'''Раднашири''', нь анх хүртээд 1329 онд дэвшиж Ю ван болсон, хүү Дармад залгамжлуулсан. |?1329 | |- |16 |Тайпин ван |太平王 |'''[[Яньтөмөр|Яньтөмөр тайш]], Тэнгис''' |1328-1335 | |- |17 |Зичуань ван |淄川王 |[[Хасар|'''Хавт Хасар''']], хүү [[Егү|Ехү]] нарт нэхэн хүртээсэн цол. | | |- |18 |Жиян ван |濟陽王 |Мунанз, Буби |1330-? | |- |19 |Юнчан ван |永昌王 |[[Хасар|'''Хасарын''']] угсааны '''Жибгэтөмөрт''' шагнасан |?-? | |- |20 |Юнь ань ван |鄆安王 |Сэнгэбула хүргэн /桑哥不剌/, Шанпуна гүнжийн /尚普納公主/ нөхөр | | |- |21 |Яньди ван |陽翟王 |Өгэдэй хааны отгон хөвүүн Мэлиг ноёны жич хөвүүн '''Түмэн ноён''' 1308 онд анх хүртсэн. Түмэнгийн дараа '''Хүчүн''' залгамжилсан. Хүчүнгийн дараа '''Тайван''' (1324 онд залгамжилсан). Түүний дараа '''Төмөрчи''', '''[[Ариунтөмөр]]''' (1361 он хүртэл), '''Худутөмөр''' ван (1361 онд залгамжилсан) нар тус тус үе залгамжилсан. |1308-1368 |[[Эрчис мөрөн]], Алтайн нуруу |} === Тэмээний бариулт алтан тамгатай 3-р дэсийн ван === {| class="wikitable" !№ !Цол !Хятад нэр !Эзэмшигч язгууртан !Хэрэглэж байсан хугацаа !Эзэмшил нутаг |- |1 |Хэдун ван |河間王 |[[Хүлгэн|Хүлгэний]] ([[Хулан хатан|Хулан хатаны]] ганц хүү) хөвгүүн '''Хуча''', Хучагийн хүү '''Угудай''', Угудайн хүү '''Эбүгэн''' |?-1287 |Хэбэй мужид байсан. |- |2 |Хэпин ван |河平王 |[[Мөнх хаан|'''Мөнх хааны''']] хүү '''Ширх''' |1268-? | |- |3 |Юньнань ван |雲南王 |[[Хубилай хаан|Хубилай хааны]] хүү [[Хөхэчи]] (1267-1280), Хөгэчигийн хүү '''Эсэнтөмөр (1280-1308)''', '''Лаодэ (1309-1320)''', '''Ванчан (1320-1324),''' '''Аруг''' (Эсэнтөмөрийн хүү), Аругийн хүү '''Бор''' |1267-133? |Юньнань муж |- |4 |Жинань ван |濟南王 |[[Хачиун|'''Хачиуны''']] хүү [[Алчидай|'''Алчидай''']], Алчидайн ач хүү '''Холч''', Холчын хүү '''Шинэхар''' |?-? | |- |5 |Вэй У Ши Нин ван |威武西寧王 |[[Цагадай|'''Цагадайн''']] хүү [[Байдар|Байдарын]] ач хүү '''Чүбэй''', Чүбэйгийн хүү '''Нагули''', Нагулигийн хүү '''Ахабу''', Ахабугийн хүү '''Эрхичи''' |1305-? |Гансу муж |- |6 |Жэньнинь ван |鎮寧王 |Аригбөхийн угсааны '''Бор, Наху''' |1306-? |Одоогийн Гуйжоу муж |- |7 |Вэй Ан ван |衛安王 |Мөнх хааны хүү Ёлондашын дэд хүү '''Өлзий''' хүртсан. Хожим Вэй ван болсон. |1305-1310 |Хэнань муж |- |8 |Вэйдин ван |威定王 |[[Аригбөх|Аригбөхийн]] хүү [[Ёмухур]] хүртсэн. Дараа нь Дин Юань ван цолоор шагнуулсан. |1305-1308 | |- |9 |Нинсу ван |寧肅王 |Жүчийн хүү Батын угсааны Тогтох |1308-? |Гансу муж |- |10 |Упин ван |武平王 |'''Мөнхтөмөр, Түмэнтөмөр, Төмөрбуха, Бухатөмөр''' |?-1338 | |- |11 |Нинхай ван |寧海王 |[[Даритай отчигин|Даритай отчигиний]] ач хүү '''Хөхчү''', түүний хүү '''Исиман''', түүний дүү '''Баатар''', түүний хүү '''Ахай''' |?-? | |- |12 |Аньнань ван |安南王 |'''Вьетнам улсын хаад''' | | |- |13 |Аньдин ван |安定王 |[[Хүлгэн]] ноёны угсааны '''Тогоон''', түүний хүү '''Доржбал''' |1313-? | |- |14 |Юнфэнь ван |永豐王 |[[Хонгирад|Хонгирадын]] '''Чухан хүргэн''', '''Тайхулду''' гүнжийн нөхөр. Сүүлд '''Ань Юань ван''' цолоор өргөмжилөгдсөн. |1312 |[[Жяньши нутгийн син жун шу шэн|Жяньши муж]] |- |15 |Аньдэ ван |安德王 |[[Тогоон(ханхүү)|Тогооны]] хүү '''Будашири''' |1313 | |- |16 |Юньнин ван |永寧王 |Тулуйн хүү Мөгэгийн угсааны Баянтөмөр, Муужэ |?-? | |- |17 |Фэньян ван |汾陽王 |[[Өгэдэй хаан|Өгэдэй хааны]] [[Годан|'''Годан ноёны''']] угсааны '''Байтөмөрт''' анх соёрхосон. |1317-? | |- |18 |Вэйюань ван |威遠王 |Цагадайн угсааны '''Баттөмөр, Ажиги''' нар |1323-? | |- |19 |Жао У ван |昭武王 |Хав хүргэн, Хуш |1306-? | |- |20 |Шүньян ван |順阳王 |[[Буянт хаан|'''Буянт хааны''']] хүү '''Одосбух'''. Сүүлд Ань ван болсон. Ах [[Шадбал гэгээн хаан|'''Шадбал хааны''']] амийг хорооход оролцсон. |1320 | |- |21 |Янь Ань ван |延安王 |'''Эбүгэн, Тэгэ, Насир аддин''' |?-? | |- |22 |Жинин ван |延安王 |Хонгирадын '''Манждай хүргэн, Анчин хүргэн''' |1295? | |- |23 |Гаотан ван |高唐王 |[[Онгуд]] аймгийн хүргэн нарт олгох цол |?-? |[[Шаньдун|Шаньдун муж]] |- |24 |Гаочан ван |高昌王 |[[Уйгурууд|Уйгурын]] Илүгү нар |?-? | |- |25 |Байлянь ван |白蘭王 |[[Пагва лам|'''Пагвагийн''']] дүү '''Чагнаадорж, Сономчанбу, Гунгалаванжуннайжянзан, Жабасяньзан''' |?-? |Төвд орон |- |26 |Жюньнин ван |浚寧王 |Мэргид овгийн [[Баян чинсан|'''Баян чинсан''']]. Сүүлд онд '''Чинь ван''' болсон. |1331-133? | |- |27 |Сяннин ван |襄寧王 |[[Өгэдэй хаан|'''Өгэдэй хааны''']] хүү '''Хүчү''' ноёны ач '''Алухуй''', түүний хүү '''Эсүбуган''' |1304-? | |- |28 |Шинин ван |西寧王 |1329-1330 онд [[Алгуй|Алгу ханы]] хүү Чүбэй вангийн хүү '''Хутлугмиш''', 1330-1351 онд Хутлугмишийн хүү '''Сулейман'''<ref>{{Cite web |title=敦煌出土文物 {{!}}《重修皇庆寺记》碑_西宁 |url=https://www.sohu.com/a/www.sohu.com/a/404326199_120116137 |access-date=2025-06-19 |website=www.sohu.com}}</ref>''',''' 1351-1368 онд '''Яган шах''' |1329- 1368 |[[Ганьсу нутгийн син жун шу шэн|Ганьсу муж]], Шажоу чөлгөө (沙州路)<ref>{{Cite web |title=杨富学：元代敦煌伊斯兰文化觅踪_兰州大学西北少数民族研究中心 |url=https://rcenw.lzu.edu.cn/c/201807/406.html |access-date=2025-06-19 |website=rcenw.lzu.edu.cn}}</ref> |} === Тэмээний бариулт алтадмал мөнгөн тамгатай 4-р дэсийн ван === {| class="wikitable" !№ !Цол !Хятад нэр !Хүртсэн язгууртан !Хэрэглэсэн хугацаа !Эзэмшил нутаг |- |1 |Сипин ван |西平王 |'''[[Хубилай хаан|Хубилай хааны]] 7-р хүү [[Агругчи]] (Оручи) анх хүртэж, дараа нь '''Барам''', '''Гомбобал''' нар залгамжилсан.''' |1269-? |Төвдийн нутаг |- |2 |Жэнь Ши У Жин ван |鎮西武靖王 |[[Агругчи]]гийн ахмад хүү '''Төмөрбуха'''д 1297 онд анх хүртээжээ. Түүнийг '''Шуосибал'''?, '''Бонала'''? залгамжилсан. |1297 |тодорхойгүй |- |3 |Сюаньжин ван |宣靖王 |'''Даритай отчигины''' угсааны '''Майну''' ноён 1326 онд шагнасан. Хожим '''И ванд''' өргөмжилөгдсөн. |1326-? |тодорхойгүй |- |4 |Суйнин ван |綏寧王 |'''Адучи'''. 1326 онд Нин ванд өргөмжилөгдсөн. |1326-? | |- |5 |Жинань ван |靖安王 |'''Хөбух''' (1327-1355), '''Манман''' (1356-?) |1327-1368? |[[Жяньши нутгийн син жун шу шэн|Жяньши мужид]] байсан. |- |'''6''' |Гуанпин ван |廣平王 |'''[[Боорчи]]''', '''[[Боролдай|Бурундай]]''' (Боорчийн хүү), [[Иштөмөр|'''Иштөмөр''']] (Бурундайн хүү), '''Мулаху хүргэн''' (Иштөмөрийн том хүү), '''Тутух''' (Иштөмөрийн 3-р хүү), '''Хэбал''' (Боорчийн үр хойчис), '''Аруту''' (Мулаху хүргэний хүү), '''Яо Яо''' (Хэбалын хүү) нар ['''Боорчийн удмынхан'''] |?-? |Хэбэй муж |- |'''7''' |Жингун ван |靖恭王 |Толинхутулуг (脱邻忽都鲁) |1331-? |тодорхойгүй |- |'''8''' |Идэ ван |懿德王 |'''Сарандарь хүргэн (1330-1336)''' (Сүүлд '''Чан ван''' 昌王болсон). '''Бортөмөр хүргэн''' (1336-?) |1330-? |тодорхойгүй |- |'''9''' |Наньпин ван |南平王 |'''Төр''' ([[Гүюг хаан|'''Гүюг хааны''']] 3-р хүү '''Хөхөө ноёны''' 9-р хүү) |1273-1277 |[[Фужянь муж]] |} === Яст мэлхийн бариулт алтадмал мөнгөн тамгатай 5-р дэсийн ван === {| class="wikitable" !№ !Цол !Хятад нэр !Хүртсэн язгууртан !Хэрэглсэн хугацаа !Эзэмшил нутаг |- |1 |Нинюань ван |寧远王 |'''Хөхчү, Цэцэгт'''. 1307 онд Төмөр өлзийт хааны зарлигаар '''Нин ван''' болсон. |1290-1313 | |- |2 |Жэньюань ван |鎮遠王 |'''Яхууд, Төртөмөр''' (Яхууд 1307 онд '''Чу ван'''гийн тамга хүртсэн) |1290-1307 | |- |3 |Жинюань ван |靖遠王 |Хадай ([[Өгэдэй хаан|'''Өгэдэйн''']] 3-р хүү '''[[Хүчү]]''' хөвүүн Боладчигийн хөвүүн) |1290-? |[[Жяньши нутгийн син жун шу шэн|Жяньши муж]] |- |4 |Динюань ван |定遠王 |[[Ёмухур]] ([[Аригбөх|'''Аригбөхийн''']] хүү, 1305 онд Вэй Дин вангийн тамга хүртсэн) |1299-1305 |[[Юньнань нутгийн син жун шу шэн|Юньнань муж]] |- |5 |Сяоюань ван |肅遠王 |'''Төмөрбух''' ([[Хубилай хаан|'''Хубилай хааны''']] 7-р хүү '''Агругчи вангийн''' ахмад хүү, хожим '''Жэнь Ши У Жин ван'''гийн тамга хүртсэн) |1291-1297 |тодорхойгүй |- |6 |Жэндун ван |鎮東王 |'''Эсэнтөмөр''' ([[Хубилай хаан|'''Хубилай хааны''']] 5-р хүү Хөгэчи вангийн хүү) |1291-? | |- |7 |Тайнин ван |泰寧王 |'''Майну''' (1322-1324) , '''Ринчиндорж''' (Майнугийн хүү, 1324) |1322-? | |} === Яст мэлхийн бариулт мөнгөн тамгатай 6-р дэсийн ван === {| class="wikitable" |+ !№ !Цол !Ханз !Хүртсэн язгууртан !Хэрэглэсэн хугацаа !Эзэмшил |- |1 |Наньпин ван |南平王 |'''Тулу''', [[Гүюг хаан|Гүюг хааны]] хөвүүн Хөхөөгийн хөвүүн. 1273 онд тэмээний бариулт алтадмал мөнгөн тамгат ван болгож дэвшүүлсэн. |1272-1273 | |- |2 |Юнфэн жүн ван |永豐郡王 |Болд |?-? | |- |3 |Нинчан жүн ван |寧昌郡王 |'''Суодогэ хүргэн''' (Ихирэсийн Дархай хүргэний хөвүүн ), '''Булинжидай хүргэн''' (Суодогэ хүргэн, Лулухан гүнж хоёрын хүү) |1285-? | |- |4 |Сюаньнин жүн ван |宣寧郡王 |Төмөрбуха (1311-1330) Алинтөмөр (1330-?) |1311-? | |- |5 |Хуайрэнь жүн ван |懷仁郡王 |Исидан |1311-? | |- |6 |Баодө жүн ван |保德郡王 |Төмөр |1329-? | |- |7 |Нинпү жүн ван |寧濮郡王 |Чанжи хүргэн | | |- |8 |Пуян ван |駙馬濮陽王 |Тугтөмөр хүргэн, 1317 онд ци ван (岐王) цол хүртсэн. |1306-1317 | |- |9 |Цол тодорхой бус |無國邑名者 |Буха хүргэн (1311 онд хүртсэн), Бэхитөмөр (1280 онд хүртсэн), Хэрээдэй жүн ван (1274 онд хүртсэн), Ахунтөмөр, Өлзий өвгөн, Номхул их ван (那木忽里 大王), Хабич их ван, Баба их ван (1317 онд хүртсэн), Хутлугтөмөр ван, Юхунан ван (1298 онд ван болсон) | | |} ==Эшлэл== * [[Юань улсын судар]]: 108-р дэвтэр, Төрлийн вангийн хүснэгт {{Reflist}} [[Ангилал:Википедиа:Онцлох өгүүлэл]] [[Ангилал:Боржигин]] [[Ангилал:Жагсаалт (Юань улсын ван)| ]] [[Ангилал:Монголын түүх]] [[Ангилал:Цол]] [[Ангилал:Юань улс]] 1yfakio7ducbxyzchp2bd100p70d0vk 0 60007 822242 812628 2025-06-19T08:41:39Z Megzer 20491 822242 wikitext text/x-wiki '''Хүлгэн''' нь (1205?-1238) [[Чингис хаан|Чингис хааны]] бага хатан, Увас Мэргидийн [[Хулан хатан|Хулан хатнаас]] төрсөн ганц хүү нь юм. Тэрээр 1238 онд Кипчакийн аян дайнд [[Бат хан|Бат ханы]] удирдлага дор цэрэг удирдаж яваад [[Коломна хот|Коломна хотын]] бүслэлтэд тэнэсэн суманд оногдож нас барсан. == Үр хойчис == Хүлгэн нь Хуча гэдэг хүүтэй байсан. Хүлгэн ноёны угсааны хэд хэдэн язгууртанд 1265 онд '''Хөжянь ван''' (河间王), 1313 онд '''Аньдин ван''' (安定王) цолыг хүртээсэн. [[Юань улсын төрлийн вангуудын жагсаалт|Хэжян ван]] цолыг Хучагийн хүү Угудай (Юань улсын сударт бас Хулудай гэж бичсэн байдаг) 1265 онд хүртэж, түүний хүү Өвгөн залгамжилсан. 1287 онд [[Наян ван|Наян вангийн]] бослогод Өвгөн ван оролцсон нь баригдан цаазлуулж, Хэжян ван цолоо хураалгасан. 1313 онд [[Аюурбарбад буянт хаан|Буянт хааны]] зарлигаар Хүлгэн ноёны удмын Тогоон ноёнд '''Аньдин ван''' цолыг соёрхосныг, түүний хүү Доржбал залгамжлав. Хүлгэн ханхүүгийн удмын вангуудын жилийн хишиг нь мөнгө 100 лан ембүү, торго гурван зуун хуй, таван өрхөөс ёнгор авах, улаан бич жилд (1235 он) Хөжянь чөлгөөний 45930 өрх хувааж өгөв. [[Яньёу|Яньёугийн]] 6-р онд (1319 он) үнэндээ 10140 өрх, авах торгон утас 4479 жин байв.<ref name=":0">{{Cite web |title=元史/卷095 - 维基文库，自由的图书馆 |url=https://zh.wikisource.org/wiki/%E5%85%83%E5%8F%B2/%E5%8D%B7095 |access-date=2025-03-06 |website=zh.wikisource.org |language=zh}}</ref> 1281 онд Хубилай хаан [[Сүн улс|Сүн улсыг]] эзлэсний дараа эзлэсэн нутгаас ихэс ноёдод соёрхолыг Хүлгэн ханхүүгийн ач Өвгөн ванд өмнөд хятадын Хөнжоу чөлгөөний (衡州路) 53930 өрх, авах зоос нь 2157 лан ембүү<ref name=":0" /> өгсөн. {{tree list|start}} *'''Хүлгэн ханхүү''' **Хуча ноён ***охин Тура тулун<ref name=":4" /> ***хөжянь ван Угудай (Хулудай, 忽魯歹<ref name=":0" /><ref name=":1">{{Cite book |last=宋 |first=濂等 |title=元史 |publisher=中华书局 |year=1976 |volume=9 |location=北京 |pages=2716 |language=хятад}}</ref>, Ургудай<ref>{{Cite book |title=Му'изз ал-ансаб (Прославляющее генеалогии) |publisher=Дайк пресс |year=2006 |location=Алматы |pages=37 |language=ru}}</ref>) ****хөжянь ван Өвгөн *****Бужурагжи<ref>{{Cite book |title=Му'изз ал-ансаб (Прославляющее генеалогии) |publisher=Дайк пресс |year=2006 |location=Алматы |pages=37 |language=ru}}</ref> *****Баба их ван (八八大王) ******Юлтус Төмөр ван (允禿思帖木兒王)<ref>title=Юань улсын судар/107-р дэвтэр|url=https://zh.wikisource.org/wiki/%E5%85%83%E5%8F%B2/%E5%8D%B7107 |access-date=2025-01-21 |website=zh.wikisource.org |language=zh}}</ref><ref name=":1" /> ******Хабин Төмөр ван (合賓帖木兒王)<ref name=":0" /><ref name=":1" /> ****Бабала их ван (八八剌大王)<ref name=":0" /><ref name=":1" />: 1301 оны 7 сард Эмгэн ванг залгамжлан ван болсон.<ref>{{Cite web |title=元史/卷020 - 维基文库，自由的图书馆 |url=https://zh.wikisource.org/wiki/%E5%85%83%E5%8F%B2/%E5%8D%B7020 |access-date=2025-03-06 |website=zh.wikisource.org |language=zh}}</ref><ref>{{Cite journal |last=Хитоши |first=Мүраока |date=2023 |title=Юань улсын судар дахь Хөлгөний гэр бүлийн хувь эзэмшил, түүний өөрчлөлт |url=https://www.academia.edu/117382800/%D0%A5_%D0%9C%D2%AF%D1%80%D0%B0%D0%BE%D0%BA%D0%B0_%D0%AE%D0%B0%D0%BD%D1%8C_%D1%83%D0%BB%D1%81%D1%8B%D0%BD_%D1%81%D1%83%D0%B4%D0%B0%D1%80_%D0%B4%D0%B0%D1%85%D1%8C_%D0%A5%D3%A9%D0%BB%D0%B3%D3%A9%D0%BD%D0%B8%D0%B9_%D0%B3%D1%8D%D1%80_%D0%B1%D2%AF%D0%BB%D0%B8%D0%B9%D0%BD_%D1%8D%D0%B7%D1%8D%D0%BC%D1%88%D0%B8%D0%BB_%D1%82%D2%AF%D2%AF%D0%BD%D0%B8%D0%B9_%D3%A9%D3%A9%D1%80%D1%87%D0%BB%D3%A9%D0%BB%D1%82 |journal=Чингис хааны өв, соёл судлал |volume=2 |issue=1-9 |pages=176}}</ref> *****аньдин ван Тогоон ******аньдин ван Доржбал ****Эмгэн их ван (也滅干大王)<ref name=":0" /><ref name=":1" />: 1300 оны 4 сард алтан тамга хүртэж, 1301 оны 7 сард таалал төгссөн.<ref>{{Cite web |title=元史/卷020 - 维基文库，自由的图书馆 |url=https://zh.wikisource.org/wiki/%E5%85%83%E5%8F%B2/%E5%8D%B7020 |access-date=2025-03-06 |website=zh.wikisource.org |language=zh}}</ref> *****Бадахан ван (伯答罕王)<ref name=":0" /><ref name=":1" /> *****Тукуртөмөр<ref>{{Cite book |title=Му'изз ал-ансаб (Прославляющее генеалогии) |publisher=Дайк пресс |year=2006 |location=Алматы |pages=37 |language=ru}}</ref> ******Төмөр<ref>{{Cite book |title=Му'изз ал-ансаб (Прославляющее генеалогии) |publisher=Дайк пресс |year=2006 |location=Алматы |pages=37 |language=ru}}</ref> ****охин Тукдай хатан<ref>{{Cite book |title=Му'изз ал-ансаб (Прославляющее генеалогии) |publisher=Дайк пресс |year=2006 |location=Алматы |pages=37 |language=ru}}</ref> ****охин Умка чикан<ref>{{Cite book |title=Му'изз ал-ансаб (Прославляющее генеалогии) |publisher=Дайк пресс |year=2006 |location=Алматы |pages=37 |language=ru}}</ref> **охин Хутлухан<ref>{{Cite book |title=Му'изз ал-ансаб (Прославляющее генеалогии) |publisher=Дайк пресс |year=2006 |location=Алматы |pages=37 |language=ru}}</ref> **охин Хутугтай<ref>{{Cite book |title=Му'изз ал-ансаб (Прославляющее генеалогии) |publisher=Дайк пресс |year=2006 |location=Алматы |pages=37 |language=ru}}</ref> **охин Түмэн<ref>{{Cite book |title=Му'изз ал-ансаб (Прославляющее генеалогии) |publisher=Дайк пресс |year=2006 |location=Алматы |pages=37 |language=ru}}</ref> {{tree list|end}} == Мөн үзэх == * [[Чингис хаан]] * [[Хулан хатан]] ==Эшлэл== [[Ангилал:13-р зуунд төрсөн]] [[Ангилал:1238 онд өнгөрсөн]] [[Ангилал:Боржигин]] fxakvfdfpsby6eqgmzmjkp1stlnnii0 822243 822242 2025-06-19T08:42:34Z Megzer 20491 822243 wikitext text/x-wiki '''Хүлгэн''' нь (1205?-1238) [[Чингис хаан|Чингис хааны]] бага хатан, Увас Мэргидийн [[Хулан хатан|Хулан хатнаас]] төрсөн ганц хүү нь юм. Тэрээр 1238 онд Кипчакийн аян дайнд [[Бат хан|Бат ханы]] удирдлага дор цэрэг удирдаж яваад [[Коломна хот|Коломна хотын]] бүслэлтэд тэнэсэн суманд оногдож нас барсан. == Үр хойчис == Хүлгэн нь Хуча гэдэг хүүтэй байсан. Хүлгэн ноёны угсааны хэд хэдэн язгууртанд 1265 онд '''Хөжянь ван''' (河间王), 1313 онд '''Аньдин ван''' (安定王) цолыг хүртээсэн. [[Юань улсын төрлийн вангуудын жагсаалт|Хэжян ван]] цолыг Хучагийн хүү Угудай (Юань улсын сударт бас Хулудай гэж бичсэн байдаг) 1265 онд хүртэж, түүний хүү Өвгөн залгамжилсан. 1287 онд [[Наян ван|Наян вангийн]] бослогод Өвгөн ван оролцсон нь баригдан цаазлуулж, Хэжян ван цолоо хураалгасан. 1313 онд [[Аюурбарбад буянт хаан|Буянт хааны]] зарлигаар Хүлгэн ноёны удмын Тогоон ноёнд '''Аньдин ван''' цолыг соёрхосныг, түүний хүү Доржбал залгамжлав. Хүлгэн ханхүүгийн удмын вангуудын жилийн хишиг нь мөнгө 100 лан ембүү, торго гурван зуун хуй, таван өрхөөс ёнгор авах, улаан бич жилд (1235 он) Хөжянь чөлгөөний 45930 өрх хувааж өгөв. [[Яньёу|Яньёугийн]] 6-р онд (1319 он) үнэндээ 10140 өрх, авах торгон утас 4479 жин байв.<ref name=":0">{{Cite web |title=元史/卷095 - 维基文库，自由的图书馆 |url=https://zh.wikisource.org/wiki/%E5%85%83%E5%8F%B2/%E5%8D%B7095 |access-date=2025-03-06 |website=zh.wikisource.org |language=zh}}</ref> 1281 онд Хубилай хаан [[Сүн улс|Сүн улсыг]] эзлэсний дараа эзлэсэн нутгаас ихэс ноёдод соёрхолыг Хүлгэн ханхүүгийн ач Өвгөн ванд өмнөд хятадын Хөнжоу чөлгөөний (衡州路) 53930 өрх, авах зоос нь 2157 лан ембүү<ref name=":0" /> өгсөн. {{tree list|start}} *'''Хүлгэн ханхүү''' **Хуча ноён ***охин Тура тулун<ref>{{Cite book |title=Му'изз ал-ансаб (Прославляющее генеалогии) |publisher=Дайк пресс |year=2006 |location=Алматы |pages=37 |language=ru}}</ref> ***хөжянь ван Угудай (Хулудай, 忽魯歹<ref name=":0" /><ref name=":1">{{Cite book |last=宋 |first=濂等 |title=元史 |publisher=中华书局 |year=1976 |volume=9 |location=北京 |pages=2716 |language=хятад}}</ref>, Ургудай<ref>{{Cite book |title=Му'изз ал-ансаб (Прославляющее генеалогии) |publisher=Дайк пресс |year=2006 |location=Алматы |pages=37 |language=ru}}</ref>) ****хөжянь ван Өвгөн *****Бужурагжи<ref>{{Cite book |title=Му'изз ал-ансаб (Прославляющее генеалогии) |publisher=Дайк пресс |year=2006 |location=Алматы |pages=37 |language=ru}}</ref> *****Баба их ван (八八大王) ******Юлтус Төмөр ван (允禿思帖木兒王)<ref>title=Юань улсын судар/107-р дэвтэр|url=https://zh.wikisource.org/wiki/%E5%85%83%E5%8F%B2/%E5%8D%B7107 |access-date=2025-01-21 |website=zh.wikisource.org |language=zh}}</ref><ref name=":1" /> ******Хабин Төмөр ван (合賓帖木兒王)<ref name=":0" /><ref name=":1" /> ****Бабала их ван (八八剌大王)<ref name=":0" /><ref name=":1" />: 1301 оны 7 сард Эмгэн ванг залгамжлан ван болсон.<ref>{{Cite web |title=元史/卷020 - 维基文库，自由的图书馆 |url=https://zh.wikisource.org/wiki/%E5%85%83%E5%8F%B2/%E5%8D%B7020 |access-date=2025-03-06 |website=zh.wikisource.org |language=zh}}</ref><ref>{{Cite journal |last=Хитоши |first=Мүраока |date=2023 |title=Юань улсын судар дахь Хөлгөний гэр бүлийн хувь эзэмшил, түүний өөрчлөлт |url=https://www.academia.edu/117382800/%D0%A5_%D0%9C%D2%AF%D1%80%D0%B0%D0%BE%D0%BA%D0%B0_%D0%AE%D0%B0%D0%BD%D1%8C_%D1%83%D0%BB%D1%81%D1%8B%D0%BD_%D1%81%D1%83%D0%B4%D0%B0%D1%80_%D0%B4%D0%B0%D1%85%D1%8C_%D0%A5%D3%A9%D0%BB%D0%B3%D3%A9%D0%BD%D0%B8%D0%B9_%D0%B3%D1%8D%D1%80_%D0%B1%D2%AF%D0%BB%D0%B8%D0%B9%D0%BD_%D1%8D%D0%B7%D1%8D%D0%BC%D1%88%D0%B8%D0%BB_%D1%82%D2%AF%D2%AF%D0%BD%D0%B8%D0%B9_%D3%A9%D3%A9%D1%80%D1%87%D0%BB%D3%A9%D0%BB%D1%82 |journal=Чингис хааны өв, соёл судлал |volume=2 |issue=1-9 |pages=176}}</ref> *****аньдин ван Тогоон ******аньдин ван Доржбал ****Эмгэн их ван (也滅干大王)<ref name=":0" /><ref name=":1" />: 1300 оны 4 сард алтан тамга хүртэж, 1301 оны 7 сард таалал төгссөн.<ref>{{Cite web |title=元史/卷020 - 维基文库，自由的图书馆 |url=https://zh.wikisource.org/wiki/%E5%85%83%E5%8F%B2/%E5%8D%B7020 |access-date=2025-03-06 |website=zh.wikisource.org |language=zh}}</ref> *****Бадахан ван (伯答罕王)<ref name=":0" /><ref name=":1" /> *****Тукуртөмөр<ref>{{Cite book |title=Му'изз ал-ансаб (Прославляющее генеалогии) |publisher=Дайк пресс |year=2006 |location=Алматы |pages=37 |language=ru}}</ref> ******Төмөр<ref>{{Cite book |title=Му'изз ал-ансаб (Прославляющее генеалогии) |publisher=Дайк пресс |year=2006 |location=Алматы |pages=37 |language=ru}}</ref> ****охин Тукдай хатан<ref>{{Cite book |title=Му'изз ал-ансаб (Прославляющее генеалогии) |publisher=Дайк пресс |year=2006 |location=Алматы |pages=37 |language=ru}}</ref> ****охин Умка чикан<ref>{{Cite book |title=Му'изз ал-ансаб (Прославляющее генеалогии) |publisher=Дайк пресс |year=2006 |location=Алматы |pages=37 |language=ru}}</ref> **охин Хутлухан<ref>{{Cite book |title=Му'изз ал-ансаб (Прославляющее генеалогии) |publisher=Дайк пресс |year=2006 |location=Алматы |pages=37 |language=ru}}</ref> **охин Хутугтай<ref>{{Cite book |title=Му'изз ал-ансаб (Прославляющее генеалогии) |publisher=Дайк пресс |year=2006 |location=Алматы |pages=37 |language=ru}}</ref> **охин Түмэн<ref>{{Cite book |title=Му'изз ал-ансаб (Прославляющее генеалогии) |publisher=Дайк пресс |year=2006 |location=Алматы |pages=37 |language=ru}}</ref> {{tree list|end}} == Мөн үзэх == * [[Чингис хаан]] * [[Хулан хатан]] ==Эшлэл== [[Ангилал:13-р зуунд төрсөн]] [[Ангилал:1238 онд өнгөрсөн]] [[Ангилал:Боржигин]] 9xttsx6a1hp7wvx3lnqqr2wkv7r5oww 822245 822243 2025-06-19T08:44:08Z Megzer 20491 822245 wikitext text/x-wiki '''Хүлгэн''' нь (1205?-1238) [[Чингис хаан|Чингис хааны]] бага хатан, Увас Мэргидийн [[Хулан хатан|Хулан хатнаас]] төрсөн ганц хүү нь юм. Тэрээр 1238 онд Кипчакийн аян дайнд [[Бат хан|Бат ханы]] удирдлага дор цэрэг удирдаж яваад [[Коломна хот|Коломна хотын]] бүслэлтэд тэнэсэн суманд оногдож нас барсан. == Үр хойчис == Хүлгэн нь Хуча гэдэг хүүтэй байсан. Хүлгэн ноёны угсааны хэд хэдэн язгууртанд 1265 онд '''Хөжянь ван''' (河间王), 1313 онд '''Аньдин ван''' (安定王) цолыг хүртээсэн. [[Юань улсын төрлийн вангуудын жагсаалт|Хэжян ван]] цолыг Хучагийн хүү Угудай (Юань улсын сударт бас Хулудай гэж бичсэн байдаг) 1265 онд хүртэж, түүний хүү Өвгөн залгамжилсан. 1287 онд [[Наян ван|Наян вангийн]] бослогод Өвгөн ван оролцсон нь баригдан цаазлуулж, Хэжян ван цолоо хураалгасан. 1313 онд [[Аюурбарбад буянт хаан|Буянт хааны]] зарлигаар Хүлгэн ноёны удмын Тогоон ноёнд '''Аньдин ван''' цолыг соёрхосныг, түүний хүү Доржбал залгамжлав. Хүлгэн ханхүүгийн удмын вангуудын жилийн хишиг нь мөнгө 100 лан ембүү, торго гурван зуун хуй, таван өрхөөс ёнгор авах, улаан бич жилд (1235 он) Хөжянь чөлгөөний 45930 өрх хувааж өгөв. [[Яньёу|Яньёугийн]] 6-р онд (1319 он) үнэндээ 10140 өрх, авах торгон утас 4479 жин байв.<ref name=":0">{{Cite web |title=元史/卷095 - 维基文库，自由的图书馆 |url=https://zh.wikisource.org/wiki/%E5%85%83%E5%8F%B2/%E5%8D%B7095 |access-date=2025-03-06 |website=zh.wikisource.org |language=zh}}</ref> 1281 онд Хубилай хаан [[Сүн улс|Сүн улсыг]] эзлэсний дараа эзлэсэн нутгаас ихэс ноёдод соёрхолыг Хүлгэн ханхүүгийн ач Өвгөн ванд өмнөд хятадын Хөнжоу чөлгөөний (衡州路) 53930 өрх, авах зоос нь 2157 лан ембүү<ref name=":0" /> өгсөн. {{tree list|start}} *'''Хүлгэн ханхүү''' **Хуча ноён ***охин Тура тулун<ref>{{Cite book |title=Му'изз ал-ансаб (Прославляющее генеалогии) |publisher=Дайк пресс |year=2006 |location=Алматы |pages=37 |language=ru}}</ref> ***хөжянь ван Угудай (Хулудай, 忽魯歹<ref name=":0" /><ref name=":1">{{Cite book |last=宋 |first=濂等 |title=元史 |publisher=中华书局 |year=1976 |volume=9 |location=北京 |pages=2716 |language=хятад}}</ref>, Ургудай<ref name=":2" />) ****хөжянь ван Өвгөн *****Бужурагжи<ref name=":2" /> *****Баба их ван (八八大王) ******Юлтус Төмөр ван (允禿思帖木兒王)<ref>title=Юань улсын судар/107-р дэвтэр|url=https://zh.wikisource.org/wiki/%E5%85%83%E5%8F%B2/%E5%8D%B7107 |access-date=2025-01-21 |website=zh.wikisource.org |language=zh}}</ref><ref name=":1" /> ******Хабин Төмөр ван (合賓帖木兒王)<ref name=":0" /><ref name=":1" /> ****Бабала их ван (八八剌大王)<ref name=":0" /><ref name=":1" />: 1301 оны 7 сард Эмгэн ванг залгамжлан ван болсон.<ref>{{Cite web |title=元史/卷020 - 维基文库，自由的图书馆 |url=https://zh.wikisource.org/wiki/%E5%85%83%E5%8F%B2/%E5%8D%B7020 |access-date=2025-03-06 |website=zh.wikisource.org |language=zh}}</ref><ref>{{Cite journal |last=Хитоши |first=Мүраока |date=2023 |title=Юань улсын судар дахь Хөлгөний гэр бүлийн хувь эзэмшил, түүний өөрчлөлт |url=https://www.academia.edu/117382800/%D0%A5_%D0%9C%D2%AF%D1%80%D0%B0%D0%BE%D0%BA%D0%B0_%D0%AE%D0%B0%D0%BD%D1%8C_%D1%83%D0%BB%D1%81%D1%8B%D0%BD_%D1%81%D1%83%D0%B4%D0%B0%D1%80_%D0%B4%D0%B0%D1%85%D1%8C_%D0%A5%D3%A9%D0%BB%D0%B3%D3%A9%D0%BD%D0%B8%D0%B9_%D0%B3%D1%8D%D1%80_%D0%B1%D2%AF%D0%BB%D0%B8%D0%B9%D0%BD_%D1%8D%D0%B7%D1%8D%D0%BC%D1%88%D0%B8%D0%BB_%D1%82%D2%AF%D2%AF%D0%BD%D0%B8%D0%B9_%D3%A9%D3%A9%D1%80%D1%87%D0%BB%D3%A9%D0%BB%D1%82 |journal=Чингис хааны өв, соёл судлал |volume=2 |issue=1-9 |pages=176}}</ref> *****аньдин ван Тогоон ******аньдин ван Доржбал ****Эмгэн их ван (也滅干大王)<ref name=":0" /><ref name=":1" />: 1300 оны 4 сард алтан тамга хүртэж, 1301 оны 7 сард таалал төгссөн.<ref>{{Cite web |title=元史/卷020 - 维基文库，自由的图书馆 |url=https://zh.wikisource.org/wiki/%E5%85%83%E5%8F%B2/%E5%8D%B7020 |access-date=2025-03-06 |website=zh.wikisource.org |language=zh}}</ref> *****Бадахан ван (伯答罕王)<ref name=":0" /><ref name=":1" /> *****Тукуртөмөр<ref name=":2" /> ******Төмөр<ref name=":2" /> ****охин Тукдай хатан<ref name=":2" /> ****охин Умка чикан<ref name=":2" /> **охин Хутлухан<ref name=":2" /> **охин Хутугтай<ref name=":2" /> **охин Түмэн<ref name=":2" /> {{tree list|end}} == Мөн үзэх == * [[Чингис хаан]] * [[Хулан хатан]] ==Эшлэл== [[Ангилал:13-р зуунд төрсөн]] [[Ангилал:1238 онд өнгөрсөн]] [[Ангилал:Боржигин]] guabxus5uiyz3wciuhv20zwrqgj21nu 822246 822245 2025-06-19T08:45:55Z Megzer 20491 822246 wikitext text/x-wiki '''Хүлгэн''' нь (1205?-1238) [[Чингис хаан|Чингис хааны]] бага хатан, Увас Мэргидийн [[Хулан хатан|Хулан хатнаас]] төрсөн ганц хүү нь юм. Тэрээр 1238 онд Кипчакийн аян дайнд [[Бат хан|Бат ханы]] удирдлага дор цэрэг удирдаж яваад [[Коломна хот|Коломна хотын]] бүслэлтэд тэнэсэн суманд оногдож нас барсан. == Үр хойчис == Хүлгэн нь Хуча гэдэг хүүтэй байсан. Хүлгэн ноёны угсааны хэд хэдэн язгууртанд 1265 онд '''Хөжянь ван''' (河间王), 1313 онд '''Аньдин ван''' (安定王) цолыг хүртээсэн. [[Юань улсын төрлийн вангуудын жагсаалт|Хэжян ван]] цолыг Хучагийн хүү Угудай (Юань улсын сударт бас Хулудай гэж бичсэн байдаг) 1265 онд хүртэж, түүний хүү Өвгөн залгамжилсан. 1287 онд [[Наян ван|Наян вангийн]] бослогод Өвгөн ван оролцсон нь баригдан цаазлуулж, Хэжян ван цолоо хураалгасан. 1313 онд [[Аюурбарбад буянт хаан|Буянт хааны]] зарлигаар Хүлгэн ноёны удмын Тогоон ноёнд '''Аньдин ван''' цолыг соёрхосныг, түүний хүү Доржбал залгамжлав. Хүлгэн ханхүүгийн удмын вангуудын жилийн хишиг нь мөнгө 100 лан ембүү, торго гурван зуун хуй, таван өрхөөс ёнгор авах, улаан бич жилд (1235 он) Хөжянь чөлгөөний 45930 өрх хувааж өгөв. [[Яньёу|Яньёугийн]] 6-р онд (1319 он) үнэндээ 10140 өрх, авах торгон утас 4479 жин байв.<ref name=":0">{{Cite web |title=元史/卷095 - 维基文库，自由的图书馆 |url=https://zh.wikisource.org/wiki/%E5%85%83%E5%8F%B2/%E5%8D%B7095 |access-date=2025-03-06 |website=zh.wikisource.org |language=zh}}</ref> 1281 онд Хубилай хаан [[Сүн улс|Сүн улсыг]] эзлэсний дараа эзлэсэн нутгаас ихэс ноёдод соёрхолыг Хүлгэн ханхүүгийн ач Өвгөн ванд өмнөд хятадын Хөнжоу чөлгөөний (衡州路) 53930 өрх, авах зоос нь 2157 лан ембүү<ref name=":0" /> өгсөн. {{tree list|start}} *'''Хүлгэн ханхүү''' **Хуча ноён ***охин Тура тулун<ref>{{Cite book |title=Му'изз ал-ансаб (Прославляющее генеалогии) |publisher=Дайк пресс |year=2006 |location=Алматы |pages=37 |language=ru}}</ref> ***хөжянь ван Угудай (Хулудай, 忽魯歹<ref name=":0" /><ref name=":1">{{Cite book |last=宋 |first=濂等 |title=元史 |publisher=中华书局 |year=1976 |volume=9 |location=北京 |pages=2716 |language=хятад}}</ref>, Ургудай<ref name=":4" />) ****хөжянь ван Өвгөн *****Бужурагжи<ref name=":4" /> *****Баба их ван (八八大王) ******Юлтус Төмөр ван (允禿思帖木兒王)<ref>title=Юань улсын судар/107-р дэвтэр|url=https://zh.wikisource.org/wiki/%E5%85%83%E5%8F%B2/%E5%8D%B7107 |access-date=2025-01-21 |website=zh.wikisource.org |language=zh}}</ref><ref name=":1" /> ******Хабин Төмөр ван (合賓帖木兒王)<ref name=":0" /><ref name=":1" /> ****Бабала их ван (八八剌大王)<ref name=":0" /><ref name=":1" />: 1301 оны 7 сард Эмгэн ванг залгамжлан ван болсон.<ref>{{Cite web |title=元史/卷020 - 维基文库，自由的图书馆 |url=https://zh.wikisource.org/wiki/%E5%85%83%E5%8F%B2/%E5%8D%B7020 |access-date=2025-03-06 |website=zh.wikisource.org |language=zh}}</ref><ref>{{Cite journal |last=Хитоши |first=Мүраока |date=2023 |title=Юань улсын судар дахь Хөлгөний гэр бүлийн хувь эзэмшил, түүний өөрчлөлт |url=https://www.academia.edu/117382800/%D0%A5_%D0%9C%D2%AF%D1%80%D0%B0%D0%BE%D0%BA%D0%B0_%D0%AE%D0%B0%D0%BD%D1%8C_%D1%83%D0%BB%D1%81%D1%8B%D0%BD_%D1%81%D1%83%D0%B4%D0%B0%D1%80_%D0%B4%D0%B0%D1%85%D1%8C_%D0%A5%D3%A9%D0%BB%D0%B3%D3%A9%D0%BD%D0%B8%D0%B9_%D0%B3%D1%8D%D1%80_%D0%B1%D2%AF%D0%BB%D0%B8%D0%B9%D0%BD_%D1%8D%D0%B7%D1%8D%D0%BC%D1%88%D0%B8%D0%BB_%D1%82%D2%AF%D2%AF%D0%BD%D0%B8%D0%B9_%D3%A9%D3%A9%D1%80%D1%87%D0%BB%D3%A9%D0%BB%D1%82 |journal=Чингис хааны өв, соёл судлал |volume=2 |issue=1-9 |pages=176}}</ref> *****аньдин ван Тогоон ******аньдин ван Доржбал ****Эмгэн их ван (也滅干大王)<ref name=":0" /><ref name=":1" />: 1300 оны 4 сард алтан тамга хүртэж, 1301 оны 7 сард таалал төгссөн.<ref>{{Cite web |title=元史/卷020 - 维基文库，自由的图书馆 |url=https://zh.wikisource.org/wiki/%E5%85%83%E5%8F%B2/%E5%8D%B7020 |access-date=2025-03-06 |website=zh.wikisource.org |language=zh}}</ref> *****Бадахан ван (伯答罕王)<ref name=":0" /><ref name=":1" /> *****Тукуртөмөр<ref name=":4" /> ******Төмөр<ref name=":4" /> ****охин Тукдай хатан<ref name=":4" /> ****охин Умка чикан<ref name=":4" /> **охин Хутлухан<ref name=":4" /> **охин Хутугтай<ref name=":4" /> **охин Түмэн<ref name=":4" /> {{tree list|end}} == Мөн үзэх == * [[Чингис хаан]] * [[Хулан хатан]] ==Эшлэл== [[Ангилал:13-р зуунд төрсөн]] [[Ангилал:1238 онд өнгөрсөн]] [[Ангилал:Боржигин]] ttwozw1l905kq2wg7jbjhrp3v34847s 822247 822246 2025-06-19T08:48:02Z Megzer 20491 822247 wikitext text/x-wiki '''Хүлгэн''' нь (1205?-1238) [[Чингис хаан|Чингис хааны]] бага хатан, Увас Мэргидийн [[Хулан хатан|Хулан хатнаас]] төрсөн ганц хүү нь юм. Тэрээр 1238 онд Кипчакийн аян дайнд [[Бат хан|Бат ханы]] удирдлага дор цэрэг удирдаж яваад [[Коломна хот|Коломна хотын]] бүслэлтэд тэнэсэн суманд оногдож нас барсан. == Үр хойчис == Хүлгэн нь Хуча гэдэг хүүтэй байсан. Хүлгэн ноёны угсааны хэд хэдэн язгууртанд 1265 онд '''Хөжянь ван''' (河间王), 1313 онд '''Аньдин ван''' (安定王) цолыг хүртээсэн. [[Юань улсын төрлийн вангуудын жагсаалт|Хэжян ван]] цолыг Хучагийн хүү Угудай (Юань улсын сударт бас Хулудай гэж бичсэн байдаг) 1265 онд хүртэж, түүний хүү Өвгөн залгамжилсан. 1287 онд [[Наян ван|Наян вангийн]] бослогод Өвгөн ван оролцсон нь баригдан цаазлуулж, Хэжян ван цолоо хураалгасан. 1313 онд [[Аюурбарбад буянт хаан|Буянт хааны]] зарлигаар Хүлгэн ноёны удмын Тогоон ноёнд '''Аньдин ван''' цолыг соёрхосныг, түүний хүү Доржбал залгамжлав. Хүлгэн ханхүүгийн удмын вангуудын жилийн хишиг нь мөнгө 100 лан ембүү, торго гурван зуун хуй, таван өрхөөс ёнгор авах, улаан бич жилд (1235 он) Хөжянь чөлгөөний 45930 өрх хувааж өгөв. [[Яньёу|Яньёугийн]] 6-р онд (1319 он) үнэндээ 10140 өрх, авах торгон утас 4479 жин байв.<ref name=":0">{{Cite web |title=元史/卷095 - 维基文库，自由的图书馆 |url=https://zh.wikisource.org/wiki/%E5%85%83%E5%8F%B2/%E5%8D%B7095 |access-date=2025-03-06 |website=zh.wikisource.org |language=zh}}</ref> 1281 онд Хубилай хаан [[Сүн улс|Сүн улсыг]] эзлэсний дараа эзлэсэн нутгаас ихэс ноёдод соёрхолыг Хүлгэн ханхүүгийн ач Өвгөн ванд өмнөд хятадын Хөнжоу чөлгөөний (衡州路) 53930 өрх, авах зоос нь 2157 лан ембүү<ref name=":0" /> өгсөн. {{tree list|start}} *'''Хүлгэн ханхүү''' **Хуча ноён ***охин Тура тулун<ref name=":2">{{Cite book |title=Му'изз ал-ансаб (Прославляющее генеалогии) |publisher=Дайк пресс |year=2006 |location=Алматы |pages=37 |language=ru}}</ref> ***хөжянь ван Угудай (Хулудай, 忽魯歹<ref name=":0" /><ref name=":1">{{Cite book |last=宋 |first=濂等 |title=元史 |publisher=中华书局 |year=1976 |volume=9 |location=北京 |pages=2716 |language=хятад}}</ref>, Ургудай<ref name=":2" />) ****хөжянь ван Өвгөн *****Бужурагжи<ref name=":2" /> *****Баба их ван (八八大王) ******Юлтус Төмөр ван (允禿思帖木兒王)<ref>title=Юань улсын судар/107-р дэвтэр|url=https://zh.wikisource.org/wiki/%E5%85%83%E5%8F%B2/%E5%8D%B7107 |access-date=2025-01-21 |website=zh.wikisource.org |language=zh}}</ref><ref name=":1" /> ******Хабин Төмөр ван (合賓帖木兒王)<ref name=":0" /><ref name=":1" /> ****Бабала их ван (八八剌大王)<ref name=":0" /><ref name=":1" />: 1301 оны 7 сард Эмгэн ванг залгамжлан ван болсон.<ref>{{Cite web |title=元史/卷020 - 维基文库，自由的图书馆 |url=https://zh.wikisource.org/wiki/%E5%85%83%E5%8F%B2/%E5%8D%B7020 |access-date=2025-03-06 |website=zh.wikisource.org |language=zh}}</ref><ref>{{Cite journal |last=Хитоши |first=Мүраока |date=2023 |title=Юань улсын судар дахь Хөлгөний гэр бүлийн хувь эзэмшил, түүний өөрчлөлт |url=https://www.academia.edu/117382800/%D0%A5_%D0%9C%D2%AF%D1%80%D0%B0%D0%BE%D0%BA%D0%B0_%D0%AE%D0%B0%D0%BD%D1%8C_%D1%83%D0%BB%D1%81%D1%8B%D0%BD_%D1%81%D1%83%D0%B4%D0%B0%D1%80_%D0%B4%D0%B0%D1%85%D1%8C_%D0%A5%D3%A9%D0%BB%D0%B3%D3%A9%D0%BD%D0%B8%D0%B9_%D0%B3%D1%8D%D1%80_%D0%B1%D2%AF%D0%BB%D0%B8%D0%B9%D0%BD_%D1%8D%D0%B7%D1%8D%D0%BC%D1%88%D0%B8%D0%BB_%D1%82%D2%AF%D2%AF%D0%BD%D0%B8%D0%B9_%D3%A9%D3%A9%D1%80%D1%87%D0%BB%D3%A9%D0%BB%D1%82 |journal=Чингис хааны өв, соёл судлал |volume=2 |issue=1-9 |pages=176}}</ref> *****аньдин ван Тогоон ******аньдин ван Доржбал ****Эмгэн их ван (也滅干大王)<ref name=":0" /><ref name=":1" />: 1300 оны 4 сард алтан тамга хүртэж, 1301 оны 7 сард таалал төгссөн.<ref>{{Cite web |title=元史/卷020 - 维基文库，自由的图书馆 |url=https://zh.wikisource.org/wiki/%E5%85%83%E5%8F%B2/%E5%8D%B7020 |access-date=2025-03-06 |website=zh.wikisource.org |language=zh}}</ref> *****Бадахан ван (伯答罕王)<ref name=":0" /><ref name=":1" /> *****Тукуртөмөр<ref name=":2" /> ******Төмөр<ref name=":2" /> ****охин Тукдай хатан<ref name=":2" /> ****охин Умка чикан<ref name=":2" /> **охин Хутлухан<ref name=":2" /> **охин Хутугтай<ref name=":2" /> **охин Түмэн<ref name=":2" /> {{tree list|end}} == Мөн үзэх == * [[Чингис хаан]] * [[Хулан хатан]] ==Эшлэл== [[Ангилал:13-р зуунд төрсөн]] [[Ангилал:1238 онд өнгөрсөн]] [[Ангилал:Боржигин]] 1y3dz0vn2xk2lbcx2x7jjr8x7of81bt 0 61141 822230 738281 2025-06-19T07:20:17Z 202.55.180.58 822230 wikitext text/x-wiki Ханджамц нь Эзэн Чингис хааны алтан ураг болох Түшээт хан Гомбодоржийн хатан юм. Монгол дахь шарын шашны тэргүүн, Анхдугаар Богд Жавзандамба буюу Занабазарын эх хэмээн ард олноо алдаршин, дээдлэгдэж иржээ. Ханджамц нь Дөрвөдийн Далай тайшийн охин юм. Тэрбээр Халхын Түшээт хан Гомбодоржийн хатан ба Занабазар, Чахундорж, Сидшир хэмээх гурван хүү төрүүлсэн. Улмаар гурван хүү нь эх Ханджамцыг үгүй болсоны хойно түүний дурсгалд зориулж, Хонсимбодисадвагийн сүмийг бариулжээ. Мөн тэд Эрдэнэ зуугийн хэрэмний гадна талд эх Ханджамцын шарилыг оршуулсан суварга бүтээлгэсэн нь өдгөө ч хадгалагдан үлджээ. [[Ангилал:17-р зуунд төрсөн]] [[Ангилал:17-р зуунд өнгөрсөн]] [[Ангилал:Монголчууд]] [[Ангилал:Занабазар]] tf2e13ra2tygxrhupgtzin9q24cb1h5 822231 822230 2025-06-19T07:22:10Z 202.55.180.58 822231 wikitext text/x-wiki Ханджамц нь Дөрвөдийн Далай тайшийн охин, Эзэн Чингис хааны алтан ураг болох Түшээт хан Гомбодоржийн хатан юм. Монгол дахь шарын шашны тэргүүн, Анхдугаар Богд Жавзандамба буюу Занабазарын эх хэмээн ард олноо алдаршин, дээдлэгдэж иржээ. Тэрбээр Занабазар, Чахундорж, Сидшир хэмээх гурван хүү төрүүлсэн. Улмаар гурван хүү нь эх Ханджамцыг үгүй болсоны хойно түүний дурсгалд зориулж, Хонсимбодисадвагийн сүмийг бариулжээ. Мөн тэд Эрдэнэ зуугийн хэрэмний гадна талд эх Ханджамцын шарилыг оршуулсан суварга бүтээлгэсэн нь өдгөө ч хадгалагдан үлджээ. [[Ангилал:17-р зуунд төрсөн]] [[Ангилал:17-р зуунд өнгөрсөн]] [[Ангилал:Монголчууд]] [[Ангилал:Занабазар]] i1elbcknsu5u6r6vuk0rdx2wxtpijq9 0 62205 822181 773528 2025-06-19T01:58:56Z InternetArchiveBot 70653 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 822181 wikitext text/x-wiki {{Инфобокс компани | name = Адидас АГ<br />adidas AG | logo = [[File:Adidas isologo.svg|150px]] | caption = | image = | type = [[Хувьцаат компани (Герман)|Хувьцаат компани]] | fate = | predecessor = | successor = | foundation = [[1949 он]]ы [[8 сарын 18]] | founder = [[Адольф Дасслер]]<br/>[[Рудольф Дасслер]] | defunct = | location_city = [[Херцогенаурах]], [[Бавари]] | location_country = [[Герман]] | location = | locations = | area_served = Дэлхий даяар | key_people = [[Каспер Рорштед]] (ТУЗ-ийн дарга)<br />Игор Ландау (ТУЗ-ийн гишүүн) | industry = Спорт бараа | products = | services = | revenue = 16,92 [[тэрбум]] [[евро]]<ref name="gb2015" /> | owner = | num_employees = 55.555<ref name="gb2015" /> | parent = | divisions = | subsid = | homepage = [http://www.adidas-group.com/de/ www.adidas-group.com] | footnotes = | intl = }} '''Адидас ХК''' (Adidas) нь [[Херцогенаурах]] хотод төвтэй, [[герман]]ы спорт бараа үйлдвэрлэгч бөгөөд тус компанийн маркийн нэрэнд Адидасаас гадна [[Reebok]] болон [[ТаилорМаде]] зэрэг охин компаниуд багтдаг. Энэ концерн нь дэлхийд [[Найки]]гийн дараа хоёрт ордог спорт барааны том үйлдвэрлэгч юм. 1998 оноос хойш тус аж ахуйн нэгж нь [[DAX]]-д бүртгэгдсэн. ==Түүх== [[File:Adidas.svg|thumb|right|Адидасын лого]] [[File:Herzogenaurach - Adidas - 2016.jpg|thumb|right|Херцогенаурах дахь үйлдвэрийн дэлгүүр]] 1920-иод оны эхээр ах дүү Дасслерын Адольф болон Рудольф нар ээжийнхээ хуучин угаалгын өрөөнд спорт загварын пүүзийг зөвхөн захиалгаар тухайн тамирчны хөлд тааруулан үйлдвэрлэж эхэлсэн аж. Гэвч ах дүүсийн хооронд санал зөрөх явдал их байдаг байлаа. Рудольф нь нэлээд сэргэлэн, хүмүүстэй харьцаа сайтай бизнесмен байсан бол, Адольф нь зожигдуу, гэхдээ гарын дүй сайтай нэгэн байв. 1928 онд ах дүү Дасслерын хийсэн гутал анх удаа Амстердамын Олимпын наадмын хөнгөн атлетикийн тэмцээнд хэрэглэгджээ. 1930-аад оны дундуур хэд хэдэн төрлийн спорт загварын гутлыг төрөл бүрийн спортод зориулан үйлдвэрлэсэн байна. Дасслерын Адольф болон Рудольф нар 1933 оноос эхлэн [[Германы Үндэсний Социалист Ажилчны Нам|ГҮСАН]]-д гишүүнээр элссэн байна. Дэлхийн хоёрдугаар дайны төгсгөлөөр тэдний гутлын үйлдвэрт [[танк эсэргүүцэгч буу]] [[панцершрек]]-г үйлдвэрлэсэн бөгөөд үйлдвэрлэлтэндээ франц ажилчдыг албадан ажиллуулж байжээ.<ref>[http://www.spiegel.de/einestages/firmengeschichte-a-948109.html Panzerschreck im Schuhimperium]</ref> Дайны дараа ах дүүс маргалдсаны улмаас өөр өөрийн замыг хөөх болов. Дасслерын Рудольф 1948 онд [[Пума (компани)|Пума]] /Puma/ компанийг үүсгэн байгуулсан ба энэ нь удаан хугацаанд [[пүүз|спорт гутлын]] үйлдвэрлэлд хүчтэй өрсөлдөгч байсан юм. Ах дүүсийн бий болгосон компаниуд олон төрлийн спортод зориулсан төрөл бүрийн спорт гутлыг үйлдвэрлэж байв. Өнөөгийн Адидас хувьцаат компанийг Дасслерын Адольф 1949 оны наймдугаар сарын 18-нд үүсгэн байгуулжээ. Компанийн нэр нь хоёр нэрийн товчлолыг нийлүүлэн бүтээсэн үг бөгөөд өөрийг нь авгайлан дууддаг байсан Ади дээр овгийнхоо эхний гурван үсгийг нэмэн бүтээсэн аж. Адольфын хийсэн хөлбөмбөгийн гутлыг [[Герман улсын хөлбөмбөгийн шигшээ баг|германы хөлбөмбөгийн шигшээ баг]] хүртэл хэрэглэж байсны дотор [[Бернийн гайхамшиг]] хэмээн нэрлэгдэх [[1954 оны хөлбөмбөгийн дэлхийн аварга шалгаруулах тэмцээн]]д ялалт байгуулсан нь, Адидас компанийн шинэ шийдэл болох уландаа хадаастай гутлын ач тус байсан гэж үздэг аж. Үүнээс хойш тун удалгүй тус компанийг дэлхий даяар мэдэх болсон юм. Адидас өөр олон төрлийн спорт барааг үйлдвэрлэх болсон ба анхандаа хөлбөмбөгт, 1967 оноос эхлэн францын хувцасны үйлдвэр Ле Кок Спортифтэй хамтран спорт загварын хувцсыг ч үйлдвэрлэжээ. 1978 онд Дасслерын Адольф нас барсан энэ үед тус компани спортын бараагаар дэлхийд тэргүүлэгч болсон байсан ба түүнээс хойш Адольфын гэр бүл цааш нь үйл ажиллагааг үргэлжлүүлэн явж байна. Түүнээс гадна Адидас үйлдвэрлэлээ хэт хямд цалинтай улсуудад шилжүүлсний улмаас 80-аад оны дундуур эдийн засгийн хүнд байдалд орсон нь гэр бүлийн компанийг гэр бүлийн бус хөрөнгө оруулагчдад үүдээ нээх эхлэл болсон байна. ===Худалдсан болон хөрөнгийн биржид орсон нь=== 1990 оны долоодугаар сарын 7-нд Дасслерын гэр бүл компанийнхаа 80 хувийг францын бизнесмен Бернард Тапид 1,6 тэрбум [[францын франк|франц франк]]аар<ref>Jacques Neher: [http://www.nytimes.com/1992/10/16/business/worldbusiness/16iht-adid.html ''Pentland Breaks Deal to Buy Adidas''.] In: ''[[International Herald Tribune]]'', 16.&nbsp;Oktober 1992.</ref> зарсан нь тухайн үедээ ойролцоогоор 470 сая [[Дойч Марк|ДМ]]<ref>{{Cite web |url=http://www.incos-sport.info/2005_06_01_archive.html |title=AFP-Meldung vom 8. Juni 2005 |access-date=2016-11-16 |archive-date=2018-07-18 |archive-url=https://web.archive.org/web/20180718205134/http://www.incos-sport.info/2005_06_01_archive.html |url-status=dead }}</ref> байв. Тапи дараа жил нь өөрийнхөө 20 хувийг их британийн [[Пентланд групп]]эд худалдтал, Пентланд групп 1992 онд Адидасын үлдсэн бүх хувийг худалдаж авах санал гаргасан ч, санхүүгийн шалгалтын мэдээ хийлгэсний дараа 1992 оны зун худалдаж авах саналаа буцаан авсан байсан 20 хувиа ч буцаан Тапид зарсан байна.<ref>[http://www.spiegel.de/spiegel/print/d-13489208.html ''Auf Pump gegründet''.] spiegel.de, 19.&nbsp;August 1991.</ref><ref>[http://www.independent.co.uk/news/business/pentland-sells-adidas-holding-back-to-tapie-1560872.html ''Pentland sells Adidas holding back to Tapie''.] independent.co.uk, 1.&nbsp;Dezember 1992.</ref><ref>[http://www.spiegel.de/spiegel/print/d-13690798.html ''Adidas: Trost für die Briten''.] spiegel.de, 19.&nbsp;Oktober 1992.</ref><ref>[http://www.spiegel.de/spiegel/print/d-13679504.html ''Das Geschäft seines Lebens''.] spiegel.de, 13.&nbsp;Juli 1992.</ref> Тапиг дампуурсны дараа эхлээд түүний хувийг банк нь эзэмшиж байгаад 1994 онд францын бизнесмен Роберт Льуис-Дрейфуст худалджээ. 1993 он хүртэл ''Адидас Интернационал Холдинг ГмбХ'' гэсэн хязгаардлагдмал хариуцлагатай компани байснаа 1993 онд ''Адидас АГ'' буюу хувьцаат компани болон эрх зүйн хэлбэрээ өөрчилжээ. 1995 онд [[Франкфуртын хөрөнгийн бирж]]эд хувьцаагаа байрлуулсан. 1996 [[MDAX]]-д, 1998 онд [[DAX]]-д бүртгэгдсэн байна.<ref>[http://deutsche-boerse.com/dbg/dispatch/de/binary/gdb_content_pool/imported_files/public_files/10_downloads/50_informations_services/30_Indices_Index_Licensing/21_guidelines/10_share_indices/Historical_Index_Compositions.pdf ''Historical Index Compositions of the Equity- and Strategy Indices of Deutsche Börse''.] [[Deutsche Börse]], Version 3.3, September 2008, abgerufen am 10. November 2016 (PDF; 110&nbsp;kB).</ref> 1997 онд Адидас францын спортын бараа үйлдвэрлэгч Саломон компанийг 2,4 тэрбум ДМ-аар худалдан аваад нэг хэсэгтээ Адидас-Саломон гэж нэрээ өөрчлөв.<ref>{{Webarchiv|url=http://www.focus.de/finanzen/news/tid-15227/adidas-jubilaeum-der-retter-kommt-aus-frankreich_aid_427309.html |wayback=20171016075912 |text=''Der Retter kommt aus Frankreich'' |archiv-bot=2025-06-19 01:58:46 InternetArchiveBot }}, Focus, 2011-05-18</ref> Саломон нь ихэвчлэн өвлийн спортын бараа үйлдвэрлэдэг байсан учраас аль аль компани нь бүтээгдэхүүнийхээ хүрээг тэлэх бодлоготой байсан ч тус худалдан авалт нь алдагдал хүлээжээ. Ингээд 2005 онд Саломоныг 485 сая еврогоор Амер Спортс-д зарсан байна. ===Реебокийг шилжүүлэн авсан нь=== [[File:Reebok wordmark (2008–2014).svg|thumb|right|Реебок лого]] Саломоныг зарах төлөвлөгөөг гаргах үедээ л тухайн үеийн гурав дахь том өрсөлдөгч болох Реебоктэй /Reebok/ нэгдэх санаа гарсан, дэлхийн зах зээлд тэргүүлэгч Найкид ойртон очих бодлого байв. Ингээд 2006 оны нэгдүгээр сарын 31-нд "Рийбок интернационал Лтд". компанитай нэгдсэн. Рийбокийн хувьцаа эзэмшигчид хувьцаа бүрдээ 59 америк доллар бэлнээр хүлээн авчээ. Реебокийг худалдан авсан нийт үнэ нь 3,1 тэрбум евро болсон байна. == Цахим холбоос == {{Commons|Category:Adidas|Адидас}} * [http://www.adidas-group.com/ Адидасын албан ёсны цахим хуудас] == Эшлэл == <references> <ref name="gb2015">{{Webarchiv|url=http://www.adidas-group.com/media/filer_public/28/df/28df5eae-389a-4932-a8da-6ba2ef7a6922/2015_gb_de.pdf |wayback=20170330155647 |text=''Geschäftsbericht 2015'' |archiv-bot=2024-03-27 03:57:39 InternetArchiveBot }}, хандсан 2016-03-25, нийтлэгч Адидас</ref> </references> [[Ангилал:Хөрөнгийн биржид бүртгэлтэй аж ахуйн нэгж]] [[Ангилал:Адидас| ]] [[Ангилал:Гутал үйлдвэрлэгч]] [[Ангилал:Гутлын марк]] [[Ангилал:Германы хөрөнгийн индексд бүртгэлтэй аж ахуйн нэгж]] [[Ангилал:Нэхмэл хувцас үйлдвэрлэгч аж ахуйн нэгж]] [[Ангилал:Спорт бараа үйлдвэрлэгч]] [[Ангилал:Товчилсон үг]] [[Ангилал:1949 онд байгуулагдсан]] 4n00v79vdlmwzp0hatejlki2a30amjf 0 66085 822175 821861 2025-06-19T00:48:15Z InternetArchiveBot 70653 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 822175 wikitext text/x-wiki {{Infobox programming language | name = R хэл | logo = [[File:R logo.svg|200px|Лого]] | released = {{Start date and age|1993|08}}<ref name="Interface98">{{cite techreport |url=https://www.stat.auckland.ac.nz/~ihaka/downloads/Interface98.pdf |title=R : Past and Future History |first=Ross |last=Ihaka |institution=Statistics Department, The University of Auckland, Auckland, New Zealand |conference=Interface '98 |year=1998}}</ref> | designer = [[wikisource:en:Ross Ihaka|Ross Ihaka]] and [[wikisource:en:Robert Gentleman (statistician)|Robert Gentleman]] | developer = R Core Team<ref>{{Cite web |url=https://cran.r-project.org/doc/FAQ/R-FAQ.html#What-is-R_003f |title=R FAQ |at=2.1 What is R? |date=November 26, 2015 |first=Kurt |last=Hornik |website=The Comprehensive R Archive Network |accessdate=2015-12-06}}</ref> | typing = [[wikisource:en:dynamic typing|Dynamic]] | implementations = | dialects = | influenced = | license = [[GNU GPL#Version 2|GNU GPL v2]]<ref>{{cite web |url=https://www.r-project.org/COPYING |title=R license |publisher=r-project |access-date=6 June 2016}}</ref> | website = [https://www.r-project.org/ www.r-project.org] | wikibooks = | paradigms = [[Multi-paradigm programming language|Multi-paradigm]]: [[Array programming|Array]], [[Object-oriented programming|object-oriented]], [[Imperative programming|imperative]], [[Functional programming|functional]], [[Procedural programming|procedural]], [[Reflective programming|reflective]] | latest_release_version = 3.4.0 (You Stupid Darkness)<ref>{{cite web|url=https://cran.r-project.org/doc/manuals/r-devel/NEWS.html|title=R News|website=CRAN|access-date=22 April 2017}}</ref> | latest_release_date = {{Start date and age|2017|04|21}} | latest_test_version = | latest_test_date = | influenced_by = | file_ext = .r, .R, .RData, .rds, .rda }} R нь статистик тооцоолол, график дүрслэлд зоиулагдсан нээлттэй эх бүхий [[программчлалын хэл]] болон програм хангамж бөгөөд Статистик Тооцооллын R Сан дээр түшиглэдэг.{{refn| R language and environment * {{Cite web |url=https://cran.r-project.org/doc/FAQ/R-FAQ.html#What-is-R_003f |title=R FAQ| at=2.1 What is R? |date=November 26, 2015 |first=Kurt |last=Hornik |website=The Comprehensive R Archive Network |accessdate=2015-12-06}} R Foundation * {{Cite web |url=https://cran.r-project.org/doc/FAQ/R-FAQ.html#What-is-the-R-Foundation_003f |title=R FAQ |at=2.13 What is the R Foundation? |date=November 26, 2015 |first=Kurt |last=Hornik |website=The Comprehensive R Archive Network |accessdate=2015-12-06}} The R Core Team [https://cran.r-project.org/doc/FAQ/R-FAQ.html#Citing-R asks authors who use R in their data analysis] to cite the software using: * R Core Team (2016). R: A language and environment for statistical computing. R Foundation for Statistical Computing, Vienna, Austria. URL http://www.R-project.org/. }} R хэлийг статистикчид, [[Data mining|өгөгдлийн уурхайчид]] статистикийн програм хангамж{{refn| widely used * {{cite journal | author1 = Fox, John | author2 = Andersen, Robert | lastauthoramp = yes | title = Using the R Statistical Computing Environment to Teach Social Statistics Courses | publisher = Department of Sociology, McMaster University | date = January 2005 | url = http://www.unt.edu/rss/Teaching-with-R.pdf | format = PDF | accessdate = 2006-08-03 | archive-date = 2016-06-11 | archive-url = https://web.archive.org/web/20160611085820/http://www.unt.edu/rss/Teaching-with-R.pdf | url-status = dead }} * {{cite news | url=https://www.nytimes.com/2009/01/07/technology/business-computing/07program.html |title=Data Analysts Captivated by R's Power | date=2009-01-06 | accessdate=2009-04-28|last=Vance| first=Ashlee |work=[[New York Times]]| quote=R is also the name of a popular programming language used by a growing number of data analysts inside corporations and academia. It is becoming their lingua franca...}} }} зохиох, мэдээлэлд дүн шинжилгээ хийх<ref>{{cite news|url=https://www.nytimes.com/2009/01/07/technology/business-computing/07program.html|title=Data Analysts Captivated by R's Power|date=2009-01-06|accessdate=2009-04-28|last=Vance|first=Ashlee|work=[[New York Times]]|quote=R is also the name of a popular programming language used by a growing number of data analysts inside corporations and academia. It is becoming their lingua franca...}}</ref> зэрэгт өргөн хэрэглэхийн зэрэгцээ сүүлийн жилүүдэд түүний хэрэглээ бусад чиглэлд ч хурдацтай өсөн нэмэгдэж байна.{{refn| R's popularity * David Smith (2012); [http://java.sys-con.com/node/2288420 ''R Tops Data Mining Software Poll''], Java Developers Journal, May 31, 2012. * Karl Rexer, Heather Allen, & Paul Gearan (2011); [http://www.rexeranalytics.com/Data-Miner-Survey-Results-2011.html ''2011 Data Miner Survey Summary''], presented at Predictive Analytics World, Oct. 2011. * {{cite web|author=Robert A. Muenchen|year=2012|url= http://r4stats.com/articles/popularity/|title=The Popularity of Data Analysis Software}} * {{cite journal|url=http://www.nature.com/news/programming-tools-adventures-with-r-1.16609|title=Programming tools: Adventures with R|first1=Sylvia|last1=Tippmann|journal=[[Nature (journal)|Nature]]|volume = 517| doi = 10.1038/517109a | pages = 109–110 | date = 29 December 2014}} }} R бол GNU програм хангамж юм.{{refn| GNU project * {{cite web | url=http://directory.fsf.org/project/gnur/ | publisher=Free Software Foundation (FSF) Free Software Directory|title=GNU R |date=19 July 2010|accessdate=13 November 2012}} * {{cite web | author=R Project|date=n.d.|url=https://www.r-project.org/about.html | title=What is R? | accessdate=2009-04-28}} }} R програмын эх код [[Си хэл|C]], [[Фортран|Fortran]], R хэл дээр бичигдсэн.<ref>{{cite web|author="Wrathematics"|url=http://librestats.com/2011/08/27/how-much-of-r-is-written-in-r/|title=How Much of R Is Written in R|date=27 August 2011|accessdate=2011-12-01|publisher=librestats}}</ref> R програмыг [[GNU General Public License|GNU GPL Олон Нийтийн Лиценз]]-ээр голлох [[Үйлдлийн систем|үйлдлийн системүүд]] дээр үнэ төлбөргүй ашиглах боломжтой. Мөн R нь командын мөрнөөс ажилладаг тул зориулалтын [[Хэрэглэгчийн график интерфейс|график интерфейс]] бүхий програмаар дамжуулан ашиглах нь зүйтэй.<ref name="R_gui">{{cite web|title=7 of the Best Free Graphical User Interfaces for R|url=http://www.linuxlinks.com/article/20110306113701179/GUIsforR.html|website=linuxlinks.com|accessdate=9 February 2016}}</ref> == Түүх == R нь John Chambers гэдэг хүний Bell Labs-д ажиллаж байх үедээ зохиосон [[wikisource:en:S (programming language)|програмчлалын S хэл]] дээр тулгуурласан. Эдгээрийн хооронд хэдэн чухал ялгаа байдаг ч S хэлээр бичигдсэн кодын ихэнх нь R дээр шууд ажилладаг.<ref>{{cite web|url=https://www.r-project.org/about.html|title=R: What is R?|website=R-Project|accessdate=7 February 2016}}</ref> R програмыг Росс Ihaka , Роберт Gentleman<ref>{{cite web|url=http://myprofile.cos.com/rgentleman|title=Individual Expertise profile of Robert Gentleman|last=Gentleman|first=Robert|date=9 December 2006|accessdate=2009-07-20|archiveurl=https://web.archive.org/web/20110723215206/http://myprofile.cos.com/rgentleman|archivedate=23 July 2011}}</ref> нар Шинэ Зеландын Веллингтон Их Сургууль-д байх үедээ зохиосон бөгөөд одоогоор ''R Development Core Team'' хөгжүүлж байна. S хэлний зохиогч Chambers уг багийн нэг гишүүн юм. R гэх нэр нь түүнийг анхлан зохиогчдын нэр болон гол суурь нь болсон S хэлний нэртэй холбоотой.<ref>{{cite book|url=https://cran.r-project.org/doc/FAQ/R-FAQ.html#Why-is-R-named-R_003f|title=The R FAQ: Why is R named R?|isbn=3-900051-08-9|author=Kurt Hornik|accessdate=2008-01-29}}</ref> Төсөл 1992 онд санаачлагдсан бол анхны хувилбар нь 1995 онд гарсан. Харин тогтвортой beta хувилбар нь 2000 онд гарсан.<ref>{{Cite web|url=https://cran.r-project.org/doc/html/interface98-paper/paper_2.html|title=R : Past and Future History -- A Free Software Project|website=cran.r-project.org|access-date=2016-05-30}}</ref><ref>{{Cite web|url=http://blog.revolutionanalytics.com/2016/03/16-years-of-r-history.html|title=Over 16 years of R Project history|website=Revolutions|access-date=2016-05-30}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://www.stat.auckland.ac.nz/~ihaka/downloads/Massey.pdf|title=The R Project: A Brief History and Thoughts About the Future|last=Ihaka|first=Ross|date=|website=stat.auckland.ac.nz|publisher=|access-date=}}</ref> == R програм Монгол улсад == R програмыг хэрэглэх, R хэлийг судлах явдал [[Монгол улс]]ад улам бүр дэлгэрч буй бөгөөд үүнийг гэрчлэх мэдээ материал<ref>{{Cite web|url=http://news.num.edu.mn/?p=38344|title=Судалгаанд статистикийн аргыг хэрэглэх нь сэдэвт сургалт амжилттай болж өндөрлөлөө|website=news.num.edu.mn|access-date=2016-11-29}}</ref>, нийгмийн сүлжээний бүлгэмүүд<ref>{{Cite web|url=https://www.facebook.com/groups/238749916309897/|title=Монголын R хэрэглэгчдийн групп|website=facebook.com|access-date=2017-05-19}}</ref> цөөнгүй байна. Зарим их, дээд сургууль сургалтын хөтөлбөртөө R програмыг нэвтрүүлснээс тухайлан [[Монгол Улсын Их Сургууль]] дээр хэрэгжиж буй Статистик хөтөлбөрийг дурдаж болно.{{citation needed|date=May 2017}} Монгол хэл дээрх ном, сурах бичиг, гарын авлагын хувьд [https://web.archive.org/web/20171129163653/http://galaa.mn/ Г.Махгал], Ш.Мөнгөнсүх нар бичиж Б.Магсаржав хянан тохиолдуулсан [https://web.archive.org/web/20171217135839/http://magadlal.mn/books/id-2.html Статистик програмчлалын R хэл] сурах бичиг хэвлэгдэн гарчээ.<ref>{{Cite web|url=http://mongolbooks.com/%D1%81%D1%82%D0%B0%D1%82%D0%B8%D1%81%D1%82%D0%B8%D0%BA-%D0%BF%D1%80%D0%BE%D0%B3%D1%80%D0%B0%D0%BC%D1%87%D0%BB%D0%B0%D0%BB%D1%8B%D0%BD-r-%D1%85%D1%8D%D0%BB-2017/|title=МУИС Пресс хэвлэлийн газар|website=mongolbooks.com|access-date=2017-05-19|archive-date=2017-05-19|archive-url=https://web.archive.org/web/20170519163835/http://mongolbooks.com/%D1%81%D1%82%D0%B0%D1%82%D0%B8%D1%81%D1%82%D0%B8%D0%BA-%D0%BF%D1%80%D0%BE%D0%B3%D1%80%D0%B0%D0%BC%D1%87%D0%BB%D0%B0%D0%BB%D1%8B%D0%BD-r-%D1%85%D1%8D%D0%BB-2017/|url-status=dead}}</ref><ref>{{Cite web|url=http://magadlal.mn/books/id-2.html|title=www.magadlal.mn|website=magadlal.mn|access-date=2017-05-19|archive-date=2017-12-17|archive-url=https://web.archive.org/web/20171217135839/http://magadlal.mn/books/id-2.html|url-status=dead}}</ref> == Статистикийн зүгээс онцлох зүйлс == R, түүний сангууд олон янзын статистик болон график хэрэгсэл агуулдаг. Тухайлбал шугаман болон шугаман бус загвар, статистик шинжүүрүүд, хугацаан цувааны шинжилгээ, бүлэглэх, ангилах болон бусад олон шинжилгээ дурдаж болно. Мөн R програмын нэмэлт багцууд олон янзын функц болон бусад зүйлс агуулдаг. R хэлний стандарт функцүүдийн олонх нь R хэл дээрээ бичигдсэн бөгөөд нэмэлтээр [[Си хэл|C]], [[C++]], [[Фортран|Fortran]] хэл дээрх код оруулан ажиллуулж болдог. Өндөр мэдлэг чадвартай хэрэглэгчид C, C++,<ref>{{cite journal|url=http://www.jstatsoft.org/v40/i08|title=Rcpp: Seamless R and C++ Integration|first1=Dirk|last1=Eddelbuettel|first2=Romain|last2=Francois|journal=[[Journal of Statistical Software]]|volume=40|issue=8|year=2011|doi=10.18637/jss.v040.i08}}</ref> [[Java]],<ref>{{cite web|title=Calling R from Java|first=Duncan|last=Temple Lang|url=http://www.nuiton.org/attachments/168/RFromJava.pdf|date=6 November 2010|accessdate=18 September 2013|publisher=Nuiton}}</ref> [[.NET Фрэймворк|.NET]]{{refn| .NET Framework * {{cite web |title=Making GUIs using C# and R with the help of R.NET |url = http://psychwire.wordpress.com/2011/06/19/making-guis-using-c-and-r-with-the-help-of-r-net/}} * {{cite web |title=R.NET homepage |url=http://rdotnet.codeplex.com/ |access-date=2017-05-18 |archive-date=2015-10-13 |archive-url=https://web.archive.org/web/20151013020201/http://rdotnet.codeplex.com/ |url-status=dead }} * {{cite conference |url=http://www.rinfinance.com/agenda/2011/OliverHaynold.pdf |title=An Rserve Client Implementation for CLI/.NET |last1=Haynold |first1=Oliver M. |date=April 2011 |conference=R/Finance 2011 |conference-url=http://www.rinfinance.com/RinFinance2011/agenda/ |publisher= |book-title= |pages= |location=Chicago, IL, USA |id= }} {{Webarchiv|url=http://www.rinfinance.com/agenda/2011/OliverHaynold.pdf |wayback=20151129223447 |text=An Rserve Client Implementation for CLI/.NET |archiv-bot=2025-06-19 00:48:15 InternetArchiveBot }} {{Webarchiv|url=http://www.rinfinance.com/agenda/2011/OliverHaynold.pdf |wayback=20151129223447 |text=An Rserve Client Implementation for CLI/.NET |archiv-bot=2025-06-17 00:06:23 InternetArchiveBot }} {{Webarchiv|url=http://www.rinfinance.com/agenda/2011/OliverHaynold.pdf |wayback=20151129223447 |text=An Rserve Client Implementation for CLI/.NET |archiv-bot=2025-06-16 12:49:34 InternetArchiveBot }} {{Webarchiv|url=http://www.rinfinance.com/agenda/2011/OliverHaynold.pdf |wayback=20151129223447 |text=An Rserve Client Implementation for CLI/.NET |archiv-bot=2025-06-16 04:39:37 InternetArchiveBot }} {{Webarchiv|url=http://www.rinfinance.com/agenda/2011/OliverHaynold.pdf |wayback=20151129223447 |text=An Rserve Client Implementation for CLI/.NET |archiv-bot=2025-06-15 09:35:09 InternetArchiveBot }} {{Webarchiv|url=http://www.rinfinance.com/agenda/2011/OliverHaynold.pdf |wayback=20151129223447 |text=An Rserve Client Implementation for CLI/.NET |archiv-bot=2025-06-15 00:55:38 InternetArchiveBot }} {{Webarchiv|url=http://www.rinfinance.com/agenda/2011/OliverHaynold.pdf |wayback=20151129223447 |text=An Rserve Client Implementation for CLI/.NET |archiv-bot=2025-06-12 01:56:53 InternetArchiveBot }} {{Webarchiv|url=http://www.rinfinance.com/agenda/2011/OliverHaynold.pdf |wayback=20151129223447 |text=An Rserve Client Implementation for CLI/.NET |archiv-bot=2025-06-09 01:04:22 InternetArchiveBot }} {{Webarchiv|url=http://www.rinfinance.com/agenda/2011/OliverHaynold.pdf |wayback=20151129223447 |text=An Rserve Client Implementation for CLI/.NET |archiv-bot=2025-06-06 02:10:13 InternetArchiveBot }} {{Webarchiv|url=http://www.rinfinance.com/agenda/2011/OliverHaynold.pdf |wayback=20151129223447 |text=An Rserve Client Implementation for CLI/.NET |archiv-bot=2025-06-04 21:26:39 InternetArchiveBot }} {{Webarchiv|url=http://www.rinfinance.com/agenda/2011/OliverHaynold.pdf |wayback=20151129223447 |text=An Rserve Client Implementation for CLI/.NET |archiv-bot=2025-05-29 00:04:01 InternetArchiveBot }} {{Webarchiv|url=http://www.rinfinance.com/agenda/2011/OliverHaynold.pdf |wayback=20151129223447 |text=An Rserve Client Implementation for CLI/.NET |archiv-bot=2025-05-26 00:51:00 InternetArchiveBot }} {{Webarchiv|url=http://www.rinfinance.com/agenda/2011/OliverHaynold.pdf |wayback=20151129223447 |text=An Rserve Client Implementation for CLI/.NET |archiv-bot=2025-05-23 00:06:46 InternetArchiveBot }} {{Webarchiv|url=http://www.rinfinance.com/agenda/2011/OliverHaynold.pdf |wayback=20151129223447 |text=An Rserve Client Implementation for CLI/.NET |archiv-bot=2025-05-20 02:24:31 InternetArchiveBot }} {{Webarchiv|url=http://www.rinfinance.com/agenda/2011/OliverHaynold.pdf |wayback=20151129223447 |text=An Rserve Client Implementation for CLI/.NET |archiv-bot=2025-05-17 00:55:06 InternetArchiveBot }} {{Webarchiv|url=http://www.rinfinance.com/agenda/2011/OliverHaynold.pdf |wayback=20151129223447 |text=An Rserve Client Implementation for CLI/.NET |archiv-bot=2025-05-14 00:10:57 InternetArchiveBot }} {{Webarchiv|url=http://www.rinfinance.com/agenda/2011/OliverHaynold.pdf |wayback=20151129223447 |text=An Rserve Client Implementation for CLI/.NET |archiv-bot=2025-05-11 00:45:43 InternetArchiveBot }} {{Webarchiv|url=http://www.rinfinance.com/agenda/2011/OliverHaynold.pdf |wayback=20151129223447 |text=An Rserve Client Implementation for CLI/.NET |archiv-bot=2025-05-08 00:19:42 InternetArchiveBot }} {{Webarchiv|url=http://www.rinfinance.com/agenda/2011/OliverHaynold.pdf |wayback=20151129223447 |text=An Rserve Client Implementation for CLI/.NET |archiv-bot=2025-05-05 00:52:40 InternetArchiveBot }} {{Webarchiv|url=http://www.rinfinance.com/agenda/2011/OliverHaynold.pdf |wayback=20151129223447 |text=An Rserve Client Implementation for CLI/.NET |archiv-bot=2025-05-01 23:56:21 InternetArchiveBot }} {{Webarchiv|url=http://www.rinfinance.com/agenda/2011/OliverHaynold.pdf |wayback=20151129223447 |text=An Rserve Client Implementation for CLI/.NET |archiv-bot=2025-04-29 01:00:19 InternetArchiveBot }} {{Webarchiv|url=http://www.rinfinance.com/agenda/2011/OliverHaynold.pdf |wayback=20151129223447 |text=An Rserve Client Implementation for CLI/.NET |archiv-bot=2025-04-26 00:11:47 InternetArchiveBot }} {{Webarchiv|url=http://www.rinfinance.com/agenda/2011/OliverHaynold.pdf |wayback=20151129223447 |text=An Rserve Client Implementation for CLI/.NET |archiv-bot=2025-04-23 00:44:55 InternetArchiveBot }} {{Webarchiv|url=http://www.rinfinance.com/agenda/2011/OliverHaynold.pdf |wayback=20151129223447 |text=An Rserve Client Implementation for CLI/.NET |archiv-bot=2025-04-19 23:51:06 InternetArchiveBot }} {{Webarchiv|url=http://www.rinfinance.com/agenda/2011/OliverHaynold.pdf |wayback=20151129223447 |text=An Rserve Client Implementation for CLI/.NET |archiv-bot=2025-04-19 21:44:44 InternetArchiveBot }} {{Webarchiv|url=http://www.rinfinance.com/agenda/2011/OliverHaynold.pdf |wayback=20151129223447 |text=An Rserve Client Implementation for CLI/.NET |archiv-bot=2025-04-19 19:51:31 InternetArchiveBot }} {{Webarchiv|url=http://www.rinfinance.com/agenda/2011/OliverHaynold.pdf |wayback=20151129223447 |text=An Rserve Client Implementation for CLI/.NET |archiv-bot=2025-04-19 17:58:38 InternetArchiveBot }} {{Webarchiv|url=http://www.rinfinance.com/agenda/2011/OliverHaynold.pdf |wayback=20151129223447 |text=An Rserve Client Implementation for CLI/.NET |archiv-bot=2025-04-19 16:01:02 InternetArchiveBot }} {{Webarchiv|url=http://www.rinfinance.com/agenda/2011/OliverHaynold.pdf |wayback=20151129223447 |text=An Rserve Client Implementation for CLI/.NET |archiv-bot=2025-04-19 14:02:47 InternetArchiveBot }} {{Webarchiv|url=http://www.rinfinance.com/agenda/2011/OliverHaynold.pdf |wayback=20151129223447 |text=An Rserve Client Implementation for CLI/.NET |archiv-bot=2025-04-19 12:06:27 InternetArchiveBot }} {{Webarchiv|url=http://www.rinfinance.com/agenda/2011/OliverHaynold.pdf |wayback=20151129223447 |text=An Rserve Client Implementation for CLI/.NET |archiv-bot=2025-04-19 10:14:11 InternetArchiveBot }} {{Webarchiv|url=http://www.rinfinance.com/agenda/2011/OliverHaynold.pdf |wayback=20151129223447 |text=An Rserve Client Implementation for CLI/.NET |archiv-bot=2025-04-19 08:24:34 InternetArchiveBot }} {{Webarchiv|url=http://www.rinfinance.com/agenda/2011/OliverHaynold.pdf |wayback=20151129223447 |text=An Rserve Client Implementation for CLI/.NET |archiv-bot=2025-04-19 06:31:25 InternetArchiveBot }} {{Webarchiv|url=http://www.rinfinance.com/agenda/2011/OliverHaynold.pdf |wayback=20151129223447 |text=An Rserve Client Implementation for CLI/.NET |archiv-bot=2025-04-19 04:38:03 InternetArchiveBot }} {{Webarchiv|url=http://www.rinfinance.com/agenda/2011/OliverHaynold.pdf |wayback=20151129223447 |text=An Rserve Client Implementation for CLI/.NET |archiv-bot=2025-04-19 02:34:44 InternetArchiveBot }} {{Webarchiv|url=http://www.rinfinance.com/agenda/2011/OliverHaynold.pdf |wayback=20151129223447 |text=An Rserve Client Implementation for CLI/.NET |archiv-bot=2025-04-17 22:09:01 InternetArchiveBot }} {{Webarchiv|url=http://www.rinfinance.com/agenda/2011/OliverHaynold.pdf |wayback=20151129223447 |text=An Rserve Client Implementation for CLI/.NET |archiv-bot=2025-04-07 21:38:10 InternetArchiveBot }} {{Webarchiv|url=http://www.rinfinance.com/agenda/2011/OliverHaynold.pdf |wayback=20151129223447 |text=An Rserve Client Implementation for CLI/.NET |archiv-bot=2025-04-04 20:50:45 InternetArchiveBot }} {{Webarchiv|url=http://www.rinfinance.com/agenda/2011/OliverHaynold.pdf |wayback=20151129223447 |text=An Rserve Client Implementation for CLI/.NET |archiv-bot=2025-04-01 22:11:25 InternetArchiveBot }} {{Webarchiv|url=http://www.rinfinance.com/agenda/2011/OliverHaynold.pdf |wayback=20151129223447 |text=An Rserve Client Implementation for CLI/.NET |archiv-bot=2025-03-29 20:49:36 InternetArchiveBot }} {{Webarchiv|url=http://www.rinfinance.com/agenda/2011/OliverHaynold.pdf |wayback=20151129223447 |text=An Rserve Client Implementation for CLI/.NET |archiv-bot=2025-03-26 21:49:56 InternetArchiveBot }} {{Webarchiv|url=http://www.rinfinance.com/agenda/2011/OliverHaynold.pdf |wayback=20151129223447 |text=An Rserve Client Implementation for CLI/.NET |archiv-bot=2025-03-23 21:06:08 InternetArchiveBot }} {{Webarchiv|url=http://www.rinfinance.com/agenda/2011/OliverHaynold.pdf |wayback=20151129223447 |text=An Rserve Client Implementation for CLI/.NET |archiv-bot=2025-03-20 21:41:44 InternetArchiveBot }} {{Webarchiv|url=http://www.rinfinance.com/agenda/2011/OliverHaynold.pdf |wayback=20151129223447 |text=An Rserve Client Implementation for CLI/.NET |archiv-bot=2025-03-17 20:54:47 InternetArchiveBot }} {{Webarchiv|url=http://www.rinfinance.com/agenda/2011/OliverHaynold.pdf |wayback=20151129223447 |text=An Rserve Client Implementation for CLI/.NET |archiv-bot=2025-03-14 21:44:22 InternetArchiveBot }} {{Webarchiv|url=http://www.rinfinance.com/agenda/2011/OliverHaynold.pdf |wayback=20151129223447 |text=An Rserve Client Implementation for CLI/.NET |archiv-bot=2025-03-11 20:48:13 InternetArchiveBot }} {{Webarchiv|url=http://www.rinfinance.com/agenda/2011/OliverHaynold.pdf |wayback=20151129223447 |text=An Rserve Client Implementation for CLI/.NET |archiv-bot=2025-03-08 21:41:13 InternetArchiveBot }} {{Webarchiv|url=http://www.rinfinance.com/agenda/2011/OliverHaynold.pdf |wayback=20151129223447 |text=An Rserve Client Implementation for CLI/.NET |archiv-bot=2025-03-05 20:55:45 InternetArchiveBot }} {{Webarchiv|url=http://www.rinfinance.com/agenda/2011/OliverHaynold.pdf |wayback=20151129223447 |text=An Rserve Client Implementation for CLI/.NET |archiv-bot=2025-03-05 14:51:06 InternetArchiveBot }} {{Webarchiv|url=http://www.rinfinance.com/agenda/2011/OliverHaynold.pdf |wayback=20151129223447 |text=An Rserve Client Implementation for CLI/.NET |archiv-bot=2025-03-05 07:26:35 InternetArchiveBot }} {{Webarchiv|url=http://www.rinfinance.com/agenda/2011/OliverHaynold.pdf |wayback=20151129223447 |text=An Rserve Client Implementation for CLI/.NET |archiv-bot=2025-03-05 01:27:03 InternetArchiveBot }} {{Webarchiv|url=http://www.rinfinance.com/agenda/2011/OliverHaynold.pdf |wayback=20151129223447 |text=An Rserve Client Implementation for CLI/.NET |archiv-bot=2025-03-01 22:19:29 InternetArchiveBot }} {{Webarchiv|url=http://www.rinfinance.com/agenda/2011/OliverHaynold.pdf |wayback=20151129223447 |text=An Rserve Client Implementation for CLI/.NET |archiv-bot=2025-02-26 23:16:06 InternetArchiveBot }} {{Webarchiv|url=http://www.rinfinance.com/agenda/2011/OliverHaynold.pdf |wayback=20151129223447 |text=An Rserve Client Implementation for CLI/.NET |archiv-bot=2025-02-23 22:32:47 InternetArchiveBot }} {{Webarchiv|url=http://www.rinfinance.com/agenda/2011/OliverHaynold.pdf |wayback=20151129223447 |text=An Rserve Client Implementation for CLI/.NET |archiv-bot=2025-02-20 22:59:27 InternetArchiveBot }} {{Webarchiv|url=http://www.rinfinance.com/agenda/2011/OliverHaynold.pdf |wayback=20151129223447 |text=An Rserve Client Implementation for CLI/.NET |archiv-bot=2025-02-17 22:13:54 InternetArchiveBot }} {{Webarchiv|url=http://www.rinfinance.com/agenda/2011/OliverHaynold.pdf |wayback=20151129223447 |text=An Rserve Client Implementation for CLI/.NET |archiv-bot=2025-02-14 23:11:54 InternetArchiveBot }} {{Webarchiv|url=http://www.rinfinance.com/agenda/2011/OliverHaynold.pdf |wayback=20151129223447 |text=An Rserve Client Implementation for CLI/.NET |archiv-bot=2025-02-11 22:21:19 InternetArchiveBot }} {{Webarchiv|url=http://www.rinfinance.com/agenda/2011/OliverHaynold.pdf |wayback=20151129223447 |text=An Rserve Client Implementation for CLI/.NET |archiv-bot=2025-02-08 22:50:24 InternetArchiveBot }} {{Webarchiv|url=http://www.rinfinance.com/agenda/2011/OliverHaynold.pdf |wayback=20151129223447 |text=An Rserve Client Implementation for CLI/.NET |archiv-bot=2025-02-05 22:25:32 InternetArchiveBot }} {{Webarchiv|url=http://www.rinfinance.com/agenda/2011/OliverHaynold.pdf |wayback=20151129223447 |text=An Rserve Client Implementation for CLI/.NET |archiv-bot=2025-02-02 23:03:44 InternetArchiveBot }} {{Webarchiv|url=http://www.rinfinance.com/agenda/2011/OliverHaynold.pdf |wayback=20151129223447 |text=An Rserve Client Implementation for CLI/.NET |archiv-bot=2025-01-30 22:09:29 InternetArchiveBot }} {{Webarchiv|url=http://www.rinfinance.com/agenda/2011/OliverHaynold.pdf |wayback=20151129223447 |text=An Rserve Client Implementation for CLI/.NET |archiv-bot=2025-01-29 19:19:54 InternetArchiveBot }} {{Webarchiv|url=http://www.rinfinance.com/agenda/2011/OliverHaynold.pdf |wayback=20151129223447 |text=An Rserve Client Implementation for CLI/.NET |archiv-bot=2025-01-24 22:21:25 InternetArchiveBot }} {{Webarchiv|url=http://www.rinfinance.com/agenda/2011/OliverHaynold.pdf |wayback=20151129223447 |text=An Rserve Client Implementation for CLI/.NET |archiv-bot=2025-01-21 22:54:02 InternetArchiveBot }} {{Webarchiv|url=http://www.rinfinance.com/agenda/2011/OliverHaynold.pdf |wayback=20151129223447 |text=An Rserve Client Implementation for CLI/.NET |archiv-bot=2025-01-21 17:03:41 InternetArchiveBot }} {{Webarchiv|url=http://www.rinfinance.com/agenda/2011/OliverHaynold.pdf |wayback=20151129223447 |text=An Rserve Client Implementation for CLI/.NET |archiv-bot=2025-01-18 17:56:47 InternetArchiveBot }} {{Webarchiv|url=http://www.rinfinance.com/agenda/2011/OliverHaynold.pdf |wayback=20151129223447 |text=An Rserve Client Implementation for CLI/.NET |archiv-bot=2025-01-15 17:33:09 InternetArchiveBot }} {{Webarchiv|url=http://www.rinfinance.com/agenda/2011/OliverHaynold.pdf |wayback=20151129223447 |text=An Rserve Client Implementation for CLI/.NET |archiv-bot=2025-01-15 11:02:41 InternetArchiveBot }} {{Webarchiv|url=http://www.rinfinance.com/agenda/2011/OliverHaynold.pdf |wayback=20151129223447 |text=An Rserve Client Implementation for CLI/.NET |archiv-bot=2025-01-11 21:07:34 InternetArchiveBot }} {{Webarchiv|url=http://www.rinfinance.com/agenda/2011/OliverHaynold.pdf |wayback=20151129223447 |text=An Rserve Client Implementation for CLI/.NET |archiv-bot=2025-01-08 21:55:47 InternetArchiveBot }} {{Webarchiv|url=http://www.rinfinance.com/agenda/2011/OliverHaynold.pdf |wayback=20151129223447 |text=An Rserve Client Implementation for CLI/.NET |archiv-bot=2025-01-05 21:02:30 InternetArchiveBot }} {{Webarchiv|url=http://www.rinfinance.com/agenda/2011/OliverHaynold.pdf |wayback=20151129223447 |text=An Rserve Client Implementation for CLI/.NET |archiv-bot=2025-01-02 21:53:45 InternetArchiveBot }} {{Webarchiv|url=http://www.rinfinance.com/agenda/2011/OliverHaynold.pdf |wayback=20151129223447 |text=An Rserve Client Implementation for CLI/.NET |archiv-bot=2024-12-30 21:14:36 InternetArchiveBot }} {{Webarchiv|url=http://www.rinfinance.com/agenda/2011/OliverHaynold.pdf |wayback=20151129223447 |text=An Rserve Client Implementation for CLI/.NET |archiv-bot=2024-12-27 21:46:42 InternetArchiveBot }} {{Webarchiv|url=http://www.rinfinance.com/agenda/2011/OliverHaynold.pdf |wayback=20151129223447 |text=An Rserve Client Implementation for CLI/.NET |archiv-bot=2024-12-24 20:59:25 InternetArchiveBot }} {{Webarchiv|url=http://www.rinfinance.com/agenda/2011/OliverHaynold.pdf |wayback=20151129223447 |text=An Rserve Client Implementation for CLI/.NET |archiv-bot=2024-12-21 22:01:58 InternetArchiveBot }} {{Webarchiv|url=http://www.rinfinance.com/agenda/2011/OliverHaynold.pdf |wayback=20151129223447 |text=An Rserve Client Implementation for CLI/.NET |archiv-bot=2024-12-18 21:06:35 InternetArchiveBot }} {{Webarchiv|url=http://www.rinfinance.com/agenda/2011/OliverHaynold.pdf |wayback=20151129223447 |text=An Rserve Client Implementation for CLI/.NET |archiv-bot=2024-12-15 21:41:50 InternetArchiveBot }} {{Webarchiv|url=http://www.rinfinance.com/agenda/2011/OliverHaynold.pdf |wayback=20151129223447 |text=An Rserve Client Implementation for CLI/.NET |archiv-bot=2024-12-12 21:15:47 InternetArchiveBot }} {{Webarchiv|url=http://www.rinfinance.com/agenda/2011/OliverHaynold.pdf |wayback=20151129223447 |text=An Rserve Client Implementation for CLI/.NET |archiv-bot=2024-12-09 22:36:24 InternetArchiveBot }} {{Webarchiv|url=http://www.rinfinance.com/agenda/2011/OliverHaynold.pdf |wayback=20151129223447 |text=An Rserve Client Implementation for CLI/.NET |archiv-bot=2024-12-06 21:06:39 InternetArchiveBot }} {{Webarchiv|url=http://www.rinfinance.com/agenda/2011/OliverHaynold.pdf |wayback=20151129223447 |text=An Rserve Client Implementation for CLI/.NET |archiv-bot=2024-12-03 21:52:37 InternetArchiveBot }} {{Webarchiv|url=http://www.rinfinance.com/agenda/2011/OliverHaynold.pdf |wayback=20151129223447 |text=An Rserve Client Implementation for CLI/.NET |archiv-bot=2024-11-30 20:59:51 InternetArchiveBot }} {{Webarchiv|url=http://www.rinfinance.com/agenda/2011/OliverHaynold.pdf |wayback=20151129223447 |text=An Rserve Client Implementation for CLI/.NET |archiv-bot=2024-11-27 21:53:00 InternetArchiveBot }} {{Webarchiv|url=http://www.rinfinance.com/agenda/2011/OliverHaynold.pdf |wayback=20151129223447 |text=An Rserve Client Implementation for CLI/.NET |archiv-bot=2024-11-24 21:25:27 InternetArchiveBot }} {{Webarchiv|url=http://www.rinfinance.com/agenda/2011/OliverHaynold.pdf |wayback=20151129223447 |text=An Rserve Client Implementation for CLI/.NET |archiv-bot=2024-11-21 21:36:36 InternetArchiveBot }} {{Webarchiv|url=http://www.rinfinance.com/agenda/2011/OliverHaynold.pdf |wayback=20151129223447 |text=An Rserve Client Implementation for CLI/.NET |archiv-bot=2024-11-21 15:16:53 InternetArchiveBot }} {{Webarchiv|url=http://www.rinfinance.com/agenda/2011/OliverHaynold.pdf |wayback=20151129223447 |text=An Rserve Client Implementation for CLI/.NET |archiv-bot=2024-11-18 15:56:34 InternetArchiveBot }} {{Webarchiv|url=http://www.rinfinance.com/agenda/2011/OliverHaynold.pdf |wayback=20151129223447 |text=An Rserve Client Implementation for CLI/.NET |archiv-bot=2024-11-15 15:31:14 InternetArchiveBot }} {{Webarchiv|url=http://www.rinfinance.com/agenda/2011/OliverHaynold.pdf |wayback=20151129223447 |text=An Rserve Client Implementation for CLI/.NET |archiv-bot=2024-11-12 16:37:16 InternetArchiveBot }} {{Webarchiv|url=http://www.rinfinance.com/agenda/2011/OliverHaynold.pdf |wayback=20151129223447 |text=An Rserve Client Implementation for CLI/.NET |archiv-bot=2024-11-09 17:02:52 InternetArchiveBot }} {{Webarchiv|url=http://www.rinfinance.com/agenda/2011/OliverHaynold.pdf |wayback=20151129223447 |text=An Rserve Client Implementation for CLI/.NET |archiv-bot=2024-11-06 18:17:15 InternetArchiveBot }} {{Webarchiv|url=http://www.rinfinance.com/agenda/2011/OliverHaynold.pdf |wayback=20151129223447 |text=An Rserve Client Implementation for CLI/.NET |archiv-bot=2024-10-20 23:39:10 InternetArchiveBot }} {{Webarchiv|url=http://www.rinfinance.com/agenda/2011/OliverHaynold.pdf |wayback=20151129223447 |text=An Rserve Client Implementation for CLI/.NET |archiv-bot=2024-10-18 22:35:46 InternetArchiveBot }} {{Webarchiv|url=http://www.rinfinance.com/agenda/2011/OliverHaynold.pdf |wayback=20151129223447 |text=An Rserve Client Implementation for CLI/.NET |archiv-bot=2024-10-08 00:12:29 InternetArchiveBot }} {{Webarchiv|url=http://www.rinfinance.com/agenda/2011/OliverHaynold.pdf |wayback=20151129223447 |text=An Rserve Client Implementation for CLI/.NET |archiv-bot=2024-10-05 00:41:26 InternetArchiveBot }} {{Webarchiv|url=http://www.rinfinance.com/agenda/2011/OliverHaynold.pdf |wayback=20151129223447 |text=An Rserve Client Implementation for CLI/.NET |archiv-bot=2024-10-01 23:54:25 InternetArchiveBot }} {{Webarchiv|url=http://www.rinfinance.com/agenda/2011/OliverHaynold.pdf |wayback=20151129223447 |text=An Rserve Client Implementation for CLI/.NET |archiv-bot=2024-09-29 01:10:51 InternetArchiveBot }} {{Webarchiv|url=http://www.rinfinance.com/agenda/2011/OliverHaynold.pdf |wayback=20151129223447 |text=An Rserve Client Implementation for CLI/.NET |archiv-bot=2024-09-26 00:54:51 InternetArchiveBot }} {{Webarchiv|url=http://www.rinfinance.com/agenda/2011/OliverHaynold.pdf |wayback=20151129223447 |text=An Rserve Client Implementation for CLI/.NET |archiv-bot=2024-09-23 00:42:21 InternetArchiveBot }} {{Webarchiv|url=http://www.rinfinance.com/agenda/2011/OliverHaynold.pdf |wayback=20151129223447 |text=An Rserve Client Implementation for CLI/.NET |archiv-bot=2024-09-20 00:16:55 InternetArchiveBot }} {{Webarchiv|url=http://www.rinfinance.com/agenda/2011/OliverHaynold.pdf |wayback=20151129223447 |text=An Rserve Client Implementation for CLI/.NET |archiv-bot=2024-09-17 00:39:38 InternetArchiveBot }} {{Webarchiv|url=http://www.rinfinance.com/agenda/2011/OliverHaynold.pdf |wayback=20151129223447 |text=An Rserve Client Implementation for CLI/.NET |archiv-bot=2024-09-13 23:56:47 InternetArchiveBot }} {{Webarchiv|url=http://www.rinfinance.com/agenda/2011/OliverHaynold.pdf |wayback=20151129223447 |text=An Rserve Client Implementation for CLI/.NET |archiv-bot=2024-09-11 01:00:26 InternetArchiveBot }} {{Webarchiv|url=http://www.rinfinance.com/agenda/2011/OliverHaynold.pdf |wayback=20151129223447 |text=An Rserve Client Implementation for CLI/.NET |archiv-bot=2024-09-07 23:55:10 InternetArchiveBot }} {{Webarchiv|url=http://www.rinfinance.com/agenda/2011/OliverHaynold.pdf |wayback=20151129223447 |text=An Rserve Client Implementation for CLI/.NET |archiv-bot=2024-09-05 00:50:13 InternetArchiveBot }} {{Webarchiv|url=http://www.rinfinance.com/agenda/2011/OliverHaynold.pdf |wayback=20151129223447 |text=An Rserve Client Implementation for CLI/.NET |archiv-bot=2024-09-02 00:13:13 InternetArchiveBot }} {{Webarchiv|url=http://www.rinfinance.com/agenda/2011/OliverHaynold.pdf |wayback=20151129223447 |text=An Rserve Client Implementation for CLI/.NET |archiv-bot=2024-08-30 00:43:37 InternetArchiveBot }} {{Webarchiv|url=http://www.rinfinance.com/agenda/2011/OliverHaynold.pdf |wayback=20151129223447 |text=An Rserve Client Implementation for CLI/.NET |archiv-bot=2024-08-27 00:02:12 InternetArchiveBot }} {{Webarchiv|url=http://www.rinfinance.com/agenda/2011/OliverHaynold.pdf |wayback=20151129223447 |text=An Rserve Client Implementation for CLI/.NET |archiv-bot=2024-08-24 00:51:45 InternetArchiveBot }} {{Webarchiv|url=http://www.rinfinance.com/agenda/2011/OliverHaynold.pdf |wayback=20151129223447 |text=An Rserve Client Implementation for CLI/.NET |archiv-bot=2024-08-20 23:52:49 InternetArchiveBot }} {{Webarchiv|url=http://www.rinfinance.com/agenda/2011/OliverHaynold.pdf |wayback=20151129223447 |text=An Rserve Client Implementation for CLI/.NET |archiv-bot=2024-08-18 00:48:54 InternetArchiveBot }} {{Webarchiv|url=http://www.rinfinance.com/agenda/2011/OliverHaynold.pdf |wayback=20151129223447 |text=An Rserve Client Implementation for CLI/.NET |archiv-bot=2024-08-14 23:48:18 InternetArchiveBot }} {{Webarchiv|url=http://www.rinfinance.com/agenda/2011/OliverHaynold.pdf |wayback=20151129223447 |text=An Rserve Client Implementation for CLI/.NET |archiv-bot=2024-08-14 19:34:08 InternetArchiveBot }} {{Webarchiv|url=http://www.rinfinance.com/agenda/2011/OliverHaynold.pdf |wayback=20151129223447 |text=An Rserve Client Implementation for CLI/.NET |archiv-bot=2024-08-14 14:52:36 InternetArchiveBot }} {{Webarchiv|url=http://www.rinfinance.com/agenda/2011/OliverHaynold.pdf |wayback=20151129223447 |text=An Rserve Client Implementation for CLI/.NET |archiv-bot=2024-08-14 12:21:02 InternetArchiveBot }} {{Webarchiv|url=http://www.rinfinance.com/agenda/2011/OliverHaynold.pdf |wayback=20151129223447 |text=An Rserve Client Implementation for CLI/.NET |archiv-bot=2024-08-14 09:07:15 InternetArchiveBot }} {{Webarchiv|url=http://www.rinfinance.com/agenda/2011/OliverHaynold.pdf |wayback=20151129223447 |text=An Rserve Client Implementation for CLI/.NET |archiv-bot=2024-08-10 16:11:47 InternetArchiveBot }} {{Webarchiv|url=http://www.rinfinance.com/agenda/2011/OliverHaynold.pdf |wayback=20151129223447 |text=An Rserve Client Implementation for CLI/.NET |archiv-bot=2024-08-07 15:01:03 InternetArchiveBot }} {{Webarchiv|url=http://www.rinfinance.com/agenda/2011/OliverHaynold.pdf |wayback=20151129223447 |text=An Rserve Client Implementation for CLI/.NET |archiv-bot=2024-08-04 16:35:37 InternetArchiveBot }} {{Webarchiv|url=http://www.rinfinance.com/agenda/2011/OliverHaynold.pdf |wayback=20151129223447 |text=An Rserve Client Implementation for CLI/.NET |archiv-bot=2024-07-31 09:33:07 InternetArchiveBot }} {{Webarchiv|url=http://www.rinfinance.com/agenda/2011/OliverHaynold.pdf |wayback=20151129223447 |text=An Rserve Client Implementation for CLI/.NET |archiv-bot=2024-07-28 12:22:45 InternetArchiveBot }} {{Webarchiv|url=http://www.rinfinance.com/agenda/2011/OliverHaynold.pdf |wayback=20151129223447 |text=An Rserve Client Implementation for CLI/.NET |archiv-bot=2024-07-25 09:51:50 InternetArchiveBot }} {{Webarchiv|url=http://www.rinfinance.com/agenda/2011/OliverHaynold.pdf |wayback=20151129223447 |text=An Rserve Client Implementation for CLI/.NET |archiv-bot=2024-07-22 09:58:08 InternetArchiveBot }} {{Webarchiv|url=http://www.rinfinance.com/agenda/2011/OliverHaynold.pdf |wayback=20151129223447 |text=An Rserve Client Implementation for CLI/.NET |archiv-bot=2024-07-17 13:54:08 InternetArchiveBot }} {{Webarchiv|url=http://www.rinfinance.com/agenda/2011/OliverHaynold.pdf |wayback=20151129223447 |text=An Rserve Client Implementation for CLI/.NET |archiv-bot=2024-07-14 14:33:34 InternetArchiveBot }} {{Webarchiv|url=http://www.rinfinance.com/agenda/2011/OliverHaynold.pdf |wayback=20151129223447 |text=An Rserve Client Implementation for CLI/.NET |archiv-bot=2024-07-11 13:16:25 InternetArchiveBot }} {{Webarchiv|url=http://www.rinfinance.com/agenda/2011/OliverHaynold.pdf |wayback=20151129223447 |text=An Rserve Client Implementation for CLI/.NET |archiv-bot=2024-07-08 15:15:57 InternetArchiveBot }} {{Webarchiv|url=http://www.rinfinance.com/agenda/2011/OliverHaynold.pdf |wayback=20151129223447 |text=An Rserve Client Implementation for CLI/.NET |archiv-bot=2024-07-05 13:29:29 InternetArchiveBot }} {{Webarchiv|url=http://www.rinfinance.com/agenda/2011/OliverHaynold.pdf |wayback=20151129223447 |text=An Rserve Client Implementation for CLI/.NET |archiv-bot=2024-07-02 14:31:38 InternetArchiveBot }} {{Webarchiv|url=http://www.rinfinance.com/agenda/2011/OliverHaynold.pdf |wayback=20151129223447 |text=An Rserve Client Implementation for CLI/.NET |archiv-bot=2024-06-29 14:02:09 InternetArchiveBot }} {{Webarchiv|url=http://www.rinfinance.com/agenda/2011/OliverHaynold.pdf |wayback=20151129223447 |text=An Rserve Client Implementation for CLI/.NET |archiv-bot=2024-06-26 13:52:18 InternetArchiveBot }} {{Webarchiv|url=http://www.rinfinance.com/agenda/2011/OliverHaynold.pdf |wayback=20151129223447 |text=An Rserve Client Implementation for CLI/.NET |archiv-bot=2024-06-24 18:03:38 InternetArchiveBot }} {{Webarchiv|url=http://www.rinfinance.com/agenda/2011/OliverHaynold.pdf |wayback=20151129223447 |text=An Rserve Client Implementation for CLI/.NET |archiv-bot=2024-06-20 11:07:35 InternetArchiveBot }} {{Webarchiv|url=http://www.rinfinance.com/agenda/2011/OliverHaynold.pdf |wayback=20151129223447 |text=An Rserve Client Implementation for CLI/.NET |archiv-bot=2024-06-17 11:47:35 InternetArchiveBot }} {{Webarchiv|url=http://www.rinfinance.com/agenda/2011/OliverHaynold.pdf |wayback=20151129223447 |text=An Rserve Client Implementation for CLI/.NET |archiv-bot=2024-06-14 11:19:24 InternetArchiveBot }} {{Webarchiv|url=http://www.rinfinance.com/agenda/2011/OliverHaynold.pdf |wayback=20151129223447 |text=An Rserve Client Implementation for CLI/.NET |archiv-bot=2024-06-11 11:45:44 InternetArchiveBot }} {{Webarchiv|url=http://www.rinfinance.com/agenda/2011/OliverHaynold.pdf |wayback=20151129223447 |text=An Rserve Client Implementation for CLI/.NET |archiv-bot=2024-06-08 10:54:26 InternetArchiveBot }} {{Webarchiv|url=http://www.rinfinance.com/agenda/2011/OliverHaynold.pdf |wayback=20151129223447 |text=An Rserve Client Implementation for CLI/.NET |archiv-bot=2024-06-05 11:53:39 InternetArchiveBot }} {{Webarchiv|url=http://www.rinfinance.com/agenda/2011/OliverHaynold.pdf |wayback=20151129223447 |text=An Rserve Client Implementation for CLI/.NET |archiv-bot=2024-06-02 10:48:20 InternetArchiveBot }} {{Webarchiv|url=http://www.rinfinance.com/agenda/2011/OliverHaynold.pdf |wayback=20151129223447 |text=An Rserve Client Implementation for CLI/.NET |archiv-bot=2024-05-30 11:46:58 InternetArchiveBot }} {{Webarchiv|url=http://www.rinfinance.com/agenda/2011/OliverHaynold.pdf |wayback=20151129223447 |text=An Rserve Client Implementation for CLI/.NET |archiv-bot=2024-05-27 11:12:26 InternetArchiveBot }} {{Webarchiv|url=http://www.rinfinance.com/agenda/2011/OliverHaynold.pdf |wayback=20151129223447 |text=An Rserve Client Implementation for CLI/.NET |archiv-bot=2024-05-24 11:42:51 InternetArchiveBot }} {{Webarchiv|url=http://www.rinfinance.com/agenda/2011/OliverHaynold.pdf |wayback=20151129223447 |text=An Rserve Client Implementation for CLI/.NET |archiv-bot=2024-05-21 11:41:41 InternetArchiveBot }} {{Webarchiv|url=http://www.rinfinance.com/agenda/2011/OliverHaynold.pdf |wayback=20151129223447 |text=An Rserve Client Implementation for CLI/.NET |archiv-bot=2024-05-18 12:34:47 InternetArchiveBot }} {{Webarchiv|url=http://www.rinfinance.com/agenda/2011/OliverHaynold.pdf |wayback=20151129223447 |text=An Rserve Client Implementation for CLI/.NET |archiv-bot=2024-05-15 11:55:23 InternetArchiveBot }} {{Webarchiv|url=http://www.rinfinance.com/agenda/2011/OliverHaynold.pdf |wayback=20151129223447 |text=An Rserve Client Implementation for CLI/.NET |archiv-bot=2024-05-12 10:56:50 InternetArchiveBot }} {{Webarchiv|url=http://www.rinfinance.com/agenda/2011/OliverHaynold.pdf |wayback=20151129223447 |text=An Rserve Client Implementation for CLI/.NET |archiv-bot=2024-05-09 11:53:33 InternetArchiveBot }} {{Webarchiv|url=http://www.rinfinance.com/agenda/2011/OliverHaynold.pdf |wayback=20151129223447 |text=An Rserve Client Implementation for CLI/.NET |archiv-bot=2024-05-08 10:54:33 InternetArchiveBot }} {{Webarchiv|url=http://www.rinfinance.com/agenda/2011/OliverHaynold.pdf |wayback=20151129223447 |text=An Rserve Client Implementation for CLI/.NET |archiv-bot=2024-05-07 08:13:41 InternetArchiveBot }} {{Webarchiv|url=http://www.rinfinance.com/agenda/2011/OliverHaynold.pdf |wayback=20151129223447 |text=An Rserve Client Implementation for CLI/.NET |archiv-bot=2024-05-06 00:38:39 InternetArchiveBot }} {{Webarchiv|url=http://www.rinfinance.com/agenda/2011/OliverHaynold.pdf |wayback=20151129223447 |text=An Rserve Client Implementation for CLI/.NET |archiv-bot=2024-05-04 23:27:07 InternetArchiveBot }} {{Webarchiv|url=http://www.rinfinance.com/agenda/2011/OliverHaynold.pdf |wayback=20151129223447 |text=An Rserve Client Implementation for CLI/.NET |archiv-bot=2024-05-02 01:42:49 InternetArchiveBot }} {{Webarchiv|url=http://www.rinfinance.com/agenda/2011/OliverHaynold.pdf |wayback=20151129223447 |text=An Rserve Client Implementation for CLI/.NET |archiv-bot=2024-04-29 00:14:31 InternetArchiveBot }} {{Webarchiv|url=http://www.rinfinance.com/agenda/2011/OliverHaynold.pdf |wayback=20151129223447 |text=An Rserve Client Implementation for CLI/.NET |archiv-bot=2024-04-26 01:43:17 InternetArchiveBot }} {{Webarchiv|url=http://www.rinfinance.com/agenda/2011/OliverHaynold.pdf |wayback=20151129223447 |text=An Rserve Client Implementation for CLI/.NET |archiv-bot=2024-04-23 00:59:05 InternetArchiveBot }} {{Webarchiv|url=http://www.rinfinance.com/agenda/2011/OliverHaynold.pdf |wayback=20151129223447 |text=An Rserve Client Implementation for CLI/.NET |archiv-bot=2024-04-20 00:07:05 InternetArchiveBot }} {{Webarchiv|url=http://www.rinfinance.com/agenda/2011/OliverHaynold.pdf |wayback=20151129223447 |text=An Rserve Client Implementation for CLI/.NET |archiv-bot=2024-04-17 00:48:26 InternetArchiveBot }} {{Webarchiv|url=http://www.rinfinance.com/agenda/2011/OliverHaynold.pdf |wayback=20151129223447 |text=An Rserve Client Implementation for CLI/.NET |archiv-bot=2024-04-14 00:20:27 InternetArchiveBot }} {{Webarchiv|url=http://www.rinfinance.com/agenda/2011/OliverHaynold.pdf |wayback=20151129223447 |text=An Rserve Client Implementation for CLI/.NET |archiv-bot=2024-04-11 00:57:12 InternetArchiveBot }} {{Webarchiv|url=http://www.rinfinance.com/agenda/2011/OliverHaynold.pdf |wayback=20151129223447 |text=An Rserve Client Implementation for CLI/.NET |archiv-bot=2024-04-07 20:06:27 InternetArchiveBot }} {{Webarchiv|url=http://www.rinfinance.com/agenda/2011/OliverHaynold.pdf |wayback=20151129223447 |text=An Rserve Client Implementation for CLI/.NET |archiv-bot=2024-04-04 18:23:34 InternetArchiveBot }} {{Webarchiv|url=http://www.rinfinance.com/agenda/2011/OliverHaynold.pdf |wayback=20151129223447 |text=An Rserve Client Implementation for CLI/.NET |archiv-bot=2024-04-01 20:05:13 InternetArchiveBot }} {{Webarchiv|url=http://www.rinfinance.com/agenda/2011/OliverHaynold.pdf |wayback=20151129223447 |text=An Rserve Client Implementation for CLI/.NET |archiv-bot=2024-03-29 19:22:40 InternetArchiveBot }} {{Webarchiv|url=http://www.rinfinance.com/agenda/2011/OliverHaynold.pdf |wayback=20151129223447 |text=An Rserve Client Implementation for CLI/.NET |archiv-bot=2024-03-27 03:09:13 InternetArchiveBot }} {{Webarchiv|url=http://www.rinfinance.com/agenda/2011/OliverHaynold.pdf |wayback=20151129223447 |text=An Rserve Client Implementation for CLI/.NET |archiv-bot=2024-03-23 17:56:27 InternetArchiveBot }} {{Webarchiv|url=http://www.rinfinance.com/agenda/2011/OliverHaynold.pdf |wayback=20151129223447 |text=An Rserve Client Implementation for CLI/.NET |archiv-bot=2024-03-23 05:41:39 InternetArchiveBot }} {{Webarchiv|url=http://www.rinfinance.com/agenda/2011/OliverHaynold.pdf |wayback=20151129223447 |text=An Rserve Client Implementation for CLI/.NET |archiv-bot=2024-03-22 02:47:49 InternetArchiveBot }} {{Webarchiv|url=http://www.rinfinance.com/agenda/2011/OliverHaynold.pdf |wayback=20151129223447 |text=An Rserve Client Implementation for CLI/.NET |archiv-bot=2024-03-21 08:56:50 InternetArchiveBot }} {{Webarchiv|url=http://www.rinfinance.com/agenda/2011/OliverHaynold.pdf |wayback=20151129223447 |text=An Rserve Client Implementation for CLI/.NET |archiv-bot=2024-03-20 14:08:47 InternetArchiveBot }} {{Webarchiv|url=http://www.rinfinance.com/agenda/2011/OliverHaynold.pdf |wayback=20151129223447 |text=An Rserve Client Implementation for CLI/.NET |archiv-bot=2024-03-20 01:58:38 InternetArchiveBot }} {{Webarchiv|url=http://www.rinfinance.com/agenda/2011/OliverHaynold.pdf |wayback=20151129223447 |text=An Rserve Client Implementation for CLI/.NET |archiv-bot=2024-03-19 12:23:41 InternetArchiveBot }} {{Webarchiv|url=http://www.rinfinance.com/agenda/2011/OliverHaynold.pdf |wayback=20151129223447 |text=An Rserve Client Implementation for CLI/.NET |archiv-bot=2024-03-18 12:37:16 InternetArchiveBot }} {{Webarchiv|url=http://www.rinfinance.com/agenda/2011/OliverHaynold.pdf |wayback=20151129223447 |text=An Rserve Client Implementation for CLI/.NET |archiv-bot=2024-03-17 20:04:45 InternetArchiveBot }} {{Webarchiv|url=http://www.rinfinance.com/agenda/2011/OliverHaynold.pdf |wayback=20151129223447 |text=An Rserve Client Implementation for CLI/.NET |archiv-bot=2024-03-14 21:51:52 InternetArchiveBot }} {{Webarchiv|url=http://www.rinfinance.com/agenda/2011/OliverHaynold.pdf |wayback=20151129223447 |text=An Rserve Client Implementation for CLI/.NET |archiv-bot=2024-03-11 21:02:03 InternetArchiveBot }} {{Webarchiv|url=http://www.rinfinance.com/agenda/2011/OliverHaynold.pdf |wayback=20151129223447 |text=An Rserve Client Implementation for CLI/.NET |archiv-bot=2024-03-08 21:37:58 InternetArchiveBot }} {{Webarchiv|url=http://www.rinfinance.com/agenda/2011/OliverHaynold.pdf |wayback=20151129223447 |text=An Rserve Client Implementation for CLI/.NET |archiv-bot=2024-03-05 20:47:26 InternetArchiveBot }} {{Webarchiv|url=http://www.rinfinance.com/agenda/2011/OliverHaynold.pdf |wayback=20151129223447 |text=An Rserve Client Implementation for CLI/.NET |archiv-bot=2024-03-02 21:46:19 InternetArchiveBot }} {{Webarchiv|url=http://www.rinfinance.com/agenda/2011/OliverHaynold.pdf |wayback=20151129223447 |text=An Rserve Client Implementation for CLI/.NET |archiv-bot=2024-02-28 21:02:39 InternetArchiveBot }} {{Webarchiv|url=http://www.rinfinance.com/agenda/2011/OliverHaynold.pdf |wayback=20151129223447 |text=An Rserve Client Implementation for CLI/.NET |archiv-bot=2024-02-25 21:36:57 InternetArchiveBot }} {{Webarchiv|url=http://www.rinfinance.com/agenda/2011/OliverHaynold.pdf |wayback=20151129223447 |text=An Rserve Client Implementation for CLI/.NET |archiv-bot=2024-02-22 21:10:36 InternetArchiveBot }} {{Webarchiv|url=http://www.rinfinance.com/agenda/2011/OliverHaynold.pdf |wayback=20151129223447 |text=An Rserve Client Implementation for CLI/.NET |archiv-bot=2024-02-19 21:40:23 InternetArchiveBot }} {{Webarchiv|url=http://www.rinfinance.com/agenda/2011/OliverHaynold.pdf |wayback=20151129223447 |text=An Rserve Client Implementation for CLI/.NET |archiv-bot=2024-02-16 21:01:50 InternetArchiveBot }} {{Webarchiv|url=http://www.rinfinance.com/agenda/2011/OliverHaynold.pdf |wayback=20151129223447 |text=An Rserve Client Implementation for CLI/.NET |archiv-bot=2024-02-13 21:44:18 InternetArchiveBot }} {{Webarchiv|url=http://www.rinfinance.com/agenda/2011/OliverHaynold.pdf |wayback=20151129223447 |text=An Rserve Client Implementation for CLI/.NET |archiv-bot=2024-02-10 20:53:01 InternetArchiveBot }} {{Webarchiv|url=http://www.rinfinance.com/agenda/2011/OliverHaynold.pdf |wayback=20151129223447 |text=An Rserve Client Implementation for CLI/.NET |archiv-bot=2024-02-07 21:24:58 InternetArchiveBot }} {{Webarchiv|url=http://www.rinfinance.com/agenda/2011/OliverHaynold.pdf |wayback=20151129223447 |text=An Rserve Client Implementation for CLI/.NET |archiv-bot=2024-02-04 20:40:16 InternetArchiveBot }} {{Webarchiv|url=http://www.rinfinance.com/agenda/2011/OliverHaynold.pdf |wayback=20151129223447 |text=An Rserve Client Implementation for CLI/.NET |archiv-bot=2024-02-01 21:47:27 InternetArchiveBot }} {{Webarchiv|url=http://www.rinfinance.com/agenda/2011/OliverHaynold.pdf |wayback=20151129223447 |text=An Rserve Client Implementation for CLI/.NET |archiv-bot=2024-01-29 19:37:00 InternetArchiveBot }} {{Webarchiv|url=http://www.rinfinance.com/agenda/2011/OliverHaynold.pdf |wayback=20151129223447 |text=An Rserve Client Implementation for CLI/.NET |archiv-bot=2024-01-29 03:10:07 InternetArchiveBot }} {{Webarchiv|url=http://www.rinfinance.com/agenda/2011/OliverHaynold.pdf |wayback=20151129223447 |text=An Rserve Client Implementation for CLI/.NET |archiv-bot=2024-01-28 03:40:04 InternetArchiveBot }} {{Webarchiv|url=http://www.rinfinance.com/agenda/2011/OliverHaynold.pdf |wayback=20151129223447 |text=An Rserve Client Implementation for CLI/.NET |archiv-bot=2024-01-27 08:11:55 InternetArchiveBot }} {{Webarchiv|url=http://www.rinfinance.com/agenda/2011/OliverHaynold.pdf |wayback=20151129223447 |text=An Rserve Client Implementation for CLI/.NET |archiv-bot=2024-01-26 15:41:25 InternetArchiveBot }} {{Webarchiv|url=http://www.rinfinance.com/agenda/2011/OliverHaynold.pdf |wayback=20151129223447 |text=An Rserve Client Implementation for CLI/.NET |archiv-bot=2024-01-25 23:48:29 InternetArchiveBot }} {{Webarchiv|url=http://www.rinfinance.com/agenda/2011/OliverHaynold.pdf |wayback=20151129223447 |text=An Rserve Client Implementation for CLI/.NET |archiv-bot=2024-01-24 23:22:31 InternetArchiveBot }} {{Webarchiv|url=http://www.rinfinance.com/agenda/2011/OliverHaynold.pdf |wayback=20151129223447 |text=An Rserve Client Implementation for CLI/.NET |archiv-bot=2024-01-24 03:04:15 InternetArchiveBot }} {{Webarchiv|url=http://www.rinfinance.com/agenda/2011/OliverHaynold.pdf |wayback=20151129223447 |text=An Rserve Client Implementation for CLI/.NET |archiv-bot=2024-01-23 10:42:31 InternetArchiveBot }} {{Webarchiv|url=http://www.rinfinance.com/agenda/2011/OliverHaynold.pdf |wayback=20151129223447 |text=An Rserve Client Implementation for CLI/.NET |archiv-bot=2024-01-22 16:16:46 InternetArchiveBot }} {{Webarchiv|url=http://www.rinfinance.com/agenda/2011/OliverHaynold.pdf |wayback=20151129223447 |text=An Rserve Client Implementation for CLI/.NET |archiv-bot=2024-01-21 15:57:00 InternetArchiveBot }} {{Webarchiv|url=http://www.rinfinance.com/agenda/2011/OliverHaynold.pdf |wayback=20151129223447 |text=An Rserve Client Implementation for CLI/.NET |archiv-bot=2024-01-20 20:27:41 InternetArchiveBot }} {{Webarchiv|url=http://www.rinfinance.com/agenda/2011/OliverHaynold.pdf |wayback=20151129223447 |text=An Rserve Client Implementation for CLI/.NET |archiv-bot=2024-01-20 05:13:52 InternetArchiveBot }} {{Webarchiv|url=http://www.rinfinance.com/agenda/2011/OliverHaynold.pdf |wayback=20151129223447 |text=An Rserve Client Implementation for CLI/.NET |archiv-bot=2024-01-19 13:05:32 InternetArchiveBot }} {{Webarchiv|url=http://www.rinfinance.com/agenda/2011/OliverHaynold.pdf |wayback=20151129223447 |text=An Rserve Client Implementation for CLI/.NET |archiv-bot=2024-01-18 13:06:42 InternetArchiveBot }} {{Webarchiv|url=http://www.rinfinance.com/agenda/2011/OliverHaynold.pdf |wayback=20151129223447 |text=An Rserve Client Implementation for CLI/.NET |archiv-bot=2024-01-17 16:34:56 InternetArchiveBot }} {{Webarchiv|url=http://www.rinfinance.com/agenda/2011/OliverHaynold.pdf |wayback=20151129223447 |text=An Rserve Client Implementation for CLI/.NET |archiv-bot=2024-01-17 00:43:31 InternetArchiveBot }} {{Webarchiv|url=http://www.rinfinance.com/agenda/2011/OliverHaynold.pdf |wayback=20151129223447 |text=An Rserve Client Implementation for CLI/.NET |archiv-bot=2024-01-16 09:14:27 InternetArchiveBot }} {{Webarchiv|url=http://www.rinfinance.com/agenda/2011/OliverHaynold.pdf |wayback=20151129223447 |text=An Rserve Client Implementation for CLI/.NET |archiv-bot=2024-01-13 01:25:19 InternetArchiveBot }} {{Webarchiv|url=http://www.rinfinance.com/agenda/2011/OliverHaynold.pdf |wayback=20151129223447 |text=An Rserve Client Implementation for CLI/.NET |archiv-bot=2024-01-10 07:39:17 InternetArchiveBot }} {{Webarchiv|url=http://www.rinfinance.com/agenda/2011/OliverHaynold.pdf |wayback=20151129223447 |text=An Rserve Client Implementation for CLI/.NET |archiv-bot=2024-01-07 00:41:40 InternetArchiveBot }} {{Webarchiv|url=http://www.rinfinance.com/agenda/2011/OliverHaynold.pdf |wayback=20151129223447 |text=An Rserve Client Implementation for CLI/.NET |archiv-bot=2024-01-04 00:02:27 InternetArchiveBot }} {{Webarchiv|url=http://www.rinfinance.com/agenda/2011/OliverHaynold.pdf |wayback=20151129223447 |text=An Rserve Client Implementation for CLI/.NET |archiv-bot=2024-01-01 00:44:22 InternetArchiveBot }} {{Webarchiv|url=http://www.rinfinance.com/agenda/2011/OliverHaynold.pdf |wayback=20151129223447 |text=An Rserve Client Implementation for CLI/.NET |archiv-bot=2023-12-28 23:55:14 InternetArchiveBot }} {{Webarchiv|url=http://www.rinfinance.com/agenda/2011/OliverHaynold.pdf |wayback=20151129223447 |text=An Rserve Client Implementation for CLI/.NET |archiv-bot=2023-12-26 00:48:06 InternetArchiveBot }} {{Webarchiv|url=http://www.rinfinance.com/agenda/2011/OliverHaynold.pdf |wayback=20151129223447 |text=An Rserve Client Implementation for CLI/.NET |archiv-bot=2023-12-22 23:59:17 InternetArchiveBot }} {{Webarchiv|url=http://www.rinfinance.com/agenda/2011/OliverHaynold.pdf |wayback=20151129223447 |text=An Rserve Client Implementation for CLI/.NET |archiv-bot=2023-12-20 00:42:07 InternetArchiveBot }} {{Webarchiv|url=http://www.rinfinance.com/agenda/2011/OliverHaynold.pdf |wayback=20151129223447 |text=An Rserve Client Implementation for CLI/.NET |archiv-bot=2023-12-16 23:59:08 InternetArchiveBot }} {{Webarchiv|url=http://www.rinfinance.com/agenda/2011/OliverHaynold.pdf |wayback=20151129223447 |text=An Rserve Client Implementation for CLI/.NET |archiv-bot=2023-12-14 00:46:56 InternetArchiveBot }} {{Webarchiv|url=http://www.rinfinance.com/agenda/2011/OliverHaynold.pdf |wayback=20151129223447 |text=An Rserve Client Implementation for CLI/.NET |archiv-bot=2023-12-10 23:47:08 InternetArchiveBot }} {{Webarchiv|url=http://www.rinfinance.com/agenda/2011/OliverHaynold.pdf |wayback=20151129223447 |text=An Rserve Client Implementation for CLI/.NET |archiv-bot=2023-12-08 01:13:03 InternetArchiveBot }} {{Webarchiv|url=http://www.rinfinance.com/agenda/2011/OliverHaynold.pdf |wayback=20151129223447 |text=An Rserve Client Implementation for CLI/.NET |archiv-bot=2023-12-05 00:45:27 InternetArchiveBot }} {{Webarchiv|url=http://www.rinfinance.com/agenda/2011/OliverHaynold.pdf |wayback=20151129223447 |text=An Rserve Client Implementation for CLI/.NET |archiv-bot=2023-12-01 23:52:59 InternetArchiveBot }} {{Webarchiv|url=http://www.rinfinance.com/agenda/2011/OliverHaynold.pdf |wayback=20151129223447 |text=An Rserve Client Implementation for CLI/.NET |archiv-bot=2023-11-29 01:02:49 InternetArchiveBot }} {{Webarchiv|url=http://www.rinfinance.com/agenda/2011/OliverHaynold.pdf |wayback=20151129223447 |text=An Rserve Client Implementation for CLI/.NET |archiv-bot=2023-11-25 23:51:53 InternetArchiveBot }} {{Webarchiv|url=http://www.rinfinance.com/agenda/2011/OliverHaynold.pdf |wayback=20151129223447 |text=An Rserve Client Implementation for CLI/.NET |archiv-bot=2023-11-23 00:47:05 InternetArchiveBot }} {{Webarchiv|url=http://www.rinfinance.com/agenda/2011/OliverHaynold.pdf |wayback=20151129223447 |text=An Rserve Client Implementation for CLI/.NET |archiv-bot=2023-11-20 00:13:11 InternetArchiveBot }} {{Webarchiv|url=http://www.rinfinance.com/agenda/2011/OliverHaynold.pdf |wayback=20151129223447 |text=An Rserve Client Implementation for CLI/.NET |archiv-bot=2023-11-17 00:36:18 InternetArchiveBot }} {{Webarchiv|url=http://www.rinfinance.com/agenda/2011/OliverHaynold.pdf |wayback=20151129223447 |text=An Rserve Client Implementation for CLI/.NET |archiv-bot=2023-11-13 23:55:56 InternetArchiveBot }} {{Webarchiv|url=http://www.rinfinance.com/agenda/2011/OliverHaynold.pdf |wayback=20151129223447 |text=An Rserve Client Implementation for CLI/.NET |archiv-bot=2023-11-11 00:55:13 InternetArchiveBot }} {{Webarchiv|url=http://www.rinfinance.com/agenda/2011/OliverHaynold.pdf |wayback=20151129223447 |text=An Rserve Client Implementation for CLI/.NET |archiv-bot=2023-11-07 23:50:04 InternetArchiveBot }} {{Webarchiv|url=http://www.rinfinance.com/agenda/2011/OliverHaynold.pdf |wayback=20151129223447 |text=An Rserve Client Implementation for CLI/.NET |archiv-bot=2023-11-05 19:50:40 InternetArchiveBot }} {{Webarchiv|url=http://www.rinfinance.com/agenda/2011/OliverHaynold.pdf |wayback=20151129223447 |text=An Rserve Client Implementation for CLI/.NET |archiv-bot=2023-11-02 00:06:12 InternetArchiveBot }} {{Webarchiv|url=http://www.rinfinance.com/agenda/2011/OliverHaynold.pdf |wayback=20151129223447 |text=An Rserve Client Implementation for CLI/.NET |archiv-bot=2023-10-30 01:23:37 InternetArchiveBot }} {{Webarchiv|url=http://www.rinfinance.com/agenda/2011/OliverHaynold.pdf |wayback=20151129223447 |text=An Rserve Client Implementation for CLI/.NET |archiv-bot=2023-10-26 23:47:49 InternetArchiveBot }} {{Webarchiv|url=http://www.rinfinance.com/agenda/2011/OliverHaynold.pdf |wayback=20151129223447 |text=An Rserve Client Implementation for CLI/.NET |archiv-bot=2023-10-24 01:20:57 InternetArchiveBot }} {{Webarchiv|url=http://www.rinfinance.com/agenda/2011/OliverHaynold.pdf |wayback=20151129223447 |text=An Rserve Client Implementation for CLI/.NET |archiv-bot=2023-10-20 23:50:43 InternetArchiveBot }} {{Webarchiv|url=http://www.rinfinance.com/agenda/2011/OliverHaynold.pdf |wayback=20151129223447 |text=An Rserve Client Implementation for CLI/.NET |archiv-bot=2023-10-18 00:46:19 InternetArchiveBot }} {{Webarchiv|url=http://www.rinfinance.com/agenda/2011/OliverHaynold.pdf |wayback=20151129223447 |text=An Rserve Client Implementation for CLI/.NET |archiv-bot=2023-10-15 00:08:55 InternetArchiveBot }} {{Webarchiv|url=http://www.rinfinance.com/agenda/2011/OliverHaynold.pdf |wayback=20151129223447 |text=An Rserve Client Implementation for CLI/.NET |archiv-bot=2023-10-12 00:39:45 InternetArchiveBot }} {{Webarchiv|url=http://www.rinfinance.com/agenda/2011/OliverHaynold.pdf |wayback=20151129223447 |text=An Rserve Client Implementation for CLI/.NET |archiv-bot=2023-10-08 23:53:55 InternetArchiveBot }} {{Webarchiv|url=http://www.rinfinance.com/agenda/2011/OliverHaynold.pdf |wayback=20151129223447 |text=An Rserve Client Implementation for CLI/.NET |archiv-bot=2023-10-06 01:17:42 InternetArchiveBot }} {{Webarchiv|url=http://www.rinfinance.com/agenda/2011/OliverHaynold.pdf |wayback=20151129223447 |text=An Rserve Client Implementation for CLI/.NET |archiv-bot=2023-10-02 23:50:44 InternetArchiveBot }} {{Webarchiv|url=http://www.rinfinance.com/agenda/2011/OliverHaynold.pdf |wayback=20151129223447 |text=An Rserve Client Implementation for CLI/.NET |archiv-bot=2023-09-30 01:05:20 InternetArchiveBot }} {{Webarchiv|url=http://www.rinfinance.com/agenda/2011/OliverHaynold.pdf |wayback=20151129223447 |text=An Rserve Client Implementation for CLI/.NET |archiv-bot=2023-09-26 23:46:14 InternetArchiveBot }} {{Webarchiv|url=http://www.rinfinance.com/agenda/2011/OliverHaynold.pdf |wayback=20151129223447 |text=An Rserve Client Implementation for CLI/.NET |archiv-bot=2023-09-26 05:10:10 InternetArchiveBot }} }} болон [[Python]] зэрэг хэл дээр R хэлний объект уруу шууд хандаж ажиллах код бичдэг.<ref name="SASvsR">{{cite web|url=https://intellipaat.com/blog/choosing-between-sas-r-and-python-for-big-data-solution/|title=Choosing between SAS, R and Python for Big Data Solution - Intellipaat Blog|first=|last=Intellipaat|work=intellipaat.com|accessdate=2 December 2016}}</ref> Статистик тооцооллын бусад хэлнүүдээс ялгарах гол давуу тал бол R хэлний [[Объект хандалтат програмчлал|объект-хандалтат]] чанар бөгөөд энэ нь S хэлнээс түүнд дамжсэн билээ. R хэлний бас нэг онцлог lexical scoping зарчмыг хэрэгжүүлсэн явдал юм.<ref>{{cite journal|last=Jackman|first=Simon|title=R For the Political Methodologist|journal=The Political Methodologist|volume=11|issue=1|pages=20–22|date=Spring 2003|publisher=Political Methodology Section, [[American Political Science Association]]|url=http://polmeth.wustl.edu/tpm/tpm_v11_n2.pdf|format=PDF|accessdate=2006-08-03|archiveurl=https://web.archive.org/web/20060721143309/http://polmeth.wustl.edu/tpm/tpm_v11_n2.pdf|archivedate=2006-07-21}}</ref> Түүний өөр нэг давуу тал бол математикийн тэмдэгт агуулсан, хэвлэлийн шаардлагад нийцэх график диаграм байгуулдаг явдал юм. Мөн нэмэлт багцуудын тусламжтай динамик болон интерактив график диаграм ч байгуулах боломжтой.<ref>{{cite web|url=https://cran.r-project.org/web/views/Graphics.html|title=CRAN Task View: Graphic Displays & Dynamic Graphics & Graphic Devices & Visualization|publisher=The Comprehensive R Archive Network|accessdate=2011-08-01|archive-date=2016-09-26|archive-url=https://web.archive.org/web/20160926233106/https://cran.r-project.org/web/views/Graphics.html|url-status=dead}}</ref> R програм өөрийн баримт бичиг боловсруулалтын [[LaTeX]] төст Rd гэх форматтай.<ref name="R_Rd">{{cite web|title=Rd format|url=http://www.hep.by/gnu/r-patched/r-exts/R-exts_49.html|website=hep.by|accessdate=9 February 2016|archive-date=13 Есдүгээр сар 2018|archive-url=https://web.archive.org/web/20180913185536/http://www.hep.by/gnu/r-patched/r-exts/R-exts_49.html|url-status=dead}}</ref> == Програмчлалын зүгээс онцлох зүйлс == R нь шууд хөрвүүлэгдэн ажилладаг хэл бөгөөд хэрэглэгчид түүнийг командын мөрний хөрвүүлэгчээр дамжуулж ашигладаг. Хэрэв хэрэглэгч R хэлний командын мөрөнд <code>2+2</code> гэж бичээд enter дарвал компьютер доор үзүүлсэн шиг 4 гэсэн хариу өгнө:<source lang="rout"> > 2+2 [1] 4 </source>R програм энэ тооцоог тус бүр нэг элементтэй хоёр векторын нийлбэр гэж ойлгох тул үр дүн нь нэг элементтэй вектор байна. <code>[1]</code> угтвар векторын эхний элемент хэвлэгдсэнийг илтгэнэ (энэ нь тооцооны үр дүн олон мөр дамнан хэвлэгдэх үед илүү ашиг тустай байдаг). APL , MATLAB зэрэгтэй адил R хэл матриц дээрх арифметик үйлдлүүдийг дэмждэг. R-ын [[Өгөгдлийн бүтэц|өгөгдлийн бүтцэд]] вектор, матриц, массив, датафрейм (өгөгдлийн сангийн хүснэгттэй төстэй), лист зэрэг багтдаг.<ref>{{cite book|last=Dalgaard|first=Peter|title=Introductory Statistics with R|year=2002|publisher=Springer-Verlag|location=New York, Berlin, Heidelberg|isbn=0387954759|pages=10–18, 34}}</ref> Эдгээр объектуудаас гадна регрессийн загвар, хугацаан цуваа болон гео-орон зайн координат зэрэг өөр бусад төрлийн объектууд байдаг. Мөн хэрэглэгч өөрөө шинээр объектын класс тодорхойлж ашиглах боломжтой. Скаляр төрлийн өгөгдлийн хувьд энэ нь бие даасан өгөгдлийн бүтэц болдоггүй.<ref>{{cite journal|last=Ihaka|first=Ross|last2=Gentlman|first2=Robert|date=Sep 1996|title=R: A Language for Data Analysis and Graphics|url=https://www.stat.auckland.ac.nz/~ihaka/downloads/R-paper.pdf|journal=Journal of Computational and Graphical Statistics|publisher=American Statistical Association|volume=5|issue=3|pages=299–314|doi=10.2307/1390807|accessdate=2014-05-12}}</ref> Үүний оронд скаляр утгыг нэг урттай вектор гэж үздэг.<ref>{{Cite web|url=http://adv-r.had.co.nz/Data-structures.html|title=Data structures · Advanced R.|website=adv-r.had.co.nz|access-date=2016-09-26}}</ref> R нь зарим функцийн хувьд функц бүхий [[процедур хандалтат програмчлал]] болон ерөнхий функц бүхий [[объект хандалтат програмчлал]]<nowiki/>ын аль алийг дэмждэг. Ерөнхий функц нь түүний аргументаар дамжин ирсэн объектын классаас хамааран ажилладаг. Өөрөөр хэлбэл ерөнхий функц объектын классыг ялгаад улмаар харгалзах функц уруу замчилж өгдөг. Жишээлбэл <code>print</code> нэртэй ерөнхий функц ашиглан бараг бүх төрлийн объектын утгыг хэвлэх тушаалыг  <code>print(objectname)</code>  хэлбэрээр өгч болдог.<ref name="help_print">{{cite web|last1=R Core Team|title=Print Values|url=https://stat.ethz.ch/R-manual/R-devel/library/base/html/print.html|website=R Documentation|publisher=R Foundation for Statistical Computing|accessdate=30 May 2016}}</ref> == Багц == R програмын боломж бололцоог хэрэглэгчдийн үүсгэсэн ''багц'' нэмж суулгах замаар жишээлбэл мэргэжлийн статистикийн арга техник, график төхөөрөмж (тухайлбал ggplot2 багц, зохиогч нь Hadley Wickham), импорт/экспортын боломжууд, тайлан гаргах хэрэгсэл (knitr, Sweave) гэх мэтээр өргөтгөх боломжтой. Тэдгээр багцууд голдуу R заримдаа [[Java]], [[Си хэл|C]], [[C++]], [[Фортран|Fortran]] хэл дээр бичигдсэн байдаг.{{citation needed|date=January 2016}} R програмын суулгацад агуулагдах үндсэн багцуудаас гадна Comprehensive R Archive Network (CRAN),<ref>{{cite web|url=https://cran.r-project.org/|title=The Comprehensive R Archive Network|publisher=}}</ref> Bioconductor, Omegahat,<ref>{{cite web|url=http://www.omegahat.net/|title=Omegahat.net|publisher=Omegahat.net|date=|accessdate=2016-09-09}}</ref> GitHub болон бусад агуулахуудад (2017 оны 4 сарын байдлаар) 10500 нэмэлт багц байна.{{refn| packages available from repositories * {{cite web|author=Robert A. Muenchen|year=2012|url= http://r4stats.com/articles/popularity/|title=The Popularity of Data Analysis Software}} * {{cite journal|url=http://www.nature.com/news/programming-tools-adventures-with-r-1.16609|title=Programming tools: Adventures with R|first1=Sylvia|last1=Tippmann|journal=[[Nature (journal)|Nature]]|volume = 517| doi = 10.1038/517109a | pages = 109–110 | date = 29 December 2014}} * {{Cite web|url = http://www.rdocumentation.org/|title = <nowiki>Search all R packages and function manuals | Rdocumentation</nowiki>|date = 2014-06-16|accessdate = 2014-06-16|website = Rdocumentation|publisher = }} }} == Гол үе шатууд == R програмын өөрчлөлтийн түүхчилсэн жагсаалт CRAN дээр хадгалагдаж байдаг.<ref name="RNews">Changes in versions 3.0.0 onward: </ref> Тэдгээрээс заримыг онцлон дор жагсаав. {| class="wikitable" |- ! Release ! Date ! Description |- ! 0.16 | |This is the last [[Alpha test|alpha]] version developed primarily by Ihaka and Gentleman. Much of the basic functionality from the "White Book" (see [[S (programming language)#History|S history]]) was implemented. The mailing lists commenced on April 1, 1997. |- ! 0.49 | style="white-space:nowrap;"|1997-04-23 | This is the oldest [[Source code|source]] release which is currently available on CRAN.<ref>{{cite web|url=https://cran.r-project.org/src/base/R-0/|title=Index of /src/base/R-0|publisher=}}</ref> CRAN is started on this date, with 3 mirrors that initially hosted 12 packages.<ref>{{cite web|url=https://stat.ethz.ch/pipermail/r-announce/1997/000001.html|title=ANNOUNCE: CRAN|publisher=}}</ref> Alpha versions of R for Microsoft Windows and the [[classic Mac OS]] are made available shortly after this version.{{citation needed|reason=the CRAN announcement does not specifically mention Windows or Mac OS|date=October 2015}} |- ! 0.60 | 1997-12-05 | R becomes an official part of the [[GNU Project]]. The code is hosted and maintained on [[Concurrent Versions System|CVS]]. |- ! 0.65.1 | style="white-space:nowrap;"|1999-10-07 | First versions of update.packages and install.packages functions for downloading and installing packages from CRAN.<ref>https://cran.r-project.org/src/base/NEWS.0</ref> |- ! 1.0 | 2000-02-29 | Considered by its developers stable enough for production use.<ref>{{cite web|url=https://stat.ethz.ch/pipermail/r-announce/2000/000127.html|title=R-1.0.0 is released|author=Peter Dalgaard|accessdate=2009-06-06}}</ref> |- ! 1.4 | 2001-12-19 | S4 methods are introduced and the first version for [[macOS|Mac OS X]] is made available soon after. |- ! 2.0 | 2004-10-04 | Introduced [[lazy loading]], which enables fast loading of data with minimal expense of system memory. |- ! 2.1 | 2005-04-18 | Support for [[UTF-8]] encoding, and the beginnings of [[internationalization and localization]] for different languages. |- ! 2.11 | 2010-04-22 | Support for Windows 64 bit systems. |- ! 2.13 | 2011-04-14 | Adding a new compiler function that allows speeding up functions by converting them to byte-code. |- ! 2.14 | 2011-10-31 | Added mandatory namespaces for packages. Added a new parallel package. |- ! 2.15 | 2012-03-30 | New load balancing functions. Improved serialization speed for long vectors. |- ! 3.0 | 2013-04-03 | Support for numeric index values 2³¹ and larger on 64 bit systems. |} == Интерфейсүүд == Хамгийн өргөн хэрэглэгддэг R хэлний график интерфэйс бүхий хөгжүүлэлтийн цогц орчин бол RStudio юм. Үүнтэй ижил төстэй интерфэйс гэвэл R Tools for Visual Studio програмыг нэрлэж болно. R хэлэнд зориулагдсан интерфейст мөн Crackle GUI, R Commander, RKWard багтана. Өргөн хэрэглэгддэг зарим редактор R хэлийг дэмждэг. Тухайлбал Eclipse,<ref>{{cite web|url=http://www.walware.de/goto/statet|title=StatET for R|author=Unknown|access-date=2017-05-18|archive-date=2016-09-26|archive-url=https://web.archive.org/web/20160926134541/http://www.walware.de/goto/statet|url-status=dead}}</ref> Emacs, Кейт,<ref>{{cite web|url=http://kate-editor.org/downloads/syntax_highlighting|title=Syntax Highlighting|publisher=Kate Development Team|accessdate=2008-07-09|archiveurl=https://web.archive.org/web/20080707062903/http://www.kate-editor.org/downloads/syntax_highlighting|archivedate=2008-07-07|url-status=dead}}</ref> LyX.<ref>{{cite web|url=http://wiki.lyx.org/LyX/LyxWithRThroughSweave|title=LyX with R through Sweave|author=Paul E. Johnson and Gregor Gorjanc|accessdate=2017-04-04}}</ref> Notepad++,<ref>{{cite web|url=http://sourceforge.net/projects/npptor/|title=NppToR: R in Notepad++|publisher=sourceforge.net|accessdate=2013-09-18|date=8 May 2013}}</ref> WinEdt,<ref>{{cite web|url=https://cran.r-project.org/web/packages/RWinEdt/index.html|title=RWinEdt: R Interface to 'WinEdt'|author=Uwe Ligges|accessdate=2017-04-04}}</ref> Tinn-Р.<ref>{{cite web|url=http://nbcgib.uesc.br/lec/software/editores/tinn-r/en|title=Tinn-R|accessdate=2017-04-04|archive-date=2015-07-13|archive-url=https://web.archive.org/web/20150713103753/http://nbcgib.uesc.br/lec/software/editores/tinn-r/en|url-status=dead}}</ref> R хэлийг [[Python]],<ref>{{cite web|url=http://rpy.sourceforge.net|title=A simple and efficient access to R from Python|accessdate=18 September 2013|date=21 October 2012|first=Laurent|last=Gautier}}</ref> Perl,<ref>{{cite web|url=https://metacpan.org/module/Statistics::R|title=Statistics::R - Perl interface with the R statistical program - metacpan.org|author=Florent Angly|publisher=}}</ref> Ruby,<ref>{{cite web|url=https://github.com/alexgutteridge/rsruby|title=GitHub - alexgutteridge/rsruby: Ruby - R bridge.|author=alexgutteridge|work=GitHub}}</ref> F#<ref>{{cite web|url=http://bluemountaincapital.github.io/FSharpRProvider/|title=F# R Type Provider|author=BlueMountain Capital|publisher=}}</ref> , Julia<ref>{{cite web|url=https://github.com/JuliaInterop/RCall.jl}}</ref> зэрэг хэд хэдэн скрипт хэлнээс хандаж ашиглах боломжтой байдаг. == useR! хурал == R хэрэглэгчдийн албан ёсны жил тутмын цугларалт бол  "[https://web.archive.org/web/20150629180511/http://www.r-project.org/conferences.html useR!]" юм.<ref name="user">"useR!"</ref> Үүний анхны арга хэмжээ [https://web.archive.org/web/20130914003125/http://www.ci.tuwien.ac.at/Conferences/useR-2004/ useR! 2004] 2004 оны тав дугаар сард Австри улсын [[Вена]] хотноо зохион байгуулагдсан.<ref>{{cite web|url=http://www.ci.tuwien.ac.at/Conferences/useR-2004/|title=useR! 2004 - The R User Conference|accessdate=2013-09-18|date=27 May 2004|archive-date=2013-09-14|archive-url=https://web.archive.org/web/20130914003125/http://www.ci.tuwien.ac.at/Conferences/useR-2004/|url-status=dead}}</ref> Уг арга хэмжээ 2005 онд өнжсөнөөс хойш жил бүр Европ болон Хойд Америкт ээлжлэн зохион байгуулагдаж байна.<ref>{{cite web|url=https://www.r-project.org/conferences.html|title=R-related Conferences|author=R Project|date=9 August 2013|accessdate=2013-09-18|archive-date=2015-06-29|archive-url=https://web.archive.org/web/20150629180511/http://www.r-project.org/conferences.html|url-status=dead}}</ref> Дараагийн хурлуудыг дор жагсаав: * [https://www.r-project.org/conferences/useR-2006/ useR! 2006, Vienna, Austria] * [https://web.archive.org/web/20161031082351/http://user2007.org/ useR! 2007, Ames, Iowa, USA] * [https://web.archive.org/web/20170603005926/http://www.statistik.uni-dortmund.de/useR-2008/ useR! 2008, Dortmund, Germany] * [https://web.archive.org/web/20161206224014/http://math.agrocampus-ouest.fr/infoglueDeliverLive/evenements/useR2009 useR! 2009, Rennes, France] * [https://www.r-project.org/conferences/useR-2010/ useR! 2010, Gaithersburg, Maryland, USA] * [https://web.archive.org/web/20170421113054/http://web.warwick.ac.uk/statsdept/useR-2011/ useR! 2011, Coventry, United Kingdom] * [https://web.archive.org/web/20161103201807/http://biostat.mc.vanderbilt.edu/wiki/Main/UseR-2012 useR! 2012, Nashville, Tennessee, USA] * [https://web.archive.org/web/20161103062642/http://www.edii.uclm.es/~useR-2013// useR! 2013, Albacete, Spain] * [https://web.archive.org/web/20190107054408/http://user2014.stat.ucla.edu/ useR! 2014, Los Angeles, California, USA] * [http://user2015.math.aau.dk// useR! 2015, Aalborg, Denmark] *[https://user2016.r-project.org// useR! 2016, Stanford, California, USA] * [http://user2017.brussels/ useR! 2017, Brussels, Belgium] *[https://user2018.r-project.org/ useR! 2018, Brisbane, Australia] *[https://web.archive.org/web/20191202142748/http://www.user2019.fr/ useR! 2019, Toulouse, France] *[https://user2020.r-project.org/ useR! 2020, St. Louis, Missouri, USA] == R сэтгүүл == ''R сэтгүүл'' нь R төслийн нээлттэй хандалттай, хөндлөнгийн хяналттай сэтгүүл юм. Энд R програмын хэрэглээ болон хөгжүүлэлт тухайлбал R хэлний багц, програмчлалын зөвлөмж, мэдээ зэрэг зүйлс хэвлэгддэг. == SAS, SPSS болон Stata програмуудтай харьцуулахад == R програмыг SAS, SPSS, Stata зэрэг өргөн тархсан статистикийн програмуудтай нарийвчлан харьцуулах нь зүйтэй.<ref>{{cite web|url=http://www.burns-stat.com/pages/Tutor/R_relative_statpack.pdf|title= Comparison of R to SAS, Stata and SPSS|first=Patrick|last=Burns|date=27 February 2007|accessdate=2013-09-18}}</ref> R нь статистикийн програмуудын харьцуулалт дээр статистикийн шилдэг програмуудтай хамт тэргүүн эгнээнд жагсдаг. ''New York Times'' сонины 2009 оны 1 дүгээр сарын дугаарт өгөгдөл шинжээчдийн дунд R програм хүлээн зөвшөөрөгдөхийн зэрэгцээ SAS зэрэг арилжааны чанартай статистикийн програмын зах зээлд болзошгүй аюул учруулж буй талаар нийтлэл хэвлэгдсэн байдаг.{{refn | R as competition for commercial statistical packages * {{cite news| url=https://www.nytimes.com/2009/01/07/technology/business-computing/07program.html | work=The New York Times | first=Ashlee | last=Vance | title=Data Analysts Are Mesmerized by the Power of Program R: [Business/Financial Desk] | date=2009-01-07}} * {{cite news| url=http://bits.blogs.nytimes.com/2009/01/08/r-you-ready-for-r/ | work=The New York Times | first=Ashlee | last=Vance | title=R You Ready for R? | date=2009-01-08}} }} == Жишээ == === Бичигдэх хэлбэр === Дараах жишээнд уг [[Синтакс|хэлний бичигдэх хэлбэр]] болон командын мөрнөөс ажиллах байдлыг харууллаа.{{citation needed|date=January 2016}} R хэлэнд утга оноох оператор болох = тэмдэгтийн оронд <- хоёр тэмдэгтээс тогтох сумыг өргөн хэрэглэдэг.<ref>{{cite web|author=R Development Core Team|title=Assignments with the = Operator|url=https://developer.r-project.org/equalAssign.html|accessdate=14 June 2012}}</ref><source lang="rout"> > x <- c(1,2,3,4,5,6) # Create ordered collection (vector) > y <- x^2 # Square the elements of x > print(y) # print (vector) y [1] 1 4 9 16 25 36 > mean(y) # Calculate average (arithmetic mean) of (vector) y; result is scalar [1] 15.16667 > var(y) # Calculate sample variance [1] 178.9667 > lm_1 <- lm(y ~ x) # Fit a linear regression model "y = f(x)" or "y = B0 + (B1 * x)" # store the results as lm_1 > print(lm_1) # Print the model from the (linear model object) lm_1 Call: lm(formula = y ~ x) Coefficients: (Intercept) x -9.333 7.000 > summary(lm_1) # Compute and print statistics for the fit # of the (linear model object) lm_1 Call: lm(formula = y ~ x) Residuals: 1 2 3 4 5 6 3.3333 -0.6667 -2.6667 -2.6667 -0.6667 3.3333 Coefficients: Estimate Std. Error t value Pr(>|t|) (Intercept) -9.3333 2.8441 -3.282 0.030453 * x 7.0000 0.7303 9.585 0.000662 *** --- Signif. codes: 0 ‘***’ 0.001 ‘**’ 0.01 ‘*’ 0.05 ‘.’ 0.1 ‘ ’ 1 Residual standard error: 3.055 on 4 degrees of freedom Multiple R-squared: 0.9583, Adjusted R-squared: 0.9478 F-statistic: 91.88 on 1 and 4 DF, p-value: 0.000662 > par(mfrow=c(2, 2)) # Request 2x2 plot layout > plot(lm_1) # Diagnostic plot of regression model </source>[[Файл:Plots_from_lm_example.svg]] === Функцийн бүтэц === Хэрэглэгчийн функц зохиоход хялбар байдал нь R хэлний нэг давуу тал юм. Функцийн бие доторх объект функцийн дотоод хувьсагч болохын зэрэгцээ функцийн буцаах утга өгөгдлийн аль ч төрөл хэлбэрт байж болдог.<ref>{{cite web|url=http://www.statmethods.net/management/userfunctions.html|title=Quick-R: User-Defined Functions|first=Robert|last=Kabacoff|year=2012|accessdate=2013-10-28|website=statmethods.net}}</ref> Функцийн бүтцийг харуулсан жишээг дор өгөв:<source lang="r"> functionname <- function(arg1, arg2, ... ){ # функцийн нэр болон аргументуудыг зарлаж байна statements # тушаалууд return(object) # object объектыг функцийн утга болгон буцааж байна } sumofsquares <- function(x){ # хэрэглэгчийн үүсгэсэн функц return(sum(x^2)) # x векторын элементүүдийн квадратуудын нийлбэрийг буцааж байна } </source><source lang="rout"> > sumofsquares(1:3) [1] 14 </source> === Mandelbrot олонлог === R хэл дээрх дараах богинохон код ''c'' комплекс тогтмолын янз бүрийн утганд харгалзах ''z'' = ''z''² + ''c'' тэгшитгэлийн эхний 20 итерацаар Mandelbrot олонлогийг дүрслэн үзүүлнэ. Мөн энэ жишээ дараах зүйлсийг харуулна: * энд caTools багцын хэрэглээ * [[комплекс тоо]]<nowiki/>н дээрх үйлдэл * тоон элементүүдээс тогтох олон хэмжээст массивын хэрэглээ (<code>C</code>, <code>Z</code> , <code>X</code>).<source lang="r"> install.packages("caTools") # багц суулгах тушаал library(caTools) # write.gif функц ашиглахаар харгалзах багцыг дуудаж байна jet.colors <- colorRampPalette(c("#00007F", "blue", "#007FFF", "cyan", "#7FFF7F", "yellow", "#FF7F00", "red", "#7F0000")) dx <- 400 # урт dy <- 400 # өргөн C <- complex( real=rep(seq(-2.2, 1.0, length.out=dx), each=dy ), imag=rep(seq(-1.2, 1.2, length.out=dy), dx ) ) C <- matrix(C,dy,dx) # комплекс тоонуудыг матриц хэлбэрт шилжүүлэх Z <- 0 # Z хувьсагчид 0 утга оноох X <- array(0, c(dy,dx,20)) # гаралтанд ашиглах 3 хэмжээст массивыг үүсгэж байна for (k in 1:20) { # 20 итерац бүхий давталт Z <- Z^2+C # итерац X[,,k] <- exp(-abs(Z)) # үр дүнг хадгалах } write.gif(X, "Mandelbrot.gif", col=jet.colors, delay=900) </source>[[Файл:Mandelbrot_Creation_Animation.gif|400x400px]] == Санал болгох бусад мэдээлэл == * [[wikisource:en:Comparison of numerical analysis software|Comparison of numerical analysis software]] * [[wikisource:en:Comparison of statistical packages|Comparison of statistical packages]] * [[wikisource:en:List of numerical analysis software|List of numerical analysis software]] * [[wikisource:en:List of statistical packages|List of statistical packages]] * [[wikisource:en:Programming with Big Data in R|Programming with Big Data in R]] (pbdR)<ref>{{cite web|author=Ostrouchov, G., Chen, W.-C., Schmidt, D., Patel, P.|title=Programming with Big Data in R|year=2012|url=http://r-pbd.org/}}</ref> * [[wikisource:en:Rmetrics|Rmetrics]] == Цахим холбоос == {{Commonscat|GNU R|R}} * [https://www.r-project.org/ R төслийн албан ёсны веб сайт] * [https://cran.r-project.org/doc/manuals/r-release/R-intro.html An Introduction to R] * [https://www.r-project.org/doc/bib/R-books.html R books], has extensive list (with brief comments) of R-related books * [http://www.r-bloggers.com/ R-bloggers], a daily news site about R, with 10,000+ articles, tutorials and case-studies, contributed by over 450 R bloggers. * [https://web.archive.org/web/20121206104812/http://rgm3.lab.nig.ac.jp/RGM/ The R Graphical Manual], a collection of R graphics from all R packages, and an index to all functions in all R packages * [http://rseek.org R seek], a custom frontend to Google search engine, to assist in finding results related to the R language * [https://web.archive.org/web/20061004131509/http://addictedtor.free.fr/graphiques/index.php R Graph Gallery] == Ашигласан материал == {{Reflist|3}} [[Ангилал:Статистикийн программчлалын хэл]] [[Ангилал:Чөлөөт статистикийн программ хангамж]] [[Ангилал:Чөлөөт тоон программ хангамж]] [[Ангилал:GNU багц]] knd52vbzaxvf1oc3c5hz9cgi39m61fl 0 66882 822032 819705 2025-06-18T12:16:57Z 202.126.89.238 822032 wikitext text/x-wiki == Бөхчүүдийн эрэмбэ == ''Улсын цолтой тавиас доош насны бөхчүүдийн амжилтын эрэмбэ. (2024 оны улсын наадмын дараах эрэмбэ )'' ==== 1.Аварга ==== {| class="wikitable" ! rowspan="2" |Овог нэр ! colspan="6" |Шөвгөрсөн тоо ! rowspan="2" |Бүгд |- !10 !9 !8 !7 !6 !5 |- |[[Намсрайжавын Батсуурь|Н.Батсуурь]] |* |4 |2 |1 |1 |1 !9 |- |[[Пүрэвийн Бүрэнтөгс|П.Бүрэнтөгс]] |* |2 |2 |2 |1 |* !7 |- |[[Гунаажавын Эрхэмбаяр|Г.Эрхэмбаяр]] |1 |2 |1 |1 |1 |2 !7 |- |[[Чимэдрэгзэнгийн Санжаадамба|Ч.Санжаадамба]] |1 |* |1 |3 |1 |1 !7 |- |[[Оргихын Хангай|О.Хангай]] |1 |* |1 |* |2 |1 !5 |- |[[Сүхбаатарын Мөнхбат|С.Мөнхбат]] |1 |* |* |4 |3 |2 !10 |- |} ==== 2.Улсын арслан ==== {| class="wikitable" ! rowspan="2" |Овог нэр ! colspan="5" |Давааны тоо ! rowspan="2" |Бүгд |- !9 !8 !7 !6 !5 |- |[[Цэдэвийн Содномдорж |Ц.Содномдорж]] |1 |1 | |6 |1 !9 |- |[[Баярсайханы Орхонбаяр|Б.Орхонбаяр]] |1 |1 |0 |1 |2 !5 |- |[[Доржпаламын Ганхуяг|Д.Ганхуяг]] |1 |1 |* |* |6 !8 |- |[[Хадбаатарын Мөнхбаатар|Х.Мөнхбаатар]] |1 |* |3 |4 |2 !10 |- |[[Батжаргалын Ганбат|Б.Ганбат]] |1 |* |3 |3 |5 !12 |- |[[Энхтөгсийн Оюунболд|Э.Оюунболд]] |1 |* |1 |1 |* !3 |- |[[Цэдэнсодномын Бямба-Отгон|Ц.Бямба-Отгон]] |1 |* |* |1 |* !2 |- |[[Дагвадоржийн Азжаргал|Д.Азжаргал]] |1 |* |* |* |4 !5 |- |[[Рэнцэнбямбын Пүрэвдагва|Р.Пүрэвдагва]] |1 |* |* |* |2 !3 |- |} ==== 3.Улсын гарьд ==== {| class="wikitable" ! rowspan="2" |Овог нэр ! colspan="4" |Давааны тоо ! rowspan="2" |Бүгд |- !8 !7 !6 !5 |- |[[Нямдоржийн Ганбаатар|Н.Ганбаатар]] |1 |2 |3 |3 !9 |- |[[Махгалын Баяржавхлан|М.Баяржавхлан]] |1 |2 |3 |2 !8 |- |[[Дамбийн Рагчаа|Д.Рагчаа]] |1 |2 |3 |2 !8 |- |[[Батнасангийн Гончигдамба|Б.Гончигдамба]] |1 |2 |2 |3 !8 |- |[[Өлзийтогтохын Бат-Орших|Ө.Бат-Орших]] |1 |* |2 |* !3 |- |[[Мягмарын Бадарч|М.Бадарч]] |1 |* |1 |* !2 |- |[[Ширбазарын Жаргалсайхан|Ш.Жаргалсайхан]] |1 |* |* |2 !3 |- |[[Жанцангийн Бат-Эрдэнэ|Ж.Бат-Эрдэнэ]] |1 |* |* |1 !2 |} ==== 4.Улсын заан ==== {| class="wikitable" ! rowspan="2" |Овог нэр ! colspan="3" |Давааны тоо ! rowspan="2" |Бүгд |- !7 !6 !5 |- |[[Баатархүүгийн Пүрэвсайхан|Б.Пүрэвсайхан]] |2 |2 |2 !6 |- |[[Нэгдэлийн Жаргалбаяр|Н.Жаргалбаяр]] |2 |1 |* !3 |- |[[Цэдэвийн Мягмарсүрэн|Ц.Мягмарсүрэн]] |1 |3 |2 !6 |- |[[Болдын Сайнбаяр|Б.Сайнбаяр]] |1 |2 |2 !5 |- |[[Дашзэвэгийн Баасандорж|Д.Баасандорж]] |1 |1 |3 !5 |- |[[Мөнхсайханы Өсөхбаяр|М.Өсөхбаяр]] |1 |1 |2 !4 |- |[[Батзоригийн Батмөнх|Б.Батмөнх]] |1 |1 |1 !3 |- |[[Доржийн Анар|Д.Анар]] |1 |1 |1 !3 |- |[[Баярхүүгийн Бат-Өлзий|Б.Бат-Өлзий]] |1 |1 |1 !3 |- |[[Найдангийн Түвшинбаяр|Н.Түвшинбаяр]] |1 |1 |* !2 |- |[[Төмөрбаатарын Санчир|Т.Санчир]] |1 |* |2 !3 |- |[[Цэрэндашдоржийн Магалжав|Ц.Магалжав]] |1 |* |2 !3 |- |[[Мөнхтөрийн Лхагвагэрэл|М.Лхагвагэрэл]] |1 |* |2 !3 |- |[[Дорлигжавын Амгаланбаатар|Д.Амгаланбаатар]] |1 |* |1 !2 |- |[[Цэдэнбазарын Одбаяр|Ц.Одбаяр]] |1 |* |1 !2 |- |[[Бередмуратын Серик|Б.Серик]] |1 |* |1 !2 |- |[[Доржхандын Хүдэрбулга|Д.Хүдэрбулга]] |1 |* |1 !2 |- |[[Баттулгын Соронзонболд|Б.Соронзонболд]] |1 |* |* !1 |- |[[Сүхбаатарын Сүхбат|С.Сүхбат]] |1 |* |* !1 |} ==== 5.Улсын харцага ==== {| class="wikitable" ! rowspan="2" |Овог нэр ! colspan="2" |Давааны тоо ! rowspan="2" |Бүгд |- !6 !5 |- |[[Лхагвасүрэнгийн Пүрэвжав|Л.Пүрэвжав]] |3 |1 !4 |- |[[Гунгаагийн Элбэг|Г.Элбэг]] |3 |* !3 |- |[[Ганзоригийн Ганхуяг|Г.Ганхуяг]] |2 |1 !3 |- |[[Шүхэртийн Уламбаяр|Ш.Уламбаяр]] |2 |* !2 |- |[[Нацагсүрэнгийн Золбоо|Н.Золбоо]] |2 |* !2 |- |[[Батсүхийн Зоригтбаатар|Б.Зоригтбаатар]] |2 |* !2 |- |[[Ганбаатарын Ганхуяг|Г.Ганхуяг]] |2 |* !2 |- |[[Алтанбаганы Цацабшир|А.Цацабшир]] |1 |3 !4 |- |[[Түмэнсанжаагийн Мөнгөнцоож|Т.Мөнгөнцоож]] |1 |2 !3 |- |[[Түвдэндоржийн Өсөх-Ирээдүй|Т.Өсөх-Ирээдүй]] |1 |2 !3 |- |[[Түмэннасангийн Амартүвшин|Т.Амартүвшин]] |1 |1 !2 |- |[[Даш-Очирын Батболд|Д.Батболд]] |1 |1 !2 |- |[[Нямаагийн Батзаяа|Н.Батзаяа]] |1 |1 !2 |- |[[Төрөөгийн Баасанхүү|Т.Баасанхүү]] |1 |1 !2 |- |[[Лхагвын Лха-Очир|Л.Лха-Очир]] |1 |1 !2 |- |[[Оюунбаатарын Мөнх-Эрдэнэ|О.Мөнх-Эрдэнэ]] |1 |1 !2 |- |[[Шархүүгийн Пүрэвгарьд|Ш.Пүрэвгарьд]] |1 |1 !2 |- |[[Ганцогтын Бадрах|Г.Бадрах]] |1 |1 !2 |- |[[Эрдэнэбатын Даш|Э.Даш]] |1 |1 !2 |- |[[Эрдэнэбилэгийн Ууганбаяр|Э.Ууганбаяр]] |1 |1 !2 |- |[[Эрдэнээгийн Батбаатар|Э.Батбаатар]] |1 |* !1 |- |[[Нинжээгийн Алтансүх|Н.Алтансүх]] |1 |* !1 |- |[[Чойнхорын Чулуунбаатар|Ч.Чулуунбаатар]] |1 |* !1 |- |[[Гэлэгжамцын Батбаяр|Г.Батбаяр]] |1 |* !1 |- |[[Мишкагийн Батжаргал|М.Батжаргал]] |1 |* !1 |- |[[Өлзийбатын Даваабаатар|Ө.Даваабаатар]] |1 |* !1 |- |[[Арслангийн Бямбажав|А.Бямбажав]] |1 |* !1 |- |[[Ганбатын Алтангэрэл|Г.Алтангэрэл]] |1 |* !1 |- |[[Жаргалсайханы Амартүвшин|Ж.Амартүвшин]] |1 |* !1 |- |[[Бат-Очирын Одгэрэл|Б.Одгэрэл]] |1 |* !1 |- |[[Хүрэл-Очирын Гантулга|Х.Гантулга]] |1 |* !1 |- |[[Дамдинпүрэвийн Бат-Эрдэнэ|Д.Бат-Эрдэнэ]] |1 |* !1 |- |[[Шарын Мөнгөнбаатар|Ш.Мөнгөнбаатар]] |1 |* !1 |- |[[Төрмөнхийн Бэгзсүрэн|Т.Бэгзсүрэн]] |1 |* !1 |- |[[Баянзулын Цэдэнсодном|Б.Цэдэнсодном]] |1 |* !1 |- |[[Цэдэндоржийн Мөнхбаяр|Ц.Мөнхбаяр]] |1 |* !1 |- |[[Тогтохмэндийн Сайханжаргал|Т.Сайханжаргал]] |1 |* !1 |} ==== 6.Улсын начин ==== {| class="wikitable" ! rowspan="2" |Овог нэр !Давааны тоо ! rowspan="2" |Бүгд |- !5 |- |[[Долгорсүрэнгийн Сэржбүдээ|Д.Сэржбүдээ]] |1 !1 |- |[[Цэрэннадмидын Сумъяабэйс|Ц.Сумъяабэйс]] |2 !2 |- |[[Батжаргалын Одхүү|Б.Одхүү]] |1 !1 |- |[[Дашдондовын Батбаяр|Даш.Батбаяр]] |1 !1 |- |[[Базарбидэрнаагийн Бадам-Очир|Б.Бадам-Очир]] |1 !1 |- |[[Наранцэцэгийн Бүрэнбаатар|Н.Бүрэнбаатар]] |2 !2 |- |[[Ишдоржийн Ёндонсамбуу|И.Ёндонсамбуу]] |2 !2 |- |[[Авирмэдийн Эрхэмбаяр|А.Эрхэмбаяр]] |1 !1 |- |[[Лхагвадоржийн Наранбаатар|Л.Наранбаатар]] |1 !1 |- |[[Довчинжамцын Пэрэнлэйдорж|Д.Пэрэнлэйдорж]] |1 !1 |- |[[Болдын Эрдэнэхүү|Б.Эрдэнэхүү]] |3 !3 |- |[[Рэнцэндоржийн Ганхуяг|Р.Ганхуяг]] |2 !2 |- |[[Цогтоогийн Лхагвасүрэн|Ц.Лхагвасүрэн]] |2 !2 |- |[[Цэрэндашийн Цогтжаргал|Ц.Цогтжаргал]] |2 !2 |- |[[Жанчивын Отгонбаяр|Ж.Отгонбаяр]] |2 !2 |- |[[Будын Чинзориг|Б.Чинзориг]] |2 !2 |- |[[Жадамбаагийн Оргил|Ж.Оргил]] |2 !2 |- |[[Лувсандоржийн Цэрэнтогтох|Л.Цэрэнтогтох]] |2 !2 |- |[[Чулуунбаатарын Батчулуун|Ч.Батчулуун]] |2 !2 |- |[[Чинчулууны Хөхчирэнгэр|Ч.Хөхчирэнгэр]] |2 !2 |- |[[Балжиннямын Суманчулуун|Б.Суманчулуун]] |2 !2 |- |[[Нурланы Мустафа|Н.Мустафа]] |2 !2 |- |[[Гарваагийн Олзгэрэл|Г.Олзгэрэл]] |1 !1 |- |[[Сүрэнжавын Даваасамбуу|С.Даваасамбуу]] |1 !1 |- |[[Бавуудоржийн Баянмөнх|Б.Баянмөнх]] |1 !1 |- |[[Дугардоржийн Батбаяр|Ду.Батбаяр]] |1 !1 |- |[[Жүгдэрийн Гансүх|Ж.Гансүх]] |1 !1 |- |[[Жигмэдийн Алтансүх|Ж.Алтансүх]] |1 !1 |- |[[Даваанямын Лхагвадорж|Д.Лхагвадорж]] |1 !1 |- |[[Довдонгийн Ганбат|Д.Ганбат]] |1 !1 |- |[[Түвшинтөрийн Энхтуяа|Т.Энхтуяа]] |1 !1 |- |[[Мөнхбаярын Цанлиг|М.Цанлиг]] |1 !1 |- |[[Батсүхийн Насандэлгэр|Б.Насандэлгэр]] |1 !1 |- |[[Базаррагчаагийн Сэр-Од|Б.Сэр-Од]] |1 !1 |- |[[Дондогийн Цогзолдорж|Д.Цогзолдорж]] |1 !1 |- |[[Намсрайн Баярмагнай|Н.Баярмагнай]] |1 !1 |- |[[Пүрэвдоржийн Ганхүү|П.Ганхүү]] |1 !1 |- |[[Баатарын Баянжаргал|Б.Баянжаргал]] |1 !1 |- |[[Бадмаабазарын Бадамдорж|Б.Бадамдорж]] |1 !1 |- |[[Лхагвасүрэнгийн Гантулга|Л.Гантулга]] |1 !1 |- |[[Лувсанрагчаагийн Нямсүрэн|Л.Нямсүрэн]] |1 !1 |- |[[Шоовдойхүүгийн Тогтохбаяр|Ш.Тогтохбаяр]] |1 !1 |- |[[Чотонгийн Баянмөнх|Ч.Баянмөнх]] |1 !1 |- |[[Бямбадоржийн Заяамандах|Б.Заяамандах]] |1 !1 |- |[[Саруултуяагийн Багахүү|С.Багахүү]] |1 !1 |- |[[Маналсүрэнгийн Эрдэнэбат|М.Эрдэнэбат]] |1 !1 |- |[[Сүхбаатарын Батсуурь|С.Батсуурь]] |1 !1 |- |[[Батмөнхийн Сангисүрэн|Б.Сангисүрэн]] |1 !1 |- |[[Баатарын Сумъяа|Б.Сумъяа]] |1 !1 |- |[[Амарын Батмөнх|А.Батмөнх]] |1 !1 |- |[[Баатарын Амарзаяа|Б.Амарзаяа]] |1 !1 |- |[[Чулуунбатын Цогбаяр|Ч.Цогбаяр]] |1 !1 |- |[[Жаргалсайханы Чулуунбат|Ж.Чулуунбат]] |1 !1 |- |[[Болдпүрэвийн Сугаржаргал|Б.Сугаржаргал]] |1 !1 |- |[[Найдангийн Адъяабат|Н.Адъяабат]] |1 !1 |- |[[Базаргүрийн Бадамсүрэн|Б.Бадамсүрэн]] |1 !1 |- |[[Алтангэрэлийн Алтанхуяг|А.Алтанхуяг]] |1 !1 |- |[[Шоовдойхүүгийн Шинэбаяр|Ш.Шинэбаяр]] |1 !1 |- |[[Ганболдын Баасандорж|Г.Баасандорж]] |1 !1 |- |[[Чагнаадоржийн Ганзориг|Ч.Ганзориг]] |1 !1 |- |[[Болдбаатарын Батжаргал|Бо.Батжаргал]] |1 !1 |- |[[Даваасамбуугийн Энхбаяр|Д.Энхбаяр]] |1 !1 |- |[[Бадамсамбуугийн Ганхуяг|Б.Ганхуяг]] |1 !1 |- |[[Батсайханы Дэлгэрсайхан|Б.Дэлгэрсайхан]] |1 !1 |- |[[Мишкагийн Бат-Отгон|М.Бат-Отгон]] |1 !1 |- |[[Лутын Батзориг|Л.Батзориг]] |1 !1 |- |[[Лхагвасүрэнгийн Шинэбаатар|Л.Шинэбаатар]] |1 !1 |- |[[Бадрахын Ганзориг|Б.Ганзориг]] |1 !1 |- |[[Цэрэндоржийн Нямдорж|Ц.Нямдорж]] |1 !1 |- |[[Батчулууны Баатарцол|Б.Баатарцол]] |1 !1 |- |[[Цэндзэсэмийн Чимэддорж|Ц.Чимэддорж]] |1 !1 |- |[[Дэлгэрсайханы Амарсайхан|Д.Амарсайхан]] |1 !1 |- |[[Эрдэнэцогтын Ванданцэрэн|Э.Ванданцэрэн]] |1 !1 |- |[[Батцэнгэлийн Чимэдвандан|Б.Чимэдвандан]] |1 !1 |- |[[Балганы Хишигбаатар|Б.Хишигбаатар]] |1 !1 |- |[[Галсан-Очирын Ганжад|Г.Ганжад]] |1 !1 |- |[[Дармаагийн Тамир|Д.Тамир]] |1 !1 |- |[[Жаргалсайханы Дагва-Очир|Ж.Дагва-Очир]] |1 !1 |- |[[Шоовдорын Дарханбат|Ш.Дарханбат]] |1 !1 |- |[[Цогбадрахын Бямба-Очир|Ц.Бямба-Очир]] |1 !1 |- |[[Баярсайханы Батжаргал|Б.Батжаргал]] |1 !1 |- |[[Дашзэвэгийн Амаржаргал|Д.Амаржаргал]] |1 !1 |- |[[Дашдоржийн Цэрэнтогтох (улсын начин)|Д.Цэрэнтогтох]] |1 !1 |- |[[Батбаярын Даваа-Очир|Б.Даваа-Очир]] |1 !1 |- |[[Алтангэрэлийн Давааням|А.Давааням]] |1 !1 |- |[[Жамсрангийн Ням-Эрдэнэ|Ж.Ням-Эрдэнэ]] |1 !1 |- |[[Насанцогтын Баярбаатар|Н.Баярбаатар]] |1 !1 |- |[[Төрмөнхийн Дүгэрдорж|Т.Дүгэрдорж]] |1 !1 |- |[[Хутагийн Цогтгэрэл|Х.Цогтгэрэл]] |1 !1 |- |[[Цэрэнбатын Сандагдорж|Ц.Сандагдорж]] |1 !1 |- |[[Өлзийсайханы Батзул|Ө.Батзул]] |1 !1 |- |[[Бэгзийн Мижидсүрэн|Б.Мижидсүрэн]] |1 !1 |- |[[Батжаргалын Лхагвадорж|Б.Лхагвадорж]] |1 !1 |- |[[Булган-Эрдэнийн Түмэндэмбэрэл|Б.Түмэндэмбэрэл]] |1 !1 |- |[[Эрдэнэбатын Нямаа|Э.Нямаа]] |1 !1 |- |[[Навааны Хүрэлсүх|Н.Хүрэлсүх]] |1 !1 |- |[[Энхбатын Сумъяабат|Э.Сумъяабат]] |1 !1 |- |[[Хүрэлбаатарын Оргилболд|Х.Оргилболд]] |1 !1 |- |[[Одхүүгийн Цэцэнцэнгэл|О.Цэцэнцэнгэл]] |1 !1 |- |[[Эрдэнэбилэгийн Энх-Амгалан|Э.Энх-Амгалан]] |1 !1 |- |[[Очирбатын Түмэн|О.Түмэн]] |1 !1 |- |[[Бямбадоржийн Түвшинтөгс|Б.Түвшинтөгс]] |1 !1 |- |[[Энхтүвшиний Батмагнай|Э.Батмагнай]] |1 !1 |- |[[Батдоржийн Сосорбарам|Б.Сосорбарам]] |1 !1 |- |[[Лхагвасүрэнгийн Отгонбаатар|Л.Отгонбаатар]] |1 !1 |- |[[Дамдины Тогтохжаргал|Д.Тогтохжаргал]] |1 !1 |- |[[Бүрнээгийн Баянмөнх|Б.Баянмөнх]] |1 !1 |- |[[Даваадоржийн Төрболд|Д.Төрболд]] |1 !1 |- |[[Мөнхцэнгэлийн Амарсанаа|М.Амарсанаа]] |1 !1 |- |[[Эрдэнэхүүгийн Мөнхжаргал|Э.Мөнхжаргал]] |1 !1 |- |[[Төрбатын Ядамсүрэн|Т.Довчинсэмбээ]] |1 !1 |- |[[Галбадрахын Дармаажанцан|Г.Дармаажанцан]] |1 !1 |- |[[Лхагвасүрэнгийн Энхсаруул|Л.Энхсаруул]] |1 !1 |} [[Ангилал:Үндэсний бөх]] 6brvzaqj49usjkqxlzew89do1haqqcq 822033 822032 2025-06-18T12:18:03Z 202.126.89.238 822033 wikitext text/x-wiki == Бөхчүүдийн эрэмбэ == ''Улсын цолтой тавиас доош насны бөхчүүдийн амжилтын эрэмбэ. (2024 оны улсын наадмын дараах эрэмбэ )'' ==== 1.Аварга ==== {| class="wikitable" ! rowspan="2" |Овог нэр ! colspan="6" |Шөвгөрсөн тоо ! rowspan="2" |Бүгд |- !10 !9 !8 !7 !6 !5 |- |[[Намсрайжавын Батсуурь|Н.Батсуурь]] |* |4 |2 |1 |1 |1 !9 |- |[[Пүрэвийн Бүрэнтөгс|П.Бүрэнтөгс]] |* |2 |2 |2 |1 |* !7 |- |[[Гунаажавын Эрхэмбаяр|Г.Эрхэмбаяр]] |1 |2 |1 |1 |1 |2 !7 |- |[[Чимэдрэгзэнгийн Санжаадамба|Ч.Санжаадамба]] |1 |* |1 |3 |1 |1 !7 |- |[[Оргихын Хангай|О.Хангай]] |1 |* |1 |* |2 |1 !5 |- |[[Сүхбаатарын Мөнхбат|С.Мөнхбат]] |1 |* |* |4 |3 |2 !10 |- |} ==== 2.Улсын арслан ==== {| class="wikitable" ! rowspan="2" |Овог нэр ! colspan="5" |Давааны тоо ! rowspan="2" |Бүгд |- !9 !8 !7 !6 !5 |- |[[Цэдэвийн Содномдорж |Ц.Содномдорж]] |1 |1 |2 |6 |1 !11 |- |[[Баярсайханы Орхонбаяр|Б.Орхонбаяр]] |1 |1 |0 |1 |2 !5 |- |[[Доржпаламын Ганхуяг|Д.Ганхуяг]] |1 |1 |* |* |6 !8 |- |[[Хадбаатарын Мөнхбаатар|Х.Мөнхбаатар]] |1 |* |3 |4 |2 !10 |- |[[Батжаргалын Ганбат|Б.Ганбат]] |1 |* |3 |3 |5 !12 |- |[[Энхтөгсийн Оюунболд|Э.Оюунболд]] |1 |* |1 |1 |* !3 |- |[[Цэдэнсодномын Бямба-Отгон|Ц.Бямба-Отгон]] |1 |* |* |1 |* !2 |- |[[Дагвадоржийн Азжаргал|Д.Азжаргал]] |1 |* |* |* |4 !5 |- |[[Рэнцэнбямбын Пүрэвдагва|Р.Пүрэвдагва]] |1 |* |* |* |2 !3 |- |} ==== 3.Улсын гарьд ==== {| class="wikitable" ! rowspan="2" |Овог нэр ! colspan="4" |Давааны тоо ! rowspan="2" |Бүгд |- !8 !7 !6 !5 |- |[[Нямдоржийн Ганбаатар|Н.Ганбаатар]] |1 |2 |3 |3 !9 |- |[[Махгалын Баяржавхлан|М.Баяржавхлан]] |1 |2 |3 |2 !8 |- |[[Дамбийн Рагчаа|Д.Рагчаа]] |1 |2 |3 |2 !8 |- |[[Батнасангийн Гончигдамба|Б.Гончигдамба]] |1 |2 |2 |3 !8 |- |[[Өлзийтогтохын Бат-Орших|Ө.Бат-Орших]] |1 |* |2 |* !3 |- |[[Мягмарын Бадарч|М.Бадарч]] |1 |* |1 |* !2 |- |[[Ширбазарын Жаргалсайхан|Ш.Жаргалсайхан]] |1 |* |* |2 !3 |- |[[Жанцангийн Бат-Эрдэнэ|Ж.Бат-Эрдэнэ]] |1 |* |* |1 !2 |} ==== 4.Улсын заан ==== {| class="wikitable" ! rowspan="2" |Овог нэр ! colspan="3" |Давааны тоо ! rowspan="2" |Бүгд |- !7 !6 !5 |- |[[Баатархүүгийн Пүрэвсайхан|Б.Пүрэвсайхан]] |2 |2 |2 !6 |- |[[Нэгдэлийн Жаргалбаяр|Н.Жаргалбаяр]] |2 |1 |* !3 |- |[[Цэдэвийн Мягмарсүрэн|Ц.Мягмарсүрэн]] |1 |3 |2 !6 |- |[[Болдын Сайнбаяр|Б.Сайнбаяр]] |1 |2 |2 !5 |- |[[Дашзэвэгийн Баасандорж|Д.Баасандорж]] |1 |1 |3 !5 |- |[[Мөнхсайханы Өсөхбаяр|М.Өсөхбаяр]] |1 |1 |2 !4 |- |[[Батзоригийн Батмөнх|Б.Батмөнх]] |1 |1 |1 !3 |- |[[Доржийн Анар|Д.Анар]] |1 |1 |1 !3 |- |[[Баярхүүгийн Бат-Өлзий|Б.Бат-Өлзий]] |1 |1 |1 !3 |- |[[Найдангийн Түвшинбаяр|Н.Түвшинбаяр]] |1 |1 |* !2 |- |[[Төмөрбаатарын Санчир|Т.Санчир]] |1 |* |2 !3 |- |[[Цэрэндашдоржийн Магалжав|Ц.Магалжав]] |1 |* |2 !3 |- |[[Мөнхтөрийн Лхагвагэрэл|М.Лхагвагэрэл]] |1 |* |2 !3 |- |[[Дорлигжавын Амгаланбаатар|Д.Амгаланбаатар]] |1 |* |1 !2 |- |[[Цэдэнбазарын Одбаяр|Ц.Одбаяр]] |1 |* |1 !2 |- |[[Бередмуратын Серик|Б.Серик]] |1 |* |1 !2 |- |[[Доржхандын Хүдэрбулга|Д.Хүдэрбулга]] |1 |* |1 !2 |- |[[Баттулгын Соронзонболд|Б.Соронзонболд]] |1 |* |* !1 |- |[[Сүхбаатарын Сүхбат|С.Сүхбат]] |1 |* |* !1 |} ==== 5.Улсын харцага ==== {| class="wikitable" ! rowspan="2" |Овог нэр ! colspan="2" |Давааны тоо ! rowspan="2" |Бүгд |- !6 !5 |- |[[Лхагвасүрэнгийн Пүрэвжав|Л.Пүрэвжав]] |3 |1 !4 |- |[[Гунгаагийн Элбэг|Г.Элбэг]] |3 |* !3 |- |[[Ганзоригийн Ганхуяг|Г.Ганхуяг]] |2 |1 !3 |- |[[Шүхэртийн Уламбаяр|Ш.Уламбаяр]] |2 |* !2 |- |[[Нацагсүрэнгийн Золбоо|Н.Золбоо]] |2 |* !2 |- |[[Батсүхийн Зоригтбаатар|Б.Зоригтбаатар]] |2 |* !2 |- |[[Ганбаатарын Ганхуяг|Г.Ганхуяг]] |2 |* !2 |- |[[Алтанбаганы Цацабшир|А.Цацабшир]] |1 |3 !4 |- |[[Түмэнсанжаагийн Мөнгөнцоож|Т.Мөнгөнцоож]] |1 |2 !3 |- |[[Түвдэндоржийн Өсөх-Ирээдүй|Т.Өсөх-Ирээдүй]] |1 |2 !3 |- |[[Түмэннасангийн Амартүвшин|Т.Амартүвшин]] |1 |1 !2 |- |[[Даш-Очирын Батболд|Д.Батболд]] |1 |1 !2 |- |[[Нямаагийн Батзаяа|Н.Батзаяа]] |1 |1 !2 |- |[[Төрөөгийн Баасанхүү|Т.Баасанхүү]] |1 |1 !2 |- |[[Лхагвын Лха-Очир|Л.Лха-Очир]] |1 |1 !2 |- |[[Оюунбаатарын Мөнх-Эрдэнэ|О.Мөнх-Эрдэнэ]] |1 |1 !2 |- |[[Шархүүгийн Пүрэвгарьд|Ш.Пүрэвгарьд]] |1 |1 !2 |- |[[Ганцогтын Бадрах|Г.Бадрах]] |1 |1 !2 |- |[[Эрдэнэбатын Даш|Э.Даш]] |1 |1 !2 |- |[[Эрдэнэбилэгийн Ууганбаяр|Э.Ууганбаяр]] |1 |1 !2 |- |[[Эрдэнээгийн Батбаатар|Э.Батбаатар]] |1 |* !1 |- |[[Нинжээгийн Алтансүх|Н.Алтансүх]] |1 |* !1 |- |[[Чойнхорын Чулуунбаатар|Ч.Чулуунбаатар]] |1 |* !1 |- |[[Гэлэгжамцын Батбаяр|Г.Батбаяр]] |1 |* !1 |- |[[Мишкагийн Батжаргал|М.Батжаргал]] |1 |* !1 |- |[[Өлзийбатын Даваабаатар|Ө.Даваабаатар]] |1 |* !1 |- |[[Арслангийн Бямбажав|А.Бямбажав]] |1 |* !1 |- |[[Ганбатын Алтангэрэл|Г.Алтангэрэл]] |1 |* !1 |- |[[Жаргалсайханы Амартүвшин|Ж.Амартүвшин]] |1 |* !1 |- |[[Бат-Очирын Одгэрэл|Б.Одгэрэл]] |1 |* !1 |- |[[Хүрэл-Очирын Гантулга|Х.Гантулга]] |1 |* !1 |- |[[Дамдинпүрэвийн Бат-Эрдэнэ|Д.Бат-Эрдэнэ]] |1 |* !1 |- |[[Шарын Мөнгөнбаатар|Ш.Мөнгөнбаатар]] |1 |* !1 |- |[[Төрмөнхийн Бэгзсүрэн|Т.Бэгзсүрэн]] |1 |* !1 |- |[[Баянзулын Цэдэнсодном|Б.Цэдэнсодном]] |1 |* !1 |- |[[Цэдэндоржийн Мөнхбаяр|Ц.Мөнхбаяр]] |1 |* !1 |- |[[Тогтохмэндийн Сайханжаргал|Т.Сайханжаргал]] |1 |* !1 |} ==== 6.Улсын начин ==== {| class="wikitable" ! rowspan="2" |Овог нэр !Давааны тоо ! rowspan="2" |Бүгд |- !5 |- |[[Долгорсүрэнгийн Сэржбүдээ|Д.Сэржбүдээ]] |1 !1 |- |[[Цэрэннадмидын Сумъяабэйс|Ц.Сумъяабэйс]] |2 !2 |- |[[Батжаргалын Одхүү|Б.Одхүү]] |1 !1 |- |[[Дашдондовын Батбаяр|Даш.Батбаяр]] |1 !1 |- |[[Базарбидэрнаагийн Бадам-Очир|Б.Бадам-Очир]] |1 !1 |- |[[Наранцэцэгийн Бүрэнбаатар|Н.Бүрэнбаатар]] |2 !2 |- |[[Ишдоржийн Ёндонсамбуу|И.Ёндонсамбуу]] |2 !2 |- |[[Авирмэдийн Эрхэмбаяр|А.Эрхэмбаяр]] |1 !1 |- |[[Лхагвадоржийн Наранбаатар|Л.Наранбаатар]] |1 !1 |- |[[Довчинжамцын Пэрэнлэйдорж|Д.Пэрэнлэйдорж]] |1 !1 |- |[[Болдын Эрдэнэхүү|Б.Эрдэнэхүү]] |3 !3 |- |[[Рэнцэндоржийн Ганхуяг|Р.Ганхуяг]] |2 !2 |- |[[Цогтоогийн Лхагвасүрэн|Ц.Лхагвасүрэн]] |2 !2 |- |[[Цэрэндашийн Цогтжаргал|Ц.Цогтжаргал]] |2 !2 |- |[[Жанчивын Отгонбаяр|Ж.Отгонбаяр]] |2 !2 |- |[[Будын Чинзориг|Б.Чинзориг]] |2 !2 |- |[[Жадамбаагийн Оргил|Ж.Оргил]] |2 !2 |- |[[Лувсандоржийн Цэрэнтогтох|Л.Цэрэнтогтох]] |2 !2 |- |[[Чулуунбаатарын Батчулуун|Ч.Батчулуун]] |2 !2 |- |[[Чинчулууны Хөхчирэнгэр|Ч.Хөхчирэнгэр]] |2 !2 |- |[[Балжиннямын Суманчулуун|Б.Суманчулуун]] |2 !2 |- |[[Нурланы Мустафа|Н.Мустафа]] |2 !2 |- |[[Гарваагийн Олзгэрэл|Г.Олзгэрэл]] |1 !1 |- |[[Сүрэнжавын Даваасамбуу|С.Даваасамбуу]] |1 !1 |- |[[Бавуудоржийн Баянмөнх|Б.Баянмөнх]] |1 !1 |- |[[Дугардоржийн Батбаяр|Ду.Батбаяр]] |1 !1 |- |[[Жүгдэрийн Гансүх|Ж.Гансүх]] |1 !1 |- |[[Жигмэдийн Алтансүх|Ж.Алтансүх]] |1 !1 |- |[[Даваанямын Лхагвадорж|Д.Лхагвадорж]] |1 !1 |- |[[Довдонгийн Ганбат|Д.Ганбат]] |1 !1 |- |[[Түвшинтөрийн Энхтуяа|Т.Энхтуяа]] |1 !1 |- |[[Мөнхбаярын Цанлиг|М.Цанлиг]] |1 !1 |- |[[Батсүхийн Насандэлгэр|Б.Насандэлгэр]] |1 !1 |- |[[Базаррагчаагийн Сэр-Од|Б.Сэр-Од]] |1 !1 |- |[[Дондогийн Цогзолдорж|Д.Цогзолдорж]] |1 !1 |- |[[Намсрайн Баярмагнай|Н.Баярмагнай]] |1 !1 |- |[[Пүрэвдоржийн Ганхүү|П.Ганхүү]] |1 !1 |- |[[Баатарын Баянжаргал|Б.Баянжаргал]] |1 !1 |- |[[Бадмаабазарын Бадамдорж|Б.Бадамдорж]] |1 !1 |- |[[Лхагвасүрэнгийн Гантулга|Л.Гантулга]] |1 !1 |- |[[Лувсанрагчаагийн Нямсүрэн|Л.Нямсүрэн]] |1 !1 |- |[[Шоовдойхүүгийн Тогтохбаяр|Ш.Тогтохбаяр]] |1 !1 |- |[[Чотонгийн Баянмөнх|Ч.Баянмөнх]] |1 !1 |- |[[Бямбадоржийн Заяамандах|Б.Заяамандах]] |1 !1 |- |[[Саруултуяагийн Багахүү|С.Багахүү]] |1 !1 |- |[[Маналсүрэнгийн Эрдэнэбат|М.Эрдэнэбат]] |1 !1 |- |[[Сүхбаатарын Батсуурь|С.Батсуурь]] |1 !1 |- |[[Батмөнхийн Сангисүрэн|Б.Сангисүрэн]] |1 !1 |- |[[Баатарын Сумъяа|Б.Сумъяа]] |1 !1 |- |[[Амарын Батмөнх|А.Батмөнх]] |1 !1 |- |[[Баатарын Амарзаяа|Б.Амарзаяа]] |1 !1 |- |[[Чулуунбатын Цогбаяр|Ч.Цогбаяр]] |1 !1 |- |[[Жаргалсайханы Чулуунбат|Ж.Чулуунбат]] |1 !1 |- |[[Болдпүрэвийн Сугаржаргал|Б.Сугаржаргал]] |1 !1 |- |[[Найдангийн Адъяабат|Н.Адъяабат]] |1 !1 |- |[[Базаргүрийн Бадамсүрэн|Б.Бадамсүрэн]] |1 !1 |- |[[Алтангэрэлийн Алтанхуяг|А.Алтанхуяг]] |1 !1 |- |[[Шоовдойхүүгийн Шинэбаяр|Ш.Шинэбаяр]] |1 !1 |- |[[Ганболдын Баасандорж|Г.Баасандорж]] |1 !1 |- |[[Чагнаадоржийн Ганзориг|Ч.Ганзориг]] |1 !1 |- |[[Болдбаатарын Батжаргал|Бо.Батжаргал]] |1 !1 |- |[[Даваасамбуугийн Энхбаяр|Д.Энхбаяр]] |1 !1 |- |[[Бадамсамбуугийн Ганхуяг|Б.Ганхуяг]] |1 !1 |- |[[Батсайханы Дэлгэрсайхан|Б.Дэлгэрсайхан]] |1 !1 |- |[[Мишкагийн Бат-Отгон|М.Бат-Отгон]] |1 !1 |- |[[Лутын Батзориг|Л.Батзориг]] |1 !1 |- |[[Лхагвасүрэнгийн Шинэбаатар|Л.Шинэбаатар]] |1 !1 |- |[[Бадрахын Ганзориг|Б.Ганзориг]] |1 !1 |- |[[Цэрэндоржийн Нямдорж|Ц.Нямдорж]] |1 !1 |- |[[Батчулууны Баатарцол|Б.Баатарцол]] |1 !1 |- |[[Цэндзэсэмийн Чимэддорж|Ц.Чимэддорж]] |1 !1 |- |[[Дэлгэрсайханы Амарсайхан|Д.Амарсайхан]] |1 !1 |- |[[Эрдэнэцогтын Ванданцэрэн|Э.Ванданцэрэн]] |1 !1 |- |[[Батцэнгэлийн Чимэдвандан|Б.Чимэдвандан]] |1 !1 |- |[[Балганы Хишигбаатар|Б.Хишигбаатар]] |1 !1 |- |[[Галсан-Очирын Ганжад|Г.Ганжад]] |1 !1 |- |[[Дармаагийн Тамир|Д.Тамир]] |1 !1 |- |[[Жаргалсайханы Дагва-Очир|Ж.Дагва-Очир]] |1 !1 |- |[[Шоовдорын Дарханбат|Ш.Дарханбат]] |1 !1 |- |[[Цогбадрахын Бямба-Очир|Ц.Бямба-Очир]] |1 !1 |- |[[Баярсайханы Батжаргал|Б.Батжаргал]] |1 !1 |- |[[Дашзэвэгийн Амаржаргал|Д.Амаржаргал]] |1 !1 |- |[[Дашдоржийн Цэрэнтогтох (улсын начин)|Д.Цэрэнтогтох]] |1 !1 |- |[[Батбаярын Даваа-Очир|Б.Даваа-Очир]] |1 !1 |- |[[Алтангэрэлийн Давааням|А.Давааням]] |1 !1 |- |[[Жамсрангийн Ням-Эрдэнэ|Ж.Ням-Эрдэнэ]] |1 !1 |- |[[Насанцогтын Баярбаатар|Н.Баярбаатар]] |1 !1 |- |[[Төрмөнхийн Дүгэрдорж|Т.Дүгэрдорж]] |1 !1 |- |[[Хутагийн Цогтгэрэл|Х.Цогтгэрэл]] |1 !1 |- |[[Цэрэнбатын Сандагдорж|Ц.Сандагдорж]] |1 !1 |- |[[Өлзийсайханы Батзул|Ө.Батзул]] |1 !1 |- |[[Бэгзийн Мижидсүрэн|Б.Мижидсүрэн]] |1 !1 |- |[[Батжаргалын Лхагвадорж|Б.Лхагвадорж]] |1 !1 |- |[[Булган-Эрдэнийн Түмэндэмбэрэл|Б.Түмэндэмбэрэл]] |1 !1 |- |[[Эрдэнэбатын Нямаа|Э.Нямаа]] |1 !1 |- |[[Навааны Хүрэлсүх|Н.Хүрэлсүх]] |1 !1 |- |[[Энхбатын Сумъяабат|Э.Сумъяабат]] |1 !1 |- |[[Хүрэлбаатарын Оргилболд|Х.Оргилболд]] |1 !1 |- |[[Одхүүгийн Цэцэнцэнгэл|О.Цэцэнцэнгэл]] |1 !1 |- |[[Эрдэнэбилэгийн Энх-Амгалан|Э.Энх-Амгалан]] |1 !1 |- |[[Очирбатын Түмэн|О.Түмэн]] |1 !1 |- |[[Бямбадоржийн Түвшинтөгс|Б.Түвшинтөгс]] |1 !1 |- |[[Энхтүвшиний Батмагнай|Э.Батмагнай]] |1 !1 |- |[[Батдоржийн Сосорбарам|Б.Сосорбарам]] |1 !1 |- |[[Лхагвасүрэнгийн Отгонбаатар|Л.Отгонбаатар]] |1 !1 |- |[[Дамдины Тогтохжаргал|Д.Тогтохжаргал]] |1 !1 |- |[[Бүрнээгийн Баянмөнх|Б.Баянмөнх]] |1 !1 |- |[[Даваадоржийн Төрболд|Д.Төрболд]] |1 !1 |- |[[Мөнхцэнгэлийн Амарсанаа|М.Амарсанаа]] |1 !1 |- |[[Эрдэнэхүүгийн Мөнхжаргал|Э.Мөнхжаргал]] |1 !1 |- |[[Төрбатын Ядамсүрэн|Т.Довчинсэмбээ]] |1 !1 |- |[[Галбадрахын Дармаажанцан|Г.Дармаажанцан]] |1 !1 |- |[[Лхагвасүрэнгийн Энхсаруул|Л.Энхсаруул]] |1 !1 |} [[Ангилал:Үндэсний бөх]] secdxm8cax9pjirz0fkd40our1jrwf9 822035 822033 2025-06-18T12:18:33Z 202.126.89.238 822035 wikitext text/x-wiki == Бөхчүүдийн эрэмбэ == ''Улсын цолтой тавиас доош насны бөхчүүдийн амжилтын эрэмбэ. (2024 оны улсын наадмын дараах эрэмбэ )'' ==== 1.Аварга ==== {| class="wikitable" ! rowspan="2" |Овог нэр ! colspan="6" |Шөвгөрсөн тоо ! rowspan="2" |Бүгд |- !10 !9 !8 !7 !6 !5 |- |[[Намсрайжавын Батсуурь|Н.Батсуурь]] |* |4 |2 |1 |1 |1 !9 |- |[[Пүрэвийн Бүрэнтөгс|П.Бүрэнтөгс]] |* |2 |2 |2 |1 |* !7 |- |[[Гунаажавын Эрхэмбаяр|Г.Эрхэмбаяр]] |1 |2 |1 |1 |1 |2 !8 |- |[[Чимэдрэгзэнгийн Санжаадамба|Ч.Санжаадамба]] |1 |* |1 |3 |1 |1 !7 |- |[[Оргихын Хангай|О.Хангай]] |1 |* |1 |* |2 |1 !5 |- |[[Сүхбаатарын Мөнхбат|С.Мөнхбат]] |1 |* |* |4 |3 |2 !10 |- |} ==== 2.Улсын арслан ==== {| class="wikitable" ! rowspan="2" |Овог нэр ! colspan="5" |Давааны тоо ! rowspan="2" |Бүгд |- !9 !8 !7 !6 !5 |- |[[Цэдэвийн Содномдорж |Ц.Содномдорж]] |1 |1 |2 |6 |1 !11 |- |[[Баярсайханы Орхонбаяр|Б.Орхонбаяр]] |1 |1 |0 |1 |2 !5 |- |[[Доржпаламын Ганхуяг|Д.Ганхуяг]] |1 |1 |* |* |6 !8 |- |[[Хадбаатарын Мөнхбаатар|Х.Мөнхбаатар]] |1 |* |3 |4 |2 !10 |- |[[Батжаргалын Ганбат|Б.Ганбат]] |1 |* |3 |3 |5 !12 |- |[[Энхтөгсийн Оюунболд|Э.Оюунболд]] |1 |* |1 |1 |* !3 |- |[[Цэдэнсодномын Бямба-Отгон|Ц.Бямба-Отгон]] |1 |* |* |1 |* !2 |- |[[Дагвадоржийн Азжаргал|Д.Азжаргал]] |1 |* |* |* |4 !5 |- |[[Рэнцэнбямбын Пүрэвдагва|Р.Пүрэвдагва]] |1 |* |* |* |2 !3 |- |} ==== 3.Улсын гарьд ==== {| class="wikitable" ! rowspan="2" |Овог нэр ! colspan="4" |Давааны тоо ! rowspan="2" |Бүгд |- !8 !7 !6 !5 |- |[[Нямдоржийн Ганбаатар|Н.Ганбаатар]] |1 |2 |3 |3 !9 |- |[[Махгалын Баяржавхлан|М.Баяржавхлан]] |1 |2 |3 |2 !8 |- |[[Дамбийн Рагчаа|Д.Рагчаа]] |1 |2 |3 |2 !8 |- |[[Батнасангийн Гончигдамба|Б.Гончигдамба]] |1 |2 |2 |3 !8 |- |[[Өлзийтогтохын Бат-Орших|Ө.Бат-Орших]] |1 |* |2 |* !3 |- |[[Мягмарын Бадарч|М.Бадарч]] |1 |* |1 |* !2 |- |[[Ширбазарын Жаргалсайхан|Ш.Жаргалсайхан]] |1 |* |* |2 !3 |- |[[Жанцангийн Бат-Эрдэнэ|Ж.Бат-Эрдэнэ]] |1 |* |* |1 !2 |} ==== 4.Улсын заан ==== {| class="wikitable" ! rowspan="2" |Овог нэр ! colspan="3" |Давааны тоо ! rowspan="2" |Бүгд |- !7 !6 !5 |- |[[Баатархүүгийн Пүрэвсайхан|Б.Пүрэвсайхан]] |2 |2 |2 !6 |- |[[Нэгдэлийн Жаргалбаяр|Н.Жаргалбаяр]] |2 |1 |* !3 |- |[[Цэдэвийн Мягмарсүрэн|Ц.Мягмарсүрэн]] |1 |3 |2 !6 |- |[[Болдын Сайнбаяр|Б.Сайнбаяр]] |1 |2 |2 !5 |- |[[Дашзэвэгийн Баасандорж|Д.Баасандорж]] |1 |1 |3 !5 |- |[[Мөнхсайханы Өсөхбаяр|М.Өсөхбаяр]] |1 |1 |2 !4 |- |[[Батзоригийн Батмөнх|Б.Батмөнх]] |1 |1 |1 !3 |- |[[Доржийн Анар|Д.Анар]] |1 |1 |1 !3 |- |[[Баярхүүгийн Бат-Өлзий|Б.Бат-Өлзий]] |1 |1 |1 !3 |- |[[Найдангийн Түвшинбаяр|Н.Түвшинбаяр]] |1 |1 |* !2 |- |[[Төмөрбаатарын Санчир|Т.Санчир]] |1 |* |2 !3 |- |[[Цэрэндашдоржийн Магалжав|Ц.Магалжав]] |1 |* |2 !3 |- |[[Мөнхтөрийн Лхагвагэрэл|М.Лхагвагэрэл]] |1 |* |2 !3 |- |[[Дорлигжавын Амгаланбаатар|Д.Амгаланбаатар]] |1 |* |1 !2 |- |[[Цэдэнбазарын Одбаяр|Ц.Одбаяр]] |1 |* |1 !2 |- |[[Бередмуратын Серик|Б.Серик]] |1 |* |1 !2 |- |[[Доржхандын Хүдэрбулга|Д.Хүдэрбулга]] |1 |* |1 !2 |- |[[Баттулгын Соронзонболд|Б.Соронзонболд]] |1 |* |* !1 |- |[[Сүхбаатарын Сүхбат|С.Сүхбат]] |1 |* |* !1 |} ==== 5.Улсын харцага ==== {| class="wikitable" ! rowspan="2" |Овог нэр ! colspan="2" |Давааны тоо ! rowspan="2" |Бүгд |- !6 !5 |- |[[Лхагвасүрэнгийн Пүрэвжав|Л.Пүрэвжав]] |3 |1 !4 |- |[[Гунгаагийн Элбэг|Г.Элбэг]] |3 |* !3 |- |[[Ганзоригийн Ганхуяг|Г.Ганхуяг]] |2 |1 !3 |- |[[Шүхэртийн Уламбаяр|Ш.Уламбаяр]] |2 |* !2 |- |[[Нацагсүрэнгийн Золбоо|Н.Золбоо]] |2 |* !2 |- |[[Батсүхийн Зоригтбаатар|Б.Зоригтбаатар]] |2 |* !2 |- |[[Ганбаатарын Ганхуяг|Г.Ганхуяг]] |2 |* !2 |- |[[Алтанбаганы Цацабшир|А.Цацабшир]] |1 |3 !4 |- |[[Түмэнсанжаагийн Мөнгөнцоож|Т.Мөнгөнцоож]] |1 |2 !3 |- |[[Түвдэндоржийн Өсөх-Ирээдүй|Т.Өсөх-Ирээдүй]] |1 |2 !3 |- |[[Түмэннасангийн Амартүвшин|Т.Амартүвшин]] |1 |1 !2 |- |[[Даш-Очирын Батболд|Д.Батболд]] |1 |1 !2 |- |[[Нямаагийн Батзаяа|Н.Батзаяа]] |1 |1 !2 |- |[[Төрөөгийн Баасанхүү|Т.Баасанхүү]] |1 |1 !2 |- |[[Лхагвын Лха-Очир|Л.Лха-Очир]] |1 |1 !2 |- |[[Оюунбаатарын Мөнх-Эрдэнэ|О.Мөнх-Эрдэнэ]] |1 |1 !2 |- |[[Шархүүгийн Пүрэвгарьд|Ш.Пүрэвгарьд]] |1 |1 !2 |- |[[Ганцогтын Бадрах|Г.Бадрах]] |1 |1 !2 |- |[[Эрдэнэбатын Даш|Э.Даш]] |1 |1 !2 |- |[[Эрдэнэбилэгийн Ууганбаяр|Э.Ууганбаяр]] |1 |1 !2 |- |[[Эрдэнээгийн Батбаатар|Э.Батбаатар]] |1 |* !1 |- |[[Нинжээгийн Алтансүх|Н.Алтансүх]] |1 |* !1 |- |[[Чойнхорын Чулуунбаатар|Ч.Чулуунбаатар]] |1 |* !1 |- |[[Гэлэгжамцын Батбаяр|Г.Батбаяр]] |1 |* !1 |- |[[Мишкагийн Батжаргал|М.Батжаргал]] |1 |* !1 |- |[[Өлзийбатын Даваабаатар|Ө.Даваабаатар]] |1 |* !1 |- |[[Арслангийн Бямбажав|А.Бямбажав]] |1 |* !1 |- |[[Ганбатын Алтангэрэл|Г.Алтангэрэл]] |1 |* !1 |- |[[Жаргалсайханы Амартүвшин|Ж.Амартүвшин]] |1 |* !1 |- |[[Бат-Очирын Одгэрэл|Б.Одгэрэл]] |1 |* !1 |- |[[Хүрэл-Очирын Гантулга|Х.Гантулга]] |1 |* !1 |- |[[Дамдинпүрэвийн Бат-Эрдэнэ|Д.Бат-Эрдэнэ]] |1 |* !1 |- |[[Шарын Мөнгөнбаатар|Ш.Мөнгөнбаатар]] |1 |* !1 |- |[[Төрмөнхийн Бэгзсүрэн|Т.Бэгзсүрэн]] |1 |* !1 |- |[[Баянзулын Цэдэнсодном|Б.Цэдэнсодном]] |1 |* !1 |- |[[Цэдэндоржийн Мөнхбаяр|Ц.Мөнхбаяр]] |1 |* !1 |- |[[Тогтохмэндийн Сайханжаргал|Т.Сайханжаргал]] |1 |* !1 |} ==== 6.Улсын начин ==== {| class="wikitable" ! rowspan="2" |Овог нэр !Давааны тоо ! rowspan="2" |Бүгд |- !5 |- |[[Долгорсүрэнгийн Сэржбүдээ|Д.Сэржбүдээ]] |1 !1 |- |[[Цэрэннадмидын Сумъяабэйс|Ц.Сумъяабэйс]] |2 !2 |- |[[Батжаргалын Одхүү|Б.Одхүү]] |1 !1 |- |[[Дашдондовын Батбаяр|Даш.Батбаяр]] |1 !1 |- |[[Базарбидэрнаагийн Бадам-Очир|Б.Бадам-Очир]] |1 !1 |- |[[Наранцэцэгийн Бүрэнбаатар|Н.Бүрэнбаатар]] |2 !2 |- |[[Ишдоржийн Ёндонсамбуу|И.Ёндонсамбуу]] |2 !2 |- |[[Авирмэдийн Эрхэмбаяр|А.Эрхэмбаяр]] |1 !1 |- |[[Лхагвадоржийн Наранбаатар|Л.Наранбаатар]] |1 !1 |- |[[Довчинжамцын Пэрэнлэйдорж|Д.Пэрэнлэйдорж]] |1 !1 |- |[[Болдын Эрдэнэхүү|Б.Эрдэнэхүү]] |3 !3 |- |[[Рэнцэндоржийн Ганхуяг|Р.Ганхуяг]] |2 !2 |- |[[Цогтоогийн Лхагвасүрэн|Ц.Лхагвасүрэн]] |2 !2 |- |[[Цэрэндашийн Цогтжаргал|Ц.Цогтжаргал]] |2 !2 |- |[[Жанчивын Отгонбаяр|Ж.Отгонбаяр]] |2 !2 |- |[[Будын Чинзориг|Б.Чинзориг]] |2 !2 |- |[[Жадамбаагийн Оргил|Ж.Оргил]] |2 !2 |- |[[Лувсандоржийн Цэрэнтогтох|Л.Цэрэнтогтох]] |2 !2 |- |[[Чулуунбаатарын Батчулуун|Ч.Батчулуун]] |2 !2 |- |[[Чинчулууны Хөхчирэнгэр|Ч.Хөхчирэнгэр]] |2 !2 |- |[[Балжиннямын Суманчулуун|Б.Суманчулуун]] |2 !2 |- |[[Нурланы Мустафа|Н.Мустафа]] |2 !2 |- |[[Гарваагийн Олзгэрэл|Г.Олзгэрэл]] |1 !1 |- |[[Сүрэнжавын Даваасамбуу|С.Даваасамбуу]] |1 !1 |- |[[Бавуудоржийн Баянмөнх|Б.Баянмөнх]] |1 !1 |- |[[Дугардоржийн Батбаяр|Ду.Батбаяр]] |1 !1 |- |[[Жүгдэрийн Гансүх|Ж.Гансүх]] |1 !1 |- |[[Жигмэдийн Алтансүх|Ж.Алтансүх]] |1 !1 |- |[[Даваанямын Лхагвадорж|Д.Лхагвадорж]] |1 !1 |- |[[Довдонгийн Ганбат|Д.Ганбат]] |1 !1 |- |[[Түвшинтөрийн Энхтуяа|Т.Энхтуяа]] |1 !1 |- |[[Мөнхбаярын Цанлиг|М.Цанлиг]] |1 !1 |- |[[Батсүхийн Насандэлгэр|Б.Насандэлгэр]] |1 !1 |- |[[Базаррагчаагийн Сэр-Од|Б.Сэр-Од]] |1 !1 |- |[[Дондогийн Цогзолдорж|Д.Цогзолдорж]] |1 !1 |- |[[Намсрайн Баярмагнай|Н.Баярмагнай]] |1 !1 |- |[[Пүрэвдоржийн Ганхүү|П.Ганхүү]] |1 !1 |- |[[Баатарын Баянжаргал|Б.Баянжаргал]] |1 !1 |- |[[Бадмаабазарын Бадамдорж|Б.Бадамдорж]] |1 !1 |- |[[Лхагвасүрэнгийн Гантулга|Л.Гантулга]] |1 !1 |- |[[Лувсанрагчаагийн Нямсүрэн|Л.Нямсүрэн]] |1 !1 |- |[[Шоовдойхүүгийн Тогтохбаяр|Ш.Тогтохбаяр]] |1 !1 |- |[[Чотонгийн Баянмөнх|Ч.Баянмөнх]] |1 !1 |- |[[Бямбадоржийн Заяамандах|Б.Заяамандах]] |1 !1 |- |[[Саруултуяагийн Багахүү|С.Багахүү]] |1 !1 |- |[[Маналсүрэнгийн Эрдэнэбат|М.Эрдэнэбат]] |1 !1 |- |[[Сүхбаатарын Батсуурь|С.Батсуурь]] |1 !1 |- |[[Батмөнхийн Сангисүрэн|Б.Сангисүрэн]] |1 !1 |- |[[Баатарын Сумъяа|Б.Сумъяа]] |1 !1 |- |[[Амарын Батмөнх|А.Батмөнх]] |1 !1 |- |[[Баатарын Амарзаяа|Б.Амарзаяа]] |1 !1 |- |[[Чулуунбатын Цогбаяр|Ч.Цогбаяр]] |1 !1 |- |[[Жаргалсайханы Чулуунбат|Ж.Чулуунбат]] |1 !1 |- |[[Болдпүрэвийн Сугаржаргал|Б.Сугаржаргал]] |1 !1 |- |[[Найдангийн Адъяабат|Н.Адъяабат]] |1 !1 |- |[[Базаргүрийн Бадамсүрэн|Б.Бадамсүрэн]] |1 !1 |- |[[Алтангэрэлийн Алтанхуяг|А.Алтанхуяг]] |1 !1 |- |[[Шоовдойхүүгийн Шинэбаяр|Ш.Шинэбаяр]] |1 !1 |- |[[Ганболдын Баасандорж|Г.Баасандорж]] |1 !1 |- |[[Чагнаадоржийн Ганзориг|Ч.Ганзориг]] |1 !1 |- |[[Болдбаатарын Батжаргал|Бо.Батжаргал]] |1 !1 |- |[[Даваасамбуугийн Энхбаяр|Д.Энхбаяр]] |1 !1 |- |[[Бадамсамбуугийн Ганхуяг|Б.Ганхуяг]] |1 !1 |- |[[Батсайханы Дэлгэрсайхан|Б.Дэлгэрсайхан]] |1 !1 |- |[[Мишкагийн Бат-Отгон|М.Бат-Отгон]] |1 !1 |- |[[Лутын Батзориг|Л.Батзориг]] |1 !1 |- |[[Лхагвасүрэнгийн Шинэбаатар|Л.Шинэбаатар]] |1 !1 |- |[[Бадрахын Ганзориг|Б.Ганзориг]] |1 !1 |- |[[Цэрэндоржийн Нямдорж|Ц.Нямдорж]] |1 !1 |- |[[Батчулууны Баатарцол|Б.Баатарцол]] |1 !1 |- |[[Цэндзэсэмийн Чимэддорж|Ц.Чимэддорж]] |1 !1 |- |[[Дэлгэрсайханы Амарсайхан|Д.Амарсайхан]] |1 !1 |- |[[Эрдэнэцогтын Ванданцэрэн|Э.Ванданцэрэн]] |1 !1 |- |[[Батцэнгэлийн Чимэдвандан|Б.Чимэдвандан]] |1 !1 |- |[[Балганы Хишигбаатар|Б.Хишигбаатар]] |1 !1 |- |[[Галсан-Очирын Ганжад|Г.Ганжад]] |1 !1 |- |[[Дармаагийн Тамир|Д.Тамир]] |1 !1 |- |[[Жаргалсайханы Дагва-Очир|Ж.Дагва-Очир]] |1 !1 |- |[[Шоовдорын Дарханбат|Ш.Дарханбат]] |1 !1 |- |[[Цогбадрахын Бямба-Очир|Ц.Бямба-Очир]] |1 !1 |- |[[Баярсайханы Батжаргал|Б.Батжаргал]] |1 !1 |- |[[Дашзэвэгийн Амаржаргал|Д.Амаржаргал]] |1 !1 |- |[[Дашдоржийн Цэрэнтогтох (улсын начин)|Д.Цэрэнтогтох]] |1 !1 |- |[[Батбаярын Даваа-Очир|Б.Даваа-Очир]] |1 !1 |- |[[Алтангэрэлийн Давааням|А.Давааням]] |1 !1 |- |[[Жамсрангийн Ням-Эрдэнэ|Ж.Ням-Эрдэнэ]] |1 !1 |- |[[Насанцогтын Баярбаатар|Н.Баярбаатар]] |1 !1 |- |[[Төрмөнхийн Дүгэрдорж|Т.Дүгэрдорж]] |1 !1 |- |[[Хутагийн Цогтгэрэл|Х.Цогтгэрэл]] |1 !1 |- |[[Цэрэнбатын Сандагдорж|Ц.Сандагдорж]] |1 !1 |- |[[Өлзийсайханы Батзул|Ө.Батзул]] |1 !1 |- |[[Бэгзийн Мижидсүрэн|Б.Мижидсүрэн]] |1 !1 |- |[[Батжаргалын Лхагвадорж|Б.Лхагвадорж]] |1 !1 |- |[[Булган-Эрдэнийн Түмэндэмбэрэл|Б.Түмэндэмбэрэл]] |1 !1 |- |[[Эрдэнэбатын Нямаа|Э.Нямаа]] |1 !1 |- |[[Навааны Хүрэлсүх|Н.Хүрэлсүх]] |1 !1 |- |[[Энхбатын Сумъяабат|Э.Сумъяабат]] |1 !1 |- |[[Хүрэлбаатарын Оргилболд|Х.Оргилболд]] |1 !1 |- |[[Одхүүгийн Цэцэнцэнгэл|О.Цэцэнцэнгэл]] |1 !1 |- |[[Эрдэнэбилэгийн Энх-Амгалан|Э.Энх-Амгалан]] |1 !1 |- |[[Очирбатын Түмэн|О.Түмэн]] |1 !1 |- |[[Бямбадоржийн Түвшинтөгс|Б.Түвшинтөгс]] |1 !1 |- |[[Энхтүвшиний Батмагнай|Э.Батмагнай]] |1 !1 |- |[[Батдоржийн Сосорбарам|Б.Сосорбарам]] |1 !1 |- |[[Лхагвасүрэнгийн Отгонбаатар|Л.Отгонбаатар]] |1 !1 |- |[[Дамдины Тогтохжаргал|Д.Тогтохжаргал]] |1 !1 |- |[[Бүрнээгийн Баянмөнх|Б.Баянмөнх]] |1 !1 |- |[[Даваадоржийн Төрболд|Д.Төрболд]] |1 !1 |- |[[Мөнхцэнгэлийн Амарсанаа|М.Амарсанаа]] |1 !1 |- |[[Эрдэнэхүүгийн Мөнхжаргал|Э.Мөнхжаргал]] |1 !1 |- |[[Төрбатын Ядамсүрэн|Т.Довчинсэмбээ]] |1 !1 |- |[[Галбадрахын Дармаажанцан|Г.Дармаажанцан]] |1 !1 |- |[[Лхагвасүрэнгийн Энхсаруул|Л.Энхсаруул]] |1 !1 |} [[Ангилал:Үндэсний бөх]] ayfpmd1owywwcbztdjrg4rjv08dk96y 822037 822035 2025-06-18T12:20:05Z 202.126.89.238 822037 wikitext text/x-wiki == Бөхчүүдийн эрэмбэ == ''Улсын цолтой тавиас доош насны бөхчүүдийн амжилтын эрэмбэ. (2024 оны улсын наадмын дараах эрэмбэ )'' ==== 1.Аварга ==== {| class="wikitable" ! rowspan="2" |Овог нэр ! colspan="6" |Шөвгөрсөн тоо ! rowspan="2" |Бүгд |- !10 !9 !8 !7 !6 !5 |- |[[Намсрайжавын Батсуурь|Н.Батсуурь]] |* |4 |2 |1 |1 |1 !9 |- |[[Пүрэвийн Бүрэнтөгс|Г.Эрхэмбаяр]] |* |2 |2 |2 |1 |* !7 |- |[[Гунаажавын Эрхэмбаяр|П.Бүрэнтөгс]] |1 |2 |1 |1 |1 |2 !8 |- |[[Чимэдрэгзэнгийн Санжаадамба|Ч.Санжаадамба]] |1 |* |1 |3 |1 |1 !7 |- |[[Оргихын Хангай|О.Хангай]] |1 |* |1 |* |2 |1 !5 |- |[[Сүхбаатарын Мөнхбат|С.Мөнхбат]] |1 |* |* |4 |3 |2 !10 |- |} ==== 2.Улсын арслан ==== {| class="wikitable" ! rowspan="2" |Овог нэр ! colspan="5" |Давааны тоо ! rowspan="2" |Бүгд |- !9 !8 !7 !6 !5 |- |[[Цэдэвийн Содномдорж |Ц.Содномдорж]] |1 |1 |2 |6 |1 !11 |- |[[Баярсайханы Орхонбаяр|Б.Орхонбаяр]] |1 |1 |0 |1 |2 !5 |- |[[Доржпаламын Ганхуяг|Д.Ганхуяг]] |1 |1 |* |* |6 !8 |- |[[Хадбаатарын Мөнхбаатар|Х.Мөнхбаатар]] |1 |* |3 |4 |2 !10 |- |[[Батжаргалын Ганбат|Б.Ганбат]] |1 |* |3 |3 |5 !12 |- |[[Энхтөгсийн Оюунболд|Э.Оюунболд]] |1 |* |1 |1 |* !3 |- |[[Цэдэнсодномын Бямба-Отгон|Ц.Бямба-Отгон]] |1 |* |* |1 |* !2 |- |[[Дагвадоржийн Азжаргал|Д.Азжаргал]] |1 |* |* |* |4 !5 |- |[[Рэнцэнбямбын Пүрэвдагва|Р.Пүрэвдагва]] |1 |* |* |* |2 !3 |- |} ==== 3.Улсын гарьд ==== {| class="wikitable" ! rowspan="2" |Овог нэр ! colspan="4" |Давааны тоо ! rowspan="2" |Бүгд |- !8 !7 !6 !5 |- |[[Нямдоржийн Ганбаатар|Н.Ганбаатар]] |1 |2 |3 |3 !9 |- |[[Махгалын Баяржавхлан|М.Баяржавхлан]] |1 |2 |3 |2 !8 |- |[[Дамбийн Рагчаа|Д.Рагчаа]] |1 |2 |3 |2 !8 |- |[[Батнасангийн Гончигдамба|Б.Гончигдамба]] |1 |2 |2 |3 !8 |- |[[Өлзийтогтохын Бат-Орших|Ө.Бат-Орших]] |1 |* |2 |* !3 |- |[[Мягмарын Бадарч|М.Бадарч]] |1 |* |1 |* !2 |- |[[Ширбазарын Жаргалсайхан|Ш.Жаргалсайхан]] |1 |* |* |2 !3 |- |[[Жанцангийн Бат-Эрдэнэ|Ж.Бат-Эрдэнэ]] |1 |* |* |1 !2 |} ==== 4.Улсын заан ==== {| class="wikitable" ! rowspan="2" |Овог нэр ! colspan="3" |Давааны тоо ! rowspan="2" |Бүгд |- !7 !6 !5 |- |[[Баатархүүгийн Пүрэвсайхан|Б.Пүрэвсайхан]] |2 |2 |2 !6 |- |[[Нэгдэлийн Жаргалбаяр|Н.Жаргалбаяр]] |2 |1 |* !3 |- |[[Цэдэвийн Мягмарсүрэн|Ц.Мягмарсүрэн]] |1 |3 |2 !6 |- |[[Болдын Сайнбаяр|Б.Сайнбаяр]] |1 |2 |2 !5 |- |[[Дашзэвэгийн Баасандорж|Д.Баасандорж]] |1 |1 |3 !5 |- |[[Мөнхсайханы Өсөхбаяр|М.Өсөхбаяр]] |1 |1 |2 !4 |- |[[Батзоригийн Батмөнх|Б.Батмөнх]] |1 |1 |1 !3 |- |[[Доржийн Анар|Д.Анар]] |1 |1 |1 !3 |- |[[Баярхүүгийн Бат-Өлзий|Б.Бат-Өлзий]] |1 |1 |1 !3 |- |[[Найдангийн Түвшинбаяр|Н.Түвшинбаяр]] |1 |1 |* !2 |- |[[Төмөрбаатарын Санчир|Т.Санчир]] |1 |* |2 !3 |- |[[Цэрэндашдоржийн Магалжав|Ц.Магалжав]] |1 |* |2 !3 |- |[[Мөнхтөрийн Лхагвагэрэл|М.Лхагвагэрэл]] |1 |* |2 !3 |- |[[Дорлигжавын Амгаланбаатар|Д.Амгаланбаатар]] |1 |* |1 !2 |- |[[Цэдэнбазарын Одбаяр|Ц.Одбаяр]] |1 |* |1 !2 |- |[[Бередмуратын Серик|Б.Серик]] |1 |* |1 !2 |- |[[Доржхандын Хүдэрбулга|Д.Хүдэрбулга]] |1 |* |1 !2 |- |[[Баттулгын Соронзонболд|Б.Соронзонболд]] |1 |* |* !1 |- |[[Сүхбаатарын Сүхбат|С.Сүхбат]] |1 |* |* !1 |} ==== 5.Улсын харцага ==== {| class="wikitable" ! rowspan="2" |Овог нэр ! colspan="2" |Давааны тоо ! rowspan="2" |Бүгд |- !6 !5 |- |[[Лхагвасүрэнгийн Пүрэвжав|Л.Пүрэвжав]] |3 |1 !4 |- |[[Гунгаагийн Элбэг|Г.Элбэг]] |3 |* !3 |- |[[Ганзоригийн Ганхуяг|Г.Ганхуяг]] |2 |1 !3 |- |[[Шүхэртийн Уламбаяр|Ш.Уламбаяр]] |2 |* !2 |- |[[Нацагсүрэнгийн Золбоо|Н.Золбоо]] |2 |* !2 |- |[[Батсүхийн Зоригтбаатар|Б.Зоригтбаатар]] |2 |* !2 |- |[[Ганбаатарын Ганхуяг|Г.Ганхуяг]] |2 |* !2 |- |[[Алтанбаганы Цацабшир|А.Цацабшир]] |1 |3 !4 |- |[[Түмэнсанжаагийн Мөнгөнцоож|Т.Мөнгөнцоож]] |1 |2 !3 |- |[[Түвдэндоржийн Өсөх-Ирээдүй|Т.Өсөх-Ирээдүй]] |1 |2 !3 |- |[[Түмэннасангийн Амартүвшин|Т.Амартүвшин]] |1 |1 !2 |- |[[Даш-Очирын Батболд|Д.Батболд]] |1 |1 !2 |- |[[Нямаагийн Батзаяа|Н.Батзаяа]] |1 |1 !2 |- |[[Төрөөгийн Баасанхүү|Т.Баасанхүү]] |1 |1 !2 |- |[[Лхагвын Лха-Очир|Л.Лха-Очир]] |1 |1 !2 |- |[[Оюунбаатарын Мөнх-Эрдэнэ|О.Мөнх-Эрдэнэ]] |1 |1 !2 |- |[[Шархүүгийн Пүрэвгарьд|Ш.Пүрэвгарьд]] |1 |1 !2 |- |[[Ганцогтын Бадрах|Г.Бадрах]] |1 |1 !2 |- |[[Эрдэнэбатын Даш|Э.Даш]] |1 |1 !2 |- |[[Эрдэнэбилэгийн Ууганбаяр|Э.Ууганбаяр]] |1 |1 !2 |- |[[Эрдэнээгийн Батбаатар|Э.Батбаатар]] |1 |* !1 |- |[[Нинжээгийн Алтансүх|Н.Алтансүх]] |1 |* !1 |- |[[Чойнхорын Чулуунбаатар|Ч.Чулуунбаатар]] |1 |* !1 |- |[[Гэлэгжамцын Батбаяр|Г.Батбаяр]] |1 |* !1 |- |[[Мишкагийн Батжаргал|М.Батжаргал]] |1 |* !1 |- |[[Өлзийбатын Даваабаатар|Ө.Даваабаатар]] |1 |* !1 |- |[[Арслангийн Бямбажав|А.Бямбажав]] |1 |* !1 |- |[[Ганбатын Алтангэрэл|Г.Алтангэрэл]] |1 |* !1 |- |[[Жаргалсайханы Амартүвшин|Ж.Амартүвшин]] |1 |* !1 |- |[[Бат-Очирын Одгэрэл|Б.Одгэрэл]] |1 |* !1 |- |[[Хүрэл-Очирын Гантулга|Х.Гантулга]] |1 |* !1 |- |[[Дамдинпүрэвийн Бат-Эрдэнэ|Д.Бат-Эрдэнэ]] |1 |* !1 |- |[[Шарын Мөнгөнбаатар|Ш.Мөнгөнбаатар]] |1 |* !1 |- |[[Төрмөнхийн Бэгзсүрэн|Т.Бэгзсүрэн]] |1 |* !1 |- |[[Баянзулын Цэдэнсодном|Б.Цэдэнсодном]] |1 |* !1 |- |[[Цэдэндоржийн Мөнхбаяр|Ц.Мөнхбаяр]] |1 |* !1 |- |[[Тогтохмэндийн Сайханжаргал|Т.Сайханжаргал]] |1 |* !1 |} ==== 6.Улсын начин ==== {| class="wikitable" ! rowspan="2" |Овог нэр !Давааны тоо ! rowspan="2" |Бүгд |- !5 |- |[[Долгорсүрэнгийн Сэржбүдээ|Д.Сэржбүдээ]] |1 !1 |- |[[Цэрэннадмидын Сумъяабэйс|Ц.Сумъяабэйс]] |2 !2 |- |[[Батжаргалын Одхүү|Б.Одхүү]] |1 !1 |- |[[Дашдондовын Батбаяр|Даш.Батбаяр]] |1 !1 |- |[[Базарбидэрнаагийн Бадам-Очир|Б.Бадам-Очир]] |1 !1 |- |[[Наранцэцэгийн Бүрэнбаатар|Н.Бүрэнбаатар]] |2 !2 |- |[[Ишдоржийн Ёндонсамбуу|И.Ёндонсамбуу]] |2 !2 |- |[[Авирмэдийн Эрхэмбаяр|А.Эрхэмбаяр]] |1 !1 |- |[[Лхагвадоржийн Наранбаатар|Л.Наранбаатар]] |1 !1 |- |[[Довчинжамцын Пэрэнлэйдорж|Д.Пэрэнлэйдорж]] |1 !1 |- |[[Болдын Эрдэнэхүү|Б.Эрдэнэхүү]] |3 !3 |- |[[Рэнцэндоржийн Ганхуяг|Р.Ганхуяг]] |2 !2 |- |[[Цогтоогийн Лхагвасүрэн|Ц.Лхагвасүрэн]] |2 !2 |- |[[Цэрэндашийн Цогтжаргал|Ц.Цогтжаргал]] |2 !2 |- |[[Жанчивын Отгонбаяр|Ж.Отгонбаяр]] |2 !2 |- |[[Будын Чинзориг|Б.Чинзориг]] |2 !2 |- |[[Жадамбаагийн Оргил|Ж.Оргил]] |2 !2 |- |[[Лувсандоржийн Цэрэнтогтох|Л.Цэрэнтогтох]] |2 !2 |- |[[Чулуунбаатарын Батчулуун|Ч.Батчулуун]] |2 !2 |- |[[Чинчулууны Хөхчирэнгэр|Ч.Хөхчирэнгэр]] |2 !2 |- |[[Балжиннямын Суманчулуун|Б.Суманчулуун]] |2 !2 |- |[[Нурланы Мустафа|Н.Мустафа]] |2 !2 |- |[[Гарваагийн Олзгэрэл|Г.Олзгэрэл]] |1 !1 |- |[[Сүрэнжавын Даваасамбуу|С.Даваасамбуу]] |1 !1 |- |[[Бавуудоржийн Баянмөнх|Б.Баянмөнх]] |1 !1 |- |[[Дугардоржийн Батбаяр|Ду.Батбаяр]] |1 !1 |- |[[Жүгдэрийн Гансүх|Ж.Гансүх]] |1 !1 |- |[[Жигмэдийн Алтансүх|Ж.Алтансүх]] |1 !1 |- |[[Даваанямын Лхагвадорж|Д.Лхагвадорж]] |1 !1 |- |[[Довдонгийн Ганбат|Д.Ганбат]] |1 !1 |- |[[Түвшинтөрийн Энхтуяа|Т.Энхтуяа]] |1 !1 |- |[[Мөнхбаярын Цанлиг|М.Цанлиг]] |1 !1 |- |[[Батсүхийн Насандэлгэр|Б.Насандэлгэр]] |1 !1 |- |[[Базаррагчаагийн Сэр-Од|Б.Сэр-Од]] |1 !1 |- |[[Дондогийн Цогзолдорж|Д.Цогзолдорж]] |1 !1 |- |[[Намсрайн Баярмагнай|Н.Баярмагнай]] |1 !1 |- |[[Пүрэвдоржийн Ганхүү|П.Ганхүү]] |1 !1 |- |[[Баатарын Баянжаргал|Б.Баянжаргал]] |1 !1 |- |[[Бадмаабазарын Бадамдорж|Б.Бадамдорж]] |1 !1 |- |[[Лхагвасүрэнгийн Гантулга|Л.Гантулга]] |1 !1 |- |[[Лувсанрагчаагийн Нямсүрэн|Л.Нямсүрэн]] |1 !1 |- |[[Шоовдойхүүгийн Тогтохбаяр|Ш.Тогтохбаяр]] |1 !1 |- |[[Чотонгийн Баянмөнх|Ч.Баянмөнх]] |1 !1 |- |[[Бямбадоржийн Заяамандах|Б.Заяамандах]] |1 !1 |- |[[Саруултуяагийн Багахүү|С.Багахүү]] |1 !1 |- |[[Маналсүрэнгийн Эрдэнэбат|М.Эрдэнэбат]] |1 !1 |- |[[Сүхбаатарын Батсуурь|С.Батсуурь]] |1 !1 |- |[[Батмөнхийн Сангисүрэн|Б.Сангисүрэн]] |1 !1 |- |[[Баатарын Сумъяа|Б.Сумъяа]] |1 !1 |- |[[Амарын Батмөнх|А.Батмөнх]] |1 !1 |- |[[Баатарын Амарзаяа|Б.Амарзаяа]] |1 !1 |- |[[Чулуунбатын Цогбаяр|Ч.Цогбаяр]] |1 !1 |- |[[Жаргалсайханы Чулуунбат|Ж.Чулуунбат]] |1 !1 |- |[[Болдпүрэвийн Сугаржаргал|Б.Сугаржаргал]] |1 !1 |- |[[Найдангийн Адъяабат|Н.Адъяабат]] |1 !1 |- |[[Базаргүрийн Бадамсүрэн|Б.Бадамсүрэн]] |1 !1 |- |[[Алтангэрэлийн Алтанхуяг|А.Алтанхуяг]] |1 !1 |- |[[Шоовдойхүүгийн Шинэбаяр|Ш.Шинэбаяр]] |1 !1 |- |[[Ганболдын Баасандорж|Г.Баасандорж]] |1 !1 |- |[[Чагнаадоржийн Ганзориг|Ч.Ганзориг]] |1 !1 |- |[[Болдбаатарын Батжаргал|Бо.Батжаргал]] |1 !1 |- |[[Даваасамбуугийн Энхбаяр|Д.Энхбаяр]] |1 !1 |- |[[Бадамсамбуугийн Ганхуяг|Б.Ганхуяг]] |1 !1 |- |[[Батсайханы Дэлгэрсайхан|Б.Дэлгэрсайхан]] |1 !1 |- |[[Мишкагийн Бат-Отгон|М.Бат-Отгон]] |1 !1 |- |[[Лутын Батзориг|Л.Батзориг]] |1 !1 |- |[[Лхагвасүрэнгийн Шинэбаатар|Л.Шинэбаатар]] |1 !1 |- |[[Бадрахын Ганзориг|Б.Ганзориг]] |1 !1 |- |[[Цэрэндоржийн Нямдорж|Ц.Нямдорж]] |1 !1 |- |[[Батчулууны Баатарцол|Б.Баатарцол]] |1 !1 |- |[[Цэндзэсэмийн Чимэддорж|Ц.Чимэддорж]] |1 !1 |- |[[Дэлгэрсайханы Амарсайхан|Д.Амарсайхан]] |1 !1 |- |[[Эрдэнэцогтын Ванданцэрэн|Э.Ванданцэрэн]] |1 !1 |- |[[Батцэнгэлийн Чимэдвандан|Б.Чимэдвандан]] |1 !1 |- |[[Балганы Хишигбаатар|Б.Хишигбаатар]] |1 !1 |- |[[Галсан-Очирын Ганжад|Г.Ганжад]] |1 !1 |- |[[Дармаагийн Тамир|Д.Тамир]] |1 !1 |- |[[Жаргалсайханы Дагва-Очир|Ж.Дагва-Очир]] |1 !1 |- |[[Шоовдорын Дарханбат|Ш.Дарханбат]] |1 !1 |- |[[Цогбадрахын Бямба-Очир|Ц.Бямба-Очир]] |1 !1 |- |[[Баярсайханы Батжаргал|Б.Батжаргал]] |1 !1 |- |[[Дашзэвэгийн Амаржаргал|Д.Амаржаргал]] |1 !1 |- |[[Дашдоржийн Цэрэнтогтох (улсын начин)|Д.Цэрэнтогтох]] |1 !1 |- |[[Батбаярын Даваа-Очир|Б.Даваа-Очир]] |1 !1 |- |[[Алтангэрэлийн Давааням|А.Давааням]] |1 !1 |- |[[Жамсрангийн Ням-Эрдэнэ|Ж.Ням-Эрдэнэ]] |1 !1 |- |[[Насанцогтын Баярбаатар|Н.Баярбаатар]] |1 !1 |- |[[Төрмөнхийн Дүгэрдорж|Т.Дүгэрдорж]] |1 !1 |- |[[Хутагийн Цогтгэрэл|Х.Цогтгэрэл]] |1 !1 |- |[[Цэрэнбатын Сандагдорж|Ц.Сандагдорж]] |1 !1 |- |[[Өлзийсайханы Батзул|Ө.Батзул]] |1 !1 |- |[[Бэгзийн Мижидсүрэн|Б.Мижидсүрэн]] |1 !1 |- |[[Батжаргалын Лхагвадорж|Б.Лхагвадорж]] |1 !1 |- |[[Булган-Эрдэнийн Түмэндэмбэрэл|Б.Түмэндэмбэрэл]] |1 !1 |- |[[Эрдэнэбатын Нямаа|Э.Нямаа]] |1 !1 |- |[[Навааны Хүрэлсүх|Н.Хүрэлсүх]] |1 !1 |- |[[Энхбатын Сумъяабат|Э.Сумъяабат]] |1 !1 |- |[[Хүрэлбаатарын Оргилболд|Х.Оргилболд]] |1 !1 |- |[[Одхүүгийн Цэцэнцэнгэл|О.Цэцэнцэнгэл]] |1 !1 |- |[[Эрдэнэбилэгийн Энх-Амгалан|Э.Энх-Амгалан]] |1 !1 |- |[[Очирбатын Түмэн|О.Түмэн]] |1 !1 |- |[[Бямбадоржийн Түвшинтөгс|Б.Түвшинтөгс]] |1 !1 |- |[[Энхтүвшиний Батмагнай|Э.Батмагнай]] |1 !1 |- |[[Батдоржийн Сосорбарам|Б.Сосорбарам]] |1 !1 |- |[[Лхагвасүрэнгийн Отгонбаатар|Л.Отгонбаатар]] |1 !1 |- |[[Дамдины Тогтохжаргал|Д.Тогтохжаргал]] |1 !1 |- |[[Бүрнээгийн Баянмөнх|Б.Баянмөнх]] |1 !1 |- |[[Даваадоржийн Төрболд|Д.Төрболд]] |1 !1 |- |[[Мөнхцэнгэлийн Амарсанаа|М.Амарсанаа]] |1 !1 |- |[[Эрдэнэхүүгийн Мөнхжаргал|Э.Мөнхжаргал]] |1 !1 |- |[[Төрбатын Ядамсүрэн|Т.Довчинсэмбээ]] |1 !1 |- |[[Галбадрахын Дармаажанцан|Г.Дармаажанцан]] |1 !1 |- |[[Лхагвасүрэнгийн Энхсаруул|Л.Энхсаруул]] |1 !1 |} [[Ангилал:Үндэсний бөх]] g337yjs1z67olx7xr4exqhd80b3osik 822038 822037 2025-06-18T12:20:27Z 202.126.89.238 822038 wikitext text/x-wiki == Бөхчүүдийн эрэмбэ == ''Улсын цолтой тавиас доош насны бөхчүүдийн амжилтын эрэмбэ. (2024 оны улсын наадмын дараах эрэмбэ )'' ==== 1.Аварга ==== {| class="wikitable" ! rowspan="2" |Овог нэр ! colspan="6" |Шөвгөрсөн тоо ! rowspan="2" |Бүгд |- !10 !9 !8 !7 !6 !5 |- |[[Намсрайжавын Батсуурь|Н.Батсуурь]] |* |4 |2 |1 |1 |1 !9 |- |[[Пүрэвийн Бүрэнтөгс|Г.Эрхэмбаяр]] |* |2 |2 |2 |1 |* !7 |- |[[Гунаажавын Эрхэмбаяр|П.Бүрэнтөгс]] |* |2 |1 |1 |1 |2 !8 |- |[[Чимэдрэгзэнгийн Санжаадамба|Ч.Санжаадамба]] |1 |* |1 |3 |1 |1 !7 |- |[[Оргихын Хангай|О.Хангай]] |1 |* |1 |* |2 |1 !5 |- |[[Сүхбаатарын Мөнхбат|С.Мөнхбат]] |1 |* |* |4 |3 |2 !10 |- |} ==== 2.Улсын арслан ==== {| class="wikitable" ! rowspan="2" |Овог нэр ! colspan="5" |Давааны тоо ! rowspan="2" |Бүгд |- !9 !8 !7 !6 !5 |- |[[Цэдэвийн Содномдорж |Ц.Содномдорж]] |1 |1 |2 |6 |1 !11 |- |[[Баярсайханы Орхонбаяр|Б.Орхонбаяр]] |1 |1 |0 |1 |2 !5 |- |[[Доржпаламын Ганхуяг|Д.Ганхуяг]] |1 |1 |* |* |6 !8 |- |[[Хадбаатарын Мөнхбаатар|Х.Мөнхбаатар]] |1 |* |3 |4 |2 !10 |- |[[Батжаргалын Ганбат|Б.Ганбат]] |1 |* |3 |3 |5 !12 |- |[[Энхтөгсийн Оюунболд|Э.Оюунболд]] |1 |* |1 |1 |* !3 |- |[[Цэдэнсодномын Бямба-Отгон|Ц.Бямба-Отгон]] |1 |* |* |1 |* !2 |- |[[Дагвадоржийн Азжаргал|Д.Азжаргал]] |1 |* |* |* |4 !5 |- |[[Рэнцэнбямбын Пүрэвдагва|Р.Пүрэвдагва]] |1 |* |* |* |2 !3 |- |} ==== 3.Улсын гарьд ==== {| class="wikitable" ! rowspan="2" |Овог нэр ! colspan="4" |Давааны тоо ! rowspan="2" |Бүгд |- !8 !7 !6 !5 |- |[[Нямдоржийн Ганбаатар|Н.Ганбаатар]] |1 |2 |3 |3 !9 |- |[[Махгалын Баяржавхлан|М.Баяржавхлан]] |1 |2 |3 |2 !8 |- |[[Дамбийн Рагчаа|Д.Рагчаа]] |1 |2 |3 |2 !8 |- |[[Батнасангийн Гончигдамба|Б.Гончигдамба]] |1 |2 |2 |3 !8 |- |[[Өлзийтогтохын Бат-Орших|Ө.Бат-Орших]] |1 |* |2 |* !3 |- |[[Мягмарын Бадарч|М.Бадарч]] |1 |* |1 |* !2 |- |[[Ширбазарын Жаргалсайхан|Ш.Жаргалсайхан]] |1 |* |* |2 !3 |- |[[Жанцангийн Бат-Эрдэнэ|Ж.Бат-Эрдэнэ]] |1 |* |* |1 !2 |} ==== 4.Улсын заан ==== {| class="wikitable" ! rowspan="2" |Овог нэр ! colspan="3" |Давааны тоо ! rowspan="2" |Бүгд |- !7 !6 !5 |- |[[Баатархүүгийн Пүрэвсайхан|Б.Пүрэвсайхан]] |2 |2 |2 !6 |- |[[Нэгдэлийн Жаргалбаяр|Н.Жаргалбаяр]] |2 |1 |* !3 |- |[[Цэдэвийн Мягмарсүрэн|Ц.Мягмарсүрэн]] |1 |3 |2 !6 |- |[[Болдын Сайнбаяр|Б.Сайнбаяр]] |1 |2 |2 !5 |- |[[Дашзэвэгийн Баасандорж|Д.Баасандорж]] |1 |1 |3 !5 |- |[[Мөнхсайханы Өсөхбаяр|М.Өсөхбаяр]] |1 |1 |2 !4 |- |[[Батзоригийн Батмөнх|Б.Батмөнх]] |1 |1 |1 !3 |- |[[Доржийн Анар|Д.Анар]] |1 |1 |1 !3 |- |[[Баярхүүгийн Бат-Өлзий|Б.Бат-Өлзий]] |1 |1 |1 !3 |- |[[Найдангийн Түвшинбаяр|Н.Түвшинбаяр]] |1 |1 |* !2 |- |[[Төмөрбаатарын Санчир|Т.Санчир]] |1 |* |2 !3 |- |[[Цэрэндашдоржийн Магалжав|Ц.Магалжав]] |1 |* |2 !3 |- |[[Мөнхтөрийн Лхагвагэрэл|М.Лхагвагэрэл]] |1 |* |2 !3 |- |[[Дорлигжавын Амгаланбаатар|Д.Амгаланбаатар]] |1 |* |1 !2 |- |[[Цэдэнбазарын Одбаяр|Ц.Одбаяр]] |1 |* |1 !2 |- |[[Бередмуратын Серик|Б.Серик]] |1 |* |1 !2 |- |[[Доржхандын Хүдэрбулга|Д.Хүдэрбулга]] |1 |* |1 !2 |- |[[Баттулгын Соронзонболд|Б.Соронзонболд]] |1 |* |* !1 |- |[[Сүхбаатарын Сүхбат|С.Сүхбат]] |1 |* |* !1 |} ==== 5.Улсын харцага ==== {| class="wikitable" ! rowspan="2" |Овог нэр ! colspan="2" |Давааны тоо ! rowspan="2" |Бүгд |- !6 !5 |- |[[Лхагвасүрэнгийн Пүрэвжав|Л.Пүрэвжав]] |3 |1 !4 |- |[[Гунгаагийн Элбэг|Г.Элбэг]] |3 |* !3 |- |[[Ганзоригийн Ганхуяг|Г.Ганхуяг]] |2 |1 !3 |- |[[Шүхэртийн Уламбаяр|Ш.Уламбаяр]] |2 |* !2 |- |[[Нацагсүрэнгийн Золбоо|Н.Золбоо]] |2 |* !2 |- |[[Батсүхийн Зоригтбаатар|Б.Зоригтбаатар]] |2 |* !2 |- |[[Ганбаатарын Ганхуяг|Г.Ганхуяг]] |2 |* !2 |- |[[Алтанбаганы Цацабшир|А.Цацабшир]] |1 |3 !4 |- |[[Түмэнсанжаагийн Мөнгөнцоож|Т.Мөнгөнцоож]] |1 |2 !3 |- |[[Түвдэндоржийн Өсөх-Ирээдүй|Т.Өсөх-Ирээдүй]] |1 |2 !3 |- |[[Түмэннасангийн Амартүвшин|Т.Амартүвшин]] |1 |1 !2 |- |[[Даш-Очирын Батболд|Д.Батболд]] |1 |1 !2 |- |[[Нямаагийн Батзаяа|Н.Батзаяа]] |1 |1 !2 |- |[[Төрөөгийн Баасанхүү|Т.Баасанхүү]] |1 |1 !2 |- |[[Лхагвын Лха-Очир|Л.Лха-Очир]] |1 |1 !2 |- |[[Оюунбаатарын Мөнх-Эрдэнэ|О.Мөнх-Эрдэнэ]] |1 |1 !2 |- |[[Шархүүгийн Пүрэвгарьд|Ш.Пүрэвгарьд]] |1 |1 !2 |- |[[Ганцогтын Бадрах|Г.Бадрах]] |1 |1 !2 |- |[[Эрдэнэбатын Даш|Э.Даш]] |1 |1 !2 |- |[[Эрдэнэбилэгийн Ууганбаяр|Э.Ууганбаяр]] |1 |1 !2 |- |[[Эрдэнээгийн Батбаатар|Э.Батбаатар]] |1 |* !1 |- |[[Нинжээгийн Алтансүх|Н.Алтансүх]] |1 |* !1 |- |[[Чойнхорын Чулуунбаатар|Ч.Чулуунбаатар]] |1 |* !1 |- |[[Гэлэгжамцын Батбаяр|Г.Батбаяр]] |1 |* !1 |- |[[Мишкагийн Батжаргал|М.Батжаргал]] |1 |* !1 |- |[[Өлзийбатын Даваабаатар|Ө.Даваабаатар]] |1 |* !1 |- |[[Арслангийн Бямбажав|А.Бямбажав]] |1 |* !1 |- |[[Ганбатын Алтангэрэл|Г.Алтангэрэл]] |1 |* !1 |- |[[Жаргалсайханы Амартүвшин|Ж.Амартүвшин]] |1 |* !1 |- |[[Бат-Очирын Одгэрэл|Б.Одгэрэл]] |1 |* !1 |- |[[Хүрэл-Очирын Гантулга|Х.Гантулга]] |1 |* !1 |- |[[Дамдинпүрэвийн Бат-Эрдэнэ|Д.Бат-Эрдэнэ]] |1 |* !1 |- |[[Шарын Мөнгөнбаатар|Ш.Мөнгөнбаатар]] |1 |* !1 |- |[[Төрмөнхийн Бэгзсүрэн|Т.Бэгзсүрэн]] |1 |* !1 |- |[[Баянзулын Цэдэнсодном|Б.Цэдэнсодном]] |1 |* !1 |- |[[Цэдэндоржийн Мөнхбаяр|Ц.Мөнхбаяр]] |1 |* !1 |- |[[Тогтохмэндийн Сайханжаргал|Т.Сайханжаргал]] |1 |* !1 |} ==== 6.Улсын начин ==== {| class="wikitable" ! rowspan="2" |Овог нэр !Давааны тоо ! rowspan="2" |Бүгд |- !5 |- |[[Долгорсүрэнгийн Сэржбүдээ|Д.Сэржбүдээ]] |1 !1 |- |[[Цэрэннадмидын Сумъяабэйс|Ц.Сумъяабэйс]] |2 !2 |- |[[Батжаргалын Одхүү|Б.Одхүү]] |1 !1 |- |[[Дашдондовын Батбаяр|Даш.Батбаяр]] |1 !1 |- |[[Базарбидэрнаагийн Бадам-Очир|Б.Бадам-Очир]] |1 !1 |- |[[Наранцэцэгийн Бүрэнбаатар|Н.Бүрэнбаатар]] |2 !2 |- |[[Ишдоржийн Ёндонсамбуу|И.Ёндонсамбуу]] |2 !2 |- |[[Авирмэдийн Эрхэмбаяр|А.Эрхэмбаяр]] |1 !1 |- |[[Лхагвадоржийн Наранбаатар|Л.Наранбаатар]] |1 !1 |- |[[Довчинжамцын Пэрэнлэйдорж|Д.Пэрэнлэйдорж]] |1 !1 |- |[[Болдын Эрдэнэхүү|Б.Эрдэнэхүү]] |3 !3 |- |[[Рэнцэндоржийн Ганхуяг|Р.Ганхуяг]] |2 !2 |- |[[Цогтоогийн Лхагвасүрэн|Ц.Лхагвасүрэн]] |2 !2 |- |[[Цэрэндашийн Цогтжаргал|Ц.Цогтжаргал]] |2 !2 |- |[[Жанчивын Отгонбаяр|Ж.Отгонбаяр]] |2 !2 |- |[[Будын Чинзориг|Б.Чинзориг]] |2 !2 |- |[[Жадамбаагийн Оргил|Ж.Оргил]] |2 !2 |- |[[Лувсандоржийн Цэрэнтогтох|Л.Цэрэнтогтох]] |2 !2 |- |[[Чулуунбаатарын Батчулуун|Ч.Батчулуун]] |2 !2 |- |[[Чинчулууны Хөхчирэнгэр|Ч.Хөхчирэнгэр]] |2 !2 |- |[[Балжиннямын Суманчулуун|Б.Суманчулуун]] |2 !2 |- |[[Нурланы Мустафа|Н.Мустафа]] |2 !2 |- |[[Гарваагийн Олзгэрэл|Г.Олзгэрэл]] |1 !1 |- |[[Сүрэнжавын Даваасамбуу|С.Даваасамбуу]] |1 !1 |- |[[Бавуудоржийн Баянмөнх|Б.Баянмөнх]] |1 !1 |- |[[Дугардоржийн Батбаяр|Ду.Батбаяр]] |1 !1 |- |[[Жүгдэрийн Гансүх|Ж.Гансүх]] |1 !1 |- |[[Жигмэдийн Алтансүх|Ж.Алтансүх]] |1 !1 |- |[[Даваанямын Лхагвадорж|Д.Лхагвадорж]] |1 !1 |- |[[Довдонгийн Ганбат|Д.Ганбат]] |1 !1 |- |[[Түвшинтөрийн Энхтуяа|Т.Энхтуяа]] |1 !1 |- |[[Мөнхбаярын Цанлиг|М.Цанлиг]] |1 !1 |- |[[Батсүхийн Насандэлгэр|Б.Насандэлгэр]] |1 !1 |- |[[Базаррагчаагийн Сэр-Од|Б.Сэр-Од]] |1 !1 |- |[[Дондогийн Цогзолдорж|Д.Цогзолдорж]] |1 !1 |- |[[Намсрайн Баярмагнай|Н.Баярмагнай]] |1 !1 |- |[[Пүрэвдоржийн Ганхүү|П.Ганхүү]] |1 !1 |- |[[Баатарын Баянжаргал|Б.Баянжаргал]] |1 !1 |- |[[Бадмаабазарын Бадамдорж|Б.Бадамдорж]] |1 !1 |- |[[Лхагвасүрэнгийн Гантулга|Л.Гантулга]] |1 !1 |- |[[Лувсанрагчаагийн Нямсүрэн|Л.Нямсүрэн]] |1 !1 |- |[[Шоовдойхүүгийн Тогтохбаяр|Ш.Тогтохбаяр]] |1 !1 |- |[[Чотонгийн Баянмөнх|Ч.Баянмөнх]] |1 !1 |- |[[Бямбадоржийн Заяамандах|Б.Заяамандах]] |1 !1 |- |[[Саруултуяагийн Багахүү|С.Багахүү]] |1 !1 |- |[[Маналсүрэнгийн Эрдэнэбат|М.Эрдэнэбат]] |1 !1 |- |[[Сүхбаатарын Батсуурь|С.Батсуурь]] |1 !1 |- |[[Батмөнхийн Сангисүрэн|Б.Сангисүрэн]] |1 !1 |- |[[Баатарын Сумъяа|Б.Сумъяа]] |1 !1 |- |[[Амарын Батмөнх|А.Батмөнх]] |1 !1 |- |[[Баатарын Амарзаяа|Б.Амарзаяа]] |1 !1 |- |[[Чулуунбатын Цогбаяр|Ч.Цогбаяр]] |1 !1 |- |[[Жаргалсайханы Чулуунбат|Ж.Чулуунбат]] |1 !1 |- |[[Болдпүрэвийн Сугаржаргал|Б.Сугаржаргал]] |1 !1 |- |[[Найдангийн Адъяабат|Н.Адъяабат]] |1 !1 |- |[[Базаргүрийн Бадамсүрэн|Б.Бадамсүрэн]] |1 !1 |- |[[Алтангэрэлийн Алтанхуяг|А.Алтанхуяг]] |1 !1 |- |[[Шоовдойхүүгийн Шинэбаяр|Ш.Шинэбаяр]] |1 !1 |- |[[Ганболдын Баасандорж|Г.Баасандорж]] |1 !1 |- |[[Чагнаадоржийн Ганзориг|Ч.Ганзориг]] |1 !1 |- |[[Болдбаатарын Батжаргал|Бо.Батжаргал]] |1 !1 |- |[[Даваасамбуугийн Энхбаяр|Д.Энхбаяр]] |1 !1 |- |[[Бадамсамбуугийн Ганхуяг|Б.Ганхуяг]] |1 !1 |- |[[Батсайханы Дэлгэрсайхан|Б.Дэлгэрсайхан]] |1 !1 |- |[[Мишкагийн Бат-Отгон|М.Бат-Отгон]] |1 !1 |- |[[Лутын Батзориг|Л.Батзориг]] |1 !1 |- |[[Лхагвасүрэнгийн Шинэбаатар|Л.Шинэбаатар]] |1 !1 |- |[[Бадрахын Ганзориг|Б.Ганзориг]] |1 !1 |- |[[Цэрэндоржийн Нямдорж|Ц.Нямдорж]] |1 !1 |- |[[Батчулууны Баатарцол|Б.Баатарцол]] |1 !1 |- |[[Цэндзэсэмийн Чимэддорж|Ц.Чимэддорж]] |1 !1 |- |[[Дэлгэрсайханы Амарсайхан|Д.Амарсайхан]] |1 !1 |- |[[Эрдэнэцогтын Ванданцэрэн|Э.Ванданцэрэн]] |1 !1 |- |[[Батцэнгэлийн Чимэдвандан|Б.Чимэдвандан]] |1 !1 |- |[[Балганы Хишигбаатар|Б.Хишигбаатар]] |1 !1 |- |[[Галсан-Очирын Ганжад|Г.Ганжад]] |1 !1 |- |[[Дармаагийн Тамир|Д.Тамир]] |1 !1 |- |[[Жаргалсайханы Дагва-Очир|Ж.Дагва-Очир]] |1 !1 |- |[[Шоовдорын Дарханбат|Ш.Дарханбат]] |1 !1 |- |[[Цогбадрахын Бямба-Очир|Ц.Бямба-Очир]] |1 !1 |- |[[Баярсайханы Батжаргал|Б.Батжаргал]] |1 !1 |- |[[Дашзэвэгийн Амаржаргал|Д.Амаржаргал]] |1 !1 |- |[[Дашдоржийн Цэрэнтогтох (улсын начин)|Д.Цэрэнтогтох]] |1 !1 |- |[[Батбаярын Даваа-Очир|Б.Даваа-Очир]] |1 !1 |- |[[Алтангэрэлийн Давааням|А.Давааням]] |1 !1 |- |[[Жамсрангийн Ням-Эрдэнэ|Ж.Ням-Эрдэнэ]] |1 !1 |- |[[Насанцогтын Баярбаатар|Н.Баярбаатар]] |1 !1 |- |[[Төрмөнхийн Дүгэрдорж|Т.Дүгэрдорж]] |1 !1 |- |[[Хутагийн Цогтгэрэл|Х.Цогтгэрэл]] |1 !1 |- |[[Цэрэнбатын Сандагдорж|Ц.Сандагдорж]] |1 !1 |- |[[Өлзийсайханы Батзул|Ө.Батзул]] |1 !1 |- |[[Бэгзийн Мижидсүрэн|Б.Мижидсүрэн]] |1 !1 |- |[[Батжаргалын Лхагвадорж|Б.Лхагвадорж]] |1 !1 |- |[[Булган-Эрдэнийн Түмэндэмбэрэл|Б.Түмэндэмбэрэл]] |1 !1 |- |[[Эрдэнэбатын Нямаа|Э.Нямаа]] |1 !1 |- |[[Навааны Хүрэлсүх|Н.Хүрэлсүх]] |1 !1 |- |[[Энхбатын Сумъяабат|Э.Сумъяабат]] |1 !1 |- |[[Хүрэлбаатарын Оргилболд|Х.Оргилболд]] |1 !1 |- |[[Одхүүгийн Цэцэнцэнгэл|О.Цэцэнцэнгэл]] |1 !1 |- |[[Эрдэнэбилэгийн Энх-Амгалан|Э.Энх-Амгалан]] |1 !1 |- |[[Очирбатын Түмэн|О.Түмэн]] |1 !1 |- |[[Бямбадоржийн Түвшинтөгс|Б.Түвшинтөгс]] |1 !1 |- |[[Энхтүвшиний Батмагнай|Э.Батмагнай]] |1 !1 |- |[[Батдоржийн Сосорбарам|Б.Сосорбарам]] |1 !1 |- |[[Лхагвасүрэнгийн Отгонбаатар|Л.Отгонбаатар]] |1 !1 |- |[[Дамдины Тогтохжаргал|Д.Тогтохжаргал]] |1 !1 |- |[[Бүрнээгийн Баянмөнх|Б.Баянмөнх]] |1 !1 |- |[[Даваадоржийн Төрболд|Д.Төрболд]] |1 !1 |- |[[Мөнхцэнгэлийн Амарсанаа|М.Амарсанаа]] |1 !1 |- |[[Эрдэнэхүүгийн Мөнхжаргал|Э.Мөнхжаргал]] |1 !1 |- |[[Төрбатын Ядамсүрэн|Т.Довчинсэмбээ]] |1 !1 |- |[[Галбадрахын Дармаажанцан|Г.Дармаажанцан]] |1 !1 |- |[[Лхагвасүрэнгийн Энхсаруул|Л.Энхсаруул]] |1 !1 |} [[Ангилал:Үндэсний бөх]] goo6pj44xzdc902q537zqqihg55pdho 822195 822038 2025-06-19T02:55:53Z Zorigt 49 822195 wikitext text/x-wiki == Бөхчүүдийн эрэмбэ == ''Улсын цолтой тавиас доош насны бөхчүүдийн амжилтын эрэмбэ. (2024 оны улсын наадмын дараах эрэмбэ )'' ==== 1.Аварга ==== {| class="wikitable" ! rowspan="2" |Овог нэр ! colspan="6" |Шөвгөрсөн тоо ! rowspan="2" |Бүгд |- !10 !9 !8 !7 !6 !5 |- |[[Намсрайжавын Батсуурь|Н.Батсуурь]] |* |4 |2 |1 |1 |1 !9 |- |[[Гунаажавын Эрхэмбаяр|Г.Эрхэмбаяр]] |* |2 |2 |2 |1 |* !7 |- |[[Пүрэвийн Бүрэнтөгс|П.Бүрэнтөгс]] |* |2 |1 |1 |1 |2 !8 |- |[[Чимэдрэгзэнгийн Санжаадамба|Ч.Санжаадамба]] |1 |* |1 |3 |1 |1 !7 |- |[[Оргихын Хангай|О.Хангай]] |1 |* |1 |* |2 |1 !5 |- |[[Сүхбаатарын Мөнхбат|С.Мөнхбат]] |1 |* |* |4 |3 |2 !10 |- |} ==== 2.Улсын арслан ==== {| class="wikitable" ! rowspan="2" |Овог нэр ! colspan="5" |Давааны тоо ! rowspan="2" |Бүгд |- !9 !8 !7 !6 !5 |- |[[Цэдэвийн Содномдорж |Ц.Содномдорж]] |1 |1 |2 |6 |1 !11 |- |[[Баярсайханы Орхонбаяр|Б.Орхонбаяр]] |1 |1 |0 |1 |2 !5 |- |[[Доржпаламын Ганхуяг|Д.Ганхуяг]] |1 |1 |* |* |6 !8 |- |[[Хадбаатарын Мөнхбаатар|Х.Мөнхбаатар]] |1 |* |3 |4 |2 !10 |- |[[Батжаргалын Ганбат|Б.Ганбат]] |1 |* |3 |3 |5 !12 |- |[[Энхтөгсийн Оюунболд|Э.Оюунболд]] |1 |* |1 |1 |* !3 |- |[[Цэдэнсодномын Бямба-Отгон|Ц.Бямба-Отгон]] |1 |* |* |1 |* !2 |- |[[Дагвадоржийн Азжаргал|Д.Азжаргал]] |1 |* |* |* |4 !5 |- |[[Рэнцэнбямбын Пүрэвдагва|Р.Пүрэвдагва]] |1 |* |* |* |2 !3 |- |} ==== 3.Улсын гарьд ==== {| class="wikitable" ! rowspan="2" |Овог нэр ! colspan="4" |Давааны тоо ! rowspan="2" |Бүгд |- !8 !7 !6 !5 |- |[[Нямдоржийн Ганбаатар|Н.Ганбаатар]] |1 |2 |3 |3 !9 |- |[[Махгалын Баяржавхлан|М.Баяржавхлан]] |1 |2 |3 |2 !8 |- |[[Дамбийн Рагчаа|Д.Рагчаа]] |1 |2 |3 |2 !8 |- |[[Батнасангийн Гончигдамба|Б.Гончигдамба]] |1 |2 |2 |3 !8 |- |[[Өлзийтогтохын Бат-Орших|Ө.Бат-Орших]] |1 |* |2 |* !3 |- |[[Мягмарын Бадарч|М.Бадарч]] |1 |* |1 |* !2 |- |[[Ширбазарын Жаргалсайхан|Ш.Жаргалсайхан]] |1 |* |* |2 !3 |- |[[Жанцангийн Бат-Эрдэнэ|Ж.Бат-Эрдэнэ]] |1 |* |* |1 !2 |} ==== 4.Улсын заан ==== {| class="wikitable" ! rowspan="2" |Овог нэр ! colspan="3" |Давааны тоо ! rowspan="2" |Бүгд |- !7 !6 !5 |- |[[Баатархүүгийн Пүрэвсайхан|Б.Пүрэвсайхан]] |2 |2 |2 !6 |- |[[Нэгдэлийн Жаргалбаяр|Н.Жаргалбаяр]] |2 |1 |* !3 |- |[[Цэдэвийн Мягмарсүрэн|Ц.Мягмарсүрэн]] |1 |3 |2 !6 |- |[[Болдын Сайнбаяр|Б.Сайнбаяр]] |1 |2 |2 !5 |- |[[Дашзэвэгийн Баасандорж|Д.Баасандорж]] |1 |1 |3 !5 |- |[[Мөнхсайханы Өсөхбаяр|М.Өсөхбаяр]] |1 |1 |2 !4 |- |[[Батзоригийн Батмөнх|Б.Батмөнх]] |1 |1 |1 !3 |- |[[Доржийн Анар|Д.Анар]] |1 |1 |1 !3 |- |[[Баярхүүгийн Бат-Өлзий|Б.Бат-Өлзий]] |1 |1 |1 !3 |- |[[Найдангийн Түвшинбаяр|Н.Түвшинбаяр]] |1 |1 |* !2 |- |[[Төмөрбаатарын Санчир|Т.Санчир]] |1 |* |2 !3 |- |[[Цэрэндашдоржийн Магалжав|Ц.Магалжав]] |1 |* |2 !3 |- |[[Мөнхтөрийн Лхагвагэрэл|М.Лхагвагэрэл]] |1 |* |2 !3 |- |[[Дорлигжавын Амгаланбаатар|Д.Амгаланбаатар]] |1 |* |1 !2 |- |[[Цэдэнбазарын Одбаяр|Ц.Одбаяр]] |1 |* |1 !2 |- |[[Бередмуратын Серик|Б.Серик]] |1 |* |1 !2 |- |[[Доржхандын Хүдэрбулга|Д.Хүдэрбулга]] |1 |* |1 !2 |- |[[Баттулгын Соронзонболд|Б.Соронзонболд]] |1 |* |* !1 |- |[[Сүхбаатарын Сүхбат|С.Сүхбат]] |1 |* |* !1 |} ==== 5.Улсын харцага ==== {| class="wikitable" ! rowspan="2" |Овог нэр ! colspan="2" |Давааны тоо ! rowspan="2" |Бүгд |- !6 !5 |- |[[Лхагвасүрэнгийн Пүрэвжав|Л.Пүрэвжав]] |3 |1 !4 |- |[[Гунгаагийн Элбэг|Г.Элбэг]] |3 |* !3 |- |[[Ганзоригийн Ганхуяг|Г.Ганхуяг]] |2 |1 !3 |- |[[Шүхэртийн Уламбаяр|Ш.Уламбаяр]] |2 |* !2 |- |[[Нацагсүрэнгийн Золбоо|Н.Золбоо]] |2 |* !2 |- |[[Батсүхийн Зоригтбаатар|Б.Зоригтбаатар]] |2 |* !2 |- |[[Ганбаатарын Ганхуяг|Г.Ганхуяг]] |2 |* !2 |- |[[Алтанбаганы Цацабшир|А.Цацабшир]] |1 |3 !4 |- |[[Түмэнсанжаагийн Мөнгөнцоож|Т.Мөнгөнцоож]] |1 |2 !3 |- |[[Түвдэндоржийн Өсөх-Ирээдүй|Т.Өсөх-Ирээдүй]] |1 |2 !3 |- |[[Түмэннасангийн Амартүвшин|Т.Амартүвшин]] |1 |1 !2 |- |[[Даш-Очирын Батболд|Д.Батболд]] |1 |1 !2 |- |[[Нямаагийн Батзаяа|Н.Батзаяа]] |1 |1 !2 |- |[[Төрөөгийн Баасанхүү|Т.Баасанхүү]] |1 |1 !2 |- |[[Лхагвын Лха-Очир|Л.Лха-Очир]] |1 |1 !2 |- |[[Оюунбаатарын Мөнх-Эрдэнэ|О.Мөнх-Эрдэнэ]] |1 |1 !2 |- |[[Шархүүгийн Пүрэвгарьд|Ш.Пүрэвгарьд]] |1 |1 !2 |- |[[Ганцогтын Бадрах|Г.Бадрах]] |1 |1 !2 |- |[[Эрдэнэбатын Даш|Э.Даш]] |1 |1 !2 |- |[[Эрдэнэбилэгийн Ууганбаяр|Э.Ууганбаяр]] |1 |1 !2 |- |[[Эрдэнээгийн Батбаатар|Э.Батбаатар]] |1 |* !1 |- |[[Нинжээгийн Алтансүх|Н.Алтансүх]] |1 |* !1 |- |[[Чойнхорын Чулуунбаатар|Ч.Чулуунбаатар]] |1 |* !1 |- |[[Гэлэгжамцын Батбаяр|Г.Батбаяр]] |1 |* !1 |- |[[Мишкагийн Батжаргал|М.Батжаргал]] |1 |* !1 |- |[[Өлзийбатын Даваабаатар|Ө.Даваабаатар]] |1 |* !1 |- |[[Арслангийн Бямбажав|А.Бямбажав]] |1 |* !1 |- |[[Ганбатын Алтангэрэл|Г.Алтангэрэл]] |1 |* !1 |- |[[Жаргалсайханы Амартүвшин|Ж.Амартүвшин]] |1 |* !1 |- |[[Бат-Очирын Одгэрэл|Б.Одгэрэл]] |1 |* !1 |- |[[Хүрэл-Очирын Гантулга|Х.Гантулга]] |1 |* !1 |- |[[Дамдинпүрэвийн Бат-Эрдэнэ|Д.Бат-Эрдэнэ]] |1 |* !1 |- |[[Шарын Мөнгөнбаатар|Ш.Мөнгөнбаатар]] |1 |* !1 |- |[[Төрмөнхийн Бэгзсүрэн|Т.Бэгзсүрэн]] |1 |* !1 |- |[[Баянзулын Цэдэнсодном|Б.Цэдэнсодном]] |1 |* !1 |- |[[Цэдэндоржийн Мөнхбаяр|Ц.Мөнхбаяр]] |1 |* !1 |- |[[Тогтохмэндийн Сайханжаргал|Т.Сайханжаргал]] |1 |* !1 |} ==== 6.Улсын начин ==== {| class="wikitable" ! rowspan="2" |Овог нэр !Давааны тоо ! rowspan="2" |Бүгд |- !5 |- |[[Долгорсүрэнгийн Сэржбүдээ|Д.Сэржбүдээ]] |1 !1 |- |[[Цэрэннадмидын Сумъяабэйс|Ц.Сумъяабэйс]] |2 !2 |- |[[Батжаргалын Одхүү|Б.Одхүү]] |1 !1 |- |[[Дашдондовын Батбаяр|Даш.Батбаяр]] |1 !1 |- |[[Базарбидэрнаагийн Бадам-Очир|Б.Бадам-Очир]] |1 !1 |- |[[Наранцэцэгийн Бүрэнбаатар|Н.Бүрэнбаатар]] |2 !2 |- |[[Ишдоржийн Ёндонсамбуу|И.Ёндонсамбуу]] |2 !2 |- |[[Авирмэдийн Эрхэмбаяр|А.Эрхэмбаяр]] |1 !1 |- |[[Лхагвадоржийн Наранбаатар|Л.Наранбаатар]] |1 !1 |- |[[Довчинжамцын Пэрэнлэйдорж|Д.Пэрэнлэйдорж]] |1 !1 |- |[[Болдын Эрдэнэхүү|Б.Эрдэнэхүү]] |3 !3 |- |[[Рэнцэндоржийн Ганхуяг|Р.Ганхуяг]] |2 !2 |- |[[Цогтоогийн Лхагвасүрэн|Ц.Лхагвасүрэн]] |2 !2 |- |[[Цэрэндашийн Цогтжаргал|Ц.Цогтжаргал]] |2 !2 |- |[[Жанчивын Отгонбаяр|Ж.Отгонбаяр]] |2 !2 |- |[[Будын Чинзориг|Б.Чинзориг]] |2 !2 |- |[[Жадамбаагийн Оргил|Ж.Оргил]] |2 !2 |- |[[Лувсандоржийн Цэрэнтогтох|Л.Цэрэнтогтох]] |2 !2 |- |[[Чулуунбаатарын Батчулуун|Ч.Батчулуун]] |2 !2 |- |[[Чинчулууны Хөхчирэнгэр|Ч.Хөхчирэнгэр]] |2 !2 |- |[[Балжиннямын Суманчулуун|Б.Суманчулуун]] |2 !2 |- |[[Нурланы Мустафа|Н.Мустафа]] |2 !2 |- |[[Гарваагийн Олзгэрэл|Г.Олзгэрэл]] |1 !1 |- |[[Сүрэнжавын Даваасамбуу|С.Даваасамбуу]] |1 !1 |- |[[Бавуудоржийн Баянмөнх|Б.Баянмөнх]] |1 !1 |- |[[Дугардоржийн Батбаяр|Ду.Батбаяр]] |1 !1 |- |[[Жүгдэрийн Гансүх|Ж.Гансүх]] |1 !1 |- |[[Жигмэдийн Алтансүх|Ж.Алтансүх]] |1 !1 |- |[[Даваанямын Лхагвадорж|Д.Лхагвадорж]] |1 !1 |- |[[Довдонгийн Ганбат|Д.Ганбат]] |1 !1 |- |[[Түвшинтөрийн Энхтуяа|Т.Энхтуяа]] |1 !1 |- |[[Мөнхбаярын Цанлиг|М.Цанлиг]] |1 !1 |- |[[Батсүхийн Насандэлгэр|Б.Насандэлгэр]] |1 !1 |- |[[Базаррагчаагийн Сэр-Од|Б.Сэр-Од]] |1 !1 |- |[[Дондогийн Цогзолдорж|Д.Цогзолдорж]] |1 !1 |- |[[Намсрайн Баярмагнай|Н.Баярмагнай]] |1 !1 |- |[[Пүрэвдоржийн Ганхүү|П.Ганхүү]] |1 !1 |- |[[Баатарын Баянжаргал|Б.Баянжаргал]] |1 !1 |- |[[Бадмаабазарын Бадамдорж|Б.Бадамдорж]] |1 !1 |- |[[Лхагвасүрэнгийн Гантулга|Л.Гантулга]] |1 !1 |- |[[Лувсанрагчаагийн Нямсүрэн|Л.Нямсүрэн]] |1 !1 |- |[[Шоовдойхүүгийн Тогтохбаяр|Ш.Тогтохбаяр]] |1 !1 |- |[[Чотонгийн Баянмөнх|Ч.Баянмөнх]] |1 !1 |- |[[Бямбадоржийн Заяамандах|Б.Заяамандах]] |1 !1 |- |[[Саруултуяагийн Багахүү|С.Багахүү]] |1 !1 |- |[[Маналсүрэнгийн Эрдэнэбат|М.Эрдэнэбат]] |1 !1 |- |[[Сүхбаатарын Батсуурь|С.Батсуурь]] |1 !1 |- |[[Батмөнхийн Сангисүрэн|Б.Сангисүрэн]] |1 !1 |- |[[Баатарын Сумъяа|Б.Сумъяа]] |1 !1 |- |[[Амарын Батмөнх|А.Батмөнх]] |1 !1 |- |[[Баатарын Амарзаяа|Б.Амарзаяа]] |1 !1 |- |[[Чулуунбатын Цогбаяр|Ч.Цогбаяр]] |1 !1 |- |[[Жаргалсайханы Чулуунбат|Ж.Чулуунбат]] |1 !1 |- |[[Болдпүрэвийн Сугаржаргал|Б.Сугаржаргал]] |1 !1 |- |[[Найдангийн Адъяабат|Н.Адъяабат]] |1 !1 |- |[[Базаргүрийн Бадамсүрэн|Б.Бадамсүрэн]] |1 !1 |- |[[Алтангэрэлийн Алтанхуяг|А.Алтанхуяг]] |1 !1 |- |[[Шоовдойхүүгийн Шинэбаяр|Ш.Шинэбаяр]] |1 !1 |- |[[Ганболдын Баасандорж|Г.Баасандорж]] |1 !1 |- |[[Чагнаадоржийн Ганзориг|Ч.Ганзориг]] |1 !1 |- |[[Болдбаатарын Батжаргал|Бо.Батжаргал]] |1 !1 |- |[[Даваасамбуугийн Энхбаяр|Д.Энхбаяр]] |1 !1 |- |[[Бадамсамбуугийн Ганхуяг|Б.Ганхуяг]] |1 !1 |- |[[Батсайханы Дэлгэрсайхан|Б.Дэлгэрсайхан]] |1 !1 |- |[[Мишкагийн Бат-Отгон|М.Бат-Отгон]] |1 !1 |- |[[Лутын Батзориг|Л.Батзориг]] |1 !1 |- |[[Лхагвасүрэнгийн Шинэбаатар|Л.Шинэбаатар]] |1 !1 |- |[[Бадрахын Ганзориг|Б.Ганзориг]] |1 !1 |- |[[Цэрэндоржийн Нямдорж|Ц.Нямдорж]] |1 !1 |- |[[Батчулууны Баатарцол|Б.Баатарцол]] |1 !1 |- |[[Цэндзэсэмийн Чимэддорж|Ц.Чимэддорж]] |1 !1 |- |[[Дэлгэрсайханы Амарсайхан|Д.Амарсайхан]] |1 !1 |- |[[Эрдэнэцогтын Ванданцэрэн|Э.Ванданцэрэн]] |1 !1 |- |[[Батцэнгэлийн Чимэдвандан|Б.Чимэдвандан]] |1 !1 |- |[[Балганы Хишигбаатар|Б.Хишигбаатар]] |1 !1 |- |[[Галсан-Очирын Ганжад|Г.Ганжад]] |1 !1 |- |[[Дармаагийн Тамир|Д.Тамир]] |1 !1 |- |[[Жаргалсайханы Дагва-Очир|Ж.Дагва-Очир]] |1 !1 |- |[[Шоовдорын Дарханбат|Ш.Дарханбат]] |1 !1 |- |[[Цогбадрахын Бямба-Очир|Ц.Бямба-Очир]] |1 !1 |- |[[Баярсайханы Батжаргал|Б.Батжаргал]] |1 !1 |- |[[Дашзэвэгийн Амаржаргал|Д.Амаржаргал]] |1 !1 |- |[[Дашдоржийн Цэрэнтогтох (улсын начин)|Д.Цэрэнтогтох]] |1 !1 |- |[[Батбаярын Даваа-Очир|Б.Даваа-Очир]] |1 !1 |- |[[Алтангэрэлийн Давааням|А.Давааням]] |1 !1 |- |[[Жамсрангийн Ням-Эрдэнэ|Ж.Ням-Эрдэнэ]] |1 !1 |- |[[Насанцогтын Баярбаатар|Н.Баярбаатар]] |1 !1 |- |[[Төрмөнхийн Дүгэрдорж|Т.Дүгэрдорж]] |1 !1 |- |[[Хутагийн Цогтгэрэл|Х.Цогтгэрэл]] |1 !1 |- |[[Цэрэнбатын Сандагдорж|Ц.Сандагдорж]] |1 !1 |- |[[Өлзийсайханы Батзул|Ө.Батзул]] |1 !1 |- |[[Бэгзийн Мижидсүрэн|Б.Мижидсүрэн]] |1 !1 |- |[[Батжаргалын Лхагвадорж|Б.Лхагвадорж]] |1 !1 |- |[[Булган-Эрдэнийн Түмэндэмбэрэл|Б.Түмэндэмбэрэл]] |1 !1 |- |[[Эрдэнэбатын Нямаа|Э.Нямаа]] |1 !1 |- |[[Навааны Хүрэлсүх|Н.Хүрэлсүх]] |1 !1 |- |[[Энхбатын Сумъяабат|Э.Сумъяабат]] |1 !1 |- |[[Хүрэлбаатарын Оргилболд|Х.Оргилболд]] |1 !1 |- |[[Одхүүгийн Цэцэнцэнгэл|О.Цэцэнцэнгэл]] |1 !1 |- |[[Эрдэнэбилэгийн Энх-Амгалан|Э.Энх-Амгалан]] |1 !1 |- |[[Очирбатын Түмэн|О.Түмэн]] |1 !1 |- |[[Бямбадоржийн Түвшинтөгс|Б.Түвшинтөгс]] |1 !1 |- |[[Энхтүвшиний Батмагнай|Э.Батмагнай]] |1 !1 |- |[[Батдоржийн Сосорбарам|Б.Сосорбарам]] |1 !1 |- |[[Лхагвасүрэнгийн Отгонбаатар|Л.Отгонбаатар]] |1 !1 |- |[[Дамдины Тогтохжаргал|Д.Тогтохжаргал]] |1 !1 |- |[[Бүрнээгийн Баянмөнх|Б.Баянмөнх]] |1 !1 |- |[[Даваадоржийн Төрболд|Д.Төрболд]] |1 !1 |- |[[Мөнхцэнгэлийн Амарсанаа|М.Амарсанаа]] |1 !1 |- |[[Эрдэнэхүүгийн Мөнхжаргал|Э.Мөнхжаргал]] |1 !1 |- |[[Төрбатын Ядамсүрэн|Т.Довчинсэмбээ]] |1 !1 |- |[[Галбадрахын Дармаажанцан|Г.Дармаажанцан]] |1 !1 |- |[[Лхагвасүрэнгийн Энхсаруул|Л.Энхсаруул]] |1 !1 |} [[Ангилал:Үндэсний бөх]] 3gaa7f59ee774oj0nntca1h4w3cccxz 822196 822195 2025-06-19T02:58:32Z Zorigt 49 822196 wikitext text/x-wiki == Бөхчүүдийн эрэмбэ == ''Улсын цолтой тавиас доош насны бөхчүүдийн амжилтын эрэмбэ. (2024 оны улсын наадмын дараах эрэмбэ )'' ==== 1.Аварга ==== {| class="wikitable" ! rowspan="2" |Овог нэр ! colspan="6" |Шөвгөрсөн тоо ! rowspan="2" |Бүгд |- !10 !9 !8 !7 !6 !5 |- |[[Намсрайжавын Батсуурь|Н.Батсуурь]] |* |4 |2 |1 |1 |1 !9 |- |[[Пүрэвийн Бүрэнтөгс|П.Бүрэнтөгс]] |* |2 |2 |2 |1 |* !7 |- |[[Гунаажавын Эрхэмбаяр|Г.Эрхэмбаяр]] |* |2 |1 |1 |1 |2 !7 |- |[[Чимэдрэгзэнгийн Санжаадамба|Ч.Санжаадамба]] |1 |* |1 |3 |1 |1 !7 |- |[[Оргихын Хангай|О.Хангай]] |1 |* |1 |* |2 |1 !5 |- |[[Сүхбаатарын Мөнхбат|С.Мөнхбат]] |1 |* |* |4 |3 |2 !10 |- |} ==== 2.Улсын арслан ==== {| class="wikitable" ! rowspan="2" |Овог нэр ! colspan="5" |Давааны тоо ! rowspan="2" |Бүгд |- !9 !8 !7 !6 !5 |- |[[Цэдэвийн Содномдорж |Ц.Содномдорж]] |1 |1 | |6 |1 !9 |- |[[Баярсайханы Орхонбаяр|Б.Орхонбаяр]] |1 |1 |0 |1 |2 !5 |- |[[Доржпаламын Ганхуяг|Д.Ганхуяг]] |1 |1 |* |* |6 !8 |- |[[Хадбаатарын Мөнхбаатар|Х.Мөнхбаатар]] |1 |* |3 |4 |2 !10 |- |[[Батжаргалын Ганбат|Б.Ганбат]] |1 |* |3 |3 |5 !12 |- |[[Энхтөгсийн Оюунболд|Э.Оюунболд]] |1 |* |1 |1 |* !3 |- |[[Цэдэнсодномын Бямба-Отгон|Ц.Бямба-Отгон]] |1 |* |* |1 |* !2 |- |[[Дагвадоржийн Азжаргал|Д.Азжаргал]] |1 |* |* |* |4 !5 |- |[[Рэнцэнбямбын Пүрэвдагва|Р.Пүрэвдагва]] |1 |* |* |* |2 !3 |- |} ==== 3.Улсын гарьд ==== {| class="wikitable" ! rowspan="2" |Овог нэр ! colspan="4" |Давааны тоо ! rowspan="2" |Бүгд |- !8 !7 !6 !5 |- |[[Нямдоржийн Ганбаатар|Н.Ганбаатар]] |1 |2 |3 |3 !9 |- |[[Махгалын Баяржавхлан|М.Баяржавхлан]] |1 |2 |3 |2 !8 |- |[[Дамбийн Рагчаа|Д.Рагчаа]] |1 |2 |3 |2 !8 |- |[[Батнасангийн Гончигдамба|Б.Гончигдамба]] |1 |2 |2 |3 !8 |- |[[Өлзийтогтохын Бат-Орших|Ө.Бат-Орших]] |1 |* |2 |* !3 |- |[[Мягмарын Бадарч|М.Бадарч]] |1 |* |1 |* !2 |- |[[Ширбазарын Жаргалсайхан|Ш.Жаргалсайхан]] |1 |* |* |2 !3 |- |[[Жанцангийн Бат-Эрдэнэ|Ж.Бат-Эрдэнэ]] |1 |* |* |1 !2 |} ==== 4.Улсын заан ==== {| class="wikitable" ! rowspan="2" |Овог нэр ! colspan="3" |Давааны тоо ! rowspan="2" |Бүгд |- !7 !6 !5 |- |[[Баатархүүгийн Пүрэвсайхан|Б.Пүрэвсайхан]] |2 |2 |2 !6 |- |[[Нэгдэлийн Жаргалбаяр|Н.Жаргалбаяр]] |2 |1 |* !3 |- |[[Цэдэвийн Мягмарсүрэн|Ц.Мягмарсүрэн]] |1 |3 |2 !6 |- |[[Болдын Сайнбаяр|Б.Сайнбаяр]] |1 |2 |2 !5 |- |[[Дашзэвэгийн Баасандорж|Д.Баасандорж]] |1 |1 |3 !5 |- |[[Мөнхсайханы Өсөхбаяр|М.Өсөхбаяр]] |1 |1 |2 !4 |- |[[Батзоригийн Батмөнх|Б.Батмөнх]] |1 |1 |1 !3 |- |[[Доржийн Анар|Д.Анар]] |1 |1 |1 !3 |- |[[Баярхүүгийн Бат-Өлзий|Б.Бат-Өлзий]] |1 |1 |1 !3 |- |[[Найдангийн Түвшинбаяр|Н.Түвшинбаяр]] |1 |1 |* !2 |- |[[Төмөрбаатарын Санчир|Т.Санчир]] |1 |* |2 !3 |- |[[Цэрэндашдоржийн Магалжав|Ц.Магалжав]] |1 |* |2 !3 |- |[[Мөнхтөрийн Лхагвагэрэл|М.Лхагвагэрэл]] |1 |* |2 !3 |- |[[Дорлигжавын Амгаланбаатар|Д.Амгаланбаатар]] |1 |* |1 !2 |- |[[Цэдэнбазарын Одбаяр|Ц.Одбаяр]] |1 |* |1 !2 |- |[[Бередмуратын Серик|Б.Серик]] |1 |* |1 !2 |- |[[Доржхандын Хүдэрбулга|Д.Хүдэрбулга]] |1 |* |1 !2 |- |[[Баттулгын Соронзонболд|Б.Соронзонболд]] |1 |* |* !1 |- |[[Сүхбаатарын Сүхбат|С.Сүхбат]] |1 |* |* !1 |} ==== 5.Улсын харцага ==== {| class="wikitable" ! rowspan="2" |Овог нэр ! colspan="2" |Давааны тоо ! rowspan="2" |Бүгд |- !6 !5 |- |[[Лхагвасүрэнгийн Пүрэвжав|Л.Пүрэвжав]] |3 |1 !4 |- |[[Гунгаагийн Элбэг|Г.Элбэг]] |3 |* !3 |- |[[Ганзоригийн Ганхуяг|Г.Ганхуяг]] |2 |1 !3 |- |[[Шүхэртийн Уламбаяр|Ш.Уламбаяр]] |2 |* !2 |- |[[Нацагсүрэнгийн Золбоо|Н.Золбоо]] |2 |* !2 |- |[[Батсүхийн Зоригтбаатар|Б.Зоригтбаатар]] |2 |* !2 |- |[[Ганбаатарын Ганхуяг|Г.Ганхуяг]] |2 |* !2 |- |[[Алтанбаганы Цацабшир|А.Цацабшир]] |1 |3 !4 |- |[[Түмэнсанжаагийн Мөнгөнцоож|Т.Мөнгөнцоож]] |1 |2 !3 |- |[[Түвдэндоржийн Өсөх-Ирээдүй|Т.Өсөх-Ирээдүй]] |1 |2 !3 |- |[[Түмэннасангийн Амартүвшин|Т.Амартүвшин]] |1 |1 !2 |- |[[Даш-Очирын Батболд|Д.Батболд]] |1 |1 !2 |- |[[Нямаагийн Батзаяа|Н.Батзаяа]] |1 |1 !2 |- |[[Төрөөгийн Баасанхүү|Т.Баасанхүү]] |1 |1 !2 |- |[[Лхагвын Лха-Очир|Л.Лха-Очир]] |1 |1 !2 |- |[[Оюунбаатарын Мөнх-Эрдэнэ|О.Мөнх-Эрдэнэ]] |1 |1 !2 |- |[[Шархүүгийн Пүрэвгарьд|Ш.Пүрэвгарьд]] |1 |1 !2 |- |[[Ганцогтын Бадрах|Г.Бадрах]] |1 |1 !2 |- |[[Эрдэнэбатын Даш|Э.Даш]] |1 |1 !2 |- |[[Эрдэнэбилэгийн Ууганбаяр|Э.Ууганбаяр]] |1 |1 !2 |- |[[Эрдэнээгийн Батбаатар|Э.Батбаатар]] |1 |* !1 |- |[[Нинжээгийн Алтансүх|Н.Алтансүх]] |1 |* !1 |- |[[Чойнхорын Чулуунбаатар|Ч.Чулуунбаатар]] |1 |* !1 |- |[[Гэлэгжамцын Батбаяр|Г.Батбаяр]] |1 |* !1 |- |[[Мишкагийн Батжаргал|М.Батжаргал]] |1 |* !1 |- |[[Өлзийбатын Даваабаатар|Ө.Даваабаатар]] |1 |* !1 |- |[[Арслангийн Бямбажав|А.Бямбажав]] |1 |* !1 |- |[[Ганбатын Алтангэрэл|Г.Алтангэрэл]] |1 |* !1 |- |[[Жаргалсайханы Амартүвшин|Ж.Амартүвшин]] |1 |* !1 |- |[[Бат-Очирын Одгэрэл|Б.Одгэрэл]] |1 |* !1 |- |[[Хүрэл-Очирын Гантулга|Х.Гантулга]] |1 |* !1 |- |[[Дамдинпүрэвийн Бат-Эрдэнэ|Д.Бат-Эрдэнэ]] |1 |* !1 |- |[[Шарын Мөнгөнбаатар|Ш.Мөнгөнбаатар]] |1 |* !1 |- |[[Төрмөнхийн Бэгзсүрэн|Т.Бэгзсүрэн]] |1 |* !1 |- |[[Баянзулын Цэдэнсодном|Б.Цэдэнсодном]] |1 |* !1 |- |[[Цэдэндоржийн Мөнхбаяр|Ц.Мөнхбаяр]] |1 |* !1 |- |[[Тогтохмэндийн Сайханжаргал|Т.Сайханжаргал]] |1 |* !1 |} ==== 6.Улсын начин ==== {| class="wikitable" ! rowspan="2" |Овог нэр !Давааны тоо ! rowspan="2" |Бүгд |- !5 |- |[[Долгорсүрэнгийн Сэржбүдээ|Д.Сэржбүдээ]] |1 !1 |- |[[Цэрэннадмидын Сумъяабэйс|Ц.Сумъяабэйс]] |2 !2 |- |[[Батжаргалын Одхүү|Б.Одхүү]] |1 !1 |- |[[Дашдондовын Батбаяр|Даш.Батбаяр]] |1 !1 |- |[[Базарбидэрнаагийн Бадам-Очир|Б.Бадам-Очир]] |1 !1 |- |[[Наранцэцэгийн Бүрэнбаатар|Н.Бүрэнбаатар]] |2 !2 |- |[[Ишдоржийн Ёндонсамбуу|И.Ёндонсамбуу]] |2 !2 |- |[[Авирмэдийн Эрхэмбаяр|А.Эрхэмбаяр]] |1 !1 |- |[[Лхагвадоржийн Наранбаатар|Л.Наранбаатар]] |1 !1 |- |[[Довчинжамцын Пэрэнлэйдорж|Д.Пэрэнлэйдорж]] |1 !1 |- |[[Болдын Эрдэнэхүү|Б.Эрдэнэхүү]] |3 !3 |- |[[Рэнцэндоржийн Ганхуяг|Р.Ганхуяг]] |2 !2 |- |[[Цогтоогийн Лхагвасүрэн|Ц.Лхагвасүрэн]] |2 !2 |- |[[Цэрэндашийн Цогтжаргал|Ц.Цогтжаргал]] |2 !2 |- |[[Жанчивын Отгонбаяр|Ж.Отгонбаяр]] |2 !2 |- |[[Будын Чинзориг|Б.Чинзориг]] |2 !2 |- |[[Жадамбаагийн Оргил|Ж.Оргил]] |2 !2 |- |[[Лувсандоржийн Цэрэнтогтох|Л.Цэрэнтогтох]] |2 !2 |- |[[Чулуунбаатарын Батчулуун|Ч.Батчулуун]] |2 !2 |- |[[Чинчулууны Хөхчирэнгэр|Ч.Хөхчирэнгэр]] |2 !2 |- |[[Балжиннямын Суманчулуун|Б.Суманчулуун]] |2 !2 |- |[[Нурланы Мустафа|Н.Мустафа]] |2 !2 |- |[[Гарваагийн Олзгэрэл|Г.Олзгэрэл]] |1 !1 |- |[[Сүрэнжавын Даваасамбуу|С.Даваасамбуу]] |1 !1 |- |[[Бавуудоржийн Баянмөнх|Б.Баянмөнх]] |1 !1 |- |[[Дугардоржийн Батбаяр|Ду.Батбаяр]] |1 !1 |- |[[Жүгдэрийн Гансүх|Ж.Гансүх]] |1 !1 |- |[[Жигмэдийн Алтансүх|Ж.Алтансүх]] |1 !1 |- |[[Даваанямын Лхагвадорж|Д.Лхагвадорж]] |1 !1 |- |[[Довдонгийн Ганбат|Д.Ганбат]] |1 !1 |- |[[Түвшинтөрийн Энхтуяа|Т.Энхтуяа]] |1 !1 |- |[[Мөнхбаярын Цанлиг|М.Цанлиг]] |1 !1 |- |[[Батсүхийн Насандэлгэр|Б.Насандэлгэр]] |1 !1 |- |[[Базаррагчаагийн Сэр-Од|Б.Сэр-Од]] |1 !1 |- |[[Дондогийн Цогзолдорж|Д.Цогзолдорж]] |1 !1 |- |[[Намсрайн Баярмагнай|Н.Баярмагнай]] |1 !1 |- |[[Пүрэвдоржийн Ганхүү|П.Ганхүү]] |1 !1 |- |[[Баатарын Баянжаргал|Б.Баянжаргал]] |1 !1 |- |[[Бадмаабазарын Бадамдорж|Б.Бадамдорж]] |1 !1 |- |[[Лхагвасүрэнгийн Гантулга|Л.Гантулга]] |1 !1 |- |[[Лувсанрагчаагийн Нямсүрэн|Л.Нямсүрэн]] |1 !1 |- |[[Шоовдойхүүгийн Тогтохбаяр|Ш.Тогтохбаяр]] |1 !1 |- |[[Чотонгийн Баянмөнх|Ч.Баянмөнх]] |1 !1 |- |[[Бямбадоржийн Заяамандах|Б.Заяамандах]] |1 !1 |- |[[Саруултуяагийн Багахүү|С.Багахүү]] |1 !1 |- |[[Маналсүрэнгийн Эрдэнэбат|М.Эрдэнэбат]] |1 !1 |- |[[Сүхбаатарын Батсуурь|С.Батсуурь]] |1 !1 |- |[[Батмөнхийн Сангисүрэн|Б.Сангисүрэн]] |1 !1 |- |[[Баатарын Сумъяа|Б.Сумъяа]] |1 !1 |- |[[Амарын Батмөнх|А.Батмөнх]] |1 !1 |- |[[Баатарын Амарзаяа|Б.Амарзаяа]] |1 !1 |- |[[Чулуунбатын Цогбаяр|Ч.Цогбаяр]] |1 !1 |- |[[Жаргалсайханы Чулуунбат|Ж.Чулуунбат]] |1 !1 |- |[[Болдпүрэвийн Сугаржаргал|Б.Сугаржаргал]] |1 !1 |- |[[Найдангийн Адъяабат|Н.Адъяабат]] |1 !1 |- |[[Базаргүрийн Бадамсүрэн|Б.Бадамсүрэн]] |1 !1 |- |[[Алтангэрэлийн Алтанхуяг|А.Алтанхуяг]] |1 !1 |- |[[Шоовдойхүүгийн Шинэбаяр|Ш.Шинэбаяр]] |1 !1 |- |[[Ганболдын Баасандорж|Г.Баасандорж]] |1 !1 |- |[[Чагнаадоржийн Ганзориг|Ч.Ганзориг]] |1 !1 |- |[[Болдбаатарын Батжаргал|Бо.Батжаргал]] |1 !1 |- |[[Даваасамбуугийн Энхбаяр|Д.Энхбаяр]] |1 !1 |- |[[Бадамсамбуугийн Ганхуяг|Б.Ганхуяг]] |1 !1 |- |[[Батсайханы Дэлгэрсайхан|Б.Дэлгэрсайхан]] |1 !1 |- |[[Мишкагийн Бат-Отгон|М.Бат-Отгон]] |1 !1 |- |[[Лутын Батзориг|Л.Батзориг]] |1 !1 |- |[[Лхагвасүрэнгийн Шинэбаатар|Л.Шинэбаатар]] |1 !1 |- |[[Бадрахын Ганзориг|Б.Ганзориг]] |1 !1 |- |[[Цэрэндоржийн Нямдорж|Ц.Нямдорж]] |1 !1 |- |[[Батчулууны Баатарцол|Б.Баатарцол]] |1 !1 |- |[[Цэндзэсэмийн Чимэддорж|Ц.Чимэддорж]] |1 !1 |- |[[Дэлгэрсайханы Амарсайхан|Д.Амарсайхан]] |1 !1 |- |[[Эрдэнэцогтын Ванданцэрэн|Э.Ванданцэрэн]] |1 !1 |- |[[Батцэнгэлийн Чимэдвандан|Б.Чимэдвандан]] |1 !1 |- |[[Балганы Хишигбаатар|Б.Хишигбаатар]] |1 !1 |- |[[Галсан-Очирын Ганжад|Г.Ганжад]] |1 !1 |- |[[Дармаагийн Тамир|Д.Тамир]] |1 !1 |- |[[Жаргалсайханы Дагва-Очир|Ж.Дагва-Очир]] |1 !1 |- |[[Шоовдорын Дарханбат|Ш.Дарханбат]] |1 !1 |- |[[Цогбадрахын Бямба-Очир|Ц.Бямба-Очир]] |1 !1 |- |[[Баярсайханы Батжаргал|Б.Батжаргал]] |1 !1 |- |[[Дашзэвэгийн Амаржаргал|Д.Амаржаргал]] |1 !1 |- |[[Дашдоржийн Цэрэнтогтох (улсын начин)|Д.Цэрэнтогтох]] |1 !1 |- |[[Батбаярын Даваа-Очир|Б.Даваа-Очир]] |1 !1 |- |[[Алтангэрэлийн Давааням|А.Давааням]] |1 !1 |- |[[Жамсрангийн Ням-Эрдэнэ|Ж.Ням-Эрдэнэ]] |1 !1 |- |[[Насанцогтын Баярбаатар|Н.Баярбаатар]] |1 !1 |- |[[Төрмөнхийн Дүгэрдорж|Т.Дүгэрдорж]] |1 !1 |- |[[Хутагийн Цогтгэрэл|Х.Цогтгэрэл]] |1 !1 |- |[[Цэрэнбатын Сандагдорж|Ц.Сандагдорж]] |1 !1 |- |[[Өлзийсайханы Батзул|Ө.Батзул]] |1 !1 |- |[[Бэгзийн Мижидсүрэн|Б.Мижидсүрэн]] |1 !1 |- |[[Батжаргалын Лхагвадорж|Б.Лхагвадорж]] |1 !1 |- |[[Булган-Эрдэнийн Түмэндэмбэрэл|Б.Түмэндэмбэрэл]] |1 !1 |- |[[Эрдэнэбатын Нямаа|Э.Нямаа]] |1 !1 |- |[[Навааны Хүрэлсүх|Н.Хүрэлсүх]] |1 !1 |- |[[Энхбатын Сумъяабат|Э.Сумъяабат]] |1 !1 |- |[[Хүрэлбаатарын Оргилболд|Х.Оргилболд]] |1 !1 |- |[[Одхүүгийн Цэцэнцэнгэл|О.Цэцэнцэнгэл]] |1 !1 |- |[[Эрдэнэбилэгийн Энх-Амгалан|Э.Энх-Амгалан]] |1 !1 |- |[[Очирбатын Түмэн|О.Түмэн]] |1 !1 |- |[[Бямбадоржийн Түвшинтөгс|Б.Түвшинтөгс]] |1 !1 |- |[[Энхтүвшиний Батмагнай|Э.Батмагнай]] |1 !1 |- |[[Батдоржийн Сосорбарам|Б.Сосорбарам]] |1 !1 |- |[[Лхагвасүрэнгийн Отгонбаатар|Л.Отгонбаатар]] |1 !1 |- |[[Дамдины Тогтохжаргал|Д.Тогтохжаргал]] |1 !1 |- |[[Бүрнээгийн Баянмөнх|Б.Баянмөнх]] |1 !1 |- |[[Даваадоржийн Төрболд|Д.Төрболд]] |1 !1 |- |[[Мөнхцэнгэлийн Амарсанаа|М.Амарсанаа]] |1 !1 |- |[[Эрдэнэхүүгийн Мөнхжаргал|Э.Мөнхжаргал]] |1 !1 |- |[[Төрбатын Ядамсүрэн|Т.Довчинсэмбээ]] |1 !1 |- |[[Галбадрахын Дармаажанцан|Г.Дармаажанцан]] |1 !1 |- |[[Лхагвасүрэнгийн Энхсаруул|Л.Энхсаруул]] |1 !1 |} [[Ангилал:Үндэсний бөх]] 7gsvs387w32cexsky76r6bfpsnoi5ga 0 71679 822229 778123 2025-06-19T06:47:04Z Avirmed Batsaikhan 53733 822229 wikitext text/x-wiki {| class="toccolours" border="1" cellpadding="4" style="float: right; margin: 0 0 1em 1em; width: 20em; border-collapse: collapse; font-size: 95%; clear: right" |- !Group of Seven<br />Groupe des Sept<br />Gruppe der Sieben<br />Gruppo degli Sette<br />先進7ヶ国 |- |[[Зураг:Group of Seven (G7) Countries.svg|center|300px|Их Долоогийн гишүүн орнууд.]] ; {{CAN}} : [[Канадын Ерөнхий сайд|Ерөнхий сайд]]: [[Жастин Трюдо]] ; {{FRA}} : [[Францын Ерөнхийлөгч|Ерөнхийлөгч]]: [[Эмманюэл Макрон]] ; {{GER}} : [[Холбооны канцлер (Герман)|Канцлер]]: [[Олаф Шолц]] ; {{ITA}} : [[Италийн Ерөнхий сайд|Ерөнхий сайд]]: [[Марио Драги]] ; {{JPN}} : [[Японы Ерөнхий сайд|Ерөнхий сайд]]: [[Кишида Фүмио]] ; {{GBR}} : [[Их Британийн Ерөнхий сайд|Ерөнхий сайд]]: [[Риши Сунак]]<br />''Их Долоогийн 2021 оны Ерөнхийлөгч'' ; {{USA}} : [[Америкийн Нэгдсэн Улсын ерөнхийлөгч|Ерөнхийлөгч]]: [[Жо Байден]] ; Мөн төлөөлөгдсөн ; [[Зураг:Flag of the European Union.svg|22px]] [[Европын Холбоо]] : Ерөнхийлөгч [[Урсула фон дер Ляйен]]<br />Ерөнхийлөгч [[Чарльз Мишел]] |} '''Их Долоо''' ([[Англи хэл|англи.]] ''Group of Seven'' — ''«Долоогийн бүлэг»'', '''G7''') буюу '''Долоогийн Бүлэг''' гэж [[Америкийн Нэгдсэн Улс]], [[Герман]], [[Их Британи]], [[Итали]], [[Канад]], [[Франц]], [[Япон]] гэсэн дэлхийд эдийн засгийн хувьд тэргүүлдэг 7 улсаас бүрддэг албан бус байгууллага буюу клуб юм. «Их долоо» бол олон улсын байгууллага биш юм, учир нь олон улсын гэрээгээр байгуулагдаагүй өөрийн гэсэн дүрэм, байгууллагын төв, нарийн бичгийн газр байхгүй юм. «Долоо»-гийн шийдвэр заавал биелүүлэх ёстой бус. Гол төлөв аливаа асуудлаар талууд өөрийн байр сууриа илэрхийлэх, саналаа нэгтгэх зэргээр хязгаарлагддаг байна. Эдгээр улсууд нь 2021 оны байдлаар [[Дэлхийн эдийн засаг|дэлхийн эдийн засгийн]] 62 орчим хувийг бүрдүүлдэг байна. Жил бүр эдгээр улсуудын [[төрийн тэргүүн]], дээд албан тушаалтнууд уулзаж, дэлхийн улс төрийн бодлогыг тодорхойлдог гэж хэлж болно. [[Файл:Prime Minister Rishi Sunak attends G7 Summit in Hiroshima Japan (52907950772).jpg|thumb|447x447px|Их долоо-2023 онд Хирошима хотод болсон дээд хэмжээний уулзалт]] Их долоогийн 49 дахь дээд хэмжээний уулзалт [[Япон|Японы]] [[Хирошима]] хотод 2023 оны 5-р сарын 19-21-ний өдрүүдэд болсон. Их долоогийн 50 дахь дээд хэмжээний уулзалт [[Итали|Италийн]] Апулиа муийн Фазано хотод 2024 оны 6-р сарын 13-15-нд болсон байна. Их долоогийн 51 дахь дээд хэмжээний уулзалт [[Канад|Канадын]] Кананаскис хотод 2025 оны 5-р сарын 15-17-нд болжээ. == Цахим холбоос == {{Commonscat|G8}} * [https://web.archive.org/web/20090501023713/http://www.g8.utoronto.ca/ G7 Information Centre] University of Toronto == Эшлэл == <references responsive /> [[Ангилал:Их найм]] [[Ангилал:Улс хоорондын комисс]] [[Ангилал:Олон улсын эдийн засгийн байгууллага]] [[Ангилал:Даяарчлал]] [[Ангилал:Товчилсон үг]] 7azrj49pdpc8hlvo0sfbfj17a2x4ju4 0 84300 822255 639173 2025-06-19T10:44:03Z 122.201.31.54 822255 wikitext text/x-wiki '''Идэрийн Мандах''' нь [[Төв аймаг|Төв]] аймгийн [[Эрдэнэсант сум|Эрдэнэсант]] сумын харьяат, [[үндэсний бөх]]ийн аймгийн арслан цолтой бөх юм. 2020 онд Төв аймгийн баяр наадамд түрүүлж аймгийн арслан болжээ == Барилдааны амжилт == === Улсын наадмын дэвжээнд === === Аймгийн наадмын дэвжээнд === {| class="wikitable" !д\д !Амжилт !Бөхийн тоо |- !2016 |[[Төв аймгийн баяр наадам]]д тав давж шөвгөрөн "Аймгийн начин" цол хүртсэн. !256 |- !2018 |Багануур дүүргийн баяр наадамд зургаа давж шөвгөрөн "Аймгийн харцага" цол хүртсэн. !256 |- !2019 |Төв аймгийн баяр наадамд зургаа давж шөвгөрөн харцага цолоо баталж, чимэг нэмсэн. !256 |- !2020 |Төв аймгийн баяр наадамд түрүүлж "Аймгийн арслан" цол хүртсэн. !128 |- !2021 |Төв аймгийн цол олгох барилдаанд тав давж чимэг нэмсэн. !128 |} {{DEFAULTSORT:Мандах, Идэрийн}} [[Ангилал:Аймгийн арслан]] [[Ангилал:Эрдэнэсантын хүн]] 1m40giilzk00lf56m4emywmonv8wma8 0 109739 822069 821494 2025-06-18T13:53:42Z Megzer 20491 822069 wikitext text/x-wiki {{Инфобокс албан тушаалтан|name=Лувсаннамсрайн Оюун-Эрдэнэ|image=Luvsannamsrain Oyun-Erdene 2022.jpg|birth_date={{birth date and age|1980|6|29|df=y}}|alma_mater=Бэрх Дээд Сургууль</br>[[Монгол Улсын Их Сургууль ]]</br>Харвардын Их Сургууль|honorific-prefix=</br>|office2={{MGL}}ын Засгийн газрын Хэрэг эрхлэх газрын дарга|predecessor2=[[Гомбожавын Занданшатар]]|party=[[Монгол Ардын Нам]]|termstart=[[2021]] оны [[1 сарын 27]]|title={{MGL}}ын 32 дахь [[Ерөнхий сайд]]|president=[[Халтмаагийн Баттулга]]</br>[[Ухнаагийн Хүрэлсүх]]|primeminister2=[[Ухнаагийн Хүрэлсүх]]|predecessor=[[Ухнаагийн Хүрэлсүх]]|successor2=[[Цэндийн Нямдорж]]|termstart2=[[2019]] оны [[2 сарын 2]]|termend2=[[2021]] оны [[1 сарын 27]]|office3={{MGL}}ын [[Улсын Их Хурал|Улсын Их Хурлын]] гишүүн|termstart3=[[2016]] оны [[7 сарын 5]]|office4=[[Монгол Ардын Нам|Монгол Ардын Намын]] дарга|predecessor4=[[Ухнаагийн Хүрэлсүх]]|termstart4=[[2021]] оны [[6 сарын 25]]|office5=Нийгмийн Ардчилал Монголын Залуучуудын Холбооны Ерөнхийлөгч|predecessor5=[[Гомбожавын Занданшатар]]|successor5=Ганзоригийн Тэмүүлэн|spouse=Болдын Туул|place of birth=[[Улаанбаатар хот]]|children=4|website={{url|www.oyunerdene.mn}}|honorific-suffix=</br>'''Монгол Улсын Их Хурлын гишүүн'''|constituency3=[[Хэнтий аймаг]]|term_end=[[2025]] оны [[6 сарын 3]]}} '''Лувсаннамсрайн Оюун-Эрдэнэ''' 1980 оны 6 сарын 29-нд төрсөн. Л.Оюун-Эрдэнэ 2021 оны 1 сарын 27 - 2025 оны 6 сарын 3-ны өдрийг хүртэл [[Монгол Улсын Ерөнхий Сайд|'''Монгол Улсын Ерөнхий сайдаар''']] томилогдсон бөгөөд 2016 оноос хойш [[Монгол Улсын Их Хурлын гишүүн|Монгол Улсын Их Хурлын гишүүнээр]] сонгогдон ажиллаж байна. Тэрбээр Монгол Улсын Ерөнхий сайдаар томилогдохоос өмнө [[Монгол Улсын Засгийн газрын Хэрэг эрхлэх газрын дарга|Монгол Улсын Засгийн газрын Хэрэг эрхлэх газрын даргаар]] 2019 оны 2 сарын 2-ноос 2021 оны 1 сарын 27 хүртэл ажилласан. == Хүүхэд нас == Л.Оюун-Эрдэнэ 1980 оны 6 сарын 29-нд [[Улаанбаатар]] хотод төрсөн. Бага насанд эцэг, эх нь салсан учраас тэрбээр өвөө, эмээтэйгээ өссөн. Түүний аав нь сурган хүмүүжүүлэгч мөн зураач бөгөөд 1996 онд “Монгени” дунд сургуулийн цогцолборыг байгуулж Монголын боловсролын салбарын шинэчлэлд хувь нэмрээ оруулсан хүн юм. Ээж нь хөгжимчин, Сонгодог урлагийн академик театрт кларинет хөгжим тоглодог байсан. Тэрбээр гавьяаны амралтаа авсны дараа Монголын сонгодог урлагийн хөгжилд хувь нэмрээ оруулахыг зорин “Соёл” санг үүсгэн байгуулжээ. Түүний өвөө Хэнтий аймгийн Мөрөн сумын сургуулийн анхны хичээлийн эрхлэгчээр ажиллаж байлаа. Тэрбээр Л.Оюун-Эрдэнийг бага насанд нь бие даан Төвд болон Монгол бичиг үзэж, шатар тоглож сурахад чиглүүлсэн хүн юм. Л.Оюун-Эрдэнэ Улаанбаатар хотын 28-р сургуульд анх суралцсан боловч 1990 онд эмээ нь мөнх бусыг үзүүлсний дараа өвөөтэйгээ амьдрахаар Хэнтий аймаг руу шилжиж тэндээ дунд сургуулиа төгссөн юм. Л.Оюун-Эрдэнийн өвөө Лувсаннамсрай нь Буддын шашны хамба лам байсан бөгөөд шатар гарамгай тоглодог төдийгүй тооны ухаан, монгол хэл, монгол бичгийн багш хүн байсан. Тэрбээр Монголын утга зохиолын тод төлөөлөгч, нэрт  зохиолч Дарамын Батбаярыг ихэд хүндэлдэг байсан бөгөөд зээ хүүгээ утга зохиолын хүн болгохоор Дарамын Батбаярт хандаж, Л.Оюун-Эрдэнэ түүний үүсгэн байгуулсан “Бэрс” дээд сургуульд суралцаж Сэтгүүлч мэргэжил эзэмшжээ. Л.Оюун-Эрдэнэ  2005 онд “Алсын хараа” гэж анхны номоо бичсэн. 2015 онд Харвардын их сургуулийг төгссөний дараа “Азийн хүлэг улс” гэх хоёр дахь номоо хэвлүүлэв. Энэ номдоо тэрбээр Монгол Улсын 30 жилийн хөгжлийн бодлогыг тусгасан байна. Номоо хэвлүүлсэн жилдээ “Азийн хүлэг улс” хэмээх бодлогын судалгааны хүрээлэн байгуулсан. Л.Оюун-Эрдэнэ 21 насандаа Хэнтий аймгийн [[Бэрх (тосгон)|Бэрх тосгоны]] Тамгын газрын даргаар томилогдов. Орон нутагтаа олон улсын байгууллагын төсөл хэрэгжүүлэх зорилгоор “Дэлхийн зөн” ОУБ-ын төлөөлөгчдөд мэдээлэл танилцуулсны дараа тус байгууллагын хүмүүс түүнд ажлын санал тавьжээ.  Ийнхүү тэрбээр “Дэлхийн зөн”-д зургаан жил гаруй хугацаанд ажиллаж олон нийтэд түшиглэсэн хөгжлийн бодлогод мэргэшсэн байна. Энэ хугацаанд тэрбээр “Дэлхийн зөн”-гөөс Мэльбурны их сургуультай хамтран зохион байгуулсан олон улсын хөгжлийн байгууллагын ажилтнуудыг мэргэшүүлэх сургалтад хамрагдаж улмаар Филиппин болон Тайланд Улсад энэ чиглэлээр богино хугацаанд ажилласан байна. == Боловсрол == Л.Оюун-Эрдэнэ нь 2001 онд Бэрс дээд сургуулийг сэтгүүлч мэргэжлээр Бакалаврын зэрэгтэй төгссөн.<ref name=":0">{{Cite web |date=2025-06-03 |title=Ерөнхий сайдын намтар |url=https://mongolia.gov.mn/page/3 |access-date=2025-06-04 |website=mongolia.gov.mn |language=mn}}</ref> 2008 онд [[Монгол Улсын Их Сургууль|Монгол Улсын Их сургуулийн Хууль зүйн сургуулийг]] Эрхзүйч мэргэжлээр Бакалаврын зэрэгтэй төгссөн. Улмаар 2011 онд Монгол Улсын Их сургуулийн Улс төр, нийгмийн шинжлэх ухааны сургуульд Улс төр судлаачын Магистрын зэрэг хамгаалсан.<ref name=":0" /> 2015 онд [[Харвардын Кеннед нэрэмжит сургууль|Харвардын Кеннедийн нэрэмжит төрийн удирдлагын сургуулийг]] төрийн удирдлагын чиглэлээр магистрын зэрэгтэй төгссөн.<ref name=":0" /> Харвардын их сургуульд суралцсанаар төрд зүтгэх мэдлэг, чадвар, итгэл үнэмшлээ илүү их олж авсан гэж тэрбээр олзуурхдаг. == Ажлын туршлага == * 2001 он Хэнтий аймгийн Бэрх хотын захирагчийн албанд Тамгын газрын дарга * 2002 он “Дэлхийн Зөн Монгол” ОУБ-ын Хэнтий салбарын захирал * 2006 он “Дэлхийн Зөн Монгол” ОУБ-ын Бүс хариуцсан Захирал * 2008 онд Нийслэлийн Баянзүрх дүүрэгт Нийгмийн хөгжлийн хэлтсийн дарга * 2009 онд Монгол Ардын Намын Удирдах Зөвлөлийн Хэрэг эрхлэх газрын дарга * 2010-2014 он Нийгмийн Ардчилал Монголын Залуучуудын холбооны Ерөнхийлөгч * 2011 он [[Монгол Ардын Намын Нарийн бичгийн дарга]] * 2012 он Монгол Ардын Намын Ерөнхий нарийн бичгийн даргын үүрэг гүйцэтгэгч * 2016 оноос [[Монгол Улсын Их Хурлын гишүүн]] * 2019 оноос Монгол Улсын сайд, Засгийн газрын Хэрэг эрхлэх газрын дарга * 2020 оноос [[Монгол Ардын Нам|Монгол Улсын Их Хурлын]] гишүүн * 2021 оны 1 дүгээр сарын 25-ны өдрөөс [[2025 он|2025 оны]] 6 сарын 3-ны өдрийг хүртэл [[Монгол Улсын Ерөнхий Сайд|Монгол улсын 32 дахь Ерөнхий сайдаар]] ажиллаж байсан. *2021 оны 6 дугаар сарны 25-нд [[МАН-ын XI Бага хурал]] хуралдаж, Л.Оюун-Эрдэнийг МАН-ын даргаар сонгосон байна. == Сонгуульт ажил == * “JCI Монгол” Үндэсний байгууллагын Эрх зүйн зөвлөх * “Азийн хүлэг улс” бодлогын судалгааны хүрээлэнгийн үүсгэн байгуулагч * “Монголын зүрх Хэнтий” төслийн удирдагч == Бүтээл == * “Алсын хараа” ном 2005 * “Азийн хүлэг улс” ном 2015 он {{Монгол Улсын Ерөнхий Сайд}} {{Хөтлөгч мөр Монгол Ардын Намын дарга}} {{DEFAULTSORT:Оюун-Эрдэнэ, Лувсаннамсрайн}} [[Ангилал:Монгол Улсын Ерөнхий Сайд]] [[Ангилал:Одооны засгийн газрын тэргүүн]] [[Ангилал:Монгол Улсын Их Хурлын гишүүн]] [[Ангилал:Монголын засгийн газрын гишүүн]] [[Ангилал:Монгол Ардын Намын дарга]] [[Ангилал:Монгол Ардын Намын гишүүн]] [[Ангилал:Харвардын их сургуулийн төгсөгч]] [[Ангилал:Монголчууд]] [[Ангилал:1980 онд төрсөн]] isjj9ytqzczvkzl8a6b6bo6zvj8am56 14 115834 822093 670628 2025-06-18T20:30:26Z Enkhsaihan2005 64429 Enkhsaihan2005 moved page [[Ангилал:Загвар:Хөтлөгч мөр Өмнөд Солонгосын засаг захиргааны гишүүнчлэл]] to [[Ангилал:Загвар:Өмнөд Солонгосын засаг захиргааны гишүүнчлэл]] without leaving a redirect 670628 wikitext text/x-wiki [[Ангилал:Загвар:Хөтлөгч мөр Засаг захиргааны гишүүнчлэл|Өмнөд Солонгос]] [[Ангилал:Загвар:Хөтлөгч мөр Өмнөд Солонгос|Засаг захиргааны гишүүн]] c8rvv7q276szb21ypdjvc81y83q3lws 0 123448 822177 813415 2025-06-19T01:03:12Z 2405:5700:301:C4E2:5A4B:E9C0:E02:50D5 822177 wikitext text/x-wiki {{Инфобокс аж ахуйн нэгж | Name = ДИЙЛЭГЧ ТЭНГЭР ХХК | Logo = | Bild = | Unternehmensform = Хязгаарлагдмал Хариуцлагатай Компани | ISIN = | Gründungsdatum = 2009 он | Auflösungsdatum = | Auflösungsgrund = | Sitz = [[Улаанбаатар]], {{MNG}} Сүхбаатар дүүрэг 3 хороо Усны гудамж SANTO TOWER 28-1211 Шуудангийн хаяг. Төв шуудан 889, Утас 88809888 | Leitung = Д.ЖАВХЛАНТ ТУЗ-ийн дарга П.БОЛОРЧИМЭГ гүйцэтгэх захирал Д.БАТАА зөвлөх, МУ-ын гавьяат механикжуулагч | Mitarbeiterzahl = | Umsatz = | Stand = | Produkte = Хөдөө аж ахуйн бүтээгдэхүүн, [[зөгийн бал]], [[хэвлэмэл]] бүтээгдэхүүн | Homepage = d.tenger88@gmail.com dtprint.g@gmail.com }} '''“ДИЙЛЭГЧ ТЭНГЭР ” ХХК''' нь Монгол Улсын Улаанбаатар хотод төвтэй компани. ==Түүх== “Дийлэгч тэнгэр” ХХК нь анх 2009 онд байгуулагдаж, мал аж ахуй, газар тариалан эрхэлж эхэлсэн бөгөөд зөгийн аж ахуй, гадаад дотоод худалдаа, хэвлэх үйлдвэрийн чиглэлээр үйл ажиллагаагаа өргөтгөсөн. Тус компани үхэр, адуу, хонь, ямааг өсгөн үржүүлж, малын үүлдэр угсааг сайжруулж, хүн амын хүнсний хэрэгцээнд уламжлалт аргаар бэлтгэсэн, эрүүл ахуйн шаардлага хангасан мах, махан бүтээгдэхүүнийг зах зээлд нийлүүлдэг. Мөн 2021 оноос ОХУ-ын Техноэкспорт компанийн албан ёсны борлуулагчаар ажиллаж, үр тариа таримал ургамлын ургамал хамгааллын бодис, бордоо импортолж байна. Тус компани нь Төв аймгийн Жаргалант сумын Өгөөмөр багийн нутагт 2009 онд газар тариалангийн үйлдвэрлэлээр үйл ажиллагаагаа эхлэхдээ 500 га талбайд улаан буудай тариалж 1 га-гаас 18-25 центнер ургац тогтмол хураан авч байсан бол одоо орчин үеийн хөрс боловсруулах технологийг газар тариалангийн үйлдвэрлэлд нэвтрүүлснээр хөрсийг элэгдлээс хамгаалж, үржил шимийг дээшлүүлж, бага талбайгаас өндөр ургац авч, байгальд ээлтэй, өндөр бүтээмжтэй үйлдвэрлэл эрхэлж байна. “Дийлэгч тэнгэр” ХХК нь 2023 онд 400 га талбайд улаан буудайн тариалалт хийж, нэг га-гаас 32 центнер буюу нийтдээ 1200 гаруй тонн ургац хураан авч сум, аймагтаа тэргүүлж, Сүмбэр сумын аварга тариаланч хамт олон, Төв аймгийн 2023 оны аварга тариаланч хамт олноор шалгарч, тус компанийн трактор-комбайнч Д.Энэбиш Төв аймгийн аварга тариаланч болсон. Мөн “Дийлэгч тэнгэр” ХХК-ийн Гүйцэтгэх захирал П.Болорчимэг Монголын Үндэсний Олон нийтийн Радио Телевиз, Монголын радиогийн Алтан түрүү шагналын Шилдэг менежерээр шалгарсан. == Үйл ажиллагаа == Тус компани нь 2018, 2019 онуудад үйл ажиллагаагаа өргөтгөн Сүмбэр суманд гурвалжин будаа, тосны ургамал, улаан буудай тариалж байна. Мөн үйлдвэрлэлээ нэмэгдүүлэх зорилгоор “Өгөөж Сүмбэр” ХХК-тай хамтран ажиллаж, 2020 онд 500 га талбайд тосны ургамал тариалсан. Түүнчлэн Төв аймгийн Сүмбэр сумын үзэсгэлэнт байгаль, цэцэг ногоо дэлгэрсэн төрөл бүрийн балт ургамалаар баялаг газарт жилдээ 2-3 удаа отор нүүдэл хийж, зөгийн бүтээгдэхүүн бал, жилий, цэцгийн тоос, тоосормог үүртэй бал, лав үйлдвэрлэж байна. === Бүтээгдэхүүн, үйлчилгээ === “Дийлэгч Тэнгэр” ХХК нь ОХУ-аас 50 бүл зөгий импортлож зөгий үржүүлж эхэлсэн бөгөөд анхны жилд буюу 2019 онд 3 тонн зөгийн бал хураан авч, үндэсний хэрэглэгчдэдээ эко бүтээгдэхүүнээ нийлүүлж эхэлсэн. Зөгийг зуны саруудад Сүмбэр сумын нутагт байршуулж уулын нугын цэцэгсийн бал, 7,8 дугаар саруудад гурвалжин будааны, рапсын гэсэн 3 төрлийн зөгийн бал хураан авч “ЖАВХЛАНТ” нэрийн “TAN AN SWEET” брендийн зөгийн бал үйлдвэрлэж байна. Жил бүрийн “Намрын ногоон өдрүүд” үзэсгэлэн худалдаанд Төв аймгийн Сүмбэр сумаас удаа дараалан оролцож, “ЖАВХЛАНТ зөгийн бал” шилдэг бүтээгдэхүүнээр шалгарсан. “Дийлэгч Тэнгэр” ХХК нь COVID-19 цар тахлын үед нийгмийн хариуцлагын хүрээнд УОК-д 2 сая 300 мянган төгрөгийн зөгийн бал хандивласан. Тус компанийн хэвлэх үйлдвэр нь Герман улсын HEIDELBERG үйлдвэрийн хэвлэлийн машинаар бүрэн тоноглогдсон бөгөөд төрөл бүрийн офсет болон сурталчилгааны хэвлэл, ном, сэтгүүл, танилцуулга, нэрийн хуудас, урилга, мэндчилгээ, календарь, албан бланк, дугтуй гэх мэт цаасан дээр хэвлэж болохуйц бүх бүтээгдэхүүнийг хэвлэдэг. Түүнчлэн цаасан уут, тор, тэмдэглэлийн дэвтэр, календар болон цаг тооны бичиг, зурагт хуудас, стикер дээр хэвлэдэг шошго зэргийг үйлдвэрлэдэг. Үйл ажиллагаагаа өргөтгөж ХХААХҮЯ наас Ургамал хамгааллын бүтээгдэхүүн импортлох тусгай зөвшөөрлийн дагуу ОХУ-ын ТЕХНОЭКСПОРТ компанийн үйлдвэрлэсэн таримал ургамалын өвчин, шавьж, хог ургамалын эсрэг ургамал хамгааллын эм бүтээгдэхүүнүүдийг, Ургамал хамгаалын хүрээлэнтэй хамран ажиллаж тухай үйлдвэрлэгчийн бүтээгдэхүүнийг туршилтанд хамруулан <ref>{{Cite web |title= |url=}}</ref>Монгол улсад импортолж болох химийн бодисуудын жагсаалтад оруулан Ургамал хамгааллын бүтээгдэххүүн, эрдэст бордоог импортолж зах зээлийн бодит үнээр худалдан борлуулж ОХУ-ын Техноэкспорт компани албан ёсны дистирбьютороор ажиллаж байна. 1. МҮОНР-ын Ургацын далай нэвтрүүлгийн АЛТАН ТҮРҮҮ шилдэг менежер шагнал 2. Төв аймгийн Сүмбэр сумын аварга тариаланч хамт олон 3. Төв аймгийн аварга тариаланч хамт олон 4. Төв аймгийн аварга малчин Д.Пүрэвдорж 5. Төв аймгийн хошой аварга тариаланч, механикжуулагч Д.Энэбиш == Гишүүнчлэл == * [https://www.mongolchamber.mn/ Монголын үндэсний худалдаа аж үйлдвэрийн танхим] * [https://web.archive.org/web/20200321092101/http://bcmongolia.org/mn/ Монголын бизнесийн зөвлөл] [[Ангилал:Монголын аж ахуйн нэгж]] [[Ангилал:2009 онд байгуулагдсан]] jlisrshj1dlyrns4rfo0fld4rukk3rh 0 123716 822174 796747 2025-06-19T00:29:41Z Chongkian 21163 822174 wikitext text/x-wiki '''Монголбанк'''- Монгол Улсын хэмжээнд төрийн мөнгөний бодлогыг хэрэгжүүлэх эрх бүхий байгууллага. Монгол Улсын Төв Банкийг Монголбанк гэж нэрлэнэ. Монголбанкны төв нь Монгол Улсын нийслэлд байрлана. Монголбанк нь төрөөс үүсгэн байгуулсан хуулийн этгээд бөгөөд тогтоосон загвараар хийсэн тамга, тэмдэг, албан бичгийн хэвлэмэл хуудас хэрэглэдэг байна. Монголбанкны үндсэн зорилт нь үндэсний мөнгөн тэмдэгт-төгрөгийн тогтвортой байдлыг хангахад оршино. Монголбанк өөрийн үндсэн зорилтын хүрээнд санхүүгийн зах зээл, банкны тогтолцооны тогтвортой байдлыг хангах замаар үндэсний эдийн засгийн тэнцвэртэй хөгжилд дэмжлэг үзүүлнэ. Монголбанк Төв банк/Монголбанк/-ны тухай хуульд заасан өөрийн зорилтыг биелүүлэхийн тулд дараахь чиглэлээр үйл ажиллагаа эрхэлнэ. Үүнд: # мөнгөн тэмдэгт гүйлгээнд гаргах; # мөнгөний бодлого боловсруулж, хэрэгжүүлэх; # Засгийн газрын санхүүгийн зуучлагчийн үүрэг гүйцэтгэх; # банкны үйл ажиллагаанд хяналт тавих; # банк хоорондын төлбөр тооцоог зохион байгуулах; # гадаад валютын улсын нөөцийг эзэмшиж, удирдах. Монголбанк өдгөө удирдлага /Ерөнхийлөгч, Тэргүүн дэд ерөнхийлөгч, Дэд ерөнхийлөгч/, 10 газар, 1 төв, 14 хэлтэс, есөн алба, 3 бие даасан алба, нэг төлбөр тооцооны төв, аймаг орон нутаг дахь таван хэлтэс, 12 салбартайгаар төрийн мөнгөний бодлогыг хэрэгжүүлж, арилжааны банкуудын үйл ажиллагааг хянан чиглүүлж байна. Олон улсын түвшинд Монголбанкны хамтын ажиллагаа өргөжиж дэлхийн олон орны Төв банкуудтай ажил хэргийн холбоотой хамтран ажиллаж байна. == Түүх == [[Хубилай хаан]] [[1260 он|1260 онд]] [[Монголын эзэнт гүрэн|Монголын Эзэнт гүрний]] нийслэл [[Хархорум|Хархорумд]] анхны банкыг байгуулж байсан ба аравт, хорьт, зуут, мянгатын дэвсгэрт бүхий мөнгөн тэмдэгтийг гүйлгээнд оруулж, 1280 он хүртэл ашиглаж байжээ. Энэ үед “Цаасан мөнгө тушаах банк”, “Олон замд тэгшитгэх банк” нэртэй банкуудыг байгуулж байсан түүхтэй. 1911 оны Монголын үндэсний хувьсгалын дараа Автономит Монгол Улсын Засгийн газар өөрийн үндэсний банк байгуулах гэж хэд хэдэн удаа оролдсон боловч хөрөнгө мөнгөгүй, үндэсний боловсон хүчин дутмаг байсан тул энэ оролдлого амжилтад хүрээгүй байна. Үүний дараа буюу 1914 онд Сангийн сайд Г.Чагдаржавын удирдлаган дор Оросын Сибирийн худалдааны банкны санхүүжилтээр Монголын үндэсний банкийг нийслэл Өргөд нээжээ. Тус банкны дүрэмд зааснаар Монголын мөнгөн дэвсгэртийг нэг сая рублийн мөнгөн дэвсгэртээр чөлөөтэй сольж, мөнгөн зоос гаргах эрхтэй байсан. 1921 онд Өргөө хотыг Цагаан гвардийн генерал Унгерн фон Штернберг эзэлжээ. Түүний зарлигаар 1921 оны 4-р сард хуц, бух, адуу, тэмээний дүрс бүхий 10, 25, 50, 100 монгол долларыг гаргасан нь Монголын эзэнт гүрний үеэс хойш бодитойгоор анхны үндэсний мөнгөн тэмдэгт болсон юм. 1924 оны 6-р сарын 2-нд Монгол, Зөвлөлт Орос улсын хувь нийлүүлсэн хөрөнгөөр Монголын худалдаа, аж үйлдвэрийн банк байгуулагджээ. Анх нээгдэхдээ 260 мянган янчааны хөрөнгөтэй, 22 орон тоотой, үүний дотор зөвлөлтийн мэргэжилтэн 18, монгол ажилчид 4 байжээ. Энэ бол Монголбанкны суурь тавигдсан түүхт үйл явдал байв. 1920-иод онд мөнгөний шинэчлэлт хийж, Монголын үндэсний мөнгөн тэмдэгт төгрөгийг гүйлгээнд гаргаж, худалдаа бэлтгэлийн ажиллагааг санхүүжүүлж, зах зээлийн барааны хангамж, үнийн хөдөлгөөнийг зохицуулж, ардын аж ахуйтанд зээл олгож байсан нь Монголбанкны үндсэн үйл ажиллагаа болж байлаа. Тэр үед Монголбанкны бүх ажилчдын 20 хүрэхгүй хувийг монголчууд бүрдүүлж байсан тоо баримт бий. 1950-иад он гэхэд Монголбанкны аппарат өргөжин бэхжиж бүх аймаг, томоохон хот сууринд өөрийн салбартай болж, ЗХУ-ын мэргэжилтнүүдийн тусламжаар үндэсний боловсон хүчин бэлтгэгдэж нийт ажилчдын 98 хувийг эзлэх болов. ЗХУ Монголбанкинд оруулсан өөрийн хувь хөрөнгө, хувьцааг 1954 онд монголын талд шилжүүлэн өгснөөр Монголбанк БНМАУ-ын Улсын банк болон зохион байгуулагджээ. 1950-иас 1991 он хүртэл Улсын банкны даргын албан тушаалыг Г.Балжид, Л.Лхамсүрэн, П.Төмөр, Д.Данзан, Г.Хүдэрчулуун нар хашиж байсан бөгөөд энэ хугацаанд 400 гаруй санхүү банкны тэргүүний ажилтан төрсөн байна. 1990 онд улс төр, нийгэм, эдийн засагт шинэчлэл хийгдэж 1990 онд "Аж ахуйн банк байгуулах болон түүний үйл ажиллагааны нийтлэг дүрэм", 1991 онд "Банкны тухай хууль" батлагдсанаар Монгол Улсад 2 шатлалт банкны тогтолцооны хөрс суурь тавигджээ. Банкны 2 шатлалтай тогтолцоонд шилжсэнээс хойш өдгөөг хүртэл арилжааны 31 банк байгуулагдаж, үйл ажиллагаа явуулснаас 17 банк нь өөрийн үйл ажиллагааны алдаа, эндэгдлээс шалтгаалан санхүү, төлбөрийн чадваргүй болон дампуурч, дүрмийн санг тогтоосон хэмжээнд хүргээгүй, бусад банктай нэгдэх, татан буугдах зэргээр үйл ажиллагаагаа зогсоож Монголбанкнаас олгосон тусгай зөвшөөрлийг хүчингүй болгож байжээ. Шилжилтийн хүнд хэцүү үед Монголбанкийг толгойлох, 2 шатлалтай банкны тогтолцоог бэхжүүлэх хүндхэн үүрэг хариуцлага Н.Жаргалсайхан, Д.Моломжамц, Ж.Үнэнбат, О.Чулуунбат, А.Батсүх, Л.Пүрэвдорж нарт оногдож байжээ. Тэд банкны системийн тогтвортой байдлыг хангах, мөнгөний нийлүүлэлтийг зохистой түвшинд барих, төгрөгийн ханшийг хамгаалах, инфляцын түвшинг тууштай бууруулах, эдийн засгийн өсөлтийг дэмжих тал дээр анхаарал тавин, хүчин чармайлт гарган ажиллаж байв. 2016 оны байдлаар нийт 14 арилжааны банк үйл ажиллагаагаа явуулж байгаагаас төрийн өмчийн /Төрийн банк/ нэг банк байна. Эдгээр банкны 1386 салбар, нэгжээр дамжуулан Монгол Улсын бүх аймаг, хот, сум, суурин газруудад үйлчилж байгаа бөгөөд тэдгээрт 13,564 ажиллагсад ажиллаж манай улсын аж ахуйн нэгж, байгууллага, иргэдэд банкны үйлчилгээг хүргэж байна. == Монголбанкны үе үеийн удирдлага == * В.И.Комар (орос, 1924—1931) * Д.И.Микилман (орос, 1924—1931) * Н.И.Дойчман (орос,1924—1931) * С.Довчин (1931—1939) * [[Юмжаагийн Цэдэнбал|Ю.Цэдэнбал]] (1939—1940) * Т.Балдан (1940—1955) * Г.Балжид (1955—1960) * Л.Лхамсүрэн (1960—1965) * П.Төмөр (1965—1975) * [[Дарийн Данзан]] (1975—1981) * Г.Хүдэрчулуун (1981—1991) * [[Найдансүрэнгийн Жаргалсайхан]] (1991—1992) * [[Дэмчигжавын Моломжамц]] (1992—1996) * Жигжидийн Үнэнбат (1996—2000) * [[Очирбатын Чулуунбат]] (2000—2006) * А.Батсүх (2006—2009) * Л.Пүрэвдорж (2009-2012) * [[Найдансүрэнгийн Золжаргал]] (2012-2016) * [[Надмидын Баяртсайхан]] (2016-2019) * [[Бядрангийн Лхагвасүрэн]] (2019 оноос-) {{commonscat}} [[Ангилал:Төв банкууд]] [[Ангилал:Монголын эдийн засгийн төрийн байгууллага]] m0pfau4ckb8vmhsbgvbgfjafmqbzgdq 0 126729 822218 801817 2025-06-19T05:54:14Z Avirmed Batsaikhan 53733 822218 wikitext text/x-wiki '''Цэрэндэмбэрэлийн Баасанжав''' ([[Төв аймаг|Төв аймгийн]] [[Эрдэнэсант сум|Эрдэнэсант суманд]] 1947 онд төрсөн) Монгол улсын төрийн зүтгэлтэн 1992-1996 онд Нийслэлийн анхны засаг дарга бөгөөд [[Улаанбаатар]] хотын захирагч, 1996-2000 онд Нийслэлийн иргэдийн төлөөлөгчдийн хурлын тэргүүлэгчдийн орон тооны анхны дарга. Шилжилтийн он жилүүдэд Улаанбаатар хотыг удирдаж, ардчилсан Улаанбаатар хотын түүх, соёлын суурь үндсийг тавихад санаачлага гаргаж түүнийгээ бодит ажил хэрэг болгож, хот, хотын иргэдийн төлөө анхаарал тавьдаг хүн юм. == Намтар == Тэрээр Төв аймгийн Эрдэнэсант сумын малчин ардын гэр бүлд айлын 12 хүүхдийн 4 дэх нь болж 1947 онд төржээ. 1965-1970 онд Монгол улсын их сургуулийг төгссөн. Дулааны инженерийн мэргэжилтэй. 1966-1968 онд ТЭЦ-1 станцад засварчин, 1970 оноос Улаанбаатар хотын Орон сууц, нийтийн аж ахуйг удирдах газраас эхэлж, 1980 оныг хүртэл тус газарт байцаагч, инженер, ерөнхий инженер, 1980-1984 онд Улаанбаатар хотын Ардын Депутатуудын Хурлын Гүйцэтгэх захиргааны хэлтсийн дарга, 1984-1990 онд Улаанбаатар хотын Орон сууц нийтийн аж ахуйн удирдах газрын дарга, 1990 -1992 онд Улаанбаатар хотын ардын Депутатуудын Хурлын Гүйцэтгэх захиргааны орлогч даргаар ажиллаж байгаад. 1992-1996 онд Нийслэлийн Засаг дарга бөгөөд Улаанбаатар хотын захирагч, 1996-2000 онд Нийслэлийн Иргэдийн Төлөөлөгчдийн Хурлын Тэргүүлэгчдийн дарга, 2000-2004 онд УИХ-ын гишүүнээр сонгогдон ажилласан. 2005-2009 онд Монгол Улсаас БНХАУ-ын [[Хөх хот|Хөх хотод]] суугаа Ерөнхий консул, 2009-2011 онд Нийслэлийн засаг даргын зөвлөх, 2011-2012 онд Нийслэлийн өмчийн харилцааны газрын дарга, 2012 оноос Орон сууц нийтийн аж ахуйг удирдах газрын удирдах зөвлөлийн дарга, гишүүнээр, улсад нийт 53 жил ажилласан. Монгол-Японы найрамдлын нийгэмлэгийн ерөнхийлөгч, Төв аймгийн нутгийн зөвлөлийн дарга, Монголын [[Жүдо|Жудо]] бөхийн холбооны eрөнхийлөгчийн сонгуульт ажлыг хийж байсан. МАХН-ын бага хурал, Улаанбаатар хотын МАХН-ын хорооны тэргүүлэгч, гишүүнээр сонгогдсон. == Шагнал == Түүний хөдөлмөр зүтгэлийг төр засаг өндрөөр үнэлэн Монгол улсын үйлчилгээний гавьяат ажилтан цол, “Сүхбаатарын одон”, "Хөдөлмөрийн гавьяаны улаан тугийн одон”, “Алтан гадас” одон, Ардын хувьсгалын 60, 70 ,80,90, 100 жилийн ойн хүндэт медалиуд, Засгийн газрын “Хүндэт жуух бичиг”, 30 гаруй яам, тусгай газрын тэргүүний ажилтан болон хүндэт тэмдэг, тусгаар тогтнолын одон, Хангарьд одон, МАХН-ын ахмад зүтгэлтэн, Улаанбаатар хотын хүндэт иргэн, орон нутгийн шилдэг удирдагч, Их засаг дээд сургуулийн анхны "Хүндэт профессор” цол, “Хэрэглэгчдэд хүндлэгдсэн төрийн түшээ”, Монголын жу-дэ бөхийн анхны хүндэт eрөнхийлөгч зэрэг шагналаар тус тус шагнажээ. {{DEFAULTSORT:Баасанжав, Цэрэндэмбэрэлийн}} [[Ангилал:Монголчууд]] [[Ангилал:Эрдэнэсантын хүн]] [[Ангилал:Улаанбаатарын засаг дарга]] [[Ангилал:Монгол Улсын Их Хурлын гишүүн]] [[Ангилал:Монголын дипломатч]] [[Ангилал:Монгол Улсын Их Сургуулийн төгсөгч]] [[Ангилал:Монгол Ардын Намын гишүүн‎]] [[Ангилал:Алтан гадас одон шагналтан]] [[Ангилал:Хөдөлмөрийн Гавьяаны Улаан Тугийн одон шагналтан (Монгол)]] [[Ангилал:20-р зууны улс төрч]] [[Ангилал:21-р зууны улс төрч]] [[Ангилал:21-р зууны дипломатч]] [[Ангилал:1947 онд төрсөн]] [[Ангилал:Амьд хүн]] 80jwpqguk435dbsm01zmrqptcrhfi58 0 134182 822214 804581 2025-06-19T04:38:55Z InternetArchiveBot 70653 Rescuing 1 sources and tagging 1 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 822214 wikitext text/x-wiki [[Файл:MB atOfficeOfTreelings.jpg|thumb|Co-Founder of Treelings]] '''Батбилэгийн Мөнхбаатар''' (1985 онд Улаанбаатар хотод, [[Сүхбаатар дүүрэг|Сүхбаатар дүүргийн]] 2 дугаар төрөх газарт мэндэлсэн) нь уул уурхайн ашиглалтын инженер, эрхзүйч мэргэжилтэй. [https://treelings.org/ Treelings] аппликэйшнийг хөгжүүлэгч "Blockchain Eco Park" ХХК-ийн үүсгэн байгуулагч. ==Боловсрол== 1992 онд Баянгол дүүргийн Монгени цогцолбор сургуульд элсэн орсон, 1996 Монгол-Туркийн хамтарсан ахлах сургууль, 2002 онд Нийслэлийн ерөнхий боловсролын 31 дүгээр сургуулийг төгссөн. 2002 - 2008 онд [[ОХУ]]-ын [[Санкт Петербург]] ( https://spmi.ru/ ) хотын Уул уурхайн сургуульд Уул уурхайн ашиглалтын инженер мэргэжлээр бакалавр, магистрын зэрэг хамгаалсан. (Тус сургуулийг Монгол Улсын анхны Ерөнхийлөгч [[Пунсалмаагийн Очирбат]] мөн төгссөн) 2021 онд [[МУИС]]-ийн Хууль зүйн сургуулийг Эрх зүйч мэргэжлээр төгссөн. ==Ажилласан байдал ба бизнес== [[ОХУ]]-ын Санкт Петербург хотын Уул уурхайн институтэд уул уурхайн ашиглалтын инженер мэргэжлээр бакалавр, магистрын зэрэгтэйгээр төгсөж ирээд 2008 оноос стратегийн орд газруудыг эдийн засгийн эргэлтэд оруулах чиг үүрэг бүхий “[[Эрдэнэс Монгол]]” ХХК-д Уул уурхайн инженерээр ажиллаж ажлын гараагаа эхлүүлсэн. Улмаар Тавантолгой төслийг эхлүүлэх түүхэн үйлсэд өөрийн эзэмшсэн мэргэжлээр уурхайн анхны төлөвлөлт, Техник-Эдийн засгийн үндэслэл боловсруулахад хувь нэмрээ оруулсан. 2010 онд “[[Эрдэнэс Тавантолгой ХК|Эрдэнэс Тавантолгой]]” ХК байгуулагдахад уул уурхайн ашиглалтын инженерээр шилжин ажилласан бөгөөд уурхайн ерөнхий инженер, уурхайн дарга, төслийн удирдагч, уул уурхайн газрын захирал, үйлдвэрлэл эрхэлсэн орлогч захирал хүртэл дэвшин ажилласан. 2022 оноос Улаанбаатар хотын нийгэм, эдийн засгийн үндсийг бүрдүүлэх, Улаанбаатар  хотын тулгамдсан асуудлыг шийдвэрлэх зорилгоор байгуулагдсан “Эрдэнэс Баянбогд” ХХК-д Гүйцэтгэх захирлаар тус тус ажилласан. Эрүүл, цэвэр орчинг бүтээх байгаль орчноо хамгаалах уур амьсгалын өөрчлөлтийн эсрэг хувь нэмэр оруулах өөрийн итгэл үнэмшил, хүсэл мөрөөдөлдөө хөтлөгдөн нөхдийн хамт 2024 онд "Blockchain Eco Park" ХХК-ийг үүсгэн байгуулж, ТУЗ-ийн даргаар ажиллаж байна. 2024 онд НИТХ-ын сонгуульд БЗД-ийн гуравдугаар тойрогт МАН-аас нэр дэвшиж ялалт байгуулан, төлөөлөгчөөр ажиллаж байна. Эрүүл, чанарын баталгаатай мах, хүнс зах зээлд нийлүүлэх зорилготой "Monbeef Cattle" ХХК-ийн ТУЗ-ийн даргаар ажиллахын зэрэгцээ "Хариуцлагатай нүүдэлчин хоршоо"-ны тэргүүнээр сонгогдсон. * 2008 оноос “Эрдэнэс Монгол” ХХК Уул уурхайн инженер, ( [https://www.erdenesmongol.mn www.erdenesmongol.mn] ) * 2010 оноос “Эрдэнэс Тавантолгой” ХК Уул уурхайн инженер * 2016 оноос “Эрдэнэс Тавантолгой” ХК Ерөнхий инженер, Уурхайн дарга, Төслийн нэгжийн захирал, Уул уурхайн газрын захирал, Үйлдвэрлэл эрхэлсэн орлогч ( [https://www.ett.mn www.ett.mn] ) * 2022 оноос “Эрдэнэс Баянбогд” ХХК Гүйцэтгэх захирал, ( [https://web.archive.org/web/20240202082721/https://erdenesbayanbogd.mn/ www.erdenesbayanbogd.mn] ) * 2024 оноос “Блокчейн Эко Парк” ХХК ТУЗ-ийн дарга * 2024 оноос “Мон Бийф Катл” ХХК ТУЗ-ийн дарга * 2024 оноос Хариуцлагатай нүүдэлчин хоршооны тэргүүнээр тус тус ажиллаж байна. * [https://terbummod.mn/ “Тэрбум мод”]{{Dead link|date=Зургадугаар сар 2025 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }} үндэсний хөтөлбөрийг эрчимжүүлэхэд технологийн шийдэл болохуйц [https://treelings.org/ Treelings]” төслийг санаачлан мод тарих, ургуулах, хянах, оролцогч талуудыг холбон бүртгэлжүүлэх ажлыг блокчейн технологид тулгуурлан хэрэгжүүлэхээр ажиллаж байна. Монгол орны ойн санг '''блокчейн''' технологиор бүртгэлжүүлснээр төр, засгийн бодлого шийдвэр оновчтой гарах, мод тарих ажил улс орон даяар, орон зайнаас үл хамааран эрчимжих боломжтой болно. ==Нийгмийн идэвхи оролцоо== [[Булган аймаг|Булган]] аймгийн Сэлэнгэ суманд нутгийн малчин өрхүүдтэй хамтран нүүдлийн болон эрчимжсэн мал аж ахуйн хосолсон жишиг аж ахуйг байгуулан 40 жилийн түүхтэй Сэлэнгэ үүлдрийн үхрийн цөм сүргийг сэргээх, үржил селекци болон хүнс тэжээлийг сайжруулах замаар үнэ цэн бүхий үхрийг бий болгох, цаашлаад хэрэглэгчдийг эрүүл, чанартай, баталгаатай хүнсээр хангахаар зорин ажиллаж байна. Малын удмын сан, махны гарал үүслийг бүртгэлжүүлснээр монгол мал, малчин хүний хөдөлмөр үнэ цэнтэй болох төдийгүй монголчууд эрүүл хүнсээр хангагдах үндэс бүрдэх юм. [https://treelings.org/][https://web.archive.org/web/20240508101540/https://terbummod.mn/ Treelings] төслийн хүрээнд 2000 орчим хэрэглэгчийн 12 000 гаруй модны бүртгэл , хяналтыг хийгээд байна. dcsz4rb20cwlo3q9j9egx2lwomiih79 0 134572 822067 820776 2025-06-18T13:46:39Z Megzer 20491 822067 wikitext text/x-wiki [[Файл:Luvsannamsrain Oyun-Erdene 2022.jpg|thumb|Ерөнхий сайд Оюун-Эрдэнэ]] [[Ухнаагийн Хүрэлсүх|Ухнаагийн Хүрэлсүхийн]] засгийн газар 2021 оны 1 сард огцорсны дараа 2021 оны 1 сарын 27-нд [[УИХ]]-ын чуулганаар Л.Оюун-Эрдэнэ Ерөнхий сайдаар томилогдож, 1 сарын 29-нд танхимын сайд нарыг УИХ-д танилцуулж, тангараг өргөснөөр ажилдаа орсон. Засгийн газрын тухай хуульд нэмэлт өөрчлөлт оруулснаар 2022 оны 1 сард Эдийн засаг, хөгжлийн яам болон Цахим хөгжил, харилцаа холбооны яамыг шинээр байгуулжээ. 2022 оны 1 сарын 17-ны өдрийн Засгийн Газрын хуралдаанаар Байгаль орчин, аялал жуулчлалын сайд [[Нямжавын Уртнасан|Нямжавын Уртнасанг]] огцруулахаар болж, 1 сарын 18-нд түүний оронд [[Бат-Өлзийн Бат-Эрдэнэ|Бат-Өлзийн Бат-Эрдэнийг]] УИХ-ын чуулганд танилцуулж, сайдаар томилов. ==2021-2024 оны Засгийн газрын сайд нар == {| class="wikitable mw-collapsible" |+Засгийн газрын сайд нар<ref>{{Cite web |last=Оюунчимэг |first=Ш. |date=2021-01-29 |title=Танилц: Л.Оюун-Эрдэнийн Засгийн газрын сайд нар {{!}} News.MN |url=https://news.mn/r/2396832/ |access-date=2024-05-11 |website=News.MN - Мэдээллийн эх сурвалж |language=mn}}</ref><ref>{{Cite web |date=2022-08-30 |title=Л.Оюун-Эрдэнийн Засгийн газрын шинэ бүрэлдэхүүн |url=https://www.shuud.mn/a/542681 |access-date=2024-05-11 |website=www.shuud.mn |language=mn}}</ref> !№ !Албан тушаал !Сайдын нэр !Ажилласан хугацаа ![[Улс төрийн нам|Нам]] |- |1 |[[Монгол Улсын Ерөнхий сайд|'''Монгол Улсын Ерөнхий сайд''']] |[[Лувсаннамсрайн Оюун-Эрдэнэ]] |2021 оны 1 сар - одоо хүртэл | rowspan="36" align=center bgcolor=#FFE8E8|МАН |- |2 |Онцгой байдлын алба хариуцсан Шадар сайд |[[Сайнбуянгийн Амарсайхан|Сайнбуяны Амарсайхан]] |2021-2024 |- |3 |Шадар сайд бөгөөд Эдийн засаг, хөгжлийн сайд |[[Чимэдийн Хүрэлбаатар]] |2022 - 2024 |- | rowspan="2" |4 | rowspan="2" |[[Монгол улсын Засгийн газрын Хэрэг эрхлэх газар|Засгийн газрын хэрэг эрхлэх газрын дарга]] |[[Цэндийн Нямдорж]] |2021-2022 |- |[[Дашзэгвийн Амарбаясгалан]] |2022 - 2024 |- |5 |[[Гадаад харилцааны яам (Монгол)|Гадаад харилцааны яам]] |[[Батмөнхийн Батцэцэг]] |2021- 2024 |- |6 |[[Сангийн яам (Монгол)|Сангийн яам]] |[[Болдын Жавхлан]] |2021- 2024 |- | rowspan="2" |7 | rowspan="2" |[[Хууль зүйн, дотоод хэргийн яам (Монгол)|Хууль зүй, дотоод хэргийн яам]] |[[Хишгээгийн Нямбаатар]] |2021-2023 |- |[[Баттөмөрийн Энхбаяр]] |2023-2024 |- | rowspan="2" |8 | rowspan="2" |[[Байгаль орчин, аялал жуулчлалын яам (Монгол)|Байгаль орчин, аялал жуулчлалын яам]] |[[Нямжавын Уртнасан]] |2021-2022 |- |[[Бат-Өлзийн Бат-Эрдэнэ]] |2022- 2024 |- |9 |[[Батлан хамгаалах яам (Монгол)|Батлан хамгаалах яам]] |[[Гүрсэдийн Сайханбаяр]] |2021- 2024 |- |10 |[[Боловсрол, шинжлэх ухааны яам (Монгол)|Боловсрол, шинжлэх ухааны яам]] |[[Лувсанцэрэнгийн Энх-Амгалан]] |2021- 2024 |- | rowspan="2" |11 | rowspan="2" |[[Барилга, хот байгуулалтын яам (Монгол)|Барилга, хот байгуулалтын яам]] |[[Бэгзжавын Мөнхбаатар]] |2021-2023 |- |[[Цэрэнпилийн Даваасүрэн]] |2023 - 2024 |- | rowspan="2" |12 | rowspan="2" |[[Зам тээврийн хөгжлийн яам (Монгол)|Зам тээврийн хөгжлийн яам]] |[[Лувсангийн Халтар]] |2021-2022 |- |[[Сандагийн Бямбацогт]] |2022- 2024 |- | rowspan="4" |13 | rowspan="4" |[[Хөдөлмөр, нийгмийн хамгааллын яам (Монгол)|Хөдөлмөр, нийгмийн хамгааллын яам]] |[[Аюушийн Ариунзаяа]] |2021-2022 |- |[[Даваажанцангийн Сарангэрэл]] |2022 оны 8 сар - 10 сар |- |[[Төмөрбаатарын Аюурсайхан]] |2022 оны 10 сар - 2023 оны 3 сар |- |[[Хүрэлбаатарын Булгантуяа]] |2023- 2024 |- | rowspan="2" |14 | rowspan="2" |[[Хүнс, хөдөө аж ахуй, хөнгөн үйлдвэрийн яам (Монгол)|Хүнс, хөдөө аж ахуй, хөнгөн үйлдвэрийн яам]] |[[Загджавын Мэндсайхан]] |2021-2022 |- |[[Хаянгаагийн Болорчулуун]] |2022- 2024 |- | rowspan="2" |15 | rowspan="2" |[[Монгол улсын Эрүүл Мэндийн Яам|Эрүүл мэндийн яам]] |[[Сэрээнэнгийн Энхболд]] |2021-2022 |- |[[Содномын Чинзориг]] |2022- 2024 |- | rowspan="2" |16 | rowspan="2" |[[Уул уурхай, хүнд үйлдвэрийн яам (Монгол)|Уул уурхай, хүнд үйлдвэрийн яам]] |[[Гэлэнгийн Ёндон]] |2021-2022 |- |[[Жамбалын Ганбаатар]] |2022- 2024 |- | rowspan="2" |17 | rowspan="2" |[[Эрчим хүчний яам (Монгол)|Эрчим хүчний яам]] |[[Нансалын Тавинбэх]] |2021-2022 |- |[[Баттогтохын Чойжилсүрэн]] |2022- 2024 |- |18 |[[Соёлын яам (Монгол)|Соёлын яам]] |[[Чинбатын Номин]] |2021- 2024 |- |19 |[[Цахим хөгжил, харилцаа холбооны яам (Монгол)|Цахим хөгжил, харилцаа холбооны яам]] |[[Ням-Осорын Учрал]] |2022- 2024 |- | rowspan="2" |20 | rowspan="2" |Монгол Улсын сайд,<br>Улаанбаатар хотын түгжрэлийг бууруулах үндэсний хорооны дарга |[[Жамъянхорлоогийн Сүхбаатар]] |2022-2023 |- |[[Борхүүгийн Дэлгэрсайхан]] |2023 - 2024 |- |21 |Монгол Улсын сайд,<br>Олимп, нийтийн биеийн тамир, спортын үндэсний хорооны дарга |[[Бадмаанямбуугийн Бат-Эрдэнэ]] |2022- 2024 |- | rowspan="2" |22 | rowspan="2" |Монгол Улсын сайд, Боомтын сэргэлтийн үндэсний хорооны дарга |[[Хүрэлбаатарын Булгантуяа]] |2023 оны 1-4 сар |- |[[Буяагийн Тулга]] |2023 оны 4 сар - 2024 |} == 2024-2025 оны Л.Оюун-Эрдэнийн засгийн газар<ref name=":0" /><ref name=":1">{{Cite web |last=iKon.mn |first=А. Ням-Өлзий |date=2024-07-10 |title=Засгийн газрын тэргүүн танхимын сайд нараа УИХ-д танилцууллаа |url=https://ikon.mn/n/36tu |access-date=2024-07-11 |website=ikon.mn |language=en}}</ref> == {| class="wikitable mw-collapsible" |+Засгийн газрын сайд нар<ref>{{Cite web |title=Засгийн газрын гишүүд тангараг өргөлөө |url=https://www.parliament.mn/nn/62682/ |access-date=2025-06-04 |website=Parliament.mn - Монгол Улсын Их Хурал |language=mn-MN}}</ref> !№ !Албан тушаал||Нэр !Ажилласан хугацаа !Нам, эвсэл |- |1 |[[Монгол Улсын Ерөнхий Сайд|Монгол Улсын Ерөнхий сайд]]||'''[[Лувсаннамсрайн Оюун-Эрдэнэ]]''' |2024 оны 7 сарын 05 - 2025 оны 6 сарын 3|| align="center" bgcolor="#FFE8E8" |МАН |- |2 |Тэргүүн шадар сайд бөгөөд Эдийн засаг, хөгжлийн сайд<ref name=":0">{{Cite web |last=Эрдэнэзаяа |first=Б. |date=2024-07-10 |title=Шинээр томилогдсон сайд нар тамгаа хүлээн авлаа {{!}} News.MN |url=https://news.mn/r/2738293/ |access-date=2024-07-11|website=News.MN - Мэдээллийн эх сурвалж |language=mn}}</ref>||[[Лувсаннямын Гантөмөр|'''Лувсаннямын Гантөмөр''']] | rowspan="21" |2024 оны 7 сарын 10 - 2025 оны 6 сарын 3|| align="center" bgcolor="#2050bd" |АН |- |3 |Онцгой байдлын алба хариуцсан Шадар Сайд||'''[[Сайнбуянгийн Амарсайхан|Сайнбуяны Амарсайхан]]'''|| align="center" bgcolor="#FFE8E8" |МАН |- |4 |Худалдан авах, хөрөнгө оруулалт, өрсөлдөөн хариуцсан Шадар Сайд||[[Тогмидын Доржханд|'''Тогмидын Доржханд''']]|| align="center" bgcolor="#8d40c0" |ХҮН |- |5 |[[Монгол улсын Засгийн газрын Хэрэг эрхлэх газар|Засгийн газрын Хэрэг эрхлэх газрын дарга]]||[[Ням-Осорын Учрал|'''Ням-Осорын Учрал''']]|| align="center" bgcolor="#FFE8E8" |МАН |- |6 |[[Гадаад харилцааны яам (Монгол)|Гадаад харилцааны яам]]||[[Батмөнхийн Батцэцэг|'''Батмөнхийн Батцэцэг''']]|| align="center" bgcolor="#FFE8E8" |МАН |- |7 |[[Сангийн яам (Монгол)|Сангийн яам]]||'''[[Болдын Жавхлан]]'''|| align="center" bgcolor="#FFE8E8" |МАН |- |8 |[[Хууль зүйн, дотоод хэргийн яам (Монгол)|Хууль зүй, дотоод хэргийн яам]]||'''[[Оюунсайханы Алтангэрэл]]'''|| align="center" bgcolor="#2050bd" |АН |- |9 |[[Байгаль орчин, аялал жуулчлалын яам (Монгол)|Байгаль орчин, уур амьсгалын өөрчлөлтийн яам]]||[[Салдангийн Одонтуяа|'''Салдангийн Одонтуяа''']]|| align="center" bgcolor="#2050bd" |АН |- |10 |[[Батлан хамгаалах яам (Монгол)|Батлан хамгаалах яам]]||[[Сандагийн Бямбацогт|'''Сандагийн Бямбацогт''']]|| align="center" bgcolor="#FFE8E8" |МАН |- |11 |[[Боловсрол, шинжлэх ухааны яам (Монгол)|Боловсролын яам]]||'''[[Пүрэвсүрэнгийн Наранбаяр]]'''|| align="center" bgcolor="#8d40c0" |ХҮН |- |12 |[[Барилга, хот байгуулалтын яам (Монгол)|Хот байгуулалт, барилга, орон сууцжуулалтын яам]]||'''[[Жамбын Батсуурь]]'''|| align="center" bgcolor="#2050bd" |АН |- |13 |[[Зам тээврийн хөгжлийн яам (Монгол)|Зам тээврийн яам]]||'''[[Борхүүгийн Дэлгэрсайхан]]'''|| align="center" bgcolor="#FFE8E8" |МАН |- |14 |[[Хөдөлмөр, нийгмийн хамгааллын яам (Монгол)|Гэр бүл, нийгмийн хамгааллын яам]]||'''[[Лувсанцэрэнгийн Энх-Амгалан]]'''|| align="center" bgcolor="#FFE8E8" |МАН |- |15 |[[Хүнс, хөдөө аж ахуй, хөнгөн үйлдвэрийн яам (Монгол)|Хүнс, хөдөө аж ахуй, хөнгөн үйлдвэрийн яам]]||'''[[Жадамбаагийн Энхбаяр|Жадамбагийн Энхбаяр]]'''|| align="center" bgcolor="#FFE8E8" |МАН |- |16 |[[Уул уурхай, хүнд үйлдвэрийн яам (Монгол)|Аж Үйлдвэр, эрдэс баялгийн яам]]||'''[[Цэвэгдоржийн Туваан]]'''|| align="center" bgcolor="#2050bd" |АН |- |17 |[[Эрчим хүчний яам (Монгол)|Эрчим хүчний яам]]||'''[[Баттогтохын Чойжилсүрэн]]'''|| align="center" bgcolor="#FFE8E8" |МАН |- |18 |[[Соёлын яам (Монгол)|Аялал жуулчлал, Соёл, Спорт, Залуучуудын яам]]||[[Чинбатын Номин|'''Чинбатын Номин''']]|| align="center" bgcolor="#FFE8E8" |МАН |- |20 |[[Цахим хөгжил, харилцаа холбооны яам (Монгол)|Цахим хөгжил, инновац, харилцаа холбооны яам]]||'''[[Цэндийн Баатархүү]]'''|| align="center" bgcolor="#2050bd" |АН |- |21 |Монгол Улсын сайд, Хяналт, үнэлгээний Үндэсний хорооны дарга||'''[[Эрдэнэбилэгийн Одбаяр]]'''|| align="center" bgcolor="#2050bd" |АН |- |22 |Монгол Улсын сайд, 20 минутын хот төслийн Үндэсний хорооны дарга||'''[[Равжихын Эрдэнэбүрэн]]'''|| align="center" bgcolor="#2050bd" |АН |- |23 |Монгол Улсын сайд, Боомтын сэргэлтийн Үндэсний хорооны дарга||[[Буяагийн Тулга|'''Буяагийн Тулга''']]|| align="center" bgcolor="#FFE8E8" |МАН |- |} == Мөн үзэх == * [[Монгол Улсын Засгийн Газар]] == Эшлэл == <references /> [[Ангилал:Засгийн газар]] [[Ангилал:Монголын засгийн газар]] 4e7plj6jq5cnhmym2y8lgpjhbj5sh4u 0 139042 822228 813150 2025-06-19T06:33:13Z Avirmed Batsaikhan 53733 822228 wikitext text/x-wiki '''Марк Карни''' ([[Англи хэл|англи]]. ''Mark Carney'', 1965 оны 3-р сарын 16-нд Канадын Форт Смит хотод төрсөн) нь [[Канад]], Британийн эдийн засагч, банкир, улс төр, төрийн зүтгэлтэн юм. 2025 оны 3-р сарын 14-нөөс хойш Канадын Ерөнхий сайд. 2025 оны 3-р сарын 9-нөөс хойш [[Канадын Либерал нам|Канадын Либерал намын]] удирдагч. [[Файл:Mark Carney.jpg|thumb|Марк Карни]] 2008-2013 онд Канадын банкийг тэргүүлж, 2013-2020 онд [[Английн Банк|Английн банк]]ны ерөнхийлөгчөөр ажиллаж байсан. == Намтар == 1965 оны 3-р сарын 16-нд Канадын баруун хойд хэсэгт орших Форт Смит хотод төрсөн. М.Карни 1988 онд [[Харвардын их сургууль|Харвардын их сургуулийг]] эдийн засагч мэргэжлээр төгссөн. Тэрээр 1993 онд [[Оксфордын Их Сургууль|Оксфордын Их Сургуулийн]] Гэгээн Петрийн коллежид Эдийн засгийн ухааны чиглэлээр докторын зэрэг, 1995 онд Оксфордын Их Сургуулийн Нуффилд коллежид докторын зэрэг "Өрсөлдөөний динамик давуу тал" сэдвээр эрдмийн зэрэг хамгаалсан. Тэрээр [[Лондон]], [[Нью-Йорк хот|Нью-Йор]]<nowiki/>к, [[Торонто]], [[Токио]] дахь [[Голдман Сакс]]ад 13 жил ажилласан бөгөөд улс орны эрсдэл, хөгжиж буй зах зээлийн өрийн зах зээл, хөрөнгө оруулалтын банканд анхаарлаа хандуулсан. Тэрээр 2011-2018 онд Санхүүгийн тогтвортой байдлын зөвлөлийн даргаар ажиллаж, энэ ажлыг төв банкны ажилтай хослуулсан. 2013 оны 7-р сарын 21-нд тэрээр Английн Банкны ерөнхийлөгчөөр томилогдсон нь түүхэн дэх хамгийн залуу ерөнхийлөгч болсон юм. Жилийн 624,000 фунт стерлингийн цалинтай гэрээг 5 жилийн хугацаатай байгуулсан. 2018 онд Карнигийн гэрээг 2020 оны 1-р сар хүртэл сунгасан. 2018 оны 11-р сард Марк Карни Ирланд, Канадын иргэншлээс гадна Их Британийн иргэншил авсан. 2025 оны 1-р сард [[Канадын Либерал нам]]ын дарга асан Ерөнхий сайд [[Жастин Трюдо]] удахгүй огцрох тухайгаа мэдэгдсэний дараа тэрээр Канадын Либерал намын удирдлагад нэр дэвшихээ албан ёсоор зарлаж 2025 оны 3-р сарын 9-нд намын дарга болоод 3-р сарын 14-нд Ерөнхий сайдын тангарагаг өргөсөн байна. {{DEFAULTSORT:Карни, Марк}} [[Ангилал:Канадын ерөнхий сайд]] [[Ангилал:1965 онд төрсөн]] h0psprafmny1ko0lvgxxdtgw9kn5nf2 0 140316 822222 821759 2025-06-19T05:59:49Z Avirmed Batsaikhan 53733 822222 wikitext text/x-wiki '''Шах''' ([[Перс хэл|перс]]. شاه‎, šâh) —[[Ойрх Дорнод]], [[Дундад Ази|Дундад Азийн]] орнуудад хэрэглэж ирсэн хааны цол бөгөөд [[Делийн султант улс]] болон [[Их Могол Улс|Их Могол улсад]] «падишах» гэх нэршил хэрэглэж ирсэн байна. ''Шах'' гэх үгнээс падишах, шахиншах болон паша зэрэг цолны нэршлүүд гарал үүсэлтэй юм. == Цолууд == '''Падишах''' ([[Перс хэл|перс]]. '''پادشاه'''‎ [pādšāh] '''pādšāh,''' [[эртний перс хэл]] -'''pati-xšāyaθiya-''' «дээд удирдагч») — Азийн зарим оронд хэрэглэж ирсэн, Ираны хааны цол хэргэм. «Падишах» цолоос өмнө персийн «шах-ан-шах», гэж «хаадын хаан» гэх цол байсан. ''Падишах'' цол (хэлбэрүүд: ''падшах'' буюу ''бадшах'')-ыг Евразийн зарим орнуудад буюу Османы эзэнт гүрэн (XV—1922), Афганистанд төвтэй Дурраны эзэнт улс (1747—1823), [[Их Могол Улс|Их Моголын эзэнт улс]] (1526—1858) болон Афганистанд (1926 —1973) хэрэглэж иржээ. Мөн "падишах" цолыг бусад зарим орны удирдагч нар богино хугацаанд хэрэглэж байсан. Албан ёсоор хамгийн сүүлд энэ цолыг Афганистаны [[Мухаммед Захир-Шах]] (1914—2007) хэрэглэж байжээ. '''Шахиншах''' (эртний перс. xšāyaθiya xšāyaθiyānām, [[Перс хэл|перс]]. شاهنشاه‎ «хаадын хаан») — Эртний Персийн, хожмоо Ираны хааны цол юм. Энэ цолыг анх [[Иран|Ираны]] Сасанид угсааны удирдагч хэрэглэж байсан. Гэвч тэрээр Ахеменидын (''xšāyaθiya xšāyaθiyānām)'' үед хамаардаг учраас Ираны анхны шахиншах гэж Их II Кирийг нэрлэдэг юм. Уг цолыг дундаа үе үе тасарч 2500 жил хэрэглэж иржээ. Ираны сүүлчийн шахиншах нь 1979 оны Исламын хувьсгалаар түлхэн унагасан [[Мохаммед Реза Пехлеви]] байсан бөгөөд өнөө үед түүний хүү Реза Кир Пехлавиг Ираны хууль ёсны шахиншах гэж үздэг. '''Паша''' (перс. «падишах» —дээд удирдагч гэх үгний товчлол; [[Турк хэл|турк]]. ''paşa'', осман. پاشا‎ — ''paşa'', [[Перс хэл|перс.]] پادشاه‎, эртний перс. '''pāti-xšāya''' — удирдагч) — [[Османы Эзэнт Улс|Османы эзэнт улс]], [[Египет]] (1952 оноос өмнө) болон зарим нэг исламын шашинтай улс орны улс төрийн өндөр албан тушаалын цол хэргэм юм. fc54xz6svcn2c1iu7el74a2o8064gf7 0 140317 822223 821781 2025-06-19T06:00:55Z Avirmed Batsaikhan 53733 822223 wikitext text/x-wiki '''Делийн султант улс''' ([[Перс хэл|перс.]] سلطنت دهلی‎, [[Хинди хэл|хинди.]] दिल्ली सल्तनत, [[Бенгал хэл|бенгал.]] দিল্লীর সুলতান) - 1206-1526 онд одоогийн Энэтхэгийн умард хэсэгт оршин тогтнож байсан анхны ислам шашинт эзэнт гүрэн. Энэ хугацаанд [[Дели]] хот анх удаа улсын нийслэл болсон түүхтэй. Мөн түүхэнд анх удаа олон сая Хинду шашинтнууд лалын эзэн хаадын захиргаанд оржээ. Делийн султант улсын албан ёсны хэл нь [[перс хэл]] байв. Гуридууд Энэтхэгт Делийн султант улсын суурийг тавьсан байна. [[Файл:Sultanat von Delhi Tughluq-Dynastie-es.svg|thumb|1321-1330 оны үед]] Делийн султант улсын үед Энэтхэг, Исламын соёл иргэншил холилдож, Энэтхэгийн хойгийг улам бүр өсөн нэмэгдэж буй дэлхийн тогтолцоонд нэгтгэж, Афро-Евразийн ихэнх хэсгийг хамарсан олон улсын сүлжээг нэгтгэсэн нь Энэтхэгийн соёл, нийгэм, түүнчлэн дэлхийн бусад хэсэгт ихээхэн нөлөө үзүүлсэн юм. Тэдний хаанчлал нь Энэтхэг-Исламын архитектурын хамгийн эртний хэлбэрүүд, механик технологийн хэрэглээ нэмэгдэж, Энэтхэгт хүн ам, эдийн засгийн өсөлт нэмэгдэж, хинди-урду хэл бий болсон. Делийн султант улс нь 13-14-р зуунд Энэтхэгт хийсэн Монголчуудын довтолгоог няцаах үндсэн үүрэг хүлээж байв. Делийн султант улс нь Энэтхэгийн хойг даяар сүм хийдүүдийг өргөн хэмжээгээр устгаж, гутаан доромжилж байжээ. 1526 онд тус султант улсыг [[Их Могол Улс|Их Могол улс]] эзлээд өвлөн авсан. == Түүх == Тараори (1192), Чанадавар (1194) -д ялалт байгуулж Энэтхэгийг байлдан дагуулсан Исламын цэргийн жанжин [[Кутб ад-дин Айбек]] Делийн султант улсыг 1206 онд үндэслэсэн гэж үздэг. Уг Султант улсыг [[Мамлюк]] (1206–1290), Хилжи (1290–1320), Туглук (1320–1414),[6] Сайидууд (1414–1451), Лоди (1451–1526) гэсэн таван өөр угсааны хаадууд захирч байжээ. Анхны эзэн хаан Кутб ад-дин Айбек соёл, улс төрийн хувьд иран хэлээр ярьдаг ертөнцөд татагдаж байсан ч гурав дахь захирагч Илтутмиш Хойд Энэтхэгийн тэгш тал дахь стратегийн цэгүүдийг баталгаажуулж, эцэст нь Дели хотод суурьшжээ. Улмаар 30 жил үргэлжилсэн иргэний мөргөлдөөний дараа 1266 онд Гийат ад-дин Балбан хаан ширээнд суусан бөгөөд Делийн султант улсыг дайчин Ражпутууд болон Монголчуудын довтолгооноос хамгаалах шаардлага үүсжээ. == Мамлюк угсааныхан (''Му’иззи'') == === Гулям угсаа === * 1206—1210 онууд. Кутб ад-дин Айбек (1192—1206 малик Лахора) * 1210—1211 онууд. Арам-шах === Шамсийа угсаа === * 1211—1236 онууд. Илтутмиш * 1236—1236 онууд. Фируз-шах I * 1236—1240 онууд. Разийа-Бегум * 1240—1242 онууд. Муизз ад-дин Бахрам-шах * 1242—1246 онууд. Ала ад-дин Масуд-шах * 1246—1266 онууд. Насир ад-дин Махмуд-шах I (1227—1229 онд Бегалийн малик) === Балбан угсаа === * 1266—1287 онууд. Гийат ад-дин Балбан (1259—1260 онд Бенгалийн малик) * 1287—1289 онууд. Муиз ад-дин Кай-Кубад * 1289—1290 онууд. Шамс ад-дин Кайумарс == Хилжи угсааныхан == * 1292—1296 онууд. Жалал ад-Дин Фируз * 1296—1296 онууд. Рукн ад-дин Ибрахим-шах I * 1296—1316 онууд. Ала ад-дин Мухаммад-шах I * 1316—1316 онууд. Шихаб ад-дин Умар-шах * 1316—1320 онууд. Кутб ад-дин Мубарак-хан * 1320—1320 онууд. Хусроу-шах (дарангуйлагч) == Туглуз угсааныхан == * 1320—1325 онууд. Гийас ад-дин Туглак-шах I * 1325—1351 онууд. Гийас ад-дин Мухаммад-шах II * 1351—1351 он. Гийас ад-дин Махмуд-шах II (1 сар удирдсан) * 1351—1388 онууд. Фируз-шах III * 1388—1389 онууд. Гийас ад-дин Туглак-шах II * 1389—1390 онууд. Абу Бакр-шах * 1390—1393 онууд. Насир ад-дин Мухаммад-шах III * 1393—1393 онууд. Ала ад-дин Сикандар-шах I * 1393—1395 онууд. Насир ад-дин Махмуд-шах III (II) * 1395—1399 онууд. Нусрат-шах * 1399—1413 онууд. Насир ад-дин Махмуд-шах III (II) (дахин) == Лоди угссаныхан == * 1413—1414 онууд. Даулат-хан == Сайид угсааныхан (Сеид) == * 1414—1421 онууд. Сайид Хизр-хан * 1421—1434 онууд. Муизз ад-дин Мубарак-шах II * 1434—1445 онууд. Мухаммад-шах IV * 1445—1451 онууд. Ала ад-дин Алам-шах (1478 онд нас барсан) == Лоди угсааныхан == * 1451—1489 онууд. Бахлул-хан Лоди * 1489—1517 онууд. Сикандар-шах II Лоди * 1517—1526 онууд. Ибрахим-шах II Лоди == Сурид угсааныхан == * 1539—1545 онууд. Шер-шах * 1545—1554 онууд. Ислам-шах * 1554 он. Фируз-шах IV (1 сар захирсан) * 1554—1555 онууд. Адил-шах * 1555 он. Ибрахим-шах III * 1555 он. Сикандар-шах III t4q7ki4619khhyg60hwekl8szg7hx8j 0 140389 822220 821968 2025-06-19T05:56:16Z Avirmed Batsaikhan 53733 822220 wikitext text/x-wiki [[Файл:Logotipo del PS.png|thumb|Социалист нам]] '''Социалист''' '''нам''' (заримдаа '''Францын социалист нам''') ([[Франц хэл|франц]]. ''Parti Socialiste'', ''PS'') — Францын зүүн төв үзэлтэй улс төрийн нам. Үзэл бодлын хувьд социал-демократуудтай ойр боловч түүхэн замналдаа баруун төв, зүүний байр суурьтай байж үзсэн юм. Энэ нам нь [[Социнтерн|Социалист интернационал]] болон Европын социалист намууд байгууллагын гишүүн. 1905 оноос хойш Ажилчдын Интернационалын Францын секцийн үндсэн дээр үйл ажиллагаагаа явуулж байгаад 1968 оны дотоод улс төрийн хямралын үеэр оршин тогтнохоо больж 1969 онд өнөөгийн дүр төрхөө олж байгуулагдсан нам юм. 1981 онд [[Франсуа Миттеран|Франсуа Миттераны]] удирдлаган дор ерөнхийлөгчийн сонгууль болон Үндэсний ассамблейн сонгуульд хоёуланд нь ялалт байгуулсан түүхтэй. 1993 онд авлигын хэргээс үүдсэн намын дотоод хямралд орсон ч 1997 оны парламентын сонгуульд дахин байр сууриа олж, томоохон амжилт гаргасан байна. 2002 онд тус нам ерөнхийлөгчийн болон парламентын сонгуульд хоёуланд нь ноцтой ялагдал хүлээж, улс төрийн хоёр дахь хүчний байр сууриа анх удаа алдав ([[Жан-Мари Ле Пен|Жан-Мари Ле Пенийн]] Үндэсний фронтод алдсан). 2007 онд ерөнхийлөгчийн болон парламентын сонгуулиар Голлистуудад ялагдсан ч хэт барууны үзэл баримтлагчдыг саналын тоогоороо илүүрхэж, байр сууриа дахин сэргээж чадсан. Тус нам улсын хэмжээнд хамгийн сүүлд 2012 онд Ерөнхийлөгч болон УИХ-ын сонгуульд ялалт байгуулсан. Гэсэн хэдий ч социалист Ерөнхийлөгч [[Франсуа Олланд]] Францын түүхэн дэх хамгийн нэр хүндгүй ерөнхийлөгчдийн нэг болж хувирав. Үүний үр дүнд Олланд хоёр дахь удаагаа нэр дэвшихээс татгалзаж, 2017 оны ерөнхийлөгчийн болон парламентын сонгуулиар тус нам түүхэндээ хамгийн том ялагдал хүлээж, Үндэсний ассемблейн суудлын 3/4, ерөнхийлөгчийн сонгуульд Социалист намаас нэр дэвшигч Бенуа Амон дөнгөж 6,3% тай 5-р байранд оржээ. == Сонгуулийн дүн == {| class="wikitable" |+Францын Ерөнхийлөгчийн сонгуулиуд ! rowspan="2" |Он ! rowspan="2" |Нэр дэвшигч ! colspan="3" |1-р үе ! colspan="3" |2-р үе ! rowspan="2" |Үр дүн |- !Санал !% !байр !Санал !% !Байр |- !1974 | rowspan="3" |[[Франсуа Миттеран]] |11,044,373 |43.25 |▲ 1 |12,971,604 |49.19 |▲ 2-е |Ялагдсан |- !1981 |7,505,960 |25.85 |▼ 2 |15,708,262 |51.76 |▲ 1-е |Ялсан |- !1988 |10,367,220 |34.10 |▲ 1 |16,704,279 |54.02 |▬ 1-е |Ялсан |- !1995 | rowspan="2" |Лионель Жоспен |7,097,786 |23.30 |▬ 1 |14,180,644 |47.36 |▼ 2-е |Ялагдсан |- !2002 |4,610,113 |16.18 |▼ 3 | colspan="3" |<small>N/A</small> |Ялагдсан |- !2007 |Сеголен Руаяль |9,500,112 |25.87 |▲ 2 |16,790,440 |46.94 |▬ 2-е |Ялагдсан |- !2012 |[[Франсуа Олланд]] |10,272,705 |28.63 |▲ 1 |18,000,668 |51.64 |▲ 1-е |Ялсан |- !2017 |Бенуа Амон |2,291,288 |6.36 |▼ 5 | colspan="3" |<small>N/A</small> |Ялагдсан |- !2022 |Анн Идальго |616,478 |1.75 |▼ 10 | colspan="3" |<small>N/A</small> |Ялагдсан |} [[Ангилал:Францын улс төрийн нам]] [[Ангилал:Социалист нам|Франц]] cnezmdhigjmsrpte0pmhewcvozim13d 10 140445 822034 2025-06-18T12:18:24Z Enkhsaihan2005 64429 Хуудас үүсгэв: "{{ {{{1<noinclude>|country showdata</noinclude>}}} | alias = Кёнги муж | shortname alias = Кёнги | flag alias = Flag of Gyeonggi Province, South Korea.svg | flag alias-1967 = Flag of Gyeonggi Province (1967–1996).svg | flag alias-1996 = Flag of Gyeonggi Province (1996–2006).svg | flag alias-2006 = Flag of Gyeonggi Province (2006–2021).svg | size = {{{size|}}} | name = {{{name|}}} | variant = {{{variant|}}} | var1 = 1967 | var2 = 1996 | var3 =..." 822034 wikitext text/x-wiki {{ {{{1<noinclude>|country showdata</noinclude>}}} | alias = Кёнги муж | shortname alias = Кёнги | flag alias = Flag of Gyeonggi Province, South Korea.svg | flag alias-1967 = Flag of Gyeonggi Province (1967–1996).svg | flag alias-1996 = Flag of Gyeonggi Province (1996–2006).svg | flag alias-2006 = Flag of Gyeonggi Province (2006–2021).svg | size = {{{size|}}} | name = {{{name|}}} | variant = {{{variant|}}} | var1 = 1967 | var2 = 1996 | var3 = 2006 | redir1 = Кёнги }} 762vhqys2jccgia5jun0z8fmpupsckt 10 140446 822036 2025-06-18T12:19:29Z Enkhsaihan2005 64429 [[Загвар:Country data Кёнги муж]] руу чиглүүлэгдлээ 822036 wikitext text/x-wiki #ЧИГЛҮҮЛЭГ [[Загвар:Country data Кёнги муж]] kagoioih1hrkcoxlqaufvc1918v58r3 0 140459 822053 2025-06-18T12:59:43Z Dashka01 97605 Хуудас үүсгэв: "Монгол улсад уул уурхайн салбар сүүлийн арван жилд огцом өсөхийн хирээр нутгийн иргэний нийгмийн байгууллага, олон нийтийн бүлгүүдийн зүгээс уул уурхайн хөгжилд орон нутгийн оролцогч талууд, олон нийтийн ашиг сонирхлыг тусгахыг шаардсан шахалтууд ула..." 822053 wikitext text/x-wiki Монгол улсад уул уурхайн салбар сүүлийн арван жилд огцом өсөхийн хирээр нутгийн иргэний нийгмийн байгууллага, олон нийтийн бүлгүүдийн зүгээс уул уурхайн хөгжилд орон нутгийн оролцогч талууд, олон нийтийн ашиг сонирхлыг тусгахыг шаардсан шахалтууд улам бүр нэмэгдэж байна. Олон нийт болон компани хоорондын харилцааг шийдвэрлэхэд чиглэсэн уул уурхайн хууль тогтоомжийн нэг чухал өөрчлөлт нь орон нутгийн засаг захиргаа, уул уурхайн компанийн хооронд "Орон нутгийн гэрээ"-г заавал байгуулах шаардлагыг 2006 онд хуульчлан баталгаажуулжээ. Хэдийгээр өөр өөр нэрээр нэрлэгддэг ч уул уурхайн компаниуд болон тухайн орон нутгийн хоорондын гэрээг байгалийн баялаг ихтэй Австрали, Канад зэрэг зарим оронд ихээхэн ашиглаж байна. Эдгээр гэрээ нь, уул уурхайгаас орон нутагт үзүүлэх нөлөө, үр ашгийг зохицуулах, мөн уурхайн нийгмийн зөвшөөрөл авах зэрэг харилцан ашигтай харилцаа үүсгэдэг. Австрали улсын хувьд 1990-ээд оноос өмнө ямар ч төрлийн орон нутгийн гэрээ ихээхэн ховор байсан. Канад улсын хувьд нилээд эрт буюу 1970-аад оны байдлаар уул уурхайн компаниуд болон уугуул иргэдийн бүлгүүдийн хооронд гэрээ байгуулсан тухай тайлангууд байдаг боловч сүүлийн үеийн судалгаагаар дээр үеэс хойш 1990 оныг хүртэл "харилцан ашиг тус бүхий гэрээ" ердөө 13-т гарын үсэг зурсан нь тодорхой болжээ. Сүүлийн хорин жилийн дотор гэрээ хийх нь хууль эрх зүйн практик болж, өргөн тархах болжээ. 2005 оны эрдэс баялгийн огцом өсөлтийн дараах ойрын жилүүдэд Канад, Австралийн эрдэс баялгийн компаниуд болон уугуул иргэдийн хооронд хэдэн зуун гэрээ хэлэлцээр байгуулагдсан байна. krt8tcanrca8xuz2syq717zwxete3vk 0 140461 822057 2025-06-18T13:12:13Z Tumeeno 97629 Хуудас үүсгэв: "== Сёдра латин == Aлбан ёсоор Сёдра Латины гимнасиум (Швед хэлэнд “Өмнөд латин” гэсэн утгатай) нь Шведийн Стокгольм хотын Сёдермальм дүүрэгт байрлах бүрэн дунд сургууль юм. Энэ сургуулийн одоогийн барилга нь 1891 онд ашиглалтад оржээ. Сёдра Латин сургууль н..." 822057 wikitext text/x-wiki == Сёдра латин == Aлбан ёсоор Сёдра Латины гимнасиум (Швед хэлэнд “Өмнөд латин” гэсэн утгатай) нь Шведийн Стокгольм хотын Сёдермальм дүүрэгт байрлах бүрэн дунд сургууль юм. Энэ сургуулийн одоогийн барилга нь 1891 онд ашиглалтад оржээ. Сёдра Латин сургууль нь баялаг түүхтэй. Түүний өмнөх сургууль болох Сёдермальмийн Педагогиа нь анхны захирлаа тэртээх 1654 онд томилж байжээ. 1820 онд уг сургууль нь суурь дунд боловсролын сургалттай болж өргөжсөн бөгөөд 1879 онд Стокгольм бүрэн дунд сургуулын өмнөд хэсэгтэй нэгдэж, нэрээ шинэчлэн “Stockholms högre allmänna å latinlinjens fullständiga läroverk å Södermalm” буюу орчуулбал “Стокгольмын дээд түвшний ба латин хөтөлбөртэй бүрэн дунд сургууль” болгон өөрчилжээ. Тухайн үеэс хойш тус сургууль нь хэд хэдэн удаа нэрээ сольж байсан бөгөөд эцэст нь 1971 онд өнөөгийн нэршлээ албан ёсоор сонгож авчээ. Одоогийн барилга нь архитектор Пер Эмануэл-ийн загвараар баригдаж, 1891 онд нээлтээ хийсэн байна (Түүнтэй ижил загвартай, түүний ихэр сургууль болох Нора Реал сургууль нь нэг жилийн өмнө нээлтээ хийсэн байв). Энэхүү барилга нь дотоод орчны бүх өрөө, коридорыг байгалийн гэрлээр шууд гэрэлтэх боломжтой байхаар бүтээгдсэн бөгөөд нийт 21 анги танхим баригджээ. Загварын онцлог нь сүр бараатай улбар шаргал улаан тоосгон өнгөтэй фасатнаас гадна барилгын төлөвлөлтийн төв хэсэгт байрлах хагас дугуй хэлбэртэй хурлын танхим юм. Хамгийн сүүлд 1996 онд сэргээн засварлалт хийсэн байна. mktcxvb0tudb96abxoa3cimrgduh3et 822197 822057 2025-06-19T03:04:54Z Zorigt 49 822197 wikitext text/x-wiki '''Сёдра латин''', албан ёсоор''' Сёдра Латин гимнази''' ({{lang-sv|Södra Latin, Södra Latins gymnasium}}, “Өмнөд латин” гэсэн утгатай) нь '''Швед'''ийн [[Стокхольм]] хотын Сёдермальм дүүрэгт байрлах бүрэн дунд сургууль юм. Энэ сургуулийн одоогийн барилга нь 1891 онд ашиглалтад оржээ. Сёдра Латин сургууль нь баялаг түүхтэй. Түүний өмнөх сургууль болох Сёдермальмын Педагогиа нь анхны захирлаа тэртээх 1654 онд томилж байжээ. 1820 онд уг сургууль нь суурь дунд боловсролын сургалттай болж өргөжсөн бөгөөд 1879 онд Стокхольм бүрэн дунд сургуулын өмнөд хэсэгтэй нэгдэж, нэрээ шинэчлэн “Stockholms högre allmänna å latinlinjens fullständiga läroverk å Södermalm” буюу орчуулбал “Стокхольмын дээд түвшний ба латин хөтөлбөртэй бүрэн дунд сургууль” болгон өөрчилжээ. Тухайн үеэс хойш тус сургууль нь хэд хэдэн удаа нэрээ сольж байсан бөгөөд эцэст нь 1971 онд өнөөгийн нэршлээ албан ёсоор сонгож авчээ. Одоогийн барилга нь архитектор Пер Эмануэлын загвараар баригдаж, 1891 онд нээлтээ хийсэн байна (Түүнтэй ижил загвартай, түүний ихэр сургууль болох Нора Реал сургууль нь нэг жилийн өмнө нээлтээ хийсэн байв). Энэхүү барилга нь дотоод орчны бүх өрөө, коридорыг байгалийн гэрлээр шууд гэрэлтэх боломжтой байхаар бүтээгдсэн бөгөөд нийт 21 анги танхим баригджээ. Загварын онцлог нь сүр бараатай улбар шаргал улаан тоосгон өнгөтэй фасатнаас гадна барилгын төлөвлөлтийн төв хэсэгт байрлах хагас дугуй хэлбэртэй хурлын танхим юм. Хамгийн сүүлд 1996 онд сэргээн засварлалт хийсэн байна. mhxl2og02zu2ajcp42p4m43ofz0r2v1 0 140462 822061 2025-06-18T13:31:41Z Tumeeno 97629 Хуудас үүсгэв: "== Вильянуэвагийн их сургууль == Энэхүү их сургууль нь Испанийн Мадрид хотод байрладаг хувийн их сургууль бөгөөд Католик шашны Opus Dei байгууллагатай холбоотой. Тус сургууль нь бакалаврын оюутны тоогоор Мадрид хотын хамгийн жижиг их сургуульд тооцогддог. Х..." 822061 wikitext text/x-wiki == Вильянуэвагийн их сургууль == Энэхүү их сургууль нь Испанийн Мадрид хотод байрладаг хувийн их сургууль бөгөөд Католик шашны Opus Dei байгууллагатай холбоотой. Тус сургууль нь бакалаврын оюутны тоогоор Мадрид хотын хамгийн жижиг их сургуульд тооцогддог. Хэдий 2020 онд албан ёсоор их сургууль болсон ч тус сургуулийн түүх тэртээх 1977 оноос эхлэлтэй. 1997 онд Вильянуэвагийн их сургуулийн төв байгуулагдаж, Мадридын Комплутенсийн их сургуультай хамтран хууль зүйн бакалаврын зэрэг олгох хөтөлбөрийг эхлүүлсэн. Мөн тухайн жилд багш бэлтгэх “Escuela de Magisterio de Fomento” сургуулийн хөтөлбөрийг нэгтгэх гэрээ байгуулжээ. 1998–2015 оны хооронд сэтгэл зүйн боловсрол (1998), сэтгүүл зүй (2000), сурталчилгаа ба олон нийттэй харилцах (2000), кино судлал (2001), бизнесийн удирдлага ба менежмент (2014), сэтгэл судлал (2015) зэрэг хөтөлбөрүүдийг шат дараатай нээжээ. Түүнчлэн тус сургуулийн хүрээнд хуульчийн мэргэжлээр ажиллах эрх олгох сургалт, багшийн магистрын зэрэг, ерөнхий сэтгэцийн эрүүл мэндийн сэтгэл судлал, эрт үеийн хүүхдийн хөгжлийн дэмжлэг, сэтгэл судлал ба сурган хүмүүжлийн ухаан болон байгууллагын харилцаа холбооны чиглэлээр мастерийн хөтөлбөрүүд хэрэгжүүлж эхэлсэн. Мадридын Комплутенсийн их сургуультай 23 жилийн турш хамтран ажилласны дараа 2020 оны 7 дугаар сарын 8-нд Мадридын өөртөө засах засгийн газрын зөвлөлийн тогтоолоор, мөн 2019 оны 3 дугаар сарын 20-нд батлагдсан 5-р хуульд үндэслэн Вильянуэвагийн их сургуулийг албан ёсоор хувийн их сургууль хэмээн хүлээн зөвшөөрсөн. Энэхүү шийдвэр нь сургуулийн төсөл төлөвшсөн, санхүүгийн хувьд найдвартай болохыг баталгаажуулсан бөгөөд 2020–2021 оны хичээлийн жилээс бие даасан байдлаар үйл ажиллагаагаа эхлэх боломжийг олгосон. 23iovxw4mce4jj2ypdvs4cw9mpl9zum 822062 822061 2025-06-18T13:33:41Z Tumeeno 97629 822062 wikitext text/x-wiki == Вильянуэвагийн их сургууль == Энэхүү их сургууль нь Испанийн Мадрид хотод байрладаг хувийн их сургууль бөгөөд Католик шашны Opus Dei байгууллагатай холбоотой. Тус сургууль нь бакалаврын оюутны тоогоор Мадрид хотын хамгийн жижиг их сургуульд тооцогддог. Хэдий 2020 онд албан ёсоор их сургууль болсон ч тус сургуулийн түүх тэртээх 1977 оноос эхлэлтэй. 1997 онд Вильянуэвагийн их сургуулийн төв байгуулагдаж, Мадридын Комплутенсийн их сургуультай хамтран хууль зүйн бакалаврын зэрэг олгох хөтөлбөрийг эхлүүлсэн. Мөн тухайн жилд багш бэлтгэх “Escuela de Magisterio de Fomento” сургуулийн хөтөлбөрийг нэгтгэх гэрээ байгуулжээ. 1998–2015 оны хооронд сэтгэл зүйн боловсрол (1998), сэтгүүл зүй (2000), сурталчилгаа ба олон нийттэй харилцах (2000), кино судлал (2001), бизнесийн удирдлага ба менежмент (2014), сэтгэл судлал (2015) зэрэг хөтөлбөрүүдийг шат дараатай нээжээ. Түүнчлэн тус сургуулийн хүрээнд хуульчийн мэргэжлээр ажиллах эрх олгох сургалт, багшийн магистрын зэрэг, ерөнхий сэтгэцийн эрүүл мэндийн сэтгэл судлал, эрт үеийн хүүхдийн хөгжлийн дэмжлэг, сэтгэл судлал ба сурган хүмүүжлийн ухаан болон байгууллагын харилцаа холбооны чиглэлээр мастерийн хөтөлбөрүүд хэрэгжүүлж эхэлсэн. Мадридын Комплутенсийн их сургуультай 23 жилийн турш хамтран ажилласны дараа 2020 оны 7 дугаар сарын 8-нд Мадридын өөртөө засах засгийн газрын зөвлөлийн тогтоолоор, мөн 2019 оны 3 дугаар сарын 20-нд батлагдсан 5-р хуульд үндэслэн Вильянуэвагийн их сургуулийг албан ёсоор хувийн их сургууль хэмээн хүлээн зөвшөөрсөн. Энэхүү шийдвэр нь сургуулийн төсөл төлөвшсөн, санхүүгийн хувьд найдвартай болохыг баталгаажуулсан бөгөөд 2020–2021 оны хичээлийн жилээс бие даасан байдлаар үйл ажиллагаагаа эхлэх боломжийг олгосон. 3zo1foea5ahs5weyw8jzd0jlyuvaalz 0 140463 822063 2025-06-18T13:36:31Z Tumeeno 97629 Хуудас үүсгэв: "Лундын Их Сургуулийн Инженерийн салбар нь нь Шведийн Лунд хотод байрладаг Лундын их сургуулийн найман факультетудын нэг юм. Швед нэршлээсээ үүдэн ихэвчлэн LTH ( Lunds Teksniska Högskola) гэж нэрлэдэг. 2022 оны байдлаар тус факультетэд ойролцоогоор 1500 ажилтан, 10,000 орчи..." 822063 wikitext text/x-wiki Лундын Их Сургуулийн Инженерийн салбар нь нь Шведийн Лунд хотод байрладаг Лундын их сургуулийн найман факультетудын нэг юм. Швед нэршлээсээ үүдэн ихэвчлэн LTH ( Lunds Teksniska Högskola) гэж нэрлэдэг. 2022 оны байдлаар тус факультетэд ойролцоогоор 1500 ажилтан, 10,000 орчим оюутан байсан бөгөөд жил бүр 650 орчим оюутан төгсдөг. LTH нь 16 төрлийн инженерийн үндсэн хөтөлбөр, 5 төрлийн дээд инженерийн хөтөлбөр, 19 олон улсын магистрын хөтөлбөр санал болгодог. LTH нь иргэний инженер буюу дэд бүтцийн инженер, галын аюулгүй байдлын инженер, архитектор, үйлдвэрлэлийн дизайнер, техникийн ухааны доктор зэргийг сургаж бэлтгэдэг. Дээд боловсролын инженерийн хөтөлбөрүүд нь Хельсингборг кампуст явагддаг. LTH нь мөн эрсдэлийн менежмент болон хүнсний технологийн чиглэлээр өвөрмөц мэргэжлийн сургалтууд зохион байгуулдаг. 2010 оноос хойш нисгэгчийн бакалаврын хөтөлбөрийг хэрэгжүүлж байна. 2007 оны намраас хойш Болоньягийн боловсролын тогтолцоонд шилжих хүрээнд иргэний инженерийн хөтөлбөрийг таван жилийн хугацаатай, 300 кредит бүхий болгон өөрчилсөн юм. Бакалаврын түвшний хичээлүүд ихэвчлэн швед хэлээр ордог бол дээд түвшний хичээлүүд англи хэлээр, англи хэл дээрх ном сурах бичгээр явагддаг. LTH нь 1961 онд байгуулагдаж, 1969 онд Лундын их сургуулийн бүрэлдэхүүнд нэгдсэн. Анх байгуулагдахдаа физик инженер, Механик инженер, Цахилгааны инженер, Иргэний инженер, Химийн инженер, Архитектур зэрэг зургаан салбартай байсан. tszkt8dpjjx5j86ge8k1f6hf5po04rv 822198 822063 2025-06-19T03:06:45Z Zorigt 49 Zorigt moved page [[Лундын их сургууль]] to [[Лундын их сургуулийн Инженерийн факультет]] without leaving a redirect 822063 wikitext text/x-wiki Лундын Их Сургуулийн Инженерийн салбар нь нь Шведийн Лунд хотод байрладаг Лундын их сургуулийн найман факультетудын нэг юм. Швед нэршлээсээ үүдэн ихэвчлэн LTH ( Lunds Teksniska Högskola) гэж нэрлэдэг. 2022 оны байдлаар тус факультетэд ойролцоогоор 1500 ажилтан, 10,000 орчим оюутан байсан бөгөөд жил бүр 650 орчим оюутан төгсдөг. LTH нь 16 төрлийн инженерийн үндсэн хөтөлбөр, 5 төрлийн дээд инженерийн хөтөлбөр, 19 олон улсын магистрын хөтөлбөр санал болгодог. LTH нь иргэний инженер буюу дэд бүтцийн инженер, галын аюулгүй байдлын инженер, архитектор, үйлдвэрлэлийн дизайнер, техникийн ухааны доктор зэргийг сургаж бэлтгэдэг. Дээд боловсролын инженерийн хөтөлбөрүүд нь Хельсингборг кампуст явагддаг. LTH нь мөн эрсдэлийн менежмент болон хүнсний технологийн чиглэлээр өвөрмөц мэргэжлийн сургалтууд зохион байгуулдаг. 2010 оноос хойш нисгэгчийн бакалаврын хөтөлбөрийг хэрэгжүүлж байна. 2007 оны намраас хойш Болоньягийн боловсролын тогтолцоонд шилжих хүрээнд иргэний инженерийн хөтөлбөрийг таван жилийн хугацаатай, 300 кредит бүхий болгон өөрчилсөн юм. Бакалаврын түвшний хичээлүүд ихэвчлэн швед хэлээр ордог бол дээд түвшний хичээлүүд англи хэлээр, англи хэл дээрх ном сурах бичгээр явагддаг. LTH нь 1961 онд байгуулагдаж, 1969 онд Лундын их сургуулийн бүрэлдэхүүнд нэгдсэн. Анх байгуулагдахдаа физик инженер, Механик инженер, Цахилгааны инженер, Иргэний инженер, Химийн инженер, Архитектур зэрэг зургаан салбартай байсан. tszkt8dpjjx5j86ge8k1f6hf5po04rv 822199 822198 2025-06-19T03:09:48Z Zorigt 49 822199 wikitext text/x-wiki '''Лундын Их Сургуулийн Инженерийн факультет''' ({{lang-sv|Lunds tekniska högskola}}) нь [[Швед]]ийн [[Лунд]] хотод байрладаг [[Лундын их сургууль|Лундын их сургуулийн]] найман факультетын нэг юм. Швед нэршлээсээ үүдэн ихэвчлэн '''LTH''' гэж товчлогддог. 2022 оны байдлаар тус факультетад ойролцоогоор 1500 ажилтан, 10,000 орчим оюутан байсан бөгөөд жил бүр 650 орчим оюутан төгсдөг. LTH нь 16 төрлийн инженерийн үндсэн хөтөлбөр, 5 төрлийн дээд инженерийн хөтөлбөр, 19 олон улсын магистрын хөтөлбөр санал болгодог. LTH нь иргэний инженер буюу дэд бүтцийн инженер, галын аюулгүй байдлын инженер, архитектор, үйлдвэрлэлийн дизайнер, техникийн ухааны доктор зэргийг сургаж бэлтгэдэг. Дээд боловсролын инженерийн хөтөлбөрүүд нь Хельсингборг кампуст явагддаг. LTH нь мөн эрсдэлийн менежмент болон хүнсний технологийн чиглэлээр өвөрмөц мэргэжлийн сургалтууд зохион байгуулдаг. 2010 оноос хойш нисгэгчийн бакалаврын хөтөлбөрийг хэрэгжүүлж байна. 2007 оны намраас хойш Болоньягийн боловсролын тогтолцоонд шилжих хүрээнд иргэний инженерийн хөтөлбөрийг таван жилийн хугацаатай, 300 кредит бүхий болгон өөрчилсөн юм. Бакалаврын түвшний хичээлүүд ихэвчлэн швед хэлээр ордог бол дээд түвшний хичээлүүд англи хэлээр, англи хэлээрх ном сурах бичгээр явагддаг. LTH нь 1961 онд байгуулагдаж, 1969 онд Лундын их сургуулийн бүрэлдэхүүнд нэгдсэн. Анх байгуулагдахдаа физик инженер, Механик инженер, Цахилгааны инженер, Иргэний инженер, Химийн инженер, Архитектур зэрэг зургаан салбартай байсан. howxtf38lhqyq71aqp6qrnikl02p1qv 0 140464 822064 2025-06-18T13:42:13Z Tumeeno 97629 Хуудас үүсгэв: "Лондонгын Хатан Хаан Мери их сургууль нь Лондонгын зүүн хэсэг дэх Майл Энд дүүрэгт байрлах олон нийтийн судалгааны их сургууль юм. Энэ нь Лондонгын их сургуулийн холбооны гишүүн юм. Өнөөдөр Хатан Хаан Мэри Их Сургууль нь Лондонгын зүүн болон төв хэсэгт М..." 822064 wikitext text/x-wiki Лондонгын Хатан Хаан Мери их сургууль нь Лондонгын зүүн хэсэг дэх Майл Энд дүүрэгт байрлах олон нийтийн судалгааны их сургууль юм. Энэ нь Лондонгын их сургуулийн холбооны гишүүн юм. Өнөөдөр Хатан Хаан Мэри Их Сургууль нь Лондонгын зүүн болон төв хэсэгт Майл Энд, Уайтчапел, Чартерхаусын талбай, Илфорд, Линкольны Инн Фийлдс ба баруун Смитфийлд гэх мэтчилэн 6 кампустай бөгөөд Хятад, Франц, Грек, Мальта улсуудад олон улсын үйл салбар ажиллагаа явуулдаг. Тус сургуулийн Майл Энд кампус нь Лондон дахь хамгийн том бөгөөд бие даасан кампус юм. Хатан Хаан Мери их сургууль нь 3 салбарт хуваагдан үйл ажиллагаагаа явуулдаг. Үүнд : -Хүмүүнлэг ба нийгмийн ухааны факультет -Шинжлэх ухаан ба инженерчлэлийн факультет -Бартс ба Лондонгын эм зүй ба эрүү, нүүр, ам судлалын сургууль хамаарна. 2023-2024 онд хичээлийн жил тус сургууль 32,000 гаруй суралцагчидтай байсан. Тухайн жилийн орлого нь 712.2 сая фунт стерлинг байсан ба 146.8 сая нь судалгааны тэтгэлэг ба гэрээнээс, 522.5 сая фунт стерлингийн зарлага гарсан байна. 21 академи ба институтэд суралцаж буй 32,000 гаруй сурагчдын 40-өөс дээш хувь нь олон улсын оюутнууд бөгөөд 170-аад өөр үндэстэн, улс орнуудын төлөөлөл болдог. Хатан Хаан Мери сургууль нь 2011-2012 оны хичээлийн жилд түвшин ахиулах хүсэлтэй сурагчдад зориулан 2 саяаас дээш фунт стерлингийн тэтгэмж олгосон байна. 14pve616t4fis08mltcbtmk1mvmgskh 822200 822064 2025-06-19T03:10:52Z Zorigt 49 Zorigt moved page [[Лондонгийн хатан хаан мери их сургууль]] to [[Лондоны Хатан Хаан Мэри их сургууль]] without leaving a redirect 822064 wikitext text/x-wiki Лондонгын Хатан Хаан Мери их сургууль нь Лондонгын зүүн хэсэг дэх Майл Энд дүүрэгт байрлах олон нийтийн судалгааны их сургууль юм. Энэ нь Лондонгын их сургуулийн холбооны гишүүн юм. Өнөөдөр Хатан Хаан Мэри Их Сургууль нь Лондонгын зүүн болон төв хэсэгт Майл Энд, Уайтчапел, Чартерхаусын талбай, Илфорд, Линкольны Инн Фийлдс ба баруун Смитфийлд гэх мэтчилэн 6 кампустай бөгөөд Хятад, Франц, Грек, Мальта улсуудад олон улсын үйл салбар ажиллагаа явуулдаг. Тус сургуулийн Майл Энд кампус нь Лондон дахь хамгийн том бөгөөд бие даасан кампус юм. Хатан Хаан Мери их сургууль нь 3 салбарт хуваагдан үйл ажиллагаагаа явуулдаг. Үүнд : -Хүмүүнлэг ба нийгмийн ухааны факультет -Шинжлэх ухаан ба инженерчлэлийн факультет -Бартс ба Лондонгын эм зүй ба эрүү, нүүр, ам судлалын сургууль хамаарна. 2023-2024 онд хичээлийн жил тус сургууль 32,000 гаруй суралцагчидтай байсан. Тухайн жилийн орлого нь 712.2 сая фунт стерлинг байсан ба 146.8 сая нь судалгааны тэтгэлэг ба гэрээнээс, 522.5 сая фунт стерлингийн зарлага гарсан байна. 21 академи ба институтэд суралцаж буй 32,000 гаруй сурагчдын 40-өөс дээш хувь нь олон улсын оюутнууд бөгөөд 170-аад өөр үндэстэн, улс орнуудын төлөөлөл болдог. Хатан Хаан Мери сургууль нь 2011-2012 оны хичээлийн жилд түвшин ахиулах хүсэлтэй сурагчдад зориулан 2 саяаас дээш фунт стерлингийн тэтгэмж олгосон байна. 14pve616t4fis08mltcbtmk1mvmgskh 822201 822200 2025-06-19T03:13:27Z Zorigt 49 822201 wikitext text/x-wiki '''Лондоны Хатан Хаан Мэри их сургууль''' ({{lang-en|Queen Mary University of London}}) нь [[Лондон]]ы зүүн хэсгийн Майл Энд дүүрэгт байрлах олон нийтийн судалгааны их сургууль юм. Энэ нь Лондоны их сургуулийн холбооны гишүүн юм. Өнөөдөр Хатан Хаан Мэри Их Сургууль нь Лондоны зүүн болон төв хэсэгт Майл Энд, Уайтчапел, Чартерхаусын талбай, Илфорд, Линкольны Инн Фийлдс ба баруун Смитфийлд гэх мэтчилэн 6 кампустай бөгөөд Хятад, Франц, Грек, Мальта улсуудад олон улсын үйл салбар ажиллагаа явуулдаг. Тус сургуулийн Майл Энд кампус нь Лондон дахь хамгийн том бөгөөд бие даасан кампус юм. Хатан Хаан Мэри их сургууль нь 3 салбарт хуваагдан үйл ажиллагаагаа явуулдаг: *Хүмүүнлэг ба нийгмийн ухааны факультет *Шинжлэх ухаан ба инженерчлэлийн факультет *Бартс ба Лондоны эм зүй ба эрүү, нүүр, ам судлалын сургууль 2023-2024 онд хичээлийн жилд тус сургууль 32,000 гаруй суралцагчтай байсан. Тухайн жилийн орлого нь 712.2 сая фунт стерлинг байсан ба 146.8 сая нь судалгааны тэтгэлэг ба гэрээнээс, 522.5 сая фунт стерлингийн зарлага гарсан байна. 21 академи ба институтэд суралцаж буй 32,000 гаруй сурагчдын 40-өөс дээш хувь нь гадаад оюутнууд бөгөөд 170-аад өөр үндэстэн, улс орнуудын төлөөлөл болдог. Хатан Хаан Мэри сургууль нь 2011-2012 оны хичээлийн жилд түвшин ахиулах хүсэлтэй сурагчдад зориулан 2 саяаас дээш фунт стерлингийн тэтгэмж олгосон байна. k92it1mch5bw6vyyq2jz3m207y5gw4n 0 140465 822065 2025-06-18T13:42:20Z Megzer 20491 Хуудас үүсгэв: "[[Лувсаннамсрайн Оюун-Эрдэнэ|Лувсаннамсрайн Оюун-Эрдэнийн]] том хүү Тэмүүлэнгийн найз бүсгүй Ө.Өгөөмөрт бэлэглэсэн их хэмжээний үнэтэй эд зүйлс бэлэглэсэн<ref>{{Cite web |last=iSee.mn |title=Ерөнхий сайд Л.Оюун-Эрдэнийн хүү О.Тэмүүлэнгийн найз охинтойгоо амарсан “Seven Nu..." 822065 wikitext text/x-wiki [[Лувсаннамсрайн Оюун-Эрдэнэ|Лувсаннамсрайн Оюун-Эрдэнийн]] том хүү Тэмүүлэнгийн найз бүсгүй Ө.Өгөөмөрт бэлэглэсэн их хэмжээний үнэтэй эд зүйлс бэлэглэсэн<ref>{{Cite web |last=iSee.mn |title=Ерөнхий сайд Л.Оюун-Эрдэнийн хүү О.Тэмүүлэнгийн найз охинтойгоо амарсан “Seven Nuga Resort”-ийн нэг хоногийн төлбөр 1.5 сая төгрөг гэв |url=http://isee.mn/n/78042 |access-date=2025-06-18 |website=iSee.mn |language=mn}}</ref><ref>{{Cite web |last=iKon.mn |first=Н. Эрхбаяр |date=2025-05-13 |title=Нэр бүхий иргэд Ерөнхий сайд Л.Оюун-Эрдэнийн хүүтэй холбоотой асуудлыг шалгуулахаар АТГ-т ханджээ |url=https://ikon.mn/n/3ekt |access-date=2025-06-18 |website=ikon.mn |language=en}}</ref><ref>{{Cite web |title=Найз охиноо сая саяар эрхлүүлдэг О.Тэмүүлэн орлогоо нотолж чадах уу |url=https://graph.mn/news/gtaph.mn%20url |access-date=2025-06-18 |website=www.graph.mn |language=en}}</ref><ref>{{Cite web |last=gogo.mn |title=Иргэн Ц.Лутбаяр: Ерөнхий сайдыг АТГ шалгах ёстой |url=https://gogo.mn/r/2167n |access-date=2025-06-18 |website=gogo.mn |language=mn}}</ref> нь монголын сошиал ертөнцд дуулиан дэгдээж, ерөнхий сайд Оюун-Эрдэнэ, хүү О.Тэмүүлэн нарыг орлогоо нотлохыг шаардсан жагсаал цуглаан 5 сарын 13-ны өдрөөс Сүхбаатарын талбайд эхлэж, 21 хоног үргэлжилсний эцэст УИХ-ын чуулганаар Ерөнхий сайд Оюун-Эрдэнэд итгэл хүлээлгэх эсэх тухай асуудлыг 6 сарын 2-ны өдрөөс 6 сарын 3-ны 03 цаг хүртэл хэлэлцэж, 82 гишүүн оролцсоны 44 нь итгэл хүлээлгэхийг дэмжсэн. Хэрэв 64 болон түүнээс дээш тооны гишүүн дэмжсэн нөхцөлд итгэл хүлээлгэх байсан ч, 64 гэх тоонд хүрээгүй тул Оюун-Эрдэнийг ерөнхий сайдаас огцоруулахаар болж, түүний засгийн газрыг татан буулгасан.<ref>{{Cite web |last=iKon.mn |first=Н. Эрхбаяр |date=2025-06-03 |title=Монгол Улсын 32 дахь Ерөнхий сайд Л.Оюун-Эрдэнэ огцорлоо |url=https://ikon.mn/n/3f6x |access-date=2025-06-18 |website=ikon.mn |language=en}}</ref> Ингээд 2025 оны 6 сарын 9 нд хуралдсан МАН-ын Бага хурлаас [[Гомбожавын Занданшатар|Гомбожавын Занданшатарыг]] Монгол Улсын Ерөнхий сайдад дэвшүүлэх санал дэмжигдэж, 6 сарын 12 нд эхэлсэн УИХ-ын чуулганаар уг асуудлыг хэлэлцээд, 6 сарын 13-ны шөнө 117 гишүүн санал өгснөөс 108 нь дэмжиж, 92.3 хувийн саналаар Монголын Улсын 34 дэх Ерөнхий сайдаар томилогдсон.<ref>{{Cite web |title=Монгол Улсын 34 дэх Ерөнхий сайдаар Г.Занданшатарыг томиллоо |url=https://www.parliament.mn/nn/75028/ |website=parliament.mn}}</ref><ref>{{Cite web |title=Монгол Улсын Ерөнхий сайдаар Г.Занданшатарыг томиллоо |url=http://nam.mn/te |website=nam.mn}}</ref><ref>{{Cite web |last=iKon.mn |first=А. Ням-Өлзий |date=2025-06-13 |title=Монгол Улсын 34 дэх Ерөнхий сайдаар Г.Занданшатар томилогдлоо |url=https://ikon.mn/n/3fgr |access-date=2025-06-18 |website=ikon.mn |language=en}}</ref> УИХ-ын ээлжит чуулганаар 2025 оны 6 сарын 17-18 нд хуралдаж шинэ засгийн газрын бүтэц, бүрэлдэхүүн, яамдын сайдыг томилох асуудлыг хэлэлцсэний дүнд 15 яам 19 сайдтайгаар энэхүү засгийн газар байгуулагдсан. == Засгийн газрын сайд нар<ref name=":0">{{Cite web |title=Засгийн газрын гишүүдийг томилж, Засгийн газрын гишүүд Улсын Их Хуралд тангараг өргөв |url=https://www.parliament.mn/nn/75068/ |website=parliament.mn}}</ref><ref name=":1">{{Cite web |last=iKon.mn |first=А. Ням-Өлзий |date=2025-06-17 |title=ТАНИЛЦ: Үндэсний хороодыг татан буулгаж, 9 сайдыг шинээр томилж, 10 сайдыг үргэлжлүүлэн ажиллуулах гэж байна |url=https://ikon.mn/n/3fld |access-date=2025-06-18 |website=ikon.mn |language=en}}</ref> == === Тэргүүлэгчид === {| class="wikitable" !№ !Албан тушаал !Нэр !Нам, эвсэл |- |1 |[[Монгол Улсын Ерөнхий Сайд|Монгол Улсын Ерөнхий сайд]] |[[Гомбожавын Занданшатар]] | align="center" |'''[[МАН]]''' |- |2 |Тэргүүн шадар сайд бөгөөд Эдийн засаг, хөгжлийн сайд |[[Ням-Осорын Учрал|'''Ням-Осорын Учрал''']] | align="center" |МАН |- |3 |Онцгой байдлын алба хариуцсан Шадар Сайд |'''[[Сайнбуянгийн Амарсайхан]]''' | align="center" |МАН |- |4 |Худалдан авах, хөрөнгө оруулалт, өрсөлдөөн хариуцсан Шадар Сайд |[[Тогмидын Доржханд|'''Тогмидын Доржханд''']] | align="center" |[[ХҮН нам|'''ХҮН''']] |- |5 |[[Монгол улсын Засгийн газрын Хэрэг эрхлэх газар|Засгийн газрын Хэрэг эрхлэх газрын дарга]] |[[Сандагийн Бямбацогт]] | align="center" |МАН |} === Яамдын сайд нар<ref name=":0" /><ref name=":1" /> === {| class="wikitable" !№ !Яам !Сайд !Ажилласан хугацаа !Нам, эвсэл |- |1 |[[Гадаад харилцааны яам (Монгол)|Гадаад харилцааны яам]] |[[Батмөнхийн Батцэцэг|'''Батмөнхийн Батцэцэг''']] | rowspan="15" |2025 оны 6 сарын 18 - одоо хүртэл | align="center" |'''МАН''' |- |2 |[[Сангийн яам (Монгол)|Сангийн яам]] |[[Болдын Жавхлан|'''Болдын Жавхлан''']] | align="center" |'''МАН''' |- |3 |[[Хууль зүйн, дотоод хэргийн яам (Монгол)|Хууль зүй, дотоод хэргийн яам]] |[[Лхагвын Мөнхбаатар]] | align="center" |МАН |- |4 |[[Байгаль орчин, аялал жуулчлалын яам (Монгол)|Байгаль орчин, уур амьсгалын өөрчлөлтийн яам]] |[[Батын Батбаатар]] | align="center" |[[Иргэний Зориг Ногоон Нам|'''ИЗНН''']] |- |5 |[[Батлан хамгаалах яам (Монгол)|Батлан хамгаалах яам]] |[[Дамбын Батлут]] | align="center" |МАН |- |6 |[[Боловсрол, шинжлэх ухааны яам (Монгол)|Боловсролын яам]] |[[Пүрэвсүрэнгийн Наранбаяр|'''Пүрэвсүрэнгийн Наранбаяр''']] | align="center" |'''ХҮН''' |- |7 |[[Барилга, хот байгуулалтын яам (Монгол)|Хот байгуулалт, барилга, орон сууцжуулалтын яам]] |[[Энхтайваны Бат-Амгалан]] | align="center" |МАН |- |8 |[[Зам тээврийн хөгжлийн яам (Монгол)|Зам тээврийн яам]] |[[Борхүүгийн Дэлгэрсайхан|'''Борхүүгийн Дэлгэрсайхан''']] | align="center" |'''МАН''' |- |9 |[[Хөдөлмөр, нийгмийн хамгааллын яам (Монгол)|Гэр бүл, нийгмийн хамгааллын яам]] |[[Тилеуханы Аубакир]] | align="center" |МАН |- |10 |[[Хүнс, хөдөө аж ахуй, хөнгөн үйлдвэрийн яам (Монгол)|Хүнс, хөдөө аж ахуй, хөнгөн үйлдвэрийн яам]] |[[Жадамбаагийн Энхбаяр|'''Жадамбагийн Энхбаяр''']] | align="center" |'''МАН''' |- |11 |[[Уул уурхай, хүнд үйлдвэрийн яам (Монгол)|Аж Үйлдвэр, эрдэс баялгийн яам]] |[[Гонгорын Дамдинням]] | align="center" |МАН |- |12 |[[Эрчим хүчний яам (Монгол)|Эрчим хүчний яам]] |[[Баттогтохын Чойжилсүрэн|'''Баттогтохын Чойжилсүрэн''']] | align="center" |'''МАН''' |- |13 |[[Соёлын яам (Монгол)|Аялал жуулчлал, Соёл, Спорт, Залуучуудын яам]] |[[Чинбатын Ундрам]] | align="center" |МАН |- |14 |[[Цахим хөгжил, харилцаа холбооны яам (Монгол)|Цахим хөгжил, инновац, харилцаа холбооны яам]] |[[Энхбаярын Батшугар]] | align="center" |МАН |- |15 |[[Эрүүл Мэндийн Яам (Монгол)|Эрүүл Мэндийн Яам]] |[[Жигжидсүрэнгийн Чинбүрэн]] | align="center" |МАН |} * '''Жич: Нэрийг нь тодруулсан сайд''' '''улиран сонгогдсон сайдууд.''' == Эшлэл == [[Ангилал:Монголын засгийн газар]] [[Ангилал:Улсын Засгийн газар]] [[Ангилал:Монголын эрх зүй]] [[Ангилал:2025 он]] nwtuwsap8hynw94gfxuzlk6l9gk9gj8 822066 822065 2025-06-18T13:42:55Z Megzer 20491 822066 wikitext text/x-wiki [[Лувсаннамсрайн Оюун-Эрдэнэ|Лувсаннамсрайн Оюун-Эрдэнийн]] том хүү Тэмүүлэнгийн найз бүсгүй Ө.Өгөөмөрт бэлэглэсэн их хэмжээний үнэтэй эд зүйлс бэлэглэсэн<ref>{{Cite web |last=iSee.mn |title=Ерөнхий сайд Л.Оюун-Эрдэнийн хүү О.Тэмүүлэнгийн найз охинтойгоо амарсан “Seven Nuga Resort”-ийн нэг хоногийн төлбөр 1.5 сая төгрөг гэв |url=http://isee.mn/n/78042 |access-date=2025-06-18 |website=iSee.mn |language=mn}}</ref><ref>{{Cite web |last=iKon.mn |first=Н. Эрхбаяр |date=2025-05-13 |title=Нэр бүхий иргэд Ерөнхий сайд Л.Оюун-Эрдэнийн хүүтэй холбоотой асуудлыг шалгуулахаар АТГ-т ханджээ |url=https://ikon.mn/n/3ekt |access-date=2025-06-18 |website=ikon.mn |language=en}}</ref><ref>{{Cite web |title=Найз охиноо сая саяар эрхлүүлдэг О.Тэмүүлэн орлогоо нотолж чадах уу |url=https://graph.mn/news/gtaph.mn%20url |access-date=2025-06-18 |website=www.graph.mn |language=en}}</ref><ref>{{Cite web |last=gogo.mn |title=Иргэн Ц.Лутбаяр: Ерөнхий сайдыг АТГ шалгах ёстой |url=https://gogo.mn/r/2167n |access-date=2025-06-18 |website=gogo.mn |language=mn}}</ref> нь монголын сошиал ертөнцд дуулиан дэгдээж, ерөнхий сайд Оюун-Эрдэнэ, хүү О.Тэмүүлэн нарыг орлогоо нотлохыг шаардсан жагсаал цуглаан 5 сарын 13-ны өдрөөс Сүхбаатарын талбайд эхлэж, 21 хоног үргэлжилсний эцэст УИХ-ын чуулганаар Ерөнхий сайд Оюун-Эрдэнэд итгэл хүлээлгэх эсэх тухай асуудлыг 6 сарын 2-ны өдрөөс 6 сарын 3-ны 03 цаг хүртэл хэлэлцэж, 82 гишүүн оролцсоны 44 нь итгэл хүлээлгэхийг дэмжсэн. Хэрэв 64 болон түүнээс дээш тооны гишүүн дэмжсэн нөхцөлд итгэл хүлээлгэх байсан ч, 64 гэх тоонд хүрээгүй тул Оюун-Эрдэнийг ерөнхий сайдаас огцоруулахаар болж, түүний засгийн газрыг татан буулгасан.<ref>{{Cite web |last=iKon.mn |first=Н. Эрхбаяр |date=2025-06-03 |title=Монгол Улсын 32 дахь Ерөнхий сайд Л.Оюун-Эрдэнэ огцорлоо |url=https://ikon.mn/n/3f6x |access-date=2025-06-18 |website=ikon.mn |language=en}}</ref> Ингээд 2025 оны 6 сарын 9 нд хуралдсан МАН-ын Бага хурлаас [[Гомбожавын Занданшатар|Гомбожавын Занданшатарыг]] Монгол Улсын Ерөнхий сайдад дэвшүүлэх санал дэмжигдэж, 6 сарын 12 нд эхэлсэн УИХ-ын чуулганаар уг асуудлыг хэлэлцээд, 6 сарын 13-ны шөнө 117 гишүүн санал өгснөөс 108 нь дэмжиж, 92.3 хувийн саналаар Монголын Улсын 34 дэх Ерөнхий сайдаар томилогдсон.<ref>{{Cite web |title=Монгол Улсын 34 дэх Ерөнхий сайдаар Г.Занданшатарыг томиллоо |url=https://www.parliament.mn/nn/75028/ |website=parliament.mn}}</ref><ref>{{Cite web |title=Монгол Улсын Ерөнхий сайдаар Г.Занданшатарыг томиллоо |url=http://nam.mn/te |website=nam.mn}}</ref><ref>{{Cite web |last=iKon.mn |first=А. Ням-Өлзий |date=2025-06-13 |title=Монгол Улсын 34 дэх Ерөнхий сайдаар Г.Занданшатар томилогдлоо |url=https://ikon.mn/n/3fgr |access-date=2025-06-18 |website=ikon.mn |language=en}}</ref> УИХ-ын ээлжит чуулганаар 2025 оны 6 сарын 17-18 нд хуралдаж шинэ засгийн газрын бүтэц, бүрэлдэхүүн, яамдын сайдыг томилох асуудлыг хэлэлцсэний дүнд 15 яам 19 сайдтайгаар энэхүү засгийн газар байгуулагдсан. == Засгийн газрын сайд нар<ref name=":0">{{Cite web |title=Засгийн газрын гишүүдийг томилж, Засгийн газрын гишүүд Улсын Их Хуралд тангараг өргөв |url=https://www.parliament.mn/nn/75068/ |website=parliament.mn}}</ref><ref name=":1">{{Cite web |last=iKon.mn |first=А. Ням-Өлзий |date=2025-06-17 |title=ТАНИЛЦ: Үндэсний хороодыг татан буулгаж, 9 сайдыг шинээр томилж, 10 сайдыг үргэлжлүүлэн ажиллуулах гэж байна |url=https://ikon.mn/n/3fld |access-date=2025-06-18 |website=ikon.mn |language=en}}</ref> == === Тэргүүлэгчид === {| class="wikitable" !№ !Албан тушаал !Нэр !Нам, эвсэл |- |1 |[[Монгол Улсын Ерөнхий Сайд|Монгол Улсын Ерөнхий сайд]] |[[Гомбожавын Занданшатар]] | align="center" |'''[[МАН]]''' |- |2 |Тэргүүн шадар сайд бөгөөд Эдийн засаг, хөгжлийн сайд |[[Ням-Осорын Учрал|'''Ням-Осорын Учрал''']] | align="center" |МАН |- |3 |Онцгой байдлын алба хариуцсан Шадар Сайд |'''[[Сайнбуянгийн Амарсайхан]]''' | align="center" |МАН |- |4 |Худалдан авах, хөрөнгө оруулалт, өрсөлдөөн хариуцсан Шадар Сайд |[[Тогмидын Доржханд|'''Тогмидын Доржханд''']] | align="center" |[[ХҮН нам|'''ХҮН''']] |- |5 |[[Монгол улсын Засгийн газрын Хэрэг эрхлэх газар|Засгийн газрын Хэрэг эрхлэх газрын дарга]] |[[Сандагийн Бямбацогт]] | align="center" |МАН |} === Яамдын сайд нар<ref name=":0" /><ref name=":1" /> === {| class="wikitable" !№ !Яам !Сайд !Ажилласан хугацаа !Нам, эвсэл |- |1 |[[Гадаад харилцааны яам (Монгол)|Гадаад харилцааны яам]] |[[Батмөнхийн Батцэцэг|'''Батмөнхийн Батцэцэг''']] | rowspan="15" |2025 оны 6 сарын 18 - одоо хүртэл | align="center" |'''МАН''' |- |2 |[[Сангийн яам (Монгол)|Сангийн яам]] |[[Болдын Жавхлан|'''Болдын Жавхлан''']] | align="center" |'''МАН''' |- |3 |[[Хууль зүйн, дотоод хэргийн яам (Монгол)|Хууль зүй, дотоод хэргийн яам]] |[[Лхагвын Мөнхбаатар]] | align="center" |МАН |- |4 |[[Байгаль орчин, аялал жуулчлалын яам (Монгол)|Байгаль орчин, уур амьсгалын өөрчлөлтийн яам]] |[[Батын Батбаатар]] | align="center" |[[Иргэний Зориг Ногоон Нам|'''ИЗНН''']] |- |5 |[[Батлан хамгаалах яам (Монгол)|Батлан хамгаалах яам]] |[[Дамбын Батлут]] | align="center" |МАН |- |6 |[[Боловсрол, шинжлэх ухааны яам (Монгол)|Боловсролын яам]] |[[Пүрэвсүрэнгийн Наранбаяр|'''Пүрэвсүрэнгийн Наранбаяр''']] | align="center" |'''ХҮН''' |- |7 |[[Барилга, хот байгуулалтын яам (Монгол)|Хот байгуулалт, барилга, орон сууцжуулалтын яам]] |[[Энхтайваны Бат-Амгалан]] | align="center" |МАН |- |8 |[[Зам тээврийн хөгжлийн яам (Монгол)|Зам тээврийн яам]] |[[Борхүүгийн Дэлгэрсайхан|'''Борхүүгийн Дэлгэрсайхан''']] | align="center" |'''МАН''' |- |9 |[[Хөдөлмөр, нийгмийн хамгааллын яам (Монгол)|Гэр бүл, нийгмийн хамгааллын яам]] |[[Тилеуханы Аубакир]] | align="center" |МАН |- |10 |[[Хүнс, хөдөө аж ахуй, хөнгөн үйлдвэрийн яам (Монгол)|Хүнс, хөдөө аж ахуй, хөнгөн үйлдвэрийн яам]] |[[Жадамбаагийн Энхбаяр|'''Жадамбагийн Энхбаяр''']] | align="center" |'''МАН''' |- |11 |[[Уул уурхай, хүнд үйлдвэрийн яам (Монгол)|Аж Үйлдвэр, эрдэс баялгийн яам]] |[[Гонгорын Дамдинням]] | align="center" |МАН |- |12 |[[Эрчим хүчний яам (Монгол)|Эрчим хүчний яам]] |[[Баттогтохын Чойжилсүрэн|'''Баттогтохын Чойжилсүрэн''']] | align="center" |'''МАН''' |- |13 |[[Соёлын яам (Монгол)|Аялал жуулчлал, Соёл, Спорт, Залуучуудын яам]] |[[Чинбатын Ундрам]] | align="center" |МАН |- |14 |[[Цахим хөгжил, харилцаа холбооны яам (Монгол)|Цахим хөгжил, инновац, харилцаа холбооны яам]] |[[Энхбаярын Батшугар]] | align="center" |МАН |- |15 |[[Эрүүл Мэндийн Яам (Монгол)|Эрүүл Мэндийн Яам]] |[[Жигжидсүрэнгийн Чинбүрэн]] | align="center" |МАН |} * '''Жич: Нэрийг нь тодруулсан сайд''' '''улиран сонгогдсон сайдууд.''' == Эшлэл == [[Ангилал:Монголын засгийн газар]] [[Ангилал:Улсын Засгийн газар]] [[Ангилал:Монголын эрх зүй]] [[Ангилал:2025 он]] <references responsive="" /> mzqumozhdhgyhtzul2kwmk548u8i8jo 822202 822066 2025-06-19T03:17:06Z Zorigt 49 822202 wikitext text/x-wiki '''Гомбожавын Занданшатарын Засгийн газар''' бол 2025 оны 6 сарын 18-нд бүрэлдсэн, [[Монгол Улсын Засгийн Газар|Монгол Улсын өнөөгийн засгийн газар]] юм. [[Лувсаннамсрайн Оюун-Эрдэнэ|Лувсаннамсрайн Оюун-Эрдэнийн]] том хүү Тэмүүлэний найз бүсгүй Ө.Өгөөмөрт бэлэглэсэн их хэмжээний үнэтэй эд зүйлс бэлэглэсэн<ref>{{Cite web |last=iSee.mn |title=Ерөнхий сайд Л.Оюун-Эрдэнийн хүү О.Тэмүүлэнгийн найз охинтойгоо амарсан “Seven Nuga Resort”-ийн нэг хоногийн төлбөр 1.5 сая төгрөг гэв |url=http://isee.mn/n/78042 |access-date=2025-06-18 |website=iSee.mn |language=mn}}</ref><ref>{{Cite web |last=iKon.mn |first=Н. Эрхбаяр |date=2025-05-13 |title=Нэр бүхий иргэд Ерөнхий сайд Л.Оюун-Эрдэнийн хүүтэй холбоотой асуудлыг шалгуулахаар АТГ-т ханджээ |url=https://ikon.mn/n/3ekt |access-date=2025-06-18 |website=ikon.mn |language=en}}</ref><ref>{{Cite web |title=Найз охиноо сая саяар эрхлүүлдэг О.Тэмүүлэн орлогоо нотолж чадах уу |url=https://graph.mn/news/gtaph.mn%20url |access-date=2025-06-18 |website=www.graph.mn |language=en}}</ref><ref>{{Cite web |last=gogo.mn |title=Иргэн Ц.Лутбаяр: Ерөнхий сайдыг АТГ шалгах ёстой |url=https://gogo.mn/r/2167n |access-date=2025-06-18 |website=gogo.mn |language=mn}}</ref> нь Монголын сошиал ертөнцөд дуулиан дэгдээж, ерөнхий сайд Оюун-Эрдэнэ, хүү О.Тэмүүлэн нарыг орлогоо нотлохыг шаардсан жагсаал цуглаан 5 сарын 13-ны өдрөөс Сүхбаатарын талбайд эхэлж, 21 хоног үргэлжилсний эцэст УИХ-ын чуулганаар Ерөнхий сайд Оюун-Эрдэнэд итгэл хүлээлгэх эсэх тухай асуудлыг 6 сарын 2-ны өдрөөс 6 сарын 3-ны 03 цаг хүртэл хэлэлцэж, 82 гишүүн оролцсоны 44 нь итгэл хүлээлгэхийг дэмжсэн. Хэрэв 64 болон түүнээс дээш тооны гишүүн дэмжсэн нөхцөлд итгэл хүлээлгэх байсан ч, 64 гэх тоонд хүрээгүй тул Оюун-Эрдэнийг ерөнхий сайдаас огцруулахаар болж, түүний засгийн газрыг татан буулгасан.<ref>{{Cite web |last=iKon.mn |first=Н. Эрхбаяр |date=2025-06-03 |title=Монгол Улсын 32 дахь Ерөнхий сайд Л.Оюун-Эрдэнэ огцорлоо |url=https://ikon.mn/n/3f6x |access-date=2025-06-18 |website=ikon.mn |language=en}}</ref> Ингээд 2025 оны 6 сарын 9-нд хуралдсан МАН-ын Бага хурлаас [[Гомбожавын Занданшатар|Гомбожавын Занданшатарыг]] Монгол Улсын Ерөнхий сайдад дэвшүүлэх санал дэмжигдэж, 6 сарын 12-нд эхэлсэн УИХ-ын чуулганаар уг асуудлыг хэлэлцээд, 6 сарын 13-ны шөнө 117 гишүүн санал өгснөөс 108 нь дэмжиж, 92.3 хувийн саналаар Монголын Улсын 34 дэх Ерөнхий сайдаар томилогдсон.<ref>{{Cite web |title=Монгол Улсын 34 дэх Ерөнхий сайдаар Г.Занданшатарыг томиллоо |url=https://www.parliament.mn/nn/75028/ |website=parliament.mn}}</ref><ref>{{Cite web |title=Монгол Улсын Ерөнхий сайдаар Г.Занданшатарыг томиллоо |url=http://nam.mn/te |website=nam.mn}}</ref><ref>{{Cite web |last=iKon.mn |first=А. Ням-Өлзий |date=2025-06-13 |title=Монгол Улсын 34 дэх Ерөнхий сайдаар Г.Занданшатар томилогдлоо |url=https://ikon.mn/n/3fgr |access-date=2025-06-18 |website=ikon.mn |language=en}}</ref> УИХ-ын ээлжит чуулганаар 2025 оны 6 сарын 17-18-нд хуралдаж шинэ засгийн газрын бүтэц, бүрэлдэхүүн, яамдын сайдыг томилох асуудлыг хэлэлцсэний дүнд 15 яам 19 сайдтайгаар энэхүү засгийн газар байгуулагдсан. == Засгийн газрын сайд нар<ref name=":0">{{Cite web |title=Засгийн газрын гишүүдийг томилж, Засгийн газрын гишүүд Улсын Их Хуралд тангараг өргөв |url=https://www.parliament.mn/nn/75068/ |website=parliament.mn}}</ref><ref name=":1">{{Cite web |last=iKon.mn |first=А. Ням-Өлзий |date=2025-06-17 |title=ТАНИЛЦ: Үндэсний хороодыг татан буулгаж, 9 сайдыг шинээр томилж, 10 сайдыг үргэлжлүүлэн ажиллуулах гэж байна |url=https://ikon.mn/n/3fld |access-date=2025-06-18 |website=ikon.mn |language=en}}</ref> == === Тэргүүлэгчид === {| class="wikitable" !№ !Албан тушаал !Нэр !Нам, эвсэл |- |1 |[[Монгол Улсын Ерөнхий Сайд|Монгол Улсын Ерөнхий сайд]] |[[Гомбожавын Занданшатар]] | align="center" |'''[[МАН]]''' |- |2 |Тэргүүн шадар сайд бөгөөд Эдийн засаг, хөгжлийн сайд |[[Ням-Осорын Учрал|'''Ням-Осорын Учрал''']] | align="center" |МАН |- |3 |Онцгой байдлын алба хариуцсан Шадар Сайд |'''[[Сайнбуянгийн Амарсайхан]]''' | align="center" |МАН |- |4 |Худалдан авах, хөрөнгө оруулалт, өрсөлдөөн хариуцсан Шадар Сайд |[[Тогмидын Доржханд|'''Тогмидын Доржханд''']] | align="center" |[[ХҮН нам|'''ХҮН''']] |- |5 |[[Монгол улсын Засгийн газрын Хэрэг эрхлэх газар|Засгийн газрын Хэрэг эрхлэх газрын дарга]] |[[Сандагийн Бямбацогт]] | align="center" |МАН |} === Яамдын сайд нар<ref name=":0" /><ref name=":1" /> === {| class="wikitable" !№ !Яам !Сайд !Ажилласан хугацаа !Нам, эвсэл |- |1 |[[Гадаад харилцааны яам (Монгол)|Гадаад харилцааны яам]] |[[Батмөнхийн Батцэцэг|'''Батмөнхийн Батцэцэг''']] | rowspan="15" |2025 оны 6 сарын 18 - одоо хүртэл | align="center" |'''МАН''' |- |2 |[[Сангийн яам (Монгол)|Сангийн яам]] |[[Болдын Жавхлан|'''Болдын Жавхлан''']] | align="center" |'''МАН''' |- |3 |[[Хууль зүйн, дотоод хэргийн яам (Монгол)|Хууль зүй, дотоод хэргийн яам]] |[[Лхагвын Мөнхбаатар]] | align="center" |МАН |- |4 |[[Байгаль орчин, аялал жуулчлалын яам (Монгол)|Байгаль орчин, уур амьсгалын өөрчлөлтийн яам]] |[[Батын Батбаатар]] | align="center" |[[Иргэний Зориг Ногоон Нам|'''ИЗНН''']] |- |5 |[[Батлан хамгаалах яам (Монгол)|Батлан хамгаалах яам]] |[[Дамбын Батлут]] | align="center" |МАН |- |6 |[[Боловсрол, шинжлэх ухааны яам (Монгол)|Боловсролын яам]] |[[Пүрэвсүрэнгийн Наранбаяр|'''Пүрэвсүрэнгийн Наранбаяр''']] | align="center" |'''ХҮН''' |- |7 |[[Барилга, хот байгуулалтын яам (Монгол)|Хот байгуулалт, барилга, орон сууцжуулалтын яам]] |[[Энхтайваны Бат-Амгалан]] | align="center" |МАН |- |8 |[[Зам тээврийн хөгжлийн яам (Монгол)|Зам тээврийн яам]] |[[Борхүүгийн Дэлгэрсайхан|'''Борхүүгийн Дэлгэрсайхан''']] | align="center" |'''МАН''' |- |9 |[[Хөдөлмөр, нийгмийн хамгааллын яам (Монгол)|Гэр бүл, нийгмийн хамгааллын яам]] |[[Тилеуханы Аубакир]] | align="center" |МАН |- |10 |[[Хүнс, хөдөө аж ахуй, хөнгөн үйлдвэрийн яам (Монгол)|Хүнс, хөдөө аж ахуй, хөнгөн үйлдвэрийн яам]] |[[Жадамбаагийн Энхбаяр|'''Жадамбаагийн Энхбаяр''']] | align="center" |'''МАН''' |- |11 |[[Уул уурхай, хүнд үйлдвэрийн яам (Монгол)|Аж Үйлдвэр, эрдэс баялгийн яам]] |[[Гонгорын Дамдинням]] | align="center" |МАН |- |12 |[[Эрчим хүчний яам (Монгол)|Эрчим хүчний яам]] |[[Баттогтохын Чойжилсүрэн|'''Баттогтохын Чойжилсүрэн''']] | align="center" |'''МАН''' |- |13 |[[Соёлын яам (Монгол)|Аялал жуулчлал, Соёл, Спорт, Залуучуудын яам]] |[[Чинбатын Ундрам]] | align="center" |МАН |- |14 |[[Цахим хөгжил, харилцаа холбооны яам (Монгол)|Цахим хөгжил, инновац, харилцаа холбооны яам]] |[[Энхбаярын Батшугар]] | align="center" |МАН |- |15 |[[Эрүүл Мэндийн Яам (Монгол)|Эрүүл Мэндийн Яам]] |[[Жигжидсүрэнгийн Чинбүрэн]] | align="center" |МАН |} * '''Жич: Нэрийг нь тодруулсан нь улиран сонгогдсон сайд нар.''' == Эшлэл == <references responsive="" /> [[Ангилал:Монголын засгийн газар| ]] [[Ангилал:Улсын Засгийн газар]] [[Ангилал:Монголын эрх зүй]] [[Ангилал:2025 он]] dvatpk6v0g9nfwaq8fdwdetqpx7cx5x 0 140467 822072 2025-06-18T14:20:54Z Tumeeno 97629 Хуудас үүсгэв: "Йоркын их сургууль нь Английн Йорк хотод байрладаг улсын өмчит, коллежийн тогтолцоотой судалгааны их сургууль юм. 1963 онд үүсгэн байгуулагдсан тус сургууль өнөөг хүртэл өргөжин тэлсээр 30 гаруй тэнхим, төвүүдтэй болж, төрөл бүрийн мэргэжлийн чиглэлээр су..." 822072 wikitext text/x-wiki Йоркын их сургууль нь Английн Йорк хотод байрладаг улсын өмчит, коллежийн тогтолцоотой судалгааны их сургууль юм. 1963 онд үүсгэн байгуулагдсан тус сургууль өнөөг хүртэл өргөжин тэлсээр 30 гаруй тэнхим, төвүүдтэй болж, төрөл бүрийн мэргэжлийн чиглэлээр сургалт, судалгаа явуулж байна. Йорк хотын зүүн өмнөд хэсэгт орших их сургуулийн кампус нь ойролцоогоор 500 акр буюу 200 гектар талбайг эзэлдэг. Анхны кампус болох Баруун кампус нь Йоркийн Шинжлэх ухааны хүрээлэн ба Үндэсний шинжлэх ухааны сургалтын төвийг багтаадаг бөгөөд хотхоныг хүрээлэн байгаль, нуур цөөрөм, ногоон байгууламж сүндэрлэж байдаг. 2007 оны тавдугаар сард сургуулийн үндсэн кампусыг тэлэх зөвшөөрлийг олгосон ба энэ нь Хеслингтон тосгоны зүүн талын тариалангийн зориулалттай газарт баригдсан. Хоёрдох кампус болох Зүүн кампус 2009 онд ашиглалтад орсон бөгөөд одоо таван коллеж, гурван тэнхим мөн хурлын танхим, спорт цогцолбор болон бизнесийн гарааны дэмжлэгийн төв байрладаг. Энэхүү их сургууль мөн Йорк хотын төвд орших Кингс Манорын байрыг түрээслэн ашигладаг. 2023–2024 оны байдлаар тус сургуулийн нийт орлого 515.5 сая фунт стерлинг буюу 2.5 их наяд төгрөг байсан бөгөөд үүнээс 100.4 сая нь судалгаа, гэрээт ажлуудаас олсон орлого ба зардал нь 379.4 сая фунт стерлинг болж байв. Йорк их сургууль нь 1960-аад оны үед байгуулагдаж байсан шинэчлэгдсэн загвартай их сургуулиудын нэг байсан ба коллежийн онцлогоороо ялгардаг. Тус сургууль 11 коллежтэй бөгөөд арван нэг дэх нь 2022 онд нээгдсэн Давид Катогын нэрэмжит коллеж юм.<ref>{{Cite web |title=History |url=https://www.york.cuny.edu/about-york/history |access-date=2025-06-18 |website=www.york.cuny.edu |language=en-us}}</ref> gn7mf1cdlngcfjofawxqz5xl8oxclw4 822205 822072 2025-06-19T03:23:03Z Zorigt 49 822205 wikitext text/x-wiki '''Йоркийн их сургууль''' ({{lang-en|University of York}}) нь Английн Йорк хотод байрладаг улсын өмчит, коллежийн тогтолцоотой судалгааны их сургууль юм. 1963 онд үүсгэн байгуулагдсан тус сургууль өнөөг хүртэл өргөжин тэлсээр 30 гаруй тэнхим, төвүүдтэй болж, төрөл бүрийн мэргэжлийн чиглэлээр сургалт, судалгаа явуулж байна. Йорк хотын зүүн өмнөд хэсэгт орших их сургуулийн кампус нь ойролцоогоор 500 акр буюу 200 гектар талбайг эзэлдэг. Анхны кампус болох Баруун кампус нь Йоркийн Шинжлэх ухааны хүрээлэн ба Үндэсний шинжлэх ухааны сургалтын төвийг багтаадаг бөгөөд хотхоныг хүрээлэн байгаль, нуур цөөрөм, ногоон байгууламж сүндэрлэж байдаг. 2007 оны тавдугаар сард сургуулийн үндсэн кампусыг тэлэх зөвшөөрлийг олгосон ба энэ нь Хеслингтон тосгоны зүүн талын тариалангийн зориулалттай газарт баригдсан. Хоёр дахь кампус болох Зүүн кампус 2009 онд ашиглалтад орсон бөгөөд одоо таван коллеж, гурван тэнхим мөн хурлын танхим, спорт цогцолбор болон бизнесийн гарааны дэмжлэгийн төв байрладаг. Энэхүү их сургууль мөн Йорк хотын төвд орших Кингс Манорын байрыг түрээслэн ашигладаг. 2023–2024 оны байдлаар тус сургуулийн нийт орлого 515.5 сая фунт стерлинг буюу 2.5 их наяд төгрөг байсан бөгөөд үүнээс 100.4 сая нь судалгаа, гэрээт ажлуудаас олсон орлого ба зардал нь 379.4 сая фунт стерлинг болж байв. Йорк их сургууль нь 1960-аад оны үед байгуулагдаж байсан шинэчлэгдсэн загвартай их сургуулиудын нэг байсан ба коллежийн онцлогоороо ялгардаг. Тус сургууль 11 коллежтэй бөгөөд арван нэг дэх нь 2022 онд нээгдсэн Давид Катогийн нэрэмжит коллеж юм.<ref>{{Cite web |title=History |url=https://www.york.cuny.edu/about-york/history |access-date=2025-06-18 |website=www.york.cuny.edu |language=en-us}}</ref> 3l2dp6veewrf4ca8k94bawclz8atypj 0 140468 822073 2025-06-18T14:25:10Z Tumeeno 97629 Хуудас үүсгэв: "Павиагийн их сургууль нь Итали улсын Ломбарди мужийн Павиа хотод байрладаг их сургууль юм. Анх 1361 оноос хичээл зааж байсан нотолгоо олдсон ба энэ нь түүнийг дэлхийн хамгийн эртний их сургуулиудын нэг болгодог. 19-р зууныг дуустал Милан болон Ломбардигийн..." 822073 wikitext text/x-wiki Павиагийн их сургууль нь Итали улсын Ломбарди мужийн Павиа хотод байрладаг их сургууль юм. Анх 1361 оноос хичээл зааж байсан нотолгоо олдсон ба энэ нь түүнийг дэлхийн хамгийн эртний их сургуулиудын нэг болгодог. 19-р зууныг дуустал Милан болон Ломбардигийн өргөн бүс нутагт цорын ганц их сургууль байсан. 2022 онд ‘’Times Higher Education’’ сэтгүүл уг сургуулийг Итали дахь шилдэг 10 их сургуулийн нэг, дэлхийн шилдэг 300 их сургуулийн тоонд багтсан хэмээн үнэлжээ. Одоогын байдлаар тус сургууль 18 тэнхим, 9 салбартай. Тус сургуульд төв кампус байдаггүй ч хичээлийн байрууд нь хот даяар тархсан байдгаараа “хот кампус” хэмээх нэршил авсан байдаг. Павиагийн их сургуульд Италийн болон дэлхийн олон орноос ирсэн 20,000 гаруй оюутан суралцдаг. Сургууль 80 гаруй бакалаврын хөтөлбөр, 40 гаруй магистрын хөтөлбөр, 20 орчим докторын хөтөлбөр (үүнээс 8 нь англи хэл дээр) санал болгодог. Жил бүр 1,500 орчим олон улсын оюутан элсэн ордог. Павиагийн их сургууль хэд хэдэн соёл, шинжлэх ухааны музейтэй. Үүнд их сургуулийн түүхийн музей, ургамал зүй судлалын цэцэрлэг, судалгааны төвүүд, номын сангууд болон их сургуулийн хэвлэлийн газар багтдаг.<ref>{{Cite web |date=2021-12-02 |title=A history of excellence |url=http://giurisprudenza.dip.unipv.it/en/department/about-us/historical-background |access-date=2025-06-18 |website=Department of Law |language=en}}</ref> aipzv33xvmiss2paocajv26i2kc59m1 822206 822073 2025-06-19T03:25:03Z Zorigt 49 822206 wikitext text/x-wiki '''Павиагийн их сургууль''' ({{lang-it|Università degli Studi di Pavia}}) нь Итали улсын Ломбарди мужийн Павиа хотод байрладаг их сургууль юм. Анх 1361 оноос хичээл зааж байсан нотолгоо олдсон ба энэ нь түүнийг дэлхийн хамгийн эртний их сургуулиудын нэг болгодог. 19-р зууныг дуустал Милан болон Ломбардигийн өргөн бүс нутагт цорын ганц их сургууль байсан. 2022 онд ‘’Times Higher Education’’ сэтгүүл уг сургуулийг Итали дахь шилдэг 10 их сургуулийн нэг, дэлхийн шилдэг 300 их сургуулийн тоонд багтсан хэмээн үнэлжээ. Одоогийн байдлаар тус сургууль 18 тэнхим, 9 салбартай. Тус сургуульд төв кампус байдаггүй ч хичээлийн байрууд нь хот даяар тархсан байдгаараа “хот кампус” хэмээх нэршил авсан байдаг. Павиагийн их сургуульд Италийн болон дэлхийн олон орноос ирсэн 20,000 гаруй оюутан суралцдаг. Сургууль 80 гаруй бакалаврын хөтөлбөр, 40 гаруй магистрын хөтөлбөр, 20 орчим докторын хөтөлбөр (үүнээс 8 нь англи хэлээр) санал болгодог. Жил бүр 1,500 орчим олон улсын оюутан элсэн ордог. Павиагийн их сургууль хэд хэдэн соёл, шинжлэх ухааны музейтэй. Үүнд их сургуулийн түүхийн музей, ургамал зүй судлалын цэцэрлэг, судалгааны төвүүд, номын сангууд болон их сургуулийн хэвлэлийн газар багтдаг.<ref>{{Cite web |date=2021-12-02 |title=A history of excellence |url=http://giurisprudenza.dip.unipv.it/en/department/about-us/historical-background |access-date=2025-06-18 |website=Department of Law |language=en}}</ref> auafd9j1phq98752tg22uw76th3zdpx 0 140469 822074 2025-06-18T14:28:11Z Tumeeno 97629 Хуудас үүсгэв: "UCL нь Английн Лондон хотод байрладаг төрийн өмчит судалгааны их сургууль юм. Энэ сургууль нь Лондонгын их сургуулийн холбооны гишүүн бөгөөд нийт элсэгчдийн тоогоор Их Британид 2хоёрдугаар байранд, магистрын сургалтад хамрагдагчдын тоогоор хамгийн том н..." 822074 wikitext text/x-wiki UCL нь Английн Лондон хотод байрладаг төрийн өмчит судалгааны их сургууль юм. Энэ сургууль нь Лондонгын их сургуулийн холбооны гишүүн бөгөөд нийт элсэгчдийн тоогоор Их Британид 2хоёрдугаар байранд, магистрын сургалтад хамрагдагчдын тоогоор хамгийн том нь юм. UCL нь 1826 онд “Лондонгийн их сургууль” нэртэйгээр байгуулагдсан. Үүсгэн байгуулагчид нь Жереми Бентамын шинэчлэлийн үзэл санаанаас урам авсан бөгөөд тухайн үед их сургуулийн зэрэг олгох эрхгүй байсан ч Лондон хотод байгуулагдсан анхны дээд боловсролын байгууллага болсон юм. Мөн Англид анх удаа шашны хамааралгүй сургууль болон байгуулагдаж, оюутнуудыг шашин шүтлэг үл харгалзан элсүүлж байснаараа онцлог юм. 1878 онд UCL нь эрэгтэй, эмэгтэй оюутнуудыг хамт суралцуулах болсон анхны их сургуулиудын нэг болж, Бристолын их сургуулийн коллеж анх хоёр жилийн өмнө ийм алхам хийжээ. Сургуулийн үүсгэн байгуулагчид анх Английн гурав дахь их сургуулийг байгуулах зорилготой байсан ч улс төрийн шалтгаанаар 1836 онд хааны зарлигаар зөвхөн коллежийн статус руу буурч, Лондонгийн их сургуулийг үүсгэн байгуулсан хоёр коллежийн нэг болж нэгдсэн. Харин 1990-ээд онд их сургуулийн хэмжээнд ‘’Де факто’’ байдлаар хүлээн зөвшөөрөгдөж, 2023 онд албан ёсоор их сургууль гэсэн статусыг авсан ажээ.<ref>{{Cite web |last=UCL |date=2025-01-10 |title=About |url=https://www.ucl.ac.uk/history/about |access-date=2025-06-18 |website=History |language=en}}</ref> 2ujtwu40bhinzw4cl9mcu6ermrgumv0 822207 822074 2025-06-19T03:26:00Z Zorigt 49 Zorigt moved page [[Лондонгийн их сургуулийн коллеж]] to [[Лондоны их сургуулийн коллеж]] without leaving a redirect 822074 wikitext text/x-wiki UCL нь Английн Лондон хотод байрладаг төрийн өмчит судалгааны их сургууль юм. Энэ сургууль нь Лондонгын их сургуулийн холбооны гишүүн бөгөөд нийт элсэгчдийн тоогоор Их Британид 2хоёрдугаар байранд, магистрын сургалтад хамрагдагчдын тоогоор хамгийн том нь юм. UCL нь 1826 онд “Лондонгийн их сургууль” нэртэйгээр байгуулагдсан. Үүсгэн байгуулагчид нь Жереми Бентамын шинэчлэлийн үзэл санаанаас урам авсан бөгөөд тухайн үед их сургуулийн зэрэг олгох эрхгүй байсан ч Лондон хотод байгуулагдсан анхны дээд боловсролын байгууллага болсон юм. Мөн Англид анх удаа шашны хамааралгүй сургууль болон байгуулагдаж, оюутнуудыг шашин шүтлэг үл харгалзан элсүүлж байснаараа онцлог юм. 1878 онд UCL нь эрэгтэй, эмэгтэй оюутнуудыг хамт суралцуулах болсон анхны их сургуулиудын нэг болж, Бристолын их сургуулийн коллеж анх хоёр жилийн өмнө ийм алхам хийжээ. Сургуулийн үүсгэн байгуулагчид анх Английн гурав дахь их сургуулийг байгуулах зорилготой байсан ч улс төрийн шалтгаанаар 1836 онд хааны зарлигаар зөвхөн коллежийн статус руу буурч, Лондонгийн их сургуулийг үүсгэн байгуулсан хоёр коллежийн нэг болж нэгдсэн. Харин 1990-ээд онд их сургуулийн хэмжээнд ‘’Де факто’’ байдлаар хүлээн зөвшөөрөгдөж, 2023 онд албан ёсоор их сургууль гэсэн статусыг авсан ажээ.<ref>{{Cite web |last=UCL |date=2025-01-10 |title=About |url=https://www.ucl.ac.uk/history/about |access-date=2025-06-18 |website=History |language=en}}</ref> 2ujtwu40bhinzw4cl9mcu6ermrgumv0 822208 822207 2025-06-19T03:28:02Z Zorigt 49 822208 wikitext text/x-wiki '''Лондоны их сургуулийн коллеж''' ({{lang-en|University College London, UCL}} нь Английн Лондон хотод байрладаг төрийн өмчит судалгааны их сургууль юм. Энэ сургууль нь Лондоны их сургуулийн холбооны гишүүн бөгөөд нийт элсэгчдийн тоогоор Их Британид 2-р байранд, магистрын сургалтад хамрагдагчдын тоогоор хамгийн том нь юм. UCL нь 1826 онд “Лондоны их сургууль” нэртэйгээр байгуулагдсан. Үүсгэн байгуулагчид нь Жереми Бентамын шинэчлэлийн үзэл санаанаас урам авсан бөгөөд тухайн үед их сургуулийн зэрэг олгох эрхгүй байсан ч Лондон хотод байгуулагдсан анхны дээд боловсролын байгууллага болсон юм. Мөн Англид анх удаа шашны хамааралгүй сургууль болон байгуулагдаж, оюутнуудыг шашин шүтлэг үл харгалзан элсүүлж байснаараа онцлог юм. 1878 онд UCL нь эрэгтэй, эмэгтэй оюутнуудыг хамт суралцуулах болсон анхны их сургуулиудын нэг болсон (Бристолийн их сургуулийн коллеж анх хоёр жилийн өмнө ийм алхам хийжээ). Сургуулийн үүсгэн байгуулагчид анх Английн гурав дахь их сургуулийг байгуулах зорилготой байсан ч улс төрийн шалтгаанаар 1836 онд хааны зарлигаар зөвхөн коллежийн статус руу буурч, Лондоны их сургуулийг үүсгэн байгуулсан хоёр коллежийн нэг болж нэгдсэн. Харин 1990-ээд онд их сургуулийн хэмжээнд де факто байдлаар хүлээн зөвшөөрөгдөж, 2023 онд албан ёсоор их сургууль гэсэн статусыг авсан ажээ.<ref>{{Cite web |last=UCL |date=2025-01-10 |title=About |url=https://www.ucl.ac.uk/history/about |access-date=2025-06-18 |website=History |language=en}}</ref> afthb2rk3rltn5ry9do8xzudqihl2e9 0 140470 822076 2025-06-18T14:33:48Z Tumeeno 97629 Хуудас үүсгэв: "Фожжагийн их сургууль нь Итали улсын Фожа хотод байрладаг бөгөөд 1991 онд байгуулагдаж, 1999 онд бүрэн эрхтэйгээр хүлээн зөвшөөрөгджээ. Хэдий тус сургуулийг эрх зүйн хүрээнд хүлээн зөвшөөрөгдөхөд багагүй хугацаа зарцуулагдсан ч түүний хажуугаар 5 салбараа..." 822076 wikitext text/x-wiki Фожжагийн их сургууль нь Итали улсын Фожа хотод байрладаг бөгөөд 1991 онд байгуулагдаж, 1999 онд бүрэн эрхтэйгээр хүлээн зөвшөөрөгджээ. Хэдий тус сургуулийг эрх зүйн хүрээнд хүлээн зөвшөөрөгдөхөд багагүй хугацаа зарцуулагдсан ч түүний хажуугаар 5 салбараа 6 болгож чаджээ. Үүнд эдийн засгийн салбар, хуулийн салбар, клиник ба туршилтын анагаах ухааны салбар, анагаах болон мэс заслын шинжлэх ухааны салбар, хөдөө аж ахуй, хүнс болон байгаль орчны салбар, мөн хүмүүнлэгийн ухааны салбар багтдаг. Сүүлчийнх нь уран зохиол, соёлын өв болон боловсролын ухааны чиглэлээр дагнадаг. Фожжагийн их сургуулийг Италийн ажил олгогчдын холбооны эзэмшилд байдаг “Il Sole 24 Ore” сонинд Өмнөд Италийн хамгийн сайн их сургууль хэмээн нэрлэсэн байдаг. Тус сургууль нь 20 гадаад их сургуультай хамтын ажиллагааны гэрээ байгуулсан бөгөөд олон улсын оюутнуудыг хүлээн авч, Socrates/Erasmus, Leonardo, TEMPUS зэрэг олон улсын солилцооны хөтөлбөрт оролцдог. Хичээлийн жилийн эхний улирал есдүгээр сарын гурав дахь долоо хоногоос арванхоёрдугаар сарын хоёр дахь долоо хоног хүртэл үргэлжилдэг. Хоёрдугаар улирал нь гуравдугаар сарын эхний долоо хоногоос тавдугаар сарын сүүл хүртэл явагддаг. Хичээлүүд ихэвчлэн даваа гарагаас баасан гараг хүртэл ордог. Наймдугаар сард болон улсын баярын өдрүүдэд хичээл орохгүй. Хичээлүүд улирлын тогтолцоотой бөгөөд хоёр улирлын дунд Зул сар болон Улаан өндөгний баярын үеэр амралт олгодог.<ref>{{Cite web |title=University of Foggia |url=https://universitycorridors.unhcr.it/university/university-of-foggia/ |access-date=2025-06-18 |website=Unicore |language=en-US}}</ref> oxe6bbha3cscvddcnm4lktzhfj3inxn 0 140471 822077 2025-06-18T14:36:56Z Tumeeno 97629 Хуудас үүсгэв: "Ка’ Фоскари нь Италийн Венец хотод байрладаг улсын судалгааны болон бизнесийн чиглэлийн их сургууль юм. 1868 онд байгуулагдсан цагаасаа хойш энэ сургууль Венецийн Ка’ Фоскари готик сүмд байрлаж ирсэн ба түүний нэр доор үйл ажиллагаагаа явуулдаг. Уг ордо..." 822077 wikitext text/x-wiki Ка’ Фоскари нь Италийн Венец хотод байрладаг улсын судалгааны болон бизнесийн чиглэлийн их сургууль юм. 1868 онд байгуулагдсан цагаасаа хойш энэ сургууль Венецийн Ка’ Фоскари готик сүмд байрлаж ирсэн ба түүний нэр доор үйл ажиллагаагаа явуулдаг. Уг ордон нь Риалто ба Сан Маркогийн дунд орших Гранд сувгийн дагуу, Дорсодурогийн дүүрэгт байрладаг. Харин сургуулийн бусад барилга, байгууламжууд нь Венецийн түүхэн төвийн өөр өөр хэсгүүдэд тархан оршдог. Венецийн төвөөс гадна Ка’ Фоскари нь Местре ба Тревизо хотуудад салбар кампустай. Тус сургууль нь Венето бүс нутаг Италийн Хаант улсад нэгтгэгдсэний дараа буюу 1868 онд “Хааны дээд худалдааны сургууль” нэртэйгээр байгуулагдсан ба дэлхий дээрх хоёр дахь хамгийн эртний бизнесийн сургуульд тооцогддог (анхных нь 1853 онд байгуулагдсан Антверпийн Дээд Худалдааны Институт юм). Ка’ Фоскари 1900-аад он даяар өргөжин тэлж, 1968 онд бүрэн хэмжээний их сургууль болсон. Одоогоор тус сургууль нь 8 тэнхим, 21,000 орчим оюутантай бөгөөд Венецийн хамгийн том их сургуульд тооцогддог. Тус сургуулийн хичээл заалт ба судалгааны чиглэл нь эдийн засаг ба бизнес, хүмүүнлэгийн ухаан болон орчин үеийн хэл шинжлэлд төвлөрдөг.<ref>{{Cite web |title=Ca' Foscari, the history of the prestigious University of Venice {{!}} Visitvenezia.eu |url=http://www.visitvenezia.eu/en/venetianity/discover-venice/ca-foscari-the-history-of-the-prestigious-university-of-venice |access-date=2025-06-18 |website=http://www.visitvenezia.eu/en/venetianity/discover-venice/ca-foscari-the-history-of-the-prestigious-university-of-venice |language=en}}</ref> r0indkzrprn5evwhg1mg1xf9u0r4iqt 0 140472 822078 2025-06-18T14:38:29Z Tumeeno 97629 Хуудас үүсгэв: "Саутгэмптоны их сургууль нь Английн Саутгэмптон хотод байрладаг улсын нээлттэй судалгааны их сургууль юм. Энэ сургууль нь Их Британийн судалгаанд төвлөрсөн их сургуулиудын “Russell Group” холбооны үүсгэн байгуулагч гишүүн юм. Тус их сургууль долоон кампуст..." 822078 wikitext text/x-wiki Саутгэмптоны их сургууль нь Английн Саутгэмптон хотод байрладаг улсын нээлттэй судалгааны их сургууль юм. Энэ сургууль нь Их Британийн судалгаанд төвлөрсөн их сургуулиудын “Russell Group” холбооны үүсгэн байгуулагч гишүүн юм. Тус их сургууль долоон кампустай. Үндсэн кампус нь Хайфийлд дүүрэгт байдаг ба түүнээс гадна хот дотор дөрвөн нэмэлт кампус ажилладаг. Үүнд: -Avenue кампуст хүмүүнлэгийн ухааны хичээл ордог -Үндэсний далай судлалын төвд далай болон газрын шинжлэх ухааны хичээл ордог. -Саутгэмптоны ерөнхий эмнэлэгт анагаах ухаан, эрүүл мэндийн сургалт явагддаг. -Boldrewood кампус нь инженерчлэл болон далайн технологийн хичээлүүдтэй бөгөөд Lloyd’s Register буюу далайн инженерчлэлийн хяналтын байгууллага тэнд байрладаг. Нэмэлтээр Винчестер хотод урлагийн сургуультай. Мөн Малайз улсад салбар кампус ажиллуулж, инженерийн хөтөлбөрүүд заадаг. 2024 онд Саутгэмптоны их сургууль Энэтхэг улсад салбар кампус байгуулах анхны зөвшөөрөл авсан Их Британийн анхны их сургууль болсон. Кампус бүрт өөрийн номын сан бий. 2023-2024 оны байдлаар их сургуулийн нийт орлого нь 742.4 сая фунт стерлинг байсан. Үүнээс 136.5 сая фунт нь судалгааны тэтгэлэг болон гэрээнээс бүрдсэн ба нийт зардал нь 522.3 сая фунт болсон байна.<ref>{{Cite web |url=https://collegesintheuk.com/the-history-of-university-of-southampton/ |access-date=2025-06-18 |website=collegesintheuk.com}}</ref> 7kj517umsqbxpddab624wcj8t54gr45 822209 822078 2025-06-19T03:30:40Z Zorigt 49 Zorigt moved page [[Саутгэмптоны их сургууль]] to [[Саутхэмптоны их сургууль]] without leaving a redirect 822078 wikitext text/x-wiki Саутгэмптоны их сургууль нь Английн Саутгэмптон хотод байрладаг улсын нээлттэй судалгааны их сургууль юм. Энэ сургууль нь Их Британийн судалгаанд төвлөрсөн их сургуулиудын “Russell Group” холбооны үүсгэн байгуулагч гишүүн юм. Тус их сургууль долоон кампустай. Үндсэн кампус нь Хайфийлд дүүрэгт байдаг ба түүнээс гадна хот дотор дөрвөн нэмэлт кампус ажилладаг. Үүнд: -Avenue кампуст хүмүүнлэгийн ухааны хичээл ордог -Үндэсний далай судлалын төвд далай болон газрын шинжлэх ухааны хичээл ордог. -Саутгэмптоны ерөнхий эмнэлэгт анагаах ухаан, эрүүл мэндийн сургалт явагддаг. -Boldrewood кампус нь инженерчлэл болон далайн технологийн хичээлүүдтэй бөгөөд Lloyd’s Register буюу далайн инженерчлэлийн хяналтын байгууллага тэнд байрладаг. Нэмэлтээр Винчестер хотод урлагийн сургуультай. Мөн Малайз улсад салбар кампус ажиллуулж, инженерийн хөтөлбөрүүд заадаг. 2024 онд Саутгэмптоны их сургууль Энэтхэг улсад салбар кампус байгуулах анхны зөвшөөрөл авсан Их Британийн анхны их сургууль болсон. Кампус бүрт өөрийн номын сан бий. 2023-2024 оны байдлаар их сургуулийн нийт орлого нь 742.4 сая фунт стерлинг байсан. Үүнээс 136.5 сая фунт нь судалгааны тэтгэлэг болон гэрээнээс бүрдсэн ба нийт зардал нь 522.3 сая фунт болсон байна.<ref>{{Cite web |url=https://collegesintheuk.com/the-history-of-university-of-southampton/ |access-date=2025-06-18 |website=collegesintheuk.com}}</ref> 7kj517umsqbxpddab624wcj8t54gr45 822210 822209 2025-06-19T03:31:58Z Zorigt 49 822210 wikitext text/x-wiki '''Саутхэмптоны их сургууль''' ({{lang-en|University of Southampton}}) нь Английн Саутхэмптон хотод байрладаг улсын нээлттэй судалгааны их сургууль юм. Энэ сургууль нь Их Британийн судалгаанд төвлөрсөн их сургуулиудын “Russell Group” холбооны үүсгэн байгуулагч гишүүн юм. Тус их сургууль долоон кампустай. Үндсэн кампус нь Хайфийлд дүүрэгт байдаг ба түүнээс гадна хот дотор дөрвөн нэмэлт кампус ажилладаг. Үүнд: -Avenue кампуст хүмүүнлэгийн ухааны хичээл ордог -Үндэсний далай судлалын төвд далай болон газрын шинжлэх ухааны хичээл ордог. -Саутгэмптоны ерөнхий эмнэлэгт анагаах ухаан, эрүүл мэндийн сургалт явагддаг. -Boldrewood кампус нь инженерчлэл болон далайн технологийн хичээлүүдтэй бөгөөд Lloyd’s Register буюу далайн инженерчлэлийн хяналтын байгууллага тэнд байрладаг. Нэмэлтээр Винчестер хотод урлагийн сургуультай. Мөн Малайз улсад салбар кампус ажиллуулж, инженерийн хөтөлбөрүүд заадаг. 2024 онд Саутхэмптоны их сургууль Энэтхэг улсад салбар кампус байгуулах анхны зөвшөөрөл авсан Их Британийн анхны их сургууль болсон. Кампус бүрт өөрийн номын сан бий. 2023-2024 оны байдлаар их сургуулийн нийт орлого нь 742.4 сая фунт стерлинг байсан. Үүнээс 136.5 сая фунт нь судалгааны тэтгэлэг болон гэрээнээс бүрдсэн ба нийт зардал нь 522.3 сая фунт болсон байна.<ref>{{Cite web |url=https://collegesintheuk.com/the-history-of-university-of-southampton/ |access-date=2025-06-18 |website=collegesintheuk.com}}</ref> 4a9jfd9r2axqaainc5ytostcd4eueir 0 140474 822080 2025-06-18T16:06:27Z Oyunaa28 93170 Хуудас үүсгэв: "Суваг (Латин canalis - хоолой, суваг): Аливаа зүйлийн харилцаа холбоо, дамжуулалт, хөдөлгөөнийг зохион байгуулах зориулалттай уртассан, зохиомлоор хязгаарлагдмал орон зай. Ямар нэгэн зүйлд хүрэх зам, арга хэрэгсэл. Усны суваг (Латин суваг - хоолой, суваг) нь хү..." 822080 wikitext text/x-wiki Суваг (Латин canalis - хоолой, суваг): Аливаа зүйлийн харилцаа холбоо, дамжуулалт, хөдөлгөөнийг зохион байгуулах зориулалттай уртассан, зохиомлоор хязгаарлагдмал орон зай. Ямар нэгэн зүйлд хүрэх зам, арга хэрэгсэл. Усны суваг (Латин суваг - хоолой, суваг) нь хүн, таримал ургамал, тэжээвэр амьтдыг усаар хангах (ус зайлуулах), усны замыг богиносгох эсвэл усны урсгалыг өөрчлөх зориулалттай хиймэл усны суваг юм. '''Сувгийн хоёр үндсэн зорилго''' байдаг: Нөхөн сэргээлт - суваг нь усыг '''хүргэх''' эсвэл '''зайлуулахад''' ашиглагддаг; тээврийн чиг үүргийг гүйцэтгэдэг сувгууд, жишээлбэл, бараа эсвэл хүмүүсийг хүргэх. Тээврийн суваг байгуулах зорилго нь ийм байхгүй үед хоёр усны сав газрыг хооронд нь холбож, хоёр усан сан хоорондын замыг богиносгож, баталгаатай навигацийг хангах, усан замаар зорьсон газруудад тээврийн хүртээмжтэй байх асуудлыг шийдвэрлэх, эдийн засгийн хувьд ашигтай тээврийн маршрутыг бий болгоход оршино. Ерөнхий мэдээлэл Суваг нь ус дамжуулах байгууламж (ус дамжуулах хоолой) - усыг нэг цэгээс нөгөө рүү нийлүүлдэг хиймэл суваг юм. Сувгийн хамт ус дамжуулах байгууламжид тавиур, дамжуулах хоолой, гидравлик хонгил орно. Сувгуудыг тавиураас ялгах зүйл бол тэдгээр нь газарт байрладаг бол тавиурууд нь газар дээр эсвэл газар дээр байрладаг. Шугам хоолой, гидравлик хонгилоос ялгаатай нь сувгийн ор нь ихэнх уртын дагуу нээлттэй байдаг. '''Сувгийн төрлүүд''': Ирланд дахь Хатан хааны суваг Зорилгоос хамааран сувгууд нь хэд хэдэн төрөлд хуваагддаг. Эрт дээр үеэс ус зайлуулах суваг нь хөдөө аж ахуйд чухал үүрэг гүйцэтгэсэн. Тэдгээр нь эргээд усалгаа, ус зайлуулах сувагт хуваагддаг. Тэдгээрийн эхнийх нь усыг тариалангийн талбайд хүргэж, тэнд түгээдэг тул ихэвчлэн Ази, Африкийн цөл, хагас цөл, түүнчлэн эрчимжсэн газар тариалан эрхэлдэг газруудад, жишээлбэл, Калифорниа, Газар дундын тэнгист байдаг. Сүүлийнх нь эсрэгээр, намагтай газраас ус зайлуулах. Усан хангамжийн суваг нь усыг хэрэглээний газарт хүргэдэг бөгөөд ашиглалтын нөхцөл, ариун цэврийн шаардлага нь ихэвчлэн ийм байгууламжийг хаахыг шаарддаг. Тэдний гол зорилго нь байнгын илүүдэл устай газраас усгүй, хуурай газар нутгийг усаар хангах явдал юм. Өөр нэг төрлийн суваг нь эрчим хүчний суваг юм. Тэд голын усыг усан цахилгаан станцын турбин руу нийлүүлж, дараа нь усан цахилгаан станцын гаднах турбинуудаар дамжсан усыг зайлуулдаг. Цагаан тэнгис-Балтийн сувгийн танилцуулга: Гол мөрөн, нуур, далайг холбодог усан ба далай тэнгисийн усан хангамжийн суваг нь ихэвчлэн жижиг завинаас эхлээд асар том ачаа тээвэрлэгч хүртэлх бүх төрлийн усан тээвэрт зориулагдсан байдаг. Тээвэрлэлтийн суваг нь нээлттэй, цоожтой гэж хуваагддаг. Тэдгээрийн эхнийх нь усны түвшин ижил, хоёр дахь нь өөр өөр түвшний усны биетүүдийг холбодог. Нээлттэй сувгуудын дотроос хамгийн том нь Суэцийн суваг ба Коринтын суваг боловч ийм байгууламжийн дийлэнх нь хоёр дахь төрөл юм: тэдгээрийн түгжээний систем нь хөлөг онгоцыг сувгийн намхан хэсгээс өндөр рүү, эсрэгээр нь дээш өргөх боломжийг олгодог. Хамгийн алдартай цоож суваг бол Панам, Киль сувгууд юм. Хариуд нь цэнгэг усны сувгууд нь дамжин өнгөрөх (хэд хэдэн усан санг холбодог), усны хагалбар (хоёр голын сав газрыг холбосон), тойрч гарах (тойрч гарах) эсвэл шулуун (хурд эсвэл шуургатай газрыг тойрон гарах, мөн ороомгийн сувгийн хоёр цэгийн хоорондох замыг богиносгодог) болон холбох (тэдгээрийг усан замаас томоохон аж үйлдвэрийн төвүүд рүү татдаг) гэж хуваадаг. Мөн модыг усаар зөөвөрлөх зориулалттай модон хөвөгч суваг байдаг. Мөн нарийн төвөгтэй хэрэглээний сувгууд байдаг (жишээлбэл, Волга-Доны суваг) Усан хангамжийн аргын дагуу суваг нь таталцлын хүчээр ус урсдаг таталцлын урсгалын суваг, ус шахах станц ашигладаг механик ус өргөх суваг гэж хуваагддаг. '''Түүх''': Эрт дээр үед суваг Эхний усалгааны суваг МЭӨ 6-р мянганы төгсгөлд Месопотамид гарч ирэв. Ойролцоогоор үүнтэй зэрэгцэн тэд Эртний Египтэд усжуулалтын системийг барьж эхэлсэн тул 3, 2-р мянганы төгсгөлд хоёр улсад усалгааны сувгийн өргөн сүлжээ бий болж, анхаарал халамж нь дээд эрх мэдэлтний нуруун дээр байв. Улаан тэнгисийг Газар дундын тэнгист цутгадаг Нил мөрний нэг цутгалтай холбосон дэлхийн анхны усан онгоцны суваг Эртний Египтэд үүссэн байж магадгүй юм; Энэ маршрутын ачаар хөлөг онгоцууд нэг далайгаас нөгөө далай руу дамжих боломжтой болсон. Энэхүү усан замыг МЭӨ 600 онд барьж эхэлсэн. д. МЭӨ 518 он хүртэл үргэлжилсэн. д., тус улсыг Персүүд эзэлсэн үед. Цаг хугацаа өнгөрөхөд суваг цөлийн элсэн дор булагдаж, мартагдсан. Хятадад хоёр мянган жилийн турш - 6-р зуунаас МЭӨ-ээс 13-р зуун МЭ хүртэл — Шар мөрөн, Хөх мөрнийг холбосон Их суваг баригдсан. Европт суваг шуудууг (Фоссае) зарим сувгийн системийн нэрээр, тухайлбал Домиций Корбулогийн барьсан Батавын арал дээрх суваг, Меузе, Рейн голуудыг холбосон Кор суваг зэрэг тэмдэглэсэн байдаг. qrlet4kljihxj6864qje6i7ncz8b4xr 14 140475 822094 2025-06-18T20:30:52Z Enkhsaihan2005 64429 Хуудас үүсгэв: "<!--- For consistency, the name of this and similar categories use country names rather than adjectivals, as some country adjectivals are less than straightforward (see [[Template:Adjectivals and demonyms for countries and nations]] in the [[List of adjectival forms of place names]]) ----> {{загварын ангилал |type = navbox |topic = }} Ангилал:Загвар:Өмнөд Солонгосын засаг захиргааны гишүүнчл..." 822094 wikitext text/x-wiki <!--- For consistency, the name of this and similar categories use country names rather than adjectivals, as some country adjectivals are less than straightforward (see [[Template:Adjectivals and demonyms for countries and nations]] in the [[List of adjectival forms of place names]]) ----> {{загварын ангилал |type = navbox |topic = }} [[Ангилал:Загвар:Өмнөд Солонгосын засаг захиргааны гишүүнчлэл|Муж]] [[Ангилал:Загвар:Солонгосын муж]] qhn20inaaekyo8rty94p02lqi7yfdm5 0 140476 822125 2025-06-18T20:40:52Z Enkhsaihan2005 64429 Enkhsaihan2005 moved page [[Умард Чүнчон]] to [[Умард Чүнчон муж]] 822125 wikitext text/x-wiki #ЧИГЛҮҮЛЭГ [[Умард Чүнчон муж]] hpjat4xfwf2l4vpmdz2v71cvmay5osz 0 140477 822128 2025-06-18T20:43:24Z Enkhsaihan2005 64429 Enkhsaihan2005 moved page [[Чүнчонгийн Чонжү]] to [[Чонжү]] 822128 wikitext text/x-wiki #ЧИГЛҮҮЛЭГ [[Чонжү]] 8ur1q651cu7l8gwxcz4anan2r6b3jz5 0 140479 822146 2025-06-18T20:58:12Z Enkhsaihan2005 64429 Enkhsaihan2005 moved page [[Умард Чолла]] to [[Умард Чолла муж]] 822146 wikitext text/x-wiki #ЧИГЛҮҮЛЭГ [[Умард Чолла муж]] 4rzfm374vy9nak0qgez4aymd7u30du6 0 140480 822149 2025-06-18T20:59:14Z Enkhsaihan2005 64429 Enkhsaihan2005 moved page [[Өмнөд Кёнсан]] to [[Өмнөд Кёнсан муж]] 822149 wikitext text/x-wiki #ЧИГЛҮҮЛЭГ [[Өмнөд Кёнсан муж]] bcugjweyanci32mdst4zwo8fc3gmjnw 0 140481 822151 2025-06-18T20:59:31Z Enkhsaihan2005 64429 Enkhsaihan2005 moved page [[Өмнөд Чолла]] to [[Өмнөд Чолла муж]] 822151 wikitext text/x-wiki #ЧИГЛҮҮЛЭГ [[Өмнөд Чолла муж]] kgd38kmzh6o0l6z8kaviisvun3mramw 0 140482 822153 2025-06-18T20:59:51Z Enkhsaihan2005 64429 Enkhsaihan2005 moved page [[Өмнөд Чүнчон]] to [[Өмнөд Чүнчон муж]] 822153 wikitext text/x-wiki #ЧИГЛҮҮЛЭГ [[Өмнөд Чүнчон муж]] g3bsc42ka4jrnoorzn88ma70cq1hrdg 0 140483 822155 2025-06-18T20:59:55Z Enkhsaihan2005 64429 Enkhsaihan2005 moved page [[Умард Кёнсан]] to [[Умард Кёнсан муж]] 822155 wikitext text/x-wiki #ЧИГЛҮҮЛЭГ [[Умард Кёнсан муж]] 6k8r1oee7895kwul1rqrpcz63v0qujf 0 140493 822187 2025-06-19T02:07:13Z Dashka01 97605 Хуудас үүсгэв: "2015 онд Олон Улсын Уул Уурхай Металлын Зөвлөл (ОУУУМЗ)-өөс усны нөөцийн төлөвлөлт, менежментийг хийх бодлогын хүрээнд олборлох салбарын усны нөөцийн менежментэд баримтлах зарчмуудыг тодорхойлсон. Эдгээр нь: • Ил тод, хариуцлагатай байх. Усны нөөцтэй хол..." 822187 wikitext text/x-wiki 2015 онд Олон Улсын Уул Уурхай Металлын Зөвлөл (ОУУУМЗ)-өөс усны нөөцийн төлөвлөлт, менежментийг хийх бодлогын хүрээнд олборлох салбарын усны нөөцийн менежментэд баримтлах зарчмуудыг тодорхойлсон. Эдгээр нь: • Ил тод, хариуцлагатай байх. Усны нөөцтэй холбоотой аливаа эрсдэл, компанийн зүгээс тэдгээрт авах хэмжээ, менежментийн төлөвлөгөө, түүний биелэлт зэрэг нь олон нийтэд нээлттэй байх. • Идэвх, санаачилгатай, оролцоог дэмжсэн хамтын ажиллагаа, харилцааг эрхэмлэх. Талуудыг нарийвчлан тогтоох, тэдний санаа бодлыг сонсох, нээлттэй илэн далангүй ярилцах, эрсдэлээс зайлсхийх, бууруулахад түншлэлийн хэлбэрээр хамтран ажиллах боломжоор хангах • Үр нөлөөтэй усны менежментийг хэрэгжүүлэх. Уурхайн үйл ажиллагаанд ашиглах цэвэр ус (орц), үйлдвэрлэлд ашиглалт, хаягдал ус (гарц)-ыг зохицуулах. Ус ашиглалтын бүтээмжийг сайжруулах. • Сав газарт түшиглэсэн усны менежментийн аргыг нэвтрүүлэх. Энэ аргаар сав газарт ус ашиглагч ба хэрэглэгч талууд, тэдгээрийн хэрэгцээг ойлгон мэдэхээс гадна сав газарт үзүүлэх нөлөөллийг цогцоор нь үнэлнэ. qkzy30ol9xxuwz0yw4fvgknbfbpp9q2 0 140494 822188 2025-06-19T02:09:29Z Dashka01 97605 Хуудас үүсгэв: "Уурхайн бүх л үе шатанд усыг ашигладаг бөгөөд уурхайн үйл ажиллагааны эрчимтэй шууд хамааралтайгаар олборлолтын үе шатанд усны хэрэглээ хамгийн их байх ба хаалтын үе шатанд хэрэглээ буурна. Олборлолтын шатанд алт, зэс зэрэг металуудыг боловсруулах, хүд..." 822188 wikitext text/x-wiki Уурхайн бүх л үе шатанд усыг ашигладаг бөгөөд уурхайн үйл ажиллагааны эрчимтэй шууд хамааралтайгаар олборлолтын үе шатанд усны хэрэглээ хамгийн их байх ба хаалтын үе шатанд хэрэглээ буурна. Олборлолтын шатанд алт, зэс зэрэг металуудыг боловсруулах, хүдрийн биеэс ялган авахад усыг хамгийн ихээр ашигладаг байна. Түүнчлэн олборлолтын шатанд усыг метал боловсруулалтын дараах хөргөлт, уурхайн овоолго, шороон замын тоосжилт дарах зэрэгт ашиглана. Эдгээрээс тоосжилт дарахад үйлдвэрлэлийн зориулалтаар ашигласан усыг дахин ашиглаж болдог. (Эх сурвалж: Усны менежмент. Уул уурхай дах тогтвортой хөгжлийн тэргүүн туршлагууд, Австралийн Хамтын Нөхөрлөл, 2006. (<nowiki>http://www.industry.gov.au/resource/Programs/LPSD/Pages/LPSDhandbooks.aspx</nowiki>) Монгол орон хуурай уур амьсгалтай, далайн төвшнөөс өндөрт өргөгдсөн, хур тунадас бага (жилд дунджаар хангайн бүсэд ~260 мм, говийн бүсэд ~60 мм) учраас орох хур тунадасны ихэнх нь уурших буюу гадаргын болон гүний усанд шингэдэггүй (Усны Үндэсний Төв, 2015). Гадаргын болон гүний ус нь хур тунадас (цас, бороо), цэвдгийн гэсэлтийн усаар нөхөн төлжиж байдаг харилцан шүтэлцээт, нэгдмэл систем юм. Гүний ус хур тунадасын нэвчилт, гадаргын усны нэвчилт шүүрэлт, хажуугийн урсацын нөлөөгөөр тэжээгдэн, нөхөн сэргэж байдаг. Үүнийг гүний усны сэргээгдэх нөөц гэнэ. Хөрсний гүний үе давхаргуудад хур тунадасны нэвчилт, хажуугийн урсацаас тэжээгдэх боломжгүй гүний усыг дарагдмал ус буюу үл сэргээгдэх нөөц гэнэ. Монгол орны хувьд усны хэрэглээний 90 гаруй хувийг нийт усны нөөцийн өчүүхэн хэсгийг (~2%) эзэлдэг гүний уснаас авдаг. Үүнээс 55 гаруй хувь нь уул уурхай, үйлдвэрлэлийн зориулалтаар ашиглагдаж байна (Усны Ассоциаци, 2015). Усны нөөцийн дийлэнх (98 хувь) хувийг эзлэх гадаргын ус нутаг дэвсгэрийн хэмжээнд харилцан адилгүй тархан байдал, ус хадгалах, түгээх дэд бүтцийн хөгжил сул зэргээс шалтгаалан ашиглагдах боломж хязгаарлагдмал. rbofz3xqdchxupi6mjlhfaa5mjgq30b 0 140495 822189 2025-06-19T02:11:41Z Dashka01 97605 Хуудас үүсгэв: "Уурхай явагдаж буй орон нутгуудад хүнд металын болон органик нэгдлүүдийн агуулга зөвшөөрөгдөх хэмжээнээс ихсэх, булингартах зэрэг байдлаар гадаргын усны бохирдол илэрч байна. Ус бохирдуулагч эх үүсвэрүүд хүрээлэн буй орчинд тархах үндсэн 2 зам байна. Ү..." 822189 wikitext text/x-wiki Уурхай явагдаж буй орон нутгуудад хүнд металын болон органик нэгдлүүдийн агуулга зөвшөөрөгдөх хэмжээнээс ихсэх, булингартах зэрэг байдлаар гадаргын усны бохирдол илэрч байна. Ус бохирдуулагч эх үүсвэрүүд хүрээлэн буй орчинд тархах үндсэн 2 зам байна. Үүнд: • Цэгэн, хэрэв бохирдол тодорхой нэг газарт үүсэх, тухайлбал үйлдвэрийн газар, айл өрх, цэвэрлэх байгууламж гэх мэт. • Цэгэн бус, хэрэв бохирдуулагч анх үүсэн газраасаа шилжин зөөвөрлөгдөж бохирдол үүсгэх. Уурхайн үйл ажиллагаа энэ ангилалд багтана. Нэг цэгт төвлөрөх боловч уурхайн талбараас бохирдол агаар, хөрс, усаар дамжин тархах бололцоотай байдаг. Уурхайн талбараас бохирдол дараахын аль нэг эсхүл хавсарсан байдлаар тархаж болно. Үүнд: • Гадагшаа урсац хяналтгүй байх. Метал (алт, зэс гэх мэт) боловсруулах процессын хаягдал усны найрлаганд байгаль орчин, хүний эрүүл мэндэд сөргөөр нөлөөлөх хортой элементүүд (мөнгөн ус, цианит гэх мэт) зөвшөөрөгдөх хэмжээнээс ихээр агуулагддаг. • Гадаргын урсац. Үер усны нөлөөгөөр уурхайн талбараас хаягдал, боловсруулалтын дараах хаягдал ус угаагдал, урсацаар гадагш зөөвөрлөгдөнө. • Голын гольдрол өөрчлөх, хурдас хөндөх. Драгаар олборлох процесст голын хурдас, эх чулуулаг хөндөгдөж, ус булингартаж ундад хэрэглэхэд тохиромжгүй болно. Түүнчлэн зарим бичил биетнүүдэд “идэвхгүй” байдлаас гарч, өсөн нэмэгдэх таатай нөхцөл бүрдэнэ (хүчилтөрөгчөөр баялаг, дулаан орчин, илүүдэл азот, фосфор гэх мэт). Энэ нь ундны усыг бохирдуулж хүн амьтанд өвчин үүсгэх нөхцөл бүрдэнэ гэсэн үг. • Хүчиллэг урсац. Хаягдлын сан (лаг), овоолгоос шүүрэх усны найрлаганд хүнд металууд ихээр агуулагддаг бөгөөд хөрсөнд нэвчин газрын доорх ба гадаргын ус бохирдох эх үүсвэр болдог. • Химийн бодисын буруу хадгалалт, ашиглалт (тосоол, цианит, мөнгөн ус гэх мэт). 9o46bqqduknb9pbmc88g1qi6hetl5uz 0 140496 822190 2025-06-19T02:14:36Z Dashka01 97605 Хуудас үүсгэв: "Усны хомсдол бий болох нь тухайн орчинд усан хангамж, усны хэрэгцээнд хүрэлцэхгүй байгааг илэрхийлнэ. Хүний үйл ажиллагааны нөлөөгөөр усны чанар доройтох, хэрэгцээний шаардлагад нийцэхгүйн улмаас усны хомсдол үүсч болно. Уурхайн бүс нутгуудад усан хан..." 822190 wikitext text/x-wiki Усны хомсдол бий болох нь тухайн орчинд усан хангамж, усны хэрэгцээнд хүрэлцэхгүй байгааг илэрхийлнэ. Хүний үйл ажиллагааны нөлөөгөөр усны чанар доройтох, хэрэгцээний шаардлагад нийцэхгүйн улмаас усны хомсдол үүсч болно. Уурхайн бүс нутгуудад усан хангамж, нөөцийн олдоц буурах дараах шалтгаанууд байна: • Зохицуулалтгүй голын гольдрол, суваг өөрчлөх (ил уурхайн олборлолт, томоохон дэд бүтцийн төслүүд гэх мэт) • Гол мөрний эх, голын хөндийн ой модыг огтлох (хөрс хуулахад ургамлын нөмрөг үгүй болох) • Усны бохирдол, чанарын доройтол • Хэрэглээ нэмэгдэх, хэтрүүлэн ашиглах (нэг дор олон тооны үйлдвэрлэл, ашиглалт явагдах) • Ашиглах боломж хязгаарлагдмал (айл өрх аж үйлдвэрийн үйл ажиллагааны улмаас нүүлгэн шилжүүлэлтэд өртөх) • Уур амьсгалын өөрчлөлт (ган, байгалийн усны нөөцийн нөхөн төлжилт удаашрах) Байгалийн нөөц ашигласны төлбөрийн тухай хууль (2012)-д заасны дагуу аливаа уурхайн компани Ус Ашиглах Зөвшөөрөл авах, түүний дагуу орон нутгийн захиргаа, Сав Газрын Захиргаат ус ашиглалтын гэрээ хийх, гэрээний биелэлтийг жил бүр тайлагнах, хэлэлцүүлэх, ус ашиглалтын төлбөрөө төлөх, усны хяналт шинжилгээг тогтмол явуулах үүрэгтэй. Усны тухай хуулийн 27, 28 дугаар зүйлд усны нөөцийг ашиглах төлбөр, төлбөрийг тооцох итгэлцүүрүүдийг ус ашиглалтын (боловсруулалт, аж үйлдвэрт) болон хэрэглээ-ашиглалтын төрөл (хүн, малын унданд)-өөр ялгавартай тогтоосон байдаг. Түүнчлэн байгалийн бүс, бүслүүр дэх усны нөөцийн тархалт, гадаргын болоод гүний усны ашиглалт зэргээс хамаарч ус ашиглалтын төлбөр зарим орон нутгууд, сав газарт ялгаатай тооцогдоно (Засгийн газрын 326 дугаар тогтоолын хавсралт, 2013). dke7wgpu1355261o3dt8hnhg9vpwwg2 0 140497 822212 2025-06-19T04:06:07Z Dashka01 97605 Хуудас үүсгэв: "Уурхайн компани төрөөс тогтоосон бодлого, хууль тогтоомжийн хүрээнд үйл ажиллагаа явуулдаг бол төрийн зүгээс хууль боловсруулах, хэрэгжүүлэх, хууль тогтоомжийн уялдаат байдлыг хангах, хяналт үнэлгээ хийх, усны менежментийн үр дүнтэй байдлыг сайжруула..." 822212 wikitext text/x-wiki Уурхайн компани төрөөс тогтоосон бодлого, хууль тогтоомжийн хүрээнд үйл ажиллагаа явуулдаг бол төрийн зүгээс хууль боловсруулах, хэрэгжүүлэх, хууль тогтоомжийн уялдаат байдлыг хангах, хяналт үнэлгээ хийх, усны менежментийн үр дүнтэй байдлыг сайжруулах чиг үүрэгтэй. Уурхайн компаниуд усны менежментийн төлөвлөлт, төсөв санхүү, хэрэгжилт, менежментийн төлөвлөгөөний биелэлт, хэрэгжилтийг үнэлэх дотоод бодлоготой байдаг. Уурхайн үйл ажиллагаанаас усны чанар, хүртээмжид үзүүлэх сөрөг нөлөөллийг бууруулах, арилгах, болзошгүй нөлөөллөөс зайлсхийхийн тулд дараахыг хэрэгжүүлэх боломжтой. Үүнд: • Төлөв байдлын болон байгаль орчинд нөлөөлөх байдлын үнэлгээ (БОНБҮ)-ний дүгнэлтийн дагуу болзошгүй нөлөөллийг бууруулах арга замыг боловсруулж байгаль орчны менежментийн төлөвлөгөө (БОМ Төлөвлөгөө)- нд тусгах • Тогтмол ажиглалт хэмжилт, хяналт шинжилгээ хийх (талбарт, түүний гадна орчинд) • Байгаль орчинд ээлтэй, өндөр бүтээмжтэй ус ашиглалтын технологи ашиглах Нөлөөллийн эрсдэлийг үнэлэх нь компани уурхайн үйл ажиллгааны улмаас ус бохирдох эх үүсвэр, бохирдол тархах замыг тодорхойлох, хүрээлэн буй орчинд гарч болзошгүй үр дагаврыг үнэлэх эхний алхам болно. Уурхайн талбар дах ус (цөөрмийн ус, хаягдал ус гэх мэт) болоод уурхайн хилээс гадна орших байгалийн ус, уст цэгт хяналт шинжилгээг тогтмол хийх нь усны бохирдлоос сэргийлэх хямд, үр дүнтэй арга юм. bkl8ib01r9g9wxyh7it9hbyzrtbmnf0 0 140498 822213 2025-06-19T04:07:33Z Dashka01 97605 Хуудас үүсгэв: "Уурхайн компани үйл ажиллагааны бүх л үе шатанд уурхай талбарт (цөөрөм, хаягдал хураах сан, овоолго) болон талбарын гаднах гол, усны чанарын хяналт шинжилгээг (ХШ) тогтмол хийж, зөвшөөрөгдөх хэмжээнд байгаа эсэхэд хяналт тавих үүрэгтэй. Уурхай байрлах гол..." 822213 wikitext text/x-wiki Уурхайн компани үйл ажиллагааны бүх л үе шатанд уурхай талбарт (цөөрөм, хаягдал хураах сан, овоолго) болон талбарын гаднах гол, усны чанарын хяналт шинжилгээг (ХШ) тогтмол хийж, зөвшөөрөгдөх хэмжээнд байгаа эсэхэд хяналт тавих үүрэгтэй. Уурхай байрлах голын савын дагуу хийх ХШ нь уурхайн үйл ажиллагаанаас байгалийн усны системд, цаашлаад хүн амьтны ундны усны чанарт нөлөөлж буй эсэхийг хянах зорилготой. Усны чанарын үндсэн үзүүлэлтүүдийг шинжлэх ухаанаар батлагдсан арга зүйн дагуу дээж авч, лабораторид шинжлэх ба хэмжилт хийх улирал, давтамж, дээжлэх цэгийн сонголт зэрэг хүчин зүйлүүд ХШ-ний мэдээллийн үнэн зөв байдалд шууд нөлөөлнө. Хяналт шинжилгээний хэмжилтийг зохих аргазүйн дагуу хийсэн эсэхэд сум дүүргийн БО-ны байцаагч, хянах үүрэгтэй (Усны тухай хууль, 2012; MNS 0900:2005). Уурхайн усны ХШ-ээг тухайн жилийн БОМТ, БОМ Хөтөлбөрт тусгах ба сум дүүргийн БО-ны Алба биелэлтийг хянана. Усны тоо хэмжээний ХШ Усны тоо хэмжээний ХШ нь төрөөс байгаль экологийн хамгаалал, нийгэм эдийн засгийн хөгжилтэй холбоотой шийдвэр гаргахад чухал ач холбогдолтой. Усны түвшин, тунадасжилт, урсац зэрэг үзүүлэлтүүдээр усны нөөц, тоо хэмжээг тогтоох, хугацааны явцад гарч буй өөрчлөлт, ирээдүйд бий болох усны хэрэгцээ зэргийг тогтооно. Усны чанарын ХШ Усны чанарыг усны хими, биологи, физикийн шинж чанараар тодорхойлно. Дэлхий нийтэд түгээмэл хэрэглэгддэг усны чанарын үндсэн үзүүлэлтүүдийг манай улсад ашигладаг. Эдгээр нь пи-аш (pH) буюу хүчил, шүлтийн тэнцвэр, цахилгаан дамжуулах чанар, булингаржилт, уусан хүчилтөрөгчийн хэмжээ болно. Дээрх хэмжилтүүдээс гадна загас, сээр нуруугүйтэн амьтдыг усны шинжилгээнд итгэлцүүр болгон авдаг. Монгол улсад MNS 0900:2005, MNS 6148:2010, MNS ISO 5667-10:2001 стандартын дагуу уурхайн талбар дах усны найрлага дахь ууссан элементүүдийн хүлцэх хэмжээ болоод голын сав газрын дагуу усны ундны усны чанарын үзүүлэлт дээр үндэслэн усны чанарын ХШ-г хийнэ (Хэсэг 5.4.1, 5.5.1). Стандартад заасны дагуу, уурхайн үйл ажиллгаатай ойр суурин газарт ХШ-ний хэмжилтийг 5000 хүртэл хүн амтай суурин газарт сард 2 удаа, 5001-10000 хүнтэй бол сард 5 удаа хийнэ. t8qdkn0pozr218fxxlzmjn7maqnhcyn 0 140499 822215 2025-06-19T05:42:05Z Dashka01 97605 Хуудас үүсгэв: "Уул уурхай бол тодорхой хугацаанд газар ашиглах хэлбэр. Бүх уурхай хэзээ нэгэн цагт хаагддаг бөгөөд зарим тохиолдолд эдийн засгийн, нийгмийн, байгаль орчны хүчин зүйлүүдийн нөлөөгөөр төлөвлөснөөс эрт хаагдах нь бий. Уурхайн үйл ажиллагаагаар эвдэрсэн х..." 822215 wikitext text/x-wiki Уул уурхай бол тодорхой хугацаанд газар ашиглах хэлбэр. Бүх уурхай хэзээ нэгэн цагт хаагддаг бөгөөд зарим тохиолдолд эдийн засгийн, нийгмийн, байгаль орчны хүчин зүйлүүдийн нөлөөгөөр төлөвлөснөөс эрт хаагдах нь бий. Уурхайн үйл ажиллагаагаар эвдэрсэн хөрс, ургамлын нөмрөгийг сэргээх, байгаль орчинд үзүүлж болзошгүй сөрөг нөлөөллөөс сэргийлэх, уурхайн газрыг дараагийн газар ашиглалтын хэлбэрт шилжүүлэх зорилготой. Уурхайн хаалт гэдэг нь уурхайн үйл ажиллагаа бүрэн зогсож, уурхайд ашиглагдсан талбайг эрх бүхий байгууллагад хүлээлгэн өгөхийг хэлнэ. Уурхайг хаах үйл явцад эрдэс боловсруулах үйлдвэр, байгууламжийн үйл ажиллагааг зогсоох, барилга байгууламжийг нүүлгэх, уурхайн үйл ажиллагаанд өртсөн газрыг нөхөн сэргээх зэрэг багтана. Эдгээрийн хэрэгжүүлэх үйл явц тухайн улс орны хууль, тогтоомжийн дагуу явагдана. 1960-аад оноос эхлэн аж үйлдвэржсэн орнуудын засгийн газар, байгаль хамгааллыг дэмжигчид уурхайн үйл ажиллагаагаар бохирдон, доройтсон газрыг “цэвэрлэх”, унаган төрхөнд нь буцаан оруулах шаардлагыг тавьж эхэлсэн. Өнөөдөр дэлхийн улс орнууд уул уурхайгаас үүдэлтэй сөрөг ул мөр, үр дагавараас сэргийлэхийн тулд хууль эрхзүйн орчныг чангатган, сайжруулахад анхаарах болжээ. Уул уурхай ашиглалтын олон жилийн түүхтэй Канад, Австрали зэрэг орнууд уурхайн хаалтыг зохицуулах тусгайлсан хуультай байдаг. Харин Монгол зэрэг хөгжиж буй орнуудад уурхайн хаалтын асуудлуудыг төрийн захиргааны хэд хэдэн салбар нэгжийн оролцоо, хуулийн заалтуудаар зохицуулж байна. eot1trh1xkxyxdk4304hn5y8fgslb7l 0 140500 822216 2025-06-19T05:48:26Z Dashka01 97605 Хуудас үүсгэв: "2015 оны байдлаар Монгол орны нийт уурхайн үйл ажиллагаанд өртсөн газарт хийх нөхөн сэргээлтийн биелэлт 20 гаруй хувьтай байна (БОНХАЖЯ, 2015). Монгол орны хувьд, 2014 оны Ашигт малтмалын тухай хуулийн нэмэлт өөрчлөлтөөр уурхайн хаалт, нөхөн сэргээлтийн төлөвл..." 822216 wikitext text/x-wiki 2015 оны байдлаар Монгол орны нийт уурхайн үйл ажиллагаанд өртсөн газарт хийх нөхөн сэргээлтийн биелэлт 20 гаруй хувьтай байна (БОНХАЖЯ, 2015). Монгол орны хувьд, 2014 оны Ашигт малтмалын тухай хуулийн нэмэлт өөрчлөлтөөр уурхайн хаалт, нөхөн сэргээлтийн төлөвлөлтийг хийх, уурхайн компаниуд байгаль орчны мэргэжлийн ажилтантай байх зэргийг хуульчилж өгсөн. Уг хуулийн 38 дугаар зүйлд тухайн жилийн БОМ Төлөвлөгөөнд заасан нөхөн сэргээлтийг заасан хугацаанд хийгээгүй уурхайн үйл ажиллагааг сум, дүүргийн холбогдох эрх бүхий этгээд зогсоох эрхтэй. Хайгуул, ашиглалтын тусгай зөвшөөрөл цуцлагдах нь нөхөн сэргээлт хийх хариуцлагаас чөлөөлөх үндэслэл болохгүй гэж заасан (39 дүгээр зүйл). Байгаль орчныг бохирдуулсан, бохирдлыг цэвэрлэхээс зайлсхийсэн иргэн, аж ахуйн нэгжийг байгаль орчны тогтвортой байдлын эсрэг санаатай үйлдсэн гэмт хэрэг гэж үзэн, эрүүгийн хариуцлага хүлээлгэх хүртэл арга хэмжээ авна (Эрүүгийн хуулийн 24.1-24.4, 24.9 дүгээр зүйл, 2015). Уурхайлсан газрын нөхөн сэргээлт (буюу түгээмэл хэллэгээр уурхайн нөхөн сэргээлт гэдэг)-ийн ерөнхий зорилго нь уурхай хаагдсаны дараа уурхайн үйл ажиллагаанд өртсөн газар: • Хүн амьтны амьдрах орчинд аюул учруулахгүй • Элэгдэл эвдрэл, байгалийн үзэгдэлд (үер, газар хөдлөлт) тогтвортой, тэсвэртэй • Бохирдол үүсгэхгүй • Эдийн засгийн бүтээмжтэй байх зэрэг нөхцөлүүдийг хангах юм. m98ts29b2th0dy3wjmmh9g1ntwzjh50 0 140501 822217 2025-06-19T05:51:03Z Dashka01 97605 Хуудас үүсгэв: "Уурхайн нөхөн сэргээлтийг эртнээс төлөвлөх нь үүнд шаардагдах хөрөнгө, хүч, цаг хугацаа, нөөц бололцоог бодитой тооцон нөхөн сэргээлтийг амжилттай төгс гүйцэтгэхийн үндэс юм. Уурхайн нөхөн сэргээлтийг зөвхөн уурхайн олборлолт явагдсан газарт төдийгүй..." 822217 wikitext text/x-wiki Уурхайн нөхөн сэргээлтийг эртнээс төлөвлөх нь үүнд шаардагдах хөрөнгө, хүч, цаг хугацаа, нөөц бололцоог бодитой тооцон нөхөн сэргээлтийг амжилттай төгс гүйцэтгэхийн үндэс юм. Уурхайн нөхөн сэргээлтийг зөвхөн уурхайн олборлолт явагдсан газарт төдийгүй геологи, хайгуулын ажил явагдсан газарт хийгдэх ёстой. Нөхөн сэргээлтийн төлөвлөлт бодитой, тухайн уурхайн орчны онцлог нөхцөл байдалд тохирсон нөхөн сэргээлтийн зорилтыг тодорхойлохоос эхэлнэ. Тавьсан зорилтуудын биелэлтийг нөхөн сэргээлтийн гүйцэтгэлийн итгэлцүүр буюу нөхөн сэргээлтийн явцыг үнэлэх үзүүлэлт, хаалтын нөхөн сэргээлтийн шалгуур үзүүлэлтүүдээр үнэлнэ. Нөхөн сэргээлтийн зорилтууд нь нарийвчилсан, тодорхой бөгөөд биелэлтийг үнэлэх хэмжүүртэй байх ёстой. Ерөнхийдөө уурхайн үйл ажиллагаанд өртсөн газрын нөхөн сэргээлтийн зорилтуудыг дараах байдлаар тодорхойлж болно. • Хууль, тогтоомжийн шаардлагад нийцүүлэх • Геотехникийн тогтвортой байдлыг хангах • Байгалийн унаган төрхийг сэргээх • Уурхайн үйл ажиллагаанаас өмнөх газар ашиглалтын хэлбэрийг сэргээх • Өмнөхөөсөө илүү бүтээмжтэй газар ашиглалтын хэлбэрийг бий болгохыг хичээх • Орон нутагт үзүүлэх нийгмийн нөлөөг бууруулах 7ogfmxtv2j625qe2uzkhx2nw0qd06k1 0 140502 822219 2025-06-19T05:55:41Z Dashka01 97605 Хуудас үүсгэв: "Уурхайн олборлолтын арга, технологиос хамаарч нөхөн сэргээлт хийх төлөвлөгөө, үйл явц харилцан адилгүй байна. Тухайлбал, алтны шороон ордууд ихэвчлэн 30-50 см гүнд, газрын гадаргад сунаж тогтсон байдаг тул ухалт хийсэн хөрсийг боловсруулж дуусмагц тухайн..." 822219 wikitext text/x-wiki Уурхайн олборлолтын арга, технологиос хамаарч нөхөн сэргээлт хийх төлөвлөгөө, үйл явц харилцан адилгүй байна. Тухайлбал, алтны шороон ордууд ихэвчлэн 30-50 см гүнд, газрын гадаргад сунаж тогтсон байдаг тул ухалт хийсэн хөрсийг боловсруулж дуусмагц тухайн газрыг хэлбэршүүлэх, ургамалжуулах үйл явц уурхайн үйл ажиллагаатэй зэрэгцэн явагдах боломжтой. Хэрэв уурхайн талбарт ухаш, хаягдал хураах сан, овоолго (жишээ нь алтны үндсэн орд) зэрэг бүрэлдэхүүнүүд хамаарах бол нөхөн сэргээлтийг бүрэн гүйцэтгэхэд хугацаа, нэмэлт ажиллагаа шаардлагатай. Учир нь уурхайн олборлолт явагдахын хэрээр эдгээр бүрэлдэхүүн хэсгүүдийн хэлбэр, хэмжээ, эзлэхүүн тогтмол өөрчлөгдөж байдаг. Тиймээс уурхайн талбарын бүрэлдэхүүн хэсгүүдээс хамаарч нөхөн сэргээлтийн зорилт, гүйцэтгэх арга, хаалтын дараах газар ашиглалтын хэлбэр харилцан адилгүй байдгийг уурхайн барилгажилтын үе шатанд талуудад таниулах шаардлагатай. Хаалтын дараах газар ашиглалтын хэлбэрийг тодорхойлоход олон талт уулзалт хэлэлцүүлэг зохион байгуулж тус газрыг хүлээн авах орон нутгийн удирдлага, олон нийтийн саналыг тусгана. Олон талт хэлэлцүүлэгт компаниас уурхайн менежер, инженер, гидрологич, байгаль орчны ажилтан, олон нийттэй харилцах ажилтан нарыг оролцуулах нь бодитой, шийдвэр гаргахад тустай. Компани уг хэлэлцүүлэг, ярилцлагыг удирдан явуулахын сацуу шийдвэр гаргахад тухайн нутаг орны эдийн засаг, нийгэм, түүх соёлын үнэт зүйлсийг хүндэтгэнэ. Монгол орны цаг уур, нийгэм эдийн засгийн онцлогт хаалтын дараах нөхөн сэргээсэн газрыг ашиглах дараах хэлбэрүүд байх боломжтой: • Хөдөө аж ахуйн чиглэл (Бэлчээр, хадлан, тариалангийн талбай болгох) • Ойн аж ахуйн (Аж ахуйн зориулалтаар болон хамгаалалтын зурвас үүсгэн ойжуулалт хийх, мод үржүүлгийн газар, үрсэлгээний талбай байгуулах) • Усны аж ахуйн (Ахуй, үйлдвэрлэлийн зориулалтаар ашиглах, тариалангийн талбайн усжуулалт, усан спортын болон эрүүлжүүлэх зориулалттай усан сан, загасны аж ахуйн зориулалттай усан сан байгуулах) 91jlw6e4brkw4u9af4qupfbnn2dwep4 0 140503 822221 2025-06-19T05:57:29Z Dashka01 97605 Хуудас үүсгэв: "Канадын Онтарио мужийн Пуслинч дэх Капитал Пэйвингийн элс, хайрганы уурхай Тус уурхайгаас нь олборлолтын явцад ухалт хийсэн газраа газар тариалангийн зориулалтаар нөхөн сэргээлтийг зэрэгцүүлэн хийж болдгийг харж болно. Компани нөхөн сэргээсэн талба..." 822221 wikitext text/x-wiki Канадын Онтарио мужийн Пуслинч дэх Капитал Пэйвингийн элс, хайрганы уурхай Тус уурхайгаас нь олборлолтын явцад ухалт хийсэн газраа газар тариалангийн зориулалтаар нөхөн сэргээлтийг зэрэгцүүлэн хийж болдгийг харж болно. Компани нөхөн сэргээсэн талбайд ойжуулалт, хадлан, бэлчээрийн талбай байгуулж, адууны аж ахуй эрхэлдэг болсон байна. Уг орчны хөрс нь үржил шим муутай, хуурай, хайргархаг бүтэцтэй. Нөхөн сэргээлтийн явцад шимт хөрсөөр хучилт хийж, царгас, гэрийн хошоонгор, соргүй согоовор, дурваалиг зэрэг ургамлыг хослуулан тариалсан ба жилээс жилд ургацын гарц өсөн нэмэгдэж байгаа ажээ. Компанийн нөхөн сэргээлтийн ажлыг Канадын Чулуу, Элс, Хайрганы Холбооноос өндрөөр үнэлж 2003 оны шилдэг нөхөн сэргээлт хийсэн газраар өргөмжилсөн. Английн Глоусистишейр мужийн Хантсман шохойн чулууны уурхай 131Котволд Хиллсд байрлах 70 гаруй жилийн түүхтэй уг уурхай нь Английн байгалийн хамгийн үзэсгэлэнтэй, байгаль экологийн онцгой ач холбогдолтой нутагт оршдог. Тус уурхай хөрснөөс шохойн чулууг ялган авсны дараа ухсан газрын талыг хүртэл шороогоор дүүргэлт хийж, дээрээс нь өнгөн буюу үр шимт хөрсөөр хучилт хийнэ. Уурхайн орчинд улаан буудай, арвай, бусад үет ургамлуудыг голлон тариалдаг бөгөөд нөхөн сэргээлт хийсэн талбайг газар тариаланд ашиглах зорилготой. Уурхайн тариалсан арвай 2009 оны 8 сараас эхлэн ургацаа өгч эхэлжээ. Хантсманы уурхай нөхөн сэргээлтийн ажлынхаа хүрээнд биологийн төрөл зүйлийг хамгаалах, ховор ургамлын төрөл зүйлийг хамгаалах, тэдгээрийн амьдрах орчныг сэргээхэд байгалийн дурсгалт газрыг сэргээн сайжруулж байна. (Эх сурвалж: С.И.Юндт лимитэд. Шилдэг нөхөн сэргээлт хийсэн газрууд. 2010. k6mq9ujglfclu6m60gsaj0zsxjc2bqn 0 140504 822224 2025-06-19T06:10:30Z Dashka01 97605 Хуудас үүсгэв: "Уурхайн компаниуд байгаль орчин, нийгмийн хариуцлагын дагуу эвдэрсэн газрыг бүрэн нөхөн сэргээж, төрд хүлээлгэн өгөх баталгаа болох нөхөн сэргээлтэд шаардагдах зардалтай дүйцэх санхүүгийн баталгаа гаргадаг. Санхүүгийн баталгааны мөнгөн дүнгийн бодит..." 822224 wikitext text/x-wiki Уурхайн компаниуд байгаль орчин, нийгмийн хариуцлагын дагуу эвдэрсэн газрыг бүрэн нөхөн сэргээж, төрд хүлээлгэн өгөх баталгаа болох нөхөн сэргээлтэд шаардагдах зардалтай дүйцэх санхүүгийн баталгаа гаргадаг. Санхүүгийн баталгааны мөнгөн дүнгийн бодит хэмжээг зөв тооцоход нөхөн сэргээлтийн зорилт, гүйцэтгэлийн шалгуур үзүүлэлтүүд үндсэн хүчин зүйлүүд болно. Дэлхийн улс орнуудад төр явцын (тухайн жилийн) нөхөн сэргээлт төдийгүй уурхайн төлөвлөсөнөөс эрт хаагдах тохиолдолд (шалтгаануудыг Модуль 1-ээс харах) уг газрыг нөхөн сэргээхэд шаардлагатай зардлыг тооцох, санхүүгийн баталгаа гаргах янз бүрийн загварууд ашиглаж байна. Эдгээр загваруудаас хамгийн түгээмэл ашиглагдаж байгаа нь гуравдагч этгээдийн баталгаа, санхүүгийн байгууллагуудаас гаргасан бонд, бэлэн мөнгө байршуулалт, 3зээлийн бичиг болно. Монгол орны хувьд “бэлэн мөнгө байршуулах” буюу төрийн тусгай дансанд барьцаа хөрөнгө байршуулах хэлбэрээр уурхайн нөхөн сэргээлтийг хийх санхүүгийн баталгааг гаргадаг. Хайгуул болон ашиглалтын тусгай зөвшөөрөл эзэмшигч тухайн жилийн БОМТ-нд тусгасан үйл ажиллгааны нийт зарлын 50-иас доошгүй хувьтай тэнцэх мөнгөн хөрөнгийг сум дүүргийн Засаг даргын дэргэдэх байгаль орчныг хамгаалах, нөхөн сэргээлтийн тусгай дансанд (‘тусгай данс’) байршуулна. Олборлолт, ашиглалт явагдаж буй уурхайн хувьд дээрх барьцаа хөрөнгийг уурхайг хаах хүртэл, жил бүр тусгай дансанд төвлөрүүлнэ (БОНБҮ-ний тухай хууль, 2012, 9.9-9.10 зүйл). Нөхөн сэргээлт төлөвлөгөөний дагуу заасан хугацаанд бүрэн хийгдсэн бол барьцаа хөрөнгийг компанид буцаан олгоно. Тусгай дансны орлого, зарлагыг цахим орчинд байршуулах замаар олон нийтэд нээлттэй ил тод байх (Ил тод байдлын тухай Модуль 9-өөс дэлгэрүүлэн харах), хяналт тавих бололцоог хангана (БОНХАЖЯ-ны сайдын тушаал, А-04, 2014). Тусгай дансанд байршуулсан хөрөнгийн зарцуулалтыг БОНХАЖЯ-наас 2014 онд баталсан “Байгаль орчныг хамгаалах, нөхөн сэргээлтийн тусгай дансны гүйлгээнд хяналт тавих журам”-аар зохицуулна. Нөхөн сэргээлтийн барьцаа мөнгөн хөрөнгийг бүрдүүлэх, хуваарьлах, зарцуулах эрхийг Засаг даргын мэдүүлснээр тухайн аймаг, сумын Иргэдийн төлөөлөгчдийн хурал батална (Байгалийн нөөц ашигласны төлбөрийн тухай хуулийн 13, 18 дугаар зүйл). qd7ngdidfnm7fi3xk7k2tnsw7er0p2n 0 140505 822225 2025-06-19T06:11:55Z Dashka01 97605 Хуудас үүсгэв: "Гурван жил гаруй хугацаанд засгийн газраас уул уурхайн салбарт хийсэн судалгаа, тоо баримт дээр тулгууран 2015 оноос УНСС-нг нэвтрүүлсэн. УНСС-нь тусгай зориулалтын сан бөгөөд бусад сан, даснуудтай холилдохгүй. Баруун Австралийн засгийн газар уг сангийн х..." 822225 wikitext text/x-wiki Гурван жил гаруй хугацаанд засгийн газраас уул уурхайн салбарт хийсэн судалгаа, тоо баримт дээр тулгууран 2015 оноос УНСС-нг нэвтрүүлсэн. УНСС-нь тусгай зориулалтын сан бөгөөд бусад сан, даснуудтай холилдохгүй. Баруун Австралийн засгийн газар уг сангийн хөрөнгийн захиран зарцуулагч байх ба сангийн баланс, ногдол ашгийн хувь, зөв зарцуулалтыг хянах, санд орхигдсон болон орхигдож болзошгүй уурхайн нөхөн сэргээлтийг хийхэд хүрэлцэхүйц хэмжээний хөрөнгийн төвлөрлийг хангах, холбогдох үйл ажиллагааны урсгал зардлыг гаргах үүрэгтэй. Тус сангийн онцлог: - Компани тухайн жилд уурхайн үйл ажиллагаанд өртөж, элэгдэж эвдэрсэн газрын тайлан гаргаж, түүнийг нөхөн сэргээхэд шаардлагатай мөнгөн хөрөнгийг УНСС-д төвлөрүүлнэ. Газрын элэгдэл эвдрэлийн зэрэглэл нь босго түвшнээс доогуур бол компанийг нөхөн сэргээлтийн төлбөрөөс чөлөөлнө. - УНСС-ийн хөрөнгө мужийн хэмжээнд явагдаж буй уул уурхайн бүх төрлийн төсөл, үйл ажиллагаа (хайгуул, элс хайрга, эрдсийн олборлолт гэх мэт)-нд зарцуулагдана. УНСС-ийн хөрөнгөнд бодогдох хүүгийн ашгийг орхигдсон уурхайн нөхөн сэргээлтэд зарцуулна. - Уул уурхай, Газрын Тосны Яамнаас жил бүр санхүүгийн тайлан гаргах ба тайланг олон нийт цахим хэлбэрээр, уурхайн үйл ажиллагааны байршил, уурхайн төрөл, эвдэрсэн газрын хэмжээ, зэрэглэлээр шүүн харах боломжтой байна. (Эх сурвалж: Уурхайн Нөхөн Сэргээлтийн Сан <nowiki>http://www.dmp.wa.gov.au/Environment/Mining-Rehabilitation-Fund-MRF-</nowiki> 4906.aspx) 286snvuzp3159a1gxqtymxduodal9fn 0 140506 822226 2025-06-19T06:14:11Z Dashka01 97605 Хуудас үүсгэв: "Орчны суурь судалгаагаар хөрс, ургамлын нөмрөгийн онцлог, тухайн үеийн газар ашиглалтын хэлбэрүүд, уур амьсгал, гадаргын хэв шинж, биологийн олон янз байдал, усны нөөц, түүх, соёлын ач холбогдол бүхий газар байдаг эсэх зэрэг мэдээллийг цуглуулна. Ихэнх ор..." 822226 wikitext text/x-wiki Орчны суурь судалгаагаар хөрс, ургамлын нөмрөгийн онцлог, тухайн үеийн газар ашиглалтын хэлбэрүүд, уур амьсгал, гадаргын хэв шинж, биологийн олон янз байдал, усны нөөц, түүх, соёлын ач холбогдол бүхий газар байдаг эсэх зэрэг мэдээллийг цуглуулна. Ихэнх орнуудад суурь судалгаа буюу төлөв байдлын үнэлгээг уурхайн төлөвлөлтийн үе шатанд заавал хийхээр хуульчилсан байдаг (БОНБҮ эсхүл уурхайн ашиглалтын лиценз олгоход тавигдах шаардлага хэлбэрээр). Монгол улсын Ашигт малтмалын тухай хуулинд ашигт малтмал эрэх, хайх, олборлох тусгай зөвшөөрөл шинээр олгоход төлөв байдлыг үнэлгээг заавал хийхээр хуульчилсан байдаг. Монгол улсын стандартын дагуу уурхайн нөхөн сэргээлтийг техникийн ба биологийн гэсэн 2 үе шаттай хийнэ. Техникийн нөхөн сэргээлт (газрын гадаргын хэлбэршүүлэлт): Үүнд ухаж эвдэрсэн газарт дүүргэлт хийх, хэлбэршүүлэх, тэгшлэх, хөрсний сийрэгжүүлэлт хийх, биологийн нөхөн сэргээлтэд бэлтгэж шимт хөрсөөр хучих, бордох зэрэг багтана. Техникийн нөхөн сэргээлтийг уурхайн талбарын бүрэлдэхүүн хэсгүүдийн хэлбэр, хэмжээ (эзлэхүүн, өндөр, гүн), хаалтын дараах газар ашиглалтын төлөвлөгөө зэрэгт нийцүүлэн хийнэ. Аливаа уурхайн талбарт техникийн нөхөн сэргээлтийн явцыг үнэлэх ерөнхий шаардлагууд байна. Тухайлбал: • Уурхайн хатуу хог хаягдал, хуулсан хөрс, шороог холбогдох стандартын шаардлага хангасан орчин, нөхцөлд байрлуулах, агуулах, хадгалдаг байх • Ил болон гүний уурхайн ухаш, нүх, цооногуудыг хаших, тэмдэглэгээ хийх эсхүл дүүргэлт хийн, тэгшилсэн байх • Суваг, шуудуу, ус зайлуулах шугам, даланг тэгшлэх, дүүргэлт хийсэн байх • Хэлбэршүүлэх талбайн байршил, налуужилтийг сонгохдоо үерийн ус, ус хурах нам дор цэгийг тооцсон байх • Гадаргын хэлбэржилтийг орчны гадаргын онцлогтой ижилсүүлсэн байх • Нөхөн сэргээлт хийж буй гадаргууг эхлээд ургамлын үндэс ургах, ус нэвтрүүлэлтийг дэмжих уулын чулуулгаар, дараа нь шимт хөрсөөр хучсан байх • Уул уурхайн ажилтай холбогдуулан чиглэлийг нь өөрчилсөн гол горхины голдрилыг хуучин сав буюу голын хөндий рүү чиглүүлж, хэлбэршүүлэн засах, усан сан байгуулах үед эргийн хэвгий, налууг үүсгэсэн байх. b4l1pvy5sexwr67d9o2ti7dnd2vjkjv 0 140507 822227 2025-06-19T06:23:00Z Dashka01 97605 Хуудас үүсгэв: "Компани уурхайн нөхөн сэргээлтийн үйл явцад олон нийтийн оролцоог хангаж, амжилттай ажилласан туршлага олон байдаг. Олон нийт уурхайн нөхөн сэргээлтийн гүйцэтгэлийн шалгуур үзүүлэлт, хаалтын дараах газар ашиглалтыг компанитай хамтран тогтоосон туршл..." 822227 wikitext text/x-wiki Компани уурхайн нөхөн сэргээлтийн үйл явцад олон нийтийн оролцоог хангаж, амжилттай ажилласан туршлага олон байдаг. Олон нийт уурхайн нөхөн сэргээлтийн гүйцэтгэлийн шалгуур үзүүлэлт, хаалтын дараах газар ашиглалтыг компанитай хамтран тогтоосон туршлага. БиЭйчБи Биллитон Мицубиши Алаянс (БМА) Грегори Кринум уурхай (нүүрс), Күинсланд муж, Австрали. Уурхай 1979 оноос хойш ажиллаж буй бөгөөд 2002 онд уурхай тэлэх болсон холбогдуулан компанийн удирдлага орон нутгийн газар эзэмшигч, ашиглагч нартай зөвшилцөх шаардлагатай болсон. Уурхай тэлснээр ойр орчмын мал аж ахуй, газар тариалан, байгаль хамгааллын бүсд багтах томоохон хэмжээний газар нутагт нөлөөлөх, олон талуудын эрх ашиг хөндөгдөхөөр байв. Компани 18 сарын хугацаанд 16 удаа олон нийтийн хэлэлцүүлэг, зөвлөгөөн зохион байгуулсан. Үр дүнд нь фермерүүд, бүсийн болон дүүргийн төрийн байгууллага, байгаль орчны ажилтнууд, байгаль хамгааллын мэргэжилтнүүд, уурхайн байгаль орчин, нийгмийн асуудал эрхэлсэн ажилтнууд зэргээс бүрдсэн олон нийтийн бүлэг байгуулагдсан. Тус бүлэг тухайн нутгийн олон нийтийг төлөөлөн уурхайн хаалтын дараах газар ашиглалтын хэлбэр, нөхөн сэргээлтийн шалгуур үзүүлэлтийг тогтооход оролцсон. Уг хамтын ажиллагааны загварыг тус компани бусад уурхай дээр амжилттай хэрэгжүүлж байна. (Эх сурвалж: Уурхайн нөхөн сэргээлт, Австралийн Хамтын Нөхөрлөл, 2006. <nowiki>http://www.industry.gov.au/resource/Documents/LPSDP/LSDP-Mongolian-MineRehabilitation-20130527.pdf</nowiki>) Нөхөн сэргээсэн газрын ХШ-нд олон нийтийг оролцуулах, шинэ ур чадварт сургах, дадлагажуулах нь орон нутаг, компанийн хооронд эерэг харилцааг бий болгодог. 4tvkb417foxtleg46ej5skfu9t7ek63 0 140508 822234 2025-06-19T08:08:36Z Dashka01 97605 Хуудас үүсгэв: "Ашигт малтмал нь ихэнх улс орнуудад ард түмний өмч байдаг. Ард түмний төлөөлөл болох төр нь компаниудад лиценз олгож, гэрээнд гарын үсэг зурдаг. 1992 онд батлагдсан Монгол Улсын Үндсэн Хуулийн 6.16 хэсэгт “Монгол Улсад газар, түүний хэвлий, ой, ус, амьтан, ург..." 822234 wikitext text/x-wiki Ашигт малтмал нь ихэнх улс орнуудад ард түмний өмч байдаг. Ард түмний төлөөлөл болох төр нь компаниудад лиценз олгож, гэрээнд гарын үсэг зурдаг. 1992 онд батлагдсан Монгол Улсын Үндсэн Хуулийн 6.16 хэсэгт “Монгол Улсад газар, түүний хэвлий, ой, ус, амьтан, ургамал болон байгалийн бусад баялаг гагцхүү ард түмний мэдэл, төрийн хамгаалалтад байна” гэж заасан байдаг. Энэхүү заалтын дагуу байгалийн баялаг ашигласнаас үүдсэн эрх, үүрэг, үр ашиг нь уул уурхайтай холбоо бүхий анхан шатны оролцогчдын бүлгүүдээс илүү өргөн хүрээнд нөлөө үзүүлнэ гэсэн тодорхой агуулгатай байна. Тусгаар улсын байгалийн баялгийн эзний хувьд тухайн орны иргэд нь байгалийн баялагийг олборлоход ямар шийдвэр гаргах, уул уурхайн компаниудаас тухайн улсын Засгийн Газар хэр хэмжээний хувь авах, уул уурхайгаас олсон орлогыг хэрхэн зарцуулах зэргийг мэдэх эрхтэй байдаг. Хэдий тийм боловч, эдийн засгийн үйл ажиллагааны бусад хэлбэрээс ялгаатай нь уул уурхайн олборлолт ихэнхдээ алс зайдуу газар явагддаг ба уул уурхайгаас олсон орлого нь ихэнх иргэдийн хувьд мэдэгдэлгүй үлдэх нь цөөнгүй байдаг. Иймээс, тохиромжтой зохицуулалт, зохистой чадавх дутагдсан тохиолдолд уул уурхайн салбарын чухал шийдвэрүүдийг хянахад хүндрэл учирч улмаар авилгал, муу менежментэд хүргэх аюултай. Байгалийн баялгийн засаглал, нөөц бололцоог хөгжилд ашиглаж чадахгүй байх нь ноцтой үр дагаварт хүргэдэг. Уул уурхайн олборлолт нь авилгал, мөргөлдөөн, ядуурал, нийгмийн эмзэг байдал, байгаль орчны сөрөг нөлөөлөл гэх зэрэг олон ноцтой сорилтуудыг байгалийн баялаг бүхий олон орнуудад авч ирсэн. Олон Улсын Ил Тод Байдлын Авилгалын Төсөөллийн Индекст 2011 оны байдлаар хамгийн доор эрэмбэлэгдсэн хорин таван орны ойролцоогоор гуравны хоёртой харьцуулахад хамгийн өндөр эрэмбэлэгдсэн хорин таван улсын дөнгөж тавны нэг нь, газрын тос, ашигт малтмалын экспортод хамааралтай улс орнууд байна. 3wh418hnfwqh0dhv1mljo0xej1t0dzw 0 140509 822235 2025-06-19T08:10:44Z Dashka01 97605 Хуудас үүсгэв: "Дэлхий даяар ойролцоогоор хагас тэрбум хүн хамгийн их байгалийн баялгаас хамааралтай орнуудад ядуурлын түвшинд амьдарч байна. Энэ элбэг байгалийн баялагтай холбоотой хөгжлийн сөрөг үр дагавар нь “баялгийн хараал” буюу “элбэг дэлбэгийн парадокс” хэ..." 822235 wikitext text/x-wiki Дэлхий даяар ойролцоогоор хагас тэрбум хүн хамгийн их байгалийн баялгаас хамааралтай орнуудад ядуурлын түвшинд амьдарч байна. Энэ элбэг байгалийн баялагтай холбоотой хөгжлийн сөрөг үр дагавар нь “баялгийн хараал” буюу “элбэг дэлбэгийн парадокс” хэмээх ойлголтод хамаардаг ажээ. Баялагийн хараал: Орон нутгийн оролцогчдын бүлгүүд энэ нэр үгийг хэрхэн тайлбарлав? Монгол Улсын Төв аймгийн Заамар суманд төслийн багийнхан сургалтын хэрэгцээ тодорхойлох үнэлгээний семинар хийж байх үеэр дараах хариултуудыг нутгийн иргэд өгсөн юм. • Баялагийн хараал гэдэг нь Засгийн Газрын зохих төлөвлөлтгүйгээр уул уурхайгаас орж ирсэн орлогыг зарцуулахад бий болдог нөхцөл байдал юм. • Цөөн тооны хэт хувиа хичээсэн хүмүүсийн ашиг сонирхол бусад хүмүүсийн ашиг сонирхлоос дээгүүр тавигдаж байгаа явдал. • Лус догшруулах үйл ажиллагаа. Газар, шороо, гол, булаг бүгд эзэнтэй байдаг. Хэрвээ хүмүүс газар ухвал, гол, булаг тэднийг хараана. • Баялагийн хараал гэдэг нь уул уурхайн орлогын буруу ашиглалтаас үүдсэн эдийн засгийн хямралын нэг хэлбэр юм. Дэлхийн олон орон, бүс нутгуудаас “баялгийн хараал”-ыг харж болох боловч, Австрали, Ботсвана, Канад, Чили, Норвеги зэрэг орнуудын туршлагаас үзвэл хүчирхэг институц, сайн Засаглалтай байх нь баялгийн хараалыг бууруулж, байгалийн баялагтай оронд эерэг өсөлтийг авч ирэх боломжтойг харуулж байна. Ил тод байдал ба хариуцлага нь байгалийн баялагтай оронд засаглалыг сайжруулах, улмаар байгалийн баялгийн урт хугацааны тогтвортой хөгжлийг сайжруулах чухал шийдэл хэмээн хүлээн зөвшөөрөгддөг. Жишээлбэл: Байгалийн Нөөцийн Дүрэм нь эерэг хөгжилд хүрэхийн тулд улс орнууд байгалийн баялагаа хэрхэн үр ашигтайгаар удирдахад туслах дэлхийн санаачилга юм (Дүрэм 2). Засгийн Газар нь олон нийтийн өмнө хариуцлагатай үед л байгалийн баялаг нь иргэдийн нэрийн өмнөөс удирдагдаж, тогтвортой хөгжил, цэцэглэлтэд хүрнэ. Зан үйлийн хатуу хяналт нь авилгалын эсрэг хүчтэй хориглолт болж, Засгийн Газрын бүх түвшинд ажил хэргийн гүйцэтгэлийг сайжруулах механизм болдог. Мөн түүнчлэн, байгалийн баялагийг удирдах үндэсний стратеги нь зөвхөн одоогийн болон ирээдүйн Засгийн Газруудын өөрт тавьсан зорилтуудыг энэ хатуу хяналт холбож байгаа үед л ирээдүйд үр ашигтай байх болно. m67orf262jtf5n5rtnpq2ae4ezia8ow 0 140510 822236 2025-06-19T08:13:20Z Dashka01 97605 Хуудас үүсгэв: "Засгийн Газрууд, уул уурхайн салбар, иргэний нийгмийн байгууллагууд авилгалын эсрэг илүү хатуу хууль тогтоомж, ил тод байдлын тухай хууль, шинэ тайлангийн систем, хариуцлагын механизм гэх зэрэг ил тод байдал, хариуцлагыг нэмэгдүүлэх янз бүрийн хэрэгсли..." 822236 wikitext text/x-wiki Засгийн Газрууд, уул уурхайн салбар, иргэний нийгмийн байгууллагууд авилгалын эсрэг илүү хатуу хууль тогтоомж, ил тод байдлын тухай хууль, шинэ тайлангийн систем, хариуцлагын механизм гэх зэрэг ил тод байдал, хариуцлагыг нэмэгдүүлэх янз бүрийн хэрэгслийг хөгжүүлдэг ч дэлхийг хамарсан онцгой өөрчлөлт хараахан бий болоогүй байна. Байгалийн Баялагийн Засаглалын Индекс байгууллагын судалгаанд хамрагдсан 58 орноос дөнгөж 11 оронд ил тод байдал, хариуцлагын стандарт хангалттай гэсэн дүнг үзүүлсэн байна. Монгол Улс Авилгалын-Эсрэг Хууль 2006, Мэдээллийн Ил Тод байдал ба Мэдээлэл Авах Эрхийн тухай хууль 2011, Төрийн Болон Орон Нутгийн Өмчийн Хөрөнгөөр Бараа, Ажил, Үйлчилгээ Худалдан Авах тухай хуулийн 2011 оны өөрчлөлт, Ашиг Сонирхлын Зөрчлийн тухай хууль 2012, Шилэн Дансны тухай хууль 2014, Аудитын тухай хууль 2015 гэх зэрэг авилгалын-эсрэг, ил тод байдал, хариуцлагын тухай хэд хэдэн чухал хуулийг өнгөрсөн арван жилд батлан мөрдөж байна. Үүний дээр Байгаль Орчинд Нөлөөлөх Байдлын тухай тодруулга, сүлжээнд-суурилсан уул уурхайн кадастрын систем зэрэг бусад сэдэвчилсэн модулийн хэсэгт хэлэлцсэн зарим чухал нэмэлтүүдийг уул уурхайн салбар, донор-санхүүжилттэй санаачилгуудын ил тод байдалтай шууд холбоотой хууль, зохицуулалтад сүүлийн хэдэн жилд шинээр оруулсан. Хэдий тийм боловч хуулийн өөрчлөлт, бодит байдал хоёрын хооронд зөрүү байсаар байна. Доорх хүснэгтээс үзэхэд нэн ялангуяа Засгийн Газар уул уурхайн лиценз, орлоготой харьцаж байгаа байдал нь Монгол Улс дахь уул уурхайн салбарыг ил тод-биш байгааг тодорхой харуулж байна. bdgp57qndrhdnb6bq4o5lohtkaa3swe 0 140511 822237 2025-06-19T08:15:34Z Dashka01 97605 Хуудас үүсгэв: "Ил тод байдал нь ямар нэгэн шийдвэр, гүйцэтгэлийн талаарх найдвартай мэдээлэлд цаг алдалгүй саадгүй хүрэх боломж юм. Хариуцлага гэдэг нь нийтээр эзэмших баялгийн ашиглалт, тогтоосон үйл ажиллагааны зорилтыг хангаж чадаагүйгээс үүдсэн үр дагаврыг тайла..." 822237 wikitext text/x-wiki Ил тод байдал нь ямар нэгэн шийдвэр, гүйцэтгэлийн талаарх найдвартай мэдээлэлд цаг алдалгүй саадгүй хүрэх боломж юм. Хариуцлага гэдэг нь нийтээр эзэмших баялгийн ашиглалт, тогтоосон үйл ажиллагааны зорилтыг хангаж чадаагүйгээс үүдсэн үр дагаврыг тайлагнах механизмуудын цогц юм. Ил тод байдал, хариуцлага нь хоорондоо нягт уялдаатай: Хариуцлага байхгүй бол ил тод байдлын үнэ цэнэ бага байх болно. Өөрөөр хэлбэл, ил тод байдал нь хариуцлагын шаардлагатай нөхцөл боловч хангалттай нөхцөл байж чаддаггүй учраас автоматаар хариуцлагыг бий болгодоггүй. Ил тод байдалгүйгээр төрийн албаныханд хариуцлагатай байхыг уриалах хэцүү. Энэ хоёр нөхцөл нь хоёул төрийн институцуудын үр ашигтай, бүтээмжтэй, шударга байх урьдчилсан нөхцөл юм. Хариуцлагыг бодвол уул уурхай дахь ил тод байдал хэмээх нэр томьёо нь харьцангуй ойлгомжтой байж болох юм. Гэсэн хэдий ч ил тод байдал нь ихэнхдээ мэдээллээр хангах, нээлттэй байх зэрэг ойролцоо ойлголтуудтай хутгалдаж байдаг. Энэ ойлголтууд бүгдээрээ адил биш ч бүгд нууцлаг байдал, авилгалын эсрэг ‘вакцин’ болдог юм. Нээлттэй байх гэдэг нь Засгийн Газар нь иргэд, бизнес эрхлэгчдээ сонсдог, төрийн бодлогыг боловсруулж, хэрэгжүүлэхдээ тэдний саналыг харгалзан үздэг гэсэн утгатай байдаг. Энэ утгаараа ил тод байдал нь нээлттэй байдлын урьдчилсан нөхцөл юм. Мэдээ, мэдээллээр хангах нь мэдээллийг тараах бол, ил тод байдлын мөн чанар нь ялангуяа Засгийн Газар, уул уурхайн компаниудын хариуцлагатай байдлыг хангаж буй мэдээ, мэдээллийн хэрэгцээт байдал юм. Засгийн Газрын институцууд, төрийн, хувийн хэвшлийн компаниуд их хэмжээний мэдээллээр хангаж болох боловч, нийт ард иргэд, оролцогчдын бүлгүүд, хөрөнгө оруулагчид, орон нутгийн иргэд жинхэнэ нөхцөлийг мэдэж чадахгүй байж болох юм. Ард иргэдийн ихэнх хэсэгт хамаатай, олон нийтэд хүртээмжтэй мэдээллийг боловсруулах, бий болгоход бие даасан судалгааны байгууллага, төрийн бус байгууллага, олон нийтийн хэвлэл мэдээллийн хэрэгсэл зэрэг байгууллагууд чухал үүрэгтэй. 8qzynp63977gnpi9fjhw609xi7v7hzq 0 140512 822238 2025-06-19T08:17:09Z Dashka01 97605 Хуудас үүсгэв: "Монгол Улс 2014 оны долдугаар сарын 1-ний өдөр (2015 оны нэгдүгээр сарын 1-ний өдөр хүчин төгөлдөр болсон) улсын болон орон нутгийн удирдлагын санд байгаа мөнгөн хөрөнгийг үр дүнтэй, зөв зарцуулах, төсвийн удирдлагын шийдвэр, үйл ажиллагааны ил тод байдал, хари..." 822238 wikitext text/x-wiki Монгол Улс 2014 оны долдугаар сарын 1-ний өдөр (2015 оны нэгдүгээр сарын 1-ний өдөр хүчин төгөлдөр болсон) улсын болон орон нутгийн удирдлагын санд байгаа мөнгөн хөрөнгийг үр дүнтэй, зөв зарцуулах, төсвийн удирдлагын шийдвэр, үйл ажиллагааны ил тод байдал, хариуцлагыг хангах зорилгоор Шилэн Дансны тухай хууль баталсан юм. Энэхүү хууль нь Засгийн Газар, орон нутгийн удирдлагын институц, төрийн өмчит үйлдвэр, байгууллагууд гэх зэрэг улсын болон орон нутгийн төсөвт ажил, үйлчилгээ явуулдаг хэд хэдэн байгууллагуудад жилийн төсөв, худалдан авалтын төлөвлөгөө, орон нутгийн хөгжлийн сангийн төлөвлөгөөг (жил бүрийн Нэгдүгээр сарын 10-наас өмнө), сар, улирлын төсвийн гүйцэтгэлийн тайланг (дараа сарын 8-ны дотор), дараа жилийн тайланг (жил бүрийн Есдүгээр сарын 15-наас өмнө), төсвийн хуримтлал, илүүдэл, тэдгээрийн шалтгааныг (улирал бүр) гэх зэрэг цахим-хуудасны мэдээллийг ил тод тайлагнаж байх үүрэг хүлээлгэсэн. Эдгээр байгууллагууд нь таван сая төгрөгөөс (ойролцоогоор 2,700 ам доллар) илүү үнийн дүнтэй бараа, ажил, үйлчилгээ худалдан авсан бол түүнийхээ талаар тухайн тохиолдол болсон долоо хоногийн дотор дэлгэрэнгүй тайлагнах үүрэгтэй. Дээр дурдсан мэдээллээс гадна Сангийн Яам орлого, зарлага, улсын төсвийн хөрөнгө оруулалт, концессын гэрээний гэх зэрэг мэдээллээр хангах ёстой. Шилэн Дансны хуулиар бол Сангийн Яам “шилэн дансны” төв цахим хуудсыг ажиллуулж, данс, санхүүгийн мэдээлэлд тусгайлан зориулсан хэсгээр дамжуулан бусад институцууд өөрсдийн цахим хуудсанд байгаа шаардлагатай мэдээллийг илгээнэ. Мөн энэхүү хуулийн дагуу хуулийн хэрэгжилт, ямар нэгэн болзошгүй зөрчлийн тухай холбогдох байгууллага, албан тушаалтанд гомдол гаргах замаар иргэд Шилэн Дансны хуулийн хэрэгжилтийг хянах боломжтой. Хэрэв гаргасан гомдол шийдэгдээгүй бол иргэд, аж ахуйн нэгж, байгууллага нь шууд Төрийн аудитын байгууллагад гомдол гаргаж, аудит хийлгэх хүсэлт тавьж болно. Төрийн аудитын байгууллага шаардлагатай арга хэмжээг авч, холбогдох иргэн, олон нийтэд гарсан үр дүнгийн талаар бичгээр мэдэгдэх үүрэгтэй. 90536n7f4444nffpywkj45urearxqdq 0 140513 822252 2025-06-19T10:11:27Z Dashka01 97605 Хуудас үүсгэв: "Мэдээллээр хангах нь идэвхтэй, идэвхгүй гэсэн хоёр хэсгээс бүрддэг. Идэвхгүй эсвэл хүсэлтэд тулгуурласан мэдээллээр хангах явдал нь олон нийтээс ирүүлсэн хүсэлтэд хариу өгөх төрийн байгууллагын эрх бүхий этгээдийн үүрэг хэлбэртэй байдаг. Идэвхтэй бай..." 822252 wikitext text/x-wiki Мэдээллээр хангах нь идэвхтэй, идэвхгүй гэсэн хоёр хэсгээс бүрддэг. Идэвхгүй эсвэл хүсэлтэд тулгуурласан мэдээллээр хангах явдал нь олон нийтээс ирүүлсэн хүсэлтэд хариу өгөх төрийн байгууллагын эрх бүхий этгээдийн үүрэг хэлбэртэй байдаг. Идэвхтэй байдал нь төрийн байгууллагын эрх бүхий этгээдийн мэдээлэл цуглуулах, шинэчлэх, түгээх үүрэг юм. Хүсэлтэд- тулгуурласан мэдээллээр хангах явдал нь Иргэний болон Улс Төрийн Эрхийн Тухай Олон Улсын Пактын (ИУТЭОУП) 19 дүгээр зүйлд байдаг мэдээлэл олж авах эрхээс эх үндэстэй. Үүний дагуу “Хүн бүр санаа бодлоо чөлөөтэй илэрхийлэх эрхтэй; энэ эрхэнд төрөл бүрийн мэдээлэл болон үзэл санааг улсын хил хязгаарыг үл харгалзан амаар, бичгээр эсхүл хэвлэлийн буюу уран сайхны аргаар эсхүл өөрийн сонгосон бусад аргаар эрж хайх, хүлээн авах, түгээх эрх чөлөө багтана.” 1992 онд батлагдсан Монгол Улсын Үндсэн Хуулийн 16 дугаар зүйлийн 17 дугаар хэсэгт “төр, түүний байгууллагаас хууль ёсоор тусгайлан хамгаалбал зохих нууцад хамаарахгүй асуудлаар мэдээлэл хайх, хүлээн авах эрхтэй. Хүний эрх, нэр төр, алдар хүнд, улсыг батлан хамгаалах, үндэсний аюулгүй байдал, нийгмийн хэв журмыг хангах зорилгоор задруулж үл болох төр, байгууллага, хувь хүний нууцыг хуулиар тогтоон хамгаална.” гэж заасан байдаг. Гэрээ, концесс, техник, эдийн засгийн үндэслэл гэх зэрэг уул уурхайтай холбоотой мэдээллийг авах хүсэлт гаргахад компаниуд, Засгийн Газрын агентлагууд тэдний гаргасан хүсэлтэд компанийн нууцын хууль зүйн хамгаалалттай холбогдуулан татгалзсан хариу өгөх нь ердийн үзэгдэл байдаг. Монголд Мэдээллийн Ил Тод байдал ба Мэдээлэл Авах Эрхийн тухай хууль (2011), Байгууллагын Нууцын тухай (1995) хуулиудын дагуу компани нь нууц гэж тооцогдсон, өөрийн зах зээлд эзлэх хувиа хамгаалах, шударга өрсөлдөөнийг бэхжүүлэх зорилготойгоор технологийн шийдэл, төсөл, судалгаа, хөгжүүлэлтийн баримт бичиг, шаардлагатай тоног төхөөрөмж, машины тухай мэдээллийг хамгаалах эрхтэй байдаг. Хэдий тийм боловч компаниуд өөрсдийн бизнесийн нууцын жагсаалтыг тодорхойлох, түүнийг олон нийтэд мэдээлэх тухай албан ёсны дүрэм, журам батлан гаргавал зохино. Хамгийн гол нь иргэд, олон нийтийн эрж хайх мэдээллийн ихэнх нь дээр дурдсан компанийн нууцтай холбоотой мэдээлэл биш уул уурхайн төсөлтэй холбоотой гэдгийг тэмдэглэх нь зүйтэй юм. 3npa7l9pyre7hh2jpdchfveryqil8li 0 140514 822253 2025-06-19T10:12:44Z Dashka01 97605 Хуудас үүсгэв: "Хариуцлага гэдэг нь хүний эрх, шударга ёс, тогтвортой хөгжил гэх зэрэг илүү өргөн хүрээтэй багц зорилтуудад хүрэх тухай ойлголт юм. Хариуцлага гэсэн нэр томьёо нь дараах хоёр гол бүрэлдэхүүн хэсэгтэй байдаг: - Хариу өгөх боломж: хариуцлагыг үүрч байгаа э..." 822253 wikitext text/x-wiki Хариуцлага гэдэг нь хүний эрх, шударга ёс, тогтвортой хөгжил гэх зэрэг илүү өргөн хүрээтэй багц зорилтуудад хүрэх тухай ойлголт юм. Хариуцлага гэсэн нэр томьёо нь дараах хоёр гол бүрэлдэхүүн хэсэгтэй байдаг: - Хариу өгөх боломж: хариуцлагыг үүрч байгаа этгээдүүд болон байгууллагууд тэдэнд хариуцлага тооцох эрхтэй этгээдүүдийн өмнө өөрсдийн гаргасан шийдвэр, хийсэн үйлдлээ зөвтгөх, мэдээллээр хангах үүрэгтэй. Энэхүү гаргасан шийдвэр, хийсэн үйлдлээ тайлагнах, өмгөөлөх явдал нь олон нийтэд нээлттэй байх учиртай. Үүний тулд албан тушаалтнууд тухайн шийдвэрт хүргэсэн бичиг баримт, суурь судалгаа, зөвлөгөөний тайлан, мэргэжилтнүүдийн өгсөн мэдүүлэг зэрэг нотлох баримтыг үзүүлэх ёстой байдаг. - Албадлага: ажлаа хангалттай гүйцэтгээгүй, үүргээ зөрчсөн этгээдүүдэд шийтгэл оноох эрх нь хариуцлага тооцох эрхтэй этгээдүүд байдаг. Зохицуулалтыг үр ашигтай байлгахын тулд шийтгэлийн механизм байвал зохино. Төрийн болон хувийн хэвшлийн байгууллагуудын хариуцлагыг бэхжүүлэхэд парламент, шүүх, хяналтынхан, авилгалын эсрэг болон аудитын агентлагууд, иргэний нийгмийн хүчирхэг байгууллагууд голлох үүрэгтэй. Дараах хоёр мэдээлэл нь хариуцлагын албадлагын бүрэлдэхүүнийг үзүүлж байгаа юм. aqjqje0gey9u4e6m900zct26sim9mln 0 140515 822257 2025-06-19T11:49:23Z Oyunaa28 93170 Хуудас үүсгэв: "Пөмбөгөр (Итали. cupola - бөмбөгөр, хонгил, латинаар cupula, cupa - аяга, аяга) нь бөмбөрцгийн хагас бөмбөрцөг эсвэл муруйн (зууван, парабол гэх мэт) эргэлтийн гадаргуутай ойролцоо хэлбэртэй барилга байгууламжийн орон зайг бүрхэхэд ихэвчлэн ашигдагддаг байна. Пөмб..." 822257 wikitext text/x-wiki Пөмбөгөр (Итали. cupola - бөмбөгөр, хонгил, латинаар cupula, cupa - аяга, аяга) нь бөмбөрцгийн хагас бөмбөрцөг эсвэл муруйн (зууван, парабол гэх мэт) эргэлтийн гадаргуутай ойролцоо хэлбэртэй барилга байгууламжийн орон зайг бүрхэхэд ихэвчлэн ашигдагддаг байна. Пөмбөгөр байгууламжийг голчлон дугуй, олон өнцөгт, эллипс хэлбэртэй өрөөг бүрхэхэд ашигладаг бөгөөд нэмэлт завсрын тулгуургүйгээр том орон зайг хамрах боломжийг олгодог. Үүсгэх хэлбэрүүд нь янз бүрийн муруй, гүдгэр дээшээ. Пөмбөгөр байгууламж дахь босоо ачаалал нь шахалтын хүч, түүнчлэн тулгуур дээр хэвтээ түлхэлт үүсгэдэг. '''Түүх''' Пөмбөгөрүүдийн түүх нь балар эртний үеэс эхэлсэн бөгөөд тэдгээр нь Галлийн эртний дурсгалт газрууд, Сардинийн Нураге, Нураген зэрэг газруудаас олддог . Этрускийн булшны булш, Курна дахь Нубийн пирамид; гэхдээ тэдгээр нь эртний халдейчүүд болон персүүдийн дунд хамгийн их ашиглагдаж байсан нь бидэнд ирсэн тэдний барилгуудын зургууд болон тэдний удаан хугацааны туршид устаж үгүй болсон хотууд байрладаг газруудад хийсэн археологийн малтлагаас харагдаж байна. Эртний пөмбөгөр хуурамч байсан. Тэдгээрийн дотор чулуун эсвэл тоосгоны хэвтээ эгнээ нь бие биенээ өлгөж, хананд хэвтээ хүчийг дамжуулдаггүй байв. Сонгодог Грекийн архитектур нь пөмбөгөр хэлбэрийг бараг хэзээ ч ашигладаггүй. Гэсэн хэдий ч энэ нь Афин дахь Лисикратын жижиг хоргийн хөшөөг бүрхсэн цул чулуугаар дүрслэгдсэн байдаг. Ромын архитектурын хувьсгалын үед сүм хийд, олон нийтийн томоохон барилгуудыг барихад бетоныг зохион бүтээсэний дараа ердийн хонхор хэлбэртэй, технологийн нарийн төвөгтэй, том чулуун пөмбөгөр баригдаж эхэлсэн. Ромчууд бөмбөрцөг тавих арга техникийг хөгжүүлж, урлагийнхаа ид үедээ үүнийг зоригтойгоор маш том төв орон зайг тулгуургүйгээр бүрхэж байжээ. Одоо байгаа хамгийн эртний пөмбөгөр нь МЭ 128 онд баригдсан Ромын Пантеонд байдаг гэж үздэг. Энд хагас бөмбөрцөг хэлбэртэй пөмбөгөр орой нь гэрэл оруулах дугуй нүхтэй бөгөөд 43½ м диаметртэй дугуй хэлбэртэй барилгыг хамарна. Эртний Ромчууд бөмбөрцөгийнхөө дотор талыг цухуйсан босоо болон хэвтээ хавиргаар чимэглэж, кессонуудыг бүрдүүлдэг байв. Кессон (Францын caisson - хайрцаг, Италийн кассет - жижиг хайрцаг) нь хонгил, бөмбөгөр, тааз (хавтгай тааз) эсвэл нуман хаалганы дотоод гадаргуу дээрх дөрвөлжин, тэгш өнцөгт эсвэл бусад хэлбэрийн завсарлага юм - intrados. Хожим нь домбо барих уламжлалыг Византийн шашин шүтлэг, шашны архитектурт нэвтрүүлсэн. Византийн архитекторууд тромп, далбаа, эсвэл пандантив барих замаар зөвхөн дугуй төдийгүй дөрвөлжин, ерөнхийдөө олон өнцөгт хэлбэрийн суурин дээр бөмбөгөр байрлуулах асуудлыг амжилттай шийдэж чадсан юм. Энэ үеийн оргил үе нь Константинополь дахь Гэгээн София сүмийг барихад дарвуулт завины технологийг ашигласан явдал байв. Бөмбөг нь Византийн сүм хийдийн архитектурын хамгийн чухал элемент болжээ. Византийн сайжруулсан бөмбөгөр Византиас түүний бүх муж, түүний нөлөөн дор байсан улс орнуудад тархжээ. Баруун Европ, Арменид (7-р зуунд Эчмиадзин хийдийн Гэгээн Хрипсимегийн сүм), Гүржид (Мцхетагийн ойролцоох Жвари сүм, 7-р зуун), Орост (Киев дэх Гэгээн Софийн сүм, 11-р зуун) хөндлөн бөмбөгөр сүмүүдийн дээгүүр бөмбөгөр босгож эхлэв. Апенниний хойгт Равенна дахь Ортодокс баптисмын сүм ба Сан Виталегийн сүм, Венецийн Гэгээн Маркийн сүм (энд бөмбөгөр дээр өөр тойм бүхий дээвэр барьсан; барилгын ажил 9-р зуунд эхэлсэн) бөмбөгөр байшингуудаараа алдартай; Рейн мөрний эрэг дээр - Аахен дахь эзэн хааны сүм; Францад - Перигуа дахь Сент-Фронт сүм. Сасанидын эзэнт гүрэн болон Византийн Ойрхи Дорнодыг лалын шашинтнууд эзлэн авсны дараа уг пөмбөгөр мөн лалын архитектурын нэг хэсэг болсон (Самарканд дахь Биби Ханум сүм, 15-р зууны эхэн). Пөмбөгөр нь Италийн Сэргэн мандалтын үеийн архитектурын хөгжлийн хамгийн өндөр түвшинд хүрсэн (Флоренцын Санта Мария дель Фиорийн сүмийн бөмбөгөр (Брунеллесчи, 15-р зуун), Гэгээн Петрийн Ромын сүмийн дээрх бөмбөгөр (Микеланджело, 16-р зуун) болон бусад олон). Бароккогийн үед пөмбөгөр нь хамгийн том барилга, ордны шинж чанар байв. 19-р зуунд пөмбөгөр нь засгийн газрын хамгийн чухал барилгуудыг барихад ашиглагдаж эхэлсэн. Байшин барихад домог бараг ашигладаггүй байв. Пөмбөгөр барихдаа тэд төмөр хүрээ, төмөр бетон, шиллэгийг ашиглаж эхэлсэн. Хэмжээ, чадварлаг хийц, дэгжин байдлаараа гайхамшигтай нь Парис дахь Лес Инвалидын сүм ба Пантеон, Лондонгийн Гэгээн Паулын сүм, Германд Берлиний хааны музей (К. Шинкел); Орос улсад - Москва дахь Аврагч Христийн сүм ба Санкт-Петербург дахь Гэгээн Исаакийн сүм. 20-р зуунд барилгын технологи хөгжиж, шинэ материалууд, түүний дотор полимерууд гарч ирснээр архитекторууд пөмбөгөр таазны бүр ч олон янзын хэлбэрийг (жишээлбэл, Р. Фуллерийн геодезийн пөмбөгөр) зохион бүтээж эхлэв. Пөмбөгөр нь спорт, зугаа цэнгэлийн байгууламж барихад өргөн хэрэглэгддэг болсон. 4uoc3wtxtnsf5op0folty65pxqufq3w